Wikipedia
euwiki
https://eu.wikipedia.org/wiki/Azala
MediaWiki 1.44.0-wmf.4
first-letter
Media
Berezi
Eztabaida
Lankide
Lankide eztabaida
Wikipedia
Wikipedia eztabaida
Fitxategi
Fitxategi eztabaida
MediaWiki
MediaWiki eztabaida
Txantiloi
Txantiloi eztabaida
Laguntza
Laguntza eztabaida
Kategoria
Kategoria eztabaida
Atari
Atari eztabaida
Wikiproiektu
Wikiproiektu eztabaida
Txikipedia
Txikipedia eztabaida
Zerrenda
Zerrenda eztabaida
TimedText
TimedText talk
Modulu
Modulu eztabaida
Topic
1840
0
1167
9975831
9825578
2024-11-20T23:52:07Z
Eliatxo
96586
/* Jaiotzak */
9975831
wikitext
text/x-wiki
{{urte aurkibide probak}}
{{urtegertaerak}}
== Gertaerak ==
=== Arte eta kultura ===
=== Zientzia eta teknologia ===
=== Kirolak ===
== Jaiotzak ==
* [[Urtarrilaren 3]]a – [[Aita Damian]], belgikar misiolaria (h. [[1889]]).
* [[Urtarrilaren 13]]a – [[Gumersindo Vicuña]], bizkaitar politikari, matematikari, ingeniari eta irakaslea (h. [[1890]]).
* [[Urtarrilaren 21]]a – [[Antonieta de Bèucaire]], okzitaniar idazlea (h. [[1865]]).
* [[Urtarrilaren 21]]a – [[Sophia Jex-Blake]], ingeles irakasle, fisikari eta feminista, emakumeak Unibertsitatera sartzearen liderra (h. [[1912]]).
* [[Otsailaren 5]]a – [[John Boyd Dunlop]], eskoziar asmatzailea, ibilgailuentzako [[pneumatiko]]aren asmatzailea (h. [[1921]]).
* [[Otsailaren 5]]a – [[Hiram Stevens Maxim]], estatubatuar asmatzailea (h. [[1916]]).
* [[Otsailaren 10]]a – [[Per Teodor Cleve]], suediar kimikari, biologo eta mineralogoa, holmio eta tulio elementu kimikoen aurkitzailea (h. [[1905]]).
* [[Otsailaren 22]]a – [[August Bebel]], alemaniar politikaria, [[Alemaniako Alderdi Sozialdemokrata]]ren sortzailea (h. [[1913]]).
* [[Otsailaren 28]]a – [[Carl Menger]], [[austriar eskola]] sortu zuen ekonomialaria (h. [[1921]]).
* [[Martxoaren 3]]a – [[Joseph Buruzagia]], Nez Percé indiarren buruzagia (h. [[1904]]).
* [[Martxoaren 17]]a – [[Patrizio Antonio Orkaiztegi]], euskal idazlea eta argitaratzailea (h. [[1924]]).
* [[Martxoaren 19]]a – [[La Serneta]], espainiar flamenko-abeslaria eta gitarra-jotzailea (h. [[1912]]).
* [[Martxoaren 28]]a – [[Emin Paxa]], alemaniar bidaiaria eta kolonizatzailea (h. [[1892]]).
* [[Martxoaren 30]]a – [[Charles Booth]], britainiar gizarte-ikertzailea, [[Positibismo|positibista]] eta erreformatzailea (h. [[1916]]).
* [[Apirilaren 2]]a – [[Emile Zola]], frantziar idazlea (h. [[1902]]).
* [[Apirilaren 20]]a – [[Odilon Redon]], frantziar marrazkilaria eta pintorea (h. [[1916]]).
* [[Apirilaren 21]]a – [[Cora L. V. Scott]], estatubatuar espiritista eta mediuma (h. [[1923]]).
* [[Apirilaren 27]]a – [[Edward Whymper]], ingeles mendigoizale eta artista (h. [[1911]]).
* [[Apirilaren 30]]a – [[Etiene Lapeire]], euskal idazle eta apaiza (h. [[1930]]).
* [[Maiatzaren 3]]a – [[Cruz Otxoa de Zabalegi]], nafar elizgizona, legegilea eta politikari [[karlismo|karlista]] (h. [[1911]]).
* [[Maiatzaren 7]]a – [[Piotr Ilitx Txaikovski]], errusiar musikagilea (h. [[1893]]).
* [[Maiatzaren 7]]a – [[Rafael Murga Mugartegi]], bizkaitar idazlea (h. [[1905]]).
* [[Maiatzaren 11]] – [[Mariana Angélica de Andrade]], portugalder poeta (h. [[1882]]).
* [[Maiatzaren 13]]a – [[Alphonse Daudet]], frantziar idazlea (h. [[1897]]).
* [[Maiatzaren 27]]a – [[Germán Gamazo]], espainiar abokatu eta politikaria, ''[[Gamazada]]'' izeneko matxinada sortarazi zuena (h. [[1901]]).
* [[Maiatzaren 28]]a – [[Hans Makart]], austriar margolaria (h. [[1884]]).
* [[Ekainaren 2]]a – [[Thomas Hardy]], britainiar idazlea (h. [[1928]]).
* [[Ekainaren 7]]a – [[Karlota Belgikakoa]], [[Mexiko]]ko enperadorea (h. [[1927]]).
* [[Ekainaren 10]]a – [[Theodor Philipsen]], daniar margolaria (h. [[1920]]).
* [[Ekainaren 24]]a – [[Émile Duclaux]], frantziar biokimikaria (h. [[1904]]).
* [[Uztaila]] – [[Ramón Artagaveytia]], [[RMS Titanic]] itsasontzian hildako euskal jatorriko uruguaiarra (h. [[1912]]).
* [[Uztailaren 8]]a – [[Manuel de Arriaga]], [[Portugal]]go lehendabiziko presidentea (h. [[1917]]).
* [[Uztailaren 14]]a – [[Buenaventura Iñigitz]], nafar organo-jotzaile eta musikagilea (h. [[1902]]).
* [[Uztailaren 28]]a – [[Edward Drinker Cope]], estatubatuar paleontologoa (h. [[1897]]).
* [[Uztailaren 28]]a – [[Ramón de Errazu]], euskal jatorriko mexikar arte bildumagilea (h. [[1904]]).
* [[Abuztuaren 1]]a – [[Federico Etxebarria]], bizkaitar industrialaria eta [[enpresaburu]]a (h. [[1932]]).
* [[Abuztuaren 13]]a – [[Aristides Artiñano]], euskal herritar historialaria eta kazetaria (h. [[1911]]).
* [[Abuztuaren 19]]a – [[Jeanna Bauck]], suediar-alemaniar margolaria (h. [[1926]]).
* [[Irailaren 2]]a – [[Emilia Dilke|Lady Dilke]], britainiar idazle, arte-historialari, feminista eta sindikalista (h. [[1904]]).
* [[Irailaren 2]]a – [[Giovanni Verga]], italiar idazlea (h. [[1922]]).
* [[Irailaren 21]]a – [[Murad V.a]], [[Otomandar Inperio]]ko sultana (h. [[1904]]).
* [[Irailaren 22]]a – [[Serafin Baroja]], euskal idazlea (h. [[1912]]).
* [[Urriaren 5]]a – [[Joan II.a Liechtensteingoa]], [[Liechtenstein]]go printzea (h. [[1929]]).
* [[Urriaren 14]]a – [[Friedrich Kohlrausch (fisikaria)|Friedrich Kohlrausch]], alemaniar fisikaria (h. [[1910]]).
* [[Urriaren 15]]a – [[Ferdinand Sarrien]], [[Frantziako lehen ministro]]a (h. [[1915]]).
* [[Urriaren 16]]a – [[Enric d'Ossó]], espainiar apaiza, santu izendatua, Jesusen Teresaren Lagundiko Ahizpen Kongregazioaren sortzailea (h. [[1896]]).
* [[Urriaren 23]]a – [[Joan Iturralde Suit]], nafar historialari, idazle, artista eta euskalaria. [[Nafarroako Euskal Elkargoa|Nafarroako Euskara Elkargoko]] kide ere izan zen (h. [[1909]]).
* [[Urriaren 23]]a - [[Enrique Zappino Moreno]], espainiar militarra (h. [[1914]]).
* [[Urriaren 25]]a – [[Helen Blanchard]], estatubatuar asmatzailea, [[Josteko makina|josteko makinei]] lotutako asmakizun ugarirengatik ezaguna (h. [[1922]]).
* [[Azaroaren 12]]a – [[Auguste Rodin]], frantziar eskultorea (h. [[1917]]).
* [[Azaroaren 14]]a – [[Claude Monet]], frantziar margolaria (h. [[1926]]).
* [[Azaroaren 15]]a – [[May Agnes Fleming]], kanadar eleberrigilea (h. [[1880]]).
* [[Azaroaren 19]]a – [[Aleksandr Kovalevski]], errusiar biologoa eta enbriologoa (h. [[1901]]).
* [[Azaroaren 20]]a – [[Saturnino Bellido]], nafar bide, ubide eta portuetako ingeniaria (h. [[1920]]).
* [[Abenduaren 21]]a – [[Namık Kemal]], turkiar idazlea (h. [[1888]]).
* [[Abenduaren 23]]a – [[Pello Errota|Pedro Jose Elizegi Maiz, ''Pello Errota'']], euskal bertsolaria (h. [[1919]]).
* [[Amerikar Zaldi]], oglala leinuko [[siux]] tribu indiarreko buruzagia (h. [[1908]]).
* [[Isidoro Fernández Flórez]], ''Fernanflor'', madrildar idazle eta umorista (h. [[1902]]).
== Heriotzak ==
* [[Urtarrilaren 6]]a – [[Frances Burney]], ingeles eleberrigile satiriko, egunkarietako idazle eta antzerkigilea (j. [[1752]]).
* [[Urtarrilaren 22]]a – [[Johann Friedrich Blumenbach]], alemaniar mediku, fisiologo eta antropologoa (j. [[1752]]).
* [[Urtarrilaren 24]]a – [[Diodata Saluzzo Roero]], italiar idazlea (j. [[1774]]).
* [[Otsailaren 6]]a – [[Juan Mateo Zabala]], [[euskal idazle]]a (j. [[1777]]).
* [[Martxoaren 2]]a – [[Heinrich Wilhelm Matthäus Olbers]], alemaniar fisikari eta astronomoa (j. [[1758]]).
* [[Martxoaren 13]]a – [[María Josefa Patricia Muñoz y Jarabeitia]], Maria Muñoz, bilbotar ongilea (j. [[1777]]).
* [[Apirilaren 11]] – [[Martin Laffitte]], lapurtar politikaria (j. [[1773]]).
* [[Apirilaren 22]]a – [[Luis Fernández de Córdova]], espainiar militar eta politikaria (j. [[1798]]).
* [[Apirilaren 25]]a – [[Siméon Denis Poisson]], frantziar matematikari eta fisikaria (j. [[1781]]).
* [[Maiatzaren 4]]a – [[Andreas Zaimis]], [[Grezia]]ko estatuburua (j. [[1791]]).
* [[Maiatzaren 7]]a – [[Caspar David Friedrich]], alemaniar margolari [[erromantizismo|erromantikoa]] (j. [[1774]]).
* [[Maiatzaren 14]]a – [[Carl Ludvig Engel]], alemaniar arkitektoa (j. [[1778]]).
* [[Maiatzaren 27]]a – [[Niccolò Paganini]], italiar biolin-jotzaile, biolajole, gitarra-jotzaile eta musikagilea (j. [[1782]]).
* [[Ekainaren 7]]a – [[Frederiko-Gilen III.a Prusiakoa]], [[Prusia]]ko erregea (j. [[1770]]).
* [[Ekainaren 19]]a – [[Pierre-Joseph Redouté]], belgikar botanikari eta margolaria (j. [[1759]]).
* [[Ekainaren 29]]a – [[Lucien Bonaparte]], [[Napoleon Bonaparte|Napoleon I.aren]] anaia (j. [[1775]]).
* [[Uztailaren 23]]a – [[Carl Blechen]], alemaniar margolaria (j. [[1798]]).
* [[Abuztuaren 25]]a – [[Karl Leberecht Immermann]], alemaniar idazlea (j. [[1796]]).
* [[Irailaren 4]]a – [[Maria Guadalupe Moncada]], mexikar margolaria (j. [[1772]]).
* [[Irailaren 20]]a – [[José Gaspar Rodríguez de Francia]], [[Paraguai]]ko diktadorea (j. [[1766]]).
* [[Irailaren 22]]a – [[Anne Lister]], [[Yorkshire]]ko lur-jabe, egunerokoen idazle, alpinista eta bidaiaria (j. [[1791]]).
* [[Irailaren 25]]a – [[Étienne Macdonald]], frantziar mariskala (j. [[1765]]).
* [[Azaroaren 23]]a – [[Louis de Bonald]], frantziar filosofo eta politikari kontraiuraultzailea (j. [[1754]]).
* [[Abenduaren 11]] – [[Franz Bauer]], austriar mikroskopiolari, naturalista eta ilustratzailea (j. [[1758]]).
* [[Abenduaren 11]] – [[Kōkaku enperadorea]], [[Japonia]]ko enperadorea (j. [[1771]]).
* [[Abenduaren 12]]a – [[Jean-Étienne Esquirol]], frantziar psikiatra (j. [[1772]]).
* [[Abenduaren 13]]a – [[Louis-Charles Mahé de La Bourdonnais]], frantziar xakelaria, XIX. mendeko xakelari onenetakoa (j. [[circa|c.]] [[1796]])
* [[Felipe Agustin Otaegi]], gipuzkoar idazlea (j. [[1767]]).
----
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Denbora unitate aurkibidea}}
[[Kategoria:1840| ]]
05b0xlnx8k4kfko0whrbwrxt8w97bqk
9975832
9975831
2024-11-20T23:52:25Z
Eliatxo
96586
/* Jaiotzak */
9975832
wikitext
text/x-wiki
{{urte aurkibide probak}}
{{urtegertaerak}}
== Gertaerak ==
=== Arte eta kultura ===
=== Zientzia eta teknologia ===
=== Kirolak ===
== Jaiotzak ==
* [[Urtarrilaren 3]]a – [[Aita Damian]], belgikar misiolaria (h. [[1889]]).
* [[Urtarrilaren 13]]a – [[Gumersindo Vicuña]], bizkaitar politikari, matematikari, ingeniari eta irakaslea (h. [[1890]]).
* [[Urtarrilaren 21]]a – [[Antonieta de Bèucaire]], okzitaniar idazlea (h. [[1865]]).
* [[Urtarrilaren 21]]a – [[Sophia Jex-Blake]], ingeles irakasle, fisikari eta feminista, emakumeak Unibertsitatera sartzearen liderra (h. [[1912]]).
* [[Otsailaren 5]]a – [[John Boyd Dunlop]], eskoziar asmatzailea, ibilgailuentzako [[pneumatiko]]aren asmatzailea (h. [[1921]]).
* [[Otsailaren 5]]a – [[Hiram Stevens Maxim]], estatubatuar asmatzailea (h. [[1916]]).
* [[Otsailaren 10]]a – [[Per Teodor Cleve]], suediar kimikari, biologo eta mineralogoa, holmio eta tulio elementu kimikoen aurkitzailea (h. [[1905]]).
* [[Otsailaren 22]]a – [[August Bebel]], alemaniar politikaria, [[Alemaniako Alderdi Sozialdemokrata]]ren sortzailea (h. [[1913]]).
* [[Otsailaren 28]]a – [[Carl Menger]], [[austriar eskola]] sortu zuen ekonomialaria (h. [[1921]]).
* [[Martxoaren 3]]a – [[Joseph Buruzagia]], Nez Percé indiarren buruzagia (h. [[1904]]).
* [[Martxoaren 17]]a – [[Patrizio Antonio Orkaiztegi]], euskal idazlea eta argitaratzailea (h. [[1924]]).
* [[Martxoaren 19]]a – [[La Serneta]], espainiar flamenko-abeslaria eta gitarra-jotzailea (h. [[1912]]).
* [[Martxoaren 28]]a – [[Emin Paxa]], alemaniar bidaiaria eta kolonizatzailea (h. [[1892]]).
* [[Martxoaren 30]]a – [[Charles Booth]], britainiar gizarte-ikertzailea, [[Positibismo|positibista]] eta erreformatzailea (h. [[1916]]).
* [[Apirilaren 2]]a – [[Emile Zola]], frantziar idazlea (h. [[1902]]).
* [[Apirilaren 20]]a – [[Odilon Redon]], frantziar marrazkilaria eta pintorea (h. [[1916]]).
* [[Apirilaren 21]]a – [[Cora L. V. Scott]], estatubatuar espiritista eta mediuma (h. [[1923]]).
* [[Apirilaren 27]]a – [[Edward Whymper]], ingeles mendigoizale eta artista (h. [[1911]]).
* [[Apirilaren 30]]a – [[Etiene Lapeire]], euskal idazle eta apaiza (h. [[1930]]).
* [[Maiatzaren 3]]a – [[Cruz Otxoa de Zabalegi]], nafar elizgizona, legegilea eta politikari [[karlismo|karlista]] (h. [[1911]]).
* [[Maiatzaren 7]]a – [[Piotr Ilitx Txaikovski]], errusiar musikagilea (h. [[1893]]).
* [[Maiatzaren 7]]a – [[Rafael Murga Mugartegi]], bizkaitar idazlea (h. [[1905]]).
* [[Maiatzaren 11]] – [[Mariana Angélica de Andrade]], portugaldar poeta (h. [[1882]]).
* [[Maiatzaren 13]]a – [[Alphonse Daudet]], frantziar idazlea (h. [[1897]]).
* [[Maiatzaren 27]]a – [[Germán Gamazo]], espainiar abokatu eta politikaria, ''[[Gamazada]]'' izeneko matxinada sortarazi zuena (h. [[1901]]).
* [[Maiatzaren 28]]a – [[Hans Makart]], austriar margolaria (h. [[1884]]).
* [[Ekainaren 2]]a – [[Thomas Hardy]], britainiar idazlea (h. [[1928]]).
* [[Ekainaren 7]]a – [[Karlota Belgikakoa]], [[Mexiko]]ko enperadorea (h. [[1927]]).
* [[Ekainaren 10]]a – [[Theodor Philipsen]], daniar margolaria (h. [[1920]]).
* [[Ekainaren 24]]a – [[Émile Duclaux]], frantziar biokimikaria (h. [[1904]]).
* [[Uztaila]] – [[Ramón Artagaveytia]], [[RMS Titanic]] itsasontzian hildako euskal jatorriko uruguaiarra (h. [[1912]]).
* [[Uztailaren 8]]a – [[Manuel de Arriaga]], [[Portugal]]go lehendabiziko presidentea (h. [[1917]]).
* [[Uztailaren 14]]a – [[Buenaventura Iñigitz]], nafar organo-jotzaile eta musikagilea (h. [[1902]]).
* [[Uztailaren 28]]a – [[Edward Drinker Cope]], estatubatuar paleontologoa (h. [[1897]]).
* [[Uztailaren 28]]a – [[Ramón de Errazu]], euskal jatorriko mexikar arte bildumagilea (h. [[1904]]).
* [[Abuztuaren 1]]a – [[Federico Etxebarria]], bizkaitar industrialaria eta [[enpresaburu]]a (h. [[1932]]).
* [[Abuztuaren 13]]a – [[Aristides Artiñano]], euskal herritar historialaria eta kazetaria (h. [[1911]]).
* [[Abuztuaren 19]]a – [[Jeanna Bauck]], suediar-alemaniar margolaria (h. [[1926]]).
* [[Irailaren 2]]a – [[Emilia Dilke|Lady Dilke]], britainiar idazle, arte-historialari, feminista eta sindikalista (h. [[1904]]).
* [[Irailaren 2]]a – [[Giovanni Verga]], italiar idazlea (h. [[1922]]).
* [[Irailaren 21]]a – [[Murad V.a]], [[Otomandar Inperio]]ko sultana (h. [[1904]]).
* [[Irailaren 22]]a – [[Serafin Baroja]], euskal idazlea (h. [[1912]]).
* [[Urriaren 5]]a – [[Joan II.a Liechtensteingoa]], [[Liechtenstein]]go printzea (h. [[1929]]).
* [[Urriaren 14]]a – [[Friedrich Kohlrausch (fisikaria)|Friedrich Kohlrausch]], alemaniar fisikaria (h. [[1910]]).
* [[Urriaren 15]]a – [[Ferdinand Sarrien]], [[Frantziako lehen ministro]]a (h. [[1915]]).
* [[Urriaren 16]]a – [[Enric d'Ossó]], espainiar apaiza, santu izendatua, Jesusen Teresaren Lagundiko Ahizpen Kongregazioaren sortzailea (h. [[1896]]).
* [[Urriaren 23]]a – [[Joan Iturralde Suit]], nafar historialari, idazle, artista eta euskalaria. [[Nafarroako Euskal Elkargoa|Nafarroako Euskara Elkargoko]] kide ere izan zen (h. [[1909]]).
* [[Urriaren 23]]a - [[Enrique Zappino Moreno]], espainiar militarra (h. [[1914]]).
* [[Urriaren 25]]a – [[Helen Blanchard]], estatubatuar asmatzailea, [[Josteko makina|josteko makinei]] lotutako asmakizun ugarirengatik ezaguna (h. [[1922]]).
* [[Azaroaren 12]]a – [[Auguste Rodin]], frantziar eskultorea (h. [[1917]]).
* [[Azaroaren 14]]a – [[Claude Monet]], frantziar margolaria (h. [[1926]]).
* [[Azaroaren 15]]a – [[May Agnes Fleming]], kanadar eleberrigilea (h. [[1880]]).
* [[Azaroaren 19]]a – [[Aleksandr Kovalevski]], errusiar biologoa eta enbriologoa (h. [[1901]]).
* [[Azaroaren 20]]a – [[Saturnino Bellido]], nafar bide, ubide eta portuetako ingeniaria (h. [[1920]]).
* [[Abenduaren 21]]a – [[Namık Kemal]], turkiar idazlea (h. [[1888]]).
* [[Abenduaren 23]]a – [[Pello Errota|Pedro Jose Elizegi Maiz, ''Pello Errota'']], euskal bertsolaria (h. [[1919]]).
* [[Amerikar Zaldi]], oglala leinuko [[siux]] tribu indiarreko buruzagia (h. [[1908]]).
* [[Isidoro Fernández Flórez]], ''Fernanflor'', madrildar idazle eta umorista (h. [[1902]]).
== Heriotzak ==
* [[Urtarrilaren 6]]a – [[Frances Burney]], ingeles eleberrigile satiriko, egunkarietako idazle eta antzerkigilea (j. [[1752]]).
* [[Urtarrilaren 22]]a – [[Johann Friedrich Blumenbach]], alemaniar mediku, fisiologo eta antropologoa (j. [[1752]]).
* [[Urtarrilaren 24]]a – [[Diodata Saluzzo Roero]], italiar idazlea (j. [[1774]]).
* [[Otsailaren 6]]a – [[Juan Mateo Zabala]], [[euskal idazle]]a (j. [[1777]]).
* [[Martxoaren 2]]a – [[Heinrich Wilhelm Matthäus Olbers]], alemaniar fisikari eta astronomoa (j. [[1758]]).
* [[Martxoaren 13]]a – [[María Josefa Patricia Muñoz y Jarabeitia]], Maria Muñoz, bilbotar ongilea (j. [[1777]]).
* [[Apirilaren 11]] – [[Martin Laffitte]], lapurtar politikaria (j. [[1773]]).
* [[Apirilaren 22]]a – [[Luis Fernández de Córdova]], espainiar militar eta politikaria (j. [[1798]]).
* [[Apirilaren 25]]a – [[Siméon Denis Poisson]], frantziar matematikari eta fisikaria (j. [[1781]]).
* [[Maiatzaren 4]]a – [[Andreas Zaimis]], [[Grezia]]ko estatuburua (j. [[1791]]).
* [[Maiatzaren 7]]a – [[Caspar David Friedrich]], alemaniar margolari [[erromantizismo|erromantikoa]] (j. [[1774]]).
* [[Maiatzaren 14]]a – [[Carl Ludvig Engel]], alemaniar arkitektoa (j. [[1778]]).
* [[Maiatzaren 27]]a – [[Niccolò Paganini]], italiar biolin-jotzaile, biolajole, gitarra-jotzaile eta musikagilea (j. [[1782]]).
* [[Ekainaren 7]]a – [[Frederiko-Gilen III.a Prusiakoa]], [[Prusia]]ko erregea (j. [[1770]]).
* [[Ekainaren 19]]a – [[Pierre-Joseph Redouté]], belgikar botanikari eta margolaria (j. [[1759]]).
* [[Ekainaren 29]]a – [[Lucien Bonaparte]], [[Napoleon Bonaparte|Napoleon I.aren]] anaia (j. [[1775]]).
* [[Uztailaren 23]]a – [[Carl Blechen]], alemaniar margolaria (j. [[1798]]).
* [[Abuztuaren 25]]a – [[Karl Leberecht Immermann]], alemaniar idazlea (j. [[1796]]).
* [[Irailaren 4]]a – [[Maria Guadalupe Moncada]], mexikar margolaria (j. [[1772]]).
* [[Irailaren 20]]a – [[José Gaspar Rodríguez de Francia]], [[Paraguai]]ko diktadorea (j. [[1766]]).
* [[Irailaren 22]]a – [[Anne Lister]], [[Yorkshire]]ko lur-jabe, egunerokoen idazle, alpinista eta bidaiaria (j. [[1791]]).
* [[Irailaren 25]]a – [[Étienne Macdonald]], frantziar mariskala (j. [[1765]]).
* [[Azaroaren 23]]a – [[Louis de Bonald]], frantziar filosofo eta politikari kontraiuraultzailea (j. [[1754]]).
* [[Abenduaren 11]] – [[Franz Bauer]], austriar mikroskopiolari, naturalista eta ilustratzailea (j. [[1758]]).
* [[Abenduaren 11]] – [[Kōkaku enperadorea]], [[Japonia]]ko enperadorea (j. [[1771]]).
* [[Abenduaren 12]]a – [[Jean-Étienne Esquirol]], frantziar psikiatra (j. [[1772]]).
* [[Abenduaren 13]]a – [[Louis-Charles Mahé de La Bourdonnais]], frantziar xakelaria, XIX. mendeko xakelari onenetakoa (j. [[circa|c.]] [[1796]])
* [[Felipe Agustin Otaegi]], gipuzkoar idazlea (j. [[1767]]).
----
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Denbora unitate aurkibidea}}
[[Kategoria:1840| ]]
swaoi7dtf8rvnxude7kbeljbx33lypg
1864
0
1191
9975686
9954302
2024-11-20T20:47:53Z
Eliatxo
96586
/* Egun ezezaguna edo zehaztugabea */
9975686
wikitext
text/x-wiki
{{urte aurkibide probak}}
{{urtegertaerak}}
== Gertaerak ==
* Langileen Nazioarteko Erakundea ([[Lehen Internazionala|Lehenengo Internazionala]]) sortu zuten.
== Arte eta kultura ==
* [[Abenduaren 22]]a – ''[[Ogia eta zezenak]]'' ({{lang-es|Pan y toros}}), [[Francisco Asenjo Barbieri]]ren musika eta [[José Picón]]en libretoa duen [[zarzuela]] estreinatu zen [[Madril]]go [[Zarzuelako Antzokia]]n.
* [[Jules Verne]] idazleak ''"Voyage au centre de la Terre"'' ("Lurraren erdigunerako bidaia") argitaratu zuen.
== Zientzia eta teknologia ==
== Kirolak ==
== Jaiotzak ==
==== Urtarrila ====
* [[Urtarrilaren 1]]a – [[Alfred Stieglitz]], estatubatuar argazkilaria (h. [[1946]]).
* [[Urtarrilaren 4]]a – [[Pepe Artola]], gipuzkoar idazlea (h. [[1929]]).
* [[Urtarrilaren 7]]a – [[Seo Jae-pil]], Hego Koreako independentziaren aldeko ekintzaile, politikari, kazetari eta medikua (h. [[1951]]).
* [[Urtarrilaren 10]]a – [[Mariano Vilallonga]], bizkaitar politikari, industrialari eta industria-ingeniaria (h. [[1913]]).
* [[Urtarrilaren 12]]a – [[Joxepa Inaxi Elizegi]], gipuzkoar bertsolaria.
* [[Urtarrilaren 13]]a – [[Wilhelm Wien]], alemaniar fisikaria, 1911ko [[Fisikako Nobel Saria]] (h. [[1928]]).
* [[Urtarrilaren 15]]a – [[Frances Benjamin Johnston]], estatubatuar argazkilari eta argazki-kazetaria (h. [[1952]]).
* [[Urtarrilaren 24]]a – [[Marguerite Durand (feminista)|Marguerite Durand]], frantziar kazetari, aktore, politikari eta feminista,'' La Fronde'' egunkariaren sortzailea (h. [[1936]]).
* [[Urtarrilaren 29]]a – [[Juana Francisca Perez de Labeaga|Juana Francisca Perez de Labeaga, ''Blasa de María'']], nafar moja (h. [[1936]]).
==== Otsaila ====
* [[Otsailaren 14]]a – [[Robert Ezra Park]], estatubatuar [[Hiri soziologia|hiri-soziologoa]] (h. [[1944]]).
* [[Otsailaren 17]]a – [[Andrew Barton Paterson]], australiar poeta eta kazetaria (h. [[1941]]).
* [[Otsailaren 19]]a – [[Ferdinand Zecca]], frantziar zinemagilea eta produktorea (h. [[1947]]).
* [[Otsailaren 22]]a – [[Jules Renard]], frantziar idazle, kritiko, kontalari eta poeta (h. [[1910]]).
* [[Otsailaren 29]]a – [[Josef Svatopluk Machar]], txekiar olerkari eta saiakeragilea (h. [[1942]]).
* [[Otsailaren 29]]a – [[Adolf Wölfli]], suitzar marrazkilari, margolari, idazle eta musikagilea (h. [[1930]]).
==== Martxoa ====
* [[Martxoaren 4]]a – [[Alejandro Lerroux]], [[Espainiako Bigarren Errepublika]]n Ministroen Kontseiluko Presidentea (h. [[1949]]).
* [[Martxoaren 12]]a – [[W. H. R. Rivers]], ingeles psikofisiologo eta antropologoa (h. [[1922]]).
* [[Martxoaren 13]]a – [[Alexei Jawlensky]], errusiar margolaria (h. [[1941]]).
* [[Martxoaren 21]]a – [[Nikoloz Txkheidze]], georgiar [[mentxebike]]a (h. [[1926]]).
* [[Martxoaren 29]]a – [[Henri Lutz]], lapurtar musikagilea, [[sinfonia|sinfonietan]] aditua (h. [[1919]]).
==== Apirila ====
* [[Apirilaren 4]]a – [[Futabatei Shimei]], japoniar idazle eta literatura-kritikaria (h. [[1909]]).
* [[Apirilaren 10]]a – [[Daniel Irujo]], nafar abokatu abertzalea (h. [[1911]]).
* [[Apirilaren 10]]a – [[Vicente Larrinaga]], euskal enpresaburu eta politikari abertzale eta jeltzalea.
* [[Apirilaren 10]]a – [[Michael Mayr]], [[Austria]]ko kantzilerra (h. [[1922]]).
* [[Apirilaren 21]]a – [[Max Weber]], ekonomilari eta soziologo [[alemania]]rra (h. [[1920]]).
* [[Apirilaren 30]]a – [[Maria Gordon]], eskoziar geologo eta paleontologoa (h. [[1939]]).
==== Maiatza ====
* [[Maiatzaren 4]]a – [[Txomin Agirre]], idazle [[ondarroa]]tarra (h.[[1920]]).
* [[Maiatzaren 5]]a – [[Nellie Bly]], estatubatuar kazetaria (h. [[1922]]).
* [[Maiatzaren 10]]a – [[Léon Gaumont]], frantziar asmatzailea eta industria-gizona (h. [[1946]]).
* [[Maiatzaren 11]] – [[Ramón Godó]], kataluniar enpresaburua, [[La Vanguardia]] egunkariaren sortzailea (h. [[1931]]).
* [[Maiatzaren 15]]a – [[Vilhelm Hammershøi]], daniar margolaria (h. [[1916]]).
* [[Maiatzaren 30]]a – [[Mindaugas II.a Lituaniakoa]], [[Lituania]]ko errege izateko aukeratua (h. [[1928]]).
==== Ekaina ====
* [[Ekainaren 11]] – [[Richard Strauss]], alemaniar musikari eta konposatzailea (h. [[1949]]).
* [[Ekainaren 14]]a – [[Alois Alzheimer]], [[alemania]]r neurologoa (h. [[1915]]).
* [[Ekainaren 21]]a – [[Heinrich Wölfflin]], suitzar arte-historialaria (h. [[1945]]).
* [[Ekainaren 22]]a – [[Tanaka Giichi]], [[Japoniako Lehen Ministro]]a (h. [[1929]]).
* [[Ekainaren 22]]a – [[Hermann Minkowski]], lituaniar-alemaniar matematikaria eta [[Albert Einstein]]en irakaslea (h. [[1909]]).
* [[Ekainaren 25]]a – [[Walther Hermann Nernst]], alemaniar fisikari eta kimikaria, [[1920]]ko [[Kimikako Nobel Saria]] (h. [[1941]]).
==== Uztaila ====
* [[Uztailaren 7]]a – [[Isabelo de los Reyes]], Filipinetako idazlea eta politikaria (h. [[1938]]).
* [[Uztailaren 14]]a – [[Hermine Rheinberger]], liechtensteindar idazlea (h. [[1932]]).
* [[Uztailaren 18]]a – [[Ricarda Huch]], alemaniar poeta eta historialaria (h. [[1947]]).
* [[Uztailaren 19]]a – [[Fiammetta Wilson]], britainiar musika-maistra, zuzendaria eta astronomoa (h. [[1920]]).
* [[Uztailaren 20]]a – [[Erik Axel Karlfeldt]], suediar poeta, 1931n hilondoko [[Literaturako Nobel Saria]] (h. [[1931]]).
* [[Uztailaren 21]]a – [[Frances Folsom Cleveland Preston]], [[Ameriketako Estatu Batu]]etako lehen dama (h. [[1947]]).
* [[Uztailaren 24]]a – [[Frank Wedekind]], alemaniar antzezle eta antzerkigilea (h. [[1918]]).
==== Abuztua ====
* [[Abuztuaren 5]]a – [[Resurreccion Maria Azkue]], hizkuntzalari [[lekeitio|lekeitiarra]] (h.[[1951]]).
* [[Abuztuaren 15]]a – [[Jessie Alice Goonetileke]], srilankar ipuingilea (h. [[1914]]).
* [[Abuztuaren 17]]a – [[Charles Horton Cooley]], estatubatuar soziologoa (h. [[1929]]).
* [[Abuztuaren 23]]a – [[Eleuterios Venizelos]], Greziako lehen ministroa (h. [[1936]]).
* [[Abuztuaren 26]]a – [[Anna Ulianova]], errusiar militante, kazetari eta idazle [[boltxebike]]a (h. [[1935]]).
==== Iraila ====
* [[Irailaren 1]]a – [[Roger Casement]], irlandar olerkari, iraultzaile eta nazionalista (h. [[1916]]).
* [[Irailaren 9]]a – [[Francisco Iturrino]], euskal herritar jatorriko margolaria (h. [[1924]]).
* [[Irailaren 14]]a – [[Robert Cecil (Cecil of Chelwood I. bizkondea)]], britainiar abokatu, politikari eta diplomazialaria, 1937ko [[Bakearen Nobel Saria]] (h. [[1958]]).
* [[Irailaren 23]]a – [[Draga Mašin]], Serbiako erregina ezkontidea (h. [[1903]]).
* [[Irailaren 29]]a – [[Rupert Bunny]], australiar margolaria (h. [[1947]]).
* [[Irailaren 29]]a – [[Miguel Unamuno]], bilbotar idazlea (h. [[1936]]).
==== Urria ====
* [[Urriaren 5]]a – [[Lumière|Louis Lumiere]], frantziar zinemagilea (h. [[1948]]).
* [[Urriaren 12]]a – [[Kamini Roy]], bengaliar poeta, maistra, idazlea eta feminista, Britainia Handiko lehen emakume graduatua (h. [[1933]]).
* [[Urriaren 14]]a – [[Stefan Żeromski]], poloniar eleberrigile eta antzerkigilea (h. [[1925]]).
* [[Urriaren 15]]a – [[Bernardino de Melgar]], avilatar aristokrata, politikaria eta bildumagilea (h. [[1942]]).
* [[Urriaren 20]]a – [[Branislav Nušić]], serbiar antzerkigile, satiragile, saikeragile, eleberrigile, kazetari eta funtzionarioa (h. [[1938]]).
* [[Urriaren 27]]a – [[Capitolina Bustince Larrondo]], nafar irakasle eta idazlea (h. [[1934]]).
* [[Urriaren 28]]a – [[Dominika Eristavi]], georgiar idazle eta itzultzailea (h. [[1929]]).
* [[Urriaren 28]]a – [[Dimitri Ivanovski]], errusiar biologoa, [[birus]]en aurkitzailea (h. [[1920]]).
==== Azaroa ====
* [[Azaroaren 5]]a – [[Zacarías Martínez]], espainiar [[San Agustinen Ordena|agustindar]] erlijiosoa eta biologoa, [[Gasteizko elizbarrutia|Gasteizko apezpikua]] izandakoa (h. [[1933]]).
* [[Azaroaren 9]]a – [[Paul Sérusier]], frantziar margolaria (h. [[1927]]).
* [[Azaroaren 11]] – [[Alfred Hermann Fried]], austriar kazetari eta bakezalea, 1911ko [[Bakearen Nobel Saria]] (h. [[1921]]).
* [[Azaroaren 24]]a – [[Henri de Toulouse-Lautrec]], frantziar margolaria (h. [[1901]]).
==== Abendua ====
* [[Abenduaren 8]]a – [[Camille Claudel]], frantziar eskulturgilea (h. [[1943]]).
* [[Abenduaren 11]] – [[Maurice Leblanc]], frantziar idazlea (h. [[1941]]).
* [[Abenduaren 26]]a – [[Yun Chi-ho]], Koreako ekintzaile independentista, kazetari eta politikaria (h. [[1945]]).
* [[Abenduaren 28]]a – [[Henri de Régnier]], frantziar olerkari [[sinbolismo|sinbolista]] (h. [[1936]]).
==== Egun ezezaguna edo zehaztugabea ====
* [[Gregorio Ibarretxe]], euskal herritar politikari jeltzale eta arkitektoa, [[Bilboko alkateen zerrenda|Bilboko alkatea]] (h. [[1933]]).
* [[José Roure]], arabar kazetari eta antzerkigilea (h. [[1909]]).
* [[Juan Pagazaurtundua]], [[frantziskotar]] misiolari eta teologoa (h. [[1950]]).
* [[Victor Sarasketa]], gipuzkoar armagilea (h. [[1930]]).
* [[Marie Joussaye]], kanadar poeta eta kazetaria (h. [[1949]]).
* [[Marquesa del Ter]], frantziar pianista eta feminista (h. [[1936]]).
== Heriotzak ==
==== Urtarriletik ekainera ====
* [[Urtarrilaren 13]]a – [[Stephen Foster|Stephen Foster, ''Estatubatuar Musikaren Aita'']], estatubatuar musikagilea (j. [[1826]]).
* [[Urtarrilaren 27]] – [[Leo von Klenze]], [[Neoklasizismo]] garaiko arkitekto, margolari eta idazle [[alemania]]rra (j. [[1784]]).
* [[Otsailaren 2]]a – [[Adelaide Anne Procter]], britainiar poeta eta filantropoa (j. [[1825]]).
* [[Otsailaren 7]]a – [[Vuk Stefanović Karadžić]], [[serbiera]]zko idazlea eta [[folklore]]-biltzailea (j. [[1787]]).
* [[Otsailaren 15]]a – [[Adam Wilhelm Moltke]], [[Danimarka]]ko lehen ministroa (j. [[1785]]).
* [[Otsailaren 25]]a – [[Anna Harrison]], Ameriketako Estatu Batuetako lehen dama (j. [[1775]]).
* [[Martxoaren 10]]a – [[Maximiliano II.a Bavariakoa]], [[Bavariako Erresuma|Bavariako erregea]] (j. [[1811]).
* [[Martxoaren 19]]a – [[Alexandre Calame]], suitzar paisaia-margolaria (j. [[1810]]).
* [[Martxoaren 21]]a – [[Hippolyte Flandrin]], frantziar margolaria (j. [[1809]]).
* [[Martxoaren 27]]a – [[Jean-Jacques Ampère]], frantziar filologoa (j. [[1800]]).
* [[Apirilaren 16]]a – [[Thomas Blanchard]], estatubatuar asmatzaile emankorra (j. [[1788]]).
* [[Maiatzaren 2]]a – [[Giacomo Meyerbeer]], [[alemaniar]] musikagilea (j. [[1791]]).
* [[Maiatzaren 19]]a – [[Nathaniel Hawthorne]], [[ameriketako Estatu Batuak|estatubatuar]] eleberrigilea eta ipuingilea (j. [[1804]]).
* [[Ekainaren 6]]a – [[William Smith O'Brien]], irlandar politikaria (j. [[1803]]).
* [[Ekainaren 11]]a – [[Miguel Gómez Damas]], militar [[espainia]]rra (j. [[1785]]).
* [[Ekainaren 17]]a – [[Jose Frantzisko Aizkibel|Jose Frantzisko Aizkibel Epelde]], gipuzkoar bibliografo eta hiztegigilea (j. [[1798]]).
* [[Ekainaren 25]]a – [[Gilen I.a Württembergekoa]], [[Württembergeko erresuma|Württembergeko]] erregea (j. [[1781]]).
==== Uztailetik abendura ====
* [[Abuztuaren 12]]a – [[Eustasio Amilibia]], Gipuzkoako diputatu nagusia eta [[Donostia]]ko alkatea (j. [[1801]]).
* [[Abuztuaren 31]] – [[Ferdinand Lassalle]], alemaniar politikari [[sozialismo|sozialista]] (j. [[1825]]).
* [[Irailaren 1]]a – [[Barthélemy Prosper Enfantin]], frantses ingeniaria (j. [[1796]]).
* [[Irailaren 13]]a – [[Federico Victoria de Lezea]], bizkaitar politikari liberala, [[Bilboko alkateen zerrenda|Bilboko alkatea]] (j. [[1809]]).
* [[Irailaren 15]]a – [[John Hanning Speke]], [[Britainiar Inperioa|britainiar]] armadako ofiziala [[India]]n eta [[Afrika]]ko esploratzailea (j. [[1827]]).
* [[Irailaren 17]]a – [[Walter Savage Landor]], ingeles olerkaria (j. [[1775]]).
* [[Urriaren 4]]a – [[Jacques Jasmin]], okzitaniar poeta (j. [[1798]]).
* [[Urriaren 5]]a – [[Imre Madách]], hungariar idazle eta politikaria (j. [[1823]]).
* [[Azaroaren 23]]a – [[Friedrich Georg Wilhelm von Struve]], alemaniar astronomoa (j. [[1793]]).
* [[Azaroaren 25]]a – [[David Roberts]], [[eskozia]]r [[margolaritza|pintorea]] (j. [[1796]]).
* [[Abenduaren 8]]a – [[George Boole]], matematikari, filosofo eta logikari britainiarra (j. [[1815]]).
* [[Abenduaren 11]] – [[José Manuel Collado]], gipuzkoar [[politikari]]a (j. [[1792]]).
* [[Abenduaren 20]]a – [[Schelto van Heemstra]], [[Herbehereak|Herbehereetako]] lehen ministroa (j. [[1807]]).
* [[Abenduaren 24]]a – [[William Makepeace Thackeray]], ingeles kazetaria eta eleberrigilea (j. [[1811]]).
* [[Abenduaren 31]] – [[George M. Dallas]], [[Ameriketako Estatu Batuetako]] 11. presidenteordea (j. [[1792]]).
==== Egun ezezaguna edo zehaztugabea ====
* [[Ambrosio Orbegozo]], bizkaitar politikari eta enpresaburua (j. [[1797]]).
* [[Maria Angela Telleria]], euskal gerrillaria (j. [[1799]]).
----
{{Denbora unitate aurkibidea}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:1864| ]]
gvjgal6eyrphjh5dtc1xjkxirn5znqu
1880
0
1207
9975834
9928630
2024-11-20T23:53:55Z
Eliatxo
96586
/* Urtarriletik ekainera */
9975834
wikitext
text/x-wiki
{{urte aurkibide probak}}
{{urtegertaerak}}
== Gertaerak ==
* [[Urriaren 11]] – [[Kolonbia]]k eta [[Txile]]k euren arteko Pake Ituna sinatu zuten.
* [[Abenduaren 21]]a – [[Man|Man Uhartean]] ([[Erresuma Batua]]) emakumeentzako sufragio eskubidea onartu zuten, holakorik egiten munduko lehen lekua izanda.
== Arte eta kultura ==
== Zientzia eta teknologia ==
== Kirolak ==
== Jaiotzak ==
==== Urtarrila ====
* [[Urtarrilaren 1]]a – [[Vajiravudh|Vajiravudh (Rama VI.a)]], [[Siam]]go erregea (h. [[1925]]).
* [[Urtarrilaren 5]]a – [[Antonio Sagardía]], espainiar militarra (h. [[1962]]).
* [[Urtarrilaren 8]]a – [[Antonio Artetxe]], euskal herritar abokatu eta politikari liberala (h. [[1962]]).
* [[Urtarrilaren 10]]a – [[Manuel Azaña]], [[Espainiako Bigarren Errepublika]]ko Presidentea (h. [[1940]]).
* [[Urtarrilaren 17]]a – [[Mack Sennett]], estatubatuar zinemagilea (h. [[1960]]).
* [[Urtarrilaren 22]]a – [[Frigyes Riesz]], hungariar matematikaria (h. [[1956]]).
* [[Urtarrilaren 26]]a – [[Douglas MacArthur]], estatubatuar jenerala (h. [[1964]]).
==== Otsaila ====
* [[Otsailaren 6]]a - [[Juan Arzuaga]], bizkaitar futbolari eta entrenatzailea (h. [[1951]]).
* [[Otsailaren 8]]a – [[Franz Marc]], alemaniar margolaria eta marrazlea, alemaniako [[espresionismo]]ko artista garrantzitsua (h. [[1916]]).
* [[Otsailaren 16]]a – [[Mikola Podvoiski]], ukrainar jatorriko [[boltxebike]]a (h. [[1948]]).
* [[Otsailaren 16]]a – [[Kono Yasui]], japoniar biologo eta zitologoa, zientzian doktoretza lortu zuen lehen japoniar emakumea (h. [[1971]]).
* [[Otsailaren 19]]a – [[Álvaro Obregón]], mexikar militar eta politikaria (h. [[1928]]).
* [[Otsailaren 28]]a – [[Aureliano López Becerra]], gipuzkoar kazetaria (h. [[1956]]).
* [[Otsailaren 28]]a – [[Martiros Sarian]], armeniar margolaria (h. [[1972]]).
==== Martxoa ====
* [[Martxoaren 1]]a – [[Albert Alain]], frantziar organista eta konpositorea (h. [[1971]]).
* [[Martxoaren 1]]a – [[Lytton Strachey]], ingeles idazle eta kritikaria (h. [[1932]]).
* [[Martxoaren 2]]a – [[María Barbeito]], galiziar pedagogoa, idazlea, itzultzailea, hizkuntzalaria eta irakaslea (h. [[1970]]).
* [[Martxoaren 6]]a – [[Jameson Adams]], britainiar meteorologoa eta [[Antartika]]ko esploratzailea (h. [[1962]]).
* [[Martxoaren 6]]a – [[Victoriano Juaristi Sagartzazu]], gipuzkoar mediku eta musikagilea (h. [[1949]]).
* [[Martxoaren 16]]a – [[Felix Garcia Larratxe]], nafar farmazialari eta politikari abertzalea (h. [[1962]]).
* [[Martxoaren 17]]a – [[Lawrence Oates]], britainiar militar eta esploratzaile antartikoa (h. [[1912]]).
* [[Martxoaren 23]]a – [[Henri-Jean Houbaut]], frantziar apezpikua, [[Baionako elizbarrutia|Baionako apezpikua]] izandakoa (h. [[1939]]).
* [[Martxoaren 30]]a – [[Sean O'Casey]], irlandar antzerkigilea (h. [[1964]]).
==== Apirila ====
* [[Apirilaren 7]]a – [[Serafima Hopner]], ukrainar militante [[boltxebike]] judua (h. [[1966]]).
* [[Apirilaren 14]]a – [[Pablo Tillac]], euskal herrian bizi izandako frantziar margolaria, grabatzailea, akuaforte-egilea eta ilustratzailea (h. [[1969]]).
* [[Apirilaren 19]]a – [[Eugen Slutski]], errusiar ekonomialari eta estatistikaria (h. [[1948]]).
* [[Apirilaren 20]]a – [[Ambrosio Huitzi]], nafar historialaria eta idazlea (h. [[1973]]).
* [[Apirilaren 23]]a – [[Mikhail Fokin]], errusiar dantzari eta koreografoa (h. [[1942]]).
* [[Apirilaren 24]]a – [[Fidel Fuidio]], arabar erlijioso marianista eta arkeologoa (h. [[1936]]).
* [[Apirilaren 24]]a – [[Gideon Sundback]], suediar ingeniaria, [[kremailera]]ren sortzailea (h. [[1954]]).
* [[Apirilaren 30]]a – [[Juan Bautista Urkia]], ''Gaztelu'', gipuzkoar bertsolaria (h. [[1934]]).
==== Maiatza ====
* [[Maiatzaren 1]]a – [[Albert Lasker]], estatubatuar enpresaburua (h. [[1952]]).
* [[Maiatzaren 4]]a – [[Juan Etxepare]], nafar politikari errepublikanoa (h. [[1936]]).
* [[Maiatzaren 4]]a – [[Bruno Taut]], alemaniar arkitekto eta hirigilea (h. [[1938]]).
* [[Maiatzaren 6]]a – [[Ernst Ludwig Kirchner]], alemaniar margolari eta grabatzailea (h. [[1938]]).
* [[Maiatzaren 20]]a – [[Manuel Frías]], bizkaitar politikaria eta [[Bilboko alkateen zerrenda|Bilboko alkatea]].
* [[Maiatzaren 21]]a – [[Tudor Arghezi]], errumaniako olerkaria (h. [[1967]]).
* [[Maiatzaren 22]]a – [[Henri Gavel]], frantziar hizkuntzalari eta euskaltzaina (h. [[1959]]).
* [[Maiatzaren 25]]a – [[Charlotte Berend]], alemaniar margolaria eta Berlineko Sezesioko partaidea (h. [[1967]]).
* [[Maiatzaren 29]]a – [[Oswald Spengler]], alemaniar filosofoa (h. [[1936]]).
* [[Maiatzaren 30]]a – [[Joaquín Fanjul]], arabar militarra, [[1936ko uztaileko Espainiako estatu-kolpea|1936ko uztailaren 17 eta 18ko altxamenduan]] matxinatua (h. [[1936]]).
==== Ekaina ====
* [[Ekainaren 2]]a – [[Marcelino Ulibarri]], nafar politikari karlista (h. [[1951]]).
* [[Ekainaren 5]]a – [[Mikhail Liber]], lituaniar [[mentxebike]] judua (h. [[1937]]).
* [[Ekainaren 6]]a – [[William T. Cosgrave]], irlandar politikaria (h. [[1965]]).
* [[Ekainaren 10]]a – [[André Derain]], frantziar margolaria (h. [[1954]]).
* [[Ekainaren 11]] – [[Jeannette Rankin]], estatubatuar politikari eta aktibista, [[Ameriketako Estatu Batuetako Kongresua|Ameriketako Estatu Batuetako Kongresurako]] hautatutako lehendabiziko emakumea (h. [[1973]]).
* [[Ekainaren 14]]a – [[Nikolas Atxukarro]], euskal neuropsikiatra (h. [[1918]]).
* [[Ekainaren 18]]a – [[Luis Castro]], gipuzkoar abokatu eta politikaria (h. [[1965]]).
* [[Ekainaren 27]]a – [[Helen Keller]], estatubatuar idazle eta ekintzailea (h. [[1968]]).
* [[Ekainaren 28]]a – [[Francisco Etxenike]], ''Patxiko'', nafar argazkilari, marrazkilari eta margolaria (h. [[1948]]).
* [[Ekainaren 29]]a – [[Ludwig Beck]], alemaniar militarra, [[Adolf Hitler|Hitler]] hiltzeko konplot bateko buruzagietako bat (h. [[1944]]).
==== Uztaila ====
* [[Uztailaren 4]]a – [[Leda Rafanelli]], italiar anarkista (h. [[1971]]).
* [[Uztailaren 8]]a – [[Branca de Gonta Colaço]], portugaldar idazle eta errezitatzailea (h. [[1945]]).
* [[Uztailaren 8]]a - [[Antisa Khvichava]], 132 urtean bizi omen izan zen emakumea (h. [[2012]]).
* [[Uztailaren 19]]a – [[Pedro Vargas]], euskal abokatu eta politikaria.
* [[Uztailaren 23]]a – [[Elias Borboi-Parmakoa]], Parmako dukegaia (h. [[1959]]).
* [[Uztailaren 24]]a – [[Ernest Bloch]], suitzar-estatubatuar musikagilea (h. [[1959]]).
* [[Uztailaren 24]]a – [[Juan Hernández Saravia]], espainiar militarra (h. [[1962]]).
* [[Uztailaren 29]]a – [[Sara Beirão]], portugaldar idazle, kazetari, filantropo eta emakumeen eskubideen aldeko ekintzailea (h. [[1974]]).
==== Abuztua ====
* [[Abuztuaren 2]]a – [[Arthur Dove]], estatubatuar margolaria (h. [[1946]]).
* [[Abuztuaren 8]]a – [[Liubov Jegorova (dantzaria)|Liubov Jegorova]], errusiar ballet-dantzaria, koreografoa eta irakaslea (h. [[1972]]).
* [[Abuztuaren 8]]a – [[Earle Page]], [[Australia]]ko 11. lehen ministroa (h. [[1961]]).
* [[Abuztuaren 9]]a – [[Ramón Pérez de Ayala]], espainiar idazlea (h. [[1962]]).
* [[Abuztuaren 12]]a – [[Radclyffe Hall]], ingeles olerkari eta idazlea (h. [[1943]]).
* [[Abuztuaren 20]]a -[[Bernardo Gabiola Lazpita]], bizkaitar organo-irakasle eta musikagilea (h. [[1944]]).
* [[Abuztuaren 26]]a – [[Guillaume Apollinaire]], frantziar idazlea (h. [[1918]]).
* [[Abuztuaren 31]]a – [[Gilemina I.a Herbehereetakoa]], Herbehereetako erregina (h. [[1962]]).
==== Iraila ====
* [[Irailaren 1]]a – [[José Vicente Ormaetxea|José Vicente Ormaetxea, ''Frai Antonio de Jesús y María'']], bizkaitar apaiz [[hirukoiztar]]ra (h. [[1936]]).
* [[Irailaren 5]]a – [[Alfredo Alonso-Allende Arregi|Alfredo Alonso-Allende]], bizkaitar ongilea.
* [[Irailaren 5]]a – [[Ioannis Theotokis]], [[Grezia]]ko lehen ministroa (h. [[1961]]).
* [[Irailaren 8]]a – [[Adriana Otaño]], gipuzkoar bertsolaria (h. [[1963]]).
* [[Irailaren 14]]a – [[Archie Hahn]], ''Milwaukeeko meteoritoa'', estatubatuar atleta (h. [[1955]]).
* [[Irailaren 17]]a – [[Désiré-Émile Inghelbrecht]], frantziar musikagilea eta orkestra-zuzendaria (h. [[1965]]).
* [[Irailaren 20]]a – [[Elizabeth Kenny]], australiar erizaina, bere [[poliomielitis]]aren tratamendu berriagatik ezaguna (h. [[1952]]).
* [[Irailaren 20]]a – [[Ildebrando Pizzetti]], italiar musikagilea (h. [[1968]]).
* [[Irailaren 22]]a – [[Christabel Pankhurst]], ingeles sufragista eta militante politikoa (h. [[1958]]).
* [[Irailaren 23]]a – [[John Boyd Orr]], eskoziar irakasle, sendagile, biologo, fisiologo, politikari, negozio-gizon eta baserritarra, 1949ko [[Bakearen Nobel Saria]] (h. [[1971]]).
* [[Irailaren 26]]a - [[Jeanne Bertrand]], frantziar argazkilaria eta eskultorea (h. [[1957]]).
==== Urria ====
* [[Urriaren 4]]a – [[Joan March]], espainiar finantza-gizona (h. [[1962]]).
* [[Urriaren 5]]a – [[Emilio Altzugarai]], nafar militarra, [[Espainiako Indar Armatuak|Espainiako Armadako]] koronela (h. [[1944]]).
* [[Urriaren 15]]a – [[Marie Stopes]], britainiar idazle, paleobotanikari, ikertzaile, eugenizista eta emakumeen eskubideen defendatzailea (h. [[1958]]).
* [[Urriaren 16]]a – [[Jose Egino]], gipuzkoar apezpikua (h. [[1961]]).
* [[Urriaren 25]]a – [[Ignacio Telleria]], gipuzkoar konpositore eta itzultzailea, musikari entzutetsua Kuban (h. [[1944]]).
* [[Urriaren 26]]a – [[Andrei Bely]], errusiar eleberrigile, olerkari, komunista eta literatura kritikaria (h. [[1934]]).
* [[Urriaren 26]]a – [[Knud Kristensen]], [[Danimarka]]ko lehen ministroa (h. [[1962]]).
* [[Urriaren 28]]a – [[Edward Ratcliffe Garth Russell Evans]], britainiar itsas armadako ofiziala eta Antartikako esploratzailea (h. [[1957]]).
* [[Urriaren 30]]a – [[Peio Erramuzpe]], baxenafar bertsolaria (h. [[1967]]).
* [[Urriaren 31]] – [[Julia Peterkin]], estatubatuar idazlea (h. [[1961]]).
==== Azaroa ====
* [[Azaroaren 1]]a – [[Alfred Wegener]], alemaniar zientzialaria, [[kontinenteen jitoa]]ren teoriaren sortzailea (h. [[1930]]).
* [[Azaroaren 5]]a – [[Mihail Sadoveanu]], errumaniar idazlea (h. [[1961]]).
* [[Azaroaren 6]]a – [[Robert Musil]], austriar idazlea (h. [[1942]]).
* [[Azaroaren 7]]a – [[Pilar Arechavaleta]], bizkaitar moja, Maria Ianua Coeli moja misioilarien kongregazioaren sortzailea (h. [[1973]]).
* [[Azaroaren 9]]a – [[Rudolf Karel]], txekiar musikagilea (h. [[1945]]).
* [[Azaroaren 10]]a – [[Jacob Epstein]], ingeles eskultorea (h. [[1959]]).
* [[Azaroaren 11]] – [[Martin Zubeldia|Martin Zubeldia, ''Gumersindo de Estella'']], nafar fraide [[kaputxino]]a (h. [[1974]]).
* [[Azaroaren 28]]a – [[Aleksandr Blok]], errusiar olerkari sinbolista (h. [[1921]]).
==== Abendua ====
* [[Abenduaren 1]]a – [[Thomas Griffith Taylor]], ingeles geografoa, antropologoa eta esploratzailea (h. [[1963]]).
* [[Abenduaren 3]]a – [[Fedor von Bock]], alemaniar ''Generalfeldmarschall''a Bigarren Mundu Gerran (h. [[1945]]).
* [[Abenduaren 9]]a – [[Begum Rokeya]], bengaliar idazlea, pentsalaria, hezitzailea, gizarte-ekintzailea eta emakumearen eskubideen defendatzailea (h. [[1932]]).
* [[Abenduaren 19]]a – [[Nemesio Otaño]], gipuzkoar musikagilea, organo-jotzailea, abesbatza zuzendaria eta musikologoa (h. [[1956]]).
* [[Abenduaren 26]]a – [[Elton Mayo]], australiar soziologoa (h. [[1949]]).
* [[Abenduaren 30]]a – [[Alfred Einstein]], alemaniar musikologo eta musika kritikaria (h. [[1952]]).
* [[Abenduaren 31]] – [[George Marshall|George Catlett Marshall]], estatubatuar jenerala, 1953ko [[Bakearen Nobel Saria]] (h. [[1959]]).
==== Egun ezezaguna edo zehaztugabea ====
* [[Jean Jauregiberri]], Zuberoako [[Jauregiberritarrak|Jauregiberri familia]] ezaguneko kidea eta medikua (h. [[1952]]).
* [[Jose Horn]], filipinetan jaiotako euskal herritar politikari jeltzale eta abokatua eta [[Bilboko alkateen zerrenda|Bilboko alkatea]] (h. [[1936]]).
* [[Kadet Otsibar]], zuberotar idazle eta elizgizona (h. [[1968]]).
* [[Pierre Gueraçague Soules]], baxenafar abokatu eta politikaria (h. [[1954]]).
* [[Serapio Espartza]], euskal arkitekto eta politikaria (h. [[1968]]).
* [[Soledad Villafranca]], nafar [[propaganda|propagandista]] anarkista (h. [[1948]]).
* [[Teodoro Anasagasti Algan]], bizkaitar arkitektoa (h. [[1938]]).
* [[Julia Peguero Sanz]], espainiar maistra eta feminista, [[Espainiako Emakumeen Elkarte Nazionala]]ren sortzaileetako bat (h. [[1978]]).
== Heriotzak ==
==== Urtarriletik ekainera ====
* [[Urtarrilaren 4]]a – [[Anselm Feuerbach]], alemaniar margolari klasizista (j. [[1829]]).
* [[Urtarrilaren 4]]a – [[Karl Friedrich Lessing]], alemaniar paisaia margolaria (j. [[1808]]).
* [[Urtarrilaren 20]]a – [[Jules Favre]], frantziar politikaria (j. [[1809]]).
* [[Urtarrilaren 24]]a – [[Alexandre Baudrimont]], frantziar kimikari, hizkuntzalari eta etnografoa (j. [[1806]]).
* [[Otsailaren 12]]a – [[Ricardo Balaca]], espainiar margolaria (j. [[1844]]).
* [[Otsailaren 19]]a – [[Miguel Sanz Lafuente]], nafar teologo eta apaiza, [[Oñatiko Unibertsitatea|Oñatiko Unibertsitateko]] erretorea (j. [[1804]]).
* [[Martxoaren 14]]a – [[Pagan Min]], [[Birmania]]ko erregea (j. [[1811]]).
* [[Martxoaren 21]]a – [[Jules Favre]], frantziar politikaria (j. [[1809]]).
* [[Martxoaren 24]]a – [[May Agnes Fleming]], kanadar eleberrigilea (j. [[1840]]).
* [[Martxoaren 29]]a – [[Constantin Hansen]], Danimarkako Urre Aroko margolaria (j. [[1804]]).
* [[Martxoaren 31]]a – [[Henryk Wieniawski]], poloniar musikagilea (j. [[1835]]).
* [[Maiatzaren 8]]a – [[Gustave Flaubert]], frantziar idazlea (j. [[1821]]).
* [[Maiatzaren 17]]a – [[Christen Andreas Fonnesbech]], [[Danimarka]]ko lehen ministroa (j. [[1817]]).
* [[Maiatzaren 17]]a – [[Ferenc Ribáry]], hungariar historialaria, idazlea eta unibertsitateko irakaslea (j. [[1827]]).
* [[Ekainaren 12]]a – [[José Ruperto Monagas]], [[Venezuela]]ko presidentea (j. [[1831]]).
* [[Ekainaren 24]]a – [[Jules Lissajous]], frantziar fisikaria (j. [[1822]]).
==== Uztailetik abendura ====
* [[Uztailaren 4]]a – [[Melchor Sánchez de Toca]], gipuzkoar medikua, kirurgialaria (j. [[1804]]).
* [[Uztailaren 12]]a – [[Pereire anaiak|Isaac Pereire]], [[Frantziako Bigarren Inperio]]ko industria-garapenean rol erabakigarria izandako negozio-gizona (j. [[1806]]).
* [[Abuztuaren 2]]a – [[Juan Eugenio Hartzenbusch]], espainiar idazlea (j. [[1806]]).
* [[Abuztuaren 15]]a – [[Matilde Cherner]], espainiar idazle eta kazetaria, errepublikazalea eta legezko [[prostituzio]]arekin kritiko agertu zen emakume aitzindaria (j. [[1833]]).
* [[Abuztuaren 17]]a – [[Ole Bull]], norvegiar musikagilea (j. [[1810]]).
* [[Abuztuaren 29]]a – [[Sanford Robinson Gifford]], estatubatuar margolaria (j. [[1823]]).
* [[Urriaren 5]]a – [[Jacques Offenbach]], frantziar musikagilea (j. [[1819]]).
* [[Urriaren 7]]a – [[Esteban Adoain]], nafar erlijioso eta misiolari kaputxinoa (j. [[1808]]).
* [[Urriaren 6]]a – [[Benjamin Peirce]], estatubatuar matematikaria eta astronomoa (j. [[1809]]).
* [[Urriaren 16]]a – [[Migel Dorronsoro]], gipuzkoar politikari [[karlismo|karlista]] (j. [[1812]]).
* [[Urriaren 23]]a – [[Bettino Ricasoli]], [[Italia]]ko lehen ministroa (j. [[1809]]).
* [[Urriaren 28]]a – [[Édouard Séguin]], frantziar psikiatra (j. [[1812]]).
* [[Azaroaren 11]] – [[Ned Kelly]], australiar bidelapura (j. [[1854]]-[[1855]]).
* [[Azaroaren 11]] – [[Lucretia Mott]], emakumeen eskubideen defendatzaile estatubatuarra (j. [[1793]]).
* [[Azaroaren 20]]a – [[Léon Cogniet]], frantziar historia eta erretratuen margolaria (j. [[1794]]).
* [[Abenduaren 1]]a – [[Daniel Bashiel Warner]], [[Liberia]]ko presidentea (j. [[1815]]).
* [[Abenduaren 15]]a – [[Fermin Arteta]], nafar politikaria (j. [[1796]]).
* [[Abenduaren 22]]a – [[George Eliot]], ingeles idazlea (j. [[1819]]).
==== Egun ezezaguna edo zehaztugabea ====
* [[Émile Betsellère]], lapurtar margolaria (j. [[1847]]).
* [[Fermin Mundaka]], bizkaitar pirata, esploratzailea, mertzenarioa eta esklabo-trafikatzailea (j. [[1825]]).
* [[Juan María Eguren]], gipuzkoar hiztegigilea (j. [[1828]]).
----
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Denbora unitate aurkibidea}}
[[Kategoria:1880| ]]
k5ryflocamjq0wy8qmsfapxyj9dcmpb
1925
0
1252
9975346
9967884
2024-11-20T16:11:05Z
Artegia
65203
/* Maiatza */
9975346
wikitext
text/x-wiki
{{urte aurkibide probak}}
{{urtegertaerak}}
== Gertaerak ==
=== Euskal Herria ===
* [[Deustu|Deusto]], [[Bilbo]]ko auzoa gaur egun, [[Bizkaia|Bizkaiko]] hiriburura batu egin zen.
* [[Otsailaren 10]] – [[Banco de Crédito de la Unión Minera]]k ordainketa-etendura adierazi zuen.
* [[Irailaren 19]] – [[Lasarteko zirkuitua]]n, [[Donostiako Sari Nagusia]] egiten ari zirela, Paul Torchy pilotuak zuhaitz bat jo eta hil zen.
=== Mundua ===
* [[Urtarrilaren 7]]a – [[Haurren greba (1925)|Haurren greba]] hasi zen Bartzelonan. 9 eta 12 urte arteko haur langileak lan-baldintza gogorren aurka mobilizatu ziren.
* [[Apirilaren 4]]: [[Schutzstaffel]] (SS) erakunde paramilitar naziaren sorrera. Hasiera batean, bere helburua Adolf Hitlerri babesa ematea zen, baina laster hazi zen tamainan eta garrantzian.
* [[Maiatzaren 12]]: [[Paul Von Hindenburg]]ek Alemaniako Lehendakaritzarako hauteskundeak irabazi zituen.
* [[Uztailaren 18]] – [[Adolf Hitler]] politikari eta militar [[austriar]]rak ''[[Mein Kampf]]'' manifestua argitaratu zuen.
* [[Abenduaren 1]] – [[Locarnoko Itunak]] sinatu ziren [[Londres]]en. Itunek hauek Mendebaldeko Europako mugak hobeto zehazten zituzten eta Alemaniaren eta indar aliatuen arteko tirabirak konpontzeko asmoa zuten.
== Arte eta kultura ==
* [[Martxoaren 21]]a – ''[[L'enfant et les sortilèges|L'enfant et les sortilèges: Fantaisie lyrique en deux parties]]'' (euskaraz: ''Umea eta aztikeriak: fantasia lirikoa bi aktotan''), [[Maurice Ravel]]en musika eta [[Sidonie Gabrielle Colette]]n libretoa duen [[opera]] estreinatu zen [[Montecarlo]]ko [[Montecarloko Opera|Operan]].
* [[George Bernard Shaw]] idazle irlandarrak [[Literaturako Nobel Saria]] jaso zuen.
* [[Charles Chaplin]]ek ''"[[The Gold Rush]]"'' pelikula protagonizatu zuen.
* [[Franz Kafka]]ren "[[Prozesua]]" argitaratu zuten, idazlea hil ondoren.
* [[Bauhaus]] eskola ireki zuten [[Dessau]] hirian ([[Alemania]]).
== Zientzia eta teknologia ==
== Kirolak ==
* [[Alfredo Binda]] txirrindulari italiarrak irabazi zuen [[Italiako Giroa]], eta hamarkada honetan beste hirutan lortu zuen.
== Jaiotzak ==
==== Urtarrila ====
* [[Urtarrilaren 1]]a – [[Mario Merz]], italiar margolari eta eskultorea, ''Art povera'' mugimenduaren pintore aipagarrienetako bat (h. [[2003]]).
* [[Urtarrilaren 7]]a – [[Gerald Malcolm Durrell]], britainiar naturalista eta idazlea (h. [[1995]]).
* [[Urtarrilaren 7]]a – [[Pierre Gripari]], frantziar idazlea (h. [[1990]]).
* [[Urtarrilaren 8]]a – [[Bernardo Ruiz]], espainiar txirrindularia.
* [[Urtarrilaren 9]]a – [[Lee van Cleef]], estatubatuar aktorea (h. [[1989]]).
* [[Urtarrilaren 12]]a – [[Katherine MacGregor]], estatubatuar aktorea (h. [[2018]]).
* [[Urtarrilaren 13]]a – [[Martha Hildebrandt]], perutar hizkuntzalaria eta politikaria (h. [[2022]]).
* [[Urtarrilaren 13]]a – [[Ron Tauranac]], angloaustraliar ingeniari eta autoen-diseinatzailea (h. [[2020]]).
* [[Urtarrilaren 14]]a – [[Yukio Mishima]], japoniar idazlea, poeta, aktorea eta zinema zuzendaria, XX. mendeko japoniar idazlerik garrantzitsuenetakoa (h. [[1970]]).
* [[Urtarrilaren 15]]a – [[Ignacio López Tarso]], mexikar aktorea (h. [[2023]]).
* [[Urtarrilaren 18]]a – [[Gilles Deleuze]], frantziar filosofoa (h. [[1995]]).
* [[Urtarrilaren 20]]a – [[Ernesto Cardenal]], nikaraguar teologo, apaiz katoliko eta poeta (h. [[2020]]).
* [[Urtarrilaren 20]]a – [[Eugen Gomringer]], boliviar jatorriko suitzar idazlea.
* [[Urtarrilaren 21]]a – [[Josep Pintat i Solans]], [[Andorra]]ko gobernuburua (h. [[2007]]).
* [[Urtarrilaren 24]]a – [[Maria Tallchief]], estatubatuar dantzaria (h. [[2013]]).
* [[Urtarrilaren 26]]a – [[Paul Newman]], estatubatuar aktorea eta zinema zuzendaria (h. [[2008]]).
* [[Urtarrilaren 29]]a – [[Isidore Isou]], errumaniar-frantziar idazlea (h. [[2007]]).
* [[Urtarrilaren 30]]a – [[Douglas Engelbart]], estatubatuar asmatzailea, ordenagailuetako [[Sagu (ordenagailua)|saguaren]] asmatzailea (h. [[2013]]).
* [[Urtarrilaren 31]] – [[Manuel Jalón Corominas]], espainiar asmatzailea, zoru-garbigailuaren eta botatzeko xiringaren asmatzailea (h. [[2011]]).
==== Otsaila ====
* [[Otsailaren 3]]a – [[Leon Schlumpf]], [[Suitzako Konfederazioko presidente]]a (h. [[2012]]).
* [[Otsailaren 4]]a – [[Arne Åhman]], suediar atleta, [[jauzi hirukoitz]]ean espezializatua (h. [[2022]]).
* [[Otsailaren 5]]a – [[Pierre Abeberri]], lapurtar apaiz katoliko [[predikatzaileen Ordena|domingotarra]] (h. [[2015]]).
* [[Otsailaren 6]]a – [[Pramoedya Ananta Toer]], indonesiar idazlea, herrialde horretako garrantzitsuenetako bat (h. [[2006]]).
* [[Otsailaren 7]]a – [[Angel Bassols Batalla]], mexikar itzultzaile, narratzaile eta saiakera-egilea (h. [[2012]]).
* [[Otsailaren 8]]a – [[Jack Lemmon]], estatubatuar aktorea, bere belaunaldiko sarituenetakoa (h. [[2001]]).
* [[Otsailaren 10]]a – [[Javier Guibert]], iruindar arkitektoa (h. [[2011]]).
* [[Otsailaren 11]] – [[Amparo Rivelles]], espainiar antzezlea (h. [[2013]]).
* [[Otsailaren 14]]a – [[José Caeiro]], gipuzkoar futbolaria (h. [[1981]]).
* [[Otsailaren 16]]a – [[François-Xavier Ortoli]], [[Europako Batzordea|Europako Batzordeko]] presidentea (h. [[2007]]).
* [[Otsailaren 17]]a – [[Hal Holbrook]], estatubatuar aktorea (h. [[2021]]).
* [[Otsailaren 18]]a – [[George Kennedy]], estatubatuar aktorea (h. [[2016]]).
* [[Otsailaren 18]]a – [[Abdelsalam Majali]], [[Jordania]]ko lehen ministroa (h. [[2023]]).
* [[Otsailaren 20]]a – [[Robert Altman]], estatubatuar zinema zuzendaria (h.[[2006]]).
* [[Otsailaren 21]]a – [[Tom Gehrels]], estatubatuar astronomoa (h. [[2011]]).
* [[Otsailaren 21]]a – [[Sam Peckinpah]], estatubatuar zinema zuzendari eta zinema, antzerki eta telebistako gidoigilea (h. [[1984]]).
* [[Otsailaren 22]]a – [[Edward Gorey]], estatubatuar irudigile eta idazlea (h. [[2000]]).
* [[Otsailaren 23]]a – [[Fernando Martínez Sanabria]], ''Chuli Martínez'', espainiar-kolonbiar arkitektoa (h. [[1991]]).
* [[Otsailaren 24]]a – [[Etel Adnan]], estatubatuar nazionalizatua frantses-libanoar artista bisuala, margolaria, poeta, idazlea, egillea eta marrazkilaria (h. [[2021]]).
* [[Otsailaren 25]]a – [[Shehu Shagari]], [[Nigeria]]ko presidentea (h. [[2018]]).
* [[Otsailaren 28]]a – [[Odón Alonso]], espainiar orkestra-zuzendaria (h. [[2011]]).
==== Martxoa ====
* [[Martxoaren 1]]a - [[Vicenta Cortés Alonso]], espainair artxibozaina, ikertzailea eta irakaslea (h. [[2021]]).
* [[Martxoaren 1]]a – [[Bélgica Adela Mirabal]], [[Mirabal ahizpak|Mirabal ahizpetako]] bat (h. [[2014]]).
* [[Martxoaren 3]]a – [[Zvi Zamir]], israeldar militar eta espioia, [[Mosad]]eko zuzendaria (h. [[2024]]).
* [[Martxoaren 5]]a – [[Marie Mansart]], frantziar aktorea (h. [[2012]]).
* [[Martxoaren 8]]a – [[Nina Lobkovskaia]], Sobietar Batasuneko Armada Gorrian frankotiratzailea.
* [[Martxoaren 9]]a – [[Francisco José Arnaiz]], bizkaitar apaiza (h. [[2014]]).
* [[Martxoaren 12]]a – [[Louison Bobet]], frantziar txirrindularia, [[Frantziako Tourra]] hiru aldiz jarraian irabazi zuen lehena (h. [[1983]]).
* [[Martxoaren 12]]a – [[Georges Delerue]], frantziar musikagilea (h. [[1992]]).
* [[Martxoaren 12]]a – [[Leo Esaki]], japoniar fisikaria, 1973ko [[Fisikako Nobel Saria]].
* [[Martxoaren 13]]a – [[Angelo Conterno]], italiar txirrindularia (h. [[2007]]).
* [[Martxoaren 14]]a – [[John Wain]], ingeles poeta eta saiakera-idazlea (h. [[1994]]).
* [[Martxoaren 16]]a – [[Raúl Sendic]], uruguaiar politikaria eta gerrillaria (h. [[1989]]).
* [[Martxoaren 19]]a – [[Brent Scowcroft]], estatubatuar militar eta politikaria (h. [[2020]]).
* [[Martxoaren 21]]a – [[Peter Brook]], britainiar antzerkigile eta zinemagilea (h. [[2022]]).
* [[Martxoaren 21]]a – [[Hilda Gadea]], perutar ekonomialaria (h. [[1974]]).
* [[Martxoaren 21]]a – [[Hugo Koblet]], suitzar txirrindularia (h. [[1964]]).
* [[Martxoaren 21]]a – [[Concha Laca]], zeramikaria, artisaua, dekoratzailea eta eskultorea (h. [[2018]]).
* [[Martxoaren 25]]a – [[Flannery O'Connor]], estatubatuar idazlea (h. [[1964]]).
* [[Martxoaren 26]]a – [[Pierre Boulez]], frantziar musikagile eta orkestra-zuzendaria (h. [[2016]]).
* [[Martxoaren 26]]a – [[Joxe Lasa Apalategi]], apaiza, euskal idazlea eta euskaltzalea (h. [[1983]]).
* [[Martxoaren 27]]a – [[Henry Plumb]], britainiar nekazari eta politikaria, [[Europako Parlamentu]]ko lehendakaria (h. [[2022]]).
* [[Martxoaren 29]]a – [[José Luis Etxebarria Goiri]], [[Begoñako errepublika|Begoñako]] dantzari, dantza-talde zuzendari eta txistularia (h. [[2015]]).
==== Apirila ====
* [[Apirilaren 1]]a – [[Wojciech Jerzy Has]], poloniar zinema-zuzendaria (h. [[2000]]).
* [[Apirilaren 2]]a – [[George MacDonald Fraser]], eskoziar idazlea (h. [[2008]]).
* [[Apirilaren 3]]a – [[André Giraud]], frantziar politikaria (h. [[1997]]).
* [[Apirilaren 4]]a – [[Mary Begoña]], euskal aktorea (h. [[2020]]).
* [[Apirilaren 6]]a – [[Alberto Pérez Zabala]], bizkaitar futbolaria (h. [[2014]]).
* [[Apirilaren 12]]a – [[Evelyn Berezin]], estatubatuar ingeniari informatikoa, ''[[testu prozesadore]]en ama'' (h. [[2018]]).
* [[Apirilaren 14]]a – [[Abel Muzorewa]], [[Zimbabwe Rhodesia]]ko lehen ministroa (h. [[2010]]).
* [[Apirilaren 14]]a – [[Rod Steiger]], estatubatuar aktorea (h. [[2002]]).
* [[Apirilaren 21]]a – [[Rita Macedo]], mexikar aktorea, gidoilaria, ekoizlea eta jostuna (h. [[1993]]).
* [[Apirilaren 21]]a – [[Sibghatullah Mojaddedi]], [[Afganistan]]go presidentea (h. [[2019]]).
* [[Apirilaren 22]]a – [[Glòria Trías Rubiés]], iberiar penintsulako zeramika grekoan espezializatutako arkeologo kataluniarra.
* [[Apirilaren 26]]a – [[Angelita Alberdi]], gipuzkoar erraketista.
==== Maiatza ====
* [[Maiatzaren 1]]a – [[Scott Carpenter]], estatubatuar astronauta eta akuanauta (h. [[2013]]).
* [[Maiatzaren 4]]a – [[Ruth First]], [[apartheid]]aren kontrako hego afrikar kazetari, idazle eta ekintzailea (h. [[1982]]).
* [[Maiatzaren 4]]a – [[Luis Herrera Campins]], [[Venezuela]]ko presidentea (h. [[2007]]).
* [[Maiatzaren 7]]a – [[Luis de Castresana]], euskal herritar kazetari, idazle eta margolaria (h. [[1986]]).
* [[Maiatzaren 8]]a – [[André-Paul Duchâteau]], belgikar komikigilea (h. [[2020]]).
* [[Maiatzaren 8]]a – [[Ali Hassan Mwinyi]], [[Tanzania]]ko 2. presidentea(h. [[2024]]).
* [[Maiatzaren 8]]a – [[Ignacio Pinedo]], gipuzkoar saskibaloi jokalari eta entrenatzailea (h. [[1991]]).
* [[Maiatzaren 9]]a – [[Carlos Sobrini]], nafar arkitektoa (h. [[2020]]).
* [[Maiatzaren 11]] – [[Rubem Fonseca]], brasildar kronikaria eta eleberrigilea (h. [[2020]]).
* [[Maiatzaren 11]]a – [[Max Morlock]], alemaniar futbolaria (h. [[1994]]).
* [[Maiatzaren 11]] – [[Seber Ormaza]], euskal herritar politikari eta abestigilea (h. [[2010]]).
* [[Maiatzaren 12]]a – [[Yogi Berra]], estatubatuar beisbol jokalaria (h. [[2015]]).
* [[Maiatzaren 14]]a – [[Loleh Bellon]], lapurtar antzezlea (h. [[1999]]).
* [[Maiatzaren 14]]a – [[Maria Beneyto]], valentziar idazlea eta poeta, gaztelaniaz zein valentzieraz indatzi zuena (h. [[2011]]).
* [[Maiatzaren 14]]a – [[Oona O'Neill]], [[Charlie Chaplin]] britainiar aktore, zinema zuzendari eta ekoizlearen emazte eta alarguna (h. [[1991]]).
* [[Maiatzaren 15]]a – [[Horacio Guarany]], argentinar abeslari, konpositore eta idazlea (h. [[2017]]).
* [[Maiatzaren 16]]a – [[Nancy Roman]], ''[[Hubble espazio teleskopioa|Hubbleren]] ama'', estatubatuetako astronomoa eta NASAko lehen exekutiboetako bat (h. [[2018]]).
* [[Maiatzaren 16]]a – [[Nilton dos Santos]], brasildar futbolaria, futbolaren historiako defentsa onenetako bat (h. [[2013]]).
* [[Maiatzaren 19]]a – [[Malcolm X]], ministro musulman afrikar-amerikarra, beltzen eskubideen aldeko borrokalaria (h. [[1965]]).
* [[Maiatzaren 19]]a – [[Patxi Ondarra]], ''Aita Ondarra'', nafar fraide kaputxinoa eta euskaltzaina (h. [[2005]]).
* [[Maiatzaren 19]]a – [[Pol Pot]], [[Khmer Gorriak|Khmer Gorrien]] liderra, [[Kanbodia|Kanputxeako]] lehen ministroa eta genozida (h. [[1998]]).
* [[Maiatzaren 21]]a – [[Bernardino Pérez Elizaran]], ''Pasieguito'', euskal herritar futbolari eta entrenatzailea (h. [[2002]]).
* [[Maiatzaren 22]]a – [[Emilio Carballido]], mexikar idazlea (h. [[2008]]).
* [[Maiatzaren 22]]a – [[Jean Tinguely]], suitzar eskultorea (h. [[1991]]).
* [[Maiatzaren 23]]a – [[Joshua Lederberg]], estatubatuar mikrobiologo eta genetista, 1958ko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (h. [[2008]]).
* [[Maiatzaren 25]]a – [[Rosario Castellanos]], mexikar idazlea (h. [[1974]]).
* [[Maiatzaren 25]]a – [[Pepita Patiño Páez]], espainiar militante antifrankista (h. [[2015]]).
* [[Maiatzaren 26]]a – [[Juana Bacallao|Neris Amelia Martínez Salazar, ''Juana Bacallao'']], kubatar abeslari eta musikaria (h. [[2024]]).
* [[Maiatzaren 27]]a – [[Adelina Gutiérrez]], irakasle, zientifiko eta akademikoa , Txileko astrofisikari aitzindaria (h. [[2015]]).
* [[Maiatzaren 28]]a – [[Bülent Ecevit]], [[Turkia]]ko presidentea (h. [[2006]]).
* [[Maiatzaren 28]]a – [[Dietrich Fischer-Dieskau]], alemaniar opera-abeslaria, baritonoa (h. [[2012]]).
* [[Maiatzaren 31]] – [[Francesc Candel]], valentziar idazle eta kazetaria (h. [[2007]]).
* [[Maiatzaren 31]] – [[Frei Otto]], alemaniar arkitektoa (h. [[2015]]).
==== Ekaina ====
* [[Ekainaren 3]]a – [[Tony Curtis]], estatubatuar aktorea (h. [[2010]]).
* [[Ekainaren 6]]a – [[Jacques d'Arribehaude]], lapurtar idazlea (h. [[2009]]).
* [[Ekainaren 8]]a – [[Barbara Bush]], Ameriketako Estatu Batuetako [[Lehen dama]] (h. [[2018]]).
* [[Ekainaren 11]] – [[William Styron]], estatubatuar eleberrigilea (h. [[2006]]).
* [[Ekainaren 12]]a – [[Raphaël Géminiani]], frantziar txirrindulari eta kirol zuzendaria (h. [[2024]]).
* [[Ekainaren 14]]a - [[Mercedes Barranco]], kataluniar aktorea eta ahots-aktorea (h. [[2008]]).
* [[Ekainaren 16]]a – [[Jean d'Ormesson]], frantziar idazlea eta kazetaria (h. [[2017]]).
* [[Ekainaren 16]]a – [[Ifigenia Martínez]], mexikar politikaria, ekonomialaria, irakaslea, katedraduna eta diplomazialaria (h. [[2024]]).
* [[Ekainaren 17]]a – [[Henri Mathieu]], lapurtar pediatra eta ikertzailea (h. [[2013]]).
* [[Ekainaren 20]]a – [[Audie Murphy]], estatubatuar militar eta aktorea (h. [[1971]]).
* [[Ekainaren 21]]a – [[Giovanni Spadolini]], [[Italia]]ko 44. lehen ministroa (h. [[1994]]).
* [[Ekainaren 21]]a – [[Maureen Stapleton]], estatubatuar aktorea (h. [[2006]])
* [[Ekainaren 22]]a – [[Peter Seeberg]], daniar idazlea (h. [[1999]]).
* [[Ekainaren 23]]a – [[Oliver Smithies]], britaniar genetikaria, 2007ko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (h. [[2017]]).
* [[Ekainaren 24]]a – [[Miren Arantzazu Goñi]], gipuzkoar etnografoa (h. [[2017]]).
* [[Ekainaren 24]]a – [[Masanori Tokita]], japoniar futbolaria (h. [[2004]]).
* [[Ekainaren 25]]a – [[Robert Venturi]], estatubatuar arkitekto post-modernista (h. [[2018]])
* [[Ekainaren 29]]a – [[Giorgio Napolitano]], [[Italiako presidenteen zerrenda|Italiako 11. Presidentea]] (h. [[2023]]).
* [[Ekainaren 29]]a – [[Hale Smith]], estatubatuar musikagilea (h. [[2009]]).
* [[Ekainaren 29]]a – [[Cara Williams]], estatubatuar aktorea (h. [[2021]]).
* [[Ekainaren 30]]a – [[Philippe Jaccottet]], suitzar poeta, prosagile eta itzultzailea (h. [[2021]]).
==== Uztaila ====
* [[Uztailaren 1]]a – [[Farley Granger]], estatubatuar aktorea (h. [[2011]]).
* [[Uztailaren 1]]a – [[Italo de Zan]], italiar txirrindularia (h. [[2020]]).
* [[Uztailaren 2]]a – [[Medgar Evers]], giza eskubideen alde borrokatu zuen estatubatuar aktibista (h. [[1963]]).
* [[Uztailaren 2]]a – [[Patrice Lumumba]], [[Kongoko Errepublika Demokratikoa|Kongoko Errepublika Demokratikoko]] estreinako gobernuburu demokratikoa (h. [[1961]]).
* [[Uztailaren 2]]a – [[Olga Oleinik]], [[sobiet]]ar matematikaria (h. [[2001]]).
* [[Uztailaren 6]]a – [[Bill Haley]], estatubatuar musikaria, [[rock and roll]]aren sortzaileetako bat (h. [[1981]]).
* [[Uztailaren 8]]a – [[Jean Cau]], frantziar kazetari eta idazlea (h. [[1993]]).
* [[Uztailaren 8]]a – [[Joaquim Veríssimo Serrão]], portugaldar historialaria (h. [[2020]]).
* [[Uztailaren 9]]a – [[Borislav Stanković]], serbiar saskibaloi-jokalaria eta entrenatzailea eta [[FIBA|Saskibaloiko Nazioarteko Federazioaren]] idazkari nagusia (h. [[2020]]).
* [[Uztailaren 10]]a – [[Mahathir bin Mohamad]], [[Malaysia]]ko lehen ministroa.
* [[Uztailaren 11]] – [[Mercedes Colás]], ''Porota'', Giza Eskubideen aldeko argentinar ekintzailea, [[Maiatzaren Plazako Amak]] elkarteko lehendakariordea (h. [[2021]]).
* [[Uztailaren 11]] – [[Nicolai Gedda]], suediar opera-abeslaria, tenorra (h. [[2017]]).
* [[Uztailaren 11]] – [[Juan Uharte Beaumont]], nafar enpresaburu eta mezenasa (h. [[2018]]).
* [[Uztailaren 13]]a – [[Gustavo Torner]], espainiar pintore eta eskultorea.
* [[Uztailaren 14]]a – [[María Asunción Català]], kataluniar irakaslea, matematikaria eta astronomoa (h. [[2009]]).
* [[Uztailaren 17]]a – [[Carla Boni]], italiar abeslaria (h. [[2009]]).
* [[Uztailaren 17]]a – [[Carlos París]], bizkaitar filosofoa, idazlea eta prentsa-zutabegilea (h. [[2014]]).
* [[Uztailaren 17]]a – [[Mohammad Hasan Sharq]], [[Afganistan]]go lehen ministroa.
* [[Uztailaren 18]]a – [[François Augiéras]], frantziar idazle eta margolaria (h. [[1971]]).
* [[Uztailaren 18]]a – [[Shirley Strickland]], abiadura eta hesidun lasterketetan espezializatutako australiar atleta (h. [[2004]]).
* [[Uztailaren 19]]a – [[Jean-Pierre Faye]], frantziar idazle eta filosofoa.
* [[Uztailaren 20]]a – [[Jacques Delors]], frantziar ekonomialari eta politikaria, [[Europako Batzordea|Europako Batzordeko]] presidentea (h. [[2023]]).
* [[Uztailaren 20]]a – [[Frantz Fanon]], [[Antillak|Antilletako]] psikiatra eta iraultzailea (h. [[1961]]).
* [[Uztailaren 20]]a – [[Roger Laporte]], frantziar idazlea (h. [[2001]]).
* [[Uztailaren 23]]a – [[Alain Decaux]], frantziar historialaria eta idazlea (h. [[2016]]).
* [[Uztailaren 23]]a – [[Quett Masire]], [[Botswana]]ko presidentea (h. [[2017]]).
* [[Uztailaren 24]]a – [[Ignacio Aldekoa]], gasteiztar idazlea (h. [[1969]]).
* [[Uztailaren 26]]a – [[Ana María Matute]], gaztelaniazko kataluniar idazlea (h. [[2014]]).
* [[Uztailaren 27]]a – [[Lita de Lázzari]], argentinar telebista-aurkezlea eta etxekoandre mediatikoa (h. [[2015]]).
* [[Uztailaren 28]]a – [[Baruch Blumberg]], estatubatuar medikua, 1976ko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (h. [[2011]]).
* [[Uztailaren 28]]a – [[Juan Alberto Schiaffino]], uruguaitar futbolaria (h. [[2002]]).
* [[Uztailaren 29]]a – [[Julita Beraza]], gipuzkoar erraketista (h. [[2020]]).
* [[Uztailaren 29]]a – [[Mikis Theodorakis]], greziar musikagilea eta politikaria (h. [[2021]]).
==== Abuztua ====
* [[Abuztuaren 1]]a – [[Ernst Jandl]], austriar idazlea (h. [[2000]]).
* [[Abuztuaren 2]]a – [[Jorge Rafael Videla]], [[Argentina]]ko diktadorea (h. [[2013]]).
* [[Abuztuaren 3]]a – [[Alain Touraine]], frantziar soziologoa (h. [[2023]]).
* [[Abuztuaren 6]]a – [[Conchita Ramos]], [[Frantziako Erresistentzia]]ko kataluniar-frantziar kidea, nazien kontzentrazio-eremuetatik bizirik irten zena (h. [[2019]]).
* [[Abuztuaren 8]]a – [[Alija Izetbegović]], lehendabiziko [[Bosnia-Herzegovina]]ko presidentea (h. [[2003]]).
* [[Abuztuaren 9]]a – [[Emily Doyaga]], estatubatuar hizkuntzalaria, [[euskara]]ren eta euskal kulturaren erreferentziako bultzatzailea AEBetan (h. [[2020]]).
* [[Abuztuaren 11]] – [[Arlene Dahl]], estatubatuar aktorea (h. [[2021]]).
* [[Abuztuaren 12]]a – [[Thor Vilhjálmsson]], islandiar idazlea (h. [[2011]]).
* [[Abuztuaren 13]]a – [[Agustín Cotorruelo]], bizkaitar katedraduna eta politikaria (h. [[1989]]).
* [[Abuztuaren 13]]a – [[José Sazatornil]], ''Saza'', kataluniar zinema eta antzerki aktorea (h. [[2015]]).
* [[Abuztuaren 15]]a – [[Oscar Peterson]], [[quebec]]ar piano-jotzailea (h. [[2007]]).
* [[Abuztuaren 17]]a – [[John Hawkes (idazlea)|John Hawkes]], estatubatuar idazlea (h. [[1998]]).
* [[Abuztuaren 18]]a – [[Brian Aldiss]], ingeles [[zientzia-fikzio]]zko idazlea (h. [[2017]]).
* [[Abuztuaren 22]]a – [[Honor Blackman]], ingeles aktorea (h. [[2020]]).
* [[Abuztuaren 22]]a – [[Alberto Ongaro]], italiar idazle, kazetari eta komikigilea (h. [[2018]]).
* [[Abuztuaren 22]]a – [[Ēvī Upeniece]], letoniar eskultorea (h. [[2024]]).
* [[Abuztuaren 23]]a – [[Robert Mulligan]], estatubatuar zinema zuzendari eta ekoizlea (h. [[2008]]).
* [[Abuztuaren 25]]a – [[Thea Astley]], australiar idazlea (h. [[2004]]).
* [[Abuztuaren 25]]a – [[Juanita Reina]], espainiar antzezle eta kantaria (h. [[1999]]).
* [[Abuztuaren 26]]a – [[Alain Peyrefitte]], frantziar politikaria (h. [[1999]]).
* [[Abuztuaren 28]]a – [[Francis Ebejer]], maltar eleberrigilea, poeta eta antzerkigilea, malteraz eta ingelesez idatzi zuena (h. [[1993]]).
* [[Abuztuaren 28]]a – [[Donald O'Connor]], estatubatuar dantzari, abeslari eta aktorea (h. [[2003]]).
* [[Abuztuaren 28]]a – [[Arkadi eta Boris Strugatski|Arkadi Strugatski]], errusiar idazlea, bere anaiarekin batera [[zientzia fikzio]]an aritutakoa (h. [[1991]]).
* [[Abuztuaren 28]]a – [[Josep Subirà]], kataluniar eskultorea (h. [[2015]]).
* [[Abuztuaren 31]] – [[Maurice Pialat]], frantziar zinema-zuzendari eta gidoigilea (h. [[2003]]).
==== Iraila ====
* [[Irailaren 1]]a – [[Roy J. Glauber]], estatubatuar fisikaria, 2005eko [[Fisikako Nobel Saria]] (h. [[2018]]).
* [[Irailaren 1]]a – [[Mari Carmen Lasagabaster|Mari Carmen Lasagabaster, ''Amaia'']], gipuzkoar erraketista (h. [[2011]]).
* [[Irailaren 3]]a – [[Miguel Sánchez-Mazas]], espainiar filosofo eta matematikaria (h. [[1995]]).
* [[Irailaren 6]]a – [[Andrea Camilleri]], italiar idazle, gidoilari eta zine eta antzerki zuzendaria (h. [[2019]]).
* [[Irailaren 6]]a – [[Ángel González]], espainiar poeta (h. [[2008]]).
* [[Irailaren 6]]a – [[Freddie Oversteegen]], Herbehereetako erresistentzia komunistako kidea II. Mundu Gerrako Herbehereetako okupazioan (h. [[2018]]).
* [[Irailaren 8]]a – [[Peter Sellers]], ingeles aktorea (h. [[1980]]).
* [[Irailaren 11]] – [[Agustín Argote]], bizkaitar boxeolaria (h. [[1996]]).
* [[Irailaren 13]]a – [[Ian Hamilton]], eskoziar abokatu eta ekintzaile abertzalea (h. [[2022]]).
* [[Irailaren 15]]a – [[Erika Köth]], alemaniar sopranoa (h. [[1989]]).
* [[Irailaren 16]]a – [[Charles Haughey]], Irlandako [[Taoiseach]]a (h. [[2006]]).
* [[Irailaren 16]]a – [[B. B. King]], estatubatuar blues kantaria eta gitarra-jotzailea (h. [[2015]]).
* [[Irailaren 19]]a – [[Gérard Kango Ouédraogo]], [[Volta Garaia|Volta Garaiko]] lehen ministroa (h. [[2014]]).
* [[Irailaren 20]]a – [[Ananda Mahidol|Ananda Mahidol (Rama VIII.a)]], [[Thailandia]]ko erregea (h. [[1946]]).
* [[Irailaren 23]]a – [[Jean-Charles Tacchella]] zinema-zuzendari frantsesa (h. [[2024]]).
* [[Irailaren 27]]a – [[Robert Edwards]], ingeles biologoa, [[In vitro ernalketa]] arloko aitzindaria eta 2010eko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (h. [[2013]]).
* [[Irailaren 28]]a – [[Seymour Cray]], estatubatuar ingeniaria eta konputagailugintzaren aitzindaria (h. [[1996]]).
* [[Irailaren 29]]a – [[Viviane Forrester]], frantziar saiakeragile, eleberrigile, kazetari eta literatur kritikaria (h. [[2013]]).
==== Urria ====
* [[Urriaren 1]]a – [[Adolfo Kaminsky]], frantziar argazkilaria (h. [[2023]]).
* [[Urriaren 2]]a – [[José Cardoso Pires]], portugaldar idazlea (h. [[1998]]).
* [[Urriaren 2]]a – [[Marcelino Garde]], euskal idazle eta euskaltzalea (h. [[1990]]).
* [[Urriaren 3]]a – [[Simone Segouin]], [[Frantziako Erresistentzia|Frantziako Erresistentziako]] borrokalaria (h. [[2023]]).
* [[Urriaren 3]]a – [[Gore Vidal]], estatubatuar idazlea (h. [[2012]]).
* [[Urriaren 5]]a – [[Antoine Gizenga]], [[Kongoko Errepublika Demokratiko]]ko lehen ministroa (h. [[2019]]).
* [[Urriaren 5]]a – [[Youenn Gwernig]], bretoi idazle eta abeslaria (h. [[2006]]).
* [[Urriaren 5]]a – [[Roberto Juarroz]], argentinar idazle eta poeta (h. [[1995]]).
* [[Urriaren 5]]a – [[Paul Wild (suitzar astronomoa)|Paul Wild]], suitzar astronomoa (h. [[2014]]).
* [[Urriaren 8]]a – [[Jose Maria Saltsamendi]], ''Salsamendi III.a'', euskal herritar [[erremonte]]laria (h. [[2013]]).
* [[Urriaren 8]]a – [[Andrei Siniavski]], errusiar idazlea (h. [[1997]]).
* [[Urriaren 9]]a - [[Pilar Belzunce de Carlos]], gipuzkoar mezenasa, [[Chillida Leku]] Museoaren sortzaileetako bat (h. [[2015]]).
* [[Urriaren 10]]a – [[Jakes Casaubon]], [[Nafarroa Beherea|Nafarroa Behere]]ko ikertzailea, irrati esataria eta pilotazalea (h. [[2021]]).
* [[Urriaren 11]] – [[Elmore Leonard]], estatubatuar idazlea (h. [[2013]]).
* [[Urriaren 13]]a – [[Margaret Thatcher]], [[Erresuma Batu]]ko lehen ministroa eta [[Thatcherismo]]aren sortzailea eta bultzatzaile nagusia (h. [[2013]]).
* [[Urriaren 14]]a – [[Phillip Tobias]], hegoafrikar antropologoa (h. [[2012]]).
* [[Urriaren 15]]a – [[Aurora Bautista]], espainiar aktorea (h. [[2012]]).
* [[Urriaren 15]]a – [[Bittor Kapanaga]], [[otxandio|otxandiar]] idazlea eta euskaltzalea (h. [[2011]]).
* [[Urriaren 16]]a – [[Angela Lansbury]], ingeles aktore eta abeslaria (h. [[2022]]).
* [[Urriaren 18]]a – [[Ramiz Alia]], lehendabiziko [[Albania]]ko presidentea (h. [[2011]]).
* [[Urriaren 19]]a – [[Raymond Impanis]], belgiar txirrindularia (h. [[2010]]).
* [[Urriaren 19]]a – [[Czesław Kiszczak]], [[Polonia]]ko lehen ministroa (h. [[2015]]).
* [[Urriaren 20]]a – [[Juana Arrillaga|Juana Arrillaga, ''Arene II.'']], gipuzkoar erraketista (h. [[2022]]).
* [[Urriaren 21]]a – [[Celia Cruz]], kubatar abeslaria (h. [[2003]]).
* [[Urriaren 22]]a – [[Robert Rauschenberg]], estatubatuar margolaria (h. [[2008]]).
* [[Urriaren 22]]a – [[Julia Uceda]], espainiar irakaslea eta poeta (h. [[2024]]).
* [[Urriaren 23]]a – [[Johnny Carson]], estatubatuar umorista eta telebista aurkezlea (h. [[2005]]).
* [[Urriaren 23]]a – [[Manos Hatzidakis]], greziar musikagilea (h. [[1994]]).
* [[Urriaren 24]]a – [[Luciano Berio]], italiar musikagilea (h. [[2003]]).
* [[Urriaren 24]]a – [[Ieng Sary]], kanbodiar politikaria, [[Khmer Gorriak]] taldearen sortzaileetakoa (h. [[2013]]).
* [[Urriaren 24]]a – [[Toshio Iwatani]], japoniar futbolaria (h. [[1970]]).
* [[Urriaren 25]]a - [[Aliya Moldagulova]], sobietar frankotiratzailea, Sobietar Batasuneko heroia (h. [[1944]]).
* [[Urriaren 25]]a – [[Vassilakis Takis]], greziar eskultorea, [[arte zinetikoa]] landu zuena (h. [[2019]]).
* [[Urriaren 27]]a – [[Warren Christopher]], estatubatuar diplomatiko eta politikaria (h. [[2011]]).
* [[Urriaren 29]]a – [[Klaus Friedrich Roth]], alemaniar-britainiar matematikaria (h. [[2015]]).
* [[Urriaren 31]] – [[Lee Grant]], estatubatuar aktore eta zuzendaria.
* [[Urriaren 31]] – [[Charles Willard Moore]], estatubatuar arkitektoa (h. [[1993]]).
* [[Urriaren 31]] – [[John A. Pople]], britainiar kimikari teorikoa, 1998ko [[Kimikako Nobel Saria]] (h. [[2004]]).
==== Azaroa ====
* [[Azaroaren 2]]a – [[Modest Cuixart]], kataluniar pintore, grabatzaile eta eszenografoa (h. [[2007]]).
* [[Azaroaren 3]]a – [[Margarita Arenaza]], gipuzkoar erraketista (h. [[2019]]).
* [[Azaroaren 4]]a – [[Philippe Dreyfus]], frantziar informatika aitzindaria (h. [[2018]]).
* [[Azaroaren 5]]a – [[Mixel Intxauspe]], euskal herritar politikari eta bankaria (h. [[2011]]).
* [[Azaroaren 6]]a – [[Jean Aurel]], frantziar zinemagilea (h. [[1996]]).
* [[Azaroaren 6]]a – [[Michel Bouquet]], frantziar antzezlea (h. [[2022]]).
* [[Azaroaren 8]]a – [[Asunción Balaguer]], kataluniar aktorea (h. [[2019]]).
* [[Azaroaren 8]]a – [[Manuel Garrido Jiménez]], espainiar filosofoa (h. [[2015]]).
* [[Azaroaren 10]]a – [[Richard Burton]], galestar aktorea (h.[[1984]]).
* [[Azaroaren 10]]a – [[Jon Mirande]], euskal idazlea, XX. mendeko olerkari esanguratsuenetakoa (h. [[1972]]).
* [[Azaroaren 11]] – [[John Guillermin]], britainiar zinemagilea (h. [[2015]]).
* [[Azaroaren 11]] – [[Jose Luis Lekuona|Jose Luis Lekuona, ''Lexoti'']], gipuzkoar bertsolaria (h. [[2006]]).
* [[Azaroaren 11]] – [[Jonathan Winters]], estatubatuar aktore eta umorista (h. [[2013]]).
* [[Azaroaren 14]]a – [[Zhores Medvedev]], errusiar biologoa (h. [[2018]]).
* [[Azaroaren 16]]a – [[Jose Javier Uranga]], ''Oilarra'', nafar kazetaria (h. [[2016]]).
* [[Azaroaren 17]]a – [[Rock Hudson]], estatubatuar aktorea (h. [[1985]]).
* [[Azaroaren 17]]a – [[Charles Mackerras]], australiar orkestra-zuzendaria (h. [[2010]]).
* [[Azaroaren 19]]a – [[Zygmunt Bauman]], judu jatorriko poloniar soziologo, filosofo eta saio-idazlea (h. [[2017]]).
* [[Azaroaren 20]]a – [[Robert Kennedy]], [[John Fitzgerald Kennedy]]ren anaia eta [[Ameriketako Estatu Batuak|AEBetako]] Fiskal Nagusia (h. [[1968]]).
* [[Azaroaren 20]]a – [[Maia Plisetskaya]], errusiar dantzaria (h. [[2015]]).
* [[Azaroaren 22]]a - [[Jerrie Mock]], estatubatuar pilotua, munduari airez bira bakarka eman zion lehen emakumea (h. [[2014]]).
* [[Azaroaren 23]]a – [[José Napoleón Duarte]], [[El Salvador]]ko presidentea (h. [[1990]]).
* [[Azaroaren 24]]a – [[Simon van der Meer]], herbeheretar fisikaria, 1984ko [[Fisikako Nobel Saria]] (h. [[2011]]).
* [[Azaroaren 25]]a – [[María Asquerino]], espainiar aktorea (h. [[2013]]).
* [[Azaroaren 26]]a – [[Gregorio Conrado Álvarez]], ''El Goyo'', [[Uruguai]]ko diktadorea (h. [[2016]]).
* [[Azaroaren 26]]a – [[Leonardo Cremonini]], italiar margolaria (h. [[2010]]).
* [[Azaroaren 27]]a – [[Claude Lanzmann]], frantziar kazetaria, idazlea eta zinegilea (h. [[2018]]).
* [[Azaroaren 27]]a – [[Georgette Rizk]], palestinar militante eta ekintzaile politiko, sozial eta feminista (h. [[2018]]).
* [[Azaroaren 29]]a – [[Ernst Happel]], austriar futbolari eta entrenatzailea (h. [[1992]]).
* [[Azaroaren 29]]a – [[Ascensión Mendieta]], [[memoria historiko]]aren aldeko borrokalari espainiarra (h. [[2019]]).
==== Abendua ====
* [[Abenduaren 1]]a – [[Martin Rodbell]], estatubatuar biokimikaria, 1994ko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (h. [[1998]]).
* [[Abenduaren 3]]a – [[Kim Dae-jung]], [[Hego Korea]]ko presidentea (h. [[2009]]).
* [[Abenduaren 4]]a – [[Albert Bandura]], kanadar psikologoa (h. [[2021]]).
* [[Abenduaren 4]]a – [[Lino Lacedelli]], italiar mendigoizalea, [[K2]] mendiaren tontorrera lehen aldiz igo zen espedizioko kideetako bat (h. [[2009]]).
* [[Abenduaren 4]]a – [[Andrés Trobat]], espainiar txirrindularia (h. [[2011]]).
* [[Abenduaren 5]]a – [[Anastasio Somoza Debayle]], [[Nikaragua]]ko presidentea (h. [[1980]]).
* [[Abenduaren 7]]a – [[Sydney Samuelson]], britainiar zinema-zuzendaria eta argazki-zuzendaria (h. [[2022]]).
* [[Abenduaren 8]]a – [[Sammy Davis Jr.]], estatubatuar aktore eta abeslaria (h. [[1990]]).
* [[Abenduaren 8]]a – [[Arnaldo Forlani]], [[Italia]]ko lehen ministroa (h. [[2023]]).
* [[Abenduaren 8]]a – [[Carmen Martín Gaite]], espainiar idazlea (h. [[2000]]).
* [[Abenduaren 9]]a – [[Ernest Gellner]], frantziar filosofo eta antropologo soziala (h. [[1995]]).
* [[Abenduaren 10]]a – [[Lucia Areitioaurtena|Lucia Areitioaurtena, ''Erromaretakua'']], bizkaitar erraketista (h. [[2019]]).
* [[Abenduaren 11]] – [[Paul Greengard]], estatubatuar neurozientzialaria, 2000ko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (h. [[2019]]).
* [[Abenduaren 13]]a – [[Dick Van Dyke]], estatubatuar aktore, umorista, idazle, abeslari eta dantzaria.
* [[Abenduaren 15]]a – [[Trần Thiện Khiêm]], [[Hego Vietnam]]go lehen ministroa (h. [[2021]]).
* [[Abenduaren 17]]a – [[Alphonse Boudard]], frantziar eleberrigilea (h. [[2000]]).
* [[Abenduaren 18]]a – [[Maria Teresa Egaña]], ''Maite'', gipuzkoar erraketista.
* [[Abenduaren 18]]a – [[John Szarkowski]], estatubatuar museo-zaintzaile, historialari, arte-kritikari eta argazkilaria (h. [[2007]]).
* [[Abenduaren 19]]a – [[Rabah Bitat]], [[Aljeria]]ko presidentea (h. [[2000]]).
* [[Abenduaren 19]]a – [[Migel Irazusta Goikoetxea|Migel Irazusta, ''Polipaso'']], gipuzkoar aizkolari, segalari, gizonprobalari, akuilari, probalari, korrikalari eta jokorako aharien jabea (h. [[2000]]).
* [[Abenduaren 19]]a – [[Lepa Radić]], serbiar jatorriko jugoslaviar partisanoa (h. [[1943]]).
* [[Abenduaren 23]]a – [[Pierre Bérégovoy]], [[Frantzia]]ko lehen ministroa (h. [[1993]]).
* [[Abenduaren 23]]a – [[Mohammed Mzali]], [[Tunisia]]ko lehen ministroa (h. [[2010]]).
* [[Abenduaren 25]]a – [[Carla Cordua]], txiletar filosofoa.
* [[Abenduaren 27]]a – [[Michel Piccoli]], frantziar antzerki- eta zinema-antzezle eta ekoizlea (h. [[2020]]).
* [[Abenduaren 28]]a – [[Willy Kemp]], luxenburgoar txirrindularia (h. [[2021]]).
* [[Abenduaren 28]]a – [[Hildegard Knef]], alemaniar aktore, abeslari eta idazlea (h. [[2002]]).
* [[Abenduaren 28]]a – [[Milton Obote]], [[Uganda]]ko presidentea (h. [[2005]]).
* [[Abenduaren 29]]a – [[Luis Alberto Monge]], [[Costa Rica]]ko presidentea (h. [[2016]]).
==== Egun ezezaguna edo zehaztugabea ====
* [[Batista Oliden]], euskal arraunlari handienetakoa, [[Kontxako Bandera|Kontxako 13 Bandera]] irabazitakoa, guztiak arraunlari lanetan (h. [[1998]]).
* [[Estefana Irastorza]], lapurtar poeta (h. [[2018]]).
* [[Jon Castañares Larreategi]], bizkaitar politikari [[jeltzale]]a, [[Bilboko alkateen zerrenda|Bilboko alkatea]] (h. [[2015]]).
* [[Luis Atxaga]], gipuzkoar harrijasotzailea.
* [[Manolo Legina]], bilbotar musikaria, [[Trikiti musika|trikitilaria]] (h. [[2020]]).
* [[Marcelino García Villafranca]], nafar olerkaria.
* [[Maria Luisa Senar]], gipuzkoar erraketista (h. [[2016]]).
* [[Maruja Fernández]], espainiar irrati-esataria (h. [[2001]]).
* [[Modesto Maiz|Modesto Maiz, ''Okelar'']], gipuzkoar herri-bertsolaria (h. [[1997]]).
* [[Olga Cazalis]], bizkaitar erraketista (h. [[2018]]).
* [[Patxi Beitia]], Kezka dantza taldeko zuzendaria, Alkartasuna Dantza taldeko sortzailea eta aurreskularia (h. [[2007]]).
* [[Sara Estévez]], lehen emakume kazetari, kirol kronista eta irrati kirol programa bateko zuzendaria.
* [[Elisabeth Domitien]], [[Afrika Erdiko Errepublika]]ko lehen ministroa, kargu horretan aritutako emakume bakarra (h. [[2005]]).
* [[Hilkka Rantaseppä-Helenius]], finlandiar astronomoa (h. [[1975]]).
* [[Idi Amin]], [[Uganda]]ko presidente eta diktadorea, giza-eskubideen bortxaketagatik ezaguna (h. [[2003]]).
* [[Julia Sánchez Carrilero]], espainiar arkeologoa (h. [[2016]]).
* [[Margarita Tutulani]], Bigarren Mundu Gerran italiar okupazioaren aurka borrokatu zen albaniar ekintzaile komunista (h. [[1943]]).
== Heriotzak ==
==== Urtarrila ====
* [[Urtarrilaren 5]]a – [[Jevhenia Box]], ukrainar militante komunista (j. [[1879]]).
* [[Urtarrilaren 22]]a – [[Fanny Bullock Workman]], estatubatuar geografoa, kartografoa, esploratzailea, bidaia idazlea eta mendizalea (j. [[1859]]).
==== Otsaila ====
* [[Otsailaren 3]]a – [[Oliver Heaviside]], [[Ingalaterra|ingeles]] fisikaria, ingeniari elektrikoa, irrati-telegrafista eta matematia (j. [[1850]]).
* [[Otsailaren 14]]a – [[Jacques Rivière]], frantziar idazle, kritikari eta argitaratzailea (j. [[1886]]).
* [[Otsailaren 17]]a – [[Ignacio Andrade]], [[Venezuela]]ko presidentea (j. [[1839]]).
* [[Otsailaren 23]]a – [[Manuel Aranatz]], bizkaitar kazetari eta idazlea (j. [[1875]]).
* [[Otsailaren 23]]a – [[Joel Hastings Metcalf]], estatubatuar astronomoa (j. [[1866]]).
* [[Otsailaren 24]]a – [[Hjalmar Branting]], suediar politikaria, 1921eko [[Bakearen Nobel Saria]] (j. [[1860]]).
* [[Otsailaren 28]]a – [[Friedrich Ebert]], [[Weimarko Errepublika]]ko lehen lehendakaria (j. [[1871]]).
==== Martxoa ====
* [[Martxoaren 5]]a – [[Johan Jensen]], danimarkar matematikaria eta ingeniaria (j. [[1859]]).
* [[Martxoaren 7]]a – [[Georgi Lvov]], errusiar estadista, [[Errusiako behin-behineko Gobernua]]ren burua (j. [[1861]]).
* [[Martxoaren 8]]a – [[Juliette Wytsman]], belgikar margolari inpresionista (j. [[1866]]).
* [[Martxoaren 12]]a – [[Sun Yat-sen]], Txinako iraultzailea (j. [[1866]]).
* [[Martxoaren 16]]a – [[August von Wassermann]], alemaniar bakteriologoa (j. [[1866]]).
* [[Martxoaren 20]]a – [[George Curzon (Curzon of Kedleston I. markesa)]], britainiar politikari kontserbadorea (j. [[1859]]).
* [[Martxoaren 30]]a – [[Rudolf Steiner]], austriar filosofoa (j. [[1861]]).
==== Apirila ====
* [[Apirilaren 3]]a - [[Enrique Goiri]], bizkaitar futbolaria (j. [[1877]]).
* [[Apirilaren 8]]a – [[Karl von Pflanzer-Baltin]], [[Austria-Hungariako Inperioa|Austria-Hungariako]] jenerala, Lehen Mundu Gerran parte hartu zuena (j. [[1855]]).
* [[Apirilaren 11]] – [[Hermann Paasche]], alemaniar ekonomialari eta estatistikaria (j. [[1851]]).
* [[Apirilaren 15]]a – [[John Singer Sargent]], erbesteratutako estatubatuar margolaria, bete belaunaldiko erretratu margolari nabarmenena (j. [[1856]]).
* [[Apirilaren 29]]a – [[Juan Kruz Goienetxe Elorga]], nafar apaiz eta idazlea (j. [[1857]]).
==== Maiatza ====
* [[Maiatzaren 2]]a – [[Johann Palisa]], [[austria]]r astronomoa (j. [[1848]]).
* [[Maiatzaren 7]]a – [[Boris Savinkov]], errusiar eserista (j. [[1879]]).
* [[Maiatzaren 10]]a – [[William Massey]], [[Zeelanda Berri]]ko 19. lehen miniistroa (j. [[1856]]).
* [[Maiatzaren 14]]a – [[Henry Rider Haggard]], ingeles idazlea (j. [[1856]]).
* [[Maiatzaren 16]]a – [[Santos López de Letona]], bizkaitar enpresaria, negozio-gizona eta hainbat obra publikoren bultzatzailea (j. [[1842]]).
* [[Maiatzaren 22]]a – [[John French]], britainiar militarra, [[Lehen Mundu Gerra]]n ezaguna (j. [[1852]]).
==== Ekaina ====
* [[Ekainaren 1]]a – [[Thomas R. Marshall]], [[Ameriketako Estatu Batuak|Ameriketako Estatu Batuetako]] 28. presidenteordea (j. [[1854]]).
* [[Ekainaren 2]]a – [[Mariola Sirakova]], bulgariar anarkista (j. [[1904]]).
* [[Ekainaren 3]]a – [[Camille Flammarion]], frantziar astronomo eta idazlea (j. [[1842]]).
* [[Ekainaren 4]]a – [[Pierre Louÿs]], frantziar olerkari eta idazlea (j. [[1870]]).
* [[Ekainaren 11]] – [[José Ignacio Garmendia (militarra)|José Ignacio Garmendia]], argentinar militarra, margolaria, idazlea eta diplomazialaria (j. [[1841]]).
* [[Ekainaren 18]]a – [[Matilde Luisa Bavarian]], bavariar printzesa (j. [[1843]]).
* [[Ekainaren 22]]a – [[Felix Klein]], alemaniar matematikaria (j. [[1849]]).
* [[Ekainaren 29]]a – [[Christian Michelsen]], [[Norvegia]]ko lehen ministroa (j. [[1857]]).
==== Uztaila ====
* [[Uztailaren 1]]a – [[Erik Satie]], frantziar musikagilea (j. [[1866]]).
* [[Uztailaren 12]]a – [[Harry John Lawson]], britainiar bizikleta diseinatzailea, txirrindularia, motorraren industriaren aitzindaria eta iruzurtia (j. [[1852]]).
* [[Uztailaren 14]]a – [[Pancho Villa (boxeolaria)|Pancho Villa]], filipinar boxeolaria, historiako borrokalari asiarrik onenetakotzat hartua (j. [[1901]]).
* [[Uztailaren 17]]a – [[Lovis Corinth]], alemaniar artista eta idazlea (j. [[1858]]).
* [[Irailaren 20]]a – [[Charles Cottet]], [[inpresionismo ondokoa]]ren frantziar margolaria (j. [[1863]]).
* [[Uztailaren 26]]a – [[Gottlob Frege]], alemaniar matematikaria (j. [[1848]]).
* [[Uztailaren 26]]a – [[William Jennings Bryan]], estatubatuar hizlari eta politikaria (j. [[1860]]).
* [[Uztailaren 28]]a – [[Léon Augustin Lhermitte]], frantziar margolaria (j. [[1844]]).
==== Abuztua ====
* [[Abuztuaren 6]]a – [[Gregorio Ricci-Curbastro]], italiar matematikaria (j. [[1853]]).
* [[Abuztuaren 24]]a – [[Felix Sesumaga]], euskal herritar futbolaria (j. [[1898]]).
* [[Abuztuaren 25]]a – [[Franz Conrad von Hötzendorf]], [[Lehen Mundu Gerra]]n paper oso garrantzitsua izan zuen austriarra (j. [[1852]]).
==== Iraila ====
* [[Irailaren 7]]a – [[René Viviani]], [[Frantziako lehen ministro]]a (j. [[1863]]).
* [[Irailaren 19]]a – [[Francis Darwin]], britainiar botanikaria (j. [[1848]]).
* [[Irailaren 19]]a – [[Georg August Schweinfurth]], alemaniar esploratzaile, etnologo eta botanikaria (j. [[1836]]).
* [[Irailaren 29]]a – [[Léon Bourgeois]], [[Frantziako lehen ministro]]a eta 1920ko [[Bakearen Nobel Saria]] (j. [[1851]]).
==== Urria ====
* [[Urriaren 10]]a – [[James Buchanan Duke]], estatubatuar industrialaria, [[zigarro]]aren fabrikazio eta marketin modernoa sartu zituena (j. [[1856]]).
* [[Urriaren 11]] – [[Berthe Marx]], frantziar pianista eta musikagilea (j. [[1859]]).
* [[Urriaren 16]]a - [[Christian Krohg]], norvegiar margolari, ilustratzaile, idazle eta kazetaria (j. [[1852]]).
* [[Urriaren 31]] – [[Mikhail Frunze]], [[Armada Gorria|Armada Gorriko]] komandantea (j. [[1885]]).
* [[Urriaren 31]] – [[Max Linder]], frantziar-zinema antzezlea (j. [[1883]]).
==== Azaroa ====
* [[Azaroaren 4]]a – [[Karmelo Etxegarai]], gipuzkoar idazle eta historialaria (j. [[1865]]).
* [[Azaroaren 5]]a – [[Sidney Reilly]], errusiar espioia, Erresuma Batuko [[Secret Inteligence Service]]-rentzat lan egin zuena (j. [[1874]]).
* [[Azaroaren 16]]a – [[Gerhard Hessenberg]], alemaniar matematikaria (j. [[1874]]).
* [[Azaroaren 19]]a – [[Henri Fayol]], frantziar meategi-ingeniaria (j. [[1841]]).
* [[Azaroaren 20]]a – [[Alexandra Danimarkakoa]], [[Erresuma Batu]]ko erregina ezkontidea (j. [[1844]]).
* [[Azaroaren 20]]a – [[Stefan Żeromski]], poloniar eleberrigile eta antzerkigilea (j. [[1864]]).
* [[Azaroaren 25]]a – [[Vajiravudh]], [[Siam]]go erregea (j. [[1881]]).
* [[Azaroaren 27]]a – [[Roger de La Fresnaye]], frantziar margolari [[kubismo|kubista]] (j. [[1885]]).
==== Abendua ====
* [[Abenduaren 5]]a – [[Wladyslaw Stanislaw Reymont]], poloniar idazlea eta eleberrigilea, 1924ko [[Literaturako Nobel Saria|Literaturako Nobel saria]] (j. [[1867]]).
* [[Abenduaren 6]]a – [[Agustin Murua Balerdi]], bizkaitar kimikaria (j. [[1874]]).
* [[Abenduaren 8]]a – [[Juan Manuel Lertxundi]], euskal idazlea (j. [[1870]]).
* [[Abenduaren 9]]a – [[Pablo Iglesias Posse]], espainiar politikaria, [[sozialismo]]aren figura nagusia (j. [[1850]]).
* [[Abenduaren 13]]a – [[Antonio Maura]], [[Espainia]]ko gobernuburua (j. [[1853]]).
* [[Abenduaren 19]]a – [[Elizabeth Hughes]], galestar pedagogoa, emakumeen heziketaren sustatzailea (j. [[1851]]).
* [[Abenduaren 21]]a – [[Jules Méline]], [[Frantziako lehen ministro]]a (j. [[1838]]).
* [[Abenduaren 28]]a – [[Sergei Esenin]], errusiar olerkaria (j. [[1895]]).
* [[Abenduaren 29]]a – [[Félix Vallotton]], suitzar eta frantziar margolari, eskultore, xilografien egile eta idazlea (j. [[1865]]).
==== Egun ezezaguna edo zehaztugabea ====
* [[Mari Luixa Erdozio]], lapurtar bertsolaria (j. [[1846]]).
* [[Mariana Hargain]], lapurtar bertsolaria (j. [[1860]]).
* [[Maxime Clérisse]], baxenafar legegizona (j. [[1841]]).
* [[Vicente Cutanda]], espainiar margolaria (j. [[1850]]).
== [[Nobel Sariak|Nobel saridunak]]: ==
* [[Fisikako Nobel Saria|Fisika]]: [[James Franck]] eta [[Gustav Hertz|Gustav Ludwig Hertz]]
* [[Kimikako Nobel Saria|Kimika]]: [[Richard Zsigmondy|Richard Adolf Zsigmondy]]
* [[Literaturako Nobel Saria|Literatura]]: [[George Bernard Shaw]]
* [[Medikuntzako Nobel Saria|Medikuntza]]: eman gabe
* [[Bakearen Nobel Saria|Bakea]]: [[Austen Chamberlain]] eta [[Charles Gates Dawes]]
----
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Denbora unitate aurkibidea}}
[[Kategoria:1925| ]]
kyoz7099k8fw5wamwu4akrqdu911q8d
1947
0
1274
9974657
9970788
2024-11-20T12:32:47Z
Artegia
65203
/* Azaroa */
9974657
wikitext
text/x-wiki
{{urte aurkibide probak}}
{{urtegertaerak}}
== Gertaerak ==
=== Euskal Herria ===
* [[Apirilaren 6]]a – [[Amurrio]]n, [[Miranda Ebro]]tik eta [[Bilbo]]tik zetozen bi [[merkantzia-tren]]ek [[1947ko Amurrioko tren istripua|talka egin]] eta 5 hildako izan ziren.
* [[Apirilaren 11]] – Espainiako Errepublikako bandera erraldoia jarri zuten [[Arrasate]]n, gauez, 25 metroko telegrafoaren zutoinean.
=== Mundua ===
== Arte eta kultura ==
== Zientzia eta teknologia ==
[[George Dantzig]] matematikariak [[programazio lineal]]erako [[simplex algoritmo]]a garatzen du.
== Kirolak ==
== Jaiotzak ==
==== Urtarrila ====
* [[Urtarrilaren 1]]a – [[Koldo Pastor Arriazu]], nafar musikagile eta musikaria.
* [[Urtarrilaren 5]]a – [[Kathrine Switzer]], estatubatuar idazle, telebista-esatari eta maratoilaria, Bostongo maratoian modu ofizialean parte hartu zuen lehenengo emakumea.
* [[Urtarrilaren 8]]a – [[David Bowie]], ingeles abeslaria eta musikaria (h. [[2016]]).
* [[Urtarrilaren 8]]a – [[Kiko Caballero]], nafar pilotari ohia.
* [[Urtarrilaren 8]]a – [[Beñat Soule]], bertso epai-mahaikide eta gai-jartzailea.
* [[Urtarrilaren 10]]a – [[Humberto Ortega]], nikaraguar enpresaburua, politikaria eta militarra, Herri Armada Sandinistaren sortzailea eta lehen komandantea (h. [[2024]]).
* [[Urtarrilaren 13]]a – [[Jose Ramon Beloki]], gipuzkoar kazetari eta politikari jeltzalea.
* [[Urtarrilaren 13]]a – [[Francisco Pérez González]], espainiar artzapezpikua, [[Iruñe eta Tuterako artxidiozesia|Iruñeko artzapezpiku eta Tuterako apezpikua]].
* [[Urtarrilaren 13]]a – [[Carles Rexach]], kataluniar futbolari ohi eta entranatzailea.
* [[Urtarrilaren 15]]a – [[Martin Chalfie]], estatubatuar neurozientzialaria, 2008ko [[Kimikako Nobel Saria]].
* [[Urtarrilaren 17]]a – [[Gretel Ammann]], kataluniar filosofo eta ekintzaile feminista eta lesbiana (h. [[2000]]).
* [[Urtarrilaren 17]]a – [[René Préval]], [[Haiti]]ko presidentea (h. [[2017]]).
* [[Urtarrilaren 18]]a – [[Takeshi Kitano]], japoniar aktore, zinemagile, umorista, idazle, poeta, pintore eta bideo-jokoen diseinatzailea.
* [[Urtarrilaren 18]]a – [[Teresa Lago]], portugaldar astronomialaria, Portoko Unibertsitateko Astrofisika Zentroaren sortzailea.
* [[Urtarrilaren 20]]a – [[Cyrille Guimard]], frantziar txirrindulari ohia eta kirol zuzendaria.
* [[Urtarrilaren 23]]a – [[Megawati Sukarnoputri]], [[Indonesia]]ko presidente ohia.
* [[Urtarrilaren 24]]a – [[Víctor Heredia]], argentinar abeslaria.
* [[Urtarrilaren 24]]a – [[Michio Kaku]], estatubatuar fisikari eta dibulgatzailea.
* [[Urtarrilaren 24]]a – [[Mercedes Sampietro]], espainiar zinema eta antzerkiko aktorea.
* [[Urtarrilaren 24]]a – [[Warren Zevon]], estatubatuar rock abeslari, abestigile eta musikagilea (h. [[2003]]).
* [[Urtarrilaren 25]]a – [[Ángel Nieto]], motoziklismoko espainiar pilotua, mundu-mailako hamahiru tituluduna (h. [[2017]]).
* [[Urtarrilaren 26]]a – [[Patrick Dewaere]], frantziar aktorea (h. [[1982]]).
* [[Urtarrilaren 26]]a – [[Michel Sardou]], frantziar abeslaria.
* [[Urtarrilaren 28]]a – [[Jose Francisco Rojo|''Txetxu'' Rojo]], [[Athletic]]eko futbolaria (h. [[2022]]).
* [[Urtarrilaren 29]]a – [[Linda B. Buck]], estatubatuar biologoa, 2004ko [[Zerrenda:Medikuntzako Nobel Saria|Medikuntzako Nobel Saria]].
* [[Urtarrilaren 29]]a – [[Montserrat Galí Boadella]], kataluniar-mexikar arte mexikarreko historialaria (h. [[2023]]).
* [[Urtarrilaren 30]]a – [[Steve Marriott]], ingeles musikari, abeslari, abesti egile eta gitarra-jotzailea (h. [[1991]]).
==== Otsaila ====
* [[Otsailaren 2]]a – [[Farrah Fawcett]], estatubatuar aktorea (h. [[2009]]).
* [[Otsailaren 2]]a – [[Smaragde Mbonyintege]], ruandar apezpiku katolikoa.
* [[Otsailaren 3]]a – [[Paul Auster]], estatubatuar eleberrigilea (h. [[2024]]).
* [[Otsailaren 3]]a – [[Maurizio Micheli]], italiar aktorea.
* [[Otsailaren 3]]a – [[Soledad Puértolas]], espainiar idazlea.
* [[Otsailaren 4]]a – [[Dan Quayle]], [[AEB]]etako 44. presidenteordea.
* [[Otsailaren 5]]a – [[Mary L. Cleave]], estatubatuar astronauta eta ingeniaria (h. [[2023]]).
* [[Otsailaren 5]]a – [[Edu Coimbra]], brasildar futbolari ohi eta entrenatzailea.
* [[Otsailaren 6]]a – [[Blas Ziarreta]], bizkaitar futbol entrenatzailea.
* [[Otsailaren 9]]a – [[Nicanor de Carvalho]], brasildar futbolari eta entrenatzailea (h. [[2018]]).
* [[Otsailaren 9]]a – [[Nicolás Estéfano]], ''Bara'', [[Bilboko Athletic Kluba|Athleticeko]] futbolaria (h. [[2016]]).
* [[Otsailaren 9]]a – [[Pablo González de Langarika]], bilbotar poeta eta editorea (h. [[2016]]).
* [[Otsailaren 9]]a – [[Erik Olin Wright]], estatubatuar soziologoa, [[marxismo analitiko]]aren ordezkari nagusietakoa (h. [[2019]]).
* [[Otsailaren 10]]a – [[Maria Teresa Cabré]], [[Institut d'Estudis Catalans]]eko presidentea.
* [[Otsailaren 11]] – [[Yukio Hatoyama]], [[Japoniako lehen ministro]]a.
* [[Otsailaren 15]]a – [[John Adams (musikagilea)|John Adams]], estatubatuar musikagile eta zuzendaria.
* [[Otsailaren 15]]a - [[Marisa Berenson]], estatubatuar modeloa eta aktorea.
* [[Otsailaren 16]]a – [[Veríssimo Correia Seabra]], [[Ginea-Bissau]]ko estatuburua (h. [[2004]]).
* [[Otsailaren 17]]a – [[Xavier Vinader]], kataluniar kazetaria eta [[Mugarik Gabeko Kazetariak|Mugarik Gabeko Kazetarien]] elkarteko lehendakaria (h. [[2015]]).
* [[Otsailaren 18]]a – [[José Luis Cuerda]], espainiar zinema zuzendari eta gidoigilea (h. [[2020]]).
* [[Otsailaren 18]]a – [[Carlos Lopes]], portugaldar atleta ohia, iraupen-probetan aditua.
* [[Otsailaren 18]]a – [[Amaia Uranga]], euskal herritar abeslaria, ''[[Mocedades]]'' taldearen sortzaileetako bat.
* [[Otsailaren 22]]a – [[Marcos Vizcaya]], bizkaitar politikari eta abokatua.
* [[Otsailaren 24]]a – [[Margarida Minguillón]], kataluniar aktorea.
* [[Otsailaren 24]]a – [[Edward James Olmos]], estatubatuar aktorea.
* [[Otsailaren 25]]a – [[Jorge Donn]], argentinar dantzaria (h. [[1992]]).
* [[Otsailaren 25]]a – [[Lee Evans]], estatubatuar atleta (h. [[2021]]).
* [[Otsailaren 25]]a – [[Eddie Thomson]], eskoziar futbolari eta entrenatzailea (h. [[2003]]).
* [[Otsailaren 26]]a – [[Joxemari Mendizabal|Jose Maria Mendizabal]], ''Mendizabal II.a'', gipuzkoar aizkolaria eta harri-jasotzailea (h. [[2010]]).
* [[Otsailaren 26]]a – [[Sandie Shaw]], britainiar pop-abeslaria.
* [[Otsailaren 27]]a – [[Alan Guth]], estatubatuar fisikari eta kosmologoa.
==== Martxoa ====
* [[Martxoaren 1]]a – [[Alan Thicke]], kanadar aktore, ekoizle, gidoigile eta kantautorea (h. [[2016]]).
* [[Martxoaren 2]]a – [[Josu Goia]], nafar politikari eta artista (h. [[2018]]).
* [[Martxoaren 2]]a – [[Henrike Knörr]], euskal hizkuntzalaria, idazlea eta euskaltzain osoa (h. [[2008]]).
* [[Martxoaren 6]]a – [[Dick Fosbury]], estatubatuar atleta, [[altuera jauzi]]an aditua eta ''Fosbury Flop'' teknikaren asmatzailea (h. [[2023]]).
* [[Martxoaren 6]]a – [[Rob Reiner]] estatubatuar aktore eta zinema zuzendaria.
* [[Martxoaren 8]]a – [[Santiago Lazkano]], euskal txirrindularia (h. [[1985]]).
* [[Martxoaren 8]]a – [[Florentino Pérez]], espainiar ingeniaria, [[Real Madril]] kirol klubeko presidentea.
* [[Martxoaren 8]]a – [[Silvia Tortosa]], kataluniar antzezle eta telebista aurkezlea (h. [[2024]]).
* [[Martxoaren 9]]a – [[Keri Hulme]], zeelandaberritar idazlea (h. [[2021]]).
* [[Martxoaren 9]]a – [[Dougie Morgan]], eskoziar errugbilaria (h. [[2020]]).
* [[Martxoaren 10]]a – [[Dónal Lunny]], irlandar musikari eta abeslaria.
* [[Martxoaren 10]]a – [[Andrew Parrott]], britainiar orkestra-zuzendaria.
* [[Martxoaren 11]] – [[Ednodio Quintero]], venezuelar idazlea.
* [[Martxoaren 11]] – [[Anna Stewart (aktibista)|Anna Stewart]], australiar feminista, sindikalista eta ekintzailea (h. [[1983]]).
* [[Martxoaren 12]]a – [[Maite Garagorri]], [[Donostiako ikastolak]] sortu zituen mugimenduan andereño aitzindarietako bat.
* [[Martxoaren 12]]a – [[Mitt Romney]], estatubatuar enpresaburua eta politikaria.
* [[Martxoaren 15]]a – [[Ry Cooder]], estatubatuar gitarrajole, musikari, kantautore eta ekoizlea.
* [[Martxoaren 18]]a – [[Marouf al-Bakhit]], [[Jordania]]ko lehen ministroa (h. [[2023]]).
* [[Martxoaren 18]]a – [[Patrick Chesnais]], frantziar antzezle, zinema zuzendari eta gidoilaria.
* [[Martxoaren 19]]a – [[Glenn Close]], estatubatuar aktorea.
* [[Martxoaren 21]]a – [[Peyuco Duhart]], lapurtar politikaria, [[Donibane Lohizune]]ko auzapeza eta [[Euskal Hirigune Elkargoa]]ren lehendakariordea (h. [[2017]]).
* [[Martxoaren 21]]a – [[Mamen García]], espainiar aktorea, abeslaria, musikagilea eta piano-jotzailea.
* [[Martxoaren 21]]a – [[Karlos Saldise]], [[Amnistiaren Aldeko Batzordeak|Amnistiaren Aldeko Batzordetako]] gipuzkoar kidea (h. [[1980]]).
* [[Martxoaren 21]]a – [[Ali Abdullah Saleh]], [[Ipar Yemen]] eta [[Yemen]]go presidentea (h. [[2017]]).
* [[Martxoaren 22]]a – [[Juan Mari Beltran]], gipuzkoar musikari eta musikologoa.
* [[Martxoaren 22]]a – [[Érik Orsenna]], frantziar idazlea.
* [[Martxoaren 24]]a – [[Meiko Kaji]], japoniar aktore eta abeslaria.
* [[Martxoaren 24]]a – [[Alan Sugar]], ingeles negozio-handikia, komunikabideetako pertsonaia eta aholkulari politikoa.
* [[Martxoaren 25]]a – [[Elton John]], ingeles kantaria, musikagilea eta piano-jotzailea.
* [[Martxoaren 27]]a – [[Oliver Friggieri]], maltar idazlea, poeta, kritikaria, kazetaria, hiztegigilea eta literatura irakaslea (h. [[2020]]).
* [[Martxoaren 27]]a – [[Aad de Mos]], herbeheretar futbolari ohia eta entrenatzailea.
* [[Martxoaren 29]]a – [[Aleksandr Viktorenko]], errusiar kosmonauta (h. [[2023]]).
* [[Martxoaren 31]] – [[César Gaviria]], [[Kolonbia]]ko presidente ohia.
==== Apirila ====
* [[Apirilaren 1]]a – [[Alain Connes]], frantziar matematikaria.
* [[Apirilaren 1]]a – [[Tonny Bruins Slot]], herbehereetar futbol entrenatzailea (h. [[2020]]).
* [[Apirilaren 1]]a – [[María Vargas Fernández]], cádiztar ijito etniako flamenko kantaria.
* [[Apirilaren 2]]a – [[Paquita la del Barrio]], mexikar [[rantxera]] abeslaria.
* [[Apirilaren 2]]a – [[Emmylou Harris]], estatubatuar country eta country rock musikagile, abeslari eta jotzailea.
* [[Apirilaren 3]]a – [[Rabbie Namaliu]], [[Papua Ginea Berri]]ko 4. lehen ministroa (h. [[2023]]).
* [[Apirilaren 5]]a – [[Gloria Macapagal-Arroyo]], [[Filipinak|Filipinetako]] presidente ohia.
* [[Apirilaren 7]]a – [[Jane di Castro]], brasildar abeslaria eta ikuskizun-artista (h. [[2020]]).
* [[Apirilaren 7]]a – [[Florian Schneider]], alemaniar musikaria, ''[[Kraftwerk]]'' taldeko kide sortzailea (h. [[2020]]).
* [[Apirilaren 7]]a – [[Henadz Mikhasevitx]], sobietar serieko hiltzaile eta bortxatzailea (h. [[1987]] edo [[1988]]).
* [[Apirilaren 10]]a – [[Anna Ferrer]], Anantapurreko ([[India]]) britainiar kooperantea, Vicente Ferrer Fundazioaren zuzendaria.
* [[Apirilaren 10]]a – [[Bunny Wailer]], jamaikar musikari, abeslari eta bateria-jotzailea, ''[[The Wailers]]'' taldeko kidea (h. [[2021]]).
* [[Apirilaren 11]] – [[Ignacio Amestoy]], bizkaitar kazetari eta antzerkigilea.
* [[Apirilaren 11]] – [[María Soledad Corchón Rodríguez]], espainiar arkeologoa, Historiaurrean aitzindaria.
* [[Apirilaren 12]]a – [[Tom Clancy]], estatubatuar idazle eta eleberrigilea (h. [[2013]]).
* [[Apirilaren 12]]a – [[Anjel Larrañaga]], gipuzkoar bertsolaria eta pandero-jotzailea.
* [[Apirilaren 12]]a – [[David Letterman]], estatubatuar umorista eta telebista aurkezlea.
* [[Apirilaren 12]]a – [[Ana María Moix]], espainiar poeta, eleberrigilea, ipuin idazlea, itzultzailea eta editorea (h. [[2014]]).
* [[Apirilaren 12]]a – [[Maddi Pelot]], euskal idazlea (h. [[2016]]).
* [[Apirilaren 13]]a – [[Pepe Rei]], Euskal Herrian bizi izan zen galiziar kazetari eta idazlea (h. [[2021]]).
* [[Apirilaren 16]]a – [[Kareem Abdul-Jabbar]], [[NBA]]ko estatubatuar saskibaloi jokalaria, historiako onenetakoa.
* [[Apirilaren 16]]a – [[Lee Kerslake]], ingeles musikaria, ''[[Uriah Heep (musika taldea)|Uriah Heep]]'' taldeko kidea (h. [[2020]]).
* [[Apirilaren 16]]a – [[José Luis Moreno]], espainiar enpresaburu eta telebistako aurkezle, zuzendari eta ekoizlea.
* [[Apirilaren 16]]a – [[Gerry Rafferty]], eskoziar abeslari eta abesti konposatzailea (h. [[2011]]).
* [[Apirilaren 18]]a – [[Kathy Acker]], estatubatuar idazle [[postmodernismo|postmodernista]] (h. [[1997]]).
* [[Apirilaren 18]]a – [[Moses Blah]], [[Liberia]]ko presidentea (h. [[2013]]).
* [[Apirilaren 18]]a – [[Jerzy Stuhr]], poloniar aktore, gidoilari eta zinema zuzendaria (h. [[2024]]).
* [[Apirilaren 18]]a – [[Joaquín Urio|Joaquín Urio Velázquez]], gipuzkoar futbol arbitro ohia.
* [[Apirilaren 18]]a – [[James Woods]], estatubatuar aktorea.
* [[Apirilaren 21]]a – [[Iggy Pop]], estatubatuar abeslaria, [[punk rock]] munduko ikonoa.
* [[Apirilaren 22]]a – [[Goran Paskaljević]], serbiar zinema zuzendaria (h. [[2020]]).
* [[Apirilaren 23]]a – [[Bernadette Devlin]], irlandar politikaria, [[Irlandar Alderdi Errepublikar Sozialista]]ren sortzailea.
* [[Apirilaren 23]]a – [[Glenn Cornick]], ingeles baxu-jotzailea, ''[[Jethro Tull]]'' taldeko kide sortzailea (h. [[2014]]).
* [[Apirilaren 24]]a – [[Josep Borrell]], [[PSOE]]ko espainiar politikaria.
* [[Apirilaren 24]]a – [[Roger D. Kornberg]], estatubatuar biokimikari eta unibertsitate irakaslea, 2006ko [[Kimikako Nobel Saria]].
* [[Apirilaren 25]]a – [[Johan Cruyff]], herbeherear futbolaria eta entrenatzailea, historiako futbolari onenetakotzat joa (h. [[2016]]).
* [[Apirilaren 25]]a – [[Tamara Samsonova]], errusiar serieko hiltzailea.
* [[Apirilaren 26]]a – [[Cosme Cortazar]], bizkaitar aktorea (h. [[1993]]).
* [[Apirilaren 27]]a – [[Maria del Mar Bonet]], katalanezko mallorcar abeslaria.
* [[Apirilaren 29]]a – [[Va'aletoa Sualauvi II.a]], [[Samoa]]ko estatuburua.
* [[Apirilaren 29]]a – [[Tamotsu Suzuki]], japoniar futbolari ohia.
* [[Apirilaren 30]]a – [[Jaume Cabré]], kataluniar idazle eta gidoilaria.
==== Maiatza ====
* [[Maiatzaren 1]]a – [[Jacob David Bekenstein]], mexikar, estatubatuar eta israeldar fisikari teorikoa (h. [[2015]]).
* [[Maiatzaren 1]]a – [[Pedro Salaberri]], nafar margolaria.
* [[Maiatzaren 2]]a – [[James Dyson]], britaniar asmatzaile, industria-diseinatzaile eta [[Dyson (enpresa)|Dyson]] enpresaren fundatzailea.
* [[Maiatzaren 3]]a – [[Mari Jose Egiazabal Agirrezabala]], oiartzuar sukaldaria eta tabernaria.
* [[Maiatzaren 5]]a – [[Malam Bacai Sanhá]], [[Ginea-Bissau]]ko 4. presidentea (h. [[2012]]).
* [[Maiatzaren 5]]a – [[José Miguel Bengoa]], gipuzkoar txirrindulari ohia.
* [[Maiatzaren 6]]a – [[Francisco Galdos]], arabar txirrindulari ohia.
* [[Maiatzaren 6]]a – [[Martha Nussbaum]], estatubatuar filosofoa.
* [[Maiatzaren 6]]a – [[Ron Rivest]], estatubatuar kriptografo eta informatika zientzialaria.
* [[Maiatzaren 7]]a – [[Toño de la Cruz]], espainiar futbolari ohia.
* [[Maiatzaren 8]]a – [[H. Robert Horvitz]], estatubatuar biologoa, 2002ko [[Medikuntzako Nobel Saria]].
* [[Maiatzaren 9]]a – [[Michael Levitt]], Hegoafrikan jaiotako britainiar biofisikaria eta unibertsitateko irakaslea, 2013ko [[Kimikako Nobel Saria]].
* [[Maiatzaren 9]]a – [[Víctor Ullate]], espainiar dantzaria eta koreografoa.
* [[Maiatzaren 10]]a – [[May Balisidya]], tanzaniar idazlea (h. [[1987]]).
* [[Maiatzaren 10]]a – [[Luz Pichel]], galiziar poesia idazlea.
* [[Maiatzaren 10]]a – [[Marion Ramsey]], estatubatuar aktorea eta abeslaria (h. [[2021]]).
* [[Maiatzaren 10]]a – [[Josiana Ubaud]], lexikografian eta gramatikan bereizitako okzitaniar hizkuntzalaria eta botanikoa.
* [[Maiatzaren 11]] – [[Miguel Angel Lamata]], gipuzkoar futbolaria (h. [[2019]]).
* [[Maiatzaren 13]]a – [[Marisa Abad]], espainiar telebista-aurkezlea.
* [[Maiatzaren 14]]a – [[Joaquín Díaz González]], espainiar musikaria eta folklorista.
* [[Maiatzaren 16]]a – [[Barbara Repetto]], italiar politikaria (h. [[2024]]).
* [[Maiatzaren 17]]a – [[Elvira Kortajarena]], gipuzkoar politikaria.
* [[Maiatzaren 17]]a – [[Carlos Romeu]], kataluniar idazle, historialari eta umorista grafikoa (h. [[2021]]).
* [[Maiatzaren 18]]a – [[John Bruton]], irlandako [[Taoiseach]]a (h. [[2024]]).
* [[Maiatzaren 19]]a – [[Roke Aldabaldetreku]], historian interesaturiko gipuzkoar idazle eta ikertzailea.
* [[Maiatzaren 19]]a – [[Mercè Company]], gaztelaniaz, katalanez eta frantsesez idazten duen kataluniar idazlea.
* [[Maiatzaren 19]]a – [[David Helfgott]], australiar piano-jotzailea.
* [[Maiatzaren 20]]a – [[Nancy Fraser]], estatubatuar filosofo feminista.
* [[Maiatzaren 20]]a – [[Philipp Lenard]], alemaniar fisikaria, 1905eko [[Fisikako Nobel Saria]] (j. [[1862]]).
* [[Maiatzaren 20]]a – [[Patxi Zabaleta]], nafar politikaria, abokatua eta idazlea, [[Herri Batasuna]]ren sortzailetako bat eta ondoren [[Aralar (alderdi politikoa)|Aralarren]] sortzailetako bat.
* [[Maiatzaren 22]]a – [[Juanjo Santamaria]], bizkaitar futbolari ohia.
* [[Maiatzaren 23]]a – [[Carmelo Angulo]], bizkaitar diplomazialaria (h. [[2022]]).
* [[Maiatzaren 23]]a – [[Anuntxi Arana]], arabar antropologoa eta irakaslea.
* [[Maiatzaren 23]]a – [[Michael Porter]], estatubatuar [[kudeaketa]]-aditua.
* [[Maiatzaren 24]]a – [[Mentxu Alkorta]], gipuzkoar dantzari profesionala eta trikikilaria (h. [[2021]]).
* [[Maiatzaren 25]]a – [[Nathan Isgur]], estatubatuar fisikaria (h. [[2001]]).
* [[Maiatzaren 28]]a – [[Zahi Hawass]], munduko [[Egiptologia|egiptologorik]] ospetsuenetako bat.
* [[Maiatzaren 29]]a – [[Noritaka Hidaka]], japoniar futbolari ohia.
* [[Maiatzaren 29]]a – [[Anatoli Polyvoda]], sobietar ukrainar saskibaloi-jokalaria (h. [[2024]]).
* [[Maiatzaren 29]]a – [[Constantino Romero]], espainiar telebista aurkezlea, irrati esataria eta [[bikoizketa]] aktorea (h. [[2013]]).
* [[Maiatzaren 30]]a – [[Fernando Martín Álvarez]], espainiar enpresaburua eta [[Real Madril]] klubeko presidentea.
* [[Maiatzaren 30]]a – [[Josep Piera]], valentziar idazle eta poeta, [[valentziera]]z idazten duena.
==== Ekaina ====
* [[Ekainaren 1]]a – [[Izaskun Madariaga Iragorri]], gipuzkoar irakaslea eta euskaltzalea, ezkertiar eta feminista.
* [[Ekainaren 1]]a – [[Jonathan Pryce]], galestar zinema, telebista eta antzerkiko aktorea eta abeslaria.
* [[Ekainaren 1]]a – [[Ronnie Wood]], ingeles musikaria, [[The Rolling Stones]] taldeko kidea.
* [[Ekainaren 2]]a - [[Rosa Villacastín]], espainiar kazetaria eta idazlea.
* [[Ekainaren 3]]a – [[Mickey Finn]], ingeles bateria-jotzailea, ''[[T. Rex (taldea)|T. Rex]]'' taldeko kidea (h. [[2003]]).
* [[Ekainaren 4]]a – [[André Darrieussecq]], lapurtar errugbilaria (h. [[2020]]).
* [[Ekainaren 4]]a – [[Viktor Klima]], [[Austria]]ko kantzilerra.
* [[Ekainaren 4]]a – [[Mireia Sentís]], kataluniar idazlea, argazkilaria, editorea eta feminista.
* [[Ekainaren 5]]a – [[Laurie Anderson]], estatubatuar artista.
* [[Ekainaren 5]]a – [[David Hare]], britainiar antzerkigile eta zuzendaria.
* [[Ekainaren 6]]a – [[Robert Englund]], estatubatuar aktorea.
* [[Ekainaren 7]]a – [[Libe Goñi]], nafar maistra, [[Seaska]] ikastolen federazioko lehen irakaslea.
* [[Ekainaren 7]]a – [[Aliou Mahamidou]], [[Niger]]reko lehen ministroa (h. [[1996]]).
* [[Ekainaren 8]]a – [[Eric Wieschaus]], estatubatuar biologoa, 1995eko [[Medikuntzako Nobel Saria]].
* [[Ekainaren 9]]a – [[Marco Antonio Boronat]], gipuzkoar futbolari ohia eta entrenatzailea.
* [[Ekainaren 9]]a – [[Françoise Demulder]], frantziar gerra-fotokazetaria, ''World Press Photo'' saria irabazi zuen lehen emakumea (h. [[2008]]).
* [[Ekainaren 9]]a – [[Mari Karmen Garmendia]], gipuzkoar irakasle eta politikaria.
* [[Ekainaren 10]]a – [[Juan Jose Zearreta]], [[Euskaltzain urgazleen zerrenda|euskaltzain urgazlea]] eta [[Euskaltzaindia]]ren kudeatzailea (h. [[2009]]).
* [[Ekainaren 12]]a – [[Juan Madrid]], espainiar [[polizia eleberri]] idazle emankorra, kazetaria eta gidoilaria.
* [[Ekainaren 15]]a – [[Alain Aspect]], frantziar fisikaria, 2022ko [[Fisikako Nobel Saria]].
* [[Ekainaren 16]]a – [[Jennifer Thomson]], hegoafrikar mikrobiologoa .
* [[Ekainaren 19]]a – [[Salman Rushdie]], ingelesezko indiar idazlea.
* [[Ekainaren 19]]a – [[Youn Yuh-jung]], hegokorear aktorea.
* [[Ekainaren 21]]a – [[Shirin Ebadi]], irandar abokatu eta giza eskubideen defedentzailea, 2003ko [[Bakearen Nobel Saria]].
* [[Ekainaren 21]]a – [[Fernando Savater]], gipuzkoar filosofoa.
* [[Ekainaren 21]]a – [[Roman Sudupe Olaizola]], gipuzkoar politikaria, [[Gipuzkoako Foru Aldundia|Gipuzkoako Ahaldun Nagusi]] ohia.
* [[Ekainaren 22]]a – [[Octavia E. Butler]], zientzia fikzioko estatubatuar idazlea (h. [[2006]]).
* [[Ekainaren 22]]a – [[Bruno Latour]], frantziar filosofo, antropologo eta soziologoa (h. [[2022]]).
* [[Ekainaren 22]]a – [[Jerry Rawlings]], [[Ghana]]ko presidentea (h. [[2020]]).
* [[Ekainaren 25]]a – [[John Powell (disko-jaurtitzailea)|John Powell]], estatubatuar disko-jaurtitzailea (h. [[2022]]).
* [[Ekainaren 26]]a – [[Pilartxo Etxeberria]], [[Teruel]]en jaiotako filologoa, [[EHU]]ko irakaslea eta [[Euskaltzain urgazle|Euskaltzain urgazlea]].
* [[Ekainaren 27]]a – [[Hans Ooft]], herbehereetar futbolari ohi eta entrenatzailea.
* [[Ekainaren 29]]a – [[Claude Montana]], frantziar jostuna eta diseinatzailea (h. [[2024]]).
* [[Ekainaren 29]]a – [[Pablo Mosquera]], espainiar mediku eta politikaria.
* [[Ekainaren 30]]a – [[Alberto Antzizu]], nafar pilotari ohia.
* [[Ekainaren 30]]a – [[Xarles Bidegain]], lapurtar euskaltzain eta ikertzailea.
==== Uztaila ====
* [[Uztailaren 1]]a – [[Arantxa Urretabizkaia]], gipuzkoar idazle eta kazetaria.
* [[Uztailaren 2]]a – [[Txeru García Izagirre]], bizkaitar historiagile eta euskaltzalea.
* [[Uztailaren 3]]a – [[Rob Rensenbrink]], herbeheretar futbolaria (h. [[2020]]).
* [[Uztailaren 7]]a – [[Gyanendra Nepalgoa]], [[Nepal]]go azken erregea.
* [[Uztailaren 7]]a - [[Enrique Ruano]], zuzenbideko ikasle eta frankismoaren aurkako militante espainiarra (h. [[1969]]).
* [[Uztailaren 7]]a – [[Víctor Manuel (abeslaria)|Victor Manuel]], espainiar abeslaria eta disko- eta film-ekoizlea.
* [[Uztailaren 9]]a – [[O. J. Simpson]], estatubatuar futbolaria eta aktorea, emazte ohiaren eta lagunaren hilketengatik espetxeratua (h. [[2024]]).
* [[Uztailaren 11]] – [[Jesus Maria Arrieta]], gipuzkoar elizgizon eta idazlea.
* [[Uztailaren 11]] – [[John Holt]], jamaikar reggae abeslari eta kantagilea (h. [[2014]]).
* [[Uztailaren 11]] – [[Jaroslav Pollák]], eslovakiar futbolaria (h. [[2020]]).
* [[Uztailaren 11]] – [[Andoni Sagarna]], gipuzkoar ingeniaria eta euskaltzaina, [[terminologia]] eta [[Hizkuntzaren prozesamendu|hizkuntzaren teknologiaren]] arloetan euskara modernizatzeko aitzindaria.
* [[Uztailaren 12]]a – [[Gareth Edwards]], galestar errugbilari ohia, meleko erdilari handienetako bat.
* [[Uztailaren 12]]a – [[Wilko Johnson]], ingeles musikaria, [[Dr. Feelgood]] taldeko kidea (h. [[2022]]).
* [[Uztailaren 12]]a – [[Mari Trini]], espainiar abeslaria (h. [[2009]]).
* [[Uztailaren 13]]a – [[Adela Cortina]], espainiar filosofoa.
* [[Uztailaren 15]]a - [[Lydia Davis]], estatubatuar ipuingilea, eleberrigilea, idazketa sortzaileko irakaslea eta itzultzailea.
* [[Uztailaren 16]]a – [[Assata Shakur]], [[Pantera Beltza Alderdia|Pantera Beltzak]] alderdi ezkertiarreko estatubatuar aktibista.
* [[Uztailaren 17]]a – [[Camilla Erresuma Batukoa]], [[Erresuma Batu]]ko erregina ezkontidea.
* [[Uztailaren 17]]a – [[Fernanda Hurtado]], espainiar aktorea, ''[[Hurtado ahizpak]]'' hirukoteko kidea.
* [[Uztailaren 17]]a – [[Teresa Hurtado]], espainiar aktorea, ''[[Hurtado ahizpak]]'' hirukoteko kidea.
* [[Uztailaren 19]]a – [[Brian May]], ingeles musikari eta astrofisikaria, [[Queen]] taldeko gitarrajolea.
* [[Uztailaren 20]]a – [[Gerd Binnig]], alemaniar fisikaria, 1986ko [[Fisikako Nobel Saria]].
* [[Uztailaren 20]]a – [[Carlos Santana]], mexikar-estatubatuar gitarra-jotzailea.
* [[Uztailaren 21]]a – [[Jean-Pierre Bourguignon]], frantziar matematikaria, [[geometria diferentzial]]ean aditua.
* [[Uztailaren 21]]a – [[Jorge Camiña]], bizkaitar belar hockey jokalari ohia.
* [[Uztailaren 22]]a – [[Tony Genil]], espainiar abeslaria eta aktorea.
* [[Uztailaren 22]]a – [[Don Henley]], estatubatuar musikaria, ''[[Eagles]]'' taldeko sortzaileetako bat.
* [[Uztailaren 22]]a – [[Mihaela Peneş]], errumaniar atleta, [[xabalina jaurtiketa]]n aditua (h. [[2024]]).
* [[Uztailaren 24]]a – [[Jesus Mari Alberdi]], gipuzkoar musikagilea.
* [[Uztailaren 24]]a – [[Jacques Fouroux]], frantziar errugbi jokalaria (h. [[2005]]).
* [[Uztailaren 26]]a – [[Jordi Sierra i Fabra]], espainierazko eta katalanezko kataluniar idazlea.
* [[Uztailaren 30]]a – [[Iñaki Aierra]], nafar antzerki- eta zinema-antzezlea.
* [[Uztailaren 30]]a – [[Françoise Barré Sinoussi]], frantziar zientzialaria, birologian aditua, 2008ko [[Medikuntzako Nobel Saria]].
* [[Uztailaren 30]]a – [[Arnold Schwarzenegger]], austriar-estatubatuar fisiokulturista, aktore eta politikaria.
* [[Uztailaren 31]] – [[Richard Griffiths]], ingeles aktorea (h. [[2013]]).
==== Abuztua ====
* [[Abuztuaren 1]]a - [[Chantal Montellier]], frantziar komikigile, prentsako marrazkilari, eleberrigile eta margolaria.
* [[Abuztuaren 2]]a – [[Massiel]], espainiar abeslaria eta telebista aurkezlea.
* [[Abuztuaren 3]]a – [[Francisco José Lombardi]], perutar zinema-zuzendaria.
* [[Abuztuaren 3]]a – [[Tadahiko Ueda]], japoniar futbolaria (h. [[2015]]).
* [[Abuztuaren 4]]a – [[Klaus Schulze]], alemaniar [[musika elektroniko]]aren aitzindari, musikagile eta musikaria (h. [[2022]]).
* [[Abuztuaren 5]]a – [[Iñaki Pikabea|Iñaki Pikabea, ''Piti'']], gipuzkoar [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAkide]] ohia.
* [[Abuztuaren 5]]a – [[Sef Vergoossen]], herbeheretar futbolari ohia eta entrenatzailea.
* [[Abuztuaren 6]]a – [[Mohammad Najibullah]], [[Afganistan]]go Errepublika Demokratikoko azken presidentea (h. [[1996]]).
* [[Abuztuaren 7]]a – [[Luis Mariñas]], espainiar kazetari eta telebista aurkezlea (h. [[2010]]).
* [[Abuztuaren 7]]a – [[Kerry Melville]], australiar tenislari ohia.
* [[Abuztuaren 7]]a – [[Sofia Rotaru]], errumaniar jatorriko ukrainiar pop abeslaria.
* [[Abuztuaren 8]]a – [[Miguel Blesa]], espainiar funtzionario eta finantziaria, [[Caja Madrid]]eko kudeaketa kontseiluko presidentea (h. [[2017]]).
* [[Abuztuaren 10]]a – [[Ian Anderson]], eskoziar abeslari, kantautore eta musikaria, ''[[Jethro Tull]]'' taldeko burua eta txirulajolea.
* [[Abuztuaren 10]]a – [[Anwar Ibrahim]], [[Malaysia]]ko lehen ministroa.
* [[Abuztuaren 11]] – [[Stuart Gordon]], estatubatuar zinema eta antzerki zuzendaria, gidoilaria eta antzerki egilea (h. [[2020]]).
* [[Abuztuaren 13]]a – [[Eduardo Strauch]], [[Uruguaiko Aireko Armadaren 571 hegaldia|1972ko Uruguaiko Aireko Armadaren 571 hegaldiaren]] istripu eta odiseatik bizirik ateratako bat.
* [[Abuztuaren 14]]a – [[Mixel Bergouignan]], baxenabar ekonomia sustatzaile, mahastizain, abertzale eta bakezalea (h. [[2017]]).
* [[Abuztuaren 14]]a – [[Danielle Steel]], estatubatuar idazle, eleberrigile eta haur literatura idazlea.
* [[Abuztuaren 15]]a – [[Milagros Calvo]], espainiar epailea, magistratua eta irakaslea.
* [[Abuztuaren 15]]a – [[Juan Carlos Egillor]], euskal ilustratzaile, marrazkilari eta margolaria (h. [[2011]]).
* [[Abuztuaren 15]]a – [[Andrés Nagel]], gipuzkoar eskultore, margolari eta grabatzailea.
* [[Abuztuaren 16]]a – [[Jaime de Salazar y Acha]], gipuzkoar historialari eta genealogista.
* [[Abuztuaren 16]]a – [[Daishiro Yoshimura]], japoniar futbolaria (h. [[2003]]).
* [[Abuztuaren 17]]a – [[Pedro Ruiz Céspedes]], kataluniar irrati eta telebistako aurkezle, aktore, idazle, abeslari eta umorista.
* [[Abuztuaren 18]]a – [[Suzette Robichon]], frantziar editore, saiogile, ekintzaile feminista eta lesbiana.
* [[Abuztuaren 19]]a – [[Javier Nart]], bilbotar kazetari, abokatu eta politikaria.
* [[Abuztuaren 22]]a – [[Pierre Bidart]], euskal herritar antropologoa (h. [[2010]]).
* [[Abuztuaren 24]]a – [[Anne Archer]], estatubatuar zinema eta telebistako aktorea.
* [[Abuztuaren 24]]a – [[Paulo Coelho]], brasildar idazlea.
* [[Abuztuaren 24]]a – [[Roger De Vlaeminck]], errepide eta ziklo-kroseko belgikar txirrindularia, lau aldiz [[Paris-Roubaix]] lasterketaren irabazle.
* [[Abuztuaren 24]]a – [[Juan Carlos Jones]], euskal atleta, distantzia motzetan aditua (h. [[1997]]).
* [[Abuztuaren 27]]a - [[Flossie Wong-Staal]], txinatar-estatubatuar birologo eta biologo molekularra (h. [[2020]]).
* [[Abuztuaren 29]]a – [[Temple Grandin]], estatubatuar zientzialari eta aktibista.
* [[Abuztuaren 29]]a – [[James Hunt]], 1 Formulako britainiar pilotua (h. [[1993]]).
* [[Abuztuaren 29]]a – [[Patrick Vajda]], lapurtar eskrimalari ohia eta arbitroa, [[florete]]tan aditua.
* [[Abuztuaren 31]] – [[José Ramón Lete]], gipuzkoar saskibaloi-jokalari ohia eta politikaria, Espainiako Kirolen Goi Kontseiluaren presidentea.
==== Iraila ====
* [[Irailaren 2]]a – [[Arévalo (umorista)|Arévalo]], espainiar umorista eta aktorea (h. [[2024]]).
* [[Irailaren 2]]a – [[Pepe Rubianes]], katalunian bizi izandako galiziar aktore eta antzerki-zuzendaria (h. [[2009]]).
* [[Irailaren 3]]a – [[Jose Alustiza]], gipuzkoar belar hockeyko jokalari ohia.
* [[Irailaren 3]]a – [[Kjell Magne Bondevik]], [[Norvegia]]ko lehen ministroa.
* [[Irailaren 3]]a – [[Mario Draghi]], italiar bankari, ekonomista eta politikaria, [[Europako Banku Zentrala]]ren presidente eta [[Italia]]ko lehen ministroa.
* [[Irailaren 3]]a – [[Gérard Houllier]], frantziar futbolari eta entrenatzailea (h. [[2020]]).
* [[Irailaren 4]]a – [[Juantxo Villarreal]], gipuzkoar eskubaloi-entrenatzailea, 22 urtez [[Bidasoa Kirol Kluba]]ren entrenatzailea eta talde honekin [[EHF Txapeldunen Liga|Europako Eskubaloi Koparen]] irabazle.
* [[Irailaren 6]]a - [[Eli Bartra]], mexikar filosofoa.
* [[Irailaren 8]]a – [[Jakes Lafitte]], ingeniari, idazle eta iritzi emailea, ''Scrable'' jokoaren euskarazko bertsioaren sortzailea.
* [[Irailaren 9]]a – [[Bryan Sykes]], britainiar genetista eta zientzia idazlea (h. [[2020]]).
* [[Irailaren 11]] – [[Gerry Conway (musikaria)|Gerry Conway]], ingeles musikaria, [[Jethro Tull]] eta [[Fairport Convention]] taldeetako kidea (h. [[2024]]).
* [[Irailaren 11]] – [[José Antonio Nielfa|José Antonio Nielfa, ''La Otxoa'']], bizkaitar transformista eta musikaria, 1970-80 hamarkadan Hego Euskal Herrian publiko orokorrarentzat ezaguna izan zen lehen [[LGBT]] artista.
* [[Irailaren 11]] – [[Amaia Zubiria]], gipuzkoar abeslaria, [[Euskal Kantagintza Berria|Euskal Abestigintza Berriak]] emandako emakumezko abeslaririk garrantzitsuena.
* [[Irailaren 12]]a – [[Diana Lebacs]], curaçaotar hezitzailea, aktorea eta idazlea.
* [[Irailaren 13]]a – [[Juan Cruz Sol]], gipuzkoar futbolaria (h. [[2020]]).
* [[Irailaren 14]]a – [[René Desaeyere]], belgikar futbolari ohia eta entrenatzailea.
* [[Irailaren 14]]a – [[Iñaki Dorronsoro]], gipuzkoar ingeniaria, [[Eusko Ikaskuntza]]ko lehendakari ohia.
* [[Irailaren 14]]a – [[Sam Neill]], zeelandaberriar aktorea.
* [[Irailaren 14]]a – [[Jerzy Popiełuszko]], poloniar apaiz katoliko, sindikalista eta dohatsua (h. [[1984]]).
* [[Irailaren 15]]a – [[Fabián Billalabeitia]], gipuzkoar politikari eta kazetaria.
* [[Irailaren 21]]a – [[Évelyne Brisou-Pellen]], frantziar haur-literatura idazlea.
* [[Irailaren 21]]a – [[Stephen King]], estatubatuar idazlea, beldurrezko generoan espezializatua.
* [[Irailaren 21]]a – [[Rói Patursson]], faroetar idazle eta filosofoa.
* [[Irailaren 25]]a – [[Firmine Richard]], frantziar aktore eta umorista.
* [[Irailaren 27]]a – [[Meat Loaf]], estatubatuar aktore eta abeslaria (h. [[2022]]).
* [[Irailaren 28]]a – [[Sheikh Hasina]], [[Bangladesh]]ko lehen ministroa.
* [[Irailaren 29]]a – [[Corky Carroll]], estatubatuar surflaria.
* [[Irailaren 30]]a – [[Marc Bolan]], ingeles musikari, abeslari, egile abeslari, musika ekoizle eta olerkaria, [[glam rock]]aren aitzindarietako bat (h. [[1977]]).
==== Urria ====
* [[Urriaren 1]]a – [[Francisco Álvarez-Cascos]], [[Asturiasko Printzerria|Asturiasko Printzerriko]] presidente ohia.
* [[Urriaren 1]]a – [[Aaron Ciechanover]], israeldar biologoa, 2004ko [[Kimikako Nobel Saria]].
* [[Urriaren 2]]a - [[Hélène de Monferrand]], frantziar eleberrigilea (h. [[2022]]).
* [[Urriaren 4]]a – [[Nobuo Kawakami]], japoniar futbolari ohia.
* [[Urriaren 4]]a – [[Juan José Laborda]], bizkaitar politikari eta historialaria.
* [[Urriaren 5]]a – [[Manu Moreno]], gipuzkoar saskibaloi jokalari eta entrenatzailea.
* [[Urriaren 6]]a – [[Patxi Andion]], euskal herritar kantautorea, musikaria, aktorea, idazlea eta irakaslea (h. [[2019]]).
* [[Urriaren 7]]a – [[Valdir Espinosa]], brasildar futbolari eta entrenatzailea (h. [[2020]]).
* [[Urriaren 9]]a – [[France Gall]], frantziar [[ye-ye]] abeslaria (h. [[2018]]).
* [[Urriaren 10]]a – [[José Miguel Echavarri]], nafar txirrindulari eta kirol zuzendari ohia.
* [[Urriaren 11]] – [[Lukas Papademos]], [[Grezia]]ko lehen ministro ohia.
* [[Urriaren 13]]a – [[Antonio Espinós]], bizkaitar karateka ohia.
* [[Urriaren 14]]a – [[Miguel Ángel Buen]], [[PSE-EE]]ko gipuzkoar politikaria, [[Errenteria]]ko alkate ohia.
* [[Urriaren 18]]a – [[Laura Nyro]], estatubatuar egile abeslari, musikari eta piano-jotzailea (h. [[1997]]).
* [[Urriaren 20]]a – [[Bernard Lapasset]], frantziar errugbi jokalari eta administratzailea (h. [[2023]]).
* [[Urriaren 23]]a – [[Kazimierz Deyna]], poloniar futbolaria (h. [[1989]]).
* [[Urriaren 23]]a – [[Luis Sabalza]], nafar abokatua, [[Osasuna futbol kluba|CA Osasunako]] presidentea.
* [[Urriaren 24]]a – [[Barbara Cassin]], frantziar filologo eta filosofoa.
* [[Urriaren 24]]a – [[Kevin Kline]], estatubatuar aktorea.
* [[Urriaren 25]]a – [[Requena Nozal]], espainiar margolari eta eskultore autodidakta.
* [[Urriaren 26]]a – [[Hillary Clinton]], Ameriketako Estatu Batuetako [[Lehen Dama]].
* [[Urriaren 27]]a - [[José Luis Abilleira]], espainar txirrindulari ohia.
* [[Urriaren 29]]a – [[Richard Dreyfuss]], estatubatuar aktorea.
* [[Urriaren 29]]a – [[Stephan Schmidheiny]], suitzar enpresari diruduna eta filantropoa.
* [[Urriaren 29]]a - [[Coline Serreau]], frantziar aktore, zuzendari eta gidoilaria.
* [[Urriaren 31]] – [[Carmen Alborch]], espainiar politikaria eta idazlea (h. [[2018]]).
* [[Urriaren 31]] – [[Herman Van Rompuy]], [[Europar Batasuna|Europar Batasuneko]] [[Europako Kontseiluko lehendakaria|Kontseiluko lehen lehendakaria]].
==== Azaroa ====
* [[Azaroaren 4]]a – [[Miguel Maria Lasa]], ''Lapa'', gipuzkoar txirrindulari ohia.
* [[Azaroaren 5]]a – [[José Javier Alfaro Calvo]], nafar irakasle, ilustratzaile eta idazlea.
* [[Azaroaren 5]]a – [[Peter Noone]], ingeles musikaria.
* [[Azaroaren 5]]a – [[Franco Trappoli]], italiar politikaria.
* [[Azaroaren 6]]a – [[Barbara Aiello]], italo-estatubatuar errabinoa.
* [[Azaroaren 6]]a – [[Mesut Yılmaz]], [[Turkia]]ko lehen ministroa (h. [[2020]]).
* [[Azaroaren 8]]a – [[Jose Luis Etxegarai]], [[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJko]] politikaria, [[Lesaka]]ko alkatea.
* [[Azaroaren 10]]a – [[Bachir Gemayel]], libanoar politikaria (h. [[1982]]).
* [[Azaroaren 10]]a – [[Greg Lake]], ingeles abeslari, abesti egile, baxu jotzaile eta gitarra jotzailea, ''[[Emerson, Lake & Palmer]]'' taldearen sortzaileetakoa (h. [[2016]]).
* [[Azaroaren 11]] – [[José Ramón Betzuen]], bizkaitar futbolaria ohia.
* [[Azaroaren 11]] – [[Pedro Eza Goyeneche]], [[Nafar Herriaren Batasuna|UPNko]] nafar politikaria.
* [[Azaroaren 11]] – [[Imanol Larzabal|Imanol]], [[euskal abeslari|euskal egile abeslaria]] (h. [[2004]]).
* [[Azaroaren 12]]a – [[Octavio Aceves]], argentinar-espainiar idazle, psikologo, iragarle eta telebista kolaboratzailea (h. [[2021]]).
* [[Azaroaren 12]]a – [[Patrice Leconte]], frantziar aktore, zinema zuzendari eta gidoigilea.
* [[Azaroaren 13]]a – [[Joe Mantegna]], estatubatuar aktorea.
* [[Azaroaren 14]]a – [[Helena Santesteban]], [[Eusko Alkartasuna|EAko]] nafar politikaria.
* [[Azaroaren 14]]a – [[Nat Young]], australiar surflaria.
* [[Azaroaren 16]]a – [[Iñaki Anasagasti]], eusko-venezuelar politikari [[Euzko Alderdi Jeltzalea|jeltzalea]].
* [[Azaroaren 16]]a - [[Rosa Navarro Durán]], kataluniar filologoa, unibertsitateko irakaslea eta idazlea.
* [[Azaroaren 20]]a – [[Juan María Amiano]], nafar futbolari ohia.
* [[Azaroaren 22]]a – [[Alfredo Cristiani]], [[El Salvador]]go presidente ohia.
* [[Azaroaren 24]]a – [[Dwight Schultz]], estatubatuar zinema, antzerki eta telebistako aktorea.
* [[Azaroaren 26]]a – [[María Milagros Rivera Garretas]], bizkaitar historialari eta saiakeragilea.
* [[Azaroaren 28]]a – [[Michel Berger]], frantziar musikagilea (h. [[1992]]).
* [[Azaroaren 28]]a – [[Gustav Hasford]], estatubatuar idazle, gidoilari eta gerra-berriemailea (h. [[1993]]).
* [[Azaroaren 29]]a – [[Petra Kelly]], alemaniar feminista, bakezale eta aktibista (h. [[1992]]).
* [[Azaroaren 29]]a – [[George Kobayashi]], japoniar futbolari ohia.
* [[Azaroaren 29]]a – [[Cecilio Ugarte]], arabar gimnasta ohia.
* [[Azaroaren 30]]a – [[David Mamet]], estatubatuar antzerki-idazle, zuzendari eta gidoigilea.
==== Abendua ====
* [[Abenduaren 1]]a – [[Alain Bashung]], frantziar abeslari, egile abeslari eta aktorea (h. [[2009]]).
* [[Abenduaren 2]]a – [[Ntare V.a]], [[Burundi]]ko erregea (h. [[1972]]).
* [[Abenduaren 3]]a – [[Javier Elorriaga]], bizkaitar txirrindulari ohia.
* [[Abenduaren 3]]a - [[Patricia Krenwinkel]], estatubatuar hiltzailea eta [[Charles Manson]]en taldearen jarraitzaile ohia.
* [[Abenduaren 4]]a – [[Terry Woods]], irlandar folk musikaria.
* [[Abenduaren 5]]a – [[Zhugderdemidiin Gurragtxaa]], mongoliar kosmonauta eta politikaira, espaziora joandako lehen mongoliar kosmonauta.
* [[Abenduaren 6]]a – [[Geoffrey Hinton]], britainiar-kanadar informatikari, zientzialari eta psikologoa, 2024ko [[Fisikako Nobel Saria]].
* [[Abenduaren 8]]a – [[Gregg Allman]], estatubatuar rock musikari eta abeslaria, ''[[The Allman Brothers Band]]'' taldearen sortzaileetako bat (h. [[2017]]).
* [[Abenduaren 8]]a – [[Thomas Cech]], estatubatuar zientzialaria, 1989ko [[Kimikako Nobel Saria]].
* [[Abenduaren 8]]a – [[Kati-Claudia Fofonoff]], finlandiar poeta, itzultzailea eta idazlea (h. [[2011]]).
* [[Abenduaren 8]]a – [[Margaret Geller]], estatubatuar astronomoa eta irakaslea.
* [[Abenduaren 12]]a – [[Nicanor Ursua]], nafar filosofo, irakasle eta idazlea.
* [[Abenduaren 14]]a – [[Dilma Rousseff]], [[Brasil]]go presidentea.
* [[Abenduaren 16]]a – [[Ben Cross]], ingeles antzerki, telebista eta zinemako aktorea (h. [[2020]]).
* [[Abenduaren 17]]a – [[Wes Studi]], [[txeroki]]-estatubatuar aktorea.
* [[Abenduaren 18]]a – [[Judith Heumann]], estatubatuar ekintzailea, ezgaitasuna duten pertsonen eskubideen aldekoa (h. [[2023]]).
* [[Abenduaren 19]]a – [[Olga María Ramos]], espainiar kupletista, idazlea, musikagilea, letragilea, abeslaria, aktorea eta esataria.
* [[Abenduaren 20]]a – [[Gigliola Cinquetti]], italiar abeslaria eta telebista aurkezlea.
* [[Abenduaren 21]]a – [[Paco de Lucía]], espainiar gitarrajolea, [[flamenko]]ko gitarrista handientzat hartua (h. [[2014]]).
* [[Abenduaren 22]]a – [[Porfirio Lobo]], [[Honduras]]ko presidentea.
* [[Abenduaren 22]]a – [[Jexuxmari Zalakain]], gipuzkoar irakaslea, kazetaritzan doktorea, euskaltzalea, idazlea eta kazetaria.
* [[Abenduaren 26]]a – [[Jean Echenoz]], frantziar idazle eta eleberrigilea.
* [[Abenduaren 28]]a – [[José María Laredo]], nafar futbolari ohia.
* [[Abenduaren 28]]a – [[Aurelio Rodríguez]], mexikar beisbol jokalaria (h. [[2000]]).
* [[Abenduaren 29]]a – [[Ted Danson]], estatubatuar aktorea.
* [[Abenduaren 31]] – [[Joaquín Araújo]], espainiar naturalista, izadiaren denfentsaren aldeko liburu egilea eta [[Tximino Handia Proiektua]]ren Espainiako presidentea.
==== Egun ezezaguna edo zehaztugabea ====
* [[Anuntxi Arana]], Iparraldean errotutako arabar antropologoa.
* [[Beñat Axiari]], baxenafar kantaria eta perkusiojolea.
* [[Carlos Aznarez]], argentinar-euskal herritar kazetaria, .
* [[Claude Labat]], [[Baiona]]ko historialari eta mitologoa, [[euskal Herriko mitologia|euskal mitologian]] aditua.
* [[Felix Razkin]], Gasteizko langile mugimenduko eta euskalgintzako eragile eta euskarazko itzultzailea.
* [[Ino Galparsoro]], gipuzkoar politikaria, [[Arrasate]]ko alkate ohia.
* [[Iñaki Beristain]], gipuzkoar frantziskotar fraide eta euskaltzalea, [[Arantzazuko santutegia]]ren ikurretako bat (h. [[2017]]).
* [[Ion Beitia]], bizkaitar dantzari eta dantza maisua (h. [[2016]]).
* [[Jean Phocas]], lapurtar musikari, ekoizle eta soinu teknikaria.
* [[Joakin Balentzia]], nafar idazlea.
* [[Jon Sudupe]], gipuzkoar idazlea.
* [[Jose Lejarreta]], arabar mediku eta politikaria, [[Zerrenda:Gasteizko alkateak|Gasteizko alkatea]].
* [[Jose Maria Gorordo]], bizkaitar politikari jeltzalea, [[Bilboko alkateen zerrenda|Bilboko alkate]] ohia.
* [[José Ramón Sainz Morquillas]], bizkaitar artista eta arte kritikaria.
* [[Josean Alkorta]], gipuzkoar kirol kazetari eta irrati esataria (h. [[1992]]).
* [[Kepa Akixo|Kepa Akixo, ''Zigor'']], gipuzkoar eskultore eta olerkaria.
* [[Koldo Saratxaga]], bizkaitar enpresa-gizona, [[Irizar (enpresa)|Irizar]] mundu mailako enpresa berritzaileen artean kokatzea lortu zuena.
* [[Koro Zumalabe Goenaga]], gipuzkoar matematika irakaslea eta itzultzailea.
* [[Luis Haranburu Altuna]], gipuzkoar idazle eta argitaldaria.
* [[Luis Otamendi]], gipuzkoar bertsolaria (h. [[2020]]).
* [[Marc Etxebertz]], baxenafar farmazialari eta rally-pilotu ohia.
* [[Maria Luisa Mangado]], [[Eusko Alkartasuna|EAko]] nafar politikaria.
* [[Marie-José Basurco]], lapurtar idazlea.
* [[Marta Bizkarrondo]], euskal historialaria, Espainiako Aro Garaikidearen historian aditua (h. [[2007]]).
* [[Miguel Díez Alaba]], bizkaitar margolaria.
* [[Mikel Arregi Marin]], nafar politikaria (h. [[1979]]).
* [[Mikel Lejarza]], ''El Lobo'', espainiar zerbitzu sekretuaren agente ohia, [[ETA politiko-militarra|ETA politiko-militarrean]] infiltratu zena.
* [[Santos Zunzunegi Díez]], ikus-entzunezko komunikazioko katedraduna [[EHU]]n, zinema-kritiko eta ikerlaria.
* [[Ernesto Martínez Sagarzazu]], [[EHU]]ko irakaslea (h. [[2010]]).
* [[Xabier Irala]], New Yorken jaiotako euskal industria ingeniaria, [[Bilbao Bizkaia Kutxa|BBKko]] presidente ohia.
* [[Arno Wehling]], brasildar historialaria.
* [[Efrat Tilma]], israeldar emakumezko polizia transgeneroa, Israelgo lehen emakume transgenerotzat hartua.
* [[Ferrán Llagostera]], kataluniar zinema zuzendaria.
* [[Irma Järvinen]], finlandiar naturalista, botanikaria, itsas biologoa, briologoa, taxonomista, arte kontserbatzailea eta esploratzailea.
* [[Josefina Cuesta]], espainiar historialaria (h. [[2021]]).
* [[Marta Lamas]], mexikar antropologoa eta zientzia politikoetako irakaslea, Mexikoko feminista nabarmenetako bat.
* [[Mohamed Lamine Ould Ahmed]], saharar idazle eta politikaria, [[Fronte Polisario]]ko partaidea.
* [[Pepe Beúnza]], espainiako derrigorrezko [[soldadutza]]ri arrazoi politikoengatik egindako lehen [[kontzientzia eragozle]]a.
* [[Pura Velarde]], estremadurar jatorriko kataluniar militante feminista.
* [[Ramón Fernández Durán]], espainiar bide ingeniari eta hirigilea eta [[Ekologistak Martxan]] erakundearen bultzatzaile nagusietakoa (h. [[2011]]).
* [[Richard E. Mayer]], estatubatuar hezkuntza psikologo eta ikerlaria.
* [[Stephen Oppenheimer]], ingeles genetikari eta idazlea, [[Britainiar eta irlandarren euskal jatorriaren teoria]]ren bultzatzaile nagusienetako bat.
* [[Ezekiel Alebua]], [[Solomon Uharteak|Solomon Uharteetako]] lehen ministroa (h. [[2022]]).
* [[Maria Lainá]], emakume poeta greziar aurrerakoia (h. [[2023]]).
== Heriotzak ==
==== Urtarrila ====
* [[Urtarrilaren 4]]a – [[Joaquín Arteaga]], donostiar noble eta politikaria, XVII. [[Infantadoko duketza|Infantadoko dukea]] (j. [[1870]]).
* [[Urtarrilaren 9]]a – [[Karl Mannheim]], hungariar jatorriko soziologoa (j. [[1893]]).
* [[Urtarrilaren 15]]a – [[Elizabeth Short]], ''Dalia Beltza'', hilketa ikaragarri eta zabaldu baten biktima izan zen estatubatuar emakumea (j. [[1924]]).
* [[Urtarrilaren 16]]a – [[Piotr Krasnov]], errusiar jeneral [[kosako]] [[tsar]]ista (j. [[1869]]).
* [[Urtarrilaren 19]]a – [[Manuel Machado]], espainiar poeta (j. [[1874]]).
* [[Urtarrilaren 22]]a – [[Fiodor Dan]], errusiar mentxebike judua (j. [[1871]]).
* [[Urtarrilaren 23]]a – [[Pierre Bonnard]], frantziar margolaria (j. [[1867]]).
* [[Urtarrilaren 24]]a – [[Felix Timmermans]], flandriar eleberrigilea (j. [[1886]]).
* [[Urtarrilaren 25]]a – [[Al Capone]], italiar jatorrizko estatubatuar gangsterra (j. [[1899]]).
* [[Urtarrilaren 30]]a – [[James Larkin]], irlandar sindikalista eta politikaria (j. [[1876]]).
==== Otsaila ====
* [[Otsailaren 1]]a – [[Carl Hilpert]], Bigarren Mundu Gerrako alemaniar jenerala (j. [[1888]]).
* [[Otsailaren 4]]a – [[Luigi Russolo]], italiar margolaria eta musikagilea (j. [[1885]]).
* [[Otsailaren 5]]a – [[Hans Fallada]], alemaniar idazlea (j. [[1893]]).
* [[Otsailaren 8]]a – [[Josefina Bakhita]], sudandar-italiar moja (j. [[1868]]).
* [[Otsailaren 9]]a – [[Gustavo Maeztu]], euskal margolari [[kostunbrismo|kostunbrista]] (j. [[1887]]).
* [[Otsailaren 12]]a – [[Kurt Lewin]], alemaniar psikologo eta filosofoa (j. [[1890]]).
* [[Otsailaren 24]]a – [[Pierre Janet]], frantziar filosofoa, psikologoa eta neurozientzialaria (j. [[1859]]).
* [[Otsailaren 25]]a – [[Friedrich Paschen]], alemaniar fisikaria (j. [[1865]]).
==== Martxoa ====
* [[Martxoaren 5]]a – [[Alfredo Casella]], italiar musikagile, piano-jotzaile eta orkestra-zuzendaria (j. [[1883]]).
* [[Martxoaren 9]]a – [[Carrie Chapman Catt]], estatubatuar feminista eta sufragio unibertsalaren bultzatzailea (j. [[1859]]).
* [[Martxoaren 10]]a – [[Harukichi Hyakutake]] japoniar jenerala (j. [[1888]]).
* [[Martxoaren 14]]a – [[Polonia Etxeberria]], [[Eibar]]ko neskentzako lehen eskolako maistra (j. [[1865]]).
* [[Martxoaren 23]]a – [[Ferdinand Zecca]], frantziar zinemagilea eta produktorea (j. [[1864]]).
* [[Martxoaren 26]]a – [[Ignacio Tabuyo]], gipuzkoar [[baritono]]a (j. [[1863]]).
* [[Martxoaren 29]]a – [[Hendrik van Gent]], herbeheretar astronomoa (j. [[1889]]).
==== Apirila ====
* [[Apirilaren 1]]a – [[Jurgi II.a Greziakoa]], [[Greziako Erresuma|Greziako erregea]] (j. [[1890]]).
* [[Apirilaren 7]]a – [[Henry Ford]], estatubatuar industrialaria, [[Ford Motor Company]]ren fundatzailea (j. [[1863]]).
* [[Apirilaren 10]]a – [[Isidoro Guinea]], bizkaitar margolaria (j. [[1893]]).
* [[Apirilaren 10]]a – [[Charles Nordhoff]], estatubatuar eleberrigile eta bidaiaria (j. [[1887]]).
* [[Apirilaren 16]]a – [[Rudolf Höß]], [[Auschwitz]]eko kontzentrazio eta sarraski-esparruko burua (j. [[1900]]).
* [[Apirilaren 17]]a – [[Juana la Macarrona]], cadiztar flamenko-dantzari ijitoa (j. [[1870]]).
* [[Apirilaren 18]]a – [[Benny Leonard]], estatubatuar boxeolaria, historiako hoberenetakoa (j. [[1896]]).
* [[Apirilaren 18]]a – [[Jozef Tiso]], [[Eslovakia]]ko Lehen Errepublikako presidentea (j. [[1887]]).
* [[Apirilaren 20]]a – [[Kristian X.a Danimarkakoa]], [[Danimarka]]ko erregea (j. [[1870]]).
* [[Apirilaren 24]]a – [[Willa Cather]], estatubatuar eleberrigilea (j. [[1873]]).
* [[Apirilaren 29]]a – [[Irving Fisher]], ekonomialari estatatubatuarra (j. [[1867]]).
* [[Apirilaren 29]]a – [[Jose Zalba Labarga]], nafar historialaria eta idazlea (j. [[1883]]).
* [[Apirilaren 30]]a – [[Francesc Cambó]], kataluniar politikari kontserbadorea, abokatua eta finantzaria (j. [[1876]]).
==== Maiatza ====
* [[Maiatzaren 2]]a – [[Petras Cvirka]], [[lituaniera]]zko poeta eta eleberrigilea (j. [[1909]]).
* [[Maiatzaren 16]]a – [[Frederick Gowland Hopkins]], ingeles biokimikaria, 1929ko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (j. [[1861]]).
* [[Maiatzaren 17]]a – [[George Forbes]], [[Zeelanda Berri]]ko lehen ministroa (j. [[1869]]).
* [[Maiatzaren 23]]a – [[Charles Ferdinand Ramuz]], frantsesezko poeta, eleberrigile eta saiakera-egile suitzarra (j. [[1878]]).
* [[Maiatzaren 25]]a – [[Rupert Bunny]], australiar margolaria (j. [[1864]]).
* [[Maiatzaren 30]]a – [[Domingo Kareaga]], bizkaitar futbolaria (j. [[1897]]).
==== Ekaina ====
* [[Ekainaren 8]]a – [[Giacomo Albanese]], italiar matematikaria (j. [[1890]]).
* [[Ekainaren 13]]a – [[Helen May Martin]], estatubatuar piano-jotzailea (j. [[1893]]).
* [[Ekainaren 14]]a – [[Albert Marquet]], frantziar margolaria (j. [[1875]]).
* [[Ekainaren 21]]a – [[Jorge Agirre]], euskal idazlea (j. [[1885]]).
* [[Ekainaren 26]]a – [[Richard Bedford Bennett]], [[Kanada]]ko lehen ministroa (j. [[1871]]).
* [[Ekainaren 28]]a – [[Stanislav Kostka Neumann]], txekiar idazle, olerkari, kazetari eta literatura-kritikaria (j. [[1875]]).
==== Uztaila ====
* [[Uztailaren 2]]a – [[Nikolai Txebotariov]], [[sobiet]]ar matematikaria (j. [[1894]]).
* [[Uztailaren 18]]a – [[Amadeo Gartzia de Salazar]], arabar mediku eta futbol entrenatzailea, [[Deportivo Alavés]]eko entrenatzailea (j. [[1886]]).
* [[Uztailaren 19]]a – [[Aung San]], birmaniar buruzagi iraultzailea (j. [[1915]]).
* [[Uztailaren 23]]a – [[Federiko Belaustegigoitia]], euskal idazlea (j. [[1876]]).
* [[Uztailaren 30]]a – [[Joseph Cook]], [[Australia]]ko 6. lehen ministroa (j. [[1860]]).
==== Abuztua ====
* [[Abuztuaren 5]]a – [[Vladimir Golenistxov]], [[errusia]]r egiptologoa, [[egiptologia]]ren aitzindarietako bat (j. [[1856]]).
* [[Abuztuaren 8]]a – [[Anton Denikin]], errusiar jenerala (j. [[1872]]).
* [[Abuztuaren 17]]a – [[Euken Suediakoa]], suediar printze, margolari, mezenas eta arte-bildumagilea (j. [[1865]]).
* [[Abuztuaren 21]]a – [[Ettore Bugatti]], italiar industria-gizona (j. [[1881]]).
* [[Abuztuaren 29]]a – [[Manolete]], 1940ko hamarkadako espainiar zezenketaririk garrantzitsuenetakoa (j. [[1917]]).
==== Iraila ====
* [[Irailaren 8]]a – [[Victor Horta]], belgikar arkitekto eta diseinatzailea (j. [[1861]]).
* [[Irailaren 15]]a – [[Annie Scott Dill Maunder]], irlandar astronoma eta matematikaria (j. [[1868]]).
* [[Irailaren 26]]a – [[Hugh Lofting]], ingeles idazlea (j. [[1886]]).
==== Urria ====
* [[Urriaren 4]]a – [[Max Planck]], alemaniar fisikaria, [[Mekanika kuantiko|teoria kuantikoaren]] sortzaile eta XX. mendeko fisikari onenetarikoa (j. [[1858]]).
* [[Urriaren 12]]a – [[Blas Alegria]], euskal idazlea (j. [[1883]]).
* [[Urriaren 29]]a – [[Frances Folsom Cleveland Preston]], [[Ameriketako Estatu Batu]]etako lehen dama (j. [[1864]]).
==== Azaroa ====
* [[Azaroaren 7]]a – [[Sándor Garbai]], [[Hungaria]]ko estatuburua (j. [[1877]]).
* [[Azaroaren 9]]a – [[Mariano Benlliure]], espainiar eskultorea (j. [[1862]]).
* [[Azaroaren 11]] – [[Annie Londonderry]], estatubatuar txirrindularia, kazetaria eta abenturazalea, munduan [[bizikleta]]z ibili zen lehen emakumea (j. [[1870]]).
* [[Azaroaren 12]]a – [[Emma Orczy]], Hungarian jaiotako ingeles eleberrigile eta antzerkigilea (j. [[1865]]).
* [[Azaroaren 14]]a – [[Marie Adelaide Belloc Lowndes]], ingeles nobelagilea (j. [[1868]]).
* [[Azaroaren 15]]a – [[Edith Alleyne Sinnotte]], anglo-australiar esperantozko idazlea (j. [[1871]]).
* [[Azaroaren 17]]a – [[Ricarda Huch]], alemaniar poeta eta historialaria (j. [[1864]]).
* [[Azaroaren 17]]a – [[Emil Racovita]], errumaniar biologoa (j. [[1868]]).
* [[Azaroaren 20]]a – [[Georg Kolbe]], alemaniar eskultorea (j. [[1877]]).
* [[Azaroaren 24]]a – [[Léon-Paul Fargue]], frantziar olerkaria (j. [[1876]]).
* [[Azaroaren 28]]a – [[Philippe Leclerc de Hautecloque]], [[Frantziako mariskal]]a (j. [[1902]]).
* [[Azaroaren 29]]a – [[Ramon Intzagarai|Ramon Intzagarai, ''Elurmendi'']], euskal idazlea (j. [[1878]]).
* [[Azaroaren 30]]a – [[Ernst Lubitsch]], alemaniar zinema zuzendaria (j. [[1892]]).
==== Abendua ====
* [[Abenduaren 1]]a – [[Aleister Crowley]], britainiar poeta entsegulari eta nobela idazlea (j. [[1875]]).
* [[Abenduaren 1]]a – [[Godfrey Harold Hardy]], britainiar matematikaria (j. [[1877]]).
* [[Abenduaren 1]]a – [[José Lázaro]], nafar bankari eta mezenasa (j. [[1862]]).
* [[Abenduaren 5]]a – [[William Isaac Thomas]], estatubatuar soziologoa (j. [[1863]]).
* [[Abenduaren 7]]a – [[Nicholas Murray Butler]], estatubatuar filosofo, diplomazialari eta irakaslea, 1931ko [[Bakearen Nobel Saria]] (j. [[1862]]).
* [[Abenduaren 12]]a – [[Huda Sha'arawi]], egiptoar poeta, kazetaria, aktibista feminista eta nazionalista (j. [[1879]]).
* [[Abenduaren 14]]a – [[Stanley Baldwin]], Erresuma Batuko lehen ministroa (j. [[1867]]).
* [[Abenduaren 14]]a – [[María Muñoz de Quevedo]], galiziar-kubatar abesbatza zuzendaria eta piano-jotzailea (j. [[1896]]).
* [[Abenduaren 14]]a – [[Lilly Reich]], alemaniar diseinatzaile modernoa, [[Bauhaus]]eko emakume irakasle gutxienetakoa (j. [[1885]]).
* [[Abenduaren 15]]a – [[Arthur Machen]], galestar idazlea (j. [[1863]]).
* [[Abenduaren 28]]a – [[Viktor Emanuel III.a Italiakoa]], [[Italia]]ko erregea (j. [[1869]]).
* [[Abenduaren 30]]a – [[Alfred North Whitehead]], ingeles matematikari eta filosofoa (j. [[1861]]).
==== Egun ezezaguna edo zehaztugabea ====
* [[Uztaila]] – [[Georges Lakonbe]], hizkuntzalari euskaltzalea (j. [[1879]]).
* [[Eduardo Gorosarri]], gipuzkoar apaiza, musika erlijiosoko musikagilea (j. [[1889]]).
* [[Esteban Uriarte]], ''Utarre '', bizkaitar bertsolaria (j. [[1894]]).
* [[Joxepa Zubeldia]], gipuzkoar bertsolari eta bertso jartzailea (j. [[1867]]).
* [[Leon Barrenetxea]], gipuzkoar eskultorea (j. [[1892]]).
* [[Manuel Arriandiaga]], euskal idazlea, [[sabindarren euskara garbia|euskara garbiaren]] aldeko sutsuenetarikoa (j. [[1876]]).
* [[Manuel Jiménez Moya]], gipuzkoar idazle eta kazetaria (j. [[1877]]).
* [[Hermilio Alcalde del Río]], espainiar arkeologoa (j. [[1866]]).
* [[Mariano Menor]], aragoiar politikaria (j. [[1896]]).
* [[Poliksena Xixkina]], errusiar politikari feminista, errusiar [[sufragismo]]aren aitzindarietako bat (j. [[1875]]).
== [[Nobel Sariak|Nobel saridunak]]: ==
* [[Fisikako Nobel Saria|Fisika]]: [[Edward Victor Appleton]]
* [[Kimikako Nobel Saria|Kimika]]: [[Robert Robinson]]
* [[Literaturako Nobel Saria|Literatura]]: [[André Gide]]
* [[Medikuntzako Nobel Saria|Medikuntza]]: [[Carl Ferdinand Cori]], [[Gerty Cori]] eta [[Bernardo Houssay]]
* [[Bakearen Nobel Saria|Bakea]]: Quaker Peace and Social Witness eta American Friends Service Committee, [[Adiskideen Erlijiozko Elkartea]]ren izenean.
----
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Denbora unitate aurkibidea}}
[[Kategoria:1947| ]]
1x2d8wh79rkl63nkccyek3ewcbhgcni
1949
0
1276
9975688
9970870
2024-11-20T20:48:41Z
Eliatxo
96586
/* Martxoa */
9975688
wikitext
text/x-wiki
{{urte aurkibide probak}}
{{urtegertaerak}}
== Gertaerak ==
=== Mundua ===
* [[Martxoaren 18]]a – [[Ipar Atlantikoko Itunaren Erakundea|NATO]] erakunde militarra fundatu zuten.
* [[Maiatzaren 4]]a – [[Turin|Torino]] [[Torino FC|futbol taldeko]] kideak [[Supergako hegazkin istripua|hegazkin istripuan hil ziren]].
* [[Maiatzaren 5]]a – [[Londresko Ituna]] izenpetuta, [[Europako Kontseilua]] sortu zen.
* [[Abuztuaren 19]]tik [[abuztuaren 25|25raino]] – [[1949ko Landetako basoaren sutea|Landetako basoaren sutea]], 52.000 [[hektarea|ha]] erre eta 82 lagun hil zituena.
* [[Urriaren 1]]a – [[Txinako Herri Errepublika|Txinako Herri-Errepublikaren]] sorrera.
* [[Abenduaren 8]]a – [[Txinako Herri Errepublika|Txina]] nazionalistak [[Taipei]]ra ([[Taiwan]]) eraman zuen hiriburua.
* [[Abenduaren 27]]a – [[Herbehereak|Herbehereek]] independentzia [[Indonesia]]ri onartu zioten.
== Arte eta kultura ==
=== Euskal Herria ===
* [[Abuztuaren 6]]a – [[Victor Ruiz Añibarro]]ren ''[[Mujeres en Berrigorria]]'' [[Buenos Aires]]en estreinatu zen.
* [[Azaroaren 29]]a – [[Duguna dantza taldea]] lehen aldiz publikoki agertu zen [[Iruñea]]n, [[San Zernin]] festan.
=== Mundua ===
* [[Ekainaren 6]]a – [[George Orwell]] idazleak "[[1984]]" eleberria argitaratu zuen.
== Zientzia eta teknologia ==
== Kirolak ==
* [[Maiatzaren 4]]a – [[Italia]]ko [[futbol]] selekzioaren jokalari guztiak hil ziren aire-istripu baten ondorioz.
* [[Uztailaren 24]]a – [[Fausto Coppi]]k [[Frantziako Tourra]] irabazi zuen lehen aldiz.
== Jaiotzak ==
==== Urtarrila ====
* [[Urtarrilaren 5]]a – [[Jesus Mari Mendizabal|Jesus Mari Mendizabal, ''Bizargorri'']], gipuzkoar idazlea.
* [[Urtarrilaren 5]]a – [[Saskia Sassen]], estatubatuar soziologo, hirigile eta ekonomilaria, [[globalizazio]]a eta [[migrazio]]ari buruz egindako azterketengatik ezaguna.
* [[Urtarrilaren 7]]a – [[Brian Haw]], ingeles ekintzailea, Irak eta Afganistango gerren aurka kanpaldi-protesta baketsu bat etengabe burutzeagatik ezaguna (h. [[2011]]).
* [[Urtarrilaren 10]]a – [[George Foreman]], estatubatuar boxeolari ohia, pisu astunen munduko txapelketa lortzeko inoiz borrokatu den boxeolari zaharrena.
* [[Urtarrilaren 10]]a – [[Linda Lovelace]], estatubatuar aktore pornoa (h. [[2002]]).
* [[Urtarrilaren 12]]a – [[Ottmar Hitzfeld]], alemaniar futbolari eta entrenatzaile ohia.
* [[Urtarrilaren 12]]a – [[Haruki Murakami]], japoniar idazlea.
* [[Urtarrilaren 12]]a – [[Hélène Rioux]], [[quebec]]tar eleberrigilea, ipuin- idazlea eta itzultzailea.
* [[Urtarrilaren 12]]a – [[Wayne Wang]], txinatar jatorriko estatubatuar zinema zuzendaria.
* [[Urtarrilaren 13]]a – [[Fausto Bertoglio]], italiar txirrindulari ohia.
* [[Urtarrilaren 15]]a – [[Dan Ar Braz]], [[bretainia]]r musikari eta gitarra elektrikojolea.
* [[Urtarrilaren 16]]a – [[Barbara Balzerani]], [[Brigada Gorriak]] talde armatu komunistako buruzagia eta idazlea (h. [[2024]]).
* [[Urtarrilaren 17]]a – [[Anita Borg]], estatubatuar informatikaria, Emakumearen eta Teknologiaren Institutuaren sortzailea (h. [[2003]]).
* [[Urtarrilaren 17]]a – [[Charles Gyude Bryant]], [[Liberia]]ko presidentea (h. [[2014]]).
* [[Urtarrilaren 17]]a – [[Sandra Mason]], [[Barbados]]ko lehenbiziko presidentea.
* [[Urtarrilaren 17]]a – [[Dick Nanninga]], herbeheretar futbolaria (h. [[2015]]).
* [[Urtarrilaren 17]]a – [[Mick Taylor]], ingeles gitarra-jotzailea, ''[[The Rolling Stones]]'' taldeko kidea.
* [[Urtarrilaren 18]]a – [[Philippe Starck]], frantziar [[industria-diseinatzaile]]a.
* [[Urtarrilaren 20]]a – [[Göran Persson]], [[Suedia]]ko lehen ministroa.
* [[Urtarrilaren 21]]a – [[Antonio Vallori]], espainiar txirrindulari ohia.
* [[Urtarrilaren 24]]a – [[John Belushi]], estatubatuar aktore, umorista eta musikaria eta [[The Blues Brothers]] taldearen sortzaileetako bat (h. [[1982]]).
* [[Urtarrilaren 25]]a – [[Paul Nurse]], ingeles genetikalaria, 2001eko [[Medikuntzako Nobel Saria]].
* [[Urtarrilaren 27]]a – [[Montxo Armendariz]], nafar zinema zuzendari, gidoigile eta dokumentalgilea.
* [[Urtarrilaren 28]]a – [[Mike Moore]], [[Zeelanda Berri]]ko lehen ministroa (h. [[2020]]).
* [[Urtarrilaren 28]]a – [[Iñaki Txurruka]], euskal herritar futbolari ohia.
* [[Urtarrilaren 29]]a – [[Eugene de Kock]], hegoafrikar polizia-buru hiltzailea eta torturatzailea.
* [[Urtarrilaren 29]]a – [[Tommy Ramone]], ''[[Ramones]]'' taldeko lehen bateria-jotzaile eta sortzaileetako bat (h. [[2014]]).
* [[Urtarrilaren 29]]a – [[Lori Sandri]], brasildar futbolari eta entrenatzailea (h. [[2014]]).
* [[Urtarrilaren 30]]a – [[Peter Agre]], estatubatuar mediku eta biologo molekularra, 2003ko [[Kimikako Nobel Saria]].
* [[Urtarrilaren 30]]a – [[Helena Lopes da Silva]], portugaldar zirujaua, aktibista feminista eta [[Ezkerreko Blokea (Portugal)|Ezkerreko Blokearen]] sortzailea (h. [[2018]]).
==== Otsaila ====
* [[Otsailaren 1]]a – [[Xuan Xosé Sánchez Vicente]], asturiar politikari, idazle eta saiakera-idazlea, [[Partíu Asturianista]] alderdiaren sortzaile eta presidentea.
* [[Otsailaren 1]]a – [[Zé Mário]], brasildar futbolari ohia eta entrenatzailea.
* [[Otsailaren 2]]a – [[Francesco D'Adamo]], italiar idazlea.
* [[Otsailaren 3]]a – [[Brenda Dickson]], estatubatuar aktorea.
* [[Otsailaren 3]]a – [[Hennie Kuiper]], herbeheretar txirrindulari ohia.
* [[Otsailaren 3]]a – [[Amancio Prada]], espainiar abeslari eta musikaria.
* [[Otsailaren 5]]a - [[Nieves López Martínez]], espainiar paleontologoa, ornodunen erregistro fosilean espezializatua (h. [[2010]]).
* [[Otsailaren 6]]a – [[Jim Sheridan]], irlandar zinema zuzendari, aktore, ekoizle eta gidoilaria.
* [[Otsailaren 7]]a – [[Vida Akoto Bamfo]], [[Ghana|Ghanako]] Gorte Goreneko epailea.
* [[Otsailaren 7]]a – [[Alan Lancaster]], ingeles abeslari eta baxu-jotzailea, ''[[Status Quo (musika taldea)|Status Quo]]'' taldeko kidea (h. [[2021]]).
* [[Otsailaren 9]]a – [[Marcia Garbey]], kubatar atleta (h. [[2024]]).
* [[Otsailaren 12]]a – [[Joaquín Sabina]], espainiar abeslari eta olerkaria.
* [[Otsailaren 12]]a – [[Fergus Slattery]], Irlanda errugbilari ohia.
* [[Otsailaren 13]]a – [[Paca Blanco]], espainiar feminista, ekologista, antifaxista, antinuklearra, antikapitalista eta pentsioduna.
* [[Otsailaren 13]]a – [[Judy Dyble]], ingeles abeslari eta abestien egilea, ''[[Fairport Convention]]'' taldeko kide sortzailea (h. [[2020]]).
* [[Otsailaren 20]]a – [[Ivana Trump]], txeko-estatubatuar modelo, enpresaburu eta idazlea eta [[Donald Trump]]en lehen emaztea (h. [[2022]]).
* [[Otsailaren 22]]a – [[Niki Lauda]], austriar [[1 formula]]ko pilotua eta enpresaburua (h. [[2019]]).
* [[Otsailaren 23]]a – [[Cesar Aira]], argentinar idazle eta itzultzailea.
* [[Otsailaren 23]]a – [[Marc Garneau]], kanadar astronauta, ingeniaria eta politikaria.
* [[Otsailaren 24]]a – [[Benedita Barata da Rocha]], portugaldar-frantziar immunologoa (h. [[2021]]).
* [[Otsailaren 25]]a – [[Amin Maalouf]], frantsezezko libanoar idazlea.
* [[Otsailaren 26]]a – [[Emma Kirkby]], britainiar sopranoa.
==== Martxoa ====
* [[Martxoaren 1]]a – [[Ángel Gabilondo]], gipuzkoar katedradun eta politikaria.
* [[Martxoaren 1]]a – [[Carlos Soria]], argentinar abokatu eta politikaria (h. [[2012]]).
* [[Martxoaren 2]]a – [[Javier Rojo]], arabar politikaria.
* [[Martxoaren 2]]a – [[JPR Williams]], galestar errugbilaria (h. [[2024]]).
* [[Martxoaren 3]]a – [[Elijah Harper]], kanadar legegilea, ''Ojibwa-creeak'' indiar herriko kidea (h. [[2013]]).
* [[Martxoaren 5]]a - [[Joxe Luix Treku]], gipuzkoar abeslaria.
* [[Martxoaren 7]]a – [[Jose Miguel Beñaran Argala|Jose Miguel Beñaran, ''Argala'']], bizkaitar [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAkide]] eta buruzagi historikoa (h. [[1978]]).
* [[Martxoaren 9]]a – [[Miquel Strubell i Trueta]], kataluniar soziolinguista (h. [[2022]]).
* [[Martxoaren 12]]a – [[Rob Cohen]], estatubatuar zinema eta telebista zuzendari, ekoizle eta gidoilaria.
* [[Martxoaren 14]]a – [[José Apezarena]], nafar kazetaria.
* [[Martxoaren 15]]a – [[Miguel Archanco]], nafar abokatu eta [[Osasunako presidenteen zerrenda|Osasunako presidentea]].
* [[Martxoaren 16]]a – [[Elliott Murphy]], estatubatuar [[rock]] abeslari, gitarra-jotzaile, musikari, eleberrigile eta kazetaria.
* [[Martxoaren 17]]a – [[Álvaro Amann]], [[EAJ]]ko arabar politikaria, [[Eusko Jaurlaritzako Etxebizitza, Herri Lan eta Garraio Saila|Eusko Jaurlaritzaren Garraio eta Herri Lan Sailburu]] ohia.
* [[Martxoaren 17]]a – [[Thaddée Nsengiyumva]], ruandar apezpiku katolikoa (h. [[1994]]).
* [[Martxoaren 17]]a – [[Beñat Oihartzabal]], euskal idazlea eta euskalaria, euskal gramatikan aditua.
* [[Martxoaren 18]]a – [[Rodrigo Rato]], espainiar politikaria eta legelaria.
* [[Martxoaren 19]]a – [[Valery Leontiev]], errusiar pop abeslaria.
* [[Martxoaren 21]]a – [[Slavoj Žižek]], esloveniar filosofo eta [[teoria kritiko|teoriko kritikoa]].
* [[Martxoaren 22]]a – [[Fanny Ardant]], frantziar aktorea.
* [[Martxoaren 22]]a – [[John Benjamin Toshack]], galestar futbolari ohi eta entrenatzailea.
* [[Martxoaren 26]]a – [[Patrick Süskind]], alemaniar eleberrigile, antzerkigile, saiogile eta gidoigilea.
* [[Martxoaren 27]]a – [[Dubravka Ugrešić]], kroaziar idazlea (h. [[2023]]).
* [[Martxoaren 28]]a – [[Paul Bayvel]], hegoafrikar errugbilaria (h. [[2020]]).
* [[Martxoaren 28]]a – [[Michael W. Young]], estatubatuar genetikalari eta kronobiologoa, 2017ko [[Medikuntzako Nobel Saria]].
* [[Martxoaren 29]]a – [[Dave Greenfield]], ingeles teklatu-jotzaile, abeslari eta egile abeslaria, ''[[The Stranglers]]'' taldeko kidea (h. [[2020]]).
==== Apirila ====
* [[Apirilaren 3]]a – [[Michel Husson]], frantziar ekonomialaria, estatistikaria eta ekintzaile politikoa, [[globalizazioaren aurkako mugimendu|mugimendu altermundialistako]] kidea (h. [[2021]]).
* [[Apirilaren 4]]a – [[Shing-Tung Yau]], txinatar matematikaria.
* [[Apirilaren 5]]a – [[Judith Resnik]], estatubatuar ingeniari elektrikokoa, software-ingeniaria, ingeniari biomedikoa, pilotua eta astronauta (h. [[1986]]).
* [[Apirilaren 6]]a – [[Jesus Maria Albisu]], gipuzkoar eskubaloi jokalari ohia.
* [[Apirilaren 6]]a – [[Núria de Gispert]], kataluniar abokatu eta politikaria, [[Kataluniako Parlamentua|Kataluniako Parlamentuko]] lehendakari ohia.
* [[Apirilaren 6]]a – [[Horst L. Störmer]], alemaniar fisikaria, 1998ko [[Fisikako Nobel Saria]].
* [[Apirilaren 9]]a – [[Tony Cragg]], britainiar eskultorea.
* [[Apirilaren 11]] – [[Jean-Pierre Bastiat]], frantziar errugbilaria (h. [[2021]]).
* [[Apirilaren 13]]a – [[Christopher Hitchens]], ingeles-estatubatuar idazle eta kazetaria (h. [[2011]]).
* [[Apirilaren 15]]a – [[Alla Pugatxova]], sobietar eta errusiar abeslaria.
* [[Apirilaren 17]]a – [[Luis Etxabarri]], bizkaitar ingeniaria.
* [[Apirilaren 18]]a – [[Philip Carlo]], estatubatuar idazlea (h. [[2010]]).
* [[Apirilaren 18]]a – [[Charles Fefferman]], estatubatuar matematikaria.
* [[Apirilaren 18]]a – [[Bengt Holmström]], finlandiar ekonomialaria, 2016ko [[Ekonomiako Nobel Saria]].
* [[Apirilaren 18]]a – [[Celia Villalobos]], [[PP]]ko espainiar politikari eta funtzionarioa.
* [[Apirilaren 19]]a – [[Paloma Picasso]], frantziar diseinatzaile eta enpresaburua.
* [[Apirilaren 20]]a – [[Massimo D'Alema]], [[Italia]]ko lehen ministroa.
* [[Apirilaren 20]]a – [[Jessica Lange]], estatubatuar aktorea.
* [[Apirilaren 23]]a – [[Arantxa Lazkano]], gipuzkoar zinema zuzendaria.
* [[Apirilaren 24]]a – [[Véronique Sanson]], frantziar abeslaria eta musikagilea.
* [[Apirilaren 24]]a – [[Pedro de la Sota]], euskal zinema zuzendari eta gidoigilea.
* [[Apirilaren 25]]a – [[Jose Luis Korta]], gipuzkoar arraunlari eta patroia, [[Kontxako Bandera|Kontxako 16 Bandera]] irabazitakoa.
* [[Apirilaren 25]]a – [[Dominique Strauss-Kahn]], frantziar ekonomista, abokatu eta politikaria, [[Nazioarteko Diru Funtsa|Nazioarteko Diru Funtseko]] presidente ohia.
* [[Apirilaren 26]]a – [[Mikel Mindegia]], nafar aizkolaria, Euskal Herriak eman duen onenetakoa.
* [[Apirilaren 27]]a – [[Didier Daeninckx]], frantziar idazlea.
* [[Apirilaren 27]]a - [[Pedro Torres Cruces]], espainiar txirrindulari ohia.
* [[Apirilaren 30]]a – [[António Guterres]], [[Portugal]]go lehen ministro ohia eta [[Nazio Batuen Erakundeko idazkari nagusia]].
==== Maiatza ====
* [[Maiatzaren 1]]a – [[Fayez Tarawneh]], [[Jordania]]ko lehen ministroa (h. [[2021]]).
* [[Maiatzaren 2]]a – [[Zdenko Verdenik]], esloveniar futbolari ohia eta entrenatzailea.
* [[Maiatzaren 3]]a – [[Leopoldo Luque]], argentinar futbolaria (h. [[2021]]).
* [[Maiatzaren 4]]a – [[Antonio Merino]], bizkaitar politikaria.
* [[Maiatzaren 4]]a – [[Graham Swift]], ingeles idazlea.
* [[Maiatzaren 7]]a – [[Deborah Butterfield]], estatubatuar eskultorea.
* [[Maiatzaren 8]]a – [[Luis Sarria]], bizkaitar atleta ohia.
* [[Maiatzaren 9]]a – [[Billy Joel]], estatubatuar rock-musikagile eta kantaria.
* [[Maiatzaren 9]]a – [[Ibrahim Baré Maïnassara]], [[Niger]]ko presidentea (h. [[1999]]).
* [[Maiatzaren 9]]a – [[Andreu Martín]], kataluniar idazle eta gidoigilea, [[Eleberri beltz|nobela beltzean]] espezializatua.
* [[Maiatzaren 10]]a – [[Miuccia Prada]], italiar enpresaburua eta moda diseinatzailea.
* [[Maiatzaren 11]] – [[Rafa Martín]], espainiar aktorea.
* [[Maiatzaren 13]]a – [[Jane Glover]], britainiar jatorriko orkestra-zuzendari eta musikologoa.
* [[Maiatzaren 15]]a – [[Elvira Rodríguez]], espainiar ekonomialaria eta politikaria.
* [[Maiatzaren 16]]a – [[Kotxepin Bengoetxea]], bizkaitar euskaltzalea (h. [[1987]]).
* [[Maiatzaren 17]]a – [[Aletta Bezuidenhout]], kenyar-hegoafrikar aktore, zinemagile eta antzerkigilea (h. [[2024]]).
* [[Maiatzaren 18]]a – [[Joxean Agirre]], gipuzkoar idazlea.
* [[Maiatzaren 19]]a – [[Ashraf Ghani]], [[Afganistan]]go presidentea.
* [[Maiatzaren 19]]a – [[Dusty Hill]], estatubatuar musikaria, abeslaria eta abestigilea, ''[[ZZ Top]]'' taldeko kidea (h. [[2021]]).
* [[Maiatzaren 22]]a – [[Ieuan Wyn Jones]], galestar politikaria eta [[Plaid Cymru]] alderdiko buruzagia.
* [[Maiatzaren 22]]a – [[Derek Quinnell]], galestar errugbilari ohia.
* [[Maiatzaren 23]]a – [[Martin Cahill]], [[Dublin]] hiriko irlandar kriminal nabarmena (h. [[1994]]).
* [[Maiatzaren 23]]a – [[Isabel Celaá]], [[PSE-EE]]ko bizkaitar politikaria, Eusko Jaurlaritzaren [[Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kultura Saila|Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailburu]] ohia.
* [[Maiatzaren 23]]a – [[Alan García Pérez]], [[Peru]]ko presidentea (h. [[2019]]).
* [[Maiatzaren 24]]a – [[Joanes Arrosagarai]], baxenafar bertsolaria (h. [[1998]]).
* [[Maiatzaren 24]]a – [[Jim Broadbent]], ingeles aktorea.
* [[Maiatzaren 24]]a – [[Sabino Cuadra]], arabar abokatu, sindikalista eta politikari independentista eta ezkertiarra.
* [[Maiatzaren 24]]a – [[Ricardo Franco]], espainiar zinema zuzendari, ekoizle eta gidoigilea (h. [[1998]]).
* [[Maiatzaren 25]]a – [[Jamaica Kincaid]], [[Antigua eta Barbuda|antiguar]]-estatubatuar eleberrigilea.
* [[Maiatzaren 26]]a - [[Jello Biafra]], estatubatuar punk musikari eta aktibista politikoa.
* [[Maiatzaren 26]]a – [[Jeremy Corbin]], ingeles politikaria, [[Erresuma Batuko Alderdi Laborista|Alderdi Laboristako]] burua.
* [[Maiatzaren 26]]a – [[Ward Cunningham]], estatubatuar informatikaria, [[wiki]]aren asmatzailea.
* [[Maiatzaren 31]] – [[Tom Berenger]], estatubatuar aktorea.
==== Ekaina ====
* [[Ekainaren 3]]a – [[Philippe Djian]], frantziar idazlea.
* [[Ekainaren 4]]a – [[Maribel Forcadas]], espainiar medikua eta [[Euskal Herriko Unibertsitatea|EHUko]] irakaslea (h. [[2012]]).
* [[Ekainaren 5]]a – [[Ken Follett]], britainiar idazlea.
* [[Ekainaren 5]]a – [[Mariasun Landa]], gipuzkoar idazlea.
* [[Ekainaren 5]]a – [[Susan Lee Lindquist]], estatubatuar biologo eta biologia irakaslea, [[biologia molekular]]rean aditua (h. [[2016]]).
* [[Ekainaren 9]]a – [[Carlos Oteyza]], venezuelar zinema zuzendari, historialari eta gidoigilea.
* [[Ekainaren 10]]a – [[Ben Ysursa]], euskal jatorrizko estatubatuar politikaria, [[Idaho]]ko Estatu-Idazkaria.
* [[Ekainaren 12]]a – [[Juan Ruiz Antxia]], bizkaitar zinema argazkigilea.
* [[Ekainaren 12]]a – [[Ryohei Suzuki]], japoniar futbolaria.
* [[Ekainaren 14]]a – [[Alan White]], ingeles bateria-jotzaile eta abeslaria, ''[[Yes]]'' taldeko kidea (h. [[2022]]).
* [[Ekainaren 15]]a – [[María Teresa Fernández de la Vega]], espainiar magistratu eta politikaria.
* [[Ekainaren 15]]a – [[Jim Varney]], estatubatuar aktorea (h. [[2000]]).
* [[Ekainaren 18]]a – [[Luis Mari Arantzabe]], gipuzkoar esku huskako pilotaria (h. [[2022]]).
* [[Ekainaren 18]]a – [[Jarosław Kaczyński]], [[Polonia]]ko lehen ministroa.
* [[Ekainaren 18]]a – [[Lech Kaczyński]], [[Polonia]]ko presidentea (h. [[2010]]).
* [[Ekainaren 20]]a – [[Lionel Richie]], estatubatuar musikaria eta abeslaria.
* [[Ekainaren 21]]a – [[Christy Doran]], jazz garaikide gitarra-jotzaile irlandar-suitzarra.
* [[Ekainaren 22]]a – [[Larry Junstrom]], estatubatuar baxu-jotzailea, ''[[Lynyrd Skynyrd]]'' taldearen sortzaileetako bat (h. [[2019]]).
* [[Ekainaren 22]]a – [[Carlo Petrini]], [[Slow Food]] mugimendu internazionalaren fundatzailea.
* [[Ekainaren 22]]a – [[Meryl Streep]], estatubatuar aktorea.
* [[Ekainaren 22]]a – [[Elizabeth Warren]], estatubatuar politikaria.
* [[Ekainaren 25]]a – [[Brigitte Bierlein]], [[Austria]]ko kantzilerra (h. [[2024]]).
* [[Ekainaren 25]]a – [[Patrick Tambay]], frantziar [[1 Formula]]ko gidaria (h. [[2022]]).
* [[Ekainaren 27]]a – [[Marisa Arrúe]], [[Euskadiko Alderdi Popularra|PPko]] bizkaitar politikaria.
* [[Ekainaren 27]]a – [[Rafael Chirbes]], gaztelaniazko valentziar idazle eta literatur kritikaria (h. [[2015]]).
* [[Ekainaren 29]]a – [[Joan Clos]], kataluniar politikaria, [[Bartzelona]]ko alkate ohia.
* [[Ekainaren 30]]a – [[Alain Finkielkraut]], frantziar filosofoa.
==== Uztaila ====
* [[Uztailaren 1]]a – [[Denis Johnson]], estatubatuar idazlea (h. [[2017]]).
* [[Uztailaren 3]]a – [[Almudena Domínguez Arranz]], arkeologoa da, Antzinaroko arkeologia eta numismatika ondarean aditua.
* [[Uztailaren 3]]a – [[Luz Salgado]], perutar kazetaria eta politikaria.
* [[Uztailaren 3]]a – [[Bo Xilai]], txinatar politikaria.
* [[Uztailaren 4]]a – [[Slavenka Drakulić]], kroaziar kazetari, idazle eta saiakeragilea.
* [[Uztailaren 4]]a – [[Alex Miller]], eskoziar futbolari ohia eta entrenatzailea.
* [[Uztailaren 7]]a – [[Shelley Duvall]], estatubatuar aktore, zinema ekoizle, idazle, abeslari eta ahots bikoiztailea (h. [[2024]]).
* [[Uztailaren 9]]a – [[Roz Kaveney]], britainiar idazlea, kritikoa eta poeta.
* [[Uztailaren 10]]a – [[Franziska Becker]], alemaniar komikigilea, umore eta satira generoak jorratzen dituena.
* [[Uztailaren 10]]a – [[Sunil Manohar Gavaskar]], indiar [[kriket]]-jokalari ohia, XX. mendearen bukaerako jokalari hoberenetakoa.
* [[Uztailaren 10]]a – [[Koldo Salinas]], gipuzkoar maisu [[txokolate]]gilea.
* [[Uztailaren 11]] – [[Luis Ibero]], nafar politikaria, [[Zizur Nagusia|Zizur Nagusiko]] alkatea (h. [[2020]]).
* [[Uztailaren 11]] – [[Émerson Leão]], brasildar futbolari ohi eta entrenatzailea.
* [[Uztailaren 13]]a – [[Ramón Barea]], euskal aktore, zuzendari eta gidoigilea.
* [[Uztailaren 15]]a – [[Carl Bildt]], [[Suedia]]ko lehen ministroa.
* [[Uztailaren 15]]a – [[Mohammed bin Rashid Al Maktoum]], [[Arabiar Emirerri Batu]]etako lehen ministroa eta [[Dubai]]ko emirra.
* [[Uztailaren 16]]a – [[Marika]], kataluniar ilustratzailea eta komikigilea.
* [[Uztailaren 18]]a – [[Axel Honneth]], alemaniar filosofo eta soziologoa.
* [[Uztailaren 19]]a – [[Jesús Iradier]], arabar saskibaloi jokalari ohia eta margolaria.
* [[Uztailaren 22]]a – [[Larisa Bergen]], sobietar boleibol jokalaria (h. [[2023]]).
* [[Uztailaren 22]]a – [[Alan Menken]], estatubatuar abestien eta soinu-banden musikagilea.
* [[Uztailaren 22]]a - [[Rosario Valcárcel]], espainiar poeta eta eleberrigilea.
* [[Uztailaren 22]]a – [[Lasse Virén]], finlandiar atleta ohia.
* [[Uztailaren 24]]a – [[Michael Richards]], estatubatuar aktore eta umorista.
* [[Uztailaren 24]]a – [[Joan Enric Vives Sicília]], kataluniar apezpikua.
* [[Uztailaren 26]]a – [[Roger Taylor]], ingeles bateriajole, musikari, musikagile eta abeslaria, ''[[Queen]]'' taldeko bateriajolea.
* [[Uztailaren 28]]a – [[Jorge D'Alessandro]], argentinar futbol jokalarari eta entrenatzaile ohia.
* [[Uztailaren 28]]a – [[Rik Van Linden]], flandriar txirrindulari ohia.
* [[Uztailaren 29]]a – [[Jamil Mahuad]], [[Ekuador]]go presidente ohia.
* [[Uztailaren 29]]a – [[Sergio Martini]], italiar alpinista.
* [[Uztailaren 30]]a – [[Juan María Alonso-Allende]], bizkaitar kirolari ohia, [[bela]]ren ''Star'' klasean aditua.
* [[Uztailaren 31]] – [[José Ignacio Madariaga]], bizkaitar futbolaria ohia.
* [[Uztailaren 31]] – [[Valeriu Muravschi]], [[Moldavia]]ko lehen ministroa (h. [[2020]]).
==== Abuztua ====
* [[Abuztuaren 1]]a – [[Kurmanbek Bakiev]], [[Kirgizistan]]go presidente ohia.
* [[Abuztuaren 1]]a – [[Santiago Ramos]], espainiar aktorea.
* [[Abuztuaren 2]]a – [[Bertalan Farkas]], hungariar pilotu eta kosmonauta ohia, espaziora joandako lehenengo hungariar eta esperantozalea.
* [[Abuztuaren 8]]a – [[Keith Carradine]], estatubatuar zinema eta telebistako aktore, kantautore eta abeslaria.
* [[Abuztuaren 10]]a – [[John Haglelgam]], [[Mikronesiako Estatu Federatuak|Mikronesiako Estatu Federatuetako]] (h. [[2024]]).
* [[Abuztuaren 12]]a – [[Fernando Collor de Mello]], [[Brasil]]go presidente ohia.
* [[Abuztuaren 12]]a – [[Mark Knopfler]], eskoziar abeslari, gitarra-jotzaile eta musika egilea eta [[Dire Straits]] taldearen sortzailea.
* [[Abuztuaren 12]]a – [[Julien Lepers]], frantziar kazetaria.
* [[Abuztuaren 12]]a – [[Carmen Olmedo Checa]], espainiar politikari sozialista eta feminista (h. [[2015]]).
* [[Abuztuaren 13]]a – [[Philippe Petit]], frantziar funanbulista.
* [[Abuztuaren 13]]a - [[Begoña San Jose]], espainiar sindikalista eta feminista.
* [[Abuztuaren 17]]a – [[Mitsunori Fujiguchi]], japoniar futbolari ohia.
* [[Abuztuaren 20]]a – [[Koldo Chamorro]], arabar argazkilaria (h. [[2009]]).
* [[Abuztuaren 20]]a – [[Phil Lynott]], [[Thin Lizzy]] taldeko [[baxu elektriko|baxu-jotzaile]] eta taldeburu irlandarra (h. [[1986]]).
* [[Abuztuaren 20]]a – [[Chema Muñoz]], kantabriar zinema, telebista eta antzerkiko aktorea.
* [[Abuztuaren 21]]a – [[Lindsey Davis]], ingeles eleberrigilea.
* [[Abuztuaren 22]]a – [[Þórarinn Eldjárn]], islandiar idazlea.
* [[Abuztuaren 22]]a – [[Diana Nyad]], estatubatuar idazlea, kazetaria eta distantzia luzeko igerilaria.
* [[Abuztuaren 24]]a – [[Bernard Bégaud]], lapurtar mediku eta irakaslea.
* [[Abuztuaren 25]]a – [[Martin Amis]], britainiar idazlea (h. [[2023]]).
* [[Abuztuaren 25]]a – [[Salif Keita]], maliar abeslaria eta musikagilea, Mendebaldeko Afrikako ahots garrantzitsuenetakoa.
* [[Abuztuaren 25]]a – [[Gene Simmons]], israeldar-estatubatuar rock baxu-jotzaile, abeslari, musikagile, aktore eta negoziogizona, ''[[Kiss]]'' taldeko abeslaria.
* [[Abuztuaren 29]]a – [[Manolo Arozena]], nafar bertsolaria, lau aldiz [[Nafarroako Bertsolari Txapelketa]]ren irabazlea.
* [[Abuztuaren 29]]a – [[Igor eta Grichka Bogdanoff|Grichka Bogdanoff]], frantziar telebistako-aurkezle, ekoizle eta saiogile zientifikoa (h. [[2021]]).
* [[Abuztuaren 29]]a – [[Igor eta Grichka Bogdanoff|Igor Bogdanoff]], frantziar telebistako-aurkezle, ekoizle eta saiogile zientifikoa (h. [[2022]]).
* [[Abuztuaren 31]] – [[Richard Gere]], estatubatuar aktorea.
* [[Abuztuaren 31]] – [[Hugh David Politzer]], estatubatuar fisikaria, 2004ko [[Fisikako Nobel Saria]].
==== Iraila ====
* [[Irailaren 1]]a – [[Leslie Feinberg]], estatubatuar mari-mutil, lesbiana eta transgenero aktibista, komunista eta idazlea (h. [[2014]]).
* [[Irailaren 1]]a – [[Luminița Gheorghiu]], errumaniar aktore eta telebista aurkezlea (h. [[2021]]).
* [[Irailaren 2]]a – [[Roger Collins]], ingeles historialaria, [[Erdi Aroa]]n aditua.
* [[Irailaren 4]]a – [[Tom Watson (golf jokalaria)|Tom Watson]], estatubatuar golf-jokalaria.
* [[Irailaren 5]]a – [[Itziar Idiazabal]], gipuzkoar hizkuntzalari eta [[Psikolinguistika|psikolinguista]].
* [[Irailaren 6]]a – [[Efua Dorkenoo]], [[Emakumeen genitalen mutilazio|emakumeen genitalen mutilazioaren]] aurkako ghanesar-britainiar ekintzailea (h. [[2014]]).
* [[Irailaren 6]]a – [[Natxo de Felipe]], bizkaitar abeslari eta [[folk musika]]ria, ''[[Oskorri]]'' taldearen sortzaileetarikoa.
* [[Irailaren 7]]a – [[Francisco Aldanondo Badiola]], ''Ondarru'', [[Euskadi Ta Askatasuna|ETA]] eta [[Komando Autonomo Antikapitalistak|Komando Autonomoak]] erakunde armatuetako bizkaitar kidea (h. [[1979]]).
* [[Irailaren 7]]a – [[Gloria Gaynor]], estatubatuar abeslaria.
* [[Irailaren 9]]a – [[Susilo Bambang Yudhoyono]], [[Indonesia]]ko presidente ohia.
* [[Irailaren 10]]a – [[Nibia Sabalsagaray]], uruguaitar irakasle eta ekintzailea (h. [[1974]]).
* [[Irailaren 12]]a – [[Irina Rodnina]], errusiar patinatzaile artistiko eta politikaria.
* [[Irailaren 14]]a – [[Steve Gaines]], estatubatuar musikaria, ''[[Lynyrd Skynyrd]]'' taldeko kidea (h. [[1977]]).
* [[Irailaren 14]]a – [[Ed King]], estatubatuar musikaria, [[Sweet Home Alabama (abestia)|Sweet Home Alabama]] abestiaren egileetako bat (h. [[2018]]).
* [[Irailaren 16]]a – [[Brahim Ghali]], [[Fronte Polisarioa|Fronte Polisarioko]] idazkari nagusia eta [[Saharako Errepublika Arabiar Demokratikoa|Saharako Errepublika Arabiar Demokratikoko]] presidentea.
* [[Irailaren 17]]a – [[Maria Barbal]], kataluniar idazlea.
* [[Irailaren 18]]a – [[Mo Mowlam]], [[Erresuma Batuko Alderdi Laborista|Ingalaterrako Alderdi Laboristaren]] kidea (h. [[2005]]).
* [[Irailaren 18]]a – [[Peter Shilton]], ingeles futbolari ohia.
* [[Irailaren 19]]a – [[Twiggy]], ingeles modelo, abeslari eta aktorea.
* [[Irailaren 20]]a – [[Sabine Azéma]], frantziar aktorea eta zinema zuzendaria.
* [[Irailaren 20]]a – [[Martin Zabaleta]], gipuzkoar mendizalea, [[Everest]]eko gailurrera iritsi zen lehen euskalduna.
* [[Irailaren 22]]a – [[Hamida Djandoubi]], Tunisian jaiotako nekazaria, [[Frantzia]]n [[heriotz-zigorra]] jaso zuen azken pertsona (h. [[1997]]).
* [[Irailaren 23]]a – [[Quini]], asturiar futbolaria (h. [[2018]]).
* [[Irailaren 23]]a – [[Bruce Springsteen|Bruce Springsteen, ''The Boss'']], estatubatuar musikari eta abeslaria.
* [[Irailaren 25]]a – [[Pedro Almodóvar|Pedro Almodovar]], espainiar zinema zuzendari, gidoigile eta ekoizlea.
* [[Irailaren 27]]a – [[Josemari Velez de Mendizabal]], arabar idazlea.
* [[Irailaren 28]]a – [[Maria del Mar Lozano]], [[Extremadurako Unibertsitatea|Extremadurako Unibertsitateko]] irakasle emeritua.
* [[Irailaren 30]]a – [[Flora Brovina]], albano-kosovar poeta, pediatra eta emakumeen eskubideen aldeko ekintzailea.
* [[Irailaren 30]]a – [[Thelma Dorantes]], mexikar aktorea (h. [[2024]]).
==== Urria ====
* [[Urriaren 1]]a – [[Jean-Claude Skrela]], frantziar errugbilari ohi eta entrenatzailea.
* [[Urriaren 2]]a – [[Antton Ibarguren Jauregi]], gipuzkoar abokatu eta politikari abertzalea (h. [[1989]]).
* [[Urriaren 2]]a – [[Annie Leibovitz]], estatubatuar argazkilaria, bere lana Washington-eko National Portrait Galleryn jarrita ikusi zuen lehen emakumea.
* [[Urriaren 2]]a – [[Carlos Slepoy]], argentinar abokatua eta giza eskubideen aldeko ekintzailea (h. [[2017]]).
* [[Urriaren 3]]a – [[Haunani-Kay Trask]], hawaiiar idazlea, poeta eta unibertsitate irakaslea, Hawaiiko subiranotasun-mugimenduko burua (h. [[2021]]).
* [[Urriaren 4]]a – [[Armand Assante]], estatubatuar aktorea.
* [[Urriaren 4]]a – [[Mariano Barbacid]], espainiar biokimikaria, minbizia sortzen duten geneen ikerkuntzaren aitzindaria.
* [[Urriaren 4]]a – [[Luis Sepúlveda]], txiletar idazle, kazetari eta zinemagilea (h. [[2020]]).
* [[Urriaren 5]]a – [[Peter Ackroyd]], britainiar eleberrigile, biografo eta kritikaria.
* [[Urriaren 5]]a – [[Ricardo Ibáñez]], bizkaitar futbolaria ohia.
* [[Urriaren 8]]a – [[Ashawna Hailey]], estatubatuar emakumezko ingeniari elektroniko transgeneroa, AMD Am9080 mikroprozesadorearen sortzaileetako bat (h. [[2011]]).
* [[Urriaren 8]]a – [[Sigourney Weaver]], estatubatuar aktorea.
* [[Urriaren 9]]a – [[María Teresa Costantini]], argentinar aktorea, film-zuzendaria eta gidoilaria.
* [[Urriaren 9]]a - [[Angeles Mastretta]], mexikar idazle eta kazetaria.
* [[Urriaren 11]] – [[Theodore Dalrymple]], ingeles kritikari kulturala, espetxeetako medikua eta psikiatra.
* [[Urriaren 12]]a – [[Ilich Ramírez|Ilich Ramírez, ''Carlos Txakala'']], venezuelar terrorista.
* [[Urriaren 13]]a – [[María Teresa Rodríguez Barahona]], arabar funtzionario eta politikaria.
* [[Urriaren 14]]a – [[Cristina García Rodero]], espainiar argazkilaria.
* [[Urriaren 15]]a – [[Edorta Agirre]], euskal idazlea, itzultzailea eta elikadura alorreko kazetaria.
* [[Urriaren 15]]a – [[Thomas Bopp]], estatubatuar astronomoa (h. [[2018]]).
* [[Urriaren 16]]a – [[Joan Manuel Gisbert]], kataluniar idazlea, haur literaturaren alorrean bereziki ezaguna.
* [[Urriaren 17]]a – [[Owen Arthur]], [[Barbados]]ko lehen ministroa (h. [[2020]]).
* [[Urriaren 18]]a – [[Maria Rosario Arrizabalaga]], bizkaitar gizarte-ekintzailea, feminista eta justizia sozialaren aldekoa (h. [[2021]]).
* [[Urriaren 18]]a – [[Fanny Rubio]], espainiar unibertsitateko-katedraduna, ikertzailea eta idazlea.
* [[Urriaren 19]]a – [[Fiorella Faltoyano]], espainiar antzezlea.
* [[Urriaren 20]]a – [[Txema Auzmendi]], gipuzkoar jesuita eta kazetaria, euskalgintzan egin duen lanarengatik ezaguna.
* [[Urriaren 20]]a – [[Valeri Borzov]], sobietar atleta eta politikari ohia.
* [[Urriaren 20]]a - [[Kathleen March]], estatubatuar filologoa, irakaslea eta itzultzailea.
* [[Urriaren 21]]a – [[Manuel Marín]], espainiar politikaria, [[Espainiako Diputatuen Kongresua]]ren presidentea (h. [[2017]]).
* [[Urriaren 21]]a – [[Benjamin Netanyahu]], [[Israelgo Lehen Ministroen zerrenda|Israelgo lehen ministroa]].
* [[Urriaren 22]]a – [[Gonzalo Herralde]], kataluniar zinema zuzendaria.
* [[Urriaren 22]]a – [[Arsène Wenger]], frantziar futbolari ohia eta entrenatzailea.
* [[Urriaren 24]]a – [[Myrna Mack]], guatemalar antropologoa (h. [[1990]]).
* [[Urriaren 25]]a – [[Idir]], aljeriar kantautore amatzigha (h. [[2020]]).
* [[Urriaren 26]]a – [[Joxe Austin Arrieta]], gipuzkoar idazlea.
* [[Urriaren 28]]a – [[Caitlyn Jenner]], estatubatuar kirolari ohi eta telebistako pertsonaia ospetsua.
* [[Urriaren 30]]a – [[Santiago Abascal Eskuza]], euskal herritar [[eskuin mutur]]reko politikaria (h. [[2017]]).
==== Azaroa ====
* [[Azaroaren 1]]a – [[Jose Antonio Aduriz]], gipuzkoar fraide eta hizkuntzalaria (h. [[2024]]).
* [[Azaroaren 2]]a – [[José Luis Viejo]], espainiar txirrindularia (h. [[2014]]).
* [[Azaroaren 1]]a – [[Santos Labaka]], gipuzkoar eskubaloi jokalari ohi eta arkitektoa.
* [[Azaroaren 1]]a – [[Paulino Luesma]], gasteiztar politikari eta irakaslea eta [[Espainiako Gobernua]]ren ordezkaria EAEn (h. [[2014]]).
* [[Azaroaren 2]]a – [[Juan Karlos Goienetxea]], [[Eusko Alkartasuna]]ko bizkaitar politikaria, [[Bermeo]]ko alkate ohia.
* [[Azaroaren 3]]a – [[Larry Holmes]], estatubatuar boxeolaria.
* [[Azaroaren 3]]a – [[Anna Wintour]], [[Vogue (aldizkaria)|Vogue]] aldizkariaren argitarazlea.
* [[Azaroaren 6]]a – [[Arturo Sandoval]], kubatar musikaria, pianista eta tronpeta-jotzailea.
* [[Azaroaren 8]]a – [[Bonnie Raitt]], estatubatuar gitarra-jotzaile, abeslari eta musikagilea.
* [[Azaroaren 10]]a – [[Michio Yasuda]], japoniar futbolari ohia.
* [[Azaroaren 11]] – [[Aitor Agirre]], bizkaitar futbolari ohia.
* [[Azaroaren 11]] – [[Ismail Petra Kelantangoa]], [[Kelantan]]go sultana (h. [[2019]]).
* [[Azaroaren 13]]a – [[Javier Busto]], gipuzkoar musikagilea.
* [[Azaroaren 17]]a – [[Tomás Urzainki]], iruindar abokatu eta historialaria.
* [[Azaroaren 18]]a – [[Fernando Javier Gómez]], bizkaitar futbolari ohia.
* [[Azaroaren 19]]a – [[Alicia Asconeguy]], uruguaiar margolari eta artista bisuala (h. [[2020]]).
* [[Azaroaren 19]]a – [[Amy Gutmann]], [[Pennsylvaniako Unibertsitatea|Pennsylvaniako unibertsitateko]] presidentea, idazlea eta teorialari politikoa.
* [[Azaroaren 19]]a – [[Juan Maria Ollora]], politikari jeltzalea eta ekonomialaria, [[Arabako Ahaldun Nagusi]] ohia.
* [[Azaroaren 24]]a – [[Pierre Buyoya]], [[Burundi]]ko presidentea (h. [[2020]]).
* [[Azaroaren 26]]a – [[Mari Alkatiri]], [[Ekialdeko Timor]]ko lehen ministroa.
* [[Azaroaren 26]]a – [[Ivan Patzaichin]], errumaniar kanoalaria (h. [[2021]]).
* [[Azaroaren 28]]a – [[Alexander Godunov]], [[sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|sobietar]] ballet dantzari eta aktorea (h. [[1995]]).
* [[Azaroaren 28]]a – [[Isabel Vilallonga]], espainiar politikaria eta funtzionarioa.
* [[Azaroaren 29]]a – [[Bigote Arrocet]], argentinar jatorriko txiletar umorista eta aktorea.
* [[Azaroaren 29]]a – [[Philippe Meirieu]], frantziar pedagogo eta ezkerreko politikari ekologista, pedagogia diferentziatua garatzeagatik ezaguna.
* [[Azaroaren 29]]a – [[Garry Shandling]], estatubatuar aktore eta umorista (h. [[2016]]).
* [[Azaroaren 30]]a – Fra' [[Matthew Festing]], [[Maltako Ordena]]ko Printze eta Maisu Nagusia (h. [[2021]]).
==== Abendua ====
* [[Abenduaren 1]]a – [[Pablo Escobar]], kolonbiar politikari eta narkotrafikatzailea (h. [[1993]]).
* [[Abenduaren 1]]a – [[Sebastián Piñera]], [[Txile]]ko presidentea (h. [[2024]]).
* [[Abenduaren 2]]a – [[Sue Hendrickson]], estatubatuar paleontologo eta arkeologoa.
* [[Abenduaren 3]]a – [[Heather Menzies]], kanadar aktore eta modeloa (h. [[2017]]).
* [[Abenduaren 4]]a – [[Jeff Bridges]], estatubatuar aktorea.
* [[Abenduaren 4]]a – [[Wilma Labate]], italiar zinema-zuzendaria eta gidoilaria.
* [[Abenduaren 6]]a – [[Roland Bertranne]], frantziar errugbilaria.
* [[Abenduaren 7]]a – [[Francisco Javier Galdeano]], nafar txirrindulari ohia.
* [[Abenduaren 7]]a – [[Tom Waits]], estatubatuar abeslari, musikagile eta aktorea.
* [[Abenduaren 8]]a – [[Nancy Meyers]], estatubatuar zuzendari, ekoizle eta gidoilaria.
* [[Abenduaren 8]]a – [[Esperanza d'Ors]], espainiar eskultorea eta arte aztertzailea.
* [[Abenduaren 9]]a – [[Fernando Parrado|Nando Parrado]], [[Uruguaiko Aireko Armadaren 571 hegaldia|1972ko Uruguaiko Aireko Armadaren 571 hegaldiaren]] istripu eta odiseatik bizirik ateratako bat.
* [[Abenduaren 9]]a – [[Mercedes Unzu]], nafar historialaria eta arkeologoa.
* [[Abenduaren 13]]a – [[Tom Verlaine]], estatubatuar musikaria, ''[[Television]]'' taldeko kidea (h. [[2023]]).
* [[Abenduaren 15]]a – [[Don Johnson]], estatubatuar aktorea.
* [[Abenduaren 16]]a – [[Teresa Duran]], kataluniar idazle eta ilustratzailea.
* [[Abenduaren 20]]a – [[Susy Delgado]], paraguaitar kazetari, idazle eta poeta.
* [[Abenduaren 21]]a – [[María Jesús Cava]], bizkaitar historialaria eta historia garaikideko katedraduna [[Deustuko Unibertsitatea]]n.
* [[Abenduaren 21]]a – [[Thomas Sankara]], ''Afrikako [[Che Guevara]]'', lehendabiziko [[Burkina Faso]]ko presidentea (h. [[1987]]).
* [[Abenduaren 22]]a – [[Maurice Gibb]], britainiar musikari, abeslari, egile abeslari eta disko ekoizlea (h. [[2003]]).
* [[Abenduaren 22]]a – [[Robin Gibb]], britainiar abeslaria eta musikagilea, [[Bee Gees]] taldeko kidea (h. [[2012]]).
* [[Abenduaren 22]]a - [[Alfredo Sada]], nafar eskultorea (h. [[1992]]).
* [[Abenduaren 24]]a - [[Moncho Borrajo]], espainiar umorista, plazagizon eta antzerkigilea.
* [[Abenduaren 24]]a – [[Beatriz Carvajal]], telebistan eta antzerkian aritutako espainiar aktorea.
* [[Abenduaren 25]]a – [[Nawaz Sharif]], [[Pakistan]]go lehen ministroa.
* [[Abenduaren 25]]a – [[Sissy Spacek]], estatubatuar aktorea.
* [[Abenduaren 25]]a – [[María Jesús Uriz]], nafar itsas-biologoa, [[belaki]]etan aditua.
* [[Abenduaren 26]]a – [[Alfonso Otazu]], gipuzkoar historialaria (h. [[2022]]).
* [[Abenduaren 26]]a – [[José Ramos-Horta]], [[Ekialdeko Timor]]ko presidentea eta 1996ko [[Bakearen Nobel Saria]].
* [[Abenduaren 27]]a – [[Kotte Ezenarro]], [[Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Orokorra|Pirinio Atlantikoetako Kontseilu Orokorreko 1. presidenteordea]] eta [[Hendaia]]ko auzapeza.
* [[Abenduaren 27]]a – [[Jean-Baptiste Hiriart-Urruti]], lapurtar matematikaria.
* [[Abenduaren 30]]a – [[Sabin Intxaurraga]], bizkaitar politikaria (h. [[2010]]).
* [[Abenduaren 31]] – [[Rainer Fetting]], alemaniar margolari neoespresionista.
==== Egun ezezaguna edo zehaztugabea ====
* [[Aitor Badiola (abeslaria)|Aitor Badiola]], gipuzkoar abeslaria.
* [[Anton Uriarte]], gipuzkoar geografoa, [[klima]]ren historiaren ikertzailea (h. [[2019]]).
* [[Alfredo García Francés]], bizkaitar idazle eta argazkilaria.
* [[Begoña Aranguren]], bizkaitar kazetaria eta idazlea.
* [[Carmen Mijangos]], bizkaitar kimikaria.
* [[Cecilia Sarasola Iurrita]], gipuzkoar fisikaria, [[Euskal Herriko Unibertsitatea|EHUko]] Kimika Fakultateko irakaslea.
* [[Jean-Marc Orgogozo]], lapurtar neuropsikiatra eta ikertzailea (h. [[2022]]).
* [[José Domingo Ampuero]], bizkaitar ingeniari eta enpresaburua.
* [[Jose Maria Tuduri]], gipuzkoar zinema zuzendari eta gidoigilea.
* [[Jose Maria Zabala]], gipuzkoar zinema zuzendari, musikari eta argazkigilea.
* [[José Ramón Anda]], nafar eskultore eta arte irakaslea.
* [[Juan Madariaga Orbea]], euskal historialaria eta unibertsitateko irakaslea.
* [[Juan Mari Narbaiza]], gipuzkoar bertsolaria (h. [[2016]]).
* [[Lola Garrido]], gipuzkoar komisarioa, aholkularia eta arte-kritikaria.
* [[Maite Axiari]], lapurtar militante feminista eta kultur eragilea (h. [[2021]]).
* [[Maria Jesus Berrotaran Etxeberria]], hondarribiar udaltzaina, feminista, ekintzailea eta sukaldaria.
* [[Mariano Royo Ximenez]], euskal herritar margolaria (h. [[1985]]).
* [[Martxel Aizpurua]], gipuzkoar biologoa, hiztegigile, erlezale eta erlezaina.
* [[Migel Angel Mintegi]], gipuzkoar idazlea.
* [[Roberto Pérez Jauregi]], Eibarren [[Burgosko prozesua|Burgosko Prozesuaren]] aurkako manifestazio batean poliziak emandako tiroen ondorioz hil zen gaztea (h. [[1970]]).
* [[Toti Martinez de Lezea]], arabar idazle eta itzultzailea.
* [[Xabier Zeberio Zubeldia]], ''Zeberio I.a'', gipuzkoar bertsolari ohia.
* [[Robert Caplanne]], Ipar Euskal Herrian bizi zen langilea, [[GAL]]ek eraila (h. [[1986]]).
* [[Carlos Alcolea]], espainiar margolaria (h. [[1992]]).
* [[Carlos Ferrando]], bihotzeko prentsako espainiar kazetaria eta telebistako kolaboratzailea (h. [[2024]]).
* [[Carmelo Suárez]], espainiar arkitektoa, politikaria, sindikalista, eta militante komunista, [[Espainiako Herrietako Alderdi Komunista]]ko (PCPE) idazkari orokorra.
* [[Dominique Laporte]], frantziar idazle psikoanalista (h. [[1984]]).
* [[Francisco Aldecoa]], espainiar politologoa.
* [[Gayle Rubin]], estatubatuar antropologo kulturala eta sexu eta genero politiken alorreko aktibista eta teorialaria.
* [[Idir]], aljeriar kantautore [[Berbere|amazigha]].
* [[John Giheno]], [[Papua Ginea Berri]]ko lehen ministroa (h. [[2017]]).
* [[Lesley Beake]], hegoafrikar idazlea, haur literaturan aditua.
* [[María Ángeles Pérez Samper]], kataluniar historialaria.
* [[Marie-France Hirigoyen]], frantziar psiakatra, psikoanalista eta psikoterapeuta.
* [[Meleane Pau'uvale]], tongar irakasle, hizkuntza aktibista eta komunitateko liderra.
* [[Michael Houghton]], britainiar birologoa, 2020ko [[Medikuntzako Nobel Saria]].
* [[Nidia Arrobo]], ekuadortar ekonomista, [[Ekuadorko Indiar Herria Fundazioa]]ren zuzendari exekutiboa.
* [[Nola Rae]], britaniar aktore, zuzendari, mimo eta pailazoa.
* [[Salwa Bakr]], egiptoar idazlea.
* [[Seamus Begley]], irlandar soinujole eta abeslaria (h. [[2023]]).
* [[Soazig Aaron]], frantziar idazlea.
* [[Silvia Reyes]], kanariar eta kataluniar aktibista trans (h. [[2024]]).
== Heriotzak ==
==== Urtarrila ====
* [[Urtarrilaren 6]]a – [[Victor Fleming]], estatubatuar zinema zuzendaria (j. [[1889]]).
* [[Urtarrilaren 7]]a – [[Miguel de los Santos Díaz]], nafar apaiz eta gotzaina (j. [[1885]]).
* [[Urtarrilaren 8]]a – [[Luz Casanova]], Jesusen Bihotz Sakratuaren Dama Apostolikoak Kongregazioaren sortzailea (j. [[1873]]).
* [[Urtarrilaren 10]]a – [[Erich Dagobert von Drygalski]], alemaniar geografo, geofisikari, botaniko eta zientzialari polarra (j. [[1865]]).
* [[Urtarrilaren 10]]a – [[Othon Friesz]], frantziar margolaria eta diseinatzailea (j. [[1879]]).
* [[Urtarrilaren 13]]a – [[Aino Aalto]], finlandiar diseinatzaile eta arkitektoa, Finlandiako arkitekturaren aitzindaria (j. [[1894]]).
* [[Urtarrilaren 13]]a – [[Inés Echeverría]], txiletar eleberrigile, saiogile eta kazetaria (j. [[1868]]).
* [[Urtarrilaren 14]]a – [[Joaquín Turina]], espainiar piano-jotzaile eta musikagilea (j. [[1882]]).
* [[Urtarrilaren 15]]a – [[Kepa Ormaetxea]], bizkaitar elizgizona eta euskal idazlea (j. [[1891]]).
* [[Urtarrilaren 20]]a – [[Gustaf Komppa]], finlandiar kimikaria (j. [[1867]]).
* [[Urtarrilaren 23]]a – [[Jose Eizagirre Aiestaran]], euskal idazlea (j. [[1881]]).
* [[Urtarrilaren 27]]a – [[Javier Martínez de Morentin]], euskal ugazaba eta politikaria (j. [[1887]]).
* [[Urtarrilaren 31]] – [[Carmelo Ballester]], espainiar artzapezpikua, [[Gasteizko elizbarrutia|Gasteizko apezpikua]] izandakoa (j. [[1881]]).
==== Otsaila ====
* [[Otsailaren 11]] – [[Axel Munthe]], suediar psikiatra eta idazlea (j. [[1857]]).
* [[Otsailaren 18]]a – [[Niceto Alcalá-Zamora]], [[Espainiako Bigarren Errepublika]]ko lehen presidentea (j. [[1877]]).
* [[Otsailaren 25]]a – [[Juan Telleria]], gipuzkoar musikagilea (j. [[1895]]).
==== Martxoa ====
* [[Martxoaren 2]]a – [[Sarojini Naidu]], ''Indiako Urretxindorra'', [[Indiako mugimendu independentista|Indiaren independentziaren aldeko ekintzaile]] eta poeta (j. [[1879]]).
* [[Martxoaren 11]] – [[Ida F. Butler]], estatubatuar erizaina (j. [[1868]]).
* [[Martxoaren 11]] – [[Henri Giraud]], Frantziako Armadako jenerala (j. [[1879]]).
* [[Martxoaren 17]]a – [[Aleksandra Ekster]], errusiar margolari eta moda diseinatzailea (j. [[1882]]).
* [[Martxoaren 24]]a – [[Adolphe Buhl]], frantziar matematikari eta astronomoa (j. [[1878]]).
* [[Martxoaren 24]]a – [[Marie Joussaye]], kanadar poeta eta kazetaria (j. [[1864]]).
* [[Martxoaren 30]]a – [[Friedrich Bergius]], alemaniar kimikaria, 1931ko [[Kimikako Nobel Saria]] (j. [[1884]]).
==== Apirila ====
* [[Apirilaren 2]]a – [[Carlo Galetti]], italiar txirrindularia (j. [[1882]]).
* [[Apirilaren 15]]a – [[Wallace Beery]], estatubatuar aktorea (j. [[1885]]).
* [[Apirilaren 18]]a – [[Leonard Bloomfield]], estatubatuar hizkuntzalaria (j. [[1887]]).
* [[Apirilaren 23]]a – [[Marcelino Ugalde]], euskal irakaslea (j. [[1881]]).
* [[Apirilaren 29]]a – [[Agustín Cabrera]], ''Chatillo de Bilbao'', bizkaitar toreatzaile, banderillero eta nobilleroa (j. [[1891]]).
==== Maiatza ====
* [[Maiatzaren 3]]a – [[Mariano Fortuny Madrazo]], espainiar margolari, asmatzaile, grabadore, argazkilari, diseinatzaile, enpresari eta eszenografoa (j. [[1871]]).
* [[Maiatzaren 4]]a – [[Turin|Torino]] [[Torino FC|futbol taldeko]] kideak, [[Supergako hegazkin istripua|hegazkin istripuan]].
* [[Maiatzaren 4]]a – [[Sebastian Amorrortu]], bilbotar inprimatzailea (j. [[1867]]).
* [[Maiatzaren 6]]a – [[Maurice Maeterlinck]], frantsesezko idazle belgikarra, [[1911]]ko [[Literaturako Nobel Saria|Literaturako Nobel Sariduna]] (j. [[1862]]).
* [[Maiatzaren 9]]a – [[Victoriano Juaristi Sagartzazu]], gipuzkoar mediku eta musikagilea (j. [[1880]]).
* [[Maiatzaren 9]]a – [[Luis II.a Monakokoa]], [[Monako]]ko printzea (j. [[1870]]).
* [[Maiatzaren 20]]a – [[Damaskinos Atenaskoa]], Atenasko eta Grezia osoko artzapezpiku eta [[Greziako Erresuma]]ko erregeorde eta lehen ministroa (j. [[1891]]).
* [[Maiatzaren 21]]a – [[Klaus Mann]], alemaniar idazlea (j. [[1906]]).
* [[Maiatzaren 22]]a – [[Pilar Millán Astray]], galiziar espioia, idazle eta dramagilea (j. [[1879]]?).
* [[Maiatzaren 22]]a – [[Hans Pfitzner]], alemaniar musikagilea eta orkestra-zuzendaria (j. [[1869]]).
==== Ekaina ====
* [[Ekainaren 4]]a – [[Maurice Blondel]], frantziar kristau filosofoa (j. [[1861]]).
* [[Ekainaren 6]]a – [[Philip Herbert Cowell]], britainiar astronomoa (j. [[1870]]).
* [[Ekainaren 10]]a – [[Sigrid Undset]], norvegiar idazlea, 1928ko [[Literaturako Nobel Saria]] (j. [[1882]]).
* [[Ekainaren 10]]a – [[Carl Vaugoin]], [[Austria]]ko kantzilerra (j. [[1873]]).
* [[Ekainaren 11]] – [[Oton Župančič]], esloveniar poeta eta itzultzailea (j. [[1878]]).
* [[Ekainaren 19]]a – [[Vladimir Nazor]], kroaziar gerrillaria, olerkaria eta politikaria (j. [[1876]]).
* [[Ekainaren 24]]a – [[Themistoklis Sofoulis]], [[Grezia]]ko lehen ministroa (j. [[1860]]).
* [[Ekainaren 25]]a – [[Alejandro Lerroux]], [[Espainiako Bigarren Errepublika]]n Ministroen Kontseiluko Presidentea (j. [[1864]]).
==== Uztaila ====
* [[Uztailaren 2]]a – [[Georgi Dimitrov]], [[Bulgaria]]ko lehen ministroa (j. [[1882]]).
* [[Uztailaren 12]]a – [[Douglas Hyde]], Irlandako Lehenengo Presidentea (j. [[1860]]).
* [[Uztailaren 25]]a – [[Guillermo Tell Villegas Pulido]], [[Venezuela]]ko presidentea (j. [[1854]]).
==== Abuztua ====
* [[Abuztuaren 4]]a – [[Luis Díez Espadas]], bizkaitar toreatzailea (j. [[1916]]).
* [[Abuztuaren 5]]a – [[Ernest Fourneau]], Euskal Herri nahiz frantses estatu mailan [[kimioterapia]]ren sortzailea (j. [[1872]]).
* [[Abuztuaren 14]]a – [[Rebeca Uribe]], eskola [[Postmodernitate|postmodernistako]] mexikar poeta (j. [[1912]]).
* [[Abuztuaren 15]]a – [[Vida Goldstein]], australiar sufragista eta gizarte-erreformista (j. [[1869]]).
* [[Abuztuaren 16]]a – [[Margaret Mitchell]], estatubatuar idazle eta kazetaria (j. [[1900]]).
* [[Abuztuaren 22]]a – [[Edmond Jaloux]], frantziar eleberrigile eta literatura-kritikaria (j. [[1878]]).
* [[Abuztuaren 26]]a – [[Ida Törnström]], suediar idazle, irakasle eta margolaria (j. [[1862]]).
* [[Abuztuaren 27]]a – [[Ander Arzelus]], ''Luzear'', euskal idazlea eta kazetaria (j. [[1898]]).
==== Iraila ====
* [[Irailaren 3]]a – [[Pablo Fermin Irigarai|Pablo Fermin Irigarai "Larreko"]], nafar mediku eta idazlea (j. [[1869]]).
* [[Irailaren 7]]a – [[Elton Mayo]], australiar soziologoa (j. [[1880]]).
* [[Irailaren 7]]a – [[José Clemente Orozco]], mexikar margolaria (j. [[1883]]).
* [[Irailaren 8]]a – [[Richard Strauss]], alemaniar musikari eta konposatzailea (j. [[1864]]).
* [[Irailaren 11]] – [[Henri Rabaud]], frantziar musikagilea (j. [[1873]]).
* [[Irailaren 13]]a – [[August Krogh]], daniar fisiologoa, 1920ko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (j. [[1874]]).
* [[Irailaren 18]]a – [[Frank Morgan]], estatubatuar aktorea (j. [[1890]]).
* [[Irailaren 22]]a – [[Sam Wood]], estatubatuar zinema zuzendaria (j. [[1883]]).
==== Urria ====
* [[Urriaren 9]]a – [[Manuel Losada]], bizkaitar margolaria eta kartelgilea (j. [[1865]]).
* [[Urriaren 13]]a – [[Francesca Bonnemaison i Farriols]], kataluniar pedagogo, idazle eta emakumeen hezkuntza herrikoiaren sustatzailea (j. [[1872]]).
* [[Urriaren 15]]a – [[László Rajk]], hungariar politikaria (j. [[1909]]).
* [[Urriaren 17]]a – [[Fiodor Tolbukhin]], [[Armada Gorria|Armada Gorriko]] mariskala (j. [[1894]]).
* [[Urriaren 20]]a – [[Jacques Copeau]], frantziar antzerki-zuzendari eta antzezlea (j. [[1879]]).
* [[Urriaren 28]]a – [[David Jaime Dean]], nafar errepublikar politikaria (j. [[1887]]).
==== Azaroa ====
* [[Azaroaren 15]]a – [[Nathuram Godse]], [[Mohandas Karamchand Gandhi]] hil zuen abertzale hindua (h. [[1910]]).
* [[Azaroaren 19]]a – [[James Ensor]], belgikar margolaria, marrazkigilea eta grabatzailea (j. [[1860]]).
* [[Azaroaren 19]]a – [[Maria Mestayer]], euskal gastronomo eta sukaldaria (j. [[1877]]).
* [[Azaroaren 21]]a – [[Alida Rouffe]], frantziar aktorea (j. [[1874]]).
==== Abendua ====
* [[Abenduaren 5]]a – [[Antoni Rovira i Virgili]], kataluniar politikari eta kazetaria (j. [[1882]]).
* [[Abenduaren 11]] – [[Hedvig Hamilton]], suediar erretratu margolaria (j. [[1870]]).
* [[Abenduaren 13]]a – [[Emiliano Mujika]], euskal idazlea (j. [[1882]]).
* [[Abenduaren 26]]a – [[Pedro Ziga Maio]], nafar naturalista (j. [[1867]]).
==== Egun ezezaguna edo zehaztugabea ====
* [[José Goñi]], ''Porteño '', guraso nafardun argentinar pilotaria (j. {{circa|[[1872]]}}).
* [[José Sánchez Marco]], nafar lur-jabe eta politikaria (j. [[1865]]).
* [[Van Buren ahizpak|Adeline Van Buren]], estatubatuar moto bidaiari aitzindaria (j. [[1889]]).
== [[Nobel Sariak|Nobel saridunak]]: ==
* [[Fisikako Nobel Saria|Fisika]]: [[Hideki Yukawa]]
* [[Kimikako Nobel Saria|Kimika]]: [[William Giauque]]
* [[Literaturako Nobel Saria|Literatura]]: [[William Faulkner]]
* [[Medikuntzako Nobel Saria|Medikuntza]]: [[Walter Rudolf Hess]], [[António Egas Moniz]]
* [[Bakearen Nobel Saria|Bakea]]: [[John Boyd Orr]]
----
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Denbora unitate aurkibidea}}
[[Kategoria:1949| ]]
erkgzllfqre0sy9qqgyqkgt4y1pqvvc
1982
0
1309
9974663
9973716
2024-11-20T12:34:39Z
Artegia
65203
/* Iraila */
9974663
wikitext
text/x-wiki
{{urte aurkibide probak}}
{{urtegertaerak}}
== Gertaerak ==
=== Euskal Herria ===
* [[Maiatzaren 13]]a – Jose Javier Aleman eta Jose Valencia [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAko]] kideak [[Tafalla]]n hil ziren bonba bat jartzen ari zirela.
* [[Azaroaren 6]]a – [[Joan Paulo II.a]] aita santuak, [[Loiola (argipena)|Loiolako]] santutegia bisitatu zuen, bere [[Euskal Herria|Euskal Herriko]] bisitaldiaren barruan.
* [[Irailaren 14]]a – [[ETA]]k [[1982ko iraileko Errenteriako segada|Errenterian lau guardia zibil erail zituen]].
* [[Abenduaren 31]] – [[Euskal Irrati Telebista|EITB]] [[telebista]]ren lehen emisioa [[Carlos Garaikoetxea|Karlos Garaikoetxearen]] mezu batekin.
* [[Urriaren 16]] – 1982ko urriaren 16an, Victoriano Agiriano eta Maria Angeles Barandiaran senar-emazteak hil zituen Espainiako Poliziak Gasteizko [[Gamarrako hilketak (1982)|errepide kontrol batean]]. Biharamunean greba orokorra egin zuten Debagoienan, eta istilu handiak izan ziren Bergaran.
* [[Urriaren 30]]a – [[Euskal Herriko Laborarien Batasuna]] sindikatua eratu zuten Iparraldeko nekazariek: ELB. Frantzian nagusitzen ari zen eredu produktibistak baserriak desagerraraztera zihoala iritzita hasi ziren sindikatua osatzeko eztabaidak.
=== Mundua ===
* [[Apirilaren 2]]a – [[Falklandetako Gerra]] hasi zen, [[Argentina]] eta [[Britainia Handia]]ren artean.
* [[Ekainaren 11]] – [[Bartzelona]]n inauguratu zuten [[1982ko Munduko Futbol Txapelketa|Futbol Munduko Txapelketa]].
* [[Ekainaren 14]]a – Falklandetako Gerra amaitu zen. Hortik aurrera, lurraldeak [[Britainia Handia]]ren menpe egoten segitu zuen.
* [[Urriaren 20]]a – [[Tousko urtegia|Tousko presaren]] hausturak ordura arte Espainian erregistratutako handienetakoa eragin zuen, [[Tousko uraldia]], alegia.
* [[Urriaren 28]]a – [[1982ko Espainiako hauteskunde orokorrak|Espainiako hauteskunde orokorrek]] aldaketa sakona ekarri zuten. Lehen aldiz aro demokratiko berri honetan PSOEk gehiengo gehiengo osoa lortu zuen eta ondorioz [[Felipe González]] gobernuburu bilakatu zen. [[Zentro Demokratikoaren Batasuna]]k beherakada handia izan zuen eta [[PP|Alderdi Popularrak]] bere lekua hartu zuen alderdi eskuindar nagusi bezala.
* [[Azaroaren 17]]a – 50 [[prostituta]]k [[Londres]]ko Gurutze Santuaren eliza okupatu zuten. [[Ingalaterra]]ko Prostituten Kolektiboko kideak ziren. Protestak 12 egun iraun zuen. Prostituten aurkako jazarpenarekin bukatzea eskatzen zuten.
* [[Abenduaren 12]]a – [[Ingalaterra]]n 30.000 emakumek giza-katea egin zuten [[Greenham Commoneko emakume bakezaleen kanpamendua|Greenham Commongo]] base militarra inguratuz. [[AEB]]en [[arma nuklear]]rak gordetzearen aurka, hamalau kilometroko perimetroa osatu zuten.
== Arte eta kultura ==
=== Euskal Herrian ===
* [[Apirilaren 18]]a – [[Barricada]] taldeak bere lehen kontzertua eman zuen [[Txantrea]]ko jaietan.Lehen kontzertu harrezkero, [[El Drogas]]ek kontzertua egin izan du urtero egun honetan [[Iruñea|Iruñeko]] auzoan.
* [[Maiatzaren 22]]tik [[maiatzaren 30]]era – [[1982ko Korrika|2. Korrika]] ospatu zen, [[Iruñea]] eta [[Donostia]] artean.
* [[Uztailaren 4]]a – [[1982ko Nafarroako Bertsolari Txapelketa]]n [[Joxe Migel Argiñarena]]k bere bigarren txapela jantzi zuen.
* [[Irailaren 10]]a – [[Irun]] eta [[Bidasoa]]ldeko historia, kultura, artea eta abar aztertzeko, [[Luis de Uranzu Kultur Taldea]] onartu zen, ofizialki.
* [[Abenduaren 19]]a – [[1982ko Bertsolari Txapelketa Nagusia]]ren finala [[Xabier Amuriza]]k irabazi zuen. Bere bigarren txapela izan zen.
=== Munduan ===
* [[Urtarrilaren 6]]a – [[Fernando Arrabal]] idazleak [[Nadal saria]] lortu zuen ''La torre herida por un rayo'' eleberriarekin.
== Zientzia eta teknologia ==
== Kirolak ==
* [[Apirilaren 25]]a – [[Real Sociedad]] futbol taldeak bere bigarren eta azken [[Espainiako futbol ligako lehen mailako 1981/1982ko denboraldia|liga]] lortu zuen, azken partidan Athletici 2-1 irabazita Atotxan. Bigarrena [[Bartzelona Futbol Kluba|FC Barcelona]] gelditu zen.
* [[Maiatzaren 29]]a – [[Frantziako errugbi txapelketa]]ren finalean S.U.Agen taldeak [[Aviron Bayonnais]] 18-9 menderatu zuen.
* [[Uztailaren 11]] – [[Italia]]k [[Munduko Futbol Txapelketa]] irabazi zuen, [[Alemania]]ri (orduko Alemaniako Errepublika Federala) 3-1 irabaziz [[Madril]]en.
* [[Uztailaren 24]]a – [[Bernard Hinault]]ek [[Frantziako Tourra]] laugarren aldiz irabazi zuen.
== Jaiotzak ==
==== Urtarrila ====
* [[Urtarrilaren 2]]a – [[Asier Muniain]], gipuzkoar surflaria.
* [[Urtarrilaren 4]]a – [[Iñigo Calderón]], arabar futbolaria.
* [[Urtarrilaren 4]]a - [[Mélodie Nakachian]], estatubatuar psikologoa, 1987an Esteponan bahitua izanagatik ezaguna.
* [[Urtarrilaren 4]]a – [[Gontzal Rodriguez]], bizkaitar futbolari ohia.
* [[Urtarrilaren 5]]a – [[Jaroslav Plašil]], txekiar futbolaria.
* [[Urtarrilaren 5]]a – [[Aneesh Sheth]], indo-estatubatuar aktorea eta pertsona transgeneroen eskubideen aldeko ekintzailea.
* [[Urtarrilaren 6]]a – [[Eddie Redmayne]], ingeles aktorea.
* [[Urtarrilaren 7]]a – [[Lauren Cohan]], britainiar-estatubatuar aktorea.
* [[Urtarrilaren 7]]a – [[Ruth Negga]], irlandar-etiopiar aktorea.
* [[Urtarrilaren 7]]a – [[Jade North]], australiar futbolaria.
* [[Urtarrilaren 9]]a – [[Katalina Cambridgekoa]], [[Cambridge]]ko dukesa ezkontidea.
* [[Urtarrilaren 9]]a – [[Weronika Korthals]], kaxubiar abeslari eta musikagilea, [[kaxubiera]]z eta [[poloniera]]z abesten duena.
* [[Urtarrilaren 11]] – [[Luis Alfonso Sota]], nafar futbolari ohia.
* [[Urtarrilaren 14]]a – [[Víctor Valdés]], kataluniar futbol atezaina.
* [[Urtarrilaren 16]]a - [[Míriam Ferradáns]], galiziar idazlea, poeta, irakaslea eta politikaria.
* [[Urtarrilaren 16]]a – [[Su Garrido Pombo]], galiziar abeslaria eta musikagilea.
* [[Urtarrilaren 16]]a – [[Amaia Lujambio]], nafar biologo eta atleta ohia.
* [[Urtarrilaren 17]]a – [[Asma al-Ghul]], palestinar ekintzailea, kazetaria eta feminista sekularra.
* [[Urtarrilaren 17]]a – [[Javier Ortigosa]], euskal herritar eskubaloi jokalaria.
* [[Urtarrilaren 17]]a – [[Dwyane Wade]], NBAko estatubatuar saskibaloi jokalari ohia.
* [[Urtarrilaren 18]]a – [[Eneko Larrañaga|Eneko Larrañaga, ''Enekora'']], gipuzkoar musikaria.
* [[Urtarrilaren 19]]a – [[Pete Buttigieg]], estatubatuar politikaria.
* [[Urtarrilaren 20]]a – [[Ekaitz Goienetxea]], euskal idazlea.
* [[Urtarrilaren 20]]a – [[Ines Olza]], nafar hizkuntzalaria.
* [[Urtarrilaren 20]]a – [[Pierre Achille Webo]], kamerundar futbolaria.
* [[Urtarrilaren 24]]a – [[Aitor Hernández]], bizkaitar txirrindularia.
* [[Urtarrilaren 25]]a – [[Dan Atherton]], mendi-bizikletako belgikar txirrindularia.
* [[Urtarrilaren 25]]a – [[Noemi (abeslaria)|Noemi]], italiar abeslaria.
* [[Urtarrilaren 25]]a – [[Mulher Pepita]], brasildar abeslaria, musikagilea eta dantzaria.
* [[Urtarrilaren 26]]a – [[Tomoko Suzuki]], japoniar futbolari ohia.
* [[Urtarrilaren 27]]a – [[Thierry Harizmendi]], baxenafar pilotaria.
* [[Urtarrilaren 27]]a – [[Ernest Urtasun]], kataluniar politikari, diplomatikari eta ekonomialaria.
* [[Urtarrilaren 28]]a – [[Camila Sosa Villada]], argentinar idazlea eta antzerki, zinema eta telebistako aktore transgeneroa.
* [[Urtarrilaren 30]]a – [[Daiki Iwamasa]], japoniar futbolaria.
* [[Urtarrilaren 30]]a – [[Nádson Rodrigues de Souza]], brasildar futbolari ohia.
* [[Urtarrilaren 31]] - [[Marta Nieto]], espainiar aktorea.
* [[Urtarrilaren 31]] – [[Helena Paparizou]], greziar eta suediar pop abeslaria eta musikagilea.
==== Otsaila ====
* [[Otsailaren 1]]a – [[Matxalen Ziarsolo]], bizkaitar eskubaloi jokalaria.
* [[Otsailaren 3]]a – [[Anna Puu]], finlandiar abeslari eta kantautorea da .
* [[Otsailaren 3]]a – [[Bridget Regan]], estatubatuar aktorea.
* [[Otsailaren 4]]a – [[Laurence Arné]], frantziar aktorea.
* [[Otsailaren 5]]a – [[Laura del Río]], espainiar futbolari ohia eta entrenatzailea.
* [[Otsailaren 5]]a – [[Jenn Suhr]], estatubatuar atleta, pertika jauzian aditua.
* [[Otsailaren 6]]a – [[Alice Eve]], britainiar aktorea.
* [[Otsailaren 7]]a - [[Esther Vaquero]], espainiar kazetaria eta aurkezlea.
* [[Otsailaren 8]]a - [[Miren Echeveste]], gipuzkoar itzultzaile eta politikaria.
* [[Otsailaren 8]]a – [[Gabriel Rufián]], kataluniar ekintzaile eta politikari ezkertiarra.
* [[Otsailaren 9]]a – [[Estiven Vélez]], kolonbiar futbolari ohia.
* [[Otsailaren 10]]a – [[Justin Gatlin]], estatubatuar atleta, abiadura probatan aditua.
* [[Otsailaren 10]]a - [[Naiara Aginako]], [[EHU]]ko telekomunikazio-ingeniari eta ikerlari arabarra.
* [[Otsailaren 10]]a – [[Ha Seok-jin]], hegokorear aktorea.
* [[Otsailaren 10]]a – [[Fernando Romero Martínez]], gipuzkoar bankari ohia eta zuzenbidean aditua, EiDF enpresaren sortzailea.
* [[Otsailaren 11]] – [[Natalie Dormer]], ingeles aktorea.
* [[Otsailaren 18]]a – [[José Rujano]], venezuelar txirrindulari ohia, gere herrialdeko historiako txirrindulari onentzat hartua.
* [[Otsailaren 19]]a – [[Cristian Garma]], kantabriar traineru estropadetako patroia.
* [[Otsailaren 19]]a - [[Marta Molist Codina]], kataluniar mendi-korrikalaria.
* [[Otsailaren 19]]a – [[Mayalen Noriega]], mexikar-espainiar igerilaria, txirrindularia eta triatleta.
* [[Otsailaren 20]]a – [[Lucía Aldao]], galiziar poeta eta artista.
* [[Otsailaren 23]]a – [[Kazunori Iio]], japoniar futbolari ohia.
* [[Otsailaren 24]]a – [[Aiora Jaka]], gipuzkoar itzultzailea, irakaslea eta ikertzailea.
* [[Otsailaren 25]]a – [[Meiko (abeslari estatubatuarra)|Meiko]], estatubatuar abeslaria.
* [[Otsailaren 26]]a – [[Li Na]], txinatar tenis-jokalari ohia.
* [[Otsailaren 28]]a – [[Natalia Vodianova]], errusiar modeloa.
==== Martxoa ====
* [[Martxoaren 1]]a – [[Enrique Corrales]], espainiar futbolari ohia.
* [[Martxoaren 1]]a – [[Juan Manuel Ortiz]], espainiar futbolaria.
* [[Martxoaren 2]]a – [[Pilou Asbæk]], daniar aktorea.
* [[Martxoaren 2]]a – [[Iñaki Goitia]], bizkaitar futbolari ohia.
* [[Martxoaren 2]]a – [[Ekaitz Saies]], gipuzkoar piraguista, K1 modalitatean aritzen dena.
* [[Martxoaren 3]]a – [[Jessica Biel]], estatubatuar aktore eta modeloa.
* [[Martxoaren 3]]a – [[Rafael Martínez Aguilera|Rafa Martínez]], kataluniar saskibaloi jokalaria.
* [[Martxoaren 4]]a - [[Begoña Alfaro García]], kataluniar-nafar politikaria, abokatua eta ekintzailea.
* [[Martxoaren 4]]a – [[Landon Donovan]], estatubatuar futbolaria.
* [[Martxoaren 4]]a – [[Mikel Pagola]], nafar futbolaria.
* [[Martxoaren 5]]a – [[Dan Carter]], zeelandaberritar errugbi jokalaria.
* [[Martxoaren 8]]a – [[Endika Bordas]], bizkaitar futbolaria.
* [[Martxoaren 8]]a – [[Marjorie Estiano]], brasildar abeslari eta aktorea.
* [[Martxoaren 9]]a – [[Emi Yamamoto]], japoniar futbolari ohia.
* [[Martxoaren 10]]a – [[Patricia Rodríguez Barrios]], gipuzkoar enpresaburua eta kirol talde-zuzendaria.
* [[Martxoaren 11]] – [[Patrícia Araújo]], brasildar modelo eta aktore pornografikoa (h. [[2019]]).
* [[Martxoaren 11]] – [[Thora Birch]], estatubatuar aktorea.
* [[Martxoaren 11]] – [[Tinixara Guanche]], bizkaitar politikaria.
* [[Martxoaren 12]]a – [[Hisato Sato]], japoniar futbolaria.
* [[Martxoaren 12]]a – [[Yuto Sato]], japoniar futbolaria.
* [[Martxoaren 15]]a – [[Iker Gereñu]], arabar futbolari ohia.
* [[Martxoaren 15]]a – [[Malú]], espainiar abeslaria.
* [[Martxoaren 15]]a – [[Iñigo Vélez]], arabar futbolari ohia.
* [[Martxoaren 16]]a – [[Diane Rodríguez]], pertsona transexualen eskubideen aldeko ekuadortar ekintzailea.
* [[Martxoaren 18]]a – [[Timo Glock]], 1 Formulako alemaniar pilotua.
* [[Martxoaren 19]]a – [[Manex Agirre]], arabar bertsolaria.
* [[Martxoaren 19]]a – [[Higinio Rivero]], bizkaitar piraguista paralinpikoa.
* [[Martxoaren 22]]a – [[Hasier Larretxea]], nafar idazle eta poeta.
* [[Martxoaren 22]]a – [[Constance Wu]], estatubatuar aktorea.
* [[Martxoaren 24]]a – [[Fourie du Preez]], hegoafrikar errugbi jokalari ohia.
* [[Martxoaren 25]]a – [[David Bustamante]], kantabriar abeslaria.
* [[Martxoaren 25]]a – [[Jenny Slate]], estatubatuar aktore eta umorista.
* [[Martxoaren 26]]a – [[Mikel Arteta]], gipuzkoar futbolari ohia.
* [[Martxoaren 28]]a – [[Jon Plazaola]], gipuzkoar aktorea eta umorista.
* [[Martxoaren 30]]a – [[Javier Portillo]], espainiar futbolari ohia.
* [[Martxoaren 31]] – [[Chloé Zhao]], txinatar zinema zuzendari, ekoizle eta gidoigilea.
==== Apirila ====
* [[Apirilaren 1]]a – [[Andreas Thorkildsen]], norvegiar atleta ohia, [[xabalina jaurtiketa]]n aditua.
* [[Apirilaren 3]]a – [[Gaizka Amondarain]], bizkaitar idazlea.
* [[Apirilaren 3]]a – [[Sofia Boutella]], franko-aljeriar aktore eta dantzaria.
* [[Apirilaren 3]]a - [[Ángela Cremonte]], espainiar aktorea.
* [[Apirilaren 3]]a – [[Cobie Smulders]], kanadar aktore eta modeloa.
* [[Apirilaren 4]]a - [[Jessica Cediel]], kolonbiar aktorea, kazetaria, modeloa eta telebistako aurkezlea.
* [[Apirilaren 5]]a – [[Lacey Duvalle]], estatubatuar aktore pornoa.
* [[Apirilaren 6]]a – [[Miguel Ángel Silvestre]], espainiar aktorea.
* [[Apirilaren 8]]a – [[Gennady Golovkin]], kazakhstandar boxeolaria.
* [[Apirilaren 8]]a – [[Carolina Miranda|Carol Miranda]], nafar futbolari ohia.
* [[Apirilaren 10]]a – [[Chyler Leigh]], .estatubatuar aktorea
* [[Apirilaren 15]]a – [[Seth Rogen]], kanadar aktore eta umorista.
* [[Apirilaren 16]]a – [[Gina Carano]], estatubatuar aktore, modelo eta arte martzialetako kirolaria.
* [[Apirilaren 16]]a – [[Dareen Tatour]], palestinar poeta, argazkilari eta sare sozialetako aktibista.
* [[Apirilaren 17]]a – [[Joseba Zumeta]], gipuzkoar txirrindulari ohia.
* [[Apirilaren 19]]a – [[Filip Jícha]], txekiar eskubaloi jokalaria.
* [[Apirilaren 20]]a – [[Jānis Blūms]], letoniar saskibaloi jokalaria.
* [[Apirilaren 22]]a – [[Joseba Agirrezabala]], gipuzkoar txirrindulari ohia.
* [[Apirilaren 22]]a – [[Kaká]], brasildar futbolari ohia.
* [[Apirilaren 24]]a – [[Kelly Clarkson]], estatubatuar kantautore, konpositore, aktore eta aurkezlea.
* [[Apirilaren 24]]a – [[Maria Kalesnikava]], bielorrusiar musikaria eta ekintzaile politikoa.
* [[Apirilaren 24]]a – [[David Oliver]], estatubatuar atleta ohia, hesi proba motzetan aditua.
* [[Apirilaren 25]]a – [[Karine Ferri]], frantziar modelo eta telebista aurkezlea.
* [[Apirilaren 25]]a – [[Julia Satxuk]], ukrainar aktibista, pertsona desgaituen eskubideen aldekoa.
* [[Apirilaren 26]]a – [[Joanne Gobure]], [[nauru]]ar poeta.
* [[Apirilaren 27]]a – [[Sister Fa]], emakumezkoen mutilazio genitalaren aurkako ekintzailea eta rap abeslari senegaldarra.
* [[Apirilaren 27]]a – [[Yutaka Tahara]], japoniar futbolari ohia.
* [[Apirilaren 28]]a – [[Pablo González Yagüe]], bizkaitar-errusiar kazetaria eta politologoa.
* [[Apirilaren 30]]a – [[Kirsten Dunst]], estatubatuar aktore, modelo eta abeslaria.
* [[Apirilaren 30]]a – [[Eider Olazar]], gipuzkoar kazetaria eta politikaria.
==== Maiatza ====
* [[Maiatzaren 1]]a – [[Jamie Dornan]], iparrilandar aktore, modelo eta musikaria.
* [[Maiatzaren 2]]a – [[Fábio Felício]], portugaldar futbolaria.
* [[Maiatzaren 3]]a – [[Ola Bini]], suediar ekintzaile politiko eta software garatzailea, [[Julian Assange]] eta [[WikiLeaks|Wikileaksekin]] lotura duelakoan atxilotua.
* [[Maiatzaren 3]]a – [[Rebecca Hall]], ingeles aktore eta zinema zuzendaria.
* [[Maiatzaren 3]]a – [[Mina Orfanou]], greziar emakumezko aktore transgeneroa.
* [[Maiatzaren 5]]a – [[Vanessa Bryant]], estatubatuar filantropoa.
* [[Maiatzaren 6]]a – [[Iñaki Goikoetxea Beristain]], gipuzkoar futbolaria.
* [[Maiatzaren 6]]a – [[Francisco Ventoso]], espainiar txirrindulari ohia.
* [[Maiatzaren 7]]a – [[Jay Bothroyd]], ingeles futbolaria.
* [[Maiatzaren 7]]a – [[Iban Garate Garmendia|Iban Garate]], gipuzkoar aktorea eta telebista aurkezlea.
* [[Maiatzaren 8]]a – [[Jon Santamaria]], gipuzkoar saskibaloi jokalaria.
* [[Maiatzaren 9]]a – [[Javier Casas]], bizkaitar futbolaria.
* [[Maiatzaren 10]]a – [[Ophelia Pastrana]], kolonbiar fisikari, ekonomialari eta enpresa-ekintzailea.
* [[Maiatzaren 13]]a – [[Tabrett Bethell]], australiar aktore eta modeloa.
* [[Maiatzaren 13]]a – [[Marta Docando]], bizkaitar futbolaria.
* [[Maiatzaren 15]]a – [[Layal Abboud]], libanoar pop abeslari, soinu-poeta liriko eta dantzaria.
* [[Maiatzaren 15]]a – [[Veronica Campbell]], jamaikar atleta, abiadura probetan munduko hoberenetakoa.
* [[Maiatzaren 17]]a – [[Sheila Alaña]], bizkaitar saskibaloi-jokalari ohia.
* [[Maiatzaren 17]]a – [[Vjosa Osmani]], [[Kosovo]]ko presidentea.
* [[Maiatzaren 17]]a – [[Tony Parker]], frantziar saskibaloi jokalari ohia, [[NBA]]ren final bateko [[MVP]] izaten lehenengo europarra.
* [[Maiatzaren 18]]a – [[Pablo Feijóo]], gipuzkoar errugbilaria.
* [[Maiatzaren 19]]a – [[Klaas Vantornout]], flandriar ziklo-kroslaria.
* [[Maiatzaren 20]]a – [[Petr Čech]], txekiar futbolaria, atezaina.
* [[Maiatzaren 20]]a – [[Jon Kortaberria]], gipuzkoar saskibaloi jokalari ohia.
* [[Maiatzaren 21]]a – [[Zuriñe Rodríguez]], bizkaitar triatleta.
* [[Maiatzaren 22]]a – [[Eider Hurtado]], bizkaitar kazetari, irrati esatari eta telebista aurkezlea.
* [[Maiatzaren 22]]a – [[Montse Tomé]], espainiar futbolari ohia eta entrenatzailea.
* [[Maiatzaren 23]]a – [[Stevica Ristić]], mazedoniar futbolaria.
* [[Maiatzaren 24]]a – [[Marga Prohens]], [[Balearrak|Balear Uharteetako]] presidentea.
* [[Maiatzaren 25]]a – [[Ezekiel Kemboi]], keniar atleta, 3.000 metro hesidun proban aditua.
* [[Maiatzaren 28]]a – [[Alexa Davalos]], estatubatuar aktorea.
* [[Maiatzaren 30]]a – [[Daniel Silva dos Santos]], brasildar futbolaria (h. [[2019]]).
==== Ekaina ====
* [[Ekainaren 1]]a – [[Salvador Espín]], espainiar komiki ilustratzaile eta diseinatzailea.
* [[Ekainaren 1]]a – [[Mikaël Etcheverria]], lapurtar errugbilari ohia.
* [[Ekainaren 1]]a – [[Justine Henin]], belgikar tenislari ohia.
* [[Ekainaren 3]]a – [[Andere Arriolabengoa]], gipuzkoar bertsolaria.
* [[Ekainaren 3]]a – [[Jelena Isinbaieva]], errusiar [[pertika jauzi]]laria, emakumezkoetan historiako pertika jauzilaririk onena.
* [[Ekainaren 5]]a – [[Achille Emaná]], kamerundar futbolaria.
* [[Ekainaren 7]]a – [[Pedro Gómez Carmona]], arabar futbol entrenatzaile eta kirol zuzendaria.
* [[Ekainaren 7]]a – [[Iker Mezo]], bizkaitar txirrindulari ohia.
* [[Ekainaren 7]]a – [[Aya Shimokozuru]], japoniar futbolari ohia.
* [[Ekainaren 7]]a – [[Julen Zubero]], bizkaitar txirrindulari ohia.
* [[Ekainaren 8]]a – [[Pedro Izurza]], bizkaitar futbolaria.
* [[Ekainaren 8]]a – [[Nadia Petrova]], errusiar tenislari ohia.
* [[Ekainaren 9]]a – [[Yoshito Okubo]], japoniar futbolaria.
* [[Ekainaren 10]]a – [[Tara Lipinski]], estatubatuar izotz-gaineko patinatzaile artistiko ohia, aktorea eta kirol esataria.
* [[Ekainaren 10]]a - [[Madeleine Suediakoa]], [[Suedia]]ko printzesa.
* [[Ekainaren 11]] – [[Diana Taurasi]], estatubatuar saskibaloi jokalaria.
* [[Ekainaren 12]]a – [[Nagore Tolosa]], gipuzkoar itzultzailea.
* [[Ekainaren 13]]a – [[Kenenisa Bekele]], distantzia luzeetako etiopiar atleta, historian izan den fondista hoberenetakoa.
* [[Ekainaren 14]]a – [[Lang Lang]], txinatar piano-jotzailea.
* [[Ekainaren 15]]a – [[Lander Aperribai]], gipuzkoar txirrindularia.
* [[Ekainaren 16]]a – [[Jorge Azanza]], nafar txirrindularia.
* [[Ekainaren 17]]a – [[Dobet Gnahoré]], bolikostar abeslari, musikagile, perkusionista eta dantzaria.
* [[Ekainaren 19]]a - [[Ana Sofía Henao]], modeloa, idazlea eta ilustratzailea.
* [[Ekainaren 20]]a - [[Sonia Megias]], espainiar musikagile, artista, abesbatza-zuzendaria, musikari eta hezitzailea.
* [[Ekainaren 21]]a – [[Amisha Carter]], estatubatuar saskibaloi-jokalaria.
* [[Ekainaren 21]]a – [[William Galeskoa]], [[Galesko printzea]].
* [[Ekainaren 22]]a – [[Andoni Iraola]], gipuzkoar futbolari ohi eta entrenatzailea.
* [[Ekainaren 23]]a – [[Bart Aernouts]], belgikar txirrindularia.
==== Uztaila ====
* [[Uztailaren 1]]a – [[Gaizka Lasa]], gipuzkoar txirrindulari ohia.
* [[Uztailaren 5]]a – [[Alain Arroyo]], bizkaitar futbolaria.
* [[Uztailaren 5]]a - [[Tuba Büyüküstün]], turkiar aktorea.
* [[Uztailaren 5]]a – [[Raúl García de Mateos]], espainiar txirrindularia.
* [[Uztailaren 5]]a – [[Philippe Gilbert]], belgikar txirrindularia.
* [[Uztailaren 6]]a – [[Gorka Lasaosa]], kataluniar aktorea.
* [[Uztailaren 7]]a – [[Galder Gonzalez]], euskal wikilari, dibulgatzaile, geologo eta primatologoa.
* [[Uztailaren 8]]a – [[Sophia Bush]], estatubatuar aktorea, zinema zuzendaria eta ekintzailea.
* [[Uztailaren 8]]a - [[Asier Lopez Etxeberria]], gipuzkoar arraun-patroia.
* [[Uztailaren 9]]a – [[Kozue Ando]], japoniar futbolari ohia.
* [[Uztailaren 11]] – [[Ibai Rejas]], arabar futbolari ohia.
* [[Uztailaren 12]]a – [[Benjamin Lacombe]], frantziar ilustratzaile eta komikigilea.
* [[Uztailaren 12]]a – [[Shunta Nagai]], japoniar futbolari ohia.
* [[Uztailaren 13]]a – [[Ion Ansotegi]], bizkaitar futbolaria.
* [[Uztailaren 15]]a – [[Alan Perez]], nafar txirrindularia.
* [[Uztailaren 16]]a – [[André Greipel]], alemaniar txirrindularia.
* [[Uztailaren 18]]a – [[Priyanka Chopra]], indiar abeslari, aktorea eta 2000ko Miss Mundua.
* [[Uztailaren 18]]a – [[Rachel McKinnon]], kanadar filosofia irakaslea, txirrindularia eta pertsona transgeneroen eskubideen aldeko ekintzailea.
* [[Uztailaren 19]]a – [[Jared Padalecki]], estatubatuar aktorea.
* [[Uztailaren 19]]a – [[María Sefidari Huici]], espainiar psikologoa eta irakaslea, [[Wikimedia Fundazioa|Wikimedia Fundazioko]] Administrazio Kontseiluko presidentea.
* [[Uztailaren 22]]a – [[Anna Txitxerova]], errusiar [[Gorako jauzi|altuera jauzilaria]].
* [[Uztailaren 24]]a – [[Elisabeth Moss]], estatubatuar aktorea.
* [[Uztailaren 24]]a – [[Anna Paquin]], kanadar-zeelandaberriar aktorea.
* [[Uztailaren 28]]a – [[Joseba Arriaga]], bizkaitar futbolaria.
* [[Uztailaren 28]]a – [[Amaia Olabarrieta]], bizkaitar futbolaria.
* [[Uztailaren 29]]a – [[Abdul Azim]], bruneitar printze eta zinema ekoizlea (h. [[2020]]).
* [[Uztailaren 29]]a – [[Allison Mack]], estatubatuar aktorea.
* [[Uztailaren 30]]a – [[Marta Calamonte]], espainiar gimnasta ohia, entrentzailea eta fisioterapeuta.
* [[Uztailaren 30]]a – [[Yvonne Strahovski]], australiar aktorea.
* [[Uztailaren 31]] – [[Anabel Medina Garrigues]], espainiar tenislari ohia eta entrenatzailea.
==== Abuztua ====
* [[Abuztuaren 3]]a – [[Hugo Horiot]], frantziar idazle, aktore eta pertsona autisten eskubideen aldeko ekintzailea.
* [[Abuztuaren 5]]a – [[Lolo Jones]], estatubatuar [[Hesi-lasterketa|hesi lasterkari]] eta [[Bobsleigh|bobsleigh-laria]].
* [[Abuztuaren 6]]a – [[Jokin Argote]], gipuzkoar pilotari ohia.
* [[Abuztuaren 6]]a – [[Gaël Faye]], ruandar-frantziar abeslari, rap musikari eta idazlea.
* [[Abuztuaren 7]]a – [[Merilin Kotta]], estoniar erromanista, itzultzailea eta irakaslea.
* [[Abuztuaren 8]]a – [[Enrico Franzoi]], italiar txirrindulari ohia.
* [[Abuztuaren 9]]a – [[Tyson Gay]], estatubatuar atleta ohia.
* [[Abuztuaren 9]]a – [[Anna Simon]], kataluniar kazetari eta telebista aurkezlea.
* [[Abuztuaren 10]]a – [[Devon Aoki]], estatubatuar aktore eta supermodeloa.
* [[Abuztuaren 11]] – [[Anzhelika Savtxenko]], ukrainar aktorea.
* [[Abuztuaren 12]]a – [[Ainhize Hurtado]], bizkaitar ehungintzako artista.
* [[Abuztuaren 15]]a – [[Rory Best]], irlandar errugbi jokalaria.
* [[Abuztuaren 20]]a – [[Mijaín López Núñez]], kubatar borrokalaria, garai guztietako [[Borroka greko-erromatar|borrokalari greko-erromatar]] onena.
* [[Abuztuaren 20]]a – [[Joshua Kennedy]], australiar futbolari ohia.
* [[Abuztuaren 22]]a - [[Nezha Alaoui]], marokoar enpresaria, berritzaile soziala eta filantropoa.
* [[Abuztuaren 22]]a – [[Bergüzar Korel]], turkiar aktore eta abeslaria.
* [[Abuztuaren 23]]a – [[Mari Paz Azagra]], gipuzkoar futbolari ohia.
* [[Abuztuaren 23]]a – [[Natalie Coughlin]], estatubatuar igerilaria.
* [[Abuztuaren 23]]a – [[Chanda Prescod-Weinstein]], estatubatuar kosmologoa, dibulgatzailea eta genero-ekintzailea.
* [[Abuztuaren 28]]a – [[LeAnn Rimes]], estatubatuar abeslaria.
* [[Abuztuaren 30]]a – [[Eunate Agirre]], bizkaitar [[surf]]lari eta [[Bodyboarding|bodyboardlaria]].
* [[Abuztuaren 30]]a – [[Andy Roddick]], estatubatuar tenislari ohia.
==== Iraila ====
* [[Irailaren 4]]a – [[Hildur Guðnadóttir]], islandiar musikari eta musikagilea, klasikoan trebatutako biolontxelo-jolea.
* [[Irailaren 4]]a – [[Eskisabel Sueskun]], nafar politikaria.
* [[Irailaren 6]]a – [[Mattin Auzki]], lapurtar errugbilaria.
* [[Irailaren 7]]a – [[Ixone Aroma]], bizkaitar dantzaria, irakaslea eta feminista.
* [[Irailaren 8]]a – [[Austin Russell|Austin Russell, ''Chumlee'']], estatubatuar negoziogizona eta telerrealitate saioetako pertsonaia.
* [[Irailaren 9]]a – [[Unai Muñoa]], gipuzkoar bertsolaria eta bertso-eskola irakaslea.
* [[Irailaren 10]]a – [[Misty Copeland]], estatubatuar balleteko dantzaria, antzezlea, idazlea eta aitzindaria.
* [[Irailaren 10]]a – [[David López Moreno]], errioxar futbolaria.
* [[Irailaren 11]] – [[Sviatlana Tsikhanouskaia]], bielorrusiar giza eskubideen aldeko ekintzailea eta politikaria.
* [[Irailaren 11]] – [[Lieuwe Westra]], Herbehereetako txirrindularia (h. [[2023]]).
* [[Irailaren 12]]a – [[Zoran Planinić]], kroaziar saskibaloi jokalari ohia.
* [[Irailaren 13]]a – [[Soraya Arnelas]], estremadurar abeslaria.
* [[Irailaren 13]]a – [[Clara Serra]], espainiar filosofo, ikertzaile, idazle eta politikari ohia.
* [[Irailaren 15]]a – [[Jesse Andrews]], estatubatuar idazle eta gidoigilea.
* [[Irailaren 16]]a – [[Iraia Garcia]], bizkaitar atleta.
* [[Irailaren 16]]a – [[María Zaragoza]], espainiar idazlea.
* [[Irailaren 22]]a – [[Billie Piper]], ingeles aktore eta abeslaria.
* [[Irailaren 23]]a – [[Aina Clotet]], kataluniar aktore eta zuzendaria.
* [[Irailaren 23]]a – [[Shyla Stylez]], kanadar aktore pornografikoa (h. [[2017]]).
* [[Irailaren 25]]a – [[Eva Guerrero]], bizkaitar dantzaria eta koreografoa.
* [[Irailaren 26]]a – [[Carlos Anchetta]], salvadortar idazle, argitaratzaile eta gidoilaria.
* [[Irailaren 26]]a – [[Iñaki Apalategi]], gipuzkoar bertsolaria.
* [[Irailaren 28]]a – [[Takeshi Aoki]], japoniar futbolaria.
* [[Irailaren 28]]a – [[Nolwenn Leroy]], [[bretoi|bretainiar]] abeslaria.
* [[Irailaren 29]]a – [[Ester Martin Bergsmark]], suediar zinema zuzendaria eta gidoilaria.
* [[Irailaren 29]]a – [[Matt Giteau]], australiar errugbilaria.
==== Urria ====
* [[Urriaren 8]]a – [[Annemiek van Vleuten]], herbehereetar txirrindularia.
* [[Urriaren 9]]a – [[Udane Ansa Iragorri]], gipuzkoar ilustratzailea, diseinatzaile, maketatzailea eta irakaslea.
* [[Urriaren 11]] – [[Gérald Darmanin]], frantziar politikaria.
* [[Urriaren 13]]a – [[Ian Thorpe]], australiar igerilari ohia.
* [[Urriaren 16]]a – [[Frédéric Michalak]], frantziar errugbilaria.
* [[Urriaren 16]]a – [[Mari Paz Mosana Motanga]], ekuatoreginear abiadura-lasterkaria.
* [[Urriaren 18]]a – [[Svitlana Loboda]], ukrainar abeslaria.
* [[Urriaren 20]]a – [[Sustrai Colina]], lapurtar bertsolaria, bertso irakaslea eta kazetaria.
* [[Urriaren 20]]a – [[Adela Jušić]], bosniar artista bisual garaikidea.
* [[Urriaren 21]]a – [[Maria Gaidar]], errusiar eta ukrainar politikaria.
* [[Urriaren 21]]a – [[Asier Ormazabal]], bizkaitar futbolaria.
* [[Urriaren 21]]a – [[Iñigo Ros]], nafar futbolaria.
* [[Urriaren 23]]a – [[Ana Dulce Félix]], distantzia luzeko portugaldar korrikalaria, mendi-kros eta errepidean aditua.
* [[Urriaren 24]]a – [[Mikel Unanue (curling jokalaria)|Mikel Unanue]], gipuzkoar [[curling]]-jokalaria.
* [[Urriaren 25]]a – [[Leticia Gaspar]], bizkaitar artista eta ikertzailea.
* [[Urriaren 26]]a – [[Sota Nakazawa]], japoniar futbolari ohia.
* [[Urriaren 29]]a – [[Chelan Simmons]], kanadar aktore eta modeloa.
* [[Urriaren 30]]a – [[Clémence Poésy]], frantziar aktorea.
==== Azaroa ====
* [[Azaroaren 1]]a – [[Jone Novo]], bizkaitar kameraria, argazkilaria eta editorea.
* [[Azaroaren 4]]a – [[Koldo Garcia Etxebarria]], bizkaitar biologo ikertzailea.
* [[Azaroaren 5]]a – [[Velia Vidal]], afroindigena kolonbiar aktibista, idazlea, irakurketaren sustatzailea eta kultur kudeatzailea.
* [[Azaroaren 7]]a – [[Juan Ugarte Aiestaran]], gipuzkoar futbolari ohia.
* [[Azaroaren 10]]a - [[Ruth Lorenzo]], espainiar abeslaria, musikagilea, aurkezlea eta aktorea.
* [[Azaroaren 10]]a – [[Celma Ribas]], angolar abeslaria, konpositorea eta enpresaria.
* [[Azaroaren 10]]a – [[Amets Txurruka]], bizkaitar txirrindularia.
* [[Azaroaren 12]]a – [[Leticia Comerón]], [[PP]]ko arabar politikaria.
* [[Azaroaren 12]]a – [[Anne Hathaway]], estatubatuar aktorea.
* [[Azaroaren 14]]a – [[Fernando Garibay]], estatubatuar idazle eta musika ekoizlea.
* [[Azaroaren 15]]a – [[Jenifer]], frantziar abeslaria.
* [[Azaroaren 18]]a – [[Marlène Schiappa]], frantziar politikaria, idazlea eta emakumeen eskubideen aldeko aktibista.
* [[Azaroaren 22]]a – [[Aitzole Araneta]], donostiar sexologo eta ekintzaile transfeminista.
* [[Azaroaren 22]]a – [[Isild Le Besco]], frantziar aktore eta zuzendaria.
* [[Azaroaren 23]]a – [[Asafa Powell]], jamaikar atleta, abiadura probetan espezializatua.
* [[Azaroaren 24]]a – [[Egoitz Zelaia]], lapurtar bertsolaria eta euskal idazlea.
* [[Azaroaren 27]]a – [[Tatsuya Tanaka]], japoniar futbolaria.
* [[Azaroaren 28]]a – [[Nataša Maza]], serbiar folk abeslaria.
* [[Azaroaren 29]]a – [[Ane Ibarzabal]], bizkaitar kazetari eta telebista aurkezlea.
* [[Azaroaren 29]]a – [[Paula Oribe]], arabar gimnasta erritmiko ohia.
* [[Azaroaren 30]]a – [[Elisha Cuthbert]], kanadar aktorea.
==== Abendua ====
* [[Abenduaren 1]]a – [[Riz Ahmed]], ingeles aktorea, musikaria eta aktibista.
* [[Abenduaren 4]]a – [[Nick Vujicic]], motibazio-gaiei buruzko hizlari eta sermoilaria, beso eta hankarik gabe jaioa.
* [[Abenduaren 5]]a – [[Keri Hilson]], estatubatuar abeslari eta musikagilea.
* [[Abenduaren 6]]a – [[Alberto Contador]], espainiar txirrindularia.
* [[Abenduaren 7]]a – [[Vanesa Amorós]], espainiar eskubaloi jokalari ohia eta entrenatzailea.
* [[Abenduaren 8]]a – [[Julen Aginagalde]], gipuzkoar eskubaloi jokalaria.
* [[Abenduaren 8]]a – [[Nicki Minaj]], trinitatear rap eta hip hop abeslari eta konposatzailea.
* [[Abenduaren 8]]a – [[Jimmy Rave]], estatubatuar borrokalari profesionala (h. [[2021]]).
* [[Abenduaren 8]]a – [[Ander Rodriguez]], gipuzkoar politikaria.
* [[Abenduaren 10]]a – [[Aitziber Garmendia]], gipuzkoar aktorea
* [[Abenduaren 11]] – [[Natalia (abeslaria)|Natalia]], espainiar abeslaria, konpositorea eta telebistako aurkezlea.
* [[Abenduaren 12]]a – [[Dmitri Tursunov]], errusiar tenislaria.
* [[Abenduaren 13]]a – [[Iosu Baleztena]], nafar pilotari ohia.
* [[Abenduaren 15]]a – [[Mikel Llorente]], gipuzkoar futbolari ohia eta futbol entrenatzailea.
* [[Abenduaren 16]]a – [[Jared Graves]], BMX, downhill eta 4X modalitatetan aritzen den mendi-bizikletako australiar txirrindularia.
* [[Abenduaren 17]]a – [[Dynamo (ilusionista)|Dynamo]], britainiar mago eta ilusionista.
* [[Abenduaren 18]]a – [[Marta Moreno]], nafar futbolaria.
* [[Abenduaren 20]]a – [[Mikel Álvaro]], arabar futbolaria.
* [[Abenduaren 23]]a – [[Beatriz Luengo]], espainiar abeslari, dantzari eta aktorea.
* [[Abenduaren 25]]a – [[Irati Anda]], arabar eskalatzailea eta bertsolaria.
* [[Abenduaren 28]]a – [[Beñat Lizaso]], gipuzkoar bertsolaria.
* [[Abenduaren 30]]a – [[Kristin Kreuk]], kanadar aktorea.
* [[Abenduaren 31]] – [[Katalin Bársony]], hungariar soziologo eta zinema zuzendaria.
* [[Abenduaren 31]] – [[David Mouriz]], eusko-galiziar saskibaloi jokalari paralinpikoa.
==== Egun ezezaguna edo zehaztugabea ====
* [[Adur Larrea]], bizkaitar animazio-sortzailea, komikigilea eta ilustratzailea.
* [[Aguxtin Alkhat]], baxenafartar folk eta pop-rock musikaria.
* [[Aiora Zabala]], gipuzkoar zientzilaria eta komunikatzailea.
* [[Amaia Nausia]], nafar historialaria eta [[Eusko Ikaskuntza|Eusko Ikaskuntzako]] egitasmoen arduraduna.
* [[Ander Arzak]], gipuzkoar kazetaria.
* [[Andoni Lubaki]], gipuzkoar foto kazetaria.
* [[Ane Ibarzabal]], bizkaitar kazetari eta telebista aurkezlea.
* [[Ane Sanchez]], gipuzkoar aktorea.
* [[Anuska Emaldi]], bizkaitar ingeniari, irakasle eta politikaria.
* [[Arkaitz Zelaia]], gipuzkoar bertsolaria.
* [[Ekhiñe Atorrasagasti]], gipuzkoar kazetari, irrati-esatari eta telebista-aurkezlea.
* [[MobyDick|Eneko Burzako, ''MobyDick'']], bizkaitar musikaria.
* [[Enrike Renteria]], euskal herritar margolaria (j. [[1900]]).
* [[Gari Mujika]], gipuzkoar kazetari eta politikaria, [[Euskal Herria Bildu|EH Bilduko]] zuzendari nagusia.
* [[Gorka Azkune Galparsoro]], gipuzkoar informatikaria, [[Euskal Herriko Unibertsitatea|EHU]]ko irakaslea eta ikertzailea.
* [[Gorka Julio]], gipuzkoar informatikari software-garatzailea eta irakaslea.
* [[Gorka Suaia]], arabar rap musikaria.
* [[Igor Muniategi]], bizkaitar bertsolaria.
* [[Iker Serrano]], nafar artista.
* [[Ines Osinaga]], gipuzkoar abeslaria eta akordeoi-jotzailea.
* [[Isabel Cadenas]], bizkaitar kazetari, idazle, soinu-dokumentalista eta audio-ekoizlea.
* [[Jon Telleria]], euskal kazetaria.
* [[Jone Berriozabal]], bizkaitar politikaria.
* [[Josu Calvo]], gipuzkoar abeslaria.
* [[June Crespo]], nafar artista, eskultura, litografia eta marrazketa lantzen dituena.
* [[Katixa Dolhare-Zaldunbide]], lapurtar idazlea, literaturan agregatua eta doktorea.
* [[Leire Lopez Ziluaga]], bizkaitar irakasle, editore eta musika eta literatura kritikaria.
* [[Lorena Fernández Álvarez]], bizkaitar informatika-ingeniaria.
* [[Maider Segurola]], gipuzkoar kazetaria.
* [[María Lecumberri]], [[Barañain]]go alkatea.
* [[Marie Pourquié]], lapurtar neuropsikohizkuntzalaria.
* [[Markel Ormazabal]], gipuzkoar idazlea eta militante abertzalea.
* [[Mikel Karton]], gipuzkoar abeslaria.
* [[Mikel Uraken]], bizkaitar abeslaria.
* [[Nahia Zubeldia]], lapurtar idazle eta musikaria.
* [[Oihane Garzaron]], nafar kazetari eta telebista aurkezlea.
* [[Olatz Gorrotxategi]], bizkaitar aktore, gidoigile eta zuzendaria.
* [[Raquel Esteban Terradillos]], bizkaitar landare-ekofisiologoa.
* [[Saioa Dominguez]], bizkaitar biokimikaria eta minbiziaren aurkako ikertzailea.
* [[Tristan Murgi]], lapurtar musikaria.
* [[Unai Baztarrika]], gipuzkoar informatika ingeniari eta poeta.
* [[Xabier Paya]], bizkaitar bertsolaria.
* [[Odei Antxustegi-Etxearte]], kataluniar kazetaria eta idazlea.
* [[Reyes Prados]], andaluziar kazetari eta telebista aurkezle euskalduna.
* [[Andolalao Rakotoarison]], madagaskartar-alemaniar herpetologoa.
* [[Cristina Olea]], galiziar kazetaria.
* [[Daniela Santiago]], espainiar emakumezko aktore transgeneroa.
* [[Kassiane Asasumasu]], estatubatuar aktibista.
* [[María Hesse]], espainiar ilustratzailea.
* [[Massouda Kohistani]], afganistandar abokatu eta aholkularia.
* [[Pamela Palenciano]], espainiar monologo-egilea, komunikatzailea eta ekintzaile feminista.
* [[Toni Morillas]], espainiar komunikologoa, politikaria eta feminista.
== Heriotzak ==
==== Urtarrila ====
* [[Urtarrilaren 1]]a – [[Pedro Mendizabal]], bizkaitar abokatu eta politikaria (j. [[1923]]).
* [[Urtarrilaren 2]]a – [[Paulo Garaialde]], gipuzkoar taxilaria, [[Triple A]]k eraila (j. [[1922]]).
* [[Urtarrilaren 2]]a – [[Victor Fontan]], frantziar txirrindularia (j. [[1892]]).
* [[Urtarrilaren 10]]a – [[Florentzio Bustintza]], euskal farmazialaria, zientzialaria eta unibertsitateko irakaslea (j. [[1902]]).
* [[Urtarrilaren 14]]a – [[Gonzalo Manso de Zúñiga]], errioxar idazle eta argitaratzailea, euskal historiaz, etnografiaz eta folkloreaz arduratua (j. [[1902]]).
* [[Urtarrilaren 16]]a – [[Ramón José Sender]], espainiar idazlea (j. [[1901]]).
* [[Urtarrilaren 17]]a – [[Varlam Xalamov]], errusiar idazle, kazetari eta olerkaria (j. [[1907]]).
* [[Urtarrilaren 18]]a – [[Huang Xianfan]], txinatar historialaria eta antropologoa (j. [[1899]]).
* [[Urtarrilaren 22]]a – [[Eduardo Frei Montalva]], [[Txile]]ko presidentea (j. [[1911]]).
* [[Urtarrilaren 23]]a – [[Maria Archer]], portugaldar idazlea (j. [[1899]]).
* [[Urtarrilaren 24]]a – [[Alfredo Ovando Candía]], [[Bolivia]]ko presidente eta diktadorea (j. [[1918]]).
* [[Urtarrilaren 25]]a – [[Mikhail Suslov]], sobietar politikaria (j. [[1902]]).
* [[Urtarrilaren 27]]a – [[Nemesio Etxaniz]], gipuzkoar idazlea eta apaiza (j. [[1899]]).
* [[Urtarrilaren 28]]a – [[Élisabeth Chaplin]], [[Nabis]] estiloko margolaria (j. [[1890]]).
* [[Urtarrilaren 28]]a – [[Manu Robles-Arangiz]], [euskal herritar politikari eta sindikalista, [[Eusko Langileen Alkartasuna|ELAren]] sortzaileetakoa (j. [[1884]]).
* [[Urtarrilaren 29]]a – [[Palden Thondup Namgyal]], azken [[Sikkimgo etresuma|Sikkimgo]] erregea (j. [[1923]]).
==== Otsaila ====
* [[Otsailaren 5]]a – [[Jean Etxeberri]], lapurtar errugbilaria (j. [[1901]]).
* [[Otsailaren 6]]a – [[Ben Nicholson]], ingeles margolaria (j. [[1894]]).
* [[Otsailaren 13]]a – [[Fernando Valera Aparicio]], espainiar politikari eta idazlea, Errepublikaren Erbesteko azken presidentea (j. [[1899]]).
* [[Otsailaren 17]]a – [[Thelonious Monk]], estatubatuar jazz pianojole eta konposatzailea, Bebop jazz musika estiloaren sortzaileetako bat (j. [[1917]]).
* [[Otsailaren 17]]a – [[Lee Strasberg]], estatubatuar antzezle, zuzendari eta antzerkiko irakaslea (j. [[1901]]).
* [[Otsailaren 18]]a – [[Ngaio Marsh]], zeelandaberritar idazle eta antzerki zuzendaria (j. [[1895]]).
* [[Otsailaren 26]]a – [[Paco Martínez Soria]], espainiar aktore, antzerki enpresari eta zinema izarra (j. [[1902]]).
==== Martxoa ====
* [[Martxoaren 1]]a – [[Frank Sargeson]], zeelandaberritar idazlea (j. [[1903]]).
* [[Martxoaren 2]]a – [[Philip K. Dick]], estatubatuar idazlea eta eleberrigilea, [[zientzia fikzio|zientzia-fikziozko]] generoan eragin handiduna (j. [[1928]]).
* [[Martxoaren 3]]a – [[Georges Perec]], frantziar idazlea (j. [[1936]]).
* [[Martxoaren 5]]a – [[John Belushi]], estatubatuar aktore, umorista eta musikaria eta [[The Blues Brothers]] taldearen sortzaileetako bat (j. [[1949]]).
* [[Martxoaren 6]]a – [[Ayn Rand]], judu jatorriko errusiar-estatubatuar filosofo eta idazlea, [[objektibismo]]aren garatzailea (j. [[1905]]).
* [[Martxoaren 7]]a – [[Ida Barney]], estatubatuar astronomoa, 150.000 izarren [[Astrometria|neurketa astrometrikoak]] egin zituelako ezaguna (j. [[1886]]).
* [[Martxoaren 18]]a – [[Vasili Txuikov]], [[sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|sobietar]] teniente jenerala (j. [[1900]]).
* [[Martxoaren 29]]a – [[Antonio Emery]], gipuzkoar futbolaria (j. [[1905]]).
* [[Martxoaren 29]]a – [[Walter Hallstein]], alemaniar politikari eta diplomazialaria, [[Europako Batzorde]]ko lehenbiziko lehendakaria (j. [[1901]]).
* [[Martxoaren 29]]a – [[Esteban Muruetagoiena]], bizkaitar medikua, [[tortura]] aztarna nabarmenak zituela (j. [[1943]]).
* [[Martxoaren 29]]a – [[Carl Orff]], alemaniar musikagilea (j. [[1895]]).
==== Apirila ====
* [[Apirilaren 12]]a – [[Javier Iraburu]], nafar futbolaria (j. [[1923]]).
* [[Apirilaren 19]]a – [[Luis Rodríguez de Miguel]], espainiar legelari eta politikaria (j. [[1910]]).
* [[Apirilaren 20]]a – [[Archibald MacLeish]], estatubatuar olerkaria (j. [[1892]]).
* [[Apirilaren 30]]a – [[Taisen Deshimaru]], japoniar [[Sōtō Zen]] maisu [[budismo|budista]] (j. [[1914]]).
==== Maiatza ====
* [[Maiatzaren 6]]a – [[José Juan Bautista Merino Urrutia]], euskal-errioxar historialari eta euskalaria (j. [[1886]]).
* [[Maiatzaren 8]]a – [[Gilles Villeneuve]], kanadar [[1 Formula]]ko gidaria (j. [[1950]]).
* [[Maiatzaren 10]]a – [[Peter Weiss]], alemaniar-suediar idazlea, margolaria eta zinemagilea (j. [[1916]]).
* [[Maiatzaren 17]]a – [[Peter Boardman]], britainiar mendizalea eta idazlea (j. [[1950]]).
* [[Maiatzaren 20]]a – [[Belén Balerdi]], ''Irura III'', gipuzkoar erraketista (j. [[1937]]).
* [[Maiatzaren 21]]a – [[Valentín Pueyo]], nafar legelari eta [[Osasunako presidenteen zerrenda|Osasunako presidentea]] (j. [[1908]]).
* [[Maiatzaren 21]]a – [[Jose Manuel Urkiola]], gipuzkoar futbolaria (j. [[1912]]).
* [[Maiatzaren 22]]a – [[Cevdet Sunay]], [[Turkia]]ko presidentea (j. [[1899]]).
* [[Maiatzaren 24]]a – [[Tauno Palo]], finlandiar aktore eta abeslaria (j. [[1908]]).
* [[Maiatzaren 26]]a – [[Pamela Hinkson]], anglo-irlandar eleberrigilea eta kazetaria (j. [[1900]]).
* [[Maiatzaren 28]]a – [[William Giauque]], kanadiar-estatubatuar kimikaria, 1949ko [[Kimikako Nobel Saria]] (j. [[1895]]).
* [[Maiatzaren 29]]a – [[Romy Schneider]], austriar aktorea (j. [[1938]]).
* [[Maiatzaren 31]] – [[Juan Antonio Zunzunegi]], gaztelaniazko bizkaitar idazlea (j. [[1901]]).
==== Ekaina ====
* [[Ekainaren 2]]a – [[Fazal Ilahi Chaudhry]], [[Pakistan]]go 5. presidentea (j. [[1904]]).
* [[Ekainaren 5]]a – [[Roger Bonvin]], [[Suitzako Konfederazioko presidente]]a (j. [[1907]]).
* [[Ekainaren 10]]a – [[Carmen Cascante]], nafar maistra (j. [[1885]]).
* [[Ekainaren 10]]a – [[Rainer Werner Fassbinder]], alemaniar idazlea eta antzerki- eta zinema-zuzendaria (j. [[1945]]).
* [[Ekainaren 12]]a – [[Karl von Frisch]], austriar zoologoa (j. [[1886]]).
* [[Ekainaren 12]]a – [[Marie Rambert]], poloniar jatorriko ingeles dantzari eta ballet-zuzendaria (j. [[1888]]).
* [[Ekainaren 13]]a – [[Khalid Saudi Arabiakoa]], [[Saudi Arabia]]ko erregea (j. [[1913]]).
* [[Ekainaren 18]]a – [[Djuna Barnes]], estatubatuar idazlea (j. [[1892]]).
* [[Ekainaren 18]]a – [[Bianca Ceva]], italiar kritikari literarioa, itzultzailea eta irakaslea (j. [[1897]]).
* [[Ekainaren 18]]a – [[John Cheever]], estatubatuar idazlea (j. [[1912]]).
* [[Ekainaren 18]]a – [[Curd Jürgens]], alemaniar aktorea (j. [[1915]]).
* [[Ekainaren 21]]a – [[Gerardo Bilbao]], bizkaitar futbolaria (j. [[1907]]).
* [[Ekainaren 22]]a – [[Martim Francisco]], brasildar futbol entrenatzailea, 4-2-4aren asmatzailea (j. [[1928]]).
* [[Ekainaren 24]]a – [[Ángel Nicolás Acha]], paraguaitar apaiza (j. [[1930]]).
* [[Ekainaren 26]]a – [[Luis Morales Oliver]], [[Espainiako Liburutegi Nazionala|Espainiako Liburutegi Nazionaleko]] zuzendaria (j. [[1895]]).
* [[Ekainaren 27]]a – [[Gunnar Malmquist]], suediar astronomoa (j. [[1893]]).
* [[Ekainaren 28]]a – [[Jose Saenz Garmendia]], ''Pepe Andoain'', gipuzkoar musikagile herritarra, irakasle eta musikaria (j. [[1905]]).
* [[Ekainaren 29]]a – [[Pierre Balmain]], frantziar moda-diseinatzailea (j. [[1914]]).
* [[Ekainaren 29]]a – [[Henry King]], estatubatuar zinema zuzendaria (j. [[1886]]).
==== Uztaila ====
* [[Uztailaren 1]]a – [[Josep Elias Cornet]], katalanezko olerkari eta eleberrigilea (j. [[1941]]).
* [[Uztailaren 1]]a – [[Antonio Soraluze]], ''Korta'', gipuzkoar aizkolaria eta idi-probalaria (j. [[1912]]).
* [[Uztailaren 5]]a – [[Ramón Ormazabal]], gipuzkoar politikari komunista, [[Euskadiko Partidu Komunista|EPK]] alderdiko presidentea (j. [[1910]]).
* [[Uztailaren 7]]a – [[Agustí Bartra]], kataluniar olerkaria (j. [[1908]]).
* [[Uztailaren 12]]a - [[Clara Lemlich]], [[1909ko New Yorkeko alkandora-egileen greba|New Yorkeko ehungintzako langileen greba]]ren buruzagietako bat (j. [[1886]]).
* [[Uztailaren 13]]a – [[Bernabe Oiarzabal]], gipuzkoar margolaria (j. [[1912]]).
* [[Uztailaren 16]]a – [[Patrick Dewaere]], frantziar aktorea (j. [[1947]]).
* [[Uztailaren 16]]a – [[Alberto Lopez-Jauregizar]], bizkaitar politikaria, [[ETA]]k eraila (j. [[1939]]).
* [[Uztailaren 16]]a – [[Charles Robberts Swart]], [[Hegoafrika]]ko azken gobernadore orokorra eta lehendabiziko presidentea (j. [[1894]]).
* [[Uztailaren 18]]a – [[Roman Osipovitx Jakobson]], errusiar hizkuntzalari eta filologoa (j. [[1896]]).
* [[Uztailaren 23]]a – [[Hitoshi Sasaki]], japoniar futbolari eta entrenatzailea (j. [[1891]]).
* [[Uztailaren 25]]a – [[Harold Foster]], kanadar-estatubatuar komikigilea (j. [[1892]]).
* [[Uztailaren 25]]a – [[Jordi Rubió i Balaguer]], kataluniar historialaria (j. [[1887]]).
* [[Uztailaren 29]]a – [[Vladimir Zworikin]], errusiar asmatzailea, ingeniaria eta [[telebista]]ren teknologiako aitzindaria (j. [[1888]]).
* [[Uztailaren 30]]a – [[Patxi Ganborena]], euskal herritar futbolari eta entrenatzailea (j. [[1901]]).
* [[Uztailaren 31]] – [[Severiano Goiburu]], euskal herritar futbolari eta pilotaria (j. [[1906]]).
==== Abuztua ====
* [[Abuztuaren 2]]a – [[Carla Lonzi]], arte-kritikoa eta idazlea, 70eko hamarkadako feminismo italiarraren irudi nagusia (j. [[1931]]).
* [[Abuztuaren 3]]a – [[Gerardo Lizarraga]], nafar margolaria, marrazkigilea eta kartelgilea (j. [[1905]]).
* [[Abuztuaren 12]]a – [[Henry Fonda]], estatubatuar aktorea (j. [[1905]]).
* [[Abuztuaren 13]]a – [[Charles Walters]], estatubatuar zinemagilea (j. [[1911]]).
* [[Abuztuaren 15]]a – [[Hugo Theorell]], suediar zientzialaria, 1955eko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (j. [[1903]]).
* [[Abuztuaren 17]]a – [[Rafael de Diego]], gipuzkoar futbolaria (j. [[1944]]).
* [[Abuztuaren 17]]a – [[Ruth First]], [[apartheid]]aren kontrako hego afrikar kazetari, idazle eta ekintzailea (j. [[1925]]).
* [[Abuztuaren 21]]a – [[Sobhuza II.a]], [[Swazilandia]]ko erregea (j. [[1899]]).
* [[Abuztuaren 23]]a – [[Alberto Cavalcanti]], brasildar zinemagilea (j. [[1897]]).
* [[Abuztuaren 23]]a – [[Stanford Moore]], estatubatuar biokimikaria, 1972ko [[Kimikako Nobel Saria]] (j. [[1913]]).
* [[Abuztuaren 27]]a – [[Plazido Muxika]], gipuzkoar hiztegigilea, euskal idazlea eta jesulaguna (j. [[1906]]).
* [[Abuztuaren 29]]a – [[Ingrid Bergman]], suediar aktorea (j. [[1915]]).
==== Iraila ====
* [[Irailaren 1]]a – [[Ludwig Bieberbach]], alemaniar matematikaria (j. [[1886]]).
* [[Irailaren 3]]a – [[Cristina Valls]], mallorcar aktorea, XX. mendearen lehen erdiko Mallorcako antzerkiaren bultzatzaileetako bat (j. [[1901]]).
* [[Irailaren 1]]a – [[Haskell Curry]], estatubatuar matematikaria (j. [[1900]]).
* [[Irailaren 1]]a – [[Władysław Gomułka]], poloniar politikari komunista (j. [[1905]]).
* [[Irailaren 11]] – [[Wifredo Lam]], kubatar margolari eta eskultorea (j. [[1902]]).
* [[Irailaren 12]]a – [[Federico Moreno Torroba]], espainiar musikagilea (j. [[1891]]).
* [[Irailaren 12]]a – [[Mercedes Rodrigo]], psikologo eta pedagogoa, Espainian psikologian trebatu zen lehen emakumea (j. [[1891]]).
* [[Irailaren 14]]a – [[Bachir Gemayel]], libanoar politikaria (j. [[1947]]).
* [[Irailaren 14]]a – [[Kristján Eldjárn]], [[Islandia]]ko 3. presidentea (j. [[1916]]).
* [[Irailaren 14]]a – [[Grace Kelly]], estatubatuar aktore, dantzari eta abeslaria, [[Monako]]ko printzesa (j. [[1929]]).
* [[Irailaren 22]]a – [[Jose Manuel Estonba]], euskal idazlea (j. [[1916]]).
* [[Irailaren 24]]a – [[Sarah Churchill (aktorea)|Sarah Churchill]], britainiar aktore eta dantzaria (j. [[1914]]).
* [[Irailaren 27]]a – [[Alejandro Alberdi]], donostiar musikaria, txistularia, organista, irakaslea eta zinegotzia (j. [[1897]]).
==== Urria ====
* [[Urriaren 4]]a – [[Glenn Gould]], kanadar musikagile eta pianojolea (j. [[1932]]).
* [[Urriaren 4]]a – [[Stefanos Stefanopoulos]] [[Grezia]]ko lehen ministroa (j. [[1898]]).
* [[Urriaren 6]]a – [[Miguel Amilibia]], euskal abokatu eta politikaria (j. [[1901]]).
* [[Urriaren 7]]a – [[Salvador Araneta]], euskal jatorriko filipinar politikari nazionalista eta enpresaburua (j. [[1902]]).
* [[Urriaren 8]]a – [[Philip J. Noel-Baker]], britiainiar politikari eta atleta, 1959ko [[Bakearen Nobel Saria]] (j. [[1889]]).
* [[Urriaren 9]]a – [[Anna Freud]], austriar-ingeles psikoanalista, haur psikologiaren arloan egindako lanagatik ezaguna (j. [[1895]]).
* [[Urriaren 14]]a – [[Víctor Ruiz Iriarte]], espainiar idazle eta antzerkigilea (j. [[1912]]).
* [[Urriaren 15]]a – [[Anastasio Bienzobas]], euskal herritar futbolaria (j. [[1913]]).
* [[Urriaren 16]]a – [[Hans Selye]], austriar-hungariar medikua (j. [[1907]]).
* [[Urriaren 18]]a – [[Pierre Mendès France]], [[Frantziako gobernuburuen zerrenda|Frantziako lehen ministroa]] (j. [[1907]]).
* [[Urriaren 18]]a – [[Elizabeth Virginia Wallace Truman]], Ameriketako Estatu Batuetako [[lehen dama]] (j. [[1885]]).
* [[Urriaren 26]]a – [[Valerio Zurlini]], italiar zinemagilea (j. [[1926]]).
==== Azaroa ====
* [[Azaroaren 1]]a – [[King Vidor]], estatubatuar zinema zuzendaria (j. [[1894]]).
* [[Azaroaren 2]]a – [[Carol Dunlop]], estatubatuar idazlea, itzultzailea, ekintzailea eta argazkilaria (j. [[1946]]).
* [[Azaroaren 3]]a – [[E. H. Carr]], britainiar historialari, diplomazialari eta kazetaria (j. [[1892]]).
* [[Azaroaren 5]]a – [[Jacques Tati]], frantziar zinema-zuzendaria eta aktorea (j. [[1907]]).
* [[Azaroaren 6]]a – [[Shiro Teshima]], japoniar futbolaria (j. [[1907]]).
* [[Azaroaren 8]] – [[Higinio Ortuzar]], bizkaitar futbolari eta entrenatzailea (j. [[1915]]).
* [[Azaroaren 10]]a – [[Leonid Brezhnev]], [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|Sobietar Batasuneko]] burua (j. [[1906]]).
* [[Azaroaren 10]]a – [[Elio Petri]], italiar zinema zuzendaria (j. [[1929]]).
* [[Azaroaren 16]]a – [[Pavel Aleksandrov]], errusiar matematikaria (j. [[1896]]).
* [[Azaroaren 16]]a – [[Lenny Murphy]], [[Ipar Irlanda]]ko paramilitar [[Ulstergo loialismo|loialista]], ''[[Shankill Butchers]]'' hiltzaile taldeko buruzagia izateagatik ospetsua, eraila (j. [[1952]]).
* [[Azaroaren 19]]a – [[Erving Goffman]], kanadar-estatubatuar soziologo eta idazlea, mikrosoziologiaren aitzindaritzat hartua (j. [[1922]]).
* [[Azaroaren 22]]a – [[Jean Batten]], zeelandaberritar hegazkinlaria, abiazioko emakume aitzindaria (j. [[1909]]).
* [[Azaroaren 22]]a – [[Juan Urkizu]], euskal herritar futbolaria (j. [[1901]]).
==== Abendua ====
* [[Abenduaren 2]]a – [[Marty Feldman]], ingeles aktore, komedia idazle eta umorista (j. [[1934]]).
* [[Abenduaren 2]]a – [[Giovanni Ferrari]], italiar futbolaria (j. [[1907]]).
* [[Abenduaren 7]]a – [[José Etxebeste]], gipuzkoar futbolaria (j. [[1899]]).
* [[Abenduaren 7]]a – [[José Antonio Gasca]], gipuzkoar saskibaloi entrenatzailea eta [[Askatuak Saski-Baloi Taldea]]ren sortzailea (j. [[1936]]).
* [[Abenduaren 7]]a – [[Harry Jerome]], kanadar atleta (j. [[1940]]).
* [[Abenduaren 7]]a – [[George Kistiakowsky]], ukrainar-estatubatuar kimikaria, lehen [[bonba atomiko]]aren lehergaiaren diseinatzailea (j. [[1900]]).
* [[Abenduaren 8]]a – [[Encarnación Fuyola Miret]], Espainiako Bigarren Errepublikako maistra eta Espainiako Alderdi Komunistako militantea (j. [[1907]]).
* [[Abenduaren 20]]a – [[Raisa Aronova]], sobietar pilotua, Bigarren Mundu Gerran parte hartu zuena, Sobietar Batasuneko Heroi izendatua (j. [[1920]]).
* [[Abenduaren 20]]a – [[Arthur Rubinstein]], poloniar pianista (j. [[1887]]).
* [[Abenduaren 22]]a – [[Felix Likiniano]], [[Espainiako Gerra Zibila|Espainiako Gerra Zibilean]] borrokatu zuen gipuzkoar buruzagi anarkista (j. [[1909]]).
* [[Abenduaren 24]]a – [[Louis Aragon]], frantziar poeta eta eleberrigilea (j. [[1897]]).
* [[Abenduaren 24]]a – [[Juan Iruretagoiena]], gipuzkoar idazle, antzerkigile eta itzultzailea (j. [[1899]]).
* [[Abenduaren 26]]a – [[Tomas Agirre]], ''Barrensoro'', euskal idazlea (j. [[1898]]).
* [[Abenduaren 26]]a – [[Elbira Zipitria]], gipuzkoar maistra, [[ikastola|ikastolen]] sortzaileetarikoa, euskararen sustatzaile eta emakumeak baztertzearen kontrako borrokalaria (j. [[1906]]).
* [[Abenduaren 27]]a – [[Jack Swigert]], estatubatuar astronauta eta militarra, [[Apollo 13]] misioan ''[[Houston, arazo bat daukagu]]'' esaldi famatua esan zuena (j. [[1931]]).
* [[Abenduaren 28]]a – [[Eugenia Zuffoli]], italiar-espainiar aktore eta kantaria (j. [[1897]]).
==== Egun ezezaguna edo zehaztugabea ====
* [[Abendu]]a – [[Ramon Mandiola]], ''Montxin'', bizkaitar kirol kazetaria (j. [[1898]]).
* [[Mauro Azkona]], euskal zinema zuzendari eta gidoigilea (j. [[1903]]).
* [[Mercedes Diaz Morales]], Arabako [[Laminoria]]ko tren geltokiburua (j. [[1902]]).
* [[Ziriako Andonegi]], ''Kuireka'', gipuzkoar jostuna eta euskal idazlea (j. [[1912]]).
== [[Nobel Sariak|Nobel saridunak]]: ==
* [[Fisikako Nobel Saria|Fisika]]: [[Kenneth G. Wilson]]
* [[Kimikako Nobel Saria|Kimika]]: [[Aaron Klug]]
* [[Literaturako Nobel Saria|Literatura]]: [[Gabriel García Márquez|Gabriel Garcia Marquez]]
* [[Medikuntzako Nobel Saria|Medikuntza]]: [[Sune K. Bergström]], [[Bengt I. Samuelsson]], [[John Vane]]
* [[Ekonomiako Nobel Saria|Ekonomia]]: [[George Stigler]]
* [[Bakearen Nobel Saria|Bakea]]: [[Alva Myrdal]], [[Alfonso García Robles]]
----
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Denbora unitate aurkibidea}}
[[Kategoria:1982| ]]
eqjlurhuif106amos5v3lu2t4snmkdr
1994
0
1321
9975353
9963444
2024-11-20T16:14:34Z
Artegia
65203
/* Iraila */
9975353
wikitext
text/x-wiki
{{urte aurkibide probak}}
{{urtegertaerak}}
== Gertaerak ==
* [[1994]] – [[Valeri Poliakov]] kosmonauta errusiarra [[Soyuz TM-18]] espazio-ontzian [[MIR]] espazio estaziorako bidea egin zuen. 437 egun, 17 ordu eta 58 minutu beranduago jaitsi zen, historian espazioan denbora gehien egon den pertsona.
=== Urtarrila ===
* [[Urtarrilaren 1]]a – [[Chiapas]]en, Mexikoko hegoaldean, Nazio Askapenerako Armada Zapatista ([[EZLN]]) armetan altxatu zen Mexikoko gobernu federalaren aurka, [[Zapatisten Altxamendua]] deiturikoan.
* [[Urtarrilaren 6]]a – "[[Galicia Hoxe]]" [[galiziera]]zko egunkaria kaleratu zuten lehen aldiz.
=== Otsaila ===
* [[Otsailaren 12]]a –
** [[Edvard Munch]]en ''[[Garrasia (margolana)|Garrasia]]'' lana lapurtu zuten [[Oslo]]ko ([[Norvegia]]) Arte Museo Nazionaletik.
** [[1994ko Neguko Olinpiar Jokoak]] hasi ziren ([[Lillehammer]], [[Norvegia]]; amaiera data: [[otsailaren 27]]a). [[1994ko Neguko Olinpiar Jokoetan parte hartutako euskal herritar kirolariak|Euskal herritar batek hartu zuten parte]], [[Espainia]]ko selekzioarekin.
=== Martxoa ===
* [[Martxoaren 4]]a – [[Gasteiz]]en, izatezko bikoteen (ez ezkondutako bikote heterosexual edo [[homosexualitate|homosexualak]]) [[Espainia]]ko errolda ofizialaren lehen kasua apuntatu zuten.
* [[Martxoaren 27]]a – [[1994ko Nafarroako Bertsolari Txapelketa]]n [[Bittor Elizagoien]]ek bere lehen txapela jantzi zuen.
=== Apirila ===
[[Apirilaren 6]]a – Hasi zen [[Ruanda]]n munduko historian gertatu den [[genozidio]]rik handienetakoa: 100 egunetan 800.000-1.000.000 pertsona hil ziren, batik bat [[hutu]]ek eraildako [[tutsi]]ak.
* [[Apirilaren 24]]a – [[1994ko Prudentzio Deuna Bertso Saria]]n [[Zigor Enbeita]] izan zen irabazlea.
=== Maiatza ===
* [[Maiatzaren 6]]a – [[Frantzia]] eta [[Erresuma Batua]]ren arteko [[Eurotunela|Mantxako tunela]] zabaldu zuten.
* [[Maiatzaren 7]]a –
** Iruñeko Gazte Asanbladak antolatutako manifestazio baten ostean milaka lagunek [[Euskal Jai pilotalekua]] okupatu zuten, gaztetxe bilakatzeko.
** [[Espainiako Vuelta]]ko etapa eten zuten Nafarroako ehun bat intsumisok. [[Noain]]go errepidean, ‘Intsumiso presoak askatu’ zioen pankarta batekin atera ziren errepidera. [[Guardia Zibil]]a intsumisoen aurka gogor oldartu zen, motorrekin pankartaren kontra joz eta ekintzaileak kolpatuz.
=== Ekaina ===
=== Uztaila ===
* [[Uztailaren 18]]a – [[Argentina]]n [[AMIAren aurkako atentatua]] izan zen.
=== Abuztua ===
* [[Abuztuaren 24]]a – ''[[Egin (egunkaria)|Egin]]'' egunkariaren ikerketa saileko burua zen [[Pepe Rei]] kazetaria espetxeratu zuen [[Carlos Bueren]] epaileak.
=== Iraila ===
* [[Irailaren 18]]a – [[Guardia Zibila]]k [[Bera]]ko [[Nafarroa Oinez]] lehertu zuen. Arratsaldean, gazte batzuek kuartelaren aurka botilak jaurti zituzten, eta hauek jendeari indiskriminatuki eraso egin zioten. 50 zauritu zituzten.
=== Urria ===
* [[Urriaren 3]]a – ''[[Goenkale]]'' telesaila [[ETB 1|ETB1ean]] estreinatu zen. [[2015]]eko [[abenduaren 21]]ean amaitu zen.
* [[Urriaren 23]]a – [[1994ko Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeak]].
* [[Urriaren 26]]a – [[Israel]]ek eta [[Jordania]]k euren arteko bake ituna sinatu zuten.
=== Azaroa ===
* [[Azaroaren 2]]a – [[Bilboko Arte Ederren Museoa]] okupatzen saiatu ziren [[Arte Ederren Fakultatea (Leioa)|Arte Ederretako]] ikasleak, irakasle euskaldun eske.
=== Abendua ===
=== Data ezezaguna ===
* "[[Kutsidazu bidea, Ixabel]]" umore eleberri laburra argitaratu zen.
* "[[Berri Txarrak]]" – euskal rock [[musika]] taldea sortu zuten.
* [[1994ko Araba-Bizkaiko Bertsolari Txapelketa]]ko garailea [[Unai Iturriaga]] izan zen.
== Arte eta Kultura ==
=== Euskal Herria ===
* [[Urriaren 3]]a – ''[[Goenkale]]'' telesailaren lehen atala eman zuten [[ETB]]n. Telesailak 22 denboraldi iraun zituen, guztira 3.708 atalekin.
== Jaiotzak ==
==== Urtarrila ====
* [[Urtarrilaren 1]]a – [[Sheyla Gutiérrez]], espainiar txirrindularia.
* [[Urtarrilaren 3]]a – [[Frankie Adams]], samoar-zeelandaberritar aktorea.
* [[Urtarrilaren 6]]a - [[Catriona Gray]], australiar-filipinar modeloa, aurkezlea, filantropoa, gizarte-ekintzailea, abeslaria, konpositorea, musika-ekoizlea eta dantzaria.
* [[Urtarrilaren 10]]a – [[Malen Amenabar]], bizkaitar bertsolaria eta artista.
* [[Urtarrilaren 10]]a – [[Iñigo Barrenetxea]], bizkaitar futbolaria.
* [[Urtarrilaren 10]]a – [[Julen Itxaso]], nafar futbolaria.
* [[Urtarrilaren 10]]a – [[Faith Kipyegon]], kenyar atleta, [[1.500 metroko lasterketa]]n aditua.
* [[Urtarrilaren 11]] – [[Joseba Muguruza]], gipuzkoar futbolaria.
* [[Urtarrilaren 13]]a – [[Jon Ander Amelibia]], bizkaitar futbolaria.
* [[Urtarrilaren 15]]a – [[Iñigo Alayeto]], nafar futbolaria.
* [[Urtarrilaren 17]]a – [[Eneko Sagardoy]], bizkaitar aktorea.
* [[Urtarrilaren 18]]a – [[Shinya Yajima]], japoniar futbolaria.
* [[Urtarrilaren 20]]a – [[Pablo Íñiguez]], arabar futbolaria.
* [[Urtarrilaren 21]]a – [[Alex Aizpuru]], gipuzkoar futbolaria.
* [[Urtarrilaren 22]]a – [[Uxue Ezkurdia]], gipuzkoar eskubaloi jokalaria.
* [[Urtarrilaren 23]]a – [[Chan Vathanaka]], kanbodiar futbolaria.
* [[Urtarrilaren 24]]a – [[Miguel Díaz Montes]], nafar futbolaria.
* [[Urtarrilaren 27]]a – [[Georgina Rodríguez]], espainiar eta argentinar enpresaburua eta modeloa.
* [[Urtarrilaren 28]]a – [[Maluma]], kolonbiar [[reggaeton]] abeslari eta konpositorea.
==== Otsaila ====
* [[Otsailaren 1]]a – [[Julia Garner]], estatubatuar aktorea.
* [[Otsailaren 1]]a – [[Harry Styles]], britainiar abeslari, konpositore eta aktorea.
* [[Otsailaren 3]]a – [[Jokin Etxabe]], gipuzkoar txirrindularia.
* [[Otsailaren 4]]a – [[Unai Bilbao]], bizkaitar futbolaria.
* [[Otsailaren 4]]a – [[Kristina Higgins]], estatubatuar saskibaloiko jokalaria.
* [[Otsailaren 4]]a – [[Miguel Ángel López]], kolonbiar txirrindularia.
* [[Otsailaren 4]]a – [[Alexia Putellas]], kataluniar futbolaria, Emakumezkoen Urrezko Baloi sariaren irabazlea.
* [[Otsailaren 6]]a – [[Ezequiel Ávila]], argentinar futbolaria.
* [[Otsailaren 6]]a - [[Samantha Gilabert|Samantha]], espainiar abeslaria.
* [[Otsailaren 8]]a – [[Molly Burke]], kanadar youtuber eta aktibista.
* [[Otsailaren 9]]a – [[Lucas Egibar]], gipuzkoar [[snowboard]]laria.
* [[Otsailaren 10]]a – [[Seulgi]], hegokorear abeslari eta dantzaria.
* [[Otsailaren 11]] – [[Esther Arrojeria]], gipuzkoar eskubaloi jokalaria.
* [[Otsailaren 11]] – [[Andrea de la Nava]], bizkaitar futbolaria.
* [[Otsailaren 11]] – [[Musashi Suzuki]], japoniar futbolaria.
* [[Otsailaren 14]]a – [[Kristian Blummenfelt]], norvegiar triatloilaria.
* [[Otsailaren 14]]a – [[Júlia Creus Garcia]], kataluniar gimnasta, dantzaria, aktorea eta gidoilaria.
* [[Otsailaren 14]]a – [[David García Zubiria]], nafar futbolaria.
* [[Otsailaren 14]]a – [[Lucio Redivo]], argentinar saskibaloi jokalaria.
* [[Otsailaren 17]]a – [[Iñigo Celihueta]], gipuzkoar futbolaria.
* [[Otsailaren 18]]a – [[Ana Guerra]], espainiar abeslaria eta konpositorea.
* [[Otsailaren 18]]a – [[Alba Gutiérrez]], espainiar aktorea, dantzaria, zinema-zuzendaria eta gidoilaria.
* [[Otsailaren 18]]a – [[Tati Zaqui]], brasildar abeslaria eta dantzaria.
* [[Otsailaren 23]]a – [[Dakota Fanning]], estatubatuar aktorea.
* [[Otsailaren 24]]a – [[Aia Kruse]], gipuzkoar aktorea.
* [[Otsailaren 27]]a – [[Thaylor Lubanzadio]], bizkaitar futbolaria.
* [[Otsailaren 27]]a – [[Hou Yifan]], txinatar xake jokalaria.
* [[Otsailaren 28]]a – [[Karmele Gisasola]], bizkaitar herri-kirolaria.
==== Martxoa ====
* [[Martxoaren 1]]a – [[David Babunski]], mazedoniar futbolaria.
* [[Martxoaren 1]]a – [[Justin Bieber]], kanadar abeslaria.
* [[Martxoaren 2]]a – [[Nikkie de Jager|Nikkie de Jager, ''NikkieTutorials'']], herbehereetar makillatzailea eta edertasun gaiei buruz aritzen den bideoblogaria.
* [[Martxoaren 3]]a – [[Josué Dorrio]], bizkaitar futbolaria.
* [[Martxoaren 3]]a – [[Hikaru Naomoto]], japoniar futbolaria.
* [[Martxoaren 4]]a – [[Julen Monreal]], nafar futbolaria.
* [[Martxoaren 5]]a – [[Kévin Rodrigues]], portugaldar jatorriko lapurtar futbolaria.
* [[Martxoaren 9]]a – [[Nerea Ibarzabal]], bizkaitar bertsolari eta kazetaria.
* [[Martxoaren 10]]a – [[Bad Bunny]], puertorricar reggaeton eta trap abeslari eta konposatzailea.
* [[Martxoaren 11]] – [[Handré Pollard]], hegoafrikar errugbilaria.
* [[Martxoaren 12]]a – [[Christina Grimmie]], estatubatuar youtuber, abeslari, konpositore eta aktorea (h. [[2016]]).
* [[Martxoaren 13]]a – [[Erik Jaka]], gipuzkoar pilotaria.
* [[Martxoaren 14]]a – [[Goar Lopetegi]], gipuzkoar mendi lasterketaria.
* [[Martxoaren 15]]a – [[Georgia Taylor-Brown]], britainiar [[Triatloi|triatleta]].
* [[Martxoaren 16]]a – [[Camilo (abeslaria)|Camilo]], kolonbiar abeslari eta musikagilea.
* [[Martxoaren 19]]a – [[Imanol Corral]], bizkaitar futbolaria.
* [[Martxoaren 20]]a - [[R'Bonney Gabriel]], estatubatuar modeloa, moda-diseinatzailea, enpresaburua eta josketa-irakaslea.
* [[Martxoaren 20]]a – [[Adur Lasa|Adur Lasa, ''Lasa IV.a'']], nafar esku huskako pilotaria.
* [[Martxoaren 22]]a – [[Aliaksandra Sasnovih]], bielorrusiar tenislaria.
* [[Martxoaren 24]]a – [[Leonardo Demétrio]], brasildar saskibaloi jokalaria.
* [[Maiatzaren 25]]a – [[Justine Dufour-Lapointe]], estilo libreko eskiatzaile kanadarra.
* [[Martxoaren 26]]a – [[Michael Olunga]], kenyar futbolaria.
* [[Martxoaren 26]]a – [[Paige VanZant]], estatubatuar arte martzial mistoetako borrokalaria, wrestling borrokalaria eta modeloa.
* [[Martxoaren 27]]a – [[Oihana Zubikoa|Oihana Zubikoa Paniagua]], arabar aktorea.
* [[Martxoaren 28]]a – [[Aritz Elustondo]], gipuzkoar futbolaria.
* [[Martxoaren 31]] – [[Babalwa Latsha]], Eibar Rugby Taldeko hegoafrikar errugbilaria, Afrikako emakumezko lehen errugbilari profesionala.
* [[Martxoaren 31]] – [[Tyler Wright (surflaria)|Tyler Wright]], australiar surflaria.
==== Apirila ====
* [[Apirilaren 1]]a – [[Andoni Errasti]], gipuzkoar futbolaria.
* [[Apirilaren 2]]a – [[Ane Legarreta]], bizkaitar orkestra zuzendaria.
* [[Apirilaren 5]]a – [[Haizea Beruete]], nafar bertsolaria (h. [[2022]]).
* [[Apirilaren 5]]a – [[Simona Tabasco]], italiar aktorea.
* [[Apirilaren 7]]a – [[Asier Etxaburu]], bizkaitar futbolaria.
* [[Apirilaren 8]]a – [[Iker Hernández]], gipuzkoar futbolaria.
* [[Apirilaren 8]]a – [[Lourdes Oiarbide]], arabar txirrindularia.
* [[Apirilaren 9]]a – [[Danel Elezkano|Danel Elezkano, ''Elezkano II.a'']], bizkaitar pilotaria.
* [[Apirilaren 11]] – [[Duncan Laurence]], nederlandar egile abeslaria.
* [[Apirilaren 12]]a – [[Saoirse Ronan]], irlandar jatorriko estatubatuar aktorea.
* [[Apirilaren 15]]a – [[Shaunae Miller-Uibo]], bahamar atleta, [[200 metroko lasterketa|200 metro]]ko eta [[400 metroko lasterketa|400 metroko]] probetan aditua.
* [[Apirilaren 15]]a – [[Jorge Vea]], gipuzkoar izotz hockey jokalaria.
* [[Apirilaren 18]]a – [[Francisco Nicolás Gómez Iglesias|Francisco Nicolás Gómez Iglesias, ''Nikolas txikia'']], 2014 urtean ustez iruzurra egiteagatik atxiloturiko 20 urteko espainiar gaztea.
* [[Apirilaren 20]]a – [[Iker Azkarate]], gipuzkoar txirrindularia.
* [[Apirilaren 22]]a – [[Quentin Jauregui]], frantziar txirrindularia.
* [[Apirilaren 23]]a – [[Alberto Díaz Ortiz|Alberto Díaz]], andaluziar saskibaloi jokalaria.
* [[Apirilaren 26]]a – [[Iñigo Pradera Belar]], bizkaitar futbolari ohia.
* [[Apirilaren 27]]a – [[Ainhoa Hernández]], bizkaitar eskubaloi jokalaria.
* [[Apirilaren 28]]a – [[Milos Degenek]], australiar futbolaria.
* [[Apirilaren 28]]a – [[Mina Tanaka]], japoniar futbolaria.
* [[Apirilaren 29]]a – [[Ekain Zenitagoia]], bizkaitar futbolaria.
==== Maiatza ====
* [[Maiatzaren 1]]a – [[Mikel Arruabarrena Larrarte]], gipuzkoar poeta eta fisikaria.
* [[Maiatzaren 1]]a – [[Yaiza Lázaro]], bizkaitar saskibaloi-jokalaria.
* [[Maiatzaren 3]]a – [[Gorka Iturraspe]], bizkaitar futbolaria.
* [[Maiatzaren 5]]a – [[Belen Toimil]], galiziar atleta, pisu-jaurtiketan aditua.
* [[Maiatzaren 6]]a – [[Alexis Wineman]], estatubatuar modeloa eta pertsona autisten eskubideen aldeko ekintzailea.
* [[Maiatzaren 9]]a – [[Seydou Aboubacar]], bolikostar saskibaloi-jokalaria.
* [[Maiatzaren 12]]a – [[Katie Rain Hill]], estatubatuar idazle eta pertsona transgeneroen aldeko ekintzailea.
* [[Maiatzaren 13]]a – [[Maialen Gurbindo]], ''Chica Sobresalto'', nafar abeslaria.
* [[Maiatzaren 13]]a – [[Irati Idirin]], bizkaitar txirrindularia.
* [[Maiatzaren 13]]a – [[Arthur Iturria]], lapurtar errugbilaria.
* [[Maiatzaren 13]]a – [[Sergio Vez]], bizkaitar curling-jokalaria.
* [[Maiatzaren 17]]a – [[Devin Thomas]], estatubatuar saskibaloi jokalaria.
* [[Maiatzaren 17]]a – [[Ahmed Yasser]], qatartar futbolaria.
* [[Maiatzaren 18]]a – [[Iris Arnaiz]], asturiar futbolaria.
* [[Maiatzaren 18]]a – [[Nagore Osoro]], bizkaitar traineru estropadetako patroia.
* [[Maiatzaren 19]]a – [[Alberto Munarriz]], nafar waterpolo jokalaria.
* [[Maiatzaren 21]]a – [[Gemma Gili]], espainiar futbolaria.
* [[Maiatzaren 21]]a – [[Alexander Iriondo]], gipuzkoar futbolaria.
* [[Maiatzaren 22]]a – [[Xabier Erostarbe]], gipuzkoar esku huskako pilotaria.
* [[Maiatzaren 22]]a – [[Einar Galilea]], arabar futbolaria.
* [[Maiatzaren 24]]a – [[Emma McKeon]], australiar igerilaria.
* [[Maiatzaren 25]]a – [[Richie Mo'unga]], zeelandaberritar errugbilaria.
* [[Maiatzaren 25]]a – [[Aly Raisman]], estatubatuar gimnasta artistikoa eta modeloa.
* [[Maiatzaren 26]]a – [[Altair Reyes]], arabar futbolaria.
* [[Maiatzaren 27]]a – [[Aymeric Laporte]], frantziar futbolaria.
* [[Maiatzaren 29]]a – [[Dejan Todorović]], serbiar saskibaloi jokalaria.
* [[Maiatzaren 31]] – [[Maitane Salinas]], nafar errugbilaria.
==== Ekaina ====
* [[Ekainaren 1]]a – [[Tilly Mandelbrot]], frantziar aktore eta dantzaria.
* [[Ekainaren 7]]a – [[José María Pan]], arabar futbolaria.
* [[Ekainaren 8]]a - [[Jon Vega Villasante]], espainiar futbolaria.
* [[Ekainaren 8]]a – [[Song Yoo-jung]], hegokorear aktorea eta modeloa (h. [[2021]]).
* [[Ekainaren 11]] – [[Ivana Baquero]], kataluniar aktore eta modeloa.
* [[Ekainaren 11]] – [[Jessica Fox]], australiar piraguista.
* [[Ekainaren 13]]a – [[Deepika Kumari]], indiar [[Arkularitza|arkularia]].
* [[Ekainaren 14]]a – [[Ander Romarate]], gipuzkoar igerilari paralinpikoa.
* [[Ekainaren 15]]a – [[Emma Boada]], kataluniar eskubaloi jokalaria.
* [[Ekainaren 15]]a – [[Jisca Kalvanda]], frantziar aktorea.
* [[Ekainaren 15]]a – [[Iñaki Williams]], bizkaitar futbolaria.
* [[Ekainaren 16]]a – [[Isabella Echeverri]], kolonbiar futbolaria.
* [[Ekainaren 16]]a – [[Victor Monteiro]], portugaldar futbolaria.
* [[Ekainaren 17]]a – [[Maika Brust]], baxenafar errugbilaria.
* [[Ekainaren 18]]a - [[Álvaro Martín (atleta)|Álvaro Martín]], espainiar atleta, ibilketa atletikoan espezializatua.
* [[Ekainaren 21]]a – [[Laure Sansus]], frantziar errugbilaria.
* [[Ekainaren 22]]a – [[Sébastien Haller]], bolikostar futbolaria.
* [[Ekainaren 22]]a – [[Teddy Quinlivan]], estatubatuar emakumezko modelo transgeneroa.
* [[Ekainaren 25]]a – [[Ainhoa Alvarez]], bizkaitar futbolaria.
* [[Ekainaren 27]]a – [[Mary Al-Atrash]], palestinar igerilaria.
* [[Ekainaren 28]]a – [[Juan del Campo Hernández]], bizkaitar alpetar eskiatzailea.
* [[Ekainaren 29]]a – [[Elina Born]], estoniar abeslaria.
==== Uztaila ====
* [[Uztailaren 1]]a – [[Valentina Fluchaire]], mexikar emakumezko edertasun modelo transgeneroa, 2020ko ''[[Miss International Queen]]''.
* [[Uztailaren 5]]a – [[Rianna Jarrett]], irlandar futbolaria.
* [[Uztailaren 9]]a – [[Hugh Carthy]], ingeles txirrindularia.
* [[Uztailaren 12]]a – [[Kanako Momota]], [[japoniar idol]] abeslaria, ''[[Momoiro Clover Z]]'' taldeko liderra.
* [[Uztailaren 13]]a – [[Ivana Andrés]], espainiar futbolaria.
* [[Uztailaren 13]]a – [[Malcolm Marx]], hegoafrikar errugbilaria.
* [[Uztailaren 14]]a - [[Bibi Bourelly]], alemaniar-estatubatuar egile abeslaria.
* [[Uztailaren 15]]a – [[Endika Galarza]], bizkaitar futbolaria.
* [[Uztailaren 17]]a - [[Kali Uchis]], kolonbiar-estatubatuar egile abeslaria, ekoizlea, aktorea, zuzendaria, diseinatzailea eta enpresaburua.
* [[Uztailaren 18]]a – [[Iñigo Zubiri]], nafar futbolaria.
* [[Uztailaren 19]]a - [[Lucas Torró]], espainiar futbolaria.
* [[Uztailaren 22]]a – [[Shane Hammink]], estatubatuar-herbeheretar saskibaloi jokalaria.
* [[Uztailaren 22]]a – [[Pol Monen]], kataluniar aktorea.
* [[Uztailaren 23]]a – [[Claudia Salas]], espainiar aktorea.
* [[Uztailaren 28]]a – [[Iñaki Artola]], gipuzkoar esku huskako pilotaria.
* [[Uztailaren 30]]a – [[Esty Quesada]], bizkaitar youtuber eta aktorea.
==== Abuztua ====
* [[Abuztuaren 2]]a – [[Eider Merino]], bizkaitar txirrindularia.
* [[Abuztuaren 4]]a – [[Julen Jiménez]], bizkaitar aktorea.
* [[Abuztuaren 5]]a – [[Yasin Iribarren]], nafar futbolaria.
* [[Abuztuaren 6]]a - [[Marta Fernández Infante]], espainiar igerilari paralinpikoa.
* [[Abuztuaren 7]]a – [[Eneko Otaño]], gipuzkoar aizkolaria.
* [[Abuztuaren 12]]a – [[Joselyn Brea]], venezuelar-espainiar kirolaria, triatloian eta duatloian aditua.
* [[Abuztuaren 19]]a – [[Fernando Gaviria]], kolonbiar txirrindularia.
* [[Abuztuaren 23]]a – [[August Ames]], kanadar aktore pornografiko eta modeloa (h. [[2017]]).
* [[Abuztuaren 23]]a – [[Shoya Nakajima]], japoniar futbolaria.
* [[Abuztuaren 27]]a – [[Ander Aldai]], bizkaitar futbolaria.
==== Iraila ====
* [[Irailaren 1]]a – [[Myo Ko Ko San]], birmaniar modeloa eta LGBT pertsonen eskubideen aldeko ekintzailea.
* [[Irailaren 3]]a – [[María Mercedes Coroy]], guatemalar aktore [[Kaktxikelera|kaktxikela]].
* [[Irailaren 4]]a – [[Akari Kurishima]], japoniar futbolaria.
* [[Irailaren 4]]a – [[Virginia Torrecilla]], espainiar futbolaria.
* [[Irailaren 7]]a – [[Rubén González Alves]], bizkaitar futbolaria.
* [[Irailaren 10]]a – [[Aitor Morcillo]], gipuzkoar futbolaria.
* [[Irailaren 11]] – [[Jaylon Brown]], estatubatuar saskibaloi jokalaria.
* [[Irailaren 11]] – [[Jordi el Niño Polla]], espainiar aktore pornografikoa.
* [[Irailaren 12]]a – [[RM (raperoa)|RM]], hegokorear raperoa, dantzaria, konpositorea, ekoizlea eta modeloa.
* [[Irailaren 12]]a – [[Elina Svitolina]], ukrainar tenislaria.
* [[Irailaren 15]]a – [[Wout van Aert]], [[flandria]]r ziklo-kroslaria, [[Ziklo-kroseko Munduko Txapelketa|Munduko Txapelketa]] hiru aldiz irabazitakoa.
* [[Irailaren 16]]a – [[Itziar Zabala (eskalatzailea)|Itziar Zabala]], bizkaitar eskalatzailea.
* [[Irailaren 19]]a – [[Olivia Lua]], estatubatuar aktore pornografikoa (h. [[2018]]).
* [[Irailaren 20]]a - [[Mathilde Ollivier]], frantziar aktorea, modeloa eta zinema ekoizlea.
* [[Irailaren 23]]a – [[Sepideh Qolian]], irandar ekintzaile politikoa.
* [[Irailaren 24]]a – [[Marina Amaral]], brasildar artista.
* [[Irailaren 26]]a – [[Marcell Jacobs]], italiar atleta.
* [[Irailaren 28]]a – [[Pello Olaberria]], gipuzkoar txirrindularia.
* [[Irailaren 30]]a – [[Iñaki Berastegi]], nafar kirol kazetaria.
* [[Irailaren 30]]a – [[Aliya Mustafina]], errusiar gimnasta artistikoa.
==== Urria ====
* [[Urriaren 3]]a – [[Kepa Arrizabalaga]], bizkaitar futbolaria.
* [[Urriaren 4]]a – [[Tania Álvarez Yates]], galiziar piraguista eta kayaklaria.
* [[Urriaren 15]]a – [[Jhon Steven Mondragón Dosman]], kolonbiar futbolaria.
* [[Urriaren 16]]a – [[Tarsicio Aguado]], nafar futbolaria.
* [[Urriaren 24]]a – [[Armindo Tué Na Bangna]], ginear-portugaldar futbolaria.
* [[Urriaren 24]]a – [[Naomichi Ueda]], japoniar futbolaria.
* [[Urriaren 25]]a – [[Sara Gil de la Vega]], kataluniar eskubaloi jokalaria.
* [[Urriaren 26]]a – [[Behm (abeslaria)|Behm]], finlandiar abeslari eta kantautorea.
* [[Urriaren 28]]a – [[Alejandro Catena]], espainiar futbolaria.
* [[Urriaren 28]]a – [[Maro Itoje]], ingeles errugbi jokalaria.
* [[Urriaren 29]]a – [[Lilia Kisaragi|Lilia Kisaragi, ''Kokoro'']], japoniar emakumezko modelo eta abeslari transgeneroa.
==== Azaroa ====
* [[Azaroaren 1]]a – [[Lara Gonzalez Duarte]], gipuzkoar saskibaloi-jokalaria.
* [[Azaroaren 3]]a – [[Aritz Eguaras]], nafar futbolaria.
* [[Azaroaren 4]]a - [[Laura Aliaga]], espainiar saskibaloi-jokalaria.
* [[Azaroaren 7]]a – [[Lorea Ibarzabal]], espainiar atleta, [[800 metroko lasterketa]]n aditua.
* [[Azaroaren 7]]a – [[Jabulani Linje]], malawiar futbolaria.
* [[Azaroaren 8]]a – [[Darío Brizuela]], gipuzkoar saskibaloi jokalaria.
* [[Azaroaren 8]]a – [[Federica Mingolla]], italiar eskalatzaile eta mendigoizalea.
* [[Azaroaren 10]]a – [[Takuma Asano]], japoniar futbolaria.
* [[Azaroaren 10]]a – [[Andre De Grasse]], kanadar atleta.
* [[Azaroaren 10]]a – [[Borja Mendia]], bizkaitar saskibaloi jokalaria.
* [[Azaroaren 10]]a – [[Jon Rahm]], bizkaitar golf-jokalaria.
* [[Azaroaren 12]]a – [[Janet Devlin]], irlandar abeslaria.
* [[Azaroaren 15]]a – [[Teresa Errandonea]], gipuzkoar atleta, [[oztopo lasterketa]]n aditua.
* [[Azaroaren 16]]a – [[Moses Kingsley]], nigeriar saskibaloi jokalaria.
* [[Azaroaren 21]]a – [[Martin Bengoa]], bizkaitar futbolaria.
* [[Azaroaren 23]]a – [[Maddi Ane Txoperena]], lapurtar kazetaria, bertsolaria eta feminista.
* [[Azaroaren 29]]a – [[Amaia Elizagoien]], nafar bertsolaria, idazlea eta ipuin-kontalaria.
==== Abendua ====
* [[Abenduaren 4]]a – [[Francine Garcia]], filipinar emakumezko aktore eta modelo transgeneroa.
* [[Abenduaren 6]]a – [[Giannis Antetokounmpo]], greziar saskibaloi jokalaria.
* [[Abenduaren 6]]a - [[Pauline Harmange]], frantziar idazlea eta feminista.
* [[Abenduaren 7]]a – [[Yuzuru Hanyu]], japoniar patinatzaile artistikoa.
* [[Abenduaren 8]]a – [[Raheem Sterling]], jamaikar-britainiar futbolaria.
* [[Abenduaren 11]] – [[Jéssica Silva]], portugaldar futbolaria.
* [[Abenduaren 13]]a – [[Camila Naviliat]], uruguaiar palaria.
* [[Abenduaren 14]]a - [[Laura Ugarte]], nafar saskibaloi jokalari paralinpikoa.
* [[Abenduaren 15]]a - [[Elisabet Casanovas]], kataluniar aktorea.
* [[Abenduaren 19]]a – [[Elena Ibarbia]], donostiar modeloa.
* [[Abenduaren 28]]a – [[Adam Peaty]], britainiar igerilaria.
* [[Abenduaren 30]]a – [[Ander Imaz]], gipuzkoar pilotaria.
* [[Abenduaren 31]] – [[Asier Usarraga]], gipuzkoar errugbilaria.
==== Egun ezezaguna edo zehaztugabea ====
* [[Alaitz Imaz]], gipuzkoar segalaria.
* [[Amaia Iraundegi]], gipuzkoar aktorea.
* [[Amaiur Blasco]], lapurtar idazlea.
* [[Ana Arsuaga]], ''Verde Prato'', gipuzkoar musikari eta margolaria.
* [[Ane Garcia Lopez]], gipuzkoar itzultzaile eta abeslaria.
* [[Dom Campistron]], nafar ilustratzaile grafiko eta marrazkilari feminista lesbiana.
* [[Eider Urkola Ezeiza]], gipuzkoar ikertzailea eta kazetaria.
* [[Ibrahima Balde]], ginear auto-mekanikaria, [[Amets Arzallus]]ekin batera [[Zilarrezko Euskadi Saria]]ren irabazle.
* [[Ione Basterra]], txirrindularitza egokituaren [[hand bike]] disziplinako gipuzkoar kirolaria (h. [[2019]]).
* [[Josu Calvo Aurrekoetxea]], bizkaitar fisikari eta astrofisikoa.
* [[Julen Ibarrola]], arabar gazte ekintzailea, errotulki batekin pintaketa bat egin eta [[terrorismoa goratzea]]gatik gartzelaratua.
* [[Lore Zumeta]], gipuzkoar matematikaria.
* [[Olatz Vázquez]], bizkaitar kazetari eta argazkilaria (h. [[2021]]).
* [[Paula Amilburu]], arabar bertsolaria.
* [[Beatriz Álvarez-Guerra]], espainiar aktorea (h. [[2022]]).
== Heriotzak ==
==== Urtarrila ====
* [[Urtarrilaren 1]]a – [[Julia Klaudia Gabilondo]], bizkaitar idazlea (j. [[1902]]).
* [[Urtarrilaren 1]]a – [[Cesar Romero]], estatubatuar aktorea (j. [[1907]]).
* [[Urtarrilaren 2]]a – [[Rafael Altsua]], gipuzkoar futbolaria, eraila (j. [[1923]]).
* [[Urtarrilaren 4]]a – [[Jean Bichindaritz]], lapurtar errugbilaria (j. [[1928]]).
* [[Urtarrilaren 5]]a – [[Eliška Junková]], txekoslovakiar pilotua, automobilismoaren historian emakume nabarmenetakoa (j. [[1900]]).
* [[Urtarrilaren 12]]a – [[Samuel Bronston]], [[besarabia]]r jatorriko estatubatuar zinema ekoizlea (j. [[1908]]).
* [[Urtarrilaren 14]]a – [[Federica Montseny]], Madrilen jaiotako kataluniar anarkista eta idazlea (j. [[1905]]).
* [[Urtarrilaren 14]]a – [[Delio Rodríguez]], galiziar txirrindularia (j. [[1916]]).
* [[Urtarrilaren 15]]a – [[Georges Cziffra]], hungariar piano jotzailea (j. [[1921]]).
* [[Urtarrilaren 15]]a – [[Harry Nilsson]], estatubatuar abeslari eta egile abeslaria (j. [[1941]]).
* [[Urtarrilaren 17]]a – [[Chung Il-kwon]], Hego Koreako politikari, diplomazialari eta soldadua (j. [[1917]]).
* [[Urtarrilaren 20]]a – [[Matt Busby]], eskoziar futbolari eta entrenatzailea (j. [[1909]]).
* [[Urtarrilaren 20]]a – [[Ľubor Kresák]], eslovakiar astronomoa (j. [[1927]]).
* [[Urtarrilaren 22]]a – [[Jean-Louis Barrault]], frantziar antzezle eta antzerki-zuzendaria (j. [[1910]]).
* [[Urtarrilaren 22]]a – [[Telly Savalas]], estatubatuar aktorea (j. [[1922]]).
* [[Urtarrilaren 28]]a – [[Frank Hardy]], australiar idazle eta ezkertiar politiko eta ekinzailea (j. [[1917]]).
* [[Urtarrilaren 29]]a – [[Jakobína Sigurðardóttir]], islandiar idazlea (j. [[1918]]).
* [[Urtarrilaren 30]]a – [[Loris Malaguzzi]], italiar pedagogoa (j. [[1920]]).
* [[Urtarrilaren 31]] – [[Pierre Boulle]], frantziar idazlea (j. [[1912]]).
==== Otsaila ====
* [[Otsailaren 1]]a – [[Jean-Paul-Marie Vincent]], frantziar apezpikua, [[Baionako elizbarrutia|Baionako apezpikua]] izandakoa (j. [[1911]]).
* [[Otsailaren 2]]a – [[Marija Gimbutas]], Neolitoko eta Brontze Aroko Europako kulturak ikertu zituen lituaniar-estatubatuar arkeologoa (j. [[1921]]).
* [[Otsailaren 2]]a – [[Otto Kippes]], alemaniar apaiz katoliko eta astronomo zaletua (j. [[1905]]).
* [[Otsailaren 4]]a – [[Fred de Bruyne]], belgikar txirrindularia (j. [[1930]]).
* [[Otsailaren 5]]a – [[Hermann J. Abs]], alemaniar bankaria (j. [[1901]]).
* [[Otsailaren 6]]a – [[Joseph Cotten]], estatubatuar aktorea (j. [[1905]]).
* [[Otsailaren 6]]a – [[Jack Kirby]], estatubatuar komikigilea, superheroien marrazkigile artean nagusitzat hartua (j. [[1917]]).
* [[Otsailaren 6]]a – [[Luis Alberto Sánchez]], peruar poligrafoa, politikaria eta hezitzailea (j. [[1900]]).
* [[Otsailaren 6]]a – [[Luis Taberna Tompes]], nafar musikari, organojole eta irakaslea (j. [[1909]]).
* [[Otsailaren 7]]a – [[Witold Lutosławski]], poloniar musikagilea, Poloniako XX. mendeko musikagile handientzat hartua (j. [[1913]]).
* [[Otsailaren 9]]a – [[Howard Martin Temin]], estatubatuar biologoa, 1975eko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (j. [[1934]]).
* [[Otsailaren 11]] – [[Mercedes Comaposada]], espainiar aktibista, ''Mujeres Libres'' erakundearen sortzaileetakoa (j. [[1901]]).
* [[Otsailaren 11]] – [[William Conrad]], estatubatuar aktorea (j. [[1920]]).
* [[Otsailaren 11]] – [[Paul Feyerabend]], austriar filosofoa (j. [[1924]]).
* [[Otsailaren 11]] – [[Vincent Wigglesworth]], britainiar [[entomologia|entomologoa]] (j. [[1899]]).
* [[Otsailaren 12]]a – [[Donald Judd]], estatubatuar artista (j. [[1928]]).
* [[Otsailaren 14]]a – [[Andrei Txikatilo|Andrei Txikatilo, ''Rostoveko Harakina'']], sobietar serieko hiltzailea (j. [[1936]]).
* [[Otsailaren 22]]a – [[Hans Hürlimann]], [[Suitzako Konfederazioko presidente]]a (j. [[1918]]).
* [[Otsailaren 23]]a – [[Manfredo Tafuri]], italiar arkitektoa eta arkitekturaren historialaria (j. [[1935]]).
* [[Otsailaren 24]]a – [[Dinah Shore]], estatubatuar jazz eta herri-musikako abeslaria (j. [[1916]]).
* [[Otsailaren 28]]a – [[Olivier Alain]], frantziar konpositore, organista eta musikologoa (j. [[1918]]).
* [[Otsailaren 28]]a – [[Jesús Lasterra]], nafar margolari eta grabatzailea (j. [[1931]]).
==== Martxoa ====
* [[Martxoaren 4]]a – [[John Candy]], kanadar aktorea (j. [[1950]]).
* [[Martxoaren 6]]a – [[Mélina Mercouri]], greziar aktorea (j. [[1920]]).
* [[Martxoaren 6]]a – [[Ken Noritake]], japoniar futbolaria (j. [[1922]]).
* [[Martxoaren 9]]a – [[Charles Bukowski]], estatubatuar idazlea (j. [[1920]]).
* [[Martxoaren 9]]a – [[Fernando Rey]], espainiar zinema, telebista eta antzerkiko aktorea (j. [[1917]]).
* [[Martxoaren 13]]a – [[Cándido Gardoi]], ''Makala'', euskal herritar futbolari eta pilotaria (j. [[1921]]).
* [[Martxoaren 20]]a – [[Enrique Molina]], espainiar poeta (j. [[1930]]).
* [[Martxoaren 22]]a – [[Walter Lantz]], estatubatuar animatzaile, zuzendari eta ekoizlea (j. [[1899]]).
* [[Martxoaren 23]]a – [[Giulietta Masina]], italiar aktorea (j. [[1921]]).
* [[Martxoaren 23]]a – [[Álvaro del Portillo]], espaniar apezpikua eta [[Opus Dei]]ko prelatua (j. [[1914]]).
* [[Martxoaren 24]]a – [[María Guerrero López]], espainiar aktorea (j. [[1906]]).
* [[Martxoaren 25]]a – [[Max Petitpierre]], [[Suitzako Konfederazioko presidente]]a (j. [[1899]]).
* [[Martxoaren 26]]a – [[Whina Cooper]], zeelandaberritar irakasle, historialari eta ekintzailea (j. [[1895]]).
* [[Martxoaren 26]]a – [[Widad Hamdi]], egiptoar aktorea, 600 pelikula baino gehiagotan protagonista izandakoa (j. [[1924]]).
* [[Martxoaren 28]]a – [[Eugène Ionesco]], errumaniar jatorriko frantziar idazlea (j. [[1909]]).
* [[Martxoaren 31]] – [[Léon Degrelle]], Belgikako eskuin muturreko buruzagia eta [[Waffen SS]] guda-talde nazien [[valonia]]r ofiziala (j. [[1906]]).
* [[Martxoaren 31]] – [[José Escobar|Jose Escobar]], kataluniar komikigilea (j. [[1908]]).
* [[Martxoaren 31]] – [[Henri Gouhier]], frantziar idazle eta filosofoa (j. [[1898]]).
==== Apirila ====
* [[Apirilaren 1]]a – [[Robert Doisneau]], frantziar argazkilaria (j. [[1912]]).
* [[Apirilaren 4]]a – [[Gabriella Mészáro]], hungariar gimnasta (j. [[1913]])
* [[Apirilaren 5]]a – [[Kurt Cobain]], [[Nirvana (musika taldea)|Nirvana]] taldeko abeslaria, musikagilea eta gitarra-jotzailea (j. [[1967]]).
* [[Apirilaren 6]]a – [[Juvénal Habyarimana]], [[Ruanda]]ko presidentea (j. [[1937]]).
* [[Apirilaren 6]]a – [[Cyprien Ntaryamira]], [[Burundi]]ko presidentea (j. [[1955]]).
* [[Apirilaren 6]]a - [[Áureo Rebolé Eguaras]], nafar eskultorea (j. [[1910]]).
* [[Apirilaren 7]]a – [[Golo Mann]], alemaniar historialari eta saiakeragilea (j. [[1909]]).
* [[Apirilaren 7]]a – [[Agathe Uwilingiyimana]], [[Ruanda]]ko lehen ministroa (j. [[1953]]).
* [[Apirilaren 8]]a – [[Marcelino Galatas]], eusko-filipinar futbolaria (j. [[1903]]).
* [[Apirilaren 14]]a – [[Bernt Engelmann]], alemaniar idazlea (j. [[1921]]).
* [[Apirilaren 15]]a – [[José Antimasberes|José Antimasberes, ''El gitanico de Añorbe'']], nafar kale-dantzari ijito eta nomada (j. [[1933]]).
* [[Apirilaren 16]]a – [[Ralph Ellison]], estatubatuar idazlea (j. [[1914]]).
* [[Apirilaren 17]]a – [[Roger Wolcott Sperry]], estatubatuar neurobiologoa, 1981eko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (j. [[1913]]).
* [[Apirilaren 21]]a – [[Raúl Soldi]], argentinar margolaria, Argentinako [[espresionismo]]aren ordezkari nagusietako bat (j. [[1905]]).
* [[Apirilaren 22]]a – [[Richard Nixon]], [[Ameriketako Estatu Batuetako presidenteen zerrenda|Ameriketako Estatu Batuetako 37. Presidentea]] (j. [[1913]]).
* [[Apirilaren 30]]a – [[Roland Ratzenberger]], 1 Formulako austriar pilotua, istripu baten ondorioz (j. [[1960]]).
==== Maiatza ====
* [[Maiatzaren 1]]a – [[Ayrton Senna]], [[1 Formula]]ko brasildar pilotua, aditu askoren ustez [[Juan Manuel Fangio]] ondoren izan den handiena (j. [[1960]]).
* [[Maiatzaren 2]]a – [[Louis Calaferte]], frantziar eleberrigilea (j. [[1928]]).
* [[Maiatzaren 2]]a – [[Ida Gramcko]], venezuelar idazlea (j. [[1924]]).
* [[Maiatzaren 5]]a – [[Bernard Dort]], frantziar antzerki-kritikaria (j. [[1929]]).
* [[Maiatzaren 5]]a – [[Mario Quintana]], brasildar poeta (j. [[1906]]).
* [[Maiatzaren 7]]a – [[Mpinga Kasenda]], [[Zaire]]ko lehen ministroa (j. [[1937]]).
* [[Maiatzaren 8]]a – [[George Peppard]], estatubatuar aktorea (j. [[1928]]).
* [[Maiatzaren 9]]a – [[Anni Albers]], alemaniar ehungintzako-diseinatzailea, margolaria eta diseinatzailea (j. [[1899]]).
* [[Maiatzaren 11]] – [[Angel Urrutia Iturbe]], nafar poeta, argitaratzaile eta ekintzaile kulturala, ''[[Río Arga. Revista navarra de poesía]]'' aldizkariaren zuzendaria eta sortzaileetako bat (j. [[1933]]).
* [[Maiatzaren 12]]a – [[Roy J. Plunkett]], estatubatuar kimikaria, [[tefloi]]aren asmatzailea (j. [[1910]]).
* [[Maiatzaren 16]]a – [[Alain Cuny]], frantziar aktorea (j. [[1908]]).
* [[Maiatzaren 16]]a - [[German Aldama]], bizkaian aritutako arabar apaiz katolikoa (j. [[1918]]).
* [[Maiatzaren 17]]a – [[Irène Hamoir]], belgikar poeta, saiakeragile eta artista, Belgikako [[surrealismo]]aren pertsonalitate garrantzitsuenetarikoa (j. [[1906]]).
* [[Maiatzaren 19]]a – [[Jacqueline Bouvier Kennedy]], Ameriketako Estatu Batuetako [[lehen dama]] (j. [[1929]]).
* [[Maiatzaren 19]]a – [[Luis Ocaña]], espainiar txirrindularia, historiako txirrindulari onenetako bat (j. [[1945]]).
* [[Maiatzaren 21]]a – [[Giovanni Goria]], [[Italiako lehen ministroen zerrenda|Italiako lehen ministroa]] (j. [[1943]]).
* [[Maiatzaren 23]]a – [[Jon Bilbao Azkarreta]], euskal gaien ikertzaile eta bibliografoa (j. [[1914]]).
* [[Maiatzaren 24]]a – [[John Wain]], ingeles poeta eta saiakera-idazlea (j. [[1925]]).
* [[Maiatzaren 29]]a – [[Erich Honecker]], [[Alemaniako Errepublika Demokratikoa|Alemaniako Errepublika Demokratikoko]] estatu burua (j. [[1912]]).
* [[Maiatzaren 30]]a – [[Marcel Bich]], frantziar enpresa-gizona, [[Bic Cristal]] bolalumaren sortzailea (j. [[1914]]).
* [[Maiatzaren 30]]a – [[Juan Carlos Onetti]], uruguaiar idazlea (j. [[1909]]).
==== Ekaina ====
* [[Ekainaren 1]]a – [[Joaquín Pérez Villanueva]], espainiar historialaria (j. [[1910]]).
* [[Ekainaren 3]]a – [[Aída Cartagena Portalatín]], dominikar idazlea, poeta, kontalari eta saiakeragilea (j. [[1918]]).
* [[Ekainaren 4]]a – [[Massimo Troisi]], italiar aktore, gidoigile eta zinema zuzendaria (j. [[1953]]).
* [[Ekainaren 5]]a – [[Federico Clavería]], eusko-estatubatuar ''marine''a, Pazifikoko Gerran gerra-korrespontsal gisa aritu zena (j. [[1908]]).
* [[Ekainaren 5]]a – [[Thaddée Nsengiyumva]], ruandar apezpiku katolikoa (j. [[1949]]).
* [[Ekainaren 5]]a – [[Joseph Ruzindana]], ruandar apezpiku katolikoa (j. [[1943]]).
* [[Ekainaren 7]]a – [[Vincent Nsengiyumva]], ruandar artzapezpiku katolikoa (j. [[1936]]).
* [[Ekainaren 9]]a – [[Jan Tinbergen]], herbeheretar ekonomialari eta estatistikaria, 1969ko [[Ekonomiako Nobel Saria]] (j. [[1903]]).
* [[Ekainaren 10]]a – [[Nils Holmer]], suediar hizkuntzalaria (j. [[1904]]).
* [[Ekainaren 10]]a – [[Edward Kienholz]], estatubatuar eskultorea (j. [[1927]]).
* [[Ekainaren 11]] – [[Manolita Piña]], espainiar margolari eta supermendebetekoa, 111 urterekin (j. [[1883]]).
* [[Ekainaren 13]]a – [[James B. Pollack]], estatubatuar astrofisikaria (j. [[1938]]).
* [[Ekainaren 14]]a – [[Henry Mancini]], pelikuletarako musika sortzaile estatubatuarra (j. [[1924]]).
* [[Ekainaren 14]]a – [[Marcel Mouloudji]], frantziar abeslaria, idazlea eta antzezlea (j. [[1922]]).
* [[Ekainaren 15]]a – [[Carmen Bravo-Villasante]], espainiar filologoa, folklorista eta itzultzailea, aitzindaria unibertsitateko haur-literatura ikasten (j. [[1918]]).
* [[Ekainaren 15]]a – [[Manos Hatzidakis]], greziar musikagilea (j. [[1925]]).
* [[Ekainaren 19]]a – [[Lauro Olmo]], galiziar idazlea (j. [[1922]]).
* [[Ekainaren 22]]a – [[Jorgjia Filçe-Truja]], albaniar sopranoa, Albaniako musika lirikoaren ikonoetako bat (j. [[1907]]).
* [[Ekainaren 23]]a – [[Juan Antonio Castro Izagirre]], gipuzkoar militarra, Espainiako eta Frantziako itsas armadetan aritutakoa (j. [[1911]]).
==== Uztaila ====
* [[Uztailaren 2]]a – [[Justo Garate]], gipuzkoar sendagilea, euskal gaietan aditua eta gaztelaniazko idazlea (j. [[1900]]).
* [[Uztailaren 3]]a – [[Zelma Watson George]], afro-amerikar opera-abeslari, musikologo eta diplomatikoa (j. [[1903]]).
* [[Uztailaren 4]]a – [[Juan Gil-Albert]], espainiar olerkari eta idazlea (j. [[1904]]).
* [[Uztailaren 7]]a – [[Kastora Irigoien]], bizkaitar panderojolea (j. [[1908]]).
* [[Uztailaren 8]]a – [[Kim Il-sung]], [[Ipar Korea]]ko buruzagi komunista (j. [[1912]]).
* [[Uztailaren 9]]a – [[Ángel Zuñiga]], nafar kazetaria (j. [[1911]]).
* [[Uztailaren 11]] – [[Gary Kildall]], estatubatuar informatikari eta enpresaburua, ''CP/M'' sistema eragilearen sortzailea (j. [[1942]]).
* [[Uztailaren 12]]a – [[Irena Krzywicka]], poloniar feminista, idazlea, itzultzailea eta emakumeen eskubideen aldeko ekintzailea (j. [[1899]]).
* [[Uztailaren 13]]a – [[Santos Begiristain]], nafar apaiz katolikoa (j. [[1908]]).
* [[Uztailaren 14]]a – [[Robert Jungk]], austriar idazle eta militante ekologista (j. [[1913]]).
* [[Uztailaren 16]]a – [[Julian Seymour Schwinger]], estatubatuar fisikaria, 1965eko [[Fisikako Nobel Saria]] (j. [[1918]]).
* [[Uztailaren 17]]a – [[Jean Borotra]], euskal tenislaria, "Les Quatre Mousquetaires" taldeko kidea (j. [[1898]]).
* [[Uztailaren 19]]a – [[Rudolf Firkušný]], txekiar piano-jotzaile eta musikagilea (j. [[1912]]).
* [[Uztailaren 19]]a – [[Ángel Salas]], bizkaitar hegazkinlaria, [[Espainiako Gerra Zibila Euskal Herrian|Gerra Zibil]] garaian [[aparteko hegazkinlari]] izandakoa (j. [[1906]]).
* [[Uztailaren 20]]a – [[Paul Delvaux]], belgikar margolari surrealista (j. [[1897]]).
* [[Uztailaren 21]]a – [[Pere Calders i Rossinyol]], kataluniar idazle eta marrazkigilea (j. [[1912]]).
* [[Uztailaren 25]]a – [[Erkki Kairamo]], finlandiar arkitektoa (j. [[1936]]).
* [[Uztailaren 27]]a – [[Kevin Carter]], hegoafrikar kazetaritza-argazkilaria (j. [[1960]]).
* [[Uztailaren 27]]a – [[Rosa Chacel]], espainiar idazlea (j. [[1898]]).
* [[Uztailaren 29]]a – [[Dorothy Crowfoot Hodgkin]], britaniar kimikari eta unibertsitateko irakaslea, 1964ko [[Kimikako Nobel Saria]] (j. [[1910]]).
==== Abuztua ====
* [[Abuztuaren 4]]a – [[Giovanni Spadolini]], [[Italia]]ko 44. lehen ministroa (j. [[1925]]).
* [[Abuztuaren 6]]a – [[Domenico Modugno]], italiar abeslaria (j. [[1928]]).
* [[Abuztuaren 8]]a – [[Leonid Leonov]], sobietar eleberrigilea (j. [[1899]]).
* [[Abuztuaren 11]] – [[Atxo Apellaniz]], euskal alpinista eta TVEko ''[[Al filo de lo imposible]]'' saioko kolaboratzailea (j. [[1954]]).
* [[Abuztuaren 11]] – [[Peter Cushing]], ingeles aktorea (j. [[1913]]).
* [[Abuztuaren 13]]a – [[Manfred Wörner]], alemaniar politikaria, [[NATO]]ren 7. Idazkari orokorra (j. [[1934]]).
* [[Abuztuaren 14]]a – [[Elias Canetti]], austriar-britainiar idazlea, 1981eko [[Literaturako Nobel Saria]] (j. [[1905]]).
* [[Abuztuaren 17]]a – [[Jack Sharkey]], estatubatuar boxeolaria (j. [[1902]]).
* [[Abuztuaren 18]]a – [[Martin Cahill]], [[Dublin]] hiriko irlandar kriminal nabarmena (j. [[1949]]).
* [[Abuztuaren 18]]a – [[Richard Laurence Millington Synge]], britainiar kimikaria, 1952ko [[Kimikako Nobel Saria]] (j. [[1914]]).
* [[Abuztuaren 19]]a – [[Linus Pauling]], estatubatuar kimikaria, 1954ko [[Kimikako Nobel Saria]] eta 1962ko [[Bakearen Nobel Saria]] (j. [[1901]]).
* [[Abuztuaren 19]]a - [[Manuel Valencia Remón]], espainiar militar, abokatu eta politikari frankista (j. [[1914]]).
* [[Abuztuaren 20]]a – [[Luis Pedro Peña Santiago]], gipuzkoar etnologo eta mendizalea eta [[Aranzadi Zientzia Elkartea|Aranzadi Zientzia Elkarteko]] kide nabarmena (j. [[1933]]).
* [[Abuztuaren 27]]a – [[Roberto Goyeneche|Roberto Goyeneche ''El Polaco'']], euskal jatorriko argentinar tango abeslaria (j. [[1926]]).
* [[Abuztuaren 28]]a – [[Carlos Basabe]], bizkaitar futbolaria (j. [[1924]]).
* [[Abuztuaren 28]]a – [[Pepita Enbil]], gipuzkoar zarzuela, opereta eta opera abeslaria, sopranoa (j. [[1918]]).
* [[Abuztuaren 30]]a – [[Lindsay Anderson]], indiar-ingeles antzerki eta zinema zuzendaria (j. [[1923]]).
* [[Abuztuaren 31]] – [[Lucila Palacios]], venezuelar idazlea (j. [[1902]]).
==== Iraila ====
* [[Irailaren 3]]a – [[Berta Hansson]], suediar artista eta hezitzailea (j. [[1910]]).
* [[Irailaren 6]]a – [[Pawlu Xuereb]], [[Malta]]ko jarduneko presidentea (j. [[1923]]).
* [[Irailaren 7]]a – [[James Clavell]], australiar eleberrigile, gidoilari, zinema zuzendari eta Bigarren Mundu Gerrako militar eta gerra-presoa (j. [[1921]]).
* [[Irailaren 7]]a – [[Terence Young]], britainiar zinema-zuzendaria (j. [[1915]]).
* [[Irailaren 8]]a – [[Juan Alonso]], gipuzkoar futbolaria (j. [[1927]]).
* [[Irailaren 9]]a – [[Luis Bergaretxe]], bizkaitar futbolari eta enpresaria (j. [[1910]]).
* [[Irailaren 10]]a – [[Max Morlock]], alemaniar futbolaria (j. [[1925]]).
* [[Irailaren 11]] – [[Luciano Sgrizzi]], italiar klabe-jotzailea, pianista, musikagilea eta musikologoa (j. [[1910]]).
* [[Irailaren 11]] – [[Jessica Tandy]], estatubatuar aktorea (j. [[1909]]).
* [[Irailaren 15]]a – [[Inazio Sarasua]], oriotar patroi eta arraunlari handietako bat, [[Kontxako Bandera|Kontxako 11 Bandera]] irabazitakoa (j. [[1910]]).
* [[Irailaren 17]]a – [[Vitas Gerulaitis]], estatubatuar tenislaria (j. [[1954]]).
* [[Irailaren 17]]a – [[Karl Popper]], austriar jatorriko britainiar filosofoa (j. [[1902]]).
* [[Irailaren 22]]a – [[Maria Carta]], sardiniar abeslari eta idazlea (j. [[1934]]).
* [[Irailaren 23]]a – [[Robert Bloch]], estatubatuar idazlea (j. [[1917]]).
* [[Irailaren 23]]a – [[Madeleine Renaud]], frantziar antzezlea (j. [[1900]]).
* [[Irailaren 24]]a – [[Otto Friedrich Walter]], suitzar idazlea (j. [[1928]]).
* [[Irailaren 27]]a – [[Carlos Lleras Restrepo]], [[Kolonbia]]ko presidentea (j. [[1908]]).
* [[Irailaren 28]]a – [[Franco Moschino]], italiar moda-diseinatzailea (j. [[1950]]).
* [[Irailaren 29]]a – [[Cheb Hasni]], [[raï]] estiloko aljeriar egile abeslaria (j. [[1968]]).
* [[Irailaren 30]]a – [[André Lwoff]], frantziar mikrobiologoa, 1965eko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (j. [[1902]]).
* [[Irailaren 30]]a – [[Roberto Eduardo Viola]], [[Argentina]]ko diktadorea (j. [[1924]]).
==== Urria ====
* [[Urriaren 7]]a – [[Bruce Cork]], estatubatuar fisikaria (j. [[1916]]).
* [[Urriaren 7]]a – [[Niels Kaj Jerne]], daniar inmunologoa, 1984ko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (j. [[1911]]).
* [[Urriaren 7]]a – [[Patxi Lazkano]], ''Otxoki'', gipuzkoar bertsolaria eta baserritarra (j. [[1916]]).
* [[Urriaren 8]]a – [[Manuel Piña]], espainiar moda-diseinatzailea (j. [[1944]]).
* [[Urriaren 12]]a – [[Antonio Maria Labaien]], euskal idazlea eta politikaria, euskarazko lehen antzerkilaria (j. [[1898]]).
* [[Urriaren 18]]a – [[Max Müller (filosofoa)|Max Müller]], alemaniar filosofoa (j. [[1906]]).
* [[Urriaren 19]]a – [[Oldrich Cernik]], [[txekoslovakia]]r politikaria (j. [[1921]]).
* [[Urriaren 20]]a – [[Sergei Bondartxuk]], sobietar eta errusiar aktore, zinema zuzendari eta gidoilaria (j. [[1920]]).
* [[Urriaren 20]]a – [[Pedro Diez de Ultzurrun]], euskal mediku eta idazlea (j. [[1924]]).
* [[Urriaren 20]]a – [[Burt Lancaster]], estatubatuar aktorea (j. [[1913]]).
* [[Urriaren 24]]a – [[Raúl Juliá]], puertorricar zinema, telebista eta antzerkiko aktorea (j. [[1940]]).
* [[Urriaren 25]]a – [[Francisco Ynduráin Hernández]], nafar hizkuntzalari eta literatura-kritikaria (j. [[1910]]).
* [[Urriaren 30]]a – [[Nicholas Georgescu-Roegen]], errumaniar matematikari, estatistikari eta ekonomialaria (j. [[1906]]).
==== Azaroa ====
* [[Azaroaren 1]]a – [[Richard Krautheimer]], alemaniar historialaria (j. [[1897]]).
* [[Azaroaren 2]]a – [[Peter Taylor]], estatubatuar idazlea (j. [[1917]]).
* [[Azaroaren 4]]a – [[Sam Francis]], estatubatuar margolari eta grabatzailea (j. [[1923]]).
* [[Azaroaren 7]]a – [[Shorty Rogers]], estatubatuar tronpeta-jotzailea eta musikagilea (j. [[1924]]).
* [[Azaroaren 9]]a – [[Teodoro Hernandorena]], euskal herritar politikari eta kulturgilea (j. [[1898]]).
* [[Azaroaren 11]] – [[Elizabeth Maconchy]], irlandar jatorriko britainiar musikagilea (j. [[1907]]).
* [[Azaroaren 12]]a – [[Wilma Rudolph]], estatubatuar atleta (j. [[1940]]).
* [[Azaroaren 18]]a – [[Cabell Calloway|Cab Calloway]], estatubatuar jazz musikaria, abeslaria eta aktorea (j. [[1907]]).
* [[Azaroaren 18]]a – [[Luis Maria Uribe|Luis Maria Uribe, ''Volea'']], bizkaitar futbolaria (j. [[1906]]).
* [[Azaroaren 21]]a – [[Willem Jacob Luyten]], herbehereetar-estatubatuar astronomoa (j. [[1899]]).
* [[Azaroaren 23]]a – [[Félix Rotaeta]], espainiar aktorea (j. [[1942]]).
* [[Azaroaren 28]]a – [[Jeffrey Dahmer|Jeffrey Dahmer, ''Milwaukeeko Gizajalea'']], estatubatuar serieko hiltzailea (j. [[1960]]).
* [[Azaroaren 28]]a – [[Vicente Enrique Tarancón]], espainiar kardinala (j. [[1907]]).
* [[Azaroaren 28]]a – [[Venancio Perez]], ''Venancio'', [[Bilboko Athletic Kluba|Bilboko Athletic Klubeko]] jokalaria (j. [[1921]]).
* [[Azaroaren 30]]a – [[Guy Debord]], frantziar filosofo marxista, idazle eta zinemagilea (j. [[1931]]).
==== Abendua ====
* [[Abenduaren 1]]a – [[Maite Luisa Goikoetxea]], nafar kazetaria (j. [[1946]]).
* [[Abenduaren 2]]a – [[Reg Sprigg]], australiar geologo eta kontserbazionista, [[Ediacara aztarnategia]] aurkitzeagatik ezaguna (j. [[1919]]).
* [[Abuztuaren 3]]a – [[Michael Dacher]], alemaniar alpinista eta muturreko eskalatzailea (j. [[1933]]).
* [[Abenduaren 4]] – [[Julio Ramón Ribeyro]], perutar idazlea, XX. mendeko perutar idazle gailenetako bat (j. [[1929]]).
* [[Abenduaren 6]]a – [[Gian Maria Volonté]], italiar aktorea (j. [[1933]]).
* [[Abenduaren 8]]a – [[Antônio Carlos Jobim]], brasildar musikagile eta piano-jotzailea (j. [[1927]]).
* [[Abenduaren 8]]a – [[Enrique Líster]], galiziar militar eta politikari komunista (j. [[1907]]).
* [[Abenduaren 9]]a – [[Max Bill]], suitzar arkitekto, margolari, eskultore eta diseinatzailea (j. [[1908]]).
* [[Abenduaren 12]]a – [[Stuart Roosa]], estatubatuar astronauta (j. [[1933]]).
* [[Abenduaren 13]]a – [[Antoine Pinay]], frantziar industria gizona eta politikaria (j. [[1891]]).
* [[Abenduaren 13]]a – [[Olga Rubtsova]], errusiar xake jokalaria (j. [[1917]]).
* [[Abenduaren 20]]a – [[Dean Rusk]], estatubatuar politikaria (j. [[1909]]).
* [[Abenduaren 22]]a - [[Cynthia Elbaum]], estatubatuar fotokazetaria, [[Lehen Txetxeniako Gerra|Txetxeniako Lehen Gerran]] hildako lehen kazetaria (j. [[1966]]).
* [[Abenduaren 24]]a – [[John James Osborne]], ingeles antzerkigile eta aktorea (j. [[1929]]).
* [[Abenduaren 25]]a – [[Pierre Dreyfus]], frantziar politikari eta enpresaburua (j. [[1907]]).
* [[Abenduaren 25]]a – [[Zail Singh]], [[India]]ko 7. presidentea (j. [[1916]]).
* [[Abenduaren 26]]a – [[Sylva Koscina]], jugoslaviar-italiar aktorea (j. [[1933]]).
==== Egun ezezaguna edo zehaztugabea ====
* [[Víctor Azkona]], euskal zinema zuzendari, argazkigile eta gidoigilea (j. [[1907]]).
* [[María Teresa Toral]], espainiar kimikari, farmazialari eta artista grabatzailea (j. [[1911]]).
== [[Nobel Sariak|Nobel saridunak]]: ==
* [[Fisikako Nobel Saria|Fisika]]: [[Bertram N. Brockhouse]], [[Clifford Glenwood Shull]]
* [[Kimikako Nobel Saria|Kimika]]: [[George Andrew Olah]]
* [[Literaturako Nobel Saria|Literatura]]: [[Kenzaburō Ōe|Kenzaburo Oe]]
* [[Medikuntzako Nobel Saria|Medikuntza]]: [[Alfred G. Gilman]], [[Martin Rodbell]]
* [[Ekonomiako Nobel Saria|Ekonomia]]: [[Reinhard Selten]], [[John Forbes Nash, Jr.|John Forbes Nash]], [[John Harsanyi]]
* [[Bakearen Nobel Saria|Bakea]]: [[Jassir Arafat|Yasser Arafat]], [[Shimon Peres]], [[Isaak Rabin|Yitzhak Rabin]]
----
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Denbora unitate aurkibidea}}
[[Kategoria:1994| ]]
4jqs1e29jr1nh4pry0yy2ncyr10w6uq
Martxoaren 24
0
2848
9975691
9970735
2024-11-20T20:49:34Z
Eliatxo
96586
/* Mundua */
9975691
wikitext
text/x-wiki
'''Martxoaren 24'''a [[gregoriotar egutegia]]ren [[urte]]ko laurogeita hirugarren [[egun]]a da, 84.a [[bisurte]]etan. 282 egun falta dira urtea amaitzeko.
{{eguneko-goiburua|3|24}}
{{egungertaerak}}
== Gertaerak ==
=== Euskal Herria ===
* [[1978]] – [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], Joaquin Vicente Val polizia erail zuen [[Gasteiz]]en.
* [[1980]] – [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]] Jose Arcedo Quiles hil zuen [[Eskoriatza]]n, eta Damaso Sanchez Soto enpresaria [[Durango]]n.
* [[2006]] – [[Martxoaren 22|Bi egun lehenago]] [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]] iragarri su-etena indarrean jarri zen.
* [[2011]] – [[Zierbena]]tik gertu arrantzan ari zirela, euren ontzia irauli eta gero hiru pertsona desagertu ziren.
=== Mundua ===
* [[1923]] – [[Grezia]] [[errepublika]] bihurtu zen.
* [[2015]] – [[Germanwingsen 9525 hegaldia]]k 144 bidaiari, 2 pilotu eta 4 laguntzaile zeramatzala [[Alpeak|Alpeetan]] istripua izan eta eskifaia osoa hil zen. Gerora, ikerketen arabera, [[Andreas Lubitz]] alemaniar kopilotuak bere buruaz beste egiteko asmoz nahita eragindako istripua izan zela argitu zen.
== Arte eta kultura ==
=== Euskal Herria ===
* [[1985eko Nafarroako Bertsolari Txapelketa]]n [[Mixel Aire|Mixel Aire “''Xalbador II''”k]] bere bigarren txapela jantzi zuen.
* [[1991]] – [[Martxoaren 15]]ean [[Gasteiz]]en hasitako [[1991ko Korrika|7. Korrikari]] amaiera eman zitzaion [[Baiona]]n.
* [[1996ko Nafarroako Bertsolari Txapelketa]]n [[Jexux Arzallus]]ek jantzi zuen txapela.
* [[2007ko Nafarroako Bertsolari Txapelketa]]n [[Xabier Silveira]]k jantzi zuen txapela bostgarren aldiz.
* [[2010]] – [[Euskaltzaindia]]k [http://www.euskaltzaindia.net/hiztegibatua/oinarriduna Hiztegi Batua] eta [https://web.archive.org/web/20190719022149/http://lexikoarenbehatokia.euskaltzaindia.net/cgi-bin/kontsulta.py Lexikoaren Behatokia] [[internet]]en kontsultagai jarri zituen.
* [[2013]] – [[Martxoaren 14]]an [[Andoain]]en hasitako [[2013ko Korrika|18. Korrikari]] amaiera eman zitzaion [[Baiona]]n.
=== Mundua ===
* [[1964]] – ''[[The Fall of the Roman Empire]]'' filma estreinatu zen, [[Anthony Mann]]ek zuzendu, [[Samuel Bronston]]ek ekoiztu eta [[Sophia Loren]], [[Stephen Boyd]], [[Alec Guinness]], [[James Mason]], [[Christopher Plummer]], [[Mel Ferrer]] eta [[Omar Sharif]] aktoreek antzeztu zutelarik.
== Zientzia eta teknologia ==
=== Euskal Herria ===
=== Mundua ===
* [[1882]] – [[Robert Koch]]ek ''[[Mycobacterium tuberculosis]]'' (''irudian'') aurkitu zuen, [[tuberkulosi]]a sortzen duen [[bakterio]]a.
* [[2001]] – [[Apple Inc.|Applek]] bere [[sistema eragile]]aren hamargarren bertsioa aurkeztu zuen, [[Mac OS X]].
== Kirolak ==
=== Euskal Herria ===
* [[1978ko Nafarroako Sari Nagusia]]: [[Miguel Maria Lasa]] irabazle.
=== Mundua ===
* [[1990eko Bost Nazioen Txapelketa]]ren bukaera: [[Eskoziako errugbi selekzioa|Eskoziak]] 14. txapelketa eskuratu zuen partida guztiak irabaziz.
== Jaiotzak ==
=== Euskal Herria ===
* [[1699]]an bataiatua – [[Juan Francés de Iribarren]], nafar musikagilea (h. [[1767]]).
* [[1758]] – [[Manuel Arostegi]], arabar politikari liberala, [[Cadizko Gorteak|Cadizko Gorteetan]] Arabako ordezkaria (h. [[1813]]).
* [[1761]] – [[Pierre Basterretxe]], lapurtar armadore eta politikaria.
* [[1884]] – [[Alejandro Bilbao|Alejandro Bilbao, ''Erramun Maruri'']], bizkaitar idazlea (h. [[1966]]).
* [[1886]] – [[Gabriel Castagnet]], lapurtar politikaria, [[Zerrenda:Baionako alkateak|Baionako alkate]]a (h. [[1960]]).
* [[1889]] – [[Ramon Usanditzaga]], gipuzkoar musikagile eta musikaria (h. [[1964]]).
* [[1896]] – [[Segundo Olaeta]], bizkaitar musikaria eta koreografoa (h. [[1971]]).
* [[1909]] – [[Santiago Onaindia]], euskal idazlea, karmeldar fraidea, apaiza eta itzultzailea (h. [[1996]]).
* [[1910]] – [[Piarres Narbaitz|Pierre Narbaitz]], baxenafar idazlea (h. [[1984]]).
* [[1911]] – [[Enrique Jordá]], gipuzkoar orkestra-zuzendaria (h. [[1996]]).
* [[1929]] – [[Jose Mari Gorrotxategi]], gipuzkoar gozogile eta [[gozogintza]]n ikertzaile eta sortzailea (h. [[2019]]).
* [[1940]] – [[Luis Maria Etxeberria]], euskal herritar futbolaria (h. [[2016]]).
* [[1943]] – [[Pedro Erquicia]], gipuzkoar kazetaria (h. [[2018]]).
* [[1948]] – [[Joseba Zulaika]], gipuzkoar antropologoa, euskal idazlea eta ikertzailea.
* [[1956]] – [[Juan Kruz Igerabide]], euskal idazlea.
* [[1957]] – [[Mikel Morris]], euskal herritar hiztegigilea, itzultzailea eta irakaslea, [[Colorado]]n.
* [[1968]] –
** [[Iñigo Igartua]], gipuzkoar ziklo-kross txirrindulari ohia.
** [[Antonio Karmona]], bizkaitar futbolari ohia.
* [[1975]] – [[Lucia Lakarra]], gipuzkoar ballet-dantzaria.
* [[1976]] – [[Aitor Tornavaca]], arabar futbolaria.
* [[1977]] – [[Joseba Agirre Oliden]], gipuzkoar futbolari ohia.
* [[1978]] – [[Gorka Pintado]], gipuzkoar futbolari ohia.
* [[1983]] – [[Nerea Uriagereka]], bizkaitar futbolari ohia.
* [[1993]] –
** [[Víctor Etxeberria]], nafar txirrindularia.
** [[Xabier Cortezon]], bizkaitar futbolaria.
* [[1995]] – [[Alejandro Remiro]], nafar futbolaria, atezaina.
* [[2003]] – [[Luis Bilbao]], bizkaitar futbolaria.
* [[2004]] – [[Miguel Barandalla]], nafar futbolaria.
* [[2005]] - [[Oier Llorente]], bizkaitar futbolaria.
=== Mundua ===
* [[1494]] – [[Georgius Agricola]], alemaniar mineralogo eta metalurgista (h. [[1555]]).
* [[1579]] – [[Tirso de Molina]], espainiar antzerki-idazlea (h. [[1648]]).
* [[1607]] – [[Michiel de Ruyter]], herbeheretar almirantea (h. [[1676]]).
* [[1628]] – [[Sofia Amalia Brunswick-Lüneburgekoa]], [[Brunswick-Lüneburg]]eko dukesa eta [[Danimarka]] eta [[Norvegia]]ko erregina ezkontidea (h. [[1685]]).
* [[1657]] – [[Arai Hakuseki]], japoniar idazle eta politikaria (h. [[1725]]).
* [[1739]] – [[Christian Friedrich Daniel Schubart]], alemaniar musikagilea, organista eta poeta (h. [[1791]]).
* [[1778]] – [[Charles-Félix de Choiseul-Praslin]], frantziar politikaria (h. [[1841]]).
* [[1797]] – [[Antonio Rosmini Serbati]], italiar filosofoa eta apaiza (h. [[1855]]).
* [[1808]] – [[Maria Malibran]], espainiar eta frantziar opera abeslaria, XIX. mendeko ezagunenetakoa {h. [[1836]]).
* [[1809]] –
** [[Joseph Liouville]], frantziar matematikaria (h. [[1882]]).
** [[Mariano Jose de Larra]], espainiar idazlea (h. [[1837]]).
* [[1820]] – [[Edmond Becquerel]], frantziar fisikaria (h. [[1891]]).
* [[1826]] – [[Matilda Joslyn Gage]], estatubatuar [[Emakumeen sufragismoa|emakumeen sufragioaren]] eta amerikar natiboen eskubide zibilen aldeko ekintzailea, abolizionista, librepentsalaria eta idazlea (h. [[1898]]).
* [[1834]] –
** [[John Wesley Powell]], estatubatuar geologo eta etnologoa (h. [[1902]]).
** [[William Morris]], ingeles margolari, idazle, marrazkilari eta sozialista libertarioa (h. [[1896]]).
* [[1835]] – [[Jozef Stefan]], austriar fisikaria (h. [[1893]]).
* [[1836]] – [[Eufrosyne Abrahamson]], suediar sopranoa (h. [[1869]]).
* [[1841]] – [[José María Solano Eulate]], espainiar naturalista eta geologoa (h. [[1912]]).
* [[1855]] – [[Olive Schreiner]], hegoafrikar idazlea (h. [[1920]]).
* [[1862]] – [[Ida Törnström]], suediar idazle, irakasle eta margolaria (h. [[1949]]).
* [[1873]] – [[Sidney Reilly]], errusiar espioia, Erresuma Batuko [[Secret Inteligence Service]]-rentzat lan egin zuena (h. [[1925]]).
* [[1874]] –
** [[Luigi Einaudi]], [[Italia]]ko presidentea (h. [[1961]]).
** [[Harry Houdini]], hungariar-estatubatuar ilusionista eta showmana (h. [[1926]]).
* [[1884]] –
** [[Petrus Josephus Wilhelmus Debye]], holandar fisikaria, 1936ko [[Kimikako Nobel Saria]] (h. [[1966]]).
** [[Eugène Tisserant]], frantziar kardinala (h. [[1972]]).
* [[1886]] –
** [[Pieter Johannes van Rhijn]], holandar astronomoa, 26 urtez [[Nazioarteko Astronomia Elkartea|IAUko]] burua (h. [[1960]]).
** [[Edward Weston]], estatubatuar argazkilaria (h. [[1958]]).
* [[1887]] – [[Roscoe Arbuckle]], estatubatuar zinema mutuko aktore, umorista, zinema zuzendari eta gidoilaria (h. [[1933]]).
* [[1893]] – [[Walter Baade]], alemaniar astronomoa (h. [[1960]]).
* [[1895]] – [[Petrona Viera]], uruguaitar margolaria (h. [[1960]]).
* [[1897]] – [[Wilhelm Reich]], austriar psikiatra eta psikoanalista (h. [[1957]]).
* [[1901]] – [[Ub Iwerks]], estatubatuar animatzaile, marrazkilari eta komikigilea (h. [[1971]]).
* [[1902]] – [[Perpetua Barjau Martín]], espainiar jostun eta maistra (h. [[1991]]).
* [[1903]] – [[Adolf Butenandt]], alemaniar biokimikoa, 1939ko [[Kimikako Nobel Saria]] (h. [[1995]]).
* [[1907]] – [[Lidia Txukovskaia]], errusiar idazlea eta literatur kritikaria (h. [[1996]]).
* [[1909]] – Clyde Chestnut Barrow ([[Bonnie eta Clyde]]), estatubatuar gaizkile eta lapurra (h. [[1934]]).
* [[1911]] – [[Joseph Barbera]], estatubatuar animatzaile, zuzendari eta ekoizlea, [[Hanna-Barbera]] estudioaren sortzailea (h. [[2006]]).
* [[1916]] – [[Harry B. Whittington]], ''"Trilobiteen aita"'', britainiar paleontologoa (h. [[2010]]).
* [[1917]] – [[John Kendrew]], ingeles biokimikaria, 1962ko [[Kimikako Nobel Saria]] (h. [[1997]]).
* [[1919]] – [[Lawrence Ferlinghetti]], estatubatuar poeta eta argitaratzailea (h. [[2021]]).
* [[1921]] – [[Vasili Smyslov]], errusiar xake-jokalaria (h. [[2010]]).
* [[1922]] – [[José Cabanis]], frantziar idazlea (h. [[2000]]).
* [[1924]] – [[Norman Fell]], estatubatuar umorista eta aktorea (h. [[1998]]).
* [[1926]] –
** [[Dario Fo]], italiar idazlea eta antzerkigilea, 1997ko [[Literaturako Nobel Saria]] (h. [[2016]]).
** [[Guillem Timoner Obrador]], balear pintado txirrindularra (h. [[2023]]).
* [[1927]] – [[Martin Walser]], alemaniar idazlea (h. [[2023]]).
* [[1928]] – [[Christian Poncelet]], frantziar politikaria (h. [[2020]]).
* [[1930]] –
** [[David Dacko]], [[Afrika Erdiko Errepublika]]ko lehendabiziko presidentea (h. [[2003]]).
** [[Agustín González]], espainiar aktorea (h. [[2005]]).
** [[Cristóbal Halffter]], espainiar musikagilea eta orkestra zuzendaria (h. [[2021]]).
** [[Steve McQueen]], estatubatuar aktorea (h. [[1980]]).
** [[David Vázquez Martínez]], espainiar-argentinar biokimikaria eta ikertzailea (h. [[1986]]).
* [[1933]] – [[Shigeo Yaegashi]], japoniar futbolaria (h. [[2011]]).
* [[1935]] –
** [[Peter Bichsel]], alemanieraz idazten duen suitzar idazlea.
** [[Carol Kaye]], estatubatuar musikaria, rock eta pop musikan grabazio gehienetarikoa duen baxu-jotzailea.
** [[Peret]], kataluniar abeslari, gitarrajole eta konposatzaile ijitoa, kataluniar errunbaren ikur nagusienetakoa (h. [[2014]]).
* [[1937]] –
** [[Rudolf de Rijk]], herbehereetar hizkuntzalaria, euskal gramatikan aditua (h. [[2003]]).
** [[Lloyd Erskine Sandiford]], [[Barbados]]ko 4. lehen ministroa (h. [[2023]]).
* [[1938]] –
** [[Ulrica Hydman Vallien]], suediar artista, [[beirate]]etan eta dekorazio-pinturan espezializatua (h. [[2018]]).
** [[David Irving]], ingeles idazlea, [[negazionismo]]aren aldekoa.
* [[1944]] –
** [[R. Lee Ermey]], estatubatuar aktorea (h. [[2018]]).
** [[Vojislav Koštunica]], [[Jugoslavia]]ko azken presidentea eta [[Serbia]]ko lehen ministro ohia.
* [[1945]] – [[Curtis Hanson]], estatubatuar film zuzendaria (h. [[2016]]).
* [[1947]] –
** [[Meiko Kaji]], japoniar aktore eta abeslaria.
** [[Alan Sugar]], ingeles negozio-handikia, komunikabideetako pertsonaia eta aholkulari politikoa.
* [[1948]] –
** [[Marta Elena Casaús Arzú]], guatemalar historialaria eta idazlea.
** [[Volker Finke]], alemaniar futbolari ohia eta entrenatzailea.
** [[Jerzy Kukuczka]], poloniar alpinista, 14 [[zortzimilako]]ak igotzen munduko bigarren mendizalea (h. [[1989]]).
* [[1951]] – [[Tommy Hilfiger]], estatubatuar moda diseinatzailea, bere izena daraman enpresaren sortzailea.
* [[1952]] –
** [[Begoña Abad]], espainiar poeta.
** [[Reinhard Genzel]], alemaniar astrofisikaria, 2020ko [[Fisikako Nobel Saria]].
** [[Quim Monzó]], kataluniar idazle, itzultzaile eta kazetaria.
* [[1953]] – [[Sergei Starostin]], errusiar akademikari eta hizkuntzalaria (h. [[2005]]).
* [[1954]] – [[Rafael Orozco Maestre]], kolonbiar abeslari, aktore eta musikagilea (h. [[1992]]).
* [[1956]] –
** [[Steve Ballmer]], estatubatuar ekintzailea eta [[Microsoft]]eko zuzendari exekutibo ohia.
** [[Tamás Sulyok]], [[Hungaria]]ko presidentea.
* [[1957]] – [[Sílvia Munt]], kataluniar aktorea.
* [[1960]] –
** [[Kelly LeBrock]], estatubatuar jatorriko ingeles aktore eta modeloa.
** [[Larry Micheaux]], estatubatuar saskibaloi jokalaria.
** [[Nena]], alemaniar rock abeslari eta aktorea.
* [[1961]] –
** [[Anna Azcárate]], euskal jatorriko suediar aktorea.
** [[Gianis Varufakis]], Greziako finantza ministro ohia eta [[Demokrazia Europan 2025 Mugimendua]]ren sortzailea.
* [[1962]] –
** [[María Bouzas]], galiziar aktorea.
** [[Jorge Riechman]], espainiar idazlea.
* [[1968]] – [[Gyöngyi Szalay-Horváth]], hungariar eskrimalaria, ezpata modalitatekoa (h. [[2017]]).
* [[1969]] –
** [[Nora Mendez]], salvadortar idazlea.
** [[Ilir Meta]], [[Albania]]ko presidentea.
* [[1970]] –
** [[Lara Flynn Boyle]], estatubatuar aktore eta ekoizlea.
** [[Sharon Corr]], irlandar musikari, abeslari eta ''celebrity''a, ''[[The Corrs]]'' taldeko kidea.
* [[1972]] – [[Tony Leondis]], estatubatuar zinema zuzendari eta gidoigilea.
* [[1973]] –
** [[Steve Corica]], australiar futbolari ohi eta entrenatzailea.
** [[Jim Parsons]], estatubatuar aktorea.
* [[1974]] –
** [[Federico Basavilbaso]], argentinar futbolari ohia.
** [[Alyson Hannigan]], estatubatuar aktorea.
* [[1975]] – [[Arturo Valls]], espainiar umorista, aktore eta telebista aurkezlea.
* [[1977]] – [[Jessica Chastain]], estatubatuar aktorea.
* [[1978]] – [[Khader Adnan]], Israeleko kartzelean gose greban 87 egun egon eta gero bertan hil zen preso palestinarra (h. [[2023]]).
* [[1979]] – [[Nata Moreno]], espainiar zuzendari, ekoizle, aktore eta dramaturgoa.
* [[1982]] – [[Fourie du Preez]], hegoafrikar errugbi jokalari ohia.
* [[1984]] – [[Jungo Fujimoto]], japoniar futbolaria.
* [[1986]] – [[Nathalia Dill]], brasildar aktorea.
* [[1987]] – [[María Valverde]], espainiar aktorea.
* [[1990]] – [[Yuki Otsu]], japoniar futbolaria.
* [[1994]] – [[Leonardo Demétrio]], brasildar saskibaloi jokalaria.
== Heriotzak ==
=== Euskal Herria ===
* [[1826]] – [[Juan Antonio Iza-Zamakola]], euskal idazle, kazetari eta historialaria, [[Madril]]en (j. [[1756]]).
* [[1863]] – [[Joaquín Ezpeleta]], nafar politikari eta militarra, [[Madril]]en (j. [[1788]]).
* [[1871]] – [[Jules Balasque]], lapurtar historialaria (j. [[1815]]).
* [[1888]] – [[Camilo Hurtado Ametzaga]], Riscal de Alegreko markesa, bizkaitar enpresaburu eta saiakeragilea, [[Sevilla]]n (j. [[1827]]).
* [[1900]] – [[Justo Egozkue]], nafar geologo eta ingeniaria, [[Madril]]en (j. [[1833]]).
* [[1939]] – [[Agustin Telleria]], gipuzkoar politikari tradizionalista eta [[errekete]]a (j. [[1884]]).
* [[1972]] – [[Cristobal Balentziaga|Kristobal Balentziaga]], [[Getaria (Gipuzkoa)|getariar]] jostun eta diseinatzailea, [[Balenciaga]] moda-etxearen sortzailea (j. [[1895]]).
* [[1980]] – [[Pierre Etxebaster]], euskal herritar tenislaria, ''[[jeu de paume]]'' kategorian historian izan den onena (j. [[1893]]).
* [[1989]] – [[Karmele Saint-Martin]], euskal herritar idazlea (j. [[1895]]).
* [[1992]] – [[Isidoro Bastarrika]], euskal idazlea (j. [[1931]]).
* [[1993]] – [[Txomin Jakakortajarena]], euskal idazlea, itzultzailea, apaiza eta erlezaina (j. [[1906]]).
* [[2004]] – [[Andolin Eguzkitza]], bizkaitar idazlea, irakaslea eta euskaltzaina (j. [[1953]]).
* [[2005]] – [[Pierre Duny Petre]], baxenafar idazlea (j. [[1914]]).
* [[2006]] – [[Antonio Fernández de Trocóniz]], euskal herritar matematikari, ingeniari, irakasle eta katedraduna (j. [[1916]]).
* [[2011]] – [[Miguel Ángel Álvarez Muro]], gipuzkoar margolaria (j. [[1927]]).
* [[2012]] – [[José Ángel Zubiaur]], nafar politikari eta abokatua (j. [[1918]]).
* [[2022]] –
** [[María Ángeles Garai]], Bizkaiko lehen ikastolako lehen andereñoa (j. [[1930]]).
** [[Luis Roldán]], nafar politikaria eta [[goardia zibil]]aren zuzendaria, [[Zaragoza]]n (j. [[1943]]).
* [[2024]] – [[Julian Elorza Gorosabel]], gipuzkoar matematikaria (j. [[1935]]).
=== Mundua ===
* [[809]] – [[Harun al-Rashid]], [[Abbastar Kaliferria|Abbastar Kaliferriko]] bosgarren [[kalifa]].
* [[1134]] – [[Eztebe Harding]], ingeles apaiz [[beneditar]]ra.
* [[1284]] – [[Hugo III.a Ziprekoa]], [[Zipreko Erresuma|Zipreko]] eta [[Jerusalemgo Erresuma Latindarra|Jerusalemgo]] erregea (j. c. [[1235]]).
* [[1296]] – [[Eudes des Pins]], [[Ospitaleko Zaldunak|Ospitaleko Zaldunen]] 23. Maisu Handia (j. [[1212]]).
* [[1455]] – [[Nikolas V.a]], [[Aita santu]]a (j. [[1397]]).
* [[1603]] – [[Elisabet I.a Ingalaterrakoa]], [[Ingalaterra]] eta [[Irlanda]]ko erregina (j. [[1533]]).
* [[1654]] – [[Samuel Scheidt]], alemaniar musikagilea eta organista (j. [[1587]]).
* [[1684]] – [[Pieter de Hooch]], [[Zazpi Herbehere Batuen Errepublika|herbeherear]] margolari [[barroko]]a (j. [[1629]]).
* [[1763]] – [[Catalina Carlota De la Gardie]], suediar noblea (j. [[1723]]).
* [[1776]] – [[John Harrison]], ingeles erlojugilea, itsas kronometroaren asmatzailea (j. [[1693]]).
* [[1794]] – [[Jacques-Rene Hebert]], frantziar politikari, iraultzaile eta kazetaria (j. [[1757]]).
* [[1805]] – [[Luis I.a Liechtensteingoa]], [[Liechtenstein]]go printzea (j. [[1759]]).
* [[1829]] – [[Jean-Baptiste Cavaignac]], frantziar politikaria (j. [[1762]]).
* [[1844]] – [[Bertel Thorvaldsen]], daniar eskultorea.
* [[1866]] – [[Maria Amalia Napolikoa eta Siziliakoa]], [[Frantzia]]ko erregina ezkontidea (j. [[1782]]).
* [[1877]] –
** [[Walter Bagehot]], ingeles kazetari, enpresaburu eta saiakeragilea (j. [[1826]]).
** [[Simon Deutsch]], alemaniar iraultzailea (j. [[1822]]).
* [[1882]] – [[Henry Wadsworth Longfellow]], estatubatuar olerkaria (j. [[1807]]).
* [[1895]] – [[Bertha Valerius]], Suediako argazkilari eta pintorea (j.[[1824]])
* [[1905]] – [[Jules Verne]], frantziar idazlea (j. [[1828]])
* [[1909]] – [[John Millington Synge]], irlandar idazle, olerkari, antzerkigile eta folklore biltzailea (j. [[1871]]).
* [[1910]] – [[Galen Clark]], kanadar-estatubatuar kontserbazionista eta idazlea (j. [[1814]]).
* [[1915]] – [[Margaret Lindsay Huggins]], britainiar-irlandar ikertzaile zientifiko eta astronomoa (j. [[1848]]).
* [[1916]] – [[Enrique Granados]], kataluniar musikagilea (j. [[1867]]).
* [[1918]] – [[Chung Ling Soo]], estatubatuar ilusionista (j. [[1861]]).
* [[1921]] – [[Maria Amália Vaz de Carvalho]], portugaldar idazle poligrafoa, poeta eta emakume aktibista (j. [[1847]]).
* [[1928]] – [[Mindaugas II.a Lituaniakoa]], [[Lituania]]ko errege izateko aukeratua (j. [[1864]]).
* [[1946]] – [[Aleksandr Alekhin|Alexander Alekhine]], errusiar xake jokalaria (j. [[1892]]).
* [[1949]] –
** [[Adolphe Buhl]], frantziar matematikari eta astronomoa (j. [[1878]]).
** [[Marie Joussaye]], kanadar poeta eta kazetaria (j. [[1864]]).
* [[1950]] – [[Harold Laski]], ingeles politikaria (j. [[1893]]).
* [[1951]] – [[Jose Enrique Varela]], espainiar militarra (j. [[1891]]).
* [[1953]] – [[Maria Teckekoa]], [[Erresuma Batua|Erresuma Batuko]] erregina ezkontidea eta [[Indiako Enperadore-Enperatriza|Indiako Enperatriz]] ezkontidea (j. [[1867]]).
* [[1958]] – [[Seamus O'Sullivan]], ''The Dublin Magazine'' aldizkariko editore eta poeta irlandarra (j. [[1879]]).
* [[1959]] – [[César Medina]], gaztelar poeta, abokatu eta politikaria, [[Araba]]ko gobernadore zibila (j. [[1873]]).
* [[1962]] – [[Auguste Piccard]], suitzar asmatzaile, fisikari eta esploratzailea (j. [[1884]]).
* [[1968]] – [[Alice Guy-Blaché]], lehenengo [[fikzio]]zko filmaren zuzendaria (j. [[1873]]).
* [[1969]] – [[Joseph Kasa-Vubu]], [[Kongoko Errepublika Demokratikoa|Kongoko Errepublika Demokratikoko]] lehenbiziko presidentea (j. [[circa|c.]] [[1915]]).
* [[1971]] –
** [[Arne Jacobsen]], danimarkar arkitektoa (j. [[1902]]).
** [[Kono Yasui]], japoniar biologo eta zitologoa, zientzian doktoretza lortu zuen lehen japoniar emakumea (j. [[1880]]).
* [[1972]] – [[Juan Baigorri Velar]], argentinar ingeniaria, "euria egiteko makina"ren asmatzailea (j. [[1891]]).
* [[1976]] –
** [[Bernard Montgomery]], ingeles ofiziala (j. [[1887]]).
** [[E. H. Shepard]], ingeles artista eta liburuen ilustratzailea (j. [[1879]]).
** [[Maria Lorena Barros]] [[Filipinak|Filipinetako]] ekintzailea militarrek hil zuten.
* [[1980]] – [[Óscar Romero]], ''Monseñor Romero'', salvadortar apaiza, giza eskubideen alde predikatzeagatik ospetsua (j. [[1917]]).
* [[1991]] – [[John Kerr (australiar politikaria)|John Kerr]], [[Australia]]ko 18. gobernadore orokorra (j. [[1914]]).
* [[1993]] – [[John Hersey]], estatubatuar idazlea (j. [[1914]]).
* [[1994]] – [[María Guerrero López]], espainiar aktorea (j. [[1906]]).
* [[1996]] –
** [[Étienne Hajdú]], hungariar jatorriko eskultorea (j. [[1907]]).
** [[María Soriano Llorente]], espainiar maistra, Adimen Anormalen Patronatuko Eskola Nagusiko zuzendaria (j. [[1900]]).
* [[2002]] – [[César Milstein]], argentinar-britainiar biokimikaria, 1984ko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (j. [[1927]]).
* [[2005]] – [[Gilles Aillaud]], frantziar margolaria, eszenografoa, poeta eta antzerkigilea (j. [[1928]]).
* [[2008]] –
** [[Rafael Azcona]], espainiar idazle eta gidoigilea (j. [[1926]]).
** [[Richard Widmark]], estatubatuar aktorea (j. [[1914]]).
* [[2016]] –
** [[Johan Cruyff]], herbeherear futbolaria eta entrenatzailea, historiako futbolari onenetakotzat joa (j. [[1947]]).
** [[Garry Shandling]], estatubatuar aktore eta umorista (j. [[1949]]).
* [[2018]] -
** [[Rim Banna]], [[palestina]]r musikagile eta abeslaria (j. [[1966]]).
** [[Lys Assia]], suitzar abeslaria, [[1956ko Eurovision Abesti Lehiaketa|lehen Eurovision Abesti Lehiaketako]] irabazlea (j. [[1924]]).
* [[2020]] –
** [[Manu Dibango]], kamerundar saxofoi-jotzaile, pianista, bibrafonista, orkestra zuzendari, musikagile, konpositore eta abeslaria (j. [[1933]]).
** [[Stuart Gordon]], estatubatuar zinema eta antzerki zuzendaria, gidoilaria eta antzerki egilea (j. [[1947]]).
** [[Bill Rieflin]], estatubatuar bateriajotzailea (j. [[1960]]).
** [[Albert Uderzo]], frantziar komikigilea, [[René Goscinny]]rekin batera ''[[Asterix]]'' komiki sortaren sortzailea (j. [[1927]]).
* [[2022]] – [[Bert Ruiter]], herbehereetar musikaria (j. [[1946]]).
* [[2023]] – [[Gordon Moore]], estatubatuar ekintzaile, kimiko, filantropo, ingeniari eta fisikaria, [[Intel]]en sortzaileetako bat eta [[Mooreren legea]]ren egilea (j. [[1929]]).
* [[2024]] –
** [[Péter Eötvös]], hungariar konpositore, orkestra zuzendari eta irakaslea (j. [[1944]]).
** [[Brigitte García]], ekuadortar erizain eta politikaria (j. [[1997]]).
** [[Zoila Quiñones]], mexikar aktorea (j. [[1940]]).
== Jaiak eta urteurrenak ==
* [[Seaska (ikastolen elkartea)|Sehaska egutegiko izendegia]]: Aide, Katixa eta Xabadin/Xobadin.
* [[Tuberkulosiaren Munduko Eguna]]
* [[Egiarako Eskubidearen eta Giza Eskubideen eta Biktimen Duintasunaren Urraketa Larriekiko Nazioarteko Eguna]]
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Hil aurkibidea}}
<center>[[Martxoaren 23]] | [[Urteko egutegia|Urteko egutegi]] | [[Martxoaren 25]]</center>
[[Kategoria:Urteko egunak]]
qji6u1r8c2809jblsz6dd8ewourk6wz
9975835
9975691
2024-11-20T23:54:52Z
Eliatxo
96586
/* Mundua */
9975835
wikitext
text/x-wiki
'''Martxoaren 24'''a [[gregoriotar egutegia]]ren [[urte]]ko laurogeita hirugarren [[egun]]a da, 84.a [[bisurte]]etan. 282 egun falta dira urtea amaitzeko.
{{eguneko-goiburua|3|24}}
{{egungertaerak}}
== Gertaerak ==
=== Euskal Herria ===
* [[1978]] – [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], Joaquin Vicente Val polizia erail zuen [[Gasteiz]]en.
* [[1980]] – [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]] Jose Arcedo Quiles hil zuen [[Eskoriatza]]n, eta Damaso Sanchez Soto enpresaria [[Durango]]n.
* [[2006]] – [[Martxoaren 22|Bi egun lehenago]] [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]] iragarri su-etena indarrean jarri zen.
* [[2011]] – [[Zierbena]]tik gertu arrantzan ari zirela, euren ontzia irauli eta gero hiru pertsona desagertu ziren.
=== Mundua ===
* [[1923]] – [[Grezia]] [[errepublika]] bihurtu zen.
* [[2015]] – [[Germanwingsen 9525 hegaldia]]k 144 bidaiari, 2 pilotu eta 4 laguntzaile zeramatzala [[Alpeak|Alpeetan]] istripua izan eta eskifaia osoa hil zen. Gerora, ikerketen arabera, [[Andreas Lubitz]] alemaniar kopilotuak bere buruaz beste egiteko asmoz nahita eragindako istripua izan zela argitu zen.
== Arte eta kultura ==
=== Euskal Herria ===
* [[1985eko Nafarroako Bertsolari Txapelketa]]n [[Mixel Aire|Mixel Aire “''Xalbador II''”k]] bere bigarren txapela jantzi zuen.
* [[1991]] – [[Martxoaren 15]]ean [[Gasteiz]]en hasitako [[1991ko Korrika|7. Korrikari]] amaiera eman zitzaion [[Baiona]]n.
* [[1996ko Nafarroako Bertsolari Txapelketa]]n [[Jexux Arzallus]]ek jantzi zuen txapela.
* [[2007ko Nafarroako Bertsolari Txapelketa]]n [[Xabier Silveira]]k jantzi zuen txapela bostgarren aldiz.
* [[2010]] – [[Euskaltzaindia]]k [http://www.euskaltzaindia.net/hiztegibatua/oinarriduna Hiztegi Batua] eta [https://web.archive.org/web/20190719022149/http://lexikoarenbehatokia.euskaltzaindia.net/cgi-bin/kontsulta.py Lexikoaren Behatokia] [[internet]]en kontsultagai jarri zituen.
* [[2013]] – [[Martxoaren 14]]an [[Andoain]]en hasitako [[2013ko Korrika|18. Korrikari]] amaiera eman zitzaion [[Baiona]]n.
=== Mundua ===
* [[1964]] – ''[[The Fall of the Roman Empire]]'' filma estreinatu zen, [[Anthony Mann]]ek zuzendu, [[Samuel Bronston]]ek ekoiztu eta [[Sophia Loren]], [[Stephen Boyd]], [[Alec Guinness]], [[James Mason]], [[Christopher Plummer]], [[Mel Ferrer]] eta [[Omar Sharif]] aktoreek antzeztu zutelarik.
== Zientzia eta teknologia ==
=== Euskal Herria ===
=== Mundua ===
* [[1882]] – [[Robert Koch]]ek ''[[Mycobacterium tuberculosis]]'' (''irudian'') aurkitu zuen, [[tuberkulosi]]a sortzen duen [[bakterio]]a.
* [[2001]] – [[Apple Inc.|Applek]] bere [[sistema eragile]]aren hamargarren bertsioa aurkeztu zuen, [[Mac OS X]].
== Kirolak ==
=== Euskal Herria ===
* [[1978ko Nafarroako Sari Nagusia]]: [[Miguel Maria Lasa]] irabazle.
=== Mundua ===
* [[1990eko Bost Nazioen Txapelketa]]ren bukaera: [[Eskoziako errugbi selekzioa|Eskoziak]] 14. txapelketa eskuratu zuen partida guztiak irabaziz.
== Jaiotzak ==
=== Euskal Herria ===
* [[1699]]an bataiatua – [[Juan Francés de Iribarren]], nafar musikagilea (h. [[1767]]).
* [[1758]] – [[Manuel Arostegi]], arabar politikari liberala, [[Cadizko Gorteak|Cadizko Gorteetan]] Arabako ordezkaria (h. [[1813]]).
* [[1761]] – [[Pierre Basterretxe]], lapurtar armadore eta politikaria.
* [[1884]] – [[Alejandro Bilbao|Alejandro Bilbao, ''Erramun Maruri'']], bizkaitar idazlea (h. [[1966]]).
* [[1886]] – [[Gabriel Castagnet]], lapurtar politikaria, [[Zerrenda:Baionako alkateak|Baionako alkate]]a (h. [[1960]]).
* [[1889]] – [[Ramon Usanditzaga]], gipuzkoar musikagile eta musikaria (h. [[1964]]).
* [[1896]] – [[Segundo Olaeta]], bizkaitar musikaria eta koreografoa (h. [[1971]]).
* [[1909]] – [[Santiago Onaindia]], euskal idazlea, karmeldar fraidea, apaiza eta itzultzailea (h. [[1996]]).
* [[1910]] – [[Piarres Narbaitz|Pierre Narbaitz]], baxenafar idazlea (h. [[1984]]).
* [[1911]] – [[Enrique Jordá]], gipuzkoar orkestra-zuzendaria (h. [[1996]]).
* [[1929]] – [[Jose Mari Gorrotxategi]], gipuzkoar gozogile eta [[gozogintza]]n ikertzaile eta sortzailea (h. [[2019]]).
* [[1940]] – [[Luis Maria Etxeberria]], euskal herritar futbolaria (h. [[2016]]).
* [[1943]] – [[Pedro Erquicia]], gipuzkoar kazetaria (h. [[2018]]).
* [[1948]] – [[Joseba Zulaika]], gipuzkoar antropologoa, euskal idazlea eta ikertzailea.
* [[1956]] – [[Juan Kruz Igerabide]], euskal idazlea.
* [[1957]] – [[Mikel Morris]], euskal herritar hiztegigilea, itzultzailea eta irakaslea, [[Colorado]]n.
* [[1968]] –
** [[Iñigo Igartua]], gipuzkoar ziklo-kross txirrindulari ohia.
** [[Antonio Karmona]], bizkaitar futbolari ohia.
* [[1975]] – [[Lucia Lakarra]], gipuzkoar ballet-dantzaria.
* [[1976]] – [[Aitor Tornavaca]], arabar futbolaria.
* [[1977]] – [[Joseba Agirre Oliden]], gipuzkoar futbolari ohia.
* [[1978]] – [[Gorka Pintado]], gipuzkoar futbolari ohia.
* [[1983]] – [[Nerea Uriagereka]], bizkaitar futbolari ohia.
* [[1993]] –
** [[Víctor Etxeberria]], nafar txirrindularia.
** [[Xabier Cortezon]], bizkaitar futbolaria.
* [[1995]] – [[Alejandro Remiro]], nafar futbolaria, atezaina.
* [[2003]] – [[Luis Bilbao]], bizkaitar futbolaria.
* [[2004]] – [[Miguel Barandalla]], nafar futbolaria.
* [[2005]] - [[Oier Llorente]], bizkaitar futbolaria.
=== Mundua ===
* [[1494]] – [[Georgius Agricola]], alemaniar mineralogo eta metalurgista (h. [[1555]]).
* [[1579]] – [[Tirso de Molina]], espainiar antzerki-idazlea (h. [[1648]]).
* [[1607]] – [[Michiel de Ruyter]], herbeheretar almirantea (h. [[1676]]).
* [[1628]] – [[Sofia Amalia Brunswick-Lüneburgekoa]], [[Brunswick-Lüneburg]]eko dukesa eta [[Danimarka]] eta [[Norvegia]]ko erregina ezkontidea (h. [[1685]]).
* [[1657]] – [[Arai Hakuseki]], japoniar idazle eta politikaria (h. [[1725]]).
* [[1739]] – [[Christian Friedrich Daniel Schubart]], alemaniar musikagilea, organista eta poeta (h. [[1791]]).
* [[1778]] – [[Charles-Félix de Choiseul-Praslin]], frantziar politikaria (h. [[1841]]).
* [[1797]] – [[Antonio Rosmini Serbati]], italiar filosofoa eta apaiza (h. [[1855]]).
* [[1808]] – [[Maria Malibran]], espainiar eta frantziar opera abeslaria, XIX. mendeko ezagunenetakoa {h. [[1836]]).
* [[1809]] –
** [[Joseph Liouville]], frantziar matematikaria (h. [[1882]]).
** [[Mariano Jose de Larra]], espainiar idazlea (h. [[1837]]).
* [[1820]] – [[Edmond Becquerel]], frantziar fisikaria (h. [[1891]]).
* [[1826]] – [[Matilda Joslyn Gage]], estatubatuar [[Emakumeen sufragismoa|emakumeen sufragioaren]] eta amerikar natiboen eskubide zibilen aldeko ekintzailea, abolizionista, librepentsalaria eta idazlea (h. [[1898]]).
* [[1834]] –
** [[John Wesley Powell]], estatubatuar geologo eta etnologoa (h. [[1902]]).
** [[William Morris]], ingeles margolari, idazle, marrazkilari eta sozialista libertarioa (h. [[1896]]).
* [[1835]] – [[Jozef Stefan]], austriar fisikaria (h. [[1893]]).
* [[1836]] – [[Eufrosyne Abrahamson]], suediar sopranoa (h. [[1869]]).
* [[1841]] – [[José María Solano Eulate]], espainiar naturalista eta geologoa (h. [[1912]]).
* [[1855]] – [[Olive Schreiner]], hegoafrikar idazlea (h. [[1920]]).
* [[1862]] – [[Ida Törnström]], suediar idazle, irakasle eta margolaria (h. [[1949]]).
* [[1873]] – [[Sidney Reilly]], errusiar espioia, Erresuma Batuko [[Secret Inteligence Service]]-rentzat lan egin zuena (h. [[1925]]).
* [[1874]] –
** [[Luigi Einaudi]], [[Italia]]ko presidentea (h. [[1961]]).
** [[Harry Houdini]], hungariar-estatubatuar ilusionista eta showmana (h. [[1926]]).
* [[1884]] –
** [[Petrus Josephus Wilhelmus Debye]], holandar fisikaria, 1936ko [[Kimikako Nobel Saria]] (h. [[1966]]).
** [[Eugène Tisserant]], frantziar kardinala (h. [[1972]]).
* [[1886]] –
** [[Pieter Johannes van Rhijn]], holandar astronomoa, 26 urtez [[Nazioarteko Astronomia Elkartea|IAUko]] burua (h. [[1960]]).
** [[Edward Weston]], estatubatuar argazkilaria (h. [[1958]]).
* [[1887]] – [[Roscoe Arbuckle]], estatubatuar zinema mutuko aktore, umorista, zinema zuzendari eta gidoilaria (h. [[1933]]).
* [[1893]] – [[Walter Baade]], alemaniar astronomoa (h. [[1960]]).
* [[1895]] – [[Petrona Viera]], uruguaitar margolaria (h. [[1960]]).
* [[1897]] – [[Wilhelm Reich]], austriar psikiatra eta psikoanalista (h. [[1957]]).
* [[1901]] – [[Ub Iwerks]], estatubatuar animatzaile, marrazkilari eta komikigilea (h. [[1971]]).
* [[1902]] – [[Perpetua Barjau Martín]], espainiar jostun eta maistra (h. [[1991]]).
* [[1903]] – [[Adolf Butenandt]], alemaniar biokimikoa, 1939ko [[Kimikako Nobel Saria]] (h. [[1995]]).
* [[1907]] – [[Lidia Txukovskaia]], errusiar idazlea eta literatur kritikaria (h. [[1996]]).
* [[1909]] – Clyde Chestnut Barrow ([[Bonnie eta Clyde]]), estatubatuar gaizkile eta lapurra (h. [[1934]]).
* [[1911]] – [[Joseph Barbera]], estatubatuar animatzaile, zuzendari eta ekoizlea, [[Hanna-Barbera]] estudioaren sortzailea (h. [[2006]]).
* [[1916]] – [[Harry B. Whittington]], ''"Trilobiteen aita"'', britainiar paleontologoa (h. [[2010]]).
* [[1917]] – [[John Kendrew]], ingeles biokimikaria, 1962ko [[Kimikako Nobel Saria]] (h. [[1997]]).
* [[1919]] – [[Lawrence Ferlinghetti]], estatubatuar poeta eta argitaratzailea (h. [[2021]]).
* [[1921]] – [[Vasili Smyslov]], errusiar xake-jokalaria (h. [[2010]]).
* [[1922]] – [[José Cabanis]], frantziar idazlea (h. [[2000]]).
* [[1924]] – [[Norman Fell]], estatubatuar umorista eta aktorea (h. [[1998]]).
* [[1926]] –
** [[Dario Fo]], italiar idazlea eta antzerkigilea, 1997ko [[Literaturako Nobel Saria]] (h. [[2016]]).
** [[Guillem Timoner Obrador]], balear pintado txirrindularra (h. [[2023]]).
* [[1927]] – [[Martin Walser]], alemaniar idazlea (h. [[2023]]).
* [[1928]] – [[Christian Poncelet]], frantziar politikaria (h. [[2020]]).
* [[1930]] –
** [[David Dacko]], [[Afrika Erdiko Errepublika]]ko lehendabiziko presidentea (h. [[2003]]).
** [[Agustín González]], espainiar aktorea (h. [[2005]]).
** [[Cristóbal Halffter]], espainiar musikagilea eta orkestra zuzendaria (h. [[2021]]).
** [[Steve McQueen]], estatubatuar aktorea (h. [[1980]]).
** [[David Vázquez Martínez]], espainiar-argentinar biokimikaria eta ikertzailea (h. [[1986]]).
* [[1933]] – [[Shigeo Yaegashi]], japoniar futbolaria (h. [[2011]]).
* [[1935]] –
** [[Peter Bichsel]], alemanieraz idazten duen suitzar idazlea.
** [[Carol Kaye]], estatubatuar musikaria, rock eta pop musikan grabazio gehienetarikoa duen baxu-jotzailea.
** [[Peret]], kataluniar abeslari, gitarrajole eta konposatzaile ijitoa, kataluniar errunbaren ikur nagusienetakoa (h. [[2014]]).
* [[1937]] –
** [[Rudolf de Rijk]], herbehereetar hizkuntzalaria, euskal gramatikan aditua (h. [[2003]]).
** [[Lloyd Erskine Sandiford]], [[Barbados]]ko 4. lehen ministroa (h. [[2023]]).
* [[1938]] –
** [[Ulrica Hydman Vallien]], suediar artista, [[beirate]]etan eta dekorazio-pinturan espezializatua (h. [[2018]]).
** [[David Irving]], ingeles idazlea, [[negazionismo]]aren aldekoa.
* [[1944]] –
** [[R. Lee Ermey]], estatubatuar aktorea (h. [[2018]]).
** [[Vojislav Koštunica]], [[Jugoslavia]]ko azken presidentea eta [[Serbia]]ko lehen ministro ohia.
* [[1945]] – [[Curtis Hanson]], estatubatuar film zuzendaria (h. [[2016]]).
* [[1947]] –
** [[Meiko Kaji]], japoniar aktore eta abeslaria.
** [[Alan Sugar]], ingeles negozio-handikia, komunikabideetako pertsonaia eta aholkulari politikoa.
* [[1948]] –
** [[Marta Elena Casaús Arzú]], guatemalar historialaria eta idazlea.
** [[Volker Finke]], alemaniar futbolari ohia eta entrenatzailea.
** [[Jerzy Kukuczka]], poloniar alpinista, 14 [[zortzimilako]]ak igotzen munduko bigarren mendizalea (h. [[1989]]).
* [[1951]] – [[Tommy Hilfiger]], estatubatuar moda diseinatzailea, bere izena daraman enpresaren sortzailea.
* [[1952]] –
** [[Begoña Abad]], espainiar poeta.
** [[Reinhard Genzel]], alemaniar astrofisikaria, 2020ko [[Fisikako Nobel Saria]].
** [[Quim Monzó]], kataluniar idazle, itzultzaile eta kazetaria.
* [[1953]] – [[Sergei Starostin]], errusiar akademikari eta hizkuntzalaria (h. [[2005]]).
* [[1954]] – [[Rafael Orozco Maestre]], kolonbiar abeslari, aktore eta musikagilea (h. [[1992]]).
* [[1956]] –
** [[Steve Ballmer]], estatubatuar ekintzailea eta [[Microsoft]]eko zuzendari exekutibo ohia.
** [[Tamás Sulyok]], [[Hungaria]]ko presidentea.
* [[1957]] – [[Sílvia Munt]], kataluniar aktorea.
* [[1960]] –
** [[Kelly LeBrock]], estatubatuar jatorriko ingeles aktore eta modeloa.
** [[Larry Micheaux]], estatubatuar saskibaloi jokalaria.
** [[Nena]], alemaniar rock abeslari eta aktorea.
* [[1961]] –
** [[Anna Azcárate]], euskal jatorriko suediar aktorea.
** [[Gianis Varufakis]], Greziako finantza ministro ohia eta [[Demokrazia Europan 2025 Mugimendua]]ren sortzailea.
* [[1962]] –
** [[María Bouzas]], galiziar aktorea.
** [[Jorge Riechman]], espainiar idazlea.
* [[1968]] – [[Gyöngyi Szalay-Horváth]], hungariar eskrimalaria, ezpata modalitatekoa (h. [[2017]]).
* [[1969]] –
** [[Nora Mendez]], salvadortar idazlea.
** [[Ilir Meta]], [[Albania]]ko presidentea.
* [[1970]] –
** [[Lara Flynn Boyle]], estatubatuar aktore eta ekoizlea.
** [[Sharon Corr]], irlandar musikari, abeslari eta ''celebrity''a, ''[[The Corrs]]'' taldeko kidea.
* [[1972]] – [[Tony Leondis]], estatubatuar zinema zuzendari eta gidoigilea.
* [[1973]] –
** [[Steve Corica]], australiar futbolari ohi eta entrenatzailea.
** [[Jim Parsons]], estatubatuar aktorea.
* [[1974]] –
** [[Federico Basavilbaso]], argentinar futbolari ohia.
** [[Alyson Hannigan]], estatubatuar aktorea.
* [[1975]] – [[Arturo Valls]], espainiar umorista, aktore eta telebista aurkezlea.
* [[1977]] – [[Jessica Chastain]], estatubatuar aktorea.
* [[1978]] – [[Khader Adnan]], Israeleko kartzelean gose greban 87 egun egon eta gero bertan hil zen preso palestinarra (h. [[2023]]).
* [[1979]] – [[Nata Moreno]], espainiar zuzendari, ekoizle, aktore eta dramaturgoa.
* [[1982]] – [[Fourie du Preez]], hegoafrikar errugbi jokalari ohia.
* [[1984]] – [[Jungo Fujimoto]], japoniar futbolaria.
* [[1986]] – [[Nathalia Dill]], brasildar aktorea.
* [[1987]] – [[María Valverde]], espainiar aktorea.
* [[1990]] – [[Yuki Otsu]], japoniar futbolaria.
* [[1994]] – [[Leonardo Demétrio]], brasildar saskibaloi jokalaria.
== Heriotzak ==
=== Euskal Herria ===
* [[1826]] – [[Juan Antonio Iza-Zamakola]], euskal idazle, kazetari eta historialaria, [[Madril]]en (j. [[1756]]).
* [[1863]] – [[Joaquín Ezpeleta]], nafar politikari eta militarra, [[Madril]]en (j. [[1788]]).
* [[1871]] – [[Jules Balasque]], lapurtar historialaria (j. [[1815]]).
* [[1888]] – [[Camilo Hurtado Ametzaga]], Riscal de Alegreko markesa, bizkaitar enpresaburu eta saiakeragilea, [[Sevilla]]n (j. [[1827]]).
* [[1900]] – [[Justo Egozkue]], nafar geologo eta ingeniaria, [[Madril]]en (j. [[1833]]).
* [[1939]] – [[Agustin Telleria]], gipuzkoar politikari tradizionalista eta [[errekete]]a (j. [[1884]]).
* [[1972]] – [[Cristobal Balentziaga|Kristobal Balentziaga]], [[Getaria (Gipuzkoa)|getariar]] jostun eta diseinatzailea, [[Balenciaga]] moda-etxearen sortzailea (j. [[1895]]).
* [[1980]] – [[Pierre Etxebaster]], euskal herritar tenislaria, ''[[jeu de paume]]'' kategorian historian izan den onena (j. [[1893]]).
* [[1989]] – [[Karmele Saint-Martin]], euskal herritar idazlea (j. [[1895]]).
* [[1992]] – [[Isidoro Bastarrika]], euskal idazlea (j. [[1931]]).
* [[1993]] – [[Txomin Jakakortajarena]], euskal idazlea, itzultzailea, apaiza eta erlezaina (j. [[1906]]).
* [[2004]] – [[Andolin Eguzkitza]], bizkaitar idazlea, irakaslea eta euskaltzaina (j. [[1953]]).
* [[2005]] – [[Pierre Duny Petre]], baxenafar idazlea (j. [[1914]]).
* [[2006]] – [[Antonio Fernández de Trocóniz]], euskal herritar matematikari, ingeniari, irakasle eta katedraduna (j. [[1916]]).
* [[2011]] – [[Miguel Ángel Álvarez Muro]], gipuzkoar margolaria (j. [[1927]]).
* [[2012]] – [[José Ángel Zubiaur]], nafar politikari eta abokatua (j. [[1918]]).
* [[2022]] –
** [[María Ángeles Garai]], Bizkaiko lehen ikastolako lehen andereñoa (j. [[1930]]).
** [[Luis Roldán]], nafar politikaria eta [[goardia zibil]]aren zuzendaria, [[Zaragoza]]n (j. [[1943]]).
* [[2024]] – [[Julian Elorza Gorosabel]], gipuzkoar matematikaria (j. [[1935]]).
=== Mundua ===
* [[809]] – [[Harun al-Rashid]], [[Abbastar Kaliferria|Abbastar Kaliferriko]] bosgarren [[kalifa]].
* [[1134]] – [[Eztebe Harding]], ingeles apaiz [[beneditar]]ra.
* [[1284]] – [[Hugo III.a Ziprekoa]], [[Zipreko Erresuma|Zipreko]] eta [[Jerusalemgo Erresuma Latindarra|Jerusalemgo]] erregea (j. c. [[1235]]).
* [[1296]] – [[Eudes des Pins]], [[Ospitaleko Zaldunak|Ospitaleko Zaldunen]] 23. Maisu Handia (j. [[1212]]).
* [[1455]] – [[Nikolas V.a]], [[Aita santu]]a (j. [[1397]]).
* [[1603]] – [[Elisabet I.a Ingalaterrakoa]], [[Ingalaterra]] eta [[Irlanda]]ko erregina (j. [[1533]]).
* [[1654]] – [[Samuel Scheidt]], alemaniar musikagilea eta organista (j. [[1587]]).
* [[1684]] – [[Pieter de Hooch]], [[Zazpi Herbehere Batuen Errepublika|herbeherear]] margolari [[barroko]]a (j. [[1629]]).
* [[1763]] – [[Catalina Carlota De la Gardie]], suediar noblea (j. [[1723]]).
* [[1776]] – [[John Harrison]], ingeles erlojugilea, itsas kronometroaren asmatzailea (j. [[1693]]).
* [[1794]] – [[Jacques-Rene Hebert]], frantziar politikari, iraultzaile eta kazetaria (j. [[1757]]).
* [[1805]] – [[Luis I.a Liechtensteingoa]], [[Liechtenstein]]go printzea (j. [[1759]]).
* [[1829]] – [[Jean-Baptiste Cavaignac]], frantziar politikaria (j. [[1762]]).
* [[1844]] – [[Bertel Thorvaldsen]], daniar eskultorea.
* [[1866]] – [[Maria Amalia Napolikoa eta Siziliakoa]], [[Frantzia]]ko erregina ezkontidea (j. [[1782]]).
* [[1877]] –
** [[Walter Bagehot]], ingeles kazetari, enpresaburu eta saiakeragilea (j. [[1826]]).
** [[Simon Deutsch]], alemaniar iraultzailea (j. [[1822]]).
* [[1880]] – [[May Agnes Fleming]], kanadar eleberrigilea (j. [[1840]]).
* [[1882]] – [[Henry Wadsworth Longfellow]], estatubatuar olerkaria (j. [[1807]]).
* [[1895]] – [[Bertha Valerius]], Suediako argazkilari eta pintorea (j.[[1824]])
* [[1905]] – [[Jules Verne]], frantziar idazlea (j. [[1828]])
* [[1909]] – [[John Millington Synge]], irlandar idazle, olerkari, antzerkigile eta folklore biltzailea (j. [[1871]]).
* [[1910]] – [[Galen Clark]], kanadar-estatubatuar kontserbazionista eta idazlea (j. [[1814]]).
* [[1915]] – [[Margaret Lindsay Huggins]], britainiar-irlandar ikertzaile zientifiko eta astronomoa (j. [[1848]]).
* [[1916]] – [[Enrique Granados]], kataluniar musikagilea (j. [[1867]]).
* [[1918]] – [[Chung Ling Soo]], estatubatuar ilusionista (j. [[1861]]).
* [[1921]] – [[Maria Amália Vaz de Carvalho]], portugaldar idazle poligrafoa, poeta eta emakume aktibista (j. [[1847]]).
* [[1928]] – [[Mindaugas II.a Lituaniakoa]], [[Lituania]]ko errege izateko aukeratua (j. [[1864]]).
* [[1946]] – [[Aleksandr Alekhin|Alexander Alekhine]], errusiar xake jokalaria (j. [[1892]]).
* [[1949]] –
** [[Adolphe Buhl]], frantziar matematikari eta astronomoa (j. [[1878]]).
** [[Marie Joussaye]], kanadar poeta eta kazetaria (j. [[1864]]).
* [[1950]] – [[Harold Laski]], ingeles politikaria (j. [[1893]]).
* [[1951]] – [[Jose Enrique Varela]], espainiar militarra (j. [[1891]]).
* [[1953]] – [[Maria Teckekoa]], [[Erresuma Batua|Erresuma Batuko]] erregina ezkontidea eta [[Indiako Enperadore-Enperatriza|Indiako Enperatriz]] ezkontidea (j. [[1867]]).
* [[1958]] – [[Seamus O'Sullivan]], ''The Dublin Magazine'' aldizkariko editore eta poeta irlandarra (j. [[1879]]).
* [[1959]] – [[César Medina]], gaztelar poeta, abokatu eta politikaria, [[Araba]]ko gobernadore zibila (j. [[1873]]).
* [[1962]] – [[Auguste Piccard]], suitzar asmatzaile, fisikari eta esploratzailea (j. [[1884]]).
* [[1968]] – [[Alice Guy-Blaché]], lehenengo [[fikzio]]zko filmaren zuzendaria (j. [[1873]]).
* [[1969]] – [[Joseph Kasa-Vubu]], [[Kongoko Errepublika Demokratikoa|Kongoko Errepublika Demokratikoko]] lehenbiziko presidentea (j. [[circa|c.]] [[1915]]).
* [[1971]] –
** [[Arne Jacobsen]], danimarkar arkitektoa (j. [[1902]]).
** [[Kono Yasui]], japoniar biologo eta zitologoa, zientzian doktoretza lortu zuen lehen japoniar emakumea (j. [[1880]]).
* [[1972]] – [[Juan Baigorri Velar]], argentinar ingeniaria, "euria egiteko makina"ren asmatzailea (j. [[1891]]).
* [[1976]] –
** [[Bernard Montgomery]], ingeles ofiziala (j. [[1887]]).
** [[E. H. Shepard]], ingeles artista eta liburuen ilustratzailea (j. [[1879]]).
** [[Maria Lorena Barros]] [[Filipinak|Filipinetako]] ekintzailea militarrek hil zuten.
* [[1980]] – [[Óscar Romero]], ''Monseñor Romero'', salvadortar apaiza, giza eskubideen alde predikatzeagatik ospetsua (j. [[1917]]).
* [[1991]] – [[John Kerr (australiar politikaria)|John Kerr]], [[Australia]]ko 18. gobernadore orokorra (j. [[1914]]).
* [[1993]] – [[John Hersey]], estatubatuar idazlea (j. [[1914]]).
* [[1994]] – [[María Guerrero López]], espainiar aktorea (j. [[1906]]).
* [[1996]] –
** [[Étienne Hajdú]], hungariar jatorriko eskultorea (j. [[1907]]).
** [[María Soriano Llorente]], espainiar maistra, Adimen Anormalen Patronatuko Eskola Nagusiko zuzendaria (j. [[1900]]).
* [[2002]] – [[César Milstein]], argentinar-britainiar biokimikaria, 1984ko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (j. [[1927]]).
* [[2005]] – [[Gilles Aillaud]], frantziar margolaria, eszenografoa, poeta eta antzerkigilea (j. [[1928]]).
* [[2008]] –
** [[Rafael Azcona]], espainiar idazle eta gidoigilea (j. [[1926]]).
** [[Richard Widmark]], estatubatuar aktorea (j. [[1914]]).
* [[2016]] –
** [[Johan Cruyff]], herbeherear futbolaria eta entrenatzailea, historiako futbolari onenetakotzat joa (j. [[1947]]).
** [[Garry Shandling]], estatubatuar aktore eta umorista (j. [[1949]]).
* [[2018]] -
** [[Rim Banna]], [[palestina]]r musikagile eta abeslaria (j. [[1966]]).
** [[Lys Assia]], suitzar abeslaria, [[1956ko Eurovision Abesti Lehiaketa|lehen Eurovision Abesti Lehiaketako]] irabazlea (j. [[1924]]).
* [[2020]] –
** [[Manu Dibango]], kamerundar saxofoi-jotzaile, pianista, bibrafonista, orkestra zuzendari, musikagile, konpositore eta abeslaria (j. [[1933]]).
** [[Stuart Gordon]], estatubatuar zinema eta antzerki zuzendaria, gidoilaria eta antzerki egilea (j. [[1947]]).
** [[Bill Rieflin]], estatubatuar bateriajotzailea (j. [[1960]]).
** [[Albert Uderzo]], frantziar komikigilea, [[René Goscinny]]rekin batera ''[[Asterix]]'' komiki sortaren sortzailea (j. [[1927]]).
* [[2022]] – [[Bert Ruiter]], herbehereetar musikaria (j. [[1946]]).
* [[2023]] – [[Gordon Moore]], estatubatuar ekintzaile, kimiko, filantropo, ingeniari eta fisikaria, [[Intel]]en sortzaileetako bat eta [[Mooreren legea]]ren egilea (j. [[1929]]).
* [[2024]] –
** [[Péter Eötvös]], hungariar konpositore, orkestra zuzendari eta irakaslea (j. [[1944]]).
** [[Brigitte García]], ekuadortar erizain eta politikaria (j. [[1997]]).
** [[Zoila Quiñones]], mexikar aktorea (j. [[1940]]).
== Jaiak eta urteurrenak ==
* [[Seaska (ikastolen elkartea)|Sehaska egutegiko izendegia]]: Aide, Katixa eta Xabadin/Xobadin.
* [[Tuberkulosiaren Munduko Eguna]]
* [[Egiarako Eskubidearen eta Giza Eskubideen eta Biktimen Duintasunaren Urraketa Larriekiko Nazioarteko Eguna]]
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Hil aurkibidea}}
<center>[[Martxoaren 23]] | [[Urteko egutegia|Urteko egutegi]] | [[Martxoaren 25]]</center>
[[Kategoria:Urteko egunak]]
adjcks901qtsdohe8iydij7bvat4dp3
Maiatzaren 11
0
2897
9975348
9917092
2024-11-20T16:12:23Z
Artegia
65203
/* Mundua */
9975348
wikitext
text/x-wiki
'''Maiatzaren 11''' [[gregoriotar egutegia]]ren [[urte]]ko ehun eta hogeita hamaikagarren [[egun]]a da, 132garrena [[bisurte]]etan. 234 egun falta dira urtea amaitzeko.
{{eguneko-goiburua|5|11}}
{{egungertaerak}}
== Gertaerak ==
=== Euskal Herria ===
=== Mundua ===
* [[330]] – [[Bizantzio]] hiria [[Erromatar Inperioa|Erromatar Inperioko]] hiriburu bihurtu zen [[Konstantino I.a Handia|Konstantinoren]] agindupean, eta [[Konstantinopla]] izena jarri zioten.
* [[1949]] – [[Thailandia|Siam]] erresumak ofizialki [[Thailandia]] izena hartu zuen.
* [[1960]] – [[Mossad]]eko agenteek [[Adolf Eichmann]] atxilotu zuten, [[Argentina]]n ezkutatzen zen buruzagi [[nazionalsozialismo|nazia]] eta gerra kriminala.
* [[2000]] – [[India]] ofizialki 1.000.000.000 biztanlera iritsi zen.
* [[2010]] – [[David Cameron]]ek [[Erresuma Batua|Erresuma Batuko]] gobernua osatzeko, [[Nick Clegg]]en A[[Erresuma Batuko Liberal Demokratak|lderdi Liberal Demokratarekin]] bat egingo zuela adierazi zuen. [[Gordon Brown]]ek dimisioa aurkeztu zuen.
* [[2011]] – [[2011ko Lorcako lurrikara]]: [[Espainia]]ko [[Murtzia]] erkidegoko [[Lorca]] udalerrian egondako 5,2 graduko lurrikaran bederatzi pertsona hil ziren.
== Arte eta kultura ==
=== Euskal Herria ===
* [[2002]] – [[2002ko Arabako Bertsolari Txapelketa|Arabako Bertsolari Txapelketaren bigarren ekitaldia]]ren finala jokatu zen [[Gasteiz]]en, aurreko ekitalditik 18 urtetara jokatu zena. [[Asier Otamendi]]k lehenengo txapela eskuratu zuen
=== Mundua ===
* [[868]] – [[Txinako Herri Errepublika|Txinan]] historiako lehen [[liburu]]a inprimatu zen: ''Diamantearen Sutra'', Wang Jie.
* [[2001]] – ''[[A Knight's Tale]]'' ("Zaldun Ipuina") filma estreinatu zen, [[Brian Helgeland]]ek zuzendu eta [[Heath Ledger]], [[Mark Addy]], [[Rufus Sewell]], [[Paul Bettany]] eta [[Alan Tudyk]] aktoreek antzeztu zutelarik.
== Zientzia eta teknologia ==
=== Euskal Herria ===
=== Mundua ===
* [[1971]] – [[Dallas]]ko [[Mariano Martinez (enpresaria)|Mariano Martinez]] jatetxe-jabeak [[Margarita (cocktaila)|Margarita cocktaila]] izozteko prozesua egiten zuen makina bat asmatu zuen. Makina horrekin automatikoki zerbitza zitzakeen eskaera guztiak, banaka egin beharrean. Honek cocktail hori AEBko ezagunenetako bat izatera lortu zuen.
* [[1998]] – [[India]]k arma nuklearrekin frogak egin zituen Rajastango desertuan.
== Kirolak ==
=== Euskal Herria ===
* [[2014]] – [[San Mames]] estadio berrian jokatutako lehenbiziko [[Euskal derbia]]n [[Athletic|Athletic Kluba]] eta [[Real Sociedad|Errealak]] [[Iker Muniain|Muniain]] eta [[Imanol Agirretxe|Agirretxeren]] golekin bana berdindu zuten.
=== Mundua ===
== Jaiotzak ==
=== Euskal Herria ===
* [[1864]] – [[Ramón Godó]], kataluniar enpresaburua, [[La Vanguardia]] egunkariaren sortzailea, [[Bilbo]]n (h. [[1931]]).
* [[1891]] – [[Alejandro de la Sota Aburto]], bizkaitar kazetaria, ''[[Excelsior (egunkaria)|Excelsior]]'' egunkariaren sortzailea (h. [[1965]]).
* [[1901]] – [[Domingo Iturrate]], ''Fray Domingo del Santísimo Sacramento'', bizkaitar apaiz [[trinitario]]a (h. [[1927]]).
* [[1904]] – [[Mariano Iurrita]], gipuzkoar futbolaria (h. [[1976]]).
* [[1907]] – [[Bernardo Estornes|Bernardo Estornes Lasa]], [[izaba]]tar kulturagilea eta euskal idazlea (h. [[1999]]).
* [[1908]] – [[Agustín Sauto]], ''Bata'', Bilboko Athletic Klubeko jokalaria (h. [[1986]]).
* [[1925]] – [[Seber Ormaza]], euskal herritar politikari eta abestigilea (h. [[2010]]).
* [[1947]] – [[Miguel Angel Lamata]], gipuzkoar futbolaria (h. [[2019]]).
* [[1950]] – [[José Luis Izco]], [[Nafarroako Alderdi Sozialista|PSNko]] nafar politikaria.
* [[1953]] – [[Carmen Llera]], nafar eleberrigilea eta [[Nafarroako Alderdi Sozialista|PSNko]] gazteriaren bozeramailea.
* [[1961]] – [[Igone Zabala Unzalu]], bizkaitar euskal-hizkuntzalaria.
* [[1962]] – [[Begoña Sanzberro]], [[Nafar Herriaren Batasuna|UPNko]] nafar politikaria.
* [[1964]] – [[Juan Jose Alvarez Rubio]], gipuzkoar jurista eta [[Euskal Herriko Unibertsitatea|EHUko]] katedraduna Zuzenbidean.
* [[1966]] – [[Ana Irigoien]], bizkaitar idazlea.
* [[1968]] – [[Daniel Calparsoro]], euskal herritar zinema zuzendaria, [[Bartzelona]]n.
* [[1971]] – [[Asier Zurinaga]], bizkaitar traineru estropadetako patroia.
* [[1977]] – [[Iker Alvarez]], gipuzkoar futbolaria.
* [[1978]] – [[Agurne Anasagasti]], bizkaitar telebista aurkezlea.
* [[1981]] – [[Juan José Martín]], arabar izotz hockey jokalari ohia.
* [[1983]] – [[Natalia Zabala]], gipuzkoar modeloa.
* [[1984]] – [[Izaskun Osés]], nafar atleta paralinpikoa.
* [[1993]] – [[Charles Ollivon]], lapurtar errugbilaria.
* [[1999]] – [[Jon Mariezkurrena|Jon Mariezkurrena, ''Mariezkurrena II.a'']], nafar pilotaria.
=== Mundua ===
* [[1594]] – [[Charlotte Marguerite Montmorencykoa]], [[Condéko printzea|Condéko printzesa]] (h. [[1650]]).
* [[1752]] – [[Johann Friedrich Blumenbach]], alemaniar mediku, fisiologo eta antropologoa (h. [[1840]]).
* [[1771]] – [[Laskarina Bouboulina]], greziar andre heroia Greziako 1821eko [[Greziako Independentzia Gerra|Independentzia Gerran]] (h. [[1825]]).
* [[1801]] – [[Henri Labrouste]], frantziar arkitektoa (h. [[1875]]).
* [[1823]] – [[Alfred Stevens]], belgikar margolaria (h. [[1905]]).
* [[1824]] – [[Jean-Léon Gérôme]], frantziar margolaria eta eskultorea (h. [[1904]]).
* [[1827]] – [[Jean-Baptiste Carpeaux]], frantziar eskultore eta margolaria (h. [[1875]]).
* [[1840]] – [[Mariana Angélica de Andrade]], portugalder poeta (h. [[1882]]).
* [[1848]] – [[Wilhelm Windelband]], alemaniar filosofoa eta historialaria (h. [[1915]]).
* [[1851]] – [[Maria Teresa Nuzzo]], maltar moja (h. [[1923]]).
* [[1852]] – [[Charles W. Fairbanks]], Ameriketako Estatu Batuetako presidenteordea (h. [[1918]]).
* [[1871]] –
** [[Emiliano Chamorro Vargas]], [[Nikaragua]]ko presidentea (h. [[1966]]).
** [[Mariano Fortuny Madrazo]], espainiar margolari, asmatzaile, grabadore, argazkilari, diseinatzaile, enpresari eta eszenografoa (h. [[1949]]).
* [[1875]] – [[Harriet Quimby]], estatubatuar hegazkinlari eta zinema gidoigilea, pilotu lizentzia lortu zuen AEBetako lehen emakumea (h. [[1912]]).
* [[1888]] – [[Irving Berlin]], estatubatuar konpositore eta kantu-idazlea, AEBko historiako kantagile handienetakoa (h. [[1989]]).
* [[1889]] – [[Paul Nash]], britainiar margolari surrealista eta gerra artista (h. [[1946]]).
* [[1892]] – [[Margaret Rutherford]], ingeles aktorea (h. [[1972]]).
* [[1894]] – [[Marta Graham]], estatubatuar dantzari eta koreografoa (h. [[1991]]).
* [[1895]] –
** [[Jan Parandowski]], poloniar idazlea eta itzultzailea (h. [[1978]]).
** [[William Grant Still]], estatubatuar musika konpositore eta zuzendaria (h. [[1978]]).
* [[1896]] – [[Mari Sandoz]], estatubatuar idazlea, biografoa eta irakaslea (h. [[1966]]).
* [[1899]] – [[Sára Salkaházi]], hungariar moja katolikoa, Bigarren Mundu Gerran gutxi gorabehera ehun judu salbatu zituena (h. [[1944]]).
* [[1900]] – [[Pridi Banomyong]], [[Thailandia]]ko lehen ministroa (h. [[1983]]).
* [[1904]] – [[Salvador Dalí]], kataluniar margolaria, eskultorea, diseinatzailea, idazlea eta zinemagilea (h. [[1989]]).
* [[1906]] – [[Kent Taylor]], estatubatuar aktorea (h. [[1987]]).
* [[1910]] – [[Luisín Rodríguez]], ''Luisín'', espainiar futbol jokalari eta entrenatzailea (h. [[1990]]).
* [[1911]] – [[Juan Manuel Ugarte Eléspuru]], perutar margolari, eskultore, historialari eta idazlea (h. [[2004]]).
* [[1913]] – [[Robert Jungk]], austriar idazle eta militante ekologista (h. [[1994]]).
* [[1914]] – [[Haroun Tazieff]], frantziar geologo eta bolkanologoa (h. [[1998]]).
* [[1916]] – [[Camilo José Cela|Camilo Jose Cela]], galiziar idazlea, gaztelaniazko idazlerik garrantzitsuenetarikoa eta 1989ko [[Literaturako Nobel Saria]] (h. [[2002]]).
* [[1918]] – [[Richard Feynman]], estatubatuar fisikaria, XX. mendeko fisikaririk garrantzitsuenetariko bat eta 1965eko [[Fisikako Nobel Saria]] (h. [[1998]]).
* [[1924]] –
** [[Antony Hewish]], britainiar astronomoa, 1974ko [[Fisikako Nobel Saria]] (h. [[2021]]).
** [[Marino Marini]], italiar abeslaria (h. [[1997]]).
* [[1925]] –
** [[Rubem Fonseca]], brasildar kronikaria eta eleberrigilea (h. [[2020]]).
** [[Max Morlock]], alemaniar futbolaria (h. [[1994]]).
* [[1926]] –
** [[Yvonne Furneaux]], britainiar-frantziar aktorea (h. [[2024]]).
** [[Teddy Scholten]], [[1959ko Eurovision Abesti Lehiaketa|1959ko Eurovision Abesti Lehiaketaren]] irabazlea. (h. [[2010]])
* [[1928]] –
** [[Yaacov Agam]], israeldar artista, [[arte zinetikoa]]ren aitzindaria.
** [[Marco Ferreri]], italiar zinema zuzendaria, gidoigilea eta aktorea (h. [[1997]]).
** [[Arthur Foulkes]], [[Bahamak|Bahametako]] gobernadore orokorra.
* [[1930]] –
** [[Kamau Brathwaite]], barbadostar poeta eta irakaslea (h. [[2020]]).
** [[Edsger Dijkstra]], herbeheretar informatikaria, informatikaren aintzindarietako bat (h. [[2002]]).
* [[1932]] –
** [[Francisco Umbral]], espainiar kazetari, olerkari, saiakeragile eta biografoa (h. [[2007]]).
** [[Valentino Garavani|Valentino]], italiar moda-diseinatzailea.
* [[1933]] – [[Louis Farrakhan]], estatubatuar abeslaria, eskubide zibilen aldeko ekintzailea, erlijio-buruzagia eta kazetaria.
* [[1936]] –
** [[Carla Bley]], estatubatuar jazz-musikagilea, piano-jotzailea eta abeslaria (h. [[2023]]).
** [[Olga Xirinacs]], kataluniar idazlea eta piano-irakaslea.
* [[1938]] – [[Joan Margarit]], kataluniar poeta eta arkitektoa (h. [[2021]]).
* [[1941]] – [[Eric Burdon]], ingeles abeslari, abesti egile eta aktorea, ''[[The Animals]]'' taldeko kidea.
* [[1943]] – [[Armando Tito Larrea]], ekuadortar futbolaria (h. [[2024]]).
* [[1944]] – [[Jean Clareboudt]], frantziar eskultore eta diseinatzailea (h. [[1997]]).
* [[1949]] – [[Rafa Martín]], espainiar aktorea.
* [[1950]] – [[Kai Nieminen]], finlandiar idazlea eta japoniar literaturako itzultzailea.
* [[1951]] –
** [[Eulalio García]], espainiar txirrindulari ohia.
** [[Mike Slemen]], ingeles errugbilaria (h. [[2020]]).
* [[1952]] –
** [[Shohreh Aghdashloo]], irandar aktorea.
** [[Paulo César (futbolaria)|Paulo César]], brasildar futbolaria (h. [[2022]]).
** [[Renaud Séchan]], frantziar musikagilea.
* [[1953]] –
** [[Kiti Mánver]], espainiar aktorea.
** [[Gordana Siljanovska-Davkova]], [[Ipar Mazedonia]]ko presidentea.
* [[1954]] – [[Judith Weir]], eskoziar musikagilea, antzerki musikaleko partiturak idazteagatik ezaguna.
* [[1963]] –
** [[Natasha Richardson]], britainiar aktorea (h. [[2009]]).
** [[Nina Stemme]], suediar opera abeslaria.
* [[1967]] – [[Sue Gardner]], kanadar kazetaria eta enpresaburua, [[Wikimedia Fundazioa|Wikimedia Fundazioko]] zuzendari nagusi ohia.
* [[1971]] – [[Alberto Rodríguez Librero]], espainiar zinema zuzendari eta gidoigilea.
* [[1972]] – [[Concha Buika]], ekuatoreginear jatorriko espainiar abeslaria.
* [[1977]] –
** [[Anna Federmesser]], errusiar langile humanitarioa.
** [[Pablo García]], uruguaiar futbolaria.
** [[Marcos Paulo Alves]], brasildar futbolari ohia.
* [[1978]] – [[Laetitia Casta]], frantziar aktore eta modeloa, Frantzian [[Marianne]]ren pertsonifikaziotzat hautatua.
* [[1980]] – [[Míriam Nogueras]], Junts per Catalunya alderdiko politikaria eta ehungintzako enpresaburua.
* [[1981]] – [[Daisuke Matsui]], japoniar futbolaria.
* [[1984]] –
** [[Andrés Iniesta]], espainiar futbolaria.
** [[Sara Moro]], espainiar gimnasta artistiko ohia.
* [[1987]] – [[Tomoaki Makino]], japoniar futbolaria.
* [[1988]] –
** [[Marcel Kittel]], alemaniar txirrindularia.
** [[Raúl Rodríguez Navas]], espainiar futbolaria.
* [[1991]] – [[Gata Cattana]], andaluziar artista, rapera, olerkari feminista eta politologoa (h. [[2017]]).
* [[1992]] – [[Thibaut Courtois]], belgikar futbol atezaina.
* [[1995]] – [[Shira Haas]], israeldar aktorea.
* [[2000]] –
** [[Instasamka]], errusiar pop eta rap abeslaria.
** [[Ana Karolina Lannes]], brasildar aktorea.
== Heriotzak ==
=== Euskal Herria ===
* [[1804]] – [[Joan Antonio Mogel]], [[eibar]]tar idazlea (j. [[1745]]).
* [[1871]] – [[Celedonio de Uribe]], gipuzkoar bide, ubide eta portuetako ingeniaria, [[Madril]]en (j. [[1823]]).
* [[1881]] – [[Sakamantekas]], arabar serie-hiltzailea (j. [[1821]]).
* [[1884]] – [[Canuto Ignacio Muñoz]], gipuzkoar enpresaburu eta kultura ekintzailea, [[bertsolaritza]] babestu zuena (j. [[1835]]).
* [[1939]] – [[Alberto Palacio]], lapurtar ingeniaria eta arkitektoa, [[Bizkaiko Zubia]]ren disenatzailea (j. [[1856]]).
* [[1983]] – [[Blanquita Suárez]], gipuzkoar aktore eta abeslaria, [[Madril]]en (j. [[1894]]).
* [[1994]] – [[Angel Urrutia Iturbe]], nafar poeta, argitaratzaile eta ekintzaile kulturala, ''[[Río Arga. Revista navarra de poesía]]'' aldizkariaren zuzendaria eta sortzaileetako bat (j. [[1933]]).
* [[2005]] – [[Julian Alustiza|Julian Alustiza, ''Aztiri'']], gipuzkoar poeta, idazle eta sermoilaria (j. [[1913]]).
* [[2010]] – [[Eduardo Hernández Asiain]], kubatar jatorriko nafar biolin-jotzailea (j. [[1911]]).
* [[2013]] – [[Benantxio Irureta]], euskal mendizale nabarmena, [[Aneto]]n (j. [[1953]]).
* [[2016]] – [[Jesús Infante]], arabar margolaria, [[Logroño]]n (j. [[1926]]).
=== Mundua ===
* [[912]] – [[Leon VI.a Jakituna]], [[Bizantziar Inperioa|Bizantziar]] enperadorea (j. [[866]]).
* [[1610]] – [[Matteo Ricci]], italiar misiolari [[Jesusen Lagundia|jesuita]] (j. [[1522]]).
* [[1680]] – [[Henri de Béthune]], frantziar gomendiozko abadea, [[Baionako elizbarrutia|Baionako apezpikua]] izandakoa (j. [[1604]]).
* [[1708]] – [[Jules Hardouin-Mansart]], frantziar arkitektoa (j. [[1646]]).
* [[1731]] – [[Mary Astell]], ingeles idazle feminista eta erretorikoa, "lehen feminista ingelesa" (j. [[1666]]).
* [[1760]] – [[Alaungpaya]], ''Alompra'' izenez ere ezaguna, [[Myanmar|Birmaniako]] heroi nazionala (j. [[1714]]).
* [[1778]] – [[Pitt "Zaharra"]], ingeles politikaria (j. [[1708]]).
* [[1780]] – [[Nicolás Fernández de Moratín]], espainiar poeta, prosista eta dramaturgoa (j. [[1737]]).
* [[1811]] – [[Francisco Lanzagorta]], Mexikoko independentziaren aldeko matxinatua, fusilatua (j. [[1791]]).
* [[1812]] – [[Spencer Perceval]], [[Erresuma Batua|Erresuma Batuko]] lehen ministroa (j. [[1762]]).
* [[1830]] – [[Frederick Albert Winsor]], alemaniar asmatzailea, Erresuma Batuan eta Frantzian [[gas-argiztapen]]aren aitzindarietako bat (j. [[1763]]).
* [[1849]] –
** [[Otto Nicolai]], alemaniar musikagile eta orkestra-zuzendaria (j. [[1810]]).
** [[Juliette Récamier]], frantziar socialitea (j. [[1777]]).
* [[1857]] – [[Eugène-François Vidocq]], frantziar abenturazalea eta detektibea (j. [[1775]]).
* [[1858]] – [[Aimé Bonpland]], frantziar esploratzaile eta botanikaria (j. [[1773]]).
* [[1871]] – [[John Herschel]], ingeles matematikari, astronomo eta kimikaria (j. [[1792]]).
* [[1881]] – [[Henri Frédéric Amiel]], suitzar filosofoa (j. [[1821]]).
* [[1891]] – [[Edmond Becquerel]], frantziar fisikaria (j. [[1820]]).
* [[1905]] – [[Thorvald Niss]], daniar margolaria (j. [[1842]]).
* [[1916]] –
** [[Max Reger]], alemaniar musikagile, organista eta musika-irakaslea (j. [[1873]]).
** [[Karl Schwarzschild]], alemaniar fisikari eta astronomialaria (j. [[1873]]).
* [[1920]] – [[William Dean Howells]], estatubatuar eleberrigile, literatura kritikari eta antzerkigilea (j. [[1837]]).
* [[1927]] – [[Juan Gris]], espainiar margolaria (j. [[1887]]).
* [[1939]] –
** [[Eugenia González Ramos]], espainiar sindikalista, fusilatua (j. [[1919]]).
** [[Pazzis Sureda]], espainiar eskultore, margolaria eta poeta (j. [[1907]]).
* [[1954]] – [[Rosa Sevilla de Alvero]], Filipinetan emakumeen sufragioaren alde egin zuen filipinar aktibista, hezitzailea eta kazetaria (j. [[1879]]).
* [[1955]] – [[Henriëtte Gesina Numans]], herbehereetar margolaria, landareen inguruko margolanak eta marrazkiak egin zituena (j. [[1877]]).
* [[1958]] – [[Lucien Lelong]], goi-mailako jantzigintzako frantziar jostuna (j. [[1889]]).
* [[1960]] – [[John D. Rockefeller Jr.]], estatubatuar finantzaria eta filantropoa (j. [[1874]]).
* [[1962]] – [[Hans Luther]], [[Alemania]]ko kantzilerra (j. [[1879]]).
* [[1963]] – [[Herbert Spencer Gasser]], estatubatuar fisiologoa, 1944ko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (j. [[1888]]).
* [[1971]] –
** [[Ferenc Erdei]], hungariar politikaria (j. [[1910]]).
** [[Seán Lemass]], [[Irlandako Errepublika]]ko [[Taoiseach]]a (j. [[1899]]).
* [[1973]] – [[Grigori Kozintsev]], ukrainar-[[sobiet]]ar zinemagilea (j. [[1905]]).
* [[1976]] – [[Alvar Aalto]], finlandiar arkitekto eta altzari diseinatzailea (j. [[1898]]).
* [[1977]] – [[Carmen Prieto Rouco]], galiziar idazle, poeta eta antzerkigilea (j. [[1901]]).
* [[1979]] – [[Barbara Hutton]], estatubatuar prentsa arrosako pertsonai ezaguna eta XX. mendeko lehenbiziko emakume aberatsetako bat (j. [[1912]]).
* [[1981]] –
** [[Odd Hassel]], norvegiar kimikaria, 1969ko [[Kimikako Nobel Saria]] (j. [[1897]]).
** [[Bob Marley]], jamaikar abeslari eta musikagilea, [[reggae]] musikari ezagunena (j. [[1945]]).
* [[1985]] – [[Chester Gould]], estatubatuar umorista grafiko eta komikigilea (j. [[1900]]).
* [[1988]] – [[Kim Philby]], britainiar espioia, [[Cambridgeko bostak]] espioi taldeko kidea (j. [[1912]]).
* [[1996]] – [[Nnamdi Azikiwe]], ''Zik'', [[Nigeria]]ko aurreneko presidentea (j. [[1904]]).
* [[2001]] – [[Douglas Adams]], ingeles idazlea, umoregilea eta dramagilea (j. [[1952]]).
* [[2003]] –
** [[José Manuel Lara Hernández]], espainiar argitaratzailea, Planeta argitaletxearen sortzailea (j. [[1914]]).
** [[Noel Redding]], ingeles rock musikaria, ''[[The Jimmy Hendrix Experience]]'' taldeko baxu-jotzailea (j. [[1945]]).
* [[2006]] – [[Floyd Patterson]], estatubatuar boxeolaria (j. [[1935]]).
* [[2007]] – [[Malietoa Tanumafili II.a]], Samoako estatuburua (j. [[1912]]).
* [[2009]] – [[Abel Goumba]], [[Afrika Erdiko Errepublika]]ko lehen ministroa (j. [[1926]]).
* [[2018]] – [[Gérard Genette]], frantziar literatura-kritikaria (j. [[1930]]).
* [[2019]] –
** [[Jean-Claude Brisseau]], frantziar zinemagilea (j. [[1944]]).
** [[Peggy Lipton]], estatubatuar aktore, modelo eta abeslaria (j. [[1946]]).
* [[2020]] – [[Jerry Stiller]], estatubatuar aktorea eta komediagilea, ''Stiller eta Meara'' bikoteko kidea (j. [[1927]]).
* [[2021]] –
** [[Wilfried Peffgen]], alemaniar txirrindularia (j. [[1942]]).
** [[Buddy Van Horn]], estatubatuar ekintzazko aktore espezialista eta film zuzendaria (j. [[1928]]).
* [[2022]] –
** [[Shireen Abu Akleh]], palestinar kazetaria (j. [[1971]]).
** [[Paul Ginsborg]], ingeles historialari eta teorialari politikoa, italiar nazionalizatua (j. [[1945]]).
* [[2024]] – [[Mary Wells Lawrence]], estatubatuar publizista (j. [[1928]]).
== Jaiak eta urteurrenak ==
* [[Seaska (ikastolen elkartea)|Sehaska egutegiko izendegia]]: Alazne, Mirari eta Belate.
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Hil aurkibidea}}
<center>[[Maiatzaren 10]] | [[Urteko egutegia|Urteko egutegi]] | [[Maiatzaren 12]]</center>
[[Kategoria:Urteko egunak]]
mrjdqb27z0qoni6adh8i5lyv8r94jjl
Europar Batasuna
0
3484
9975901
9446056
2024-11-21T06:26:35Z
Druiz002
154206
9975901
wikitext
text/x-wiki
{{Erdi-babestua}}
{{Wikipedia1000}}
{{HezkuntzaPrograma|Geografia eta Historia}}
{{Herrialde infotaula
| ohiko_izen_luze =
{{collapsible list
|titlestyle = background:transparent; font-size:9pt;
|title = {{resize|11.5pt|Europar Batasuna}}
|{{Infobox|subbox=yes|bodystyle= font-size:9pt;
| rowclass1 = mergedrow| label1 = [[Aleman]]ez: | data1 = {{lang|de|Europäische Union}}
| rowclass2 = mergedrow| label2 = [[Bulgariera]]z: | data2 = {{lang|bg|Европейски съюз}}
| rowclass3 = mergedrow| label3 = [[Daniera]]z: | data3 = {{lang|da|Den Europæiske Union}}
| rowclass4 = mergedrow| label4 = [[Errumaniera]]z: | data4 = {{lang|ro|Uniunea Europeană}}
| rowclass5 = mergedrow| label5 = [[Eslovakiera]]z: | data5 = {{lang|sk|Európska únia}}
| rowclass6 = mergedrow| label6 = [[Esloveniera]]z: | data6 = {{lang|sl|Evropska unija}}
| rowclass7 = mergedrow| label7 = [[Estoniera]]z: | data7 = {{lang|et|Euroopa Liit}}
| rowclass8 = mergedrow| label8 = [[Finlandiera]]z: | data8 = {{lang|fi|Euroopan unioni}}
| rowclass9 = mergedrow| label9 = [[Frantses]]ez: | data9 = {{lang|fr|Union européenne}}
| rowclass10 = mergedrow| label10 = [[Gaztelania]]z: | data10 = {{lang|es|Unión Europea}}
| rowclass11 = mergedrow| label11 = [[Greziera]]z: | data11 = {{lang|el|Ευρωπαϊκή Ένωση}}
| rowclass12 = mergedrow| label12 = [[Hungariera]]z: | data12 = {{lang|hu|Európai Unió}}
| rowclass13 = mergedrow| label13 = [[Ingeles]]ez: | data13 = {{lang|en|European Union}}
| rowclass14 = mergedrow| label14 = [[Irlandera]]z: | data14 = {{lang|ga|An tAontas Eorpach}}
| rowclass15 = mergedrow| label15 = [[Italiera]]z: | data15 = {{lang|it|Unione europea}}
| rowclass16 = mergedrow| label16 = [[Kroaziera]]z: | data16 = {{lang|hr|Europska unija}}
| rowclass17 = mergedrow| label17 = [[Letoniera]]z: | data17 = {{lang|lv|Eiropas Savienība}}
| rowclass18 = mergedrow| label18 = [[Lituaniera]]z: | data18 = {{lang|lt|Europos Sąjunga}}
| rowclass19 = mergedrow| label19 = [[Maltera]]z: | data19 = {{lang|mt|Unjoni Ewropea}}
| rowclass20 = mergedrow| label20 = [[Nederlandera]]z: | data20 = {{lang|nl|Europese Unie}}
| rowclass21 = mergedrow| label21 = [[Poloniera]]z: | data21 = {{lang|pl|Unia Europejska}}
| rowclass22 = mergedrow| label22 = [[Portuges]]ez: | data22 = {{lang|pt|União Europeia}}
| rowclass23 = mergedrow| label23 = [[Suediera]]z: | data23 = {{lang|sv|Europeiska unionen}}
| rowclass24 = mergedrow| label24 = [[Txekiera]]z: | data24 = {{lang|cs|Evropská unie}}
}}
}}
|nongo = Europar Batasuneko
|bandera_irudi = Flag of Europe.svg
|lema = "[[In varietate concordia|Aniztasunean bat eginik]]"
|ereserki_nazional = "[[Europako Ereserkia]]"
[[Fitxategi:Anthem of Europe (US Navy instrumental short version).ogg|erdian]]
|hiriburu = [[Brusela]]<ref name=capital>{{Erreferentzia|izena=Roman Adrian|abizena=Cybriwsky|izenburua=Capital Cities around the World: An Encyclopedia of Geography, History, and Culture: An Encyclopedia of Geography, History, and Culture|argitaletxea=ABC-CLIO|hizkuntza=en|data=2013-05-23|url=https://books.google.com/books?id=qb6NAQAAQBAJ&pg=PA64|isbn=9781610692489|sartze-data=2018-12-21}}</ref>
| latd=50 |latm=51 |latNS=N |longd=4 |longm=21 |longEW=E
|hiri_handien = [[Paris]]
|hizkuntza_ofizialak =
{{collapsible list
|titlestyle = background:transparent;text-align:left;font-weight:normal;
|title = 24 hizkuntza
|[[Aleman]]a<br/>[[Bulgariera]]<br/>[[Daniera]]<br/>[[Errumaniera]]<br/>[[Eslovakiera]]<br/>[[Esloveniera]]<br/>[[Estoniera]]<br/>[[Finlandiera]]<br/>[[Frantses]]a<br/>[[Gaztelania]]<br/>[[Greziera]]<br/>[[Hungariera]]<br/>[[Ingeles]]a<br/>[[Irlandera]]<br/>[[Italiera]]<br/>[[Kroaziera]]<br/>[[Letoniera]]<br/>[[Lituaniera]]<br/>[[Maltera]]<br/>[[Nederlandera]]<br/>[[Poloniera]]<br/>[[Portuges]]a<br/>[[Suediera]]<br/>[[Txekiera]]
}}
|gentilizioa= europar
|org_mota = Batasun politiko-ekonomikoa
|kidetza_mota = Estatu kideak
|kidetza =
{{collapsible list
|titlestyle = background:transparent;text-align:left;font-weight:normal;
|title = [[Europar Batasuneko estatu kideak|27 estatu]]
|[[Alemania]]<br/>[[Austria]]<br/>[[Belgika]]<br/>[[Bulgaria]]<br/>[[Danimarka]]<br/>[[Errumania]]<br/>[[Eslovakia]]<br/>[[Eslovenia]]<br/>[[Espainia]]<br/>[[Estonia]]<br/>[[Finlandia]]<br/>[[Frantzia]]<br/>[[Grezia]]<br/>[[Herbehereak]]<br/>[[Hungaria]]<br/>[[Irlandako Errepublika|Irlanda]]<br/>[[Italia]]<br/>[[Kroazia]]<br/>[[Letonia]]<br/>[[Lituania]]<br/>[[Luxenburgo]]<br/>[[Malta]]<br/>[[Polonia]]<br/>[[Portugal]]<br/>[[Suedia]]<br/>[[Txekia]]<br/>[[Zipre]]}}
|buru_titulu1 = [[Europako Batzordea|Europako Batzordeko Presidentea]]
|buru_izen1 = [[Ursula von der Leyen]]
|buru_titulu2 = [[Europako Kontseilua|Europako Kontseiluko Presidentea]]
|buru_izen2 = [[Charles Michel]]
|legebiltzar = {{nowrap| - [[Europar Batasuneko Kontseilua|EBko Kontseilua]]}}<br>{{nowrap| - [[Europar Legebiltzarra|Legebiltzarra]]}}
|subiranotasun_mota = Sorrera<ref>Current Article 1 of the [[Treaty of Maastricht|Treaty on European Union]] reads:"The Union shall be founded on the present Treaty and on the [[Treaty of Rome|Treaty on the Functioning of the European Union]]. Those [[Treaties of the EU|two Treaties]] shall have the same legal value. The Union shall replace and succeed the [[European Community]]".</ref>
|gertakari_izen1 = [[Erromako Ituna]]
|gertakari_data1 = 1958ko urtarrilak 1
|gertakari_izen2 = [[Maastrichteko Ituna]]
|gertakari_data2 = 1993ko azaroak 1
|eremu_rankin = 7.{{sup|a}}
|eremu_magnitude = 1 E12
|eremu_km2 = 4.233.255
|ur_portzentaia = 3,08
|biztanle_zenbatespen = 446.834.579<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eurostat - Tables, Graphs and Maps Interface (TGM) table|url=https://ec.europa.eu/eurostat/tgm/table.do?tab=table&language=en&pcode=tps00001&tableSelection=1&footnotes=yes&labeling=labels&plugin=1|aldizkaria=ec.europa.eu|sartze-data=2018-12-21}}</ref>
|biztanle_zenbatespen_rankin = 3.{{sup|a}}
|biztanle_zenbatespen_urte = 2019
|biztanle_dentsitate_km2 = 106
|biztanle_dentsitate_rankin =
|GDP_PPP = $20,02 bilioi<ref name="imf"/>
|GDP_PPP_rankin = 1.{{sup|a}}
|GDP_PPP_urte = 2020
|GDP_PPP_per_capita = $45.315<ref name="imf"/>
|GDP_PPP_per_capita_rankin = 2.{{sup|a}}
|GDP_nominal = $16,449 bilioi<ref name="imf"/>
|GDP_nominal_rankin = 2.{{sup|a}}
|GDP_nominal_urte = 2015
|GDP_nominal_per_capita = $35.883<ref name="imf2"/>
|GDP_nominal_per_capita_rankin = 2.{{sup|a}}
|Gini_urte = 2018
|Gini_aldaketa = gora
|Gini = 30.9 <!--number only-->
|Gini_ref =
|Gini_rankin =
|GGI_urte = 2011
|GGI_aldaketa = gora
|GGI = 0.899
|GGI_ref = <ref name="HDI">Calculated using UNDP data for the member states with weighted population.</ref>
|GGI_rankin = 13.<!--Calculated by taking out EU members from the list-->{{\}}25.{{sup|a}}<!--Calculated with EU members in the list-->
|txanpon = [[Euro]]a ([[ISO 4217|EUR]]; [[Eurogunea]])<br/>{{collapsible list
|titlestyle = background:transparent;text-align:left;font-weight:normal;
|title = Beste 10
|[[Bulgariar lev|Lev]] (BGN; Bulgaria)|[[Kroaziar kuna|Kuna]] (HRK; Kroazia)|[[Txekiar koroa]] (CZK; Txekia)|[[Daniar koroa]] (DKK; Danimarka)|[[Hungariar forint|Forint]] (HUF; Hungaria)|[[Poloniar złoty|Złoty]] (PLN; Polonia)|[[Errumaniar leu|Leu]] (RON; Errumania)|[[Suediar koroa]] (SEK; Suedia)
}}
|ordu_eremu = [[Europa Mendebaldeko ordua|WET]] ([[UTC]])<br>[[Europa Erdialdeko ordua|CET]] ([[UTC]]+1)<br>[[Eastern European Time|EET]] ([[UTC]]+2)
|ordu_eremu_DST = [[Western European Summer Time|WEST]] ([[UTC]]+1)<br>[[Central European Summer Time|CEST]] ([[UTC]]+2)<br>[[Eastern European Summer Time|EEST]]
|utc_offset_DST = +3
|cctld = [[.eu]]
|ohar_a = Herrialde guztiak batera hartuz gero.
}}
'''Europar Batasuna'''<ref>{{Erreferentzia |egilea= EIMA | izenburua = Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak |url = http://www.hezkuntza.ejgv.euskadi.net/r43-573/eu/contenidos/informacion/dih/eu_5490/adjuntos/estilo_liburua/ONOMASTIKA/IZEN%20ZERRENDAK.pdf | eskuratze data = 2013-02-26}}</ref> ('''EB''') batez ere [[Europa]]n kokatuta dauden 27 estatuz osaturiko [[batasun politiko]] eta [[batasun ekonomiko|ekonomikoa]] da<ref>{{Erreferentzia|abizena=Anonymous|izenburua=The EU in brief - EUROPA|hizkuntza=en|data=2016-06-16|url=https://europa.eu/european-union/about-eu/eu-in-brief_en|aldizkaria=European Union|sartze-data=2018-12-21}}</ref>. 4.233.255 km<sup>2</sup> ditu eta 447 milioi biztanle inguru. Europar Batasunak [[Europar merkatu bakarra|barne-merkatu bakarra]] garatu du [[Europar Batasuneko zuzenbidea|legedi sistema]] estandarizatu batekin; lege horiek estatu-kide guztiei eragiten diete legearen esparruan, eta soilik esparru horretan, estatuek hala erabakita. Europar Batasuneko politikek pertsonen, produktuen, zerbitzuen eta kapitalaren mugimendu askea baimentzera bideratzen dira eta barne-arazoak konpontzeko [[justizia]] komun bat izatera<ref>{{Erreferentzia|abizena=Anonymous|izenburua=One market without borders - EUROPA|hizkuntza=en|data=2016-06-16|url=https://europa.eu/european-union/topics/single-market_en|aldizkaria=European Union|sartze-data=2018-12-21}}</ref>; politika bateratuak daude gaur egun [[merkataritza]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=EUROPA - Glossary - Common commercial policy|data=2009-01-16|url=https://web.archive.org/web/20090116092625/http://europa.eu/scadplus/glossary/commercial_policy_en.htm|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2018-12-21}}</ref>, [[nekazaritza]], [[arrantza]] eta [[eskualde-garapen]]ean<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Inforegio - EU Regional Policy|hizkuntza=en|url=https://ec.europa.eu/regional_policy/index_en.cfm|aldizkaria=ec.europa.eu|sartze-data=2018-12-21}}</ref>. [[Schengen eremua]]ren barruan bidaiatzeko [[pasaporte]] kontrolik ez dago<ref>{{Erreferentzia|izenburua=WebCite query result|url=https://www.webcitation.org/617OENLLZ?url=http://ec.europa.eu/home-affairs/policies/borders/borders_schengen_en.htm|aldizkaria=www.webcitation.org|sartze-data=2018-12-21}}</ref>. [[1999]]an [[Euro]] txanpona sortu zen, 2002tik EBko 19 kidek erabiltzen duten txanpon bateratua.
EB eta [[europar herritartasun]]a [[Maastrichteko Ituna]] indarrean jarri zenean sortu ziren, 1993an<ref>{{Erreferentzia|izena=Craig, P. P. (Paul|abizena=P.)|izenburua=EU law : text, cases, and materials|argitaletxea=Oxford University Press|data=2011|url=https://www.worldcat.org/oclc/714724945|edizioa=5th ed|isbn=9780199576999|pmc=714724945|sartze-data=2018-12-21}}</ref>. EBren jatorria [[Europako Ikatz eta Altzairuaren Erkidegoa]]n eta [[Europako Ekonomia Erkidegoa]]n daude, hurrenez hurren [[1951]]eko [[Parisko Ituna (1951)|Parisko Itunean]] eta [[1957]]eko [[Erromako Ituna (1957)|Erromako Itunean]] sortu zirenak. Hasieran [[Europar Komunitateak]] deitu zenaren barnean zeuden herrialdeei [[Seien Europa]] deitzen zaio: [[Belgika]], [[Frantzia]], [[Italia]], [[Luxenburgo]], [[Herbehereak]] eta [[Mendebaldeko Alemania]]. Komunitateen ondoren sortu ziren erakundeek kide berriak izan zituzten, eta politika eremu berriak batu zizkioten. EBren azken aldaketa konstituzional nabarmena, [[Lisboako Ituna]], 2009ean jarri zen indarrean. Orain arte herrialde bakarrak utzi du EB edo haren aurreko erakundeetako bat, [[Erresuma Batua Europar Batasunetik irtetea|Erresuma Batuak 2020an]], 2016ko ekainean [[Brexit|egindako erreferendumean]] irtetearen aldekoek irabazi ostean.
Munduko gizakien %7,0 bizi dira EBn,<ref group="oh">2016an munduko populazioaren %7,3 bizi zen Europar Batasunean, baina Erresuma Batuak batasuna uztean gutxiago izango lirateke. Erresuma Batuak munduko populazioaren %0,9 dauka, beraz zenbakia %7tik behera egongo da.</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=European Demographic Datasheet 2018|url=http://www.populationeurope.org/|aldizkaria=www.populationeurope.org|sartze-data=2018-12-21}}</ref> baina 2017an [[Barne Produktu Gordina]] 19.670 bilioi [[dolar]]rekoa zen, munduko BGParen %24,6<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Report for Selected Countries and Subjects|url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2018/01/weodata/weorept.aspx?sy=2018&ey=2018&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&pr1.x=54&pr1.y=7&c=512,946,914,137,612,546,614,962,311,674,213,676,911,548,193,556,122,678,912,181,313,867,419,682,513,684,316,273,913,868,124,921,339,948,638,943,514,686,218,688,963,518,616,728,223,836,516,558,918,138,748,196,618,278,624,692,522,694,622,142,156,449,626,564,628,565,228,283,924,853,233,288,632,293,636,566,634,964,238,182,662,359,960,453,423,968,935,922,128,714,611,862,321,135,243,716,248,456,469,722,253,942,642,718,643,724,939,576,644,936,819,961,172,813,132,726,646,199,648,733,915,184,134,524,652,361,174,362,328,364,258,732,656,366,654,734,336,144,263,146,268,463,532,528,944,923,176,738,534,578,536,537,429,742,433,866,178,369,436,744,136,186,343,925,158,869,439,746,916,926,664,466,826,112,542,111,967,298,443,927,917,846,544,299,941,582,446,474,666,754,668,698,672&s=NGDPD&grp=0&a=|aldizkaria=www.imf.org|sartze-data=2018-12-21}}</ref>, eta %16,5 [[Erosahalmenaren parekotasun|erosketa-ahalmena]] parekatzen bada<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Report for Selected Countries and Subjects|url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2018/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=43&pr.y=19&sy=2017&ey=2017&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=512,672,914,946,612,137,614,546,311,962,213,674,911,676,193,548,122,556,912,678,313,181,419,867,513,682,316,684,913,273,124,868,339,921,638,948,514,943,218,686,963,688,616,518,223,728,516,558,918,138,748,196,618,278,624,692,522,694,622,142,156,449,626,564,628,565,228,283,924,853,233,288,632,293,636,566,634,964,238,182,662,359,960,453,423,968,935,922,128,714,611,862,321,135,243,716,248,456,469,722,253,942,642,718,643,724,939,576,644,936,819,961,172,813,132,199,646,733,648,184,915,524,134,361,652,362,174,364,328,732,258,366,656,734,654,144,336,146,263,463,268,528,532,923,944,738,176,578,534,537,536,742,429,866,433,369,178,744,436,186,136,925,343,869,158,746,439,926,916,466,664,112,826,111,542,298,967,927,443,846,917,299,544,582,941,474,446,754,666,698,668&s=PPPGDP&grp=0&a=|aldizkaria=www.imf.org|sartze-data=2018-12-21}}</ref>. Gainera, EBko 27 herrialde kideek [[Giza Garapen Indizea]]n goi-mailako emaitza dute, [[Nazio Batuen Garapen Programa]]ren arabera. 2012an, EBk eskuratu zuen [[Bakearen Nobel saria]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Europar Batasunak irabazi du Bakearen Nobel Saria|hizkuntza=eu|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/gizartea/osoa/968274/bakearen-nobel-saria-2012--europar-batasunak-irabazi-du-nobel-saria/|aldizkaria=www.eitb.eus|sartze-data=2018-12-21}}</ref>. Kanpo Afera eta Segurtasun Politika erabilita, EBk nazioarteko harreman eta defentsan paper garrantzitsua du. EBk [[ordezkaritza diplomatiko]]ak ditu mundu osoan zehar, ordezkaritza dauka [[Nazio Batuen Erakundea]]n, [[Munduko Merkataritza Elkartea]]n, [[G7]]an eta [[G20]]an. Bere paperaren garrantzia dela eta, [[superpotentzia]] berritzat hartzen da<ref>{{Erreferentzia|izena=John|abizena=McCormick|izenburua=The European superpower|argitaletxea=Palgrave Macmillan|data=2007|url=https://www.worldcat.org/oclc/71266552|isbn=1403998450|pmc=71266552|sartze-data=2018-12-21}}</ref>.
== Historia ==
{{sakontzeko|Europar Batasuneko historia}}
=== Aurrekariak ===
[[476]]an [[Erromatar Inperioaren gainbehera|Erroma erori]] eta [[Goi Erdi Aroa|ondorengo mendeetan]], Europako zenbait estatuk, euren burua desagertutako [[Erromatar Inperioa]]ren ''[[translatio inperii]]''tzat hartu zuten: [[Frankoak|Frankoen Inperioa]] (481-843) eta [[Germaniako Erromatar Inperio Santua]] (962-1806), beraz, [[Mendebaldeko Erromatar Inperioa|mendebaldean Erroma]] berpizteko saiakerak izan ziren. Kontinenteari buruzko nazioz gaindiko gobernu baten filosofia politiko honek, antzinako Erromatar Inperioaren adibidearen antzekoa zena, [[Erdi Aroa]]ren hasiera eman zion ''Renatio Inperii'' ("inperioaren zaharberritzea") kontzeptuari<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Renovatio imperii romanorum - Oxford Reference|hizkuntza=en|url=https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/oi/authority.20110803100414131|aldizkaria=www.oxfordreference.com|doi=10.1093/oi/authority.20110803100414131|sartze-data=2020-02-01}}</ref>, ''Reichsidee'' ("ideia inperiala") edo ''Imperium Christianum'' ("kristau inperioa") formetan, erlijioan inspiratua<ref>{{Erreferentzia|izena=René|abizena=Metz|izenburua=Robert Folz, L'idée d'Empire en Occident du Ve au XIVe siècle, Collection historique, 1953|orrialdeak=170–171|data=1955|url=https://www.persee.fr/doc/rscir_0035-2217_1955_num_29_2_2079_t1_0170_0000_2|aldizkaria=Revue des Sciences Religieuses|alea=2|zenbakia=29|sartze-data=2020-02-01}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Percy Ernst|abizena=Schramm|izenburua=Kaiser, Rom und Renovatio; Studien zur Geschichte des römischen Erneuerungsgedankens vom Ende des karolingischen Reiches bis zum Investiturstreit.|argitaletxea=Wissenschaftliche Buchgesellschaft|hizkuntza=German|data=1957|url=https://www.worldcat.org/title/kaiser-rom-und-renovatio-studien-zur-geschichte-des-romischen-erneuerungsgedankens-vom-ende-des-karolingischen-reiches-bis-zum-investiturstreit/oclc/15021725|pmc=15021725|sartze-data=2020-02-01}}</ref>. Erdi Aroko [[kristandade]]a<ref>{{Erreferentzia|izena=Jonathan|abizena=Jones|izenburua=Europe has been building a secret community of culture {{!}} Jonathan Jones|hizkuntza=en-GB|data=2010-11-23|url=https://www.theguardian.com/commentisfree/2010/nov/23/european-union-written-in-stone-christendom|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2020-02-01}}</ref><ref>{{Erreferentzia|abizena=Perkins, Mary Anne.|izenburua=Christendom and European identity : the legacy of a grand narrative since 1789|argitaletxea=Walter de Gruyter|data=2004|url=https://www.worldcat.org/oclc/56591718|isbn=3-11-018244-0|pmc=56591718|sartze-data=2020-02-01}}</ref> eta [[Aita santu|aitasantutzaren]] botere politikoa<ref>{{Erreferentzia|abizena=Nelsen, Brent F.,|izenburua=Religion and the struggle for European union : confessional culture and the limits of integration|url=https://www.worldcat.org/oclc/908146251|isbn=978-1-62616-071-2|pmc=908146251|sartze-data=2020-02-01}}</ref><ref>{{Erreferentzia|abizena=Mather, Janet, 1949-|izenburua=Legitimating the European Union : aspirations, inputs and performance|argitaletxea=Palgrave Macmillan|data=2006|url=https://www.worldcat.org/oclc/314846996|isbn=978-0-230-62562-4|pmc=314846996|sartze-data=2020-02-01}}</ref> askotan aipatzen dira Europako integrazioa eta batasuna bultzatzen duten faktore gisa.
Kontinentearen ekialdean, Errusiar Tsarrerriak eta, ondoren, Errusiar Inperioak (1547-1917) Mosku Hirugarren Erroma eta ekialdeko tradizioaren oinordeko bezala izendatu zuten, Konstantinopla 1453an erori ondoren. Greziar ekialdearen eta latindar mendebaldearen arteko aldea jada zabaldu zen Erromatar Inperioaren zatiketa politikoarekin IV. mendean eta 1054ko zisma Handiarekin, eta Altzairuzko Teloiarekin zabalduko zen berriro (1945-91).
Pentsamendu politiko paneuroparra XIX. mendean sortu zen, Napoleonen inperioa desagertu ondoren (1804-15) Frantziar eta Amerikar Iraultzen ideia liberaletan oinarrituta. Vienako Kongresuaren emaitzen ondoren joan ziren hamarkadetan, europar batasunaren idealak kontinente osoan loratu ziren, bereziki Wojciech Jastrzębowski, Giuseppe Mazzini edo Theodore de Korwin Szymanowskiren idatzietan. Europako Estatu Batuak (frantsesez États-Unis d'Europe) Victor Hugok erabili zuen 1849an Parisen egindako Bakearen Nazioarteko Biltzarrean:
=== Bigarren Mundu Gerra ondorengo testuingurua ===
[[Bigarren Mundu Gerra]] amaitu eta gutxira arte, Estatuaren funtzionamendua eta bizitza politikoa konstituzioetan eta legeria nazionaletan oinarritzen ziren ia esklusiboki; horiek ezartzen zituzten [[estatu]] bakoitzean herritarrek eta [[alderdi politiko]]ek zein Estatuak berak eta beraren erakundeek bete behar zituzten jokabide-arauak. Europaren kolapso osoak nagusiki, kontinente zaharraren gainbehera ekonomiko eta politikoarekin batera, sortu zituen hasiera berri baterako baldintzak, eta biziberritu zuen Europako ordenamendu berri baten ideia<ref name="abc">Testu honen zatiak Eusko Jaurlaritzak argitaratutako liburu publiko honetatik hartu edo moldatu dira: {{erreferentzia|url=https://www.euskadi.eus/liburua/europar-batasuneko-zuzenbidearen-abc-a/web01-a2aznagu/eu/|izenburua=Europar Batasuneko zuzenbidearen ABC-a|argitaletxea=Eusko Jaurlaritzako Argitalpen Zerbitzu Nagusia|egilea=Hainbat egile}}</ref>.
Oro har, gerraosteko europar integrazioko ahaleginek irudi nahasia erakusten dute, erakunde konplexu eta gardentasun urrikoez osatua. Horrela elkarren ondoan daude, baina beren arteko benetako loturarik izan gabe, [[Ekonomia Lankidetza eta Garapeneko Antolakundea]] (ELGA), [[Ipar Atlantikoko Tratatuaren Erakundea]] (NATO), [[Europako Kontseilua]] eta Europar Batasuna (EB). Azpian zituzten helburu zehatzak kontuan hartuta baino ez du forma hartzen erakunde europarren aniztasun horrek; horien arabera, hiru talde handitan sailkatzen dira<ref name="abc" />.
=== Lehen taldea: erakunde euroatlantikoak ===
[[Fitxategi:Het congres van Europa, Openingszitting in Ridderzaal, Receptie op kasteel Oud-Wassenaar, Massameeting op de Dam.webm|thumb|ezkerrera|1948ko maiatzean egindako Europaren aldeko kongresua, Herbehereetan. [[Winston Churchill]]i ongietorri beroa egin zioten Europako Mugimenduaren Kongresuan. Lehen ministro britainiar ohiak, garai hartan oposizio- buruak, Europako Kongresuaren inaugurazio- ekitaldia zuzendu zuen. 1946ko irailaren 19an, Zurichen eman zuen hitzaldi ospetsuan, Europaren batasuna eskatu zuen.]]
Bigarren Mundu Gerraren ostean [[Ameriketako Estatu Batu]]ek eta Europak [[Ameriketako Estatu Batuak-Europar Batasuna harremanak|elkarren artean egin zuten aliantzatik]] sortu ziren erakunde euroatlantikoak. Horrela, ez da kasualitatea Estatu Batuen ekimen baten ondorio izatea gerraosteko Europako lehen erakundea, [[Ekonomia Lankidetzarako Europako Erakundea]] (ELEE), zeina 1948an sortu baitzen. Estatu Batuetako garai hartako Kanpo Arazoetako ministro [[George Marshall]]ek, 1947an, Europako estatuei eskatu zien berreraikitze ekonomikoaren ahaleginak bateratzeko. Horretarako, Estatu Batuen laguntza agindu zien; hura [[Marshall Plana|Marshall Planean]] gauzatu zen, eta oinarria izan zen [[Mendebaldeko Europa]]ren berreraikitze azkarrerako. ELEEren helburu nagusia izan zen lehenengo estatuen arteko merkataritza liberalizatzea. Alderdi osagarri gisa, 1960. urtean (Estatu Batuak eta [[Kanada]] sartu ziren urtea), hirugarren munduko ekonomia sustatzea ezarri zen, garapenerako laguntzen bidez. ELEE [[Ekonomia Lankidetza eta Garapenerako Antolakundea|ELGA]] bihurtu zen, eta, gaur egun, 35 kidek osatzen dute<ref name="abc" />.
ELEEren ondoren, 1949an, [[Ipar Atlantikoko Itunaren Erakundea|NATO]] sortu zen, Estatu Batuekiko eta Kanadarekiko itun militarra. NATOren helburua dira defentsa eta babes kolektiboa. [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|Sobietar]] eraginari aurre egiteko segurtasun-gerriko orokor baten barruan diseinatu zen, eta 1989an «[[altzairuzko oihala]]» erori eta Sobietar Batasuna zatikatu ondoren, gero eta areago bihurtuz joan da krisiak kudeatzera eta egonkortasuna sustatzera bideratutako erakunde (ikus, [[NATOren zabalpena]]). NATOk hogeita zortzi estatu kide ditu, horien artean EBko hogeita bi estatu kide (NATOko kide ez direnak: Austria, Suedia, Finlandia<ref group="oh">2022ko [[Ukrainako inbasioa (2022)|Ukrainako inbasioaren]] ostean Suediak eta Finlandiak parte hartzea eskatu dute.</ref>, Irlanda, Malta eta Zipre), eta horiez gain, Estatu Batuak, Kanada, [[Turkia]], [[Norvegia]], [[Islandia]] eta [[Albania]]. Segurtasun-politikaren arloko Europako estatuen arteko lankidetza indartzeko, [[Mendebaldeko Europar Batasuna]] (MEB) sortu zen, 1954an. MEBk ekarri zuen Europan segurtasun- eta defentsa-politikaren garapenaren hasiera. Hala ere, bere eginkizuna ez zen zabaldu, nazioarteko beste erakunde batzuei eman zitzaielako haren eskumenen zatirik handiena, batez ere NATOri, Europar Kontseiluari eta EBri. Ondorioz, MEB 2011ko ekainaren 30ean desegin zen<ref name="abc" />.
=== Bigarren taldea: Europako Kontseilua eta ESLA ===
Europako erakundeen bigarren taldearen ezaugarria da ahalik eta estatu gehienek parte hartzeko aukera ematen duen egitura izatea. Horretarako, nahita onetsi zen erakunde horiek ez joatea estatuen arteko lankidetzatik harago.
Talde honetakoa da [[Europako Kontseilua]]; [[1949]]ko [[maiatzaren 5]]ean sortu zen erakunde politikoa, eta gaur egun 47 estatu kide ditu, egungo EBko estatu kide guztiak barne. Europako Kontseiluaren Estatutuan ez da [[federazio]] edo batasun bat eratzeko asmorik, eta ez da aurreikusten subiranotasun nazionaleko zatiak transferitzerik edo bateratzerik. Funtsezko gai guztietan, erabakiak aho batez hartzen ditu Europako Kontseiluak. Printzipio horren arabera, Estatu bakoitzak betoa jar diezaioke ebazpenak onesteari. Horrela, Europako Kontseilua nazioarteko lankidetza-organo bat da, bere egituraren ondorioz<ref name="abc" />.
Europako Kontseiluaren esparruan, hitzarmen ugari egin dira ekonomia, kultura, gizarte-politika eta zuzenbidearen arloan. Garrantzitsuena eta ezagunena da 1950eko azaroaren 4ko ''Giza Eskubideak eta Oinarrizko Askatasunak Babesteko Europako Hitzarmena'' ([[Giza Eskubideen Europako Hitzarmena]] edo GEEH); Europako Kontseiluko 47 estatu kide atxiki zaizkio gaur egun arte. Hitzarmen horrekin gutxieneko irizpide bat ezarri zen, zeinak garrantzi praktiko handia izan baitzuen, estatu sinatzaileetan giza eskubideen babesa bermatzeko, baita babes judizialen sistema ere; horren babespean, herrialde kideetan egindako giza eskubideen urraketak kondenatu zitezkeen, Hitzarmenaren bidez [[Estrasburgo]]n ezarritako organoen bidez: [[Giza Eskubideen Europako Batzordea]] eta [[Giza Eskubideen Europako Auzitegia]]<ref name="abc" />.
Talde honetakoa da [[Europako Segurtasun eta Lankidetzako Antolakundea]] (ESLA) ere; 1994an sortu zen, eta, haren aurretik, Europako Segurtasun eta Lankidetzako Konferentzia egon zen. ESLAk, zeina 57 herrialdek osatzen duten, 1975eko [[Helsinkiko Akta]]n eta 1990eko [[Parisko Gutuna|Parisko Gutunean]] ezarritako printzipio eta helburuak lortzea du xede: Europako estatuen artean konfiantza sortzen duten neurriak sustatzea, eta, horrez gain, «segurtasun-sare» bat sortzea, gatazkak bide baketsuen bidez konpontzeko<ref name="abc" />.
=== Hirugarren taldea: Europar Batasuna ===
[[Fitxategi:Expansion of the European Communities 1973-1992.png|thumb|Erkidegoen handitzea ([[1973]]-[[1992]])<br />Berdez sortzaileak eta urdinez kide berriak.]]
Europar erakundeen hirugarren taldea Europar Batasunak osatzen du. Europar Batasunak estatu-elkarte tradizionalen aldean duen berritasuna da Estatu kideek beren subiranotasunaren zati bati uko egin diotela EBri emateko, eta eskumen propioak eman dizkiotela, estatu kideetatik independente. Bere eskumenak baliatzean, estatu kideen subiranotasun-egintzen baliokide diren egintza juridikoak onesteko ahalmena du EBk<ref name="abc" />.
Europar Batasunaren sorrerako lehen harria [[Robert Schuman]] Frantziako Kanpo Arazoetarako ministroak ezarri zuen, [[Schuman Adierazpena|1950eko maiatzaren 9ko bere Deklarazioarekin]]: horretan aurkeztu zuen Europako ikatzaren eta altzairuaren industria bateratzeko [[Jean Monnet]]ekin batera diseinatu zuen plana. Haren bidez, nolabait, abiarazi nahi zen «zibilizaziorako ezinbestekoa» den eta bera gabe «munduko bakea babestu ezin den» «Europa antolatu eta biziaren» aldeko ekimen historiko bat<ref name="abc" />.
Schuman Plana [[Ikatzaren eta Altzairuaren Europako Erkidegoa]] (IAEE) eratzeko Tratatua sinatzean gauzatu zen, [[1951]]ko [[apirilaren 18]]an (Parisko Tratatua), eta 1952ko [[uztailaren 23]]an indarrean sartzean, sei estatu sortzaile zituela (Belgika, [[Alemaniako Errepublika Federala]], Frantzia, Italia, Luxenburgo eta Herbehereak). Erkidego hori berrogeita hamar urteko epe mugatu baterako ezarri zen, eta Europako Erkidegoan «sartu zen» 2002ko uztailaren 23an, bera eratzeko Tratatua iraungitzean. Tratatu horren osagarri, urte batzuk geroago, [[1957]]ko [[martxoaren 25]]eko [[Erromako Tratatuak|Erromako Tratatuen]] bidez, herrialde berberek sortu zituzten [[Europako Ekonomia Erkidegoa|Europako Erkidego Ekonomikoa]] (EEE) eta [[Energia Atomikoaren Europako Erkidegoa]] (EAEE edo Euratom); biek 1958ko urtarrilaren 1ean hasi zituzten euren jarduerak, orduan sartu baitziren indarrean Tratatuak<ref name="abc" />.
==== Maastrichteko Ituna ====
[[Fitxategi:Expansion of the European Union 1995-2007.png|thumb|Batasunaren handitzea ([[1993]]-[[2007]])<br />Berdez Maastricht aurrekoak, urdinez kide berriak.]]
[[Maastrichteko Ituna|Maastrichteko Itunaren]] bidez Europar Batasuna sortzeak etapa berri bat inauguratu zuen Europaren integrazio politikorako. Tratatua [[1992]]ko [[otsailaren 7]]an sinatu zen, [[Maastricht]]en, baina ez zen indarrean sartu 1993ko [[azaroaren 1]]a arte, berreste-prozeduran egon ziren zenbait oztoporen ondorioz ([[1992ko Danimarkako Maastricht Itunaren erreferenduma|danimarkarrek lehen erreferendumean]] ez zuten onartu<ref>{{Erreferentzia|izena=Joel|abizena=Havemann|izenburua=EC Leaders at Sea Over Danish Rejection : Europe: Vote against Maastricht Treaty blocks the march to unity. Expansion plans may also be in jeopardy.|hizkuntza=en-US|data=1992-06-04|url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-1992-06-04-mn-1350-story.html|aldizkaria=Los Angeles Times|sartze-data=2023-01-10}}</ref>; [[Edinburgoko Hitzarmena (1992)|Edinburgoko Hitzarmenaren]] ondoren [[1993ko Danimarkako Maastricht Itunaren erreferenduma|danimarkarrek onartu zuten]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Maastricht Treaty|hizkuntza=en-GB|data=2001-04-30|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/in_depth/europe/euro-glossary/1216944.stm|sartze-data=2023-01-10}}</ref>; Alemanian konstituzio-kontrakotasuneko errekurtsoa aurkeztu zen Tratatua parlamentuan berresteagatik). Tratatuak «Europako herrien arteko gero eta batasun handiagoa eratzeko prozesuaren etapa berri» gisa definitzen du bere burua. Europar Batasunaren eratze-egintza dauka, baina haren garapen osoa egin gabe. Europar Batasunak ez zituen Europako erkidegoak ordeztu, baizik eta lankidetza modu eta politika berriekin konbinatu zituen izen bakar baten barruan. Metaforikoki esan daiteke horrek ekarri zuela Europar Batasunak oinarri hartu zituen hiru zutabeak ezartzea. Lehenengo zutabea Europako Erkidegoak ziren: EEE (EE izena hartu zuen), IAEE (2002ra arte) eta EAEE. Bigarren zutabea zen atzerri- eta segurtasun-politika erkidearen alorreko Estatu kideen arteko lankidetza. Hirugarren zutabea zen justiziaren eta barne-gaien arloetako estatu kideen arteko lankidetza<ref name="abc" />.
Europar Batasunaren lehen bilakaera [[Amsterdamgo Ituna|Amsterdamgo Itunarekin]] eta [[Nizako Ituna|Nizako Itunarekin]] gauzatu zen; 1999ko maiatzaren 1ean eta 2003ko otsailaren 1ean indarrean sartu ziren, hurrenez hurren. Erreforma horien helburua zen EBren ekintza-ahalmena mantentzea, estatu kide berri asko sartuko liratekeeneko handitzeari begira. Horrenbestez, bi Tratatuek, lehenik eta behin, erreforma instituzionalak ekarri zituzten; dena den, lehenagoko erreformen aldera, ez zen nabarmendu Europako integrazioan sakontzeko borondate politikoa<ref name="abc" />.
==== Europako Konstituzioaren bila ====
Horrek eragin zituen kritikek eztabaida bultzatu zuten EBren etorkizunari eta haren konfigurazio instituzionalari buruz, eta, haien ondorioz, Europar Batasunaren etorkizunari buruzko adierazpena onetsi zuten estatuburu edo gobernuburuek, 2001eko [[abenduaren 15]]ean, [[Laeken]] hirian (Belgika). Adierazpenean, EBk konpromisoa hartu zuen demokratikoago, gardenago eta eraginkorragoa izateko, eta Konstituzio baterako bidea irekitzeko. Helburu horiek gauzatzeko lehen urratsa izan zen «Europaren etorkizunari buruzko Konbentzioa» izenekoari Europako Konstituzio bat egitea enkargatzea; [[Valéry Giscard d’Estaing]] Frantziako presidente ohia zuen buru konbentzioak. Konbentzioak Europako Konstituzio bat eratzeko Tratatuaren proiektua egin zuen; 2003ko uztailaren 18an, Kontseilu Europarraren lehendakariari eman zioten ofizialki, eta 2004ko uztailaren 17an eta 18an onetsi zuten, Bruselan, estatuburu edo gobernuburuek, zenbait aldaketa eginda<ref name="abc" />.
Konstituzioaren helburua zen Europar Batasuna eta aurreko formako Europako Erkidegoa bateratzea, Europar Batasun berri eta bakar batean, zeina konstituzio-tratatu bakar batean oinarritu behar baitzen. Energia Atomikoaren Europako Erkidegoak baino ez zuen mantenduko erkidego independentearen bere estatusa, baina Europar Batasun berriari estu lotuta egoteari utzi gabe. Hala ere, deskribatutako konstituzio-ikuspegi horrek huts egin zuen estatu kideek berresteko prozesuan. Hasiera positiboa izan zuen, artean ziren hogeita bost estatu kideetako hamahiruk berretsi baitzuten; baina, Europar Batasuneko Konstituzio Tratatua atzera bota zen bi erreferendumetan: Frantzian ([[2005eko Frantziako Europako Konstituzioari buruzko erreferenduma|botoen % 54,68, aurka]]; % 69,34ko parte-hartzearekin) eta Herbehereetan ([[2005eko Herbehereetako Europako Konstituzioari buruzko erreferenduma|botoen % 61,7, aurka]]; % 63ko parte-hartzearekin)<ref name="abc" />.
[[Fitxategi:EU_Roma_Musei_Capitolini_close-up.jpg|thumb|[[Europarentzat Konstituzio bat eratzen duen Ituna|Europarentzat Konstituzio bat eratzeko Tratatua]] sinatzeko ekitaldia.]]
Bi urteko hausnarketa-aldiaren ondoren, 2007ko lehen seihilekora arte itxaron behar izan zen erreforma-pakete berri bat abian jartzeko. Erreforma-pakete horrek berekin ekarri zuen Europako Konstituzioaren planteamendua formalki baztertzea, zeinak indarrean zeuden Tratatu guztiak indargabetzea aurreikusten baitzuen eta haien ordez «[[Europarentzat Konstituzio bat eratzen duen Ituna|Europarentzat Konstituzio bat eratzeko Tratatua]]» izeneko testu bakarra ezartzea. Horren ordez, erreforma-tratatu bat egin zen, Maastrichteko, Amsterdamgo eta Nizako Tratatuen tradizioari zintzo jarraituz; horrek oinarrizko aldaketak sartu zituen indarrean zeuden Tratatuetan, barnean zein atzerrian jarduteko EBren gaitasuna handitzeko, legitimazio demokratikoa indartzeko, eta, oro har, EBren jardunaren eraginkortasuna hobetzeko. Europako tradizio onari jarraituz, erreforma-tratatu hori [[Lisboako Ituna|Lisboako Itunean]] bataiatu zen, hiri horretan sinatu baitzen. Lisboako Ituna oso azkar idatzi zen. Horrela izan zen, bereziki, 2007ko ekainaren 21 eta 22an Bruselan egindako Kontseilu Europarraren bileran, bileraren ondorioetan estatuburu edo gobernuburuek berek zehatz-mehatz ezarri zutelako nola eta zer neurritan sartu behar ziren indarrean zeuden tratatuetan Konstituzio Trataturako adostutako aldaketak. Kasu horretan, oso modu ezohikoan jokatu zuten, eta ez ziren mugatu gero gobernu arteko biltzar batek gauzatu beharko zituen jarraibide orokorrak ematera (egin ohi zuten bezala); aitzitik, haiek beraiek landu zituzten aurreikusitako aldaketen egitura eta edukia, eta askotan arau jakin baten formulazio zehatza ere ezarri zuten<ref name="abc" />.
Gai polemikoenen artean, bereziki aipatzekoak dira honako hauek: EBren eta estatu kideen eskumenak zedarritzea, atzerri- eta segurtasun-politika erkidea garatzea, integrazio-prozesuan nazioko parlamentuek izango zuten zeregin berria, [[Oinarrizko Eskubideen Gutuna]] sartzea Batasuneko zuzenbidean, eta zigor-arloko lankidetza polizial eta judizialaren arloko balizko aurrerapenak. Horrenbestez, 2007an deitutako Gobernuen arteko Biltzarrak malgutasun-tarte txikia izan zuen, eta egin nahi ziren aldaketen alderdi teknikoak gauzatzeko beste ahalmenik ez zuen. Horrela, 2007ko urriaren 18an eta 19an amaitutzat jo ziren Gobernuen arteko Konferentziaren lanak, eta egun horretan bertan onetsi zituzten Kontseilu Europarrak Lisboan egindako bilera informalean.
==== Lisboako Ituna ====
[[Fitxategi:Dont be bullied.jpg|thumb|Lisboako Itunaren aurkako kartela, Irlandan.]]
Azkenean, 2007ko [[abenduaren 13]]an, [[Lisboa]]n, [[Lisboako Ituna|Ituna sinatu zuten]] garai hartako EBko hogeita zazpi estatu kideetako estatuburu edo gobernuburuek<ref>{{Erreferentzia|abizena=Berria|izenburua=EBko Erreforma Ituna gaur sinatu dute Lisboan|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/albisteak/24486/ebko-erreforma-ituna-gaur-sinatu-dute-lisboan.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2023-01-10}}</ref> ([[Kroazia]] ez zen 2013ra arte sartu Europar Batasunean). Hala ere, Tratatu honen kasuan ere, berresteko prozedura oso korapilatsua izan zen. Lisboako Itunak, Europar Batasuneko Konstituzio Ituna ez bezala, Frantzian eta Herbehereetan berrestearen erronka gainditu zuen, baina hasieran berrespenak huts egin zuen [[2008ko Irlandako Lisboako Itunari buruzko erreferenduma|Irlandan 2008ko ekainaren 12an egindako lehen erreferendumean]] (botoen % 53,4, kontra; % 53,1eko parte-hartzearekin). Tratatu berriaren eragin-esparruari (mugatua) buruzko juridikoki lotesle ziren zenbait berme eman arte ez zen berriro bozkatu [[2009ko Irlandako Lisboako Itunari buruzko erreferenduma|Lisboako Tratatua bigarren erreferendumean]]. Orduan, 2009ko urrian, Irlandarren gehiengo zabal batek onetsi zuen Tratatua (botoen % 67,1 aldekoa izan zen, eta parte-hartzea % 59koa izan zen). Gainera, Irlandako erreferendumaren emaitza positiboak erraztu zuen Poloniak eta Txekiak Lisboako Tratatua berrestea; izan ere, Polonian, [[Lech Kaczyński|Kaczyński]] lehendakariak baldintza bat jarri zuen berreste-akta sinatzeko: Irlandako erreferendumean Tratatua onets zedin. [[Václav Klaus]] Txekiako lehendakariak ere, adierazi zuen asmoa zuela Irlandako erreferendumaren emaitza jakin arte itxaroteko, eta, azkenik, berreste-akta sinatzeko beste baldintza bat jarri zuen: bermatu behar zen Lisboako Tratatuak —batez ere, Oinarrizko Eskubideen Gutuna Europar Batasunaren Tratatuan sartzeak— ez zituela ukituko 1945eko «[[Beneš dekretuak]]» izenekoak, zeinek garai batean Alemaniakoak izandako Txekiako lurraldeen gaineko lurralde-erreklamazioak baztertzen baitzituzten. Eskakizun horretarako ere konponbidea aurkitu, eta, 2009ko azaroaren 3an, berreste-akta sinatu zuen Txekiako lehendakariak. Horrela, berreste- prozedura arrakastaz amaitu zen, eta 2009ko abenduaren 1ean sartu izan zen indarrean Lisboako Ituna<ref name="abc" />.
Lisboako Tratatuaren bidez, Europar Batasunak eta Europako Erkidegoak bat egin zuten, eta Europar Batasun bakarra osatu zuten. Harrezkero, «Batasun» terminoak ordezkatuko zuen «Erkidego» terminoa toki orotan. Batasunak Europako Erkidegoa ordezkatu du, eta haren ondorengo da.<ref name="abc" />.
==== Brexita ====
{{sakontzeko|Brexit}}
[[Brexit]]a (''British'' eta ''exit'' hitzen [[portmanteau|''portmanteau'']] bat) edo '''Erresuma Batua Europar Batasunetik irtetea''' [[Erresuma Batua]]k [[Europar Batasuna|Europar Batasunetik]] (EB) programatutako erretiratzea izan zen. [[Erresuma Batua Europar Batasunean egoteari buruzko galdeketa|2016ko ekainean egindako erreferendum baten ondoren]] (% 51,9k irtetearen alde bozkatu zuen), Erresuma Batuko gobernuak formalki iragarri zuen 2017ko martxoan Europar Batasunetik aterako zela, eta bi urteko prozesu bati ekin zion, Erresuma Batuak 2019ko martxoaren 29an irtetearekin amaitu behar zuena, baina hainbat atzerapen izan zituena.
== Europar Batasunaren hiru itunak ==
Europar Batasuna hiru itunetan oinarritzen da. [[Maastrichteko Ituna|Europar Batasunaren Tratatua]] (EBren Tratatua edo EBT); sei titulu hauetan banatuta dago: Xedapen erkideak (I), printzipio demokratikoei buruzko xedapenak (II), erakundeei buruzko xedapenak (III), lankidetza indartuei buruzko xedapenak (IV), Batasunaren atzerri-ekintzari buruzko xedapen orokorrak eta atzerri- eta segurtasun-politika erkideari buruzko xedapen espezifikoak (V) eta azken xedapenak (VI)<ref name="abc" />.
[[Europar Batasunaren Funtzionamenduari buruzko Tratatua]] (EBFT) Europako Erkidegoa eratzeko Tratatutik dator (EE Tratatua). EBFTak, funtsean, EE Tratatuaren egiturari jarraitzen dio. Aldaketa nagusiak izan dira Batasunaren atzerri-ekintzan eta kapitulu berriak ezartzean, bereziki energia-politikari, zigor-arloko lankidetza polizial eta judizialari, espazioari, kirolari eta turismoari buruzkoak<ref name="abc" />.
[[Energia Atomikoaren Europako Erkidegoa eratzeko Tratatua]]k (Euratomen edo EAEEren Tratatua) aldaketa puntual batzuk baino ez ditu izan. Egin zaizkion aldaketa espezifikoak Lisboako Tratatuari erantsitako protokolo batzuetan sartu dira<ref name="abc" />.
EBren Tratatuak eta EBFTk balio juridiko berbera dute; horrenbestez, horietako bat ere ez dago bestearen mendean. Esanbidezko azalpen juridiko hori beharrezkoa da, bi tratatuetako erregulazio-mailak eta aurreko EEren Tratatuaren izen berriak (Europar Batasunaren Funtzionamenduari buruzko Tratatua) iradoki baitezakete EBren Tratatua nolabaiteko lege konstituzionala edo oinarrizko tratatua dela eta EBFT, berriz, betearazte- tratatua. Halaber, EBren Tratatuak eta EBFTk ez dute konstituzio- izaera formalik. Tratatuetan erabilitako terminologiak konstituzio- proiektuarekiko aldaketa hori islatzen du: hala, «Konstituzio» hitza ez da erabiltzen; «Batasunaren Kanpo Arazoetako ministroa» izenez aldatu, eta «Batasunaren atzerri- eta segurtasun-politika erkideko goi-ordezkaria» da; eta «legea» eta «esparru-lege» izendapenak bertan behera utzi dira. Era berean, EBren sinboloak (bandera edo ereserkia) ez dira aipatzen aldatutako Tratatuen inongo artikulutan. EBko zuzenbidearen nagusitasuna ez dago esanbidez jasota Tratatuaren arau batean, baina gai horri buruzko Europar Batasuneko Justizia Auzitegiaren jurisprudentziari buruzko adierazpen batetik ondorioztatzen da, ohikoa izaten zen bezala<ref name="abc" />.
Europar Batasunaren «hiru zutabeko egitura» ere ezabatu da Lisboako Tratatuaren bidez. Hala ere, prozedura bereziek indarrean jarraitzen dute atzerri- eta segurtasun-politika erkidearen arloan, Europako defentsa- politika barne; Tratatuaren eranskin gisa gehitutako Gobernuen Arteko Biltzarraren adierazpenek azpimarratzen dute eremu politiko horretan estatu kideek duten izaera espezifikoa eta ardura berezia<ref name="abc" />.
== Kideak ==
{{Sakontzeko|Europar Batasuneko estatu kideak}}
[[Fitxategi:EC-EU-enlargement animation.gif|thumb|Europar Batasunaren zabalpenaren mapa.]]
Europar Batasunak gaur egun hogeita zazpi estatu kide ditu: lehenik, Europako Ekonomia Erkidegoaren sei estatu sortzaileak, hau da, [[Belgika]], [[Alemania]] ([[Alemaniako Errepublika Demokratikoa]]ren lurraldera hedatu zen 1990eko urriaren 3an, bi estatu alemaniarrek bat egin zutenean), [[Frantzia]], [[Italia]], [[Luxenburgo]] eta [[Herbehereak]]. 1973ko urtarrilaren 1ean, estatu hauek atxiki zitzaizkion Erkidegoari: [[Danimarka]] (dena den, [[Groenlandia]] dagoeneko ez dago Batasunean, bertako biztanleek, gehiengo txikiagatik bazen ere, erabaki baitzuten irlak ez jarraitzea Europar Erkidegoan, [[1982ko Groenlandiako erreferenduma|1982ko otsailean egindako erreferendumean]]) eta [[Irlanda]]; [[Erresuma Batua]] talde honetakoa zen, baina atera zen [[Brexit]]aren ostean; [[Norvegia]] ere sartzea aurreikusita bazegoen ere, [[1972ko Norvegiako Europar Batasunari buruzko erreferenduma|1972ko urrian egin zuten erreferendumaren emaitzak]] galarazi zuen (botoen % 53,5 kontrakoak izan ziren)<ref name="abc" />.
EBren «Hegoalderako zabalkundea» deiturikoa 1981eko urtarrilaren 1ean [[Grezia]] atxikitzearekin hasi, eta 1986ko urtarrilaren 1ean [[Espainia]] eta [[Portugal]] atxikitzearekin burutu zen. Handitze horren ondoren, 1995eko urtarrilaren 1ean, [[Austria]], [[Finlandia]] eta [[Suedia]] atxiki zitzaizkion EBri. Norvegia sartzeak huts egin zuen —hogeita bi urte lehenago bezala— erreferendum baten esparruan, horretan ere boto-emaileek [[1995eko Norvegiako Europar Batasunari buruzko erreferenduma|Norvegia EBn sartzeari uko egin baitzioten]], botoen % 52,4ko tarte txikiarekin. 2004ko maiatzaren 1ean, EBn sartu ziren [[Baltiko]]ko herrialdeak —[[Estonia]], [[Letonia]] eta [[Lituania]]—, Erdialdeko eta Ekialdeko Europako herrialdeak —[[Txekia]], [[Hungaria]], [[Polonia]], [[Eslovenia]] eta [[Eslovakia]]— eta mediterraneoko bi uharte: [[Zipre]] eta [[Malta]]. Bi urte eskas geroago, ekialdera handitzen jarraitu zuen: [[Bulgaria]] eta [[Errumania]], 2007ko urtarrilaren 1ean<ref name="abc" />.
[[Kroazia]] EBri atxiki zaion azken estatua izan da, [[2013]]ko uztailaren 1ean sartu baitzen. Horrek hogeita zortzira handitu zuen estatu kideen kopurua, eta Batasuneko biztanleria 510 milioi pertsonara iritsi zen<ref name="abc" />. Brexitaren ondorioz Erresuma Batua kanpo geratu zen, eta gaur egun 27 kide dira.
=== Atxikitzeko irizpideak ===
EB beste estatu batzuk ere atxikitzeari irekita dago, baldin eta Kopenhagen 1993an Kontseilu Europarrak ezarritako [[Kopenhageko Irizpideak|atxikitze-irizpideak]] betetzen badituzte<ref name="abc" />:
* irizpide politikoak: egonkortasun instituzionala, [[demokrazia]], [[zuzenbide-estatu]]a, [[giza eskubide]]en bermea eta gutxiengoen errespetua eta babesa;
* irizpide ekonomikoak: EBren barruko merkatuko indarrei eta lehia-presioari aurre egiteko gai den merkatu-ekonomia bat egotea funtzionamenduan;
* irizpide juridikoak: Europar Batasunari atxikitzeari loturiko betebeharrak betetzeko gaitasuna, politika-, ekonomia- eta diru-batasunaren helburuak onestea barne.
Atxikitze-prozedurak hiru fase ditu, eta gaur egungo EBko estatu kide guztiek onetsi behar dituzte hirurak:
* Atxikitzeko aukera planteatzen zaio herrialde bati.
* Herrialdea hautagai ofizial bihurtzen da atxikitze-eskakizunak betetzen dituen bezain laster, baina horrek ez du esan nahi negoziazio ofizialak hasten direnik.
* Atxikitze-negoziazio formalak hasiko dira herrialde hautagaiarekin, eta horietan adostuko dira gaur egungo EBko legeria sartzeko modalitateak eta prozedurak.
Negoziazioak eta dagozkien erreformak bi alderdientzako modu egokian burutu ondoren, atxikipen-tratatu batean jasoko dira atxikitzeko baldintzak eta emaitzak. Tratatu hori, lehenik eta behin, [[Europako Parlamentua]]k onetsi beharko du bere kideen gehiengo osoz. Jarraian, Kontseiluak aho batez onetsi beharko du tratatua. Orduan, EBko eta herrialde hautagaiko estatuburuek edo gobernuburuek sinatu behar dute [[Atxikitze Tratatua]]. Ondoren, edozein atxikitze-tratatu «berretsi» egin beharko dute EBko estatu kideek eta herrialde hautagaiak, dagozkien xedapen konstituzionalei jarraituz. Berrespen-tresnak gordailutzearekin, atxikitze-prozedura burutu, eta Atxikitze Tratatua indarrean sartuko da. Une hartan, herrialde hautagaia estatu kide bihurtuko da.
==== Atxikitzeko hautagaiak ====
Gaur egun, atxikitze-negoziazioak egiten ari dira [[Turkia]]rekin (2005etik), [[Serbia]]rekin (2014tik) eta [[Montenegro]]rekin (2014tik).
[[Turkia]]k [[1987]]ko [[apirilaren 14]]an aurkeztu zuen atxikitze-eskaera. Hala ere, askoz lehenagotik dator [[Europar Batasuna-Turkia harremanak|EBren eta Turkiaren arteko harremanen historia]]. 1963. urtean, elkarte-akordio bat sinatu zen EEEren eta Turkiaren artean, eta hura atxikitzeko bidea ireki zen. 1995. urtean, [[aduana-batasuna]] sortu zen, eta 1999ko abenduan, [[Helsinki]]n, Kontseilu Europarrak herrialde hautagaiaren estatus ofiziala eman zion Turkiari, herrialdeak sistema demokratiko baten oinarriak dituela uste baitu, nahiz eta oraindik ere asko geratzen den egiteko giza eskubideen eta gutxiengoen babesari dagokionez. Batzordearen gomendio bati jarraituz, 2004ko abenduan, Kontseilu Europarrak azkenean baimendu zuen Turkiarekin atxikitze-negoziazioak hastea, eta horiek 2005eko urrian hasi ziren. Negoziazioen azken helburua atxikitzea bada ere, ez dago hori lortuko den inolako bermerik. 1999an balizko atxikitzerako aurreikusitako data 2014. urtea izan zen; data hori gainditu da, eta ez da egutegi berririk onetsi horretarako. Turkia atxikitzea xehetasun handienarekin prestatu behar da, herrialde hori integratuko bada hirurogeita hamar urte baino gehiagoko Europako integrazioaren lorpenak arriskuan jarri gabe.
[[Islandia]]k 2009ko uztailaren 17an aurkeztu zuen atxikitzeko eskaera. 2010ean hasi ziren ofizialki atxikitze-negoziazioak, eta erritmo onean egin zuten aurrera hasieran; baina gobernu-aldaketaren ostean gelditu egin ziren, eta, azkenik, erabat eten ziren, Islandiak atxikitze-eskaera bertan behera utzi baitzuen, 2015eko martxoaren 12an.
Herrialde hautagaiaren estatus ofiziala dute [[Ipar Mazedoniako Errepublika|Ipar Mazedoniako]] Jugoslaviako Errepublika ohiak (2009) eta [[Albania]]k (2014). Halaber, aukera zabaldu da EBri etorkizunean atxiki dakizkion [[Bosnia-Herzegovina]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bosnia and Herzegovina set for EU candidate status|hizkuntza=en-US|data=2022-12-13|url=https://www.politico.eu/article/bosnia-and-herzegovina-set-to-receive-eu-candidate-status/|aldizkaria=POLITICO|sartze-data=2023-01-10}}</ref> eta [[Kosovo]].
2014an ere [[Europar Batasuna-Ukraina Asoziazio Akordioa]] sinatu zen, 2022ko [[Ukrainako inbasioa (2022)|Ukrainako inbasioarekin]] berriro indarra hartu zuen akordioa<ref>{{Erreferentzia|izena=Luke|abizena=McGee|izenburua=Ukraine's EU hopes get shot in the arm as bloc's leaders approve candidate status|hizkuntza=en|data=2022-06-23|url=https://www.cnn.com/2022/06/23/europe/eu-approves-ukraine-candidateship-intl/index.html|aldizkaria=CNN|sartze-data=2023-01-10}}</ref>. 2013an [[Europar Batasuna-Georgia Asoziazio Akordioa]] sinatu zen.
==== Europar Batasunera sartzeko agendan ez dauden estatuak: ====
* [[Liechtenstein]], [[Norvegia]] eta [[Suitza]]
* Mikroestatuak ([[Andorra]], [[Monako]], [[San Marino]] eta [[Vatikano Hiria]])
* [[Ekialdeko Europa|Ekialdeko Europako estatuak]] ([[Moldavia]], [[Ukraina]] eta [[Bielorrusia]])
* [[Transkaukasia|Estatu transkaukasiarrak]] ([[Georgia]], [[Armenia]] eta [[Azerbaijan]])
* [[Kazakhstan]] eta [[Errusia]]
* [[Cabo Verde]], [[Israel]] eta [[Maroko]]
=== Europar Batasuna utzi dutenak ===
[[Erresuma Batua]] Europar Batasuneko kide izan da [[1973]]az geroztik, baina 2016an elkartetik alde egitea erabaki zen [[erreferendum]] batean, eta [[Erresuma Batua Europar Batasunetik irtetea|EBtik irten zen]] da. Ofizialki [[2020]]eko [[urtarrilaren 31]]an utzi zuen Europar Batasuna.
== Geografia ==
=== Klima ===
=== Ingurumena ===
== Erakundeak ==
{{sakontzeko|Europar Batasuneko Erakundeak}}
Gaur egun Europar Batasuna bost erakundek gobernatzen dute. Europar Batasuna eratu duten hitzarmenetan ondoko hurrenkeran sortu ziren: [[Europako Parlamentua]], [[Europar Batasuneko Kontseilua]] (Europar Kontseilua), [[Europako Batzordea]], [[Europako Justizia Auzitegia]] eta [[Europako Kontu Auzitegia]].
Europako Batzordea EBaren [[botere betearazle]]a da, eta lege-ekimenak zein Batasuneko eguneroko jarduna ditu bere gain. Kontseiluan ez bezala, non herrikideen ordezkariek norberaren interesen alde egin behar baituten, Komisioan Batasun osoaren interesak dira defenditzekoak. Halaber, europar integrazioaren bultzatzailea ere bada Komisioa. Orain 27 komisariok osatzen dute, herrikide banakoak, nork bere ardura politikoa duela. Komisioburua —gaur egun, [[José Manuel Durão Barroso|Durão Barroso]]— eta gainerako komisarioak Kontseiluak aukeratzen ditu, parlamentuak berretsita.
[[Fitxategi:EP Strasbourg hemicycle l-gal.jpg|ezkerrera|thumb|Parlamentuaren egoitza [[Estrasburgo]]n.]]
[[Europako Parlamentua|Europar Batasuneko Parlamentuak]] [[botere legegile]]aren erdia osatzen du. Bost urtean behin, Europako herritarrek Parlamentuko 751 kideak hautatzen dituzte. Nahiz eta herrikideen arabera aukeratzen dituzten, biltzarrean alderdi politikoaren arabera (eta ez nazionalitatearen kontura) esertzen dira. Herrikide bakoitzak eserleku kopuru desberdina dauka, [[Aulki Banaketa Europako Parlamentuan|populazioaren arabera]]. Parlamentuko presidentearen aginpidea bi urte eta erdikoa da, beraz, legegintzaldi batean bi aukeraketa dituzte. Politikaren hainbat arlotan, Kontseiluarekin batera onesten ditu Parlamentuak legeak eta arauak (beste arlo batzuetan Kontseiluak baino ez du zeresana). [[Lisboako Ituna]]ren azpian, Kontseiluak eta Parlamentuak elkarrekin jorratuko dituzten arloak handituko dira, eta, hortaz, Parlamentuaren papera garrantzitsuago bilakatuko da.
Europar Batasuneko Kontseiluak (hainbatetan Ministroen Kontseilua ere deituta) osatzen du EBeko botere legegilearen beste erdia. Erakunde bakarra den arren, praktikan Kontseilua biltzar txikiagotan bereizten da arloaren arabera, hala nola GAERC kanpo harremanetarako, edo [[Europako Batasuneko Ekonomia eta Finantzetako Ministroen Kontseilua|ECOFIN]] politika ekonomikorako. Horrela, herrikide guztiek ordezkari bana (ministro mailakoa, orokorrean) bidaltzen dute arlo horretarako. Kontseilu burua txandakako presidentziaren arabera aldatzen da. Erabakiak hartzeko, herrikide bakoitzak boto kopuru desberdina dauka. Horrela, [[Alemania]]k edo [[Frantzia]]k 29na boto dituzte eta [[Malta]]k, 3 baino ez (guztira 345 boto dira). Erregulartasunik gabe biltzen dira urtean zehar, kanpo harremanak, ekonomiak eta nekazaritza arloetan izan ezik, hauetarako hilabetero biltzen baitira.
EBaren justizia-boterea [[Europako Justizia Auzitegia]]k eta Lehen Instantziako Epaitegiak osatzen dute. Batera Batasuna osatu duten hitzarmenak interpretatzen eta aplikatzen dituzte. Lehen Instantziako Epaitegiak gizabanakoen auziak hartzen ditu bere baitan batik bat, eta Justizia Epaitegiak herrikideek eta instituzioek eramandakoak jorratzen ditu.
== Hizkuntzak ==
Europar Batasuneko hizkuntza ofizialak eta lan hizkuntzak 24 hauek dira: [[aleman]]a, [[bulgariera]], [[daniera]], [[eslovakiera]], [[esloveniera]], [[gaztelania]], [[ingeles]]a, [[errumaniera]], [[estoniera]], [[finlandiera]], [[frantses]]a, [[greziera]], [[hungariera]], [[Irlandako gaelera|irlandera]], [[italiera]], [[kroaziera]], [[letoniera]], [[lituaniera]], [[maltera]], [[nederlandera]], [[poloniera]], [[portuges]]a, [[suediera]], [[txekiera]]. Dokumentu garrantzitsuak, hala nola lege testuak, hizkuntza ofizial horietako bakoitzera itzultzen dira.
Horiez gain, hiru hizkuntzok nolabait erdi ofizialak dira: [[euskara]], [[galiziera]] eta [[katalan]]a. Europar Batasuneko itunen itzulpen ofizialak egiten dira hizkuntza horietara, eta Europar Batasuneko herritarrek Batasuneko erakundeekiko korrespondentzia hizkuntza horietan izateko eskubidea dute.
Azkenik, badira inolako ofizialtasunik ez duten beste hizkuntza batzuk: [[bretainiera]], [[erromantxe]]a, [[frankoproventzera]], [[frisiera]], [[kaxubiera]], [[korsikera]], [[okzitaniera]], [[samiera]], [[sardiniera]], eta abar.
== Oharrak ==
{{erreferentzia_zerrenda|taldea=oh|}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* {{bg}} {{cs}} {{da}} {{de}} {{et}} {{el}} {{en}} {{es}} {{fr}} {{ga}} {{it}} {{lv}} {{lt}} {{hu}} {{mt}} {{nl}} {{pl}} {{pt}} {{ro}} {{sk}} {{sl}} {{fi}} {{sv}} [http://www.uropa.eu/index_en.htm EBren webgune ofiziala]{{Apurtutako esteka|date=azaroa 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
{{autoritate kontrola}}
{{Europar Batasuneko Itunak, hiru zutabeak eta historia}}
{{Bakearen Nobel Saridunak}}
[[Kategoria:Europar Batasuna]]
[[Kategoria:Nazioarteko lankidetzaren Asturisko Printzesa saridunak]]
[[Kategoria:Konfederazioak]]
[[Kategoria:Nazioarteko erakunde politikoak]]
[[Kategoria:Nazio Batuen Erakundeko Batzar Nagusiaren behatzaileak]]
3bmdzhi77u8n4wwnqc8uk0cfrm8sq74
Irailaren 14
0
3491
9974664
9943690
2024-11-20T12:35:43Z
Artegia
65203
/* Mundua */
9974664
wikitext
text/x-wiki
'''Irailaren 14'''a [[gregoriotar egutegia]]ren [[urte]]ko berrehun eta berrogeita hamazazpigarren [[egun]]a da, 258.a [[bisurte]]etan. 108 egun falta dira urtea amaitzeko.
{{eguneko-goiburua|9|14}}
{{egungertaerak}}
== Gertaerak ==
=== Euskal Herria ===
* [[1837]] – [[Andoaingo gudua]] borrokatu zuten armada liberalak eta karlistak. Egun batzuetan borrokaldia parekatuta egon ostean, karlistek erasoaldia jo zuten gaurko egunez, eta liberalek atzera egin behar izan zuten, Donostiara.
* [[1982]] – [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]] [[1982ko iraileko Errenteriako segada|Errenterian lau guardia zibil erail zituen]].
* [[2010]] – [[Guardia Zibila]]k [[Ekin (garaikidea)|Ekineko]] zuzendaritzako ustezko 9 kide atxilotu eta inkomunikatu zituen.
=== Mundua ===
* [[919]] – [[Áth Cliatheko gudua]].
* [[1607]] – ''[[Kondeen ihesaldia]]'': [[Irlanda gaelikoa]]ren amaiera suposatu zuen gertakaria jazo zen.
* [[1829]] – [[Hadrianopolisko Ituna]] sinatu eta [[Errusiar-turkiar Gerra (1828-1829)|Errusiar-turkiar Gerrari]] amaiera eman zitzaion.
* [[1867]] – [[Karl Marx]]en «[[Das Kapital|Kapitala]]» liburuaren lehenengo liburukia kaleratu zen.
* [[1917]] – [[Errusia]] ofizialki errepublika bihurtzen da, [[Errusiar Inperioa]] desegin eta gero.
* [[1923]] – [[Miguel Primo de Rivera]] Espainiako diktadore bilakatzen da.
* [[2003]] – [[Estonia]] [[Europar Batasuna|Europar Batasunean]] sartzeko erreferendumak aurrera egiten du.
== Arte eta kultura ==
=== Euskal Herria ===
* [[2009]] – [[Berri Txarrak]] musika taldeak ''[[Payola]]'' diskoa aurkeztu zuen.
=== Mundua ===
* [[1960]] – ''[[The Little Shop of Horrors]]'' ("Izugarrikerien Dendatxoa") filma estreinatu zen, [[Roger Corman]]ek zuzendu eta [[Jonathan Haze]], [[Jackie Joseph]], [[Mel Welles]], [[Dick Miller]] eta [[Jack Nicholson]] aktoreek antzeztu zutelarik.
* [[1990]] – ''[[State of Grace]]'' ("Irlandarren Klana") filma estreinatu zen, [[Phil Joanou]]k zuzendu eta [[Sean Penn]], [[Ed Harris]], [[Gary Oldman]], [[Robin Wright]], [[John Turturro]] eta [[John C. Reilly]] aktoreek antzeztu zutelarik.
* [[1993]] – ''[[A Bronx Tale]]'' ("Bronxeko Istorioa") filma estreinatu zen, [[Robert De Niro]]n zuzendu eta berak, [[Chazz Palminteri]], [[Lillo Brancato, Jr.]], [[Taral Hicks]], [[Francis Capra]], [[Kathrine Narducci]] eta [[Clem Caserta]] aktoreek antzeztu zutelarik.
* [[1994]] – ''[[Quiz Show]]'' filma estreinatu zen, [[Robert Redford]]ek zuzendu eta [[John Turturro]], [[Rob Morrow]] eta [[Ralph Fiennes]] aktoreek antzeztu zutelarik.
* [[2005]] – ''[[Beowulf & Grendel]]'' ("Beowulf eta Grendel") filma estreinatu zen, [[Sturla Gunnarsson]]ek zuzendu eta [[Gerard Butler]], [[Stellan Skarsgård]], [[Sarah Polley]], [http://www.imdb.com/name/nm0797614/ Ingvar Eggert Sigurðsson] eta [[Eddie Marsan]] aktoreek antzeztu zutelarik.
* [[2006]] – ''[[Perfume: The Story of a Murderer]]'' ("Lurrina: Hiltzaile Baten Istorioa") filma estreinatu zen, [[Tom Tykwer]]ek zuzendu eta [[Ben Whishaw]], [[Alan Rickman]], [[Rachel Hurd-Wood]], [[Dustin Hoffman]], [[Karoline Herfurth]] eta [[Simon Chandler]] aktoreek antzeztu zutelarik.
== Zientzia eta teknologia ==
=== Euskal Herria ===
=== Mundua ===
== Kirolak ==
=== Euskal Herria ===
* [[1904]] – [[Aviron Bayonnais]] [[errugbi]] taldea sortu zuten [[Baiona]]n.
* [[2008]] –
** [[Sociedad Deportiva de Remo Castro Urdiales|Castrok]] gizonezkoetan eta [[Galizia]]k emakumezkoetan irabazi zuten arrauneko [[Kontxako Bandera]].
** [[Tim Boal]] [[Lapurdi|lapurtarrak]] irabazi zuen [[Rip Curl Pro Zarautz]] Surf Txapelketa.
=== Mundua ===
== Jaiotzak ==
=== Euskal Herria ===
* [[1814]] – [[Maurice Harriet]], lapurtar euskaltzalea eta hiztegigilea (h. [[1904]]).
* [[1833]] – [[Victor Bernard Derrecagaix]], euskaldun jatorriko frantziar militarra (h. [[1920]]).
* [[1865]] – [[Jose Elizondo]], euskal idazle eta antzerkigilea (h. [[1943]]).
* [[1882]] – [[Ricardo Tejedor]], nafar margolari eta marrakilaria (h. [[1944]]).
* [[1908]] – [[Jean-Baptiste Intzegarai]], euskal txirrindularia (h. [[1989]]).
* [[1913]] – [[Francisco Larrañaga]], ''Txikito Iraetakoa'', esku huskako gipuzkoar pilotaria (h. [[1979]]).
* [[1922]] – [[Iñaki Begiristain]], euskal idazlea (h. [[1984]]).
* [[1932]] – [[Sonsoles Álvarez de Toledo]], arabar aristokrata.
* [[1935]] – [[Antxon Ezeiza]], euskal zinema zuzendari, ekoizle eta gidoigilea (h. [[2011]]).
* [[1939]] – [[Juan Kruz Unzurrunzaga]], euskal kulturgilea (h. [[2009]]).
* [[1941]] – [[Emilio Gebara]], arabar politikaria, [[Arabako Ahaldun Nagusi]] ohia.
* [[1947]] – [[Iñaki Dorronsoro]], gipuzkoar ingeniaria, [[Eusko Ikaskuntza]]ko lehendakari ohia.
* [[1957]] – [[Miren Egaña Deskarga|Miren Egaña]], nafar politikaria.
* [[1963]] – [[Jon Iñaki Lasa]], bizkaitar idazlea.
* [[1965]] – [[Jose Luis Agirre Beldarrain]], gipuzkoar futbolaria ohi eta entrenatzailea.
* [[1967]] – [[Iñaki Varona Urbina]], arabar irakasle eta mendizale euskaltzalea.
* [[1974]] – [[Zigor Iturrieta]], bizkaitar [[ultramaratoi]]laria, sukaldaria eta telebista aurkezlea.
* [[1976]] – [[Arturo Igoroin|Arturo Igoroin, ''Sivori'']], arabar futbolaria.
* [[1977]] – [[Eneko Atxa]], bizkaitar sukaldaria.
* [[1978]] – [[Diego Pérez (aktorea)|Diego Pérez]], bizkaitar aktorea.
* [[1979]] – [[Otalazt|Peio Jorajuria, ''Otalazt'']], lapurtar idazlea.
* [[1981]] – [[Gurutze Frades]], bizkaitar triatloilaria.
* [[1989]] – [[Oier Olazabal]], gipuzkoar futbolaria.
* [[1995]] – [[Izar Aizpuru Lopez]], gipuzkoar dantzari eta dantza irakaslea.
=== Mundua ===
* [[208]] – [[Diadumeniano]], [[Antzinako Erroma|erromatar]] enperadorea (h. [[218]]).
* [[1486]] – [[Henriccus Cornelius Agrippa]], alemaniar idazle, filosofo, okultismoan jakitun, alkimista, kabalista, mediku eta nekromantea (h. [[1535]]).
* [[1543]] – [[Claudio Acquaviva]], italiar jesulaguna, 5. [[Jesusen Konpainia|Jesusen Lagundiko]] buruzagi nagusia (h. [[1615]]).
* [[1580]] – [[Francisco de Quevedo]], espainiar idazle, diplomatiko eta politikaria (h. [[1645]]).
* [[1605]] – [[Brynjólfur Sveinsson]], islandiar gotzain [[luteranismo|luteranoa]] (h. [[1675]]).
* [[1618]] – [[Peter Lely]], alemaniar jatorriko margolaria (h. [[1680]]).
* [[1659]] – [[Agnese Dolci]], italiar margolaria (h. [[1686]]).
* [[1737]] – [[Michael Haydn]], austriar musikagilea (h. [[1806]]).
* [[1757]] – [[Jean-Jacques Lequeu]], frantziar arkitekto eta diseinatzailea (h. [[1826]]).
* [[1769]] – [[Alexander von Humboldt]], alemaniar naturalista, geografoa eta esploratzailea (h. [[1859]]).
* [[1791]] – [[Franz Bopp]], hizkuntzalari alemana, [[gramatika]] konparatuaren sortzaileetako bat (h. [[1867]]).
* [[1804]] – [[John Gould]], ingeles ornitologo eta marrazkilaria (h. [[1881]]).
* [[1817]] – [[Theodor Storm]], alemaniar idazlea (h. [[1888]]).
* [[1843]] – [[Lola Rodríguez de Tió]], portoricar poeta, kazetaria eta iraultzailea (h. [[1924]]).
* [[1846]] – [[Joaquín Costa]], espainiar idazle, politikari, legegizon, ekonomialari eta historialaria (h. [[1911]]).
* [[1857]] – [[Alice Stone Blackwell]], estatubatuar feminista, sufragista, kazetari, sozialista erradikal eta giza eskubideen defendatzailea (h. [[1950]]).
* [[1864]] – [[Robert Cecil (Cecil of Chelwood I. bizkondea)]], britainiar abokatu, politikari eta diplomazialaria, 1937ko [[Bakearen Nobel Saria]] (h. [[1958]]).
* [[1867]] – [[Charles Dana Gibson]], estatubatuar marrazkilaria (h. [[1944]]).
* [[1879]] – [[Margaret Sanger]], estatubatuar erizaina, [[antisorgailu|kontrazepzioaren]] onarpenaren aldeko ekintzailea (h. [[1966]]).
* [[1880]] – [[Archie Hahn]], ''Milwaukeeko meteoritoa'', estatubatuar atleta (h. [[1955]]).
* [[1883]] – [[Alexander Meissner]], austriar fisikari eta ingeniaria (h. [[1958]]).
* [[1885]] – [[María Grever]], nazioartean ezagun egin zen lehen emakumezko konpositore mexikarra (h. [[1951]]).
* [[1886]] – [[Jan Masaryk]], txekoslovakiar politikari eta diplomazialaria (h. [[1948]]).
* [[1889]] – [[María Capovilla]], 116 urte eta 347 egun bizi izandako ekuadortarra, heriotza momentuan munduan [[Bizirik dauden munduko pertsonarik zaharrenen zerrenda|bizirik irauten zuen pertsona zaharrena]] (h. [[2006]]).
* [[1891]] – [[Ivan Vinogradov]], errusiar matematikaria (h. [[1983]]).
* [[1889]] – [[Hendrik van Gent]], herbeheretar astronomoa (h. [[1947]]).
* [[1895]] – [[Ezequiel Martínez Estrada]], argentinar irakasle, idazle, poeta, saiakeragile, literatura kritikoa eta biografoa (h. [[1964]]).
* [[1901]] – [[Andrei Andreievitx Vlasov]], [[sobiet]]ar jenerala (h. [[1946]]).
* [[1904]] – [[Zoran Rant]], esloveniar ingeniari kimiko eta zientzialaria (h. [[1972]]).
* [[1905]] – [[Eduardo Blanco Amor]], galiziar idazlea (h. [[1979]]).
* [[1910]] –
** [[Gaston Defferre]], frantziar legegizon eta politikaria (h. [[1986]]).
** [[Jack Hawkins]], britaniar aktorea (h. [[1973]]).
* [[1913]] – [[Jacobo Árbenz]], [[Guatemala]]ko presidentea (h. [[1971]]).
* [[1914]] – [[Pietro Germi]], italiar zinema zuzendari, idazle, aktore eta ekoizlea (h. [[1974]]).
* [[1916]] – [[Luis Corvalán]], txiletar politikaria (h. [[2010]]).
* [[1917]] – [[Ettore Sottsass]], italiar arkitekto eta diseinatzailea (h. [[2007]]).
* [[1918]] – [[Cachao]], kubatar musikari eta musikagilea (h. [[2008]]).
* [[1920]] –
** [[Mario Benedetti]], uruguaitar idazlea (h. [[2009]]).
** [[Alberto Calderón]], argentinar matematikari eta ingeniaria (h. [[1998]]).
** [[Lawrence Klein]], estatubatuar ekonomista, 1980ko [[Ekonomiako Nobel Saria]] (h. [[2013]]).
* [[1923]] – [[Amal Kumar Raychaudhuri]], indiar fisikaria, erlatibitate orokorrean eta kosmologian egindako ikerketagatik ezaguna (h. [[2005]]).
* [[1924]] – [[Manabu Mabe]], japoniar-brasildar margolaria (h. [[1997]]).
* [[1926]] – [[Michel Butor]], frantziar idazlea, [[Nouveau Roman]] taldeko egilerik ezagunenetarikoa (h. [[2016]]).
* [[1928]] –
** [[Alberto Korda]], kubatar argazkilaria, [[Che Guevara]]ri egindako erretratuegatik ezaguna (h. [[2001]]).
** [[Humberto Maturana]], txiletar biologoa, [[autopoiesi]] kontzeptua sortu eta garatzeagatik ezaguna (h. [[2021]]).
* [[1929]] – [[Larry Collins]], estatubatuar idazle eta kazetaria (h. [[2005]]).
* [[1930]] –
** [[Anton Dontxev]], bulgariar idazlea (h. [[2022]]).
** [[Elisso Virssaladze]], georgiar piano-jotzailea.
* [[1934]] –
** [[Kate Millett]], estatubatuar idazle feminista erradikal eta ekintzailea, zinemagilea, eskultorea, hezitzailea eta filosofoa (h. [[2017]]).
** [[Fernanda Mistral]], argentinar aktorea.
* [[1936]] – [[Ferid Murad]], estatubatuar sendagilea, 1998ko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (h. [[2023]]).
* [[1937]] – [[Renzo Piano]], italiar arkitektoa.
* [[1938]] – [[Tiziano Terzani]], italiar kazetari eta idazlea, gerra-berriemailea (h. [[2004]]).
* [[1941]] – [[Arlette Farge]], frantziar historialaria, XVIII. mendeko ikerketan espezializatua.
* [[1943]] – [[Jimmy Giménez-Arnau]], espainiar kazetaria, telebistako tertulianoa, idazlea eta pertsonaia mediatikoa (h. [[2024]]).
* [[1945]] – [[Bernard Tissier de Mallerais]], Frantziako apezpiku katoliko tradizionalista, San Pio X.aren Apaiz Anaitasuneko kidea (h. [[2024]]).
* [[1947]] –
** [[René Desaeyere]], belgikar futbolari ohia eta entrenatzailea.
** [[Sam Neill]], zeelandaberriar aktorea.
** [[Jerzy Popiełuszko]], poloniar apaiz katoliko, sindikalista eta dohatsua (h. [[1984]]).
* [[1948]] – [[Mario Conde]], espainiar finantzari eta abokatua.
* [[1949]] –
** [[Steve Gaines]], estatubatuar musikaria, ''[[Lynyrd Skynyrd]]'' taldeko kidea (h. [[1977]]).
** [[Ed King]], estatubatuar musikaria, [[Sweet Home Alabama (abestia)|Sweet Home Alabama]] abestiaren egileetako bat (h. [[2018]]).
* [[1950]] – [[Paul Kossoff]], ingeles gitarra-jotzailea, ''[[Free (musika taldea|Free]]'' taldeko kidea (h. [[1976]]).
* [[1951]] –
** [[Duncan Haldane]], ingeles fisikaria, 2016ko [[Fisikako Nobel Saria]].
** [[Joe McDonnell]], [[Behin-behineko Irlandako Armada Errepublikarra|Behin-Behineko IRAko]] kidea (h. [[1981]]).
* [[1952]] – [[César Antonio Molina]], galiziar poeta, saiakera-idazlea eta kazetaria.
* [[1953]] – [[François Alfonsi]], korsikar nazionalismoaren militante historikoa.
* [[1955]] – [[Pier Vittorio Tondelli]], italiar idazlea, laurogeiko hamarraldiko idazle aipagarrienetako bat (h. [[1991]]).
* [[1956]] – [[Kostas Karamanlis]], [[Grezia]]ko lehen ministroa.
* [[1960]] –
** [[Um Hong-gil]], hegokorear mendizalea.
** [[Melissa Leo]], estatubatuar aktorea.
** [[Darrell Lockart]], estatubatuar saskibaloi jokalari ohia.
* [[1965]] –
** [[Dmitri Medvedev]], [[Errusia]]ko presidentea.
** [[Yoshinori Taguchi]], japoniar futbolari ohia.
* [[1968]] – [[Ara Malikian]], [[armeniar]] etniako libanoar-espainiar biolin-jotzailea.
* [[1969]] – [[Bong Joon-ho]], hegokorear zinema zuzendaria eta gidoilaria.
* [[1970]] – [[Francesco Casagrande]], italiar txirrindulari ohia.
* [[1973]] – [[Nas]], estatubatuar hip-hop abeslari eta enpresaburua.
* [[1974]] –
** [[Hicham El Guerrouj]], marokoar atleta ohia, distantzia ertainetan inoizko hoberenetakoa.
** [[Natalie van Gogh]], herbehereetar txirrindularia.
* [[1980]] –
** [[Ana Bernal Triviño]], espainiar kazetari eta ikertzailea.
** [[Ivan Radeljić]], bosniar futbolari ohia.
* [[1983]] – [[Amy Winehouse]], britainiar abeslari eta konpositorea (h. [[2011]]).
* [[1984]] – [[Gonzalo Castro|''Chory'' Castro]], uruguaiar futbolaria.
* [[1986]] – [[Michelle Jenner]], kataluniar aktorea.
* [[1987]] – [[Alade Aminu]], nigero-estatubatuar saskibaloi jokalaria.
* [[1990]] – [[Maryna Vasileuskaia]], bielorrusiar kosmonauta.
* [[1991]] – [[Ryan De Vries]], zeelandaberritar futbolaria.
* [[1993]] – [[Blaire White]], estatubatuar emakume blogari transgeneroa.
* [[1996]] - [[Hoshi (abeslaria)]], frantziar kantautore, abeslari eta musikaria.
== Heriotzak ==
=== Euskal Herria ===
* [[1767]] – [[Jose Iturriaga]], gipuzkoar gudari, itsasgizon, administratzaile eta politikoa, [[Venezuela]]n (j. [[1699]]).
* [[1960]] – [[Bernardo Maria Garro]], ''Otxolua'', [[mundaka]]r itzultzailea eta euskal idazlea (j. [[1891]]).
* [[1969]] – [[Jon Kurutz Ibargutxi]], euskal idazlea (j. [[1883]]).
* [[1979]] – [[Ricardo Urgoiti]], bizkaitar enpresaria (j. [[1900]]).
* [[1980]] – [[Domingo Gómez-Acedo]], euskal herritar futbolaria (j. [[1898]]).
* [[1991]] – [[Espe Alegria]], eusko-estatubatuar irakasle eta irrati-esataria, [[Boise]]n (j. [[1906]]).
* [[2003]] – [[Xabier Gorostiaga]], bilbotar jesuita, irakaslea eta garapenari lotutako gaietan aditua (j. [[1935]]).
* [[2021]] – [[Joseba Arregi]], gipuzkoar politikaria eta idazlea (j. [[1946]]).
* [[2023]] – [[Presen Zubillaga Auza]], nafar militante feminista (j. [[1951]]).
=== Mundua ===
* [[407]] – [[Joan Krisostomo]], [[Konstantinoplako patriarka ekumeniko]]a (j. [[circa|c.]] [[349]]).
* [[779]] – [[Konstantino V.a]], [[Bizantziar Inperioa|Bizantziar]] enperadorea (j. [[718]]).
* [[891]] – [[Eztebe V.a]], [[Aita santu]]a.
* [[1146]] – [[Zengi]], turkiar [[atabeg]]a, [[Zengid leinua]]ren sortzailea (j. [[1085]]).
* [[1523]] – [[Adrian VI.a]], [[Aita santu]]a (j. [[1459]]).
* [[1622]] – [[Alof de Wignacourt]], [[Maltako Ordena]]ko 54. Printze eta Maisu Handia (j. [[1547]]).
* [[1697]] – [[Juan Grande]], [[Gaztelako Erresuma|gaztelar]] elizgizona, [[Iruñe eta Tuterako artxidiozesia|Iruñeko apezpiku]] izandakoa (j. [[1627]]).
* [[1712]] – [[Giovanni Domenico Cassini]], italiar astronomo eta ingeniaria (j. [[1625]]).
* [[1715]] – [[Dom Pérignon]], frantziar [[beneditar]] fraidea.
* [[1743]] – [[Nicolas Lancret]], frantziar margolaria (j. [[1690]]).
* [[1814]] – [[Lorenzo Igual]], estremadurar apaiza, [[Iruñe eta Tuterako artxidiozesia|Iruñeko apezpikua]] (j. [[1746]]).
* [[1820]] – [[François-Joseph Lefebvre]], frantziar jenerala (j. [[1755]]).
* [[1835]] – [[Alexander McDonnell]], irlandar xakelaria (j. [[1798]]).
* [[1836]] – [[Aaron Burr]], [[Ameriketako Estatu Batuetako]] 3. presidenteordea (h. [[1756]]).
* [[1846]] – [[Carl Almenrader]], alemaniar irakasle, musika tresna diseinatzaile eta konpositorea (j. [[1786]]).
* [[1852]] –
** [[Augustus Pugin]], ingeles arkitekto, diseinatzaile, artista eta kritikaria (h. [[1812]]).
** [[Arthur Wellesley]], ''Wellingtongo lehen dukea'', irlandar estadista eta militarra (j. [[1769]]).
* [[1881]] – [[Xoan Antonio Saco e Arce]], galiziar idazle eta hizkuntzalaria, [[Galiziera]]zko lehen gramatika idatzi zuena (j. [[1835]]).
* [[1882]] – [[Georges Leclanché]], frantziar kimikaria (j. [[1839]]).
* [[1901]] – [[William McKinley]], [[Ameriketako Estatu Batuetako presidenteen zerrenda|Ameriketako Estatu Batuetako 25. Presidentea]] (j.[[1843]]).
* [[1903]] - [[Alice Gulick]], estatubatuar misiolari protestante eta pedagogoa, Colegio Norteamericanoren fundatzailea Donostian (j. [[1847]]).
* [[1905]] –
** [[Odoardo Borrani]], italiar margolaria (j. [[1833]]).
** [[Pierre Savorgnan de Brazza]], italiar jatorriko frantziar esproratzailea, [[Brazzaville]] hiriaren sortzailea (j. [[1852]]).
* [[1916]] –
** [[José Echegaray]], espainiar ingeniari, matematikari, antzerkigile eta idazlea (j. [[1832]]).
** [[Josiah Royce]], estatubatuar filosofoa (j. [[1855]]).
** [[Pierre Duhem]], frantziar fisikaria eta filosofoa (j. [[1861]]).
* [[1927]] –
** [[Hugo Ball]], alemaniar egile eta olerkaria, [[Dada]] mugimendu artistikoaren sortzailea (j. [[1886]]).
** [[Isadora Duncan]], estatubatuar dantzaria (j. [[1877]]/[[1878|78]]).
* [[1931]] – [[Tom Roberts]], australiar margolaria (j. [[1856]]).
* [[1935]] – [[Adelaide Cabete]], XX. mendeko lider feminista portugaldar garrantzitsuenetarikoa (j. [[1867]]).
* [[1936]] –
** [[Ossip Gabrilovitx]], errusian jaiotako pianista eta orkestra-zuzendaria (j. [[1878]]).
** [[Paulina Ódena García]], militante eta buruzagi komunista, Espainiako gerra zibilean Errepublikaren heroina (j. [[1911]]).
** [[Irving Thalberg]], estatubatuar zinema ekoizlea (j. [[1899]]).
* [[1937]] – [[Tomáš Masaryk]], [[txekoslovakia]]r politikaria eta presidentea (j. [[1850]]).
* [[1964]] – [[Vasili Grossman]], errusiar idazle eta kazetaria (j [[1905]]).
* [[1966]] – [[Cemal Gürsel]], [[Turkia]]ko presidentea (j. [[1895]]).
* [[1970]] – [[Rudolf Carnap]], alemaniar filosofoa, [[Vienako Zirkulua]]ren burutzat hartua (j. [[1891]]).
* [[1973]] – [[Eleanor Pairman]], eskoziar matematikaria (j. [[1896]]).
* [[1975]] – [[La Perla de Cádiz]], cádiztar flamenko kantaria (j. [[1924]])
* [[1977]] – [[Shogo Kamo]], japoniar futbolaria (j. [[1915]]).
* [[1979]] – [[Pastora Imperio]], espainiar "bailaora gitana", [[folklore]] [[Flamenko|flamenkoaren]] irudirik adierazgarrienetako bat (j. [[1887]]).
* [[1980]] – [[José María Gil-Robles]], espainiar abokatu eta politikaria (j. [[1898]]).
* [[1982]] –
** [[Bachir Gemayel]], libanoar politikaria (j. [[1947]]).
** [[Kristján Eldjárn]], [[Islandia]]ko 3. presidentea (j. [[1916]]).
** [[Grace Kelly]], estatubatuar aktorea, dantzaria eta abeslaria, [[Monako]]ko printzesa (j. [[1929]]).
* [[1983]] – [[William Boone]], estatubatuar matematikaria (j. [[1920]]).
* [[1984]] –
** [[Richard Brautigan]], estatubatuar idazlea (j. [[1935]]).
** [[Janet Gaynor]], estatubatuar aktore eta margolaria (j. [[1906]]).
* [[1985]] – [[John Holt (hezitzailea)|John Holt]], estatubatuar idazle eta hezitzailea (j. [[1923]]).
* [[1995]] – [[María Matilde Almendros]], kataluniar irrati-esatari eta aktorea (j. [[1922]]).
* [[1998]] – [[Yang Shangkun]], [[Txinako Herri Errepublika]]ko presidentea (j. [[1907]]).
* [[2002]] – [[Lolita Torres]], argentinar aktorea eta kantaria (j. [[1930]]).
* [[2004]] – [[Rota Onorio]], kiribatiar politikaria (j. [[1919]]).
* [[2005]] – [[Robert Wise]], estatubatuar zinema zuzendari, ekoizle eta editorea (j. [[1914]]).
* [[2006]] –
** [[José Antonio Nieves Conde]], espainiar kazetari eta zinema zuzendaria (j. [[1915]]).
** [[Ogulsapar Muradova]], turkmenistandar kazetaria (j. [[1948]]).
* [[2007]] – [[Jacques Martin]], telebista aurkezle frantziarra, [[Biarritz]]en (j. [[1933]]).
* [[2009]] – [[Patrick Swayze]], estatubatuar aktore, dantzari, abeslari, musikagile eta telebistako ekoizlea (j. [[1952]]).
* [[2011]] – [[Rudolf Mössbauer]], alemaniar fisikaria, 1961eko [[Fisikako Nobel Saria]] (j. [[1929]]).
* [[2014]] – [[Angus Lennie]], eskoziar aktorea (j. [[1930]]).
* [[2020]] – [[Anne Stevenson]], estatubatuar poeta (j. [[1933]]).
* [[2021]] –
** [[Norm Macdonald]], kanadar aktore eta umorista (j. [[1959]]).
** [[Juri Sedykh]], sobietar atleta, [[mailu jaurtiketa]]n historiako handienetakoa (j. [[1955]]).
* [[2022]] – [[Irene Papas]], greziar aktorea (j. [[1929]]).
* [[2024]] –
** [[Otis Davis]], estatubatuar lasterkaria (j. [[1932]]).
** [[Jaber Al-Mubarak Al-Hamad Al-Sabah]], [[Kuwait]]eko lehen ministroa (j. [[1942]]).
== Jaiak eta urteurrenak ==
* [[Seaska (ikastolen elkartea)|Sehaska egutegiko izendegia]]: Gurutz, Gurutze, Zernin, Arte eta Artea.
* Santakrutz eguna [[Andoain]], [[Galdakao]] eta [[Lezo]]n, besteak beste.
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Hil aurkibidea}}
<center>[[Irailaren 13]] | [[Urteko egutegia|Urteko egutegi]] | [[Irailaren 15]]</center>
[[Kategoria:Urteko egunak]]
8qss0uutv3o2112a3xrxzyqs18j7lxo
Oxigeno
0
3498
9975927
9788090
2024-11-21T06:51:16Z
InternetArchiveBot
119347
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
9975927
wikitext
text/x-wiki
{{Wikipedia1000}}
{{HezkuntzaPrograma|Fisika eta Kimika}}{{Elementu kimiko infotaula
| izena = Oxigenoa
| ikurra = O
| zenbakia = 8
| kolorea = rgb(160, 255, 160)
| ezkerrekoa = [[Nitrogeno]]a
| eskuinekoa = [[Fluor]]ra
| goikoa = -
| behekoa = [[Sufre|S]]
| seriea = [[ez-metal]]ak, [[anfigeno]]ak
| taldea = 16
| periodoa = 2
| orbitala = p
| itxura = gas gardena, likido urdin argia
| irudia =
| masa atomikoa = 15,9994(3)
| konfigurazioa = 1s<sup>2</sup> 2s<sup>2</sup> 2p<sup>4</sup>
| elektroiak = 2, 6
| egoera = [[gas]]a
| dentsitatea = 1,429
| urtze-puntua k = 54,36
| urtze-puntua c = -218,79
| urtze-puntua f = -361,82
| urtze-entalpia = (O<sub>2</sub>) 0,444
| irakite-puntua k = 90,20
| irakite-puntua c = -182,95
| irakite-puntua f = -297,31
| irakite-entalpia = (O<sub>2</sub>) 6,82
| beroa = 29,378
| 1 =
| 10 =
| 100 =
| 1 k = 61
| 10 k = 73
| 100 k = 90
| kristala = kubikoa
| oxidazioa = 2, 1, -1, '''-2'''<br />(oxido neutroa)
| elektronegatibitatea = 3,44
| ionizazioa = 1.a: 1.313,9 [[joule moleko|kJ/mol]]<br />2.a: 3.388,3 [[joule moleko|kJ/mol]]<br />3.a: 5.300,5 [[joule moleko|kJ/mol]]
| batezbestekoa = 60
| kalkulatua = 48
| kobalentea = 73
| van der waals = 152
| eroankortasuna = 26,58x10<sup>-3</sup>
| abiadura = 330
| isotopoak =
{{!}} <sup>16</sup>O
{{!}} %99,76
{{!}} colspan="4" {{!}} O egonkorra da 8 [[neutroi]]rekin
{{!}}-
{{!}} <sup>17</sup>O
{{!}} %0,039
{{!}} colspan="4" {{!}} O egonkorra da 9 [[neutroi]]rekin
{{!}}-
{{!}} <sup>18</sup>O
{{!}} %0,201
{{!}} colspan="4" {{!}} O egonkorra da 10 [[neutroi]]rekin
{{!}}-
}}
'''Oxigenoa''' [[elementu kimiko]] bat da, '''O''' [[elementu kimikoen zerrenda ikurraren arabera|ikurra]] eta 8 [[atomo zenbaki|atomo-zenbakia]] dituena. Grezieraz ὀξύς (''oxys''; «azido», hitzez hitz «zorrontz», azidoen zaporeei erreferentzia) eta -γόνος (''-gonos''; «jatorria»).<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Breve historia de la quimica / Introduccion a Las Ideas Y Conceptos De La Quimica / Introduction to Ideas and Concepts of Chemistry.|argitaletxea=Alianza Editorial Sa|data=2010|url=https://www.worldcat.org/oclc/701020154|isbn=9788420664217|pmc=701020154|sartze-data=2018-11-07}}</ref> Aspaldi, oxigenoa [[azido|azidoa]] ekoizteko ezinbestekoa zela uste zen; horregatik, oxigenoak "azidoa sortzen duen" esan nahi du. Baldintza estandarretan (T = 0 K eta p = 1 atm), bi oxigeno [[atomo]] lotzen dira [[dioxigenoa]] sortuz. Dioxigenoa [[gas]] diatomiko, usaingabe eta zapore gabekoa da, O<sub>2</sub> formularekin izendatzen dena eta bizitza lurtarrarentzat ezinbestekoa dena.
[[Taula periodikoa]]n, 16. taldean (kalkogenoak edo oxigenoideak) eta 2. periodoan kokatuta dago. Oxigenoaren balentziari dagokionez, arruntena −2 da, baina beste batzuk ere baditu (−1,+1,+2, ...). Oxigenoa [[ez-metal]]a da eta elementu gehienekin erraz erreakzionatzen du, [[Gas noble konposatu|gas nobleekin]], [[metal geldoak|metal geldoekin]] eta [[halogeno]]ekin izan ezik. Halaber, [[oxidatzaile]] sendoa eta [[elektronegatibotasun]] handieneko bigarren elementua da fluorraren ondoren.<ref>{{Erreferentzia|izena=Mark Winter, University of Sheffield and WebElements|abizena=Ltd|izenburua=WebElements Periodic Table » Oxygen » electronegativity|hizkuntza=en|url=https://www.webelements.com/oxygen/electronegativity.html|aldizkaria=www.webelements.com|sartze-data=2018-11-07}}</ref>
Oxigenoaren masan oinarrituz, [[Unibertsoa|unibertsoko]] hirugarren elementurik ugariena da, [[hidrogeno]]aren eta [[helio]]aren ondoren,<ref name=":7">{{Erreferentzia|izena=Emsley,|abizena=John.|izenburua=Nature's building blocks : an A-Z guide to the elements|argitaletxea=Oxford University Press|data=2001|url=https://www.worldcat.org/oclc/46984609|isbn=0198503415|pmc=46984609|sartze-data=2018-11-07}}</ref> eta lurrazalaren elementurik aberatsena da. [[Atmosfera]]n, oxigenoa elementu aske bezala aurkitzea posible da, [[fotosintesi]]a egiten duten organismoek etengabe hornitzen dituztelako. Fotosintesirik ez balego, oxigenoak ezingo luke elementu aske bezala egon atmosferan, oso erreaktiboa delako. 2.500 milioi urte inguru,<ref>{{Erreferentzia|izenburua=NASA - NASA Research Indicates Oxygen on Earth 2.5 Billion Years Ago|hizkuntza=en|url=https://www.nasa.gov/home/hqnews/2007/sep/HQ_07215_Timeline_of_Oxygen_on_Earth.html|aldizkaria=www.nasa.gov|sartze-data=2018-11-07}}</ref> organismo horiek agertu ondoren hasi zen oxigeno elementala atmosferan pilatzen, eta, gaur egun, dioxigenoak atmosferako [[Bolumen (espazioa)|bolumenaren]] % 20,8 osatzen du.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Oxygen|data=2007-10-26|url=https://web.archive.org/web/20071026034224/http://periodic.lanl.gov/elements/8.html|sartze-data=2018-11-07}}</ref> Oxigenoaren beste forma [[alotropia|alotropo]] batek, [[ozono]]ak (O<sub>3</sub>), [[biosfera]] argi [[ultramore]]tik babesten du atmosferako [[Ozono geruza|ozono-geruzari]] esker. Haatik, lurrazal mailan ozonoa kutsatzailea da.
Izaki bizidun gehienentzat nahitaezkoa da. [[Bizi|Izaki bizidunetako]] egiturazko [[molekula]] mota guztiek, hala nola [[proteina|proteinek]], [[karbono hidrato|karbohidratoek]] edo [[gantz]]ek, oxigenoa daukate osagaitzat. Era berean, animalien [[maskor]], [[hortz]] eta [[hezur]]rak osatzen dituzten [[konposatu ez-organiko|konposatu inorganiko]] gehienek ere oxigenoa daukate. [[Zianobakterio]]ek, [[alga|algek]] eta [[landare]]ek oxigenoa ekoizten dute, bere forma diatomikoan [[fotosintesi]]an zehar, eta [[zelula|zelulen]] [[arnasketa]]n erabiltzen dute izaki bizidun konplexu guztiek. Oxigenoa [[toxikoa]] da organismo [[anaerobiko]]entzat.
== Ezaugarri nagusiak ==
[[Fitxategi:Oxygenglow.jpg|ezkerrera|200px|thumb|Oxigeno distiratsua duen 1 × 5 cm-ko hodia.]]
=== Egitura ===
Egoera estandarretan (T = 0 K eta p = 1 atm), oxigenoa gas diatomikoa, kolorgea, usaingabea eta zaporegabea da, [[likido|likido-]] eta [[solido|solido-]]<nowiki/>egoeran, ostera, urdina. Dioxigenoa −183 °C-tan isurkari bihurtzen da, eta −218 °C-tan solidotu egiten da. Loturari dagokionez, oxigeno atomoak [[lotura kobalente]] bikoitz sendo baten bidez lotzen dira, loturaren ordena bi delarik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Molecular Orbital Theory|data=2008-05-10|url=https://web.archive.org/web/20080510235736/http://chemed.chem.purdue.edu/genchem/topicreview/bp/ch8/mo.html#bond|sartze-data=2018-11-07}}</ref>
Oxigeno atomoen simetria eta [[energia]] berdineko orbital atomikoak konbinatuz, orbital molekularrak lortzen dira.<ref>{{Erreferentzia|izena=Pauling, Linus,|abizena=1901-1994.|izenburua=The nature of the chemical bond and the structure of molecules and crystals : an introduction to modern structural chemistry|argitaletxea=Cornell University Press|data=1960|url=https://www.worldcat.org/oclc/545520|edizioa=3rd ed|isbn=0801403332|pmc=545520|sartze-data=2018-11-07}}</ref> Oxigeno atomoen 1''s'' [[orbital atomiko]]ak aurrez aurre gainezartzean, σ lotzaile eta σ antilotzaile [[orbital molekularrak]] sortzen dira; 2''p'' orbital atomikoak paraleloki gainezartzean, σ lotzaile, σ antilotzaile, π lotzaile eta π antilotzaile orbital molekularrak sortzen dira. [[Orbital Molekularren Teoria|Orbital molekularraren]] diagraman, orbital molekularrak energiaren arabera kokatuko dira, txikienetik hasita handienera arte. [[Elektroi]]ak [[Aufbau printzipioa]]ri jarraituz betetzen ditu orbital molekularrak, hots, energia txikienetik hasita handienera.
Egoera horretan, molekula [[Paramagnetismo|paramagnetikoa]] da, orbital molekularrean bi elektroi desparekatu agertzen direlako. Ondorioz, dioxigeno molekulak kanpoko [[eremu magnetiko]]aren eragina handitzen du; hots, [[iman]] batek bezala jokatuko du. Oxigeno likidoak laborategian egindako esperimentuetan oso magnetismo handia duela demostratu da.
=== Alotropoak ===
Oxigeno elementuaren [[Alotropia|alotroporik]] ohikoena dioxigenoa (O<sub>2</sub>) da. Dioxigenoa izaki bizidunen [[arnasketa]] prozesuan erabiltzen da eta atmosferako konposizioan garrantzi handia dauka. Lotura-ordena bi da, lotura-distantzia 1,21 Å eta lotura-energia 498 kJ/mol-koa. Gas-egoeran, kolorgea, usain gabekoa, paramagnetikoa, egonkorra eta uretan nahiko disolbaezina da (tenperatura handitu ahala, [[disolbagarritasun]]a txikitzen da). Likido-egoeran, kolore urdin argia du eta [[lehergarri]]a da. Solido-egoeran, urdina da. Dioxigenoa lortzeko bi iturri natural daude, biotikoa eta abiotikoa. Iturri abiotikoan, eguzkiko argi [[ultramore]]aren bitartez CO<sub>2</sub>-ak jasaten duen [[fotodisoziazioa]]ren ondorioz sortzen da dioxigenoa eta iturri biotikoan, landareen fotosintesiaren bitartez sortzen da.
[[Fitxategi:Ozone-1,3-dipole.png|ezkerrera|thumb|Ozonoa Lurrean ohikoa ez den gasa da, bereziki [[estratosfera]]n aurkitzen da.]]
Trioxigenoa (O<sub>3</sub>), [[ozono]] gisa ezagutzen den eta oso toxikoa eta erreaktiboa den oxigeno elementuaren alotropoa da<ref>{{Erreferentzia|izena=Stwertka,|abizena=Albert.|izenburua=A guide to the elements|argitaletxea=Oxford University Press|data=1996|url=https://www.worldcat.org/oclc/33013451|isbn=0195080831|pmc=33013451|sartze-data=2018-11-07}}</ref>. Trioxigenoa estratosferan sortzen da dioxigenoak erradiazioa xurgatzearen ondorioz. Dioxigenoak [[espektro elektromagnetiko]]aren [[erradiazio]] ultramorea xurgatzean, molekula disoziatu eta disoziatutako atomo bakoitzak beste dioxigeno batekin erreakzionatzen du ozono molekula sortuz.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Elementary inorganic chemistry. By Dr. J. W. Mellor, F.R.S. Pp. x+229. London: Longmans, Green & Co., 1930. 3s. 6d|orrialdeak=361–361|data=1930-05-02|url=http://dx.doi.org/10.1002/jctb.5000491804|aldizkaria=Journal of the Society of Chemical Industry|alea=18|zenbakia=49|issn=0368-4075|doi=10.1002/jctb.5000491804|sartze-data=2018-11-07}}</ref> Horrela, estratosferan metatzen den ozono-geruzak erradiazio kaltegarriez babesten du planeta, erradiazio horiek xurgatzen dituztelako. Gas-egoeran, urdin argi kolorekoa eta usain sakonekoa da, [[Diamagnetismo|diamagnetikoa]], ezegonkorra, uretan nahiko disolbaezina eta oso toxikoa. Likido-egoeran, urdina eta lehergarria da. Solido-egoeran, morea/beltza kolorea dauka.
Oxigenoaren beste forma alotropikoak [[oxigeno atomikoa]] (O) eta [[oxozonoa]] (O<sub>4</sub>)<ref>{{Erreferentzia|izena=Fulvio|abizena=Cacace|izenburua=Experimental Detection of Tetraoxygen|hizkuntza=en|abizena2=Petris|abizena3=Troiani|izena2=Giulia de|izena3=Anna|data=2001-11-05|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1002/1521-3773%2820011105%2940%3A21%3C4062%3A%3AAID-ANIE4062%3E3.0.CO%3B2-X|aldizkaria=Angewandte Chemie International Edition|alea=21|zenbakia=40|issn=1521-3773|doi=10.1002/1521-3773(20011105)40:21%3C4062::aid-anie4062%3E3.0.co;2-x|sartze-data=2018-11-07}}</ref> dira. Oxigeno atomikoa dioxigenoaren disozioaren ondorioz tenperatura altuetan sortzen da. Oxozonoa 2001. urtean aurkitu zen<ref>{{Erreferentzia|izena=Fulvio|abizena=Cacace|izenburua=Experimental Detection of Tetraoxygen|hizkuntza=en|abizena2=Petris|abizena3=Troiani|izena2=Giulia de|izena3=Anna|data=2001-11-05|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/1521-3773(20011105)40:21%3C4062::AID-ANIE4062%3E3.0.CO;2-X|aldizkaria=Angewandte Chemie International Edition|alea=21|zenbakia=40|issn=1521-3773|doi=10.1002/1521-3773(20011105)40:21%3C4062::aid-anie4062%3E3.0.co;2-x|sartze-data=2018-11-07}}</ref> horrek [[egitura metaegonkorra]] du eta tenperatura baxuetan bi dioxigenoen arteko interakzioaren ondorioz sortzen da.
=== Ugaritasuna ===
[[Fitxategi:Cat's Eye Nebula - GPN-2000-000955.jpg|thumb|[[Katu Begi nebulosa]]k, oxigeno [[Ioi|ionizatuan]] aberatsak diren eskualdeak ditu, irudian berdez ageri direnak.]]
Lurrazaleko elementurik ugariena da, [[biosfera]]n, [[airea]]n, itsasoan eta [[lurzoru]]an. Halaber, unibertsoko hirugarren elementurik ugariena da, hidrogeno eta helio elementuen atzetik.<ref name=":7" /> Eguzkiaren masaren % 0,9 oxigenoa da,<ref>{{Erreferentzia|izena=G.|abizena=Graefe|izenburua=Ross, R. D.: Industrial Waste Disposal (Industrielle Abfallbeseitigung). Reinhold Book Corporation, New York – Amsterdam – London 1968, 352 Seiten, Preis in Lnw. geb. $17,75|orrialdeak=384–384|data=1968|url=http://dx.doi.org/10.1002/star.19680201114|aldizkaria=Starch - Stärke|alea=11|zenbakia=20|issn=0038-9056|doi=10.1002/star.19680201114|sartze-data=2018-11-07}}</ref> horrrez gain, lurrazalaren % 49,2 eta lurreko [[ozeano]]en osagai nagusia da, % 88,8. Itsasoetan, tenperatura txikietan oxigeno kantitatea handitu egiten da; izan ere, tenperatura altuetan O<sub>2</sub> kantitatea txikitzen da, oxigeno atomikoa sortzeko disoziatzen delako. Oxigenoa gas egoeran, atmosferako bigarren osagairik nagusiena da, bolumenaren % 20,8 eta masaren % 23,1a hartzen duelako. Lurra eguzki-sistemako oxigeno-kontzentrazio handiena duen planeta da; adibidez, Martek % 0,1eko kontzentrazioa du eta [[Artizarra|Artizarrak]] are gutxiago.
Oxigeno gaseosoaren kontzentrazio altuaren ondorioz, [[oxigenoaren zikloa]] dago. Mugimendu hori planetaren zonalde nagusietan gertatzen da: atmosferan, biosferan eta [[litosfera]]n. Landareen fotosintesiaren ondorioz, oxigenoa askatzen da, arnasketa eta deskonposizio-prozesuek, ostera, ezabatzen dute.
=== Errekuntza ===
Berez erretzen ez bada ere, oxigenoa da [[errekuntza]]k mantentzen dituen eragile nagusia; oxigenorik gabe ez legoke errekuntzarik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=ADD YOUR PAGE TITLE|url=http://employees.csbsju.edu/hjakubowski/classes/ch331/oxphos/oldioxygenchem.html|aldizkaria=employees.csbsju.edu|sartze-data=2018-11-07}}</ref>
Oxigenoa oso elektronegatiboa da eta elementu ia guztiekin erreakzionatzen du, erreakzio horri errekuntza deritzo. Errekuntza erreakzio kimiko bat da, non oxigenoa erregai batekin elkartzen den, [[bero]]a eta oxidoa kanporatuz. Oxigeno gaseosoak [[alkalino]] eta [[lurralkalino]]ekin erreakzionatzen du giro-tenperaturan, eta tenperatura altuetan elementu gehienekin (metal noble, gas geldo eta halogenoekin izan ezik), oxido metalikoak eta ez-metalikoak sortuz. Ur-disoluzioan, oxigenoak oxidatzaile bezala jokatzen du ingurune azido edota basikoan, eta estekatzaile bezala konplexuetan. Bi errekuntza mota daude, osatua eta osagabea:
* '''Errekuntza osatua''': materia organikoan dagoen karbono guztia erre ondoren, CO<sub>2</sub>-an bihurtzen denean.
* '''Errekuntza osagabea''': erregaiaren zati batek erreakzionatzen ez duenean, oxigeno kantitate txikia dagoelako.
== Historia ==
Oxigenoa [[Joseph Priestley]] ingeles kimikariak eta [[Carl Wilhelm Scheele]]k aurkitu zuten 1771n, bakoitzak bere aldetik, baina, normalean, Priestleyri ematen zaio lehentasuna, aurkikuntza argitaratzen lehena izan zelako.
1775az geroztik, [[Antoine Lavoisier]]rek oxigenoaren ezaugarri nagusiak azaldu zituen. Horrez gain, airean eta uretan zegoela aurkitu, eta errekuntzarako eta arnasketarako oxigenoak duen garrantzia azpimarratu zuen. Azidoak eratzeko ezinbestekoa zela uste zuelako ''oxigeno'' izena jarri zion 1777an.
=== Lehenengo esperimentuak ===
[[Fitxategi:Philos experiment of the burning candle.PNG|alt=|ezkerrera|thumb|248x248px|Filonen esperimentuak ondorengo [[ikertzaile]]ei.]][[Errekuntza|Konbustio]] eta airearen arteko erlazioaren gainean egin zen lehenengo esperimentu ezagunetakoa [[Bizantzioko Filon]]<nowiki/>ek garatu zuen [[K.a. II. mendea]]n. ''Pneumatika'' izeneko obran. Filonek ikusi zuen piztutako kandela baten gainean alderantziz jarritako ontzi bat jartzen bazen, eta ontzi horren lepoa urez inguratzen bazen, likidoaren zati bat ontziaren lepotik igotzen zela.<ref>{{Erreferentzia|izena=Jastrow,|abizena=Joseph.|izenburua=Story of human error.|argitaletxea=Ayer Co Pub|data=1936|url=https://www.worldcat.org/oclc/948821726|isbn=0836905687|pmc=948821726|sartze-data=2018-11-01}}</ref> Esperimentu horren emaitzak ikusita, suposizio bat egin zuen, suposizio okerra hain zuzen ere. Suposizio horren arabera airearen zati bat, sua, [[Elementu klasikoak|elementu klasiko]] bilakatzen zen. Ondorioz, kristalen poroetatik ihes egiteko gai zen. Mende batzuk geroago, [[Leonardo da Vinci|Leonardo da Vincik]] ikusi zuen airearen zati bat arnasketa eta konbustioan kontsumitzen dela.<ref name=":0">Cook, Gerhard A.; Lauer, Carol M. (1968). «"Oxygen"». ''The Encyclopedia of the Chemical Elements'' (en inglés). Nueva York: Reinhold Book Corporation. p. 499. <small>LCCN 68-29938</small></ref>
[[XVII. mendea]]<nowiki/>ren amaieran, [[Robert Boyle]]<nowiki/>k airea konbustiorako beharrezkoa dela egiaztatu zuen. [[John Mayow]] kimikari ingelesak, Boyleren lana perfekzionatu zuen konbustioa emateko airearen zati bat, ''spiritus nitroaereus'' edo ''nitroaereus'' izena eman ziona, besterik ez dela behar adieraziz.<ref name=":1">contribuidores de la ''Britannica'' (1911). «John Mayow». ''[[Encyclopædia Britannica|Encyclopaedia Britannica]]'' (en inglés) (11ª edición). Archivado desde el original el 5 de febrero de 2008. Noiz kontsultatua: 2012ko uztailaren 22a.</ref> Esperimentu batean aurkitu zuen bai sagu bai piztutako kandela bat ur gainean jarritako edukiontzi itxi batean jartzen badira, ura edukiontzitik gora igotzen dela, eta ur horrek airearen hamalauren bat ordezkatzen duela kandela itzali edo sagua hil baino lehen.<ref name=":2">{{Erreferentzia|izena=Stine, William|abizena=R.|izenburua=Applied chemistry|argitaletxea=D.C. Heath|data=1994|url=https://www.worldcat.org/oclc/30319088|edizioa=3rd ed|isbn=0669327271|pmc=30319088|sartze-data=2018-11-01}}</ref> Horren ondorioz, ''nitroaereus''a arnasketa nahiz konbustio bidez kontsumitzen dela pentsatu zuen.
<nowiki/><nowiki/>[[Fitxategi:Georg Ernst Stahl.png|thumb|222x222px|[[Georg Stahl]]<nowiki/>ek [[Flogistoaren teoria|flogistoren teoria]] garatzen eta hedatzen lagundu zuen.<nowiki/>]]
[[Antimonio]]a berotzean pisuz handitzen zenez, ''nitroaereus''a antimonioarekin konbinatzen zela ondorioztatu zuen Mayowek.<ref name=":1" /> Horrez gain, birikak ''nitroaereus''a airetik banatu eta odolera pasatzen zuela pentsatu zuen. Oro bat, izakien beroa eta mugimendu muskularra ''nitroaereus'' eta gorputzeko zenbait substantziaren arteko erreakzioaren produktuak zirela.<ref name=":1" /> Mayowek esperimentu horien inguruko txosten eta ideiak ''Tractatus duo'' izeneko obran argitaratu zituen 1668an.<ref name=":2" />
=== Flogistoren teoria ===
[[Robert Hooke|Robert Hookek]], [[Ole Borch|Ole Borchek]], [[Mijail Lomonosov]]<nowiki/>ek eta [[Pierre Bayen]]<nowiki/>ek oxigenoa ekoiztu zuten [[XVII. mendea|XVII.]] eta [[XVIII. mendea|XVIII. mendeetan]] egin ziren hainbat esperimentutan, baina horietako inork ez zuen [[Elementu kimiko|elementutzat]] antzeman.<ref name=":3">{{Erreferentzia|izena=Emsley,|abizena=John.|izenburua=Nature's building blocks : an A-Z guide to the elements|argitaletxea=Oxford University Press|data=2001|url=https://www.worldcat.org/oclc/46984609|isbn=0198503415|pmc=46984609|sartze-data=2018-11-01}}</ref> Horren arrazoia [[Flogistoaren teoria|flogistoren teoria]] erabili zutelako ustea dago. Izan ere, hori da garai horretan [[Errekuntza|konbustioa]] eta [[korrosio]]a azaltzeko erabiltzen zen teoria nagusia.
Teoria hau 1667an sortu zuen [[Johann Joachim Becher]] kimikari alemaniarrak eta [[Georg Stahl]]<nowiki/>ek birmoldatu zuen 1731n.<ref>{{Erreferentzia|izena=Morris, Richard,|abizena=1939-2003.|izenburua=The last sorcerers : the path from alchemy to the periodic table|argitaletxea=Joseph Henry Press|data=2003|url=https://www.worldcat.org/oclc/53987497|isbn=0309505933|pmc=53987497|sartze-data=2018-11-01}}</ref> Teoria horren arabera, konbustioa emateko gai diren material guztiak bi zatiz osatuta daude: flogisto izeneko zati bat, substantzia erretzean aireratzen zena, eta bestea, konbustioa eman eta gero errauts bihurtuko zena.<ref name=":0" />
<nowiki/>[[Fitxategi:Carl Wilhelm Scheele from Familj-Journalen1874.png|thumb|182x182px|[[Carl Wilhelm Scheele|Carl Wilheim Scheele]]<nowiki/>k lehenago egin zuen aurkikuntza Priestleyek baino, baina beranduago argitaratu zuen.<nowiki/>]]
[[Sukoitasun|Sukoiak]] diren eta hondar gutxi uzten duten materialak, hala nola egurra edo ikatza, flogistoz eratuta zeudela uste zuten batik bat. Sukoiak ez diren [[burdina]] bezalako materialak, ostera, flogisto gutxi zutela.<ref name=":0" /> Teoria horren faltsutasunaren aztarnetako bat metalek oxidazioa jasatean pisua irabazten zutela izan zen (berez flogisto zatia galdu beharko luketenean).
=== Aurkikuntza ===
Oxigenoa [[Carl Wilhelm Scheele]] farmazeutiko suediarrak aurkitu zuen 1772 inguruan, [[merkurio oxidoa]] eta zenbait [[nitrato]] berotzean, oxigeno gaseosoa sortu zuenean.<ref name=":0" /> Scheelek «suaren airea» izena eman zion gasari. Aurkikuntzaren inguruko txosten bat idatzi zuen «''Chemische Abhandlung von der Luft und dem Feuer''» izena eman ziona. 1775ean editoreari bidali zion eta 1777ra arte ez zen argitaratu.<ref name=":3" />
Bien bitartean, 1774ko abuztuaren 1ean, [[Joseph Priestley]] elizgizon britaniarrak esperimentu bat egin zuen, zeinetan eguzki-argia [[merkurio (II) oxidoa]]ren (HgO) gainean enfokatzen zuen kristalezko hodi baten barnean. Esperimentuan gas bat kanporatu zen «aire desflogistikatu» izena eman ziona.<ref name=":0" /> Gas horrekin, kandelek biziki su hartzen zutela ikusi zuen Priestleyek. Horrez gain, sagua aktiboago eta gehiago bizi zela gas hori arnasten zuen bitartean.<ref name=":3" />
[[Fitxategi:PriestleyFuseli.jpg|thumb|196x196px|Aurkikuntza [[Joseph Priestley]]<nowiki/>ri esleitzen zaio.]]
Pristleyek 1775ean argitaratu zituen bere aurkikuntzak «''An Account of Further Discoveries in Air''» izeneko artikuluan.<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=XXXVIII. An account of further discoveries in air. By the Rev. Joseph Priestley, LL.D. F.R.S. in letter to Sir John Pringle, Bart. P.R.S. and the Rev. Dr. Price, F.R.S|orrialdeak=384–394|hizkuntza=en|data=1775-01-01|url=http://rstl.royalsocietypublishing.org/content/65/384|aldizkaria=Philosophical Transactions|zenbakia=65|issn=0261-0523|doi=10.1098/rstl.1775.0039|sartze-data=2018-11-01}}</ref> Egindako aurkikuntza lehenago argitaratu zuenez, bera hartzen da oxigenoaren aurkitzailetzat.
=== Lavoisierren kontribuzioa ===
Garai hartan zalantzan jarria izan zen arren, Lavoisierrek [[oxidazio]]ari buruzko lehenengo esperimentu kuantitatibo egokiak aurrera eraman zituen, eta konbustioaren funtzionamenduaren inguruko lehenengo azalpen zuzena eman zuen.<ref name=":0" /> [[1774]]<nowiki/>an hasitako esperimentu horiek eta antzeko beste esperimentu batzuk erabili zituen [[Flogistoaren teoria|flogistoren teoria]] bertan behera uzteko, eta Pristleyek eta Scheelek aurkitutako substantzia, [[elementu kimiko]] bat zela frogatzeko.
<nowiki/>[[Fitxategi:Antoine lavoisier.jpg|thumb|162x162px|[[Antoine Lavoisier]]<nowiki/>rek [[Flogistoaren teoria|flogistoren teoria]] bertan behera utzi zuen.]]
Esperimentu batean Lavoisierrek ikusi zuen ez zela pisu gehikuntza globalik sortzen [[eztainu]]a eta airea edukiontzi itxi batean berotzen zirenean.<ref name=":0" /> Horren ordez, edukiontzia zabaltzean barrura airea bat-batean sartzen zela ikusi zuen, eta beraz, horrek edukiontzi barruko aire zati bat kontsumitu egin zela adierazten zuen. Horrez gain, eztainuaren pisua handitu egin zela eta pisu gehikuntza hori edukiontzi barrura sartutako airearen pisuaren berdina zela ikusi zuen. Esperimentu hori eta konbustioari buruzko beste hainbat, 1777an argitaratu zen ''[[Sur la combustion en général]]'' izeneko liburuan bildu ziren.<ref name=":0" /> Obra horretan, airea bi gasen nahastea dela frogatu zuen: «funtsezko airea», konbustioa eta arnasketa emateko beharrezkoa dena, eta bestea, ez zena ez konbustiorako ez arnasketarako behar, geroago [[nitrogeno]] izena hartuko zuena.<ref name=":0" />
Lavoisierrek «funtsezko airea»-ri oxigeno izena eman zion 1777an, [[Greziera|grekotik]] abiatuz ὀξύς (''oxys'') ("[[azido]]" esan nahi duena) eta -γενής (''-genēs''; "sortzaile" esan nahi duena), azidoak eratzeko ezinbestekoa zela uste zuelako.<ref>Parks, G. D.; Mellor, J. W. ''Mellor's Modern Inorganic Chemistry'' (ingelesez) (6. edizioa). Londres: Longmans, Green and Co.</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Breve historia de la quimica / Introduccion a Las Ideas Y Conceptos De La Quimica / Introduction to Ideas and Concepts of Chemistry.|argitaletxea=Alianza Editorial Sa|data=2010|url=https://www.worldcat.org/oclc/701020154|isbn=9788420664217|pmc=701020154|sartze-data=2018-11-01}}</ref> Baina denbora pasa ondoren, kimikariak, bereziki [[Humphry Davy]]-k 1812an, Lavoisierrek huts egin zuela konturatu ziren. Izan ere, [[hidrogeno]]a da azidoak eratzen dituen oinarria, baina ordurako ''oxigeno'' izena zabalduta zegoen.
== Konposatuak ==
[[Fitxategi:Oxigenoaren konbinazio bitarrak oxidoak Azalpena 3 DBH.webm|thumb|thumbtime=71|'''Oxigenoaren konbinazio bitarrak eta oxidoak''' lantzeko bideoa.{{Jakindun}}]]
Oxigenoaren [[oxidazio-egoera]] −2 da ezagutzen diren oxigeno konposatu gehienetan. Hala ere, badira -1 oxidazio-egoera duten konposatu batzuk, hala nola [[peroxido]]ak.<ref>Greenwood, N. N.; Earnshaw, A. (1997). ''Chemistry of the Elements'' (ingelesez) (2.edizioa). Butterworth–Heinemann. p. 28. <small>{{ISBN|0080379419}}</small></ref> Beste [[oxidazio-egoera]] bat duten konposatuak ez dira ohikoak: −1/2 ([[superoxido]]etan), −1/3 ([[ozonido]]etan), 0 (egoera [[elemental]]ean eta [[hipofluoroso]]etan), +1/2 ([[dioxigenilo]] konposatuetan), +1 ([[dioxigeno difloruroa]]n) eta +2 ([[oxigeno difloruroa]]n).
=== Oxido eta beste konposatu inorganiko batzuk ===
[[Fitxategi:Red rust3a (8553388568).jpg|ezkerrera|thumb|[[Oxido]]ak, hala nola [[burdin oxido]] edo [[herdoil]]a, oxigenoa beste elementu batzuekin konbinatzean sortzen dira.]]
Oxigenoaren [[elektronegatibotasun]]a dela eta, tenperatura altuetan ia elementu guztiekin [[Lotura kimiko|loturak]] eratzen ditu [[oxido]]ak sortzeko. Hala ere, zenbait elementuk tenperatura eta presio normaletan, zuzenean eratzen dituzte konposatu oxidoak, adibidez, [[burdina]]k sortzen duen [[herdoil]]a. [[Aluminio]] eta [[titanio]] bezalako [[metal]]en gainazala airearekin kontaktuan jartzean, oxidatu eta geruza fin batez estaltzen dira metala [[pasibotu]] eta [[korrosio]]a mantsotzen duena. Zenbait [[trantsizio-metal]]en oxidoak naturan aurkitzen dira [[konposatu ez-estekiometriko]] bezala, [[formula kimiko]]ak iradokitzen duen baino metal kopuru txikiagoarekin. Adibidez, [[wustita]] minerala (FeO), modu naturalean sortzen dena, berez Fe<sub>x-1</sub>O moduan idazten da, non «x», normalean, 0,05 ingurukoa den.<ref>{{Erreferentzia|izena=Smart,|abizena=Lesley.|izenburua=Solid state chemistry : an introduction|argitaletxea=CRC Press|data=2005|url=https://www.worldcat.org/oclc/56661923|edizioa=3rd ed|isbn=0748775161|pmc=56661923|sartze-data=2018-11-02}}</ref>
Oxigeno konposatua [[atmosfera]]n kantitate txikietan aurki daiteke [[karbono dioxido]] (CO<sub>2</sub>) moduan. [[Lurrazal]]a eratzen duten [[Arroka|arroken]] zati handi bat oxido desberdinez eratuta daude, hala nola [[silizio dioxido]]z (SiO<sub>2</sub>, [[granito]] eta [[harea]]n aurkitzen direnak), [[dialuminio trioxido]]z ([[alumina]] Al<sub>2</sub>O<sub>3</sub>, [[bauxita]] eta [[korindoi]]an aurkitzen direnak), [[diburdin trioxidoz]] (Fe<sub>2</sub>O<sub>3</sub>, [[hematite]] eta herdoilean aurkitzen direnak) eta [[kaltzio karbonato]]z (CaCO<sub>3</sub>, [[kareharri]]an aurkitzen dena). Gainerako lurrazala oxigenodun beste konposatu batzuez ere eratuta dago, bereziki zenbait [[silikato]] bereziz. [[Mantu|Lurraren mantuan]], zeinak lurrazalak baino askoz masa handiagoa duen, burdinaren eta [[magnesio]]aren silikatoak ugaritzen dira.
[[Fitxategi:Stilles Mineralwasser.jpg|thumb|220x220px|[[Ur]]a oxigenoa duen konposatu ezagunenetarikoa da.]]
Uretan [[Disolbagarritasun|disolbagarriak]] diren silikatoak, Na<sub>4</sub>SiO<sub>4</sub>, Na<sub>2</sub>SiO<sub>3</sub> eta Na<sub>2</sub>Si<sub>2</sub>O<sub>5</sub> formula molekularrak dituztenak, garbigarri eta eranskailu bezala erabiltzen dira.<ref name=":0" /> Oxigenoak, horrez gain, estekatzaile bezala jokatzen du [[trantsizio-metal]]ekin, adibidez, O<sub>2</sub> loturak eratuz [[iridio]] atomoarekin [[Vaska konplexua]] eratuz<ref>{{Erreferentzia|izena=Crabtree, Robert H.,|abizena=1948-|izenburua=The organometallic chemistry of the transition metals|argitaletxea=John Wiley|data=2001|url=https://www.worldcat.org/oclc/44084018|edizioa=3rd ed|isbn=0471184233|pmc=44084018|sartze-data=2018-11-02}}</ref> edo [[platino]]arekin PtF<sub>6</sub> konplexuan<ref name=":0" /> edo [[hemoglobina]]ren [[Hemo|hemo taldeak]] duen burdinaren zentroarekin.
==== Ura ====
Dihidrogeno dioxidoa edo dioxidanoa, [[ur]]a (H<sub>2</sub>O) izenez ezaguna dena, oxigenoaren konposaturik arruntena da. Ur molekulan, [[hidrogeno]] atomoak [[lotura kobalente]] bidez lotzen azizkio oxigeno [[atomo]]ari. Baina, horrez gain, ondoko [[molekula]]ko oxigenoarekin erakarpen indar bat jasaten du (23,3 kJ/mol ingurukoa hidrogeno atomoko); erakarpen indar horiei [[hidrogeno-loturak]] deritze.<ref>{{Erreferentzia|izena=Pavlo|abizena=Maksyutenko|izenburua=A direct measurement of the dissociation energy of water|orrialdeak=181101|hizkuntza=en|abizena2=Rizzo|abizena3=Boyarkin|izena2=Thomas R.|izena3=Oleg V.|data=2006-11-14|url=https://aip.scitation.org/action/captchaChallenge?redirectUri=%2Fdoi%2F10.1063%2F1.2387163|aldizkaria=The Journal of Chemical Physics|alea=18|zenbakia=125|issn=0021-9606|doi=10.1063/1.2387163|sartze-data=2018-11-02}}</ref> Molekulen artean ohikoak dira [[Van der Waals indar|Van der Waals indarrak.]] Hidrogeno-loturak Van der Waals indar horiek baino % 15eko erakarpen handiagoa eragiten die ur-molekulei.<ref>Chaplin, Martin (4 de enero de 2008). «Water Hydrogen Bonding» (ingelesez). Noiz kontsultatua: 2012ko uztailaren 22an.</ref>
=== Konposatu organiko eta biomolekulak ===
[[Fitxategi:ATP structure revised.png|ezkerrera|thumb|Oxigenoak [[Adenosina trifosfato|ATP]] molekularen masaren % 40a baino gehiago erakusten du.]]
Oxigenoa duten konposatu organikoen talde garrantzitsuenak ondorengoak dira (non «R» talde organikoa den): [[alkohol]]ak (R−OH), [[eterrak]] (R−O−R), [[zetona]]k (R−CO−R), [[aldehido]]ak (R−COH), [[azido karboxiliko]]ak (R−COOH), [[ester]]rak (R−COOR), [[anhidrido azido]]ak (R−CO−O−CO−R) eta [[amida]]k (RC(O)−NR<sub>2</sub>).
Bestalde, oxigenoa duten [[disolbatzaile]] organiko ugari daude, esaterako: [[azetona]], [[metanol]]a, [[etanol]]a, [[Alkohol isopropiliko|alkohol isopropilikoa]], [[furano]]a, [[tetrahidrofuranoa]], [[eter etiliko]]a, [[dioxano]]a, [[etil etanoato]]a, [[dimetilformamida]], [[dimetilsulfoxidoa]], [[azido azetiko]]a eta [[azido formiko]]a. Azetona (CH<sub>3</sub>(CO)CH<sub>3</sub>) eta [[fenol]]a (C<sub>6</sub>H<sub>5</sub>OH) beste substantzia batzuen [[Sintesi organiko|sintesirako]] ere erabiltzen dira.
[[Fitxategi:Acetone-3D-vdW.png|thumb|[[Industria kimiko]]rako material garrantzitsua da [[azetona]]. ]]
Oxigenoa duten beste konposatu organiko garrantzitsu batzuk honako hauek dira: [[Glizerina|glizerola]], [[formaldehido]]a, [[Glutaraldehido|glutaraldehidoa]] eta [[azetamida]]. [[Epoxido]]ak eter mota batzuk dira, zeinetan oxigeno atomoak hiru atomoko eraztuna osatzen duen.
Oxigenoak giro tenperaturan edo tenperatura baxuagoetan, [[konposatu organiko]] askorekin berez erreakzionatzen du, [[autooxidazio]] izeneko prozesu baten ondorioz. Oxigenoa duten konposatu organiko gehienak ez dira O<sub>2</sub>-arekin zuzenean erreakzionatuz sortzen. Industria eta merkataritzan konposatu organiko garrantzitsuenak [[Erredox erreakzio|oxidazioz]] sortzen dira, eta horretarako, [[etileno]]a edo [[azido perazetiko]]a erabiltzen dira aitzindari bezala.<ref name=":0" />
Oxigeno elementua biziarentzat ezinbestekoak diren [[biomolekula]] garrantzitsu ia gehienetan aurkitzen da. [[Eskualeno]] edo [[karoteno]] bezalako biomolekula konplexuek soilik ez dute oxigenorik. Biologikoki garrantzitsuak diren konposatu organikoen artean, [[Karbono hidrato|karbohidratoek]] dute oxigeno proportziorik handiena masan. [[Lipido]], [[Gantz-azido|gantz azido]], [[aminoazido]] eta [[proteina]] guztiek ere oxigenoa dute ([[karbonilo]] eta ester taldeak dituztelako). Biologikoki garrantzitsuak diren eta [[energia]] garraiatzen duten [[fosfato]] taldean ere aurkitzen da (PO<sub>4</sub><sup>3-</sup>), [[Adenosina trifosfato|ATP]] eta [[Adenosina difosfato|ADP]] molekuletan zehazki. Horrez gain, [[bizkarrezur]]rean, [[Purina|purinetan]] ([[Azido erribonukleiko|RNA]] eta [[Azido desoxirribonukleiko|DNA]]<nowiki/>ren [[adenina]] eta [[Pirimidina|pirimidinetan]] izan ezik) eta [[hezur]]retan ([[hidroxiapatito]] edo [[kaltzio fosfato]] bezala) ere agertzen da.
== Oxigenoa lortzeko bideak ==
Oxigenoa era naturalean sortzen den [[molekula diatomikoa]] da, eta prozesu natural desberdinen bitartez lortzen da. Horietako bat [[fotosintesi]]a da. Bertan, [[landare]]ek oxigenoa sortzen dute [[argi]]ak duen [[energia]] xurgatuz eta beste [[molekula]] batzuk erreakzionaraziz:
<chem>6CO2 + 6 H2O ->[E] C6H12O6 + 6O2</chem>
Beste era natural bat [[fotodisoziazio]]<nowiki/>a da. [[Erreakzio kimiko|Erreakzio]] horretan, fotosintesiaren antzeko erreakzio bat ematen da. Hau da, argiaren energia xurgatzen da beste [[molekula]] batzuk sortzeko. Hain zuzen ere, [[karbono dioxido]]<nowiki/>ak [[Eguzkia|eguzkiko]] [[Ultramore|argi ultramorea]] xurgatzen du [[karbono monoxido]] eta oxigenoan [[Disoziazioa|disoziatuz:]]
<chem>CO2 ->[E]CO + 1/2O2</chem>
[[Ozono]]<nowiki/>aren disoziazioaren bitartez ere oxigenoa sortzeko aukera dago. [[Estratosfera]]n, ozonoak [[Ultramore|erradiazio ultramorea]] xurgatzen du eta ozono [[molekula]] oxigeno bilakatzen da.
<chem>2O3 (g) ->[UM] 3O2 (g)</chem>
Prozesu naturalez gain, badaude beste hainbat erreakzio oxigenoa lortzeko. Adibidez, laborategi mailan, ondorengo erreakzioen bitartez lor dezakegu [[dioxigenoa]]:
* [[Kloratoa]]k deskonposatuz
<chem>2KClO3 (aq)-> 2KCl (aq) + 3O2 (g)</chem>
* [[Hidrogeno peroxido|Ur oxigenatua]] deskonposatuz
<chem>2H2O2 (aq) -> 2H2O (l) + O2 (g)</chem>
Erreakzio kimiko hori burutzeko, [[katalizatzaile]]a erabiltzen da. Kasu honetan, [[manganeso dioxidoa]] <chem>(MnO2)</chem>.
* Uraren [[elektrolisi]]aren bidez
<chem>2H2O (aq) -> 2H2 (g) + O2 (g)</chem>
Industria mailan [[Lurraren atmosfera|airea]]<nowiki/>ren [[destilazio]]a erabiltzen da oxigenoa lortzeko. Izan ere, gutxi gorabehera airearen % 21 oxigenoa da.
== Erabilerak ==
[[Dioxigenoa]]k aplikazio desberdinak ditu aurkitzen den egoeraren arabera. [[Gas|Gas-]]<nowiki/>egoeran dagoenean, erabilera desberdinak ditu:
* Altzairugintzan
* [[Azido nitriko]]ar<nowiki/>en [[Sintesi kimikoa|sintesi]]<nowiki/>[[Sintesi kimikoa|an]]
<chem>4 NH3 (g) + 5 O2 (g) -> 4 NO (g) + 6 H2O (g)</chem>
<chem>2 NO (g) + O2 (g) -> 2 NO2 (g)</chem>
<chem>3 NO2 (g) + H2O (l) -> 2 HNO3 (ac) + NO (g)</chem>
Sortutako [[azido]]a [[ongarri]]ak sortzeko erabiltzen da.
* [[Sufre]]<nowiki/>[[Sufre|dun]] konposatuen sintesian
<chem>SO3 </chem> eta <chem>H2SO4</chem>. Azken hau, [[azido sulfuriko]]a, [[ongarri]]ak sortzeko erabiltzen da.
[[Likido]]-egoeran dagoenean, ordea, beste aplikazio batzuk ditu; adibidez: erregai bezala [[suziri]] eta [[misil]]etan, medikuntzan arnasketa arazoentzat, [[Itsaspekaritza|urpekaritzan]], etab.
== Segurtasun-neurriak ==
=== Toxikotasuna ===
[[Fitxategi:Scuba-diving.jpg|thumb|226x226px|Oxigenoaren toxikotasuna gerta daiteke birikek O<sub>2</sub>-aren presio partziala, normala baino handiagoa denean hartzen dutenean. Hori urpean igeri egitean gerta daiteke.]]
O<sub>2</sub> gaseosoa [[Toxikotasun|toxikoa]] izan ahal da [[presio partzial]] handietan, [[konbultsio]] edo bestelako osasun-arazoak sortuz.<ref name=":4">Acott, C. (1999). «Oxygen toxicity: A brief history of oxygen in diving». ''South Pacific Underwater Medicine Society Journal'' (en inglés) '''29''' (3). <small>ISSN 0813-1988</small>. <small>OCLC 16986801</small>. Noiz kontsultatua: 2012ko uztailaren 22an.</ref><ref name=":0" /> Normalean, toxikotasuna presio partziala 50 k[[Pascal (unitatea)|Pa]] baino handiagoa denean agertzen da edo itsas mailan, O<sub>2-</sub>ak duen presio partziala 2,5 aldiz handiagoa bada. Hori ez da arazo izaten, [[aireztatze mekanikoa]] duten gaixoentzat izan ezik. Izan ere, oxigeno-maskaretatik ematen zaien gasaren % 30-% 50 besterik ez da O<sub>2</sub> bolumenaren proportzioa.<ref name=":3" />
Denbora batean zehar, [[Ume goiztiar|haur goiztiarrei]], O<sub>2-</sub>an aberatsa zen inkubagailu batzuetan jartzen zitzaien. Baina bertan behera utzi zen ume batzuek ikusmena galdu ondoren.<ref name=":3" /><ref>{{Erreferentzia|izena=Arlene V.|abizena=Drack|izenburua=Preventing Blindness in Premature Infants|orrialdeak=1620–1621|hizkuntza=en|data=1998-05-28|url=https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJM199805283382210|aldizkaria=New England Journal of Medicine|alea=22|zenbakia=338|issn=0028-4793|doi=10.1056/nejm199805283382210|sartze-data=2018-11-01}}</ref>
Erabilera espazialean O<sub>2</sub> puruaren arnasketak, hala nola zenbait jantzi espazial moderno edo espazio-ontzietan, ez du kalterik sortzen, erabiltzen den presio totala oso baxua dela bide.<ref>{{Erreferentzia|izena=George W.|abizena=Morgenthaler|izenburua=An assessment of habitat pressure, oxygen fraction, and EVA suit design for space operations|orrialdeak=39–49|abizena2=Fester|abizena3=Cooley|izena2=Dale A.|izena3=Carolyn G.|data=1994-01|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/0094576594901465|aldizkaria=Acta Astronautica|alea=1|zenbakia=32|issn=0094-5765|doi=10.1016/0094-5765(94)90146-5|sartze-data=2018-11-01}}</ref><ref>Wade, Mark (2007). «Space Suits» (en inglés). Encyclopedia Astronautica. Archivado desde el original el 13 de diciembre de 2007. Noiz kontsutatua:2012ko uzatilaren 22an.</ref> Jantzi espazialen kasuan, O<sub>2</sub>aren presio partziala arnasten den airean, 30 kPa inguruan aurkitzen da (normala baino 1,4 aldiz handiagoa).
Oxigenoaren toxikotasuna [[birika]] eta [[nerbio-sistema zentral]]ean, sakonera handietan igeri egitean edo [[urpeko igeriketa]] profesionalean gerta daiteke.<ref name=":3" /><ref name=":4" /> 60 kPa baino presio partzial handiagoa duen O<sub>2-</sub>a duen airea denbora luzez arnasten bada, [[biriketako fibrosi]] iraunkorra sortzera hel daiteke.<ref name=":5">{{Erreferentzia|izena=Peter|abizena=Wilmshurst|izenburua=ABC of oxygen|orrialdeak=996–999|hizkuntza=en|data=1998-10-10|url=https://www.bmj.com/content/317/7164/996|aldizkaria=BMJ|alea=7164|zenbakia=317|issn=0959-8138|pmid=9765173|doi=10.1136/bmj.317.7164.996|sartze-data=2018-11-01}}</ref> 160 kPa (~1,6 atmosfera) baino handiagoa duten presio partzialetan egoteak konbultsioak eragin ditzake, normalean, urpekarientzat hilgarriak izaten dira. Toxikotasun akutua eman daiteke % 21eko edo gehiagoko O<sub>2</sub>-a duen airea arnasten bada 66 metro edo gehiagoko sakoneran. Orohar, % 100eko O<sub>2</sub>-a duen airea arnasten bada, soilik 6 metroko sakoneran.<ref name=":5" /><ref>{{Erreferentzia|izena=Donald,|abizena=Kenneth.|izenburua=Oxygen and the diver.|argitaletxea=SPA in conjunction with K. Donald|data=1992|url=https://www.worldcat.org/oclc/26894235|isbn=1854211765|pmc=26894235|sartze-data=2018-11-01}}</ref> <ref>{{Erreferentzia|izena=Kenneth W.|abizena=Donald|izenburua=Oxygen Poisoning in Man: Part I|orrialdeak=667–672|hizkuntza=en|data=1947-05-17|url=https://www.bmj.com/content/1/4506/667|aldizkaria=Br Med J|alea=4506|zenbakia=1|issn=0007-1447|doi=10.1136/bmj.1.4506.667|sartze-data=2018-11-01}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Kenneth W.|abizena=Donald|izenburua=Oxygen Poisoning in Man: Part II|orrialdeak=712–717|hizkuntza=en|data=1947-05-24|url=https://www.bmj.com/content/1/4507/712|aldizkaria=Br Med J|alea=4507|zenbakia=1|issn=0007-1447|doi=10.1136/bmj.1.4507.712|sartze-data=2018-11-01}}</ref>
=== Konbustioa eta beste arrisku batzuk ===
[[Fitxategi:Apollo 1 fire.jpg|thumb|[[Apollo 1]]<nowiki/>aren aginte moduluaren barnealdea. O<sub>2</sub> puruak normala baino handiago den presioan eta txinparta batek sutea eragin zuen, eta ondorioz, tripulazioaren heriotza.]]
Oxigeno-kontzentrazio handia duten iturriak [[Errekuntza|konbustio]] azkarra bizkortzen du. [[Sute]] eta leherketa arriskuak [[oxidatzaile]] kontzentratuak eta erregaiak gertuegi jartzen direnean gertatzen dira. Hala ere, bai bero bai txinparta bidezko ignizioa beharrezkoa da konbustioari hasiera emateko.<ref name=":6">Barry L. Werley (Edtr.) (1991). «Fire Hazards in Oxygen Systems». ''ASTM Technical Professional training'' (ingelesez). Filadelfia: ASTM International Subcommittee G-4.05.</ref> Oxigenoa substantzia bera ez da erregai bat, oxidatzailea baizik. Konbustioa emateko arriskuak oxidatzaile sendoak diren oxigenodun konposatuetan ere gertatzen da, hala nola [[peroxido]]etan, [[klorato]]etan, [[perklorato]]etan eta [[dikromato]]etan, suari oxigenoa eman diezaioketelako.
O<sub>2</sub> kontzentratuak konbustio azkarra eta energetikoa ahalbidetzen du. Oxigeno-likidoa bildu eta garraiatzen duten hoditeri eta altzairuzko ontziak, erregai moduan jokatzen dute. Horregatik, horien diseinu eta fabrikazioan arreta berezia jarri behar da ignizio-iturriak txikiagotu egiten direla ziurtatzeko.<ref name=":6" /> [[Apollo 1]]<nowiki/>aren tripulazioaren heriotza eragin zuen sutea hain azkar hedatzearen arrazoia [[presio atmosferiko]]a baino pixka bat handiagoa zen O<sub>2</sub> puruarekin presurizatu zutelako izan zen. Berez, misioan, presio normalaren 1/3 erabili beharko litzateke.<ref>{{Erreferentzia|izena=Chiles, James|abizena=R.|izenburua=Inviting disaster : lessons from the edge of technology : an inside look at catastrophes and why they happen|argitaletxea=HarperBusiness|data=2002|url=https://www.worldcat.org/oclc/50549938|edizioa=1st paperback ed|isbn=0066620821|pmc=50549938|sartze-data=2018-11-01}}</ref>
Oxigeno likidoaren isurketa ematen baldin bada, eta hori [[Zur|egurra]] bezalako materia organikoarekin, produktu [[Petrokimika|petrokimikoekin]] edo [[asfalto]]arekin kontaktuan jartzen bada, talka mekaniko bat jasoz gero, material horiek edozein momentuan eztanda egitea eragin dezake.<ref name=":6" /> Beste zenbait likido [[Kriogenia|kriogenikok]] bezala, gorputzarekin kontaktuan jartzen bada, azalaren eta begien [[Izozte (medikuntza)|izoztea]] eragin dezake.
== Erreferentziak ==
{{ lur | data=2011/12/26}}
{{erreferentzia_zerrenda|2}}
== Ikus, gainera ==
* [[Oxigeno likido]]a
* [[Atomo]]
== Kanpo estekak ==
* [https://web.archive.org/web/20070523084724/http://enciclopedia.us.es/index.php/Ox%C3%ADgeno Enciclopedia Libre]
* [http://www.webelements.com/webelements/elements/text/O/index.html Web Elements]
* [http://environmentalchemistry.com/yogi/periodic/O.html Environmental Chemistry]
* [http://education.jlab.org/itselemental/ele008.html It's elemental]
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Elementu kimikoak]]
[[Kategoria:Oxigenoa]]
[[Kategoria:Agente oxidatzaileak]]
[[Kategoria:Ez-metal diatomikoak]]
[[Kategoria:Larrialdietako medikuntzan erabiltzeko substantzia kimikoak]]
8qc13wzbmoi26h9m94x32mfxjulv2jc
Irailaren 10
0
3993
9975355
9966085
2024-11-20T16:17:14Z
Artegia
65203
/* Mundua */
9975355
wikitext
text/x-wiki
'''Irailaren 10'''a [[gregoriotar egutegia]]ren [[urte]]ko berrehun eta berrogeita hamairugarren [[egun]]a da, 254.a [[bisurte]]etan. 112 egun falta dira urtea amaitzeko.
{{eguneko-goiburua|9|10}}
{{egungertaerak}}
== Gertaerak ==
=== Euskal Herria ===
* [[1512]] – [[Nafarroa Beherea]] inbaditu zuen Gaztelako armadak. Nafarroa Garaia ia osorik menderatuta, bereziki krudelak izan ziren Behe Nafarroan.
* [[1934]] – [[Manuel Carrión Damborenea]] falangista eraso baten ondorioz bezperan zauritatu hil egin zen. Erantzun gisa, eskuin muturrak [[Manuel Andrés]] Casaus kazetaria hil zuten [[Donostia]]n, atentatu batean.
* [[1986]] – [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]] [[Dolores Gonzalez Katarain]] ''Yoyes'' hil zuen [[Ordizia]]n, ETAko buru izandakoa.
* [[2006]] – Uda [[Euskal Herria]]n igaro eta gero euren herrira itzultzera zihoazen 238 haur Saharauiar [[Loiu]] eta [[Getxo]]ko kiroldegietan pasa behar izan zuten gaua, [[Aljeria]]ra eraman behar zien [[hegazkin]]a ailegatu ez zelako.
=== Mundua ===
* [[1229]] – [[Jakue I.a Aragoikoa]]ren gudarosteak [[Santa Ponça]]n lehorreratu ziren [[Mallorcaren konkista]] hasiz.
* [[1823]] – [[Simón Bolívar]] izendatu zuten [[Peru]]ko presidente.
* [[1909]] – [[Louisiana]] eta [[Mississippi]]n egondako [[zikloi tropikal|urakan]] indartsu batek 350 hildako inguru eragin zituen.
* [[1967]] – [[1967ko Gibraltarko burujabetzari buruzko galdeketa|Gibraltarko burujabetzari buruzko galdeketan]] gibraltarrek beren berezko Gobernu Erakundeekin eta Britainiar Agintaritzapean jarraitzeari baiezkoa eman zioten.
* [[1974]] – [[Portugal]]ek [[Ginea-Bissau]]ren independentzia onartu zuen.
* [[1977]] – Hamida Djandoubi hiltzailea [[gillotina]]tu zuten [[Frantzia]]n, horrela exekutatutako azkena, [[heriotza zigor]]ra 1981ean ezeztu baitzen.
* [[2001]] – [[Norvegia]]ko hauteskundeetan [[Kjell Magne Bondevik]] aukeratu zuten lehen ministro.
== Arte eta kultura ==
=== Euskal Herria ===
=== Mundua ===
* [[1972]] – ''[[Jeremiah Johnson]]'' filma estreinatu zen, [[Sydney Pollack]]ek zuzendu eta [[Robert Redford]] aktoreak antzeztu zuelarik.
* [[1980]] – ''[[The Gods Must Be Crazy]]'' ("Jainkoak Erotuak Zaudek/n)") filma estreinatu zen, [[Jamie Uys]]ek zuzendu eta [[Nǃxau]], [[Marius Weyers]], [[Sandra Prinsloo]], [[Louw Verwey]] eta [[Michael Thys]] aktoreek antzeztu zuten. Narratzailea [[Paddy O'Byrne]] izan zen.
* [[1981]] – [[Pablo Picasso|Picassoren]] [[Gernika (margolana)|Gernika]] margolana [[New York]]eko ''MoMA''tik [[Madril]]a eraman zuten, beste 23 irudirekin batera.
* [[1993]] – ''[[The X-Files]]'' ("X Txostenak") telesaila [[Fox Broadcasting Company|Fox]] telebista katean aireratzen hasi zen.
* [[2010]] – ''[[127 Hours]]'' ("127 Ordu") filma estreinatu zen, [[Danny Boyle]]k zuzendu eta [[James Franco]], [[Amber Tamblyn]], [[Kate Mara]], [[Lizzy Caplan]] eta [[Clémence Poésy]] aktoreek antzeztu zutelarik.
== Zientzia eta teknologia ==
=== Euskal Herria ===
=== Mundua ===
* [[1846]] – [[Elias Howe]] estatubatuarrak [[josteko makina]] patentatu zuen.
* [[2008]] – [[CERN]]ek [[LHC]]a abian jarri zuen lehen aldiz.
* [[2015]] – [[Hegoafrika]]n [[Homo naledi]] giza espezie berriaren aztarnak aurkitu zituzten.
== Kirolak ==
=== Euskal Herria ===
=== Mundua ===
* [[2017ko Espainiako Itzulia]]: [[Chris Froome]] kenyar-britainiar txirrindularia garaile.
== Jaiotzak ==
=== Euskal Herria ===
* [[1681]] – [[Joaquín Ignacio Barrenetxea]], bizkaitar diplomatikoa (h. [[1753]]).
* [[1723]] – [[Manuel Zañartu]], euskal merkatari politikaria (h. [[1782]]).
* [[1813]] – [[Jose Maria Larroka]], gipuzkoar idazlea (h. [[1891]]).
* [[1912]] – [[André Dassary]], gehienbat frantsesez aritutako lapurtar kantaria (h. [[1987]]).
* [[1915]] – [[Maritxu Urreta]], euskal itzultzaile, ilustratzaile eta argazkilaria (h. [[2018]]).
* [[1930]] – [[Jesus Garai]], [[Athletic|Bilboko Athletic Klubeko]] jokalaria (h. [[1995]]).
* [[1942]] – [[Marimí Azpiazu]], gipuzkoar piano eta harpa jolea.
* [[1953]] –
** [[Juan Mari Bengoetxea|Juan Mari Bengoetxea, ''Bengoetxea III.a'']], nafar pilotari ohia.
** [[Benantxio Irureta]], euskal mendizale nabarmena (h. [[2013]]).
** [[Iñaki Txueka]], gipuzkoar enpresaburu eta politikari jeltzalea.
* [[1960]] – [[Alfonso Arandia]], bizkaitar zinema zuzendari, gidoigile eta zinema ekoizlea.
* [[1968]] – [[Mertxe Rodriguez|Mertxe Rodriguez, ''MariMotots'']], euskal pailazoa.
* [[1971]] – [[Laureano Atanes]], bizkaitar kirolaria, borroka librean aditua.
* [[1975]] – [[Alberto Martínez]], gipuzkoar txirrindulari ohia.
* [[1978]] – [[Asier Abaunza]], bizkaitar politikaria.
* [[1981]] – [[Xabi Borda]], gipuzkoar idazlea.
* [[1984]] – [[Ander Gago]], bizkaitar futbolaria.
* [[1985]] – [[Lara Izagirre]], bizkaitar gidoilaria, zinema zuzendaria eta zinema ekoizlea.
* [[1988]] – [[Betzaida Urtaza]], gipuzkoar idazlea, itzultzailea eta ipuin-kontalaria.
* [[1990]] – [[Titay Calvo]], gipuzkoar futbolaria.
* [[1992]] – [[Ainara Elbusto]], nafar txirrindularia.
* [[1994]] – [[Aitor Morcillo]], gipuzkoar futbolaria.
* [[1997]] – [[Jon Agirre Egaña]], gipuzkoar txirrindularia.
=== Mundua ===
* [[920]] – [[Luis IV.a Frantziakoa]], [[Mendebaldeko Frantzia]]ko erregea (h. [[954]]).
* [[1169]] – [[Alexio II.a Komneno]], [[Bizantziar Inperio]]ko enperadorea (h. [[1183]]).
* [[1487]] – [[Julio III.a]], [[Aita santu]]a (h. [[1555]]).
* [[1638]] – [[Maria Teresa Austriakoa]], [[Espainia]]ko infanta eta [[Frantzia]]ko erregina ezkontidea (h. [[1683]]).
* [[1655]] – [[Caspar Bartholino]], daniar anatomista (h. [[1738]]).
* [[1659]] – [[Henry Purcell]], britainiar konpositore [[barrokoa]] (h. [[1695]]).
* [[1689]] – [[Thomas Sydenham]], ingeles medikua (h. [[1689]]).
* [[1753]] – [[John Soane]], ingeles arkitekto neoklasikoa (h. [[1837]]).
* [[1839]] – [[Charles Sanders Peirce]], estatubatuar zientzialaria, filosofoa eta logikaria (h. [[1914]]).
* [[1863]] – [[Charles Spearman]], britainiar psikologoa (h. [[1945]]).
* [[1872]] – [[Vladimir Arseniev]], errusiar esploratzaile eta idazlea (h. [[1930]]).
* [[1882]] – [[Károly Huszár]], [[Hungaria]]ko estatuburu eta lehen ministroa (h. [[1941]).
* [[1886]] –
** [[Giovanni Gronchi]], [[Italia]]ko presidentea (h. [[1978]]).
** [[H.D.]], estatubatuar olerkari, eleberrigile eta saiakeragilea (h. [[1961]]).
* [[1888]] – [[Odette Keun]], herbeheeretar abenturari, sozialista, kazetari eta idazlea (h. [[1978]]).
* [[1890]] –
** [[Elsa Schiaparelli]], italiar moda-diseinatzalea (h. [[1973]]).
** [[Franz Werfel]], alemanezko austro-txekiar idazlea (h. [[1945]]).
* [[1892]] – [[Arthur Compton]], estatubatuar fisikaria, 1927ko [[Fisikako Nobel Saria]] (h. [[1962]]).
* [[1894]] – [[Aleksandr Petrovitx Dovjenko]], ukrainar zinemagilea, zine sobietarraren sortzaile handienetakoa (h. [[1956]]).
* [[1897]] – [[Georges Bataille]], frantziar idazlea eta pentsalaria (h. [[1962]]).
* [[1898]] –
** [[Manfred Hausmann]], alemaniar idazlea (h. [[1986]]).
** [[María Rosa Oliver]], argentinar idazlea, saiogilea, itzultzailea eta ekintzailea (h. [[1977]]).
* [[1903]] –
** [[Georges De Rham]], suitzar matematikaria (h. [[1990]]).
** [[Benita Galeana]], mexikar idazlea, sufragista, sindikalista eta aktibista (h. [[1995]]).
* [[1907]] – [[Dorothy Hill]], australiar geologo eta paleontologoa (h. [[1997]]).
* [[1909]] – [[Tránsito Amaguaña]], ekuadortar aktibista indigenista (h. [[2009]]).
* [[1910]] – [[Joaquina Charro Gómez]], espainiar sindikalista (h. [[1938]]).
* [[1914]] – [[Robert Wise]], estatubatuar zinema zuzendari, ekoizle eta editorea (h. [[2005]]).
* [[1915]] –
** [[Geraint Bowen]], galestar poeta (h. [[2011]]).
** [[Edmond O'Brien]], estatubatuar aktorea (h. [[1985]]).
* [[1920]] – [[C. R. Rao]], indiar-estatubatuar matematikari eta estatistikaria (h. [[2023]]).
* [[1923]] –
** [[Uri Avnery]], israeldar kazetaria eta politikari ezkertiarra eta bakezalea (h. [[2018]]).
** [[Alfredo Nobre da Costa]], [[Portugal]]go lehen ministroa (h. [[1996]]).
* [[1929]] – [[Arnold Palmer]], estatubatuar golfaria (h. [[2016]]).
* [[1930]] –
** [[Ferreira Gullar]], brasildar olerkari, antzerkigile, saiakeragile, ipuingile, kazetari eta arte-kritikaria (h. [[2016]]).
** [[Liliana Segre]], [[Holokaustoa|Holokaustotik]] bizirik atera zen italiarra, 2018an bizitza osorako senatari izendatua.
* [[1931]] – [[Philip Baker Hall]], estatubatuar aktorea (h. [[2022]]).
* [[1932]] – [[Félix Malloum]], [[Txad]]eko presidentea (h. [[2008]]).
* [[1933]] – [[Karl Lagerfeld]], alemaniar jostuna (h. [[2019]]).
* [[1937]] – [[Jared Diamond]], estatubatuar biologoa, fisologoa eta biogeografoa.
* [[1940]] –
** [[Cecilia Bartolomé]], espainiar zinema-zuzendaria, gidoilaria eta ekoizlea.
** [[Alessandro Minuto-Rizzo]], italiar diplomazialaria, [[NATO]]ren behin-behineko Idazkari orokorra.
** [[Celina Pereira]], caboverdetar abeslaria, idazlea, istorioen kontalaria eta hezitzailea (h. [[2020]]).
** [[Luis Alberto Salazar-Simpson]], espainiar enpresaburu eta abokatua, [[Bizkai]]ko gobernadore zibila.
* [[1941]] –
** [[Stephen Jay Gould]], estatubatuar paleontologoa, XX. mendeko zientzia-dibulgatzaile handienetarikoa (h. [[2002]]).
** [[Christopher Hogwood]], britainiar orkestra-zuzendaria (h. [[2014]]).
* [[1942]] – [[Felipe Garrido]], mexikar idazlea eta itzultzailea.
* [[1943]] – [[Horst-Dieter Höttges]], alemaniar futbolaria (h. [[2023]]).
* [[1944]] – [[Thomas Allen (baritonoa)|Thomas Allen]], britainiar baritonoa.
* [[1945]] –
** [[José Feliciano]], puertorricar gitarrista eta abeslaria.
** [[Kaviyoor Ponnamma]], indiar aktorea (h. [[2024]]).
* [[1946]] –
** [[Michèle Alliot-Marie]], frantziar politikaria.
** [[Jim Hines]], estatubatuar atleta eta futbolaria (h. [[2023]]).
* [[1949]] – [[Nibia Sabalsagaray]], uruguaitar irakasle eta ekintzailea (h. [[1974]]).
* [[1950]] – [[Joe Perry]], estatubatuar gitarrajole, abeslari eta kantautorea, [[Aerosmith]] taldeko gitarrajolea.
* [[1954]] – [[Domna Khomiuk]], sami jatorriko errusiar zooteknikari, abeslari eta kultura aktibista.
* [[1955]] – [[Ignacio Astarloa]], espainiar politikaria.
* [[1958]] –
** [[Chris Columbus]], estatubatuar zinema zuzendari, ekoizle eta gidoigilea.
** [[Siobhan Fahey]], irlandar abeslari eta musikaria.
* [[1959]] – [[Jim Meskimen]], estatubatuar ahots-aktore eta umorista.
* [[1960]] –
** [[Alison Bechdel]], estatubatuar komikigilea.
** [[Colin Firth]], ingeles aktorea.
* [[1961]] – [[Alberto Núñez Feijóo]], [[Galiziako Xunta]]ren zazpigarren presidentea.
* [[1963]] –
** [[Marian Keyes]], irlandar idazlea.
** [[Bill Stevenson]], punk rock generoko bateria-jotzaile eta musika-ekoizlea.
* [[1965]] – [[Josep Pedrerol]], kataluniar kirol kazetari, irratiko esatari eta telebistako aurkezlea.
* [[1966]] –
** [[Jordi Tarrés]], kataluniar trial-pilotua.
** [[Akhrik Tsveiba]], errusiar futbolari ohia.
* [[1968]] –
** [[Juan Martín Maldacena]], argentinar fisikari teorikoa.
** [[Guy Ritchie]], ingeles zinema zuzendari eta gidoilaria.
* [[1969]] – [[David Trueba]], espainiar zinema zuzendari, gidoigile, idazle eta aktorea.
* [[1972]] –
** [[João Carlos dos Santos]], brasildar futbolari ohia.
** [[Ghada Shouaa]], siriar atleta, proba konbinatuetan aditua.
** [[Takeshi Watanabe]], japoniar futbolari ohia.
* [[1973]] - [[Gema Igual]], [[Santander|Santanderko]] alkatea.
* [[1974]] –
** [[Dolo Beltrán]], kataluniar aktorea, musikagilea eta kantaria.
** [[Javi Moreno]], espainiar futbolari ohia.
** [[Ryan Phillippe]], estatubatuar aktore eta ekoizlea.
* [[1975]] – [[Nobuhisa Yamada]], japoniar futbolari ohia.
* [[1977]] – [[Bernardo Romeo]], argentinar futbolaria.
* [[1979]] - [[Laia Palau]], kataluniar saskibaloi-jokalari ohia.
* [[1980]] – [[Mai Aizawa]], japoniar futbolari ohia.
* [[1982]] –
** [[Misty Copeland]], estatubatuar balleteko dantzaria, antzezlea, idazlea eta aitzindaria.
** [[David López Moreno]], errioxar futbolaria.
* [[1983]] –
** [[Shawn James]], estatubatuar saskibaloi jokalaria.
** [[Zahara (abeslaria)|Zahara]], espainiar abeslaria.
* [[1985]] – [[Kenya Matsui]], japoniar futbolaria.
* [[1988]] –
** [[Lucía López Marco]], aragoiar albaitaria eta landa-inguruneari buruzko dibulgatzailea.
** [[Lucas Pérez]], galiziar futbolaria.
* [[2000]] - [[Alba Planas]], espainiar aktorea.
== Heriotzak ==
=== Euskal Herria ===
* [[1694]] – [[Joanes Suhigaraitxipi]], lapurtar kortsarioa (j. [[1640]]).
* [[1812]] – [[Juan Ramón Iturriza]], bizkaitar historialaria (j. [[1741]]).
* [[1890]] – [[Gumersindo Vicuña]], bizkaitar politikari, matematikari, ingeniari eta irakaslea (j. [[1840]]).
* [[1931]] – [[Joaquín Bárbara]], arabar margolari akademizista, [[Santander]]ren (j. [[1867]]).
* [[1934]] – [[Manuel Andrés]], [[Espainiako Bigarren Errepublika]] garaiko nafar kazetari eta politikaria.
* [[1964]] – [[Raymond Albaladejo]], baxenafar errugbilaria, errepide-istripuan [[Lesperon]]en (j. [[1932]]).
* [[1986]] – [[Dolores Gonzalez Katarain|Dolores Gonzalez Katarain, ''Yoyes'']], [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAko]] zuzendaritzako kidea, erakundetik irten ondoren ''traidore''tzat joa eta eraila (j. [[1954]]).
* [[1988]] – [[Xabier Olazabal]], lapurtar apaiza eta misiolaria (j. [[1909]]).
* [[1990]] – [[Begoña Gartzia Arandigoien]], nafar medikua, [[El Salvador]]ko Armadak epaiketarik gabe eraila (j. [[1966]]).
* [[1997]] – [[Mikela Gastesi]], nafar irakasle eta euskaltzalea, Iruñean lehendabiziko ikastolaren sorkuntzan eta zuzendaritzan parte hartu zuena (j. [[1929]]).
* [[2000]] – [[Maria Elena Arizmendi]], gipuzkoar idazle, etnografo eta koreografoa (j. [[1916]]).
* [[2004]] – [[Mari Carmen Madariaga|Mari Carmen Madariaga, ''Arrati'']], bizkaitar erraketista (j. [[1927]]).
* [[2006]] – [[Maltzeta|Juan Garate Alkorta ''Maltzeta'']], gipuzkoar trikitilaria (j. [[1924]]).
* [[2009]] –
** [[Mikel Atxaga]], euskal kazetaria, euskal idazlea eta itzultzailea (j. [[1932]]).
** [[Javier Caño]], euskal herritar abokatu eta politikaria (j. [[1943]]).
* [[2015]] – [[Alberto Schommer]], gasteiztar argazkilaria (j. [[1928]]).
* [[2017]] – [[María Teresa Castells]], gipuzkoar liburu-saltzailea (j. [[1935]]).
=== Mundua ===
* [[954]] – [[Luis IV.a Frantziakoa]], [[Mendebaldeko Frantzia]]ko erregea (j. [[920]]).
* [[1167]] – [[Matilde Ingalaterrakoa]], [[Germaniako Erromatar Inperio Santua|Germaniar inperioko]] enperatriza eta [[Ingalaterra]]ko anderea (j. [[1102]]).
* [[1197]] – [[Henrike II.a Xanpainakoa]], [[Jerusalemgo Erresuma Latindarra|Jerusalemgo erregea]] eta [[Xanpainako kondeen zerrenda|Xanpainako kondea]] (j. [[1166]]).
* [[1382]] – [[Luis I.a Hungariakoa]], [[Hungariako Erresuma|Hungaria]] eta Kroaziako erregea (j. [[1326]]).
* [[1482]] – [[Federiko da Montefeltro]], [[Urbino]]ko dukea (j. [[1422]]).
* [[1507]] – [[Antonio Pallavicini Gentili]], [[Iruñe eta Tuterako artxidiozesia|Iruñeko apezpikua]] (administratzaile apostolikoa).
* [[1561]] – [[Takeda Nobushige]], [[Takeda klana|Takeda klaneko]] japoniar [[samurai]]a (j. [[1525]]).
* [[1573]] – [[Saitō Tatsuoki]], [[Mino probintzia]]ko japoniar [[samurai]]a eta [[daimyō]]a (j. [[1548]]).
* [[1607]] – [[Luzzasco Luzzaschi]], italiar konpositore eta organista (j. [[1545]]).
* [[1669]] – [[Henriketa Maria Frantziakoa]], [[Frantziako Erresuma|Frantzia]] eta [[Nafarroako Erresuma|Nafarroako infanta]] eta [[Ingalaterrako errege-erreginen zerrenda|Ingalaterrako erregina ezkontidea]] (j. [[1609]]).
* [[1749]] – [[Émilie du Châtelet]], frantzair matematikari, fisikari eta idazlea (h. [[1749]]).
* [[1797]] – [[Mary Wollstonecraft]], britainiar filosofo eta idazlea, emakumeen eskubideak aldeztu zituen lehenengoetarikoa (j. [[1759]]).
* [[1827]] – [[Ugo Foscolo]], italiar idazlea (j. [[1778]]).
* [[1842]] – [[Letitia Christian Tyler]], Ameriketako Estatu Batuetako [[lehen dama]] (j. [[1790]]).
* [[1850]] – [[Heinrich Anton Dähling]], alemaniar margolaria (j. [[1773]]).
* [[1872]] – [[Avram Iancu]], [[Transilvania]]ko errumaniar legegizona (j. [[1824]]).
* [[1883]] – [[Hendrik Conscience]], [[nederlandera]]zko eleberrigilea (j. [[1812]]).
* [[1889]] – [[Karlos III.a Monakokoa]], [[Monako]]ko printzea (j. [[1818]]).
* [[1898]] – [[Sissi]], [[Austria]]ko enperadorearen emaztea eta [[Hungaria]]ko erregina ezkontidea (j. [[1837]]).
* [[1901]] – [[Emanuella Carlbeck]], suediar pedagoga, [[adimen-urritasun]]duen ikasleen irakaskuntzan aintzidaria (j. [[1829]]).
* [[1910]] – [[Emmanuel Frémiet]], frantziar eskultorea (j. [[1824]]).
* [[1918]] – [[Karl Peters]], alemaniar esploratzailea eta politikaria (j. [[1856]]).
* [[1924]] – [[Eva May]], austriar aktorea (j. [[1902]]).
* [[1931]] – [[Dmitri Jegorov]], errusiar-sobietar matematikaria (j. [[1869]]).
* [[1936]] –
** [[Balbina Gayo Gutiérrez]], Bigarren Errepublikako maistra, fusilatua (j. [[1901]]).
** [[Adèle Weman]], finlandiar idazle eta irakaslea (j. [[1844]]).
* [[1948]] – [[Fernando I.a Bulgariakoa]], [[Bulgariako Erresuma|Bulgariako erregea]] (j. [[1861]]).
* [[1951]] – [[Belén de Sárraga]], espainiar-mexikar medikua, kazetaria eta aktibista feminista (j. [[1874]]).
* [[1971]] – [[Anna Maria Pierangeli]], italiar aktorea (j. [[1932]]).
* [[1975]] –
** [[George Paget Thomson]], ingeles fisikaria, 1937ko [[Fisikako Nobel Saria]] (j. [[1892]]).
** [[Hans Swarowski]], austriar orkestra zuzendari eta zuzendaritza irakaslea (j. [[1899]]).
* [[1976]] – [[Dalton Trumbo]], estatubatuar idazlea, gidoigilea eta zinemagilea (j. [[1905]]).
* [[1977]] – [[Hamida Djandoubi]], Tunisian jaiotako nekazaria, [[Frantzia]]n [[heriotz-zigorra]] jaso zuen azken pertsona (j. [[1949]]).
* [[1979]] – [[Agostinho Neto]], lehendabiziko [[Angola]]ko presidentea (j. [[1922]]).
* [[1983]] –
** [[Felix Bloch]], suitzar-estatubatuar fisikaria, 1952ko [[Fisikako Nobel Saria]] (j. [[1905]]).
** [[John Vorster]], [[Hegoafrika]]ko presidentea (j. [[1915]]).
* [[1985]] –
** [[Ernst Öpik]], estoniar astronomoa (j. [[1893]]).
** [[Jock Stein]], eskoziar futbol jokalari eta entrenatzailea (j. [[1922]]).
* [[1987]] – [[Aimé Painé]], [[Maputxe]] eta [[Tehueltxe]] jatorriko argentinar abeslaria (j. [[1943]]).
* [[1988]] – [[Joaquim Pedro de Andrade]], brasildar zinemagilea (j. [[1932]]).
* [[1994]] – [[Max Morlock]], alemaniar futbolaria (j. [[1925]]).
* [[1996]] – [[Joanne Dru]], estatubatuar aktorea (j. [[1922]]).
* [[1998]] – [[André Fougeron]], frantziar margolaria (j. [[1913]]).
* [[1999]] – [[Alfredo Kraus]], espainiar tenorra (j. [[1927]]).
* [[2005]] – [[Hermann Bondi]], austriar jatorriko britainiar matematikari eta kosmologoa, [[egoera geldikorraren teoria]]ren garatzaileetako bat (j. [[1919]]).
* [[2006]] – [[Taufa'ahau Tupou IV.a]], [[Tonga]]ko erregea (j. [[1918]]).
* [[2007]] –
** [[Pedro Espinosa Lorenzo]], espainiar piano-jotzaile eta pedagogoa (j. [[1934]]).
** [[Jane Wyman]], estatubatuar aktorea (j. [[1917]]).
* [[2011]] – [[Cliff Robertson]], estatubatuar aktorea (j. [[1923]]).
* [[2012]] – [[Ernesto de la Peña]], mexikar itzultzailea eta akademikoa (j. [[1927]]).
* [[2014]] –
** [[Emilio Botín]], espainiar bankaria (j. [[1934]]).
** [[Richard Kiel]], estatubatuar aktorea (j. [[1939]]).
* [[2018]] – [[Carlos Garaycoechea|Carlos Garaycoechea, ''El Vasco'']], euskal jatorriko argentinar idazle, umorista grafiko, gidoilari, maixu eta artista plastikoa (j. [[1928]]).
* [[2019]] –
** [[Stefano Delle Chiaie]], eskuin muturreko militante neofaxista eta pistolaria, [[ETA]]ren aurkako borroka zikinean parte hartu zuena (j. [[1936]]).
** [[Daniel Johnston]], estatubatuar kantautore, abeslari eta musikagilea (j. [[1961]]).
** [[Albert Razin]], udmurt ekintzaile publiko eta erlijiosoa (j. [[1940]]).
* [[2020]] – [[Diana Rigg]], ingeles aktorea (j. [[1938]]).
* [[2021]] –
** [[Charles Konan Banny]], [[Boli Kosta]]ko lehen ministroa (j. [[1942]]).
** [[Concepción Ramírez]], guatemaldar ekintzailea (j. [[1942]]).
** [[Jorge Sampaio]], [[Lisboa]]ko alkate eta [[Portugal]]go presidentea (j. [[1939]]).
** [[Yacef Saâdi]], aljeriar idazlea, zinegilea, senataria eta FLNko borrokalaria (j. [[1928]]).
* [[2022]] –
** [[Al Erkiaga]], euskal emigranteen semea, euskaltzalea eta euskal dantzen bultzatzailea Ameriketako Estatu Batuetan (j. [[1935]]).
** [[William Klein]], estatubatuar argazkilaria (j. [[1926]]).
* [[2024]] – [[Michaela DePrince]], Sierra Leonako ballet dantzari estatubatuarra (j. [[1995]]).
== Jaiak eta urteurrenak ==
* [[Seaska (ikastolen elkartea)|Sehaska egutegiko izendegia]]: Izaskun eta Lastur.
* San Nikolas Lasturkoa: [[Gipuzkoa]]ko [[Deba]] udalerriko [[Itziar]] herriguneko [[Lastur]] auzoan urtero elizkizunak, plazako zezen-festak eta erromeria ospatu ohi dira.
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Hil aurkibidea}}
<center>[[Irailaren 9]] | [[Urteko egutegia|Urteko egutegi]] | [[Irailaren 11]]</center>
[[Kategoria:Urteko egunak]]
gm3jmzyyza7dr8r407z2knn5xllnesy
Azaroaren 10
0
4081
9974661
9973717
2024-11-20T12:33:50Z
Artegia
65203
9974661
wikitext
text/x-wiki
'''Azaroaren 10'''a [[gregoriotar egutegia]]ren [[urte]]ko hirurehun eta hamalaugarren [[egun]]a da, 315.a [[bisurte]]etan. 51 egun falta dira urtea amaitzeko.
{{eguneko-goiburua|11|10}}
{{egungertaerak}}
== Gertaerak ==
=== Euskal Herria ===
* [[1935]] – “Nahiago Espainia gorria, Espainia zatitua baino”, esan zuen [[José Calvo Sotelo]]k [[Donostia]]n. [[Urumeako frontoia]]n izan zen, Bloke Nazional espainiarrak egindako ekitaldian.
* [[1959]] – Bilboko [[Iralabarriko ikastola]] klandestinoa itxiarazi zuen poliziak. Bi irakasle atxilotu zituzten.
* [[2006]] –
** [[Nafarroa]]ko familia medikuek greba egin zuten.
** Ezker abertzaleko manifestazio baten ostean egondako istilu larrietan zabor kontainerrak eta kutxazainak erre zituzten. Horrez gain, polizia munizipal bati gasolina bota zioten [[Bilbo]]n.
=== Mundua ===
* [[1995]] – [[Nigeria]]ko [[Sani Abacha]] diktadoreak [[Ogoni]] herriko bederatzi pertsona urkatu zituen, tartean [[Ken Saro-Wiwa]] idazlea. [[Shell]] petrolio konpainia kutsatzailearen aurkako ekintzaileak ziren.
* [[2001]] –
** [[Australia]]ko [[John Howard]] hirugarren mandatu baterako aukeratu zuten hauteskundeetan.
** Uholdeak [[Aljeria]]n, eurite gogorrek eta lubiziek 900 hildako eragin zituzten.
* [[2007]] – [[Espainia]]ko errege zen [[Joan Karlos I.a Espainiakoa|Joan Karlos I.ak]] [[Hugo Chávez]] [[Venezuela]]ko presidenteari sekulako oihartzuna izango zuen ''«[[¿Por qué no te callas?]]»'' («Zergatik ez duzu ahoa ixten?») esaldia bota zion.
== Arte eta kultura ==
=== Euskal Herria ===
* [[2012]] – [[2012ko Xilaba Bertsulari Xapelketa|Hirugarren Xilaba Bertsulari Xapelketan]] [[Amets Arzallus]]ek bere hirugarren txapela jantzi zuen.
=== Mundua ===
* [[1974]] – ''[[Lenny (filma)|Lenny]]'' filma estreinatu zen, [[Bob Fosse]]k zuzendu eta [[Dustin Hoffman]] eta [[Valerie Perrine]] aktoreek antzeztu zutelarik.
== Zientzia eta teknologia ==
=== Euskal Herria ===
=== Mundua ===
* [[1839]] – "El Constitucional" egunkari bartzelonarrean argitaratu zuten Espainian egindako lehendabiziko argazkiaren albistea, Pedro Felipe Monlauk Bartzelonako lonja batean egindako [[dagerrotipo]]a.
== Kirolak ==
=== Euskal Herria ===
=== Mundua ===
== Jaiotzak ==
=== Euskal Herria ===
* [[1885]] – [[Abelino Barriola]], euskal idazle eta antzerkigilea (h. [[1944]]).
* [[1910]] – [[Tomás Blanco]], bizkaitar aktorea (h. [[1990]]).
* [[1911]] – [[Andres Eliseo Mañarikua]], bizkaitar historialaria (h. [[1988]]).
* [[1912]] – [[Miren Gezala]], [[Emakume Abertzale Batza]]ko kidea, [[Euskal Pizkundea|Euskal Pizkundeko]] partaidea, irakaslea, dantzaria eta antzezlea (h. [[2003]]).
* [[1918]] – [[José Moreno]], [[Eusko Gudarostea|Eusko Gudarosteko]] gudaria, armada hartako azken beteranoa (h. [[2019]]).
* [[1925]] – [[Jon Mirande]], euskal idazlea, XX. mendeko olerkari esanguratsuenetakoa (h. [[1972]]).
* [[1928]] – [[Tomas Murua]], gipuzkoar eskultorea (h. [[2016]]).
* [[1941]] – [[José Manuel Barquero]], arabar irakasle eta politikaria, [[Ourense]]n.
* [[1942]] – [[Pello Zabaleta Kortaberria]], gipuzkoar idazle eta itzultzailea.
* [[1948]] – [[Maria Rosario de Cruz]], bizkaitar errakestista.
* [[1951]] – [[Patxi Pagoaga]], gipuzkoar eskubaloi jokalaria, euskal atezain onenetariko bat (h. [[1995]]).
* [[1960]] – [[Pello Varela]], arabar gidoilari eta zinema zuzendaria.
* [[1974]] - [[Imanol Aiestaran]], gipuzkoar txirrindulari ohia.
* [[1975]] – [[Fernando González Molina]], nafar telebista eta zinema zuzendaria.
* [[1980]] – [[Itziar Imaz Artazcoz]], nafar politikaria.
* [[1982]] – [[Amets Txurruka]], bizkaitar txirrindularia.
* [[1985]] – [[Alain Barrón]], arabar futbolaria.
* [[1990]] – [[Allen King]], bizkaitar aktore porno eta abeslaria.
* [[1994]] –
** [[Borja Mendia]], bizkaitar saskibaloi jokalaria.
** [[Jon Rahm]], bizkaitar golf-jokalaria.
* [[1997]] - [[Carlos Sagues]], nafar futbolaria.
=== Mundua ===
* [[1433]] – [[Karlos Izukaitza]], [[Borgoinako dukerria|Borgoinako dukea]] (h. [[1477]]).
* [[1483]] – [[Martin Luther|Martin Lutero]], apaiza, irakaslea eta teologoa, Elizaren erreformatzailea (h. [[1546]]).
* [[1490]] – [[Juan de Padilla]], [[Gaztelako Erresuma|gaztelar]] aristokrata (h. [[1521]]).
* [[1620]] – [[Ninon de l'Enclos]], frantziar kortesana, gutunen idazlea eta letretako emakume berritzailea (h. [[1705]]).
* [[1668]] – [[François Couperin]] ''Handia'', [[Frantziako Erresuma|frantziar]] musikagile [[barrokoa]] (h. [[1733]]).
* [[1697]] – [[William Hogarth]], ingeles margolari, ilustratzaile eta grabatzailea (h. [[1764]]).
* [[1759]] – [[Friedrich Schiller]], alemaniar poeta (h. [[1805]]).
* [[1790]] – [[Jean René Constant Quoy]], frantziar kirurgialari, zoologo eta anatomista (h. [[1869]]).
* [[1808]] – [[Jesse W. Fell]], [[Illinois]]eko enpresari eta lur-jabea (h. [[1887]]).
* [[1834]] – [[Jose Hernandez]], argentinar olerkari, politikari eta kazetaria (h. [[1886]]).
* [[1836]] – [[Andrés Cáceres]], [[Peru]]ko presidentea (h. [[1923]]).
* [[1842]] – [[Agnes Blake Poor]], estatubatuar idazle eta itzultzailea (h. [[1922]]).
* [[1861]] – [[Robert T. A. Innes]], britainiar astronomoa (h. [[1933]]).
* [[1870]] – [[Mikhail Rostovtsev]], ukrainar historialaria (h. [[1952]]).
* [[1873]] – [[Henri Rabaud]], frantziar musikagilea (h. [[1949]]).
* [[1875]] – [[Anastasija Bitsenko]], errusiar-ukrainar iraultzaile eta diplomazialaria (h. [[1938]]).
* [[1879]] – [[Patrick Pearse]], irlandar maisu, olerkari, idazle, nazionalista eta ekintzaile politikoa (h. [[1916]]).
* [[1880]] – [[Jacob Epstein]], ingeles eskultorea (h. [[1959]]).
* [[1887]] –
** [[Elisa Leonida Zamfirescu]], errumaniar ingenieri kimiko, asmatzaile, irakasle eta nazioarteko desarmearen defendatzailea (h. [[1973]]).
** [[Arnold Zweig]], alemaniar idazlea, antifaxista eta gerraren aurkako mugimenduko aktibista (h. [[1968]]).
* [[1888]] – [[Andrei Tupolev]], errusiar hegazkin ingeniaria (h. [[1972]]).
* [[1889]] – [[Claude Rains]], ingeles-estatubatuar antzerki eta zinemako aktorea (h. [[1967]]).
* [[1893]] – [[John P. Marquand]], estatubatuar idazlea (h. [[1960]]).
* [[1896]] –
** [[Mary (Lady Heath)]], irlandar hegazkinlari eta atleta (h. [[1939]]).
** [[Andreas Stihl]], suitzar jatorriko ingeniari eta asmatzailea, [[Stihl]] enpresaren sortzailea (h. [[1973]]).
* [[1899]] – [[Helen Porter]], britainiar botanikoa eta Imperial Collegeko lehen emakume-irakaslea (h. [[1987]]).
* [[1905]] – [[Louis Harold Gray]], britainiar fisikari eta erradiobiologoa (h. [[1965]]).
* [[1910]] – [[Francesc de Cabo]], kataluniar politikari eta iraultzailea (h. [[1997]]).
* [[1913]] – [[Álvaro Cunhal]], portugaldar politikari eta abokatu komunista (h. [[2005]]).
* [[1915]] – [[Torcuato Fernández-Miranda]], espainiar politikari eta legelaria, [[Espainiako trantsizioa]]ren estrategatzat joa (h. [[1980]]).
* [[1916]] – [[Louis le Brocquy]], irlandar margolaria (h. [[2012]]).
* [[1918]] – [[Ernst Otto Fischer]], alemaniar kimikaria, 1973ko [[Kimikako Nobel Saria]] (h. [[2007]]).
* [[1919]] –
** [[Mikhail Kalaxnikov]], kalibre txikiko armen errusiar diseinatzailea, [[AK-47]] eraso-fusilaren diseinatzailea izateagatik ospetsua (h. [[2013]]).
** [[Moïse Tshombe]], [[Katanga]]ko (gaur egun [[Kongoko Errepublika Demokratikoa|Kongoko]] eskualdea) lehen ministroa (h. [[1969]]).
* [[1925]] – [[Richard Burton]], galestar aktorea (h.[[1984]]).
* [[1926]] – [[Leon Kossoff]], britainiar margolaria (h. [[2019]]).
* [[1928]] – [[Ennio Morricone]] italiar zinema-musikagilea (h. [[2020]]).
* [[1931]] – [[Marjory Gordon]], erizaintzaren teoriko estatubatuarra (h. [[2015]]).
* [[1932]] – [[Roy Scheider]], estatubatuar aktorea (h. [[2008]]).
* [[1933]] –
** [[Don Clarke|Don Clarke, ''The Boot'']], zeelandaberritar errugbi eta kriket jokalaria (h. [[2002]]).
** [[Ronald Evans]], estatubatuar astronauta (h. [[1990]]).
* [[1938]] – [[Josep Suriá]], kataluniar txirrindulari ohia.
* [[1939]] – [[Sakher Habash]], [[Al-Fatah]]ren sortzaile buruzagietako bat (h. [[2009]]).
* [[1942]] – [[Robert F. Engle]], estatubatuar ekonomialari eta unibertsitate-irakaslea, 2003ko [[Ekonomiako Nobel Saria]].
* [[1944]] –
** [[Askar Akaiev]], lehendabiziko [[Kirgizistan]]go presidentea.
** [[Larry Trask]], [[Euskal hizkuntzalaritza|euskal hizkuntzalari]] estatubatuarra (h. [[2004]]).
* [[1945]] – [[Terence Davies]], ingeles aktore, zinema zuzendari, gidoilari eta eleberrigilea (h. [[2023]]).
* [[1947]] –
** [[Bachir Gemayel]], libanoar politikaria (h. [[1982]]).
** [[Greg Lake]], ingeles abeslari, abesti egile, baxu jotzaile eta gitarra jotzailea, ''[[Emerson, Lake & Palmer]]'' taldearen sortzaileetakoa (h. [[2016]]).
* [[1948]] – [[Ángela T. Leiva Sánchez]], kubatar botanikari eta fitogeografoa (h. [[2014]]).
* [[1949]] – [[Michio Yasuda]], japoniar futbolari ohia.
* [[1951]] –
** [[Danilo Medina]], [[Dominikar Errepublika]]ko presidentea.
** [[Viktor Suhorukov]], errusiar aktorea.
* [[1954]] – [[Maria Fernanda Lay]], timortar politikaria.
* [[1955]] – [[Roland Emmerich]], alemaniar zinema-zuzendaria.
* [[1956]] –
** [[José Luis Brown]], argentinar futbolari eta entrenatzailea (h. [[2019]]).
** [[Margarita Robles]], espainiar magistratu eta politikaria.
** [[Sinbad (aktorea)|''Sinbad'']], estatubatuar aktore eta umorista.
* [[1958]] – [[Antoine Kambanda]], ruandar kardinala.
* [[1959]] – [[Andrzej Iwan]], poloniar futbolaria (h. [[2022]]).
* [[1960]] – [[Neil Gaiman]], ingeles fikzio labur, eleberri, komiki, eleberri grafiko eta filmen egilea.
* [[1963]] –
** [[Sylvie Denis]], frantziar idazlea, zientzia fikziozko eta fantasiazkoa.
** [[Mike Powell]], estatubatuar kirolari ohia, [[luzera jauzi]]an espezializatua.
* [[1964]] –
** [[Isabel Bono]], espainiar poeta eta idazlea.
** [[Magnús Scheving]], islandiar aktore eta gimnasta ohia.
* [[1966]] –
** [[Vanessa Angel]], ingeles aktore eta modeloa.
** [[Steve Mackey]], ingeles baxu-jotzailea eta disko ekoizlea, [[Pulp (musika taldea)|Pulp]] [[rock alternatibo]] taldeko kidea (h. [[2023]]).
* [[1967]] – [[Carlos Galarreta]], espainiar txirrindulari ohia.
* [[1969]] –
** [[Jens Lehmann]], alemaniar futbol atezain ohia.
** [[Ellen Pompeo]], estatubatuar aktorea.
* [[1970]] – [[Marta Reina Izquiano]], kataluniar LGBT ekintzaile eta ikertzailea.
* [[1971]] – [[Mario Abdo Benítez]], paraguaitar enpresaburua eta politikaria.
* [[1977]] – [[Brittany Murphy]], estatubatuar aktorea (h. [[2009]]).
* [[1982]] –
** [[Ruth Lorenzo]], espainiar abeslaria, musikagilea, aurkezlea eta aktorea.
** [[Celma Ribas]], angolar abeslaria, konpositorea eta enpresaria.
* [[1985]] – [[Wu Minxia]], txinatar tranpolin-jauzilaria.
* [[1986]] – [[Samuel Wanjiru]], kenyar atleta, maratoian espezialista (h. [[2011]]).
* [[1989]] –
** [[Taron Egerton]], galestar aktorea.
** [[Ana Fernández García]], espainiar aktorea.
* [[1990]] –
** [[Mireia Belmonte]], kataluniar igerilaria.
** [[Vanessa Ferrari]], italiar gimnasta artistikoa.
** [[Andrea Oubiña]], galiziar arraunlaria, zortzi aldiz [[Kontxako bandera]]ren eta bost aldiz [[Emakumezkoen Traineru Liga]]ren irabazle.
** [[Megumi Takase]], japoniar futbolari ohia.
* [[1994]] –
** [[Takuma Asano]], japoniar futbolaria.
** [[Andre De Grasse]], kanadar atleta.
* [[1995]] – [[Lotte Kopecky]], belgikar txirrindularia.
* [[1999]] –
** [[Armand Duplantis]], suediar-estatubatuar pertika jauzilaria.
** [[João Félix]], portugaldar futbolaria.
** [[Kiernan Shipka]], estatubatuar aktorea.
* [[2000]] – [[Mackenzie Foy]], estatubatuar aktore eta modeloa.
== Heriotzak ==
=== Euskal Herria ===
* [[1562]] – [[Antonio I.a Nafarroakoa]], [[Nafarroako errege-erreginen zerrenda|Nafarroako errege]] ezkontidea (j. [[1518]]).
* [[1651]] – [[Pedro Hurtado de Mendoza (teologoa)|Pedro Hurtado de Mendoza]], bizkaitar teologoa, [[Madril]]en (j. [[1578]]).
* [[1780]] – [[Antonio Arriaga]], arabar militarra, Ameriketan hainbat agintari postu izan zituena, [[Peru]]n (j. [[1727]]).
* [[1884]] – [[José María Goizueta]], gipuzkoar erdal idazlea eta musika-kritikaria, [[Madril]]en (j. [[1816]]).
* [[1900]] – [[Armand David]], [[lapurtar]] misiolari, zoologo eta botanikoa, [[Paris]]en (j. [[1826]]).
* [[1908]] – [[Alejandro San Martin]], nafar mediku eta politikari liberala, [[Madril]]en (j. [[1847]]).
* [[1936]] –
** [[Manuela Arriola|Manuela Arriola, ''Manuela del Sagrado Corazón'']], bizkaitar adorazioko moja, fusilatua (j. [[1891]]).
** [[Juana Francisca Perez de Labeaga|Juana Francisca Perez de Labeaga, ''Blasa de María'']], nafar moja, [[Madril]]en fusilatua (j. [[1864]]).
* [[1938]] – [[José Luis Justel]], bizkaitar futbolaria (j. [[1920]]).
* [[1940]] – [[Aurelio Arteta]], bilbotar margolaria, Euskal Herriko margolaritzak eman dituen artistarik garrantzizkoenetakoa, [[Mexiko Hiria]]n (j. [[1879]]).
* [[1959]] – [[Fernando Muñagorri]], euskal atleta (j. [[1907]]).
* [[1984]] – [[Carmelo Goienetxea]], euskal herritar futbolaria (j. [[1898]]).
* [[1985]] – [[Benita Ganuza|Benita Ganuza, ''Elena Ódena'']], gipuzkoar politikari komunista, [[Madril]]en (j. [[1930]]).
* [[1991]] – [[Jean Pierre Iratxet]], baxenafar idazlea (j. [[1921]]).
* [[2014]] – [[Jesús Beltrán]], nafar psikopedagogo eta katedraduna, [[Madril]]en (j. [[1936]]).
* [[2015]] – [[Felix Arriaran]], ''Arriaran I.a'', euskal herritar pilotaria (j. [[1924]]).
* [[2016]] – [[Izaskun Arrue]], arabar irakasle eta erizaina, Arabako ikastoletako lehenengo andereñotzat onartua (j. [[1927]]).
* [[2017]] – [[Eduardo Vallejo de Olejua]], bizkaitar politikari [[jeltzale]]a (j. [[1936]]).
* [[2020]] –
** [[Luis Ibero]], nafar politikaria, [[Zizur Nagusia|Zizur Nagusiko]] alkatea (j. [[1949]]).
** [[Juan Cruz Sol]], gipuzkoar futbolaria, [[Valentzia]]n (j. [[1947]]).
=== Mundua ===
* [[461]] – [[Leon I.a (aita santua)|Leon I.a]], [[Aita santu]]a (j. {{circa|[[390]]}}).
* [[765]] – [[Junnin Enperadorea]], Japoniako 47. Enperadorea (j. [[733]]).
* [[1241]] – [[Zelestino IV.a]], [[Aita santu]]a.
* [[1419]] – [[Joan I.a Borgoinakoa]], [[Borgoinako dukerria|Borgoinako dukea]] (j. [[1371]]).
* [[1444]] – [[Ladislao III.a Poloniakoa]], [[Polonia]]ko, [[Hungaria]]ko eta [[Kroazia]]ko errege eta [[Lituaniako Dukerri Handia|Lituaniako Dukerri Handiko]] duke gorena (j. [[1424]]).
* [[1549]] – [[Paulo III.a]], [[Aita santu]]a (j. [[1468]]).
* [[1644]] – [[Luis Vélez de Guevara]], espainiar dramagilea eta eleberrigilea (j. [[1579]]).
* [[1673]] – [[Mikel I.a Poloniakoa]], [[Polonia]]ko errege eta [[Lituaniako Dukerri Handia|Lituaniako Dukerri Handiko]] duke handia (j. [[1640]]).
* [[1675]] – [[Leopoldo Medici]], italiar kardinala (j. [[1617]]).
* [[1705]] – [[Justina Dietrich]], [[silesia]]r emagina (j. [[1636]]).
* [[1793]] – [[Jean-Marie Roland de la Platière]], frantziar politikaria (j. [[1734]]).
* [[1838]] – [[Ivan Kotliarevskyi]], ukrainar idazle, olerkari eta antzerkigilea (j. [[1769]]).
* [[1843]] – [[John Trumbull]], estatubatuar margolaria (j. [[1756]]).
* [[1848]] – [[Ibrahim Paxa]], [[Egipto]]ko ''[[vali (Islam)|wali]]''a (j. [[1789]]).
* [[1852]] – [[Gideon Mantell]], ingeles obstetra, geologo eta paleontologoa (j. [[1790]]).
* [[1861]] – [[Isidore Geoffroy Saint-Hilaire]], frantziar zoologoa, teratologian autoritatea (j. [[1805]]).
* [[1876]] – [[Karl Eichwald]], [[Errusiar Inperioa|Errusiar Inperioko]] geologo, zoologo eta psikologoa (j. [[1795]]).
* [[1891]] – [[Arthur Rimbaud]], frantziar olerkaria (j. [[1854]]).
* [[1911]] – [[Félix Ziem]], frantziar margolaria (j. [[1821]]).
* [[1923]] – [[Ricciotto Canudo]], italiar zinema kritikaria (j. [[1877]]).
* [[1924]] – [[Lola Rodríguez de Tió]], portoricar poeta, kazetaria eta iraultzailea (j. [[1843]]).
* [[1931]] - [[Henrietta Muir Edwards]], kanadar politikari feminista, erreformista eta gizarte-ekintzailea (j. [[1849]]).
* [[1934]] – [[Wilhelm His]], suitzar sendagilea (j. [[1863]]).
* [[1936]] - [[Manuel Lustres Rivas]], galiziar politikari, kazetari eta idazlea, eraila (j. [[1888]]).
* [[1938]] – [[Kemal Atatürk|Kemal Ataturk]], [[Turkia]]ko lehen presidentea (j. [[1881]]).
* [[1941]] – [[Carrie Derick]], kanadar zientzialaria (j. [[1862]]).
* [[1944]] – [[Wang Jingwei]], [[Txinako Errepublika (1912–1949)|Txinako Errepublikako]] presidentea (j. [[1883]]).
* [[1963]] - [[Klara Dan von Neumann]], hungariar zientzialaria, programazioan aitzindaria (j. [[1911]]).
* [[1966]] – [[Kata Pejnović]], [[jugoslavia]]r komunista eta partisanoa (j. [[1899]]).
* [[1975]] – [[Manuel Aznar]], espainiar kazetari, politikari eta diplomatikoa (j. [[1894]]).
* [[1976]] – [[Félix Burriel]], aragoiar eskultorea (j. [[1888]]).
* [[1981]] – [[Abel Gance]], frantziar zinemagilea (j. [[1889]]).
* [[1982]] –
** [[Leonid Brezhnev]], [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|Sobietar Batasuneko]] burua (j. [[1906]]).
** [[Elio Petri]], italiar zinema zuzendaria (j. [[1929]]).
* [[1984]] – [[Xavier Herbert]], australiar idazlea (j. [[1901]]).
* [[1986]] – [[Leona Woods]], lehen [[erreaktore nuklear]]ra eta lehen [[bonba atomiko]]a eraikitzen lagundu zuen estatubatuar fisikaria (j. [[1919]]).
* [[1987]] – [[Seyni Kountché]], [[Niger]]ko presidentea (j. [[1931]]).
* [[1991]] – [[Montserrat Roig]], kataluniar idazlea (j. [[1948]]).
* [[1992]] – [[Chuck Connors]], estatubatuar saskibaloi jokalari, beisbol jokalari eta aktorea (j. [[1921]]).
* [[1995]] – [[Ken Saro-Wiwa]], nigeriar idazle, telebista ekoizle eta ingurumen ekintzailea (j. [[1941]]).
* [[1998]] – [[Kunitaka Sueoka]], japoniar futbolaria (j. [[1917]]).
* [[2000]] –
** [[Adamantios Androutsopoulos]], [[Grezia]]ko lehen ministroa (j. [[1919]]).
** [[Jacques Chaban-Delmas]], [[Frantziako gobernuburuen zerrenda|Frantziako lehen ministroa]] (j. [[1915]]).
* [[2001]] – [[Ken Kesey]], estatubatuar idazlea (j. [[1935]]).
* [[2003]] – [[Canaan Banana]], lehendabiziko [[Zimbabwe]]ko presidentea (j. [[1936]]).
* [[2006]] –
** [[Vera Atseva]], mazedoniar politikari komunista eta jugoslaviar partisanoen kidea (j. [[1919]]).
** [[Jack Palance]], estatubatuar aktorea (j. [[1919]]).
* [[2007]] – [[Norman Mailer]], estatubatuar idazlea (j. [[1923]]).
* [[2008]] – [[Dorothy Vaughan]], afroamerikar matematikaria, [[NASA]]n aritutakoa (j. [[1910]]).
* [[2009]] – [[Robert Enke]], alemaniar futbol atezaina (j. [[1977]]).
* [[2010]] – [[Dino De Laurentiis]], italiar zinema ekoizlea (j. [[1919]]).
* [[2015]] –
** [[Gene Amdahl]], informatikako proiektuen estatubatuar diseinatzailea, [[informatika]]ko aitzindarietako bat (j. [[1922]]).
** [[Klaus Friedrich Roth]], alemaniar-britainiar matematikaria (j. [[1925]]).
** [[Helmut Schmidt]], [[Alemaniako kantziler]]ra (j. [[1918]]).
** [[Allen Toussaint]], estatubatuar kantaria, pianojolea, abeslaria, ekoizle eta konpositorea (j. [[1938]]).
* [[2016]] – [[Francisco Nieva]], espainiar idazlea (j. [[1924]]).
* [[2020]] –
** [[Saeb Erekat]], palestinar politikari eta diplomazialaria, [[Palestinaren Askapenerako Erakundea|Palestinaren Askapenerako Erakundeko]] idazkari nagusia (j. [[1955]]).
** [[Amadou Toumani Touré]], [[Mali]]ko presidentea (j. [[1948]]).
* [[2022]] – [[Henri Anglade]], frantziar txirrindularia (j. [[1933]]).
* [[2024]] – [[Dallas Long]], estatubatuar pisu jaurtitzailea (j. [[1940]]).
== Jaiak eta urteurrenak ==
* [[Seaska (ikastolen elkartea)|Sehaska egutegiko izendegia]]: Aide, Aidor, Aida eta Ninbe.
* [[Pakea eta Garapenaren aldeko Zientziaren Nazioarteko Eguna]]
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Hil aurkibidea}}
<center>[[Azaroaren 9]] | [[Urteko egutegia|Urteko egutegi]] | [[Azaroaren 11]]</center>
[[Kategoria:Urteko egunak]]
muzk0i7zit6a7dtvlwyck8io1thej24
Azaroaren 15
0
4095
9975833
9973151
2024-11-20T23:53:10Z
Eliatxo
96586
/* Mundua */
9975833
wikitext
text/x-wiki
'''Azaroaren 15'''a [[gregoriotar egutegia]]ren [[urte]]ko hirurehun eta hemeretzigarren [[egun]]a da, 320.a [[bisurte]]etan. 46 egun falta dira urtea amaitzeko.
{{eguneko-goiburua|11|15}}
{{egungertaerak}}
== Gertaerak ==
=== Euskal Herria ===
* [[1978]] – [[Komando Autonomo Antikapitalistak|Komando Autonomo Antikapitalistetako]] hiru kidek metrailetaz eraso zioten [[Guardia Zibila]]ren Aretxabaletako kuartelari.
* [[1978]] – [[Guardia Zibila|Guardia zibilek]], itsumustuan tiroka, Emilia Larrea Saez de Adacia etxeko andrea hil eta beste zenbait herritar zauritu zituzten, [[Arrasate]]n.
* [[2006]] – Fiskaltzak [[Segi]] erakundea 18/98 auzian sartzea eskatu zuen, ustez [[Euskadi Ta Askatasuna|ETArekin]] zerikusia izateagatik.
=== Mundua ===
* [[1920]] – [[Nazioen Liga]]ko lehen batzarra egin zen [[Geneva]]n.
* [[1940]] – Naziek [[Varsoviako ghettoa]] itxi zuten, hasieran txarrantxarekin eta gero 3 m garai eta 18 km luze zen [[harresi]] batekin. 350.000 judu inguru sartu zituzten.
* [[1983]] – [[Ipar Zipreko Turkiar Errepublika]]k [[Zipre]]tik independentzia aldarrikatu zuen.
* [[1985]] – [[Britainia Handia|Britainia Handiko]] lehen ministro [[Margaret Thatcher]]ek eta Irlandako lehen ministro [[Garret FitzGerald]]ek [[Akordio Anglo-irlandarra]] sinatu zuten Hillsborough gazteluan ([[Ipar Irlanda]]).
* [[1988]] – [[Palestinako Aginte Nazionala]]k [[Palestinako Estatu]] independentea aldarrikatu zuen.
* [[1995]] – [[Espainia]]n gerra garaietako heriotza zigorraren abolizioa adostu zen [[Espainiako Senatua|Senatuan]].
* [[2002]] – [[Hu Jintao]] [[Txinako Alderdi Komunista]]ko buruzagi bilakatu zen.
* [[2004]] – [[Andorra]]k [[Europar Batasuna]]rekin kooperazio hitzarmena sinatu zuen.
* [[2006]] – [[Al Jazeera]] telebista kateak, bere [[ingeles]]ezko kate berria aurkeztu zuen, Al Jazeera English.
* [[2012]] – [[Txinako Alderdi Komunista]]ko idazkari nagusi [[Xi Jinping]] aukeratu zuten.
== Arte eta kultura ==
=== Euskal Herria ===
* [[2007]] – [[Imanol Urbieta]] musikari eta irakasleak irabazi zuen [[Anton Abbadia saria]].
* [[2008]] – [[Amets Arzallus]]ek [[2008ko Iparraldeko Bertsolari Txapelketa|Iparraldeko Bertsolari Txapelketaren lehen edizioa]] irabazi zuen.
=== Mundua ===
* [[1935]] – ''[[A Night at the Opera]]'' ("Gau Bat Operan") filma estreinatu zen, [[Sam Wood]]ek zuzendu eta [[Groucho Marx]], [[Chico Marx]], [[Harpo Marx]], [[Kitty Carlisle]], [[Allan Jones (aktorea)|Allan Jones]] eta [[Margaret Dumont]] aktoreek antzeztu zutelarik.
* [[1950]] – ''[[Rio Grande (filma)|Rio Grande]]'' filma estreinatu zen, [[John Ford]]ek zuzendu eta [[John Wayne]], [[Maureen O'Hara]], [[Ben Johnson (aktorea)|Ben Johnson]], [[Harry Carey Jr.]], [[Victor McLaglen]], [[J. Carrol Naish]] eta [[Chill Wills]] aktoreek antzeztu zutelarik.
* [[1969]] – ''[[Goodbye, Mr. Chips (1969ko filma)|Goodbye, Mr. Chips]]'' (''Agur, Chips jauna'') filma estreinatu zen, [[Herbert Ross]]ek zuzendu eta [[Peter O'Toole]], [[Petula Clark]], [[Michael Redgrave]], [[Siân Phillips]] eta [[Alison Leggatt]] aktoreek antzeztu zuten.
* [[1995]] – [[Oviedo]]n ([[Asturiasko Printzerria|Asturias]]) 15.000 lagunek [[asturiera]]ren ofizialtasuna eskatu zuten.
== Zientzia eta teknologia ==
=== Euskal Herria ===
=== Mundua ===
* [[2001]] – [[Microsoft]]ek [[Xbox]] bideo-kontsola kaleratu zuen.
== Kirolak ==
=== Euskal Herria ===
=== Mundua ===
== Jaiotzak ==
=== Euskal Herria ===
* [[1316]] – [[Joanes I.a Nafarroakoa]], [[Nafarroako Erresuma|Nafarroa]] eta [[Frantzia]]ko erregea (h. [[1316]]).
* [[1571]] – [[Cristobal de la Cámara y Murga]], bizkaitar apezpikua (h. [[1641]]).
* [[1844]] – [[Manez Saint-Jean]], ''Katxo'', lapurtar bertsolaria (h. [[1909]]).
* [[1879]] – [[Juan Usabiaga]], gipuzkoar politikari eta ingeniaria (h. [[1953]]).
* [[1886]] – [[Pedro Sanjuan]], gipuzkoar musikagile, musika irakasle eta orkestra zuzendaria (h. [[1976]]).
* [[1887]] – [[Indalecio Ojanguren]], euskal argazkilari eta mendigoizalea (h. [[1972]]).
* [[1901]] – [[Miguel Amilibia]], euskal abokatu eta politikaria (h. [[1982]]).
* [[1920]] – [[Eugenio Agirretxe]], gipuzkoar idazle eta hizlaria eta [[Zerrenda:Euskaltzain urgazleak|Euskaltzain urgazlea]] (h. [[2005]]).
* [[1930]] – [[Jose Maria Satrustegi]], nafar etnografoa, idazlea, itzultzailea, euskalaria eta apaiza (h. [[2003]]).
* [[1933]] – [[Jesús Rodríguez Lafuente]], bizkaitar [[halterofilia|haltera]] ohia.
* [[1940]] – [[Guy Poulou]], lapurtar dentista, [[Ziburu]]ko auzapeza (h. [[2021]]).
* [[1950]] –
** [[Joseba Azkarraga]], [[Eusko Alkartasuna|EAko]] arabar politikaria, [[Eusko Jaurlaritza]]ko Justizia, Lan eta Gizarte Segurantza sailburu ohia.
** [[Juan Martin Elexpuru]], gipuzkoar idazlea eta itzultzailea.
* [[1953]] –
** [[Jean-Michel Galant]], baxenafar politikaria, [[Azkarate]]ko alkatea.
** [[Christine Etchevers]], lapurtar margolaria.
* [[1955]] – [[Joan Villadelprat]], [[1 Formula]]ko teknikaria, Epsilon Euskadi taldeko zuzendari izandakoa.
* [[1960]] –
** [[Ricardo Arrien]], bizkaitar futbolari ohi eta entrenatzailea.
** [[Inma Errea]], euskal idazle eta itzultzailea.
* [[1975]] – [[Marta Díez Napal]], nafar politikaria.
* [[1976]] –
** [[Christian Andreu]], lapurtar musikaria, [[Gojira]] ''[[death metal]]'' taldekoa.
** [[Iker Begoña]], bizkaitar futbolari ohia.
* [[1983]] – [[Imanol Erbiti]], nafar txirrindularia.
* [[1994]] – [[Teresa Errandonea]], gipuzkoar atleta, [[oztopo lasterketa]]n aditua.
* [[1996]] – [[Antoine Dupont]], lapurtar errugbilaria.
* [[2000]] – [[Unai Vencedor]], bizkaitar futbolaria.
* [[2002]] – [[Iker Mintegi]], nafar txirrindularia.
* [[2006]] – [[Izar Zubiaga]], bizkaitar futbolaria.
=== Mundua ===
* [[1397]] – [[Nikolas V.a]], [[Aita santu]]a (h. [[1455]]).
* [[1498]] – [[Leonor Austriakoa]], [[Portugalgo Erresuma|Portugal]] eta [[Frantzia|Frantziako]] erregina ezkontidea (h. [[1558]]).
* [[1607]] – [[Madeleine de Scudéry]], frantziar idazlea (h. [[1701]]).
* [[1708]] – [[Pitt "Zaharra"]], [[Britainia Handiko Erresuma]]ko lehen ministroa (h. [[1778]]).
* [[1738]] – [[William Herschel]], alemaniar-britainiar astronomoa (h. [[1822]]).
* [[1757]] – [[Jacques-Rene Hebert]], frantziar politikari, iraultzaile eta kazetaria (h. [[1794]]).
* [[1766]] – [[Rodolphe Kreutzer]], frantziar musikagilea eta biolinista (h. [[1831]]).
* [[1776]] –
** [[Jose Joaquín Fernández de Lizardi]], mexikar eleberrigilea (h. [[1827]]).
** [[Pehr Henrik Ling]], suedierazko poeta eta suediar [[gimnastika]]ren sortzailea (h. [[1839]]).
* [[1784]] – [[Jerôme Bonaparte]], [[Napoleon Bonaparte|Napoleon I.aren]] anaia, [[Westfalia]]ko erregea (h. [[1860]]).
* [[1822]] – [[Fernando Savoiakoa]], [[Savoia leinua|Savoia leinuko]] italiar noblea (h. [[1855]]).
* [[1827]] – [[Jean François Bladé]], frantziar historialaria (h. [[1900]]).
* [[1840]] – [[May Agnes Fleming]], kanadar eleberrigilea (h. [[1880]]).
* [[1862]] – [[Gerhart Hauptmann]], alemanezko idazlea, 1912ko [[Literaturako Nobel Saria]] (h. [[1946]]).
* [[1867]] – [[Emil Krebs]], alemaniar [[eleaniztun]]a, sinologoa eta diplomazialaria, 68 hizkuntzatan jariotasunez hitz egiteko eta idazteko gai zena (h. [[1930]]).
* [[1868]] – [[Emil Racovita]], errumaniar biologoa (h. [[1947]]).
* [[1874]] – [[August Krogh]], daniar fisiologoa, 1920ko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (h. [[1949]]).
* [[1876]] – [[Anna de Noailles]], frantziar idazlea (h. [[1933]]).
* [[1881]] – [[William Pearse]], irlandar errepublikarra, [[Pazko matxinada|1916ko Pazko Matxinadako]] buruzagietako bat (h. [[1916]]).
* [[1887]] –
** [[Marianne Moore]], estatubatuar olerkaria (h. [[1972]]).
** [[Georgia O'Keeffe]], estatubatuar margolaria (h. [[1986]]).
* [[1889]] – [[Manuel II.a Portugalgoa]], [[Portugalgo Erresuma|Portugalgo erresumako]] azken erregea (h. [[1932]]).
* [[1890]] – [[Richmal Crompton]], ingeles eleberrigilea (h. [[1969]]).
* [[1891]] –
** [[William Averell Harriman]], estatubatuar politikari, negozio-gizon eta diplomazialaria (h. [[1986]]).
** [[Erwin Rommel]], Bigarren Mundu Gerran Alemaniako zelai-jenerala (h. [[1944]]).
* [[1895]] – [[Olga Nikolaevna Errusiakoa]], [[Errusia]]ko Dukesa Handia (h. [[1918]]).
* [[1897]] – [[Aneurin Bevan]], galestar politikaria (h. [[1960]]).
* [[1899]] – [[Urania Mella]], galiziar politikaria, emakumeen elkartegintzaren aitzindaria (h. [[1945]]).
* [[1907]] – [[Claus von Stauffenberg]], alemaniar militarra, [[Adolf Hitler|Hitler]] hiltzeko konplot bateko buruzagietako bat (h. [[1944]]).
* [[1908]] – [[Dolors Vives Rodón]], hegazkin pilotu katalana, aitzindaria Espainiako abiazioan (h. [[2007]]).
* [[1912]] – [[André Chastel]], frantziar idazle eta historialaria (h. [[1990]]).
* [[1914]] – [[Jorge Bolét]], kubatar-estatubatuar musikagilea (h. [[1990]]).
* [[1920]] – [[Gesualdo Bufalino]], italiar idazlea (h. [[1996]]).
* [[1922]] –
** [[Giorgio Manganelli]], italiar idazlea (h. [[1990]]).
** [[Francesco Rosi]], italiar zinemagilea (h. [[2015]]).
* [[1924]] – [[Faustino Menéndez Pidal de Navascués]], espainiar [[heraldika|heraldista]] (h. [[2019]]).
* [[1927]] – [[Bill Rowling]], [[Zeelanda Berria|Zeelanda Berriko]] 30. lehen ministroa (h. [[1995]]).
* [[1929]] – [[Ed Asner]], estatubatuar aktorea (h. [[2021]]).
* [[1930]] –
** [[J. G. Ballard]], britainiar idazlea (h. [[2009]]).
** [[Maria Antonia Canals]], kataluniar matematikaria (h. [[2022]]).
* [[1931]] –
** [[Mwai Kibaki]], [[Kenya]]ko presidentea (h. [[2022]]).
** [[Pascal Lissouba]], [[Kongoko Errepublika]]ko presidentea (h. [[2020]]).
* [[1932]] – [[Ahmad Bahgat]], egiptoar idazle eta kazetaria (h. [[2011]]).
* [[1933]] – [[Françoise Héritier]], frantziar antropologo, etnologo eta feminista (h. [[2017]]).
* [[1936]] – [[Haydée Padilla]], argentinar aktorea (h. [[2022]]).
* [[1937]] – [[Fernando Schwartz]], espainiar idazle eta kazetaria.
* [[1938]] – [[Ronnie Kasrils]], hegoafrikar politikari, gidoigile, zinema-zuzendari eta gatazka-bitartekaria.
* [[1939]] – [[Yaphet Kotto]], estatubatuar aktorea (h. [[2021]]).
* [[1940]] – [[Roberto Cavalli]], italiar moda-diseinatzaile eta asmatzailea (h. [[2024]]).
* [[1942]] –
** [[Daniel Barenboim]], argentinar-israeldar-palestinar-espainiar orkestra-zuzendari eta piano-jotzailea.
** [[David Crighton]], galestar matematikaria (h. [[2000]]).
* [[1943]] – [[Virginia Trimble]], estatubatuar astronomoa, izar eta galaxien egitura eta eboluzioan eta astronomiaren historian espezializatua.
* [[1945]] –
** [[Anni-Frid Lyngstad]], suediar pop eta jazz abeslaria, [[ABBA]]ko taldekidea.
** [[Neofito Bulgariakoa]], [[Bulgariako Eliza Ortodoxo]]ko patriarka (h. [[2024]]).
* [[1946]] – [[Natela Sturua]], georgiar hizkuntzalaria da, euskaltzalea, eta euskaltzain urgazlea.
* [[1948]] – [[Eva Furnari]], italo-brasildar idazle eta ilustratzailea.
* [[1950]] – [[Marina Picasso]], frantziar idazlea.
* [[1951]] – [[Beverly D'Angelo]], estatubatuar aktorea.
* [[1953]] – [[Toshio Takabayashi]], japoniar futbolari ohia.
* [[1954]] – [[Aleksander Kwaśniewski]], [[Polonia]]ko presidente ohia.
* [[1957]] – [[Paco Mir]], kataluniar aktore, umoregile, gidoilari eta zinema-zuzendaria.
* [[1959]] – [[Susana Fortes]], galiziar idazlea, artikulugilea eta irakaslea.
* [[1963]] – [[Toru Sano]], japoniar futbolari ohia.
* [[1964]] – [[Philippe Montanier]], frantziar futbolari ohi eta entrenatzailea.
* [[1965]] – [[Montse Roca]], bizkaitar udal-politikaria eta ekintzailea.
* [[1967]] – [[François Ozon]], frantziar zinema zuzendaria.
* [[1970]] – [[Patrick M'Boma]], kamerundar futbolari ohia.
* [[1974]] –
** [[Chad Kroeger]], kanadar abeslaria eta gitarra jotzailea, ''[[Nickelback]]'' taldeko kidea.
** [[Ingrida Šimonytė]], [[Lituania]]ko lehen ministroa.
* [[1976]] – [[Virginie Ledoyen]], frantziar modelo eta aktorea.
* [[1978]] – [[Alberto Casero Ávila]], [[PP]]ko espainiar politikaria.
* [[1979]] – [[Albert Rivera]], kataluniar abokatu eta politikaria, ''[[Herritarrak – Herritarron Alderdia]]'' alderdi politikoaren sortzailea.
* [[1981]] – [[Lorena Ochoa]], mexikar golflaria.
* [[1982]] – [[Jenifer]], frantziar abeslaria.
* [[1983]] – [[Laura Smet]], frantziar aktore eta abeslaria.
* [[1984]] – [[Sonia Bermúdez Tribano]], espainiar futbolari ohi eta entrenatzailea.
* [[1985]] – [[Maisa Abd Elhadi]], arabiar palestinar aktorea.
* [[1986]] – [[Sania Mirza]], indiar tenislaria, WTA titulua irabazi zuen Indiako lehen emakumezkoa.
* [[1987]] –
** [[Alicia Fernández Rodríguez]], galiziar poeta.
** [[Clevin Hannah]], estatubatuar saskibaloi jokalaria.
* [[1989]] – [[Cristinini]], kataluniar Interneteko-izar eta youtuberra.
* [[1990]] – [[Lukáš Krpálek]], txekiar judoka.
* [[1991]] – [[Shailene Woodley]], estatubatuar aktorea.
* [[1996]] –
** [[Vanessa Nakate]], ugandar aktibista klimatikoa.
** [[Marta Soto]], espainiar abeslari eta konpositorea.
** [[Demi Vollering]], herbeheretar txirrindularia.
* [[1997]] –
** [[Leelah Alcorn]], estatubatuar emakume transgeneroa, bere buruaz beste egitean nazioarteko arreta erakarri zuena (h. [[2014]]).
** [[Paula Badosa]], estatubatuar-kataluniar tenislaria.
** [[Teresa Paneque]], txiletar-espainiar astronomoa, idazlea eta dibulgatzaile zientifikoa.
* [[2001]] – [[Luna Schaller]], alemaniar aktorea.
== Heriotzak ==
=== Euskal Herria ===
* [[1236]] – [[Lope II.a Diaz Harokoa]], ezagutzen den Bizkaiko seigarren jauna.
* [[1801]] – [[Pierre-Léon Basterretxe]], lapurtar bankari eta armadorea, [[Paris]]en (j. [[1763]]).
* [[1854]] – [[Antonio Etxanobe Zaldibar]], bizkaitar apaiz, artzapezpiku eta inkisidorea (j. [[1768]]).
* [[1922]] – [[Christoph Dufau]], euskal idazlea (j. [[1888]]).
* [[1930]] – [[Cipriano Olaso]], iruindar teologoa eta apaiza (j. [[1868]]).
* [[1957]] – [[Fernando Sasiain]], gipuzkoar politikaria, [[Donostiako alkateen zerrenda|Donostiako alkatea]] [[Espainiako Bigarren Errepublika|Bigarren Errepublikan]], [[Palentzia]]n (j. [[1894]]).
* [[1962]] - [[Isaak Díez Ibáñez]], arabar margolari, eskultore eta dekoratzailea, [[Caracas]]en (j. [[1891]]).
* [[1969]] – [[Ignacio Aldekoa|Inazio Aldekoa]], gasteiztar idazlea, [[Madril]]en (j. [[1925]]).
* [[1978]] – [[Domingo Fernández Medrano]], arabar arkeologoa (j. [[1901]]).
* [[1983]] – [[Maria Garaiar Rekalde]], [[Comète sarea|Comète sareko]] gipuzkoar kolaboratzailea (j. [[1893]]).
* [[1998]] – [[Federiko Krutwig]], [[getxo]]ztar idazlea eta politikaria (j. [[1921]]).
* [[2001]] – [[Fernando Ybarra López-Dóriga]], euskal noble, enpresaburu eta politikaria, [[Madril]]en (j. [[1930]]).
* [[2009]] – [[Luisa Irigoien Larrañaga]], gipuzkoar maistra eta Oiartzungo Euzko Emakume Abertzale Batzako partaidea, [[Bartzelona]]n (j. [[1909]]).
* [[2011]] – [[Antxon Ezeiza]], euskal zinema zuzendari, ekoizle eta gidoigilea (j. [[1935]]).
* [[2016]] – [[Fernando Redón]], iruindar arkitektoa (j. [[1929]]).
=== Mundua ===
* [[668]] – [[Konstante II.a]], [[Bizantziar Inperioa|Bizantziar Inperioko]] agintaria (j. [[630]]).
* [[1280]] – [[Alberto Handia]], alemaniar teologo, filosofo, apaiz eta apezpiku katolikoa.
* [[1592]] – [[Comenius]], [[Moravia]]ko irakasle, zientzialari, hezitzaile eta idazlea (j. [[1592]]).
* [[1594]] – [[Martin Frobisher]], ingeles itsasgizona (j. [[1539]] ingurua).
* [[1630]] – [[Johannes Kepler]], alemaniar matematikari eta astronomoa (j. [[1571]]).
* [[1691]] – [[Aelbert Cuyp]], herbeheretar [[Herbehereetako Urrezko Aroa|Urrezko Aroko]] margolaria (j. [[1620]]).
* [[1706]] – [[Tsangyang Gyatso]], seigarren [[Dalai Lama]] (j. [[1683]]).
* [[1781]] – [[Tupac Katari]], [[Espainiar Inperioa]]ren aurka [[Bolivia]]n aritu zen buruzagi indigena.
* [[1787]] – [[Christoph Willibald Gluck]], alemaniar musikaria (j. [[1714]]).
* [[1802]] – [[George Romney]], ingeles margolaria (j. [[1734]]).
* [[1819]] – [[José Antonio Anzoátegui]], Venezuelako Independentzia Gerrako militar famatua (j. [[1789]]).
* [[1832]] – [[Jean-Baptiste Say]], frantziar ekonomialaria (j. [[1767]]).
* [[1853]] – [[Maria II.a Portugalgoa]], [[Portugalgo Erresuma|Portugalgo erregina]] (j. [[1819]]).
* [[1863]] – [[Frederiko VII.a Danimarkakoa]], [[Danimarka]]ko erregea (j. [[1808]]).
* [[1908]] – [[Cixi]], [[Txinako Herri Errepublika|Txinako]] enperatriz erregeordea edo enperatriz alarguna (j. [[1835]]).
* [[1910]] – [[Wilhelm Raabe]], alemaniar eleberrigilea (j. [[1831]]).
* [[1915]] – [[Félix de Blochausen]], [[Luxenburgo]]ko lehen ministroa (j. [[1834]]).
* [[1916]] – [[Henryk Sienkiewicz]], poloniar idazlea, 1905eko [[Literaturako Nobel Saria]] (j. [[1846]]).
* [[1917]] – [[Émile Durkheim]], frantziar soziologoa (j. [[1858]]).
* [[1919]] – [[Alfred Werner]], suitzar kimikaria, 1913ko [[Kimikako Nobel Saria]] (j. [[1866]]).
* [[1934]] – [[Alice Liddell]], [[Lewis Carroll]]ek ''Alice'' pertsonaia sortzeko oinarria (j. [[1852]]).
* [[1936]] – [[Jeanne Landre]], frantziar kazetari, literatura kritikari eta eleberrigilea (j. [[1874]]).
* [[1944]] –
** [[Edith Durham]], britainiar margolaria, ilustratzaile zientifikoa, antropologo , bidaia-idazlea eta Balkanetako esploratzailea (j. [[1863]]).
** [[Petiso Orejudo]], argentinar serieko hiltzailea (j. [[1896]]).
* [[1947]] – [[Edith Alleyne Sinnotte]], anglo-australiar esperantozko idazlea (j. [[1871]]).
* [[1949]] – [[Nathuram Godse]], [[Mohandas Karamchand Gandhi]] hil zuen abertzale hindua (j. [[1910]]).
* [[1953]] – [[Jorge de Lima]], brasildar idazle, itzultzaile, margolari, politikari eta medikua (j. [[1893]]).
* [[1954]] – [[Lionel Barrymore]], estatubatuar antzerki, zinema eta irrati aktorea (j. [[1878]]).
* [[1958]] – [[Tyrone Power]], estatubatuar aktorea (j. [[1914]]).
* [[1959]] – [[Charles Thomson Rees Wilson]], eskoziar fisikaria, 1927ko [[Fisikako Nobel Saria]] (j. [[1869]]).
* [[1961]] – [[Maja Fjæstad]], suediar artista (j. [[1873]]).
* [[1963]] – [[Fritz Reiner]], hungariar-estatubatuar orkesta zuzendaria (j. [[1888]]).
* [[1967]] – [[Michael James Adams]], estatubatuar pilotu eta astronauta, [[North American X-15|X-15]] hegazkin-kohetearekin istripuan (j. [[1930]]).
* [[1970]] – [[Konstantinos Tsaldaris]], [[Grezia]]ko lehen ministroa (j. [[1884]]).
* [[1971]] – [[Rudolf Abel]], [[Sobietar Batasun]]eko espioia (j. [[1903]]).
* [[1976]] –
** [[Maurice Champreux]], frantziar zinema zuzendaria (j. [[1893]]).
** [[Jean Gabin]], frantziar antzezlea (j. [[1904]]).
* [[1977]] – [[Georges Philippe Friedmann]], frantziar soziologoa (j. [[1902]]).
* [[1978]] – [[Margaret Mead]], estatubatuar antropologoa eta feminista nabarmena (j. [[1901]]).
* [[1985]] – [[Meret Oppenheim]], alemaniar artista (j. [[1913]]).
* [[1986]] – [[Alexander Tansman]], poloniar-frantziar musikagilea, orkestra-zuzendaria eta piano-jotzailea (j. [[1897]]).
* [[1996]] – [[Alger Hiss]], estatubatuar legelari eta diplomatikoa, Sobietar Batasuneko espioia (j. [[1904]]).
* [[1998]] – [[Stokely Carmichael]], estatubatuar politikaria eta beltzen aldeko aktibista (j. [[1941]]).
* [[2001]] – [[Alberto Ullastres]], espainiar politikaria, ekonomista eta legelaria (j. [[1914]]).
* [[2003]] – [[Mohamed Xukri]], [[Rif]] aldeko idazle eta eleberrigilea (j. [[1935]]).
* [[2006]] – [[Adelaida Las Santas]], espainiar kazetari eta poeta (j. [[1918]]).
* [[2007]] - [[Waltraut Seitter]], Alemanian astronomia katedra bat eduki zuen lehen emakumea (j. [[1930]]).
* [[2008]] - [[Grace Hartigan]], espresionismo abstraktuko estatubatuar margolaria (j. [[1922]]).
* [[2009]] –
** [[Pierre Harmel]], [[Belgika]]ko 40. lehen ministroa (h. [[2009]]).
** [[Antonio de Nigris]], mexikar futbolaria (j. [[1978]]).
* [[2013]] – [[Glafkos Kliridis]], [[Zipre]]ko presidentea (j. [[1919]]).
* [[2014]] – [[Leslie Feinberg]], estatubatuar mari-mutil, lesbiana eta transgenero aktibista, komunista eta idazlea (j. [[1949]]).
* [[2015]] – [[Moira Orfei]], italiar artista, aktorea, telebistako aurkezlea eta zirkuko artista (j. [[1931]]).
* [[2016]] –
** [[Sixto Durán Ballén]], [[Ekuador]]ko presidentea (j. [[1921]]).
** [[Julia Sánchez Carrilero]], espainiar arkeologoa (j. [[1925]]).
* [[2017]] –
** [[Françoise Héritier]], frantziar antropologo, etnologo eta feminista (j. [[1933]]).
** [[Lil Peep]], estatubatuar-suediar rap-kantaria, abeslaria, musikagilea, modeloa eta musika-ekoizlea (j. [[1996]]).
* [[2018]] –
** [[Takayuki Fujikawa]], japoniar futbolaria (j. [[1962]]).
** [[Zhores Medvedev]], errusiar biologoa (j. [[1925]]).
* [[2019]] – [[Harrison Dillard]], estatubatuar atleta (j. [[1923]]).
* [[2020]] – [[Ray Clemence]], ingeles futbol atezaina (j. [[1948]]).
* [[2024]] –
** [[Celeste Caeiro]], Portugaleko diktaduraren aurkako estatu-kolpea egin zuten militarren artean krabelinak banatu zituen portugaldar emakumea (j. [[1933]]).
** [[Eileen Kramer]], australiar dantzaria eta koreografoa, ehun urtetik gorakoa eta 2021ean jardunean zegoena (j. [[1914]]).
== Jaiak eta urteurrenak ==
* [[Seaska (ikastolen elkartea)|Sehaska egutegiko izendegia]]: Alar, Alarne eta Pette.
* Errepublikaren jaia ospatzen da [[Brasil]]en.
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Hil aurkibidea}}
<center>[[Azaroaren 14]] | [[Urteko egutegia|Urteko egutegi]] | [[Azaroaren 16]]</center>
[[Kategoria:Urteko egunak]]
0wyxg3ylgvt2uivnoqo2q7wjc3r0edc
Azaroaren 19
0
4099
9975506
9974122
2024-11-20T18:44:38Z
88.15.90.3
/* Euskal Herria */
9975506
wikitext
text/x-wiki
'''Azaroaren 19'''a [[gregoriotar egutegia]]ren [[urte]]ko hirurehun eta hogeita hirugarren [[egun]]a da, 324.a [[bisurte]]etan. 42 egun falta dira urtea amaitzeko.
{{eguneko-goiburua|11|19}}
{{egungertaerak}}
== Gertaerak ==
=== Euskal Herria ===
* [[1933]] – [[Barakaldo]]n [[Espainiako Langile Alderdi Sozialista|PSOEko]] pistoladun batzuek [[Hermenegildo Alvariño]] [[Eusko Abertzale Ekintza|EAE-ANVko]] militantea hil zuten boza ematera zihoanean. [[Zierbena]]n, berriz, apaiz bat arma zuriz zauritu zuten.
* [[2007]] – [[Altsasu]]ko Errekalde errekara 12.000 litro [[gasolio]] isuri ziren.
=== Mundua ===
* [[1564]] – [[Migel Lopez Legazpikoa]] [[Mexiko]]tik [[Filipinak|Filipinetarat]] abiatu zen. Espedizio honetan zihoan [[Andres Urdaneta]] [[ordizia]]rra, gerora arrakasta handia izango zuen [[Itzulbidaia]] aurkitzeko xedean.
* [[1724]] – [[Ekialdeko Indietako Herbeheretar Konpainia]]ren ''[[Slot ter Hooge]]'' fragata [[Porto Santo uhartea]]n hondoratu zen. Eskifaiako 254 pertsonetatik 221 hil ziren.
* [[1863]] – [[Abraham Lincoln]] presidenteak [[Gettysburgeko hitzaldia|Gettysburgeko hitzaldi]] ospetsua eman zuen.
* [[1879]] – [[Madril]]en, [[Alfontso XII.a Espainiakoa|Alfontso XII.a]] bigarren aldiz ezkondu zen, oraingoan [[Maria Kristina Austriakoa|Maria Kristina Habsburgo-Lorenakoarekin]].
* [[1933]] – [[Espainia]]: lehendabizikoz [[sufragismo|sufragio unibertsala]] ezarri zen Espainian, [[1933ko Espainiako hauteskunde orokorrak|hauteskunde orokorretan izan zen]]. Eskuindarrek irabazi zituzten hauteskundeak.
* [[1936]] – [[Buenaventura Durruti]] anarkista hil zen [[Madril]]go frontean.
* [[1937]] – [[Sevilla]]n esklabo lanak egitera bidalitako 57 euskal preso errepublikar hil ziren [[Alaníseko tren istripua (1937)|tren istripuan]]. [[Alanís]] herrian izan zen, eta guztira 72 lagun hil ziren.
* [[1942]] – [[Bigarren Mundu Gerra]], [[Stalingradeko gudua|Stalingradeko bataila]]: Sobietarren erasoa [[Volga]]n.
* [[1946]] – [[Afganistan]], [[Islandia]] eta [[Suedia]] [[Nazio Batuen Erakundea]]ren kide egin ziren.
* [[1969]] – [[Etxebizitzarako eskubide|Etxebizitza eskubidearen]] aldeko greba orokorra egin zuten [[Italia]]n.
* [[2002]] – [[Espainia]]n: [[Prestige]] petrolio-ontziaren hondoraketa, [[azaroaren 13]]an hasi zena.
* [[2009]] – [[Herman Van Rompuy]] hautatu zuten [[Europako Kontseiluko lehendakaria|Europar Batasuneko presidente]], eta [[Catherine Ashton]] kanpo harremanetarako ordezkari nagusi.
* [[2014]] – [[Eskoziako Alderdi Nazionala|SNPko]] [[Nicola Sturgeon]] politikaria [[Alex Salmond]] alderdikidearen ordez [[Eskozia]]ko lehen ministro izendatu zuten.
* [[2015]] – [[2015eko azaroaren 12ko Beiruteko atentatuak|Atentatua Libanon]], 43 hildako eta 230 zauritu.
* [[2023]] – [[Argentina]]n, hauteskunde presidentzialen bigarren itzulia egin zen, eta [[Javier Milei]] hautagai libertario antisistemak irabazi zuen, botoen % 56 eskuratuta. [[Sergio Massa]] atzean gelditu zen, botoen % 44 eskuratuta.
== Arte eta kultura ==
=== Euskal Herria ===
=== Mundua ===
== Zientzia eta teknologia ==
=== Euskal Herria ===
=== Mundua ===
* [[2006]] – [[Wii]] bideokontsola [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuetan]] merkaturatua izan zen.
== Kirolak ==
=== Euskal Herria ===
* [[2017]] – [[Esku Huskako Lau eta Erdiko Pilota Txapelketa Nagusia, 2017koa|Esku Huskako Lau eta Erdiko Pilota Txapelketa Nagusia]]: [[Jokin Altuna|Altuna III.a]] amezketarra [[Mikel Urrutikoetxea]] zaratamoarrari [[Bizkaia frontoia]]n jokatutako finalean 22-21 nagusitu zitzaion.
=== Mundua ===
* [[1969]] – [[Pelé|Pelek]] bere milagarren gola sartu zuen [[Rio de Janeiro]]ko [[Maracanã estadioa|Maracanako]] futbol zelaian.
== Jaiotzak ==
=== Euskal Herria ===
* [[1611]] – [[Rafael Mikoleta]], euskal idazlea.
* [[1739]] – [[José de Urrutia y de las Casas]], bizkaitar militar eta ingeniaria (h. [[1803]]).
* [[1756]] – [[Pierre Haudaudine]], lapurtar enpresaburu eta militarra (h. [[1846]]).
* [[1827]] – [[Jean-Jacques Weiss]], baionar irakasle, idazle eta kazetaria (h. [[1891]]).
* [[1843]] – [[Félix Léglise]], lapurtar politikaria (h. [[1915]]).
* [[1857]] – [[Edward Spencer Dodgson]], ingeles [[euskal hizkuntzalaritza|euskalaria]], [[Essex]]en (h. [[1922]]).
* [[1889]] – [[Krispin Sorarrain]], [[Alkiza]]ko alkatea eta kronista (h. [[1974]]).
* [[1909]] – [[Mariano Estornes Lasa]], euskal idazlea (h. [[1997]]).
* [[1913]] – [[Rodolfo Bozas]], euskal herritar kazetari eta itzultzailea (h. [[1978]]).
* [[1933]] – [[Antonio Bertrán]], gipuzkoar txirrindularia (h. [[2008]]).
* [[1940]] – [[Jose Ramon Agiriano]], arabar sukaldaria.
* [[1941]] – [[Mikel Dalbret]], lapurtar margolaria, [[Tunisia]]n.
* [[1943]] – [[Ildefonso Urizar|Ildefonso Urizar Azpitarte]], bizkaitar futbol arbitro ohia.
* [[1949]] – [[Juan Maria Ollora]], politikari jeltzalea eta ekonomialaria, [[Arabako Ahaldun Nagusi]] ohia.
* [[1952]] – [[Jose Luis Longaron]], gipuzkoar artista plastikoa (h. [[2019]]).
* [[1953]] – [[Francisco Mujika Garmendia]], ''Artapalo'', gipuzkoar [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAkide]] historikoa.
* [[1960]] – [[Anaje Narbaiza]], gipuzkoar euskaltzalea, sindikalista, herrigintzan eta baserri munduan errotua.
* [[1963]] – [[Pello Mariñelarena]], nafar [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAkidea]] (h. [[1993]]).
* [[1964]] – [[Pilar Rodríguez Pérez]], gipuzkoar unibertsitate-irakaslea, literatura, zinema, komunikazio eta genero ikasketetan aditua.
* [[1965]] – [[Iñaki Tejada]], bizkaitar futbolari ohi eta entrenatzailea.
* [[1971]] – [[Ane Lardi Enbil]], gipuzkoar kazetari, euskaltzale, feminista eta herri-eragilea.
* [[1972]] – [[Arturo Arbizu]], nafar pilotari ohia.
* [[1980]] – [[Vanesa Fernández]], ikus-entzunezkoen komunikazioko doktorea eta [[Euskal Herriko Unibertsitatea|EHU]]ko irakasle bizkaitarra.
* [[1988]] –
** [[Alazne Belar]], bizkaitar erizaina eta zainketa aringarrietan ikertzailea.
** [[Itxaso Paia]], bizkaitar bertsolari, bertso-irakasle, gidoilari eta aktorea.
* [[1992]] – [[Koldo Olabarri]], bizkaitar aktorea.
* [[1996]] – [[Eider Unanue]], gipuzkoar txirrindularia.
* [[1998]] – [[Itziar Ariztimuño]], bizkaitar saskibaloi jokalaria.
* [[2002]] – [[Xabier Sola]], nafar futbolaria.
* [[2008]] – [[Naia Laso]], bizkaitar skateboardlaria.
=== Mundua ===
* [[1600]] – [[Karlos I.a Ingalaterrakoa eta Eskoziakoa]], [[Ingalaterrako Erresuma|Ingalaterra]], [[Eskoziako Erresuma|Eskozia]] eta [[Irlandako Erresuma|Irlandako erregea]] (h. [[1649]]).
* [[1607]] – [[Erasmus Quellinus II.a]], flandriar margolaria eta marrazkilaria (h. [[1678]]).
* [[1617]] – [[Eustache Le Sueur]], frantziar margolaria (h. [[1655]]).
* [[1700]] – [[Jean Antoine Nollet]], frantziar fisikari eta elizgizona (h. [[1770]]).
* [[1704]] – [[Richard Pococke]], ingeles prelatu eta bidaiaria, [[antropologo]] eta [[egiptologo]]en aitzindaria (h. [[1765]]).
* [[1707]] – [[Maria Felice Tibaldi]], italiar margolaria (h. [[1770]]).
* [[1711]] – [[Mikhail Lomonosov]], errusiar idazle eta zientzialaria (h. [[1765]]).
* [[1726]] – [[Frantzisko Josef I.a Liechtensteingoa]], [[Liechtenstein]]go printzea (h. [[1781]]).
* [[1754]] – [[Pedro Romero]], espainiar zezen-hiltzailea (h. [[1839]]).
* [[1778]] – [[Charles de Salaberry]], euskal jatorriako quebectar militarra (h. [[1829]]).
* [[1805]] – [[Ferdinand Marie Lesseps]], frantziar diplomatikoa (h. [[1894]]).
* [[1828]] – [[Lakshmibai]], Indiako iparraldeko Jhansi estatuko erregina eta gudaria, [[Zipaioen matxinada]]ko pertsona esanguratsuenetakoa (h. [[1858]]).
* [[1831]] – [[James Abram Garfield]], [[Ameriketako Estatu Batuetako presidenteen zerrenda|Ameriketako Estatu Batuetako 20. Presidentea]] (h. [[1881]]).
* [[1833]] – [[Wilhelm Dilthey]], alemaniar filosofoa eta historialaria (h. [[1911]]).
* [[1840]] – [[Aleksandr Kovalevski]], errusiar biologoa eta enbriologoa (h. [[1901]]).
* [[1853]] – [[Gabriel Hanotaux]], frantziar diplomazialari, politikari eta historialaria (h. [[1944]]).
* [[1860]] – [[John-Antoine Nau]], frantsesez idazten zuen frantziar-estatubatuar idazlea (h. [[1918]]).
* [[1875]] –
** [[Hiram Bingham]], estatubatuar esploratzaile eta arkeologoa, [[Machu Picchu]]ko aztarrenak aurkitu zituena (h. [[1956]]). (h. [[1950]]).
** [[Mikhail Kalinin]], sobietar itzultzaile boltxevike eta politikaria, [[Sobietar Batasuna|Sobietar Batasuneko]] estatuburua (h. [[1946]]).
* [[1876]] – [[Tatiana Afanasieva]], ukrainar-herbeheretar matematikari eta fisikaria (h. [[1964]]).
* [[1887]] – [[James B. Sumner]], estatubatuar biokimikaria, 1946ko [[Kimikako Nobel Saria]] (h. [[1955]]).
* [[1888]] – [[José Raúl Capablanca]], kubatar xake-jokalaria (h. [[1942]]).
* [[1889]] – [[Clifton Webb]], estatubatuar aktore, dantzari eta abeslaria (h. [[1966]]).
* [[1891]] – [[Juan Yagüe]], espainiar militarra, "afrikanisten" taldearen parte izateagatik ezaguna (h. [[1952]]).
* [[1894]] – [[Américo Tomás]], [[Portugal]]go presidentea (h. [[1987]]).
* [[1896]] – [[Elias Wen]], txinatar apaiz ortodoxoa, Errusiatik kanpoko [[eliza ortodoxoa]]ren apaiz zaharrena (h. [[2007]]).
* [[1900]] –
** [[Pamela Hinkson]], anglo-irlandar eleberrigilea eta kazetaria (h. [[1982]]).
** [[Anna Seghers]], alemaniar eleberrigilea (h. [[1983]]).
* [[1904]] – [[Lippo Hertzka]], hungariar futbolari eta entrenatzailea (h. [[1951]]).
* [[1909]] –
** [[Peter Drucker]], estatubatuar kudeaketa-aditu eta idazlea (h. [[2005]]).
** [[Carlos López Moctezuma]], mexikar aktorea (h. [[1980]]).
* [[1912]] –
** [[George Emil Palade]], errumaniar-estatubatuar medikua eta biologoa, 1974ko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (h. [[2008]]).
** [[Joan Sales]], kataluniar idazlea (h. [[1983]]).
* [[1913]] – [[Ataúlfo Argenta]], espainiar pianojole eta orkestra-zuzendaria (h. [[1958]]).
* [[1915]] – [[Earl Wilbur Sutherland]], estatubatuar farmakologo eta biokimikaria, 1971ko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (h. [[1974]]).
* [[1917]] – [[Indira Gandhi]], [[India]]ko lehen ministroa (h. [[1984]]).
* [[1918]] - [[Margarita Landi]], espainiar kazetaria (h. [[2004]]).
* [[1919]] – [[Gillo Pontecorvo]], italiar zinema zuzendaria (h. [[2006]]).
* [[1920]] – [[Gene Tierney]], estatubatuar aktorea (h. [[1991]]).
* [[1922]] – [[Juri Knorozov]], sobietar hizkuntzalaria, epigrafista, etnologoa eta maiazalea (h. [[1999]]).
* [[1923]] –
** [[Robert Beauchamp]], estatubatuar margolaria (h. [[1995]]).
** [[María Isabel Chorobik de Mariani]], giza eskubideen aldeko argentinar ekintzailea (h. [[2018]]).
* [[1924]] – [[Mutesa II.a Bugandakoa]], [[Buganda]]ko erresumako erregea eta [[Uganda]]ko lehenbiziko presidentea (h. [[1969]]).
* [[1925]] – [[Zygmunt Bauman]], judu jatorriko poloniar soziologo, filosofo eta saio-idazlea (h. [[2017]]).
* [[1926]] – [[Elsa Wiezell]], paraguaitar poeta, margolaria eta irakaslea (h. [[2014]]).
* [[1928]] – [[Rupert de Larrinaga]], euskal jatorriko britainiar eskialari eta militar ohia.
* [[1932]] – [[Eleanor F. Helin]], estatubatuar astronomoa (h. [[2009]]).
* [[1933]] – [[Larry King]], estatubatuar telebista-aurkezle, irrati-aurkezle eta bozeramalea (h. [[2021]]).
* [[1934]] – [[Kurt Hamrin]], suediar futbolaria (h. [[2024]]).
* [[1936]] – [[Yuan T. Lee]], txinatar-estatubatuar kimikaria, 1986ko [[Kimikako Nobel Saria]].
* [[1937]] – [[Tamara Bunke]], ''Tania'', argentinar iraultzaile komunista eta espioia (h. [[1967]]).
* [[1938]] – [[Ted Turner]], estatubatuar negozio-gizona eta telebistako magnatea.
* [[1940]] – [[Kšumancäń Pirguž]], erzien eskubideen aldeko ekintzailea (h. [[2024]]).
* [[1941]] – [[Ivanka Khristova]], bulgariar [[pisu jaurtiketa|pisu jaurtitzailea]] (h. [[2022]]).
* [[1942]] –
** [[Calvin Klein]], estatubatuar moda-disenatzailea.
** [[Sharon Olds]], estatubatuar idazle eta poeta.
* [[1944]] –
** [[Agnes Baltsa]], greziar mezzosopranoa.
** [[Josep Maria Pou]], kataluniar aktore eta antzerki zuzendaria.
* [[1949]] –
** [[Alicia Asconeguy]], uruguaiar margolari eta artista bisuala (h. [[2020]]).
** [[Amy Gutmann]], [[Pennsylvaniako Unibertsitatea|Pennsylvaniako unibertsitateko]] presidentea, idazlea eta teorialari politikoa.
* [[1950]] – [[Keizo Imai]], japoniar futbolari ohia.
* [[1954]] –
** [[Kathleen Quinlan]], estatubatuar aktorea.
** [[Abdel Fatah al-Sisi]], [[Egipto]]ko presidentea.
* [[1959]] – [[Allison Janney]], estatubatuar aktorea.
* [[1961]] –
** [[Meg Ryan]], estatubatuar aktore eta ekoizlea.
** [[Bogdan Wenta]], poloniar eskubaloi jokalari ohia, Poloniar eskubaloiaren historiako jokalaririk hoberenetakoa.
* [[1962]] –
** [[Jodie Foster]], estatubatuar aktore, zuzendari eta zinema ekoizlea.
** [[Uxía Senlle]], galiziar abeslaria.
* [[1964]] – [[Petr Nečas]], [[Txekia]]ko lehen ministroa.
* [[1965]] – [[Laurent Blanc]], frantziar futbolari ohi eta entrenatzailea.
* [[1966]] –
** [[Shmuley Boteach]], estatubatuar errabino, idazle eta teologoa, [[Judu|judu ortodoxoa]] eta irrati-telebistetako hizlaria.
** [[Gail Devers]], estatubatuar atleta ohia, abiadura eta hesidun probetan aditua.
** [[Jason Scott Lee]], estatubatuar aktore eta borroka arteetako artista.
* [[1969]] –
** [[Ana Álvarez]], espainiar aktore eta modeloa.
** [[Richard Virenque]], frantziar txirrindulari ohia.
* [[1970]] – [[Rachael Dunlop]], ''Dr. Rachie'', australiar biokimikari, mediku ikerlari, blogari eta zientzialari eszeptikoa.
* [[1971]] – [[Toshihiro Yamaguchi]], japoniar futbolari ohia.
* [[1975]] – [[Ezequiel Mosquera]], espainiar txirrindularia.
* [[1976]] – [[Ilze Jaunalksne]], letoniar kazetaria eta idazlea.
* [[1977]] – [[Mette Frederiksen]], [[Danimarka]]ko lehen ministroa.
* [[1979]] – [[Barry Jenkins]], estatubatuar zinema zuzendari, ekoizle eta gidoigilea.
* [[1983]] –
** [[Meseret Defar]], etiopiar atleta, distantzia luzeko lasterketetan aditua.
** [[Adam Driver]], estatubatuar aktorea.
* [[1988]] - [[Gemma Humet]], kataluniar abeslaria eta piano-jotzailea.
* [[1989]] - [[Mónica Portillo]], kataluniar aktorea eta dantzaria.
* [[1990]] – [[Tatsuya Sakai]], japoniar futbolaria.
* [[1996]] –
** [[Zoe Aldcroft]], ingeles errugbilaria.
** [[Krystsina Tsimanouskaia]], bielorrusiar atleta.
== Heriotzak ==
=== Euskal Herria ===
* [[1316]] – [[Joanes I.a Nafarroakoa]], [[Nafarroako Erresuma|Nafarroa]] eta [[Frantzia]]ko erregea (j. [[1316]]).
* [[1756]] – [[Martin Elizakoetxea]], nafar elizgizona (j. [[1679]]).
* [[1825]] – [[Jose Joakin Iturbide]], [[Agustín de Iturbide|Agustín I.a]] Mexikoko enperadorearen aita, [[Murtzia]]n (j. [[1739]]).
* [[1919]] – [[Florencio Constantino]], bizkaitar [[tenor]]ra, [[Mexiko]]n (j. [[1869]]).
* [[1933]] – [[Hermenegildo Alvariño]], galiziar jatorriko eusko langile eta [[Eusko Abertzale Ekintza]]ko militantea, eraila.
* [[1935]] – [[Silverio Izagirre]], euskal herritar futbolaria (j. [[1897]]).
* [[1946]] – [[Nicanor Mutiloa e Irurita]], nafar elizgizona (j. [[1874]]).
* [[1949]] – [[Maria Mestayer]], euskal gastronomo eta sukaldaria, [[Madril]]en (j. [[1877]]).
* [[1963]] – [[Katalina Eleizegi]], euskal idazlea (j. [[1889]]).
* [[1979]] – [[Francisco Larrañaga]], ''Txikito Iraetakoa'', esku huskako gipuzkoar pilotaria (j. [[1913]]).
* [[1981]] – [[Lorenzo Albizua]], bizkaitar futbolaria (j. [[1920]]).
* [[1984]] – [[Martin Markuleta]], ''Amarako ogizaltzailea'', euskal herritar futbolari eta entrenatzailea (j. [[1907]]).
* [[1991]] – [[José Luis Duque]], bizkaitar futbolaria (j. [[1918]]).
* [[1996]] – [[Gabriel Alonso]], gipuzkoar futbolari eta entrenatzailea (j. [[1923]]).
* [[2000]] – [[Ángel García Ariño|Ángel García Ariño, ''Garcia Ariño II.a'']], esku huskako bizkaitar pilotaria (j. [[1934]]).
* [[2008]] – [[Anabel Otxoa]], bizkaitar sexologo eta dibulgatzailea, [[Mexiko Hiria]]n (j. [[1955]]).
* [[2014]] – [[Koldo Losada]], bizkaitar aktorea (j. [[1960]]).
* [[2017]] – [[Esther Arizmendi]], gipuzkoar abokatua eta legelaria, [[Madril]]en (j. [[1956]]).
* [[2018]] – [[Elena Arregui Cruz-López]], gipuzkoar arkitektoa, [[Santiago de Compostela]]n (j. [[1929]]).
=== Mundua ===
* [[496]] – [[Gelasio I.a]], [[Aita santu]]a.
* [[498]] – [[Anastasio II.a]], [[Aita santu]]a.
* [[1557]] – [[Bona Sforza Milangoa]], [[Polonia]]ko erregina ezkontidea (j. [[1494]]).
* [[1630]] – [[Johann Hermann Schein]], alemaniar musikagilea (j. [[1586]]).
* [[1659]] – [[William Lamport]], irlandar itsaslapur, soldadu, espioi eta erreboltaria.
* [[1665]] – [[Nicolas Poussin]], frantziar margolaria (j. [[1594]]).
* [[1672]] – [[Franciscus Sylvius]], alemaniar sendagilea (j. [[1614]]).
* [[1798]] – [[Theobald Wolfe Tone]], ''Wolf Tone'', irlandar independentista (j. [[1763]]).
* [[1806]] – [[Shah Alam II.a]], [[India]]ko [[mogol Inperioa|mogol enperadorea]] (j. [[1728]]).
* [[1828]] – [[Franz Schubert]], austriar musikagilea (j. [[1797]]).
* [[1850]] – [[Richard Mentor Johnson]], [[Ameriketako Estatu Batuak|Ameriketako Estatu Batuetako]] 9. presidenteordea (j. [[1780]]).
* [[1855]] – [[Mihály Vörösmarty]], hungariar idazlea (j. [[1800]]).
* [[1886]] – [[José María Posada Pereira]], galizierazko eta gaztelerazko idazlea, [[Faro de Vigo]] egunkariko sortzailea. (j. [[1817]]).
* [[1887]] – [[Emma Lazarus]], estatubatuar poeta (j. [[1849]]).
* [[1891]] – [[Gergely Csiky]], hungariar antzerkigilea eta idazlea (j. [[1842]]).
* [[1915]] – [[Joe Hill]], estatubatuar sindikalista (j. [[1879]]).
* [[1925]] – [[Henri Fayol]], frantziar meategi-ingeniaria (j. [[1841]]).
* [[1933]] – [[Louise Jopling]], ingeles margolaria, bere belaunaldiko emakume artista nabarmenetakoa (j. [[1843]]).
* [[1936]] – [[Mercedes Romero Abella]], galiziar irakasle errepublikanoa, fusilatua (j. [[1907]]).
* [[1938]] – [[Lev Xestov]], errusierazko idazlea eta filosofoa (j. [[1866]]).
* [[1942]] – [[Bruno Schulz]], judu jatorriko poloniar idazle, artista, literatura kritikari eta arte irakaslea (j. [[1892]]).
* [[1944]] – [[Ignacio Bolívar Urrutia]], espainiar naturalista eta entomologoa, Espainian Natura Zientzien bultzatzaile nagusietako bat (j. [[1850]]).
* [[1949]] – [[James Ensor]], belgikar margolaria, marrazkigilea eta grabatzailea (j. [[1860]]).
* [[1956]] – [[Victor Campbell]], britainiar marinel eta esploratzailea (j. [[1875]]).
* [[1957]] – [[Josefina Blanco]], espainiar aktorea (j. [[1878]]).
* [[1963]] – [[Carmen Amaya]], kataluniar dantzari, abeslari eta aktorea (j. [[1918]]).
* [[1967]] –
** [[Casimir Funk]], poloniar biokimikoa (j. [[1884]]).
** [[João Guimarães Rosa]], brasildar idazlea (j. [[1908]]).
* [[1975]] – [[Priscilla Fairfield Bok]], estatubatuar astronomoa (j. [[1896]]).
* [[1976]] – [[Elisa Bachofen]], argentinar ingeniaria, Hego Amerikan Ingeniaritza zibilean diplomatutako lehen emakumea (j. [[1891]]).
* [[1981]] – [[Alphonse De Waelhens]], belgikar filosofo neoeskolastikoa (j. [[1911]]).
* [[1982]] – [[Erving Goffman]], kanadar-estatubatuar soziologo eta idazlea, mikrosoziologiaren aitzindaritzat hartua (j. [[1922]]).
* [[1992]] – [[Dora Ibarburu]], euskal uruguaitar erizain eta irakaslea (j. [[1918]]).
* [[1998]] –
** [[Louis Dumont]], frantziar antropologoa (j. [[1911]]).
** [[Alan J. Pakula]], estatubatuar zinema zuzendaria, gidoigilea eta ekoizlea (j. [[1928]]).
* [[2004]] – [[John Vane]], britainiar farmakologoa, 1982ko [[Medikuntzako Nobel Saria]] (j. [[1927]]).
* [[2005]] – [[Francesco Somaini (1926-2005)|Francesco Somaini]], italiar eskultorea (j. [[1926]]).
* [[2007]] –
** [[Soledad Ortega Spottorno]], espainiar filosofoa, editorea eta irakaslea (j. [[1914]]).
** [[Magda Szabó]], hungariar idazlea, historiako hungariar eleberrigilerik onenetarikoa (j. [[1917]]).
* [[2010]] - [[Bertha Gxowa]], [[Apartheid|apartheidaren]] aurkako eta emakumearen eskubideen aldeko ekintzailea (j. [[1934]]).
* [[2011]] – [[Ömer Lütfi Akad]], turkiar zinema zuzendaria (j. [[1916]]).
* [[2012]] –
** [[Hannie Lips]], Herbeheretako telebista aurkezlea (j. [[1924]])
** [[Arkadi eta Boris Strugatski|Boris Strugatski]], errusiar idazlea, bere anaiarekin batera [[zientzia fikzio]]an aritutakoa (j. [[1933]]).
* [[2013]] – [[Frederick Sanger]], ingeles biokimikaria, 1980ko [[Kimikako Nobel Saria]] (j. [[1918]]).
* [[2014]] – [[Mike Nichols]], estatubatuar zinemagilea (j. [[1931]]).
* [[2017]] –
** [[Charles Manson]], estatubatuar kriminala, hainbat erailketa burutu zituen ''Manson Familia'' sektaren sortzailea (j. [[1934]]).
** [[Jana Novotná]], [[txekoslovakia]]r tenislaria (j. [[1968]]).
* [[2018]] – [[Apisai Ielemia]], [[Tuvalu]]ko lehen ministroa (j. [[1955]]).
* [[2019]] –
** [[Purita Campos]], kataluniar komikigile, marrazkilari eta margolaria (j. [[1937]]).
** [[D. M. Jayaratne]], [[Sri Lanka]]ko lehen ministroa (j. [[1931]]).
* [[2022]] –
** [[Greg Bear]], estatubatuar zientzia fikziozko idazlea (j. [[1951]]).
** [[Nico Fidenco]], italiar kantautorea (j. [[1933]]).
* [[2023]] –
** [[Joss Ackland]], ingeles aktorea (j. [[1928]]).
** [[Rosalynn Carter]], Ameriketako Estatu Batuetako [[Lehen Dama]] (j. [[1927]]).
** [[Colette Maze]], frantziar piano-jotzailea eta musika irakaslea (j. [[1914]]).
** [[Hannes Strydom]], hegoafrikar errugbilaria (j. [[1965]]).
** [[Sara Tavares]], portugaldar abeslaria (j. [[1978]]).
== Jaiak eta urteurrenak ==
* [[Gizonaren Nazioarteko Eguna]]
* [[Seaska (ikastolen elkartea)|Sehaska egutegiko izendegia]]: Ieltx, Ieltxu, Iria eta Iriberri.
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Hil aurkibidea}}
<center>[[Azaroaren 18]] | [[Urteko egutegia|Urteko egutegi]] | [[Azaroaren 20]]</center>
[[Kategoria:Urteko egunak]]
q47rjc5lm0bpz1wuk4pf9jq0v9waejo
Hizkuntza bakartu
0
4137
9975282
9806191
2024-11-20T14:40:34Z
Treuiller
59723
9975282
wikitext
text/x-wiki
'''Hizkuntza bakartu'''a (''hizkuntza isolatua'' ere deitua) bertze ezein hizkuntzarekiko ahaidetasun genetiko ezagunik ez duen [[hizkuntza natural]]a da. Adibidez, [[euskara]], [[ainuera]], [[buruxaski]]a eta [[japoniera]], beste hainbat eta hainbat hizkuntzaren artean, hizkuntza bakartuak dira.
Gaur egun bakartuak diren hizkuntzetatik, guztiak ez dira beti bakartuak izan: denboraren iragaitearekin bakartu dira batzuk, haien ahaide guztiak iraungita, hala nola Brasilgo [[piraha hizkuntza|pirahã hizkuntza]], [[mura hizkuntza-familia]]ko azken ahaidea baita; dokumentaturik daudenez geroztik hona, beti bakarturik izan dira, aldiz, bertze batzuk.
Hizkuntza bakartuak ez dira [[hizkuntza eraiki]]ak nahastu behar, nahiz eta hizkuntza-familia batekoak ere ez izan, artifizialki sortu dira eta ez dute [[hizkuntza natural]] gisa eboluzionatu.
== Hizkuntza bakartuen zerrenda ==
Ezagun diren hizkuntza bakartuen zerrenda da ondokoa, hizkuntzaren izena eta haren erabilgunea bildurik dituena.
{| class="wikitable"
! Hizkuntza
! Non erabilia
|-
| [[Adai hizkuntza|Adaia]]
| Ameriketako Estatu Batuetako [[Texas]]en eta [[Louisiana]]n.
|-
| [[Aikana hizkuntza|Aikaná]]
| [[Brasil]]go [[Rondônia]].
|-
| [[Alagilak hizkuntza|Alagilaka]]
| Ameriketako Estatu Batuetako [[Texas]]en eta [[Louisiana]]n.
|-
| [[Andoquea]]
| [[Kolonbia]]n eta [[Peru]]n.
|-
| [[Atakapa hizkuntza]]
| Ameriketako Estatu Batuetako [[Texas]]en eta [[Louisiana]]n.
|-
| [[Ainuera]]
| [[Japonia]] Iparreko [[Hokkaido]]n.
|-
| [[Baenan]]a
| [[Brasil]]en.
|-
| [[Beothuk hizkuntza|Beothuka]]
| [[Ternua]]n ([[Kanada]]).
|-
| [[Betoi|Betoia]]
| [[Kolonbia]]n.
|-
| [[Birale]]a ([[Ongota]])
|-
| [[Buruxaski]]a
| [[Pakistan]] Iparrean.
|-
| [[Calusa hizkuntza]]
| Ameriketako Estatu Batuetako [[Florida]]n.
|-
| [[Camsa|Camsá]]
| [[Kolonbia]]n.
|-
| [[Canichana]]
| [[Bolivia]]n.
|-
| [[Cayubaba]]
| [[Bolivia]]n.
|-
| [[Cayuse]]a
| Ameriketako Estatu Batuetako [[Oregon]]en [[Washington]]en.
|-
| [[Chimariko]]a
| Ameriketako Estatu Batuetako [[Kalifornia]]n.
|-
| [[Chitimacha]]
| Ameriketako Estatu Batuetako [[Louisiana]]n.
|-
| [[Coahuilteco]]a
| Ameriketako Estatu Batuetako [[Texas]]en eta [[Mexiko]] Ipar-Ekialdean.
|-
| [[Cofán]]a
| [[Kolonbia]]n eta [[Ekuador]]en.
|-
| [[Cotoname]]a
| Ameriketako Estatu Batuetako [[Texas]]en eta [[Mexiko]] Ipar-Ekialdean.
|-
| [[Cuitlatek]]a
| [[Mexiko]]ko [[Guerrero]]n.
|-
| [[Culle]]a
| [[Peru]]n.
|-
| [[Elamitiko]]a
| Elameko hizkuntza zena, gaurko [[Iran]]go hegomendebaldean.
|-
| [[Esselen]]a
| Ameriketako Estatu Batuetako [[Kalifornia]]n.
|-
| [[Etrusko]]a
| Italia erdi-mendebaldeko [[Etruria]] haraitzinako herriko hizkuntza zena.
|-
| [[Euskara]]
| [[Euskal Herria]]n
|-
| [[Gamela]]
| [[Brasil]]go [[Maranhão]]n.
|-
| [[Gorgotoqui]]a
| [[Bolivia]]n.
|-
| [[Haida hizkuntza]]
| Ameriketako Estatu Batuetako [[Alaska]]n eta [[Kanada]]ko [[Columbia Britainiarra|Britainiar Kolunbian]].
|-
| [[Huamoé]]a
| [[Brasil]]go [[Pernambuco]]n.
|-
| [[Huave]]a
| [[Mexiko]]ko [[Oaxaca]]n.
|-
| [[Iberiera|Iberikoa]]
| Iberiako herri zenbaitetako hizkuntza zena.
|-
| [[Irantxe hizkuntza]]
| [[Brasil]]go [[Mato Grosso]]n.
|-
| [[Itonama]]a
| [[Bolivia]]n.
|-
| [[Jalaa hizkuntza|Jalaa]]
| [[Nigeria]] Ipar-Eguzkialdeko hizkuntza.
|-
| [[Japoniera]]
| [[Japonia]]n.
|-
| [[Jotí]]a
| [[Venezuela]]n.
|-
| [[Jukaghiriko]]a
| [[Siberia]]ko iparraldean.
|-
| [[Kalto]] edo [[Nahali]]a
| Mendebaldeko [[India]]n.
|-
| [[Karankawa hizkuntza]]
| Ameriketako Estatu Batuetako [[Texas]]en.
|-
| [[Karirí]]a
| [[Brasil]]go [[Paraíba]]n, [[Pernambuco]]n, eta [[Ceará]]n.
|-
| [[Karok]]a
| Ameriketako Estatu Batuetako [[Kalifornia]]n.
|-
| [[Ket hizkuntza]]
| [[Siberia]]n, [[Jenisei]] ondoan.
|-
| [[Koayá hizkuntza]]
| [[Brasil]]go [[Rondônia]]n.
|-
| [[Konomihu hizkuntza]]
| Ameriketako Estatu Batuetako [[Kalifornia]]n.
|-
| [[Koreera|Koreanikoa]]
| [[Korea]].
|-
| [[Kukurá hizkuntza]]
| [[Brasil]]go [[Mato Grosso]]n.
|-
| [[Kutenai hizkuntza]]
| Ameriketako Estatu Batuetako [[Idaho]]n eta [[Montana]]n, eta [[Kanada]]ko [[Columbia Britaniko]]an.
|-
| [[Kwadi hizkuntza]]
|
|-
| [[Kusunda hizkuntza]]
| [[Nepal]]go hizkuntza iraungi-hurrena.
|-
| [[Laal hizkuntza]]
| .
|-
| [[Mapudungun]]a
| [[Txile]]n eta [[Argentina]]n.
|-
| [[Maratino]]a
| Ipar-ekialdeko [[Mexiko]]n.
|-
| [[Mekejir hizkuntza]] ([[Shabo hizkuntza]])
| .
|-
| [[Meroitiko]]a
| Meroeko Erresumaren hizkuntza zena, [[Sudan]]en.
|-
| [[Movima hizkuntza]]
| [[Bolivia]]n.
|-
| [[Munichi hizkuntza]]
| [[Peru]]n.
|-
| [[Nambikwarera]]
| [[Brasil]]go [[Mato Grosso]]n.
|-
| [[Naolan hizkuntza]]
| [[Mexiko]]ko [[Tamaulipas]]en.
|-
| [[Natchez hizkuntza]]
| Ameriketako Estatu Batuetako [[Mississippi]]n eta [[Louisiana]]n.
|-
| [[Natú hizkuntza]]
| [[Brasil]]go [[Pernambuco]]n.
|-
| [[Nivkh hizkuntza]] edo [[Gilyak hizkuntza]]
| [[Amur]] ibaiaren beheitian eta [[Sakhalin]] uhartean.
|-
| [[Omurano hizkuntza]]
| [[Peru]]n.
|-
| [[Otí hizkuntza]]
| [[Brasil]]go [[São Paulo]]n.
|-
| [[Pankararú hizkuntza]]
| [[Brasil]]go [[Pernambuco]]n.
|-
| [[Piraha hizkuntza|Pirahã hizkuntza]]
| [[Brasil]]en.
|-
| [[Puquina hizkuntza]]
| [[Bolivia]]n.
|-
| [[Quinigua hizkuntza]]
| [[Mexiko]] Ipar-Ekialdean.
|-
| [[Sabela hizkuntza]]
| [[Ekuador]]en eta [[Peru]]n.
|-
| [[Salinan hizkuntza]]
| Ameriketako Estatu Batuetako [[Kalifornia]]n.
|-
| [[Sandawe hizkuntza]]
| [[Tanzania]]n.
|-
| [[Seri hizkuntza]]
| [[Mexiko]]ko [[Sonora]]n.
|-
| [[Siuslaw hizkuntza]]
| Ameriketako Estatu Batuetako [[Oregon]]en.
|-
| [[Solano hizkuntza]]
| Ameriketako Estatu Batuetako [[Texas]]en eta Ipar-ekialdeko [[Mexiko]]n.
|-
| [[Sumeriera|Sumerikoa]]
| [[Sumer]]reko hizkuntza zena.
|-
| [[Taiap hizkuntza]]
|
|-
| [[Takelma hizkuntza]]
| Ameriketako Estatu Batuetako [[Oregon]]en.
|-
| [[Tarairiú hizkuntza]]
| [[Brasil]]go [[Iparraldeko Rio Grande|Rio Grande do Norten]].
|-
| [[Tarasco]]a
| [[Mexiko]]n
|-
| [[Tasmaniko]]a
| [[Tasmania]].
|-
| [[Tauxiro hizkuntza]]
| [[Peru]]n.
|-
| [[Tequiraka hizkuntza]]
| [[Peru]]n.
|-
| [[Tikunera]]
| [[Kolonbia]]n, [[Peru]]n, eta [[Brasil]]en.
|-
| [[Timucua hizkuntza]]
| Ameriketako Estatu Batuetako [[Florida]]n eta [[Georgia (AEB)|Georgian]].
|-
| [[Tonkawa hizkuntza]]
| Ameriketako Estatu Batuetako [[Texas]]en.
|-
| [[Tunica hizkuntza]]
| Ameriketako Estatu Batuetako [[Mississippi]]n, [[Louisiana]]n, eta [[Arkansas]]en.
|-
| [[Warao hizkuntza]]
| [[Guyana|Guianan]], [[Surinam]]en, eta [[Venezuela]]n.
|-
| [[Waxo hizkuntza]]
| Ameriketako Estatu Batuetako [[Kalifornia]]n eta [[Nevada]]n.
|-
| [[Xokó hizkuntza]]
| Spoken in [[Alagoas]] and [[Pernambuco]], [[Brasil]].
|-
| [[Xukurú hizkuntza]]
| [[Brasil]]go [[Pernambuco]]n eta [[Paraíba]]n.
|-
| [[Yámana hizkuntza]]
| [[Txile]]ko hegoaldean.
|-
| [[Yana hizkuntza]]
| Ameriketako Estatu Batuetako [[Kalifornia]]n.
|-
| [[Yuchi hizkuntza]]
| Ameriketako Estatu Batuetako [[Georgia (AEB)|Georgia]] eta [[Oklahoma]]n.
|-
| [[Yuracare hizkuntza]]
| [[Bolivia]]n.
|-
| [[Yuri hizkuntza]]
| [[Kolonbia]]n eta [[Brasil]]en.
|-
| [[Yurumanguí hizkuntza]]
| [[Kolonbia]]n.
|-
| [[Zuñi hizkuntza]]
| Ameriketako Estatu Batuetako [[Mexiko Berria]]n.
|}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Hizkuntza bakartuak]]
kh9mmzwispja7o6nte0trt9n3i10q9g
FreeBSD
0
4237
9975347
9295125
2024-11-20T16:12:13Z
Ikrrazu
118962
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:3|0|0 */
9975347
wikitext
text/x-wiki
{{Software infotaula
| logoa =
| izena = FreeBSD
| irudia = FreeBSD.png
| irudi-oina = FreeBSD-ren ongietorri mezua
| garatzailea = FreeBSD proiektua
| sistema eragilea =
| mota = [[Sistema eragile]]a
| lizentzia = [[BSD lizentziak#2_klausulatako_bertsioa_.28.22BSD_lizentzia_sinplifikatua.22_edo_.22FreeBSD_lizentzia.22.29|FreeBSD lizentzia]]
| bertsioa = 10.3 / [[2016]] [[Martxoaren 26|Martxoak 26]]
| euskaraz = ez
| webgunea = [http://www.freebsd.org www.freebsd.org]
}}
'''FreeBSD''' [[UNIX-moduko|Unix-moduko]] [[sistema eragile]] [[software libre|librea]] eta [[kode ireki]]koa da. [[Unix]]en ondorengoa da, eta [[BSD]] adarra, hain zuzen ere [[386BSD]] eta [[4.4BSD]] dira bere jatorriak. [[X86|Intel x86 familia]] bateragarriko [[prozesatzeko unitate zentral|prozesadoretan]] egikaritzen da, hala nola [[DEC Alpha|Alpha]], [[UltraSPARC]], [[Itanium]] eta [[AMD64]] prozesadoretan. [[PowerPC]] eta [[ARM]] arkitekturen erabilgarritasuna ere lantzen ari dira.
FreeBSDk sareratze aurreratua, eraginkortasuna, segurtasuna eta bateragarritasun eginbideak beste sistema eragileek oraindik faltan dituztenak eskaintzen ditu.
FreeBSDk jende askok oinarritzat hartzen duen [[TCP/IP eredu|TCP/IP]] softwarea barruan dauzka, [[4.4BSD]]-ren [[TCP/IP eredu|TCP/IP]] protokolo pila, internet eta sareko aplikazioentzako egokia dena.
FreeBSD Internet edo [[Intranet]] zerbitzarientzako aproposa da. Sare-zerbitzu sendoak eskaintzen ditu karga handienetan eta memoria modu eraginkorrean darabil erantzun-denbora ona mantentzeko aldi-bereko erabiltzaile-prozesu mordoentzako.
FreeBSD 17000 aplikazio inguru erabiltzeko prest dago. Haien artean: [[Apache HTTP zerbitzaria|Apache]], [[Samba]], [[MySQL]], [[OpenOffice.org]], [[KDE]], [[GNOME]], [[MPlayer]] eta abar.
FreeBSDk ports sistema dauka, iturburu-kodea bai Internet bai CD-ROM batetik jaitsi eta konpilatzeko, edozein menpekotasun barne. Eragiketa hauek guztiak erabiltzailea konturatu gabe gertatzen dira.
FreeBSD instalatzeko erraza da. FreeBSD euskarri anitzetatik instala daiteke, hala nola, CD-ROM, DVD-ROM, [[diskete]], zinta magnetiko, [[MS-DOS]] partizio, edo sare konexioaren bidez, azken hau NFS edo FTP anonimoa erabiltzen egin daitekeelarik.
FreeBSD doakoa da eta sistema osoaren iturburu-kodearekin banatzen da. FreeBSDko iturburu-kode gehiena eskura dago [[BSD lizentziak|BSD lizentzia]] estandarraren menpean.
Linuxeko kernelak erabiltzen duen [[GPL lizentzia]]rekin erkatuz, BSD lizentziak beste programak iturburu-kode barik banatzeko eskubidea onartzen du. Horrela enpresek FreeBSD kodea produktu komertzial batean erabil dezakete, haien lanaren zatiak askotan komunitatera itzultzen dituztelarik.
FreeBSD egokia da mahaigaineko aplikazio, zerbitzari, kapsulatutako aplikazio eta sistema domotikoentzat. Egun, FreeBSD zerbitzarientzako sistema eragile bat baino askoz gehiago da eta erabiltzaile arruntentzat dago zuzenduta, batez ere Windows eta [[Linux]]etik heldu berrientzat.
== Historia ==
FreeBSD proiektua 1993. urtearen hasieran hasi zen. Asmo nagusia 386BSDko garapenarekin jarraitzea izan zen. Hortaz hasieran FreeBSD Proiektuak "386BSD 0.5" eduki zuen. Urte horretan bertan, 1993ko abenduan, hain zuzen ere, FreeBSD 1.0 argitaratu zen. FreeBSD 1.0 4.3BSD-Lite sistema eragilean oinarritu zen, atal asko 386BSDtik eta Free Software Foundation-etik hartuta. Nahiko arrakastatsua izan zen 1.0 bertsio hori eta hurrengo urtean, 1994ko maiatzean, FreeBSD 1.1 argitaratua izan zen.
1994an Novell eta Berkeley Unibertsitateak "Berkeley Net/2 tape"-ri buruz zeukaten liskar legala amaitu zen akordio batera helduz. Akordio hartan Berkeley Unibertsitateak onartu behar izan zuen Net/2 sistema eragilearen zati handiak Novell-eko jabetza zirela (urte batzuk lehenago Novell-ek AT&T-ri erosi zion Net/2). Honen truke Berkeley Unibertsitateak bere 4.4BSD sistema eragilearen kodea Novell-eko jabetza izango ez zela lortu zuen eta Net/2ko erabiltzaileek 4.4BSD sistema berria erabili beharko zutela. Honek eragin handia izan zuen FreeBSD proiektuan, eta jarritako baldintza horien artean azken bertsio bat argitaratu zen: FreeBSD 1.1.5.1
FreeBSD proiektua orduan berregin behar izan zen 4.4BSD-Lite zati batzuetatik (arazo legalak zirela medio ezin zelako osorik banatu). 1994ko azaroa arte lan handia egoon zen FreeBSD 2.0 argitaratzeko. Bertsio hori instalatzeko nahiko zaila zen, baina 1995eko ekainean egonkorrago eta instalatzeko errazagoa zen FreeBSD 2.0.5 banatzen hasi zen. Urte bat geroago ISPren artean arrakastatsua izan zen FreeBSD 2.1.5 argitaratu zen, FreeBSD 2.1.x adarra bere amaierari heltzen 1997ko otsailean.
Ordutik egun arte FreeBSDko bertsio ugari argitaratu dira eta garapena hasi zenetik 20 urte baino gehiago pasatu ondoren FreeBSD 10.2 bertsioa 2015eko abuztuan argitaratuko dela aurreikusten da. Dena den, BSDko historia askoz zaharragoa da. Ezagutzen dugun software librearen eredua (kodea hartu eta hobetuta itzuli) 1979an hasi ziren egiten BSDko erabiltzaileak. Egun nahiko normala ikusten dugu baina 1979an iraultzailea izan zen. Oraindik edozein BSDko sistemaren copyright perpausa irakurriz gero hauxe ikusiko dugu:
''Copyright 1979, 1980, 1983, 1986, 1988, 1989, 1991, 1992, 1993, 1994''
''The Regents of the University of California. All rights reserved''
== Garapena ==
FreeBSDren garapena erabat publikoa da. Ardura hau hiru motako taldeek daukate:
=== Garatzaileak ===
FreeBSDk 500 garatzaile dauzka gutxi gorabehera. FreeBSDko iturburu kodea aldatzeko eskubidea daukate. Haien ardura nagusia FreeBSD ez apurtzea da kode berria sartzen denean funtzionalitate berriak gehitzeko edo laguntzaileen adabakiak frogatzean. Garatzaile gehienak boluntarioak dira, hala ere batzuk kontratatuta daude enpresa batzuengatik. Adibidez, [[Intel]]-ek garatzaile bati ordaintzen dio bere sare txartelek era egokian lan egiten dutela FreeBSDn bermatzeko. Bi urtetan behin, garatzaileek aukeratzen dute "The FreeBSD core team" garatzaile komunitatearen partaideen artean. Aukeratutako talde honek garatzaile eta beraiek sortutako taldeak (Sekuritatea, Ports sistema, Bertsioaren egileak,...) koordinatzen ditu
=== Laguntzaileak ===
FreeBSD-k milaka laguntzaile dauzka. Laguntzaile hauek ezko iturburu kode nagusia aldatzeko gaitasunik; adabakiak bidaltzen dizkiete garatzaileei, eta azken hauek onartzen edo ezesten dituzte aldaketa horiek. Normalean kalitate handiko adabaki asko bidaltzen dituen laguntzaile bati garatzaile taldean sartzeko eskatzen zaio.
=== Erabiltzaileak ===
Erabiltzaileek FreeBSD sistemak exekutatzen dituzte. FreeBSD erabiltzaileen kopurua neurtzea ia ezinezkoa da, hala ere [http://www.bsdstats.org/ BSDstats Proiektua] esfortzu handia egiten ari da zenbatu ahal izateko. Argi dago FreeBSD sistema eragilea jaitsi eta erabili dezakezula inoiz izenik eman gabe edo posta zerrendara bati posta bat bidali gabe, beraz ezinezkoa da hau jakitea. Edonola ere, Netcraft bezalako konpainiek uste dute Interneten dauden makinen artean, %10a BSD sistemetan oinarrituta daudela.
== FreeBSDn oinarritutako sistemak ==
Produktu asko (bai komertzialak bai libreak) FreeBSDren iturburu kodean daude oinarrituta, haien artean esanguratsuenak:
* [[Mac OS X]] sistema eragilea ([[OpenDarwin]] kernel proiektuarekin)
* [[DragonFly BSD]] sistema eragilea
* [[PC-BSD]] sistema eragilea
* [[Juniper]] routerrak
* [[PFSense]] suebakia
* [[m0n0wall]] suebakia
* [[FreeNAS]] biltegiratze sistema
* NAS4Free biltegiratze sistema
Enpresa ezagun askok ere FreeBSD erabiltzen dute beraien zerbitzari edo produktuetan, besteak beste:
* [[Whatsapp]] - Zerbitzariko 2 milioi konexio konkurrenteak kudeatzen ditu
* [[Netflix]] - Edukiak banatzeko
* [[NetApp]] - Bere Data ONTAP 8.x produktuan
* [[Sony]] - [[PlayStation 4]] bideo-jokoen kontsola
== Linuxekiko bateragarritasuna ==
FreeBSDk bateragarritasun bitarra eskaintzen du beste UNIX-moduko sistemekin, haien artean Linuxekin. Honela Linuxerako egindako programak exekuta daitezke, hainbat produktu komertzial barne (StarOffice, RealPlayer, Mathematica, Matlab, VMware, [[Oracle]], Doom 3, Quake 4,...). Programa hauek normalean Linux-en bezain ongi exekutatzen dira, eta kasu batzuetan Linux-en bertan baino hobeto. Dena den, Linuxeko bitar batzuk ezin dira FreeBSDn exekutatu, bateragarritasun-geruzak 2.4.2 Linux kernela erabiltzen baitu. Egun lanean ari dira 2.6 Linux kernelarekin bateragarritasuna lortzeko.
== Lizentzia ==
FreeBSD hainbat lizentziatan dago argitaratua. Kernelaren kode guztia eta berriki sortutako kode ia guztia klausula bikoitzeko [[BSD]] lizentziapean dago argitaratua. Honek edozeinen eskutan uzten du FreeBSD erabili eta banatzeko aukera. [[GNU General Public License|GPL]], [[GNU Lesser General Public License|LGPL]], [[ISC]], [[CDDL]] eta Beerware lizentziapeko zatiak ere badaude, edota klausula hirukoitz edo laukoitzeko BSD lizentziapekoak. Gainera, gailu batzuen kontrolatzaileek [[binary blob]]-a dute, esaterako Atheros HALek.
== Kanpo estekak ==
* {{en}}{{es}}{{de}}{{fr}} [http://www.freebsd.org/ FreeBSD] FreeBSD proiektuaren webgune ofiziala
* {{en}} [http://www.freebsdsoftware.org FreeBSD ports]
* {{en}} [https://web.archive.org/web/20090131224319/http://www.freebsd.nfo.sk/ Localization and various tips]
* {{en}} [https://web.archive.org/web/20100615075938/http://www.freebsdsoftware.org/freebsd-8 FreeBSD 8] FreeBSD 8 review
{{autoritate kontrola}}
{{UNIX-moduko}}
[[Kategoria:BSD]]
[[Kategoria:X86-64 sistema eragileak]]
[[Kategoria:ARM sistema eragileak]]
[[Kategoria:Konputazio plataformak]]
ip4ispeoh9wg0jn7tml6rno4kaw1u7e
Mapudungun
0
4454
9975273
9974295
2024-11-20T14:36:43Z
Treuiller
59723
9975273
wikitext
text/x-wiki
{{Hizkuntza infotaula
| izena = Maputxera
| jatorrizko izena = Mapudungun
| familiaren kolorea = Amerikarra
| hiztunak = 100.000-200.000<ref name="Zúñiga">{{erreferentzia|abizena=Zúñiga|izena=Fernando|izenburua=Mapudungun. El habla mapuche|urtea=2006|argitaletxea=Centro de Estudios Públicos|lekua=Santiago|isbn=956-7015-40-6|orrialdeak=402}}</ref>
| estatuak = [[Txile]] eta [[Argentina]]
| eskualdea = [[Araucanía eskualdea|Araucanía]] <br /> [[Biobío eskualdea|Biobío]] <br /> [[Santiagoko metropolitar eskualdea]] <br /> [[Los Ríos eskualdea|Los Ríos]] <br /> [[Los Lagos eskualdea|Los Lagos]] <br /> [[Neuquéngo probintzia|Neuquén]] <br /> [[Río Negroko probintzia|Río Negro]] <br /> [[Chubuteko probintzia|Chubut]] <br /> [[Santa Cruzko probintzia|Santa Cruz]]
| 1 familia = [[Araukaniar hizkuntzak]]
| iso2 = arn
| iso3 = arn
| mapa = Aukan kawin griffitie mapuche.jpg
}}
'''Mapudungun''' edo '''maputxe'''<ref>{{erreferentzia|url=https://www.berria.eus/estiloliburua/mundua/T#271|egilea=[[Berria]]|izenburua=Estilo Liburua|sartze-data=2019-3-2}}</ref> (''mapudungun'') [[Amerika]]ko hizkuntza isolatua da, [[maputxe]]en hizkuntza.
Egun, [[Txile]]n eta [[Argentina]]n 100.000tik gora hiztun<ref name="Zúñiga">{{erreferentzia|abizena=Zúñiga|izena=Fernando|izenburua=Mapudungun. El habla mapuche|urtea=2006|argitaletxea=Centro de Estudios Públicos|lekua=Santiago|isbn=956-7015-40-6|orrialdeak=402}}</ref><ref>"Según el último censo de 2002, la población que declara pertenecer al grupo mapuche está compuesta de 604.349 personas. Se calcula que aproximadamente el 50% de ellas habla el mapudungun con diversos grados de fluidez. Los adultos mayores son los que todavía utilizan la lengua como medio de comunicación, principalmente en el medio rural. En la mayoría de los lugares de asentamiento mapuche los niños ya no aprenden la lengua autóctona en sus hogares. Ellos asisten a escuelas que están equipadas para realizar la instrucción en español exclusivamente, con muy pocas excepciones." [[María Catrileo]]. 2005 . [https://web.archive.org/web/20150223040802/http://www.humanidades.uach.cl/documentos_linguisticos/document.php?id=86 «Revitalización de la lengua mapuche en Chile». ''Documentos Lingüísticos y Literarios'' 28: 10-17]</ref> bizi dira, gehienak Txilen. Horietatik, proportzioan, haurrak eta gazteak gutxi dira; gehienak helduak dira, transmisioa eten egin baita, batez ere hirira joan eta jatorrizko lurraldeetatik gehien sakabanatu diren familietan.
[[2013]]<nowiki/>tik, ofiziala da, gaztelaniarekin batera, [[Txile]]ko Galvarino komunitatean: bertan 9100 maputxe bizi dira<ref>{{Erreferentzia|abizena=ismael|izenburua=Galvarino es la primera comuna de Chile en establecer dos idiomas Oficiales el Mapudungún y el español|hizkuntza=es-ES|url=http://www.galvarinochile.cl/webv2/?p=9806|sartze-data=2019-02-17}}</ref>.
== Hizkuntzaren ezaugarriak ==
Tipologia aldetik, ez zaio seniderik aurkitu, eta [[Hizkuntza isolatuak|hizkuntza isolatutzat]] hartzen da<ref>{{Erreferentzia|izena=Zúñiga,|abizena=Fernando.|izenburua=Mapudungun : el habla mapuche : introducción a la lengua mapuche, con notas comparativas y un CD|argitaletxea=Centro de Estudios Públicos|data=[2006]|url=https://www.worldcat.org/oclc/75967100|isbn=9567015406|pmc=75967100|sartze-data=2019-02-17}}</ref>. [[Hizkuntza eranskari]]a da, hitz batean hainbat lema eta [[morfema]] kateatzen baititu.
=== Lexikoa ===
[[Eratorpena eta hitz-elkarketa]] ohikoak dira. Horrela, ''küdaw'' ('lana') oinarritzat hartuta, ''küdawfe'' 'langile' eta ''küdawwe'' 'lantokia' sortzen dira.
Lehen hamar zenbakiak: ''kiñe, epu, küla, meli, kechu, kayu, relqe/regle, pura, aylla, mari'';
== Hiztunen geografia ==
[[Fitxategi:Raginhmapu.png|thumb|Txileko erdialdeko maputxeak mapan islatuta (laranjaz, nekazari ingurukoak; ilunez, hiri-girokoak; zuriz, ez-maputxeak). ]]
Erabilera gune hauek ditu:
=== Txile ===
* [[Araucanía eskualdea|Araucania]]
* [[Los Lagos (Txile)|Los Lagos]]
* [[Biobío eskualdea|Biobio]]
* [[Santiagoko metropolitar eskualdea|Santiagoko metropoli-eskualdea]]
'''Txilen hizkuntzak duen estatusa:''' 1993ko Txileko 19.253 “Lege indigenak” etnia moduan aitortzen ditu maputxeak eta 28. artikuluan<ref>{{Erreferentzia|izenburua=LEY INDÍGENA 19.253|url=http://www.mapuche.info/indgen/ley-4.html|aldizkaria=www.mapuche.info|sartze-data=2019-02-13}}</ref> hizkuntza indigenak aitortu, errespetatu eta babesteko zenbait neurri biltzen ditu, baina egun maputxe hizkuntza Galvarino eta Padre Las Casas komunetan bakarrik da ofiziala (2013az geroztik). Oraindik ez da hezkuntza sistema arautu ofizialetan erabiltzen (ez murgiltze ereduan, ezta elebidunean ere), nahiz eta “irakasle tradizionalak” deritzonek aldika maputxe hizkuntza ikastetxe batzuetara joan.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Garabide|izenburua=Maputxea|hizkuntza=eu|url=http://www.garabide.eus/euskara/hizkuntza-komunitateak/maputxea|aldizkaria=Garabide|sartze-data=2019-02-13}}</ref>
=== Argentina ===
* [[Neuquéngo probintzia|Neuquen]]
* [[Río Negroko probintzia|Rio Negro]]
* [[Chubuteko probintzia|Chubut]]
'''Esaldi bat''': ''Epu pichikeche nütramlu mapudungun mew'' – Bi haur maputxe mapundungunez hitz egiten.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* [https://web.archive.org/web/20070929005949/http://www.mapudungun.cl/ Mapudungun webgunea]
* [https://web.archive.org/web/20061022224037/http://www.uctemuco.cl/diccionario/ Maputxe-Gaztelera-Ingelesa hiztegia]
* [http://www.garabide.eus/euskara/albisteak/antza-lehen-ez-zuten-nahi-txiletarrek-mapudungun-ikas-zezaten Mapudungunaren berrekuratzeaz Txilen (artikulua)]
* [https://www.youtube.com/watch?reload=9&v=m-v0ePZvEug Mai da bai (eta ezetzik ez dago) - Bideoaren laburpena (euskarazko azpitituluekin)]
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Latinoamerikako kultura]]
[[Kategoria:Amerindiarren kultura]]
[[Kategoria:Hizkuntza bakartuak]]
[[Kategoria:Eremu urriko hizkuntzak]]
[[Kategoria:Argentinako hizkuntzak]]
[[Kategoria:Txileko hizkuntzak]]
kko75bzc06w293gpj6oagu53lg0yuuc
Oñati
0
6495
9976090
9974509
2024-11-21T10:55:35Z
Iñazio Irizar
69454
Artikulua osatzen
9976090
wikitext
text/x-wiki
{{Gipuzkoako udalerri infotaula
| izena = Oñati
| nongo = Oñatiko
| irudia = Oñati Aloñatik corrected.jpg
| irudiaren testua = Oñati [[Aloña]]tik.
| garaiera = 175-1.360 (230 [[Oñatiko udaletxea|udaletxean]])
| distantzia = 68
|webgunea=www.onati.eus|alkatea=Izaro Elorza Arregi|biztanleria=12497}}
'''Oñati''' [[Gipuzkoa]]ko hego-mendebaldeko [[udalerri]] bat da, [[Debagoiena]] eskualdekoa. 11.549 biztanle zituen 2024ko azaroan. Gipuzkoako herririk handiena da hedaduraren aldetik, 108,2 kilometro koadroko azalerarekin. <ref>{{erreferentzia|izenburua=«Oñati»|argitaletxea=Oñatiko udala|url=https://www.xn--oati-gqa.eus/eu/onati}}</ref>. Herriguneak maila handiko monumentu asko ditu, batez ere [[Pizkundea|Pizkundekoak]] eta [[Barrokoa]]k. Han dago [[Oñatiko Unibertsitatea|Sancti Spiritus Unibertsitatea]], berariaz unibertsitate izateko eraiki zen eraikin platereskoa.<ref>{{erreferentzia|abizena=Fornells Angelats, Montserrat|urtea=1995|izenburua=La Universidad de Oñati y el Renacimiento|argitaletxea=Gipuzkoako Foru Aldundia. Hirigintza eta Arkitektura Departamentua|orrialdea=21|ISBN=84-7907-151-6..|hizkuntza=Es}}</ref> Herrigunetik kanpo [[Aizkorri]]ren magalean dago [[Arantzazuko santutegia]], Gipuzkoako zaindaria den Arantzazuko Ama Birjinaren omenez eraikia, [[Euskal Herria|Euskal Herriko]] XX. mendearen erdialdeko lan [[arkitektura|arkitektoniko]]-[[arte|artistiko]] osoena.<ref>{{erreferentzia|abizena=de Anasagasti, Fray Pedro|urtea=1975|izenburua=Aránzazu|argitaletxea=Guipúzcoa: Editorial Franciscana Aránzazu|orrialdeak=57-61|ISBN=84-7240-086-7.|hizkuntza=En}}</ref> Oñatiarrek ''txantxiku'' («[[igel]]») ezizen herrikoia dute.<ref>{{erreferentzia|abizena=Zumalde, Iñaki,|urtea=1957|izenburua=Historia de Oñate, San Sebastián|argitaletxea=Diputación Provincial de Gipuzkoa|orrialdeak=12, 359-362|hizkuntza=Es}}</ref><ref>{{erreferentzia|abizena=Ugarte, Felix Mari|urtea=1976|izenburua=¿Txantxiku, rana o sapo?|argitaletxea=Boletín de la Biblioteca Municipal de Oñate, Ayuntamiento de Oñate|orrialdeak=11-15|hizkuntza=Es}}</ref>
Oñatiko ezaugarririk nagusienetako bat bere izaera unibertsitarioa da. [[Rodrigo Mercado Zuatzola|Rodrigo Merkado Zuatzola]]<nowiki/>k 1545ean Sancti Spiritus Unibertsitatea eraiki zuen, bere jarduera 1901raino iraun zuena.<ref>{{erreferentzia|abizena=R. P. José A. Lizarralde. O.F.M.|urtea=1930|izenburua=Historia de la Universidad de Sancti Spiritus de Oñate|argitaletxea=Convento de San Francisco de Tolosa|orrialdeak=3-4|hizkuntza=Es}}</ref> Eta tradizioari jarraituz, kooperatiben sortzailea izan zen [[Jose Maria Arizmendiarrieta|Don Jose Maria Arizmendiarrieta]]<nowiki/>k 1960an gaur egun [[Mondragon Unibertsitatea]]<nowiki/>ren barnean dagoen Enpresagintza Fakultatea sortu zuen.<ref>{{erreferentzia|abizena=Irizar, Iñazio; MacLeod, Greg|urtea=2010|izenburua=32 claves empresariales de Mondragon|argitaletxea=Garaia P.T.|orrialdea=101|ISBN=LG. SS-10-2010|hizkuntza=Es}}</ref>
Eta bigarren ezaugarria erdi arotik Oñatin [[industria]]<nowiki/>k izan duen garrantzia da, hasieran [[burdina]]<nowiki/>ren arloan eta ibai ondoko olen bidez, eta XIX. mendetik hona [[enpresa]] [[kapitalista]] zein kooperatiben eraginez.<ref>{{erreferentzia|abizena=Garai Letamendi, Garbiñe|urtea=1987|izenburua=Oñatiko industrializazioaren lehenengo urratsak (1860-1936)|argitaletxea=Deustuko Unibertsitatea|orrialdeak=11-19}}</ref> Izan ere, 2024an atzerrian filialak dituzten enpresa sendoak daude, gehienak metal mekanika arlokoak, hala nola Garay SA, [[ULMA Taldea|ULMA taldea]] K.E., Natra Oñati SA, ONNERA Group K.E., Lana K.E, etab.<ref>{{erreferentzia|abizena=2024|urtea=|izenburua=Kooperatibak. Elkarrekin lanean aurrera askotariko sektoreetan|argitaletxea=Goiena Aldizkaria|url=https://goiena.eus/debagoiena/1730302895350-kooperatibismoa-debagoienetik-bultzada-jaso-eta-eskualdea-indartu}}</ref> Horrela, 2015ean 10.000 biztanletik gorako Espainiako langabezia txikienaren herria izan zen.<ref>{{erreferentzia|abizena=Hernández, María Jesús|urtea=2015|izenburua=El pueblo con menos paro|argitaletxea=Cambio 16 – Economía y Finanzas.|hizkuntza=Es|url=https://www.cambio16.com/el-pueblo-con-menos-paro/}}</ref>
== Geografia ==
=== Inguru naturala ===
Udalerria ingurune menditsuan dago, eta [[Aizkorriko mendilerroa|Aizkorri]], [[Aloña]], [[Zaraiako mendilerroa|Zaraia]] eta [[Elgeako mendilerroa|Elgeako]] mendilerroek mugatzen dute. Iturburua bertan duen [[Oñati (ibaia)|Oñati ibaia]] Debaren ibaiadar nagusienetakoa da.<ref>{{erreferentzia|izena=Iñazio|abizena=Irizar|urtea=2001|izenburua=Aloña mendikatea eta gurutzearen mendeurrena|argitaletxea=Oñatiko udala|orrialdeak=218|ISBN=L.G.: SS-1262/01}}</ref>
=== Mugakideak ===
Iparraldean [[Bergara]] eta [[Antzuola]]; hegoaldean [[Barrundia]] eta [[Donemiliaga]], ([[Araba]]); ekialdean [[Legazpi]]; eta mendebaldean [[Arrasate]] eta [[Aretxabaleta]].
=== Auzoak ===
Herriguneaz gain, beste 16 baserri-auzo ere ditu: [[Arantzazu (Oñati)|Arantzazu]], [[Araotz]], [[Uribarri (Oñati)|Uribarri]], [[Lezesarri]], [[Urrexola]], [[Murgia (Oñati)|Murgia]], [[Olabarrieta (Oñati)|Olabarrieta]], [[Berezao]], [[Garagaltza]], [[Goribar]], [[Zañartu]], [[Torreauzo]], [[Garibai]], [[Santxolopetegi]], [[Zubillaga (Oñati)|Zubillaga]] eta [[Larraña]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Oñati — Oñatiko udala|url=https://www.xn--oati-gqa.eus/eu/onati|aldizkaria=www.xn--oati-gqa.eus|sartze-data=2021-01-13}}</ref>.
Bi auzo hauetarik historikoki [[Elizate|elizate]] izena dute Urrexolak eta Araotzek.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Oñatiko elizateak|hizkuntza=eu|url=https://www.turismodebagoiena.eus/eu/zer-egin/onatiko-elizateak/|aldizkaria=Turismo Debagoiena|sartze-data=2024-03-16}}</ref> Era berean, Araotzek hainbat auzune ditu: [[Elizondo (Araotz)|Elizondo]], [[Ugaran (Oñati)|Ugaran]], [[Jausoro (Oñati)|Jausoro]], [[Zubia (Oñati)|Zubia]], [[Madina (Oñati)|Madina]] edo Maiña, [[Araotz Urruti]] edo Aratzurti, [[Agerre (Oñati)|Agerre]], [[Aizkorbe (Oñati)|Aizkorbe]], [[Uriarte (Oñati)|Uriarte]] eta [[Gerneta]].
<gallery>
Fitxategi:Elizondo_Araozko_herrigunea.jpg|Araotz.
Fitxategi:Zañartu.jpg|Zañartu.
Fitxategi:Urrexola.jpg|Urrexola.
Fitxategi:Araotz-210304-61.jpg|Murgia.
</gallery>
== Historia ==
{{Sakontzeko|Oñatiko Jaurerria}}
=== Erdi Aroa ===
Oñati mende luzez jaurerri ''burujabea'' izan zen, eta gero konderria, 1845 arte ez baitzen Gipuzkoan sartu.
Ez dago Oñatiko oraingo hirigune historikoaren ezarpenaren jatorria doitasunez zehazten duen agiririk. Nahiz eta bibliografiak jatorri goiztiarra baiesten duen, dela Oñatiko antzinako gunearena, dela hango [[Gebara (leinua)|Gebara]] etxearena —ustez 1149koa den agiri baten aipamena errepikatzen da, eta haren bidez Ladron Eneko kondeak, Gebara eta Oñati etxeko jaunak, bere ondasun guztien dohaintza egin zion bere semeari—, gaur badakigu testu horren ustezko antzinatasuna ez dela egiazkoa.
Dena dela, zentzuzkoa dirudi hirigunearen jatorria [[San Migel eliza (Oñati)|San Migel elizaren]] inguruan kokatzeak. Eliza horren lehenengo erreferentzia dokumentalak 1200ra garamatza, urte horretan Juan de Prejanok, [[Calahorra]]ko apezpikuak, bere aurrekoak «''Ecclesiam sancti michaeli de Onati''» elizari emandako induljentzia batzuk berretsi baitzituen.
Oñatik berezitasun bat ere bazuen, jaurgoko udalerri gutxietako bat zelako, nahiz eta gero konderri izatera pasa zen (XIII. mendeko dokumentu batzuen arabera, titulu hori [[Gebara (leinua)|gebaratarrek]] erabiltzen zuten, geroago Oñatiko konde izan zirenek). Gebaratarrek [[Gaztelako Erresuma|Gaztelako]] erregeak emandako eskubide eta pribilegio batzuk zeuzkaten, eta haien bidez, [[Botere judizial|botere judizial,]] politiko, ekonomiko eta erlijiosoa kontrolatzen zuten. Oñatiko biztanleek etengabe egin zituzten saioak jaunaren boteretik askatzeko. 1338an hasi ziren eta [[Gipuzkoa]]rekiko anexioa 1540an eskatu zen arren, lotura hori ez zen 1845 arte behin betiko gauzatu.<ref>{{erreferentzia|izena=Iñazio|abizena=Irizar|urtea=2002|izenburua=Oñatiko anexiñua|argitaletxea=Olaitturi K.E.|orrialdeak=173|ISBN=84-921814-2-7}}</ref>
=== Izurri atlantikoa ===
1597 eta 1598ko udak gogorrak izan ziren Oñatin. Urte horietan kostatik sartu zen [[Izurri Atlantikoa|Izurri atlantikoa]] herrira iritsi zen, eta 1.200 pertsona inguru hil zituela kalkulatzen da. Gainera, denbora horretan inguruko herrietatik isolatuta egon zen, bizirauteko beharrezkoa zen garirik gabe, eta gaixotzeko beldurrez ziren askok mendira jo zuten, aziendak hiltzen utzita edo zuhaitzetako fruituak jaso gabe. Goseak, izurriarekin batera, biztanleriaren herena inguru hil zituen. [[Arantzazuko Santutegia]]k ere egoera gogorra izan zuen, heriotzaz gain ez baitzuen bizirauteko nahiko janari lortzen<ref>{{Erreferentzia|abizena=Azpiazu|izena=José Antonio|izenburua=Esa enfermedad tan negra : la peste que asoló Euskal Herria (1597-1600)|argitaletxea=Ttarttalo|data=2011|url=https://www.worldcat.org/oclc/743393897|isbn=978-84-9843-316-6|pmc=743393897|sartze-data=2021-01-31}}</ref>.
[[Fitxategi:Tomás Zumalacárregui (portrait).jpg|thumb|[[Tomas Zumalakarregi]] jenerala.]]
=== XVI. mendetik gaurdaino ===
'''- 1836-1839:''' '''Euskal Herrian [[Lehen Karlistaldia|Lehen Karlistaldiak]] amaiera "''[[Bergarako besarkada|Oñatiko ituna]]''"''' ezarriz izan zuen. Hainbat negoziaketen ondoren, [[Lazarraga dorrea eta jauregia (Oñati)|Lazarraga jauregian]] 1839.eko abuztuaren 29an, hamar ataleko ituna sinatu zuten, karlisten aldetik Iturbe eta Egia jeneralek eta liberalen aldetik [[Baldomero Espartero]]<nowiki/>k. Handik bi egunera armada bietako hainbat batailoi [[Bergara]]<nowiki/>n batu ziren, eta bertan Espartero eta [[Rafael Maroto]] jeneralek "''[[Bergarako besarkada]]''"rekin eszenifikatu zuten Lehen Karlistaldiaren amaiera.<ref>{{erreferentzia|abizena=Irizar, Iñazio|urtea=2019|izenburua=1839ko Oñatiko ituna Lehen Karlistaldian|argitaletxea=Olaitturri Kultur Elkartea|url=https://olaitturri.blogspot.com/search/label/11-%20O%C3%B1atiko%20ituna%20Lehen%20karlistaldian}}</ref>
'''- 1845:''' '''[[Gipuzkoa]]<nowiki/>ko probintzian sartzea''': Oñati urtero gonbidatzen zuten [[Gipuzkoako Batzar Nagusiak|Gipuzkoako Batzar Nagusi]]<nowiki/>ko batzarretara, eta 1845ko abuztuan Ordizian izan zen bileran sei ordezkariko komisio bat joan zen, Bixente Artazkotz buru zela. Baldintzok konako hauek izan ziren:
* 1. [[Ormaiztegi]]<nowiki/>tik [[Gatzaga]]<nowiki/>ra zabaltzekotan zen erregebideak probintziaren gain joan behar zuela. Bi urteren epe barruan egin behar zen bide hori [[Udana]]<nowiki/>tik behera etorriko zen, eta herri barrutik pasatu ondoren, [[Elorregi|San Prudentzio]]<nowiki/>ko bide gurutzeraino ailegatu.
* 2. Probintziak, duela gutxi arte [[Sancti Spiritus Unibertsitatea]] zenari eta Karlistaldiaren ondoren zoritxarrez institutu moduan zegoenari, urtero 20.000 errealen bidez lagunduko zion.
* 3. Egunen batean institutu hori berriz unibertsitate bihurtuko balitz, laguntza hori neurri egokian gehitu beharko litzateke.<ref>{{erreferentzia|abizena=Zumalde, Iñaki|urtea=1996|izenburua=Oñati eta Gipuzkoaren bategitea 1845. Transcripción de la escritura de unión e incorporación de Oñati a la provincia de Gipuzkoa|argitaletxea=Oñatiko Udala eta Eusko Ikaskuntza|orrialdeak=139-140|ISBN=84-89516- 18-9|hizkuntza=Es}}</ref>
Eragozpenik gabe onartuak izan zirenez, aurrerantzean Oñati probintziako partaide izan zen gauza eta kontu guztietarako, inguruko herrien maila berean.<ref>{{erreferentzia|abizena=Irizar, Iñazio|urtea=2011|izenburua=Anexioa|argitaletxea=Olaitturri Kultur Elkartea|url=https://olaitturri.blogspot.com/search/label/03-%20%22Anexioa%22}}</ref><ref>{{erreferentzia|abizena=Elortza, Jerardo|urtea=1996|izenburua=Oñati eta Gipuzkoaren bategitea 1845. Unibertsitate mailako ikasketak|argitaletxea=Oñatiko Udala eta Eusko Ikaskuntza|orrialdeak=37-40|ISBN=84-89516- 18-9}}</ref>
'''- 1872-1876:''' '''[[Bigarren Karlistaldia]] eta Monetaren Errege Etxea'''. Bigarren Karlistaldian (Euskal Herriaz kanpora sarritan Hirugarren Karlistaldia deitua) [[Karlos Maria Borboi Austria-Estekoa|Karlos VII]]. erregegaiak gorte “ibiltari” antolatu zuen, horietako bat [[Lazarraga dorrea eta jauregia (Oñati)|Lazarraga jauregia]] izanik. Oñatiko alkate Kornelio Garai [[Liberalismo|liberal]] sutsua zenez, 1873an bere Garai pospolo fabrika itxi eta Donostiara joan zen bizitzera. Karlos VII.a estatu paralelo bat eratzen saiatu zen, bost "ministerio" sortuz: Guda, Kanpo-Harremanak eta Estatua eta Grazia, Justizia eta Ogasuna, hainbat erakunde eta baliabide propioekin, hala nola Kode Penala, Auzitegi Gorena, Aduanak eta Posta zerbitzua.<ref>{{erreferentzia|abizena=Ferrer, Melchor.|urtea=1979|izenburua=Historia del tradicionalismo español|hizkuntza=Es}}</ref> Ondorioz, Oñatik bi eratako aldaketak izan zuen:
* [[Lehen Karlistaldia|Lehen Karlistaldiar]]<nowiki/>en garaitik [[Sancti Spiritus Unibertsitatea]]<nowiki/>k bere maila galdua zuelako, Karlos VII.a [[Euskal Herria|Euskal Herri]] osorako Unibertsitate berri bat eratzen hasi zen, Oñatikoa ardatz hartuz,<ref>{{erreferentzia|abizena=Estornes Lasa, Jose|urtea=1970|izenburua=Los Vascos y la Universidad|argitaletxea=Ed. Auñamendi, San Sebastián|orrialdeak=39-41|ISBN=DL SS. 522-68..|hizkuntza=Es}}</ref>
* Hutsik geratu zen Garai fabrikan eraikinean eta bertako makineria erabiliz ipini zuen txanpon-fabrika. Bertan egin zituzten zilarrezko eta kobrezko txanpon karlistak, honako inskripzioarekin “Monetaren Errege Etxea - Oñati - 1875.eko urria” (''Real Casa de la Moneda - Oñate - Octubre de 1875)''.<ref>{{erreferentzia|abizena=Azpiazu Elorza, José Antonio; Creixell Garay, José Luis|urtea=2016|izenburua=Los Garay. Una saga industrial en Oñati durante 150 años|argitaletxea=Juan Garairen Semeak SA|orrialdea=58|hizkuntza=Es}}</ref><ref>{{erreferentzia|abizena=Garai Letamendi, Garbiñe|urtea=1987|izenburua=Oñatiko industrializazioaren lehenengo urratsak (1860-1936)|argitaletxea=Deustuko Unibertsitatea|orrialdea=79}}</ref>
[[Fitxategi:Garay aretoa.jpg|thumb|280x280px|Garai fabrikan 900 pertsonentzat prestatutako Areto Nagusia.]]
'''- 1918:''' '''[[Eusko Ikaskuntza]]<nowiki/>ren eta [[Euskaltzaindia]]<nowiki/>ren sorrera.''' 1918an Gipuzkoako Aldundiak, Oñatin euskal ikasketei buruzko kongresu bat egiteko deia luzatu zuen. Eta Araba, Bizkaia, Gipuzkoa eta Nafarroako Aldundien patronatuek 1918ko irailaren 1etik 8ra Eusko Ikaskuntzaren I. Kongresura deitu zuten,<ref>{{erreferentzia|abizena=Douglass William A|urtea=1999|izenburua=Basque Cultural Studies|argitaletxea=Basque Studies Program, University of Nevada|orrialdea=277|ISBN=978-1877802034..|hizkuntza=En}}</ref> Sancti Spiritus Unibertsitatean egiteko.<ref>{{erreferentzia|izenburua=Resurreccion Maria Azkue, Euskaltzain osoa. Hildako euskaltzain osoak..|argitaletxea=Euskaltzaindia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/euskaltzaindia/euskaltzainak/hildakoak/osoak/6340-resurreccion-maria-azkue}}</ref>
Partehartzaile gehienak herriko etxe partikularretan hartu zuten ostatu, eta Sancti Spiritusen aretorik ez zegoenez 900 pertsonentzat, Garai fabrikako pabiloi nagusitik makinak kendu eta kongresuko Areto Nagusia izateko prestatu zuten, hasiera eta amaiera ekitaldi nagusiak egiteko.<ref>{{erreferentzia|urtea=1920|izenburua=Crónica general del Primer Congreso de Estudios Vascos|argitaletxea=Euskalerriaren Alde aldizkaria. Donostia|orrialdeak=21-25|hizkuntza=Es}}</ref> Kongresua antolatzerakoan 200 partehartzailera ailegatuz gero arrakastatsua izango zela zioten. Azkenean bakarkako 783 kongresu-kidek ordaindu zuten matrikula, gehi 96 babeslek, horien artean 67 udaleko ordezkarik. Han egon ziren baita 54 txostengile eta hainbat gotzain. Eta lau [[Ahaldun nagusi|Ahaldun Nagusi]]<nowiki/>ak mikelete, forale, miñoi, mazolan, danbolintero eta musikoekin joan ziren.<ref>{{erreferentzia|urtea=1920|izenburua=Crónica general del Primer Congreso de Estudios Vascos|argitaletxea=Euskalerriaren Alde aldizkaria. Donostia,|orrialdea=26|hizkuntza=Es}}</ref>
Oñatiko alkateak euskaraz eman zien ongi etorria bildutakoei, ondoren Gipuzkoako Aldundiko presidentea aritu zen, gero [[Gasteiz]]<nowiki/>ko eta [[Baiona]]<nowiki/>ko gotzainak, eta amaieran [[Alfontso XIII.a Borboikoa (Espainia)|Alfontso XIII]] Espainiako erregeak hitzaldi enpatiko batekin inauguratu zuen Kongresua.<ref>{{erreferentzia|izenburua=Crónica general del Primer Congreso de Estudios Vascos|argitaletxea=Euskalerriaren Alde aldizkaria. Donostia|orrialdeak=26-29|hizkuntza=Es}}</ref>
'''- 1953:''' '''[[Ziklo-kroseko Munduko Txapelketa|Ziklo-kroseko munduko txapelketa]]:''' Lehen edizioa 1950 urtean [[Paris]]<nowiki/>en izan zen. Garia hartan Oñatin elkarte bakarra zegoen, 1927an sortutako “''Txantxiku txoko''” izenekoa, eta kirolean zein kulturan dinamismo handia zuen.<ref>{{erreferentzia|izenburua=Txantxiku Txoko Elkartea|url=https://www.xn--oatiekintzakomunitarioa-shc.eus/es/entidad/868fa983-8905-49c5-ac3a-4a496fe1108e}}</ref> 1949an [[Aloña Mendi Kirol Elkartea|Aloña Mendi]] futbol taldea sortu zen, eta Parisen egindako edizioak zuzendaritzakoen arreta erakarri zuen. Helburu horren atzetik, hurrengo urteetan inguruko eta nazioarteko hainbat txirrindularitza txapelketa eratu zuten, [[Txirrindularitzaren Nazioarteko Batasuna]]<nowiki/>ri antolakuntza ahalmena erakusteko. Horrela, 1951an [[Luxenburgo]]<nowiki/>n eta 1952an [[Geneva]]<nowiki/>n egin ondoren, 1953an Oñati antolatu zen arrakasta handiz, [[Jean Robic]] frantziarra izan zela irabazlea.<ref>{{erreferentzia|abizena=Irizar, Iñazio|urtea=2001|izenburua=Aloña Mendi Kirol Elkartea. 50. urteurrena 1949-1999|argitaletxea=Aloña Mendi K.E.|orrialdeak=122-129|ISBN=D.L.SS 451/2000}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=Ziklo-kroseko munduko txapelketa|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Ziklo-kroseko_Munduko_Txapelketa}}</ref>
== Egitura ==
=== '''Gizarte zerbitzuak''': ===
* San Martin egoitza<ref>https://www.oñati.eus/eu/udal-zerbitzuak</ref>, Pake Leku Elkartea<ref>{{erreferentzia|izenburua=Pake Leku Jubilatuen Elkartea|url=https://www.xn--oatiekintzakomunitarioa-shc.eus/es/entidad/7d177a3d-d172-481d-b79a-730d66445ca1}}</ref>, Lagun Leku Elkartea<ref>{{erreferentzia|izenburua=Lagun Leku Elkartea|url=https://www.xn--oatiekintzakomunitarioa-shc.eus/es/entidad/4c7c855b-b697-4c67-b8e4-ec5534259f72}}</ref>
=== Hezkuntza ===
* '''Arautua:''' [[Mondragon Unibertsitate]]<nowiki/>ko Enpresagintza Fakultatea Koop. E.<ref>{{erreferentzia|izenburua=https://www.mondragon.edu/eu/enpresagintza-fakultatea|url=https://www.mondragon.edu/eu/enpresagintza-fakultatea}}</ref>, Txantxiku Ikastola, Koop. E.<ref>{{erreferentzia|izenburua=Txantxiku ikastola|url=https://txantxikuikastola.eus/}}</ref>, Urgain Eskola <ref>{{erreferentzia|izenburua=Urgain Eskola|url=http://urgain.eus/}}</ref>, Elkar Hezi Ikastetxea<ref>{{erreferentzia|izenburua=Elkar Hezi Ikastetxea|url=https://elkarhezi.eus/}}</ref>
* '''Ez arautua:''' [https://jazpiazumusikaeskola.com/ Jose de Azpiazu Musika Eskola]<ref>{{erreferentzia|izenburua=Jose de Azpiazu Musika Eskola|url=https://jazpiazumusikaeskola.com/}}</ref>, Bedita Larrakoetxea Udal Euskaltegia<ref>https://www.oñati.eus/eu/udal-zerbitzuak/euskara-eta-hezkuntza/bedita-larrakoetxea-udal-euskaltegia</ref>, Natur eskola<ref>http://natureskola.eus/</ref>, Jabetze Eskola<ref>{{erreferentzia|izenburua=Jabetze Eskola|url=https://www.xn--oati-gqa.eus/eu/udala/zerbitzuak/jabetze-eskola}}</ref>
=== '''Kultura:''' ===
* '''Herrikoia:''' Oñatz Kultur Elkartea eta Oñatz dantza taldea<ref>{{erreferentzia|urtea=1974|izenburua=Oñatz Dantza Taldea|url=https://www.xn--oatiekintzakomunitarioa-shc.eus/es/entidad/6a80f264-a2f6-4788-82e8-0894f08ac227}}</ref>, Olaiturri Kultur Elkartea<ref>{{erreferentzia|urtea=1977|izenburua=Olaitturri Kultur Elkartea|url=https://www.xn--oatiekintzakomunitarioa-shc.eus/es/entidad/6a80f264-a2f6-4788-82e8-0894f08ac227}}</ref>, Artixa Kultur Elkartea<ref>{{erreferentzia|urtea=2014|izenburua=Artixa Kultur Elkartea|url=https://www.xn--oatiekintzakomunitarioa-shc.eus/es/entidad/cad04a6a-ed2f-4813-905e-71df9c860b7b}}</ref>.
* '''Udalak antolatuta''': Kultur Etxea, Liburutegia, Santa Ana antzokia, Arrikrutz interpretazio gunea, San Migel Errota Interpretazio Gunea, Gaztelekua, Ludoteka<ref>{{erreferentzia|izenburua=Udal Zerbitzuak|argitaletxea=Oñatiko Udala|url=https://web.archive.org/web/20201105120040/https://www.o%C3%B1ati.eus/eu/udal-zerbitzuak}}</ref>
=== Kirola ===
* '''Elkarteak:''' [[Aloña Mendi Kirol Elkartea|Aloña Mendi Kirol Elkartea (]][[Mendizaletasun|alpinismo]], [[atletismo]], [[Saskibaloi|saskibaloia]], [[Eskubaloi|eskubaloia]], [[txirrindularitza]], [[negu kirolak]], [[espeleologia]], [[Areto-futbol|areto futbola]], [[kirol]]-[[Gimnastika|gimnasia]], [[karate]], [[Kenpo kai|kenpo]], [[igeriketa]], [[pilota]], eta [[Triatloi|triatloia]].)<ref>{{erreferentzia|izenburua=Aloña Mendi Kirol Elkartea|url=https://www.xn--aloamendi-n6a.eus/}}</ref>, Atxintxika Taldea, Bizi Hadi Kirol Talde inklusiboa,<ref>{{erreferentzia|abizena=Arana Begiristain, Goiatz|urtea=2024|izenburua=Bizi Hadi kirol talde inklusiboa|argitaletxea=Goiena|url=https://goiena.eus/oinati/1731777413517-bizi-hadi-kirol-talde-inklusiboa-aurkeztu-dute-onatin}}</ref>
* '''Azpiegiturak:''' [https://zubikoakiroldegia.xn--oati-gqa.eus/ Zubikoa kiroldegia]<ref>{{erreferentzia|izenburua=Zubikoa Kiroldegia|url=https://zubikoakiroldegia.xn--oati-gqa.eus/}}</ref>, Azkoagain futbol zelaia, Larrañako futbol zelaia, Larrañako pilotalekua<ref>https://www.xn--oati-gqa.eus/eu/udala/sailak/kirolak/</ref>
=== Energia: ===
* [[Oñatiko Ur Jauziak]]<ref>{{erreferentzia|izenburua=Oñatiko Ur Jauziak|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/O%C3%B1atiko_Ur_Jauziak}}</ref>
* [[Elgeako parke eolikoa|Elgeako Parke Eolikoa]]<ref>{{erreferentzia|izenburua=Elgeako parke eolikoa|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Elgeako_parke_eolikoa}}</ref>
== Hirigintza ==
[[Fitxategi:Oñate - Universidad Sancti Spiritus 8.jpg|thumb|250px|[[Oñatiko Unibertsitatea]].]]
Hirigunea monumentu multzo berezia da, ibarreko erdialdean kokatua, eta morfologia berezia eta perimetro zehaztua dituena. Gunearen egiturapena ''barrendik'' egiten da, denborarekin erantsiz joan diren bideen arabera. Jatorrizko gunea XIII. mendekoa da, eta inguru horretan itxuratzen da: Kale Zaharreko zati bat —San Migel elizaren ondoan igarotzen da, eta Errege Bideak Oñatitik pasatzean egiten duen trazatua markatuz—, San Anton kalea, Santa Marina enparantza eta Mendiko kalea, hau dena [[Zumeltzegi dorrea|Zumeltzegi muinoaren]] inguruan, Arranoaitz errekaren eskuineko ertzean, Santa Marina izan ezik.<ref>{{erreferentzia|abizena=Zumalde, Iñaki|urtea=1970|izenburua=Oñate|argitaletxea=Caja de Ahorros Municipal de San Sebastián|orrialdea=|orrialdeak=33-42|ISBN=D.L.S.S.103/70|hizkuntza=Es}}</ref>
[[Fitxategi:Oñate - Ayuntamiento 2.jpg|thumb|250px|[[Oñatiko udaletxea|Udaletxea]], barrokoa]]
XIII. mendearen amaieran edo XIV. mendearen hasieran zabalgunea sortu zen, hiriaren hiri bilbea beste aldera zabaldu, eta banaketa eta okupazioko modu ordenatu bat ezarri. Bat dator Kale Barriarekin eta Atzeko Kalearekin, kale horietan nagusi baitira eraikuntza zainduak, material onekoak eta lerro soilekoak. XV. mendean, beste bi [[habearte|nabe]], [[gotiko (argipena)|gotikoak]], erantsi zitzaizkion San Migel parrokiari, eta haren inguruan «''Zazpibideta''» aldea egituratu zen.<ref>{{erreferentzia|abizena=Elortza, Jerardo|urtea=1996|izenburua=Oñati eta Gipuzkoaren bategitea, 1845|argitaletxea=Oñatiko Udala eta Eusko Ikaskuntza|orrialdeak=42-44|ISBN=84-89516-18-9}}</ref><ref>{{erreferentzia|abizena=Zelaia Arza, Xabier|urtea=2022|izenburua=Oñati XIX. mendean. Hirigintza eta etxegintza|argitaletxea=Oñatiko Udala|orrialdea=67|orrialdeak=|ISBN=978-84-921814-5-2}}</ref>
XVI. mendean [[Oñatiko Unibertsitatea|Unibertsitatea]] ieraiki izanak eta merkataritzaren eta eskulangintzaren garapenak hazkundeko dinamikari eustea ahalbidetu zuen, eta ondoz ondo beste hiri-espazio batzuk egituratzea. Urbanizatze-prozesuak XVII. eta XVIII. mendeetan jarraitu zuen, eta Kale Barria Kale Zaharrarekin batu zen zubi batzuen bidez, eta, [[XIX. mendea]]ren amaieran, [[Foruen enparantza|Foruen Enparantza]] eta Santa Marina Enparantza sortu ziren.<ref>{{erreferentzia|abizena=Zelaia Arza, Xabier|urtea=2022|izenburua=Oñati XIX. men dean. Hirigintza eta etxegintza|argitaletxea=Oñatiko Udala|orrialdea=31|ISBN=978-84-921814-5-2}}</ref>
Eskema lineala nagusitzen da, Kale Zaharraren, Kale Barriaren eta Atzeko Kalean inguruan, eraikuntza atxikiko orube estu eta sakonak dituena. Foruen Enparantzako espazioa topaleku moduan sortu zen, ''Zazpibideta'' aldeko bilgune txikia hobetzeko. Eskema lineal horren adarkatzeak ibilbide irregular batzuetan gauzatzen dira, Kale Zaharra Kale Barriarekin batuz, eta hego-ekialdean bide-zati isolatu batzuetan, [[errebal]]ek zati batean desitxuratu egiten baitute egitura hori.<ref>{{erreferentzia|abizena=Zelaia Arza, Xabier|urtea=2022|izenburua=Oñati XIX. Mendean. Hirigintza eta Etxegintza|argitaletxea=Oñatiko Udala|orrialdea=163|ISBN=978-84-921814-5-2}}</ref>
Hala ere, ardatzen indarrak eta adarkatzeak egituratzen dituen Foruen Enparantzaren eskalak irakurketa argia ematen diote hiri bilbearen multzoari. Aipatu behar da irregulartasun horiek ematen diotela bilbeari bategite zeiharren eta eskala txikien berezitasuna.<ref>{{erreferentzia|abizena=Zelaia Arza, Xabier|urtea=2022|izenburua=Oñati XIX. Mendean. Hirigintza eta Etxegintza|argitaletxea=Oñatiko Udala|orrialdea=172|ISBN=978-84-921814-5-2}}</ref>
== Demografia ==
[[Fitxategi:Gerrako garrak Oñatin.webm|thumb|250px|Espainiako Gerra Zibila, Oñatiko testigantzak]]2024ean 11.549 biztanle zituen Oñatik, horietatik % 22,99k 65 urte edo gehiago zituen, eta atzerrian jaiotakoak % 7,49 ziren.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Web Eustat. Oñatiko datu estatistikoak|url=https://eu.eustat.eus/municipal/datos_estadisticos/onati.html|aldizkaria=eu.eustat.eus|sartze-data=}}</ref>{{Barra bertikalen grafikoa
|izena=Oñatiko biztanleria
|altuera=300
|zabalera=500
| 1900 | 6083 | 1910 | 6300 | 1920 | 6242 | 1930 | 6728 | 1940 | 6841 | 1950 | 7172 | 1960 | 8367 | 1970 | 10525 | 1981 | 10893 | 1991 | 10695 | 2001 | 10705 | 2011 | 11033 | 2019 | 11380 |
}}
== Izaera unibertsitarioa ==
[[Fitxategi:Enpresagintza.jpg|thumb|280x280px|Enpresagintza Fakultatea.]]
Kooperatiben sortzailea izan zen Don [[Jose Maria Arizmendiarrieta]]<nowiki/>k 1943an [[Arrasate]]<nowiki/>n eskola tekniko bat sortu zuen''',''' gerora [[Mondragon Goi Eskola Politeknikoa]] izena hartuko zuena. Eta hura osatzeko 1960an Oñatin administrazio eta kudeaketa eskola bat sortu zuen, ETEO izenekoa eta kooperatiba izaerakoa baita, gerora Enpresagintza Fakultatea izena hartuko zuena.<ref>{{erreferentzia|abizena=Molina, Fernando|urtea=2005|izenburua=Jose María Arizmendiarrieta. Biografia|argitaletxea=Laboral Kutxa, Mondragon|orrialdeak=427-428|ISBN=84-920246-1-5|hizkuntza=Es}}</ref>
Arizmendiarrietak 1961eko urtarriletik martxora bitartean, MEDUO - Oñatiko Unibertsitateko Hezkuntza Mankomunitatea (''Mancomunidad Escolar de la Universidad de Oñati'') proiektu berria ondu eta [[Madril]]<nowiki/>go Hezkuntza Ministerioan aurkeztu zuen. [[Debagoiena]]<nowiki/>ko Haraneko hainbat herriren ekintza bat zen, 50.000 biztanle batzen zituena, Oñatiko [[Sancti Spiritus Unibertsitatea|Sancti Spiritus Unibertsitate]] zaharraren tradizio historikoari jarraituz, Unibertsitate Zentro Kooperatibo sare bat sortzeko, [[Irabazteko asmorik gabeko erakunde|irabazi-asmorik gabe]]<nowiki/>ko eta onura publikoko unibertsitate kooperatibo pribatu gisa. 1991ean estatuan unibertsitate pribatuak sortzeko legea onartu zenean, [[Eusko Jaurlaritza]]<nowiki/>ren eskumenen artean kokatu zen, eta [[Eusko Legebiltzarra|Eusko Legebiltzar]]<nowiki/>rean proiektua aurkeztu ondoren, 1997an [[Mondragon Unibertsitatea]] berria gauzatu zen, Legebiltzarreko alderdi guztiek aho batez onartuta.<ref>{{erreferentzia|abizena=Irizar, Iñazio; MacLeod, Greg|urtea=2010|izenburua=32 claves empresariales de Mondragon|argitaletxea=Garaia P.T.|orrialdea=101|ISBN=LG. SS-10-2010|hizkuntza=Es}}</ref>
== Ekonomia ==
=== Datuak sektoreka ===
[[Fitxategi:PSM V38 D183 A forge trip hammer.jpg|thumb|Burdinola.]]
2017an honela banatzen ziren sektore ekonomikoak herrian: lehen sektorea BEGaren % 0,8; bigarrena, % 66,1; hirugarrena, % 29,9; eta eraikuntza, % 3,2.<ref name=":0" /> XIX. mendearen hasieran, biztanleen erdia baino gehiago nekazaritzan eta artzaintzan aritzen zen, eta gaur egun, baserrietako gazteak herriko fabriketara joaten dira lanera, eta ordu libreetan landa-lanetan laguntzen dute. <ref>{{erreferentzia|abizena=Zumalde, Iñaki|urtea=1970|izenburua=Oñate|argitaletxea=Caja de Ahorros Municipal de San Sebastiá|orrialdeak=49-50|ISBN=D.L.S.S.103/70|hizkuntza=Es}}</ref>
=== Industriaren bilakaera ===
XV. mendean Oñatin hainbat armadatarako [[lantza]]<nowiki/>k, zolak eta [[Bonbarda (arma)|bonbarda]]<nowiki/>k egiten ziren. XVI. mendearen hasieran bi [[burdinola]] handi zeuden, non burdin minerala urtzen zen lingote bihurtuz, ondoren 79 [[Forjaketa|sutegie]]<nowiki/>tan eraldatzeko.<ref>{{erreferentzia|abizena=Ramírez de Okariz Tellería, Iñigo|urtea=1994|izenburua=Oñati. Gure herria|argitaletxea=Oñatiko udala|orrialdeak=54,55|ISBN=84-606-1903-6}}</ref> Bertan [[Zartagin|zartagina]]<nowiki/>k, [[burdineria]], [[iltze]]<nowiki/>ak eta abar egiten ziren. Minerala gaur egun desagertuta dauden [[Arrasate]]<nowiki/>ko [[Udala (Arrasate)|Udala]]<nowiki/>ko meategietatik zetorren. XVII. mendean burdineria, [[arkabuz]]<nowiki/>ak, [[aihotz]]<nowiki/>ak, [[aizkora]]<nowiki/>k, guraizeak, iltzeak eta abar egiten ziren.<ref>{{erreferentzia|abizena=Garai Letamendi, Garbiñe|urtea=1987|izenburua=Oñatiko industrializazioaren lehenengo urratsak (1860-1936)|argitaletxea=Deustuko Unibertsitatea|orrialdeak=50-62}}</ref><ref>{{erreferentzia|abizena=Madariaga, Juan|urtea=1996|izenburua=Oñati eta Gipuzkoaren bategitea 1845. Las manufacturas: fabricantes y artesanos|argitaletxea=Oñatiko Udala eta Eusko Ikaskuntza|orrialdea=79|ISBN=84-89516- 18-9|hizkuntza=Es}}</ref> Produktu horietako batzuk [[Amerika|Amerike]]<nowiki/>tara, [[Portugal]]<nowiki/>era, [[Sevilla]]<nowiki/>ra eta abarretara esportatzen ziren, batez ere elikagaien, espezien eta abarren truke.<ref>{{erreferentzia|abizena=Zumalde, Iñaki|urtea=1970|izenburua=Oñate|argitaletxea=Caja de Ahorros Municipal de San Sebastián|orrialdea=47|ISBN=D.L.S.S.103/70|hizkuntza=Es}}</ref>
[[Fitxategi:Cornelio Garay.jpg|thumb|Kornelio Garai]]
Oñatira ehunka pretsona dira egunero industria-lantegietan lan egitera, txanda bateko edo hainbat txandetako lanaldietan, lan-kargen arabera. Epresa lehiakor txiki eta ertain ugari dago, eta enpresa nagusienak honakoak dira:
- “'''Juan Garairen Semeak SA'''”. Enpresaren jatorria 1864. urtekoa da, Kornelio Garai Zuazubizkar aretxabaletarrak 21 urterekin [[pospolo]] fabrika bat eraiki zuenean Oñatin, herriari bultzada ekonomiko nabarmena eta etorkizunerako perspektiba berriak jasoz.<ref>{{erreferentzia|abizena=Azpiazu Elorza, José Antonio; Creixell Garay, José Luis|urtea=2016|izenburua=Los Garay. Una saga industrial en Oñati durante 150 años|argitaletxea=“Juan Garairen Semeak SA”|orrialdea=39|hizkuntza=Es}}</ref> Oñatiren alde egindako lana eskertua izan zen bertako bizilagunengatik, eta behin baino gehiagotan aukeratu zuten alkate.<ref>{{erreferentzia|abizena=Garai Letamendi, Garbiñe|urtea=1987|izenburua=Oñatiko industrializazioaren lehenengo urratsak (1860-1936)|argitaletxea=Deustuko Unibertsitatea|orrialdeak=78-80}}</ref> Bere ibilbide luzean [[txanpon]]<nowiki/>ak ekoiztu ditu, euritakoen hagaxkak, soldatutako [[altzairu]]<nowiki/>zko [[hodi]]<nowiki/>ak, beroan luzatutako eta kalibratutako [[letoi]]<nowiki/>zko barra eta profilak, hotzean kalibratutako [[Doitasun (teknologia)|doitasun]]<nowiki/>ezko altzairuzko hodiak, eta automobilgintzarako osagai tubularrak. 2024an Oñatiko enpresan 400 langile ditu, eta Eslovakiako zein Mexikoko beste bi lantegietan 90 eta 200.<ref>{{erreferentzia|abizena=Zelaia Arza, Xabier|urtea=2022|izenburua=Oñati XIX. Mendean. Hirigintza eta Etxegintza, Oñatiko Udala, 237-241, 978-84-921814-5-2|argitaletxea=Oñatiko Udala|orrialdeak=237-241|ISBN=978-84-921814-5-2}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=Hijos de Juan de Garay S.A.|hizkuntza=Es|url=https://www.hjgaray.es/la-empresa/}}</ref>
- “'''[[ULMA Taldea]] Koop. E.'''” bederatzi kooperatibak osatzen dute 2024an: ULMA Agrícola, [[ULMA Architectural Solutions]], [[ULMA Construction]], ULMA Conveyor Componets, ULMA Embedded Solutions, ULMA Forged Solutions, ULMA Handling Systems, ULMA Lifting Solutions eta ULMA Packaging.<ref>{{erreferentzia|izenburua=ULMA Taldeko negozioak|url=https://www.ulma.com/eu/negozioak/}}</ref>
Jatorria 1957an du, zenbait gaztek inguruko txokolatearen industriari zerbitzu emateko tailer mekaniko bat sortu zutenean. 1961ean lehen kooperatiba industrial bilakatu zen, Talleres ULMA S.C.I. Ondoren beste enpresa batzuk ere kooperatiba bilakatu zirenez, 1989an hiruren artean ULMA taldea eratu zuten, guztira 678 langile zirela.<ref>{{erreferentzia|abizena=Ramírez de Okariz Tellería, Iñigo|urtea=1994|izenburua=Oñati. Gure herria|argitaletxea=Oñatiko udala|orrialdeak=60-61|ISBN=84-606-1903-6}}</ref> Gerora beste kooperatiba batzuk sortu ziren, taldea handituz, eta 2023an Oñatin zein kanpoan guztira 5.600 langile batzen zituen.<ref>{{erreferentzia|izenburua=ULMA Taldea|url=https://www.ulma.com/eu/ulma-gara/}}</ref>[[Fitxategi:ULMA egoitza zentrala.jpg|thumb|ULMA Taldearen egoitza zentrala. Kooperatiba hau herriko enpresa handiena da.|280x280px]]
- “'''ONNERA Group'''” taldea zazpi enpresak osatzen dute 2024an: FAGOR PROFESSIONAL Koop. E., Edenox, Asber, Efficold, DANUBE, DOMUS, eta Primer. Halaber hiru ekoizpen filial ditu Frantzian, Polonian eta Mexicon, eta 35 ordezkaritza komertzial. Jatorria 1960an du, [[Fagor Industrial]] Koop. E. sortu zenean [[Arrasate]]<nowiki/>ko [[Fagor (etxetresnak)|Fagor Etxetresnak]] Koop. E.aren adar bezala, ostalaritzarako eta talde handientzako sukaldaritzako [[makina]]<nowiki/>k ekoizten. 2024an Oñatin zein kanpoan guztira 2.200 langile batzen zituen. <ref>{{erreferentzia|izenburua=ONNERA Group|url=https://www.fagorprofessional.com/eu/ezagut-gaitzazu}}</ref>
- "'''Natra Oñati''' '''S.A.'''" [[txokolate]] ekoizlea Natra talde multinazionaleko sei fabriketatik bat da, hain zuzen 2004an [[Zahor]] S.A. erosi zuenetik. Gerora 2011an Arluy enpresak “Zahor” marka komertziala erosi zion Natrari, eta Oñatin “Zahor” izena desagertu egin zen. Jatorria 1946an zuen, Ignacio Egañak enpresa eraiki zuenean. Hasiera apal hartatik handitzen joan zen, eta 2024an Natra Oñatik 500 langile ditu.<ref>{{erreferentzia|izenburua=NATRA Oñati|url=https://natra.com/es/sobre-nosotros/nuestra-historia/}}</ref>
- "'''Lana''' '''K.E."''' 1960 sortu zuten Arrasaten nekazarien hiru arlo garatzeko: basoa, esnekia eta abeltzaintza. 1973an Oñatin [[zerrategi]] bat zabaldu zuten, eta 1994an zuraren bigarren eraldaketako produktuen fabrikazioan oinarritzen hasi zen, hurrengo urtean hiru geruzako [[Kofratu|kofratze]] taula ekoitziz. 2007an Txekian beste fabrika bat eraiki zuten. 2024an guztira 300 langile ditu.<ref>{{erreferentzia|izenburua=LANA Koop. E.|url=https://www.lana.eu/eu/historia/}}</ref>
- "'''Txintxurreta Taldea S.A.'''” 1963an sortu zuten Jose eta Juan Txintxurreta anaiak doitasun-[[hodi]]<nowiki/>ak fabrikatzeko. 2005ean Aranda de Dueron beste fabrika eraiki zuten, eta 2024an guztira 230 langile ditu.<ref>{{erreferentzia|izenburua=Txintxurreta Taldea S.A.|url=https://www.chinchurreta.com/nosotros/}}</ref>
[[Fitxategi:Euskal Espedizioa, Everest, 1980.jpg|thumb|311x311px|CEGASA [[Everest]]<nowiki/>eko 1974ko eta 1980ko euskal espedizioen babesle nagusia izan zen. ]]
Badira baita, garai baten enpresa handiak zirenak, arrazoi ezberdinengatik jadanik ez direnak:
- '''CEGASA SA''' (Celaya, Enparanza y Galdós) [[pila]] ekoizlea, bere “Tximist” izen komertziala ezaguna zela, oso errotuta zegoen herrian, baina 1960. hamarkadan zati bat [[Gasteiz]]<nowiki/>era lekualdatu zuen, beste enpresa ugarik bezala, [[Arabako Foru Aldundia]]<nowiki/>k lur-baldintza bereziki onak eskaintzen zituelako pabiloi berriak eraikitzeko. Horrela [[Cegasa]] Taldea sortu zen, Oñatin manganesoko ekoizpena soilik geratuz. [[Juan Zelaia]] zendu aurretik Mexikoko AUTLANek erosi zuen enpresa. 2024an Oñatin 50 langile ditu<ref>{{erreferentzia|izenburua=CEGASA|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Cegasa}}</ref>
- “'''Enparanza y Cía S.A.'''”rekin antzerako kasua gertatu zen, Oñatitik Gasteizera lekualdatu zenean “''Esmaltaciones San Ignacio''” izena hartuz.<ref>{{erreferentzia|izenburua=Esmaltaciones San Ignacio|url=http://www.patrimonioindustrialvasco.com/patrimonio/los-pucheros-y-cazuelas-fabricados-por-esmaltaciones-san-ignacio-en-vitoria-gasteiz/}}</ref>
Badira baita garai batean lehiakorrak ziren hainbat enpresa txiki eta ertain desagertu egin direnak, beerziki atzerriko konpetentziagatik edo familiakoen jarraipen faltagatik.
== Gizarte kapitala ==
Gizarte-kapitala gizartearen antolakuntzarako ezaugarriei dagokie, hau da, [[Afektu|afektua]], elkarrekiko [[konfiantza]], [[Arau sozial|arau]] eraginkorrak eta [[sare sozialak]] bezalakoak. Gizartearen maila [[Sozioekonomia|sozio-ekonomiko]]<nowiki/>a hobetu dezakete.<ref>{{erreferentzia|abizena=Cardenal de la Nuez, María Eugenia|urtea=2006|izenburua=Sociología (1a. ed edición)|argitaletxea=Universidad de Las Palmas de Gran Canaria, Vicerrectorado de Planificación y Calidad|ISBN=84-96718-21-2. OCLC 433673085|hizkuntza=Es}}</ref><ref>{{erreferentzia|abizena=Putnam, Robert D.|urtea=1993|izenburua="The prosperous community. Social capital and public life"|argitaletxea=The American Prospect, vol.4, nº13|orrialdeak=35-42|hizkuntza=En}}</ref> Oñatiko ezaugarri nagusiak honakoak lirateke:
* Erdi Aroan [[artisau]]<nowiki/>en [[Gremio|gremioak]] eta [[kofradia]]<nowiki/>k” sortu ziren. Gre<nowiki/>mioak maisu-elkarteak ziren, lanbide bereko artisauen interesak babesteko, hala nola, lehengaiak eta horien banaketa, produktu-mota eta kalitatea, lan-kategoriak eta abar. Gremioak kofradiez hornitzen ziren, gaixo zeuden artisauei laguntzeko edo haien hileten gastuei erantzuteko.<ref>{{erreferentzia|urtea=1993|izenburua=Cofradías, gremios y solidaridades en la Europa Medieval : actas de las XIX Semana de Estudios Medievales de Estella, 20-24 de julio de 1992.|argitaletxea=Fondo de Publicaciones del Gobierno de Navarra|ISBN=84-235-1175-8.|hizkuntza=Es}}</ref> Oñatiko gremio handienak burdinaren sektorekoak ziren, hala nola [[iltze]]<nowiki/>ginak, [[errementari]]<nowiki/>ak eta [[sarrailagile]]<nowiki/>ak.<ref>{{erreferentzia|abizena=Madariaga, Juan|urtea=1996|izenburua=Oñati eta Gipuzkoaren bategitea 1845. Las manufacturas: fabricantes y aartesanos|argitaletxea=Oñatiko Udala eta Eusko Ikaskuntza|orrialdea=77|ISBN=84-89516-18-9|hizkuntza=Es}}</ref>
* Kultura industrial<nowiki/>ak eta fabriketako [[sindikatu]]<nowiki/>en eta kontseil<nowiki/>u sozialen eraginez, Oñatin maila ekonomiko ertaina dago, gizonen eta emakumeen arteko soldata-arraila apala, eta [[elite]] sozialik gabea. Orokorrean esperientzia partekatuak nagusitzen dira, bizitza-komunitate nahiko homogeneoa sortuz <ref>{{erreferentzia|abizena=Irizar, Iñazio|urtea=1998|izenburua=Comportamientos de los directivos de las empresas industriales en el valle del Alto Deba. El valor de pertenencia a un entorno|argitaletxea=Euskal Herriko Unibertsitatea. Leioa|orrialdeak=285-286|ISBN=D.T.|hizkuntza=Es}}</ref>
* Era guztietako [[Asoziazionismo|aso]]<nowiki/>[[Asoziazionismo|ziazionismo]] maila handia dago. Horren adibi<nowiki/>de nabarmenetako bat da Oñatin dauden 28 [[elkarte gastronomiko]]<nowiki/>ak. <nowiki/>Horietatik 16 kale<nowiki/>an daude (Añolea, A<nowiki/>rrano, Aterpe, Baserritarrena. Batzokia, Etxaluze, Gure Txoko, Haitzalde, Kale-Zaharra, Kurtze Baltz, Makalena, Oinarri, Pago-Uso, Txantxiku Txoko, Urbia, Zubi-Alde), eta beste 12 auzoetan (Araotz, Arantzazu, Asentzio, Garagaltza, Larraña, Lizargarate, Olabarrieta, Santa Lutzia, Uribarri, Urruxola, Zañartu et<nowiki/>a Zubillaga), guztira [[eskubide]] eta maila berdineko bi mila [[bazkide]]<nowiki/>rekin.<ref>{{erreferentzia|izenburua=Lista de Sociedades Gastronómicas de Gipuzkoa|hizkuntza=Es|url=http://www.sociedadesgastronomicas.com/sociedades_listado.php?s=23&page=0&letra=P&}}</ref>
=== Udal hauteskundeak ===
[[2011ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2011ko maiatzaren 22ko hauteskundeetako]] emaitzen ondorioz, [[Bildu]] koalizioko Mikel <nowiki/>Biain hautatu zute<nowiki/>n alkate.<ref name=":2">{{Erreferentzia|izenburua=Mikel Biain izendatu dute Oñatiko alkate - Oñati|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/oinati/1386609124782-mikel-biain-izendatu-dute-onatiko-alkate|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref>
[[2015eko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2015ek]][[2015eko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|o udal hauteskundeetan]] Bilduren ondorengoa zen [[Euskal Herria Bildu]]k gehiengoari eutsi zion, eta Mikel Biain berriro hautatu zuten alkate.
[[Fitxategi:Izaro elorza tokikom.png|thumb|Izaro Elorza]]
[[2019ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2019ko udal hauteskundeetan]], Izaro Elorza irten zen Oñatiko alkate, Euskal Herria Bilduren zerrendan aurkeztuta.<ref name=":3">{{Erreferentzia|izenburua=Izaro Elorza da Oñatiko alkate berria, zumitzezko txibita hartuta - Oñati|hizkuntza=eu|url=https://goiena.eus/oinati/1560602985736-izaro-elorza-da-onatiko-alkate-berria-zumitzezko-txibita-hartuta|aldizkaria=Goiena.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref> Hauek iza<nowiki/>n ziren hauteskund<nowiki/>een emaitzak: [[Euskal Herria Bildu|EH Bi]]<nowiki/>[[Euskal Herria Bildu|ldu]]<nowiki/>k, 3.408 boto (10 zinegotzi); [[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]]<nowiki/>k, 2.571 boto (7 zinegotzi); [[PSE-EE]]<nowiki/>k 319 boto.<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskadi.eus/ab12aAREWar/resultado/maint|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref>
2023ko udal hauteskundeetako emaitzak honakoak izan ziren: [[Euskal Herria Bildu|EH Bildu]]<nowiki/>k, 3.278 boto (11 zinegotzi); [[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]]<nowiki/>k, 1.713 boto (6 zinegotzi); [[PP]]<nowiki/>k, 274 boto; [[PSE-EE]]<nowiki/>k 216 boto.<ref>{{erreferentzia|izenburua=2023ko udal hauteskundeak|url=https://opendata.euskadi.eus/catalogo/-/2023ko-udal-hauteskundeak-euskal-autonomia-erkidegoa/}}</ref>
{{Udal hauteskunde infotaula
|data_a = 2019
|data = 2015
|alderdia1 = [[Bildu]]
|kolorea1 = #9bd225
|zinegotziak1 = 10
|botoak1 = 3.137
|ehunekoa1 = 53,06
|zinegotziak1_a = 10
|botoak1_a = 3.408
|ehunekoa1_a = 54,11
|alderdia2 = [[Euzko Alderdi Jeltzalea]] (EAJ)
|kolorea2 = #CCFC66
|zinegotziak2 = 7
|botoak2 = 2.475
|ehunekoa2 = 41,86
|zinegotziak2_a = 7
|botoak2_a = 2.571
|ehunekoa2_a = 40,82
|iturria = [http://www.euskadi.net/hauteskundeak Hauteskundeen emaitzak euskadi.eus webgunean]
}}1979. urtetik, lau alkate jeltzale izan ditu herriak, 32 urte luzez; 2011ko hauteskundeetan, ordea, Bilduk gehiengo osoz irabazi zituen hauteskundeak, 2<nowiki/>015ean, 2019 eta 2023ko hauteskun<nowiki/>deetan berretsi egin zuen gehiengoa.<nowiki/>
=== Alkateak ===
Hauek izan dira Oñatiko azken alkateak:
{| class="wikitable"
|- bgcolor="#D8D8D8"
|'''[[Alkate|Alkatea]]'''
|'''Agintaldi hasiera'''
|'''Agintaldi amaiera'''
| colspan="2" |'''Alderdia<ref name=":02">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Base de datos de Alcaldes y Concejales:: Ministerio de Política Territorial y Función Pública ::|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=https://www.mptfp.gob.es/portal/politica-territorial/local/sistema_de_informacion_local_-SIL-/alcaldes_y_concejales.html|aldizkaria=www.mptfp.gob.es|sartze-data=2022-01-27}}</ref>'''
|-
| [[Eli Galdos|Eli Galdos Zubia]]<ref name=":02" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=OÑATI - Auñamendi Eusko Entziklopedia|hizkuntza=es|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/onati/ar-110918/|aldizkaria=aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus|sartze-data=2022-02-18}}</ref>
| 1979
| [[1983]]
| width="2" bgcolor="{{Euzko Alderdi Jeltzalea/kolorea}}" |
| [[Euzko Alderdi Jeltzalea]]
|-
| Eli Galdos Zubia
| 1983
| [[1987]]
| width="2" bgcolor="{{Euzko Alderdi Jeltzalea/kolorea}}" |
| [[Euzko Alderdi Jeltzalea]]
|-
| Eli Galdos Zubia
| 1987
| [[1991]]
| width="2" bgcolor="{{Euzko Alderdi Jeltzalea/kolorea}}" |
| [[Euzko Alderdi Jeltzalea]]
|-
| Angel Maria Iturbe Yarza
| 1991
| [[1995]]
| width="2" bgcolor="{{Euzko Alderdi Jeltzalea/kolorea}}" |
| [[Euzko Alderdi Jeltzalea]]
|-
| Angel Maria Iturbe Yarza
| 1995
| [[1999]]
| width="2" bgcolor="{{Euzko Alderdi Jeltzalea/kolorea}}" |
| [[Euzko Alderdi Jeltzalea]]
|-
| Angel Maria Iturbe Yarza
| 1999
| [[2003]]
| width="2" bgcolor="{{Euzko Alderdi Jeltzalea-Eusko Alkartasuna/kolorea}}" |
| [[EAJ–EA|Euzko Alderdi Jeltzalea-Eusko Alkartasuna]]
|-
| Andoni Gartzia Urtaza
| 2003
| [[2006]] <sup>a</sup>
| width="2" bgcolor="{{Euzko Alderdi Jeltzalea-Eusko Alkartasuna/kolorea}}" |
| [[EAJ–EA|Euzko Alderdi Jeltzalea-Eusko Alkartasuna]]
|-
| Lourdes Idoiaga Urkia
| 2006
| [[2007]]
| width="2" bgcolor="{{Euzko Alderdi Jeltzalea-Eusko Alkartasuna/kolorea}}" |
| [[EAJ–EA|Euzko Alderdi Jeltzalea-Eusko Alkartasuna]]
|-
| Lourdes Idoiaga Urkia
| 2007
| [[2011]]
| width="2" bgcolor="{{Euzko Alderdi Jeltzalea/kolorea}}" |
| [[Euzko Alderdi Jeltzalea]]
|-
| [[Mikel Biain|Mikel Biain Berraondo]]<ref name=":2" /><ref name=":02" />
| 2011
| [[2015]]
| width="2" bgcolor="{{Bildu/kolorea}}" |
| [[Bildu]]
|-
| Mikel Biain Berraondo<ref name=":02" />
| 2015
| [[2019]]
| width="2" bgcolor="{{EH Bildu/kolorea}}" |
| [[Euskal Herria Bildu]]
|-
| [[Izaro Elorza|Izaro Elorza Arregi]]<ref name=":3" />
| 2019
| 2023
| width="2" bgcolor="{{EH Bildu/kolorea}}" |
| [[Euskal Herria Bildu]]
|-
|Izaro Elorza Arregi
| 2023
| Jardunean
|
|[[Euskal Herria Bildu]]
|}
<sup>a</sup> Alkateak ez zuen legegintzaldia bukatu.
'''''Sakontzeko irakurri: [[Zerrenda:Oñatiko alkateak|Oñatiko alkateak, 1447tik honakoak]]'''''
== Armarria ==
Oñatiko armarrian garrantzi historikoa izan duten familiak islatzen dira, hiru zatitan banatua. Goian, ezkerrean arrano bat dago [[Ganboatar]]ren familia irudikatzen duena, eta eskuinaldean, orein bat Murgiatarrena irudikatzen duena. Armarriaren beheko zatian oreina arranoak zaurituta agertzen da, horrek [[Erdi Aroa|Erdi Aroko]] gudu bat irudikatzen du, Murgiatarrek galdu zutena.<ref>{{erreferentzia|abizena=Elortza, Jerardo, Irizar, Iñazio, et al.|urtea=1982|izenburua=Oñatiko historia eta arte bilduma - Inventario histórico artístico del valle de Oñati|argitaletxea=Oñatiko herri liburutegia|orrialdeak=345|ISBN=84-500-7.932-2}}</ref>
== Ondasun nabariak ==
Oñatiko hirigune historikoaren multzoak bere ibilbide historikoari erantzuten dio, eta monumentu-kopuru zabala biltzen du: jauregiak, jauretxeak, etxetzarrak, eta tartean hainbat erlijio-eraikin bikain, hiri-bizitzako ehunka urte batera biltzen dituen bilbe batean. 2011ko uztailaren 4tik, monumentu-multzoaren kategoriako [[Kultura ondasun|Kultura Ondasun]] sailkatzeko espedientea ireki da. Oñatiko ondasun ugari hirigune historikoan daude.
=== Historiaurrea ===
*[[Elgea-Artiako Estazio Megalitikoa]],
*[[Brinkola-Zegamako Estazio Megalitikoa]],
*[[Orkatzategiko Estazio Megalitikoa|Orkatzategiko Estazio Megalitikoa,]]
*[[Satui-Arrolamendiko Estazio Megalitikoa]]<ref>{{erreferentzia|urtea=2014|izenburua=Oñatiko Kultura ondasunak|argitaletxea=Eusko Jaurlaritza|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/Zerrenda:O%C3%B1atiko_kultura_ondasunak}}</ref>
=== Jauregiak, dorreak eta etxe nabarmenak ===
[[Fitxategi:Zumetzegi dorrea.jpg|thumb|Zumeltzegi dorrea]][[Lazarraga dorrea eta jauregia (Oñati)|Lazarraga dorrea eta jauregia]]: zatirik zaharrena dorrea da, XV. mendean Lazarragatar batek Oñatiko kondeari erosia; zati berria (plazari begira dagoena), aldiz, XVII-XVIII. mendeetan etxe zaharrari erantsi zitzaion jauregi bikaina da. Gaur egun, Sotomayorko dukearen jabetzakoa da eraikina, eta haren lorategia erabilera publikorako irekita dago 2012az geroztik.<ref>[http://www.oinati.eu/onati/ondare-zibila/lazarraga-dorrea-eta-jauregia «Lazarraga dorrea eta jauregia»], Oñatiko Udalaren webgunea.</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Lazarraga dorrea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/lazarraga-dorrea/dorrea/onati/-casco-historico/fichaconsulta/32176&origen=MOSAICO&pagina=4|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref>
* [[Zumeltzegi dorrea]], Oñatiko kondeen dorretxea.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Zumelzegi Dorrea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/zumelzegi-dorrea/dorrea/onati/-larrana-auzoa-/fichaconsulta/32195&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref><ref>https://web.archive.org/web/20201123164952/https://www.xn--oati-gqa.eus/eu/onati/copy_of_ondare-zibila/zumeltzegi-dorretxea</ref>
* [[Antia jauregia]]'''.''' (XVIII. mendeko eraikin barrokoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Antia jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/antia-jauregia/jauregia/onati/-casco-historico/fichaconsulta/32156&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref>
* Azkarraga jauregia (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Azkarraga jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/azkarraga-jauregia/jauregia/onati/-casco-historico/fichaconsulta/32179&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref>
* Baruena jauregi-etxea (XIX. mendeko eraikina)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Baruena Jauregi-etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/baruena-jauregi-etxea/jauregia/onati/-casco-historico/fichaconsulta/32155&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref>
* Belaskua dorrea<ref>https://www.oñati.eus/eu/onati/copy_of_ondare-zibila/belaskua-dorrea{{Apurtutako esteka|date=ekaina 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>
* Olakua dorrea (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Olakua etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/olakua-etxea/etxea/onati/-casco-historico/fichaconsulta/32168&origen=MOSAICO&pagina=5|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref>
* [[Zubiaur dorretxea|Zubiaur, Zubiaurre edo Urain dorretxea]].<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Zubiaurreko Dorrea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/zubiaurreko-dorrea/dorrea/onati/-casco-historico/fichaconsulta/32187&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref><ref>https://www.oñati.eus/eu/onati/copy_of_ondare-zibila/urain-dorretxea-edo-zubiaur{{Apurtutako esteka|date=ekaina 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>
* Etxe Aundi dorrea, [[Leinu gerrak|leinu gerretan]] ganboatarren alde borrokatu zen Lazarraga leinuaren oinetxea.<ref>{{erreferentzia|izenburua=Etxe Aundi dorrea|url=https://www.etxeaundi.com/eu}}</ref>
* Don Pedruena jauregia (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Don Pedruenea jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/don-pedruenea-jauregia/jauregia/onati/-casco-historico/fichaconsulta/32225&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref><ref>https://www.oñati.eus/eu/onati/copy_of_ondare-zibila/don-pedruena-etxea{{Apurtutako esteka|date=ekaina 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>
* Madinabeitia jauregia (XVIII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Madinabeitia jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/madinabeitia-jauregia/jauregia/onati/-casco-historico/fichaconsulta/32104&origen=MOSAICO&pagina=2|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref>
* Zaratekoa jauregia (XVII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Zaratekoa jauregia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/zaratekoa-jauregia/jauregia/onati/-casco-historico/fichaconsulta/32186&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref>
* Agerrena etxea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Agerrena etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/agerrena-etxea/etxea/onati/-casco-historico/fichaconsulta/32165&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref>'''
* Astorkitza (Bujero) etxea<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Astorkitza (Bujero) etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/astorkitza-bujero-etxea/etxea/onati/fichaconsulta/39168&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref>
* Bidaurreta ostatua (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bidaurreta ostatua. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/bidaurreta-ostatua/hotela/onati/-casco-historico/fichaconsulta/32191&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref>
* Egañena etxea<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Egañena etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/eganena-etxea/etxea/onati/-casco-urbano/fichaconsulta/39169&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref>
* Elorriaga etxea (XVIII. mendeko eraikin barrokoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Elorriaga etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/elorriaga-etxea/jauregia/onati/-casco-historico/fichaconsulta/32159&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref>
* Eujeniokua etxea<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eujeniokua etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/eujeniokua-etxea/etxea/onati/-casco-urbano/fichaconsulta/38967&origen=MOSAICO&pagina=3|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref>Galartza etxea (XVIII. mendea)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Galartza etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/galartza-etxea/jauregia/onati/-casco-historico/fichaconsulta/32114&origen=MOSAICO&pagina=3|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref>
* Gerraneko etxea<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gerraneko etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/gerraneko-etxea/etxea/onati/-casco-historico/fichaconsulta/39163&origen=MOSAICO&pagina=4|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref>
* Hernani etxea (XVIII. mendeko eraikin barrokoa) <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Hernani etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/hernani-etxea/etxea/onati/-casco-historico/fichaconsulta/32153&origen=MOSAICO&pagina=2|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref><ref>https://web.archive.org/web/20210126192438/https://www.xn--oati-gqa.eus/eu/onati/copy_of_ondare-zibila/hernani-etxea</ref>
* Orbea etxea (XIX. mendea)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Orbea etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/orbea-etxea/etxea/onati/-casco-historico/fichaconsulta/32161&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref>
* [[Otadui Jausoro etxea]] (XVI. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Otadui etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/otadui-etxea/etxea/onati/-casco-historico/fichaconsulta/32162&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref><ref>https://web.archive.org/web/20210125065127/https://www.xn--oati-gqa.eus/eu/onati/copy_of_ondare-zibila/otadui-jausoro-etxea</ref>
* Sarria etxea (XVIII. mendea)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Sarria etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/sarria-etxea/etxea/onati/-casco-historico/fichaconsulta/32173&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref>
* Zubia etxea (XVII. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Zubia etxea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/zubia-etxea/etxea/onati/-casco-historico/fichaconsulta/32181&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref>
* Zarataleko etxea.<ref>https://www.oñati.eus/eu/onati/copy_of_ondare-zibila/zaratalekua{{Apurtutako esteka|date=ekaina 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>
[[Fitxategi:San Migel eliza.jpg|thumb|San Migel parrokia]]
=== Eraikin erlijiosoak ===
*[[San Migel eliza (Oñati)|San Migel parrokia]]: XV. mendeko eliza [[arkitektura gotikoa|gotikoa]].<ref>{{Erreferentzia|izenburua=San Miguel Eliza. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/san-miguel-eliza/eliza-/onati/-casco-historico/fichaconsulta/32140&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref>
*[[Bidaurretako Santa Klara monasterioa|Bidaurreta monasterioa]]: XVI. mendeko mojategia.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bidaurretako M0nastegia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/bidaurretako-m0nastegia/komentua/onati/-casco-historico/fichaconsulta/32192&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref>
*Jesusen Bihotzaren eliza (XIX. mendea)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Jesusen Bihotzaren eliza. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/jesusen-bihotzaren-eliza/eliza-/onati/-casco-historico/fichaconsulta/32194&origen=MOSAICO&pagina=2|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref>
*Parrokiako abade etxea (XX. mendekoa)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Abade Etxea Unibersitate Etorbidea 3. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/abade-etxea-unibersitate-etorbidea-3/etxea/onati/-casco-urbano/fichaconsulta/47293&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref>
=== Enparantzak ===
*Foruen enparantza, Santa Marina enparantza, San Anton enparantza<ref>[https://web.archive.org/web/20210126171550/https://www.xn--oati-gqa.eus/eu/onati/copy_of_ondare-zibila/san-anton-plaza https://web.archive.org/web/20210126171550/https://www.xn--oati-gqa.eus/eu/onati/copy_of_ondare-zibila/]</ref>
=== Besteak ===
*[[Oñatiko Unibertsitatea]]: [[Rodrigo Mercado Zuatzola]]k sortu zuen 1545. urtean. Han lau mendetan zehar [[Medikuntza]], [[Zuzenbide]]a, [[Filosofia]], [[Teologia]] eta Letrak irakatsi dituzte.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Sancti Spiritus Unibertsitatea. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/sancti-spiritus-unibertsitatea/ikastegia/onati/-casco-historico/fichaconsulta/32152&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref>
*[[Oñatiko udaletxea]]: [[XVIII. mendea|XVIII. mendeko]] eraikin [[barrokoa]]<ref>{{erreferentzia|izenburua=Oñatiko udaletxea|url=https://eu.wikipedia.org/wiki/O%C3%B1atiko_udaletxea}}</ref>
*San Migel errota: XV. mendekoa,<ref>{{erreferentzia|izenburua=San Migel errota|url=https://www.xn--oati-gqa.eus/eu/files/turismoa/san-migel-errota}}</ref>
*XIX. mendeko iturriak: Iturritxo, Kanpantxo iturria, San Anton iturria, Santa Marina iturria, Zazpibidetako iturria,<ref>{{erreferentzia|izenburua=Kultura ondarea|url=https://www.euskadi.eus/eusko-jaurlaritza/kultura-ondarea/}}</ref>
*Oñati frontoia: XIX. mendekoa<ref>{{erreferentzia|izenburua=Oñati frontoia|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/onati-frontoia/pilotalekua-luzea/onati/fichaconsulta/42908}}</ref>
*Tren geltokia XX. mendekoa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Tren-geltokia. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/tren-geltokia/tren-geltokia/industriala/ondare-industriala/onati/fichaconsulta/4840&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref>
[[Fitxategi:Arantzazu dorrea 2005 04 24 (2).JPG|thumb|Arantzazuko santutegia]]
Badira beste ondasun batzuk hirigunetik kanpo:
* [[Arantzazuko santutegia]]: [[Urbia]] eta [[Aizkorri]]ra bidean dago kokatuta, Gipuzkoako zaindaria den Arantzazuko Ama Birjinaren omenez eraikitako [[Euskal Herria|Euskal Herriko]] XX. mende erdialdeko lan [[arkitektura|arkitektoniko]]-[[arte|artistiko]] osoena.<ref>http://www.oñatiturismo.eus/eu/listings/arantzazuko-santutegia/</ref>
* [[Araotzeko urtegia|Araozko urtegia]], [[Arrikrutzeko kobak|Arrikrutzeko kobak,]]<ref>http://www.oñatiturismo.eus/eu/listings/arrikrutz-onatiko-kobak/</ref> [[Garibai dorretxea]]: XIV. mendean eraiki zen eta [[Garibai]] auzoan dagoen dorretxea da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Dorrea Garibai. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/dorrea-garibai/dorrea/onati/-torreauzo-auzoa-/fichaconsulta/32217&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref><ref>https://www.oñati.eus/eu/onati/copy_of_ondare-zibila/garibai-dorretxea{{Apurtutako esteka|date=ekaina 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>
*[[Madalena baseliza (Oñati)|Madalena edo Maala baseliza]]: XV. mendean eraiki zen eta [[Santxolopetegi]] auzoan dagoen baseliza.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Madalena Ermita. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/madalena-ermita/ermita/onati/-santxolopetegi-auzoa-/fichaconsulta/32105&origen=MOSAICO&pagina=5|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref> [[Sandaili baseliza]]: [[Araotz]] auzoan, [[Sandaili leizea]] [[San Migel Goiaingeruaren eliza (Araotz)|San Migel Goiaingeruaren parrokia.]]
* [[Santa Ana komentua (Oñati)|Santa Ana komentua]]: [[XVII. mendea]]n eraikia, [[Garagaltza]] auzoan dago.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Santa Ana Komentua. Ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikita-ondarea/santa-ana-komentua/komentua/onati/-casco-historico/fichaconsulta/32189&origen=MOSAICO&pagina=1|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-27}}</ref>
== Komunikabideak ==
Oñatiko Udalaren ekimenez 90eko hamarraldian sortutako Kontzejupetik aldizkariak eta Oñati Irratiak gaur egun oraindik ere lanean diraute.
* [[Kontzejupetik]] aldizkaria<ref>https://www.oñati.eus/eu/udal-zerbitzuak/udal-komunikabideak/kontzejupetik-aldizkaria</ref>
* [[Oñati irratia]]<ref>https://www.oñati.eus/eu/udal-zerbitzuak/udal-komunikabideak/onati-irratia</ref>
Horretaz gain, Debagoiena bailarako [[Goiena]] komunikazio taldeak herriko albisteak, erreportajeak... argitaratzen ditu bere hedabideetan.
* [[goienkaria|Goiena paperekoa]], [[Goiena Telebista]], [[Goiena.net|Goiena.eus]]<ref>{{erreferentzia|izenburua=Goiena Komunikazio Taldea|url=https://goiena.eus/}}</ref>
== Euskara ==
[[Fitxategi:Oñatiko Jerardo Elortza.webm|thumb|Oñatiko Jerardo Elortzaren<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Elortza Egaña, Jerardo - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/onati/hizlariak/jerardo-elortza-egana/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-09-17}}</ref> testigantza, euskarak seminarioan zuen lekuaren inguruan. [[Euskal Herriko Ahotsak]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea|hizkuntza=eu|url=http://www.ahotsak.eus|aldizkaria=www.ahotsak.eus|sartze-data=2018-09-17}}</ref><ref name="#1">{{Erreferentzia|izenburua=Debagoienekoa - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/euskalkiak/mendebalekoa-bizkaiera/sortaldekoa-m/debagoienekoa/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-09-17}}</ref> proiekturako egindako elkarrizketa, ahozko ondarea jaso eta zabaltzeko.]]
Oñati<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Oñati - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/onati/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-09-17}}</ref> Gipuzkoako herri euskaldunenen artean dugu, biztanleen %80 inguru euskal hiztunak dira (Eustaten arabera, % 77,91 ziren euskaldunak 2016an)<ref name=":0" />. Herriko hizkerari dagokionez, [[mendebaldeko euskara]]ren<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Mendebalekoa - Bizkaiera - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/euskalkiak/mendebalekoa-bizkaiera/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-09-17}}</ref> aldaera bat da, Debagoienekoa<ref name="#1"/>. Deba eskualdeko hainbat herrik osatzen dute Debagoieneko hizkera: Gipuzkoako [[Aretxabaleta]]<nowiki/>k, [[Arrasate]]k, [[Eskoriatza]]<nowiki/>k, [[Leintz Gatzaga]]<nowiki/>k eta Oñatik eta Arabako [[Aramaio]]<nowiki/>k. Leintz haranak esparru berezia osatzen du Deba ibarrean, oso estua delako Arrasate, Aretxabaleta, Eskoriatza eta Leintz Gatzaga herrien arteko batasuna. Aramaioko hizkera ere ez da asko urruntzen hauetatik, baina bai Oleta auzokoa, Oletako hizkera sartaldeko eta sortaldeko hizkeren arteko tarteko hizkeratzat hartzen baita. Oñatiko hizkera ere berezia da. Oñati ez zen Gipuzkoan sartu 1845 urtera arte eta bertako hizkerak oraindik ere nortasun berezia du. Oro har, Debagoieneko hizkerak Arabako euskararen eragina duela esan daiteke. Debagoienak Gasteizekin eduki du hartu-emanik estuena eta, dirudienez, hango ezaugarriak eta hango berrikuntzak iritsi dira bertara.
[[Kandido Izagirre]] eta [[Luis Villasante]] fraideak, Manuel Umerez, Leonardo Zabaleta, Leonardo Guridi, Leandro Igartua eta Felix Arrazola abadeak, [[Bedita Larrakoetxea]], [[Gerhard Bähr]] alemaniar hizkuntzalaria, Joxe Otalora eta [[Jerardo Elortza]] izan dira, besteak beste, Oñatiko hizkera aztertzen aitzindariak.
Lehen Korrika 1980ko azaroaren 29an Oñatin hasi zen eta [[Bilbo]]n abenduaren 7an bukatu. [[Oñatiko Unibertsitatea]]ren atean hasi zen Korrika eta zazpi probintziak igaro zituen 1820 kilometrotako ibilbide luzean. Lekukoarekin batera hasiera emango zion korrikalaria Oñatiko alkatea [[Eli Galdos]] izan zen.
2014an, udalak Oñatiko euskarari buruzko liburu oparoa argitaratu zuen, Roberto Altunak, Kepa Elortzak eta Koldo Zumaldek egindakoa.<ref>[https://www.oñati.eus/eu/udal-zerbitzuak/euskara-eta-hezkuntza/bedita-larrakoetxea-udal-euskaltegia/argitalpenak/onatiko-euskeria "Oñatiko euskerie" (R. Altuna, K. Elortza, K. Zumalde).]</ref>
== Jaiak eta ospakizunak ==
Herriko jaiak ugariak dira, eta hiru arlotan banatu daitezke:
Oñatiko patroiaren jai nagusiak, [[San Migel Goiaingeruaren eliza (Oñati)|San Migel Goiaingerua]]<nowiki/>ren izenean, irailaren 29an ospatzen dira.<ref>{{erreferentzia|izenburua=Oñatiko jaiak|url=https://www.xn--oati-gqa.eus/eu/agenda/onatiko-jaixak}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=Turismo bulegoa: Oñatiko jaiak|url=https://www.turismodebagoiena.eus/es/que-hacer/onatiko-jaiak/}}</ref>
* Jai nagusiak Oñatiko patroia den San Migel Goiaingeruaren izenean irailaren 29an ospatzen dira.
* Hiribilduko kale-auzoetako jaiak: maiatzean "San Migel Txikiak" Kale Zaharrean, ekainean Errekalden, uztailean San Martinen, Santa Marinan, Olakuan eta Trianan, abuztuan San Lorentzon, irailean Atzeko Kalean eta Bidebarrietan.
* Auzoetako jaiak: maiatzean Olabarrietan, ekainean Asentzion, Araotzen, Errekalden San Pedron eta Zubillagan, uztailean Madalenan, abuztuan Larrañan eta Urruxolan, irailean Arantzazun, azaroan Uribarrin, abenduan Santa Lutzian.
Baina hiribilduko jairik ezagunenak [[Oñatiko Corpusak]] dira, ekainaren erdialdean. Hamabosgarren mendetik hona behintzat, goiz horretan herriko patroia den [[San Migel eliza (Oñati)|San Migel goiaingerua]]<nowiki/>ren izenean meza ospatzen da, ondoren prozesio eginez herriko kaleetan zehar, foruen enparantzan amaituz. Prozesioarekin batera dantzariek dantza tradizionalak eskaintzan dituzte.<ref>{{erreferentzia|izena=Iñazio|abizena=Irizar|urtea=1987|izenburua=Oñati. Korpus eguna|argitaletxea=Oñatiko udala|orrialdeak=65}}</ref>
== Oñatiar ezagunak ==
[[Fitxategi:Juan Madinabeitia Ortiz de Zarate.jpg|thumb|Juan Madinabeitia medikua, Espainiako [[Digestio aparatuaren medikuntza|gastroenterologiako]] eskola modernoaren sortzailea,]]
=== Garai batekoak ===
* Rodrigo Mercado de Zuazola (1460/70-1548), apezpiku eta humanista. Mallorca eta Ávilako apezpikua. Oñatiko [[Sancti Spiritus Unibertsitatea|Santi Spiritus Unibertsitatea]]<nowiki/>ren sortzailea.
* [[Andres Araotz]] (1500-1563): eskultorea eta erretaula egilea.
* [[Lope Agirre]] (1510-1561), esploratzailea eta militarra.<ref>{{erreferentzia|izena=Iñazio|abizena=Irizar|urtea=2020|izenburua=1562 - Lope Agirreren estatua|argitaletxea=Olaitturri K.E.|orrialdeak=78|url=https://olaitturri.blogspot.com/search/label/12-%201562-%20Lope%20Agirreren%20estatua}}</ref><ref>{{erreferentzia|abizena=Sender, Ramón J.|urtea=1998|izenburua=La aventura equinoccial de Lope de Aguirre|argitaletxea=Ed. Magisterio, Madrid|ISBN=978-842-181-840-4|hizkuntza=Es}}</ref>
* [[Cristóbal Oñate]] (1504-1567): esploratzailea eta Nueva Españako konkistatzailea.
* [[Migel Aozaratzakoa|Mikel Aozaratza]] (1598-1637): apaiza. [[Japonia]]n misiolari ibili zen. Eliza Katolikoak 1987an santu izendatu zuen.
* Luis Manuel de Zañartu (1723-1782): Txileko Santiagoko korrejidorea.
* [[Ramón María Adurriaga]] (1755-1841): Ávilako gotzaina (1824-1841).
* Antonio Elorza Agirre (1798-1873): ingeniari militarra. Landa-mariskala izatera iritsi zen.
* [[Pedro Altube]] (1827-1916), Estatu Batuetan arrantxo-jabea eta abeltzaina izan zen, eta «Ameriketako euskal herritarren aita» deitzen diote. 2,03 metro luze zen eta, ''Palo Alto'' («makila luze») ezizenaz ezaguna. Hall of Great Westerners delakoan inskribatua 1960az geroztik.
* [[Blas Pradere]] (1851-1923): apaiza eta idazlea.
*[[Juan Madinabeitia]] (1861-1938): sendagilea. Espainiako gastroenterologiako eskola modernoaren sortzailea.<ref>{{erreferentzia|abizena=Zulaica Aristi, Daniel|urtea=1985|izenburua=Vida y obra del Dr. Madinabeitia|argitaletxea=Gipuzkoako Foru Aldundia|orrialdeak=30,31|ISBN=84-7086-121-2|hizkuntza=Es}}</ref>
* [[Julian Irizar]] (1869-1935), aita oñatiarra zuen. Argentinan jaioa. Hango almirantea izan zen. Antarktikan ibilia.
* [[Jose Madinabeitia]] (1870-1923): sendagilea eta militante sozialista.
*Mariano San Miguel Urcelay (1879-1935) musikagilea eta klarinetista.
*Alberto del Castillo Yurrita (1899-1976) arkeologo, filosofo eta historialaria. Katalunian aritu izan zen lanean.
* [[Francisco Madina|Aita Madina]] (1907-1972), fraidea eta musikagilea.
*[[Primi Erostarbe]] (1907-1995), Euskal Herriko emakume [[pandero]]jole eta irrintzilaririk ezagunenetako bat izan zen.
*Antonino Ibarrondo Oleaga (1914-1985), musikagile eta orkestra-zuzendaria.
*[[Salbador Barandiaran]] (1916-2006), idazle eta musikagilea.
* [[Juan Zelaia]] (1920-2016), enpresaburua eta euskaltzalea, [[Jose Milikua]] (1921-2013), historialaria, [[Luis Peña Gantxegi]] (1926-2009) arkitektoa. [[Haizearen orrazia|Donostiako Haizearen orraziaren]] egilea, [[Ignazio Arregi]] (1931-2020), kazetaria, [[Eli Galdos]] (1934-2007), injinerua eta politakaria. [[Luis Maria Intza]] (1934-2018) erlezaina, [[José Ramón Elizondo]] (1942 - 2020) sukaldaria. [[Juan Carlos Irizar]] (1951-2021), piano-jotzailea eta musikagilea.[[Fitxategi:Goiena-exegoien-ordorika.jpg|thumb|[[Fermin Etxegoien]] kazeria eta [[Ruper Ordorika]] abeslaria.]]
=== Gaur egungoak ===
*Jose Antonio Villar (1939), aktore eta abeslaria,
*[[Paulo Agirrebaltzategi]] (1942) idazle, irakasle eta [[Jakin]] aldizkariko sortzailea,
*[[Félix Ibarrondo Ugarte]] (1943) musikagilea,
*[[Jerardo Elortza]] (1944), idazlea, historialaria eta hizkuntzalaria,
*Lourdes Idoiaga (1951), Oñatz Kultur Elkarteko sortzailea eta Oñatiko alkate ohia,
*[[Santi Idigoras]] (1953), Errealeko futbolari ohia,
*[[Jon Zelaia]] (1954), idazlea eta musikaria,
*[[Ruper Ordorika]] (1956), abeslaria,
*[[Izaskun Moyua]] (195<nowiki/>8), [[Emakunde]]<nowiki/>ko zuzendari ohia,
*[[Xabier Etxaniz Erle|Xabier Etxaniz Erl]]<nowiki/>[[Xabier Etxaniz Erle|e]] (1961) idazle eta [[Euskal Herriko Unibertsitatea|EHUko]] irakaslea,
*[[Lourdes Bedia]] (1961) aktorea,
*[[Iñaki Aldekoa Beitia|Iñaki Aldek]]<nowiki/>[[Iñaki Aldekoa Beitia|oa]] (1961), [[Euskal Herriko Unibertsitatea|EHUko]] irakaslea, eta [[Euskaltzaindia#Euskaltzain urgazleak|euskaltzain u]]<nowiki/>[[Euskaltzaindia#Euskaltzain urgazleak|rgazlea]],[[Fitxategi:Maria Cruickshank 2014.jpg|thumb|Maria Cruickshank aktorea]][[Gerardo Markuleta]] (1963), ida<nowiki/>zlea eta itzultzailea,
*[[Pruden Gartzia]] (1964), [[euskaltzain urgazle]]a, eta [[Azkue biblioteka|Azkue Libur]]<nowiki/>[[Azkue biblioteka|utegiko]] zuzendaria,
*[[Bixente Atxa]] (1965), [[Mondragon Unibertsitatea|Mondrago]]<nowiki/>[[Mondragon Unibertsitatea|n Unibertsitateko]] errektorea,
*[[Fermin Etxegoien|Fermin Etxeg]]<nowiki/>[[Fermin Etxegoien|oien]] (1966), idazle eta irrati-esatar<nowiki/>ia,
*[[Luis Durán]] (1967), komikigilea,
*[[Ritxi Mendiguren|Ritxi Mendi]]<nowiki/>[[Ritxi Mendiguren|guren]] (1968), Athleticeko futbolari ohia,
*[[Jon Odriozola]]<nowiki/> (1970), txirrindulari profesiona<nowiki/>l ohia,
*[[Jon Aiastui]] (1971), idazlea,
*Irati Iciar (1975), Historialaria<ref>{{Erreferentzia|izenburua=UEUko lantaldea: Nor da Nor? – UEU365|hizkuntza=eu|url=https://www.unibertsitatea.net/blogak/ueu365/2017/04/26/ueuko-lantaldea-nor-da-nor/|sartze-data=2019-09-21}}</ref>,
*[[Larraitz Ugarte]]<nowiki/> (1976), legelari eta politikaria,
*[[Iker Martinez de Zuazo|Iker Martinez de]] <nowiki/>[[Iker Martinez de Zuazo|Zuazo]] (1977), musikaria,
*[[Idoia Etxeberria Elortza|Idoia Etxeberria]] (1977), idazle eta kazetaria,
*[[Aitor Arregi Galdos|Aitor]]<nowiki/> [[Aitor Arregi Galdos|Arregi]] (1977), [[Mondragon Unibertsitatea|Mondragon Unibertsitateko]] irakasle eta zinemag<nowiki/>ilea,[[Fitxategi:Itziar Ugarte Irizar. kazetari eta idazle oñatiarra.jpg|thumb|Itziar Ugarte kazetaria eta idazlea.]][[Markel Irizar|Markel]] <nowiki/>[[Markel Irizar|Irizar]] (1980), txirrindulari profes<nowiki/>ional-ohia,
*[[Mikel Sagarzazu]] (1988) bikoiztailea,
*[[Maria Cruickshank|M]]<nowiki/>[[Maria Cruickshank|aría Cruickshank]] (1989) aktorea,
*[[Itziar Ugarte|Itziar Ugarte Irizar]] <nowiki/>(1995) kazetaria eta idazlea,
*<nowiki/> [[Malen Osa]] (2002) mendi lasterkaria.
== <nowiki/>Herri eta hiri senidetuak ==
Oñati ondorengo herri eta <nowiki/>hiriekin senidetuta dago:<ref>https://www.oñati.eus/es/la-localidad</ref>
{| class="wikitable"
|
* {{banderaikur|Mendebaldeko Sahara}} Gleibat<nowiki/> El Fula ([[Mendebaldeko Sahara]])
* {{banderaikur|Frantzia}} [[Châteaubernard|Châteaubernar]]<nowiki/>[[Châteaubernard|d]] ([[Frantzia]])
* {{banderaikur|Argentina}} José C. Paz ([[Argentina]])
* {{banderaikur|Mexiko}} [[Guadalajara (Mexiko)|Guadalajara]] ([[Mexiko]])
* {{banderaikur|Mexiko}} [[Zacatecas Hiria|Zacatecas]] ([[Mexiko]])
|}
== Argazki galeri<nowiki/>a ==
<gallery>
Irudi:Oñate - Iglesia de San Miguel 09.jpg|[[San Migel eliza (Oñati)|San Migel parrokia]].
Irudi:Oñate - Monasterio de Bidaurreta 1.jpg|[[Bidaurretako Santa Klara monasterioa|Bidaurreta monasterioa]].
Irudi:Oñate - Universidad 23.jpg|[[Oñatiko Unibertsitatea]].
Irudi:Oñati, Ayuntamiento.JPG|[[Oñatiko udaletxea|Oñatiko]] <nowiki/>[[Oñatiko udaletxea|udaletxea]].
Irudi:Lazarraga jauregia (Oñati), iparraldetik ikusita.JPG|[[Lazarraga dorrea eta jauregia (Oñati)|Lazarraga jauregia]].
Irudi:OTADUI1.JPG|[[Otadui Jausoro etxea]].
Irudi:Oñate - Palacio Antia 2.jpg|[[Antia jauregia]].
Irudi:GARIBAI4.JPG|[[Garibai dorretxea|Ga]]<nowiki/>[[Garibai dorretxea|ribai dorretxea]].
Irudi:Zumeltzegi (1988).jpg|[[Zumeltzegi dorrea]].
Irudi:Arantzazuko santutegiko ikuspegia.jpg|[[Arantzazuko santutegia]].
</gallery>
== Erreferentziak ==
{{Ondasun erreferentzia}}
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{Atari|Gipuzkoa|Gipuzkoa}}
* [http://www.oinati.org Oñatiko Udalaren webgunea]
* {{es}} [http://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/onati/ar-110918/ «Oñati»], ''Auñamendi Eusko Entziklopedia''.
* [https://goiena.eus/oinati/ Oñatiko albisteak Goienan]
* [http://olaitturri.blogspot.com/ Olaitturri Kultur Elkartea]
{{autoritate kontrola}}
{{Oñatiko auzo aurkibidea}}
{{Debagoieneko udalerri aurkibidea}}
{{Gipuzkoako udalerri aurkibidea}}
[[Kategoria:Oñati]]
d7qkyo64po4p65krdeg4uutefaegmux
Gautegiz Arteaga
0
6889
9974655
9972911
2024-11-20T12:29:09Z
88.13.2.205
/* Ondare erlijiosoa */
9974655
wikitext
text/x-wiki
{{argitzeko|Busturialdeko udalerriari|Arteaga (argipena)}}
{{Bizkaiko udalerri infotaula
| izena = Gautegiz Arteaga
| bandera = ez
| armarria = Escudo de Gautegiz Arteaga.svg
| nongo = Gautegiz Arteagako
| ofiziala = Gautegiz Arteaga
| eskualdea = [[Busturialdea]]
| postakodea = 48314
| irudia = Arteaga (Vizcaya).jpg
| irudiaren testua = Herriaren ikuspegia Portu auzotik. Goi-ezkerraldean Ereñozar mendia.
| kokapena = Bizkaia municipalities Gautegiz Arteaga.PNG
| koordenatuak = {{koord|43|21|15|N|2|38|53|W|region:EH-BI_type:city(905)|display=inline,title|title=Gautegiz Arteaga}}
| garaiera = 45
| azalera = 13.57
| biztanleria =900 (2024)
| bizt_urtea =
| dentsitatea =66.61 biztanle/km²-ko (2024)
| distantzia = 38
| euskaldunen ehunekoa = 81.09 (2021)
| sorrera =
| herritarra = arteagar / artiar
| alkatea = Patrik Saitua Betanzos (EAJ)
| oharrak =
| webgunea = http://www.gautegizarteaga.com/
}}
'''Gautegiz Arteaga'''<ref>{{EuskaltzArauErref | arau-zk = 145 | arau-izenb = Bizkaiko herri izendegia}}</ref> [[Bizkaia|Bizkaiko]] iparraldeko [[udalerri]] bat da, [[Busturialdea]] eskualdekoa. Izen konposatua izan arren, Arteaga bezala da ezaguna; tokiko euskaran "Artia" deritze. [[Ereñozar]] tontorraren magalaren eta [[Oka (ibaia)|Oka]] ibaiaren artean dago kokaturik, itsasertzetik ez oso urruti. 2024ko erroldaren arabera 900 biztanle ditu.
== Geografia ==
=== Ingurune naturala eta klima ===
==== Itsasadarra ====
Udalerri hau [[Urdaibai]]ko biosfera erreserbaren barnean dago. Herria errepidearen bi alboetan zehar hedatzen da eta bertan biltzen dira biztanle gehienak.
Bestela, [[Gernikako itsasadarra]]ren ezkerraldean dago kokatuta. Bertan, [[Euskal Herria]]n oraindik ikusgai dagoen [[marea-errota]] bakarrenetarikoa dugu, [[Koba Errota]] izenekoa.
==== Klima ====
Gautegiz Arteagako klima ozeaniko hezea da, korronte bero baten eraginarekin, eta urte osoan tenperatura lasaiekin. Iparreko eta ipar-mendebaldeko haizeak ohikoak dira urte osoan. [[Euri]]ak udazkenean eta udaberrian ugariak izaten dira, negu onberarekin eta uda ez oso beroekin. [[Itsaso]]ko brisek tenperaturetan eragina dute urte osoan, eta barrualdeko beroak nekez iristen dira kostaldera udan.
=== Mugakideak ===
Iparraldean [[Ibarrangelu]]ko udalerriarekin egiten du muga, ekialdean [[Ereño|Ereñorekin]] eta hegoaldean [[Kortezubi]]rekin. Mendebaldean Mundakako Itsasadarrarekin egiten du muga. Era berean, Oka ibai hortaz bestalde mugakide dituen udalerriak [[Forua]], [[Murueta]], [[Busturia]] eta [[Sukarrieta|Samikola]] dira.
=== Auzoak ===
Herriaren buru den auzoa [[Zelaieta (Gautegiz-Arteaga)|Zelaieta]] da, eta bertan daude udaletxea, jolasgunea, kulturretxea eta herriko plaza. Horrez gain, auzo hauek ditu: [[Basetxeta]], [[Isla Goikoa]], [[Isla Bekoa]], [[Kanala (Gautegiz-Arteaga)|Kanala]], [[Muruetagane]], [[Orueta (Gautegiz-Arteaga)|Orueta]], [[Ozollo]], Aldamiz, Portu, Muniategi, Agirreta, Mendialdua Arteaga-Uria eta [[Tremoia]].
Kanalako auzoa [[Mundakako itsasadarra|Mundakako itsasdarraren]] bestaldean kokatzen den Sukarrieta udalerriarekin partekatzen du, auzo guztia [[Samikola|samikolar]] [[Barrendegi|barrendegiz]] beteta dagoelarik.
== Toponimia ==
Elizatearen izena antzina bertan kokatzen ziren bi dorretxeen izenetatik eratorria da: Gautegiz dorretxea (desagertua) eta Arteagako Erdi Aroko dorretxea, zeinaren gainean gaur egungo [[Arteagako gaztelua|Arteagako Gaztelu]] modernoa eraiki zen.
"Gautegiz", -iz amaiera duten euskal toponimoen seriekoa da. [[Julio Caro Baroja]]<nowiki/>k toponimo horietako gehienak latinezko -icus deklinatuari lotutako izen propio batetik zetozela defendatzen zuen. Caro Barojak uste zuen euskal eremuko -oz, -ez eta -iz atzizkiak lekuaren jabetza adierazteko toponimoak zirela, eta jatorria [[Erdi Aroa|Erdi Arotik]] edo [[Erromatar Inperioa]]<nowiki/>ren garaitik etor zitekeela.
Gautegizen kasuan, Caro Barojak proposatu zuen balizko Gautius batetik etor zitekeela, [[latin]]<nowiki/>ezko izen dokumentatu batetik. Horrela, Gautius izenari latinezko -icus atzizkia gehitzen bazaio, Gauticus lor daiteke. Gauticus Gautiusen semea ere izan liteke. Gauticus eta bere ondorengoei dagokiena Gautici izango litzateke. Gautici horretatik "Gautegiz" toponimoa erator zitekeen: Gautici->Gauti (gi) ci->Gautegici->Gautegiz.
"Arteaga", bestalde, fitonimoa da, eta artea zuhaitzen lekua esan nahi du; artea hitzari -aga atzizki lokatiboa gehituz gero sortzen dena.
[[Elizate|Elizatea]] "Arteagako Gautegiz" deitu izan da tradizioz, baina beti egon da "Arteaga" izendatzeko joera. 1842ko erroldan eta 1877tik 1950era bitarteko erroldetan Arteaga deitu zitzaion ofizialki udalerriari. 1857ko eta 1860ko erroldetan, baita 1960ko eta 1991ko errolden artean ere, Gautéguiz de Arteaga izena hartu zuen. 1996an, udalak, gaur egun ofiziala den euskarazko izendapena hartu zuen: Gautegiz Arteaga.
== Historia ==
=== Historiaurrea ===
==== Paleolitoa ====
Gautegiz Arteagan gutxienez duela 36 mila urte inguruko giza-aztarnak aurkitu izan dira, bereiziki [[Antoliñako koba|Antoliñako Koba]] izeneko haitzuloan. Bertan, [[Aurignac aldi|Aurignac]], [[Gravette aldia|Gravette]], [[Solutre aldia|Solutre]] eta [[Madeleine aldia|Madeleine]] [[Historiaurre|historiaurreko]] aldietako hondakinak aurkitu dituzte (duela 34.000 eta 11.500 urte artekoak, alegia). Besteak beste, horman atzamarrarekin eginiko orbain gorri bat eta orein baten irudiarekin apaindutako perkutorea aurkitu dira. Aztarnategia ez zen era egonkorrean okupatua izan, hedadura handiko territorio batean aldixka okupatzen zuten haitzuloa baitzen. Izan ere, bizitza nomada zeramatzaten giza ehiztari-biltzaile hauek [[Urdaibai]], [[Durangaldea]], [[Arabako lautada]], [[Trebiñu]], [[Sakana]] eta [[Urbasa]] artean mugitzen ziren, [[suharri]]<nowiki/>z egindako tresneria berdintsuak erakutsi duenez. Egonkorki erabili ez arren, kobazuloa modu jarraituan erabili zuten 15 mila urtetan zehar, bizimodu berdintsua eramanez urte guzti horietan, azken Solutre aldian izan ezik (duela 18 mila urte), klima hozte bortitz batera egokitu behar izan baitziren.
Bestalde, udalerrian beste 4 aztarnategi prehistoriko identifikatu dira. Gainera, mugakide duen Kortezubiko udalerrian [[Santimamiñe]] leize garrantzitsua aurkitzen da, k.a 14 mila eta 9 mila urteen artean okupatua izan zena. Beraz, Gautegiz Arteagako lurrak ustiatu eta haitzuloak okupatu zituzten gizakiak Santimamiñeko koba okupatu zutenak berdinak edo haien ondorengoak izan zirela egiaztatu daiteke.
Ikerketa genetikoek erakutsi dutenez, Gautegiz-Arteagako gaurko biztanleak inguruko kobazuloetan bizi zirenen oinordeko zuzenak dira.
==== Burdin Aroa ====
Herrian aro sedentario honetako aztarnak aurkitu ez diren izan arren, [[Arrolako oppiduma|Arrola]]<nowiki/>ko herri gotortutik oso gertu aurkitzen da. Beraz, [[oppidum]] hura okupatu zuten gizakiek Gautegiz Arteagako lurrak ustiatuko zituztela suposatu daiteke.
=== Antzinaroa ===
[[Erromatar Inperioa|Erromatar]] garaiko aztarnak herrian bertan aurkitu ez badira ere, distantzia gutxira dagoen [[Forua]]<nowiki/>ko udalerrian [[Foruko erromatar herrixka|erromatar herrixka]] baten hondakinak agertu izan dira, [[I. mendea|I.]] eta [[V. mendea|V. mendeen]] artekoak. Gainera, garai hortako [[Mundaka]] eta [[Sukarrieta]] artean kokaturiko itsas trafikoaren [[Kabotaje|kabotai]] gisa erabilia izan zen gune bat ere dugu, Portuondo izenekoa. Hori ez ezik, [[Bermeo]] eta [[Busturia]] arteko [[Sollube]] mendiaren magalean erromatar garaiko [[Nekropoli|nekropolia]] ere identifikatu izan da, [[Tribisburu]] izenekoa. Beraz, esan dezakegu Gautegiz Arteagaren inguru geografikoa [[Antzinaroa|antzinaroan]] zeharo okupatua izan zela, eta batez ere erromatar kultura barreiatu zela eskualdean.
=== Erdi Aroa ===
=== Aro Modernoa ===
=== Aro Garaikidea ===
== Ekonomia ==
== Demografia ==
Gautegiz Arteaga nekazal herria izan da beti. Hori dela eta, demografia egonkor pixka bat gorakorra mantendu zuen 1940. urtera arte. Izan ere, [[Espainiako Gerra Zibila|Espainiako Gerra Zibilak]] arteagar demografian eragina izan zuen, 300 bat biztanle galduz (heriotzek, migrazioek zein erbesteratzeek eraginda). Hortik aurrera, etengabeko biztanle galera bat jasan zuen herriak, industrializazio prozesuaren eraginez lehen sektoreak indarra galdu baitzuen (garaiko Gautegiz Arteagako ekonomia sektore nagusiena). Arteagarrek gune industrial handiagoetara egin zuten alde, gehienek hurbileko Gernikara, eta beste batzuek Bilbora zein Eibarrera. Hortaz, 1991. urtean gutxiengo biztanleria izatera iritsi zen (752). Hortik aurrera, zerbitzuetan oinarritutako herri bilakatu da, eta gutxinaka, 3 hamarkadetan, 150 biztanle berreskuratu ditu, egun 900 izateraino.{{Barra bertikalen grafikoa
|izena=Gautegiz-Arteagako biztanleria
|altuera=300
|zabalera=650
|1842|622|1877|1313|1887|1260|1897|1392|1900|1367|1910|1418|1920|1418|1930|1515|1940|1279|1950|1268|1960|1107|1970|1011|1981|758|1991|752|2001|843|2011|903|2016|846|2019|854|2022|884|2024|900}}
== Politika ==
[[Fitxategi:Gautegiz Arteaga - Ayuntamiento 3.jpg|thumb|eskuinera|275px|Gautegiz Arteagako udaletxea]]
=== 2011 eta 2015ko udal hauteskundeak ===
[[2011ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2011ko maiatzaren 22ko hauteskundeen]] emaitzen ondorioz Gautegiz-Arteagako [[Euzko Alderdi Jeltzalea|Euzko Alderdi Jeltzaleko]] Juan Felix Naberan izan zen hautatua alkate gisa. 2015ean berrautatua izan zen berriro ere.
{{Udal hauteskunde infotaula
|data = 2011ko maiatzaren 22
|alderdia1 = [[Euzko Alderdi Jeltzalea]] (EAJ)
|kolorea1 = #CCFC66
|zinegotziak1 = 4
|botoak1 = 317
|ehunekoa1 = 53,64
|alderdia2 = [[Bildu]]
|kolorea2 = #9bd225
|zinegotziak2 = 3
|botoak2 = 235
|ehunekoa2 = 39,76
|alderdia3 = [[PSE-EE|Euskadiko Alderdi Sozialista]] (PSE-EE(PSOE))
|kolorea3 = #F8C080
|zinegotziak3 = 0
|botoak3 = 13
|ehunekoa3 = 2,2
|alderdia4 = [[Euskadiko Alderdi Popularra|Alderdi Popularra]] (PP)
|kolorea4 = #7cc1ff
|zinegotziak4 = 0
|botoak4 = 1
|ehunekoa4 = 0,17
|iturria = [http://www.euskadi.net/q93TodoWar/eleccionesJSP/q93Contenedor.jsp?idioma=e&menu=li_2 Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean]
|data_a=2015ko maiatzaren 24|zinegotziak1_a=5|zinegotziak2_a=2|zinegotziak3_a=0|zinegotziak4_a=0|botoak1_a=352|ehunekoa1_a=64,35|botoak2_a=172|ehunekoa2_a=31,44|botoak3_a=3|ehunekoa3_a=0,55|botoak4_a=0|ehunekoa4_a=0,00}}
=== 2019 eta 2023ko udal hauteskundeak ===
2019an Naberanek berriz ere irabazi zituen hauteskundeak, eta 2023rarte, hiru legegintzaldi bete zituen alkatetzan.[[2023ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2023ko maiatzaren 28ko udal hauteskundeen]] geroztik Gautegiz-Arteagako alkatea [[Euzko Alderdi Jeltzalea|Euzko Alderdi Jeltzaleko]] Patrik Saitua Betanzos da.
{{Udal hauteskunde infotaula
|data = 2019ko maiatzaren 26
|alderdia1 = [[Euzko Alderdi Jeltzalea]] (EAJ)
|kolorea1 = #CCFC66
|zinegotziak1 = 5
|botoak1 = 346
|ehunekoa1 = 62,01
|alderdia2 = [[Euskal Herria Bildu]]
|kolorea2 = #9bd225
|zinegotziak2 = 2
|botoak2 = 189
|ehunekoa2 = 33,87
|alderdia3 = [[PSE-EE|Euskadiko Alderdi Sozialista]] (PSE-EE(PSOE))
|kolorea3 = #F8C080
|zinegotziak3 = 0
|botoak3 = 11
|ehunekoa3 = 1,97
|alderdia4 = [[Euskadiko Alderdi Popularra|Alderdi Popularra]] (PP)
|kolorea4 = #7cc1ff
|zinegotziak4 = 0
|botoak4 = 2
|ehunekoa4 = 0,36
|iturria = [http://www.euskadi.net/q93TodoWar/eleccionesJSP/q93Contenedor.jsp?idioma=e&menu=li_2 Hauteskundeen emaitzak euskadi.net webgunean]
|data_a=2023ko maiatzaren 28|zinegotziak1_a=4|zinegotziak2_a=3|zinegotziak3_a=0|zinegotziak4_a=0|botoak1_a=301|ehunekoa1_a=53,08|botoak2_a=235|ehunekoa2_a=41,44|botoak3_a=8|ehunekoa3_a=1,41|botoak4_a=5|ehunekoa4_a=0,88}}[[2024ko Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeak|2024ko apirilaren 21eko Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeen]] emaitzak ondorengoak izan ziren:
* Euzko Alderdi Jeltzalea: 260 bozka (%46,68)
* Euskal Herria Bildu: 248 bozka (%44,52)
* Euskadiko Alderdi Sozialista - Euskadiko Ezkerra: 14 (%2,52)
<nowiki>*</nowiki>(Soilik %2-tik gorako bozkak jaso zituzten alderdiak plazaratu dira).
== Kultura ==
=== Euskara ===
Gautegiz-Arteagan<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gautegiz-Arteaga - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/gautegiz-arteaga/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-09}}</ref> Busturialdeko hizkera<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Busturialdekoa - Ahotsak.eus|hizkuntza=eu|url=https://ahotsak.eus/euskalkiak/mendebalekoa-bizkaiera/tartekoa-m/busturialdekoa/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2018-11-09}}</ref> da nagusi, mendebaldeko euskararen aldaera. 2021ko datuen arabera, %81,09-koa zen herriko euskaldunen kopurua. Euskararen kale-erabilera, berriz, %62,27-an kokatzen zen 2016an. [[Fitxategi:729-Udalerri euskaldunak eta Uema.svg|thumb|406x406px|[[Udalerri Euskaldunen Mankomunitatea|UEMA]]<nowiki/>n dauden eta egon litezkeen herriak. (Iturria: [[Berria]])]]
Ez da kidea baina [[Udalerri Euskaldunen Mankomunitatea|Udalerri Euskaldunen Mankomunitateko]] kidea izateko baldintzak betetzen ditu Gautegiz Arteagak. Izan ere, euskal hiztunen portzentajea ''% 70etik'' gora duten herriak egon daitezke [[Udalerri Euskaldunen Mankomunitatea|UEMA]] Mankomunitatean.
Beheko bideoan Pilartxu Etxabe artegarraren adierazpenak entzun daitezke, tokiko euskaran, garaiko Gautegiz Arteagako herri eskolari buruz eta hezkuntzari buruz hizketan.[[Fitxategi:Gautegiz-Arteagako Pilartxu Etxabe.webm|thumb|275x275px|Gautegiz-Arteagako Pilartxu Etxabe<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Etxabe Zubizarreta, Pilartxu - Ahotsak.eus|url=https://ahotsak.eus/gautegiz-arteaga/hizlariak/pilartxu-etxabe-zubizarreta/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2019-01-04}}</ref> ([[Euskal Herriko Ahotsak|Ahotsak]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ahotsak.eus, Euskal Herriko hizkerak eta ahozko ondarea|url=https://ahotsak.eus/|aldizkaria=ahotsak.eus|sartze-data=2019-01-04}}</ref> proiekturako)]]
===Herri eskola===
Montorre Herri Ikastetxea izeneko eskola publiko txiki bat dago Arteagan, Mendialdua auzoan kokatzen dena. Haurtzaindegia, Haur Hezkuntza eta Lehen Hezkuntza barnebiltzen ditu eskolak. Busturialdeko eskolarik txikiena dugu, egun soilik 30 ikasle inguruk ikasten baitute bertan.
1862. urtean sortu zen "Escuela elemental" izenpean, mutilen eta neskentzako eraikin bana eraiki zelarik.1974tik aurrera, sexu-bereizketari amaiera eman zitzaion eta "mutilen eskola" delakoaren eraikina, gutxinaka, erabilera gabe geratzen joan zen, 1976an zarratu zuten arte. Eraikin hori, Udal Liburutegi edota mediku kontsultategi gisa erabilia izan zen ondorengo urteetan. 2007an, eraikina guztiz eraberritu ostean, zabaldu zen berriz ere. Ordutik, Haur Hezkuntzarako gelak, Liburutegia, Informatika-gela eta psikomotrizitate gela kokatzen dira bertan.
Egun, zerbitzu ugari eskaintzen ditu Montorre eskolak, hala nola; Taxi zerbitzua, Jantokia, dohako zaintza zerbitzua, eskola ordutegitik kanpoko klase ezberdinak edota udalaren dirulaguntzak.
=== Jaiak ===
Herriko patroia San Polikarpo da, eta Urtarrilaren 26an ospatzen da. Egunean bertan meza-santua, dantza erakuskizuna, trikitixarekin alaitutako herri-hamaiketakoa, eskupilota partidak eta erromeria egoten dira.
Alabaina, Arteagako jai nagusiak Antolin Deunaren bezpera egunetan ospatzen dira (abuztuaren amaierako eta irailaren hasierako egunetan). Ekintza askotariko festa-egitaraua izaten dute, ondorengo jai-egunak ospatzen dituztelarik: Gazte Eguna, Tabernazarre Eguna eta Antolin Deuna. Kontzertu, eskupilota partida, kultur-emanaldi, mozorro janzte, tortilla zein paella txapelketa bezalako ekintzek alaitzen dituzte jaiak. San Antolin egunean, irailaren 2an, Antolin Deunaren baselizara igotzen dira herritarrak, fededunek meza entzuten dute, eta ondoren, hamaiketakoa jan eta euskal dantzen girora alaitzen dute eguerdia. Azkenik, biribilketan jaisten dira baselizatik, mendian behera, herriko enparantzara heldu arte.
Bestelako auzo-jaiak ere ospatzen dituzte arteagarrek, hala nola; Karmen Birjinaren eguna (uztailaren 16an) Zendokiz auzounean, edota San Lorentzo eguna (abuztuaren 10ean).
===Kultur-eragileak===
* Gazteluzar (sozietate gastronomikoa).
* Artie Dantza Taldea (euskal-dantza taldea).
* Gartiape Kirol Kluba (kirol-elkartea).
* Antoliñape Kultur Elkartea
* Artiako Gazte Asanblada
* Helduen Elkartea (GAHE)
* Montorrealde Guraso Elkartea
== Ondasun nabarmenak<ref>[https://www.euskadi.eus/app/ondarea/udalean-eraikitako-euskal-ondarea/gautegiz-arteaga/consultaOndarea/codmun-48041/desc-gautegiz-arteaga/desceu-gautegiz-arteaga/tipoinv-1&locale=EU "Gautegiz Arteaga", Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistema].</ref><ref>[http://www.gautegizarteaga.com/es-ES/Ayuntamiento/Urbanismo/avance_2018_Planos/20_1717-PGOU_GAUTEGIZ%20ARTEAGA_AVANCE_AP10_PATRIMONIO_2018_08.pdf 2018ko PGOU, Gautegiz Arteagako Udala]{{Apurtutako esteka|date=otsaila 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}.</ref> ==
=== Gaztelua ===
{{sakontzeko|Eugenia de Montijo enperatrizaren gaztelua}}
[[Fitxategi:Arteaga_Tower_small.jpg|thumb|275px|[[Eugenia de Montijo enperatrizaren gaztelua|Arteagako dorretxea]]]]
Gautegiz-Arteagako eraikinik garrantzitsuena "[[Eugenia de Montijo enperatrizaren gaztelua|Arteagako dorrea]]" edo gaztelua da.
[[Erdi Aroa|Erdi Aroko]] dorretxe baten hondarren gainean berreraiki zen, [[Eugenia de Montijo|Eugenia Montijokoaren]] aginduz, [[Napoleon III.a]] bere senarraren garaian. Gaur egun, jatetxe eta hotela da. 2001etik, Eusko Jaurlaritzak, Sailkatutako Kultura Ondasun gisa aitortzen du.
=== Urdaibai Bird Center ===
Oruetako auzoan, Mundakako Itsasdarraren paduraren bihotzean [[Urdaibai Bird Center]] dago, Europa mailako erreferentziazko ikerketa zentro eta museo ornitologikoa. "Naturaren museo bizi" handi bat da, jendeari irekita dagoena, hegaztien eta hauen migrazioen ikerketara eta ezaguera barreiatzera bideratuta dagoena.
Ikerketarako eta zientzia dibulgaziorako den behatoki honek 2012. urtean ireki zituen ateak. Kontzientziazio eta dibulgazio lanak bisitetan egiten dira eta bertan bisitariek dibulgatzaileen esanak entzuteko aukera ez ezik, hegaztiak paduretan eta hezegunetan zuzenean behatzeko aukera dute. [[Aranzadi Zientzia Elkartea|Aranzadi Zientzia Elkarteak]] kudeatzen du
=== Ondare erlijiosoa ===
* Andra Mariaren Zeruratzearen eliza (Eleizalde auzounean)
* Done Laurendi edo San Lorentzo baseliza ([[Isla Bekoa]] auzoan)
* San Antolin baseliza ([[Muruetagane|Muruetagana]] auzoan)
* San Roke baseliza ([[Ozollo]] auzoan)
* Karmen Ama Birjina baseliza (Zendokiz auzounean)
* San Bartolome baseliza ([[Isla Goikoa]] auzoan)
* Santa Kurutz baseliza (Aldamiz auzoan; egun desagertua, 1950. hamarkadan eraitsia)
=== Ondare zibila ===
* Bekoetxe, Jaunsolo, Ojangoiti, Argiñene (eraitsia), Goikoetxe, Musetabe, Bidasolo, Mendotza, Naberan eta [[Ozolloaurrekoa]] baserriak.
* Barrenerrota, Oiangoiti (erortzear), Ikoakone Olaldea (desagertua) eta Oleta burdinolak.
* [[Koba Errota]] marea-errota, Ozollo-errota eta Portu-errota izenez ere ezaguna.
* Andrabideko harrobiak.
== Zerbitzuak ==
* Aretxederreta Kultur Etxea eta Sabin Muniategi Udal Liburutegia (Herriko Enparantza).
* Udal pilotalekua eta gimnasioa (Herriko Plaza)
* Mediku kontsultategia (Zelaieta auzoa, 81).
* Orrazi ileapaindegia (Herriko Plaza, 4 behea).
* M.Uribe Farmazia (Zelaieta auzoa, 40 behea).
* Egala Taberna (Herriko Enparantza, 4).
* Artea Herriko Taberna (Herriko Enparantza, 1).
=== Garraioa ===
Bizkaibus zerbitzuaren bi autobus-linea pasatzen dira arteagatik: Bilbo-Lekeitio (3513) eta Gernika-Ibarrangelu (3526). Lehenengoak, 2 orduko maiztasuna du urte osoan zehar. Bigarrenak, berriz, 3 orduko maiztasuna. Hala ere, azken linea honek udako hilabeteetan (ekaina, uztaila, abuztua eta iraila) maiztasuna areagotzen du; egunero, norabide bietaruntz, ordu erdiroko zerbitzua izanik.
Bilbo-Lekeitio autobus lineak Arteagan dituen geltokiak hauek dira:
* Errekalde ([[Orueta (Gautegiz-Arteaga)|Orueta]] auzoan)
* Herriko Enparantza (Zelaieta auzoan)
* Zelaieta (Elexalde eta Mendialdua auzoetatik hurbil)
* Muruetagane
* Basetxeta
Gernika-Ibarrangelu lineak Arteagan dituen autobus-geltokiak hauek dira:
* Errekalde (Orueta auzoan)
* Herriko Enparantza (Zelaieta auzoan)
* Zelaieta (Elexalde eta Mendialdua auzoetatik hurbil)
* Agirreta
* Isla Bekoa
* Isla Goikoa
* Ozamiz
* Kanala (Elexalde)
* Kanala (Jatetxearen alboan)
== Argazki galeria ==
<gallery mode="packed" heights="165">
Irudi:Gautegiz Arteaga - Iglesia de Santa María 01.jpg|Andra Mariaren Zeruratzearen eliza.
Irudi:Biblioteca Municipal Sabin Muniategi.jpg|Sabin Muniategi Udal Liburutegia.
Irudi:Urdaibai Bird Center 01 edificio.jpg|[[Urdaibai Bird Center]].
Irudi:Cantera abandonada en Gauteguiz Arteaga.jpg|Andrabideko harrobiak.
</gallery>
== Arteagar ospetsuak ==
* [[Federiko Murueta|Federiko Murueta-Goiena]] ([[1860]]-[[1940]]), [[mediku]] eta [[Valladolideko Unibertsitatea|Valladolideko Unibertsitateko]] dekanoa.
* [[Angel Zabala|Aingeru Zabala Ozamiz ''Kondaño'']] ([[1866]]-[[1940]]), EAJ-ko politikaria.
* [[Sabin Muniategi]] ([[1912]]-[[1990]]), euskal idazlea.
* [[Josu Naberan]] ([[1941]]), euskarazko saiakeragile eta itzultzailea.
* [[Miren Arantza Madariaga Aberasturi|Miren Arantza Madariaga]] (1967), [[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]]-ko politikaria.
* [[Olatz Arrizabalaga]] (1997) pilotaria.
* [[Amaia Aberasturi]] ([[1997]]), aktorea.
* [[Damaris Egurrola]] ([[1999]]), futbolaria.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Ikus, gainera ==
* [[Bizkaiko udalerrien zerrenda]]
== Kanpo estekak ==
{{Atari|Bizkaia|Bizkaia}}
* [https://web.archive.org/web/20111006165446/http://www.gautegizarteaga.com/ Gautegiz Arteagako Udalaren webgunea.]
{{autoritate kontrola}}
{{Busturialdeko udalerri aurkibidea}}
{{Bizkaiko udalerri aurkibidea}}
[[Kategoria:Gautegiz Arteaga]]
kcen1j2uyadb23d2f0ylcs2fz5t1ug5
Ozeano Atlantikoa
0
7275
9975987
9960335
2024-11-21T08:36:52Z
Druiz002
154206
/* Geografia */
9975987
wikitext
text/x-wiki
{{Wikipedia1000}}
{{geografia fisiko infotaula}}
'''Ozeano Atlantikoa'''<ref>{{erreferentzia|abizena= |izena= |url= http://www.euskaltzaindia.eus/dok/eaeb/arauak/Araua_0052.pdf |izenburua= Euskaltzaindiaren 52. araua: Munduko geografiako zenbait izen (mendiak, ibaiak, itsasoak) |bilduma = | argitaletxea= euskaltzaindia.eus |sartze-data= 2016-7-25}}</ref> bost [[ozeano]]en artean bigarren handiena da, 86.133.000 kilometro karraturekin. Gutxi gorabehera [[Lurra]]ren %17 estaltzen du, eta [[Hidrosfera|uraren gainazalaren]] %24. [[Esplorazioen Aroa]]n "Mundu Zaharra" ([[Afrika]], [[Europa]] eta [[Asia]]) eta "Mundu Berria" ([[Amerika]]) bereizteagatik zen ezaguna.
Europa, Afrika eta Asia Amerikatik bereiztean, Ozeano Atlantikoak funtsezko eginkizuna izan du giza-garapenean, [[globalizazio]]an eta nazio askoren historian. [[Eskandinaviar]]rak izan ziren Atlantikoa zeharkatu zuten lehen gizaki ezagunak, baina [[Kristobal Kolon]]en espedizioak izan zuen eraginik handiena 1492an. [[Kristobal Kolonen bidaia|Kolonen espedizioak]] Europako potentziek batez ere [[Portugal]]ek, [[Espainia]]k, [[Frantzia]]k eta [[Erresuma Batua]]k [[Ameriketako europar kolonizazioa|Amerikak esploratu eta kolonizatzeko]] aro baten hasiera ekarri zuen. XVI. eta XIX. mendeen artean, Ozeano Atlantikoa izan zen [[Atlantikoko esklabo merkataritza|esklaboen merkataritzaren]] eta [[Kolondar trukaketa|kolondar trukearen]] erdigunea, eta, aldi berean, itsas guduak izan zituen noizbehinka. Itsas bataila horiek eta [[Ameriketako Estatu Batuak]] eta [[Brasil]] bezalako potentzia amerikarren merkataritza gero eta handiagoak XX. mendearen hasieran gora egin zuten, eta gaur egun Atlantikoan gatazka militar handirik izan ez den arren, ozeanoa merkataritzaren osagai nagusia da oraindik mundu osoan.
Ozeano Atlantikoak S formako arro luzanga bat hartzen du, Europa eta Afrikaren artean luzetara hedatzen dena, eta Ameriketatik mendebaldera. Munduko Ozeanoa interkonektatuaren osagai gisa, [[Ozeano Artiko]]arekin iparraldean, [[Ozeano Barea]]rekin hego-mendebaldean, [[Indiako Ozeanoa]]rekin hego-ekialdean, eta [[Ozeano Antartiko]]arekin hegoaldean (beste definizio batzuen arabera, Atlantikoa hegoalderantz hedatzen da Antartidaraino) konektatuta dago. Ozeano Atlantikoa bi zatitan banatuta dago: Ipar Atlantikoa eta Hego Atlantikoa, [[ekuatore]]aren alde bietan.
== Toponimia ==
''Atlantiko'' hitzaren aipamen ezagunik zaharrena [[Estesikoro]]k egin zuen K.a. VI. mendean (Sch. A. R. 1. 211): ''Atlantikôi pelágei'' ({{lang-grc|Ἀτλαντικῷ πελάγει}}; ''Atlasen itsasoa'')<ref>{{Erreferentzia|izena=Julio|abizena=Mangas|izenburua=La Península Ibérica en los autores griegos: de Homero a Platón|argitaletxea=Editorial Complutense|hizkuntza=es|abizena2=Plácido|abizena3=Elícegui|abizena4=Somolinos|izena2=Domingo|izena3=Elvira Gangutia|izena4=Helena Rodríguez|data=1998|url=https://books.google.com/books?id=pZBSML97Ya0C&pg=PA283|sartze-data=2024-03-06}}</ref> eta [[Herodoto]]ren ''[[Historiak]]'' lanean (K.a. 450; Hdt. 1.202.4) ''Atlantis thalassa'' gisa agertzen da ({{lang-grc| Ἀτλαντὶς θάλασσα}})<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ἀτλαντίς, DGE Diccionario Griego-Español|data=2018-01-01|url=https://web.archive.org/web/20180101191304/http://dge.cchs.csic.es/xdge/%E1%BC%88%CF%84%CE%BB%CE%B1%CE%BD%CF%84%CE%AF%CF%82|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-03-06}}</ref>, "[[Herkules]]en zutabeen ondoren", eta esaten du lur guztia inguratzen zuen itsasoa zela. Bi erabilera hauetan [[Atlas (mitologia)|Atlasi]] egiten dio erreferentzia, [[greziar mitologia]]ko [[Titan (mitologia)|Titan]] bat, zeruak eusten dituena. Atlas [[Erdi Aro]]ko mapetan agertu ohi da, alboak irudikatzen, eta horregatik deitzen zaie horrela [[atlas]]ei. Bestalde, Antzinako Greziako marinelentzat, zein ''[[Iliada]]'' eta ''[[Odisea]]'' lanetan, lur guztia inguratzen duen ozeanoari [[Ozeano (mitologia)|Ozeano]] deitzen zaio, mundua inguratzen duen ibai erraldoi, greziarrek ondo ezagutzen zituzten [[Mediterraneo]]a eta [[Itsaso Beltza]]rekin kontrajarrita<ref>{{Erreferentzia|izena=Pietro|abizena=Janni|izenburua=2 The Sea of the Greeks and Romans|argitaletxea=Brill|orrialdeak=21–42|hizkuntza=en|data=2016-01-01|url=https://brill.com/display/book/edcoll/9789004284715/B9789004284715_003.xml|aldizkaria=Brill's Companion to Ancient Geography|isbn=978-90-04-28471-5|doi=10.1163/9789004284715_003|sartze-data=2024-03-06}}</ref>. Atlantikoa [[Atlasa|Atlas mendien]] mendebaldean zeuden, [[Maroko]]n, [[Gibraltarko itsasartea]] behin igarota<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Water, water, everywhere: how we named the oceans {{!}} OxfordWords blog|data=2015-06-09|url=https://web.archive.org/web/20150609200036/http://blog.oxforddictionaries.com/2015/06/water-water-everywhere-ocean-names/|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-03-06}}</ref>.
[[XIX. mende]]aren erdialdera arte, Hego Atlantikoari [[Etiopiako Itsasoa]] izena ematen zitzaion, [[Etiopia]]ri erreferentzia egiten dion izena<ref>{{Erreferentzia|izena=George|abizena=Ripley|izenburua=The American Cyclopaedia: A Popular Dictionary of General Knowledge|argitaletxea=Appleton|hizkuntza=en|abizena2=Dana|izena2=Charles Anderson|data=1873|url=https://books.google.com/books?id=ROQXAQAAIAAJ&pg=PA69|sartze-data=2024-03-06}}</ref>. Esplorazioen Aroan Atlantikoa maiz agertzen zen mapetan '''Mendebaldeko Ozeano Handia''' izenarekin<ref>{{Erreferentzia|izena=Ian Kenneth|abizena=Steele|izenburua=The English Atlantic, 1675-1740: An Exploration of Communication and Community|argitaletxea=Oxford University Press|hizkuntza=en|data=1986|url=https://books.google.com/books?id=N2fmCwAAQBAJ&pg=PA14|isbn=978-0-19-503968-9|sartze-data=2024-03-06}}</ref>.
Bereizten dituen kulturak antzekoak izanda, maiz bere benetako tamaina gutxiesten duten terminoak erabiltzen dira, hala nola AEBn eta Ingalaterran ''the pond''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=POND {{!}} Definition of POND by Oxford Dictionary on Lexico.com also meaning of POND|data=2021-05-14|url=https://web.archive.org/web/20210514104509/https://www.lexico.com/definition/pond?locale=en|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-03-06}}</ref> eta Espainian eta [[Hego Amerika]]n ''el charco''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=cruzar el charco - Diccionario Inglés-Español WordReference.com|url=https://www.wordreference.com/es/en/translation.asp?spen=cruzar%20el%20charco|aldizkaria=www.wordreference.com|sartze-data=2024-03-06}}</ref>, biak ''putzua'' esan nahi dutenak.
== Geografia ==
14.700 km luze eta 106.400.000 km² inguru ditu (munduko bigarrena [[Ozeano Barea]]ren ondotik). Muga hauexek ditu: [[Ozeano Artikoa]], iparraldean; [[Ozeano Australa|Ozeano Antartikoa]], hegoaldean. Itsaso garrantzitsuak ageri dira haren ondoan, luzakin gisa: [[Ipar itsasoa|Ipar Itsasoa]], [[Baltikoa|Itsaso Baltikoa]], [[Mediterraneoa]], [[Karibe itsasoa|Karibe Itsasoa]].
Ozeano Atlantikoak «S« luze eta zabal baten itxura du, antzina elkarturik zeuden [[Amerika]] eta [[Afrika]] bereizi ondoren sortu bide zena. Iparretik hegoaldera hedatzen den urpeko mendilerro batek ([[Erdialdeko Atlantikoko dortsala|Atlantikoko dortsala]]) sakonune handiak ezkutatzen dituzten bi aldeetan banatzen du ezkerretik eskuinera Ozeano Atlantikoa.
Mendilerro horretako alde bolkaniko batzuk uraren gainetik ageri dira uharteak osatuz ([[Azoreak|Azore uharteak]], [[Tristan da Cunha]], [[Asuncion uhartea|Asuncion]], [[Santa Helena]],…). Beste uharte batzuk kontinenteko plataformetatik bereizitako guneak dira: [[Britainiar uharteak]] (Ingalaterra, Gales, Eskozia, Irlanda), [[Antillak]], [[Kanariak|Kanariar uharteak]]. Atlantiko aldera doazen ur lasterren artean, oso ibai handiak ageri dira, Afrikan eta Ameriketan batez ere: [[Amazonas]], [[Rio de la Plata]], [[Mississippi]], [[Orinoko]], [[San Laurendi (ibaia)|San Laurendi]], [[Kongo (ibaia)|Kongo]], [[Gabon (ibaia)|Gabon]], [[Niger (ibaia)|Niger]] eta Europakoak (txikiagoak eskuarki).
Uraren gazitasuna % 35etik beherakoa da. Sakonera, 3.900 m batez beste, 9.200 m-ra iristen da [[Puerto Ricoko sakongunea]]n. Ozeano Atlantikoan era askotako mugimenduak sortzen dira: itsasaldi bizienak badia eta itsasertzetan gertatzen dira. Urte osoan zehar egon ohi diren goi-presioek etengabeko haize boladak eragiten dituzte: [[alisio]]ak. Ur laster hotzei ([[Benguelako itsaslasterra|Benguela]], [[Kanarietako itsaslasterra|Kanariar uharteak]], [[Labradorko itsaslasterra|Labrador]] eta [[Groenlandiako ekialdeko itsaslasterra|Groenlandiakoa]]) eta beroei ([[Brasilgo itsaslasterra|Brasil]], Ekuador, [[Gineako itsaslasterra|Ginea]] eta, batez ere, [[Golkoko itsaslasterra|Golkokoa]]) esker, latitude berean dauden ekialdeko eta mendebaldeko itsasertzetako lurraldeetan oso klima desberdina da.
[[Arrain]] kopuru handiko ura da: Ipar Itsasoa, [[Ternua]]-Kanada eta Afrika ipar-mendebaldea, nahiz hego-mendebaldeetakoak izan emankorrenak. Itsas nahiz airebide ugarik zeharkatzen dituzte ozeanoko bazter guztiak, Ipar Atlantikoan batez ere: iparraldeko bi aldeetan sortu dira munduko porturik garrantzitsuenak ([[Rotterdam]], [[New York]], [[Londres]], [[Anberes]], etab.).
=== Itsasorik handienak ===
Itsasorik handienak hauek dira:<ref>{{Cite web|url=https://www.livescience.com/29533-the-worlds-biggest-oceans-and-seas.html|izenburua=The World's Biggest Oceans and Seas|izena=Remy Melina 04|last=June 2010|website=Live Science |date=4 June 2010}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.worldatlas.com/|izenburua=World Map / World Atlas / Atlas of the World Including Geography Facts and Flags|website=WorldAtlas}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://listofseas.com/|izenburua=List of seas|website=listofseas.com}}</ref>
{{div col|colwidth=28em}}
# [[Sargazoen itsasoa]] – 3,5 milioi km<sup>2</sup>
# [[Karibe itsasoa]] – 2,754 milioi km<sup>2</sup>
# [[Mediterraneoa]] – 2,510 milioi km<sup>2</sup>
# [[Gineako golkoa]] – 2,35 milioi km<sup>2</sup>
# [[Mexikoko golkoa]] – 1,550 milioi km<sup>2</sup>
# [[Norvegiako itsasoa]] – 1,383 milioi km<sup>2</sup>
# [[Groenlandiako itsasoa]] – 1,205 milioi km<sup>2</sup>
# [[Argentinako itsasoa]] – 1 milioi km<sup>2</sup>
# [[Labrador itsasoa]] – 841.000 km<sup>2</sup>
# [[Irminger itsasoa]] – 780.000 km<sup>2</sup>
# [[Baffin badia]] – 689.000 km<sup>2</sup>
# [[Ipar itsasoa]] – 575.000 km<sup>2</sup>
# [[Itsaso Beltza]] – 436.000 km<sup>2</sup>
# [[Baltikoa]] – 377.000 km<sup>2</sup>
# [[Libiako itsasoa]] – 350.000 km<sup>2</sup>
# [[Levanteko itsasoa]] – 320.000 km<sup>2</sup>
# [[Itsaso Zeltikoa]] – 300.000 km<sup>2</sup>
# [[Tirreniar itsasoa]] – 275.000 km<sup>2</sup>
# [[San Laurendiko golkoa]] – 226.000 km<sup>2</sup>
# [[Kantauri itsasoa]] – 223.000 km<sup>2</sup>
# [[Egeo itsasoa]] – 214.000 km<sup>2</sup>
# [[Jonikoa]] – 169.000 km<sup>2</sup>
# [[Balearretako itsasoa]] – 150.000 km<sup>2</sup>
# [[Adriatikoa]] – 138.000 km<sup>2</sup>
# [[Botniako golkoa]] – 116.300 km<sup>2</sup>
# [[Kretako itsasoa]] – 95.000 km<sup>2</sup>
# [[Maineko golkoa]] – 93.000 km<sup>2</sup>
# [[Liguriar itsasoa]] – 80.000 km<sup>2</sup>
# [[Mantxako kanala]] – 75.000 km<sup>2</sup>
# [[James badia]] – 68.300 km<sup>2</sup>
# [[Botniako itsasoa]] – 66.000 km<sup>2</sup>
# [[Sidrako golkoa]] – 57.000 km<sup>2</sup>
# [[Hebridetako itsasoa]] – 47.000 km<sup>2</sup>
# [[Irlandako itsasoa]] – 46.000 km<sup>2</sup>
# [[Azov itsasoa]] – 39.000 km<sup>2</sup>
# [[Botniako badia]] – 36.800 km<sup>2</sup>
# [[Venezuelako golkoa]] – 17.840 km<sup>2</sup>
# [[Campecheko badia]] – 16.000 km<sup>2</sup>
# [[Liongo golkoa]] – 15.000 km<sup>2</sup>
# [[Marmarako itsasoa]] – 11.350 km<sup>2</sup>
# [[Wadden itsasoa]] – 10.000 km<sup>2</sup>
# [[Uhartedien itsasoa]] – 8.300 km<sup>2</sup>
{{div col end}}
== Batimetria ==
[[Fitxategi:Atlantic_bathymetry.jpg|thumb|Atlantikoko batimetria.]]
Ozeano Atlantikoaren [[batimetria]]n [[Erdialdeko Atlantikoko dortsala]] dago, ipar-hegoalde guztiz zeharkatzen duen [[ozeano dortsal]] luzea. [[Ipar Polo]]tik 300 kilometrora hasten da, 87°N latitudean eta [[Bouvet uhartea]]n amaitzen da, 54°S latitudean. Atlantikoko batimetria aztertzeko lehenengo azterketak [[Challenger espedizioa]] eta [[Alemania]]ko [[Meteor espedizioa]] izan ziren. Askoz beranduago, [[Columbia Unibertsitatea|Columbia Unibertsitateko]] [[Lamont-Doherty Lurraren Behatokia]]k eta AEBko [[Navy Hydrographic Office]]k ikerketa oso zehatzak egin dituzte<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Atlantic Ocean Facts|data=2001-03-02|url=https://web.archive.org/web/20010302140751/http://oceanographer.navy.mil/atlantic.html|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-06-17}}</ref>.
=== Erdialdeko Atlantikoko dortsala ===
{{sakontzeko|Erdialdeko Atlantikoko dortsala}}
Erdialdeko Atlantikoko dortsalak Atlantikoa bi zatitan erdibitzen du bere luzeran. Bi arroetako bakoitza [[faila]] transbertsalek mugatzen dituzte, bigarren mailako arroak sortuz. Dortsalak ia Atlantikoaren luzera osoa hartzen ud, baina bi [[faila transformakor]] ditu bi lekutan: [[Romanche fosa]] ekuatoretik gertu eta [[Gibbsen Haustura Zona]] 53°N latitudean. Hondoan dagoen urarentzat harresi handi bat da dortsala, baina bi leku hauetan ura alde batetik bestera igaro daiteke, korronte sakonen bidez<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ecosystems of the deep oceans|argitaletxea=Elsevier|data=2003|url=https://www.worldcat.org/title/ocm51568279|zenbakia=28|edizioa=1st ed|editore-abizena=Tyler|editore-izena=Paul A.|isbn=978-0-444-82619-0|pmc=ocm51568279|sartze-data=2024-06-17|serie=Ecosystems of the world}}</ref>.
Dortsala inguruko [[hondo abisal]]etik 2-3 kilometro inguru altxatzen da, eta [[rift]] bailara luze bat da, [[Ipar Amerikako plaka]] eta [[Eurasiako plaka]] bereizten dituena Ipar Atlantikoan eta [[Hego Amerikako plaka]] eta [[Afrikako plaka]] Hego Atlantikoan. Dortsalak [[sumendi]] [[basalto|basaltikoak]] sortzen ditu [[Islandia]]n, [[Eyjafjallajökull]] kasu, [[kuxin-laba]]k ur sakonetan<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Geological Society|url=https://www.geolsoc.org.uk/Plate-Tectonics/Chap3-Plate-Margins/Divergent/Mid-Atlantic-Ridge|aldizkaria=www.geolsoc.org.uk|sartze-data=2024-06-17}}</ref>. Uraren sakonera dortsalaren goiko aldean 2.700 metro ingurukoa da<ref>{{Erreferentzia|izena=Kenneth J.|abizena=Hsü|izenburua=The Mediterranean was a desert: a voyage of the 'Glomar Challenger'|argitaletxea=Princeton Univ. Pr|data=1987|edizioa=1. paperback print|isbn=978-0-691-02406-6|sartze-data=2024-06-17|serie=Princeton paperbacks}}</ref>.
Beste bi dortsal perpendikularki elkartzen dira dortsalarekin: [[Azores-Gibraltar Faila Transformakorra]], [[Afrikako plaka]]ren eta Eurasiako plakaren arteko muga dena, [[Azoresko Puntu Hirukoitza|Azoresko Puntu Hirukoitzean]] batzen dira, [[Azores mikroplaka]]ren inguruan. Beste egitura lausoago bat, izenik gabekoa, Hego eta Ipar Amerikako plaken arteko loturan dago, [[Hamabost-Hogei Haustura Zona]]tik gertu elkartzen dena, 16°N inguruan<ref>{{Erreferentzia|izena=Charles|abizena=DeMets|izenburua=Geologically current plate motions|orrialdeak=1–80|abizena2=Gordon|abizena3=Argus|izena2=Richard G.|izena3=Donald F.|data=2010-04|url=https://doi.org/10.1111/j.1365-246X.2009.04491.x|aldizkaria=Geophysical Journal International|alea=1|zenbakia=181|issn=0956-540X|doi=10.1111/j.1365-246x.2009.04491.x|sartze-data=2024-06-17}}</ref>.
1870ean [[Challenger espedizioa|''Challenger'' espedizioak]] gaur egun dortsal gisa ezagutzen dugunaren atalak aurkitu zituen:
{{esaera2|Uraren gainazaletik 1.900 [[fathom]] (3.500 metro) inguruko sakonerara altxatzen den mendilerro altxatu batek Ipar eta Hego Atlantikoko arroak zeharkatzen ditu hegoalderako norabide batean [[Farewell lurmuturra|Farewell lurmuturretik]], ziurrenik [[Gough uhartea]] bezain hegoaldera, gutxi gorabehera Mundu Zahar eta Berriaren kostaldeak markatuz.<ref>{{Erreferentzia|izena=C. Wyville|abizena=Thomson|izenburua=The voyage of the "Challenger." The Atlantic; a preliminary account of the general results of the exploring voyage of H.M.S. "Challenger" during the year 1873 and the early part of the year 1876|argitaletxea=Harper & Brothers|abizena2=Thomson|izena2=C. Wyville|data=1878|url=https://www.biodiversitylibrary.org/bibliography/79255|sartze-data=2024-06-19}}</ref>}}
Dortsalaren gainontzeko eremuak 1920ko hamarkadan aurkitu zituen Alemaniako [[Meteor espedizioa|''Meteor'' espedizioa]] [[sonar]] moduko tresneriaren bidez. 1950ko hamarkadan egindako ikerketek [[itsas hondoaren hedapena]] eta [[plaken tektonika]] teoria nagusi gisa finkatzen lagundu zuten.
Dortsalaren zatirik handiena ur azpian badago ere, badaude hainbat [[sumendi]] [[uharte]] gisa azaleratzen direnak. Horietatik bederatzi [[Gizateriaren Ondare]] izendatu dira, euren balio geologikoagatik, eta lauk "Balio Unibertsal Paregabea" dutela esaten da, bere ezaugarri kultural eta naturalen ondorioz: [[Þingvellir]], [[Islandia]]; [[Pico Uharteko mahastien kulturaren paisaia]], [[Portugal]]en; [[Gough uhartea]], [[Erresuma Batua]]; eta Brasilek Atlantikoan dituen [[Fernando de Noronha]] eta [[Atol das Rocas]] erreserbak.
=== Hondo abisala ===
Atlantikoko plataforma kontinentalak zabalak dira [[Ternua]]ren, Hego Amerikako hegoaldeko muturraren eta Europako ipar-ekialdearen aurrean. Mendebaldeko Atlantikoan, [[karbonatodun plataforma]]k nagusi dira eremu handietan, adibidez, [[Blakeko goi-ordokia]] eta [[Bermudetako goragunea]]. Atlantikoa [[ertz pasibo]]z inguratuta dago, ertz aktiboek hobi sakonak osatzen dituzten leku gutxi batzuetan izan ezik: [[Puerto Ricoko hobia]] (-8.376 m) mendebaldeko Atlantikoan eta [[Hegoaldeko Sandwicheko hobi]]a (-8.264 m) Hego Atlantikoan. Itsaspeko arroila ugari daude Ipar Amerikako ipar-ekialdean, Europako mendebaldean eta Afrikako ipar-mendebaldean. Arroila horietako batzuk goragune kontinentaletan zehar hedatzen dira, eta lautada abisaletan barneratzen dira, ur sakonetako kanal gisa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ecosystems of the deep oceans|argitaletxea=Elsevier|data=2003|zenbakia=28|edizioa=1. ed|editore-abizena=Tyler|editore-izena=Paul A.|isbn=978-0-444-82619-0|sartze-data=2024-08-26|serie=Ecosystems of the world}}</ref>.
1922an une historikoa izan zen [[kartografia]]n eta ozeanografian. USS ''Stewart''ek Itsas Armadaren [[sonar]] bat erabili zuen Atlantikoaren hondoaren mapa jarraitua egiteko. Ez zen aieru askorik egin behar izan, sonarraren ideia sinplea baita: itsasontzitik ozeanoaren hondoan errebotatu eta itsasontzira itzultzen diren bulkadak bidaltzen dira. Uste da hondo ozeanikoa nahiko laua dela, noizbehinkako sakontasunekin, [[lautada abisal]]ekin, hobiekin, [[urpeko mendi]]ekin, arroekin, ordokiekin, arroilekin eta [[guyot]] batzuekin. Kontinenteen ertzetan dauden plataforma batzuek hondoaren topografiaren % 11 inguru osatzen dute, eta kanal sakon gutxi batzuek zeharkatzen dute goragune kontinentala.
60º N eta 60º S arteko batez besteko sakonera 3.730 m-koa da, hau da, munduko ozeanoaren batez bestekotik gertu dago, eta 4.000-5.000 m-ko sakonera modala du. Hego Atlantikoan, [[Walvis dortsala]]k eta [[Rio Grandeko goragunea]]k hesiak eratzen dituzte itsaslasterren aurrean. [[Laurendiar amildegia]] Kanadako ekialdeko kostaldearen parean dago.
== Uraren ezaugarriak ==
[[Fitxategi:Gulf_Stream_Sea_Surface_Currents_and_Temperatures_NASA_SVS.jpg|thumb|[[Golkoko itsaslasterra]] Ipar Atlantikoan zehar mugitzen da, ur beroak [[Europa]]ko kostaldera eramanez. Sorburutik amaierara arte 20ºCko tenperatura aldaketa dago.]]
Gainazaleko uren tenperaturak aldatu egiten dira latitudearekin, korronte-sistemekin eta estazioarekin, eta eguzki-energiaren banaketa latitudinala islatzen dute; -2 °C baino gutxiago eta 30 °C artean egon ohi dira. Tenperatura maximoak ekuatorearen iparraldean izango dira, eta balio minimoak eskualde polarretan izango dira. Latitude ertainetan, tenperatura-aldaketa maximoko eremuan, balioak 7-8 °C bitartean alda daitezke<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Atlantic Ocean Facts|data=2001-03-02|url=https://web.archive.org/web/20010302140751/http://oceanographer.navy.mil/atlantic.html|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-08-26}}</ref>.
[[Coriolis efektua]]ren ondorioz Ipar Atlantikoko ura erloju-orratzen noranzkoan zirkularazten du, eta Hego Atlantikoko ura, berriz, kontrako noranzkoan. Ozeano Atlantikoan, hegoaldeko mareak erdizka izaten dira; hau da, bi marea gora izaten dira 24 orduan behin. Ipar 40°-tik gorako latitudeetan, ekialde-mendebalde oszilazio jakin bat gertatzen da, [[Ipar Atlantikoko oszilazio]] gisa ezagutzen dena.
=== Gazitasuna ===
Batez beste, Atlantikoa da ozeano nagusi gaziena; itsaso zabaleko azaleko uraren [[gazitasun]]a milako 33 eta 37 partekoa da (% 3,3-3,7) masan, eta latitudearen eta urtaroaren arabera aldatzen da. Lurruntzeak, prezipitazioek, ibaien etorrerak eta itsasoko izotzaren urtzeak eragina dute azaleko gazitasun-balioetan. Gazitasun-balio txikienak ekuatorearen iparraldean daude (prezipitazio tropikal handien ondorioz), baina, oro har, balio txikienak latitude altuetan eta ibai handiak sartzen diren kostaldeetan daude. Gazitasun-balio maximoak 25°-ra izaten dira iparraldean eta hegoaldean, prezipitazio gutxi eta lurruntze handia duten eskualde subtropikaletan.
Atlantikoaren azaleko gazitasun handia, zeinaren mende baitago [[zirkulazio termohalino]] atlantikoa, bi prozesuri esker mantentzen da: [[Agulhasko itsaslasterra|Agulhasko ihesa/eraztunak]], Indiako ozeanoko ur gaziak Hego Atlantikoan sartzen dituena, eta «zubi atmosferikoa», ur atlantiko subtropikalak lurrundu eta Ozeano Barera esportatzen dituena<ref>{{Erreferentzia|izena=Robert|abizena=Marsh|izenburua=Stability of the thermohaline circulation under millennial CO 2 forcing and two alternative controls on Atlantic salinity|hizkuntza=en|abizena2=Hazeleger|abizena3=Yool|abizena4=Rohling|izena2=Wilco|izena3=Andrew|izena4=Eelco J.|data=2007-02|url=https://agupubs.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1029/2006GL027815|aldizkaria=Geophysical Research Letters|alea=3|zenbakia=34|issn=0094-8276|doi=10.1029/2006GL027815|sartze-data=2024-08-26}}</ref>.
=== Birak ===
[[Fitxategi:North_Atlantic_Gyre.png|thumb|Ipar Atlantikoko Bira]]
{{esan-kaxa|title=Txiotesia|width=285px|quote=2018an [[Udako Euskal Unibertsitatea|UEUk]] antolatzen duen [[Udako Euskal Unibertsitatea#Txiotesia lehiaketa|Txiotesia lehiaketa]] irabazleak ([[Naima El Bani|Naima El Beni]]) sei txiotan azaldu zuen "''[[Ipar Atlantiko]]an eta [[Artikoa]]n iraganeko itsas-hondoko korronteen tenperaturaren azterketa foraminifero bentonikoak erabiliz''" izenburuko tesia.<ref name="ZK20190111">{{erreferentzia|izena=A.|abizena=Galarraga|izenburua=Naima El Bani: “Zientzia gizarteratzeko, garrantzitsua da norbere hizkuntzan aritzea”|egile-lotura=Ana Galarraga|data=2019ko urtarrilaren 11|url=https://zientziakaiera.eus/2019/01/11/naima-el-bani-zientzia-gizarteratzeko-garrantzitsua-da-norbere-hizkuntzan-aritzea/|aldizkaria=Zientzia Kaiera|sartze-data=2019ko apirilaren 29a}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ipar Altantikoan eta Artikoan iraganeko itsas-hondoko korronteen tenperaturaren azterketa foraminifero bentonikoak erabiliz — Unibertsitatea.Net|hizkuntza=eu|url=https://www.unibertsitatea.net/txiotesia/txiotesia4/ipar-altantikoan-eta-artikoan-iraganeko-itsas-hondoko-korronteen-tenperaturaren-azterketa-foraminifero-bentonikoak-erabiliz|aldizkaria=www.unibertsitatea.net|sartze-data=2020-06-17}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Naima El Bani Altuna: "Twitter kontuari esker Artikoaren zatitxo bat Euskal Herrira eramatea lortu dudala uste dut" — Unibertsitatea.Net|hizkuntza=eu|url=https://www.unibertsitatea.net/aktualitatea/naima-el-bani-altuna-twitter-kontuari-esker-artikoaren-zatitxo-bat-euskal-herrira-eramatea-lortu-dudala-uste-dut|aldizkaria=www.unibertsitatea.net|sartze-data=2020-06-17}}</ref>}}
[[Ipar Atlantikoko Bira]]k, ur berokoa eta erlojuaren noranzkokoa, Ipar Atlantikoa hartzen du, eta [[Hego Atlantikoko Bira]]k ur berokoa eta erlojuaren aurkako noranzkokoa, Hego Atlantikoan agertzen da.
Ipar Atlantikoan, azaleko zirkulazioan elkarri konektatutako hiru korronte nagusi daude: [[Golkoko itsaslasterra]], Ipar Amerikako kostaldetik ipar-ekialderantz doana, [[Cabo Hatteras]]en; [[Ipar Atlantikoko itsaslasterra]], Golkoko itsaslasterraren adar bat, [[Ternuako Banku Handiak|Ternuako Banku Handietatik]] iparralderantz doana; eta Fronte Subpolarra, Ipar Atlantikoko itsaslasterraren hedadura zabala. Korronte-sistema horrek ur beroa garraiatzen du Ipar Atlantikorantz, eta, hori gabe, Ipar Atlantikoko eta Europako tenperaturak izugarri jaitsiko lirateke<ref>{{Erreferentzia|izena=Olivier|abizena=Marchal|izenburua=On the Movements of the North Atlantic Subpolar Front in the Preinstrumental Past|orrialdeak=1545–1571|hizkuntza=EN|abizena2=Waelbroeck|abizena3=Verdière|izena2=Claire|izena3=Alain Colin de|data=2016-02-15|url=https://journals.ametsoc.org:443/view/journals/clim/29/4/jcli-d-15-0509.1.xml|aldizkaria=Journal of Climate|alea=4|zenbakia=29|issn=0894-8755|doi=10.1175/JCLI-D-15-0509.1|sartze-data=2024-08-26}}</ref>.
Ipar Atlantikoko Biraren iparraldean, Ipar Atlantikoko biraketa subpolar ziklonikoak funtsezko zeregina du klima-aldakortasunean. Bazterreko itsasoen korronte ozeanikoek eta eskualdeko topografiak gidatzen dute, haizeak gidatu beharrean, ozeano sakonean zein itsas mailan<ref>{{Erreferentzia|izena=A. M.|abizena=Treguier|izenburua=The North Atlantic Subpolar Gyre in Four High-Resolution Models|orrialdeak=757–774|hizkuntza=EN|abizena2=Theetten|abizena3=Chassignet|abizena4=Penduff|abizena5=Smith|abizena6=Talley|abizena7=Beismann|abizena8=Böning|izena2=S.|izena3=E. P.|izena4=T.|izena5=R.|izena6=L.|izena7=J. O.|izena8=C.|data=2005-05-01|url=https://journals.ametsoc.org:443/view/journals/phoc/35/5/jpo2720.1.xml|aldizkaria=Journal of Physical Oceanography|alea=5|zenbakia=35|issn=0022-3670|doi=10.1175/JPO2720.1|sartze-data=2024-08-26}}</ref>. Biraketa subpolarra [[zirkulazio termohalino]] globalaren zati garrantzitsua da. Ekialdeko zatian Ipar Atlantikoko korrontearen zurrunbiloak daude, eta ur bero eta gaziak garraiatzen dituzte eremu subtropikaletatik ipar-ekialdeko Atlantikoraino. Han, ur hori hoztu egiten da neguan, eta itzulera-korronteak eratzen ditu, [[Groenlandia]]ko ekialdeko ezponda kontinentalean bat egiten dutenak; han, korronte bizia (40-50 Sv) eratzen dute, eta [[Labrador itsasoa]]ren ertz kontinentalen inguruan isurtzen da. Ur horren heren bat [[Ipar Atlantikoko Ur Sakona]]ren (NADW) zati sakon bihurtzen da. NADWak, berriz, [[hegoaldeko zirkulazio baskulagarria]] (MOC) elikatzen du, eta haren beroa iparralderantz garraiatzea mehatxatzen du klima-aldaketa antropogenikoak. [[Ipar Atlantikoaren oszilazioa]]rekin lotuta, hamarkada/mende eskalan biraketa subpolarraren aldaketa handiak bereziki nabarmenak dira Labrador itsasoko uretan, MOCaren goiko geruzetan<ref>{{Erreferentzia|izena=C. W.|abizena=Böning|izenburua=Decadal variability of subpolar gyre transport and its reverberation in the North Atlantic overturning|hizkuntza=en|abizena2=Scheinert|abizena3=Dengg|abizena4=Biastoch|abizena5=Funk|izena2=M.|izena3=J.|izena4=A.|izena5=A.|data=2006-11|url=https://agupubs.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1029/2006GL026906|aldizkaria=Geophysical Research Letters|alea=21|zenbakia=33|issn=0094-8276|doi=10.1029/2006GL026906|sartze-data=2024-08-26}}</ref>.
Hego Atlantikoan hegoaldeko bira subtropikal antiziklonikoa da nagusi. Hego Atlantikoko ur zentrala bira horretan sortzen da, eta bitarteko ur antartikoa, berriz, eskualde zirkunpolarreko goiko geruzetan, [[Drake pasaia|Drake pasabidetik]] eta [[Falklandak|Malvina uharteetatik]] gertu. Bi korronteek Indiako ozeanoaren nolabaiteko ekarpena jasotzen dute. Afrikako ekialdeko kostaldean, Angolako biraketa zikloniko txikia, biraketa subtropikal handian txertatuta dago. Hegoaldeko biraketa subtropikala haizeak eragindako Ekman geruza batek estaltzen du partzialki<ref>{{Erreferentzia|izena=Lothar|abizena=Stramma|izenburua=On the water masses and mean circulation of the South Atlantic Ocean|orrialdeak=20863–20883|hizkuntza=en|abizena2=England|izena2=Matthew|data=1999-09-15|url=https://agupubs.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1029/1999JC900139|aldizkaria=Journal of Geophysical Research: Oceans|alea=C9|zenbakia=104|issn=0148-0227|doi=10.1029/1999JC900139|sartze-data=2024-08-26}}</ref>. Biraketaren iraupena 4,4-8,5 urtekoa da. Ipar Atlantikoko ur sakona hegoalderantz doa, bira subtropikalaren termoklinaren azpitik<ref>{{Erreferentzia|izena=Arnold L.|abizena=Gordon|izenburua=Cyclonic gyre in the tropical South Atlantic|orrialdeak=S323–S343|abizena2=Bosley|izena2=Kathryn T.|data=1991-01-01|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S019801491280015X|aldizkaria=Deep Sea Research Part A. Oceanographic Research Papers|zenbakia=38|issn=0198-0149|doi=10.1016/S0198-0149(12)80015-X|sartze-data=2024-08-26}}</ref>.
=== Sargazoen itsasoa ===
{{sakontzeko|Sargazoen itsasoa}}
[[Fitxategi:Sargasso.png|thumb|Sargazoen itsasoaren mugak.]]
[[Sargazoen itsasoa]], mendebaldeko Ipar Atlantikoan, bi ''[[Sargassum]]'' espeziek (''S. fluitans'' eta ''natans'') flotatzen duten eremua da, 4.000 km-ko zabalerakoa, Golkoko itsaslasterrak, Ipar Atlantikoko Birak eta Iparraldeko Korronte Ekuatorialak inguratua. Alga-populazio hori, ziurrenik, tertziarioko arbasoetatik sortu zen antzinako [[Tetis ozeanoa|Tetis ozeanoko]] Europako kostetan, eta, hala izatekotan, [[hazkunde begetatibo]]z mantendu da, milioika urtez ozeanoan flotatuz<ref>{{Erreferentzia|izena=Kenneth H.|abizena=Mann|izenburua=Seaweeds: Their environment, biogeography, and ecophysiology|orrialdeak=1066–1066|hizkuntza=en|data=1991-07|url=https://aslopubs.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.4319/lo.1991.36.5.1066|aldizkaria=Limnology and Oceanography|alea=5|zenbakia=36|issn=0024-3590|doi=10.4319/lo.1991.36.5.1066|sartze-data=2024-08-26}}</ref>.
Sargazo itsasoko beste espezie endemiko batzuk [[sargazo arraina]] da, algen antzeko apendizeak dituen harraparia, sargazo artean geldirik flotatzen duena. Antzerako arrainen fosilak aurkitu dira antzinako Tetis ozeanoko badia fosiletan, gaur egun [[Karpatoak|Karpatoen]] eskualdea den horretan, Sargazoen itsasokoen antzekoak zirenak. Baliteke Sargazo itsasoko populazioa Atlantikora migratu izana, Tetis arroa [[Miozeno]]aren amaieran itxi zenean, 17 Ma inguruan. Sargazoen fauna eta floraren jatorria enigmatikoa izaten jarraitu zuen mendeetan zehar. XX. mendearen erdialdean Karpatoetan aurkitutako fosilek azkenean frogatu zuten talde hori Karpatoen arroan sortu zela, eta handik [[Sizilia]]ra migratu zuela erdialdeko Atlantikoraino, non eboluzionatu zuen Sargazoen itsasoko espezie moderno bilakatzeraino<ref>{{Erreferentzia|izena=Anna|abizena=Jerzmańska|izenburua=The beginnings of the Sargasso assemblage in the Tethys?|orrialdeak=297–306|abizena2=Kotlarczyk|izena2=Janusz|data=1976-11-01|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/0031018276900092|aldizkaria=Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology|alea=4|zenbakia=20|issn=0031-0182|doi=10.1016/0031-0182(76)90009-2|sartze-data=2024-08-26}}</ref>.
Europako [[aingira]]ren errute-eremuaren kokapena ezezaguna izan zen hainbat hamarkadatan. XIX. mendearen hasieran jakin zen Sargazoen Itsasoaren hegoaldea aingira europarraren eta amerikarraren errute-eremua dela, eta lehenengoek 5.000 km baino gehiago migratzen dutela eta bigarrenek 2.000 km. Itsaslasterrek, Golkoko itsaslasterrak esaterako, [[angula]]k garraiatzen dituzte Sargazoen Itsasotik Ipar Amerikako, Europako eta Afrika iparraldeko elikadura eremuetara<ref>{{Erreferentzia|izena=Thomas D.|abizena=Als|izenburua=All roads lead to home: panmixia of European eel in the Sargasso Sea|orrialdeak=1333–1346|hizkuntza=en|abizena2=Hansen|abizena3=Maes|abizena4=Castonguay|abizena5=Riemann|abizena6=Aarestrup|abizena7=Munk|abizena8=Sparholt|abizena9=Hanel|izena2=Michael M.|izena3=Gregory E.|izena4=Martin|izena5=Lasse|izena6=Kim|izena7=Peter|izena8=Henrik|izena9=Reinhold|data=2011-04|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1365-294X.2011.05011.x|aldizkaria=Molecular Ecology|alea=7|zenbakia=20|issn=0962-1083|doi=10.1111/j.1365-294X.2011.05011.x|sartze-data=2024-08-26}}</ref>.
== Klima ==
Azaleko uren tenperaturek eta ur-korronteek eragiten dute [[klima]]n, baita haizeek ere. Ozeanoak beroa metatzeko eta askatzeko ahalmen handia duenez, itsas klimak neurritsuagoak dira, eta klima kontinentalek baino [[urtaro]]-aldaketa gutxiago izaten dituzte. Prezipitazioak kostaldeko datu meteorologikoetatik eta airearen tenperaturatik hurbil daitezke, uraren tenperaturatik abiatuta.
Ozeanoak lurruntzearen bidez lortzen den [[hezetasun]] atmosferikoaren iturri nagusia dira. [[Klima-zona]]k latitudearekin aldatzen dira; beroenak ekuatorearen iparraldeko Atlantikoan zehar hedatzen dira. Eremu hotzenak latitude altuetan daude, eta eskualde hotzenak itsasoko izotzak estalitako eremuei dagozkie. [[Itsaslaster]]rek kliman eragiten dute, ur bero eta hotzak beste eskualde batzuetara garraiatuz. Korronte horietan putz egitean hozten edo berotzen diren haizeek eragina dute ondoko lehorreko eremuetan.
Uste denez, [[Golkoko itsaslasterra]]k eta Europaranzko iparraldeko luzapenak, [[Ipar Atlantikoko Bira]]k, nolabaiteko eragina dute kliman. Adibidez, Golkoko itsaslasterrak lagundu egiten du Ipar Amerikako hego-ekialdeko kostaldean neguko tenperaturak baretzen, eta neguan epelago mantentzen du kostaldean barnealdean baino. Golkoko korronteak [[Floridako penintsula]]n muturreko tenperaturak izatea ere saihesten du. Latitude altuenetan, Ipar Atlantikoaren jiteak atmosfera berotzen du ozeanoen gainean, eta [[Britainiar Uharteak]] eta Europako ipar-mendebaldea epel eta lainotsu mantentzen ditu, eta ez oso hotz neguan, latitude altu bereko beste leku batzuk bezala. Ur hotzeko korronteek [[Kanada]]ko ekialdeko kostaldearen ([[Ternuako Banku Handiak|Ternuako Banku Handien]] zonaldea) eta Afrikako ipar-mendebaldeko kostaldearen aurrean dagoen laino trinkoa eragiten dute. Oro har, haizeek hezetasuna eta airea garraiatzen dituzte lehorreko eremuetan.
=== Arrisku naturalak ===
[[Fitxategi:Atlantic_hurricane_tracks.jpg|thumb|[[Urakan]] Atlantikoen ibilbidea.]]
Negu oro, [[Islandiako depresio]]ak ekaitz ugari eragiten ditu. [[Izozmendi|Icebergak]] ohikoak dira otsailaren hasieratik uztailaren amaierara arte Ternuako Banku Handietatik gertu dauden itsas ibilbideetan. Izotz denboraldia luzeagoa da eskualde polarretan, baina nabigazioa urria da eremu horietan.
[[Urakan]]ak arriskutsuak dira Ipar Atlantikoko mendebaldeko eremuetan udan eta udazkenean. Haizearen zizailadura handia eta [[Konbergentzia Intertropikaleko Eremua]]ren ahultasuna direla eta, [[Hego Atlantikoko zikloi tropikal]]ak ez dira oso ohikoak<ref>{{Erreferentzia|izenburua=TCFAQ G6) Why doesn't the South Atlantic Ocean experience tropical|data=2018-06-12|url=https://web.archive.org/web/20180612143147/http://www.aoml.noaa.gov/hrd/tcfaq/G6.html|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-06}}</ref>.
== Geologia eta plaken tektonika ==
Ozeano Atlantikoa [[basalto]]z eta [[gabro]]z osatutako lurrazal ozeaniko [[mafiko]] trinko baten azpian dago, eta lautada abisalean [[buztin]] mehez, [[lohi]]z eta [[limo]] silizeoz estalita dago. Ertz kontinentalek eta [[plataforma kontinental]]ak dentsitate txikiagoko baina lodiera handiagoko arroka kontinental [[feltsiko]]ak markatzen dituzte, askotan itsas hondokoak baino askoz zaharragoak. Atlantikoko lurrazal ozeaniko zaharrenak 145 milioi urte ditu, eta Afrikako mendebaldeko kostaldearen eta Ipar Amerikako ekialdeko kostaldearen aurrez aurre dago, edo Hego Atlantikoaren bi aldeetan<ref>{{Erreferentzia|izena=Godfrey|abizena=Fitton|izenburua=The geological history of the North Atlantic Ocean|argitaletxea=Det Kongelige Danske Videnskabernes Selskab|orrialdeak=9–27|hizkuntza=English|abizena2=Larsen|izena2=Lotte Melchior|data=2001|url=https://pub.geus.dk/en/publications/the-geological-history-of-the-north-atlantic-ocean|aldizkaria=Denmark and Scotland: the cultural and environmental resources of small nations: Joint symposium of the Royal Society of Edinburgh and the Royal Danish Academy of Sciences and Letters held in Copenhagen 15th-18th September 1999|sartze-data=2024-11-06}}</ref>.
Leku askotan, plataforma kontinentala eta [[ezponda]] kontinentala geruza [[sedimentu|sedimentario]] lodiz estalita daude. Adibidez, Ipar Amerikako ozeanoaren aldean, karbonato-metaketa handiak eratu ziren sakonera txikiko ur beroetan, hala nola Floridan eta [[Bahamak|Bahametan]]; aldiz, hareak eta ibai-azaleramenduko lohi lodiak ohikoak dira plataformako sakonera txikiko eremuetan, hala nola [[Georges Bankua]]n. Harea lodia, uharriak eta arrokak [[Eskozia Berri]]ko kostaldera edo [[Maineko Golko]]ra eraman zituzten, besteak beste, [[Pleistozeno]]ko [[glaziazio]]etan.
=== Erdialdeko Atlantikoa ===
[[Fitxategi:Blakey_200Ma_-_COL.jpg|thumb|Erdialdeko Atlantikoaren irekiera, orain dela 200 milioi urte inguru.]]
[[Pangea]]ren desintegrazioa erdialdeko Atlantikoan hasi zen, Ipar Amerika eta Afrikako ipar-mendebaldearen artean, non [[rift]] arroak ireki ziren [[Triasiko]]aren amaieran eta [[Jurasiko]]aren hasieran. [[Atlas mendikatea]] altxatzeko lehen etapak ere aldi horretan gertatu ziren. Une zehatza eztabaidagarria da: 200 eta 170 Ma arteko estimazioak daude<ref>{{Erreferentzia|izena=M.|abizena=Seton|izenburua=Global continental and ocean basin reconstructions since 200 Ma|orrialdeak=212–270|abizena2=Müller|abizena3=Zahirovic|abizena4=Gaina|abizena5=Torsvik|abizena6=Shephard|abizena7=Talsma|abizena8=Gurnis|abizena9=Turner|izena2=R. D.|izena3=S.|izena4=C.|izena5=T.|izena6=G.|izena7=A.|izena8=M.|izena9=M.|data=2012-07-01|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0012825212000311|aldizkaria=Earth-Science Reviews|alea=3|zenbakia=113|issn=0012-8252|doi=10.1016/j.earscirev.2012.03.002|sartze-data=2024-11-06}}</ref>.
Ozeano Atlantikoaren irekiera Pangea superkontinentearen hasierako hausturarekin batera gertatu zen, biak [[Atlantikoaren Erdialdeko Probintzia Magmatikoa]]ren (CAMP) erupzioaren ondorioz hasiak, Lurraren historiako probintzia igneo handienetako bat, [[Triasiko-Jurasikoaren iraungitze-gertaera]]rekin lotua, Lurreko [[Iraungipen masibo|iraungitze-gertaera handienetako]] bat<ref>{{Erreferentzia|izena=Terrence J.|abizena=Blackburn|izenburua=Zircon U-Pb Geochronology Links the End-Triassic Extinction with the Central Atlantic Magmatic Province|orrialdeak=941–945|hizkuntza=en|abizena2=Olsen|abizena3=Bowring|abizena4=McLean|abizena5=Kent|abizena6=Puffer|abizena7=McHone|abizena8=Rasbury|abizena9=Et-Touhami|izena2=Paul E.|izena3=Samuel A.|izena4=Noah M.|izena5=Dennis V.|izena6=John|izena7=Greg|izena8=E. Troy|izena9=Mohammed|data=2013-05-24|url=https://www.science.org/doi/10.1126/science.1234204|aldizkaria=Science|alea=6135|zenbakia=340|issn=0036-8075|doi=10.1126/science.1234204|sartze-data=2024-11-06}}</ref>. Mendebaldeko Afrikan, Ipar Amerikako ekialdean eta Hego Amerikako iparraldean dike [[teolita|teolitikoak]], [[sill]]ak eta laba koladak aurkitu dituzte, CAMPen 200 Ma-ko erupziotik datozenak. Bolkanismoaren hedadura 4,5×10<sup>6</sup> km2 dela kalkulatu da, eta horietatik 2,5×10<sup>6</sup> km2 gaur egun Brasilgo iparraldea eta erdialdea dena estaltzen zuten<ref>{{Erreferentzia|izena=Andrea|abizena=Marzoli|izenburua=Extensive 200-Million-Year-Old Continental Flood Basalts of the Central Atlantic Magmatic Province|orrialdeak=616–618|hizkuntza=en|abizena2=Renne|abizena3=Piccirillo|abizena4=Ernesto|abizena5=Bellieni|abizena6=Min|izena2=Paul R.|izena3=Enzo M.|izena4=Marcia|izena5=Giuliano|izena6=Angelo De|data=1999-04-23|url=https://www.science.org/doi/10.1126/science.284.5414.616|aldizkaria=Science|alea=5414|zenbakia=284|issn=0036-8075|doi=10.1126/science.284.5414.616|sartze-data=2024-11-06}}</ref>.
[[Erdialdeko Amerikako istmoa]]ren eraketak [[Erdialdeko Amerikako itsas bidea]] itxi zuen duela 2,8 Ma [[Pliozeno]]aren amaieran. Istmoaren sorrerak lurreko animalia askoren migrazioa eta iraungipena eragin zuen, [[Amerikar Truke Handia]] bezala ezagutzen dena, baina itsasbidearen itxierak «Amerikar Zisma Handia» ekarri zuen, Atlantikoan zein Ozeano Barean itsaslasterrei, gazitasunari eta tenperaturei eragin zielako. Istmoaren bi aldeetako itsas organismoak isolatuta geratu ziren, eta elkarrengandik aldendu edo desagertu egin ziren<ref>{{Erreferentzia|izena=H.A.|abizena=Lessios|izenburua=The Great American Schism: Divergence of Marine Organisms After the Rise of the Central American Isthmus|orrialdeak=63–91|hizkuntza=en|data=2008-12-01|url=https://www.annualreviews.org/doi/10.1146/annurev.ecolsys.38.091206.095815|aldizkaria=Annual Review of Ecology, Evolution, and Systematics|alea=1|zenbakia=39|issn=1543-592X|doi=10.1146/annurev.ecolsys.38.091206.095815|sartze-data=2024-11-06}}</ref>.
=== Ipar Atlantikoa ===
[[Fitxategi:Central_atlantic.png|thumb|Iparraldeko Atlantikoaren irekiera.]]
Geologikoki, Iparraldeko Atlantikoa hegoaldean bi ertz konjugatuk mugatzen duten eremua da, [[Ternua]] eta [[Iberia]], eta iparraldean [[Eurasia]]ko arro artikoak mugatzen duena. Iparraldeko Atlantikoaren irekierak hurbiletik jarraitu zituen bere aurrekoaren ([[Japeto ozeanoa]]) bazterrak, eta Erdialdeko Atlantikotik sei etapatan zabaldu zen: Iberia-Ternua, [[Porcupine bankua|Porcupine]]-Ipar Amerika, Eurasia-Groenlandia, Eurasia-Ipar Amerika. Eremu honetako hedatze-sistema aktibo eta ez-aktiboak [[Islandiako puntu beroa]]rekiko elkarrekintzak markatzen ditu<ref>{{Erreferentzia|izena=M.|abizena=Seton|izenburua=Global continental and ocean basin reconstructions since 200 Ma|orrialdeak=212–270|abizena2=Müller|abizena3=Zahirovic|abizena4=Gaina|abizena5=Torsvik|abizena6=Shephard|abizena7=Talsma|abizena8=Gurnis|abizena9=Turner|izena2=R. D.|izena3=S.|izena4=C.|izena5=T.|izena6=G.|izena7=A.|izena8=M.|izena9=M.|data=2012-07-01|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0012825212000311|aldizkaria=Earth-Science Reviews|alea=3|zenbakia=113|issn=0012-8252|doi=10.1016/j.earscirev.2012.03.002|sartze-data=2024-11-06}}</ref>.
Itsas hondoa hedatzeak azala hedatzea eta hobiak eta arro sedimentarioak sortzea eragin zuen. [[Rockalleko hobia]] duela 105 eta 84 milioi urte artean ireki zen, baina rifta eten egin zen, [[Bizkaiko golkoa]]n amaitzen zen beste batekin batera.
[[Labrador itsasoa]]n duela 61 milioi urte inguru hasi zen zabaltzen eremua, eta duela 36 milioi urtera arte jarraitu zuen. Geologoek bi fase magmatiko bereizten dituzte. Bata, duela 62 eta 58 milioi urte artekoa, Groenlandia Europa iparraldetik bereizi aurrekoa da; bigarrena, berriz, duela 56 eta 52 milioi urte artekoa, banaketa gertatu zenean gertatu zen.
[[Islandia]] duela 62 milioi urte hasi zen eratzen, bereziki kontzentratutako mantuko luma baten ondorioz. Groenlandiako [[Baffin uhartea]]n, [[Faroeak|Faroe]] eta Eskozia uharteetan basalto erupzionatu kopuru handiak daude denbora tarte horretan, eta Europa Mendebaldeko errauts erorketek markatzaile estratigrafiko gisa jokatzen dute. Ipar Atlantikoa ireki zenean, lurrazal kontinentala nabarmen altxatu zen kostaldean zehar. Adibidez, 7 km-ko basaltoa izan arren, Groenlandiako ekialdeko [[Gunnbjorn zelaia]] uharteko punturik altuena da, oinarrian arroka sedimentario mesozoiko zaharragoak erakusteko bezain garaia, Eskoziako mendebaldeko [[Hebridak|Hebrida]] garaietan arroka sedimentarioetan dauden laba-zelai zaharren antzekoa.
Ipar Ozeano Atlantikoak 810 [[Itsaspeko mendi|urpeko mendi]] inguru ditu, gehienak Dortsal Mesoatlantikoan zehar kokatuak. [[OSPAR]] datu-baseak (Atlantikoaren Ipar-ekialdeko Itsas Ingurunea Babesteko Hitzarmena) urpeko 104 mendi aipatzen ditu: 74, eremu ekonomiko nazional esklusiboen barruan. Itsaspeko mendi horietatik 46 [[Iberiar Penintsula]]tik gertu daude.
=== Hego Atlantikoa ===
[[Fitxategi:Gondwana115Ma_hg.png|thumb|Gondwana orain dela 115 milioi urte.]]
[[Fitxategi:Gondwana065Ma_hg.png|thumb|Gondwana orain dela 65 milioi urte.]]
Mendebaldeko [[Gondwana]] (Hego Amerika eta Afrika) [[Kretazeo goiztiar]]rean banandu zen Hego Atlantikoa osatzeko. Bi kontinenteetako kostaldeen arteko itxurazko ahokadura Hego Atlantikoa barne hartzen zuten lehen mapetan ikusi zen, eta 1965ean ordenagailuz lagundutako plaken lehen berreraikitze tektonikoak ere egin ziren<ref>{{Erreferentzia|url=https://academic.oup.com/gji/article-lookup/doi/10.1111/j.1365-246X.2006.03206.x|aldizkaria=academic.oup.com|doi=10.1111/j.1365-246x.2006.03206.x|sartze-data=2024-11-06}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=The fit of the continents around the Atlantic|orrialdeak=41–51|hizkuntza=en|data=1965-10-28|url=https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rsta.1965.0020|aldizkaria=Philosophical Transactions of the Royal Society of London. Series A, Mathematical and Physical Sciences|alea=1088|zenbakia=258|issn=0080-4614|doi=10.1098/rsta.1965.0020|sartze-data=2024-11-06}}</ref>. Hala ere, enkaje bikain hori arazotsua izan da harrezkero, eta ondoren egindako berreraikitzeek hainbat deformazio-eremu sartu dituzte kostetan zehar, iparralderantz hedatzen den haustura egokitzeko. Kontinente barneko arrakalak eta deformazioak ere sartu dituzte, bi plaka kontinentalak azpi-plaketan banatzeko<ref>{{Erreferentzia|izena=M.|abizena=Seton|izenburua=Global continental and ocean basin reconstructions since 200 Ma|orrialdeak=212–270|abizena2=Müller|abizena3=Zahirovic|abizena4=Gaina|abizena5=Torsvik|abizena6=Shephard|abizena7=Talsma|abizena8=Gurnis|abizena9=Turner|izena2=R. D.|izena3=S.|izena4=C.|izena5=T.|izena6=G.|izena7=A.|izena8=M.|izena9=M.|data=2012-07-01|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0012825212000311|aldizkaria=Earth-Science Reviews|alea=3|zenbakia=113|issn=0012-8252|doi=10.1016/j.earscirev.2012.03.002|sartze-data=2024-11-06}}</ref>.
Geologikoki, Hego Atlantikoa lau segmentutan bana daiteke: segmentu ekuatoriala, 10º N-tik Romancheko haustura-eremuraino (RFZ); segmentu zentrala, RFZ segmentutik Florianopoliseko haustura-eremuraino (FFZ, Walvis Ridge-ko iparraldea eta Rio Grande Rise-ko segmentua); hegoaldeko segmentua, FFZtik Agulhas-Falkland haustura eremuraino (AFFZ); eta Falkland segmentua, AFFZren hegoaldean<ref>{{Erreferentzia|izena=Trond H.|abizena=Torsvik|izenburua=A new scheme for the opening of the South Atlantic Ocean and the dissection of an Aptian salt basin|orrialdeak=1315–1333|abizena2=Rousse|abizena3=Labails|abizena4=Smethurst|izena2=Sonia|izena3=Cinthia|izena4=Mark A.|data=2009-06|url=https://academic.oup.com/gji/article/177/3/1315/2105828|aldizkaria=Geophysical Journal International|alea=3|zenbakia=177|issn=0956-540X|doi=10.1111/j.1365-246x.2009.04137.x|sartze-data=2024-11-06}}</ref>.
50 Ma inguru, [[Drake pasaia]]ren irekiera, Hego Amerikako eta [[Antartikako plaka|Antartikako plaken]] banantze abiadura eta mugimenduen aldaketa baten emaitza izan zen. Lehenik eta behin, arro ozeaniko txikiak ireki ziren, eta [[Eozeno]] ertainean sakonera txikiko igarobide bat agertu zen. 34 eta 30 Ma bitartean itsas bide sakonago bat garatu zen, Eozeno eta [[Oligozeno]]aren arteko hondatze klimatikoa eta [[Antartikako izotz geruza]]ren hazkundea<ref>{{Erreferentzia|izena=Roy|abizena=Livermore|izenburua=Paleogene opening of Drake Passage|orrialdeak=459–470|abizena2=Nankivell|abizena3=Eagles|abizena4=Morris|izena2=Adrian|izena3=Graeme|izena4=Peter|data=2005-07-30|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0012821X05002785|aldizkaria=Earth and Planetary Science Letters|alea=1|zenbakia=236|issn=0012-821X|doi=10.1016/j.epsl.2005.03.027|sartze-data=2024-11-06}}</ref>.
=== Atlantikoaren etorkizuneko itxiera ===
[[Gibraltar]]retik mendebaldera [[subdukzio]]-marjina bat garatzen hasi da. [[Gibraltarko arkua]], mendebaldeko Mediterraneoan, mendebalderantz migratzen ari da, erdialdeko Atlantikorantz, non Afrikako eta Eurasiako plaka konbergenteekin bat egiten duen. Elkarrekin, hiru indar tektoniko horiek subdukzio-sistema berri bihurtzen ari dira poliki-poliki ekialdeko arro atlantikoan. Bien bitartean, [[Scotiako arkua]] eta [[Karibeko plaka]], mendebaldeko arro atlantikoan, ekialderantz hedatzen diren subdukzio-sistemak dira, eta, Gibraltarreko sistemarekin batera, Ozeano Atlantikoaren itxieraren hasiera eta Atlantikoko [[Wilsonen zikloa]]ren amaierako etapa irudika litzakete<ref>{{Erreferentzia|izena=João C.|abizena=Duarte|izenburua=Are subduction zones invading the Atlantic? Evidence from the southwest Iberia margin|orrialdeak=839–842|hizkuntza=en|abizena2=Rosas|abizena3=Terrinha|abizena4=Schellart|abizena5=Boutelier|abizena6=Gutscher|abizena7=Ribeiro|izena2=Filipe M.|izena3=Pedro|izena4=Wouter P.|izena5=David|izena6=Marc-André|izena7=António|data=2013-08|url=http://pubs.geoscienceworld.org/geology/article/41/8/839/131287/Are-subduction-zones-invading-the-Atlantic|aldizkaria=Geology|alea=8|zenbakia=41|issn=1943-2682|doi=10.1130/G34100.1|sartze-data=2024-11-06}}</ref>.
== Historia ==
=== Giza jatorria ===
=== Mundu zaharra ===
=== Mundu berria ===
[[Bikingo]]ek ezagutzen bazuten ere, [[XVI. mendea]]ren hasiera arte, Ozeano Atlantikoa ez zen behar bezala esploratzen hasi. Kolonen aurkikundearen ondoren (1492), Ameriketara joateari ekin zioten espainiarrek eta portugaldarrek, Atlantikoaren bazter berriak arakatuz.
Ameriketako konkistan, espainiarren banderapean, parte hartu zuten hego [[euskaldun]]ek eta lehen ekintza horietatik kanpo geratu ziren ipar euskaldunek {{erref behar}} Ipar Atlantikoko urak jorratuak bide zituzten Kolonen aurkikundearen aurretik [[Ternua]] eta [[Labrador penintsula|Labradorren]] bidean (dena den, alde hartako egiazko arrantza industria XVI. mendearen hasieratik aurrera garatu zuten euskaldunek).
Aurkikunde garaietatik aurrera, mendeetan luzatu ziren emigrazio oldeak txandakatu ziren etenik gabe Europatik Ameriketara, itsasoa zeharkatuz. [[XX. mendea]]ren lehen hamarkadetan egin ziren Atlantikoa airez zeharkatzeko lehen saioak.
=== Mundu Atlantikoa ===
== Ekonomia ==
=== Arrantza ===
== Ingurumena ==
=== Arriskuan dauden espezieak ===
=== Zaborra eta kutsadura ===
=== Klima aldaketa ===
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Ozeano aurkibidea}}
{{Itsasoen_aurkibidea}}
[[Kategoria:Ozeano Atlantikoa]]
[[Kategoria:Ozeano Atlantikoko historia]]
nwp3hh28ybc6t1o0jjekn5jm5y8anmx
Añanako kuadrilla
0
8045
9975323
9973277
2024-11-20T15:40:09Z
EnekoPanamá
71145
9975323
wikitext
text/x-wiki
{{Euskal Herriko eskualde infotaula
|izena=Añanako kuadrilla
|irudia = Berganzo_01.jpg
|irudiaren testua = Bergantzu.
|bandera=ez
|armarria=Coat of Arms of Añana Cuadrilla.svg
|lurraldea=Araba
|kokapena=Añanako Kuadrilla.svg
|azalera=698,72
|biztanleria=8.283
|urtea=2023
|udalerriak= 10
|herririk handiena= [[Iruña Oka]]
|herriaren biztanleak=3270
|web=www.cuadrilladeanana.es/eu/
||eskualdeburua=[[Ribabellosa]]|presidente=Rubén Torremocha Galán|presidente alderdia=[[EAJ]]}}
'''Añanako kuadrilla''' [[Araba]] osatzen duten zazpi [[Arabako kuadrillak|kuadrilla]] edo eskualde administratiboetako bat da, probintziako hegomendebaldean kokatuta dagoena. [[Ebro]] ibaiaren inguruko zenbait haranek osatua da, eta "Arabako Ibarrak" izena ere hartzen du. Eskualdeko administrazio erakundeak [[Ribabellosa]]n ([[Erriberabeitia]]) daude, nahiz eta biztanle gehien dituen udalerria [[Iruña Oka]] den.
Añanako kuadrilla [[1840]]. urtean sortu zen. Garai hartararte, kuadrillako udalerriak [[Gasteizko kuadrilla]]n barna zeuden. Gaur egun, oso gutxi populatutako eskualdea da, 700 km2 inguruko azalera batean 8.700 biztanle inguru bizi direlarik (12,49 biz/km<sup>2</sup>).
== Mugakideak ==
Iparraldean [[Aiarako kuadrilla]] eta [[Zuia-Gorbeialdea]], hegoalde eta mendebaldean [[Burgosko probintzia]] ([[Espainia]]) eta ekialdean [[Gasteizko kuadrilla]], [[Trebiñu|Trebiñuko Konderria]] eta [[Urizaharra]] eta [[Bastida]]ko udalerriak mugakide ditu.
== Udalerrien eta kontzejuen xehetasunak ==
Hamar udalerri biltzen ditu Añanako kuadrillak.
10 udalerri hauetan 113 herri kokatzen dira eta hauetatik bi herrik dute 1.000 biztanle baino gehiago, Ribabellosa eta Langraiz Oka.
{| class="wikitable" cellpadding="3" style="text-align: center;"
|-
!#
!Udalerria
!▪︎Herriburua, •Kontzejuak eta •''Herriak''
!Alkatea
!Alkatearen alderdi politikoa
!Biztanleria <br /> (2023)
!Biztanleriaren <br /> ehunekoa, <br /> Añana kuadrillako <br /> guztizkoan
!Azalera <br /> (km²)
|-
|1
| align="left" |[[Añana]]
| •[[Atiega|Atiaga]] <br /> ▪︎'''[[Gesaltza Añana]]'''
| Juan Carlos Medina Martinez
| [[Euzko Alderdi Jeltzalea]]
| 156
| %1,64
| 21,92
|-
|2
| align="left" |[[Armiñon]]
| ▪︎'''[[Armiñon]]''' <br /> [[Estavillo]] <br /> [[Lacorzana]]
| Juan Muñoz Bartolome
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 232
| %2,44
| 10,57
|-
|3
| align="left" |[[Berantevilla]]
| ▪︎'''[[Berantevilla]]'''<br /> [[Escanzana]]<br /> [[Lacervilla]]<br /> [[Lacorzanilla]]<br /> [[Mijancas]]<br /> [[Santa Cruz del Fierro]]<br /> [[Santurde]]<br /> [[Tobera (Berantevilla)|Tobera]]
| Isabel Arbaizagoitia Peral
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 451
| %4,74
| 35,73
|-
|4
| align="left" |[[Erriberabeitia]]
| [[Igaegi]]<br /> [[Melledes]]<br /> [[Quintanilla de la Ribera]]<br /> [[Rivaguda]]<br /> ▪︎'''[[Ribabellosa]]''' <br /> [[Manzanos]]
| Amado Martinez de Iturrate Kuartango
| [[Ribera Baja Bizirik]]
| 1.423
| %14,96
| 27,74
|-
|5
| align="left" |[[Erriberagoitia]]
| <br /> [[Antezana]]<br /> [[Anuntzeta|Anuzita]]<br /> [[Arbigano]]<br /> [[Arreo]]<br /> [[Artatza-Axkoeta]]<br /> [[Barrón|Barron]]<br /> [[Basquiñuelas]]<br /> [[Biloria (Erriberagoitia)|Biloria]]<br /> [[Caicedo Sopeña|Caicedo-Sopeña]]<br /> [[Castillo Sopeña|Castillo-Sopeña]]<br /> [[Hereña]]<br /> [[Lasierra]]<br /> [[Leziñana Oka]]<br /> [[Mimbredo]]<br /> [[Morillas]]<br /> [[Nuvilla]]<br /> [[Ormijana]]<br /> [[Padul]]<br /> ▪︎'''[[Pobes]]'''<br /> [[San Migel (Erriberagoitia)|San Miguel]]<br /> [[Subilla Morillas]]<br /> [[Tuyo]]<br /> [[Villabezana]]<br /> [[Villaluenga (Erriberagoitia)|Villaluenga]]<br /> [[Villambrosa]]
| Javier Gallego Rodriguez
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 828
| %8,70
| 119,78
|-
|6
| align="left" |[[Gaubea]]
| [[Astúlez|Astulez]]<br /> [[Acebedo (Gaubea)|Acebedo]] <br /> [[Bachicabo (Gaubea)|Bachicabo]]<br /> [[Barrio (Gaubea)|Barrio]] <br /> [[Basabe]]<br /> [[Bóveda (Gaubea)|Boveda]]<br /> [[Corro]]<br /> [[Espejo]]<br /> [[Fresneda]]<br /> ▪︎'''[[Uribarri Gaubea]]''' <br /> [[Ginea (Gaubea)|Ginea]]<br /> [[Gurendes]]<br /> [[Karanka (Gaubea)|Karanka]]<br /> [[Karkamu]]<br /> [[Mioma]]<br /> [[Nograro]]<br /> [[Osma (Gaubea)|Osma]]<br /> [[Pinedo]]<br /> [[Quejo]]<br /> [[Quintanilla (Gaubea)|Kintanilla]]<br /> [[Tobillas]]<br /> [[Tuesta]]<br /> [[Valderejo]] <br /> [[Valluerca]]<br /> [[Villamaderne]] <br /> [[Villanañe]]
| Gorka Salazar Senso
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 1.066
| %11,20
| 244,06
|-
|7
| align="left" |[[Iruña Oka]]
| [[Billoda]] <br /> ▪︎'''[[Langraiz Oka]]''' <br /> [[Mandaita]] <br /> [[Olabarri]] <br /> [[Tresponde]]
| Migel Angel Montes Sanchez
| [[PSE-EE|Euskadiko Alderdi Sozialista - Euskadiko Ezkerra]]
| 3.597
| %37,81
| 53,25
|-
|8
| align="left" |[[Kuartango]]
| [[Anda]] <br /> [[Andagoia]] <br /> [[Aprikano]] <br /> [[Artxua]] <br /> [[Arriano]] <br /> [[Etxabarri (Kuartango)|Etxabarri]]<br /> [[Gillarte|Gilarte]] <br /> [[Iñurrieta|Inurrieta]] <br /> [[Jokano]] <br /> [[Katadiano]] <br /> [[Luna (Kuartango)|Luna]] <br /> [[Marinda]] <br /> [[Ondokolanda|Santa Eulalia/Ondokolanda]] <br /> [[Sendadiano]] <br /> [[Tortura (Kuartango)|Tortura]] <br /> [[Urbina Basabe]] <br /> [[Urbina Eza]] <br /> [[Uribarri (Kuartango)|Uribarri]] <br /> [[Villamanca]] <br /> ▪︎'''[[Zuhatzu Kuartango]]'''
| Miren Meabe Carro
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 401
| %4,21
| 84,39
|-
|9
| align="left" |[[Lantaron]]
| <br /> [[Alcedo]]<br /> [[Bergonda]]<br /> [[Caicedo Yuso]]<br /> [[Fontecha]]<br /> ▪︎'''[[Komunioi]]''' <br /> [[Larrazubi]]<br /> [[Leziñana]]<br /> [[Molinilla]]<br /> [[Salcedo]]<br /> [[Sobrón]]<br /> [[Turiso]]<br /> [[Zubillaga (Lantaron)|Zubillaga]]
| Jesús Barredo Arana
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 938
| %9,86
| 61,77
|-
|10
| align="left" |[[Zanbrana]]
| [[Bergantzu]]<br /> [[Ozio]]<br /> [[Zabalate]]<br /> ▪︎'''[[Zanbrana]]'''
| Aitor Abecia Jiménez
| Independentea
| 422
| %4,43
| 39,51
|-
|
| align="left" | '''Añanako kuadrilla'''
|
|
|
|'''9.514'''
|'''%100,00'''
|'''698,72'''
|}
== Inguru naturala ==
[[Valderejoko natura parkea]] eskualde honetan kokatuta dago eta zonalde honetako ondare natural ikusgarria da, [[Vallegrull]] mendia (1.226 m) tontor nagusia duelarik.
== Kultura ==
=== Ondarea ===
[[Erromatar Inperioa]]ren sasoiko [[Iruña-Veleia]]ko aztarnategia nabarmentzekoa da, [[Iruña Oka]] udalerrian kokatutakoa. Bertan [[euskara]]zko idazkunak topatu zituztela iragarri zuten, inoizko zaharrenak izango zirenak, baina aditu batzorde batek faltsutzat hartu zituzten azkenean [[2008]]an.
Ondare [[arkitektura erromaniko|erromanikoa]] azpimarratzekoa da, eliza hauek eskualdean daudelarik: [[Tuesta]]ko Jasokundearen Andra Marirena, [[Karkamu|Karkamoko]] San Joanena eta [[Tobera]]ko Andra Marirena.
=== Euskara ===
[[Euskal Herria|Euskal Herriko]] eskualderik erdaldunetarikoa dugu Añanakoa, izan ere [[euskara]] desagertu zen [[XVI. mendea]]n edo toki batzuetan lehenago.
Hala ere, [[1995]]ean antolatu zuten lehenenengo aldiz "Euskara Añanan" izeneko festa eta aldarrikatzeko eguna, eta urtero udalerri bat jardunaldi honetaz arduratzen da. [[Ikastola]]rik eza eta biztanleen zahartzea bi oztopo nagusien artean daude eskualdean euskal hiztunak irabazi eta pizteko, antolatzaileen iritziz.
== Kanpo estekak ==
* {{eu}}{{es}}[http://www.cuadrilladeanana.es/eusk/home.html Añanako koadrilaren webgunea]
{{autoritate kontrola}}
{{Arabako udalerri aurkibidea}}
{{Euskal Herriko eskualde aurkibidea}}
[[Kategoria:Añanako Kuadrilla]]
iys1qjpl82sv9oq5bst9ewxfjiy0wiv
9975324
9975323
2024-11-20T15:43:22Z
EnekoPanamá
71145
9975324
wikitext
text/x-wiki
{{Euskal Herriko eskualde infotaula
|izena=Añanako kuadrilla
|irudia = Berganzo_01.jpg
|irudiaren testua = Bergantzu.
|bandera=ez
|armarria=Coat of Arms of Añana Cuadrilla.svg
|lurraldea=Araba
|kokapena=Añanako Kuadrilla.svg
|azalera=698,72
|biztanleria=8.283
|urtea=2023
|udalerriak= 10
|herririk handiena= [[Iruña Oka]]
|herriaren biztanleak=3270
|web=www.cuadrilladeanana.es/eu/
||eskualdeburua=[[Ribabellosa]]|presidente=Rubén Torremocha Galán|presidente alderdia=[[EAJ]]}}
'''Añanako kuadrilla''' [[Araba]] osatzen duten zazpi [[Arabako kuadrillak|kuadrilla]] edo eskualde administratiboetako bat da, probintziako hegomendebaldean kokatuta dagoena. [[Ebro]] ibaiaren inguruko zenbait haranek osatua da, eta "Arabako Ibarrak" izena ere hartzen du. Eskualdeko administrazio erakundeak [[Ribabellosa]]n ([[Erriberabeitia]]) daude, nahiz eta biztanle gehien dituen udalerria [[Iruña Oka]] den.
Añanako kuadrilla [[1840]]. urtean sortu zen. Garai hartararte, kuadrillako udalerriak [[Gasteizko kuadrilla]]n barna zeuden. Gaur egun, oso gutxi populatutako eskualdea da, 700 km2 inguruko azalera batean 8.700 biztanle inguru bizi direlarik (12,49 biz/km<sup>2</sup>).
== Mugakideak ==
Iparraldean [[Aiarako kuadrilla]] eta [[Zuia-Gorbeialdea]], hegoalde eta mendebaldean [[Burgosko probintzia]] ([[Espainia]]) eta ekialdean [[Gasteizko kuadrilla]], [[Trebiñu|Trebiñuko Konderria]] eta [[Urizaharra]] eta [[Bastida]]ko udalerriak mugakide ditu.
== Udalerrien eta kontzejuen xehetasunak ==
Hamar udalerri biltzen ditu Añanako kuadrillak.
10 udalerri hauetan 113 herri kokatzen dira eta hauetatik bi herrik dute 1.000 biztanle baino gehiago, Ribabellosa eta Langraiz Oka.
{| class="wikitable" cellpadding="3" style="text-align: center;"
|-
!#
!Udalerria
!▪︎Herriburua, •Kontzejuak eta •''Herriak''
!Alkatea
!Alkatearen alderdi politikoa
!Biztanleria <br /> (2023)
!Biztanleriaren <br /> ehunekoa, <br /> Añana kuadrillako <br /> guztizkoan
!Azalera <br /> (km²)
|-
|1
| align="left" |[[Añana]]
| •[[Atiega|Atiaga]] <br /> ▪︎'''[[Gesaltza Añana]]'''
| Juan Carlos Medina Martinez
| [[Euzko Alderdi Jeltzalea]]
| 156
| %1,64
| 21,92
|-
|2
| align="left" |[[Armiñon]]
| ▪︎'''[[Armiñon]]''' <br /> •[[Estavillo]] <br /> •''[[Lacorzana]]''
| Juan Muñoz Bartolome
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 232
| %2,44
| 10,57
|-
|3
| align="left" |[[Berantevilla]]
| ▪︎'''[[Berantevilla]]'''<br /> [[Escanzana]]<br /> [[Lacervilla]]<br /> [[Lacorzanilla]]<br /> [[Mijancas]]<br /> [[Santa Cruz del Fierro]]<br /> [[Santurde]]<br /> [[Tobera (Berantevilla)|Tobera]]
| Isabel Arbaizagoitia Peral
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 451
| %4,74
| 35,73
|-
|4
| align="left" |[[Erriberabeitia]]
| [[Igaegi]]<br /> [[Melledes]]<br /> [[Quintanilla de la Ribera]]<br /> [[Rivaguda]]<br /> ▪︎'''[[Ribabellosa]]''' <br /> [[Manzanos]]
| Amado Martinez de Iturrate Kuartango
| [[Ribera Baja Bizirik]]
| 1.423
| %14,96
| 27,74
|-
|5
| align="left" |[[Erriberagoitia]]
| <br /> [[Antezana]]<br /> [[Anuntzeta|Anuzita]]<br /> [[Arbigano]]<br /> [[Arreo]]<br /> [[Artatza-Axkoeta]]<br /> [[Barrón|Barron]]<br /> [[Basquiñuelas]]<br /> [[Biloria (Erriberagoitia)|Biloria]]<br /> [[Caicedo Sopeña|Caicedo-Sopeña]]<br /> [[Castillo Sopeña|Castillo-Sopeña]]<br /> [[Hereña]]<br /> [[Lasierra]]<br /> [[Leziñana Oka]]<br /> [[Mimbredo]]<br /> [[Morillas]]<br /> [[Nuvilla]]<br /> [[Ormijana]]<br /> [[Padul]]<br /> ▪︎'''[[Pobes]]'''<br /> [[San Migel (Erriberagoitia)|San Miguel]]<br /> [[Subilla Morillas]]<br /> [[Tuyo]]<br /> [[Villabezana]]<br /> [[Villaluenga (Erriberagoitia)|Villaluenga]]<br /> [[Villambrosa]]
| Javier Gallego Rodriguez
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 828
| %8,70
| 119,78
|-
|6
| align="left" |[[Gaubea]]
| [[Astúlez|Astulez]]<br /> [[Acebedo (Gaubea)|Acebedo]] <br /> [[Bachicabo (Gaubea)|Bachicabo]]<br /> [[Barrio (Gaubea)|Barrio]] <br /> [[Basabe]]<br /> [[Bóveda (Gaubea)|Boveda]]<br /> [[Corro]]<br /> [[Espejo]]<br /> [[Fresneda]]<br /> ▪︎'''[[Uribarri Gaubea]]''' <br /> [[Ginea (Gaubea)|Ginea]]<br /> [[Gurendes]]<br /> [[Karanka (Gaubea)|Karanka]]<br /> [[Karkamu]]<br /> [[Mioma]]<br /> [[Nograro]]<br /> [[Osma (Gaubea)|Osma]]<br /> [[Pinedo]]<br /> [[Quejo]]<br /> [[Quintanilla (Gaubea)|Kintanilla]]<br /> [[Tobillas]]<br /> [[Tuesta]]<br /> [[Valderejo]] <br /> [[Valluerca]]<br /> [[Villamaderne]] <br /> [[Villanañe]]
| Gorka Salazar Senso
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 1.066
| %11,20
| 244,06
|-
|7
| align="left" |[[Iruña Oka]]
| [[Billoda]] <br /> ▪︎'''[[Langraiz Oka]]''' <br /> [[Mandaita]] <br /> [[Olabarri]] <br /> [[Tresponde]]
| Migel Angel Montes Sanchez
| [[PSE-EE|Euskadiko Alderdi Sozialista - Euskadiko Ezkerra]]
| 3.597
| %37,81
| 53,25
|-
|8
| align="left" |[[Kuartango]]
| [[Anda]] <br /> [[Andagoia]] <br /> [[Aprikano]] <br /> [[Artxua]] <br /> [[Arriano]] <br /> [[Etxabarri (Kuartango)|Etxabarri]]<br /> [[Gillarte|Gilarte]] <br /> [[Iñurrieta|Inurrieta]] <br /> [[Jokano]] <br /> [[Katadiano]] <br /> [[Luna (Kuartango)|Luna]] <br /> [[Marinda]] <br /> [[Ondokolanda|Santa Eulalia/Ondokolanda]] <br /> [[Sendadiano]] <br /> [[Tortura (Kuartango)|Tortura]] <br /> [[Urbina Basabe]] <br /> [[Urbina Eza]] <br /> [[Uribarri (Kuartango)|Uribarri]] <br /> [[Villamanca]] <br /> ▪︎'''[[Zuhatzu Kuartango]]'''
| Miren Meabe Carro
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 401
| %4,21
| 84,39
|-
|9
| align="left" |[[Lantaron]]
| <br /> [[Alcedo]]<br /> [[Bergonda]]<br /> [[Caicedo Yuso]]<br /> [[Fontecha]]<br /> ▪︎'''[[Komunioi]]''' <br /> [[Larrazubi]]<br /> [[Leziñana]]<br /> [[Molinilla]]<br /> [[Salcedo]]<br /> [[Sobrón]]<br /> [[Turiso]]<br /> [[Zubillaga (Lantaron)|Zubillaga]]
| Jesús Barredo Arana
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 938
| %9,86
| 61,77
|-
|10
| align="left" |[[Zanbrana]]
| [[Bergantzu]]<br /> [[Ozio]]<br /> [[Zabalate]]<br /> ▪︎'''[[Zanbrana]]'''
| Aitor Abecia Jiménez
| Independentea
| 422
| %4,43
| 39,51
|-
|
| align="left" | '''Añanako kuadrilla'''
|
|
|
|'''9.514'''
|'''%100,00'''
|'''698,72'''
|}
== Inguru naturala ==
[[Valderejoko natura parkea]] eskualde honetan kokatuta dago eta zonalde honetako ondare natural ikusgarria da, [[Vallegrull]] mendia (1.226 m) tontor nagusia duelarik.
== Kultura ==
=== Ondarea ===
[[Erromatar Inperioa]]ren sasoiko [[Iruña-Veleia]]ko aztarnategia nabarmentzekoa da, [[Iruña Oka]] udalerrian kokatutakoa. Bertan [[euskara]]zko idazkunak topatu zituztela iragarri zuten, inoizko zaharrenak izango zirenak, baina aditu batzorde batek faltsutzat hartu zituzten azkenean [[2008]]an.
Ondare [[arkitektura erromaniko|erromanikoa]] azpimarratzekoa da, eliza hauek eskualdean daudelarik: [[Tuesta]]ko Jasokundearen Andra Marirena, [[Karkamu|Karkamoko]] San Joanena eta [[Tobera]]ko Andra Marirena.
=== Euskara ===
[[Euskal Herria|Euskal Herriko]] eskualderik erdaldunetarikoa dugu Añanakoa, izan ere [[euskara]] desagertu zen [[XVI. mendea]]n edo toki batzuetan lehenago.
Hala ere, [[1995]]ean antolatu zuten lehenenengo aldiz "Euskara Añanan" izeneko festa eta aldarrikatzeko eguna, eta urtero udalerri bat jardunaldi honetaz arduratzen da. [[Ikastola]]rik eza eta biztanleen zahartzea bi oztopo nagusien artean daude eskualdean euskal hiztunak irabazi eta pizteko, antolatzaileen iritziz.
== Kanpo estekak ==
* {{eu}}{{es}}[http://www.cuadrilladeanana.es/eusk/home.html Añanako koadrilaren webgunea]
{{autoritate kontrola}}
{{Arabako udalerri aurkibidea}}
{{Euskal Herriko eskualde aurkibidea}}
[[Kategoria:Añanako Kuadrilla]]
gq0n75f3x2apsina04q127v6jmqq58b
9975909
9975324
2024-11-21T06:33:31Z
EnekoPanamá
71145
/* Udalerrien eta kontzejuen xehetasunak */
9975909
wikitext
text/x-wiki
{{Euskal Herriko eskualde infotaula
|izena=Añanako kuadrilla
|irudia = Berganzo_01.jpg
|irudiaren testua = Bergantzu.
|bandera=ez
|armarria=Coat of Arms of Añana Cuadrilla.svg
|lurraldea=Araba
|kokapena=Añanako Kuadrilla.svg
|azalera=698,72
|biztanleria=8.283
|urtea=2023
|udalerriak= 10
|herririk handiena= [[Iruña Oka]]
|herriaren biztanleak=3270
|web=www.cuadrilladeanana.es/eu/
||eskualdeburua=[[Ribabellosa]]|presidente=Rubén Torremocha Galán|presidente alderdia=[[EAJ]]}}
'''Añanako kuadrilla''' [[Araba]] osatzen duten zazpi [[Arabako kuadrillak|kuadrilla]] edo eskualde administratiboetako bat da, probintziako hegomendebaldean kokatuta dagoena. [[Ebro]] ibaiaren inguruko zenbait haranek osatua da, eta "Arabako Ibarrak" izena ere hartzen du. Eskualdeko administrazio erakundeak [[Ribabellosa]]n ([[Erriberabeitia]]) daude, nahiz eta biztanle gehien dituen udalerria [[Iruña Oka]] den.
Añanako kuadrilla [[1840]]. urtean sortu zen. Garai hartararte, kuadrillako udalerriak [[Gasteizko kuadrilla]]n barna zeuden. Gaur egun, oso gutxi populatutako eskualdea da, 700 km2 inguruko azalera batean 8.700 biztanle inguru bizi direlarik (12,49 biz/km<sup>2</sup>).
== Mugakideak ==
Iparraldean [[Aiarako kuadrilla]] eta [[Zuia-Gorbeialdea]], hegoalde eta mendebaldean [[Burgosko probintzia]] ([[Espainia]]) eta ekialdean [[Gasteizko kuadrilla]], [[Trebiñu|Trebiñuko Konderria]] eta [[Urizaharra]] eta [[Bastida]]ko udalerriak mugakide ditu.
== Udalerrien eta kontzejuen xehetasunak ==
Hamar udalerri biltzen ditu Añanako kuadrillak.
10 udalerri hauetan 113 herri kokatzen dira eta hauetatik bi herrik dute 1.000 biztanle baino gehiago, Ribabellosa eta Langraiz Oka.
{| class="wikitable" cellpadding="3" style="text-align: center;"
|-
!#
!Udalerria
!▪︎Herriburua, •Kontzejuak eta •''Herriak''
!Alkatea
!Alkatearen alderdi politikoa
!Biztanleria <br /> (2023)
!Biztanleriaren <br /> ehunekoa, <br /> Añana kuadrillako <br /> guztizkoan
!Azalera <br /> (km²)
|-
|1
| align="left" |[[Añana]]
| •[[Atiega|Atiaga]] <br /> ▪︎'''[[Gesaltza Añana]]'''
| Juan Carlos Medina Martinez
| [[Euzko Alderdi Jeltzalea]]
| 156
| %1,64
| 21,92
|-
|2
| align="left" |[[Armiñon]]
| ▪︎'''[[Armiñon]]''' <br /> •[[Estavillo]] <br /> •''[[Lacorzana]]''
| Juan Muñoz Bartolome
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 232
| %2,44
| 10,57
|-
|3
| align="left" |[[Berantevilla]]
| ▪︎'''[[Berantevilla]]'''<br /> [[Escanzana]]<br /> [[Lacervilla]]<br /> [[Lacorzanilla]]<br /> [[Mijancas]]<br /> [[Santa Cruz del Fierro]]<br /> [[Santurde]]<br /> [[Tobera (Berantevilla)|Tobera]]
| Isabel Arbaizagoitia Peral
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 451
| %4,74
| 35,73
|-
|4
| align="left" |[[Erriberabeitia]]
| [[Igaegi]]<br /> [[Melledes]]<br /> [[Quintanilla de la Ribera]]<br /> [[Rivaguda]]<br /> ▪︎'''[[Ribabellosa]]''' <br /> [[Manzanos]]
| Amado Martinez de Iturrate Kuartango
| [[Ribera Baja Bizirik]]
| 1.423
| %14,96
| 27,74
|-
|5
| align="left" |[[Erriberagoitia]]
| <br /> [[Antezana]]<br /> [[Anuntzeta|Anuzita]]<br /> [[Arbigano]]<br /> [[Arreo]]<br /> [[Artatza-Axkoeta]]<br /> [[Barrón|Barron]]<br /> [[Basquiñuelas]]<br /> [[Biloria (Erriberagoitia)|Biloria]]<br /> [[Caicedo Sopeña|Caicedo-Sopeña]]<br /> [[Castillo Sopeña|Castillo-Sopeña]]<br /> [[Hereña]]<br /> [[Lasierra]]<br /> [[Leziñana Oka]]<br /> [[Mimbredo]]<br /> [[Morillas]]<br /> [[Nuvilla]]<br /> [[Ormijana]]<br /> [[Padul]]<br /> ▪︎'''[[Pobes]]'''<br /> [[San Migel (Erriberagoitia)|San Miguel]]<br /> [[Subilla Morillas]]<br /> [[Tuyo]]<br /> [[Villabezana]]<br /> [[Villaluenga (Erriberagoitia)|Villaluenga]]<br /> [[Villambrosa]]
| Javier Gallego Rodriguez
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 828
| %8,70
| 119,78
|-
|6
| align="left" |[[Gaubea]]
| [[Astúlez|Astulez]]<br /> [[Acebedo (Gaubea)|Acebedo]] <br /> [[Bachicabo (Gaubea)|Bachicabo]]<br /> [[Barrio (Gaubea)|Barrio]] <br /> [[Basabe]]<br /> [[Bóveda (Gaubea)|Boveda]]<br /> [[Corro]]<br /> [[Espejo]]<br /> [[Fresneda]]<br /> ▪︎'''[[Uribarri Gaubea]]''' <br /> [[Ginea (Gaubea)|Ginea]]<br /> [[Gurendes]]<br /> [[Karanka (Gaubea)|Karanka]]<br /> [[Karkamu]]<br /> [[Mioma]]<br /> [[Nograro]]<br /> [[Osma (Gaubea)|Osma]]<br /> [[Pinedo]]<br /> [[Quejo]]<br /> [[Quintanilla (Gaubea)|Kintanilla]]<br /> [[Tobillas]]<br /> [[Tuesta]]<br /> [[Valderejo]] <br /> [[Valluerca]]<br /> [[Villamaderne]] <br /> [[Villanañe]]
| Gorka Salazar Senso
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 1.066
| %11,20
| 244,06
|-
|7
| align="left" |[[Iruña Oka]]
| [[Billoda]] <br /> ▪︎'''[[Langraiz Oka]]''' <br /> [[Mandaita]] <br /> [[Olabarri]] <br /> [[Tresponde]]
| Migel Angel Montes Sanchez
| [[PSE-EE|Euskadiko Alderdi Sozialista - Euskadiko Ezkerra]]
| 3.597
| %37,81
| 53,25
|-
|8
| align="left" |[[Kuartango]]
| [[Anda]] <br /> [[Andagoia]] <br /> [[Aprikano]] <br /> [[Artxua]] <br /> [[Arriano]] <br /> [[Etxabarri (Kuartango)|Etxabarri]]<br /> [[Gillarte|Gilarte]] <br /> [[Iñurrieta|Inurrieta]] <br /> [[Jokano]] <br /> [[Katadiano]] <br /> [[Luna (Kuartango)|Luna]] <br /> [[Marinda]] <br /> [[Ondokolanda|Santa Eulalia/Ondokolanda]] <br /> [[Sendadiano]] <br /> [[Tortura (Kuartango)|Tortura]] <br /> [[Urbina Basabe]] <br /> [[Urbina Eza]] <br /> [[Uribarri (Kuartango)|Uribarri]] <br /> [[Villamanca]] <br /> ▪︎'''[[Zuhatzu Kuartango]]'''
| Miren Meabe Carro
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 401
| %4,21
| 84,39
|-
|9
| align="left" |[[Lantaron]]
| <br /> [[Alcedo]]<br /> [[Bergonda]]<br /> [[Caicedo Yuso]]<br /> [[Fontecha]]<br /> ▪︎'''[[Komunioi]]''' <br /> [[Larrazubi]]<br /> [[Leziñana]]<br /> [[Molinilla]]<br /> [[Salcedo]]<br /> [[Sobrón]]<br /> [[Turiso]]<br /> [[Zubillaga (Lantaron)|Zubillaga]]
| Jesús Barredo Arana
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 938
| %9,86
| 61,77
|-
|10
| align="left" |[[Zanbrana]]
| •[[Bergantzu]]<br /> •[[Ozio]]<br /> •[[Zabalate]]<br /> ▪︎'''[[Zanbrana]]'''
| Aitor Abecia Jiménez
| Independentea
| 422
| %4,43
| 39,51
|-
|
| align="left" | '''Añanako kuadrilla'''
|
|
|
|'''9.514'''
|'''%100,00'''
|'''698,72'''
|}
== Inguru naturala ==
[[Valderejoko natura parkea]] eskualde honetan kokatuta dago eta zonalde honetako ondare natural ikusgarria da, [[Vallegrull]] mendia (1.226 m) tontor nagusia duelarik.
== Kultura ==
=== Ondarea ===
[[Erromatar Inperioa]]ren sasoiko [[Iruña-Veleia]]ko aztarnategia nabarmentzekoa da, [[Iruña Oka]] udalerrian kokatutakoa. Bertan [[euskara]]zko idazkunak topatu zituztela iragarri zuten, inoizko zaharrenak izango zirenak, baina aditu batzorde batek faltsutzat hartu zituzten azkenean [[2008]]an.
Ondare [[arkitektura erromaniko|erromanikoa]] azpimarratzekoa da, eliza hauek eskualdean daudelarik: [[Tuesta]]ko Jasokundearen Andra Marirena, [[Karkamu|Karkamoko]] San Joanena eta [[Tobera]]ko Andra Marirena.
=== Euskara ===
[[Euskal Herria|Euskal Herriko]] eskualderik erdaldunetarikoa dugu Añanakoa, izan ere [[euskara]] desagertu zen [[XVI. mendea]]n edo toki batzuetan lehenago.
Hala ere, [[1995]]ean antolatu zuten lehenenengo aldiz "Euskara Añanan" izeneko festa eta aldarrikatzeko eguna, eta urtero udalerri bat jardunaldi honetaz arduratzen da. [[Ikastola]]rik eza eta biztanleen zahartzea bi oztopo nagusien artean daude eskualdean euskal hiztunak irabazi eta pizteko, antolatzaileen iritziz.
== Kanpo estekak ==
* {{eu}}{{es}}[http://www.cuadrilladeanana.es/eusk/home.html Añanako koadrilaren webgunea]
{{autoritate kontrola}}
{{Arabako udalerri aurkibidea}}
{{Euskal Herriko eskualde aurkibidea}}
[[Kategoria:Añanako Kuadrilla]]
hdvruxawb25d6zrm8xme94ctve15dxa
9975912
9975909
2024-11-21T06:38:45Z
EnekoPanamá
71145
9975912
wikitext
text/x-wiki
{{Euskal Herriko eskualde infotaula
|izena=Añanako kuadrilla
|irudia = Berganzo_01.jpg
|irudiaren testua = Bergantzu.
|bandera=ez
|armarria=Coat of Arms of Añana Cuadrilla.svg
|lurraldea=Araba
|kokapena=Añanako Kuadrilla.svg
|azalera=698,72
|biztanleria=8.283
|urtea=2023
|udalerriak= 10
|herririk handiena= [[Iruña Oka]]
|herriaren biztanleak=3270
|web=www.cuadrilladeanana.es/eu/
||eskualdeburua=[[Ribabellosa]]|presidente=Rubén Torremocha Galán|presidente alderdia=[[EAJ]]}}
'''Añanako kuadrilla''' [[Araba]] osatzen duten zazpi [[Arabako kuadrillak|kuadrilla]] edo eskualde administratiboetako bat da, probintziako hegomendebaldean kokatuta dagoena. [[Ebro]] ibaiaren inguruko zenbait haranek osatua da, eta "Arabako Ibarrak" izena ere hartzen du. Eskualdeko administrazio erakundeak [[Ribabellosa]]n ([[Erriberabeitia]]) daude, nahiz eta biztanle gehien dituen udalerria [[Iruña Oka]] den.
Añanako kuadrilla [[1840]]. urtean sortu zen. Garai hartararte, kuadrillako udalerriak [[Gasteizko kuadrilla]]n barna zeuden. Gaur egun, oso gutxi populatutako eskualdea da, 700 km2 inguruko azalera batean 8.700 biztanle inguru bizi direlarik (12,49 biz/km<sup>2</sup>).
== Mugakideak ==
Iparraldean [[Aiarako kuadrilla]] eta [[Zuia-Gorbeialdea]], hegoalde eta mendebaldean [[Burgosko probintzia]] ([[Espainia]]) eta ekialdean [[Gasteizko kuadrilla]], [[Trebiñu|Trebiñuko Konderria]] eta [[Urizaharra]] eta [[Bastida]]ko udalerriak mugakide ditu.
== Udalerrien eta kontzejuen xehetasunak ==
Hamar udalerri biltzen ditu Añanako kuadrillak.
10 udalerri hauetan 113 herri kokatzen dira eta hauetatik bi herrik dute 1.000 biztanle baino gehiago, Ribabellosa eta Langraiz Oka.
{| class="wikitable" cellpadding="3" style="text-align: center;"
|-
!#
!Udalerria
!▪︎Herriburua, •Kontzejuak eta •''Herriak''
!Alkatea
!Alkatearen alderdi politikoa
!Biztanleria <br /> (2023)
!Biztanleriaren <br /> ehunekoa, <br /> Añana kuadrillako <br /> guztizkoan
!Azalera <br /> (km²)
|-
|1
| align="left" |[[Añana]]
| •[[Atiega|Atiaga]] <br /> ▪︎'''[[Gesaltza Añana]]'''
| Juan Carlos Medina Martinez
| [[Euzko Alderdi Jeltzalea]]
| 156
| %1,64
| 21,92
|-
|2
| align="left" |[[Armiñon]]
| ▪︎'''[[Armiñon]]''' <br /> •[[Estavillo]] <br /> •''[[Lacorzana]]''
| Juan Muñoz Bartolome
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 232
| %2,44
| 10,57
|-
|3
| align="left" |[[Berantevilla]]
| ▪︎'''[[Berantevilla]]'''<br /> [[Escanzana]]<br /> [[Lacervilla]]<br /> [[Lacorzanilla]]<br /> [[Mijancas]]<br /> [[Santa Cruz del Fierro]]<br /> [[Santurde]]<br /> [[Tobera (Berantevilla)|Tobera]]
| Isabel Arbaizagoitia Peral
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 451
| %4,74
| 35,73
|-
|4
| align="left" |[[Erriberabeitia]]
| [[Igaegi]]<br /> [[Melledes]]<br /> [[Quintanilla de la Ribera]]<br /> [[Rivaguda]]<br /> ▪︎'''[[Ribabellosa]]''' <br /> [[Manzanos]]
| Amado Martinez de Iturrate Kuartango
| [[Ribera Baja Bizirik]]
| 1.423
| %14,96
| 27,74
|-
|5
| align="left" |[[Erriberagoitia]]
| <br /> [[Antezana]]<br /> [[Anuntzeta|Anuzita]]<br /> [[Arbigano]]<br /> [[Arreo]]<br /> [[Artatza-Axkoeta]]<br /> [[Barrón|Barron]]<br /> [[Basquiñuelas]]<br /> [[Biloria (Erriberagoitia)|Biloria]]<br /> [[Caicedo Sopeña|Caicedo-Sopeña]]<br /> [[Castillo Sopeña|Castillo-Sopeña]]<br /> [[Hereña]]<br /> [[Lasierra]]<br /> [[Leziñana Oka]]<br /> [[Mimbredo]]<br /> [[Morillas]]<br /> [[Nuvilla]]<br /> [[Ormijana]]<br /> [[Padul]]<br /> ▪︎'''[[Pobes]]'''<br /> [[San Migel (Erriberagoitia)|San Miguel]]<br /> [[Subilla Morillas]]<br /> [[Tuyo]]<br /> [[Villabezana]]<br /> [[Villaluenga (Erriberagoitia)|Villaluenga]]<br /> [[Villambrosa]]
| Javier Gallego Rodriguez
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 828
| %8,70
| 119,78
|-
|6
| align="left" |[[Gaubea]]
| •''[[Astúlez|Astulez]]'' <br /> •[[Acebedo (Gaubea)|Acebedo]] <br /> •[[Bachicabo (Gaubea)|Bachicabo]] <br /> •[[Barrio (Gaubea)|Barrio]] <br /> •[[Basabe]] <br /> •[[Bóveda (Gaubea)|Boveda]] <br /> •[[Corro]] <br /> •[[Espejo]] <br /> • [[Fresneda]] <br /> ▪︎'''[[Uribarri Gaubea]]''' <br /> [[Ginea (Gaubea)|Ginea]]<br /> [[Gurendes]]<br /> [[Karanka (Gaubea)|Karanka]]<br /> [[Karkamu]]<br /> [[Mioma]]<br /> [[Nograro]]<br /> [[Osma (Gaubea)|Osma]]<br /> [[Pinedo]]<br /> [[Quejo]]<br /> [[Quintanilla (Gaubea)|Kintanilla]]<br /> [[Tobillas]]<br /> [[Tuesta]]<br /> [[Valderejo]] <br /> [[Valluerca]]<br /> [[Villamaderne]] <br /> [[Villanañe]]
| Gorka Salazar Senso
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 1.066
| %11,20
| 244,06
|-
|7
| align="left" |[[Iruña Oka]]
| [[Billoda]] <br /> ▪︎'''[[Langraiz Oka]]''' <br /> [[Mandaita]] <br /> [[Olabarri]] <br /> [[Tresponde]]
| Migel Angel Montes Sanchez
| [[PSE-EE|Euskadiko Alderdi Sozialista - Euskadiko Ezkerra]]
| 3.597
| %37,81
| 53,25
|-
|8
| align="left" |[[Kuartango]]
| [[Anda]] <br /> [[Andagoia]] <br /> [[Aprikano]] <br /> [[Artxua]] <br /> [[Arriano]] <br /> [[Etxabarri (Kuartango)|Etxabarri]]<br /> [[Gillarte|Gilarte]] <br /> [[Iñurrieta|Inurrieta]] <br /> [[Jokano]] <br /> [[Katadiano]] <br /> [[Luna (Kuartango)|Luna]] <br /> [[Marinda]] <br /> [[Ondokolanda|Santa Eulalia/Ondokolanda]] <br /> [[Sendadiano]] <br /> [[Tortura (Kuartango)|Tortura]] <br /> [[Urbina Basabe]] <br /> [[Urbina Eza]] <br /> [[Uribarri (Kuartango)|Uribarri]] <br /> [[Villamanca]] <br /> ▪︎'''[[Zuhatzu Kuartango]]'''
| Miren Meabe Carro
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 401
| %4,21
| 84,39
|-
|9
| align="left" |[[Lantaron]]
| <br /> [[Alcedo]]<br /> [[Bergonda]]<br /> [[Caicedo Yuso]]<br /> [[Fontecha]]<br /> ▪︎'''[[Komunioi]]''' <br /> [[Larrazubi]]<br /> [[Leziñana]]<br /> [[Molinilla]]<br /> [[Salcedo]]<br /> [[Sobrón]]<br /> [[Turiso]]<br /> [[Zubillaga (Lantaron)|Zubillaga]]
| Jesús Barredo Arana
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 938
| %9,86
| 61,77
|-
|10
| align="left" |[[Zanbrana]]
| •[[Bergantzu]]<br /> •[[Ozio]]<br /> •[[Zabalate]]<br /> ▪︎'''[[Zanbrana]]'''
| Aitor Abecia Jiménez
| Independentea
| 422
| %4,43
| 39,51
|-
|
| align="left" | '''Añanako kuadrilla'''
|
|
|
|'''9.514'''
|'''%100,00'''
|'''698,72'''
|}
== Inguru naturala ==
[[Valderejoko natura parkea]] eskualde honetan kokatuta dago eta zonalde honetako ondare natural ikusgarria da, [[Vallegrull]] mendia (1.226 m) tontor nagusia duelarik.
== Kultura ==
=== Ondarea ===
[[Erromatar Inperioa]]ren sasoiko [[Iruña-Veleia]]ko aztarnategia nabarmentzekoa da, [[Iruña Oka]] udalerrian kokatutakoa. Bertan [[euskara]]zko idazkunak topatu zituztela iragarri zuten, inoizko zaharrenak izango zirenak, baina aditu batzorde batek faltsutzat hartu zituzten azkenean [[2008]]an.
Ondare [[arkitektura erromaniko|erromanikoa]] azpimarratzekoa da, eliza hauek eskualdean daudelarik: [[Tuesta]]ko Jasokundearen Andra Marirena, [[Karkamu|Karkamoko]] San Joanena eta [[Tobera]]ko Andra Marirena.
=== Euskara ===
[[Euskal Herria|Euskal Herriko]] eskualderik erdaldunetarikoa dugu Añanakoa, izan ere [[euskara]] desagertu zen [[XVI. mendea]]n edo toki batzuetan lehenago.
Hala ere, [[1995]]ean antolatu zuten lehenenengo aldiz "Euskara Añanan" izeneko festa eta aldarrikatzeko eguna, eta urtero udalerri bat jardunaldi honetaz arduratzen da. [[Ikastola]]rik eza eta biztanleen zahartzea bi oztopo nagusien artean daude eskualdean euskal hiztunak irabazi eta pizteko, antolatzaileen iritziz.
== Kanpo estekak ==
* {{eu}}{{es}}[http://www.cuadrilladeanana.es/eusk/home.html Añanako koadrilaren webgunea]
{{autoritate kontrola}}
{{Arabako udalerri aurkibidea}}
{{Euskal Herriko eskualde aurkibidea}}
[[Kategoria:Añanako Kuadrilla]]
iuxn42dur9evudkq93iwaqvuu98wkvj
9975915
9975912
2024-11-21T06:43:28Z
EnekoPanamá
71145
9975915
wikitext
text/x-wiki
{{Euskal Herriko eskualde infotaula
|izena=Añanako kuadrilla
|irudia = Berganzo_01.jpg
|irudiaren testua = Bergantzu.
|bandera=ez
|armarria=Coat of Arms of Añana Cuadrilla.svg
|lurraldea=Araba
|kokapena=Añanako Kuadrilla.svg
|azalera=698,72
|biztanleria=8.283
|urtea=2023
|udalerriak= 10
|herririk handiena= [[Iruña Oka]]
|herriaren biztanleak=3270
|web=www.cuadrilladeanana.es/eu/
||eskualdeburua=[[Ribabellosa]]|presidente=Rubén Torremocha Galán|presidente alderdia=[[EAJ]]}}
'''Añanako kuadrilla''' [[Araba]] osatzen duten zazpi [[Arabako kuadrillak|kuadrilla]] edo eskualde administratiboetako bat da, probintziako hegomendebaldean kokatuta dagoena. [[Ebro]] ibaiaren inguruko zenbait haranek osatua da, eta "Arabako Ibarrak" izena ere hartzen du. Eskualdeko administrazio erakundeak [[Ribabellosa]]n ([[Erriberabeitia]]) daude, nahiz eta biztanle gehien dituen udalerria [[Iruña Oka]] den.
Añanako kuadrilla [[1840]]. urtean sortu zen. Garai hartararte, kuadrillako udalerriak [[Gasteizko kuadrilla]]n barna zeuden. Gaur egun, oso gutxi populatutako eskualdea da, 700 km2 inguruko azalera batean 8.700 biztanle inguru bizi direlarik (12,49 biz/km<sup>2</sup>).
== Mugakideak ==
Iparraldean [[Aiarako kuadrilla]] eta [[Zuia-Gorbeialdea]], hegoalde eta mendebaldean [[Burgosko probintzia]] ([[Espainia]]) eta ekialdean [[Gasteizko kuadrilla]], [[Trebiñu|Trebiñuko Konderria]] eta [[Urizaharra]] eta [[Bastida]]ko udalerriak mugakide ditu.
== Udalerrien eta kontzejuen xehetasunak ==
Hamar udalerri biltzen ditu Añanako kuadrillak.
10 udalerri hauetan 113 herri kokatzen dira eta hauetatik bi herrik dute 1.000 biztanle baino gehiago, Ribabellosa eta Langraiz Oka.
{| class="wikitable" cellpadding="3" style="text-align: center;"
|-
!#
!Udalerria
!▪︎Herriburua, •Kontzejuak eta •''Herriak''
!Alkatea
!Alkatearen alderdi politikoa
!Biztanleria <br /> (2023)
!Biztanleriaren <br /> ehunekoa, <br /> Añana kuadrillako <br /> guztizkoan
!Azalera <br /> (km²)
|-
|1
| align="left" |[[Añana]]
| •[[Atiega|Atiaga]] <br /> ▪︎'''[[Gesaltza Añana]]'''
| Juan Carlos Medina Martinez
| [[Euzko Alderdi Jeltzalea]]
| 156
| %1,64
| 21,92
|-
|2
| align="left" |[[Armiñon]]
| ▪︎'''[[Armiñon]]''' <br /> •[[Estavillo]] <br /> •''[[Lacorzana]]''
| Juan Muñoz Bartolome
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 232
| %2,44
| 10,57
|-
|3
| align="left" |[[Berantevilla]]
| ▪︎'''[[Berantevilla]]'''<br /> [[Escanzana]]<br /> [[Lacervilla]]<br /> [[Lacorzanilla]]<br /> [[Mijancas]]<br /> [[Santa Cruz del Fierro]]<br /> [[Santurde]]<br /> [[Tobera (Berantevilla)|Tobera]]
| Isabel Arbaizagoitia Peral
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 451
| %4,74
| 35,73
|-
|4
| align="left" |[[Erriberabeitia]]
| [[Igaegi]]<br /> [[Melledes]]<br /> [[Quintanilla de la Ribera]]<br /> [[Rivaguda]]<br /> ▪︎'''[[Ribabellosa]]''' <br /> [[Manzanos]]
| Amado Martinez de Iturrate Kuartango
| [[Ribera Baja Bizirik]]
| 1.423
| %14,96
| 27,74
|-
|5
| align="left" |[[Erriberagoitia]]
| <br /> [[Antezana]]<br /> [[Anuntzeta|Anuzita]]<br /> [[Arbigano]]<br /> [[Arreo]]<br /> [[Artatza-Axkoeta]]<br /> [[Barrón|Barron]]<br /> [[Basquiñuelas]]<br /> [[Biloria (Erriberagoitia)|Biloria]]<br /> [[Caicedo Sopeña|Caicedo-Sopeña]]<br /> [[Castillo Sopeña|Castillo-Sopeña]]<br /> [[Hereña]]<br /> [[Lasierra]]<br /> [[Leziñana Oka]]<br /> [[Mimbredo]]<br /> [[Morillas]]<br /> [[Nuvilla]]<br /> [[Ormijana]]<br /> [[Padul]]<br /> ▪︎'''[[Pobes]]'''<br /> [[San Migel (Erriberagoitia)|San Miguel]]<br /> [[Subilla Morillas]]<br /> [[Tuyo]]<br /> [[Villabezana]]<br /> [[Villaluenga (Erriberagoitia)|Villaluenga]]<br /> [[Villambrosa]]
| Javier Gallego Rodriguez
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 828
| %8,70
| 119,78
|-
|6
| align="left" |[[Gaubea]]
| •''[[Astúlez|Astulez]]'' <br /> •[[Acebedo (Gaubea)|Acebedo]] <br /> •[[Bachicabo (Gaubea)|Bachicabo]] <br /> •[[Barrio (Gaubea)|Barrio]] <br /> •[[Basabe]] <br /> •[[Bóveda (Gaubea)|Boveda]] <br /> •[[Corro]] <br /> •[[Espejo]] <br /> • [[Fresneda]] <br /> ▪︎'''[[Uribarri Gaubea]]''' <br /> [[Ginea (Gaubea)|Ginea]]<br /> [[Gurendes]]<br /> •[[Karanka eta Mioma]] (•''[[Karanka (Gaubea)|Karanka]]'' <br /> •''[[Mioma]]'' <br /> [[Karkamu]]<br /> [[Nograro]]<br /> [[Osma (Gaubea)|Osma]]<br /> [[Pinedo]]<br /> [[Quejo]]<br /> [[Quintanilla (Gaubea)|Kintanilla]]<br /> [[Tobillas]]<br /> [[Tuesta]]<br /> [[Valderejo]] <br /> [[Valluerca]]<br /> [[Villamaderne]] <br /> [[Villanañe]]
| Gorka Salazar Senso
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 1.066
| %11,20
| 244,06
|-
|7
| align="left" |[[Iruña Oka]]
| [[Billoda]] <br /> ▪︎'''[[Langraiz Oka]]''' <br /> [[Mandaita]] <br /> [[Olabarri]] <br /> [[Tresponde]]
| Migel Angel Montes Sanchez
| [[PSE-EE|Euskadiko Alderdi Sozialista - Euskadiko Ezkerra]]
| 3.597
| %37,81
| 53,25
|-
|8
| align="left" |[[Kuartango]]
| [[Anda]] <br /> [[Andagoia]] <br /> [[Aprikano]] <br /> [[Artxua]] <br /> [[Arriano]] <br /> [[Etxabarri (Kuartango)|Etxabarri]]<br /> [[Gillarte|Gilarte]] <br /> [[Iñurrieta|Inurrieta]] <br /> [[Jokano]] <br /> [[Katadiano]] <br /> [[Luna (Kuartango)|Luna]] <br /> [[Marinda]] <br /> [[Ondokolanda|Santa Eulalia/Ondokolanda]] <br /> [[Sendadiano]] <br /> [[Tortura (Kuartango)|Tortura]] <br /> [[Urbina Basabe]] <br /> [[Urbina Eza]] <br /> [[Uribarri (Kuartango)|Uribarri]] <br /> [[Villamanca]] <br /> ▪︎'''[[Zuhatzu Kuartango]]'''
| Miren Meabe Carro
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 401
| %4,21
| 84,39
|-
|9
| align="left" |[[Lantaron]]
| <br /> [[Alcedo]]<br /> [[Bergonda]]<br /> [[Caicedo Yuso]]<br /> [[Fontecha]]<br /> ▪︎'''[[Komunioi]]''' <br /> [[Larrazubi]]<br /> [[Leziñana]]<br /> [[Molinilla]]<br /> [[Salcedo]]<br /> [[Sobrón]]<br /> [[Turiso]]<br /> [[Zubillaga (Lantaron)|Zubillaga]]
| Jesús Barredo Arana
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 938
| %9,86
| 61,77
|-
|10
| align="left" |[[Zanbrana]]
| •[[Bergantzu]]<br /> •[[Ozio]]<br /> •[[Zabalate]]<br /> ▪︎'''[[Zanbrana]]'''
| Aitor Abecia Jiménez
| Independentea
| 422
| %4,43
| 39,51
|-
|
| align="left" | '''Añanako kuadrilla'''
|
|
|
|'''9.514'''
|'''%100,00'''
|'''698,72'''
|}
== Inguru naturala ==
[[Valderejoko natura parkea]] eskualde honetan kokatuta dago eta zonalde honetako ondare natural ikusgarria da, [[Vallegrull]] mendia (1.226 m) tontor nagusia duelarik.
== Kultura ==
=== Ondarea ===
[[Erromatar Inperioa]]ren sasoiko [[Iruña-Veleia]]ko aztarnategia nabarmentzekoa da, [[Iruña Oka]] udalerrian kokatutakoa. Bertan [[euskara]]zko idazkunak topatu zituztela iragarri zuten, inoizko zaharrenak izango zirenak, baina aditu batzorde batek faltsutzat hartu zituzten azkenean [[2008]]an.
Ondare [[arkitektura erromaniko|erromanikoa]] azpimarratzekoa da, eliza hauek eskualdean daudelarik: [[Tuesta]]ko Jasokundearen Andra Marirena, [[Karkamu|Karkamoko]] San Joanena eta [[Tobera]]ko Andra Marirena.
=== Euskara ===
[[Euskal Herria|Euskal Herriko]] eskualderik erdaldunetarikoa dugu Añanakoa, izan ere [[euskara]] desagertu zen [[XVI. mendea]]n edo toki batzuetan lehenago.
Hala ere, [[1995]]ean antolatu zuten lehenenengo aldiz "Euskara Añanan" izeneko festa eta aldarrikatzeko eguna, eta urtero udalerri bat jardunaldi honetaz arduratzen da. [[Ikastola]]rik eza eta biztanleen zahartzea bi oztopo nagusien artean daude eskualdean euskal hiztunak irabazi eta pizteko, antolatzaileen iritziz.
== Kanpo estekak ==
* {{eu}}{{es}}[http://www.cuadrilladeanana.es/eusk/home.html Añanako koadrilaren webgunea]
{{autoritate kontrola}}
{{Arabako udalerri aurkibidea}}
{{Euskal Herriko eskualde aurkibidea}}
[[Kategoria:Añanako Kuadrilla]]
9wtkoohard154dn2lp2aypj5mulh8cc
9975923
9975915
2024-11-21T06:48:52Z
EnekoPanamá
71145
9975923
wikitext
text/x-wiki
{{Euskal Herriko eskualde infotaula
|izena=Añanako kuadrilla
|irudia = Berganzo_01.jpg
|irudiaren testua = Bergantzu.
|bandera=ez
|armarria=Coat of Arms of Añana Cuadrilla.svg
|lurraldea=Araba
|kokapena=Añanako Kuadrilla.svg
|azalera=698,72
|biztanleria=8.283
|urtea=2023
|udalerriak= 10
|herririk handiena= [[Iruña Oka]]
|herriaren biztanleak=3270
|web=www.cuadrilladeanana.es/eu/
||eskualdeburua=[[Ribabellosa]]|presidente=Rubén Torremocha Galán|presidente alderdia=[[EAJ]]}}
'''Añanako kuadrilla''' [[Araba]] osatzen duten zazpi [[Arabako kuadrillak|kuadrilla]] edo eskualde administratiboetako bat da, probintziako hegomendebaldean kokatuta dagoena. [[Ebro]] ibaiaren inguruko zenbait haranek osatua da, eta "Arabako Ibarrak" izena ere hartzen du. Eskualdeko administrazio erakundeak [[Ribabellosa]]n ([[Erriberabeitia]]) daude, nahiz eta biztanle gehien dituen udalerria [[Iruña Oka]] den.
Añanako kuadrilla [[1840]]. urtean sortu zen. Garai hartararte, kuadrillako udalerriak [[Gasteizko kuadrilla]]n barna zeuden. Gaur egun, oso gutxi populatutako eskualdea da, 700 km2 inguruko azalera batean 8.700 biztanle inguru bizi direlarik (12,49 biz/km<sup>2</sup>).
== Mugakideak ==
Iparraldean [[Aiarako kuadrilla]] eta [[Zuia-Gorbeialdea]], hegoalde eta mendebaldean [[Burgosko probintzia]] ([[Espainia]]) eta ekialdean [[Gasteizko kuadrilla]], [[Trebiñu|Trebiñuko Konderria]] eta [[Urizaharra]] eta [[Bastida]]ko udalerriak mugakide ditu.
== Udalerrien eta kontzejuen xehetasunak ==
Hamar udalerri biltzen ditu Añanako kuadrillak.
10 udalerri hauetan 113 herri kokatzen dira eta hauetatik bi herrik dute 1.000 biztanle baino gehiago, Ribabellosa eta Langraiz Oka.
{| class="wikitable" cellpadding="3" style="text-align: center;"
|-
!#
!Udalerria
!▪︎Herriburua, •Kontzejuak eta •''Herriak''
!Alkatea
!Alkatearen alderdi politikoa
!Biztanleria <br /> (2023)
!Biztanleriaren <br /> ehunekoa, <br /> Añana kuadrillako <br /> guztizkoan
!Azalera <br /> (km²)
|-
|1
| align="left" |[[Añana]]
| •[[Atiega|Atiaga]] <br /> ▪︎'''[[Gesaltza Añana]]'''
| Juan Carlos Medina Martinez
| [[Euzko Alderdi Jeltzalea]]
| 156
| %1,64
| 21,92
|-
|2
| align="left" |[[Armiñon]]
| ▪︎'''[[Armiñon]]''' <br /> •[[Estavillo]] <br /> •''[[Lacorzana]]''
| Juan Muñoz Bartolome
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 232
| %2,44
| 10,57
|-
|3
| align="left" |[[Berantevilla]]
| ▪︎'''[[Berantevilla]]'''<br /> [[Escanzana]]<br /> [[Lacervilla]]<br /> [[Lacorzanilla]]<br /> [[Mijancas]]<br /> [[Santa Cruz del Fierro]]<br /> [[Santurde]]<br /> [[Tobera (Berantevilla)|Tobera]]
| Isabel Arbaizagoitia Peral
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 451
| %4,74
| 35,73
|-
|4
| align="left" |[[Erriberabeitia]]
| [[Igaegi]]<br /> [[Melledes]]<br /> [[Quintanilla de la Ribera]]<br /> [[Rivaguda]]<br /> ▪︎'''[[Ribabellosa]]''' <br /> [[Manzanos]]
| Amado Martinez de Iturrate Kuartango
| [[Ribera Baja Bizirik]]
| 1.423
| %14,96
| 27,74
|-
|5
| align="left" |[[Erriberagoitia]]
| <br /> [[Antezana]]<br /> [[Anuntzeta|Anuzita]]<br /> [[Arbigano]]<br /> [[Arreo]]<br /> [[Artatza-Axkoeta]]<br /> [[Barrón|Barron]]<br /> [[Basquiñuelas]]<br /> [[Biloria (Erriberagoitia)|Biloria]]<br /> [[Caicedo Sopeña|Caicedo-Sopeña]]<br /> [[Castillo Sopeña|Castillo-Sopeña]]<br /> [[Hereña]]<br /> [[Lasierra]]<br /> [[Leziñana Oka]]<br /> [[Mimbredo]]<br /> [[Morillas]]<br /> [[Nuvilla]]<br /> [[Ormijana]]<br /> [[Padul]]<br /> ▪︎'''[[Pobes]]'''<br /> [[San Migel (Erriberagoitia)|San Miguel]]<br /> [[Subilla Morillas]]<br /> [[Tuyo]]<br /> [[Villabezana]]<br /> [[Villaluenga (Erriberagoitia)|Villaluenga]]<br /> [[Villambrosa]]
| Javier Gallego Rodriguez
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 828
| %8,70
| 119,78
|-
|6
| align="left" |[[Gaubea]]
| •''[[Astúlez|Astulez]]'' <br /> •[[Acebedo (Gaubea)|Acebedo]] <br /> •[[Bachicabo (Gaubea)|Bachicabo]] <br /> •[[Barrio (Gaubea)|Barrio]] <br /> •[[Basabe]] <br /> •[[Bóveda (Gaubea)|Boveda]] <br /> •[[Corro]] <br /> •[[Espejo]] <br /> • [[Fresneda]] <br /> ▪︎'''[[Uribarri Gaubea]]''' <br /> •[[Ginea (Gaubea)|Ginea]] <br /> •Gurendes-Quejo (•''[[Gurendes]]'' <br /> •''[[Quejo]]'') •Karanka eta Mioma (•''[[Karanka (Gaubea)|Karanka]]'' <br /> •''[[Mioma]]'') <br /> •[[Karkamu]] <br /> [[Nograro]] <br /> [[Osma (Gaubea)|Osma]] <br /> [[Pinedo]] <br /> [[Quintanilla (Gaubea)|Kintanilla]] <br /> [[Tobillas]] <br /> [[Tuesta]] <br /> [[Valderejo]] <br /> [[Valluerca]] <br /> [[Villamaderne]] <br /> [[Villanañe]]
| Gorka Salazar Senso
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 1.066
| %11,20
| 244,06
|-
|7
| align="left" |[[Iruña Oka]]
| [[Billoda]] <br /> ▪︎'''[[Langraiz Oka]]''' <br /> [[Mandaita]] <br /> [[Olabarri]] <br /> [[Tresponde]]
| Migel Angel Montes Sanchez
| [[PSE-EE|Euskadiko Alderdi Sozialista - Euskadiko Ezkerra]]
| 3.597
| %37,81
| 53,25
|-
|8
| align="left" |[[Kuartango]]
| [[Anda]] <br /> [[Andagoia]] <br /> [[Aprikano]] <br /> [[Artxua]] <br /> [[Arriano]] <br /> [[Etxabarri (Kuartango)|Etxabarri]]<br /> [[Gillarte|Gilarte]] <br /> [[Iñurrieta|Inurrieta]] <br /> [[Jokano]] <br /> [[Katadiano]] <br /> [[Luna (Kuartango)|Luna]] <br /> [[Marinda]] <br /> [[Ondokolanda|Santa Eulalia/Ondokolanda]] <br /> [[Sendadiano]] <br /> [[Tortura (Kuartango)|Tortura]] <br /> [[Urbina Basabe]] <br /> [[Urbina Eza]] <br /> [[Uribarri (Kuartango)|Uribarri]] <br /> [[Villamanca]] <br /> ▪︎'''[[Zuhatzu Kuartango]]'''
| Miren Meabe Carro
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 401
| %4,21
| 84,39
|-
|9
| align="left" |[[Lantaron]]
| <br /> [[Alcedo]]<br /> [[Bergonda]]<br /> [[Caicedo Yuso]]<br /> [[Fontecha]]<br /> ▪︎'''[[Komunioi]]''' <br /> [[Larrazubi]]<br /> [[Leziñana]]<br /> [[Molinilla]]<br /> [[Salcedo]]<br /> [[Sobrón]]<br /> [[Turiso]]<br /> [[Zubillaga (Lantaron)|Zubillaga]]
| Jesús Barredo Arana
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 938
| %9,86
| 61,77
|-
|10
| align="left" |[[Zanbrana]]
| •[[Bergantzu]]<br /> •[[Ozio]]<br /> •[[Zabalate]]<br /> ▪︎'''[[Zanbrana]]'''
| Aitor Abecia Jiménez
| Independentea
| 422
| %4,43
| 39,51
|-
|
| align="left" | '''Añanako kuadrilla'''
|
|
|
|'''9.514'''
|'''%100,00'''
|'''698,72'''
|}
== Inguru naturala ==
[[Valderejoko natura parkea]] eskualde honetan kokatuta dago eta zonalde honetako ondare natural ikusgarria da, [[Vallegrull]] mendia (1.226 m) tontor nagusia duelarik.
== Kultura ==
=== Ondarea ===
[[Erromatar Inperioa]]ren sasoiko [[Iruña-Veleia]]ko aztarnategia nabarmentzekoa da, [[Iruña Oka]] udalerrian kokatutakoa. Bertan [[euskara]]zko idazkunak topatu zituztela iragarri zuten, inoizko zaharrenak izango zirenak, baina aditu batzorde batek faltsutzat hartu zituzten azkenean [[2008]]an.
Ondare [[arkitektura erromaniko|erromanikoa]] azpimarratzekoa da, eliza hauek eskualdean daudelarik: [[Tuesta]]ko Jasokundearen Andra Marirena, [[Karkamu|Karkamoko]] San Joanena eta [[Tobera]]ko Andra Marirena.
=== Euskara ===
[[Euskal Herria|Euskal Herriko]] eskualderik erdaldunetarikoa dugu Añanakoa, izan ere [[euskara]] desagertu zen [[XVI. mendea]]n edo toki batzuetan lehenago.
Hala ere, [[1995]]ean antolatu zuten lehenenengo aldiz "Euskara Añanan" izeneko festa eta aldarrikatzeko eguna, eta urtero udalerri bat jardunaldi honetaz arduratzen da. [[Ikastola]]rik eza eta biztanleen zahartzea bi oztopo nagusien artean daude eskualdean euskal hiztunak irabazi eta pizteko, antolatzaileen iritziz.
== Kanpo estekak ==
* {{eu}}{{es}}[http://www.cuadrilladeanana.es/eusk/home.html Añanako koadrilaren webgunea]
{{autoritate kontrola}}
{{Arabako udalerri aurkibidea}}
{{Euskal Herriko eskualde aurkibidea}}
[[Kategoria:Añanako Kuadrilla]]
syuii4prqiazg6wnl0v307esehfh4b1
9975925
9975923
2024-11-21T06:49:34Z
EnekoPanamá
71145
9975925
wikitext
text/x-wiki
{{Euskal Herriko eskualde infotaula
|izena=Añanako kuadrilla
|irudia = Berganzo_01.jpg
|irudiaren testua = Bergantzu.
|bandera=ez
|armarria=Coat of Arms of Añana Cuadrilla.svg
|lurraldea=Araba
|kokapena=Añanako Kuadrilla.svg
|azalera=698,72
|biztanleria=8.283
|urtea=2023
|udalerriak= 10
|herririk handiena= [[Iruña Oka]]
|herriaren biztanleak=3270
|web=www.cuadrilladeanana.es/eu/
||eskualdeburua=[[Ribabellosa]]|presidente=Rubén Torremocha Galán|presidente alderdia=[[EAJ]]}}
'''Añanako kuadrilla''' [[Araba]] osatzen duten zazpi [[Arabako kuadrillak|kuadrilla]] edo eskualde administratiboetako bat da, probintziako hegomendebaldean kokatuta dagoena. [[Ebro]] ibaiaren inguruko zenbait haranek osatua da, eta "Arabako Ibarrak" izena ere hartzen du. Eskualdeko administrazio erakundeak [[Ribabellosa]]n ([[Erriberabeitia]]) daude, nahiz eta biztanle gehien dituen udalerria [[Iruña Oka]] den.
Añanako kuadrilla [[1840]]. urtean sortu zen. Garai hartararte, kuadrillako udalerriak [[Gasteizko kuadrilla]]n barna zeuden. Gaur egun, oso gutxi populatutako eskualdea da, 700 km2 inguruko azalera batean 8.700 biztanle inguru bizi direlarik (12,49 biz/km<sup>2</sup>).
== Mugakideak ==
Iparraldean [[Aiarako kuadrilla]] eta [[Zuia-Gorbeialdea]], hegoalde eta mendebaldean [[Burgosko probintzia]] ([[Espainia]]) eta ekialdean [[Gasteizko kuadrilla]], [[Trebiñu|Trebiñuko Konderria]] eta [[Urizaharra]] eta [[Bastida]]ko udalerriak mugakide ditu.
== Udalerrien eta kontzejuen xehetasunak ==
Hamar udalerri biltzen ditu Añanako kuadrillak.
10 udalerri hauetan 113 herri kokatzen dira eta hauetatik bi herrik dute 1.000 biztanle baino gehiago, Ribabellosa eta Langraiz Oka.
{| class="wikitable" cellpadding="3" style="text-align: center;"
|-
!#
!Udalerria
!▪︎Herriburua, •Kontzejuak eta •''Herriak''
!Alkatea
!Alkatearen alderdi politikoa
!Biztanleria <br /> (2023)
!Biztanleriaren <br /> ehunekoa, <br /> Añana kuadrillako <br /> guztizkoan
!Azalera <br /> (km²)
|-
|1
| align="left" |[[Añana]]
| •[[Atiega|Atiaga]] <br /> ▪︎'''[[Gesaltza Añana]]'''
| Juan Carlos Medina Martinez
| [[Euzko Alderdi Jeltzalea]]
| 156
| %1,64
| 21,92
|-
|2
| align="left" |[[Armiñon]]
| ▪︎'''[[Armiñon]]''' <br /> •[[Estavillo]] <br /> •''[[Lacorzana]]''
| Juan Muñoz Bartolome
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 232
| %2,44
| 10,57
|-
|3
| align="left" |[[Berantevilla]]
| ▪︎'''[[Berantevilla]]'''<br /> [[Escanzana]]<br /> [[Lacervilla]]<br /> [[Lacorzanilla]]<br /> [[Mijancas]]<br /> [[Santa Cruz del Fierro]]<br /> [[Santurde]]<br /> [[Tobera (Berantevilla)|Tobera]]
| Isabel Arbaizagoitia Peral
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 451
| %4,74
| 35,73
|-
|4
| align="left" |[[Erriberabeitia]]
| [[Igaegi]]<br /> [[Melledes]]<br /> [[Quintanilla de la Ribera]]<br /> [[Rivaguda]]<br /> ▪︎'''[[Ribabellosa]]''' <br /> [[Manzanos]]
| Amado Martinez de Iturrate Kuartango
| [[Ribera Baja Bizirik]]
| 1.423
| %14,96
| 27,74
|-
|5
| align="left" |[[Erriberagoitia]]
| <br /> [[Antezana]]<br /> [[Anuntzeta|Anuzita]]<br /> [[Arbigano]]<br /> [[Arreo]]<br /> [[Artatza-Axkoeta]]<br /> [[Barrón|Barron]]<br /> [[Basquiñuelas]]<br /> [[Biloria (Erriberagoitia)|Biloria]]<br /> [[Caicedo Sopeña|Caicedo-Sopeña]]<br /> [[Castillo Sopeña|Castillo-Sopeña]]<br /> [[Hereña]]<br /> [[Lasierra]]<br /> [[Leziñana Oka]]<br /> [[Mimbredo]]<br /> [[Morillas]]<br /> [[Nuvilla]]<br /> [[Ormijana]]<br /> [[Padul]]<br /> ▪︎'''[[Pobes]]'''<br /> [[San Migel (Erriberagoitia)|San Miguel]]<br /> [[Subilla Morillas]]<br /> [[Tuyo]]<br /> [[Villabezana]]<br /> [[Villaluenga (Erriberagoitia)|Villaluenga]]<br /> [[Villambrosa]]
| Javier Gallego Rodriguez
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 828
| %8,70
| 119,78
|-
|6
| align="left" |[[Gaubea]]
| •''[[Astúlez|Astulez]]'' <br /> •[[Acebedo (Gaubea)|Acebedo]] <br /> •[[Bachicabo (Gaubea)|Bachicabo]] <br /> •[[Barrio (Gaubea)|Barrio]] <br /> •[[Basabe]] <br /> •[[Bóveda (Gaubea)|Boveda]] <br /> •[[Corro]] <br /> •[[Espejo]] <br /> • [[Fresneda]] <br /> ▪︎'''[[Uribarri Gaubea]]''' <br /> •[[Ginea (Gaubea)|Ginea]] <br /> •Gurendes-Quejo (•''[[Gurendes]]'' <br /> •''[[Quejo]]'') <br /> •Karanka eta Mioma (•''[[Karanka (Gaubea)|Karanka]]'' <br /> •''[[Mioma]]'') <br /> •[[Karkamu]] <br /> [[Nograro]] <br /> [[Osma (Gaubea)|Osma]] <br /> [[Pinedo]] <br /> [[Quintanilla (Gaubea)|Kintanilla]] <br /> [[Tobillas]] <br /> [[Tuesta]] <br /> [[Valderejo]] <br /> [[Valluerca]] <br /> [[Villamaderne]] <br /> [[Villanañe]]
| Gorka Salazar Senso
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 1.066
| %11,20
| 244,06
|-
|7
| align="left" |[[Iruña Oka]]
| [[Billoda]] <br /> ▪︎'''[[Langraiz Oka]]''' <br /> [[Mandaita]] <br /> [[Olabarri]] <br /> [[Tresponde]]
| Migel Angel Montes Sanchez
| [[PSE-EE|Euskadiko Alderdi Sozialista - Euskadiko Ezkerra]]
| 3.597
| %37,81
| 53,25
|-
|8
| align="left" |[[Kuartango]]
| [[Anda]] <br /> [[Andagoia]] <br /> [[Aprikano]] <br /> [[Artxua]] <br /> [[Arriano]] <br /> [[Etxabarri (Kuartango)|Etxabarri]]<br /> [[Gillarte|Gilarte]] <br /> [[Iñurrieta|Inurrieta]] <br /> [[Jokano]] <br /> [[Katadiano]] <br /> [[Luna (Kuartango)|Luna]] <br /> [[Marinda]] <br /> [[Ondokolanda|Santa Eulalia/Ondokolanda]] <br /> [[Sendadiano]] <br /> [[Tortura (Kuartango)|Tortura]] <br /> [[Urbina Basabe]] <br /> [[Urbina Eza]] <br /> [[Uribarri (Kuartango)|Uribarri]] <br /> [[Villamanca]] <br /> ▪︎'''[[Zuhatzu Kuartango]]'''
| Miren Meabe Carro
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 401
| %4,21
| 84,39
|-
|9
| align="left" |[[Lantaron]]
| <br /> [[Alcedo]]<br /> [[Bergonda]]<br /> [[Caicedo Yuso]]<br /> [[Fontecha]]<br /> ▪︎'''[[Komunioi]]''' <br /> [[Larrazubi]]<br /> [[Leziñana]]<br /> [[Molinilla]]<br /> [[Salcedo]]<br /> [[Sobrón]]<br /> [[Turiso]]<br /> [[Zubillaga (Lantaron)|Zubillaga]]
| Jesús Barredo Arana
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 938
| %9,86
| 61,77
|-
|10
| align="left" |[[Zanbrana]]
| •[[Bergantzu]]<br /> •[[Ozio]]<br /> •[[Zabalate]]<br /> ▪︎'''[[Zanbrana]]'''
| Aitor Abecia Jiménez
| Independentea
| 422
| %4,43
| 39,51
|-
|
| align="left" | '''Añanako kuadrilla'''
|
|
|
|'''9.514'''
|'''%100,00'''
|'''698,72'''
|}
== Inguru naturala ==
[[Valderejoko natura parkea]] eskualde honetan kokatuta dago eta zonalde honetako ondare natural ikusgarria da, [[Vallegrull]] mendia (1.226 m) tontor nagusia duelarik.
== Kultura ==
=== Ondarea ===
[[Erromatar Inperioa]]ren sasoiko [[Iruña-Veleia]]ko aztarnategia nabarmentzekoa da, [[Iruña Oka]] udalerrian kokatutakoa. Bertan [[euskara]]zko idazkunak topatu zituztela iragarri zuten, inoizko zaharrenak izango zirenak, baina aditu batzorde batek faltsutzat hartu zituzten azkenean [[2008]]an.
Ondare [[arkitektura erromaniko|erromanikoa]] azpimarratzekoa da, eliza hauek eskualdean daudelarik: [[Tuesta]]ko Jasokundearen Andra Marirena, [[Karkamu|Karkamoko]] San Joanena eta [[Tobera]]ko Andra Marirena.
=== Euskara ===
[[Euskal Herria|Euskal Herriko]] eskualderik erdaldunetarikoa dugu Añanakoa, izan ere [[euskara]] desagertu zen [[XVI. mendea]]n edo toki batzuetan lehenago.
Hala ere, [[1995]]ean antolatu zuten lehenenengo aldiz "Euskara Añanan" izeneko festa eta aldarrikatzeko eguna, eta urtero udalerri bat jardunaldi honetaz arduratzen da. [[Ikastola]]rik eza eta biztanleen zahartzea bi oztopo nagusien artean daude eskualdean euskal hiztunak irabazi eta pizteko, antolatzaileen iritziz.
== Kanpo estekak ==
* {{eu}}{{es}}[http://www.cuadrilladeanana.es/eusk/home.html Añanako koadrilaren webgunea]
{{autoritate kontrola}}
{{Arabako udalerri aurkibidea}}
{{Euskal Herriko eskualde aurkibidea}}
[[Kategoria:Añanako Kuadrilla]]
m623f2mqcfkkuxk05ufktjx8cwnc69r
9975928
9975925
2024-11-21T06:51:38Z
EnekoPanamá
71145
9975928
wikitext
text/x-wiki
{{Euskal Herriko eskualde infotaula
|izena=Añanako kuadrilla
|irudia = Berganzo_01.jpg
|irudiaren testua = Bergantzu.
|bandera=ez
|armarria=Coat of Arms of Añana Cuadrilla.svg
|lurraldea=Araba
|kokapena=Añanako Kuadrilla.svg
|azalera=698,72
|biztanleria=8.283
|urtea=2023
|udalerriak= 10
|herririk handiena= [[Iruña Oka]]
|herriaren biztanleak=3270
|web=www.cuadrilladeanana.es/eu/
||eskualdeburua=[[Ribabellosa]]|presidente=Rubén Torremocha Galán|presidente alderdia=[[EAJ]]}}
'''Añanako kuadrilla''' [[Araba]] osatzen duten zazpi [[Arabako kuadrillak|kuadrilla]] edo eskualde administratiboetako bat da, probintziako hegomendebaldean kokatuta dagoena. [[Ebro]] ibaiaren inguruko zenbait haranek osatua da, eta "Arabako Ibarrak" izena ere hartzen du. Eskualdeko administrazio erakundeak [[Ribabellosa]]n ([[Erriberabeitia]]) daude, nahiz eta biztanle gehien dituen udalerria [[Iruña Oka]] den.
Añanako kuadrilla [[1840]]. urtean sortu zen. Garai hartararte, kuadrillako udalerriak [[Gasteizko kuadrilla]]n barna zeuden. Gaur egun, oso gutxi populatutako eskualdea da, 700 km2 inguruko azalera batean 8.700 biztanle inguru bizi direlarik (12,49 biz/km<sup>2</sup>).
== Mugakideak ==
Iparraldean [[Aiarako kuadrilla]] eta [[Zuia-Gorbeialdea]], hegoalde eta mendebaldean [[Burgosko probintzia]] ([[Espainia]]) eta ekialdean [[Gasteizko kuadrilla]], [[Trebiñu|Trebiñuko Konderria]] eta [[Urizaharra]] eta [[Bastida]]ko udalerriak mugakide ditu.
== Udalerrien eta kontzejuen xehetasunak ==
Hamar udalerri biltzen ditu Añanako kuadrillak.
10 udalerri hauetan 113 herri kokatzen dira eta hauetatik bi herrik dute 1.000 biztanle baino gehiago, Ribabellosa eta Langraiz Oka.
{| class="wikitable" cellpadding="3" style="text-align: center;"
|-
!#
!Udalerria
!▪︎Herriburua, •Kontzejuak eta •''Herriak''
!Alkatea
!Alkatearen alderdi politikoa
!Biztanleria <br /> (2023)
!Biztanleriaren <br /> ehunekoa, <br /> Añana kuadrillako <br /> guztizkoan
!Azalera <br /> (km²)
|-
|1
| align="left" |[[Añana]]
| •[[Atiega|Atiaga]] <br /> ▪︎'''[[Gesaltza Añana]]'''
| Juan Carlos Medina Martinez
| [[Euzko Alderdi Jeltzalea]]
| 156
| %1,64
| 21,92
|-
|2
| align="left" |[[Armiñon]]
| ▪︎'''[[Armiñon]]''' <br /> •[[Estavillo]] <br /> •''[[Lacorzana]]''
| Juan Muñoz Bartolome
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 232
| %2,44
| 10,57
|-
|3
| align="left" |[[Berantevilla]]
| ▪︎'''[[Berantevilla]]'''<br /> [[Escanzana]]<br /> [[Lacervilla]]<br /> [[Lacorzanilla]]<br /> [[Mijancas]]<br /> [[Santa Cruz del Fierro]]<br /> [[Santurde]]<br /> [[Tobera (Berantevilla)|Tobera]]
| Isabel Arbaizagoitia Peral
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 451
| %4,74
| 35,73
|-
|4
| align="left" |[[Erriberabeitia]]
| [[Igaegi]]<br /> [[Melledes]]<br /> [[Quintanilla de la Ribera]]<br /> [[Rivaguda]]<br /> ▪︎'''[[Ribabellosa]]''' <br /> [[Manzanos]]
| Amado Martinez de Iturrate Kuartango
| [[Ribera Baja Bizirik]]
| 1.423
| %14,96
| 27,74
|-
|5
| align="left" |[[Erriberagoitia]]
| <br /> [[Antezana]]<br /> [[Anuntzeta|Anuzita]]<br /> [[Arbigano]]<br /> [[Arreo]]<br /> [[Artatza-Axkoeta]]<br /> [[Barrón|Barron]]<br /> [[Basquiñuelas]]<br /> [[Biloria (Erriberagoitia)|Biloria]]<br /> [[Caicedo Sopeña|Caicedo-Sopeña]]<br /> [[Castillo Sopeña|Castillo-Sopeña]]<br /> [[Hereña]]<br /> [[Lasierra]]<br /> [[Leziñana Oka]]<br /> [[Mimbredo]]<br /> [[Morillas]]<br /> [[Nuvilla]]<br /> [[Ormijana]]<br /> [[Padul]]<br /> ▪︎'''[[Pobes]]'''<br /> [[San Migel (Erriberagoitia)|San Miguel]]<br /> [[Subilla Morillas]]<br /> [[Tuyo]]<br /> [[Villabezana]]<br /> [[Villaluenga (Erriberagoitia)|Villaluenga]]<br /> [[Villambrosa]]
| Javier Gallego Rodriguez
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 828
| %8,70
| 119,78
|-
|6
| align="left" |[[Gaubea]]
| •''[[Astúlez|Astulez]]'' <br /> •[[Acebedo (Gaubea)|Acebedo]] <br /> •[[Bachicabo (Gaubea)|Bachicabo]] <br /> •[[Barrio (Gaubea)|Barrio]] <br /> •[[Basabe]] <br /> •[[Bóveda (Gaubea)|Boveda]] <br /> •[[Corro]] <br /> •[[Espejo]] <br /> • [[Fresneda]] <br /> ▪︎'''[[Uribarri Gaubea]]''' <br /> •[[Ginea (Gaubea)|Ginea]] <br /> •Gurendes-Quejo (•''[[Gurendes]]'' <br /> •''[[Quejo]]'') <br /> •Karanka eta Mioma (•''[[Karanka (Gaubea)|Karanka]]'' <br /> •''[[Mioma]]'') <br /> •[[Karkamu]] <br /> •[[Nograro]] <br /> •[[Osma (Gaubea)|Osma]] <br /> •[[Pinedo]] <br /> •[[Quintanilla (Gaubea)|Kintanilla]] <br /> •[[Tobillas]] <br /> •[[Tuesta]] <br /> •[[Valderejo]] <br /> [[Valluerca]] <br /> [[Villamaderne]] <br /> [[Villanañe]]
| Gorka Salazar Senso
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 1.066
| %11,20
| 244,06
|-
|7
| align="left" |[[Iruña Oka]]
| [[Billoda]] <br /> ▪︎'''[[Langraiz Oka]]''' <br /> [[Mandaita]] <br /> [[Olabarri]] <br /> [[Tresponde]]
| Migel Angel Montes Sanchez
| [[PSE-EE|Euskadiko Alderdi Sozialista - Euskadiko Ezkerra]]
| 3.597
| %37,81
| 53,25
|-
|8
| align="left" |[[Kuartango]]
| [[Anda]] <br /> [[Andagoia]] <br /> [[Aprikano]] <br /> [[Artxua]] <br /> [[Arriano]] <br /> [[Etxabarri (Kuartango)|Etxabarri]]<br /> [[Gillarte|Gilarte]] <br /> [[Iñurrieta|Inurrieta]] <br /> [[Jokano]] <br /> [[Katadiano]] <br /> [[Luna (Kuartango)|Luna]] <br /> [[Marinda]] <br /> [[Ondokolanda|Santa Eulalia/Ondokolanda]] <br /> [[Sendadiano]] <br /> [[Tortura (Kuartango)|Tortura]] <br /> [[Urbina Basabe]] <br /> [[Urbina Eza]] <br /> [[Uribarri (Kuartango)|Uribarri]] <br /> [[Villamanca]] <br /> ▪︎'''[[Zuhatzu Kuartango]]'''
| Miren Meabe Carro
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 401
| %4,21
| 84,39
|-
|9
| align="left" |[[Lantaron]]
| <br /> [[Alcedo]]<br /> [[Bergonda]]<br /> [[Caicedo Yuso]]<br /> [[Fontecha]]<br /> ▪︎'''[[Komunioi]]''' <br /> [[Larrazubi]]<br /> [[Leziñana]]<br /> [[Molinilla]]<br /> [[Salcedo]]<br /> [[Sobrón]]<br /> [[Turiso]]<br /> [[Zubillaga (Lantaron)|Zubillaga]]
| Jesús Barredo Arana
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 938
| %9,86
| 61,77
|-
|10
| align="left" |[[Zanbrana]]
| •[[Bergantzu]]<br /> •[[Ozio]]<br /> •[[Zabalate]]<br /> ▪︎'''[[Zanbrana]]'''
| Aitor Abecia Jiménez
| Independentea
| 422
| %4,43
| 39,51
|-
|
| align="left" | '''Añanako kuadrilla'''
|
|
|
|'''9.514'''
|'''%100,00'''
|'''698,72'''
|}
== Inguru naturala ==
[[Valderejoko natura parkea]] eskualde honetan kokatuta dago eta zonalde honetako ondare natural ikusgarria da, [[Vallegrull]] mendia (1.226 m) tontor nagusia duelarik.
== Kultura ==
=== Ondarea ===
[[Erromatar Inperioa]]ren sasoiko [[Iruña-Veleia]]ko aztarnategia nabarmentzekoa da, [[Iruña Oka]] udalerrian kokatutakoa. Bertan [[euskara]]zko idazkunak topatu zituztela iragarri zuten, inoizko zaharrenak izango zirenak, baina aditu batzorde batek faltsutzat hartu zituzten azkenean [[2008]]an.
Ondare [[arkitektura erromaniko|erromanikoa]] azpimarratzekoa da, eliza hauek eskualdean daudelarik: [[Tuesta]]ko Jasokundearen Andra Marirena, [[Karkamu|Karkamoko]] San Joanena eta [[Tobera]]ko Andra Marirena.
=== Euskara ===
[[Euskal Herria|Euskal Herriko]] eskualderik erdaldunetarikoa dugu Añanakoa, izan ere [[euskara]] desagertu zen [[XVI. mendea]]n edo toki batzuetan lehenago.
Hala ere, [[1995]]ean antolatu zuten lehenenengo aldiz "Euskara Añanan" izeneko festa eta aldarrikatzeko eguna, eta urtero udalerri bat jardunaldi honetaz arduratzen da. [[Ikastola]]rik eza eta biztanleen zahartzea bi oztopo nagusien artean daude eskualdean euskal hiztunak irabazi eta pizteko, antolatzaileen iritziz.
== Kanpo estekak ==
* {{eu}}{{es}}[http://www.cuadrilladeanana.es/eusk/home.html Añanako koadrilaren webgunea]
{{autoritate kontrola}}
{{Arabako udalerri aurkibidea}}
{{Euskal Herriko eskualde aurkibidea}}
[[Kategoria:Añanako Kuadrilla]]
f72jb1g1v9r0tjcr9l14r6bjjr906ld
9976113
9975928
2024-11-21T11:12:47Z
EnekoPanamá
71145
/* Udalerrien eta kontzejuen xehetasunak */
9976113
wikitext
text/x-wiki
{{Euskal Herriko eskualde infotaula
|izena=Añanako kuadrilla
|irudia = Berganzo_01.jpg
|irudiaren testua = Bergantzu.
|bandera=ez
|armarria=Coat of Arms of Añana Cuadrilla.svg
|lurraldea=Araba
|kokapena=Añanako Kuadrilla.svg
|azalera=698,72
|biztanleria=8.283
|urtea=2023
|udalerriak= 10
|herririk handiena= [[Iruña Oka]]
|herriaren biztanleak=3270
|web=www.cuadrilladeanana.es/eu/
||eskualdeburua=[[Ribabellosa]]|presidente=Rubén Torremocha Galán|presidente alderdia=[[EAJ]]}}
'''Añanako kuadrilla''' [[Araba]] osatzen duten zazpi [[Arabako kuadrillak|kuadrilla]] edo eskualde administratiboetako bat da, probintziako hegomendebaldean kokatuta dagoena. [[Ebro]] ibaiaren inguruko zenbait haranek osatua da, eta "Arabako Ibarrak" izena ere hartzen du. Eskualdeko administrazio erakundeak [[Ribabellosa]]n ([[Erriberabeitia]]) daude, nahiz eta biztanle gehien dituen udalerria [[Iruña Oka]] den.
Añanako kuadrilla [[1840]]. urtean sortu zen. Garai hartararte, kuadrillako udalerriak [[Gasteizko kuadrilla]]n barna zeuden. Gaur egun, oso gutxi populatutako eskualdea da, 700 km2 inguruko azalera batean 8.700 biztanle inguru bizi direlarik (12,49 biz/km<sup>2</sup>).
== Mugakideak ==
Iparraldean [[Aiarako kuadrilla]] eta [[Zuia-Gorbeialdea]], hegoalde eta mendebaldean [[Burgosko probintzia]] ([[Espainia]]) eta ekialdean [[Gasteizko kuadrilla]], [[Trebiñu|Trebiñuko Konderria]] eta [[Urizaharra]] eta [[Bastida]]ko udalerriak mugakide ditu.
== Udalerrien eta kontzejuen xehetasunak ==
Hamar udalerri biltzen ditu Añanako kuadrillak.
10 udalerri hauetan 113 herri kokatzen dira eta hauetatik bi herrik dute 1.000 biztanle baino gehiago, Ribabellosa eta Langraiz Oka.
{| class="wikitable" cellpadding="3" style="text-align: center;"
|-
!#
!Udalerria
!▪︎Herriburua, •Kontzejuak eta •''Herriak''
!Alkatea
!Alkatearen alderdi politikoa
!Biztanleria <br /> (2023)
!Biztanleriaren <br /> ehunekoa, <br /> Añana kuadrillako <br /> guztizkoan
!Azalera <br /> (km²)
|-
|1
| align="left" |[[Añana]]
| •[[Atiega|Atiaga]] <br /> ▪︎'''[[Gesaltza Añana]]'''
| Juan Carlos Medina Martinez
| [[Euzko Alderdi Jeltzalea]]
| 156
| %1,64
| 21,92
|-
|2
| align="left" |[[Armiñon]]
| ▪︎'''[[Armiñon]]''' <br /> •[[Estavillo]] <br /> •''[[Lacorzana]]''
| Juan Muñoz Bartolome
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 232
| %2,44
| 10,57
|-
|3
| align="left" |[[Berantevilla]]
| ▪︎'''[[Berantevilla]]'''<br /> [[Escanzana]]<br /> [[Lacervilla]]<br /> [[Lacorzanilla]]<br /> [[Mijancas]]<br /> [[Santa Cruz del Fierro]]<br /> [[Santurde]]<br /> [[Tobera (Berantevilla)|Tobera]]
| Isabel Arbaizagoitia Peral
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 451
| %4,74
| 35,73
|-
|4
| align="left" |[[Erriberabeitia]]
| [[Igaegi]]<br /> [[Melledes]]<br /> [[Quintanilla de la Ribera]]<br /> [[Rivaguda]]<br /> ▪︎'''[[Ribabellosa]]''' <br /> [[Manzanos]]
| Amado Martinez de Iturrate Kuartango
| [[Ribera Baja Bizirik]]
| 1.423
| %14,96
| 27,74
|-
|5
| align="left" |[[Erriberagoitia]]
| <br /> [[Antezana]]<br /> [[Anuntzeta|Anuzita]]<br /> [[Arbigano]]<br /> [[Arreo]]<br /> [[Artatza-Axkoeta]]<br /> [[Barrón|Barron]]<br /> [[Basquiñuelas]]<br /> [[Biloria (Erriberagoitia)|Biloria]]<br /> [[Caicedo Sopeña|Caicedo-Sopeña]]<br /> [[Castillo Sopeña|Castillo-Sopeña]]<br /> [[Hereña]]<br /> [[Lasierra]]<br /> [[Leziñana Oka]]<br /> [[Mimbredo]]<br /> [[Morillas]]<br /> [[Nuvilla]]<br /> [[Ormijana]]<br /> [[Padul]]<br /> ▪︎'''[[Pobes]]'''<br /> [[San Migel (Erriberagoitia)|San Miguel]]<br /> [[Subilla Morillas]]<br /> [[Tuyo]]<br /> [[Villabezana]]<br /> [[Villaluenga (Erriberagoitia)|Villaluenga]]<br /> [[Villambrosa]]
| Javier Gallego Rodriguez
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 828
| %8,70
| 119,78
|-
|6
| align="left" |[[Gaubea]]
| •''[[Astúlez|Astulez]]'' <br /> •[[Acebedo (Gaubea)|Acebedo]] <br /> •[[Bachicabo (Gaubea)|Bachicabo]] <br /> •[[Barrio (Gaubea)|Barrio]] <br /> •[[Basabe]] <br /> •[[Bóveda (Gaubea)|Boveda]] <br /> •[[Corro]] <br /> •[[Espejo]] <br /> • [[Fresneda]] <br /> ▪︎'''[[Uribarri Gaubea]]''' <br /> •[[Ginea (Gaubea)|Ginea]] <br /> •Gurendes-Quejo (•''[[Gurendes]]'' <br /> •''[[Quejo]]'') <br /> •Karanka eta Mioma <br /> (•''[[Karanka (Gaubea)|Karanka]]'' <br /> •''[[Mioma]]'') <br /> •[[Karkamu]] <br /> •[[Nograro]] <br /> •[[Osma (Gaubea)|Osma]] <br /> •[[Pinedo]] <br /> •[[Quintanilla (Gaubea)|Kintanilla]] <br /> •[[Tobillas]] <br /> •[[Tuesta]] <br /> •[[Valderejo]] <br /> [[Valluerca]] <br /> [[Villamaderne]] <br /> [[Villanañe]]
| Gorka Salazar Senso
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 1.066
| %11,20
| 244,06
|-
|7
| align="left" |[[Iruña Oka]]
| [[Billoda]] <br /> ▪︎'''[[Langraiz Oka]]''' <br /> [[Mandaita]] <br /> [[Olabarri]] <br /> [[Tresponde]]
| Migel Angel Montes Sanchez
| [[PSE-EE|Euskadiko Alderdi Sozialista - Euskadiko Ezkerra]]
| 3.597
| %37,81
| 53,25
|-
|8
| align="left" |[[Kuartango]]
| [[Anda]] <br /> [[Andagoia]] <br /> [[Aprikano]] <br /> [[Artxua]] <br /> [[Arriano]] <br /> [[Etxabarri (Kuartango)|Etxabarri]]<br /> [[Gillarte|Gilarte]] <br /> [[Iñurrieta|Inurrieta]] <br /> [[Jokano]] <br /> [[Katadiano]] <br /> [[Luna (Kuartango)|Luna]] <br /> [[Marinda]] <br /> [[Ondokolanda|Santa Eulalia/Ondokolanda]] <br /> [[Sendadiano]] <br /> [[Tortura (Kuartango)|Tortura]] <br /> [[Urbina Basabe]] <br /> [[Urbina Eza]] <br /> [[Uribarri (Kuartango)|Uribarri]] <br /> [[Villamanca]] <br /> ▪︎'''[[Zuhatzu Kuartango]]'''
| Miren Meabe Carro
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 401
| %4,21
| 84,39
|-
|9
| align="left" |[[Lantaron]]
| <br /> [[Alcedo]]<br /> [[Bergonda]]<br /> [[Caicedo Yuso]]<br /> [[Fontecha]]<br /> ▪︎'''[[Komunioi]]''' <br /> [[Larrazubi]]<br /> [[Leziñana]]<br /> [[Molinilla]]<br /> [[Salcedo]]<br /> [[Sobrón]]<br /> [[Turiso]]<br /> [[Zubillaga (Lantaron)|Zubillaga]]
| Jesús Barredo Arana
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 938
| %9,86
| 61,77
|-
|10
| align="left" |[[Zanbrana]]
| •[[Bergantzu]]<br /> •[[Ozio]]<br /> •[[Zabalate]]<br /> ▪︎'''[[Zanbrana]]'''
| Aitor Abecia Jiménez
| Independentea
| 422
| %4,43
| 39,51
|-
|
| align="left" | '''Añanako kuadrilla'''
|
|
|
|'''9.514'''
|'''%100,00'''
|'''698,72'''
|}
== Inguru naturala ==
[[Valderejoko natura parkea]] eskualde honetan kokatuta dago eta zonalde honetako ondare natural ikusgarria da, [[Vallegrull]] mendia (1.226 m) tontor nagusia duelarik.
== Kultura ==
=== Ondarea ===
[[Erromatar Inperioa]]ren sasoiko [[Iruña-Veleia]]ko aztarnategia nabarmentzekoa da, [[Iruña Oka]] udalerrian kokatutakoa. Bertan [[euskara]]zko idazkunak topatu zituztela iragarri zuten, inoizko zaharrenak izango zirenak, baina aditu batzorde batek faltsutzat hartu zituzten azkenean [[2008]]an.
Ondare [[arkitektura erromaniko|erromanikoa]] azpimarratzekoa da, eliza hauek eskualdean daudelarik: [[Tuesta]]ko Jasokundearen Andra Marirena, [[Karkamu|Karkamoko]] San Joanena eta [[Tobera]]ko Andra Marirena.
=== Euskara ===
[[Euskal Herria|Euskal Herriko]] eskualderik erdaldunetarikoa dugu Añanakoa, izan ere [[euskara]] desagertu zen [[XVI. mendea]]n edo toki batzuetan lehenago.
Hala ere, [[1995]]ean antolatu zuten lehenenengo aldiz "Euskara Añanan" izeneko festa eta aldarrikatzeko eguna, eta urtero udalerri bat jardunaldi honetaz arduratzen da. [[Ikastola]]rik eza eta biztanleen zahartzea bi oztopo nagusien artean daude eskualdean euskal hiztunak irabazi eta pizteko, antolatzaileen iritziz.
== Kanpo estekak ==
* {{eu}}{{es}}[http://www.cuadrilladeanana.es/eusk/home.html Añanako koadrilaren webgunea]
{{autoritate kontrola}}
{{Arabako udalerri aurkibidea}}
{{Euskal Herriko eskualde aurkibidea}}
[[Kategoria:Añanako Kuadrilla]]
dvmovca9wmf7bpopnbbkdfy2w8l6hen
9976120
9976113
2024-11-21T11:16:45Z
EnekoPanamá
71145
9976120
wikitext
text/x-wiki
{{Euskal Herriko eskualde infotaula
|izena=Añanako kuadrilla
|irudia = Berganzo_01.jpg
|irudiaren testua = Bergantzu.
|bandera=ez
|armarria=Coat of Arms of Añana Cuadrilla.svg
|lurraldea=Araba
|kokapena=Añanako Kuadrilla.svg
|azalera=698,72
|biztanleria=8.283
|urtea=2023
|udalerriak= 10
|herririk handiena= [[Iruña Oka]]
|herriaren biztanleak=3270
|web=www.cuadrilladeanana.es/eu/
||eskualdeburua=[[Ribabellosa]]|presidente=Rubén Torremocha Galán|presidente alderdia=[[EAJ]]}}
'''Añanako kuadrilla''' [[Araba]] osatzen duten zazpi [[Arabako kuadrillak|kuadrilla]] edo eskualde administratiboetako bat da, probintziako hegomendebaldean kokatuta dagoena. [[Ebro]] ibaiaren inguruko zenbait haranek osatua da, eta "Arabako Ibarrak" izena ere hartzen du. Eskualdeko administrazio erakundeak [[Ribabellosa]]n ([[Erriberabeitia]]) daude, nahiz eta biztanle gehien dituen udalerria [[Iruña Oka]] den.
Añanako kuadrilla [[1840]]. urtean sortu zen. Garai hartararte, kuadrillako udalerriak [[Gasteizko kuadrilla]]n barna zeuden. Gaur egun, oso gutxi populatutako eskualdea da, 700 km2 inguruko azalera batean 8.700 biztanle inguru bizi direlarik (12,49 biz/km<sup>2</sup>).
== Mugakideak ==
Iparraldean [[Aiarako kuadrilla]] eta [[Zuia-Gorbeialdea]], hegoalde eta mendebaldean [[Burgosko probintzia]] ([[Espainia]]) eta ekialdean [[Gasteizko kuadrilla]], [[Trebiñu|Trebiñuko Konderria]] eta [[Urizaharra]] eta [[Bastida]]ko udalerriak mugakide ditu.
== Udalerrien eta kontzejuen xehetasunak ==
Hamar udalerri biltzen ditu Añanako kuadrillak.
10 udalerri hauetan 113 herri kokatzen dira eta hauetatik bi herrik dute 1.000 biztanle baino gehiago, Ribabellosa eta Langraiz Oka.
{| class="wikitable" cellpadding="3" style="text-align: center;"
|-
!#
!Udalerria
!▪︎Herriburua, •Kontzejuak eta •''Herriak''
!Alkatea
!Alkatearen alderdi politikoa
!Biztanleria <br /> (2023)
!Biztanleriaren <br /> ehunekoa, <br /> Añana kuadrillako <br /> guztizkoan
!Azalera <br /> (km²)
|-
|1
| align="left" |[[Añana]]
| •[[Atiega|Atiaga]] <br /> ▪︎'''[[Gesaltza Añana]]'''
| Juan Carlos Medina Martinez
| [[Euzko Alderdi Jeltzalea]]
| 156
| %1,64
| 21,92
|-
|2
| align="left" |[[Armiñon]]
| ▪︎'''[[Armiñon]]''' <br /> •[[Estavillo]] <br /> •''[[Lacorzana]]''
| Juan Muñoz Bartolome
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 232
| %2,44
| 10,57
|-
|3
| align="left" |[[Berantevilla]]
| ▪︎'''[[Berantevilla]]'''<br /> [[Escanzana]]<br /> [[Lacervilla]]<br /> [[Lacorzanilla]]<br /> [[Mijancas]]<br /> [[Santa Cruz del Fierro]]<br /> [[Santurde]]<br /> [[Tobera (Berantevilla)|Tobera]]
| Isabel Arbaizagoitia Peral
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 451
| %4,74
| 35,73
|-
|4
| align="left" |[[Erriberabeitia]]
| [[Igaegi]]<br /> [[Melledes]]<br /> [[Quintanilla de la Ribera]]<br /> [[Rivaguda]]<br /> ▪︎'''[[Ribabellosa]]''' <br /> [[Manzanos]]
| Amado Martinez de Iturrate Kuartango
| [[Ribera Baja Bizirik]]
| 1.423
| %14,96
| 27,74
|-
|5
| align="left" |[[Erriberagoitia]]
| <br /> [[Antezana]]<br /> [[Anuntzeta|Anuzita]]<br /> [[Arbigano]]<br /> [[Arreo]]<br /> [[Artatza-Axkoeta]]<br /> [[Barrón|Barron]]<br /> [[Basquiñuelas]]<br /> [[Biloria (Erriberagoitia)|Biloria]]<br /> [[Caicedo Sopeña|Caicedo-Sopeña]]<br /> [[Castillo Sopeña|Castillo-Sopeña]]<br /> [[Hereña]]<br /> [[Lasierra]]<br /> [[Leziñana Oka]]<br /> [[Mimbredo]]<br /> [[Morillas]]<br /> [[Nuvilla]]<br /> [[Ormijana]]<br /> [[Padul]]<br /> ▪︎'''[[Pobes]]'''<br /> [[San Migel (Erriberagoitia)|San Miguel]]<br /> [[Subilla Morillas]]<br /> [[Tuyo]]<br /> [[Villabezana]]<br /> [[Villaluenga (Erriberagoitia)|Villaluenga]]<br /> [[Villambrosa]]
| Javier Gallego Rodriguez
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 828
| %8,70
| 119,78
|-
|6
| align="left" |[[Gaubea]]
| •''[[Astúlez|Astulez]]'' <br /> •[[Acebedo (Gaubea)|Acebedo]] <br /> •[[Bachicabo (Gaubea)|Bachicabo]] <br /> •[[Barrio (Gaubea)|Barrio]] <br /> •[[Basabe]] <br /> •[[Bóveda (Gaubea)|Boveda]] <br /> •[[Corro]] <br /> •[[Espejo]] <br /> • [[Fresneda]] <br /> ▪︎'''[[Uribarri Gaubea]]''' <br /> •[[Ginea (Gaubea)|Ginea]] <br /> •Gurendes-Quejo <br /> (•''[[Gurendes]]'' <br /> •''[[Quejo]]'') <br /> •Karanka eta Mioma <br /> (•''[[Karanka (Gaubea)|Karanka]]'' <br /> •''[[Mioma]]'') <br /> •[[Karkamu]] <br /> •[[Nograro]] <br /> •[[Osma (Gaubea)|Osma]] <br /> •[[Pinedo]] <br /> •[[Quintanilla (Gaubea)|Kintanilla]] <br /> •[[Tobillas]] <br /> •[[Tuesta]] <br /> •[[Valderejo]] <br /> (•''[[Lahoz]]'' <br /> •''[[Lalastra]]'' <br /> •''[[Ribera]]'' <br /> •''[[Villamardones]]'') <br /> [[Valluerca]] <br /> [[Villamaderne]] <br /> [[Villanañe]]
| Gorka Salazar Senso
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 1.066
| %11,20
| 244,06
|-
|7
| align="left" |[[Iruña Oka]]
| [[Billoda]] <br /> ▪︎'''[[Langraiz Oka]]''' <br /> [[Mandaita]] <br /> [[Olabarri]] <br /> [[Tresponde]]
| Migel Angel Montes Sanchez
| [[PSE-EE|Euskadiko Alderdi Sozialista - Euskadiko Ezkerra]]
| 3.597
| %37,81
| 53,25
|-
|8
| align="left" |[[Kuartango]]
| [[Anda]] <br /> [[Andagoia]] <br /> [[Aprikano]] <br /> [[Artxua]] <br /> [[Arriano]] <br /> [[Etxabarri (Kuartango)|Etxabarri]]<br /> [[Gillarte|Gilarte]] <br /> [[Iñurrieta|Inurrieta]] <br /> [[Jokano]] <br /> [[Katadiano]] <br /> [[Luna (Kuartango)|Luna]] <br /> [[Marinda]] <br /> [[Ondokolanda|Santa Eulalia/Ondokolanda]] <br /> [[Sendadiano]] <br /> [[Tortura (Kuartango)|Tortura]] <br /> [[Urbina Basabe]] <br /> [[Urbina Eza]] <br /> [[Uribarri (Kuartango)|Uribarri]] <br /> [[Villamanca]] <br /> ▪︎'''[[Zuhatzu Kuartango]]'''
| Miren Meabe Carro
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 401
| %4,21
| 84,39
|-
|9
| align="left" |[[Lantaron]]
| <br /> [[Alcedo]]<br /> [[Bergonda]]<br /> [[Caicedo Yuso]]<br /> [[Fontecha]]<br /> ▪︎'''[[Komunioi]]''' <br /> [[Larrazubi]]<br /> [[Leziñana]]<br /> [[Molinilla]]<br /> [[Salcedo]]<br /> [[Sobrón]]<br /> [[Turiso]]<br /> [[Zubillaga (Lantaron)|Zubillaga]]
| Jesús Barredo Arana
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 938
| %9,86
| 61,77
|-
|10
| align="left" |[[Zanbrana]]
| •[[Bergantzu]]<br /> •[[Ozio]]<br /> •[[Zabalate]]<br /> ▪︎'''[[Zanbrana]]'''
| Aitor Abecia Jiménez
| Independentea
| 422
| %4,43
| 39,51
|-
|
| align="left" | '''Añanako kuadrilla'''
|
|
|
|'''9.514'''
|'''%100,00'''
|'''698,72'''
|}
== Inguru naturala ==
[[Valderejoko natura parkea]] eskualde honetan kokatuta dago eta zonalde honetako ondare natural ikusgarria da, [[Vallegrull]] mendia (1.226 m) tontor nagusia duelarik.
== Kultura ==
=== Ondarea ===
[[Erromatar Inperioa]]ren sasoiko [[Iruña-Veleia]]ko aztarnategia nabarmentzekoa da, [[Iruña Oka]] udalerrian kokatutakoa. Bertan [[euskara]]zko idazkunak topatu zituztela iragarri zuten, inoizko zaharrenak izango zirenak, baina aditu batzorde batek faltsutzat hartu zituzten azkenean [[2008]]an.
Ondare [[arkitektura erromaniko|erromanikoa]] azpimarratzekoa da, eliza hauek eskualdean daudelarik: [[Tuesta]]ko Jasokundearen Andra Marirena, [[Karkamu|Karkamoko]] San Joanena eta [[Tobera]]ko Andra Marirena.
=== Euskara ===
[[Euskal Herria|Euskal Herriko]] eskualderik erdaldunetarikoa dugu Añanakoa, izan ere [[euskara]] desagertu zen [[XVI. mendea]]n edo toki batzuetan lehenago.
Hala ere, [[1995]]ean antolatu zuten lehenenengo aldiz "Euskara Añanan" izeneko festa eta aldarrikatzeko eguna, eta urtero udalerri bat jardunaldi honetaz arduratzen da. [[Ikastola]]rik eza eta biztanleen zahartzea bi oztopo nagusien artean daude eskualdean euskal hiztunak irabazi eta pizteko, antolatzaileen iritziz.
== Kanpo estekak ==
* {{eu}}{{es}}[http://www.cuadrilladeanana.es/eusk/home.html Añanako koadrilaren webgunea]
{{autoritate kontrola}}
{{Arabako udalerri aurkibidea}}
{{Euskal Herriko eskualde aurkibidea}}
[[Kategoria:Añanako Kuadrilla]]
q5k5nlqk94o90kabk3v73s6kycfly43
Arabako Errioxa
0
8049
9975291
9973023
2024-11-20T14:49:27Z
EnekoPanamá
71145
9975291
wikitext
text/x-wiki
{{argitzeko|Arabako kuadrillari|Errioxa (argipena)}}
{{Euskal Herriko eskualde infotaula
|izena=Arabako Errioxako kuadrilla
|irudia =Arabako_errioxa.jpg
|irudiaren testua=Arabako Errioxa udazkenean, [[Guardia]]tik.
|bandera=ez
|armarria=Coat of Arms of Laguardia-Rioja Alavesa Cuadrilla.svg
|lurraldea=Araba
|kokapena=Arabako_Errioxako_Kuadrilla.svg
|azalera=315,83
|biztanleria=11.226
|urtea= 2023
|udalerriak= 15
|herririk handiena= [[Oion]]
|herriaren biztanleak= 3.405
|web=
||eskualdeburua=[[Guardia]]|presidente=Joseba Fernandez Calleja|presidente alderdia=[[EAJ]]}}
'''Arabako Errioxako kuadrilla''' edo '''Arabako Errioxa''' (ofizialki ''Biasteri-Arabako Errioxako Eskualdea''<ref>{{Web erref|url=http://www.jjggalava.es/acc/eu/normas/normas_territorial_juntas/1/html/TOriginal.pdf|argitaletxea=Arabako Batzar Nagusiak|sartze-data=2010-12-26|izenburua=Azaroaren 20ko 63/1989 Foru Araua, eskualdeei buruz.}}</ref>) [[Araba]] osatzen duten zazpi [[Arabako kuadrillak|kuadrilla]] edo eskualde administratiboetako bat da. Hiriburua [[Guardia]] da; hala ere, [[Oion]] da udalerririk jendetsuena (3.405 biztanle 2023an).
[[Ebro]] ibaiaren ertzean dago kokatuta eta klima mediterraneoa du. [[Ardo]] ekoizpena da jarduera ekonomikorik garrantzitsuena.
== Udalerrien eta kontzejuen xehetasunak ==
Hamabost udalerri biltzen ditu Arabako Errioxako kuadrillak.
15 udalerri hauetan 23 herri kokatzen dira eta hauetatik hiru herrik dute 1.000 biztanle baino gehiago, Bastida, Guardia eta Oion.
{| class="wikitable" cellpadding="3" style="text-align: center;"
|-
!#
!Udalerria
!▪︎'''Herriburua''', •Kontzejuak eta •''Herriak''<ref>{{erreferentzia|izenburua=Arabako Toki Erakundeak|hizkuntza=eu|url=https://www.araba.eus/elva/Nomenclator/ELVA5005NomNucl.asp|aldizkaria=Arabako Foru Aldundia|sartze-data=2023-10-19}}</ref>
!Alkatea
!Alkatearen alderdi politikoa
!Biztanleria<br />(2023)
!Biztanleriaren ehunekoa, Arabako Errioxako guztizkoan
!Azalera (km²)
|-
| 1
| align="left"|[[Bastida (Araba)|Bastida]]
| ▪︎'''[[Bastida (Araba)|Bastida]]'''<br /> •[[Gatzaga Buradon]]<br />
| Daniel Garcia Ruiz
| [[Alderdi Popularra]]
| 1.566
| %13,95
| 38,17
|-
|2
| align="left"|[[Elvillar]]
| ▪︎'''[[Elvillar]]'''
| Enrique Perez Mazo
| [[Euzko Alderdi Jeltzalea]]
| 313
| %2,79
| 17,50
|-
| 3
| align="left"|[[Ekora]]
| ▪︎'''[[Ekora]]'''
| Alfredo Arguijo Echazarreta
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 249
| %2,22
| 18,80
|-
|4
| align="left"|[[Eltziego]]
| ▪︎'''[[Eltziego]]'''
| Juan Carlos Uribe Rueda
| [[Zieko Bai]]
| 964
| %8,59
| 16,32
|-
|5
| align="left"|[[Kripan]]
| ▪︎'''[[Kripan]]'''
| Joseba Fernandez Calleja
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 174
| %1,55
| 12,52
|-
| 6
| align="left"|[[Guardia]]
| •''[[Campillar]]''<br /> ▪︎'''[[Guardia]]'''<br /> •[[Páganos]]<br /> •''[[Serna]]''<br />
| Raul Garcia Ezquerro
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 1.472
| %13,11
| 81,08
|-
| 7
| align="left"|[[Lantziego]]
| •''[[Asa]]''<br /> •''[[Binasperi]]''<br /> ▪︎'''[[Lantziego]]'''<br />
| Itziar De Alava Martinez de Icaya
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 708
| %6,31
| 24,20
|-
| 8
| align="left"|[[Lapuebla de Labarca]]
| ▪︎'''[[Lapuebla de Labarca]]'''
| Maria Teresa Cordoba Fernandez
| ''[[Lapuebla Avanza]]''
| 865
| %7,71
| 5,99
|-
| 9
| align="left"|[[Leza]]
| ▪︎'''[[Leza]]'''
| Ignacio Gallo Herrera
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 220
| %1,96
| 9,92
|-
| 10
| align="left"|[[Mañueta]]
| ▪︎'''[[Mañueta]]'''
| Francisco Javier Garcia Perez de Loza
| Alderdi Popularra
| 295
| %2,63
| 9,46
|-
| 11
| align="left"|[[Moreda Araba]]
| ▪︎'''[[Moreda Araba]]'''
| Mara Garcia Diaz de Cerio
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 208
| %1,85
| 8,67
|-
| 12
| align="left"|[[Navaridas]]
| ▪︎'''[[Navaridas]]'''
| Mikel Fernandez Calleja
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 197
| %1,75
| 8,92
|-
| 13
| align="left"|[[Oion]]
| •[[Gorrebusto]]<br /> •[[Labraza]]<br /> ▪︎'''[[Oion]]'''<br />
| Jose Manuel Villanueva Gutierrez
| [[Euskal Herria Bildu]]
| 3.405
| %30,33
| 45,16
|-
| 14
| align="left"|[[Samaniego]]
| ▪︎'''[[Samaniego]]'''
| Maria Pilar Garmendia Iparragirre
| Euskal Herria Bildu
| 305
| %2,72
| 10,64
|-
| 15
| align="left"|[[Villabuena Araba]]
| ▪︎'''[[Villabuena Araba]]'''
| Iñaki Perez Berrueco
| Euzko Alderdi Jeltzalea
| 285
| %2,54
| 8,48
|-
|
|align="left"| '''Arabako Errioxako kuadrilla'''
|
|
|
|'''11.226'''
|'''%100,00'''
|'''315,83'''
|}
== Inguru naturala eta klima ==
[[Fitxategi:Arabar Errioxa La Aldeatik.JPG|thumb|400px|Eskualdea [[Bernedoko mendatea|Bernedoko mendatetik]] ikusita.]]
Arabako Errioxa [[Ebro|Ebro ibaiaren]] sakonunearen barnean dago, bi muga hauek dituela: [[Toloño mendilerroa]] iparraldean, eta Ebro ibaia hegoaldean. [[Kantauri|Kantauri itsasotik]] gertu dagoen arren [[klima kontinental]] leuna du Arabako Errioxak (urtean 16,7 gradu batez beste eta 430 mm ur).
Landarediari dagokionez landareak mediterraneoak dira nagusi, ezpela, artea, pinua eta makala ibaien inguruan. Ebro ibaia da Arabako Errioxako ibai nagusia, eta bertan isurtzen dute ura Toloño mendilerrotik jaisten diren errekek (Herrera, Mayor, Pisarnoso, Acequia, Gines, Uneba, Galijo, Viñaspre, Valvarriñaga, Conchaval, Buenpajera eta Valdevaron).
== Historia ==
K.a. 5000. urtetik, [[Mesolito]]tik, hainbat herri finkatu edota igaro dira Arabako Errioxatik. Atlantiko eta Mediterraneo aldeetako kulturen arteko bilgunetzat hartu izan da Arabako eskualde hori (kultura [[zelta]], [[zeltiberiar]]ra eta euskalduna). [[Antzinako Erroma|Erromatarrak]] Ebroko goi arroan egokitu zirenean, herri euskaldunak ([[autrigoi]]ak, [[barduliar]]rak edo [[baskoi]]ak) bizi ziren Arabako Errioxan.
[[Fitxategi:Sorginaren_txabola.jpg|thumb|200px|[[Sorginaren Txabola]].]]
V. mendetik aurrera, Erromako inperioa deuseztu ondoren, [[bisigodo]]en begiradapean geratu zen Arabako Errioxa euskalduna. VIII. mendean, Errioxako lurrez jabetu ziren [[arabia]]rrak. X-XI. mendeetan, Nafarroako eta Gaztelako koroek gutiziaturiko eremu bihurtu zen Araba guztia. Arabako Errioxa Nafarroako lurra zen, Lizarraldeari zegokiona eta hala iraun zuen XVI. mende hasiera arte. XV. mendean hasi zen, gaztelerak bultzatuta, euskararen gainbehera Errioxan.
== Kultura ==
Hizkuntzari dagokionez, [[gaztelania]] da nabarmen nagusi Arabako Errioxan. 2016an, 2.525 euskaldun, 2.200 ia-euskaldun eta 6.448 erdaldun bizi ziren, hau da, eskualdeko biztanleen % 42,28k zekiten euskaraz neurriren batean. 20 urte lehenago, 1996an, 978 euskaldun, 831 ia-euskaldun eta 7.673 erdaldun ziren.
== Ekonomia ==
Ekonomiaren aldetik, eskualde aberatsa da Arabako Errioxa. Oro har [[ardo]]gintzari lotutako lehen sektoreko jarduerek aparteko garrantzia dute eskualdean. Ardogintzaren inguruan, bestalde, zerbitzuak eta turismo jarduerak ere nabarmen indartu dira Arabako Errioxan azken urteotan.
=== Ardogintza ===
Errioxa mahats lurralde oparoa izan da historian zehar, eta, Nafarroarekin batera, ardoz hornitu ditu luzaroan iparraldeko euskal lurraldeak. Mundu osoan ospetsu bihurtu da gaur egun Errioxako ardoa. Mediterraneo aldeko erromatarrek irakatsi bide zizkieten errioxarrei mahatsa lantzeko eta ardoa egiteko teknikak. [[Erdi Aroa]]n bere horretan iraun zuten teknika horiek. XIX. mendearen bukaeran, teknika berriak abiarazi zituzten Errioxako ardogintzan [[Bordele]] aldeko ardogile frantsesek eta gaurko egunean ardo industria modernoa dago Errioxan.
Eskualdea [[Errioxako ardoa]] ekoizten duen hiru azpi-eskualdeetako bat da. Tartean, [[Guardia]], [[Eltziego]] eta [[Lantziego]] dira herri ekoizle nagusiak.
== Herritar ospetsuak ==
* [[Felix Maria Samaniego]] ([[1745]]-[[1801]]), idazlea.
== Erreferentziak ==
{{ lur | data=2011-12-26}}
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* [http://www.turismoriojaalavesa.com/eus/index.php Arabako Errioxaren turismo webgune ofiziala]
* [https://web.archive.org/web/20100401075940/http://www.euskomedia.org/PDFAnlt/mono/heral/biasteri/0011345.pdf Arabako Errioxako udalerrien ikerketa heraldiko-kulturala, EHUk eta Eusko Ikaskuntzak sustatua].
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko eskualde aurkibidea}}
[[Kategoria:Arabako Errioxa]]
t67d52ojh5c6tarkj8x46y7zu2442f0
Joule (unitatea)
0
8060
9975732
9260197
2024-11-20T21:20:03Z
94.73.45.204
Yui
9975732
wikitext
text/x-wiki
{{HezkuntzaPrograma|Fisika eta Kimika}}
{{Unitate infotaula}}
Fisikan, '''''joule''''' izenekoa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=neurri-unitateak - Euskara Batuaren Eskuliburua|url=https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_ebe&view=bilaketa&Itemid=1161&task=bilaketa&id=1118|aldizkaria=www.euskaltzaindia.eus|sartze-data=2021-02-18}}</ref> nazioarteko [[SI sistema]]<nowiki/>ko [[Neurri-unitate|unitate]] eratorri bat da, [[energia]], [[Lan (fisika)|lana]] eta [[beroa]] neurtzeko erabiltzen dena. Pertsona baten ohorez izendatutako SI sistemako beste unitateak bezala, ''joule''aren sinboloa letra larriz idazten da (<math>\text {J}</math>)<ref>{{erreferentzia|urtea=2010|izenburua=Laburtzapenen hiztegia|argitaletxea=Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia|orrialdea=31|hizkuntza=eu|argitaratze-lekua=Gasteiz}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Unitateen Sistema Internazionala|url=http://www.sc.ehu.es/sbweb/fisika/unidades/unidades/unidades.htm|aldizkaria=www.sc.ehu.es|sartze-data=2022-10-19}}</ref>, baina izen modura osorik idaztean, izen arrunta , letra xehez idazten da ―''joule―'', esaldiaren hasieran izan ezik, orduan letra larriz idazten baita..
[[Fitxategi:SS-joule.jpg|thumb|226x226px|James Prescott Joule (1818-1888)]]
Izen hori [[James Prescott Joule]] (1818-1888) fisikari ingelesaren ohorez jarri zitzaion, bera izan baitzen [[erresistentzia elektriko]] bat zeharkatzen duen [[korronte elektriko]]<nowiki/>aren eta bitartean bertan sortzen den beroaren arteko erlazioa lortu zuena, gaur egun [[Jouleren legea]] edo ''Joule efektua'' deritzona.
Praktikan, joule bat energia-kantitate oso txikia denez eremu batzuetan erabiltzen diren kantitateekin alderatuta, kilojoule (<math>\text {kJ}</math>) multiploa erabiltzen da askotan; halaber, [[kaloria]] (<math>\text {cal}</math>) eta kilokaloria (<math>\text {kcal}</math>) unitateak erabiltzen dira elikaduran eta nutrizio-balioa duten tauletan, eta ''kilowatt-ordu''a [[energia elektriko]]a edo [[Energia termiko|termikoa]] neurtzekfhjt fuga ffhij '''hijo''' o.
== Joule unitatearen historia ==
Hemeretzigarren mendearen azken partean, 1881ean, '''cgs unitate-sistema''' ofizialtzat jo zen, Nazioarteko lehenengo Biltzar Elektrikoan. Handik urtebetera, 1882n, sistema horren energia-unitate gisa ''[[erg]]'' izenekoa onartu zen. Bestalde, Wilhelm Siemens-ek, Zientziaren Aurrerapenerako Britainia Handiko Elkartearen inaugurazio-hitzaldian, ―1882ko abuztuaren 23an― beste unitate bat proposatu zuen lehen aldiz bero-unitate gisa, ''[[ampere]]'' eta ''[[ohm]]'' unitate elektromagnetikoetatik eratorritakoa, <math>10^7</math> erg-en baliokidea zena. James Prescott Jouleren omenez izendatu zuten unitatea, erretiroa hartu zuenean baina oraindik bizi zenean (63 urte). Siemens-i zor zaio izen hori:<blockquote>«''Bero-unitate horri, egokitzat hartzen bada, uste dut oso egokia izan daitekeela '''Joule'''-ren izenaz deitzea, beroaren teoria dinamikoa garatzeko hainbeste egin duen gizakia baita.''»</blockquote>Nazioarteko Bigarren Biltzar Elektrikoan, 1889ko abuztuaren 31n, joulea ofizialki hartu zuten watt unitatearekin batera. Joule urte berean hil zen, 1889ko urriaren 11n. Laugarren Biltzarrean (1893), "''nazioarteko amperea''" eta "''ohm internazionala''" definitu ziren, eta horiek neurtzeko zehaztapenetan aldaketa txiki batzuk egin ziren. Eta "''nazioarteko joulea''" izan zen haietatik eratorritako unitatea.
Hogeigarren mendean 1935ean, Nazioarteko Batzorde Elektroteknikoak ―Nazioarteko Biltzar Elektrikoaren ondorengo erakundea― Giorgi sistema onartu zuen. Sistema horrek, konstante magnetikorako balio jakin bat bereganatuz, ''joule'' unitatea birdefinitu zuen. Giorgi sistema Pisu eta Neurrien Nazioarteko Batzordeak onartu zuen 1946an. Baina ordurako, joulea ez zegoen zehaztuta unitate elektromagnetikoaren arabera, baizik eta 1 metroko distantzian zehar indar-unitate batek (une horretan newton izendatu gabe zegoen) egindako lan-unitate gisa.
Joulearen definizioa ―<math>\text {1 J = 1 kg m}^2 \text {s}^{-2}</math>―aldatu gabe egon da 1946az geroztik. Baina , unitate eratorria izanik, jouleak zenbait aldaketa jaso ditu [[segundo]]<nowiki/>aren definizioan (1960an eta 1967an), [[metro]]<nowiki/>arenean (1983an) eta [[kilogramo]]<nowiki/>arenean (2019an).
=== Zergatik aukeratu zen Joule-ren izena energia-unitatea izendatzeko? ===
Arrazoi nagusia izan zen berak aurkitu eta formulatu zuela energia mekanikoaren eta beroaren arteko baliokidetza. Hasteko, Joulek honako hau idatzi zuen 1943ko artikulu batean:<blockquote>«Makina elektromagnetiko bat birarazteko erabiltzen den potentzia mekanikoa bero bihurtzen da, indukzio-korronteak bobinetan zehar pasatzean sortzen dena; eta, bestalde, motorraren indar eragilea bateriaren erreakzio kimikoaren beroaren kontura lortzen da, hari esker funtzionatzen baitu. »</blockquote>
[[Fitxategi:Joule's Apparatus (Harper's Scan).png|thumb|Joule-k 1845ean erabilitako muntaia esperimentalaren eskema.]]
Geroago,1845ean, Joulek ''On the mechanical equivalent of heat'' artikulua irakurri zuen British Association-ek Cambridge-n egindako bilera batean. Artikulu hartan, bere lan esperimental ezagunena azaldu zuen, soka batetik zintzilikatutako masa baten energia potentziala erabiltzean urez betetako zilindro batean murgilduta zegoen paletadun gurpil bat birarazteko, eta prozesu horretan zilindro horren tenperatura-igoera neurtuz. Horrela, beroaren baliokidea 819 oin-libra/BTU da<ref>{{erreferentzia|izena=https://zthiztegia.elhuyar.eus/terminoa/eu/Btu|abizena=BTU unitatearen definizioa (Zientzia eta Teknologiaren Hiztegi Entziklopedikoa).|hizkuntza=eu}}</ref> (alegia, gaur egungo unitatetan emanez, 4,41 J/cal).
Geroago,1850ean, 772,692 oin-libra/BTUko (4,159 J/cal) neurri finagoa argitaratu zuen, gaur egungo baliotik hurbilago. Gaurko ikuspegitik, lasai esan dezakegu Joulek ondo merezia izan zuela unitatearen izendapenaren ohorea.
== Definizioa ==
Honelaxe definitzen da joule bat zer den: «[[Newton (unitatea)|newton]] bateko [[indar]]<nowiki/>rak bere norabidean objektu bat [[metro]] batez higiaraztean egiten duen [[Lan (fisika)|lana]]».<ref>{{erreferentzia|izena=https://www.bipm.org/fr/publications/si-brochure/|abizena=« Unités SI dérivées cohérentes ayant des noms spéciaux et des symboles particuliers »|hizkuntza=fr}}</ref> Definizioaren arabera, honako hau da unitate eratorri honek SI sistemako bestelako unitateen funtzioan duen konposizioa:
<math display="block">\text {1 J} = \text{1 N m} = \text {1 kg m}^2 \text {s}^{-2}. </math>
Beraz, honelaxe adierazten da nazioarteko SI sistemako ''oinarrizko unitate''etan: kilogramo bider metro karratua bider segundo ber minus bi. Zer esanik ez, emaitza berbera lortzen da energia zinetikoaren formulatik, <math>E_\text {k} = \frac {1} {2} mv^2 </math> formula formula horretan <math>E_\text {k} </math> energia jouletan, <math>m </math> masa kilogramotan (<math>\text {kg} </math>) eta <math>v </math> abiadura metro segundoko unitatetan (<math>\text {m/s} </math>) adieraziz:<math display="block">[E_\text {k}] = \left [ \frac{1}{2}mv^2 \right] \longrightarrow
\text {1 J} = \text {1 kg m}^2 \text {s}^{-2}. </math>Hala ere, bitxitasun modura esan dezakegu «''newton metro''» denominazioa ez dela jouleren kasuan erabiltzen, baizik eta [[Indar momentu|indar-momentua]] deritzon magnitudea adierazteko gordetzen dela, izenen arteko nahastea saihesteko. Izan ere, indar momentuaren azterketa dimentsionala egitean, <math display="block">[\boldsymbol M] = [ \boldsymbol r \times \boldsymbol F ] \longrightarrow
\text {1 m N} =\text {1 N m} = (\text {1 m }) (\text {1 kg m s}^{-2})
= \text {1 kg m}^2 \text {s}^{-2}, </math>ikus daitekeenez, magnitude eratorri honek oinarrizko osagai berberak ditu, nahiz esanahi erabat desberdina izan.
=== Joule unitatea SI sistemako beste unitatetan adierazirik ===
Joulea unitate eratorria denez, SI sistemako beste unitate batzuen bidez ere defini daiteke. Ondoko taulan, SI sistemako beste unitate batzuen sinboloa eta izena ageri dira, ondoren joulea horiez bidez adierateko. Unitate horietako lehenengo laurak sistemako oinarrizko unitateak dira; gainerakoak eratorriak
{| class="wikitable"
|+Joulea definitzeko baliagarriak diren SI sistemako unitateak
!Sinboloa
!<math>\text {J}</math>
!<math>\text {kg}</math>
!<math>\text {m}</math>
!<math>\text {s}</math>
!<math>\text {N}</math>
!<math>\text {Pa}</math>
!<math>\text {W}</math>
!<math>\text {C}</math>
!<math>\text {V}</math>
!<math>\Omega</math>
!<math>\text {A}</math>
|-
|'''Izena'''
|joule
|[[kilogramo]]
|[[metro]]
|[[segundo]]
|[[Newton (unitatea)|newton]]
|[[Pascal (unitatea)|pascal]]
|[[watt]]
|[[coulomb]]
|[[volt]]
|[[ohm]]
|[[ampere]]
|}
Horien bitartez, honelaxe defini daiteke joulea:
<math display="block">\text{J} = \frac{\text{kg}{\cdot}\text{m}^2}{\text{s}^2}
= \text{N}{\cdot}\text{m} = \text{Pa}{\cdot}\text{m}^3 = \text{W}{\cdot}\text{s} = \text{C}{\cdot}\text{V}
= \text{Ω}{\cdot}\text{A}^2{\cdot}\text{s}</math>
=== Ohiko beste definizio batzuk ===
Energia kontzeptua arlo zientifiko askotan erabiltzen denez, joule unitatearen beste definizio praktiko batzuk ere ematen dira.
* Esate baterako, joule bat da [[zirkuitu elektriko]] batetik [[ampere]] bateko [[korronte elektriko]]a [[ohm]] bateko balioko [[Erresistentzia elektriko|erresistentzia]]<nowiki/>tik zirkulatzeko gastatu beharreko energia; bestela esanda, [[Joule efektua]]<nowiki/>ren kausa erresistentzian sorturiko beroa:
<math display="block"> \left [ Q = RI^2t \right] \longrightarrow \text {1 J} = \text {1 }\Omega \text { A}^2 \text {s}
= \text {1 kg m}^2 \text {s}^{-2}.</math>
* Halaber, [[Potentzia|potentzia mekanikoa]] denbora-unitateko lana dela kontuan izanik, honelaxe ere defini daiteke joule bat zer den: [[segundo]] batez [[watt]] bateko [[potentzia]] ekoizteko behar den lana.
<center>
<math display="block">P = \frac {W}{t} \longrightarrow \left [ W = Pt \right] \longrightarrow \text {1 J} = (\text {1 W)·(1 s)}
= \text {1 kg m}^2 \text {s}^{-2}. </math>
</center>
== Bestelako energia-unitateen balioak jouletan emanak ==
<nowiki>:</nowiki>Praktikan erabiltzen diren bestelako energia-, lan- eta bero unitateak balio hauek dituzte jouletan adieraziak izatean:
* ''kaloria'' (sinboloa, <math>\text {cal}</math>): <math>\text {1 cal = 4,1855 J}.</math>
* ''kilowatt-ordu'' (sinboloa, <math>\text {kWh}</math>) : kilowatt-ordu bat da kilowatt bateko potentziaz ordu batean hornitzen den energia elektrikoa; beraz, <math>\text {1 kWh = 3 600 000 J}.</math>
* ''watt segundo'' (sinboloa, <math>\text {Ws}</math>): 1 Ws = 1 joule<math>\text {1 Ws = 1 J}</math>.
* ''therm'' (sinboloa, <math>\text {th}</math>): <math>\text {1 th} = \text {4 185 500 J = 1 000 000 cal}.</math>
* ''British thermal unit'' (BTU o edo Btu): <math>\text {1 BTU = 1055 J}</math>.
* Bestalde, joule batek balio zehatz hau du cgs sistemako unitatetan: <math>\text {1 J}=10^7 \text { erg}</math>
* Eta joule batek gutxi gorabeherako balio hau du ''electronvolt'' unitatetan (sinboloa, <math>\text {eV}</math>): <math>\text {1 J} = \text {6,241 506 363 09} \times 10^{18} \text { eV}.</math>
== Joulearen magnitude-ordena eta eguneroko bizitzako adibide praktikoak ==
Joulea energia-unitate oso txikia da eguneroko bizitzarako. Kasurako, joule batek adibide praktiko hauetako energien baliokidea da, gutxi gorabehera:
* <math>\text {1 m/s}</math>-ra doan <math>\text {2 kg}</math>-ko masa duen objektu baten energia zinetikoa.
* <math>\text {100 g}</math> inguruko masako objektu bat <math>\text {1 m}</math>-ko altuerara jasotzeko energia.
* <math>\text {1 kg}</math>-ko masari <math>\text {1 m}</math> ko distantzian zehar <math>\text {1 m s}^{-2}</math>-ko azelerazioa emateko energia.
* Uraren <math>\text {1 g}</math>-ren tenperatura <math>\text {0,24 } ^\circ \text {C}</math>-an igoarazteko behar den beroa.
* Geldi dagoen pertsona batek <math>\text {1/60 s}</math> (<math>\text {17 ms}</math> inguru) bakoitzean bero gisa askatzen duen energia.
* <math>\text {6 m/s}</math>-ko (<math>\text {22 km/h}</math>) abiaduraz higitzen ari den <math>\text {56 g}</math>-ko tenis-pilota baten energia zinetikoa.
* LED bonbila bat segundo bakoitzeko piztuta edukitzeko behar den energia elektrikoa
Joule bat beste unitate batzuetan emanez honako neurrien baliokidea da:
* <math>\text {1 N m}</math> (irakurtzean, ''newton-metro'' edo ''newton bider metro'').
* <math>\text {1 W s}</math> (watt-segundo edo watt bider segundo)
* <math>6,2415 \times 10^{18} \text { eV}</math> (''elektronvolt'')
* <math>\text {1 C V}</math> (coulomb-volt edo ''coulomb bider volt'')
* <math>\text {0,00987 atm L}</math> (atmosfera-litro edo ''atmosfera bider litro'')
* <math>\text {1 Pa m}^3</math> (''pascal-metro kubiko'' edo ''pascal bider metro kubiko'')
* <math>\text {0,238902957 cal}</math> (''kaloria'')
Bestetik, honenbeste joule xahutzen dira ekimen arrunt hauetan:
* Kirolari baten ostikada batek <math>\text {200 J}</math> inguruko energia izan dezake.
* 8 orduz piztuta dagoen <math>\text {20 W}</math>-eko bonbilla batek <math>\text {600 000 J}</math> inguru gastatzen ditu.
* Eta kontuan izanik <math>\text {1 kWh = 3,6 MJ}</math> dela, esan dezakegu ezen familia ertain baten hilabeteko batezbesteko kontsumo elektrikoa <math>\text {1 000 000 000 J}</math>-koa (<math>\text {278 kWh}</math> inguru) dela.
== Multiploak eta azpimultiploak ==
Hauexek dira nazioarteko SI sisteman joule unitateak dituen multiplo eta azpimultiploak:
{| class="wikitable"
|+Joule (<math>\text {J}</math>) unitatearen multiplo eta azpimultiploak SI sisteman
! colspan="3" |Azpimultiploak
!
! colspan="3" |Multiploak
|-
!Balioa
!Sinboloa
!Izena
!
!Balioa
!Sinboloa
!Izena
|-
|<math>10^{-1} \text { J}</math>
|<math>\text {dJ}</math>
|dezijoule
| rowspan="10" |
|<math>10^1 \text { J}</math>
|<math>\text {daJ}</math>
|dekajoule
|-
|<math>10^{-2} \text { J}</math>
|<math>\text {cJ}</math>
|zentijoule
|<math>10^2 \text { J}</math>
|<math>\text {hJ}</math>
|hektojoule
|-
|<math>10^{-3} \text { J}</math>
|<math>\text {mJ}</math>
|'''milijoule'''
|<math>10^3 \text { J}</math>
|<math>\text {kJ}</math>
|'''kilojoule'''
|-
|<math>10^{-6} \text { J}</math>
|<math>\mu \text {J}</math>
|'''mikrojoule'''
|<math>10^6 \text { J}</math>
|<math>\text {MJ}</math>
|'''megajoule'''
|-
|<math>10^{-9} \text { J}</math>
|<math>\text {nJ}</math>
|'''nanojoule'''
|<math>10^9 \text { J}</math>
|<math>\text {GJ}</math>
|'''gigajoule'''
|-
|<math>10^{-12} \text { J}</math>
|<math>\text {pJ}</math>
|'''pikojoule'''
|<math>10^{12} \text { J}</math>
|<math>\text {TJ}</math>
|'''terajoule'''
|-
|<math>10^{-15} \text { J}</math>
|<math>\text {fJ}</math>
|femtojoule
|<math>10^{15} \text { J}</math>
|<math>\text {PJ}</math>
|petajoule
|-
|<math>10^{-18} \text { J}</math>
|<math>\text {aJ}</math>
|atojoule
|<math>10^{18} \text { J}</math>
|<math>\text {EJ}</math>
|exajoule
|-
|<math>10^{-21} \text { J}</math>
|<math>\text {zJ}</math>
|zeptojoule
|<math>10^{21} \text { J}</math>
|<math>\text {ZJ}</math>
|zettajoule
|-
|<math>10^{-24} \text { J}</math>
|<math>\text {yJ}</math>
|joktojoule
|<math>10^{24} \text { J}</math>
|<math>\text {YJ}</math>
|yotajoule
|-
| colspan="7" |Letrakera lodiz, gehien erabiltzen direnak.
|}
== Erreferentziak ==
<references />
== Bibliografia ==
* Fishbane, Paul (2008) ''Fisika zientzialari eta ingeniarientzat. 1. bolumena, (1.etik-21.era Gaiak)'' Universidad del País Vasco/Euskal Herriko Unibertsitatea [[International Standard Book Number|ISBN]][[Berezi:BookSources/9788490820308|9788490820308]] [[PubMed Central|PMC]]932800438.
* Etxebarria Bilbao, Jose Ramon (arg.) ''Fisika orokorra (2. argitalpena)'' UEU, Bilbo (2003) [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Berezi:BookSources/9788484380450|9788484380450]].
* Marcelo Alonso, Edward J. Finn (1976). ''Física''. Fondo Educativo Interamericano. {{ISBN|9686630031}}.
== Ikus, gainera ==
* [[joule moleko]]
* [[kaloria]]
* [[Pisuen eta Neurrien Nazioarteko Bulegoa]]
* [[Kimika Puru eta Aplikatuko Nazioarteko Batasuna|IUPAC, Kimika Puru eta Aplikatuko Nazioarteko Batasuna]]
== Kanpo estekak ==
* [[:fr:Kilowatt-heure|kilowatt-ordu]] (frantsesez)
* Energia-magnitudeen ordenak. https://fr.wikipedia.org/wiki/Ordres_de_grandeur_d%27%C3%A9nergie (frantsesez)
* Unitateen arteko baliokidetzak. https://fr.wikipedia.org/wiki/Conversion_des_unit%C3%A9s (frantsesez)
{{autoritate kontrola}}
{{Nazioarteko Unitate Sistema}}
[[Kategoria:SIko unitate eratorriak]]
[[Kategoria:Energia unitateak]]
jmqvqq8hq7pt84i5twyk4y9qx9iwead
9975733
9975732
2024-11-20T21:20:14Z
Ternera
162525
Reverted edits by [[Special:Contribs/94.73.45.204|94.73.45.204]] ([[User talk:94.73.45.204|talk]]) to last version by TheklanBot: purely nonsense content
9260197
wikitext
text/x-wiki
{{HezkuntzaPrograma|Fisika eta Kimika}}
{{Unitate infotaula}}
Fisikan, '''''joule''''' izenekoa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=neurri-unitateak - Euskara Batuaren Eskuliburua|url=https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_ebe&view=bilaketa&Itemid=1161&task=bilaketa&id=1118|aldizkaria=www.euskaltzaindia.eus|sartze-data=2021-02-18}}</ref> nazioarteko [[SI sistema]]<nowiki/>ko [[Neurri-unitate|unitate]] eratorri bat da, [[energia]], [[Lan (fisika)|lana]] eta [[beroa]] neurtzeko erabiltzen dena. Pertsona baten ohorez izendatutako SI sistemako beste unitateak bezala, ''joule''aren sinboloa letra larriz idazten da (<math>\text {J}</math>)<ref>{{erreferentzia|urtea=2010|izenburua=Laburtzapenen hiztegia|argitaletxea=Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia|orrialdea=31|hizkuntza=eu|argitaratze-lekua=Gasteiz}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Unitateen Sistema Internazionala|url=http://www.sc.ehu.es/sbweb/fisika/unidades/unidades/unidades.htm|aldizkaria=www.sc.ehu.es|sartze-data=2022-10-19}}</ref>, baina izen modura osorik idaztean, izen arrunta , letra xehez idazten da ―''joule―'', esaldiaren hasieran izan ezik, orduan letra larriz idazten baita..
[[Fitxategi:SS-joule.jpg|thumb|226x226px|James Prescott Joule (1818-1888)]]
Izen hori [[James Prescott Joule]] (1818-1888) fisikari ingelesaren ohorez jarri zitzaion, bera izan baitzen [[erresistentzia elektriko]] bat zeharkatzen duen [[korronte elektriko]]<nowiki/>aren eta bitartean bertan sortzen den beroaren arteko erlazioa lortu zuena, gaur egun [[Jouleren legea]] edo ''Joule efektua'' deritzona.
Praktikan, joule bat energia-kantitate oso txikia denez eremu batzuetan erabiltzen diren kantitateekin alderatuta, kilojoule (<math>\text {kJ}</math>) multiploa erabiltzen da askotan; halaber, [[kaloria]] (<math>\text {cal}</math>) eta kilokaloria (<math>\text {kcal}</math>) unitateak erabiltzen dira elikaduran eta nutrizio-balioa duten tauletan, eta ''kilowatt-ordu''a [[energia elektriko]]a edo [[Energia termiko|termikoa]] neurtzeko.
== Joule unitatearen historia ==
Hemeretzigarren mendearen azken partean, 1881ean, '''cgs unitate-sistema''' ofizialtzat jo zen, Nazioarteko lehenengo Biltzar Elektrikoan. Handik urtebetera, 1882n, sistema horren energia-unitate gisa ''[[erg]]'' izenekoa onartu zen. Bestalde, Wilhelm Siemens-ek, Zientziaren Aurrerapenerako Britainia Handiko Elkartearen inaugurazio-hitzaldian, ―1882ko abuztuaren 23an― beste unitate bat proposatu zuen lehen aldiz bero-unitate gisa, ''[[ampere]]'' eta ''[[ohm]]'' unitate elektromagnetikoetatik eratorritakoa, <math>10^7</math> erg-en baliokidea zena. James Prescott Jouleren omenez izendatu zuten unitatea, erretiroa hartu zuenean baina oraindik bizi zenean (63 urte). Siemens-i zor zaio izen hori:<blockquote>«''Bero-unitate horri, egokitzat hartzen bada, uste dut oso egokia izan daitekeela '''Joule'''-ren izenaz deitzea, beroaren teoria dinamikoa garatzeko hainbeste egin duen gizakia baita.''»</blockquote>Nazioarteko Bigarren Biltzar Elektrikoan, 1889ko abuztuaren 31n, joulea ofizialki hartu zuten watt unitatearekin batera. Joule urte berean hil zen, 1889ko urriaren 11n. Laugarren Biltzarrean (1893), "''nazioarteko amperea''" eta "''ohm internazionala''" definitu ziren, eta horiek neurtzeko zehaztapenetan aldaketa txiki batzuk egin ziren. Eta "''nazioarteko joulea''" izan zen haietatik eratorritako unitatea.
Hogeigarren mendean 1935ean, Nazioarteko Batzorde Elektroteknikoak ―Nazioarteko Biltzar Elektrikoaren ondorengo erakundea― Giorgi sistema onartu zuen. Sistema horrek, konstante magnetikorako balio jakin bat bereganatuz, ''joule'' unitatea birdefinitu zuen. Giorgi sistema Pisu eta Neurrien Nazioarteko Batzordeak onartu zuen 1946an. Baina ordurako, joulea ez zegoen zehaztuta unitate elektromagnetikoaren arabera, baizik eta 1 metroko distantzian zehar indar-unitate batek (une horretan newton izendatu gabe zegoen) egindako lan-unitate gisa.
Joulearen definizioa ―<math>\text {1 J = 1 kg m}^2 \text {s}^{-2}</math>―aldatu gabe egon da 1946az geroztik. Baina , unitate eratorria izanik, jouleak zenbait aldaketa jaso ditu [[segundo]]<nowiki/>aren definizioan (1960an eta 1967an), [[metro]]<nowiki/>arenean (1983an) eta [[kilogramo]]<nowiki/>arenean (2019an).
=== Zergatik aukeratu zen Joule-ren izena energia-unitatea izendatzeko? ===
Arrazoi nagusia izan zen berak aurkitu eta formulatu zuela energia mekanikoaren eta beroaren arteko baliokidetza. Hasteko, Joulek honako hau idatzi zuen 1943ko artikulu batean:<blockquote>«Makina elektromagnetiko bat birarazteko erabiltzen den potentzia mekanikoa bero bihurtzen da, indukzio-korronteak bobinetan zehar pasatzean sortzen dena; eta, bestalde, motorraren indar eragilea bateriaren erreakzio kimikoaren beroaren kontura lortzen da, hari esker funtzionatzen baitu. »</blockquote>
[[Fitxategi:Joule's Apparatus (Harper's Scan).png|thumb|Joule-k 1845ean erabilitako muntaia esperimentalaren eskema.]]
Geroago,1845ean, Joulek ''On the mechanical equivalent of heat'' artikulua irakurri zuen British Association-ek Cambridge-n egindako bilera batean. Artikulu hartan, bere lan esperimental ezagunena azaldu zuen, soka batetik zintzilikatutako masa baten energia potentziala erabiltzean urez betetako zilindro batean murgilduta zegoen paletadun gurpil bat birarazteko, eta prozesu horretan zilindro horren tenperatura-igoera neurtuz. Horrela, beroaren baliokidea 819 oin-libra/BTU da<ref>{{erreferentzia|izena=https://zthiztegia.elhuyar.eus/terminoa/eu/Btu|abizena=BTU unitatearen definizioa (Zientzia eta Teknologiaren Hiztegi Entziklopedikoa).|hizkuntza=eu}}</ref> (alegia, gaur egungo unitatetan emanez, 4,41 J/cal).
Geroago,1850ean, 772,692 oin-libra/BTUko (4,159 J/cal) neurri finagoa argitaratu zuen, gaur egungo baliotik hurbilago. Gaurko ikuspegitik, lasai esan dezakegu Joulek ondo merezia izan zuela unitatearen izendapenaren ohorea.
== Definizioa ==
Honelaxe definitzen da joule bat zer den: «[[Newton (unitatea)|newton]] bateko [[indar]]<nowiki/>rak bere norabidean objektu bat [[metro]] batez higiaraztean egiten duen [[Lan (fisika)|lana]]».<ref>{{erreferentzia|izena=https://www.bipm.org/fr/publications/si-brochure/|abizena=« Unités SI dérivées cohérentes ayant des noms spéciaux et des symboles particuliers »|hizkuntza=fr}}</ref> Definizioaren arabera, honako hau da unitate eratorri honek SI sistemako bestelako unitateen funtzioan duen konposizioa:
<math display="block">\text {1 J} = \text{1 N m} = \text {1 kg m}^2 \text {s}^{-2}. </math>
Beraz, honelaxe adierazten da nazioarteko SI sistemako ''oinarrizko unitate''etan: kilogramo bider metro karratua bider segundo ber minus bi. Zer esanik ez, emaitza berbera lortzen da energia zinetikoaren formulatik, <math>E_\text {k} = \frac {1} {2} mv^2 </math> formula formula horretan <math>E_\text {k} </math> energia jouletan, <math>m </math> masa kilogramotan (<math>\text {kg} </math>) eta <math>v </math> abiadura metro segundoko unitatetan (<math>\text {m/s} </math>) adieraziz:<math display="block">[E_\text {k}] = \left [ \frac{1}{2}mv^2 \right] \longrightarrow
\text {1 J} = \text {1 kg m}^2 \text {s}^{-2}. </math>Hala ere, bitxitasun modura esan dezakegu «''newton metro''» denominazioa ez dela jouleren kasuan erabiltzen, baizik eta [[Indar momentu|indar-momentua]] deritzon magnitudea adierazteko gordetzen dela, izenen arteko nahastea saihesteko. Izan ere, indar momentuaren azterketa dimentsionala egitean, <math display="block">[\boldsymbol M] = [ \boldsymbol r \times \boldsymbol F ] \longrightarrow
\text {1 m N} =\text {1 N m} = (\text {1 m }) (\text {1 kg m s}^{-2})
= \text {1 kg m}^2 \text {s}^{-2}, </math>ikus daitekeenez, magnitude eratorri honek oinarrizko osagai berberak ditu, nahiz esanahi erabat desberdina izan.
=== Joule unitatea SI sistemako beste unitatetan adierazirik ===
Joulea unitate eratorria denez, SI sistemako beste unitate batzuen bidez ere defini daiteke. Ondoko taulan, SI sistemako beste unitate batzuen sinboloa eta izena ageri dira, ondoren joulea horiez bidez adierateko. Unitate horietako lehenengo laurak sistemako oinarrizko unitateak dira; gainerakoak eratorriak
{| class="wikitable"
|+Joulea definitzeko baliagarriak diren SI sistemako unitateak
!Sinboloa
!<math>\text {J}</math>
!<math>\text {kg}</math>
!<math>\text {m}</math>
!<math>\text {s}</math>
!<math>\text {N}</math>
!<math>\text {Pa}</math>
!<math>\text {W}</math>
!<math>\text {C}</math>
!<math>\text {V}</math>
!<math>\Omega</math>
!<math>\text {A}</math>
|-
|'''Izena'''
|joule
|[[kilogramo]]
|[[metro]]
|[[segundo]]
|[[Newton (unitatea)|newton]]
|[[Pascal (unitatea)|pascal]]
|[[watt]]
|[[coulomb]]
|[[volt]]
|[[ohm]]
|[[ampere]]
|}
Horien bitartez, honelaxe defini daiteke joulea:
<math display="block">\text{J} = \frac{\text{kg}{\cdot}\text{m}^2}{\text{s}^2}
= \text{N}{\cdot}\text{m} = \text{Pa}{\cdot}\text{m}^3 = \text{W}{\cdot}\text{s} = \text{C}{\cdot}\text{V}
= \text{Ω}{\cdot}\text{A}^2{\cdot}\text{s}</math>
=== Ohiko beste definizio batzuk ===
Energia kontzeptua arlo zientifiko askotan erabiltzen denez, joule unitatearen beste definizio praktiko batzuk ere ematen dira.
* Esate baterako, joule bat da [[zirkuitu elektriko]] batetik [[ampere]] bateko [[korronte elektriko]]a [[ohm]] bateko balioko [[Erresistentzia elektriko|erresistentzia]]<nowiki/>tik zirkulatzeko gastatu beharreko energia; bestela esanda, [[Joule efektua]]<nowiki/>ren kausa erresistentzian sorturiko beroa:
<math display="block"> \left [ Q = RI^2t \right] \longrightarrow \text {1 J} = \text {1 }\Omega \text { A}^2 \text {s}
= \text {1 kg m}^2 \text {s}^{-2}.</math>
* Halaber, [[Potentzia|potentzia mekanikoa]] denbora-unitateko lana dela kontuan izanik, honelaxe ere defini daiteke joule bat zer den: [[segundo]] batez [[watt]] bateko [[potentzia]] ekoizteko behar den lana.
<center>
<math display="block">P = \frac {W}{t} \longrightarrow \left [ W = Pt \right] \longrightarrow \text {1 J} = (\text {1 W)·(1 s)}
= \text {1 kg m}^2 \text {s}^{-2}. </math>
</center>
== Bestelako energia-unitateen balioak jouletan emanak ==
<nowiki>:</nowiki>Praktikan erabiltzen diren bestelako energia-, lan- eta bero unitateak balio hauek dituzte jouletan adieraziak izatean:
* ''kaloria'' (sinboloa, <math>\text {cal}</math>): <math>\text {1 cal = 4,1855 J}.</math>
* ''kilowatt-ordu'' (sinboloa, <math>\text {kWh}</math>) : kilowatt-ordu bat da kilowatt bateko potentziaz ordu batean hornitzen den energia elektrikoa; beraz, <math>\text {1 kWh = 3 600 000 J}.</math>
* ''watt segundo'' (sinboloa, <math>\text {Ws}</math>): 1 Ws = 1 joule<math>\text {1 Ws = 1 J}</math>.
* ''therm'' (sinboloa, <math>\text {th}</math>): <math>\text {1 th} = \text {4 185 500 J = 1 000 000 cal}.</math>
* ''British thermal unit'' (BTU o edo Btu): <math>\text {1 BTU = 1055 J}</math>.
* Bestalde, joule batek balio zehatz hau du cgs sistemako unitatetan: <math>\text {1 J}=10^7 \text { erg}</math>
* Eta joule batek gutxi gorabeherako balio hau du ''electronvolt'' unitatetan (sinboloa, <math>\text {eV}</math>): <math>\text {1 J} = \text {6,241 506 363 09} \times 10^{18} \text { eV}.</math>
== Joulearen magnitude-ordena eta eguneroko bizitzako adibide praktikoak ==
Joulea energia-unitate oso txikia da eguneroko bizitzarako. Kasurako, joule batek adibide praktiko hauetako energien baliokidea da, gutxi gorabehera:
* <math>\text {1 m/s}</math>-ra doan <math>\text {2 kg}</math>-ko masa duen objektu baten energia zinetikoa.
* <math>\text {100 g}</math> inguruko masako objektu bat <math>\text {1 m}</math>-ko altuerara jasotzeko energia.
* <math>\text {1 kg}</math>-ko masari <math>\text {1 m}</math> ko distantzian zehar <math>\text {1 m s}^{-2}</math>-ko azelerazioa emateko energia.
* Uraren <math>\text {1 g}</math>-ren tenperatura <math>\text {0,24 } ^\circ \text {C}</math>-an igoarazteko behar den beroa.
* Geldi dagoen pertsona batek <math>\text {1/60 s}</math> (<math>\text {17 ms}</math> inguru) bakoitzean bero gisa askatzen duen energia.
* <math>\text {6 m/s}</math>-ko (<math>\text {22 km/h}</math>) abiaduraz higitzen ari den <math>\text {56 g}</math>-ko tenis-pilota baten energia zinetikoa.
* LED bonbila bat segundo bakoitzeko piztuta edukitzeko behar den energia elektrikoa
Joule bat beste unitate batzuetan emanez honako neurrien baliokidea da:
* <math>\text {1 N m}</math> (irakurtzean, ''newton-metro'' edo ''newton bider metro'').
* <math>\text {1 W s}</math> (watt-segundo edo watt bider segundo)
* <math>6,2415 \times 10^{18} \text { eV}</math> (''elektronvolt'')
* <math>\text {1 C V}</math> (coulomb-volt edo ''coulomb bider volt'')
* <math>\text {0,00987 atm L}</math> (atmosfera-litro edo ''atmosfera bider litro'')
* <math>\text {1 Pa m}^3</math> (''pascal-metro kubiko'' edo ''pascal bider metro kubiko'')
* <math>\text {0,238902957 cal}</math> (''kaloria'')
Bestetik, honenbeste joule xahutzen dira ekimen arrunt hauetan:
* Kirolari baten ostikada batek <math>\text {200 J}</math> inguruko energia izan dezake.
* 8 orduz piztuta dagoen <math>\text {20 W}</math>-eko bonbilla batek <math>\text {600 000 J}</math> inguru gastatzen ditu.
* Eta kontuan izanik <math>\text {1 kWh = 3,6 MJ}</math> dela, esan dezakegu ezen familia ertain baten hilabeteko batezbesteko kontsumo elektrikoa <math>\text {1 000 000 000 J}</math>-koa (<math>\text {278 kWh}</math> inguru) dela.
== Multiploak eta azpimultiploak ==
Hauexek dira nazioarteko SI sisteman joule unitateak dituen multiplo eta azpimultiploak:
{| class="wikitable"
|+Joule (<math>\text {J}</math>) unitatearen multiplo eta azpimultiploak SI sisteman
! colspan="3" |Azpimultiploak
!
! colspan="3" |Multiploak
|-
!Balioa
!Sinboloa
!Izena
!
!Balioa
!Sinboloa
!Izena
|-
|<math>10^{-1} \text { J}</math>
|<math>\text {dJ}</math>
|dezijoule
| rowspan="10" |
|<math>10^1 \text { J}</math>
|<math>\text {daJ}</math>
|dekajoule
|-
|<math>10^{-2} \text { J}</math>
|<math>\text {cJ}</math>
|zentijoule
|<math>10^2 \text { J}</math>
|<math>\text {hJ}</math>
|hektojoule
|-
|<math>10^{-3} \text { J}</math>
|<math>\text {mJ}</math>
|'''milijoule'''
|<math>10^3 \text { J}</math>
|<math>\text {kJ}</math>
|'''kilojoule'''
|-
|<math>10^{-6} \text { J}</math>
|<math>\mu \text {J}</math>
|'''mikrojoule'''
|<math>10^6 \text { J}</math>
|<math>\text {MJ}</math>
|'''megajoule'''
|-
|<math>10^{-9} \text { J}</math>
|<math>\text {nJ}</math>
|'''nanojoule'''
|<math>10^9 \text { J}</math>
|<math>\text {GJ}</math>
|'''gigajoule'''
|-
|<math>10^{-12} \text { J}</math>
|<math>\text {pJ}</math>
|'''pikojoule'''
|<math>10^{12} \text { J}</math>
|<math>\text {TJ}</math>
|'''terajoule'''
|-
|<math>10^{-15} \text { J}</math>
|<math>\text {fJ}</math>
|femtojoule
|<math>10^{15} \text { J}</math>
|<math>\text {PJ}</math>
|petajoule
|-
|<math>10^{-18} \text { J}</math>
|<math>\text {aJ}</math>
|atojoule
|<math>10^{18} \text { J}</math>
|<math>\text {EJ}</math>
|exajoule
|-
|<math>10^{-21} \text { J}</math>
|<math>\text {zJ}</math>
|zeptojoule
|<math>10^{21} \text { J}</math>
|<math>\text {ZJ}</math>
|zettajoule
|-
|<math>10^{-24} \text { J}</math>
|<math>\text {yJ}</math>
|joktojoule
|<math>10^{24} \text { J}</math>
|<math>\text {YJ}</math>
|yotajoule
|-
| colspan="7" |Letrakera lodiz, gehien erabiltzen direnak.
|}
== Erreferentziak ==
<references />
== Bibliografia ==
* Fishbane, Paul (2008) ''Fisika zientzialari eta ingeniarientzat. 1. bolumena, (1.etik-21.era Gaiak)'' Universidad del País Vasco/Euskal Herriko Unibertsitatea [[International Standard Book Number|ISBN]][[Berezi:BookSources/9788490820308|9788490820308]] [[PubMed Central|PMC]]932800438.
* Etxebarria Bilbao, Jose Ramon (arg.) ''Fisika orokorra (2. argitalpena)'' UEU, Bilbo (2003) [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Berezi:BookSources/9788484380450|9788484380450]].
* Marcelo Alonso, Edward J. Finn (1976). ''Física''. Fondo Educativo Interamericano. {{ISBN|9686630031}}.
== Ikus, gainera ==
* [[joule moleko]]
* [[kaloria]]
* [[Pisuen eta Neurrien Nazioarteko Bulegoa]]
* [[Kimika Puru eta Aplikatuko Nazioarteko Batasuna|IUPAC, Kimika Puru eta Aplikatuko Nazioarteko Batasuna]]
== Kanpo estekak ==
* [[:fr:Kilowatt-heure|kilowatt-ordu]] (frantsesez)
* Energia-magnitudeen ordenak. https://fr.wikipedia.org/wiki/Ordres_de_grandeur_d%27%C3%A9nergie (frantsesez)
* Unitateen arteko baliokidetzak. https://fr.wikipedia.org/wiki/Conversion_des_unit%C3%A9s (frantsesez)
{{autoritate kontrola}}
{{Nazioarteko Unitate Sistema}}
[[Kategoria:SIko unitate eratorriak]]
[[Kategoria:Energia unitateak]]
f0v3bx7ue250adu9rlgl1axe6izmqjp
Santsol
0
8333
9975284
9973488
2024-11-20T14:41:21Z
212.8.115.229
/* Alkateak */
9975284
wikitext
text/x-wiki
{{Nafarroako udalerri infotaula
| izena = Santsol
| bandera =
| armarria = Escudo de Sansol.svg
| nongo = Santsolgo
| ofiziala = Sansol
| irudia = Torralba del Río - DSC 9009.JPG
| irudiaren testua = Santsoleko herrigunea eta San Zoilo elizaren kanpandorrea.
| merindade = Lizarrako merindade
| eskualdea = [[Vianaldea]]
| postakodea = 31220
| kokapena =
| koordenatuak = {{koord|42|33|17|N|2|15|51|W|region:EH-NA_type:city|display=inline,title}}
| garaiera = 485
| azalera = 13.68
| biztanleria =
| bizt_urtea =
| dentsitatea =
| distantzia = 69
| euskaldunak = 0,00
| sorrera =
| herritarra = santsoldar
| alkatea = Maria Lourdes Garcia Olazabal <br /> ([[Melgar (alderdia)|Melgar]])
| webgunea = http://www.sansol.es
| oharrak =
}}
'''Santsol'''<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0155.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua= 155. araua: Nafarroako udal izendegia}}</ref> ([[Euskarazko Nazioarteko Alfabeto Fonetikoa|[s̺ants̺ol]]] [[euskara]]z [[Euskaltzaindia]]ren arabera; '''Santzol''' [[Euskarazko Nazioarteko Alfabeto Fonetikoa|[s̺ants̻ol]]] [[euskara]]z lehen) [[Nafarroa]]ko udalerria da. [[Lizarrako merindadea|Lizarrako merindadeko]] herri honek {{formatnum:{{Nafarroako_udalerrien_biztanleria|Santsol}}}} biztanle zituen {{Nafarroako_udalerrien_biztanleria|urtea}}. urteko erroldaren arabera. [[Nafarroa]]ko hiriburutik 69 kilometrora dago.
== Izena ==
[[Euskaltzaindia]]k 1979an argitaratutako [[Euskal Herriko udalen izendegia (1979)|herri izendegian]] ''Santzol'' forma proposatu zuen herriarentzat, baina 1990eko Nafarroako Herri izendegian herriaren gaztelerazko izenak (''Sansol'') ez duela euskarazko parekiderik adierazi zuen akademiak. Gerora, hori zuzendu zuen eta Santsol zela erabaki<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Santsol - Lekuak - EODA|url=https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_ecoeoda&task=lekuaIkusi&Itemid=471&lang=eu&kodea=100064&mota=lekuak|aldizkaria=www.euskaltzaindia.eus|sartze-data=2020-05-16}}</ref>, dagoeneko arau mailarekin.
Litekeena da herriaren izena San Zoilo herriko elizaren santuaren izenetik etortzea, Sanctus Zoilus bere forma latinezko zaharrenetik agian.<ref>{{Erreferentzia|izena=Ramon|abizena=Cabrera|urtea=1837|izenburua=Diccionario de etimologias de la lengua castellana|argitaletxea=Callero|orrialdea=801|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|data=1837|url=https://books.google.es/books?id=N9RFAAAAcAAJ&dq=etimologia+sansol&source=gbs_navlinks_s|sartze-data=2020-05-16}}</ref>
== Geografia ==
=== Inguru naturala eta kokapena ===
[[Fitxategi:Sansol.jpg|300px|thumb|Herriaren eguneko ikuspegia.]]
[[Fitxategi:Sansol at night.jpg|300px|thumb|Herriaren ikuspegia gaua heldu aurretik.]]
Herria, [[Nafarroa]] mendebaldean kokatzen da, [[N-111]] errepidean [[Lizarra]]-[[Viana|Biana]] norabidean.
Santsolek [[Desoio|Desoiorekin]] egiten du muga iparraldean, [[El Busto]]rekin ekialdean, [[Torres del Río|Torres del Riorekin]] mendebaldean eta hegoaldean.
[[Donejakue bidea Euskal Herrian|Donejakue bidearen]] adar bat igarotzen da herritik<ref name=":2">{{Erreferentzia|izenburua=Sansol, Navarra, Camino Francés :: Guía del Camino de Santiago|hizkuntza=es|url=https://www.alberguescaminosantiago.com/poblaciones/sansol-navarra-camino-de-santiago/|aldizkaria=Albergues del Camino de Santiago|sartze-data=2020-05-16}}</ref>.
=== Klima eta landaredia ===
Klimaren ezaugarriak mediterraneo kontinentalari motako klimari dagozkio. Urteko batez besteko tenperatura 12 gardu ingurukoa da, eta prezipitazioak 500 eta 800mm bitartekoak. Urteroko egun euritsuak 60 inguru dira herrigunean, eta 100 egun udalerriko gunerik menditsuenetan.
Udalerriko jatorrizko artadiak ia erabat desagertu dira gaur egun, eta landaturiko Alepo motako pinuek 11 hektarea hartzen dituzte.
== Historia ==
[[San Zoilo]] herriko santuak badu kultu adibiderik Nafarroan 9. mendetik, baina Santsol herriaren lehen aipu dokumentatua [[Los Arcos]]ko foruan agertzen da, 1176. urtean<ref name=":2" />.
[[Los Arcosko Bostiriak|Los Arcosko Bostirien]] parte zelarik, [[Gaztela]]ren parte izatera igaro ziren 1463. urtean, [[Nafarroako Gerra Zibila|Nafarroako gerra zibilaren]] kontestuan baina [[Nafarroako Erresuma]]k [[Nafarroako konkista|independentzia galdu]] aurretik, eta herria ez zen Nafarroara itzuli 1753. urtera arte<ref>{{Erreferentzia|izenburua=LOS ARCOS (NAVARRA)|url=http://www.fernandezdearcaya.com/LosArcos/lahistor.html|aldizkaria=www.fernandezdearcaya.com|sartze-data=2020-05-16}}</ref>.
Herriko arkitektura dotoreena, elizan eta hainbat etxe eta jauregitan ikus daitekeena, 18. mendekoa<ref name=":2" />.
== Demografia ==
{{Barra bertikalen grafikoa
|izena=Santsoleko biztanleria
|altuera=300
|zabalera=500
| 1900 | 346 | 1910 | 351 | 1920 | 352 | 1930 | 385 | 1940 | 380 | 1950 | 320 | 1960 | 299 | 1970 | 210 | 1981 | 184 | 1991 | 150 | 2001 | 109 | 2011 | 109 |
|oharrak = Datu-iturria: [http://www.ine.es/inebmenu/mnu_cifraspob.htm www.ine.es]<br />
}}
[[2008]]ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko hiru etorkin baino ez ziren bizi herrian, biztanleriaren %2,52a ([[Nafarroa]]ko batezbestekoaren azpitik).
== Politika ==
=== Udal hauteskundeak ===
Azken agintaldietan Santsoleko alkate kargurako Francisco Javier Díaz de Ilarraza aukeratu dute, zerrenda independente batzuen izenean. [[2007]]an ''[[Grupo Independiente de Sansol]]'' (GIS) bere taldeak udaleko bost zinegotziak lortu zituen.
{| class="taulapolita"
|+'''Santsoleko Udala [2007)'''
| '''Alderdia''' || '''Botoak''' || '''Aukeratua?'''
|-
| Francisco Angel Barragan Domeño (GIS) || 50 || Bai
|-
| Maria Lucia Suescun Esandi (GIS) || 48 || Bai
|-
| Juan Javier Remirez Lizuain (GIS) || 46 || Bai
|-
| Maria Lourdes Garcia Olazabal (GIS) || 31 || Bai
|-
| Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz (GIS) || 17 || Bai
|-
|}
[[2011ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2011ko udal hauteskundeetan]] Díaz de Ilarrazak alkate kargua gorde izan zuen, kasu honetan ''[[Agrupación Independiente de Sansol]]'' (AIS) izeneko zerrendarekin; AIS aurkeztutako zerrenda bakarra izan zen eta beste hiru kide zinegotzi bihurtu ziren<ref>[http://www.navarra.es/home_eu/Actualidad/BON/Boletines/2011/77/Anuncio-18/ Zerrendak] Nafarroako Aldizkari Ofizialean.</ref>.
=== Udaletxea ===
Gaur egungo udaletxea [[1960ko hamarkada]]ren hasieran eraiki zen, errepidetik gertu Alde Zaharrean dagoen orube batean. Eraikina adreiluzkoa da, eta kokapen honen aurretik, udal bulegoak elizaren ondoan egon ziren, herriguneko gunerik altuenean. Udalak alkatea eta lau zinegotzik osatzen dute.
* HELBIDEA: Auzo Berria kalea z/g
=== Alkateak ===
Hauek izan dira Santsoleko azken alkateak:
{| class="wikitable"
|- bgcolor="#D8D8D8"
|'''[[Alkate]]a'''
|'''Agintaldi hasiera'''
|'''Agintaldi amaiera'''
|colspan="2"|'''Alderdia'''<ref name=":0" />
|-
| [[Antonio Baños Ordoñez]]<ref name=":0" /><ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Sansol|hizkuntza=eu|url=http://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/sansol/ar-106349/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2020-04-14}}</ref>
| [[1979]]
| [[1983]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Agrupacion Electoral Melgar]]''
|-
| [[Javier Barragan Ibarrola]]<ref name=":0" /><ref name=":1" />
| 1983
| [[1987]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Agrupacion Electoral Independiente Melgar]]''
|-
| [[Luis Maria Zurbano Garcia]]<ref name=":0" />
| 1987
| [[1991]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| Independenteak
|-
| [[Bienvenido Oyon Perez]]<ref name=":0" />
| 1991
| [[1995]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| Independenteak
|-
| [[Maria Asuncion Beraza Oroquieta]]<ref name=":0" />
| 1995
| [[1999]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| Independenteak
|-
| Luis Maria Zurbano Garcia<ref name=":0" />
| 1999
| [[2003]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| Independenteak
|-
| Luis Maria Zurbano Garcia<ref name=":0" />
| 2003
| [[2007]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| Independenteak
|-
| [[Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz]]<ref name=":0" /><ref>{{erreferentzia|izenburua=Tierra Estella decidió en las urnas|hizkuntza=es|argitaratze-data=2007-05-31|url=https://www.revistacallemayor.es/calle-mayor-361-tierra-estella-decidio-en-las-urnas/&ved=2ahUKEwjxhJuz0cWJAxUwAfsDHddaFOUQFnoECBoQAQ&usg=AOvVaw3pRIdvQDyfmqA7TNmVIbkD|aldizkaria=Revista Calle Mayor|sartze-data=2024-11-05}}</ref>
| 2007
| [[2011]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Grupo Independiente de Sansol]]''
|-
| Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Tierra Estella ya tiene alcaldes|hizkuntza=es|data=2011-06-23|url=https://www.revistacallemayor.es/tierra-estella-ya-tiene-alcaldes/|aldizkaria=Revista Calle Mayor|sartze-data=2024-11-05}}</ref>
| 2011
| [[2015]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Agrupacion Independiente de Sansol]]''
|-
| Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Base de datos de Alcaldes y Concejales: Ministerio de Política Territorial y Función Pública.|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=https://www.mptfp.gob.es/portal/politica-territorial/local/sistema_de_informacion_local_-SIL-/alcaldes_y_concejales.html|aldizkaria=www.mptfp.gob.es|sartze-data=2020-04-11}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=Tiempos de Cambio en Tierra Estella|hizkuntza=es|argitaratze-data=2015-05-29|url=https://www.revistacallemayor.es/calle-mayor-561-elecciones-municipales-tiempos-de-cambio-en-estella/&ved=2ahUKEwjrrsHy1cWJAxVtKvsDHSSJBtwQFnoECBIQAQ&usg=AOvVaw3zrmWEBpgJD7iNwFYn-bck|aldizkaria=Revista Calle Mayor|sartze-data=2024-11-05}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Un curso analizará este mes el papel de la zona de Los Arcos durante tres siglos|hizkuntza=es|data=2016-09-09|url=https://www.noticiasdenavarra.com/navarra/2016/09/09/curso-analizara-mes-papel-zona-2732201.html|aldizkaria=Diario de Noticias de Navarra|sartze-data=2024-11-06}}</ref>
| 2015
| [[2019]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''Agrupacion Independiente de Sansol''
|-
| Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=El mapa político de Navarra: todos los alcaldes y alcaldesas|hizkuntza=es|data=2019-06-16|url=https://www.noticiasdenavarra.com/politica/2019/06/16/mapa-politico-navarra-alcaldes-alcaldesas-2387153.html|aldizkaria=Diario de Noticias de Navarra|sartze-data=2024-11-05}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Arrancan los alcaldes|hizkuntza=es|data=2019-06-22|url=https://www.noticiasdenavarra.com/navarra/2019/06/22/arrancan-alcaldes-2385273.html|aldizkaria=Diario de Noticias de Navarra|sartze-data=2024-11-05}}</ref>
| 2019
| [[2023]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Independientes de Sansol]]''
|-
| [[Maria Lourdes Garcia Olazabal]]<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|izenburua=Todos los alcaldes y alcaldesas de Navarra, pueblo a pueblo|hizkuntza=es|data=2023-06-18|url=https://www.noticiasdenavarra.com/elecciones-en-navarra/2023/06/18/alcaldes-alcaldesas-navarra-pueblo-pueblo-6943768.html|aldizkaria=Diario de Noticias de Navarra|sartze-data=2024-11-04}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|izenburua=Los nuevos alcaldes y alcaldesas de Navarra|hizkuntza=es|data=2023-06-18|url=https://www.diariodenavarra.es/noticias/navarra/2023/06/18/nuevos-alcaldes-alcaldesas-navarra-572574-300.html|aldizkaria=Diario de Navarra|sartze-data=2024-11-04}}</ref>
| 2023
| Jardunean
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Melgar (alderdia)|Melgar]]''
|}
== Azpiegitura eta garraioak ==
[[La Estellesa]]ren [[Donostia]] eta [[Logroño]] bitarteko lineak (NA-10 zenbakiko emakida) geltokia dauka herrian. Lineak honako ibilbidea egiten du:
* [[Irun]] - [[Donostia]] - [[Tolosa]] - [[Etxarri Aranatz]] - [[Lezaun]] - [[Abartzuza]] - [[Bearin]] - [[Legarda]] - [[Obanos]] - [[Gares]] - [[Zirauki]] - [[Lizarra]] - [[Aiegi]] - [[Los Arcos]] - [[El Busto]] - Santsol - [[Bargota]] - [[Viana]] eta [[Logroño]]
== Ondasun nabarmenak ==
Santsoleko eliza nagusia San Zoilo eliza da. Estilo barrokoko eraikin honek, antzinako eliza ([[XVI. mendea]]) baten egitura erabiliz eraiki zen. Aipagarri dira elizako dorrearen altuera, forma karratu eta kanpaientzako gorputz bakarrarekin. Barrukaldean, San Pedroren egurrezko irudi gotiko bat eta Gurutzatuaren beste irudi erromanista bat daude.
Herriaren erdigunean estilo barroko hainbat jauregi daude. Aipagarri da "El Palacio" izeneko jauregi klasikoa. Bi zatiz osatuta, jauregiaren fatxadan hiru armarri ageri dira.
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Ikus, gainera ==
* [[Nafarroa Garaiko udalerrien zerrenda|Nafarroako udalerrien zerrenda]]
*[[Vianaldea]]
*[[Lizarrako merindadea]]
== Kanpo estekak ==
{{Atari|Nafarroa|Nafarroa}}
* {{es}} [http://www.navarra.es/home_es/Navarra/272+Municipios/entidad.htm?IdEnt=549 Santsoli buruzko informazioa Nafarroako Gobernuaren webgunean.]
* [http://maps.google.com/maps?f=q&source=s_q&hl=eu&geocode=&q=Santsol,+nafarroa&sll=43.114142,-1.68005&sspn=0.028383,0.055189&ie=UTF8&hq=&hnear=Santsol,+Nafarroa,+Espainia&ll=42.552037,-2.264299&spn=0.014321,0.027595&z=15&layer=c&cbll=42.553572,-2.266838&panoid=DsXEyKN7WdCcPQhg_QO5vw&cbp=12,330.62,,0,3.88 Santsolgo Kale Nagusia Google Street View-n.]
{{autoritate kontrola}}
{{Vianaldea}}
{{Nafarroako udalerri aurkibidea}}
[[Kategoria:Santsol]]
p6fov9pql2jtccp1q2ej3b047e3b12n
9975598
9975284
2024-11-20T19:42:41Z
EnekoPanamá
71145
9975598
wikitext
text/x-wiki
{{Nafarroako udalerri infotaula
| izena = Santsol
| bandera =
| armarria = Escudo de Sansol.svg
| nongo = Santsolgo
| ofiziala = Sansol
| irudia = Torralba del Río - DSC 9009.JPG
| irudiaren testua = Santsoleko herrigunea eta San Zoilo elizaren kanpandorrea.
| merindade = Lizarrako merindade
| eskualdea = [[Vianaldea]]
| postakodea = 31220
| kokapena =
| koordenatuak = {{koord|42|33|17|N|2|15|51|W|region:EH-NA_type:city|display=inline,title}}
| garaiera = 485
| azalera = 13.68
| biztanleria =
| bizt_urtea =
| dentsitatea =
| distantzia = 69
| euskaldunak = 0,00
| sorrera =
| herritarra = santsoldar
| alkatea = Maria Lourdes Garcia Olazabal <br /> ([[Melgar (alderdia)|Melgar]])
| webgunea = http://www.sansol.es
| oharrak =
}}
'''Santsol'''<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0155.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua= 155. araua: Nafarroako udal izendegia}}</ref> ([[Euskarazko Nazioarteko Alfabeto Fonetikoa|[s̺ants̺ol]]] [[euskara]]z [[Euskaltzaindia]]ren arabera; '''Santzol''' [[Euskarazko Nazioarteko Alfabeto Fonetikoa|[s̺ants̻ol]]] [[euskara]]z lehen) [[Nafarroa]]ko udalerria da. [[Lizarrako merindadea|Lizarrako merindadeko]] herri honek {{formatnum:{{Nafarroako_udalerrien_biztanleria|Santsol}}}} biztanle zituen {{Nafarroako_udalerrien_biztanleria|urtea}}. urteko erroldaren arabera. [[Nafarroa]]ko hiriburutik 69 kilometrora dago.
== Izena ==
[[Euskaltzaindia]]k 1979an argitaratutako [[Euskal Herriko udalen izendegia (1979)|herri izendegian]] ''Santzol'' forma proposatu zuen herriarentzat, baina 1990eko Nafarroako Herri izendegian herriaren gaztelerazko izenak (''Sansol'') ez duela euskarazko parekiderik adierazi zuen akademiak. Gerora, hori zuzendu zuen eta Santsol zela erabaki<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Santsol - Lekuak - EODA|url=https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_ecoeoda&task=lekuaIkusi&Itemid=471&lang=eu&kodea=100064&mota=lekuak|aldizkaria=www.euskaltzaindia.eus|sartze-data=2020-05-16}}</ref>, dagoeneko arau mailarekin.
Litekeena da herriaren izena San Zoilo herriko elizaren santuaren izenetik etortzea, Sanctus Zoilus bere forma latinezko zaharrenetik agian.<ref>{{Erreferentzia|izena=Ramon|abizena=Cabrera|urtea=1837|izenburua=Diccionario de etimologias de la lengua castellana|argitaletxea=Callero|orrialdea=801|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|data=1837|url=https://books.google.es/books?id=N9RFAAAAcAAJ&dq=etimologia+sansol&source=gbs_navlinks_s|sartze-data=2020-05-16}}</ref>
== Geografia ==
=== Inguru naturala eta kokapena ===
[[Fitxategi:Sansol.jpg|300px|thumb|Herriaren eguneko ikuspegia.]]
[[Fitxategi:Sansol at night.jpg|300px|thumb|Herriaren ikuspegia gaua heldu aurretik.]]
Herria, [[Nafarroa]] mendebaldean kokatzen da, [[N-111]] errepidean [[Lizarra]]-[[Viana|Biana]] norabidean.
Santsolek [[Desoio|Desoiorekin]] egiten du muga iparraldean, [[El Busto]]rekin ekialdean, [[Torres del Río|Torres del Riorekin]] mendebaldean eta hegoaldean.
[[Donejakue bidea Euskal Herrian|Donejakue bidearen]] adar bat igarotzen da herritik<ref name=":2">{{Erreferentzia|izenburua=Sansol, Navarra, Camino Francés :: Guía del Camino de Santiago|hizkuntza=es|url=https://www.alberguescaminosantiago.com/poblaciones/sansol-navarra-camino-de-santiago/|aldizkaria=Albergues del Camino de Santiago|sartze-data=2020-05-16}}</ref>.
=== Klima eta landaredia ===
Klimaren ezaugarriak mediterraneo kontinentalari motako klimari dagozkio. Urteko batez besteko tenperatura 12 gardu ingurukoa da, eta prezipitazioak 500 eta 800mm bitartekoak. Urteroko egun euritsuak 60 inguru dira herrigunean, eta 100 egun udalerriko gunerik menditsuenetan.
Udalerriko jatorrizko artadiak ia erabat desagertu dira gaur egun, eta landaturiko Alepo motako pinuek 11 hektarea hartzen dituzte.
== Historia ==
[[San Zoilo]] herriko santuak badu kultu adibiderik Nafarroan 9. mendetik, baina Santsol herriaren lehen aipu dokumentatua [[Los Arcos]]ko foruan agertzen da, 1176. urtean<ref name=":2" />.
[[Los Arcosko Bostiriak|Los Arcosko Bostirien]] parte zelarik, [[Gaztela]]ren parte izatera igaro ziren 1463. urtean, [[Nafarroako Gerra Zibila|Nafarroako gerra zibilaren]] kontestuan baina [[Nafarroako Erresuma]]k [[Nafarroako konkista|independentzia galdu]] aurretik, eta herria ez zen Nafarroara itzuli 1753. urtera arte<ref>{{Erreferentzia|izenburua=LOS ARCOS (NAVARRA)|url=http://www.fernandezdearcaya.com/LosArcos/lahistor.html|aldizkaria=www.fernandezdearcaya.com|sartze-data=2020-05-16}}</ref>.
Herriko arkitektura dotoreena, elizan eta hainbat etxe eta jauregitan ikus daitekeena, 18. mendekoa<ref name=":2" />.
== Demografia ==
{{Barra bertikalen grafikoa
|izena=Santsoleko biztanleria
|altuera=300
|zabalera=500
| 1900 | 346 | 1910 | 351 | 1920 | 352 | 1930 | 385 | 1940 | 380 | 1950 | 320 | 1960 | 299 | 1970 | 210 | 1981 | 184 | 1991 | 150 | 2001 | 109 | 2011 | 109 |
|oharrak = Datu-iturria: [http://www.ine.es/inebmenu/mnu_cifraspob.htm www.ine.es]<br />
}}
[[2008]]ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko hiru etorkin baino ez ziren bizi herrian, biztanleriaren %2,52a ([[Nafarroa]]ko batezbestekoaren azpitik).
== Politika ==
=== Udal hauteskundeak ===
Azken agintaldietan Santsoleko alkate kargurako Francisco Javier Díaz de Ilarraza aukeratu dute, zerrenda independente batzuen izenean. [[2007]]an ''[[Grupo Independiente de Sansol]]'' (GIS) bere taldeak udaleko bost zinegotziak lortu zituen.
{| class="taulapolita"
|+'''Santsoleko Udala [2007)'''
| '''Alderdia''' || '''Botoak''' || '''Aukeratua?'''
|-
| Francisco Angel Barragan Domeño (GIS) || 50 || Bai
|-
| Maria Lucia Suescun Esandi (GIS) || 48 || Bai
|-
| Juan Javier Remirez Lizuain (GIS) || 46 || Bai
|-
| Maria Lourdes Garcia Olazabal (GIS) || 31 || Bai
|-
| Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz (GIS) || 17 || Bai
|-
|}
[[2011ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2011ko udal hauteskundeetan]] Díaz de Ilarrazak alkate kargua gorde izan zuen, kasu honetan ''[[Agrupación Independiente de Sansol]]'' (AIS) izeneko zerrendarekin; AIS aurkeztutako zerrenda bakarra izan zen eta beste hiru kide zinegotzi bihurtu ziren<ref>[http://www.navarra.es/home_eu/Actualidad/BON/Boletines/2011/77/Anuncio-18/ Zerrendak] Nafarroako Aldizkari Ofizialean.</ref>.
=== Udaletxea ===
Gaur egungo udaletxea [[1960ko hamarkada]]ren hasieran eraiki zen, errepidetik gertu Alde Zaharrean dagoen orube batean. Eraikina adreiluzkoa da, eta kokapen honen aurretik, udal bulegoak elizaren ondoan egon ziren, herriguneko gunerik altuenean. Udalak alkatea eta lau zinegotzik osatzen dute.
* HELBIDEA: Auzo Berria kalea z/g
=== Alkateak ===
Hauek izan dira Santsoleko azken alkateak:
{| class="wikitable"
|- bgcolor="#D8D8D8"
|'''[[Alkate]]a'''
|'''Agintaldi hasiera'''
|'''Agintaldi amaiera'''
|colspan="2"|'''Alderdia'''<ref name=":0" />
|-
| [[Antonio Baños Ordoñez]]<ref name=":0" /><ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Sansol|hizkuntza=eu|url=http://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/sansol/ar-106349/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2020-04-14}}</ref>
| [[1979]]
| [[1983]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Agrupacion Electoral Melgar]]''
|-
| [[Javier Barragan Ibarrola]]<ref name=":0" /><ref name=":1" />
| 1983
| [[1987]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Agrupacion Electoral Independiente Melgar]]''
|-
| [[Luis Maria Zurbano Garcia]]<ref name=":0" />
| 1987
| [[1991]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| Independenteak
|-
| [[Bienvenido Oyon Perez]]<ref name=":0" />
| 1991
| [[1995]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| Independenteak
|-
| [[Maria Asuncion Beraza Oroquieta]]<ref name=":0" />
| 1995
| [[1999]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| Independenteak
|-
| Luis Maria Zurbano Garcia<ref name=":0" />
| 1999
| [[2003]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| Independenteak
|-
| Luis Maria Zurbano Garcia<ref name=":0" />
| 2003
| [[2007]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| Independenteak
|-
| [[Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz]]<ref name=":0" /><ref>{{erreferentzia|izenburua=Tierra Estella decidió en las urnas|hizkuntza=es|argitaratze-data=2007-05-31|url=https://www.revistacallemayor.es/calle-mayor-361-tierra-estella-decidio-en-las-urnas/&ved=2ahUKEwjxhJuz0cWJAxUwAfsDHddaFOUQFnoECBoQAQ&usg=AOvVaw3pRIdvQDyfmqA7TNmVIbkD|aldizkaria=Revista Calle Mayor|sartze-data=2024-11-05}}</ref>
| 2007
| [[2011]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Grupo Independiente de Sansol]]''
|-
| Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Tierra Estella ya tiene alcaldes|hizkuntza=es|data=2011-06-23|url=https://www.revistacallemayor.es/tierra-estella-ya-tiene-alcaldes/|aldizkaria=Revista Calle Mayor|sartze-data=2024-11-05}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|izenburua=Sansol reúne a más de 400 vecinos de la zona de Los Arcos|hizkuntza=es|argitaratze-data=2014-05-25|data=2014-05-25|url=https://www.diariodenavarra.es/noticias/navarra/tierra_estella_valdizarbe/2014/05/27/sansol_reune_mas_400_vecinos_zona_los_arcos_160735_1006.html|aldizkaria=Diario de Navarra|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
| 2011
| [[2015]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Agrupacion Independiente de Sansol]]''
|-
| Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Base de datos de Alcaldes y Concejales: Ministerio de Política Territorial y Función Pública.|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=https://www.mptfp.gob.es/portal/politica-territorial/local/sistema_de_informacion_local_-SIL-/alcaldes_y_concejales.html|aldizkaria=www.mptfp.gob.es|sartze-data=2020-04-11}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=Tiempos de Cambio en Tierra Estella|hizkuntza=es|argitaratze-data=2015-05-29|url=https://www.revistacallemayor.es/calle-mayor-561-elecciones-municipales-tiempos-de-cambio-en-estella/&ved=2ahUKEwjrrsHy1cWJAxVtKvsDHSSJBtwQFnoECBIQAQ&usg=AOvVaw3zrmWEBpgJD7iNwFYn-bck|aldizkaria=Revista Calle Mayor|sartze-data=2024-11-05}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Un curso analizará este mes el papel de la zona de Los Arcos durante tres siglos|hizkuntza=es|data=2016-09-09|url=https://www.noticiasdenavarra.com/navarra/2016/09/09/curso-analizara-mes-papel-zona-2732201.html|aldizkaria=Diario de Noticias de Navarra|sartze-data=2024-11-06}}</ref>
| 2015
| [[2019]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''Agrupacion Independiente de Sansol''
|-
| Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=El mapa político de Navarra: todos los alcaldes y alcaldesas|hizkuntza=es|data=2019-06-16|url=https://www.noticiasdenavarra.com/politica/2019/06/16/mapa-politico-navarra-alcaldes-alcaldesas-2387153.html|aldizkaria=Diario de Noticias de Navarra|sartze-data=2024-11-05}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Arrancan los alcaldes|hizkuntza=es|data=2019-06-22|url=https://www.noticiasdenavarra.com/navarra/2019/06/22/arrancan-alcaldes-2385273.html|aldizkaria=Diario de Noticias de Navarra|sartze-data=2024-11-05}}</ref>
| 2019
| [[2023]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Independientes de Sansol]]''
|-
| [[Maria Lourdes Garcia Olazabal]]<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|izenburua=Todos los alcaldes y alcaldesas de Navarra, pueblo a pueblo|hizkuntza=es|data=2023-06-18|url=https://www.noticiasdenavarra.com/elecciones-en-navarra/2023/06/18/alcaldes-alcaldesas-navarra-pueblo-pueblo-6943768.html|aldizkaria=Diario de Noticias de Navarra|sartze-data=2024-11-04}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|izenburua=Los nuevos alcaldes y alcaldesas de Navarra|hizkuntza=es|data=2023-06-18|url=https://www.diariodenavarra.es/noticias/navarra/2023/06/18/nuevos-alcaldes-alcaldesas-navarra-572574-300.html|aldizkaria=Diario de Navarra|sartze-data=2024-11-04}}</ref>
| 2023
| Jardunean
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Melgar (alderdia)|Melgar]]''
|}
== Azpiegitura eta garraioak ==
[[La Estellesa]]ren [[Donostia]] eta [[Logroño]] bitarteko lineak (NA-10 zenbakiko emakida) geltokia dauka herrian. Lineak honako ibilbidea egiten du:
* [[Irun]] - [[Donostia]] - [[Tolosa]] - [[Etxarri Aranatz]] - [[Lezaun]] - [[Abartzuza]] - [[Bearin]] - [[Legarda]] - [[Obanos]] - [[Gares]] - [[Zirauki]] - [[Lizarra]] - [[Aiegi]] - [[Los Arcos]] - [[El Busto]] - Santsol - [[Bargota]] - [[Viana]] eta [[Logroño]]
== Ondasun nabarmenak ==
Santsoleko eliza nagusia San Zoilo eliza da. Estilo barrokoko eraikin honek, antzinako eliza ([[XVI. mendea]]) baten egitura erabiliz eraiki zen. Aipagarri dira elizako dorrearen altuera, forma karratu eta kanpaientzako gorputz bakarrarekin. Barrukaldean, San Pedroren egurrezko irudi gotiko bat eta Gurutzatuaren beste irudi erromanista bat daude.
Herriaren erdigunean estilo barroko hainbat jauregi daude. Aipagarri da "El Palacio" izeneko jauregi klasikoa. Bi zatiz osatuta, jauregiaren fatxadan hiru armarri ageri dira.
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Ikus, gainera ==
* [[Nafarroa Garaiko udalerrien zerrenda|Nafarroako udalerrien zerrenda]]
*[[Vianaldea]]
*[[Lizarrako merindadea]]
== Kanpo estekak ==
{{Atari|Nafarroa|Nafarroa}}
* {{es}} [http://www.navarra.es/home_es/Navarra/272+Municipios/entidad.htm?IdEnt=549 Santsoli buruzko informazioa Nafarroako Gobernuaren webgunean.]
* [http://maps.google.com/maps?f=q&source=s_q&hl=eu&geocode=&q=Santsol,+nafarroa&sll=43.114142,-1.68005&sspn=0.028383,0.055189&ie=UTF8&hq=&hnear=Santsol,+Nafarroa,+Espainia&ll=42.552037,-2.264299&spn=0.014321,0.027595&z=15&layer=c&cbll=42.553572,-2.266838&panoid=DsXEyKN7WdCcPQhg_QO5vw&cbp=12,330.62,,0,3.88 Santsolgo Kale Nagusia Google Street View-n.]
{{autoritate kontrola}}
{{Vianaldea}}
{{Nafarroako udalerri aurkibidea}}
[[Kategoria:Santsol]]
1vhw2w8smoeeur5ytzjisph0diz9zku
9975603
9975598
2024-11-20T19:44:12Z
EnekoPanamá
71145
9975603
wikitext
text/x-wiki
{{Nafarroako udalerri infotaula
| izena = Santsol
| bandera =
| armarria = Escudo de Sansol.svg
| nongo = Santsolgo
| ofiziala = Sansol
| irudia = Torralba del Río - DSC 9009.JPG
| irudiaren testua = Santsoleko herrigunea eta San Zoilo elizaren kanpandorrea.
| merindade = Lizarrako merindade
| eskualdea = [[Vianaldea]]
| postakodea = 31220
| kokapena =
| koordenatuak = {{koord|42|33|17|N|2|15|51|W|region:EH-NA_type:city|display=inline,title}}
| garaiera = 485
| azalera = 13.68
| biztanleria =
| bizt_urtea =
| dentsitatea =
| distantzia = 69
| euskaldunak = 0,00
| sorrera =
| herritarra = santsoldar
| alkatea = Maria Lourdes Garcia Olazabal <br /> ([[Melgar (alderdia)|Melgar]])
| webgunea = http://www.sansol.es
| oharrak =
}}
'''Santsol'''<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0155.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua= 155. araua: Nafarroako udal izendegia}}</ref> ([[Euskarazko Nazioarteko Alfabeto Fonetikoa|[s̺ants̺ol]]] [[euskara]]z [[Euskaltzaindia]]ren arabera; '''Santzol''' [[Euskarazko Nazioarteko Alfabeto Fonetikoa|[s̺ants̻ol]]] [[euskara]]z lehen) [[Nafarroa]]ko udalerria da. [[Lizarrako merindadea|Lizarrako merindadeko]] herri honek {{formatnum:{{Nafarroako_udalerrien_biztanleria|Santsol}}}} biztanle zituen {{Nafarroako_udalerrien_biztanleria|urtea}}. urteko erroldaren arabera. [[Nafarroa]]ko hiriburutik 69 kilometrora dago.
== Izena ==
[[Euskaltzaindia]]k 1979an argitaratutako [[Euskal Herriko udalen izendegia (1979)|herri izendegian]] ''Santzol'' forma proposatu zuen herriarentzat, baina 1990eko Nafarroako Herri izendegian herriaren gaztelerazko izenak (''Sansol'') ez duela euskarazko parekiderik adierazi zuen akademiak. Gerora, hori zuzendu zuen eta Santsol zela erabaki<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Santsol - Lekuak - EODA|url=https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_ecoeoda&task=lekuaIkusi&Itemid=471&lang=eu&kodea=100064&mota=lekuak|aldizkaria=www.euskaltzaindia.eus|sartze-data=2020-05-16}}</ref>, dagoeneko arau mailarekin.
Litekeena da herriaren izena San Zoilo herriko elizaren santuaren izenetik etortzea, Sanctus Zoilus bere forma latinezko zaharrenetik agian.<ref>{{Erreferentzia|izena=Ramon|abizena=Cabrera|urtea=1837|izenburua=Diccionario de etimologias de la lengua castellana|argitaletxea=Callero|orrialdea=801|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|data=1837|url=https://books.google.es/books?id=N9RFAAAAcAAJ&dq=etimologia+sansol&source=gbs_navlinks_s|sartze-data=2020-05-16}}</ref>
== Geografia ==
=== Inguru naturala eta kokapena ===
[[Fitxategi:Sansol.jpg|300px|thumb|Herriaren eguneko ikuspegia.]]
[[Fitxategi:Sansol at night.jpg|300px|thumb|Herriaren ikuspegia gaua heldu aurretik.]]
Herria, [[Nafarroa]] mendebaldean kokatzen da, [[N-111]] errepidean [[Lizarra]]-[[Viana|Biana]] norabidean.
Santsolek [[Desoio|Desoiorekin]] egiten du muga iparraldean, [[El Busto]]rekin ekialdean, [[Torres del Río|Torres del Riorekin]] mendebaldean eta hegoaldean.
[[Donejakue bidea Euskal Herrian|Donejakue bidearen]] adar bat igarotzen da herritik<ref name=":2">{{Erreferentzia|izenburua=Sansol, Navarra, Camino Francés :: Guía del Camino de Santiago|hizkuntza=es|url=https://www.alberguescaminosantiago.com/poblaciones/sansol-navarra-camino-de-santiago/|aldizkaria=Albergues del Camino de Santiago|sartze-data=2020-05-16}}</ref>.
=== Klima eta landaredia ===
Klimaren ezaugarriak mediterraneo kontinentalari motako klimari dagozkio. Urteko batez besteko tenperatura 12 gardu ingurukoa da, eta prezipitazioak 500 eta 800mm bitartekoak. Urteroko egun euritsuak 60 inguru dira herrigunean, eta 100 egun udalerriko gunerik menditsuenetan.
Udalerriko jatorrizko artadiak ia erabat desagertu dira gaur egun, eta landaturiko Alepo motako pinuek 11 hektarea hartzen dituzte.
== Historia ==
[[San Zoilo]] herriko santuak badu kultu adibiderik Nafarroan 9. mendetik, baina Santsol herriaren lehen aipu dokumentatua [[Los Arcos]]ko foruan agertzen da, 1176. urtean<ref name=":2" />.
[[Los Arcosko Bostiriak|Los Arcosko Bostirien]] parte zelarik, [[Gaztela]]ren parte izatera igaro ziren 1463. urtean, [[Nafarroako Gerra Zibila|Nafarroako gerra zibilaren]] kontestuan baina [[Nafarroako Erresuma]]k [[Nafarroako konkista|independentzia galdu]] aurretik, eta herria ez zen Nafarroara itzuli 1753. urtera arte<ref>{{Erreferentzia|izenburua=LOS ARCOS (NAVARRA)|url=http://www.fernandezdearcaya.com/LosArcos/lahistor.html|aldizkaria=www.fernandezdearcaya.com|sartze-data=2020-05-16}}</ref>.
Herriko arkitektura dotoreena, elizan eta hainbat etxe eta jauregitan ikus daitekeena, 18. mendekoa<ref name=":2" />.
== Demografia ==
{{Barra bertikalen grafikoa
|izena=Santsoleko biztanleria
|altuera=300
|zabalera=500
| 1900 | 346 | 1910 | 351 | 1920 | 352 | 1930 | 385 | 1940 | 380 | 1950 | 320 | 1960 | 299 | 1970 | 210 | 1981 | 184 | 1991 | 150 | 2001 | 109 | 2011 | 109 |
|oharrak = Datu-iturria: [http://www.ine.es/inebmenu/mnu_cifraspob.htm www.ine.es]<br />
}}
[[2008]]ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko hiru etorkin baino ez ziren bizi herrian, biztanleriaren %2,52a ([[Nafarroa]]ko batezbestekoaren azpitik).
== Politika ==
=== Udal hauteskundeak ===
Azken agintaldietan Santsoleko alkate kargurako Francisco Javier Díaz de Ilarraza aukeratu dute, zerrenda independente batzuen izenean. [[2007]]an ''[[Grupo Independiente de Sansol]]'' (GIS) bere taldeak udaleko bost zinegotziak lortu zituen.
{| class="taulapolita"
|+'''Santsoleko Udala [2007)'''
| '''Alderdia''' || '''Botoak''' || '''Aukeratua?'''
|-
| Francisco Angel Barragan Domeño (GIS) || 50 || Bai
|-
| Maria Lucia Suescun Esandi (GIS) || 48 || Bai
|-
| Juan Javier Remirez Lizuain (GIS) || 46 || Bai
|-
| Maria Lourdes Garcia Olazabal (GIS) || 31 || Bai
|-
| Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz (GIS) || 17 || Bai
|-
|}
[[2011ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2011ko udal hauteskundeetan]] Díaz de Ilarrazak alkate kargua gorde izan zuen, kasu honetan ''[[Agrupación Independiente de Sansol]]'' (AIS) izeneko zerrendarekin; AIS aurkeztutako zerrenda bakarra izan zen eta beste hiru kide zinegotzi bihurtu ziren<ref>[http://www.navarra.es/home_eu/Actualidad/BON/Boletines/2011/77/Anuncio-18/ Zerrendak] Nafarroako Aldizkari Ofizialean.</ref>.
=== Udaletxea ===
Gaur egungo udaletxea [[1960ko hamarkada]]ren hasieran eraiki zen, errepidetik gertu Alde Zaharrean dagoen orube batean. Eraikina adreiluzkoa da, eta kokapen honen aurretik, udal bulegoak elizaren ondoan egon ziren, herriguneko gunerik altuenean. Udalak alkatea eta lau zinegotzik osatzen dute.
* HELBIDEA: Auzo Berria kalea z/g
=== Alkateak ===
Hauek izan dira Santsoleko azken alkateak:
{| class="wikitable"
|- bgcolor="#D8D8D8"
|'''[[Alkate]]a'''
|'''Agintaldi hasiera'''
|'''Agintaldi amaiera'''
|colspan="2"|'''Alderdia'''<ref name=":0" />
|-
| [[Antonio Baños Ordoñez]]<ref name=":0" /><ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Sansol|hizkuntza=eu|url=http://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/sansol/ar-106349/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2020-04-14}}</ref>
| [[1979]]
| [[1983]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Agrupacion Electoral Melgar]]''
|-
| [[Javier Barragan Ibarrola]]<ref name=":0" /><ref name=":1" />
| 1983
| [[1987]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Agrupacion Electoral Independiente Melgar]]''
|-
| [[Luis Maria Zurbano Garcia]]<ref name=":0" />
| 1987
| [[1991]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| Independenteak
|-
| [[Bienvenido Oyon Perez]]<ref name=":0" />
| 1991
| [[1995]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| Independenteak
|-
| [[Maria Asuncion Beraza Oroquieta]]<ref name=":0" />
| 1995
| [[1999]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| Independenteak
|-
| Luis Maria Zurbano Garcia<ref name=":0" />
| 1999
| [[2003]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| Independenteak
|-
| Luis Maria Zurbano Garcia<ref name=":0" />
| 2003
| [[2007]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| Independenteak
|-
| [[Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz]]<ref name=":0" /><ref>{{erreferentzia|izenburua=Tierra Estella decidió en las urnas|hizkuntza=es|argitaratze-data=2007-05-31|url=https://www.revistacallemayor.es/calle-mayor-361-tierra-estella-decidio-en-las-urnas/&ved=2ahUKEwjxhJuz0cWJAxUwAfsDHddaFOUQFnoECBoQAQ&usg=AOvVaw3pRIdvQDyfmqA7TNmVIbkD|aldizkaria=Revista Calle Mayor|sartze-data=2024-11-05}}</ref>
| 2007
| [[2011]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Grupo Independiente de Sansol]]''
|-
| Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Tierra Estella ya tiene alcaldes|hizkuntza=es|data=2011-06-23|url=https://www.revistacallemayor.es/tierra-estella-ya-tiene-alcaldes/|aldizkaria=Revista Calle Mayor|sartze-data=2024-11-05}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|izenburua=Sansol reúne a más de 400 vecinos de la zona de Los Arcos|hizkuntza=es|argitaratze-data=2014-05-27|data=2014-05-25|url=https://www.diariodenavarra.es/noticias/navarra/tierra_estella_valdizarbe/2014/05/27/sansol_reune_mas_400_vecinos_zona_los_arcos_160735_1006.html|aldizkaria=Diario de Navarra|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
| 2011
| [[2015]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Agrupacion Independiente de Sansol]]''
|-
| Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Base de datos de Alcaldes y Concejales: Ministerio de Política Territorial y Función Pública.|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=https://www.mptfp.gob.es/portal/politica-territorial/local/sistema_de_informacion_local_-SIL-/alcaldes_y_concejales.html|aldizkaria=www.mptfp.gob.es|sartze-data=2020-04-11}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=Tiempos de Cambio en Tierra Estella|hizkuntza=es|argitaratze-data=2015-05-29|url=https://www.revistacallemayor.es/calle-mayor-561-elecciones-municipales-tiempos-de-cambio-en-estella/&ved=2ahUKEwjrrsHy1cWJAxVtKvsDHSSJBtwQFnoECBIQAQ&usg=AOvVaw3zrmWEBpgJD7iNwFYn-bck|aldizkaria=Revista Calle Mayor|sartze-data=2024-11-05}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Un curso analizará este mes el papel de la zona de Los Arcos durante tres siglos|hizkuntza=es|data=2016-09-09|url=https://www.noticiasdenavarra.com/navarra/2016/09/09/curso-analizara-mes-papel-zona-2732201.html|aldizkaria=Diario de Noticias de Navarra|sartze-data=2024-11-06}}</ref>
| 2015
| [[2019]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''Agrupacion Independiente de Sansol''
|-
| Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=El mapa político de Navarra: todos los alcaldes y alcaldesas|hizkuntza=es|data=2019-06-16|url=https://www.noticiasdenavarra.com/politica/2019/06/16/mapa-politico-navarra-alcaldes-alcaldesas-2387153.html|aldizkaria=Diario de Noticias de Navarra|sartze-data=2024-11-05}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Arrancan los alcaldes|hizkuntza=es|data=2019-06-22|url=https://www.noticiasdenavarra.com/navarra/2019/06/22/arrancan-alcaldes-2385273.html|aldizkaria=Diario de Noticias de Navarra|sartze-data=2024-11-05}}</ref>
| 2019
| [[2023]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Independientes de Sansol]]''
|-
| [[Maria Lourdes Garcia Olazabal]]<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|izenburua=Todos los alcaldes y alcaldesas de Navarra, pueblo a pueblo|hizkuntza=es|data=2023-06-18|url=https://www.noticiasdenavarra.com/elecciones-en-navarra/2023/06/18/alcaldes-alcaldesas-navarra-pueblo-pueblo-6943768.html|aldizkaria=Diario de Noticias de Navarra|sartze-data=2024-11-04}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|izenburua=Los nuevos alcaldes y alcaldesas de Navarra|hizkuntza=es|data=2023-06-18|url=https://www.diariodenavarra.es/noticias/navarra/2023/06/18/nuevos-alcaldes-alcaldesas-navarra-572574-300.html|aldizkaria=Diario de Navarra|sartze-data=2024-11-04}}</ref>
| 2023
| Jardunean
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Melgar (alderdia)|Melgar]]''
|}
== Azpiegitura eta garraioak ==
[[La Estellesa]]ren [[Donostia]] eta [[Logroño]] bitarteko lineak (NA-10 zenbakiko emakida) geltokia dauka herrian. Lineak honako ibilbidea egiten du:
* [[Irun]] - [[Donostia]] - [[Tolosa]] - [[Etxarri Aranatz]] - [[Lezaun]] - [[Abartzuza]] - [[Bearin]] - [[Legarda]] - [[Obanos]] - [[Gares]] - [[Zirauki]] - [[Lizarra]] - [[Aiegi]] - [[Los Arcos]] - [[El Busto]] - Santsol - [[Bargota]] - [[Viana]] eta [[Logroño]]
== Ondasun nabarmenak ==
Santsoleko eliza nagusia San Zoilo eliza da. Estilo barrokoko eraikin honek, antzinako eliza ([[XVI. mendea]]) baten egitura erabiliz eraiki zen. Aipagarri dira elizako dorrearen altuera, forma karratu eta kanpaientzako gorputz bakarrarekin. Barrukaldean, San Pedroren egurrezko irudi gotiko bat eta Gurutzatuaren beste irudi erromanista bat daude.
Herriaren erdigunean estilo barroko hainbat jauregi daude. Aipagarri da "El Palacio" izeneko jauregi klasikoa. Bi zatiz osatuta, jauregiaren fatxadan hiru armarri ageri dira.
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Ikus, gainera ==
* [[Nafarroa Garaiko udalerrien zerrenda|Nafarroako udalerrien zerrenda]]
*[[Vianaldea]]
*[[Lizarrako merindadea]]
== Kanpo estekak ==
{{Atari|Nafarroa|Nafarroa}}
* {{es}} [http://www.navarra.es/home_es/Navarra/272+Municipios/entidad.htm?IdEnt=549 Santsoli buruzko informazioa Nafarroako Gobernuaren webgunean.]
* [http://maps.google.com/maps?f=q&source=s_q&hl=eu&geocode=&q=Santsol,+nafarroa&sll=43.114142,-1.68005&sspn=0.028383,0.055189&ie=UTF8&hq=&hnear=Santsol,+Nafarroa,+Espainia&ll=42.552037,-2.264299&spn=0.014321,0.027595&z=15&layer=c&cbll=42.553572,-2.266838&panoid=DsXEyKN7WdCcPQhg_QO5vw&cbp=12,330.62,,0,3.88 Santsolgo Kale Nagusia Google Street View-n.]
{{autoritate kontrola}}
{{Vianaldea}}
{{Nafarroako udalerri aurkibidea}}
[[Kategoria:Santsol]]
krvvbwegzcbfo0prvgh1h2on5eismyj
9975607
9975603
2024-11-20T19:57:37Z
EnekoPanamá
71145
9975607
wikitext
text/x-wiki
{{Nafarroako udalerri infotaula
| izena = Santsol
| bandera =
| armarria = Escudo de Sansol.svg
| nongo = Santsolgo
| ofiziala = Sansol
| irudia = Torralba del Río - DSC 9009.JPG
| irudiaren testua = Santsoleko herrigunea eta San Zoilo elizaren kanpandorrea.
| merindade = Lizarrako merindade
| eskualdea = [[Vianaldea]]
| postakodea = 31220
| kokapena =
| koordenatuak = {{koord|42|33|17|N|2|15|51|W|region:EH-NA_type:city|display=inline,title}}
| garaiera = 485
| azalera = 13.68
| biztanleria =
| bizt_urtea =
| dentsitatea =
| distantzia = 69
| euskaldunak = 0,00
| sorrera =
| herritarra = santsoldar
| alkatea = Maria Lourdes Garcia Olazabal <br /> ([[Melgar (alderdia)|Melgar]])
| webgunea = http://www.sansol.es
| oharrak =
}}
'''Santsol'''<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0155.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua= 155. araua: Nafarroako udal izendegia}}</ref> ([[Euskarazko Nazioarteko Alfabeto Fonetikoa|[s̺ants̺ol]]] [[euskara]]z [[Euskaltzaindia]]ren arabera; '''Santzol''' [[Euskarazko Nazioarteko Alfabeto Fonetikoa|[s̺ants̻ol]]] [[euskara]]z lehen) [[Nafarroa]]ko udalerria da. [[Lizarrako merindadea|Lizarrako merindadeko]] herri honek {{formatnum:{{Nafarroako_udalerrien_biztanleria|Santsol}}}} biztanle zituen {{Nafarroako_udalerrien_biztanleria|urtea}}. urteko erroldaren arabera. [[Nafarroa]]ko hiriburutik 69 kilometrora dago.
== Izena ==
[[Euskaltzaindia]]k 1979an argitaratutako [[Euskal Herriko udalen izendegia (1979)|herri izendegian]] ''Santzol'' forma proposatu zuen herriarentzat, baina 1990eko Nafarroako Herri izendegian herriaren gaztelerazko izenak (''Sansol'') ez duela euskarazko parekiderik adierazi zuen akademiak. Gerora, hori zuzendu zuen eta Santsol zela erabaki<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Santsol - Lekuak - EODA|url=https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_ecoeoda&task=lekuaIkusi&Itemid=471&lang=eu&kodea=100064&mota=lekuak|aldizkaria=www.euskaltzaindia.eus|sartze-data=2020-05-16}}</ref>, dagoeneko arau mailarekin.
Litekeena da herriaren izena San Zoilo herriko elizaren santuaren izenetik etortzea, Sanctus Zoilus bere forma latinezko zaharrenetik agian.<ref>{{Erreferentzia|izena=Ramon|abizena=Cabrera|urtea=1837|izenburua=Diccionario de etimologias de la lengua castellana|argitaletxea=Callero|orrialdea=801|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|data=1837|url=https://books.google.es/books?id=N9RFAAAAcAAJ&dq=etimologia+sansol&source=gbs_navlinks_s|sartze-data=2020-05-16}}</ref>
== Geografia ==
=== Inguru naturala eta kokapena ===
[[Fitxategi:Sansol.jpg|300px|thumb|Herriaren eguneko ikuspegia.]]
[[Fitxategi:Sansol at night.jpg|300px|thumb|Herriaren ikuspegia gaua heldu aurretik.]]
Herria, [[Nafarroa]] mendebaldean kokatzen da, [[N-111]] errepidean [[Lizarra]]-[[Viana|Biana]] norabidean.
Santsolek [[Desoio|Desoiorekin]] egiten du muga iparraldean, [[El Busto]]rekin ekialdean, [[Torres del Río|Torres del Riorekin]] mendebaldean eta hegoaldean.
[[Donejakue bidea Euskal Herrian|Donejakue bidearen]] adar bat igarotzen da herritik<ref name=":2">{{Erreferentzia|izenburua=Sansol, Navarra, Camino Francés :: Guía del Camino de Santiago|hizkuntza=es|url=https://www.alberguescaminosantiago.com/poblaciones/sansol-navarra-camino-de-santiago/|aldizkaria=Albergues del Camino de Santiago|sartze-data=2020-05-16}}</ref>.
=== Klima eta landaredia ===
Klimaren ezaugarriak mediterraneo kontinentalari motako klimari dagozkio. Urteko batez besteko tenperatura 12 gardu ingurukoa da, eta prezipitazioak 500 eta 800mm bitartekoak. Urteroko egun euritsuak 60 inguru dira herrigunean, eta 100 egun udalerriko gunerik menditsuenetan.
Udalerriko jatorrizko artadiak ia erabat desagertu dira gaur egun, eta landaturiko Alepo motako pinuek 11 hektarea hartzen dituzte.
== Historia ==
[[San Zoilo]] herriko santuak badu kultu adibiderik Nafarroan 9. mendetik, baina Santsol herriaren lehen aipu dokumentatua [[Los Arcos]]ko foruan agertzen da, 1176. urtean<ref name=":2" />.
[[Los Arcosko Bostiriak|Los Arcosko Bostirien]] parte zelarik, [[Gaztela]]ren parte izatera igaro ziren 1463. urtean, [[Nafarroako Gerra Zibila|Nafarroako gerra zibilaren]] kontestuan baina [[Nafarroako Erresuma]]k [[Nafarroako konkista|independentzia galdu]] aurretik, eta herria ez zen Nafarroara itzuli 1753. urtera arte<ref>{{Erreferentzia|izenburua=LOS ARCOS (NAVARRA)|url=http://www.fernandezdearcaya.com/LosArcos/lahistor.html|aldizkaria=www.fernandezdearcaya.com|sartze-data=2020-05-16}}</ref>.
Herriko arkitektura dotoreena, elizan eta hainbat etxe eta jauregitan ikus daitekeena, 18. mendekoa<ref name=":2" />.
== Demografia ==
{{Barra bertikalen grafikoa
|izena=Santsoleko biztanleria
|altuera=300
|zabalera=500
| 1900 | 346 | 1910 | 351 | 1920 | 352 | 1930 | 385 | 1940 | 380 | 1950 | 320 | 1960 | 299 | 1970 | 210 | 1981 | 184 | 1991 | 150 | 2001 | 109 | 2011 | 109 |
|oharrak = Datu-iturria: [http://www.ine.es/inebmenu/mnu_cifraspob.htm www.ine.es]<br />
}}
[[2008]]ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko hiru etorkin baino ez ziren bizi herrian, biztanleriaren %2,52a ([[Nafarroa]]ko batezbestekoaren azpitik).
== Politika ==
=== Udal hauteskundeak ===
Azken agintaldietan Santsoleko alkate kargurako Francisco Javier Díaz de Ilarraza aukeratu dute, zerrenda independente batzuen izenean. [[2007]]an ''[[Grupo Independiente de Sansol]]'' (GIS) bere taldeak udaleko bost zinegotziak lortu zituen.
{| class="taulapolita"
|+'''Santsoleko Udala [2007)'''
| '''Alderdia''' || '''Botoak''' || '''Aukeratua?'''
|-
| Francisco Angel Barragan Domeño (GIS) || 50 || Bai
|-
| Maria Lucia Suescun Esandi (GIS) || 48 || Bai
|-
| Juan Javier Remirez Lizuain (GIS) || 46 || Bai
|-
| Maria Lourdes Garcia Olazabal (GIS) || 31 || Bai
|-
| Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz (GIS) || 17 || Bai
|-
|}
[[2011ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2011ko udal hauteskundeetan]] Díaz de Ilarrazak alkate kargua gorde izan zuen, kasu honetan ''[[Agrupación Independiente de Sansol]]'' (AIS) izeneko zerrendarekin; AIS aurkeztutako zerrenda bakarra izan zen eta beste hiru kide zinegotzi bihurtu ziren<ref>[http://www.navarra.es/home_eu/Actualidad/BON/Boletines/2011/77/Anuncio-18/ Zerrendak] Nafarroako Aldizkari Ofizialean.</ref>.
=== Udaletxea ===
Gaur egungo udaletxea [[1960ko hamarkada]]ren hasieran eraiki zen, errepidetik gertu Alde Zaharrean dagoen orube batean. Eraikina adreiluzkoa da, eta kokapen honen aurretik, udal bulegoak elizaren ondoan egon ziren, herriguneko gunerik altuenean. Udalak alkatea eta lau zinegotzik osatzen dute.
* HELBIDEA: Auzo Berria kalea z/g
=== Alkateak ===
Hauek izan dira Santsoleko azken alkateak:
{| class="wikitable"
|- bgcolor="#D8D8D8"
|'''[[Alkate]]a'''
|'''Agintaldi hasiera'''
|'''Agintaldi amaiera'''
|colspan="2"|'''Alderdia'''<ref name=":0" />
|-
| [[Antonio Baños Ordoñez]]<ref name=":0" /><ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Sansol|hizkuntza=eu|url=http://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/sansol/ar-106349/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2020-04-14}}</ref>
| [[1979]]
| [[1983]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Agrupacion Electoral Melgar]]''
|-
| [[Javier Barragan Ibarrola]]<ref name=":0" /><ref name=":1" />
| 1983
| [[1987]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Agrupacion Electoral Independiente Melgar]]''
|-
| [[Luis Maria Zurbano Garcia]]<ref name=":0" />
| 1987
| [[1991]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| Independenteak
|-
| [[Bienvenido Oyon Perez]]<ref name=":0" />
| 1991
| [[1995]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| Independenteak
|-
| [[Maria Asuncion Beraza Oroquieta]]<ref name=":0" />
| 1995
| [[1999]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| Independenteak
|-
| Luis Maria Zurbano Garcia<ref name=":0" />
| 1999
| [[2003]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| Independenteak
|-
| Luis Maria Zurbano Garcia<ref name=":0" />
| 2003
| [[2007]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| Independenteak
|-
| [[Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz]]<ref name=":0" /><ref>{{erreferentzia|izenburua=Tierra Estella decidió en las urnas|hizkuntza=es|argitaratze-data=2007-05-31|url=https://www.revistacallemayor.es/calle-mayor-361-tierra-estella-decidio-en-las-urnas/&ved=2ahUKEwjxhJuz0cWJAxUwAfsDHddaFOUQFnoECBoQAQ&usg=AOvVaw3pRIdvQDyfmqA7TNmVIbkD|aldizkaria=Revista Calle Mayor|sartze-data=2024-11-05}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=Sansol mirando al astro rey|hizkuntza=es|argitaratze-data=2008-05-15|url=https://www.revistacallemayor.es/documentos/revistas/385.pdf|aldizkaria=Revista Calle Mayor|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
| 2007
| [[2011]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Grupo Independiente de Sansol]]''
|-
| Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Tierra Estella ya tiene alcaldes|hizkuntza=es|data=2011-06-23|url=https://www.revistacallemayor.es/tierra-estella-ya-tiene-alcaldes/|aldizkaria=Revista Calle Mayor|sartze-data=2024-11-05}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|izenburua=Sansol reúne a más de 400 vecinos de la zona de Los Arcos|hizkuntza=es|argitaratze-data=2014-05-27|data=2014-05-25|url=https://www.diariodenavarra.es/noticias/navarra/tierra_estella_valdizarbe/2014/05/27/sansol_reune_mas_400_vecinos_zona_los_arcos_160735_1006.html|aldizkaria=Diario de Navarra|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
| 2011
| [[2015]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Agrupacion Independiente de Sansol]]''
|-
| Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Base de datos de Alcaldes y Concejales: Ministerio de Política Territorial y Función Pública.|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=https://www.mptfp.gob.es/portal/politica-territorial/local/sistema_de_informacion_local_-SIL-/alcaldes_y_concejales.html|aldizkaria=www.mptfp.gob.es|sartze-data=2020-04-11}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=Tiempos de Cambio en Tierra Estella|hizkuntza=es|argitaratze-data=2015-05-29|url=https://www.revistacallemayor.es/calle-mayor-561-elecciones-municipales-tiempos-de-cambio-en-estella/&ved=2ahUKEwjrrsHy1cWJAxVtKvsDHSSJBtwQFnoECBIQAQ&usg=AOvVaw3zrmWEBpgJD7iNwFYn-bck|aldizkaria=Revista Calle Mayor|sartze-data=2024-11-05}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Un curso analizará este mes el papel de la zona de Los Arcos durante tres siglos|hizkuntza=es|data=2016-09-09|url=https://www.noticiasdenavarra.com/navarra/2016/09/09/curso-analizara-mes-papel-zona-2732201.html|aldizkaria=Diario de Noticias de Navarra|sartze-data=2024-11-06}}</ref>
| 2015
| [[2019]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''Agrupacion Independiente de Sansol''
|-
| Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=El mapa político de Navarra: todos los alcaldes y alcaldesas|hizkuntza=es|data=2019-06-16|url=https://www.noticiasdenavarra.com/politica/2019/06/16/mapa-politico-navarra-alcaldes-alcaldesas-2387153.html|aldizkaria=Diario de Noticias de Navarra|sartze-data=2024-11-05}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Arrancan los alcaldes|hizkuntza=es|data=2019-06-22|url=https://www.noticiasdenavarra.com/navarra/2019/06/22/arrancan-alcaldes-2385273.html|aldizkaria=Diario de Noticias de Navarra|sartze-data=2024-11-05}}</ref>
| 2019
| [[2023]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Independientes de Sansol]]''
|-
| [[Maria Lourdes Garcia Olazabal]]<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|izenburua=Todos los alcaldes y alcaldesas de Navarra, pueblo a pueblo|hizkuntza=es|data=2023-06-18|url=https://www.noticiasdenavarra.com/elecciones-en-navarra/2023/06/18/alcaldes-alcaldesas-navarra-pueblo-pueblo-6943768.html|aldizkaria=Diario de Noticias de Navarra|sartze-data=2024-11-04}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|izenburua=Los nuevos alcaldes y alcaldesas de Navarra|hizkuntza=es|data=2023-06-18|url=https://www.diariodenavarra.es/noticias/navarra/2023/06/18/nuevos-alcaldes-alcaldesas-navarra-572574-300.html|aldizkaria=Diario de Navarra|sartze-data=2024-11-04}}</ref>
| 2023
| Jardunean
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Melgar (alderdia)|Melgar]]''
|}
== Azpiegitura eta garraioak ==
[[La Estellesa]]ren [[Donostia]] eta [[Logroño]] bitarteko lineak (NA-10 zenbakiko emakida) geltokia dauka herrian. Lineak honako ibilbidea egiten du:
* [[Irun]] - [[Donostia]] - [[Tolosa]] - [[Etxarri Aranatz]] - [[Lezaun]] - [[Abartzuza]] - [[Bearin]] - [[Legarda]] - [[Obanos]] - [[Gares]] - [[Zirauki]] - [[Lizarra]] - [[Aiegi]] - [[Los Arcos]] - [[El Busto]] - Santsol - [[Bargota]] - [[Viana]] eta [[Logroño]]
== Ondasun nabarmenak ==
Santsoleko eliza nagusia San Zoilo eliza da. Estilo barrokoko eraikin honek, antzinako eliza ([[XVI. mendea]]) baten egitura erabiliz eraiki zen. Aipagarri dira elizako dorrearen altuera, forma karratu eta kanpaientzako gorputz bakarrarekin. Barrukaldean, San Pedroren egurrezko irudi gotiko bat eta Gurutzatuaren beste irudi erromanista bat daude.
Herriaren erdigunean estilo barroko hainbat jauregi daude. Aipagarri da "El Palacio" izeneko jauregi klasikoa. Bi zatiz osatuta, jauregiaren fatxadan hiru armarri ageri dira.
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Ikus, gainera ==
* [[Nafarroa Garaiko udalerrien zerrenda|Nafarroako udalerrien zerrenda]]
*[[Vianaldea]]
*[[Lizarrako merindadea]]
== Kanpo estekak ==
{{Atari|Nafarroa|Nafarroa}}
* {{es}} [http://www.navarra.es/home_es/Navarra/272+Municipios/entidad.htm?IdEnt=549 Santsoli buruzko informazioa Nafarroako Gobernuaren webgunean.]
* [http://maps.google.com/maps?f=q&source=s_q&hl=eu&geocode=&q=Santsol,+nafarroa&sll=43.114142,-1.68005&sspn=0.028383,0.055189&ie=UTF8&hq=&hnear=Santsol,+Nafarroa,+Espainia&ll=42.552037,-2.264299&spn=0.014321,0.027595&z=15&layer=c&cbll=42.553572,-2.266838&panoid=DsXEyKN7WdCcPQhg_QO5vw&cbp=12,330.62,,0,3.88 Santsolgo Kale Nagusia Google Street View-n.]
{{autoritate kontrola}}
{{Vianaldea}}
{{Nafarroako udalerri aurkibidea}}
[[Kategoria:Santsol]]
liu89wvjns6wmvr98vryynkljunokqk
9975609
9975607
2024-11-20T19:58:23Z
EnekoPanamá
71145
9975609
wikitext
text/x-wiki
{{Nafarroako udalerri infotaula
| izena = Santsol
| bandera =
| armarria = Escudo de Sansol.svg
| nongo = Santsolgo
| ofiziala = Sansol
| irudia = Torralba del Río - DSC 9009.JPG
| irudiaren testua = Santsoleko herrigunea eta San Zoilo elizaren kanpandorrea.
| merindade = Lizarrako merindade
| eskualdea = [[Vianaldea]]
| postakodea = 31220
| kokapena =
| koordenatuak = {{koord|42|33|17|N|2|15|51|W|region:EH-NA_type:city|display=inline,title}}
| garaiera = 485
| azalera = 13.68
| biztanleria =
| bizt_urtea =
| dentsitatea =
| distantzia = 69
| euskaldunak = 0,00
| sorrera =
| herritarra = santsoldar
| alkatea = Maria Lourdes Garcia Olazabal <br /> ([[Melgar (alderdia)|Melgar]])
| webgunea = http://www.sansol.es
| oharrak =
}}
'''Santsol'''<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0155.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua= 155. araua: Nafarroako udal izendegia}}</ref> ([[Euskarazko Nazioarteko Alfabeto Fonetikoa|[s̺ants̺ol]]] [[euskara]]z [[Euskaltzaindia]]ren arabera; '''Santzol''' [[Euskarazko Nazioarteko Alfabeto Fonetikoa|[s̺ants̻ol]]] [[euskara]]z lehen) [[Nafarroa]]ko udalerria da. [[Lizarrako merindadea|Lizarrako merindadeko]] herri honek {{formatnum:{{Nafarroako_udalerrien_biztanleria|Santsol}}}} biztanle zituen {{Nafarroako_udalerrien_biztanleria|urtea}}. urteko erroldaren arabera. [[Nafarroa]]ko hiriburutik 69 kilometrora dago.
== Izena ==
[[Euskaltzaindia]]k 1979an argitaratutako [[Euskal Herriko udalen izendegia (1979)|herri izendegian]] ''Santzol'' forma proposatu zuen herriarentzat, baina 1990eko Nafarroako Herri izendegian herriaren gaztelerazko izenak (''Sansol'') ez duela euskarazko parekiderik adierazi zuen akademiak. Gerora, hori zuzendu zuen eta Santsol zela erabaki<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Santsol - Lekuak - EODA|url=https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_ecoeoda&task=lekuaIkusi&Itemid=471&lang=eu&kodea=100064&mota=lekuak|aldizkaria=www.euskaltzaindia.eus|sartze-data=2020-05-16}}</ref>, dagoeneko arau mailarekin.
Litekeena da herriaren izena San Zoilo herriko elizaren santuaren izenetik etortzea, Sanctus Zoilus bere forma latinezko zaharrenetik agian.<ref>{{Erreferentzia|izena=Ramon|abizena=Cabrera|urtea=1837|izenburua=Diccionario de etimologias de la lengua castellana|argitaletxea=Callero|orrialdea=801|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|data=1837|url=https://books.google.es/books?id=N9RFAAAAcAAJ&dq=etimologia+sansol&source=gbs_navlinks_s|sartze-data=2020-05-16}}</ref>
== Geografia ==
=== Inguru naturala eta kokapena ===
[[Fitxategi:Sansol.jpg|300px|thumb|Herriaren eguneko ikuspegia.]]
[[Fitxategi:Sansol at night.jpg|300px|thumb|Herriaren ikuspegia gaua heldu aurretik.]]
Herria, [[Nafarroa]] mendebaldean kokatzen da, [[N-111]] errepidean [[Lizarra]]-[[Viana|Biana]] norabidean.
Santsolek [[Desoio|Desoiorekin]] egiten du muga iparraldean, [[El Busto]]rekin ekialdean, [[Torres del Río|Torres del Riorekin]] mendebaldean eta hegoaldean.
[[Donejakue bidea Euskal Herrian|Donejakue bidearen]] adar bat igarotzen da herritik<ref name=":2">{{Erreferentzia|izenburua=Sansol, Navarra, Camino Francés :: Guía del Camino de Santiago|hizkuntza=es|url=https://www.alberguescaminosantiago.com/poblaciones/sansol-navarra-camino-de-santiago/|aldizkaria=Albergues del Camino de Santiago|sartze-data=2020-05-16}}</ref>.
=== Klima eta landaredia ===
Klimaren ezaugarriak mediterraneo kontinentalari motako klimari dagozkio. Urteko batez besteko tenperatura 12 gardu ingurukoa da, eta prezipitazioak 500 eta 800mm bitartekoak. Urteroko egun euritsuak 60 inguru dira herrigunean, eta 100 egun udalerriko gunerik menditsuenetan.
Udalerriko jatorrizko artadiak ia erabat desagertu dira gaur egun, eta landaturiko Alepo motako pinuek 11 hektarea hartzen dituzte.
== Historia ==
[[San Zoilo]] herriko santuak badu kultu adibiderik Nafarroan 9. mendetik, baina Santsol herriaren lehen aipu dokumentatua [[Los Arcos]]ko foruan agertzen da, 1176. urtean<ref name=":2" />.
[[Los Arcosko Bostiriak|Los Arcosko Bostirien]] parte zelarik, [[Gaztela]]ren parte izatera igaro ziren 1463. urtean, [[Nafarroako Gerra Zibila|Nafarroako gerra zibilaren]] kontestuan baina [[Nafarroako Erresuma]]k [[Nafarroako konkista|independentzia galdu]] aurretik, eta herria ez zen Nafarroara itzuli 1753. urtera arte<ref>{{Erreferentzia|izenburua=LOS ARCOS (NAVARRA)|url=http://www.fernandezdearcaya.com/LosArcos/lahistor.html|aldizkaria=www.fernandezdearcaya.com|sartze-data=2020-05-16}}</ref>.
Herriko arkitektura dotoreena, elizan eta hainbat etxe eta jauregitan ikus daitekeena, 18. mendekoa<ref name=":2" />.
== Demografia ==
{{Barra bertikalen grafikoa
|izena=Santsoleko biztanleria
|altuera=300
|zabalera=500
| 1900 | 346 | 1910 | 351 | 1920 | 352 | 1930 | 385 | 1940 | 380 | 1950 | 320 | 1960 | 299 | 1970 | 210 | 1981 | 184 | 1991 | 150 | 2001 | 109 | 2011 | 109 |
|oharrak = Datu-iturria: [http://www.ine.es/inebmenu/mnu_cifraspob.htm www.ine.es]<br />
}}
[[2008]]ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko hiru etorkin baino ez ziren bizi herrian, biztanleriaren %2,52a ([[Nafarroa]]ko batezbestekoaren azpitik).
== Politika ==
=== Udal hauteskundeak ===
Azken agintaldietan Santsoleko alkate kargurako Francisco Javier Díaz de Ilarraza aukeratu dute, zerrenda independente batzuen izenean. [[2007]]an ''[[Grupo Independiente de Sansol]]'' (GIS) bere taldeak udaleko bost zinegotziak lortu zituen.
{| class="taulapolita"
|+'''Santsoleko Udala [2007)'''
| '''Alderdia''' || '''Botoak''' || '''Aukeratua?'''
|-
| Francisco Angel Barragan Domeño (GIS) || 50 || Bai
|-
| Maria Lucia Suescun Esandi (GIS) || 48 || Bai
|-
| Juan Javier Remirez Lizuain (GIS) || 46 || Bai
|-
| Maria Lourdes Garcia Olazabal (GIS) || 31 || Bai
|-
| Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz (GIS) || 17 || Bai
|-
|}
[[2011ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2011ko udal hauteskundeetan]] Díaz de Ilarrazak alkate kargua gorde izan zuen, kasu honetan ''[[Agrupación Independiente de Sansol]]'' (AIS) izeneko zerrendarekin; AIS aurkeztutako zerrenda bakarra izan zen eta beste hiru kide zinegotzi bihurtu ziren<ref>[http://www.navarra.es/home_eu/Actualidad/BON/Boletines/2011/77/Anuncio-18/ Zerrendak] Nafarroako Aldizkari Ofizialean.</ref>.
=== Udaletxea ===
Gaur egungo udaletxea [[1960ko hamarkada]]ren hasieran eraiki zen, errepidetik gertu Alde Zaharrean dagoen orube batean. Eraikina adreiluzkoa da, eta kokapen honen aurretik, udal bulegoak elizaren ondoan egon ziren, herriguneko gunerik altuenean. Udalak alkatea eta lau zinegotzik osatzen dute.
* HELBIDEA: Auzo Berria kalea z/g
=== Alkateak ===
Hauek izan dira Santsoleko azken alkateak:
{| class="wikitable"
|- bgcolor="#D8D8D8"
|'''[[Alkate]]a'''
|'''Agintaldi hasiera'''
|'''Agintaldi amaiera'''
|colspan="2"|'''Alderdia'''<ref name=":0" />
|-
| [[Antonio Baños Ordoñez]]<ref name=":0" /><ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Sansol|hizkuntza=eu|url=http://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/sansol/ar-106349/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2020-04-14}}</ref>
| [[1979]]
| [[1983]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Agrupacion Electoral Melgar]]''
|-
| [[Javier Barragan Ibarrola]]<ref name=":0" /><ref name=":1" />
| 1983
| [[1987]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Agrupacion Electoral Independiente Melgar]]''
|-
| [[Luis Maria Zurbano Garcia]]<ref name=":0" />
| 1987
| [[1991]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| Independenteak
|-
| [[Bienvenido Oyon Perez]]<ref name=":0" />
| 1991
| [[1995]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| Independenteak
|-
| [[Maria Asuncion Beraza Oroquieta]]<ref name=":0" />
| 1995
| [[1999]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| Independenteak
|-
| Luis Maria Zurbano Garcia<ref name=":0" />
| 1999
| [[2003]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| Independenteak
|-
| Luis Maria Zurbano Garcia<ref name=":0" />
| 2003
| [[2007]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| Independenteak
|-
| [[Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz]]<ref name=":0" /><ref>{{erreferentzia|izenburua=Tierra Estella decidió en las urnas|hizkuntza=es|argitaratze-data=2007-05-31|url=https://www.revistacallemayor.es/calle-mayor-361-tierra-estella-decidio-en-las-urnas/&ved=2ahUKEwjxhJuz0cWJAxUwAfsDHddaFOUQFnoECBoQAQ&usg=AOvVaw3pRIdvQDyfmqA7TNmVIbkD|aldizkaria=Revista Calle Mayor|sartze-data=2024-11-05}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=Sansol mirando al astro rey|hizkuntza=es|argitaratze-data=2008-05-15|url=https://www.revistacallemayor.es/documentos/revistas/385.pdf|aldizkaria=Revista Calle Mayor|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
| 2007
| [[2011]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Grupo Independiente de Sansol]]''
|-
| Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Tierra Estella ya tiene alcaldes|hizkuntza=es|data=2011-06-23|url=https://www.revistacallemayor.es/tierra-estella-ya-tiene-alcaldes/|aldizkaria=Revista Calle Mayor|sartze-data=2024-11-05}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|izenburua=Sansol reúne a más de 400 vecinos de la zona de Los Arcos|hizkuntza=es|argitaratze-data=2014-05-27|data=|url=https://www.diariodenavarra.es/noticias/navarra/tierra_estella_valdizarbe/2014/05/27/sansol_reune_mas_400_vecinos_zona_los_arcos_160735_1006.html|aldizkaria=Diario de Navarra|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
| 2011
| [[2015]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Agrupacion Independiente de Sansol]]''
|-
| Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Base de datos de Alcaldes y Concejales: Ministerio de Política Territorial y Función Pública.|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=https://www.mptfp.gob.es/portal/politica-territorial/local/sistema_de_informacion_local_-SIL-/alcaldes_y_concejales.html|aldizkaria=www.mptfp.gob.es|sartze-data=2020-04-11}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=Tiempos de Cambio en Tierra Estella|hizkuntza=es|argitaratze-data=2015-05-29|url=https://www.revistacallemayor.es/calle-mayor-561-elecciones-municipales-tiempos-de-cambio-en-estella/&ved=2ahUKEwjrrsHy1cWJAxVtKvsDHSSJBtwQFnoECBIQAQ&usg=AOvVaw3zrmWEBpgJD7iNwFYn-bck|aldizkaria=Revista Calle Mayor|sartze-data=2024-11-05}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Un curso analizará este mes el papel de la zona de Los Arcos durante tres siglos|hizkuntza=es|data=2016-09-09|url=https://www.noticiasdenavarra.com/navarra/2016/09/09/curso-analizara-mes-papel-zona-2732201.html|aldizkaria=Diario de Noticias de Navarra|sartze-data=2024-11-06}}</ref>
| 2015
| [[2019]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''Agrupacion Independiente de Sansol''
|-
| Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=El mapa político de Navarra: todos los alcaldes y alcaldesas|hizkuntza=es|data=2019-06-16|url=https://www.noticiasdenavarra.com/politica/2019/06/16/mapa-politico-navarra-alcaldes-alcaldesas-2387153.html|aldizkaria=Diario de Noticias de Navarra|sartze-data=2024-11-05}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Arrancan los alcaldes|hizkuntza=es|data=2019-06-22|url=https://www.noticiasdenavarra.com/navarra/2019/06/22/arrancan-alcaldes-2385273.html|aldizkaria=Diario de Noticias de Navarra|sartze-data=2024-11-05}}</ref>
| 2019
| [[2023]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Independientes de Sansol]]''
|-
| [[Maria Lourdes Garcia Olazabal]]<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|izenburua=Todos los alcaldes y alcaldesas de Navarra, pueblo a pueblo|hizkuntza=es|data=2023-06-18|url=https://www.noticiasdenavarra.com/elecciones-en-navarra/2023/06/18/alcaldes-alcaldesas-navarra-pueblo-pueblo-6943768.html|aldizkaria=Diario de Noticias de Navarra|sartze-data=2024-11-04}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|izenburua=Los nuevos alcaldes y alcaldesas de Navarra|hizkuntza=es|data=2023-06-18|url=https://www.diariodenavarra.es/noticias/navarra/2023/06/18/nuevos-alcaldes-alcaldesas-navarra-572574-300.html|aldizkaria=Diario de Navarra|sartze-data=2024-11-04}}</ref>
| 2023
| Jardunean
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Melgar (alderdia)|Melgar]]''
|}
== Azpiegitura eta garraioak ==
[[La Estellesa]]ren [[Donostia]] eta [[Logroño]] bitarteko lineak (NA-10 zenbakiko emakida) geltokia dauka herrian. Lineak honako ibilbidea egiten du:
* [[Irun]] - [[Donostia]] - [[Tolosa]] - [[Etxarri Aranatz]] - [[Lezaun]] - [[Abartzuza]] - [[Bearin]] - [[Legarda]] - [[Obanos]] - [[Gares]] - [[Zirauki]] - [[Lizarra]] - [[Aiegi]] - [[Los Arcos]] - [[El Busto]] - Santsol - [[Bargota]] - [[Viana]] eta [[Logroño]]
== Ondasun nabarmenak ==
Santsoleko eliza nagusia San Zoilo eliza da. Estilo barrokoko eraikin honek, antzinako eliza ([[XVI. mendea]]) baten egitura erabiliz eraiki zen. Aipagarri dira elizako dorrearen altuera, forma karratu eta kanpaientzako gorputz bakarrarekin. Barrukaldean, San Pedroren egurrezko irudi gotiko bat eta Gurutzatuaren beste irudi erromanista bat daude.
Herriaren erdigunean estilo barroko hainbat jauregi daude. Aipagarri da "El Palacio" izeneko jauregi klasikoa. Bi zatiz osatuta, jauregiaren fatxadan hiru armarri ageri dira.
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Ikus, gainera ==
* [[Nafarroa Garaiko udalerrien zerrenda|Nafarroako udalerrien zerrenda]]
*[[Vianaldea]]
*[[Lizarrako merindadea]]
== Kanpo estekak ==
{{Atari|Nafarroa|Nafarroa}}
* {{es}} [http://www.navarra.es/home_es/Navarra/272+Municipios/entidad.htm?IdEnt=549 Santsoli buruzko informazioa Nafarroako Gobernuaren webgunean.]
* [http://maps.google.com/maps?f=q&source=s_q&hl=eu&geocode=&q=Santsol,+nafarroa&sll=43.114142,-1.68005&sspn=0.028383,0.055189&ie=UTF8&hq=&hnear=Santsol,+Nafarroa,+Espainia&ll=42.552037,-2.264299&spn=0.014321,0.027595&z=15&layer=c&cbll=42.553572,-2.266838&panoid=DsXEyKN7WdCcPQhg_QO5vw&cbp=12,330.62,,0,3.88 Santsolgo Kale Nagusia Google Street View-n.]
{{autoritate kontrola}}
{{Vianaldea}}
{{Nafarroako udalerri aurkibidea}}
[[Kategoria:Santsol]]
bp7esz3npp2ew5m0hsfqgn9tx5lhzrf
9975614
9975609
2024-11-20T20:01:24Z
EnekoPanamá
71145
9975614
wikitext
text/x-wiki
{{Nafarroako udalerri infotaula
| izena = Santsol
| bandera =
| armarria = Escudo de Sansol.svg
| nongo = Santsolgo
| ofiziala = Sansol
| irudia = Torralba del Río - DSC 9009.JPG
| irudiaren testua = Santsoleko herrigunea eta San Zoilo elizaren kanpandorrea.
| merindade = Lizarrako merindade
| eskualdea = [[Vianaldea]]
| postakodea = 31220
| kokapena =
| koordenatuak = {{koord|42|33|17|N|2|15|51|W|region:EH-NA_type:city|display=inline,title}}
| garaiera = 485
| azalera = 13.68
| biztanleria =
| bizt_urtea =
| dentsitatea =
| distantzia = 69
| euskaldunak = 0,00
| sorrera =
| herritarra = santsoldar
| alkatea = Maria Lourdes Garcia Olazabal <br /> ([[Melgar (alderdia)|Melgar]])
| webgunea = http://www.sansol.es
| oharrak =
}}
'''Santsol'''<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0155.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua= 155. araua: Nafarroako udal izendegia}}</ref> ([[Euskarazko Nazioarteko Alfabeto Fonetikoa|[s̺ants̺ol]]] [[euskara]]z [[Euskaltzaindia]]ren arabera; '''Santzol''' [[Euskarazko Nazioarteko Alfabeto Fonetikoa|[s̺ants̻ol]]] [[euskara]]z lehen) [[Nafarroa]]ko udalerria da. [[Lizarrako merindadea|Lizarrako merindadeko]] herri honek {{formatnum:{{Nafarroako_udalerrien_biztanleria|Santsol}}}} biztanle zituen {{Nafarroako_udalerrien_biztanleria|urtea}}. urteko erroldaren arabera. [[Nafarroa]]ko hiriburutik 69 kilometrora dago.
== Izena ==
[[Euskaltzaindia]]k 1979an argitaratutako [[Euskal Herriko udalen izendegia (1979)|herri izendegian]] ''Santzol'' forma proposatu zuen herriarentzat, baina 1990eko Nafarroako Herri izendegian herriaren gaztelerazko izenak (''Sansol'') ez duela euskarazko parekiderik adierazi zuen akademiak. Gerora, hori zuzendu zuen eta Santsol zela erabaki<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Santsol - Lekuak - EODA|url=https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_ecoeoda&task=lekuaIkusi&Itemid=471&lang=eu&kodea=100064&mota=lekuak|aldizkaria=www.euskaltzaindia.eus|sartze-data=2020-05-16}}</ref>, dagoeneko arau mailarekin.
Litekeena da herriaren izena San Zoilo herriko elizaren santuaren izenetik etortzea, Sanctus Zoilus bere forma latinezko zaharrenetik agian.<ref>{{Erreferentzia|izena=Ramon|abizena=Cabrera|urtea=1837|izenburua=Diccionario de etimologias de la lengua castellana|argitaletxea=Callero|orrialdea=801|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|data=1837|url=https://books.google.es/books?id=N9RFAAAAcAAJ&dq=etimologia+sansol&source=gbs_navlinks_s|sartze-data=2020-05-16}}</ref>
== Geografia ==
=== Inguru naturala eta kokapena ===
[[Fitxategi:Sansol.jpg|300px|thumb|Herriaren eguneko ikuspegia.]]
[[Fitxategi:Sansol at night.jpg|300px|thumb|Herriaren ikuspegia gaua heldu aurretik.]]
Herria, [[Nafarroa]] mendebaldean kokatzen da, [[N-111]] errepidean [[Lizarra]]-[[Viana|Biana]] norabidean.
Santsolek [[Desoio|Desoiorekin]] egiten du muga iparraldean, [[El Busto]]rekin ekialdean, [[Torres del Río|Torres del Riorekin]] mendebaldean eta hegoaldean.
[[Donejakue bidea Euskal Herrian|Donejakue bidearen]] adar bat igarotzen da herritik<ref name=":2">{{Erreferentzia|izenburua=Sansol, Navarra, Camino Francés :: Guía del Camino de Santiago|hizkuntza=es|url=https://www.alberguescaminosantiago.com/poblaciones/sansol-navarra-camino-de-santiago/|aldizkaria=Albergues del Camino de Santiago|sartze-data=2020-05-16}}</ref>.
=== Klima eta landaredia ===
Klimaren ezaugarriak mediterraneo kontinentalari motako klimari dagozkio. Urteko batez besteko tenperatura 12 gardu ingurukoa da, eta prezipitazioak 500 eta 800mm bitartekoak. Urteroko egun euritsuak 60 inguru dira herrigunean, eta 100 egun udalerriko gunerik menditsuenetan.
Udalerriko jatorrizko artadiak ia erabat desagertu dira gaur egun, eta landaturiko Alepo motako pinuek 11 hektarea hartzen dituzte.
== Historia ==
[[San Zoilo]] herriko santuak badu kultu adibiderik Nafarroan 9. mendetik, baina Santsol herriaren lehen aipu dokumentatua [[Los Arcos]]ko foruan agertzen da, 1176. urtean<ref name=":2" />.
[[Los Arcosko Bostiriak|Los Arcosko Bostirien]] parte zelarik, [[Gaztela]]ren parte izatera igaro ziren 1463. urtean, [[Nafarroako Gerra Zibila|Nafarroako gerra zibilaren]] kontestuan baina [[Nafarroako Erresuma]]k [[Nafarroako konkista|independentzia galdu]] aurretik, eta herria ez zen Nafarroara itzuli 1753. urtera arte<ref>{{Erreferentzia|izenburua=LOS ARCOS (NAVARRA)|url=http://www.fernandezdearcaya.com/LosArcos/lahistor.html|aldizkaria=www.fernandezdearcaya.com|sartze-data=2020-05-16}}</ref>.
Herriko arkitektura dotoreena, elizan eta hainbat etxe eta jauregitan ikus daitekeena, 18. mendekoa<ref name=":2" />.
== Demografia ==
{{Barra bertikalen grafikoa
|izena=Santsoleko biztanleria
|altuera=300
|zabalera=500
| 1900 | 346 | 1910 | 351 | 1920 | 352 | 1930 | 385 | 1940 | 380 | 1950 | 320 | 1960 | 299 | 1970 | 210 | 1981 | 184 | 1991 | 150 | 2001 | 109 | 2011 | 109 |
|oharrak = Datu-iturria: [http://www.ine.es/inebmenu/mnu_cifraspob.htm www.ine.es]<br />
}}
[[2008]]ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko hiru etorkin baino ez ziren bizi herrian, biztanleriaren %2,52a ([[Nafarroa]]ko batezbestekoaren azpitik).
== Politika ==
=== Udal hauteskundeak ===
Azken agintaldietan Santsoleko alkate kargurako Francisco Javier Díaz de Ilarraza aukeratu dute, zerrenda independente batzuen izenean. [[2007]]an ''[[Grupo Independiente de Sansol]]'' (GIS) bere taldeak udaleko bost zinegotziak lortu zituen.
{| class="taulapolita"
|+'''Santsoleko Udala [2007)'''
| '''Alderdia''' || '''Botoak''' || '''Aukeratua?'''
|-
| Francisco Angel Barragan Domeño (GIS) || 50 || Bai
|-
| Maria Lucia Suescun Esandi (GIS) || 48 || Bai
|-
| Juan Javier Remirez Lizuain (GIS) || 46 || Bai
|-
| Maria Lourdes Garcia Olazabal (GIS) || 31 || Bai
|-
| Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz (GIS) || 17 || Bai
|-
|}
[[2011ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2011ko udal hauteskundeetan]] Díaz de Ilarrazak alkate kargua gorde izan zuen, kasu honetan ''[[Agrupación Independiente de Sansol]]'' (AIS) izeneko zerrendarekin; AIS aurkeztutako zerrenda bakarra izan zen eta beste hiru kide zinegotzi bihurtu ziren<ref>[http://www.navarra.es/home_eu/Actualidad/BON/Boletines/2011/77/Anuncio-18/ Zerrendak] Nafarroako Aldizkari Ofizialean.</ref>.
=== Udaletxea ===
Gaur egungo udaletxea [[1960ko hamarkada]]ren hasieran eraiki zen, errepidetik gertu Alde Zaharrean dagoen orube batean. Eraikina adreiluzkoa da, eta kokapen honen aurretik, udal bulegoak elizaren ondoan egon ziren, herriguneko gunerik altuenean. Udalak alkatea eta lau zinegotzik osatzen dute.
* HELBIDEA: Auzo Berria kalea z/g
=== Alkateak ===
Hauek izan dira Santsoleko azken alkateak:
{| class="wikitable"
|- bgcolor="#D8D8D8"
|'''[[Alkate]]a'''
|'''Agintaldi hasiera'''
|'''Agintaldi amaiera'''
|colspan="2"|'''Alderdia'''<ref name=":0" />
|-
| [[Antonio Baños Ordoñez]]<ref name=":0" /><ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Sansol|hizkuntza=eu|url=http://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/sansol/ar-106349/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2020-04-14}}</ref>
| [[1979]]
| [[1983]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Agrupacion Electoral Melgar]]''
|-
| [[Javier Barragan Ibarrola]]<ref name=":0" /><ref name=":1" />
| 1983
| [[1987]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Agrupacion Electoral Independiente Melgar]]''
|-
| [[Luis Maria Zurbano Garcia]]<ref name=":0" />
| 1987
| [[1991]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| Independenteak
|-
| [[Bienvenido Oyon Perez]]<ref name=":0" />
| 1991
| [[1995]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| Independenteak
|-
| [[Maria Asuncion Beraza Oroquieta]]<ref name=":0" />
| 1995
| [[1999]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| Independenteak
|-
| Luis Maria Zurbano Garcia<ref name=":0" />
| 1999
| [[2003]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| Independenteak
|-
| Luis Maria Zurbano Garcia<ref name=":0" />
| 2003
| [[2007]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| Independenteak
|-
| [[Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz]]<ref name=":0" /><ref>{{erreferentzia|izenburua=Tierra Estella decidió en las urnas|hizkuntza=es|argitaratze-data=2007-05-31|url=https://www.revistacallemayor.es/calle-mayor-361-tierra-estella-decidio-en-las-urnas/&ved=2ahUKEwjxhJuz0cWJAxUwAfsDHddaFOUQFnoECBoQAQ&usg=AOvVaw3pRIdvQDyfmqA7TNmVIbkD|aldizkaria=Revista Calle Mayor|sartze-data=2024-11-05}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=Sansol mirando al astro rey|hizkuntza=es|argitaratze-data=2008-05-15|url=https://www.revistacallemayor.es/documentos/revistas/385.pdf|aldizkaria=Revista Calle Mayor|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
| 2007
| [[2011]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Grupo Independiente de Sansol]]''
|-
| Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Tierra Estella ya tiene alcaldes|hizkuntza=es|data=2011-06-23|url=https://www.revistacallemayor.es/tierra-estella-ya-tiene-alcaldes/|aldizkaria=Revista Calle Mayor|sartze-data=2024-11-05}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|izenburua=Sansol reúne a más de 400 vecinos de la zona de Los Arcos|hizkuntza=es|argitaratze-data=2014-05-27|data=|url=https://www.diariodenavarra.es/noticias/navarra/tierra_estella_valdizarbe/2014/05/27/sansol_reune_mas_400_vecinos_zona_los_arcos_160735_1006.html|aldizkaria=Diario de Navarra|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
| 2011
| [[2015]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Agrupacion Independiente de Sansol]]''
|-
| Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Base de datos de Alcaldes y Concejales: Ministerio de Política Territorial y Función Pública.|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=https://www.mptfp.gob.es/portal/politica-territorial/local/sistema_de_informacion_local_-SIL-/alcaldes_y_concejales.html|aldizkaria=www.mptfp.gob.es|sartze-data=2020-04-11}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=Tiempos de Cambio en Tierra Estella|hizkuntza=es|argitaratze-data=2015-05-29|url=https://www.revistacallemayor.es/calle-mayor-561-elecciones-municipales-tiempos-de-cambio-en-estella/&ved=2ahUKEwjrrsHy1cWJAxVtKvsDHSSJBtwQFnoECBIQAQ&usg=AOvVaw3zrmWEBpgJD7iNwFYn-bck|aldizkaria=Revista Calle Mayor|sartze-data=2024-11-05}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Un curso analizará este mes el papel de la zona de Los Arcos durante tres siglos|hizkuntza=es|data=2016-09-09|url=https://www.noticiasdenavarra.com/navarra/2016/09/09/curso-analizara-mes-papel-zona-2732201.html|aldizkaria=Diario de Noticias de Navarra|sartze-data=2024-11-06}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|izenburua=La Asociación de Mujeres Melgar celebra sus treinta años|hizkuntza=es|data=2018-06-02|url=https://www.noticiasdenavarra.com/navarra/2018/06/02/asociacion-mujeres-melgar-celebra-treinta-2517340.html|aldizkaria=Diario de Noticias de Navarra|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
| 2015
| [[2019]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''Agrupacion Independiente de Sansol''
|-
| Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=El mapa político de Navarra: todos los alcaldes y alcaldesas|hizkuntza=es|data=2019-06-16|url=https://www.noticiasdenavarra.com/politica/2019/06/16/mapa-politico-navarra-alcaldes-alcaldesas-2387153.html|aldizkaria=Diario de Noticias de Navarra|sartze-data=2024-11-05}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Arrancan los alcaldes|hizkuntza=es|data=2019-06-22|url=https://www.noticiasdenavarra.com/navarra/2019/06/22/arrancan-alcaldes-2385273.html|aldizkaria=Diario de Noticias de Navarra|sartze-data=2024-11-05}}</ref>
| 2019
| [[2023]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Independientes de Sansol]]''
|-
| [[Maria Lourdes Garcia Olazabal]]<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|izenburua=Todos los alcaldes y alcaldesas de Navarra, pueblo a pueblo|hizkuntza=es|data=2023-06-18|url=https://www.noticiasdenavarra.com/elecciones-en-navarra/2023/06/18/alcaldes-alcaldesas-navarra-pueblo-pueblo-6943768.html|aldizkaria=Diario de Noticias de Navarra|sartze-data=2024-11-04}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|izenburua=Los nuevos alcaldes y alcaldesas de Navarra|hizkuntza=es|data=2023-06-18|url=https://www.diariodenavarra.es/noticias/navarra/2023/06/18/nuevos-alcaldes-alcaldesas-navarra-572574-300.html|aldizkaria=Diario de Navarra|sartze-data=2024-11-04}}</ref>
| 2023
| Jardunean
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Melgar (alderdia)|Melgar]]''
|}
== Azpiegitura eta garraioak ==
[[La Estellesa]]ren [[Donostia]] eta [[Logroño]] bitarteko lineak (NA-10 zenbakiko emakida) geltokia dauka herrian. Lineak honako ibilbidea egiten du:
* [[Irun]] - [[Donostia]] - [[Tolosa]] - [[Etxarri Aranatz]] - [[Lezaun]] - [[Abartzuza]] - [[Bearin]] - [[Legarda]] - [[Obanos]] - [[Gares]] - [[Zirauki]] - [[Lizarra]] - [[Aiegi]] - [[Los Arcos]] - [[El Busto]] - Santsol - [[Bargota]] - [[Viana]] eta [[Logroño]]
== Ondasun nabarmenak ==
Santsoleko eliza nagusia San Zoilo eliza da. Estilo barrokoko eraikin honek, antzinako eliza ([[XVI. mendea]]) baten egitura erabiliz eraiki zen. Aipagarri dira elizako dorrearen altuera, forma karratu eta kanpaientzako gorputz bakarrarekin. Barrukaldean, San Pedroren egurrezko irudi gotiko bat eta Gurutzatuaren beste irudi erromanista bat daude.
Herriaren erdigunean estilo barroko hainbat jauregi daude. Aipagarri da "El Palacio" izeneko jauregi klasikoa. Bi zatiz osatuta, jauregiaren fatxadan hiru armarri ageri dira.
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Ikus, gainera ==
* [[Nafarroa Garaiko udalerrien zerrenda|Nafarroako udalerrien zerrenda]]
*[[Vianaldea]]
*[[Lizarrako merindadea]]
== Kanpo estekak ==
{{Atari|Nafarroa|Nafarroa}}
* {{es}} [http://www.navarra.es/home_es/Navarra/272+Municipios/entidad.htm?IdEnt=549 Santsoli buruzko informazioa Nafarroako Gobernuaren webgunean.]
* [http://maps.google.com/maps?f=q&source=s_q&hl=eu&geocode=&q=Santsol,+nafarroa&sll=43.114142,-1.68005&sspn=0.028383,0.055189&ie=UTF8&hq=&hnear=Santsol,+Nafarroa,+Espainia&ll=42.552037,-2.264299&spn=0.014321,0.027595&z=15&layer=c&cbll=42.553572,-2.266838&panoid=DsXEyKN7WdCcPQhg_QO5vw&cbp=12,330.62,,0,3.88 Santsolgo Kale Nagusia Google Street View-n.]
{{autoritate kontrola}}
{{Vianaldea}}
{{Nafarroako udalerri aurkibidea}}
[[Kategoria:Santsol]]
b4a6szth96zg1iwpwdjktiz88d75h46
9975615
9975614
2024-11-20T20:02:32Z
EnekoPanamá
71145
9975615
wikitext
text/x-wiki
{{Nafarroako udalerri infotaula
| izena = Santsol
| bandera =
| armarria = Escudo de Sansol.svg
| nongo = Santsolgo
| ofiziala = Sansol
| irudia = Torralba del Río - DSC 9009.JPG
| irudiaren testua = Santsoleko herrigunea eta San Zoilo elizaren kanpandorrea.
| merindade = Lizarrako merindade
| eskualdea = [[Vianaldea]]
| postakodea = 31220
| kokapena =
| koordenatuak = {{koord|42|33|17|N|2|15|51|W|region:EH-NA_type:city|display=inline,title}}
| garaiera = 485
| azalera = 13.68
| biztanleria =
| bizt_urtea =
| dentsitatea =
| distantzia = 69
| euskaldunak = 0,00
| sorrera =
| herritarra = santsoldar
| alkatea = Maria Lourdes Garcia Olazabal <br /> ([[Melgar (alderdia)|Melgar]])
| webgunea = http://www.sansol.es
| oharrak =
}}
'''Santsol'''<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0155.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua= 155. araua: Nafarroako udal izendegia}}</ref> ([[Euskarazko Nazioarteko Alfabeto Fonetikoa|[s̺ants̺ol]]] [[euskara]]z [[Euskaltzaindia]]ren arabera; '''Santzol''' [[Euskarazko Nazioarteko Alfabeto Fonetikoa|[s̺ants̻ol]]] [[euskara]]z lehen) [[Nafarroa]]ko udalerria da. [[Lizarrako merindadea|Lizarrako merindadeko]] herri honek {{formatnum:{{Nafarroako_udalerrien_biztanleria|Santsol}}}} biztanle zituen {{Nafarroako_udalerrien_biztanleria|urtea}}. urteko erroldaren arabera. [[Nafarroa]]ko hiriburutik 69 kilometrora dago.
== Izena ==
[[Euskaltzaindia]]k 1979an argitaratutako [[Euskal Herriko udalen izendegia (1979)|herri izendegian]] ''Santzol'' forma proposatu zuen herriarentzat, baina 1990eko Nafarroako Herri izendegian herriaren gaztelerazko izenak (''Sansol'') ez duela euskarazko parekiderik adierazi zuen akademiak. Gerora, hori zuzendu zuen eta Santsol zela erabaki<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Santsol - Lekuak - EODA|url=https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_ecoeoda&task=lekuaIkusi&Itemid=471&lang=eu&kodea=100064&mota=lekuak|aldizkaria=www.euskaltzaindia.eus|sartze-data=2020-05-16}}</ref>, dagoeneko arau mailarekin.
Litekeena da herriaren izena San Zoilo herriko elizaren santuaren izenetik etortzea, Sanctus Zoilus bere forma latinezko zaharrenetik agian.<ref>{{Erreferentzia|izena=Ramon|abizena=Cabrera|urtea=1837|izenburua=Diccionario de etimologias de la lengua castellana|argitaletxea=Callero|orrialdea=801|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|data=1837|url=https://books.google.es/books?id=N9RFAAAAcAAJ&dq=etimologia+sansol&source=gbs_navlinks_s|sartze-data=2020-05-16}}</ref>
== Geografia ==
=== Inguru naturala eta kokapena ===
[[Fitxategi:Sansol.jpg|300px|thumb|Herriaren eguneko ikuspegia.]]
[[Fitxategi:Sansol at night.jpg|300px|thumb|Herriaren ikuspegia gaua heldu aurretik.]]
Herria, [[Nafarroa]] mendebaldean kokatzen da, [[N-111]] errepidean [[Lizarra]]-[[Viana|Biana]] norabidean.
Santsolek [[Desoio|Desoiorekin]] egiten du muga iparraldean, [[El Busto]]rekin ekialdean, [[Torres del Río|Torres del Riorekin]] mendebaldean eta hegoaldean.
[[Donejakue bidea Euskal Herrian|Donejakue bidearen]] adar bat igarotzen da herritik<ref name=":2">{{Erreferentzia|izenburua=Sansol, Navarra, Camino Francés :: Guía del Camino de Santiago|hizkuntza=es|url=https://www.alberguescaminosantiago.com/poblaciones/sansol-navarra-camino-de-santiago/|aldizkaria=Albergues del Camino de Santiago|sartze-data=2020-05-16}}</ref>.
=== Klima eta landaredia ===
Klimaren ezaugarriak mediterraneo kontinentalari motako klimari dagozkio. Urteko batez besteko tenperatura 12 gardu ingurukoa da, eta prezipitazioak 500 eta 800mm bitartekoak. Urteroko egun euritsuak 60 inguru dira herrigunean, eta 100 egun udalerriko gunerik menditsuenetan.
Udalerriko jatorrizko artadiak ia erabat desagertu dira gaur egun, eta landaturiko Alepo motako pinuek 11 hektarea hartzen dituzte.
== Historia ==
[[San Zoilo]] herriko santuak badu kultu adibiderik Nafarroan 9. mendetik, baina Santsol herriaren lehen aipu dokumentatua [[Los Arcos]]ko foruan agertzen da, 1176. urtean<ref name=":2" />.
[[Los Arcosko Bostiriak|Los Arcosko Bostirien]] parte zelarik, [[Gaztela]]ren parte izatera igaro ziren 1463. urtean, [[Nafarroako Gerra Zibila|Nafarroako gerra zibilaren]] kontestuan baina [[Nafarroako Erresuma]]k [[Nafarroako konkista|independentzia galdu]] aurretik, eta herria ez zen Nafarroara itzuli 1753. urtera arte<ref>{{Erreferentzia|izenburua=LOS ARCOS (NAVARRA)|url=http://www.fernandezdearcaya.com/LosArcos/lahistor.html|aldizkaria=www.fernandezdearcaya.com|sartze-data=2020-05-16}}</ref>.
Herriko arkitektura dotoreena, elizan eta hainbat etxe eta jauregitan ikus daitekeena, 18. mendekoa<ref name=":2" />.
== Demografia ==
{{Barra bertikalen grafikoa
|izena=Santsoleko biztanleria
|altuera=300
|zabalera=500
| 1900 | 346 | 1910 | 351 | 1920 | 352 | 1930 | 385 | 1940 | 380 | 1950 | 320 | 1960 | 299 | 1970 | 210 | 1981 | 184 | 1991 | 150 | 2001 | 109 | 2011 | 109 |
|oharrak = Datu-iturria: [http://www.ine.es/inebmenu/mnu_cifraspob.htm www.ine.es]<br />
}}
[[2008]]ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko hiru etorkin baino ez ziren bizi herrian, biztanleriaren %2,52a ([[Nafarroa]]ko batezbestekoaren azpitik).
== Politika ==
=== Udal hauteskundeak ===
Azken agintaldietan Santsoleko alkate kargurako Francisco Javier Díaz de Ilarraza aukeratu dute, zerrenda independente batzuen izenean. [[2007]]an ''[[Grupo Independiente de Sansol]]'' (GIS) bere taldeak udaleko bost zinegotziak lortu zituen.
{| class="taulapolita"
|+'''Santsoleko Udala [2007)'''
| '''Alderdia''' || '''Botoak''' || '''Aukeratua?'''
|-
| Francisco Angel Barragan Domeño (GIS) || 50 || Bai
|-
| Maria Lucia Suescun Esandi (GIS) || 48 || Bai
|-
| Juan Javier Remirez Lizuain (GIS) || 46 || Bai
|-
| Maria Lourdes Garcia Olazabal (GIS) || 31 || Bai
|-
| Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz (GIS) || 17 || Bai
|-
|}
[[2011ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2011ko udal hauteskundeetan]] Díaz de Ilarrazak alkate kargua gorde izan zuen, kasu honetan ''[[Agrupación Independiente de Sansol]]'' (AIS) izeneko zerrendarekin; AIS aurkeztutako zerrenda bakarra izan zen eta beste hiru kide zinegotzi bihurtu ziren<ref>[http://www.navarra.es/home_eu/Actualidad/BON/Boletines/2011/77/Anuncio-18/ Zerrendak] Nafarroako Aldizkari Ofizialean.</ref>.
=== Udaletxea ===
Gaur egungo udaletxea [[1960ko hamarkada]]ren hasieran eraiki zen, errepidetik gertu Alde Zaharrean dagoen orube batean. Eraikina adreiluzkoa da, eta kokapen honen aurretik, udal bulegoak elizaren ondoan egon ziren, herriguneko gunerik altuenean. Udalak alkatea eta lau zinegotzik osatzen dute.
* HELBIDEA: Auzo Berria kalea z/g
=== Alkateak ===
Hauek izan dira Santsoleko azken alkateak:
{| class="wikitable"
|- bgcolor="#D8D8D8"
|'''[[Alkate]]a'''
|'''Agintaldi hasiera'''
|'''Agintaldi amaiera'''
|colspan="2"|'''Alderdia'''<ref name=":0" />
|-
| [[Antonio Baños Ordoñez]]<ref name=":0" /><ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Sansol|hizkuntza=eu|url=http://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/sansol/ar-106349/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2020-04-14}}</ref>
| [[1979]]
| [[1983]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Agrupacion Electoral Melgar]]''
|-
| [[Javier Barragan Ibarrola]]<ref name=":0" /><ref name=":1" />
| 1983
| [[1987]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Agrupacion Electoral Independiente Melgar]]''
|-
| [[Luis Maria Zurbano Garcia]]<ref name=":0" />
| 1987
| [[1991]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| Independenteak
|-
| [[Bienvenido Oyon Perez]]<ref name=":0" />
| 1991
| [[1995]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| Independenteak
|-
| [[Maria Asuncion Beraza Oroquieta]]<ref name=":0" />
| 1995
| [[1999]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| Independenteak
|-
| Luis Maria Zurbano Garcia<ref name=":0" />
| 1999
| [[2003]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| Independenteak
|-
| Luis Maria Zurbano Garcia<ref name=":0" />
| 2003
| [[2007]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| Independenteak
|-
| [[Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz]]<ref name=":0" /><ref>{{erreferentzia|izenburua=Tierra Estella decidió en las urnas|hizkuntza=es|argitaratze-data=2007-05-31|url=https://www.revistacallemayor.es/calle-mayor-361-tierra-estella-decidio-en-las-urnas/&ved=2ahUKEwjxhJuz0cWJAxUwAfsDHddaFOUQFnoECBoQAQ&usg=AOvVaw3pRIdvQDyfmqA7TNmVIbkD|aldizkaria=Revista Calle Mayor|sartze-data=2024-11-05}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=Sansol mirando al astro rey|hizkuntza=es|argitaratze-data=2008-05-15|url=https://www.revistacallemayor.es/documentos/revistas/385.pdf|aldizkaria=Revista Calle Mayor|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
| 2007
| [[2011]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Grupo Independiente de Sansol]]''
|-
| Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Tierra Estella ya tiene alcaldes|hizkuntza=es|data=2011-06-23|url=https://www.revistacallemayor.es/tierra-estella-ya-tiene-alcaldes/|aldizkaria=Revista Calle Mayor|sartze-data=2024-11-05}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|izenburua=Sansol reúne a más de 400 vecinos de la zona de Los Arcos|hizkuntza=es|argitaratze-data=2014-05-27|data=|url=https://www.diariodenavarra.es/noticias/navarra/tierra_estella_valdizarbe/2014/05/27/sansol_reune_mas_400_vecinos_zona_los_arcos_160735_1006.html|aldizkaria=Diario de Navarra|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
| 2011
| [[2015]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Agrupacion Independiente de Sansol]]''
|-
| Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Base de datos de Alcaldes y Concejales: Ministerio de Política Territorial y Función Pública.|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=https://www.mptfp.gob.es/portal/politica-territorial/local/sistema_de_informacion_local_-SIL-/alcaldes_y_concejales.html|aldizkaria=www.mptfp.gob.es|sartze-data=2020-04-11}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=Tiempos de Cambio en Tierra Estella|hizkuntza=es|argitaratze-data=2015-05-29|url=https://www.revistacallemayor.es/calle-mayor-561-elecciones-municipales-tiempos-de-cambio-en-estella/&ved=2ahUKEwjrrsHy1cWJAxVtKvsDHSSJBtwQFnoECBIQAQ&usg=AOvVaw3zrmWEBpgJD7iNwFYn-bck|aldizkaria=Revista Calle Mayor|sartze-data=2024-11-05}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Un curso analizará este mes el papel de la zona de Los Arcos durante tres siglos|hizkuntza=es|data=2016-09-09|url=https://www.noticiasdenavarra.com/navarra/2016/09/09/curso-analizara-mes-papel-zona-2732201.html|aldizkaria=Diario de Noticias de Navarra|sartze-data=2024-11-06}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|izenburua=La Asociación de Mujeres Melgar celebra sus treinta años de actividad en Los Arcos|hizkuntza=es|data=2018-06-02|url=https://www.noticiasdenavarra.com/navarra/2018/06/02/asociacion-mujeres-melgar-celebra-treinta-2517340.html|aldizkaria=Diario de Noticias de Navarra|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
| 2015
| [[2019]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''Agrupacion Independiente de Sansol''
|-
| Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=El mapa político de Navarra: todos los alcaldes y alcaldesas|hizkuntza=es|data=2019-06-16|url=https://www.noticiasdenavarra.com/politica/2019/06/16/mapa-politico-navarra-alcaldes-alcaldesas-2387153.html|aldizkaria=Diario de Noticias de Navarra|sartze-data=2024-11-05}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Arrancan los alcaldes|hizkuntza=es|data=2019-06-22|url=https://www.noticiasdenavarra.com/navarra/2019/06/22/arrancan-alcaldes-2385273.html|aldizkaria=Diario de Noticias de Navarra|sartze-data=2024-11-05}}</ref>
| 2019
| [[2023]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Independientes de Sansol]]''
|-
| [[Maria Lourdes Garcia Olazabal]]<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|izenburua=Todos los alcaldes y alcaldesas de Navarra, pueblo a pueblo|hizkuntza=es|data=2023-06-18|url=https://www.noticiasdenavarra.com/elecciones-en-navarra/2023/06/18/alcaldes-alcaldesas-navarra-pueblo-pueblo-6943768.html|aldizkaria=Diario de Noticias de Navarra|sartze-data=2024-11-04}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|izenburua=Los nuevos alcaldes y alcaldesas de Navarra|hizkuntza=es|data=2023-06-18|url=https://www.diariodenavarra.es/noticias/navarra/2023/06/18/nuevos-alcaldes-alcaldesas-navarra-572574-300.html|aldizkaria=Diario de Navarra|sartze-data=2024-11-04}}</ref>
| 2023
| Jardunean
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Melgar (alderdia)|Melgar]]''
|}
== Azpiegitura eta garraioak ==
[[La Estellesa]]ren [[Donostia]] eta [[Logroño]] bitarteko lineak (NA-10 zenbakiko emakida) geltokia dauka herrian. Lineak honako ibilbidea egiten du:
* [[Irun]] - [[Donostia]] - [[Tolosa]] - [[Etxarri Aranatz]] - [[Lezaun]] - [[Abartzuza]] - [[Bearin]] - [[Legarda]] - [[Obanos]] - [[Gares]] - [[Zirauki]] - [[Lizarra]] - [[Aiegi]] - [[Los Arcos]] - [[El Busto]] - Santsol - [[Bargota]] - [[Viana]] eta [[Logroño]]
== Ondasun nabarmenak ==
Santsoleko eliza nagusia San Zoilo eliza da. Estilo barrokoko eraikin honek, antzinako eliza ([[XVI. mendea]]) baten egitura erabiliz eraiki zen. Aipagarri dira elizako dorrearen altuera, forma karratu eta kanpaientzako gorputz bakarrarekin. Barrukaldean, San Pedroren egurrezko irudi gotiko bat eta Gurutzatuaren beste irudi erromanista bat daude.
Herriaren erdigunean estilo barroko hainbat jauregi daude. Aipagarri da "El Palacio" izeneko jauregi klasikoa. Bi zatiz osatuta, jauregiaren fatxadan hiru armarri ageri dira.
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Ikus, gainera ==
* [[Nafarroa Garaiko udalerrien zerrenda|Nafarroako udalerrien zerrenda]]
*[[Vianaldea]]
*[[Lizarrako merindadea]]
== Kanpo estekak ==
{{Atari|Nafarroa|Nafarroa}}
* {{es}} [http://www.navarra.es/home_es/Navarra/272+Municipios/entidad.htm?IdEnt=549 Santsoli buruzko informazioa Nafarroako Gobernuaren webgunean.]
* [http://maps.google.com/maps?f=q&source=s_q&hl=eu&geocode=&q=Santsol,+nafarroa&sll=43.114142,-1.68005&sspn=0.028383,0.055189&ie=UTF8&hq=&hnear=Santsol,+Nafarroa,+Espainia&ll=42.552037,-2.264299&spn=0.014321,0.027595&z=15&layer=c&cbll=42.553572,-2.266838&panoid=DsXEyKN7WdCcPQhg_QO5vw&cbp=12,330.62,,0,3.88 Santsolgo Kale Nagusia Google Street View-n.]
{{autoritate kontrola}}
{{Vianaldea}}
{{Nafarroako udalerri aurkibidea}}
[[Kategoria:Santsol]]
piypigyz2qhlc74be1x9uleb9bwwlad
9975628
9975615
2024-11-20T20:10:55Z
EnekoPanamá
71145
9975628
wikitext
text/x-wiki
{{Nafarroako udalerri infotaula
| izena = Santsol
| bandera =
| armarria = Escudo de Sansol.svg
| nongo = Santsolgo
| ofiziala = Sansol
| irudia = Torralba del Río - DSC 9009.JPG
| irudiaren testua = Santsoleko herrigunea eta San Zoilo elizaren kanpandorrea.
| merindade = Lizarrako merindade
| eskualdea = [[Vianaldea]]
| postakodea = 31220
| kokapena =
| koordenatuak = {{koord|42|33|17|N|2|15|51|W|region:EH-NA_type:city|display=inline,title}}
| garaiera = 485
| azalera = 13.68
| biztanleria =
| bizt_urtea =
| dentsitatea =
| distantzia = 69
| euskaldunak = 0,00
| sorrera =
| herritarra = santsoldar
| alkatea = Maria Lourdes Garcia Olazabal <br /> ([[Melgar (alderdia)|Melgar]])
| webgunea = http://www.sansol.es
| oharrak =
}}
'''Santsol'''<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0155.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua= 155. araua: Nafarroako udal izendegia}}</ref> ([[Euskarazko Nazioarteko Alfabeto Fonetikoa|[s̺ants̺ol]]] [[euskara]]z [[Euskaltzaindia]]ren arabera; '''Santzol''' [[Euskarazko Nazioarteko Alfabeto Fonetikoa|[s̺ants̻ol]]] [[euskara]]z lehen) [[Nafarroa]]ko udalerria da. [[Lizarrako merindadea|Lizarrako merindadeko]] herri honek {{formatnum:{{Nafarroako_udalerrien_biztanleria|Santsol}}}} biztanle zituen {{Nafarroako_udalerrien_biztanleria|urtea}}. urteko erroldaren arabera. [[Nafarroa]]ko hiriburutik 69 kilometrora dago.
== Izena ==
[[Euskaltzaindia]]k 1979an argitaratutako [[Euskal Herriko udalen izendegia (1979)|herri izendegian]] ''Santzol'' forma proposatu zuen herriarentzat, baina 1990eko Nafarroako Herri izendegian herriaren gaztelerazko izenak (''Sansol'') ez duela euskarazko parekiderik adierazi zuen akademiak. Gerora, hori zuzendu zuen eta Santsol zela erabaki<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Santsol - Lekuak - EODA|url=https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_ecoeoda&task=lekuaIkusi&Itemid=471&lang=eu&kodea=100064&mota=lekuak|aldizkaria=www.euskaltzaindia.eus|sartze-data=2020-05-16}}</ref>, dagoeneko arau mailarekin.
Litekeena da herriaren izena San Zoilo herriko elizaren santuaren izenetik etortzea, Sanctus Zoilus bere forma latinezko zaharrenetik agian.<ref>{{Erreferentzia|izena=Ramon|abizena=Cabrera|urtea=1837|izenburua=Diccionario de etimologias de la lengua castellana|argitaletxea=Callero|orrialdea=801|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|data=1837|url=https://books.google.es/books?id=N9RFAAAAcAAJ&dq=etimologia+sansol&source=gbs_navlinks_s|sartze-data=2020-05-16}}</ref>
== Geografia ==
=== Inguru naturala eta kokapena ===
[[Fitxategi:Sansol.jpg|300px|thumb|Herriaren eguneko ikuspegia.]]
[[Fitxategi:Sansol at night.jpg|300px|thumb|Herriaren ikuspegia gaua heldu aurretik.]]
Herria, [[Nafarroa]] mendebaldean kokatzen da, [[N-111]] errepidean [[Lizarra]]-[[Viana|Biana]] norabidean.
Santsolek [[Desoio|Desoiorekin]] egiten du muga iparraldean, [[El Busto]]rekin ekialdean, [[Torres del Río|Torres del Riorekin]] mendebaldean eta hegoaldean.
[[Donejakue bidea Euskal Herrian|Donejakue bidearen]] adar bat igarotzen da herritik<ref name=":2">{{Erreferentzia|izenburua=Sansol, Navarra, Camino Francés :: Guía del Camino de Santiago|hizkuntza=es|url=https://www.alberguescaminosantiago.com/poblaciones/sansol-navarra-camino-de-santiago/|aldizkaria=Albergues del Camino de Santiago|sartze-data=2020-05-16}}</ref>.
=== Klima eta landaredia ===
Klimaren ezaugarriak mediterraneo kontinentalari motako klimari dagozkio. Urteko batez besteko tenperatura 12 gardu ingurukoa da, eta prezipitazioak 500 eta 800mm bitartekoak. Urteroko egun euritsuak 60 inguru dira herrigunean, eta 100 egun udalerriko gunerik menditsuenetan.
Udalerriko jatorrizko artadiak ia erabat desagertu dira gaur egun, eta landaturiko Alepo motako pinuek 11 hektarea hartzen dituzte.
== Historia ==
[[San Zoilo]] herriko santuak badu kultu adibiderik Nafarroan 9. mendetik, baina Santsol herriaren lehen aipu dokumentatua [[Los Arcos]]ko foruan agertzen da, 1176. urtean<ref name=":2" />.
[[Los Arcosko Bostiriak|Los Arcosko Bostirien]] parte zelarik, [[Gaztela]]ren parte izatera igaro ziren 1463. urtean, [[Nafarroako Gerra Zibila|Nafarroako gerra zibilaren]] kontestuan baina [[Nafarroako Erresuma]]k [[Nafarroako konkista|independentzia galdu]] aurretik, eta herria ez zen Nafarroara itzuli 1753. urtera arte<ref>{{Erreferentzia|izenburua=LOS ARCOS (NAVARRA)|url=http://www.fernandezdearcaya.com/LosArcos/lahistor.html|aldizkaria=www.fernandezdearcaya.com|sartze-data=2020-05-16}}</ref>.
Herriko arkitektura dotoreena, elizan eta hainbat etxe eta jauregitan ikus daitekeena, 18. mendekoa<ref name=":2" />.
== Demografia ==
{{Barra bertikalen grafikoa
|izena=Santsoleko biztanleria
|altuera=300
|zabalera=500
| 1900 | 346 | 1910 | 351 | 1920 | 352 | 1930 | 385 | 1940 | 380 | 1950 | 320 | 1960 | 299 | 1970 | 210 | 1981 | 184 | 1991 | 150 | 2001 | 109 | 2011 | 109 |
|oharrak = Datu-iturria: [http://www.ine.es/inebmenu/mnu_cifraspob.htm www.ine.es]<br />
}}
[[2008]]ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko hiru etorkin baino ez ziren bizi herrian, biztanleriaren %2,52a ([[Nafarroa]]ko batezbestekoaren azpitik).
== Politika ==
=== Udal hauteskundeak ===
Azken agintaldietan Santsoleko alkate kargurako Francisco Javier Díaz de Ilarraza aukeratu dute, zerrenda independente batzuen izenean. [[2007]]an ''[[Grupo Independiente de Sansol]]'' (GIS) bere taldeak udaleko bost zinegotziak lortu zituen.
{| class="taulapolita"
|+'''Santsoleko Udala [2007)'''
| '''Alderdia''' || '''Botoak''' || '''Aukeratua?'''
|-
| Francisco Angel Barragan Domeño (GIS) || 50 || Bai
|-
| Maria Lucia Suescun Esandi (GIS) || 48 || Bai
|-
| Juan Javier Remirez Lizuain (GIS) || 46 || Bai
|-
| Maria Lourdes Garcia Olazabal (GIS) || 31 || Bai
|-
| Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz (GIS) || 17 || Bai
|-
|}
[[2011ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2011ko udal hauteskundeetan]] Díaz de Ilarrazak alkate kargua gorde izan zuen, kasu honetan ''[[Agrupación Independiente de Sansol]]'' (AIS) izeneko zerrendarekin; AIS aurkeztutako zerrenda bakarra izan zen eta beste hiru kide zinegotzi bihurtu ziren<ref>[http://www.navarra.es/home_eu/Actualidad/BON/Boletines/2011/77/Anuncio-18/ Zerrendak] Nafarroako Aldizkari Ofizialean.</ref>.
=== Udaletxea ===
Gaur egungo udaletxea [[1960ko hamarkada]]ren hasieran eraiki zen, errepidetik gertu Alde Zaharrean dagoen orube batean. Eraikina adreiluzkoa da, eta kokapen honen aurretik, udal bulegoak elizaren ondoan egon ziren, herriguneko gunerik altuenean. Udalak alkatea eta lau zinegotzik osatzen dute.
* HELBIDEA: Auzo Berria kalea z/g
=== Alkateak ===
Hauek izan dira Santsoleko azken alkateak:
{| class="wikitable"
|- bgcolor="#D8D8D8"
|'''[[Alkate]]a'''
|'''Agintaldi hasiera'''
|'''Agintaldi amaiera'''
|colspan="2"|'''Alderdia'''<ref name=":0" />
|-
| [[Antonio Baños Ordoñez]]<ref name=":0" /><ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Sansol|hizkuntza=eu|url=http://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/sansol/ar-106349/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2020-04-14}}</ref>
| [[1979]]
| [[1983]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Agrupacion Electoral Melgar]]''
|-
| [[Javier Barragan Ibarrola]]<ref name=":0" /><ref name=":1" />
| 1983
| [[1987]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Agrupacion Electoral Independiente Melgar]]''
|-
| [[Luis Maria Zurbano Garcia]]<ref name=":0" />
| 1987
| [[1991]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| Independenteak
|-
| [[Bienvenido Oyon Perez]]<ref name=":0" />
| 1991
| [[1995]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| Independenteak
|-
| [[Maria Asuncion Beraza Oroquieta]]<ref name=":0" />
| 1995
| [[1999]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| Independenteak
|-
| Luis Maria Zurbano Garcia<ref name=":0" />
| 1999
| [[2003]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| Independenteak
|-
| Luis Maria Zurbano Garcia<ref name=":0" />
| 2003
| [[2007]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Independientes de Sansol]]''
|-
| [[Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz]]<ref name=":0" /><ref>{{erreferentzia|izenburua=Tierra Estella decidió en las urnas|hizkuntza=es|argitaratze-data=2007-05-31|url=https://www.revistacallemayor.es/calle-mayor-361-tierra-estella-decidio-en-las-urnas/&ved=2ahUKEwjxhJuz0cWJAxUwAfsDHddaFOUQFnoECBoQAQ&usg=AOvVaw3pRIdvQDyfmqA7TNmVIbkD|aldizkaria=Revista Calle Mayor|sartze-data=2024-11-05}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=Sansol mirando al astro rey|hizkuntza=es|argitaratze-data=2008-05-15|url=https://www.revistacallemayor.es/documentos/revistas/385.pdf|aldizkaria=Revista Calle Mayor|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
| 2007
| [[2011]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Grupo Independiente de Sansol]]''
|-
| Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Tierra Estella ya tiene alcaldes|hizkuntza=es|data=2011-06-23|url=https://www.revistacallemayor.es/tierra-estella-ya-tiene-alcaldes/|aldizkaria=Revista Calle Mayor|sartze-data=2024-11-05}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|izenburua=Sansol reúne a más de 400 vecinos de la zona de Los Arcos|hizkuntza=es|argitaratze-data=2014-05-27|data=|url=https://www.diariodenavarra.es/noticias/navarra/tierra_estella_valdizarbe/2014/05/27/sansol_reune_mas_400_vecinos_zona_los_arcos_160735_1006.html|aldizkaria=Diario de Navarra|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
| 2011
| [[2015]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Agrupacion Independiente de Sansol]]''
|-
| Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Base de datos de Alcaldes y Concejales: Ministerio de Política Territorial y Función Pública.|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=https://www.mptfp.gob.es/portal/politica-territorial/local/sistema_de_informacion_local_-SIL-/alcaldes_y_concejales.html|aldizkaria=www.mptfp.gob.es|sartze-data=2020-04-11}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=Tiempos de Cambio en Tierra Estella|hizkuntza=es|argitaratze-data=2015-05-29|url=https://www.revistacallemayor.es/calle-mayor-561-elecciones-municipales-tiempos-de-cambio-en-estella/&ved=2ahUKEwjrrsHy1cWJAxVtKvsDHSSJBtwQFnoECBIQAQ&usg=AOvVaw3zrmWEBpgJD7iNwFYn-bck|aldizkaria=Revista Calle Mayor|sartze-data=2024-11-05}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Un curso analizará este mes el papel de la zona de Los Arcos durante tres siglos|hizkuntza=es|data=2016-09-09|url=https://www.noticiasdenavarra.com/navarra/2016/09/09/curso-analizara-mes-papel-zona-2732201.html|aldizkaria=Diario de Noticias de Navarra|sartze-data=2024-11-06}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|izenburua=La Asociación de Mujeres Melgar celebra sus treinta años de actividad en Los Arcos|hizkuntza=es|data=2018-06-02|url=https://www.noticiasdenavarra.com/navarra/2018/06/02/asociacion-mujeres-melgar-celebra-treinta-2517340.html|aldizkaria=Diario de Noticias de Navarra|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
| 2015
| [[2019]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''Agrupacion Independiente de Sansol''
|-
| Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=El mapa político de Navarra: todos los alcaldes y alcaldesas|hizkuntza=es|data=2019-06-16|url=https://www.noticiasdenavarra.com/politica/2019/06/16/mapa-politico-navarra-alcaldes-alcaldesas-2387153.html|aldizkaria=Diario de Noticias de Navarra|sartze-data=2024-11-05}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Arrancan los alcaldes|hizkuntza=es|data=2019-06-22|url=https://www.noticiasdenavarra.com/navarra/2019/06/22/arrancan-alcaldes-2385273.html|aldizkaria=Diario de Noticias de Navarra|sartze-data=2024-11-05}}</ref>
| 2019
| [[2023]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''Independientes de Sansol''
|-
| [[Maria Lourdes Garcia Olazabal]]<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|izenburua=Todos los alcaldes y alcaldesas de Navarra, pueblo a pueblo|hizkuntza=es|data=2023-06-18|url=https://www.noticiasdenavarra.com/elecciones-en-navarra/2023/06/18/alcaldes-alcaldesas-navarra-pueblo-pueblo-6943768.html|aldizkaria=Diario de Noticias de Navarra|sartze-data=2024-11-04}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|izenburua=Los nuevos alcaldes y alcaldesas de Navarra|hizkuntza=es|data=2023-06-18|url=https://www.diariodenavarra.es/noticias/navarra/2023/06/18/nuevos-alcaldes-alcaldesas-navarra-572574-300.html|aldizkaria=Diario de Navarra|sartze-data=2024-11-04}}</ref>
| 2023
| Jardunean
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Melgar (alderdia)|Melgar]]''
|}
== Azpiegitura eta garraioak ==
[[La Estellesa]]ren [[Donostia]] eta [[Logroño]] bitarteko lineak (NA-10 zenbakiko emakida) geltokia dauka herrian. Lineak honako ibilbidea egiten du:
* [[Irun]] - [[Donostia]] - [[Tolosa]] - [[Etxarri Aranatz]] - [[Lezaun]] - [[Abartzuza]] - [[Bearin]] - [[Legarda]] - [[Obanos]] - [[Gares]] - [[Zirauki]] - [[Lizarra]] - [[Aiegi]] - [[Los Arcos]] - [[El Busto]] - Santsol - [[Bargota]] - [[Viana]] eta [[Logroño]]
== Ondasun nabarmenak ==
Santsoleko eliza nagusia San Zoilo eliza da. Estilo barrokoko eraikin honek, antzinako eliza ([[XVI. mendea]]) baten egitura erabiliz eraiki zen. Aipagarri dira elizako dorrearen altuera, forma karratu eta kanpaientzako gorputz bakarrarekin. Barrukaldean, San Pedroren egurrezko irudi gotiko bat eta Gurutzatuaren beste irudi erromanista bat daude.
Herriaren erdigunean estilo barroko hainbat jauregi daude. Aipagarri da "El Palacio" izeneko jauregi klasikoa. Bi zatiz osatuta, jauregiaren fatxadan hiru armarri ageri dira.
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Ikus, gainera ==
* [[Nafarroa Garaiko udalerrien zerrenda|Nafarroako udalerrien zerrenda]]
*[[Vianaldea]]
*[[Lizarrako merindadea]]
== Kanpo estekak ==
{{Atari|Nafarroa|Nafarroa}}
* {{es}} [http://www.navarra.es/home_es/Navarra/272+Municipios/entidad.htm?IdEnt=549 Santsoli buruzko informazioa Nafarroako Gobernuaren webgunean.]
* [http://maps.google.com/maps?f=q&source=s_q&hl=eu&geocode=&q=Santsol,+nafarroa&sll=43.114142,-1.68005&sspn=0.028383,0.055189&ie=UTF8&hq=&hnear=Santsol,+Nafarroa,+Espainia&ll=42.552037,-2.264299&spn=0.014321,0.027595&z=15&layer=c&cbll=42.553572,-2.266838&panoid=DsXEyKN7WdCcPQhg_QO5vw&cbp=12,330.62,,0,3.88 Santsolgo Kale Nagusia Google Street View-n.]
{{autoritate kontrola}}
{{Vianaldea}}
{{Nafarroako udalerri aurkibidea}}
[[Kategoria:Santsol]]
ohxt3q6tjzt6cs8b54t34649s9448tn
9975631
9975628
2024-11-20T20:13:18Z
EnekoPanamá
71145
/* Alkateak */
9975631
wikitext
text/x-wiki
{{Nafarroako udalerri infotaula
| izena = Santsol
| bandera =
| armarria = Escudo de Sansol.svg
| nongo = Santsolgo
| ofiziala = Sansol
| irudia = Torralba del Río - DSC 9009.JPG
| irudiaren testua = Santsoleko herrigunea eta San Zoilo elizaren kanpandorrea.
| merindade = Lizarrako merindade
| eskualdea = [[Vianaldea]]
| postakodea = 31220
| kokapena =
| koordenatuak = {{koord|42|33|17|N|2|15|51|W|region:EH-NA_type:city|display=inline,title}}
| garaiera = 485
| azalera = 13.68
| biztanleria =
| bizt_urtea =
| dentsitatea =
| distantzia = 69
| euskaldunak = 0,00
| sorrera =
| herritarra = santsoldar
| alkatea = Maria Lourdes Garcia Olazabal <br /> ([[Melgar (alderdia)|Melgar]])
| webgunea = http://www.sansol.es
| oharrak =
}}
'''Santsol'''<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0155.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua= 155. araua: Nafarroako udal izendegia}}</ref> ([[Euskarazko Nazioarteko Alfabeto Fonetikoa|[s̺ants̺ol]]] [[euskara]]z [[Euskaltzaindia]]ren arabera; '''Santzol''' [[Euskarazko Nazioarteko Alfabeto Fonetikoa|[s̺ants̻ol]]] [[euskara]]z lehen) [[Nafarroa]]ko udalerria da. [[Lizarrako merindadea|Lizarrako merindadeko]] herri honek {{formatnum:{{Nafarroako_udalerrien_biztanleria|Santsol}}}} biztanle zituen {{Nafarroako_udalerrien_biztanleria|urtea}}. urteko erroldaren arabera. [[Nafarroa]]ko hiriburutik 69 kilometrora dago.
== Izena ==
[[Euskaltzaindia]]k 1979an argitaratutako [[Euskal Herriko udalen izendegia (1979)|herri izendegian]] ''Santzol'' forma proposatu zuen herriarentzat, baina 1990eko Nafarroako Herri izendegian herriaren gaztelerazko izenak (''Sansol'') ez duela euskarazko parekiderik adierazi zuen akademiak. Gerora, hori zuzendu zuen eta Santsol zela erabaki<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Santsol - Lekuak - EODA|url=https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_ecoeoda&task=lekuaIkusi&Itemid=471&lang=eu&kodea=100064&mota=lekuak|aldizkaria=www.euskaltzaindia.eus|sartze-data=2020-05-16}}</ref>, dagoeneko arau mailarekin.
Litekeena da herriaren izena San Zoilo herriko elizaren santuaren izenetik etortzea, Sanctus Zoilus bere forma latinezko zaharrenetik agian.<ref>{{Erreferentzia|izena=Ramon|abizena=Cabrera|urtea=1837|izenburua=Diccionario de etimologias de la lengua castellana|argitaletxea=Callero|orrialdea=801|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|data=1837|url=https://books.google.es/books?id=N9RFAAAAcAAJ&dq=etimologia+sansol&source=gbs_navlinks_s|sartze-data=2020-05-16}}</ref>
== Geografia ==
=== Inguru naturala eta kokapena ===
[[Fitxategi:Sansol.jpg|300px|thumb|Herriaren eguneko ikuspegia.]]
[[Fitxategi:Sansol at night.jpg|300px|thumb|Herriaren ikuspegia gaua heldu aurretik.]]
Herria, [[Nafarroa]] mendebaldean kokatzen da, [[N-111]] errepidean [[Lizarra]]-[[Viana|Biana]] norabidean.
Santsolek [[Desoio|Desoiorekin]] egiten du muga iparraldean, [[El Busto]]rekin ekialdean, [[Torres del Río|Torres del Riorekin]] mendebaldean eta hegoaldean.
[[Donejakue bidea Euskal Herrian|Donejakue bidearen]] adar bat igarotzen da herritik<ref name=":2">{{Erreferentzia|izenburua=Sansol, Navarra, Camino Francés :: Guía del Camino de Santiago|hizkuntza=es|url=https://www.alberguescaminosantiago.com/poblaciones/sansol-navarra-camino-de-santiago/|aldizkaria=Albergues del Camino de Santiago|sartze-data=2020-05-16}}</ref>.
=== Klima eta landaredia ===
Klimaren ezaugarriak mediterraneo kontinentalari motako klimari dagozkio. Urteko batez besteko tenperatura 12 gardu ingurukoa da, eta prezipitazioak 500 eta 800mm bitartekoak. Urteroko egun euritsuak 60 inguru dira herrigunean, eta 100 egun udalerriko gunerik menditsuenetan.
Udalerriko jatorrizko artadiak ia erabat desagertu dira gaur egun, eta landaturiko Alepo motako pinuek 11 hektarea hartzen dituzte.
== Historia ==
[[San Zoilo]] herriko santuak badu kultu adibiderik Nafarroan 9. mendetik, baina Santsol herriaren lehen aipu dokumentatua [[Los Arcos]]ko foruan agertzen da, 1176. urtean<ref name=":2" />.
[[Los Arcosko Bostiriak|Los Arcosko Bostirien]] parte zelarik, [[Gaztela]]ren parte izatera igaro ziren 1463. urtean, [[Nafarroako Gerra Zibila|Nafarroako gerra zibilaren]] kontestuan baina [[Nafarroako Erresuma]]k [[Nafarroako konkista|independentzia galdu]] aurretik, eta herria ez zen Nafarroara itzuli 1753. urtera arte<ref>{{Erreferentzia|izenburua=LOS ARCOS (NAVARRA)|url=http://www.fernandezdearcaya.com/LosArcos/lahistor.html|aldizkaria=www.fernandezdearcaya.com|sartze-data=2020-05-16}}</ref>.
Herriko arkitektura dotoreena, elizan eta hainbat etxe eta jauregitan ikus daitekeena, 18. mendekoa<ref name=":2" />.
== Demografia ==
{{Barra bertikalen grafikoa
|izena=Santsoleko biztanleria
|altuera=300
|zabalera=500
| 1900 | 346 | 1910 | 351 | 1920 | 352 | 1930 | 385 | 1940 | 380 | 1950 | 320 | 1960 | 299 | 1970 | 210 | 1981 | 184 | 1991 | 150 | 2001 | 109 | 2011 | 109 |
|oharrak = Datu-iturria: [http://www.ine.es/inebmenu/mnu_cifraspob.htm www.ine.es]<br />
}}
[[2008]]ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko hiru etorkin baino ez ziren bizi herrian, biztanleriaren %2,52a ([[Nafarroa]]ko batezbestekoaren azpitik).
== Politika ==
=== Udal hauteskundeak ===
Azken agintaldietan Santsoleko alkate kargurako Francisco Javier Díaz de Ilarraza aukeratu dute, zerrenda independente batzuen izenean. [[2007]]an ''[[Grupo Independiente de Sansol]]'' (GIS) bere taldeak udaleko bost zinegotziak lortu zituen.
{| class="taulapolita"
|+'''Santsoleko Udala [2007)'''
| '''Alderdia''' || '''Botoak''' || '''Aukeratua?'''
|-
| Francisco Angel Barragan Domeño (GIS) || 50 || Bai
|-
| Maria Lucia Suescun Esandi (GIS) || 48 || Bai
|-
| Juan Javier Remirez Lizuain (GIS) || 46 || Bai
|-
| Maria Lourdes Garcia Olazabal (GIS) || 31 || Bai
|-
| Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz (GIS) || 17 || Bai
|-
|}
[[2011ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2011ko udal hauteskundeetan]] Díaz de Ilarrazak alkate kargua gorde izan zuen, kasu honetan ''[[Agrupación Independiente de Sansol]]'' (AIS) izeneko zerrendarekin; AIS aurkeztutako zerrenda bakarra izan zen eta beste hiru kide zinegotzi bihurtu ziren<ref>[http://www.navarra.es/home_eu/Actualidad/BON/Boletines/2011/77/Anuncio-18/ Zerrendak] Nafarroako Aldizkari Ofizialean.</ref>.
=== Udaletxea ===
Gaur egungo udaletxea [[1960ko hamarkada]]ren hasieran eraiki zen, errepidetik gertu Alde Zaharrean dagoen orube batean. Eraikina adreiluzkoa da, eta kokapen honen aurretik, udal bulegoak elizaren ondoan egon ziren, herriguneko gunerik altuenean. Udalak alkatea eta lau zinegotzik osatzen dute.
* HELBIDEA: Auzo Berria kalea z/g
=== Alkateak ===
Hauek izan dira Santsoleko azken alkateak:
{| class="wikitable"
|- bgcolor="#D8D8D8"
|'''[[Alkate]]a'''
|'''Agintaldi hasiera'''
|'''Agintaldi amaiera'''
|colspan="2"|'''Alderdia'''<ref name=":0" />
|-
| [[Antonio Baños Ordoñez]]<ref name=":0" /><ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Sansol|hizkuntza=eu|url=http://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/sansol/ar-106349/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2020-04-14}}</ref>
| [[1979]]
| [[1983]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Agrupacion Electoral Melgar]]''
|-
| [[Javier Barragan Ibarrola]]<ref name=":0" /><ref name=":1" />
| 1983
| [[1987]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Agrupacion Electoral Independiente Melgar]]''
|-
| [[Luis Maria Zurbano Garcia]]<ref name=":0" />
| 1987
| [[1991]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| Independenteak
|-
| [[Bienvenido Oyon Perez]]<ref name=":0" />
| 1991
| [[1995]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| Independenteak
|-
| [[Maria Asuncion Beraza Oroquieta]]<ref name=":0" />
| 1995
| [[1999]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| Independenteak
|-
| Luis Maria Zurbano Garcia<ref name=":0" />
| 1999
| [[2003]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Independientes de Sansol]]''
|-
| Luis Maria Zurbano Garcia<ref name=":0" />
| 2003
| [[2007]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''Independientes de Sansol''
|-
| [[Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz]]<ref name=":0" /><ref>{{erreferentzia|izenburua=Tierra Estella decidió en las urnas|hizkuntza=es|argitaratze-data=2007-05-31|url=https://www.revistacallemayor.es/calle-mayor-361-tierra-estella-decidio-en-las-urnas/&ved=2ahUKEwjxhJuz0cWJAxUwAfsDHddaFOUQFnoECBoQAQ&usg=AOvVaw3pRIdvQDyfmqA7TNmVIbkD|aldizkaria=Revista Calle Mayor|sartze-data=2024-11-05}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=Sansol mirando al astro rey|hizkuntza=es|argitaratze-data=2008-05-15|url=https://www.revistacallemayor.es/documentos/revistas/385.pdf|aldizkaria=Revista Calle Mayor|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
| 2007
| [[2011]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Grupo Independiente de Sansol]]''
|-
| Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Tierra Estella ya tiene alcaldes|hizkuntza=es|data=2011-06-23|url=https://www.revistacallemayor.es/tierra-estella-ya-tiene-alcaldes/|aldizkaria=Revista Calle Mayor|sartze-data=2024-11-05}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|izenburua=Sansol reúne a más de 400 vecinos de la zona de Los Arcos|hizkuntza=es|argitaratze-data=2014-05-27|data=|url=https://www.diariodenavarra.es/noticias/navarra/tierra_estella_valdizarbe/2014/05/27/sansol_reune_mas_400_vecinos_zona_los_arcos_160735_1006.html|aldizkaria=Diario de Navarra|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
| 2011
| [[2015]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Agrupacion Independiente de Sansol]]''
|-
| Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Base de datos de Alcaldes y Concejales: Ministerio de Política Territorial y Función Pública.|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=https://www.mptfp.gob.es/portal/politica-territorial/local/sistema_de_informacion_local_-SIL-/alcaldes_y_concejales.html|aldizkaria=www.mptfp.gob.es|sartze-data=2020-04-11}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=Tiempos de Cambio en Tierra Estella|hizkuntza=es|argitaratze-data=2015-05-29|url=https://www.revistacallemayor.es/calle-mayor-561-elecciones-municipales-tiempos-de-cambio-en-estella/&ved=2ahUKEwjrrsHy1cWJAxVtKvsDHSSJBtwQFnoECBIQAQ&usg=AOvVaw3zrmWEBpgJD7iNwFYn-bck|aldizkaria=Revista Calle Mayor|sartze-data=2024-11-05}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Un curso analizará este mes el papel de la zona de Los Arcos durante tres siglos|hizkuntza=es|data=2016-09-09|url=https://www.noticiasdenavarra.com/navarra/2016/09/09/curso-analizara-mes-papel-zona-2732201.html|aldizkaria=Diario de Noticias de Navarra|sartze-data=2024-11-06}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|izenburua=La Asociación de Mujeres Melgar celebra sus treinta años de actividad en Los Arcos|hizkuntza=es|data=2018-06-02|url=https://www.noticiasdenavarra.com/navarra/2018/06/02/asociacion-mujeres-melgar-celebra-treinta-2517340.html|aldizkaria=Diario de Noticias de Navarra|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
| 2015
| [[2019]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''Agrupacion Independiente de Sansol''
|-
| Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=El mapa político de Navarra: todos los alcaldes y alcaldesas|hizkuntza=es|data=2019-06-16|url=https://www.noticiasdenavarra.com/politica/2019/06/16/mapa-politico-navarra-alcaldes-alcaldesas-2387153.html|aldizkaria=Diario de Noticias de Navarra|sartze-data=2024-11-05}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Arrancan los alcaldes|hizkuntza=es|data=2019-06-22|url=https://www.noticiasdenavarra.com/navarra/2019/06/22/arrancan-alcaldes-2385273.html|aldizkaria=Diario de Noticias de Navarra|sartze-data=2024-11-05}}</ref>
| 2019
| [[2023]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''Independientes de Sansol''
|-
| [[Maria Lourdes Garcia Olazabal]]<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|izenburua=Todos los alcaldes y alcaldesas de Navarra, pueblo a pueblo|hizkuntza=es|data=2023-06-18|url=https://www.noticiasdenavarra.com/elecciones-en-navarra/2023/06/18/alcaldes-alcaldesas-navarra-pueblo-pueblo-6943768.html|aldizkaria=Diario de Noticias de Navarra|sartze-data=2024-11-04}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|izenburua=Los nuevos alcaldes y alcaldesas de Navarra|hizkuntza=es|data=2023-06-18|url=https://www.diariodenavarra.es/noticias/navarra/2023/06/18/nuevos-alcaldes-alcaldesas-navarra-572574-300.html|aldizkaria=Diario de Navarra|sartze-data=2024-11-04}}</ref>
| 2023
| Jardunean
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Melgar (alderdia)|Melgar]]''
|}
== Azpiegitura eta garraioak ==
[[La Estellesa]]ren [[Donostia]] eta [[Logroño]] bitarteko lineak (NA-10 zenbakiko emakida) geltokia dauka herrian. Lineak honako ibilbidea egiten du:
* [[Irun]] - [[Donostia]] - [[Tolosa]] - [[Etxarri Aranatz]] - [[Lezaun]] - [[Abartzuza]] - [[Bearin]] - [[Legarda]] - [[Obanos]] - [[Gares]] - [[Zirauki]] - [[Lizarra]] - [[Aiegi]] - [[Los Arcos]] - [[El Busto]] - Santsol - [[Bargota]] - [[Viana]] eta [[Logroño]]
== Ondasun nabarmenak ==
Santsoleko eliza nagusia San Zoilo eliza da. Estilo barrokoko eraikin honek, antzinako eliza ([[XVI. mendea]]) baten egitura erabiliz eraiki zen. Aipagarri dira elizako dorrearen altuera, forma karratu eta kanpaientzako gorputz bakarrarekin. Barrukaldean, San Pedroren egurrezko irudi gotiko bat eta Gurutzatuaren beste irudi erromanista bat daude.
Herriaren erdigunean estilo barroko hainbat jauregi daude. Aipagarri da "El Palacio" izeneko jauregi klasikoa. Bi zatiz osatuta, jauregiaren fatxadan hiru armarri ageri dira.
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Ikus, gainera ==
* [[Nafarroa Garaiko udalerrien zerrenda|Nafarroako udalerrien zerrenda]]
*[[Vianaldea]]
*[[Lizarrako merindadea]]
== Kanpo estekak ==
{{Atari|Nafarroa|Nafarroa}}
* {{es}} [http://www.navarra.es/home_es/Navarra/272+Municipios/entidad.htm?IdEnt=549 Santsoli buruzko informazioa Nafarroako Gobernuaren webgunean.]
* [http://maps.google.com/maps?f=q&source=s_q&hl=eu&geocode=&q=Santsol,+nafarroa&sll=43.114142,-1.68005&sspn=0.028383,0.055189&ie=UTF8&hq=&hnear=Santsol,+Nafarroa,+Espainia&ll=42.552037,-2.264299&spn=0.014321,0.027595&z=15&layer=c&cbll=42.553572,-2.266838&panoid=DsXEyKN7WdCcPQhg_QO5vw&cbp=12,330.62,,0,3.88 Santsolgo Kale Nagusia Google Street View-n.]
{{autoritate kontrola}}
{{Vianaldea}}
{{Nafarroako udalerri aurkibidea}}
[[Kategoria:Santsol]]
g6mi5l1i90y2n0tn4qnyn39ai19sdpd
9975638
9975631
2024-11-20T20:15:38Z
EnekoPanamá
71145
9975638
wikitext
text/x-wiki
{{Nafarroako udalerri infotaula
| izena = Santsol
| bandera =
| armarria = Escudo de Sansol.svg
| nongo = Santsolgo
| ofiziala = Sansol
| irudia = Torralba del Río - DSC 9009.JPG
| irudiaren testua = Santsoleko herrigunea eta San Zoilo elizaren kanpandorrea.
| merindade = Lizarrako merindade
| eskualdea = [[Vianaldea]]
| postakodea = 31220
| kokapena =
| koordenatuak = {{koord|42|33|17|N|2|15|51|W|region:EH-NA_type:city|display=inline,title}}
| garaiera = 485
| azalera = 13.68
| biztanleria =
| bizt_urtea =
| dentsitatea =
| distantzia = 69
| euskaldunak = 0,00
| sorrera =
| herritarra = santsoldar
| alkatea = Maria Lourdes Garcia Olazabal <br /> ([[Melgar (alderdia)|Melgar]])
| webgunea = http://www.sansol.es
| oharrak =
}}
'''Santsol'''<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0155.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua= 155. araua: Nafarroako udal izendegia}}</ref> ([[Euskarazko Nazioarteko Alfabeto Fonetikoa|[s̺ants̺ol]]] [[euskara]]z [[Euskaltzaindia]]ren arabera; '''Santzol''' [[Euskarazko Nazioarteko Alfabeto Fonetikoa|[s̺ants̻ol]]] [[euskara]]z lehen) [[Nafarroa]]ko udalerria da. [[Lizarrako merindadea|Lizarrako merindadeko]] herri honek {{formatnum:{{Nafarroako_udalerrien_biztanleria|Santsol}}}} biztanle zituen {{Nafarroako_udalerrien_biztanleria|urtea}}. urteko erroldaren arabera. [[Nafarroa]]ko hiriburutik 69 kilometrora dago.
== Izena ==
[[Euskaltzaindia]]k 1979an argitaratutako [[Euskal Herriko udalen izendegia (1979)|herri izendegian]] ''Santzol'' forma proposatu zuen herriarentzat, baina 1990eko Nafarroako Herri izendegian herriaren gaztelerazko izenak (''Sansol'') ez duela euskarazko parekiderik adierazi zuen akademiak. Gerora, hori zuzendu zuen eta Santsol zela erabaki<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Santsol - Lekuak - EODA|url=https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_ecoeoda&task=lekuaIkusi&Itemid=471&lang=eu&kodea=100064&mota=lekuak|aldizkaria=www.euskaltzaindia.eus|sartze-data=2020-05-16}}</ref>, dagoeneko arau mailarekin.
Litekeena da herriaren izena San Zoilo herriko elizaren santuaren izenetik etortzea, Sanctus Zoilus bere forma latinezko zaharrenetik agian.<ref>{{Erreferentzia|izena=Ramon|abizena=Cabrera|urtea=1837|izenburua=Diccionario de etimologias de la lengua castellana|argitaletxea=Callero|orrialdea=801|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|data=1837|url=https://books.google.es/books?id=N9RFAAAAcAAJ&dq=etimologia+sansol&source=gbs_navlinks_s|sartze-data=2020-05-16}}</ref>
== Geografia ==
=== Inguru naturala eta kokapena ===
[[Fitxategi:Sansol.jpg|300px|thumb|Herriaren eguneko ikuspegia.]]
[[Fitxategi:Sansol at night.jpg|300px|thumb|Herriaren ikuspegia gaua heldu aurretik.]]
Herria, [[Nafarroa]] mendebaldean kokatzen da, [[N-111]] errepidean [[Lizarra]]-[[Viana|Biana]] norabidean.
Santsolek [[Desoio|Desoiorekin]] egiten du muga iparraldean, [[El Busto]]rekin ekialdean, [[Torres del Río|Torres del Riorekin]] mendebaldean eta hegoaldean.
[[Donejakue bidea Euskal Herrian|Donejakue bidearen]] adar bat igarotzen da herritik<ref name=":2">{{Erreferentzia|izenburua=Sansol, Navarra, Camino Francés :: Guía del Camino de Santiago|hizkuntza=es|url=https://www.alberguescaminosantiago.com/poblaciones/sansol-navarra-camino-de-santiago/|aldizkaria=Albergues del Camino de Santiago|sartze-data=2020-05-16}}</ref>.
=== Klima eta landaredia ===
Klimaren ezaugarriak mediterraneo kontinentalari motako klimari dagozkio. Urteko batez besteko tenperatura 12 gardu ingurukoa da, eta prezipitazioak 500 eta 800mm bitartekoak. Urteroko egun euritsuak 60 inguru dira herrigunean, eta 100 egun udalerriko gunerik menditsuenetan.
Udalerriko jatorrizko artadiak ia erabat desagertu dira gaur egun, eta landaturiko Alepo motako pinuek 11 hektarea hartzen dituzte.
== Historia ==
[[San Zoilo]] herriko santuak badu kultu adibiderik Nafarroan 9. mendetik, baina Santsol herriaren lehen aipu dokumentatua [[Los Arcos]]ko foruan agertzen da, 1176. urtean<ref name=":2" />.
[[Los Arcosko Bostiriak|Los Arcosko Bostirien]] parte zelarik, [[Gaztela]]ren parte izatera igaro ziren 1463. urtean, [[Nafarroako Gerra Zibila|Nafarroako gerra zibilaren]] kontestuan baina [[Nafarroako Erresuma]]k [[Nafarroako konkista|independentzia galdu]] aurretik, eta herria ez zen Nafarroara itzuli 1753. urtera arte<ref>{{Erreferentzia|izenburua=LOS ARCOS (NAVARRA)|url=http://www.fernandezdearcaya.com/LosArcos/lahistor.html|aldizkaria=www.fernandezdearcaya.com|sartze-data=2020-05-16}}</ref>.
Herriko arkitektura dotoreena, elizan eta hainbat etxe eta jauregitan ikus daitekeena, 18. mendekoa<ref name=":2" />.
== Demografia ==
{{Barra bertikalen grafikoa
|izena=Santsoleko biztanleria
|altuera=300
|zabalera=500
| 1900 | 346 | 1910 | 351 | 1920 | 352 | 1930 | 385 | 1940 | 380 | 1950 | 320 | 1960 | 299 | 1970 | 210 | 1981 | 184 | 1991 | 150 | 2001 | 109 | 2011 | 109 |
|oharrak = Datu-iturria: [http://www.ine.es/inebmenu/mnu_cifraspob.htm www.ine.es]<br />
}}
[[2008]]ko erroldaren arabera, Espainiaz kanpoko hiru etorkin baino ez ziren bizi herrian, biztanleriaren %2,52a ([[Nafarroa]]ko batezbestekoaren azpitik).
== Politika ==
=== Udal hauteskundeak ===
Azken agintaldietan Santsoleko alkate kargurako Francisco Javier Díaz de Ilarraza aukeratu dute, zerrenda independente batzuen izenean. [[2007]]an ''[[Grupo Independiente de Sansol]]'' (GIS) bere taldeak udaleko bost zinegotziak lortu zituen.
{| class="taulapolita"
|+'''Santsoleko Udala [2007)'''
| '''Alderdia''' || '''Botoak''' || '''Aukeratua?'''
|-
| Francisco Angel Barragan Domeño (GIS) || 50 || Bai
|-
| Maria Lucia Suescun Esandi (GIS) || 48 || Bai
|-
| Juan Javier Remirez Lizuain (GIS) || 46 || Bai
|-
| Maria Lourdes Garcia Olazabal (GIS) || 31 || Bai
|-
| Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz (GIS) || 17 || Bai
|-
|}
[[2011ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2011ko udal hauteskundeetan]] Díaz de Ilarrazak alkate kargua gorde izan zuen, kasu honetan ''[[Agrupación Independiente de Sansol]]'' (AIS) izeneko zerrendarekin; AIS aurkeztutako zerrenda bakarra izan zen eta beste hiru kide zinegotzi bihurtu ziren<ref>[http://www.navarra.es/home_eu/Actualidad/BON/Boletines/2011/77/Anuncio-18/ Zerrendak] Nafarroako Aldizkari Ofizialean.</ref>.
=== Udaletxea ===
Gaur egungo udaletxea [[1960ko hamarkada]]ren hasieran eraiki zen, errepidetik gertu Alde Zaharrean dagoen orube batean. Eraikina adreiluzkoa da, eta kokapen honen aurretik, udal bulegoak elizaren ondoan egon ziren, herriguneko gunerik altuenean. Udalak alkatea eta lau zinegotzik osatzen dute.
* HELBIDEA: Auzo Berria kalea z/g
=== Alkateak ===
Hauek izan dira Santsoleko azken alkateak:
{| class="wikitable"
|- bgcolor="#D8D8D8"
|'''[[Alkate]]a'''
|'''Agintaldi hasiera'''
|'''Agintaldi amaiera'''
|colspan="2"|'''Alderdia'''<ref name=":0" />
|-
| [[Antonio Baños Ordoñez]]<ref name=":0" /><ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Sansol|hizkuntza=eu|url=http://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/sansol/ar-106349/|aldizkaria=Auñamendi Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2020-04-14}}</ref>
| [[1979]]
| [[1983]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Agrupacion Electoral Melgar]]''
|-
| [[Javier Barragan Ibarrola]]<ref name=":0" /><ref name=":1" />
| 1983
| [[1987]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Agrupacion Electoral Independiente Melgar]]''
|-
| [[Luis Maria Zurbano Garcia]]<ref name=":0" />
| 1987
| [[1991]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| Independenteak
|-
| [[Bienvenido Oyon Perez]]<ref name=":0" />
| 1991
| [[1995]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| Independenteak
|-
| [[Maria Asuncion Beraza Oroquieta]]<ref name=":0" />
| 1995
| [[1999]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Agrupacion Independiente San Zoilo]]''
|-
| Luis Maria Zurbano Garcia<ref name=":0" />
| 1999
| [[2003]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Independientes de Sansol]]''
|-
| Luis Maria Zurbano Garcia<ref name=":0" />
| 2003
| [[2007]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''Independientes de Sansol''
|-
| [[Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz]]<ref name=":0" /><ref>{{erreferentzia|izenburua=Tierra Estella decidió en las urnas|hizkuntza=es|argitaratze-data=2007-05-31|url=https://www.revistacallemayor.es/calle-mayor-361-tierra-estella-decidio-en-las-urnas/&ved=2ahUKEwjxhJuz0cWJAxUwAfsDHddaFOUQFnoECBoQAQ&usg=AOvVaw3pRIdvQDyfmqA7TNmVIbkD|aldizkaria=Revista Calle Mayor|sartze-data=2024-11-05}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=Sansol mirando al astro rey|hizkuntza=es|argitaratze-data=2008-05-15|url=https://www.revistacallemayor.es/documentos/revistas/385.pdf|aldizkaria=Revista Calle Mayor|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
| 2007
| [[2011]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Grupo Independiente de Sansol]]''
|-
| Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Tierra Estella ya tiene alcaldes|hizkuntza=es|data=2011-06-23|url=https://www.revistacallemayor.es/tierra-estella-ya-tiene-alcaldes/|aldizkaria=Revista Calle Mayor|sartze-data=2024-11-05}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|izenburua=Sansol reúne a más de 400 vecinos de la zona de Los Arcos|hizkuntza=es|argitaratze-data=2014-05-27|data=|url=https://www.diariodenavarra.es/noticias/navarra/tierra_estella_valdizarbe/2014/05/27/sansol_reune_mas_400_vecinos_zona_los_arcos_160735_1006.html|aldizkaria=Diario de Navarra|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
| 2011
| [[2015]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Agrupacion Independiente de Sansol]]''
|-
| Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Base de datos de Alcaldes y Concejales: Ministerio de Política Territorial y Función Pública.|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es|url=https://www.mptfp.gob.es/portal/politica-territorial/local/sistema_de_informacion_local_-SIL-/alcaldes_y_concejales.html|aldizkaria=www.mptfp.gob.es|sartze-data=2020-04-11}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=Tiempos de Cambio en Tierra Estella|hizkuntza=es|argitaratze-data=2015-05-29|url=https://www.revistacallemayor.es/calle-mayor-561-elecciones-municipales-tiempos-de-cambio-en-estella/&ved=2ahUKEwjrrsHy1cWJAxVtKvsDHSSJBtwQFnoECBIQAQ&usg=AOvVaw3zrmWEBpgJD7iNwFYn-bck|aldizkaria=Revista Calle Mayor|sartze-data=2024-11-05}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Un curso analizará este mes el papel de la zona de Los Arcos durante tres siglos|hizkuntza=es|data=2016-09-09|url=https://www.noticiasdenavarra.com/navarra/2016/09/09/curso-analizara-mes-papel-zona-2732201.html|aldizkaria=Diario de Noticias de Navarra|sartze-data=2024-11-06}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|izenburua=La Asociación de Mujeres Melgar celebra sus treinta años de actividad en Los Arcos|hizkuntza=es|data=2018-06-02|url=https://www.noticiasdenavarra.com/navarra/2018/06/02/asociacion-mujeres-melgar-celebra-treinta-2517340.html|aldizkaria=Diario de Noticias de Navarra|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
| 2015
| [[2019]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''Agrupacion Independiente de Sansol''
|-
| Francisco Javier Diaz de Ilarraza Sanz<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=El mapa político de Navarra: todos los alcaldes y alcaldesas|hizkuntza=es|data=2019-06-16|url=https://www.noticiasdenavarra.com/politica/2019/06/16/mapa-politico-navarra-alcaldes-alcaldesas-2387153.html|aldizkaria=Diario de Noticias de Navarra|sartze-data=2024-11-05}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Arrancan los alcaldes|hizkuntza=es|data=2019-06-22|url=https://www.noticiasdenavarra.com/navarra/2019/06/22/arrancan-alcaldes-2385273.html|aldizkaria=Diario de Noticias de Navarra|sartze-data=2024-11-05}}</ref>
| 2019
| [[2023]]
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''Independientes de Sansol''
|-
| [[Maria Lourdes Garcia Olazabal]]<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|izenburua=Todos los alcaldes y alcaldesas de Navarra, pueblo a pueblo|hizkuntza=es|data=2023-06-18|url=https://www.noticiasdenavarra.com/elecciones-en-navarra/2023/06/18/alcaldes-alcaldesas-navarra-pueblo-pueblo-6943768.html|aldizkaria=Diario de Noticias de Navarra|sartze-data=2024-11-04}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|izenburua=Los nuevos alcaldes y alcaldesas de Navarra|hizkuntza=es|data=2023-06-18|url=https://www.diariodenavarra.es/noticias/navarra/2023/06/18/nuevos-alcaldes-alcaldesas-navarra-572574-300.html|aldizkaria=Diario de Navarra|sartze-data=2024-11-04}}</ref>
| 2023
| Jardunean
| width="2" bgcolor= {{Independenteak/kolorea}}|
| ''[[Melgar (alderdia)|Melgar]]''
|}
== Azpiegitura eta garraioak ==
[[La Estellesa]]ren [[Donostia]] eta [[Logroño]] bitarteko lineak (NA-10 zenbakiko emakida) geltokia dauka herrian. Lineak honako ibilbidea egiten du:
* [[Irun]] - [[Donostia]] - [[Tolosa]] - [[Etxarri Aranatz]] - [[Lezaun]] - [[Abartzuza]] - [[Bearin]] - [[Legarda]] - [[Obanos]] - [[Gares]] - [[Zirauki]] - [[Lizarra]] - [[Aiegi]] - [[Los Arcos]] - [[El Busto]] - Santsol - [[Bargota]] - [[Viana]] eta [[Logroño]]
== Ondasun nabarmenak ==
Santsoleko eliza nagusia San Zoilo eliza da. Estilo barrokoko eraikin honek, antzinako eliza ([[XVI. mendea]]) baten egitura erabiliz eraiki zen. Aipagarri dira elizako dorrearen altuera, forma karratu eta kanpaientzako gorputz bakarrarekin. Barrukaldean, San Pedroren egurrezko irudi gotiko bat eta Gurutzatuaren beste irudi erromanista bat daude.
Herriaren erdigunean estilo barroko hainbat jauregi daude. Aipagarri da "El Palacio" izeneko jauregi klasikoa. Bi zatiz osatuta, jauregiaren fatxadan hiru armarri ageri dira.
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Ikus, gainera ==
* [[Nafarroa Garaiko udalerrien zerrenda|Nafarroako udalerrien zerrenda]]
*[[Vianaldea]]
*[[Lizarrako merindadea]]
== Kanpo estekak ==
{{Atari|Nafarroa|Nafarroa}}
* {{es}} [http://www.navarra.es/home_es/Navarra/272+Municipios/entidad.htm?IdEnt=549 Santsoli buruzko informazioa Nafarroako Gobernuaren webgunean.]
* [http://maps.google.com/maps?f=q&source=s_q&hl=eu&geocode=&q=Santsol,+nafarroa&sll=43.114142,-1.68005&sspn=0.028383,0.055189&ie=UTF8&hq=&hnear=Santsol,+Nafarroa,+Espainia&ll=42.552037,-2.264299&spn=0.014321,0.027595&z=15&layer=c&cbll=42.553572,-2.266838&panoid=DsXEyKN7WdCcPQhg_QO5vw&cbp=12,330.62,,0,3.88 Santsolgo Kale Nagusia Google Street View-n.]
{{autoritate kontrola}}
{{Vianaldea}}
{{Nafarroako udalerri aurkibidea}}
[[Kategoria:Santsol]]
a76w0p57gz0mm9zj350wcxaciusxl58
Montori
0
8595
9975264
9624585
2024-11-20T14:32:21Z
InternetArchiveBot
119347
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
9975264
wikitext
text/x-wiki
{{Argitzeko|Zuberoako herriari|Montorio (argipena)}}
{{Zuberoako udalerri infotaula
| izena = Montori
| bandera =
| armarria =
| nongo = Montoriko
| ofiziala = Montory
| elkargoa = [[Euskal Hirigune Elkargoa]]
| barrutia = [[Oloroe-Donamariako barrutia|Oloroe-Donamaria]]
| kantonamendua = [[Atharratze-Sorholüzeko kantonamendua|Atharratze-Sorholüze]]
| postakodea = 64470
| irudia = Montory (Pyr-Atl, Fr) Église coté chevet.JPG
| irudiaren testua = Montoriko eliza.
| INSEE = 64404
| kokapena = Montori_kokapena.png
| koordenatuak = {{Koord|43|5|52|N|0|49|1|W|region:EH-ZU_type:city|display=inline,title}}
| garaiera = 239 - 800
| azalera= 20.45
| biztanleria =
| urtea =
| distantzia = 17
| sorrera = [[1800]]
| herritarra = montoriar / beroriztar
| alkatea = Roger Lapeyrade<ref>[[Okzitaniera]] arautuan ''Lapeirada'' ("harrizko galtzada"); [[Miquèu Grosclaude]]: ''Dictionnaire étymologique des noms de famille gascons'', ''Radio País'', [[1992]], [[Paue]], 198-199.or.</ref> <br /><small>(2014-2020)</small>
| webgunea = http://www.commune-montory.fr
| oharrak =
}}
'''Montori''' ([[Euskarazko Nazioarteko Alfabeto Fonetikoa|[montoʁ̞i]]]) edo '''Berorize'''<ref>Euskaltzaindia: ''92. araua: Zuberoako herri izendegia''. Izendegi horretan, ''Montori'' ageri da izen nagusitzat.</ref> ([[Euskarazko Nazioarteko Alfabeto Fonetikoa|[beʁ̞oʁ̞i̻]e]]) [[Zuberoa]]ko ekialdeko [[udalerri]] bat da, [[Basabürüa|Basabürüko]] [[Ibarrezker]]rekoa, [[Bearno]]rekiko mugan kokatua. [[Euskara]]rekin batera tokiko hizkuntza den [[okzitaniera]]z ''{{lang|oc|Montòri}}'' da, eta ofizialki [[frantses]]ez ''{{lang|fr|Montory}}''.
[[Protestantismo]]ak historikoki herrian izan duen eraginagatik «higanautak» ezizena ezarri zitzaien Berorizeko herritarrei.<ref>[http://urkiza.armiarma.eus/cgi-bin/urkiza/EBMODBER.pl?Bertso=25554 «Ziberoko herrien epixtola»]{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, ''[[Herria (aldizkaria)|Herria]]'', 2063. zenbakia, 1990.</ref>
== Izena ==
Herriaren izen zaharra '''Berorize''' da. [[Ipar Euskal Herria|Ipar Euskal Herriko]] [[toponimia nagusia]] aztertu duen [[Jean-Baptiste Orpustan]] adituaren ustez, baliteke jatorria ''belar'' hitzean edo ''beltz-haritz'' konposatuan izatea, eta [[Donamartiri]] herriaren izen zaharrarenari (''Sant Martin de Beloriz'') lotua da.<ref>[[Jean-Baptiste Orpustan]]: ''Toponymie basque'', [[Presses Universitaires de Bordeaux]], [[1991]]; 87. eta 156.or.</ref>
[[Erdi Aroa]]n burgu berria sortu zutenean ''Montory'' ([[1323]]) edo ''Montori'' ([[1337]], [[1383]]<ref>''Contrats de Luntz'', [[Bearno|Biarnoko]] Luntz notarioak [[XIV. mendea]]n idatzitako testuak.</ref>) izena jarri zitzaion, orduan Zuberoan ofiziala zen [[okzitaniera]]n. Orpustanen arabera toponimo honetan elementu erromaniko eztabaidaezina (''mont'') eta euskarazko balizko elementua (''(h)iri'', "jaun baten domeinua" zentzuan) leudeke. "[[Larrori]]" (eta akaso "[[Orhi]]") bezalakoekin lotzen du eta "mendiaren domeinua" esan nahiko luke.<ref>Orpustanen aipatu lana, 155-156.or.</ref> Geroago ''Montoury'' ([[1563]]<ref>''Aveux de Languedoc'', ''Archives de l'Empire'', 45.or.</ref>) edota ''Notre-Dame de Montory'' ([[1654]]<ref>[[Oloroe-Donamaria]]ko [[elizbarruti]]ko [[XVII. mendea|XVII. mendeko]] idazkiak.</ref>) formak ere dokumentatzen dira.
Oinarri zientifiko sendorik gabeko beste [[etimologia]] batzuk ere eman dira: [[1881]]eko iturri batek '''Montori''' hitza [[latin]]ezko ''promontorium'' hitzetik eratorria zelako hipotesia argitaratu zuen,<ref>[[Anberes]]ko sozietate geografikoaren buletina, [[1881]].</ref> eta Lemoine doktoreak ''mont'' [[Gaskoi (hizkuntza)|gaskoi]] hitza eta ''horreum'' [[latin]]ezkoa ("etxalde" zentzuan) aipatzen ditu osagaitzat.<ref>Lemoine, J: ''Toponymie du Pays Basque et des Pays de l'Adour''.</ref>
=== Okzitanieratik ===
''Montòri'' [[okzitaniera]]tik euskarara mailegatutako toponimoa dela ikusteko, ''Montaury'' [[frantses]]ezko grafiaren mozorropean hizkuntza honekin zerikusia duten beste leku batzuetan ere ageri den toponimoa dela esan behar da:
* [[Gaskoi (hizkuntza)|Gaskoi]] eragina garrantzi handikoa den [[Angelu (Lapurdi)]] udalerrian, leku izen historiko bat [[Montaury]] da; gaur egun [[Paueko eta Aturrialdeko Unibertsitatea|Paue eta Aturriko Herrialdeetako Unibertsitateko]] [[campus]] bat bertan kokatua da.<ref>[https://web.archive.org/web/20100811183153/http://www.univ-pau.fr/live/Campus-organisation/visite_des_campus/cote_basque UPPAren webgunea].</ref>
* [[Nîmes|Nimesen]] ([[Okzitania]]) izen bereko auzoa dago<ref>[https://web.archive.org/web/20100101040120/http://www.keskeces.com/etablissement-medicaux/centre-medical/30900/c.p.i.-montaury.html Auzoaren kokapena].</ref>
Okzitanieraren eraginaren beste zantzu bat [[Euskaltzaindia]]k ontzat hartu ez zituen herriaren izenaren ''Muntori'' aldaera, erabilera zabala izan duena,<ref>[http://andima.armiarma.eus/oler/oler14/oler1456.htm ''Muntori''], [[Pierre Topet|Etxahun Barkoxeren]] bertsoetan.</ref><ref>[https://web.archive.org/web/20081201111811/http://www.udalbide.net/es/municipios/detalles/montory---muntori/id:666 Udalbideren webgunean].</ref> eta [[Jentilizio]]a dira. Lehenaz esan behar da ''Montòri'' okzitanieraz horrelaxe ahoskatzen dela, /mun'tori/, ''o'' atonoak /u/ ahoskera izaten duelako. Jentilizioaz araututako ''montoriar'' eta ''beroriztar'' formekin batera euskaraz ''montories''<ref>[https://web.archive.org/web/20110917161126/http://www.suazia.com/?Hizkuntza:Xiberoko_herriak ''Montories''] [[Sü Azia]]ren webgunean.</ref> eta ''muntories''<ref>[http://www.euskaltzaindia.net/dok/euskera/49996.pdf ''Muntories''] [[Euskaltzaindia]]k berak proposatuta; ikus 1057.or.</ref> ere erabili direla aipatu behar da, okzitanieratik mailegatu diren [[bokale]]s, [[Baiona|baiones]], [[Arrokiaga|arrokiages]]...bezalakoak direnak.
== Geografia ==
=== Topografia ===
[[Fitxategi:Montory_(Pyr-Atl,_Fr)_Mont_Begousse_(767_m).JPG|thumb|300px|[[Beguze]] mendia]]
Herri barnea udalerriaren erdialdean dago, 267 mtan. Bere inguruetan, ordea, mendi ikusgarri batzuk daude. Inportanteenak hauexek dira:<ref>Izenak [https://web.archive.org/web/20101217062639/http://www.euskaltzaindia.net/dok/eaeb/eoda/mendiak.pdf Euskaltzaindiaren ''Euskal Herriko mendi-izenak''] lanean erabilitakoak dira; ikus 34.or.</ref>
* [[Argibel|Hargibele]] (795 m): [[Bearno]]rekiko mugan, gune babestua da, eta [[eskalada]] eskola bat du.<ref>[https://web.archive.org/web/20100601233212/http://www.ffme.fr/site/FALAISE_fiche.php?id=1532 ''Annuaire des falaises''].</ref> Zonaldeko ikur bat da eta ''Arguibelle'' aldaera [[frantximant]]ean '''Berorizeko''' (hirugarren adina<ref>[http://montory.chez.com/vivre.html ''Montory.chez.com''].</ref>) eta [[Landa (Bearno)|Landako]] (musika taldea<ref>[https://web.archive.org/web/20110906045629/http://www.agorila.com/cd-choeur-pyreneen-les-chanteurs-passeyado-au-pais-les-olympia-2010-los-agor-en-bearn-arguibelle-904.php ''Agor en Bearn''] CDa [[Agorila]]ren webgunean.</ref>) elkarte banari izena eman die.
* [[Beguze]] (767 m): tontorra [[Liginaga-Astüe]]rekin konpartitua eta mendia [[Hauze]]rekin ere bai. Mendi magalean baziren [[burdina|burdin]] [[meatzaritza|meategi]] batzuk, [[XVI. mendea]]n hasi eta geroago [[1815]]etik [[1868]]ra bitartean ustiatuak.<ref>[http://www.commune-montory.fr/Montory%20autrefois-Les%20ressources%20d%27autrefois-Les%20mines%20de%20fer.htm ''Les mines de fer''].</ref>
* [[Erretzü]] (700 m): iparraldean [[Atharratze-Sorholüze]]rekiko mugan. [[1670]]eko [[Louis de Froidour]]ren testigantzen arabera [[lur komunal]]ak izateari utzi ostean lehen [[errege]]arena eta gero [[estatu]]arena zen basoa zegoen. [[1832]]an [[prefektura]]k esku pribatuetan utzi zuen [[enkante]] baten bidez, eta esku pribatuetan dirau gaur egun ere.
Hiru mendi nagusi horien inguruetan ibilbideak daude; [[Xynthia ekaitza]]k kalteak sortu zituen, bereziki [[Beguze]]koan.<ref>[http://www.commune-montory.fr/Animations-Loisirs.htm Ibilbideak] udalaren webgunean.</ref> Metro batengatik (796 m baitu) udalerriko punturik gorena hegoaldeko muturrean dago, [[Edre]] menditik hurbil eta beste behin [[Landa (Bearno)|Landarekiko]] mugan.
Udalerriko iparraldean [[Erretzü]]tik ekialdera dauden muinoen artean [[Zehebiaga]]ko hegia (480 m) dago, [[Barkoxe]]rekiko muga markatzen duena.<ref>[http://paperekoa.berria.info/plaza/2007-12-14/055/006/zehebiagako_hegia_ibarrettoaren_mugaldean.htm ''Zehebiagako hegia Ibarrettoaren mugaldean'']{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, [[Allande Sokarros]], [[Berria]].</ref>
[[Fitxategi:Hargibele iparraldetik.jpg|eskuinera|thumb|300px|[[Argibel|Hargibele]] mendia.]]
=== Hidrografia ===
Udalerria zeharkatzen duten erreka guztiek [[Oloroeko uhaitza|Oloroeko uhaitzean]] amaitzen dute baina [[ibaiadar]] desberdin batzuen bidez:
* iparraldean [[Joos]]era doazen [[Urgarai]] (fr. ''Ourgaray'') eta [[Bètlòc (erreka)|Bètlòc]]<ref>[[Miquèu Grosclaude]]: ''Dictionnaire étymologique des noms de famille gascons'', ''Radio País'', [[1992]], [[Paue]]. Ikus 54.or.</ref> (fr. ''Belloc'') errekak daude.
* [[Zuberoa]]ko ardatza den [[Ühaitza]]ra doazenak dira nagusi:
** [[Etxeberri (Zuberoako erreka)|Etxeberri]] errekastoa zuzen doa [[Atharratze]]ra.
** udalerriko hegoaldean [[Batasse]] deiturikoa jaio, herri barnetik pasatu eta gero [[Mehexe]] ibaiadarrarekin bat egin eta mendebalderantz jotzen du; [[Aphanize (ibaia)|Aphanize]] sortzen laguntzen dute, dagoeneko [[Astüe]]ko lurretan.
* ekialdean [[Larrigau]] eta bere ibaiadarra den [[Lacòsta (erreka)|Lacòsta]] (fr. ''Lacoste'') [[Landa (Bearno)|Landarantz]] doaz, eta [[Vert]] ibaian amaitzen dute beren ibilbidea.<ref>[https://web.archive.org/web/20071023093109/http://sandre.eaufrance.fr/app/chainage/index.php?topo=&tocg=&dep=&com=64404&x=&y=&lang=&Submit=Rechercher Berorizeko fitxa] ''Sandre'' webgune ofizialean.</ref>
=== Udalerri mugakideak ===
Norabide gehienetan [[Zuberoa]]ko udalerriak ditu auzokide:
* [[Barkoxe]] ipar-ekialdean
* [[Atharratze-Sorholüze]] ipar-mendebaldean
* [[Liginaga-Astüe]] mendebaldean
* [[Hauze]] hego-mendebaldean
==== Sarraltzüne galdua ====
Ekialdean eta hegoaldeko muturrean egun [[okzitania]]rrak diren lurrak ditu mugakide, [[Bearno]]ko [[Baretos]]eko [[Landa (Bearno)|Landakoak]] hain zuzen ere. Hala ere, udalerri honetako mendebaldean dagoen [[Sarraltzüne]], [[Sarraltzune]] edo [[Sarantzüne]] ([[Okzitaniera|oc.]] ''Eth Barlanés'',<ref>[http://www.gasconha.com/index.php?tipdoc=locs&mot=Sarraltz%FCne Gasconha.com].</ref> [[Frantses|fr.]] ''Barlanès'') ibarra zuberotarra -eta euskalduna- izan zen<ref>[[Txomin Peillen]], [http://www.oocities.com/xiberoko_botza/agur_zuberoa.pdf ''Agur Zuberoa''], [[Biba Xiberua!]] Elkartea, [[Urretxu]]-[[Zumarraga]], [[2001]]; ikus 9-10.or.</ref> eta mendeetako gatazka bizi izan zen zeini zegokion erabakitzeko.<ref>[https://web.archive.org/web/20110928015345/http://membres.multimania.fr/petxegorri/euskara/Mugako%20zuberotarrak%20070525%20-%20Mendebalde%20Kultur%20Alkartea.pdf ''Mugako zuberotarrak''], [[Philippe Etxegorri]], [[2007]]; ikus 4.or..</ref>
=== Auzoak ===
Herri barneaz gain biztanleria bost auzo sakabanatutan banatua da (hiruk, mendi nagusien izen bana dute):<ref>[http://www.commune-montory.fr/presentation-habitat%20et%20population-Les%20hameaux.htm ''Les hameaux''] Herriko etxearen webgunean.</ref>
* [[Beguze (auzoa)|Beguze]].
* [[Erretzü (auzoa)|Erretzü]].
* ''[[Haut de la Côte]]'': ipar-ekialdean.
* [[Hargibele (auzoa)|Hargibele]].
* [[Gastu]] edo ''Gastou'': hegoaldean.
=== Garraiobideak ===
[[Errepide]] nagusia [[departamendu]] mailako [[RN 618|RD-918]] da; [[Atharratze-Sorholüze]]rekin (mendebalderantz) eta [[Bearno|Biarnorekin]] (ekialderantz] lotzen du. [[RD 59]] herri barnean hasi eta iparralderantz jotzen du, [[Barkoxe]]rantz eta [[RD 759]] hegoalderantz doan azken horren segida da, [[Hauze]]rekiko lotura egiteko; Hauze-Montori errege bide historikoaren ordezko berriagoa da. Errepidez [[Oloroe-Donamaria|Oloroe]]-[[Atharratze]]-[[Maule]] autobusa herritik pasatzen da.
[[Paue-Oloroe-Maule]] (POM) [[tranbia]]k geltokia izan zuen udalerri honetan baina [[1901]]etik [[1931]]ra baino ez zuen zerbitzua eskaini; [[Landa (Bearno)|Landa]]-[[Atharratze]] zatia [[19054]]ean zabaldu zen eta hasieran Montori zen geltokirik gabe geratzen zen herri bakarra, herri barnetik urrun pasatzen baitzen. Geltokiaren eraikina orain pribatua da.<ref>[http://www.commune-montory.fr/Montory%20autrefois-Scenes%20de%20la%20vie%20d%27autrefois-Le%20tram.htm ''Le tram''].</ref>
== Historia ==
Beti [[Zuberoa]]ri lotua, [[1086]]an Guy-Geoffroy [[Gaskoinia]]ko dukeak herrialde honen gainean zituen eskubideak [[Gendule V.a Bearnokoa|Zentulo V.a Biarnokoari]] pasatu zizkion; [[Gilen Erramun]] [[Zuberoako bizkonderria|Zuberoako 3. bizkondeak]] kontran egin arren Zentulo V.ak herrialdea inbaditu eta '''Montoriri''' [[Oloroeko forua]] (okzitanieraz ''for d'Auloron'') eman zion, eta errege-burgu berria (horregatik herriaren izen berria, '''Berorize''' zaharraren ondoan) sortu zuela esan ohi da; hala ere, datu hau historia eta kondairaren artekoa da.<ref>[[Jean-Baptiste Orpustan]]: ''Toponymie basque'', [[Presses Universitaires de Bordeaux]], [[1991]]; 155.or.</ref>
=== Zuberoa ingelesa ===
[[1307]]an Zuberoa [[Ingalaterra|ingelesen]] menpean geratu zen. Zenbait errege epaitegi antolatu zituzten, errege burguak ziren [[Barkoxe]], [[Hauze]], [[Atharratze]] (orduan "Iriberri" edo ''Vilanava'') eta '''Montorin'''; ''[[jurat]]'' izenekoek kudeatutako administrazio berezia zuten, [[Maule]] errege-hiriak bezala.<ref>[http://www.commune-montory.fr/censier%20gothique%20de%20soule.htm ''Le Censier gothique de la Soule''].</ref> [[Ehun Urteetako Gerra|Ehun Urteko Gerraren]] inguruko aldietan Montoriri buruzko datu batzuk jasotzen dira:
* [[1323]]an [[Foulque Lestrange]] [[Guiena]]ko [[seneskal]]ak [[Ingalaterra]]ko erregearen izenean Atharratzekoaren moduko pribilegio karta bat eman zion.
* [[1337]]an [[Eduardo III.a Ingalaterrakoa]]k Zuberoako etxeetako errolda eta bakoitzari dagozkion zergen kontakizuna egin zuen ''Censier Gothique de Soule'' izenaz ezagutzen den okzitanieraz idatzitako dokumentuan. Berorizen euskal eta bearnoar auzokideak zituzten 78 etxe zeuden; etxe horien izenetatik 70 bat gaur egun arte gorde dira.
* [[1474]]an '''Montori''', [[Hauze]] eta [[Atherei]]k [[baroierri]] bat sortu zuten, [[Lüküze]]ko jaunaren kontra ari zen Roger [[Agaramontar|Agramondarren]] buruaren menpean zegoena. Berorizek bere "etxe noblea" zuen, okzitanieraz "jauregi" esanahia duen ''Sala'' (fr ''Salle'') izena zeramana.
[[Fitxategi:Montory (Pyr-Atl, Fr) Église coté chevet.JPG|eskuinera|thumb|300px|Montoriko eliza.]]
=== Erlijio Gerrak ===
[[Frantziako Erlijio Gerrak|Erlijio Gerren]] garaiak oso gogorrak izan ziren eskualdean. [[1564]]rako herrian [[erreforma protestantea|protestanteak]] ziren nagusi, G. Etxart herriko auzokidea zen [[Artzain protestante|artzaina]] eta [[1568]]aren inguruan eliz katolikoa [[tenplu]] [[erreforma protestantea|protestante]] bilakatu zen Montorin; [[katolizismo|katoliko]] zuberotarrak [[Nafarroa Beherea|Nafarroa Beherera]] joan ziren hango erlijiokideekin batera [[Joana III.a Nafarroakoa|Joana III.a Albretekoa]] erregin protestantearen kontra borrokatzera baina porrot militarra izan zutenez Zuberoara itzuli eta mendekua hartzeko Agramondarren menpeko Montori erasotu eta arpilatu egin zuten. Biztanle askok [[Bearno|Biarnora]] ihes egin behar izan zuten eta erlijioa aldatu nahi izan ez zuen ''jurat'' bat hil zuten.
[[XVII. mendea]]ren hasieran oraindik geratzen ziren protestante batzuk herrian [[Iruri]], [[Zalgize]], [[Maule]] eta '''Montorin'''; herri honetan tenpluari ere eusten zioten.
[[1638]]an [[Jean-Armand du Peyrer]] [[Iruri]]ko kondeak '''Montori''', [[Hauze]], [[Atherei]], [[Liginaga]] eta [[Astüe]]k osatutako baroierria [[Agaramonteko dukerria|Agramondeko dukerriari]] erosi zion. [[1661]]ean, [[Matalas apaizaren matxinada]]n, [[Bernard Goienetxe|Mithikileko apaiza]] Montorira joan zen; kanpoko boterearen kontra eta Zuberoaren askatasunaren aldeko borrokan aritzeaz gain katolikoen alde eta protestanteen aurka ere ari zen, aliantzen jokoaren arabera. 3000 lagunekin herrian sartu eta 15 familiabururen kontrako neurri errepresiboak hartu zituen katoliko bihurrarazteko. Matxinadak porrot egin eta gero [[1663]]an Estatu-Kontseiluaren agindu batek [[Iruri]]ko kondeari arestian aipatu bost herrien gaineko kontrola mantentzeaz gain [[Atharratze]], [[Onizegaina]], [[Aloze]], [[Ozaze]], [[Ziboze]],[[Etxebarre]], [[Lexantzü]] eta [[Ligi]] ere eman zizkion.<ref name="Histoire de Montory">[http://www.commune-montory.fr/Montory%20autrefois-Histoire%20de%20Montory.htm ''Histoire de Montory''].</ref> Montorin ezagutzen den azken artzain protestantea P. d'Assimont ([[1679]]an) da.<ref>[http://montory.pagesperso-orange.fr/historique.html ''Historique''] ''Vivons notre Village - Montory'' elkartearen webgunean.</ref>
=== Mundu Gerrak ===
[[Lehen Mundu Gerra]]n Montoriko 48 herritar hil ziren<ref>[http://www.commune-montory.fr/guerre%201418%20liste%20des%20morts.htm ''Liste des soldats de Montory morts pour la France''].</ref> eta beste 8 zaurituta itzuli ziren herrira ([[1911]]n udalerriak 830 biztanle zituen).
[[Bigarren Mundu Gerra]]n zazpi montoriarrek, [[Indotxinako Gerra]]n hiruk eta [[Aljeriako Independentzia Gerra|Aljeriako Independentziaren Gerran]] beste batek bizitza galdu zuten.<ref>[http://www.commune-montory.fr/guerre%203945%20liste%20des%20morts.htm ''Guerre de 1939 - 1945 et Indochine''].</ref>
[[Nazionalsozialismo|Nazien]] okupazioaren kontra aritzeko [[Zuberoa]]n hiru talde armatu nagusi ibili ziren, ''armada sekretua'' edo ''[[maki (argipena)|maki]]'' izenarekin.<ref>[http://www.euskomedia.org/PDFAnlt/literatura/14179191.pdf Txomin Peillen]{{Apurtutako esteka|date=azaroa 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, ''Zuberoaren Askapena''.</ref> [[1944]]ko [[abuztuaren 22]]an erresistentziako buruetakoa zen [[Julio López]] [[aragoi]]tarra '''Berorize''' eta [[Landa (Bearno)|Landaren]] arteko mugatik oso hurbil hil egin zuten. Bertan oroitarria jarri zuten<ref>[http://www.commune-montory.fr/stele%20jul%20lopez.htm Julio Lópezen oroitarria].</ref> eta [[Jean-Louis Davant|Jean Louis Davantek]] eginiko ''[[Xiberoko Makia]]'' [[pastoral]]ean ([[2001]]ean [[Sohüta]]k taularatua) López pertsonaia inportanteetakoa zen, 22. [[jelkaldi]]ak ''Montoriko güdüka; Julio Lopez-ena'' izena zeraman eta Davantentzat elkartasunaren ikurra zen.<ref>[https://web.archive.org/web/20160304193406/http://www.herrimusika.org/bildumak/ikusi.php?id=es&desde=1849&k=2004096 ''Xiberoko Makia''] [[Soinuenea|Herri Musikaren Txokoan]].</ref><ref>[http://www.eitb.com/multimedia/documentos/2009/10/26/191583/Xiberoko_makia.pdf Pastoralaren testua]{{Apurtutako esteka|date=apirila 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [[Euskal Irrati Telebista|EITBn]].</ref> López hil zuten zonaldea oso egokia zen [[mugalari]]en lanerako; iheslariak ''[[Haut de la Côte]]'' auzoan (udalerriaren ipar-ekialdean) edo [[Barkoxe]]ko mugan ([[Gaztelondo]] auzoan) hartu eta sarritan aldatzen zituzten bideetatik [[Hauze]] edota [[Urdatx]]eraino laguntzen zituzten; mugalarietako bat desagertu egin zen, inork ez daki zer gertatu zen harekin, eta haren emaztea [[Ravensbrück]] [[kontzentrazio-esparru]]ra eraman zuten. Handik bizirik baina oso ahul itzuli zen. Oro har 27 izan ziren [[Alemania]], [[Polonia]] eta [[Austria]]ra preso eraman zituzten beroriztarrak; zortzi [[STO]] (''Service du travail obligatoire'', "Derrigorrezko lanaren zerbitzua") naziek antolatu zuten sisteman sarrarazi zituzten (eta beraz, Alemaniara behartuta gerrarekin zerikusia zuten lanetan aritzeko eraman) eta beste bik [[Pirinioak]] zeharkatu eta alde egin zuten.
[[1940]]ko azaroan [[Bréhain]] herritik ([[Mosela]] departamendua, [[Lorrena]]) berrogei erbesteratu heldu ziren Montorira; batzuk herrikoen etxeetan bizi izan ziren eta familiei etxeko zein nekazaritzako lanetan laguntzen ibili zitzaizkien; beste batzuk beraientzat prestatu ziren herri barneko etxe batzuetan egon ziren.<ref>[http://www.commune-montory.fr/Montory%20autrefois-Le%20Monument%20aux%20Morts.htm ''Le Monument aux Morts''].</ref>
=== Lurrikara eta Beihl kontsula ===
[[1967]]ko [[abuztuaren 13]]an "[[Eretako lurrikara]]" izenarekin ezagutu zena gertatu zen, [[Baretos]]eko herri horretan [[epizentro]]a izan zuelako; '''Montorin''' ere kalteak izugarriak izan ziren, etxeen %60a inguru suntsitu zituelako; [[Richter eskala]]ko 6,5 magnitudekoa izan zen. Etxea galdu zutenentzat "lau milioiko etxeak" deitu zirenak eraiki zituzten.<ref>[http://www.commune-montory.fr/Montory%20autrefois-Le%20seisme%20de%201967.htm ''Le séisme de 1967''].</ref>
'''Berorize''' [[Burgosko prozesua|Burgosko Prozesuarekin]] zerikusia duen gertaera oso bitxi baten kokalekua izan zen. Epaiketa hasi baino bi egun lehenago [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]] ([[Juan Jose Etxabe]] eta [[Eustakio Mendizabal|Txikiaren]] taldeak) [[Eugen Beihl]], [[Alemania|Alemaniako Errepublika Federalak]] [[Donostia]]n zuen [[kontsul]]aren bahiketa prestatu zuen. Herri zuberotar honetako apaizetxean zeukaten gordeta; ihes egitea lortu zuen gau batean eta herriko taberna batera sartu zen Alemaniako kontsula zela eta elizaren ondoko etxe batetik ihes egin zuela esaten. Han zeuden herritarrek zer egin eta berriro apaizetxera eraman zuten. Egun batzuk geroago, [[Eguberria]]n, ETAk [[Wiesbaden]]en ([[Hessen]], [[Alemania]]) askatu zuen.<ref>[http://paperekoa.berria.info/plaza/2007-12-14/055/006/zehebiagako_hegia_ibarrettoaren_mugaldean.htm Allande Sokarros]{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [[Berria]]n.</ref><ref>[http://books.google.es/books?id=wuSqKsyQx0gC&pg=PA117&lpg=PA117&dq=Berorize+Beihl&source=bl&ots=grPvReveI8&sig=CWj-CxsxSavT87RcCqg-kzZf3hc&hl=es&ei=KEnUTJyqGYTMswabs5CCBQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CBYQ6AEwAA#v=onepage&q=Berorize%20Beihl&f=false ''Mugalaris: memoria del Bidasoa''], [[Anjel Rekalde]].</ref> [[Roger Idiart]]ek ''[[Basabürüan Montori]]'' izena duen kanta egin zuen, [[azkaine|azkaindarrak]] egin zituenen artean ezagunenetakoa,<ref>[http://www.euskaltzaindia.net/dok/plazaberri/2010/otsaila/davant_roger_idiart.pdf Jean Louis Davantek eginiko biografia]; ikus 3.or.</ref> gertaera hari eskainia.<ref>[https://web.archive.org/web/20160305013432/http://www.euskalnet.net/edd/k080612x140.pdf ''Basabürüan Montori''], ''Han-hemenka kantari'', 45.or.</ref>
== Ekonomia ==
[[Nekazaritza|Laborantza]] eta [[abeltzaintza]] dira nagusi: [[ardi]]ak esnekietarako eta [[behi]]ak ([[Akitaniako blonda]]) haragirako.
Herri honetan ia galdu den aktibitate bat udako "bortüetako etxalde" edo ''cujalar'' (okzitanieraz; fr. ''cayolar''), mendietako etxaldeak alegia. [[XX. mendea]]ren hasiera arte ugariak ziren, batez ere Montori-Sarraltzüne muga aldean eta udalerriaren hegoaldean: Maillordoki, ''Bagoule'', Bitola, ''Légassègue'', Ordabürü, ''Chuste'', Aizuburia, ''Couylarou'', [[Aiguntze]] eta [[Izarbe]]. Gaur egun denak oso egoera txarrean daude. Beste aldetik, zenbait artzainek oraindik badituzte (lehengo garaietan baino askoz gutxiago badira ere) ''txotx'' izeneko zatiak [[Urdatx|Santa Grazi]] eta [[Basabürüa|Basabürüko]] beste herri gorenetako etxaldeetan; beste batzuek bere ardiak [[Aspe (Bearno)|Aspe]] eta [[Aussau]] [[Bearno|Biarnoko]] ibarretara bidaltzen dituzte, hango artzainek zaindu ditzaten.<ref>[http://www.commune-montory.fr/Patrimoine%20architectural-Patrimoine%20prive-Les%20bordes%20et%20cayolars.htm ''Les bordes et cayolars''].</ref>
Udalerrian nekazaritza eta abeltzaintzara emandako 2500 [[hektarea|hektareetatik]] 680 bat komunalak dira, 1800 bat pribatuak, eta beste 20 bat ([[Hauze]] eta [[Urdatx|Santa Graziko]] lurretako mugan dagoen [[Barlamont]] izeneko eremua) Montorik, [[Barkoxe]]k eta [[Landa (Bearno)|Landak]] partekatuak.<ref>[http://www.commune-montory.fr/Activites-Les%20activites%20economiques-L%27agriculture.htm ''L'agriculture''].</ref>
[[Gazta]] egiteko ''Les Fermiers Basco Béarnais'' [[kooperatiba]]k dituen hiru lantegitatik bat Montorin dago.<ref>[http://www.commune-montory.fr/sca.htm Herriko Etxearen webgunea].</ref> [[Ahuntz]]ak dituzten bi artzain daude; lehena arestian aipatutako kooperatibarekin ari da eta bigarrenak, Patrap etxaldekoak, bere gaztak ''Les chèvres de Gastou'' izendapenarekin saltzen ditu.
Bi enpresa txiki daude, lurretik zein animaliengandik ateratako ekoizpenak egiteko: [[ahate]]kien ''Les confits d'Arguibelle'' Arainti etxaldean<ref>[http://www.commune-montory.fr/ferme%20arainty.htm ''Les confits d'Arguibelle''].</ref> eta [[barazki]] biologikoak saltzen dituena.
Beste garai batzuetan, herri honetako ekonomiarako garrantzia izan duten elementuen artean baziren [[harrobi]]ak, [[artile]]a, [[liho]]a, [[ezti]]a, [[gaztaina]]k edota esku-langile mota batzuk.<ref>Ikus ''Montory autrefois'' Herriko Etxearen webgunean.</ref>
=== Baso komunala ===
Herriak baso komunalak ere baditu (583 ha); udalerriko iparraldean (Casterar, Malaxandi, Latalhada, ''Bigné'') eta hegoaldean (''Le Bouch'', ''Gastou'', ''Huncharie'') dauden esparruez gain egun [[Landa (Bearno)|Landarenak]] diren lurretan daude handienak, [[Urdatx|Santa Graziko]] mugetaraino heltzen baitira: Edre, ''Seguro'', Liziaga, ''Légacègue'', Maillordoki, Ordaburu, ''Chuste'', ''Bagoule'', Bitola, ''Couylarou'', las Bartas, Isiburia, Aiguntze, [[Lakurde]] eta 1542 m dituen [[Arbuti]] mendikoa.<ref>[http://www.commune-montory.fr/Activites-Les%20activites%20economiques-La%20foret%20communale.htm ''La fôret communale''].</ref>
=== Turismoa ===
[[Hotel]] bat (''Auberge de l'Étable'') eta lau [[Landa-turismo|landetxe]].<ref>[https://web.archive.org/web/20081202152459/http://www.commune-montory.fr/Activites-Les%20activites%20economiques-Les%20artisans%20commercants%20services%20et%20tourisme.htm Aktibitate ekonomikoak] Herriko etxearen webgunean.</ref> Etxe berriak eraikitzen ziren bitartean [[1967]]ko lurrikaran etxea galdu zutenentzat egin ziren txalet prefabrikatuetan (''Histouye'' izeneko tokian) gaur egun ''Les Chalets de Soule'' oporlekua dago<ref>[https://web.archive.org/web/20100830185357/http://www.leschaletsdesoule.com/ ''Les Chalets de Soule'']</ref>
== Demografia ==
[[1377]]ko ''Censier gothique de la Soule'' dokumentuan '''Montorin''' dagoeneko 76 ''Ostau'' ("etxe" okzitanieraz) zeudela aipatzen du.
[[Maule-Lextarre]]n [[notario]]a zen [[Pierre Casalivetery]]ren ''Journal'' liburuan [[1460]]-[[1481]] urteetarako 11 [[Su (zerga)|su]] kontatzen ditu eta [[1540]]-[[1548]] aldian 125, beraz hazkunde [[Demografia|demografiko]] handia izan zen.<ref>''Journal de Pierris Casalivetery'', [[Jean Jaurgain|Jean Jaurgainek]] ''Archives historiques de la Gascogne'' izenekoetan ([[1909]]) transkribatu eta argitaratutakoak eta [[Manex Goihenetxe|Manex Goihenetxek]] ''Histoire générale du Pays basque'' sortaren 3. liburukiko ([[Elkar|Elkarlanean]], [[2001]], {{ISBN|2-913156-34-7}}) 24.orrialdean jasoa.</ref>
XIX. mendean 1.200 biztanle izatera iritsi zen, baina ordutik etengabeko gainbehera izan zuen populazioak bi mendez. XXI. mendearen hasieran 300 pertsona baizik ez ziren bizi Montorin.
{{Barra bertikalen grafikoa
|izena=Montoriko biztanleria
|altuera=300
|zabalera=600
| 1800 | 735 | 1821 | 1269 | 1841 | 1251 | 1861 | 1142 | 1881 | 1047 | 1901 | 904 | 1921 | 782 | 1946 | 635 | 1962 | 562 | 1982 | 371 | 1999 | 349 | 2013 | 305 |
|oharrak = Datuen iturburua: [[INSEE]]
}}
== Politika ==
[[Fitxategi:Montory_(Pyr-Atl,_Fr)_mairie.JPG|eskuinera|thumb|300px|Herriko Etxea.]]
=== Auzapez zerrenda ===
{| class="taulapolita"
|- style="background:#efefef;"
! Agintaldia !! Auzapeza !! Alderdia !! Lanbidea
|-
|[[1800]]-[[1821]]||Pierre Lhande||||
|-
|[[1821]]-[[1826]]||Pierre Dastugue||||
|-
|[[1826]]-[[1835]]||Casamajou||||
|-
|[[1835]]-[[1840]]||Mathieu Goiti||||
|-
|[[1840]]-[[1843]]||Jean-Pierre Casamajor||||
|-
|[[1843]]-[[1848]]||Félix Jauregiber||||
|-
|[[1848]]-[[1852]]||Salenave||||
|-
|[[1852]]-[[1855]]||Jean-Pierre Casamajor||||
|-
|[[1855]]-[[1865]]||Pierre Lhande||||
|-
|[[1865]]-[[1870]]||Pierre Casabonne||||
|-
|[[1870]]-[[1874]]||Cabana-Salenave<ref>Casabonne auzapezaren dimisioagatik.</ref>||||
|-
|[[1874]]-[[1881]]||Pierre Cabana||||
|-
|[[1881]]-[[1884]]||Jean-Pierre Capdevielle||||
|-
|[[1884]]-[[1892]]||Dominique Althabe||||
|-
|[[1892]]-[[1900]]||Jean-Pierre Capdevielle||||
|-
|[[1900]]-[[1904]]||Dominique Althabe||||
|-
|[[1904]]-[[1908]]||Dominique Gorge||||
|-
|[[1908]]-[[1929]]||Pierre Bizkubi||||
|-
|[[1929]]-[[1935]]||Édouard Pontaut||||
|-
|[[1935]]-[[1941]]||Pierre Honthaas||||
|-
|[[1941]]-[[1944]]||Delegazio berezia<ref>[[1941]]eko ekainetik [[1944]]ko irailera [[Vichyko gobernua]]ren [[prefet]]ak izendatutako delegazioak udalbatza ordezkatu zuen; kideak Jean Bizkubi, Jean Souleguieu eta Louis Althabe izan ziren. 1944an aurreko auzapezak kargua berreskuratu zuen.</ref>||||
|-
|[[1944]]-[[1945]]||Pierre Honthaas||||
|-
|[[1945]]-[[1953]]||Pierre Capdevielle||||
|-
|[[1953]]-||Pierre Honthaas<ref>Orain arteko auzapezen zerrenda Herriko Etxearen webgunetik aterata.</ref>||||
|-
|[[1983]]-[[2001]]||Pierre Bozom||||
|-
|[[2001]]-[[2008]]||Roger Lapeyrade||||
|-
|[[2008]]-[[2014]]||Roger Lapeyrade||||
|-
|[[2014]]-[[2020]]||Roger Lapeyrade||||
|}
=== Herri elkargoak ===
* [[Zuberoako herri elkargoa|Zuberoako Herri Elkargoaren]] barruan dago.
== Kultura ==
Aspaldikoa da ([[1913]]ko ''[[Les trois empereurs, campagne d'Austerlitz]]''<ref>[https://web.archive.org/web/20050413063148/http://www.suazia.com/index.php?Pastoralak:Pastoralak_xiberoan ''Pastoralak Xiberoan''] [[Sü Azia]]ren webgunean.</ref>) herri horrek taularatu duen azken [[pastoral]]a eta gainera [[frantses]]ez izan zen; [[Napoleon Bonaparte]]ri eskainia, aurreko batean ere ([[1896]]ko ''Bonaparte, deuxième campagne d'Italie (1900)'') pertsonaia bera protagonista zen beste bat taularatu zen.<ref>[[Jean Haritxelhar]]: ''Frantziako historia pastoraletan'', [[Antso Jakituna Fundazioa]], [[2008]]. ikus 19.or.</ref>
Azken urteetan [[maskarada]]k bisitatzen dituen herrien zerrendan ez da egoten, [[euskara]]k '''Berorizen''' bizi duen egoera kaskarraren seinale.<ref>[https://web.archive.org/web/20110917073844/http://www.suazia.com/index.php?Maskaradak Maskaradak] aipatu webgunean.</ref>
Kantuaz den bezainbatean, elizako [[abesbatza]]z gain, [[Landa (Bearno)|Landako]] Arguibelle bearnotar taldean eta Errejentak nahiz Xiberoko Kantariak zuberotar taldeetan badira beroriztar batzuk. [[Euskal dantzak|Euskal dantzetan]] aritzen denik ere bada; orain herrian talde osorik ez da, baina [[1960ko hamarkada]] arte ospe handiko taldeak izan ziren.<ref>[http://www.commune-montory.fr/danseurs%20souletins%20de%20Montory.htm Dantzari taldeak].</ref>
[[Grang'Expo]] izeneko aretoan erakusketak antolatzen dira: Zuberoako eskolei buruz,<ref>[http://www.valleedesoule.com/upload/KULTURALDIA%202010%20DEF.pdf ''Vallée de soule''], ikus 16.or.</ref> herrialdeko herri-medikuntzaz...<ref>[http://www.soule-xiberoa.fr/uploads/media/Du_20_au_27_juillet.pdf ''Soule-Xiberoa'']{{Apurtutako esteka|date=maiatza 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}.</ref>
=== Hizkuntzak ===
'''Montoriko''' egoera linguistikoa berezia da; [[Aturri]] aldeko zenbait herriren moduan [[xarnegu]]a da, hots, [[euskaldun]]ak eta [[gaskoiak]] nahasten diren lekua. [[Zuberoa]]n bada [[okzitaniera]] tokiko hizkuntza nagusia den herririk, [[Pettarra|Pettarrean]] ([[Ozaraine-Erribareita]], [[Jeztaze]]) baina Montoriko egoera bestelakoa da: joera bat nabari den arren (mendebalde, iparralde eta hegoaldean euskaldunak, ekialdean eta ipar-ekialdean gaskoiak), zaila da muga linguistiko argirik marraztea.<ref>[https://web.archive.org/web/20110928015345/http://membres.multimania.fr/petxegorri/euskara/Mugako%20zuberotarrak%20070525%20-%20Mendebalde%20Kultur%20Alkartea.pdf ''Euskararen mugimenduak Biarnoko mugan''] mapa, [[Philippe Etxegorri]]ren ''Mugako zuberotarrak'' lanean, [[2007]]; 5.or.</ref><ref>[http://www.blogak.com/allartean/okzitaniera-euskal-herrian ''Okzitaniera Euskal Herrian''] ''[[Allartean]]'' [[blog]]ean.</ref> [[XX. mendea]]ren erdialdea arte baziren familia euskaldun hutsak, okzitanieradun hutsak eta bi hizkuntzetako kideek osatutakoak; [[frantses]]a jakin gabe euskara-[[bearnera]] elebitasuna nahiko normala zen herri honetan.<ref>[http://www.commune-montory.fr/Patrimoine%20culturel-Les%20langues%20parlees.htm ''Les langues parlées''] Herriko etxearen webgunean.</ref> Azken belaunaldiekin, ordea, frantsesa erabat nagusitu da; euskara egoera ahul da, eta leku gehienetan bezala [[okzitaniera]]ren familia barruko transmisioia ia erabat eten da. Erreferentzialtasun publikoari dagokionez bederen, euskarak indar handiagoa du, eta karrika nahiz auzo izen elebidunak (frantsesa/euskara) erakusten dituzten kartelak ipini dira;<ref>[https://web.archive.org/web/20120826010635/http://www.commune-montory.fr/chevres%20de%20gastou.htm Kartel elebidun bat ikusgai].</ref> aldiz, beste herri batzuetan ez bezala, herriko jaietako programa jakinarazten duen kartela [[frantses]] hutsez ageri da, hala nola Herriko Etxearen webgunea.<ref>[http://www.commune-montory.fr/affich%20fetes%202010.htm 2010eko jaietako kartela].</ref>
Herri honetan egiten den [[euskara|euskal]] hizkera hegoaldeko [[zuberera]] da.<ref>[https://web.archive.org/web/20110928072137/http://membres.multimania.fr/petxegorri/euskara/Zubereraren%20mapa.jpg Philippe Etxegorrik eginiko mapa].</ref><ref>[https://www.euskaltzaindia.eus/dok/iker_jagon_tegiak/irizar/53937.pdf Montori] [[Pedro Irizar]]ren ''Morfología del verbo auxiliar suletino'' [[2002]]ko lanean aztertzen diren herrietako bat da; ikus, besteak beste, 44.or.</ref> Egun euskara egoera kaskarrean badago ere, izugarrizko aberastasuna izan du; adibide bat aipatzearren, mendebaldeko haizea izendatzeko ''itxasaidia'', ''ebi aizia'', ''pekaizia'', ''Baiuna haize'', ''aizebeltza'' eta ''manex haize'' hitzak bildu dira.<ref>[[Gotzon Aurrekoetxea]]: ''Haizeen izendapenak ahozko hizkeran'' in ''Txillardegi. Lagun giroan'', [[Udako Euskal Unibertsitatea|UEU]], [[Bilbo]], [[2000]]; ikus 105.or.</ref>
[[Espainiako Gerra Zibila]]ren ondorioz [[iheslari]] batzuk herrian kokatu ziren; azken urteetan [[Ingalaterra|ingeles]] batzuk hara bizitzera joan dira, eta horrek '''Berorize''' bost hizkuntzatako herria bihurtu du.<ref>[http://www.commune-montory.fr/presentation-habitat%20et%20population-La%20population.htm ''La population''].</ref>
==== Hiztegia eta toponimia ====
Euskara-okzitaniera elkarbizitza historiko honek ondare linguistiko-kulturalean izugarrizko aberastasuna ekarri du eta herrian garatzen ziren jarduera tradizionalekin zerikusia duten hainbeste elementuk bi hizkuntzatako izenak dituzte: ''[[hiatzüna]]'' (eu) = ''arguèta'' (oc),<ref>[http://www.commune-montory.fr/hiatzuna.htm ''Hiatzüna''] adibide gisa.</ref> ''[[txakosti]]a'' (eu) = ''escalèta'' (oc),<ref>[http://www.commune-montory.fr/Montory%20autrefois-Les%20ressources%20d%27autrefois-Le%20bois.htm ''le bois'']</ref> ''[[aska (argipena)|aska]]'' (eu) = ''bassiot'' (oc),<ref>[http://www.commune-montory.fr/Montory%20autrefois-Scenes%20de%20la%20vie%20d%27autrefois-Le%20pele-porc.htm ''Le pèle-porc''].</ref> ''eskua'' (eu) = ''plec'' (oc)...<ref>[http://www.commune-montory.fr/prie%20dieu%20eskua.htm ''Plec'' edo ''eskua''].</ref>
[[Toponimia]]n ere, bi hizkuntzetan jatorria duten leku-izenak udalerri osoan zehar erabat barreiatuta daude. Adibideak:
* [[Euskara]]n jatorria duten toponimo batzuk:<ref>IGNko mapan grafia [[frantximant]]ean ageri dira.</ref> Etxeberri, Rekalt, Baigorri, Elizalt, Sagaspe, Bordazarre, Goiti, Haltzondo, Urrutigoiti, Harzuri, Laxagaborda, Ibarrola, Pikabia...
* Jatorria [[okzitaniera]]n duten toponimo batzuk:<ref>Lehen okzitaniera normalizatuko grafiak agertzen dira, [[Miquèu Grosclaude]]ren ''Dictionnaire étymologique des noms de famille gascons'' lanean eta [https://web.archive.org/web/20090126071230/http://www.gasconha.com/ Gasconha.comen] oinarrituta; parentesi artean IGNko frantsestutako grafia</ref> Salanava (''Sallenave''), Supervièla (''Superville''), Latalhada (''Lataillade''), Maisonava (''Maysonnave''), Carrèra (''Carrère''), Miranda (''Mirande''), Caishau (''Cachau''), Sent Martin (''St-Marty''), Palhet (''Paillet'')...
=== Jaiak ===
Herriko festak abuztuan izaten dira, [[abuztuaren 15|15ean]] zentratuta; [[1945]]etik herrian jai batzorde indartsua egon izan da. Garai batean egun ia desagertu diren Zuberoako artzainen herri-kirolen (barra jaurtiketa, jauziak...) erakustaldiak bazeuden ere, [[1947]]tik eta ia urtero "Landestar erako zezenketa" (okzitanieraz ''corruda landesa'') antolatu izan da eta beraz [[2007]]an 60. urteurrena ospatu zuten.<ref>[http://www.commune-montory.fr/Montory%20autrefois-Fetes,%20coutumes%20et%20traditions-Amusements,%20loisirs%20et%20fetes.htm ''Amusements, loisirs et fêtes''].</ref> [[1967]]ko [[abuztuaren 13]]an lurrikara gertatu zenean '''Montori''' jaietan zegoen.
Desagertu diren ospakizun edo tradizioen artean hauexek daude:
* [[Inauteri]]etako [[Astearte Handia]]n mozorrozteko tradizioa zegoen.
* Abuztuko jaien aurreko egunetan jai batzordeko gazteak auzorik auzo joaten ziren diru eske.
* [[1960ko hamarkada]] arte [[Haut de la Côte]] eta [[Erretzü (auzoa)|Erretzü]] auzoetakoek [[ehiza]] era bat praktikatzen zuten irailean, [[uso]] mota bat (''[[Haitz-uso|Columba livia]]'') hartzeko, horretarako propio egiten ziren [[iratze]]z eginiko [[txabola]]txo batzuen laguntzaz.<ref>[http://www.commune-montory.fr/Montory%20autrefois-Fetes,%20coutumes%20et%20traditions-La%20chasse%20au%20biset.htm ''La chasse au biset''].</ref>
* [[1940ko hamarkada|1940eko]] eta [[1950eko hamarkada]]n zenbait [[kabalkada]] antolatu ziren.<ref>[http://www.commune-montory.fr/Montory%20autrefois-Fetes,%20coutumes%20et%20traditions-Les%20cavalcades.htm ''Les cavalcades''].</ref>
* Ospakizun [[katolizismo|katoliko]] batzuk ere egiteari utzi zaio: erromesaldiak ([[Ospitalepea|Ospitalepera]] Done Bladi egunean abereentzako babesa eskatzeko, [[Maidalena]]ra [[uztailaren 22]]an), [[prozesio]]ak (auzoka [[Igokunde]] eguna baino lehen, [[Corpus Christi|Besta Berrin]], [[Donibane]]...); [[Aste Santua]]n ere ospakizunak askoz ere oparoagoak izaten ziren.<ref>[http://www.commune-montory.fr/Montory%20autrefois-Fetes,%20coutumes%20et%20traditions-Les%20coutumes%20religieuses.htm ''Les coutumes religieuses''].</ref>
=== Gastronomia ===
'''Berorizeko''' sukaldaritza tradizionala eskualdeko ekoizpenetan oinarritutakoa da: [[garbura]] (batez ere Biarnoan prestatzen den [[barazki]] zopa), [[Zuberoa]]ko [[piperrada]], [[uso]], [[basurde]] edota ehiztatutako beste animaliekin eginikoak...<ref>[http://www.commune-montory.fr/Patrimoine%20naturel-Qualite%20de%20vie.htm ''Qualité de vie''].</ref>
== Ekipamenduak ==
=== Administrazioa ===
[[Herriko Etxe]]a [[abadetxe|apaizetxe]] zaharrean dago. [[Postetxe]]a ere bada.<ref>[http://www.commune-montory.fr/Activites-Les%20services%20publics-Le%20bureau%20de%20poste.htm ''Le bureau de poste''].</ref>
[[Osasun]] zerbitzuetarako beroriztarrek [[Atharratze]] edo [[Ereta]]ra joan behar dute.
=== Hezkuntza ===
[[Hezkuntza]] beroriztarren kezka historikoa izan da. [[1789]]an, [[Frantziako Iraultza]]ren garaietan, zuberotarrak [[Maule]]n batzartu ziren beren eskaerak egiteko; Montorik herrialdeko hiriburuan [[kolegio]] bat eraikitzea eskatu zuen, gazteen hezkuntza hobetzeko. [[1833]]an derrigorrezko hezkuntza ezarri zenetik udalerri bakoitzak gutxienez eskola bat mantentzeko beharra izan zuen; inspektore baten txostenaren arabera [[Atharratze-Sorholüzeko kantonamendua|Atharratze-Sorholüzeko Kantonamenduan]] [[Atharratze-Sorholüze]]n bi maisu zeuden eta '''Berorizen''' ere bai. Orduan herriak 1300 biztanle zituen.<ref name="Histoire de Montory"/>
Gaur egun Zuberoako herri askotan eskolarik ez badago ere, '''Montorin''' bi gela dituen [[Lehen Maila]]ko eskola publikoa dago; [[jantoki]] eta [[haurtzaindegi]] zerbitzua du. [[2009]]-[[2010]] ikasturtean 33 ikasle zituen; bi irakasle eta jantoki eta haurrak zaintzeko arduradun banak lan egiten zuten bertan.<ref>[http://www.commune-montory.fr/Activites-Les%20services%20publics-L%27ecole.htm ''L'école''].</ref> Ez dago eredu elebidunik; euskara ikasgai gisa eskaintzen da.<ref>[https://web.archive.org/web/20100613063608/http://www.soule-xiberoa.fr/no_cache/eu/hezkuntza-formakuntza/lehen-urtetako-eskolak.html Zuberoako Herri Elkargoaren webgunea].</ref>
=== Kirola ===
Eskolan dagoen plaza libreaz gain [[pilotaleku]] estalia dago, [[ezker pareta]] motakoa. Jai Batzordeak [[pala]] txapelketa bat antolatzen du eta [[petanka]] elkarte bat dago. [[Hamabosteko errugbi|Errugbi]] zelaia ere badu, ez ordea talderik.<ref>[http://www.commune-montory.fr/Animations-Loisirs.htm ''Loisirs''].</ref> Herri barnean desagertu zen beste [[plaza libre]] bat egon zen.
[[Ehiza]] eta [[arrantza]] ere askok praktikatzen dute.
== Ondasun nabarmenak ==
=== Ondare zibila ===
* Lurrikara baino lehen "Iturriko Plaza" zena erabat berriztatu behar izan zuten. Aurreko garaiko etxe bakarra geratu zen, [[Bigarren Mundu Gerra]]n familia iheslari [[judu]] bat bizi izan zen lekua; familiak geroago bere esker ona adierazi zion '''Montoriri''' eta plaza beraiei eskainita dago, plaka bat ere ezarri zelarik.
* Udal [[ikuztegi]]a ere zaharberrituta dago.
* Udal [[putzu]]a, ''Casanavako iturria'' ([[Gaskoi (hizkuntza)|gaskoi]] izena; {{lang-fr|Casenave}}) izenaz ere ezaguna, orain ez da erabilgarria. [[Erreumatologia|Erreuma]] eta [[arnasketa]] aroazoak sendatzeko ezaugarriak zituen; [[1910eko hamarkada]] arte Casanava etxea [[bainuetxe]] txiki bat izan zen eta bezeroak bere uretan bainatzera etortzen ziren. [[Lehen Mundu Gerra]]ren ostean mediku bat bainuetxea berpizten saiatu zen baina arrazoi ekonomikoengatik ezin izan zuen. Iturrian herriko biztanleek [[1960ko hamarkada]] arte edateko ura hartzen zuten.<ref>[http://www.commune-montory.fr/Patrimoine%20architectural-Patrimoine%20communal.htm Ondare zibila].</ref>
* Udalerrian [[arroka|harrizko]] [[zubi]] batzuk daude: Ibarrola, ''Capchuberro'', Lavath (fr ''Labat''), ''Pintou''.<ref>[http://www.commune-montory.fr/ponts%20en%20pierre.htm ''Ponts en pierre''].</ref>
* Jatorriko familien [[etxalde]]ek [[borda]]k izaten zituzten; horietako batzuk etxe bihurtu ziren, batez ere familiako kideren bat Amerikatik itzultzen zenean non bizi eskaintzeko.
=== Ondare erlijiosoa ===
* Trantsizio estiloko ([[arkitektura erromaniko|erromaniko]] eta [[arkitektura gotikoa|gotikoaren]] artean) XII. mendeko eliza du herriak, [[Igokunde]]ari dedikatua. XVIII. mendeko erretaula du. Antzinean, [[Donejakue bidea|Donejakue Bidearen]] geralekua zen. Barnealdea [[1967]]ko [[lurrikara]]ren ostean erabat berriztatu behar izan zuten.
* Elizaren ondoan bi [[disko-formako hilarri|hilarri]] daude eta bide baten ertzean beste bi; azken hauek hilketa batzuk suertatu ziren lekuetan ezarri zituzten.<ref>[http://www.commune-montory.fr/Patrimoine%20architectural-Patrimoine%20religieux.htm Ondare erlijiosoa] Herriko etxearen webgunean.</ref>
<gallery>
Fitxategi:Montory_(Pyr-Atl,_Fr)_Église,_la_tour_et_le_cimetière.JPG | Eliza eta hilerria
Fitxategi:Montory (Pyr-Atl, Fr) statue Vierge et Enfant.JPG | Elizan dagoen [[Maria|Ama Birjina]] eta umearen estatua
Fitxategi:Montory_(Pyr-Atl,_Fr)_fronton_de_l'école.JPG | Eskola eta [[pilotaleku]]a
</gallery>
== Montoriar ospetsuak ==
* [[Pierre Vissler]] [[antzerki]] munduko [[aktore]], [[pailazo]] eta [[teknikari]]a '''Montorin''' bizi da.<ref>[http://www.eke.org/partaideak/vissler_pierre Vissler] [[Euskal Kultur Erakundea|EKEren]] webgunean.</ref>
* [[Monique Kihl]] eta [[Mathieu Schmitt]] bikotekide eta margolariak ere han bizi dira.<ref>[http://www.pqev.org/index.php?option=com_content&view=article&id=50%3Amathieu-schmitt&catid=11%3Acculpture&Itemid=37&lang=fr Schmitt] Pqev.orgen.</ref>
* [[Cédric Maly]] nabarmendu daiteke musikarien artean; Xiberoko Kantariak eta beste talde batzuetako kidea da.<ref>[https://web.archive.org/web/20090130120823/http://www.pleiades-evenements.fr/index.php?option=com_content&view=article&id=32&Itemid=24 Maly] ''Pléyades Événements'' enpresaren webgunean.</ref>
=== Kartografia ===
* [[IGN (Frantzia)|IGNren]] 1446 ET (''Tardets-Sorholus.Arette'') mapa, 1:25000 eskalakoa.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Ikus, gainera ==
* [[Landa (Bearno)|Landa (Okzitania)]]
* [[Beguze]]
== Kanpo estekak ==
{{Atari|Euskal Wikiatlasa|Euskal Herriko Wikiatlasa}}
* {{fr}} [http://www.commune-montory.fr/ Herriko Etxearen webgunea].
* {{eu}} [http://membres.multimania.fr/petxegorri/euskara/Antologia/78%20Antologia%20Montori.html ''Bortuko bizitza'']{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Montoriko euskaraz.
* {{eu}} [http://paperekoa.berria.info/plaza/2006-08-03/048/001/Egonaldiz_iragankorra_oparotasunez_egonkorra.htm Erakusketa hirueledun baten berri]{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, [[Allande Sokarros]], [[Berria]], [[2006]]ko [[abuztuaren 3]]a.
* {{en}} {{fr}} [http://montory.pagesperso-orange.fr/ ''Vivons notre village-Montory''] elkartea; bizitza kulturala eta ondarearen zaintza lanak garatzen ditu.
* {{eu}} [https://web.archive.org/web/20090126222333/http://atlasa.net/eu/adierazle/eremu/3228 Berorize] [[Gaindegia]]ren Euskal Herriko ekonomiaren eta gizartearen atlasean.
* {{en}} [http://www.skyscrapercity.com/showthread.php?t=898406&highlight= Argazki eta testu sorta] webgune honetan.
{{autoritate kontrola}}
{{nabarmendutako artikulua}}
{{Zuberoako udalerri aurkibidea}}
[[Kategoria:Montori]]
je53qo0wuws926ge158fqyfgs3dkk30
Niue
0
9008
9975824
9921089
2024-11-20T23:19:45Z
InternetArchiveBot
119347
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
9975824
wikitext
text/x-wiki
{{Herrialde infotaula
| ohiko_izen = Niue
| ohiko_izen_luze = Niue
| bertako_izen = Niuē<ref>Batzuetan '''Niuē Fekai''' izen osoa ere erabiltzen da; ikus [http://encyclopedia.jrank.org/NEW_NUM/NIUE_SAVAGE_ISLAND_Or_NIUE_FEKA.html Entziklopedia honetan]; "Niue basatia" esan nahi du, hau da [[James Cook]]ek sortutako ''Savage Island'' izenaren itzulpena. Ikus [http://wn.com/Nukai_Peniamina ''Nukai Peniamina''].</ref>
| nongo = Niueko
| gentilizioa = niuetar
}}
[[Fitxategi:Classroom in Niue.jpg|thumb|280px|'''Niue''', munduko lehen "[[Wi-Fi|WiFi]] nazioa".]]
'''Niue''' ([[ingeles]]ez) edo '''Niuē'''<ref>"So egin [[kokondo]]ari" esan nahi du; ikus [http://www.nzetc.org/tm/scholarly/tei-SmiNiu-c1-7.html ''Origin of the coco-nut on Niuē''].</ref> ([[niuera]]z) [[Ozeano Barea|Ozeano Bareko]] [[uharte-estatu|uharte-nazio]] bat da, [[Polinesia]]n kokatua. ''Polinesiako arroka'' ezizena ere ematen zaio. Bere auzokide guztiak ere polinesiarrak dira: [[Tonga]] hego-mendebaldean, [[Samoa]] ipar-mendebaldean eta [[Cook uharteak|Cook Uharteak]] hego-ekialdean. Bere [[metropoli]]a den [[Zeelanda Berria]], ordea, 2400 kmra dago.
[[Independentzia]]tik hurbil dagoen [[autogobernu]]a du, [[1974]]tik elkargo libreko harremana baitu Zeelanda Berriarekin. Niuetarrak barneko politikari dagokion guztiaren jabe dira; kanpo harremanen gainean ere [[1994]]tik [[Nazio Batuen Erakundea|NBEk]] arlo horretan duen independentzia onartu zion, nahiz eta praktikan askotan Zeelanda Berrian delegatzen duen<ref>[http://www.un.org/Depts/Cartographic/map/profile/world00.pdf ''UN THE WORLD TODAY'' (PDF)] eta [https://web.archive.org/web/20040723045746/http://untreaty.un.org/cod/repertory/art102/english/rep_supp8_vol6-art102_e_advance.pdf ''Repertory of Practice of United Nations Organs''] 8. gehigarria, 10.or.</ref>. [[Estatuburu]]a, bestalde, [[Elisabet II.a Erresuma Batukoa|Elisabet II.a]] da.
[[2003]]an Niue munduko lehen "[[Wi-Fi|WiFi]] nazioa" bilakatu zen, ''The Internet Users Society-Niue'' elkarteak haririk gabeko [[Internet]]erako zerbitzua eskaintzen baitu<ref>[https://web.archive.org/web/20091019021049/http://www.unstrung.com/document.asp?doc_id=35876 ''Light Reading Mobile - Broadband - World's First WiFi Nation - Telecom News Wire''], Unstrung.com, [[2010]]eko [[ekainaren 26]]a.</ref>. [[Tabako]]rik gabeko munduko lehen herrialdea izan liteke, egin den proposamena aurrera ateratzekotan<ref>[http://www.independent.co.uk/news/world/australasia/worlds-smallest-state-aims-to-become-the-first-smokefree-paradise-island-862977.html ''World's smallest state aims to become the first smoke-free paradise island''], [[The Independent]], [[2008]]ko [[uztailaren 9]]a.</ref>.
== Geografia ==
Niue munduko [[koral]] uharterik handienetakoa da. [[Ekuatore]] eta [[Kaprikornio tropikoa|Kaprikornioko Tropikoaren]] artean, 480 km mendebaldera [[Tonga]] du, 930 km ekialdera [[Cook uharteak|Cook Uharteetako]] handiena den [[Rarotonga]] eta 2400 km hego-mendebaldera [[Auckland]], [[Zeelanda Berria|Zeelanda Berriko]] hiririk handiena eta niuetar jatorriko biztanle ugari duena.
261,46 km² ditu. [[Topografia]]ren aldetik erdialdean goi-ordokia du, non uharteko punturik altuenak dauden (garaiena, izenik gabea, 68 mkoa da); kostaldetik barnealderantz 25 mko [[kareharri]]zko [[labar|amildegiak]] daude. "[[Alofi]]ko terraza" izena ematen zaion 500 mko zerrenda dago kostaldean; [[Hiriburu (politika)|hiriburuaren]] izena badarama ere, kostalde osoan zehar dago. [[Koral]]ezko barrera batek uhartea inguratzen du.
=== Niueko itsas-eremua ===
Orain dela urte gutxi '''Niue''' eta alboko [[uhartedi]]en itsasoko [[Eremu Ekonomiko Esklusibo]]a (EEE; hau da, lur zati bakoitzari bere inguruan dagokion itsasoaren esparrua) zehaztu egin da. Niuek bi lur zati besterik ez ditu, Niue bera eta [[Beveridge uharria]], beraz, 370 kmko [[Erradio (geometria)|erradioko]] bi biribilen zentroak dira eta bere osotasunean 390.000 km²ko azalera du. Biribil hauek beste nazio batzuenekin topo egiten duten lekuetan, itsasoa lehian ari diren nazioen artean banatu egiten da.
Hori dela eta, Niueren EEEa mendebaldean [[Fiji]]koarekin, iparraldean [[Samoa Estatubatuarra|Amerikar Samoarekin]] eta ekialdean [[Cook uharteak|Cook Uharteetakoarekin]] muga du. Hegoaldeko muga lehiarik gabea da eta nazioarteko urekin topatzen da<ref>[http://www.seafriends.org.nz/niue/geo.htm Niueko geografia] ''Seafriends'' webgunean.</ref>.
=== Uharriak ===
Niue uharte nagusiaz gain, [[uharri]] bat dago bere itsas-eremuan eta noizbait beste batzuk daudelako testigantzak eman dira:
* [[Beveridge uharria]]: Niuetik hego-ekialdera, goialdean [[koral]]ezko [[atoloi]] bat duen itsaspeko mendia da. Atoloiak ''lagoon'' edo itsas-[[aintzira]] bat inguratzen du. Oso hurbil egon ezean, uharri hau ezin da ikusi<ref>[https://web.archive.org/web/20101229220429/http://www.skin-diver.com/departments/DiveTheWorld/SouthEastPacific/Fiji/NewfrontiersoffNiue.asp?theID=862 ''Exploring new frontiers off Niue''] ''Skin Diver online'' webgunea.</ref>.
* [[Antiope uharria]]: Niuetik ipar-ekialdean legoke. [[1886]]an ''Antiope'' itsasontzi britainiarrak eman zuen bere berri; [[1984]]an ere antzeko leku batean zegoen uharria dokumentatu zen.
* [[Harans uharria]]: [[1848]]an ''Thomas Dickenson'' itsasontzian zihoan Harans jaunak aipatua eta Niuetik hegoalderantz legokeena. Haren ondotik gauez pasatu ziren eta ez da bat ere segurua uharri hori dagoenik; mapa berri batzuek 1000 mko itsas mendi bat erakusten dute posizio horretan eta Harans jaunak agian sumendi-gasak besterik ez zituen ikusi.
* Beste uharri bat, oso zalantzazkoa dena, [[1965]]ean dokumentatu zen Haransetik hego-ekialdera. Gaur egun [[uharri]] hau [[mito]] bihurtu da<ref>''Pacific Islands Pilot'', [[1984]].</ref>.
=== Udalerriak ===
[[Fitxategi:Niue Verwaltungsgliederung.png|thumb|280px|Niueko udalerrietako mugak.]]
Niuen 14 "herri" daude; [[udalerri]]en funtzioak betetzen dituzte. Bakoitzak bere udalbatza izateaz gain, hautesbarrutia ere bada, eta Niueko Legebiltzarrera ordezkari bana bidaltzen dute. [[Alofi]] hiriburua [[Ipar Alofi]] eta [[Hego Alofi]]ren artean banatuta dago<ref>[http://www.paclii.org/nu/legis/num_act/nivco1967321/ Niueko udalerrietako 1967ko araudia].</ref>.
Taulan herriak, azalera, [[2001]]eko biztanleria eta [[dentsitate (argipena)|dentsitatea]] agertzen dira; herriak bi esparru historikotan banatuta daude, ''Motu'' eta ''Tafiti''.
{| class="wikitable"
|-style="background: #CCC;"
! align ="right"|Zkia. || align ="left"|Herria || align="right"| Biztanleria<br />([[2001]]eko [[errolda]]) || align="right"| Azalera<ref>[http://www.spc.int/prism/country/NU/stats/Nu_Environment/NU_Land/Land.htm Niueko lur azalera].</ref><br />km² || align="right"| Dentsitatea<br /> (km<sup>−2</sup>)
|-
|style="background: #EEE;" colspan="5" align="center"| '''Motu''' (iparraldeko "tribu-eremu" historikoa)
|-
|align="right"| 1|| [[Makefu]] || align="right"| 87 || align="right"|17.13 || align="right"| 5.1
|-
|align="right"| 2|| [[Tuapa]]|| align="right"| 129 || align="right"| 12.54 || align="right"| 10.3
|-
|align="right"| 3|| [[Namukulu]]|| align="right"| 14|| align="right"| 1.48 || align="right"| 9.5
|-
|align="right"| 4|| [[Hikutavake]]|| align="right"| 65 || align="right"| 10.17 || align="right"| 6.4
|-
|align="right"| 5|| [[Toi, Niue|Toi]]|| align="right"| 31 || align="right"| 4.77 || align="right"| 6.5
|-
|align="right"| 6|| [[Mutalau]]|| align="right"| 133 || align="right"| 26.31 || align="right"| 5.1
|-
|align="right"| 7|| [[Lakepa]]|| align="right"| 88|| align="right"| 21.58 || align="right"| 4.1
|-
|align="right"| 8|| [[Liku]]|| align="right"| 73 || align="right"| 41.64 || align="right"| 1.8
|-
|style="background: #EEE;" colspan="5" align="center"| '''Tafiti''' (hegoaldeko "tribu-eremu" historikoa)
|-
|align="right"| 9|| [[Hakupu]]|| align="right"| 227 || align="right"| 48.04 || align="right"| 4.7
|-
|align="right"| 10|| [[Vaiea]]|| align="right"| 62 || align="right"| 5.40 || align="right"| 11.5
|-
|align="right"| 11|| [[Avatele]]|| align="right"| 150 || align="right"| 13.99 || align="right"| 8.9
|-
|align="right"| 12|| [[Tamakautoga]]|| align="right"| 140 || align="right"| 11.93 || align="right"| 11.7
|-
|align="right"| 13|| [[Hego Alofi]] || align="right"| 358||rowspan="2" align="right"| 46.48 ||rowspan="2" align="right"| 13.2
|-
|align="right"| 14|| [[Ipar Alofi]] || align="right"|256
|-style="background: #DDD;"
| align="right"| ||'''Niue'''|| align="right"| 1788 || align="right"| 261.46 || align="right"| 6.8
|-
|}
=== Klima ===
Uharte-nazio honetan [[klima tropikal]]a da nagusi eta batzuetan [[zikloi tropikal]] bortitzen eragina pairatu behar dute: [[2004]]ko urtarrilean, [[Heta (zikloia)|Heta]] ekaitz tropikalak '''Niue''' astindu zuen; 2 pertsona hil ziren eta uhartean kalte oso handiak suertatu ziren<ref>[https://web.archive.org/web/20060824055045/http://caritas.org.au/emergencies/pastemergencies/niue_cyclone.htm Zikloia] [[Caritas Internationalis|Caritaseko]] webgunean.</ref>. Besteak beste Lord Liverpool Hospital erabat suntsitu zuen. Hala ere, [[2006]]an [[Niue Foou]] erietxe berria inauguratu zen.
Urtean batez besteko 25 °Cko tenperatura dago. [[Euri]] sasoia abendutik martxoa artekoa izaten da.
== Historia ==
[[Fitxategi:Fata-a-iki.jpg|thumb|ezkerrera|200px|Fata-a-iki, Niueko 7. ''patu-iki''.]]
Niueko lehen biztanle ezagunak [[900]]. urtearen inguruan bertan kokatu ziren [[samoa]]r jatorrikoak izan ziren. [[XVI. mendea]]n bigarren immigrazio oldea gertatu zen, kasu horretan [[Tonga]]tik<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/416425/Niue ''Niue''], ''[[Encyclopædia Britannica]]''.</ref>.
[[XVIII. mendea]] arte ez dirudi gobernu nazional baten funtzioa betetzen zuen egiturarik egon zenik. Buruzagiek (''iki'') eta familiaburuek biztanleriaren sektore batzuen gaineko agintea zuten. [[1700]] aldean [[monarkia]]ren kontzeptua [[Samoa]] edo [[Tonga]]tik inportatu zutela ematen du; harrezkero [[errege]] (''[[patu-iki]]'') batzuek zuzendu dute uhartea<ref>S. Percy Smith, [http://www.nzetc.org/tm/scholarly/tei-SmiNiu.html ''Niuē-fekai (or Savage) Island and its People''], [[1903]], 36-44. or.</ref>.
Europarren presentzia Niuen [[1774]]an hasi zen [[James Cook]] kapitainaren bisitarekin; ''Savage Island'' ("Uharte basatia") izena eman zion eta bertakoek ez zioten lurreratzen utzi. Aipatzeko moduko bigarren presentzia europarra [[1846]]an hara heldu zen [[Londresko Misiolari Elkartea]]k egin zuen; ez zuten bat ere erraztasunik topatu, eta denbora luzez, presentzia iraunkorra izaten saiatu eta gero, [[Nukai Peniamina]] izeneko gaztea bahitu zuten, eta geroago, misiolari gisan itzuli zen uhartera. Herri askotan kristautasunaren sarreraren oso kontrako jarrera egon zen. [[Tui-toga]] ([[1875]]etik [[1887]]ra errege) izan zen Niueko lehen agintari kristaua.
[[1887]]an [[Fata-a-iki]] erregeak [[Viktoria Erresuma Batukoa|Viktoria I.a Erresuma Batukoari]] idatzi zion eta beste potentzia batek uhartea anexionatu baino lehen Niueren gaineko [[protektoratu]] bat ezartzeko eskatu zion. Lehen eskaera hori eta [[1895]]eko bigarrena arrakastarik gabeak izan ziren, baina [[1900]]ean [[Erresuma Batua]]k protektoratua antolatu zuen. Hala ere, hurrengo urtean [[Zeelanda Berria]]k anexionatu zuen; estatu horrek ekin zion Niue administratzeari, [[Britainiar Inperioa]]ren izenean.
[[1974]]an [[erreferendum]] bat egin zen; hiru aukera zuten: [[independentzia]], [[autogobernu]]a ala Zeelanda Berriko lurraldea izaten segitzea. Bigarrenak irabazi zuen eta Zeelanda Berriko legebiltzarrean [[urriaren 19]]an Niuerekiko [[elkargo libre]]a arautzen duen legea onartu zen<ref>[http://www.paclii.org/nu/legis/num_act/ca1974188/index.html 1974ko legearen testua].</ref><ref>[http://www.niuegov.com/ Gobernuaren webgune ofiziala].</ref>. [[1974]]tik [[1992]]an hil zen arte [[Robert Rex]] izan zen '''Niueko''' [[Lehen ministro|Lehen Ministroa]].
Hamar urtez [[Ameriketako Estatu Batuak|AEBekin]] eztabaidan aritu eta gero [[1997]]ko maiatzean '''Niue''' eta [[Samoa Estatubatuarra|Amerikar Samoaren]] arteko itsas muga zehazten duen ituna sinatu zen.
== Politika ==
'''Niue''' [[Zeelanda Berria]]rekin [[elkargo libre]]an lotutako lurraldea da, [[autogobernu]] maila oso handia duena; barne arazoetan niuetarrek erabakitzeko ahalmen osoa dute. [[Wellington]]go gobernuak zenbait konpetentzia gordetzen du kanpo aferetan, betiere Niuerekin kontsultatuta. [[1974]]ko [[Niueko Konstituzioaren Legea]]k aginte [[Botere betearazle|betearazlea]] onartzen dio [[Erresuma Batua|Erresuma Batuko]] erreginari, Zeelanda Berrikoa ere badelako eta baita estatu horretako [[gobernadore]] orokorrari ere. Konstituzioak, aldiz, egunerokotasunean botere hori Niueko [[Lehen ministro|Lehen Ministroak]] eta beste hiru ministrok osatzen duten kabineteak bereganatzen dutela zehazten du. Kabineteko kideak [[Niue Fono Ekepule]] (nazioko legebiltzar [[Botere legegile|legegilea]]) osatzen dutenen artean aukeratzen dira. Legebiltzar horrek 3 urterako hautatutako 20 kide ditu, 6 nazio mailakoak eta 14 herri bakoitzean aukeratuak.
[[Botere judizial]]a beste biekiko independentea da.
=== Kanpo harremanak ===
Azken urteotan kanpo harremanei dagokienez, gero eta ekimen gehiago izaten ari da. [[Wellington]]en irlan bulego diplomatikoa du eta [[Pacific Islands Forum]] ("Ozeano Bareko Uharteetako Foruma") zein nazioarteko beste erakunde batzuetako kidea da. Ez da [[Nazio Batuen Erakundea|NBEko]] kidea, baina erakunde horrekin lotutako zenbait agentziatan esku hartzen du: Itsasoaren Legeari buruzko Konbentzioa, [[Klima aldaketa]]z aritzen dena; [[Ottawako Ituna]]; eta [[Rarotongako Ituna]]. [[1993]]ko [[urriaren 26]]tik [[UNESCO]]ko kidea da.
[[2007]]ko [[abenduaren 17]]an harreman diplomatikoak hasi zituen [[Txinako Herri Errepublika]]rekin<ref>[http://news.xinhuanet.com/english/2007-12/12/content_7236560.htm Bi aldeek sinatutako testu osoa] [[Xinhua]] albiste agentzian.</ref>. Zeelanda Berriarekiko eztabaida ekarri zuen horrek, beraien arteko itunean ez baita argi geratzen ea maila honetako harreman osoak garatzeko ahalmena eskuratu duen; gainera Wellingtonek eta Alofik [[Taiwan]]go aferaz erakutsi duten jarrera ez da berbera izan.
== Demografia ==
1398 biztanle zituen [[2007]]an, gehien-gehienak niuetar [[polinesia]]rrak; bizitza espektatiba 63 urtekoa da. Biztanle gehienak mendebaldeko kostaldean -[[Alofi]]ren inguruan- eta ipar-mendebaldean bizi dira.
=== Immigrazio handia ===
Niuetar jatorrikoak askoz ere gehiago dira kanpoan Niuen bertan baino<ref>[http://www.spc.int/prism/country/nu/stats/NiueansInNZ/Niuean-Profile-updated-May2008.pdf ''Niuean People in New Zealand: 2006''] estatistika txostena.</ref><ref>[http://www.teara.govt.nz/en/niueans/1 Nieuarren immigrazioa] [[Te Ara]] Zeelanda Berriko [[Entziklopedia|entziklopedian]].</ref>; [[2001]]eko [[Zeelanda Berria|Zeelanda Berriko]] erroldaren arabera, 20.100 niuetar<ref>Niuetar jatorrikoen artean % 70 dagoeneko Zeelanda Berrian bertan jaioak dira.</ref> bizi ziren han, batez ere [[Auckland]] eta haren [[Auckland eskualdea|eskualdean]] (bereziki [[Manukau]]n), beste komunitate polinesiar batzuekin ([[tokelau]]ar, [[cook uharteak|cooktar]], [[samoa]]r[[tonga|tetaongarrak]]) gertatzen den gisa berean<ref>[http://www.nzherald.co.nz/nz/news/article.cfm?c_id=1&objectid=10667574 ''Auckland: Pacific power''], [[New Zealand Herald]], [[2010|2010eko]] [[Abuztuaren 28|abuztuaren 28a]].</ref>. Niueko gobernua ahalegintzen ari da lagun hauetako batzuk uhartera itzultzeko konbentzitzen, arrakastarik gabe ([[2007]]an 1630 biztanle zituen).
Azken urteotan niuetar batzuk [[Australia]]ra ere joan dira, han egoera ekonomiko hobea dagoelakoan<ref>[http://epress.anu.edu.au/migration/mobile_devices/ch11s08.html ''The Impact of Transnationalism on Niue''].</ref>.
=== Erlijioa ===
Gehienbat [[kristautasun|kristaua]]: %75 [[erreforma protestantea|protestanteak]] (''Ekalesia Nieue'' [[eliz kongregazional|eliza kongregazionalekoak]] hain zuzen ere), %10 [[Azken Egunetako Santuen Mugimendua]]ren jarraitzaileak, %7 [[katolizismo|katolikoak]]; %1,5 [[Bahaismo|Bahá'í]] dira, munduko 19.a ehunekotan.
=== hizkuntza ofizialak ===
* [[Hizkuntza ofizial]]ak: [[ingeles]]a eta [[niuera]].
* [[Hizkuntza nazional]]a: niuera.
Niuetar gehiago Zeelanda Berrian bizi direla, kezka handia sortu da azken urteotan belaunaldi gazteen hizkuntza galera dela eta; hizkuntzaren kontra britainiar eskolako irakasleek [[XX. mendea]]n zehar erakutsitako jarrera ere aipagaia da<ref>[https://web.archive.org/web/20110728134049/http://www.niueconfidential.com/2010/09/niueans-warned-of-language-loss.html ''Niue confidential'' bloga], [[2010]]eko [[irailaren 21]]a.</ref>.
== Ekonomia ==
[[Fitxategi:Avatele Niue.jpg|thumb|250px|Niue turismoaren eraginetik gordetako lekua da.]]
Bere oinarri ekonomiko ahulak, murriztuz doan populazioak eta esportaziorako aukera txikiek '''Niue''' Zeelanda Berritik datorkion laguntzaren menpekoa bilakatzen dute. [[2006]]-[[2007]]an [[Wellington]]ek 8,7 milioi [[zeelandaberritar dolar]]reko diru laguntza bidali zuen. Diru kopuru hori [[1990eko hamarkada]]tik murrizten ari dira; horren alternatibak bilatu nahi izan dituzte, adibidez [[offshore]] finantzekin, baina momentuz [[ekonomia]]ren dibertsifikazioa ez da oso handia. Bien bitartean Zeelanda Berrian bizi diren niuetarren diru-bidalketak garrantzi handikoak izan dira, baina azken urteetan gutxitu egin dira.
* Gehien esportatzen diren ekoizpenak: [[barazki]]ak, [[ezti]]a eta [[banilla]]. Niueko [[taro]]a, nazioarteko merkatuetan "taro arrosa" izenez ezaguna, esportatzen den beste ekoizpen bat da.
* Gehien inportatzen direnak: jakiak, [[abere]]ak, [[erregai]]ak...
[[Merkataritza]]ko elkartrukatzeetarako Niueko kide nagusiak Zeelanda Berria, Australia, [[Japonia]] eta [[Fiji]] dira. [[Inportazio]]ak [[esportazio]]ak baino askoz gehiago dira<ref>[http://www.thecommonwealth.org/YearbookInternal/140411/140413/niue/ Niue] [[Commonwealth]]en webgunean.</ref>.
[[.nu]] interneteko domeinua ere irabaziak lortzeko bidea izan da, [[Europa]]ko zenbait lekutan oso erabilgarria delako; [[Internet Assigned Numbers Authority|IANAren]] ekimenak batzuetan uhartean eztabaidatuak izan dira<ref>[http://www.post-gazette.com/pg/06088/677770-96.stm ''On a tiny island, catchy Web name sparks a battle''], [[Pittsburgh]] Post Gazette.</ref>. Edozein kasutan, arlo horretan lortutakoari esker, [[2003]]an '''Niue''' munduko lehen "[[Wi-Fi|WiFi]] nazioa" bilakatu zen<ref>[http://wifination.org/ ''WiFi Nation''] webgunea.</ref>.
[[Energia berriztagarri]]en arloan ere nazio txiki honen beharrak asetzeko aurrerapausoak eman dira, [[Europar Batasuna]]ren laguntzaz; [[2009]]ko uztailean [[eguzkia|eguzki]] panelen sistema bat ezarri zen. Panelak [[Niue High School]] Bigarren Hezkuntzako ikastetxean, [[Niue Power Corporation]] elkartearen bulegoetan eta [[Niue Foou]] erietxean daude<ref>[https://web.archive.org/web/20120226001636/http://www.delfji.ec.europa.eu/en/achievements/niue.htm Europar Batasunaren delegazioa] Niuen.</ref>.
== Garraioa ==
Asfaltatutako 120 bat km daude.
[[Alofi]]ko portuan itsasontzi txikiak baino ezin dira sartu; merkantziak eta bidaiariak ontzi txikiagoetara bidaltzen dituzte lurreratu ahal izateko.
[[Niueko nazioarteko aireportua]] (''Niue International Airport'' edo ''Hanan International Airport'') [[Alofi]]ren hegoaldean dago. [[Air New Zealand]] da Niuerako hegalaldiak proposatzen dituen bakarra, astean behinekoa baino ez bada ere. Hain hegalaldi gutxi egotea arazoa da [[turismo]]aren garapenerako.
== Hezkuntza ==
Bost urterekin hasten den hamabi urteko derrigorrezko hezkuntza sistema dago. [[2005]]ean ikasle-irakasle [[ratio (argipena)|ratioa]] 8:1 zen, bai Lehen bai Bigarren Hezkuntzan.
[[Unibertsitate]]ari dagokionez [[Zeelanda Berria]]n, [[Australia]]n edota [[Fiji]]n segitzen da. '''Niue''' eskualde mailako
''University of the South Pacific'' delakoaren kidea da; bere [[campus]] nagusia [[Suva]]n ([[Fiji]]) dago eta unibertsitate honek adar oso txiki bat du Niuen bertan. Helduen alfabetatze maila %100 da.
== Hedabideak ==
[[Niue Star]] (paperezko bakarra), [[Niue News]] (berriak online) eta [[Niue Economic Review]] astekariak daude<ref>[http://www.unesco.org/webworld/fr/news/2002/020118_pina.shtml ''Le Programme international pour le développement de la communication de l'UNESCO soutient le journal de Niue''] [[UNESCO]]ren webgunean.</ref>; Niue Star elebiduna da ([[ingeles]]ez eta [[niuera]]z), 800 ale ateratzen ditu eta egoitza lehen [[Alofi]]n bazuen ere, orain [[Auckland]]en du. [[Television Niue]] eta [[Radio Sunshine]] irrati-telebistak daude, [[Broadcasting Corporation of Niue]]k kudeatuta.
== Kirolak ==
[[Fitxategi:Niuean haka.jpg|thumb|250px|Errugbilari niuetarren [[haka]].]]
Bertako [[herri kirol]]en artean [[tika]] ([[xabalina]]ren antzekoa) eta [[kokondo|koko]] [[jaurtiketa]]k zein andrazkoentzako [[bolo]]ak daude.
Herri [[polinesia]]r askotan bezala, niuetarren kirol kutuna [[errugbi]]a da eta gizon zein andrazkoek jokatzen dute. [[2008]]an [[FORU Oceania Cup]] (''Federation of Oceania Rugby Unions'') delakoa irabazi zuen<ref>[https://web.archive.org/web/20140518064556/http://oceaniarugby.com/member_unions/foru_member_union_niue.html Niueko orrialdea] [[FORU|FORUko]] webgunean.</ref>.
Kirolzaletasun handia dagoenez, beste batzuk ere praktikatzen dira: [[netball]]a (andrazkoek baino ez), [[golf]]a (9 zuloko zelai bat dago [[Fonuakula]]n) edota [[futbol]]a (lehen mailako ligak ''Niue Soccer Tournament'' izena du, 10 talderekin).
== Niuetar ospetsuak ==
* [[Mark Cross]] artista [[Liku]]n bizi da<ref>[http://www.markcross.nu/ Crossen webgunea.]</ref>.
* [[Patricia Rex]] ([[1918]]-[[2004]]) politikaria.
* [[John Pule]] ([[1962]]-) artista, nobelagile eta olerkaria.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Ikus, gainera ==
* [[Cook uharteak|Cook Uharteak]]
* [[Tokelau]]
* [[Alofi]]
== Kanpo estekak ==
* {{en}} [https://web.archive.org/web/20210501172722/https://www.gov.nu/wb/ Gobernuaren webgune ofiziala.]
* {{en}} [http://www.niuegov.com/ Gobernuaren beste webgune bat.]
* {{en}} [http://www.taoganiue.nu/ ''Tāoga Niue''] webgunea.
* {{en}} [http://www.thecommonwealth.org/YearbookInternal/140411/140413/niue/ Niue] [[Commonwealth]]en webgunean.
* {{en}} [http://www.niueisland.com/ Turismo Bulegoaren webgunea].
* {{en}} [https://web.archive.org/web/20101109005605/http://www.niue.southpacific.org/index.html ''Niue Travel Guide''].
* {{en}} [http://www.nzherald.co.nz/niueans-in-nz/news/headlines.cfm?c_id=268 ''Niueans in NZ''] atala [[New Zealand Herald]] egunkarian.
* {{en}} [https://web.archive.org/web/20100418224918/http://www.jps.auckland.ac.nz/document/Volume_11_1902/Volume_11%2C_No._2/Niue_Island_and_its_people%2C_by_S._Percy_Smith%2C_p_80-106/p1?action=null ''Niuē Island and its people''] ''The Journal of the Polynesian Society''.
* [[Niuera]]z [https://web.archive.org/web/20100905041600/http://www.niueisland.nu/Home_Page.html Bertakoentzako webgunea].
* {{en}} {{es}} {{pt}} [https://web.archive.org/web/20190803060328/http://niuetotal.com/ ''Niue Total''] webgunea.
{{Zeelanda Berriko eskualde aurkibidea}}
{{Ozeania aurkibidea}}
[[Kategoria:Niue| ]]
hjujs51oc7gj4e98a0cyidcy8ct89d6
Bernart Etxepare
0
9717
9975595
9949366
2024-11-20T19:40:36Z
Ernestobanpiroa
58701
/* Kanpo estekak */
9975595
wikitext
text/x-wiki
{{HezkuntzaPrograma|Literatura}}
{{Biografia infotaula automatikoa
|jaiotza data= [[circa|c.]] [[1480]]
|heriotza data= [[circa|c.]] [[1545]]
|irudia = Ikusgela – Bernart Etxepare eta XVI. mendeko literatura.webm|thumbtime=61
|irudi oina = {{ikusgela}} Bernart Etxepareren bizitza eta obra azaltzen dituen bideoa.<br/>
}}
'''Bernart Etxepare'''<ref>EIMA: [https://web.archive.org/web/20131215005445/http://www.hezkuntza.ejgv.euskadi.net/r43-573/es/contenidos/informacion/dih/eu_5490/adjuntos/estilo_liburua/onomastika/IZEN_ZERRENDAK.pdf ''Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak''].</ref> ([[Duzunaritze-Sarasketa|Sarasketa]], [[Nafarroa Beherea]], [[1480]] inguru<ref name="Auñamendi Eusko Entziklopedia">[http://www.euskomedia.org/aunamendi/ee43824 «Etxepare, Bernat»], ''Auñamendi Eusko Entziklopedia''.</ref> – heriotza leku ezezaguna, [[1560]] inguru<ref name="Auñamendi Eusko Entziklopedia"/>) [[euskara]]zko lehen liburu inprimatuaren [[idazle]]a izan zen. Apaiza zenez, [[mosen]] trataera ematen zaio askotan.
== Bizitza ==
Gutxi dakigu Bernart Etxepareren bizitzaren inguruan. [[Nafarroa Beherea|Nafarroa Behereko]] [[Donibane Garaziko kantonamendua|Garaziko]] eskualdekoa zen. [[Duzunaritze-Sarasketa|Sarasketan]] jaio zela uste da, [[XV. mendea]]ren azken aldean ([[1475|1480]] inguruan), [[Nafarroako erresuma]] oraindik independentea zenean, eta bizitza gehiena ere Garazi aldean eman zuen, [[Eiheralarre]]ko erretore eta [[Donibane Garazi]]ko bikario izan baitzen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Euskal Idazleen Elkartea|url=https://www.idazleak.eus/espanol/popup/bernart-etxepare|aldizkaria=www.idazleak.eus|sartze-data=2019-06-04}}</ref>
[[Nafarroako Erresuma]]n [[1512]]tik aurrera izan ziren gerrak eta istiluak gertutik bizitzea egokitu zitzaion. Agiriak badira frogatzen dutenak [[1516]]an, [[Henrike II.a Nafarroakoa]]k, [[Fernando II.a Aragoikoa]] erregearen aurka, Donibane setiatu zuenean Etxepare han zela. Poema batean azaltzen duenez, preso egon zen [[Bearno|Biarnon]] Nafarroako erregearen aginduz, segur aski Gaztelako erregearen alde egin zuelako akusazio pean. Atxilotzearen arrazoiak ez daude oso garbi: batzuen iritziz, garai hartako gatazkan Gaztelako erregearen alde jokatu izana leporatuko zioten. Beste batzuek, ordea, arrazoi politikoak bainoago, moralak izango zirela uste dute.{{#tag:ref|Jose Luis Orella Martínez historialariak ''LVP'' liburuko [[Patxi Altuna]]k paratutako [[edizio kritiko]]an<ref>{{Erreferentzia|izena=Bernart|abizena=Dechepare|izenburua=Linguae vasconum primitiae|argitaletxea=Real Academia de la Lengua Vasca - Euskaltzaindia|data=1980|url=https://www.worldcat.org/oclc/12161356|edizioa=Edizio kritikoa / Patxi Altunak paratua|isbn=84-271-1200-9|pmc=12161356|sartze-data=2022-07-07}}</ref> aipatzen du [[Julien Vinson]]ek uste zuela arrazoi moralak zirela atxiloketaren kausa. Jose Luis de Orella, ordea, hipotesi politikoaren alde agertzen da LVPko edizio kritiko horren [[hitzaurre]]an.|group="oh"}} Egileak berak bere buruari hika eginez eskaintzen dion XIII. poeman, MOSEN BERNART ETXEPAREREN KANTUIA poeman, irakur daiteke kontuari buruz dagoen testu bakarra.
Hala ere, Etxeparek ozen aldarrikatu zuen bere errugabetasuna. Horren ondoren, poema liburua idatzi eta argitaratu egin zioten. Sasoi hartarako ez zen gutxi, [[euskara]]zko lehenbizikoa zela kontuan izanik. [[Bordele]]n plazaratu zen [[1545]]ean liburua, ''[[Linguae vasconum primitiae]]'' izenburuarekin.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Linguae Vasconum Primitiae - Auñamendi Eusko Entziklopedia|hizkuntza=eu|url=http://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/linguae-vasconum-primitiae/ar-88351/|aldizkaria=aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus|sartze-data=2019-06-04}}</ref> Izenburuan bertan, hitzaurrean eta amaierako poemetan agerian uzten du Etxeparek lehen [[euskal idazle]]a dela. Euskarari "kanpora, plazara dantzara" irteteko agintzen dio, eta euskaldunek ere bide berriak urra ditzaten nahi du, moldiztegiaren bitartez, euren burua erakutsiz.
== ''Linguae vasconum primitiae'' ==
{{sakontzeko|Linguae vasconum primitiae}}
[[Fitxategi:Lingue vasconum primitiae.gif|thumb|200px|''Linguae vasconum primitiae'' liburuaren azala.]]
Hamabost poemaz osatutako bilduma bat da, 52 orrialde guztira, eskaintza moduko hitzaurre labur batekin.<ref>{{Erreferentzia|izena=Bernard (1480?-15 ) Auteur du texte|abizena=Dechepare|izenburua=Linguae Vasconum primitiae / per dominum Bernardum Dechepare, rectorem Sancti Michaelis veteris|hizkuntza=FR|data=1545|url=https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b8609513p|sartze-data=2019-09-30}}</ref> [[Latin]]ezko izenburu horrek «euskararen hastapenak» esan nahi du. Lehenengo poema luzean gai erlijiozkoa darabil, hurrengo hamaiketan amodiozkoa,<ref>{{erreferentzia|izena= René |abizena= Lafon|izenburua= Sur la versification de Dechepare |aldizkaria= BRSVAP |alea= 13 |orrialdea= 387-393 |urtea= 1957}}</ref> sarri gordintasun betean azaldua. Hamahirugarren poema autobiografikoa da (kartzelako egonaldia), eta azken bietan euskararen goraipamena egiten du, lehen aldiz inprimategira eramaten zelako bozkarioz betea. Euskara Garazikoa da ia oso-osorik, eta neurkerari dagokionez, gehienetan, 15 silabako bertso-lerro luzeak ontzen ditu bi ataletan banatuak. Bertso-moldea eta gaien erabilera herrikoia da erabat, eta antz handia du herri-lirikarekin.
[[Aurelia Arkotxa]]k egindako analisi paratestual eta materialaren arabera, liburuaren estalia XVI. mendekoa zen, eta bi azaletan agertzen zen armarria [[Luis I.a Borboi-Condékoa|Luis I.a Borboi-Condéko]] gerlari [[Kalbinismo|kalbinistarena]] zen, [[Joana III.a Nafarroakoa|Joana III.a Albretekoa]] Nafarroako erreginaren koinatua zena.<ref>{{erreferentzia|url=https://artxiker.ccsd.cnrs.fr/file/index/docid/799887/filename/Arkotxa_ASJU_2011.pdf|izenburua="Linguae Vasconum Primitiae”-ren peritestualitateaz etaeuskararen gramatizazioaren primiziaz.|sartze-data=2011|egunkaria=|aldizkaria=ASJU|abizena=Arkotxa|izena=Aurelia|egile-lotura=|hizkuntza=eu|formatua=PDF}}</ref>
Zenbaitek [[Juan Ruiz|Hitako artziprestearen]] eta Etxepareren arteko kidetasuna azpimarratu du. Hain zuzen ere, [[Eduardo Gil Bera]]ren arabera, [[Yon Etxaide]] izan zen bi idazleak lotzen lehenbizikoa bere ''Amasei seme Euskalerri'ko'' liburuan ([[1955]]), ondoren [[Koldo Mitxelena]]k jarraitu ziolarik, azkenerako literatura historiografian ohiko iritzi bilakatu arte.<ref>{{erreferentzia|abizena= Gil Bera|izena= Eduardo |url= http://andima.armiarma.eus/maza/maza0208.htm |izenburua= Melior fortuna |aldizkaria= [[Mazantini]] |alea= 2 |urtea=1992}}</ref> [[Luis Villasante|Villasanteren]] arabera, ''«Quien lee a Dechepare y conoce por otra parte a otra gran figura de la literatura castellana medieval, al famoso arcipreste de Hita y su Libro del Buen Amor, no se puede resistir a la idea del gran parecido o analogía que existe entre ambos. El arcipreste de Hita canta en su libro los dos amores, el amor bueno o de Dios, pero canta y describe también, y en forma bien libre por cierto, el amor malo o mundano. Lo mismo viene a hacer Dechepare»''.<ref>{{erreferentzia|izena= Luis |abizena= Villasante|izenburua= Historia de la Literatura Vasca |lekua= Arantzazu |urtea= 1979}}</ref> Baina, eraginei dagokienez, ezin dira ahaztu beste zenbait poeta ere, [[François Villon]], [[Clément Marot]] eta [[Proventza]]ko [[trobadore]]ak, esaterako.
Etxepareren lana [[Patxi Altuna]]k honela laburbildu zuen:
{{esaera2|Tradizio luze baten ondorengoa da, noski, gure poeta, ez bat-batean sortu eta erpina jo duen bertsogintza dotore eta bikainaren fruitua. Lehenagokorik ez dugu ezagutzen, baina izan zuen nahitaez. Horrelako poetarik eta batez ere horrelako bertsogintzarik ez da sortzen, ezin daiteke sor, goizetik gauera. Hori egia. Baina aldi berean Etxepareren ondorengoen artean gure poetak bezalako bertso eder, zailu eta apainik —formaz ari bainaiz—, 4/4//4/3 eskemari harenak bezain hertsiki loturik, aho hizkeraren hitz andanei hark adina begiramen izan dienik, hitz batez esateko, egunoroko euskarari hark bezain bortxa gutxi eragin dionik, nekez aurki daiteke; gauzak diren bezala esateko, nekez aurkitu bakarrik ez; ez da erabat, nik ez dut bederen ezagutzen, gerokoen artean puntu horretan haren kidekorik. [[Joanes Etxeberri Ziburukoa|Ziburuko Etxeberriri]], bakarra aipatzeko, alde izugarria kentzen dio. Eta hau ere tradizio hari baten, luzeagoaren, seme zen, noski. Badu Etxeparek, beraz, lehendik hartuari bere aldetik erantsi dion balio, gaitasun eta dohain franko ere; badu, agian, berari bakarrari, bere etorriari, goi argi edo goi arnasari, dagokion alderdirik ere. Tradizioari asko zor dio haren bertsogintzak, baina hark euskal bertsogintzari ekarria ere ez da inola urri izan|<ref>{{erreferentzia|izena= Patxi |abizena= Altuna|url= https://www.euskaltzaindia.eus/dok/iker_jagon_tegiak/6756.pdf |izenburua=''Linguae Vasconum Primitiae de Bernard Etxepare''. Edizio Kritikoa |argitaletxea= [[Euskaltzaindia]]}}</ref>}}
=== ''Heuscara ialgui adi campora'' ===
[[Fitxategi:Bernart Etxepare - Oroitarria - Duzunaritze.jpg|thumb|Bernart Etxepareren omenezko oroitarriaren inaugurazio ekitaldia, haren sorterriko udalerrian (2023ko iraila)]]
[[Fitxategi:Bernart Etxepare - Oroigarria (Eiherelarre) - Ukitua.jpg|thumb|Bernart Etxepareren omenezko plaka, [[Eiheralarre]]n (digitalki ukitua)]]
''Linguae vasconun primitiae'' lanaren amaierako [[kontrapas]]aren hasierak honela dio:
<poem>
''Heuscara ialgui adi campora''
''Garacico herria''
''Benedica dadila''
''Heuscarari eman dio''
''Behar duyen thornuya.''
''Heuscara''
''Ialgui adi plaçara''
''Berce gendec vste çuten''
''Ecin scriba çayteyen''
''Oray dute phorogatu''
''Enganatu cirela.''
''Heuscara''
''Ialgui adi mundura''
</poem>
[[Xabier Lete]]k 1960ko hamarkadan musikan ezarri zion, nahiz eta disko eran geroago ikusi zuen argia (''Xabier Lete'' diskoan, Elkar, 1974). Harrezkero, ''Kontrapas'' euskal literaturaran eta kantuan klasiko handi bilakatu da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kontrapas – Bernart Etxepare - 1545|url=http://www.bilketa.eus/eu/bildumak/testu-hautatuak/536-kontrapas-bernart-etxepare-1545|aldizkaria=www.bilketa.eus|sartze-data=2019-06-04}}</ref>
== Hizkera eta euskara ==
Etxepareren hizkerak hizkuntzalari eta aditu askoren interesa piztu du. Etxeparek, [[Leizarraga]]k ez bezala, ez zuen euskara batu batekiko kezkarik. Beraz, bere obra idazteko, zekien euskara bakarra aukeratu zuen: ekialdeko behe-nafarrera.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Euskalkiak edo hizkelkiak hizkuntza baten aldaera edo barietateak dira - Eusko Jaurlaritza - Euskadi.eus|hizkuntza=eu|url=http://www.euskadi.eus/eusko-jaurlaritza//contenidos/informacion/euskalkiak/eu_7405/euskalkiak.html|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2019-06-04}}</ref> Etxeparek berezko ezaugarri batzuk zituen:<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Etxepare - hiru|url=https://www.hiru.eus/eu/literatura-vasca/etxepare|aldizkaria=www.hiru.eus|sartze-data=2019-06-04}}</ref>
* Bokalarteko ''r'' eta ''h'' mutu egiten ditu batzuetan.
* Hasierako ''h'' mutu egiten du batzuetan.
* Ez du -''a'' mugatzailea ipintzen.
Oro har, Etxepareren ortografia nahiko irregularra da, eta hori ahozko hizkuntzan oinarritu den seinale da; izan ere, haren liburua euskaraz argitaratutako lehena izan zenez, ez zuen euskara idatziaren eredurik.
== Oharrak ==
<references group="oh" />
== Erreferentziak ==
{{ lur | data=2011-12-28}}
{{ lur | data=2012-10-01}}
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Bibliografia ==
* [[Patri Urkizu|Urkizu, Patri]]: ''Bernat Etxepare: albiste gehiago bere bizitzaz eta Linguae Vasconum Primitiae (154) liburuaren berrirakurketa''. - [[Egan (aldizkaria)|Egan]], 2015-3/4, 17-44
== Ikus, gainera ==
* ''[[Linguae vasconum primitiae]]''
* [[Euskal literatura]]
* [[Nafarroa Behereko idazleak]]
* [[Etxepare Euskal Institutua]]
* [[Mosen Bernat Etxepare 1545]] diskoa [[Oskorri]]rena ([[1977]]).
== Kanpo estekak ==
* [https://web.archive.org/web/20091226083706/http://www.vc.ehu.es/gordailua/Etxepare_1.htm ''Linguae vasconum primitiæ'', testu osoa]
* ''[https://www.booktegi.eus/liburuak/linguae-vasconum-primitiae-euskaldunon-hizkuntzaren-hasikinak/ Linguae Vasconun primitiae. Euskaldunon Hizkuntzaren Hasikinak],'' euskara batuan.
* [http://www.susa-literatura.eus/cgi-bin/liburuok.pl?lib=narr69 ''Beñat Dardo'', nobela osoa]
* [https://www.badok.eus/euskal-musika/oskorri?diskoa=mosen-bernat-etxepare-1545 Mosen Bernat Etxepare 1545] diskoaren datuak [http://www.badok.eus badok] webgunean (hitzak, abestien datuak, Sautrela kanta entzungai...)
* [https://www.berria.eus/kultura/bernart-etxeparek-izandako-amodio-eta-politika-bizipenak-azaleratu-ditu-danserie-ensemble-taldeak-haren-obra-musikatzeko-egindako-ikerketa-lanean_2133742_102.html Uxue Rey Gorraiz: "Bernart Etxeparek izandako amodio eta politika bizipenak azaleratu ditu Danserie Ensemble taldeak", ''Berria'', 2024/11/20.]
{{Bizialdia|1475eko|1560ko hamarkadako|Etxepare, Bernart}}
[[Kategoria:Duzunariztar-sarasketarrak]]
[[Kategoria:Pizkundeko idazleak]]
[[Kategoria:Nafar-lapurtera]]
[[Kategoria:Nafarroa Behereko idazleak]]
[[Kategoria:Euskal idazleak]]
[[Kategoria:Nafarroa Behereko apaizak]]
[[Kategoria:Idazle katolikoak]]
[[Kategoria:Pizkundeko euskal literatura]]
8hrn3lq6lkw6utn780sbgezuur0tpzs
9975597
9975595
2024-11-20T19:41:33Z
Ernestobanpiroa
58701
[[Kategoria:Euskarazko poetak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez
9975597
wikitext
text/x-wiki
{{HezkuntzaPrograma|Literatura}}
{{Biografia infotaula automatikoa
|jaiotza data= [[circa|c.]] [[1480]]
|heriotza data= [[circa|c.]] [[1545]]
|irudia = Ikusgela – Bernart Etxepare eta XVI. mendeko literatura.webm|thumbtime=61
|irudi oina = {{ikusgela}} Bernart Etxepareren bizitza eta obra azaltzen dituen bideoa.<br/>
}}
'''Bernart Etxepare'''<ref>EIMA: [https://web.archive.org/web/20131215005445/http://www.hezkuntza.ejgv.euskadi.net/r43-573/es/contenidos/informacion/dih/eu_5490/adjuntos/estilo_liburua/onomastika/IZEN_ZERRENDAK.pdf ''Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak''].</ref> ([[Duzunaritze-Sarasketa|Sarasketa]], [[Nafarroa Beherea]], [[1480]] inguru<ref name="Auñamendi Eusko Entziklopedia">[http://www.euskomedia.org/aunamendi/ee43824 «Etxepare, Bernat»], ''Auñamendi Eusko Entziklopedia''.</ref> – heriotza leku ezezaguna, [[1560]] inguru<ref name="Auñamendi Eusko Entziklopedia"/>) [[euskara]]zko lehen liburu inprimatuaren [[idazle]]a izan zen. Apaiza zenez, [[mosen]] trataera ematen zaio askotan.
== Bizitza ==
Gutxi dakigu Bernart Etxepareren bizitzaren inguruan. [[Nafarroa Beherea|Nafarroa Behereko]] [[Donibane Garaziko kantonamendua|Garaziko]] eskualdekoa zen. [[Duzunaritze-Sarasketa|Sarasketan]] jaio zela uste da, [[XV. mendea]]ren azken aldean ([[1475|1480]] inguruan), [[Nafarroako erresuma]] oraindik independentea zenean, eta bizitza gehiena ere Garazi aldean eman zuen, [[Eiheralarre]]ko erretore eta [[Donibane Garazi]]ko bikario izan baitzen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Euskal Idazleen Elkartea|url=https://www.idazleak.eus/espanol/popup/bernart-etxepare|aldizkaria=www.idazleak.eus|sartze-data=2019-06-04}}</ref>
[[Nafarroako Erresuma]]n [[1512]]tik aurrera izan ziren gerrak eta istiluak gertutik bizitzea egokitu zitzaion. Agiriak badira frogatzen dutenak [[1516]]an, [[Henrike II.a Nafarroakoa]]k, [[Fernando II.a Aragoikoa]] erregearen aurka, Donibane setiatu zuenean Etxepare han zela. Poema batean azaltzen duenez, preso egon zen [[Bearno|Biarnon]] Nafarroako erregearen aginduz, segur aski Gaztelako erregearen alde egin zuelako akusazio pean. Atxilotzearen arrazoiak ez daude oso garbi: batzuen iritziz, garai hartako gatazkan Gaztelako erregearen alde jokatu izana leporatuko zioten. Beste batzuek, ordea, arrazoi politikoak bainoago, moralak izango zirela uste dute.{{#tag:ref|Jose Luis Orella Martínez historialariak ''LVP'' liburuko [[Patxi Altuna]]k paratutako [[edizio kritiko]]an<ref>{{Erreferentzia|izena=Bernart|abizena=Dechepare|izenburua=Linguae vasconum primitiae|argitaletxea=Real Academia de la Lengua Vasca - Euskaltzaindia|data=1980|url=https://www.worldcat.org/oclc/12161356|edizioa=Edizio kritikoa / Patxi Altunak paratua|isbn=84-271-1200-9|pmc=12161356|sartze-data=2022-07-07}}</ref> aipatzen du [[Julien Vinson]]ek uste zuela arrazoi moralak zirela atxiloketaren kausa. Jose Luis de Orella, ordea, hipotesi politikoaren alde agertzen da LVPko edizio kritiko horren [[hitzaurre]]an.|group="oh"}} Egileak berak bere buruari hika eginez eskaintzen dion XIII. poeman, MOSEN BERNART ETXEPAREREN KANTUIA poeman, irakur daiteke kontuari buruz dagoen testu bakarra.
Hala ere, Etxeparek ozen aldarrikatu zuen bere errugabetasuna. Horren ondoren, poema liburua idatzi eta argitaratu egin zioten. Sasoi hartarako ez zen gutxi, [[euskara]]zko lehenbizikoa zela kontuan izanik. [[Bordele]]n plazaratu zen [[1545]]ean liburua, ''[[Linguae vasconum primitiae]]'' izenburuarekin.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Linguae Vasconum Primitiae - Auñamendi Eusko Entziklopedia|hizkuntza=eu|url=http://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/linguae-vasconum-primitiae/ar-88351/|aldizkaria=aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus|sartze-data=2019-06-04}}</ref> Izenburuan bertan, hitzaurrean eta amaierako poemetan agerian uzten du Etxeparek lehen [[euskal idazle]]a dela. Euskarari "kanpora, plazara dantzara" irteteko agintzen dio, eta euskaldunek ere bide berriak urra ditzaten nahi du, moldiztegiaren bitartez, euren burua erakutsiz.
== ''Linguae vasconum primitiae'' ==
{{sakontzeko|Linguae vasconum primitiae}}
[[Fitxategi:Lingue vasconum primitiae.gif|thumb|200px|''Linguae vasconum primitiae'' liburuaren azala.]]
Hamabost poemaz osatutako bilduma bat da, 52 orrialde guztira, eskaintza moduko hitzaurre labur batekin.<ref>{{Erreferentzia|izena=Bernard (1480?-15 ) Auteur du texte|abizena=Dechepare|izenburua=Linguae Vasconum primitiae / per dominum Bernardum Dechepare, rectorem Sancti Michaelis veteris|hizkuntza=FR|data=1545|url=https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b8609513p|sartze-data=2019-09-30}}</ref> [[Latin]]ezko izenburu horrek «euskararen hastapenak» esan nahi du. Lehenengo poema luzean gai erlijiozkoa darabil, hurrengo hamaiketan amodiozkoa,<ref>{{erreferentzia|izena= René |abizena= Lafon|izenburua= Sur la versification de Dechepare |aldizkaria= BRSVAP |alea= 13 |orrialdea= 387-393 |urtea= 1957}}</ref> sarri gordintasun betean azaldua. Hamahirugarren poema autobiografikoa da (kartzelako egonaldia), eta azken bietan euskararen goraipamena egiten du, lehen aldiz inprimategira eramaten zelako bozkarioz betea. Euskara Garazikoa da ia oso-osorik, eta neurkerari dagokionez, gehienetan, 15 silabako bertso-lerro luzeak ontzen ditu bi ataletan banatuak. Bertso-moldea eta gaien erabilera herrikoia da erabat, eta antz handia du herri-lirikarekin.
[[Aurelia Arkotxa]]k egindako analisi paratestual eta materialaren arabera, liburuaren estalia XVI. mendekoa zen, eta bi azaletan agertzen zen armarria [[Luis I.a Borboi-Condékoa|Luis I.a Borboi-Condéko]] gerlari [[Kalbinismo|kalbinistarena]] zen, [[Joana III.a Nafarroakoa|Joana III.a Albretekoa]] Nafarroako erreginaren koinatua zena.<ref>{{erreferentzia|url=https://artxiker.ccsd.cnrs.fr/file/index/docid/799887/filename/Arkotxa_ASJU_2011.pdf|izenburua="Linguae Vasconum Primitiae”-ren peritestualitateaz etaeuskararen gramatizazioaren primiziaz.|sartze-data=2011|egunkaria=|aldizkaria=ASJU|abizena=Arkotxa|izena=Aurelia|egile-lotura=|hizkuntza=eu|formatua=PDF}}</ref>
Zenbaitek [[Juan Ruiz|Hitako artziprestearen]] eta Etxepareren arteko kidetasuna azpimarratu du. Hain zuzen ere, [[Eduardo Gil Bera]]ren arabera, [[Yon Etxaide]] izan zen bi idazleak lotzen lehenbizikoa bere ''Amasei seme Euskalerri'ko'' liburuan ([[1955]]), ondoren [[Koldo Mitxelena]]k jarraitu ziolarik, azkenerako literatura historiografian ohiko iritzi bilakatu arte.<ref>{{erreferentzia|abizena= Gil Bera|izena= Eduardo |url= http://andima.armiarma.eus/maza/maza0208.htm |izenburua= Melior fortuna |aldizkaria= [[Mazantini]] |alea= 2 |urtea=1992}}</ref> [[Luis Villasante|Villasanteren]] arabera, ''«Quien lee a Dechepare y conoce por otra parte a otra gran figura de la literatura castellana medieval, al famoso arcipreste de Hita y su Libro del Buen Amor, no se puede resistir a la idea del gran parecido o analogía que existe entre ambos. El arcipreste de Hita canta en su libro los dos amores, el amor bueno o de Dios, pero canta y describe también, y en forma bien libre por cierto, el amor malo o mundano. Lo mismo viene a hacer Dechepare»''.<ref>{{erreferentzia|izena= Luis |abizena= Villasante|izenburua= Historia de la Literatura Vasca |lekua= Arantzazu |urtea= 1979}}</ref> Baina, eraginei dagokienez, ezin dira ahaztu beste zenbait poeta ere, [[François Villon]], [[Clément Marot]] eta [[Proventza]]ko [[trobadore]]ak, esaterako.
Etxepareren lana [[Patxi Altuna]]k honela laburbildu zuen:
{{esaera2|Tradizio luze baten ondorengoa da, noski, gure poeta, ez bat-batean sortu eta erpina jo duen bertsogintza dotore eta bikainaren fruitua. Lehenagokorik ez dugu ezagutzen, baina izan zuen nahitaez. Horrelako poetarik eta batez ere horrelako bertsogintzarik ez da sortzen, ezin daiteke sor, goizetik gauera. Hori egia. Baina aldi berean Etxepareren ondorengoen artean gure poetak bezalako bertso eder, zailu eta apainik —formaz ari bainaiz—, 4/4//4/3 eskemari harenak bezain hertsiki loturik, aho hizkeraren hitz andanei hark adina begiramen izan dienik, hitz batez esateko, egunoroko euskarari hark bezain bortxa gutxi eragin dionik, nekez aurki daiteke; gauzak diren bezala esateko, nekez aurkitu bakarrik ez; ez da erabat, nik ez dut bederen ezagutzen, gerokoen artean puntu horretan haren kidekorik. [[Joanes Etxeberri Ziburukoa|Ziburuko Etxeberriri]], bakarra aipatzeko, alde izugarria kentzen dio. Eta hau ere tradizio hari baten, luzeagoaren, seme zen, noski. Badu Etxeparek, beraz, lehendik hartuari bere aldetik erantsi dion balio, gaitasun eta dohain franko ere; badu, agian, berari bakarrari, bere etorriari, goi argi edo goi arnasari, dagokion alderdirik ere. Tradizioari asko zor dio haren bertsogintzak, baina hark euskal bertsogintzari ekarria ere ez da inola urri izan|<ref>{{erreferentzia|izena= Patxi |abizena= Altuna|url= https://www.euskaltzaindia.eus/dok/iker_jagon_tegiak/6756.pdf |izenburua=''Linguae Vasconum Primitiae de Bernard Etxepare''. Edizio Kritikoa |argitaletxea= [[Euskaltzaindia]]}}</ref>}}
=== ''Heuscara ialgui adi campora'' ===
[[Fitxategi:Bernart Etxepare - Oroitarria - Duzunaritze.jpg|thumb|Bernart Etxepareren omenezko oroitarriaren inaugurazio ekitaldia, haren sorterriko udalerrian (2023ko iraila)]]
[[Fitxategi:Bernart Etxepare - Oroigarria (Eiherelarre) - Ukitua.jpg|thumb|Bernart Etxepareren omenezko plaka, [[Eiheralarre]]n (digitalki ukitua)]]
''Linguae vasconun primitiae'' lanaren amaierako [[kontrapas]]aren hasierak honela dio:
<poem>
''Heuscara ialgui adi campora''
''Garacico herria''
''Benedica dadila''
''Heuscarari eman dio''
''Behar duyen thornuya.''
''Heuscara''
''Ialgui adi plaçara''
''Berce gendec vste çuten''
''Ecin scriba çayteyen''
''Oray dute phorogatu''
''Enganatu cirela.''
''Heuscara''
''Ialgui adi mundura''
</poem>
[[Xabier Lete]]k 1960ko hamarkadan musikan ezarri zion, nahiz eta disko eran geroago ikusi zuen argia (''Xabier Lete'' diskoan, Elkar, 1974). Harrezkero, ''Kontrapas'' euskal literaturaran eta kantuan klasiko handi bilakatu da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kontrapas – Bernart Etxepare - 1545|url=http://www.bilketa.eus/eu/bildumak/testu-hautatuak/536-kontrapas-bernart-etxepare-1545|aldizkaria=www.bilketa.eus|sartze-data=2019-06-04}}</ref>
== Hizkera eta euskara ==
Etxepareren hizkerak hizkuntzalari eta aditu askoren interesa piztu du. Etxeparek, [[Leizarraga]]k ez bezala, ez zuen euskara batu batekiko kezkarik. Beraz, bere obra idazteko, zekien euskara bakarra aukeratu zuen: ekialdeko behe-nafarrera.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Euskalkiak edo hizkelkiak hizkuntza baten aldaera edo barietateak dira - Eusko Jaurlaritza - Euskadi.eus|hizkuntza=eu|url=http://www.euskadi.eus/eusko-jaurlaritza//contenidos/informacion/euskalkiak/eu_7405/euskalkiak.html|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2019-06-04}}</ref> Etxeparek berezko ezaugarri batzuk zituen:<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Etxepare - hiru|url=https://www.hiru.eus/eu/literatura-vasca/etxepare|aldizkaria=www.hiru.eus|sartze-data=2019-06-04}}</ref>
* Bokalarteko ''r'' eta ''h'' mutu egiten ditu batzuetan.
* Hasierako ''h'' mutu egiten du batzuetan.
* Ez du -''a'' mugatzailea ipintzen.
Oro har, Etxepareren ortografia nahiko irregularra da, eta hori ahozko hizkuntzan oinarritu den seinale da; izan ere, haren liburua euskaraz argitaratutako lehena izan zenez, ez zuen euskara idatziaren eredurik.
== Oharrak ==
<references group="oh" />
== Erreferentziak ==
{{ lur | data=2011-12-28}}
{{ lur | data=2012-10-01}}
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Bibliografia ==
* [[Patri Urkizu|Urkizu, Patri]]: ''Bernat Etxepare: albiste gehiago bere bizitzaz eta Linguae Vasconum Primitiae (154) liburuaren berrirakurketa''. - [[Egan (aldizkaria)|Egan]], 2015-3/4, 17-44
== Ikus, gainera ==
* ''[[Linguae vasconum primitiae]]''
* [[Euskal literatura]]
* [[Nafarroa Behereko idazleak]]
* [[Etxepare Euskal Institutua]]
* [[Mosen Bernat Etxepare 1545]] diskoa [[Oskorri]]rena ([[1977]]).
== Kanpo estekak ==
* [https://web.archive.org/web/20091226083706/http://www.vc.ehu.es/gordailua/Etxepare_1.htm ''Linguae vasconum primitiæ'', testu osoa]
* ''[https://www.booktegi.eus/liburuak/linguae-vasconum-primitiae-euskaldunon-hizkuntzaren-hasikinak/ Linguae Vasconun primitiae. Euskaldunon Hizkuntzaren Hasikinak],'' euskara batuan.
* [http://www.susa-literatura.eus/cgi-bin/liburuok.pl?lib=narr69 ''Beñat Dardo'', nobela osoa]
* [https://www.badok.eus/euskal-musika/oskorri?diskoa=mosen-bernat-etxepare-1545 Mosen Bernat Etxepare 1545] diskoaren datuak [http://www.badok.eus badok] webgunean (hitzak, abestien datuak, Sautrela kanta entzungai...)
* [https://www.berria.eus/kultura/bernart-etxeparek-izandako-amodio-eta-politika-bizipenak-azaleratu-ditu-danserie-ensemble-taldeak-haren-obra-musikatzeko-egindako-ikerketa-lanean_2133742_102.html Uxue Rey Gorraiz: "Bernart Etxeparek izandako amodio eta politika bizipenak azaleratu ditu Danserie Ensemble taldeak", ''Berria'', 2024/11/20.]
{{Bizialdia|1475eko|1560ko hamarkadako|Etxepare, Bernart}}
[[Kategoria:Duzunariztar-sarasketarrak]]
[[Kategoria:Pizkundeko idazleak]]
[[Kategoria:Nafar-lapurtera]]
[[Kategoria:Nafarroa Behereko idazleak]]
[[Kategoria:Euskal idazleak]]
[[Kategoria:Nafarroa Behereko apaizak]]
[[Kategoria:Idazle katolikoak]]
[[Kategoria:Pizkundeko euskal literatura]]
[[Kategoria:Euskarazko poetak]]
9ongjz005cd5ubacl4lbydmgwzr67nj
9976061
9975597
2024-11-21T09:59:58Z
Mikel B. Sasikoa
3276
/* Bizitza */
9976061
wikitext
text/x-wiki
{{HezkuntzaPrograma|Literatura}}
{{Biografia infotaula automatikoa
|jaiotza data= [[circa|c.]] [[1480]]
|heriotza data= [[circa|c.]] [[1545]]
|irudia = Ikusgela – Bernart Etxepare eta XVI. mendeko literatura.webm|thumbtime=61
|irudi oina = {{ikusgela}} Bernart Etxepareren bizitza eta obra azaltzen dituen bideoa.<br/>
}}
'''Bernart Etxepare'''<ref>EIMA: [https://web.archive.org/web/20131215005445/http://www.hezkuntza.ejgv.euskadi.net/r43-573/es/contenidos/informacion/dih/eu_5490/adjuntos/estilo_liburua/onomastika/IZEN_ZERRENDAK.pdf ''Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak''].</ref> ([[Duzunaritze-Sarasketa|Sarasketa]], [[Nafarroa Beherea]], [[1480]] inguru<ref name="Auñamendi Eusko Entziklopedia">[http://www.euskomedia.org/aunamendi/ee43824 «Etxepare, Bernat»], ''Auñamendi Eusko Entziklopedia''.</ref> – heriotza leku ezezaguna, [[1560]] inguru<ref name="Auñamendi Eusko Entziklopedia"/>) [[euskara]]zko lehen liburu inprimatuaren [[idazle]]a izan zen. Apaiza zenez, [[mosen]] trataera ematen zaio askotan.
== Bizitza ==
Gutxi dakigu Bernart Etxepareren bizitzaren inguruan. [[Nafarroa Beherea|Nafarroa Behereko]] [[Donibane Garaziko kantonamendua|Garaziko]] eskualdekoa zen. [[Duzunaritze-Sarasketa|Sarasketan]] jaio zela uste da, [[XV. mendea]]ren azken aldean ([[1475|1480]] inguruan), [[Nafarroako erresuma]] oraindik independentea zenean, eta bizitza gehiena ere Garazi aldean eman zuen, [[Eiheralarre]]ko erretore eta [[Donibane Garazi]]ko bikario izan baitzen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Euskal Idazleen Elkartea|url=https://www.idazleak.eus/espanol/popup/bernart-etxepare|aldizkaria=www.idazleak.eus|sartze-data=2019-06-04}}</ref> Seme bat izan zuela jakinarazi zen 2024an, ikerketa batean aurkitutako datuetan oinarrituta.<ref>{{Erreferentzia|url= https://www.berria.eus/kultura/bernart-etxeparek-izandako-amodio-eta-politika-bizipenak-azaleratu-ditu-danserie-ensemble-taldeak-haren-obra-musikatzeko-egindako-ikerketa-lanean_2133742_102.html|izenburua= Bernart Etxeparek izandako amodio eta politika bizipenak azaleratu ditu Danserie Ensemble taldeak |egunkaria=[[BERRIA]]| data= 2024-11-19|sartze-data=2024-11-21}}</ref>
[[Nafarroako Erresuma]]n [[1512]]tik aurrera izan ziren gerrak eta istiluak gertutik bizitzea egokitu zitzaion. Agiriak badira frogatzen dutenak [[1516]]an, [[Henrike II.a Nafarroakoa]]k, [[Fernando II.a Aragoikoa]] erregearen aurka, Donibane setiatu zuenean Etxepare han zela. Poema batean azaltzen duenez, preso egon zen [[Bearno|Biarnon]] Nafarroako erregearen aginduz, segur aski Gaztelako erregearen alde egin zuelako akusazio pean. Atxilotzearen arrazoiak ez daude oso garbi: batzuen iritziz, garai hartako gatazkan Gaztelako erregearen alde jokatu izana leporatuko zioten. Beste batzuek, ordea, arrazoi politikoak bainoago, moralak izango zirela uste dute.{{#tag:ref|Jose Luis Orella Martínez historialariak ''LVP'' liburuko [[Patxi Altuna]]k paratutako [[edizio kritiko]]an<ref>{{Erreferentzia|izena=Bernart|abizena=Dechepare|izenburua=Linguae vasconum primitiae|argitaletxea=Real Academia de la Lengua Vasca - Euskaltzaindia|data=1980|url=https://www.worldcat.org/oclc/12161356|edizioa=Edizio kritikoa / Patxi Altunak paratua|isbn=84-271-1200-9|pmc=12161356|sartze-data=2022-07-07}}</ref> aipatzen du [[Julien Vinson]]ek uste zuela arrazoi moralak zirela atxiloketaren kausa. Jose Luis de Orella, ordea, hipotesi politikoaren alde agertzen da LVPko edizio kritiko horren [[hitzaurre]]an.|group="oh"}} Egileak berak bere buruari hika eginez eskaintzen dion XIII. poeman, MOSEN BERNART ETXEPAREREN KANTUIA poeman, irakur daiteke kontuari buruz dagoen testu bakarra.
Hala ere, Etxeparek ozen aldarrikatu zuen bere errugabetasuna. Horren ondoren, poema liburua idatzi eta argitaratu egin zioten. Sasoi hartarako ez zen gutxi, [[euskara]]zko lehenbizikoa zela kontuan izanik. [[Bordele]]n plazaratu zen [[1545]]ean liburua, ''[[Linguae vasconum primitiae]]'' izenburuarekin.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Linguae Vasconum Primitiae - Auñamendi Eusko Entziklopedia|hizkuntza=eu|url=http://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/linguae-vasconum-primitiae/ar-88351/|aldizkaria=aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus|sartze-data=2019-06-04}}</ref> Izenburuan bertan, hitzaurrean eta amaierako poemetan agerian uzten du Etxeparek lehen [[euskal idazle]]a dela. Euskarari "kanpora, plazara dantzara" irteteko agintzen dio, eta euskaldunek ere bide berriak urra ditzaten nahi du, moldiztegiaren bitartez, euren burua erakutsiz.
== ''Linguae vasconum primitiae'' ==
{{sakontzeko|Linguae vasconum primitiae}}
[[Fitxategi:Lingue vasconum primitiae.gif|thumb|200px|''Linguae vasconum primitiae'' liburuaren azala.]]
Hamabost poemaz osatutako bilduma bat da, 52 orrialde guztira, eskaintza moduko hitzaurre labur batekin.<ref>{{Erreferentzia|izena=Bernard (1480?-15 ) Auteur du texte|abizena=Dechepare|izenburua=Linguae Vasconum primitiae / per dominum Bernardum Dechepare, rectorem Sancti Michaelis veteris|hizkuntza=FR|data=1545|url=https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/btv1b8609513p|sartze-data=2019-09-30}}</ref> [[Latin]]ezko izenburu horrek «euskararen hastapenak» esan nahi du. Lehenengo poema luzean gai erlijiozkoa darabil, hurrengo hamaiketan amodiozkoa,<ref>{{erreferentzia|izena= René |abizena= Lafon|izenburua= Sur la versification de Dechepare |aldizkaria= BRSVAP |alea= 13 |orrialdea= 387-393 |urtea= 1957}}</ref> sarri gordintasun betean azaldua. Hamahirugarren poema autobiografikoa da (kartzelako egonaldia), eta azken bietan euskararen goraipamena egiten du, lehen aldiz inprimategira eramaten zelako bozkarioz betea. Euskara Garazikoa da ia oso-osorik, eta neurkerari dagokionez, gehienetan, 15 silabako bertso-lerro luzeak ontzen ditu bi ataletan banatuak. Bertso-moldea eta gaien erabilera herrikoia da erabat, eta antz handia du herri-lirikarekin.
[[Aurelia Arkotxa]]k egindako analisi paratestual eta materialaren arabera, liburuaren estalia XVI. mendekoa zen, eta bi azaletan agertzen zen armarria [[Luis I.a Borboi-Condékoa|Luis I.a Borboi-Condéko]] gerlari [[Kalbinismo|kalbinistarena]] zen, [[Joana III.a Nafarroakoa|Joana III.a Albretekoa]] Nafarroako erreginaren koinatua zena.<ref>{{erreferentzia|url=https://artxiker.ccsd.cnrs.fr/file/index/docid/799887/filename/Arkotxa_ASJU_2011.pdf|izenburua="Linguae Vasconum Primitiae”-ren peritestualitateaz etaeuskararen gramatizazioaren primiziaz.|sartze-data=2011|egunkaria=|aldizkaria=ASJU|abizena=Arkotxa|izena=Aurelia|egile-lotura=|hizkuntza=eu|formatua=PDF}}</ref>
Zenbaitek [[Juan Ruiz|Hitako artziprestearen]] eta Etxepareren arteko kidetasuna azpimarratu du. Hain zuzen ere, [[Eduardo Gil Bera]]ren arabera, [[Yon Etxaide]] izan zen bi idazleak lotzen lehenbizikoa bere ''Amasei seme Euskalerri'ko'' liburuan ([[1955]]), ondoren [[Koldo Mitxelena]]k jarraitu ziolarik, azkenerako literatura historiografian ohiko iritzi bilakatu arte.<ref>{{erreferentzia|abizena= Gil Bera|izena= Eduardo |url= http://andima.armiarma.eus/maza/maza0208.htm |izenburua= Melior fortuna |aldizkaria= [[Mazantini]] |alea= 2 |urtea=1992}}</ref> [[Luis Villasante|Villasanteren]] arabera, ''«Quien lee a Dechepare y conoce por otra parte a otra gran figura de la literatura castellana medieval, al famoso arcipreste de Hita y su Libro del Buen Amor, no se puede resistir a la idea del gran parecido o analogía que existe entre ambos. El arcipreste de Hita canta en su libro los dos amores, el amor bueno o de Dios, pero canta y describe también, y en forma bien libre por cierto, el amor malo o mundano. Lo mismo viene a hacer Dechepare»''.<ref>{{erreferentzia|izena= Luis |abizena= Villasante|izenburua= Historia de la Literatura Vasca |lekua= Arantzazu |urtea= 1979}}</ref> Baina, eraginei dagokienez, ezin dira ahaztu beste zenbait poeta ere, [[François Villon]], [[Clément Marot]] eta [[Proventza]]ko [[trobadore]]ak, esaterako.
Etxepareren lana [[Patxi Altuna]]k honela laburbildu zuen:
{{esaera2|Tradizio luze baten ondorengoa da, noski, gure poeta, ez bat-batean sortu eta erpina jo duen bertsogintza dotore eta bikainaren fruitua. Lehenagokorik ez dugu ezagutzen, baina izan zuen nahitaez. Horrelako poetarik eta batez ere horrelako bertsogintzarik ez da sortzen, ezin daiteke sor, goizetik gauera. Hori egia. Baina aldi berean Etxepareren ondorengoen artean gure poetak bezalako bertso eder, zailu eta apainik —formaz ari bainaiz—, 4/4//4/3 eskemari harenak bezain hertsiki loturik, aho hizkeraren hitz andanei hark adina begiramen izan dienik, hitz batez esateko, egunoroko euskarari hark bezain bortxa gutxi eragin dionik, nekez aurki daiteke; gauzak diren bezala esateko, nekez aurkitu bakarrik ez; ez da erabat, nik ez dut bederen ezagutzen, gerokoen artean puntu horretan haren kidekorik. [[Joanes Etxeberri Ziburukoa|Ziburuko Etxeberriri]], bakarra aipatzeko, alde izugarria kentzen dio. Eta hau ere tradizio hari baten, luzeagoaren, seme zen, noski. Badu Etxeparek, beraz, lehendik hartuari bere aldetik erantsi dion balio, gaitasun eta dohain franko ere; badu, agian, berari bakarrari, bere etorriari, goi argi edo goi arnasari, dagokion alderdirik ere. Tradizioari asko zor dio haren bertsogintzak, baina hark euskal bertsogintzari ekarria ere ez da inola urri izan|<ref>{{erreferentzia|izena= Patxi |abizena= Altuna|url= https://www.euskaltzaindia.eus/dok/iker_jagon_tegiak/6756.pdf |izenburua=''Linguae Vasconum Primitiae de Bernard Etxepare''. Edizio Kritikoa |argitaletxea= [[Euskaltzaindia]]}}</ref>}}
=== ''Heuscara ialgui adi campora'' ===
[[Fitxategi:Bernart Etxepare - Oroitarria - Duzunaritze.jpg|thumb|Bernart Etxepareren omenezko oroitarriaren inaugurazio ekitaldia, haren sorterriko udalerrian (2023ko iraila)]]
[[Fitxategi:Bernart Etxepare - Oroigarria (Eiherelarre) - Ukitua.jpg|thumb|Bernart Etxepareren omenezko plaka, [[Eiheralarre]]n (digitalki ukitua)]]
''Linguae vasconun primitiae'' lanaren amaierako [[kontrapas]]aren hasierak honela dio:
<poem>
''Heuscara ialgui adi campora''
''Garacico herria''
''Benedica dadila''
''Heuscarari eman dio''
''Behar duyen thornuya.''
''Heuscara''
''Ialgui adi plaçara''
''Berce gendec vste çuten''
''Ecin scriba çayteyen''
''Oray dute phorogatu''
''Enganatu cirela.''
''Heuscara''
''Ialgui adi mundura''
</poem>
[[Xabier Lete]]k 1960ko hamarkadan musikan ezarri zion, nahiz eta disko eran geroago ikusi zuen argia (''Xabier Lete'' diskoan, Elkar, 1974). Harrezkero, ''Kontrapas'' euskal literaturaran eta kantuan klasiko handi bilakatu da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kontrapas – Bernart Etxepare - 1545|url=http://www.bilketa.eus/eu/bildumak/testu-hautatuak/536-kontrapas-bernart-etxepare-1545|aldizkaria=www.bilketa.eus|sartze-data=2019-06-04}}</ref>
== Hizkera eta euskara ==
Etxepareren hizkerak hizkuntzalari eta aditu askoren interesa piztu du. Etxeparek, [[Leizarraga]]k ez bezala, ez zuen euskara batu batekiko kezkarik. Beraz, bere obra idazteko, zekien euskara bakarra aukeratu zuen: ekialdeko behe-nafarrera.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Euskalkiak edo hizkelkiak hizkuntza baten aldaera edo barietateak dira - Eusko Jaurlaritza - Euskadi.eus|hizkuntza=eu|url=http://www.euskadi.eus/eusko-jaurlaritza//contenidos/informacion/euskalkiak/eu_7405/euskalkiak.html|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2019-06-04}}</ref> Etxeparek berezko ezaugarri batzuk zituen:<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Etxepare - hiru|url=https://www.hiru.eus/eu/literatura-vasca/etxepare|aldizkaria=www.hiru.eus|sartze-data=2019-06-04}}</ref>
* Bokalarteko ''r'' eta ''h'' mutu egiten ditu batzuetan.
* Hasierako ''h'' mutu egiten du batzuetan.
* Ez du -''a'' mugatzailea ipintzen.
Oro har, Etxepareren ortografia nahiko irregularra da, eta hori ahozko hizkuntzan oinarritu den seinale da; izan ere, haren liburua euskaraz argitaratutako lehena izan zenez, ez zuen euskara idatziaren eredurik.
== Oharrak ==
<references group="oh" />
== Erreferentziak ==
{{ lur | data=2011-12-28}}
{{ lur | data=2012-10-01}}
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Bibliografia ==
* [[Patri Urkizu|Urkizu, Patri]]: ''Bernat Etxepare: albiste gehiago bere bizitzaz eta Linguae Vasconum Primitiae (154) liburuaren berrirakurketa''. - [[Egan (aldizkaria)|Egan]], 2015-3/4, 17-44
== Ikus, gainera ==
* ''[[Linguae vasconum primitiae]]''
* [[Euskal literatura]]
* [[Nafarroa Behereko idazleak]]
* [[Etxepare Euskal Institutua]]
* [[Mosen Bernat Etxepare 1545]] diskoa [[Oskorri]]rena ([[1977]]).
== Kanpo estekak ==
* [https://web.archive.org/web/20091226083706/http://www.vc.ehu.es/gordailua/Etxepare_1.htm ''Linguae vasconum primitiæ'', testu osoa]
* ''[https://www.booktegi.eus/liburuak/linguae-vasconum-primitiae-euskaldunon-hizkuntzaren-hasikinak/ Linguae Vasconun primitiae. Euskaldunon Hizkuntzaren Hasikinak],'' euskara batuan.
* [http://www.susa-literatura.eus/cgi-bin/liburuok.pl?lib=narr69 ''Beñat Dardo'', nobela osoa]
* [https://www.badok.eus/euskal-musika/oskorri?diskoa=mosen-bernat-etxepare-1545 Mosen Bernat Etxepare 1545] diskoaren datuak [http://www.badok.eus badok] webgunean (hitzak, abestien datuak, Sautrela kanta entzungai...)
* [https://www.berria.eus/kultura/bernart-etxeparek-izandako-amodio-eta-politika-bizipenak-azaleratu-ditu-danserie-ensemble-taldeak-haren-obra-musikatzeko-egindako-ikerketa-lanean_2133742_102.html Uxue Rey Gorraiz: "Bernart Etxeparek izandako amodio eta politika bizipenak azaleratu ditu Danserie Ensemble taldeak", ''Berria'', 2024/11/20.]
{{Bizialdia|1475eko|1560ko hamarkadako|Etxepare, Bernart}}
[[Kategoria:Duzunariztar-sarasketarrak]]
[[Kategoria:Pizkundeko idazleak]]
[[Kategoria:Nafar-lapurtera]]
[[Kategoria:Nafarroa Behereko idazleak]]
[[Kategoria:Euskal idazleak]]
[[Kategoria:Nafarroa Behereko apaizak]]
[[Kategoria:Idazle katolikoak]]
[[Kategoria:Pizkundeko euskal literatura]]
[[Kategoria:Euskarazko poetak]]
ifwvf6b2f888dm6662gcrzn83nbha5h
Espartako
0
9928
9975766
9364361
2024-11-20T22:05:08Z
Treuiller
59723
9975766
wikitext
text/x-wiki
{{Argitzeko|gladiadoreari|Espartako (argipena)}}
{{biografia infotaula automatikoa}}
[[Fitxategi:Spartacus statue by Denis Foyatier.jpg|thumb|Espartako (Denis Foyatier, 1830). [[Louvre museoa]]n ikusgai]]
'''Espartako'''<ref>EIMA: [https://web.archive.org/web/20120308235949/http://www.hezkuntza.ejgv.euskadi.net/r43-573/eu/contenidos/informacion/dih/eu_5490/adjuntos/estilo_liburua/ONOMASTIKA/IZEN%20ZERRENDAK.pdf ''Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak''].</ref> ([[latin]]<nowiki/>ez, ''Spartacus;'' [[Trazia]], [[K.a. 113]], [[Lucania]] [[K.a. 71]]) erromatar garaiko esklabua izan zen, K.a. 73 eta 71 bitartean Italiako esklaboen matxinadaren burua izan zena. [[Gladiatore]] ohiez eta esklaboez osatu zuen armadak legio asko garaitu zituen [[Hirugarren Zerbitzari-Gerra]] izenekoan.
Haren jatorriari buruz, teoria asko daude. Batek dio atzemandako soldadu [[trazia]]rra zela. Beste batek, [[Erroma]]ko armadan aritutako iheslari zela: horren arabera, erromatarren alde borrokatu ondoren, desertatu zuen. Atzemandurik, esklabo bihurtu zuten eta [[Lentulo Batiato]]ko gladiadore-eskolara bidali.
K.a. 73an, Espartako 70 bat lagunekin batera gladiadore-eskolan matxinatu zen. Sukaldeko ganibetekin eta gurdi batetik lapurtutako armekin [[Vesuvio]] sumendian ezkutatu ziren. Baserrietako beste esklabu batzuek bat egin zuten. Eskualdean zehar ibili ziren, hiltzen eta lapurtzen. Arrakasta zela eta, 90.000 gizon izatera iritsi zen Espartakoren armada.
Esklabotzan oinarritutako horrelako gizarte batean, halako matxinada arriskutsua oso izan zitekeen. Senatuak 3.000 gizoneko legioa bidali zuen haren kontra, baina esklaboek [[Vesuvio]] sumendian suntsitu zituzten.
Beste bi legio garaitu ondoren, Italiako hegoaldean eman zuten negua. Orduko, matxinoen artean zahar, ume eta emakume asko zeuden, borrokatzeko gai ez zirenak. Udaberrian, [[Galia]] aldera jo zuten, Senatuaren beldurrerako. Bi kontsul bidali zituzten arren, Italiako erdialdean Espartakok menderatu ahal izan zituen (nahiz eta galera handiak izan), eta iparraldera egin zuten. Hor, [[Galia Zisalpina]]ko armada ere garaitu zuten.
[[Fitxategi:Spartacus II.JPG|thumb|Espartakoren erorikoa.]]
[[Galia]] aldera joan nahi bazuen ere, hegoaldera egin zuten, jarraitzaileek hala eskatuta. Baten bat, halere, Alpeak zeharkatuta, etxeratu zen. Gainerakoek [[Marko Lizinio Kraso|Krasoren]] legioak menderatu ostean, hegoaldera jo zuten, Mesina aldera. Hor, K.a. 72ko negua eman zuten.
Piratekin [[Sizilia]]ra igarotzeko hitzarmena bertan behera utzita, [[Marko Lizinio Kraso|Kraso]]<nowiki/>k berriro eraso egin zien eta [[Calabria]]<nowiki/>n inguratu. Senatuak [[Ponpeio]]ri eta [[Lukulo]]ri deitu zien, [[Hispania]]tik eta Anatoliatik, hurrenez hurren.
Espartakok [[Marko Lizinio Kraso|Krasoren]] setioa apurtzea lortu zuen, baina ihesean harrapaturik geratu ziren eta Silarius ibaiko batailan hil zen. Gainerakoak, iparraldera egin zutenean, [[Ponpeio]]k atzeman zituen. 6.000 esklabu inguru gurutzean hil zituzten ''via Appia''n zehar. [[Marko Lizinio Kraso|Krasok]] ez zuen gorpuak kentzeko agindurik eman; beraz, bidaiariek hildakoak ikusi behar izan zituzten handik urte batzuetara ere.
== Erreferentziak ==
{{commonskat}}
{{erreferentzia zerrenda}}
[[Kategoria:Gladiatoreak]]
[[Kategoria:K.a. II. mendeko jaiotzak]]
[[Kategoria:K.a. I. mendeko heriotzak]]
p4bcwgx936fp1jt21cxulzat9cuo3mp
9975767
9975766
2024-11-20T22:07:37Z
Treuiller
59723
9975767
wikitext
text/x-wiki
{{Argitzeko|gladiadoreari|Espartako (argipena)}}
{{biografia infotaula automatikoa}}
[[Fitxategi:Spartacus statue by Denis Foyatier.jpg|thumb|Espartako (Denis Foyatier, 1830). [[Louvre museoa]]n ikusgai]]
'''Espartako'''<ref>EIMA: [https://web.archive.org/web/20120308235949/http://www.hezkuntza.ejgv.euskadi.net/r43-573/eu/contenidos/informacion/dih/eu_5490/adjuntos/estilo_liburua/ONOMASTIKA/IZEN%20ZERRENDAK.pdf ''Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak''].</ref> ([[latin]]<nowiki/>ez, ''Spartacus;'' [[Trazia]], [[K.a. 113]], [[Lucania]] [[K.a. 71]]) erromatar esklaboa izan zen, K.a. 73 eta 71 bitartean Italiako esklaboen matxinadaren burua izan zena. [[Gladiatore]] ohiez eta esklaboez osatu zuen armadak legio asko garaitu zituen [[Hirugarren Zerbitzari-Gerra]] izenekoan.
Haren jatorriaz, teoria asko daude. Batek dio atzemandako soldadu [[trazia]]rra zela. Beste batek, [[Erroma]]ko armadan aritutako iheslaria zela: horren arabera, erromatarren alde borrokatu ondoren, desertatu zuen. Atzemandurik, esklabo bihurtu zuten eta [[Lentulo Batiato]]ko gladiadore-eskolara bidali.
K.a. 73an, Espartako 70 bat lagunekin batera gladiadore-eskolan matxinatu zen. Sukaldeko ganibetekin eta gurdi batetik lapurtutako armekin [[Vesuvio]] sumendian ezkutatu ziren. Baserrietako beste esklabu batzuek bat egin zuten. Eskualdean zehar ibili ziren, hiltzen eta lapurtzen. Arrakasta zela eta, 90.000 gizon izatera iritsi zen Espartakoren armada.
Esklabotzan oinarritutako horrelako gizarte batean, halako matxinada arriskutsua oso izan zitekeen. Senatuak 3.000 gizoneko legioa bidali zuen haren kontra, baina esklaboek [[Vesuvio]] sumendian suntsitu zituzten.
Beste bi legio garaitu ondoren, Italiako hegoaldean eman zuten negua. Orduko, matxinoen artean zahar, ume eta emakume asko zeuden, borrokatzeko gai ez zirenak. Udaberrian, [[Galia]] aldera jo zuten, Senatuaren beldurrerako. Bi kontsul bidali zituzten arren, Italiako erdialdean Espartakok menderatu ahal izan zituen (nahiz eta galera handiak izan), eta iparraldera egin zuten. Hor, [[Galia Zisalpina]]ko armada ere garaitu zuten.
[[Fitxategi:Spartacus II.JPG|thumb|Espartakoren erorikoa.]]
[[Galia]] aldera joan nahi bazuen ere, hegoaldera egin zuten, jarraitzaileek hala eskatuta. Baten bat, halere, Alpeak zeharkatuta, etxeratu zen. Gainerakoek [[Marko Lizinio Kraso|Krasoren]] legioak menderatu ostean, hegoaldera jo zuten, Mesina aldera. Hor, K.a. 72ko negua eman zuten.
Piratekin [[Sizilia]]ra igarotzeko hitzarmena bertan behera utzita, [[Marko Lizinio Kraso|Kraso]]<nowiki/>k berriro eraso egin zien eta [[Calabria]]<nowiki/>n inguratu. Senatuak [[Ponpeio]]ri eta [[Lukulo]]ri deitu zien, [[Hispania]]tik eta Anatoliatik, hurrenez hurren.
Espartakok [[Marko Lizinio Kraso|Krasoren]] setioa apurtzea lortu zuen, baina ihesean harrapaturik geratu ziren eta Silarius ibaiko batailan hil zen. Gainerakoak, iparraldera egin zutenean, [[Ponpeio]]k atzeman zituen. 6.000 esklabu inguru gurutzean hil zituzten ''via Appia''n zehar. [[Marko Lizinio Kraso|Krasok]] ez zuen gorpuak kentzeko agindurik eman; beraz, bidaiariek hildakoak ikusi behar izan zituzten handik urte batzuetara ere.
== Erreferentziak ==
{{commonskat}}
{{erreferentzia zerrenda}}
[[Kategoria:Gladiatoreak]]
[[Kategoria:K.a. II. mendeko jaiotzak]]
[[Kategoria:K.a. I. mendeko heriotzak]]
t1l54uei9zgtr49gimi8k2ib1lqxrif
Honorio
0
11069
9976009
9974430
2024-11-21T08:54:47Z
Utergar
1150
/* Bisigodoak Italian */
9976009
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia infotaula automatikoa}}
'''Flavio Honorio''' ({{lang-la|Flavius Honorius}}; [[Konstantinopla]], [[384]]ko [[irailaren 9]]a - [[Ravenna]], [[423]]ko [[abuztuaren 15]]a) [[395]]etik hil zen arte [[mendebaldeko Erromatar Inperioa|mendebaldeko erromatar enperadorea]] izan zen. [[Teodosio I.a Handia|Teodosioren]] seme gazteena zen, eta, hortaz, [[Arkadio]] ekialdeko enperadorearen anaia ere bazen.
Honoriok augusto titulua [[393]]an jaso zuen. Enperadore 10 urte zituela bihurtu zen, aita [[395]]eko urtarrilean hil baitzen. Agintaldiaren lehenengo erdian [[Flavius Stilicho|Estiliko]] [[bandalo|vandaloaren]] menpean egon zen Honorio.
Hasiera batean, [[Milan]]en kokatu zuen hiriburua Honoriok. Hala ere, [[402]]an, [[bisigodo]]ek Italia eraso zutenean, [[Ravenna]]ra mugitu zuen hiriburua, padurek babesten zutelako. Hiriburua ongi babestuta egon arren, Italiako gainerakoa ia-ia armadarik gabe geratu zen. Honela, [[Alariko I.a|Alariko]] bisigodoen erregeak [[Erroma]] arpilatu ahal izan zuen [[410]]eko [[abuztuaren 24]]an.
Izan ere, [[Flavius Stilicho|Estiliko]] [[408]]ko udan hilarazi zuen Honoriok. Jeneral indartsurik gabe, orduko barbaroez betetako armada erromatarra menderagaitza zen, eta zaila zuen Honoriok Alarikori aurre egitea. Gainera, kristauak baino ez zituen postu altuenetara igotzen.
Defentsa sistema kaxkar horrek ez zuen bisigodoek [[Erroma]] setiatu zezaten galarazi. Goseteak bultzatuta, hiriko ateak zabaldu ziren, eta erasotzaileek sartu baino ez zuten egin behar. Erroma ez zegoen kanpoko indarren menpean 7 mende lehenagoko Galiako zeltek eraso zutenetik. Bisigodoen garaipenak oso eragin sakona eta azkarra izan zuen Inperio osoan zehar. [[Agustin Hiponakoa|San Agustinek]], horren harian, ''Jainkoaren Hiria'' idatzi zuen.
[[410]]ean ere Honoriok [[Britania]] bere kasa defendatzen utzi zuen, hango ofizialek laguntza eskatu ondoren. Izan ere, [[Italia (erromatar probintzia)|Italia]] gorde ezinik, Honoriok ez zituen urruneko probintziak defenditzerik.
==Bisigodoen krisia==
{{sakontzeko|Erromaren arpilatzea (410)}}
===Bisigodoak Inperioaren barnean===
[[Huno]]en erasoen ondorioz, godoek [[Limes|Inperioaren muga]] gurutzatu zuten [[376]]an aterpea aurkitu nahian. [[Valente]] enperadoreak aurre egin zien, baina ezin izan zituen garaitu [[Hadrianopolisko gudua|Adrianopolisko bataila]]n ([[378]]), eta bizia galdu zuen. [[382]]an, hitzarmen bat adostu zuten bisigodoek eta [[Teodosio I.a Handia|Teodosio I.a]] enperadoreak: Inperioaren subjektu izatera pasatu ziren, "federatu" izaerarekin, eta eremu bat eman zitzaien [[Dazia (antzinako eskualdea)|Dazia]]n eta [[Trazia]]n finka zitezen, zerbitzu militarraren truke.
Teodosio [[395]]ean hil zenean, bisigodoek amaitutzat jo zuten hitzarmena. [[Alariko I.a|Alariko]] erregeak matxinatu eta [[Konstantinopla]] hiriburua mehatxatu zuen. Gero Greziara joan zen, bidean Mazedonia arpilatuz. [[Flavius Stilicho|Estiliko]]k, mendebaldeko eta ekialdeko inperioetako armadak mendean zituela, aurre egin zien bisigodoei, baina gudurik eman gabe. [[Arkadio]] ekialdeko enperadoreak agintetik kendu zuen, eta horrek bide eman zien bisigodoei Greziako zati handi bat arpilatzeko. Handik [[Epiro]]ra joan zenean, Erromak haren baldintzak onartu zituen: Alarikok, [[Iliria]]ko ''magister militum'' tituluarekin batera, probintzia horretan behar adina baliabide eskuratzeko baimena jaso zuen.
===Bisigodoak Italian===
Zeukan titulua galduta, eta Erromak hunoak haren kontra erabliko zituen beldurrez, Alarikok Italiara eraman zuen herria [[401]]ean. Hasieran erresistentziarik aurkitu ez arren, Estilikok aurre egin zien, hasieran [[Milan]]en, eta gero Pollentian eta [[Verona]]n. Eraso horien ondorioz, Honoriok hiriburua [[Ravenna|Ravena]]ra aldatu zuen, defendatzen errazagoa baitzen, inguruko padurak zirela eta.
[[405]]ean, Alariko Estilikoren aliatu bihurtu zen, eta elkarrekin egin zioten aurre [[Radagaiso]]ren inbasioari. Baina aliantza horrek balioa galdu zuen [[408]]an, Estiliko berriz adiskidetu zenean Ekialdeko Inperioarekin. Orduan, Alariko matxinatu eta 288.000 solido eskatu zituen, Italia inbadituko zuelako mehatxupean. Estutasun handiz lortu zuen Estilikok [[Erromako Senatua|Senatu]]ak ordainketa onartzea. Baina enperadorearekiko harremana gaiztotuta zegoen, eta Honoriok agindu zuen Estiliko atxilotu eta exekutatzeko. Alarikok, orduan, ez zuen agindutako dirua jaso. Erromako armada hasi zen orduan germaniar soldadu federatuak hiltzen, ordura arte aliatuak izan zirenak. Ihes egitea lortu zutenek Alarikorekin egin zuten bat.
Alarikok Estiliko hil eta sei hilabetera eraso zion Italiari. Hiriak arpilatzen zituzten hegoalderako bidean, Erromara ailegatu eta setiatu arte. Hirian, gosea zabaldu zen, eta arrazionamenduak ezarri ziren. Azkenean erreskate bat pagatu zen, 5.000 libera [[urre]] eta 30.000 libera [[zilar]]rekoa. Hiriko esklabo barbaroek bat egin zuten Alarikorekin.
===Erromaren arpilatzea===
Alarikok bere herria finkatzeko lurrak nahi zituen. Negoziazioek atzera eta aurrera asko egin zituzten. Honoriorekin berarekin Ravenatik kanpo elkartzekoa zen egun batean, Alarikori eraso zion [[Saro (bisigodoa)|Saro]] etsai bisigodoak erromatarren indar txiki bat zuela. Alarikok, bizirik atera baitzen, erabaki zuen negoziazioei utzi eta Erromara jotzea. Setiatu eta, [[410]]eko [[abuztuaren 24]]an, hirian sartu ziren. Hiru egunez arpilatu zuten.
Hiriko eraikin ospetsuenetako ugari arpilatu zituzten, besteak beste [[Augustoren Mausoleoa|Augusto]]ren eta [[Hadrianoren Mausoleoa|Hadriano]]ren mausoleoak, non lehengo enperadore asko zeutzan. Nonahiko ondasun higigarriak lapurtu zituzten. [[San Petri basilika|Petriren]] eta [[San Paulo Harresiz Kanpokoa|Pauloren basilika]]k, aldiz, errespetatu zituzten, baina [[Laterango jauregia|Laterango jauregi]]tik zilarrezko [[ziborio]] bat ostu zuten, [[Konstantino]]ren oparia izan zena. Erromatar ugari hartu zituzten preso, besteak beste enperadorearen arreba, [[Gala Plazidia]]. Batzuengatik erreskatea kobratu zuten, eta beste asko esklabo saldu zituzten.
Arpilatzea, hala ere, ez zen izan zitekeen bezain okerra. Sarraski orokorrik ez zen izan, eta Petriren eta Pauloren basiliketan gordetakoak errespetatu zituzten. Hiriko eraikin eta monumentu gehienek iraun zuten, baina ondasun higigarriak galduta.
{{Erromatar enperadore aurkibidea}}
{{commonskat}}
{{bizialdia|384ko|423ko|Honorio}}
[[Kategoria:Istanbuldarrak]]
[[Kategoria:Erromatar enperadoreak]]
[[Kategoria:Erromatar Inperioko kontsulak]]
[[Kategoria:Ravennan hildakoak]]
swxuzclo3lfzs2v9wvmvvxbyk0ceg1b
9976039
9976009
2024-11-21T09:20:22Z
Utergar
1150
/* Erromaren arpilatzea */
9976039
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia infotaula automatikoa}}
'''Flavio Honorio''' ({{lang-la|Flavius Honorius}}; [[Konstantinopla]], [[384]]ko [[irailaren 9]]a - [[Ravenna]], [[423]]ko [[abuztuaren 15]]a) [[395]]etik hil zen arte [[mendebaldeko Erromatar Inperioa|mendebaldeko erromatar enperadorea]] izan zen. [[Teodosio I.a Handia|Teodosioren]] seme gazteena zen, eta, hortaz, [[Arkadio]] ekialdeko enperadorearen anaia ere bazen.
Honoriok augusto titulua [[393]]an jaso zuen. Enperadore 10 urte zituela bihurtu zen, aita [[395]]eko urtarrilean hil baitzen. Agintaldiaren lehenengo erdian [[Flavius Stilicho|Estiliko]] [[bandalo|vandaloaren]] menpean egon zen Honorio.
Hasiera batean, [[Milan]]en kokatu zuen hiriburua Honoriok. Hala ere, [[402]]an, [[bisigodo]]ek Italia eraso zutenean, [[Ravenna]]ra mugitu zuen hiriburua, padurek babesten zutelako. Hiriburua ongi babestuta egon arren, Italiako gainerakoa ia-ia armadarik gabe geratu zen. Honela, [[Alariko I.a|Alariko]] bisigodoen erregeak [[Erroma]] arpilatu ahal izan zuen [[410]]eko [[abuztuaren 24]]an.
Izan ere, [[Flavius Stilicho|Estiliko]] [[408]]ko udan hilarazi zuen Honoriok. Jeneral indartsurik gabe, orduko barbaroez betetako armada erromatarra menderagaitza zen, eta zaila zuen Honoriok Alarikori aurre egitea. Gainera, kristauak baino ez zituen postu altuenetara igotzen.
Defentsa sistema kaxkar horrek ez zuen bisigodoek [[Erroma]] setiatu zezaten galarazi. Goseteak bultzatuta, hiriko ateak zabaldu ziren, eta erasotzaileek sartu baino ez zuten egin behar. Erroma ez zegoen kanpoko indarren menpean 7 mende lehenagoko Galiako zeltek eraso zutenetik. Bisigodoen garaipenak oso eragin sakona eta azkarra izan zuen Inperio osoan zehar. [[Agustin Hiponakoa|San Agustinek]], horren harian, ''Jainkoaren Hiria'' idatzi zuen.
[[410]]ean ere Honoriok [[Britania]] bere kasa defendatzen utzi zuen, hango ofizialek laguntza eskatu ondoren. Izan ere, [[Italia (erromatar probintzia)|Italia]] gorde ezinik, Honoriok ez zituen urruneko probintziak defenditzerik.
==Bisigodoen krisia==
{{sakontzeko|Erromaren arpilatzea (410)}}
===Bisigodoak Inperioaren barnean===
[[Huno]]en erasoen ondorioz, godoek [[Limes|Inperioaren muga]] gurutzatu zuten [[376]]an aterpea aurkitu nahian. [[Valente]] enperadoreak aurre egin zien, baina ezin izan zituen garaitu [[Hadrianopolisko gudua|Adrianopolisko bataila]]n ([[378]]), eta bizia galdu zuen. [[382]]an, hitzarmen bat adostu zuten bisigodoek eta [[Teodosio I.a Handia|Teodosio I.a]] enperadoreak: Inperioaren subjektu izatera pasatu ziren, "federatu" izaerarekin, eta eremu bat eman zitzaien [[Dazia (antzinako eskualdea)|Dazia]]n eta [[Trazia]]n finka zitezen, zerbitzu militarraren truke.
Teodosio [[395]]ean hil zenean, bisigodoek amaitutzat jo zuten hitzarmena. [[Alariko I.a|Alariko]] erregeak matxinatu eta [[Konstantinopla]] hiriburua mehatxatu zuen. Gero Greziara joan zen, bidean Mazedonia arpilatuz. [[Flavius Stilicho|Estiliko]]k, mendebaldeko eta ekialdeko inperioetako armadak mendean zituela, aurre egin zien bisigodoei, baina gudurik eman gabe. [[Arkadio]] ekialdeko enperadoreak agintetik kendu zuen, eta horrek bide eman zien bisigodoei Greziako zati handi bat arpilatzeko. Handik [[Epiro]]ra joan zenean, Erromak haren baldintzak onartu zituen: Alarikok, [[Iliria]]ko ''magister militum'' tituluarekin batera, probintzia horretan behar adina baliabide eskuratzeko baimena jaso zuen.
===Bisigodoak Italian===
Zeukan titulua galduta, eta Erromak hunoak haren kontra erabliko zituen beldurrez, Alarikok Italiara eraman zuen herria [[401]]ean. Hasieran erresistentziarik aurkitu ez arren, Estilikok aurre egin zien, hasieran [[Milan]]en, eta gero Pollentian eta [[Verona]]n. Eraso horien ondorioz, Honoriok hiriburua [[Ravenna|Ravena]]ra aldatu zuen, defendatzen errazagoa baitzen, inguruko padurak zirela eta.
[[405]]ean, Alariko Estilikoren aliatu bihurtu zen, eta elkarrekin egin zioten aurre [[Radagaiso]]ren inbasioari. Baina aliantza horrek balioa galdu zuen [[408]]an, Estiliko berriz adiskidetu zenean Ekialdeko Inperioarekin. Orduan, Alariko matxinatu eta 288.000 solido eskatu zituen, Italia inbadituko zuelako mehatxupean. Estutasun handiz lortu zuen Estilikok [[Erromako Senatua|Senatu]]ak ordainketa onartzea. Baina enperadorearekiko harremana gaiztotuta zegoen, eta Honoriok agindu zuen Estiliko atxilotu eta exekutatzeko. Alarikok, orduan, ez zuen agindutako dirua jaso. Erromako armada hasi zen orduan germaniar soldadu federatuak hiltzen, ordura arte aliatuak izan zirenak. Ihes egitea lortu zutenek Alarikorekin egin zuten bat.
Alarikok Estiliko hil eta sei hilabetera eraso zion Italiari. Hiriak arpilatzen zituzten hegoalderako bidean, Erromara ailegatu eta setiatu arte. Hirian, gosea zabaldu zen, eta arrazionamenduak ezarri ziren. Azkenean erreskate bat pagatu zen, 5.000 libera [[urre]] eta 30.000 libera [[zilar]]rekoa. Hiriko esklabo barbaroek bat egin zuten Alarikorekin.
===Erromaren arpilatzea===
Alarikok bere herria finkatzeko lurrak nahi zituen. Negoziazioek atzera eta aurrera asko egin zituzten. Honoriorekin berarekin Ravenatik kanpo elkartzekoa zen egun batean, Alarikori eraso zion [[Saro (bisigodoa)|Saro]] etsai bisigodoak erromatarren indar txiki bat zuela. Alarikok, bizirik atera baitzen, erabaki zuen negoziazioei utzi eta Erromara jotzea. Setiatu eta, [[410]]eko [[abuztuaren 24]]an, hirian sartu ziren. Hiru egunez arpilatu zuten.
Hiriko eraikin ospetsuenetako ugari arpilatu zituzten, besteak beste [[Augustoren Mausoleoa|Augusto]]ren eta [[Hadrianoren Mausoleoa|Hadriano]]ren mausoleoak, non lehengo enperadore asko zeutzan. Nonahiko ondasun higigarriak lapurtu zituzten. [[San Petri basilika|Petriren]] eta [[San Paulo Harresiz Kanpokoa|Pauloren basilika]]k, aldiz, errespetatu zituzten, baina [[Laterango jauregia|Laterango jauregi]]tik zilarrezko [[ziborio]] bat ostu zuten, [[Konstantino]]ren oparia izan zena. Erromatar ugari hartu zituzten preso, besteak beste enperadorearen arreba, [[Gala Plazidia]]. Batzuengatik erreskatea kobratu zuten, eta beste asko esklabo saldu zituzten.
Arpilatzea, hala ere, ez zen izan zitekeen bezain okerra. Sarraski orokorrik ez zen izan, eta Petriren eta Pauloren basiliketan gordetakoak errespetatu zituzten. Hiriko eraikin eta monumentu gehienek iraun zuten, baina ondasun higigarriak galduta.
Erromatik Alarikok hegoaldera jo zuen. Bisigodoek [[Campania]], [[Lukania|Lucania]] eta [[Calabria]] hondatu zituzten. Ezin izan zuten, hala ere, [[Messinako itsasartea|Mesinako itsasartea]] zeharkatu. Alariko Consentian hil zen 410ean bertan. Gero, [[Ataulfo]] hautatu zuten errege bisigodoek, eta hark [[Galia]]ra eraman zituen. Ataulfo [[415]]ean hil zen, eta hurrengo erregeak, [[Walia]]k, lortu zuen Honoriok [[Garona]] inguruko lurrak ematea finka zitezen, ziur aski ''hospitalitas'' sistemaren azpian. Hitzarmen horren bidez, bisigodoek bertako zergak jasoko zituzten, eta, trukean, laguntza militarra eman beharko zioten Inperioari. Hala gertatu zen, esaterako, [[Atila]]ren kontra, [[Katalauniako Zelaietako Gudua]]n, [[451]]n.
{{Erromatar enperadore aurkibidea}}
{{commonskat}}
{{bizialdia|384ko|423ko|Honorio}}
[[Kategoria:Istanbuldarrak]]
[[Kategoria:Erromatar enperadoreak]]
[[Kategoria:Erromatar Inperioko kontsulak]]
[[Kategoria:Ravennan hildakoak]]
js4shgpm2n82k44oq11x49wax3xf7v7
Sojourner Truth
0
11523
9975525
9808438
2024-11-20T18:49:49Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975525
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Sojourner Truth''' (Swartekill, [[New York]], [[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]], {{circa|[[1797]]}} - [[Battle Creek (Michigan)|Battle Creek]], [[Michigan]], AEB, [[1883]]ko [[azaroaren 26]]a) emakumearen eskubideen aldeko [[Abolizionismo|abolizionista]] eta ekintzaile estatubatuarra izan zen. Esklabotzan jaio zen arraza beltzeko estatu batuetako [[Abolizionismo|abolizionista]] batek izen hau hartu zuen 1843tik aurrera. Bere benetako izena Isabella Bomefree (gerora Baumfree abizenera aldatu zuena) zen. Aukeratu zuen izena oso sinbolikoa da, 'sojourner' ingelesez 'sojourn' aditzaren forma eragilea baita, "aldi baterako bizi" esan nahi duena; truth-ek "egia" esan nahi du. Konposatua, beraz, aldi baterako egoiliarraren egia da.
Truth esklabotzapean jaio zen, baina alabarekin ihes egin zuen 1826an. Semea berreskuratzeko auzitegietara jo ondoren, gizon zuri baten aurkako epaiketa irabazi zuen lehen emakume beltza izan zen. Oso ezaguna 1851n "Ohioko [[Emakumeen eskubideak|Emakumearen Eskubideen]] Konbentzioan", [[Akron|Akronen]], [[Ohio|Ohion]] deman zuen "''Ez naiz ni emakumea?'' (''Ain't'' I a Woman?) izenburuko hitzaldiarengatik.<ref name="Sojourner TruthInstitute">{{Cite web|izenburua=Amazing Life page|url=http://www.sojournertruth.org/History/Biography/NY.htm|lana=Sojourner Truth Institute site|accessdate=2006-12-28}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Ain't I a Woman|argitaletxea=|egilea=|data=|url=http://www.feminist.com/resources/artspeech/genwom/sojour.htm|accessdate=11 de marzo de 2015}}</ref> [[Ameriketako Estatu Batuetako Gerra Zibila|Estatu Batuetako gerra zibilean]], Truthek Estatu Batuetako [[Ameriketako Estatu Batuetako Armada|armadako]] tropa beltzak errekrutatzen lagundu zuen. Gerraren ondoren, Estatu Federalaren lur kontzesioak lortzen saiatu zen esklabo zaharrentzat.
Esklabutzaren kontrako aktibista eta feminismo beltzeko erreferente historikoa da. Esklabu beltz bezala jaio zen eta emakume aske bezala bizi izan zituen azken urteak.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Sojourner Truth|hizkuntza=eu|url=https://www.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/blai/osoa/5075793/sojourner-truth-feminismo-beltzeko-eta-esklabutzaren-kontrako-aktibista/|aldizkaria=Euskal Irrati Telebista|sartze-data=2020-06-16}}</ref><ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Sojourner Truth: "¿No soy yo una mujer?" {{!}} Tribuna Feminista|hizkuntza=es|data=2016-07-25|url=https://tribunafeminista.elplural.com/2016/07/sojourner-truth-no-soy-yo-una-mujer/|sartze-data=2020-06-16}}</ref> Hil eta mende bat geroago,[[1997|1997an]], [[NASA|NASAko]] [[Mars Pathfinder]] misioko ibilgailu robotikoak [[Sojourner Rover|Sojourner]] izena jaso zuen bere omenez.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=¿A cuantas conoces? Muchos libros de historia se olvidaron de ellas|hizkuntza=es|data=2015-07-26|url=https://www.huffingtonpost.es/2015/07/26/libros-historia-ellas_n_7819144.html|aldizkaria=El HuffPost|sartze-data=2020-06-16}}</ref>
== Biografia ==
Bere jaiotza data ez da ezaguna eta 1797 urtekoa dela uste da. Gurasoak Truth Elizabeth eta James Baumfree (edo Bomefree) izan ziren. Hardenbergh koronelak esklaboen saltzaileei erosi zizkien James eta Elizabeth, eta Swartekill izeneko etxalde batean eduki zituen bere familian, [[New York|New Yorkeko]] iparraldean, [[Esopus (New York)|Esopus]] herrian, New York hiritik 153 kilometrora.<ref>''Narrative'' (p. 10 in the 1998 Penguin Classics edition edited by Nell Irvin Painter); it is also used in Painter's biography, ''Sojourner Truth: A Life, A Symbol'' (Norton, 1996), p. 11; and in Carleton Mabee with Susan Mabee Newhouse's biography, ''Sojourner Truth: Slave, Prophet, Legend'' (New York University Press, 1993), p. 3.</ref> Charles Hardenberghek bere aitarengadik jaso zituen etxaldea eta esklaboak. Bera jaio zen etxaldeko lurjabeak [[herbeheretar]]rak ziren. Hamabi neba-ahizpa izan zituen, denak [[Esklabotza|esklabo]] jaioak eta sal-erosiak.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Blogak.eus|izenburua=EZ NAIZ EMAKUMEA ALA?, Sojourner Truth|hizkuntza=eu|url=https://blogak.eus/xalp/ez-naiz-emakumea-ala-sojourner-truth|aldizkaria=blogak.eus|sartze-data=2020-05-24}}</ref>
=== Sal-erosketak ===
Charles Hardenbergh 1806an hil zenean, Belle deituriko bederatzi urteko Truth, merkatu batean enkantean jarri zuten salgai ($100) ardi-talde batekin batera. John Neelyk erosi zuen (Kingstonetik gertu, New York). Ordura arte, Truthek neerlanderaz baino ez zuen hitz egiten. Bere bigarren jabe horrek bortxatu egin zuen, beste hainbat tratu txar pairarazteaz gainera, [[nederlandera]]z baino ez zelako mintzatzen ordura arte.
Neelyk 1808an saldu zion ($105) Port Ewenen Martinus Schryverri. Hirugarren jabea tabernaria zen eta hamazortzi hilabetez eduki zuen. 1810ean Schryverrek West Parkeko (New York) John Dumonti saldu zion. Bere laugarren jabea Truthekin atsegina zen arren, tentsio handia bizi izan zuen Dumonten bigarren emaztearekin, Elizabeth Waring Dumont, jazartzen eta bere bizitza zailtzen zuen eta. Dumonten lehen emaztea, Sarah "Sally" Waring Dumont (Elizabethen ahizpa), 1805 inguruan hil zen, Truth erosi baino bost urte lehenago.
Truth, 1815 inguruan, inguruko etxalde bateko Robert izeneko esklabo batez maitemindu zen. Roberten jabeak (Charles Catton Jr, paisaia-pintorea) harremana debekatu egin zuen. Ez zuen nahi bere esklaboak berea ez zuen esklabo batekin seme-alabarik izatea, kasu horretan, seme-alabak ez baitziren bere jabetzakoak. Egun batean, Robertek ihes egin zuen Truth ikusteko. Cattonek eta haren Robert semeak aurkitu zutenean, gogor jo zuten Dumontek esku hartu zuen arte. Truthek ez zuen berriz ikusi Robert, zaurien ondorioz hil egin baitzen. Esperientzia horixe izan zuen buruan Truthek bere bizitza osoan. Ondoren, Dumontek behartutako ezkontza prestatu zion Isabellari.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Sojourner Truth|hizkuntza=en|url=https://www.womenshistory.org/exhibits/sojourner-truth|aldizkaria=National Women's History Museum|sartze-data=2020-06-16}}</ref>Azkenean, Truth bera baino zaharragoa zen beste esklabo batekin ezkondu zen. Bost seme-alaba izan zituen: James, haurtzaroan hil zena; Diana (1815), aita Robert edo John Dumont izan zuena; eta Peter (1821), Elizabeth (1825) eta Sophia (1826), Thomasekin elkartzean jaio ziren hiru seme-alabak.
=== Askatasunaren bila ===
New Yorkeko Estatua 1799an hasi zen esklabotzaren abolizioa legeztatzen, nahiz eta esklaboen emantzipazio-prozesua 1827ko uztailaren 4ra arte ez zen burutu. Dumontek konpromisoa hartu zuen Truth-ekin bere askatasuna bermatzeko, Estatuaren emantzipazioa baino urtebete lehenago, berak "ondo egiten bazuen eta leial bazen". Baina eguna heldu zenean, iritzia aldatu zuen, eskuan egin zuen zauri baten ondorioz emankortasun txikiagoa izan zuela esanez. Berak 45 kg (100 pounds) kotoi irutuz jarraitu zuen lanean.
Zenbait salmenta sufritu eta jabe ezberdinak ezagutu ondoren, eta azken jabeak 1826an askatasuna agindu, baina unea iritsi eta promesa ez zenean bete, Truthek Sophia alabarekin ihes egin zuen, baina beste seme-alabak atzean utzi behar izan zituen, ez baitziren legez libretzat hartuko hogei urte bete arte.
Ondoren, adierazi zuen: <blockquote>«Ez nintzen korrika atera, gaiztoa nintzelako, oinez atera nintzen, hori ondo zegoela sinetsita.»<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Sojourner Truth biography|data=2008-07-16|url=https://web.archive.org/web/20080716114118/http://www.lkwdpl.org/wihohio/trut-soj.htm|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-05-26}}</ref></blockquote>
Mariaren eta Isaac Van Wagenen etxera joan zen, eta haiek hartu zuten Maria eta haren umea. Isaac-ek bere zerbitzuak erosteko eskaintza egin zuen, Estatuaren emantzipazioa indarrean sartu arte falta zen urtean, eta Dumont-ek $20 onartu zuen. Truth hantxe bizi izan zen New Yorkeko Estatuaren Emantzipazio Akta urtebete geroago onartu zen arte.
Hala ere, bost urteko seme bat zuen oraindik Dumonten etxaldean eta hark legez kanpo saldu zion [[Alabama|Alabamako]] jabe bati. Mutil hori legez kanpo saldu zutela jakitean, Van Wagenen familiaren laguntzarekin, gorteetara eraman zuen kausa, eta, hilabeteak igaro ondoren, bere semea berreskuratu zuen, jabe berriaren abusuak jasan zituena. Bera izan zen gizon zuri bati AEBetako epaitegietan irabazi zion lehen emakumezko beltza.
=== Aktibista ===
Truthek erlijio-esperientzia izan zuen Van Wagenen familiarekin egon zenean, eta kristau-fededuna bihurtu zen. 1829an, Peter semearekin New Yorkera joan zen bizitzera, eta Elijah Pierson kristau ebanjelikoaren zerbitzari gisa lan egin zuen. 1832an, Robert Matthews ezagutu zuen, ''Phrophet Matthias'' izenez ere ezaguna ("Matías profeta"), eta harentzat lan egitera joan zen, Matthias Kingdom comunal colony izenekoan (Matthias Erresumako kide koloniala). Patuaren aldaketa bitxi batean, Elijah Pierson hil egin zen, eta Robert Matthews eta Truth haren aurkako lapurretaz eta hilketaz akusatu zituzten. Biak aske utzi zituzten.
1839an, Truthen semeak, Peterrek, lana aurkitu zuen Zone of Nantucket izeneko baleontzi batean ("''[[Nantucket]]'' gunea"). 1840tik 1841era bitartean, Truthek hiru gutun jaso zituen, nahiz eta hirugarren gutunean bost zirela esan zion, eta berak ez zuela inoiz jaso amaren erantzunetako bat ere. 1842an ontzia portura itzuli zenean, Peter ez zegoen ontzian, eta Truthek ez zuen berriz bere berririk jakin.
1843an adbentismoarekin bat egin zuen. [[Eliza metodista]]rekin hitzaldiak ematen hasi zen eta oratoria bikaineko pertsona zela nabarmendu zen orduan. Isabella izena utzi eta Sojourner Truth izena erabiltzea erabaki zuen orduan (Sojourner = ''bidaiaria'', Truth = ''egia'').<ref name=":0" /> 1843an hitzaldi [[Abolizionismo|abolizionistak]] ematen hasi zen, eta [[Emakumeen sufragismoa|emakumeen sufragio]] eta eskubidearen aldeko mezuak ere sartu zituen bere oratorian. [[Heriotza zigor|Heriotza-zigorraren]] aurkako aktibista ere izan zen.
1844an Northamptonen (Massachusetts) Northampton Association of Education and Industry fundazioarekin bat egin zuen. Fundazio horrek abolizionismoa, emakumearen eskubideak, tolerantzia erlijiosoa eta bakezaletasuna babesten zituen. Hantxe ezagutu zituen William Lloyd Garrison, [[Frederick Douglass]] eta David Ruggles. 1846an taldea desegin egin zen, funtsik ez zegoelako. Sojourner-ek bere memoriak Olive Gilbert lagunari eman zizkion eta bere biografia 1850ean argitaratu zen, urte horretan bertan Worcesterreko (Massachusetts) Emakumearen Eskubideen Lehen Konbentzio Nazionalean hitz egin zuen.
1851n George Thompson abolizionistarekin bat egin zuen New Yorken zehar egindako hitzaldi-bira batean, eta maiatzean [[Akron|Akronen]] (Ohio) Emakumearen Eskubideen Konbentzioan parte hartu zuen. Han ''Ez naiz ni emakumea?'' hitzaldi ospetsua eman zuen, euskaratuta dagoena.<ref>{{Erreferentzia|izena=Marta Sofía|abizena=Ruiz|izenburua=La activista negra que forzó los derechos de autor para luchar contra la esclavitud|hizkuntza=es|url=https://www.eldiario.es/hojaderouter/Sojourner_Truth-abolicionismo-esclavitud-feminismo-derechos_0_544545763.html|aldizkaria=eldiario.es|sartze-data=2020-06-16}}</ref> ([[Ana Morales|Ana Isabel Moralesek]]) [[Xerezaderen Artxiboa]] [[podcast|podcasterako)]].<ref>{{Erreferentzia|izena=Davis|abizena=Angela|izenburua=Emakumeak, arraza eta klasea|argitaletxea=Elkarlanean, S.L.|hizkuntza=eu|data=2016-11-17|url=https://books.google.es/books?id=3O7NDQAAQBAJ&pg=PT68&lpg=PT68&dq=Sojourner+Truth+eta&source=bl&ots=RI1t-PmO4i&sig=ACfU3U1rCOCqCCdoRbbe-rDQery4fE8FPw&hl=es&sa=X&ved=2ahUKEwjKxK-Ah4bqAhUB8xQKHXKvCFQQ6AEwBHoECAoQAQ#v=onepage&q=Sojourner%20Truth%20eta&f=false|isbn=978-84-9027-594-8|sartze-data=2020-06-16}}</ref>
Hurrengo hamar urteetan, gizonen eta emakumeen arteko berdintasunaren aldeko ehunka diskurtso eta hitzaldi ematen jarraitu zuen, baita zuri eta beltzen artekoak ere, askotan irain eta txistu artean. 1858an, norbaitek bere hitzaldia eten eta gizon bat zela salatu zuen (oso handia eta argala zen). Sojourner-ek blusa zabaldu eta bere bularrak erakutsi zituen.
Sezesio Gerran, Batasuneko armadarako boluntario beltzak errekrutatzen lagundu zuen. James Cadwell biloba Massachusettseko 54. erregimentuan sartu zen. 1864ko urrian [[Abraham Lincoln|Abraham Lincolnekin]] bildu zen. 1865ean, [[Washington|Washington Hiriko]] Freedman ospitalean erizain lanetan ari zela, arraza-banantzea ezabatzen laguntzeko, tranbia batean jarri zen, eta beltza izateagatik gidariak ibilgailutik bota zuenean zauritu egin zen. Salaketa jarri eta irabazi egin zuen.<ref>{{Cite web|izenburua=Sojourner Truth|url=http://www.geocities.com/Athens/Oracle/9840/sojourn.html}}</ref>
1867an [[Battle Creek (Michigan)|Battle Creek-en (Michigan)]] jarri zen. 1870ean gobernu federaletik esklabo izandakoei lur kontzesioak bermatzen saiatu zen. Zazpi urtez borrokan aritu zen, baina ez zuen arrakastarik izan. [[Ulysses Simpson Grant|Ulysses Simpson Grantek]] hartu zuen [[Etxe Zuria|Etxe Zurian]]. 1872an tokiko hauteskundeetan botoa ematen saiatu zen, baina haren botoa baztertu egin zuten.
Sojournerrek emakumearen eta afroamerikarren eskubideei buruz hitz egiten jarraitu zuen, kartzelen erreformari buruz, eta Michigan estatuan heriotza-zigorra etetearen alde egin zuen. 1883ko azaroaren 26an hil zen Battle Creeken etxean. Haren hileta eliza presbiteriar batean egin zen, eta 1800 pertsona baino gehiago joan ziren eskubide zibilen hizlari eta defendatzaile handiaren ohorez.<ref>{{Cite web|izenburua=Education & Resources - National Women's History Museum - NWHM|url=https://www.nwhm.org/education-resources/biography/biographies/sojourner-truth/|lana=www.nwhm.org|accessdate=27 de abril de 2017}}</ref> Herritar ezagunenetako batzuk eraman zuten hilkutxa. Oak Hilleko hilerrian lurperatu zuten.<ref>{{Cite web|izenburua=Women in history: Sojourner Truth (Isabella Baumfree)|url=http://www.lkwdpl.org/wihohio/trut-soj.html|accessdate=26 de agosto de 2016}}</ref>
== "Ez naiz ni emakumea?" ==
1851n, Truth George Thompson abolizionista eta hizlariarekin elkartu zen New York estatuko erdigunean eta mendebaldean zehar egindako hitzaldi-bira batean. Maiatzean, Ohioko Emakumearen Eskubideen Konbentzioan parte hartu zuen, Akronen, Ohion. Han, emakumearen eskubideei buruzko sasoiz kanpoko hitzaldi ospetsua eman zuen, geroago "Ez naiz ni emakumea? " izenez ezaguna. Bere diskurtsoak emakume guztientzako giza eskubideen berdintasuna aldarrikatzen zuen. Esklabo ohi gisa ere hitz egin zuen, abolizionismorako deiak eta emakumearen eskubideak konbinatuz, eta bere indarra erabili zuen eskubide berdintasuna aldarrikatzeko.
[[Hannah Tracy Cutler|Hannah Tracy Cutlerrek]] eta [[Frances Dana Barker Gage|Frances Dana Barker Gagek]] antolatu zuten konbentzioa, eta bertan egon ziren Truthek hitz egin zuenean. Truth-en hitzen hainbat bertsio erregistratu dira. Lehenengoa ''Anti-Slavery Buglen'' argitaratu zuen Marius Robinson apaizak, publikoaren artean zegoen egunkariaren jabe eta editoreak.<ref>{{Cite news|izenburua=Convención de los Derechos de la Mujer. Sojourner Truth.|orrialdea=160|data=21 de junio de 1851|url=http://chroniclingamerica.loc.gov/lccn/sn83035487/1851-06-21/ed-1/seq-4/|lana=Anti-Slavery Bugle|accessdate=2017-05-09}}</ref> Robinsonen bertsioak ez zuen galdera hau jasotzen: "Ez naiz ni emakumea? ", ezta garai hartako diskurtsoaren berri eman zuten beste egunkariek ere. Hamabi urte geroago, 1863ko maiatzean, Frances Dana Barker Gagek oso bestelako bertsioa argitaratu zuen. Bertan, Truthen diskurtsoaren patroiak Estatu Batuetako hegoaldeko esklabo beltzen ezaugarriak zituen, eta diskurtsoa Robinson-ek esandakoaren oso bestelakoa zen. Frances Dana Barker Gageren diskurtsoaren bertsioa zabalduena bihurtu zen, eta "Ain't I a Woman?" deitzen zaio. (Ez ote naiz emakumea?) galdera hori lau aldiz errepikatu zelako.<ref>Craig, Maxine Leeds. ''Ain't I A Beauty Queen: Black Women, Beauty, and the Politics of Race'', Oxford University Press 2002, p. 7. {{ISBN|0-19-515262-X}}</ref> Arraroa da Truthen hizketa-patroia bera horrelakoa izatea, bera New Yorken jaio eta hazi baitzen, eta bederatzi urte arte New Yorkeko estatuko goiko parteko Neerlandarrera maila baxuan baino ez baitzuen hitz egin.<ref name="Mabee">Mabee, Carleton; Susan Mabee New house. ''Sojourner Truth: Slave, Prophet, Legend'', NYU Press, 1995, pp. 67-82. {{ISBN|0-8147-5525-9}}</ref>
Marius Robinson apaizak grabatutako bertsioan, Truthek esan zuen:<blockquote>«Gai honi buruzko hitz batzuk esan nahi ditut. Emakumearen eskubideen defendatzailea naiz. [<nowiki/>[[sic]]] Gizonezko batek beste muskulu eta edozein gizonek beste lan egin dezaket. Goldatu eta segatu egin dut, eta azala kendu, moztu eta segatu; Badago hori baino gehiago egin dezakeen gizonik? Sexu-berdintasunari buruz asko entzun dut. Edozein gizonek beste karga dezaket, eta berak beste jan dezaket, lortu ahal badut. Gaur egungo edozein gizon bezain indartsua naiz. Adimenari dagokionez, esan dezakedan guztia zera da: emakume batek pinta bat badu, eta gizon batek laurdena - zergatik ezin du emakume horrek bere pinta txiki betea izan? Ez duzu beldurrik izan behar gure eskubideak emateko gehiegi hartuko dugun beldur izanda, ezin baitugu gure pintan behar baino gehiago hartu. Gizonek nahastuta dirudite eta ez dakite zer egin. Haurrak, emakume-eskubideak badituzue, eman eta hobeto sentituko zarete. Zuen eskubideak izango dituzue, eta ez dira hainbeste arazo izango. Ez dakit irakurtzen, baina entzun dezaket. Biblia entzun dut, eta Evak gizakia bekatuarazle izan zela ikasi dut. Bada, emakumeak mundua aldatu bazuen, eman berriro zuzentzeko aukera. Andreak (Ama Birjinak) Jesusi buruz hitz egin du, emakumea inoiz ez zuela baztertu, eta arrazoia zuen. Lázaro hil zenean, Maria eta Marta fedez eta maitasunez joan ziren harengana, eta neba berpizteko eskatu zioten. Jesusek negar egin zuen eta Lazaro berpiztu egin zen. Eta zelan etorri zen Jesus mundura? Sortu zuen Jainkoaren eta erditu zuen emakumearen bitartez. Aizu gizon! non zegoen zure partea? Baina emakumeak bedeinkatu egiten dira, hau da, Jainkoa, eta gizon batzuk haiekin igotzen dira. Baina gizona estututa dago, esklabo gaixoa bere gainean dago, emakumea gainean dago, belatz baten eta putre baten artean egongo da seguru asko.»<ref>{{Cite web|izenburua=The Sojourner Truth Project|url=https://www.thesojournertruthproject.com/|lana=www.thesojournertruthproject.com|accessdate=2021-12-26}}</ref></blockquote>Robinsonen txostenarekin alderatuz, 1863ko Frances Dana Barker Gageren bertsioan Truth sartu zen, esanez hamahiru seme-alabak esklabo gisa saldu zirela. Uste da Truthek bost seme-alaba izan zituela, horietako bat salduta, eta inoiz ez zuen aipatu seme-alaba gehiago zituenik.<ref name="Mabee" /> Frances Dana Barker Gagek 1863ko konbentzioaren oroitzapena bere txostenarekin gatazkan jarri zen: Gagek 1851n idatzi zuenez, Akron, oro har, eta prentsa, bereziki, oso lagunkoiak ziren emakumearen eskubideen konbentzioarekin, baina 1863an idatzi zuen konbentzioko buruzagiak "mafioso" aurkarien beldur zirela.<ref name="Mabee" /> Truthen diskurtsoaren begietako lekukoen beste txosten batzuek istorio lasaia kontatzen zuten, non aurpegi guztiak "poz-irrigarri" zeuden Truthek hitz egin zuen saioan; "bat ez zetorren ohar bakar batek ere ez zuen eten prozeduraren harmonia.<ref name="Mabee" /> Geroagoko txostenetan, Truthek harrera beroa izan zuen konbentzioan parte hartu zutenek; gehienak data luzeko abolizionistak ziren, arrazari eta eskubide zibilei buruzko ideia aurrerakoien lagunak.<ref name="Mabee" /> 1863ko Frances Dana Barker Gage-ren bertsioan, Truth zarataka hartu zuten, hitz egitea galarazteko eskatzen zuten ahotsekin. Izan ere, emakume abolizionista zuri eta beltzen beste elkarrizketa batzuek aurre egin zioten indarkeriari, Pennsylvania Halleko sutea barne.
Frances Dana Barker Gagek 1863an idatzitako kontakizunaren arabera, Truthek honelaxe argudiatu zuen: "Horko gizon horrek dioenez, emakumeei gurdietara igotzen lagundu behar zaie, zangen gainetik altxatu, eta leku onena izan behar dute leku guztietan. Inork ez dit laguntzen niri toki hobea izaten. ''Eta ez naiz ni emakumea?''" Truth-en "Ain't I a Woman" lanean, garai hartan emakume beltzek ez zutela aintzatespen handirik jasotzen erakusten zen, eta haien aintzatespen falta beren garaitik denbora luzez ikusten jarraituko da. "Emakume beltzak, noski, ia ikusezinak ziren emakumeen sufragioaren aldeko kanpaina luzean", idatzi zuen [[Angela Davis|Angela Davisek]], Truth-en argudioaren alde: inork ez zion "lekurik onena" ematen, eta ez berari bakarrik, emakume beltzei oro har.
Hurrengo hamar urteetan, Truthek dozenaka entzuleren aurrean hitz egin zuen, beharbada ehunka. 1851tik 1853ra, Truthek Ohioko ''Anti-Slavery Bugle'' egunkariaren Marius Robinson editorearekin lan egin zuen, eta estatu osoan zehar bidaiatu zuen hitzaldiak emanez. 1853an, New Yorkeko Broadway Tabernacle izenekoan, emakume sufragisten Konbentzio batean hitz egin zuen; urte hartan, [[Harriet Beecher Stowe]] ere ezagutu zuen.<ref name="Sojourner TruthInstitute2">{{Cite web|izenburua=Amazing Life page|url=http://www.sojournertruth.org/History/Biography/NY.htm|lana=Sojourner Truth Institute site|accessdate=2006-12-28}}</ref> 1856an, [[Battle Creek (Michigan)|Battle Creekera (Michigan)]] joan zen, Friends of Human Progress izeneko talde baten aurrean hitz egitera.
== Aintzatespenak eta ohoreak ==
* Haren izena Santos Luteranoren egutegiko ospakizunen artean ageri da, martxoaren 10ean [[Harriet Tubman|Harriet Tubmanekin]] batera.
* [[Judy Chicago]] artista feministaren [[The Dinner Party|''The Dinner Party'']] [[Instalazio artea|instalazioko]] parte da Sojourner Truth. Mendebaldeko zibilizazioan emakumeak duen historia sinbolikoa da hau, historiako 1.038 emakume irudikatzen dituena; horietako 39 mahai-tresnek ordezkatzen dituzte, eta beste 999 ''The Heritage Floor''-en (mahai gainean dago) inskribatuta dauden izenek.<ref>{{Cite web|izenburua=Components of the Dinner Party|url=https://www.brooklynmuseum.org/eascfa/dinner_party/home|lana=www.brooklynmuseum.org|accessdate=2023-11-28}}</ref> Haren kubiertoak Afrikako herentzia eta Estatu Batuetako historian izandako sustraiak biltzen ditu. Bidearen erribetea tiratan ehundutako teknika afrikarra da, esklaboek erabili ohi zutena, eta Europako emakumeek Estatu Batuetara erbesteratutako lan-teknika batekin konbinatua. Konbinazio horrek "bi tradizio horiek Estatu Batuetako edredoien garapenean bat egitea" adierazten du.<ref>{{Cite web|izenburua=Sojourner Truth|url=https://www.brooklynmuseum.org/eascfa/dinner_party/place_settings/sojourner_truth|lana=www.brooklynmuseum.org|accessdate=2023-12-18}}</ref>
* 1997an, [[NASA|NASAk]] Marten duen [[Mars Pathfinder|Mars Pathfinder-en]] misioaren ibilgailu robotikoari "Sojourner" deitu zioten, Sojourner Truthen omenez.
== Irudi galeria ==
<gallery mode="packed" heights="200">
Fitxategi:Sojourner Truth photograph.jpg|Sojourner Truth
Fitxategi:Flickr - USCapitol - Bust of Sojourner Truth.jpg|Sojourn Truthen bustoa, Kapitolioko arkitektoaren argazki ofizialajpg
Fitxategi:Sojourner Truth Bust Unveiling (3489162646).jpg|Sojourner Truth Bustoa erakusten, 2009.04.27
Fitxategi:Sojourner Truth, 1870.tif|Sojourner Truth, 1870 ingurua
Fitxategi:Sojourner Truth with Abraham Lincoln.jpg|Sojourner Truth Abraham Lincolnekin
Fitxategi:Women of distinction - Sojourner Truth.jpg
Fitxategi:Sojourner Truth Bust Unveiling (3488292505).jpg
Fitxategi:Sojourner Truth We Follow The Path Less Traveled The City at The Crossroads of History.jpg
</gallery>
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* [http://www.rootsweb.com/~nozell/GEN-NYS-L/archives/1997/05/0225.html Ohar genealogikoa]
* [http://digital.library.upenn.edu/women/truth/1850/1850.html ''Narrative of Sojourner Truth'']. Sojourner Truthen autobiografia ingelesez
* [http://perspectivaafrodescendiente.wordpress.com/2012/03/15/acaso-no-soy-una-mujer Ez naiz emakumea?]
{{bizialdia|1797ko|1883ko|Truth, Sojourner}}
[[Kategoria:New Yorkeko estatuko jendea]]
[[Kategoria:Afro-amerikar abolizionistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Esklaboak]]
[[Kategoria:Afro-amerikar aktibistak]]
[[Kategoria:Santu anglikanoak]]
szzhtg60jo0mu3mfup1t3uy0karufw8
Harriet Tubman
0
11526
9975557
9808440
2024-11-20T18:57:39Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975557
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Harriet Tubman''' ([[Maryland]], {{circa|[[1822]]}} – [[1913]]ko [[martxoaren 10]]a), jaiotzean '''Araminta Ross''' gisa erregistratua, ''Moises Beltza'', ''Amama Moises'' edo ''Bere jendearen Moises'' bezala ere ezaguna, [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuetan]] [[afroamerikar]]ren askatasunerako borrokalari bat izan zen. [[Esklabotza]] jaio zenetik ezagutu zuen, baina egoera horretatik ihes egitea lortu zuen. Esklabotasunetik ihes egin ondoren, hamahiru erreskate-misio egin zituen, eta 700 esklabo inguru libratu zituen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Tubman Chronology|data=2008-05-11|url=https://web.archive.org/web/20080511051007/http://harriettubmanbiography.com/_wsn/page3.html|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2022-07-17}}</ref> Horietarako, esklabotzaren aurkako sarea erabili zuen, [[Lurpeko burdinbidea]]. Ondoren, Harpers Ferryren armategia okupatu ondoren, [[John Brown|John Browni]] lagundu zion, esklabotzaren aurkako ikono bat bihurtu zen. Gerraren ondoren [[Emakumeen sufragismoa|emakumeen sufragioa]] lortzeko borrokatu zen. <ref>{{Erreferentzia|izena=Urtzi|abizena=Urrutikoetxea|izenburua=Harriet Tubman, bere herriaren askatzaile, 200 urte geroago|hizkuntza=eu|data=2022-07-14|url=https://www.naiz.eus/eu/info/especial/20220717/harriet-tubman-bere-herriaren-askatzaile-200-urte-geroago|aldizkaria=www.naiz.eus|sartze-data=2022-07-17}}</ref>
[[Dorchester konderria (Maryland)|Dorchester konderriko]] esklabotzan jaio zen, [[Maryland]]. Haurtzaroan, hainbat jabek jipoitu zuten. Nerabea zela, zauri handia jasan zuen buruan, "jabeetako" batek, nahi gabe, beste esklabo baten aurka jaurtitako objektu astun batekin harrapatu zuenean. Zauriaren ondorioz, garun-hodietako arazoak, buruko minak, irudipenak eta hipersomnia izan zituen bizitza osoan. [[Fitxategi:John Brown.jpg|thumb|left|John Brown.]]
1849an Filadelfiara ihes egin zuen Tubmanek. Ondoren, Marylandera itzuli zen berehala, familia erreskatatzera. Pixkanaka, hainbat senitarteko atera zituen estatutik, eta, batzuetan, dozenaka esklabo berak gidatu zituen askatasunera. Gauez eta ezkutuan bidaiatuz, Tubman (edo «[[Moises]]», deitzen zioten moduan) «inoiz ez zuen bidaiari bat galdu».<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Harriet Tubman quotes|url=http://thinkexist.com/quotation/i_never_ran_my_train_off_the_track-and_i_never/342596.html|aldizkaria=thinkexist.com|sartze-data=2022-07-17}}</ref> Urteetan zehar hainbat sari eskaini ziren ihes egindako esklaboak harrapatzeagatik, baina inoiz ez zen jakin Harriet bera ari zela laguntzen. Esklabo iheskorren aurkako Legea 1850ean onartu zenean, esklabo askori lagundu zion [[Kanada]] aldera ailegatzen. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Home|url=http://harriettubmanbiography.com/index.html|aldizkaria=harriettubmanbiography.com|sartze-data=2022-07-17}}</ref>
Rit, Harrieten ama, familia elkartuta mantentzeko borrokatu zen, baina esklabotzak eragotzi egin zion hori lortzea. Edgard Brodess-ek hiru ahizpak (Linah, Mariah Ritty y Soph) saldu zituen, eta, azkenean, betiko banandu ziren. Georgiako merkatari batek Edgard Brodess-i Riten seme txikia (Moises) erostea proposatu zionean, neskak beste esklabo batzuen laguntzaz ezkutatu zion.
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
== Bibliografia ==
* Anderson, E. M. (2005). ''Home, Miss Moses: A novel in the time of Harriet Tubman.'' Higganum, CT: Higganum Hill Books. [[:es:Especial:FuentesDeLibros/0977655601|ISBN 0-9776556-0-1]].
* Bradford, Sarah (1961). ''Harriet Tubman: The Moses of Her People.'' New York: Corinth Books. {{LCCN|61|00|8152}}.
* Bradford, Sarah (1971). ''Scenes in the Life of Harriet Tubman.'' Freeport: Books for Libraries Press. [[:es:Especial:FuentesDeLibros/0836987829|ISBN 0-8369-8782-9]].
* [[:es:Catherine_Clinton|Clinton, Catherine]] (2004). ''Harriet Tubman: The Road to Freedom.'' New York: Little, Brown and Company. [[:es:Especial:FuentesDeLibros/0316144924|ISBN 0-316-14492-4]].
* [[:es:Earl_Conrad|Conrad, Earl]] (1942). ''Harriet Tubman: Negro Soldier and Abolitionist.'' New York: International Publishers. {{OCLC|08991147}}.
* [[:es:Frederick_Douglass|Douglass, Frederick]] (1969). ''Life and times of Frederick Douglass: his early life as a slave, his escape from bondage, and his complete history, written by himself.'' London: Collier-Macmillan. {{OCLC|39258166}}.
* Hobson, Janell (July 2014). "Between History and Fantasy: Harriet Tubman in the Artistic and Popular Imaginary". Meridians: Feminism, Race, Transnationalism. 12 (2): 50–77. doi:10.2979/meridians.12.2.50. S2CID 145721375.
* Humez, Jean (2003). ''Harriet Tubman: The Life and Life Stories.'' Madison: University of Wisconsin Press. [[:es:Especial:FuentesDeLibros/0299191206|ISBN 0-299-19120-6]].
* [[:es:Kate_Larson|Larson, Kate Clifford]] (2004). ''Bound For the Promised Land: Harriet Tubman, Portrait of an American Hero.'' New York: Ballantine Books. [[:es:Especial:FuentesDeLibros/0345456270|ISBN 0-345-45627-0]].
* Oertel, Kristen T. (2015). Harriet Tubman: Slavery, the Civil War, and Civil Rights in the Nineteenth-century America. Routledge Historical Americans series. London: Routledge. <nowiki>ISBN 978-1-135-94897-9</nowiki>.
* Pendle, Karin Anna (2001). Women and Music: A History. Bloomington: Indiana University Press. <nowiki>ISBN 0-253-11503-5</nowiki>.
* Sernett, Milton C. (2007). Harriet Tubman: Myth, Memory, and History. Durham and London: Duke University Press. <nowiki>ISBN 978-0-8223-4073-7</nowiki>.
== Ikus gainera ==
* [[Lurpeko burdinbidea]]
{{AEB estatu mapa}}
== Kanpo estekak ==
{{commonskat}}
{{bizialdia|1822ko|1913ko|Tubman, Harriet}}
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako politikariak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako abolizionistak]]
[[Kategoria:Marylandarrak]]
[[Kategoria:Esklaboak]]
[[Kategoria:Pneumoniak hildakoak]]
[[Kategoria:Epilepsiadunak]]
[[Kategoria:Afro-amerikar abolizionistak]]
[[Kategoria:Afro-amerikar aktibistak]]
[[Kategoria:Gerra garaiko emakume espioiak]]
[[Kategoria:Santu anglikanoak]]
ig0x7zxjnfz34z4q5bfnxjrczbgaqye
John Ford
0
12264
9974645
9823000
2024-11-20T12:19:57Z
Ksarasola
1491
/* Bizitza */ aipua
9974645
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''John Ford''' ([[Cape Elizabeth (Maine)|Cape Elizabeth]], [[Maine]], [[1894]]ko [[otsailaren 1]]a - [[Portland]], [[Oregon]], [[1973]]ko [[abuztuaren 31]]) [[irlandar]] jatorriko [[Ameriketako Estatu Batuak|Ameriketako Estatu Batuetako]] zinema zuzendaria izan zen. Lau [[Oscar Sariak|Oscar]] irabazita, haren estiloak eragin handia izan du mota guztietako zuzendariengan: [[Akira Kurosawa]], [[Martin Scorsese]], [[Steven Spielberg]], [[Sam Peckinpah]], edo [[Sergio Leone]] esaterako. Beste zinemagile askok, [[Ingmar Bergman]]ek eta [[Orson Welles]]ek besteak beste, historiako film zuzendari onena izendatu dute.
== Bizitza ==
John Martin "Jack" Feeney izena jaso zuen bataioan, guraso John Augustine Feeneyk eta Barbara "Abbey" Curranek hala jarrita (dena den, Fordek berak esana zen bere ponteko izena Sean Aloysius O'Feeny edo Sean Aloysius O'Fearna zela).<ref>1894ko jaiotzak Cape Elizabetheko 1900.eko erroldan jaso ziren, eta 'John Martin Feeney' inskripzioa da agerian dakartena</ref>. Gurasoak [[irlanda]]rrak ziren. Ama [[Aran uharteak|Aran uharteetako]] [[Inishmore]] uhartean jaio zen, eta aita, [[An Spidéal|Spiddalen]] ([[Galwayko konderria]]).<ref>EYMAN, Scott. ''Print the Legend: The Life and Times of John Ford'', New York, 1999. I. atala.</ref>
Ford-ek Unibertsitatean ikasi zuen, baina azkar utzi zuen eta Hollywoodera joan zen, anaiarekin lan egiteko. Hasieran eszenatokien muntatzaile eta extra moduan aritu zen, baina azkar hasi zen zuzendari laguntzaile gisa lan egiten.<ref>{{Erreferentzia|izena=Jon|abizena=Intxaurraga|urtea=2024|izenburua=John Ford, John Ford, John Ford -|hizkuntza=eu|url=https://uriola.eus/komunitatea/intxaurraga/1731405068634-john-ford-john-ford-john-ford|aldizkaria=Uriola.eus|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
{{Esaera2|John Ford westerna-rekin lotzen da (bakeroak etab), baina askoz harago doa. Gauza guztien gainetik, zinema egiten zuen poeta bat zen, lirismo handikoa. Aipatzekoa da [[The Quiet Man|Gizon isila]]-ren musua euripean, [[ET]]k telebistan ikusi eta, hunkituta, Elioti igel artean errepikarazi zionekoa. Filmak sakonak ziren, geruzez eta argi-ilunez beteak, bere pertsonaiak bezalakoak: [[The Man Who Shot Liberty Valance|Liberty Vallance akatu zuen gizona]]-ko [[Tom Doniphon]], edota [[The Searchers]]-eko [[Ethan Edwards]] ([[John Wayne]], zu zara nagusia!).|Jon Intxaurraga, Uriola.eus, 2024}}
== Lan-ibilbidea ==
=== Lehen zuzendaritza lanak ===
1917an, Ford-ek bere lehen film luzea zuzendu zuen, "The Tornado". Mugarri horretatik aurrera, hainbat film isil zuzendu zituen, baina benetako arrakasta soinuzko zinemaren etorrerarekin iritsi zen. 1930eko hamarkadan, Ford-ek hainbat film gogoangarri zuzendu zituen, hala nola "The Informer" (1935), zeinak bere lehen Oscar Saria eman zion.
=== Westernak eta Aitzindaritza ===
Ford-ek westerna generoaren maisua izan zen. 1939an, "Stagecoach" zuzendu zuen, John Wayne aktoreari izar bihurtu zuena eta western klasikoen eredu bihurtu zena. Filma Monument Valley-ko kokapen ikonikoetan filmatu zen, eta Ford-ek bertan kokatu zituen ondorengo hainbat western ere.
Ford-en westernek sarritan gai sakonak jorratzen zituzten, hala nola, zibilizazioaren eta naturaren arteko gatazka, eta justizia eta indibidualismoaren kontzeptuak. "My Darling Clementine" (1946) eta "The Searchers" (1956) filmek westernaren eremuan maisulan gisa hartuak dira, eta azken hori, bereziki, askotan historian onenetariko bat bezala aipatzen da.
=== Gizarte eta Historia Gaiak ===
Westernez gain, Ford-ek gizarte eta historia gaiak ere jorratu zituen bere lanetan. "The Grapes of Wrath" (1940) John Steinbeck-en izen bereko eleberrian oinarritzen da eta Depresio Handiaren garaian Okie familian oinarritutako drama bat da. Film honek beste Oscar bat eman zion zuzendariari.
Beste film historiko eta sozial nabarmenak dira "How Green Was My Valley" (1941), Galesko meatzari familia baten bizitzan oinarrituta, eta "The Quiet Man" (1952), zeinak irlandar herri batean kokatutako komedia erromantiko bat den. Azken film honek ere Oscar Saria ekarri zion Ford-i.
=== Bigarren Mundu Gerra ===
Bigarren Mundu Gerran, John Ford AEBko Itsas Armadako Erreserban sartu zen eta dokumental batzuk zuzendu zituen, horien artean "The Battle of Midway" (1942) eta "December 7th" (1943), zeinak Oscarrak irabazi zituzten. Gerrako esperientziek eragina izan zuten Ford-en gerra gaiei buruzko ikuspegian eta beranduago egindako filmetan ere antzeman daiteke hori.
=== Ondare eta Eragina ===
John Ford-ek eragin izugarria izan zuen zinemagintzan, eta bere eragina gaur egun ere nabaria da. Westernaren generoaren garapenean eta eboluzioan funtsezko rola izan zuen, eta Hollywoodeko beste zuzendariek, hala nola, Steven Spielberg, Martin Scorsese eta Clint Eastwood-ek, askotan aitortu dute Ford-en eragina beren lanean.
Bere estilo berezia, kontakizun indartsuak eta paisaia ikusgarrien erabilera dira Ford-en zinemaren ezaugarri nagusiak. Bere lanak sarritan Amerikako paisaiaren eta bertako jendearen ospakizuna dira, eta askotan, sinbolo eta metafora sakonez josita daude.
Ford-en lanak bere garaiko arazo sozial eta politikoak ere islatzen dituzte. Adibidez, "The Grapes of Wrath"-ek Depresio Handiaren ondorioz bizi izandako sufrimendua erakusten du, eta "The Quiet Man" filmak Irlandako nortasunaren eta kultura berreskuratzearen inguruko gaiak lantzen ditu.
== Bizitza Pertsonala ==
John Ford 1920an Mary McBryde Smith-ekin ezkondu zen eta bi seme-alaba izan zituzten. Bizitza osoan zehar zinemaren munduan murgilduta egon zen eta bere familiarekiko harremana nahiko pribatua izan zen. Ford-ek alkoholarekin arazoak izan zituen eta horrek bere bizitza pertsonala eta profesionala ere baldintzatu zituen.
Ford 1973ko abuztuaren 31n hil zen Palm Desert-en, Kalifornian, minbizi baten ondorioz. Hil ondoren, bere lana eta ondarea bizirik mantendu dira, eta oraindik ere zinema zale eta adituen artean errespetu eta miresmen handia du.
== Oscar sariak ==
{| class="wikitable" border="2"
|-
! Urtea
! Saria
! Filma
! Irabazlea
|-
| [[5. Oscar Sariak|1932]]
| [[Film onenaren Oscar Saria|Film onena]]
| ''[[Arrowsmith (filma)|Arrowsmith]]''
| [[Irving G. Thalberg]] – ''[[Grand Hotel (filma)|Grand Hotel]]''
|-
| [[8. Oscar Sariak|1935]]
| [[Film onenaren Oscar Saria|Film onena]]
| ''[[The Informer (1935eko filma)|The Informer]]''
| [[Irving Thalberg|Irving G. Thalberg]] – ''[[Mutiny on the Bounty (1935 film)|Mutiny on the Bounty]]''
|-
| [[8. Oscar Sariak|1935]]
| [[Zuzendari onenaren Oscar Saria|Zuzendari onena]]
| ''[[The Informer (1935eko filma)|The Informer]]''
| John Ford
|-
| [[12. Oscar Sariak|1939]]
| [[Zuzendari onenaren Oscar Saria|Zuzendari onena]]
| ''[[Stagecoach]]''
| [[Victor Fleming]] – ''[[Gone with the Wind]]''
|-
| [[13 Oscar Sariak|1940]]
| [[Film onenaren Oscar Saria|Film onena]]
| ''[[The Long Voyage Home]]''
| [[David O. Selznick]] – ''[[Rebecca (filma)|Rebecca]]''
|-
| [[13. Oscar Sariak|1940]]
| [[Zuzendari onenaren Oscar Saria|Zuzendari onena]]
| ''[[The Grapes of Wrath (filma)|The Grapes of Wrath]]''
| John Ford
|-
| [[14. Oscar Sariak|1941]]
| [[Film onenaren Oscar Saria|Film onena]]
| ''[[How Green Was My Valley]]''
| ''[[How Green Was My Valley]]''
|-
| [[14. Oscar Sariak|1941]]
| [[Zuzendari onenaren Oscar Saria|Zuzendari onena]]
| ''[[How Green Was My Valley]]''
| John Ford
|-
| [[15. Oscar Sariak|1942]]
| [[Dokumental onenaren Oscar Saria|Dokumental onena]]
| ''[[The Battle of Midway]]''
| ''[[The Battle of Midway]]''
|-
| [[16. Oscar Sariak|1943]]
| [[Dokumental labur onenaren Oscar Saria|Dokumental labur onena]]
| ''[[December 7th (filma)|December 7th]]''
| ''[[December 7th (filma)|December 7th]]''
|-
| [[25. Oscar Sariak|1952]]
| [[Film onenaren Oscar Saria|Film onena]]
| ''[[The Quiet Man]]''
| [[Cecil B. DeMille]] – ''[[The Greatest Show on Earth]]''
|-
| [[25. Oscar Sariak|1952]]
| [[Zuzendari onenaren Oscar Saria|Zuzendari onena]]
| ''[[The Quiet Man]]''
| John Ford
|-
|}
== Filmografia hautatua==
''Sakontzeko irakurri: [[John Forden filmak]]''
Hasieran soinurik gabeko 62 film egin zituen.
{| class="wikitable"
|}
{| class="wikitable"
!#
!Izenburua
!Konpainia
!Generoa
!Antzezleak
!Oharrak
|-
| colspan="8" align="center" style="background: #ffdead;" |[[1934 zineman|- 1934 -]]
|-
|81
|''[[The Lost Patrol]]''
|[[RKO Pictures]]
|[[Akziozko zinema|Akzioa]]
|[[Victor McLaglen]] eta [[Boris Karloff]]
|
|-
| colspan="8" align="center" style="background: #ffdead;" |[[1935 zineman|- 1935 -]]
|-
|85
|''[[The Informer (1935eko filma)|The Informer]]''
|[[RKO Pictures]]
|[[Drama]]
|[[Victor McLaglen]] eta [[Heather Angel]]
|Fordek [[Zuzendari onenaren Oscar Saria|Zuzendari onenaren Oscar saria]] jaso zuen; [[Film onenaren Oscar Saria|Film onenaren sarirako]] izendapena ere jaso zuen.
|-
| colspan="8" align="center" style="background: #ffdead;" |[[1936 zineman|- 1936 -]]
|-
|89
|''[[The Plough and the Stars (filma)|The Plough and the Stars]]''
|[[RKO Pictures]]
|[[Drama]]
|[[Barbara Stanwyck]] eta [[Preston Foster]]
|
|-
| colspan="8" align="center" style="background: #ffdead;" |[[1937 zineman|- 1937 -]]
|-
|91
|''[[The Hurricane]]''
|[[United Artists]]
|[[Drama]] - [[Abenturazko zinema|Abentura]]
|[[Dorothy Lamour]] eta [[Jon Hall]]
|
|-
| colspan="8" align="center" style="background: #ffdead;" |[[1938 zineman|- 1938 -]]
|-
|93
|''[[Four Men and a Prayer]]''
|[[20th Century Fox|Fox Film Corporation]]
|[[Abenturazko zinema|Abentura]]
|[[Loretta Young]] eta [[Richard Greene]]
|
|-
| colspan="8" align="center" style="background: #ffdead;" |[[1939 zineman|- 1939 -]]
|-
|95
|''[[Stagecoach]]''
|[[United Artists]]
|[[Western]]
|[[Claire Trevor]] eta [[John Wayne]]
|
|-
| colspan="8" align="center" style="background: #ffdead;" |[[1940 zineman|- 1940 -]]
|-
|98
|''[[The Grapes of Wrath (filma)|The Grapes of Wrath]]''
|[[20th Century Fox|Twentieth Century Fox Film Corporation]]
|[[Drama]]
|[[Henry Fonda]] eta [[Jane Darwell]]
|Fordek [[Zuzendari onenaren Oscar Saria|Zuzendari onenaren Oscar saria]] irabazi zuen; eta Jane Darwellek won [[Emakumezko bigarren aktore onenaren Oscar Saria|emakumezko bigarren aktore onenarena]].
|-
|99
|''[[The Long Voyage Home]]''
|[[United Artists]]
|[[Drama]]
|[[John Wayne]] eta [[Thomas Mitchell]]
|
|-
| colspan="8" align="center" style="background: #ffdead;" |[[1941 zineman|- 1941 -]]
|-
|101
|''[[How Green Was My Valley]]''
|[[20th Century Fox|Twentieth Century Fox Film Corporation]]
|[[Drama]]
|[[Walter Pidgeon]] eta [[Maureen O'Hara]]
|Film honek bost [[Oscar Sariak|Oscar sari]] jaso zituen.
|-
| colspan="8" align="center" style="background: #ffdead;" |[[1946 zineman|- 1946 -]]
|-
|108
|''[[My Darling Clementine]]''
|[[20th Century Fox|Twentieth Century Fox Film Corporation]]
|[[Western]]
|[[Henry Fonda]] eta [[Linda Darnell]]
|
|-
| colspan="8" align="center" style="background: #ffdead;" |[[1948 zineman|- 1948 -]]
|-
|110
|''[[Fort Apache]]''
|[[RKO Pictures]]
|[[Western]]
|[[John Wayne]] eta [[Henry Fonda]]
|
|-
| colspan="8" align="center" style="background: #ffdead;" |[[1949 zineman|- 1949 -]]
|-
|113
|''[[She Wore a Yellow Ribbon]]''
|[[RKO Pictures]]
|[[Western]]
|[[John Wayne]] eta [[Joanne Dru]]
|
|-
| colspan="8" align="center" style="background: #ffdead;" |[[1950 zineman|- 1950 -]]
|-
|116
|''[[Rio Grande (filma)|Rio Grande]]''
|[[Republic Pictures]]
|[[Western]]
|[[John Wayne]] eta [[Maureen O'Hara]]
|
|-
| colspan="8" align="center" style="background: #ffdead;" |[[1952 zineman|- 1952 -]]
|-
|118
|''[[The Quiet Man]]''
|[[Republic Pictures]]
|[[Zinema erromantiko|Erromantikoa]]
|[[John Wayne]] eta [[Maureen O'Hara]]
|Fordek [[Zuzendari onenaren Oscar Saria|Zuzendari onenaren Oscar saria]] jaso zuen. Filmak [[Argazkigintza onenaren Oscar Saria|argazkigintza onenarena]] ere irabazi zuen, eta beste bost izendapen izan zituen.
|-
| colspan="8" align="center" style="background: #ffdead;" |[[1953 zineman|- 1953 -]]
|-
|121
|''[[Mogambo]]''
|[[Metro-Goldwyn-Mayer|MGM]]
|[[Abenturazko zinema|Abentura]]
|[[Clark Gable]], [[Ava Gardner]] eta [[Grace Kelly]]
|
|-
| colspan="8" align="center" style="background: #ffdead;" |[[1956 zineman|- 1956 -]]
|-
|125
|''[[The Searchers]]''
|[[Warner Bros.]]
|[[Western]]
|[[John Wayne]] eta [[Jeffrey Hunter]]
|
|-
| colspan="8" align="center" style="background: #ffdead;" |[[1957 zineman|- 1957 -]]
|-
|127
|''[[The Rising of the Moon (filma)|The Rising of the Moon]]''
|[[Warner Bros.]]
|[[Komedia]]-[[Ddrama]]
|[[Tyrone Power]]
|
|-
| colspan="8" align="center" style="background: #ffdead;" |[[1959 zineman|- 1959 -]]
|-
|131
|''[[The Horse Soldiers]]''
|[[United Artists]]
|[[Western]]
|[[John Wayne]] eta [[William Holden]]
|
|-
| colspan="8" align="center" style="background: #ffdead;" |[[1960 zineman|- 1960 -]]
|-
|132
|''[[Sergeant Rutledge]]''
|[[Warner Bros.]]
|[[Western]]
|[[Woody Strode]] eta [[Jeffrey Hunter]]
|
|-
| colspan="8" align="center" style="background: #ffdead;" |[[1961 zineman|- 1961 -]]
|-
|133
|''[[Two Rode Together]]''
|[[Columbia Pictures]]
|[[Western]]
|[[James Stewart]] eta [[Richard Widmark]]
|
|-
| colspan="8" align="center" style="background: #ffdead;" |[[1962 zineman|- 1962 -]]
|-
|134
|''[[The Man Who Shot Liberty Valance]]''
|[[Paramount Pictures]]
|[[Western]]
|[[John Wayne]] eta [[James Stewart]]
|
|-
|135
|''[[How the West Was Won]]''
|[[Metro-Goldwyn-Mayer|MGM]]
|[[Western]]
|[[James Stewart]], [[Henry Fonda]], [[Gregory Peck]], eta [[John Wayne]]
|Gerra zibilari dagokion atala.
|-
| colspan="8" align="center" style="background: #ffdead;" |[[1963 zineman|- 1963 -]]
|-
|136
|''[[Donovan's Reef]]''
|[[Paramount Pictures]]
|[[Akziozko zinema|Akzioa]]
|[[John Wayne]] eta [[Elizabeth Allen]]
|
|-
| colspan="8" align="center" style="background: #ffdead;" |[[1966 zineman|- 1966 -]]
|-
|139
|''[[7 Women]]''
|[[Metro-Goldwyn-Mayer|MGM]]
|[[Drama]]
|[[Anne Bancroft]] eta [[Margaret Leighton]]
|Forden fikziozko azken lana.
|}
== Filmen aktoreak, ekoizlea eta izenburuak ==
Taula honetan ikus daitezke filmaren bi aktoreak, enpresa ekoizlea eta beste izenburuak beste hizkuntza batera itzuli bada (gaztelania, frantsesa, euskara, katalana edo galiziera):
{| class="wikitable sortable"
! Urtea
! Filma
! Antzezleak
! Ekoizlea
! Hizkuntzak
|-
|1917
|[[The Soul Herder]]
|[[Harry Carey]] , [[Hoot Gibson]]
|[[New York Motion Picture Company]]
|[[Frantsesa|frantsesez]]: Pour son gosse
|-
|1917
|[[The Scrapper]]
|[[John Ford]] , [[Duke Worne]]
|[[Bison Film Co.]]
|
|-
|1917
|[[Bucking Broadway]]
|[[Harry Carey]] , [[Molly Malone]]
|[[Universal Pictures]]
|[[Frantsesa|frantsesez]]: À l'assaut du boulevard
|-
|1917
|[[Red Saunders plays Cupid]]
|[[William Steele]] , [[Claire Du Brey]]
|
|[[Frantsesa|frantsesez]]: Red Saunders Plays Cupid
|-
|1917
|[[The Trail of Hate]]
|[[Duke Worne]] , [[John Ford]]
|
|
|-
|1917
|[[Cheyenne's Pal]]
|[[Harry Carey]] , [[Gertrude Astor]]
|[[Universal Pictures]]
|
|-
|1917
|[[The Tornado]]
|[[John Ford]] , [[Duke Worne]]
|[[Bison Film Co.]]
|[[Frantsesa|frantsesez]]: The Tornado (film, 1917)
|-
|1917
|[[Straight Shooting]]
|[[Harry Carey]] , [[Duke R. Lee]]
|[[Universal Pictures]]
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: A prueba de balas [[Frantsesa|frantsesez]]: Le Ranch Diavolo
|-
|1917
|[[A Marked Man]]
|[[Harry Carey]] , [[Hoot Gibson]]
|[[Universal Pictures]]
|
|-
|1917
|[[The Secret Man]]
|[[Harry Carey]] , [[Steve Clemente]]
|[[Universal Pictures]]
|[[Frantsesa|frantsesez]]: L'Inconnu
|-
|1918
|[[The Phantom Riders]]
|[[Harry Carey]] , [[Molly Malone]]
|
|[[Frantsesa|frantsesez]]: Le Cavalier fantôme
|-
|1918
|[[A Woman's Fool]]
|[[Harry Carey]] , [[Molly Malone]]
|
|[[Frantsesa|frantsesez]]: Le Bébé du cow-boy
|-
|1918
|[[Wild Women]]
|[[Harry Carey]] , [[Molly Malone]]
|
|[[Frantsesa|frantsesez]]: La Femme sauvage
|-
|1918
|[[Hell Bent]]
|[[Harry Carey]] , [[Duke R. Lee]]
|
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: El cowboy vengador [[Frantsesa|frantsesez]]: Du sang dans la prairie
|-
|1918
|[[Three Mounted Men]]
|[[Harry Carey]] , [[Neva Gerber]]
|
|[[Frantsesa|frantsesez]]: Le Frère de Black Billy
|-
|1918
|[[The Craving]]
|[[Francis Ford]] , [[Duke Worne]]
|
|
|-
|1918
|[[The Scarlet Drop]]
|[[Harry Carey]] , [[Molly Malone]]
|
|[[Frantsesa|frantsesez]]: La Tache de sang
|-
|1918
|[[Thieves' Gold]]
|[[Harry Carey]] , [[Harry Tenbrook]]
|
|
|-
|1919
|[[Bare Fists]]
|[[Harry Carey]] , [[Betty Schade]]
|
|[[Frantsesa|frantsesez]]: Le Serment de Black Billy
|-
|1919
|[[The Gun Packer]]
|[[Pete Morrison]] , [[Duke R. Lee]]
|
|
|-
|1919
|[[By Indian Post]]
|[[Pete Morrison]] , [[Duke R. Lee]]
|
|
|-
|1919
|[[Ace of the Saddle]]
|[[Harry Carey]] , [[Peggy Pearce]]
|
|[[Frantsesa|frantsesez]]: Le Roi de la prairie
|-
|1919
|[[A Gun Fightin' Gentleman]]
|[[Harry Carey]] , [[Lydia Yeamans Titus]]
|[[Universal Pictures]]
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: The Gun-Fighting Gentleman
|-
|1919
|[[The Fighting Brothers]]
|[[Pete Morrison]] , [[Hoot Gibson]]
|
|
|-
|1919
|[[Gun Law]]
|[[Pete Morrison]] , [[Hoot Gibson]]
|
|
|-
|1919
|[[A Fight for Love]]
|[[Harry Carey]] , [[Neva Gerber]]
|
|[[Frantsesa|frantsesez]]: À la frontière
|-
|1919
|[[Roped]]
|[[Harry Carey]] , [[Neva Gerber]]
|
|[[Frantsesa|frantsesez]]: Sans armes
|-
|1919
|[[Rider of the Law]]
|[[Harry Carey]] , [[Vester Pegg]]
|
|[[Frantsesa|frantsesez]]: Black Billy au Canada
|-
|1919
|[[The Last Outlaw]]
|[[Harry Carey]] , [[Ed "Too Tall" Jones]]
|
|
|-
|1919
|[[Marked Men]]
|[[Harry Carey]] , [[J. Farrell MacDonald]]
|[[Universal Pictures]]
|[[Frantsesa|frantsesez]]: Les Hommes marqués
|-
|1919
|[[The Outcasts of Poker Flat]]
|[[Harry Carey]] , [[Charles Hill Mailes]]
|
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Los parias de la sierra [[Frantsesa|frantsesez]]: Le Proscrit
|-
|1919
|[[Riders of Vengeance]]
|[[Harry Carey]] , [[Seena Owen]]
|
|[[Frantsesa|frantsesez]]: La Vengeance de Black Billy
|-
|1919
|[[The Rustlers]]
|[[Hoot Gibson]] , [[Helen Gibson]]
|[[Universal Pictures]]
|
|-
|1920
|[[The Girl in Number 29]]
|[[Frank Mayo]] , [[Claire Anderson]]
|
|
|-
|1920
|[[Just Pals]]
|[[Buck Jones]] , [[Helen Ferguson]]
|[[Fox Film Corporation]]
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Buenos amigos [[Frantsesa|frantsesez]]: Pour la sauver
|-
|1920
|[[Hitchin' Posts]]
|[[Frank Mayo]] , [[Duke R. Lee]]
|[[Universal Pictures]]
|[[Frantsesa|frantsesez]]: L'Obstacle
|-
|1920
|[[The Prince of Avenue A]]
|[[James John Corbett]] , [[Richard Henry Cummings]]
|
|
|-
|1921
|[[The Wallop]]
|[[Harry Carey]] , [[William Steele]]
|
|
|-
|1921
|[[The Big Punch]]
|[[Buck Jones]] , [[Barbara Bedford]]
|
|[[Frantsesa|frantsesez]]: Un homme libre
|-
|1921
|[[The Freeze-Out]]
|[[Harry Carey]] , [[Helen Ferguson]]
|[[Universal Pictures]]
|
|-
|1921
|[[Desperate Trails]]
|[[Harry Carey]]
|[[Universal Pictures]]
|[[Katalan|katalanez]]: Desperate Trails (pel·lícula de 1921)
|-
|1921
|[[Jackie]]
|[[Shirley Mason]] , [[William Scott]]
|
|
|-
|1921
|[[Action]]
|[[Hoot Gibson]] , [[Clara Horton]]
|
|
|-
|1921
|[[Sure Fire]]
|[[Hoot Gibson]] , [[George Fisher]]
|
|
|-
|1922
|[[Little Miss Smiles]]
|[[Shirley Mason]] , [[Gaston Glass]]
|
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: La señorita sonrisas
|-
|1922
|[[The Village Blacksmith]]
|[[Will Walling]] , [[Virginia True Boardman]]
|[[Fox Film Corporation]]
|[[Frantsesa|frantsesez]]: Le Forgeron du village
|-
|1922
|[[Silver Wings]]
|[[Mary Carr]] , [[Percy Helton]]
|[[Fox Film Corporation]]
|[[Frantsesa|frantsesez]]: Le Foyer qui s'éteint
|-
|1923
|[[Cameo Kirby]]
|[[John Gilbert]] , [[Gertrude Olmstead]]
|[[20th Century Studios]]
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Sota, caballo y rey
|-
|1923
|[[North of Hudson Bay]]
|[[Tom Mix]] , [[Kathleen Key]]
|
|[[Frantsesa|frantsesez]]: Le Pionnier de la baie d'Hudson
|-
|1923
|[[The Face on the Bar-Room Floor]]
|[[Henry B. Walthall]] , [[Ruth Clifford]]
|[[Fox Film Corporation]]
|[[Frantsesa|frantsesez]]: L'Image aimée
|-
|1923
|[[Three Jumps Ahead]]
|[[Tom Mix]] , [[Alma Bennett]]
|[[Fox Film Corporation]]
|
|-
|1923
|[[Hoodman Blind]]
|[[David Butler]] , [[Gladys Hulette]]
|
|[[Frantsesa|frantsesez]]: La Tornade
|-
|1924
|[[Hearts of Oak]]
|[[Hobart Bosworth]] , [[Pauline Starke]]
|[[Fox Film Corporation]]
|[[Frantsesa|frantsesez]]: Les Cœurs de chêne
|-
|1924
|[[The Iron Horse]]
|[[George O'Brien]] , [[Madge Bellamy]]
|[[20th Century Studios]]
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: El caballo de hierro [[Frantsesa|frantsesez]]: Le Cheval de fer
|-
|1925
|[[Thank You]]
|[[Alec B. Francis]] , [[Jacqueline Logan]]
|[[Fox Film Corporation]]
|[[Frantsesa|frantsesez]]: Extra Dry
|-
|1925
|[[Lightnin']]
|[[Jay Hunt]] , [[Wallace MacDonald]]
|[[Fox Film Corporation]]
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Don Pancho [[Frantsesa|frantsesez]]: Sa nièce de Paris
|-
|1925
|[[The Fighting Heart]]
|[[George O'Brien]] , [[Billie Dove]]
|[[20th Century Studios]]
|[[Frantsesa|frantsesez]]: Le Champion
|-
|1925
|[[Kentucky Pride]]
|[[Gertrude Astor]] , [[Peaches Jackson]]
|
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Sangre de pista [[Frantsesa|frantsesez]]: La Fille de Négofol
|-
|1926
|[[The Shamrock Handicap]]
|[[Janet Gaynor]] , [[Leslie Fenton]]
|
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: La hoja de trébol [[Frantsesa|frantsesez]]: Gagnant quand même
|-
|1926
|[[The Blue Eagle]]
|[[George O'Brien]] , [[Janet Gaynor]]
|[[Fox Film Corporation]]
|[[Frantsesa|frantsesez]]: L'Aigle bleu
|-
|1926
|[[3 Bad Men]]
|[[George O'Brien]] , [[Olive Borden]]
|[[20th Century Studios]]
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Tres hombres malos [[Frantsesa|frantsesez]]: Trois Sublimes Canailles
|-
|1927
|[[Upstream]]
|[[Earle Foxe]] , [[Emile Chautard]]
|
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Ser o no ser
|-
|1928
|[[Riley the Cop]]
|[[J. Farrell MacDonald]] , [[Billy Bevan]]
|[[Fox Film Corporation]]
|
|-
|1928
|[[Four Sons]]
|[[James Hall]] , [[Frank Reicher]]
|[[Fox Film Corporation]]
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Cuatro hijos [[Frantsesa|frantsesez]]: Les Quatre Fils
|-
|1928
|[[Hangman's House]]
|[[Victor McLaglen]] , [[June Collyer]]
|[[Fox Film Corporation]]
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Legado trágico [[Frantsesa|frantsesez]]: La Maison du bourreau
|-
|1928
|[[Mother Machree]]
|[[Belle Bennett]] , [[Neil Hamilton]]
|[[Fox Film Corporation]]
|[[Frantsesa|frantsesez]]: Maman de mon cœur
|-
|1928
|[[Napoleon's Barber]]
|[[Otto Matieson]] , [[Buddy Roosevelt]]
|
|
|-
|1929
|[[Strong Boy]]
|[[Victor McLaglen]] , [[Leatrice Joy]]
|
|[[Frantsesa|frantsesez]]: Le Costaud
|-
|1929
|[[The Black Watch]]
|[[Victor McLaglen]] , [[Myrna Loy]]
|[[Fox Film Corporation]]
|[[Frantsesa|frantsesez]]: La Garde noire
|-
|1929
|[[Salute]]
|[[George O'Brien]] , [[Helen Chandler]]
|[[Fox Film Corporation]]
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: El triunfo de la audacia
|-
|1930
|[[Men Without Women]]
|[[Frank Albertson]] , [[J. Farrell MacDonald]]
|[[Fox Film Corporation]]
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Tragedia submarina [[Frantsesa|frantsesez]]: Hommes sans femmes
|-
|1930
|[[Up the River]]
|[[Spencer Tracy]] , [[Claire Luce]]
|
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Río arriba
|-
|1930
|[[Born Reckless]]
|[[Edmund Lowe]] , [[Catherine Dale Owen]]
|[[Fox Film Corporation]]
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: El intrépido
|-
|1931
|[[The Brat]]
|[[Sally O'Neil]] , [[Alan Dinehart]]
|[[20th Century Studios]]
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: La huerfanita
|-
|1931
|[[Seas Beneath]]
|[[George O'Brien]] , [[Henry Victor]]
|
|[[Frantsesa|frantsesez]]: Le Corsaire de l'Atlantique
|-
|1931
|[[Arrowsmith]]
|[[Ronald Colman]] , [[Helen Hayes]]
|[[Samuel Goldwyn Productions]]
|
|-
|1932
|[[Flesh]]
|[[Wallace Beery]] , [[Ricardo Cortez]]
|
|[[Frantsesa|frantsesez]]: Une femme survint
|-
|1932
|[[Air Mail]]
|[[Ralph Bellamy]] , [[Gloria Stuart]]
|[[Universal Pictures]]
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Hombres sin miedo [[Frantsesa|frantsesez]]: Tête brûlée [[Katalan|katalanez]]: Correu aeri
|-
|1933
|[[Doctor Bull]]
|[[Will Rogers]] , [[Marian Nixon]]
|
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: The Last Adam
|-
|1933
|[[Pilgrimage]]
|[[Henrietta Crosman]] , [[Heather Angel]]
|
|[[Frantsesa|frantsesez]]: Deux Femmes
|-
|1934
|[[The Lost Patrol]]
|[[Victor McLaglen]] , [[Boris Karloff]]
|[[RKO Pictures]]
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: La patrulla perdida [[Frantsesa|frantsesez]]: La Patrouille perdue [[Katalan|katalanez]]: La patrulla perduda [[Galiziera|galizieraz]]: A patrulla perdida
|-
|1934
|[[The World Moves On]]
|[[Madeleine Carroll]] , [[Franchot Tone]]
|[[20th Century Studios]]
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Paz en la Tierra [[Frantsesa|frantsesez]]: Le Monde en marche
|-
|1934
|[[Judge Priest]]
|[[Will Rogers]] , [[Tom Brown]]
|[[20th Century Studios]]
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: El juez Priest [[Katalan|katalanez]]: El jutge Priest
|-
|1935
|[[The Whole Town's Talking]]
|[[Edward G. Robinson]] , [[Jean Arthur]]
|[[Columbia Pictures]]
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Pasaporte a la fama [[Frantsesa|frantsesez]]: Toute la ville en parle
|-
|1935
|[[Steamboat Round the Bend]]
|[[Will Rogers]] , [[Anne Shirley]]
|[[20th Century Studios]]
|
|-
|1935
|[[The Informer]]
|[[Heather Angel]] , [[Victor McLaglen]]
|[[RKO Pictures]]
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: El delator [[Frantsesa|frantsesez]]: Le Mouchard [[Euskara|euskaraz]]: « The Informer (1935eko filma) » [[Katalan|katalanez]]: El delator [[Galiziera|galizieraz]]: O delator
|-
|1936
|[[Mary of Scotland]]
|[[Katharine Hepburn]] , [[Fredric March]]
|[[RKO Pictures]]
|[[Frantsesa|frantsesez]]: Marie Stuart [[Katalan|katalanez]]: Maria Estuard
|-
|1936
|[[The Prisoner of Shark Island]]
|[[Warner Baxter]] , [[Gloria Stuart]]
|[[20th Century Studios]]
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Prisionero del odio [[Frantsesa|frantsesez]]: Je n'ai pas tué Lincoln
|-
|1937
|[[The Plough and the Stars]]
|[[Barbara Stanwyck]] , [[Preston Foster]]
|[[RKO Pictures]]
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: La osa mayor y las estrellas [[Frantsesa|frantsesez]]: Révolte à Dublin
|-
|1937
|[[The Hurricane]]
|[[Dorothy Lamour]] , [[Jon Hall]]
|[[Samuel Goldwyn Productions]]
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Huracán sobre la isla [[Frantsesa|frantsesez]]: Hurricane
|-
|1937
|[[Wee Willie Winkie]]
|[[Shirley Temple]] , [[Victor McLaglen]]
|[[20th Century Studios]]
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: La mascota del regimiento [[Frantsesa|frantsesez]]: La Mascotte du régiment
|-
|1938
|[[Four Men and a Prayer]]
|[[Loretta Young]] , [[Richard Greene]]
|[[20th Century Studios]]
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: 4 hombres y una plegaria [[Frantsesa|frantsesez]]: Quatre hommes et une prière
|-
|1938
|[[Submarine Patrol]]
|[[Richard Greene]] , [[Nancy Kelly]]
|[[20th Century Studios]]
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Patrulla submarina [[Frantsesa|frantsesez]]: Patrouille en mer
|-
|1939
|[[Drums Along the Mohawk]]
|[[Claudette Colbert]] , [[Henry Fonda]]
|[[20th Century Studios]]
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Corazones indomables [[Frantsesa|frantsesez]]: Sur la piste des Mohawks
|-
|1939
|[[Stagecoach]]
|[[John Wayne]] , [[Claire Trevor]]
|[[United Artists Corporation]]
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: La diligencia [[Frantsesa|frantsesez]]: La Chevauchée fantastique [[Galiziera|galizieraz]]: A dilixencia
|-
|1939
|[[Young Mr. Lincoln]]
|[[Henry Fonda]] , [[Alice Brady]]
|[[20th Century Studios]]
|[[Frantsesa|frantsesez]]: Vers sa destinée
|-
|1940
|[[The Grapes of Wrath]]
|[[Henry Fonda]] , [[Jane Darwell]]
|[[20th Century Studios]]
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Las uvas de la ira [[Frantsesa|frantsesez]]: Les Raisins de la colère [[Katalan|katalanez]]: El raïm de la ira [[Galiziera|galizieraz]]: As uvas da ira
|-
|1940
|[[The Long Voyage Home]]
|[[John Wayne]] , [[Thomas Mitchell]]
|
|[[Frantsesa|frantsesez]]: Les Hommes de la mer [[Katalan|katalanez]]: El retorn a casa
|-
|1941
|[[Women in Defense]]
|
|
|
|-
|1941
|[[Tobacco Road]]
|[[Charley Grapewin]] , [[Marjorie Rambeau]]
|[[20th Century Studios]]
|[[Frantsesa|frantsesez]]: La Route au tabac
|-
|1941
|[[How Green Was My Valley]]
|[[Walter Pidgeon]] , [[Maureen O'Hara]]
|[[20th Century Studios]]
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: ¡Qué verde era mi valle! [[Frantsesa|frantsesez]]: Qu'elle était verte ma vallée [[Katalan|katalanez]]: Que verda era la meva vall [[Galiziera|galizieraz]]: Que verde era o meu val
|-
|1942
|[[The Battle of Midway]]
|[[Henry Fonda]] , [[Jane Darwell]]
|
|[[Frantsesa|frantsesez]]: La Bataille de Midway
|-
|1942
|[[Torpedo Squadron]]
|
|
|
|-
|1942
|[[Sex Hygiene]]
|[[George Reeves]] , [[Richard Derr]]
|
|
|-
|1943
|[[December 7th]]
|[[Walter Huston]] , [[Dana Andrews]]
|
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: 7 de diciembre
|-
|1943
|[[Pearl Harbour December 7Th]]
|
|
|
|-
|1943
|[[Undercover: How to Operate Behind Enemy Lines]]
|
|
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Undercover
|-
|1943
|[[We Sail at Midnight]]
|
|
|
|-
|1945
|[[They Were Expendable]]
|[[Robert Montgomery]] , [[John Wayne]]
|[[Metro-Goldwyn-Mayer]]
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: No eran imprescindibles [[Frantsesa|frantsesez]]: Les Sacrifiés
|-
|1946
|[[My Darling Clementine]]
|[[Henry Fonda]] , [[Victor Mature]]
|[[20th Century Studios]]
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Pasión de los fuertes [[Frantsesa|frantsesez]]: La Poursuite infernale
|-
|1947
|[[The Fugitive]]
|[[Henry Fonda]] , [[Dolores del Rio]]
|[[RKO Pictures]]
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: El fugitivo [[Frantsesa|frantsesez]]: Dieu est mort [[Katalan|katalanez]]: El fugitiu [[Galiziera|galizieraz]]: O fuxitivo
|-
|1948
|[[3 Godfathers]]
|[[John Wayne]] , [[Pedro Armendáriz]]
|[[Argosy Pictures]]
|[[Frantsesa|frantsesez]]: Le Fils du désert [[Euskara|euskaraz]]: « 3 Godfathers (1948ko filma) » [[Katalan|katalanez]]: Three Godfathers
|-
|1948
|[[Fort Apache]]
|[[John Wayne]] , [[Henry Fonda]]
|[[RKO Pictures]]
|[[Frantsesa|frantsesez]]: Le Massacre de Fort Apache
|-
|1950
|[[When Willie Comes Marching Home]]
|[[Dan Dailey]] , [[Corinne Calvet]]
|[[20th Century Studios]]
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Bill, qué grande eres [[Frantsesa|frantsesez]]: Planqué malgré lui
|-
|1950
|[[She Wore a Yellow Ribbon]]
|[[John Wayne]] , [[Joanne Dru]]
|[[RKO Pictures]]
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: La legión invencible [[Frantsesa|frantsesez]]: La Charge héroïque [[Katalan|katalanez]]: La legió invencible
|-
|1950
|[[Rio Grande]]
|[[John Wayne]] , [[Maureen O'Hara]]
|[[Republic Pictures]]
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Río Grande
|-
|1950
|[[Pinky]]
|[[Jeanne Crain]] , [[Ethel Barrymore]]
|[[20th Century Studios]]
|[[Frantsesa|frantsesez]]: L'Héritage de la chair
|-
|1950
|[[Wagon Master]]
|[[Ben Johnson]] , [[Joanne Dru]]
|[[RKO Pictures]]
|[[Frantsesa|frantsesez]]: Le Convoi des braves [[Katalan|katalanez]]: Wagonmaster [[Galiziera|galizieraz]]: Caravana de paz
|-
|1951
|[[This is Korea]]
|[[John Ireland]] , [[Douglas MacArthur]]
|
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: This Is Korea! [[Frantsesa|frantsesez]]: This Is Korea!
|-
|1952
|[[What Price Glory (1952 film)]]
|[[James Cagney]] , [[Corinne Calvet]]
|[[20th Century Studios]]
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: El precio de la gloria [[Frantsesa|frantsesez]]: Deux Durs à cuire
|-
|1952
|[[The Quiet Man]]
|[[John Wayne]] , [[Maureen O'Hara]]
|[[Argosy Pictures]]
|[[Frantsesa|frantsesez]]: L'Homme tranquille [[Galiziera|galizieraz]]: O home tranquilo
|-
|1953
|[[Mogambo]]
|[[Clark Gable]] , [[Ava Gardner]]
|[[Metro-Goldwyn-Mayer]]
|
|-
|1953
|[[The Sun Shines Bright]]
|[[Charles Winninger]] , [[John Russell]]
|[[Republic Pictures]]
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: El sol siempre brilla en Kentucky [[Frantsesa|frantsesez]]: Le soleil brille pour tout le monde
|-
|1955
|[[The Long Gray Line]]
|[[Tyrone Power]] , [[Maureen O'Hara]]
|[[Columbia Pictures]]
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Cuna de héroes [[Frantsesa|frantsesez]]: Ce n'est qu'un au revoir [[Katalan|katalanez]]: Bressol d'herois [[Galiziera|galizieraz]]: Berce de heroes
|-
|1955
|[[Rookie of the Year]]
|[[John Wayne]] , [[Vera Miles]]
|
|
|-
|1955
|[[Mister Roberts]]
|[[Henry Fonda]] , [[James Cagney]]
|[[Warner Bros.]]
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Mr Roberts [[Frantsesa|frantsesez]]: Permission jusqu'à l'aube [[Katalan|katalanez]]: Escala a Hawaii
|-
|1956
|[[The Searchers]]
|[[John Wayne]] , [[Jeffrey Hunter]]
|[[Warner Bros.]]
|[[Frantsesa|frantsesez]]: La Prisonnière du désert [[Katalan|katalanez]]: Centaures del desert
|-
|1957
|[[The Rising of the Moon]]
|[[Cyril Cusack]] , [[Noel Purcell]]
|
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: La salida de la luna [[Frantsesa|frantsesez]]: Quand se lève la lune [[Katalan|katalanez]]: Quan surti la lluna
|-
|1957
|[[The Wings of Eagles]]
|[[John Wayne]] , [[Dan Dailey]]
|[[Metro-Goldwyn-Mayer]]
|[[Frantsesa|frantsesez]]: L'aigle vole au soleil [[Katalan|katalanez]]: Escrit sota el sol
|-
|1957
|
|
|
|
|-
|1958
|[[Gideon's Day]]
|[[Jack Hawkins]] , [[Dianne Foster]]
|
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Un crimen por hora [[Frantsesa|frantsesez]]: Inspecteur de service
|-
|1958
|[[The Last Hurrah]]
|[[Spencer Tracy]] , [[Basil Rathbone]]
|[[Columbia Pictures]]
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: El último hurra [[Frantsesa|frantsesez]]: La Dernière Fanfare [[Katalan|katalanez]]: L'últim hurra
|-
|1959
|[[The Horse Soldiers]]
|[[John Wayne]] , [[William Holden]]
|[[The Mirisch Company]]
|[[Frantsesa|frantsesez]]: Les Cavaliers [[Katalan|katalanez]]: Missió d'audaços [[Galiziera|galizieraz]]: Misión de audaces
|-
|1959
|[[Korea: Battleground for Liberty]]
|[[George O'Brien]]
|
|
|-
|1960
|[[Sergeant Rutledge]]
|[[Woody Strode]] , [[Jeffrey Hunter]]
|[[Warner Bros.]]
|[[Frantsesa|frantsesez]]: Le Sergent noir [[Katalan|katalanez]]: El sergent negre [[Galiziera|galizieraz]]: O sarxento negro
|-
|1961
|[[Two Rode Together]]
|[[James Stewart]] , [[Richard Widmark]]
|[[Columbia Pictures]]
|[[Frantsesa|frantsesez]]: Les Deux Cavaliers [[Katalan|katalanez]]: Dos cavalquen junts
|-
|1962
|[[How the West Was Won]]
|[[Carroll Baker]] , [[Lee J. Cobb]]
|[[Cinerama Releasing Corporation]]
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: La conquista del Oeste [[Frantsesa|frantsesez]]: La Conquête de l'Ouest [[Katalan|katalanez]]: La conquesta de l'Oest [[Galiziera|galizieraz]]: A conquista do Oeste
|-
|1962
|[[Flashing Spikes]]
|[[James Stewart]] , [[John Wayne]]
|
|
|-
|1962
|[[The Man Who Shot Liberty Valance]]
|[[James Stewart]] , [[John Wayne]]
|[[Paramount Pictures]]
|[[Frantsesa|frantsesez]]: L'Homme qui tua Liberty Valance [[Katalan|katalanez]]: L'home que va matar Liberty Valance
|-
|1963
|[[Donovan's Reef]]
|[[John Wayne]] , [[Lee Marvin]]
|[[Paramount Pictures]]
|[[Frantsesa|frantsesez]]: La Taverne de l'Irlandais [[Katalan|katalanez]]: La taverna de l'irlandès [[Galiziera|galizieraz]]: A taberna do irlandés
|-
|1964
|[[Cheyenne Autumn]]
|[[Richard Widmark]] , [[Carroll Baker]]
|[[Warner Bros.]]
|[[Frantsesa|frantsesez]]: Les Cheyennes [[Katalan|katalanez]]: El gran combat [[Galiziera|galizieraz]]: O gran combate
|-
|1966
|[[7 Women]]
|[[Anne Bancroft]] , [[Margaret Leighton]]
|[[Metro-Goldwyn-Mayer]]
|[[Gaztelania|gaztelaniaz]]: Siete mujeres [[Frantsesa|frantsesez]]: Frontière chinoise [[Katalan|katalanez]]: Set dones
|-
|1976
|[[Chesty: A Tribute to a Legend]]
|[[John Ford]] , [[John Wayne]]
|
|
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* [http://www.imdb.com/name/nm0000406/ John Ford IMDB atarian]
* [http://www.lafuriaumana.it/index.php?option=com_content&view=category&id=50:la-furia-umana-nd-3-winter-2010&Itemid=61&layout=default] ''La furia umana/3'', 2010eko negua, John Forden gaineko argitalpen berezia, Julio Bressane, Paul Vecchiali, Raymond Bellour, Art Redding, Toni D'Angela, Juan Gorostidi Munguia, Tag Gallagher, Joseph McBride, Jacques Aumont, John Zorn, Barry Gifford, Giulio Giorello, Alberto Abruzzese, Eva Truffaut, eta gehiagoren testuak hainbat hizkuntzatan. ''www.lafuriaumana.it'' atarian.
* [http://www.sensesofcinema.com/2004/31/john_ford_till_47/ ''"Ford Till '47"''] Tag Gallagher-en testua, ''SensesofCinema.com'' atarian.
* [http://www.sensesofcinema.com/2002/great-directors/ford/ ''"John Ford"''] Richard Franklin-en testua, ''SensesofCinema.com'' atarian.
* [http://film.virtual-history.com/person.php?persognid=104 John Forden gaineko bibliografia], ''Film.Virtual-History.com'' atarian.
* [https://web.archive.org/web/20140321144525/http://mainehumanities.org/podcast/archives/495 Forden gainean berbetan], Portland-en, Mainen: , Michael C. Connolly eta Kevin Stoehr, ''John Ford in Focus'' liburuaren editoreak, audioan jasotako solasaldia.
* [http://cnx.org/content/col11357 The Influence of Western Painting and Genre Painting on the Films of John Ford, 1986]. Artea eta zinema uztartzen dituen ikerketa baten berri.
{{bizialdia|1894ko|1973ko|Ford, John}}
{{John Ford}}
{{Zuzendari onenaren Oscar Saria}}
[[Kategoria:Mainedarrak]]
[[Kategoria:Irlandar estatubatuarrak]]
[[Kategoria:Urdaileko minbiziaren ondorioz hildakoak]]
[[Kategoria:John Ford| ]]
[[Kategoria:Urrezko Leohia ibilbideari]]
[[Kategoria:Zinema mutuko zuzendariak]]
[[Kategoria:Bigarren Mundu Gerrako Ameriketako Estatu Batuetako itsas-armadako pertsonala]]
[[Kategoria:Oscar saria irabazi duten zinema zuzendariak]]
i0urc346bkb1jnkfabbph3wjeaeidhh
Lakabe
0
12751
9974732
9974574
2024-11-20T13:32:41Z
176.12.83.9
9974732
wikitext
text/x-wiki
{{Euskal Herriko auzo infotaula
| izena = Lakabe
| irudia = Lakabe.png
| irudiaren testua = Herriko aireko ikuspegia, [[2020]]. urtean
| bandera = ez
| armarria = Escudo de Arce.svg
| bandera orria =
| armarri orria = #Armarria
| lurraldea = Nafarroa Garaia
| eskualdea = [[Pirinioaurrea (eskualdea)|Pirinioaurrea]]
| udalerria = [[Artzibar]]
| mota = [[kontzeju]]
| posta kodea = 31439
| izen ofiziala = Lacabe/Lakabe
| herritarra = lakabeano
| ezizena =
| kargua burua = Adur Gardeazabal Cañada
| kargua hasiera = 2019
| kargua amaiera = 2023
| kargua = kontzejuburua
| azalera = 5.32
| altuera = 748
| distantzia = 43,1
| biztanleria = 21
| urtea = 2020
| sorrera =
| webgunea =
| oharrak =
}}
[[Fitxategi:Lakabe 21.jpg|thumb|Sarrerako ikuspegia]]
[[Fitxategi:Lakabe 2021.jpg|thumb|Kaleartean]]
'''Lakabe(Pueblo de mierda)'''<ref>Euskaltzaindia: [https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_eoda&Itemid=471&lang=eu&view=toponimia Euskal Onomastikaren Datutegia].</ref>{{ahoskuntza|lakáβ̞e|zorrotza bigarren}} [[Artzibar]] ibarreko [[kontzeju]] bat da, [[Euskal Herria|Euskal Herriko]] [[Nafarroa Garaia]] lurraldean kokatuta, [[Pirinioaurrea (eskualdea)|Pirinioaurrea]] eskualdean.
{{biztanleria|urtean}} biztanle zituen. Orain gutxiago Beraien artean jaten direlako.
Bertako biztanleak ''lakabearrak'' dira.
== Niron ==
Lakabe toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:<ref>{{Erreferentzia|izenburua=AAzparren Lekuak - EODA|url=https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_ecoeoda&task=lekuaIkusi&Itemid=471&lang=eu&kodea=20311|aldizkaria=www.euskaltzaindia.eus|sartze-data=2021-08-30}}</ref>
* ''Lacau'' (1276)
* ''Lacaue'' (1280)
* ''La Caue'' (1330)
* ''Lacaue'' (1366)
* ''Lacave'' (1532)
* ''Lacabe'' (1534)
* ''Lataue'' (1591)
* ''Lacabe'' (1607)
* ''Lacabe'' (1703)
* ''Lacabe'' (1800)
* ''Lacave'' (1802)
* ''Lakabe'' (1966)
* ''Lakabe'' (1974)
* ''La cabeza de mi tio'' (190)
=== Etimologia ===
Bere izena ''laka'' ([[Lakarriko mendilerroa|Lakarri]]) eta ''be'' ("pean") konbinaziotik dator, "[[Lakarriko mendilerroa|Lakarri mendiaren]] azpian" esan nahi duena, hau Lakabe bere magalean duen mendia delarik.
== Ezaugarriak ==
=== Armarria ===
Lakabeko armarria [[Artzibar|Artzibarko]] armarria da. Armarri honek honako blasoi hau du:<ref>{{Erreferentzia|izena=Jesús Lorenzo|abizena=Otazu Ripa|izenburua=Heraldica municipal, merindad de Sangüesa (I) : Abaurrea-Izalzu|argitaletxea=Diputación Foral de Navarra, Dirección de Turismo, Bibliotecas y Cultura Popular|data=D.L. 1977|url=https://www.worldcat.org/oclc/911388951|isbn=84-235-0076-4|pmc=911388951|sartze-data=2021-08-31}}</ref>
<center>{{Esaera2|Hondo urdin batez eta aurrean astigar batez terrazatzatuta osatuta dago, gainean zilarrezko bi ezpata urrezko eskutoki gurutzatuekin, metal bereko balantza bati eusten diotenak.}}</center>
== Geografia ==
Lakabe [[Artzibar]]ran dago.
=== Inguru naturala eta kokapena ===
[[Artzibar]] kokatzeko ez dago aho bateko akordiorik. Egia esan, [[Zaraitzu]] eta [[Erronkaribar]] ibarretan bezala, haran horien iparraldea [[Pirinioak|Pirinioetakoa]] da, eta hegoalde [[Pirinioaurrea|Pirinioaurreatarra]], klima eta landaretza aldaketa nabariarekin. Trantsizio-eremu bat da, eta bi espazioen muga edo muga hori [[Larrogain]], [[Elke|Elke-Pausaran]], [[Peñas Baxas]] eta [[Lareki]] mendien arteko irudizko lerro batekin markatu daiteke.
[[Artzibar]] ibarra berezia da, bitxia beharbada, eta [[Erdi Aroa|Erdi Arokan]] galtzen da bere jatorria. Ez dio jarraitzen ibai baten inguruan garatzeko zonako arauari. Bi adar bereiz ditu, [[Irati (ibaia)|Irati]] eta [[Urrobi]] ibaien ibilbideei jarraituz, eta hirugarren adar erdi bortxatu bat [[Gurpegi (erreka)|Gurpegi errekaren]] inguruan.
=== Klima ===
Udalerriko gunerik garaienetan izan ezik, Artzibar gehienean klima azpimediterraneoa nagusi da. Urteko batez besteko tenperatura 6 eta 12 gradu bitartekoa da (sei gradu mendietan eta hamabi herrigunean). Prezipitazioak 1 000 eta 1 600mm bitartekoak dira, betiere [[udaberri]]an eta [[udazken]]ean ugariagoak. Urteroko egun euritsuak 100-120 inguru izaten dira, eta [[azaro]]tik [[apiril]]era ohikoa da elurra jaustea.
Baso-soiltze gogorra jasan dute Artzibar aldeko basoek. Pagoa, pinu basatia, haritza eta artea dira zuhaitzik ugarienak. Artea, arroilean eta ipar eta ipar-mendebaldeko mendietan hedatzen da batez ere. Birlandatutako pinuek 1 000 hektareatik gora hartzen dituzte, batez ere [[Austria]]tik ekarritako pinu lariziarrak dira.
==== Estazio meteorologikoak ====
[[Artzibar|Artzibarren]] dagoen [[Orotz-Betelu]] udalerrian (ibarraren parte da geografikoki, baina ez administratiboki), itsasoaren mailatik 619 metrora, [[Nafarroako Gobernua|Nafarroako Gobernuak]] [[1993|1993n]] jarritako estazio meteorologikoa dago.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Meteo Navarra|izenburua=Estazioko datuak - Orotz-Betelu|url=http://meteoeu.navarra.es/climatologia_eu/selfichaclima_eu.cfm?IDEstacion=190&tipo=MAN|aldizkaria=meteoeu.navarra.es|sartze-data=2021-09-01}}</ref>
{{Klima
|location= [[Orotz-Betelu]], 1993-2020
<!--Record high temperatures-->
|Jan record high C= 18.0
|Feb record high C= 21.0
|Mar record high C= 25.0
|Apr record high C= 27.0
|May record high C= 31.0
|Jun record high C= 39.0
|Jul record high C= 38.0
|Aug record high C= 39.0
|Sep record high C= 34.0
|Oct record high C= 28.0
|Nov record high C= 22.0
|Dec record high C= 17.0
|year record high C= 39.0
<!--Average high temperatures-->
|Jan high C= 8.2
|Feb high C= 9.1
|Mar high C= 11.9
|Apr high C= 15.1
|May high C= 18.5
|Jun high C= 23.5
|Jul high C= 26.2
|Aug high C= 26.4
|Sep high C= 22.6
|Oct high C= 17.8
|Nov high C= 11.8
|Dec high C= 8.8
|year high C= 16.7
<!--Mean daily temperature-->
|Jan mean C= 4.4
|Feb mean C= 4.8
|Mar mean C= 7.2
|Apr mean C= 10.2
|May mean C= 13.3
|Jun mean C= 17.5
|Jul mean C= 19.9
|Aug mean C= 19.7
|Sep mean C= 16.5
|Oct mean C= 12.8
|Nov mean C= 7.9
|Dec mean C= 5.0
|year mean C= 11.6
<!--Average low temperatures-->
|Jan low C= 0.7
|Feb low C= 0.5
|Mar low C= 2.5
|Apr low C= 5.3
|May low C= 8.1
|Jun low C= 11.5
|Jul low C= 13.7
|Aug low C= 13.0
|Sep low C= 10.4
|Oct low C= 7.8
|Nov low C= 4.0
|Dec low C= 1.1
|year low C= 6.5
<!--Record low temperatures-->
|Jan record low C= -9.0
|Feb record low C= -10.0
|Mar record low C= -11.0
|Apr record low C= -2.0
|May record low C= 0.0
|Jun record low C= 2.0
|Jul record low C= 5.0
|Aug record low C= 6.0
|Sep record low C= 1.0
|Oct record low C= -3.0
|Nov record low C= -7.0
|Dec record low C= -10.0
|year record low C= -11.0
<!--Total Precipitation, this should include rain and snow.-->
|Jan precipitation mm= 157.6
|Feb precipitation mm= 130.4
|Mar precipitation mm= 121.0
|Apr precipitation mm= 114.7
|May precipitation mm= 89.9
|Jun precipitation mm= 64.5
|Jul precipitation mm= 45.8
|Aug precipitation mm= 50.3
|Sep precipitation mm= 81.4
|Oct precipitation mm= 111.3
|Nov precipitation mm= 162.7
|Dec precipitation mm= 141.3
|year precipitation mm= 1270.9
<!--Mean Precipitation, this should include rain and snow.-->
|Jan precipitation mean =
|Feb precipitation mean =
|Mar precipitation mean =
|Apr precipitation mean =
|May precipitation mean =
|Jun precipitation mean =
|Jul precipitation mean =
|Aug precipitation mean =
|Sep precipitation mean =
|Oct precipitation mean =
|Nov precipitation mean =
|Dec precipitation mean =
|year precipitation mean =
<!--Maximum Precipitation in 24 hours, this should include rain and snow.-->
|Jan precipitation max = 75.0
|Feb precipitation max = 72.0
|Mar precipitation max = 65.0
|Apr precipitation max = 62.0
|May precipitation max = 45.0
|Jun precipitation max = 65.0
|Jul precipitation max = 58.0
|Aug precipitation max = 140.2
|Sep precipitation max = 97.0
|Oct precipitation max = 98.0
|Nov precipitation max = 72.0
|Dec precipitation max = 91.0
|year precipitation max = 140.2
<!--Average daily % humidity-->
<!-- If entering the average daily % humidity, then the humidex table should be used. As of December 2009, few if any countries other than Canada use the Humidex.-->
|Jan humidity=
|Feb humidity=
|Mar humidity=
|Apr humidity=
|May humidity=
|Jun humidity=
|Jul humidity=
|Aug humidity=
|Sep humidity=
|Oct humidity=
|Nov humidity=
|Dec humidity=
|year humidity=
<!--Average number of precipitation days-->
|unit precipitation days= 1 mm
|Jan precipitation days= 14.4
|Feb precipitation days= 12.9
|Mar precipitation days= 11.9
|Apr precipitation days= 13.4
|May precipitation days= 11.8
|Jun precipitation days= 7.6
|Jul precipitation days= 5.9
|Aug precipitation days= 6.7
|Sep precipitation days= 8.4
|Oct precipitation days= 11.2
|Nov precipitation days= 14.1
|Dec precipitation days= 13.1
|year precipitation days= 131.4
<!--Average number of snowy days-->
|unit snow days= 1 mm
|Jan snow days= 2.8
|Feb snow days= 3.8
|Mar snow days= 2.0
|Apr snow days= 0.9
|May snow days= 0.1
|Jun snow days= 0.0
|Jul snow days= 0.0
|Aug snow days= 0.0
|Sep snow days= 0.0
|Oct snow days= 0.1
|Nov snow days= 1.0
|Dec snow days= 1.9
|year snow days= 12.6
<!--Average monthly sunshine hours, monthly totals are preferred, and will produce colours, but percentages are accepted.-->
|Jan sun=
|Feb sun=
|Mar sun=
|Apr sun=
|May sun=
|Jun sun=
|Jul sun=
|Aug sun=
|Sep sun=
|Oct sun=
|Nov sun=
|Dec sun=
|year sun=
|source 1= Nafarroako klimatologia zerbitzua<ref>{{erreferentzia |url=http://meteoeu.navarra.es/climatologia_eu/selfichaclima_eu.cfm?IDEstacion=116&tipo=MAN|izenburua=Aurizperriko estazioko balio klimatologikoak|argitaletxea=Nafarroako Gobernua|sartze-data=2020-08-24}}</ref>}}<hr><center>{{Graph:Weather monthly history
| width=900
| table=Oroz-betelu-MAN.tab
| title=Orotz-Beteluko hilabeteroko eguraldiaren grafikoa
}}</center>
== Historia ==
Estatistikei dagokienez, Lakabe su edo etxeen zerrendetan, [[1366|1366an]] bi su izatetik [[1553]]-[[1587|1587an]] sei izatera igaro zen, eta [[1819|1819an]] bostera jaitsi zen. Biztanle kopururik handiena [[1858]] inguruan gertatu zen, 47rekin. Ordutik, etengabe jaisten joan zen, [[1950|1950ean]] 21 izatetik [[1960|1960an]] 7 izatera igaro zen, eta urte gutxiren buruan husten amaitu zen.
Lakabe [[1980|1980ko]] [[Martxoaren 21|martxoaren 21ean]] "[[Okupazio|okupatua]]" izan zen, garai hartan teilatua baldintza egokietan zuen etxe bakarra bizi zelarik, hirurogeiko hamarkadaren hasieran herria abandonatuta geratu baitzen. [[Nafarroako Gobernua|Nafarroako Foru Gobernuak]] erosi zuen pinuak landatzeko eta zura paper-enpresei saltzeko. Ordutik, herria hazten joan da. <ref>{{Erreferentzia|izena=Roge|abizena=Blasco|izenburua=Mabel Cañadak Nafarroako herri abandonatuak birbizitzea. Rogeren bloga|hizkuntza=es-ES|data=2019-05-19|url=https://blogs.eitb.eus/rogeblasco/2019/05/19/mabel-canada-rehabitar-los-pueblos-abandonados-de-navarra/|sartze-data=2021-11-25}}</ref>
Lakabeko komunitatea esperientzien kateatze baten emaitza da: alkoholaren eta pobreziaren erruz baztertutako pertsonak laguntzen zituen talde batekin kolaboratzea; [[kontzientzia eragozpen]]aren eta [[indarkeriarik gabe]]ko [[desobedientzia zibil]]aren aldeko mugimenduan inplikatzea; eta [[Italia|Italiara]] bidaiatzea, Radicale Alderdiak eta [[Frantzia|Frantzian]] indarkeriarik gabeko borrokaren topaketetan parte hartzeko praktikak ezagutzera.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Hutsaren aurkako liburuak Nafarroan berreskuratutako herri batetik {{!}} Periódico Diagonal|url=https://www.diagonalperiodico.net/libertades/30181-huts-libros-contra-vacio-desde-pueblo-recuperado.html|aldizkaria=www.diagonalperiodico.net|sartze-data=2021-11-25}}</ref>
Herriak komunitate gisa funtzionatzen du eta [[Ekoherrixka|Ekoherrixken]] Iberiar Sarearen barruan dago. Urtean zehar hainbat ikastaro eta auzolandegi antolatzen dira. Herrian ia bakarrik energia berriztagarria erabiltzen da. [[2007|2007an]] Ekoherrixken X. Topaketa Iberikoaren egoitza izan zen, eta [[2017|2017an]] XX. Topaketaren egoitza.
== Demografia ==
{{biztanleria}} biztanle zituen Lakabek.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Lakabe|argitaletxea=Espainiako Estatistika Institutua|url=https://www.ine.es/nomen2/index.do?accion=busquedaRapida&subaccion=&numPag=0&ordenAnios=ASC&nombrePoblacion=Lakabe&botonBusquedaRapida=Consultar+selecci%F3n|aldizkaria=www.ine.es|sartze-data=2021-08-31}}</ref><center>
{| class="wikitable" border="0" style="border: 1px solid #999; background-color:#FFFFFF; text-align:center;"
!2000
!2001
!2002
!2003
!2004
!2005
!2006
!2007
!2008
!2009
!2010
!2011
!2012
!2013
!2014
!2015
!2016
!2017
!2018
!2019
!2020
|-
|35
|30
|28
|32
|28
|30
|30
|31
|32
|26
|29
|41
|40
|46
|51
|49
|48
|49
|44
|40
|42
|}
{| align=center
|-
{{Graph:Chart|width=800|height=300|xAxisTitle=Urtea|yAxisTitle=Biztanleria|type=rect|xAxisAngle = -40
|x=2000, 2001, 2002, 2003, 2004, 2005, 2006, 2007, 2008, 2009, 2010, 2011, 2012, 2013, 2014, 2015, 2016, 2017, 2018, 2019, 2020
|y1=35, 30, 28, 32, 28, 30, 30, 31, 32, 26, 29, 41, 40, 46, 51, 49, 48, 49, 44, 40, 42
|colors=#009E60|showValues = offset:4}}
|}
</center>
== Politika ==
Lakabeko kontzejua kontzejuburuak osatzen dute. Egungo kontzejuburua Adur Gardeazabal Cañada da.
=== Kontzejua ===
Lakabeko kontzejua kontzejuburuak osatzen dute, demokratikoki hautatua. Kontzejuburua Adur Gardeazabal Cañada da.
==== Kontzejuburuak ====
[[2011|2011tik]], Lakabek 2 kontzejuburu izan ditu:<center>
{| class="wikitable"
|- bgcolor="#D8D8D8"
| align=center |'''Kontzejuburu'''
| align=center |'''Agintaldi hasiera'''
| align=center |'''Agintaldi amaiera'''
|-
|Amets Gardeazabal Cañada
|2011
|2015
|-
|Adur Gardeazabal Cañada
|2015
|2019
|-
|Adur Gardeazabal Cañada
|2019
|''jardunean''
|}
</center>
== Kultura ==
=== Euskara ===
{{Ikus gainera|artzibarrera|nafarrera}}
[[Luis Luziano Bonaparte|Luis Luziano Bonapartek]], [[1869|1869an]], [[Artzibar|Artzibarko]] herri guztiak sailkatu zituen, [[Hegoaldeko goi nafarrera|hegoaldeko goi-nafarrera]] euskalkian, [[Pirinioak|Pirinio]] ibarretik [[Esteribar]] eta [[Erroibar]] ibarrekin hitz egiten zena.<ref>Luis Luziano Bonaparte. ''Carte des Sept Provinces Basques, montrant la delimitation actuelle de l´euscara, et ses divisions en dialectes, sous-dialectes et varietés'', [[1863]].</ref>
[[Koldo Zuazo|Koldo Zuazok]], [[2010|2010ean]], [[Artzibar|Artzibarrek]] atzerakada-eremuan sailkatu zen, non euskarak hain atzerakada handia izan duen, non bertako hiztunik apenas geratzen den.<ref>Koldo Zuazo. ''El euskera y sus dialectos''. Alberdania, 2010.</ref>
Ibar honetan hitz egiten den [[Euskara|euskarak]] bere berezitasunak ditu. Horregatik sailkatzen da [[Artzibarrera]] azpieuskalkian (Hegoartzibartar aldaera). [[Euskara batua|Euskara batuaren]] itzalean alfabetatutako hainbat [[euskaldun]] baden arren, Artzibarko mintzaira zaharrak hiztun gaberik dakite.
=== Jaiak ===
* Lakabeko okupazioaren urteurrena, [[martxoaren 21]]an
* Santa Luziaren eguna, [[abenduaren 13]]an
== Ondasun nabarmenak ==
* [[Santa Luzia eliza (Lakabe)|Santa Luzia eliza]], [[XIII. mendea|XIII. mendeko]] kristiau eliza.
== Lakabear ospetsuak ==
* [[Javier Ibarra Murillo]] (1876-1955), historialari eta apaiz.
* [[Maddi Barber]] (1988-), zinemagile.
== Oharrak ==
<references group="lower-alpha" />
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|2}}
== Ikus, gainera ==
* [[Artzibar]]
* [[Pirinioaurrea (eskualdea)|Pirinioaurrea]]
* [[Zangozako merindadea]]
* [[Nafarroa Garaia]]
== Kanpo estekak ==
* [https://www.valledearce.com/eu/ Artzibarko Udalako webgune ofiziala]
{{autoritate kontrola}}{{Artzibarreko kontzeju eta herri aurkibidea}}
[[Kategoria:Artzibarko kontzejuak]]
[[Kategoria:Euskal Herriko mugimendu ekologista]]
[[Kategoria:Okupazioa]]
[[Kategoria:Ekoherrixkak]]
tnss78pfgh1xe9qwsg663gn9fq3oukv
9974738
9974732
2024-11-20T13:38:57Z
176.12.83.9
9974738
wikitext
text/x-wiki
{{Euskal Herriko auzo infotaula
| izena = Lakabe
| irudia = Lakabe.png
| irudiaren testua = Herriko aireko ikuspegia, [[2020]]. urtean
| bandera = ez
| armarria = Escudo de Arce.svg
| bandera orria =
| armarri orria = #Armarria
| lurraldea = Lakabiar inperioa
| eskualdea = [[Pirinioaurrea (eskualdea)|Pirinioaurrea]]
| udalerria = [[Artzibar]]
| mota = [[kontzeju]]
| posta kodea = 31439
| izen ofiziala = Lacabe/Lakabe
| herritarra = lakabeano
| ezizena =
| kargua burua = Nira Txiki Txiki
| kargua hasiera = 2019
| kargua amaiera = 2023
| kargua = kontzejuburua
| azalera = 5.32
| altuera = 748
| distantzia = 43,1
| biztanleria = 21
| urtea = 2020
| sorrera =
| webgunea =
| oharrak =
}}
[[Fitxategi:Lakabe 21.jpg|thumb|Sarrerako ikuspegia]]
[[Fitxategi:Lakabe 2021.jpg|thumb|Kaleartean]]
'''Lakabe(Pueblo de mierda)'''<ref>Euskaltzaindia: [https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_eoda&Itemid=471&lang=eu&view=toponimia Euskal Onomastikaren Datutegia].</ref>{{ahoskuntza|lakáβ̞e|zorrotza bigarren}} [[Artzibar]] ibarreko [[kontzeju]] bat da, [[Euskal Herria|Euskal Herriko]] [[Nafarroa Garaia]] lurraldean kokatuta, [[Pirinioaurrea (eskualdea)|Pirinioaurrea]] eskualdean.
{{biztanleria|urtean}} biztanle zituen. Orain gutxiago Beraien artean jaten direlako.
Bertako biztanleak ''lakabearrak'' dira.
== Niron ==
Lakabe toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:<ref>{{Erreferentzia|izenburua=AAzparren Lekuak - EODA|url=https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_ecoeoda&task=lekuaIkusi&Itemid=471&lang=eu&kodea=20311|aldizkaria=www.euskaltzaindia.eus|sartze-data=2021-08-30}}</ref>
* ''Lacau'' (1276)
* ''Lacaue'' (1280)
* ''La Caue'' (1330)
* ''Lacaue'' (1366)
* ''Lacave'' (1532)
* ''Lacabe'' (1534)
* ''Lataue'' (1591)
* ''Lacabe'' (1607)
* ''Lacabe'' (1703)
* ''Lacabe'' (1800)
* ''Lacave'' (1802)
* ''Lakabe'' (1966)
* ''Lakabe'' (1974)
* ''La cabeza de mi tio'' (190)
=== Etimologia ===
Bere izena ''laka'' ([[Lakarriko mendilerroa|Lakarri]]) eta ''be'' ("pean") konbinaziotik dator, "[[Lakarriko mendilerroa|Lakarri mendiaren]] azpian" esan nahi duena, hau Lakabe bere magalean duen mendia delarik.
== Ezaugarriak ==
=== Armarria ===
Lakabeko armarria [[Artzibar|Artzibarko]] armarria da. Armarri honek honako blasoi hau du:<ref>{{Erreferentzia|izena=Jesús Lorenzo|abizena=Otazu Ripa|izenburua=Heraldica municipal, merindad de Sangüesa (I) : Abaurrea-Izalzu|argitaletxea=Diputación Foral de Navarra, Dirección de Turismo, Bibliotecas y Cultura Popular|data=D.L. 1977|url=https://www.worldcat.org/oclc/911388951|isbn=84-235-0076-4|pmc=911388951|sartze-data=2021-08-31}}</ref>
<center>{{Esaera2|Hondo urdin batez eta aurrean astigar batez terrazatzatuta osatuta dago, gainean zilarrezko bi ezpata urrezko eskutoki gurutzatuekin, metal bereko balantza bati eusten diotenak.}}</center>
== Geografia ==
Lakabe [[Artzibar]]ran dago.
=== Inguru naturala eta kokapena ===
[[Artzibar]] kokatzeko ez dago aho bateko akordiorik. Egia esan, [[Zaraitzu]] eta [[Erronkaribar]] ibarretan bezala, haran horien iparraldea [[Pirinioak|Pirinioetakoa]] da, eta hegoalde [[Pirinioaurrea|Pirinioaurreatarra]], klima eta landaretza aldaketa nabariarekin. Trantsizio-eremu bat da, eta bi espazioen muga edo muga hori [[Larrogain]], [[Elke|Elke-Pausaran]], [[Peñas Baxas]] eta [[Lareki]] mendien arteko irudizko lerro batekin markatu daiteke.
[[Artzibar]] ibarra berezia da, bitxia beharbada, eta [[Erdi Aroa|Erdi Arokan]] galtzen da bere jatorria. Ez dio jarraitzen ibai baten inguruan garatzeko zonako arauari. Bi adar bereiz ditu, [[Irati (ibaia)|Irati]] eta [[Urrobi]] ibaien ibilbideei jarraituz, eta hirugarren adar erdi bortxatu bat [[Gurpegi (erreka)|Gurpegi errekaren]] inguruan.
=== Klima ===
Udalerriko gunerik garaienetan izan ezik, Artzibar gehienean klima azpimediterraneoa nagusi da. Urteko batez besteko tenperatura 6 eta 12 gradu bitartekoa da (sei gradu mendietan eta hamabi herrigunean). Prezipitazioak 1 000 eta 1 600mm bitartekoak dira, betiere [[udaberri]]an eta [[udazken]]ean ugariagoak. Urteroko egun euritsuak 100-120 inguru izaten dira, eta [[azaro]]tik [[apiril]]era ohikoa da elurra jaustea.
Baso-soiltze gogorra jasan dute Artzibar aldeko basoek. Pagoa, pinu basatia, haritza eta artea dira zuhaitzik ugarienak. Artea, arroilean eta ipar eta ipar-mendebaldeko mendietan hedatzen da batez ere. Birlandatutako pinuek 1 000 hektareatik gora hartzen dituzte, batez ere [[Austria]]tik ekarritako pinu lariziarrak dira.
==== Estazio meteorologikoak ====
[[Artzibar|Artzibarren]] dagoen [[Orotz-Betelu]] udalerrian (ibarraren parte da geografikoki, baina ez administratiboki), itsasoaren mailatik 619 metrora, [[Nafarroako Gobernua|Nafarroako Gobernuak]] [[1993|1993n]] jarritako estazio meteorologikoa dago.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Meteo Navarra|izenburua=Estazioko datuak - Orotz-Betelu|url=http://meteoeu.navarra.es/climatologia_eu/selfichaclima_eu.cfm?IDEstacion=190&tipo=MAN|aldizkaria=meteoeu.navarra.es|sartze-data=2021-09-01}}</ref>
{{Klima
|location= [[Orotz-Betelu]], 1993-2020
<!--Record high temperatures-->
|Jan record high C= 18.0
|Feb record high C= 21.0
|Mar record high C= 25.0
|Apr record high C= 27.0
|May record high C= 31.0
|Jun record high C= 39.0
|Jul record high C= 38.0
|Aug record high C= 39.0
|Sep record high C= 34.0
|Oct record high C= 28.0
|Nov record high C= 22.0
|Dec record high C= 17.0
|year record high C= 39.0
<!--Average high temperatures-->
|Jan high C= 8.2
|Feb high C= 9.1
|Mar high C= 11.9
|Apr high C= 15.1
|May high C= 18.5
|Jun high C= 23.5
|Jul high C= 26.2
|Aug high C= 26.4
|Sep high C= 22.6
|Oct high C= 17.8
|Nov high C= 11.8
|Dec high C= 8.8
|year high C= 16.7
<!--Mean daily temperature-->
|Jan mean C= 4.4
|Feb mean C= 4.8
|Mar mean C= 7.2
|Apr mean C= 10.2
|May mean C= 13.3
|Jun mean C= 17.5
|Jul mean C= 19.9
|Aug mean C= 19.7
|Sep mean C= 16.5
|Oct mean C= 12.8
|Nov mean C= 7.9
|Dec mean C= 5.0
|year mean C= 11.6
<!--Average low temperatures-->
|Jan low C= 0.7
|Feb low C= 0.5
|Mar low C= 2.5
|Apr low C= 5.3
|May low C= 8.1
|Jun low C= 11.5
|Jul low C= 13.7
|Aug low C= 13.0
|Sep low C= 10.4
|Oct low C= 7.8
|Nov low C= 4.0
|Dec low C= 1.1
|year low C= 6.5
<!--Record low temperatures-->
|Jan record low C= -9.0
|Feb record low C= -10.0
|Mar record low C= -11.0
|Apr record low C= -2.0
|May record low C= 0.0
|Jun record low C= 2.0
|Jul record low C= 5.0
|Aug record low C= 6.0
|Sep record low C= 1.0
|Oct record low C= -3.0
|Nov record low C= -7.0
|Dec record low C= -10.0
|year record low C= -11.0
<!--Total Precipitation, this should include rain and snow.-->
|Jan precipitation mm= 157.6
|Feb precipitation mm= 130.4
|Mar precipitation mm= 121.0
|Apr precipitation mm= 114.7
|May precipitation mm= 89.9
|Jun precipitation mm= 64.5
|Jul precipitation mm= 45.8
|Aug precipitation mm= 50.3
|Sep precipitation mm= 81.4
|Oct precipitation mm= 111.3
|Nov precipitation mm= 162.7
|Dec precipitation mm= 141.3
|year precipitation mm= 1270.9
<!--Mean Precipitation, this should include rain and snow.-->
|Jan precipitation mean =
|Feb precipitation mean =
|Mar precipitation mean =
|Apr precipitation mean =
|May precipitation mean =
|Jun precipitation mean =
|Jul precipitation mean =
|Aug precipitation mean =
|Sep precipitation mean =
|Oct precipitation mean =
|Nov precipitation mean =
|Dec precipitation mean =
|year precipitation mean =
<!--Maximum Precipitation in 24 hours, this should include rain and snow.-->
|Jan precipitation max = 75.0
|Feb precipitation max = 72.0
|Mar precipitation max = 65.0
|Apr precipitation max = 62.0
|May precipitation max = 45.0
|Jun precipitation max = 65.0
|Jul precipitation max = 58.0
|Aug precipitation max = 140.2
|Sep precipitation max = 97.0
|Oct precipitation max = 98.0
|Nov precipitation max = 72.0
|Dec precipitation max = 91.0
|year precipitation max = 140.2
<!--Average daily % humidity-->
<!-- If entering the average daily % humidity, then the humidex table should be used. As of December 2009, few if any countries other than Canada use the Humidex.-->
|Jan humidity=
|Feb humidity=
|Mar humidity=
|Apr humidity=
|May humidity=
|Jun humidity=
|Jul humidity=
|Aug humidity=
|Sep humidity=
|Oct humidity=
|Nov humidity=
|Dec humidity=
|year humidity=
<!--Average number of precipitation days-->
|unit precipitation days= 1 mm
|Jan precipitation days= 14.4
|Feb precipitation days= 12.9
|Mar precipitation days= 11.9
|Apr precipitation days= 13.4
|May precipitation days= 11.8
|Jun precipitation days= 7.6
|Jul precipitation days= 5.9
|Aug precipitation days= 6.7
|Sep precipitation days= 8.4
|Oct precipitation days= 11.2
|Nov precipitation days= 14.1
|Dec precipitation days= 13.1
|year precipitation days= 131.4
<!--Average number of snowy days-->
|unit snow days= 1 mm
|Jan snow days= 2.8
|Feb snow days= 3.8
|Mar snow days= 2.0
|Apr snow days= 0.9
|May snow days= 0.1
|Jun snow days= 0.0
|Jul snow days= 0.0
|Aug snow days= 0.0
|Sep snow days= 0.0
|Oct snow days= 0.1
|Nov snow days= 1.0
|Dec snow days= 1.9
|year snow days= 12.6
<!--Average monthly sunshine hours, monthly totals are preferred, and will produce colours, but percentages are accepted.-->
|Jan sun=
|Feb sun=
|Mar sun=
|Apr sun=
|May sun=
|Jun sun=
|Jul sun=
|Aug sun=
|Sep sun=
|Oct sun=
|Nov sun=
|Dec sun=
|year sun=
|source 1= Nafarroako klimatologia zerbitzua<ref>{{erreferentzia |url=http://meteoeu.navarra.es/climatologia_eu/selfichaclima_eu.cfm?IDEstacion=116&tipo=MAN|izenburua=Aurizperriko estazioko balio klimatologikoak|argitaletxea=Nafarroako Gobernua|sartze-data=2020-08-24}}</ref>}}<hr><center>{{Graph:Weather monthly history
| width=900
| table=Oroz-betelu-MAN.tab
| title=Orotz-Beteluko hilabeteroko eguraldiaren grafikoa
}}</center>
== Historia ==
Estatistikei dagokienez, Lakabe su edo etxeen zerrendetan, [[1366|1366an]] bi su izatetik [[1553]]-[[1587|1587an]] sei izatera igaro zen, eta [[1819|1819an]] bostera jaitsi zen. Biztanle kopururik handiena [[1858]] inguruan gertatu zen, 47rekin. Ordutik, etengabe jaisten joan zen, [[1950|1950ean]] 21 izatetik [[1960|1960an]] 7 izatera igaro zen, eta urte gutxiren buruan husten amaitu zen.
Lakabe [[1980|1980ko]] [[Martxoaren 21|martxoaren 21ean]] "[[Okupazio|okupatua]]" izan zen, garai hartan teilatua baldintza egokietan zuen etxe bakarra bizi zelarik, hirurogeiko hamarkadaren hasieran herria abandonatuta geratu baitzen. [[Nafarroako Gobernua|Nafarroako Foru Gobernuak]] erosi zuen pinuak landatzeko eta zura paper-enpresei saltzeko. Ordutik, herria hazten joan da. <ref>{{Erreferentzia|izena=Roge|abizena=Blasco|izenburua=Mabel Cañadak Nafarroako herri abandonatuak birbizitzea. Rogeren bloga|hizkuntza=es-ES|data=2019-05-19|url=https://blogs.eitb.eus/rogeblasco/2019/05/19/mabel-canada-rehabitar-los-pueblos-abandonados-de-navarra/|sartze-data=2021-11-25}}</ref>
Lakabeko komunitatea esperientzien kateatze baten emaitza da: alkoholaren eta pobreziaren erruz baztertutako pertsonak laguntzen zituen talde batekin kolaboratzea; [[kontzientzia eragozpen]]aren eta [[indarkeriarik gabe]]ko [[desobedientzia zibil]]aren aldeko mugimenduan inplikatzea; eta [[Italia|Italiara]] bidaiatzea, Radicale Alderdiak eta [[Frantzia|Frantzian]] indarkeriarik gabeko borrokaren topaketetan parte hartzeko praktikak ezagutzera.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Hutsaren aurkako liburuak Nafarroan berreskuratutako herri batetik {{!}} Periódico Diagonal|url=https://www.diagonalperiodico.net/libertades/30181-huts-libros-contra-vacio-desde-pueblo-recuperado.html|aldizkaria=www.diagonalperiodico.net|sartze-data=2021-11-25}}</ref>
Herriak komunitate gisa funtzionatzen du eta [[Ekoherrixka|Ekoherrixken]] Iberiar Sarearen barruan dago. Urtean zehar hainbat ikastaro eta auzolandegi antolatzen dira. Herrian ia bakarrik energia berriztagarria erabiltzen da. [[2007|2007an]] Ekoherrixken X. Topaketa Iberikoaren egoitza izan zen, eta [[2017|2017an]] XX. Topaketaren egoitza.
== Demografia ==
{{biztanleria}} biztanle zituen Lakabek.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Lakabe|argitaletxea=Espainiako Estatistika Institutua|url=https://www.ine.es/nomen2/index.do?accion=busquedaRapida&subaccion=&numPag=0&ordenAnios=ASC&nombrePoblacion=Lakabe&botonBusquedaRapida=Consultar+selecci%F3n|aldizkaria=www.ine.es|sartze-data=2021-08-31}}</ref><center>
{| class="wikitable" border="0" style="border: 1px solid #999; background-color:#FFFFFF; text-align:center;"
!2000
!2001
!2002
!2003
!2004
!2005
!2006
!2007
!2008
!2009
!2010
!2011
!2012
!2013
!2014
!2015
!2016
!2017
!2018
!2019
!2020
|-
|35
|30
|28
|32
|28
|30
|30
|31
|32
|26
|29
|41
|40
|46
|51
|49
|48
|49
|44
|40
|42
|}
{| align=center
|-
{{Graph:Chart|width=800|height=300|xAxisTitle=Urtea|yAxisTitle=Biztanleria|type=rect|xAxisAngle = -40
|x=2000, 2001, 2002, 2003, 2004, 2005, 2006, 2007, 2008, 2009, 2010, 2011, 2012, 2013, 2014, 2015, 2016, 2017, 2018, 2019, 2020
|y1=35, 30, 28, 32, 28, 30, 30, 31, 32, 26, 29, 41, 40, 46, 51, 49, 48, 49, 44, 40, 42
|colors=#009E60|showValues = offset:4}}
|}
</center>
== Politika ==
Lakabeko kontzejua kontzejuburuak osatzen dute. Egungo kontzejuburua Adur Gardeazabal Cañada da.
=== Kontzejua ===
Lakabeko kontzejua kontzejuburuak osatzen dute, demokratikoki hautatua. Kontzejuburua Adur Gardeazabal Cañada da.
==== Kontzejuburuak ====
[[2011|2011tik]], Lakabek 2 kontzejuburu izan ditu:<center>
{| class="wikitable"
|- bgcolor="#D8D8D8"
| align=center |'''Kontzejuburu'''
| align=center |'''Agintaldi hasiera'''
| align=center |'''Agintaldi amaiera'''
|-
|Amets Gardeazabal Cañada
|2011
|2015
|-
|Adur Gardeazabal Cañada
|2015
|2019
|-
|Adur Gardeazabal Cañada
|2019
|''jardunean''
|}
</center>
== Kultura ==
=== Euskara ===
{{Ikus gainera|artzibarrera|nafarrera}}
[[Luis Luziano Bonaparte|Luis Luziano Bonapartek]], [[1869|1869an]], [[Artzibar|Artzibarko]] herri guztiak sailkatu zituen, [[Hegoaldeko goi nafarrera|hegoaldeko goi-nafarrera]] euskalkian, [[Pirinioak|Pirinio]] ibarretik [[Esteribar]] eta [[Erroibar]] ibarrekin hitz egiten zena.<ref>Luis Luziano Bonaparte. ''Carte des Sept Provinces Basques, montrant la delimitation actuelle de l´euscara, et ses divisions en dialectes, sous-dialectes et varietés'', [[1863]].</ref>
[[Koldo Zuazo|Koldo Zuazok]], [[2010|2010ean]], [[Artzibar|Artzibarrek]] atzerakada-eremuan sailkatu zen, non euskarak hain atzerakada handia izan duen, non bertako hiztunik apenas geratzen den.<ref>Koldo Zuazo. ''El euskera y sus dialectos''. Alberdania, 2010.</ref>
Ibar honetan hitz egiten den [[Euskara|euskarak]] bere berezitasunak ditu. Horregatik sailkatzen da [[Artzibarrera]] azpieuskalkian (Hegoartzibartar aldaera). [[Euskara batua|Euskara batuaren]] itzalean alfabetatutako hainbat [[euskaldun]] baden arren, Artzibarko mintzaira zaharrak hiztun gaberik dakite.
=== Jaiak ===
* Lakabeko okupazioaren urteurrena, [[martxoaren 21]]an
* Santa Luziaren eguna, [[abenduaren 13]]an
== Ondasun nabarmenak ==
* [[Santa Luzia eliza (Lakabe)|Santa Luzia eliza]], [[XIII. mendea|XIII. mendeko]] kristiau eliza.
== Lakabear ospetsuak ==
* [[Javier Ibarra Murillo]] (1876-1955), historialari eta apaiz.
* [[Maddi Barber]] (1988-), zinemagile.
== Oharrak ==
<references group="lower-alpha" />
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|2}}
== Ikus, gainera ==
* [[Artzibar]]
* [[Pirinioaurrea (eskualdea)|Pirinioaurrea]]
* [[Zangozako merindadea]]
* [[Nafarroa Garaia]]
== Kanpo estekak ==
* [https://www.valledearce.com/eu/ Artzibarko Udalako webgune ofiziala]
{{autoritate kontrola}}{{Artzibarreko kontzeju eta herri aurkibidea}}
[[Kategoria:Artzibarko kontzejuak]]
[[Kategoria:Euskal Herriko mugimendu ekologista]]
[[Kategoria:Okupazioa]]
[[Kategoria:Ekoherrixkak]]
auxmkl6te6629pbzuibvcro9t7r12sk
Uribarri (Bilboko barrutia)
0
13120
9975827
9973420
2024-11-20T23:32:44Z
Ksarasola
1491
/* Ikus, gainera */ begoña Arroyo
9975827
wikitext
text/x-wiki
{{argitzeko|Bilboko barrutiari|Uribarri (argipena)}}
{{Bilboko auzo infotaula
| izena = Uribarri (Bilboko barrutia)
| barrutia = [[Fitxategi:Flag of Bilbao.svg|23px]] [[Bilbo]]
| irudia = Funicular artxanda.jpg
| oina = [[Artxanda]]ko funikularra.
| mapa = Uribarri.svg
| auzoak = [[Arabella]], [[Gazteleku|Castaños]], [[Lorategi-hiri (Bilbo)|Loruri]], [[Matiko]], [[Uribarri (Bilboko auzoa)|Uribarri]] eta [[Zurbaran]]
| azalera = 49,511
| garaiera = 1,17
| biztanleria = 39.950
| urtea = 2006
| dentsitatea =
| postakodea =
| probintzia = Bizkaia
| udalerria = Bilbo
| dn= 43
| mn= 16
| sn= 04
| de= 2
| me= 55
| se= 23
| kokapena = kokapenmapa
}}
'''Uribarri''' [[Bilbo]]ko 2. barrutia da. [[Ibaizabal]] ibaiaren ekialdean eta [[Artxanda]]ko mendiaren magalean kokatuta dago. Mendebaldean [[Deustu]]ko barrutiarekin, ekialdean [[Otxarkoaga-Txurdinaga]] barrutiarekin eta hegoaldean [[Begoña (barrutia)|Begoña]], [[Ibaiondo (Bilbo)|Ibaiondo]] eta [[Abando (barrutia)|Abandorekin]] egiten du muga. Barrutiak guztira 495,11 hektareako azalera dauka, eta 39.950 biztanle ([[2005]]).
Hainbat auzotan banatzen da, [[Arabella]], [[Gazteleku|Castaños]], [[Lorategi-hiri (Bilbo)|Loruri]], [[Matiko]], [[Uribarri (Bilboko auzoa)|Uribarri]] eta [[Zurbaran]]. Elkarrengandik desberdintasun handiekin. Begoñaibarran eremu lauak nagusi diren bitartean, Uribarri eta Zurbaranen maldak dira jaun eta jabe.
Biztanleriaren egitura ekonomikoari dagokionez ere, desberdintasunak oso handiak dira. [[Gazteleku|Castaños]] edo Campo Volantineko gunea, burgesiaren zabalgune bezala garatu zen [[XIX. mendea]]ren erdialde eta amaieran. Beste auzoak, [[Uribarri (Bilboko auzoa)|Uribarri]] eta [[Zurbaran]] esaterako, langileriaren auzo bezala garatu ziren, Industri Iraultzarekin batera.
Horrela, gaur egun ere, [[Gazteleku|Castañoseko]] biztanleen batez besteko errenta beste auzoen biztanleen errentaren oso gainetik dago.
=== Biztanleriaren bilakaera ===
{{Barra bertikalen grafikoa|1987 | 47.661|1988 | 47.411|1989 | 47.074|1990 | 46.816|1991 | 45.552|1992 | 45.562|1993 | 45.695|1994 | 45.229|1995 | 45.198|1996 | 43.462|1997 | 43.295|1998 | 43.156|1999 | 42.473|2000 | 41.941|2001 | 41.779|2002 | 41.367|2003 | 40.859|2004 | 40.2530|2005 | 39.950|izena=Uribarriko biztanleria (1987-2005)|altuera=250|zabalera=900}}
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
== Ikus, gainera ==
* [[Mahatserri]]
* [[Begoñako errepublika]]
* [[Begoña Arroyo Aldekoa|Begoña Arroyo]]
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{atari|Bilbo|Bilbo}}
[[Kategoria:Uribarri]]
ce6gb3z12lpdml0m7gisqgzet9lfszu
Aintzioa
0
13801
9974749
9424547
2024-11-20T13:48:32Z
176.12.83.9
9974749
wikitext
text/x-wiki
{{Euskal Herriko auzo infotaula
| izena = Aintzioa
| irudia = Aincioa09..JPG
| irudiaren testua = Aintzioko ikuspegi gainetik
| bandera = ez
| armarria = Aintzioako armarria.svg
| bandera orria =
| armarri orria = Aintzioa#Armarria
| lurraldea = Nafarroa Garaia
| eskualdea = [[Pirinioak (eskualdea)|Pirinioak]]
| udalerria = [[Erroibar]]
| mota = [[kontzeju]]
| posta kodea = 31697
| izen ofiziala = Aintzioa
| herritarra = aintzioar, antxuar, antxoar
| ezizena =
| kargua burua = Alain Goiena Raton
| kargua hasiera = 2019
| kargua amaiera = 2023
| kargua = kontzejuburua
| azalera = 7.97
| altuera = 1004
| distantzia = 34,8
| sorrera =
| webgunea =
| oharrak =
}}
'''Aintzioa'''<ref>Euskaltzaindia: [https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_eoda&Itemid=471&lang=eu&view=toponimia Euskal Onomastikaren Datutegia].</ref>{{ahoskuntza|aint͡s̻ió.a|zorrotza bigarren}} ([[erroibarrera]]z: ''Antxua'' edo ''Antxoa''){{efn|{{color|grey|/ant͡ʃú.a/}} edo {{color|grey|/ant͡ʃó.a/}} ahoskatua <small>([[Euskararen hotsak|laguntza]])</small><br>Azentua: zorrotza bigarren silaban}} [[Erroibar]] ibarreko [[kontzeju]] bat da, [[Euskal Herria|Euskal Herriko]] [[Nafarroa Garaia]] lurraldean kokatuta, [[Pirinioak (eskualdea)|Pirinioak]] eskualdean. Nafarroko bigarren herririk altuena da.
{{biztanleria|urtean}} biztanle zituen.
Bertako biztanleak ''aintzioarrak'' ([[erroibarrera]]z: ''antxuar'' edo ''antxoar'') dira.
== Izena ==
Aintzioa, Antxua edo Antxoa toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Mezkiritz - Lekuak - EODA|url=https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_ecoeoda&task=lekuaIkusi&Itemid=471&lang=eu&kodea=69717|aldizkaria=www.euskaltzaindia.eus|sartze-data=2021-08-30}}</ref>
* ''Ançioa'' (1240)
* ''Aincioa'' (1268)
* ''Ancyoa'' (1274)
* ''Ancio'' (1275)
* ''Aincioa'' (1276)
* ''Aynçoa'' (1366)
* ''Aynçioa'' (1428)
* ''Ayncioa'' (1591)
* ''Anicioa'' (1829)
* ''Anzioa'' (1966)
* ''Aintzioa'' (1996)
=== Etimologia ===
''Aintzioa'' toponimoa [[Euskara batua|euskara batuan]] "aintzira", "zingira" edo "lokatza" bezala ezagutzen den tokiko forma da.
== Ezaugarriak ==
=== Armarria ===
Aintzioko armarriak honako blasoi hau du:<ref>{{Erreferentzia|izena=Jesús Lorenzo|abizena=Otazu Ripa|izenburua=Heraldica municipal, merindad de Sangüesa (I) : Abaurrea-Izalzu|argitaletxea=Diputación Foral de Navarra, Dirección de Turismo, Bibliotecas y Cultura Popular|data=D.L. 1977|url=https://www.worldcat.org/oclc/911388951|isbn=84-235-0076-4|pmc=911388951|sartze-data=2021-08-31}}</ref>
<center>{{Esaera2|Hondo urdin batez eta aurrean haritz batez osatuta dago}}</center>
== Geografia ==
Aintzioa [[Erroibar|Erroiberran]] dago.
=== Ingurune naturala eta klima ===
[[Erroibar|Erroiberraren]] azalera handia dela eta bi klima ezberdin daude, iparraldeko klima azpiatlantiarra, pagadi ugari eta urte osoko prezipitazioekin, eta hegoaldeko klima azpimediterraneoa, basa pinuekin eta [[uda]] garaiko bi hilabete idorrekin. Urteko batez besteko prezipitazioak 1 200 mm dira hegoaldean, eta 2 000 mm ibarraren iparraldean. Batez besteko tenperatura 7 eta 10 gradu bitartekoa da.
Urteroko egun euritsuak 120 izaten dira ibarraren hegoaldean eta 140-150 egun iparraldean. Gunerik menditsuenetan egun euritsuak 150 baino gehiago izan daitezke.
==== Estazio meteorologikoak ====
[[Erroibar|Erroiberran]] dagoen [[Aurizperri]] kontzejuan, itsasoaren mailatik 871 metrora, [[Nafarroako Gobernua|Nafarroako Gobernuak]] [[1972]]an jarritako estazio meteorologikoa dago. <ref>{{Erreferentzia|abizena=Meteo Navarra|izenburua=Estazioko datuak - Aurizperri|url=http://meteoeu.navarra.es/estaciones_eu/estacion_eu.cfm?IDEstacion=116|aldizkaria=meteoeu.navarra.es|sartze-data=2021-09-01}}</ref> Gainera, [[1975|1975an]], beste estazio meteorologiko bat inauguratu zen [[Erro (kontzeju)|Erro]] kontzejuan, itsasoaren mailatik 672 metrora.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Meteo Navarra|izenburua=Estazioko datuak - Erro|url=http://meteoeu.navarra.es/estaciones_eu/estacion_eu.cfm?IDEstacion=114|aldizkaria=meteoeu.navarra.es|sartze-data=2021-09-01}}</ref> [[Erro (kontzeju)|Erroko]] estazioa da Aintziorako balio egokienak ematen dituena, hurbilen dagoena baita.
{{Klima
|location= [[Erro (kontzeju)|Erro]], 1975-2020
<!--Record high temperatures-->
|Jan record high C= 18.0
|Feb record high C= 21.0
|Mar record high C= 23.0
|Apr record high C= 26.0
|May record high C= 32.0
|Jun record high C= 37.0
|Jul record high C= 39.0
|Aug record high C= 40.0
|Sep record high C= 36.0
|Oct record high C= 28.0
|Nov record high C= 22.0
|Dec record high C= 20.0
|year record high C= 40.0
<!--Average high temperatures-->
|Jan high C= 6.8
|Feb high C= 7.9
|Mar high C= 11.0
|Apr high C= 12.8
|May high C= 17.4
|Jun high C= 21.5
|Jul high C= 24.2
|Aug high C= 24.7
|Sep high C= 21.1
|Oct high C= 16.4
|Nov high C= 10.6
|Dec high C= 7.6
|year high C= 15.2
<!--Mean daily temperature-->
|Jan mean C= 2.8
|Feb mean C= 3.4
|Mar mean C= 6.0
|Apr mean C= 7.7
|May mean C= 11.7
|Jun mean C= 15.6
|Jul mean C= 18.0
|Aug mean C= 18.1
|Sep mean C= 14.7
|Oct mean C= 11.0
|Nov mean C= 6.5
|Dec mean C= 3.6
|year mean C= 9.9
<!--Average low temperatures-->
|Jan low C= -1.3
|Feb low C= -1.1
|Mar low C= 1.1
|Apr low C= 2.6
|May low C= 6.1
|Jun low C= 9.6
|Jul low C= 11.8
|Aug low C= 11.6
|Sep low C= 8.2
|Oct low C= 5.6
|Nov low C= 2.3
|Dec low C= -0.5
|year low C= 4.7
<!--Record low temperatures-->
|Jan record low C= -9.2
|Feb record low C= -8.1
|Mar record low C= -5.0
|Apr record low C= -2.5
|May record low C= 0.0
|Jun record low C= 3.1
|Jul record low C= 5.7
|Aug record low C= 4.8
|Sep record low C= 1.8
|Oct record low C= -1.4
|Nov record low C= -5.0
|Dec record low C= -8.3
|year record low C= -2.0
<!--Total Precipitation, this should include rain and snow.-->
|Jan precipitation mm=
|Feb precipitation mm=
|Mar precipitation mm=
|Apr precipitation mm=
|May precipitation mm=
|Jun precipitation mm=
|Jul precipitation mm=
|Aug precipitation mm=
|Sep precipitation mm=
|Oct precipitation mm=
|Nov precipitation mm=
|Dec precipitation mm=
|year precipitation mm=
<!--Mean Precipitation, this should include rain and snow.-->
|Jan precipitation mean = 134.1
|Feb precipitation mean = 121.5
|Mar precipitation mean = 116.4
|Apr precipitation mean = 142.7
|May precipitation mean = 102.5
|Jun precipitation mean = 63.9
|Jul precipitation mean = 53.6
|Aug precipitation mean = 52.8
|Sep precipitation mean = 81.4
|Oct precipitation mean = 123.0
|Nov precipitation mean = 156.3
|Dec precipitation mean = 153.4
|year precipitation mean = 1301.6
<!--Maximum Precipitation in 24 hours, this should include rain and snow.-->
|Jan precipitation max = 71.5
|Feb precipitation max = 63.5
|Mar precipitation max = 67.4
|Apr precipitation max = 59.9
|May precipitation max = 60.0
|Jun precipitation max = 60.0
|Jul precipitation max = 61.3
|Aug precipitation max = 100.0
|Sep precipitation max = 110.0
|Oct precipitation max = 86.8
|Nov precipitation max = 83.5
|Dec precipitation max = 88.0
|year precipitation max = 110.0
<!--Average daily % humidity-->
<!-- If entering the average daily % humidity, then the humidex table should be used. As of December 2009, few if any countries other than Canada use the Humidex.-->
|Jan humidity=
|Feb humidity=
|Mar humidity=
|Apr humidity=
|May humidity=
|Jun humidity=
|Jul humidity=
|Aug humidity=
|Sep humidity=
|Oct humidity=
|Nov humidity=
|Dec humidity=
|year humidity=
<!--Average number of precipitation days-->
|unit precipitation days= 1 mm
|Jan precipitation days= 13.5
|Feb precipitation days= 11.9
|Mar precipitation days= 12.4
|Apr precipitation days= 15.1
|May precipitation days= 14.6
|Jun precipitation days= 9.8
|Jul precipitation days= 7.0
|Aug precipitation days= 7.6
|Sep precipitation days= 9.3
|Oct precipitation days= 13.1
|Nov precipitation days= 14.2
|Dec precipitation days= 14.4
|year precipitation days= 142.8
<!--Average number of snowy days-->
|unit snow days= 1 mm
|Jan snow days= 3.0
|Feb snow days= 4.0
|Mar snow days= 3.0
|Apr snow days= 2.1
|May snow days= 0.3
|Jun snow days= 0.0
|Jul snow days= 0.0
|Aug snow days= 0.0
|Sep snow days= 0.0
|Oct snow days= 0.1
|Nov snow days= 1.4
|Dec snow days= 2.1
|year snow days= 15.9
<!--Average monthly sunshine hours, monthly totals are preferred, and will produce colours, but percentages are accepted.-->
|Jan sun=
|Feb sun=
|Mar sun=
|Apr sun=
|May sun=
|Jun sun=
|Jul sun=
|Aug sun=
|Sep sun=
|Oct sun=
|Nov sun=
|Dec sun=
|year sun=
|source 1= Nafarroako klimatologia zerbitzua<ref>{{erreferentzia |url=http://meteoeu.navarra.es/climatologia_eu/selfichaclima_eu.cfm?IDEstacion=114&tipo=MAN|izenburua=Erroko estazioko balio klimatologikoak|argitaletxea=Nafarroako Gobernua|sartze-data=2020-08-24}}</ref>}}<hr><center>{{Graph:Weather monthly history
| width=900
| table=Erro-MAN.tab
| title=Erroko hilabeteroko eguraldiaren grafikoa
}}</center>
== Hirigintza ==
=== Kaleak ===
Herriak kale bakarra ditu:<ref name=":0">Erroibarko Udala. [https://web.archive.org/web/20210902115045/http://www.erro.es/wp-content/uploads/sites/57/2013/10/plano_aintzioa.pdf Aintzioko planoa]</ref>
* Done Eztebe karrika
=== Etxeak ===
Herriak 28 etxe ditu:<ref name=":0" />
{{Zutabe-zerrenda|kopurua=4|
* Etxeberri korrala
* Txolda korrala
* Juanaña korrala
* Artxondoetxea
* Alkitz
* Bizkai
* Kontzejuetxea
* Argain
* Txaunta
* Luskaretxea
* Martin Jose etxea
* Murilloetxea
* Txiltoetxea
* Zarakoetxea
* Balantzaetxea
* Amiñarenaetxea
* Arnegietxea
* Amatxerenaetxea
* Iturrienea
* Txokolatero borda
* Goienetxea
}}
== Historia ==
Errege hiribildu bezala, [[1240|1240an]] jada aipatua, koroari paparrak ordaintzen zizkion diruz, garagarrez eta oloz. [[Orreagako kolegiata|Orreagako Santa Mariak]] ondasunak eskuratu zituen [[1313|1313an]].
Erroibarko tokia izanik, [[1802|1802an]], jurisdikzio zibila, Erroko kondesak izendatzen zuen haraneko alkateak egikaritzen zuen, jurisdikzio "ekonomikoa" haranak aukeratutako diputatuen eta herriko erregidoreen ardurapean zegoen bitartean, hauek, auzokoen artean txandakatuz izendatzen zirelarik. [[1849|1849an]] 160 labore lapurtu zizkioten. [[1920ko hamarkada|1920ko hamarkadan]], ibarreko beste toki batzuetan bezala, Aintzioan koilarak eta egurrezko sardexkak, kaikuak, txokeak eta antzeko beste objektu batzuk egiten ziren.
== Demografia ==
{{biztanleria}} biztanle zituen Aintzioak.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Aintzioa|argitaletxea=Espainiako Estatistika Institutua|url=https://www.ine.es/nomen2/index.do?accion=busquedaRapida&subaccion=&numPag=0&ordenAnios=ASC&nombrePoblacion=Aintzioa&botonBusquedaRapida=Consultar+selecci%F3n|aldizkaria=www.ine.es|sartze-data=2021-08-31}}</ref><center>
{| class="wikitable" border="0" style="border: 1px solid #999; background-color:#FFFFFF; text-align:center;"
!2000
!2001
!2002
!2003
!2004
!2005
!2006
!2007
!2008
!2009
!2010
!2011
!2012
!2013
!2014
!2015
!2016
!2017
!2018
!2019
!2020
|-
|26
|24
|24
|21
|20
|19
|19
|19
|18
|17
|16
|17
|16
|18
|19
|21
|21
|20
|19
|20
|21
|}
{| align=center
|-
{{Graph:Chart|width=800|height=300|xAxisTitle=Urtea|yAxisTitle=Biztanleria|type=rect|xAxisAngle = -40
|x=2000, 2001, 2002, 2003, 2004, 2005, 2006, 2007, 2008, 2009, 2010, 2011, 2012, 2013, 2014, 2015, 2016, 2017, 2018, 2019, 2020
|y1=26, 24, 24, 21, 20, 19, 19, 19, 18, 17, 16, 17, 16, 18, 19, 21, 21, 20, 19, 20, 21
|colors=#009E60|showValues = offset:4}}
|}
</center>
== Politika ==
Aintzioko kontzejua kontzejuburuak osatzen dute. Egungo kontzejuburua Denis Goiena Raton da.
=== Kontzejua ===
Aintzioko kontzejua kontzejuburuak osatzen dute, demokratikoki hautatua. Kontzejuburua Denis Goiena Raton da.
==== Kontzejuburuak ====
[[2011|2011tik]], Aintzioak 3 kontzejuburu izan ditu:<center>
{| class="wikitable"
|- bgcolor="#D8D8D8"
| align=center |'''Kontzejuburu'''
| align=center |'''Agintaldi hasiera'''
| align=center |'''Agintaldi amaiera'''
|-
|Jose Joaquin Villanueva Zazpe
|2011
|2015
|-
|Ainara Ekisoain Erro
|2015
|2019
|-
|Denis Goiena Raton
|2019
|''jardunean''
|}
</center>
== Kultura ==
=== Euskara ===
[[Luis Luziano Bonaparte|Luis Luziano Bonapartek]], [[1869|1869an]], [[Erroibar]]ko herri guztiak sailkatu zituen, [[Hegoaldeko goi nafarrera|hegoaldeko goi-nafarrera]] euskalkian, [[Pirinioak|Pirinio]] ibarretik [[Esteribar]] eta [[Artzibar]] ibarrekin hitz egiten zena.<ref>Luis Luziano Bonaparte. ''Carte des Sept Provinces Basques, montrant la delimitation actuelle de l´euscara, et ses divisions en dialectes, sous-dialectes et varietés'', [[1863]].</ref>
[[Koldo Zuazo|Koldo Zuazok]], [[2010|2010ean]], [[Erroibar|Erroiberrak]] [[nafarrera]] euskalkian sailkatu zituen.<ref>Koldo Zuazo. ''El euskera y sus dialectos''. Alberdania, 2010.</ref>
Aintzioko azpieuskalkia [[erroibarrera]] da, eta, zehazki, [[Hegoerroibartar aldaera]].<ref>Euskaltzaindia. [https://www.euskaltzaindia.eus/dok/iker_jagon_tegiak/irizar/2171_04.pdf Hegoaldeko goi-nafarrera. Erroibarrera.]</ref>
==== Euskararen Foru Legea ====
{{sakontzeko|Euskararen Foru Legea}}
[[Nafarroako Gobernua|Nafarroako Gobernuak]] onartutako [[Euskararen Foru Legea]]ri jarraituz, [[Erroibar]] [[Nafarroako Eskualde Euskaldun|eremu euskalduneko]] udalerria da. [[2001]]eko erroldan, herritarren % 24,01ek zekien [[euskara]]z.
=== Jaiak ===
* Done Eztebeko jaiak: [[Urri|urriaren]] lehen asteburuan
== Ondasun nabarmenak ==
* [[Done Eztebeko eliza]], [[XIII. mendea|XIII. mendeko]] kristiau eliza.
== Oharrak ==
<references group="lower-alpha" />
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|2}}
== Ikus, gainera ==
* [[Erroibar]]
* [[Pirinioak (eskualdea)|Pirinioak]]
* [[Zangozako merindadea]]
* [[Nafarroa Garaia]]
== Kanpo estekak ==
* [http://www.erro.es/eu/ Erroibarko Udalako webgune ofiziala]
{{autoritate kontrola}}{{Erroibarreko kontzeju aurkibidea}}
[[Kategoria:Erroibarko kontzejuak]]
pbvjwf10utt0l1z4s0it2ku63g7hcmm
Europako Parlamentua
0
14805
9975895
9848412
2024-11-21T06:10:43Z
Druiz002
154206
9975895
wikitext
text/x-wiki
{{HezkuntzaPrograma|Geografia eta Historia}}
{{erakunde infotaula}}
{{Europar Batasunaren aurkibidea}}
'''Europako Parlamentua''' [[Europar Batasuna|Europar Batasuneko]] (EB) legegintza instituzioa da, Europar Batasuneko estatu kideetako herritarrak ordezkatzen dituena. Legeak onartzeko, [[Europako Batzordea|Europako Batzordearen]] eta [[Europar Batasuneko Kontseilua|Europar Batasuneko Kontseiluaren]] lana gainbegiratzeko eta EBren aurrekontuari buruz erabakitzeko ardura du.
Europako Parlamentuaren egoitza [[Estrasburgo|Estrasburgon]] dago, Frantzian, baina bulegoak ere baditu [[Brusela|Bruselan]], Belgikan eta baita [[Luxenburgo (hiria)|Luxenburgon]] ere<ref>''Sobre el Parlamento''. (s. f.). Sobre el Parlamento. <nowiki>https://www.europarl.europa.eu/about-parliament/es</nowiki></ref>.
Europako Parlamentua 1952an sortu zen, [[Ikatzaren eta Altzairuaren Europako Erkidegoa|Ikatzaren eta Altzairuaren Europako Erkidegoaren]] Batzar Komun gisa, eta harrezkero, bilakaera izan du, botere legegileak eta aurrekontu-botereak dituen instituzio bihurtu den arte.
Herritarrek Europako Parlamentuan parte-hartzeak ordezkaritza-demokrazian eta aniztasun politikoan oinarritutako nazioarteko erakunde bihurtzen du Europar Batasuna.
Hasieran instituzio aholku-emailea izatetik, [[aurrekontu-botere]]a (1997tik aurrera) eta [[botere legegile]]a (1993tik aurrera) izatera pasa zen Kontseiluarekin batera; eta gainera, politika eta kontsulta-kontroleko eginkizunak betetzera. Finean, hori izan zen [[Lisboako Ituna|Lisboako Tratatuaren]] helburuetako bat, Europako Parlamentua eta [[Europako Kontseilua|Kontseilua]] maila berean jartzea aurrekontugintza eta legegintzan<ref>''The European Parliament: Historical background | Fact Sheets on the European Union | European Parliament''. (s. f.). <nowiki>https://www.europarl.europa.eu/factsheets/en/sheet/11/the-european-parliament-historical-background</nowiki> </ref><ref>Mangas Martin, Araceli eta Diego J. Liñan Nogueras (2020), ''Instituciones y Derecho de la Unión Europea'', 10. ediz, Tecnos, Madril. 405-406. orrialdeak.</ref>.
== Osaera eta funtzionamendua ==
=== Egoitzak ===
Europar Legebiltzarrak bi egoitza ditu biltzeko: Louise Weiss izeneko eraikina [[Estrasburgo]]n eta Espace Leopold izenekoa [[Brusela]]n. Lehenengoa egoitza ofiziala da, eta osoko bilkurak bertan egiten dira. Bigarrena, handiagoa, komiteen eta alderdi politikoen bilkuretarako zein ohiz kanpoko osoko bilkuretarako erabiltzen da. [[Europar Legebiltzarreko Idazkaritza]] [[Luxenburgo]]n dago.
=== Kideak ===
{{Eurodiputatu kopuruak herrialdeka}}
Europako Parlamentuaren osaerari buruzko arau orokorrak [[Europar Batasuneko Tratatua|Europar Batasuneko Tratatuaren]] (EBT) 14.2. artikuluan ezartzen dira, bereziki. Gehienez, 750 diputatuk gehi lehendakariak osatu behar dute (gaur egun, 720 aulki daude)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eurodiputados|hizkuntza=es|url=https://www.europarl.europa.eu/about-parliament/es/organisation-and-rules/organisation/members|aldizkaria=Eurodiputados|sartze-data=2024-11-21}}</ref>. Horrez gain, Estatu kide bakoitzak ezin du 96 aulki baino gehiago izan, ezta 6 baino gutxiago ere. Kontuan hartu beharrekoa da Europako Parlamentuko kideak ez direla estatu kideen ordezkariak, baizik eta Europako hiritarren ordezkariak.
Printzipioz, EBko hiritar guztiak izan daitezke hautesle eta hautagai haien egoitza duten lekuan (horrela ezartzen da [[Europako Batasunaren Funtzionamenduari buruzko Tratatua|Europako Batasunaren Funtzionamenduari buruzko Tratatuaren]]−EBFT− 22.2. artikuluan). Hori bai, Tratatuetan araututa ez dagoenari buruz, Estatu bakoitzari dagokio erabakitzea nor izan daitekeen hautesle eta hautagai (horrela, aukera eman ahal zaie EBko kide ez diren estatuen nazionalei)<ref>Mangas Martin, Araceli eta Diego J. Liñan Nogueras (2020), ''Instituciones y Derecho de la Unión Europea'', 10. ediz, Tecnos, Madril. 407-417. orrialdeak.</ref>.
Gainera, eurodiputatu (eurodiputatuak Europako Parlamentuaren kideak dira) diren bitartean, bateraezintasun batzuk dituzte. Garrantzitsuenak hauek dira: estatu kide baten gobernukide izatea; Kontseiluko kide izatea; Batzordeko kide izatea; Justizia Auzitegiko edo Auzitegi Orokorreko Epaile, Abokatu Orokor edo Idazkari izatea; eta Parlamentu nazional bateko kide izatea. Hau da, kargu horietako batean badaude, ezin izango dira eurodiputatu izan. Horrez gain, estatu kideek beste bateraezintasun batzuk ezar ditzakete.
Azkenik, hauteskundeak sufragio unibertsal, zuzena eta sekretuaren bidez egiten dira.
=== Europako Parlamentuko Presidentea ===
Europako Parlamentuak bere presidentea aukeratzen du gehiengo absolutuz. Bere agintaldia 2 urte eta erdikoa izango da (berrizta daitekeena). Funtzioak:
* Europako Parlamentua ordezkatu, bai kanpora begira, bai EBko beste instituzioekiko.
* Jarduera parlamentarioak zuzendu.
* Osoko bilkuraren eztabaidak ikuskatu.
=== Osoko Bilkura ===
Osoko bilkura Europako Parlamentua da zentzu hertsian, eta haren biltzarren burua Europako Parlamentuko Presidentea da. Hilero, abuztuan izan ezik, Estrasburgon biltzen da. Bilera gehigarriak Bruselan egiten dira.
=== Organo Politikoak (Lan parlamentarioen antolakuntza) ===
* Mahaia: Presidenteak eta 14 presidenteordeek boto izango dute. Kuestoreek ez dute botorik izango. Gai ekonomikoez eta administratiboez eta antolakuntzaz arduratzen da, azken horiek.
* Presidenteen konferentzia: Europako Parlamentuko Presidenteak eta talde politikoen Presidenteek boto izango dute. Inskribatu gabeen taldeko batek ere parte hartuko du, baina ez du botorik izango.
* Europako Parlamentuaren batzordeetako Presidenteen Konferentzia.
=== Talde politikoak ===
Europako Parlamentuaren talde politikoak ez dira osatzen nazionalitatearen arabera, baizik eta ideologia antzekoa dutenek talde politiko bat osatuko dute. Talde politikoak estatu kideen laurden batean gutxienez hautatutako diputatuek osatuko dute, eta talde politiko bakoitzak gutxienez 25 diputatu izan behar ditu. Eurodiputatu bat ezin da talde politiko bat baino gehiagoko kide izan.
[[2014]]ko [[urriaren 17]]an, Erresuma Batuko [[Erresuma Batuaren Independentziaren Alderdia|UKIP]], [[Italia]]ko 5 Izar Mugimendua eta beste zenbait alderdi euroeszeptiko biltzen zituen taldea desegin behar izan zuten Europako Parlamentuan. Izan ere, Askatasunaren eta Demokrazia Zuzenaren Europa taldeak zazpi estatutako diputatuak zeuzkan, baina [[Letonia]]ko kide batek utzi zuenez gero, ez zituen taldea osatzeko baldintzak betetzen<ref>[https://web.archive.org/web/20141023093704/http://www.berria.eus/paperekoa/5101800/015/003/2014-10-17/alderdi_euroeszeptikoen_taldea_desegin_dute_europako_parlamentuan.htm «Alderdi euroeszeptikoen taldea desegin dute Europako Parlamentuan»], ''Berria'', 2014-10-17</ref>.
{| class="wikitable"
|+ [[Europako Parlamentuko talde politikoak|Europako Parlamentuko talde politikoen]] diputatu kopuruak (2019 eta 2024)<ref>{{Erreferentzia|izena=María R.|abizena=Sahuquillo|izenburua=Las fuerzas ultras sacuden la UE pero los partidos europeístas retienen la mayoría, según los primeros sondeos|hizkuntza=es|data=2024-06-09|url=https://elpais.com/internacional/elecciones-europeas/2024-06-09/las-fuerzas-ultras-sacuden-la-ue-pero-los-partidos-europeistas-retienen-la-mayoria-segun-los-primeros-sondeos.html|aldizkaria=El País|sartze-data=2024-06-09}}</ref>
! Kolorea !! Diputatuak
(2019-2024)
!Diputatuak
(2024-2029)
! Taldea !! '''Siglak'''
|-
| {{Colorbox|#3399FF}} || 182
| 184|| [[Europako Alderdi Popularra]] || '''EAP''' edo '''PPE'''
|-
| {{Colorbox|#F00000}} || 154
| 139|| [[Sozialista eta Demokraten Aliantza Aurrerakoia|Sozialista eta Demokraten Aliantza Progresista]]|| '''S&D'''
|-
| {{Colorbox|#FFD500}} || 108
| 80|| [[Renew Europe]] || '''RE'''
|-
| {{Colorbox|#009900}} || 74
| 52|| [[Berdeak/Europako Aliantza Librea|Berdeak-Europako Aliantza Librea]]|| '''Berdeak-EFA'''
|-
| {{Colorbox|#0054A5}} || 62
| 73|| [[Europako Kontserbadore eta Erreformistak|Europako Kontserbadoreak eta Erreformistak]]|| '''ECR'''
|-
| {{Colorbox|#2B3856}} || 73
| 58|| [[Identitatea eta Demokrazia]] || '''ID'''
|-
| {{Colorbox|#990000}} || 41
| 36|| [[Europako Ezker Unitarioa/Iparraldeko Ezker Berdea talde konfederala|Europako Ezker Unitarioa/Ezker Berde Nordikoa]]|| '''GUE/NGL'''
|-
| {{Colorbox|#C0C0C0}} || 57
| 98|| Bestelakoak - Inskribatu gabeak ||--
|-
| --
|'''705'''
|'''720'''
|'''Guztira'''
| --
|}
{| class="wikitaula" style="font-size:95%; float:right; margin:0 0 0.5em 1em; clear:right; width:400px;"
! colspan="2" |Alderdia
!Burua(k)
! colspan="2" | Eurodiputatuak (2014-2019)
|-
| bgcolor="#3399FF" |
! [[Europako Alderdi Popularra-Europako Demokratak|EPP-ED]]
|[[Joseph Daul]]
| align="center" | 288
| rowspan="7" align="center" valign="middle" style="background:#dedede" | [[Fitxategi:Composition of the European Parliament.svg|147px]]
|-
| bgcolor="#FF0000" |
! [[Europar Sozialisten Alderdia|PES]]
| [[Martin Schulz]]
| align="center" | 217
|-
| bgcolor="#FFFF00" |
! [[Europarako Liberalen eta Demokraten Aliantza taldea|ALDE]]
| [[Guy Verhofstadt]]
| align="center" | 100
|-
| bgcolor="#99FFFF" |
! [[Nazioen Europako Batasuna|UEN]]
| [[Brian Crowley]]<br />{{nowrap|[[Cristiana Muscardini]]}}
| align="center" | 44
|-
| bgcolor="#009900" |
![[Europako Berdeak–Europako Aliantza Askea|G-EFA]]
| [[Monica Frassoni]]<br />[[Daniel Cohn-Bendit]]
| align="center" | 43
|-
| bgcolor="#990000" |
![[Europako Ezker Batua–Iparraldeko Ezker Berdea|GUE-NGL]]
| [[Francis Wurtz]]
| align="center" | 41
|-
| bgcolor="#FF9900" |
! [[Independentzia eta Demokrazia|ID]]
| [[Nigel Farage]]<br />[[Kathy Sinnott]]
| align="center" | 22
|-
| bgcolor="#999999" |
!Bestelakoak
|
| align="center" | 30
! <small>Iturria: [https://web.archive.org/web/20090130082820/http://www.europarl.europa.eu/members/expert.do?language=EN Europar Legebiltzarra]</small>
|}
=== Batzorde parlamentarioak ===
Batzorde parlamentarioak izan daitezke (EBFT 226. art.):
* Iraunkorrak edo iragankorrak.
* Orokorrak edo bereziak.
* Ikerketako batzordeak.
Gaur egun martxan dauden batzorde parlamentarioak honakoak dira<ref>''Lista de comisiones | Acerca de | Comisiones | Parlamento Europeo''. (s. f.). <nowiki>https://www.europarl.europa.eu/committees/es/about/list-of-committees</nowiki></ref>:
* Batzorde iraunkorrak:
** Atzerri Gaiak
** Giza Eskubideak
** Segurtasuna eta Defentsa
** Garapena
** Nazioarteko Merkataritza
** Aurrekontuak
** Aurrekontu-kontrola
** Ekonomia- eta moneta-gaiak
** Zerga-gaiak
** Enplegua eta Gizarte Gaiak
** Ingurumena, Osasun Publikoa eta Elikagaien Segurtasuna
** Osasun Publikoa
** Industria, Ikerketa eta Energia
** Barne-merkatua eta kontsumitzailearen babesa
** Garraioak eta Turismoa
** Eskualde-garapena
** Nekazaritza eta Landa Garapena
** Arrantza
** Kultura eta Hezkuntza
** Gai Juridikoak
** Askatasun zibilak, Justizia eta Barne Gaiak
** Konstituzio-Gaiak
** Emakumeen eskubideak eta genero berdintasuna
** Eskaerak
* [[Fitxategi:Euroelec04frca.PNG|thumb|Europako Parlamentuko talde politikoak (Frantziako emaitzak 2004an)|300x300px]]Batzorde bereziak:
** COVID-19en pandemia: Ateratako ikasketak eta etorkizunerako gomendioak
** Atzerriko Esku-sartzeei eta Desinformazioari buruzko Batzorde Berezia, eta Europako Parlamentuan Integritatea Indartzea
* Ikerketa-batzordeak:
** Pegasus zaintzako programa eta beste programa baliokide batzuk erabiltzea
Estatu kideen eta ideologien ordezkapenaren arabera osatzen dira. Bere funtzioa Osoko Bilkurak eskatutako gaiak aztertzea da; eta ondoren, txosten eta erabaki bat egingo dira.
=== Bozka sistema ===
EBFT 231. artikuluaren arabera, printzipioz, erabakiak emandako botoen gehiengoz hartuko dira; hau da, erabaki zehatz bat hartzeko prozedura azaltzen duen artikuluan beste gehiengo bat zehazten bada, hori jarraituko da.
== Europako Parlamentuaren eskumenak ==
=== Kontrol politikoa ===
Europako Batasunaren politiken gidaritza oro har kontrolatzen du. Kontrol demokratikoa ikerketa-batzordeen bidez eta nazioarteko erakundeak osatzen dituzten pertsona ospetsuen izendapenean parte hartuz antolatzen da.
Parlamentuak kontrol politikoa egin dezake ondorengo tresnekin:
==== '''Interpelazioak eta galderen txandak''' ====
Galderak interpelazioak dira, eta europarlamentariek Europako Batzordeari, Kontseiluari edo Europako Banku Zentralari iritzia, informazioa edo azalpena eskatu ahal diote, instituzio horien eskumenari edo Europar Batasunaren jarduera osoari eragiten dion gai jakin bati buruz.
==== '''Urteko Txosten Orokorra eta beste txosten batzuk''' ====
Tratatuek aurreikusi dutenez, Batzordeak urtero (otsailero) aurkeztuko dio aurreko urteko jarduerari buruzko informazioa jasotzen duen txosten orokor bat (EBFT 233. art.).
Legebiltzarreko batzorde iraunkorrek txostena aztertzen dute, eta Osoko bilkuran horri buruzko eztabaida sortzen da, baita ebazpen bat onartu ere.
Bestalde, Europako Parlamentuak Batasunaren politikako sektore zehatzen berri zehatza du Batzordeak aurkezten dituen sektore-txostenen bidez.
==== '''Zentsura mozioa (EBFT 234. art. eta barne erregelamenduko 107. art.)''' ====
Zentsura-mozioa Batzordearen aurka baino ez da zuzentzen, haren kudeaketagatik erantzukizun politikoak eskatzeko (EBFT 234. art.).
Zentsura-mozioa eurodiputatuen hamarrek aurkez dezakete. Idatziz planteatu beharko da, eta arrazoituta egon beharko du. Bozketa nominala eta publikoa da, eta adierazitako botoen gehiengo bikoitza behar du, hau da, alde batetik, bi heren eta, bestetik, Europako Parlamentua osatzen duten kideen gehiengo osoa.
Zentsura-mozioak onespena lortzen badu, Batzordeko presidenteak eta batzordekideek dimisioa eman beharko dute kolektiboki. [[Atzerri- eta Segurtasun-politika erkideko Goi-ordezkaria|Atzerri- eta Segurtasun-politika erkideko Goi-ordezkariak]] Batzordearen presidenteorde kargua utziko du.
Tresna horiez guztiez gain, honako hauek ere badaude: aldi baterako ikerketa batzordea (EBFT 226. art.) eta beste instituzio batzuen izendapenetan parte hartzea, besteak beste.<ref>Mangas Martin, Araceli eta Diego J. Liñan Nogueras (2020), ''Instituciones y Derecho de la Unión Europea'', 10. ediz, Tecnos, Madril. 417-422. orrialdeak </ref>
===== LuxLeaks auzia =====
[[2014]]ko [[azaroaren 12]]an, LuxLeaks auzia zela eta “interes-gatazkarik izan ez” zela izan ziurtatu zuen Europako Batzordearen presidenteak. Baina, “baliteke, Luxenburgon zerga ingeniaritza gehiegi izatea”, adierazi zuen Junckerrek<ref>[https://web.archive.org/web/20141115043522/http://www.eitb.com/eu/albisteak/mundua/osoa/2720812/luxleaks-auzia--juncker-ez-dut-legez-kontrako-praktiken-berri-izan/ «Juncker: 'Ez dut legez kontrako praktiken berri izan Luxenburgon'»], ''EiTB'', 2014-11-12</ref>. [[Azaroaren 24]]an, Europako Parlamentuan [[Jean-Claude Juncker|Junckerren]] aurkako zentsura-mozioa izan zuten eztabaidagai, izan ere, Luxenburgok 340 multinazionalekin ezkutuko akordioak sinatu zituela jakin zen. Hala ere, ez zuen aurrera egingo euroeszeptikoen eta ultraeskuinaren babesa bakarrik zuelako<ref>[http://www.eitb.com/eu/albisteak/mundua/osoa/2748494/zentsuramozioa-juncker--eztabaida-europako-parlamentuan-hasita/ «Europako Parlamentuan, Junckerren aurkako zentsura-mozioa eztabaidagai»]{{Apurtutako esteka|date=apirila 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, ''EiTB'', 2014-11-24</ref>.
=== Ekimen araugilea ===
Ekimen araugilea Batzordearen eskumen tradizionala da. Hala ere, Lisboako Tratatuaz geroztik eskubide hori gehiago partekatzen da, Europar Batasuneko Kontseiluarekin eta Europako Parlamentuarekin. Beraz, esan ohi da Batzordeak lege-ekimenaren ia erabateko monopolioa duela.
Europako Parlamentuak askotan eskatu du ekimen araugile hori izatea, hala ere, estatu kideek ezetza eman izan diote. Gainera, Europako Parlamentuak Batzordeari proposamenak egitea eska diezaioke eta horrek ezetza ematen badu, horren arrazoia azaldu behar du (EBFT 225. art.). Batzordeak Parlamentuaren proposamenari ezetza ematen badio arrazoirik eman gabe, Parlamentuak honakoa egin dezake:
* Interpelazioak.
* Ez-egiteagatiko prozedura bati hasiera ematea. (EBFT 265. art.).
* Zentsura mozio bat aurkeztea.
Europako Parlamentuak ekimen legegile mugatua du kontu batzuk arautzeko:
* Europako Parlamentuaren kideen hautatzeko prozedura: EBFT 223.1. artikulua.
* Europako Parlamentuaren kideen Estatutua eta funtzioen egikaritza: EBFT 223.2. artikulua.
* Europako Parlamentuaren ikertzeko eskumena arautzeko: EBFT 226. artikulua.<ref>Mangas Martin, Araceli eta Diego J. Liñan Nogueras (2020), ''Instituciones y Derecho de la Unión Europea'', 10. ediz, Tecnos, Madril. 423-424. orrialdeak</ref>
=== Prozesu araugilean dituen eskumenak ===
Ondorengo hauek dira esparru horretan dituen zenbait eskumen:
==== '''Kontsulta arrunta''' ====
Tratatuen arabera, arauak onartzeko prozedura jakin batzuetan, Europar Batasuneko Kontseiluak eta Batzordeak Europako Parlamentuaren irizpena eskatu eta kontuan hartu behar dute. Kasu horietan, irizpen hori loteslea ez bada ere, Kontseiluak edo Batzordeak Europako Parlamentuari kontsulta hori egin gabe prozedura araugile bat aurrera eramaten badute, ezarritako prozedura jarraitu ez denez, Kontseiluak edo Batzordeak hartutako erabakia baliogabetu ahalko zen, Europar Batasuneko Justizia Auzitegiaren aurrean deuseztasun-errekurtso bat aurkeztuz.
Horrez gain, Europako Parlamentuaren parte hartzea gero eta garrantzitsuagoa da Legegintza prozeduretan.
==== Deliberazio ahalmena ====
Ahalmen horri esker, Parlamentua eskuduna da bere kabuz eztabaidatu eta iritzia emateko Europar Batasunaren barneko edo kanpoko jardueren esparruan sartzen diren gaiei buruz. Adibidez, giza-eskubideen urraketa bat eman bada, Europako Parlamentuak aukera izango du bere iritzia emateko. Hemen, gakoa da berak erabakitzen duela bere iritzia adieraztea.
==== Legegintza prozedurak ====
Horrez gain, Europako Parlamentuak ahalmena du legegintza-prozeduretan parte hartzeko. Hala ere, Europako Parlamentuaren rola aldatuko da zer motatako legegintza-prozeduraren aurrean gauden arabera:
* Legegintza Prozedura Arrunta. Batzordeak lege-egintza berri baten proposamena egiten du, eta proposamen hori Kontseiluari eta Parlamentuari bidaltzen die. Proposamena aztertu ondoren, Kontseiluak eta Europako Parlamentuak aurkera izango dute aldaketak proposatzeko, eta ondoren, biek bozkatuko dute, erabakitzeko lege-egintza hori onartzen den edo ez (EBFT-aren 289.1. eta 294. art.).
* Legegintza Prozedura Berezia. Hemen ere Batzordeak lege-egintza berri baten proposamena egingo du. Hala ere, hemen Kontseiluak bakarrik edo Europako Parlamentuak bakarrik onartzeko edo ez onartzeko aukera izango du. Gehienetan, Kontseilua da onartzeko aukera duena, eta beraz, Europako Parlamentuak aldez aurretiko onespena emango du, edo kontsultatua izango da.
=== Aurrekontuan dituen ahalmenak ===
Europako Parlamentuaren aurrekontu-funtzioen artean ondorengoak barnebiltzen dira: EBren urteko aurrekontua onartzea, aldatzea eta kontrolatzea, funtsak modu egokian eta EBren politika eta lehentasunekin bat etorriz erabiliko direla ziurtatuz, eta Batzordearekin eta Kontseiluarekin elkarrizketa batean parte hartuz aurrekontu-prozesu osoan.
Aurrekontua onartzeko prozedurari dagokionez, aurrekontugintza egiten du Kontseiluarekin batera.<ref>Mangas Martin, Araceli eta Diego J. Liñan Nogueras (2020), ''Instituciones y Derecho de la Unión Europea'', 10. ediz, Tecnos, Madril. 505-509. orrialdeak</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* [https://web.archive.org/web/20060504074618/http://www.europarl.eu.int/ Europar Legebiltzarraren webgune ofiziala] {{bg}} {{cs}} {{da}} {{de}} {{et}} {{el}} {{en}} {{es}} {{fr}} {{ga}} {{it}} {{lv}} {{lt}} {{hu}} {{mt}} {{nl}} {{pl}} {{pt}} {{ro}} {{sk}} {{sl}} {{fi}} {{sv}}
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Europar Legebiltzarra]]
jfslokvu3i0em1a32h7vmbzbi7uurvc
9975900
9975895
2024-11-21T06:24:31Z
Druiz002
154206
9975900
wikitext
text/x-wiki
{{HezkuntzaPrograma|Geografia eta Historia}}
{{erakunde infotaula}}
{{Europar Batasunaren aurkibidea}}
'''Europako Parlamentua''' [[Europar Batasuna|Europar Batasuneko]] (EB) legegintza instituzioa da, Europar Batasuneko estatu kideetako herritarrak ordezkatzen dituena. Legeak onartzeko, [[Europako Batzordea|Europako Batzordearen]] eta [[Europar Batasuneko Kontseilua|Europar Batasuneko Kontseiluaren]] lana gainbegiratzeko eta EBren aurrekontuari buruz erabakitzeko ardura du.
Europako Parlamentuaren egoitza [[Estrasburgo|Estrasburgon]] dago, Frantzian, baina bulegoak ere baditu [[Brusela|Bruselan]], Belgikan eta baita [[Luxenburgo (hiria)|Luxenburgon]] ere<ref>''Sobre el Parlamento''. (s. f.). Sobre el Parlamento. <nowiki>https://www.europarl.europa.eu/about-parliament/es</nowiki></ref>.
Europako Parlamentua 1952an sortu zen, [[Ikatzaren eta Altzairuaren Europako Erkidegoa|Ikatzaren eta Altzairuaren Europako Erkidegoaren]] Batzar Komun gisa, eta harrezkero, bilakaera izan du, botere legegileak eta aurrekontu-botereak dituen instituzio bihurtu den arte.
Herritarrek Europako Parlamentuan parte-hartzeak ordezkaritza-demokrazian eta aniztasun politikoan oinarritutako nazioarteko erakunde bihurtzen du Europar Batasuna.
Hasieran instituzio aholku-emailea izatetik, [[aurrekontu-botere]]a (1997tik aurrera) eta [[botere legegile]]a (1993tik aurrera) izatera pasa zen Kontseiluarekin batera; eta gainera, politika eta kontsulta-kontroleko eginkizunak betetzera. Finean, hori izan zen [[Lisboako Ituna|Lisboako Tratatuaren]] helburuetako bat, Europako Parlamentua eta [[Europako Kontseilua|Kontseilua]] maila berean jartzea aurrekontugintza eta legegintzan<ref>''The European Parliament: Historical background | Fact Sheets on the European Union | European Parliament''. (s. f.). <nowiki>https://www.europarl.europa.eu/factsheets/en/sheet/11/the-european-parliament-historical-background</nowiki> </ref><ref>Mangas Martin, Araceli eta Diego J. Liñan Nogueras (2020), ''Instituciones y Derecho de la Unión Europea'', 10. ediz, Tecnos, Madril. 405-406. orrialdeak.</ref>.
== Osaera eta funtzionamendua ==
=== Egoitzak ===
Europar Legebiltzarrak bi egoitza ditu biltzeko: Louise Weiss izeneko eraikina [[Estrasburgo]]n eta Espace Leopold izenekoa [[Brusela]]n. Lehenengoa egoitza ofiziala da, eta osoko bilkurak bertan egiten dira. Bigarrena, handiagoa, komiteen eta alderdi politikoen bilkuretarako zein ohiz kanpoko osoko bilkuretarako erabiltzen da. [[Europar Legebiltzarreko Idazkaritza]] [[Luxenburgo]]n dago.
=== Kideak ===
{{Eurodiputatu kopuruak herrialdeka}}
Europako Parlamentuaren osaerari buruzko arau orokorrak [[Europar Batasuneko Tratatua|Europar Batasuneko osagarri ituek]] ezartzen dituzte, bereziki [[Aulki Banaketa Europako Parlamentuan|aulkien banaketa]]. Bertan agintzen da, 750 diputatuk gehi lehendakariak osatu behar dutela (gaur egun, 720 aulki daude)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eurodiputados|hizkuntza=es|url=https://www.europarl.europa.eu/about-parliament/es/organisation-and-rules/organisation/members|aldizkaria=Eurodiputados|sartze-data=2024-11-21}}</ref>. Horrez gain, Estatu kide bakoitzak ezin du 96 aulki baino gehiago izan, ezta 6 baino gutxiago ere. Kontuan hartu beharrekoa da Europako Parlamentuko kideak ez direla estatu kideen ordezkariak, baizik eta Europako hiritarren ordezkariak.
Printzipioz, EBko hiritar guztiak izan daitezke hautesle eta hautagai haien egoitza duten lekuan (horrela ezartzen da [[Europako Batasunaren Funtzionamenduari buruzko Tratatua|Europako Batasunaren Funtzionamenduari buruzko Tratatuaren]]−EBFT− 22.2. artikuluan). Hori bai, Tratatuetan araututa ez dagoenari buruz, Estatu bakoitzari dagokio erabakitzea nor izan daitekeen hautesle eta hautagai (horrela, aukera eman ahal zaie EBko kide ez diren estatuen nazionalei)<ref>Mangas Martin, Araceli eta Diego J. Liñan Nogueras (2020), ''Instituciones y Derecho de la Unión Europea'', 10. ediz, Tecnos, Madril. 407-417. orrialdeak.</ref>.
Gainera, eurodiputatu (eurodiputatuak Europako Parlamentuaren kideak dira) diren bitartean, bateraezintasun batzuk dituzte. Garrantzitsuenak hauek dira: estatu kide baten gobernukide izatea; Kontseiluko kide izatea; Batzordeko kide izatea; Justizia Auzitegiko edo Auzitegi Orokorreko Epaile, Abokatu Orokor edo Idazkari izatea; eta Parlamentu nazional bateko kide izatea. Hau da, kargu horietako batean badaude, ezin izango dira eurodiputatu izan. Horrez gain, estatu kideek beste bateraezintasun batzuk ezar ditzakete.
Azkenik, hauteskundeak sufragio unibertsal, zuzena eta sekretuaren bidez egiten dira.
=== Europako Parlamentuko Presidentea ===
Europako Parlamentuak bere presidentea aukeratzen du gehiengo absolutuz. Bere agintaldia 2 urte eta erdikoa izango da (berrizta daitekeena). Funtzioak:
* Europako Parlamentua ordezkatu, bai kanpora begira, bai EBko beste instituzioekiko.
* Jarduera parlamentarioak zuzendu.
* Osoko bilkuraren eztabaidak ikuskatu.
=== Osoko Bilkura ===
Osoko bilkura Europako Parlamentua da zentzu hertsian, eta haren biltzarren burua Europako Parlamentuko Presidentea da. Hilero, abuztuan izan ezik, Estrasburgon biltzen da. Bilera gehigarriak Bruselan egiten dira.
=== Organo Politikoak (Lan parlamentarioen antolakuntza) ===
* Mahaia: Presidenteak eta 14 presidenteordeek boto izango dute. Kuestoreek ez dute botorik izango. Gai ekonomikoez eta administratiboez eta antolakuntzaz arduratzen da, azken horiek.
* Presidenteen konferentzia: Europako Parlamentuko Presidenteak eta talde politikoen Presidenteek boto izango dute. Inskribatu gabeen taldeko batek ere parte hartuko du, baina ez du botorik izango.
* Europako Parlamentuaren batzordeetako Presidenteen Konferentzia.
=== Talde politikoak ===
Europako Parlamentuaren talde politikoak ez dira osatzen nazionalitatearen arabera, baizik eta ideologia antzekoa dutenek talde politiko bat osatuko dute. Talde politikoak estatu kideen laurden batean gutxienez hautatutako diputatuek osatuko dute, eta talde politiko bakoitzak gutxienez 25 diputatu izan behar ditu. Eurodiputatu bat ezin da talde politiko bat baino gehiagoko kide izan.
[[2014]]ko [[urriaren 17]]an, Erresuma Batuko [[Erresuma Batuaren Independentziaren Alderdia|UKIP]], [[Italia]]ko 5 Izar Mugimendua eta beste zenbait alderdi euroeszeptiko biltzen zituen taldea desegin behar izan zuten Europako Parlamentuan. Izan ere, Askatasunaren eta Demokrazia Zuzenaren Europa taldeak zazpi estatutako diputatuak zeuzkan, baina [[Letonia]]ko kide batek utzi zuenez gero, ez zituen taldea osatzeko baldintzak betetzen<ref>[https://web.archive.org/web/20141023093704/http://www.berria.eus/paperekoa/5101800/015/003/2014-10-17/alderdi_euroeszeptikoen_taldea_desegin_dute_europako_parlamentuan.htm «Alderdi euroeszeptikoen taldea desegin dute Europako Parlamentuan»], ''Berria'', 2014-10-17</ref>.
{| class="wikitable"
|+ [[Europako Parlamentuko talde politikoak|Europako Parlamentuko talde politikoen]] diputatu kopuruak (2019 eta 2024)<ref>{{Erreferentzia|izena=María R.|abizena=Sahuquillo|izenburua=Las fuerzas ultras sacuden la UE pero los partidos europeístas retienen la mayoría, según los primeros sondeos|hizkuntza=es|data=2024-06-09|url=https://elpais.com/internacional/elecciones-europeas/2024-06-09/las-fuerzas-ultras-sacuden-la-ue-pero-los-partidos-europeistas-retienen-la-mayoria-segun-los-primeros-sondeos.html|aldizkaria=El País|sartze-data=2024-06-09}}</ref>
! Kolorea !! Diputatuak
(2019-2024)
!Diputatuak
(2024-2029)
! Taldea !! '''Siglak'''
|-
| {{Colorbox|#3399FF}} || 182
| 184|| [[Europako Alderdi Popularra]] || '''EAP''' edo '''PPE'''
|-
| {{Colorbox|#F00000}} || 154
| 139|| [[Sozialista eta Demokraten Aliantza Aurrerakoia|Sozialista eta Demokraten Aliantza Progresista]]|| '''S&D'''
|-
| {{Colorbox|#FFD500}} || 108
| 80|| [[Renew Europe]] || '''RE'''
|-
| {{Colorbox|#009900}} || 74
| 52|| [[Berdeak/Europako Aliantza Librea|Berdeak-Europako Aliantza Librea]]|| '''Berdeak-EFA'''
|-
| {{Colorbox|#0054A5}} || 62
| 73|| [[Europako Kontserbadore eta Erreformistak|Europako Kontserbadoreak eta Erreformistak]]|| '''ECR'''
|-
| {{Colorbox|#2B3856}} || 73
| 58|| [[Identitatea eta Demokrazia]] || '''ID'''
|-
| {{Colorbox|#990000}} || 41
| 36|| [[Europako Ezker Unitarioa/Iparraldeko Ezker Berdea talde konfederala|Europako Ezker Unitarioa/Ezker Berde Nordikoa]]|| '''GUE/NGL'''
|-
| {{Colorbox|#C0C0C0}} || 57
| 98|| Bestelakoak - Inskribatu gabeak ||--
|-
| --
|'''705'''
|'''720'''
|'''Guztira'''
| --
|}
{| class="wikitaula" style="font-size:95%; float:right; margin:0 0 0.5em 1em; clear:right; width:400px;"
! colspan="2" |Alderdia
!Burua(k)
! colspan="2" | Eurodiputatuak (2014-2019)
|-
| bgcolor="#3399FF" |
! [[Europako Alderdi Popularra-Europako Demokratak|EPP-ED]]
|[[Joseph Daul]]
| align="center" | 288
| rowspan="7" align="center" valign="middle" style="background:#dedede" | [[Fitxategi:Composition of the European Parliament.svg|147px]]
|-
| bgcolor="#FF0000" |
! [[Europar Sozialisten Alderdia|PES]]
| [[Martin Schulz]]
| align="center" | 217
|-
| bgcolor="#FFFF00" |
! [[Europarako Liberalen eta Demokraten Aliantza taldea|ALDE]]
| [[Guy Verhofstadt]]
| align="center" | 100
|-
| bgcolor="#99FFFF" |
! [[Nazioen Europako Batasuna|UEN]]
| [[Brian Crowley]]<br />{{nowrap|[[Cristiana Muscardini]]}}
| align="center" | 44
|-
| bgcolor="#009900" |
![[Europako Berdeak–Europako Aliantza Askea|G-EFA]]
| [[Monica Frassoni]]<br />[[Daniel Cohn-Bendit]]
| align="center" | 43
|-
| bgcolor="#990000" |
![[Europako Ezker Batua–Iparraldeko Ezker Berdea|GUE-NGL]]
| [[Francis Wurtz]]
| align="center" | 41
|-
| bgcolor="#FF9900" |
! [[Independentzia eta Demokrazia|ID]]
| [[Nigel Farage]]<br />[[Kathy Sinnott]]
| align="center" | 22
|-
| bgcolor="#999999" |
!Bestelakoak
|
| align="center" | 30
! <small>Iturria: [https://web.archive.org/web/20090130082820/http://www.europarl.europa.eu/members/expert.do?language=EN Europar Legebiltzarra]</small>
|}
=== Batzorde parlamentarioak ===
Batzorde parlamentarioak izan daitezke (EBFT 226. art.):
* Iraunkorrak edo iragankorrak.
* Orokorrak edo bereziak.
* Ikerketako batzordeak.
Gaur egun martxan dauden batzorde parlamentarioak honakoak dira<ref>''Lista de comisiones | Acerca de | Comisiones | Parlamento Europeo''. (s. f.). <nowiki>https://www.europarl.europa.eu/committees/es/about/list-of-committees</nowiki></ref>:
* Batzorde iraunkorrak:
** Atzerri Gaiak
** Giza Eskubideak
** Segurtasuna eta Defentsa
** Garapena
** Nazioarteko Merkataritza
** Aurrekontuak
** Aurrekontu-kontrola
** Ekonomia- eta moneta-gaiak
** Zerga-gaiak
** Enplegua eta Gizarte Gaiak
** Ingurumena, Osasun Publikoa eta Elikagaien Segurtasuna
** Osasun Publikoa
** Industria, Ikerketa eta Energia
** Barne-merkatua eta kontsumitzailearen babesa
** Garraioak eta Turismoa
** Eskualde-garapena
** Nekazaritza eta Landa Garapena
** Arrantza
** Kultura eta Hezkuntza
** Gai Juridikoak
** Askatasun zibilak, Justizia eta Barne Gaiak
** Konstituzio-Gaiak
** Emakumeen eskubideak eta genero berdintasuna
** Eskaerak
* [[Fitxategi:Euroelec04frca.PNG|thumb|Europako Parlamentuko talde politikoak (Frantziako emaitzak 2004an)|300x300px]]Batzorde bereziak:
** COVID-19en pandemia: Ateratako ikasketak eta etorkizunerako gomendioak
** Atzerriko Esku-sartzeei eta Desinformazioari buruzko Batzorde Berezia, eta Europako Parlamentuan Integritatea Indartzea
* Ikerketa-batzordeak:
** Pegasus zaintzako programa eta beste programa baliokide batzuk erabiltzea
Estatu kideen eta ideologien ordezkapenaren arabera osatzen dira. Bere funtzioa Osoko Bilkurak eskatutako gaiak aztertzea da; eta ondoren, txosten eta erabaki bat egingo dira.
=== Bozka sistema ===
EBFT 231. artikuluaren arabera, printzipioz, erabakiak emandako botoen gehiengoz hartuko dira; hau da, erabaki zehatz bat hartzeko prozedura azaltzen duen artikuluan beste gehiengo bat zehazten bada, hori jarraituko da.
== Europako Parlamentuaren eskumenak ==
=== Kontrol politikoa ===
Europako Batasunaren politiken gidaritza oro har kontrolatzen du. Kontrol demokratikoa ikerketa-batzordeen bidez eta nazioarteko erakundeak osatzen dituzten pertsona ospetsuen izendapenean parte hartuz antolatzen da.
Parlamentuak kontrol politikoa egin dezake ondorengo tresnekin:
==== '''Interpelazioak eta galderen txandak''' ====
Galderak interpelazioak dira, eta europarlamentariek Europako Batzordeari, Kontseiluari edo Europako Banku Zentralari iritzia, informazioa edo azalpena eskatu ahal diote, instituzio horien eskumenari edo Europar Batasunaren jarduera osoari eragiten dion gai jakin bati buruz.
==== '''Urteko Txosten Orokorra eta beste txosten batzuk''' ====
Tratatuek aurreikusi dutenez, Batzordeak urtero (otsailero) aurkeztuko dio aurreko urteko jarduerari buruzko informazioa jasotzen duen txosten orokor bat (EBFT 233. art.).
Legebiltzarreko batzorde iraunkorrek txostena aztertzen dute, eta Osoko bilkuran horri buruzko eztabaida sortzen da, baita ebazpen bat onartu ere.
Bestalde, Europako Parlamentuak Batasunaren politikako sektore zehatzen berri zehatza du Batzordeak aurkezten dituen sektore-txostenen bidez.
==== '''Zentsura mozioa (EBFT 234. art. eta barne erregelamenduko 107. art.)''' ====
Zentsura-mozioa Batzordearen aurka baino ez da zuzentzen, haren kudeaketagatik erantzukizun politikoak eskatzeko (EBFT 234. art.).
Zentsura-mozioa eurodiputatuen hamarrek aurkez dezakete. Idatziz planteatu beharko da, eta arrazoituta egon beharko du. Bozketa nominala eta publikoa da, eta adierazitako botoen gehiengo bikoitza behar du, hau da, alde batetik, bi heren eta, bestetik, Europako Parlamentua osatzen duten kideen gehiengo osoa.
Zentsura-mozioak onespena lortzen badu, Batzordeko presidenteak eta batzordekideek dimisioa eman beharko dute kolektiboki. [[Atzerri- eta Segurtasun-politika erkideko Goi-ordezkaria|Atzerri- eta Segurtasun-politika erkideko Goi-ordezkariak]] Batzordearen presidenteorde kargua utziko du.
Tresna horiez guztiez gain, honako hauek ere badaude: aldi baterako ikerketa batzordea (EBFT 226. art.) eta beste instituzio batzuen izendapenetan parte hartzea, besteak beste.<ref>Mangas Martin, Araceli eta Diego J. Liñan Nogueras (2020), ''Instituciones y Derecho de la Unión Europea'', 10. ediz, Tecnos, Madril. 417-422. orrialdeak </ref>
===== LuxLeaks auzia =====
[[2014]]ko [[azaroaren 12]]an, LuxLeaks auzia zela eta “interes-gatazkarik izan ez” zela izan ziurtatu zuen Europako Batzordearen presidenteak. Baina, “baliteke, Luxenburgon zerga ingeniaritza gehiegi izatea”, adierazi zuen Junckerrek<ref>[https://web.archive.org/web/20141115043522/http://www.eitb.com/eu/albisteak/mundua/osoa/2720812/luxleaks-auzia--juncker-ez-dut-legez-kontrako-praktiken-berri-izan/ «Juncker: 'Ez dut legez kontrako praktiken berri izan Luxenburgon'»], ''EiTB'', 2014-11-12</ref>. [[Azaroaren 24]]an, Europako Parlamentuan [[Jean-Claude Juncker|Junckerren]] aurkako zentsura-mozioa izan zuten eztabaidagai, izan ere, Luxenburgok 340 multinazionalekin ezkutuko akordioak sinatu zituela jakin zen. Hala ere, ez zuen aurrera egingo euroeszeptikoen eta ultraeskuinaren babesa bakarrik zuelako<ref>[http://www.eitb.com/eu/albisteak/mundua/osoa/2748494/zentsuramozioa-juncker--eztabaida-europako-parlamentuan-hasita/ «Europako Parlamentuan, Junckerren aurkako zentsura-mozioa eztabaidagai»]{{Apurtutako esteka|date=apirila 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, ''EiTB'', 2014-11-24</ref>.
=== Ekimen araugilea ===
Ekimen araugilea Batzordearen eskumen tradizionala da. Hala ere, Lisboako Tratatuaz geroztik eskubide hori gehiago partekatzen da, Europar Batasuneko Kontseiluarekin eta Europako Parlamentuarekin. Beraz, esan ohi da Batzordeak lege-ekimenaren ia erabateko monopolioa duela.
Europako Parlamentuak askotan eskatu du ekimen araugile hori izatea, hala ere, estatu kideek ezetza eman izan diote. Gainera, Europako Parlamentuak Batzordeari proposamenak egitea eska diezaioke eta horrek ezetza ematen badu, horren arrazoia azaldu behar du (EBFT 225. art.). Batzordeak Parlamentuaren proposamenari ezetza ematen badio arrazoirik eman gabe, Parlamentuak honakoa egin dezake:
* Interpelazioak.
* Ez-egiteagatiko prozedura bati hasiera ematea. (EBFT 265. art.).
* Zentsura mozio bat aurkeztea.
Europako Parlamentuak ekimen legegile mugatua du kontu batzuk arautzeko:
* Europako Parlamentuaren kideen hautatzeko prozedura: EBFT 223.1. artikulua.
* Europako Parlamentuaren kideen Estatutua eta funtzioen egikaritza: EBFT 223.2. artikulua.
* Europako Parlamentuaren ikertzeko eskumena arautzeko: EBFT 226. artikulua.<ref>Mangas Martin, Araceli eta Diego J. Liñan Nogueras (2020), ''Instituciones y Derecho de la Unión Europea'', 10. ediz, Tecnos, Madril. 423-424. orrialdeak</ref>
=== Prozesu araugilean dituen eskumenak ===
Ondorengo hauek dira esparru horretan dituen zenbait eskumen:
==== '''Kontsulta arrunta''' ====
Tratatuen arabera, arauak onartzeko prozedura jakin batzuetan, Europar Batasuneko Kontseiluak eta Batzordeak Europako Parlamentuaren irizpena eskatu eta kontuan hartu behar dute. Kasu horietan, irizpen hori loteslea ez bada ere, Kontseiluak edo Batzordeak Europako Parlamentuari kontsulta hori egin gabe prozedura araugile bat aurrera eramaten badute, ezarritako prozedura jarraitu ez denez, Kontseiluak edo Batzordeak hartutako erabakia baliogabetu ahalko zen, Europar Batasuneko Justizia Auzitegiaren aurrean deuseztasun-errekurtso bat aurkeztuz.
Horrez gain, Europako Parlamentuaren parte hartzea gero eta garrantzitsuagoa da Legegintza prozeduretan.
==== Deliberazio ahalmena ====
Ahalmen horri esker, Parlamentua eskuduna da bere kabuz eztabaidatu eta iritzia emateko Europar Batasunaren barneko edo kanpoko jardueren esparruan sartzen diren gaiei buruz. Adibidez, giza-eskubideen urraketa bat eman bada, Europako Parlamentuak aukera izango du bere iritzia emateko. Hemen, gakoa da berak erabakitzen duela bere iritzia adieraztea.
==== Legegintza prozedurak ====
Horrez gain, Europako Parlamentuak ahalmena du legegintza-prozeduretan parte hartzeko. Hala ere, Europako Parlamentuaren rola aldatuko da zer motatako legegintza-prozeduraren aurrean gauden arabera:
* Legegintza Prozedura Arrunta. Batzordeak lege-egintza berri baten proposamena egiten du, eta proposamen hori Kontseiluari eta Parlamentuari bidaltzen die. Proposamena aztertu ondoren, Kontseiluak eta Europako Parlamentuak aurkera izango dute aldaketak proposatzeko, eta ondoren, biek bozkatuko dute, erabakitzeko lege-egintza hori onartzen den edo ez (EBFT-aren 289.1. eta 294. art.).
* Legegintza Prozedura Berezia. Hemen ere Batzordeak lege-egintza berri baten proposamena egingo du. Hala ere, hemen Kontseiluak bakarrik edo Europako Parlamentuak bakarrik onartzeko edo ez onartzeko aukera izango du. Gehienetan, Kontseilua da onartzeko aukera duena, eta beraz, Europako Parlamentuak aldez aurretiko onespena emango du, edo kontsultatua izango da.
=== Aurrekontuan dituen ahalmenak ===
Europako Parlamentuaren aurrekontu-funtzioen artean ondorengoak barnebiltzen dira: EBren urteko aurrekontua onartzea, aldatzea eta kontrolatzea, funtsak modu egokian eta EBren politika eta lehentasunekin bat etorriz erabiliko direla ziurtatuz, eta Batzordearekin eta Kontseiluarekin elkarrizketa batean parte hartuz aurrekontu-prozesu osoan.
Aurrekontua onartzeko prozedurari dagokionez, aurrekontugintza egiten du Kontseiluarekin batera.<ref>Mangas Martin, Araceli eta Diego J. Liñan Nogueras (2020), ''Instituciones y Derecho de la Unión Europea'', 10. ediz, Tecnos, Madril. 505-509. orrialdeak</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* [https://web.archive.org/web/20060504074618/http://www.europarl.eu.int/ Europar Legebiltzarraren webgune ofiziala] {{bg}} {{cs}} {{da}} {{de}} {{et}} {{el}} {{en}} {{es}} {{fr}} {{ga}} {{it}} {{lv}} {{lt}} {{hu}} {{mt}} {{nl}} {{pl}} {{pt}} {{ro}} {{sk}} {{sl}} {{fi}} {{sv}}
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Europar Legebiltzarra]]
2wqfj3v50ijj91k2pdpczcrqq1ni110
Helen Keller
0
14923
9975493
9941072
2024-11-20T18:40:31Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975493
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Helen Adams Keller''' ([[Tuscumbia (Alabama)|Tuscumbia]], [[Alabama]], [[1880]]ko [[ekainaren 27]]a - [[Easton (Connecticut)|Easton]], [[Connecticut]], [[1968]]ko [[ekainaren 1]]a) idazle, aktibista eta hizlari [[Ameriketako Estatu Batuak|estatubatuarra]] izan zen.
[[1882]]an, 19 hilabete zituela, [[sukar]] baten ondorioz [[gortasun|gor]] eta [[itsutasun|itsu]] geratu zen. Horren ondorioz komunikatzeko gaitasuna galdu zuen. Hala ere bere kasa hainbat zeinu asmatu eta idazle izatera heldu zen. 12 liburu eta hainbat artikulu idatzi zituen.
Aktibista moduan eskubide zibil eta politikoen aldeko lana egin zuen. [[Sozialismo|Sozialista]] zen eta horren ondorioz [[FBI]]k espiatu zuen.
[[1915]]ean [[Helen Keller International]] izeneko fundazioa sortu zuen munduko itsuen alde.
== Biografia ==
Helen Keller Adams 1880ko ekainaren 27an jaio zen, Tucumbia (Alabama) izeneko herrixka batean eta 1968ko ekainaren 1ean Easton herrian zendu zen. Bere aita, Arthur Henley Keller kapitaina, prentsako editorea zen eta ama, Kate Adamas Keller, landaketara dedikatu zen.
=== Haurtzaroa eta gaixotasuna ===
[[1882]]ko otsailean, 19 hilabete zituela, sukar batek eraginda gor eta itsu geratu zen. Horren ondorioz komunikatzeko gaitasuna galdu zuen, hau da, [[mutu funtzionala]] deritzona alegia. Sukarra izan aurretik ibiltzeko eta hitz batzuk esateko gaitasuna zuen, baina gaixotasunak ikusmenetik eta entzumenetik at utzi zuen Helen. Hurrengo urteak oso gogorrak izan ziren bai Helenentzat baita bere familiarentzat ere, denbora luzez Helen kontrolatu ezinik egon baitziren; hala nola, neskaren jarrera ezkorra, eta agresibitateagatik.
Hellenek 6 urte zituela, gurasoak etsita [[Baltimore]]ra laguntza eske joan ziren. Bertako medikuak Helen beste pertsonak bezala diziplina eta hezkuntza jasotzeko askatasun osoa zuela aipatu zien gurasoei, horretarako gorren hezitzaile espezialista batengana joatea aholkatu zien, [[Alexander Graham Bell]]engana zehazki. Honek [[Michael Anagnos]]en iritzia nahi zuen. Gizon hau, gaur egun [[Perkinse]]ko itsuen eskola denaren zuzendaria baitzen. Helenen kasua ikusita, eskolako ikasle ohi batengan pentsatu zuen kasu larri hartarako. Emakume hori [[Anne Sullivan]] zen. Annek bost urte zituela ikusteko gaitasuna galdu zuen [[Trakoma]] izeneko gaixotasun bategatik. Ondorioz, lehen aipatutako Perkins eskolara joan zen. Pare bat ebakuntza egin ondoren ikusteko gaitasuna berreskuratu zuen eta goi mailako ikasketak egin zituen. Annek Heleni komunikatzeko gaitasuna eta askatasuna eman zion. Helenen bizitzak izugarrizko bira eman zuen, gauzen esanahia, komunikazioa... ikastea lortu baitzuen. Helen idazle izatera heldu zen, eta 12 liburu eta hainbat artikulu idatzi izan zituen.
Anne Sullivan irakasle pertsonala eta laguna izan zen Helenen bizitza guztian zehar. Hasiera ez zen oso ona izan Helenen jarrera ezkorra eta diziplina faltagatik, baina Annek gogor egiten zuen hau aldatzearren. Horretarako etxeko lorategian zuten etxola batera joan ziren biak denbora batez, etxeko presioa zela eta. Annek Helenen eskua harturik gauzen izenak [[esku alfabeto]]aren bidez erakusten zizkion, baina Helenentzat jolas bat bezala zen. Eskuan egiten zizkion hatzen mugimenduak ez baitzuten zeresanik neskarentzat. Saiatuz eta itxaropena galdu gabe Anne eta Helen lorategian zuten [[ur-bonba]]rekin zeudelarik, Helenek “ura” hitza ikasi zuen. Handik aurrera Helenen aldaketa izugarria izan zen: komunikatzeko gaitasuna landu zuen Anneren laguntzarekin eta behin hori lortuta, irakurtzen ikasi zuen. Hatz puntekin alfabetoa ikasiz, eta geroago [[Braille|Braille sistemarekin]] idazteko makinetan idatziz. Horretarako ere Anneren laguntza ezinbestekoa izan zuen. Aipatzekoa da, Helenek ere hitz egiten ikasi zuela, bere hatzak Anneren ezpainetan jarriaz eta eztarriko bibrazioak sentituz. Gogora dezagun, sukarra izan aurretik hitz batzuk esaten zituela. Hala ere, ez zuen hitz egiteko trebetasun handirik izan, baina hitz egiten ikasteko zuen irrika eta ametsa asetu zituen.
=== Ikasketak ===
Helen [[Cambridge]]ko eskolara joan zen [[1896]]an. [[1900]].urtean, [[Radcliffko unibertsitate]]an sartu zen. Bertako bizitza oso zaila suertatu zitzaien bai Anneri baita Heleni ere. Lan pilaketa izugarria baitzen. Unibertsitatean zeuden bitartean Helen bere bizitzari buruz idazten hasi zen, Braille bidez idatziz. [[1903]]an ''The Story of My Life'' liburua argitaratu zuen. Nahiz eta hasieran arrakastarik ez izan, geroago obra klasikoa bilakatu zen.
[[1904]]ko ekainaren 28an Helen unibertsitatean graduatu zen. Urte berean, [[Luis IX.a Frantziakoa|San Luiseko]] erakustaldi batean jende aurrean lehen aldiz hitz egin zuen. Helen eta Anne hurrengo urteetan hitzaldiak ematen ibili ziren hara eta hona haien esperientziak eta bizitzak kontatuz. Helenek bere bizitza kontatzen zuen bitartean Annek esandako esaldi bakoitza interpretatzen zuen jendearengana argi eta garbi iristeko. Helen eta Annek haien bizitza hitzaldietan eta liburuen salmentetan oinarritu zuten. [[1918]]an liburuen eskaera gutxitu arren, Helen eta Annek bidaiatzen jarraitu zuten, lehen aipatutako hitzaldiak emanez.
=== Laguntzaileak ===
Anne Helenen bizitzaren oinarria bihurtu zen, baita Helen Anneren bizitzarena ere. Anne [[John Macy]]rekin ezkondu zen [[1905]].urtean. [[1914]].urte inguruan Anneren osasuna okertzen joan zen. Ondorioz etxean laguntzeko [[Polly Thompson]] izeneko emakume bat kontratatu zuten. Ez zuen esperientziarik pertsona gor eta itsuekin, baina Helenen gertuko pertsona bat bilakatuko zen beranduago.
[[Fitxategi:Helen Keller32.jpg|thumb|Helen Keller eta Anne Sullivan.]]
Helen, Anne eta John [[Forest Hills]]era joan ziren ([[New York]]. [[1915]].urtean [[Helen Keller International]] izeneko fundazioa sortu zuen [[George Kessler]]rekin batera. Forest Hillseko etxea, fundazioarentzat lana egiteko erabiltzen zuen, bertan diru kontuak eramateko besteak beste, baina ez zen diru bilketaz soilik arduratzen, itsuen bizi-kalitatea eta baldintzak hobetzeko kanpainak egiten zituen. Garai hartan egoitzetan baztertuak izaten baitziren inongo eskubiderik gabe. Bere etengabeko kemena oinarrizkoa izan zen hauen baldintzak aldatzeko.
[[Anne Sullivan]] [[1936]]an hil zen. Izugarrizko aldaketa izan zen Helenentzat Anne gabe aurrera jarraitzea, baina Polly Thompson bere alboan egon zen laguntzeko [[1957]].urtean buruko isuri bat jasan zuen arte. Ez zen guztiz errekuperatu eta handik gutxira, [[1960]].urtean, Polly ere hil egin zen. Polly hil ondoren [[Winnie Corbally]] izango zen Helen hil arte ondoan edukiko zuen pertsona.
=== Ekintza politikoak ===
Keller mundu mailan hizlari eta idazle famatua bilakatu zen. [[Gaigabezia]] duten pertsonen babesle gisa oroitzen da beste era askoren artean. [[Bakezaletasun|Bakezalea]], sozialista eta [[jaiotza kontrola]]ren aldekoa zen. [[1915]].urtean, lehen aipatu dugun bezala, Helen Keller International (HKI) erakundea George Kessler eta berak sortu zuten. Erakunde hau ikusmenaren, osasunaren, eta elikaduraren ikerketan oinarritzen zen. [[1920]].urtean [[American Civil Liberties Union]](ACLU) izeneko erakundea sortzen lagundu zuen. Erakunde honek, [[Ameriketako Estatu Batuak|Ameriketako Estatu Batuko]] legeak eta [[Konstituzio]]ak pertsona bakoitzaren banakako eskubideak defendatzen eta zaintzen zirela ziurtatzea zuen helburu. Helen Annerekin batera berrogei herrialde baino gehiagotan izan ziren. Japoniarrek gustuko zuten antza, behin baino gehiagotan bisitatu baitzuten [[Japonia]].
Bere garaiko Ameriketako Estatu Batutako presidenteak ezagutu zituen Helenek. [[Grover Cleveland]]ik hasi eta [[Lyndon B. Jonhson]] arte. Pertsonai ospetsu batzuen laguna ere izan zen, hala nola, [[Alexander Graham Bell]], [[Charlie Chaplin|Charles Chaplin]] eta [[Mark Twain]]. Keller eta Mark sektore batzuek oso erradikalak bezala kontsideratu zituzten XX.mende hasieran, eta ondorioz, haien iritzi politikoak ezkutatu nahi izan zituzten.
Partidu Sozialistako [[Eugene Debs|Eugene V. Debsi]] laguntza eman zion presidentziarako kanpaina guztietan. Keller Alderdi Sozialistako kide bat izan zen eta [[langile]]riaren alde idatzi zuen 1909tik 1921 arte. 1912.urtean Helen Munduko Langile Industrialekin batu zen.
=== Obrak eta sariak ===
Helenek guztira hamabi liburu argitaratu eta hainbat artikulu idatzi zituen. Bere lehen lanetako bat, 11 urterekin burutu zuen, 1891.urtean, ''The Frost King'' izenekoa. Lan honen inguruan salaketak izan ziren, [[Margaret Canby]]ren ''The Frost Fairies'' obraren plagioa zelakoan. Ikerketa egin zen honen inguruan eta Helenek [[kriptomnesia]] bat esperimentatu zuenaren hipotesia azaldu zuten, hau da, Helen obraren istorioaz gogoratzen zen bere subkontzientean zuelako, baina ez zuen oroitzen istorio hura ''The Frost Fairies'' zela eta obrak idazlea zuela.
22 urterekin, 1903.urtean hasieran aipatu bezala, bere autobiografia kaleratu zuen, Anne Sullivan eta Anneren senarraren laguntzarekin unibertsitatean zelarik, ''The Story of My Life''. Helenek berak idatzitako hitzak daude bertan eta 21 urte arteko bizitza kontatzen du. 1908.urtean beste obra bat argitaratu zuen, ''The World I Live In''. Bizitzarekiko sentitzen zuena kontatzen digu irakurleoi. ''Out of the Dark'' 1913.urtean argitara eman zen eta horretan sozialismoaren inguruan mintzatu zen.
Bere Autobiografia espirituala, ''My Religion'' izenekoa, [[1927]] urtean kaleratu zen, ''Light in My Darkness'' liburuarekin batera. [[Emmanuel Swedenborg|Emanuel Swedenborgen]] irakaskuntza defendatzen zuen; Emanuel [[teologia|teologoa]] eta [[kristautasun|kristaua]] zen eta [[Biblia]]ren irakaskuntzei interpretazio espirituala ematen zien. 1957. urtean "The Worked Miracle" izeneko drama pelikula aurkeztu zen, bertan Anne Sullivanek Helenen lehenengo komunikazio formak erakusten zituen, Helen neskatila bat zelarik. [[1959]].urtean obra hau [[Broadway]]en aurkeztu zuten eta arrakasta izugarria izan zuen hurrengo urteetan. 1964.urtean Helenek Lyndon Johnsonek emandako sari gorena jaso zuen: "Presidential Medal of Friendship" izenekoa. Urte bat geroago “Hall of Fame”ko emakume nagusia hautatu zuten [[New Yorkeko Nazioarteko Azoka]]n.
=== Akita txakurraren bizitakoa ===
Akita txakurra: Japoniako txakur arraza bat da. Izen hau Japoniako herri txiki bati zor dio.
Helen Kellerrek 1937.urtean Japoniara egindako bidai batean [[Akita]] bisitatu zuen eta bertako Hachiko izeneko txakur famatuagatik galdetu zuen. Txakur hau 1935ean hil zen. Berak Akita txakur bat eduki nahi zuenez, Kamikaze-go izeneko txakur bat oparitu zioten. Honek hilabete bateko bizitza zuen. Gaixotasun batengatik hil egin zenean, Japoniako gobernuak opari ofizial modura bere anaia zen Kenzan-go oparitu zion 1938.urtean. Helen Kellerrek aldizkari batean honako adierazpenak egin zituen orduan: "noizbat aingeru bat izan bada lurrazalean, hori Kamikaze izan da. Badakit ez dudala beste edozein animaliarengandik jasoko hainbesteko goxotasunik. Akita txakurrak gustatzen zaizkidan gaitasun guztiak ditu, gentila da, soziala eta konfidantzazkoa".
=== Bere bizitzako azken urteak ===
Helenek 1961ean lehenengoz garuneko hodietako istripu bat eduki zuen, ondoren gehiago eduki zituelarik. Honen ondorioz bizitza publikoa alde batera uzten joan zen eta bere bizitzako azken urteak [[Arcan Ridge]]ko bere etxean igaro zituen. Kellerrek 87 urte zituela, bere heriotza baino pixkat lehenago, bere lagun bati zera esan zion: "urte ilun eta isil hauetan, Jainkoak nire bizitza ezagutzen ez dudan asmo batentzat erabiltzen aritu da, baina egunen batean ulertuko dut eta orduan asetuta sentituko naiz". 1968ko ekainaren 1ean, Arcan Ridgen, Helen Keller lotan zegoelaik hil egin zen. Bere gorpua [[Bridgeport]]en erre zuten eta bere hileta [[Washington]] D.C.ko Katedral Nazionalean egin zuten. Geroago bere errautsak Anne Sullivan eta Polly Thomsomnenak zeuden lekutik gertu utzi zituzten.
[[Fitxategi:Helen Keller15.jpg|thumb|Helen Keller Braille sisteman irakurtzen.]]
[[Fitxategi:Anne Sullivan - Helen Keller memorial - Tewksbury, Massachusetts - DSC00072.JPG|thumb|Anne_Sullivan_-_Helen_Keller_memorial]]
=== Helen Kellerren bizitzaren antzezpenak ===
Helen Kellerren bizitza askotan antzeztua izan da. 1919. urtean lehenengo antzezlana egin zen ''Deliverance'' izeneko film mutuan, pelikula honetan bere bizitza kontatzen zen estilo melodramatiko batean. Baina berari benetan eginiko omenaldia 1957.urtean idatzi zen ''Langile Miragarria'' izeneko antzezlana izan zen, hau bere autobiografian (Nire Bizitzaren Historia) oinarritua dago. Drama bat da eta Anne Sullivanek komunikatzen nola irakasten dion ikusten da. [[1959]]ko urriaren 19an obra hau Broadwayen aurkeztu zen eta arrakasta handia eduki zuen, ia hiru urtez egon baitzen han ikusgai. 1962an zinemara eraman zen lana eta [[Oscar Sariak|Oscar Sarietarako]] izan ziren Helen Kellerren papera egin zuena eta Anne Sullivanen papera betetzen zuena. Aktoresak hauek izan ziren: [[Patty Duke]] eta [[Anne Bancroft]] hurrenez hurren. Biek Oscarra irabazi zuten. Ondorengo urteetan antzezlan gehiago egin dira bere bizitzari buruz, gehienak aipatutako horretan oinarrituta.
=== Hil ondorengo ohoreak ===
* [[1999]]. urtean Helen Keller, [[Gallup zerrenda]]n XX.mendeko pertsona miretsiena bezala izendatu zen.
* [[2003]]. urtean, Alabaman bere omenez bertako txanpon batean zizelkatua dago bere irudia. Alabaman ere bai, [[Sheffield]] herrian, Helen Kellerren Ospitalea izeneko osasun-zentrua eraiki zen, bere omenez eraikia hain zuzen.
* Helen Keller izena duten kaleak daude. Hala nola, [[Getafe]]n ([[Espainia]]), [[Lode]]n (Israel) eta [[Lisboa]]n ([[Portugal]]).
* Haur hezkuntzako ume gor eta mutu funtzionalentzako [[Mysore]]n, [[India]]n, Helen Keller izeneko eskola sortu zen. Sotzailea [[K.K Srinivasan]] izan zen.
* [[2009]]ko urriaren 17an, Helen Kellerren irudiaren brontzezko estatua bat gehitu zen Alabamako Areto Nagusirako kolekziorako. Bertan Helen Keller agertzen da zazpi urte zitueneko momentu batean, ur-bonba baten ondoan. Momentu hau bere bizitzan oso garrantzitsua izan zen, orduan lehen aldiz ulertu baitzuen hitz bat. Hitz hau Water (ura) izan zen. Anne Sillivaneri bere eskuan W-A-T-E-R hitza esku alfabetoaren bidez adierazi zion. Estatuaren oinarrian hau dago idatzita Braille sisteman: "Munduko gauzarik hoberenak eta ederrenak ezin dira ez ikusi ezta ikutu ere eta gainera bihotzean sentitu behar dira".
== Bibliografia ==
* ''The Frost King'' ([[1891]]).
* ''The Story of My Life'' ([[1903]]).
* ''The World I Live In'' ([[1908]]).
* ''Out of the Dark'' ([[1913]]).
* ''My Religion'' edo ''Light in my Darkness'' ([[1927]]).
* Berg, Shelley (2000). Character Education Connections for School, Home, and Community: A Guide for Integrating Character Education (en inglés). NPR. <nowiki>ISBN 9781887943284</nowiki>.
* Dormash, Y. (2013). Cogito, ed. Psicología general (tomo 3, vol. 1) (en ruso). <nowiki>ISBN 978-5-89353-383-5</nowiki>.
* Gantschacher, Herbert (2009). Wilhelm Jerusalem - Helen Keller - Briefe (en inglés).
* Gevinson, Alan (1997). University of California Press, ed. Within Our Gates: Ethnicity in American Feature Films, 1911-1960 (en inglés). <nowiki>ISBN 9780520209640</nowiki>.
* Hallum, John (2012). General Books, ed. Biographical and Pictorial History of Arkansas (vol. 1) (en inglés). <nowiki>ISBN 9781236370945</nowiki>.
* Herrmann, Dorothy (1999). University of Chicago Press, ed. Helen Keller: A Life (en inglés). <nowiki>ISBN 9780226327631</nowiki>.
* Keller, Helen (2003). The Story of My Life (en inglés). Random House LLC. <nowiki>ISBN 9781588362988</nowiki>.
* Keller, Helen (2012). La historia de mi vida. Renacimiento. <nowiki>ISBN 9788484727361</nowiki>.
* Loewen, James W (1995). Lies My Teacher Told Me (en inglés). Turtleback Books. <nowiki>ISBN 9780613706476</nowiki>.
* Mofid, Kamran (2002). Globalisation for the Common Good (en inglés). Shepheard-Walwyn. <nowiki>ISBN 9780856831959</nowiki>.
* Ohles, John F. (1978). Greenwood Publishing Group, ed. Biographical Dictionary of American Educators (vol. 1) (en inglés). <nowiki>ISBN 9780313040122</nowiki>.
* Roberts, Jerry (2009). Encyclopedia of Television Film Directors (en inglés). Scarecrow Press. <nowiki>ISBN 9780810863781</nowiki>.
* Rumeu, Silvia (2015). Prende la luz Escritos de Helen Keller ante la ceguera social. Arteacción.
* Smith & Deland, ed. (1888). Northern Alabama (en inglés).
* Vujicic, Nick (2012). Your Life Without Limits: Living Above Your Circumstances (en inglés). Random House. <nowiki>ISBN 9780307731067</nowiki>.
== Ikus, gainera ==
* [[Ingelesezko literatura]]
* [[Amerikako literatura|Literatura amerikarra]]
* [[Amerikako literatura]]
* [[Alexander Graham Bell]]
* [[Itsutasun]]
* [[Autobiografia]]
* [[The Miracle Worker]]
* [[35. Oscar Sariak]]
* [[Carmen de Burgos]]
* [[Anne Sullivan]]
* [[Arthur Penn]]
* [[Georgismo]]
== Kanpo estekak ==
* {{en}}: [http://www.gutenberg.org/ebooks/2397 "The Story of My Life" (Gutenberg Egitasmoa).]
* {{en}}: [http://www.hki.org/ "Helen Keller International"]
* {{en}}: [http://www.youtube.com/watch?v=lUV65sV8nu0 ''The miracle worker'' ura hitza ikasi zueneko unea.]
* {{en}}: [http://www.youtube.com/watch?v=Gv1uLfF35Uw Helen Kellerrek hitz egiten nola ikasi zuen.]
* {{en}}: [http://www.youtube.com/watch?v=8ch_H8pt9M8 Esku alfabetoarekin komunikatzen.]
{{bizialdia|1880ko|1968ko|Keller, Helen}}
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako giza eskubideen aldeko ekintzaileak]]
[[Kategoria:Eskubide zibilen mugimendua]]
[[Kategoria:Ingelesezko idazleak]]
[[Kategoria:XIX. mendeko emakume idazleak]]
[[Kategoria:XX. mendeko emakume idazleak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako idazleak]]
[[Kategoria:Gor-itsuak]]
[[Kategoria:Sozialistak]]
[[Kategoria:Hezkuntza bereziaren teorikoak]]
[[Kategoria:Alabamarrak]]
[[Kategoria:Feminista kristauak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Idazle itsuak]]
[[Kategoria:Idazle gorrak]]
ld5lahsiehhbw5hzd6e40qwudwu40dy
Lahoz
0
15545
9976122
9968876
2024-11-21T11:19:21Z
EnekoPanamá
71145
9976122
wikitext
text/x-wiki
{{Euskal Herriko auzo infotaula
| izena = Lahoz
| probintzia = Araba
}}'''Lahoz''' [[Araba]]ko [[Gaubea]] udalerria osatzen duten herrietako bat da. [[Valderejoko natura parkea|Valderejoko Natur Parkearen]] barruan kokatzen da, eta beraz [[Valderejo]] kontzejuko herrietako bat da. ([https://web.archive.org/web/20060923213514/http://www.valpuesta.org/parquevalderejo.htm Webgunea]).
== Historia ==
XIV. mendean Lahoztarren dorretxea eraiki zen, gaur egun ez da existitzen. 1273. urtean Valderejoko forua jaso zuen.
== Demografia ==
{{Barra bertikalen grafikoa
|izena=Lahozko biztanleria
|altuera=300
|zabalera=200
| 2001 | 6 | 2011 | 2 | 2021 | 2 |
}}
== Ondasun nabarmenak ==
* Donejakue eliza
* San Lorentzo baseliza
* [[El Gustalgo zutarria]]
== Lahoztar ezagunak ==
* Juan Ortiz de Pinedo (?-1608) [[Cuenca]]ko apezpikua
== Bibliografia ==
* ''Alava, pueblo a pueblo''. Jose Luis Sáenz de Ugarte (1983). Caja Provincial de Álava - Arabako Kutxa
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Gaubeako herri aurkibidea}}
{{geografia zirriborroa|Araba}}
[[Kategoria:Gaubea]]
[[Kategoria:Arabako herriak]]
1pwgs1m5whr85l9jeywhic9jjp9xcim
Lalastra
0
15546
9976126
9968877
2024-11-21T11:20:35Z
EnekoPanamá
71145
9976126
wikitext
text/x-wiki
{{Euskal Herriko auzo infotaula
| izena = Tuesta
| irudia =lalastra 1.jpg
| irudiaren testua = Lalastra herria Vallegrull mendilerrotik
| probintzia = Araba
}}
'''Lalastra''' [[Araba]]ko [[Gaubea]] udalerria osatzen duten herrietako bat da. [[Valderejoko natura parkea|Valderejoko Natur Parkearen]] barruan kokatzen da, eta beraz [[Valderejo]] kontzejuko herrietako bat da.
== Demografia ==
{{Barra bertikalen grafikoa
|izena=Lalastrako biztanleria
|altuera=300
|zabalera=200
| 2001 | 16 | 2011 | 12 | 2021 | 10 |
}}
== Ondasun nabarmenak ==
* Santa Elena eliza.
* Lalastrako [[Pikota (zutabea)|pikota]].<ref>{{erreferentzia|izenburua=Urkamendiak Euskal Herrian|hizkuntza=es|url=https://www.eusko-ikaskuntza.eus/PDFAnlt/folkl/049209245.pdf&ved=2ahUKEwjLzqfM5aKJAxVX0AIHHcNCIXYQFnoECBUQAQ&usg=AOvVaw3j-D05FYUglFYXFaesLOSA|aldizkaria=Eusko Ikaskuntza|sartze-data=2024-10-22}}</ref>
== Iruditegia ==
<gallery>
Irudi:lalastra.jpg|Lalastra herriko kale bat
Irudi:lalastra 2.jpg| Lalastra herria
Irudi:lalastra 3.jpg| Lalastra herria
</gallery>
== Bibliografia ==
* ''Alava, pueblo a pueblo''. Jose Luis Sáenz de Ugarte (1983). Caja Provincial de Álava - Arabako Kutxa
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Gaubeako herri aurkibidea}}
{{geografia zirriborroa|Araba}}
[[Kategoria:Gaubea]]
[[Kategoria:Arabako herriak]]
8itno960ods3wxspilvq7ffqg6filyh
Ribera (Gaubea)
0
15547
9976127
9968891
2024-11-21T11:22:27Z
EnekoPanamá
71145
9976127
wikitext
text/x-wiki
{{Euskal Herriko auzo infotaula
| izena = Ribera
| udalerria = Gaubea
| irudia =Ribera01.jpg
| irudiaren testua = Valderejoko Riberako eliza
| probintzia = Araba
}}
'''Ribera''' [[Araba]]ko herria da, [[Gaubea]]ko udalerrikoa. [[Valderejoko natura parkea|Valderejoko Natur Parkearen]] esparru barruan dago. Gaur egun, [[Valderejo]] kontzejuko herri hau erabat hustuta eta utzita dago, inor ez baita bertan bizi.
== San Esteban eliza ==
Ribera herrian San Esteban eliza dago. Kainoi bobeda du eta leiho protogotikoak. Tenpluan bertan margo muralak daude, estilo [[gotiko (argipena)|gotikokoak]].<gallery>
Fitxategi:Mural paintings in Church of San Esteban, Ribera de Valderejo.jpg|San Esteban elizako muralak
Fitxategi:Erriberako eliza, Valderejoko Natura Parkean 4.jpg|Elizako kapitelak
</gallery>
== Kanpo estekak ==
* {{es}} [https://web.archive.org/web/20080807161447/http://www.valpuesta.org/ribera.htm Riberako artea valpuesta.org webgunean]
{{autoritate kontrola}}
{{Gaubeako herri aurkibidea}}
{{geografia zirriborroa|Araba}}
[[Kategoria:Gaubea]]
[[Kategoria:Arabako herri hustuak]]
7f8xazzr744gx0mor7x55q80eiygtu8
Villamardones
0
15548
9976130
9968902
2024-11-21T11:23:08Z
EnekoPanamá
71145
9976130
wikitext
text/x-wiki
{{Euskal Herriko auzo infotaula
| izena = Villamardones
| probintzia = Araba
}}
'''Villamardones''' [[Araba]]ko [[Gaubea]] udalerria osatzen duten herrietako bat da. [[Valderejoko natura parkea|Valderejoko Natur Parkearen]] barruan dago, eta beraz [[Valderejo]] kontzejuko herrietako bat da. Herri hustua da, ez du biztanlerik.
== Kanpo estekak ==
* {{es}} [https://web.archive.org/web/20060923213514/http://www.valpuesta.org/parquevalderejo.htm Parke Naturalaren webgunea.]
{{autoritate kontrola}}
{{Gaubeako herri aurkibidea}}
{{geografia zirriborroa|Araba}}
[[Kategoria:Arabako herri hustuak]]
[[Kategoria:Gaubea]]
or7p543hswwv2adeahrcn8vdhe1lkt6
Euskal Iraultzarako Alderdia
0
15638
9975484
9426169
2024-11-20T18:37:27Z
Aihotz
15251
Ikurra gehitzea
9975484
wikitext
text/x-wiki
{{Alderdi politiko infotaula
| izena = Euskal Iraultzarako Alderdia<br />(EIA)
| kolore = red
| presidentea =
| buruzagia =
| bozeramailea =
| desegitea = [[1982]]<sup>1</sup>
| sorrera = [[1977]]
| egoitza =
| ideologia = [[Sozialismo|Sozialista]], [[komunismo|komunista]], [[abertzaletasun|abertzalea]]
| nazioartea =
| agerkaria = ''Herria Zutik''
| webgunea =
| oharrak = <sup>1</sup> [[Euskadiko Ezkerra]]n sartu zen.
|ikurra= EIA logo.svg}}
'''Euskal Iraultzarako Alderdia''' ('''EIA''') [[Hego Euskal Herria|Hego Euskal Herriko]] alderdi politikoa zen, [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAren]] VII. biltzar nagusiaren ondorioz sortua ([[Gallarta]], [[1977]]). Oinarri ideologikoak [[Eduardo Moreno Bergaretxe|Eduardo Moreno Bergaretxe "Pertur"ek]] ezarri zituen.
Euskadi askatzeko euskal langileriak eginiko borrokaren ondoren euskal estatu independentea sortzea zen alderdiaren helburua, nazio- eta klase-arazoa batuz. 1977an, [[Euskadiko Mugimendu Komunista|EMKrekin]] batera [[Euskadiko Ezkerra]] (EE) koalizioa sortu, eta Madrilgo Parlamenturako hauteskundeetan parte hartzea erabaki zuen.
[[1978]]an alderdia legeztatu eta [[1979]]an burutu zuen lehenengo biltzar nagusia, eta bere oinarriak ezarri zituen: [[Euskal Herria|Euskal Herrirako]] independentzia eta [[sozialismo]]a ziren helburu; ondoko urteetan [[leninismo|marxismo-leninismoa]] laga, eta [[eurokomunismo]]rantz lerratu zen.
[[1982]]an EE alderdi bihurtzearekin batera '''EIA''' desegin egin zen.
== Ikus, gainera ==
* [[Hordago (argitaletxea)]]
== Kanpo estekak ==
* Javier Merino, "''El espejismo revolucionario: la izquierda radical ante ETA''", ''Cuadernos Bakeaz'', nº 94, 2009 [http://pdf.escueladepaz.efaber.net/publication/full_text/105/CB94.pdf]{{Apurtutako esteka|date=otsaila 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
* Gaizka Fernández Soldevilla, "''El nacionalismo vasco radical ante la transición española''", ''Historia contemporánea'', ISSN 1130-2402, Nº 35, 2007, pp. 817-844 [http://www.paralalibertad.org/modules.php?op=modload&name=News&file=article&sid=26474]
* Gaizka Fernández Soldevilla, "''Agur a las armas. EIA, Euskadiko Ezkerra y la disolución de ETA político-militar (1976-1985)''", ''Sancho el sabio'', ISSN 1131-5350, Nº 33, 2010, pp. 55-96 [http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=3401994]
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Euskal Herriko alderdi politiko abertzaleak]]
[[Kategoria:Alderdi politiko sozialistak]]
[[Kategoria:Ezker abertzalea]]
[[Kategoria:Euskal Herriko desagertutako alderdi politikoak]]
50ttjrwp1txfo4h5gbk2gp270sgejc8
Lopida
0
15671
9975945
9404823
2024-11-21T07:19:46Z
212.8.115.229
9975945
wikitext
text/x-wiki
{{Euskal Herriko auzo infotaula
| izena = Lopida
| probintzia = Araba
| irudia = Lopida gasteiz.jpg
| irudiaren testua = Lopidaren ikuspegia. Ezkerretara [[Gasteiz-Foronda aireportua|Gasteizko aireportuko]] kontrol-dorrea ikus daiteke. Atzean [[Arratoko mendilerroa]] dago.
}}
'''Lopida''' (ofizialki ''Lopidana'') [[Gasteiz]]ko udalerria osatzen duten herrietako bat da. [[Zadorra]] ibaiaren ibarrean dago. Gasteizko udalerriaren iparraldean kokatzen da, hirigunetik 6,5 milometro ingurura. [[Ihurre]] eta [[Gobeu]]ko herrixkekin egiten du muga. Antzinako [[Foronda]] udalerriko auzoetako bat izan zen [[1975]] arte.
== Demografia ==
{{Barra bertikalen grafikoa
|izena=Lopidako biztanleria
|altuera=200
|zabalera=240
| 2000 | 25 | 2005 | 24 | 2010 | 25 | 2015 | 24 | 2021 | 20 |
|oharrak =
}}
== Ondarea ==
* Garbikundearen Andra Maria eliza: [[XIII. mendea|XIII. mendeko]] eliza [[arkitektura erromaniko|erromanikoa]]
== Argazki galeria ==
<gallery>
Fitxategi:Lopidanako Garbikunde eliza.jpg|Garbikunde eliza
Fitxategi:Lopidanako elizaren ataria.jpg|Garbikunde elizaren ataria
Fitxategi:Vitoria - Lopidana, Iglesia de Nuestra Señora de la Purificación 7.jpg|Elizako leiho bat
Fitxategi:Vitoria - Lopidana, Iglesia de Nuestra Señora de la Purificación 4.jpg|Elizako atariko [[Fuste|fusteak]] eta [[Kapitel|kapitelak]]
Fitxategi:Vitoria - Lopidana, Iglesia de Nuestra Señora de la Purificación 5.jpg|Elizako atariko fusteak eta kapitelak
</gallery>
== Kanpo estekak ==
* [https://www.ondareirekia.com/garbikundearen-andra-maria-eliza-lopidana/?lang=eu Garbikundearen Andra Maria eliza - Bisita birtuala]
{{autoritate kontrola}}
{{Gasteizko herri aurkibidea}}
{{Atari|Euskal Wikiatlasa|Euskal Herriko Wikiatlasa}}
[[Kategoria:Gasteizko herriak]]
[[Kategoria:Ipar-mendebaldeko Nekazaritza Eremua (Gasteiz)]]
[[Kategoria:Gasteizko kontzejuak]]
933d94haj5q5k9m0idc9d36netg22la
Ilarratza
0
15672
9975934
9404815
2024-11-21T07:00:25Z
212.8.115.229
9975934
wikitext
text/x-wiki
{{Euskal Herriko auzo infotaula
| izena = Ilarratza
| irudia = Ilarratza (gasteiz).jpg
| irudiaren testua = Ilarratzaren ikuspegia
| probintzia = Araba
}}
'''Ilarratza''' (euskaraz eta ofizialki ''Ilarratza''; gaztelaniaz ''Ilárraza'') [[Gasteiz]]ko udalerria osatzen duten herrietariko bat da, hirigunetik ekialdera kokatua. 521 metroko garaieran dago, [[Iruñea|Iruñerako]] N-104 bide zaharraren alboan.
== Izena ==
[[XI. mendea]]ren hasierako ''[[Donemiliagako goldea]]''n, ''Hillarrazaha'' gisa ageri da herriaren izena.<ref>{{es}} [http://www.euskomedia.org/aunamendi/125342 «Reja de San Millán»], ''Auñamendi Eusko Eentziklopedia''.</ref>
XVIII. mendera arte Ilarratzan hitz egin zen euskararen eraginez, gaztelaniaz herriaren izena ahoskatzean, azentua bigarren silaban jartzen zaio (''Ilárraza'').
== Demografia ==
{{Barra bertikalen grafikoa
|izena=Ilarratzako biztanleria
|altuera=200
|zabalera=240
| 2000 | 66 | 2005 | 71 | 2010 | 109 | 2015 | 96 | 2021 | 90 |
|oharrak =
}}
== Garraioa ==
[[Araba Bus]] sareko {{bus|AB-4}}lineak zerbitzua ematen dio herri honi:
{{trenbide zerbitzu
|enpresa = ARABA BUS
|linea1 = 4
}}
Gainera, [[La Burundesa]] autobus konpainiaren [[Sakana]]ko herriak elkartzen dituen [[Gasteiz]]-[[Iruñea]] lineak geltokia dauka herrian. Guztira hiru zerbitzu izaten dira norabide bakoitzean. Linearen ibilbidea honakoa da:
* [[Gasteiz]] - [[Ilarratza]] - [[Argomaiz]] - [[Agurain]] - [[Munain]] - San Roman - [[Ibarguren]] - [[Andoin]] - [[Olatzagutia]] - [[Ziordia]] - [[Altsasu]] - [[Urdiain]] - [[Iturmendi]] - [[Bakaiku]] - [[Etxarri Aranatz]] - [[Arbizu]] - [[Lakuntza]] - [[Arruazu]] - [[Uharte Arakil]] - [[Irañeta]] - [[Ihabar]] - [[Hiriberri (Arakil)|Hiriberri]] - [[Etxarren]] - [[Irurtzun]] - [[Eritze]] - [[Saratsa]] - [[Añezkar]] - [[Berriobeiti]] eta [[Iruñea]]
== Argazki galeria ==
<gallery>
Fitxategi:Ilarratza - Santa Eulalia eliza.jpg|Santa Eulalia eliza
Fitxategi:Ilarratza - Santa Eulalia eliza - ataria.jpg|Santa Eulalia elizako ataria
</gallery>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Gasteizko herri aurkibidea}}
{{Atari|Euskal Herriko Wikiatlasa|Euskal Herriko Wikiatlasa}}
[[Kategoria:Gasteizko herriak]]
[[Kategoria:Ekialdeko Nekazaritza Eremua (Gasteiz)]]
[[Kategoria:Gasteizko kontzejuak]]
583ldxea4cuee55fgxe92m1ttb4kyvz
Jungitu
0
15673
9975935
9404801
2024-11-21T07:01:25Z
212.8.115.229
9975935
wikitext
text/x-wiki
{{Euskal Herriko auzo infotaula
| izena = Jungitu
| irudia = Jungituko eliza 2008 11 28.JPG
| irudiaren testua = Jungituko elizaren apirikua eta dorrea
| probintzia = Araba
}}
'''Jungitu''' [[Gasteiz]]ko ([[Araba]]) udalerria osatzen duten herrietako bat da. [[Zurbao (Arratzua-Ubarrundia)|Zurbaoren]] ekialdean dago.
== Demografia ==
{{Barra bertikalen grafikoa
|izena=Jungituko biztanleria
|altuera=200
|zabalera=240
| 2000 | 49 | 2005 | 68 | 2010 | 84 | 2015 | 107 | 2021 | 110 |
|oharrak =
}}
== Ondasun nabarmenak ==
* Landazuri jauregia, [[XVII. mendea|XVII. mendekoa]].
* San Millan eliza
<gallery>
Fitxategi:Landazuri Jauregia - Jungitu.jpg|Landazuri jauregia
Fitxategi:San Millan eliza - Ataria - Jungitu.jpg|San Millan elizako ataria
</gallery>
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Gasteizko herri aurkibidea}}
[[Kategoria:Gasteizko herriak]]
[[Kategoria:Ekialdeko Nekazaritza Eremua (Gasteiz)]]
[[Kategoria:Gasteizko kontzejuak]]
8nxgm0ubm8tv3bm9koc5co0glq4r3d4
Lasarte (Gasteiz)
0
15675
9975938
9404841
2024-11-21T07:03:11Z
212.8.115.229
9975938
wikitext
text/x-wiki
{{Argitzeko|Gasteizko herriari|Lasarte (argipena)}}
{{Euskal Herriko auzo infotaula
| izena = Lasarte
| probintzia = Araba
}}
'''Lasarte''' [[Gasteiz]]ko udalerria osatzen duten herrietako bat da.
== Geografia ==
Hiriaren hegoaldean dago, [[Zaldiaran]] menditik datorren [[Batan|Batan errekaren]] ondoan.
Herriaren eta Gasteiz hiriaren artean Lasarteko legardiak daude. Antzina [[legar]]ra erauzten zen bertatik, baina egun zabortegi bilakatuta dago.
== Demografia ==
Gasteizko 2001. urteko hiri plangintzaren ondorioz, Lasartek hazkunde nabarmena izan zuen XXI. mendearen hasieran.
{{Barra bertikalen grafikoa
|izena=Lasarteko biztanleria
|altuera=200
|zabalera=240
| 2000 | 81 | 2005 | 98 | 2010 | 161 | 2015 | 193 | 2021 | 246 |
|oharrak =
}}
== Ondasun nabarmenak ==
* [[Andre Mariaren Jasokundearen eliza (Gasteiz)|Jasokundeko Andre Mariaren eliza]]
== Lasartetar ospetsuak ==
* [[Francisco Galdos]] ([[1947]]-), txirrindularia.
* [[Iñaki Gil Diaz de Argote]] ([[1963]]-), harri-jasotzailea.
== Ikus, gainera ==
* [[Lasarte-Oria]] ([[Gipuzkoa]])
== Kanpo estekak ==
* [https://www.ondareirekia.com/andre-mariaren-jasokundearen-eliza-lasarte/?lang=eu Andre Mariaren Jasokundearen eliza - Bisita birtuala]
{{autoritate kontrola}}
{{Gasteizko herri aurkibidea}}
{{Atari|Euskal Herriko Wikiatlasa|Euskal Herriko Wikiatlasa}}
[[Kategoria:Gasteizko herriak]]
[[Kategoria:Hego-mendebaldeko Nekazaritza Eremua (Gasteiz)]]
[[Kategoria:Gasteizko kontzejuak]]
0vdxi6caaixupsrgb9hky27quaz0bv5
Legarda (Gasteiz)
0
15676
9975940
9404820
2024-11-21T07:16:32Z
212.8.115.229
9975940
wikitext
text/x-wiki
{{argitzeko|Gasteizko herriari|Legarda}}
{{Euskal Herriko auzo infotaula
| izena = Legarda
| probintzia = Araba
| irudia = Legarda_Gasteiz_eliza.jpg
| irudiaren testua = Legardako eliza
}}
'''Legarda''' [[Gasteiz]]ko udalerria osatzen duten herrietako bat da. [[1975]] arte [[Foronda]] udalerriaren barruan egon zen.
[[Foronda]]ko aireportuaren iparraldean eta [[Arratoko mendilerroa|Arrato]] mendilerroaren azken muturraren azpian dago.
== Demografia ==
{{Barra bertikalen grafikoa
|izena=Legardako biztanleria
|altuera=200
|zabalera=240
| 2000 | 30 | 2005 | 28 | 2010 | 45 | 2015 | 39 | 2021 | 36 |
|oharrak =
}}
== Kanpo estekak ==
* [https://www.ondareirekia.com/san-andres-apostoluaren-eliza-legarda-2/?lang=eu San Andres Apostoluaren eliza - Bisita birtuala]
{{autoritate kontrola}}
{{Gasteizko herri aurkibidea}}
{{Atari|Euskal Wikiatlasa|Euskal Herriko Wikiatlasa}}
[[Kategoria:Gasteizko herriak]]
[[Kategoria:Ipar-mendebaldeko Nekazaritza Eremua (Gasteiz)]]
[[Kategoria:Gasteizko kontzejuak]]
k0phywa5a1nghvpeijttblmyng5phu6
Lermanda
0
15677
9975944
9792468
2024-11-21T07:18:04Z
212.8.115.229
9975944
wikitext
text/x-wiki
{{Euskal Herriko auzo infotaula
| probintzia = Araba
}}
'''Lermanda''' [[Gasteiz]]ko udalerria osatzen duten herrietako bat da. Gasteiz hiriaren mendebaldean dago, [[A-1]] autobidearen ondoan. Egun [[Jundiz]]ko industrialdeak erabat inguratzen du herria.
== Demografia ==
{{Barra bertikalen grafikoa
|izena=Lermandako biztanleria
|altuera=200
|zabalera=240
| 2000 | 13 | 2005 | 12 | 2010 | 15 | 2015 | 16 | 2021 | 21 |
|oharrak =
}}
== Herri hustua ==
Udalaren barruan [[Legardagutxi]] herri hustua dago.
== Argazki galeria ==
<gallery>
Fitxategi:Lermanda - Iglesia de San Sebastián 06.jpg|San Sebastian eliza
Fitxategi:Lermanda - Hotel El Coto.jpg|Herriko hotela
Fitxategi:Lermanda 05.jpg
</gallery>{{Gasteizko herri aurkibidea}}
{{Atari|Euskal Wikiatlasa|Euskal Herriko Wikiatlasa}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Gasteizko herriak]]
[[Kategoria:Hego-mendebaldeko Nekazaritza Eremua (Gasteiz)]]
[[Kategoria:Gasteizko kontzejuak]]
ay8cbw1v2x3bd9knxmjte80wsqe57kz
Lubinao
0
15678
9975946
9420636
2024-11-21T07:21:32Z
212.8.115.229
9975946
wikitext
text/x-wiki
{{Euskal Herriko auzo infotaula
| izena = Lubinao
| udalerria = Gasteiz
| probintzia = Araba
}}
'''Lubinao''' (ofizialki ''Lubiano'') [[Gasteiz]]ko udalerria osatzen duten herrietako bat da. Historikoki [[Arratzua|Arratzuko]] [[ermandade]]arekin ere izan ditu harreman estuak.
[[Uribarri Ganboako urtegia]]ren atzealdetik 3 kilometrora dago, E-5 autobidearen ondoan.
== Demografia ==
{{Barra bertikalen grafikoa
|izena=Lubinaoko biztanleria
|altuera=200
|zabalera=240
| 2000 | 35 | 2005 | 36 | 2010 | 33 | 2015 | 34 | 2021 | 36 |
|oharrak =
}}
== Ondarea ==
* '''Natibitatearen eliza:''' Jatorria XIII. mendean du, nahiz eta beranduagoko elementuak ere badituen. Dorrea 1773koa da eta erretaula XVII. mendekoa.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Lubiano - Auñamendi Eusko Entziklopedia|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/lubiano/ar-90020/|aldizkaria=aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus|sartze-data=2023-10-15}}</ref>
<gallery>
Fitxategi:Lubinao, Natibitatearen eliza.jpg|Natibitatearen eliza
Fitxategi:Lubinao, Natibitatearen eliza 2.jpg|Natibitatearen elizako ataria
Fitxategi:Ventanal de la iglesia de Lubiano (Álava, España).JPG|Erdi aroko leihoa
</gallery>
== Erreferentziak ==
<references />
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Gasteizko herri aurkibidea}}
{{Atari|Euskal Wikiatlasa|Euskal Herriko Wikiatlasa}}
[[Kategoria:Gasteizko herriak]]
[[Kategoria:Ekialdeko Nekazaritza Eremua (Gasteiz)]]
[[Kategoria:Gasteizko kontzejuak]]
dyirp5094ysz29bizpj666r56x1krnu
Margarita (Gasteiz)
0
15679
9975951
9792466
2024-11-21T07:26:44Z
212.8.115.229
9975951
wikitext
text/x-wiki
{{Argitzeko|Arabako herriari|Margarita (argipena)}}
{{Euskal Herriko auzo infotaula
| izena = Margarita
| probintzia = Araba
| irudia = Margarita (Araba) 2.jpg
}}
'''Margarita''' [[Gasteiz]]ko udalerria osatzen duten herrietako bat da; [[1928]] arte [[Ariñiz]] udalerriaren zati izan zen.
[[Gasteiz]] udalerriaren mendebaldean dago, hirigunetik 11 kilometrora, [[A-1]] autobidearen alboan. XXI. mendearen hasieran [[Jundizko industrialdea]]ren handitzea Margarita herria inguratuz eraiki zen.
== Demografia ==
{{Barra bertikalen grafikoa
|izena=Margaritako biztanleria
|altuera=200
|zabalera=240
| 2000 | 38 | 2005 | 47 | 2010 | 41 | 2015 | 37 | 2021 | 36 |
|oharrak =
}}
== Jaiak ==
Margaritak [[irailaren 18]]an ospatzen ditu jaiak, Tomas Deuna egunean.
== Argazki galeria ==
<gallery>
Fitxategi:Margarita (Araba) 3.jpg
Fitxategi:Margarita (Araba) 2.jpg|Bolatokia eta herriko elkartea
Fitxategi:Margarita (Araba).jpg
Fitxategi:Margarita - Iglesia de Santo Tomás Apóstol 01.jpg|Santo Tomas eliza
</gallery>
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Gasteizko herri aurkibidea}}
{{Atari|Euskal Wikiatlasa|Euskal Herriko Wikiatlasa}}
[[Kategoria:Gasteizko herriak]]
[[Kategoria:Hego-mendebaldeko Nekazaritza Eremua (Gasteiz)]]
[[Kategoria:Ariñiz]]
[[Kategoria:Gasteizko kontzejuak]]
9fl1j9ewamycudklcqip7ffiaz1x5ef
Otobarren
0
15689
9975932
9638024
2024-11-21T06:56:40Z
212.8.115.229
9975932
wikitext
text/x-wiki
{{Euskal Herriko auzo infotaula
| izena = Otobarren
| probintzia = Araba
}}
'''Otobarren''' (ofizialki ''Hueto Abajo / Oto Barren'') [[Gasteiz]]ko udalerria osatzen duten herrietako bat da. 527 metroko garaieran dago, hiriaren mendebaldean, [[Badaiako mendilerroa|Badaia]] eta [[Arratoko mendilerroa|Arrato]] mendilerroek osatzen duten haran zabalean, bere bikia den [[Otogoien]] herriaren albo-alboan.
== Historia ==
Otobarren eta Otogoien herrien lehen aipamenak X. mendekoak dira. 1493. urterako bi herrixkak definiturik zeuden. Martiodako jaunen lurrak izan ziren, eta Otoen ermandadea osatu zuten. XIX. mendean [[Oto]] udalerria osatu zuten [[Martioda]]rekin, baina azkenik 1975ean Gasteizen integratu ziren. Udalerriaren burua Otobarrenen zegoen.
== Ekonomia ==
Otogoienen ez bezala, Otobarrenen oraindik ere bada [[nekazaritza]]tik bizi den jendea. Lehen sektoreko langai nagusiak [[zereal]]ak, [[beterraba|erremolatxa]], [[babarrun]]a, haragitarako [[abere]]ak eta [[ardi]]ak dira.
== Demografia ==
{{Barra bertikalen grafikoa
|izena=Otobarrengo biztanleria
|altuera=200
|zabalera=240
| 2000 | 45 | 2005 | 44 | 2010 | 50 | 2015 | 46 | 2021 | 45 |
|oharrak =
}}
== Ondasun nabarmenak ==
Otobarrengo San Bizente [[Eliza (eraikina)|elizako]] San Blas [[kapera]]n XVI. mendeko margo interesgarriak daude.<gallery>
Fitxategi:Otobarreneko eliza.jpg|San Bizente eliza
Fitxategi:Eliza@Otobarren2014.jpg|San Bizente elizako abside erromanikoa
Fitxategi:Otobarren (Araba) - San Bizente eliza.jpg|San bizente elizako ataria
</gallery>
== Kanpo estekak ==
* [https://www.ondareirekia.com/done-bikendi-eliza-otobarren/?lang=eu Done Bikendi eliza - Bisita birtuala]
{{autoritate kontrola}}[[Fitxategi:Otobarren zati bat otogoiendik ikusia 2.jpg|thumb|885x885px|Herriaren ikuspegi orokorra.|ezkerrera]]{{Gasteizko herri aurkibidea}}
{{Atari|Euskal Wikiatlasa|Euskal Herriko Wikiatlasa}}
[[Kategoria:Gasteizko herriak]]
[[Kategoria:Ipar-mendebaldeko Nekazaritza Eremua (Gasteiz)]]
[[Kategoria:Gasteizko kontzejuak]]
0jedwq0ld13ukikim7gjvvcaozxl7ot
Otogoien
0
15690
9975933
9404832
2024-11-21T06:57:26Z
212.8.115.229
9975933
wikitext
text/x-wiki
{{Euskal Herriko auzo infotaula
| izena = Otogoien
| irudia = Otogoiengo eliza eta bolatokia.jpg
| irudiaren testua= Otogoiengo eliza (eskuinean) eta bolatokia (ezkerrean).
| probintzia = Araba
}}
'''Otogoien''' (ofizialki ''Hueto Arriba / Oto Goien'') [[Gasteiz]]ko udalerria osatzen duten herrietako bat da. 551 metroko garaieran dago, hiriaren mendebaldean, [[Badaiako mendilerroa|Badaia]] eta [[Arratoko mendilerroa|Arratoko]] mendilerroek osatzen duten haran zabalean, bere bikia den [[Otobarren]] herriaren gainean. Herria [[Ganalto]] (900 m) mendira igotzeko ohiko abiapuntua da.
Otobarrenen ez bezala, Otogoienen inor ez da [[nekazaritza]]tik bizi.
== Historia ==
Otobarren eta Otogoien herrien lehen aipamenak [[X. mendea|X. mendekoak]] dira. [[1493]]. urterako bi herrixkak definiturik zeuden. Martiodako jaunen lurrak izan ziren, eta Otoen ermandadea osatu zuten. [[XIX. mendea]]n [[Oto]] udalerria osatu zuten [[Martioda]]rekin, baina azkenik 1975ean Gasteizen integratu ziren.
Otogoienen jaio zen Frantzisko Ruiz de Agirre, Doradoko gobernadore eta kapitain nagusi izan zena. Herriko beste pertsona nabarmena Joan Agustin Hurtado de Mendoza da, Gaunako lehen markesa izan zena.
== Demografia ==
{{Barra bertikalen grafikoa
|izena=Otogoiengo biztanleria
|altuera=200
|zabalera=240
| 2000 | 47 | 2005 | 57 | 2010 | 60 | 2015 | 59 | 2021 | 60 |
|oharrak =
}}
== Ondarea ==
* Jaiokundearen eliza erromanikoa, XIII. mendekoa: Otogoiengo [[Eliza (eraikina)|elizako]] elementurik nabarmenenak hiru hutsuneko [[kanpai-horma]], [[bataiarri]] landua eta [[erretaula]] nagusi [[barrokoa]] dira.
* [[Goroen leizea]], 2 km-ko sakonerako ibilbidea dutenak (250 m inolako espeleologiako materialaren beharrik gabe). Barnean [[Laña erreka]] jaio da, [[Zadorra]] ibaiaren adar bat. Laña errekak arroila bat sortu du zenbait tokitan: [[Goroen arroila]].
== Argazki galeria ==
<gallery>
Fitxategi:Iglesia Hueto Arriba.JPG|Otogoieneko elizaren atzeko aldea.
Fitxategi:Hueto Arriba - Iglesia de la Natividad, portada 01.jpg|Elizako ataria
Fitxategi:Hueto Arriba - Iglesia de la Natividad, portada 05.jpg|Elizako atariko kapitelak
Fitxategi:Hueto Arriba - Iglesia de la Natividad, portada 04.jpg|Elizako atariko kapitelak
Fitxategi:Zaldiak Gasteizko Otogoienen.jpg|Zaldiak, Otogoien inguruko mendi batean.
Fitxategi:Hueto Arriba 01.jpg|Otogoieneko bide bat.
Fitxategi:Badaia - Cueva de los Goros - HDR -BT- 03.jpg|[[Goroen leizea]]
Fitxategi:Cueva de los Goros 02.jpg|[[Goroen leizea]]
Fitxategi:Barranco de los Goros 01.jpg|[[Goroen arroila]]
Fitxategi:Badaia - Barranco de los Goros 01.jpg|[[Goroen arroila]]
</gallery>
== Kanpo estekak ==
* [https://www.ondareirekia.com/jaiokundearen-eliza-otogoien/?lang=eu Jaiokundearen eliza - Bisita birtuala]
{{autoritate kontrola}}
{{Gasteizko herri aurkibidea}}
{{Atari|Euskal Wikiatlasa|Euskal Herriko Wikiatlasa}}
[[Kategoria:Gasteizko herriak]]
[[Kategoria:Ipar-mendebaldeko Nekazaritza Eremua (Gasteiz)]]
[[Kategoria:Gasteizko kontzejuak]]
fljytzi2yaav27v4lmokbpsqt0kjtk1
Michael Faraday
0
16044
9975404
8436352
2024-11-20T17:20:56Z
Joxan Garaialde
90799
9975404
wikitext
text/x-wiki
{{Lanean|Joxan Garaialde}}
{{Wikipedia1000}}
{{birzuzendua|Faraday|Farad|Unitateari}}
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Michael Faraday''' ((/ˈfærədeɪ, -di/; [[Surrey]], [[Ingalaterra]], [[1791]]ko [[irailaren 22]]a - [[Hampton Court]], [[Ingalaterra]], [[1867]]ko [[abuztuaren 25]]a) [[elektromagnetismo]]a eta [[elektrokimika]] ikasi zituen fisiko eta kimiko britainiarra da.
Gaztetan ikasketak burutu gabea zen (bere burua egindako gizona zela esan daiteke)<ref name="Rao" />, eta ez zekien ia ezer [[matematika]]z. [[Kalkulu diferentzial]]a erabat arrotz zuen azken fisikari handia izan zela esan daiteke, nahiz eta gabezia hori grafikoak egiteko zuen trebetasun izugarriz gainditu zuen.
[[Humphry Davy]] kimikariarekin ikasi zuen, eta [[indukzio elektromagnetiko]]aren aurkikuntzagatik ezagutzen dute gehienek, [[sorgailu elektriko|generadore]] eta [[motor elektriko|motore elektrikoak]] eraikitzea ahalbidetu baitu horrek, edo [[elektrolisi]]aren legeengatik, bera baita [[elektromagnetismo]]aren eta [[elektrokimika]]ren benetako sortzaile.
Faradayren garaiko beste ikertzaile batzuen antzera, Faraday, [[eremu magnetiko]]en bidez, [[intentsitate elektriko|korronte elektrikoak]] sortzen saiatu zen. Hamar urtetan, ez zuen emaitza arrakastatsurik lortu, egoera estatikoan, hots, geldirik zeuden [[iman]]ak eta bobinak erabili baitzituen. Hala ere, ekinaren ekinez, korronte elektrikoaren indukzioa sortzeko eremu magnetiko aldakorrak behar direla frogatu ahal izan zuen.
[[Korronte zuzen]] bat zeraman [[Eroale elektriko|eroale]] baten inguruko [[Eremu magnetiko|eremu magnetikoari]] buruzko ikerketaren bidez ezarri zuen Faradayk [[Eremu elektromagnetiko|eremu elektromagnetikoaren]] kontzeptua [[Fisika|fisikan]]. Faradayk, halaber, [[Magnetismo|magnetismoak]] argi izpiei eragin ziezaiekeela ezarri zuen, eta bi fenomenoen arteko azpiko harremana zegoela<ref name="EncBrit">{{cite EB1911|wstitle=Faraday, Michael|volume=10|pages=173–175}} the 1911 ''Encyclopædia Britannica''.</ref><ref name="IEEUK">{{cite web|url=http://www.theiet.org/resources/library/archives/biographies/faraday.cfm|title=Archives Michael Faraday biography – The IET|website=theiet.org}}</ref>. [[Indukzio elektromagnetiko|Indukzio elektromagnetikoaren]] printzipioak, [[Diamagnetismo|diamagnetismoa]] eta [[Elektrolisiaren Faradayren legeak|elektrolisiaren legeak]] ere aurkitu zituen. Gailu elektromagnetiko birakarien asmakizunek [[Motor elektriko|motor elektrikoaren]] teknologiaren oinarria osatu zuten, eta, hein handi batean, ahalegin horiei esker bihurtu zen elektrizitatea erabilgarri teknologian<ref name="Field">{{cite news |title=The Faraday cage: from Victorian experiment to Snowden-era paranoia |url=https://www.theguardian.com/science/2017/may/22/michael-faraday-lost-better-call-saul-genius |newspaper=The Guardian |date=22 May 2017}}</ref>.
[[Kimikari]] gisa, Faradayk [[Bentzeno|bentzenoa]] aurkitu zuen; kloro hidratatu goratua ikertu zuen; [[Bunsen erregailu|Bunsen erregailuaren]] eta [[Oxidazio-egoera|oxidazio-zenbakien]] sistemaren forma goiztiarra, eta [[Anodo]], [[Katodo]], [[Elektrodo]] eta [[Ioi]] terminologia ezaguna asmatu zuen. Faraday, azkenean, Errege Erakundeko lehen Kimika Fulleriarreko Irakasle bihurtu zen bizitza osorako.
Faraday esperimentatzailea izan zen, eta bere ideiak hizkuntza argi eta sinple batean transmititu zituen. Bere trebetasun matematikoak ez ziren [[Trigonometria|trigonometriaraino]] hedatu, eta [[aljebra]] sinpleenera mugatu ziren. [[James Clerk Maxwell|James Clerk Maxwellek]], hala, Faraday eta beste batzuen lana hartu zuen, eta fenomeno elektromagnetikoen teoria moderno guztien oinarri gisa onartzen den ekuazio multzo batean laburbildu zuen. Faradayren [[Indar-lerro|indar-lerroen]] erabilerei buruz Maxwellek idatzi zuen: «benetan oso maila handiko matematikaria izan zela erakusten dute, etorkizuneko matematikariek metodo baliotsu eta emankorrak erator ditzaketenak»<ref name="MaxwellSciPapVol1">{{Cite book|last1=Maxwell|first1=James Clerk|url=https://books.google.com/books?id=RaqhIhxqLiwC&pg=PA360|title=The Scientific Papers of James Clerk Maxwell, Vol. II|editor-last=Niven|editor-first=W. D.|year= 2003|publisher=Dover Publications|isbn=978-0-486-49561-3|language=en}}</ref>. [[Nazioarteko Unitate Sistema|SI]] [[kapazitantzia]] unitatea bere ohoretan izendatzen da: [[farad]].
[[Albert Einstein|Albert Einsteinek]] Faradayren erretratu bat zuen bere estudioko horman, [[Isaac Newton]] eta [[James Clerk Maxwell|James Clerk Maxwellenekin]] batera<ref>{{cite news |title=How British scientists inspired and ensured Einstein's place in history |url=https://www.sciencefocus.com/science/how-british-scientists-inspired-and-ensured-einsteins-place-in-history |access-date=3 May 2024 |publisher=BBC Science}}</ref>. [[Ernest Rutherford]] fisikariak esan zuen: «Haren aurkikuntzen tamaina eta helmena eta zientziaren eta industriaren aurrerabidean izan duen eragina kontuan hartzen ditugunean, ez dago ohore handiegirik izango Faradayren memoria ordaintzeko, inoizko aurkikuntza zientifiko handienetako bat»<ref name="Rao">[[C. N. R. Rao|Rao, C.N.R.]] (2000). ''Understanding Chemistry''. Universities Press. {{ISBN|81-7371-250-6}}. p. 281.</ref>.
Bere egunkaria idatzi zuen [[1820]] eta [[1862]] bitartean, etenik gabe, bertan buruturiko esperimentuak deskribatuz. 3.236 orrialde eta zenbait milaka irudi dituen egunkari hori [[Fisika]]ren historiako funtsezko lanetako bat da gaur egun.
== Biografia ==
===Hasiera===
Michael Faraday 1791ko irailaren 22an jaio zen Newington Buttsen, [[Surrey|Surreyn]], gaur egun [[Londres|Londresko]] [[Southwark]] auzoaren parte dena. Familia ez zegoen ondo. Aita, James, kristau [[Glasite]] sektako kide zen. James Faradayk, bada, bere emaztea, Margaret (Née Hastwell), eta bi haur Londresera eraman zituen 1790eko neguan, Outhgilletik Westmorlanden, non herriko errementariaren ikasle izana zen. Michael hurrengo urteko udazkenean jaio zen, lau haurretatik hirugarrena. Michael Faraday gazteak, eskola heziketa oinarrizkoena baino ez zuenak, [[Autoikaskuntza|bere burua hezi]] behar izan zuen.
14 urterekin, George Riebau Blandford Streeteko liburu-saltzailearen ikasle bihurtu zen<ref>{{openplaque|19}}</ref>. Ikasten eman zituen zazpi urteetan, Faradayk liburu asko irakurri zituen, [[Isaac Watts|Isaac Wattsen]] ''The Improvement of the Mind'' (Adimenaren Hobekuntza) barne, eta gogotsu inplementatu zituen haietan jasotako printzipioak eta iradokizunak<ref>{{cite book|last1=Jenkins|first1=Alice|title=Michael Faraday's Mental Exercises: An Artisan Essay-Circle in Regency London|url=https://archive.org/details/michaelfaradaysm00jenk|url-access=limited|date=2008|publisher=Oxford University Press|page=[https://archive.org/details/michaelfaradaysm00jenk/page/n227 213]|isbn=978-1846311406}}</ref>. Garai horretan, Faradayk elkarrizketak izan zituen bere parekoekin hiriko Elkarte Filosofikoan, eta hainbat gai zientifikori buruzko hitzaldietara joan zen<ref>{{cite journal|last1=James|first1=Frank|title=Michael Faraday, The City Philosophical Society and The Society of Arts.|url=http://www.jstor.org/stable/41378130|url-access=limited|date=1992|issue=5426 |journal=RSA Journal|volume=140 |pages=192–199 |jstor=41378130 }}</ref>. Zientziarekiko interesa ere garatu zuen, bereziki elektrizitatearekiko interesa. Bereziki, [[Jane Marcet|Jane Marceten]] ''Conversations on Chemistry'' (Kimikari buruzko solasaldiak) liburuan inspiratu zen Faraday<ref>{{cite episode
|transcript=No 741: Michael Faraday (transcript)
|transcript-url=http://www.uh.edu/engines/epi741.htm
|title=Michael Faraday |credits=Lienhard, John H.
|series=The Engines of Our Ingenuity
|series-link=The Engines of Our Ingenuity |airdate=1992 |number=741 |network=NPR
|station=KUHF-FM Houston}}</ref><ref>{{cite episode
|transcript=No 744: Jane Marcet's Books (transcript)
|transcript-url=http://www.uh.edu/engines/epi744.htm
|title=Jane Marcet's Books |credits=Lienhard, John H.
|series=The Engines of Our Ingenuity
|series-link=The Engines of Our Ingenuity |airdate=1992 |number=744 |network=NPR
|station=KUHF-FM Houston}}</ref>.
===Helduaroa===
[[Fitxategi:M Faraday Th Phillips oil 1842.jpg|thumb|upright|left|Faradayren erretratua, 1842an [[Thomas Phillips|Thomas Phillipsek]] egina]]
1812an, 20 urte zituela eta ikastearen amaieran, Faraday «Royal Institution»eko eta [[Royal Society|«Royal Society»ko]] [[Humphry Davy]] kimikari ingeles ospetsuaren eta «City Philosophie Society»ko sortzaile [[John Tatum|John Tatumen]] hitzaldietara joan zen. Hitzaldi horietarako sarrera asko, William Dance-k eman zizkion Faradayri, «Royal Philharmonic Society»ren sortzaileetako bat izan zenak. Faradayk hitzaldi horietan hartutako oharretan oinarritutako 300 orrialdeko liburua bidali zion gero Davyri. Davyren berehalako erantzuna adeitsua eta aldekoa izan zen. 1813an, Davyk ikusmena kaltetu zitzaionean nitrogeno trikloruroarekin izandako istripu batean, Faraday laguntzaile gisa kontratatzea erabaki zuen. Aldi berean, John Payne Erregearen Instituzioko partaideetako bat kaleratu zuten, eta [[Humphry Davy|Sir Humphry Davyri]] ordezko bat bilatzeko eskatu zioten; beraz, Faraday Errege Instituzioko laguntzaile kimiko izendatu zuen 1813ko martxoaren 1ean<ref name="EncBrit"/>. Laster, Davyk nitrogeno trikloruroaren laginak prestatzeko agindu zion Faradayri, eta biak zauritu ziren hain substantzia sentikor horren eztanda batean<ref>[[#Thomas|Thomas]], p. 17</ref>.
Faraday Sarah Barnardekin (1800–1879) ezkondu zen 1821eko ekainaren 12an<ref>The register at St. Faith-in-the-Virgin near [[St. Paul's Cathedral]], records 12 June as the date their licence was issued. The witness was Sarah's father, Edward. Their marriage was 16 years prior to the Marriage and Registration Act of 1837. See [[#Cantor|Cantor]], p. 59.</ref>. Beren familien bidez ezagutu zuten elkar eliza sandemaniarrean, eta kongregazio sandemaniarrean aitortu zuen fedea ezkondu eta hilabetera. Sandemaniar izena [[Eskozia|Eskoziako]] elizaren produktu bat zen. Faraday kristau elizkoia zen; Faraday senar-emazteek ez zuten seme-alabarik izan<ref name=ODNB>{{cite ODNB|id=9153|title=Faraday, Michael (1791–1867)|orig-year=2004|year=2011|last=James|first=Frank A. J. L.}}</ref>. Ezkondu ondoren, diakono gisa eta bi terminotan agure gisa zerbitzatu zuen bere gaztaroko batzar-etxean. Eliza Barbicaneko Pabloren Kalezuloan zegoen. 1862an, Barnsbury Grovera, [[Islington|Islingtonera]], aldatu zen biltokia; Londres iparraldeko leku horretan zerbitzatu zituen Faradayk bere bigarren agintaldiko azken bi urteak agure gisa, postu horretatik dimisioa eman aurretik<ref>[[#Cantor|Cantor]], pp. 41–43, 60–64, 277–280.</ref><ref>Paul's Alley was located 10 houses south of the [[Barbican Estate|Barbican]]. See p. 330 [[James Elmes|Elmes]]'s (1831) ''Topographical Dictionary of the British Metropolis''.</ref>. Biografoek diote: «Jainkoaren eta naturaren batasunaren zentzu indartsu batek blaitzen dituela Faradayren bizitza eta lana»<ref>{{Cite journal| author=Baggott, Jim | title = The myth of Michael Faraday: Michael Faraday was not just one of Britain's greatest experimenters. A closer look at the man and his work reveals that he was also a clever theoretician | journal=New Scientist | date = 2 September 1991 | url = https://www.newscientist.com/article/mg13117874.600-the-myth-of-michael-faraday-michael-faraday-was-not-justone-of-britains-greatest-experimenters-a-closer-look-at-the-man-and-hiswork-reveals-that-he-was-also-a-clever-theoretician-.html | access-date =6 September 2008 }}</ref>.
===Ondorengoa===
[[Fitxategi:Three Fellows of the Royal Society offering the presidency o Wellcome L0022806.jpg|thumb|[[Royal Society]] elkarteko presidentetza Faradayri (eskuina) eskaini zioten hiru bazkide, 1857an]]
1832ko ekainean, [[Oxfordeko Unibertsitatea|Oxfordeko Unibertsitateak]] [[Zuzenbide zibil|Zuzenbide Zibilean]] [[Doktorego]] titulua eman zion Faradayri. Bizi zela, zientziari egindako zerbitzuengatik aitortza egiteko zaldun titulua eskaini zitzaion, baina, arrazoi erlijiosoengatik, uko egin zion, [[Biblia|Bibliaren]] hitzaren aurka zegoelakoan aberastasunak pilatzeko eta sari mundutarraren atzetik joateko, nahiago zuela «azken unean, Faraday jauna izan» esanez<ref>West, Krista (2013). ''The Basics of Metals and Metalloids''. Rosen Publishing Group. {{ISBN|1-4777-2722-1}}. p. 81.</ref>. 1824an, [[Royal Society|Royal Societyko]] kide hautatu zuten, eta bi aldiz uko egin zion presidente izateari<ref>Todd Timmons (2012). "Makers of Western Science: The Works and Words of 24 Visionaries from Copernicus to Watson and Crick". p. 127.</ref>. 1833an, Kimikako lehen Irakasle fulleriar bihurtu zen Errege Erakundean<ref>{{cite news|title=Faraday appointed first Fullerian Professor of Chemistry|url=http://www.rigb.org/whats-on/events-2014/february/fact--faraday-appointment-fullerian-prof-of-chemistry|publisher=The Royal Institution|date=16 October 2017|access-date=16 October 2017|archive-date=5 August 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200805222946/https://www.rigb.org/whats-on/events-2014/february/fact--faraday-appointment-fullerian-prof-of-chemistry|url-status=dead}}</ref>.
1832an, Faraday «[[Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia|American Academy of Arts and Sciences»eko]]<ref name=AAAS>{{cite web |title=Book of Members, 1780–2010: Chapter F |url=http://www.amacad.org/publications/BookofMembers/ChapterF.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20160527025245/http://www.amacad.org/publications/BookofMembers/ChapterF.pdf |archive-date=27 May 2016 |publisher=American Academy of Arts and Sciences |access-date=15 September 2016 |page=159 |url-status=dead }}</ref> (Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia) ohorezko kide aukeratu zuten. Suediako «[[Suediako Zientzien Errege Akademia|Kungliga Vetenskapsakademien»eko]] (Suediako Zientzien Errege Akademia) kide atzerritar hautatu zuten 1838an. 1840an, «[[American Philosophical Society]]»<ref>{{Cite web|title=APS Member History|url=https://search.amphilsoc.org/memhist/search?year=1840;year-max=1840;smode=advanced;startDoc=21|access-date=9 April 2021|website=search.amphilsoc.org}}</ref> (Amerikako Filosofia Elkartea) kide aukeratu zuten. 1844an, Frantziako «[[Frantziako Zientzien Akademia|L’Académie des sciences»erako]] (Zientzien Akademia) hautatutako zortzi kide atzerritarretako bat izan zen<ref>{{Cite book|author=Gladstone, John Hall|title=Michael Faraday|year=1872|publisher=Macmillan and Co.|location=London|page=[https://archive.org/details/michaelfaraday06gladgoog/page/n67 53]|url=https://archive.org/details/michaelfaraday06gladgoog|quote=Faraday French Academy.}}</ref>. 1849an, [[Herbehereak|Herbehereetako]] Errege Institutuko kide elkartu hautatu zuten, bi urte geroago Herbehereetako «[[Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen]]» (Arteen eta Zientzien Errege Akademia) bihurtu zena, eta, geroago, atzerriko kide bihurtu zen<ref>{{cite web|url=http://www.dwc.knaw.nl/biografie/pmknaw/?pagetype=authorDetail&aId=PE00000215 |title=M. Faraday (1791–1867) |publisher=Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences |access-date=17 July 2015}}</ref>.
[[Fitxategi:Faraday House 37 Hampton Court Road KT8 9BW.jpg|thumb|left|Faraday House, Hampton Courten, non Faraday 1858 eta 1867 urteen artean bizi izan zen.]]
Faradayk [[Buruko gaitz|buruko gaitza]] izan zuen 1839an, baina, azkenean, [[Elektromagnetismo|elektromagnetismoari]] buruzko ikerketetara itzuli zen<ref>Bowden, Mary Ellen (1997). ''Chemical Achievers: The Human Face of the Chemical Sciences''. Chemical Heritage Foundation. {{ISBN|0-941901-12-2}}. p. 30.</ref>. 1848an, [[Alberto Saxonia-Coburg eta Gothakoa|Printze ezkontidearen]] emanaldien ondorioz, Faradayri grazia eta fabore etxe bat eman zioten [[Hampton Court jauregia|Hampton Courten]] (Middlesex) gastu eta mantentze guztietatik libre. Hura Mason Maisuaren Etxea zen, geroago, Faraday House deitua, eta, orain, Hampton Court Roadeko 37. zkia. 1858an, Faradayk erretiroa hartu zuen bertan bizitzeko<ref>[http://www.twickenham-museum.org.uk/detail.asp?ContentID=197 Twickenham Museum on Faraday and Faraday House]; accessed 14 August 2014.</ref>.
[[Fitxategi:Faraday Michael grave.jpg|thumb|upright|Faradayren hilobia Highgateko hilerrian, Londres]]
Gobernu britainiarrari hainbat zerbitzu-proiektu eman ondoren, gobernuak, [[Krimeako Gerra|Krimeako gerran]] (1853-1856) erabiltzeko, arma kimikoen ekoizpenari buruzko aholkularitza eskatu zionean, Faradayk uko egin zion parte hartzeari, arrazoi etikoak argudiatuta<ref name="Croddy">{{Cite book|last1=Croddy|first1=Eric|last2=Wirtz|first2=James J.|title=Weapons of Mass Destruction: An Encyclopedia of Worldwide Policy, Technology, and History|publisher=[[ABC-CLIO]]|url=https://books.google.com/books?id=ZzlNgS70OHAC&q=Faraday++chemical+weapons+Crimean+War&pg=PA86|year=2005|page= 86|isbn=978-1-85109-490-5}}</ref>. Bere hitzaldiak argitaratzeko eskaintzak ere baztertu zituen, zuzeneko esperimentuekin lagunduta ez bazihoazen inpaktua galduko zutelakoan. Editore baten eskaintzari gutun batean ematen dion erantzuna honela amaitzen du: «Beti maitatu izan dut zientzia dirua baino gehiago, eta, nire lanbidea ia erabat pertsonala denez, ezin naiz aberastu»<ref>{{cite news |title=Faraday to William Smith 3 January 1859 |url=https://epsilon.ac.uk/view/faraday/letters/Faraday3541 |access-date=12 July 2024 |website=Epilson.ac.uk}}</ref>.
Faraday bere etxean hil zen, Hampton Courten, 1867ko abuztuaren 25ean<ref>{{openplaque|2429}}</ref>. Urte batzuk lehenago, uko egina zion [[Westminster abadia|Westminsterreko Abadian]] hileta-eskaintza bati, baina oroigarri plaka bat dauka bertan, [[Isaac Newton|Isaac Newtonen]] hilobitik gertu. Faraday Highgate hilerriko disidenteen (ez [[Anglikanismo|anglikanoen]]) sailean hilobiratu zuten<ref>{{cite book |title=Remarkable Physicists: From Galileo to Yukawa |date=2004 |publisher=Cambridge University Press |pages=118–119}}</ref>.
== Karrera zientifikoa ==
[[Fitxategi:Faraday magnetic rotation.jpg|thumb|200 px|ezkerrera|Faradayren errotazio magnetikoa]]
Bere garaiko beste ikertzaile batzuen antzera, Faraday [[eremu magnetiko]]en bidez korronte elektrikoak sortzen saiatu zen. Hamar urtetan ez zuen emaitza arrakastatsurik lortu, egoera estatikoan, hots, geldirik zeuden imanak eta bobinak erabili baitzituen. Hala ere, ekinaren ekinaz, korronte elektrikoaren indukzioa sortzeko eremu magnetiko aldakorrak behar direla frogatu ahal izan zuen.
Davyren pean egin zituen lehen ikerketak [[kimika]]n. [[Kloro]]a ikertzean, bi karbono kloruro berri aurkitu zituen, [[bentzeno]]a ere deskubritu zuen... Ekarpen handiak egin zituen elektrizitatearen esparruan. [[1821]]ean, [[Hans Christian Ørsted|Oersted]] kimikari daniarrak eletromagnetismoa deskubritu ondoren, Faradayk bi tresna egin zituen bere hitzetan errotazio elektromagnetikoa ekoizteko, hau da, motore elektrikoa.
[[1824]]an, Faraday Londresko Errege Elkartean sartu zen eta, hurrengo urtean, Errege Erakundeko laborategiko zuzendari izendatu zuten.
[[1831]]n, bere esperimentu ospetsuak hasi zituen eta [[indukzio elektromagnetiko]]a aurkitu zuen; esperimentu horiek gaur egun ere teknologia elektromagnetikoaren oinarri dira. Indar lerroen kontzeptua txertatu zuen eremu magnetikoak irudikatzeko eta, elektrolisian eginiko ikerketen ondorioz, bere bi oinarrizko legeak, bere izena daramatenak, deskubritu zituen:
* Elektrolisiaren bidez askatzen den sustantzia baten masa, [[elektrolito]]tik igaro den elektrizitate kantitatearekiko zuzenki proportzionala da. Beraz,
:m= clt [(masa = balore elektrokimikoa (c) x intentsitatea (l) x denbora (t)]
* Elektrizitate kantitate batek askatutako sustantzia ezberdinen masak zuzenki proportzionalak dira bere pisu baliokideekin.
Bere ikerketek aurrerapen izugarria izan ziren elektrizitatearen garapenerako, magnetismoak, mugimenduaren bitartez, elektrizitatea ekoizten duela ezarri zuelako.
[[Fitxategi:Faraday cage.gif|thumb|eskuinera|200px|Faradayren kaiola]]
[[Fitxategi:Faradayscher Kaefig DeuMus.jpg|thumb|eskuinera|200px|Faradayren kaiola]]
[[Elektrizitate estatiko]]arekin lanean zebilela, karga elektrikoa [[eroale elektriko]]aren gainazalean metatzen dela frogatu zuen, barruan daukanak eraginik ez duelarik. [[Faradayren kaiola]] izena duen dispositiboan erabiltzen da efektu hau.
Michael Faradayren omenez, [[Nazioarteko Unitate Sistema]]n [[farad]] (F) izena ezarri zitzaion. Definizioak [[coulomb]] bateko karga duen eroale batek [[volt]] bateko [[potentzial elektrostatikoa]] hartzeko gaitasuna dela dio.
[[1833]]an, Davyren lekua hartu zuen Erakundeko kimika irakasle postuan eta, bi urte geroago, urtean 300 liberako biziarteko pentsio bat esleitu zioten.
[[1858]]an, Victoria erreginak bere [[Grazia eta Faboreetako Etxe]]etako bat eman zion eta hantxe bizi izan zen 9 urtez, [[1867]]ko [[abuztuaren 25]]ean hil zen arte. [[Westminster abadia|Westminsterreko Abadian]], bere omenezko plaka bat dago, [[Isaac Newton]]en hilobitik gertu, berak ez baitzuen han lurperatzerik nahi. Londresko Highgate Hilobian dago ehortzita, gaur egun desagertuta dauden [[sandemanien]] gunean.
[[1820]] eta [[1862]] bitartean, etenik gabe, bere egunkaria idatzi zuen, bertan buruturiko esperimentuak deskribatuz. 3.236 orrialde eta zenbait mila irudi dituen egunkari hori Fisikaren historiako funtsezko lanetako bat da gaur egun.
[[Fitxategi:Experimental researches in electricity 004.jpg|thumb|ezkerrera|150px|''Experimental researches in electricity'']]
== Faradayren 6 printzipioak ==
14 urte zituenean irakurritako [[Isaac Watts]]en ''The Improvement of the Mind'' -Adimenaren hobekuntza-lanetik, Michael Faradayk diziplina zientifikoaren printzipio konstanteak hartu zituen:
* Beti eraman behar da libreta txiki bat, oharrak edozein momentutan hartu ahal izateko.
* Komeni da posta trukea erruz erabiltzea.
* Kolaboratzaileak izatea komeni da, ideiak elkar trukatu ahal izateko.
* Eztabaidei ekidin.
* Entzundako guztia egiaztatu.
* Ez orokortu arin-arinka; ahalik eta zehatzen hitz egin eta idatzi.
== Ikus, gainera ==
* [[Faradayren legea]]
* [[Farad]]
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1791ko|1867ko|Faraday,Michael}}
[[Kategoria:Erresuma Batuko fisikariak]]
[[Kategoria:Surrey konderriko jendea]]
[[Kategoria:Michael Faraday]]
[[Kategoria:Londresen hildakoak]]
r8nnoocape8890k20h2mwyc3u5khwib
9975431
9975404
2024-11-20T18:16:59Z
Joxan Garaialde
90799
9975431
wikitext
text/x-wiki
{{Lanean|Joxan Garaialde}}
{{Wikipedia1000}}
{{birzuzendua|Faraday|Farad|Unitateari}}
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Michael Faraday''' ((/ˈfærədeɪ, -di/; [[Surrey]], [[Ingalaterra]], [[1791]]ko [[irailaren 22]]a - [[Hampton Court]], [[Ingalaterra]], [[1867]]ko [[abuztuaren 25]]a) [[elektromagnetismo]]a eta [[elektrokimika]] ikasi zituen fisiko eta kimiko britainiarra da.
Gaztetan ikasketak burutu gabea zen (bere burua egindako gizona zela esan daiteke)<ref name="Rao" />, eta ez zekien ia ezer [[matematika]]z. [[Kalkulu diferentzial]]a erabat arrotz zuen azken fisikari handia izan zela esan daiteke, nahiz eta gabezia hori grafikoak egiteko zuen trebetasun izugarriz gainditu zuen.
[[Humphry Davy]] kimikariarekin ikasi zuen, eta [[indukzio elektromagnetiko]]aren aurkikuntzagatik ezagutzen dute gehienek, [[sorgailu elektriko|generadore]] eta [[motor elektriko|motore elektrikoak]] eraikitzea ahalbidetu baitu horrek, edo [[elektrolisi]]aren legeengatik, bera baita [[elektromagnetismo]]aren eta [[elektrokimika]]ren benetako sortzaile.
Faradayren garaiko beste ikertzaile batzuen antzera, Faraday, [[eremu magnetiko]]en bidez, [[intentsitate elektriko|korronte elektrikoak]] sortzen saiatu zen. Hamar urtetan, ez zuen emaitza arrakastatsurik lortu, egoera estatikoan, hots, geldirik zeuden [[iman]]ak eta bobinak erabili baitzituen. Hala ere, ekinaren ekinez, korronte elektrikoaren indukzioa sortzeko eremu magnetiko aldakorrak behar direla frogatu ahal izan zuen.
[[Korronte zuzen]] bat zeraman [[Eroale elektriko|eroale]] baten inguruko [[Eremu magnetiko|eremu magnetikoari]] buruzko ikerketaren bidez ezarri zuen Faradayk [[Eremu elektromagnetiko|eremu elektromagnetikoaren]] kontzeptua [[Fisika|fisikan]]. Faradayk, halaber, [[Magnetismo|magnetismoak]] argi izpiei eragin ziezaiekeela ezarri zuen, eta bi fenomenoen arteko azpiko harremana zegoela<ref name="EncBrit">{{cite EB1911|wstitle=Faraday, Michael|volume=10|pages=173–175}} the 1911 ''Encyclopædia Britannica''.</ref><ref name="IEEUK">{{cite web|url=http://www.theiet.org/resources/library/archives/biographies/faraday.cfm|title=Archives Michael Faraday biography – The IET|website=theiet.org}}</ref>. [[Indukzio elektromagnetiko|Indukzio elektromagnetikoaren]] printzipioak, [[Diamagnetismo|diamagnetismoa]] eta [[Elektrolisiaren Faradayren legeak|elektrolisiaren legeak]] ere aurkitu zituen. Gailu elektromagnetiko birakarien asmakizunek [[Motor elektriko|motor elektrikoaren]] teknologiaren oinarria osatu zuten, eta, hein handi batean, ahalegin horiei esker bihurtu zen elektrizitatea erabilgarri teknologian<ref name="Field">{{cite news |title=The Faraday cage: from Victorian experiment to Snowden-era paranoia |url=https://www.theguardian.com/science/2017/may/22/michael-faraday-lost-better-call-saul-genius |newspaper=The Guardian |date=22 May 2017}}</ref>.
[[Kimikari]] gisa, Faradayk [[Bentzeno|bentzenoa]] aurkitu zuen; kloro hidratatu goratua ikertu zuen; [[Bunsen erregailu|Bunsen erregailuaren]] eta [[Oxidazio-egoera|oxidazio-zenbakien]] sistemaren forma goiztiarra, eta [[Anodo]], [[Katodo]], [[Elektrodo]] eta [[Ioi]] terminologia ezaguna asmatu zuen. Faraday, azkenean, Errege Erakundeko lehen Kimika Fulleriarreko Irakasle bihurtu zen bizitza osorako.
Faraday esperimentatzailea izan zen, eta bere ideiak hizkuntza argi eta sinple batean transmititu zituen. Bere trebetasun matematikoak ez ziren [[Trigonometria|trigonometriaraino]] hedatu, eta [[aljebra]] sinpleenera mugatu ziren. [[James Clerk Maxwell|James Clerk Maxwellek]], hala, Faraday eta beste batzuen lana hartu zuen, eta fenomeno elektromagnetikoen teoria moderno guztien oinarri gisa onartzen den ekuazio multzo batean laburbildu zuen. Faradayren [[Indar-lerro|indar-lerroen]] erabilerei buruz Maxwellek idatzi zuen: «benetan oso maila handiko matematikaria izan zela erakusten dute, etorkizuneko matematikariek metodo baliotsu eta emankorrak erator ditzaketenak»<ref name="MaxwellSciPapVol1">{{Cite book|last1=Maxwell|first1=James Clerk|url=https://books.google.com/books?id=RaqhIhxqLiwC&pg=PA360|title=The Scientific Papers of James Clerk Maxwell, Vol. II|editor-last=Niven|editor-first=W. D.|year= 2003|publisher=Dover Publications|isbn=978-0-486-49561-3|language=en}}</ref>. [[Nazioarteko Unitate Sistema|SI]] [[kapazitantzia]] unitatea bere ohoretan izendatzen da: [[farad]].
[[Albert Einstein|Albert Einsteinek]] Faradayren erretratu bat zuen bere estudioko horman, [[Isaac Newton]] eta [[James Clerk Maxwell|James Clerk Maxwellenekin]] batera<ref>{{cite news |title=How British scientists inspired and ensured Einstein's place in history |url=https://www.sciencefocus.com/science/how-british-scientists-inspired-and-ensured-einsteins-place-in-history |access-date=3 May 2024 |publisher=BBC Science}}</ref>. [[Ernest Rutherford]] fisikariak esan zuen: «Haren aurkikuntzen tamaina eta helmena eta zientziaren eta industriaren aurrerabidean izan duen eragina kontuan hartzen ditugunean, ez dago ohore handiegirik izango Faradayren memoria ordaintzeko, inoizko aurkikuntza zientifiko handienetako bat»<ref name="Rao">[[C. N. R. Rao|Rao, C.N.R.]] (2000). ''Understanding Chemistry''. Universities Press. {{ISBN|81-7371-250-6}}. p. 281.</ref>.
Bere egunkaria idatzi zuen [[1820]] eta [[1862]] bitartean, etenik gabe, bertan buruturiko esperimentuak deskribatuz. 3.236 orrialde eta zenbait milaka irudi dituen egunkari hori [[Fisika]]ren historiako funtsezko lanetako bat da gaur egun.
== Biografia ==
===Hasiera===
Michael Faraday 1791ko irailaren 22an jaio zen Newington Buttsen, [[Surrey|Surreyn]], gaur egun [[Londres|Londresko]] [[Southwark]] auzoaren parte dena. Familia ez zegoen ondo. Aita, James, kristau [[Glasite]] sektako kide zen. James Faradayk, bada, bere emaztea, Margaret (Née Hastwell), eta bi haur Londresera eraman zituen 1790eko neguan, Outhgilletik Westmorlanden, non herriko errementariaren ikasle izana zen. Michael hurrengo urteko udazkenean jaio zen, lau haurretatik hirugarrena. Michael Faraday gazteak, eskola heziketa oinarrizkoena baino ez zuenak, [[Autoikaskuntza|bere burua hezi]] behar izan zuen.
14 urterekin, George Riebau Blandford Streeteko liburu-saltzailearen ikasle bihurtu zen<ref>{{openplaque|19}}</ref>. Ikasten eman zituen zazpi urteetan, Faradayk liburu asko irakurri zituen, [[Isaac Watts|Isaac Wattsen]] ''The Improvement of the Mind'' (Adimenaren Hobekuntza) barne, eta gogotsu inplementatu zituen haietan jasotako printzipioak eta iradokizunak<ref>{{cite book|last1=Jenkins|first1=Alice|title=Michael Faraday's Mental Exercises: An Artisan Essay-Circle in Regency London|url=https://archive.org/details/michaelfaradaysm00jenk|url-access=limited|date=2008|publisher=Oxford University Press|page=[https://archive.org/details/michaelfaradaysm00jenk/page/n227 213]|isbn=978-1846311406}}</ref>. Garai horretan, Faradayk elkarrizketak izan zituen bere parekoekin hiriko Elkarte Filosofikoan, eta hainbat gai zientifikori buruzko hitzaldietara joan zen<ref>{{cite journal|last1=James|first1=Frank|title=Michael Faraday, The City Philosophical Society and The Society of Arts.|url=http://www.jstor.org/stable/41378130|url-access=limited|date=1992|issue=5426 |journal=RSA Journal|volume=140 |pages=192–199 |jstor=41378130 }}</ref>. Zientziarekiko interesa ere garatu zuen, bereziki elektrizitatearekiko interesa. Bereziki, [[Jane Marcet|Jane Marceten]] ''Conversations on Chemistry'' (Kimikari buruzko solasaldiak) liburuan inspiratu zen Faraday<ref>{{cite episode
|transcript=No 741: Michael Faraday (transcript)
|transcript-url=http://www.uh.edu/engines/epi741.htm
|title=Michael Faraday |credits=Lienhard, John H.
|series=The Engines of Our Ingenuity
|series-link=The Engines of Our Ingenuity |airdate=1992 |number=741 |network=NPR
|station=KUHF-FM Houston}}</ref><ref>{{cite episode
|transcript=No 744: Jane Marcet's Books (transcript)
|transcript-url=http://www.uh.edu/engines/epi744.htm
|title=Jane Marcet's Books |credits=Lienhard, John H.
|series=The Engines of Our Ingenuity
|series-link=The Engines of Our Ingenuity |airdate=1992 |number=744 |network=NPR
|station=KUHF-FM Houston}}</ref>.
===Helduaroa===
[[Fitxategi:M Faraday Th Phillips oil 1842.jpg|thumb|upright|left|Faradayren erretratua, 1842an [[Thomas Phillips|Thomas Phillipsek]] egina]]
1812an, 20 urte zituela eta ikastearen amaieran, Faraday «Royal Institution»eko eta [[Royal Society|«Royal Society»ko]] [[Humphry Davy]] kimikari ingeles ospetsuaren eta «City Philosophie Society»ko sortzaile [[John Tatum|John Tatumen]] hitzaldietara joan zen. Hitzaldi horietarako sarrera asko, William Dance-k eman zizkion Faradayri, «Royal Philharmonic Society»ren sortzaileetako bat izan zenak. Faradayk hitzaldi horietan hartutako oharretan oinarritutako 300 orrialdeko liburua bidali zion gero Davyri. Davyren berehalako erantzuna adeitsua eta aldekoa izan zen. 1813an, Davyk ikusmena kaltetu zitzaionean nitrogeno trikloruroarekin izandako istripu batean, Faraday laguntzaile gisa kontratatzea erabaki zuen. Aldi berean, John Payne Erregearen Instituzioko partaideetako bat kaleratu zuten, eta [[Humphry Davy|Sir Humphry Davyri]] ordezko bat bilatzeko eskatu zioten; beraz, Faraday Errege Instituzioko laguntzaile kimiko izendatu zuen 1813ko martxoaren 1ean<ref name="EncBrit"/>. Laster, Davyk nitrogeno trikloruroaren laginak prestatzeko agindu zion Faradayri, eta biak zauritu ziren hain substantzia sentikor horren eztanda batean<ref>[[#Thomas|Thomas]], p. 17</ref>.
Faraday Sarah Barnardekin (1800–1879) ezkondu zen 1821eko ekainaren 12an<ref>The register at St. Faith-in-the-Virgin near [[St. Paul's Cathedral]], records 12 June as the date their licence was issued. The witness was Sarah's father, Edward. Their marriage was 16 years prior to the Marriage and Registration Act of 1837. See [[#Cantor|Cantor]], p. 59.</ref>. Beren familien bidez ezagutu zuten elkar eliza sandemaniarrean, eta kongregazio sandemaniarrean aitortu zuen fedea ezkondu eta hilabetera. Sandemaniar izena [[Eskozia|Eskoziako]] elizaren produktu bat zen. Faraday kristau elizkoia zen; Faraday senar-emazteek ez zuten seme-alabarik izan<ref name=ODNB>{{cite ODNB|id=9153|title=Faraday, Michael (1791–1867)|orig-year=2004|year=2011|last=James|first=Frank A. J. L.}}</ref>. Ezkondu ondoren, diakono gisa eta bi terminotan agure gisa zerbitzatu zuen bere gaztaroko batzar-etxean. Eliza Barbicaneko Pabloren Kalezuloan zegoen. 1862an, Barnsbury Grovera, [[Islington|Islingtonera]], aldatu zen biltokia; Londres iparraldeko leku horretan zerbitzatu zituen Faradayk bere bigarren agintaldiko azken bi urteak agure gisa, postu horretatik dimisioa eman aurretik<ref>[[#Cantor|Cantor]], pp. 41–43, 60–64, 277–280.</ref><ref>Paul's Alley was located 10 houses south of the [[Barbican Estate|Barbican]]. See p. 330 [[James Elmes|Elmes]]'s (1831) ''Topographical Dictionary of the British Metropolis''.</ref>. Biografoek diote: «Jainkoaren eta naturaren batasunaren zentzu indartsu batek blaitzen dituela Faradayren bizitza eta lana»<ref>{{Cite journal| author=Baggott, Jim | title = The myth of Michael Faraday: Michael Faraday was not just one of Britain's greatest experimenters. A closer look at the man and his work reveals that he was also a clever theoretician | journal=New Scientist | date = 2 September 1991 | url = https://www.newscientist.com/article/mg13117874.600-the-myth-of-michael-faraday-michael-faraday-was-not-justone-of-britains-greatest-experimenters-a-closer-look-at-the-man-and-hiswork-reveals-that-he-was-also-a-clever-theoretician-.html | access-date =6 September 2008 }}</ref>.
===Ondorengoa===
[[Fitxategi:Three Fellows of the Royal Society offering the presidency o Wellcome L0022806.jpg|thumb|[[Royal Society]] elkarteko presidentetza Faradayri (eskuina) eskaini zioten hiru bazkide, 1857an]]
1832ko ekainean, [[Oxfordeko Unibertsitatea|Oxfordeko Unibertsitateak]] [[Zuzenbide zibil|Zuzenbide Zibilean]] [[Doktorego]] titulua eman zion Faradayri. Bizi zela, zientziari egindako zerbitzuengatik aitortza egiteko zaldun titulua eskaini zitzaion, baina, arrazoi erlijiosoengatik, uko egin zion, [[Biblia|Bibliaren]] hitzaren aurka zegoelakoan aberastasunak pilatzeko eta sari mundutarraren atzetik joateko, nahiago zuela «azken unean, Faraday jauna izan» esanez<ref>West, Krista (2013). ''The Basics of Metals and Metalloids''. Rosen Publishing Group. {{ISBN|1-4777-2722-1}}. p. 81.</ref>. 1824an, [[Royal Society|Royal Societyko]] kide hautatu zuten, eta bi aldiz uko egin zion presidente izateari<ref>Todd Timmons (2012). "Makers of Western Science: The Works and Words of 24 Visionaries from Copernicus to Watson and Crick". p. 127.</ref>. 1833an, Kimikako lehen Irakasle fulleriar bihurtu zen Errege Erakundean<ref>{{cite news|title=Faraday appointed first Fullerian Professor of Chemistry|url=http://www.rigb.org/whats-on/events-2014/february/fact--faraday-appointment-fullerian-prof-of-chemistry|publisher=The Royal Institution|date=16 October 2017|access-date=16 October 2017|archive-date=5 August 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200805222946/https://www.rigb.org/whats-on/events-2014/february/fact--faraday-appointment-fullerian-prof-of-chemistry|url-status=dead}}</ref>.
1832an, Faraday «[[Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia|American Academy of Arts and Sciences»eko]]<ref name=AAAS>{{cite web |title=Book of Members, 1780–2010: Chapter F |url=http://www.amacad.org/publications/BookofMembers/ChapterF.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20160527025245/http://www.amacad.org/publications/BookofMembers/ChapterF.pdf |archive-date=27 May 2016 |publisher=American Academy of Arts and Sciences |access-date=15 September 2016 |page=159 |url-status=dead }}</ref> (Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia) ohorezko kide aukeratu zuten. Suediako «[[Suediako Zientzien Errege Akademia|Kungliga Vetenskapsakademien»eko]] (Suediako Zientzien Errege Akademia) kide atzerritar hautatu zuten 1838an. 1840an, «[[American Philosophical Society]]»<ref>{{Cite web|title=APS Member History|url=https://search.amphilsoc.org/memhist/search?year=1840;year-max=1840;smode=advanced;startDoc=21|access-date=9 April 2021|website=search.amphilsoc.org}}</ref> (Amerikako Filosofia Elkartea) kide aukeratu zuten. 1844an, Frantziako «[[Frantziako Zientzien Akademia|L’Académie des sciences»erako]] (Zientzien Akademia) hautatutako zortzi kide atzerritarretako bat izan zen<ref>{{Cite book|author=Gladstone, John Hall|title=Michael Faraday|year=1872|publisher=Macmillan and Co.|location=London|page=[https://archive.org/details/michaelfaraday06gladgoog/page/n67 53]|url=https://archive.org/details/michaelfaraday06gladgoog|quote=Faraday French Academy.}}</ref>. 1849an, [[Herbehereak|Herbehereetako]] Errege Institutuko kide elkartu hautatu zuten, bi urte geroago Herbehereetako «[[Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen]]» (Arteen eta Zientzien Errege Akademia) bihurtu zena, eta, geroago, atzerriko kide bihurtu zen<ref>{{cite web|url=http://www.dwc.knaw.nl/biografie/pmknaw/?pagetype=authorDetail&aId=PE00000215 |title=M. Faraday (1791–1867) |publisher=Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences |access-date=17 July 2015}}</ref>.
[[Fitxategi:Faraday House 37 Hampton Court Road KT8 9BW.jpg|thumb|left|Faraday House, Hampton Courten, non Faraday 1858 eta 1867 urteen artean bizi izan zen.]]
Faradayk [[Buruko gaitz|buruko gaitza]] izan zuen 1839an, baina, azkenean, [[Elektromagnetismo|elektromagnetismoari]] buruzko ikerketetara itzuli zen<ref>Bowden, Mary Ellen (1997). ''Chemical Achievers: The Human Face of the Chemical Sciences''. Chemical Heritage Foundation. {{ISBN|0-941901-12-2}}. p. 30.</ref>. 1848an, [[Alberto Saxonia-Coburg eta Gothakoa|Printze ezkontidearen]] emanaldien ondorioz, Faradayri grazia eta fabore etxe bat eman zioten [[Hampton Court jauregia|Hampton Courten]] (Middlesex) gastu eta mantentze guztietatik libre. Hura Mason Maisuaren Etxea zen, geroago, Faraday House deitua, eta, orain, Hampton Court Roadeko 37. zkia. 1858an, Faradayk erretiroa hartu zuen bertan bizitzeko<ref>[http://www.twickenham-museum.org.uk/detail.asp?ContentID=197 Twickenham Museum on Faraday and Faraday House]; accessed 14 August 2014.</ref>.
[[Fitxategi:Faraday Michael grave.jpg|thumb|upright|Faradayren hilobia Highgateko hilerrian, Londres]]
Gobernu britainiarrari hainbat zerbitzu-proiektu eman ondoren, gobernuak, [[Krimeako Gerra|Krimeako gerran]] (1853-1856) erabiltzeko, arma kimikoen ekoizpenari buruzko aholkularitza eskatu zionean, Faradayk uko egin zion parte hartzeari, arrazoi etikoak argudiatuta<ref name="Croddy">{{Cite book|last1=Croddy|first1=Eric|last2=Wirtz|first2=James J.|title=Weapons of Mass Destruction: An Encyclopedia of Worldwide Policy, Technology, and History|publisher=[[ABC-CLIO]]|url=https://books.google.com/books?id=ZzlNgS70OHAC&q=Faraday++chemical+weapons+Crimean+War&pg=PA86|year=2005|page= 86|isbn=978-1-85109-490-5}}</ref>. Bere hitzaldiak argitaratzeko eskaintzak ere baztertu zituen, zuzeneko esperimentuekin lagunduta ez bazihoazen inpaktua galduko zutelakoan. Editore baten eskaintzari gutun batean ematen dion erantzuna honela amaitzen du: «Beti maitatu izan dut zientzia dirua baino gehiago, eta, nire lanbidea ia erabat pertsonala denez, ezin naiz aberastu»<ref>{{cite news |title=Faraday to William Smith 3 January 1859 |url=https://epsilon.ac.uk/view/faraday/letters/Faraday3541 |access-date=12 July 2024 |website=Epilson.ac.uk}}</ref>.
Faraday bere etxean hil zen, Hampton Courten, 1867ko abuztuaren 25ean<ref>{{openplaque|2429}}</ref>. Urte batzuk lehenago, uko egina zion [[Westminster abadia|Westminsterreko Abadian]] hileta-eskaintza bati, baina oroigarri plaka bat dauka bertan, [[Isaac Newton|Isaac Newtonen]] hilobitik gertu. Faraday Highgate hilerriko disidenteen (ez [[Anglikanismo|anglikanoen]]) sailean hilobiratu zuten<ref>{{cite book |title=Remarkable Physicists: From Galileo to Yukawa |date=2004 |publisher=Cambridge University Press |pages=118–119}}</ref>.
== Karrera zientifikoa ==
===Kimikaria===
[[Fixategi:Ri 2014 - glass making - Faraday.jpg|thumb|left|upright=0.80|Londresko Royal Institutionean, beira pantailak egiteko Faradayk erabilitako ekipoak]]
Faradayren lehen lan kimikoa [[Humphry Davy|Humphry Davyren]] laguntzaile gisa izan zen. Faradayk [[Kloro|kloroaren]] ikerketan parte hartu zuen; kloro eta [[Karbono|karbonoaren]] bi konposatu berri aurkitu zituen: [[Hexakloroetano|hexakloroetanoa]], [[Etileno|etilenoaren]] klorazioaren bidez lortu zuena eta, [[Karbono tetrakloruro|karbono tetrakloruroa]], lehenengoaren deskonposizioaren bidez. Gasen hedapenari buruzko lehen esperimentu latzak ere egin zituen, lehenik [[John Dalton|John Daltonek]] aipatutako fenomenoa. Fenomenoaren garrantzi fisikoa [[Thomas Graham|Thomas Grahamek]] eta [[Johann Josef Loschmidt|Joseph Loschmidtek]] erakutsi zuten zabal. Faradayk hainbat [[gas]] likidotzea lortu zuen, altzairu-aleazioak ikertu zituen, eta, helburu optikoetarako, hainbat beira mota berri ekoitzi zituen. Beira astun horietako baten ale bat garrantzitsu bihurtu zen, historikoki; beira eremu magnetiko batean jarri zenean, Faradayk argiaren polarizazio-planoaren errotazioa zehaztu zuen. Eredu hori ere izan zen, halaber, iman baten poloek uxatzen zuten aurkitu zen lehen substantzia<ref>{{cite journal |last1=Hadfield |first1=Robert Abbott |title=A research on Faraday's 'steel and alloys' |journal=Philosophical Transactions of the Royal Society of London. Series A, Containing Papers of a Mathematical or Physical Character |date=1931 |volume=230 |issue=681–693 |pages=221–292 |doi=10.1098/rsta.1932.0007 |doi-access=free }}</ref><ref>{{cite web |last1=Akerlof |first1=Carl W. |title=Faraday Rotation |url=http://instructor.physics.lsa.umich.edu/adv-labs/Faraday/Faraday_Effect-july09-5.pdf |access-date=29 November 2023}}</ref>.
Faradayk [[Bunsen erregailu|Bunsenen erregailu]] bihurtuko zen forma goiztiarra asmatu zuen, oraindik orain, mundu osoko laborategi zientifikoetan erabiltzen dena bero iturri komenigarritzat<ref>{{Cite journal|author1-link=William B. Jensen| last =Jensen | first =William B. |doi=10.1021/ed082p518 | title =The Origin of the Bunsen Burner | journal=[[Journal of Chemical Education]] | volume = 82 | issue = 4 | page =518 | year =2005 | url = http://jchemed.chem.wisc.edu/HS/Journal/Issues/2005/Apr/clicSubscriber/V82N04/p518.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20050530143615/http://jchemed.chem.wisc.edu/HS/Journal/Issues/2005/Apr/clicSubscriber/V82N04/p518.pdf |archive-date=30 May 2005 |bibcode = 2005JChEd..82..518J }}</ref><ref>[[#Faraday1827|Faraday (1827)]], p. 127.</ref>. Faradayk lan handia egin zuen kimikaren arloan, substantzia kimikoak ([[Bentzeno|bentzenoa]], hidrogenoaren bikarbureta deitu ziona) eta gas likidotzaileak ([[Kloro|kloroa]], adibidez) aurkituz. Gasen likidotzeak lagundu zuen ezartzen irakite-puntu oso baxua duten likidoen lurrunak direla gasak, eta agregazio molekularraren kontzeptuari oinarri sendoagoa eman zion. 1820an, Faradayk [[Karbono|karbonoz]] eta [[Kloro|kloroz]] egindako konposatuen lehen sintesia jakinarazi zuen: [[Hexakloroetano|C<sub>2</sub>]] eta [[Karbono tetrakloruro|CCl<sub>4</sub>]]Cl<sub>6</sub>]], eta emaitzak hurrengo urtean argitaratu zituen<ref>{{Cite journal| author=Faraday, Michael | title = On two new Compounds of Chlorine and Carbon, and on a new Compound of Iodine, Carbon, and Hydrogen | journal=Philosophical Transactions | year = 1821 | volume = 111| pages = 47–74 | doi = 10.1098/rstl.1821.0007 | s2cid = 186212922 | doi-access = }}</ref><ref>{{Cite book| last = Faraday | first = Michael | title = Experimental Researches in Chemistry and Physics | publisher=[[Richard Taylor and William Francis]] | year= 1859 | location = London | pages = 33–53| isbn = 978-0-85066-841-4}}</ref><ref>{{Cite book | last = Williams | first = L. Pearce | title = Michael Faraday: A Biography | publisher = [[Basic Books]] | year = 1965 | location = New York | pages = [https://archive.org/details/michaelfaradaybi0000will_g3v0/page/122 122–123] | isbn = 978-0-306-80299-7 | url = https://archive.org/details/michaelfaradaybi0000will_g3v0/page/122 }}</ref>. [[Humphry Davy|Humphry Davyk]] 1810ean aurkitu zuen kloro [[Clathrato hidrato|clathrato hidratatuaren]] konposizioa ere zehaztu zuen Faradayk<ref>{{Cite journal| author=Faraday, Michael | title = On Hydrate of Chlorine |url=https://books.google.com/books?id=lhw_AAAAYAAJ&pg=PA71| journal=Quarterly Journal of Science | year = 1823 | volume = 15| page = 71 }}</ref><ref>{{Cite book| last = Faraday | first = Michael | title = Experimental Researches in Chemistry and Physics | publisher=Richard Taylor and William Francis | year= 1859 | location = London | pages = 81–84| isbn = 978-0-85066-841-4}}</ref>. [[Elektrolisiaren Faradayren legeak|Elektrolisiaren Faradayren legeen]] aurkikuntzaren arduraduna ere bada, baita [[anodo]], [[katodo]], [[elektrodo]] eta [[ioi]] terminologia herrikoiarena ere, hein handi batean, [[William Whewell|William Whewellek]] proposaturiko terminoak<ref>{{cite journal | author = Ehl, Rosemary Gene |author2=Ihde, Aaron |url=http://www.elch.chem.msu.ru/rus/wp/wp-content/uploads/2016/03/ed031p226FaradayLaw.pdf | title = Faraday's Electrochemical Laws and the Determination of Equivalent Weights | journal = Journal of Chemical Education | year = 1954 | volume = 31 | issue = May | pages = 226–232 | doi = 10.1021/ed031p226 | bibcode=1954JChEd..31..226E}}</ref>.
Faraday izan zen geroago [[nanopartikula]] metaliko deitu zitzaionaren berri ematen lehena. 1847an aurkitu zuen [[Urre|urrezko]] [[Koloide|koloideen]] propietate optikoak eta hari zegokion metal lodiarenak desberdinak zirela. Hori izan zen, ziurrenik, tamaina kuantikoaren efektuei buruz jakinarazitako lehen behaketa, eta nanozientziaren sorreratzat ere har daiteke<ref>{{Cite web|url=http://www.nanogallery.info/nanogallery/?ipg=126 |title=The Birth of Nanotechnology |access-date=25 July 2007 |year=2006 |publisher=Nanogallery.info |quote=Faraday made some attempt to explain what was causing the vivid coloration in his gold mixtures, saying that known phenomena seemed to indicate that a mere variation in the size of gold particles gave rise to a variety of resultant colors. }}</ref>.
[[Fitxategi:Faraday magnetic rotation.jpg|thumb|200 px|ezkerrera|Faradayren errotazio magnetikoa]]
Bere garaiko beste ikertzaile batzuen antzera, Faraday [[eremu magnetiko]]en bidez korronte elektrikoak sortzen saiatu zen. Hamar urtetan ez zuen emaitza arrakastatsurik lortu, egoera estatikoan, hots, geldirik zeuden imanak eta bobinak erabili baitzituen. Hala ere, ekinaren ekinaz, korronte elektrikoaren indukzioa sortzeko eremu magnetiko aldakorrak behar direla frogatu ahal izan zuen.
Davyren pean egin zituen lehen ikerketak [[kimika]]n. [[Kloro]]a ikertzean, bi karbono kloruro berri aurkitu zituen, [[bentzeno]]a ere deskubritu zuen... Ekarpen handiak egin zituen elektrizitatearen esparruan. [[1821]]ean, [[Hans Christian Ørsted|Oersted]] kimikari daniarrak eletromagnetismoa deskubritu ondoren, Faradayk bi tresna egin zituen bere hitzetan errotazio elektromagnetikoa ekoizteko, hau da, motore elektrikoa.
[[1824]]an, Faraday Londresko Errege Elkartean sartu zen eta, hurrengo urtean, Errege Erakundeko laborategiko zuzendari izendatu zuten.
[[1831]]n, bere esperimentu ospetsuak hasi zituen eta [[indukzio elektromagnetiko]]a aurkitu zuen; esperimentu horiek gaur egun ere teknologia elektromagnetikoaren oinarri dira. Indar lerroen kontzeptua txertatu zuen eremu magnetikoak irudikatzeko eta, elektrolisian eginiko ikerketen ondorioz, bere bi oinarrizko legeak, bere izena daramatenak, deskubritu zituen:
* Elektrolisiaren bidez askatzen den sustantzia baten masa, [[elektrolito]]tik igaro den elektrizitate kantitatearekiko zuzenki proportzionala da. Beraz,
:m= clt [(masa = balore elektrokimikoa (c) x intentsitatea (l) x denbora (t)]
* Elektrizitate kantitate batek askatutako sustantzia ezberdinen masak zuzenki proportzionalak dira bere pisu baliokideekin.
Bere ikerketek aurrerapen izugarria izan ziren elektrizitatearen garapenerako, magnetismoak, mugimenduaren bitartez, elektrizitatea ekoizten duela ezarri zuelako.
[[Fitxategi:Faraday cage.gif|thumb|eskuinera|200px|Faradayren kaiola]]
[[Fitxategi:Faradayscher Kaefig DeuMus.jpg|thumb|eskuinera|200px|Faradayren kaiola]]
[[Elektrizitate estatiko]]arekin lanean zebilela, karga elektrikoa [[eroale elektriko]]aren gainazalean metatzen dela frogatu zuen, barruan daukanak eraginik ez duelarik. [[Faradayren kaiola]] izena duen dispositiboan erabiltzen da efektu hau.
Michael Faradayren omenez, [[Nazioarteko Unitate Sistema]]n [[farad]] (F) izena ezarri zitzaion. Definizioak [[coulomb]] bateko karga duen eroale batek [[volt]] bateko [[potentzial elektrostatikoa]] hartzeko gaitasuna dela dio.
[[1833]]an, Davyren lekua hartu zuen Erakundeko kimika irakasle postuan eta, bi urte geroago, urtean 300 liberako biziarteko pentsio bat esleitu zioten.
[[1858]]an, Victoria erreginak bere [[Grazia eta Faboreetako Etxe]]etako bat eman zion eta hantxe bizi izan zen 9 urtez, [[1867]]ko [[abuztuaren 25]]ean hil zen arte. [[Westminster abadia|Westminsterreko Abadian]], bere omenezko plaka bat dago, [[Isaac Newton]]en hilobitik gertu, berak ez baitzuen han lurperatzerik nahi. Londresko Highgate Hilobian dago ehortzita, gaur egun desagertuta dauden [[sandemanien]] gunean.
[[1820]] eta [[1862]] bitartean, etenik gabe, bere egunkaria idatzi zuen, bertan buruturiko esperimentuak deskribatuz. 3.236 orrialde eta zenbait mila irudi dituen egunkari hori Fisikaren historiako funtsezko lanetako bat da gaur egun.
[[Fitxategi:Experimental researches in electricity 004.jpg|thumb|ezkerrera|150px|''Experimental researches in electricity'']]
== Faradayren 6 printzipioak ==
14 urte zituenean irakurritako [[Isaac Watts]]en ''The Improvement of the Mind'' -Adimenaren hobekuntza-lanetik, Michael Faradayk diziplina zientifikoaren printzipio konstanteak hartu zituen:
* Beti eraman behar da libreta txiki bat, oharrak edozein momentutan hartu ahal izateko.
* Komeni da posta trukea erruz erabiltzea.
* Kolaboratzaileak izatea komeni da, ideiak elkar trukatu ahal izateko.
* Eztabaidei ekidin.
* Entzundako guztia egiaztatu.
* Ez orokortu arin-arinka; ahalik eta zehatzen hitz egin eta idatzi.
== Ikus, gainera ==
* [[Faradayren legea]]
* [[Farad]]
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1791ko|1867ko|Faraday,Michael}}
[[Kategoria:Erresuma Batuko fisikariak]]
[[Kategoria:Surrey konderriko jendea]]
[[Kategoria:Michael Faraday]]
[[Kategoria:Londresen hildakoak]]
fm1g3fyuk1zbrcbut973tbt6bqhltj9
9975604
9975431
2024-11-20T19:50:46Z
Joxan Garaialde
90799
9975604
wikitext
text/x-wiki
{{Lanean|Joxan Garaialde}}
{{Wikipedia1000}}
{{birzuzendua|Faraday|Farad|Unitateari}}
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Michael Faraday''' ((/ˈfærədeɪ, -di/; [[Surrey]], [[Ingalaterra]], [[1791]]ko [[irailaren 22]]a - [[Hampton Court]], [[Ingalaterra]], [[1867]]ko [[abuztuaren 25]]a) [[elektromagnetismo]]a eta [[elektrokimika]] ikasi zituen fisiko eta kimiko britainiarra da.
Gaztetan ikasketak burutu gabea zen (bere burua egindako gizona zela esan daiteke)<ref name="Rao" />, eta ez zekien ia ezer [[matematika]]z. [[Kalkulu diferentzial]]a erabat arrotz zuen azken fisikari handia izan zela esan daiteke, nahiz eta gabezia hori grafikoak egiteko zuen trebetasun izugarriz gainditu zuen.
[[Humphry Davy]] kimikariarekin ikasi zuen, eta [[indukzio elektromagnetiko]]aren aurkikuntzagatik ezagutzen dute gehienek, [[sorgailu elektriko|generadore]] eta [[motor elektriko|motore elektrikoak]] eraikitzea ahalbidetu baitu horrek, edo [[elektrolisi]]aren legeengatik, bera baita [[elektromagnetismo]]aren eta [[elektrokimika]]ren benetako sortzaile.
Faradayren garaiko beste ikertzaile batzuen antzera, Faraday, [[eremu magnetiko]]en bidez, [[intentsitate elektriko|korronte elektrikoak]] sortzen saiatu zen. Hamar urtetan, ez zuen emaitza arrakastatsurik lortu, egoera estatikoan, hots, geldirik zeuden [[iman]]ak eta bobinak erabili baitzituen. Hala ere, ekinaren ekinez, korronte elektrikoaren indukzioa sortzeko eremu magnetiko aldakorrak behar direla frogatu ahal izan zuen.
[[Korronte zuzen]] bat zeraman [[Eroale elektriko|eroale]] baten inguruko [[Eremu magnetiko|eremu magnetikoari]] buruzko ikerketaren bidez ezarri zuen Faradayk [[Eremu elektromagnetiko|eremu elektromagnetikoaren]] kontzeptua [[Fisika|fisikan]]. Faradayk, halaber, [[Magnetismo|magnetismoak]] argi izpiei eragin ziezaiekeela ezarri zuen, eta bi fenomenoen arteko azpiko harremana zegoela<ref name="EncBrit">{{Erreferentzia|izenburua=Faraday, Michael|liburukia=10|orrialdeak=173–175}} the 1911 ''Encyclopædia Britannica''.</ref><ref name="IEEUK">{{Erreferentzia|url=http://www.theiet.org/resources/library/archives/biographies/faraday.cfm|izenburua=Archives Michael Faraday biography – The IET|website=theiet.org}}</ref>. [[Indukzio elektromagnetiko|Indukzio elektromagnetikoaren]] printzipioak, [[Diamagnetismo|diamagnetismoa]] eta [[Elektrolisiaren Faradayren legeak|elektrolisiaren legeak]] ere aurkitu zituen. Gailu elektromagnetiko birakarien asmakizunek [[Motor elektriko|motor elektrikoaren]] teknologiaren oinarria osatu zuten, eta, hein handi batean, ahalegin horiei esker bihurtu zen elektrizitatea erabilgarri teknologian<ref name="Field">{{Erreferentzia |izenburua=The Faraday cage: from Victorian experiment to Snowden-era paranoia |url=https://www.theguardian.com/science/2017/may/22/michael-faraday-lost-better-call-saul-genius |aldizkaria=The Guardian |data=22 May 2017}}</ref>.
[[Kimikari]] gisa, Faradayk [[Bentzeno|bentzenoa]] aurkitu zuen; kloro hidratatu goratua ikertu zuen; [[Bunsen erregailu|Bunsen erregailuaren]] eta [[Oxidazio-egoera|oxidazio-zenbakien]] sistemaren forma goiztiarra, eta [[Anodo]], [[Katodo]], [[Elektrodo]] eta [[Ioi]] terminologia ezaguna asmatu zuen. Faraday, azkenean, Errege Erakundeko lehen Kimika Fulleriarreko Irakasle bihurtu zen bizitza osorako.
Faraday esperimentatzailea izan zen, eta bere ideiak hizkuntza argi eta sinple batean transmititu zituen. Bere trebetasun matematikoak ez ziren [[Trigonometria|trigonometriaraino]] hedatu, eta [[aljebra]] sinpleenera mugatu ziren. [[James Clerk Maxwell|James Clerk Maxwellek]], hala, Faraday eta beste batzuen lana hartu zuen, eta fenomeno elektromagnetikoen teoria moderno guztien oinarri gisa onartzen den ekuazio multzo batean laburbildu zuen. Faradayren [[Indar-lerro|indar-lerroen]] erabilerei buruz Maxwellek idatzi zuen: «benetan oso maila handiko matematikaria izan zela erakusten dute, etorkizuneko matematikariek metodo baliotsu eta emankorrak erator ditzaketenak»<ref name="MaxwellSciPapVol1">{{Erreferentzia|abizena1=Maxwell|izena1=James Clerk|url=https://books.google.com/books?id=RaqhIhxqLiwC&pg=PA360|izenburua=The Scientific Papers of James Clerk Maxwell, Vol. II|editore-abizena=Niven|editore-izena=W. D.|urtea= 2003|argitaletxea=Dover Publications|isbn=978-0-486-49561-3|hizkuntza=en}}</ref>. [[Nazioarteko Unitate Sistema|SI]] [[kapazitantzia]] unitatea bere ohoretan izendatzen da: [[farad]].
[[Albert Einstein|Albert Einsteinek]] Faradayren erretratu bat zuen bere estudioko horman, [[Isaac Newton]] eta [[James Clerk Maxwell|James Clerk Maxwellenekin]] batera<ref>{{Erreferentzia |izenburua=How British scientists inspired and ensured Einstein's place in history |url=https://www.sciencefocus.com/science/how-british-scientists-inspired-and-ensured-einsteins-place-in-history |access-date=3 May 2024 |argitaletxea=BBC Science}}</ref>. [[Ernest Rutherford]] fisikariak esan zuen: «Haren aurkikuntzen tamaina eta helmena eta zientziaren eta industriaren aurrerabidean izan duen eragina kontuan hartzen ditugunean, ez dago ohore handiegirik izango Faradayren memoria ordaintzeko, inoizko aurkikuntza zientifiko handienetako bat»<ref name="Rao">[[C. N. R. Rao|Rao, C.N.R.]] (2000). ''Understanding Chemistry''. Universities Press. {{ISBN|81-7371-250-6}}. p. 281.</ref>.
Bere egunkaria idatzi zuen [[1820]] eta [[1862]] bitartean, etenik gabe, bertan buruturiko esperimentuak deskribatuz. 3.236 orrialde eta zenbait milaka irudi dituen egunkari hori [[Fisika]]ren historiako funtsezko lanetako bat da gaur egun.
== Biografia ==
===Hasiera===
Michael Faraday 1791ko irailaren 22an jaio zen Newington Buttsen, [[Surrey|Surreyn]], gaur egun [[Londres|Londresko]] [[Southwark]] auzoaren parte dena. Familia ez zegoen ondo. Aita, James, kristau [[Glasite]] sektako kide zen. James Faradayk, bada, bere emaztea, Margaret (Née Hastwell), eta bi haur Londresera eraman zituen 1790eko neguan, Outhgilletik Westmorlanden, non herriko errementariaren ikasle izana zen. Michael hurrengo urteko udazkenean jaio zen, lau haurretatik hirugarrena. Michael Faraday gazteak, eskola heziketa oinarrizkoena baino ez zuenak, [[Autoikaskuntza|bere burua hezi]] behar izan zuen.
14 urterekin, George Riebau Blandford Streeteko liburu-saltzailearen ikasle bihurtu zen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Faraday, Michael (1791–1867), natural philosopher, scientific adviser, and Sandemanian|hizkuntza=en|url=https://www.oxforddnb.com/display/10.1093/ref:odnb/9780198614128.001.0001/odnb-9780198614128-e-9153|aldizkaria=Oxford Dictionary of National Biography|doi=10.1093/ref:odnb/9153|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Ikasten eman zituen zazpi urteetan, Faradayk liburu asko irakurri zituen, [[Isaac Watts|Isaac Wattsen]] ''The Improvement of the Mind'' (Adimenaren Hobekuntza) barne, eta gogotsu inplementatu zituen haietan jasotako printzipioak eta iradokizunak<ref>{{Erreferentzia|abizena1=Jenkins|izena1=Alice|izenburua=Michael Faraday's Mental Exercises: An Artisan Essay-Circle in Regency London|url=https://archive.org/details/michaelfaradaysm00jenk|url-access=limited|data=2008|argitaletxea=Oxford University Press|orrialdea=[https://archive.org/details/michaelfaradaysm00jenk/page/n227 213]|isbn=978-1846311406}}</ref>. Garai horretan, Faradayk elkarrizketak izan zituen bere parekoekin hiriko Elkarte Filosofikoan, eta hainbat gai zientifikori buruzko hitzaldietara joan zen<ref>{{Erreferentzia|abizena1=James|izena1=Frank|izenburua=Michael Faraday, The City Philosophical Society and The Society of Arts.|url=http://www.jstor.org/stable/41378130|url-access=limited|data=1992|alea=5426 |aldizkaria=RSA Journal|liburukia=140 |orrialdeak=192–199 |jstor=41378130 }}</ref>. Zientziarekiko interesa ere garatu zuen, bereziki elektrizitatearekiko interesa. Bereziki, [[Jane Marcet|Jane Marceten]] ''Conversations on Chemistry'' (Kimikari buruzko solasaldiak) liburuan inspiratu zen Faraday<ref>{{Erreferentzia
|transcript=No 741: Michael Faraday (transcript)
|transcript-url=http://www.uh.edu/engines/epi741.htm
|izenburua=Michael Faraday |credits=Lienhard, John H.
|seriea=The Engines of Our Ingenuity
|series-link=The Engines of Our Ingenuity |airdate=1992 |number=741 |network=NPR
|lekua=KUHF-FM Houston}}</ref><ref>{{Erreferentzia
|transcript=No 744: Jane Marcet's Books (transcript)
|transcript-url=http://www.uh.edu/engines/epi744.htm
|izenburua=Jane Marcet's Books |credits=Lienhard, John H.
|seriea=The Engines of Our Ingenuity
|series-link=The Engines of Our Ingenuity |airdate=1992 |number=744 |network=NPR
|lekua=KUHF-FM Houston}}</ref>.
===Helduaroa===
[[Fitxategi:M Faraday Th Phillips oil 1842.jpg|thumb|upright|left|Faradayren erretratua, 1842an [[Thomas Phillips|Thomas Phillipsek]] egina]]
1812an, 20 urte zituela eta ikastearen amaieran, Faraday «Royal Institution»eko eta [[Royal Society|«Royal Society»ko]] [[Humphry Davy]] kimikari ingeles ospetsuaren eta «City Philosophie Society»ko sortzaile [[John Tatum|John Tatumen]] hitzaldietara joan zen. Hitzaldi horietarako sarrera asko, William Dance-k eman zizkion Faradayri, «Royal Philharmonic Society»ren sortzaileetako bat izan zenak. Faradayk hitzaldi horietan hartutako oharretan oinarritutako 300 orrialdeko liburua bidali zion gero Davyri. Davyren berehalako erantzuna adeitsua eta aldekoa izan zen. 1813an, Davyk ikusmena kaltetu zitzaionean nitrogeno trikloruroarekin izandako istripu batean, Faraday laguntzaile gisa kontratatzea erabaki zuen. Aldi berean, John Payne Erregearen Instituzioko partaideetako bat kaleratu zuten, eta [[Humphry Davy|Sir Humphry Davyri]] ordezko bat bilatzeko eskatu zioten; beraz, Faraday Errege Instituzioko laguntzaile kimiko izendatu zuen 1813ko martxoaren 1ean<ref name="EncBrit"/>. Laster, Davyk nitrogeno trikloruroaren laginak prestatzeko agindu zion Faradayri, eta biak zauritu ziren hain substantzia sentikor horren eztanda batean<ref>[[#Thomas|Thomas]], p. 17</ref>.
Faraday Sarah Barnardekin (1800–1879) ezkondu zen 1821eko ekainaren 12an<ref>The register at St. Faith-in-the-Virgin near [[St. Paul's Cathedral]], records 12 June as the date their licence was issued. The witness was Sarah's father, Edward. Their marriage was 16 years prior to the Marriage and Registration Act of 1837. See [[#Cantor|Cantor]], p. 59.</ref>. Beren familien bidez ezagutu zuten elkar eliza sandemaniarrean, eta kongregazio sandemaniarrean aitortu zuen fedea ezkondu eta hilabetera. Sandemaniar izena [[Eskozia|Eskoziako]] elizaren produktu bat zen. Faraday kristau elizkoia zen; Faraday senar-emazteek ez zuten seme-alabarik izan<ref name=ODNB>{{Erreferentzia|id=9153|izenburua=Faraday, Michael (1791–1867)|orig-year=2004|urtea=2011|abizena=James|izena=Frank A. J. L.}}</ref>. Ezkondu ondoren, diakono gisa eta bi terminotan agure gisa zerbitzatu zuen bere gaztaroko batzar-etxean. Eliza Barbicaneko Pabloren Kalezuloan zegoen. 1862an, Barnsbury Grovera, [[Islington|Islingtonera]], aldatu zen biltokia; Londres iparraldeko leku horretan zerbitzatu zituen Faradayk bere bigarren agintaldiko azken bi urteak agure gisa, postu horretatik dimisioa eman aurretik<ref>[[#Cantor|Cantor]], pp. 41–43, 60–64, 277–280.</ref><ref>Paul's Alley was located 10 houses south of the [[Barbican Estate|Barbican]]. See p. 330 [[James Elmes|Elmes]]'s (1831) ''Topographical Dictionary of the British Metropolis''.</ref>. Biografoek diote: «Jainkoaren eta naturaren batasunaren zentzu indartsu batek blaitzen dituela Faradayren bizitza eta lana»<ref>{{Erreferentzia|egilea=Baggott, Jim |izenburua= The myth of Michael Faraday: Michael Faraday was not just one of Britain's greatest experimenters. A closer look at the man and his work reveals that he was also a clever theoretician |aldizkaria=New Scientist |data= 2 September 1991 | url = https://www.newscientist.com/article/mg13117874.600-the-myth-of-michael-faraday-michael-faraday-was-not-justone-of-britains-greatest-experimenters-a-closer-look-at-the-man-and-hiswork-reveals-that-he-was-also-a-clever-theoretician-.html | access-date =6 September 2008 }}</ref>.
===Ondorengoa===
[[Fitxategi:Three Fellows of the Royal Society offering the presidency o Wellcome L0022806.jpg|thumb|[[Royal Society]] elkarteko presidentetza Faradayri (eskuina) eskaini zioten hiru bazkide, 1857an]]
1832ko ekainean, [[Oxfordeko Unibertsitatea|Oxfordeko Unibertsitateak]] [[Zuzenbide zibil|Zuzenbide Zibilean]] [[Doktorego]] titulua eman zion Faradayri. Bizi zela, zientziari egindako zerbitzuengatik aitortza egiteko zaldun titulua eskaini zitzaion, baina, arrazoi erlijiosoengatik, uko egin zion, [[Biblia|Bibliaren]] hitzaren aurka zegoelakoan aberastasunak pilatzeko eta sari mundutarraren atzetik joateko, nahiago zuela «azken unean, Faraday jauna izan» esanez<ref>West, Krista (2013). ''The Basics of Metals and Metalloids''. Rosen Publishing Group. {{ISBN|1-4777-2722-1}}. p. 81.</ref>. 1824an, [[Royal Society|Royal Societyko]] kide hautatu zuten, eta bi aldiz uko egin zion presidente izateari<ref>Todd Timmons (2012). "Makers of Western Science: The Works and Words of 24 Visionaries from Copernicus to Watson and Crick". p. 127.</ref>. 1833an, Kimikako lehen Irakasle fulleriar bihurtu zen Errege Erakundean<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Faraday appointed first Fullerian Professor of Chemistry|url=http://www.rigb.org/whats-on/events-2014/february/fact--faraday-appointment-fullerian-prof-of-chemistry|argitaletxea=The Royal Institution|data=16 October 2017|access-date=16 October 2017|archive-date=5 August 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200805222946/https://www.rigb.org/whats-on/events-2014/february/fact--faraday-appointment-fullerian-prof-of-chemistry|url-status=dead}}</ref>.
1832an, Faraday «[[Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia|American Academy of Arts and Sciences»eko]]<ref name=AAAS>{{Erreferentzia |izenburua=Book of Members, 1780–2010: Chapter F |url=http://www.amacad.org/publications/BookofMembers/ChapterF.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20160527025245/http://www.amacad.org/publications/BookofMembers/ChapterF.pdf |archive-date=27 May 2016 |argitaletxea=American Academy of Arts and Sciences |access-date=15 September 2016 |orrialdea=159 |url-status=dead }}</ref> (Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia) ohorezko kide aukeratu zuten. Suediako «[[Suediako Zientzien Errege Akademia|Kungliga Vetenskapsakademien»eko]] (Suediako Zientzien Errege Akademia) kide atzerritar hautatu zuten 1838an. 1840an, «[[American Philosophical Society]]»<ref>{{Erreferentzia|izenburua=APS Member History|url=https://search.amphilsoc.org/memhist/search?year=1840;year-max=1840;smode=advanced;startDoc=21|access-date=9 April 2021|website=search.amphilsoc.org}}</ref> (Amerikako Filosofia Elkartea) kide aukeratu zuten. 1844an, Frantziako «[[Frantziako Zientzien Akademia|L’Académie des sciences»erako]] (Zientzien Akademia) hautatutako zortzi kide atzerritarretako bat izan zen<ref>{{Erreferentzia|egilea=Gladstone, John Hall|izenburua=Michael Faraday|urtea=1872|argitaletxea=Macmillan and Co.|location=London|orrialdea=[https://archive.org/details/michaelfaraday06gladgoog/page/n67 53]|url=https://archive.org/details/michaelfaraday06gladgoog|besteak=Faraday French Academy.}}</ref>. 1849an, [[Herbehereak|Herbehereetako]] Errege Institutuko kide elkartu hautatu zuten, bi urte geroago Herbehereetako «[[Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen]]» (Arteen eta Zientzien Errege Akademia) bihurtu zena, eta, geroago, atzerriko kide bihurtu zen<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.dwc.knaw.nl/biografie/pmknaw/?pagetype=authorDetail&aId=PE00000215 |izenburua=M. Faraday (1791–1867) |argitaletxea=Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences |access-date=17 July 2015}}</ref>.
[[Fitxategi:Faraday House 37 Hampton Court Road KT8 9BW.jpg|thumb|left|Faraday House, Hampton Courten, non Faraday 1858 eta 1867 urteen artean bizi izan zen.]]
Faradayk [[Buruko gaitz|buruko gaitza]] izan zuen 1839an, baina, azkenean, [[Elektromagnetismo|elektromagnetismoari]] buruzko ikerketetara itzuli zen<ref>Bowden, Mary Ellen (1997). ''Chemical Achievers: The Human Face of the Chemical Sciences''. Chemical Heritage Foundation. {{ISBN|0-941901-12-2}}. p. 30.</ref>. 1848an, [[Alberto Saxonia-Coburg eta Gothakoa|Printze ezkontidearen]] emanaldien ondorioz, Faradayri grazia eta fabore etxe bat eman zioten [[Hampton Court jauregia|Hampton Courten]] (Middlesex) gastu eta mantentze guztietatik libre. Hura Mason Maisuaren Etxea zen, geroago, Faraday House deitua, eta, orain, Hampton Court Roadeko 37. zkia. 1858an, Faradayk erretiroa hartu zuen bertan bizitzeko<ref>[http://www.twickenham-museum.org.uk/detail.asp?ContentID=197 Twickenham Museum on Faraday and Faraday House]; accessed 14 August 2014.</ref>.
[[Fitxategi:Faraday Michael grave.jpg|thumb|upright|Faradayren hilobia Highgateko hilerrian, Londres]]
Gobernu britainiarrari hainbat zerbitzu-proiektu eman ondoren, gobernuak, [[Krimeako Gerra|Krimeako gerran]] (1853-1856) erabiltzeko, arma kimikoen ekoizpenari buruzko aholkularitza eskatu zionean, Faradayk uko egin zion parte hartzeari, arrazoi etikoak argudiatuta<ref name="Croddy">{{Erreferentzia|abizena1=Croddy|izena1=Eric|abizena2=Wirtz|izena2=James J.|izenburua=Weapons of Mass Destruction: An Encyclopedia of Worldwide Policy, Technology, and History|argitaletxea=[[ABC-CLIO]]|url=https://books.google.com/books?id=ZzlNgS70OHAC&q=Faraday++chemical+weapons+Crimean+War&pg=PA86|urtea=2005|orrialdea= 86|isbn=978-1-85109-490-5}}</ref>. Bere hitzaldiak argitaratzeko eskaintzak ere baztertu zituen, zuzeneko esperimentuekin lagunduta ez bazihoazen inpaktua galduko zutelakoan. Editore baten eskaintzari gutun batean ematen dion erantzuna honela amaitzen du: «Beti maitatu izan dut zientzia dirua baino gehiago, eta, nire lanbidea ia erabat pertsonala denez, ezin naiz aberastu»<ref>{{Erreferentzia |izenburua=Faraday to William Smith 3 January 1859 |url=https://epsilon.ac.uk/view/faraday/letters/Faraday3541 |access-date=12 July 2024 |website=Epilson.ac.uk}}</ref>.
Faraday bere etxean hil zen, Hampton Courten, 1867ko abuztuaren 25ean<ref>{{Erreferentzia|izena=Open|abizena=Plaques|izenburua=Michael Faraday grey plaque|hizkuntza=en-GB|url=https://openplaques.org/plaques/2429|aldizkaria=openplaques.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Urte batzuk lehenago, uko egina zion [[Westminster abadia|Westminsterreko Abadian]] hileta-eskaintza bati, baina oroigarri plaka bat dauka bertan, [[Isaac Newton|Isaac Newtonen]] hilobitik gertu. Faraday Highgate hilerriko disidenteen (ez [[Anglikanismo|anglikanoen]]) sailean hilobiratu zuten<ref>{{Erreferentzia |izenburua=Remarkable Physicists: From Galileo to Yukawa |data=2004 |argitaletxea=Cambridge University Press |orrialdeak=118–119}}</ref>.
== Karrera zientifikoa ==
===Kimikaria===
[[Fixategi:Ri 2014 - glass making - Faraday.jpg|thumb|left|upright=0.80|Londresko Royal Institutionean, beira pantailak egiteko Faradayk erabilitako ekipoak]]
Faradayren lehen lan kimikoa [[Humphry Davy|Humphry Davyren]] laguntzaile gisa izan zen. Faradayk [[Kloro|kloroaren]] ikerketan parte hartu zuen; kloro eta [[Karbono|karbonoaren]] bi konposatu berri aurkitu zituen: [[Hexakloroetano|hexakloroetanoa]], [[Etileno|etilenoaren]] klorazioaren bidez lortu zuena eta, [[Karbono tetrakloruro|karbono tetrakloruroa]], lehenengoaren deskonposizioaren bidez. Gasen hedapenari buruzko lehen esperimentu latzak ere egin zituen, lehenik [[John Dalton|John Daltonek]] aipatutako fenomenoa. Fenomenoaren garrantzi fisikoa [[Thomas Graham|Thomas Grahamek]] eta [[Johann Josef Loschmidt|Joseph Loschmidtek]] erakutsi zuten zabal. Faradayk hainbat [[gas]] likidotzea lortu zuen, altzairu-aleazioak ikertu zituen, eta, helburu optikoetarako, hainbat beira mota berri ekoitzi zituen. Beira astun horietako baten ale bat garrantzitsu bihurtu zen, historikoki; beira eremu magnetiko batean jarri zenean, Faradayk argiaren polarizazio-planoaren errotazioa zehaztu zuen. Eredu hori ere izan zen, halaber, iman baten poloek uxatzen zuten aurkitu zen lehen substantzia<ref>{{Erreferentzia |abizena1=Hadfield |izena1=Robert Abbott |izenburua=A research on Faraday's 'steel and alloys' |aldizkaria=Philosophical Transactions of the Royal Society of London. Series A, Containing Papers of a Mathematical or Physical Character |data=1931 |liburukia=230 |alea=681–693 |orrialdeak=221–292 |doi=10.1098/rsta.1932.0007 |doi-access=free }}</ref><ref>{{Erreferentzia |abizena1=Akerlof |izena1=Carl W. |izenburua=Faraday Rotation |url=http://instructor.physics.lsa.umich.edu/adv-labs/Faraday/Faraday_Effect-july09-5.pdf |access-date=29 November 2023}}</ref>.
Faradayk [[Bunsen erregailu|Bunsenen erregailu]] bihurtuko zen forma goiztiarra asmatu zuen, oraindik orain, mundu osoko laborategi zientifikoetan erabiltzen dena bero iturri komenigarritzat<ref>{{Erreferentzia|egilea1-link=William B. Jensen|abizena=Jensen |izena=William B. |doi=10.1021/ed082p518 |izenburua=The Origin of the Bunsen Burner |aldizkaria=[[Journal of Chemical Education]] ||liburukia=82 |alea=4 |orrialdea=18 |urtea=005 | url = http://jchemed.chem.wisc.edu/HS/Journal/Issues/2005/Apr/clicSubscriber/V82N04/p518.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20050530143615/http://jchemed.chem.wisc.edu/HS/Journal/Issues/2005/Apr/clicSubscriber/V82N04/p518.pdf |archive-date=30 May 2005 |bibcode = 2005JChEd..82..518J }}</ref><ref>[[#Faraday1827|Faraday (1827)]], p. 127.</ref>. Faradayk lan handia egin zuen kimikaren arloan, substantzia kimikoak ([[Bentzeno|bentzenoa]], hidrogenoaren bikarbureta deitu ziona) eta gas likidotzaileak ([[Kloro|kloroa]], adibidez) aurkituz. Gasen likidotzeak lagundu zuen ezartzen irakite-puntu oso baxua duten likidoen lurrunak direla gasak, eta agregazio molekularraren kontzeptuari oinarri sendoagoa eman zion. 1820an, Faradayk [[Karbono|karbonoz]] eta [[Kloro|kloroz]] egindako konposatuen lehen sintesia jakinarazi zuen: [[Hexakloroetano|C<sub>2</sub>]] eta [[Karbono tetrakloruro|CCl<sub>4</sub>]]Cl<sub>6</sub>]], eta emaitzak hurrengo urtean argitaratu zituen<ref>{{Erreferentzia|egilea=Faraday, Michael |izenburua= On two new Compounds of Chlorine and Carbon, and on a new Compound of Iodine, Carbon, and Hydrogen |aldizkaria=Philosophical Transactions |urtea= 1821 |liburukia=111|orrialdeak= 47–74 | doi = 10.1098/rstl.1821.0007 | s2cid = 186212922 | doi-access = }}</ref><ref>{{Erreferentzia|abizena= Faraday |izena= Michael |izenburua= Experimental Researches in Chemistry and Physics |argitaletxea=[[Richard Taylor and William Francis]] |urtea= 1859 |lekua= London |orrialdeak= 33–53| isbn = 978-0-85066-841-4}}</ref><ref>{{Erreferentzia |abizena= Williams |izena= L. Pearce |izenburua= Michael Faraday: A Biography |argitaletxea= [[Basic Books]] |urtea= 1965 |lekua= New York |orrialdeak= [https://archive.org/details/michaelfaradaybi0000will_g3v0/page/122 122–123] | isbn = 978-0-306-80299-7 | url = https://archive.org/details/michaelfaradaybi0000will_g3v0/page/122 }}</ref>. [[Humphry Davy|Humphry Davyk]] 1810ean aurkitu zuen kloro [[Clathrato hidrato|clathrato hidratatuaren]] konposizioa ere zehaztu zuen Faradayk<ref>{{Erreferentzia|egilea=Faraday, Michael |izenburua= On Hydrate of Chlorine |url=https://books.google.com/books?id=lhw_AAAAYAAJ&pg=PA71|aldizkaria=Quarterly Journal of Science |urtea= 1823 ||liburukia=15|orrialdea= 71 }}</ref><ref>{{Erreferentzia|abizena= Faraday |izena= Michael |izenburua= Experimental Researches in Chemistry and Physics |argitaletxea=Richard Taylor and William Francis |urtea= 1859 |lekua= London |orrialdeak= 81–84| isbn = 978-0-85066-841-4}}</ref>. [[Elektrolisiaren Faradayren legeak|Elektrolisiaren Faradayren legeen]] aurkikuntzaren arduraduna ere bada, baita [[anodo]], [[katodo]], [[elektrodo]] eta [[ioi]] terminologia herrikoiarena ere, hein handi batean, [[William Whewell|William Whewellek]] proposaturiko terminoak<ref>{{Erreferentzia |egilea= Ehl, Rosemary Gene |egilea2=Ihde, Aaron |url=http://www.elch.chem.msu.ru/rus/wp/wp-content/uploads/2016/03/ed031p226FaradayLaw.pdf |izenburua= Faraday's Electrochemical Laws and the Determination of Equivalent Weights |aldizkaria= Journal of Chemical Education |urtea= 1954 ||liburukia=31 |alea= May |orrialdeak= 226–232 | doi = 10.1021/ed031p226 | bibcode=1954JChEd..31..226E}}</ref>.
Faraday izan zen geroago [[nanopartikula]] metaliko deitu zitzaionaren berri ematen lehena. 1847an aurkitu zuen [[Urre|urrezko]] [[Koloide|koloideen]] propietate optikoak eta hari zegokion metal lodiarenak desberdinak zirela. Hori izan zen, ziurrenik, tamaina kuantikoaren efektuei buruz jakinarazitako lehen behaketa, eta nanozientziaren sorreratzat ere har daiteke<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.nanogallery.info/nanogallery/?ipg=126 |izenburua=The Birth of Nanotechnology |access-date=25 July 2007 |urtea=2006 |argitaletxea=Nanogallery.info |besteak=Faraday made some attempt to explain what was causing the vivid coloration in his gold mixtures, saying that known phenomena seemed to indicate that a mere variation in the size of gold particles gave rise to a variety of resultant colors. }}</ref>.
===Elektrizitatea eta magnetismoa===
[[Fitxategi:Faraday magnetic rotation.jpg|thumb|200 px|ezkerrera|Faradayren errotazio magnetikoa]]
Faraday ezagunagoa da [[Elektrizitate|elektrizitatean]] eta [[Magnetismo|magnetismoan]] egindako lanagatik. Bere lehen esperimentua egindako [[pila]] voltaikoa izan zen: zazpi penike erdi britainiarreko [[Txanpon|txanponekin]] [[Zink|zinkezko]] zazpi diskorekin eta ur gaziz umeldutako sei paper zati pilatuta<ref name="First experiment"/>. Pila horrekin, [[Korronte elektriko|korronte elektrikoa]] [[Magnesio sulfato|magnesio sulfatozko]] disoluzio batetik pasatu zuen, eta [[Konposatu kimiko|konposatu kimikoa]] deskonposatzea lortu zuen. (Abbott-i idatzitako lehen gutunean, 1812ko uztailaren 12an, erregistratua)<ref name="First experiment">{{Erreferentzia |abizena1=Mee |izena1=Nicholas |izenburua=Higgs Force: The Symmetry-breaking Force that Makes the World an Interesting Place |data=2012 |orrialdea=55}}</ref>.
1821ean, [[Hans Christian Ørsted]] [[fisikari]] eta [[kimikari]] [[Daniar|daniarrak]] [[Elektromagnetismo|elektromagnetismoaren]] fenomenoa aurkitu eta gutxira, [[Humphry Davy|Davy]] eta [[William Hyde Wollaston]] [[motor elektriko]] bat diseinatzen saiatu ziren, baina huts egin zuten. Faradayk, bi gizonekin arazoa eztabaidatu ondoren, berak «errotazio elektromagnetikoa» sortzeko deitu zuen bi gailu eraikitzen jarraitu zuen. Haietako batek, gaur egun motor homopolar izenaz ezagutzen denak, etengabeko mugimendu zirkularra eragin zuen; mugimendu hori, indar magnetiko zirkular batek sortu zuen kable baten inguruan [[Merkurio (elementua)|merkuriozko]] igerileku batean zabaltzen zena, non iman bat jartzen zen; kableak imanaren inguruan bira egingo zukeen bateria kimiko baten korrontearekin hornituz gero. Esperimentu eta asmakizun horiek teknologia elektromagnetiko modernoaren oinarria osatu zuten. Bere emozioan, Faradayk emaitzak argitaratu zituen, Wollaston edo Davyrekin egindako lana aitortu gabe. [[Royal Society|Royal Societyren]] barruan sortu zen eztabaidak Davyrekin zuen aholkulari harremana tenkatu zuen, eta baliteke horrek Faraday beste jarduera batzuetarako izendatzen lagundu izana. Ondorioz, ikerketa elektromagnetikoan parte hartzea galarazi zion hainbat urtez<ref>[[#Hamilton|Hamilton]], pp. 165–171, 183, 187–190.</ref><ref>[[#Cantor|Cantor]], pp. 231–233.</ref>.
Bere garaiko beste ikertzaile batzuen antzera, Faraday [[eremu magnetiko]]en bidez korronte elektrikoak sortzen saiatu zen. Hamar urtetan ez zuen emaitza arrakastatsurik lortu, egoera estatikoan, hots, geldirik zeuden imanak eta bobinak erabili baitzituen. Hala ere, ekinaren ekinaz, korronte elektrikoaren indukzioa sortzeko eremu magnetiko aldakorrak behar direla frogatu ahal izan zuen.
Davyren pean egin zituen lehen ikerketak [[kimika]]n. [[Kloro]]a ikertzean, bi karbono kloruro berri aurkitu zituen, [[bentzeno]]a ere deskubritu zuen... Ekarpen handiak egin zituen elektrizitatearen esparruan. [[1821]]ean, [[Hans Christian Ørsted|Oersted]] kimikari daniarrak eletromagnetismoa deskubritu ondoren, Faradayk bi tresna egin zituen bere hitzetan errotazio elektromagnetikoa ekoizteko, hau da, motore elektrikoa.
[[1824]]an, Faraday Londresko Errege Elkartean sartu zen eta, hurrengo urtean, Errege Erakundeko laborategiko zuzendari izendatu zuten.
[[1831]]n, bere esperimentu ospetsuak hasi zituen eta [[indukzio elektromagnetiko]]a aurkitu zuen; esperimentu horiek gaur egun ere teknologia elektromagnetikoaren oinarri dira. Indar lerroen kontzeptua txertatu zuen eremu magnetikoak irudikatzeko eta, elektrolisian eginiko ikerketen ondorioz, bere bi oinarrizko legeak, bere izena daramatenak, deskubritu zituen:
* Elektrolisiaren bidez askatzen den sustantzia baten masa, [[elektrolito]]tik igaro den elektrizitate kantitatearekiko zuzenki proportzionala da. Beraz,
:m= clt [(masa = balore elektrokimikoa (c) x intentsitatea (l) x denbora (t)]
* Elektrizitate kantitate batek askatutako sustantzia ezberdinen masak zuzenki proportzionalak dira bere pisu baliokideekin.
Bere ikerketek aurrerapen izugarria izan ziren elektrizitatearen garapenerako, magnetismoak, mugimenduaren bitartez, elektrizitatea ekoizten duela ezarri zuelako.
[[Fitxategi:Faraday cage.gif|thumb|eskuinera|200px|Faradayren kaiola]]
[[Fitxategi:Faradayscher Kaefig DeuMus.jpg|thumb|eskuinera|200px|Faradayren kaiola]]
[[Elektrizitate estatiko]]arekin lanean zebilela, karga elektrikoa [[eroale elektriko]]aren gainazalean metatzen dela frogatu zuen, barruan daukanak eraginik ez duelarik. [[Faradayren kaiola]] izena duen dispositiboan erabiltzen da efektu hau.
Michael Faradayren omenez, [[Nazioarteko Unitate Sistema]]n [[farad]] (F) izena ezarri zitzaion. Definizioak [[coulomb]] bateko karga duen eroale batek [[volt]] bateko [[potentzial elektrostatikoa]] hartzeko gaitasuna dela dio.
[[1833]]an, Davyren lekua hartu zuen Erakundeko kimika irakasle postuan eta, bi urte geroago, urtean 300 liberako biziarteko pentsio bat esleitu zioten.
[[1858]]an, Victoria erreginak bere [[Grazia eta Faboreetako Etxe]]etako bat eman zion eta hantxe bizi izan zen 9 urtez, [[1867]]ko [[abuztuaren 25]]ean hil zen arte. [[Westminster abadia|Westminsterreko Abadian]], bere omenezko plaka bat dago, [[Isaac Newton]]en hilobitik gertu, berak ez baitzuen han lurperatzerik nahi. Londresko Highgate Hilobian dago ehortzita, gaur egun desagertuta dauden [[sandemanien]] gunean.
[[1820]] eta [[1862]] bitartean, etenik gabe, bere egunkaria idatzi zuen, bertan buruturiko esperimentuak deskribatuz. 3.236 orrialde eta zenbait mila irudi dituen egunkari hori Fisikaren historiako funtsezko lanetako bat da gaur egun.
[[Fitxategi:Experimental researches in electricity 004.jpg|thumb|ezkerrera|150px|''Experimental researches in electricity'']]
== Faradayren 6 printzipioak ==
14 urte zituenean irakurritako [[Isaac Watts]]en ''The Improvement of the Mind'' -Adimenaren hobekuntza-lanetik, Michael Faradayk diziplina zientifikoaren printzipio konstanteak hartu zituen:
* Beti eraman behar da libreta txiki bat, oharrak edozein momentutan hartu ahal izateko.
* Komeni da posta trukea erruz erabiltzea.
* Kolaboratzaileak izatea komeni da, ideiak elkar trukatu ahal izateko.
* Eztabaidei ekidin.
* Entzundako guztia egiaztatu.
* Ez orokortu arin-arinka; ahalik eta zehatzen hitz egin eta idatzi.
== Ikus, gainera ==
* [[Faradayren legea]]
* [[Farad]]
==Erreferentziak==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
==Bibliografia==
[[Fitxategi:Michael Faraday 1828 Chemische Manipulation.jpg|thumb|upright|''Chemische Manipulation'', 1828]]
{{Erreferentzia|by=yes|onlinebooksby=yes|onlinebooks=yes|viaf=38158158}}
Faraday's books, with the exception of ''Chemical Manipulation'', were collections of scientific papers or transcriptions of lectures.<ref>[[#Hamilton|Hamilton]], p. 220</ref> Since his death, Faraday's diary has been published, as have several large volumes of his letters and Faraday's journal from his travels with Davy in 1813–1815.
* {{Erreferentzia|ref=Faraday1827|egilea=Faraday, Michael |izenburua= Chemical Manipulation, Being Instructions to Students in Chemistry |argitaletxea=John Murray |urtea= 1827 }} [https://archive.org/details/chemicalmanipula00fararich 2nd ed. 1830], [https://archive.org/details/chemicalmanipul04faragoog 3rd ed. 1842]
* {{Erreferentzia|egilea=Faraday, Michael |izenburua= Experimental Researches in Electricity, vols. i. and ii |urtea= 1839 |argitaletxea=Richard and John Edward Taylor | url = https://archive.org/details/experimentalrese00faraiala }}; vol. III. Richard Taylor and William Francis, 1855
* {{Erreferentzia|egilea=Faraday, Michael |izenburua= Experimental Researches in Chemistry and Physics |urtea= 1859 |argitaletxea=Taylor and Francis | url = https://archive.org/details/experimentalrese00fararich| isbn = 978-0-85066-841-4}}
* {{Erreferentzia|egilea=Faraday, Michael |izenburua= A Course of Six Lectures on the Chemical History of a Candle | editor = W. Crookes |urtea= 1861 |argitaletxea=Griffin, Bohn & Co. | url = https://archive.org/details/chemicalhistoryo00faraiala| isbn = 978-1-4255-1974-2}}
* {{Erreferentzia|egilea=Faraday, Michael |izenburua= On the Various Forces in Nature |urtea= 1873 |argitaletxea=Chatto and Windus | url = https://archive.org/details/onvariousforceso00farauoft | editor = W. Crookes}}
* {{Erreferentzia|egilea=Faraday, Michael |izenburua= Diary | editor = T. Martin |urtea= 1932–1936|argitaletxea= G. Bell | isbn = 978-0-7135-0439-2 }} – published in eight volumes; see also the [http://www.faradaysdiary.com/ 2009 publication] of Faraday's diary
* {{Erreferentzia|egilea=Faraday, Michael |izenburua= Curiosity Perfectly Satisfyed: Faraday's Travels in Europe 1813–1815 | editor = B. Bowers and L. Symons |argitaletxea=Institution of Electrical Engineers |urtea= 1991}}
* {{Erreferentzia|egilea=Faraday, Michael |izenburua= The Correspondence of Michael Faraday |urtea= 1991 ||liburukia=1 |argitaletxea=INSPEC, Inc. | editor = F.A.J.L. James| isbn = 978-0-86341-248-6}} – vol. 2, 1993; vol. 3, 1996; vol. 4, 1999
* {{Erreferentzia|egilea=Faraday, Michael |izenburua= Michael Faraday's Mental Exercises: An Artisan Essay Circle in Regency London | editor = Alice Jenkins |argitaletxea=Liverpool University Press |lekua= Liverpool|urtea= 2008}}
* [https://archive.org/details/courseofsixlectu00fararich Course of six lectures on the various forces of matter, and their relations to each other] London; Glasgow: R. Griffin, 1860.
* [[s:The Liquefaction of Gases|The Liquefaction of Gases]], Edinburgh: W.F. Clay, 1896.
* [https://archive.org/details/lettersoffaraday00fararich The letters of Faraday and Schoenbein 1836–1862. With notes, comments and references to contemporary letters] London: Williams & Norgate 1899. ([http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:hbz:061:2-15600 Digital edition] by the [[University and State Library Düsseldorf]])
==Iturriak==
* {{Erreferentzia|ref=Cantor|egilea=Cantor, Geoffrey |izenburua= Michael Faraday, Sandemanian and Scientist |urtea= 1991 |argitaletxea=Macmillan | isbn = 978-0-333-58802-4}}
* {{Erreferentzia | ref = Hamilton |egilea= Hamilton, James |izenburua= A Life of Discovery: Michael Faraday, Giant of the Scientific Revolution |urtea= 2004 |lekua= New York | isbn = 978-1-4000-6016-0 |argitaletxea= [[Random House]] | url = https://archive.org/details/lifeofdiscovery00jame }}
* {{Erreferentzia|ref=Thomas|egilea=Thomas, J.M.|izenburua=Michael Faraday and The Royal Institution: The Genius of Man and Place (PBK)|url=https://books.google.com/books?id=GN70U1tTe_EC&pg=PA17|urtea= 1991|argitaletxea=CRC Press|isbn=978-0-7503-0145-9}}
* {{Erreferentzia|ref=Thompson|egilea=Thompson, Silvanus |izenburua= Michael Faraday, His Life and Work |urtea= 1901 |argitaletxea=[[Cassell and Company]] | place = London | isbn = 978-1-4179-7036-0 | url = https://archive.org/details/michaelfaradayh00thomgoog}}
==Biografiak==
{{div col}}
* {{Erreferentzia|egilea=Agassi, Joseph |izenburua= Faraday as a Natural Philosopher | url=https://archive.org/details/faradayasnatural0000agas | url-access=registration |urtea= 1971 |argitaletxea=[[University of Chicago Press]] |lekua= Chicago | isbn = 978-0226010465 | author-link = Joseph Agassi }}
* {{Erreferentzia|egilea=Ames, Joseph Sweetman (Ed.) |izenburua= The Discovery of Induced Electric Currents ||liburukia=2 |urtea= c. 1900 |argitaletxea=[[American Book Company (1890)]] |lekua= New York }}
* {{Erreferentzia|egilea=Bence Jones, Henry |izenburua= The Life and Letters of Faraday|urtea= 1870 |argitaletxea=J.B. Lippincott and Company |lekua= Philadelphia | url = https://archive.org/details/lifeandlettersf02jonegoog | quote=Faraday. | author-link = Henry Bence Jones}}
* The British Electrical and Allied Manufacturers Association (1931). ''Faraday''. Edinburgh: R. & R. Clark, Ltd.
* {{Erreferentzia|egilea=Gladstone, J.H. |izenburua= Michael Faraday |urtea= 1872 |argitaletxea=Macmillan |lekua= London | url = https://archive.org/details/michaelfaraday06gladgoog| quote=Faraday. }}
* {{Erreferentzia | last1 = Gooding | first1 = David | last2 = James | first2 = Frank A.J.L. | author-link1 = David Gooding |izenburua= Faraday rediscovered: essays on the life and work of Michael Faraday, 1791–1867 |argitaletxea= Macmillan Press; Stockton Press |lekua= Basingstoke, Hants, England; New York |urtea= 1985 | isbn = 978-0-333-39320-8 }}
* {{Erreferentzia | last1 = Gooding | first1 = David | last2 = Cantor | first2 = Geoffrey | last3 = James | first3 = Frank A. J. L. | author-link1 = David Gooding | author-link2 = Geoffrey Cantor |izenburua= Michael Faraday |argitaletxea= Humanity Books |lekua= Amherst, New York |urtea= 1996 | isbn = 978-1-57392-556-3 }}
* {{Erreferentzia | last1 = Gooding | first1 = David | last2 = Tweney | first2 = Ryan D. | author-link1 = David Gooding |izenburua= Michael Faraday's 'Chemical notes, hints, suggestions, and objects of pursuit' of 1822 |argitaletxea= P. Peregrinus in association with the [[Institution of Engineering and Technology]] |lekua= London |urtea= 1991 | isbn = 978-0-86341-255-4 }}
* {{Erreferentzia|egilea=Hamilton, James |izenburua= Faraday: The Life |urtea= 2002 |lekua= London |argitaletxea=Harper Collins | isbn = 978-0-00-716376-2}}
* {{Erreferentzia|egilea=Hirshfeld, Alan W. |izenburua= The Electric Life of Michael Faraday |urtea= 2006 |argitaletxea=[[Walker and Company]] | isbn = 978-0-8027-1470-1 }}
* {{Erreferentzia |egilea= [[Colin A. Russell|Russell, Colin A.]] (Ed. [[Owen Gingerich]]) |izenburua= Michael Faraday: Physics and Faith (Oxford Portraits in Science Series) |urtea= 2000 |argitaletxea= [[Oxford University Press]] |lekua= New York | isbn = 978-0-19-511763-9 | url = https://archive.org/details/michaelfaraday00coli }}
* {{Erreferentzia|egilea=Thomas, John Meurig |izenburua= Michael Faraday and the Royal Institution: The Genius of Man and Place |urtea= 1991 |argitaletxea=Hilger|lekua= Bristol | isbn = 978-0-7503-0145-9| author-link = John Meurig Thomas }}
* {{Erreferentzia|egilea=Tyndall, John |izenburua= Faraday as a Discoverer |urtea= 1868 |argitaletxea=[[Longmans, Green, and Company]] |lekua= London | url = https://archive.org/details/faradayasdiscove00tyndrich}}
* {{Erreferentzia|egilea=Williams, L. Pearce |izenburua= Michael Faraday: A Biography | url=https://archive.org/details/michaelfaradaybi00will | url-access=registration |urtea= 1965 |argitaletxea=Basic Books |lekua= New York | author-link = L. Pearce Williams }}
{{div col end}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1791ko|1867ko|Faraday,Michael}}
[[Kategoria:Erresuma Batuko fisikariak]]
[[Kategoria:Surrey konderriko jendea]]
[[Kategoria:Michael Faraday]]
[[Kategoria:Londresen hildakoak]]
7yfi9mffxeeu8cgtaum770bt7tnxv4f
9975610
9975604
2024-11-20T19:59:17Z
Joxan Garaialde
90799
9975610
wikitext
text/x-wiki
{{Lanean|Joxan Garaialde}}
{{Wikipedia1000}}
{{birzuzendua|Faraday|Farad|Unitateari}}
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Michael Faraday''' ((/ˈfærədeɪ, -di/; [[Surrey]], [[Ingalaterra]], [[1791]]ko [[irailaren 22]]a - [[Hampton Court]], [[Ingalaterra]], [[1867]]ko [[abuztuaren 25]]a) [[elektromagnetismo]]a eta [[elektrokimika]] ikasi zituen fisiko eta kimiko britainiarra da.
Gaztetan ikasketak burutu gabea zen (bere burua egindako gizona zela esan daiteke)<ref name="Rao" />, eta ez zekien ia ezer [[matematika]]z. [[Kalkulu diferentzial]]a erabat arrotz zuen azken fisikari handia izan zela esan daiteke, nahiz eta gabezia hori grafikoak egiteko zuen trebetasun izugarriz gainditu zuen.
[[Humphry Davy]] kimikariarekin ikasi zuen, eta [[indukzio elektromagnetiko]]aren aurkikuntzagatik ezagutzen dute gehienek, [[sorgailu elektriko|sorgailu]] eta [[motor elektriko|motor elektrikoak]] eraikitzea ahalbidetu baitu horrek, edo [[elektrolisi]]aren legeengatik, bera baita [[elektromagnetismo]]aren eta [[elektrokimika]]ren benetako sortzaile.
Faradayren garaiko beste ikertzaile batzuen antzera, Faraday, [[eremu magnetiko]]en bidez, [[intentsitate elektriko|korronte elektrikoak]] sortzen saiatu zen. Hamar urtetan, ez zuen emaitza arrakastatsurik lortu, egoera estatikoan, hots, geldirik zeuden [[iman]]ak eta bobinak erabili baitzituen. Hala ere, ekinaren ekinez, korronte elektrikoaren indukzioa sortzeko eremu magnetiko aldakorrak behar direla frogatu ahal izan zuen.
[[Korronte zuzen]] bat zeraman [[Eroale elektriko|eroale]] baten inguruko [[Eremu magnetiko|eremu magnetikoari]] buruzko ikerketaren bidez ezarri zuen Faradayk [[Eremu elektromagnetiko|eremu elektromagnetikoaren]] kontzeptua [[Fisika|fisikan]]. Faradayk, halaber, [[Magnetismo|magnetismoak]] argi izpiei eragin ziezaiekeela ezarri zuen, eta bi fenomenoen arteko azpiko harremana zegoela<ref name="EncBrit">{{Erreferentzia|izenburua=Faraday, Michael|liburukia=10|orrialdeak=173–175}} the 1911 ''Encyclopædia Britannica''.</ref><ref name="IEEUK">{{Erreferentzia|url=http://www.theiet.org/resources/library/archives/biographies/faraday.cfm|izenburua=Archives Michael Faraday biography – The IET|website=theiet.org}}</ref>. [[Indukzio elektromagnetiko|Indukzio elektromagnetikoaren]] printzipioak, [[Diamagnetismo|diamagnetismoa]] eta [[Elektrolisiaren Faradayren legeak|elektrolisiaren legeak]] ere aurkitu zituen. Gailu elektromagnetiko birakarien asmakizunek [[Motor elektriko|motor elektrikoaren]] teknologiaren oinarria osatu zuten, eta, hein handi batean, ahalegin horiei esker bihurtu zen elektrizitatea erabilgarri teknologian<ref name="Field">{{Erreferentzia |izenburua=The Faraday cage: from Victorian experiment to Snowden-era paranoia |url=https://www.theguardian.com/science/2017/may/22/michael-faraday-lost-better-call-saul-genius |aldizkaria=The Guardian |data=22 May 2017}}</ref>.
[[Kimikari]] gisa, Faradayk [[Bentzeno|bentzenoa]] aurkitu zuen; kloro hidratatu goratua ikertu zuen; [[Bunsen erregailu|Bunsen erregailuaren]] eta [[Oxidazio-egoera|oxidazio-zenbakien]] sistemaren forma goiztiarra, eta [[Anodo]], [[Katodo]], [[Elektrodo]] eta [[Ioi]] terminologia ezaguna asmatu zuen. Faraday, azkenean, Errege Erakundeko lehen Kimika Fulleriarreko Irakasle bihurtu zen bizitza osorako.
Faraday esperimentatzailea izan zen, eta bere ideiak hizkuntza argi eta sinple batean transmititu zituen. Bere trebetasun matematikoak ez ziren [[Trigonometria|trigonometriaraino]] hedatu, eta [[aljebra]] sinpleenera mugatu ziren. [[James Clerk Maxwell|James Clerk Maxwellek]], hala, Faraday eta beste batzuen lana hartu zuen, eta fenomeno elektromagnetikoen teoria moderno guztien oinarri gisa onartzen den ekuazio multzo batean laburbildu zuen. Faradayren [[Indar-lerro|indar-lerroen]] erabilerei buruz Maxwellek idatzi zuen: «benetan oso maila handiko matematikaria izan zela erakusten dute, etorkizuneko matematikariek metodo baliotsu eta emankorrak erator ditzaketenak»<ref name="MaxwellSciPapVol1">{{Erreferentzia|abizena1=Maxwell|izena1=James Clerk|url=https://books.google.com/books?id=RaqhIhxqLiwC&pg=PA360|izenburua=The Scientific Papers of James Clerk Maxwell, Vol. II|editore-abizena=Niven|editore-izena=W. D.|urtea= 2003|argitaletxea=Dover Publications|isbn=978-0-486-49561-3|hizkuntza=en}}</ref>. [[Nazioarteko Unitate Sistema|SI]] [[kapazitantzia]] unitatea bere ohoretan izendatzen da: [[farad]].
[[Albert Einstein|Albert Einsteinek]] Faradayren erretratu bat zuen bere estudioko horman, [[Isaac Newton]] eta [[James Clerk Maxwell|James Clerk Maxwellenekin]] batera<ref>{{Erreferentzia |izenburua=How British scientists inspired and ensured Einstein's place in history |url=https://www.sciencefocus.com/science/how-british-scientists-inspired-and-ensured-einsteins-place-in-history |access-date=3 May 2024 |argitaletxea=BBC Science}}</ref>. [[Ernest Rutherford]] fisikariak esan zuen: «Haren aurkikuntzen tamaina eta helmena eta zientziaren eta industriaren aurrerabidean izan duen eragina kontuan hartzen ditugunean, ez dago ohore handiegirik izango Faradayren memoria ordaintzeko, inoizko aurkikuntza zientifiko handienetako bat»<ref name="Rao">[[C. N. R. Rao|Rao, C.N.R.]] (2000). ''Understanding Chemistry''. Universities Press. {{ISBN|81-7371-250-6}}. p. 281.</ref>.
Bere egunkaria idatzi zuen [[1820]] eta [[1862]] bitartean, etenik gabe, bertan buruturiko esperimentuak deskribatuz. 3.236 orrialde eta zenbait milaka irudi dituen egunkari hori [[Fisika]]ren historiako funtsezko lanetako bat da gaur egun.
== Biografia ==
===Hasiera===
Michael Faraday 1791ko irailaren 22an jaio zen Newington Buttsen, [[Surrey|Surreyn]], gaur egun [[Londres|Londresko]] [[Southwark]] auzoaren parte dena. Familia ez zegoen ondo. Aita, James, kristau [[Glasite]] sektako kide zen. James Faradayk, bada, bere emaztea, Margaret (Née Hastwell), eta bi haur Londresera eraman zituen 1790eko neguan, Outhgilletik Westmorlanden, non herriko errementariaren ikasle izana zen. Michael hurrengo urteko udazkenean jaio zen, lau haurretatik hirugarrena. Michael Faraday gazteak, eskola heziketa oinarrizkoena baino ez zuenak, [[Autoikaskuntza|bere burua hezi]] behar izan zuen.
14 urterekin, George Riebau Blandford Streeteko liburu-saltzailearen ikasle bihurtu zen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Faraday, Michael (1791–1867), natural philosopher, scientific adviser, and Sandemanian|hizkuntza=en|url=https://www.oxforddnb.com/display/10.1093/ref:odnb/9780198614128.001.0001/odnb-9780198614128-e-9153|aldizkaria=Oxford Dictionary of National Biography|doi=10.1093/ref:odnb/9153|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Ikasten eman zituen zazpi urteetan, Faradayk liburu asko irakurri zituen, [[Isaac Watts|Isaac Wattsen]] ''The Improvement of the Mind'' (Adimenaren Hobekuntza) barne, eta gogotsu inplementatu zituen haietan jasotako printzipioak eta iradokizunak<ref>{{Erreferentzia|abizena1=Jenkins|izena1=Alice|izenburua=Michael Faraday's Mental Exercises: An Artisan Essay-Circle in Regency London|url=https://archive.org/details/michaelfaradaysm00jenk|url-access=limited|data=2008|argitaletxea=Oxford University Press|orrialdea=[https://archive.org/details/michaelfaradaysm00jenk/page/n227 213]|isbn=978-1846311406}}</ref>. Garai horretan, Faradayk elkarrizketak izan zituen bere parekoekin hiriko Elkarte Filosofikoan, eta hainbat gai zientifikori buruzko hitzaldietara joan zen<ref>{{Erreferentzia|abizena1=James|izena1=Frank|izenburua=Michael Faraday, The City Philosophical Society and The Society of Arts.|url=http://www.jstor.org/stable/41378130|url-access=limited|data=1992|alea=5426 |aldizkaria=RSA Journal|liburukia=140 |orrialdeak=192–199 |jstor=41378130 }}</ref>. Zientziarekiko interesa ere garatu zuen, bereziki elektrizitatearekiko interesa. Bereziki, [[Jane Marcet|Jane Marceten]] ''Conversations on Chemistry'' (Kimikari buruzko solasaldiak) liburuan inspiratu zen Faraday<ref>{{Erreferentzia
|transcript=No 741: Michael Faraday (transcript)
|transcript-url=http://www.uh.edu/engines/epi741.htm
|izenburua=Michael Faraday |credits=Lienhard, John H.
|seriea=The Engines of Our Ingenuity
|series-link=The Engines of Our Ingenuity |airdate=1992 |number=741 |network=NPR
|lekua=KUHF-FM Houston}}</ref><ref>{{Erreferentzia
|transcript=No 744: Jane Marcet's Books (transcript)
|transcript-url=http://www.uh.edu/engines/epi744.htm
|izenburua=Jane Marcet's Books |credits=Lienhard, John H.
|seriea=The Engines of Our Ingenuity
|series-link=The Engines of Our Ingenuity |airdate=1992 |number=744 |network=NPR
|lekua=KUHF-FM Houston}}</ref>.
===Helduaroa===
[[Fitxategi:M Faraday Th Phillips oil 1842.jpg|thumb|upright|left|Faradayren erretratua, 1842an [[Thomas Phillips|Thomas Phillipsek]] egina]]
1812an, 20 urte zituela eta ikastearen amaieran, Faraday «Royal Institution»eko eta [[Royal Society|«Royal Society»ko]] [[Humphry Davy]] kimikari ingeles ospetsuaren eta «City Philosophie Society»ko sortzaile [[John Tatum|John Tatumen]] hitzaldietara joan zen. Hitzaldi horietarako sarrera asko, William Dance-k eman zizkion Faradayri, «Royal Philharmonic Society»ren sortzaileetako bat izan zenak. Faradayk hitzaldi horietan hartutako oharretan oinarritutako 300 orrialdeko liburua bidali zion gero Davyri. Davyren berehalako erantzuna adeitsua eta aldekoa izan zen. 1813an, Davyk ikusmena kaltetu zitzaionean nitrogeno trikloruroarekin izandako istripu batean, Faraday laguntzaile gisa kontratatzea erabaki zuen. Aldi berean, John Payne Erregearen Instituzioko partaideetako bat kaleratu zuten, eta [[Humphry Davy|Sir Humphry Davyri]] ordezko bat bilatzeko eskatu zioten; beraz, Faraday Errege Instituzioko laguntzaile kimiko izendatu zuen 1813ko martxoaren 1ean<ref name="EncBrit"/>. Laster, Davyk nitrogeno trikloruroaren laginak prestatzeko agindu zion Faradayri, eta biak zauritu ziren hain substantzia sentikor horren eztanda batean<ref>[[#Thomas|Thomas]], p. 17</ref>.
Faraday Sarah Barnardekin (1800–1879) ezkondu zen 1821eko ekainaren 12an<ref>The register at St. Faith-in-the-Virgin near [[St. Paul's Cathedral]], records 12 June as the date their licence was issued. The witness was Sarah's father, Edward. Their marriage was 16 years prior to the Marriage and Registration Act of 1837. See [[Michael Faraday#Cantor|Cantor]], p. 59.</ref>. Beren familien bidez ezagutu zuten elkar eliza sandemaniarrean, eta kongregazio sandemaniarrean aitortu zuen fedea ezkondu eta hilabetera. Sandemaniar izena [[Eskozia|Eskoziako]] elizaren produktu bat zen. Faraday kristau elizkoia zen; Faraday senar-emazteek ez zuten seme-alabarik izan<ref name=ODNB>{{Erreferentzia|id=9153|izenburua=Faraday, Michael (1791–1867)|orig-year=2004|urtea=2011|abizena=James|izena=Frank A. J. L.}}</ref>. Ezkondu ondoren, diakono gisa eta bi terminotan agure gisa zerbitzatu zuen bere gaztaroko batzar-etxean. Eliza Barbicaneko Pabloren Kalezuloan zegoen. 1862an, Barnsbury Grovera, [[Islington|Islingtonera]], aldatu zen biltokia; Londres iparraldeko leku horretan zerbitzatu zituen Faradayk bere bigarren agintaldiko azken bi urteak agure gisa, postu horretatik dimisioa eman aurretik<ref>[[#Cantor|Cantor]], pp. 41–43, 60–64, 277–280.</ref><ref>Paul's Alley was located 10 houses south of the [[Barbican Estate|Barbican]]. See p. 330 [[James Elmes|Elmes]]'s (1831) ''Topographical Dictionary of the British Metropolis''.</ref>. Biografoek diote: «Jainkoaren eta naturaren batasunaren zentzu indartsu batek blaitzen dituela Faradayren bizitza eta lana»<ref>{{Erreferentzia|egilea=Baggott, Jim |izenburua= The myth of Michael Faraday: Michael Faraday was not just one of Britain's greatest experimenters. A closer look at the man and his work reveals that he was also a clever theoretician |aldizkaria=New Scientist |data= 2 September 1991 | url = https://www.newscientist.com/article/mg13117874.600-the-myth-of-michael-faraday-michael-faraday-was-not-justone-of-britains-greatest-experimenters-a-closer-look-at-the-man-and-hiswork-reveals-that-he-was-also-a-clever-theoretician-.html | access-date =6 September 2008 }}</ref>.
===Ondorengoa===
[[Fitxategi:Three Fellows of the Royal Society offering the presidency o Wellcome L0022806.jpg|thumb|[[Royal Society]] elkarteko presidentetza Faradayri (eskuina) eskaini zioten hiru bazkide, 1857an]]
1832ko ekainean, [[Oxfordeko Unibertsitatea|Oxfordeko Unibertsitateak]] [[Zuzenbide zibil|Zuzenbide Zibilean]] [[Doktorego]] titulua eman zion Faradayri. Bizi zela, zientziari egindako zerbitzuengatik aitortza egiteko zaldun titulua eskaini zitzaion, baina, arrazoi erlijiosoengatik, uko egin zion, [[Biblia|Bibliaren]] hitzaren aurka zegoelakoan aberastasunak pilatzeko eta sari mundutarraren atzetik joateko, nahiago zuela «azken unean, Faraday jauna izan» esanez<ref>West, Krista (2013). ''The Basics of Metals and Metalloids''. Rosen Publishing Group. {{ISBN|1-4777-2722-1}}. p. 81.</ref>. 1824an, [[Royal Society|Royal Societyko]] kide hautatu zuten, eta bi aldiz uko egin zion presidente izateari<ref>Todd Timmons (2012). "Makers of Western Science: The Works and Words of 24 Visionaries from Copernicus to Watson and Crick". p. 127.</ref>. 1833an, Kimikako lehen Irakasle fulleriar bihurtu zen Errege Erakundean<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Faraday appointed first Fullerian Professor of Chemistry|url=http://www.rigb.org/whats-on/events-2014/february/fact--faraday-appointment-fullerian-prof-of-chemistry|argitaletxea=The Royal Institution|data=16 October 2017|access-date=16 October 2017|archive-date=5 August 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200805222946/https://www.rigb.org/whats-on/events-2014/february/fact--faraday-appointment-fullerian-prof-of-chemistry|url-status=dead}}</ref>.
1832an, Faraday «[[Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia|American Academy of Arts and Sciences»eko]]<ref name=AAAS>{{Erreferentzia |izenburua=Book of Members, 1780–2010: Chapter F |url=http://www.amacad.org/publications/BookofMembers/ChapterF.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20160527025245/http://www.amacad.org/publications/BookofMembers/ChapterF.pdf |archive-date=27 May 2016 |argitaletxea=American Academy of Arts and Sciences |access-date=15 September 2016 |orrialdea=159 |url-status=dead }}</ref> (Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia) ohorezko kide aukeratu zuten. Suediako «[[Suediako Zientzien Errege Akademia|Kungliga Vetenskapsakademien»eko]] (Suediako Zientzien Errege Akademia) kide atzerritar hautatu zuten 1838an. 1840an, «[[American Philosophical Society]]»<ref>{{Erreferentzia|izenburua=APS Member History|url=https://search.amphilsoc.org/memhist/search?year=1840;year-max=1840;smode=advanced;startDoc=21|access-date=9 April 2021|website=search.amphilsoc.org}}</ref> (Amerikako Filosofia Elkartea) kide aukeratu zuten. 1844an, Frantziako «[[Frantziako Zientzien Akademia|L’Académie des sciences»erako]] (Zientzien Akademia) hautatutako zortzi kide atzerritarretako bat izan zen<ref>{{Erreferentzia|egilea=Gladstone, John Hall|izenburua=Michael Faraday|urtea=1872|argitaletxea=Macmillan and Co.|location=London|orrialdea=[https://archive.org/details/michaelfaraday06gladgoog/page/n67 53]|url=https://archive.org/details/michaelfaraday06gladgoog|besteak=Faraday French Academy.}}</ref>. 1849an, [[Herbehereak|Herbehereetako]] Errege Institutuko kide elkartu hautatu zuten, bi urte geroago Herbehereetako «[[Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen]]» (Arteen eta Zientzien Errege Akademia) bihurtu zena, eta, geroago, atzerriko kide bihurtu zen<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.dwc.knaw.nl/biografie/pmknaw/?pagetype=authorDetail&aId=PE00000215 |izenburua=M. Faraday (1791–1867) |argitaletxea=Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences |access-date=17 July 2015}}</ref>.
[[Fitxategi:Faraday House 37 Hampton Court Road KT8 9BW.jpg|thumb|left|Faraday House, Hampton Courten, non Faraday 1858 eta 1867 urteen artean bizi izan zen.]]
Faradayk [[Buruko gaitz|buruko gaitza]] izan zuen 1839an, baina, azkenean, [[Elektromagnetismo|elektromagnetismoari]] buruzko ikerketetara itzuli zen<ref>Bowden, Mary Ellen (1997). ''Chemical Achievers: The Human Face of the Chemical Sciences''. Chemical Heritage Foundation. {{ISBN|0-941901-12-2}}. p. 30.</ref>. 1848an, [[Alberto Saxonia-Coburg eta Gothakoa|Printze ezkontidearen]] emanaldien ondorioz, Faradayri grazia eta fabore etxe bat eman zioten [[Hampton Court jauregia|Hampton Courten]] (Middlesex) gastu eta mantentze guztietatik libre. Hura Mason Maisuaren Etxea zen, geroago, Faraday House deitua, eta, orain, Hampton Court Roadeko 37. zkia. 1858an, Faradayk erretiroa hartu zuen bertan bizitzeko<ref>[http://www.twickenham-museum.org.uk/detail.asp?ContentID=197 Twickenham Museum on Faraday and Faraday House]; accessed 14 August 2014.</ref>.
[[Fitxategi:Faraday Michael grave.jpg|thumb|upright|Faradayren hilobia Highgateko hilerrian, Londres]]
Gobernu britainiarrari hainbat zerbitzu-proiektu eman ondoren, gobernuak, [[Krimeako Gerra|Krimeako gerran]] (1853-1856) erabiltzeko, arma kimikoen ekoizpenari buruzko aholkularitza eskatu zionean, Faradayk uko egin zion parte hartzeari, arrazoi etikoak argudiatuta<ref name="Croddy">{{Erreferentzia|abizena1=Croddy|izena1=Eric|abizena2=Wirtz|izena2=James J.|izenburua=Weapons of Mass Destruction: An Encyclopedia of Worldwide Policy, Technology, and History|argitaletxea=[[ABC-CLIO]]|url=https://books.google.com/books?id=ZzlNgS70OHAC&q=Faraday++chemical+weapons+Crimean+War&pg=PA86|urtea=2005|orrialdea= 86|isbn=978-1-85109-490-5}}</ref>. Bere hitzaldiak argitaratzeko eskaintzak ere baztertu zituen, zuzeneko esperimentuekin lagunduta ez bazihoazen inpaktua galduko zutelakoan. Editore baten eskaintzari gutun batean ematen dion erantzuna honela amaitzen du: «Beti maitatu izan dut zientzia dirua baino gehiago, eta, nire lanbidea ia erabat pertsonala denez, ezin naiz aberastu»<ref>{{Erreferentzia |izenburua=Faraday to William Smith 3 January 1859 |url=https://epsilon.ac.uk/view/faraday/letters/Faraday3541 |access-date=12 July 2024 |website=Epilson.ac.uk}}</ref>.
Faraday bere etxean hil zen, Hampton Courten, 1867ko abuztuaren 25ean<ref>{{Erreferentzia|izena=Open|abizena=Plaques|izenburua=Michael Faraday grey plaque|hizkuntza=en-GB|url=https://openplaques.org/plaques/2429|aldizkaria=openplaques.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Urte batzuk lehenago, uko egina zion [[Westminster abadia|Westminsterreko Abadian]] hileta-eskaintza bati, baina oroigarri plaka bat dauka bertan, [[Isaac Newton|Isaac Newtonen]] hilobitik gertu. Faraday Highgate hilerriko disidenteen (ez [[Anglikanismo|anglikanoen]]) sailean hilobiratu zuten<ref>{{Erreferentzia |izenburua=Remarkable Physicists: From Galileo to Yukawa |data=2004 |argitaletxea=Cambridge University Press |orrialdeak=118–119}}</ref>.
== Karrera zientifikoa ==
===Kimikaria===
[[Fitxategi:Ri 2014 - glass making - Faraday.jpg|thumb|left|upright=0.80|Londresko Royal Institutionean, beira pantailak egiteko Faradayk erabilitako ekipoak]]
Faradayren lehen lan kimikoa [[Humphry Davy|Humphry Davyren]] laguntzaile gisa izan zen. Faradayk [[Kloro|kloroaren]] ikerketan parte hartu zuen; kloro eta [[Karbono|karbonoaren]] bi konposatu berri aurkitu zituen: [[Hexakloroetano|hexakloroetanoa]], [[Etileno|etilenoaren]] klorazioaren bidez lortu zuena eta, [[Karbono tetrakloruro|karbono tetrakloruroa]], lehenengoaren deskonposizioaren bidez. Gasen hedapenari buruzko lehen esperimentu latzak ere egin zituen, lehenik [[John Dalton|John Daltonek]] aipatutako fenomenoa. Fenomenoaren garrantzi fisikoa [[Thomas Graham|Thomas Grahamek]] eta [[Johann Josef Loschmidt|Joseph Loschmidtek]] erakutsi zuten zabal. Faradayk hainbat [[gas]] likidotzea lortu zuen, altzairu-aleazioak ikertu zituen, eta, helburu optikoetarako, hainbat beira mota berri ekoitzi zituen. Beira astun horietako baten ale bat garrantzitsu bihurtu zen, historikoki; beira eremu magnetiko batean jarri zenean, Faradayk argiaren polarizazio-planoaren errotazioa zehaztu zuen. Eredu hori ere izan zen, halaber, iman baten poloek uxatzen zuten aurkitu zen lehen substantzia<ref>{{Erreferentzia |abizena1=Hadfield |izena1=Robert Abbott |izenburua=A research on Faraday's 'steel and alloys' |aldizkaria=Philosophical Transactions of the Royal Society of London. Series A, Containing Papers of a Mathematical or Physical Character |data=1931 |liburukia=230 |alea=681–693 |orrialdeak=221–292 |doi=10.1098/rsta.1932.0007 |doi-access=free }}</ref><ref>{{Erreferentzia |abizena1=Akerlof |izena1=Carl W. |izenburua=Faraday Rotation |url=http://instructor.physics.lsa.umich.edu/adv-labs/Faraday/Faraday_Effect-july09-5.pdf |access-date=29 November 2023}}</ref>.
Faradayk [[Bunsen erregailu|Bunsenen erregailu]] bihurtuko zen forma goiztiarra asmatu zuen, oraindik orain, mundu osoko laborategi zientifikoetan erabiltzen dena bero iturri komenigarritzat<ref>{{Erreferentzia|egilea1-link=William B. Jensen|abizena=Jensen |izena=William B. |doi=10.1021/ed082p518 |izenburua=The Origin of the Bunsen Burner |aldizkaria=[[Journal of Chemical Education]] ||liburukia=82 |alea=4 |orrialdea=18 |urtea=005 | url = http://jchemed.chem.wisc.edu/HS/Journal/Issues/2005/Apr/clicSubscriber/V82N04/p518.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20050530143615/http://jchemed.chem.wisc.edu/HS/Journal/Issues/2005/Apr/clicSubscriber/V82N04/p518.pdf |archive-date=30 May 2005 |bibcode = 2005JChEd..82..518J }}</ref><ref>[[#Faraday1827|Faraday (1827)]], p. 127.</ref>. Faradayk lan handia egin zuen kimikaren arloan, substantzia kimikoak ([[Bentzeno|bentzenoa]], hidrogenoaren bikarbureta deitu ziona) eta gas likidotzaileak ([[Kloro|kloroa]], adibidez) aurkituz. Gasen likidotzeak lagundu zuen ezartzen irakite-puntu oso baxua duten likidoen lurrunak direla gasak, eta agregazio molekularraren kontzeptuari oinarri sendoagoa eman zion. 1820an, Faradayk [[Karbono|karbonoz]] eta [[Kloro|kloroz]] egindako konposatuen lehen sintesia jakinarazi zuen: [[Hexakloroetano|C<sub>2</sub>]] eta [[Karbono tetrakloruro|CCl<sub>4</sub>]]Cl<sub>6</sub>]], eta emaitzak hurrengo urtean argitaratu zituen<ref>{{Erreferentzia|egilea=Faraday, Michael |izenburua= On two new Compounds of Chlorine and Carbon, and on a new Compound of Iodine, Carbon, and Hydrogen |aldizkaria=Philosophical Transactions |urtea= 1821 |liburukia=111|orrialdeak= 47–74 | doi = 10.1098/rstl.1821.0007 | s2cid = 186212922 | doi-access = }}</ref><ref>{{Erreferentzia|abizena= Faraday |izena= Michael |izenburua= Experimental Researches in Chemistry and Physics |argitaletxea=[[Richard Taylor and William Francis]] |urtea= 1859 |lekua= London |orrialdeak= 33–53| isbn = 978-0-85066-841-4}}</ref><ref>{{Erreferentzia |abizena= Williams |izena= L. Pearce |izenburua= Michael Faraday: A Biography |argitaletxea= [[Basic Books]] |urtea= 1965 |lekua= New York |orrialdeak= [https://archive.org/details/michaelfaradaybi0000will_g3v0/page/122 122–123] | isbn = 978-0-306-80299-7 | url = https://archive.org/details/michaelfaradaybi0000will_g3v0/page/122 }}</ref>. [[Humphry Davy|Humphry Davyk]] 1810ean aurkitu zuen kloro [[Clathrato hidrato|clathrato hidratatuaren]] konposizioa ere zehaztu zuen Faradayk<ref>{{Erreferentzia|egilea=Faraday, Michael |izenburua= On Hydrate of Chlorine |url=https://books.google.com/books?id=lhw_AAAAYAAJ&pg=PA71|aldizkaria=Quarterly Journal of Science |urtea= 1823 ||liburukia=15|orrialdea= 71 }}</ref><ref>{{Erreferentzia|abizena= Faraday |izena= Michael |izenburua= Experimental Researches in Chemistry and Physics |argitaletxea=Richard Taylor and William Francis |urtea= 1859 |lekua= London |orrialdeak= 81–84| isbn = 978-0-85066-841-4}}</ref>. [[Elektrolisiaren Faradayren legeak|Elektrolisiaren Faradayren legeen]] aurkikuntzaren arduraduna ere bada, baita [[anodo]], [[katodo]], [[elektrodo]] eta [[ioi]] terminologia herrikoiarena ere, hein handi batean, [[William Whewell|William Whewellek]] proposaturiko terminoak<ref>{{Erreferentzia |egilea= Ehl, Rosemary Gene |egilea2=Ihde, Aaron |url=http://www.elch.chem.msu.ru/rus/wp/wp-content/uploads/2016/03/ed031p226FaradayLaw.pdf |izenburua= Faraday's Electrochemical Laws and the Determination of Equivalent Weights |aldizkaria= Journal of Chemical Education |urtea= 1954 ||liburukia=31 |alea= May |orrialdeak= 226–232 | doi = 10.1021/ed031p226 | bibcode=1954JChEd..31..226E}}</ref>.
Faraday izan zen geroago [[nanopartikula]] metaliko deitu zitzaionaren berri ematen lehena. 1847an aurkitu zuen [[Urre|urrezko]] [[Koloide|koloideen]] propietate optikoak eta hari zegokion metal lodiarenak desberdinak zirela. Hori izan zen, ziurrenik, tamaina kuantikoaren efektuei buruz jakinarazitako lehen behaketa, eta nanozientziaren sorreratzat ere har daiteke<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.nanogallery.info/nanogallery/?ipg=126 |izenburua=The Birth of Nanotechnology |access-date=25 July 2007 |urtea=2006 |argitaletxea=Nanogallery.info |besteak=Faraday made some attempt to explain what was causing the vivid coloration in his gold mixtures, saying that known phenomena seemed to indicate that a mere variation in the size of gold particles gave rise to a variety of resultant colors. }}</ref>.
===Elektrizitatea eta magnetismoa===
[[Fitxategi:Faraday magnetic rotation.jpg|thumb|200 px|ezkerrera|Faradayren errotazio magnetikoa]]
Faraday ezagunagoa da [[Elektrizitate|elektrizitatean]] eta [[Magnetismo|magnetismoan]] egindako lanagatik. Bere lehen esperimentua egindako [[pila]] voltaikoa izan zen: zazpi penike erdi britainiarreko [[Txanpon|txanponekin]] [[Zink|zinkezko]] zazpi diskorekin eta ur gaziz umeldutako sei paper zati pilatuta<ref name="First experiment"/>. Pila horrekin, [[Korronte elektriko|korronte elektrikoa]] [[Magnesio sulfato|magnesio sulfatozko]] disoluzio batetik pasatu zuen, eta [[Konposatu kimiko|konposatu kimikoa]] deskonposatzea lortu zuen. (Abbott-i idatzitako lehen gutunean, 1812ko uztailaren 12an, erregistratua)<ref name="First experiment">{{Erreferentzia |abizena1=Mee |izena1=Nicholas |izenburua=Higgs Force: The Symmetry-breaking Force that Makes the World an Interesting Place |data=2012 |orrialdea=55}}</ref>.
1821ean, [[Hans Christian Ørsted]] [[fisikari]] eta [[kimikari]] [[Daniar|daniarrak]] [[Elektromagnetismo|elektromagnetismoaren]] fenomenoa aurkitu eta gutxira, [[Humphry Davy|Davy]] eta [[William Hyde Wollaston]] [[motor elektriko]] bat diseinatzen saiatu ziren, baina huts egin zuten. Faradayk, bi gizonekin arazoa eztabaidatu ondoren, berak «errotazio elektromagnetikoa» sortzeko deitu zuen bi gailu eraikitzen jarraitu zuen. Haietako batek, gaur egun motor homopolar izenaz ezagutzen denak, etengabeko mugimendu zirkularra eragin zuen; mugimendu hori, indar magnetiko zirkular batek sortu zuen kable baten inguruan [[Merkurio (elementua)|merkuriozko]] igerileku batean zabaltzen zena, non iman bat jartzen zen; kableak imanaren inguruan bira egingo zukeen bateria kimiko baten korrontearekin hornituz gero. Esperimentu eta asmakizun horiek teknologia elektromagnetiko modernoaren oinarria osatu zuten. Bere emozioan, Faradayk emaitzak argitaratu zituen, Wollaston edo Davyrekin egindako lana aitortu gabe. [[Royal Society|Royal Societyren]] barruan sortu zen eztabaidak Davyrekin zuen aholkulari harremana tenkatu zuen, eta baliteke horrek Faraday beste jarduera batzuetarako izendatzen lagundu izana. Ondorioz, ikerketa elektromagnetikoan parte hartzea galarazi zion hainbat urtez<ref>[[#Hamilton|Hamilton]], pp. 165–171, 183, 187–190.</ref><ref>[[#Cantor|Cantor]], pp. 231–233.</ref>.
Bere garaiko beste ikertzaile batzuen antzera, Faraday [[eremu magnetiko]]en bidez korronte elektrikoak sortzen saiatu zen. Hamar urtetan ez zuen emaitza arrakastatsurik lortu, egoera estatikoan, hots, geldirik zeuden imanak eta bobinak erabili baitzituen. Hala ere, ekinaren ekinaz, korronte elektrikoaren indukzioa sortzeko eremu magnetiko aldakorrak behar direla frogatu ahal izan zuen.
Davyren pean egin zituen lehen ikerketak [[kimika]]n. [[Kloro]]a ikertzean, bi karbono kloruro berri aurkitu zituen, [[bentzeno]]a ere aurkitu zuen... Ekarpen handiak egin zituen elektrizitatearen esparruan. [[1821]]ean, [[Hans Christian Ørsted|Oersted]] kimikari daniarrak elektromagnetismoa aurkitu ondoren, Faradayk bi tresna egin zituen bere hitzetan errotazio elektromagnetikoa ekoizteko, hau da, motore elektrikoa.
[[1824]]an, Faraday Londresko Errege Elkartean sartu zen eta, hurrengo urtean, Errege Erakundeko laborategiko zuzendari izendatu zuten.
[[1831]]n, bere esperimentu ospetsuak hasi zituen eta [[indukzio elektromagnetiko]]a aurkitu zuen; esperimentu horiek gaur egun ere teknologia elektromagnetikoaren oinarri dira. Indar lerroen kontzeptua txertatu zuen eremu magnetikoak irudikatzeko eta, elektrolisian eginiko ikerketen ondorioz, bere bi oinarrizko legeak, bere izena daramatenak, aurkitu zituen:
* Elektrolisiaren bidez askatzen den sustantzia baten masa, [[elektrolito]]tik igaro den elektrizitate kantitatearekiko zuzenki proportzionala da. Beraz,
:m= clt [(masa = balore elektrokimikoa (c) x intentsitatea (l) x denbora (t)]
* Elektrizitate kantitate batek askatutako sustantzia ezberdinen masak zuzenki proportzionalak dira bere pisu baliokideekin.
Bere ikerketek aurrerapen izugarria izan ziren elektrizitatearen garapenerako, magnetismoak, mugimenduaren bitartez, elektrizitatea ekoizten duela ezarri zuelako.
[[Fitxategi:Faraday cage.gif|thumb|eskuinera|200px|Faradayren kaiola]]
[[Fitxategi:Faradayscher Kaefig DeuMus.jpg|thumb|eskuinera|200px|Faradayren kaiola]]
[[Elektrizitate estatiko]]arekin lanean zebilela, karga elektrikoa [[eroale elektriko]]aren gainazalean metatzen dela frogatu zuen, barruan daukanak eraginik ez duelarik. [[Faradayren kaiola]] izena duen dispositiboan erabiltzen da efektu hau.
Michael Faradayren omenez, [[Nazioarteko Unitate Sistema]]n [[farad]] (F) izena ezarri zitzaion. Definizioak [[coulomb]] bateko karga duen eroale batek [[volt]] bateko [[potentzial elektrostatikoa]] hartzeko gaitasuna dela dio.
[[1833]]an, Davyren lekua hartu zuen Erakundeko kimika irakasle postuan eta, bi urte geroago, urtean 300 liberako biziarteko pentsio bat esleitu zioten.
[[1858]]an, Victoria erreginak bere [[Grazia eta Faboreetako Etxe]]etako bat eman zion eta hantxe bizi izan zen 9 urtez, [[1867]]ko [[abuztuaren 25]]ean hil zen arte. [[Westminster abadia|Westminsterreko Abadian]], bere omenezko plaka bat dago, [[Isaac Newton]]en hilobitik gertu, berak ez baitzuen han lurperatzerik nahi. Londresko Highgate Hilobian dago ehortzita, gaur egun desagertuta dauden [[sandemanien]] gunean.
[[1820]] eta [[1862]] bitartean, etenik gabe, bere egunkaria idatzi zuen, bertan buruturiko esperimentuak deskribatuz. 3.236 orrialde eta zenbait mila irudi dituen egunkari hori Fisikaren historiako funtsezko lanetako bat da gaur egun.
[[Fitxategi:Experimental researches in electricity 004.jpg|thumb|ezkerrera|150px|''Experimental researches in electricity'']]
== Faradayren 6 printzipioak ==
14 urte zituenean irakurritako [[Isaac Watts]]en ''The Improvement of the Mind'' -Adimenaren hobekuntza-lanetik, Michael Faradayk diziplina zientifikoaren printzipio konstanteak hartu zituen:
* Beti eraman behar da libreta txiki bat, oharrak edozein momentutan hartu ahal izateko.
* Komeni da posta trukea erruz erabiltzea.
* Kolaboratzaileak izatea komeni da, ideiak elkar trukatu ahal izateko.
* Eztabaidei ekidin.
* Entzundako guztia egiaztatu.
* Ez orokortu arin-arinka; ahalik eta zehatzen hitz egin eta idatzi.
== Ikus, gainera ==
* [[Faradayren legea]]
* [[Farad]]
==Erreferentziak==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
==Bibliografia==
[[Fitxategi:Michael Faraday 1828 Chemische Manipulation.jpg|thumb|upright|''Chemische Manipulation'', 1828]]
{{Erreferentzia|by=yes|onlinebooksby=yes|onlinebooks=yes|viaf=38158158}}
Faraday's books, with the exception of ''Chemical Manipulation'', were collections of scientific papers or transcriptions of lectures.<ref>[[#Hamilton|Hamilton]], p. 220</ref> Since his death, Faraday's diary has been published, as have several large volumes of his letters and Faraday's journal from his travels with Davy in 1813–1815.
* {{Erreferentzia|ref=Faraday1827|egilea=Faraday, Michael |izenburua= Chemical Manipulation, Being Instructions to Students in Chemistry |argitaletxea=John Murray |urtea= 1827 }} [https://archive.org/details/chemicalmanipula00fararich 2nd ed. 1830], [https://archive.org/details/chemicalmanipul04faragoog 3rd ed. 1842]
* {{Erreferentzia|egilea=Faraday, Michael |izenburua= Experimental Researches in Electricity, vols. i. and ii |urtea= 1839 |argitaletxea=Richard and John Edward Taylor | url = https://archive.org/details/experimentalrese00faraiala }}; vol. III. Richard Taylor and William Francis, 1855
* {{Erreferentzia|egilea=Faraday, Michael |izenburua= Experimental Researches in Chemistry and Physics |urtea= 1859 |argitaletxea=Taylor and Francis | url = https://archive.org/details/experimentalrese00fararich| isbn = 978-0-85066-841-4}}
* {{Erreferentzia|egilea=Faraday, Michael |izenburua= A Course of Six Lectures on the Chemical History of a Candle | editor = W. Crookes |urtea= 1861 |argitaletxea=Griffin, Bohn & Co. | url = https://archive.org/details/chemicalhistoryo00faraiala| isbn = 978-1-4255-1974-2}}
* {{Erreferentzia|egilea=Faraday, Michael |izenburua= On the Various Forces in Nature |urtea= 1873 |argitaletxea=Chatto and Windus | url = https://archive.org/details/onvariousforceso00farauoft | editor = W. Crookes}}
* {{Erreferentzia|egilea=Faraday, Michael |izenburua= Diary | editor = T. Martin |urtea= 1932–1936|argitaletxea= G. Bell | isbn = 978-0-7135-0439-2 }} – published in eight volumes; see also the [http://www.faradaysdiary.com/ 2009 publication] of Faraday's diary
* {{Erreferentzia|egilea=Faraday, Michael |izenburua= Curiosity Perfectly Satisfyed: Faraday's Travels in Europe 1813–1815 | editor = B. Bowers and L. Symons |argitaletxea=Institution of Electrical Engineers |urtea= 1991}}
* {{Erreferentzia|egilea=Faraday, Michael |izenburua= The Correspondence of Michael Faraday |urtea= 1991 ||liburukia=1 |argitaletxea=INSPEC, Inc. | editor = F.A.J.L. James| isbn = 978-0-86341-248-6}} – vol. 2, 1993; vol. 3, 1996; vol. 4, 1999
* {{Erreferentzia|egilea=Faraday, Michael |izenburua= Michael Faraday's Mental Exercises: An Artisan Essay Circle in Regency London | editor = Alice Jenkins |argitaletxea=Liverpool University Press |lekua= Liverpool|urtea= 2008}}
* [https://archive.org/details/courseofsixlectu00fararich Course of six lectures on the various forces of matter, and their relations to each other] London; Glasgow: R. Griffin, 1860.
* [[s:The Liquefaction of Gases|The Liquefaction of Gases]], Edinburgh: W.F. Clay, 1896.
* [https://archive.org/details/lettersoffaraday00fararich The letters of Faraday and Schoenbein 1836–1862. With notes, comments and references to contemporary letters] London: Williams & Norgate 1899. ([http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:hbz:061:2-15600 Digital edition] by the [[University and State Library Düsseldorf]])
==Iturriak==
* {{Erreferentzia|ref=Cantor|egilea=Cantor, Geoffrey |izenburua= Michael Faraday, Sandemanian and Scientist |urtea= 1991 |argitaletxea=Macmillan | isbn = 978-0-333-58802-4}}
* {{Erreferentzia | ref = Hamilton |egilea= Hamilton, James |izenburua= A Life of Discovery: Michael Faraday, Giant of the Scientific Revolution |urtea= 2004 |lekua= New York | isbn = 978-1-4000-6016-0 |argitaletxea= [[Random House]] | url = https://archive.org/details/lifeofdiscovery00jame }}
* {{Erreferentzia|ref=Thomas|egilea=Thomas, J.M.|izenburua=Michael Faraday and The Royal Institution: The Genius of Man and Place (PBK)|url=https://books.google.com/books?id=GN70U1tTe_EC&pg=PA17|urtea= 1991|argitaletxea=CRC Press|isbn=978-0-7503-0145-9}}
* {{Erreferentzia|ref=Thompson|egilea=Thompson, Silvanus |izenburua= Michael Faraday, His Life and Work |urtea= 1901 |argitaletxea=[[Cassell and Company]] | place = London | isbn = 978-1-4179-7036-0 | url = https://archive.org/details/michaelfaradayh00thomgoog}}
==Biografiak==
{{div col}}
* {{Erreferentzia|egilea=Agassi, Joseph |izenburua= Faraday as a Natural Philosopher | url=https://archive.org/details/faradayasnatural0000agas | url-access=registration |urtea= 1971 |argitaletxea=[[University of Chicago Press]] |lekua= Chicago | isbn = 978-0226010465 | author-link = Joseph Agassi }}
* {{Erreferentzia|egilea=Ames, Joseph Sweetman (Ed.) |izenburua= The Discovery of Induced Electric Currents ||liburukia=2 |urtea= c. 1900 |argitaletxea=[[American Book Company (1890)]] |lekua= New York }}
* {{Erreferentzia|egilea=Bence Jones, Henry |izenburua= The Life and Letters of Faraday|urtea= 1870 |argitaletxea=J.B. Lippincott and Company |lekua= Philadelphia | url = https://archive.org/details/lifeandlettersf02jonegoog | quote=Faraday. | author-link = Henry Bence Jones}}
* The British Electrical and Allied Manufacturers Association (1931). ''Faraday''. Edinburgh: R. & R. Clark, Ltd.
* {{Erreferentzia|egilea=Gladstone, J.H. |izenburua= Michael Faraday |urtea= 1872 |argitaletxea=Macmillan |lekua= London | url = https://archive.org/details/michaelfaraday06gladgoog| quote=Faraday. }}
* {{Erreferentzia | last1 = Gooding | first1 = David | last2 = James | first2 = Frank A.J.L. | author-link1 = David Gooding |izenburua= Faraday rediscovered: essays on the life and work of Michael Faraday, 1791–1867 |argitaletxea= Macmillan Press; Stockton Press |lekua= Basingstoke, Hants, England; New York |urtea= 1985 | isbn = 978-0-333-39320-8 }}
* {{Erreferentzia | last1 = Gooding | first1 = David | last2 = Cantor | first2 = Geoffrey | last3 = James | first3 = Frank A. J. L. | author-link1 = David Gooding | author-link2 = Geoffrey Cantor |izenburua= Michael Faraday |argitaletxea= Humanity Books |lekua= Amherst, New York |urtea= 1996 | isbn = 978-1-57392-556-3 }}
* {{Erreferentzia | last1 = Gooding | first1 = David | last2 = Tweney | first2 = Ryan D. | author-link1 = David Gooding |izenburua= Michael Faraday's 'Chemical notes, hints, suggestions, and objects of pursuit' of 1822 |argitaletxea= P. Peregrinus in association with the [[Institution of Engineering and Technology]] |lekua= London |urtea= 1991 | isbn = 978-0-86341-255-4 }}
* {{Erreferentzia|egilea=Hamilton, James |izenburua= Faraday: The Life |urtea= 2002 |lekua= London |argitaletxea=Harper Collins | isbn = 978-0-00-716376-2}}
* {{Erreferentzia|egilea=Hirshfeld, Alan W. |izenburua= The Electric Life of Michael Faraday |urtea= 2006 |argitaletxea=[[Walker and Company]] | isbn = 978-0-8027-1470-1 }}
* {{Erreferentzia |egilea= [[Colin A. Russell|Russell, Colin A.]] (Ed. [[Owen Gingerich]]) |izenburua= Michael Faraday: Physics and Faith (Oxford Portraits in Science Series) |urtea= 2000 |argitaletxea= [[Oxford University Press]] |lekua= New York | isbn = 978-0-19-511763-9 | url = https://archive.org/details/michaelfaraday00coli }}
* {{Erreferentzia|egilea=Thomas, John Meurig |izenburua= Michael Faraday and the Royal Institution: The Genius of Man and Place |urtea= 1991 |argitaletxea=Hilger|lekua= Bristol | isbn = 978-0-7503-0145-9| author-link = John Meurig Thomas }}
* {{Erreferentzia|egilea=Tyndall, John |izenburua= Faraday as a Discoverer |urtea= 1868 |argitaletxea=[[Longmans, Green, and Company]] |lekua= London | url = https://archive.org/details/faradayasdiscove00tyndrich}}
* {{Erreferentzia|egilea=Williams, L. Pearce |izenburua= Michael Faraday: A Biography | url=https://archive.org/details/michaelfaradaybi00will | url-access=registration |urtea= 1965 |argitaletxea=Basic Books |lekua= New York | author-link = L. Pearce Williams }}
{{div col end}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1791ko|1867ko|Faraday,Michael}}
[[Kategoria:Erresuma Batuko fisikariak]]
[[Kategoria:Surrey konderriko jendea]]
[[Kategoria:Michael Faraday]]
[[Kategoria:Londresen hildakoak]]
3ytf2pl85nto66id00l0rvfwymfldwf
9975611
9975610
2024-11-20T19:59:57Z
Joxan Garaialde
90799
9975611
wikitext
text/x-wiki
{{Wikipedia1000}}
{{birzuzendua|Faraday|Farad|Unitateari}}
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Michael Faraday''' ((/ˈfærədeɪ, -di/; [[Surrey]], [[Ingalaterra]], [[1791]]ko [[irailaren 22]]a - [[Hampton Court]], [[Ingalaterra]], [[1867]]ko [[abuztuaren 25]]a) [[elektromagnetismo]]a eta [[elektrokimika]] ikasi zituen fisiko eta kimiko britainiarra da.
Gaztetan ikasketak burutu gabea zen (bere burua egindako gizona zela esan daiteke)<ref name="Rao" />, eta ez zekien ia ezer [[matematika]]z. [[Kalkulu diferentzial]]a erabat arrotz zuen azken fisikari handia izan zela esan daiteke, nahiz eta gabezia hori grafikoak egiteko zuen trebetasun izugarriz gainditu zuen.
[[Humphry Davy]] kimikariarekin ikasi zuen, eta [[indukzio elektromagnetiko]]aren aurkikuntzagatik ezagutzen dute gehienek, [[sorgailu elektriko|sorgailu]] eta [[motor elektriko|motor elektrikoak]] eraikitzea ahalbidetu baitu horrek, edo [[elektrolisi]]aren legeengatik, bera baita [[elektromagnetismo]]aren eta [[elektrokimika]]ren benetako sortzaile.
Faradayren garaiko beste ikertzaile batzuen antzera, Faraday, [[eremu magnetiko]]en bidez, [[intentsitate elektriko|korronte elektrikoak]] sortzen saiatu zen. Hamar urtetan, ez zuen emaitza arrakastatsurik lortu, egoera estatikoan, hots, geldirik zeuden [[iman]]ak eta bobinak erabili baitzituen. Hala ere, ekinaren ekinez, korronte elektrikoaren indukzioa sortzeko eremu magnetiko aldakorrak behar direla frogatu ahal izan zuen.
[[Korronte zuzen]] bat zeraman [[Eroale elektriko|eroale]] baten inguruko [[Eremu magnetiko|eremu magnetikoari]] buruzko ikerketaren bidez ezarri zuen Faradayk [[Eremu elektromagnetiko|eremu elektromagnetikoaren]] kontzeptua [[Fisika|fisikan]]. Faradayk, halaber, [[Magnetismo|magnetismoak]] argi izpiei eragin ziezaiekeela ezarri zuen, eta bi fenomenoen arteko azpiko harremana zegoela<ref name="EncBrit">{{Erreferentzia|izenburua=Faraday, Michael|liburukia=10|orrialdeak=173–175}} the 1911 ''Encyclopædia Britannica''.</ref><ref name="IEEUK">{{Erreferentzia|url=http://www.theiet.org/resources/library/archives/biographies/faraday.cfm|izenburua=Archives Michael Faraday biography – The IET|website=theiet.org}}</ref>. [[Indukzio elektromagnetiko|Indukzio elektromagnetikoaren]] printzipioak, [[Diamagnetismo|diamagnetismoa]] eta [[Elektrolisiaren Faradayren legeak|elektrolisiaren legeak]] ere aurkitu zituen. Gailu elektromagnetiko birakarien asmakizunek [[Motor elektriko|motor elektrikoaren]] teknologiaren oinarria osatu zuten, eta, hein handi batean, ahalegin horiei esker bihurtu zen elektrizitatea erabilgarri teknologian<ref name="Field">{{Erreferentzia |izenburua=The Faraday cage: from Victorian experiment to Snowden-era paranoia |url=https://www.theguardian.com/science/2017/may/22/michael-faraday-lost-better-call-saul-genius |aldizkaria=The Guardian |data=22 May 2017}}</ref>.
[[Kimikari]] gisa, Faradayk [[Bentzeno|bentzenoa]] aurkitu zuen; kloro hidratatu goratua ikertu zuen; [[Bunsen erregailu|Bunsen erregailuaren]] eta [[Oxidazio-egoera|oxidazio-zenbakien]] sistemaren forma goiztiarra, eta [[Anodo]], [[Katodo]], [[Elektrodo]] eta [[Ioi]] terminologia ezaguna asmatu zuen. Faraday, azkenean, Errege Erakundeko lehen Kimika Fulleriarreko Irakasle bihurtu zen bizitza osorako.
Faraday esperimentatzailea izan zen, eta bere ideiak hizkuntza argi eta sinple batean transmititu zituen. Bere trebetasun matematikoak ez ziren [[Trigonometria|trigonometriaraino]] hedatu, eta [[aljebra]] sinpleenera mugatu ziren. [[James Clerk Maxwell|James Clerk Maxwellek]], hala, Faraday eta beste batzuen lana hartu zuen, eta fenomeno elektromagnetikoen teoria moderno guztien oinarri gisa onartzen den ekuazio multzo batean laburbildu zuen. Faradayren [[Indar-lerro|indar-lerroen]] erabilerei buruz Maxwellek idatzi zuen: «benetan oso maila handiko matematikaria izan zela erakusten dute, etorkizuneko matematikariek metodo baliotsu eta emankorrak erator ditzaketenak»<ref name="MaxwellSciPapVol1">{{Erreferentzia|abizena1=Maxwell|izena1=James Clerk|url=https://books.google.com/books?id=RaqhIhxqLiwC&pg=PA360|izenburua=The Scientific Papers of James Clerk Maxwell, Vol. II|editore-abizena=Niven|editore-izena=W. D.|urtea= 2003|argitaletxea=Dover Publications|isbn=978-0-486-49561-3|hizkuntza=en}}</ref>. [[Nazioarteko Unitate Sistema|SI]] [[kapazitantzia]] unitatea bere ohoretan izendatzen da: [[farad]].
[[Albert Einstein|Albert Einsteinek]] Faradayren erretratu bat zuen bere estudioko horman, [[Isaac Newton]] eta [[James Clerk Maxwell|James Clerk Maxwellenekin]] batera<ref>{{Erreferentzia |izenburua=How British scientists inspired and ensured Einstein's place in history |url=https://www.sciencefocus.com/science/how-british-scientists-inspired-and-ensured-einsteins-place-in-history |access-date=3 May 2024 |argitaletxea=BBC Science}}</ref>. [[Ernest Rutherford]] fisikariak esan zuen: «Haren aurkikuntzen tamaina eta helmena eta zientziaren eta industriaren aurrerabidean izan duen eragina kontuan hartzen ditugunean, ez dago ohore handiegirik izango Faradayren memoria ordaintzeko, inoizko aurkikuntza zientifiko handienetako bat»<ref name="Rao">[[C. N. R. Rao|Rao, C.N.R.]] (2000). ''Understanding Chemistry''. Universities Press. {{ISBN|81-7371-250-6}}. p. 281.</ref>.
Bere egunkaria idatzi zuen [[1820]] eta [[1862]] bitartean, etenik gabe, bertan buruturiko esperimentuak deskribatuz. 3.236 orrialde eta zenbait milaka irudi dituen egunkari hori [[Fisika]]ren historiako funtsezko lanetako bat da gaur egun.
== Biografia ==
===Hasiera===
Michael Faraday 1791ko irailaren 22an jaio zen Newington Buttsen, [[Surrey|Surreyn]], gaur egun [[Londres|Londresko]] [[Southwark]] auzoaren parte dena. Familia ez zegoen ondo. Aita, James, kristau [[Glasite]] sektako kide zen. James Faradayk, bada, bere emaztea, Margaret (Née Hastwell), eta bi haur Londresera eraman zituen 1790eko neguan, Outhgilletik Westmorlanden, non herriko errementariaren ikasle izana zen. Michael hurrengo urteko udazkenean jaio zen, lau haurretatik hirugarrena. Michael Faraday gazteak, eskola heziketa oinarrizkoena baino ez zuenak, [[Autoikaskuntza|bere burua hezi]] behar izan zuen.
14 urterekin, George Riebau Blandford Streeteko liburu-saltzailearen ikasle bihurtu zen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Faraday, Michael (1791–1867), natural philosopher, scientific adviser, and Sandemanian|hizkuntza=en|url=https://www.oxforddnb.com/display/10.1093/ref:odnb/9780198614128.001.0001/odnb-9780198614128-e-9153|aldizkaria=Oxford Dictionary of National Biography|doi=10.1093/ref:odnb/9153|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Ikasten eman zituen zazpi urteetan, Faradayk liburu asko irakurri zituen, [[Isaac Watts|Isaac Wattsen]] ''The Improvement of the Mind'' (Adimenaren Hobekuntza) barne, eta gogotsu inplementatu zituen haietan jasotako printzipioak eta iradokizunak<ref>{{Erreferentzia|abizena1=Jenkins|izena1=Alice|izenburua=Michael Faraday's Mental Exercises: An Artisan Essay-Circle in Regency London|url=https://archive.org/details/michaelfaradaysm00jenk|url-access=limited|data=2008|argitaletxea=Oxford University Press|orrialdea=[https://archive.org/details/michaelfaradaysm00jenk/page/n227 213]|isbn=978-1846311406}}</ref>. Garai horretan, Faradayk elkarrizketak izan zituen bere parekoekin hiriko Elkarte Filosofikoan, eta hainbat gai zientifikori buruzko hitzaldietara joan zen<ref>{{Erreferentzia|abizena1=James|izena1=Frank|izenburua=Michael Faraday, The City Philosophical Society and The Society of Arts.|url=http://www.jstor.org/stable/41378130|url-access=limited|data=1992|alea=5426 |aldizkaria=RSA Journal|liburukia=140 |orrialdeak=192–199 |jstor=41378130 }}</ref>. Zientziarekiko interesa ere garatu zuen, bereziki elektrizitatearekiko interesa. Bereziki, [[Jane Marcet|Jane Marceten]] ''Conversations on Chemistry'' (Kimikari buruzko solasaldiak) liburuan inspiratu zen Faraday<ref>{{Erreferentzia
|transcript=No 741: Michael Faraday (transcript)
|transcript-url=http://www.uh.edu/engines/epi741.htm
|izenburua=Michael Faraday |credits=Lienhard, John H.
|seriea=The Engines of Our Ingenuity
|series-link=The Engines of Our Ingenuity |airdate=1992 |number=741 |network=NPR
|lekua=KUHF-FM Houston}}</ref><ref>{{Erreferentzia
|transcript=No 744: Jane Marcet's Books (transcript)
|transcript-url=http://www.uh.edu/engines/epi744.htm
|izenburua=Jane Marcet's Books |credits=Lienhard, John H.
|seriea=The Engines of Our Ingenuity
|series-link=The Engines of Our Ingenuity |airdate=1992 |number=744 |network=NPR
|lekua=KUHF-FM Houston}}</ref>.
===Helduaroa===
[[Fitxategi:M Faraday Th Phillips oil 1842.jpg|thumb|upright|left|Faradayren erretratua, 1842an [[Thomas Phillips|Thomas Phillipsek]] egina]]
1812an, 20 urte zituela eta ikastearen amaieran, Faraday «Royal Institution»eko eta [[Royal Society|«Royal Society»ko]] [[Humphry Davy]] kimikari ingeles ospetsuaren eta «City Philosophie Society»ko sortzaile [[John Tatum|John Tatumen]] hitzaldietara joan zen. Hitzaldi horietarako sarrera asko, William Dance-k eman zizkion Faradayri, «Royal Philharmonic Society»ren sortzaileetako bat izan zenak. Faradayk hitzaldi horietan hartutako oharretan oinarritutako 300 orrialdeko liburua bidali zion gero Davyri. Davyren berehalako erantzuna adeitsua eta aldekoa izan zen. 1813an, Davyk ikusmena kaltetu zitzaionean nitrogeno trikloruroarekin izandako istripu batean, Faraday laguntzaile gisa kontratatzea erabaki zuen. Aldi berean, John Payne Erregearen Instituzioko partaideetako bat kaleratu zuten, eta [[Humphry Davy|Sir Humphry Davyri]] ordezko bat bilatzeko eskatu zioten; beraz, Faraday Errege Instituzioko laguntzaile kimiko izendatu zuen 1813ko martxoaren 1ean<ref name="EncBrit"/>. Laster, Davyk nitrogeno trikloruroaren laginak prestatzeko agindu zion Faradayri, eta biak zauritu ziren hain substantzia sentikor horren eztanda batean<ref>[[#Thomas|Thomas]], p. 17</ref>.
Faraday Sarah Barnardekin (1800–1879) ezkondu zen 1821eko ekainaren 12an<ref>The register at St. Faith-in-the-Virgin near [[St. Paul's Cathedral]], records 12 June as the date their licence was issued. The witness was Sarah's father, Edward. Their marriage was 16 years prior to the Marriage and Registration Act of 1837. See [[Michael Faraday#Cantor|Cantor]], p. 59.</ref>. Beren familien bidez ezagutu zuten elkar eliza sandemaniarrean, eta kongregazio sandemaniarrean aitortu zuen fedea ezkondu eta hilabetera. Sandemaniar izena [[Eskozia|Eskoziako]] elizaren produktu bat zen. Faraday kristau elizkoia zen; Faraday senar-emazteek ez zuten seme-alabarik izan<ref name=ODNB>{{Erreferentzia|id=9153|izenburua=Faraday, Michael (1791–1867)|orig-year=2004|urtea=2011|abizena=James|izena=Frank A. J. L.}}</ref>. Ezkondu ondoren, diakono gisa eta bi terminotan agure gisa zerbitzatu zuen bere gaztaroko batzar-etxean. Eliza Barbicaneko Pabloren Kalezuloan zegoen. 1862an, Barnsbury Grovera, [[Islington|Islingtonera]], aldatu zen biltokia; Londres iparraldeko leku horretan zerbitzatu zituen Faradayk bere bigarren agintaldiko azken bi urteak agure gisa, postu horretatik dimisioa eman aurretik<ref>[[#Cantor|Cantor]], pp. 41–43, 60–64, 277–280.</ref><ref>Paul's Alley was located 10 houses south of the [[Barbican Estate|Barbican]]. See p. 330 [[James Elmes|Elmes]]'s (1831) ''Topographical Dictionary of the British Metropolis''.</ref>. Biografoek diote: «Jainkoaren eta naturaren batasunaren zentzu indartsu batek blaitzen dituela Faradayren bizitza eta lana»<ref>{{Erreferentzia|egilea=Baggott, Jim |izenburua= The myth of Michael Faraday: Michael Faraday was not just one of Britain's greatest experimenters. A closer look at the man and his work reveals that he was also a clever theoretician |aldizkaria=New Scientist |data= 2 September 1991 | url = https://www.newscientist.com/article/mg13117874.600-the-myth-of-michael-faraday-michael-faraday-was-not-justone-of-britains-greatest-experimenters-a-closer-look-at-the-man-and-hiswork-reveals-that-he-was-also-a-clever-theoretician-.html | access-date =6 September 2008 }}</ref>.
===Ondorengoa===
[[Fitxategi:Three Fellows of the Royal Society offering the presidency o Wellcome L0022806.jpg|thumb|[[Royal Society]] elkarteko presidentetza Faradayri (eskuina) eskaini zioten hiru bazkide, 1857an]]
1832ko ekainean, [[Oxfordeko Unibertsitatea|Oxfordeko Unibertsitateak]] [[Zuzenbide zibil|Zuzenbide Zibilean]] [[Doktorego]] titulua eman zion Faradayri. Bizi zela, zientziari egindako zerbitzuengatik aitortza egiteko zaldun titulua eskaini zitzaion, baina, arrazoi erlijiosoengatik, uko egin zion, [[Biblia|Bibliaren]] hitzaren aurka zegoelakoan aberastasunak pilatzeko eta sari mundutarraren atzetik joateko, nahiago zuela «azken unean, Faraday jauna izan» esanez<ref>West, Krista (2013). ''The Basics of Metals and Metalloids''. Rosen Publishing Group. {{ISBN|1-4777-2722-1}}. p. 81.</ref>. 1824an, [[Royal Society|Royal Societyko]] kide hautatu zuten, eta bi aldiz uko egin zion presidente izateari<ref>Todd Timmons (2012). "Makers of Western Science: The Works and Words of 24 Visionaries from Copernicus to Watson and Crick". p. 127.</ref>. 1833an, Kimikako lehen Irakasle fulleriar bihurtu zen Errege Erakundean<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Faraday appointed first Fullerian Professor of Chemistry|url=http://www.rigb.org/whats-on/events-2014/february/fact--faraday-appointment-fullerian-prof-of-chemistry|argitaletxea=The Royal Institution|data=16 October 2017|access-date=16 October 2017|archive-date=5 August 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200805222946/https://www.rigb.org/whats-on/events-2014/february/fact--faraday-appointment-fullerian-prof-of-chemistry|url-status=dead}}</ref>.
1832an, Faraday «[[Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia|American Academy of Arts and Sciences»eko]]<ref name=AAAS>{{Erreferentzia |izenburua=Book of Members, 1780–2010: Chapter F |url=http://www.amacad.org/publications/BookofMembers/ChapterF.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20160527025245/http://www.amacad.org/publications/BookofMembers/ChapterF.pdf |archive-date=27 May 2016 |argitaletxea=American Academy of Arts and Sciences |access-date=15 September 2016 |orrialdea=159 |url-status=dead }}</ref> (Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia) ohorezko kide aukeratu zuten. Suediako «[[Suediako Zientzien Errege Akademia|Kungliga Vetenskapsakademien»eko]] (Suediako Zientzien Errege Akademia) kide atzerritar hautatu zuten 1838an. 1840an, «[[American Philosophical Society]]»<ref>{{Erreferentzia|izenburua=APS Member History|url=https://search.amphilsoc.org/memhist/search?year=1840;year-max=1840;smode=advanced;startDoc=21|access-date=9 April 2021|website=search.amphilsoc.org}}</ref> (Amerikako Filosofia Elkartea) kide aukeratu zuten. 1844an, Frantziako «[[Frantziako Zientzien Akademia|L’Académie des sciences»erako]] (Zientzien Akademia) hautatutako zortzi kide atzerritarretako bat izan zen<ref>{{Erreferentzia|egilea=Gladstone, John Hall|izenburua=Michael Faraday|urtea=1872|argitaletxea=Macmillan and Co.|location=London|orrialdea=[https://archive.org/details/michaelfaraday06gladgoog/page/n67 53]|url=https://archive.org/details/michaelfaraday06gladgoog|besteak=Faraday French Academy.}}</ref>. 1849an, [[Herbehereak|Herbehereetako]] Errege Institutuko kide elkartu hautatu zuten, bi urte geroago Herbehereetako «[[Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen]]» (Arteen eta Zientzien Errege Akademia) bihurtu zena, eta, geroago, atzerriko kide bihurtu zen<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.dwc.knaw.nl/biografie/pmknaw/?pagetype=authorDetail&aId=PE00000215 |izenburua=M. Faraday (1791–1867) |argitaletxea=Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences |access-date=17 July 2015}}</ref>.
[[Fitxategi:Faraday House 37 Hampton Court Road KT8 9BW.jpg|thumb|left|Faraday House, Hampton Courten, non Faraday 1858 eta 1867 urteen artean bizi izan zen.]]
Faradayk [[Buruko gaitz|buruko gaitza]] izan zuen 1839an, baina, azkenean, [[Elektromagnetismo|elektromagnetismoari]] buruzko ikerketetara itzuli zen<ref>Bowden, Mary Ellen (1997). ''Chemical Achievers: The Human Face of the Chemical Sciences''. Chemical Heritage Foundation. {{ISBN|0-941901-12-2}}. p. 30.</ref>. 1848an, [[Alberto Saxonia-Coburg eta Gothakoa|Printze ezkontidearen]] emanaldien ondorioz, Faradayri grazia eta fabore etxe bat eman zioten [[Hampton Court jauregia|Hampton Courten]] (Middlesex) gastu eta mantentze guztietatik libre. Hura Mason Maisuaren Etxea zen, geroago, Faraday House deitua, eta, orain, Hampton Court Roadeko 37. zkia. 1858an, Faradayk erretiroa hartu zuen bertan bizitzeko<ref>[http://www.twickenham-museum.org.uk/detail.asp?ContentID=197 Twickenham Museum on Faraday and Faraday House]; accessed 14 August 2014.</ref>.
[[Fitxategi:Faraday Michael grave.jpg|thumb|upright|Faradayren hilobia Highgateko hilerrian, Londres]]
Gobernu britainiarrari hainbat zerbitzu-proiektu eman ondoren, gobernuak, [[Krimeako Gerra|Krimeako gerran]] (1853-1856) erabiltzeko, arma kimikoen ekoizpenari buruzko aholkularitza eskatu zionean, Faradayk uko egin zion parte hartzeari, arrazoi etikoak argudiatuta<ref name="Croddy">{{Erreferentzia|abizena1=Croddy|izena1=Eric|abizena2=Wirtz|izena2=James J.|izenburua=Weapons of Mass Destruction: An Encyclopedia of Worldwide Policy, Technology, and History|argitaletxea=[[ABC-CLIO]]|url=https://books.google.com/books?id=ZzlNgS70OHAC&q=Faraday++chemical+weapons+Crimean+War&pg=PA86|urtea=2005|orrialdea= 86|isbn=978-1-85109-490-5}}</ref>. Bere hitzaldiak argitaratzeko eskaintzak ere baztertu zituen, zuzeneko esperimentuekin lagunduta ez bazihoazen inpaktua galduko zutelakoan. Editore baten eskaintzari gutun batean ematen dion erantzuna honela amaitzen du: «Beti maitatu izan dut zientzia dirua baino gehiago, eta, nire lanbidea ia erabat pertsonala denez, ezin naiz aberastu»<ref>{{Erreferentzia |izenburua=Faraday to William Smith 3 January 1859 |url=https://epsilon.ac.uk/view/faraday/letters/Faraday3541 |access-date=12 July 2024 |website=Epilson.ac.uk}}</ref>.
Faraday bere etxean hil zen, Hampton Courten, 1867ko abuztuaren 25ean<ref>{{Erreferentzia|izena=Open|abizena=Plaques|izenburua=Michael Faraday grey plaque|hizkuntza=en-GB|url=https://openplaques.org/plaques/2429|aldizkaria=openplaques.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Urte batzuk lehenago, uko egina zion [[Westminster abadia|Westminsterreko Abadian]] hileta-eskaintza bati, baina oroigarri plaka bat dauka bertan, [[Isaac Newton|Isaac Newtonen]] hilobitik gertu. Faraday Highgate hilerriko disidenteen (ez [[Anglikanismo|anglikanoen]]) sailean hilobiratu zuten<ref>{{Erreferentzia |izenburua=Remarkable Physicists: From Galileo to Yukawa |data=2004 |argitaletxea=Cambridge University Press |orrialdeak=118–119}}</ref>.
== Karrera zientifikoa ==
===Kimikaria===
[[Fitxategi:Ri 2014 - glass making - Faraday.jpg|thumb|left|upright=0.80|Londresko Royal Institutionean, beira pantailak egiteko Faradayk erabilitako ekipoak]]
Faradayren lehen lan kimikoa [[Humphry Davy|Humphry Davyren]] laguntzaile gisa izan zen. Faradayk [[Kloro|kloroaren]] ikerketan parte hartu zuen; kloro eta [[Karbono|karbonoaren]] bi konposatu berri aurkitu zituen: [[Hexakloroetano|hexakloroetanoa]], [[Etileno|etilenoaren]] klorazioaren bidez lortu zuena eta, [[Karbono tetrakloruro|karbono tetrakloruroa]], lehenengoaren deskonposizioaren bidez. Gasen hedapenari buruzko lehen esperimentu latzak ere egin zituen, lehenik [[John Dalton|John Daltonek]] aipatutako fenomenoa. Fenomenoaren garrantzi fisikoa [[Thomas Graham|Thomas Grahamek]] eta [[Johann Josef Loschmidt|Joseph Loschmidtek]] erakutsi zuten zabal. Faradayk hainbat [[gas]] likidotzea lortu zuen, altzairu-aleazioak ikertu zituen, eta, helburu optikoetarako, hainbat beira mota berri ekoitzi zituen. Beira astun horietako baten ale bat garrantzitsu bihurtu zen, historikoki; beira eremu magnetiko batean jarri zenean, Faradayk argiaren polarizazio-planoaren errotazioa zehaztu zuen. Eredu hori ere izan zen, halaber, iman baten poloek uxatzen zuten aurkitu zen lehen substantzia<ref>{{Erreferentzia |abizena1=Hadfield |izena1=Robert Abbott |izenburua=A research on Faraday's 'steel and alloys' |aldizkaria=Philosophical Transactions of the Royal Society of London. Series A, Containing Papers of a Mathematical or Physical Character |data=1931 |liburukia=230 |alea=681–693 |orrialdeak=221–292 |doi=10.1098/rsta.1932.0007 |doi-access=free }}</ref><ref>{{Erreferentzia |abizena1=Akerlof |izena1=Carl W. |izenburua=Faraday Rotation |url=http://instructor.physics.lsa.umich.edu/adv-labs/Faraday/Faraday_Effect-july09-5.pdf |access-date=29 November 2023}}</ref>.
Faradayk [[Bunsen erregailu|Bunsenen erregailu]] bihurtuko zen forma goiztiarra asmatu zuen, oraindik orain, mundu osoko laborategi zientifikoetan erabiltzen dena bero iturri komenigarritzat<ref>{{Erreferentzia|egilea1-link=William B. Jensen|abizena=Jensen |izena=William B. |doi=10.1021/ed082p518 |izenburua=The Origin of the Bunsen Burner |aldizkaria=[[Journal of Chemical Education]] ||liburukia=82 |alea=4 |orrialdea=18 |urtea=005 | url = http://jchemed.chem.wisc.edu/HS/Journal/Issues/2005/Apr/clicSubscriber/V82N04/p518.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20050530143615/http://jchemed.chem.wisc.edu/HS/Journal/Issues/2005/Apr/clicSubscriber/V82N04/p518.pdf |archive-date=30 May 2005 |bibcode = 2005JChEd..82..518J }}</ref><ref>[[#Faraday1827|Faraday (1827)]], p. 127.</ref>. Faradayk lan handia egin zuen kimikaren arloan, substantzia kimikoak ([[Bentzeno|bentzenoa]], hidrogenoaren bikarbureta deitu ziona) eta gas likidotzaileak ([[Kloro|kloroa]], adibidez) aurkituz. Gasen likidotzeak lagundu zuen ezartzen irakite-puntu oso baxua duten likidoen lurrunak direla gasak, eta agregazio molekularraren kontzeptuari oinarri sendoagoa eman zion. 1820an, Faradayk [[Karbono|karbonoz]] eta [[Kloro|kloroz]] egindako konposatuen lehen sintesia jakinarazi zuen: [[Hexakloroetano|C<sub>2</sub>]] eta [[Karbono tetrakloruro|CCl<sub>4</sub>]]Cl<sub>6</sub>]], eta emaitzak hurrengo urtean argitaratu zituen<ref>{{Erreferentzia|egilea=Faraday, Michael |izenburua= On two new Compounds of Chlorine and Carbon, and on a new Compound of Iodine, Carbon, and Hydrogen |aldizkaria=Philosophical Transactions |urtea= 1821 |liburukia=111|orrialdeak= 47–74 | doi = 10.1098/rstl.1821.0007 | s2cid = 186212922 | doi-access = }}</ref><ref>{{Erreferentzia|abizena= Faraday |izena= Michael |izenburua= Experimental Researches in Chemistry and Physics |argitaletxea=[[Richard Taylor and William Francis]] |urtea= 1859 |lekua= London |orrialdeak= 33–53| isbn = 978-0-85066-841-4}}</ref><ref>{{Erreferentzia |abizena= Williams |izena= L. Pearce |izenburua= Michael Faraday: A Biography |argitaletxea= [[Basic Books]] |urtea= 1965 |lekua= New York |orrialdeak= [https://archive.org/details/michaelfaradaybi0000will_g3v0/page/122 122–123] | isbn = 978-0-306-80299-7 | url = https://archive.org/details/michaelfaradaybi0000will_g3v0/page/122 }}</ref>. [[Humphry Davy|Humphry Davyk]] 1810ean aurkitu zuen kloro [[Clathrato hidrato|clathrato hidratatuaren]] konposizioa ere zehaztu zuen Faradayk<ref>{{Erreferentzia|egilea=Faraday, Michael |izenburua= On Hydrate of Chlorine |url=https://books.google.com/books?id=lhw_AAAAYAAJ&pg=PA71|aldizkaria=Quarterly Journal of Science |urtea= 1823 ||liburukia=15|orrialdea= 71 }}</ref><ref>{{Erreferentzia|abizena= Faraday |izena= Michael |izenburua= Experimental Researches in Chemistry and Physics |argitaletxea=Richard Taylor and William Francis |urtea= 1859 |lekua= London |orrialdeak= 81–84| isbn = 978-0-85066-841-4}}</ref>. [[Elektrolisiaren Faradayren legeak|Elektrolisiaren Faradayren legeen]] aurkikuntzaren arduraduna ere bada, baita [[anodo]], [[katodo]], [[elektrodo]] eta [[ioi]] terminologia herrikoiarena ere, hein handi batean, [[William Whewell|William Whewellek]] proposaturiko terminoak<ref>{{Erreferentzia |egilea= Ehl, Rosemary Gene |egilea2=Ihde, Aaron |url=http://www.elch.chem.msu.ru/rus/wp/wp-content/uploads/2016/03/ed031p226FaradayLaw.pdf |izenburua= Faraday's Electrochemical Laws and the Determination of Equivalent Weights |aldizkaria= Journal of Chemical Education |urtea= 1954 ||liburukia=31 |alea= May |orrialdeak= 226–232 | doi = 10.1021/ed031p226 | bibcode=1954JChEd..31..226E}}</ref>.
Faraday izan zen geroago [[nanopartikula]] metaliko deitu zitzaionaren berri ematen lehena. 1847an aurkitu zuen [[Urre|urrezko]] [[Koloide|koloideen]] propietate optikoak eta hari zegokion metal lodiarenak desberdinak zirela. Hori izan zen, ziurrenik, tamaina kuantikoaren efektuei buruz jakinarazitako lehen behaketa, eta nanozientziaren sorreratzat ere har daiteke<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.nanogallery.info/nanogallery/?ipg=126 |izenburua=The Birth of Nanotechnology |access-date=25 July 2007 |urtea=2006 |argitaletxea=Nanogallery.info |besteak=Faraday made some attempt to explain what was causing the vivid coloration in his gold mixtures, saying that known phenomena seemed to indicate that a mere variation in the size of gold particles gave rise to a variety of resultant colors. }}</ref>.
===Elektrizitatea eta magnetismoa===
[[Fitxategi:Faraday magnetic rotation.jpg|thumb|200 px|ezkerrera|Faradayren errotazio magnetikoa]]
Faraday ezagunagoa da [[Elektrizitate|elektrizitatean]] eta [[Magnetismo|magnetismoan]] egindako lanagatik. Bere lehen esperimentua egindako [[pila]] voltaikoa izan zen: zazpi penike erdi britainiarreko [[Txanpon|txanponekin]] [[Zink|zinkezko]] zazpi diskorekin eta ur gaziz umeldutako sei paper zati pilatuta<ref name="First experiment"/>. Pila horrekin, [[Korronte elektriko|korronte elektrikoa]] [[Magnesio sulfato|magnesio sulfatozko]] disoluzio batetik pasatu zuen, eta [[Konposatu kimiko|konposatu kimikoa]] deskonposatzea lortu zuen. (Abbott-i idatzitako lehen gutunean, 1812ko uztailaren 12an, erregistratua)<ref name="First experiment">{{Erreferentzia |abizena1=Mee |izena1=Nicholas |izenburua=Higgs Force: The Symmetry-breaking Force that Makes the World an Interesting Place |data=2012 |orrialdea=55}}</ref>.
1821ean, [[Hans Christian Ørsted]] [[fisikari]] eta [[kimikari]] [[Daniar|daniarrak]] [[Elektromagnetismo|elektromagnetismoaren]] fenomenoa aurkitu eta gutxira, [[Humphry Davy|Davy]] eta [[William Hyde Wollaston]] [[motor elektriko]] bat diseinatzen saiatu ziren, baina huts egin zuten. Faradayk, bi gizonekin arazoa eztabaidatu ondoren, berak «errotazio elektromagnetikoa» sortzeko deitu zuen bi gailu eraikitzen jarraitu zuen. Haietako batek, gaur egun motor homopolar izenaz ezagutzen denak, etengabeko mugimendu zirkularra eragin zuen; mugimendu hori, indar magnetiko zirkular batek sortu zuen kable baten inguruan [[Merkurio (elementua)|merkuriozko]] igerileku batean zabaltzen zena, non iman bat jartzen zen; kableak imanaren inguruan bira egingo zukeen bateria kimiko baten korrontearekin hornituz gero. Esperimentu eta asmakizun horiek teknologia elektromagnetiko modernoaren oinarria osatu zuten. Bere emozioan, Faradayk emaitzak argitaratu zituen, Wollaston edo Davyrekin egindako lana aitortu gabe. [[Royal Society|Royal Societyren]] barruan sortu zen eztabaidak Davyrekin zuen aholkulari harremana tenkatu zuen, eta baliteke horrek Faraday beste jarduera batzuetarako izendatzen lagundu izana. Ondorioz, ikerketa elektromagnetikoan parte hartzea galarazi zion hainbat urtez<ref>[[#Hamilton|Hamilton]], pp. 165–171, 183, 187–190.</ref><ref>[[#Cantor|Cantor]], pp. 231–233.</ref>.
Bere garaiko beste ikertzaile batzuen antzera, Faraday [[eremu magnetiko]]en bidez korronte elektrikoak sortzen saiatu zen. Hamar urtetan ez zuen emaitza arrakastatsurik lortu, egoera estatikoan, hots, geldirik zeuden imanak eta bobinak erabili baitzituen. Hala ere, ekinaren ekinaz, korronte elektrikoaren indukzioa sortzeko eremu magnetiko aldakorrak behar direla frogatu ahal izan zuen.
Davyren pean egin zituen lehen ikerketak [[kimika]]n. [[Kloro]]a ikertzean, bi karbono kloruro berri aurkitu zituen, [[bentzeno]]a ere aurkitu zuen... Ekarpen handiak egin zituen elektrizitatearen esparruan. [[1821]]ean, [[Hans Christian Ørsted|Oersted]] kimikari daniarrak elektromagnetismoa aurkitu ondoren, Faradayk bi tresna egin zituen bere hitzetan errotazio elektromagnetikoa ekoizteko, hau da, motore elektrikoa.
[[1824]]an, Faraday Londresko Errege Elkartean sartu zen eta, hurrengo urtean, Errege Erakundeko laborategiko zuzendari izendatu zuten.
[[1831]]n, bere esperimentu ospetsuak hasi zituen eta [[indukzio elektromagnetiko]]a aurkitu zuen; esperimentu horiek gaur egun ere teknologia elektromagnetikoaren oinarri dira. Indar lerroen kontzeptua txertatu zuen eremu magnetikoak irudikatzeko eta, elektrolisian eginiko ikerketen ondorioz, bere bi oinarrizko legeak, bere izena daramatenak, aurkitu zituen:
* Elektrolisiaren bidez askatzen den sustantzia baten masa, [[elektrolito]]tik igaro den elektrizitate kantitatearekiko zuzenki proportzionala da. Beraz,
:m= clt [(masa = balore elektrokimikoa (c) x intentsitatea (l) x denbora (t)]
* Elektrizitate kantitate batek askatutako sustantzia ezberdinen masak zuzenki proportzionalak dira bere pisu baliokideekin.
Bere ikerketek aurrerapen izugarria izan ziren elektrizitatearen garapenerako, magnetismoak, mugimenduaren bitartez, elektrizitatea ekoizten duela ezarri zuelako.
[[Fitxategi:Faraday cage.gif|thumb|eskuinera|200px|Faradayren kaiola]]
[[Fitxategi:Faradayscher Kaefig DeuMus.jpg|thumb|eskuinera|200px|Faradayren kaiola]]
[[Elektrizitate estatiko]]arekin lanean zebilela, karga elektrikoa [[eroale elektriko]]aren gainazalean metatzen dela frogatu zuen, barruan daukanak eraginik ez duelarik. [[Faradayren kaiola]] izena duen dispositiboan erabiltzen da efektu hau.
Michael Faradayren omenez, [[Nazioarteko Unitate Sistema]]n [[farad]] (F) izena ezarri zitzaion. Definizioak [[coulomb]] bateko karga duen eroale batek [[volt]] bateko [[potentzial elektrostatikoa]] hartzeko gaitasuna dela dio.
[[1833]]an, Davyren lekua hartu zuen Erakundeko kimika irakasle postuan eta, bi urte geroago, urtean 300 liberako biziarteko pentsio bat esleitu zioten.
[[1858]]an, Victoria erreginak bere [[Grazia eta Faboreetako Etxe]]etako bat eman zion eta hantxe bizi izan zen 9 urtez, [[1867]]ko [[abuztuaren 25]]ean hil zen arte. [[Westminster abadia|Westminsterreko Abadian]], bere omenezko plaka bat dago, [[Isaac Newton]]en hilobitik gertu, berak ez baitzuen han lurperatzerik nahi. Londresko Highgate Hilobian dago ehortzita, gaur egun desagertuta dauden [[sandemanien]] gunean.
[[1820]] eta [[1862]] bitartean, etenik gabe, bere egunkaria idatzi zuen, bertan buruturiko esperimentuak deskribatuz. 3.236 orrialde eta zenbait mila irudi dituen egunkari hori Fisikaren historiako funtsezko lanetako bat da gaur egun.
[[Fitxategi:Experimental researches in electricity 004.jpg|thumb|ezkerrera|150px|''Experimental researches in electricity'']]
== Faradayren 6 printzipioak ==
14 urte zituenean irakurritako [[Isaac Watts]]en ''The Improvement of the Mind'' -Adimenaren hobekuntza-lanetik, Michael Faradayk diziplina zientifikoaren printzipio konstanteak hartu zituen:
* Beti eraman behar da libreta txiki bat, oharrak edozein momentutan hartu ahal izateko.
* Komeni da posta trukea erruz erabiltzea.
* Kolaboratzaileak izatea komeni da, ideiak elkar trukatu ahal izateko.
* Eztabaidei ekidin.
* Entzundako guztia egiaztatu.
* Ez orokortu arin-arinka; ahalik eta zehatzen hitz egin eta idatzi.
== Ikus, gainera ==
* [[Faradayren legea]]
* [[Farad]]
==Erreferentziak==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
==Bibliografia==
[[Fitxategi:Michael Faraday 1828 Chemische Manipulation.jpg|thumb|upright|''Chemische Manipulation'', 1828]]
{{Erreferentzia|by=yes|onlinebooksby=yes|onlinebooks=yes|viaf=38158158}}
Faraday's books, with the exception of ''Chemical Manipulation'', were collections of scientific papers or transcriptions of lectures.<ref>[[#Hamilton|Hamilton]], p. 220</ref> Since his death, Faraday's diary has been published, as have several large volumes of his letters and Faraday's journal from his travels with Davy in 1813–1815.
* {{Erreferentzia|ref=Faraday1827|egilea=Faraday, Michael |izenburua= Chemical Manipulation, Being Instructions to Students in Chemistry |argitaletxea=John Murray |urtea= 1827 }} [https://archive.org/details/chemicalmanipula00fararich 2nd ed. 1830], [https://archive.org/details/chemicalmanipul04faragoog 3rd ed. 1842]
* {{Erreferentzia|egilea=Faraday, Michael |izenburua= Experimental Researches in Electricity, vols. i. and ii |urtea= 1839 |argitaletxea=Richard and John Edward Taylor | url = https://archive.org/details/experimentalrese00faraiala }}; vol. III. Richard Taylor and William Francis, 1855
* {{Erreferentzia|egilea=Faraday, Michael |izenburua= Experimental Researches in Chemistry and Physics |urtea= 1859 |argitaletxea=Taylor and Francis | url = https://archive.org/details/experimentalrese00fararich| isbn = 978-0-85066-841-4}}
* {{Erreferentzia|egilea=Faraday, Michael |izenburua= A Course of Six Lectures on the Chemical History of a Candle | editor = W. Crookes |urtea= 1861 |argitaletxea=Griffin, Bohn & Co. | url = https://archive.org/details/chemicalhistoryo00faraiala| isbn = 978-1-4255-1974-2}}
* {{Erreferentzia|egilea=Faraday, Michael |izenburua= On the Various Forces in Nature |urtea= 1873 |argitaletxea=Chatto and Windus | url = https://archive.org/details/onvariousforceso00farauoft | editor = W. Crookes}}
* {{Erreferentzia|egilea=Faraday, Michael |izenburua= Diary | editor = T. Martin |urtea= 1932–1936|argitaletxea= G. Bell | isbn = 978-0-7135-0439-2 }} – published in eight volumes; see also the [http://www.faradaysdiary.com/ 2009 publication] of Faraday's diary
* {{Erreferentzia|egilea=Faraday, Michael |izenburua= Curiosity Perfectly Satisfyed: Faraday's Travels in Europe 1813–1815 | editor = B. Bowers and L. Symons |argitaletxea=Institution of Electrical Engineers |urtea= 1991}}
* {{Erreferentzia|egilea=Faraday, Michael |izenburua= The Correspondence of Michael Faraday |urtea= 1991 ||liburukia=1 |argitaletxea=INSPEC, Inc. | editor = F.A.J.L. James| isbn = 978-0-86341-248-6}} – vol. 2, 1993; vol. 3, 1996; vol. 4, 1999
* {{Erreferentzia|egilea=Faraday, Michael |izenburua= Michael Faraday's Mental Exercises: An Artisan Essay Circle in Regency London | editor = Alice Jenkins |argitaletxea=Liverpool University Press |lekua= Liverpool|urtea= 2008}}
* [https://archive.org/details/courseofsixlectu00fararich Course of six lectures on the various forces of matter, and their relations to each other] London; Glasgow: R. Griffin, 1860.
* [[s:The Liquefaction of Gases|The Liquefaction of Gases]], Edinburgh: W.F. Clay, 1896.
* [https://archive.org/details/lettersoffaraday00fararich The letters of Faraday and Schoenbein 1836–1862. With notes, comments and references to contemporary letters] London: Williams & Norgate 1899. ([http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:hbz:061:2-15600 Digital edition] by the [[University and State Library Düsseldorf]])
==Iturriak==
* {{Erreferentzia|ref=Cantor|egilea=Cantor, Geoffrey |izenburua= Michael Faraday, Sandemanian and Scientist |urtea= 1991 |argitaletxea=Macmillan | isbn = 978-0-333-58802-4}}
* {{Erreferentzia | ref = Hamilton |egilea= Hamilton, James |izenburua= A Life of Discovery: Michael Faraday, Giant of the Scientific Revolution |urtea= 2004 |lekua= New York | isbn = 978-1-4000-6016-0 |argitaletxea= [[Random House]] | url = https://archive.org/details/lifeofdiscovery00jame }}
* {{Erreferentzia|ref=Thomas|egilea=Thomas, J.M.|izenburua=Michael Faraday and The Royal Institution: The Genius of Man and Place (PBK)|url=https://books.google.com/books?id=GN70U1tTe_EC&pg=PA17|urtea= 1991|argitaletxea=CRC Press|isbn=978-0-7503-0145-9}}
* {{Erreferentzia|ref=Thompson|egilea=Thompson, Silvanus |izenburua= Michael Faraday, His Life and Work |urtea= 1901 |argitaletxea=[[Cassell and Company]] | place = London | isbn = 978-1-4179-7036-0 | url = https://archive.org/details/michaelfaradayh00thomgoog}}
==Biografiak==
{{div col}}
* {{Erreferentzia|egilea=Agassi, Joseph |izenburua= Faraday as a Natural Philosopher | url=https://archive.org/details/faradayasnatural0000agas | url-access=registration |urtea= 1971 |argitaletxea=[[University of Chicago Press]] |lekua= Chicago | isbn = 978-0226010465 | author-link = Joseph Agassi }}
* {{Erreferentzia|egilea=Ames, Joseph Sweetman (Ed.) |izenburua= The Discovery of Induced Electric Currents ||liburukia=2 |urtea= c. 1900 |argitaletxea=[[American Book Company (1890)]] |lekua= New York }}
* {{Erreferentzia|egilea=Bence Jones, Henry |izenburua= The Life and Letters of Faraday|urtea= 1870 |argitaletxea=J.B. Lippincott and Company |lekua= Philadelphia | url = https://archive.org/details/lifeandlettersf02jonegoog | quote=Faraday. | author-link = Henry Bence Jones}}
* The British Electrical and Allied Manufacturers Association (1931). ''Faraday''. Edinburgh: R. & R. Clark, Ltd.
* {{Erreferentzia|egilea=Gladstone, J.H. |izenburua= Michael Faraday |urtea= 1872 |argitaletxea=Macmillan |lekua= London | url = https://archive.org/details/michaelfaraday06gladgoog| quote=Faraday. }}
* {{Erreferentzia | last1 = Gooding | first1 = David | last2 = James | first2 = Frank A.J.L. | author-link1 = David Gooding |izenburua= Faraday rediscovered: essays on the life and work of Michael Faraday, 1791–1867 |argitaletxea= Macmillan Press; Stockton Press |lekua= Basingstoke, Hants, England; New York |urtea= 1985 | isbn = 978-0-333-39320-8 }}
* {{Erreferentzia | last1 = Gooding | first1 = David | last2 = Cantor | first2 = Geoffrey | last3 = James | first3 = Frank A. J. L. | author-link1 = David Gooding | author-link2 = Geoffrey Cantor |izenburua= Michael Faraday |argitaletxea= Humanity Books |lekua= Amherst, New York |urtea= 1996 | isbn = 978-1-57392-556-3 }}
* {{Erreferentzia | last1 = Gooding | first1 = David | last2 = Tweney | first2 = Ryan D. | author-link1 = David Gooding |izenburua= Michael Faraday's 'Chemical notes, hints, suggestions, and objects of pursuit' of 1822 |argitaletxea= P. Peregrinus in association with the [[Institution of Engineering and Technology]] |lekua= London |urtea= 1991 | isbn = 978-0-86341-255-4 }}
* {{Erreferentzia|egilea=Hamilton, James |izenburua= Faraday: The Life |urtea= 2002 |lekua= London |argitaletxea=Harper Collins | isbn = 978-0-00-716376-2}}
* {{Erreferentzia|egilea=Hirshfeld, Alan W. |izenburua= The Electric Life of Michael Faraday |urtea= 2006 |argitaletxea=[[Walker and Company]] | isbn = 978-0-8027-1470-1 }}
* {{Erreferentzia |egilea= [[Colin A. Russell|Russell, Colin A.]] (Ed. [[Owen Gingerich]]) |izenburua= Michael Faraday: Physics and Faith (Oxford Portraits in Science Series) |urtea= 2000 |argitaletxea= [[Oxford University Press]] |lekua= New York | isbn = 978-0-19-511763-9 | url = https://archive.org/details/michaelfaraday00coli }}
* {{Erreferentzia|egilea=Thomas, John Meurig |izenburua= Michael Faraday and the Royal Institution: The Genius of Man and Place |urtea= 1991 |argitaletxea=Hilger|lekua= Bristol | isbn = 978-0-7503-0145-9| author-link = John Meurig Thomas }}
* {{Erreferentzia|egilea=Tyndall, John |izenburua= Faraday as a Discoverer |urtea= 1868 |argitaletxea=[[Longmans, Green, and Company]] |lekua= London | url = https://archive.org/details/faradayasdiscove00tyndrich}}
* {{Erreferentzia|egilea=Williams, L. Pearce |izenburua= Michael Faraday: A Biography | url=https://archive.org/details/michaelfaradaybi00will | url-access=registration |urtea= 1965 |argitaletxea=Basic Books |lekua= New York | author-link = L. Pearce Williams }}
{{div col end}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1791ko|1867ko|Faraday,Michael}}
[[Kategoria:Erresuma Batuko fisikariak]]
[[Kategoria:Surrey konderriko jendea]]
[[Kategoria:Michael Faraday]]
[[Kategoria:Londresen hildakoak]]
ozm2vkxqsnhcvwmwwbpgajxfz8c9j01
Kriskitin-suge
0
18791
9975922
9937164
2024-11-21T06:48:43Z
88.11.130.136
9975922
wikitext
text/x-wiki
{{taxotaula automatikoa
| name = Kriskitin-sugea
| taxon = Crotalus durissus
}}
'''Kriskitin-sugeek''' (''Crotalus durissus'') oso pozoitsuak diren [[Amerika]]ko [[Crotalinae]] subfamilia osatzen dute. Bi generotakoak dira, Crotalus eta Sistrurus. Suge hauek bereizgarria den ezaugarri bat dute: beroari sentsitiboa den sakonune bat begi bakoitzaren aurrean, bai egunez eta bai gauez odol beroko animaliak aurkitzeko ahalmena ematen diena.
Hogeita hamar espezie inguru daude, eta beste subespezie asko. Izen hori ematen zaie isatsean duten [[kriskitin]] edo [[kriskitin|kaskabiloa]] mugitzen dutelako mehatxatuta sentitzen direnean. Soinu horrekin, ondoko animaliak arriskuaz ohartzen dira.
Elikatzeko, karraskari eta beste animalia txiki batzuk ehizatzen dituzte. Beren letagin pozoitsuak erabiltzen dituzte horretarako. Pozoiak oso azkar zorabiatu edota akabatu egiten du ehizakia. Batzuetan, animalia handiagoak direnean, berehala hiltzen ez direnez, haien atzetik ibiltzen dira hiltzen diren arte.
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{biologia zirriborroa}}
[[Kategoria:Crotalinae]]
[[Kategoria:Hego Amerikako sugeak]]
[[Kategoria:Surinamgo narrastiak]]
[[Kategoria:Uruguaiko narrastiak]]
[[Kategoria:Lineok deskribatutako taxonak]]
25hbvsqg4etbtajxcmb9rwzgyfbv9pb
9975926
9975922
2024-11-21T06:49:59Z
88.11.130.136
9975926
wikitext
text/x-wiki
{{taxotaula automatikoa
| name = Kriskitin-sugea
| taxon = Crotalus durissus
}}
'''Kriskitin-sugeek''' (''Crotalus durissus'') oso pozoitsuak diren [[Amerika]]ko [[Crotalinae]] subfamilia osatzen dute. Bi generotakoak dira, Crotalus eta Sistrurus. Suge hauek bereizgarria bat dute: beroari sentsitiboa den sakonune bat begi bakoitzaren aurrean, bai egunez eta bai gauez odol beroko animaliak aurkitzeko ahalmena ematen diena.
Hogeita hamar espezie inguru daude, eta beste subespezie asko. Izen hori ematen zaie isatsean duten [[kriskitin]] edo [[kriskitin|kaskabiloa]] mugitzen dutelako mehatxatuta sentitzen direnean. Soinu horrekin, ondoko animaliak arriskuaz ohartzen dira.
Elikatzeko, karraskari eta beste animalia txiki batzuk ehizatzen dituzte. Beren letagin pozoitsuak erabiltzen dituzte horretarako. Pozoiak oso azkar zorabiatu edota akabatu egiten du ehizakia. Batzuetan, animalia handiagoak direnean, berehala hiltzen ez direnez, haien atzetik ibiltzen dira hiltzen diren arte.
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{biologia zirriborroa}}
[[Kategoria:Crotalinae]]
[[Kategoria:Hego Amerikako sugeak]]
[[Kategoria:Surinamgo narrastiak]]
[[Kategoria:Uruguaiko narrastiak]]
[[Kategoria:Lineok deskribatutako taxonak]]
4xhdldv5vnjxwhkwvt43jvzawwxaekp
Arkote Arraun Taldea
0
19191
9975798
9884102
2024-11-20T22:35:06Z
Gartxoak
23317
/* Plentziako Ikurrina */
9975798
wikitext
text/x-wiki
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = yellow
| kolore2 = black
| izena = Arkote Arraun Taldea
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera = [[1957]]
| bazkideak =
| herria = {{eu|Plentziako bandera, Bizkaian}} [[Plentzia]], [[Bizkaia]]
| koloreak = {{color box|#ffee00}} {{color box|black}} horia eta beltza
| lehendakaria = {{banderaikur|EH}} Eduardo Zubeldia
| entrenatzailea = {{banderaikur|EH}} Gorka Etxeberria
| patroia = {{banderaikur|EH}} [[Vicente Carpintero]]
| trainerua = {{color box|black}} ''Plentzitarra''
| txapelketak = '''0''' [[Kontxako Bandera]]<br />'''0''' [[TKE Liga]]<br />'''1''' [[KAE Liga]] (Federazio Liga)<br />'''0''' [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]]<br />'''0''' [[Euskadiko Traineru Txapelketa|Euskadiko Txapelketa]]<br />'''2''' [[Bizkaiko Traineru Txapelketa|Bizkaiko Txapelketa]]
| kontxa = ez
| liga =
| aurten = 4.a ([[KAE Liga|KAE 1 Liga]])
| webgunea = [http://arkoteat.com/es/inicio/ www.arkoteat.com]
}}
'''Arkote Arraun Taldea''' [[Plentzia]]ko ([[Bizkaia]]) [[arraun]] taldea da. [[1957]]an sortu zen Arkote<ref>{{Erreferentzia|izenburua=ARKOTE A.T.|url=https://traineras.es/clubes/13|aldizkaria=traineras.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref>, 1946. urtetik abian zegoen ''Sociedad Remera de Plencia'' taldearen lekukoa hartuta.
Traineruetan lehenengo garaipena 1989. urtean lortu zuten El Corte Ingléseko promozio estropadan. Hurrengo urtean Bermeorekin bat egin eta bi estropada irabazi zituzten. 2001 eta 2003 artean [[Elantxobe Arraun Elkartea|Elantxoberekin]] elkartuta [[Bateratze Arraun Elkartea]] sortu zuen eta maila bikaina erakutsi zuten, Euskadiko txapelketan brontzea lortuz eta bandera ugari irabaziz.
Ligak hasi zirenean KAE Ligan aritu bazen ere 2005 eta 2009 artean TKE Ligan hartu zuen parte. 2005eko urtea bikaina izan zuen, Ligan seigarren egin eta historian aurrenekoz [[Kontxako Bandera|Kontxako Banderarako]] sailkatu baitzen, ohorezko txandarako gainera<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Victor|abizena=Soto|izenburua=El oleaje decide en La Concha|hizkuntza=es|data=2005-09-12|url=https://elpais.com/diario/2005/09/12/paisvasco/1126554000_850215.html|aldizkaria=El País|issn=1134-6582|sartze-data=2024-06-01}}</ref>. Azken urteetan KAE 1 Ligan ari da play-offetan sartzeko lehian.
Beteranoen talde indartsua ere badu, [[Plentzia Traineru Baltza Arraun Kluba]]. Lau aldiz irabazi du [[ABE Traineruen Liga|ABE Liga]].
== Uniformea ==
Taldearen koloreak beltza eta horia dira. Ontzi denak beltzak dira, letra horiekin. Taldearen traineru guztien izena ''Plentzitarra'' da.
2014. urteko denboraldian traineru berria erosi zuten, eta aurreko traineru guztiei bezala ''Plentzitarra'' izena jarri zioten. Arraun talde xumea denez gero, herritarren diru laguntza lortzeko "izenen proiektua" eraman zuten aurrera, zeinearen bitartez 50€ truke norberak bere izena jar zezakeen traineruan.
== Historia ==
[[Fitxategi:Kontxako banderarako sailkapena 07 04.jpg|thumb|Arkoteko trainerua 2007ko [[Kontxako Bandera]]rako sailkapen estropadan.|303x303px]]
Gehienbat traineru, [[trainerilla]] eta [[batel]]etako txapelketetan ([[traineru estropada|estropadetan]]) hartzen du parte, hau da, ''tosta finkoan''. Aulki mugikorrean gero eta parte hartze handiagoa du.
=== Traineruaren hastapenak ===
1988an Lekeitio-ABC Banderan jokatu zuen lehenengo traineru estropada eta 1989rako El Corte Inglés banderak antolatzen zuen Bizkaitarren promozio txanda irabazi zuen. 1991ean [[Bermeoko Arraun Elkartea|Bermeorekin]] aritu zen eta lehenengo banderak irabazi zituen, [[Ondarroako Bandera|Ondarroakoa]] eta [[Lekeitioko San Antolin Bandera|Lekeitioko San Antolin]] jaietakoa.
1997an Euskal Liga nagusian aritu zen eta 10. postuan gelditu zen, Bizkaitarren ligan aldiz hirugarren. 1999. urtean [[Traineru bizkaitarren Liga]]n bakarrik hartu zuen parte eta 5. postuarekin konformatu behar izan zuen.
=== Bateratzeren aro ona (2001-2003) ===
Arraunlari gutxi zituela eta, 2001ean [[Elantxobe Arraun Elkartea|Elantxoberekin]] elkartu zen '''[[Bateratze Arraun Elkartea]]''' sortuz eta lehenengo urtean lau estropada irabaziz. Proiektua oso ongi atera zen, 2003. urterarte iraun baitzuen, eta tartean emaitza politak izan zituzten, esate baterako 2002ko [[Traineruen Euskal Liga]]ko 11. postua edota batez ere 2003ko [[Euskadiko Traineru Txapelketa]]ko hirugarren postua, txapelketa hura berezia izan bazen ere.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Campeonato de Euskadi|url=https://traineras.es/clasificaciones/2732|aldizkaria=traineras.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
=== TKE Liga ===
2004. urtean Arkotek bakarkako bideari ekin zion. Urte hartan [[KAE Liga]] irabazi zuen eta [[San Miguel Liga|TKE Ligara]] igo zen eta Kantauriko liga onenean mantendu zen bost urtetan. 2005ean izugarrizko denboraldia egin zuen Arkotek, [[Kontxako Bandera]]ko ohorezko txandan sartuz<ref name=":0" />, [[Euskadiko Traineru Txapelketa]]n berriz ere hirugarren eginez<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Campeonato de Euskadi|url=https://traineras.es/clasificaciones/2734|aldizkaria=traineras.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref>, [[Bizkaiko Traineru Txapelketa]] irabaziz<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Campeonato de Vizcaya|url=https://traineras.es/clasificaciones/2848|aldizkaria=traineras.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref> eta [[San Miguel Liga|TKE Ligan]] seigarren postua eskuratuz<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eusko Label Liga de traineras|hizkuntza=eu|url=https://www.euskolabelliga.com/resultados/index.php?id=eu&t=2005|aldizkaria=www.euskolabelliga.com|sartze-data=2024-06-01}}</ref>. Hurrengo urtean ere erdiko txandan aritu zen Ligan, sailkapenean 7. postuan amaituz. Bizkaiko txapelketa bigarren urtez jarraian irabazi zuen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Campeonato de Vizcaya|url=https://traineras.es/clasificaciones/2849|aldizkaria=traineras.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Guztira bost urte gin zituen TKE Ligan, baina azken hiruretan atzealdean ibili zen eta 2009an maila galdu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eusko Label Liga de traineras|hizkuntza=eu|url=https://www.euskolabelliga.com/resultados/index.php?t=2009&id=eu|aldizkaria=www.euskolabelliga.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
=== KAE Liga ===
TKE Ligatik jaitsi eta bi urte KAE 1 mailan egin ondoren 2011n [[KAE Liga|KAE Ligako 2. mailaraino]] jaitsi zen.
Bost denboraldi egin zituen maila baxuenean. 2016. urtean ligako 4 bandera irabazi eta bigarren postuan amaitu zuen ligan, ondorioz KAE ligaz igotzeko play-offa jokatuko zuen. Play-off horretan lehenengo postua lortu zuen, KAE 1.mailako igoera lortuz<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kolpea, une jakinean|hizkuntza=eu|data=2016-08-30|url=https://www.berria.eus/kirola/kolpea-une-jakinean_1165189_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-06-01}}</ref>. Hurrengo urteetan KAE ligako 1. mailan taularen erdialdean aritu da.
2022an goranzko jauzia eman nahian KAE 1 Ligako traineru onenetakoa bihurtu zen eta hirugarren egin zuen Ligan. Lau bandera eskuratu bazituen ere puntu bakarrarengatik igoera play-offak jokatu gabe gelditu zen. 2023an maila berean jarraitu zuen, bi bandera irabaziz eta berriz ere hirugarren eginez.
== Palmaresa ==
=== [[Kontxako Bandera]] ===
* '''Txapelduna (0):'''
* Bigarrena (0)
* Zazpigarrena [[2005eko Kontxako Bandera|2005ean]].
=== [[TKE Liga]] ===
* '''Txapelduna (0)'''
* Bigarrena (0)
* Hirugarrena (0)
* Seigarrena 2005ean.
* Parte hartzeak (5): 2005, 2006, 2007, 2008, 2009
* [[KAE Liga|KAE 1 maila (Federazioaren Liga)]] (1): 2004.
* '''[[Traineruen Euskal Liga|Euskal Liga]] (0):''' Hamargarren 1997an.
* [[Traineru bizkaitarren Liga]] (0): hirugarren 1997an.
=== [[Euskadiko Traineru Txapelketa]] ===
* '''Txapelduna (0)'''
* Hirugarrena 2003 eta 2005ean.
* Euskadiko Sprint txapelketa (1): 2002 (Bateratze)
=== [[Bizkaiko Traineru Txapelketa]] ===
* '''Txapelduna (2):''' 2005 eta 2006.
=== Gainontzeko estropadak ===
{| class="wikitable"
|-
| Etxekoa || [[Plentziako Ikurrina]] (2): 2004 eta 2016.<br/>Plentziako Jeitsiera (1): 1997.
|-
| Bizkaian || [[El Corte Ingles Bandera#Bizkaitarren Promozio Bandera|Bizkaitarren Promozio Bandera]] (2): 1989, eta 2002 (Bateratze).<br/>[[Isuntzaren Bandera|Lekeitioko ABC Bandera]] (1): 1990.<br/>[[Ondarroako Bandera]] (1): 1991 ([[Bermeoko Arraun Elkartea|Bermeorekin]] batera).<br/>[[Lekeitioko San Antolin Bandera]] (1): 1991 ([[Bermeoko Arraun Elkartea|Bermeorekin]] batera).<br/>[[Erandioko Ikurrina|Erandioko Bandera]] (2): 2001, 2002 (Bateratze).<br/>[[Sestaoko Bandera]] (1): 2001 (Bateratze)<br/>[[Kaikuren Bandera]] (4): 2001 eta 2003 (Bateratze), 2004 eta 2016 (Arkote).<br/>Sestaoko Ligaz kanpoko estropada (1): 2001 (Bateratze).<br/>Ondarroako Milenium Saria (1): 2003 (Bateratze).<br/>[[Nerbioiko Sari Handia#Bizkaitarren BBK Saria|Bizkaitarren BBK Saria]] (2): 2003 (Bateratze), 2004.<br/>[[Bilba Memoriala (Deustu)]] (3): 2003 (Bateratze), 2005, 2007.<br/>[[Bilbo Hiriko Bandera]] (2): 2004, 2022.<br/>[[Santurtziko Bandera]] (1): 2004.<br/>[[Getxoko Traineru Bandera|Getxoko Bandera]] (1): 2004.
|-
| Gipuzkoan || [[Mutrikuko Bandera]] (1): 2001 (Bateratze).<br/>Euskadiko Sprint Txapelketa (1): 2002 (Bateratze).<br/>[[Hondarribiko Bandera#Hondarribiako Promozio estropada|Hondarribiako Promozio Estropada]] (1): 2004.<br/>[[Zarauzko Ikurrina#Promozio Bandera|Zarauzko Promozio Ikurrina]] (1): 2004.<br/>[[Zumaiako Ikurrina]] (2): 2004, 2022.<br/>[[Pasaiako Portuko Bandera|Kepa Deun Arrantzaleen Kofradia]] (1): 2022.<br/>[[CMO Valves Bandera|CMO Valves Bandera - San Juan]] (1): 2022.
|-
| Lapurdin || [[Donibane Ziburuko Estropada|Donibane Lohitzuneko Bandera]] (2): 2004, 2016.
|-
| Kantabrian || [[Santoñako Bandera]] (1): 1999.<br/>[[Camargoko Bandera]] (1): 2003 (Bateratze).<br/>[[Ría del Asón Bandera]] (2): 2004, 2016.<br/>[[Marina de Cudeyoko Bandera]] (1): 2023.
|-
| Besterik || [[Errioxako Bandera (estropada)|Errioxako Bandera]] (1): 1998.
|}
=== Trainerillak ===
* [[Bizkaiko Trainerilla Txapelketa]] (3): 1999, 2004, 2005
=== Batelak ===
* [[Euskadiko Batel Txapelketa]] (1): 2006.
* [[Bizkaiko Batel Txapelketa]] (6): 1972, 1991, 1996, 2001, 2006, 2007, 2012, 2013, 2014
=== Beteranoak ===
{{sakontzeko|Plentzia Traineru Baltza Arraun Kluba}}
Liga gehien irabazi dituen taldea da:
* [[ABE Traineruen Liga]] (4): 2008, 2010, 2015, 2016
* [[Bizkaiko Traineru Txapelketa]] (2): 2018, 2019
== Azken denboraldiak ==
{| class="wikitable"
|-
! Urtea !! Liga
!Postua!! Kontxa!! Entrenatzailea
|-bgcolor="#80FF80"
| 2003 || Federazio Liga
|align="center" |9.a|| align=center|- || align="center" |Pedro Maria Abando
|-bgcolor="#80FF80"
| '''2004''' || '''Federazio Liga'''
|align="center" |'''1.a'''|| align=center|- || align="center" |Patxi Bilbao
|-bgcolor="#FCF567"
| 2005 || TKE Liga
|align="center" |6.a|| align=center|7.a || align="center" |Patxi Bilbao
|-bgcolor="#FCF567"
| 2006 || TKE Liga
|align="center" |7.a|| align=center|- || align="center" |Juan Carlos Gonzalez
|-bgcolor="#FCF567"
| 2007 || TKE Liga
|align="center" |12.a|| align=center|- || align="center" |Juan Carlos Gonzalez
|-bgcolor="#FCF567"
| 2008 || TKE Liga
|align="center" |11.a|| align=center|- || align="center" |Juan Carlos Gonzalez
|-bgcolor="#FCF567"
| 2009 || TKE Liga
|align="center" |12.a|| align=center|- || align="center" |Juan Carlos Gonzalez
|-bgcolor="#80FF80"
| 2010 || KAE 1 Liga
|align="center" |9.a|| align=center|- || align="center" |Raul Amundarain
|-bgcolor="#80FF80"
| 2011 || KAE 1 Liga
|align="center" |11.a|| align=center|- || align="center" |Raul Amundarain
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2012 || KAE 2 Liga
|align="center" |6.a|| align=center|- || align="center" |Raul Amundarain
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2013 || KAE 2 Liga
|align="center" |4.a|| align=center|- || align="center" |Peio de Vega
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2014 || KAE 2 Liga
|align="center" |3.a|| align=center|- || align="center" |Peio de Vega
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2015 || KAE 2 Liga
|align="center" |4.a|| align=center|- || align="center" |Aitor Gil Cruz
|-bgcolor="#AADDFF"
|2016|| KAE 2 Liga
|align="center" |2.a|| align=center|- || align="center" |Aitor Gil Cruz
|-bgcolor="#80FF80"
| 2017 || KAE 1 Liga
|align="center" |9.a|| align=center|- || align="center" |Aitor Gil Cruz
|-bgcolor="#80FF80"
| 2018 || KAE 1 Liga
|align="center" |8.a|| align=center|- || align="center" |Aitor Gil Cruz
|-bgcolor="#80FF80"
| 2019 || KAE 1 Liga
|align=center|7.a || align=center|- || align=center|Toni Montenegro Prieto
|-bgcolor="#80FF80"
| 2020 || KAE 1 Liga
|align=center|5.a || align=center|- || align=center|Toni Montenegro Prieto
|-bgcolor="#80FF80"
| 2021 || KAE 1 Liga
|align=center|5.a || align=center|- || align=center|Gorka Etxeberria
|-bgcolor="#80FF80"
| 2022 || KAE 1 Liga
|align=center|3.a || align=center|- || align=center|Gorka Etxeberria
|-bgcolor="#80FF80"
| 2023 || KAE 1 Liga
|align=center|3.a || align=center|- || align=center|Gorka Etxeberria
|-bgcolor="#80FF80"
| 2024 || KAE 1 Liga
|align=center|4.a || align=center| || align=center|Gorka Etxeberria
|}
== Plentziako Ikurrina ==
Arkote Arraun Taldeak [[Plentziako Ikurrina]] antolatzen du urtero<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Estropada: Plentziako XXXV. Ikurriña - Plentzia - 2024-08-15|hizkuntza=eu|url=https://hiruka.eus/plentzia/1723018627563-estropada-plentziako-xxxv-ikurrina|aldizkaria=Hiruka.eus|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. [[Bermeo Urdaibai Arraun Elkartea|Urdaibai]] da ekitaldi gehien irabazi dituen elkartea. 2016. urtean historian bigarren aldiz Arkotek irabazi zuen ikurrina.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* [http://arkoteat.com/es/inicio/ Webgune ofiziala]
{{autoritate kontrola}}
{{KAE Ligako taldeen aurkibidea}}
[[Kategoria:Bizkaiko arraun taldeak]]
[[Kategoria:Plentziako kirola]]
gav59kcp947ymy7acye97dgpr6l078b
Txantiloi:Artxibo
10
21019
9975277
6193831
2024-11-20T14:37:07Z
Theklan
336
9975277
wikitext
text/x-wiki
<includeonly>
{| style="border: 1px solid {{{ertzaren kolorea|#9fb6cd}}}; {{#if:{{{zabalera|}}}|width:{{{zabalera}}}px;|}}" align="{{{kokapena|center}}}"
|-
| style="background-color: {{{hondoaren kolorea|#c3d3e8}}}; text-align: center; color:{{{testuaren kolorea|#000}}};" colspan="2" | {{{testua|'''Artxiboak'''}}}
{{#if:{{{noiztik (urtea)|}}}|
<!---- "urtea +20" hasiera ---->
{{#ifexpr:{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}<{{LOCALYEAR}}|
{{!}}-
{{!}} style="font-size: 90%;" {{!}} {{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}:
{{!}} style="font-size: 90%; text-align: right;" {{!}} [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko urria|Urr]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko azaroa|Aza]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko abendua|Abe]]|}}{{#ifexpr:{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}={{LOCALYEAR}}|
{{!}}-
{{!}} style="font-size: 90%;" {{!}} {{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}:
{{!}} style="font-size: 90%; text-align: left;" {{!}} {{#switch:{{LOCALMONTH}}
| 02 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko urtarrila|Urt]]
| 03 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko otsaila|Ots]]
| 04 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko martxoa|Mar]]
| 05 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko apirila|Api]]
| 06 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko maiatza|Mai]]
| 07 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko ekaina|Eka]]
| 08 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko uztaila|Uzt]]
| 09 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko abuztua|Abu]]
| 10 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko iraila|Ira]]
| 11 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko urria|Urr]]
| 12 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko urria|Urr]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+20}}ko azaroa|Aza]]|}}
|}}<!---- "urtea +20" amaiera ---->
<!---- "urtea +19" hasiera ---->
{{#ifexpr:{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}<{{LOCALYEAR}}|
{{!}}-
{{!}} style="font-size: 90%;" {{!}} {{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}:
{{!}} style="font-size: 90%; text-align: right;" {{!}} [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko urria|Urr]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko azaroa|Aza]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko abendua|Abe]]|}}{{#ifexpr:{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}={{LOCALYEAR}}|
{{!}}-
{{!}} style="font-size: 90%;" {{!}} {{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}:
{{!}} style="font-size: 90%; text-align: left;" {{!}} {{#switch:{{LOCALMONTH}}
| 02 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko urtarrila|Urt]]
| 03 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko otsaila|Ots]]
| 04 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko martxoa|Mar]]
| 05 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko apirila|Api]]
| 06 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko maiatza|Mai]]
| 07 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko ekaina|Eka]]
| 08 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko uztaila|Uzt]]
| 09 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko abuztua|Abu]]
| 10 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko iraila|Ira]]
| 11 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko urria|Urr]]
| 12 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko urria|Urr]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+19}}ko azaroa|Aza]]|}}
|}}<!---- "urtea +19" amaiera ---->
<!---- "urtea +18" hasiera ---->
{{#ifexpr:{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}<{{LOCALYEAR}}|
{{!}}-
{{!}} style="font-size: 90%;" {{!}} {{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}:
{{!}} style="font-size: 90%; text-align: right;" {{!}} [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko urria|Urr]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko azaroa|Aza]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko abendua|Abe]]|}}{{#ifexpr:{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}={{LOCALYEAR}}|
{{!}}-
{{!}} style="font-size: 90%;" {{!}} {{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}:
{{!}} style="font-size: 90%; text-align: left;" {{!}} {{#switch:{{LOCALMONTH}}
| 02 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko urtarrila|Urt]]
| 03 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko otsaila|Ots]]
| 04 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko martxoa|Mar]]
| 05 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko apirila|Api]]
| 06 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko maiatza|Mai]]
| 07 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko ekaina|Eka]]
| 08 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko uztaila|Uzt]]
| 09 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko abuztua|Abu]]
| 10 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko iraila|Ira]]
| 11 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko urria|Urr]]
| 12 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko urria|Urr]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+18}}ko azaroa|Aza]]|}}
|}}<!---- "urtea +18" amaiera ---->
<!---- "urtea +17" hasiera ---->
{{#ifexpr:{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}<{{LOCALYEAR}}|
{{!}}-
{{!}} style="font-size: 90%;" {{!}} {{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}:
{{!}} style="font-size: 90%; text-align: right;" {{!}} [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko urria|Urr]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko azaroa|Aza]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko abendua|Abe]]|}}{{#ifexpr:{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}={{LOCALYEAR}}|
{{!}}-
{{!}} style="font-size: 90%;" {{!}} {{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}:
{{!}} style="font-size: 90%; text-align: left;" {{!}} {{#switch:{{LOCALMONTH}}
| 02 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko urtarrila|Urt]]
| 03 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko otsaila|Ots]]
| 04 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko martxoa|Mar]]
| 05 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko apirila|Api]]
| 06 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko maiatza|Mai]]
| 07 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko ekaina|Eka]]
| 08 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko uztaila|Uzt]]
| 09 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko abuztua|Abu]]
| 10 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko iraila|Ira]]
| 11 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko urria|Urr]]
| 12 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko urria|Urr]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+17}}ko azaroa|Aza]]|}}
|}}<!---- "urtea +17" amaiera ---->
<!---- "urtea +16" hasiera ---->
{{#ifexpr:{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}<{{LOCALYEAR}}|
{{!}}-
{{!}} style="font-size: 90%;" {{!}} {{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}:
{{!}} style="font-size: 90%; text-align: right;" {{!}} [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko urria|Urr]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko azaroa|Aza]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko abendua|Abe]]|}}{{#ifexpr:{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}={{LOCALYEAR}}|
{{!}}-
{{!}} style="font-size: 90%;" {{!}} {{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}:
{{!}} style="font-size: 90%; text-align: left;" {{!}} {{#switch:{{LOCALMONTH}}
| 02 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko urtarrila|Urt]]
| 03 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko otsaila|Ots]]
| 04 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko martxoa|Mar]]
| 05 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko apirila|Api]]
| 06 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko maiatza|Mai]]
| 07 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko ekaina|Eka]]
| 08 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko uztaila|Uzt]]
| 09 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko abuztua|Abu]]
| 10 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko iraila|Ira]]
| 11 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko urria|Urr]]
| 12 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko urria|Urr]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+16}}ko azaroa|Aza]]|}}
|}}<!---- "urtea +16" amaiera ---->
<!---- "urtea +15" hasiera ---->
{{#ifexpr:{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}<{{LOCALYEAR}}|
{{!}}-
{{!}} style="font-size: 90%;" {{!}} {{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}:
{{!}} style="font-size: 90%; text-align: right;" {{!}} [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko urria|Urr]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko azaroa|Aza]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko abendua|Abe]]|}}{{#ifexpr:{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}={{LOCALYEAR}}|
{{!}}-
{{!}} style="font-size: 90%;" {{!}} {{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}:
{{!}} style="font-size: 90%; text-align: left;" {{!}} {{#switch:{{LOCALMONTH}}
| 02 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko urtarrila|Urt]]
| 03 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko otsaila|Ots]]
| 04 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko martxoa|Mar]]
| 05 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko apirila|Api]]
| 06 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko maiatza|Mai]]
| 07 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko ekaina|Eka]]
| 08 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko uztaila|Uzt]]
| 09 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko abuztua|Abu]]
| 10 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko iraila|Ira]]
| 11 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko urria|Urr]]
| 12 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko urria|Urr]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+15}}ko azaroa|Aza]]|}}
|}}<!---- "urtea +15" amaiera ---->
<!---- "urtea +14" hasiera ---->
{{#ifexpr:{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}<{{LOCALYEAR}}|
{{!}}-
{{!}} style="font-size: 90%;" {{!}} {{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}:
{{!}} style="font-size: 90%; text-align: right;" {{!}} [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko urria|Urr]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko azaroa|Aza]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko abendua|Abe]]|}}{{#ifexpr:{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}={{LOCALYEAR}}|
{{!}}-
{{!}} style="font-size: 90%;" {{!}} {{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}:
{{!}} style="font-size: 90%; text-align: left;" {{!}} {{#switch:{{LOCALMONTH}}
| 02 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko urtarrila|Urt]]
| 03 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko otsaila|Ots]]
| 04 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko martxoa|Mar]]
| 05 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko apirila|Api]]
| 06 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko maiatza|Mai]]
| 07 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko ekaina|Eka]]
| 08 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko uztaila|Uzt]]
| 09 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko abuztua|Abu]]
| 10 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko iraila|Ira]]
| 11 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko urria|Urr]]
| 12 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko urria|Urr]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+14}}ko azaroa|Aza]]|}}
|}}<!---- "urtea +14" amaiera ---->
<!---- "urtea +13" hasiera ---->
{{#ifexpr:{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}<{{LOCALYEAR}}|
{{!}}-
{{!}} style="font-size: 90%;" {{!}} {{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}:
{{!}} style="font-size: 90%; text-align: right;" {{!}} [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko urria|Urr]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko azaroa|Aza]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko abendua|Abe]]|}}{{#ifexpr:{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}={{LOCALYEAR}}|
{{!}}-
{{!}} style="font-size: 90%;" {{!}} {{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}:
{{!}} style="font-size: 90%; text-align: left;" {{!}} {{#switch:{{LOCALMONTH}}
| 02 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko urtarrila|Urt]]
| 03 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko otsaila|Ots]]
| 04 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko martxoa|Mar]]
| 05 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko apirila|Api]]
| 06 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko maiatza|Mai]]
| 07 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko ekaina|Eka]]
| 08 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko uztaila|Uzt]]
| 09 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko abuztua|Abu]]
| 10 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko iraila|Ira]]
| 11 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko urria|Urr]]
| 12 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko urria|Urr]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+13}}ko azaroa|Aza]]|}}
|}}<!---- "urtea +13" amaiera ---->
<!---- "urtea +12" hasiera ---->
{{#ifexpr:{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}<{{LOCALYEAR}}|
{{!}}-
{{!}} style="font-size: 90%;" {{!}} {{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}:
{{!}} style="font-size: 90%; text-align: right;" {{!}} [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko urria|Urr]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko azaroa|Aza]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko abendua|Abe]]|}}{{#ifexpr:{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}={{LOCALYEAR}}|
{{!}}-
{{!}} style="font-size: 90%;" {{!}} {{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}:
{{!}} style="font-size: 90%; text-align: left;" {{!}} {{#switch:{{LOCALMONTH}}
| 02 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko urtarrila|Urt]]
| 03 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko otsaila|Ots]]
| 04 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko martxoa|Mar]]
| 05 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko apirila|Api]]
| 06 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko maiatza|Mai]]
| 07 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko ekaina|Eka]]
| 08 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko uztaila|Uzt]]
| 09 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko abuztua|Abu]]
| 10 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko iraila|Ira]]
| 11 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko urria|Urr]]
| 12 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko urria|Urr]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+12}}ko azaroa|Aza]]|}}
|}}<!---- "urtea +12" amaiera ---->
<!---- "urtea +11" hasiera ---->
{{#ifexpr:{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}<{{LOCALYEAR}}|
{{!}}-
{{!}} style="font-size: 90%;" {{!}} {{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}:
{{!}} style="font-size: 90%; text-align: right;" {{!}} [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko urria|Urr]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko azaroa|Aza]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko abendua|Abe]]|}}{{#ifexpr:{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}={{LOCALYEAR}}|
{{!}}-
{{!}} style="font-size: 90%;" {{!}} {{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}:
{{!}} style="font-size: 90%; text-align: left;" {{!}} {{#switch:{{LOCALMONTH}}
| 02 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko urtarrila|Urt]]
| 03 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko otsaila|Ots]]
| 04 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko martxoa|Mar]]
| 05 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko apirila|Api]]
| 06 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko maiatza|Mai]]
| 07 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko ekaina|Eka]]
| 08 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko uztaila|Uzt]]
| 09 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko abuztua|Abu]]
| 10 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko iraila|Ira]]
| 11 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko urria|Urr]]
| 12 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko urria|Urr]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+11}}ko azaroa|Aza]]|}}
|}}<!---- "urtea +11" amaiera ---->
<!---- "urtea + 10" hasiera ---->
{{#ifexpr:{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}<{{LOCALYEAR}}|
{{!}}-
{{!}} style="font-size: 90%;" {{!}} {{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}:
{{!}} style="font-size: 90%; text-align: right;" {{!}} [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko urria|Urr]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko azaroa|Aza]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko abendua|Abe]]|}}{{#ifexpr:{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}={{LOCALYEAR}}|
{{!}}-
{{!}} style="font-size: 90%;" {{!}} {{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}:
{{!}} style="font-size: 90%; text-align: left;" {{!}} {{#switch:{{LOCALMONTH}}
| 02 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko urtarrila|Urt]]
| 03 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko otsaila|Ots]]
| 04 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko martxoa|Mar]]
| 05 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko apirila|Api]]
| 06 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko maiatza|Mai]]
| 07 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko ekaina|Eka]]
| 08 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko uztaila|Uzt]]
| 09 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko abuztua|Abu]]
| 10 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko iraila|Ira]]
| 11 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko urria|Urr]]
| 12 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko urria|Urr]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+10}}ko azaroa|Aza]]|}}
|}}<!---- "urtea +10" amaiera ---->
<!---- "urtea + 9" hasiera ---->
{{#ifexpr:{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}<{{LOCALYEAR}}|
{{!}}-
{{!}} style="font-size: 90%;" {{!}} {{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}:
{{!}} style="font-size: 90%; text-align: right;" {{!}} [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko urria|Urr]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko azaroa|Aza]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko abendua|Abe]]|}}{{#ifexpr:{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}={{LOCALYEAR}}|
{{!}}-
{{!}} style="font-size: 90%;" {{!}} {{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}:
{{!}} style="font-size: 90%; text-align: left;" {{!}} {{#switch:{{LOCALMONTH}}
| 02 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko urtarrila|Urt]]
| 03 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko otsaila|Ots]]
| 04 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko martxoa|Mar]]
| 05 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko apirila|Api]]
| 06 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko maiatza|Mai]]
| 07 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko ekaina|Eka]]
| 08 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko uztaila|Uzt]]
| 09 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko abuztua|Abu]]
| 10 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko iraila|Ira]]
| 11 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko urria|Urr]]
| 12 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko urria|Urr]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+9}}ko azaroa|Aza]]|}}
|}}<!---- "urtea + 9" amaiera ---->
<!---- "urtea + 8" hasiera ---->
{{#ifexpr:{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}<{{LOCALYEAR}}|
{{!}}-
{{!}} style="font-size: 90%;" {{!}} {{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}:
{{!}} style="font-size: 90%; text-align: right;" {{!}} [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko urria|Urr]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko azaroa|Aza]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko abendua|Abe]]|}}{{#ifexpr:{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}={{LOCALYEAR}}|
{{!}}-
{{!}} style="font-size: 90%;" {{!}} {{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}:
{{!}} style="font-size: 90%; text-align: left;" {{!}} {{#switch:{{LOCALMONTH}}
| 02 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko urtarrila|Urt]]
| 03 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko otsaila|Ots]]
| 04 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko martxoa|Mar]]
| 05 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko apirila|Api]]
| 06 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko maiatza|Mai]]
| 07 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko ekaina|Eka]]
| 08 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko uztaila|Uzt]]
| 09 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko abuztua|Abu]]
| 10 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko iraila|Ira]]
| 11 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko urria|Urr]]
| 12 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko urria|Urr]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+8}}ko azaroa|Aza]]|}}
|}}<!---- "urtea + 8" amaiera ---->
<!---- "urtea + 7" hasiera ---->
{{#ifexpr:{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}<{{LOCALYEAR}}|
{{!}}-
{{!}} style="font-size: 90%;" {{!}} {{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}:
{{!}} style="font-size: 90%; text-align: right;" {{!}} [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko urria|Urr]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko azaroa|Aza]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko abendua|Abe]]|}}{{#ifexpr:{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}={{LOCALYEAR}}|
{{!}}-
{{!}} style="font-size: 90%;" {{!}} {{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}:
{{!}} style="font-size: 90%; text-align: left;" {{!}} {{#switch:{{LOCALMONTH}}
| 02 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko urtarrila|Urt]]
| 03 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko otsaila|Ots]]
| 04 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko martxoa|Mar]]
| 05 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko apirila|Api]]
| 06 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko maiatza|Mai]]
| 07 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko ekaina|Eka]]
| 08 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko uztaila|Uzt]]
| 09 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko abuztua|Abu]]
| 10 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko iraila|Ira]]
| 11 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko urria|Urr]]
| 12 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko urria|Urr]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+7}}ko azaroa|Aza]]|}}
|}}<!---- "urtea + 7" amaiera ---->
<!---- "urtea + 6" hasiera ---->
{{#ifexpr:{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}<{{LOCALYEAR}}|
{{!}}-
{{!}} style="font-size: 90%;" {{!}} {{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}:
{{!}} style="font-size: 90%; text-align: right;" {{!}} [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko urria|Urr]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko azaroa|Aza]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko abendua|Abe]]|}}{{#ifexpr:{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}={{LOCALYEAR}}|
{{!}}-
{{!}} style="font-size: 90%;" {{!}} {{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}:
{{!}} style="font-size: 90%; text-align: left;" {{!}} {{#switch:{{LOCALMONTH}}
| 02 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko urtarrila|Urt]]
| 03 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko otsaila|Ots]]
| 04 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko martxoa|Mar]]
| 05 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko apirila|Api]]
| 06 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko maiatza|Mai]]
| 07 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko ekaina|Eka]]
| 08 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko uztaila|Uzt]]
| 09 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko abuztua|Abu]]
| 10 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko iraila|Ira]]
| 11 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko urria|Urr]]
| 12 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko urria|Urr]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+6}}ko azaroa|Aza]]|}}
|}}<!---- "urtea + 6" amaiera ---->
<!---- "urtea + 5" hasiera ---->
{{#ifexpr:{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}<{{LOCALYEAR}}|
{{!}}-
{{!}} style="font-size: 90%;" {{!}} {{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}:
{{!}} style="font-size: 90%; text-align: right;" {{!}} [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko urria|Urr]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko azaroa|Aza]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko abendua|Abe]]|}}{{#ifexpr:{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}={{LOCALYEAR}}|
{{!}}-
{{!}} style="font-size: 90%;" {{!}} {{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}:
{{!}} style="font-size: 90%; text-align: left;" {{!}} {{#switch:{{LOCALMONTH}}
| 02 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko urtarrila|Urt]]
| 03 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko otsaila|Ots]]
| 04 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko martxoa|Mar]]
| 05 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko apirila|Api]]
| 06 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko maiatza|Mai]]
| 07 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko ekaina|Eka]]
| 08 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko uztaila|Uzt]]
| 09 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko abuztua|Abu]]
| 10 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko iraila|Ira]]
| 11 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko urria|Urr]]
| 12 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko urria|Urr]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+5}}ko azaroa|Aza]]|}}
|}}<!---- "urtea + 5" amaiera ---->
<!---- "urtea + 4" hasiera ---->
{{#ifexpr:{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}<{{LOCALYEAR}}|
{{!}}-
{{!}} style="font-size: 90%;" {{!}} {{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}:
{{!}} style="font-size: 90%; text-align: right;" {{!}} [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko urria|Urr]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko azaroa|Aza]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko abendua|Abe]]|}}{{#ifexpr:{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}={{LOCALYEAR}}|
{{!}}-
{{!}} style="font-size: 90%;" {{!}} {{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}:
{{!}} style="font-size: 90%; text-align: left;" {{!}} {{#switch:{{LOCALMONTH}}
| 02 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko urtarrila|Urt]]
| 03 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko otsaila|Ots]]
| 04 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko martxoa|Mar]]
| 05 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko apirila|Api]]
| 06 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko maiatza|Mai]]
| 07 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko ekaina|Eka]]
| 08 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko uztaila|Uzt]]
| 09 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko abuztua|Abu]]
| 10 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko iraila|Ira]]
| 11 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko urria|Urr]]
| 12 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko urria|Urr]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+4}}ko azaroa|Aza]]|}}
|}}<!---- "urtea + 4" amaiera ---->
<!---- "urtea + 3" hasiera ---->
{{#ifexpr:{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}<{{LOCALYEAR}}|
{{!}}-
{{!}} style="font-size: 90%;" {{!}} {{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}:
{{!}} style="font-size: 90%; text-align: right;" {{!}} [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko urria|Urr]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko azaroa|Aza]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko abendua|Abe]]|}}{{#ifexpr:{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}={{LOCALYEAR}}|
{{!}}-
{{!}} style="font-size: 90%;" {{!}} {{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}:
{{!}} style="font-size: 90%; text-align: left;" {{!}} {{#switch:{{LOCALMONTH}}
| 02 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko urtarrila|Urt]]
| 03 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko otsaila|Ots]]
| 04 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko martxoa|Mar]]
| 05 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko apirila|Api]]
| 06 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko maiatza|Mai]]
| 07 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko ekaina|Eka]]
| 08 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko uztaila|Uzt]]
| 09 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko abuztua|Abu]]
| 10 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko iraila|Ira]]
| 11 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko urria|Urr]]
| 12 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko urria|Urr]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+3}}ko azaroa|Aza]]|}}
|}}<!---- "urtea + 3" amaiera ----><!---- "urtea + 2" hasiera ---->
{{#ifexpr:{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}<{{LOCALYEAR}}|
{{!}}-
{{!}} style="font-size: 90%;" {{!}} {{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}:
{{!}} style="font-size: 90%; text-align: right;" {{!}} [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko urria|Urr]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko azaroa|Aza]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko abendua|Abe]]|}}{{#ifexpr:{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}={{LOCALYEAR}}|
{{!}}-
{{!}} style="font-size: 90%;" {{!}} {{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}:
{{!}} style="font-size: 90%; text-align: left;" {{!}} {{#switch:{{LOCALMONTH}}
| 02 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko urtarrila|Urt]]
| 03 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko otsaila|Ots]]
| 04 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko martxoa|Mar]]
| 05 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko apirila|Api]]
| 06 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko maiatza|Mai]]
| 07 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko ekaina|Eka]]
| 08 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko uztaila|Uzt]]
| 09 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko abuztua|Abu]]
| 10 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko iraila|Ira]]
| 11 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko urria|Urr]]
| 12 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko urria|Urr]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+2}}ko azaroa|Aza]]|}}
|}}<!---- "urtea + 2" amaiera ----><!---- "urtea + 1" hasiera ---->
{{#ifexpr:{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}<{{LOCALYEAR}}|
{{!}}-
{{!}} style="font-size: 90%;" {{!}} {{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}:
{{!}} style="font-size: 90%; text-align: right;" {{!}} [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko urria|Urr]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko azaroa|Aza]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko abendua|Abe]]|}}{{#ifexpr:{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}={{LOCALYEAR}}|
{{!}}-
{{!}} style="font-size: 90%;" {{!}} {{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}:
{{!}} style="font-size: 90%; text-align: left;" {{!}} {{#switch:{{LOCALMONTH}}
| 02 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko urtarrila|Urt]]
| 03 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko otsaila|Ots]]
| 04 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko martxoa|Mar]]
| 05 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko apirila|Api]]
| 06 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko maiatza|Mai]]
| 07 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko ekaina|Eka]]
| 08 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko uztaila|Uzt]]
| 09 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko abuztua|Abu]]
| 10 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko iraila|Ira]]
| 11 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko urria|Urr]]
| 12 = [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko apirila|Api]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko iraila|Ira]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko urria|Urr]] · [[/{{#expr:{{{noiztik (urtea)}}}+1}}ko azaroa|Aza]]|}}
|}}<!---- "urtea + 1" amaiera ----><!---- "urtea + 0" hasiera ---->
{{#ifexpr:{{{noiztik (urtea)}}}={{LOCALYEAR}}|
{{!}}-
{{!}} style="font-size: 90%;" {{!}} {{{noiztik (urtea)}}}:
{{!}} style="font-size: 90%; text-align: left;" {{!}} {{#switch:{{{noiztik (hilabetea)}}}
| 01 = {{#switch:{{LOCALMONTH}}
| 02 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko urtarrila|Urt]]
| 03 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko otsaila|Ots]]
| 04 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko martxoa|Mar]]
| 05 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko apirila|Api]]
| 06 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko apirila|Api]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko maiatza|Mai]]
| 07 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko apirila|Api]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko ekaina|Eka]]
| 08 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko apirila|Api]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko uztaila|Uzt]]
| 09 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko apirila|Api]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abuztua|Abu]]
| 10 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko apirila|Api]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko iraila|Ira]]
| 11 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko apirila|Api]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko iraila|Ira]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko urria|Urr]]
| 12 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko apirila|Api]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko iraila|Ira]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko urria|Urr]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko azaroa|Aza]]
|}}
| 02 = {{#switch:{{LOCALMONTH}}
| 03 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko otsaila|Ots]]
| 04 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko martxoa|Mar]]
| 05 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko apirila|Api]]
| 06 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko apirila|Api]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko maiatza|Mai]]
| 07 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko apirila|Api]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko ekaina|Eka]]
| 08 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko apirila|Api]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko uztaila|Uzt]]
| 09 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko apirila|Api]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abuztua|Abu]]
| 10 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko apirila|Api]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko iraila|Ira]]
| 11 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko apirila|Api]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko iraila|Ira]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko urria|Urr]]
| 12 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko apirila|Api]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko iraila|Ira]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko urria|Urr]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko azaroa|Aza]]
|}}
| 03 = {{#switch:{{LOCALMONTH}}
| 04 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko martxoa|Mar]]
| 05 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko apirila|Api]]
| 06 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko apirila|Api]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko maiatza|Mai]]
| 07 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko apirila|Api]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko ekaina|Eka]]
| 08 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko apirila|Api]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko uztaila|Uzt]]
| 09 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko apirila|Api]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abuztua|Abu]]
| 10 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko apirila|Api]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko iraila|Ira]]
| 11 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko apirila|Api]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko iraila|Ira]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko urria|Urr]]
| 12 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko apirila|Api]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko iraila|Ira]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko urria|Urr]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko azaroa|Aza]]
|}}
| 04 = {{#switch:{{LOCALMONTH}}
| 05 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko apirila|Api]]
| 06 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko apirila|Api]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko maiatza|Mai]]
| 07 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko apirila|Api]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko ekaina|Eka]]
| 08 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko apirila|Api]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko uztaila|Uzt]]
| 09 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko apirila|Api]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abuztua|Abu]]
| 10 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko apirila|Api]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko iraila|Ira]]
| 11 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko apirila|Api]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko iraila|Ira]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko urria|Urr]]
| 12 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko apirila|Api]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko iraila|Ira]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko urria|Urr]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko azaroa|Aza]]
|}}
| 05 = {{#switch:{{LOCALMONTH}}
| 06 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko maiatza|Mai]]
| 07 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko ekaina|Eka]]
| 08 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko uztaila|Uzt]]
| 09 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abuztua|Abu]]
| 10 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko iraila|Ira]]
| 11 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko iraila|Ira]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko urria|Urr]]
| 12 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko iraila|Ira]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko urria|Urr]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko azaroa|Aza]]
|}}
| 06 = {{#switch:{{LOCALMONTH}}
| 07 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko ekaina|Eka]]
| 08 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko uztaila|Uzt]]
| 09 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abuztua|Abu]]
| 10 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko iraila|Ira]]
| 11 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko iraila|Ira]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko urria|Urr]]
| 12 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko iraila|Ira]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko urria|Urr]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko azaroa|Aza]]
|}}
| 07 = {{#switch:{{LOCALMONTH}}
| 08 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko uztaila|Uzt]]
| 09 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abuztua|Abu]]
| 10 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko iraila|Ira]]
| 11 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko iraila|Ira]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko urria|Urr]]
| 12 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko iraila|Ira]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko urria|Urr]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko azaroa|Aza]]
|}}
| 08 = {{#switch:{{LOCALMONTH}}
| 09 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abuztua|Abu]]
| 10 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko iraila|Ira]]
| 11 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko iraila|Ira]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko urria|Urr]]
| 12 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko iraila|Ira]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko urria|Urr]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko azaroa|Aza]]
|}}
| 09 = {{#switch:{{LOCALMONTH}}
| 10 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko iraila|Ira]]
| 11 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko iraila|Ira]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko urria|Urr]]
| 12 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko iraila|Ira]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko urria|Urr]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko azaroa|Aza]]
|}}
| 10 = {{#switch:{{LOCALMONTH}}
| 11 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko urria|Urr]]
| 12 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko urria|Urr]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko azaroa|Aza]]
|}}
| 11 = {{#switch:{{LOCALMONTH}}
| 12 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko azaroa|Aza]]
|}}
|}}
|}}
{{#ifexpr:{{{noiztik (urtea)}}}<{{LOCALYEAR}}|
{{!}}-
{{!}} style="font-size: 90%;" {{!}} {{{noiztik (urtea)}}}:
{{!}} style="font-size: 90%; text-align: right;" {{!}} {{#switch:{{{noiztik (hilabetea)}}}
| 01 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko urtarrila|Urt]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko apirila|Api]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko iraila|Ira]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko urria|Urr]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko azaroa|Aza]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abendua|Abe]]
| 02 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko otsaila|Ots]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko apirila|Api]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko iraila|Ira]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko urria|Urr]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko azaroa|Aza]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abendua|Abe]]
| 03 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko martxoa|Mar]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko apirila|Api]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko iraila|Ira]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko urria|Urr]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko azaroa|Aza]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abendua|Abe]]
| 04 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko apirila|Api]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko iraila|Ira]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko urria|Urr]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko azaroa|Aza]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abendua|Abe]]
| 05 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko maiatza|Mai]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko iraila|Ira]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko urria|Urr]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko azaroa|Aza]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abendua|Abe]]
| 06 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko ekaina|Eka]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko iraila|Ira]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko urria|Urr]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko azaroa|Aza]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abendua|Abe]]
| 07 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko uztaila|Uzt]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko iraila|Ira]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko urria|Urr]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko azaroa|Aza]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abendua|Abe]]
| 08 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abuztua|Abu]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko iraila|Ira]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko urria|Urr]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko azaroa|Aza]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abendua|Abe]]
| 09 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko iraila|Ira]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko urria|Urr]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko azaroa|Aza]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abendua|Abe]]
| 10 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko urria|Urr]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko azaroa|Aza]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abendua|Abe]]
| 11 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko azaroa|Aza]] · [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abendua|Abe]]
| 12 = [[/{{{noiztik (urtea)}}}ko abendua|Abe]]
|}}
|}}
<!---- "urtea + 0" amaiera ---->
|}}<!---- "if {{{noiztik (urtea)}}}"ren amaiera: ---->
{{#if:{{{beste artxiboak|}}}|
{{!}}-
{{!}} colspan="2" style="font-size: 90%;" {{!}}
----
{{{beste artxiboak}}}
|}}
|}
</includeonly><noinclude>{{txantiloi dokumentazioa}}</noinclude>
stu4o9kxkvafmvnaqpi1bjlsdrxim80
Demokrito
0
21096
9974673
9798584
2024-11-20T12:44:57Z
150.241.33.132
Aldatu det bukaera, gaizki zegolako.
9974673
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa|jaiotza data={{circa|[[K.a. 460]]}} |heriotza data= {{circa|[[K.a. 370]]}}}}
'''Demokrito''' ({{lang-grc|Δημόκριτος}}, ''Dimókritos''; [[Abdera (Trazia)|Abdera]], [[Trazia]], {{circa|[[K.a. 460]]}} - {{circa|[[K.a. 370]]}}<ref>{{Erreferentzia|izena=Diccionario de filosofía José Ferrater|abizena=Mora|izenburua=DEMÓCRITO {{!}} Diccionario de filosofía José Ferrater Mora|hizkuntza=es|url=https://www.diccionariodefilosofia.es/es/diccionario/l/1002-democrito.html|aldizkaria=www.diccionariodefilosofia.es|sartze-data=2024-04-28}}</ref>) [[Antzinako Grezia]]ko[[filosofia|filosofo]] bat izan zen, [[Leuzipo]]ren dizipulua, [[atomismo]]aren sortzailea eta [[Protagoras]]en maisua, K.a. V. eta IV. mendeen artean bizi zena<ref>{{Erreferentzia|izena=Sylvia|abizena=Berryman|izenburua=Democritus|argitaletxea=Metaphysics Research Lab, Stanford University|data=2023|url=https://plato.stanford.edu/archives/spr2023/entries/democritus/|aldizkaria=The Stanford Encyclopedia of Philosophy|edizioa=Spring 2023|editore-abizena=Zalta|editore-izena=Edward N.|sartze-data=2024-04-28}}</ref>. [[Abderako Eskola]]koa izan zen<ref>{{Erreferentzia|izena=Diccionario de filosofía José Ferrater|abizena=Mora|izenburua=ABDERA, ESCUELA DE {{!}} Diccionario de filosofía José Ferrater Mora|hizkuntza=es|url=https://www.diccionariodefilosofia.es/es/diccionario/l/7-abdera-escuela-de.html|aldizkaria=www.diccionariodefilosofia.es|sartze-data=2024-04-28}}</ref> eta interes eremu zabala izan zuen, baina bereziki gogoan da [[atomo]]z eta [[Huts (fisika)|hutsez]] soilik osatutako [[unibertso]] baten kontzepzio atomista. [[Fisika]]ren aitatzat edo [[zientzia]] modernoaren aitatzat hartu izan da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Encyclopedia of literature and science|url=https://archive.org/details/encyclopediaofli0000unse_e0j1|argitaletxea=Greenwood Press|data=2002|editore-abizena=Gossin|editore-izena=Pamela|isbn=978-0-313-30538-2|sartze-data=2024-04-28}}</ref>.
Demokritoren ekarpen zehatzak nekez bereizten dira Leuzipo irakaslearen ekarpenetatik, sarritan batera aipatzen baitira [[doxografo]]en testuetan<ref>{{Erreferentzia|izena=Sylvia|abizena=Berryman|izenburua=Ancient Atomism|argitaletxea=Metaphysics Research Lab, Stanford University|data=2016|url=https://plato.stanford.edu/archives/win2016/entries/atomism-ancient/|aldizkaria=The Stanford Encyclopedia of Philosophy|edizioa=Winter 2016|editore-abizena=Zalta|editore-izena=Edward N.|sartze-data=2024-04-28}}</ref>. Bere berezitasunetako bat [[eszeptizismo]]an datza. Berak honela zioen: "Ezer ez dakigu benetan, egia sakonean baitago". Demokratikok, gainera, modu [[Mekanizismo|mekanizistan]] azaldu zituen sentsazioak, [[etika]] [[hedonismo|hedonista]] eta politika [[Demokraziaa|demokratiko]] kosmopolita defendatu zituen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Demócrito en el Diccionario soviético de filosofía|url=https://www.filosofia.org/enc/ros/democ.htm|aldizkaria=www.filosofia.org|sartze-data=2024-04-28}}</ref>.
Tradizioz, [[filosofo presokratiko]]a da, baina akats kronologikoa da, [[Sokrates]]en garaikidea izan baitzen, baina ikuspegi filosofikotik, presokratikoei lotzen zaie gai fisikoengatik (''[[physis]]''); Sokratesek eta haren ondorengo filosofoek, berriz, gai etiko-politiko bati ekin zioten. Hein handi batean, [[Atenas]]en ez zuten kontuan hartu, baina [[Aristoteles]]ek ezagutzen eta aipatzen zuen. [[Platon]]ek Demokritoren atomismoa ere ezagutzen zuen, baina hainbeste atsekabetzen zuen ideia horrek, bere liburu guztiak erre nahi zituela. Hala ere, doktrinek eragin handia izan zuten [[epikureismo]]an, eta [[Ilustrazioa]]n [[Aro Modernoa]]n berpiztu ziren.
Artean [[Heraklito]]rekin kontrajarri ohi da. [[Heraklito eta Demokrito]] gaian, Demokrito barrez agertu ohi da, eta Demokrito negarrez edo atsekabetua. Demokritok munduaren ezjakintasunaz barre egiteko eta poza bizitzaren helburutzat hartzeko joera zuen.
== Filosofia-sistema ==
Demokrito bere aurrekoekin bat zetorren naturako aldaketak ez zirela «benetan» aldatzen. Bere ustez, dena zati txiki eta ikusezinaz osaturik zegoen, bakoitza eternoa eta zatiezina izanik. Zati hauei atomoak deitu zien. «[[Atomo]]» hitzak «zatiezina» esan nahi du. Demokritorentzat inportantea zen, gauzak eginak zeuden zatiaz beste zati txikietan zatitu ezin zitezkeela. Horrela izan balitz, ezin izango lukete adreilutzat erabili. Atomoak beste zati txikiagoetan limatuak eta zatituak ahal izan balira, natura pasta likido batean ibiliko litzateke. Gainera, naturako adreiluak eternoak izan behar ziren, ezer ezin delako ezerezetik sortu.
Puntu honetan, Demokrito [[Parmenides]] eta eleatikoekin bat zetorren. Atomoak finkoak eta trinkoak izan behar zirela pentsatzen zuen, baina ezin zezaketen elkarren artean berdinak izan. Atomoak elkarren artean berdinak izango balira, ezin izango genukeen nola eratuak dauden jakitea. Badaude naturan atomo ezberdinak, esaten zuen Demokritok. Batzuk biribilak eta lauak dira, beste batzuk, berriz, irregularrak eta okertuak dira. Forma ezberdinak izateagatik, gorputz ezberdinak eratzeko balioko lukete. Nahiz eta, asko eta elkarren artean ezberdinak izan, guztiak eternoak, aldaezinak eta zatiezinak dira.
Gorputz bat hil eta desintegratzen denean, atomoak sakabanatzen dira eta berriz erabil daitezke beste gorputz batean. Atomoak espazioan mugitzen direlako, baina sarrera eta irteerak dituztenez, gure inguruan ikusten ditugun gauzak konfiguratzeko batzen dira. [[Buztin]]ezko gauzak ere forma ditzakegu, baina buztina ezin da behin eta berriz erabili, gero eta zati txikiagotan apur daitekeelako, eta buztinezko zati txiki horiek ezin direlako batu beste objektu berri bat eratzeko. Gaur baiezta dezakegu Demokritoren atomoen teoria zuzena dela. Natura, batzen eta berriro sakabanatzen diren atomoez osatuta dago.
Gaur egun, [[zientzia]]k atomoak [[partikula subatomiko|oinarrizko partikuletan]] zatitu daitezkeela azaldu du. Oinarrizko partikula hauei protoiak, neutroiak eta elektroiak deitzen dizkiegu. Baliteke partikula horiek beste zati txikietan bana daitezkeela. Hala ere, fisikoak ados daude limite bat egon behar dela. Gutxienezko zatiak egon behar dira nondik mundu eratua dago.
Demokritok ezin izan zuen erabili gaur egundoko aparatu elektronikoak. Bere oinarrizko instrumentua bere jakintasuna izan zen. Eta bere jakintasuna ez zion inolako aukerarik eman. Demokritok ez zuen kontuan hartu naturako prozesuetan inolako «indar» eta «espiritu»rik parte hartzen zutela. Existitzen den bakarra atomoak eta espazio hutsa dira, pentsatzen zuen. Bakarrik materiala ziren gauzetan sinesten zuen, horregatik materialista deitzen diogu. Ez da existitzen inolako «intentzio» zehaztua atomoen mugimenduaren atzean.
Naturan dena gertatzen da mekanikoki. Horrek esan nahi du gertatzen den guztia «kausala» dela, denak naturako lege haustezina jarraitzen duelako. Demokritoren ustez bazegoen kausa natural bat gertatzen zen guztian, gauza berean dagoen kausa. Teoria atomikoak gure sentsazioak ere azaltzen ditu, pentsatzen zuen Demokritok. Gure zentzumenen bitartez zerbait berenganatzen dugunean, espazio hutsean dauden atomoen mugimenduagatik gertatzen da. [[Ilargia]] ikusten dugu, «ilargiaren atomoak» nire begietara heltzen direlako gertatzen da.
''Eta zer gertatzen da ezaguerarekin?'', ''Ezin daiteke atomoz osaturik egon, hau da, «gauza» materialez?'' Ba bai, Demokritok imajinatzen zuen arima «arimako atomo» biribil eta lau batzuez osatuta zegoela. Pertsona bat hiltzean, arimako atomoak sakabanatzen dira. Gero, beste arima batean sar daitezke sorkuntza prozesu baten bitartez. Horrek esan nahi du gizakiak ez duela arima hilezkorrik.
Jende askok uste du, Demokrito bezala, «[[arima]]» burmuinera lotuta dagoela eta ezin dugula inolako ezaguerarik eduki burmuina hiltzen denean. Demokritok naturako greziar filosofiari amaiera tenporala jarri zion. Heraklitorekin bat zetorren naturako guztia «jario» delakoarekin. Formak joan eta etortzen dira. Baina jario den guztiaren atzean, jario ez diren gauza eterno eta aldaezinak topatzen dira. Gauza hauei Demokritok atomoak deitu zien. Demokrito filosofo hoberena da.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|K.a. V. mendeko|K.a. IV. mendeko|Demokrito}}
[[Kategoria:Filosofo presokratikoak]]
[[Kategoria:Antzinako Greziako matematikariak]]
[[Kategoria:Ateoak]]
[[Kategoria:Gizon filosofoak]]
[[Kategoria:K.a. V. mendeko filosofoak]]
[[Kategoria:K.a. IV. mendeko filosofoak]]
[[Kategoria:K.a. V. mendeko matematikariak]]
[[Kategoria:K.a. IV. mendeko matematikariak]]
lh0tofux7mkngborzzoj1wqbbcpx3gl
9974674
9974673
2024-11-20T12:46:54Z
46.27.1.247
9974674
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa|jaiotza data={{circa|[[K.a. 460]]}} |heriotza data= {{circa|[[K.a. 370]]}}}}
'''Demopito''' ({{lang-grc|Δημόκριτος}}, ''Dimókritos''; [[Abdera (Trazia)|Abdera]], [[Trazia]], {{circa|[[K.a. 460]]}} - {{circa|[[K.a. 370]]}}<ref>{{Erreferentzia|izena=Diccionario de filosofía José Ferrater|abizena=Mora|izenburua=DEMÓCRITO {{!}} Diccionario de filosofía José Ferrater Mora|hizkuntza=es|url=https://www.diccionariodefilosofia.es/es/diccionario/l/1002-democrito.html|aldizkaria=www.diccionariodefilosofia.es|sartze-data=2024-04-28}}</ref>) [[Antzinako Grezia]]ko[[filosofia|filosofo]] bat izan zen, [[Leuzipo]]ren dizipulua, [[atomismo]]aren sortzailea eta [[Protagoras]]en maisua, K.a. V. eta IV. mendeen artean bizi zena<ref>{{Erreferentzia|izena=Sylvia|abizena=Berryman|izenburua=Democritus|argitaletxea=Metaphysics Research Lab, Stanford University|data=2023|url=https://plato.stanford.edu/archives/spr2023/entries/democritus/|aldizkaria=The Stanford Encyclopedia of Philosophy|edizioa=Spring 2023|editore-abizena=Zalta|editore-izena=Edward N.|sartze-data=2024-04-28}}</ref>. [[Abderako Eskola]]koa izan zen<ref>{{Erreferentzia|izena=Diccionario de filosofía José Ferrater|abizena=Mora|izenburua=ABDERA, ESCUELA DE {{!}} Diccionario de filosofía José Ferrater Mora|hizkuntza=es|url=https://www.diccionariodefilosofia.es/es/diccionario/l/7-abdera-escuela-de.html|aldizkaria=www.diccionariodefilosofia.es|sartze-data=2024-04-28}}</ref> eta interes eremu zabala izan zuen, baina bereziki gogoan da [[atomo]]z eta [[Huts (fisika)|hutsez]] soilik osatutako [[unibertso]] baten kontzepzio atomista. [[Fisika]]ren aitatzat edo [[zientzia]] modernoaren aitatzat hartu izan da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Encyclopedia of literature and science|url=https://archive.org/details/encyclopediaofli0000unse_e0j1|argitaletxea=Greenwood Press|data=2002|editore-abizena=Gossin|editore-izena=Pamela|isbn=978-0-313-30538-2|sartze-data=2024-04-28}}</ref>.
Demokritoren ekarpen zehatzak nekez bereizten dira Leuzipo irakaslearen ekarpenetatik, sarritan batera aipatzen baitira [[doxografo]]en testuetan<ref>{{Erreferentzia|izena=Sylvia|abizena=Berryman|izenburua=Ancient Atomism|argitaletxea=Metaphysics Research Lab, Stanford University|data=2016|url=https://plato.stanford.edu/archives/win2016/entries/atomism-ancient/|aldizkaria=The Stanford Encyclopedia of Philosophy|edizioa=Winter 2016|editore-abizena=Zalta|editore-izena=Edward N.|sartze-data=2024-04-28}}</ref>. Bere berezitasunetako bat [[eszeptizismo]]an datza. Berak honela zioen: "Ezer ez dakigu benetan, egia sakonean baitago". Demokratikok, gainera, modu [[Mekanizismo|mekanizistan]] azaldu zituen sentsazioak, [[etika]] [[hedonismo|hedonista]] eta politika [[Demokraziaa|demokratiko]] kosmopolita defendatu zituen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Demócrito en el Diccionario soviético de filosofía|url=https://www.filosofia.org/enc/ros/democ.htm|aldizkaria=www.filosofia.org|sartze-data=2024-04-28}}</ref>.
Tradizioz, [[filosofo presokratiko]]a da, baina akats kronologikoa da, [[Sokrates]]en garaikidea izan baitzen, baina ikuspegi filosofikotik, presokratikoei lotzen zaie gai fisikoengatik (''[[physis]]''); Sokratesek eta haren ondorengo filosofoek, berriz, gai etiko-politiko bati ekin zioten. Hein handi batean, [[Atenas]]en ez zuten kontuan hartu, baina [[Aristoteles]]ek ezagutzen eta aipatzen zuen. [[Platon]]ek Demokritoren atomismoa ere ezagutzen zuen, baina hainbeste atsekabetzen zuen ideia horrek, bere liburu guztiak erre nahi zituela. Hala ere, doktrinek eragin handia izan zuten [[epikureismo]]an, eta [[Ilustrazioa]]n [[Aro Modernoa]]n berpiztu ziren.
Artean [[Heraklito]]rekin kontrajarri ohi da. [[Heraklito eta Demokrito]] gaian, Demokrito barrez agertu ohi da, eta Demokrito negarrez edo atsekabetua. Demokritok munduaren ezjakintasunaz barre egiteko eta poza bizitzaren helburutzat hartzeko joera zuen.
== Filosofia-sistema ==
Demokrito bere aurrekoekin bat zetorren naturako aldaketak ez zirela «benetan» aldatzen. Bere ustez, dena zati txiki eta ikusezinaz osaturik zegoen, bakoitza eternoa eta zatiezina izanik. Zati hauei atomoak deitu zien. «[[Atomo]]» hitzak «zatiezina» esan nahi du. Demokritorentzat inportantea zen, gauzak eginak zeuden zatiaz beste zati txikietan zatitu ezin zitezkeela. Horrela izan balitz, ezin izango lukete adreilutzat erabili. Atomoak beste zati txikiagoetan limatuak eta zatituak ahal izan balira, natura pasta likido batean ibiliko litzateke. Gainera, naturako adreiluak eternoak izan behar ziren, ezer ezin delako ezerezetik sortu.
Puntu honetan, Demokrito [[Parmenides]] eta eleatikoekin bat zetorren. Atomoak finkoak eta trinkoak izan behar zirela pentsatzen zuen, baina ezin zezaketen elkarren artean berdinak izan. Atomoak elkarren artean berdinak izango balira, ezin izango genukeen nola eratuak dauden jakitea. Badaude naturan atomo ezberdinak, esaten zuen Demokritok. Batzuk biribilak eta lauak dira, beste batzuk, berriz, irregularrak eta okertuak dira. Forma ezberdinak izateagatik, gorputz ezberdinak eratzeko balioko lukete. Nahiz eta, asko eta elkarren artean ezberdinak izan, guztiak eternoak, aldaezinak eta zatiezinak dira.
Gorputz bat hil eta desintegratzen denean, atomoak sakabanatzen dira eta berriz erabil daitezke beste gorputz batean. Atomoak espazioan mugitzen direlako, baina sarrera eta irteerak dituztenez, gure inguruan ikusten ditugun gauzak konfiguratzeko batzen dira. [[Buztin]]ezko gauzak ere forma ditzakegu, baina buztina ezin da behin eta berriz erabili, gero eta zati txikiagotan apur daitekeelako, eta buztinezko zati txiki horiek ezin direlako batu beste objektu berri bat eratzeko. Gaur baiezta dezakegu Demokritoren atomoen teoria zuzena dela. Natura, batzen eta berriro sakabanatzen diren atomoez osatuta dago.
Gaur egun, [[zientzia]]k atomoak [[partikula subatomiko|oinarrizko partikuletan]] zatitu daitezkeela azaldu du. Oinarrizko partikula hauei protoiak, neutroiak eta elektroiak deitzen dizkiegu. Baliteke partikula horiek beste zati txikietan bana daitezkeela. Hala ere, fisikoak ados daude limite bat egon behar dela. Gutxienezko zatiak egon behar dira nondik mundu eratua dago.
Demokritok ezin izan zuen erabili gaur egundoko aparatu elektronikoak. Bere oinarrizko instrumentua bere jakintasuna izan zen. Eta bere jakintasuna ez zion inolako aukerarik eman. Demokritok ez zuen kontuan hartu naturako prozesuetan inolako «indar» eta «espiritu»rik parte hartzen zutela. Existitzen den bakarra atomoak eta espazio hutsa dira, pentsatzen zuen. Bakarrik materiala ziren gauzetan sinesten zuen, horregatik materialista deitzen diogu. Ez da existitzen inolako «intentzio» zehaztua atomoen mugimenduaren atzean.
Naturan dena gertatzen da mekanikoki. Horrek esan nahi du gertatzen den guztia «kausala» dela, denak naturako lege haustezina jarraitzen duelako. Demokritoren ustez bazegoen kausa natural bat gertatzen zen guztian, gauza berean dagoen kausa. Teoria atomikoak gure sentsazioak ere azaltzen ditu, pentsatzen zuen Demokritok. Gure zentzumenen bitartez zerbait berenganatzen dugunean, espazio hutsean dauden atomoen mugimenduagatik gertatzen da. [[Ilargia]] ikusten dugu, «ilargiaren atomoak» nire begietara heltzen direlako gertatzen da.
''Eta zer gertatzen da ezaguerarekin?'', ''Ezin daiteke atomoz osaturik egon, hau da, «gauza» materialez?'' Ba bai, Demokritok imajinatzen zuen arima «arimako atomo» biribil eta lau batzuez osatuta zegoela. Pertsona bat hiltzean, arimako atomoak sakabanatzen dira. Gero, beste arima batean sar daitezke sorkuntza prozesu baten bitartez. Horrek esan nahi du gizakiak ez duela arima hilezkorrik.
Jende askok uste du, Demokrito bezala, «[[arima]]» burmuinera lotuta dagoela eta ezin dugula inolako ezaguerarik eduki burmuina hiltzen denean. Demokritok naturako greziar filosofiari amaiera tenporala jarri zion. Heraklitorekin bat zetorren naturako guztia «jario» delakoarekin. Formak joan eta etortzen dira. Baina jario den guztiaren atzean, jario ez diren gauza eterno eta aldaezinak topatzen dira. Gauza hauei Demokritok atomoak deitu zien. Demokrito filosofo hoberena da.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|K.a. V. mendeko|K.a. IV. mendeko|Demokrito}}
[[Kategoria:Filosofo presokratikoak]]
[[Kategoria:Antzinako Greziako matematikariak]]
[[Kategoria:Ateoak]]
[[Kategoria:Gizon filosofoak]]
[[Kategoria:K.a. V. mendeko filosofoak]]
[[Kategoria:K.a. IV. mendeko filosofoak]]
[[Kategoria:K.a. V. mendeko matematikariak]]
[[Kategoria:K.a. IV. mendeko matematikariak]]
rosi2y1bfapc28p8tyi9fho7rqld953
9974676
9974674
2024-11-20T12:49:14Z
46.27.1.247
9974676
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa|jaiotza data={{circa|[[K.a. 460]]}} |heriotza data= {{circa|[[K.a. 370]]}}}}
'''Demopito''' Linaren aita izan zen,({{lang-grc|Δημόκριτος}}, ''Dimókritos''; [[Abdera (Trazia)|Abdera]], [[Trazia]], {{circa|[[K.a. 460]]}} - {{circa|[[K.a. 370]]}}<ref>{{Erreferentzia|izena=Diccionario de filosofía José Ferrater|abizena=Mora|izenburua=DEMÓCRITO {{!}} Diccionario de filosofía José Ferrater Mora|hizkuntza=es|url=https://www.diccionariodefilosofia.es/es/diccionario/l/1002-democrito.html|aldizkaria=www.diccionariodefilosofia.es|sartze-data=2024-04-28}}</ref>) [[Antzinako Grezia]]ko[[filosofia|filosofo]] bat izan zen, [[Leuzipo]]ren dizipulua, [[atomismo]]aren sortzailea eta [[Protagoras]]en maisua, K.a. V. eta IV. mendeen artean bizi zena<ref>{{Erreferentzia|izena=Sylvia|abizena=Berryman|izenburua=Democritus|argitaletxea=Metaphysics Research Lab, Stanford University|data=2023|url=https://plato.stanford.edu/archives/spr2023/entries/democritus/|aldizkaria=The Stanford Encyclopedia of Philosophy|edizioa=Spring 2023|editore-abizena=Zalta|editore-izena=Edward N.|sartze-data=2024-04-28}}</ref>. [[Abderako Eskola]]koa izan zen<ref>{{Erreferentzia|izena=Diccionario de filosofía José Ferrater|abizena=Mora|izenburua=ABDERA, ESCUELA DE {{!}} Diccionario de filosofía José Ferrater Mora|hizkuntza=es|url=https://www.diccionariodefilosofia.es/es/diccionario/l/7-abdera-escuela-de.html|aldizkaria=www.diccionariodefilosofia.es|sartze-data=2024-04-28}}</ref> eta interes eremu zabala izan zuen, baina bereziki gogoan da [[atomo]]z eta [[Huts (fisika)|hutsez]] soilik osatutako [[unibertso]] baten kontzepzio atomista. [[Fisika]]ren aitatzat edo [[zientzia]] modernoaren aitatzat hartu izan da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Encyclopedia of literature and science|url=https://archive.org/details/encyclopediaofli0000unse_e0j1|argitaletxea=Greenwood Press|data=2002|editore-abizena=Gossin|editore-izena=Pamela|isbn=978-0-313-30538-2|sartze-data=2024-04-28}}</ref>.
Demokritoren ekarpen zehatzak nekez bereizten dira Leuzipo irakaslearen ekarpenetatik, sarritan batera aipatzen baitira [[doxografo]]en testuetan<ref>{{Erreferentzia|izena=Sylvia|abizena=Berryman|izenburua=Ancient Atomism|argitaletxea=Metaphysics Research Lab, Stanford University|data=2016|url=https://plato.stanford.edu/archives/win2016/entries/atomism-ancient/|aldizkaria=The Stanford Encyclopedia of Philosophy|edizioa=Winter 2016|editore-abizena=Zalta|editore-izena=Edward N.|sartze-data=2024-04-28}}</ref>. Bere berezitasunetako bat [[eszeptizismo]]an datza. Berak honela zioen: "Ezer ez dakigu benetan, egia sakonean baitago". Demokratikok, gainera, modu [[Mekanizismo|mekanizistan]] azaldu zituen sentsazioak, [[etika]] [[hedonismo|hedonista]] eta politika [[Demokraziaa|demokratiko]] kosmopolita defendatu zituen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Demócrito en el Diccionario soviético de filosofía|url=https://www.filosofia.org/enc/ros/democ.htm|aldizkaria=www.filosofia.org|sartze-data=2024-04-28}}</ref>.
Tradizioz, [[filosofo presokratiko]]a da, baina akats kronologikoa da, [[Sokrates]]en garaikidea izan baitzen, baina ikuspegi filosofikotik, presokratikoei lotzen zaie gai fisikoengatik (''[[physis]]''); Sokratesek eta haren ondorengo filosofoek, berriz, gai etiko-politiko bati ekin zioten. Hein handi batean, [[Atenas]]en ez zuten kontuan hartu, baina [[Aristoteles]]ek ezagutzen eta aipatzen zuen. [[Platon]]ek Demokritoren atomismoa ere ezagutzen zuen, baina hainbeste atsekabetzen zuen ideia horrek, bere liburu guztiak erre nahi zituela. Hala ere, doktrinek eragin handia izan zuten [[epikureismo]]an, eta [[Ilustrazioa]]n [[Aro Modernoa]]n berpiztu ziren.
Artean [[Heraklito]]rekin kontrajarri ohi da. [[Heraklito eta Demokrito]] gaian, Demokrito barrez agertu ohi da, eta Demokrito negarrez edo atsekabetua. Demokritok munduaren ezjakintasunaz barre egiteko eta poza bizitzaren helburutzat hartzeko joera zuen.
== Filosofia-sistema ==
Demokrito bere aurrekoekin bat zetorren naturako aldaketak ez zirela «benetan» aldatzen. Bere ustez, dena zati txiki eta ikusezinaz osaturik zegoen, bakoitza eternoa eta zatiezina izanik. Zati hauei atomoak deitu zien. «[[Atomo]]» hitzak «zatiezina» esan nahi du. Demokritorentzat inportantea zen, gauzak eginak zeuden zatiaz beste zati txikietan zatitu ezin zitezkeela. Horrela izan balitz, ezin izango lukete adreilutzat erabili. Atomoak beste zati txikiagoetan limatuak eta zatituak ahal izan balira, natura pasta likido batean ibiliko litzateke. Gainera, naturako adreiluak eternoak izan behar ziren, ezer ezin delako ezerezetik sortu.
Puntu honetan, Demokrito [[Parmenides]] eta eleatikoekin bat zetorren. Atomoak finkoak eta trinkoak izan behar zirela pentsatzen zuen, baina ezin zezaketen elkarren artean berdinak izan. Atomoak elkarren artean berdinak izango balira, ezin izango genukeen nola eratuak dauden jakitea. Badaude naturan atomo ezberdinak, esaten zuen Demokritok. Batzuk biribilak eta lauak dira, beste batzuk, berriz, irregularrak eta okertuak dira. Forma ezberdinak izateagatik, gorputz ezberdinak eratzeko balioko lukete. Nahiz eta, asko eta elkarren artean ezberdinak izan, guztiak eternoak, aldaezinak eta zatiezinak dira.
Gorputz bat hil eta desintegratzen denean, atomoak sakabanatzen dira eta berriz erabil daitezke beste gorputz batean. Atomoak espazioan mugitzen direlako, baina sarrera eta irteerak dituztenez, gure inguruan ikusten ditugun gauzak konfiguratzeko batzen dira. [[Buztin]]ezko gauzak ere forma ditzakegu, baina buztina ezin da behin eta berriz erabili, gero eta zati txikiagotan apur daitekeelako, eta buztinezko zati txiki horiek ezin direlako batu beste objektu berri bat eratzeko. Gaur baiezta dezakegu Demokritoren atomoen teoria zuzena dela. Natura, batzen eta berriro sakabanatzen diren atomoez osatuta dago.
Gaur egun, [[zientzia]]k atomoak [[partikula subatomiko|oinarrizko partikuletan]] zatitu daitezkeela azaldu du. Oinarrizko partikula hauei protoiak, neutroiak eta elektroiak deitzen dizkiegu. Baliteke partikula horiek beste zati txikietan bana daitezkeela. Hala ere, fisikoak ados daude limite bat egon behar dela. Gutxienezko zatiak egon behar dira nondik mundu eratua dago.
Demokritok ezin izan zuen erabili gaur egundoko aparatu elektronikoak. Bere oinarrizko instrumentua bere jakintasuna izan zen. Eta bere jakintasuna ez zion inolako aukerarik eman. Demokritok ez zuen kontuan hartu naturako prozesuetan inolako «indar» eta «espiritu»rik parte hartzen zutela. Existitzen den bakarra atomoak eta espazio hutsa dira, pentsatzen zuen. Bakarrik materiala ziren gauzetan sinesten zuen, horregatik materialista deitzen diogu. Ez da existitzen inolako «intentzio» zehaztua atomoen mugimenduaren atzean.
Naturan dena gertatzen da mekanikoki. Horrek esan nahi du gertatzen den guztia «kausala» dela, denak naturako lege haustezina jarraitzen duelako. Demokritoren ustez bazegoen kausa natural bat gertatzen zen guztian, gauza berean dagoen kausa. Teoria atomikoak gure sentsazioak ere azaltzen ditu, pentsatzen zuen Demokritok. Gure zentzumenen bitartez zerbait berenganatzen dugunean, espazio hutsean dauden atomoen mugimenduagatik gertatzen da. [[Ilargia]] ikusten dugu, «ilargiaren atomoak» nire begietara heltzen direlako gertatzen da.
''Eta zer gertatzen da ezaguerarekin?'', ''Ezin daiteke atomoz osaturik egon, hau da, «gauza» materialez?'' Ba bai, Demokritok imajinatzen zuen arima «arimako atomo» biribil eta lau batzuez osatuta zegoela. Pertsona bat hiltzean, arimako atomoak sakabanatzen dira. Gero, beste arima batean sar daitezke sorkuntza prozesu baten bitartez. Horrek esan nahi du gizakiak ez duela arima hilezkorrik.
Jende askok uste du, Demokrito bezala, «[[arima]]» burmuinera lotuta dagoela eta ezin dugula inolako ezaguerarik eduki burmuina hiltzen denean. Demokritok naturako greziar filosofiari amaiera tenporala jarri zion. Heraklitorekin bat zetorren naturako guztia «jario» delakoarekin. Formak joan eta etortzen dira. Baina jario den guztiaren atzean, jario ez diren gauza eterno eta aldaezinak topatzen dira. Gauza hauei Demokritok atomoak deitu zien. Demokrito filosofo hoberena da.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|K.a. V. mendeko|K.a. IV. mendeko|Demokrito}}
[[Kategoria:Filosofo presokratikoak]]
[[Kategoria:Antzinako Greziako matematikariak]]
[[Kategoria:Ateoak]]
[[Kategoria:Gizon filosofoak]]
[[Kategoria:K.a. V. mendeko filosofoak]]
[[Kategoria:K.a. IV. mendeko filosofoak]]
[[Kategoria:K.a. V. mendeko matematikariak]]
[[Kategoria:K.a. IV. mendeko matematikariak]]
f8m0cbwefxwlm0wey6u1544oei4oh79
9974683
9974676
2024-11-20T12:55:31Z
46.27.1.247
9974683
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa|jaiotza data={{circa|[[K.a. 460]]}} |heriotza data= {{circa|[[K.a. 370]]}}}}
'''Demopito''' (Taylors version) Linaren aita izan zen,({{lang-grc|Δημόκριτος}}, ''Dimókritos''; [[Abdera (Trazia)|Abdera]], [[Trazia]], {{circa|[[K.a. 460]]}} - {{circa|[[K.a. 370]]}}<ref>{{Erreferentzia|izena=Diccionario de filosofía José Ferrater|abizena=Mora|izenburua=DEMÓCRITO {{!}} Diccionario de filosofía José Ferrater Mora|hizkuntza=es|url=https://www.diccionariodefilosofia.es/es/diccionario/l/1002-democrito.html|aldizkaria=www.diccionariodefilosofia.es|sartze-data=2024-04-28}}</ref>) [[Antzinako Grezia]]ko[[filosofia|filosofo]] bat izan zen, [[Leuzipo]]ren dizipulua, [[atomismo]]aren sortzailea eta [[Protagoras]]en maisua, K.a. V. eta IV. mendeen artean bizi zena<ref>{{Erreferentzia|izena=Sylvia|abizena=Berryman|izenburua=Democritus|argitaletxea=Metaphysics Research Lab, Stanford University|data=2023|url=https://plato.stanford.edu/archives/spr2023/entries/democritus/|aldizkaria=The Stanford Encyclopedia of Philosophy|edizioa=Spring 2023|editore-abizena=Zalta|editore-izena=Edward N.|sartze-data=2024-04-28}}</ref>. [[Abderako Eskola]]koa izan zen<ref>{{Erreferentzia|izena=Diccionario de filosofía José Ferrater|abizena=Mora|izenburua=ABDERA, ESCUELA DE {{!}} Diccionario de filosofía José Ferrater Mora|hizkuntza=es|url=https://www.diccionariodefilosofia.es/es/diccionario/l/7-abdera-escuela-de.html|aldizkaria=www.diccionariodefilosofia.es|sartze-data=2024-04-28}}</ref> eta interes eremu zabala izan zuen, baina bereziki gogoan da [[atomo]]z eta [[Huts (fisika)|hutsez]] soilik osatutako [[unibertso]] baten kontzepzio atomista. [[Fisika]]ren aitatzat edo [[zientzia]] modernoaren aitatzat hartu izan da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Encyclopedia of literature and science|url=https://archive.org/details/encyclopediaofli0000unse_e0j1|argitaletxea=Greenwood Press|data=2002|editore-abizena=Gossin|editore-izena=Pamela|isbn=978-0-313-30538-2|sartze-data=2024-04-28}}</ref>.
Demokritoren ekarpen zehatzak nekez bereizten dira Leuzipo irakaslearen ekarpenetatik, sarritan batera aipatzen baitira [[doxografo]]en testuetan<ref>{{Erreferentzia|izena=Sylvia|abizena=Berryman|izenburua=Ancient Atomism|argitaletxea=Metaphysics Research Lab, Stanford University|data=2016|url=https://plato.stanford.edu/archives/win2016/entries/atomism-ancient/|aldizkaria=The Stanford Encyclopedia of Philosophy|edizioa=Winter 2016|editore-abizena=Zalta|editore-izena=Edward N.|sartze-data=2024-04-28}}</ref>. Bere berezitasunetako bat [[eszeptizismo]]an datza. Berak honela zioen: "Ezer ez dakigu benetan, egia sakonean baitago". Demokratikok, gainera, modu [[Mekanizismo|mekanizistan]] azaldu zituen sentsazioak, [[etika]] [[hedonismo|hedonista]] eta politika [[Demokraziaa|demokratiko]] kosmopolita defendatu zituen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Demócrito en el Diccionario soviético de filosofía|url=https://www.filosofia.org/enc/ros/democ.htm|aldizkaria=www.filosofia.org|sartze-data=2024-04-28}}</ref>.
Tradizioz, [[filosofo presokratiko]]a da, baina akats kronologikoa da, [[Sokrates]]en garaikidea izan baitzen, baina ikuspegi filosofikotik, presokratikoei lotzen zaie gai fisikoengatik (''[[physis]]''); Sokratesek eta haren ondorengo filosofoek, berriz, gai etiko-politiko bati ekin zioten. Hein handi batean, [[Atenas]]en ez zuten kontuan hartu, baina [[Aristoteles]]ek ezagutzen eta aipatzen zuen. [[Platon]]ek Demokritoren atomismoa ere ezagutzen zuen, baina hainbeste atsekabetzen zuen ideia horrek, bere liburu guztiak erre nahi zituela. Hala ere, doktrinek eragin handia izan zuten [[epikureismo]]an, eta [[Ilustrazioa]]n [[Aro Modernoa]]n berpiztu ziren.
Artean [[Heraklito]]rekin kontrajarri ohi da. [[Heraklito eta Demokrito]] gaian, Demokrito barrez agertu ohi da, eta Demokrito negarrez edo atsekabetua. Demokritok munduaren ezjakintasunaz barre egiteko eta poza bizitzaren helburutzat hartzeko joera zuen.
== Filosofia-sistema ==
Demokrito bere aurrekoekin bat zetorren naturako aldaketak ez zirela «benetan» aldatzen. Bere ustez, dena zati txiki eta ikusezinaz osaturik zegoen, bakoitza eternoa eta zatiezina izanik. Zati hauei atomoak deitu zien. «[[Atomo]]» hitzak «zatiezina» esan nahi du. Demokritorentzat inportantea zen, gauzak eginak zeuden zatiaz beste zati txikietan zatitu ezin zitezkeela. Horrela izan balitz, ezin izango lukete adreilutzat erabili. Atomoak beste zati txikiagoetan limatuak eta zatituak ahal izan balira, natura pasta likido batean ibiliko litzateke. Gainera, naturako adreiluak eternoak izan behar ziren, ezer ezin delako ezerezetik sortu.
Puntu honetan, Demokrito [[Parmenides]] eta eleatikoekin bat zetorren. Atomoak finkoak eta trinkoak izan behar zirela pentsatzen zuen, baina ezin zezaketen elkarren artean berdinak izan. Atomoak elkarren artean berdinak izango balira, ezin izango genukeen nola eratuak dauden jakitea. Badaude naturan atomo ezberdinak, esaten zuen Demokritok. Batzuk biribilak eta lauak dira, beste batzuk, berriz, irregularrak eta okertuak dira. Forma ezberdinak izateagatik, gorputz ezberdinak eratzeko balioko lukete. Nahiz eta, asko eta elkarren artean ezberdinak izan, guztiak eternoak, aldaezinak eta zatiezinak dira.
Gorputz bat hil eta desintegratzen denean, atomoak sakabanatzen dira eta berriz erabil daitezke beste gorputz batean. Atomoak espazioan mugitzen direlako, baina sarrera eta irteerak dituztenez, gure inguruan ikusten ditugun gauzak konfiguratzeko batzen dira. [[Buztin]]ezko gauzak ere forma ditzakegu, baina buztina ezin da behin eta berriz erabili, gero eta zati txikiagotan apur daitekeelako, eta buztinezko zati txiki horiek ezin direlako batu beste objektu berri bat eratzeko. Gaur baiezta dezakegu Demokritoren atomoen teoria zuzena dela. Natura, batzen eta berriro sakabanatzen diren atomoez osatuta dago.
Gaur egun, [[zientzia]]k atomoak [[partikula subatomiko|oinarrizko partikuletan]] zatitu daitezkeela azaldu du. Oinarrizko partikula hauei protoiak, neutroiak eta elektroiak deitzen dizkiegu. Baliteke partikula horiek beste zati txikietan bana daitezkeela. Hala ere, fisikoak ados daude limite bat egon behar dela. Gutxienezko zatiak egon behar dira nondik mundu eratua dago.
Demokritok ezin izan zuen erabili gaur egundoko aparatu elektronikoak. Bere oinarrizko instrumentua bere jakintasuna izan zen. Eta bere jakintasuna ez zion inolako aukerarik eman. Demokritok ez zuen kontuan hartu naturako prozesuetan inolako «indar» eta «espiritu»rik parte hartzen zutela. Existitzen den bakarra atomoak eta espazio hutsa dira, pentsatzen zuen. Bakarrik materiala ziren gauzetan sinesten zuen, horregatik materialista deitzen diogu. Ez da existitzen inolako «intentzio» zehaztua atomoen mugimenduaren atzean.
Naturan dena gertatzen da mekanikoki. Horrek esan nahi du gertatzen den guztia «kausala» dela, denak naturako lege haustezina jarraitzen duelako. Demokritoren ustez bazegoen kausa natural bat gertatzen zen guztian, gauza berean dagoen kausa. Teoria atomikoak gure sentsazioak ere azaltzen ditu, pentsatzen zuen Demokritok. Gure zentzumenen bitartez zerbait berenganatzen dugunean, espazio hutsean dauden atomoen mugimenduagatik gertatzen da. [[Ilargia]] ikusten dugu, «ilargiaren atomoak» nire begietara heltzen direlako gertatzen da.
''Eta zer gertatzen da ezaguerarekin?'', ''Ezin daiteke atomoz osaturik egon, hau da, «gauza» materialez?'' Ba bai, Demokritok imajinatzen zuen arima «arimako atomo» biribil eta lau batzuez osatuta zegoela. Pertsona bat hiltzean, arimako atomoak sakabanatzen dira. Gero, beste arima batean sar daitezke sorkuntza prozesu baten bitartez. Horrek esan nahi du gizakiak ez duela arima hilezkorrik.
Jende askok uste du, Demokrito bezala, «[[arima]]» burmuinera lotuta dagoela eta ezin dugula inolako ezaguerarik eduki burmuina hiltzen denean. Demokritok naturako greziar filosofiari amaiera tenporala jarri zion. Heraklitorekin bat zetorren naturako guztia «jario» delakoarekin. Formak joan eta etortzen dira. Baina jario den guztiaren atzean, jario ez diren gauza eterno eta aldaezinak topatzen dira. Gauza hauei Demokritok atomoak deitu zien. Demokrito filosofo hoberena da.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|K.a. V. mendeko|K.a. IV. mendeko|Demokrito}}
[[Kategoria:Filosofo presokratikoak]]
[[Kategoria:Antzinako Greziako matematikariak]]
[[Kategoria:Ateoak]]
[[Kategoria:Gizon filosofoak]]
[[Kategoria:K.a. V. mendeko filosofoak]]
[[Kategoria:K.a. IV. mendeko filosofoak]]
[[Kategoria:K.a. V. mendeko matematikariak]]
[[Kategoria:K.a. IV. mendeko matematikariak]]
sghmiqyyt8wbpcvhfxzlansjy4wiud9
9974686
9974683
2024-11-20T12:55:53Z
46.27.1.247
9974686
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa|jaiotza data={{circa|[[K.a. 460]]}} |heriotza data= {{circa|[[K.a. 370]]}}}}
'''Demopito''' (Taylor´s version) Linaren aita izan zen,({{lang-grc|Δημόκριτος}}, ''Dimókritos''; [[Abdera (Trazia)|Abdera]], [[Trazia]], {{circa|[[K.a. 460]]}} - {{circa|[[K.a. 370]]}}<ref>{{Erreferentzia|izena=Diccionario de filosofía José Ferrater|abizena=Mora|izenburua=DEMÓCRITO {{!}} Diccionario de filosofía José Ferrater Mora|hizkuntza=es|url=https://www.diccionariodefilosofia.es/es/diccionario/l/1002-democrito.html|aldizkaria=www.diccionariodefilosofia.es|sartze-data=2024-04-28}}</ref>) [[Antzinako Grezia]]ko[[filosofia|filosofo]] bat izan zen, [[Leuzipo]]ren dizipulua, [[atomismo]]aren sortzailea eta [[Protagoras]]en maisua, K.a. V. eta IV. mendeen artean bizi zena<ref>{{Erreferentzia|izena=Sylvia|abizena=Berryman|izenburua=Democritus|argitaletxea=Metaphysics Research Lab, Stanford University|data=2023|url=https://plato.stanford.edu/archives/spr2023/entries/democritus/|aldizkaria=The Stanford Encyclopedia of Philosophy|edizioa=Spring 2023|editore-abizena=Zalta|editore-izena=Edward N.|sartze-data=2024-04-28}}</ref>. [[Abderako Eskola]]koa izan zen<ref>{{Erreferentzia|izena=Diccionario de filosofía José Ferrater|abizena=Mora|izenburua=ABDERA, ESCUELA DE {{!}} Diccionario de filosofía José Ferrater Mora|hizkuntza=es|url=https://www.diccionariodefilosofia.es/es/diccionario/l/7-abdera-escuela-de.html|aldizkaria=www.diccionariodefilosofia.es|sartze-data=2024-04-28}}</ref> eta interes eremu zabala izan zuen, baina bereziki gogoan da [[atomo]]z eta [[Huts (fisika)|hutsez]] soilik osatutako [[unibertso]] baten kontzepzio atomista. [[Fisika]]ren aitatzat edo [[zientzia]] modernoaren aitatzat hartu izan da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Encyclopedia of literature and science|url=https://archive.org/details/encyclopediaofli0000unse_e0j1|argitaletxea=Greenwood Press|data=2002|editore-abizena=Gossin|editore-izena=Pamela|isbn=978-0-313-30538-2|sartze-data=2024-04-28}}</ref>.
Demokritoren ekarpen zehatzak nekez bereizten dira Leuzipo irakaslearen ekarpenetatik, sarritan batera aipatzen baitira [[doxografo]]en testuetan<ref>{{Erreferentzia|izena=Sylvia|abizena=Berryman|izenburua=Ancient Atomism|argitaletxea=Metaphysics Research Lab, Stanford University|data=2016|url=https://plato.stanford.edu/archives/win2016/entries/atomism-ancient/|aldizkaria=The Stanford Encyclopedia of Philosophy|edizioa=Winter 2016|editore-abizena=Zalta|editore-izena=Edward N.|sartze-data=2024-04-28}}</ref>. Bere berezitasunetako bat [[eszeptizismo]]an datza. Berak honela zioen: "Ezer ez dakigu benetan, egia sakonean baitago". Demokratikok, gainera, modu [[Mekanizismo|mekanizistan]] azaldu zituen sentsazioak, [[etika]] [[hedonismo|hedonista]] eta politika [[Demokraziaa|demokratiko]] kosmopolita defendatu zituen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Demócrito en el Diccionario soviético de filosofía|url=https://www.filosofia.org/enc/ros/democ.htm|aldizkaria=www.filosofia.org|sartze-data=2024-04-28}}</ref>.
Tradizioz, [[filosofo presokratiko]]a da, baina akats kronologikoa da, [[Sokrates]]en garaikidea izan baitzen, baina ikuspegi filosofikotik, presokratikoei lotzen zaie gai fisikoengatik (''[[physis]]''); Sokratesek eta haren ondorengo filosofoek, berriz, gai etiko-politiko bati ekin zioten. Hein handi batean, [[Atenas]]en ez zuten kontuan hartu, baina [[Aristoteles]]ek ezagutzen eta aipatzen zuen. [[Platon]]ek Demokritoren atomismoa ere ezagutzen zuen, baina hainbeste atsekabetzen zuen ideia horrek, bere liburu guztiak erre nahi zituela. Hala ere, doktrinek eragin handia izan zuten [[epikureismo]]an, eta [[Ilustrazioa]]n [[Aro Modernoa]]n berpiztu ziren.
Artean [[Heraklito]]rekin kontrajarri ohi da. [[Heraklito eta Demokrito]] gaian, Demokrito barrez agertu ohi da, eta Demokrito negarrez edo atsekabetua. Demokritok munduaren ezjakintasunaz barre egiteko eta poza bizitzaren helburutzat hartzeko joera zuen.
== Filosofia-sistema ==
Demokrito bere aurrekoekin bat zetorren naturako aldaketak ez zirela «benetan» aldatzen. Bere ustez, dena zati txiki eta ikusezinaz osaturik zegoen, bakoitza eternoa eta zatiezina izanik. Zati hauei atomoak deitu zien. «[[Atomo]]» hitzak «zatiezina» esan nahi du. Demokritorentzat inportantea zen, gauzak eginak zeuden zatiaz beste zati txikietan zatitu ezin zitezkeela. Horrela izan balitz, ezin izango lukete adreilutzat erabili. Atomoak beste zati txikiagoetan limatuak eta zatituak ahal izan balira, natura pasta likido batean ibiliko litzateke. Gainera, naturako adreiluak eternoak izan behar ziren, ezer ezin delako ezerezetik sortu.
Puntu honetan, Demokrito [[Parmenides]] eta eleatikoekin bat zetorren. Atomoak finkoak eta trinkoak izan behar zirela pentsatzen zuen, baina ezin zezaketen elkarren artean berdinak izan. Atomoak elkarren artean berdinak izango balira, ezin izango genukeen nola eratuak dauden jakitea. Badaude naturan atomo ezberdinak, esaten zuen Demokritok. Batzuk biribilak eta lauak dira, beste batzuk, berriz, irregularrak eta okertuak dira. Forma ezberdinak izateagatik, gorputz ezberdinak eratzeko balioko lukete. Nahiz eta, asko eta elkarren artean ezberdinak izan, guztiak eternoak, aldaezinak eta zatiezinak dira.
Gorputz bat hil eta desintegratzen denean, atomoak sakabanatzen dira eta berriz erabil daitezke beste gorputz batean. Atomoak espazioan mugitzen direlako, baina sarrera eta irteerak dituztenez, gure inguruan ikusten ditugun gauzak konfiguratzeko batzen dira. [[Buztin]]ezko gauzak ere forma ditzakegu, baina buztina ezin da behin eta berriz erabili, gero eta zati txikiagotan apur daitekeelako, eta buztinezko zati txiki horiek ezin direlako batu beste objektu berri bat eratzeko. Gaur baiezta dezakegu Demokritoren atomoen teoria zuzena dela. Natura, batzen eta berriro sakabanatzen diren atomoez osatuta dago.
Gaur egun, [[zientzia]]k atomoak [[partikula subatomiko|oinarrizko partikuletan]] zatitu daitezkeela azaldu du. Oinarrizko partikula hauei protoiak, neutroiak eta elektroiak deitzen dizkiegu. Baliteke partikula horiek beste zati txikietan bana daitezkeela. Hala ere, fisikoak ados daude limite bat egon behar dela. Gutxienezko zatiak egon behar dira nondik mundu eratua dago.
Demokritok ezin izan zuen erabili gaur egundoko aparatu elektronikoak. Bere oinarrizko instrumentua bere jakintasuna izan zen. Eta bere jakintasuna ez zion inolako aukerarik eman. Demokritok ez zuen kontuan hartu naturako prozesuetan inolako «indar» eta «espiritu»rik parte hartzen zutela. Existitzen den bakarra atomoak eta espazio hutsa dira, pentsatzen zuen. Bakarrik materiala ziren gauzetan sinesten zuen, horregatik materialista deitzen diogu. Ez da existitzen inolako «intentzio» zehaztua atomoen mugimenduaren atzean.
Naturan dena gertatzen da mekanikoki. Horrek esan nahi du gertatzen den guztia «kausala» dela, denak naturako lege haustezina jarraitzen duelako. Demokritoren ustez bazegoen kausa natural bat gertatzen zen guztian, gauza berean dagoen kausa. Teoria atomikoak gure sentsazioak ere azaltzen ditu, pentsatzen zuen Demokritok. Gure zentzumenen bitartez zerbait berenganatzen dugunean, espazio hutsean dauden atomoen mugimenduagatik gertatzen da. [[Ilargia]] ikusten dugu, «ilargiaren atomoak» nire begietara heltzen direlako gertatzen da.
''Eta zer gertatzen da ezaguerarekin?'', ''Ezin daiteke atomoz osaturik egon, hau da, «gauza» materialez?'' Ba bai, Demokritok imajinatzen zuen arima «arimako atomo» biribil eta lau batzuez osatuta zegoela. Pertsona bat hiltzean, arimako atomoak sakabanatzen dira. Gero, beste arima batean sar daitezke sorkuntza prozesu baten bitartez. Horrek esan nahi du gizakiak ez duela arima hilezkorrik.
Jende askok uste du, Demokrito bezala, «[[arima]]» burmuinera lotuta dagoela eta ezin dugula inolako ezaguerarik eduki burmuina hiltzen denean. Demokritok naturako greziar filosofiari amaiera tenporala jarri zion. Heraklitorekin bat zetorren naturako guztia «jario» delakoarekin. Formak joan eta etortzen dira. Baina jario den guztiaren atzean, jario ez diren gauza eterno eta aldaezinak topatzen dira. Gauza hauei Demokritok atomoak deitu zien. Demokrito filosofo hoberena da.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|K.a. V. mendeko|K.a. IV. mendeko|Demokrito}}
[[Kategoria:Filosofo presokratikoak]]
[[Kategoria:Antzinako Greziako matematikariak]]
[[Kategoria:Ateoak]]
[[Kategoria:Gizon filosofoak]]
[[Kategoria:K.a. V. mendeko filosofoak]]
[[Kategoria:K.a. IV. mendeko filosofoak]]
[[Kategoria:K.a. V. mendeko matematikariak]]
[[Kategoria:K.a. IV. mendeko matematikariak]]
s5nuj9042wjh01f0ajrk7ka5xta5dmu
9975965
9974686
2024-11-21T08:10:40Z
Nahiapapaia
168573
9975965
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa|jaiotza data={{circa|[[K.a. 460]]}} |heriotza data= {{circa|[[K.a. 370]]}}}}
'''Demopito''' (Taylor´s version) Linaren aita izan zen,({{lang-grc|Δημόκριτος}}, ''Dimókritos''; [[Abdera (Trazia)|Abdera]], [[Trazia]], {{circa|[[K.a. 460]]}} - {{circa|[[K.a. 370]]}}<ref>{{Erreferentzia|izena=Diccionario de filosofía José Ferrater|abizena=Mora|izenburua=DEMÓCRITO {{!}} Diccionario de filosofía José Ferrater Mora|hizkuntza=es|url=https://www.diccionariodefilosofia.es/es/diccionario/l/1002-democrito.html|aldizkaria=www.diccionariodefilosofia.es|sartze-data=2024-04-28}}</ref>) [[Antzinako Grezia]]ko[[filosofia|filosofo]] bat izan zen, [[Leuzipo]]ren dizipulua, [[atomismo]]aren sortzailea oihana ibarguren la mejor eta [[Protagoras]]en maisua, K.a. V. eta IV. mendeen artean bizi zena<ref>{{Erreferentzia|izena=Sylvia|abizena=Berryman|izenburua=Democritus|argitaletxea=Metaphysics Research Lab, Stanford University|data=2023|url=https://plato.stanford.edu/archives/spr2023/entries/democritus/|aldizkaria=The Stanford Encyclopedia of Philosophy|edizioa=Spring 2023|editore-abizena=Zalta|editore-izena=Edward N.|sartze-data=2024-04-28}}</ref>. [[Abderako Eskola]]koa izan zen<ref>{{Erreferentzia|izena=Diccionario de filosofía José Ferrater|abizena=Mora|izenburua=ABDERA, ESCUELA DE {{!}} Diccionario de filosofía José Ferrater Mora|hizkuntza=es|url=https://www.diccionariodefilosofia.es/es/diccionario/l/7-abdera-escuela-de.html|aldizkaria=www.diccionariodefilosofia.es|sartze-data=2024-04-28}}</ref> eta interes eremu zabala izan zuen, baina bereziki gogoan da [[atomo]]z eta [[Huts (fisika)|hutsez]] soilik osatutako [[unibertso]] baten kontzepzio atomista. [[Fisika]]ren aitatzat edo [[zientzia]] modernoaren aitatzat hartu izan da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Encyclopedia of literature and science|url=https://archive.org/details/encyclopediaofli0000unse_e0j1|argitaletxea=Greenwood Press|data=2002|editore-abizena=Gossin|editore-izena=Pamela|isbn=978-0-313-30538-2|sartze-data=2024-04-28}}</ref>.
Demokritoren ekarpen zehatzak nekez bereizten dira Leuzipo irakaslearen ekarpenetatik, sarritan batera aipatzen baitira [[doxografo]]en testuetan<ref>{{Erreferentzia|izena=Sylvia|abizena=Berryman|izenburua=Ancient Atomism|argitaletxea=Metaphysics Research Lab, Stanford University|data=2016|url=https://plato.stanford.edu/archives/win2016/entries/atomism-ancient/|aldizkaria=The Stanford Encyclopedia of Philosophy|edizioa=Winter 2016|editore-abizena=Zalta|editore-izena=Edward N.|sartze-data=2024-04-28}}</ref>. Bere berezitasunetako bat [[eszeptizismo]]an datza. Berak honela zioen: "Ezer ez dakigu benetan, egia sakonean baitago". Demokratikok, gainera, modu [[Mekanizismo|mekanizistan]] azaldu zituen sentsazioak, [[etika]] [[hedonismo|hedonista]] eta politika [[Demokraziaa|demokratiko]] kosmopolita defendatu zituen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Demócrito en el Diccionario soviético de filosofía|url=https://www.filosofia.org/enc/ros/democ.htm|aldizkaria=www.filosofia.org|sartze-data=2024-04-28}}</ref>.
Tradizioz, [[filosofo presokratiko]]a da, baina akats kronologikoa da, [[Sokrates]]en garaikidea izan baitzen, baina ikuspegi filosofikotik, presokratikoei lotzen zaie gai fisikoengatik (''[[physis]]''); Sokratesek eta haren ondorengo filosofoek, berriz, gai etiko-politiko bati ekin zioten. Hein handi batean, [[Atenas]]en ez zuten kontuan hartu, baina [[Aristoteles]]ek ezagutzen eta aipatzen zuen. [[Platon]]ek Demokritoren atomismoa ere ezagutzen zuen, baina hainbeste atsekabetzen zuen ideia horrek, bere liburu guztiak erre nahi zituela. Hala ere, doktrinek eragin handia izan zuten [[epikureismo]]an, eta [[Ilustrazioa]]n [[Aro Modernoa]]n berpiztu ziren.
Artean [[Heraklito]]rekin kontrajarri ohi da. [[Heraklito eta Demokrito]] gaian, Demokrito barrez agertu ohi da, eta Demokrito negarrez edo atsekabetua. Demokritok munduaren ezjakintasunaz barre egiteko eta poza bizitzaren helburutzat hartzeko joera zuen.
== Filosofia-sistema ==
Demokrito bere aurrekoekin bat zetorren naturako aldaketak ez zirela «benetan» aldatzen. Bere ustez, dena zati txiki eta ikusezinaz osaturik zegoen, bakoitza eternoa eta zatiezina izanik. Zati hauei atomoak deitu zien. «[[Atomo]]» hitzak «zatiezina» esan nahi du. Demokritorentzat inportantea zen, gauzak eginak zeuden zatiaz beste zati txikietan zatitu ezin zitezkeela. Horrela izan balitz, ezin izango lukete adreilutzat erabili. Atomoak beste zati txikiagoetan limatuak eta zatituak ahal izan balira, natura pasta likido batean ibiliko litzateke. Gainera, naturako adreiluak eternoak izan behar ziren, ezer ezin delako ezerezetik sortu.
Puntu honetan, Demokrito [[Parmenides]] eta eleatikoekin bat zetorren. Atomoak finkoak eta trinkoak izan behar zirela pentsatzen zuen, baina ezin zezaketen elkarren artean berdinak izan. Atomoak elkarren artean berdinak izango balira, ezin izango genukeen nola eratuak dauden jakitea. Badaude naturan atomo ezberdinak, esaten zuen Demokritok. Batzuk biribilak eta lauak dira, beste batzuk, berriz, irregularrak eta okertuak dira. Forma ezberdinak izateagatik, gorputz ezberdinak eratzeko balioko lukete. Nahiz eta, asko eta elkarren artean ezberdinak izan, guztiak eternoak, aldaezinak eta zatiezinak dira.
Gorputz bat hil eta desintegratzen denean, atomoak sakabanatzen dira eta berriz erabil daitezke beste gorputz batean. Atomoak espazioan mugitzen direlako, baina sarrera eta irteerak dituztenez, gure inguruan ikusten ditugun gauzak konfiguratzeko batzen dira. [[Buztin]]ezko gauzak ere forma ditzakegu, baina buztina ezin da behin eta berriz erabili, gero eta zati txikiagotan apur daitekeelako, eta buztinezko zati txiki horiek ezin direlako batu beste objektu berri bat eratzeko. Gaur baiezta dezakegu Demokritoren atomoen teoria zuzena dela. Natura, batzen eta berriro sakabanatzen diren atomoez osatuta dago.
Gaur egun, [[zientzia]]k atomoak [[partikula subatomiko|oinarrizko partikuletan]] zatitu daitezkeela azaldu du. Oinarrizko partikula hauei protoiak, neutroiak eta elektroiak deitzen dizkiegu. Baliteke partikula horiek beste zati txikietan bana daitezkeela. Hala ere, fisikoak ados daude limite bat egon behar dela. Gutxienezko zatiak egon behar dira nondik mundu eratua dago.
Demokritok ezin izan zuen erabili gaur egundoko aparatu elektronikoak. Bere oinarrizko instrumentua bere jakintasuna izan zen. Eta bere jakintasuna ez zion inolako aukerarik eman. Demokritok ez zuen kontuan hartu naturako prozesuetan inolako «indar» eta «espiritu»rik parte hartzen zutela. Existitzen den bakarra atomoak eta espazio hutsa dira, pentsatzen zuen. Bakarrik materiala ziren gauzetan sinesten zuen, horregatik materialista deitzen diogu. Ez da existitzen inolako «intentzio» zehaztua atomoen mugimenduaren atzean.
Naturan dena gertatzen da mekanikoki. Horrek esan nahi du gertatzen den guztia «kausala» dela, denak naturako lege haustezina jarraitzen duelako. Demokritoren ustez bazegoen kausa natural bat gertatzen zen guztian, gauza berean dagoen kausa. Teoria atomikoak gure sentsazioak ere azaltzen ditu, pentsatzen zuen Demokritok. Gure zentzumenen bitartez zerbait berenganatzen dugunean, espazio hutsean dauden atomoen mugimenduagatik gertatzen da. [[Ilargia]] ikusten dugu, «ilargiaren atomoak» nire begietara heltzen direlako gertatzen da.
''Eta zer gertatzen da ezaguerarekin?'', ''Ezin daiteke atomoz osaturik egon, hau da, «gauza» materialez?'' Ba bai, Demokritok imajinatzen zuen arima «arimako atomo» biribil eta lau batzuez osatuta zegoela. Pertsona bat hiltzean, arimako atomoak sakabanatzen dira. Gero, beste arima batean sar daitezke sorkuntza prozesu baten bitartez. Horrek esan nahi du gizakiak ez duela arima hilezkorrik.
Jende askok uste du, Demokrito bezala, «[[arima]]» burmuinera lotuta dagoela eta ezin dugula inolako ezaguerarik eduki burmuina hiltzen denean. Demokritok naturako greziar filosofiari amaiera tenporala jarri zion. Heraklitorekin bat zetorren naturako guztia «jario» delakoarekin. Formak joan eta etortzen dira. Baina jario den guztiaren atzean, jario ez diren gauza eterno eta aldaezinak topatzen dira. Gauza hauei Demokritok atomoak deitu zien. Demokrito filosofo hoberena da.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|K.a. V. mendeko|K.a. IV. mendeko|Demokrito}}
[[Kategoria:Filosofo presokratikoak]]
[[Kategoria:Antzinako Greziako matematikariak]]
[[Kategoria:Ateoak]]
[[Kategoria:Gizon filosofoak]]
[[Kategoria:K.a. V. mendeko filosofoak]]
[[Kategoria:K.a. IV. mendeko filosofoak]]
[[Kategoria:K.a. V. mendeko matematikariak]]
[[Kategoria:K.a. IV. mendeko matematikariak]]
d5lfid4ba38jej3lwkinlebd9dorbkk
9975967
9975965
2024-11-21T08:13:23Z
Nahiapapaia
168573
9975967
wikitext
text/x-wiki
[[Fitxategi:Demopitoa.jpg|thumb|demopitoa ]]
{{Biografia_infotaula_automatikoa|jaiotza data={{circa|[[K.a. 460]]}} |heriotza data= {{circa|[[K.a. 370]]}}}}
'''Demopito''' (Taylor´s version) Linaren aita izan zen,({{lang-grc|Δημόκριτος}}, ''Dimókritos''; [[Abdera (Trazia)|Abdera]], [[Trazia]], {{circa|[[K.a. 460]]}} - {{circa|[[K.a. 370]]}}<ref>{{Erreferentzia|izena=Diccionario de filosofía José Ferrater|abizena=Mora|izenburua=DEMÓCRITO {{!}} Diccionario de filosofía José Ferrater Mora|hizkuntza=es|url=https://www.diccionariodefilosofia.es/es/diccionario/l/1002-democrito.html|aldizkaria=www.diccionariodefilosofia.es|sartze-data=2024-04-28}}</ref>) [[Antzinako Grezia]]ko[[filosofia|filosofo]] bat izan zen, [[Leuzipo]]ren dizipulua, [[atomismo]]aren sortzailea oihana ibarguren la mejor eta [[Protagoras]]en maisua, K.a. V. eta IV. mendeen artean bizi zena<ref>{{Erreferentzia|izena=Sylvia|abizena=Berryman|izenburua=Democritus|argitaletxea=Metaphysics Research Lab, Stanford University|data=2023|url=https://plato.stanford.edu/archives/spr2023/entries/democritus/|aldizkaria=The Stanford Encyclopedia of Philosophy|edizioa=Spring 2023|editore-abizena=Zalta|editore-izena=Edward N.|sartze-data=2024-04-28}}</ref>. [[Abderako Eskola]]koa izan zen<ref>{{Erreferentzia|izena=Diccionario de filosofía José Ferrater|abizena=Mora|izenburua=ABDERA, ESCUELA DE {{!}} Diccionario de filosofía José Ferrater Mora|hizkuntza=es|url=https://www.diccionariodefilosofia.es/es/diccionario/l/7-abdera-escuela-de.html|aldizkaria=www.diccionariodefilosofia.es|sartze-data=2024-04-28}}</ref> eta interes eremu zabala izan zuen, baina bereziki gogoan da [[atomo]]z eta [[Huts (fisika)|hutsez]] soilik osatutako [[unibertso]] baten kontzepzio atomista. [[Fisika]]ren aitatzat edo [[zientzia]] modernoaren aitatzat hartu izan da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Encyclopedia of literature and science|url=https://archive.org/details/encyclopediaofli0000unse_e0j1|argitaletxea=Greenwood Press|data=2002|editore-abizena=Gossin|editore-izena=Pamela|isbn=978-0-313-30538-2|sartze-data=2024-04-28}}</ref>.
Demokritoren ekarpen zehatzak nekez bereizten dira Leuzipo irakaslearen ekarpenetatik, sarritan batera aipatzen baitira [[doxografo]]en testuetan<ref>{{Erreferentzia|izena=Sylvia|abizena=Berryman|izenburua=Ancient Atomism|argitaletxea=Metaphysics Research Lab, Stanford University|data=2016|url=https://plato.stanford.edu/archives/win2016/entries/atomism-ancient/|aldizkaria=The Stanford Encyclopedia of Philosophy|edizioa=Winter 2016|editore-abizena=Zalta|editore-izena=Edward N.|sartze-data=2024-04-28}}</ref>. Bere berezitasunetako bat [[eszeptizismo]]an datza. Berak honela zioen: "Ezer ez dakigu benetan, egia sakonean baitago". Demokratikok, gainera, modu [[Mekanizismo|mekanizistan]] azaldu zituen sentsazioak, [[etika]] [[hedonismo|hedonista]] eta politika [[Demokraziaa|demokratiko]] kosmopolita defendatu zituen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Demócrito en el Diccionario soviético de filosofía|url=https://www.filosofia.org/enc/ros/democ.htm|aldizkaria=www.filosofia.org|sartze-data=2024-04-28}}</ref>.
Tradizioz, [[filosofo presokratiko]]a da, baina akats kronologikoa da, [[Sokrates]]en garaikidea izan baitzen, baina ikuspegi filosofikotik, presokratikoei lotzen zaie gai fisikoengatik (''[[physis]]''); Sokratesek eta haren ondorengo filosofoek, berriz, gai etiko-politiko bati ekin zioten. Hein handi batean, [[Atenas]]en ez zuten kontuan hartu, baina [[Aristoteles]]ek ezagutzen eta aipatzen zuen. [[Platon]]ek Demokritoren atomismoa ere ezagutzen zuen, baina hainbeste atsekabetzen zuen ideia horrek, bere liburu guztiak erre nahi zituela. Hala ere, doktrinek eragin handia izan zuten [[epikureismo]]an, eta [[Ilustrazioa]]n [[Aro Modernoa]]n berpiztu ziren.
Artean [[Heraklito]]rekin kontrajarri ohi da. [[Heraklito eta Demokrito]] gaian, Demokrito barrez agertu ohi da, eta Demokrito negarrez edo atsekabetua. Demokritok munduaren ezjakintasunaz barre egiteko eta poza bizitzaren helburutzat hartzeko joera zuen.
== Filosofia-sistema ==
Demokrito bere aurrekoekin bat zetorren naturako aldaketak ez zirela «benetan» aldatzen. Bere ustez, dena zati txiki eta ikusezinaz osaturik zegoen, bakoitza eternoa eta zatiezina izanik. Zati hauei atomoak deitu zien. «[[Atomo]]» hitzak «zatiezina» esan nahi du. Demokritorentzat inportantea zen, gauzak eginak zeuden zatiaz beste zati txikietan zatitu ezin zitezkeela. Horrela izan balitz, ezin izango lukete adreilutzat erabili. Atomoak beste zati txikiagoetan limatuak eta zatituak ahal izan balira, natura pasta likido batean ibiliko litzateke. Gainera, naturako adreiluak eternoak izan behar ziren, ezer ezin delako ezerezetik sortu.
Puntu honetan, Demokrito [[Parmenides]] eta eleatikoekin bat zetorren. Atomoak finkoak eta trinkoak izan behar zirela pentsatzen zuen, baina ezin zezaketen elkarren artean berdinak izan. Atomoak elkarren artean berdinak izango balira, ezin izango genukeen nola eratuak dauden jakitea. Badaude naturan atomo ezberdinak, esaten zuen Demokritok. Batzuk biribilak eta lauak dira, beste batzuk, berriz, irregularrak eta okertuak dira. Forma ezberdinak izateagatik, gorputz ezberdinak eratzeko balioko lukete. Nahiz eta, asko eta elkarren artean ezberdinak izan, guztiak eternoak, aldaezinak eta zatiezinak dira.
Gorputz bat hil eta desintegratzen denean, atomoak sakabanatzen dira eta berriz erabil daitezke beste gorputz batean. Atomoak espazioan mugitzen direlako, baina sarrera eta irteerak dituztenez, gure inguruan ikusten ditugun gauzak konfiguratzeko batzen dira. [[Buztin]]ezko gauzak ere forma ditzakegu, baina buztina ezin da behin eta berriz erabili, gero eta zati txikiagotan apur daitekeelako, eta buztinezko zati txiki horiek ezin direlako batu beste objektu berri bat eratzeko. Gaur baiezta dezakegu Demokritoren atomoen teoria zuzena dela. Natura, batzen eta berriro sakabanatzen diren atomoez osatuta dago.
Gaur egun, [[zientzia]]k atomoak [[partikula subatomiko|oinarrizko partikuletan]] zatitu daitezkeela azaldu du. Oinarrizko partikula hauei protoiak, neutroiak eta elektroiak deitzen dizkiegu. Baliteke partikula horiek beste zati txikietan bana daitezkeela. Hala ere, fisikoak ados daude limite bat egon behar dela. Gutxienezko zatiak egon behar dira nondik mundu eratua dago.
Demokritok ezin izan zuen erabili gaur egundoko aparatu elektronikoak. Bere oinarrizko instrumentua bere jakintasuna izan zen. Eta bere jakintasuna ez zion inolako aukerarik eman. Demokritok ez zuen kontuan hartu naturako prozesuetan inolako «indar» eta «espiritu»rik parte hartzen zutela. Existitzen den bakarra atomoak eta espazio hutsa dira, pentsatzen zuen. Bakarrik materiala ziren gauzetan sinesten zuen, horregatik materialista deitzen diogu. Ez da existitzen inolako «intentzio» zehaztua atomoen mugimenduaren atzean.
Naturan dena gertatzen da mekanikoki. Horrek esan nahi du gertatzen den guztia «kausala» dela, denak naturako lege haustezina jarraitzen duelako. Demokritoren ustez bazegoen kausa natural bat gertatzen zen guztian, gauza berean dagoen kausa. Teoria atomikoak gure sentsazioak ere azaltzen ditu, pentsatzen zuen Demokritok. Gure zentzumenen bitartez zerbait berenganatzen dugunean, espazio hutsean dauden atomoen mugimenduagatik gertatzen da. [[Ilargia]] ikusten dugu, «ilargiaren atomoak» nire begietara heltzen direlako gertatzen da.
''Eta zer gertatzen da ezaguerarekin?'', ''Ezin daiteke atomoz osaturik egon, hau da, «gauza» materialez?'' Ba bai, Demokritok imajinatzen zuen arima «arimako atomo» biribil eta lau batzuez osatuta zegoela. Pertsona bat hiltzean, arimako atomoak sakabanatzen dira. Gero, beste arima batean sar daitezke sorkuntza prozesu baten bitartez. Horrek esan nahi du gizakiak ez duela arima hilezkorrik.
Jende askok uste du, Demokrito bezala, «[[arima]]» burmuinera lotuta dagoela eta ezin dugula inolako ezaguerarik eduki burmuina hiltzen denean. Demokritok naturako greziar filosofiari amaiera tenporala jarri zion. Heraklitorekin bat zetorren naturako guztia «jario» delakoarekin. Formak joan eta etortzen dira. Baina jario den guztiaren atzean, jario ez diren gauza eterno eta aldaezinak topatzen dira. Gauza hauei Demokritok atomoak deitu zien. Demokrito filosofo hoberena da.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|K.a. V. mendeko|K.a. IV. mendeko|Demokrito}}
[[Kategoria:Filosofo presokratikoak]]
[[Kategoria:Antzinako Greziako matematikariak]]
[[Kategoria:Ateoak]]
[[Kategoria:Gizon filosofoak]]
[[Kategoria:K.a. V. mendeko filosofoak]]
[[Kategoria:K.a. IV. mendeko filosofoak]]
[[Kategoria:K.a. V. mendeko matematikariak]]
[[Kategoria:K.a. IV. mendeko matematikariak]]
lg3uuz1mqunr8m8pbbd2x2zzx8vx5ku
9975971
9975967
2024-11-21T08:16:24Z
Nahiapapaia
168573
9975971
wikitext
text/x-wiki
[[Fitxategi:Demopitoa.jpg|thumb|demopitoa ]]
{{Biografia_infotaula_automatikoa|jaiotza data={{circa|[[K.a. 460]]}} |heriotza data= {{circa|[[K.a. 370]]}}}}
'''Demopitogor4eta''' (Taylor´s version) Linaren aita izan zen,({{lang-grc|Δημόκριτος}}, ''Dimókritos''; [[Abdera (Trazia)|Abdera]], [[Trazia]], {{circa|[[K.a. 460]]}} - {{circa|[[K.a. 370]]}}<ref>{{Erreferentzia|izena=Diccionario de filosofía José Ferrater|abizena=Mora|izenburua=DEMÓCRITO {{!}} Diccionario de filosofía José Ferrater Mora|hizkuntza=es|url=https://www.diccionariodefilosofia.es/es/diccionario/l/1002-democrito.html|aldizkaria=www.diccionariodefilosofia.es|sartze-data=2024-04-28}}</ref>) [[Antzinako Grezia]]ko[[filosofia|filosofo]] bat izan zen, [[Leuzipo]]ren dizipulua, [[atomismo]]aren sortzailea oihana ibarguren la mejor eta [[Protagoras]]en maisua, K.a. V. eta IV. mendeen artean bizi zena<ref>{{Erreferentzia|izena=Sylvia|abizena=Berryman|izenburua=Democritus|argitaletxea=Metaphysics Research Lab, Stanford University|data=2023|url=https://plato.stanford.edu/archives/spr2023/entries/democritus/|aldizkaria=The Stanford Encyclopedia of Philosophy|edizioa=Spring 2023|editore-abizena=Zalta|editore-izena=Edward N.|sartze-data=2024-04-28}}</ref>. [[Abderako Eskola]]koa izan zen<ref>{{Erreferentzia|izena=Diccionario de filosofía José Ferrater|abizena=Mora|izenburua=ABDERA, ESCUELA DE {{!}} Diccionario de filosofía José Ferrater Mora|hizkuntza=es|url=https://www.diccionariodefilosofia.es/es/diccionario/l/7-abdera-escuela-de.html|aldizkaria=www.diccionariodefilosofia.es|sartze-data=2024-04-28}}</ref> eta interes eremu zabala izan zuen, baina bereziki gogoan da [[atomo]]z eta [[Huts (fisika)|hutsez]] soilik osatutako [[unibertso]] baten kontzepzio atomista. [[Fisika]]ren aitatzat edo [[zientzia]] modernoaren aitatzat hartu izan da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Encyclopedia of literature and science|url=https://archive.org/details/encyclopediaofli0000unse_e0j1|argitaletxea=Greenwood Press|data=2002|editore-abizena=Gossin|editore-izena=Pamela|isbn=978-0-313-30538-2|sartze-data=2024-04-28}}</ref>.
Demokritoren ekarpen zehatzak nekez bereizten dira Leuzipo irakaslearen ekarpenetatik, sarritan batera aipatzen baitira [[doxografo]]en testuetan<ref>{{Erreferentzia|izena=Sylvia|abizena=Berryman|izenburua=Ancient Atomism|argitaletxea=Metaphysics Research Lab, Stanford University|data=2016|url=https://plato.stanford.edu/archives/win2016/entries/atomism-ancient/|aldizkaria=The Stanford Encyclopedia of Philosophy|edizioa=Winter 2016|editore-abizena=Zalta|editore-izena=Edward N.|sartze-data=2024-04-28}}</ref>. Bere berezitasunetako bat [[eszeptizismo]]an datza. Berak honela zioen: "Ezer ez dakigu benetan, egia sakonean baitago". Demokratikok, gainera, modu [[Mekanizismo|mekanizistan]] azaldu zituen sentsazioak, [[etika]] [[hedonismo|hedonista]] eta politika [[Demokraziaa|demokratiko]] kosmopolita defendatu zituen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Demócrito en el Diccionario soviético de filosofía|url=https://www.filosofia.org/enc/ros/democ.htm|aldizkaria=www.filosofia.org|sartze-data=2024-04-28}}</ref>.
Tradizioz, [[filosofo presokratiko]]a da, baina akats kronologikoa da, [[Sokrates]]en garaikidea izan baitzen, baina ikuspegi filosofikotik, presokratikoei lotzen zaie gai fisikoengatik (''[[physis]]''); Sokratesek eta haren ondorengo filosofoek, berriz, gai etiko-politiko bati ekin zioten. Hein handi batean, [[Atenas]]en ez zuten kontuan hartu, baina [[Aristoteles]]ek ezagutzen eta aipatzen zuen. [[Platon]]ek Demokritoren atomismoa ere ezagutzen zuen, baina hainbeste atsekabetzen zuen ideia horrek, bere liburu guztiak erre nahi zituela. Hala ere, doktrinek eragin handia izan zuten [[epikureismo]]an, eta [[Ilustrazioa]]n [[Aro Modernoa]]n berpiztu ziren.
Artean [[Heraklito]]rekin kontrajarri ohi da. [[Heraklito eta Demokrito]] gaian, Demokrito barrez agertu ohi da, eta Demokrito negarrez edo atsekabetua. Demokritok munduaren ezjakintasunaz barre egiteko eta poza bizitzaren helburutzat hartzeko joera zuen.
== Filosofia-sistema ==
Demokrito bere aurrekoekin bat zetorren naturako aldaketak ez zirela «benetan» aldatzen. Bere ustez, dena zati txiki eta ikusezinaz osaturik zegoen, bakoitza eternoa eta zatiezina izanik. Zati hauei atomoak deitu zien. «[[Atomo]]» hitzak «zatiezina» esan nahi du. Demokritorentzat inportantea zen, gauzak eginak zeuden zatiaz beste zati txikietan zatitu ezin zitezkeela. Horrela izan balitz, ezin izango lukete adreilutzat erabili. Atomoak beste zati txikiagoetan limatuak eta zatituak ahal izan balira, natura pasta likido batean ibiliko litzateke. Gainera, naturako adreiluak eternoak izan behar ziren, ezer ezin delako ezerezetik sortu.
Puntu honetan, Demokrito [[Parmenides]] eta eleatikoekin bat zetorren. Atomoak finkoak eta trinkoak izan behar zirela pentsatzen zuen, baina ezin zezaketen elkarren artean berdinak izan. Atomoak elkarren artean berdinak izango balira, ezin izango genukeen nola eratuak dauden jakitea. Badaude naturan atomo ezberdinak, esaten zuen Demokritok. Batzuk biribilak eta lauak dira, beste batzuk, berriz, irregularrak eta okertuak dira. Forma ezberdinak izateagatik, gorputz ezberdinak eratzeko balioko lukete. Nahiz eta, asko eta elkarren artean ezberdinak izan, guztiak eternoak, aldaezinak eta zatiezinak dira.
Gorputz bat hil eta desintegratzen denean, atomoak sakabanatzen dira eta berriz erabil daitezke beste gorputz batean. Atomoak espazioan mugitzen direlako, baina sarrera eta irteerak dituztenez, gure inguruan ikusten ditugun gauzak konfiguratzeko batzen dira. [[Buztin]]ezko gauzak ere forma ditzakegu, baina buztina ezin da behin eta berriz erabili, gero eta zati txikiagotan apur daitekeelako, eta buztinezko zati txiki horiek ezin direlako batu beste objektu berri bat eratzeko. Gaur baiezta dezakegu Demokritoren atomoen teoria zuzena dela. Natura, batzen eta berriro sakabanatzen diren atomoez osatuta dago.
Gaur egun, [[zientzia]]k atomoak [[partikula subatomiko|oinarrizko partikuletan]] zatitu daitezkeela azaldu du. Oinarrizko partikula hauei protoiak, neutroiak eta elektroiak deitzen dizkiegu. Baliteke partikula horiek beste zati txikietan bana daitezkeela. Hala ere, fisikoak ados daude limite bat egon behar dela. Gutxienezko zatiak egon behar dira nondik mundu eratua dago.
Demokritok ezin izan zuen erabili gaur egundoko aparatu elektronikoak. Bere oinarrizko instrumentua bere jakintasuna izan zen. Eta bere jakintasuna ez zion inolako aukerarik eman. Demokritok ez zuen kontuan hartu naturako prozesuetan inolako «indar» eta «espiritu»rik parte hartzen zutela. Existitzen den bakarra atomoak eta espazio hutsa dira, pentsatzen zuen. Bakarrik materiala ziren gauzetan sinesten zuen, horregatik materialista deitzen diogu. Ez da existitzen inolako «intentzio» zehaztua atomoen mugimenduaren atzean.
Naturan dena gertatzen da mekanikoki. Horrek esan nahi du gertatzen den guztia «kausala» dela, denak naturako lege haustezina jarraitzen duelako. Demokritoren ustez bazegoen kausa natural bat gertatzen zen guztian, gauza berean dagoen kausa. Teoria atomikoak gure sentsazioak ere azaltzen ditu, pentsatzen zuen Demokritok. Gure zentzumenen bitartez zerbait berenganatzen dugunean, espazio hutsean dauden atomoen mugimenduagatik gertatzen da. [[Ilargia]] ikusten dugu, «ilargiaren atomoak» nire begietara heltzen direlako gertatzen da.
''Eta zer gertatzen da ezaguerarekin?'', ''Ezin daiteke atomoz osaturik egon, hau da, «gauza» materialez?'' Ba bai, Demokritok imajinatzen zuen arima «arimako atomo» biribil eta lau batzuez osatuta zegoela. Pertsona bat hiltzean, arimako atomoak sakabanatzen dira. Gero, beste arima batean sar daitezke sorkuntza prozesu baten bitartez. Horrek esan nahi du gizakiak ez duela arima hilezkorrik.
Jende askok uste du, Demokrito bezala, «[[arima]]» burmuinera lotuta dagoela eta ezin dugula inolako ezaguerarik eduki burmuina hiltzen denean. Demokritok naturako greziar filosofiari amaiera tenporala jarri zion. Heraklitorekin bat zetorren naturako guztia «jario» delakoarekin. Formak joan eta etortzen dira. Baina jario den guztiaren atzean, jario ez diren gauza eterno eta aldaezinak topatzen dira. Gauza hauei Demokritok atomoak deitu zien. Demokrito filosofo hoberena da.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|K.a. V. mendeko|K.a. IV. mendeko|Demokrito}}
[[Kategoria:Filosofo presokratikoak]]
[[Kategoria:Antzinako Greziako matematikariak]]
[[Kategoria:Ateoak]]
[[Kategoria:Gizon filosofoak]]
[[Kategoria:K.a. V. mendeko filosofoak]]
[[Kategoria:K.a. IV. mendeko filosofoak]]
[[Kategoria:K.a. V. mendeko matematikariak]]
[[Kategoria:K.a. IV. mendeko matematikariak]]
g8o2wpjcwcb4v2hu10tsw60apgre9y8
9976010
9975971
2024-11-21T08:55:26Z
Xabier Armendaritz
448
atzoko eta gaurko bandalismo ekintzak desegitea
9976010
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa|jaiotza data={{circa|[[K.a. 460]]}} |heriotza data= {{circa|[[K.a. 370]]}}}}
'''Demokrito''' ({{lang-grc|Δημόκριτος}}, ''Dimókritos''; [[Abdera (Trazia)|Abdera]], [[Trazia]], {{circa|[[K.a. 460]]}} - {{circa|[[K.a. 370]]}}<ref>{{Erreferentzia|izena=Diccionario de filosofía José Ferrater|abizena=Mora|izenburua=DEMÓCRITO {{!}} Diccionario de filosofía José Ferrater Mora|hizkuntza=es|url=https://www.diccionariodefilosofia.es/es/diccionario/l/1002-democrito.html|aldizkaria=www.diccionariodefilosofia.es|sartze-data=2024-04-28}}</ref>) [[Antzinako Grezia]]ko[[filosofia|filosofo]] bat izan zen, [[Leuzipo]]ren dizipulua, [[atomismo]]aren sortzailea eta [[Protagoras]]en maisua, K.a. V. eta IV. mendeen artean bizi zena<ref>{{Erreferentzia|izena=Sylvia|abizena=Berryman|izenburua=Democritus|argitaletxea=Metaphysics Research Lab, Stanford University|data=2023|url=https://plato.stanford.edu/archives/spr2023/entries/democritus/|aldizkaria=The Stanford Encyclopedia of Philosophy|edizioa=Spring 2023|editore-abizena=Zalta|editore-izena=Edward N.|sartze-data=2024-04-28}}</ref>. [[Abderako Eskola]]koa izan zen<ref>{{Erreferentzia|izena=Diccionario de filosofía José Ferrater|abizena=Mora|izenburua=ABDERA, ESCUELA DE {{!}} Diccionario de filosofía José Ferrater Mora|hizkuntza=es|url=https://www.diccionariodefilosofia.es/es/diccionario/l/7-abdera-escuela-de.html|aldizkaria=www.diccionariodefilosofia.es|sartze-data=2024-04-28}}</ref> eta interes eremu zabala izan zuen, baina bereziki gogoan da [[atomo]]z eta [[Huts (fisika)|hutsez]] soilik osatutako [[unibertso]] baten kontzepzio atomista. [[Fisika]]ren aitatzat edo [[zientzia]] modernoaren aitatzat hartu izan da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Encyclopedia of literature and science|url=https://archive.org/details/encyclopediaofli0000unse_e0j1|argitaletxea=Greenwood Press|data=2002|editore-abizena=Gossin|editore-izena=Pamela|isbn=978-0-313-30538-2|sartze-data=2024-04-28}}</ref>.
Demokritoren ekarpen zehatzak nekez bereizten dira Leuzipo irakaslearen ekarpenetatik, sarritan batera aipatzen baitira [[doxografo]]en testuetan<ref>{{Erreferentzia|izena=Sylvia|abizena=Berryman|izenburua=Ancient Atomism|argitaletxea=Metaphysics Research Lab, Stanford University|data=2016|url=https://plato.stanford.edu/archives/win2016/entries/atomism-ancient/|aldizkaria=The Stanford Encyclopedia of Philosophy|edizioa=Winter 2016|editore-abizena=Zalta|editore-izena=Edward N.|sartze-data=2024-04-28}}</ref>. Bere berezitasunetako bat [[eszeptizismo]]an datza. Berak honela zioen: "Ezer ez dakigu benetan, egia sakonean baitago". Demokratikok, gainera, modu [[Mekanizismo|mekanizistan]] azaldu zituen sentsazioak, [[etika]] [[hedonismo|hedonista]] eta politika [[Demokraziaa|demokratiko]] kosmopolita defendatu zituen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Demócrito en el Diccionario soviético de filosofía|url=https://www.filosofia.org/enc/ros/democ.htm|aldizkaria=www.filosofia.org|sartze-data=2024-04-28}}</ref>.
Tradizioz, [[filosofo presokratiko]]a da, baina akats kronologikoa da, [[Sokrates]]en garaikidea izan baitzen, baina ikuspegi filosofikotik, presokratikoei lotzen zaie gai fisikoengatik (''[[physis]]''); Sokratesek eta haren ondorengo filosofoek, berriz, gai etiko-politiko bati ekin zioten. Hein handi batean, [[Atenas]]en ez zuten kontuan hartu, baina [[Aristoteles]]ek ezagutzen eta aipatzen zuen. [[Platon]]ek Demokritoren atomismoa ere ezagutzen zuen, baina hainbeste atsekabetzen zuen ideia horrek, bere liburu guztiak erre nahi zituela. Hala ere, doktrinek eragin handia izan zuten [[epikureismo]]an, eta [[Ilustrazioa]]n [[Aro Modernoa]]n berpiztu ziren.
Artean [[Heraklito]]rekin kontrajarri ohi da. [[Heraklito eta Demokrito]] gaian, Demokrito barrez agertu ohi da, eta Demokrito negarrez edo atsekabetua. Demokritok munduaren ezjakintasunaz barre egiteko eta poza bizitzaren helburutzat hartzeko joera zuen.
== Filosofia-sistema ==
Demokrito bere aurrekoekin bat zetorren naturako aldaketak ez zirela «benetan» aldatzen. Bere ustez, dena zati txiki eta ikusezinaz osaturik zegoen, bakoitza eternoa eta zatiezina izanik. Zati hauei atomoak deitu zien. «[[Atomo]]» hitzak «zatiezina» esan nahi du. Demokritorentzat inportantea zen, gauzak eginak zeuden zatiaz beste zati txikietan zatitu ezin zitezkeela. Horrela izan balitz, ezin izango lukete adreilutzat erabili. Atomoak beste zati txikiagoetan limatuak eta zatituak ahal izan balira, natura pasta likido batean ibiliko litzateke. Gainera, naturako adreiluak eternoak izan behar ziren, ezer ezin delako ezerezetik sortu.
Puntu honetan, Demokrito [[Parmenides]] eta eleatikoekin bat zetorren. Atomoak finkoak eta trinkoak izan behar zirela pentsatzen zuen, baina ezin zezaketen elkarren artean berdinak izan. Atomoak elkarren artean berdinak izango balira, ezin izango genukeen nola eratuak dauden jakitea. Badaude naturan atomo ezberdinak, esaten zuen Demokritok. Batzuk biribilak eta lauak dira, beste batzuk, berriz, irregularrak eta okertuak dira. Forma ezberdinak izateagatik, gorputz ezberdinak eratzeko balioko lukete. Nahiz eta, asko eta elkarren artean ezberdinak izan, guztiak eternoak, aldaezinak eta zatiezinak dira.
Gorputz bat hil eta desintegratzen denean, atomoak sakabanatzen dira eta berriz erabil daitezke beste gorputz batean. Atomoak espazioan mugitzen direlako, baina sarrera eta irteerak dituztenez, gure inguruan ikusten ditugun gauzak konfiguratzeko batzen dira. [[Buztin]]ezko gauzak ere forma ditzakegu, baina buztina ezin da behin eta berriz erabili, gero eta zati txikiagotan apur daitekeelako, eta buztinezko zati txiki horiek ezin direlako batu beste objektu berri bat eratzeko. Gaur baiezta dezakegu Demokritoren atomoen teoria zuzena dela. Natura, batzen eta berriro sakabanatzen diren atomoez osatuta dago.
Gaur egun, [[zientzia]]k atomoak [[partikula subatomiko|oinarrizko partikuletan]] zatitu daitezkeela azaldu du. Oinarrizko partikula hauei protoiak, neutroiak eta elektroiak deitzen dizkiegu. Baliteke partikula horiek beste zati txikietan bana daitezkeela. Hala ere, fisikoak ados daude limite bat egon behar dela. Gutxienezko zatiak egon behar dira nondik mundu eratua dago.
Demokritok ezin izan zuen erabili gaur egundoko aparatu elektronikoak. Bere oinarrizko instrumentua bere jakintasuna izan zen. Eta bere jakintasuna ez zion inolako aukerarik eman. Demokritok ez zuen kontuan hartu naturako prozesuetan inolako «indar» eta «espiritu»rik parte hartzen zutela. Existitzen den bakarra atomoak eta espazio hutsa dira, pentsatzen zuen. Bakarrik materiala ziren gauzetan sinesten zuen, horregatik materialista deitzen diogu. Ez da existitzen inolako «intentzio» zehaztua atomoen mugimenduaren atzean.
Naturan dena gertatzen da mekanikoki. Horrek esan nahi du gertatzen den guztia «kausala» dela, denak naturako lege haustezina jarraitzen duelako. Demokritoren ustez bazegoen kausa natural bat gertatzen zen guztian, gauza berean dagoen kausa. Teoria atomikoak gure sentsazioak ere azaltzen ditu, pentsatzen zuen Demokritok. Gure zentzumenen bitartez zerbait berenganatzen dugunean, espazio hutsean dauden atomoen mugimenduagatik gertatzen da. [[Ilargia]] ikusten dugu, «ilargiaren atomoak» nire begietara heltzen direlako gertatzen da.
''Eta zer gertatzen da ezaguerarekin?'', ''Ezin daiteke atomoz osaturik egon, hau da, «gauza» materialez?'' Ba bai, Demokritok imajinatzen zuen arima «arimako atomo» biribil eta lau batzuez osatuta zegoela. Pertsona bat hiltzean, arimako atomoak sakabanatzen dira. Gero, beste arima batean sar daitezke sorkuntza prozesu baten bitartez. Horrek esan nahi du gizakiak ez duela arima hilezkorrik.
Jende askok uste du, Demokrito bezala, «[[arima]]» burmuinera lotuta dagoela eta ezin dugula inolako ezaguerarik eduki burmuina hiltzen denean. Demokritok naturako greziar filosofiari amaiera tenporala jarri zion. Heraklitorekin bat zetorren naturako guztia «jario» delakoarekin. Formak joan eta etortzen dira. Baina jario den guztiaren atzean, jario ez diren gauza eterno eta aldaezinak topatzen dira. Gauza hauei Demokritok atomoak deitu zien.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|K.a. V. mendeko|K.a. IV. mendeko|Demokrito}}
[[Kategoria:Filosofo presokratikoak]]
[[Kategoria:Antzinako Greziako matematikariak]]
[[Kategoria:Ateoak]]
[[Kategoria:Gizon filosofoak]]
[[Kategoria:K.a. V. mendeko filosofoak]]
[[Kategoria:K.a. IV. mendeko filosofoak]]
[[Kategoria:K.a. V. mendeko matematikariak]]
[[Kategoria:K.a. IV. mendeko matematikariak]]
ljc8093uk8s80drlyno3tebhje5o8af
Iruñeko Erresuma
0
21770
9975960
9926565
2024-11-21T07:54:51Z
Demonocrazy
1830
9975960
wikitext
text/x-wiki
{{Antzinako herrialde infotaula
| izena=Iruñeko Erresuma
| izena bertako hizkuntzan=
| hasiera urtea=[[824]]
| amaiera urtea=[[1158]]
| gobernua=[[Nafarroako errege-erreginen zerrenda|Erregea]]
| bandera= Arrano_Beltza_flag.svg
| armarria= Armas de la Dinastia Jimena de Navarra.svg
| nongo=Iruñeko Erresumako
| mapa=Reparto del reino de Navarra tras la muerte de Sancho IV El de Peñalén-eu.svg
| mapa testua=
| gert1=Sorrera
| gert2=Desagerpena
| gert1 data=[[824]]
| gert2 data=[[1158]]
| a1=
| a1 bandera=
| o1=[[Nafarroako Erresuma]]
| o1 bandera=Arrano_Beltza_flag.svg
| hiriburua=[[Iruñea]]
| hiriburu mota=Hiriburua
| hizkuntza=[[Euskara]], [[latin]] eta [[nafar-aragoiera]]
| eremua=
| biztanleria=
| dirua=
| telefonoa=
| ereserkia=
| goiburua=
}}
[[Fitxategi:Ikusgela-Iruñeko_Erresuma.webm|start=0|thumbtime=94|thumb|{{ikusgela}}'''Iruñeko Erresumaren''' historia laburtzen duen bideoa.]]
'''Iruñeko Erresuma''', orobat '''Iruñea-Naiarako Erresuma''' izenaz ezaguna,<ref>''Annales Regni Francorum'' {{lang|la|''navarri''}} eta {{lang|la|''pampiloneneses''}} bereziten dute (Collins 1985:166)</ref> [[Antzinako Erroma|erromatarren]] garaian [[Pirinioak|Mendebaldeko Pirinioetako]] {{lang|la|''civites''}} nagusia izana zen [[Pompaelo]] inguruan [[Goi Erdi Aroa]]n sortutako aginte sistema izan zen, gero [[X. mendea]]n [[Nafarroako Erresuma]] eratuko zuena. [[824]]. urtean sortu zuten [[Banu Qasi]] [[tutera]]rren eta [[Iruñe eta Tuterako artxidiozesia|Iruñeko diozesiren]] laguntzari esker,<ref name="Collins">{{es}} [[Roger Collins]], ''Los vascos'', Alianza Editorial, 1985. {{ISBN|84-206-2592-2}} .166. orr.</ref> [[Eneko Arista]] lehenengo erregea izanik.
[[Roger Collins]] historialariak dio, agiri garaikideak urriak izanik, erregeen izenak eta kopurua zein bere lurraldeetako eremua eta indarra zehaztea zaila dela.
== Historia ==
Iruñeko Erresuma [[baskoi]]en lurraldeetan sortu zen, [[Antzinako Erroma|erromatarren]] aurreko tribua. Mendebaldeko Pirinioak lurralde estrategikoa zen, [[Pirinioak]] igarotzeko toki aproposa baitzen, Ekialdeko Pirinioekin batera.
[[Karolingiar leinua|Karolingiar]] inperioak behin baino gehiagotan erakutsi zuen lurraldeaz jabetzeko nahia, baina ez dago batere argi eragina zenbaterainokoa izan zen, [[Iruñea]]n ere ez, garaiko hiri handiena zena. Ezaguna da [[778]]ko [[abuztuaren 15]]ean gertatutakoa, [[Karlomagno]]k Iruñeko harresiak eraitsi ondoren, euskal tribuek armadaren atzealdea ezdeustu zuten [[Orreagako gudua (778)|Orreagako guduan]].
[[806]] eta [[812]] urteetan, badirudi Iruñea [[frankoak|frankoen]] menpean zegoela, eta [[Hispaniako Marka|Hispaniako marka]] osatzen zuten [[konderri]]etako bat zela. Hala ere, enperadore frankoek ezin zuten inperioz haraindiko lurraldeak behar bezala zaindu, etxean zuten arazoak zirela-eta. Horrela, apurka-apurka eskualdea inperioaren eraginetik ateratzen joan zen eta bertako dinastia indartzen. [[824]]. urtean, [[Eneko Arista]] buruzagia bertako errege izendatua izan zen, Iruñeko errege-erreginen aitzindari.
Oinordekoa [[Gartzia Enekoitz]] (851-882) izan zuen<ref>Barrau-Dihigo, Lucien. ''"Les origines du royaume de Navarre d'apres une théorie récente"''. ''Revue Hispanique''. 7: 141-222. orr. (1900)</ref>. Honek [[Kordobako emirerria]]k preso izan zituen urte asko eta litekeena da [[Ximeno leinua|Ximeno leinuko]] [[Gartzia Ximenitz]] erregeorde edo erregekidea izatea.<ref>Lakarra de Miguel, José María. ''"Textos navarros del Códice de Roda"''. ''Estudios de Edad Media de la Corona de Aragon''. 1:194-283 (1945).</ref>
[[Alfontso III.a Leongoa|Alfontso III.a Asturiaskoa]] eta [[Aragoiko konderria|Aragoi]] eta [[Pallars Jussà]]ko kondeek antolaturiko [[905eko Iruñeko estatu kolpea|905eko estatu kolpearen]] ondorioz [[Orti I.a Gartzeitz]] (882-905), [[Arista etxea|Arista leinuko]] azken erregea, tronuari uko egitera behartu zuten, [[Antso I.a Gartzeitz]]en (905-925) alde.<ref>Pérez de Urbel, Justo. ''Lo viejo y lo nuevo sobre el origen del Reino de Pamplona''. Al-Andalus. ([[1954]])</ref> Aritzatarra, monje bihurtuta, [[Leire|Leireko monasterioan]] hil zen. Antso, berriz, bere buruarentzat "Iruñeko errege" titulua hartu zuen lehendabizikoa izan zen.
[[Fitxategi:Navarra-10-11-cc-ru.png|thumb|ezkerrera|[[X. mendea|X.]] eta [[XI. mendea|XI. mendeetako]] zabalkuntzak]]
[[Ximeno leinua]]k erabat aldatu zuen erresuma berriko aliantzak, [[Banu Qasi]]tarrak baztertuz eta inguruko erresuma [[kristautasun|kristauekin]] batera lan eginez. [[Antso I.a Gartzeitz]]ek, [[Ordoño II.a Leongoa]]ren laguntzaz, [[Naiara]] konkistatu,<ref>Rodríguez Fernández, Justiniano ([[1997]]): ''Reyes de León (I). García I, Ordoño II, Fruela II y Alfonso IV'' [[Burgos]]: La Olmeda. {{ISBN|84-920046-8-1}}</ref> eta [[924]]an haren seme [[Gartzia II.a Santxitz|Gartzia Santxitzek]] (925 - 970) lurralde berriak jendeztatu zituen, han zeuden monasterioei esker. Honek [[Andregoto Galindez]] [[Aragoiko konderria|Aragoiko kondesa]] ezkondu zuenez, bere semeak konderria ere izango zuen.<ref>[https://web.archive.org/web/20120216105727/http://www.covadonga.narod.ru/Navarra.html www.covadonga.narod.ru: Наварра]</ref>
Hala ere, bere posizioa ez zen guztiz segurua eta [[Antso II.a Gartzeitz|Antso «Abarka»]] (970 - 994) eta bere oinordekoa zen [[Gartzia III.a Santxitz|Gartzia III.a Santxitz ''Ikaratia'']] [[Almanzor]]rek garaituak izan ziren,<ref>Pérez de Urbel, Justo. "Los Primeros Siglos de la Reconquista, (Años 711-1038)", ''España Christiana: Comienzo de la Reconquista (711-1038)'' aldizkarian. [[Madril]]: Espasa Calpe, [[1964]].</ref> eta [[Kordobako Kalifa-herria]]ri zergak ordaindu behar zuten.
[[Fitxategi:Nafarroako erresuma Antso III.aren heriotzaren unean 1035 - 1b bertsioa.svg|alt=Iruñeko erresumako egoera Antso III.a Garzeitz Nagusiaren heriotzaren garaian|thumb|283x283px|Iruñeko erresumako egoera Antso III.a Garzeitz Nagusiaren heriotzaren garaian.<ref>Auñamendi: ''Enciclopedia general Ilustrada del País Vasco'' eta Urzainqui, Tomás eta Olaizola, J.M. (1997): ''La Navarra Marítima''. Iruñea: Pamiela. ISBN: 84-7681-284-1. online ikusteko: [http://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/artikuluak/artikulua.php?id=eu&ar=126968&ep=100527#100527 Antso Gartzeitz III.a Nagusia]. Auñamendi Eusko Entziklopedia. Bernardo Estornés Lasa funtsa.</ref>]]
[[Antso III.a Gartzeitz|Antso III.a Gartzeitz Nagusia]] (1004-1035) [[Euskal Herri]] osoa batu zuen lehena izan zen, [[Arabiar mundua|arabiar]] kronistek "Euskaldunen Jauna", "Rex Íberícus" eta "Rex Navarrae Híspaníarum" deitua.<ref>P. German de Iruña, [http://www.euskomedia.org/PDFAnlt/riev/26655660.pdf "Discutibles interpretaciones de la moneda de Sancho el Mayor"]{{Apurtutako esteka|date=iraila 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Euskal Herriarena ez ezik, inguruko lurraldeetako jauna ere bazen, eta bere Erresuma [[Astorga]]tik [[Ribagortzako konderria|Ribagotzaraino]] iristen zen.<ref name=besga>{{erreferentzia |egilea = Armando Besga Marroquín |izenburua = Sancho III el Mayor. Un rey pamplonés e hispano |argitaletxea = [[Deustuko Unibertsitatea]] |aipua = Por el Norte, la frontera del reino pamplonés está clara, los Pirineos (caso de haberse extendido la autoridad de los reyes navarros hasta el Baztán, lo que es lo más probable, pero que no se puede acreditar hasta el 1066), y no se modificó. No es cierto, pese a todas las veces que se ha dicho, que Sancho III lograra el dominio de Gascuña (la única Vasconia de entonces, es decir, el territorio entre los Pirineos y el Garona, en el que la población que podemos considerar vasca por su lengua sólo era una minoría). El rey navarro únicamente pretendió suceder en 1032 al duque de Gascuña Sancho Guillermo, muerto sin descendencia, lo que bastó para que en algunos documentos se le cite reinando en Gascuña. Pero la verdad es que la herencia recayó en Eudes.}}</ref> [[1023]]. urtean Antso III.a Nagusiak [[Lapurdi]]ko bizkonderria sortu zuen bere lehengusu [[Lupo Antso]]rentzat eta berau [[Baiona]]n finkatu zen. [[Zuberoa]], [[Antso VI.a Gilen Gaskoiniakoa|Gilen I.a Indartsua]] bizkondearen esku utzi zuen eta [[Baigorri]]ko bizkonderria sortu zuen ([[1033]]); ekintza horiek, sistema feudalaren barnean kokatu behar badira ere, euskal batasunerako ondorio erabakigarriak ekarriko zituzten. [[1032]]an [[Antso VI.a Gilen Gaskoiniakoa|Antso Gilen Gaskoniakoa]] hil zenean, saiatu zuen [[Garona]]raino heldu baina ezin<ref>[http://www.euskomedia.org/aunamendi/126968/100527?idi=es#100527 Auñamendi ({{ISBN|84-7025-147-3}})]</ref>. Hala ere, [[Ipar Euskal Herria|Ipar Euskal Herriko]] lurraldeetako estatus juridikoa ez da ondo ezaguna gaur egun eta badaude historialari batzuk teoriaren aurka daudenak<ref>{{erreferentzia |egilea= [[Gonzalo Martínez Diez]] |izenburua = "Sancho III el Mayor Rey de Pamplona, Rex Ibericus" |data = 2007 |argitaletxea = [[Madril]]: Marcial Pons |orrialdea = 114 |isbn = 978-84-96467-47-7}}</ref><ref>{{erreferentzia |egilea= [[José María Lakarra|Lakarra de Miguel, José María]] |izenburua = Historia política del reino de Navarra |data = 1972
|argitaletxea = [[Iruñea]]: [[Nafarroako Kutxa|Nafarroako Aurrezki Kutxa]] |orrialdea = 202 |aipua = Pero debo confesar que para esta teoría tan bien forjada, no encuentro ninguna base documental. Si bien los nombres de los primeros vizcondes de Labourd pueden ser tenidos por navarros, no está comprobado su entronque con ninguna familia conocida de "seniores" navarros; ni en los documentos de Pamplona se cita nunca el vizcondado de Labourd o de Bayona, ni en los documenaos de estas tierras se hace ninguna alusión a las "tenencias" o gobiernos que pudieran tener sus vizcondes en el reino de Pamplona. En resumen, ni hay pruebas de que Sancho el Mayor apoyara militarmente al duque de Gascuña contra el conde de Tolosa, ni que luego le despojara del vizcondado de Labourd para entregárselo a su mayordomo, ni de que en vida de Sancho Guillermo realizara el menor acto de hostilidad contra él ni se atribuyera autoridad alguna sobre el ducado de Gascuña. Las relaciones entre ambos debieron ser de amistad, más estrecha que con el conde de Barcelona, dados los antecedentes y los lazos de parentesco que les unían.}}</ref>.
{{Euskal Herriko historia aurkibidea}}
[[1035]]ean hil zenean<ref>Martín Duque, Ángel J. ([[2007]]). ''"Sancho III el Mayor de Pamplona, el rey y su reino (1004–1035)"''. [[Iruñea]]: [[Nafarroako Gobernua]]. {{ISBN|978-84-235-2952-0}}</ref>, euskal [[foru zuzenbide]]an ohiturazkoa legez, erresuma banatu zuen:
* [[Gartzia IV.a Santxitz]] oinordekoak [[tronkaleko ondasun]]a, hau da, arbasoetatik jasotakoa, jarauntsi zuen, hau da Iruñeko Erresuma. Gainera, [[Aragoi]] eta [[Gaztela]]n lurralde batzuk ere jaso zituen;
* [[Fernando I.a Leon eta Gaztelakoa|Fernandok]] [[Gaztelako konderria]] jarauntsi zuen;
* [[Ramiro I.a Aragoikoa|Ramirok]] [[Aragoiko konderria]] eta [[Nafarroa]]n jaurerri batzuk hartu zituen<ref>Juanto Jiménez, Consuelo ([[2004]]). ''"Sancho III de Pamplona. Integración territorial de Aragón y Castilla en el Reino de Pamplona"''. [[Iruñea]]: [[Nafarroako Unibertsitate Publikoa]]. {{ISBN|84-9769-082-6}}.</ref>; eta,
* [[Gonzalo I.a Ribagortzakoa|Gonzalo]] [[Sobrarbe]] eta [[Ribagortzako konderria|Ribagortzako konde]] bihurtu zen.
Laster hasi ziren tirabirak anaien artean eta [[Gartzia III.a Santxitz Naiarakoa|Gartzia Santxitz "Naiarakoa"]] (1035-1054) [[Atapuercako gudua]]n [[Fernando I.a Leon eta Gaztelakoa|Fernando]] anaiak hilda izan zen<ref>Martínez Diez, Gonzalo ([[2004]]). ''"El Condado de Castilla"''. [[Valladolid]]: Gaztela-Leongo Junta. {{ISBN|84-8718-275-8}}</ref>.
Oinordekoa [[Antso IV.a Gartzeitz|Antso «Noblea»]] (1054 - 1076) izan zuen. Aitak jasandako arazo berak izan zituen Antsok. [[1067]]an [[Antso II.a Gaztelakoa]]ren politika hedagarriak [[Hiru Antsoen Guda]] zeritzona eragin zuen<ref>Constable, Olivie Remie (argitaratua). ''"Concerning King Sancho I of Aragon and His Deeds"''. Lynn H. Nelson. ''"Medieval Iberia: Readings from Christian, Muslim, and Jewish Sources"''. [[Pittsburgh|Pittsburg]]: University of Pennsylvania Press, [[1997]]. {{ISBN|0 812 215 699}}</ref>. Gudan, [[Antso II.a Gaztelakoa]]k eta [[Antso V.a Ramiritz|Antso]] [[Aragoiko errege-erreginen zerrenda|Aragoiko kondeak]] nafarra mendean hartu zuten.
[[Fitxategi:Reino de Navarra - La union con Aragón.svg|thumb|ezkerrera|Iruñeko Erresuma [[Aragoiko konderria]]rekin batera]]
[[1076]]ko [[ekainaren 4]]an, [[Funes]]eko Peñalen auzoan ehizaldian zegoela, bere anaien azpijokoen ondorioz Erramun anaiak amildegitik bota zuen erregea. Bere hilketaren ondorioz, [[Alfontso VI.a Gaztelakoa]]k [[Errioxako Autonomia Erkidegoa|Errioxa]] okupatu zuen eta [[Antso V.a Ramiritz|Antso Ramiritz]] [[Aragoiko errege-erreginen zerrenda|Aragoiko kondea]] Iruñea eta Naiarako errege (1076-1094) bihurtu zen<ref>Ana Isabel Lapeña Paúl, ''"Sancho Ramírez, rey de Aragón (¿1064?–1094) y rey de Navarra (1076–1094)"'', [[Gijón|Xixon]]: Trea, [[2004]]. {{ISBN|84-9704-123-2}}</ref>. Horrela [[XII. mendea|XII. mendeko]] antolaketa politikoa eta hiru belaunaldiz Iruñeko Erresuma [[Aragoiko Erresuma]]rekin bat egin zuen.
Hurrengoa [[Petri I.a Santxitz|Petri I.a Nafarroakoa]] (1094 - 1104) izan zen. [[Aragoi]] aldean bere lurraldeak zabaldu zituen [[Huesca]], [[Barbastro]] eta [[Sariñena]] konkistatuz<ref name="Ubieto">Ubieto Arteta, Antonio, [http://www.derechoaragones.es/es/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=1457&forma=&presentacion=pagina&forma=&posicion=220&accion_ir=Ir ''"Creación y desarrollo de la Corona de Aragón"''], [[Zaragoza]]: Anubar, [[1987]]. {{ISBN|84-7013-227-X}}.</ref>.
[[Aragoiko Erresuma|Aragoiekin]] batera zuen azken erregea [[Alfontso I.a Nafarroakoa|Alfontso ''Borrokalaria'']] (1104 – 1134). Hau borrokalari sutsua omen zen bere lurraldeak bikoiztu egin zituelako, batez ere [[1118]]an [[Zaragoza]] konkistatu zuelako<ref>Lakarra de Miguel, José María, ''"Alfonso el Batallador"'', [[Zaragoza]], Guara, [[1978]]. {{ISBN|84-85303-05-9}}.</ref>. Bere kanpainetan [[Kordoba]], [[Granada (argipena)|Granada]] edo [[Valentzia]]ko ateak jo zituen<ref name="Ubieto"/>. [[Urraka Gaztelakoa]] emakumea zuenez, [[Gaztelako Erresuma|Gaztela]] eta [[Leongo Erresuma|Leongo erresumetan]] erregeordea ere izan zen. Hala ere, hil zenean, eta polemika sortuz, [[ordena militar]]rei utzi zien bere erresuma. Nobleziak onartu ez eta nafarrek [[Gartzia V.a Ramiritz|Gartzia Ramiritz «Berrezarlea»]] (1134-1150) aukeratu zuten errege<ref>Lourie, Elena. "[http://links.jstor.org/sici?sici=0038-7134%28197510%2950%3A4%3C635%3ATWOAI%22%3E2.0.CO%3B2-G ''"The Will of Alfonso I, 'El Batallador,' King of Aragon and Navarre: A Reassessment]"'' ''Speculum'', 50. Liburukia, 4. zbk ([[1975]]eko urria), 635–651. orr.</ref>.
Honek ez zen [[Egoitza Santua|Aulki Santuaren]] gustukoa eta erregea deitzeko ''Dux Pampilonensium'' edo ''Dux Navarrorum'' esamoldeak erabili zituen. Gainera [[Alfontso VII.a Gaztelakoa]] enperadoreak [[basailu]]tzat hartu zituen bai Gartzia bai [[Antso VI.a Nafarroakoa|Antso «Jakituna»]] (1150 - 1194) bere semea<ref>Grassotti, H. ([[1964]]) ''"Homenaje de García Ramírez a Alfonso VII."'' Vianako Printze Erakundea. 94–95. orr.</ref>. [[1157]]an enperadorea hil eta Antsok bere menpekotza berritu zuen [[Antso III.a Gaztelakoa]]rekin urte hartako [[azaroaren 11]]n. Baina, Antso III.a ez zuen luzaroan iraun [[1158]]an hil baitzen, tronua hiru urteko [[Alfontso VIII.a Gaztelakoa|Alfontso VIII.aren]] eskuetan utzita. Errege umearen tutoretza lortzeko borrokak [[Gaztelako Erresuma]] ezegonkortu eta ahuldu zuen eta [[Antso VI.a Nafarroakoa|Antso «Jakitunak»]] menpekotzatik ateratzea lortu zuen<ref>Angel J. Martín Duque ''"Sancho VI el Sabio y el Fuero de Vitoria"'', (Vianako Printze erakundea, 63. urtea, 227. zbk, [[2002]])</ref>. Gaztelaren aurkako kanpaina hasi baino lehen, aldaketa nabarmena izan zen: Antsok ''Pampilonensium Rex'' titulua erabiltzeari utzi eta ''Rex Navarre'' titulua aldarrikatu zuen. Horrela [[Nafarroako Erresuma]] sortu zen.
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Ikus, gainera ==
{{atari|Nafarroa|Nafarroa}}
* [[Nafarroako Erresuma]]
* [[Iruñeko historia]]
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Nafarroako Erresuma]]
[[Kategoria:Iruñeko historia]]
2yxmgg00ng9fxrhk9ovf1rl9tnqhg1h
Hasier Etxeberria
0
23144
9974740
8903384
2024-11-20T13:43:13Z
Treuiller
59723
9974740
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
{{argitzeko|Elgoibarko idazleari|Etxeberria}}
'''Hasier Etxeberria Canales''' ([[Elgoibar]], [[Gipuzkoa]], [[1957]]ko [[apirilaren 6]]a - [[2017]]ko [[martxoaren 29]]a) euskal [[idazle]], [[kazetari]] eta [[blog]]aria zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=literaturaren zubitegia - Hasier Etxeberria|url=https://zubitegia.armiarma.eus/?i=37|aldizkaria=zubitegia.armiarma.eus|sartze-data=2020-05-31}}</ref>
== Lan ibilbidea ==
Kulturgintzarekin harreman estua izan zuen betidanik, eta euskarazko [[irakasle]]a izatetik [[Euskal Telebista]]ko informazio-zerbitzuetako erredaktore izatera pasatu zen. [[Sautrela (saioa)|''Sautrela'']] literatur programaz gain, ''Fahrenheit'', ''[[Eskamak kentzen (telesaila)|Eskamak kentzen]]'', ''Babel,'' ''Ez dago larrosarik'' kultur saioak eta gastronomiari buruzkoak ''Zopa haundi'' eta ''Lapikoka'' aurkeztu eta zuzendu zituen. ''Euskaldunak'' izeneko saio berezia ere gidatu zuen, denak [[ETB 1]]ean. [[ZuZeu]] albistariaren sortzailetako bat izan zen.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Etxeberria, Hasier - Auñamendi Eusko Entziklopedia|hizkuntza=eu|url=http://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/etxeberria-hasier/ar-46101/|aldizkaria=aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref><ref name=":2">{{Erreferentzia|izenburua=Euskal Literaturaren Hiztegia (ELH)|hizkuntza=eu|url=http://www.ehu.eus/ehg/literatura/idazleak/?p=385|sartze-data=2020-05-31}}</ref>
=== Idazle ibilbidea ===
Hainbat literatur genero landu bazituen ere, ipuinlaritzat hartzen zuen bere burua, ''[[Karramarroaren aztarnak]]'' izanik autorearen hitzetan bere obrarik hoberenetarikoa.<ref name=":1">{{Erreferentzia|izena=Urkiri|abizena=SALABERRIA|izenburua=Hasier Etxeberria. Idazlea: Nik beti pentsatu izan dut ipuingilea naizela|hizkuntza=eu|data=2006-03-31|url=http://www.euskonews.eus/0341zbk/elkar_eu.html|aldizkaria=www.euskonews.eus|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Azken boladan, [[Hendaia]]n bizi zen.<ref name=":0" />
Bere hitzen arabera, literaturara jo zuen [[Espainiako Polizia Nazionala]]<nowiki/>k jasanarazitako tratuaren ondorioz: "(Idazlea izan) baino lehen, [[Hondarribia]]n bizi nintzela, Espainiako Polizia Nazionalak [[Indautxu]]ko komisaldegira eraman ninduen gau batez, enpresari bat bahitzen lagundu nuela eta. Gau beltza zinez, non igogailuek behegailuen izena hartu zuten, han denak egiten baitzuen zuloan behera, gora beharrean."<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Minbizia dut • ZUZEU|hizkuntza=eu|data=2016-09-05|url=https://zuzeu.eus/buruari-bueltaka/minbizia-dut/|aldizkaria=ZUZEU|sartze-data=2020-05-23}}</ref> Horren emaitza ''Mugetan'' ([[1998]]) eleberria izan zen eta hurrengo urteetan hainbat nobela idatzi zituen: ''Irun'' ''Hiria'' ''Saria'' irabazi zuen, ''Arrainak ura baino'' lana barne.<ref name=":0" />
Hala ere, bere burua betidanik izan zuen idazletzat, bederatzi urteren inguruan hasi bai zen [[ipuin]]ak argitaratzen.<ref name=":1" /><ref name=":2" /> Haur eta Gazte Literaturan egindako lanek ipuingintza nabarmentzen duten zenbait sari ekarri zizkioten, hala nola, ''Bilintx Saria'', ''Julen Azpeitia'' ''Saria'' edo ''Gabriel Aresti Saria'', besteak beste.<ref name=":0" />
[[Kazetaritza]] liburuak, [[gastronomia]] ardatz duten lanak eta [[arte]]aren ingurukoak ere argitaratu zituen.<ref name=":0" />
== Lanak ==
=== Narrazioa ===
* ''[[Ipuin ezberdinak eta erregalokoak]]'' ([[1984]], [[Elkar (argitaletxea)|Elkar]])
* ''[[Alajaineta]]'' ([[1995]], Elkar)
* ''[[Karramarroaren aztarnak]]'' ([[1997]], Elkar)
=== Nobela ===
* ''[[Mugetan]]'' ([[1988]], Elkar): Berrargitalpen berritua: Elkarlanean, [[1996]]
* ''[[Arrainak ura baino]]'' ([[1999]], Kutxa fundazioa): Berrargitalpena: Elkarlanean, [[2000]]
* ''[[Eulien bazka]]'' ([[2003]], Susa)
* ''[[Mutuaren hitzak]]'' ([[2005]], [[Susa]])
* ''[[Iturrino Handia]]'' ([[2007]], Susa)
=== Haur eta gazte literatura ===
* ''[[Estatua baten historia]]'' ([[1988]], Elkar): Berrargitalpen berritua: Elkar, [[2000]]
* ''[[Inesaren balada]]'' ([[2002]], ''Elkar)''
=== Antzerkia ===
* ''[[Antso erregea]]'' ([[2004]], Egilea editore)
=== Sukaldaritza ===
* ''[[Sukaliztegi partikularra]]'' ([[1996]], Orain)
* ''[[Erabateko sukaldea]]'' ([[1998]], ''Ttarttalo):'' Julian Bereciartua eta [[Luis Irizar]]rekin elkarlanean.
* ''[[Gipuzkoako Gastronomía-La Gastronomía de Gipuzkoa]]'' ([[2002]], Gipuzkoako Kutxa): [[Martin Berasategi]]rekin batera.
* ''[[Sukaldean-1001 errezeta etxean egiteko]]'' ([[2004]], [[Lur argitaletxea|Lur]]) : [[David de Jorge]]rekin elkarlanean.
* ''[[Porca memoria: recuerdo de comida y bebida de un par de verracos]]'' ([[2006]], RBA). David de Jorgerekin elkarlanean.
=== Elkarrizketa ===
* ''Bost idazle Hasier Etxeberriarekin berbetan'' ([[2002]], ''[[Alberdania]]''): [[Bernardo Atxaga]], [[Ramon Saizarbitoria]], [[Anjel Lertxundi]], [[Koldo Izagirre]] eta [[Joseba Sarrionandia]]rekin elkarrizketak.
=== Bilduma ===
* ''Patri maitea...'' ([[2003]], [[Alberdania]])
== Sariak eta errekonozimenduak ==
* [[1987]]. Bilintx, Haur eta Gazte literatura, ''Estatua baten historia'' lanari esker.
* [[1990]]. Imajina ezazu Euskadi, Ipuingintza.
* [[1992]]. Julene Azpeitia, Ipuingintza, ''Aukera profesionala'' lanari esker.
* [[1993]]. [[Rikardo Arregi saria|Rikardo Arregi]] Kazetaritza Saria.
* [[1997]]. Gabriel Aresti, Ipuingintza, ''Ipuin postmoderno bat egin diot nere buruari'' lanagatik.
* [[1999]]. Irun Hiria Saria, Literatura, ''Arrainak ura baino'' lanari esker.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* [http://zubitegia.armiarma.eus/egileak/00037.htm Hasier Etxeberria literaturaren zubitegian]
* [http://alua.mundua.com Hasier Etxeberriaren bloga]
* [http://www.argia.com/argia-astekaria/2198/hasier-etxeberria Elkarrizketa ''Argia''n]
* [http://www.eitb.tv/es/video/sautrela-2014-2017-sautrela-2016-2017/5694/130198/hasier-etxeberria--lagunen-bisita/ Bideoa: Hasier Etxeberria lagunen bisita]
{{bizialdia|1957ko|2017ko|Etxeberria, Hasier}}
[[Kategoria:Elgoibarko idazleak]]
[[Kategoria:Euskal kazetariak]]
[[Kategoria:ETB 1eko aurkezleak]]
[[Kategoria:Blogariak]]
[[Kategoria:1957ko jaiotzak]]
[[Kategoria:Minbiziak hildakoak]]
[[Kategoria:Euskal Herriko gatazkan torturatuak]]
[[Kategoria:Gastronomoak]]
fabmeh0wwdrjqgogxeq5dfoh6spl6vw
2004ko martxoaren 11ko atentatuak
0
32047
9975278
9972812
2024-11-20T14:37:52Z
Iñaki LL
2048
/* Egiletzari buruzko ondorioak */ zuz
9975278
wikitext
text/x-wiki
{{Gertakari_infotaula}}
'''2004ko martxoaren 11ko atentatuak''' —[[euskara]]z '''M-11''' izenaz ere ezagunak (''11-M'' [[gaztelania]]z)— [[Madril]]go [[Renfe Aldiriak|aldirikoen tren sareko]] 4 [[tren]]etan komando islamista batek egindako eraso terroristak izan ziren, Espainia eta [[Europar Batasuna|Europako]] historia osoko handienak. Goizeko zortzietan ia aldi bereko 10 [[lehergai]]luk eztanda egin zuten lau trenetan. 192 lagun hil eta 2.000 inguru zauriturik suertatu ziren.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Lore-koroa batekin omendu dituzte Madrilen M11ko biktimak|hizkuntza=eu|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/politika/bideoak/osoa/6258076/bideoa-m11ko-biktimei-omenaldia-madrilen-2019ko-martxoaren-11an/|aldizkaria=www.eitb.eus|sartze-data=2019-03-12}}</ref><ref>{{Erreferentzia|abizena=Berria.eus|izenburua=Kronologia. Hamar urteko ihesaldia|hizkuntza=en|url=https://www.berria.eus/albisteak/50232/bkronologiab_hamar_urteko_ihesaldia.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2019-03-12}}{{Apurtutako esteka|date=apirila 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Beranduago, poliziak lehertu ez ziren beste bi bonba kontrolpean lehertu zituen, eta hirugarren bat indargabetu zuen. Azken horri esker, errudunen lehen zantzuak aurkitu ziren. Aste batzuen ostean, poliziak [[Leganés]]en aurkitu zuen komando islamista. Ezkutatzen zituen etxebizitza eztandarazita, komando islamistako kide guztiak eta [[Espainiako Polizia Nazionala|GEO polizia]] bat hil ziren.<ref>{{Erreferentzia|abizena=20minutos|izenburua=20 años del 11M: la reconstrucción día a día del peor atentado en la historia de España|hizkuntza=es|data=2024-03-11|url=https://www.20minutos.es/noticia/5223086/0/20-anos-11m-atentados-atrocha-madrid-aniversario/|aldizkaria=www.20minutos.es - Últimas Noticias|sartze-data=2024-04-10}}</ref><ref>[http://www.findarticles.com/p/articles/mi_qn4158/is_20040316/ai_n12773616 Madrid: The Aftermath: Spain admits bombs were the work of Islamists | Independent, The (London) | Find Articles at BNET.com<!-- Bot generated title -->]</ref>
Lehen orduetako zirrara Espainia eta Europa osoko [[hedabide]]etara zabaldu zen. Espainiako [[hauteskunde]] orokorretarako hiru egun falta ziren, eta tentsioa handia zen. Hasieratik, Espainiako gobernuko agintariek, [[José María Aznar|Jose Maria Aznar]] buru zutela, [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAri]] egotzi zizkioten erasoak, eta ideia hori zabaltzeko ekimenak hartu zituzten, tartean zela bertsio hori zabaltzeko Espainiako enbaxadoreei eta hedabideei deitzea.<ref name="#1">{{Erreferentzia|izenburua=Atentatuen ostean gertatutakoaren kronologia|hizkuntza=eu|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/politika/bideoak/osoa/2066586/bideoa-2004ko-martxoaren-11ko-atentatua-atentatuen-osteko-kronologia/|aldizkaria=www.eitb.eus|sartze-data=2019-03-12}}</ref> [[Nazio Batuen Erakundea]]k, informazio horien ondorioz, eraso terrorista eta ETA gaitzesteko adierazpena onartu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kronologia: M-11ko atentatuak|hizkuntza=eu|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/politika/osoa/2060940/m11--2004-urteko-martxoaren-11ko-atentatuen-kronologia/|aldizkaria=www.eitb.eus|sartze-data=2019-03-12}}</ref>
Orduak eta egunak aurrera joan ahala, baina, agertzen ziren zantzuek beste noranzko bat erakusten zuten, baina gobernuak lehengoari eutsi zion hipotesi nagusi gisa. Herritarrak kalera atera ziren trumilka terrorismoaren kontra eta gobernuaren jarrera salatzera, gobernua erasook hauteskundeetan irabazpidea izateko erabiltzen ari zelakoan. Tentsio horren erdian, bi pertsona hil ziren Euskal Herrian polizien erasoen ondorioz.<ref>{{Erreferentzia|izena=TAI GABE DIGITALA|abizena=SL|izenburua=Ángel Berrueta, una década de lucha en busca de la verdad y el reconocimiento|hizkuntza=es|data=2014-03-12|url=https://www.naiz.eus/en/actualidad/noticia/20140312/angel-berrueta-una-decada-de-lucha-por-la-verdad-y-el-reconocimiento|aldizkaria=naiz:|sartze-data=2019-03-12}}</ref><ref>{{Erreferentzia|abizena=Berria.eus|izenburua=Angel Berrueta omendu dute Iruñean|hizkuntza=en|url=https://www.berria.eus/albisteak/108962/angel_berrueta_omendu_dute_irunean.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2019-03-12}}{{Apurtutako esteka|date=apirila 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> [[PP|Alderdi Popularrak]] kritika gogorrak jaso zituen geroztik bere jarrera kontraesankorragatik.<ref name="#1"/><ref>{{Erreferentzia|abizena=Berria.eus|izenburua=ETAren eta indarkeria islamistaren artean ez dagoela loturarik esan du Zapaterok|hizkuntza=en|url=https://www.berria.eus/albisteak/7652/etaren_eta_indarkeria_islamistaren_artean_ez_dagoela_loturarik_esan_du_zapaterok.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2019-03-12}}{{Apurtutako esteka|date=apirila 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> [[Espainiako Auzitegi Nazionala]]k, epaiketan, hainbat islamdar terroristari egotzi zien atentatuen egiletza.
== Atentatuen deskribapena ==
=== Laburpena ===
Atentatua lau [[tren]] desberdinetan gertatu zen, goizeko ordu jendetsuenean (07:36-07:40an). Lau tren horietan, lehergailu kopuru handiko hamar motxilak eta poltsak eztanda egin zuten. Eztandako arrastoak analizatuta, zientzialariek jakin zuten [[dinamita]] erako lehergailuak zirela, eta eztanda egin ez zuen eta Renault Kangoo autoko arrastoak analizatuta, jakin zuten, halaber, lehergailua [[Goma-2 ECO]]<nowiki/>z osatzen zela.
Eztandak [[Atochako geltokia]]n, Pozo del Tio Raimundo geltokian, Santa Eugenian, eta Tellez kalearen parean, Atochako norabidean, gertatu ziren. Atochan hiru eztanda izan ziren, Raimundon bi, Santa Eugenian bakarra eta Tellez kalearen pareko trenbidean lau. Raimundon, leherrarazi ez zen beste lehergailu bat aurkitu zen, 500 [[gramo]] Goma-2 ECOzkoa, telefono mugikor bidez leherrarazteko prestatua.
=== Kronologia ===
* 07:37. Atochako geltokiko 2. trenbidean, hiru lehergailuk eztanda egin zuten une desberdinetan, bertan pausaturik zegoen [[Renfe Aldiriak|aldiriko tren]] batean.
* 07:38. [[El Pozo del Tío Raimundo]] geltokiko tren batean, 2 lehergailuk eztanda egin zuten.
* 07:38. Santa Eugenia geltokiko 21713 trenean, lehergailu batek eztanda egin zuen.
* 07:39. Téllez kalearen paretik zihoan tren batean, lau lehergailuk eztanda egin zuten segundo gutxiren buruan, Atochako geltokitik 500 [[metro]]ra.
* 07:36. Santa Eugenia geltokitik, lehen deia egin zen [[112]] telefonora.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=RAIMUNDO HERR�IZ|data=2010-07-17|url=https://web.archive.org/web/20100717201829/http://www.telemadrid.es/contenidos/html/elcirculo/pagina_raimundoherraiz.htm|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-03-20}}</ref>
* 07:59. Lehen zaurituak [[Madrilgo Erkidegoa|Madrilgo Erkidegoko]] ospitaleetara iristen hasi ziren.
* 09:25. Madrilgo Erkidegoko Osasuneko sailburuak deia egin zien herritarrei atentatuetan zaurituentzako odola emateko.
== Heriotzak ==
Zauritutakoak [[Madrilgo Erkidegoa|Madrilgo Erkidegoko]] hainbat ospitaleetara eraman zituzten. Horrenbeste zauritu zeuden, Madrilgo Udalak kanpaina-ospitale bat jarri behar izan zuen martxan Daoíz y Velarde kirolgunean, Téllez kaletik gertu.
17 herrialdeetako hildakoak zeuden, gehienak [[espainia]]rrak, 142 hain zuzen ere. [[Espainia]]ko atentaturik larriena izan zen, [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]] [[Bartzelona]]n gauzatutako Hipercorreko atentatuko 21 hildakoen kopurua erraztasunez gaindituz. [[1988]]ko [[Lockerbie]]ko atentatuaz gain, [[Europa]]ko historiako atentaturik handiena izan zen hildako eta zauritutako kopuruari dagokionez. Hildako pertsonen zenbaketa ofiziala, [[2004]]ko [[martxoaren 23]]an, 191 pertsonakoa izan zen eta zaurituen kopurua 2.050 pertsonakoa izan zen.
== Poliziaren ekintza ==
[[Espainiako Polizia Nazionala]]k, [[Leganés]]en identifikatu zuen etxebizitza bat, eraso terroristen plangintza egiteko erabilia. [[Apirilaren 3]]an, [[larunbat]]a, poliziek etxea inguratu zuten eta sartzera zihoazenean 3 terroristek beren buruaz beste egin zuten hainbat lehergailu erabiliz. Hiru terroristez gain, polizia bat hilik suertatu zen.<ref name="Leganés Explosion">[http://www.cnn.com/2004/WORLD/europe/04/04/spain.bombings/ Suspected Madrid bombing ringleader killed (CNN)]</ref>
Ikertzaileen arabera [[Leganés]]ko pisuan erabilitako lehergailuak tren-sarearen aurka egindako erasoen lehergailuen material berdinez osatuta zeuden.
== Atentatuen egiletza ==
=== Egiletzari buruzko ondorioak ===
{| class="wikitaula" border="1" align="right"
|-
! Herritartasuna !! Heriotzak !! Herritartasuna !! Heriotzak
|-
|{{bandera|Espainia}} ||142 ||{{bandera|Errumania}} ||16
|-
|{{bandera|Ekuador}} ||6 ||{{bandera|Polonia}} ||4
|-
|{{bandera|Bulgaria}} ||4 ||{{bandera|Peru}} ||3
|-
|{{bandera|Dominikar Errepublika}} ||2 ||{{bandera|Kolonbia}} ||2
|-
|{{bandera|Maroko}} ||2 ||{{bandera|Ukraina}} ||2
|-
|{{bandera|Honduras}} ||2 ||{{bandera|Senegal}} ||1
|-
|{{bandera|Kuba}} ||1 ||{{bandera|Txile}} ||1
|-
|{{bandera|Brasil}} ||1 ||{{bandera|Frantzia}} ||1
|-
|{{bandera|Filipinak}} ||1 ||'''Guztira''' ||'''191'''
|}
Espainiako Justiziaren arabera, [[maroko]]ar talde bat, [[siria]]r eta [[aljeria]]r islamdarrak,[[guardia Zibila|guardia zibil]] eta poliziaren hiru konfidenteren lankidetzaz,<ref>[[The Times]] [https://web.archive.org/web/20110224025904/http://www.timesonline.co.uk/tol/news/world/article447363.ece Bomb squad link in Spanish blast]</ref><ref>[http://www.elmundo.es/elmundo/2006/02/07/espana/1139297607.html Rafá Zouhier was a confident of the Guardia Civil before, during and after the bombings...José Emilio Suárez Trashorras was also a police confident -''Rafá Zohuier era confidente de la Guardia Civil antes, durante y después de los atentados....José Emilio Suárez Trashorras...También era confidente de la policía''-] {{es}}</ref><ref>[http://www.elmundo.es/elmundo/2006/05/26/espana/1148634335.html ''The two key collaborators of the Madrid train bombings were police confidents''] {{es}}</ref> izan ziren atentatuak egin zituzten ustezko erasotzaileak. [[2006]]ko [[apirilaren 11]]n, [[Juan del Olmo]] epaileak 29 pertsonaren aurkako salaketak jarri zituen atentatuetan parte hartzeagatik.<ref>[http://www.pbs.org/newshour/updates/madrid_04-11-06.html Suspects indicted in Madrid train attacks (OnlineNewsHous)]</ref>
[[Al Kaida]]ren zuzeneko parte-hartzea ez da oraindik frogatu,<ref>[https://web.archive.org/web/20080706184144/http://news.independent.co.uk/europe/article1961431.ece The Independent article:]''While the bombers may have been inspired by Bin Laden, a two-year investigation into the attacks has found no evidence that al-Qa'ida helped plan, finance or carry out the bombings, or even knew about them in advance''.</ref> nahiz eta erasoen egunean Al Kaidako talde batek atentatua bere gain hartu zuen. Hala ere, [[Ameriketako Estatu Batuak|Ameriketako Estatu Batuen]] arabera talde horrek "ez zuen fidagarritasunik".<ref>[http://www.cbsnews.com/stories/2004/03/12/world/main605547.shtml CBS News. Madrid Massacre Probe Widens]</ref> [[2007]]ko abuztuan, [[Al Kaida]]k "harro" zegoela adierazi zuen Madrilgo atentatuengatik.<ref>[http://elmundo.es/elmundo/2007/08/06/internacional/1186414637.html Al Qaeda dice sentirse 'orgullosa' de la destrucción que afectó a Madrid el 11-M]</ref>
=== Atentatua ETAri leporatua ===
Egiletzaren inguruko gobernu-ordezkarien informazioak izan ziren erasootan harridura eta asaldura handiena piztutako alderdietako bat, lazgarritasunarekin batera. Erasoa gertatu eta hurrengo 72 orduetan, Espainiako gobernuko ordezkariek, [[José María Aznar|Jose Maria Aznar]] ere tartean, irmo baieztatu zuten [[Euskadi Ta Askatasuna|ETA]] izan zela erasoen egile, zantzuek ordurako besterik zioten arren: talde islamista bat izan zela. Are, [[Ángel Acebes|Angel Acebes]] ministroak ETAren egiletzaz "inongo dudarik ez dago[ela]" adierazi zuen bere lehen agerraldian;<ref>{{Erreferentzia|izena=Iñigo Sáenz de|abizena=Ugarte|izenburua=11M: el peor atentado de la historia de España y la mayor operación de desinformación|hizkuntza=es|data=2024-03-09|url=https://www.eldiario.es/politica/11m-operacion-desinformacion-gobierno-aznar_1_10981376.html|aldizkaria=elDiario.es|sartze-data=2024-03-11}}</ref> besterik ziotenei 'doilorrak' ("''miserables''") deitu zien, Espainiako hauteskunde orokorretatik hiru egunetara.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=VÍDEO: Los tres días de mentiras del Gobierno por el 11M que indignaron a España|hizkuntza=es|url=https://www.eldiario.es/politica/VIDEO-principales-mentiras-PP_0_237276801.html|aldizkaria=eldiario.es|sartze-data=2019-03-11}}</ref><ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Cadena|abizena=SER|izenburua=Lo que dijo el Gobierno sobre la autoría|hizkuntza=es|data=2004-03-13|url=https://cadenaser.com/ser/2004/03/13/espana/1079139026_850215.html|aldizkaria=Cadena SER|sartze-data=2019-03-11}}</ref>
[[Fitxategi:RS21812 (IA RS21812-crs).pdf|thumb|2004ko Madrilgo erasoez eta Espainiako Gobernuaren jokaeraz AEBko Kongresuko Ikerketa Zerbitzuak ondutako txostena ([[Wikileaks]])]]
Espainiako Gobernuak ahal zuena egin zuen atentatua ETAri leporatzeko.<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Gezur bat, erorialdiaren ataria|hizkuntza=eu|data=2024-03-07|url=https://www.berria.eus/euskal-herria/gezur-bat-gainbehera-ekiditeko-asmoz_2121751_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-03-08}}</ref> Bi hamarkada geroago agertu informazioek agerian utzi dute estatuko aparatuek ia hasieratik zekitela ez zela ETA atentatuen egilea. Guardia Zibila bi etakideri entzuketak egiten ari zen atentatuen goizean bertan, eta 9:00etan elkarren arteko hizketan aipatu zuten "moroak" izango zirela autoreak.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Público|izenburua=Aznar, contra la Guardia Civil, la Policía, el CNI y el sursuncorda|hizkuntza=es|data=2024-03-11|url=https://blogs.publico.es/dominiopublico/60112/aznar-contra-la-guardia-civil-la-policia-el-cni-y-el-sursuncorda/|aldizkaria=Público|sartze-data=2024-03-12}}</ref> Hogei urte geroago, Jesús de la Morena M-11ko Espainiako poliziako informazioaren komisario nagusiak TVEri ezkutuan egin elkarrizketan, adierazi zuen atentatuen eguneko ilunabarrean ETA jada ez zela egiletzaren hipotesi nagusia.<ref>{{Erreferentzia|abizena=RTVE.es|izenburua=De la Morena, comisario del 11M: "La prioridad de la vía yihadista surge a lo largo de la tarde-noche del 11 de marzo"|hizkuntza=es|data=2024-03-10|url=https://www.rtve.es/noticias/20240310/morena-comisario-del-11m-prioridad-via-yihadista-surge-a-largo-tarde-noche-del-11-marzo/16007879.shtml|aldizkaria=RTVE.es|sartze-data=2024-03-12}}</ref>
[[Batasuna|Batasunako]] Mahai Nazionaleko eledun [[Arnaldo Otegi|Arnaldo Otegik]], jada martxoaren 11ko goizeko 10:30ean, irmo adierazi zuen jendaurreko agerraldian: «Ezker abertzaleak ez du hipotesi bezala ere aztertzen ETA gaur Madrilen gertatutakoaren atzean egotea».<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kronologia: M-11ko atentatuak|hizkuntza=eu|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/politika/osoa/2060940/m11--2004-urteko-martxoaren-11ko-atentatuen-kronologia/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-03-20}}</ref> Aznar espainiar presidenteak berberak, ordea, hedabideetara deitu zuen, zantzuak edozein zirela ere, «egilea ETA» zela nabarmentzeko.<ref name=":0" /> Enbaxadoreei ere deitu zien, ETA izan zela errepika zezaten eta «zalantza interesatuak» baztertzeko.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kronologia: M-11ko atentatuak|hizkuntza=eu|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/politika/osoa/2060940/m11--2004-urteko-martxoaren-11ko-atentatuen-kronologia/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-03-20}}</ref> Ana Palacio Espainiako kanpo gaietako ministroak telegramak igorri zizkien enbaxadoreei ETAren egiletza berresteko, eta aldeztu zuen hori beharrezkoa zela Arnaldo Otegiren adierazpenak munduan isilarazteko, eta argi uzteko «ETA erakunde terrorista» zela.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=elmundo.es - Palacio dice que envió el telegrama que confirmaba la autoría de ETA por la presión informativa|url=https://www.elmundo.es/elmundo/2004/07/28/espana/1091051453.html|aldizkaria=www.elmundo.es|sartze-data=2024-11-18}}</ref>
[[El País|''El País'' egunkariak]] ''«Matanza de ETA en Madrid''» ('ETAren sarraskia Madrilen') titulua erabili zuen arratsalde hartan. ETAren ukapen mezua eta Al-Qaedak atentatua bere gain hartu izana —martxoaren 12an adierazi zuten hori, bideo batekin— ez ziren nahikoa izan.<ref name=":1" /><ref name=":2">[http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/4899544.stm BBC on preparations for the trial]</ref> Atentatuetatik 24 ordura, [[Televisión Española|TVE Espainiako telebista publikoak]] elkarrizketak egin zizkion [[George W. Bush|George Bush]] AEBko presidenteari eta [[Laura Bush|Laura]] haren emazteari, [[Etxe Zuria|Etxe Zuriak]] hala eskatuta eta [[Lorenzo Milà]] espainiar kazetariak gidatuta. Elkarrizketa horretan, ordea, amerikar presidenteak ez zuen ETAz hitz egin, eta bai aditzera eman talde islamdarrek egin zituztela atentatuak. Elkarrizketa ez zen heldu osorik ematera.<ref>{{Erreferentzia|abizena=RTVE.es|izenburua=Lorenzo Milá, sobre la entrevista a Bush tras el 11M que no se emitió íntegra: "Él hablaba de terrorismo islamista"|hizkuntza=es|data=2024-03-03|url=https://www.rtve.es/noticias/20240303/lorenzo-mila-entrevista-bush-nunca-emitio/15993496.shtml|aldizkaria=RTVE.es|sartze-data=2024-03-08}}</ref>
Gobernuaren eta [[PP|PPren]] adierazpen horiek domino efektua eragin zuten. PSOEko idazkari nagusi [[José Luis Rodríguez Zapatero|Jose Luis Rodriguez Zapaterok]] «ETAk inoiz egindako atentaturik izugarriena» izan zela adierazi zuen.<ref name=":2" /> Orduko [[Eusko Jaurlaritza]]ko [[Juan José Ibarretxe|Juan Jose Ibarretxe]] lehendakariak ETA seinalatu zuen egile bezala, [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]] ''[[Gara]]'' egunkarian argitaratutako ohar batean atentatuen egiletza bitan ukatu bazuen ere.<ref>[https://web.archive.org/web/20071012052333/http://www.cbsnews.com/stories/2004/03/15/world/main606205.shtml ''Voters Oust Spanish Government''], [[CBS News]] ''On Sunday, a Basque-language daily published a statement by ETA in which the group for a second time denied involvement in the attacks.''</ref> Martxoaren 12an, ''Gara'' egunkariarekin batera, gaueko berrietan [[Julio Ibarra]] [[Teleberri|Teleberriko]] aurkezleak zabaldu zuen atentatuari buruzko ETAren deiaren berri, euskal erakunde armatuaren egiletza ukatzen zuena. Berri horiek Espainian zabaltzen hasi ziren, eta Ibarrak etsaigo handia bizi izan zuen bere larruan, irainak eta hiltzeko arriskua ere, gutxienez [[Guardia Zibila|Guardia Zibileko]] kide baten partaidetzaz, ustez.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Berria|hizkuntza=eu|data=2024-03-07|url=https://www.berria.eus/euskal-herria/irakurri-nituen-halako-mezuak-julio-ibarra-hil-nahi-dut_2121722_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-03-08}}</ref>
=== Azpijokoaren teoria ===
[[Fitxategi:Monumento a los ausentes 001.jpg|thumb|220px|Hildakoen omenezko monumentua.]]
[[Fitxategi:11-M Plaque.jpg|thumb|Biktimen omenezko plaka.]]
[[PP|Alderdi Popularreko]] (PP) sektore batzuek, hala nola komunikabide batzuek, esaterako ''[[El Mundo]]'' egunkariaren eta [[COPE]] irrati elizkoiaren arabera,<ref name="revenge">[http://www.opendemocracy.net/conflict-madridprevention/11-M_3341.jsp Spain’s 11-M and the right’s revenge] (Open Democracy)</ref> erasoa "azpijoko bat" izan zen orduko gobernua boteretik kentzeko. [[Terrorismoaren Biktimen Elkartea]]k ere azpijokoa egon zela argudiatu zuen. Teoria horrek zioenez, [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]], segurtasun indarretako kideek eta [[Maroko]]ko isilpeko zerbitzuek atentatuetan parte hartu zuten. PP alderdiko [[Eduardo Zaplana|Zaplanak]] adierazi zuenez, "PSOE beldur da egia ez ote den aterako".<ref name="Herald">''[https://web.archive.org/web/20060320002153/http://www.spainherald.com/2005-03-30news.html Zaplana claims PSOE "afraid that the truth will come out"]'', ''[[The Spain Herald]]'', 30 March 2005. Recovered from the [[Internet Archive]].</ref>
=== Epaia ===
Atentatuen inguruko ikerketak [[Espainiako Auzitegi Nazionala]]k egin zituen. Epaia [[2007]]ko [[otsailaren 15]] eta [[2007]]ko [[uztailaren 2]] artean egin zen. [[2007]]ko [[urriaren 31]]an, azken epaia eman zen, eta atentatuek 191 hildako eta 2.050 zauritu eragin zituela frogatu zen. Atentatuak [[ezkutuko zelula sistema|zelula]] [[jihadismo|jihadista]] batek egin zituen, hainbat kidek osatuak, eta [[Leganés]]ko pisuan beren buruaz beste egin zuten. 11 akusatu izan ziren guztira, denak islamdarrak, [[José Emilio Suárez Trashorras]] espainiarra izan ezik. [[Jamal Zougam]] eta [[Othman el Gnaoui]] izan ziren zelula terroristaren buru, eta 42.922 eta 42.924 urteko kartzela-zigorrak ezarri zitzaizkien, hurrenez hurren.
== Atentatuei buruzko erreakzioak ==
[[Fitxategi:Bush-Miers-051003.jpg|eskuinera|thumb|220px|[[George W. Bush]]]]
=== Euskal Herrian ===
Euskal hiriei dagokienez, [[Bilbo]]n 300.000, [[Iruñea]]n 125.000 eta [[Gasteiz]]en 90.000 pertsona manifestazioetara gehitu ziren{{erref behar}}. Espainiako telebista kate guztiek{{erref behar}} xingola beltza jarri zuten pantailaren goialdean eta egun osoan zehar atentatuei buruzko albistegiez hornitzen zuten programazioa.
Erasoen egilea ETA zelako Espainiako Gobernuaren mezuak zirela eta, gai horrek asaldura eragin zuen gizartean. Iruñean, polizia batek eta haren semeak [[Angel Berruetaren hilketa|tiroz hil zuten Angel Berrueta]], dendari bat, atentatuen egilea ETA izan zela zioen poster bat jartzera behartzen saiatu ondoren. Hala ere, artean ez da Berrueta motibazio politikoko biktimatzat hartu.<ref name=":2" /> Hilketaren kontrako manifestazio bateko Ertzaintzaren karga batean Kontxi Sanchiz hil zen bihotzekoak jota Hernanin.<ref name=":2" /><ref>{{Erreferentzia|abizena=Berria.eus|izenburua=Gezur baten biktima gogoan|hizkuntza=en|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1980/003/002/2019-03-14/gezur_baten_biktima_gogoan.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2019-03-14}}</ref>
=== Espainian ===
Atentatuak gaitzesteko [[Espainia]]n osoan ia 11.000.000 herritar baino gehiago kalera irten ziren manifestaldietara. Madrilen inoizko manifestazio handiena egin zen, "Con las víctimas, con la Constitución y contra el terrorismo" goiburupean; oihuen artean, "nor izan da?" entzun zen hainbatetan. Bartzelonan, tentsio uneak izan ziren PP alderdiko ordezkariekin.<ref>{{Erreferentzia|izena=Cadena|abizena=SER|izenburua=Once millones de españoles toman la calle para plantar cara al terrorismo|hizkuntza=es|data=2004-03-12|url=https://cadenaser.com/ser/2004/03/12/espana/1079052618_850215.html|aldizkaria=Cadena SER|sartze-data=2019-03-15}}</ref> Biharamunean, ehun milaka atera ziren kalera Madrilen manifestaziorako, bertan Espainiako agintariak zeudela. ETAren kontrako eta Espainiako batasunaren aldeko oihuen artean ("''¡España, unida, jamás será vencida!''"), Madrilen agintarien kontrako txistuak eta oihuak ere entzun ziren, nahasmen handiaren erdian.<ref>{{Erreferentzia|izena=ANA|abizena=ARASANZ|izenburua=Reportaje {{!}} "No sé qué gritar"|hizkuntza=es|abizena2=EZQUERRA|izena2=MARCOS|data=2004-03-12|url=https://elpais.com/elpais/2004/03/12/actualidad/1079083031_850215.html|aldizkaria=El País|issn=1134-6582|sartze-data=2019-03-15}}</ref> Lehenago inoiz ez bezala, mobilizazioan rol garrantzitsua jokatu zuten bitarteko digitalek, hedabideen mezuekin lehiatu zirenak, aldi berean deialdiak eginez, Madrilgo PPren egoitzaren aurrean, adibidez.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Yolanda Quintana|izenburua=13M: 10 años del Pásalo|hizkuntza=es|url=https://www.eldiario.es/turing/13M-15M-Pasalo-SMS_0_237976327.html|aldizkaria=eldiario.es|sartze-data=2019-03-15}}</ref>
=== Nazioartean ===
Atentatuen ondoren, [[Frantzia]]k segurtasun nazionaleko plana maila laranjara igo zuen.<ref>[http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/3505094.stm France raises alert to orange]</ref> [[Italia]]ko Gobernuak alerta goreneko egoera ezarri zuen.<ref>[https://web.archive.org/web/20060719012428/http://jamestown.org/terrorism/news/article.php?articleid=2369936 The Terrorist Threat to the Italian Elections (Jamestown)]</ref> [[Atenas]]en ere segurtasuna indartu zen tren-sarean eta Espainiako enbaxadan. Atentatuak nazioartean gaitzetsiak izan ziren. [[George W. Bush]] presidente estatubatuarrak, [[Elisabet II.a (argipena)|Elisabet II.a]] erregina ingelesak, [[Romano Prodi]] orduko Europar Batasuneko presidenteak, [[Joan Paulo II.a]] Aita Santuak, [[Nazio Batuen Erakundea]]k eta beste askok atentatuak gaitzetsi eta salatu zituzten. Izan ere, Espainiako Gobernuaren presiopean, Segurtasun Kontseilua berehala bildu zen eta esplizituki aipatu zen ETAren egiletza; hala presa hori nola atentatuen egileak aipatzea oso ezohikoak dira NBEren ebazpen batean.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Agencias|izenburua=España se excusa por segunda vez en la ONU por forzar la condena a ETA el 11-M|hizkuntza=es-ES|data=2004-04-03|url=https://cadenaser.com/ser/2004/04/03/espana/1080949819_850215.html|aldizkaria=cadena SER|sartze-data=2024-03-12}}</ref>
Hala ere, Nazio Batuen Segurtasun Kontseiluan, Alemaniak eta Errusiak beren atsekabea adierazi zuten zehazki atentatuak ETAri egotzi izanagatik, eta Inocencio Arias NBEko Espainiaren mandatariak onartu zuen komando islamdarrek egin zutela erasoa;<ref>{{Erreferentzia|abizena=Agencias|izenburua=España se excusa por segunda vez en la ONU por forzar la condena a ETA el 11-M|hizkuntza=es-ES|data=2004-04-03|url=https://cadenaser.com/ser/2004/04/03/espana/1080949819_850215.html|aldizkaria=cadena SER|sartze-data=2024-03-12}}</ref> argudiatu zuen gobernu horrek "irmo sinetsi zuela ETA izan" zela.<ref>{{Erreferentzia|izena=Cadena|abizena=SER,Agencias|izenburua=El Gobierno de Aznar explica ahora a la ONU las nuevas líneas de investigación sobre el 11-M|hizkuntza=es-ES|data=2004-03-16|url=https://cadenaser.com/ser/2004/03/16/internacional/1079401517_850215.html|aldizkaria=cadena SER|sartze-data=2024-03-11}}</ref> [[Nazio Batuen Babeserako Kontseilua|Nazio Batuen Segurtasun Kontseilua]]k ezin du akta bat aldatu behin sinatu eta gero eta, beraz, horrela geratu da eta horrela dago bere interneteko orrietan<ref>{{erreferentzia|url=http://www.un.org/press/en/2004/sc8022.doc.htm|argitaletxea= Nazio Batuen Erakundea}}</ref>. [[2004]]ko [[martxoaren 15]]ean, [[Europa]] mailako 3 minutuko isilunea egin zen eguerdian.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|2}}
== Ikus, gainera ==
* [[2001eko irailaren 11ko atentatuak]]
* [[Euskal gatazka]]
* [[Albiste faltsu|Fake news]]
== Kanpo estekak ==
* {{es}} [http://www.elpais.com/comunes/2007/juicio_11m/ Atentatuen egiletzaren epaiari buruzko atal berezia - ''El País'']
* {{es}} [https://web.archive.org/web/20100404021647/http://www.mjusticia.es/cs/Satellite?blobcol=urldocumento&blobheader=application%2Fpdf&blobheadername0=content-type&blobheadername1=content-disposition&blobheadervalue0=application%2Foctet-stream&blobheadervalue1=inline%3Bfilename%3D071031&blobkey=id&blobtable=Documento&blobwhere=1161678079964&ssbinary=true Auzitegi Nazionalaren sententzia Justizia Ministerioaren webgunean]
* {{en}} [http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/3500452.stm Atentatuen albistea BBCn]
* {{es}} [https://www.congreso.es/public_oficiales/L8/CONG/DS/CI/CI_011.PDF Espainiako Kongresuko bilkuren egunerokoa (2024-07-28), martxoaren 11ko atentatuei buruz ]
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:2004ko gertakariak]]
[[Kategoria:Espainiako atentatuak]]
[[Kategoria:Atentatu islamistak]]
[[Kategoria:Madrilgo historia]]
qd7qbrkbef604wvcf5gp8vybh8lqiz9
Marilyn Manson (taldea)
0
32711
9975605
9271092
2024-11-20T19:52:42Z
Ernestobanpiroa
58701
Ernestobanpiroa wikilariak «[[Marilyn Manson]]» orria «[[Marilyn Manson (taldea)]]» izenera aldatu du
9271092
wikitext
text/x-wiki
{{Musika talde infotaula
| izena = Marilyn Manson
| irudia = Marilyn Manson Live in Moscow 2012.JPG
| irudi testua = Marilyn Manson [[2012]]an, zuzenean
| irudi zabalera = 200
| ezizenak = Marilyn Manson & The Spooky Kids
| jatorria = {{banderaikur|AEB}} [[Fort Lauderdale]], [[Florida]]
| instrumentuak =
| musika mota = [[Industrial rock]] eta [[alternative metal]]
| urteak = [[1989]]-egun
| diskoetxeak =Nothing, Interscope
| webgunea = [http://www.marilynmanson.com/ www.marilynmanson.com]
| taldekideak = [[Marilyn Manson (abeslaria)|Marilyn Manson]]<br />[[Twiggy Ramirez]]<br />[[Ginger Fish]]<br />[[Chris Vrenna]]
| lehenagoko taldekideak =
}}
'''Marilyn Manson''' [[1989]]an [[Florida]]n sortutako [[industrial rock]] eta [[alternative metal]] musika taldea da. [[Heavy metal]], [[industrial musika]], eta [[Glam rock]]ak dira taldearen eragin nagusiak. Orokorrean, Marilyn Mansonen musika sailkatzeko zaila da, disko bakoitzak bere soinua eta irudia baititu. Taldearen gehiegizko emanaldiei esker, berehala lortu zuen ospea Florida mailan. Denboraren poderioz, zaletasuna mundu osora hedatu da.
Zaleekin batera polemika iritsi zaio taldeari, batez ere [[Marilyn Manson (abeslaria)|Marilyn Manson]] abeslari nagusiaren jokabidearengatik. Ezagunak dira erlijio eta politika munduko hainbat bururekin izandako ika-mikak.
Taldekide bakoitzak izena hartzeko sistema bera eratu du: pop kulturaren emakumezko izena eta serie hiltzaile baten abizena nahastuz. Ohiz kanpoko [[makillaje]] eta arropa deigarriak eramanda, jokaera txundigarria (batzuen irudikoz, iraingarria ere) izaten dute emanaldietan nahiz edozein lekutan. Kritika andana jaso dute erlijioaren kontra abesteagatik eta sexua, drogen zein bortizkeria etengabe aipatzeagatik. Haien aurkako protestek batzuetan jotzea ere galarazi diete.
== Egungo taldekideak ==
* [[Marilyn Manson (abeslaria)|Marilyn Manson]] (Brian Warner) – ahotsa
:<small>izenaren jatorria: [[Marilyn Monroe]] + [[Charles Manson]]</small>
* [[Tim Skold]] (Thim Sköld) – gitarra eta baxua
* [[Madonna Wayne Gacy]] (Stephen Bier, Jr.) – teklatua eta bateria elektrikoa
:<small>izenaren jatorria: [[Madonna (entertainer)|Madonna]] + [[John Wayne Gacy]]</small>
* [[Ginger Fish]] (Kenny Wilson) – bateria
:<small>izenaren jatorria: [[Ginger Rogers]] + [[Albert Fish]]</small>
== Diskografia ==
{| class="taulapolita"
!align="left" valign="top" width="40"|[[Urte]]a
!align="left" valign="top"|Albuma
!align="left" valign="top"|Oharrak
|-
|align="left" valign="top"|[[1994]]
|align="left" valign="top"|''[[Portrait of an American Family]]''
|align="left" valign="top"|Estreinako estudio albuma.
|-
|align="left" valign="top"|[[1995]]
|align="left" valign="top"|''[[Smells Like Children]]'' <small>([[Extended play|EP]])</small>
|align="left" valign="top"|''Portrait of an American Family'' diskoko remixak.
|-
|align="left" valign="top"|[[1996]]
|align="left" valign="top"|''[[Antichrist Superstar]]''
|align="left" valign="top"|Bigarren estudio albuma.
|-
|align="left" valign="top"|[[1997]]
|align="left" valign="top"|''[[Remix and Repent]]'' <small>([[Extended play|EP]])</small>
|''Antichrist Superstar'' diskoko remixak eta zuzeneko grabaketak.
|-
|align="left" valign="top"|[[1998]]
|align="left" valign="top"|''[[Mechanical Animals]]''
|Hirugarren estudio albuma.
|-
|align="left" valign="top"|[[1999]]
|align="left" valign="top"|''[[The Last Tour on Earth]]''
|Lehen zuzeneko albuma.
|-
|align="left" valign="top"|[[2000]]
|align="left" valign="top"|''[[Holy Wood (In the Shadow of the Valley of Death)]]''
|Laugarren estudio albuma.
|-
|align="left" valign="top"|[[2003]]
|align="left" valign="top"|''[[The Golden Age of Grotesque]]''
|Bosgarren estudio albuma.
|-
|align="left" valign="top"|[[2004]]
|align="left" valign="top"|''[[Lest We Forget]]''
|Kanta hautatuak.
|-
|align="left" valign="top"|[[2007]]
|align="left" valign="top"|''[[Eat me, Drink me]]''
|Seigarren estudio albuma.
|-
|align="left" valign="top"|[[2009]]
|align="left" valign="top"|''[[The High End of Low]]''
|Azken albuma.
|-
|align="left" valign="top"|[[2012]]
|align="left" valign="top"|''Born Villain''
|
|-
|align="left" valign="top"|[[2015]]
|align="left" valign="top"|''The Pale Emperor ''
|
|-
|align="left" valign="top"|[[2017]]
|align="left" valign="top"|''Heaven Upside Down''
|
|-
|align="left" valign="top"|[[2020]]
|align="left" valign="top"|''We Are Chaos''
|
|-
|}
== Kanpo estekak ==
* [http://www.marilynmanson.com Webgune ofiziala]
* [https://web.archive.org/web/20101118101925/http://spookykids.net/ Marilyn Manson & the Spooky Kids webgunea]
* [http://www.mansonwiki.com/ MansonWiki]
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako heavy metal musika taldeak]]
[[Kategoria:1990eko hamarkadako musika taldeak]]
[[Kategoria:2000ko hamarkadako musika taldeak]]
cn01k5kvy8c8ujwtubp5tnqnmbrdl7y
9976003
9975605
2024-11-21T08:49:35Z
Ernestobanpiroa
58701
[[Kategoria:Marilyn Manson]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez
9976003
wikitext
text/x-wiki
{{Musika talde infotaula
| izena = Marilyn Manson
| irudia = Marilyn Manson Live in Moscow 2012.JPG
| irudi testua = Marilyn Manson [[2012]]an, zuzenean
| irudi zabalera = 200
| ezizenak = Marilyn Manson & The Spooky Kids
| jatorria = {{banderaikur|AEB}} [[Fort Lauderdale]], [[Florida]]
| instrumentuak =
| musika mota = [[Industrial rock]] eta [[alternative metal]]
| urteak = [[1989]]-egun
| diskoetxeak =Nothing, Interscope
| webgunea = [http://www.marilynmanson.com/ www.marilynmanson.com]
| taldekideak = [[Marilyn Manson (abeslaria)|Marilyn Manson]]<br />[[Twiggy Ramirez]]<br />[[Ginger Fish]]<br />[[Chris Vrenna]]
| lehenagoko taldekideak =
}}
'''Marilyn Manson''' [[1989]]an [[Florida]]n sortutako [[industrial rock]] eta [[alternative metal]] musika taldea da. [[Heavy metal]], [[industrial musika]], eta [[Glam rock]]ak dira taldearen eragin nagusiak. Orokorrean, Marilyn Mansonen musika sailkatzeko zaila da, disko bakoitzak bere soinua eta irudia baititu. Taldearen gehiegizko emanaldiei esker, berehala lortu zuen ospea Florida mailan. Denboraren poderioz, zaletasuna mundu osora hedatu da.
Zaleekin batera polemika iritsi zaio taldeari, batez ere [[Marilyn Manson (abeslaria)|Marilyn Manson]] abeslari nagusiaren jokabidearengatik. Ezagunak dira erlijio eta politika munduko hainbat bururekin izandako ika-mikak.
Taldekide bakoitzak izena hartzeko sistema bera eratu du: pop kulturaren emakumezko izena eta serie hiltzaile baten abizena nahastuz. Ohiz kanpoko [[makillaje]] eta arropa deigarriak eramanda, jokaera txundigarria (batzuen irudikoz, iraingarria ere) izaten dute emanaldietan nahiz edozein lekutan. Kritika andana jaso dute erlijioaren kontra abesteagatik eta sexua, drogen zein bortizkeria etengabe aipatzeagatik. Haien aurkako protestek batzuetan jotzea ere galarazi diete.
== Egungo taldekideak ==
* [[Marilyn Manson (abeslaria)|Marilyn Manson]] (Brian Warner) – ahotsa
:<small>izenaren jatorria: [[Marilyn Monroe]] + [[Charles Manson]]</small>
* [[Tim Skold]] (Thim Sköld) – gitarra eta baxua
* [[Madonna Wayne Gacy]] (Stephen Bier, Jr.) – teklatua eta bateria elektrikoa
:<small>izenaren jatorria: [[Madonna (entertainer)|Madonna]] + [[John Wayne Gacy]]</small>
* [[Ginger Fish]] (Kenny Wilson) – bateria
:<small>izenaren jatorria: [[Ginger Rogers]] + [[Albert Fish]]</small>
== Diskografia ==
{| class="taulapolita"
!align="left" valign="top" width="40"|[[Urte]]a
!align="left" valign="top"|Albuma
!align="left" valign="top"|Oharrak
|-
|align="left" valign="top"|[[1994]]
|align="left" valign="top"|''[[Portrait of an American Family]]''
|align="left" valign="top"|Estreinako estudio albuma.
|-
|align="left" valign="top"|[[1995]]
|align="left" valign="top"|''[[Smells Like Children]]'' <small>([[Extended play|EP]])</small>
|align="left" valign="top"|''Portrait of an American Family'' diskoko remixak.
|-
|align="left" valign="top"|[[1996]]
|align="left" valign="top"|''[[Antichrist Superstar]]''
|align="left" valign="top"|Bigarren estudio albuma.
|-
|align="left" valign="top"|[[1997]]
|align="left" valign="top"|''[[Remix and Repent]]'' <small>([[Extended play|EP]])</small>
|''Antichrist Superstar'' diskoko remixak eta zuzeneko grabaketak.
|-
|align="left" valign="top"|[[1998]]
|align="left" valign="top"|''[[Mechanical Animals]]''
|Hirugarren estudio albuma.
|-
|align="left" valign="top"|[[1999]]
|align="left" valign="top"|''[[The Last Tour on Earth]]''
|Lehen zuzeneko albuma.
|-
|align="left" valign="top"|[[2000]]
|align="left" valign="top"|''[[Holy Wood (In the Shadow of the Valley of Death)]]''
|Laugarren estudio albuma.
|-
|align="left" valign="top"|[[2003]]
|align="left" valign="top"|''[[The Golden Age of Grotesque]]''
|Bosgarren estudio albuma.
|-
|align="left" valign="top"|[[2004]]
|align="left" valign="top"|''[[Lest We Forget]]''
|Kanta hautatuak.
|-
|align="left" valign="top"|[[2007]]
|align="left" valign="top"|''[[Eat me, Drink me]]''
|Seigarren estudio albuma.
|-
|align="left" valign="top"|[[2009]]
|align="left" valign="top"|''[[The High End of Low]]''
|Azken albuma.
|-
|align="left" valign="top"|[[2012]]
|align="left" valign="top"|''Born Villain''
|
|-
|align="left" valign="top"|[[2015]]
|align="left" valign="top"|''The Pale Emperor ''
|
|-
|align="left" valign="top"|[[2017]]
|align="left" valign="top"|''Heaven Upside Down''
|
|-
|align="left" valign="top"|[[2020]]
|align="left" valign="top"|''We Are Chaos''
|
|-
|}
== Kanpo estekak ==
* [http://www.marilynmanson.com Webgune ofiziala]
* [https://web.archive.org/web/20101118101925/http://spookykids.net/ Marilyn Manson & the Spooky Kids webgunea]
* [http://www.mansonwiki.com/ MansonWiki]
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako heavy metal musika taldeak]]
[[Kategoria:1990eko hamarkadako musika taldeak]]
[[Kategoria:2000ko hamarkadako musika taldeak]]
[[Kategoria:Marilyn Manson]]
lcbgqjs7apvu5l8z4f0wkwyjurmbo4i
9976091
9976003
2024-11-21T10:55:36Z
Ksarasola
1491
/* Diskografia */ esteka
9976091
wikitext
text/x-wiki
{{Musika talde infotaula
| izena = Marilyn Manson
| irudia = Marilyn Manson Live in Moscow 2012.JPG
| irudi testua = Marilyn Manson [[2012]]an, zuzenean
| irudi zabalera = 200
| ezizenak = Marilyn Manson & The Spooky Kids
| jatorria = {{banderaikur|AEB}} [[Fort Lauderdale]], [[Florida]]
| instrumentuak =
| musika mota = [[Industrial rock]] eta [[alternative metal]]
| urteak = [[1989]]-egun
| diskoetxeak =Nothing, Interscope
| webgunea = [http://www.marilynmanson.com/ www.marilynmanson.com]
| taldekideak = [[Marilyn Manson (abeslaria)|Marilyn Manson]]<br />[[Twiggy Ramirez]]<br />[[Ginger Fish]]<br />[[Chris Vrenna]]
| lehenagoko taldekideak =
}}
'''Marilyn Manson''' [[1989]]an [[Florida]]n sortutako [[industrial rock]] eta [[alternative metal]] musika taldea da. [[Heavy metal]], [[industrial musika]], eta [[Glam rock]]ak dira taldearen eragin nagusiak. Orokorrean, Marilyn Mansonen musika sailkatzeko zaila da, disko bakoitzak bere soinua eta irudia baititu. Taldearen gehiegizko emanaldiei esker, berehala lortu zuen ospea Florida mailan. Denboraren poderioz, zaletasuna mundu osora hedatu da.
Zaleekin batera polemika iritsi zaio taldeari, batez ere [[Marilyn Manson (abeslaria)|Marilyn Manson]] abeslari nagusiaren jokabidearengatik. Ezagunak dira erlijio eta politika munduko hainbat bururekin izandako ika-mikak.
Taldekide bakoitzak izena hartzeko sistema bera eratu du: pop kulturaren emakumezko izena eta serie hiltzaile baten abizena nahastuz. Ohiz kanpoko [[makillaje]] eta arropa deigarriak eramanda, jokaera txundigarria (batzuen irudikoz, iraingarria ere) izaten dute emanaldietan nahiz edozein lekutan. Kritika andana jaso dute erlijioaren kontra abesteagatik eta sexua, drogen zein bortizkeria etengabe aipatzeagatik. Haien aurkako protestek batzuetan jotzea ere galarazi diete.
== Egungo taldekideak ==
* [[Marilyn Manson (abeslaria)|Marilyn Manson]] (Brian Warner) – ahotsa
:<small>izenaren jatorria: [[Marilyn Monroe]] + [[Charles Manson]]</small>
* [[Tim Skold]] (Thim Sköld) – gitarra eta baxua
* [[Madonna Wayne Gacy]] (Stephen Bier, Jr.) – teklatua eta bateria elektrikoa
:<small>izenaren jatorria: [[Madonna (entertainer)|Madonna]] + [[John Wayne Gacy]]</small>
* [[Ginger Fish]] (Kenny Wilson) – bateria
:<small>izenaren jatorria: [[Ginger Rogers]] + [[Albert Fish]]</small>
== Diskografia ==
{| class="taulapolita"
!align="left" valign="top" width="40"|[[Urte]]a
!align="left" valign="top"|Albuma
!align="left" valign="top"|Oharrak
|-
|align="left" valign="top"|[[1994]]
|align="left" valign="top"|''[[Portrait of an American Family]]''
|align="left" valign="top"|Estreinako estudio albuma.
|-
|align="left" valign="top"|[[1995]]
|align="left" valign="top"|''[[Smells Like Children]]'' <small>([[Extended play|EP]])</small>
|align="left" valign="top"|''Portrait of an American Family'' diskoko remixak.
|-
|align="left" valign="top"|[[1996]]
|align="left" valign="top"|''[[Antichrist Superstar]]''
|align="left" valign="top"|Bigarren estudio albuma.
|-
|align="left" valign="top"|[[1997]]
|align="left" valign="top"|''[[Remix and Repent]]'' <small>([[Extended play|EP]])</small>
|''Antichrist Superstar'' diskoko remixak eta zuzeneko grabaketak.
|-
|align="left" valign="top"|[[1998]]
|align="left" valign="top"|''[[Mechanical Animals]]''
|Hirugarren estudio albuma.
|-
|align="left" valign="top"|[[1999]]
|align="left" valign="top"|''[[The Last Tour on Earth]]''
|Lehen zuzeneko albuma.
|-
|align="left" valign="top"|[[2000]]
|align="left" valign="top"|''[[Holy Wood (In the Shadow of the Valley of Death)]]''
|Laugarren estudio albuma.
|-
|align="left" valign="top"|[[2003]]
|align="left" valign="top"|''[[The Golden Age of Grotesque]]''
|Bosgarren estudio albuma.
|-
|align="left" valign="top"|[[2004]]
|align="left" valign="top"|''[[Lest We Forget]]''
|Kanta hautatuak.
|-
|align="left" valign="top"|[[2007]]
|align="left" valign="top"|''[[Eat Me, Drink Me|Eat me, Drink me]]''
|Seigarren estudio albuma.
|-
|align="left" valign="top"|[[2009]]
|align="left" valign="top"|''[[The High End of Low]]''
|Azken albuma.
|-
|align="left" valign="top"|[[2012]]
|align="left" valign="top"|''Born Villain''
|
|-
|align="left" valign="top"|[[2015]]
|align="left" valign="top"|''The Pale Emperor ''
|
|-
|align="left" valign="top"|[[2017]]
|align="left" valign="top"|''Heaven Upside Down''
|
|-
|align="left" valign="top"|[[2020]]
|align="left" valign="top"|''We Are Chaos''
|
|-
|}
== Kanpo estekak ==
* [http://www.marilynmanson.com Webgune ofiziala]
* [https://web.archive.org/web/20101118101925/http://spookykids.net/ Marilyn Manson & the Spooky Kids webgunea]
* [http://www.mansonwiki.com/ MansonWiki]
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako heavy metal musika taldeak]]
[[Kategoria:1990eko hamarkadako musika taldeak]]
[[Kategoria:2000ko hamarkadako musika taldeak]]
[[Kategoria:Marilyn Manson]]
jc30ygdgs31rz2ou79odzv9ijy2988g
Benjamin Franklin
0
33271
9975544
8856510
2024-11-20T18:55:44Z
Eliatxo
96586
/* Asmakizunak */
9975544
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Benjamin Franklin''' ([[1706]]ko [[urtarrilaren 17]], [[Boston]] - †[[1790]]eko [[apirilaren 17]], [[Filadelfia|Philadelphia]]) politikari, [[jakintzari]] eta asmatzaile [[Ameriketako Estatu Batuak|estatubatuarra]].
== Biografia ==
Hamazazpi semeetatik hamabosgarrena zen. Bakarrik oinarrizko ikasketak egin zituen, 10 urte zituenera arte. Ondoren, argizarigintzan jardun zen bere aitaren negozioan lagunduz. 12 urterekin, bere anaia [[James Franklin|Jamesen]] inprimategian ikastun gisa hasi zen lanean. 15 urte zituenean, [[James Franklin|Jamesek]] [[New England Courant]] fundatu zuen, Britania Handiko kolonietako lehen egunkari independentea. Gainera, Benjaminek [[Mrs. Silence Dogood]] goitizenarekin idatzi zuen, adin ertaineko alargun bat zela argudiatuz, inork ere ez bere egiazko nortasuna jakin gabe James konturatu zenera arte. Orduan, Benjaminek baimenik gabe alde egin zuen eta 17 urte zituela [[Filadelfia]]n jarri zen bizitzen.
[[1724]]an, Benjamin [[Ingalaterra]]ra bidaiatu zuen inprimatzaile ikasketak egitera. [[1726]]an, [[Filadelfia]]ra itzuli zen eta [[1729]]ko [[Irail]]ean [[Pennsylvania Gazette]] erosi zuen, [[1748]]ra arte argitaratu zuena. [[1732]]tik [[1757]]ra arte [[Poor Richard's Almanac]] argitaratu zuen, urtero argitaratzen zuen almanaka. [[1727]]an Amerikako kolonietan diru-paperaren jaulkipenaz arduratu zen.
== Jokatu zuen papera ==
=== Politikan ===
[[Ipar Amerika]]ko koloniak [[Britainia Handia|Britainia Handitik]] independizatzeko prozesuaren bultzatzaileetako bat izan zen.
=== Asmakizunak ===
[[1752]]an, [[tximistorratz]]a asmatu zuen gertakari elektrikoak ikertzen zebilela.
{{commonskat}}
{{Bizialdia|1706ko|1790eko|Franklin, Benjamin}}
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako zientzialariak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako politikariak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako Iraultza]]
[[Kategoria:Bostondarrak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako abolizionistak]]
[[Kategoria:Autodidaktak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako hargin beltzak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako diseinatzaileak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuen independentziaren aldeko protagonistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako esklabo-jabeak]]
[[Kategoria:Filosofo sozialak]]
[[Kategoria:Zientziaren filosofoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako enbaxadoreak Frantzian]]
j37zh8nn2w4nm5vvsfgyypgco32ognv
Igitai
0
34760
9975318
9217100
2024-11-20T15:36:17Z
Luistxo
1519
[[Kategoria:Igitaia heraldikan]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez
9975318
wikitext
text/x-wiki
[[Image:Sickle33.jpg|thumb|Igitai modernoa]]
'''Igitaia''' [[uzta]] biltzeko edo [[belar]]ra edo beste [[bazka-landare]] batzuk ebakitzeko esku bakar batez erabiltzen den [[nekazaritza]] [[lanabes]]a da; altzairuzko xafla kakotu batez eta eskutoki labur batez osatua normalean. Ez dira nahastu behar '''igitaia''' eta bera baino handiagoa den eta bi eskuz erabiltzen den [[sega (lanabesa)|sega]].
[[Fitxategi:Sickle and scythe.jpg|erdian|thumb|Igitaia (behean) eta segaren (goian) arteko ezberdintasuna]]
[[Burdin Aroa]] hasi zenetik eskualdez eskualde igitaiaren ehunka aldaera ezberdin sortzen joan dira, hasieran burdinaz eginak eta gero altzairuz. Kultura askotako igitai guztiak xafla leun edo zerraduneko motetan sailka daitezke; biak ala biak belar berdea edo zereal helduak teknika apur bat ezberdinez ebakitzeko erabiliak. Historiaurreko igitaietan sortu zen xafla zerratua oraindik ere nagusi da ale bilketan eta [[uzta-makina]] modernoetan.
== Historia ==
=== Neolito aurrea ===
<!--Euskal Wikipedian aro arkeologikoen izenekin kongruentzia falta sumatzen da; batzuk artikulu barik gordeta daudela dirudi (Epipaleolito) eta beste batzuk artikuluarekin (Harri Aroa, Paleolitoa, Mesolitoa, Neolitoa, Kalkolitoa...). Kasu gehienetan erabilitako irizpidea Wikipediaren beste artikulu batzuetan erabilitakoarekin bat ez datorrela uste dut.<br />-->
[[Fitxategi:The Oldest Sickle, Flint & Resin, Tahunian Culture, c. 7000 BC.jpg|thumb|Igitai oso goiztiarra, K.a. 7000 ingurukoa, suharriz eta erretxinaz egina, [[Tahuniako kultura]], [[Nahal Hemar]] kobazuloa, gaur egun [[Israel Museoa]]n.]]
Igitaia [[Neolitoa|Neolito]] Aroaren aurreko garaian garatu zen [[Mesopotamia]]n. [[Epipaleolito]] Aroan (K.a. 18000-8000) datatutako igitai xafla kopuru handiak induskatu dira Israel inguruko aztarnategietan.<ref name="Unger-Hamilton">{{Erreferentzia |doi=10.1080/ 00438243.1985.9979955 |abizena=Unger-Hamilton |izena=Romana |izenburua= Microscopic Striations on Flint Sickle-Blades as an Indication of Plant Cultivation: Preliminary Results |aldizkaria= World Archaeology |liburukia=17 |alea=1|orrialdeak=121–6 |data=1985eko uztaila}}</ref>
Wadi Ziqlab-en (Jordania) egindako indusketetan<ref>{{erreferentzia
|abizena= Banning
|izena= E.B.
|url=
https://archaeology.utoronto.ca/?page_id=98
|izenburua= Wadi Ziqlab (Jordan) }} ''(utoronto.ca)''. The Archeology Centre – University of Toronto. 2022-07-30ean ikuskatua.</ref> hasierako igitaien xafla forma ezberdinak aurkitu dituzte. Berreskuratutako igitaiak 10 eta 20 cm arteko luzerakoak eta horzdunak izan ziren.
"Hagin-itxurako" diseinu korapilatsu honek aurkitu ziren beste lanabes gehienek baino diseinu eta fabrikazio sinesgarritasun handiagoa erakusten dute. Aurkitutako igitai-xaflak [[suharri]]z eginak ziren, zuzenak eta zerrak bezala erabiltzeko aproposagoak diseinu kurbatu modernoagoenak baino. Karmel menditik gertu igitai hauenen antzeko suharriak aurkitu dira, inguru horretan duela 10.000 urte inguru aleak biltzen zirela iradokitzen duena.<ref name="Banning-E.B.">{{Erreferentzia |doi=10.2307/3210656 |abizena=Banning |izena=E.B.|titulua= The Neolithic Period: Triumphs of Architecture, Agriculture, and Art |jstor=3210656|aldizkaria= Near Eastern Archaeology |liburukia=61 |alea=4 |orrialdeak=188–237 |urtea=1998|s2cid= 164006022}}</ref>
=== Neolitoa ===
[[Fitxategi:Museum Quintana - Neolithische Sichel.jpg|thumb|ezkerrera|zutik|250px|Igitai neolitikoa]]
Igitaiak eragin handia izan zuen nekazaritzaren iraultzan, nekazaritzarako eta laborantzako bizimodurako trantsizioan lagunduz. Gaur egun onartzen da igitaiak erabiltzeak [[Ekialde Hurbila|Ekialde Hurbileko]] belar basatiak etxekotzea zuzenean ekarri zuela.<ref name="Unger-Hamilton"/>
Laborantza primitiboko zereal basatien etxekotze-tasei buruzko ikerketek aurkitu zuten igitaia bilketan erabiltzea funtsezkoa zela [[Mesopotamia]]ko hasierako jendearentzat. Inguruko hazkuntza-denbora nahiko laburrak eta neolitoaren amaieran laboreak izan zuen garrantzi kritikoak igitaiaren diseinuan eta ekoizpenean baliabide gehiago erabiltzera bultzatu zuten beste tresna batzuenetan baino eta, neurri batean, igitaien neurriak estandarizatu ziren, haiek arinago ordezkatu edo konpondu ahal izateko. <ref name="Banning-E.B."/>
Igitaia erabiltzea ez erabiltzea baino eraginkorragoa zen alea biltzeko eta harekin nabarmen bizkortu ziren nekazaritzaren hasierako garapenak.<ref>{{Erreferentzia |doi=10.1086/203718 |abizena=Unger-Hamilton |izena=Romana |izenburua=The Epi-Palaeolithic Southern Levant and the Origins of Cultivation|url=https://archive.org/details/sim_current-anthropology_1989-02_30_1/page/88 | aldizkaria= Current Anthropology |liburukia=30 |alea=1 |orrialdeak=88–103 |urtea=1989|s2cid=143186819 }}</ref>
===Brontze Aroa===
Igitaia ohikoa izan zen [[Brontze Aroa]]n, bai [[Ekialde Hurbila|Ekialde Hurbilean]] eta baita [[Europa]]n. Igitai asko aurkitu dira multzotan metatuta Europako [[Urnfield kultura]] testuinguruan (adibidez, [[Frankleben-eko multzoa]]n), tresnak esanahi sinboliko edo erlijiosoa atxikita zuela iradokiz.
Terminologia arkeologikoan, Brontze Aroko igitaiak heldulekua eta xafla lotzeko metodoaren arabera sailkatzen dira. Adibidez, helduleku biribileko igitaia (alemanez ''Knopfsichel'') horrela deitzen da, antza denez, xafla kirtenari ondo lotzeko xaflak bere mutur batean helduleku biribil irtena izateagatik.<ref>Christoph Sommerfeld: ''Gerätegeld Sichel . Studien zur monetären Struktur bronzezeitlicher Horte im nördlichen Mitteleuropa'' (Vorgeschichtliche Forschungen Bd. 19), Berlin/New York 1994 {{ISBN|3-11-012928-0}}, or. 157.</ref>
===Burdin Aroa===
[[Fitxategi:1255 - Keramikos Museum, Athens - Iron tool - Photo by Giovanni Dall'Orto, Nov 12 2009.jpg|thumb|[[Antzinako Grezia]]ko burdinazko igitaia, [[Kerameikos]] Arkeologia Museoa, Atenas.]]
Igitaiak paper nabarmena izan zuen [[Druida|Druiden]] [[Haritzaren eta mihuraren erritua]]n, [[Plinio Zaharra]]ren ''[[Historia naturala (Plinio)| Historia Naturalaren]]) pasarte bakar batetik ezagutua. {{aipua|Jantzi zuriz jantzitako apaiz batek zuhaitzera igo eta, urrezko igitai batez, kapa zuri batean batzen duen mihura mozten du. Orduan, azkenean, biktimak hiltzen dituzte, jainko bati otoitz eginez haien onerako oparia egin denei mesede egin diezaien. Uste dute edarietan ematen den mihurak ugalkortasuna emango diola antzua den edozein animaliari eta pozoi guztien aurkako antidotoa dela.<ref>[[Plinio Zaharra]]. Natur Historia XVI, 95. https://la.wikisource.org/wiki/Naturalis_Historia/Liber_XVI#XCV</ref>}}
Pasadizo hori dela eta, Pliniok kontu hau zein iturritan oinarritu duen adierazten ez duen arren, [[Neodruidismo]]aren adar batzuek igitaia erritual tresna gisa hartu dute.{{ Erref behar|data=2022ko uztaila}}
=== Garai modernoa ===
Gaur egun arte toki askotan igitaia oraindino erabiltzen bada ere, azken mendeetan lehenengoz [[sega (lanabesa)|segak]], geroago [[sega-makina]]k eta, ondoren, [[uzta-makina]]k ordezkatu dituzte igitaiak.
== Igitaia eremu batzutan ==
=== Amerika ===
[[Fitxategi:Sickle and throwing knife at Manchester Museum.jpg|thumb|Kongoko igitaia, edo [[Trumbash]]a, (ezkerrean) eta jaurtitzeko aiztoaren erreplika (eskuinean) [[Manchester Museum]]]]
Ipar Amerikako hego-mendebaldean diseinu bereziko igitaiak aurkitu dira. Ageri da [[Kodiak uhartea|Kodiak uhartediko]] indigenek animalia batzuen omoplato zorroztuez egindako belarra mozteko igitaiak zituztela.<ref name="Heizer-Robert"/> Gaur egungo [[Arizona]]n eta [[Mexiko Berria]]n aurkitutako tresnek mendiko ardien adarrez egindako tresna kurbatuen antza dute. Beste material batzuekin egindako igitaiak ere, aurkitu dira, hala nola Caddoko igitaia, orein-matrailezurrez egina.
Indigenen izkribu zahar batzuek igitai hauek belarra mozteko erabiltzen zirela erakusten dute. Aurkitutako tresnak 30 eta 40 cm bitartekoak ziren. Arizona ekialdeko beste hainbat [[Arkeologia-aztarnategi|aztarnategitan]] antzeko forma zuten egurrezko igitaiak aurkitu zituzten. Igitai hauek, oro har, belarra mozteko eta urrats berean biltzeko erabiltzen ziren.<ref name="Heizer-Robert">{{Erreferentzia|doi=10.2307/276785 |abizena=Heizer|izena=Robert F.|Izenburua= The Sickle in Aboriginal Western North America |jstor=276785|aldizkaria=American Antzinatearen |liburukia=16 |alea=3 |orrialdeak=247–252 | urtea=1951|s2cid=161405622 }}</ref>
Hego Amerikan, igitaia arroza biltzeko erabiltzen da. Landareak igitaiaz bildu eta eguzkitan lehortzen uzten dira.<ref name="Works-Martha">{{Erreferentzia |doi=10.2307/214125 |abizena=Works|izena=Martha A.|izenburua= Aguaruna Agriculture in Eastern Peru |url=https://archive.org/details/sim_geographical-review_1987-07_77_3/page/343 |jstor=214125|aldizkaria= Geographical Review |liburukia=77 |alea=3 |orrialdeak=343–358 | urtea=1987}}</ref>
=== Nepal ===
[[Fitxategi:Hasiya in khurpeto.jpg|145px|thumb|Nepaleko igitaia (hasiya) bere eramailearekin (khurpeto)]]
[[Nepal]]en oikoa da sukaldean janaria prestatzerakoan barazkiak eta soroetan uzta garaian bazka-landareak eta laboreak ebakitzeko erabiltzen den '''''hasiya''''' (edo '''''aasi''''') izeneko igitai antzeko tresna erabiltzea.
Tradizionalki ''hasiya''k bertako errementariek egin izan dituzte ikatz-galdategietan eta haien ahoa zorrozteko harkaitz leun baten aurka igurtzi edo errementarienera eramaten dira.
Animaliak zuhaitz-hostoz elikatzeko zuhaitz-adarrak mozteko erabiltzen diren kurbatura gutxiagoko eta astunagoak diren ''hasiyei'' ''''khurpa'''' deitzen zaie.
''Hasiya'' edo ''khurpa'' zorrotz bat estali barik eramatea arriskutsua da eta nepalarrek tradizioz "Khurpeto" izeneko estalki/euskarri batean eramaten ohi dute.
<!--<br />-->
== Igitai horzdun edo zerratuak ==
[[Fitxategi:ClaySumerianSickle.jpg|thumb|ezkerrera|zutik|250px|Sumeriar uzta-igitaia, K.a. 3000 inguruan]]
Igitai horzdunen genealogia Harri Arora iristen da, suharri zatiak egurrezko edo hezurrezko "xafla-euskarri" bati lotu zitzaizkion garaiera. (Ondo dokumentatuta dauden brontzez egindako aleen artean gehienak ertz leunekoak dira.)
Dena den, denbora luzez hortzak eskuz moztu dira eskuko zizelez burdinazko eta, geroago, altzairuzko igitaietan. Hogeigarren mendea arte toki askotan igitaiak egiteaz [[errementari]]ak arduratzen ziren eta [[Euskal Herria]]n ere horrela izan da<ref name=”Gipuzkoako FA”>{{erreferentzia
|url= https://www.gipuzkoa.eus/eu/web/aintzinako-lanbideak/igitaigintza
|izenburua= Igitaigintza -Aintzinako lanbideak- (Gipuzkoa)}} ''www.gipuzkoa.eus''. Gipuzkoako Foru Aldundia. 2022-07-30ean ikuskatua. </ref>; errementari batzuek beste batzuek baino ospe handiagoa izaten zuten haien eskualdean eta [[Juan Garmendia Larrañaga]] ikerlariaren arabera Euskal Herrian ber garaian ospetsuena [[Aramaio]]ko errementaria izan zen<ref>{{erreferentzia
|izena= Juan
|abizena= Garmendia Larrañaga
|izenburua= Euskal Herria Etnográfia Historia
|bilduma= Obras completas
|liburukia= 2
|orrialdea= 236 }}</ref>. Herriko errementari tradizionalak bizirik dirauten munduko herrialde askotan oraindik horrela da.
Badirudi hortzak egiteko prozesu ''industriala'' lehenengoz Ingalaterran garatu zela. Gero, 1897rako, Austriako Scharnsteineko Redtenbacher konpainiak —garai hartan munduko sega-egilerik handienak— bere makina diseinatu zuen lan horretarako, igitai zerradunen Austriako iturri bakarra bihurtuz. Redtenbacher-en igitaiaren ekoizpen adarra 1970ean Etiopiara saldu baino urtebete lehenago oraindik 1,5 milioi igitai zerratu egiten ari ziren urtean; batez ere Afrikan eta Latinoamerikan merkaturatzeko.
Erdialdeko Europan ertz leuneko igitaia —forjatua edo mekanizatua — erabilitako bakarra izan den bitartean (eta eskualde askotan ezagutzen den bakarra), Iberiar penintsulan, Sizilian eta Grezian aspalditik izan dira erabiliak mota bietakoak. Italia, Portugal eta Espainiako familia-enpresa txiki ugariek bi motetako igitaiak ekoizten zituzten XX. mendearen erdialdera arte, hortz-eredukoen hortzak eskuz banan-banan moztuta.
Italiako Falci konpainiak (antzinako burdinola independente batzuen batzetik 1921ean sortua) 1965ean "eskala industrialeko" metodo berezia garatu zuen igitaia zerradunen ekoizpenerako. Gero haren berrikuntzak, xafla mehetuaren sekzioarena barne, (atzealdean lodiagoa indartsua izateko, eta ertzerantz pixkanaka mehetzen zena landaretan sartzea errazteko) Europako beste toki batzuetara zabaldu ziren.
== Erabilerak ==
=== Landareak mozteko ===
Xaflaren kurba barrualdean zorrotza da, erabiltzaileak laborearen oinarriaren kontra marraztu edo kulunkatu dezan, zurtoinak kurban harrapatu eta aldi berean moztu. Moztu beharreko materiala beste eskuan sorta batean eduki daiteke (adibidez, biltzean), egurrezko makil batekin eutsi edo libre utzi. Sorta batean eusten denean, igitaiaren ekintza normalean erabiltzailearengana egiten da (ezkerretik eskuinera eskuineko erabiltzailearentzat), baina libre erabiltzen denean, normalean igitaia alderantziz egiten da.
Oloa eta garagarra batzeko [[sega (lanabesa))|sega]] bakarrik erabiltzen zen; garia biltzeko, aldiz, igitai zerratua erabiltzen zen, galburuak esku librean bilduta edukita goian azaldu den bezala, eta horren ondoren lastoa segaz mozten zen; leunagoa izateagatik oherako edo bazkarako baino balio ez zuen oloaren edo garagarraren lastoa ez bezala, gariarena [[irabiur (nekazaritza)|irabiurrez]] joz gero alferrik galduko zen gai baliotsua zelako beste erabilera batzuetako.
Batez ere belarra mozteko diseinatutako igitai-modeloetan xaflak eta heldulekuak plano ezberdinetan egoten dira kokatuta, xaflak heldulekuak baino beherago egonda errazagoa izan dadin xaflak lurretik hurbilago mantentzea. Laborea biltzeko erabiltzen diren igitaiak ez dira horrelakoak izan behar, zerealak, normalean, ez direlako lurretik belarra bezain hurbil mozten. Horren ordez, uztarako erabilitako igitaiek sarritan (ez beti) xaflen ahoak horzdunak izaten dituzte.
Zereal-laboreen silize aberatseko zurtoinak mozteko aldizka erabiltzen den xafla batek [[igitai-distira]] edo higadura-eredua hartzen du eta, batzuetan, higadura horren bidez nola izan den erabilia jakin daiteke..
===Arma gisa===
Nekazaritzako beste tresna batzuk bezala, igitaia ere, [[iskilu]] legez erabil daiteke. Asiriarrek izan omen ziren lehenengoak igitaiak erabiltzen horrela.<ref name=”Gipuzkoako FA”/>
Adibide modernoagoak ditugu, adibidez, [[kama (iskilu japoniarra)|kama]] eta [[kusarigama]] japoniarrak, [[oilo-igitai]] txinatarra eta Afrika erdialdeko [[Zande herria]]ren [[makraka]].
[[Paulus Hector Mair]]-en [[Alemaniako pizkundea|Alemaniako pizkundeko]] [[borrokarako eskuliburu]] batek ere badu igitaiez borrokatzeari buruzko kapitulu bat<ref>{{erreferentzia
|argitaletxea= [[Austria]]ko liburutegi nazionala, [[Vienna]],
|izenburua= 1542ko ''Codex Vindobensis 10825/26'', bertsio elebiduna (Latin-Aleman)
|url= http://www.thearma.org/Manuals/Mair/Mair.htm}}
bi liburuki, 270+343 or., ''(thearma.org)'', online facsimiles
</ref>.
Malaysiako, Indonesiako eta Filipinetako arte martzialetan nabarmena da haren erabilera. Indonesian, ''[[celurit]]'' edo ''clurit'' izenez ezagutzen den eta borrokarako zein etxeko tresna gisa erabiltzen den bertako igitaia [[Maduratar herria]]rekin lotzen da normalean.
=== Sinbolo gisa ===
[[Igitaia eta mailua]] proletarioen elkartasuna adierazten duen sinboloa da, nekazari eta langile klasearen arteko batasunarena. [[Errusiako Iraultza]]n egokitu zen lehen aldiz, mailuak langileak irudikatzen zituela eta igitaiak nekazariak.
=== Errituetan ===
Gorago esan den legez [[Kornelio Tazito|Tazitok]] [[Druida|druiden]] erritualetan urrezko igitaiak erabiltzen zirela jakinarazi zuen.
Pasadizo hori dela eta, Pliniok kontu hau zein iturritan oinarritu zuen adierazi ez zuen arren, [[Neodruidismo]]aren adar batzuek igitaia tresna erritual gisa hartu dute
==Ikus ere==
[[Fitxategi:Hammer and sickle.png|eskuinera|thumb|120px|Igitaia eta mailua [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|Sobietar Batasuneko]] banderan]]
* [[Inausketa-zerra]], zurezko zurtoinak mozteko erabiltzen den igitaiaren bertsioa
* [[Aihotz]]
* [[Sega (lanabesa)|Sega]]
* [[Igitaia eta mailua]], komunismoaren sinboloa
* [[India]]ko [[Aruval]]-a
* [[Grezia]] eta [[Erroma]]ko [[Harpe (ezpata mitologikoa)|Harpe]]-a
* [[Japonia]]ko [[Kama (iskilu japoniarra)|Kama]]
* [[Egipto]]ko [[Khopesh]]-a
* [[Kongo]]ko [[Trumbash]]-a
==Erreferentziak==
{{Erreferentzia zerrenda|2}}
{{autoritate kontrola}}
{{Nekazaritza eta lorezaintzako tresnak}}
[[Kategoria:Ebakitzeko tresnak]] [[Kategoria:Nekazaritzako tresnak]]
[[Kategoria:Igitaia heraldikan]]
anez5u3ovy9vzbuf7lbehcfw7cmxkq2
Arturo Arbizu
0
35304
9975801
7991180
2024-11-20T22:38:30Z
88.15.90.3
9975801
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Arturo Arbizu Sanz''', [[pilota]] arloan '''Arbizu''' deituraz ezaguna ([[Iruñea]], [[Nafarroa Garaia]], [[1972]]ko [[azaroaren 19]]a) [[esku-huskako pilota|esku huskako pilotari]] profesional ohia da. Aurrelari jokatzen zuen, [[Baiko Pilota|Asegarce]] enpresarekin. Estatistika ofizialen arabera, 1,84 m luze da, eta 87 kg pisatzen zuen. Profesionaletako estreinako partida [[2000]]ko [[urtarrilaren 8]]an jokatu zuen, Iruñeko [[Labrit pilotalekua|Labriten]]. 2007ko abenduaren 22an jokatu zuen profesionaletako azken partida, pilotaleku berean.<ref>[http://www.asegarce.com/eu/noticias/arbizu-causa-baja-asegarce-2974.html «Arbizuk ez du Asegarcen jarraituko»], ''Asegarce.com'', 2007-12-31.</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
{{kirol zirriborroa}}
{{bizialdia|1972ko||Arbizu, Arturo}}
[[Kategoria:Baiko Pilotako pilotariak]]
[[Kategoria:Nafarroa Garaiko pilotariak]]
[[Kategoria:Iruñeko kirolariak]]
a2ihm4griz6e1wwpm3dxc3g5ne3mest
Santiago Brouard
0
39661
9974701
9652798
2024-11-20T13:06:10Z
Treuiller
59723
9974701
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Santiago "Santi" Brouard Pérez''' ([[Lekeitio]], [[Bizkaia]], [[1919]]ko [[apirilaren 19]]a - [[Bilbo]], Bizkaia, [[1984]]ko [[azaroaren 20]]a) [[mediku]]a, [[politikari]]a eta [[euskara]]ren aldeko militantea izan zen. [[GAL]]ek erail zuen.
== Bizitza ==
[[Fitxategi:Santi Brouard.jpg|thumb|left]]
[[Lekeitio]]n jaioa, medikuntza ikasi zuen [[Valladolid]]eko unibertsitatean. Behin ikasketak burututa, [[Euskal Herria|Euskal Herrira]] itzuli zen, eta pediatriako espezializazioa egin zuen [[Basurtuko Unibertsitate Ospitalea|Basurtuko Ospitalean]]. [[Teresa Aldamiz]]ekin ezkondu zen, eta hiru seme-alaba izan zituzten. Garai hartan, [[Bizkaia|Bizkaiko]] lehen [[ikastola]]k sortzen lagundu zuen.
[[1974]]an [[Espainia]]ko poliziak tirokaturiko [[Euskadi Ta Askatasuna|etakide]] bati laguntzeagatik, [[Ipar Euskal Herria|Ipar Euskal Herrira]] ihes egin behar izan zuen. Han, harremana izan zuen etakide historikoekin, adibidez [[Jose Miguel Beñaran Argala|Argalarekin]]. [[Francoren diktadura|Erregimen frankistaren]] amaiera aldera, [[KAS Alternatiba|KAS alternatiba]] taxutzeko lanetan parte hartu zuen. Brouard [[Euskal Herriko Alderdi Sozialista|EHASeko]] sortzaileetako bat izan zen ([[1977]]tik aurrera HASI izan zena). Brouard bera [[Herriko Alderdi Sozialista Iraultzailea|HASIko]] lehendakari izendatu zuten eta [[Herri Batasuna]] sortutakoan, alderdi horretako kide izan zen.
Erbestetik itzulita, bere mediku lanarekin segitu zuen, politikan ere parte hartuta. [[1983]]ean kartzelan sartu zuten, [[1981eko Gernikako Batzarretxeko istilua|Espainiako errege Joan Karlos I.ak Gernikako juntetxera egindako bisitaldian]] ''[[Eusko gudariak (abestia)|Eusko gudariak]]'' abestu zuelako [[Herri Batasuna|Herri Batasuneko]] beste kide batzuekin batera. Herri Batasuneko mahai nazionaleko kidea izan zen, eta alderdi horretako diputatu [[Madril]]go gorteetan. Horrez gain, agintaldi batez [[Bilbo]]ko alkateorde izan zen.
=== GALek hila ===
[[1984]]eko [[azaroaren 20]]ean, [[Luis Morcillo]]k eta [[Rafael López Ocaña]]k tiroz hil zuten Santi Brouard bere pediatriako kontsultan. Hilketa hura egiteko eguna ez zuten ausaz aukeratu. Izan ere, egun horretan bertan hilak ziren, urte batzuk lehenago, [[José Antonio Primo de Rivera]] eta [[Francisco Franco]].
Ondorengo ikerketek bi hiltzaileak identifikatu eta auziperatu zituzten, baina [[Espainiako Auzitegi Nazionala|Espainiako Auzitegi Nazionaleko]] epaile batek libre utzi zituen [[1999|1999an]]. Hainbatek salatu zutenez, hilketa hura [[Espainia]]ko gobernuak [[1980ko hamarkada]]n aurrera eramandako estatu terrorismoaren operazioetako bat izan zen.
Luis Morcillok 2013. urtean aitortu zuenez, berak egin zion tiro Brouardi, eta [[Guardia Zibila|Guardia Zibileko]] teniente koronel [[Rafael Masa]]k eman zuen hilketa egiteko agindua. Brouard hiltzearen trukean, Espainiako Barne Arazoetako Ministerioak 25 milioi pezeta (150.000 euro) ordaindu omen zizkien hiltzaileei; horietatik 5 milioi (30.000 euro) Morcillorentzat izan omen ziren.<ref>Gorka BEREZIARTUA MITXELENA: [http://www.argia.com/albistea/luis-morcillo-nik-hil-nuen-santi-brouard «Luis Morcillo: "Nik hil nuen Santi Brouard"»], Egunekoak, ''Argia'', 2013-04-15.</ref>
== Brouarden omenez izendatuak ==
<gallery mode=packed heights=200>
Irudi:Bilbao - Parque de Ametzola, monumento a Santiago Brouard.JPG|[[Santi Brouard]]en omenezko monumentua Bilboko [[Ametzola parkea]]n, bere izena duen kaletik gertu.
</gallery>
* [[Bilbo]]ko Udalak kale berri bati Santi Brouarden izena jarri zion [[Ametzola]] auzoan.
*[[Galdakao|Galdakaoko]] Udalak erdiguneko enparantza bati bere izena jarri zion.
* [[Lekeitio]]ko Udalak [[Santi Brouard pilotalekua|udal kiroldegiari]] Santi Brouard izena jarri zion.
* [[2014]]ko [[azaroaren 19]]an, lehen aldiz omendu zuten Santi Brouard Eusko Legebiltzarrean.<ref>[https://web.archive.org/web/20141129095806/http://www.berria.eus/albisteak/105294/txibitek_zalantzan_jarri_ditu_goikoetxearen_kalkuluak_psnren_zerga_erreformari_buruz.htm «Lehen aldiz omendu dute Brouard Eusko Legebiltzarrean»], ''Berria'', 2014-11-26</ref>
* [[2014]]ko [[azaroaren 26]]an, [[Bilbo]]ko Udalak Santi Brouard omendu zuen historian lehen aldiz.<ref>[https://web.archive.org/web/20141129095809/http://www.berria.eus/albisteak/105774/bilboko_udalak_santi_brouard_omendu_du_lehen_aldiz.htm «Bilboko Udalak Santi Brouard omendu du lehen aldiz»], ''Berria'', 2014-11-26</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Ikus, gainera ==
* ''[[Antzara eguna (eleberri grafikoa)|Antzara eguna]]''. Santi Brouarden hilketari buruzko [[Harkaitz Cano]] eta [[Adur Larrea]]ren eleberri grafikoa (Tafalla: Txalaparta, 2019. ISBN: 978-84-17065-90-4).
== Kanpo estekak ==
* [http://www.argia.com/multimedia/dokumentala/santi-brouard-euskal-herria-osagai-duintasuna-omen ''Santi Brouard. Euskal Herria osagai. Duintasuna omen''], Euskal Herria Osagai herri ekimen Lekeitiokoak sortutako dokumentala (bideoa).
* [http://www.argia.com/argia-astekaria/987/santi-brouardekin-hasi-ren-kongresoaren-ondoren «Santi Brouardekin Hasi-ren Kongresoaren Ondoren»], elkarrizketa Argia astekarian (1982)
* {{es}} [http://www.kaosenlared.net/noticia/25-anos-recordando-santi-brouard-andalucia «25 años recordando Santi Brouard en Andalucía»], ''Kaos en la red'' webguneko artikulua.
* {{es}} [http://www.elmundo.es/nacional/gal/investigacion/2.html «El asesinato de Santiago Brouard»], ''El Mundo'' egunkariak GALen gerra zikinari buruz argitaratutako [http://www.elmundo.es/nacional/gal/investigacion/investigacion.html ''15 años tras una X''] laneko atala.
* {{es}} [https://web.archive.org/web/20110721172634/http://torturano.bitacoras.com/archivos/2005/12/05/rafael-lopez-ocana-reconoce-haber-matado-a-santi-brouard «Rafael López Ocaña reconoce haber matado a Santi Brouard»], Torturaren Kontrako Taldearen webguneko albistea.
* [http://www.argia.com/argia-astekaria/1708/santiago-brouard-jauna «Santiago Brouard Jauna»], ''Argia'', 1999.
* [http://www.youtube.com/watch?v=yqjnmXkmYMY «Santi Brouard: Abertzale ta Sozialista»], YouTubeko bideoa, Brouarden aldeko omenaldiko irudiekin.
{{bizialdia|1919ko|1984ko|Brouard, Santiago}}
[[Kategoria:Lekeitiarrak]]
[[Kategoria:Bizkaiko politikariak]]
[[Kategoria:Bizkaiko medikuak]]
[[Kategoria:Herri Batasuneko politikariak]]
[[Kategoria:1984ko hilketak]]
[[Kategoria:GALen biktimak]]
[[Kategoria:Euskararen sustatzaileak]]
[[Kategoria:Eusko Legebiltzarreko legebiltzarkideak II. legegintzaldian]]
[[Kategoria:Bilboko zinegotziak]]
[[Kategoria:Bilbon hildakoak]]
qksvx91rvusq65cpy3b5y9wsuxb1un6
9974703
9974701
2024-11-20T13:06:49Z
Treuiller
59723
9974703
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Santiago "Santi" Brouard Pérez''' ([[Lekeitio]], [[Bizkaia]], [[1919]]ko [[apirilaren 19]]a - [[Bilbo]], Bizkaia, [[1984]]ko [[azaroaren 20]]a) [[mediku]]a, [[politikari]]a eta [[euskara]]ren aldeko militantea izan zen. [[GAL]]ek hil zuen.
== Bizitza ==
[[Fitxategi:Santi Brouard.jpg|thumb|left]]
[[Lekeitio]]n jaioa, medikuntza ikasi zuen [[Valladolid]]eko unibertsitatean. Behin ikasketak burututa, [[Euskal Herria|Euskal Herrira]] itzuli zen, eta pediatriako espezializazioa egin zuen [[Basurtuko Unibertsitate Ospitalea|Basurtuko Ospitalean]]. [[Teresa Aldamiz]]ekin ezkondu zen, eta hiru seme-alaba izan zituzten. Garai hartan, [[Bizkaia|Bizkaiko]] lehen [[ikastola]]k sortzen lagundu zuen.
[[1974]]an [[Espainia]]ko poliziak tirokaturiko [[Euskadi Ta Askatasuna|etakide]] bati laguntzeagatik, [[Ipar Euskal Herria|Ipar Euskal Herrira]] ihes egin behar izan zuen. Han, harremana izan zuen etakide historikoekin, adibidez [[Jose Miguel Beñaran Argala|Argalarekin]]. [[Francoren diktadura|Erregimen frankistaren]] amaiera aldera, [[KAS Alternatiba|KAS alternatiba]] taxutzeko lanetan parte hartu zuen. Brouard [[Euskal Herriko Alderdi Sozialista|EHASeko]] sortzaileetako bat izan zen ([[1977]]tik aurrera HASI izan zena). Brouard bera [[Herriko Alderdi Sozialista Iraultzailea|HASIko]] lehendakari izendatu zuten eta [[Herri Batasuna]] sortutakoan, alderdi horretako kide izan zen.
Erbestetik itzulita, bere mediku lanarekin segitu zuen, politikan ere parte hartuta. [[1983]]ean kartzelan sartu zuten, [[1981eko Gernikako Batzarretxeko istilua|Espainiako errege Joan Karlos I.ak Gernikako juntetxera egindako bisitaldian]] ''[[Eusko gudariak (abestia)|Eusko gudariak]]'' abestu zuelako [[Herri Batasuna|Herri Batasuneko]] beste kide batzuekin batera. Herri Batasuneko mahai nazionaleko kidea izan zen, eta alderdi horretako diputatu [[Madril]]go gorteetan. Horrez gain, agintaldi batez [[Bilbo]]ko alkateorde izan zen.
=== GALek hila ===
[[1984]]eko [[azaroaren 20]]ean, [[Luis Morcillo]]k eta [[Rafael López Ocaña]]k tiroz hil zuten Santi Brouard bere pediatriako kontsultan. Hilketa hura egiteko eguna ez zuten ausaz aukeratu. Izan ere, egun horretan bertan hilak ziren, urte batzuk lehenago, [[José Antonio Primo de Rivera]] eta [[Francisco Franco]].
Ondorengo ikerketek bi hiltzaileak identifikatu eta auziperatu zituzten, baina [[Espainiako Auzitegi Nazionala|Espainiako Auzitegi Nazionaleko]] epaile batek libre utzi zituen [[1999|1999an]]. Hainbatek salatu zutenez, hilketa hura [[Espainia]]ko gobernuak [[1980ko hamarkada]]n aurrera eramandako estatu terrorismoaren operazioetako bat izan zen.
Luis Morcillok 2013. urtean aitortu zuenez, berak egin zion tiro Brouardi, eta [[Guardia Zibila|Guardia Zibileko]] teniente koronel [[Rafael Masa]]k eman zuen hilketa egiteko agindua. Brouard hiltzearen trukean, Espainiako Barne Arazoetako Ministerioak 25 milioi pezeta (150.000 euro) ordaindu omen zizkien hiltzaileei; horietatik 5 milioi (30.000 euro) Morcillorentzat izan omen ziren.<ref>Gorka BEREZIARTUA MITXELENA: [http://www.argia.com/albistea/luis-morcillo-nik-hil-nuen-santi-brouard «Luis Morcillo: "Nik hil nuen Santi Brouard"»], Egunekoak, ''Argia'', 2013-04-15.</ref>
== Brouarden omenez izendatuak ==
<gallery mode=packed heights=200>
Irudi:Bilbao - Parque de Ametzola, monumento a Santiago Brouard.JPG|[[Santi Brouard]]en omenezko monumentua Bilboko [[Ametzola parkea]]n, bere izena duen kaletik gertu.
</gallery>
* [[Bilbo]]ko Udalak kale berri bati Santi Brouarden izena jarri zion [[Ametzola]] auzoan.
*[[Galdakao|Galdakaoko]] Udalak erdiguneko enparantza bati bere izena jarri zion.
* [[Lekeitio]]ko Udalak [[Santi Brouard pilotalekua|udal kiroldegiari]] Santi Brouard izena jarri zion.
* [[2014]]ko [[azaroaren 19]]an, lehen aldiz omendu zuten Santi Brouard Eusko Legebiltzarrean.<ref>[https://web.archive.org/web/20141129095806/http://www.berria.eus/albisteak/105294/txibitek_zalantzan_jarri_ditu_goikoetxearen_kalkuluak_psnren_zerga_erreformari_buruz.htm «Lehen aldiz omendu dute Brouard Eusko Legebiltzarrean»], ''Berria'', 2014-11-26</ref>
* [[2014]]ko [[azaroaren 26]]an, [[Bilbo]]ko Udalak Santi Brouard omendu zuen historian lehen aldiz.<ref>[https://web.archive.org/web/20141129095809/http://www.berria.eus/albisteak/105774/bilboko_udalak_santi_brouard_omendu_du_lehen_aldiz.htm «Bilboko Udalak Santi Brouard omendu du lehen aldiz»], ''Berria'', 2014-11-26</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Ikus, gainera ==
* ''[[Antzara eguna (eleberri grafikoa)|Antzara eguna]]''. Santi Brouarden hilketari buruzko [[Harkaitz Cano]] eta [[Adur Larrea]]ren eleberri grafikoa (Tafalla: Txalaparta, 2019. ISBN: 978-84-17065-90-4).
== Kanpo estekak ==
* [http://www.argia.com/multimedia/dokumentala/santi-brouard-euskal-herria-osagai-duintasuna-omen ''Santi Brouard. Euskal Herria osagai. Duintasuna omen''], Euskal Herria Osagai herri ekimen Lekeitiokoak sortutako dokumentala (bideoa).
* [http://www.argia.com/argia-astekaria/987/santi-brouardekin-hasi-ren-kongresoaren-ondoren «Santi Brouardekin Hasi-ren Kongresoaren Ondoren»], elkarrizketa Argia astekarian (1982)
* {{es}} [http://www.kaosenlared.net/noticia/25-anos-recordando-santi-brouard-andalucia «25 años recordando Santi Brouard en Andalucía»], ''Kaos en la red'' webguneko artikulua.
* {{es}} [http://www.elmundo.es/nacional/gal/investigacion/2.html «El asesinato de Santiago Brouard»], ''El Mundo'' egunkariak GALen gerra zikinari buruz argitaratutako [http://www.elmundo.es/nacional/gal/investigacion/investigacion.html ''15 años tras una X''] laneko atala.
* {{es}} [https://web.archive.org/web/20110721172634/http://torturano.bitacoras.com/archivos/2005/12/05/rafael-lopez-ocana-reconoce-haber-matado-a-santi-brouard «Rafael López Ocaña reconoce haber matado a Santi Brouard»], Torturaren Kontrako Taldearen webguneko albistea.
* [http://www.argia.com/argia-astekaria/1708/santiago-brouard-jauna «Santiago Brouard Jauna»], ''Argia'', 1999.
* [http://www.youtube.com/watch?v=yqjnmXkmYMY «Santi Brouard: Abertzale ta Sozialista»], YouTubeko bideoa, Brouarden aldeko omenaldiko irudiekin.
{{bizialdia|1919ko|1984ko|Brouard, Santiago}}
[[Kategoria:Lekeitiarrak]]
[[Kategoria:Bizkaiko politikariak]]
[[Kategoria:Bizkaiko medikuak]]
[[Kategoria:Herri Batasuneko politikariak]]
[[Kategoria:1984ko hilketak]]
[[Kategoria:GALen biktimak]]
[[Kategoria:Euskararen sustatzaileak]]
[[Kategoria:Eusko Legebiltzarreko legebiltzarkideak II. legegintzaldian]]
[[Kategoria:Bilboko zinegotziak]]
[[Kategoria:Bilbon hildakoak]]
745bbuddub4rcvdmnosa8ct6krldn5y
9975289
9974703
2024-11-20T14:47:39Z
Anes.brouard
168579
Familiakideak gehitu
9975289
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Santiago "Santi" Brouard Pérez''' ([[Lekeitio]], [[Bizkaia]], [[1919]]ko [[apirilaren 19]]a - [[Bilbo]], Bizkaia, [[1984]]ko [[azaroaren 20]]a) [[mediku]]a, [[politikari]]a eta [[euskara]]ren aldeko militantea izan zen. [[GAL]]ek hil zuen.
== Bizitza ==
[[Fitxategi:Santi Brouard.jpg|thumb|left]]
[[Lekeitio]]n jaioa, medikuntza ikasi zuen [[Valladolid]]eko unibertsitatean. Behin ikasketak burututa, [[Euskal Herria|Euskal Herrira]] itzuli zen, eta pediatriako espezializazioa egin zuen [[Basurtuko Unibertsitate Ospitalea|Basurtuko Ospitalean]]. [[Teresa Aldamiz]]ekin ezkondu zen, eta hiru seme-alaba izan zituzten, Edurne Brouard Aldamiz, Santi Brouard Aldamiz eta Tere Brouard Aldamiz. Garai hartan, [[Bizkaia|Bizkaiko]] lehen [[ikastola]]k sortzen lagundu zuen.
[[1974]]an [[Espainia]]ko poliziak tirokaturiko [[Euskadi Ta Askatasuna|etakide]] bati laguntzeagatik, [[Ipar Euskal Herria|Ipar Euskal Herrira]] ihes egin behar izan zuen. Han, harremana izan zuen etakide historikoekin, adibidez [[Jose Miguel Beñaran Argala|Argalarekin]]. [[Francoren diktadura|Erregimen frankistaren]] amaiera aldera, [[KAS Alternatiba|KAS alternatiba]] taxutzeko lanetan parte hartu zuen. Brouard [[Euskal Herriko Alderdi Sozialista|EHASeko]] sortzaileetako bat izan zen ([[1977]]tik aurrera HASI izan zena). Brouard bera [[Herriko Alderdi Sozialista Iraultzailea|HASIko]] lehendakari izendatu zuten eta [[Herri Batasuna]] sortutakoan, alderdi horretako kide izan zen.
Erbestetik itzulita, bere mediku lanarekin segitu zuen, politikan ere parte hartuta. [[1983]]ean kartzelan sartu zuten, [[1981eko Gernikako Batzarretxeko istilua|Espainiako errege Joan Karlos I.ak Gernikako juntetxera egindako bisitaldian]] ''[[Eusko gudariak (abestia)|Eusko gudariak]]'' abestu zuelako [[Herri Batasuna|Herri Batasuneko]] beste kide batzuekin batera. Herri Batasuneko mahai nazionaleko kidea izan zen, eta alderdi horretako diputatu [[Madril]]go gorteetan. Horrez gain, agintaldi batez [[Bilbo]]ko alkateorde izan zen.
=== GALek hila ===
[[1984]]eko [[azaroaren 20]]ean, [[Luis Morcillo]]k eta [[Rafael López Ocaña]]k tiroz hil zuten Santi Brouard bere pediatriako kontsultan. Hilketa hura egiteko eguna ez zuten ausaz aukeratu. Izan ere, egun horretan bertan hilak ziren, urte batzuk lehenago, [[José Antonio Primo de Rivera]] eta [[Francisco Franco]].
Ondorengo ikerketek bi hiltzaileak identifikatu eta auziperatu zituzten, baina [[Espainiako Auzitegi Nazionala|Espainiako Auzitegi Nazionaleko]] epaile batek libre utzi zituen [[1999|1999an]]. Hainbatek salatu zutenez, hilketa hura [[Espainia]]ko gobernuak [[1980ko hamarkada]]n aurrera eramandako estatu terrorismoaren operazioetako bat izan zen.
Luis Morcillok 2013. urtean aitortu zuenez, berak egin zion tiro Brouardi, eta [[Guardia Zibila|Guardia Zibileko]] teniente koronel [[Rafael Masa]]k eman zuen hilketa egiteko agindua. Brouard hiltzearen trukean, Espainiako Barne Arazoetako Ministerioak 25 milioi pezeta (150.000 euro) ordaindu omen zizkien hiltzaileei; horietatik 5 milioi (30.000 euro) Morcillorentzat izan omen ziren.<ref>Gorka BEREZIARTUA MITXELENA: [http://www.argia.com/albistea/luis-morcillo-nik-hil-nuen-santi-brouard «Luis Morcillo: "Nik hil nuen Santi Brouard"»], Egunekoak, ''Argia'', 2013-04-15.</ref>
== Brouarden omenez izendatuak ==
<gallery mode=packed heights=200>
Irudi:Bilbao - Parque de Ametzola, monumento a Santiago Brouard.JPG|[[Santi Brouard]]en omenezko monumentua Bilboko [[Ametzola parkea]]n, bere izena duen kaletik gertu.
</gallery>
* [[Bilbo]]ko Udalak kale berri bati Santi Brouarden izena jarri zion [[Ametzola]] auzoan.
*[[Galdakao|Galdakaoko]] Udalak erdiguneko enparantza bati bere izena jarri zion.
* [[Lekeitio]]ko Udalak [[Santi Brouard pilotalekua|udal kiroldegiari]] Santi Brouard izena jarri zion.
* [[2014]]ko [[azaroaren 19]]an, lehen aldiz omendu zuten Santi Brouard Eusko Legebiltzarrean.<ref>[https://web.archive.org/web/20141129095806/http://www.berria.eus/albisteak/105294/txibitek_zalantzan_jarri_ditu_goikoetxearen_kalkuluak_psnren_zerga_erreformari_buruz.htm «Lehen aldiz omendu dute Brouard Eusko Legebiltzarrean»], ''Berria'', 2014-11-26</ref>
* [[2014]]ko [[azaroaren 26]]an, [[Bilbo]]ko Udalak Santi Brouard omendu zuen historian lehen aldiz.<ref>[https://web.archive.org/web/20141129095809/http://www.berria.eus/albisteak/105774/bilboko_udalak_santi_brouard_omendu_du_lehen_aldiz.htm «Bilboko Udalak Santi Brouard omendu du lehen aldiz»], ''Berria'', 2014-11-26</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Ikus, gainera ==
* ''[[Antzara eguna (eleberri grafikoa)|Antzara eguna]]''. Santi Brouarden hilketari buruzko [[Harkaitz Cano]] eta [[Adur Larrea]]ren eleberri grafikoa (Tafalla: Txalaparta, 2019. ISBN: 978-84-17065-90-4).
== Kanpo estekak ==
* [http://www.argia.com/multimedia/dokumentala/santi-brouard-euskal-herria-osagai-duintasuna-omen ''Santi Brouard. Euskal Herria osagai. Duintasuna omen''], Euskal Herria Osagai herri ekimen Lekeitiokoak sortutako dokumentala (bideoa).
* [http://www.argia.com/argia-astekaria/987/santi-brouardekin-hasi-ren-kongresoaren-ondoren «Santi Brouardekin Hasi-ren Kongresoaren Ondoren»], elkarrizketa Argia astekarian (1982)
* {{es}} [http://www.kaosenlared.net/noticia/25-anos-recordando-santi-brouard-andalucia «25 años recordando Santi Brouard en Andalucía»], ''Kaos en la red'' webguneko artikulua.
* {{es}} [http://www.elmundo.es/nacional/gal/investigacion/2.html «El asesinato de Santiago Brouard»], ''El Mundo'' egunkariak GALen gerra zikinari buruz argitaratutako [http://www.elmundo.es/nacional/gal/investigacion/investigacion.html ''15 años tras una X''] laneko atala.
* {{es}} [https://web.archive.org/web/20110721172634/http://torturano.bitacoras.com/archivos/2005/12/05/rafael-lopez-ocana-reconoce-haber-matado-a-santi-brouard «Rafael López Ocaña reconoce haber matado a Santi Brouard»], Torturaren Kontrako Taldearen webguneko albistea.
* [http://www.argia.com/argia-astekaria/1708/santiago-brouard-jauna «Santiago Brouard Jauna»], ''Argia'', 1999.
* [http://www.youtube.com/watch?v=yqjnmXkmYMY «Santi Brouard: Abertzale ta Sozialista»], YouTubeko bideoa, Brouarden aldeko omenaldiko irudiekin.
{{bizialdia|1919ko|1984ko|Brouard, Santiago}}
[[Kategoria:Lekeitiarrak]]
[[Kategoria:Bizkaiko politikariak]]
[[Kategoria:Bizkaiko medikuak]]
[[Kategoria:Herri Batasuneko politikariak]]
[[Kategoria:1984ko hilketak]]
[[Kategoria:GALen biktimak]]
[[Kategoria:Euskararen sustatzaileak]]
[[Kategoria:Eusko Legebiltzarreko legebiltzarkideak II. legegintzaldian]]
[[Kategoria:Bilboko zinegotziak]]
[[Kategoria:Bilbon hildakoak]]
dbldlmujjh293ttc27xrofaajbs87fn
Angela Figuera Aymerich
0
43499
9975789
9946256
2024-11-20T22:20:29Z
Anitxu
108057
Erreferentzia gehitu
9975789
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Angela Figuera Aymerich''' ([[Bilbo]], [[1902]]ko [[urriaren 30]]a - [[Madril]], [[1984]]ko [[apirilaren 2]]a) gaztelaniaz idatzi zuen olerkari [[bilbo]]tarra zen. Haren poesiaren ezaugarri nagusietarako batzuk gizakiarekiko elkartasuna eta amatasunaren goraipamena izan ziren.
== Biografia ==
=== Bilboko urteak ===
[[Fitxategi:Angela Figuera kalearen kartela Bilboko Miribilla auzoan.jpg|thumb|203x203px|Bere omenezko kalearen kartela Bilboko Miribilla auzoan.]]
Angela [[Bilbo]]ko [[Abando]] zabalgune berrian jaio zen 1902ko urriaren 30ean. Kanpotik etorritako nahiko familia dirudun baten alaba, bederatzi anai-arrebetatik nagusia. Azken datu horrek hasiera-hasieratik bere izaera markatu zuen. Lehenengo irakaskuntza bukatu eta gero, Angela institutura joan zen. Ikasketetan jarraipen hori garai hartan ez zen batere arrunta, berea izan baitzen, hain zuzen, Penintsulan batxilergoa egiten zuen nesken lehenengo promozioa. Urte haietan jada nabaria zen Angelaren literaturarekiko zaletasuna, baita oztopoei aurre egiteko indarra ere: 1924an [[Filosofia eta Letrak]] ikasteko asmoa azaldu zuen etxean, aitaren gogoaren aurka; ondorioz, bi urtetan, Angelaren ikasketak geldirik egon ziren, azkenik bere asmoarekin atera arte. Zoritxarrez, ikasketak hasi eta gutxira aita hil egin zen, familia oso egoera ekonomiko larrian utzirik. Diru ezak eraginik eta ikasketak burutzeko, Angelak haren lehengusu zen [[Julio Figuera]]ren familiaren laguntza behar izan zuen. Helburu horrekin [[Madril]]era joan zen urtebeterako. Denbora horretan, bide batez, Juliorekin zuen harremana handitu zen eta karrera bukatu zuenerako ezkongai ziren biak. Bilbon bueltan, orduan ere arazo ekonomikoek berean jarraitzen zuten familian eta horrek bultzatu zituen Madrilera bizitzera joatera; une hartan idazleak 28 urte zituen. Espainiako hiriburura joanda ere, gauzak ez ziren errazak izan, baina poliki-poliki lan desberdinetan aritu ziren Angela eta besteak. 1932an institutuko oposizioak gainditu zituen Angelak eta [[Huelva]]ra destinatua izan zen. Hara joan baino lehen Juliorekin ezkondu zen. 1935ean, haurdun gelditu eta gero, erditzeko unean umea hilik jaio zen.
=== [[Gerra zibil]]a ===
Figueratarren bizimodua erabat aldatu zen [[1936]]ko estatu kolpearen ondorioz. Bikotea Madrilen zegoen eta Juliok errepublikaren aldeko ejertzitoan alistatzea erabaki zuen. Garai gogorrak izan ziren haiek. Baina dena ez zen txarra izan, urte horren abenduan Juan Ramon semea jaio baitzen. Julio destino desberdinetan penintsulan zehar ibili zen, bere emaztea Madrilen gelditzen zen bitartean. 1938an, azkenik, hirurak [[Murtzia]]ko [[Molina de Segura]] herrian biltzeko aukera izan zuten. Gatazkaren azkeneko hilabeteak bereziki gogorrak izan ziren, zeren eta Julio, [[komunismo|komunistatzat]] jota, espetxeratua izan baitzen. Paradojikoki, frankistarren garaipenak askatasuna berreskuratzea ekarri zion Juliori.
=== [[Frankismo]]ak errepresaliatuak ===
Gerra zibilaren amaieran Figuera familiaren egoera ez zen batere ona: titulazioak eta lanik gabe, galtzaileen bandoan, familiaren ondare guztia galduta, Julio paludismoaz gaixotuta, espetxeratua izateko beldurrez. Egoera hartan Madrilera itzultzea egokiena zelakoan, hara joan ziren eta bertan zerotik hasi ziren berriro ere. Urte horiek aztarna nabarmena utzi zuten Angelaren poesian. Berrogeita hamar urtetan Figueratarrak errealitate berrian, hau da, gerra ondorengo frankismo latzean, aurrera atera ziren, ekaitzaren ondoren bezala, lasaitasunean. Inguru-testu horretan Angelak idazteari ekin zion. Aktibitate hiri ez zen berria izan, ezen gazte garaietatik poesia egiteko zaletasun handia baitzuen, baina orduan aldaketa handi bat gertau zen: bere poemak argitaratu zituen. Liburuak ''Mujer de barro'' (1948) izenburua izan zuen eta ondorengo ''[[Soria]] pura'' (1949) lanarekin berreskuratutako bizitza horren isla izan zen. Bi liburu horiek Angelak “etapa subjetiva” bezala definitu zituen. Bertan elementu herritarrez betetako poesia aurkitzen dugu. Gaien aldetik, [[erotismo]]a, [[ama]]tasuna, paisaia eta horren inguruko [[sinbolismo]]a. Hurrengo liburua 1950ean agertu zen, ''Vencida por el ángel'', eta horretan aurrekoekin haustura erabatekoa izan zen, idazlearen hitzetan errealitatearen atea ireki egin zen eta horrekin batera bere poesiaren etapa berri bati eman zion hasiera, konpromisoarena alegia, “etapa preocupada” idazlearen hitzetan.
[[Fitxategi:Angela Figuera kaleko ume-parkea Bilbon.jpg|thumb|325x325px|'''Angela Figuera kaleko ume-parkea Bilbon.''']]
=== Udak Euskal Herrian ===
Prozesu horretan eragin berezia izan zuten [[Blas Otero|Blas de Oterok]] eta [[Gabriel Celaya]]k; hiruron artean adiskidetasun handia sortu zen. Urte horietan, opor garaietan ere, Angela Bilbora itzuli zen. Han neba bat gelditzen zitzaion, [[Rafael Figuera]] margolaria. Rafaelen eskutik Bilboko idazle eta artista esanguratsuak ezagutu zituen Angelak: [[Angel Ortiz Alfau]], [[Mario Ángel Marrodán|Mario Angel Marrodán]], [[Jorge Oteiza]], [[Gregorio San Juan]], [[Rafael Zarco]], [[Federiko Krutwig]] eta beste asko. Urte batzuk geroago modu berean [[Gabriel Aresti]] ezagutu zuen. Hurrengo liburuetan gero eta gehiago ireki zen errealitatearen kezketara. Hasiera batean arazo metafisiko eta erlijiosoekin nahastuta, ikuspegi existentzialistatik. Horrela ''El grito inútil'' (1952), ''Los dias duros'' (1953) eta ''Víspera de la vida'' (1953) agertuko dira. Poema horietan olerkariak oso garbi azaldu zuen beste mundu baten aldarrikapena eta horren aldeko lan egin beharra.
=== Poesia eta disidentzia ===
50. urtetako hamarkadaren bigarren parteak jarri zuen Angela zurrunbiloaren erdian. Urte horietan bere iritzi disidenteak jarrera erradikalagoak hartu zituen. Batetik, 1956an [[Paris]]era joan zen ikasketa batzuk egiteko asmoz. Bidaia aprobetxatuz [[Pablo Neruda]]rekin elkarrizketatu zen. Bestetik, urte berean bukatutzat eman zuen liburu berri bat, ''Belleza cruel'', baina Angelak garbi zuen [[zentsura]]k ez ziola osoa argitaratzen utziko. Azkenik, bere liburu ezagunena eta polemikoena izan zena [[Mexiko]]n agertu zen, 1958an, erbesteratutako [[Unión de Intelectuales Españoles]] zelakoak sarituta eta [[León Felipe]] idazlearen hitzaurre garrantzitsu batekin. Beraz, ''Belleza cruel'' zentsuraren baimenik gabe atera zen, eta ondorioz, klandestinoki zabaldu behar izan zen frankismopean. Handik gutxira Julio Figuerak lana lortu zuen [[Asturiasko Printzerria|Asturiasen]] eta hara joan zen Angela ere. 1962an, ''Toco la tierra'' argitaratu zuen, baina nekea nabarmena zen berarengan. Idazlea gero eta ahaztuagoa aurkitzen zen. 1979ra arte itxoin behar izan zen bere beste liburu bat ezagutzeko, haurrei zuzendutakoa eta Julioren eraginez argitaratutakoa: ''Cuentos tontos para niños listos''. Azkenik, gaixondo luze baten ondoren [[1984]]eko apirilaren 2an hil zen, komunikabideetan kasik aipamenik izan gabe. Angela hil ondoren bere azkeneko liburua agertu zen, horixe ere haurrei zuzenduta, ''Canciones para todo el año''.<ref>[http://angelafigueraaymerich.gipuzkoakultura.net/index-es.php Gipuzkoako Foru Aldundiaren edukiak.]</ref>
== Bere poesiaren inguruko balorazioa ==
Angela Figuerari buruzko balorazio orokor bat egiterakoan garbi dago hark utzitako obra ez dela oso handia, apenas hamar liburu eta zenbait itzulpen lan. Dudarik gabe, poesiaren baliorik handiena ez datza kantitatean, sakontasunean baizik. Angelaren poesia guztiz egiatia da eta, segur aski, horixe da bere ezaugarri nagusia. Bestalde, Angelak oso une gogorretan idatzi zuela esan beharra dago, frankismoko urte gordinetan, alegia. Une historiko hartan benetako erro bihurtzen da bilbotarraren figura: emakumea gizonen artean idazten, ama eta amona emakumearen paper aktiboagoa errebindikatzen, Euskal Herriko alaba Madrilen… Haren inguruan frankismoaren disidenteen figura eta taldeak konektatzen dira, kanpo eta barruko erbesteratuak. Hori guztia idazle handi baten aurrean gaudela ahaztu gabe.
== Estiloa ==
Angelaren lehenengo poesian, gehiena argitaratu gabekoa, modernismoaren eragina nabaria da. Gerra ondoren, bere hasierako liburuetan [[Juan Ramón Jiménez]] idazlearen sinbolismoaren eragina zuzena da. [[Antonio Machado]]ren presentzia ere ikusten da, baina eragingile baino gehiago erreferente bezala.'' Vencida por el ángel'' liburuarekin [[existentzialismo]]a agertu zen Angelaren poesian. Dena dela, laster kezka sozialek eragindako elementuak ikusten dira; horiek izan ziren bere poema ospetsuenak eta, ondorioz, poeta sozial bezala sailkatu izan da askotan. Urte horietan “euskal poesiaren triunviratoa” aipatzen zen: [[Blas Otero|Blas de Otero]], [[Celaya]] eta Angela. Dena dela, sailkapen hori ez da batere egokia ezen Angelak bazekien poesiak ezin zuela gizartea aldatu. Etapa desberdin guztietan Angelaren poesiak itxura erraza du, nahiz eta gero horrela ez izan. Hiztegiaren aldetik, kaleko hizkera jaso zuen sarritan, jendearengana errazago ailegatzeko.
== Lana<ref>{{erreferentzia|izena=Javier|abizena=González Oliver|urtea=2007|izenburua=Calles y rincones de Bilbao|argitaletxea=Bilboko Udala|orrialdea=135|ISBN=978-84-88714-99-2|hizkuntza=es}}</ref> ==
=== Lirika ===
* ''Mujer de barro'', (1948).
* ''Soria pura'' (1949).
* ''Vencida por el ángel'' (1951).
* ''El grito inútil'' (1952).
* ''Los días duros'' (1953).
* ''Víspera de la vida'' (1953).
* ''Belleza cruel'' (1958).
* ''Toco la tierra. Letanías'' (1962).
* ''Obras completas'' (1986).
=== Haurrentzako poesia ===
* ''Cuentos tontos para niños listos'' (1979).
* ''Canciones para todo el año'' (1984).
=== Testu euskeratuak ===
* [[Gabriel Aresti]]: "Zuzenbide debekatua", ''Lehen poemak''. Gabriel Arestiren Literatur Lanak, 1. Donostia: Susa, 1986.
* [[Luis Gutierrez|Luigi Anselmi]]: Euskaratutako poemak: "Urloa", "Armagabea", "Ez baldin bazara une batez hil", "Gari-uztarik gorenak egun soil bat badirau ere" eta "[[Miguel Hernandez]]-i hainbat urte geroago". [[Pablo González de Langarika|Pablo Gonzalez de Langarika]] eta [[Sebastian Gartzia Trujillo]]: ''Ahotsa, Hitzak, Hizkuntzak. Euskal Olerki-antologia'' liburuan. Bilbo: Euskaltzaindia (2010).
== Aitortzak ==
* Bere izena daraman kalea du Bilbon, Miribilla inguruan<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ángela Figuera Kalea - Callejero de Bilbo - Callejero.net|hizkuntza=es|url=https://bilbo.callejero.net/angela-figuera-kalea.html|aldizkaria=bilbo.callejero.net|sartze-data=2023-08-27}}</ref> eta [[Gasteiz|Gasteizen]] beste bat, Lakua-Arriaga auzoan.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Angela Figuera Aymerich Kalea - Callejero de Vitoria-Gasteiz - Callejero.net|hizkuntza=es|url=https://vitoria-gasteiz.callejero.net/angela-figuera-aymerich-kalea.html|aldizkaria=vitoria-gasteiz.callejero.net|sartze-data=2023-08-27}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Bibliografia ==
* [[Mercedes ACILLONA]] (koord.): ''Homenaje a Ángela Figuera''. [[Letras de Deusto]], 106 zk., [[Bilbo]], 2005ko urtarrila.martxoa.
* [[María BENGOA]]: ''La poeta Ángela Figuera''. [[Bilbo]]: [[Bilbao Bizkaia Kutxa|BBK]], 2003.
* [[Carmen CIRIA SANTOS]]. "Ángela Figuera Aymerich (Bilbao, 1902-Madrid,1984)": [[Juan Antonio González Márquez]] (ed.). ''El Instituto La Rábida: ciento cincuenta años de educación y cultura en Huelva''. [[Huelva]]: Diputación Provincial, 2007. 2 liburuki. {{ISBN|978-84-8163-427-3}}.
* [[Jo EVANS]]: ''Moving reflections: Gender, Faith and Aesthetics in the Work of Ángela Figuera Aymerich''. [[Londres|London]], Tamesis Book, 1996.
* [[Pablo González de Langarika|Pablo Gonzalez de Langarika]] eta [[Jose Ramon Zabala]]: ''Angela Figuera Aymerich. Poesía entre la sombra y el barro''. "Bilbaínos recuperados" bilduma. Bilbo: Muelle de Uribitarte, 2012. {{ISBN|978-84-939946-2-4}}.
* [[Mario Ángel Marrodán]]: ''Creadores líricos vascos con breve estudio crítico y antología''. II. liburukia. Bilbo: La Gran Enciclopedia Vasca, 1978. 11-17 eta 53-78 orrialdetan.
* [[José Ramón ZABALA AGUIRRE]]: ''Angela Figuera: una poesía en la encrucijada.'' [[Donostia]]: Filosofia eta Letrak, [[Deustuko Unibertsitatea]], 1994.
== Kanpo estekak ==
* {{eu}} [http://angelafigueraaymerich.gipuzkoakultura.net/index-es.php Gipuzkoako Foru Aldundiaren edukiak.]
* {{eu}} [https://web.archive.org/web/20071213033341/http://www.jakingunea.com/50urte/pdf/Jakin91_67/Jakin91_67_031.pdf Jakin aldizkarian argitaratutako testua.]
* {{eu}} [http://www.euskonews.com/0255zbk/gaia25501es.html Artikulua Euskonews aldizkari digitalean.]
* {{es}} [http://rabida.uhu.es/dspace/bitstream/handle/10272/3798/expediente_personal_angela_figuera_aymerich.pdf?sequence=2 Lotura honetan Huelvako "La Rabidan" institutuan gorde zen idazlearen irakasle-txostena ikus daiteke(Repositorio '''''Arias Montano''''' de la Universidad de Huelva)]
* {{es}} [http://www.zurgai.com/Articulos.asp?IdRevista=23. Lotura honetan Angela Figuerari [[Zurgai]] aldizkariak eskaini zion lehenengo monografikoa (1987) ikus daiteke.]{{Apurtutako esteka|date=otsaila 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
* {{es}} [http://www.zurgai.com/Articulos.asp?IdRevista=71. Bigarren monografikoa (2009).]{{Apurtutako esteka|date=otsaila 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
{{bizialdia|1902ko|1984ko|Figuera Aymerich, Angela}}
[[Kategoria:XX. mendeko emakume idazleak]]
[[Kategoria:XX. mendeko Euskal Herriko idazleak]]
[[Kategoria:Euskal Herriko gaztelaniazko haur literaturako idazleak]]
[[Kategoria:Euskal Herriko gaztelaniazko poetak]]
[[Kategoria:Idazle feministak]]
[[Kategoria:Euskal Herriko poetak]]
[[Kategoria:36ko belaunaldia]]
[[Kategoria:Euskal Herriko feministak]]
[[Kategoria:Emakume itzultzaileak]]
[[Kategoria:Euskal Herriko itzultzaileak]]
[[Kategoria:Bilbotarrak]]
[[Kategoria:Bilboko idazleak]]
[[Kategoria:Madrilen hildakoak]]
[[Kategoria:Emakume poetak]]
ppdfqtv0qaxz9g7ysgouykyatniv2a7
Lankide eztabaida:Theklan/2007ko urtarrila
3
44177
9974770
534110
2024-11-20T14:09:34Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2007ko urtarrila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2007ko urtarrila]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
534110
wikitext
text/x-wiki
== Eztabaida orriei buruzko galdera ==
Kaixo, Theklan, nik nire eztabaida orrian egindako aldaketa desegin didazula ikusi dut, ezin dezaket guztia ezabatu eta Wikipediaren txokora bidaltzen duen lotura jarri? Nire iritsiz eztabaida horretarako beste lekua aproposagoa da.--[[Lankide:Enbor|Enbor]] 11:22, 2 Urtarrila 2007 (UTC)
kaixo Theklan!Nire aurkezpen orrialdea egiten ari naiz,eta momentuz Babel delako hori eta testutxo besterik ez dut egin.
Nola paratu ditzaket zuk jarritako gauzak "Niri buruz" eta abar bazalakoak?Mila esker
J[[Lankide:Nafarroa|Nafarroa]] 17:50, 2 Urtarrila 2007
== Kolonialismo ==
Aupa Theklan, tontakeria bat: kolonialismo eta kolonialismoa kategoriak badaude. Artikulu guztiak Kolonialismoa-n sartu ditut, baina kategoria ezabatu beharra dago, eta nik ez dakit. Inporta ez bazaizu... —[[Lankide:Uterga|Uterga]] 16:59, 5 Urtarrila 2007 (UTC)
== Geofisika ==
Theklan, [[geofisika]]ri buruzko artikulua idatzi duzula ikusi dut . Ez bazaizu axola, geologiaren zirriborroaz gain, fisikakoa ere jartzea gustatuko litzaidake, horrela fisikako wikiproiektuan osatzeko artikuluen artean azalduko zaigu eta (nik geofisikari buruz ezer ez dakit, baina baliteke wikiproiektuko batek zeozer jakitea). [[Lankide:Usogorri|Usogorri]]; [[Lankide eztabaida:Usogorri|(postontzia)]] 13:10, 8 Urtarrila 2007 (UTC)
== Tenpluak ==
Nik ez dut kategoria sortu, itaundu Kabriri, "erruduna" dela eta :p — [[Lankide:Katxijasotzaile|Katxijasotzaile]] • [[Lankide eztabaida:Katxijasotzaile|(erantzunak hemen)]] 21:31, 8 Urtarrila 2007 (UTC)
:Kaixo, tenpluak eraikuntza erlijiosoen barnean daude. Tenpluak otoitz egiteko lekuak dira, monastegiak, praile edo mojen etxebizitzak eta katedralak aldiz, gotzainen lekuak. Guztiak ezberdinak dira. [[Lankide:Kabri|Kabri]], [[Lankide_eztabaida:Kabri|(erantzunak hemen)]] 13:11, 9 Urtarrila 2007 (UTC)
:: Ba... bai jej tenpluak tenpluekin eta guztiak, eraikin edo eraikuntza erlijiosoen barnean. PD: Zer da "puntito" gorri hori? [[Lankide:Kabri|Kabri]], [[Lankide_eztabaida:Kabri|(erantzunak hemen)]] 13:28, 9 Urtarrila 2007 (UTC)
== Musika disko infotaula ==
Nik koloreak ongi ikusten ditut <nowiki>{{</nowiki>[[Txantiloi:Musika disko infotaula|Musika disko infotaula]]<nowiki>}}</nowiki> txantiloian. <code>mota = EP</code> edo <code>mota = bertsioak</code> jarriz gero, adibidez, kolore ezberdinak ikusten ditut. Beste zerbait gaizki ikusten duzu bertan? Gaizki badago aldatu lasai. –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 20:43, 9 Urtarrila 2007 (UTC)
== Artikulua egin baina gero ezin bilatu ==
Aupa Theklan
Artikuluak egin ditut baina gero bilatu botoiari ematen badiot ez du bilatzen artikulu berria, (Joan botoia bai).
zeozer txarto egin dut, denbora behar du indizeak egiteko edo artikuluak irakurketa kopuru bat izan behar du...
Ze bestala zailagoa da jakitea artilukua existitzen duen edo nola idazten den
ea: azpisare maskara edo azpisareko maskara edo azpisare-maskara ...
--[[Lankide:Telle|Telle]] 10:52, 10 Urtarrila 2007 (UTC)
== Redirect-a ==
Eskerrik asko Theklan! Egia esan, ez nuen espero ez hain erantzun azkar bat, ezta pello ez zen inoren erantzuna baina beno... Laguntza oro ongietorria da! XD -- [[Lankide:Janfri|Janfri]]; [[Lankide eztabaida:Janfri|idatzi lasai]] 21:02, 10 Urtarrila 2007 (UTC)
==Spam-a==
Iepa berriro ere Theklan! Txokoan nenbilela zure propagandarako ideia ikusi dut, spam-arena. Prest egongo nintzateke laguntzeko baina ez dakit nola ostia dabilen kontu hori. Azalduko al zenidake e-posta bat bidaliz edo nire elkarrizketa orrian? Eskerrik asko! --[[Lankide:Janfri|Janfri]]; [[Lankide eztabaida:Janfri|idatzi lasai]] 22:14, 13 Urtarrila 2007 (UTC)
:Ondo dago jakitea. Edonork erabil dezakegu kontu hori emailak bidaltzeko? emailean jartzen zuen kopia bat bidali ahal deustazu mesedez? Kontu hori erabili ahal izatekotan, bidaliko nituzke email batzuk. --[[Lankide:Janfri|Janfri]]; [[Lankide eztabaida:Janfri|idatzi lasai]] 20:26, 14 Urtarrila 2007 (UTC)
==Berreskuraketak bandalismoa denean==
Bada era edo programen bat orrialde baten lehenagoko bertsio bat berreskuratzeko? Nik normalean aurreko bertsioetako kodea kopiatzen dut "Historia" atalean, baina orrialdea luzea denean erabat neketsua da. --[[Lankide:Etxeorratz|Etxeorratz]]; [[Lankide eztabaida:Etxeorratz|erantzuna hemen idatzi]] 12:24, 15 Urtarrila 2007 (UTC)
: Eskerrik asko! --[[Lankide:Etxeorratz|Etxeorratz]]; [[Lankide eztabaida:Etxeorratz|erantzuna hemen idatzi]] 14:13, 15 Urtarrila 2007 (UTC)
== Artikuluen luzera ==
Ba Aparteko orrialdeak atalean agertzen diren "Orrialde laburrak": http://eu.wikipedia.org/wiki/Aparteko:Shortpages eta "Orrialde Luzeak"en informazioa ikusiz: http://eu.wikipedia.org/wiki/Aparteko:Longpages --[[Lankide:Etxeorratz|Etxeorratz]]; [[Lankide eztabaida:Etxeorratz|erantzuna hemen idatzi]] 19:49, 17 Urtarrila 2007 (UTC)
== Espainiako udalerriak ==
Egunon Theklan:
Barkatu, udalerrien izenak aldatzen hasi naiz, konturatu gabe ez zela artikulua, zure Lankide orri barnekoa baizik. Oraindik zure lana zenez, ez neukan aldatzeko eskubiderik. Konturatu naizenean gelditu egin naiz. Hala ere, Kordoba aldatzeko geratu zait. Aldaketak zure onespena edukiko dutelakoan, --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|hemen idatzi]]) 10:59, 20 Urtarrila 2007 (UTC
:Oraintxe irakurri dut zure mezua. Nahi baduzu, ia Paristarra naizenez, Frantziako udalerriena egin dezaket. Baina ez dakit non aurkitu informazioa. Zuk nondik lortu dituzu? --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|hemen idatzi]]) 11:02, 20 Urtarrila 2007 (UTC)
::Ados. Denbora daukadanean, horretan hasiko naiz. San Sebastian egun ona pasa! --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|hemen idatzi]]) 11:18, 20 Urtarrila 2007 (UTC)
:::Ni bai :p --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|hemen idatzi]]) 11:32, 20 Urtarrila 2007 (UTC)
== Aldaketak monobook.css-n ==
Lixto! Uste dut bere lekuan jarri dudala, funtzionatzen du orain estilo horrek? –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 20:12, 23 Urtarrila 2007 (UTC)
:Ea orain funtzionatzen duen, bi css fitxategi horiek aldatu ditut. –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 11:48, 24 Urtarrila 2007 (UTC)
::Bai, orain Firefoxen behintzat ongi ikusten dut. Kontua da infotaula egokitu beharko litzatekeela datuak lekuz mugituta ikusi ez daitezen, nik behintzat lekuz kanpo ikusten ditut. Portzierto, wikian css edo antzerako koderen bat itsatsi nahi duzunean <pre><nowiki> eta </nowiki></pre> artean sartzen saiatu, horrela garbi erakusten du. Animo! –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 12:31, 24 Urtarrila 2007 (UTC)
== How Can I Copy ClockworkSoul's Userpage? ==
I'm trying to copy ClockworkSoul's userpage but it looks like I have recreate all the subpages and templates for my own userpage and that would take forever to do manually. How did you do it? My username on English Wikipedia is Seans Potato Business. --[[Lankide:83.84.74.28|83.84.74.28]] 20:19, 20 Urtarrila 2007 (UTC)
::Sorry for borthering you! I've realised that I was looking at it the wrong way and it's not so compliated as I first thought. --[[Lankide:83.84.74.28|83.84.74.28]] 20:58, 20 Urtarrila 2007 (UTC)
== Euskal astea ==
Kaixo, [[:Irudi:Euskalastealogo.png]] irudia sortu duzu eta beste wikietan egiten duten bezala, aste horretan Wikipediaren logo nagusia aldatu dezakegu hori ipiniz. Edota beste bat sortu dezakegu non hobeto ikusten den Euskal Astea. Baina zuk egin duzuna nahikoa dela pentsatzen dut Metan aldaketa hori eskatzen joateko... Zer iruditzen? [[Lankide:Kabri|Kabri]], [[Lankide_eztabaida:Kabri|(erantzunak hemen)]] 17:05, 23 Urtarrila 2007 (UTC)
:Garrantzia gehien duen kontua hau da, zeren Metan denbora dexenterekin eskatu behar den gauza bat da. Beste gauzak hemen eta gure artean egiten ditugu-eta baina irudiarena Metan proposatu behar da. [[Lankide:Kabri|Kabri]], [[Lankide_eztabaida:Kabri|(erantzunak hemen)]] 17:35, 23 Urtarrila 2007 (UTC)
== Hiri orokor infotaula... ==
Kaixo Theklan:
Nik egin nuenez lehendik zegoen <nowiki>{{Orokor Udalerri}} eta, dirudienez, abeste bat egin duzunez {{Hiri orokor infotaula}}</nowiki> izenarekin, nire iritzia emango dizut:
* Gauza guztiak ez direnez idatzi behar, egokiagoa iruditzen zait zurea.
* Koordenatuek lotura izatea oso ondo iruditzen zait, baina ez al dago modurik euskaraz edukitzeko? Hau da N=I S=H E=E eta W=M. Agian, infotaulan euskaraz agertzen dira eta, gero, lotura egiterakoan ingelesez egongo dira lotura egin ahal izateko.
* Banderatxoarena itsusi-itsusia eta zatar-zatarra iruditzen zait hiriaren izenarekin lotuta, goi-goiko lauki urdinean. Ez al da nahikoa herrialdea (estatua) agertzen den tokian banderatxoa agertzea? Bestela, aurreko infotaulan bezala, hiriaren izenarenazpian, beste lauki baten, estatuaren izena eta kitto.
Hori eta beste txikikeria batzuk kenduta, lan ona iruditzen zait eta aurretik erabilitako infotauletatik aldagarria. Zer iruditzen? --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|hemen idatzi]]) 21:50, 23 Urtarrila 2007 (UTC)
::Aaaaa... Askoz hobeto! ''':)''' --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|hemen idatzi]]) 22:05, 23 Urtarrila 2007 (UTC)
:::Zorionak, motel! Orain askoz hobeto geratzen da! Zerbait gehitu nahi badut, lehenegao esango dizt, horrelako txantiloi konplexuan hanka es sartzeko... Ze, adibidez, izenaren inguruan, konplikatuxeagoa izan daiteke. Ikusi [[Habana]]. Laster arte, wikikide. --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|hemen idatzi]]) 22:18, 23 Urtarrila 2007 (UTC)
::::Lan txukuna egiten ari zara. Hala ere, hirien infotaula gehienetan (EH batez ere) koordenatuak bikoiztuta agertzen dira. Gainera, 2 edo 3 lerro hartzen ditu infotaulan, beste datuen lerroak mugituz eta korrespondentziak aldatuz. Eta estetika aldetik beste gauzatxo bat: koordenatuak artikuluaren hasiera-hasieran agertzen dira, logoa eta guzti, infotaulatik kanpo, izen nagusia baino lehen. Ingeleseko wikipedian ([[:en:Havana|hemen]] adibidez, goi-eskuin aldean txikian agertzen da. Agian, horrelako zerbait egin beharko genuke... --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|hemen idatzi]]) 21:26, 24 Urtarrila 2007 (UTC)
:::::Orain bai! Oso ondo geratu da dena. Zo-ri-o-nak. F5 sakatu eta berehala txukundu da dena. Nolatan? Wikipedia bisitatzen duten guztiek gauza bera egin beharko ote dute? --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|hemen idatzi]]) 21:50, 24 Urtarrila 2007 (UTC)
== EEBB ==
Baina ez al da hobea dena ondo egotea? Batez ere, EEBB txantiloi hori Erroma artikuluan bakarrik agertzen zelako... Orain, ''norbaitek'' Seulen ipini du... --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|hemen idatzi]]) 22:05, 24 Urtarrila 2007 (UTC)
:Ez nago ados, baina zuk horrela ikusten baduzu... ez dut berriz aldatuko. Ondo segi, eta wikipedian denbora gehiegi galdu gabe, e! --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|hemen idatzi]]) 22:28, 24 Urtarrila 2007 (UTC)
== Bilboko historia ==
Izugarria Bilboko historiari buruz egin duzun artikulua! Bikaina benetan. Holan jarraituta, laister Bilbopedia izena jarri beharko zaio euskarazko Wikipediari :D --[[Lankide:Etxeorratz|Etxeorratz]] ([[Lankide Eztabaida:Etxeorratz|erantzuteko hemen idatzi]]) 18:03, 26 Urtarrila 2007 (UTC)
== Koordenatuak ==
Oso ona kordenatuena! Eraikin batzuetan jartzen ibili naiz, hiri guztietako eraikinetarako balio du kodeak ala oraindik ez? --[[Lankide:Etxeorratz|Etxeorratz]] ([[Lankide Eztabaida:Etxeorratz|erantzuteko hemen idatzi]]) 23:28, 29 Urtarrila 2007 (UTC)
== Monobook ==
Gabon! Logurerik ez? jaja! Monobook delako hori begiratzen ari naiz baina konturatu naiz dena ongi funtzionatzeko zuk dituzun orrialde guztiak kopiatu behar dizkizudala, "monobook.js" soilik kopiatuz gauza arraroak irteten zaizkit-eta. "init.js", "funtzioak.js" etab. guztiak kopiatu behar dituz ezta? Ondo ibili ni laster noa ;) [[Lankide:Kabri|Kabri]], [[Lankide_eztabaida:Kabri|(erantzunak hemen)]] 02:33, 30 Urtarrila 2007 (UTC)
:Jaja galduta nabil! Axgreaz honen orrialdeak irakurtzen nago. Guk daukaguna ze bertsio da? Lite, suite ala full? <code style="background:yellow">:D</code>
== WikiMiniAtlas ==
Hello Theklan, you could indeed help me with the WikiMiniAtlas by providing me with a few small translations [[:en:User_talk:Dschwen/WikiMiniAtlas#Translation_help|here]]. --[[Lankide:Dschwen|Dschwen]] 12:56, 30 Urtarrila 2007 (UTC)
:Thanks! But I suggest you include the wikiminiatlas using the following code to make sure you get further updates:
<pre>
<nowiki>
// [[Lankide:Dschwen/wikiminiatlas2.js]] - please include this line
document.write('<script type="text/javascript" src="'
+ 'http://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Lankide:Dschwen/wikiminiatlas2.js'
+ '&action=raw&ctype=text/javascript&dontcountme=s"></script>');
</nowiki>
</pre>
:It is probably a good idea to delete your copy before more people start using it, as I can ''only'' edit js files in my own user space (your version is write-protected to me) and thus your copy cannot be supported by me. --[[Lankide:Dschwen|Dschwen]] 16:31, 30 Urtarrila 2007 (UTC)
== Eraikin koordenatuak ==
Bai noski. Ez daukat ideiarik bez zer zaudeten egiten egun hauetan, baina koordenatuak jartzen badakit, egiten dakidan gauza apurretarikoa xD. [[Lankide:Etxeorratz|Etxeorratz]], [[Lankide_eztabaida:Etxeorratz|(erantzunak hemen idatzi)]] 20:06, 30 Urtarrila 2007 (UTC)
:Google Earth erabiltzen nabil koordenatuetarako, eta Gasteizko geografiaz ezer gutxi dakit, beraz ezin izango ditut koordenatuak jarri, beste metodorik ezagutzen ez baduzu behintzat. [[Lankide:Etxeorratz|Etxeorratz]], [[Lankide_eztabaida:Etxeorratz|(erantzunak hemen idatzi)]] 22:43, 30 Urtarrila 2007 (UTC)
== Koordenatuak ==
Beno, zeozer egin dezaket. Zehazki nondik hartzen dituzu koordenatuak? [[Lankide:Kabri|Kabri]], [[Lankide_eztabaida:Kabri|(erantzunak hemen)]] 20:23, 30 Urtarrila 2007 (UTC)
7zcrxdeoj72wmn0ttgow0mhl15t7gzx
9975232
9974770
2024-11-20T14:27:44Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2007ko urtarrila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2007ko urtarrila]]» izenera aldatu du: Revert
534110
wikitext
text/x-wiki
== Eztabaida orriei buruzko galdera ==
Kaixo, Theklan, nik nire eztabaida orrian egindako aldaketa desegin didazula ikusi dut, ezin dezaket guztia ezabatu eta Wikipediaren txokora bidaltzen duen lotura jarri? Nire iritsiz eztabaida horretarako beste lekua aproposagoa da.--[[Lankide:Enbor|Enbor]] 11:22, 2 Urtarrila 2007 (UTC)
kaixo Theklan!Nire aurkezpen orrialdea egiten ari naiz,eta momentuz Babel delako hori eta testutxo besterik ez dut egin.
Nola paratu ditzaket zuk jarritako gauzak "Niri buruz" eta abar bazalakoak?Mila esker
J[[Lankide:Nafarroa|Nafarroa]] 17:50, 2 Urtarrila 2007
== Kolonialismo ==
Aupa Theklan, tontakeria bat: kolonialismo eta kolonialismoa kategoriak badaude. Artikulu guztiak Kolonialismoa-n sartu ditut, baina kategoria ezabatu beharra dago, eta nik ez dakit. Inporta ez bazaizu... —[[Lankide:Uterga|Uterga]] 16:59, 5 Urtarrila 2007 (UTC)
== Geofisika ==
Theklan, [[geofisika]]ri buruzko artikulua idatzi duzula ikusi dut . Ez bazaizu axola, geologiaren zirriborroaz gain, fisikakoa ere jartzea gustatuko litzaidake, horrela fisikako wikiproiektuan osatzeko artikuluen artean azalduko zaigu eta (nik geofisikari buruz ezer ez dakit, baina baliteke wikiproiektuko batek zeozer jakitea). [[Lankide:Usogorri|Usogorri]]; [[Lankide eztabaida:Usogorri|(postontzia)]] 13:10, 8 Urtarrila 2007 (UTC)
== Tenpluak ==
Nik ez dut kategoria sortu, itaundu Kabriri, "erruduna" dela eta :p — [[Lankide:Katxijasotzaile|Katxijasotzaile]] • [[Lankide eztabaida:Katxijasotzaile|(erantzunak hemen)]] 21:31, 8 Urtarrila 2007 (UTC)
:Kaixo, tenpluak eraikuntza erlijiosoen barnean daude. Tenpluak otoitz egiteko lekuak dira, monastegiak, praile edo mojen etxebizitzak eta katedralak aldiz, gotzainen lekuak. Guztiak ezberdinak dira. [[Lankide:Kabri|Kabri]], [[Lankide_eztabaida:Kabri|(erantzunak hemen)]] 13:11, 9 Urtarrila 2007 (UTC)
:: Ba... bai jej tenpluak tenpluekin eta guztiak, eraikin edo eraikuntza erlijiosoen barnean. PD: Zer da "puntito" gorri hori? [[Lankide:Kabri|Kabri]], [[Lankide_eztabaida:Kabri|(erantzunak hemen)]] 13:28, 9 Urtarrila 2007 (UTC)
== Musika disko infotaula ==
Nik koloreak ongi ikusten ditut <nowiki>{{</nowiki>[[Txantiloi:Musika disko infotaula|Musika disko infotaula]]<nowiki>}}</nowiki> txantiloian. <code>mota = EP</code> edo <code>mota = bertsioak</code> jarriz gero, adibidez, kolore ezberdinak ikusten ditut. Beste zerbait gaizki ikusten duzu bertan? Gaizki badago aldatu lasai. –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 20:43, 9 Urtarrila 2007 (UTC)
== Artikulua egin baina gero ezin bilatu ==
Aupa Theklan
Artikuluak egin ditut baina gero bilatu botoiari ematen badiot ez du bilatzen artikulu berria, (Joan botoia bai).
zeozer txarto egin dut, denbora behar du indizeak egiteko edo artikuluak irakurketa kopuru bat izan behar du...
Ze bestala zailagoa da jakitea artilukua existitzen duen edo nola idazten den
ea: azpisare maskara edo azpisareko maskara edo azpisare-maskara ...
--[[Lankide:Telle|Telle]] 10:52, 10 Urtarrila 2007 (UTC)
== Redirect-a ==
Eskerrik asko Theklan! Egia esan, ez nuen espero ez hain erantzun azkar bat, ezta pello ez zen inoren erantzuna baina beno... Laguntza oro ongietorria da! XD -- [[Lankide:Janfri|Janfri]]; [[Lankide eztabaida:Janfri|idatzi lasai]] 21:02, 10 Urtarrila 2007 (UTC)
==Spam-a==
Iepa berriro ere Theklan! Txokoan nenbilela zure propagandarako ideia ikusi dut, spam-arena. Prest egongo nintzateke laguntzeko baina ez dakit nola ostia dabilen kontu hori. Azalduko al zenidake e-posta bat bidaliz edo nire elkarrizketa orrian? Eskerrik asko! --[[Lankide:Janfri|Janfri]]; [[Lankide eztabaida:Janfri|idatzi lasai]] 22:14, 13 Urtarrila 2007 (UTC)
:Ondo dago jakitea. Edonork erabil dezakegu kontu hori emailak bidaltzeko? emailean jartzen zuen kopia bat bidali ahal deustazu mesedez? Kontu hori erabili ahal izatekotan, bidaliko nituzke email batzuk. --[[Lankide:Janfri|Janfri]]; [[Lankide eztabaida:Janfri|idatzi lasai]] 20:26, 14 Urtarrila 2007 (UTC)
==Berreskuraketak bandalismoa denean==
Bada era edo programen bat orrialde baten lehenagoko bertsio bat berreskuratzeko? Nik normalean aurreko bertsioetako kodea kopiatzen dut "Historia" atalean, baina orrialdea luzea denean erabat neketsua da. --[[Lankide:Etxeorratz|Etxeorratz]]; [[Lankide eztabaida:Etxeorratz|erantzuna hemen idatzi]] 12:24, 15 Urtarrila 2007 (UTC)
: Eskerrik asko! --[[Lankide:Etxeorratz|Etxeorratz]]; [[Lankide eztabaida:Etxeorratz|erantzuna hemen idatzi]] 14:13, 15 Urtarrila 2007 (UTC)
== Artikuluen luzera ==
Ba Aparteko orrialdeak atalean agertzen diren "Orrialde laburrak": http://eu.wikipedia.org/wiki/Aparteko:Shortpages eta "Orrialde Luzeak"en informazioa ikusiz: http://eu.wikipedia.org/wiki/Aparteko:Longpages --[[Lankide:Etxeorratz|Etxeorratz]]; [[Lankide eztabaida:Etxeorratz|erantzuna hemen idatzi]] 19:49, 17 Urtarrila 2007 (UTC)
== Espainiako udalerriak ==
Egunon Theklan:
Barkatu, udalerrien izenak aldatzen hasi naiz, konturatu gabe ez zela artikulua, zure Lankide orri barnekoa baizik. Oraindik zure lana zenez, ez neukan aldatzeko eskubiderik. Konturatu naizenean gelditu egin naiz. Hala ere, Kordoba aldatzeko geratu zait. Aldaketak zure onespena edukiko dutelakoan, --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|hemen idatzi]]) 10:59, 20 Urtarrila 2007 (UTC
:Oraintxe irakurri dut zure mezua. Nahi baduzu, ia Paristarra naizenez, Frantziako udalerriena egin dezaket. Baina ez dakit non aurkitu informazioa. Zuk nondik lortu dituzu? --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|hemen idatzi]]) 11:02, 20 Urtarrila 2007 (UTC)
::Ados. Denbora daukadanean, horretan hasiko naiz. San Sebastian egun ona pasa! --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|hemen idatzi]]) 11:18, 20 Urtarrila 2007 (UTC)
:::Ni bai :p --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|hemen idatzi]]) 11:32, 20 Urtarrila 2007 (UTC)
== Aldaketak monobook.css-n ==
Lixto! Uste dut bere lekuan jarri dudala, funtzionatzen du orain estilo horrek? –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 20:12, 23 Urtarrila 2007 (UTC)
:Ea orain funtzionatzen duen, bi css fitxategi horiek aldatu ditut. –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 11:48, 24 Urtarrila 2007 (UTC)
::Bai, orain Firefoxen behintzat ongi ikusten dut. Kontua da infotaula egokitu beharko litzatekeela datuak lekuz mugituta ikusi ez daitezen, nik behintzat lekuz kanpo ikusten ditut. Portzierto, wikian css edo antzerako koderen bat itsatsi nahi duzunean <pre><nowiki> eta </nowiki></pre> artean sartzen saiatu, horrela garbi erakusten du. Animo! –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 12:31, 24 Urtarrila 2007 (UTC)
== How Can I Copy ClockworkSoul's Userpage? ==
I'm trying to copy ClockworkSoul's userpage but it looks like I have recreate all the subpages and templates for my own userpage and that would take forever to do manually. How did you do it? My username on English Wikipedia is Seans Potato Business. --[[Lankide:83.84.74.28|83.84.74.28]] 20:19, 20 Urtarrila 2007 (UTC)
::Sorry for borthering you! I've realised that I was looking at it the wrong way and it's not so compliated as I first thought. --[[Lankide:83.84.74.28|83.84.74.28]] 20:58, 20 Urtarrila 2007 (UTC)
== Euskal astea ==
Kaixo, [[:Irudi:Euskalastealogo.png]] irudia sortu duzu eta beste wikietan egiten duten bezala, aste horretan Wikipediaren logo nagusia aldatu dezakegu hori ipiniz. Edota beste bat sortu dezakegu non hobeto ikusten den Euskal Astea. Baina zuk egin duzuna nahikoa dela pentsatzen dut Metan aldaketa hori eskatzen joateko... Zer iruditzen? [[Lankide:Kabri|Kabri]], [[Lankide_eztabaida:Kabri|(erantzunak hemen)]] 17:05, 23 Urtarrila 2007 (UTC)
:Garrantzia gehien duen kontua hau da, zeren Metan denbora dexenterekin eskatu behar den gauza bat da. Beste gauzak hemen eta gure artean egiten ditugu-eta baina irudiarena Metan proposatu behar da. [[Lankide:Kabri|Kabri]], [[Lankide_eztabaida:Kabri|(erantzunak hemen)]] 17:35, 23 Urtarrila 2007 (UTC)
== Hiri orokor infotaula... ==
Kaixo Theklan:
Nik egin nuenez lehendik zegoen <nowiki>{{Orokor Udalerri}} eta, dirudienez, abeste bat egin duzunez {{Hiri orokor infotaula}}</nowiki> izenarekin, nire iritzia emango dizut:
* Gauza guztiak ez direnez idatzi behar, egokiagoa iruditzen zait zurea.
* Koordenatuek lotura izatea oso ondo iruditzen zait, baina ez al dago modurik euskaraz edukitzeko? Hau da N=I S=H E=E eta W=M. Agian, infotaulan euskaraz agertzen dira eta, gero, lotura egiterakoan ingelesez egongo dira lotura egin ahal izateko.
* Banderatxoarena itsusi-itsusia eta zatar-zatarra iruditzen zait hiriaren izenarekin lotuta, goi-goiko lauki urdinean. Ez al da nahikoa herrialdea (estatua) agertzen den tokian banderatxoa agertzea? Bestela, aurreko infotaulan bezala, hiriaren izenarenazpian, beste lauki baten, estatuaren izena eta kitto.
Hori eta beste txikikeria batzuk kenduta, lan ona iruditzen zait eta aurretik erabilitako infotauletatik aldagarria. Zer iruditzen? --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|hemen idatzi]]) 21:50, 23 Urtarrila 2007 (UTC)
::Aaaaa... Askoz hobeto! ''':)''' --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|hemen idatzi]]) 22:05, 23 Urtarrila 2007 (UTC)
:::Zorionak, motel! Orain askoz hobeto geratzen da! Zerbait gehitu nahi badut, lehenegao esango dizt, horrelako txantiloi konplexuan hanka es sartzeko... Ze, adibidez, izenaren inguruan, konplikatuxeagoa izan daiteke. Ikusi [[Habana]]. Laster arte, wikikide. --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|hemen idatzi]]) 22:18, 23 Urtarrila 2007 (UTC)
::::Lan txukuna egiten ari zara. Hala ere, hirien infotaula gehienetan (EH batez ere) koordenatuak bikoiztuta agertzen dira. Gainera, 2 edo 3 lerro hartzen ditu infotaulan, beste datuen lerroak mugituz eta korrespondentziak aldatuz. Eta estetika aldetik beste gauzatxo bat: koordenatuak artikuluaren hasiera-hasieran agertzen dira, logoa eta guzti, infotaulatik kanpo, izen nagusia baino lehen. Ingeleseko wikipedian ([[:en:Havana|hemen]] adibidez, goi-eskuin aldean txikian agertzen da. Agian, horrelako zerbait egin beharko genuke... --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|hemen idatzi]]) 21:26, 24 Urtarrila 2007 (UTC)
:::::Orain bai! Oso ondo geratu da dena. Zo-ri-o-nak. F5 sakatu eta berehala txukundu da dena. Nolatan? Wikipedia bisitatzen duten guztiek gauza bera egin beharko ote dute? --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|hemen idatzi]]) 21:50, 24 Urtarrila 2007 (UTC)
== EEBB ==
Baina ez al da hobea dena ondo egotea? Batez ere, EEBB txantiloi hori Erroma artikuluan bakarrik agertzen zelako... Orain, ''norbaitek'' Seulen ipini du... --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|hemen idatzi]]) 22:05, 24 Urtarrila 2007 (UTC)
:Ez nago ados, baina zuk horrela ikusten baduzu... ez dut berriz aldatuko. Ondo segi, eta wikipedian denbora gehiegi galdu gabe, e! --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|hemen idatzi]]) 22:28, 24 Urtarrila 2007 (UTC)
== Bilboko historia ==
Izugarria Bilboko historiari buruz egin duzun artikulua! Bikaina benetan. Holan jarraituta, laister Bilbopedia izena jarri beharko zaio euskarazko Wikipediari :D --[[Lankide:Etxeorratz|Etxeorratz]] ([[Lankide Eztabaida:Etxeorratz|erantzuteko hemen idatzi]]) 18:03, 26 Urtarrila 2007 (UTC)
== Koordenatuak ==
Oso ona kordenatuena! Eraikin batzuetan jartzen ibili naiz, hiri guztietako eraikinetarako balio du kodeak ala oraindik ez? --[[Lankide:Etxeorratz|Etxeorratz]] ([[Lankide Eztabaida:Etxeorratz|erantzuteko hemen idatzi]]) 23:28, 29 Urtarrila 2007 (UTC)
== Monobook ==
Gabon! Logurerik ez? jaja! Monobook delako hori begiratzen ari naiz baina konturatu naiz dena ongi funtzionatzeko zuk dituzun orrialde guztiak kopiatu behar dizkizudala, "monobook.js" soilik kopiatuz gauza arraroak irteten zaizkit-eta. "init.js", "funtzioak.js" etab. guztiak kopiatu behar dituz ezta? Ondo ibili ni laster noa ;) [[Lankide:Kabri|Kabri]], [[Lankide_eztabaida:Kabri|(erantzunak hemen)]] 02:33, 30 Urtarrila 2007 (UTC)
:Jaja galduta nabil! Axgreaz honen orrialdeak irakurtzen nago. Guk daukaguna ze bertsio da? Lite, suite ala full? <code style="background:yellow">:D</code>
== WikiMiniAtlas ==
Hello Theklan, you could indeed help me with the WikiMiniAtlas by providing me with a few small translations [[:en:User_talk:Dschwen/WikiMiniAtlas#Translation_help|here]]. --[[Lankide:Dschwen|Dschwen]] 12:56, 30 Urtarrila 2007 (UTC)
:Thanks! But I suggest you include the wikiminiatlas using the following code to make sure you get further updates:
<pre>
<nowiki>
// [[Lankide:Dschwen/wikiminiatlas2.js]] - please include this line
document.write('<script type="text/javascript" src="'
+ 'http://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Lankide:Dschwen/wikiminiatlas2.js'
+ '&action=raw&ctype=text/javascript&dontcountme=s"></script>');
</nowiki>
</pre>
:It is probably a good idea to delete your copy before more people start using it, as I can ''only'' edit js files in my own user space (your version is write-protected to me) and thus your copy cannot be supported by me. --[[Lankide:Dschwen|Dschwen]] 16:31, 30 Urtarrila 2007 (UTC)
== Eraikin koordenatuak ==
Bai noski. Ez daukat ideiarik bez zer zaudeten egiten egun hauetan, baina koordenatuak jartzen badakit, egiten dakidan gauza apurretarikoa xD. [[Lankide:Etxeorratz|Etxeorratz]], [[Lankide_eztabaida:Etxeorratz|(erantzunak hemen idatzi)]] 20:06, 30 Urtarrila 2007 (UTC)
:Google Earth erabiltzen nabil koordenatuetarako, eta Gasteizko geografiaz ezer gutxi dakit, beraz ezin izango ditut koordenatuak jarri, beste metodorik ezagutzen ez baduzu behintzat. [[Lankide:Etxeorratz|Etxeorratz]], [[Lankide_eztabaida:Etxeorratz|(erantzunak hemen idatzi)]] 22:43, 30 Urtarrila 2007 (UTC)
== Koordenatuak ==
Beno, zeozer egin dezaket. Zehazki nondik hartzen dituzu koordenatuak? [[Lankide:Kabri|Kabri]], [[Lankide_eztabaida:Kabri|(erantzunak hemen)]] 20:23, 30 Urtarrila 2007 (UTC)
7zcrxdeoj72wmn0ttgow0mhl15t7gzx
Isaac Albéniz
0
45208
9976188
8412661
2024-11-21T11:50:36Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo loturak */
9976188
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa
|nazionalitatea = {{bandera|Katalunia}}
}}
'''Isaac Albéniz i Pascual''' ([[Camprodon]], [[Gironako probintzia|Girona]], [[1860]]ko [[maiatzaren 29]]a - [[Kanbo]], [[Lapurdi]], [[1909]]ko [[maiatzaren 18]]a) musikagile eta piano-jotzaile [[katalunia]]rra izan zen. Espainiako [[erromantizismoko musika|erromantizismo musikalaren]] oinarriak finkatu zituen eta ondorengo musikagile nazionalistengan ([[Manuel de Falla]], [[Joaquín Turina]]...) eragin handia izan zuen<ref name=cvc>Walter Aaron CLARK: [http://cvc.cervantes.es/actcult/albeniz/vida/retrato.htm Retrato de un romántico] Centro Virtual Cervantes</ref>.
Bere lanik ezagunenak ''Suite española para piano'' eta ''Iberia'' dira. [[Zartzuela|Zarzuela]] eta [[opera]] ere landu zituen.
== Biografia ==
1860ko maiatzaren 29an [[Camprodon]]en (Ripollès) jaio zen. [[1863]]an familia [[Bartzelona]]ra aldatu zen. Aurreneko piano eskolak arreba Clementinak eman zizkion<ref>[http://albeniz.cat/index.php?option=com_content&view=article&id=30&Itemid=33&lang=es Isaac Albéniz] Albeniz.cat</ref>. Lau urte besterik ez zuela, Bartzelonako ''Romea'' antzokian lehenbiziko piano kontzertua eman zuen. Sei urterekin Antoine François Marmontelen ikasle izan zen [[Paris]]en<ref name=gau>[http://www.gaudiallgaudi.com/EM005albeniz.htm#Biografia: Isaac Albéniz i Pascual: Biografia] Gaudiallgaudi.com</ref>. [[1868]]an familiara [[Madril]]era joan zen. Bertako Errege Kontserbatorioan (''Escuela Nacional de Música y Declamación'') Isaacek [[piano]]a eta [[solfeo]]a ikasi zituen . Madrildik abiatuta, kontzertu-itzuliak egin zituen Espainia osoan zehar. [[1875]]ean [[Kuba]] eta [[Puerto Rico]]n jo zuen. [[1876]] eta [[1879]] artean, [[Alfontso XII.a Espainiakoa|Alfontso XII.ak]] emandako beka bati esker, [[Brusela]]ko ''Conservatoire Royal''en ikasi zuen. Louis Brassin izan zuen piano irakasle<ref name=cvc/>.
[[1883]]an Bartzelonara itzuli eta Felipe Pedrellekin konposizioa ikasi zuen. Urte berean Rosina Jordanarekin ezkondu zen. [[1886]] eta [[1889]] artean Madrilen bizi izan zen. Garai hartako lanetan, ''Primera suite española''n esate baterako, Espainiako herri musikan oinarritutako estilo nazionalista nabarmentzen da. [[1890]] eta [[1893]] artean [[Londres]]en izan zuen bizilekua eta [[Britainia Handia]] eta [[Europa]]n barrena kontzertuak ematen ibili zen. 1893an, Londresko ''Lyric Theatre''n, ''The Magic Opal'' [[opereta]] lehen aldiz jokatu zen<ref name=cvc/>.
[[1894]]tik aurrera Parisen bizi izan zen. [[Paul Dukas]]ekin orkestrazioa ikasi zuen eta kontrapuntua [[Vincent d'Indy]]rekin. ''Schola Cantorum''en piano irakasle izan zen. Garai honetatik goiti bere konposizioetan [[Inpresionismo musikal|inpresionismoaren]] eragina nabari da. Francis Money-Couttsekin (Lord Latymer) sinatu zuen kontratuak lasaitasun ekonomikoa ekarri zion. Bankari ingeles aberats horrek drama poetikoak idazteko zaletasuna zuen, eta Albeniz haiek musikatzeaz arduratu zen. ''Henry Clifford'' operak ez zuen arrakasta handirik izan. Harrera hobea izan zuen ''Pepita Jiménez'' operak, [[1896]]an Bartzelonako [[El Liceu|Liceun]] lehen aldiz eman zena. [[Praga]] ([[1897]]), Brusela ([[1905]]) eta Parisen ([[1923]]) ere jokatu zen<ref name=gau/>. Horrez gainera pianorako idazten jarritu zuen.
''La Vega'' ([[1897]]), sofistikazio handiko lana, Albenizen lanik gorenaren atarikoa izan zen: ''Iberia'' ([[1905]]-[[1908]]). Orduko gaixo zegoen, [[nefritis]] kronikoak (''Bright gaitza'') jota. Sendagileen aholkuz, [[1909]]ko [[apirilaren 1]]ean Paristik [[Kanbo]]ko [[bainuetxe]]ra joan zen, klima egokiagoa izango zelakoan. Bertan hil zen [[maiatzaren 18]]an, artean 49 urteak bete gabe<ref name=gau/>.
== Lan hautatuak ==
=== Operak ===
* ''Henry Clifford'' (1893-95)
* ''Pepita Jiménez'' (1895)
* ''Merlín'' (1897-1902)
=== Zarzuelak ===
* ''Cuanto más viejo...'', galdua (1881-82)
* ''Catalanes de Gracia'', galdua (1882)
* ''San Antonio de la Florida'' (1894)
=== Pianorako lanak ===
* ''Tres suites antiguas'' (1885–1886)
* ''Primera suite española, opus 47''. 8 pieza: ''Granada, Cataluña, Sevilla, Cádiz, Asturias, Aragón, Castilla'' eta ''Cuba'' (1883-94)
* ''Segunda suite española, opus 97''. 2 pieza: ''Zaragoza'' eta ''Sevilla'' (1889)
* ''España: seis hojas de álbum, opus 165''. 6 pieza: ''Preludio, Tango, Malagueña, Serenata, Capricho catalán'' eta ''Zorcico'' (1890)
* ''Zambra granadina, en re menor'' (1890)
* ''Mallorca (barcarola), opus 202'' (1890)
* ''Chants d'Espagne, opus 232'' (1891-94)
* ''Iberia: 12 nouvelles impresiones en cuatro cahiers''. 12 konposizio 4 koadernotan bananduta (1905-08):
** 1. koadernoa: ''Evocación, El Puerto, El Corpus Christi en Sevilla''
** 2. koadernoa: ''Rondeña, Almería, Triana''
** 3. koadernoa: ''El Albaicín, El Polo, Lavapiés''
** 4. koadernoa: ''Málaga, Jerez, Eritaña''
* ''Navarra'' (1907)
=== Beste batzuk ===
* ''Catalonia: suite populaire pour orchestre en trois parties'', poema sinfonikoa (1899)
* ''Rapsodia española para piano y orquesta, opus 70'', piano eta orkestrarako (1887)
* ''Primer concierto para piano y orquesta en la menor, opus 78 (Concierto fantástico)'', piano eta orkestrarako (1885-87)
* ''Are Thou gone forever, Elaine?'', piano eta ahotserako; Francis Money-Couttsen hitzak (1896)
* ''Deux morceaux en Prose'', piano eta ahotserako; [[Pierre Loti]]ren hitzak (1897)
* ''The gifts of the gods'', piano eta ahotserako; Francis Money-Couttsen hitzak (1897)
* ''To Nellie: Six Songs'', piano eta ahotserako; Francis Money-Couttsen hitzak (1908)
== Ikus, gainera ==
* [[Musika klasiko]]a
* [[Kataluniako musika]]
* [[Albeiz|Albeniz]]
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{commonskat}}
* {{eu}} Nagore IRAZUSTABARRENA: [http://www.argia.com/argia-astekaria/2208/benetako-albeniz/osoa Benetako Albeniz] Argia.com
* {{ca}} {{es}} {{fr}} {{en}} [http://www.gaudiallgaudi.com/EM005albeniz.htm Isaac Albéniz i Pascual] Gaudiallgaudi.com
* {{es}} [http://www.elcultural.es/version_papel/ESCENARIOS/25281/A_100_anos_de_Albeniz_Aniversario_del_musico_que_retrato_Espana_al_piano A 100 años de Albéniz. Aniversario del músico que retrató España al piano] Elcultural.es
* {{es}} Frances M. BARULICH [https://web.archive.org/web/20040430201026/http://www.macmcclure.com/compositors/albeniz/biocast.html Isaac Albéniz] Macmcclure.com
{{bizialdia|1860ko|1909ko|Albeniz, Isaac}}
[[Kategoria:Musika klasikoko musikagileak]]
[[Kategoria:Kataluniako piano-jotzaileak]]
[[Kategoria:Erromantizismoaren musikagileak]]
[[Kategoria:Ripollès eskualdeko jendea]]
[[Kategoria:Haur prodijioak]]
[[Kategoria:Ohorezko Legioko zaldunak]]
[[Kategoria:Nefritisak hildakoak]]
a2ejffqw0q7mcglvyiz6u9u741afs70
Hizkuntza eraiki
0
45566
9975287
9814508
2024-11-20T14:43:40Z
Treuiller
59723
9975287
wikitext
text/x-wiki
'''Hizkuntza eraiki'''a ({{lang-en|conlang'' edo ''constructed language}}) edo '''hizkuntza artifizial'''a ({{lang-en|artificial language}}) artifizialki sortutako [[hizkuntza]] da. Hiru multzo handitan bana ditzakegu, funtzioaren arabera:
* hizkuntza lagungarriak (ingelesez: ''auxiliary languages'' edo ''auxlangs''), nazioarteko komunikazioa errazteko bideratuak,
* hizkuntza proiektatuak (''engineered languages'' edo ''engelangs''), helburu esperimental, [[Filosofia|filosofiko]] edo logikazkoei lotuak, eta
* hizkuntza artistikoak (''artistic languages'' edo ''artlangs''), zio [[Estetika|estetikoekin]] abiatuak.
Kontzeptualki horrela izanda ere, kontuan hartu behar dugu sorreran hizkuntza guztiak direla artifizialak, eta urteen joan-etorrian erabiltzaileek hiztun natural bihurtzen dituztela.
[[Euskara batu]]aren eta [[hebreera]] modernoaren kasuak dira, nolabait: [[XX. mendea]]n osagarri zaharretatik sortutako hizkuntzak dira, denborak aurrera egin ahala hiztun propio eta natural lortu dituztenak.
Gaur egun, gehien hitz egiten den hizkuntza artifiziala [[Esperanto|esperantoa]] da.
== Hizkuntza lagungarriak ==
[[Fitxategi:New Interlingua flag .jpg|thumb|left|100x100px|[[Interlingua]] bandera.]]
[[Fitxategi:Flag of Esperanto.svg|thumb|100x100px|[[Esperanto]] bandera.]]
[[Fitxategi:Flag of Volapük.png|thumb|100x100px|[[Volapük]] bandera.]]
[[Fitxategi:Flag of Kotava.svg|thumb|100x100px|left|[[Kotava]] bandera.]]
[[Fitxategi:Flag of Ido (new).svg|thumb|100x100px|[[Ido]] bandera.]]
Hizkuntza lagungarriak nazioarteko komunikazioa ahalbidetzeko sortzen dira, maiz [[lingua franca]] izateko borondatez. Nazioarteko hizkuntza lagungarriak (ingelesez: ''international auxiliary language'' edo ''IAL'') izena ere hartzen dute. Adibide ezagunenak dira [[esperanto]]a, [[volapük]]a, [[ido]]a eta [[interlingua]]. Laurek dituzte hainbat urteko esperientzia, hiztun kopuru zabala munduan zehar, eta baliabide ugari. Halaber, [[kotava]] sortu zen esperanto eta ido hizkuntzak eraikitzerakoan egindako akatsak zuzentzeko asmoz.
[[Romanica]] ere hizkuntza lagungarria da. [[hizkuntza erromantzeak|Erromantze hizkuntzak]] batuta sortua, [[latin]] modernotzat erabiltzen da.
Bestalde, [[gestuno]]a edo nazioarteko [[keinu hizkuntza]] eraiki zuten, [[gortasun|gor]] eta [[mututasun|mutuek]] mundu osoan elkar ulertzeko kodetzat.
== Hizkuntza proiektatuak ==
Hizkuntza logikoak edo esperimentalak dira. [[Loglan]] da horien adibide.
== Hizkuntza artistikoak ==
[[Fitxategi:Namarie-Ai laurie.jpg|thumb|290px|Quenyaren, hizkuntza artistiko eraiki baten, [[idazketa]] berezia]]
Helburu [[Estetika|estetikoekin]] eginak dira. [[John Ronald Reuel Tolkien|J. R. R. Tolkien]] idazleak sortutako [[quenya]] hizkuntza adibide argia da. Halaber, [[solresol]] hizkuntza dugu, [[musika]]ren notekin egina. [[Klingon hizkuntza]] ere badago, [[Klingon|Klingon Inperio]]ko zibilizazio [[Estralurtar|alienigenoaren]] ama hizkuntza ''[[Star Trek]]'' [[Zientzia-fikzio|zientzia fikzio]]zko frankizian.
Azkenik, aipatzekoak dira hurrengo hizkuntza eraikiak:
* [[miresua]] hizkuntza, [[euskara]] hartu duelako osagarri, [[finlandiera]]rekin nahasita; elkarren arteko mintzaira urrunak izanda, kode berri bitxia edo exotikoa sortu dute horrela, helburu komunikatiborik bilatu gabe;
* eta [[krutxiera]], euskarazko hitzak dituen beste hizkuntza eraikia.
== Kanpo estekak ==
* {{en}} [http://listserv.brown.edu/archives/conlang.html Conlang posta zerrenda]
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Hizkuntza eraikiak]]
a736ear6xh3ua514dri4wq2mbu0tgf4
9975333
9975287
2024-11-20T16:03:37Z
Xabier Armendaritz
448
9975333
wikitext
text/x-wiki
'''Hizkuntza eraiki'''a ({{lang-en|constructed language'' edo ''conlang}}) edo '''hizkuntza artifizial'''a ({{lang-en|artificial language}}) artifizialki sortutako [[hizkuntza]] da. Hiru multzo handitan bana ditzakegu, funtzioaren arabera:
* hizkuntza lagungarriak (ingelesez: ''auxiliary languages'' edo ''auxlangs''), nazioarteko komunikazioa erraztera bideratuak,
* hizkuntza proiektatuak (''engineered languages'' edo ''engelangs''), helburu esperimental, [[Filosofia|filosofiko]] edo logikazkoei lotuak, eta
* hizkuntza artistikoak (''artistic languages'' edo ''artlangs''), zio [[Estetika|estetikoekin]] abiatuak.
Kontzeptualki horrela izanda ere, kontuan hartu behar dugu sorreran hizkuntza guztiak direla artifizialak, eta urteen joan-etorrian erabiltzaileek hizkuntza natural bihurtzen dituztela.
[[Euskara batu]]aren eta [[hebreera]] modernoaren kasuak dira, nolabait: [[XX. mendea]]n osagarri zaharretatik sortutako hizkuntzak dira, denborak aurrera egin ahala hizkuntza natural bihurtuak.
Gaur egun, gehien hitz egiten den hizkuntza artifiziala [[Esperanto|esperantoa]] da.
== Hizkuntza lagungarriak ==
[[Fitxategi:New Interlingua flag .jpg|thumb|left|100x100px|[[Interlingua]]ren bandera.]]
[[Fitxategi:Flag of Esperanto.svg|thumb|100x100px|[[Esperanto]]aren bandera.]]
[[Fitxategi:Flag of Volapük.png|thumb|100x100px|[[Volapük]]aren bandera.]]
[[Fitxategi:Flag of Kotava.svg|thumb|100x100px|left|[[Kotava]]ren bandera.]]
[[Fitxategi:Flag of Ido (new).svg|thumb|100x100px|[[Ido]]aren bandera.]]
Hizkuntza lagungarriak nazioarteko komunikazioa ahalbidetzeko sortzen dira, maiz [[lingua franca]] izateko borondatez. Nazioarteko hizkuntza lagungarriak (ingelesez: ''international auxiliary language'' edo ''IAL'') izena ere hartzen dute. Adibide ezagunenak dira [[esperanto]]a, [[volapük]]a, [[ido]]a eta [[interlingua]]. Laurek dituzte hainbat urteko esperientzia, hiztun kopuru zabala munduan zehar, eta baliabide ugari. Halaber, [[kotava]] sortu zen esperanto eta ido hizkuntzak eraikitzerakoan egindako akatsak zuzentzeko asmoz.
[[Romanica]] ere hizkuntza lagungarria da. [[hizkuntza erromantzeak|Erromantze hizkuntzak]] batuta sortua, [[latin]] modernotzat erabiltzen da.
XX. mendearen hondarrean, [[gestuno]]a edo nazioarteko [[keinu hizkuntza]] eraiki zuten, [[gortasun|gor]] eta [[mututasun|mutuek]] mundu osoan elkar ulertzeko kodetzat.
== Hizkuntza proiektatuak ==
Hizkuntza logikoak edo esperimentalak dira. [[Loglan]] da horien adibide.
== Hizkuntza artistikoak ==
[[Fitxategi:Namarie-Ai laurie.jpg|thumb|290px|Quenyaren, hizkuntza artistiko eraiki baten, [[idazketa]] berezia]]
Helburu [[Estetika|estetikoekin]] eginak dira. [[John Ronald Reuel Tolkien|J. R. R. Tolkien]] idazleak sortutako [[quenya]] hizkuntza adibide argia da. Halaber, [[solresol]] hizkuntza dugu, [[musika]]ren notekin egina. [[Klingon hizkuntza]] ere badago, [[Klingon|Klingon Inperio]]ko zibilizazio [[Estralurtar|alienigenoaren]] ama hizkuntza ''[[Star Trek]]'' [[Zientzia-fikzio|zientzia fikzio]]zko frankizian.
Azkenik, aipatzekoak dira hurrengo hizkuntza eraikiak:
* [[miresua]] hizkuntza, [[euskara]] hartu duelako osagarri, [[finlandiera]]rekin nahasita; elkarren arteko mintzaira urrunak izanda, kode berri bitxia edo exotikoa sortu dute horrela, helburu komunikatiborik bilatu gabe;
* eta [[krutxiera]], euskarazko hitzak dituen beste hizkuntza eraiki bat.
== Kanpo estekak ==
* {{en}} [http://listserv.brown.edu/archives/conlang.html Conlang posta zerrenda]
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Hizkuntza eraikiak]]
8zylzror2v5i8j73orar44jf267mcz4
Romanica
0
45573
9975337
8422385
2024-11-20T16:05:23Z
Xabier Armendaritz
448
9975337
wikitext
text/x-wiki
'''Romanica''' edo ''lingua romanica commun unificata'' [[Hizkuntza erromantzeak|Erromantze hizkuntzen]] osagarrietatik sortutako [[hizkuntza eraikia|hizkuntza eraikia]] da. [[Latin]] moderno bat dela esan daiteke, kontuan hartuta antzina latinetik eratorritako hizkuntzetatik abiatzen dela alderantzizko prozesua eginez: batzekoa, alegia.
[[2001]]ean abiatu zuen romanica [[Josu Lavin]] [[getxo]]ztarrak.
== Kanpo estekak ==
* [https://web.archive.org/web/20160606201240/http://romanica.wikia.com/wiki/Main_Page Romanicaren webgune nagusia]
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Hizkuntza eraikiak]]
[[Kategoria:Erromantze hizkuntzak]]
f88qy8lrjvufmw55g0ckzz4o14ldo4q
Euskal Sozialistak Elkartzeko Indarra
0
45692
9975475
9426168
2024-11-20T18:34:52Z
Aihotz
15251
Ikurra gehitzea
9975475
wikitext
text/x-wiki
{{Alderdi politiko infotaula
| izena = Euskal Sozialistak Elkartzeko Indarra<br />ESEI
| sortzaileak =
| ikurra = ESEI logo.svg
| kolore = red
| presidentea = [[Gregorio Monreal]]
| idazkari nagusia = [[Jose Manuel Castells]]
| bozeramailea =
| desegitea = [[1981]]
| sorrera = [[1976]]
| egoitza =
| ideologia = [[eusko abertzaletasuna]]<br />[[marxismoa]]
| nazioartea =
| webgunea =
| oharrak =
}}
'''Euskal Sozialistak Elkartzeko Indarra''' ('''ESEI''') [[1976]]n sortutako alderdia zen, [[abertzaletasun|abertzale]] eta ezkertiarra, unibertsitate mundutik gertu zebilena. [[Euskal Herria|Euskal Herriko]] egoera ikuspegi [[marxismo|marxistatik]] aztertzen zuen, [[Hego Euskal Herria]]rentzako autonomia zabala aldarrikatzen zuen, eta halaber borroka armatuaren etetea.
"''Konpromiso autonomikoa''" izeneko agiria sinatu zuen [[1977]]ko maiatzean, [[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]], [[PSE-EE]]-[[Espainiako Langile Alderdi Sozialista|PSOE]], [[Eusko Abertzale Ekintza|EAE-ANV]], [[Euskadiko Partidu Komunista|EPK]] eta [[Euskal Kristau Demokrazia|EKDrekin]] batera. Bertan hauteskundeetan aukeratutako euskal ordezkariek Autonomia Estatutua garatzea aldarrikatzen zen. [[1977]]ko hauteskundeetan [[Espainiako Senatua|Espainiako Senatura]] [[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]] eta [[PSE-EE|PSErekin]] batera ''[[Fronte Autonomikoa]]ren'' barruan joan ziren, eta [[Gregorio Monreal]] aukeratu zuten senatari. [[1979]]ko udal hauteskundeetan [[Euskadiko Ezkerra]]rekin batera aurkeztu ziren. [[1980]]ko hauteskunde autonomikoetan bakarrik aurkeztu ziren eta 6.305 boto baino ez zituzten jaso. Honen ondorioz alderdia [[1981]]eko [[urriaren 3]]an desegin zen. Hala ere, militante ohi batzuk, "ESEI kolektiboa" delakoan bilduak, [[Euskadiko Ezkerra]]n sartzea erabaki zuten, [[Euskal Iraultzarako Alderdia|EIA]] eta [[Euskadiko Partidu Komunista|EPKren]] gehiengoaren arteko batasunaren ondorioz alderdi bilakatuko zen garaian.<ref>Gaizka Fernández Soldevilla, [http://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=3401994 ''Agur a las armas. EIA, Euskadiko Ezkerra y la disolución de ETA político-militar (1976-1985)''], ''Sancho el Sabio. Revista de cultura e investigación vasca'', ISSN 1131-5350, Nº 33, 2010, 55-96 orriak Kontsultatua: 08-3-2011.</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* [http://www.euskonews.com/0079zbk/gaia7905es.html Iñigo Imaz-en "Una aproximación al socialismo abertzale (II)"], Euskonews&Median.
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Euskal Herriko alderdi politiko abertzaleak]]
[[Kategoria:Alderdi politiko sozialistak]]
7uak1v6n0kiuc6l341si60ptxcve1c3
Maria Diaz Harokoa
0
46615
9975800
9527538
2024-11-20T22:36:46Z
Anitxu
108057
Erreferentzia gehitu
9975800
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Maria Diaz Harokoa''', "Ona" ezizena izan zuena, ([[circa|c.]] [[1270]]-{{data|1342|10|3}}) hiru aldiz [[Bizkaiko jaurerria|Bizkaiko hamargarren andrea]] izan zen.<ref name=":0">{{erreferentzia | abizena = Rodríguez García|izena = Francisco|argitaletxea = Maxtor Librería|izenburua = Crónica del Señorío de Vizcaya|edizioa = 1|urtea = 2002|isbn = 84-9761-029-6}}</ref>
== Biografia ==
=== Gazteria eta lehenengo agintaldia ===
Aita [[Lope III.a Diaz Harokoa|Lope III.a Diaz]] Bizkaiko jauna eta ama Molinako jaunaren alaba Joana Alfontso Molinakoa izan zituen. 1287ko urtarrilaren 10ean [[Joanes Alfontso Gaztelakoa|Joanes Alfontso Gaztelako]] infantearekin ezkondu zuen.<ref>{{erreferentzia|izena=Javier|abizena=González Oliver|urtea=2007|izenburua=Calles y rincones de Bilbao|argitaletxea=Bilboko Udala|orrialdeak=109-110|ISBN=978-84-88714-99-2|hizkuntza=es}}</ref>
Hurrengo urtean, 1288ko ekainaren 8an aita [[Alfaro]]ko gertaeraren ondorioz eraila izan zenez<ref>{{erreferentzia|izena1= Claudio |abizena1= Sánchez Albornoz| egile1-lotura= Claudio Sánchez Albornoz |izena2= Aurelio |abizena2= Viñas |izenburua= Crónica del reinado de Sancho IV el Bravo |lekua= Madril |urtea= 1981 |orrialdea= 152-153 |isbn= 84-321-2086-3}}</ref>, anaia Haroko leinuaren buruzagi bihurtu zen eta [[Gaztelako Erresuma]] izan zuen etsaia. Gertaeraren ondorioz, Mariaren senarra atxilotu zuten. Diego Lopitzek [[Nafarroako Erresuma|Nafarroa]] eta [[Aragoiko Erresuma|Aragoiko Erresumekin]] bat egin zuen [[Antso IV.a Gaztelakoa]] borrokatu eta Gaztelako tronuan Alfontso Cerdakoa kokatzeko.<ref>{{erreferentzia |abizena=Baury |izena=|Ghislain|izenburua=Los ricoshombres y el rey en Castilla: El linaje Haro, 1076-1322 |urtea=2011 |aldizkaria=Territorio, Sociedad, y Poder: Revista de Estudios Medievales |argitaletxea= Oviedoko Unibertsitatea | alea=6| orrialdea=53-72 |issn= 1886-1121|url=http://www.unioviedo.es/reunido/index.php/TSP/article/view/9468/9281}}</ref> Antsok Harokoen zenbait hiribildu konkistatu, tartean [[Bastida (Araba)|Bastida]], [[Urduña]] eta [[Balmaseda]], eta [[Bizkaiko jaurerria|Bizkaiko Jaurerria]] gudarako prestatu zen. Hala ere, [[Antso IV.a Gaztelakoa]]k [[Bizkaia]] okupatu zuen.<ref>{{erreferentzia | abizena = García de la Fuente|izena = Arturo|izenburua = Los Castigos e documentos del rey don Sancho IV el Bravo. Estudio preliminar de una edición crítica de esta obra|argitaletxea=Monasterio de El Escorial
| urtea = 1935| lekua = San Lorenzo del Escorial|oclc =264959746}}</ref>
Diego Lopitz IV.a Harokoa ez zen ezkondu eta, auziak piztu arren,<ref>{{erreferentzia|abizena= Llorente |izena= Juan Antonio |urtea= 1808 |url= http://books.google.cat/books?id=Rik3AAAAMAAJ&pg=PA470&dq=Diego+L%C3%B3pez+de+Haro+1214&as_brr=3#PPA467,M1 |izenburua= Noticias históricas de las tres provincias vascongadas}}</ref> 1289an hiltzerakoan Bizkaiko jaurerria orduan 19 urte zituen arrebari utzi zion. Mariak 1295era arte mantendu zuen jaurerria.
=== Jaurerriaren usurpazioa ===
1295eko apirilaren 25ean Antso IV.a hil eta bederatzi urte besterik ez zituen [[Fernando IV.a Gaztelakoa|Fernando infantea]] bere oinordeko bilakatu zen. [[Maria Molinakoa]] alarguna erregeorde izendatu zuten eta Gortean botere-borroka hasi zuten. Egoera aprobetxatuz, [[Diego Lopitz V.a Harokoa]] bere osabak, [[Jakue II.a Aragoikoa]] erregearen babesarekin, Bizkaia okupatu zuen jaurerria usurpatuz.<ref>{{erreferentzia |abizena= Lucas de la Fuente|izena=Julián||izenburua=D. Diego López de Haro V: magnate de Castilla, señor de Vizcaya y fundador de Bilbao |año=1986 |argitaletxea=Caja de Ahorros Vizcaína: Biblioteca de historia del pueblo vasco| alea= 4|lekua=Bilbo |isbn=84 505354 76}}</ref> Diego Lopitzek ez zuen aurkaritzarik izan, batez ere, Alfaroko gertaeraren ondorioz Joanes Alfontso Gaztelakoa oraindik kartzelan zegoelako. Ekintza honen ondorioz, Diego Lopitzek ''arrotza'' ezizena hartu zuen.
Gaztelar infantea aske geratu zenean, emaztearen eskubideak aldarrikatu eta jaurerria itzultzea eskatu zuen. Ez zuen lortu eta gustura ez zeuden beste nobleekin batera Maria Molinakoa erregeordea borrokatu zuen. Diego Lopitz V.ak erregeordea babestu zuen.
Aitasantutzaren bitartekaritzari esker, Antso IV.a eta Fernando IV.aren arteko ondorengotza legeztatu zuten eta, ondoren, 1307ko martxoan [[Bizkaiko Batzar Nagusiak|Bizkaiko Batzar Nagusien]] aurrean Diego Lopitz V.ak Maria onartu zuen oinordeko. 1309an Diego Lopitz [[Algecirasko setioa]]n hil zenean, Mariak jaurerria berreskuratu zuen.<ref>{{erreferentzia |abizena=Lucas de la Fuente |izena=Julián|izenburua=Don Diego López de Haro V: noticias sobre su testamento y otros documentos inéditos |urtea=1973 |aldizkaria=Estudios vizcaínos: revista del Centro de Estudios Históricos de Vizcaya|alea=7-8 |orrialdea= 285-303|issn=9951-4001 |url=}}</ref>
=== Bigarren agintaldia ===
Agintaldiaren hasieran, Diego Lopitz V.aren semea eta bere lehengusua zen [[Lope IV.a Diaz Harokoa|Lope Diaz Harokoak]] jaurerria aldarrikatu zuen beretzat. Aitak egindako uko egitea salatu eta Fernando IV.aren babesa zuenez, bere aldarrikapena nola edo hala betetzen saiatu zen baina Mariaren izeko zen Maria Molinakoaren laguntzari esker ezin izan zuen ezer lortu. Beraz, Maria Diaz Harokoa Bizkaiko jaurerriaren jabe zalantzagabea izan zen.
1311. urtean, Fernando IV.a Gaztelako erregeak balio gabe utzi nahi izan zuen Mariaren titulua eta Lope Diaz, Diego Lopitz V.a Harokoaren semea izendatu zuen Bizkaiko jaun. Neurri horrek ez zuen bere helburua lortu eta Maria I.ak jarraitu zuen gobernuan.{{lur erref}}
1312an Fernando IV.a erregea hil zenean, Mariaren senarra erregearen tutore eta Erresumako erregeorde bihurtu zen. [[Errekonkista]]ri ekin eta Petri infantearekin batera [[Granada (argipena)|Granada]] hartzea saiatu ziren. Hala eta guztiz ere, hiritik 15 kilometrotara, [[Pinos Puente]] aldean, menderatuak izan ziren eta 1319ko uztailaren 26an egindako segada batean infante biak hil ziren. Maria 49 urte zituen eta alarguna zen.
Agintaldi honetan Mariak [[Bilbo]]ko [[hiri-gutun]]a berretsi (1310) eta [[Portugalete]] (1322), [[Lekeitio]] (1325) eta [[Ondarroa]] (1327) hiribilduak eratu zituen. Agintaldian, Bizkaiko eskubideak defendatu zituen gaztelar agintariak senide hurbilak izan arren. Horri esker, "Ona" ezizena eman zioten.
1322an, [[Valencia de Don Juan|Valencia de Camposen]], [[predikatzaileen Ordena|domingotar]] moja-etxe bat sortu zuen eta abitua jantzi zuen [[Joan Harokoa|Joan Yañez]] bere semea oinordeko utziz.<ref>{{erreferentzia|abizena1=Salazar y Castro |izena1=Luis de|izena2=Dalmiro de la|abizena2=Válgoma y Díaz-Varela|izenburua= Historia genealógica de la Casa de Haro (Señores de Llodio, Mendoza, Orozco y Ayala)|urtea=1959|argitaletxea=Real Academia de la Historia |lekua=Madril|oclc=1399799}}</ref>
=== Hirugarren agintaldia ===
Semeak ez zuen luzaroan iraun agintaldian. Bere eragina zabaltzea saiatu eta 1326ko urriaren 31n [[Alfontso XI.a Gaztelakoa]]k hala aginduta [[Toro]]n erail zuten.[[Fitxategi:MARIA DIAZ HAROKO KALEA.jpg|thumb|200px|]] Gaztelar erregeak Mariaren eskubideak erosteko eskaintza egin zuen baina Mariak saltzeari uko eta Jaurerrira itzuli zen. 1334an berriro ukatu baina [[Maria II.a Diaz Harokoa|Maria Diaz Harokoa]] bere ilobaren alde. Maria gazteak [[Joanes III.a Nuñez Larakoa]] ezkondu zuen.<ref>{{erreferentzia| abizena = Estepa Díez|izena = Carlos|urtea = 2006|izenburua = Doña Juana Núñez y el señorío de los Lara| aldizkaria = Revue interdisciplinaire d’études hispaniques médiévales|argitaletxea= SEMH-Sorbonne|lekua= París| url = http://e-spania.revues.org/index315.html}}</ref>
Maria, jada hirurogeita hamar urtetik gorakoa zelarik, 1342ko urriaren 3an, asteazkena, egunsentian hil zen.
== Kalea ==
Bilbon, [[Maria Diaz Harokoa kalea|Maria Diaz Harokoa]] izeneko kalea dago, Bizkaiko hamargarren andrearen omenez.<ref name=":0" />
== Familia ==
{| class="wikitaula" border = "1" width="100%"
|-
| width="25%" align="center"| '''Aitona'''<br /> [[Fitxategi:Arms of the House of Haro, Lords of Biscay.svg|35px]][[Diego Lopitz III.a Harokoa|Diego Lopitz III.a]]<br /> Bizkaiko jauna
|width="25%" align="center"| '''Amona'''<br />[[Fitxategi:Blason du Béarn.svg|35px]] [[Konstantzia Biarnokoa|Konstantzia<br />Biarnokoa]]
| width="25%" align="center"| '''Aitona'''<br />[[Fitxategi:Arms of Alfonso of Molina (son of Alfonso IX of León).svg|35px]] [[Alfontso Leongoa|Alfontso]]<br />Molinako jauna
| width="25%" align="center"| '''Amona'''<br /> [[Fitxategi:Arms of the House of Lara.svg|35px]] [[Teresa Gonzalez Larakoa|Teresa<br /> Larakoa]]
|-
| colspan="2" align="center"| '''Aita''' <br /> [[Fitxategi:Arms of the House of Haro, Lords of Biscay.svg|35px]][[Lope III.a Diaz Harokoa|Lope III.a Diaz]]<br /> Bizkaiko jauna
| colspan="2" align="center"| '''Ama'''<br /> [[Fitxategi:Arms of Alfonso of Molina (son of Alfonso IX of León).svg|35px]][[Joana Alfontso Molinakoa|Joana Alfontso<br />Molinakoa]]
|-
| colspan="4" align="center"| [[Fitxategi:Arms of the House of Haro, Lords of Biscay.svg|35px]]Maria Diaz<br />Bizkaiko andrea
|}
== Ezkontza eta seme-alabak ==
Maria Gaztelako errege Alfontso X.aren semea zenarekin, Joanes infantearekin, ezkondu zen 1287an. Seme-alaba hauek izan zituzten:
* Lope Diaz (1288-1295), haurtzaroan hila.
* Maria (1292-1299), Larako jauna zen Joan III.a Nuñez "Gaztea"rekin ezkondua.
* [[Joan Harokoa|Joanes I.a]] (1293-1326), Bizkaiko jauna
{{genealogia}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1270eko|1342ko|Diaz Harokoa, Maria}}
{{kutxa hasiera}}
{{oinordekotza kutxa
| aurrekoa = [[Diego IV.a Lopez Harokoa|Diego IV.a Lopez]]
| titulua = [[Bizkaiko jaurerria|Bizkaiko anderea (1. aldiz)]]
| epea = [[1289]] – [[1295]]
| ondorengoa = [[Diego V.a Lopez Harokoa|Diego V.a Lopez]]
}}
{{oinordekotza kutxa
| aurrekoa = [[Diego V.a Lopez Harokoa|Diego V.a Lopez]]
| titulua = [[Bizkaiko jaurerria|Bizkaiko anderea (2. aldiz)]]
| epea = [[1310]] – [[1322]]
| ondorengoa = [[Joan Harokoa|Joan Yañez]]
}}
{{oinordekotza kutxa
| aurrekoa = [[Joan Harokoa|Joan Yañez]]
| titulua = [[Bizkaiko jaurerria|Bizkaiko anderea (3. aldiz)]]
| epea = [[1326]] – [[1334]]
| ondorengoa = [[Alfontso XI.a Gaztelakoa]]
}}
{{kutxa amaiera}}
[[Kategoria:Bizkaiko jaun-andereak]]
[[Kategoria:Gaztelako Erresumako noblezia]]
[[Kategoria:Erdi Aroko emakumeak]]
[[Kategoria:Haro leinua]]
[[Kategoria:XIII. mendeko emakumeak]]
[[Kategoria:XIV. mendeko emakumeak]]
ht3tefww4uo6dh6oqpxjvr8bf47ce1f
Isotopo
0
48112
9975574
9894977
2024-11-20T19:08:34Z
88.14.132.19
9975574
wikitext
text/x-wiki
[[Fitxategi:Hidrogeno isotopoak 3.svg|thumb|300x300px|Hidrogeno isotopoen zenbakiak, egitura, izenak eta sinboloak. Tritioa baino astunagoak diren isotopoak badauden arren, ezengonkorregiak dira mikrosegundo batez existitzeko ere.]]
[[Fitxategi:Isotopoak Azalpena 3 DBH.webm|thumb|thumbtime=71|'''Isotopoak''' ulertzeko bideoa.{{Jakindun}}]]
'''Isotopoak dira mierda kaka puta pis, rica jejeje,''' [[atomo-zenbaki]] (''Z'') bera baina [[masa-zenbaki]] (''A'') ezberdina duten [[Atomo nukleo|atomo nukleoak]] dira.<ref>[https://goldbook.iupac.org/terms/view/I03331 IUPAC]. ''Compendium of Chemical Terminology'', 2. edizioa ("Gold Book"). Compiled by A. D. McNaught and A. Wilkinson. Blackwell Scientific Publications, Oxford (1997). Online version (2019-) created by S. J. Chalk. <nowiki>ISBN 0-9678550-9-8</nowiki>. <nowiki>https://doi.org/10.1351/goldbook</nowiki>.</ref> Isotopoek atomo-zenbaki bera dutenez, [[protoi]] kopuru bera dute eta ondorioz [[elementu kimiko]] bera dira; masa-zenbaki eta [[masa atomiko]] ezberdinak eragiten dituen gauza bakarra [[neutroi]] kopuru (''[[Neutroi zenbakia|N]]'') ezberdina izanik.<ref>{{erreferentzia|urtea=2017|izenburua=Química general|argitaletxea=Pearson|orrialdea=A48|ISBN=978-84-9035-533-6|hizkuntza=es|abizena1=Petrucci|izena1=Ralph}}</ref>
Adibidez, [[hidrogeno]] atomo guztiek dute protoi bat nukleoan (''[[Atomo-zenbaki|Z]]'' = 1), baina gehienek ez dute neutroirik (''N'' = 0, ''[[Masa-zenbaki|A]]'' = 1), batzuk bat (''N'' = 1, ''A'' = 2) eta gutxi batzuk bi (''N'' = 2, ''A = ''3).<ref>{{erreferentzia|izena=Gregory F.|abizena=Herzog|urtea=2022|izenburua=Isotope|argitaletxea=Britannica|hizkuntza=en|url=https://www.britannica.com/science/isotope}}</ref> Isotopoak izendatzeko masa-zenbakia adierazten da elementuaren ondoren gidoi batekin (aurreko kasuan, [[Protio|hidrogeno-1]], [[Deuterio|hidrogeno-2]] eta [[Tritio|hidrogeno-3]], hurrenez hurren). Sinbolo bezala adierazteko, masa-zenbakia goi-indize bezala jartzen da elementu sinboloaren aurretik ([[Protio|<sup>1</sup>H]], [[Deuterio|<sup>2</sup>H]] eta [[Tritio|<sup>3</sup>H]]). Hidrogenoaren kasuan gainera, arrazoi historikoengatik, isotopoek izen bereziak dituzte ([[Protio|protioa]], [[Deuterio|deuterioa]] eta [[Tritio|tritioa]]) eta azkeneko biak sinbolo bereziak ere bai ([[Deuterio|D]] eta [[Tritio|T]]).<ref>{{erreferentzia|izena=Ralph|abizena=Petrucci|urtea=2017|izenburua=Química general|argitaletxea=Pearson|orrialdea=45|ISBN=978-84-9035-533-6|hizkuntza=es}}</ref><ref>{{erreferentzia|urtea=2021|izenburua=Isotopes of hydrogen|argitaletxea=Chemistry LibreTexts|hizkuntza=en|url=https://chem.libretexts.org/Bookshelves/Inorganic_Chemistry/Map%3A_Inorganic_Chemistry_(Housecroft)/10%3A_Hydrogen/10.3%3A_Isotopes_of_Hydrogen}}</ref>
== Etimologia ==
Isotopo hitza ''iso'' «berdina, bera» eta ''topos'' «toki, leku» erro grekoetatik dator, eta Margaret Todd doktore eskoziarrak Frederick Soddy kimikari ingelesari proposatu zion atomo mota bakoitzari [[taula periodiko]]ko leku bera zegokiela esaten ari zirela.<ref>{{erreferentzia|izenburua=isotope|argitaletxea=etymonline.com|hizkuntza=en|url=https://www.etymonline.com/word/isotope}}</ref>
== Elementuen masa atomikoa eta masa molekularra ==
Isotopo bakoitzaren masari masa isotopikoa deritzo, eta orohar [[Masa atomikoaren unitate|masa atomikoaren unitateetan]] (unitate-sinboloa: u) adierazten da. Masa isotopiko, masa atomiko eta masa-zenbakia antzekoak dirudite baina ez dira nahasi behar. Masa-zenbakia nukleoi kopurua da, balio zehatz eta matematikoki [[Zenbaki arrunt|arrunta]]. Masa isotipikoa berriz nukleoi hauen eta elektroien masa da, balio neurtua eta ez-arrunta. Adibidez, <sup>1</sup>H isotopoaren masa-zenbakia 1 da eta bere masa isotipikoa 1,008 [[Masa atomikoaren unitate|u]]. Aurrekoarekiko salbuespen bakarra <sup>12</sup>C isotopoa da, bere masa definizioz zehazki 12 [[Masa atomikoaren unitate|u]] baita.
[[Elementu kimiko|Elementu]] baten [[masa atomiko]]a eta [[masa molekular]]ra elementu baten edo [[molekula]] baten [[masa]] adierazten duen magnitudeak dira, eta masa atomiko unitatetan kalkulatzen dira. Elementu gehienek isotopo natural anitz izaten dutenez masa atomikoa kalkulatzeko isotopo bakoitzaren aniztasuna kontutan duen batazbestekoa egiten da ondorengo formularen bidez.<ref>{{erreferentzia|urtea=2021|izenburua=Cómo calcular el porcentaje de abundancia de un isótopo|argitaletxea=cienciahoy.net|hizkuntza=es|url=https://cienciahoy.net/como-calcular-el-porcentaje-de-abundancia-de-un-isotopo/}}{{Apurtutako esteka|date=abuztua 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>
:<math>\bar M = M_1F_1+M_2F_2+\ldots+M_nF_n</math>
Non <math>M</math> isotopo baten masa isotipikoa den eta <math>F</math> isotopo bakoitzaren ugaritasun frakzioa.
Neonak hiru isotopo ditu, ondorengo ugaritasun eta masa isotipikoekin.<ref>{{erreferentzia|urtea=2019|izenburua=Isotopic abundance and atomic weight|argitaletxea=Chemistry LibreTexts|hizkuntza=en|url=https://chem.libretexts.org/Courses/University_of_Arkansas_Little_Rock/Chem_1402%3A_General_Chemistry_1_(Kattoum)/Text/2%3A_Atoms%2C_Molecules%2C_and_Ions/2.03%3A_Isotopic_Abundance_and_Atomic_Weight}}</ref>
{| class="wikitable"
|+
!Isotopoa
!Masa isotipikoa (u)
!Ugaritasun-frakzioa
|-
|<sup>20</sup>Ne
|style="text-align: right;"|19,992
|style="text-align: right;"|0,9051
|-
|<sup>21</sup>Ne
|style="text-align: right;"|20,993
|style="text-align: right;"|0,0027
|-
|<sup>22</sup>Ne
|style="text-align: right;"|21,991
|style="text-align: right;"|0,0922
|}
Ondorioz, neonaren masa atomikoa izango da:
:<math>\begin{align}
\bar M (\mathrm{Ne}) &= M(^{20}\mathrm{Ne})F(^{20}\mathrm{Ne})+M(^{21}\mathrm{Ne})F(^{21}\mathrm{Ne})+M(^{22}\mathrm{Ne})F(^{22}\mathrm{Ne}) \\[3pt]
&= \text{(19,992 u)(0,9051) + (20,993 u)(0,0027) + (21,991 u)(0,0922)} \\[3pt]
&= \text{20,179 u}
\end{align}</math>
[[Molekula|Molekulekin]] antzeko zerbait egiten da hots, molekula isotopologoen aniztasuna kontutan hartuz media kalkulatu.
== Isotopoen berezitasunak eta haien aplikazioak ==
[[Elementu kimiko]] beraren isotopoek oro har kimikoki portaera berdintsua izaten dute azken finean [[karga elektriko|elektrikoki]] berdinak baitira oreka elektrikoan [[protoi]] eta [[elektroi]] kopuru bera baitute.
=== Masa eta masa espektrometria ===
Isotopoen arteko alde nabarmenena haien [[masa]]n datza, [[neutroi]] kopuru ezberdina dutelako, propietate [[masa|masiko]] ezberdinak dituzte eta horrek [[inertzia|inertzi]] eta azeleraziopean portaera ezberdinak egozten dizkie. Masa ezberdintasun hori are nabarmenagoa da [[atomo-zenbaki|zenbaki atomiko]] txikia duten elementuetan [[atomo nukleo|nukleo]] oso handiak dituzten elementuetan ez baita alde handirik [[neutroi]] bat gehiago ala gutxiago izan, nukleo txikidun atomoetan alde handia dago ordea, [[hidrogeno]]an adibidez [[deuterio]] (<sup>2</sup>H) nukleoaren masa [[protio]] (<sup>1</sup>H) nukleoaren masaren bikoitza da gutxi gorabehera.
:<math>k=
\mathrm{{{(A\ isotopoaren\ nukleoi\ kopurua)-(B\ isotopoaren\ nukleoi\ kopurua)}\over{elementuaren\ batez besteko\ nukleoi\ kopurua}}\times 100}</math>
:<math>\mathrm{Geroz\ eta\ \mathit{k}\ handiagoa\ \rightarrow\ Isotopoen\ arteko\ alde\ handiagoa}</math>
:<math>\mathrm{Geroz\ eta\ \mathit{k}\ txikiagoa\ \rightarrow\ Isotopoen\ arteko\ alde\ txikiagoa}</math>
Elementu beraren isotopo bi hartu eta [[elektroi]] kopuru bera kentzen badiegu bien [[karga elektriko]]a berdina izango da, ez ordea haien [[masa]], bi [[ioi]] isotopiko horiek [[eremu magnetiko]] batean jaurtitzen baditugu, biak [[abiadura]] berdinean, kurbatura ezberdineko ibilbidea jarraituko dute masa handiena duenak kurba zabalagoa jarraituko duelarik (kurbatura erradio handiagoa) masa txikiena duenak kontrakoa egiten duen bitartean (kurba itxiagoa), ikus diagrama:
[[Fitxategi:isotopo.gif|thumb|300px]]
Aurrekoa zenbait [[masa espektroskopio]]ren funtsa dugu. Kargadun partikulek [[Lorentzen indar]] deritzon indar bat jasaten dute [[eremu elektromagnetiko]]etan zehar igitzen direnean, indar hau ([[eremu elektriko]] ezean) [[eremu magnetiko]]aren noranzkoa eta [[abiadura]]rekiko [[elkarzut|perpendikularra]] da. [[Newtonen legeak|Newtonen bigarren legeak]] dioenez objektu batek jasaten duen [[indar]]ra eta [[azelerazio]]a bata bestearen proportzionalak dira proportzionaltasun konstantea objektuaren [[masa]] delarik. Aurreko legeak hurrengo ekuazio matematikoetan adieraz daitezke:
:<math>\vec{F_L} = q (\vec{E} + \vec{v} \times \vec{B}) \,</math>
:<math>\vec{F} = m \vec{a}\,</math>
Non:
* <math>\vec{F_L}\,</math> = [[Lorentzen indar]]ra
* <math>{q}\,</math> = [[karga elektriko]]a
* <math>\vec{E}\,</math> = [[eremu elektriko]]a
* <math>\vec{v}\,</math> = [[abiadura]]
* <math>\vec{B}\,</math> = [[eremu magnetiko]]a
* <math>\vec{F}\,</math> = [[indar]]ra (edozein)
* <math>{m}\,</math> = [[masa]]
* <math>\vec{a}\,</math> = [[azelerazio]]a
Esan bezala eremu elektriko ezean Lorentzen indarra sinpleagoa izanen da eta beste indarrik jasaten ez duen partikula bat badugu ondorengoa idatz genezake:
:<math>\vec{F_L} = q (\vec{v} \times \vec{B}) = m \vec{a}\,</math>
Inongo [[marruskadura indarra|marruskadurarik]] gabe (abiadura konstantea izango da)partikula bat bere abiadurarekiko perpendikularra den eremu magnetiko konstante batean sartzen bada ibilbide zirkularra jarraitzen du. Zirkulu batean abiadura konstantez biraka dabilen objektuak [[azelerazio zentrifugo]]a du soilik:
:<math>\vec{a} = {{\vec{v}\vec{v}} \over {R}}\vec{u_r} = {v^2 \over R}\vec{u_r}\,</math>
Non <math>\vec{u_r}</math> [[zirkunferentzia]]ren erradioaren norabidea duen bektore unitarioa den.
Abiadura eta eremu magnetikoa perpendikularrak direnez:
:<math>\vec{F_L} = q (\vec{v} \times \vec{B}) = qvB \vec{u_r}\,</math>
Aurreko ekuazioen bitartez ibilbidearen [[erradio (geometria)|erradioa]] lor genezake:
:<math>qvB \vec{u_r} = m{v^2 \over R}\vec{u_r}\,</math><math>R ={ mv \over qB}\,</math>
Azken ekuaziotik jada aipatu den propietatea lortzen da, beste magnitude guztiak konstante mantentzen badira masa handiena duten partikulek erradio handiagoa duten zirkunferentziak osatuko dituzte eta txikienek erradio txikiagokoak (m↑ orduan R↑ eta m↓ orduan R↓).
=== Bibrazio modoak eta espektrometria infragorria ===
[[Fitxategi:espektroskopio_infra.jpg|thumb|300x300px|[[Infragorrien espektroskopia|Espektroskopio infragorriak]] [[fotoi]]ak xurgatzen diren [[maiztasun|frekuentziak]] aurkitu eta [[espektro]]a marrazten du, [[molekula]] bakoitzak bere espektroa du gizakiok hatz-markak ditugun bezala]]
Formula berdina duten bi [[molekula|molekulek]] [[elementu kimiko]] beraren isotopo ezberdinak izan ditzakete (molekula batek isotopo mota bat eta besteak bestea), molekula hauek [[isotopologo]]ak direla esan ohi da. Isotopologoak diren bi molekula baditugu, haien portaera ez da guztiz berdina izango elementu beraren bi isotoporen artean gertatzen den bezala. Bi molekulen [[neutroi]] kopuruaren arteko aldearen eta molekulak batez beste duen [[nukleoi]] kopuruaren arteko proportzioaren araberakoak izango dira ezberdintasunak atomo hutsekin gertatzen zen antzera:
:<math>k=
\mathrm{{{(A\ molekularen\ nukleoiak)-(B\ molekularen\ nukleoiak)}\over{Molekularen\ batez besteko\ nukleoiak}}\times 100}</math>
:<math>\mathrm{Geroz\ eta\ \mathit{k}\ handiagoa\ \rightarrow\ Molekulen\ arteko\ alde\ handiagoa}</math>
:<math>\mathrm{Geroz\ eta\ \mathit{k}\ txikiagoa\ \rightarrow\ Molekulen\ arteko\ alde\ txikiagoa}</math>[[Fitxategi:Atmosfaerisk spredning.png|thumb|300px|[[Atmosfera]]ren [[infragorri]] absortzio [[espektro (argipena)|espektroa]], atmosferaren osagaiak bereizten direlarik]]
Molekula baten [[bibrazio modo]]ak bere egitura atomiko eta [[masa]]ren araberakoak dira. Molekularen bibrazio modoek molekularen [[fotoi]] absortzioan zerikusia dute beraz molekula isotopologoek masa ezberdina dutenez bibrazio modo ezberdinak izango dituzte, energia desberdinetara jasoko dituzte fotoiak eta honen ondorioz molekula isotopologoek argi [[infragorri]]arekiko portaera optiko ezberdina izango dute. Erradiazio infragorria ([[argi]] ikusgaiarena baino [[uhin-luzera|uhin luzera]] handiagoa duten uhin elektromagnetikoak) era ezberdinean xurgatzen dute beraz isotopo ezberdinek; fenomeno honek [[espektrometria infragorri]]aren bidez isotopoak bereiztea ahalbidetzen du. Espektrometria infragorrian molekulak [[maiztasun|frekuentzia]] ezberdineko argi infragorriarekin argiztatzen dira eta frekuentzia aldatu ahala [[fotoi]]en absortzioa neurtzen da, horrela molekularen [[absortzio espektro]] bat lortzen da non frekuentzia eta [[energia]] absortzioa erlazionatzen diren. Isotopo ezberdinek marka ezberdinak eragiten dituzte, eta espektroan horren bidez molekula isotopologoak bereiz daitezke (bai eta molekulak ere). Espektrometria infragorria burutzen duen ekipamenduari espektrometro infragorri deritzo.
=== Indar nuklearrak eta datazio sistemak ===
Isotopoak kimiko eta elektrikoki oso antzekoak diren arren, sekulako aldea dago haien portaera [[atomo nukleo|nuklearrean]]. [[Indar nuklear bortitz]] delakoak (ikusi naturako [[funtsezko indar]]rei buruzko artikulua) mantentzen ditu bat eginik [[protoi]] eta [[neutroi]]ak [[atomo]]en nukleoan garrantzi handia du indar honek protoiak bata bestearengandik urbil mantentzerakoan [[indar elektromagnetiko]]a dela eta zeinu bereko [[karga elektriko|karga]] dutenez bata bestearengandik aldentzeko joera baitute. [[Neutroi]]ek ez dute karga elektrikorik eta protoien artean tarteak egotea ahalbidetzen dute. Esan bezala indar nuklear bortitzak mantentzen ditu protoi eta neutroiak batera horretarako partikulak bata bestearengandik oso gertu egon behar dute, nolabait esan liteke neutroiak indar nuklear bortitzaren bidez pegamento lanak egiten ditu protoiak eutsiz eta nukleoa egonkor bilakatuz. Hori dela eta nukleo batean protoi bat baino gehiago egon dadin neutroi bat edo gehiago beharko dira eta protoi kopuruak gora egin ahala neutroi kopuruak ere hazi egin beharko du nukleo egonkor bat izan nahi badugu behintzat.
[[Protoi]] eta [[neutroi]] konbinazio jakin batzuk soilik izango dira egonkorrak asko eta asko ezegonkorrak diren artean beraz protoi kopuruak elementuaren araberakoa den lez isotopo baten neutroi kopurua (isotopo bera definitzen duena) [[atomo]]aren egonkortasunak mugatzen du. Orohar elementuek bizpairu isotopo egonkor izan ditzakete eta beste bizpahiru isotopo ezegonkor. Isotopo ezegonkorretan nukleoko ekilibrioak ez du luzaro irauten eta zenbait perturbazio medio desegin egingo da konfigurazio egonkorragoak osatuz, azken fenomeno honi [[desintegrazio nuklear]] deritzo [[desintegrazio erradioaktibo|erradiaktibitatean]] garrantzi handia duena.
Orohar nukleo txikiak oso egonkorrak dira zenbaki atomikoa hazi ahala egonkortasuna galtzen delarik. [[Helio|<sup>3</sup>He]] atomoek 1:2 protoi neutroi proportzioa duten artean [[Uranio|<sup>238</sup>U]] atomoek 3:2 baino handiago den proportzioa behar dute nolabaiteko egonkortasuna lortzearren.
Isotopo ezegonkorrak desegiten direnean beste elementu egonkorragoetan bihurtzen dira prozesu honek [[karbono-14 bidezko datazioa|karbono-14]] eta beste [[datazio sistema erradiometriko]] askoren funtsa delarik ([[argon]]-argon, [[potasio]]-argon, [[uranio]]-[[torio]]...). [[Karbono-14 bidezko datazioa|Karbono-14]] datazio sisteman [[karbono]]dun materia zati bat hartzen da ([[materia organiko]]ak karbonoa duenez oso aproposa da metodo hau aztarna biologikoak datatzeko) eta karbono-14 isotopo ezegonkor eta karbono-12 isotopo egonkorraren arteko proportzioa neurtzen da. Jakin badakigu karbono-14ak 5730±40 urteko [[semidesintegrazio-periodo]]a duela eta hildako materiak ez duela bere karbono-14a berritzen horrek 5730 urtero hildako materiak duen karbono-14 erdia beta desintegrazio bidez desegiten dela esan nahi du <sup>14</sup>N arrunta bihurtzen delarik:
:<math>\mathrm{~^{14}_{6}C}\rightarrow\mathrm{~^{14}_{7}N}+ e^- + \bar{\nu}_e</math>
Beraz aztarna batek duen karbono-14 proportzioa jakinda eta materia biziak duen proportzioa ezaguna denez materia zati horrek hilda daraman denbora kalkulatu liteke ±30 urteko prezisioaz duela 60 000 urteraino. Karbono-14 metodoak garrantzi handia du [[arkeologia]] eta [[antropologia]]n.
== Elementuak eta haien isotopoak ==
Isotopo taulak erabiltzen dira isotopoak klasifikatzeko, taula horiek oso handiak dira eta bertan jarri beharrean ondorengo bi loturen bidez ikus daitezke:
* [[Isotopo taula (zatikatua)]]
* [[Isotopo taula (osoa)]]
== Isotopoak naturan ==
[[Elementu kimiko|Elementu]] gehienek naturan aurki litezkeen zenbait isotopo dituzte. Isotopo jakin baten aniztasuna isotopoak [[desintegrazio nuklear|desintegratzeko]] duen joerarekin du erlazioa batik bat. [[Batazbesteko biziraupena|Biziraupen]] laburra duten isotopoak azkar asko desegiten dira biziraupen handia dutenak berriz milaka urte pasa ditzakete desegin gabe. Bizi laburreko isotopoak ordea ez dute zertan lurretik desagertu behar, bertan aurkitzen badira nolabait kontinuoki eratzen direlako da beste isotopoen [[desintegrazio nuklear|desintegraziotik]] batik bat edota [[espazio]]tik [[eguzki haize]]aren bidez edota [[meteorito]]en bidez iristen direlako. Orohar [[elementu kimiko|elementuei]] buruzko informazio tauletan elementu horren isotopoen batezbesteko anitztasunari buruzko datuak agertu ohi dira datu hauek elementuaren [[masa atomiko]]a kalkulatzeko erabiltzen direlarik.
[[Hidrogeno]], [[helio]] eta beste zenbait elementu arinen ([[litio]], [[berilio]] eta [[boro]]a) isotopoak [[unibertso]]aren sorkuntzan eratu zirela esan ohi da beste elementu guztiak izar eta supernobetako [[nukleosintesi]] prozesuetatik datozela ametitzen delarik. [[Big Bang]]-a ezgeroztik sortu diren elementuak [[unibertso]]an zehar barreiatu dira ente astronomiko oro sortuz, gure [[eguzki-sistema|eguzki sistema]] besteak beste. [[Eguzki-sistema|Eguzki sistemaren]] lehen garaitan isotopoak [[masa]]ren arabera barreiatu ziren, [[planeta]] bakoitzak isotopo distribuzio berezia izanik. [[Planeta]] bakoitzak elementuen distribuzio propioa duenez beste planetetatik datozen [[meteorito]]ak ze planetatik datozen identifikatu daiteke.
==[[Fitxategi:Jakindun logoa.png|left|24px]] Ariketak ==
<gallery mode="packed" heights="120" style="background-color: #fef6e7; margin-left: 0;" caption="Isotopoak">
Fitxategi:Isotopoak Ariketa1 3 DBH.webm|'''Isotopoak''' lantzeko ariketa I.
Fitxategi:Isotopoak Ariketa2 3 DBH.webm|'''Isotopoak''' lantzeko ariketa II.
</gallery>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Ikus, gainera ==
{{Zutabe-zerrenda|tamaina = 20|
* [[Isotopo erradioaktibo|Isotopo erradiaktibo]]
* [[Atomo]]
* [[Erradioisotopo sintetiko]]
* [[Elementu kimiko]]
* [[Espektrometria]]
* [[Espektro elektromagnetiko]]
* [[Espektrometria infragorri]]
* [[Espektrometria elektromagnetiko]]
* [[Elektromagnetismo]]
* [[Molekula]]
}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Atomoa]]
[[Kategoria:Isotopoak]]
7orq58ez76n4it8ssz8rgbfj26zj4k7
9975575
9975574
2024-11-20T19:08:55Z
88.14.132.19
9975575
wikitext
text/x-wiki
[[Fitxategi:Hidrogeno isotopoak 3.svg|thumb|300x300px|Hidrogeno isotopoen zenbakiak, egitura, izenak eta sinboloak. Tritioa baino astunagoak diren isotopoak badauden arren, ezengonkorregiak dira mikrosegundo batez existitzeko ere.]]
[[Fitxategi:Isotopoak Azalpena 3 DBH.webm|thumb|thumbtime=71|'''Isotopoak''' ulertzeko bideoa.{{Jakindun}}]]
'''Isotopoak''' [[atomo-zenbaki]] (''Z'') bera baina [[masa-zenbaki]] (''A'') ezberdina duten [[Atomo nukleo|atomo nukleoak]] dira.<ref>[https://goldbook.iupac.org/terms/view/I03331 IUPAC]. ''Compendium of Chemical Terminology'', 2. edizioa ("Gold Book"). Compiled by A. D. McNaught and A. Wilkinson. Blackwell Scientific Publications, Oxford (1997). Online version (2019-) created by S. J. Chalk. <nowiki>ISBN 0-9678550-9-8</nowiki>. <nowiki>https://doi.org/10.1351/goldbook</nowiki>.</ref> Isotopoek atomo-zenbaki bera dutenez, [[protoi]] kopuru bera dute eta ondorioz [[elementu kimiko]] bera dira; masa-zenbaki eta [[masa atomiko]] ezberdinak eragiten dituen gauza bakarra [[neutroi]] kopuru (''[[Neutroi zenbakia|N]]'') ezberdina izanik.<ref>{{erreferentzia|urtea=2017|izenburua=Química general|argitaletxea=Pearson|orrialdea=A48|ISBN=978-84-9035-533-6|hizkuntza=es|abizena1=Petrucci|izena1=Ralph}}</ref>
Adibidez, [[hidrogeno]] atomo guztiek dute protoi bat nukleoan (''[[Atomo-zenbaki|Z]]'' = 1), baina gehienek ez dute neutroirik (''N'' = 0, ''[[Masa-zenbaki|A]]'' = 1), batzuk bat (''N'' = 1, ''A'' = 2) eta gutxi batzuk bi (''N'' = 2, ''A = ''3).<ref>{{erreferentzia|izena=Gregory F.|abizena=Herzog|urtea=2022|izenburua=Isotope|argitaletxea=Britannica|hizkuntza=en|url=https://www.britannica.com/science/isotope}}</ref> Isotopoak izendatzeko masa-zenbakia adierazten da elementuaren ondoren gidoi batekin (aurreko kasuan, [[Protio|hidrogeno-1]], [[Deuterio|hidrogeno-2]] eta [[Tritio|hidrogeno-3]], hurrenez hurren). Sinbolo bezala adierazteko, masa-zenbakia goi-indize bezala jartzen da elementu sinboloaren aurretik ([[Protio|<sup>1</sup>H]], [[Deuterio|<sup>2</sup>H]] eta [[Tritio|<sup>3</sup>H]]). Hidrogenoaren kasuan gainera, arrazoi historikoengatik, isotopoek izen bereziak dituzte ([[Protio|protioa]], [[Deuterio|deuterioa]] eta [[Tritio|tritioa]]) eta azkeneko biak sinbolo bereziak ere bai ([[Deuterio|D]] eta [[Tritio|T]]).<ref>{{erreferentzia|izena=Ralph|abizena=Petrucci|urtea=2017|izenburua=Química general|argitaletxea=Pearson|orrialdea=45|ISBN=978-84-9035-533-6|hizkuntza=es}}</ref><ref>{{erreferentzia|urtea=2021|izenburua=Isotopes of hydrogen|argitaletxea=Chemistry LibreTexts|hizkuntza=en|url=https://chem.libretexts.org/Bookshelves/Inorganic_Chemistry/Map%3A_Inorganic_Chemistry_(Housecroft)/10%3A_Hydrogen/10.3%3A_Isotopes_of_Hydrogen}}</ref>
== Etimologia ==
Isotopo hitza ''iso'' «berdina, bera» eta ''topos'' «toki, leku» erro grekoetatik dator, eta Margaret Todd doktore eskoziarrak Frederick Soddy kimikari ingelesari proposatu zion atomo mota bakoitzari [[taula periodiko]]ko leku bera zegokiela esaten ari zirela.<ref>{{erreferentzia|izenburua=isotope|argitaletxea=etymonline.com|hizkuntza=en|url=https://www.etymonline.com/word/isotope}}</ref>
== Elementuen masa atomikoa eta masa molekularra ==
Isotopo bakoitzaren masari masa isotopikoa deritzo, eta orohar [[Masa atomikoaren unitate|masa atomikoaren unitateetan]] (unitate-sinboloa: u) adierazten da. Masa isotopiko, masa atomiko eta masa-zenbakia antzekoak dirudite baina ez dira nahasi behar. Masa-zenbakia nukleoi kopurua da, balio zehatz eta matematikoki [[Zenbaki arrunt|arrunta]]. Masa isotipikoa berriz nukleoi hauen eta elektroien masa da, balio neurtua eta ez-arrunta. Adibidez, <sup>1</sup>H isotopoaren masa-zenbakia 1 da eta bere masa isotipikoa 1,008 [[Masa atomikoaren unitate|u]]. Aurrekoarekiko salbuespen bakarra <sup>12</sup>C isotopoa da, bere masa definizioz zehazki 12 [[Masa atomikoaren unitate|u]] baita.
[[Elementu kimiko|Elementu]] baten [[masa atomiko]]a eta [[masa molekular]]ra elementu baten edo [[molekula]] baten [[masa]] adierazten duen magnitudeak dira, eta masa atomiko unitatetan kalkulatzen dira. Elementu gehienek isotopo natural anitz izaten dutenez masa atomikoa kalkulatzeko isotopo bakoitzaren aniztasuna kontutan duen batazbestekoa egiten da ondorengo formularen bidez.<ref>{{erreferentzia|urtea=2021|izenburua=Cómo calcular el porcentaje de abundancia de un isótopo|argitaletxea=cienciahoy.net|hizkuntza=es|url=https://cienciahoy.net/como-calcular-el-porcentaje-de-abundancia-de-un-isotopo/}}{{Apurtutako esteka|date=abuztua 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>
:<math>\bar M = M_1F_1+M_2F_2+\ldots+M_nF_n</math>
Non <math>M</math> isotopo baten masa isotipikoa den eta <math>F</math> isotopo bakoitzaren ugaritasun frakzioa.
Neonak hiru isotopo ditu, ondorengo ugaritasun eta masa isotipikoekin.<ref>{{erreferentzia|urtea=2019|izenburua=Isotopic abundance and atomic weight|argitaletxea=Chemistry LibreTexts|hizkuntza=en|url=https://chem.libretexts.org/Courses/University_of_Arkansas_Little_Rock/Chem_1402%3A_General_Chemistry_1_(Kattoum)/Text/2%3A_Atoms%2C_Molecules%2C_and_Ions/2.03%3A_Isotopic_Abundance_and_Atomic_Weight}}</ref>
{| class="wikitable"
|+
!Isotopoa
!Masa isotipikoa (u)
!Ugaritasun-frakzioa
|-
|<sup>20</sup>Ne
|style="text-align: right;"|19,992
|style="text-align: right;"|0,9051
|-
|<sup>21</sup>Ne
|style="text-align: right;"|20,993
|style="text-align: right;"|0,0027
|-
|<sup>22</sup>Ne
|style="text-align: right;"|21,991
|style="text-align: right;"|0,0922
|}
Ondorioz, neonaren masa atomikoa izango da:
:<math>\begin{align}
\bar M (\mathrm{Ne}) &= M(^{20}\mathrm{Ne})F(^{20}\mathrm{Ne})+M(^{21}\mathrm{Ne})F(^{21}\mathrm{Ne})+M(^{22}\mathrm{Ne})F(^{22}\mathrm{Ne}) \\[3pt]
&= \text{(19,992 u)(0,9051) + (20,993 u)(0,0027) + (21,991 u)(0,0922)} \\[3pt]
&= \text{20,179 u}
\end{align}</math>
[[Molekula|Molekulekin]] antzeko zerbait egiten da hots, molekula isotopologoen aniztasuna kontutan hartuz media kalkulatu.
== Isotopoen berezitasunak eta haien aplikazioak ==
[[Elementu kimiko]] beraren isotopoek oro har kimikoki portaera berdintsua izaten dute azken finean [[karga elektriko|elektrikoki]] berdinak baitira oreka elektrikoan [[protoi]] eta [[elektroi]] kopuru bera baitute.
=== Masa eta masa espektrometria ===
Isotopoen arteko alde nabarmenena haien [[masa]]n datza, [[neutroi]] kopuru ezberdina dutelako, propietate [[masa|masiko]] ezberdinak dituzte eta horrek [[inertzia|inertzi]] eta azeleraziopean portaera ezberdinak egozten dizkie. Masa ezberdintasun hori are nabarmenagoa da [[atomo-zenbaki|zenbaki atomiko]] txikia duten elementuetan [[atomo nukleo|nukleo]] oso handiak dituzten elementuetan ez baita alde handirik [[neutroi]] bat gehiago ala gutxiago izan, nukleo txikidun atomoetan alde handia dago ordea, [[hidrogeno]]an adibidez [[deuterio]] (<sup>2</sup>H) nukleoaren masa [[protio]] (<sup>1</sup>H) nukleoaren masaren bikoitza da gutxi gorabehera.
:<math>k=
\mathrm{{{(A\ isotopoaren\ nukleoi\ kopurua)-(B\ isotopoaren\ nukleoi\ kopurua)}\over{elementuaren\ batez besteko\ nukleoi\ kopurua}}\times 100}</math>
:<math>\mathrm{Geroz\ eta\ \mathit{k}\ handiagoa\ \rightarrow\ Isotopoen\ arteko\ alde\ handiagoa}</math>
:<math>\mathrm{Geroz\ eta\ \mathit{k}\ txikiagoa\ \rightarrow\ Isotopoen\ arteko\ alde\ txikiagoa}</math>
Elementu beraren isotopo bi hartu eta [[elektroi]] kopuru bera kentzen badiegu bien [[karga elektriko]]a berdina izango da, ez ordea haien [[masa]], bi [[ioi]] isotopiko horiek [[eremu magnetiko]] batean jaurtitzen baditugu, biak [[abiadura]] berdinean, kurbatura ezberdineko ibilbidea jarraituko dute masa handiena duenak kurba zabalagoa jarraituko duelarik (kurbatura erradio handiagoa) masa txikiena duenak kontrakoa egiten duen bitartean (kurba itxiagoa), ikus diagrama:
[[Fitxategi:isotopo.gif|thumb|300px]]
Aurrekoa zenbait [[masa espektroskopio]]ren funtsa dugu. Kargadun partikulek [[Lorentzen indar]] deritzon indar bat jasaten dute [[eremu elektromagnetiko]]etan zehar igitzen direnean, indar hau ([[eremu elektriko]] ezean) [[eremu magnetiko]]aren noranzkoa eta [[abiadura]]rekiko [[elkarzut|perpendikularra]] da. [[Newtonen legeak|Newtonen bigarren legeak]] dioenez objektu batek jasaten duen [[indar]]ra eta [[azelerazio]]a bata bestearen proportzionalak dira proportzionaltasun konstantea objektuaren [[masa]] delarik. Aurreko legeak hurrengo ekuazio matematikoetan adieraz daitezke:
:<math>\vec{F_L} = q (\vec{E} + \vec{v} \times \vec{B}) \,</math>
:<math>\vec{F} = m \vec{a}\,</math>
Non:
* <math>\vec{F_L}\,</math> = [[Lorentzen indar]]ra
* <math>{q}\,</math> = [[karga elektriko]]a
* <math>\vec{E}\,</math> = [[eremu elektriko]]a
* <math>\vec{v}\,</math> = [[abiadura]]
* <math>\vec{B}\,</math> = [[eremu magnetiko]]a
* <math>\vec{F}\,</math> = [[indar]]ra (edozein)
* <math>{m}\,</math> = [[masa]]
* <math>\vec{a}\,</math> = [[azelerazio]]a
Esan bezala eremu elektriko ezean Lorentzen indarra sinpleagoa izanen da eta beste indarrik jasaten ez duen partikula bat badugu ondorengoa idatz genezake:
:<math>\vec{F_L} = q (\vec{v} \times \vec{B}) = m \vec{a}\,</math>
Inongo [[marruskadura indarra|marruskadurarik]] gabe (abiadura konstantea izango da)partikula bat bere abiadurarekiko perpendikularra den eremu magnetiko konstante batean sartzen bada ibilbide zirkularra jarraitzen du. Zirkulu batean abiadura konstantez biraka dabilen objektuak [[azelerazio zentrifugo]]a du soilik:
:<math>\vec{a} = {{\vec{v}\vec{v}} \over {R}}\vec{u_r} = {v^2 \over R}\vec{u_r}\,</math>
Non <math>\vec{u_r}</math> [[zirkunferentzia]]ren erradioaren norabidea duen bektore unitarioa den.
Abiadura eta eremu magnetikoa perpendikularrak direnez:
:<math>\vec{F_L} = q (\vec{v} \times \vec{B}) = qvB \vec{u_r}\,</math>
Aurreko ekuazioen bitartez ibilbidearen [[erradio (geometria)|erradioa]] lor genezake:
:<math>qvB \vec{u_r} = m{v^2 \over R}\vec{u_r}\,</math><math>R ={ mv \over qB}\,</math>
Azken ekuaziotik jada aipatu den propietatea lortzen da, beste magnitude guztiak konstante mantentzen badira masa handiena duten partikulek erradio handiagoa duten zirkunferentziak osatuko dituzte eta txikienek erradio txikiagokoak (m↑ orduan R↑ eta m↓ orduan R↓).
=== Bibrazio modoak eta espektrometria infragorria ===
[[Fitxategi:espektroskopio_infra.jpg|thumb|300x300px|[[Infragorrien espektroskopia|Espektroskopio infragorriak]] [[fotoi]]ak xurgatzen diren [[maiztasun|frekuentziak]] aurkitu eta [[espektro]]a marrazten du, [[molekula]] bakoitzak bere espektroa du gizakiok hatz-markak ditugun bezala]]
Formula berdina duten bi [[molekula|molekulek]] [[elementu kimiko]] beraren isotopo ezberdinak izan ditzakete (molekula batek isotopo mota bat eta besteak bestea), molekula hauek [[isotopologo]]ak direla esan ohi da. Isotopologoak diren bi molekula baditugu, haien portaera ez da guztiz berdina izango elementu beraren bi isotoporen artean gertatzen den bezala. Bi molekulen [[neutroi]] kopuruaren arteko aldearen eta molekulak batez beste duen [[nukleoi]] kopuruaren arteko proportzioaren araberakoak izango dira ezberdintasunak atomo hutsekin gertatzen zen antzera:
:<math>k=
\mathrm{{{(A\ molekularen\ nukleoiak)-(B\ molekularen\ nukleoiak)}\over{Molekularen\ batez besteko\ nukleoiak}}\times 100}</math>
:<math>\mathrm{Geroz\ eta\ \mathit{k}\ handiagoa\ \rightarrow\ Molekulen\ arteko\ alde\ handiagoa}</math>
:<math>\mathrm{Geroz\ eta\ \mathit{k}\ txikiagoa\ \rightarrow\ Molekulen\ arteko\ alde\ txikiagoa}</math>[[Fitxategi:Atmosfaerisk spredning.png|thumb|300px|[[Atmosfera]]ren [[infragorri]] absortzio [[espektro (argipena)|espektroa]], atmosferaren osagaiak bereizten direlarik]]
Molekula baten [[bibrazio modo]]ak bere egitura atomiko eta [[masa]]ren araberakoak dira. Molekularen bibrazio modoek molekularen [[fotoi]] absortzioan zerikusia dute beraz molekula isotopologoek masa ezberdina dutenez bibrazio modo ezberdinak izango dituzte, energia desberdinetara jasoko dituzte fotoiak eta honen ondorioz molekula isotopologoek argi [[infragorri]]arekiko portaera optiko ezberdina izango dute. Erradiazio infragorria ([[argi]] ikusgaiarena baino [[uhin-luzera|uhin luzera]] handiagoa duten uhin elektromagnetikoak) era ezberdinean xurgatzen dute beraz isotopo ezberdinek; fenomeno honek [[espektrometria infragorri]]aren bidez isotopoak bereiztea ahalbidetzen du. Espektrometria infragorrian molekulak [[maiztasun|frekuentzia]] ezberdineko argi infragorriarekin argiztatzen dira eta frekuentzia aldatu ahala [[fotoi]]en absortzioa neurtzen da, horrela molekularen [[absortzio espektro]] bat lortzen da non frekuentzia eta [[energia]] absortzioa erlazionatzen diren. Isotopo ezberdinek marka ezberdinak eragiten dituzte, eta espektroan horren bidez molekula isotopologoak bereiz daitezke (bai eta molekulak ere). Espektrometria infragorria burutzen duen ekipamenduari espektrometro infragorri deritzo.
=== Indar nuklearrak eta datazio sistemak ===
Isotopoak kimiko eta elektrikoki oso antzekoak diren arren, sekulako aldea dago haien portaera [[atomo nukleo|nuklearrean]]. [[Indar nuklear bortitz]] delakoak (ikusi naturako [[funtsezko indar]]rei buruzko artikulua) mantentzen ditu bat eginik [[protoi]] eta [[neutroi]]ak [[atomo]]en nukleoan garrantzi handia du indar honek protoiak bata bestearengandik urbil mantentzerakoan [[indar elektromagnetiko]]a dela eta zeinu bereko [[karga elektriko|karga]] dutenez bata bestearengandik aldentzeko joera baitute. [[Neutroi]]ek ez dute karga elektrikorik eta protoien artean tarteak egotea ahalbidetzen dute. Esan bezala indar nuklear bortitzak mantentzen ditu protoi eta neutroiak batera horretarako partikulak bata bestearengandik oso gertu egon behar dute, nolabait esan liteke neutroiak indar nuklear bortitzaren bidez pegamento lanak egiten ditu protoiak eutsiz eta nukleoa egonkor bilakatuz. Hori dela eta nukleo batean protoi bat baino gehiago egon dadin neutroi bat edo gehiago beharko dira eta protoi kopuruak gora egin ahala neutroi kopuruak ere hazi egin beharko du nukleo egonkor bat izan nahi badugu behintzat.
[[Protoi]] eta [[neutroi]] konbinazio jakin batzuk soilik izango dira egonkorrak asko eta asko ezegonkorrak diren artean beraz protoi kopuruak elementuaren araberakoa den lez isotopo baten neutroi kopurua (isotopo bera definitzen duena) [[atomo]]aren egonkortasunak mugatzen du. Orohar elementuek bizpairu isotopo egonkor izan ditzakete eta beste bizpahiru isotopo ezegonkor. Isotopo ezegonkorretan nukleoko ekilibrioak ez du luzaro irauten eta zenbait perturbazio medio desegin egingo da konfigurazio egonkorragoak osatuz, azken fenomeno honi [[desintegrazio nuklear]] deritzo [[desintegrazio erradioaktibo|erradiaktibitatean]] garrantzi handia duena.
Orohar nukleo txikiak oso egonkorrak dira zenbaki atomikoa hazi ahala egonkortasuna galtzen delarik. [[Helio|<sup>3</sup>He]] atomoek 1:2 protoi neutroi proportzioa duten artean [[Uranio|<sup>238</sup>U]] atomoek 3:2 baino handiago den proportzioa behar dute nolabaiteko egonkortasuna lortzearren.
Isotopo ezegonkorrak desegiten direnean beste elementu egonkorragoetan bihurtzen dira prozesu honek [[karbono-14 bidezko datazioa|karbono-14]] eta beste [[datazio sistema erradiometriko]] askoren funtsa delarik ([[argon]]-argon, [[potasio]]-argon, [[uranio]]-[[torio]]...). [[Karbono-14 bidezko datazioa|Karbono-14]] datazio sisteman [[karbono]]dun materia zati bat hartzen da ([[materia organiko]]ak karbonoa duenez oso aproposa da metodo hau aztarna biologikoak datatzeko) eta karbono-14 isotopo ezegonkor eta karbono-12 isotopo egonkorraren arteko proportzioa neurtzen da. Jakin badakigu karbono-14ak 5730±40 urteko [[semidesintegrazio-periodo]]a duela eta hildako materiak ez duela bere karbono-14a berritzen horrek 5730 urtero hildako materiak duen karbono-14 erdia beta desintegrazio bidez desegiten dela esan nahi du <sup>14</sup>N arrunta bihurtzen delarik:
:<math>\mathrm{~^{14}_{6}C}\rightarrow\mathrm{~^{14}_{7}N}+ e^- + \bar{\nu}_e</math>
Beraz aztarna batek duen karbono-14 proportzioa jakinda eta materia biziak duen proportzioa ezaguna denez materia zati horrek hilda daraman denbora kalkulatu liteke ±30 urteko prezisioaz duela 60 000 urteraino. Karbono-14 metodoak garrantzi handia du [[arkeologia]] eta [[antropologia]]n.
== Elementuak eta haien isotopoak ==
Isotopo taulak erabiltzen dira isotopoak klasifikatzeko, taula horiek oso handiak dira eta bertan jarri beharrean ondorengo bi loturen bidez ikus daitezke:
* [[Isotopo taula (zatikatua)]]
* [[Isotopo taula (osoa)]]
== Isotopoak naturan ==
[[Elementu kimiko|Elementu]] gehienek naturan aurki litezkeen zenbait isotopo dituzte. Isotopo jakin baten aniztasuna isotopoak [[desintegrazio nuklear|desintegratzeko]] duen joerarekin du erlazioa batik bat. [[Batazbesteko biziraupena|Biziraupen]] laburra duten isotopoak azkar asko desegiten dira biziraupen handia dutenak berriz milaka urte pasa ditzakete desegin gabe. Bizi laburreko isotopoak ordea ez dute zertan lurretik desagertu behar, bertan aurkitzen badira nolabait kontinuoki eratzen direlako da beste isotopoen [[desintegrazio nuklear|desintegraziotik]] batik bat edota [[espazio]]tik [[eguzki haize]]aren bidez edota [[meteorito]]en bidez iristen direlako. Orohar [[elementu kimiko|elementuei]] buruzko informazio tauletan elementu horren isotopoen batezbesteko anitztasunari buruzko datuak agertu ohi dira datu hauek elementuaren [[masa atomiko]]a kalkulatzeko erabiltzen direlarik.
[[Hidrogeno]], [[helio]] eta beste zenbait elementu arinen ([[litio]], [[berilio]] eta [[boro]]a) isotopoak [[unibertso]]aren sorkuntzan eratu zirela esan ohi da beste elementu guztiak izar eta supernobetako [[nukleosintesi]] prozesuetatik datozela ametitzen delarik. [[Big Bang]]-a ezgeroztik sortu diren elementuak [[unibertso]]an zehar barreiatu dira ente astronomiko oro sortuz, gure [[eguzki-sistema|eguzki sistema]] besteak beste. [[Eguzki-sistema|Eguzki sistemaren]] lehen garaitan isotopoak [[masa]]ren arabera barreiatu ziren, [[planeta]] bakoitzak isotopo distribuzio berezia izanik. [[Planeta]] bakoitzak elementuen distribuzio propioa duenez beste planetetatik datozen [[meteorito]]ak ze planetatik datozen identifikatu daiteke.
==[[Fitxategi:Jakindun logoa.png|left|24px]] Ariketak ==
<gallery mode="packed" heights="120" style="background-color: #fef6e7; margin-left: 0;" caption="Isotopoak">
Fitxategi:Isotopoak Ariketa1 3 DBH.webm|'''Isotopoak''' lantzeko ariketa I.
Fitxategi:Isotopoak Ariketa2 3 DBH.webm|'''Isotopoak''' lantzeko ariketa II.
</gallery>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Ikus, gainera ==
{{Zutabe-zerrenda|tamaina = 20|
* [[Isotopo erradioaktibo|Isotopo erradiaktibo]]
* [[Atomo]]
* [[Erradioisotopo sintetiko]]
* [[Elementu kimiko]]
* [[Espektrometria]]
* [[Espektro elektromagnetiko]]
* [[Espektrometria infragorri]]
* [[Espektrometria elektromagnetiko]]
* [[Elektromagnetismo]]
* [[Molekula]]
}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Atomoa]]
[[Kategoria:Isotopoak]]
pkxds8lof3ksv2hth8ddh9b42t1ezmz
Mandoia (Gasteiz)
0
49094
9975949
9827507
2024-11-21T07:24:47Z
212.8.115.229
9975949
wikitext
text/x-wiki
{{Euskal Herriko auzo infotaula
| izena = Mandoia
| udalerria = Gasteiz
| probintzia = Araba
| irudia = Mandoia Gasteiz 2.jpg
}}
'''Mandoia'''<ref>[http://www.euskaltzaindia.net/index.php?option=com_eoda&Itemid=206&lang=eu&nonkodea=1.4.00.07&view=toponimia Euskaltzaindiaren izendegia].</ref> (ofizialki ''Mandojana'' eta euskaraz batzuetan '''Mandoiana''' erabilia) [[Gasteiz]]ko udalerria osatzen duten herrietako bat da. [[1975]] arte [[Foronda]] udalerriaren barruan egon zen.
[[Gasteiz-Foronda aireportua|Gasteizko aireportutik]] 2 kilometrora eta Gasteizko erdigunetik 11 kilometrora dago. [[Legarda]]ko [[kontzeju]]aren barne dago.
== Demografia ==
{{Barra bertikalen grafikoa
|izena=Mandoiako biztanleria
|altuera=200
|zabalera=240
| 2000 | 18 | 2005 | 18 | 2010 | 20 | 2015 | 18 | 2021 | 16 |
|oharrak =
}}
== Argazki galeria ==
<gallery>
Fitxategi:Mandojana - Iglesia de San Esteban 1.jpg|San Esteban eliza
Fitxategi:Mandojana - Iglesia de San Esteban 3.jpg|San Esteban eliza
</gallery>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Gasteizko herri aurkibidea}}
{{Atari|Euskal Wikiatlasa|Euskal Herriko Wikiatlasa}}
[[Kategoria:Arabako herriak]]
[[Kategoria:Gasteizko herriak]]
[[Kategoria:Ipar-mendebaldeko Nekazaritza Eremua (Gasteiz)]]
o440e1vliu7qhlh5uzncj5f01ptsegb
Javier Ramírez
0
50179
9976148
8641276
2024-11-21T11:30:53Z
Joseba65
69297
/* Palmaresa */
9976148
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Javier Ramírez Abeja''' ([[Carmona]], [[Sevillako probintzia]], [[Espainia]], 1978ko martxoaren 14a -). 2004an txirrindularitza profesionalean debutatu zuen [[Liberty Seguros]] taldearekin. [[Koroa Hirukoitz (txirrindularitza)|Koroa Hirukoitzaren]] garailea den [[Alberto Contador]]ren entrenamendu kidea eta lagun pertsonala da.
== Palmaresa ==
'''2002'''
* 2. [[Santikutz Klasika]]n
'''2003'''
* [[Dorletako Ama Saria]]
* [[Guerrita garaikurra]]
* 2. [[Santikutz Klasika]]n
'''2008'''
* [[Manuel Sanroma Memoriala]]
'''2012'''
* Etapa 1 [[Txileko Itzulia]]n
* Etapa 1 [[2012ko Andaluziako Itzulia]]n.
== Taldeak ==
{| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0"
|- bgcolor="#CCCCCC"
! '''Urtea''' || '''Taldea'''
|-
| [[2004]]-[[2006]] || [[Liberty Seguros]]
|-
| [[2007]] || [[Fuerteventura-Canarias Team|Fuerteventura-Canarias]]
|}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1978ko||Ramirez, Javier}}
{{biografia zirriborroa|ES-AN}}
[[Kategoria:Sevilla probintziako jendea]]
[[Kategoria:Espainiako txirrindulariak]]
m8augx3rvcunvjtlhuzcvmj8sn6688p
Rodrigo García Rena
0
50184
9976160
9628946
2024-11-21T11:35:11Z
Joseba65
69297
/* Palmaresa */
9976160
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Rodrigo García Rena''' ([[Miajadas]], [[Cáceres]], [[Espainia]], [[1980]]ko [[otsailaren 27]]a-). [[2005]]ean [[txirrindularitza]] profesionalean debutatu zuen [[Kaiku (argipena)|Kaiku]] taldearekin.
== Palmaresa ==
'''2003'''
* 3. [[Toledoko Itzulia]]n
'''2004'''
* [[Toledoko Itzulia]]
* 3. [[Aiztondo Klasika]]n
* 3. [[Guerrita garaikurra]]n
'''2006'''
* 2. [[2006ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]]n
'''2007'''
* [[Asturiasko Itzulia|Asturiasko Itzuli]]ko 2 etapa
* 10. [[2007ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]]n
== Taldeak ==
{| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0"
|- bgcolor="#CCCCCC"
! '''Urtea''' || '''Taldea'''
|-
| [[2005]]-[[2006]] || [[Kaiku (argipena)|Kaiku]]
|-
| [[2007]] || [[Fuerteventura-Canarias Team|Fuerteventura-Canarias]]
|}
{{bizialdia|1980ko||Garcia, Rodrigo}}
[[Kategoria:Cáceres probintziako jendea]]
[[Kategoria:Espainiako txirrindulariak]]
tdh2u74t06ffru81b800vjcn6usdpyv
Raúl Alarcón
0
50564
9976163
9426399
2024-11-21T11:36:17Z
Joseba65
69297
/* Palmaresa */
9976163
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Raúl Alarcón García''', ([[Sax]], [[Alacanteko probintzia|Alacant]], [[Espainia]], [[1986]]ko [[martxoaren 25]]a - ) espainiar txirrindulari ohia da. [[2007]]an, txirrindularitza profesionalean debutatu zuen [[Saunier Duval-Prodir]] taldearekin.
==Dopina==
2019ko urriaren 21ean, [[UCI]]k [[Dopina]]gatik behin-behineko zigorra ezarri zion. 2021eko martxoaren 10ean, behin-betiko lau urteko zigorra jakitera eman zen.
==Palmaresa==
'''2009'''
* 2. [[Guerrita garaikurra]]n
'''2010'''
* [[Segoviako Itzulia]] eta 2 etapa
* Pontevedrako Diputazioaren Sari Nagusia
* Cursa Ciclista de Llobregat
* [[Galiziako Itzulia|Galiziako Itzuli]]ko etapa 1
* 2. [[Balentziaga Memoriala]]n
* 3. Circuito Guadianan
* 3. [[Aiztondo Klasika]]n
* 3. Macario Sari Nagusian
* 9. [[2010eko Nafarroako Itzulia|Nafarroako Itzulia]]n
'''2011'''
* [[Joaquim Agostinho Garaikurra]]ko etapa 1
'''2013'''
* [[Portugalgo Itzulia|Portugalgo Itzuli]]ko etapa 1
'''2016'''
* [[Joaquim Agostinho Garaikurra]]ko etapa 1
'''2017'''
* [[Asturiasko Itzulia]] eta etapa 1
* [[Madrileko Erkidegoko Itzulia|Madrileko Erkidegoko Itzuli]]ko etapa 1
* [[Gran Premio Internacional de Fronteras y la Sierra de la Estrella]]
* [[Portugalgo Itzulia]] eta 2 etapa
'''2018'''
* [[Gran Premio Nacional 2 de Portugal]] eta etapa 1
* [[Portugalgo Itzulia]] eta 3 etapa
'''2019'''
* 3. [[Alentejoko Itzulia]]n
== Taldeak ==
* [[Saunier Duval-Prodir]] (2007-2008)
* [[Barbot-Efapel|Efapel]] (2011-2012)
* [[Louletano-Dunas Douradas]] (2013-2014)
* [[W52-Quinta da Lixa]] (2015-2019)
==Kanpo estekak==
{{ProCyclingStats}}
{{bizialdia|1986ko||Alarcon, Raul}}
[[Kategoria:Alacant probintziako jendea]]
[[Kategoria:Espainiako txirrindulariak]]
bjc7d9xc6p3nnpq3ofwwwl4vaz0o1do
Iker Camaño
0
50567
9976151
9629230
2024-11-21T11:32:07Z
Joseba65
69297
/* Palmaresa */
9976151
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Iker Camaño Ortuzar''' ([[Santurtzi]], [[Bizkaia]], [[1979]]ko [[martxoaren 14]]a - ) Bizkaiko txirrindulari ohia da. Jubenil mailan Bizkaiko Txapelduna izan zen. [[2002]]an, txirrindularitza profesionalean debutatu zuen [[Phonak]] taldearekin. Talde gizona da santurtziarra, hala ere, 2008an garaipena lortu zuen Vuelta a Chihuahuako etapa batean. Gaur egun [[Footon-Servetto|Fuji-Servetto]] taldean dago.
== Palmaresa ==
'''1997'''
* [[Bizkaiko Itzulia]]
'''1998'''
* 3. [[Antzuola Saria]]n
'''1999'''
* [[Pentekostes Saria]]
* Gorlizko Sari Nagusia
* 2. [[La Trinidad Saria]]n
'''2000'''
* 3. [[Guerrita garaikurra]]n
'''2001'''
* [[Fitxategi:MaillotEspaña.PNG|20px]] [[Espainiako erlojupeko txirrindularitza txapelketa]] (23 urtez azpikoan)
* Gran Premio San Juan
* 2. [[Laudio Saria]]n
* 2. [[Eusebio Vélez Saria]]n
* 2. [[Arabako Itzulia]]n eta 2 etapa
* 2. [[Lazkaoko Proba]]n
'''2008'''
* 3. [[Vuelta a Chihuahua]]n eta etapa 1
'''2011'''
* [[Cinturón a Mallorca]] eta etapa 1
* [[Norvegiako Tourra|Norvegiako Tour]]reko etapa 1
* Txekiako Itzuliko etapa 1 (taldekako erlojupekoa)
'''2012'''
* 2. [[Joaquim Agostinho Garaikurra]]n eta etapa 1
== Taldeak ==
{| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0"
|- bgcolor="#CCCCCC"
! '''Urtea''' || '''Taldea'''
|-
| [[2009]] || [[Footon-Servetto|Fuji-Servetto]]
|-
| [[2007]] – [[2008]] || [[Saunier Duval-Prodir]]
|-
| [[2004]] – [[2006]] || [[Euskaltel-Euskadi]]
|-
| [[2002]] – [[2003]] || [[Phonak]]
|}
== Sariak ==
"Santurtzi 2012" saria jaso zuen bere kirol ibilbideagatik.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{ProCyclingStats}}
* [https://firstcycling.com/m/rider.php?r=287 Iker Camaño] - ''FirstCycling.com''
{{bizialdia|1979ko||Camaño, Iker}}
[[Kategoria:Bizkaiko txirrindulariak]]
[[Kategoria:Santurtziarrak]]
j7k0dg9e3wi1bdqr5g1gyzd4upioes6
Emilio Rodríguez
0
52366
9974694
9138927
2024-11-20T13:01:24Z
195.76.192.178
9974694
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Emilio Rodríguez Barros''' ([[Ponteareas]], [[Pontevedrako probintzia|Pontevedra]], [[Galizia]], [[1923]]ko [[azaroaren 28]]a - ''[[Ibidem|ib.]]'', [[1984]]ko [[otsailaren 21]]a) txirrindulari [[galiziar]] profesionala izan zen [[1945]]etik [[1957]]ra. Haren anaiak [[Delio Rodríguez|Delio]], [[Manuel Rodríguez|Manuel]] eta Pastor ere txirrindulari profesionalak izan ziren.
[[1950]]ean [[Espainiako Vuelta]]n sailkapen nagusia, mendiko saria eta bost etapa lortu zituen. [[1946]]an eta [[1947]]an mendiko saria ere irabazi zuen. [[1954]]an Espainiako txapelketa irabazi zuen.
== Palmaresa ==
{{Zutabe-zerrenda|tamaina = 20|
'''1945'''
* 2. [[Galiziako Itzulia]]n eta 5 etapa
'''1946'''
* [[Galiziako Itzulia]]
* 8. [[1946ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]n eta Mendiko sailkapena [[Fitxategi:Jersey green.svg|20px]]
'''1947'''
* [[Fitxategi:MaillotVolta.png|20px]] [[Kataluniako Volta]] eta etapa 1
* 4. [[1947ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]n, Mendiko sailkapena [[Fitxategi:Jersey green.svg|20px]] eta etapa 1
* [[Asturiasko Itzulia]]
* [[Burgosko Itzulia|Burgosko Itzuli]]ko etapa 1
* [[Galiziako Itzulia]] eta 5 etapa
* 3. [[Getxoko Zirkuitua]]n
* 3. [[Arantzazuko Igoera]]n
* 4. [[1947ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]n
'''1948'''
* [[Fitxategi:MaillotVolta.png|20px]] [[Kataluniako Volta]] eta etapa 1
* [[Levanteko Itzulia]] eta 2 etapa
* 2. [[1948ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]n
* 2. [[Portugalgo Itzulia]]n
'''1949'''
* Catalunya Sari Nagusia
* 2. [[Masferrer garaikurra]]n
* 2. Trofeo del Sprintean
* 3. [[Arrateko Igoera]]n
'''1950'''
* [[Fitxategi:Jersey spanishflag.svg|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|16px]] [[Espainiako mendiko txapelketa]]
* [[Fitxategi:Jersey red number.svg|20px]] [[1950eko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]], Mendiko sailkapena [[Fitxategi:Jersey green.svg|20px]] eta 5 etapa
'''1951'''
* 2. [[Gaztelako Itzulia]]n
* 3. [[Portugalgo Itzulia]]n
'''1952'''
* 2. [[Fitxategi:Silver medal with cup.svg|16px]] [[Espainiako mendiko txapelketa]]n
* 2. [[Portugalgo Itzulia]]n eta etapa 1
'''1953'''
* 3. [[Bilboko Udala Sari Nagusia]]n
'''1954'''
* [[Fitxategi:Jersey spanishflag.svg|20px]] [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|16px]] [[Espainiako errepideko txirrindularitza txapelketa]]
* 3. Pontevedrako Itzulian
* 4. [[Euskal Bizikleta|Eibarko Bizikleta]]n
'''1955'''
* [[Galiziako Itzulia]]
* [[Asturiasko Itzulia|Asturiasko Itzuli]]ko etapa 1
* 3. [[Kataluniako Volta]]n
* 3. [[Clásica a los Puertos de Guadarrama]]n
* 3. [[Pascuas Sari Nagusia]]n
'''1957'''
* 6. [[1957ko Euskal-Nafar mendiko txapelketa|Euskal-Nafar mendiko txapelketa]]n
}}
== Sailkapen orokorra Itzuli Handietan ==
{| class="wikitable"
|- style="background:#eee;"
!Itzuli Handia
!1946
!1947
!1948
!1949
!1950
!1951
!1952
!1953
!1954
!1955
!1956
!1957
|- style="text-align:center;"
|style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px|link=General classification in the Frantziako Tour|alt=Yellow jersey]] '''[[Frantziako Tourra]]'''
|—
|—
|—
|UT
|—
|UT
|—
|—
|43.
|—
|—
|—
|- style="text-align:center;"
|style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey red.svg|20px|link=General classification in the Espainiako Vuelta|alt=Red jersey]] '''[[Espainiako Vuelta]]'''
|'''[[1946ko Espainiako Itzulia|8.]]'''
|'''[[1947ko Espainiako Itzulia|4.]]'''
|style="background:#ddf;"|'''[[1948ko Espainiako Itzulia|2.]]'''
|—
| style="text-align:center; background:yellow;"|'''[[1950eko Espainiako Itzulia|1.]]'''
|—
|—
|—
|—
|24.
|11.
|43.
|}
{| class="wikitable"
|+Legenda
|-
| style="text-align:center;"|—||Ez zuen parte hartu
|-
| style="text-align:center;"|DSK||Deskalifikatua
|-
| style="text-align:center;"|UT||Utzi
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{ProCyclingStats}}
{{bizialdia|1923ko|1984ko|Rodriguez, Emilio}}
[[Kategoria:Espainiako txirrindulariak]]
[[Kategoria:Ponteareastarrak]]
[[Kategoria:Espainiako Vueltaren irabazleak]]
g2ox6bo67np20xw08ezf9hd5ag83z6f
Vesuvio
0
52527
9975770
9879026
2024-11-20T22:11:27Z
Treuiller
59723
9975770
wikitext
text/x-wiki
{{geografia fisiko infotaula
| izena = Vesuvio
| irudia = Vesuvius from plane.jpg
| irudi-oina = Vesuvio sumendia.
| garaiera = 1.281
| gailurra =
| kodea2= Italia
| mendilerroa =
| lehen igoera =
| ohiko bidea =
}}
'''Vesuvio'''<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0159.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua= Europako toponimia fisikoa}}</ref> ({{lang-it|Monte Vesuvio}}; {{lang-la|Mons Vesuvius}}) [[Napoliko golkoa]]ren ekialdean, Napoli hiritik 9 kilometro ingurura dagoen [[sumendi]]a da. [[Italia]]ko [[Napoliko probintzia]]n dago, [[Campania]] eskualdean, eta 1.281 metroko garaiera du. Haren berezitasuna [[Europa]]ko kontinentean –ez uharteetan–azken 100 urteotan aktiboa egondako bakarra izatea da. Azken erupzioa [[1944]]an izan zen; egun, sumendi arriskutsuenen artekotzat hartzen da, Napoliko badiaren inguruan hiru milioi pertsona bizi direlako.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Nagore Irazustabarrena|abizena=Uranga|izenburua=Vesuvio, Ponpeiaz haratago|hizkuntza=eu|data=2016-06-19|url=https://www.argia.eus/argia-astekaria/2512/vesuvio-ponpeiaz-haratago|aldizkaria=Argia|sartze-data=2020-01-07}}</ref> [[Bolkanologia|Bolkanolo]]<nowiki/>goek sumendiaren inguruko deformazioak hobeto ezagutu eta hurrengo [[magma]]-jaurtialdiak iragarri ahal izateko Vesuvioko Tomografia lanetan dihardute TNT-ko eztanda txikiek eragindako lurrikara txikien bilakaera aztertuz sumendiko maldetan.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Sumendiaren barrena - Zientzia.eus|url=https://zientzia.eus/artikuluak/sumendiaren-barrena/|aldizkaria=zientzia.eus|sartze-data=2020-01-07}}</ref>
== 79. urteko erupzioa ==
Ezaguna da, batez ere, [[79ko Vesuvioaren erupzioa|79. urtean izandako erupzioagatik]]: orduko [[Ponpeia]] eta [[Herkulano]] hiri [[erromatar Inperioa|erromatarrak]] suntsitu zituen, eta gaur egun arte iritsi dira horien aztarnak, orduko gorpu eta etxeko zatiak aski ondo kontserbaturik gelditu zirelako.
== Bestelako erupzioak ==
Vesuvion [[Plaken tektonika|plaka tektoniko]] afrikarrak eta euroasiarrak bat egiten dute. Duela 400.000 bat urte hasi zen bere jarduera bolkanikoa, eta sumendia duela 25.000 urte eratu zen. Badakigu duela 18.000, 16.000 eta 11.000 urte [[pliniar erupzio]]ak izan zirela. Eta duela 3.800 urte [[Avellino erupzioa|Europak ezagutu duen erupzio bortitzenetakoa]] izan zen.<ref>{{erreferentzia |izena1=Jan |abizena1=Sevink |izena2=Manfred J. |abizena2=van Bergen |izena3=Johannes |abizena3=van der Plicht |izena4=Hendrik |abizena4=Feiken |izena5=Carmela |abizena5=Anastasia |izena6=Annika |abizena6=Huizinga |izenburua=Robust date for the Bronze Age Avellino eruption (Somma-Vesuvius): 3945 ± 10 calBP (1995 ± 10 calBC) |aldizkaria=Quaternary Science Reviews |liburukia=30 |alea=9–10 |urtea=2011 |orrialdea=1035–1046 |doi=10.1016/j.quascirev.2011.02.001 |bibcode=2011QSRv...30.1035S }}</ref> [[Brontze Aroa|Brontze Aro]]<nowiki/>ko hainbat herrixka suntsitu zituen. 2006an arkeologoek handik alde egindako gizaki eta animalien aztarna ugari aurkitu zituzten baina hiru gorpuren arrastoak baino ez, beraz, orduko hartan biztanle gehienek ihes egitea lortu zuten.<ref>{{erreferentzia|1=|izena=Claude|abizena=Albore Livadie|izenburua=An ancient Bronze Age village (3500 bp) destroyed by the pumice eruption in Avellino (Nola-Campania)|url=https://www.academia.edu/2036124/A_First_Pompeii_the_Early_Bronze_Age_village_of_Nola_Croce_del_Papa_Palma_Campania_phase_|hizkuntza=en}}</ref>
472. eta 512. urteetan ere eztanda egin zuen. Eta 1631koak Ponpeia suntsitu zuen erupzioaren parekoa izan zen: fluxu piroklastikoa kraterretik hamabost kilometrora iritsi zen eta errauts hodei erraldoiak, besteak beste, Konstantinoplako zerua estali zuen. XIX. mendea bereziki aktiboa izan zen, sumendia zortzi aldiz lehertu baitzen. 1944an, berriro ere sumendia jardunean hasi eta San Sebastiano herriaren zati bat suntsitu zuen. Eta horixe izan da Vesuvioren azken erupzioa, oraingoz.<ref name=":0" />
== Ikus, gainera ==
* [[Sumendi erupzioak hildako pertsona kopuruaren arabera]]
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* [https://www.youtube.com/watch?v=dY_3ggKg0Bc&feature=emb_logo Vesuvio sumendiak Pompeia suntsitu zuenekoa, animazio bidez] (Bideoa, EN, 2013)
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Italiako sumendiak]]
[[Kategoria:Campaniako geografia]]
[[Kategoria:Napoli]]
[[Kategoria:Mendi sakratuak]]
[[Kategoria:sumendi aktiboak]]
[[Kategoria:Vesuvio]]
jhznwkd0vey3vppl0170qscdkykaqh0
9975771
9975770
2024-11-20T22:11:48Z
Treuiller
59723
9975771
wikitext
text/x-wiki
{{geografia fisiko infotaula
| izena = Vesuvio
| irudia = Vesuvius from plane.jpg
| irudi-oina = Vesuvio sumendia.
| garaiera = 1.281
| gailurra =
| kodea2= Italia
| mendilerroa =
| lehen igoera =
| ohiko bidea =
}}
'''Vesuvio'''<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0159.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua= Europako toponimia fisikoa}}</ref> ({{lang-it|Monte Vesuvio}}; {{lang-la|Mons Vesuvius}}) [[Napoliko golkoa]]ren ekialdean, Napoli hiritik 9 kilometro ingurura dagoen [[sumendi]]a da. [[Italia]]ko [[Napoliko probintzia]]n dago, [[Campania]] eskualdean, eta 1.281 metroko garaiera du. Haren berezitasuna [[Europa]]ko kontinentean –ez uharteetan–azken 100 urteotan aktiboa egondako bakarra izatea da. Azken erupzioa [[1944]]an izan zen; egun, sumendi arriskutsuenen artekotzat hartzen da, Napoliko badiaren inguruan hiru milioi pertsona bizi direlako.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Nagore Irazustabarrena|abizena=Uranga|izenburua=Vesuvio, Ponpeiaz haratago|hizkuntza=eu|data=2016-06-19|url=https://www.argia.eus/argia-astekaria/2512/vesuvio-ponpeiaz-haratago|aldizkaria=Argia|sartze-data=2020-01-07}}</ref> [[Bolkanologia|Bolkanolo]]<nowiki/>goek sumendiaren inguruko deformazioak hobeto ezagutu eta hurrengo [[magma]]-jaurtialdiak iragarri ahal izateko Vesuvioko Tomografia lanetan dihardute TNT-ko eztanda txikiek eragindako lurrikara txikien bilakaera aztertuz sumendiko maldetan.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Sumendiaren barrena - Zientzia.eus|url=https://zientzia.eus/artikuluak/sumendiaren-barrena/|aldizkaria=zientzia.eus|sartze-data=2020-01-07}}</ref>
== 79. urteko erupzioa ==
Ezaguna da, batez ere, [[79ko Vesuvioaren erupzioa|79. urtean izandako erupzioagatik]]: orduko [[Ponpeia]] eta [[Herkulano]] hiri [[erromatar Inperioa|erromatarrak]] suntsitu zituen, eta gaur egun arte iritsi dira horien aztarnak, orduko gorpu eta etxeko zatiak aski ondo kontserbaturik geratu zirelako.
== Bestelako erupzioak ==
Vesuvion [[Plaken tektonika|plaka tektoniko]] afrikarrak eta euroasiarrak bat egiten dute. Duela 400.000 bat urte hasi zen bere jarduera bolkanikoa, eta sumendia duela 25.000 urte eratu zen. Badakigu duela 18.000, 16.000 eta 11.000 urte [[pliniar erupzio]]ak izan zirela. Eta duela 3.800 urte [[Avellino erupzioa|Europak ezagutu duen erupzio bortitzenetakoa]] izan zen.<ref>{{erreferentzia |izena1=Jan |abizena1=Sevink |izena2=Manfred J. |abizena2=van Bergen |izena3=Johannes |abizena3=van der Plicht |izena4=Hendrik |abizena4=Feiken |izena5=Carmela |abizena5=Anastasia |izena6=Annika |abizena6=Huizinga |izenburua=Robust date for the Bronze Age Avellino eruption (Somma-Vesuvius): 3945 ± 10 calBP (1995 ± 10 calBC) |aldizkaria=Quaternary Science Reviews |liburukia=30 |alea=9–10 |urtea=2011 |orrialdea=1035–1046 |doi=10.1016/j.quascirev.2011.02.001 |bibcode=2011QSRv...30.1035S }}</ref> [[Brontze Aroa|Brontze Aro]]<nowiki/>ko hainbat herrixka suntsitu zituen. 2006an arkeologoek handik alde egindako gizaki eta animalien aztarna ugari aurkitu zituzten baina hiru gorpuren arrastoak baino ez, beraz, orduko hartan biztanle gehienek ihes egitea lortu zuten.<ref>{{erreferentzia|1=|izena=Claude|abizena=Albore Livadie|izenburua=An ancient Bronze Age village (3500 bp) destroyed by the pumice eruption in Avellino (Nola-Campania)|url=https://www.academia.edu/2036124/A_First_Pompeii_the_Early_Bronze_Age_village_of_Nola_Croce_del_Papa_Palma_Campania_phase_|hizkuntza=en}}</ref>
472. eta 512. urteetan ere eztanda egin zuen. Eta 1631koak Ponpeia suntsitu zuen erupzioaren parekoa izan zen: fluxu piroklastikoa kraterretik hamabost kilometrora iritsi zen eta errauts hodei erraldoiak, besteak beste, Konstantinoplako zerua estali zuen. XIX. mendea bereziki aktiboa izan zen, sumendia zortzi aldiz lehertu baitzen. 1944an, berriro ere sumendia jardunean hasi eta San Sebastiano herriaren zati bat suntsitu zuen. Eta horixe izan da Vesuvioren azken erupzioa, oraingoz.<ref name=":0" />
== Ikus, gainera ==
* [[Sumendi erupzioak hildako pertsona kopuruaren arabera]]
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* [https://www.youtube.com/watch?v=dY_3ggKg0Bc&feature=emb_logo Vesuvio sumendiak Pompeia suntsitu zuenekoa, animazio bidez] (Bideoa, EN, 2013)
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Italiako sumendiak]]
[[Kategoria:Campaniako geografia]]
[[Kategoria:Napoli]]
[[Kategoria:Mendi sakratuak]]
[[Kategoria:sumendi aktiboak]]
[[Kategoria:Vesuvio]]
64e2vog37juv1bjnevjmqzoj3aw1xmf
9975778
9975771
2024-11-20T22:14:18Z
Treuiller
59723
9975778
wikitext
text/x-wiki
{{geografia fisiko infotaula
| izena = Vesuvio
| irudia = Vesuvius from plane.jpg
| irudi-oina = Vesuvio sumendia.
| garaiera = 1.281
| gailurra =
| kodea2= Italia
| mendilerroa =
| lehen igoera =
| ohiko bidea =
}}
'''Vesuvio'''<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0159.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua= Europako toponimia fisikoa}}</ref> ({{lang-it|Monte Vesuvio}}; {{lang-la|Mons Vesuvius}}) [[Napoliko golkoa]]ren ekialdean, Napoli hiritik 9 kilometro ingurura dagoen [[sumendi]]a da. [[Italia]]ko [[Napoliko probintzia]]n dago, [[Campania]] eskualdean, eta 1.281 metroko garaiera du. Haren berezitasuna [[Europa]]ko kontinentean –ez uharteetan–azken 100 urteotan aktiboa egondako bakarra izatea da. Azken erupzioa [[1944]]an izan zen; egun, sumendi arriskutsuenen artekotzat hartzen da, Napoliko badiaren inguruan hiru milioi pertsona bizi direlako.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Nagore Irazustabarrena|abizena=Uranga|izenburua=Vesuvio, Ponpeiaz haratago|hizkuntza=eu|data=2016-06-19|url=https://www.argia.eus/argia-astekaria/2512/vesuvio-ponpeiaz-haratago|aldizkaria=Argia|sartze-data=2020-01-07}}</ref> [[Bolkanologia|Bolkanolo]]<nowiki/>goek sumendiaren inguruko deformazioak hobeto ezagutu eta hurrengo [[magma]]-jaurtialdiak iragarri ahal izateko Vesuvioko Tomografia lanetan dihardute TNT-ko eztanda txikiek eragindako lurrikara txikien bilakaera aztertuz sumendiko maldetan.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Sumendiaren barrena - Zientzia.eus|url=https://zientzia.eus/artikuluak/sumendiaren-barrena/|aldizkaria=zientzia.eus|sartze-data=2020-01-07}}</ref>
== 79. urteko erupzioa ==
Ezaguna da, batez ere, [[79ko Vesuvioaren erupzioa|79. urtean izandako erupzioagatik]]: orduko [[Ponpeia]] eta [[Herkulano]] hiri [[erromatar Inperioa|erromatarrak]] suntsitu zituen, eta gaur egun arte iritsi dira horien aztarnak, orduko gorpu eta etxeko zatiak aski ondo kontserbaturik geratu zirelako.
== Bestelako erupzioak ==
Vesuvion [[Plaken tektonika|plaka tektoniko]] afrikarrak eta euroasiarrak bat egiten dute. Haren jarduera bolkanikoa dorain dela 400.000 bat urte hasi zen, eta sumendia duela 25.000 urte eratu zen. Badakigu duela 18.000, 16.000 eta 11.000 urte [[pliniar erupzio]]ak izan zirela, eta duela 3.800 urte [[Avellino erupzioa|Europak ezagutu duen erupzio bortitzenetakoa]] izan zen.<ref>{{erreferentzia |izena1=Jan |abizena1=Sevink |izena2=Manfred J. |abizena2=van Bergen |izena3=Johannes |abizena3=van der Plicht |izena4=Hendrik |abizena4=Feiken |izena5=Carmela |abizena5=Anastasia |izena6=Annika |abizena6=Huizinga |izenburua=Robust date for the Bronze Age Avellino eruption (Somma-Vesuvius): 3945 ± 10 calBP (1995 ± 10 calBC) |aldizkaria=Quaternary Science Reviews |liburukia=30 |alea=9–10 |urtea=2011 |orrialdea=1035–1046 |doi=10.1016/j.quascirev.2011.02.001 |bibcode=2011QSRv...30.1035S }}</ref> [[Brontze Aroa|Brontze Aro]]<nowiki/>ko hainbat herrixka suntsitu zituen. 2006an arkeologoek handik alde egindako gizaki eta animalien aztarna ugari aurkitu zituzten, baina hiru gorpuren arrastoak baino ez; beraz, biztanle gehienek ihes egitea lortu zuten.<ref>{{erreferentzia|1=|izena=Claude|abizena=Albore Livadie|izenburua=An ancient Bronze Age village (3500 bp) destroyed by the pumice eruption in Avellino (Nola-Campania)|url=https://www.academia.edu/2036124/A_First_Pompeii_the_Early_Bronze_Age_village_of_Nola_Croce_del_Papa_Palma_Campania_phase_|hizkuntza=en}}</ref>
472. eta 512. urteetan ere eztanda egin zuen. Eta 1631koak Ponpeia suntsitu zuen erupzioaren parekoa izan zen: fluxu piroklastikoa kraterretik hamabost kilometrora iritsi zen eta errauts hodei erraldoiak, besteak beste, Konstantinoplako zerua estali zuen. XIX. mendea bereziki aktiboa izan zen, sumendia zortzi aldiz lehertu baitzen. 1944an, berriro ere sumendia jardunean hasi eta San Sebastiano herriaren zati bat suntsitu zuen. Eta horixe izan da Vesuvioren azken erupzioa, oraingoz.<ref name=":0" />
== Ikus, gainera ==
* [[Sumendi erupzioak hildako pertsona kopuruaren arabera]]
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* [https://www.youtube.com/watch?v=dY_3ggKg0Bc&feature=emb_logo Vesuvio sumendiak Pompeia suntsitu zuenekoa, animazio bidez] (Bideoa, EN, 2013)
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Italiako sumendiak]]
[[Kategoria:Campaniako geografia]]
[[Kategoria:Napoli]]
[[Kategoria:Mendi sakratuak]]
[[Kategoria:sumendi aktiboak]]
[[Kategoria:Vesuvio]]
2zi95ysxk0t3yh85xfbp8wpn0brzmfd
Henry David Thoreau
0
52579
9975556
9959722
2024-11-20T18:57:29Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975556
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
[[Fitxategi:Henry David Thoreau.jpg|thumb|250px|Henry David Thoreau 1856an.]]
'''Henry David Thoreau''' (Concord, [[Massachusetts]], [[1817]]ko [[uztailaren 12]]a - [[1862]]ko [[maiatzaren 6]]a) [[Ameriketako Estatu Batuak|estatubatuar]] filosofo, idazle eta naturalista izan zen. Batez ere, bi liburuk egin dute ezagun: ''[[Walden]]'', inguru naturalean xumeki bizitzeko hausnarketa, eta ''[[Civil Disobedience]]'', estatu bidegabe baten aurrean desobedientziara jotzeko argudioak jasotzen dituen saiakera.
== Bizitza ==
Bizitzan zehar hainbat lanbide izan zituen: [[arkatz]] ekoizle (aitaren negozioa), irakasle, "ekaitz ikuskatzaile" —lanbide horren berri ''Walden'' liburuan ematen du— jardun zen, baina egindako jarduera guztien artean, idazlearena gailentzen da.
[[Herman Melville|Herman Melvilleren]] edo [[Mark Twain]]en garaikidea, iparramerikar literaturaren sortzailetarikoa dugu haiekin batera. Saioa eta olerkigintza landu zituen bereziki. Saioetan, haren pentsamendua azaltzen du, gizarteaz eta giza harremanei buruz duen ikuspuntua. Gaur egun nabarmen agertzen zaizkigun industria-gizartearen gabeziak aurreikusi zituen [[XIX. mendea]]ren erdialdean. Nahiz eta industria-bilakaeraren eta -garapenaren garaian hazi, Thoreauk, garaikide askok ez bezala, ez zuen teknologiarekiko lilura edo federik izan.
[[Natura|Izadiarekin]] bat egiten duen bizimodu apal xumea aldarrikatzen zuen eta ideia horiek, goraipatu ez ezik, praktikara eraman zituen.
== Walden ==
Izan ere, 1845eko uztailaren 4tik 1847ko irailaren 6ra bitartean, bi urte igaro zituen Walden basoan, berak eskuz eraikitako etxola batean. Bi urte horietako bizipen, arazo eta pasadizoen berri 1854. urtean argitaratu zen ''Walden, the life in the woods'' liburuan, zeina bere lan ezagunena den. Gizabanakoen beharrizanak eta horiek asetzeko egin beharreko lana aztertu zituen bertan, besteak beste.
Waldenen, lehendabizi, gizarteari kritika zorrotza egiten du. Haren ustez, behar baino erosotasun gehiagoz hornitzen saiatzen dira gizakiak, eta jarrera horrek hainbat betebeharretara daramatza. Bide horrek alferrikako lana besterik ez du ematen, eta bizitzaren funtsezko mamitik urruntzen gaitu. Bidegabekeria honetatik ateratzeko, Thoreauk naturarekiko elkartasunean eta bakartasunean oinarrituriko norbanakoaren askatasuna aldarrikatzen du. Ondoren, gizarteari nahiz ekonomiari buruzko iritziak alde batera utzita, basoko eguneroko bizitza azaltzeari ekiten dio. Atal honetan, izadiaren eta haren boterearen eta edertasunaren lilura dario hainbat orrialderi.
[[Fitxategi:Henry David Thoreau 2.jpg|thumb|200px|Thoreau [[1879]]an]]
Walden basoan bizi zela, gobernuaren funtzionario batekin talka egin zuen, zergak ordaintzeari uko egin zionean. Izan ere, Thoreau ez zegoen prest [[Mexikoko Gerra]]<nowiki/>ri laguntzeko, ezta [[esklabotza]] onartzen zuen gobernu bati laguntzeko ere. Hika-mika horren ondorioz, kartzelatu egin zuten. Hurrengo egunean askatu zuten, lagun batek fidantza ordaindu ostean.
== Desobedientzia zibila ==
Thoreauren pentsaera politikoa ''Resistance to civil Government'' liburuan islatzen da ongien. Bertan, gobernuak duen betebeharra eta gizakion bizitzan duen eragina aztertzen du. Kaltegarri deritzo gobernuak gizabanakoen jardueretan esku hartzeari. Haren ustez, gobernu batek zenbat eta gutxiago agindu, hobea izango da. Gobernurik hoberena inolako aginterik ez duena dela ere idatzi zuen. Adierazpen horiengatik, zenbaitek anarkistatzat hartu izan dute, baina, nahiz eta estatuari zein gobernuari muzin egin, Thoreauk ez du haien desagerpena aldarrikatzen. Haren esanetan: "Ez dut gobernuaren desagerpena eskatzen, gobernu hobe bat baizik". Thoreauren ustez, estatu baten aginteak ez du sekula biztanleriaren nahia gainditu behar, eta gainditzen badu, orduan biztanleriak ez du zertan jarraitu bidegabetzat dauzkan legeak.
Thoreauren pentsaera [[Mohandas Karamchand Gandhi|Gandhi]]<nowiki/>ren edota [[Martin Luther King]]en ideien iturritzat jo izan dute.
== Lanak ==
* ''The Service (1840)
* ''A Walk to Wachusett (1842)
* ''Paradise (to be) Regained (1843)
* ''The Landlord (1843) [3]
* ''Sir Walter Raleigh (1844)
* ''Herald of Freedom (1844)
* ''Wendell Phillips Before the Concord Lyceum (1845)
* ''Reform and the Reformers (1846-8)
* ''Thomas Carlyle and His Works (1847)
* ''A Week on the Concord and Merrimack Rivers (1849) [4]
* ''Civil Disobedience'' (1849). Euskarazko bertsioa: ''[[Desobedientzia Zibila]]'' (Potxo, 2010)
* ''An Excursion to Canada (1853) [5]
* ''Slavery in Massachusetts (1854)
* ''[[Walden]] (1854)
* ''A Plea for Captain John Brown (1859)
* ''Remarks After the Hanging of John Brown (1859)
* ''The Last Days of John Brown (1860)
* ''Walking (1861) [6][7]
* ''Autumnal Tints (1862) [8]
* ''Wild Apples: The History of the Apple Tree (1862) [9][10]
* ''Excursions (1863)
* ''Life Without Principle (1863)
* ''Night and Moonlight (1863) [11]
* ''The Highland Light (1864) [12]
* ''The Maine Woods (1864) [13]
* ''Cape Cod (1865) [14]
* ''Letters to Various Persons (1865)
* ''A Yankee in Canada, with Anti-Slavery and Reform Papers (1866)
* ''Early Spring in Massachusetts (1881)
* ''Summer (1884)
* ''Winter (1888)
* ''Autumn (1892)
* ''Misellanies (1894)
* ''Familiar Letters of Henry David Thoreau (1894)
* ''Poems of Nature (1895)
* ''Some Unpublished Letters of Henry D. and Sophia E. Thoreau (1898)
* ''The First and Last Journeys of Thoreau (1905)
* ''Journal of Henry David Thoreau (1906)[15]
== Kanpo estekak ==
{{wikiesanak}}
* {{eu}} [http://www.archive.org/details/DesobedientziaZibila "Desobedientzia zibila" irakurgai, hainbat formatutan]
{{Bizialdia|1817ko|1862ko|Thoreau, Henry David}}
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako idazleak|Thoreau]]
[[Kategoria:Ingelesezko idazleak|Thoreau]]
[[Kategoria:Indarkeria-eza]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako saiakeragileak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako anarkistak]]
[[Kategoria:Desobedientzia zibila]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako abolizionistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako filosofoak|Thoreau]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako poetak|Thoreau]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako ekologistak|Thoreau]]
[[Kategoria:Naturalistak|Thoreau]]
[[Kategoria:Tuberkulosiak hildakoak]]
[[Kategoria:Utopiazaleak]]
[[Kategoria:Harvard Unibertsitateko ikasleak]]
[[Kategoria:Filosofo sozialak]]
[[Kategoria:Gogamenaren filosofoak]]
[[Kategoria:Zientziaren filosofoak]]
[[Kategoria:Maitasunaren filosofoak]]
etvcd87bwv86c5u5bexyix4f24yl27f
Getxoko Traineru Bandera
0
53497
9975747
9861693
2024-11-20T21:39:37Z
Gartxoak
23317
9975747
wikitext
text/x-wiki
{{Estropada infotaula
| kolore1 = blue
| kolore2 = lightblue
| izena = Getxoko Bandera
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera = [[1979]]
| herria = [[Getxo]], [[Bizkaia]]
| antolatzailea = [[Getxo|Getxoko Udala]]<br/>[[Getxo Arraun Elkartea]]
| partehartzaileak = Gizon: [[TKE Liga]]<br/>Emak: [[Emakumezkoen Traineru Liga|Euskotren]]
| modalitatea = lerrokatua
| errekorra = Gizonezkoak: <br/>'''19:18:70''' (Castro, 2009)<br/>Emakumezkoak: <br/>'''10:34:00''' (San Juan, 2015)
| garaipen gehien = Gizonezkoak: <br/>{{banderaikur|EH}} [[Kaiku Arraunaren Kirol Elkartea|Kaiku]] (8)<br />Emakumezkoak: <br/>{{banderaikur|EH}} [[Pasai Donibane Koxtape Arraun Elkartea#Emakumezkoen trainerua|San Juan]] (6)
| azken ekitaldia = 2024
| azken irabazlea = Gizonezkoak: <br/>{{banderaikur|EH}} [[Bermeo Urdaibai Arraun Elkartea|Bermeo Urdaibai]]<br />Emakumezkoak: <br/>{{banderaikur|EH}} [[Donostia Arraun Lagunak#Emakumezkoen trainerua|Arraun Lagunak]]
| webgunea =
}}
[[Fitxategi:Regate Getxo 7.jpg|thumb|300px|[[Orio Arraunketa Elkartea|Orio]] eta [[Aita Mari Arraun Elkartea|Zumaia]] 2011ko banderan.]]
'''Getxoko Traineru Bandera''' [[1979]]tik [[Getxo]]ko uretan jokatzen den estropada da, lehen [[Algorta Arraun Taldea]]k antolatuta eta orain zereginean [[Getxo Arraun Elkartea]]k lekukoa hartu duena. [[Kaiku Arraunaren Kirol Elkartea]] da garaipen gehien lortu dituena. 2005etik aurrera ''Jose Antonio Agirre Lehendakariaren Omenaldia'' saria ere ematen da.
[[Emakumezkoen Traineru Liga]] hasi den urte beretik Ligako estropada izan da. [[Pasai Donibane Koxtape Arraun Elkartea#Emakumezkoen trainerua|San Juanek]] sei aldiz irabazi zuen jarraian.
== Palmaresa ==
{| class="wikitable"
|-
! Urtea !! Irabazlea !! Bigarrena !! Hirugarrena
|-
| 1979 || [[Itsasoko Ama Arraun Elkartea|Santurtzi]] || [[Kaiku Arraunaren Kirol Elkartea|Kaiku]] || [[Orio Arraunketa Elkartea|Orio]]
|-
| 1980 || [[Kaiku Arraunaren Kirol Elkartea|Kaiku]] || [[Itsasoko Ama Arraun Elkartea|Santurtzi]] || [[Orio Arraunketa Elkartea|Orio]]
|-
| 1981 || [[Kaiku Arraunaren Kirol Elkartea|Kaiku]] || [[Itsasoko Ama Arraun Elkartea|Santurtzi]] || [[Aita Mari Arraun Elkartea|Zumaia]]
|-
| 1982 || [[Kaiku Arraunaren Kirol Elkartea|Kaiku]] || [[Aita Mari Arraun Elkartea|Zumaia]] || [[Orio Arraunketa Elkartea|Orio]]
|-
| 1983 || [[Kaiku Arraunaren Kirol Elkartea|Kaiku]] || [[Orio Arraunketa Elkartea|Orio]] || [[Itsasoko Ama Arraun Elkartea|Santurtzi]]
|-
| 1984 || [[Aita Mari Arraun Elkartea|Zumaia]] || [[Itsasoko Ama Arraun Elkartea|Santurtzi]] || [[Algorta Arraun Taldea|Algorta]]
|-
| 1985 || [[Aita Mari Arraun Elkartea|Zumaia]] || [[Itsasoko Ama Arraun Elkartea|Santurtzi]] || [[Orio Arraunketa Elkartea|Orio]]
|-
| 1986 || [[Kaiku Arraunaren Kirol Elkartea|Kaiku]] || [[Itsasoko Ama Arraun Elkartea|Santurtzi]] || [[Zierbena Arraun Elkartea|Zierbena]]
|-
| 1987 || [[Itsasoko Ama Arraun Elkartea|Santurtzi]] || [[Kaiku Arraunaren Kirol Elkartea|Kaiku]] || [[Sociedad Deportiva de Remo Castro Urdiales|Castro Urdiales]]
|-
| 1988 || [[Itsasoko Ama Arraun Elkartea|Santurtzi]] || [[Zierbena Arraun Elkartea|Zierbena]] || [[Iberia Arraun Elkartea|Iberia]]
|-
| 1989 || [[Aita Mari Arraun Elkartea|Zumaia]] || [[Itsasoko Ama Arraun Elkartea|Santurtzi]] || [[Hondarribia Arraun Elkartea|Hondarribia]]
|-
| 1990 || [[Zierbena Arraun Elkartea|Zierbena]] || [[Pasai Donibane Koxtape Arraun Elkartea|Yola (P. Donibane)]] || [[Hondarribia Arraun Elkartea|Hondarribia]]
|-
| 1991 || [[Orio Arraunketa Elkartea|Orio]] || [[Pasai Donibane Koxtape Arraun Elkartea|Koxtape (P. Donibane)]] || [[Donostia Arraun Lagunak|Arraun Lagunak]]
|-
| 1992 || [[Orio Arraunketa Elkartea|Orio]] || [[Kaiku Arraunaren Kirol Elkartea|Kaiku]] || [[Itsasoko Ama Arraun Elkartea|Santurtzi]]
|-
| 1993 || [[Orio Arraunketa Elkartea|Orio]] || [[Ur-Kirolak]] || [[Kaiku Arraunaren Kirol Elkartea|Kaiku]]
|-
| 1994 || [[Donibaneko Arraunlariak]] || [[Orio Arraunketa Elkartea|Orio]] || [[Ondarroa Arraun Elkartea|Ondarroa]]
|-
| 1995 || [[Sanpedrotarra Arraun Elkartea|San Pedro]] || [[Donibaneko Arraunlariak]] || [[Ondarroa Arraun Elkartea|Ondarroa]]
|-
| 1996 || [[Sociedad Deportiva Tiran|Tirán]] || [[Ondarroa Arraun Elkartea|Ondarroa]] || [[Hondarribia Arraun Elkartea|Hondarribia]]
|-
| 1997 || [[Orio Arraunketa Elkartea|Orio]] || [[Sociedad Deportiva Tiran|Tirán]] || [[Getariako Arraun Elkartea|Getaria]]
|-
| 1998 || [[Sanpedrotarra Arraun Elkartea|San Pedro]] || [[Orio Arraunketa Elkartea|Orio]] || [[Hondarribia Arraun Elkartea|Hondarribia]]
|-
| 1999 || [[Urdaibai Arraun Elkartea|Urdaibai]] || [[Isuntza Arraun Elkartea|Isuntza]] || [[Itsasoko Ama Arraun Elkartea|Santurtzi]]
|-
| 2000 || [[Sociedad Deportiva de Remo Astillero|Astillero]] || [[Club de Remo Ciudad de Santander|Ciudad de Santander]] || [[Orio Arraunketa Elkartea|Orio]]
|-
| 2001 || [[Orio Arraunketa Elkartea|Orio]] || [[Sociedad Deportiva de Remo Castro Urdiales|Castro Urdiales]] || [[Club de Remo Ciudad de Santander|Ciudad de Santander]]
|-
| 2002 || [[Urdaibai Arraun Elkartea|Urdaibai]] || [[Sociedad Deportiva de Remo Castro Urdiales|Castro Urdiales]] || [[Sociedad Deportiva de Remo Astillero|Astillero]]
|-
| 2003 || [[Ur-Kirolak]] || [[Club de Remo Ciudad de Santander|Ciudad de Santander]] || [[Aita Mari Arraun Elkartea|Zumaia]]
|-
| 2004 || [[Arkote Arraun Taldea|Arkote]] || [[Club de Remo Pontejos|Pontejos]] || [[Club de Remo Ciudad de Santander|Ciudad de Santander]]
|-
| 2005 || [[Getariako Arraun Elkartea|Getaria]] || [[Aita Mari Arraun Elkartea|Zumaia]] || [[Zierbena Arraun Elkartea|Zierbena]]
|-
| 2006 || [[Sociedad Deportiva de Remo Pedreña|Pedreña]] || [[Orio Arraunketa Elkartea|Orio]] || [[Hondarribia Arraun Elkartea|Hondarribia]]
|-
| 2007 || [[Orio Arraunketa Elkartea|Orio]] || [[Urdaibai Arraun Elkartea|Urdaibai]] || [[Sociedad Deportiva de Remo Castro Urdiales|Castro Urdiales]]
|-
| [[Getxoko XVI. Traineru Bandera|2008]] || [[Sociedad Deportiva de Remo Castro Urdiales|Castro Urdiales]] || [[Orio Arraunketa Elkartea|Orio]] || [[Sanpedrotarra Arraun Elkartea|San Pedro]]
|-
| 2009 || [[Sociedad Deportiva de Remo Castro Urdiales|Castro Urdiales]] || [[Sanpedrotarra Arraun Elkartea|San Pedro]] || [[Sociedad Deportiva de Remo Pedreña|Pedreña]]
|-
| 2010 || [[Bermeo Urdaibai Arraun Elkartea|Urdaibai]] || [[Pasai Donibane Koxtape Arraun Elkartea|Pasai Donibane]] || [[Sociedad Deportiva de Remo Pedreña|Pedreña]]
|-
| 2011 || [[Kaiku Arraunaren Kirol Elkartea|Kaiku]] || [[Hondarribia Arraun Elkartea|Hondarribia]] || [[Urdaibai Arraun Elkartea|Urdaibai]]
|-
| 2012 || [[Kaiku Arraunaren Kirol Elkartea|Kaiku]] || [[Sociedad Deportiva Tiran|Tirán]] || [[Urdaibai Arraun Elkartea|Urdaibai]]
|-
| 2013 || [[Kaiku Arraunaren Kirol Elkartea|Kaiku]] || [[Orio Arraunketa Elkartea|Orio]] || [[Urdaibai Arraun Elkartea|Urdaibai]]
|-
| 2014 || [[Hondarribia Arraun Elkartea|Hondarribia]] || [[Orio Arraunketa Elkartea|Orio]] || [[Kaiku Arraunaren Kirol Elkartea|Kaiku]]
|-
| 2015 || [[Hondarribia Arraun Elkartea|Hondarribia]] || [[Orio Arraunketa Elkartea|Orio]] || [[Urdaibai Arraun Elkartea|Urdaibai]]
|-
| 2016 || [[Hondarribia Arraun Elkartea|Hondarribia]] || [[Urdaibai Arraun Elkartea|Urdaibai]] || [[Sociedad Deportiva Tiran|Tirán]]
|-
| 2017 || [[Hondarribia Arraun Elkartea|Hondarribia]] || [[Orio Arraunketa Elkartea|Orio]] || [[Bermeo Urdaibai Arraun Elkartea|Urdaibai]]
|-
| 2018 || [[Hondarribia Arraun Elkartea|Hondarribia]] || [[Orio Arraunketa Elkartea|Orio]] || [[Zierbena Arraun Elkartea|Zierbena]]
|-
| 2019 || [[Donostiarra]] || [[Orio Arraunketa Elkartea|Orio]] || [[Itsasoko Ama Arraun Elkartea|Santurtzi]]
|-
| 2020 || [[Orio Arraunketa Elkartea|Orio]] || [[Itsasoko Ama Arraun Elkartea|Santurtzi]] || [[Bermeo Urdaibai Arraun Elkartea|Urdaibai]]
|-
| 2021 || [[Zierbena Arraun Elkartea|Zierbena]] || [[Orio Arraunketa Elkartea|Orio]] || [[Hondarribia Arraun Elkartea|Hondarribia]]
|-
| 2022 || [[Donostiarra]] || [[Hondarribia Arraun Elkartea|Hondarribia]] || [[Bermeo Urdaibai Arraun Elkartea|Bermeo Urdaibai]]
|-
| 2023 || [[Bermeo Urdaibai Arraun Elkartea|Bermeo Urdaibai]] || [[Hondarribia Arraun Elkartea|Hondarribia]] || [[Donostiarra]]
|-
| 2024 || [[Bermeo Urdaibai Arraun Elkartea|Bermeo Urdaibai]] || [[Zierbena Arraun Elkartea|Zierbena]] || [[Orio Arraunketa Elkartea|Orio]]
|}
== Garaipenak ==
{| class="wikitable"
|-
! Elkartea !! Garaipenak !! Urteak
|-
| [[Kaiku Arraunaren Kirol Elkartea|Kaiku]] || align=center|8 || 1980, 1981, 1982, 1983, 1986, 2011, 2012, 2013
|-
| [[Orio Arraunketa Elkartea|Orio]] || align=center|7 || 1991, 1992, 1993, 1997, 2001, 2007, 2020
|-
| [[Hondarribia Arraun Elkartea|Hondarribia]] || align=center|5 || 2014, 2015, 2016, 2017, 2018
|-
| [[Bermeo Urdaibai Arraun Elkartea|Bermeo Urdaibai]] || align=center|5 || 1999, 2002, 2010, 2023, 2024
|-
| [[Itsasoko Ama Arraun Elkartea|Santurtzi]] || align=center|3 || 1979, 1987, 1988
|-
| [[Aita Mari Arraun Elkartea|Zumaia]] || align=center|3 || 1984, 1985, 1989
|-
| [[Sanpedrotarra Arraun Elkartea|San Pedro]] || align=center|2 || 1995, 1998
|-
| [[Sociedad Deportiva de Remo Castro Urdiales|Castro Urdiales]] || align=center|2 || 2008, 2009
|-
| [[Zierbena Arraun Elkartea|Zierbena]] || align=center|2 || 1990, 2021
|-
| [[Donostiarra]] || align=center|2 || 2019, 2022
|-
| [[Donibaneko Arraunlariak]] || align=center|1 || 1994
|-
| [[Sociedad Deportiva Tiran|Tirán]] || align=center|1 || 1996
|-
| [[Sociedad Deportiva de Remo Astillero|Astillero]] || align=center|1 || 2000
|-
| [[Ur-Kirolak]] || align=center|1 || 2003
|-
| [[Arkote Arraun Taldea|Arkote]] || align=center|1 || 2004
|-
| [[Getariako Arraun Elkartea|Getaria]] || align=center|1 || 2005
|-
| [[Sociedad Deportiva de Remo Pedreña|Pedreña]] || align=center|1 || 2006
|}
== Emakumezkoen Bandera ==
[[Emakumezkoen Traineru Liga]]ko estropada da.
=== Palmaresa ===
{| class="wikitable"
|-
! Urtea !! Irabazlea !! Bigarrena !! Hirugarrena
|-
| 2009 || [[Sociedad Deportiva Rias Baixas|Galizia]] || [[Bilbo Handiko Erramulariak Arraun Elkartea|Bizkaia]] || Gipuzkoa
|-
| 2010 || Gipuzkoa || [[Sociedad Deportiva Rias Baixas|Galizia]] || [[Bilbo Handiko Erramulariak Arraun Elkartea|Bizkaia]]
|-
| 2011 || [[Getaria-Tolosa]] || [[Pasai Donibane Koxtape Arraun Elkartea|San Juan]] || [[Bilbo Handiko Erramulariak Arraun Elkartea|Bilbo Handiko Erramulariak]]
|-
| 2012 || [[Aita Mari Arraun Elkartea#Emakumezkoen trainerua|Zumaia]] || [[Sociedad Deportiva Rias Baixas|Rias Baixas]] || [[Getaria-Tolosa]]
|-
| 2013 || [[Pasai Donibane Koxtape Arraun Elkartea#Emakumezkoen trainerua|San Juan]] || [[Aita Mari Arraun Elkartea#Emakumezkoen trainerua|Zumaia]] || [[Hibaika Arraun Elkartea#Emakumezkoen trainerua|Hibaika]]
|-
| 2014 || [[Pasai Donibane Koxtape Arraun Elkartea#Emakumezkoen trainerua|San Juan]] || [[Hibaika Arraun Elkartea#Emakumezkoen trainerua|Hibaika]] || [[Aita Mari Arraun Elkartea#Emakumezkoen trainerua|Zumaia]]
|-
| 2015 || [[Pasai Donibane Koxtape Arraun Elkartea#Emakumezkoen trainerua|San Juan]] || [[Aita Mari Arraun Elkartea#Emakumezkoen trainerua|Zumaia]] || [[Hibaika Arraun Elkartea#Emakumezkoen trainerua|Hibaika]]
|-
| 2016 || [[Pasai Donibane Koxtape Arraun Elkartea#Emakumezkoen trainerua|San Juan]] || [[Hibaika Arraun Elkartea#Emakumezkoen trainerua|Hibaika]] || [[Orio Arraunketa Elkartea#Emakumezkoen trainerua|Orio]]
|-
| 2017 || [[Pasai Donibane Koxtape Arraun Elkartea#Emakumezkoen trainerua|San Juan]] || [[Hibaika Arraun Elkartea#Emakumezkoen trainerua|Hibaika]] || [[Orio Arraunketa Elkartea#Emakumezkoen trainerua|Orio]]
|-
| 2018 || [[Pasai Donibane Koxtape Arraun Elkartea#Emakumezkoen trainerua|San Juan]] || [[Orio Arraunketa Elkartea#Emakumezkoen trainerua|Orio]] || [[Donostia Arraun Lagunak#Emakumezkoen trainerua|Arraun Lagunak]]
|-
| 2019 || [[Orio Arraunketa Elkartea#Emakumezkoen trainerua|Orio]] || [[Donostia Arraun Lagunak#Emakumezkoen trainerua|Arraun Lagunak]] || [[Donostiarra#Emakumezkoen trainerua|Donostiarra]]
|-
| 2020 || [[Orio Arraunketa Elkartea#Emakumezkoen trainerua|Orio]] || [[Donostiarra#Emakumezkoen trainerua|Donostiarra]] || [[Donostia Arraun Lagunak#Emakumezkoen trainerua|Arraun Lagunak]]
|-
| 2021 || [[Donostia Arraun Lagunak#Emakumezkoen trainerua|Arraun Lagunak]] || [[Hondarribia Arraun Elkartea#Emakumezkoen trainerua|Hondarribia]] || [[Orio Arraunketa Elkartea#Emakumezkoen trainerua|Orio]]
|-
| 2022 || [[Orio Arraunketa Elkartea#Emakumezkoen trainerua|Orio]] || [[Donostia Arraun Lagunak#Emakumezkoen trainerua|Arraun Lagunak]] || [[Tolosaldeko Arraun Kluba#Emakumezkoen trainerua|Tolosaldea]]
|-
| 2023 || [[Orio Arraunketa Elkartea#Emakumezkoen trainerua|Orio]] || [[Donostia Arraun Lagunak#Emakumezkoen trainerua|Arraun Lagunak]] || [[Tolosaldeko Arraun Kluba#Emakumezkoen trainerua|Tolosaldea]]
|-
| 2024 || [[Donostia Arraun Lagunak#Emakumezkoen trainerua|Arraun Lagunak]] || [[Donostiarra#Emakumezkoen trainerua|Donostiarra]] || [[Orio Arraunketa Elkartea#Emakumezkoen trainerua|Orio]]
|}
=== Garaipenak ===
{| class="wikitable"
|-
! Taldea !! Garaipenak !! Urteak
|-
| [[Pasai Donibane Koxtape Arraun Elkartea#Emakumezkoen trainerua|San Juan]] || align=center|6 || 2013, 2014, 2015, 2016, 2017, 2018
|-
| [[Orio Arraunketa Elkartea#Emakumezkoen trainerua|Orio]] || align=center|4 || 2019, 2020, 2022, 2023
|-
| [[Donostia Arraun Lagunak#Emakumezkoen trainerua|Arraun Lagunak]] || align=center|2 || 2021, 2024
|-
| ''[[Sociedad Deportiva Rias Baixas|Galizia]]'' || align=center|1 || 2009
|-
| ''Gipuzkoa'' || align=center|1 || 2010
|-
| [[Getaria-Tolosa]] || align=center|1 || 2011
|-
| [[Aita Mari Arraun Elkartea#Emakumezkoen trainerua|Zumaia]] || align=center|1 || 2012
|}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Getxoko Traineru Bandera]]
lpclpobezgwct7putltacps826457pn
Leire Bilbao
0
53669
9975387
9959595
2024-11-20T16:40:18Z
2A0C:5A86:A800:E800:C002:3825:5978:447
/* Haur eta Gazte Literatura */
9975387
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Leire Bilbao Barruetabeña''' ([[Ondarroa]], [[Bizkaia]], [[1978]]ko [[uztailaren 27]]a) [[euskara]]zko idazle [[Bizkaia|bizkaitarra]] da. Zuzenbide ekonomikoan lizentziatua da [[Deustuko Unibertsitatea]]n. Gaztetan bertsolaritzan jarduna da, eta kolaboratzaile gisa aritu da zenbait komunikabidetan, hala nola [[Euskadi Irratia]]n, [[Deia]]n, eta [[Berria]]n. Bi bider eskuratu du [[Euskadi Literatura Sariak|Euskadi Literatura Saria]] Haur eta Gazte Literaturaren kategorian: 2017an ''Xomorropoemak eta beste piztia batzuk''<ref>{{Cite news|url=http://www.berria.eus/paperekoa/1844/028/001/2017-10-12/zomorro_poetikoakbitxikeria_bat_eta_piztia_batzuk_euskadi_saridun.htm|abizena=Erostarbe|izena=Gorka|izenburua=Zomorro poetikoak,«bitxikeria bat» eta piztia batzuk Euskadi saridun|data=2017-10-12|egunkaria=Berria|formatoa=|hizkuntza=|sartze-data=2017-10-12}}</ref> poesia-liburuarengatik; eta, 2022an, ''Barruko hotsak'' lanari esker<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Isabel|abizena=Jaurena|izenburua=Euskadi literatura sariak, Apaolaza, Bilbao eta Mutuberriarentzat|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/albisteak/219403/euskadi-literatura-sariak-apaolaza-bilbao-eta-mutuberriarentzat.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2022-10-13}}</ref>.
== Bertsolaritza ==
Leire Bilbaok gaztetatik izan du lotura bertsolaritzarekin. 1996an [[Euskal Herriko Eskolarteko Bertsolari Txapelketa]] irabazi zuen, eta beste hainbat sari ere jaso ditu.<ref>{{Erreferentzia
|url=http://www.euskomedia.org/aunamendi/ee154041
|izenburua= Leire Bilbao Barruetabeña
|egunkaria= euskomedia.org}} </ref> Txapelketa, plaza eta bertso idatziak utzi ondoren ere, gai-jartzaile lanetan aritu izan da.
== Literatur ibilbidea ==
Bilbao gaztetxotan hasi zen literatura lehiaketetan parte hartu eta sariak jasotzen.<ref>{{erreferentzia|url=http://www.galtzagorri.eus/euskara/idazleak/leire-bilbao-barruetabena/biografia|sartze-data=2016-05-23|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=eu|formatua=}}</ref> [[2006]]. urtean, haur eta gazteentzako liburuak idazteari ekin zion, eta urte horretan kaleratutako ''Amonak nobioa du, eta zer?'' ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]]) lanarekin ibilbide emankor eta aberatsari hasiera eman zion. Hurrengo urteetan etengabe plazaratu ditu Haur eta Gazte Literaturako idazlanak. Hauetako liburu batzuk gaztelerara itzuli izan dira, hala nola, ''Teresa Cereza,'' ''Pico Chico'', ''Bichopoemas'', ''Bestiapoemas'' hurrenez hurren.
Helduen Literaturan, poema liburu batekin hasi zuen ibilbidea, [[Susa]] etxeak plazaraturiko ''Ezkatak'' [[2006|(2006)]] poema liburuarekin, hain zuzen ere. Gainera, liburu horretako hainbat poema itzuli dituzte hainbatek, hala nola, ingelesez , italieraz, alemanez , katalanez, eta beste hainbat galegoz eta gazteleraz. Bost urte geroago, helduentzako bere bigarren poema liburua argitaratu zuen, ''Scanner'' izenekoa ([[Susa]], [[2011]]). Liburu horretako beste hainbat poema itzuliak izan dira ingelesez , errumanieraz , letonieraz , txekieraz, suedieraz, txineraz , galegoz ... Bere poemak hainbat antologiatan ere jasoak izan dira, hala nola, Forked Tongues, El poder del cuerpo, Sangrantes, Escolma salvaxe, Traslúcidas... Era berean, poema liburu honetako zenbait poema kantu bihurtu zituzten [[Jabier Muguruza]]k (Espainiar Musika Saria Euskerazko kantu onenari, Irene poemarengatik), eta [[Maddi Oihenart]]ek.<ref>{{Erreferentzia
|url=http://www.basqueliterature.com/es/news/1318437543
|izenburua= Scanner poema liburua
|egunkaria= basqueliterature.com}}</ref><ref>{{Erreferentzia
|url=http://www.armiarma.eus/emailuok/?p=995
|izenburua= Ezkatak poema liburua
|egunkaria= armiarma.eus}} </ref> Eta "Musua" (Katxiporreta, 2018) eta "Bizi-dantza" (Katxiporreta, 2019) disko liburuak idatzi ditu [[Xabier Zabala]] musikariarekin batera.
== Lanak ==
[[Fitxategi:Entrega de los premios Euskadi de Literatura 2017 07 (cropped).jpg|thumb|Leire Bilbao 2017ko [[Euskadi Literatura Sariak|Euskadi Literatura sarien]] ekitaldian.]]
=== Haur eta Gazte Literatura ===
* ''Amonak nobioa du, eta zer?'' ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]], [[2006]]).
* ''Komunean galtzen naiz'' ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]], [[2007]]).
* ''Markel Gelazikin'' ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]], [[2008]]).
* ''Martin, egon geldi'' ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]], [[2009]]).
* ''Garazi Gerezi'' (Gero mensajero, [[2009]]). ''Teresa Cereza'' (Gero mensajero, [[2009]])
* ''Olagarro bat bainuontzian'' ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]], [[2010]]).
* ''Armairu barruan ipuinak irakurtzen zituen neska'' ([[Erein]], [[2010]]).
* ''Oihana hirian'' ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]], [[2011]]).
* ''Gaua balkoian'' (Mezulari, [[2012]]).
* ''Euli bat dut bihotzean'' ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]], [[2013]]).
* ''Gerrak ez du izenik'' ([[Pamiela]], [[2013]]).
* ''Doministripu jauna'' ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]], [[2014]]).
* ''Itsasoa edan dut'' ([[Ibaizabal (argitaletxea)|Ibaizabal]], [[2014]]).
* ''Errotondan bueltaka'' ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]], [[2015]]).
* ''Xomorropoemak eta beste piztia batzuk'' ([[Pamiela]], [[2016]]).<ref name="#1">{{eu}} {{Erreferentzia|url= |izenburua=Galtzagorri. Behinola. Iruzkinak |egunkaria= Behinola aldizkaria ISSN 1575-8168. 36.zkia (2017ko abendua) 55 orr}}</ref> ''Bichopoemas'' ( Kalandraka, 2019) ''Bitxopoemes'' (Kalandraka,2019) ''Bechopoemas'' (Kalandraka, 2019)
* ''Piztipoemak eta beste xomorro batzuk'' ([[Pamiela]], [[2016]]).<ref name="#1"/> ''Bestiapoemas'' (Kalandraka, 2021), ''Poemas bestas e outros bechos'' (Kalandraka, 2021), ''Bèsties, poemes i altres bitxos'' (Kalandraka, 2021)
* ''Pikondoaren balada'' ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]], [[2017]]).
* ''Mokotxiki'' ([[Pamiela]], [[2017]])<ref>{{eu}} {{Erreferentzia|url= |izenburua= Eranskina Reseña Xabier Etxaniz.CLIJ: Cuadernos de literatura infantil y juvenil |egunkaria= CLIJ aldizkaria , ISSN 0214-4123, Año nº 31, Nº 283, 2018, 63orr}}</ref> ''Pico Chico'' (Tramuntana, 2019) ''Bec Xic'' (Tramuntana, 2019)
* ''Leiho bat eta leiho bi '' (Zubia-Santillana, [[2018]])
*''Barruko hotsak eta beste soinu txiki batzuk'' (Pamiela, 2021). ''Onomatopoemas'' (Kalandraka, 2024)
*''Itzal itzela'' (Ikaselkar, 2022)
*''Ez gara jaitsiko'' (Katxiporreta, 2022)
*Zerua lapurtu dute (Katxiporreta, 2024)
*''Klera'' (Elkar, 2024)
=== Poesia ===
* ''Ezkatak'' ([[Susa]], [[2006]])
* ''Scanner'' ([[Susa]], [[2011]])
* ''Entre escamas'' (Marisma, 2018)
* ''Lurra eta dardara. Zortzi ahots emakumezko'' antologia poetikoa ([[2019]], ''Balea Zuria)''.<ref>{{Erreferentzia|izena=Mikel|abizena=Lizarralde|izenburua=Zortzi begirada poetiko|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1873/024/001/2020-01-02/zortzi-begirada-poetiko.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2020-01-02}}</ref>
* ''Etxeko urak.'' (2020).<ref>{{Erreferentzia|izena=Ainhoa|abizena=Sarasola|izenburua=Amatasunaren uretan igerian|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1877/030/001/2020-10-01/amatasunaren-uretan-igerian.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2020-10-01}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Elixabete|abizena=Garmendia|izenburua=Etxeko urak eta sukaldeko malkoak|hizkuntza=eu|data=2021-02-14|url=https://zuzeu.eus/kultura/etxeko-urak-eta-sukaldeko-malkoak/|aldizkaria=ZUZEU|sartze-data=2021-02-14}}</ref>
'''<big>Itzulpenak</big>'''
* [http://www.susa-literatura.eus/liburuak/mkai16 Munduko Poesia Kaierak: Nijole Miliauskaite] (Susa, 2016). Poemen antologia bat.
=== Musika (letragilea) ===
* ''Musua'' (Katxiporreta, 2018)
* ''Bizi dantza'' (Katxiporreta, 2019)
* ''Txitxarroa eta atuna'' (Mara mara, 2023 Jabier Muguruza)
== Sariak eta aitorpenak ==
* [[2013]]: [[Etxepare Saria]], ''Gerrak ez du izenik'' ([[Pamiela]], [[2013]]) liburuarekin
* [[2017|2016]]: [[Lizardi Saria]], ''Pikondoaren balada'' ([[Elkar (argitaletxea)|Elkar]], [[2017|2016]]) liburuarekin.<ref>{{Erreferentzia|izena=Leire|abizena=Bilbao|izenburua=Pikondoaren balada|argitaletxea=Elkar|data=D.L. 2017|url=https://www.worldcat.org/oclc/1050709402|isbn=978-84-9027-710-2|pmc=1050709402|sartze-data=2021-02-14}}</ref>
* [[2017]]: Haur eta Gazte Literaturaren Euskadi Saria, ''Xomorropoemak eta beste piztia batzuk'' (Pamiela, 2016) liburuarekin<ref name=kulturklik>{{eu}} {{Erreferentzia
|url= http://www.kulturklik.euskadi.eus/albistea/2017101113023756/leire-bilbao-ander-izagirre-mikel-valverde-eta-matias-mugica-dira-aurtengo-euskadi-literatura-sarietako-gainerako-irabazleak/kulturklik/eu/z12-detalle/eu/?_scpsug=crawled_3168167_4e2fc7f0-aeb4-11e7-bc4b-90b11c40440d#_scpsug=crawled_3168167_4e2fc7f0-aeb4-11e7-bc4b-90b11c40440d |izenburua= Kulturklik Leire Bilbao, Ander Izagirre, Mikel Valverde eta Matías Múgica dira aurtengo Euskadi Literatura Sarietako gainerako irabazleak
|web= http://www.kulturklik.euskadi.eus }}</ref><ref name=eitb>{{eu}} {{Erreferentzia
|url=http://www.eitb.eus/eu/kultura/osoa/5138062/euskadi-literatura-sariak-2017-saiakera-gazte-literatura-ilustrazioa/?_scpsug=crawled_3168167_aa95fe30-af84-11e7-bc4b-90b11c40440d#_scpsug=crawled_3168167_aa95fe30-af84-11e7-bc4b-90b11c40440d
|izenburua=Leire Bilbao: Euskadi saria 2017
|web=Eitb.eus}}</ref><ref name=hitza>{{eu}} {{Erreferentzia
|url=http://lea-artibaietamutriku.hitza.eus/2017/10/11/leire-bilbao-idazle-ondarrutarrak-euskadi-literatura-saria-irabazi-du/?_scpsug=crawled_3168167_9ed03ac0-af84-11e7-8a64-f01fafd7b417#_scpsug=crawled_3168167_9ed03ac0-af84-11e7-8a64-f01fafd7b417
|izenburua=Leire Bilbao idazle ondarrutarrak Euskadi Literatura Saria irabazi du
|web=Eitb.eus}}</ref><ref name=galtzagorri>{{eu}} {{Erreferentzia
|url=http://www.galtzagorri.eus/euskara/galtzaberri/leire-bilbaok-eta-mikel-valverdek-eskuratu-dituzte-euskadi-literatura-sariak?_scpsug=crawled_3168167_2a416c00-b0b1-11e7-bc4b-90b11c40440d#_scpsug=crawled_3168167_2a416c00-b0b1-11e7-bc4b-90b11c40440d
|izenburua=Leire Bilbaok eta Mikel Valverdek eskuratu dituzte Euskadi Literatura Sariak
|web=Galtzagorri.eus}}</ref>
* [[2019]]: Premio Kirico 2019, ''Bichopoemas y otras bestias'' (Kalandraka, 2019) liburuarekin
* [[2020]]: Aitortza egin zioten ''[[Literaturia]]'' jaialdiko ''Literattipia'' atalean. ([[Zarautz]]) <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Leire Bilbao: "Ekitaldi hau jaso nezakeen besarkada ederrena da" - Zarautz|hizkuntza=eu|url=https://zarauzkohitza.eus/zarautz/1601023565899-leire-bilbao-ekitaldi-hau-jaso-nezakeen-besarkada-ederrena-da|aldizkaria=Zarauzkohitza.eus|sartze-data=2020-10-01}}</ref>
*2021: Lauaxeta poesia saria 2021 ''Etxeko urak'' liburuarekin.
*[[2022]]: Euskadi Literatura Saria Haur eta Gazte Literaturako kategorian, ''Barruko hotsak'' lanarekin.<ref name=":0" />
*2022: Premio Rosalía de Castro, PEN Club Galicia.<ref>{{Erreferentzia|izena=Nós|abizena=Diario|izenburua=Os premios Rosalía de Castro do PEN Clube xa teñen gañadoras|hizkuntza=gl|data=2022-10-31|url=https://www.nosdiario.gal/articulo/cultura/premios-rosalia-castro-do-pen-clube-xa-tenen-ganadoras/20221031184507155638.html|aldizkaria=Nós Diario|sartze-data=2022-11-01}}</ref>
== Bertsolaritza ==
* [[Euskal Herriko Eskolarteko Bertsolari Txapelketa|Euskal Herriko Eskolarteko Txapelketa]] (1): 1996
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Bibliografia ==
* {{Erreferentzia|url= https://dialnet.unirioja.es/ejemplar/389337/ |izenburua= La intimidad, esa bomba |egunkaria= 452 °F: Revista de Teoría de la Literatura y Literatura Comparada, ISSN-e 2013-3294,9. zkia, 2013, 42-55 orr.}}
== Kanpo estekak ==
* [https://www.berria.eus/paperekoa/1929/030/001/2021-02-09/ama-egin-ondoren-beste-hizkuntza-bat-erabiltzen-da-ordura-arte-ez-erabilia.htm Leire Bilbao. Elkarrizketa: ''Ama egin ondoren, beste hizkuntza bat erabiltzen da, ordura arte ez erabilia.'' Berria, 2021.02.09]
* [http://zubitegia.armiarma.eus/egileak/00748.htm Leire Bilbao "Literaturaren Zubitegia"n]
* [https://web.archive.org/web/20070927061930/http://www.idazleak.org/idazleak/idazlea.php?idazle_id=322 Leire Bilbao Euskal Idazleen Elkarteko webgunean]
* [http://www.argia.com/argia-astekaria/2233/leire-bilbao Elkarrizketa ''Argia'' astekarian]
{{bizialdia|1978ko||Bilbao, Leire}}
[[Kategoria:Bizkaiko idazleak]]
[[Kategoria:Ondarroarrak]]
[[Kategoria:XXI. mendeko emakume idazleak]]
[[Kategoria:XXI. mendeko Euskal Herriko idazleak]]
inx696sh6mxgpo5fsbni6u7w0ypg5ib
Lankide eztabaida:Theklan/2007urt
3
54779
9974771
534111
2024-11-20T14:09:34Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2007urt]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2007urt]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
534111
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECT [[Lankide eztabaida:Theklan/2007ko urtarrila]]
g2o9tl846deo3snonhko910mlp2gvek
9975230
9974771
2024-11-20T14:27:40Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2007urt]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2007urt]]» izenera aldatu du: Revert
534111
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECT [[Lankide eztabaida:Theklan/2007ko urtarrila]]
g2o9tl846deo3snonhko910mlp2gvek
Erroeta
0
54797
9975281
9954055
2024-11-20T14:40:10Z
Txikillana
77706
Osatzen
9975281
wikitext
text/x-wiki
{{Euskal Herriko auzo infotaula
|izena=Erroeta
|irudia=Erroeta 2008 8 25.jpg
|irudiaren testua=Erroeta lainopean [[Erroitegi]]tik ikusita
|probintzia= Araba
}}
'''Erroeta'''<ref>{{es}} [http://www.euskaltzaindia.net/dok/jagonet/Erroeta.pdf Euskaltzaindiaren ebazpena herriaren euskal izenaz]</ref> (ofizialki ''Onraita / Erroeta'') [[Araba]]ko ekialdean dagoen herria da, [[Arabako Mendialdea|Mendialdeako]] eskualdean eta [[Arraia-Maeztu]]ko udalerriaren barruan kokaturik. Araba osoko herririk altuena da.<ref>[https://web.archive.org/web/20180203235732/https://www.berria.eus/paperekoa/1829/038/001/2018-02-03/garaieraren_koxkak.htm "Garaieraren koxkak" (Berria)]</ref>
== Toponimia ==
[[1025]]ko [[Donemiliagako goldea]]n agertzen da, ''Erroheta'' forman. Beste izendapenak: ''Honrayta'' (1257), ''Onrraita'' (1456-58), ''Hondraita'' (1483). 1986ean ''Onraita'' - ''Erroeta'' izena ofizlaldu zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Onraita - Lugares - EODA|url=https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_ecoeoda&task=lekuaIkusi&Itemid=472&lang=es&kodea=103246&mota=lekuak|aldizkaria=www.euskaltzaindia.eus|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Geografia ==
Iturrietako mendien magalean dago, Entzia eta Urbasa mendilerroen mendebaldean. Gain aldean Santa Elena tontorra du (1.109 m.). Herritik hurbil Igoroin edo Musitu errekaren sorlekua dago, Ega ibaiarekin bat egiten duena.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=ONRAITA - Auñamendi Eusko Entziklopedia|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/onraita/ar-103917/|aldizkaria=aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
[[1958]] arte [[Laminoria]] udalerriaren zati izan zen.
== Demografia ==
{{Barra bertikalen grafikoa
|izena=Erroetako biztanleria
|altuera=300
|zabalera=200
| 2001 | 36 | 2011 | 26 | 2021 | 18 |
}}
== Garraioa ==
[[Eskualdeko Garraioa (Araba)|Eskualdeko Garraioa]] sareak linea bat ditu herrian:
{{trenbide zerbitzu
|enpresa = ESKUALDEKO GARRAIOA
|linea1 = 18
}}
== Ondasun nabarmenak ==
* Andre Mariaren Natibitatearen eliza
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Bibliografia ==
* ''Alava, pueblo a pueblo''. Jose Luis Sáenz de Ugarte (1983). Caja Provincial de Álava - Arabako Kutxa
== Ikus, gainera ==
* [[Arabako Mendialdea|Arabako Mendialdeko kuadrilla]]
== Kanpo estekak ==
* {{es}}{{eu}} [http://www.arraia-maeztu.org/detallecont.php?morigen=4&corigen=44&n=Gure%20herriak%20eta%20beren%20historia&idmodelo=4&idtipocontenido=44&id=190&_pagi_pg= Erroetaz Arraia-Maeztuko udal webgunean]{{Apurtutako esteka|date=otsaila 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
{{autoritate kontrola}}
{{Arraia-Maeztuko herri aurkibidea}}
{{geografia zirriborroa|Araba}}
[[Kategoria:Arraia-Maeztuko herriak]]
[[Kategoria:Arabako herriak]]
tmcc6sdgvso2mu5k2mqzki8m0n3zchd
9975288
9975281
2024-11-20T14:46:08Z
Txikillana
77706
/* Geografia */
9975288
wikitext
text/x-wiki
{{Euskal Herriko auzo infotaula
|izena=Erroeta
|irudia=Erroeta 2008 8 25.jpg
|irudiaren testua=Erroeta lainopean [[Erroitegi]]tik ikusita
|probintzia= Araba
}}
'''Erroeta'''<ref>{{es}} [http://www.euskaltzaindia.net/dok/jagonet/Erroeta.pdf Euskaltzaindiaren ebazpena herriaren euskal izenaz]</ref> (ofizialki ''Onraita / Erroeta'') [[Araba]]ko ekialdean dagoen herria da, [[Arabako Mendialdea|Mendialdeako]] eskualdean eta [[Arraia-Maeztu]]ko udalerriaren barruan kokaturik. Araba osoko herririk altuena da.<ref>[https://web.archive.org/web/20180203235732/https://www.berria.eus/paperekoa/1829/038/001/2018-02-03/garaieraren_koxkak.htm "Garaieraren koxkak" (Berria)]</ref>
== Toponimia ==
[[1025]]ko [[Donemiliagako goldea]]n agertzen da, ''Erroheta'' forman. Beste izendapenak: ''Honrayta'' (1257), ''Onrraita'' (1456-58), ''Hondraita'' (1483). 1986ean ''Onraita'' - ''Erroeta'' izena ofizlaldu zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Onraita - Lugares - EODA|url=https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_ecoeoda&task=lekuaIkusi&Itemid=472&lang=es&kodea=103246&mota=lekuak|aldizkaria=www.euskaltzaindia.eus|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Geografia ==
Iturrietako mendien magalean dago, Entzia eta Urbasa mendilerroen mendebaldean. Gain aldean Santa Elena tontorra du (1.109 m.). Herritik hurbil Igoroin edo Musitu errekaren sorlekua dago, Ega ibaiarekin bat egiten duena.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=ONRAITA - Auñamendi Eusko Entziklopedia|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/onraita/ar-103917/|aldizkaria=aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
Erroetan despopulatutako herriak daude: [[Aizpileta]] eta Donas (zati bat, bestea Musituko kontzejuaren lurretan baitago).<ref>{{Erreferentzia|izena=Gerardo|abizena=López de Guereñu Galarraga|izenburua=Toponimia alavesa seguido de Mortuorios o despoblados y pueblos alaveses|argitaletxea=Euskaltzaindia|data=1989|zenbakia=5|isbn=978-84-85479-48-1|sartze-data=2024-11-20|serie=Onomasticon Vasconiae}}</ref>
[[1958]] arte [[Laminoria]] udalerriaren zati izan zen.
== Demografia ==
{{Barra bertikalen grafikoa
|izena=Erroetako biztanleria
|altuera=300
|zabalera=200
| 2001 | 36 | 2011 | 26 | 2021 | 18 |
}}
== Garraioa ==
[[Eskualdeko Garraioa (Araba)|Eskualdeko Garraioa]] sareak linea bat ditu herrian:
{{trenbide zerbitzu
|enpresa = ESKUALDEKO GARRAIOA
|linea1 = 18
}}
== Ondasun nabarmenak ==
* Andre Mariaren Natibitatearen eliza
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Bibliografia ==
* ''Alava, pueblo a pueblo''. Jose Luis Sáenz de Ugarte (1983). Caja Provincial de Álava - Arabako Kutxa
== Ikus, gainera ==
* [[Arabako Mendialdea|Arabako Mendialdeko kuadrilla]]
== Kanpo estekak ==
* {{es}}{{eu}} [http://www.arraia-maeztu.org/detallecont.php?morigen=4&corigen=44&n=Gure%20herriak%20eta%20beren%20historia&idmodelo=4&idtipocontenido=44&id=190&_pagi_pg= Erroetaz Arraia-Maeztuko udal webgunean]{{Apurtutako esteka|date=otsaila 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
{{autoritate kontrola}}
{{Arraia-Maeztuko herri aurkibidea}}
{{geografia zirriborroa|Araba}}
[[Kategoria:Arraia-Maeztuko herriak]]
[[Kategoria:Arabako herriak]]
991vvwvoipo11ww1q54supih0k2okby
9975309
9975288
2024-11-20T15:22:44Z
Txikillana
77706
Osatzen
9975309
wikitext
text/x-wiki
{{Euskal Herriko auzo infotaula
|izena=Erroeta
|irudia=Erroeta 2008 8 25.jpg
|irudiaren testua=Erroeta lainopean [[Erroitegi]]tik ikusita
|probintzia= Araba
}}
'''Erroeta'''<ref>{{es}} [http://www.euskaltzaindia.net/dok/jagonet/Erroeta.pdf Euskaltzaindiaren ebazpena herriaren euskal izenaz]</ref> (ofizialki ''Onraita / Erroeta'') [[Araba]]ko ekialdean dagoen herria da, [[Arabako Mendialdea|Mendialdeako]] eskualdean eta [[Arraia-Maeztu]]ko udalerriaren barruan kokaturik. Araba osoko herririk altuena da.<ref>[https://web.archive.org/web/20180203235732/https://www.berria.eus/paperekoa/1829/038/001/2018-02-03/garaieraren_koxkak.htm "Garaieraren koxkak" (Berria)]</ref>
== Toponimia ==
[[1025]]ko [[Donemiliagako goldea]]n agertzen da, ''Erroheta'' forman. Beste izendapenak: ''Honrayta'' (1257), ''Onrraita'' (1456-58), ''Hondraita'' (1483). 1986ean ''Onraita'' - ''Erroeta'' izena ofizlaldu zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Onraita - Lugares - EODA|url=https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_ecoeoda&task=lekuaIkusi&Itemid=472&lang=es&kodea=103246&mota=lekuak|aldizkaria=www.euskaltzaindia.eus|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Historia ==
Bere kokapena dela eta, toki garrantzitsua izan zen Errioxa eta Nafarroatik Lautadara eta alboko probintzietara joaten ziren jendearentzako. Zegoen tokia zela eta leinu desberdinek eskuratu nahi izan zuten.
Herri honen lehenengo jaunak Gaonatarrak izan ziren, eta horien menpe egon zen XV. mendearen erdira arte. Gero, Ayalatarren leinuaren menpe egotera igaro zen. Ayalatarrak Dulantziko jaunak izan ziren XVII. mendera arte, izan ere, garai hartan, Granadako Porcelesdarrek, Villa Alegreko Markesek, lortu zuten hango nagusitasuna.<ref name=":0">{{erreferentzia|izenburua=Onraita / Erroeta|argitaletxea=Arraia-Maeztuko Udala|url=https://www.arraia-maeztu.eus/arraia-maeztu/onraita-erroeta/?lang=eu}}</ref>
XIX. mende erdian, Erroetan 96 lagun bizi ziren.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Onraita|hizkuntza=es|data=2024-08-28|url=https://es.wikipedia.org/wiki/Onraita#CITAREFMadoz1849|sartze-data=2024-11-20|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref> Garai horretakoa da Pascual Madozen Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España y sus posesiones de Ultramar argitalpenaren 12. liburuaren deskribapen hau:
ONRAITA: v. del ayunt. de Laminoria en la prov. de Alava (á Vitoria 5 leg.), part. jud. de Salvatierra (1 1/2), aud. terr. de Bürgos (25), c. g. de las Provincias Vascongadas, dióc. de Calahorra (14). sit. en una planicie que forma la cúspide de un elevado monte, dominado de otros; clima frio y húmedo, combatido de los vientos N. y NO. y se padecen algunos constipados. Tiene 17 casas, ademas de la del concejo, llamada asi por que se reunian en ella los vec. cuando habia ayunt. y ahora sirve de cárcel; escuela de primera educacion para ambos sexos, frecuentada por 26 alumnos y dotada con 17 fan. de trigo; igl. parr. dedicada á San Lorenzo, servida por dos beneficiados; una ermita (San Juan Bautista), y para uso de los hab. una fuente inmediata á la igl. El térm. confina N. Alaiza, mediando la sierra; E. Salvatierra; S. Roitegui, y O. Musitu; encontrándose mucho arbolado y monte por todas direcciones escepto por S. que está cultivado. El terreno es pedregoso, frio y poco productivo; le atraviesa un arroyo que por esta parte es uno de los primeros afluentes del r. Ega. caminos: los locales en mal estado: el correo se recibe en Salvatierra por los mismos interesados. prod.: trigo, cebada, avena, yeros, centeno y lentejas; cria de ganado vacuno, caballar, cabrío y lanar; caza de palomas, liebres, zorros y lobos. pobl.: 12 vec., 96 alm. riqueza y contr.: con su ayuntamiento (V.).
(Madoz, 1849, pp. 277-278)
[[1958]] arte [[Laminoria]] udalerriaren zati izan zen.
2022 urtean, 22 biztanle zituen erroldatuak.
== Geografia ==
Iturrietako mendien magalean dago, Entzia eta Urbasa mendilerroen mendebaldean. Gain aldean Santa Elena tontorra du (1.109 m.). Herritik hurbil Igoroin edo Musitu errekaren sorlekua dago, Ega ibaiarekin bat egiten duena.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=ONRAITA - Auñamendi Eusko Entziklopedia|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/onraita/ar-103917/|aldizkaria=aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
Herri honetako etxeak Andra Mariaren Jaiotzako parrokia-elizaren inguruan sakabanatuta daude, eta etxeetan arkitekturako elementu gotiko-errenazentistak antzeman daitezke, esaterako puntu erdiko arkuak dauzkaten portadak edo hotzetik babesteko leihotxoak. Leihotxo horietako bitan armarri bat eta giltzak dauzkan eliz-ezkututxo bat nabarmentzen dira. Elizaren aldamenean frontoia dago. Herriaren erdiko aldean iturri-uraska bat dago eta kanpoko aldean beste iturri-uraska bat eta garbitokia daude.<ref name=":0" />
Erroetan despopulatutako herriak daude: [[Aizpileta]] eta Donas (zati bat, bestea Musituko kontzejuaren lurretan baitago).<ref>{{Erreferentzia|izena=Gerardo|abizena=López de Guereñu Galarraga|izenburua=Toponimia alavesa seguido de Mortuorios o despoblados y pueblos alaveses|argitaletxea=Euskaltzaindia|data=1989|zenbakia=5|isbn=978-84-85479-48-1|sartze-data=2024-11-20|serie=Onomasticon Vasconiae}}</ref>
== Demografia ==
{{Barra bertikalen grafikoa
|izena=Erroetako biztanleria
|altuera=300
|zabalera=200
| 2001 | 36 | 2011 | 26 | 2021 | 18 |
}}
== Garraioa ==
[[Eskualdeko Garraioa (Araba)|Eskualdeko Garraioa]] sareak linea bat ditu herrian:
{{trenbide zerbitzu
|enpresa = ESKUALDEKO GARRAIOA
|linea1 = 18
}}
== Ondasun nabarmenak ==
* Andre Mariaren Natibitatearen eliza
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Bibliografia ==
* ''Alava, pueblo a pueblo''. Jose Luis Sáenz de Ugarte (1983). Caja Provincial de Álava - Arabako Kutxa
== Ikus, gainera ==
* [[Arabako Mendialdea|Arabako Mendialdeko kuadrilla]]
== Kanpo estekak ==
* {{es}}{{eu}} [http://www.arraia-maeztu.org/detallecont.php?morigen=4&corigen=44&n=Gure%20herriak%20eta%20beren%20historia&idmodelo=4&idtipocontenido=44&id=190&_pagi_pg= Erroetaz Arraia-Maeztuko udal webgunean]{{Apurtutako esteka|date=otsaila 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
{{autoritate kontrola}}
{{Arraia-Maeztuko herri aurkibidea}}
{{geografia zirriborroa|Araba}}
[[Kategoria:Arraia-Maeztuko herriak]]
[[Kategoria:Arabako herriak]]
0q0xohy7z148v03k7mqbn9dfxpx9284
9975325
9975309
2024-11-20T15:44:29Z
Txikillana
77706
/* Historia */
9975325
wikitext
text/x-wiki
{{Euskal Herriko auzo infotaula
|izena=Erroeta
|irudia=Erroeta 2008 8 25.jpg
|irudiaren testua=Erroeta lainopean [[Erroitegi]]tik ikusita
|probintzia= Araba
}}
'''Erroeta'''<ref>{{es}} [http://www.euskaltzaindia.net/dok/jagonet/Erroeta.pdf Euskaltzaindiaren ebazpena herriaren euskal izenaz]</ref> (ofizialki ''Onraita / Erroeta'') [[Araba]]ko ekialdean dagoen herria da, [[Arabako Mendialdea|Mendialdeako]] eskualdean eta [[Arraia-Maeztu]]ko udalerriaren barruan kokaturik. Araba osoko herririk altuena da.<ref>[https://web.archive.org/web/20180203235732/https://www.berria.eus/paperekoa/1829/038/001/2018-02-03/garaieraren_koxkak.htm "Garaieraren koxkak" (Berria)]</ref>
== Toponimia ==
[[1025]]ko [[Donemiliagako goldea]]n agertzen da, ''Erroheta'' forman. Beste izendapenak: ''Honrayta'' (1257), ''Onrraita'' (1456-58), ''Hondraita'' (1483). 1986ean ''Onraita'' - ''Erroeta'' izena ofizlaldu zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Onraita - Lugares - EODA|url=https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_ecoeoda&task=lekuaIkusi&Itemid=472&lang=es&kodea=103246&mota=lekuak|aldizkaria=www.euskaltzaindia.eus|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Historia ==
Bere kokapena dela eta, toki garrantzitsua izan zen Errioxa eta Nafarroatik Lautadara eta alboko probintzietara joaten ziren jendearentzako. Zegoen tokia zela eta leinu desberdinek eskuratu nahi izan zuten.
Herri honen lehenengo jaunak Gaonatarrak izan ziren, eta horien menpe egon zen XV. mendearen erdira arte. Gero, Ayalatarren leinuaren menpe egotera igaro zen. Ayalatarrak Dulantziko jaunak izan ziren XVII. mendera arte, izan ere, garai hartan, Granadako Porcelesdarrek, Villa Alegreko Markesek, lortu zuten hango nagusitasuna.<ref name=":0">{{erreferentzia|izenburua=Onraita / Erroeta|argitaletxea=Arraia-Maeztuko Udala|url=https://www.arraia-maeztu.eus/arraia-maeztu/onraita-erroeta/?lang=eu}}</ref>
XIX. mende erdian, Erroetan 96 lagun bizi ziren. Garai horretakoa da Pascual Madozen Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España y sus posesiones de Ultramar argitalpenaren 12. liburuaren deskribapen hau:<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Onraita|hizkuntza=es|data=2024-08-28|url=https://es.wikipedia.org/wiki/Onraita#CITAREFMadoz1849|sartze-data=2024-11-20|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref><blockquote>ONRAITA: v. del ayunt. de Laminoria en la prov. de Alava (á Vitoria 5 leg.), part. jud. de Salvatierra (1 1/2), aud. terr. de Bürgos (25), c. g. de las Provincias Vascongadas, dióc. de Calahorra (14). sit. en una planicie que forma la cúspide de un elevado monte, dominado de otros; clima frio y húmedo, combatido de los vientos N. y NO. y se padecen algunos constipados. Tiene 17 casas, ademas de la del concejo, llamada asi por que se reunian en ella los vec. cuando habia ayunt. y ahora sirve de cárcel; escuela de primera educacion para ambos sexos, frecuentada por 26 alumnos y dotada con 17 fan. de trigo; igl. parr. dedicada á San Lorenzo, servida por dos beneficiados; una ermita (San Juan Bautista), y para uso de los hab. una fuente inmediata á la igl. El térm. confina N. Alaiza, mediando la sierra; E. Salvatierra; S. Roitegui, y O. Musitu; encontrándose mucho arbolado y monte por todas direcciones escepto por S. que está cultivado. El terreno es pedregoso, frio y poco productivo; le atraviesa un arroyo que por esta parte es uno de los primeros afluentes del r. Ega. caminos: los locales en mal estado: el correo se recibe en Salvatierra por los mismos interesados. prod.: trigo, cebada, avena, yeros, centeno y lentejas; cria de ganado vacuno, caballar, cabrío y lanar; caza de palomas, liebres, zorros y lobos. pobl.: 12 vec., 96 alm. riqueza y contr.: con su ayuntamiento (V.).
(Madoz, 1849, pp. 277-278)</blockquote>[[1958]] arte [[Laminoria]] udalerriaren zati izan zen.
2022 urtean, 22 biztanle zituen erroldatuak.
== Geografia ==
Iturrietako mendien magalean dago, Entzia eta Urbasa mendilerroen mendebaldean. Gain aldean Santa Elena tontorra du (1.109 m.). Herritik hurbil Igoroin edo Musitu errekaren sorlekua dago, Ega ibaiarekin bat egiten duena.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=ONRAITA - Auñamendi Eusko Entziklopedia|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/onraita/ar-103917/|aldizkaria=aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
Herri honetako etxeak Andra Mariaren Jaiotzako parrokia-elizaren inguruan sakabanatuta daude, eta etxeetan arkitekturako elementu gotiko-errenazentistak antzeman daitezke, esaterako puntu erdiko arkuak dauzkaten portadak edo hotzetik babesteko leihotxoak. Leihotxo horietako bitan armarri bat eta giltzak dauzkan eliz-ezkututxo bat nabarmentzen dira. Elizaren aldamenean frontoia dago. Herriaren erdiko aldean iturri-uraska bat dago eta kanpoko aldean beste iturri-uraska bat eta garbitokia daude.<ref name=":0" />
Erroetan despopulatutako herriak daude: [[Aizpileta]] eta Donas (zati bat, bestea Musituko kontzejuaren lurretan baitago).<ref>{{Erreferentzia|izena=Gerardo|abizena=López de Guereñu Galarraga|izenburua=Toponimia alavesa seguido de Mortuorios o despoblados y pueblos alaveses|argitaletxea=Euskaltzaindia|data=1989|zenbakia=5|isbn=978-84-85479-48-1|sartze-data=2024-11-20|serie=Onomasticon Vasconiae}}</ref>
== Demografia ==
{{Barra bertikalen grafikoa
|izena=Erroetako biztanleria
|altuera=300
|zabalera=200
| 2001 | 36 | 2011 | 26 | 2021 | 18 |
}}
== Kultura ==
[[Fitxategi:Erroeta.jpg|thumb|Argazkiaren hondoan eliza; lehen dermioan, iturri-latsagi-uraska multzoa.]]
=== Ondare materiala ===
* Andre Mariaren Natibitatearen eliza
* Iturri, latsagi eta aska multzoa.
* Enparantzako iturri-uraska.
* Frontoia.
* Erroetako etxeak Andra Mariaren Jaiotzako parrokia-elizaren inguruan sakabanatuta daude, eta haietan arkitekturako elementu gotiko-errenazentistak antzeman daitezke, esaterako puntu erdiko arkuak dauzkaten portadak edo hotzetik babesteko leihotxoak. Leihotxo horietako bitan armarri bat eta giltzak dauzkan eliz-ezkututxo bat nabarmentzen dira.<ref name=":0" />
=== Ondare inmateriala ===
* Erroetako jaiak ekainaren 24ean ospatzen dira, San Joanen omenez.<ref name=":0" />
== Garraioa ==
[[Eskualdeko Garraioa (Araba)|Eskualdeko Garraioa]] sareak linea bat ditu herrian
{{trenbide zerbitzu
|enpresa = ESKUALDEKO GARRAIOA
|linea1 = 18
}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Bibliografia ==
* ''Alava, pueblo a pueblo''. Jose Luis Sáenz de Ugarte (1983). Caja Provincial de Álava - Arabako Kutxa
== Ikus, gainera ==
* [[Arabako Mendialdea|Arabako Mendialdeko kuadrilla]]
== Kanpo estekak ==
* {{es}}{{eu}} [http://www.arraia-maeztu.org/detallecont.php?morigen=4&corigen=44&n=Gure%20herriak%20eta%20beren%20historia&idmodelo=4&idtipocontenido=44&id=190&_pagi_pg= Erroetaz Arraia-Maeztuko udal webgunean]{{Apurtutako esteka|date=otsaila 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
{{autoritate kontrola}}
{{Arraia-Maeztuko herri aurkibidea}}
{{geografia zirriborroa|Araba}}
[[Kategoria:Arraia-Maeztuko herriak]]
[[Kategoria:Arabako herriak]]
og5f0yg0vk3d3n7imzpwoal2x722akw
9975334
9975325
2024-11-20T16:04:15Z
Txikillana
77706
Wikifikatzen
9975334
wikitext
text/x-wiki
{{Euskal Herriko auzo infotaula
|izena=Erroeta
|irudia=Erroeta 2008 8 25.jpg
|irudiaren testua=Erroeta lainopean [[Erroitegi]]tik ikusita
|probintzia= Araba
}}
'''Erroeta'''<ref>{{es}} [http://www.euskaltzaindia.net/dok/jagonet/Erroeta.pdf Euskaltzaindiaren ebazpena herriaren euskal izenaz]</ref> (ofizialki ''Onraita / Erroeta'') [[Araba]]ko ekialdean dagoen herria da, [[Arabako Mendialdea|Mendialdeako]] eskualdean eta [[Arraia-Maeztu]]ko udalerriaren barruan kokaturik. Araba osoko herririk altuena da.<ref>[https://web.archive.org/web/20180203235732/https://www.berria.eus/paperekoa/1829/038/001/2018-02-03/garaieraren_koxkak.htm "Garaieraren koxkak" (Berria)]</ref>
== Toponimia ==
[[1025]]ko [[Donemiliagako goldea]]n agertzen da, ''Erroheta'' forman. Beste izendapenak: ''Honrayta'' (1257), ''Onrraita'' (1456-58), ''Hondraita'' (1483). 1986ean ''Onraita'' - ''Erroeta'' izena ofizlaldu zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Onraita - Lugares - EODA|url=https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_ecoeoda&task=lekuaIkusi&Itemid=472&lang=es&kodea=103246&mota=lekuak|aldizkaria=www.euskaltzaindia.eus|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Historia ==
Bere kokapena dela eta, toki garrantzitsua izan zen [[Errioxa (eskualde geografikoa)|Errioxa]] eta [[Nafarroa Garaia|Nafarroa Garai]]<nowiki/>tik [[Arabako lautada|Lautada]]<nowiki/>ra eta alboko probintzietara joaten ziren jendearentzako. Zegoen tokia zela eta, [[leinu]] desberdinek eskuratu nahi izan zuten. Herri honen lehenengo jaunak [[Gaonatarren etxea|Gaona]]<nowiki/>tarrak izan ziren, eta horien menpe egon zen [[XV. mendea|XV. mende]]<nowiki/>aren erdira arte. Gero, [[Kexaako monumentu multzoa|Aiala]]<nowiki/>tarren leinuaren menpe egotera igaro zen. Aialatarrak Dulantziko jaunak izan ziren XVII. mendera arte, izan ere, garai hartan, Granadako Porcelesdarrek, Villa Alegreko Markesek, lortu zuten hango nagusitasuna.<ref name=":0">{{erreferentzia|izenburua=Onraita / Erroeta|argitaletxea=Arraia-Maeztuko Udala|url=https://www.arraia-maeztu.eus/arraia-maeztu/onraita-erroeta/?lang=eu}}</ref>
XIX. mende erdian, Erroetan 96 lagun bizi ziren. Garai horretakoa da Pascual Madozen Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España y sus posesiones de Ultramar argitalpenaren 12. liburuaren deskribapen hau:<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Onraita|hizkuntza=es|data=2024-08-28|url=https://es.wikipedia.org/wiki/Onraita#CITAREFMadoz1849|sartze-data=2024-11-20|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref><blockquote>ONRAITA: v. del ayunt. de Laminoria en la prov. de Alava (á Vitoria 5 leg.), part. jud. de Salvatierra (1 1/2), aud. terr. de Bürgos (25), c. g. de las Provincias Vascongadas, dióc. de Calahorra (14). sit. en una planicie que forma la cúspide de un elevado monte, dominado de otros; clima frio y húmedo, combatido de los vientos N. y NO. y se padecen algunos constipados. Tiene 17 casas, ademas de la del concejo, llamada asi por que se reunian en ella los vec. cuando habia ayunt. y ahora sirve de cárcel; escuela de primera educacion para ambos sexos, frecuentada por 26 alumnos y dotada con 17 fan. de trigo; igl. parr. dedicada á San Lorenzo, servida por dos beneficiados; una ermita (San Juan Bautista), y para uso de los hab. una fuente inmediata á la igl. El térm. confina N. Alaiza, mediando la sierra; E. Salvatierra; S. Roitegui, y O. Musitu; encontrándose mucho arbolado y monte por todas direcciones escepto por S. que está cultivado. El terreno es pedregoso, frio y poco productivo; le atraviesa un arroyo que por esta parte es uno de los primeros afluentes del r. Ega. caminos: los locales en mal estado: el correo se recibe en Salvatierra por los mismos interesados. prod.: trigo, cebada, avena, yeros, centeno y lentejas; cria de ganado vacuno, caballar, cabrío y lanar; caza de palomas, liebres, zorros y lobos. pobl.: 12 vec., 96 alm. riqueza y contr.: con su ayuntamiento (V.).
(Madoz, 1849, pp. 277-278)</blockquote>[[1958]] arte [[Laminoria]] udalerriaren zati izan zen.
2022 urtean, 22 biztanle zituen erroldatuak.
== Geografia ==
Iturrietako mendien magalean dago, Entzia eta Urbasa mendilerroen mendebaldean. Gain aldean Santa Elena tontorra du (1.109 m.). Herritik hurbil Igoroin edo Musitu errekaren sorlekua dago, Ega ibaiarekin bat egiten duena.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=ONRAITA - Auñamendi Eusko Entziklopedia|hizkuntza=eu|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/eu/onraita/ar-103917/|aldizkaria=aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
Herri honetako etxeak Andra Mariaren Jaiotzako parrokia-elizaren inguruan sakabanatuta daude, eta etxeetan arkitekturako elementu gotiko-errenazentistak antzeman daitezke, esaterako puntu erdiko arkuak dauzkaten portadak edo hotzetik babesteko leihotxoak. Leihotxo horietako bitan armarri bat eta giltzak dauzkan eliz-ezkututxo bat nabarmentzen dira. Elizaren aldamenean frontoia dago. Herriaren erdiko aldean iturri-uraska bat dago eta kanpoko aldean beste iturri-uraska bat eta garbitokia daude.<ref name=":0" />
Erroetan despopulatutako herriak daude: [[Aizpileta]] eta Donas (zati bat, bestea Musituko kontzejuaren lurretan baitago).<ref>{{Erreferentzia|izena=Gerardo|abizena=López de Guereñu Galarraga|izenburua=Toponimia alavesa seguido de Mortuorios o despoblados y pueblos alaveses|argitaletxea=Euskaltzaindia|data=1989|zenbakia=5|isbn=978-84-85479-48-1|sartze-data=2024-11-20|serie=Onomasticon Vasconiae}}</ref>
== Demografia ==
{{Barra bertikalen grafikoa
|izena=Erroetako biztanleria
|altuera=300
|zabalera=200
| 2001 | 36 | 2011 | 26 | 2021 | 18 |
}}
== Kultura ==
[[Fitxategi:Erroeta.jpg|thumb|Argazkiaren hondoan eliza; lehen dermioan, iturri-latsagi-uraska multzoa.]]
=== Ondare materiala ===
* Andre Mariaren Natibitatearen eliza
* Iturri, latsagi eta aska multzoa.
* Enparantzako iturri-uraska.
* Frontoia.
* Erroetako etxeak Andra Mariaren Jaiotzako parrokia-elizaren inguruan sakabanatuta daude, eta haietan arkitekturako elementu gotiko-errenazentistak antzeman daitezke, esaterako puntu erdiko arkuak dauzkaten portadak edo hotzetik babesteko leihotxoak. Leihotxo horietako bitan armarri bat eta giltzak dauzkan eliz-ezkututxo bat nabarmentzen dira.<ref name=":0" />
=== Ondare inmateriala ===
* Erroetako jaiak ekainaren 24ean ospatzen dira, San Joanen omenez.<ref name=":0" />
== Garraioa ==
[[Eskualdeko Garraioa (Araba)|Eskualdeko Garraioa]] sareak linea bat ditu herrian
{{trenbide zerbitzu
|enpresa = ESKUALDEKO GARRAIOA
|linea1 = 18
}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Bibliografia ==
* ''Alava, pueblo a pueblo''. Jose Luis Sáenz de Ugarte (1983). Caja Provincial de Álava - Arabako Kutxa
== Ikus, gainera ==
* [[Arabako Mendialdea|Arabako Mendialdeko kuadrilla]]
== Kanpo estekak ==
* {{es}}{{eu}} [http://www.arraia-maeztu.org/detallecont.php?morigen=4&corigen=44&n=Gure%20herriak%20eta%20beren%20historia&idmodelo=4&idtipocontenido=44&id=190&_pagi_pg= Erroetaz Arraia-Maeztuko udal webgunean]{{Apurtutako esteka|date=otsaila 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
{{autoritate kontrola}}
{{Arraia-Maeztuko herri aurkibidea}}
{{geografia zirriborroa|Araba}}
[[Kategoria:Arraia-Maeztuko herriak]]
[[Kategoria:Arabako herriak]]
93h2tpy5rkxjtdhk59sirobhty3rqdd
Gorka González
0
55754
9976150
9671328
2024-11-21T11:31:38Z
Joseba65
69297
/* Palmaresa */
9976150
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Gorka González Larrañaga''' ([[Zarautz]], [[Gipuzkoa]], [[1977]]ko [[irailaren 28]]a-) [[txirrindularitza|txirrindulari]] profesional ohia da.
== Palmaresa ==
'''1998''' (amateurra)
* [[Andra Mari Sari Nagusia]]
'''1999'''
* [[Goierriko Itzulia]]
* 2. [[Palentziako Itzulia]]n
* 3. [[San Martin Proba]]n
'''2000'''
* [[Euskaldun Txapelketa]]
* [[Eusebio Vélez Saria]]
* [[Lazkaoko Proba]]
* [[Aiala Zirkuitua]]
* [[San Bartolome Saria]]
* [[Bilboko Aste Nagusiko Kriteriuma]]
* Lakuntza Saria
* Gurutze Deuna Saria
* 2. [[Guerrita garaikurra]]n
* 2. [[Arabako Itzulia]]n
* 2. [[Jose Mari Anza Memoriala]]n
* 3. [[Xanisteban Saria]]n
'''2003''' (profesionala)
* [[Burgosko Itzulia|Burgosko Itzuliko]] bosgarren etapa.
* 5. [[2003ko Urkiolako Igoera|Urkiolako Igoera]]n
'''2006'''
* 6. [[Valentziako Erkidegoko Itzulia]]n
== Sailkapen orokorra Itzuli Handietan ==
{| class="wikitable"
|- style="background:#eee;"
!Itzuli Handia
!2002
!2003
!2004
!2005
|- style="text-align:center;"
|style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px|link=General classification in the Giro d'Italia|alt=Pink jersey]] '''[[Italiako Giroa]]'''
|—
|—
|—
|—
|- style="text-align:center;"
|style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px|link=General classification in the Frantziako Tour|alt=Yellow jersey]] '''[[Frantziako Tourra]]'''
|[[2002ko Frantziako Tourra|KON]]
|—
|—
|—
|- style="text-align:center;"
|style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey red.svg|20px|link=General classification in the Espainiako Vuelta|alt=Red jersey]] '''[[Espainiako Vuelta]]'''
|—
|[[2003ko Espainiako Itzulia|38.]]
|—
|[[2005eko Espainiako Itzulia|43.]]
|- style="text-align:center;"
|[[Fitxategi:MaillotMundial.PNG|20px]] '''[[Txirrindularitzako Munduko Txapelketak|Munduko Txapelketa]]'''
|—
|—
|—
|—
|}
{| class="wikitable"
|+Legenda
|-
| style="text-align:center;"|—||Ez zuen parte hartu
|-
| style="text-align:center;"|DSK||Deskalifikatua
|-
| style="text-align:center;"|UT||Utzi
|-
| style="text-align:center;"|KON||Kontrolez kanpo
|}
== Taldeak ==
* [[2000]]-[[2006]] – [[Euskaltel-Euskadi]]
== Kanpo estekak ==
* {{ProCyclingStats}}
* [https://web.archive.org/web/20071212020018/http://www.urtekaria.com/asp/verPalmExciclC.asp?idVeterano=2158&letraEle=g&pagina=lstExciclistasC.asp Gorka Gonzalez] - Urtekaria.com
{{bizialdia|1977ko||Gonzalez, Gorka}}
{{Euskaldun Txapelketa|state=collapsed}}
[[Kategoria:Gipuzkoako txirrindulariak]]
[[Kategoria:Zarauztarrak]]
nno2fnbzky3dlijj9qb3nfld5j08yqt
Lankide eztabaida:Theklan/2007ko otsaila
3
55805
9974768
549165
2024-11-20T14:09:34Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2007ko otsaila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2007ko otsaila]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
549165
wikitext
text/x-wiki
== Nabarmendutako artikulua ==
Ados ba. Astero aldatzea mugimendua ekarriko digu. Ea jendeak artikuluak aurkezten dituen aukeratzeko. Ia beti nik jarri behar ditut. Bestalde, monobook hau mantxo dabiz ezta? Eswikia eta euwikiak konparatuz (eswikian monobook gabe), azkarrago joaten zait gaztelerazkoa. Agian kendu egingo dut eta ordenagailu berriarekin berri ipini eztakit... [[Lankide:Kabri|Kabri]], [[Lankide_eztabaida:Kabri|(erantzunak hemen)]] 00:45, 1 Otsaila 2007 (UTC)
== Ezabatutako artikuluak ==
Bai, lehen ere ezabatutako artikuluetan egindako aldaketa guztiak aldaketa berrien orrialdetik desagertu egiten ziren, duela hilabete batzutatik hona behintzat bai. Kontua da ezabatutako artikulu bat jada ez dela existitzen, eta ez luke zentzu handirik izango bertan agertzen jarraitzeak; gainera, lotura gorriz agertuko litzateke kasu horretan. –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 17:05, 1 Otsaila 2007 (UTC)
== nola sortu txantiloiak ==
Jakin nahiko nuke txantiloiak nola sortzen diren. Adibidez musika estilo batena edo... eskerrik asko!
--[[Lankide:Asierk|Asier-bergara]] 19:32, 6 Otsaila 2007 (UTC)Asierk
Barkatu, horrelako zerbait esan nahi nuen: http://es.wikipedia.org/wiki/Blues bertako eskuineko taula horren antzekoa, agur!--[[Lankide:Asierk|Asier-bergara]] 19:53, 6 Otsaila 2007 (UTC)
== Doraemon txantiloia ==
Bakarrik esateko zen, Commons-ekoek irudia borratu ostean (lizentzia gabe jarri nuen) berriro igo dudala irudi bera eta berriro dagoela erabilgarri {{tx|lankide doraemon}} txantiloia eta, {{tx|lankide windows gorroto}} espero dut laster prest egotea baita. Beste barik, --[[Lankide:Janfri|Janfri]]; [[Lankide eztabaida:Janfri|idatzi lasai]] 11:27, 7 Otsaila 2007 (UTC)
== Wikipediak behar zaitu ==
Theklan, bidaliko al deustazu zuk zabaldutako "FW:wikipediak behar zaitu" emaila mesedez? Horrela nik nire kontaktuei ere bidaliko nieke ta nork daki... Eskerrik asko--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; [[Lankide eztabaida:Janfri|idatzi lasai]] 15:01, 7 Otsaila 2007 (UTC)
== Logoaren aldaketa ==
Ba Kabriren hitz egin nuen horri buruz, eta baiezkoan gelditu ginen azkenean. Baina egia esan ez dakit nola egiten den logo aldaketa hori, nik ezin dut zuzenean aldatu? Meta-wikin eskatu behar bada ez dakit Kabrik eskatu ote zuen... Onena zuzenean administratzaileek aldatu ahal izatea izango litzateke, baina ez dut aukerarik ikusten! PD: Bitxia sinadura, bai, jeje. –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 09:07, 13 Otsaila 2007 (UTC)
:Bai, bertan gehitu dut nire eskaera. Ea laster egiten duten aldaketa. Dena dela, hau behin egin ondoren, nahi dugunean egin dezakegu logo aldaketa inori eskatu gabe! Beraz, behin baino ez denez, ez dago arazorik. Hala ulertzen dut nik behintzat... Katalanezkoek duela urte eta erdi eskatu zuten aldaketa, eta orain askotan aldatzen dute. –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 11:49, 13 Otsaila 2007 (UTC)
== Malware kategoria sortu ==
Aupa Theklan
Malware kategoariko hainbat termino idatzi dut eta honen kategoria ez dagoela okonturatu naiz.
Software kategoria barruan egongo litzateke
Ea lagun diezadakezu.
--[[Lankide:Telle|Telle]] 11:56, 13 Otsaila 2007 (UTC)
Mil esker
Orduan txarto ez badut ulertu kategoria bat sortzeko ez dut sartu behar kategoriako artikuluan baizik eta artikulua idazten duzunean...
Hori da artikulu berritik sortzen dut kategoria, eta gero kategoarian sartuz klik eginez...
== Harrespilak eta euskal historia ==
Gabon Theklan. Nik beti ikusi dut [[harrespil]] ''cromlech'' adieran, eta Euskalterm-en horrela dakar. Horrek ez du esan nahi Baratze, Mairu-baratze eta Jentil-baratze ezin direnik erabili... Euskal historiari dagokionez, osteguna arte lanpetua nabil oso, baina ahal dudan heinean kolaboratzen saiatuko naiz. Portzierto, agian Euskal Herriaren historiaren aurkibidean agian ez da aproposena [[ikurrin]]a ipintzea. Horrela, badirudi euskal historia [[Sabino Arana]]rekin bakarrik hasi zela... ideia hobea bururatzen bazait, aldaketa egin baino lehen jakinaraziko dizut. --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|hemen idatzi]]) 21:31, 13 Otsaila 2007 (UTC)
== irudien lizentziak ==
Bai, konturatu naiz lizentziak eta egilearen datu horiek sartzen ez badira irudiak ezabatuko dituztela, baina lehen begiratuan saiatu eta ez dut asmatu kode horiek zelan sartu... erraza izango da, baina hasi berrian, ez dakit. Bestela ere, eztabaida + lankidetza eta gauza hauek ere ez dakit ondo zelan bideratzen diren... enfin, pixkanaka ikasten joango gara. Bai, egunen batetan gidaliburuak irakurriko ditut :) --[[Lankide:Etengabe|Etengabe]]([[Lankide Eztabaida:Etengabe|hemen idatzi]])
Txiki eta Otaegiren argazkiak ikusi ditut, eta arrazoia daukazu, horrelako zerbait egin beharko nuke (gidaliburua irakurtzen dudanean, kode hori sartzen ez dut asmatu-eta). oraingoz (gero aldatzea izango dudala pentsatu dut eta) argazki horiek berriro kargatu ditut eta kargatzerakoan hor nireak eta PD bezala kargatu ditut, Joxe Arregi eta Txikiarenak nireak ez izan arren publikoak direlakoan eta Bic McFarlanena Askatasunak PD bezala zabaldu duelako) --[[Lankide:Etengabe|Etengabe]]([[Lankide Eztabaida:Etengabe|hemen idatzi]])
== Blokeoa ==
Arrazoi duzu bai. Blokeoa jarri bezain laster konturatu naiz horretaz, baina hasiera batean ''Orrialdetik eduki guztia ezabatzen'' jartzen zuten hainbat aldaketa eta ''gdfdfdgdgd'' moduko beste bat ikusi dudanez, bandalismoa zela uste nuen. Gainera, ondoren konturatu naiz eztabaida orrialde baten ari zela... Sentitzen dut, konponduta dago orain ;) –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 12:32, 20 Otsaila 2007 (UTC)
:PD: Orain ikusi dut PD mezua, aurretik ez naiz konturatu :P Mila esker. Ba egia esan oso pozgarria da prentsan horrelako albisteak azaltzen hastea, oso lagungarria izan daiteke Wikipediarentzako. Hala eta guztiz ere, nahi baino gutxiago nabaritzen da prentsan agertze hori. Ostegunean Garan albistea eta elkarrizketa azaldu zen, igandean Radio Euskadin aipatu zuten, eta atzo Euskadi Irratian. Suposatzen dut bisita eta irakurle kopurua igoko zela, baina jendea parte hartzen hasteko denbora gehixeago beharko dela. Batzutan pentsatzen dut jende berria hasteko erraztasun gehiago jar genitzakeela, laguntza orrialdeak eskuragarriago jarriz edo... askok ez dute jakiten non dauden eta. Zerbait bururatzen bazaizu... –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 14:40, 20 Otsaila 2007 (UTC)
== "Euskara ere wikipedia eta blogosferaren alde!" ==
Arratsalde on, Theklan. Janire Rodriguez naiz, euskal filologiako ikaslea, Deustuko Unibertsitatean. Kontua da mahai-inguru bat prestatzen nabilela Euskal blogosfera eta wikipediaren gainean. Prest egongo zinateke parte hartzeko? Mahai-ingurua Deustun izango da, martxoaren 8an, goizeko 11:30etatik 12:30ak arte. Aldez aurretik eskerrik asko.-- [[Lankide:Janire Rodriguez|Janire Rodriguez]] ([[Lankide_eztabaida:Janire Rodriguez|zure erantzuna hemen utzi]]); 16:01, 27 Otsaila 2007 (UTC)
== Arazotxo bat ==
Nere erabiltzaile orrialdea eraldatzerakoan arazotxo bat suertatu zait taulak jartzerako unean eta ez dakit nola konpondu. Ahal duzunean lagundu ahal banauzu eskertuko nizuke.Mila esker. [[Lankide:Nafarroa|Nafarroa-lankide orrialdea]]
lwaozqaplu5gvxiy65tgnol780eizhg
9975236
9974768
2024-11-20T14:27:49Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2007ko otsaila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2007ko otsaila]]» izenera aldatu du: Revert
549165
wikitext
text/x-wiki
== Nabarmendutako artikulua ==
Ados ba. Astero aldatzea mugimendua ekarriko digu. Ea jendeak artikuluak aurkezten dituen aukeratzeko. Ia beti nik jarri behar ditut. Bestalde, monobook hau mantxo dabiz ezta? Eswikia eta euwikiak konparatuz (eswikian monobook gabe), azkarrago joaten zait gaztelerazkoa. Agian kendu egingo dut eta ordenagailu berriarekin berri ipini eztakit... [[Lankide:Kabri|Kabri]], [[Lankide_eztabaida:Kabri|(erantzunak hemen)]] 00:45, 1 Otsaila 2007 (UTC)
== Ezabatutako artikuluak ==
Bai, lehen ere ezabatutako artikuluetan egindako aldaketa guztiak aldaketa berrien orrialdetik desagertu egiten ziren, duela hilabete batzutatik hona behintzat bai. Kontua da ezabatutako artikulu bat jada ez dela existitzen, eta ez luke zentzu handirik izango bertan agertzen jarraitzeak; gainera, lotura gorriz agertuko litzateke kasu horretan. –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 17:05, 1 Otsaila 2007 (UTC)
== nola sortu txantiloiak ==
Jakin nahiko nuke txantiloiak nola sortzen diren. Adibidez musika estilo batena edo... eskerrik asko!
--[[Lankide:Asierk|Asier-bergara]] 19:32, 6 Otsaila 2007 (UTC)Asierk
Barkatu, horrelako zerbait esan nahi nuen: http://es.wikipedia.org/wiki/Blues bertako eskuineko taula horren antzekoa, agur!--[[Lankide:Asierk|Asier-bergara]] 19:53, 6 Otsaila 2007 (UTC)
== Doraemon txantiloia ==
Bakarrik esateko zen, Commons-ekoek irudia borratu ostean (lizentzia gabe jarri nuen) berriro igo dudala irudi bera eta berriro dagoela erabilgarri {{tx|lankide doraemon}} txantiloia eta, {{tx|lankide windows gorroto}} espero dut laster prest egotea baita. Beste barik, --[[Lankide:Janfri|Janfri]]; [[Lankide eztabaida:Janfri|idatzi lasai]] 11:27, 7 Otsaila 2007 (UTC)
== Wikipediak behar zaitu ==
Theklan, bidaliko al deustazu zuk zabaldutako "FW:wikipediak behar zaitu" emaila mesedez? Horrela nik nire kontaktuei ere bidaliko nieke ta nork daki... Eskerrik asko--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; [[Lankide eztabaida:Janfri|idatzi lasai]] 15:01, 7 Otsaila 2007 (UTC)
== Logoaren aldaketa ==
Ba Kabriren hitz egin nuen horri buruz, eta baiezkoan gelditu ginen azkenean. Baina egia esan ez dakit nola egiten den logo aldaketa hori, nik ezin dut zuzenean aldatu? Meta-wikin eskatu behar bada ez dakit Kabrik eskatu ote zuen... Onena zuzenean administratzaileek aldatu ahal izatea izango litzateke, baina ez dut aukerarik ikusten! PD: Bitxia sinadura, bai, jeje. –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 09:07, 13 Otsaila 2007 (UTC)
:Bai, bertan gehitu dut nire eskaera. Ea laster egiten duten aldaketa. Dena dela, hau behin egin ondoren, nahi dugunean egin dezakegu logo aldaketa inori eskatu gabe! Beraz, behin baino ez denez, ez dago arazorik. Hala ulertzen dut nik behintzat... Katalanezkoek duela urte eta erdi eskatu zuten aldaketa, eta orain askotan aldatzen dute. –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 11:49, 13 Otsaila 2007 (UTC)
== Malware kategoria sortu ==
Aupa Theklan
Malware kategoariko hainbat termino idatzi dut eta honen kategoria ez dagoela okonturatu naiz.
Software kategoria barruan egongo litzateke
Ea lagun diezadakezu.
--[[Lankide:Telle|Telle]] 11:56, 13 Otsaila 2007 (UTC)
Mil esker
Orduan txarto ez badut ulertu kategoria bat sortzeko ez dut sartu behar kategoriako artikuluan baizik eta artikulua idazten duzunean...
Hori da artikulu berritik sortzen dut kategoria, eta gero kategoarian sartuz klik eginez...
== Harrespilak eta euskal historia ==
Gabon Theklan. Nik beti ikusi dut [[harrespil]] ''cromlech'' adieran, eta Euskalterm-en horrela dakar. Horrek ez du esan nahi Baratze, Mairu-baratze eta Jentil-baratze ezin direnik erabili... Euskal historiari dagokionez, osteguna arte lanpetua nabil oso, baina ahal dudan heinean kolaboratzen saiatuko naiz. Portzierto, agian Euskal Herriaren historiaren aurkibidean agian ez da aproposena [[ikurrin]]a ipintzea. Horrela, badirudi euskal historia [[Sabino Arana]]rekin bakarrik hasi zela... ideia hobea bururatzen bazait, aldaketa egin baino lehen jakinaraziko dizut. --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|hemen idatzi]]) 21:31, 13 Otsaila 2007 (UTC)
== irudien lizentziak ==
Bai, konturatu naiz lizentziak eta egilearen datu horiek sartzen ez badira irudiak ezabatuko dituztela, baina lehen begiratuan saiatu eta ez dut asmatu kode horiek zelan sartu... erraza izango da, baina hasi berrian, ez dakit. Bestela ere, eztabaida + lankidetza eta gauza hauek ere ez dakit ondo zelan bideratzen diren... enfin, pixkanaka ikasten joango gara. Bai, egunen batetan gidaliburuak irakurriko ditut :) --[[Lankide:Etengabe|Etengabe]]([[Lankide Eztabaida:Etengabe|hemen idatzi]])
Txiki eta Otaegiren argazkiak ikusi ditut, eta arrazoia daukazu, horrelako zerbait egin beharko nuke (gidaliburua irakurtzen dudanean, kode hori sartzen ez dut asmatu-eta). oraingoz (gero aldatzea izango dudala pentsatu dut eta) argazki horiek berriro kargatu ditut eta kargatzerakoan hor nireak eta PD bezala kargatu ditut, Joxe Arregi eta Txikiarenak nireak ez izan arren publikoak direlakoan eta Bic McFarlanena Askatasunak PD bezala zabaldu duelako) --[[Lankide:Etengabe|Etengabe]]([[Lankide Eztabaida:Etengabe|hemen idatzi]])
== Blokeoa ==
Arrazoi duzu bai. Blokeoa jarri bezain laster konturatu naiz horretaz, baina hasiera batean ''Orrialdetik eduki guztia ezabatzen'' jartzen zuten hainbat aldaketa eta ''gdfdfdgdgd'' moduko beste bat ikusi dudanez, bandalismoa zela uste nuen. Gainera, ondoren konturatu naiz eztabaida orrialde baten ari zela... Sentitzen dut, konponduta dago orain ;) –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 12:32, 20 Otsaila 2007 (UTC)
:PD: Orain ikusi dut PD mezua, aurretik ez naiz konturatu :P Mila esker. Ba egia esan oso pozgarria da prentsan horrelako albisteak azaltzen hastea, oso lagungarria izan daiteke Wikipediarentzako. Hala eta guztiz ere, nahi baino gutxiago nabaritzen da prentsan agertze hori. Ostegunean Garan albistea eta elkarrizketa azaldu zen, igandean Radio Euskadin aipatu zuten, eta atzo Euskadi Irratian. Suposatzen dut bisita eta irakurle kopurua igoko zela, baina jendea parte hartzen hasteko denbora gehixeago beharko dela. Batzutan pentsatzen dut jende berria hasteko erraztasun gehiago jar genitzakeela, laguntza orrialdeak eskuragarriago jarriz edo... askok ez dute jakiten non dauden eta. Zerbait bururatzen bazaizu... –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 14:40, 20 Otsaila 2007 (UTC)
== "Euskara ere wikipedia eta blogosferaren alde!" ==
Arratsalde on, Theklan. Janire Rodriguez naiz, euskal filologiako ikaslea, Deustuko Unibertsitatean. Kontua da mahai-inguru bat prestatzen nabilela Euskal blogosfera eta wikipediaren gainean. Prest egongo zinateke parte hartzeko? Mahai-ingurua Deustun izango da, martxoaren 8an, goizeko 11:30etatik 12:30ak arte. Aldez aurretik eskerrik asko.-- [[Lankide:Janire Rodriguez|Janire Rodriguez]] ([[Lankide_eztabaida:Janire Rodriguez|zure erantzuna hemen utzi]]); 16:01, 27 Otsaila 2007 (UTC)
== Arazotxo bat ==
Nere erabiltzaile orrialdea eraldatzerakoan arazotxo bat suertatu zait taulak jartzerako unean eta ez dakit nola konpondu. Ahal duzunean lagundu ahal banauzu eskertuko nizuke.Mila esker. [[Lankide:Nafarroa|Nafarroa-lankide orrialdea]]
lwaozqaplu5gvxiy65tgnol780eizhg
Lankide eztabaida:Theklan/2007ko martxoa
3
55806
9974767
549166
2024-11-20T14:09:33Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2007ko martxoa]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2007ko martxoa]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
549166
wikitext
text/x-wiki
== txantiloi berri batekin arozotxo bat eta kategoria berria ==
Aupa Theklan
sare protokoloen txantiloia moldatu dut euskarara eta artikuletan sartu eta gero hara non konturatzen naiz informatika txantiloiaren kategoria ere sartzen dela artikuluan ikus bestela DNS baina artikuluaren bukaeran ez dago kategoria hori. gehiago. Ez dakit zer gertzatzen den, behar bada izena ez da egokia...artikulu baten izen ia berdina du eta...
:Mil esker
Beste aldetik Informazio transferentziaren abiadura unitateak sortu dut, (kilobyte segundoko) artikuan esaterako. baina ez dakit beste kategorian nola sartu, ia orain ikasten dudan, esaterako abiadura unitateetan edo informatika barruan
--[[Lankide:Telle|Telle]] 17:53, 5 Martxoa 2007 (UTC)
: mil esker
:ah orain badakit non jarri kategoriak eta azpikategoriak...
AH berriz ahal didazu bidali "Wikipediak behar zaitu posta elektronikoa"... nire lankideei pasatzeko...
09zxbvbw24ilsvj1fyv5x3ocl3e4143
9975239
9974767
2024-11-20T14:27:59Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2007ko martxoa]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2007ko martxoa]]» izenera aldatu du: Revert
549166
wikitext
text/x-wiki
== txantiloi berri batekin arozotxo bat eta kategoria berria ==
Aupa Theklan
sare protokoloen txantiloia moldatu dut euskarara eta artikuletan sartu eta gero hara non konturatzen naiz informatika txantiloiaren kategoria ere sartzen dela artikuluan ikus bestela DNS baina artikuluaren bukaeran ez dago kategoria hori. gehiago. Ez dakit zer gertzatzen den, behar bada izena ez da egokia...artikulu baten izen ia berdina du eta...
:Mil esker
Beste aldetik Informazio transferentziaren abiadura unitateak sortu dut, (kilobyte segundoko) artikuan esaterako. baina ez dakit beste kategorian nola sartu, ia orain ikasten dudan, esaterako abiadura unitateetan edo informatika barruan
--[[Lankide:Telle|Telle]] 17:53, 5 Martxoa 2007 (UTC)
: mil esker
:ah orain badakit non jarri kategoriak eta azpikategoriak...
AH berriz ahal didazu bidali "Wikipediak behar zaitu posta elektronikoa"... nire lankideei pasatzeko...
09zxbvbw24ilsvj1fyv5x3ocl3e4143
Lankide eztabaida:Theklan/2007ko apirila
3
55807
9974762
549179
2024-11-20T14:09:32Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2007ko apirila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2007ko apirila]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
549179
wikitext
text/x-wiki
== Zure eskaera ==
Kaixo, Theklan.
Arrazoi bakar ez naiz euskarazkako Wikipedian lanegite da nire euskara nahiko pobrea da. Bai egin nuen AEK-ko 7. maila... baina orain dela urte asko eta egunerozko bizitzan gaztelaniaz hitzegin dut ia beti.
Horrexegatik ez dakit nola lagundu ahal dut hemen. Artikulu batzu idazten dut ingelesezko Wikipediatik eta zertxobait mapa ere, gehienak Euskal historioan, baina ez naiz sentitzen euskarari itzuli ahal dut (gaztelaniari bai baina hori ez du balio, nahiz eta hau ahal izango zen instrumentala: neuk gaztelaniari itzultzen dut eta zuk gaztelanieratik euskarari, adibidez).
Bueno, asuntoa da ezin dudan euskaraz idaztea baina nekez. Bestela izango nuen hemen languntzen ia egunero. Nahi baduzu beste laguntzile modua, irekia naiz.
Gauza bat egin badudan mapak euskaraz itzultzea da. Hori bai.
en.wikipdiako [http://en.wikipedia.org/wiki/User:Sugaar Sugaar] (2007ko Apirilaren 3.)
== Kortatu ==
Iepa! "Sustraiak, rock, rap, reggae", ez dakit Kortatuko garaian esaten zuten edo ez, badakit Negu Gorriak taldearen B.S.O abestian estaten dutela. Eztabaidari buruz, ba ez dakit, jendeak normalean ska musikari buruzko ideia desberdina du, hau da, ez du skatalites, laurel aitken, desmond dekker eta antzekoetan pentsatzen, boikot, kortatu eta antzerako talde punketan baizik. Zer egin behar dugu, jamaikar estiloko musika mantendu edo ska terminoa herriaren pertzeptziora hurbildu?
fyrhvzrb90he830rbr4o86jfec1nm9b
9975249
9974762
2024-11-20T14:28:31Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2007ko apirila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2007ko apirila]]» izenera aldatu du: Revert
549179
wikitext
text/x-wiki
== Zure eskaera ==
Kaixo, Theklan.
Arrazoi bakar ez naiz euskarazkako Wikipedian lanegite da nire euskara nahiko pobrea da. Bai egin nuen AEK-ko 7. maila... baina orain dela urte asko eta egunerozko bizitzan gaztelaniaz hitzegin dut ia beti.
Horrexegatik ez dakit nola lagundu ahal dut hemen. Artikulu batzu idazten dut ingelesezko Wikipediatik eta zertxobait mapa ere, gehienak Euskal historioan, baina ez naiz sentitzen euskarari itzuli ahal dut (gaztelaniari bai baina hori ez du balio, nahiz eta hau ahal izango zen instrumentala: neuk gaztelaniari itzultzen dut eta zuk gaztelanieratik euskarari, adibidez).
Bueno, asuntoa da ezin dudan euskaraz idaztea baina nekez. Bestela izango nuen hemen languntzen ia egunero. Nahi baduzu beste laguntzile modua, irekia naiz.
Gauza bat egin badudan mapak euskaraz itzultzea da. Hori bai.
en.wikipdiako [http://en.wikipedia.org/wiki/User:Sugaar Sugaar] (2007ko Apirilaren 3.)
== Kortatu ==
Iepa! "Sustraiak, rock, rap, reggae", ez dakit Kortatuko garaian esaten zuten edo ez, badakit Negu Gorriak taldearen B.S.O abestian estaten dutela. Eztabaidari buruz, ba ez dakit, jendeak normalean ska musikari buruzko ideia desberdina du, hau da, ez du skatalites, laurel aitken, desmond dekker eta antzekoetan pentsatzen, boikot, kortatu eta antzerako talde punketan baizik. Zer egin behar dugu, jamaikar estiloko musika mantendu edo ska terminoa herriaren pertzeptziora hurbildu?
fyrhvzrb90he830rbr4o86jfec1nm9b
Lankide eztabaida:Theklan/2007ko maiatza
3
55808
9974766
549187
2024-11-20T14:09:33Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2007ko maiatza]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2007ko maiatza]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
549187
wikitext
text/x-wiki
== Kategorien inguruan ==
Aupa. Galdera xume bat kategorien inguruan. Adibide bezala [[Aukera Guztiak]] alderdian topatu ditudan kategoriak:
Kategoriak: ''Alderdi politikoak • Euskal alderdi politikoak • Euskal alderdi politiko abertzaleak • Independentismoa • Euskal Herria''.
Nahikoa litzateke ''Euskal Alderdi abertzaleak'' jartzea eta generikoagoak diren ''Alderdi politikoak'' eta ''euskal alderdi politikoak'' ez jartzea? Zenbat eta kategoria gehio hobe? Zenbat eta zehatzago eta laburrago hobe? Adibide hau, beste hainbat artikuluetara zabal daiteke. Eskerrik asko[[Lankide:Joxelu|Joxelu]], [[Lankide_eztabaida:Joxelu|(erantzunak hemen)]] --[[Lankide:Joxelu|irauli]] 16:37, 2 Maiatza 2007 (UTC)
== Herrialdea ==
Aupa Theklan! [[Txantrea]] artikulua sortzen ari naiz, eta tira, taulan lurraldea Nafarroa jarri dut, hiria Iruñea, eta herrialdea... Zer jarriko dut?Espainia?Euskal Herria?biak? Tontakeri bat da artikuluaren lanarekin konparatuta baina tira... Gazteleraz dudarik ez dago zer jarri behar den. Lanean nabilela esateko taula nolakoa da?. Mila esker eta Agur!--[[Lankide:Nafarroa|Nafarroa]] 21:10, 5 Maiatza 2007 (UTC)
g3nto4g1k2pu57j2beyxouav4gpn0qb
9975241
9974766
2024-11-20T14:28:06Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2007ko maiatza]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2007ko maiatza]]» izenera aldatu du: Revert
549187
wikitext
text/x-wiki
== Kategorien inguruan ==
Aupa. Galdera xume bat kategorien inguruan. Adibide bezala [[Aukera Guztiak]] alderdian topatu ditudan kategoriak:
Kategoriak: ''Alderdi politikoak • Euskal alderdi politikoak • Euskal alderdi politiko abertzaleak • Independentismoa • Euskal Herria''.
Nahikoa litzateke ''Euskal Alderdi abertzaleak'' jartzea eta generikoagoak diren ''Alderdi politikoak'' eta ''euskal alderdi politikoak'' ez jartzea? Zenbat eta kategoria gehio hobe? Zenbat eta zehatzago eta laburrago hobe? Adibide hau, beste hainbat artikuluetara zabal daiteke. Eskerrik asko[[Lankide:Joxelu|Joxelu]], [[Lankide_eztabaida:Joxelu|(erantzunak hemen)]] --[[Lankide:Joxelu|irauli]] 16:37, 2 Maiatza 2007 (UTC)
== Herrialdea ==
Aupa Theklan! [[Txantrea]] artikulua sortzen ari naiz, eta tira, taulan lurraldea Nafarroa jarri dut, hiria Iruñea, eta herrialdea... Zer jarriko dut?Espainia?Euskal Herria?biak? Tontakeri bat da artikuluaren lanarekin konparatuta baina tira... Gazteleraz dudarik ez dago zer jarri behar den. Lanean nabilela esateko taula nolakoa da?. Mila esker eta Agur!--[[Lankide:Nafarroa|Nafarroa]] 21:10, 5 Maiatza 2007 (UTC)
g3nto4g1k2pu57j2beyxouav4gpn0qb
Lankide eztabaida:Theklan/2007ko ekaina
3
55809
9974764
549184
2024-11-20T14:09:33Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2007ko ekaina]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2007ko ekaina]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
549184
wikitext
text/x-wiki
== Erandioko auzoak ==
Arrazoia deukozu, Theklan. Erandio dotorea da, eta bere auzoak be bai. Denpora edukiz gero, dotoretuko ditut artikuluak. Edo besteren bat animauz gero, aurrera bolie!
--[[Lankide:Patxi lurra|Patxi lurra]] 14:25, 25 Ekaina 2007 (UTC)
== Kaixo komunista! ==
Lankide atzerritar batek sobietar batasuneko ereserkiaren [[:en:User:Sergii-rachmonov/Soviet anthem parody#Spanish|parodia]] bat euskaratzeko eskatu dit, ze iruditzen? jejejeje--[[Lankide:Nafarroa|Nafarroa]] 19:07, 29 Ekaina 2007 (UTC)
Ez niri graziarik ere ez,ez diot faxista bati mesederik eginen... Egia esan ez nekien Wikipedian pariodiak idazten zirenik...--[[Lankide:Nafarroa|Nafarroa]] 18:17, 5 Uztaila 2007 (UTC)
4wv807ibtgoy8pkuh18z7bloogpyufg
9975245
9974764
2024-11-20T14:28:18Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2007ko ekaina]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2007ko ekaina]]» izenera aldatu du: Revert
549184
wikitext
text/x-wiki
== Erandioko auzoak ==
Arrazoia deukozu, Theklan. Erandio dotorea da, eta bere auzoak be bai. Denpora edukiz gero, dotoretuko ditut artikuluak. Edo besteren bat animauz gero, aurrera bolie!
--[[Lankide:Patxi lurra|Patxi lurra]] 14:25, 25 Ekaina 2007 (UTC)
== Kaixo komunista! ==
Lankide atzerritar batek sobietar batasuneko ereserkiaren [[:en:User:Sergii-rachmonov/Soviet anthem parody#Spanish|parodia]] bat euskaratzeko eskatu dit, ze iruditzen? jejejeje--[[Lankide:Nafarroa|Nafarroa]] 19:07, 29 Ekaina 2007 (UTC)
Ez niri graziarik ere ez,ez diot faxista bati mesederik eginen... Egia esan ez nekien Wikipedian pariodiak idazten zirenik...--[[Lankide:Nafarroa|Nafarroa]] 18:17, 5 Uztaila 2007 (UTC)
4wv807ibtgoy8pkuh18z7bloogpyufg
Lankide eztabaida:Theklan/2007ko abuztua
3
55810
9974761
549177
2024-11-20T14:09:32Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2007ko abuztua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2007ko abuztua]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
549177
wikitext
text/x-wiki
== Sinadura ==
Iepa, eztabaida orriren baten o besten batzutan sinadura berezi bat erabiltzen dezula ikusi det, karratu berde baten sartuta. Antzeko zerbait erabili nahiko nuke baina enaiz HTML formatuekin nahiko iaioa neonek berrie sortzeko. Zure sinadura "base" bezela eabiltzeko baimena eskatu nahi nizun, gero pixkat amoldauz nere gustoa jartzeko. [[Lankide:Aery|Aery]]
:* Sinadura txantiloi moduan ere sortzea agian hobea litzateke theklan, azken finean bestela eztabaida bakoitzean zure sinadura behin eta berriz ezartzen da, txantiloi bakar batean eduki beharrean... [[Lankide:Kaxero]]
fpbw74scctc30v0ea874vdm2bjlb58z
9975252
9974761
2024-11-20T14:28:37Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2007ko abuztua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2007ko abuztua]]» izenera aldatu du: Revert
549177
wikitext
text/x-wiki
== Sinadura ==
Iepa, eztabaida orriren baten o besten batzutan sinadura berezi bat erabiltzen dezula ikusi det, karratu berde baten sartuta. Antzeko zerbait erabili nahiko nuke baina enaiz HTML formatuekin nahiko iaioa neonek berrie sortzeko. Zure sinadura "base" bezela eabiltzeko baimena eskatu nahi nizun, gero pixkat amoldauz nere gustoa jartzeko. [[Lankide:Aery|Aery]]
:* Sinadura txantiloi moduan ere sortzea agian hobea litzateke theklan, azken finean bestela eztabaida bakoitzean zure sinadura behin eta berriz ezartzen da, txantiloi bakar batean eduki beharrean... [[Lankide:Kaxero]]
fpbw74scctc30v0ea874vdm2bjlb58z
Lankide eztabaida:Theklan/2007ko iraila
3
55811
9974765
549182
2024-11-20T14:09:33Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2007ko iraila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2007ko iraila]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
549182
wikitext
text/x-wiki
== Bandera txantiloiak ==
Aupa! Bai, bandera txantiloien izenak eta egituraketa aldatzen ibili nintzen, azken finean oinarria berdina den arren. Arazotxo batzuk ikusten nituen aurreko kasuan:
* Batek 'Espaina' idazten zuen, beste norbaitek 'España', eta abar, eta guzti horrek arazo batzuk eman ditzake bot-ekin prozesatu eta mantendu ahal izateko.
* Deklinazioarekin ere arazoak zeuden, batzuek ez zeukatelako argi nola deklinatu, eta sistema agian konplikatu xamarra bazen. Behin baino gehiagotan zegoen ''Portugalko'' deklinatuta, adibidez.
Berregituraketa egin ondoren, erabiltzaileak ez dauka deklinazioaz arduratu beharrik. {{tx|PRT}} idazten baduzu, {{tx|PRT bandera}}, {{tx|PRT izena}} eta {{tx|PRT nongo}} daude, eta azken honetatik hartzen da zuzenean deklinazioa. Txantiloi gehiago sortu beharko dira agian. Pentsatu dut kasuren batean ''PRT_artikulua'' bezalako txantiloiren bat behar izan daitekeela, artikulua eta izena ez datozelako bat. ''PRT_izen_luzea'' edota ''PRT_jatorrizko_izena'' bezalakoak ere... Guzti hori hobetzen joan daiteke.
Bestalde, txantiloi izen berri hauek ISO 3166ean oinarritzen dira, eta guztiok berdina erabiliko dugu horrela. Gainera, beste hizkuntzetatik artikuluak hartzen ditugunean ere antzeko txantiloiak aurkituko ditugu, itzultzeko lagungarria izan daiteke beraz. Euskal Herrirako bat, zazpi lurraldeak, Espainiako autonomia erkidegoak... horientzako ere sortu dut txantiloi bana, eta nahi beste sortu ditzakegu, beharren arabera. –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 10:14, 11 Iraila 2007 (UTC)
== koordenatu txantiloiak ==
Kaixo Theklan!
Beno, lehenik eta behin esan lan bikaina egin zenuela txantiloietan. Egia da bai ? sakatuz gero laguntza horri batera doala, baina azken finean lortu nahi dudana wikipedian modu automatikoan koordenatuak mikrofomatuetan bilakatzea, bide batez google/msn/yahoo eta antzekoek datu hauek zer diren uler dezaten eta 'operator' firefox gehigarria dugunok edo zuzenean berez FF3an datu hauek nabigatzaileak berak ulertzea eta datu hauekin jokatzen ustea da...
Hortarako zenbait aldaketa egin behar ditut egungo txantiloietan eta lehendabizi besteak frogatzne nabil gero egungoetara gehitzeko. Badakit eztela agian biderik erosoena eta pixkat motel nabilela (bulegoan ezin beti jarrian egin kar kar), baina tita dena txukun utzi beharko nuke...
* Beno, badirudi zerbait 'apurtu' dudala eta koordenatuekin dagoen guztia izorratu da, kuadrotxo bat agertzen delarik ? ikurrarekin. Gauzak 'formatu' berria aldatzearekin nahikoa litzateke
** Konplikatua izan ez dadin, adibidez, EHko infotaulan erabiltzen den txantiloiaren modifikazio bat egin det eta http://eu.wikipedia.org/wiki/Txantiloi:Kaxero/koordenatu_lotura_EH helbidean dago. Kodea askoz garbiagoa da eta estandarragoa dela iruditzen zait eta mikroformatuak erabiltzen ditu kokapenentzat. Zer iruditzen zaizu txantiloi hau aldatzetik hasten bagara?
== Udalerri ==
Baina munizipalitate zer da eskualde ala herriren baliokide? Hau da, munuzipalitate kategoria udalerrien barnean egon behar du edo nola, beste herrialdeekin bateratasuna edukitzeko. Gainera, kategorian dagoen txantiloian udalerri gisan agertzen da... [[Lankide:Kabri|Kabri]], [[Lankide_eztabaida:Kabri|(erantzunak hemen)]] [[Irudi:Lauburu.svg|20px]] 12:29, 21 Iraila 2007 (UTC)
: Ba ezberdintzeko, Espainiako Avila eta Avilako probintzia bezala, jarri genezake ba [[Berane]] eta [[Berane (udalerria)]] adibidez. Zer deritzozu, eta lehenengoa munizipalitatearen kategorian ezarri eta bigarrena udalerrienan. [[Lankide:Kabri|Kabri]], [[Lankide_eztabaida:Kabri|(erantzunak hemen)]] [[Irudi:Lauburu.svg|20px]] 12:34, 21 Iraila 2007 (UTC)
::Beno ba berdin baina orrialdean zehaztu bi gauza direla edo... [[Lankide:Kabri|Kabri]], [[Lankide_eztabaida:Kabri|(erantzunak hemen)]] [[Irudi:Lauburu.svg|20px]] 12:42, 21 Iraila 2007 (UTC)
:Beno ba ahaztu esan dudan guztia, egin dudan adaketak ezabatu eta listo jajaj [[Lankide:Kabri|Kabri]], [[Lankide_eztabaida:Kabri|(erantzunak hemen)]] [[Irudi:Lauburu.svg|20px]] 12:44, 21 Iraila 2007 (UTC)
:::Begiratu [[Wikiproiektu:Euskal Herriko udalerriak/Asteko herria]], ea zer deritzozun. --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|erantzun hemen]]) 19:23, 25 Iraila 2007 (UTC)
== WikiMiniAtlas ==
Kaixo! WikiMiniAtlasaren kontua begira ibili naiz metan, eta badirudi Common.js fitxategian kode hori kopiatu daitekeela, baina egileak dioenez ez du hori egitea gomendatzen, bezeroengana karga handia suposatu baitezake javascript hori exekutatu behar izatea. Interesa izanez gero, zerbitzari aldetik aktibatu dezan eskatzeko dio, edo hori ulertzen diot nik behintzat. Zer dakizu guzti horretaz? –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 21:40, 23 Iraila 2007 (UTC)
s182w82cnwhffe88kgelk48lflrssqp
9975243
9974765
2024-11-20T14:28:12Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2007ko iraila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2007ko iraila]]» izenera aldatu du: Revert
549182
wikitext
text/x-wiki
== Bandera txantiloiak ==
Aupa! Bai, bandera txantiloien izenak eta egituraketa aldatzen ibili nintzen, azken finean oinarria berdina den arren. Arazotxo batzuk ikusten nituen aurreko kasuan:
* Batek 'Espaina' idazten zuen, beste norbaitek 'España', eta abar, eta guzti horrek arazo batzuk eman ditzake bot-ekin prozesatu eta mantendu ahal izateko.
* Deklinazioarekin ere arazoak zeuden, batzuek ez zeukatelako argi nola deklinatu, eta sistema agian konplikatu xamarra bazen. Behin baino gehiagotan zegoen ''Portugalko'' deklinatuta, adibidez.
Berregituraketa egin ondoren, erabiltzaileak ez dauka deklinazioaz arduratu beharrik. {{tx|PRT}} idazten baduzu, {{tx|PRT bandera}}, {{tx|PRT izena}} eta {{tx|PRT nongo}} daude, eta azken honetatik hartzen da zuzenean deklinazioa. Txantiloi gehiago sortu beharko dira agian. Pentsatu dut kasuren batean ''PRT_artikulua'' bezalako txantiloiren bat behar izan daitekeela, artikulua eta izena ez datozelako bat. ''PRT_izen_luzea'' edota ''PRT_jatorrizko_izena'' bezalakoak ere... Guzti hori hobetzen joan daiteke.
Bestalde, txantiloi izen berri hauek ISO 3166ean oinarritzen dira, eta guztiok berdina erabiliko dugu horrela. Gainera, beste hizkuntzetatik artikuluak hartzen ditugunean ere antzeko txantiloiak aurkituko ditugu, itzultzeko lagungarria izan daiteke beraz. Euskal Herrirako bat, zazpi lurraldeak, Espainiako autonomia erkidegoak... horientzako ere sortu dut txantiloi bana, eta nahi beste sortu ditzakegu, beharren arabera. –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 10:14, 11 Iraila 2007 (UTC)
== koordenatu txantiloiak ==
Kaixo Theklan!
Beno, lehenik eta behin esan lan bikaina egin zenuela txantiloietan. Egia da bai ? sakatuz gero laguntza horri batera doala, baina azken finean lortu nahi dudana wikipedian modu automatikoan koordenatuak mikrofomatuetan bilakatzea, bide batez google/msn/yahoo eta antzekoek datu hauek zer diren uler dezaten eta 'operator' firefox gehigarria dugunok edo zuzenean berez FF3an datu hauek nabigatzaileak berak ulertzea eta datu hauekin jokatzen ustea da...
Hortarako zenbait aldaketa egin behar ditut egungo txantiloietan eta lehendabizi besteak frogatzne nabil gero egungoetara gehitzeko. Badakit eztela agian biderik erosoena eta pixkat motel nabilela (bulegoan ezin beti jarrian egin kar kar), baina tita dena txukun utzi beharko nuke...
* Beno, badirudi zerbait 'apurtu' dudala eta koordenatuekin dagoen guztia izorratu da, kuadrotxo bat agertzen delarik ? ikurrarekin. Gauzak 'formatu' berria aldatzearekin nahikoa litzateke
** Konplikatua izan ez dadin, adibidez, EHko infotaulan erabiltzen den txantiloiaren modifikazio bat egin det eta http://eu.wikipedia.org/wiki/Txantiloi:Kaxero/koordenatu_lotura_EH helbidean dago. Kodea askoz garbiagoa da eta estandarragoa dela iruditzen zait eta mikroformatuak erabiltzen ditu kokapenentzat. Zer iruditzen zaizu txantiloi hau aldatzetik hasten bagara?
== Udalerri ==
Baina munizipalitate zer da eskualde ala herriren baliokide? Hau da, munuzipalitate kategoria udalerrien barnean egon behar du edo nola, beste herrialdeekin bateratasuna edukitzeko. Gainera, kategorian dagoen txantiloian udalerri gisan agertzen da... [[Lankide:Kabri|Kabri]], [[Lankide_eztabaida:Kabri|(erantzunak hemen)]] [[Irudi:Lauburu.svg|20px]] 12:29, 21 Iraila 2007 (UTC)
: Ba ezberdintzeko, Espainiako Avila eta Avilako probintzia bezala, jarri genezake ba [[Berane]] eta [[Berane (udalerria)]] adibidez. Zer deritzozu, eta lehenengoa munizipalitatearen kategorian ezarri eta bigarrena udalerrienan. [[Lankide:Kabri|Kabri]], [[Lankide_eztabaida:Kabri|(erantzunak hemen)]] [[Irudi:Lauburu.svg|20px]] 12:34, 21 Iraila 2007 (UTC)
::Beno ba berdin baina orrialdean zehaztu bi gauza direla edo... [[Lankide:Kabri|Kabri]], [[Lankide_eztabaida:Kabri|(erantzunak hemen)]] [[Irudi:Lauburu.svg|20px]] 12:42, 21 Iraila 2007 (UTC)
:Beno ba ahaztu esan dudan guztia, egin dudan adaketak ezabatu eta listo jajaj [[Lankide:Kabri|Kabri]], [[Lankide_eztabaida:Kabri|(erantzunak hemen)]] [[Irudi:Lauburu.svg|20px]] 12:44, 21 Iraila 2007 (UTC)
:::Begiratu [[Wikiproiektu:Euskal Herriko udalerriak/Asteko herria]], ea zer deritzozun. --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|erantzun hemen]]) 19:23, 25 Iraila 2007 (UTC)
== WikiMiniAtlas ==
Kaixo! WikiMiniAtlasaren kontua begira ibili naiz metan, eta badirudi Common.js fitxategian kode hori kopiatu daitekeela, baina egileak dioenez ez du hori egitea gomendatzen, bezeroengana karga handia suposatu baitezake javascript hori exekutatu behar izatea. Interesa izanez gero, zerbitzari aldetik aktibatu dezan eskatzeko dio, edo hori ulertzen diot nik behintzat. Zer dakizu guzti horretaz? –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 21:40, 23 Iraila 2007 (UTC)
s182w82cnwhffe88kgelk48lflrssqp
Gregor Mendel
0
56558
9976189
7872660
2024-11-21T11:51:01Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo loturak */
9976189
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Gregor Johann Mendel''' (Heinzendorf, gaur egun [[Hynčice]], [[1822]]ko [[uztailaren 20]]a - [[Brno]], [[1884]]ko [[urtarrilaren 6]]a) [[austriar]] abade eta zientzialaria izan zen. [[Genetika]] modernoaren aita dela esan dezakegu; bere ikerketekin biologiaren atal honi oinarri sendoak jarri baitzizkion.
Ondoretasun-karaktereen transmisioak lege jakin batzuk betetzen zituela erakutsi zuen, [[ilar]]ren landareekin egindako ikerketak baliatuta; gerora haren izena ezarri zitzaien lege horiei. Dena den, haren ekarpenak ez ziren [[XX. mendea]] hasi arte behar bezala ulertu eta onartu.
== Bizitza ==
[[Austria]]ko [[Heinzendorf]] herrian (gaur egun, [[Hynčice]], [[Txekia|Txekiar Errepublika]]) jaio zen eta bi egunen buruan Johann bataiatu zuten <ref>Hori dela eta, behin baino gehiagotan uztailaren 22a hartu da bere jaioteguntzat.</ref>. Gurasoek baserri txiki bat zeukaten eta bere aitarekin ikasi omen zuen [[mentuak]] egiten eta fruitarbolak hazten. Haurtzaroan landarezain gisa lan egiteaz gain, erlezaintza ikasi zuen eta Olomouceko Filosofia Institutura joan zen gaztetan. [[1843]]an [[San Agustinen Ordena|fraide agustindar]] sartu zen; orduantxe hartu zuen "aita Gregorio" izena. Tomas Deuna abade-etxean bizi ondoren, [[Viena]]ra igorri zuten irakasle ikasketekin segitzeko; bertan [[1851]]n matematikan eta zientzietan lortu zuen doktoretza. [[1854]]an Brünneko Erret Eskolako irakasle laguntzaile izateko itzuli zen.
[[Fitxategi:StThomasAbbeyBrno.jpg|thumb|300px|Brünneko Tomas Deuna abade-etxea 2005ean|ezkerrera]]
[[1856]]an hasi zituen ikerketak monasterioko lorategian, unibertsitateko irakasleek eta monasterioko kideek bultzatuta. Horretarako ilarrak erabili zituen, ''Pisum sativuum'' espeziekoak hain zuzen. 1856 eta [[1863]] bitartean 29.000 landare landatu eta aztertutakoan arau orokor batzuk ondorioztatu zituen, herentziaren hiru legeak hain zuzen. Bere lanak Brünngo Natura Ikerketarako Elkartearen bileretan aurkeztu zituen [[1865]]ko otsailaren 8an eta martxoaren 8an; hurrengo urtean Elkartearen Aktetan argitara eman zen lana ''Hibridazio esperimentuak landareekin'' izenez ("''Versuche über Pflanzenhybriden''") <ref>{{erreferentzia |izenburua = Experiments in Plant Hybridization |url = http://www.mendelweb.org/Mendel.html|hizkuntza=en}}</ref>. Artikulua mamitsua eta zientifikoki primeran eraikia izan zen. Hala ere, dena delakoagatik, garai hartan bere lana ez zen aintzat hartu.
Ilarrekin ikerketa burututakoan, erleak erabili zituen Mendelek, baina, landereekin ez bezala, emaitzak ez ziren asetzeko modukoak izan. [[1868]]an monasterioko buru izendatu zutenez geroztik bere postuko zereginei eutsi behar izan zien buru belarri. Bere bizitzan hainbat erakundetako kide izan zen.
[[Brünn]]en hil zen [[1884]]ko urtarrilaren 6an [[nefritis]] kronikoak jota.
== Mendelen ikerketak ==
[[Fitxategi:Mendel seven characters eu.svg|thumb|500px|Mendelek behatutako zazpi karaktereak|eskuinera]]
Berez helburua gizakiaren kontsumorako hobeak izango ziren barietate eta espezieak lortzea zen. Belaunaldiz belaunaldi transmititzen ziren ezaugarrietan erregulartasunen bat bazegoela sumatu zuen monje austriarrak; hori frogatzeko esperimentu katea zehatza diseinatu eta burutu zuen. Halaber, matematika eta estatistika ezagutzak aplikatzen saiatu zen.
Karaktere bakarrean desberdinak ziren bi ilar landare aukeratu zituen Mendelek bere ikerketak hasteko, hots, hazi horiak ematen zituen landare mota eta hazi berdeak ematen zituena. Gurutzatutakoan hazi horiak ematen zituzten landareak baino ez ziren atera. Bestelako karaktere bakarrean desberdintzen ziren ilar landare gehiagorekin errepikatu zituen gurutzatzeak, emaitza berbera lortuz, alegia, bi karaktereetako bat ateratzen zen lehendabiziko belaunaldian. Agertzen zen karaktereari [[gainartzaile]]a deitu zion eta besteari [[azpirakor]]ra. Bestela esanda, kolore horia berdearekiko gainartzailea zen.
Lehen belaunaldiko landareei [[autoernaltzeko]] era emanda lortu zuen bigarren belaunaldia. Hazi horiak eta berdeak ematen zituzten landareak atera zitzaizkion, baina 3:1 proportzioan, hots, 3 hazi horiekin eta bat berdeekin. Beste karaktereekin ere emaitza ez zen aldatzen. Esperientzia honetatik lehenengo eta bigarren legea ondorioztatu zituen.
Lege horiek bi karaktere edo gehiagotan bereizten ziren landareetan betetzen zirenetz egiaztatzen saiatu zen ondoren. Kasu honetan lehendabiziko belaunaldirako hazi horiak eta leunak zituzten landareak hautatu zituen batetik eta hazi berdeak eta zimurrak zituztenak bestetik. Gurutzatutakoan lortutako lehenengo belaunaldian karaktere gainartzaileak agertzen ziren (horiak eta leunak) baina ez azpirakorrak (berdeak eta zimurrak) Bigarren belaunaldian lortzen zuen proportzioa 9:3:3:1 zen, hau da, 9 landare hazi hori eta leunekin, 3 hori eta zimurrekin, beste 3 hazi berde eta leunekin eta bakarra hazi berde eta zimurrekin. Hemendik ondorioztatu zuen Mendelek bere hirugarren legea.
Zazpi ezaugarri edo karaktereri erreparatu zien:
* haziaren egitura
* haziaren kolorea
* [[tegumentu-sistema|tegumentuaren]] kolorea
* [[leka]]ren egitura
* heldu gabeko lekaren kolorea
* loreen kokapena
* [[zurtoin]]aren luzera
== Mendelen legeak ==
{{sakontzeko|Mendelen legeak}}
Horrela deituak Mendelen izenean, berak aurkitu baitzituen 1865ean. Autoreen arabera aldaketak dauden arren, maiz Mendelen ondoren definitutako kontzeptuak erabiltzen direlako besteak beste, honela formula daitezke labur-labur.
[[Fitxategi:Mendelian_inheritance_3_1.png|thumb|300px|eskuinera|Mendelen lehenengo bi legeen adierazpen grafikoa]]
=== 1. legea ===
Ezaugarri bakarrean desberdinak diren espezie bereko bi barietate gurutzatzen direnean, lehendabiziko belaunaldiko ondorengo guztiak ezaugarri edo karaktere horrekiko berdinak dira eta [[hibrido (biologia)|hibridoak]] gainera.
=== 2. legea ===
Lehenengo belaunaldian sortutako hibridoak gurutzatutakoan, kontrako karaktereak bereizi egiten dira, eta ondorengoek fenotipo ezberdinak izaten dituzte.
=== 3. legea ===
Karaktere ez antagonikoei erreparatzen badiegu, bakoitza bere aldetik heredatzen da eta ondorengoei zoriz konbinatuta transmititzen zaizkie. Bestela esanda, karaktere bakoitza bere aldetik transmititzen da, aurreko bi legeak betez.
== Mendelen lanaren aitorpena ==
XX. mendea hasi arte ez zen bere lana aitortu. [[1900]]an berriz, bi ikerlarik elkarren berri izan gabe, [[Hugo de Vries]] nederlandarrak eta [[Carl Correns]] alemaniarrak hain zuzen, berraurkitu zituzten Mendelek formulaturiko legeak, bere ondorio berberetara iritsiz<ref> [[Erik von Tschermak]] austriarra ere ondorio beretara iritsi zela uste izan da urte luzeetan, baina, antza denez, honek ez zituen Mendelen legeak ulertu.</ref>. Mendelen emaitzak erreplikatu egin ziren eta biologo askok onartu zuen teoria, fenomeno guztietan aplikagarria izan ez arren. Hala, kritikak jaso zituen, batez ere biometrikoen aldetik; ikuspegi honen ordezkaririk nagusienak [[Karl Pearson]] eta [[Raphael Weldon|Weldon]] izan ziren. Iritzi honen kontra zeuden mendeliarrak izenekoak; hauen artean [[William Bateson]] zen garrantzitsuena <ref> Bateson da [[genetika]] hitza asmatu zuena 1905ean. Mendelen lanaren defendatzaile sutsuenetakoa, gainera. </ref>. Eztabaida bizia izan zuten; zorroztasun matematikoaren alde batzuk, biologia hobeto ulertu nahian besteak. Azkenean, bi ikuspuntuak uztartu ziren, [[Ronald Fisher|R.A. Fisher]]-en lana aipagarria izaki.
Bestalde, Mendelek ''elementu'' eta ''karaktere''ez izendatu zituenak gaur egun ''gene'' hitzez ezagutzen ditugula, 1909an [[Wilhelm Ludvig Johannsen]] biologo daniarrak proposaturikoari jarraiki. Are, zehatzago hitz eginda [[fenotipo]] jakin baten gene arduradunen aldagai desberdinei ''alelo'' deritze. Hau honela, ilar berde eta horiak kolorearen ardura duten geneen alelo desberdinak dira.
Genetikaren bilakaera handia izan da ordutik hona. Gaur egun badakigu salbuespenak badaudela eta beti ez direla Mendelen legeak betetzen, baina genetika zientzia izateko lehen urratsa izan zen bere ekarpena. Are, agustindar austriarra matematika ezagutzak biologiaren esparruan aplikatzen ere aitzindari izan zen.
== Ohoreak ==
* [[Txekia]]n, “[[Mendel Unibertsitatea]]” eta “[[Mendelianum]]”-a, Mendelen lanari eskainitako zentrua “[[Moravia” museoaren]] parte dena, [[Brno]] hirian kokatzen da.
* [[Sevilla]]n ([[Espainia]]n) bere izena daraman kalea.
* [[Viena]]n ([[Austria]]n) bere izena daraman kalea.
* 1994.urtean, “[[Colegio Mayor Universitario Mendel]]”ek bere izena hartu zuen bere omenez.
* [[Madril]]eko Instituto garrantzitsu batek bere izena darama.
* [[Argentina]]n, otsailak 8an Genetistaren eguna ospatzen da, bere lanen lehen argitaratzearen data izan baitzen.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{commonskat}}
* [https://zientzia.eus/artikuluak/gregor-mendel/ Gregor Mendel], zientzia.eus
* Kajarabille, Miren, [https://zientzia.eus/artikuluak/mendel-genetikaren-hastapena/ Mendel: Genetikaren hastapena], zientzia.eus
* {{en}} [http://mendelmuseum.muni.cz/en/ Mendel Genetika Museoa], mendelmuseum.muni.cz
{{bizialdia|1822ko|1884ko|Mendel, Gregor}}
[[Kategoria:Genetikalariak]]
[[Kategoria:Agustindarrak]]
[[Kategoria:Moravia-Silesia eskualdeko jendea]]
[[Kategoria:Austriako biologoak]]
[[Kategoria:Txekiar Errepublikako katolikoak]]
[[Kategoria:Austriako katolikoak]]
[[Kategoria:Txekiako zientzialariak]]
[[Kategoria:Nefritisak hildakoak]]
5tweo5qw1gydb97h0wzu602171kdvgk
Lankide eztabaida:Theklan/2007ko urria
3
56866
9974769
566146
2024-11-20T14:09:34Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2007ko urria]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2007ko urria]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
566146
wikitext
text/x-wiki
== Birmaniako banaketak ==
Gabon, Theklan! Aldaketa batzuk egin ditut [[Txantiloi:Myanmarren banaketa administratiboa]]n. Batez ere, ''zatiketa'' hitza ''banaketa'' hitzagatik aldatu dut, egokiagoa-edo iruditzen zaidalako. estatu guztietan ''Banaketa administratiboa'' erabiltzen badugu, hobe hemen ere hitz bera erabiltzea, ezta? Gainera, zuk ere nonbaiten ipini duzu ''banaketa''. Hala ere, ados e bazaude, lasai idatzi edo aldaketak desegin... --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|erantzun hemen]]) 21:50, 11 Urria 2007 (UTC)
== Aldaketak lankide orrialdean ==
Aupa! Zure lankide orrialdean aldaketa txiki batzuk egin ditut. Wikipedia Lehiaketako txantiloia eskuineko panelaren txantiloitik kendu eta zuzenean lankide orrialdean jarri behar izan dut, dagokion kategorian ongi ager zaitezen. Bestela, eskuineko panel hori sartzen zen kategorian, eta ''includeonly'' gehituz saiatu naizen arren, ez du funtzionatu. Ez da hain txukun gelditzen baina ez dut besterik aurkitu. Beste modu baten lortzen baduzu, aldatu lasai! –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 19:02, 14 Urria 2007 (UTC)
:Bai, itzela da! Hiri orokor infotaulan, adibidez, oso ongi etorriko zaigu hori. Oraindik bakarra baino ez dagoenez, euskaratuko dugu txantiloia? Kokapen mapa edo... –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 19:20, 14 Urria 2007 (UTC)
::Bai, txantiloiaren izena euskaratzeaz ari nintzen, beste guztiak ez dut uste garrantzi handiegirik duenik. ''Txantiloi:Kokapen_mapa'' izan liteke nagusia, eta ondoren ISO kodeak balia genitzake, ''Txantiloi:MMR_kokapen_mapa'' moduko txantiloiak sortzeko. Metodo hau erabiliko bagenu, herrialdearentzako erabiltzen dugun kodea (hiri orokor infotaulan, adibidez, kodea2 izenekoa) balia genezake zuzenean kokapena egiteko, eta ez dago kokapen irudia zehaztu beharrik ere. Dena dela, oso baliagarri ikusten dut hau beste herrialde batzuentzako, baina agian Euskal Herrikoekin hobeto da orain dauden kokapen irudiak mantentzea ezta? Horrekin udalerriaren muga ere margotuta ageri delako diot... goazen probak egiten eta zalantzak poliki-poliki argitzen. –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 20:10, 14 Urria 2007 (UTC)
:::Euskaratu dut txantiloia. ''Kodea2'' eta antzeko aldagaiekin egiteko esan dizudanari kasurik ez, konturatu naiz zuk ere horrela egina zeneukala. Bestalde, aukeran ematen da metodo hau erabili, edo ohiko irudietako bat erabili, beraz, bikain ;-) –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 20:43, 14 Urria 2007 (UTC)
== Bandalismoa ==
Adi! Ongietorria eman diozun Vert01 lankideak aldaketa bandalikoak egin ditu Wikipediako portadan! Ni saiatzen ari naiz bere aldaketak borratzen baina joan behar dut. Ea norbaitek blokeatu dezakeen... Aio!
== Vert delakoa ==
Iep, ba a zer tipoa argazki hauek igo dituenak eta egindako aldaketak... uste dut betirako blokeatu beharko genukeela baina tira hilabete bat. Artikuluak bi modutara soilik blokeatu daitezke, administratzaileek soilik aldatzeko edota erregistraturiko lankideek soilik aldatzeko. Aio! [[Lankide:Kabri|Kabri]], [[Lankide_eztabaida:Kabri|(erantzunak hemen)]] [[Irudi:Lauburu.svg|20px]] 18:48, 16 Urria 2007 (UTC)
== Larrabetzu ==
Aupa! Bai, txantiloiena oso ondo egongo zen, baina tamalez ez dakit piperrik be horiei buruz, zelan egiten diran eta abar. Laguntzen badeustazu, primeran.
--[[Lankide:Patxi lurra|Patxi lurra]] 18:40, 18 Urria 2007 (UTC)
Beheko taula gehituko deutset besteei, mila esker!
--[[Lankide:Patxi lurra|Patxi lurra]] 18:45, 18 Urria 2007 (UTC)
Bufa! Hori da lana egin dozuna. Zeuk egindako taula sartu dot auzo guztietan, orain bakarrik betetzea falta da...
--[[Lankide:Patxi lurra|Patxi lurra]] 20:10, 18 Urria 2007 (UTC)
==Hernaniko auzoak==
Aupa! Izan ere, Larrabetzuko auzoen txantiloia copy-pasteatzen egin det Hernanikoa ;) [[Lankide:Aingeru|Aingeru]] 15:53, 24 Urria 2007 (UTC)
:Ondo, saiatuko naiz erabiltzen ea zer moduz. Mila esker! [[Lankide:Aingeru|Aingeru]] 16:22, 24 Urria 2007 (UTC)
== Oiartzungo auzoak ==
Ba eginez gero, ederto, dena den, azaltzen badidazu nola egin daitekeen saiatu naiteke, bide batez beste heri batzuetan egiteko. --[[Lankide:Jo Ta Akatu|Jo Ta Akatu]] 19:46, 24 Urria 2007 (UTC)
== gimnasia ==
arratsaldeon, theklan, [http://eu.wikipedia.com/wiki/lankide:bengoa bengoa]naiz,eske nola ni ere naiz lankidea ba egin nuen orrialde bat [http://eu.wikipedia.com/wiki/gimnasia gimnasia]-koa baina nola ez neukan denborarik ez nuen bukatu eta jarri nuen orrialdean beste batek segitzea baina orain berriz begiratu dut eta ez dagoela testurik jartzen dit
zergatik?
zer egin behar dut orrialde bat aldatu edo egitean or gelditzeko eta ez borratzeko?
== Harluxet ==
Kaixo Theklan! Bai, gogoratzen dut horretaz hitz egiten egon ginela; baina Harluxeten gunean bertan, inon jartzen al du Creative Commons lizentzia bat erabiltzen dutela? Eta zein Creative Commons lizentzia da? Lizentzia motaren arabera, litekeena da GFDLarekin bateragarria ez izatea, adibidez ''ez-komertziala'' baldintza badu... horretaz guztiaz badakizu zerbait? –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 12:43, 30 Urria 2007 (UTC)
== Almazán vs. Almazán ==
Perdona las molestias, no lo sabía. ¿Existen acentos en euskera? --[[Lankide:Chabi|Chabi]] 19:34, 30 Urria 2007 (UTC)
== Koordenatuak ==
Kaixo, Theklan! Koordenatuekin gora eta behera ibili zarenez, zuri galdetu nahi nizun hurrengo zalantza: Koordenatuetan zergatik ez daude segundoak? Izan ere, segundoak jarri gabe, koordenatuak ez dira batere zehatzak (esate baterako, [[Barakaldo]] ibaiaren beste ertzean dago). Hala ere, [[Lapuebla Labarka]]n segundoak jarri ditut, baina orduan, koordenatuen gainean sakatzerakoan ez zait mapa irekitzen. Argituko al zenidake zerbait? Eskerrik asko. --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai Fdz. de Betoño]] 16:38, 31 Urria 2007 (UTC)
:Barkatu, oraintxe sartu naiz berriro, eta oraingoan bai sartzen dela mapan. Beraz, galdera bakarrik izango zen ea zergatik ez diren segundoak sartu herri gehienetan. --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai Fdz. de Betoño]] 16:40, 31 Urria 2007 (UTC)
53z3dewr174vn1cm6jjahv84mnrxep5
9975234
9974769
2024-11-20T14:27:46Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2007ko urria]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2007ko urria]]» izenera aldatu du: Revert
566146
wikitext
text/x-wiki
== Birmaniako banaketak ==
Gabon, Theklan! Aldaketa batzuk egin ditut [[Txantiloi:Myanmarren banaketa administratiboa]]n. Batez ere, ''zatiketa'' hitza ''banaketa'' hitzagatik aldatu dut, egokiagoa-edo iruditzen zaidalako. estatu guztietan ''Banaketa administratiboa'' erabiltzen badugu, hobe hemen ere hitz bera erabiltzea, ezta? Gainera, zuk ere nonbaiten ipini duzu ''banaketa''. Hala ere, ados e bazaude, lasai idatzi edo aldaketak desegin... --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|erantzun hemen]]) 21:50, 11 Urria 2007 (UTC)
== Aldaketak lankide orrialdean ==
Aupa! Zure lankide orrialdean aldaketa txiki batzuk egin ditut. Wikipedia Lehiaketako txantiloia eskuineko panelaren txantiloitik kendu eta zuzenean lankide orrialdean jarri behar izan dut, dagokion kategorian ongi ager zaitezen. Bestela, eskuineko panel hori sartzen zen kategorian, eta ''includeonly'' gehituz saiatu naizen arren, ez du funtzionatu. Ez da hain txukun gelditzen baina ez dut besterik aurkitu. Beste modu baten lortzen baduzu, aldatu lasai! –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 19:02, 14 Urria 2007 (UTC)
:Bai, itzela da! Hiri orokor infotaulan, adibidez, oso ongi etorriko zaigu hori. Oraindik bakarra baino ez dagoenez, euskaratuko dugu txantiloia? Kokapen mapa edo... –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 19:20, 14 Urria 2007 (UTC)
::Bai, txantiloiaren izena euskaratzeaz ari nintzen, beste guztiak ez dut uste garrantzi handiegirik duenik. ''Txantiloi:Kokapen_mapa'' izan liteke nagusia, eta ondoren ISO kodeak balia genitzake, ''Txantiloi:MMR_kokapen_mapa'' moduko txantiloiak sortzeko. Metodo hau erabiliko bagenu, herrialdearentzako erabiltzen dugun kodea (hiri orokor infotaulan, adibidez, kodea2 izenekoa) balia genezake zuzenean kokapena egiteko, eta ez dago kokapen irudia zehaztu beharrik ere. Dena dela, oso baliagarri ikusten dut hau beste herrialde batzuentzako, baina agian Euskal Herrikoekin hobeto da orain dauden kokapen irudiak mantentzea ezta? Horrekin udalerriaren muga ere margotuta ageri delako diot... goazen probak egiten eta zalantzak poliki-poliki argitzen. –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 20:10, 14 Urria 2007 (UTC)
:::Euskaratu dut txantiloia. ''Kodea2'' eta antzeko aldagaiekin egiteko esan dizudanari kasurik ez, konturatu naiz zuk ere horrela egina zeneukala. Bestalde, aukeran ematen da metodo hau erabili, edo ohiko irudietako bat erabili, beraz, bikain ;-) –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 20:43, 14 Urria 2007 (UTC)
== Bandalismoa ==
Adi! Ongietorria eman diozun Vert01 lankideak aldaketa bandalikoak egin ditu Wikipediako portadan! Ni saiatzen ari naiz bere aldaketak borratzen baina joan behar dut. Ea norbaitek blokeatu dezakeen... Aio!
== Vert delakoa ==
Iep, ba a zer tipoa argazki hauek igo dituenak eta egindako aldaketak... uste dut betirako blokeatu beharko genukeela baina tira hilabete bat. Artikuluak bi modutara soilik blokeatu daitezke, administratzaileek soilik aldatzeko edota erregistraturiko lankideek soilik aldatzeko. Aio! [[Lankide:Kabri|Kabri]], [[Lankide_eztabaida:Kabri|(erantzunak hemen)]] [[Irudi:Lauburu.svg|20px]] 18:48, 16 Urria 2007 (UTC)
== Larrabetzu ==
Aupa! Bai, txantiloiena oso ondo egongo zen, baina tamalez ez dakit piperrik be horiei buruz, zelan egiten diran eta abar. Laguntzen badeustazu, primeran.
--[[Lankide:Patxi lurra|Patxi lurra]] 18:40, 18 Urria 2007 (UTC)
Beheko taula gehituko deutset besteei, mila esker!
--[[Lankide:Patxi lurra|Patxi lurra]] 18:45, 18 Urria 2007 (UTC)
Bufa! Hori da lana egin dozuna. Zeuk egindako taula sartu dot auzo guztietan, orain bakarrik betetzea falta da...
--[[Lankide:Patxi lurra|Patxi lurra]] 20:10, 18 Urria 2007 (UTC)
==Hernaniko auzoak==
Aupa! Izan ere, Larrabetzuko auzoen txantiloia copy-pasteatzen egin det Hernanikoa ;) [[Lankide:Aingeru|Aingeru]] 15:53, 24 Urria 2007 (UTC)
:Ondo, saiatuko naiz erabiltzen ea zer moduz. Mila esker! [[Lankide:Aingeru|Aingeru]] 16:22, 24 Urria 2007 (UTC)
== Oiartzungo auzoak ==
Ba eginez gero, ederto, dena den, azaltzen badidazu nola egin daitekeen saiatu naiteke, bide batez beste heri batzuetan egiteko. --[[Lankide:Jo Ta Akatu|Jo Ta Akatu]] 19:46, 24 Urria 2007 (UTC)
== gimnasia ==
arratsaldeon, theklan, [http://eu.wikipedia.com/wiki/lankide:bengoa bengoa]naiz,eske nola ni ere naiz lankidea ba egin nuen orrialde bat [http://eu.wikipedia.com/wiki/gimnasia gimnasia]-koa baina nola ez neukan denborarik ez nuen bukatu eta jarri nuen orrialdean beste batek segitzea baina orain berriz begiratu dut eta ez dagoela testurik jartzen dit
zergatik?
zer egin behar dut orrialde bat aldatu edo egitean or gelditzeko eta ez borratzeko?
== Harluxet ==
Kaixo Theklan! Bai, gogoratzen dut horretaz hitz egiten egon ginela; baina Harluxeten gunean bertan, inon jartzen al du Creative Commons lizentzia bat erabiltzen dutela? Eta zein Creative Commons lizentzia da? Lizentzia motaren arabera, litekeena da GFDLarekin bateragarria ez izatea, adibidez ''ez-komertziala'' baldintza badu... horretaz guztiaz badakizu zerbait? –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 12:43, 30 Urria 2007 (UTC)
== Almazán vs. Almazán ==
Perdona las molestias, no lo sabía. ¿Existen acentos en euskera? --[[Lankide:Chabi|Chabi]] 19:34, 30 Urria 2007 (UTC)
== Koordenatuak ==
Kaixo, Theklan! Koordenatuekin gora eta behera ibili zarenez, zuri galdetu nahi nizun hurrengo zalantza: Koordenatuetan zergatik ez daude segundoak? Izan ere, segundoak jarri gabe, koordenatuak ez dira batere zehatzak (esate baterako, [[Barakaldo]] ibaiaren beste ertzean dago). Hala ere, [[Lapuebla Labarka]]n segundoak jarri ditut, baina orduan, koordenatuen gainean sakatzerakoan ez zait mapa irekitzen. Argituko al zenidake zerbait? Eskerrik asko. --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai Fdz. de Betoño]] 16:38, 31 Urria 2007 (UTC)
:Barkatu, oraintxe sartu naiz berriro, eta oraingoan bai sartzen dela mapan. Beraz, galdera bakarrik izango zen ea zergatik ez diren segundoak sartu herri gehienetan. --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai Fdz. de Betoño]] 16:40, 31 Urria 2007 (UTC)
53z3dewr174vn1cm6jjahv84mnrxep5
Islamiar egutegia
0
57631
9975613
8603848
2024-11-20T20:00:54Z
90.75.245.40
9975613
wikitext
text/x-wiki
{{Gaur/AD/SH/AH}}
'''Islamiar egutegia''', baita ere '''Hejira egutegia''' izenez ezaguna, ({{lang-ar|التقويم الهجري|at-taqwīm al-hijrī}}, {{lang-fa|تقویمهجري قمری|taqwīm-e hejri-ye qamari}}) ilargi-[[egutegi]] bat da.
30 [[urte]]ko zikloetan banatzen da, 360 ilargi-[[hilabete]], ohitura [[sumer]]tarrak jarraituz. Zikloko 30 urteak 354 eguneko 19 urtetan eta 355 eguneko 11etan banatzen dira. Egutegi honen jatorria [[Hejira]]ren hasiera da, [[gregoriotar egutegia|gregoriotar egutegiko]] [[622]]ko [[uztailaren 16]]a. Urtearen zenbakiaren ondoren H edo AH letrak ipintzen dira, ''anno Hegirae'' (Hejiraren urtean) inizialei dagokiena.
== Egunak ==
Asteko egunak honakoak dira:
* al-ahad (الأحد «lehena»), igandea
* al-ithnayn (الإثنين «bia»), astelehena
* al-thalatha (الثلاثاء «hirugarrena»), asteartea
* al-arba`a (الأربعاء «laugarrena»), asteazkena
* al-jamis (الخميس «bosgarrena»), osteguna
* al-yuma` (الجمعة «bilera») ostirala. Jaieguna delako deitzen da horrela, mezkitetan otoi kolektiboak egiten diren eguna.
* as-sabt (السبت «zazpigarrena» edo «sabat»), larunbata.
== Hilabeteak ==
Islamiar hilabeteek honako izenak dituzte arabieraz<ref>{{Erreferentzia | izena1 =B. | abizena1= van Dalen |izena2 = R.S. |abizena2= Humphreys |izena3= A.K.S | abizena3= Lambton |abizena4= ''et al.'' | bilduma =Encyclopedia of Islam Online| izenburua = Tarikh| argitaletxea = Brill Academic Publishers | issn = 1573-3912}}</ref>:
# [[Muharram|{{unicode|Muḥarram}}]] — المحرّم, "debekatua" — 30 egun.
# [[Safar|{{unicode|Ṣafar}}]] — صفر, "huts" — 29 egun.
# [[Rabi' al-awwal|Rabīʿ I]] ({{unicode|Rabīʿ al-Awwal}}) — ربيع الأوّل, "lehenengo udaberria" — 30 egun.
# [[Rabi' al-thani|Rabīʿ II]] ({{unicode|Rabīʿ ath-Thānī}}) ''or'' ({{unicode|Rabīʿ al-Ākhir}}) — ربيع الثاني or ربيع الآخر, "bigarren udaberria" — 29 egun.
# [[Jumada al-awwal|Jumādā I]] ({{unicode|Jumādā al-Ūlā}}) — جمادى الأولى, "lur idorraren lehenengo hilabetea" — 30 egun.
# [[Jumada al-Thani|Jumādā II]] ({{unicode|Jumādā ath-Thāniya}} ''edo'' {{unicode|Jumādā al-Ākhira}}) — جمادى الآخرة, جمادى الثانية, "lur idorraren bigarren hilabetea" — 29 egun.
# [[Rajab]] — رجب, "begirunea" — 30 egun.
# [[Sha'aban|{{unicode|Shaʿbān}}]] — شعبان, "sakabanatua" — 29 egun.
# [[Ramadan|{{unicode|Ramaḍān}}]] — رمضان, "kiskalita" — 30 egun.
# [[Shawwal|{{unicode|Shawwāl}}]] — شوّال, "altxatua" — 29 egun.
# [[Dhu al-Qi'dah|{{unicode|Dhū al-Qaʿda}}]] — ذو القعدة, "su-etenarena" — 30 egun.
# [[Dhu al-Hijjah|{{unicode|Dhū al-Ḥijja}}]] — ذو الحجّة, "erromesaldiarena" — 29 edo 30 egun.
== Erreferentziak ==
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Erreferentzia zerrenda}}
[[Kategoria:Islamiar egutegia| ]]
ta43mu60nvdmy9khcm8szyeehps2nfk
Getariako Arraun Elkartea
0
58331
9975748
9910508
2024-11-20T21:40:34Z
Gartxoak
23317
/* Aro modernoko estropadak */
9975748
wikitext
text/x-wiki
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = white
| kolore2 = #BB9753
| izena = Getariako Arraun Elkartea
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera = [[1976]]
| bazkideak =
| herria = {{banderaikur|EH}} [[Getaria]], [[Gipuzkoa]]
| koloreak = {{color box|#F0E68C}} {{color box|#A0522D}} urrea eta marroia
| lehendakaria = {{banderaikur|EH}} Xabier Goikoetxea Manterola
| entrenatzailea = {{banderaikur|EH}} Ion Larrañaga Isasti
| patroia = {{banderaikur|EH}} Unax Eizagirre Arruabarrena<br />{{banderaikur|EH}} Iker Etxabe Alkorta
| trainerua = {{color box|black}} ''Esperantza''
| txapelketak = '''5''' [[Kontxako Bandera]]<br />'''0''' [[TKE Liga]]<br />'''4''' [[KAE Liga]]<br />'''1''' [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]]<br />'''0''' [[Euskadiko Traineru Txapelketa|Euskadiko Txapelketa]]
| kontxa = 6.a
| liga =
| aurten = 6.a ([[TKE Liga]])
| webgunea = [http://www.getariakoarraunelkartea.net/ www.getariakoarraunelkartea.net]
}}
[[Fitxategi:Trainera de Getaria en Bilbao.jpg|thumb|280px|Getariako Arraun Elkartea Bilboko estropadan.]]
'''Getariako Arraun Elkartea''', taldetzat, [[1976]]an sortu zen, nahiz eta [[Getaria (Gipuzkoa)|Getariako]] herriak lehiaketetan askoz lehenagotik ere jardun duen<ref name=":0">{{Erreferentzia|url=https://guka.eus/lehiaketa/erantzun-zuzenak/297864/|aldizkaria=guka.eus|sartze-data=2024-05-19}}</ref>.
1895 eta 1911 artean bost [[Kontxako Bandera]] irabazi zituen<ref name=":0" />, garai hartako traineru indartsuenetakoa bihurtuz. Bost garaipen haietatik hirutan [[Frantzisko Arregi]] izan zuen patroi.
Ligak martxan jarri zirenean Getaria KAE Ligan aritu zen eta lau aldiz izan zen txapelduna, oraindik gainditu ez den marka. 2021ean TKE Ligara igo zen eta hurrengo urtean Kontxara sailkatzea lortu zuen.
== Koloreak ==
Traineruaren izena ''Esperantza'' da. 1990. hamarkadatik kolore zurikoa izan zen baina 2015eko play-offerako traineru berria erosi zuen, kolore beltza duena, eta ordutik honekin dabil. Elastikoaren kolorea, ordea, marroia edo larru kolorekoa izan da historikoki, gaur egun marroi oso argia ia urre kolorekoa erabiltzen du..
== Historia ==
=== XIX mendea ===
Getariarren garairik onena arraunketaren hasierako urteetan izan ziren 1895 eta 1911 artean [[Kontxako Bandera|Kontxako bost banderaz]] jabetu zirelarik. Kontxako lehen parte hartzea 1881ekoa da, banderaren hirugarren edizioa hain zuzen ere. 1890 eta 1891ean bigarren egin ondoren 1985ean iritsi zen lehenengo garaipena [[Frantzisko Arregi]] patroi zuela<ref name=":0" />. 1896an berriz irabazi zuen Kontxako Bandera, baita [[Bilboko estropada zaharrak|Bilbokoa]] ere, jokaturiko bi estropada bakarrak zirenez urte hartako traineru onena izan zela erakutsiz.
=== XX mendearen hasiera ===
1900an Donostiako Itsas Klubak antolatu zuen, baina belaontziak hobetsi nahian sariak nabarmen jaitsi zituen. San Pedroko traineru bi eta Donostiar guztiek uko egin zioten banderarik, eta Getariak bakarrik arraun eginez eskuratu zuen hirugarren Kontxako Bandera. 1903an Getaria eta Donostiaren arteko estropada izan zen eta getariarrak nagusitu ziren. 1906an bigarren San Pedroren atzetik eta 1911ean azkenengo garaipena, hau ere polemikoa. Getaria eta Orioren artean jokatu behar zen azken estropada, Getariak bi arraunlari aldatzeko eskaera onartu zuen antolakuntzak eta Oriok protesta gisa arraun ez egitea erabaki zuen. Francisco Arregi izan zen patroia 1895, 1896, 1903 eta 1911eko garaipenetan eta Domingo Cabañas 1900koan<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Eusko Label Liga de traineras|hizkuntza=eu|url=https://www.euskolabelliga.com/clubes/index.php?c=32&id=eu|aldizkaria=www.euskolabelliga.com|sartze-data=2024-05-19}}</ref>.
Garaipen gehiago izan ez arren Getariak zenbait urtetan parte hartu zuen eta emaitza onak lortu ere bai, 1922ko eta 1939ko bigarren postuak esate baterako. Bilbo aldean 1930ko estropadan bigarrena izan zen.
=== Sindicato Náutico de Pesca ===
''Sindicato Nautico de pesca de Guetaria'' izenarekin traineru indartsua osatu zuten getariarrek 1972an eta Kontxan bigarren, [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketan]] laugarren eta [[Nerbioiko Sari Handia]]n bigarren egitea lortu zuten<ref name=":1" />. 1972an Espainiako Trainerilla Txapelketan garaile izan zen. Azaroan Orioreki desfaioa egin zuten eta Getarian eta Orion jokaturiko estropadak irabazi zituzten.
Hurrengo urtean ere atera zuten trainerua eta emaitzak apalagoak izan arren (Kontxan 5.) garaipen pare bat lortu zituzten, etxean eta Kontxarako sailkapen estropadan.
=== Getariako Arraun Elkartea ===
==== Hasierako urteak ====
1976an sortu eta 1979an egin zuen debuta traineruetan, lau estropada jokatuz baina Ondarroako Arrantzaleen Eguneko Bandera irabaziz. 1980an bi estropada baino ez zituen jokatu. 1982an [[Espainiako Batel Txapelketa|Espainiako]] eta [[Gipuzkoako Batel Txapelketa]]k irabazi zituen eta 1983an trainerua atera zuen emaitzak onak izan ez baziren ere.
==== 90. hamarkada ====
1993ean itzuli zen ''Esperantza'' trainerua eta 1995ean Zarauzko arraunlariekin batera oso emaitza onak lortu zituen [[Traineruen Euskal Liga|Euskal Ligan]] zazpigarren eginez eta bost bandera irabaziz. Itsasoan bikain moldatzen zen eta Kontxara sartzeko zorian egon zen, 8. postu madarikatu lortu baitzuen sailkapen estropadan. Bolada onari jarraitu zion hurrengo urteetan, 1996an Ligan bosgarren eta bandera bat, 1997an Ligan 7. eta bi bandera, 1998an Ligan 11. baina hiru bandera.
[[Fitxategi:2001-060 Zumaia-Getaria Kontxan 8.jpg|thumb|300px|Paternina-Indaux traineruko arraunlariek urte bikaina osatu zuten 2001. urtean, Kontxako Banderan bosgarren eta Ligan laugarren eginez.]]
2001ean [[Telmo Deun Arraun Kirol Elkartea|Zumaiarekin]] bat egin eta '''Paternina-Indaux''' eratu zuten, bakoitzaren babesleen izena hartuz. Sekulako denboraldia osatu zuten elkarrekin, [[2001eko Kontxako Bandera|Kontxako Banderan]] bosgarren, [[Traineruen Euskal Liga|Euskal Ligan]] laugarren, Gipuzkoako txapelketan bigarren eta Ligakoa zen Plentziako Banderan garaile izan baitziren<ref name=":1" />.
==== KAE Ligan baina jarraitutasunik gabe ====
Hurrengo bi urtetan ez zuen jenderik lortu trainerua osatzeko eta 2004ean itzuli zen estropadetara [[KAE Liga|Federazio Ligan]] aritu zelarik. 2007an izan zuen azkenengo urte ona. Orioko arraunlari batzuk hartuta [[KAE Liga]] irabazi zuen eta [[TKE Liga]]ra igotzeko zorian izan zen, play offean lehenengo jardunaldian 10 ehunenekok eta bigarrenean 52 ehunenekok saririk gabe utzi zutelarik.
Gero, bi urteko etena etorri zen traineru mailan gizonezkoei dagokienez, eta kluba gaztedia sortzean zentratu zen, gainerako lanak alboratuz. Aitzitik, 2009an, esaterako, infantil mailako gipuzkoar nahiz euskal batel txapelketak eskuratu zituen klubak, bai eta mutil jubenil nahiz neska absolutuetan Euskadiko trainerila txapelketak irabazi ere, garaipen probintzialez gain. Espainiako txapelketan ere lan txukuna eginik, jubenilek 2. postua eta neskek 5. eskuratuz, beste garaipen ugariren artean.
2010ean Getariak, bere historian lehen aldiz bi traineru uretaratzea lortu zuen, aldi berean: Neskena eta mutilena. Azken hau, Leandro Andreano entrenatzaile zuela, azpitik bultzaka zentozen gazteei herrian bertan arraun egiteko, eta klubak bere erakustoki onena berriz ere abian jartzeko atera zen. Hasieran asmo hutsa zena egi bihurtu zen KAE 2 ligan, bi bandera irabazteraino: Donostiarra bandera eta Mundakako ikurrina.
==== KAE1 Ligara itzulera ====
[[Fitxategi:Kontxako banderarako sailkapena 07 08.jpg|thumb|300px| Getariako trainerua, 2007ko Kontxarako sailkapen estropadan.]]
2011 ere urte oparoa izan da Esperantzarentzat, getariar petoz osaturiko traineruak play-offetarako txartela lortu zuen eta, liga erregularrean 5 bandera eskuratu ondoren: Pasaiako ikurrina, Pasai San Pedroko Kofradiaren bandera Asón Ibaiko bandera (Colindres), Erandioko Bandera eta Mundakako Ikurrina, azken hau bigarren urtez jarraian. Gainera, KAE 1 ligara igotzea lortu zuen Pasaian eta Colindresen jokatutako play-off kanporaketetan, garaile suertatuaz Ondarroa, Getxo eta Arkoteren aurka bi estropadak era loriatsuan irabazi ondoren.
2012an seigarren egin zuen ligan eta 2013an, entrenatzailea aldatu eta Gorka Etxeberriaren eskutik, laugarren izatera iritsi zen. Hurrengo bi urteetan liga irabazi zuen, bakoitzean launa estropada irabazita baina bi aldietan play-offean huts egin zuen. Hurrengo urteetan goiko postuetan ibili da baina play-offetara sailkatu gabe. Gorka Etxeberriaren eskutik jarraitu zuen urte haietan, eta hala segitu zuen 2017 eta 2018. urteetan ere.
2019an ziklo aldaketa eman zen Getarian. Ion Larrañaga harrobiko arraunlariak, zenbait urtez beste klubetan aritu eta gero herriko taldea gidatzeko ardura hartu zuen. Lehendabiziko urtean laugarren sailkatu zuen Esperantza ontzia, hiru bandera eskuratu zituztelarik, KAE 1 ligan, eta 2020an hirugarren postua erdietsi zuten getariarrek. 2020 urte horretan ez zuten banderarik eskuratu.
=== TKE Ligarako igoera ===
2021 denboraldia mugarria izan zen getariarrentzat. Negu partean Andoni Galarraga arraunlaria hil zen eta haren omenezko estropadan lortu zuen denboraldiko aurreneko garaipena. Uztaila erdaldera lidertza eskuratu zuen eta amaieran [[KAE Liga]] laugarren aldiz eskuratzeaz gain [[Zerrenda:Espainiako Traineru Txapelketen emaitzak|Espainiako Txapelketa]] irabazi zuen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Larrañaga: "Gure helburua urtero trainerua uretaratzea da"|hizkuntza=eu|data=2021-08-01|url=https://www.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/hiru-erregeen-mahaia/osoa/8226304/getaria-castro-espainiako-txapelketa-jon-larranaga/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-05-19}}</ref>. Denboraldia borobiltzeko jokaturiko laugarren play-offetan [[TKE Liga]]ra igotzea lortu zuen<ref>{{Erreferentzia|izena=JUAN MARI|abizena=ZUBIAURRE|izenburua=Ion Larrañagak bere entrenatzaile postuan jarraituko du 2022an|hizkuntza=es|data=2021-10-26|url=https://www.diariovasco.com/costa-urola/getaria/larranagak-bere-entrenatzaile-20211026221912-ntvo.html|aldizkaria=El Diario Vasco|sartze-data=2024-05-19}}</ref>.
2022ko denboraldia bikaina izan zen. Bosgarrena izan zen TKE Ligan eta 49 urteren ondoren Kontxako Bandera jokatzeko sailkatu zen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Getaria Kontxan izango da 49 urteren ondoren|hizkuntza=eu|data=2022-09-02|url=https://www.eitb.eus/eu/kirolak/arrauna/bideoak/osoa/8945949/bideoa-getaria-kontxan-izango-da-49-urteren-ondoren/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-05-19}}</ref>, sailkapen estropadan laugarren denbora onena eginez. Lehenengo egunean ere laugarren egin zuenez Ohorezko Txandan aritu zen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Getariako 'Esperantza' ohorezko txandan ariko da Kontxako Banderako bigarren jardunaldian - Orio|hizkuntza=eu|url=https://guka.eus/orio/1668381825418-getariako-esperantza-ohorezko-txandan-ariko-da-kontxako-banderako-bigarren-jardunaldian|aldizkaria=Guka.eus|sartze-data=2024-05-19}}</ref>. 2023an berriz lortu zuen Kontxako Banderarako sailkatzea eta Ligan bigarren txandan aritu zen.
2024ko denboraldian bigarren txandan aritu zen, Ligako seigarren postuan egonkortuta. Lehenengo TKE Ligako bandera irabazi zuen, [[Ondarroako Bandera]], bigarren txanda irabazita eta itsasoko baldintzen aldaketa nabarmenari esker. Ondoren Kontxako Banderara sailkatu zen, hirugarren urtez jarraian.
== Palmaresa ==
=== [[Kontxako Bandera]] ===
* '''Txapelduna (5):''' 1895, 1896, 1900, 1903 eta 1911.
* Bigarrena (4): 1890, 1891, 1922 eta 1972.
* Hirugarrena (4): 1916, 1918, 1929 eta 1930.
* [[Kontxako Banderarako Sailkapen estropada|Sailkapen estropadako irabazlea]] (1): 1973.
* Sailkatua (6): 1972, 1973, 2001, 2022, 2023 eta 2024.
=== [[TKE Liga]] ===
* '''Txapelduna (0)'''
* Bigarrena (0)
* Hirugarrena (0)
* Bosgarrena 2022an.
* Parte hartzeak (1): 2022
* [[KAE Liga|KAE 1 Liga]] (4): 2007, 2014, 2015, 2021.
* [[KAE Liga|KAE 2 Liga]] (0): bigarrena 2011an.
* '''[[Traineruen Euskal Liga|Euskal Liga]] (0):''' Laugarren 2001ean (Paternina-Indaux), bosgarren 1996an.
=== [[Espainiako Traineru Txapelketa]] ===
* '''Txapelduna (1):''' 2021.
* Laugarren 1972an.
=== [[Euskadiko Traineru Txapelketa]] ===
* Euskadiko Sprint txapelketa (1): 2001 (Paternina-Indaux)
=== [[Gipuzkoako Traineru Txapelketa]] ===
* '''Txapelduna (0)'''
* Bigarrena (1): 2001.
=== Estropada zaharrak ===
* [[Bilboko estropada zaharrak]] (1): 1896.
* [[Lapurdiko estropada zaharrak]] (2):
** Donibane Lohitzunen: 1900.
** Miarritzen: 1908.
=== Aro modernoko estropadak ===
{| class="wikitable"
|-
| Etxekoak || [[Getariako Bandera|Getariako estropadak]] (4): 1973, 1995, 2007, 2021.<br/>Andoni Galarragaren oroimen estropada (1): 2021.<br/>Mahala bandera (1): 2015.
|-
| Gipuzkoan || [[Hondarribiko Bandera#Hondarribiako Promozio estropada|Hondarribiako Promozio Estropada]] (2): 1993 eta 2007.<br/>[[Zumaiako Ikurrina|Zumaiako Bandera]] (3): 1995, 2015, 2021.<br/>[[Hernaniko Bandera]] (1): 1995.<br/>[[Mutrikuko Bandera|Mutriku Promozio Bandera]] (1): 1995.<br/>[[Fortuna Bandera]] (2): 1996, 1997.<br/>[[Koxtaperen Bandera]] (1): 1997.<br/>[[Pasaiako Bandera]] (2): 2007, 2011.<br/>[[Donostiarra Bandera|Donostiarra B Bandera]] (1): 2010.<br/>[[San Pedroko Bandera#KAE Ligako estropada|San Pedroko Promozio Bandera]] (1): 2011.<br/>[[Erandioko Ikurrina|Erandioko Bandera]] (1): 2011.<br/>[[Trintxerpeko Bandera]] (2): 2011, 2014.<br/>[[Donostiarra Bandera]] (3): 2014, 2015, 2016.<br/>[[Zarautz Arraun Elkartearen Ikurrina]] (1): 2015.
|-
| Bizkaian || [[Ondarroako Bandera|Arrantzale Eguna (Ondarroa)]] (1): 1979.<br/>[[Ondarroako Bandera]] (5): 1998, 2006, 2007, 2014, 2024.<br/>[[Plentziako Ikurrina|Plentziako Bandera]] (1): 2001.<br/>[[Algortako Portuzarra Ikurrina]] (1): 2005.<br/>[[Getxoko Traineru Bandera]] (1): 2005.<br/>[[Santurtziko Bandera]] (2): 2006, 2014.<br/>[[Sestaoko Bandera]] (1): 2007.<br/>[[Mundakako Bandera]] (2): 2010, 2011.<br/>[[Portugaleteko traineru jaitsiera]] (1): 2024.
|-
| Araban || [[Arabako Bandera|Legutioko Bandera]] (1): 1995.
|-
| Kantabrian || [[S.D.R. Castro Urdialesen Bandera]] (2): 1998, 2019.<br />[[Flaviobriga Bandera|Caspan Bandera (Castro Urdiales)]] (1): 1998.<br/>[[Camargoko Bandera]] (2): 2007, 2021.<br/>[[Santanderko Bandera]] (1): 2007.<br/>[[Ría del Asón Bandera]] (1): 2011.<br/>[[Marina de Cudeyoko Bandera]] (1): 2019.<br/>[[Santoñako Bandera]] (1): 2019.<br/>[[Castro Urdialesko Bandera]] (2): 2019, 2021.
|-
| Besterik || [[Errioxako Bandera (estropada)|Errioxako Bandera]] (1): 2007.
|}
=== Trainerillak ===
* [[Gipuzkoako Trainerilla Txapelketa]] (1): 1972.
* [[Zarauzko trainerilla estropadak]] (3): 1971, 1972. 2017
== Azken denboraldiak ==
{| class="wikitable"
|-
! Urtea !! Liga !! Kontxa !! Espainiako txap.
|-bgcolor="#80FF80"
| 2004 || Federazio Liga, 6.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2005 || Federazio Liga, 6.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2006 || KAE 1 Liga, 3.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| '''2007''' || '''KAE 1 Liga, 1.a''' || align="center"|-
|-
| 2008 || ez || align="center"|-
|-
| 2009 || ez || align="center"|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2010 || KAE 2 Liga, 4.a || align="center"|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2011 || KAE 2 Liga, 2.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2012 || KAE 1 Liga, 6.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2013 || KAE 1 Liga, 4.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| '''2014''' || '''KAE 1 Liga, 1.a''' || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| '''2015''' || '''KAE 1 Liga, 1.a''' || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2016 || KAE 1 Liga, 3.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2017 || KAE 1 Liga, 5.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2018 || KAE 1 Liga, 4.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2019 || KAE 1 Liga, 3.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2020 || KAE 1 Liga, 3.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| '''2021''' || '''KAE 1 Liga, 1.a''' || align="center"|- || style="background:#ffff00; color:#000000" align="center"|'''Txapelduna'''
|-bgcolor="#FCF567"
| 2022 || TKE Liga, 5.a || align="center"|5.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2023 || TKE Liga, 7.a || align="center"|7.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2024 || TKE Liga, 6.a || align="center"|6.a
|}
== Emakumezkoen trainerua ==
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = white
| kolore2 = #A0522D
| izena = Zumaia-Getaria<br/>Getaria-Tolosa<br/>Getaria-Zarautz
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera = [[2005]]
| bazkideak =
| herria =
| koloreak = hainbat
| lehendakaria = ?
| entrenatzailea = {{banderaikur|EH}} Eneida Etxabe (Get-Zar)
| patroia = {{banderaikur|EH}} [[Izaro Lestayo]] (Get-Zar)
| trainerua = {{color box|white}} ''Esperantza''
| txapelketak = '''0''' [[Emakumezkoen Kontxako Bandera|Kontxako Bandera]]<br />'''1''' [[Emakumezkoen Traineru Liga|Euskotren Liga]]<br />'''4''' [[Euskadiko Traineru Txapelketa|Euskadiko Txapelketa]]<br />'''3''' [[Gipuzkoako Traineru Txapelketa|Gipuzkoako Txapelketa]]<br />'''2''' [[Emakumezkoen Gipuzkoako Traineru Liga|Gipuzkoako Liga]]
| kontxa = ez
| liga = ez
| aurten =
| webgunea =
}}
[[Fitxategi:Trainiere Embarquement.jpg|thumb|280px|[[Getaria-Tolosa]] Emakumezkoen trainerua.]]
[[Fitxategi:Bandera de la Concha 2016 - Getaria Zarautz femenino.jpg|280px|thumb|Getaria-Zarautz [[Kontxako Bandera]] 2016.]]
Emakumezkoen estropadak hasi zirenetik, 2005ean [[Txingudi Bandera]], beti aritu izan dira getariarrak arraunean.
2008 arte [[Aita Mari Arraun Elkartea|Zumaiarekin]] bat eginda aritu ziren. 2005ean egin zuen Zumaia-Getariak debuta ''Urola Kosta'' izenarekin<ref name=":0" />. [[Txingudi Bandera]]n izan zen, [[Hondarribia]]n, eta hirugarren egin zuten [[Club de Remo Cabo da Cruz|Cabo da Cruz]] eta [[Hondarribia Arraun Elkartea#Emakumezkoen trainerua|Hondarribiaren]] atzetik. 2007 eta 2008an ere berriz aritu ziren elkarrekin emaitza onak lortuz; [[Gipuzkoako Traineru Txapelketa#Emakumezkoen txapelketa|Gipuzkoako Txapelketa]] irabazi, [[Euskadiko Traineru Txapelketa#Emakumezkoen txapelketa|Euskadiko Txapelketan]] bigarren eta [[Emakumezkoen Kontxako Bandera|Kontxako Banderan]] hirugarren.
2009tik aurrera [[Tolosako Arraun Kluba|Tolosarekin]] batera aritu ziren, [[Getaria-Tolosa]] osatuz talde indartsua osatuz. Emaitza aipagarriak izan zituzten, tartean 2011ko [[Emakumezkoen Traineru Liga]] eta Euskadi zein Gipuzkoako hainbat txapelketa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Getaria-Tolosak irabazi du Euskotren liga, ikuskizuna emanez|hizkuntza=eu|data=2011-08-16|url=https://www.berria.eus/kirola/getaria-tolosak-irabazi-du-euskotren-liga-ikuskizuna-emanez_1130857_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-05-19}}</ref>. Kontxako lau edizioetan ere finalean izan ziren<ref>{{Erreferentzia|abizena=Eskunabarrak|izenburua=Getaria Tolosa neskak Kontxa estropada Donostia 2011-9-11|data=2011-09-12|url=https://www.youtube.com/watch?v=nFjBVuaIaIA|sartze-data=2024-05-19}}</ref>. 2013an bikotea desegin zen eta ez zuen arraunlari nahikorik izan trainerurik ateratzeko.
2014 denboralditik aurrera [[Zarautz Arraun Elkartea#Emakumezkoen trainerua|Zarautzekin]] batera aritu dira. Lehenengo urtean Gipuzkoako Ligan bosgarrenak izan ziren eta 2015ean bi bandera eskuratu zituzten. 2016an Kontxan debuta egin eta ohorezko txandarako sailkatu ziren. Azkenean 5. postuan amaitu du.
=== [[Emakumezkoen Kontxako Bandera|Kontxako Bandera]] ===
* '''Txapelduna (0)'''
* Bigarrena (2): 2010 eta 2011.
* Hirugarrena (3): 2008, 2009 eta 2012.
* [[Kontxako Banderarako Sailkapen estropada|Sailkapen estropada]] (3): 2008, 2010 eta 2011.
=== [[Emakumezkoen Traineru Liga]] ===
* '''Txapelduna (1):''' 2011.
* Hirugarrena (1): 2012.
* Irabazitako estropadak (<small>2021 barne</small>): 4
* Parte hartzeak (2): 2011, 2012
* [[Emakumezkoen Gipuzkoako Traineru Liga|Gipuzkoako Liga]] (2): 2010 eta 2011.
=== Txapelketak ===
* [[Espainiako Traineru Txapelketa#Emakumezkoen txapelketa|Espainiako Txapelketa]] (0): bigarren 2011an.
* [[Euskadiko Traineru Txapelketa#Emakumezkoen txapelketa|Euskadiko Txapelketa]] (4): 2009, 2010*, 2011 eta 2012.
* [[Gipuzkoako Traineru Txapelketa#Emakumezkoen txapelketa|Gipuzkoako Txapelketa]] (3): 2008, 2009 eta 2011.
=== Gainontzeko banderak ===
{| class="wikitable"
|-
| '''Handiak''' || '''[[Txingudi Bandera]] (3):''' 2009, 2010 eta 2011.<br/>'''[[Zarauzko Ikurrina#Beste estropadak|Zarauzko Ikurrina]] (1):''' 2011.<br/>'''[[Getxoko Traineru Bandera#Emakumezkoen Bandera|Getxoko Bandera]] (1):''' 2011.
|-
| Etxekoa || [[Getariako Bandera#Emakumezkoen estropada|Getariako Bandera]] (1): 2010.
|-
| Gipuzkoan || [[Donostiarra Bandera#Emakumezkoen estropadak|Donostiarra Bandera]] (2): 2009 eta 2010.<br/>[[Orioko Bandera#Beste estropadak|Orioko Bandera]] (2): 2009 eta 2010.<br/>Debako estropada (2): 2010 eta 2011.<br/>[[Pasaiako Bandera#Emakumezkoen Bandera|Pasaiako Bandera]] (1): 2011.<br/>[[Zumaiako Ikurrina#Emakumezkoen estropadak|Zumaia Promozioa]] (4): 2009, 2011, 2015 eta 2016.<br/>[[Oriako Traineru Jaitsiera#Emakumezkoak|Oriako Traineru Jaitsiera]] (1): 2011<br/>San Pedroko Bandera (1): 2011.<br/>[[Zarauzko Ikurrina|Zarautz, Gipuzkoako Ligakoa]] (1): 2012.<br/>[[Bisiguaren Egunaren Bandera#Emakumezkoen estropada|Orioko Bixigu Eguna]] (1): 2015.
|-
| Bizkaian || [[Isuntzaren Bandera]] (1): 2011.<br/>Bilboko Bandera (1): 2011.
|-
| Kantabrian || [[Marina de Cudeyoko Bandera]] (2): 2010 (Gipuzkoa), 2011.
|}
=== Trainerillak ===
* [[Espainiako Trainerilla Txapelketa#Emakumezkoak|Espainiako Txapelketa]] (0): Bigarrena 2010, 2011 eta 2012an.
* [[Euskadiko Trainerilla Txapelketa#Emakumezkoak|Euskadiko Txapelketa]] (5): 2008, 2009, 2010, 2011 eta 2012.
* [[Gipuzkoako Trainerilla Txapelketa#Emakumezkoak|Gipuzkoako Txapelketa]] (6): 2007, 2008, 2009, 2010, 2011 eta 2012.
=== Batelak ===
* [[Euskadiko Batel Txapelketa#Emakumezkoak|Euskadiko Txapelketa]] (0): Bigarrena 2010 eta 2012an.
* [[Gipuzkoako Batel Txapelketa#Emakumezkoak|Gipuzkoako Txapelketa]] (2): 2010 eta 2012.
=== Denboraldiak ===
{| class="wikitable"
|-
! Urtea !! Taldea !! Liga !! Kontxa
|-
| 2008 || Zumaia-Getaria || align="center"|- || align="center"|3.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2009 || Getaria-Tolosa || ''Gipuzkoa, 2.a'' || align="center"|3.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2010 || Getaria-Tolosa || ''Gipuzkoa, 2.a'' || align="center"|2.a
|-bgcolor="#FCF567""
| '''2011''' || '''Getaria-Tolosa''' || '''Emakumezkoen Liga, 1.a''' || align="center"|2.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2012 || Getaria-Tolosa || Emakumezkoen Liga, 3.a || align="center"|3.a
|-
| 2013 || ez || align="center"|- || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2014 || Getaria-Zarautz || Gipuzkoako Liga, 5.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2015 || Getaria-Zarautz || Gipuzkoako Liga, 5.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2016 || Getaria-Zarautz || Gipuzkoako Liga, 5.a || align="center"|5.a
|-
| 2017- || ez || align="center"|- || align="center"|-
|}
== Ikus gainera ==
* [[Getaria-Tolosa]]
== Antolaturiko estropadak ==
[[Getariako Bandera]] antolatzen du urtero, baina aurretik ere hainbat estropada antolatu izan zituen. [[Emakumezkoen Gipuzkoako Traineru Liga]]rako puntuagarria den estropada ere jokatzen da Getariako uretan.
80. hamarkadaren bukaeran [[Getaria-Donostia Trabesia|Getariatik Donostiarako trabesia]] ere antolatu izan zen [[Kontxako Bandera]]ren errebantxa gisa.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{TKE ligako taldeen aurkibidea}}
[[Kategoria:Getariako kirola (Gipuzkoa)]]
[[Kategoria:Gipuzkoako arraun taldeak]]
312e0tg70t0vw9zl7r4iaylr4dht6hz
Lankide eztabaida:Theklan/2007ko azaroa
3
59458
9974763
595359
2024-11-20T14:09:32Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2007ko azaroa]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2007ko azaroa]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
595359
wikitext
text/x-wiki
== Harluxet ==
Kaixo Theklan! Bai, gogoratzen dut horretaz hitz egiten egon ginela; baina Harluxeten gunean bertan, inon jartzen al du Creative Commons lizentzia bat erabiltzen dutela? Eta zein Creative Commons lizentzia da? Lizentzia motaren arabera, litekeena da GFDLarekin bateragarria ez izatea, adibidez ''ez-komertziala'' baldintza badu... horretaz guztiaz badakizu zerbait? –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 12:43, 30 Urria 2007 (UTC)
== Almazán vs. Almazán ==
Perdona las molestias, no lo sabía. ¿Existen acentos en euskera? --[[Lankide:Chabi|Chabi]] 19:34, 30 Urria 2007 (UTC)
== Koordenatuak ==
Kaixo, Theklan! Koordenatuekin gora eta behera ibili zarenez, zuri galdetu nahi nizun hurrengo zalantza: Koordenatuetan zergatik ez daude segundoak? Izan ere, segundoak jarri gabe, koordenatuak ez dira batere zehatzak (esate baterako, [[Barakaldo]] ibaiaren beste ertzean dago). Hala ere, [[Lapuebla Labarka]]n segundoak jarri ditut, baina orduan, koordenatuen gainean sakatzerakoan ez zait mapa irekitzen. Argituko al zenidake zerbait? Eskerrik asko. --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai Fdz. de Betoño]] 16:38, 31 Urria 2007 (UTC)
:Barkatu, oraintxe sartu naiz berriro, eta oraingoan bai sartzen dela mapan. Beraz, galdera bakarrik izango zen ea zergatik ez diren segundoak sartu herri gehienetan. --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai Fdz. de Betoño]] 16:40, 31 Urria 2007 (UTC)
== irudiak jartzen ==
Kaixo!
ikusi dut beste wikipediako orrietan irudiak agertzen direla baina ere herrikoak, arriak... ta abar. Nola jartzen dira ba irudi berriak wikipedian?
- <small><span style="border: 1px solid green; -moz-border-radius:10px">[[Lankide:bengoa|'''<span style="background-color:White; color:Indigo; -moz-border-radius-topleft:10px; -moz-border-radius-bottomleft:10px"> bengoa </span>''']][[Lankide eztabaida:bengoa|<span style="background-color:green; color:white; -moz-border-radius-bottomleft:10px; -moz-border-radius-topleft:10px"> eztabaida </span>]][[Aparteko:Contributions/bengoa|<span style="background-color:green; color:white"> ekarpenak </span>]][[Aparteko:Emailuser/bengoa|<span style="background-color:green; color:white"> eposta </span>]]<span style="background-color:green; color:white"> {{#switch:{{Lankide:bengoa/Egoera}}
| 1=[[Image:ButtonGreen.png|10px]]
| 2=[[Image:ButtonGreen.png|10px]]
| 3=[[Image:ButtonYellow.png|10px]]
| 4=[[Image:ButtonYellow.png|10px]]
| 5=[[Image:ButtonRed.png|10px]]
}} </span></small> 22:48, 2 azaroa 2007 (UTC)
ongi izan!
kaixo bengoa naiz eske ez dakit zer egin dudan eztabaida orrian
mezedez jarriko al zenidake zegoen bezala?
mezedez
ez dakit zer egin dudan [[lankide:bengoa|bengoa]]
==Zorionak==
Ba hori, irabazi'ok eta , zorionak neure partez! Aitortu behar joat, nahiz eta askorik ez aitu, gauza batzuk gustura irakurtzen ibili nok hire artikulutik. Izarrik ez joat jarriko hamen, nahikoa'ok eta lehiaketaren sariarekin. Ondo izan eta ikusiko gaittuk agian bihar!--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; [[Lankide eztabaida:Janfri|idatzi lasai]] 20:40, 6 Azaroa 2007 (UTC)
:Zorionaaak, bai!!! --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai Fdz. de Betoño]] 22:14, 6 Azaroa 2007 (UTC)
== nola ezan duzu ez idasteko ==
A bale. Nola esan didazu ez jartze ezer beste IP batzuetan jarri dut nirean
barkatu lehena gaitik
==Duda eztabaida orriarekin==
Arrastion Theklan! Galdera bat daukat: Behin eztabaida-orria luzatzen hastean, nola egiten da kronologikoki ordenatu eta eztabaida orria garbitzeko? Susmoa dut, mugitzea izango dela beste izen bat jarriz, adibidez: ''janfrieztabaida(hasierakoa)'' eta gero esteka bat jartzea, baina nahiago dut galdetzea Mac Gyver-ena egitea baino lehen badaezpada ere... Eskerrik asko aldez aurretik. --[[Lankide:Janfri|Janfri]]; [[Lankide eztabaida:Janfri|idatzi lasai]] 15:12, 7 Azaroa 2007 (UTC)
:Eskerrik asko.--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; [[Lankide eztabaida:Janfri|idatzi lasai]] 15:57, 7 Azaroa 2007 (UTC)
==Euskal WikiAtlasa==
Aupa Theklan! Ikusi dut zelan jarri duzun [[Wikiproiektu_eztabaida:Euskal_Herriko_udalerriak| udalerrien wikiproiektuko eztabaidan]] Euskal WikiAtlaserako laguntza eske mezu bat. Ni prest egongo nintzateke laguntzeko, baina ze eratako laguntza litzateke? Nola lagundu ahalko lioke wikiproiektuak atlasari? Hau da, esplizituki esanda, zer egin behar da bertan hobetzeko?--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|ze?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 08:31, 12 Azaroa 2007 (UTC)
==Konderriak==
Aupa!! Wikiproiektuarena banekien, baina hainbeste dago egiteko ... normalean hutsuneren bat ikustean idazten dut. Aukeratzekotan, uste dut badaudela beste arloek nire artikuluak gehiago behar dituztenak.
Bestetik, agian txantiloia erabiltzea errazago den, baina [[gaztelania]]ko [[es:Wikipedia]] artikuluetatik euskaratzen nabil eta han txantiloirik erabiltzen ez dutenez, ez dut ezta gogoratu ere egin.
Eskerrik asko eta ea administratzaile berria zaren!!-- [[Lankide:Marklar2007|Marklar2007]] 16:34, 16 Azaroa 2007 (UTC)
== Administratzaile izendapena ==
Zorionak, erabaki den bezala administratzaile zara une hontatik aurrera [[Lankide:Janfri|Janfri]] lankidearekin batera. Euskal Wikipedia ondo eramango dugulakoan, nahi duzuenerako gaude [[Lankide:TXiKi|TXiKi]] eta [[Lankide:Kabri|ni]]. Zorte on eta eskerrik asko. [[Lankide:Kabri|Kabri]], [[Lankide_eztabaida:Kabri|(erantzunak hemen)]] [[Irudi:Lauburu.svg|20px]] 20:17, 18 Azaroa 2007 (UTC)
== Auzo infotaula ==
Mila esker, saiatuko naiz Arrasaterekin egiten. –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 15:44, 19 Azaroa 2007 (UTC)
:Nik ere begiratu dut TXiKiri emandako erantzuna, interesa baitut auzoen koordenatu eta kokapen mapen kontu horrekin. Zeozer galdetzekotan izatekotan zuri galdetuko dizut jeje. Dena dela, oso ideia interesgarria deritzot, batez ere [[Baztan]] moduko udalerri handietan. Ondo izan (ni ere saiatuko naz Getxogaz egiten)--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|ze?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 18:53, 19 Azaroa 2007 (UTC)
== Zorionak! Administratzailea zara ==
orain administratzailea zara?
ene! zorionak! Banekien ba ni, zuk euskarasko wikipediara laguntza asko eman duzu zorionak!
== berberia makakoa ==
A ze sustoa!
Pentsatu dut dena borratu zenuela, gero irakurri dut gramatika eta ortografia obetu behar del, irakurri behar dut guztia gehiago!
A aizu, zorionak, ez naiz egon aste bat edo bi konektauta eta ez dut jakin administratzailea zarenik, zorionak!--[[User:Bengoa|Bengoa]] 15:58, 21 Azaroa 2007 (UTC)
Beno, sinatu egin dut zeren gustiek ori egiten duzue, zergatik nik ez, ezta? (pentsatu dut)
bai, onartzen dut ez dudala euskara perfekzioarekin menperatzen, baina intentatzen ari naiz
berberia makako arena egin dut zeren lankidea banaiz ba lankide bat bezala lan egin behar dut. Eta txikitan egin nuen lan bat ikusi dut, eta pentsatu dut: euskarasko wikipediak ez dauka ezta tximino orrialdea ezta ''Macaca sylvanus'' orrialdea, orduan egin dut, beste gauza bat, orain idatzi dudanaren behean nago, esan nahi dut idatzi dudana, eta ez du behar sinadura jartzea baina idasten dudanean lankide baten eztabaidan sinadura jartzen dut ala jende gustiak daki ni idatzi dudala?
ondo izan zu ere
ba al dakizu gaur wikipedian hilabete bat daramala?
baina ez dudana ulertzen da formatuarena, nola jarri behar dut ba?
gaur egin nahi dut ze ez daukat denbora beste egun batzuetan
orduan ze formatu jarri behar ditut? ba al dago argaskirik?...
begira, egin dut taulatxo ori, aizo, oraitxe berta egin duzu zuk primateena, ez du denbora ematen!
== Espainiako udalerriak ==
Aupa! Interesgarria da komentatzen didazun zerrenda hori. Orain arte gaztelaniazko Wikipediako [[:es:Anexo:Municipios de España por población|ranking honetan]] oinarritzen ari nintzen udalerri populatuenak sortzen joateko, baina zurea zabalagoa dela dirudi. Gaztelerazko zerrendakoekin amaitutakoan zure zerrenda ere kontuan izango dut.
Bestalde, jada ez naiz Bartzelonan bizi :/ Handik ibili nintzen iraila aldera arte, baina Arrasaten bueltan nago orain, eta agian Madrilera joango naiz urte hasieran-edo... baina bitartean EHn nabil. Ea beste noizbait koinziditzen dugun. –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 13:53, 22 Azaroa 2007 (UTC)
== datu taula ==
kaixo theklan!
nire datu taulan izenburua erdian dago eta ez du uzten beste guztia irakurtzea, zer egin behar dut guztiek daukaten moduan egoteko?
denbora baduzu zeuk egin, ni liatzen naiz ta!
--[[User:Bengoa|bengoa]], [[lankide_eztabaida:bengoa|idatzi ezazu emen]] 15:22, 23 Azaroa 2007 (UTC)
== artikuloak ==
baina zer dira artikuluak?
nik orain gehiago sahiatzen ari naiz wikipediari laguntzen lehen baino, gainera txantilioi bat egin nahi dut, internet explores erebiltzen dutenentzat baina ez dut aurkitzen non irakasten den txantilioi bat egiten
--[[User:Bengoa|bengoa]], [[lankide_eztabaida:bengoa|idatzi ezazu emen!]] 15:39, 23 Azaroa 2007 (UTC)
== lankide orrialdea gero ==
Ulertu dizut
Orain wikipedian artikulu eta txantilioi eta gehiago egingo ditut eta lankide orrialdea beste egunerako, ezta?
esate baterako txantilioi bat egin dut:[[txantiloi:lankide internet explorer|lankide batek internet explorer erabiltzen du]] (jartzeko hau jarri behar da <nowiki>{{lankide:internet explorer}}</nowiki>
ongi izan!--[[User:Bengoa|bengoa]], [[lankide_eztabaida:bengoa|idatzi ezazu emen!]] 17:37, 24 Azaroa 2007 (UTC)
==Euskal Wikiatlasa==
Bai, pentsetan ari naz agian beste itxura emotean baitte atlasari, zer edo zer erakargarriagoa. Baina ez naz omegia txantiloigintzat eta beraz alde batera utzi dut. Dena dela, buruan dut interesgarria izan daitekeen artikulu bat (Zuberoako Holtzarteko arroila), gero Irunberrikoa egiteko-edo. Itzultzen saiatzen ari naiz frantsesetik, baina zelatan ez nazen oso abila frantsesez eta osagai karstikoetan galdu egiten nazen ba... Dena dela, argazkien kontua nik egingo nukeena da argazki kopuru bat jarri (8 esate baterako) eta lankide bakoitzak hilabeteko lau argazki desberdini botoa emoteko aukerea emon (bat asteko). Holan, botu gehien deukiezenak izengo lirateke aukeraturiko argazkiak. Zer deritzozu?--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 09:50, 26 Azaroa 2007 (UTC)
:Gustatu zait bai eta bozkatzen hasi naiz jada. Baina, pentsatu dut bakarrik <nowiki>[[Lankide:Janfri|Janfri]]</nowiki> moduan egitea bozketak wikiatlasean, ez izorratzeko aukera desberdinetako zabalerak--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 10:33, 26 Azaroa 2007 (UTC)
::Pentsatu dudana da (agian larregi flipatuta), Euskal Wikiatlasean, geografia gaiak jartzeaz gain (ibaiak, mendiak, udalerriak, gazteluak...) historia, hizkuntza, biografia desberdinak... moduko gaiak atxikitzea. Agian aparteko atari batean (Euskal Herriko historiaren ataria, esaterako) edo agian Euskal Herriari buruzko mega-atari bat. Jakin badakit lan handia dela, baina beno, hor dihardugu (nik behintzat) euskal gaiei buruz idazten. Zer deritzozu?--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 18:50, 27 Azaroa 2007 (UTC)
Bai, baina kontuan izan behar da lau friki garela aktibo gagozenak eta klaro, lan handia dago egiteko. Baina argi daukat euskal wikipedian euskal gaietan izan behar duela erreferente eta gai "unibertsaletan" eduki duina izanda nahikoa dela (azken batean, nahita edo ez, gai zientifikoetan beti egongo gara Ingelesezko wikipediaren atzean). Beraz bai, jende gehiago lotu beharko litzateke, pena da, baina Wikipedia lehiaketa aurretik zein ostean, lankide berberok jarraitzen dugu lanean; batek berak ere ez du jarraitu aktiboki ekarpenak egiten (hots, sariagatik bakarrik hartu dutela parte).
Saiatu beharko da beste nonor bilatzen (euskal) gai berriak jorratzeko, baina ez gaitezen engaina, izpiritu militante apur bat izan behar da eta gero eta gutxiago dago gure gizarte honetan... Pentsatuta daukat nik zerbait egitea 25.000 artikulutara heltzean (iritzi artikulua, hitzaldiren bat edo...) Baina ez dakit arrakastarik izango duten lankideak lotzerako orduan... Buf, zelako txapa ez?--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 19:37, 27 Azaroa 2007 (UTC)
== Irudi batzuk ==
Aupa Theklan. Euskarazko Wikipediako [[Aparteko:Imagelist|irudien]] mantenua egiten ari naiz, duela hilabete batzuk fitxategi guztiak commonsera igotzea erabaki genuela-eta. Horien artean badaude zuk igotako 4 irudi; Altsasuko armarria ezabatu beharko dugula uste dut, baina badaude CC lizentziapean jarri dituzun bi argazki. Jarriko dituzu Commonsen? Horren ondoren hemengoak ezaba ditzakezu. Milesker! 15:31, 26 Azaroa 2007 (UTC)
== txantilioi sinadura ==
Pentsatu dut saila izango zela guztia behin eta berriro idaztea eta fabore bat bezala txantilioi hori egitea
baina nola ikusten dut ez zaizula gustatu borratu al dezakezu
== Agur Theklan! ==
Agur,
We would greatly appreciate it if you could help us creating an '''.eu'''-language Wiki-entry corresponding to the ''PIP'':
http://es.wikipedia.org/wiki/Partido_Independentista_Puertorrique%C3%B1o
http://en.wikipedia.org/wiki/Puerto_Rican_Independence_Party
Mila esker!!!
== sinadura ==
Baina zuk <nowiki>--~~~~</nowiki> idazten duzu eta zuk daukazun sinadura agertzen zaizu?
nik hau jartzean <nowiki>—~~~~</nowiki> bakarrink bengoa naizela eta ze ordutan egin dudan jartzen dit.
Zaiatzen ari naiz artikulu batzuk egiten, eta egingo ditut baina zein da nire hobespena?
beno, ez zait inporta zein de hbespena, zaiatuko naizz artikulu gehiago egiten, beste gauza bat, ikusi dut [[lankide:imagaa]] ez duela eztabaida orria ikusten eta zuk or idatzi diozu, orduan ni bere lankide orrialdean jarri diot bere eztabaida orriaren lotura bat, gero borratuko dut.
agur!--[[User:Bengoa|bengoa]] 18:28, 27 Azaroa 2007 (UTC)
== akatsak ==
Ongi!
Firefox badaukat baina ez dakit erabiltzen oso ondo, bihar irakurriko dut xuxen-ena
eskerrik asko!
--[[User:Bengoa|bengoa]] 20:52, 27 Azaroa 2007 (UTC)
==Mendien kokapen mapa==
[[Holtzarteko arroilak|Holtzarte]] artikulua egin berri dut baina, nik jarritako koordenatuak egokiak diren arren, kokapen mapan, behar baino iparralderago agertzen da (berdin gerta zitzaidan [[Arthanolatze]]rekin) maparen koordenatuen kontuez ez dakidanez ezer, botako diozu begiratu bat ea ondo dauden edo? Izan daiteke ni ere okertuta egotea. Eskerrik asko aldez aurretik.--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 21:48, 27 Azaroa 2007 (UTC)
:Erreferentzia ona izan daiteke. Bestela, [http://www.bizkaia.net/home2/Temas/DetalleTema.asp?Tem_Codigo=3328 hemen] ikus zenezake beste era bat egiteko, Bizkaiko foru aldundiaren erreferentzia GPS sarearen webgunea da. Edo agian, errazena izan daitekeena zera da: [[Betsaide]], EAEko hiru herrialdeek bat egiten duten lekua ere erreferentzia modura hartzea. Google Earthek dinosta <nowiki>43º05'16,11''N 2º32'46,21''W</nowiki> koordenatuetan dagoela. Beno, guzti hau ezjakin batek eman ditzakeen aholkuen partetik diot, ez baitakit zelan doan koordenatuen asuntua, nahiz eta primerako ideia iruditu XD. Ondo izan.--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 09:20, 28 Azaroa 2007 (UTC)
::Saiatu naiz ni egiten Betsaide eta GPS sarearekin baina eztakit ezta nondik hasi ere...--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 11:40, 1 Abendua 2007 (UTC)
Ikusi dut bai, beste artikulu batzuetan ere. Primeran geratu da!--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 12:12, 1 Abendua 2007 (UTC)
== Mila esker! ==
Kaixo Theklan:
Eskertsu,
-[[User:Vizkarrondo albizu agur|Vizkarrondo albizu agur]] 03:38, 28 Azaroa 2007 (UTC)
== Makako rhesus ==
Ba al dakizu nork borratu egin duen artikulu bat egin dudana makako rhesus buruz?, eske ez dakit zer gertatu den, nik ez dut jarri bandalismorik--[[User:Bengoa|bengoa]] 16:41, 28 Azaroa 2007 (UTC)
A bale, pentsatu dut borratu egin zela, denbora onetan rhesusari buruzko informazioa bilatzen zaiatu naiz eta
agur!--[[User:Bengoa|bengoa]] 16:44, 28 Azaroa 2007 (UTC)
== Nabarmendutako artikuluen inguruan ==
Kaixo Theklan! Nabarmendutako artikuluak beste Wikipedietan markatuta agertzearena badakit bot-aren bitartez egin daitekeela, beste norbaiti irakurri izan baitiot horren inguruan, baina nik ez dut sekula egin eta ez dakit zehatz-mehatz nola egiten den. Begiratuko dut.
Bestalde, argi dago gure Wikipedian ez dugula irudirik igotzen, eta ondorioz, irudiren bat nabarmendu bezala markatzekotan Commonsekoak markatu behar ditugula; horretarako aukera bat izan daiteke ''Irudi:...'' orrialde horiek sortzea, edo bururatzen zaidan beste aukera bat da nabarmendutako irudientzako Atari bat sortzea izan daiteke, eta bertan irudi galeriak ipini, Commonsetik hartutakoak, baina EHrekin edo euskararekin zerikusia dutenak. Bigarren aukera hau egokia izan daiteke agian jendea argazkiak Commonsen igo eta galeria berriak sortzera animatzeko agian, ezta? Atari honen barruan udalerrientzako orrialdeak egon daitezke; Commonseko orrialdeen moduko zerbait, baina euskaraz eta hemen. Agian Wikiatlasaren parte ere izan daiteke... ez dakit ba! Nola ikusten duzu hau? –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 15:18, 29 Azaroa 2007 (UTC)
:Bai, hobe da lasai hartzea, eta poliki-poliki egiten joatea, bestela gero oso zaila izaten da guztia mantentzea... Irudiari orrialde bat sortze horrek ez du irudia euskarazko Wikipediara ekartzen, irudiak Commonsen bakarrik egoten jarraitzen du, baina euskarazko Wikipediarentzako deskribapen orrialde bat sortzen da, hangoaz aparte. Horrek ez du inongo arazorik suposatzen, eta aukera ona izan daiteke beraz (nire ustez). –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 16:01, 29 Azaroa 2007 (UTC)
::Ideia ona da. Azaleko nabarmendutako artikuluaren atalaren azpian jar daiteke, adibidez. Nigatik aurrera! –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 16:57, 29 Azaroa 2007 (UTC)
== Euskal WikiAtlaseko argazki proposamenei buruz ==
Aupa Theklan! Galderatxo bat: Foruen monumentuen argazkia aurretik proposatu zutelako kendu da? Eta hori nonbaiten ikus daiteke? Kuriositate hutsagatik... Ondo segi!! --[[Lankide:Orereta|Orereta]] ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]]) 20:00, 29 Azaroa 2007 (UTC)
sx3jz8fcc46w51wudjq9cuaj9firv3s
9975247
9974763
2024-11-20T14:28:26Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2007ko azaroa]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2007ko azaroa]]» izenera aldatu du: Revert
595359
wikitext
text/x-wiki
== Harluxet ==
Kaixo Theklan! Bai, gogoratzen dut horretaz hitz egiten egon ginela; baina Harluxeten gunean bertan, inon jartzen al du Creative Commons lizentzia bat erabiltzen dutela? Eta zein Creative Commons lizentzia da? Lizentzia motaren arabera, litekeena da GFDLarekin bateragarria ez izatea, adibidez ''ez-komertziala'' baldintza badu... horretaz guztiaz badakizu zerbait? –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 12:43, 30 Urria 2007 (UTC)
== Almazán vs. Almazán ==
Perdona las molestias, no lo sabía. ¿Existen acentos en euskera? --[[Lankide:Chabi|Chabi]] 19:34, 30 Urria 2007 (UTC)
== Koordenatuak ==
Kaixo, Theklan! Koordenatuekin gora eta behera ibili zarenez, zuri galdetu nahi nizun hurrengo zalantza: Koordenatuetan zergatik ez daude segundoak? Izan ere, segundoak jarri gabe, koordenatuak ez dira batere zehatzak (esate baterako, [[Barakaldo]] ibaiaren beste ertzean dago). Hala ere, [[Lapuebla Labarka]]n segundoak jarri ditut, baina orduan, koordenatuen gainean sakatzerakoan ez zait mapa irekitzen. Argituko al zenidake zerbait? Eskerrik asko. --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai Fdz. de Betoño]] 16:38, 31 Urria 2007 (UTC)
:Barkatu, oraintxe sartu naiz berriro, eta oraingoan bai sartzen dela mapan. Beraz, galdera bakarrik izango zen ea zergatik ez diren segundoak sartu herri gehienetan. --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai Fdz. de Betoño]] 16:40, 31 Urria 2007 (UTC)
== irudiak jartzen ==
Kaixo!
ikusi dut beste wikipediako orrietan irudiak agertzen direla baina ere herrikoak, arriak... ta abar. Nola jartzen dira ba irudi berriak wikipedian?
- <small><span style="border: 1px solid green; -moz-border-radius:10px">[[Lankide:bengoa|'''<span style="background-color:White; color:Indigo; -moz-border-radius-topleft:10px; -moz-border-radius-bottomleft:10px"> bengoa </span>''']][[Lankide eztabaida:bengoa|<span style="background-color:green; color:white; -moz-border-radius-bottomleft:10px; -moz-border-radius-topleft:10px"> eztabaida </span>]][[Aparteko:Contributions/bengoa|<span style="background-color:green; color:white"> ekarpenak </span>]][[Aparteko:Emailuser/bengoa|<span style="background-color:green; color:white"> eposta </span>]]<span style="background-color:green; color:white"> {{#switch:{{Lankide:bengoa/Egoera}}
| 1=[[Image:ButtonGreen.png|10px]]
| 2=[[Image:ButtonGreen.png|10px]]
| 3=[[Image:ButtonYellow.png|10px]]
| 4=[[Image:ButtonYellow.png|10px]]
| 5=[[Image:ButtonRed.png|10px]]
}} </span></small> 22:48, 2 azaroa 2007 (UTC)
ongi izan!
kaixo bengoa naiz eske ez dakit zer egin dudan eztabaida orrian
mezedez jarriko al zenidake zegoen bezala?
mezedez
ez dakit zer egin dudan [[lankide:bengoa|bengoa]]
==Zorionak==
Ba hori, irabazi'ok eta , zorionak neure partez! Aitortu behar joat, nahiz eta askorik ez aitu, gauza batzuk gustura irakurtzen ibili nok hire artikulutik. Izarrik ez joat jarriko hamen, nahikoa'ok eta lehiaketaren sariarekin. Ondo izan eta ikusiko gaittuk agian bihar!--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; [[Lankide eztabaida:Janfri|idatzi lasai]] 20:40, 6 Azaroa 2007 (UTC)
:Zorionaaak, bai!!! --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai Fdz. de Betoño]] 22:14, 6 Azaroa 2007 (UTC)
== nola ezan duzu ez idasteko ==
A bale. Nola esan didazu ez jartze ezer beste IP batzuetan jarri dut nirean
barkatu lehena gaitik
==Duda eztabaida orriarekin==
Arrastion Theklan! Galdera bat daukat: Behin eztabaida-orria luzatzen hastean, nola egiten da kronologikoki ordenatu eta eztabaida orria garbitzeko? Susmoa dut, mugitzea izango dela beste izen bat jarriz, adibidez: ''janfrieztabaida(hasierakoa)'' eta gero esteka bat jartzea, baina nahiago dut galdetzea Mac Gyver-ena egitea baino lehen badaezpada ere... Eskerrik asko aldez aurretik. --[[Lankide:Janfri|Janfri]]; [[Lankide eztabaida:Janfri|idatzi lasai]] 15:12, 7 Azaroa 2007 (UTC)
:Eskerrik asko.--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; [[Lankide eztabaida:Janfri|idatzi lasai]] 15:57, 7 Azaroa 2007 (UTC)
==Euskal WikiAtlasa==
Aupa Theklan! Ikusi dut zelan jarri duzun [[Wikiproiektu_eztabaida:Euskal_Herriko_udalerriak| udalerrien wikiproiektuko eztabaidan]] Euskal WikiAtlaserako laguntza eske mezu bat. Ni prest egongo nintzateke laguntzeko, baina ze eratako laguntza litzateke? Nola lagundu ahalko lioke wikiproiektuak atlasari? Hau da, esplizituki esanda, zer egin behar da bertan hobetzeko?--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|ze?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 08:31, 12 Azaroa 2007 (UTC)
==Konderriak==
Aupa!! Wikiproiektuarena banekien, baina hainbeste dago egiteko ... normalean hutsuneren bat ikustean idazten dut. Aukeratzekotan, uste dut badaudela beste arloek nire artikuluak gehiago behar dituztenak.
Bestetik, agian txantiloia erabiltzea errazago den, baina [[gaztelania]]ko [[es:Wikipedia]] artikuluetatik euskaratzen nabil eta han txantiloirik erabiltzen ez dutenez, ez dut ezta gogoratu ere egin.
Eskerrik asko eta ea administratzaile berria zaren!!-- [[Lankide:Marklar2007|Marklar2007]] 16:34, 16 Azaroa 2007 (UTC)
== Administratzaile izendapena ==
Zorionak, erabaki den bezala administratzaile zara une hontatik aurrera [[Lankide:Janfri|Janfri]] lankidearekin batera. Euskal Wikipedia ondo eramango dugulakoan, nahi duzuenerako gaude [[Lankide:TXiKi|TXiKi]] eta [[Lankide:Kabri|ni]]. Zorte on eta eskerrik asko. [[Lankide:Kabri|Kabri]], [[Lankide_eztabaida:Kabri|(erantzunak hemen)]] [[Irudi:Lauburu.svg|20px]] 20:17, 18 Azaroa 2007 (UTC)
== Auzo infotaula ==
Mila esker, saiatuko naiz Arrasaterekin egiten. –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 15:44, 19 Azaroa 2007 (UTC)
:Nik ere begiratu dut TXiKiri emandako erantzuna, interesa baitut auzoen koordenatu eta kokapen mapen kontu horrekin. Zeozer galdetzekotan izatekotan zuri galdetuko dizut jeje. Dena dela, oso ideia interesgarria deritzot, batez ere [[Baztan]] moduko udalerri handietan. Ondo izan (ni ere saiatuko naz Getxogaz egiten)--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|ze?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 18:53, 19 Azaroa 2007 (UTC)
== Zorionak! Administratzailea zara ==
orain administratzailea zara?
ene! zorionak! Banekien ba ni, zuk euskarasko wikipediara laguntza asko eman duzu zorionak!
== berberia makakoa ==
A ze sustoa!
Pentsatu dut dena borratu zenuela, gero irakurri dut gramatika eta ortografia obetu behar del, irakurri behar dut guztia gehiago!
A aizu, zorionak, ez naiz egon aste bat edo bi konektauta eta ez dut jakin administratzailea zarenik, zorionak!--[[User:Bengoa|Bengoa]] 15:58, 21 Azaroa 2007 (UTC)
Beno, sinatu egin dut zeren gustiek ori egiten duzue, zergatik nik ez, ezta? (pentsatu dut)
bai, onartzen dut ez dudala euskara perfekzioarekin menperatzen, baina intentatzen ari naiz
berberia makako arena egin dut zeren lankidea banaiz ba lankide bat bezala lan egin behar dut. Eta txikitan egin nuen lan bat ikusi dut, eta pentsatu dut: euskarasko wikipediak ez dauka ezta tximino orrialdea ezta ''Macaca sylvanus'' orrialdea, orduan egin dut, beste gauza bat, orain idatzi dudanaren behean nago, esan nahi dut idatzi dudana, eta ez du behar sinadura jartzea baina idasten dudanean lankide baten eztabaidan sinadura jartzen dut ala jende gustiak daki ni idatzi dudala?
ondo izan zu ere
ba al dakizu gaur wikipedian hilabete bat daramala?
baina ez dudana ulertzen da formatuarena, nola jarri behar dut ba?
gaur egin nahi dut ze ez daukat denbora beste egun batzuetan
orduan ze formatu jarri behar ditut? ba al dago argaskirik?...
begira, egin dut taulatxo ori, aizo, oraitxe berta egin duzu zuk primateena, ez du denbora ematen!
== Espainiako udalerriak ==
Aupa! Interesgarria da komentatzen didazun zerrenda hori. Orain arte gaztelaniazko Wikipediako [[:es:Anexo:Municipios de España por población|ranking honetan]] oinarritzen ari nintzen udalerri populatuenak sortzen joateko, baina zurea zabalagoa dela dirudi. Gaztelerazko zerrendakoekin amaitutakoan zure zerrenda ere kontuan izango dut.
Bestalde, jada ez naiz Bartzelonan bizi :/ Handik ibili nintzen iraila aldera arte, baina Arrasaten bueltan nago orain, eta agian Madrilera joango naiz urte hasieran-edo... baina bitartean EHn nabil. Ea beste noizbait koinziditzen dugun. –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 13:53, 22 Azaroa 2007 (UTC)
== datu taula ==
kaixo theklan!
nire datu taulan izenburua erdian dago eta ez du uzten beste guztia irakurtzea, zer egin behar dut guztiek daukaten moduan egoteko?
denbora baduzu zeuk egin, ni liatzen naiz ta!
--[[User:Bengoa|bengoa]], [[lankide_eztabaida:bengoa|idatzi ezazu emen]] 15:22, 23 Azaroa 2007 (UTC)
== artikuloak ==
baina zer dira artikuluak?
nik orain gehiago sahiatzen ari naiz wikipediari laguntzen lehen baino, gainera txantilioi bat egin nahi dut, internet explores erebiltzen dutenentzat baina ez dut aurkitzen non irakasten den txantilioi bat egiten
--[[User:Bengoa|bengoa]], [[lankide_eztabaida:bengoa|idatzi ezazu emen!]] 15:39, 23 Azaroa 2007 (UTC)
== lankide orrialdea gero ==
Ulertu dizut
Orain wikipedian artikulu eta txantilioi eta gehiago egingo ditut eta lankide orrialdea beste egunerako, ezta?
esate baterako txantilioi bat egin dut:[[txantiloi:lankide internet explorer|lankide batek internet explorer erabiltzen du]] (jartzeko hau jarri behar da <nowiki>{{lankide:internet explorer}}</nowiki>
ongi izan!--[[User:Bengoa|bengoa]], [[lankide_eztabaida:bengoa|idatzi ezazu emen!]] 17:37, 24 Azaroa 2007 (UTC)
==Euskal Wikiatlasa==
Bai, pentsetan ari naz agian beste itxura emotean baitte atlasari, zer edo zer erakargarriagoa. Baina ez naz omegia txantiloigintzat eta beraz alde batera utzi dut. Dena dela, buruan dut interesgarria izan daitekeen artikulu bat (Zuberoako Holtzarteko arroila), gero Irunberrikoa egiteko-edo. Itzultzen saiatzen ari naiz frantsesetik, baina zelatan ez nazen oso abila frantsesez eta osagai karstikoetan galdu egiten nazen ba... Dena dela, argazkien kontua nik egingo nukeena da argazki kopuru bat jarri (8 esate baterako) eta lankide bakoitzak hilabeteko lau argazki desberdini botoa emoteko aukerea emon (bat asteko). Holan, botu gehien deukiezenak izengo lirateke aukeraturiko argazkiak. Zer deritzozu?--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 09:50, 26 Azaroa 2007 (UTC)
:Gustatu zait bai eta bozkatzen hasi naiz jada. Baina, pentsatu dut bakarrik <nowiki>[[Lankide:Janfri|Janfri]]</nowiki> moduan egitea bozketak wikiatlasean, ez izorratzeko aukera desberdinetako zabalerak--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 10:33, 26 Azaroa 2007 (UTC)
::Pentsatu dudana da (agian larregi flipatuta), Euskal Wikiatlasean, geografia gaiak jartzeaz gain (ibaiak, mendiak, udalerriak, gazteluak...) historia, hizkuntza, biografia desberdinak... moduko gaiak atxikitzea. Agian aparteko atari batean (Euskal Herriko historiaren ataria, esaterako) edo agian Euskal Herriari buruzko mega-atari bat. Jakin badakit lan handia dela, baina beno, hor dihardugu (nik behintzat) euskal gaiei buruz idazten. Zer deritzozu?--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 18:50, 27 Azaroa 2007 (UTC)
Bai, baina kontuan izan behar da lau friki garela aktibo gagozenak eta klaro, lan handia dago egiteko. Baina argi daukat euskal wikipedian euskal gaietan izan behar duela erreferente eta gai "unibertsaletan" eduki duina izanda nahikoa dela (azken batean, nahita edo ez, gai zientifikoetan beti egongo gara Ingelesezko wikipediaren atzean). Beraz bai, jende gehiago lotu beharko litzateke, pena da, baina Wikipedia lehiaketa aurretik zein ostean, lankide berberok jarraitzen dugu lanean; batek berak ere ez du jarraitu aktiboki ekarpenak egiten (hots, sariagatik bakarrik hartu dutela parte).
Saiatu beharko da beste nonor bilatzen (euskal) gai berriak jorratzeko, baina ez gaitezen engaina, izpiritu militante apur bat izan behar da eta gero eta gutxiago dago gure gizarte honetan... Pentsatuta daukat nik zerbait egitea 25.000 artikulutara heltzean (iritzi artikulua, hitzaldiren bat edo...) Baina ez dakit arrakastarik izango duten lankideak lotzerako orduan... Buf, zelako txapa ez?--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 19:37, 27 Azaroa 2007 (UTC)
== Irudi batzuk ==
Aupa Theklan. Euskarazko Wikipediako [[Aparteko:Imagelist|irudien]] mantenua egiten ari naiz, duela hilabete batzuk fitxategi guztiak commonsera igotzea erabaki genuela-eta. Horien artean badaude zuk igotako 4 irudi; Altsasuko armarria ezabatu beharko dugula uste dut, baina badaude CC lizentziapean jarri dituzun bi argazki. Jarriko dituzu Commonsen? Horren ondoren hemengoak ezaba ditzakezu. Milesker! 15:31, 26 Azaroa 2007 (UTC)
== txantilioi sinadura ==
Pentsatu dut saila izango zela guztia behin eta berriro idaztea eta fabore bat bezala txantilioi hori egitea
baina nola ikusten dut ez zaizula gustatu borratu al dezakezu
== Agur Theklan! ==
Agur,
We would greatly appreciate it if you could help us creating an '''.eu'''-language Wiki-entry corresponding to the ''PIP'':
http://es.wikipedia.org/wiki/Partido_Independentista_Puertorrique%C3%B1o
http://en.wikipedia.org/wiki/Puerto_Rican_Independence_Party
Mila esker!!!
== sinadura ==
Baina zuk <nowiki>--~~~~</nowiki> idazten duzu eta zuk daukazun sinadura agertzen zaizu?
nik hau jartzean <nowiki>—~~~~</nowiki> bakarrink bengoa naizela eta ze ordutan egin dudan jartzen dit.
Zaiatzen ari naiz artikulu batzuk egiten, eta egingo ditut baina zein da nire hobespena?
beno, ez zait inporta zein de hbespena, zaiatuko naizz artikulu gehiago egiten, beste gauza bat, ikusi dut [[lankide:imagaa]] ez duela eztabaida orria ikusten eta zuk or idatzi diozu, orduan ni bere lankide orrialdean jarri diot bere eztabaida orriaren lotura bat, gero borratuko dut.
agur!--[[User:Bengoa|bengoa]] 18:28, 27 Azaroa 2007 (UTC)
== akatsak ==
Ongi!
Firefox badaukat baina ez dakit erabiltzen oso ondo, bihar irakurriko dut xuxen-ena
eskerrik asko!
--[[User:Bengoa|bengoa]] 20:52, 27 Azaroa 2007 (UTC)
==Mendien kokapen mapa==
[[Holtzarteko arroilak|Holtzarte]] artikulua egin berri dut baina, nik jarritako koordenatuak egokiak diren arren, kokapen mapan, behar baino iparralderago agertzen da (berdin gerta zitzaidan [[Arthanolatze]]rekin) maparen koordenatuen kontuez ez dakidanez ezer, botako diozu begiratu bat ea ondo dauden edo? Izan daiteke ni ere okertuta egotea. Eskerrik asko aldez aurretik.--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 21:48, 27 Azaroa 2007 (UTC)
:Erreferentzia ona izan daiteke. Bestela, [http://www.bizkaia.net/home2/Temas/DetalleTema.asp?Tem_Codigo=3328 hemen] ikus zenezake beste era bat egiteko, Bizkaiko foru aldundiaren erreferentzia GPS sarearen webgunea da. Edo agian, errazena izan daitekeena zera da: [[Betsaide]], EAEko hiru herrialdeek bat egiten duten lekua ere erreferentzia modura hartzea. Google Earthek dinosta <nowiki>43º05'16,11''N 2º32'46,21''W</nowiki> koordenatuetan dagoela. Beno, guzti hau ezjakin batek eman ditzakeen aholkuen partetik diot, ez baitakit zelan doan koordenatuen asuntua, nahiz eta primerako ideia iruditu XD. Ondo izan.--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 09:20, 28 Azaroa 2007 (UTC)
::Saiatu naiz ni egiten Betsaide eta GPS sarearekin baina eztakit ezta nondik hasi ere...--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 11:40, 1 Abendua 2007 (UTC)
Ikusi dut bai, beste artikulu batzuetan ere. Primeran geratu da!--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 12:12, 1 Abendua 2007 (UTC)
== Mila esker! ==
Kaixo Theklan:
Eskertsu,
-[[User:Vizkarrondo albizu agur|Vizkarrondo albizu agur]] 03:38, 28 Azaroa 2007 (UTC)
== Makako rhesus ==
Ba al dakizu nork borratu egin duen artikulu bat egin dudana makako rhesus buruz?, eske ez dakit zer gertatu den, nik ez dut jarri bandalismorik--[[User:Bengoa|bengoa]] 16:41, 28 Azaroa 2007 (UTC)
A bale, pentsatu dut borratu egin zela, denbora onetan rhesusari buruzko informazioa bilatzen zaiatu naiz eta
agur!--[[User:Bengoa|bengoa]] 16:44, 28 Azaroa 2007 (UTC)
== Nabarmendutako artikuluen inguruan ==
Kaixo Theklan! Nabarmendutako artikuluak beste Wikipedietan markatuta agertzearena badakit bot-aren bitartez egin daitekeela, beste norbaiti irakurri izan baitiot horren inguruan, baina nik ez dut sekula egin eta ez dakit zehatz-mehatz nola egiten den. Begiratuko dut.
Bestalde, argi dago gure Wikipedian ez dugula irudirik igotzen, eta ondorioz, irudiren bat nabarmendu bezala markatzekotan Commonsekoak markatu behar ditugula; horretarako aukera bat izan daiteke ''Irudi:...'' orrialde horiek sortzea, edo bururatzen zaidan beste aukera bat da nabarmendutako irudientzako Atari bat sortzea izan daiteke, eta bertan irudi galeriak ipini, Commonsetik hartutakoak, baina EHrekin edo euskararekin zerikusia dutenak. Bigarren aukera hau egokia izan daiteke agian jendea argazkiak Commonsen igo eta galeria berriak sortzera animatzeko agian, ezta? Atari honen barruan udalerrientzako orrialdeak egon daitezke; Commonseko orrialdeen moduko zerbait, baina euskaraz eta hemen. Agian Wikiatlasaren parte ere izan daiteke... ez dakit ba! Nola ikusten duzu hau? –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 15:18, 29 Azaroa 2007 (UTC)
:Bai, hobe da lasai hartzea, eta poliki-poliki egiten joatea, bestela gero oso zaila izaten da guztia mantentzea... Irudiari orrialde bat sortze horrek ez du irudia euskarazko Wikipediara ekartzen, irudiak Commonsen bakarrik egoten jarraitzen du, baina euskarazko Wikipediarentzako deskribapen orrialde bat sortzen da, hangoaz aparte. Horrek ez du inongo arazorik suposatzen, eta aukera ona izan daiteke beraz (nire ustez). –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 16:01, 29 Azaroa 2007 (UTC)
::Ideia ona da. Azaleko nabarmendutako artikuluaren atalaren azpian jar daiteke, adibidez. Nigatik aurrera! –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 16:57, 29 Azaroa 2007 (UTC)
== Euskal WikiAtlaseko argazki proposamenei buruz ==
Aupa Theklan! Galderatxo bat: Foruen monumentuen argazkia aurretik proposatu zutelako kendu da? Eta hori nonbaiten ikus daiteke? Kuriositate hutsagatik... Ondo segi!! --[[Lankide:Orereta|Orereta]] ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]]) 20:00, 29 Azaroa 2007 (UTC)
sx3jz8fcc46w51wudjq9cuaj9firv3s
Igitaia eta mailua
0
59588
9975321
9812507
2024-11-20T15:37:40Z
Luistxo
1519
[[Kategoria:Igitaia heraldikan]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez
9975321
wikitext
text/x-wiki
[[Fitxategi:Hammer and sickle.svg|thumb|200px|Igitaia eta mailuaren ikurra SESBen banderan]]
'''Igitaia eta mailua''' [[komunismo]]aren sinbolo esanguratsua da. Ikur honetan, modu desberdinean jarrita [[igitai]]a eta [[mailu]]a agertzen dira. Igitaiak [[nekazaritza]] eremuko langileei egiten die erreferentzia, eta mailuak [[proletario|proletargoari]].
Igitaia eta mailuaren errepresentazio ezagunena [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|Sobiet Batasuneko]] banderakoa da. Horretan, [[izar gorri (ikurra)|izar gorriarekin]] batera eta [[bandera gorria]]n agertzen da, hiruek komunismoaren ikurrik ezagunena osatuz.
== Sorrera ==
1918ko apirilean, Errusian, [[Urriko Iraultza]] bukatu zen; [[Lenin]] zen Errusiako Errepublika Sozialista Federatibo Sobietar jaio berriko burua, eta beharginen eta nekazarien batasunean ardaztu nahi zuen estatua. Ikurra behar batasun horrek, eta lehiaketa antolatu zuten. Aurkeztu ziren proposamenen artean, mailua zerabilten askok industria beharginen adierazle gisa; nekazariena, berriz, sega, sardea, goldea, eskuarea da, artistaren arabera. Igitaia erabili zuen [[Eugeni Kamzolkin]]ek, eta mailuarekin gurutzatu. Paradoxikoa bazen ere Kamzolkin ez zen komunista, familia dirudunekoa eta sakonki erlijiosoa baizik. Paradoxak paradoxa, Sobieten V. Kongresuak bere egingo zuen ikurra 1918ko udan.<ref name="Berria">{{erreferentzia|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1948/034/001/2018-06-03/mende_bete_ikur.htm|egunkaria=[[Berria]]|izenburua=Mende bete ikur|data=2018-06-03| postscriptum = CC BY-SA 4.0 lizentziapean}}</ref>
== Sobietar erabilera ==
[[Fitxategi:State Emblem of the Soviet Union.svg|thumb|110px|SESBen armarria]]
[[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|Sobietar Batasunean]] igitaia eta mailua bandera nazionaleko ikurra izateaz gain, [[estatu]]aren armarrian ere ikur zentrala zen. Halaber, SESBeko errepubliketako bandera eta bestelako ikur askotan ere agertzen zen. Armadak, aire indarrak eta bestelako erakunde askoren sinbolo ere bazen. Oro har, igitaia eta mailua SESBeko ikur gorena zen, eta hala jaso zen [[1924]]ko Konstituzio sobietarrean.
== Gaur egungo erabilera ==
Gaur egun, herrialde batzuetako banderetan igitaia eta mailua agertzen da. [[Errusiar Federazio]]ko bi [[oblast]]en banderatan, esaterako, agertzen da: [[Vladimir oblasta]] eta [[Bryansk oblasta]].
Errusiako [[hegazkin]] zerbitzuak ([[Aeroflot]]) igitaia eta mailua du ikurtzat, hondo [[urdin]]aren gainean.
[[Transnistria]]ko ''de facto''zko gobernuak (ofizialki eta nazioarte mailan [[Moldavia]]ren zatitzat jotzen den lurraldea) [[Moldaviako Errepublika Sozialista]] ohiko bandera erabiltzen du, non ikur komunista agertzen baita.
== Artean ==
Igitaia eta mailua errealismo sozialistan gai orokorra izan da urte askotan zehar, baina kultura ez-marxistan ere ikusi izan da artelan batzuetan. [[Andy Warhol]], igitaia eta mailuaren marrazki eta argazki ugari egin zituena, da adibiderik esanguratsuena.<gallery>
Fitxategi:Lenpl 06.jpg|Metrol geltokia, ''Ploshchad Lenina,'' [[Minsk]].
Fitxategi:BWHammerSickle.jpg|Sándor Pinczehelyi, ''Igitaia eta Mailua''
Fitxategi:Hammer and Sickle - Kerala.jpg|Mitin komunista bateko artelan bat [[Kerala]]n, [[India]].
</gallery>
== Ikurraren aldaerak ==
Munduko alderdi politiko eta mugimendu komunista ugarik erabili duten igitaia eta mailuaren ikurra, baita hainbat herrialdek ere. Hauetariko batzuek aldaketak egin dituzten [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|SESBetan]] sortutako eredutik abiatuz.
[[Angola]]k, [[Alemaniako Errepublika Demokratikoa|Alemaniako Errepublika Demokratiko]] ohiak edota [[Ipar Korea]]k (azken honek alderdiaren ikurrean) berezko sinboloak sortu dituzte. Ipar Koreak, adibidez, igitaia eta mailuarekin batera, pintzela erabiltzen du, intelektual eta artisten ikur gisa.
[[IV. Internazionala|IV. Internazionaleko]] troskistek igitaia eta mailua [[4]]arekin batera erabiltzen dute, ikurra ezkerrerantz kokatuz. Oro har, igitaia eta mailua ezkerrera kokatzen duten taldeek [[trotskismo|troskismoarekin]] bat egiten dute.
[[Austria]]k ere bere armarrian igitaia eta mailua darabil, ikur zentrala izan gabe.
== Unicode ==
[[Unicode]]ren arabera, igitaia eta mailua ikurra U+262D da (<span style="font-size: xx-large">{{unicode|☭}}</span>).
== Lege egoera ==
Bere garaian [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|Sobietar Batasunak]] okupaturiko lurralde batzuetan, igitaia eta mailua, [[izar gorri (ikurra)|izar gorria]] bezala, ''okupazio sobietarraren ikurtzat'' hartzen da, eta [[nazionalsozialismo|nazien]] ikurrekin eta [[totalitarismo]]arekin alderatzen dute. [[Hungaria]]n, Letonian eta Lituanian ikur hauek ezin dira modu publikoan erabili<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Lithuanian ban on Soviet symbols|hizkuntza=en-GB|data=2008-06-17|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/7459976.stm|sartze-data=2019-05-24}}</ref>. [[Estonia]]n ere antzeko saiakerak izan dira.
[[Polonia|Polonian,]] ikur sobietarrak eduki, sortu edo banatzen zituen edonor atxilotu egin zitekeen [[2011]]<nowiki/>ko ekainaren 19ra arte<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Poland Imposes Strict Ban on Communist Symbols - International News {{!}} News of the World {{!}} Middle East News {{!}} Europe News - FOXNews.com|data=2009-12-02|url=https://web.archive.org/web/20091202110908/http://www.foxnews.com/story/0,2933,577305,00.html#|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2019-05-24}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Pravda (estado|abizena=Español)|izenburua=Pravda Estado español: Prohibición de símbolos comunistas en Polonia: ilegal y anticonstitucional|data=2011-08-17|url=http://elpravda.blogspot.com/2011/08/la-prohibicion-de-los-simbolos.html|aldizkaria=Pravda Estado español|sartze-data=2019-05-24}}</ref>. Egun hartan, Poloniako Auzitegi Konstituzionalak lege hori inkonstituzionala zela zioen sententzia bat azaldu zuen "adierazpen-askatasuna eta informazioaren hedapena" oztopatzen zuelako; ondorioz, legea baliogabetu zen.
== Irudiak ==
<center><gallery>
Irudi:Flag of the Soviet Union.svg|[[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|SESBen]] bandera, [[1980]]ko [[abuztuaren 15]]etik [[1991]]ko [[abenduaren 25]]era
Irudi:Flag_of_the_Soviet_Union_1923.svg|SESBen bandera, [[1923]]ko [[azaroaren 12]]tik [[1955]]eko [[abuztuaren 19]]ra
Irudi:Flag of the Chinese Communist Party.svg|[[Txinako Alderdi Komunista]]ren bandera
Irudi:Flag of Bryansk Oblast.svg|[[Bryansk Oblast]]eko bandera, [[Errusia]]ko [[oblast]]a
Irudi:Flag of Angola.svg|[[Angolako bandera]], [[1975]]etik
Irudi:Coat of arms of East Germany (1955–1990).svg|[[Alemaniako Errepublika Demokratikoa|Alemaniako Errepublika Demokratikoko]] armarria
Irudi:Flag of the Workers' Party of Korea.svg|[[Koreako Langileen Alderdi]]ko bandera
Irudi:Logo of the Fourth International.svg|[[IV. Internazionala]]ren ikurra
Irudi:National Bolshevik Party.svg|[[Nazional Boltxevike]]en bandera
Irudi:Transnistria State Flag.svg|[[Transnistriako bandera]]
</gallery></center>
== Ikus, gainera ==
* [[Izar gorri (ikurra)|Izar gorria]]
* [[Bandera gorria]]
* [[Sinbologia komunista]]
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Sinbologia komunista]]
[[Kategoria:Igitaia heraldikan]]
643v0f4il4jczg1rfm172lev5sirjpf
Niger (ibaia)
0
60164
9975805
9930506
2024-11-20T22:48:26Z
InternetArchiveBot
119347
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
9975805
wikitext
text/x-wiki
{{Wikipedia1000}}
{{geografia fisiko infotaula
| izena = Niger
| bertako izena = Niger River (en)
| argazkia = Niger river at Koulikoro.jpg
| oina = Niger ibaia Koulikoron
| mapa = Niger river map.PNG
| kokapena = [[Ginea]], [[Mali]], [[Niger]], [[Benin]] eta [[Nigeria]],
| luzera = 4.180
| arroa = 2.117.700
| emaria = 5.589
| iturria = [[Ginea]]
| ahoa = [[Gineako golkoa]]
}}
'''Niger'''<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0167.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|data = 2012-03-30|izenburua= 167. araua: Saharaz hegoaldeko Afrikako toponimia}}</ref> ([[ingeles]]ez ''Niger River'') [[Mendebaldeko Afrika]]ko [[ibai]] nagusia da. 4.180 [[kilometro]]ko luzerarekin, [[Afrika]]ko hirugarren ibairik luzeena da, [[Nilo]] eta [[Kongo (ibaia)|Kongo ibaien]] ostean, eta [[Ibaien zerrenda luzeraren arabera|munduko hamahirugarrena]]. [[Ginea]]n jaio, eta [[Mali]], [[Niger]], [[Benin]] eta [[Nigeria]]tik igaro ondoren, [[Gineako golkoa]]n itsasoratzen da, [[Nigerren delta]] handia eratuz. 2.117.700 km²-ko arroa du<ref>{{Erreferentzia|izena=Peter H.|abizena=Gleick|izenburua=The world's water 2000-2001 : the biennial report on freshwater resources|argitaletxea=Washington, D.C. : Island|data=2000|url=http://archive.org/details/worldswater200020000glei|isbn=978-1-55963-792-3|sartze-data=2024-07-28}}</ref>. Ibaiadar nagusia [[Benue]] du.
[[Bamako]]raino nabigagarria da, eta eskualdeko komunikazio, garraio eta merkataritza ibilbide nagusia da. Maliko erdialdean dagoen [[Bani]] ibaiadarrarekin bat egiten duen tokian, Niger ibaia bitan banatzen da, eta barruko [[delta]] bat osatzen du, 400 km inguruko luzera duen eremu zingiratsua. Eskualde horretan, [[Mopti]], [[Sévaré]] eta [[Djenné]] hiriak daude.
== Etimologia ==
Nigerren bazterretan bizi direnek izen desberdin ugari dute ibaia izendatzeko. Adibidez, [[Mandingera|mandingeraz]] ''Jeliba'' edo ''Joliba'' (euskaraz, ibai handia) deritzo; [[Songhai (herria)|songhai hizkuntzez]] ''Isa Ber'' (euskaraz, ibai handia) eta [[jorubera|joruberaz]] ''Oya'', ibaiko jainkosa baten izena. Niger izenaren jatorria ezezaguna da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=A history of Niger : 1850-1960 {{!}} WorldCat.org|hizkuntza=en|url=https://search.worldcat.org/title/757218390|aldizkaria=search.worldcat.org|sartze-data=2024-07-28}}</ref>. Baliteke ''gher n gheren'' (euskaraz, ibaien ibaia) [[amazigera]]zko esalditik etortzea: ''ngher'' murriztua. Izen hori erabiltzen da ibaiaren erdialdeko zatian, [[Timbuktu]]ren inguruan. [[Nigeria]] eta [[Niger]] estatuek ibaitik hartu dute beren izena.
==Historia==
===Europarren esplorazioa===
[[Antzinako Erroma|Antzinako Erroman]] uste zen [[Timbuktu|Timbuktutik]] gertu zegoen ibaia [[Nilo|Nilo ibaiaren]] zati bat zela ([[Plinio Zaharra|Plinio]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Descripción de África y Asia libro 5, Historia natural - Plinio el viejo|url=http://www.historia-del-arte-erotico.com/Plinio_el_viejo/libro5.htm#44|aldizkaria=www.historia-del-arte-erotico.com|sartze-data=2024-07-28}}</ref>, N.H. 5.44)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Descripción de África y Asia libro 5, Historia natural - Plinio el viejo|url=http://www.historia-del-arte-erotico.com/Plinio_el_viejo/libro5.htm#30|aldizkaria=www.historia-del-arte-erotico.com|sartze-data=2024-07-28}}</ref>; [[Ibn Battuta|Ibn Battutak]] ere hala uste zuen. XVII. mendearen hasieran, esploratzaile europarrek uste zuten ibaia [[Mendebalde|mendebalderantz]] zihoala, eta [[Senegal (ibaia)|Senegal ibaian]] isurtzen zuela. Benetako bidea ezaguna zen inguruko biztanle askorentzat, baina mendebaldekoek ibaiaren ibilbidea XIX. mendean baino ez zuten ezarri, eta [[Mungo Park]] esploratzaile [[Eskoziar|eskoziarra]] izan zen haren deskribatzaileetako bat.
<gallery mode="packed" caption="Nigerren eboluzio kartografikoa">
Fitxategi:Africa map 1508.png|1508an, mapa portugaldar honetan, ibai handi bat ezagutzen da kontinentearen barnean: bere iturria eta delta ez dira adierazten.
Fitxategi:Theatrum Orbis Terrarum - Africae Tabula Nova.jpg|1570ean, mapa herbeheretar honetan, Niger ibaia Senegal ibaiarekin nahasten da. Beningo golkoan itsasoratzen da Real ibaia.
Fitxategi:Guillaume Delisle North West Africa 1707.jpg|1707an, Mapa frantses honek Niger Senegalen jaiotzen dela erakusten du; barruko delta argi eta garbi ikusten da. Formosa ibaia Beningo golkoan itsasoratzen da.
Fitxategi:Africa 1808.jpg|1808ko mapa honetan, kartografoak, Nigerren «enigmaren» jakitun, badaezpadako neurriak hartu zituen: badago ibai bat Timbukturaino, baina ez da itsasoratzen.
</gallery>
===Mungo Parken esplorazioa===
1788an, [[Mungo Park]] esploratzaile [[Eskoziar|eskoziarrak]] bere burua eskaini zion [[African Association|African Association-i]], boluntario gisa, Nigerreko iturriak aurkitzeko, garaian enigma geografikoetako bat baitzen.
[[Fitxategi:Mungo Park miniature.jpg|thumb|150px|Mungo Parken erretratua.]]
====Lehengo bidaia====
Mungo Parkek [[Daniel Houghton|Daniel Houghtonen]] esplorazioak berrabiaraztea proposatu zuen, 1790ean Niger ibaiaren ibilbidea deskubritzera bidalia eta [[Sahara|Saharako basamortuan]] hil zena. Park 1795eko maiatzaren 22an abiatu zen [[Gambia|Gambiarantz]]. 1795eko ekainaren 21ean, Gambia ibaiaren bokalera iritsi zen, eta ibaian gora egin zuen [[Karantaba|Pisaniako]] (gaur egungo Karantaba) merkataritza-posturaino. Bertako [[Dialekto|dialektoa]] ikasi zuen postuko medikuari esker, eta 1795eko abenduan hasi zen lurralde horietan esploratzen. Senegal ibaiaren ibilgua zeharkatu zuen, [[Moulle]], [[Bondou]] eta [[Kaarta]] bisitatu zituen, eta tribu musulmanek atxilotu eta preso hartu zuten lau hilabetez, Ali buruzagiak esklabo gisa tratatua zuelarik. Basamortuan, ihes egitea lortu zuen, edateko edo jateko ia ezer gabe, eta, hiru asteko sufrimenduaren ondoren, [[Sego]] hirira iritsi zen, non, azkenean, Niger ibaia ikusi ahal izan zuen. 110 km-ko bidea egin zuen ibaian gora, baina, nekatuta eta gaixo sumaturik, Segura itzultzea erabaki zuen. Indigenei esker, hiria Aliren (bere kartzelari ohiaren) eskuetan eroria zela jakin zuen. Kamalia hirira joatea erabaki zuen orduan. Ordurako, euriteen sasoia hasia zen, eta bidaia basamortuan baino nekagarriagoa izan zen. Neka-neka eginda iritsi zen Kamaliara, eta bizitza eta heriotzaren artean ibili zen hainbat egunetan. Sendatu zenean, kostaldea jarraitzen ari zen esklabo-karabana batekin bat egin zuen. Sei hilabete geroago, dagoeneko [[Erresuma Batua|Erresuma Batuan]], bere bidaiaren kontakizuna argitaratu zuen arrakasta handiz.
====Bigarren bidaia Niger ibaira====
1803an, [[Erresuma Batuko Gobernua|britainiar gobernuaren]] eskariz, Niger ibaira beste espedizio bat zuzentzea onartu zuen. 1805eko urtarrilaren 30ean abiatu zen [[Gorea|Gorearantz]], eta, ondoren, [[Bamako]] aldera. Nigerretik gora joateko itsasontzi bat egin zuen. Gaixotasunak eta indigenen segadek espedizioa sarraskitu zuten (lankideetatik 33 galdu zituen). Zailtasunak zailtasun, Niger ibaian gora, 1.600 km egin zituen, [[Hausa (etnia)|hausatarrek]] eraso egin baino lehen. Garaitua izateko zorian zegoela, ibairantz erretiratu zen, eta bertan ito zen gainerako kideekin batera, Busa-n ([[Nigeria]]). Bizirik atera ziren gidari batek eta garraiolari batek eman zuten amaiera tragikoaren berri.
===Izenaren historia===
[[Fitxategi:Afrika Map 1660.JPG|thumb|ezkerrera|[[Afrika|Afrikako]] mapa, [[Amsterdam|Amsterdamen]] grabatua eta inprimatua 1660an]]
Ibaiaren izenaren etimologia zalantzazkoa da. [[Europa|Europan]] egindako mapa zaharretan, egungo [[Mali]] aldean dagoen ibai zatiari ematen zaio izen hori. 1660an [[Herbehereak|Herbehereetan]] inprimatutako mapa batean, ordea, badirudi Niger ibaia izena [[Timbuktu|Timbukturen]] ondoren ''fluvius niger'' izena hartuz luzatzen den Senegal ibaiari dagokiola. Mapa horrek erakusten du europarrak jabetzen direla ibai handi bat dagoela barnealderantz, baina ez dituzte argi ezagutzen ibaiaren iturriak (mapan, [[Aintzira Handietako eskualdea|Aintzira Handietako]] lekuren batean), ezta [[Ibai delta|delta]] ere (Senegal ibaiarekin nahastuta). Beningo golkoan, kartografoak ez du itsasoratzen den ibaia identifikatzen.
Tentagarria da, ikuspegi europar batez blaitutako keinu batean, latinezko ''niger'' (beltza) hitza ibaiaren izenaren etimologia gisa pentsatzea. Baina Afrikako kostaldeko esploratzaile eta kolonizatzaile portugaldarrek ez zuten latinezko terminologia bilatuko eta, hala izan balitz, Rio Negro (ibai beltza) deituko zioten, beste leku batzuetan egin zuten moduan, hala nola [[Brasil|Brasilen]], eskuragarri zuten mapetan beren hizkuntza propioa erabiliz. Gainera, urak ez dira beltzak (horregatik deitzen zaie gehienetan horrela). Hurrengo azalpenaren tentazioa litzateke ibaiari bere ibaiertzetako biztanleen kolorearengatik eman zitzaiola izena, baina jakina da [[Afrika]], [[Asia]] edo [[Amerika|Amerikako]] beste ibai batzuek izena hartu dutela bazterretan bizi diren pertsonen koloretik.
Argibiderik logikoena litzateke hizkuntza portugesak, Senegal ibaiarentzat egiten duen bezala, ibaiaren izen lokala hartu izana, eta, beraz, hipotesi hau onartzen badugu, etimologiarik probableena «Gher n gheren» [[Tuareg|tuareg-a]] da (ibaien ibaia, alegia), «ngher»en laburtzen dena, Timbuktu inguruko erriberetan zehar erabiltzen den izena.
==Geografia==
[[Fitxategi:Niger river at Koulikoro.jpg|thumb|Niger ibaia [[Koulikoro|Koulikoron]].]]
[[Fitxategi:Pêcheur Bozo.JPG|thumb|Bozoar arrantzalea Niger ibaian, [[Gao|Gaotik]] gertu ([[Mali]]).]]
Nigerren iturburua Loma mendigunean dago, [[Sierra Leona]] eta [[Ginea]]ren arteko mugan. Ipar-ekialderako norabidean, Ginea eta [[Mali]]ko hegoaldea zeharkatzen ditu, [[Bamako]], [[Timbuktu]] eta [[Gao]] drainatuz.
Mali erdialdean, [[Timbuktu]] eta [[Djenné]] artean, [[Bani]] ibaiarekin elkartu, eta [[Niger ibaiaren barne delta|barne delta]] zabala eratzen du. [[Uholde]] garaian, 40.000 km²-ko azalera duen hezegune horretan ibaiaren emaria asko murrizten da: uraren % 25 eta % 50 artean galtzen du, gehiena lurrundurik. Barne deltako hiri nagusiak [[Mopti]], [[Sévaré]] eta [[Djenné]] dira.
Gero, hego-ekialderako norabidea harturik, [[Niger]] zeharkatzen du, eta Niger eta [[Benin]]en arteko muga egiten du. Aurrerago, [[Nigeria]]n sartu, eta hegoalderako norabidea hartzen du. [[Gineako golkoa]]n itsasoratu baino lehen, [[Kamerun]]etik datorren [[Benue ibaia]] elkartzen zaio, ibaiaren ibaiadar nagusia. [[Port Harcourt]]etik hurbil, [[Ozeano Atlantikoa|Atlantikora]] isurtzen ditu urak. Ahoan, [[Nigerren delta]] handia eratzen du.
[[Antropizazio]] txikia izan arren, Niger ibaia 1980ko hamarkadaz geroztik asko garatu den ibaietako bat da (Senegal ibaia bezala), lehortea gero eta handiagoa dela eta. Niger Arroko Agintaritzaren bidez (Autorité du Bassin du Niger, ABN), arroko bederatzi herrialdeen arteko nazioarteko lankidetzarako erakundea eta Nigerren Bulegoaren sorkuntza (1932), ibaia benetako nekazaritza-apustu bat da, baita apustu [[Hidroelektrizitate|hidroelektrikoa]] ere. [[Presa|Presen]] garapenak ([[Sélingué (aintzira)|Sélinguéko presa hidroelektrikoa]] eta [[Kainji (aintzira)|Kainji aintzirakoa]]) arroko herrialdeak energia hidraulikoz eta alez (arrozaren ureztatze perimetrala) hornitzeko bokazioa du orain.
Niger Arroko Agintaritzako kide diren herrialdeek, [[Niamei|Niamein]], Niger arroko uraren gutuna sinatu zuten 2008ko apirilaren 30ean. Tresna juridiko hori dagokio: arroko baliabide hidrikoen ezagutzara, gobernantzara, kontserbaziora, babesera, mobilizaziora eta erabilerara kontsakratutako jardueren» multzoari, eta aplikatzen zaie: Niger ibaiari, haren ibaiadarrei, azpi-ibaiadarrei eta adar barreiakorrei<ref>Maliko Ministroen Kontseiluaren komunikatua, 2009ko maiatzaren 13koa. Frantsesez eskuragarri hemen: [[http://www.essor.gov.ml/jour/cgi-bin/view_article.pl?id=22179 1]] (hautsitako esteka [[:es:Internet_Archive|Internet archiven]] eskuragarri; ikus [https://web.archive.org/web/*/http://www.essor.gov.ml/jour/cgi-bin/view_article.pl?id=22179 historia], [https://web.archive.org/web/1/http://www.essor.gov.ml/jour/cgi-bin/view_article.pl?id=22179 lehen bertsioa] eta [https://web.archive.org/web/2/http://www.essor.gov.ml/jour/cgi-bin/view_article.pl?id=22179 azkena]).</ref>.
===Hiri garrantzitsuenak===
Ibaian behera, hiri hauek bustitzen ditu: [[Bamako]] ([[Mali|Maliko]] hiriburua, 1.690.471 biztanle 2006. urtean); [[Koulikoro]] (118.686 biztanle); [[Segu]] (102.000 bizt.); [[Yenne]] (14.196 bizt.); [[Mopti]] (115.000 bizt.); [[Timbuktu]] (54.453 bizt. 2009an zenbatetsitakoak); [[Gao]] (38.190 bizt. 2005an); [[Tillaberi]] (16.000 bizt. 2001ean); [[Niamei]] (707.591 bizt. 2001ean), [[Onitsha]] (561.106 bizt. 2005ean), eta [[Port Harcourt]] (2.667.435 bizt. 2007an).
===Ezohiko ibilgua===
Nigerrek munduko ibai handien ibilgu ezohikoenetako bat du, [[boomerang]] formako bihurgune bat marrazten baitu; horrek Europako geografoak bi milurtekoan zehar nahastu zituen. [[Ozeano Atlantikoa|Ozeano Atlantikotik]], 240 km lur-barnera baino ez dago haren iturria, baina ibaia itsasoz kontrako norabidean doa, [[Sahara|Saharako basamorturantz]]; gero, bat-bateko bira hartzen du, eskuinerantz, Timbuktu hiri zaharretik gertu, eta [[Gineako golkoa|Gineako golkoaren]] hego-ekialderantz doa.
Geografia bitxi hori gertatzen da Niger, antza denez, antzinako bi ibairen elkarketaren emaitza delako. Niger Garaia (bertakoek Joliba deitzen zutena) Timbuktu zeharkatu eta egungo ibaiaren bihurguneraino iritsiko zen, Jufeko laku gaziraino (gaur egun desagertuta), Taodenniko gatz meategietatik gertu; Niger Behea, berriz (bertakoek Quorra deitzen zutena), [[Hoggar|Hoggar mendietan]] sortzen zen, aintzira hartatik gertu, eta hegoalderantz zihoan, Gineako golkorantz. Sahara (K.a. 4000-1000. urteen artean) lehortu zenean, bi ibaiek beren ibaibideak aldatu egin zituzten, eta ibai harrapaketa prozesuaren bidez elkartu ziren, eta Jufeko aintzirak ibai korrontea jasotzeari utzi zion, eta, beraz, lehortu egin zen<ref>De Gramont, Sanche. ''El dios indómito, la historia del Niger ibaia''. Turner-Fondo de cultura económica. <small>ISBN 8475065899</small></ref>.
== Ibaiadarrak ==
[[Fitxategi:Sunset in Segou.jpg|280px|thumb|Niger ibaia Ségoun (Mali).]]
Ibaiaren ibilbidea lau zatitan bana daiteke:
* '''Niger garaia'''
:* '''[[Tinkisso]]''' ibaiak [[Fouta Djalon|Fouta-Djalon]] ibaian du iturria; ipar-ekialderantz eta ekialderantz doa. 270 kilometro inguruko luzerarekin, Tinkisso ibaiak Niger ibaiarekin bat egiten du [[Sigiri|Sigiritik]] gertu<ref>GRDC https://web.archive.org/web/20160303220317/http://www.grdc.sr.unh.edu/html/Polygons/P1634600.html - El Tinkisso en Ouaran</ref>. Ibaiaren emaria 25 urtez (1954-1978) behatu da Ouaranen, Tinkisso eta Niger ibaiak elkartzen diren lekutik 25 kilometrora, Sigiri hiritik zazpi kilometrora. Ouaranen, denbora-tarte horretan hautemandako urteko batez besteko fluxu edo modulua 181 m³/s-koa zen, gutxi gorabehera, 18.700 km² hartzen duen eremu baterako, ia ibaiaren drainatze-arro osoa. Ur-lamina arro osoan zehar eta urteko 306 mm-ko zifrara iritsi zen. Tinkisso ibaia ugaria eta oso elikatua da, baina nahiko maiz jaisten da; martxo-apiril-maiatzeko behe-fluxu larrietan, apirilean ikusitako hileko batez besteko tasa (ura minimora jaisten da) 11,4 m³/s-koa izatera iritsi izan da, iraileko batez besteko emaria baino 55 aldiz gutxiago, eta horrek haren irregulartasuna adierazten du. 25 urteko behaketa-aldian, hileko gutxieneko emaria 1 m³/s-koa izan zen, eta ibaia ia lehor gelditu zen; hileko gehienezko emaria, berriz, 1.150 m³/s-koa izan zen.
:* Niandan ibaia Ginean sortzen da, [[Liberia|Liberiako]] mugaren iparraldeko muinoetan, eta [[Sierra Leona|Sierra Leonako]] ibaietako bat da. Gutxi gorabehera, 190 km-ko luzera du. Sortzen denetik, iparralderantz doa; meandro asko ditu bere ibilbidearen amaieraraino. Azkenean, Niger ibaian isurtzen ditu urak, eskuineko ertzean, [[Kouroussa]] hiritik 24 bat kilometro beherago. Ibaiaren emaria 33 urtez (1947-1979) behatu da, [[Baro|Baron]], [[Niandan]] herritik gertu, Niger ibaiarekin bat egiten duen herrian<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Niger - Baro|data=2019-12-28|url=https://web.archive.org/web/20191228115932/http://www.grdc.sr.unh.edu/html/Polygons/P1634420.html|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-07-29}}</ref>. Baron, aldi horretan behatutako urteko fluxu batez besteko edo modulua 251 m³/s-koa izan zen, gutxi gorabehera 12.770 km²-ko azaleratzat hartutako eremu baterako, ia ibaiaren drainatze-arro osoa. Arro osoko ur-laminak, urtean, 620 mm lortu zituen. Niandan ibaia ugaria eta oso elikatua da, baina oso irregularra. Apirilean ikusitako hileko batez besteko tasa (fluxu minimoa) 20,4 m³/s-koa izan zen, iraileko batez besteko emaria baino 38 aldiz txikiagoa, urtaroen artean aldaketa handia erakusten baitu. 33 urteko behaketa-aldian, hileko gutxieneko emaria 2 m³/s-koa izan zen, non ibaia bere adierazpen minimora murrizten den; hileko gehienezko emaria, berriz, 1.109 m³/s-koa izan zen.
:* '''[[Milo (ibaia)|Milo]]'''
[[Fitxategi:Lac Sélingué2.jpg|thumb|Sankarani ibaia [[Sélingué (aintzira)|Sélingué]] presaren aintziran]]
:* Sankarani ibaia Ginean sortzen da, [[Fouta Djalon|Fouta Djallon]] mendietan. Gutxi gorabehera 400 km-ko luzera du. Sortzen denetik, iparralderantz doa, eta laster betetzen du igarotzen ez den [[Boli Kosta|Boli Kostako]] muga, baina ur-bazterretako bat da; jarraian, Gineako lurraldean soilik sartzen da berriro. [[Mali|Maliko]] muga zeharkatzen du bere ibilbidearen azken zatian. 160 bat km bustitzen ditu (Ginea eta Mali arteko muga osatzen duen sektore bat barne). Bat egin baino lehentxeago, bere ibilbidean, Sélinguéko presa handia eraiki zen. Azkenik, Niger ibaian ustutzen ditu urak<ref>GRDC https://web.archive.org/web/20200225061653/http://www.grdc.sr.unh.edu/html/Polygons/P1134050.html Archivado el 25 de febrero de 2020 en Wayback Machine. - El Sankarani en Sélingué</ref>, eskuinaldean, Kangaba eta Kéniéroba hiri txikien artean. Ibaiaren emaria 27 urtez (1964-1990) behatu da [[Sélingué (aintzira)|Sélinguén]], Sankarani eta Niger elkartzen diren tokitik gertu. Aldi horretan behatutako urteko batez besteko fluxu edo modulua 286 m³/s-koa zen, gutxi gorabehera, 34.200 km²-ko eremurako, ia ibaiaren drainatze-arro osoa. Arro osoko ur-laminak 264 mm lortu zituen urteko. Sankarani ibai ugaria da, eta urte osoan zehar asko elikatzen da. Martxoan erregistratutako hileko batez besteko tasa (gutxieneko emari baxukoa) 53 m³/s-koa da, iraileko batez besteko fluxua baino 18 aldiz txikiagoa, normala dena. 27 urteko behaketa-aldian, hileko gutxieneko fluxua 14 m³/s-koa da; hileko gehienezko emaria, berriz, 1.800 m³/s-koa.
* '''Barneko ibai-delta'''
: Niger ibaiaren barneko [[Ibai delta|ibai-delta]] [[Mali|Maliko]] eskualde naturala da, [[Timbuktu]] eta [[Léré]] artean, 64.000 km²-ko hedadura duena. Niger eta Bani ibaiek eta [[Sahel]] kanalak ureztatzen dute. Aintzira asko daude eskualdean: Korientze, He, Niangay, Lago do, Haribongo, Kabara, Tanda, Fati, Horo eta Faguibine.
: Eskualdeko [[Biodibertsitate|biodibertsitatea]] esanguratsua da, [[Flora|florari]] zein [[Fauna|faunari]] dagokionez. Bertan 130 arrain espezie eta 350 hegazti espezie zerrendatzen dira, bai sedentarioak, bai migratzaileak, hala nola [[udako zertzeta]] (''Anas querquedula''), [[Ahate buztanluze|ahate buztanluzea]] (''Anas acuta'') edo [[Ahate mokozabal|ahate mokozabala]] (''Anas clypeata'' edo ''Spatula clypeata'')). Niger ibaiaren barneko ibai-delta Maliko arrantza-eremurik handiena da, ekoizpen nazionalaren % 80 eta % 90 betetzen baitu.
:* Bani ibaia sortzen da Baoulé ibaiak eta haren ibaiadar Bagoek (biak [[Boli Kosta|Boli Kostakoak]]) bat egiten duten tokitik. Hemendik ibilguaren amaierara arte, 430 km-ko luzera du. Hala ere, Baouleren luzera batuta —zeina Bani garaia jotzen den—, Baniren luzera osoa, gutxi gorabehera, 775 kilometrokoa da. Niger ibaiaren eskuineko ertzean isurtzen ditu urak, [[Mopti]] parean. Aurretik, [[Djenné|Djenné-n]], ezkerreko bazterrean, beso batzuk uzten ditu, Niger barruko ibai-delta elikatzen eta garbitzen laguntzen dituztenak. Ibaiaren emaria 63 urtez (1922 -1984) behatu da Dounan, Niger ibaia Moptirako<ref>[https://web.archive.org/web/20170417154427/http://www.grdc.sr.unh.edu/html/Polygons/P1134300.html GRDC - El Douna Bani]</ref> bidean ibaiarekin bat egiten duen tokitik 150 kilometro ingurura dagoen hirian. Dounan, urte horretan behatutako batez besteko fluxu edo modulua 513 m³/s-koa izan zen 101.600 km² inguruko arrorako, guztiaren % 95 baino gehiago. Arro osoko ur-laminak urteko 159 mm-ko zifra eman zuen. Bani ibaiak nahiko jario ugaria du, baina oso irregularra da, eta ezagunak dira agorraldi luzeak. 63 urteko behaketa-aldian, hileko gutxieneko emaria 0 m³/s-koa izan zen (ibaia erabat lehorra); hileko gehienezko emaria, berriz, 4.090 m³/s-koa.
* '''Erdialdeko Niger ibaia'''
: Gorouol ibaia [[Burkina Faso|Burkina Fason]] sortzen da, Dori eskualdean, herrialdearen ekialdean. Berehala, hego-mendebaldetik ipar-ekialderako norabidea hartzen du, Niger lurraldera. Falagountou hiri txikia blaitu ondoren, [[Niger|Nigerreko]] muga zeharkatzen du, eta, gero, iparralderantz egiten du, eta [[Fatatako]], [[Borobon]], [[Gountiéna]] eta [[Ouanzerbé]] herriak bustitzen ditu, eta [[Yatakala|Yatakalara]] iristen da. Puntu horretan, ekialdera jotzen du, oraindik [[Bangou Bossé]], [[Alcongi]] eta [[Kolman]] murgilduta daudelarik, eta, azkenik, Niger ibaian amaitzen du, [[Fanfara|Fanfaran]], [[Tillabéri]] hiritik ehun bat kilometro ibaian gora. Aldizkako korrontea da, eta eurite-sasoian baino ez du isurtzen. Ibaiaren emaria 32 urtez (1957-1989) behatu zen Alcongin, Niger<ref>[[GRDC grdc.sr.unh.edu/html/polygons/p1234080.html - El Gorouol en Alcongui]]</ref> ibaiarekin bat egiten duen lekutik berrogei bat kilometrora. Alcongin, urteko batez besteko emaria edo modulua 9 m³/s-koa izan zen 44.900 km² edo inguruko eremu baterako, ia ibaiaren arro osoa. Arroko jariatze-uraren lamina oso zifra baxua ematen du, urteko 6 mm-koa. Gorouol ibaia aldizkako korrontea da, oso urria eta oso irregularra. Urtarriletik maiatzera, biak barne, erabat lehor dago, eta uztailetik irailera bitarteko hilabeteek bakarrik ematen dute lehortuko ez denaren ziurtasuna.
:* Dargol
:* Sirba
:* Tapoa
[[Fitxategi:Mekrou river in W-National Park MS 6380.JPG|thumb|Mekrou ibaia W-ko parke nazionalean.]]
:* Goroubi ibaia bi ibairen elkarketatik sortzen da: Digabari eta Tyenitiengal. [[Burkina Faso|Burkina Fason]] hasten du bere ibilbidea, eta, normalean, hego-mendebaldetik ipar-ekialdera doa. Aldizkako ur-korrontea da, eta eurite-sasoian baino ez da jariatzen. Niger ibaiarekin batzen da, Niameitik 80 kilometro hego-ekialdera. Arro osoa 14-18.000 km² ingurukoa da. Iturrien arabera, urteko batez besteko prezipitazioa 400-800 mm bitartekoa da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Science Links Japan (Gateway to Japanese Sci-Tech Info) - J-EAST|data=2009-10-12|url=https://web.archive.org/web/20091012182819/http://sciencelinks.jp/j-east/|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-07-29}}</ref>. Ibai-arroan, ebapotranspirazioak guztizko prezipitazioaren % 66 eramaten du; lur-azpirako iragazteak % 29 xurgatuko luke, eta % 5 geratuko litzateke gainazaleko isurketarako.
:* Diamangou
:* Mékrou ibaia 410 kilometro luze da, [[Benin]] iparraldean, eta [[Niger|Nigerreko]] mugaren parte da. Niger ibaiaren ibaiadar bat da, eskuinaldean.
:* Alibori
:* Sota ibaia Ndali ipar-ekialdeko hirian sortzen da, [[Benin|Beningo]] lurraldean. 250 km-ko luzera du gutxi gorabehera. Sortzen denetik, ipar-ipar-ekialderantz doa, eta norabide horri eusten dio bere ibilbide osoan. Ibilguaren amaieran, Niger ibaiaren eskuineko aldean isurtzen ditu urak, Malanvillerako bidean. Ibaiaren emaria 40 urtez (1953-1992) behatu da [[Couberi|Couberin]], Niger Malanvilleko elkargunetik gertu<ref>http://www.grdc.sr.unh/{{Apurtutako esteka|date=abuztua 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. Couberin, urteko batez besteko fluxu edo modulua 31 m³/s-koa izan zen denbora-tarte horretan. Kontuan hartu beharreko azalera 9.111 eta 13.410 km² artekoa da, iturriren arabera<ref>Arro hidrografiko bat batzuetan oso zaila da definitzea eremu garrantzitsuak barne hartzen dituenean, sabana edo estepa eremuetako arro askotan gertatzen den bezala. Hori da bereziki Sotaren arroaren kasua</ref>; ibai-arroaren azaleraren zatirik handiena da. Arroan jasotako ur lamina 72-106 mm-ra iritsi zen urteko; ahula izatetik urrun dagoena, eta oso ontzat jo daitekeena, arroaren zatirik handienean nagusitzen den klima lehorra kontuan hartuta. Sotak korronte moderatu ugaria du, baina oso irregularra. Jakina da agorraldi gogor samarrak izaten direla, baina inoiz ez da lehortzen. Otsailetik apirilera hautemandako fluxuen hileko batezbestekoa (gutxieneko fluxu minimoa) 3,7-3,9 m³/s-koa da. Nahiko nabarmena da hori Afrikan, sabanako eskualde bereko beste ibai batzuetan nabarmen jaisten baita lehortearen sasoi horretan. Egia da urteko 900 eta 1.200 mm arteko euritea oso sendoa dela. 40 urteko behaketa-aldian, hileko gutxieneko emaria 2 m³/s-koa izan zen (ura oso gogor jaisten da); hileko gehienezko emaria, berriz, 358 m³/s-koa izan zen ([[Paris|Parisko]] [[Sena|Sena ibaiaren]] batez besteko emaria baino handiagoa).
[[Fitxategi:Amaran, Benué River-1900.jpg|thumb|Beinoue ibaia Amaranen, 1900ean]]
* '''Behe Niger'''
:* Sokoto ibaia
:* Kaduna
:* Benoue ibaia da Niger ibaiaren ibaiadar nagusia. Ibaiak 1.400 km luze ditu. [[Adamawa goi-ordokia|Adamawako goi-ordokian]] sortzen da, [[Kamerun]] iparraldean, eta gero [[Nigeria|Nigeriara]] doa Garoua hirian zehar, Niger ibaian urak isuri aurretik, Lokojan, Abuya hegoaldean. Adamawako sarreran, ubideak [[haitzarte]] bat zulatu du [[Amildegi (geologia)|labarrean]]; jarraian, [[Bouba Njida]] parke nazionala zeharkatu, eta Garoua eskualdera iristen da. Zati horretako flora gehiago da hegoaldean dauden basoko leku batzuk baino, goi-ordokiko florarekin kontrastean, lautadako zuhaitz- eta flora-sabana bat baita, zuhaitz- eta zuhaixka-izaeraduna. Benueko parke nazionala ezagutzeko geratu da.
* Ibaiadar fosilak
:* Azawagh, Azaouagh edo Azawak Niger ibaiaren ibaiadar [[Fosil|fosila]] da, ezkerreko ertzean, eta 1.600 km inguruko luzera du. Arroak 420.000 km² inguruko eremua hartzen du, Air, Ahaggar eta Adrar des Ifoghas barne, [[Niger]] eta [[Mali|Maliko]] mugan. Maliko iparraldeko eremu geografiko bati izena ematen dio, Azawaden.
==== Ibaiadarren zerrenda====
{| class="sortable" border=0 align=center valign=top style="vertical-align:top; border: 1px solid #999; background-color:#FFFFFF; font-size:95%"
|+ style="background:white; color:black" | '''Niger ibaia eta haren ibaidarrak''' (200 km baino gehiagoko ibaiadarrak eta nagusiak)<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.fao.org|izenburua=FAO}}</ref><ref>{{Erreferentzia|url=https://www.riversnetwork.org|izenburua=Rivers Network}}</ref>
|-bgcolor=#d8d8d8 align=center
!
!
! width=15px|
! width=15px|
! width=15px|
!
!
! width=90px|
! width=90px|
! width=90px|
!
!
!
|-bgcolor=#d8d8d8 align=center
| colspan=2|Adarra
| colspan=4| Ibaiadarraren izena
| Ibai-ahoa
| Luzera (km)
| Arroa (km²)
| Emaria (m³/s)
| Zeharkatzen dituen herrialdeak
| Herrialdea (ahoa)
| Zatia
|-valign=top bgcolor=#e1eaf4
| bgcolor=#d8d8d8 | I || bgcolor=#d8d8d8 | — ||colspan=4| Bale ibaia || Niger ibaia || align=right| {{formatnum:80}} || align=right|{{formatnum:}} || {{formatnum:31.6}} || {{flagicon|GUI}} Ginea || rowspan=6 bgcolor=#f7d2de | {{flagicon|GUI}} Ginea || rowspan=8 bgcolor=#bbdba6 align=center | Goi ibilgua
|-valign=top bgcolor=#e1eaf4
| bgcolor=#d8d8d8 | I || bgcolor=#d8d8d8 | — ||colspan=4| [[Niantan ibaia]] || Niger ibaia || align=right| {{formatnum:60}} || align=right|{{formatnum:}} || {{formatnum:12.1}} || {{flagicon|GUI}} Ginea
|-valign=top bgcolor=#e1eaf4
| bgcolor=#d8d8d8 | — || bgcolor=#d8d8d8 | D || colspan=4| [[Mafou ibaia]] || Niger ibaia || align=right| {{formatnum:160}} || align=right|{{formatnum:4075}} || {{formatnum:62.3}} || {{flagicon|GUI}} Ginea
|-valign=top bgcolor=#e1eaf4
| bgcolor=#d8d8d8 | — || bgcolor=#d8d8d8 | D || colspan=4| [[Niandan ibaia]] || Niger ibaia || align=right| {{formatnum:190}} || align=right|{{formatnum:12770}} || {{formatnum:251}} || {{flagicon|GUI}} Ginea
|-valign=top bgcolor=#e1eaf4
| bgcolor=#d8d8d8 | — || bgcolor=#d8d8d8 | D || colspan=4| [[Milo ibaia]] || Niger ibaia || align=right| {{formatnum:430}} || align=right|{{formatnum:13100}} || {{formatnum:177}} || {{flagicon|GUI}} Ginea
|-valign=top bgcolor=#e1eaf4
| bgcolor=#d8d8d8 | I || bgcolor=#d8d8d8 | — ||colspan=4| [[Tinkisso ibaia]] || Niger ibaia || align=right| {{formatnum:268}} || align=right|{{formatnum:18700}} || {{formatnum:181}} || {{flagicon|GUI}} Ginea
|-valign=top bgcolor=#e1eaf4
| bgcolor=#d8d8d8 | — || bgcolor=#d8d8d8 | D || colspan=4| [[Fié ibaia]] || Niger ibaia || align=right| {{formatnum:210}} || align=right|{{formatnum:4045}} || {{formatnum:31.7}} || {{flagicon|GUI}} Ginea <br/>{{flagicon|MLI}} Mali || rowspan=5 bgcolor=#f2d0c9 | |{{flagicon|MLI}} Mali
|-valign=top bgcolor=#e1eaf4
| bgcolor=#d8d8d8 | — || bgcolor=#d8d8d8 | D || colspan=4| [[Sankarani ibaia]] || Niger ibaia || align=right| {{formatnum: 400}} || align=right|{{formatnum:34200}} || {{formatnum: 286}} || {{flagicon|CIV}}<br/>{{flagicon|GUI}} Ginea<br/>{{flagicon|MLI}} Mali
|-valign=top bgcolor=#e1eaf4
| bgcolor=#d8d8d8 | — || bgcolor=#d8d8d8 | D || colspan=4| [[Bani ibaia]]-Bagoe || Niger ibaia || align=right| {{formatnum: 775}} || align=right|{{formatnum:101600}} || {{formatnum:513}} || {{flagicon|GUI}} Ginea || rowspan=3 bgcolor=#D2FFDA align=center| Barruko ibai-delta
|-valign=top bgcolor=#ecf3fc
| bgcolor=#f6f6f6 | — || bgcolor=#f6f6f6 | — || bgcolor=#ffffff | – || colspan=3 | [[Bagoe ibaia]] || Niger ibaia || {{formatnum: 350}} || {{formatnum:33430}} || {{formatnum: 170}} || {{flagicon|CIV}} Boli Kosta <br/>{{flagicon|MLI}} Mali
|-valign=top bgcolor=#ecf3fc
| bgcolor=#f6f6f6 | — || bgcolor=#f6f6f6 | — || bgcolor=#ffffff | – || colspan=3 | [[Banifing ibaia]] || Niger ibaia || {{formatnum: }} || {{formatnum:}} || {{formatnum: }} || {{flagicon|MLI}} Mali
|-valign=top bgcolor=#e1eaf4
| bgcolor=#d8d8d8 | — || bgcolor=#d8d8d8 | D || colspan=4| [[Gorouol ibaia]] || Niger ibaia || align=right| {{formatnum: 465}} || align=right|{{formatnum:46000}} || {{formatnum:9}} || {{flagicon|BFA}} Burkina Faso<br/> {{flagicon|NIG}} Niger || rowspan=6 bgcolor=#f7d2de | {{flagicon|NIG}} Niger|| rowspan=11 bgcolor=#d0f5a9 align=center | Erdiko ibilgua
|-valign=top bgcolor=#e1eaf4
| bgcolor=#d8d8d8 | — || bgcolor=#d8d8d8 | D || colspan=4| [[Dargol ibaia]] || Niger ibaia || align=right| {{formatnum:212}} || align=right|{{formatnum:7200}} || {{formatnum:1.1}} || {{flagicon|BFA}} Burkina Faso<br/> {{flagicon|NIG}} Niger
|-valign=top bgcolor=#e1eaf4
| bgcolor=#d8d8d8 | — || bgcolor=#d8d8d8 | D || colspan=4| [[Sirba ibaia]] || Niger ibaia || align=right| {{formatnum:439}} || align=right|{{formatnum:39138}} || {{formatnum:27.2}} || {{flagicon|BFA}} Burkina Faso<br/> {{flagicon|NIG}} Niger
|-valign=top bgcolor=#e1eaf4
| bgcolor=#d8d8d8 | — || bgcolor=#d8d8d8 | D || colspan=4| [[Goroubi ibaia]] || Niger ibaia || align=right| {{formatnum: 300}} || align=right|{{formatnum:18000}} || {{formatnum: 6}} || {{flagicon|BFA}} Burkina Faso<br/> {{flagicon|NIG}} Niger
|-valign=top bgcolor=#e1eaf4
| bgcolor=#d8d8d8 | — || bgcolor=#d8d8d8 | D || colspan=4| [[Diamangou ibaia]] || Niger ibaia || align=right| {{formatnum: }} || align=right|{{formatnum:}} || {{formatnum: }} ||
|-valign=top bgcolor=#e1eaf4
| bgcolor=#d8d8d8 | — || bgcolor=#d8d8d8 | D || colspan=4| [[Tapoa ibaia]] || Niger ibaia || align=right| {{formatnum:260}} || align=right|{{formatnum:5500}} || {{formatnum:10.2}} || {{flagicon|BFA}} Burkina Faso<br/> {{flagicon|NIG}} Niger
|-valign=top bgcolor=#e1eaf4
| bgcolor=#d8d8d8 | — || bgcolor=#d8d8d8 | D || colspan=4| [[Mekrou ibaia]] || Niger ibaia || align=right| {{formatnum: 410}} || align=right|{{formatnum:10500}} || {{formatnum: }} || {{flagicon|BFA}} Burkina Faso<br/> {{flagicon|NIG}} Niger<br/>{{flagicon|BEN}} Benin || rowspan=4 bgcolor=#f2d0c9 | {{flagicon|BEN}} Benin <br/>{{flagicon|NIG}} Niger
|-valign=top bgcolor=#e1eaf4
| bgcolor=#d8d8d8 | I || bgcolor=#d8d8d8 | — || colspan=4| [[Dallol Bosso ibaia]] (sasoiko harana) || Niger ibaia || align=right| {{formatnum: 350}} || align=right|{{formatnum:556000}} || {{formatnum:4.4}} || {{flagicon|NIG}} Niger
|-valign=top bgcolor=#e1eaf4
| bgcolor=#d8d8d8 | — || bgcolor=#d8d8d8 | D || colspan=4| [[Alibori ibaia]] || Niger ibaia || align=right| {{formatnum:408}} || align=right|{{formatnum:13650}} || {{formatnum:55.6 }} || {{flagicon|BEN}} Benin
|-valign=top bgcolor=#e1eaf4
| bgcolor=#d8d8d8 | — || bgcolor=#d8d8d8 | D || colspan=4| [[Sota ibaia]] || Niger ibaia || align=right| {{formatnum: 250}} || align=right|{{formatnum:15000}} || {{formatnum: 31}} || {{flagicon|BEN}} Benin
|-valign=top bgcolor=#e1eaf4
| bgcolor=#d8d8d8 | I || bgcolor=#d8d8d8 | — ||colspan=4| [[Dallol Maouri ibaia]] || Niger ibaia || align=right| {{formatnum:250}} || align=right|{{formatnum:72551}} || {{formatnum:10.5}} || {{flagicon|NIG}} Niger || rowspan=1 bgcolor=#f7d2de | {{flagicon|BEN}} Benin <br/>{{flagicon|NIG}} Niger<br/> {{flagicon|NGA}} Nigeria
|-valign=top bgcolor=#e1eaf4
| bgcolor=#d8d8d8 | I || bgcolor=#d8d8d8 | — || colspan=4| [[Sokoto ibaia]] || Niger ibaia || align=right| {{formatnum:628}} || align=right|{{formatnum:193000}} || {{formatnum:294.1}} || {{flagicon|NGA}} Nigeria|| rowspan=23 bgcolor=#f7cddc | {{flagicon|NGA}} Nigeria || rowspan=23 bgcolor=#f2d0c9 align=center | Behe ibilgua
|-valign=top bgcolor=#ecf3fc
| bgcolor=#f6f6f6 | — || bgcolor=#f6f6f6 | — || bgcolor=#ffffff | – || colspan=3 | [[Zamfara ibaia]] || Sokoto ibaia|| {{formatnum:338}} || {{formatnum:17477}} || {{formatnum: }} || {{flagicon|NGA}} Nigeria
|-valign=top bgcolor=#ecf3fc
| bgcolor=#f6f6f6 | — || bgcolor=#f6f6f6 | — || bgcolor=#ffffff | – || colspan=3 | [[Gulbin Ka ibaia]] || Sokoto ibaia|| {{formatnum:378}} || {{formatnum:10960}} || {{formatnum: }} || {{flagicon|NGA}} Nigeria
|-valign=top bgcolor=#e1eaf4
| bgcolor=#d8d8d8 | I || bgcolor=#d8d8d8 | — ||colspan=4| [[Malendo ibaia]] || Niger ibaia || align=right| {{formatnum:220}} || align=right|{{formatnum:9127}} || {{formatnum:62.9}} || {{flagicon|NGA}} Nigeria
|-valign=top bgcolor=#e1eaf4
| bgcolor=#d8d8d8 | I || bgcolor=#d8d8d8 | — ||colspan=4| [[Kontagora ibaia]] || Niger ibaia || align=right| {{formatnum:150}} || align=right|{{formatnum:4500}} || {{formatnum: }} || {{flagicon|NGA}} Nigeria
|-valign=top bgcolor=#e1eaf4
| bgcolor=#d8d8d8 | — || bgcolor=#d8d8d8 | D || colspan=4| [[Oli ibaia]] || Niger ibaia || align=right| {{formatnum:300}} || align=right|{{formatnum:11200}} || {{formatnum:86.6}} || {{flagicon|NGA}} Nigeria
|-valign=top bgcolor=#e1eaf4
| bgcolor=#d8d8d8 | — || bgcolor=#d8d8d8 | D || colspan=4| [[Moshi ibaia]] || Niger ibaia || align=right| {{formatnum:232.22}} || align=right|{{formatnum:9400}} || {{formatnum:69.5}} || {{flagicon|NGA}} Nigeria
|-valign=top bgcolor=#e1eaf4
| bgcolor=#d8d8d8 | I || bgcolor=#d8d8d8 | — ||colspan=4| [[Eku ibaia]] || Niger ibaia || align=right| {{formatnum:90}} || align=right|{{formatnum:3230}} || {{formatnum:25.3}} || {{flagicon|NGA}} Nigeria
|-valign=top bgcolor=#e1eaf4
| bgcolor=#d8d8d8 | — || bgcolor=#d8d8d8 | D || colspan=4| [[Awuir ibaia]] || Niger ibaia || align=right| {{formatnum: }} || align=right|{{formatnum:}} || {{formatnum: }} || {{flagicon|NGA}} Nigeria
|-valign=top bgcolor=#e1eaf4
| bgcolor=#d8d8d8 | I || bgcolor=#d8d8d8 | — ||colspan=4| [[Kaduna ibaia]] || Niger ibaia || align=right| {{formatnum: 550}} || align=right|{{formatnum:65878}} || {{formatnum:641.5}} || {{flagicon|NGA}} Nigeria
|-valign=top bgcolor=#ecf3fc
| bgcolor=#f6f6f6 | — || bgcolor=#f6f6f6 | — || bgcolor=#ffffff | – || colspan=3 | [[Mariga ibaia]] || Kaduna ibaia|| {{formatnum:207.7}}|| {{formatnum: }} || {{formatnum:94.3}} || {{flagicon|NGA}} Nigeria
|-valign=top bgcolor=#e1eaf4
| bgcolor=#d8d8d8 | I || bgcolor=#d8d8d8 | — ||colspan=4| [[Gbako ibaia]] || Niger ibaia || align=right| {{formatnum: 156}} || align=right|{{formatnum:7540}} || {{formatnum:89.8}} || {{flagicon|NGA}} Nigeria
|-valign=top bgcolor=#e1eaf4
| bgcolor=#d8d8d8 | I || bgcolor=#d8d8d8 | — ||colspan=4| [[Gurara ibaia]] || Niger ibaia || align=right| {{formatnum:570}} || align=right|{{formatnum:15254}} || {{formatnum:183.9}} || {{flagicon|NGA}} Nigeria
|-valign=top bgcolor=#e1eaf4
| bgcolor=#d8d8d8 | I || bgcolor=#d8d8d8 | — ||colspan=4| [[Benue ibaia]] || Niger ibaia || align=right| {{formatnum: 1370}} || align=right| {{formatnum:338385}} || {{formatnum:3477}} || {{flagicon|CMR}} Kamerun<br/> {{flagicon|NGA}} Nigeria
|-valign=top bgcolor=#ecf3fc
| bgcolor=#f6f6f6 | — || bgcolor=#f6f6f6 | — || bgcolor=#ffffff | – || colspan=3 | [[Katsina-Ala ibaia]] || Benue ibaia || {{formatnum:346}}|| {{formatnum:31100}} || {{formatnum:664}} || {{flagicon|CMR}} Kamerun<br/> {{flagicon|NGA}} Nigeria
|-valign=top bgcolor=#ecf3fc
| bgcolor=#f6f6f6 | — || bgcolor=#f6f6f6 | — || bgcolor=#ffffff | – || colspan=3 | [[Donga ibaia]] || Benue ibaia || {{formatnum:282}} || {{formatnum:20000}} || {{formatnum:1800}} || {{flagicon|NGA}} Nigeria
|-valign=top bgcolor=#ecf3fc
| bgcolor=#f6f6f6 | — || bgcolor=#f6f6f6 | — || bgcolor=#ffffff | – || colspan=3 | [[Taraba ibaia]] || Benue ibaia || {{formatnum:322 }} || {{formatnum:20600}} || {{formatnum:1791}} || {{flagicon|NGA}} Nigeria
|-valign=top bgcolor=#ecf3fc
| bgcolor=#f6f6f6 | — || bgcolor=#f6f6f6 | — || bgcolor=#ffffff | – || colspan=3 | [[Gongola ibaia]] || Benue ibaia || {{formatnum:531}} || {{formatnum:56000}} || {{formatnum:64}} || {{flagicon|NGA}} Nigeria
|-valign=top bgcolor=#ecf3fc
| bgcolor=#f6f6f6 | — || bgcolor=#f6f6f6 | — || bgcolor=#ffffff | – || colspan=3 | [[Faro ibaia]] || Benue ibaia || {{formatnum:305}} || {{formatnum:29000}} || {{formatnum:360}} || {{flagicon|NGA}} Nigeria
|-valign=top bgcolor=#ecf3fc
| bgcolor=#f6f6f6 | — || bgcolor=#f6f6f6 | — || bgcolor=#ffffff | – || colspan=3 | [[Mayo Kébbi ibaia]] || Benue ibaia || {{formatnum:495}} || {{formatnum:21360}} || {{formatnum:97}} || {{flagicon|CHA}} Txad<br/> {{flagicon|CMR}} Kamerun<br/> {{flagicon|NGA}} Nigeria
|-valign=top bgcolor=#e1eaf4
| bgcolor=#d8d8d8 | I || bgcolor=#d8d8d8 | — ||colspan=4| [[Anambra ibaia]] || Niger ibaia || align=right| {{formatnum: 256}} || align=right|{{formatnum:14014}} || {{formatnum:400.3}} || {{flagicon|NGA}} Nigeria
|-valign=top bgcolor=#e1eaf4
| bgcolor=#f6f6f6 | — || bgcolor=#f6f6f6 | — || colspan=4| [[Forcados ibaia]] (banatzailea)|| Gineako golkoa || align=right| {{formatnum:198}} || align=right|{{formatnum:}} || {{formatnum: }} || {{flagicon|NGA}} Nigeria
|-valign=top bgcolor=#e1eaf4
| bgcolor=#f6f6f6 | — || bgcolor=#f6f6f6 | — || colspan=4| [[Nun ibaia]] (banatzailea)|| Gineako golkoa || align=right| {{formatnum:160}} || align=right|{{formatnum:}} || {{formatnum: }} || {{flagicon|NGA}} Nigeria
|}
===Niger ibai-deltako ohian zingiratsua (ekoeskualdea)===
Oihan itzaltsuko ekoeskualdea da, [[Nigeria|Nigeriako]] Niger ibaiaren deltan 14.400 kilometro karratu hartzen dituena. [[Ekosistema|Ekoeskualdeak]] triangelu bat osatzen du, eta erpina Abo hiritik iparraldera dago. Benin ibaiak banatzen du eskualdea Nigeriako lur baxuetako oihanetik, mendebaldean; ekialdean, berriz, Im ibaia da Cross-Nigerreko trantsizio-oihanarekin muga egiten duena. Hegoaldetik, hamar bat kilometroko arteko zabalera duen erdialdeko Afrikako [[mangladi]] zerrenda batek bereizten ditu Niger ibai-deltako oihan zingiratsua eta [[Ozeano Atlantikoa]]. Kontserbazio-egoera arrisku kritikoan dago. Ez dago babestutako eremurik ekoeskualdean, eta populazioaren hazkundeak, komunikazioen hobekuntzak eta petrolio ustiapenek Niger ibai-deltako oihanak akabatzen ari dira.
== Ikus, gainera ==
* [[Afrikako geografia]]
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
==Bibliografia==
{{refbegin|30em}}
* {{Erreferentzia|abizena=de Gramonte |izena=Sanche |urtea=1991 |izenburua=The Strong Brown God: Story of the Niger River |editorea=Houghton Mifflin |isbn=978-0-395-56756-2}}
* {{Erreferentzia|izena=Frank T.|abizena=Kryza|izenburua=The Race for Timbuktu: In Search of Africa's City of Gold|lekua=New York|editorea=HarperCollins|urtea=2006|isbn=978-0-06-056065-2|orrialdeak=46}}
* {{Erreferentzia|chapter-url=https://books.google.com/books?id=WwiqxJbBqHIC&pg=PA30|abizena=Staab |izena=Franz |atala=A study of some sources of the Anonymous Cosmographer of Ravenna |izenburua=Viator (Medieval and Renaissance Studies) |zenbakia= 7. zkia |urtea=1976 |editorea=University of California Press |isbn=978-0-520-03136-4 |hizkuntza=en }}
* {{Erreferentzia | abizena= Thomson | izena= Joseph | urtea= 1890 | izenburua= Mungo Park and the Niger | editorea= G. Philip and Son | place= London | url= http://solo.bodleian.ox.ac.uk/primo_library/libweb/action/dlDisplay.do?vid=OXVU1&docId=oxfaleph012643573 }}{{Apurtutako esteka|date=abuztua 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Ezabatutako esteka|data=de maig 2024 |bot=InternetArchiveBot, Мртва веза
* {{Erreferentzia|izenburua=Physical Geography: A Landscape Appreciation|url=https://archive.org/details/physicalgeograph0000mckn_v1o9|urtea=2005|editorea=Pearson, Prentice Hall|lekua=Upper Saddle River, New Jersey|isbn=978-0-13-145139-1|orrialdeak=[https://archive.org/details/physicalgeograph0000mckn_v1o9/page/462 462]|abizena1=McKnight|edizioa=8.|abizena2=Hess|izena2=Darrel|atala=16,|izena1=Tom L. "The Fluvial Processes"}}
* {{Erreferentzia |abizena=Gleick |izena=Peter H. |authorlink=Peter Gleick |izenburua=The World's Water, 2000-2001: The Biennial Report on Freshwater |url=https://archive.org/details/worldswater200020000glei |urtea=2000 |editorea=Island Press |isbn=978-1-55963-792-3 |orrialdeak=[https://archive.org/details/worldswater200020000glei/page/33 33] }}; online at [https://books.google.com/books?id=b61zOkAs5NcC Google Books]
* {{Erreferentzia |abizena=Reader |izena=John |izenburua=Africa |url=https://archive.org/details/africa0000read |lekua=Washington, D.C. |editorea=National Geographic Society |urtea=2001 |isbn=978-0-620-25506-6 }}
* {{Erreferentzia|izena=J. Oliver |abizena=Thomson|izenburua=History of Ancient Geography |editorea=Biblo & Tannen Publishers |urtea=1948 |isbn=978-0-8196-0143-8}}
* {{Erreferentzia|izena=R.L. |abizena=Welcomme|chapter=The Niger River System |editorea-izena=Bryan Robert |editorea-abizena=Davies |editorea2-izena=Keith F. |editorea2-abizena=Walker |izenburua=The Ecology of River Systems |editorea=Springer |urtea=1986 |isbn=978-90-6193-540-7 |orrialdeak=9–60}}
* {{Erreferentzia | abizena=Descroix | izena=L. |urtea=2009 | izenburua= Spatio-temporal variability of hydrological regimes around the boundaries between Sahelian and Sudanian areas of West Africa: A synthesis | aldizkaria= [[Journal of Hydrology]] | zenbakia=375 | seriea=1–2 |orrialdeak=90–102 | doi=10.1016/j.jhydrol.2008.12.012 | bibcode=2009JHyd..375...90D |display-authors=etal}}.
* {{Erreferentzia |abizena1=Fisher |izena1=William |abizena2=Meierotto |izena2=Lisa |abizena3=Russel |izena3=Ryan |urtea=2001 |izenburua=The Talo Dam Project: Projet de Mise en Valeur Des Plaines Du Moyen Bani |editorea=Clark University |url=http://www.djenneinitiative.org/pdfs/clark_en.pdf |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110726000741/http://www.djenneinitiative.org/pdfs/clark_en.pdf |arxiudata=26. 7. 2011 }}.
* {{Erreferentzia | editore-abizena=Golitzen | editore-izena=Katherin George | urtea=2005 | izenburua=The Niger River Basin: A vision for sustainable management | editorea=World Bank | place=Washington, DC. | url=http://siteresources.worldbank.org/INTWAT/Resources/4602114-1206643460526/Niger_River_Basin_Vision_Sustainable_Management.pdf }}.
* {{Erreferentzia | abizena=Mahé | izena=Gil |urtea=2009 | izenburua= Surface/groundwater interactions in the Bani and Nakambe rivers, tributaries of the Niger and Volta basins, West Africa | aldizkaria= Hydrological Sciences–Journal des Sciences Hydrologiques | zenbakia=54 | seriea=4 |orrialdeak=704–712 | doi= 10.1623/hysj.54.4.704| s2cid=128610095 }}.
* {{Erreferentzia | abizena=Meierotto | izena=Lisa | urtea=2009 | izenburua=The uneven geographies of transnational advocacy: The case of the Talo Dam | aldizkaria=Journal of Environmental Management | zenbakia=90 | seriea=Suppl. 3 | orrialdeak=S279–S285 | doi=10.1016/j.jenvman.2008.07.024 | url=http://rivers.bee.oregonstate.edu/sites/default/files/meierotto_2008.pdf | consulta=23. 4. 2013 | pmid=19008033 | arxiudata=07. 02. 2014 | arxiuurl=https://web.archive.org/web/20140207082208/http://rivers.bee.oregonstate.edu/sites/default/files/meierotto_2008.pdf | url-status=dead }}.
* {{Erreferentzia | editorea1-abizena=Zwarts | editorea1-izena=Leo | editorea2-abizena=van Beukering | editorea2-izena=Pieter | editorea3-abizena=Kone | editorea3-izena=Bakary | editorea4-abizena=Wymenga | editorea4-izena=Eddy | urtea=2005 | izenburua=The Niger, a lifeline: Effective water management in the Upper Niger Basin | editorea=Altenburg & Wymenga | lekua=Veenwouden, the Netherlands | isbn=978-90-807150-6-6 | url=http://www.altwym.nl/uploads/file/361_1289481552.pdf | consulta=5. 11. 2018 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20110724143543/http://www.altwym.nl/uploads/file/361_1289481552.pdf | archivedata=24. 7. 2011 | url-status=dead }}.
{{refend}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Niger ibaia]]
[[Kategoria:Gineako ibaiak]]
[[Kategoria:Maliko ibaiak]]
[[Kategoria:Nigerko ibaiak]]
[[Kategoria:Beningo ibaiak]]
[[Kategoria:Nigeriako ibaiak]]
[[Kategoria:Muga egiten duten ibaiak]]
mv5xcl2494j7w10eyonn3sr5wxy2my0
Argon
0
60275
9974646
9974633
2024-11-20T12:21:20Z
HodeiMendizabal1
167016
/* Segurtasuna */
9974646
wikitext
text/x-wiki
{{Elementu kimiko infotaula
| izena = Argona
| ikurra = Ar
| zenbakia = 18
| kolorea = #C0FFFF
| ezkerrekoa = [[Kloro]]a
| eskuinekoa = [[Potasio]]a
| goikoa = [[Fluor|F]]
| behekoa = [[Bromo|Br]]
| seriea = [[gas noble]]ak
| taldea = 18
| periodoa = 3
| orbitala = p
| itxura = gardena
| irudia = Ar,18.jpg
| masa atomikoa = 39,948(1)
| konfigurazioa = [Ne] 3s<sup>2</sup> 3p<sup>6</sup>
| elektroiak = 2, 8, 8
| egoera = [[gas]]a (giro-tenperaturan)
| dentsitatea = 101,325 - 1,784
| urtze-puntua k = 83,80
| urtze-puntua c = -189,35
| urtze-puntua f = -308,83
| urtze-entalpia = 1,18
| irakite-puntua k = 87,30
| irakite-puntua c = -185,85
| irakite-puntua f = -302,53
| irakite-entalpia = 6,43
| beroa = 20,786
| 1 =
| 10 = 47
| 100 = 53
| 1 k = 61
| 10 k = 71
| 100 k = 87
| kristala = kubikoa, aurpegietan zentratua
| oxidazioa = 0
| elektronegatibitatea = daturik gabe
| ionizazioa = 1.a: 1.520,6 [[joule moleko|kJ/mol]]<br />2.a: 2.665,8 kJ/mol<br />3.a: 3.931 kJ/mol
| batezbestekoa = 71
| kalkulatua = 71
| kobalentea = 97
| van der waals = 188
| eroankortasuna = 17,72x10<sup>-3</sup>
| abiadura = (gas, 27 °C) 323
| isotopoak =
{{!}} <sup>36</sup>Ar
{{!}} %0,337
{{!}} colspan="4" {{!}} Ar egonkorra da 18 [[neutroi]]rekin
{{!}}-
{{!}} <sup>37</sup>Ar
{{!}} [[Erradioisotopo sintetiko|Sintetikoa]]
{{!}} 35 [[egun|e]]
{{!}} [[elektroi-harrapaketa|ε]]
{{!}} 0,813
{{!}} <sup>37</sup>[[Kloro|Cl]]
{{!}}-
{{!}} <sup>38</sup>Ar
{{!}} %0,063
{{!}} colspan="4" {{!}} Ar egonkorra da 20 [[neutroi]]rekin
{{!}}-
{{!}} <sup>39</sup>Ar
{{!}} [[Erradioisotopo sintetiko|Sintetikoa]]
{{!}} 269 [[urte|u]]
{{!}} [[Beta desintegrazio|β<sup>−</sup>]]
{{!}} 0,565
{{!}} <sup>39</sup>[[Potasio|K]]
{{!}}-
{{!}} <sup>40</sup>Ar
{{!}} %99,600
{{!}} colspan="4" {{!}} Ar egonkorra da 22 [[neutroi]]rekin
{{!}}-
{{!}} <sup>41</sup>Ar
{{!}} [[Erradioisotopo sintetiko|Sintetikoa]]
{{!}} 109,34 [[minutu|min]]
{{!}} [[Beta desintegrazio|β<sup>−</sup>]]
{{!}} 2,49
{{!}} <sup>41</sup>[[Potasio|K]]
{{!}}-
{{!}} <sup>41</sup>Ar
{{!}} [[Erradioisotopo sintetiko|Sintetikoa]]
{{!}} 32,94 [[urte|u]]
{{!}} [[Beta desintegrazio|β<sup>−</sup>]]
{{!}} 0,600
{{!}} <sup>42</sup>[[Potasio|K]]
{{!}}-
}}{{Lanean}}
'''Argona''' [[elementu kimiko]] bat da, '''Ar''' [[elementu kimikoen zerrenda ikurraren arabera|ikurra]] eta 18 [[atomo-zenbaki|zenbaki atomikoa]] dituena. [[Taula periodikoa|Taula periodikoko]] 18. taldeko ([[gas noble]]ak) hirugarren elementua da. [[Kanpo-geruza]] osorik duenez, oso egonkorra da eta ez dauka beste elementu batzuekin lotzeko joerarik. Bere [[puntu hirukoitz]]aren tenperatura, 83,8058 K-ekoa, 1990eko [[Nazioarteko Tenperatura Eskala|Nazioarteko Tenperatura Eskalak]] definitzen duen puntu bat da.
Argona lurrazalean dagoen gas noble ugariena da, lurrazalaren %0,00015 osatzen duena.
Lurraren atmosferako argon ia guztia argon-40 erradiogenikoa da, lurrazalean dagoen potasio-40aren desintegraziotik eratorria. Unibertsoan, argon-36 argon isotoporik ohikoena da, supernobetan izarren nukleosintesiak errazen sortzen duena baita.
== Ezaugarri nagusiak ==
Argonak [[oxigeno]]aren [[disolbagarritasun]] bera dauka [[ur]]etan, eta [[nitrogeno]]-gasa baino 2,5 aldiz disolbagarriagoa da. Oso elementu kimiko egonkorra da, [[likido]] zein [[gas]] eran kolorgea da. Ez dauka usainik, ezta zaporerik eta ez da toxikoa. Argona [[inerte]]a da baldintza eta forma gehienetan.
Argona [[gas noble]]a den arren, zenbait [[konposatu kimiko|konposatu]] eratzeko ahalmena duela ikusi da. Esaterako, [[Helsinkiko Unibertsitatea]]n<ref>"[http://www.lenntech.com/Periodic-chart-elements/Ar-en.htm Periodic Table of the Elements: Argon]." ''[http://www.lenntech.com/ Lenntech].'' 1998. Retrieved on [[September 3]], [[2007]].</ref> aurkitu dute argon hidrofluoruroa (argonaren konposatu [[metaegonkor]] bat) sor daitekeela [[fluoruro]]a eta hidrogenoa batuz. Argonak [[klatrato]]ak era ditzake ur-molekulekin batera, argon-atomoak uraren sarean harrapatuta geratzen direnean. Horrez gain, oso ezagunak dira argona daukaten [[ioi]]ak, esaterako ArH<sup>+</sup>-a,eta egoera kitzikatuan dauden konplexuak, esaterako ArF-a. Ordenagailuz egindako zenbait kalkulu teorikok erakutsi dutenez, badaude egonkorrak izan daitezkeen zenbait argon-konposatu, baina momentuz ez dago konposatu horiek [[sintesi (argipena)|sintetizatzeko]] biderik.
== Historia ==
[[Lord Rayleigh|Lord Rayleighek]] eta [[Sir William Ramsayk]] 1894an isolatu zuten lehen aldiz argona airetik [[London University College|Londresko University Collegen]]. Aire garbiaren lagin batetik oxigenoa, [[Karbono dioxido|karbono dioxidoa]], ura eta nitrogenoa kenduz lortu zuten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=I. Argon, a new constituent of the atmosphere|orrialdeak=265–287|hizkuntza=en|data=1895-12-31|url=https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rspl.1894.0149|aldizkaria=Proceedings of the Royal Society of London|alea=340-346|zenbakia=57|issn=0370-1662|doi=10.1098/rspl.1894.0149|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=VI. Argon, a new constituent of the atmosphere|orrialdeak=187–241|hizkuntza=en|data=1895-12-31|url=https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rsta.1895.0006|aldizkaria=Philosophical Transactions of the Royal Society of London. (A.)|zenbakia=186|issn=0264-3820|doi=10.1098/rsta.1895.0006|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Nobel Prize in Chemistry 1904|hizkuntza=en-US|url=https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/1904/ramsay/lecture/|aldizkaria=NobelPrize.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref> [[Henry Cavendish|Henry Cavendishen]] esperimentu bat errepikatu zuten horretarako. Aire atmosferiko eta oxigeno nahaste bat buruz beherako [[saio-hodi]] batean (A) ipini zuten, diluituriko [[disoluzio]] [[alkalino]] kantitate handi baten gainean, Cavendishen jatorrizko esperimentuan [[Potasio hidroxido|potasio hidroxidoa]] zena, eta korronte bat garraiatu zuen U formako beirazko hodiek (CC) isolatutako alanbreen bidez. Hodi horiek [[Platino|platinozko]] alanbrezko [[Elektrodo|elektrodoak]] itxi ziztuzten, alanbreen (DD) muturrak gasaren eraginpean utziz eta disoluzio alkalinotik isolatuz.
[[William Robert Grove|Grove-ren]] bost [[Grove-ren zelula|zelulaz osatutako bateria]] batek eta tamaina ertaineko [[Ruhmkorffen harila|Ruhmkorffen haril]] batek elikatu zuten arkua. Disoluzio alkalinoak arkuak sortutako nitrogeno oxidoak xurgatu zituen, baita karbono dioxidoa ere.
Arkua maneiatu zuten, gasaren bolumena gutxienez ordubetez edo biz gehiago murriztu ez zela ikusi ahal izan zen arte, eta nitrogeno [[Espektroskopia|espektro lerroak]] gasa aztertu zenean desagertu ziren. Geratzen zen oxigenoa [[pirogalato]] alkalinoarekin erreakzionatu zuten, itxuraz erreaktiboa ez zen gas bat atzean uzteko, eta argon deitu zioten.
Argona 1882an aurkitu zen, [[Hugh Newall|H. F. Newall]] eta [[W. N. Hartley|W. N. Hartleyren]] ikerketa independente baten bidez.<ref>{{Erreferentzia|izena=John|abizena=Emsley|izenburua=Nature's building blocks: an A-Z guide to the elements|argitaletxea=Oxford Univ. Press|orrialdea=36|data=2003|edizioa=Reprinted with corrections|isbn=978-0-19-850340-8|sartze-data=2024-11-20}}</ref>Airearen emisio-espektroan behatutako lerro berriak aurretik ezagututako elementuekin bat ez zetozen. 1957 baino lehen, argonaren ikurra "A" zen. Hori Ar-era aldatu zen [[IUPAC|IUPACek]] Kimika Ez-organikoaren Nomenklatura lana argitaratu zuenean 1957an.<ref>{{Erreferentzia|izena=N. E.|abizena=Holden|izenburua=History of the Origin of the Chemical Elements and Their Discoverers|url=https://www.nndc.bnl.gov/content/elements.html|aldizkaria=www.nndc.bnl.gov|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Lorbidea ==
Argona Lurreko atmosferaren bolumenaren % 0,934 eta masaren % 1,288 da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Argon {{!}} Properties, Uses, Atomic Number, & Facts {{!}} Britannica|hizkuntza=en|data=2024-11-08|url=https://www.britannica.com/science/argon-chemical-element|aldizkaria=Encyclopædia Britannica|sartze-data=2024-11-20}}</ref>Airea da purifikatutako argon produktuen industria-iturri nagusia.
Argona [[destilazio]] zatikatuaz isolatzen da airetik, gehienetan [[destilazio frakzional kriogenikoz]], eta prozesu horrek purifikatutako nitrogenoa, oxigenoa, [[Neon|neona]], [[Kripton|kriptona]] eta [[Xenon|xenona]] ere sortzen ditu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Information on argon: Etacude.com|argitaletxea=|data=2008-10-07|url=https://web.archive.org/web/20081007175238/http://elements.etacude.com/Ar.php|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
[[Lurrazal|Lurrazalak]] eta itsasoko urak 1,2 ppm eta 0,45 ppm argon dituzte, hurrenez hurren.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=John|abizena=Emsley|urtea=2001|izenburua=Nature's Building Blocks: An A-Z Guide to the Elements|argitaletxea=OUP Oxford|orrialdeak=44-45|hizkuntza=en|data=2011-08-25|url=https://books.google.es/books?id=2EfYXzwPo3UC&pg=PA44&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|aldizkaria=Oxford University Press.|isbn=978-0-19-960563-7|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Konposatuak ==
Argonaren [[elektroien oktetoak]] s eta p azpigeruzak betetzen ditu. Beteta dagoen balentzia geruza horrek argona oso egonkorra eta beraz, beste elementu batzuekin lotzeko oso erresistentea bihurtzen du. [[Tungsteno pentakarboniloa]] duen argonezko lehen konposatua, W(CO)<sub>5</sub>Ar, 1975ean isolatu zuten.<ref>{{Erreferentzia|izena=Nigel A.|abizena=Young|izenburua=Main group coordination chemistry at low temperatures: A review of matrix isolated Group 12 to Group 18 complexes|orrialdeak=956–1010|hizkuntza=en|data=2013-03|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0010854512002603|aldizkaria=Coordination Chemistry Reviews|alea=5-6|zenbakia=257|doi=10.1016/j.ccr.2012.10.013|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
2000ko abuztuan, argonezko beste konposatu bat, [[argon fluorohidruroa]] (HArF), [[Helsinkiko Unibertsitatea|Helsinkiko Unibertsitateko]] ikertzaileek sortu zuten. [[Ultramore|Argi ultramorea]] argon izoztuan distiraraziz, [[hidrogeno fluoruro]] eta [[zesio ioduroa]] kopuru txiki bat zuena.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=C&EN: IT'S ELEMENTAL: THE PERIODIC TABLE - THE NOBLE GASES|url=https://pubsapp.acs.org/cen/80th/noblegases.html?|aldizkaria=pubsapp.acs.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
ArCF<sub>2</sub><sup>2+</sup> dikatioi metaegonkorra, [[balentzia-isoelektronikoa|balentzia isoelektronikoa]] dena, [[karbonilo fluoruroarekin]] eta [[Fosgeno|fosgenoarekin]] 2010ean ikusi zen.[31]<ref>{{Erreferentzia|izena=Jessica F.|abizena=Lockyear|izenburua=Generation of the ArCF 2 2+ Dication|orrialdeak=358–362|hizkuntza=en|abizena2=Douglas|abizena3=Price|abizena4=Karwowska|abizena5=Fijalkowski|abizena6=Grochala|abizena7=Remeš|abizena8=Roithová|abizena9=Schröder|izena2=Kevin|izena3=Stephen D.|izena4=Małgorzata|izena5=Karol J.|izena6=Wojciech|izena7=Marek|izena8=Jana|izena9=Detlef|data=2010-01-07|url=https://pubs.acs.org/doi/10.1021/jz900274p|aldizkaria=The Journal of Physical Chemistry Letters|alea=1|zenbakia=1|issn=1948-7185|doi=10.1021/jz900274p|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
[[Argon hidruro]] solidoak (Ar(H<sub>2</sub>)<sub>2</sub>) MgZn<sub>2</sub> [[Laves fasea|Laves fasearen]] [[kristal-egitura]] bera du. 4,3 eta 220 GPa bitarteko presioetan eratzen da, nahiz eta [[Raman espektroskopia|Ramanen neurketek]] iradokitzen duten H<sub>2</sub> molekulek Ar(H<sub>2</sub>)<sub>2</sub>-en 175 GPa-tik gora disoziatzen dutela. <ref>{{Erreferentzia|izena=Annette K.|abizena=Kleppe|izenburua=New high-pressure van der Waals compound Kr(H2)4 discovered in the krypton-hydrogen binary system|hizkuntza=en|abizena2=Amboage|abizena3=Jephcoat|izena2=Mónica|izena3=Andrew P.|data=2014-05-16|url=https://www.nature.com/articles/srep04989|aldizkaria=Scientific Reports|alea=1|zenbakia=4|issn=2045-2322|doi=10.1038/srep04989|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Isotopoak ==
Lurrean aurkitutako argon isotopo nagusiak 40Ar (% 99,6), 36Ar (% 0,34) eta 38Ar (% 0,06) dira. Naturalki gertatuz, 40K, 1.25×109 urteko [[Semidesintegrazio-periodo|semidesintegrazio-periodoa]] duena, 40Ar egonkorrera (% 11,2) desintegratzen da elektroi-harrapaketaren edo [[Positroi-igorpenaren bidezko tomografia|positroien igorpenaren]] bidez, eta 40Ca egonkor bihurtzen (% 88,8) [[beta desintegrazio]] bidez. Propietate eta ratio hauek [[K - Ar datazioaren]] bidez arroken adina zehazteko erabiltzen dira.<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=www.geoberg.de :: Thementexte - Petrologie - 40Ar+39Ar dating and errors|data=2007-05-09|url=https://web.archive.org/web/20070509023017/http://www.geoberg.de/text/geology/07011601.php|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Produkzioa ==
Argon modu industrialean ateratzen da aire likidoaren destilazio zatikatuaren bidez, [[aire kriogenikoa]] bereizteko unitate batean; nitrogeno likidoa, 77,3K-n irakiten duena, eta oxigeno likidoa, 90,2 K-n irakiten duena, argonetik bereizten duen prozesu batean, 87,3 K-n irakiten duena. Urtero 700.000 tona argon inguru ekoizten dira mundu osoan.<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Periodic Table of Elements: Argon - Ar (EnvironmentalChemistry.com)|url=https://environmentalchemistry.com/yogi/periodic/Ar.html|aldizkaria=environmentalchemistry.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Aplikazioak ==
Beste gas noble batzuk ere egokiak izango lirateke aplikazio horietako gehienentzat, baina argona da, askogatik, merkeena.
=== '''Prozesu industrialak''' ===
Argona tenperatura altuko [[prozesu industrial]] batzuetan erabiltzen da, non, normalean, [[Erreaktibo|erreaktiboak]] ez diren substantziak erreaktibo bihurtzen diren. Adibidez, argon atmosfera bat erabiltzen da [[Grafitozko labe elektrikoa|grafitozko labe elektrikoetan]], [[Grafito|grafitoa]] erre ez dadin.
Argona hegaztien industrian erabiltzen da hegaztiak itotzeko, dela gaixotasun agerraldien osteko sakrifizio masiborako, dela zorabio elektrikoa baino gizatiarragoa den sarraskirako.<ref>{{Erreferentzia|izena=Sara J.|abizena=Shields|izenburua=A Critical Review of Electrical Water-Bath Stun Systems for Poultry Slaughter and Recent Developments in Alternative Technologies|orrialdeak=281–299|hizkuntza=en|abizena2=Raj|izena2=A. B. M.|data=2010-09-17|url=http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/10888705.2010.507119|aldizkaria=Journal of Applied Animal Welfare Science|alea=4|zenbakia=13|issn=1088-8705|doi=10.1080/10888705.2010.507119|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
Argona, batzuetan, suteak itzaltzeko erabiltzen da, non urak edo aparrak ekipamendu baliotsuak kaltetu ditzaketen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Joseph Z.|abizena=Su|izenburua=Fire Suppression with Inert Gas Agents|orrialdeak=72–87|abizena2=Kim|abizena3=Crampton|abizena4=Liu|izena2=Andrew K.|izena3=George P.|izena4=Zhigang|data=2001-05-01|url=http://jfe.sagepub.com/cgi/doi/10.1106/X21V-YQKU-PMKP-XGTP|aldizkaria=Journal of Fire Protection Engineering|alea=2|zenbakia=11|doi=10.1106/X21V-YQKU-PMKP-XGTP|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
=== Ahalmen kontserbatzailea ===
Argona edukien bizitzak zabaltzeko erabiltzen da. Aireko [[Oxidazio|oxidazioa]], [[Hidrolisi|hidrolisia]] eta produktuak degradatzen dituzten beste erreakzio kimiko batzuk atzeratu egiten dira edo erabat prebenitzen dira. Batzuetan, purutasun handiko produktu kimikoak eta farmazeutikoak argonez ontziratuta eta zigilatuta egoten dira.<ref>{{Erreferentzia|izena=Pierre E.|abizena=Ilouga|izenburua=Investigation of 3 Industry-Wide Applied Storage Conditions for Compound Libraries|orrialdeak=21–32|abizena2=Winkler|abizena3=Kirchhoff|abizena4=Schierholz|abizena5=Wölcke|izena2=Dirk|izena3=Christian|izena4=Bernd|izena5=Julian|data=2007-02-01|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2472555222082910?via=ihub|aldizkaria=SLAS Discovery|alea=1|zenbakia=12|issn=2472-5552|doi=10.1177/1087057106295507|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
[[Ardogintza|Ardogintzan]], argona hainbat jardueratan erabiltzen da gainazal likidoan oxigenoaren aurkako hesi bat emateko, oxigenoak ardoa honda dezakeelako, [[metabolismo mikrobianoa]] zein kimika [[Erredox erreakzio|erredox]] estandarra elikatzen.
Argona kontserbatzaile gisa ere erabiltzen da [[Berniz|berniza]], [[Poliuretano|poliuretanoa]] eta [[Pintura (materiala)|pintura]] bezalako produktuetarako, airea mugituz biltegiratzeko ontzi bat prestatzeko.<ref>{{Erreferentzia|izena=Steven Scott|abizena=Zawalick|izenburua=Method for preserving an oxygen sensitive liquid product|data=2003-10-07|url=https://patents.google.com/patent/US6629402|alea=US6629402B1|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
=== Laborategiko hornikuntza ===
Argona gas-eramaile gisa erabil daiteke [[Gas kromatografia|gas-kromatografian]] eta [[Elektrospray-ionizazioko masa-espektrometria|elektrospray-ionizazioko masa-espektrometrian]]; [[ICP espektroskopia|ICP espektroskopian]] erabiltzen den [[Plasma (fisika)|plasmarako]] aukeratutako gasa da.
=== Medikuntza arloko erabilera ===
[[Kriokirurgia|Kriokirurgiako]] prozedurek, [[Krioablazioa|krioablazioak]] adibidez, argon likidoa erabiltzen dute [[Minbizi-zelula|minbizi-zelulak]] bezalako [[Ehun (biologia)|ehunak]] suntsitzeko. "Argonarekin hobetutako [[Koagulazio|koagulazioa]]" izeneko prozeduran erabiltzen da, argon plasma izpiko [[elektrokirurgia]] mota bat. Prozedurak [[gas enbolia]] eragiteko arriskua du eta gutxienez gaixo bat hil da.
Argon urdineko laserrak kirurgian erabiltzen dira [[Arteria|arteriak]] soldatzeko, tumoreak suntsitzeko eta begietako akatsak zuzentzeko.<ref name=":0" />
== Segurtasuna ==
Argona toxikoa ez bada ere, airea baino % 38 dentsoagoa da, eta eremu itxietan itotzeko arriskua dago. Zaila da antzematen, koloregabea, usaingabea eta zaporegabea delako. 1994ko gertakari batean, gizon bat itota hil zen Alaskan eraikitzen ari ziren [[Petrolio-hobi|petrolio-hobien]] argonez betetako sekzio batean sartu ondoren. Gertakari honek gune itxietan argonak ihes egitearen arriskuak nabarmentzen ditu, eta erabilera, biltegiratze eta manipulazio egokiaren beharra azpimarratzen du.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=FACE Program: Alaska Case Report 94AK012 {{!}} NIOSH {{!}} CDC|hizkuntza=en-us|data=2020-12-14|url=https://www.cdc.gov/niosh/face/stateface/ak/94ak012.html|aldizkaria=www.cdc.gov|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|1}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{kimika zirriborroa}}
[[Kategoria:Elementu kimikoak]]
[[Kategoria:Gas nobleak]]
[[Kategoria:Gas industrialak]]
7ywrkgiqhyfgd984tqmszag48w089lw
9974653
9974646
2024-11-20T12:28:31Z
HodeiMendizabal1
167016
/* Ezaugarri nagusiak */
9974653
wikitext
text/x-wiki
{{Elementu kimiko infotaula
| izena = Argona
| ikurra = Ar
| zenbakia = 18
| kolorea = #C0FFFF
| ezkerrekoa = [[Kloro]]a
| eskuinekoa = [[Potasio]]a
| goikoa = [[Fluor|F]]
| behekoa = [[Bromo|Br]]
| seriea = [[gas noble]]ak
| taldea = 18
| periodoa = 3
| orbitala = p
| itxura = gardena
| irudia = Ar,18.jpg
| masa atomikoa = 39,948(1)
| konfigurazioa = [Ne] 3s<sup>2</sup> 3p<sup>6</sup>
| elektroiak = 2, 8, 8
| egoera = [[gas]]a (giro-tenperaturan)
| dentsitatea = 101,325 - 1,784
| urtze-puntua k = 83,80
| urtze-puntua c = -189,35
| urtze-puntua f = -308,83
| urtze-entalpia = 1,18
| irakite-puntua k = 87,30
| irakite-puntua c = -185,85
| irakite-puntua f = -302,53
| irakite-entalpia = 6,43
| beroa = 20,786
| 1 =
| 10 = 47
| 100 = 53
| 1 k = 61
| 10 k = 71
| 100 k = 87
| kristala = kubikoa, aurpegietan zentratua
| oxidazioa = 0
| elektronegatibitatea = daturik gabe
| ionizazioa = 1.a: 1.520,6 [[joule moleko|kJ/mol]]<br />2.a: 2.665,8 kJ/mol<br />3.a: 3.931 kJ/mol
| batezbestekoa = 71
| kalkulatua = 71
| kobalentea = 97
| van der waals = 188
| eroankortasuna = 17,72x10<sup>-3</sup>
| abiadura = (gas, 27 °C) 323
| isotopoak =
{{!}} <sup>36</sup>Ar
{{!}} %0,337
{{!}} colspan="4" {{!}} Ar egonkorra da 18 [[neutroi]]rekin
{{!}}-
{{!}} <sup>37</sup>Ar
{{!}} [[Erradioisotopo sintetiko|Sintetikoa]]
{{!}} 35 [[egun|e]]
{{!}} [[elektroi-harrapaketa|ε]]
{{!}} 0,813
{{!}} <sup>37</sup>[[Kloro|Cl]]
{{!}}-
{{!}} <sup>38</sup>Ar
{{!}} %0,063
{{!}} colspan="4" {{!}} Ar egonkorra da 20 [[neutroi]]rekin
{{!}}-
{{!}} <sup>39</sup>Ar
{{!}} [[Erradioisotopo sintetiko|Sintetikoa]]
{{!}} 269 [[urte|u]]
{{!}} [[Beta desintegrazio|β<sup>−</sup>]]
{{!}} 0,565
{{!}} <sup>39</sup>[[Potasio|K]]
{{!}}-
{{!}} <sup>40</sup>Ar
{{!}} %99,600
{{!}} colspan="4" {{!}} Ar egonkorra da 22 [[neutroi]]rekin
{{!}}-
{{!}} <sup>41</sup>Ar
{{!}} [[Erradioisotopo sintetiko|Sintetikoa]]
{{!}} 109,34 [[minutu|min]]
{{!}} [[Beta desintegrazio|β<sup>−</sup>]]
{{!}} 2,49
{{!}} <sup>41</sup>[[Potasio|K]]
{{!}}-
{{!}} <sup>41</sup>Ar
{{!}} [[Erradioisotopo sintetiko|Sintetikoa]]
{{!}} 32,94 [[urte|u]]
{{!}} [[Beta desintegrazio|β<sup>−</sup>]]
{{!}} 0,600
{{!}} <sup>42</sup>[[Potasio|K]]
{{!}}-
}}{{Lanean}}
'''Argona''' [[elementu kimiko]] bat da, '''Ar''' [[elementu kimikoen zerrenda ikurraren arabera|ikurra]] eta 18 [[atomo-zenbaki|zenbaki atomikoa]] dituena. [[Taula periodikoa|Taula periodikoko]] 18. taldeko ([[gas noble]]ak) hirugarren elementua da. [[Kanpo-geruza]] osorik duenez, oso egonkorra da eta ez dauka beste elementu batzuekin lotzeko joerarik. Bere [[puntu hirukoitz]]aren tenperatura, 83,8058 K-ekoa, 1990eko [[Nazioarteko Tenperatura Eskala|Nazioarteko Tenperatura Eskalak]] definitzen duen puntu bat da.
Argona lurrazalean dagoen gas noble ugariena da, lurrazalaren %0,00015 osatzen duena.
Lurraren atmosferako argon ia guztia argon-40 erradiogenikoa da, lurrazalean dagoen potasio-40aren desintegraziotik eratorria. Unibertsoan, argon-36 argon isotoporik ohikoena da, supernobetan izarren nukleosintesiak errazen sortzen duena baita.
== Ezaugarri nagusiak ==
Argonak [[oxigeno]]aren [[disolbagarritasun]] bera dauka [[ur]]etan, eta [[nitrogeno]]-gasa baino 2,5 aldiz disolbagarriagoa da. Oso elementu kimiko egonkorra da, [[likido]] zein [[gas]] eran kolorgea da. Ez dauka usainik, ezta zaporerik eta ez da toxikoa. Argona [[inerte]]a da baldintza eta forma gehienetan.
Argona [[gas noble]]a den arren, zenbait [[konposatu kimiko|konposatu]] eratzeko ahalmena duela ikusi da. Esaterako, [[Helsinkiko Unibertsitatea]]n<ref>"[http://www.lenntech.com/Periodic-chart-elements/Ar-en.htm Periodic Table of the Elements: Argon]." ''[http://www.lenntech.com/ Lenntech].'' 1998. Retrieved on [[September 3]], [[2007]].</ref> aurkitu dute argon hidrofluoruroa (argonaren konposatu [[metaegonkor]] bat) sor daitekeela [[fluoruro]]a eta hidrogenoa batuz. Argonak [[klatrato]]ak era ditzake ur-molekulekin batera, argon-atomoak uraren sarean harrapatuta geratzen direnean.<ref>{{Erreferentzia|izena=V R|abizena=Belosludov|izenburua=Microscopic model of clathrate compounds|orrialdeak=1–7|abizena2=Subbotin|abizena3=Krupskii|abizena4=Prokuda|abizena5=Belosludov|abizena6=Kawazoe|izena2=O S|izena3=D S|izena4=O V|izena5=R V|izena6=Y|data=2006-01-01|url=https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1742-6596/29/1/001|aldizkaria=Journal of Physics: Conference Series|zenbakia=29|issn=1742-6588|doi=10.1088/1742-6596/29/1/001|sartze-data=2024-11-20}}</ref> Horrez gain, oso ezagunak dira argona daukaten [[ioi]]ak, esaterako ArH<sup>+</sup>-a,eta egoera kitzikatuan dauden konplexuak, esaterako ArF-a. Ordenagailuz egindako zenbait kalkulu teorikok erakutsi dutenez, badaude egonkorrak izan daitezkeen zenbait argon-konposatu, baina momentuz ez dago konposatu horiek [[sintesi (argipena)|sintetizatzeko]] biderik.<ref>{{Erreferentzia|izena=Arik|abizena=Cohen|izenburua=First compounds with argon–carbon and argon–silicon chemical bonds|orrialdeak=6415–6417|hizkuntza=en|abizena2=Lundell|abizena3=Gerber|izena2=Jan|izena3=R. Benny|data=2003-10-01|url=https://pubs.aip.org/jcp/article/119/13/6415/534904/First-compounds-with-argon-carbon-and-argon|aldizkaria=The Journal of Chemical Physics|alea=13|zenbakia=119|issn=0021-9606|doi=10.1063/1.1613631|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Historia ==
[[Lord Rayleigh|Lord Rayleighek]] eta [[Sir William Ramsayk]] 1894an isolatu zuten lehen aldiz argona airetik [[London University College|Londresko University Collegen]]. Aire garbiaren lagin batetik oxigenoa, [[Karbono dioxido|karbono dioxidoa]], ura eta nitrogenoa kenduz lortu zuten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=I. Argon, a new constituent of the atmosphere|orrialdeak=265–287|hizkuntza=en|data=1895-12-31|url=https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rspl.1894.0149|aldizkaria=Proceedings of the Royal Society of London|alea=340-346|zenbakia=57|issn=0370-1662|doi=10.1098/rspl.1894.0149|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=VI. Argon, a new constituent of the atmosphere|orrialdeak=187–241|hizkuntza=en|data=1895-12-31|url=https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rsta.1895.0006|aldizkaria=Philosophical Transactions of the Royal Society of London. (A.)|zenbakia=186|issn=0264-3820|doi=10.1098/rsta.1895.0006|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Nobel Prize in Chemistry 1904|hizkuntza=en-US|url=https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/1904/ramsay/lecture/|aldizkaria=NobelPrize.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref> [[Henry Cavendish|Henry Cavendishen]] esperimentu bat errepikatu zuten horretarako. Aire atmosferiko eta oxigeno nahaste bat buruz beherako [[saio-hodi]] batean (A) ipini zuten, diluituriko [[disoluzio]] [[alkalino]] kantitate handi baten gainean, Cavendishen jatorrizko esperimentuan [[Potasio hidroxido|potasio hidroxidoa]] zena, eta korronte bat garraiatu zuen U formako beirazko hodiek (CC) isolatutako alanbreen bidez. Hodi horiek [[Platino|platinozko]] alanbrezko [[Elektrodo|elektrodoak]] itxi ziztuzten, alanbreen (DD) muturrak gasaren eraginpean utziz eta disoluzio alkalinotik isolatuz.
[[William Robert Grove|Grove-ren]] bost [[Grove-ren zelula|zelulaz osatutako bateria]] batek eta tamaina ertaineko [[Ruhmkorffen harila|Ruhmkorffen haril]] batek elikatu zuten arkua. Disoluzio alkalinoak arkuak sortutako nitrogeno oxidoak xurgatu zituen, baita karbono dioxidoa ere.
Arkua maneiatu zuten, gasaren bolumena gutxienez ordubetez edo biz gehiago murriztu ez zela ikusi ahal izan zen arte, eta nitrogeno [[Espektroskopia|espektro lerroak]] gasa aztertu zenean desagertu ziren. Geratzen zen oxigenoa [[pirogalato]] alkalinoarekin erreakzionatu zuten, itxuraz erreaktiboa ez zen gas bat atzean uzteko, eta argon deitu zioten.
Argona 1882an aurkitu zen, [[Hugh Newall|H. F. Newall]] eta [[W. N. Hartley|W. N. Hartleyren]] ikerketa independente baten bidez.<ref>{{Erreferentzia|izena=John|abizena=Emsley|izenburua=Nature's building blocks: an A-Z guide to the elements|argitaletxea=Oxford Univ. Press|orrialdea=36|data=2003|edizioa=Reprinted with corrections|isbn=978-0-19-850340-8|sartze-data=2024-11-20}}</ref>Airearen emisio-espektroan behatutako lerro berriak aurretik ezagututako elementuekin bat ez zetozen. 1957 baino lehen, argonaren ikurra "A" zen. Hori Ar-era aldatu zen [[IUPAC|IUPACek]] Kimika Ez-organikoaren Nomenklatura lana argitaratu zuenean 1957an.<ref>{{Erreferentzia|izena=N. E.|abizena=Holden|izenburua=History of the Origin of the Chemical Elements and Their Discoverers|url=https://www.nndc.bnl.gov/content/elements.html|aldizkaria=www.nndc.bnl.gov|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Lorbidea ==
Argona Lurreko atmosferaren bolumenaren % 0,934 eta masaren % 1,288 da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Argon {{!}} Properties, Uses, Atomic Number, & Facts {{!}} Britannica|hizkuntza=en|data=2024-11-08|url=https://www.britannica.com/science/argon-chemical-element|aldizkaria=Encyclopædia Britannica|sartze-data=2024-11-20}}</ref>Airea da purifikatutako argon produktuen industria-iturri nagusia.
Argona [[destilazio]] zatikatuaz isolatzen da airetik, gehienetan [[destilazio frakzional kriogenikoz]], eta prozesu horrek purifikatutako nitrogenoa, oxigenoa, [[Neon|neona]], [[Kripton|kriptona]] eta [[Xenon|xenona]] ere sortzen ditu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Information on argon: Etacude.com|argitaletxea=|data=2008-10-07|url=https://web.archive.org/web/20081007175238/http://elements.etacude.com/Ar.php|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
[[Lurrazal|Lurrazalak]] eta itsasoko urak 1,2 ppm eta 0,45 ppm argon dituzte, hurrenez hurren.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=John|abizena=Emsley|urtea=2001|izenburua=Nature's Building Blocks: An A-Z Guide to the Elements|argitaletxea=OUP Oxford|orrialdeak=44-45|hizkuntza=en|data=2011-08-25|url=https://books.google.es/books?id=2EfYXzwPo3UC&pg=PA44&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|aldizkaria=Oxford University Press.|isbn=978-0-19-960563-7|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Konposatuak ==
Argonaren [[elektroien oktetoak]] s eta p azpigeruzak betetzen ditu. Beteta dagoen balentzia geruza horrek argona oso egonkorra eta beraz, beste elementu batzuekin lotzeko oso erresistentea bihurtzen du. [[Tungsteno pentakarboniloa]] duen argonezko lehen konposatua, W(CO)<sub>5</sub>Ar, 1975ean isolatu zuten.<ref>{{Erreferentzia|izena=Nigel A.|abizena=Young|izenburua=Main group coordination chemistry at low temperatures: A review of matrix isolated Group 12 to Group 18 complexes|orrialdeak=956–1010|hizkuntza=en|data=2013-03|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0010854512002603|aldizkaria=Coordination Chemistry Reviews|alea=5-6|zenbakia=257|doi=10.1016/j.ccr.2012.10.013|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
2000ko abuztuan, argonezko beste konposatu bat, [[argon fluorohidruroa]] (HArF), [[Helsinkiko Unibertsitatea|Helsinkiko Unibertsitateko]] ikertzaileek sortu zuten. [[Ultramore|Argi ultramorea]] argon izoztuan distiraraziz, [[hidrogeno fluoruro]] eta [[zesio ioduroa]] kopuru txiki bat zuena.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=C&EN: IT'S ELEMENTAL: THE PERIODIC TABLE - THE NOBLE GASES|url=https://pubsapp.acs.org/cen/80th/noblegases.html?|aldizkaria=pubsapp.acs.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
ArCF<sub>2</sub><sup>2+</sup> dikatioi metaegonkorra, [[balentzia-isoelektronikoa|balentzia isoelektronikoa]] dena, [[karbonilo fluoruroarekin]] eta [[Fosgeno|fosgenoarekin]] 2010ean ikusi zen.[31]<ref>{{Erreferentzia|izena=Jessica F.|abizena=Lockyear|izenburua=Generation of the ArCF 2 2+ Dication|orrialdeak=358–362|hizkuntza=en|abizena2=Douglas|abizena3=Price|abizena4=Karwowska|abizena5=Fijalkowski|abizena6=Grochala|abizena7=Remeš|abizena8=Roithová|abizena9=Schröder|izena2=Kevin|izena3=Stephen D.|izena4=Małgorzata|izena5=Karol J.|izena6=Wojciech|izena7=Marek|izena8=Jana|izena9=Detlef|data=2010-01-07|url=https://pubs.acs.org/doi/10.1021/jz900274p|aldizkaria=The Journal of Physical Chemistry Letters|alea=1|zenbakia=1|issn=1948-7185|doi=10.1021/jz900274p|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
[[Argon hidruro]] solidoak (Ar(H<sub>2</sub>)<sub>2</sub>) MgZn<sub>2</sub> [[Laves fasea|Laves fasearen]] [[kristal-egitura]] bera du. 4,3 eta 220 GPa bitarteko presioetan eratzen da, nahiz eta [[Raman espektroskopia|Ramanen neurketek]] iradokitzen duten H<sub>2</sub> molekulek Ar(H<sub>2</sub>)<sub>2</sub>-en 175 GPa-tik gora disoziatzen dutela. <ref>{{Erreferentzia|izena=Annette K.|abizena=Kleppe|izenburua=New high-pressure van der Waals compound Kr(H2)4 discovered in the krypton-hydrogen binary system|hizkuntza=en|abizena2=Amboage|abizena3=Jephcoat|izena2=Mónica|izena3=Andrew P.|data=2014-05-16|url=https://www.nature.com/articles/srep04989|aldizkaria=Scientific Reports|alea=1|zenbakia=4|issn=2045-2322|doi=10.1038/srep04989|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Isotopoak ==
Lurrean aurkitutako argon isotopo nagusiak 40Ar (% 99,6), 36Ar (% 0,34) eta 38Ar (% 0,06) dira. Naturalki gertatuz, 40K, 1.25×109 urteko [[Semidesintegrazio-periodo|semidesintegrazio-periodoa]] duena, 40Ar egonkorrera (% 11,2) desintegratzen da elektroi-harrapaketaren edo [[Positroi-igorpenaren bidezko tomografia|positroien igorpenaren]] bidez, eta 40Ca egonkor bihurtzen (% 88,8) [[beta desintegrazio]] bidez. Propietate eta ratio hauek [[K - Ar datazioaren]] bidez arroken adina zehazteko erabiltzen dira.<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=www.geoberg.de :: Thementexte - Petrologie - 40Ar+39Ar dating and errors|data=2007-05-09|url=https://web.archive.org/web/20070509023017/http://www.geoberg.de/text/geology/07011601.php|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Produkzioa ==
Argon modu industrialean ateratzen da aire likidoaren destilazio zatikatuaren bidez, [[aire kriogenikoa]] bereizteko unitate batean; nitrogeno likidoa, 77,3K-n irakiten duena, eta oxigeno likidoa, 90,2 K-n irakiten duena, argonetik bereizten duen prozesu batean, 87,3 K-n irakiten duena. Urtero 700.000 tona argon inguru ekoizten dira mundu osoan.<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Periodic Table of Elements: Argon - Ar (EnvironmentalChemistry.com)|url=https://environmentalchemistry.com/yogi/periodic/Ar.html|aldizkaria=environmentalchemistry.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Aplikazioak ==
Beste gas noble batzuk ere egokiak izango lirateke aplikazio horietako gehienentzat, baina argona da, askogatik, merkeena.
=== '''Prozesu industrialak''' ===
Argona tenperatura altuko [[prozesu industrial]] batzuetan erabiltzen da, non, normalean, [[Erreaktibo|erreaktiboak]] ez diren substantziak erreaktibo bihurtzen diren. Adibidez, argon atmosfera bat erabiltzen da [[Grafitozko labe elektrikoa|grafitozko labe elektrikoetan]], [[Grafito|grafitoa]] erre ez dadin.
Argona hegaztien industrian erabiltzen da hegaztiak itotzeko, dela gaixotasun agerraldien osteko sakrifizio masiborako, dela zorabio elektrikoa baino gizatiarragoa den sarraskirako.<ref>{{Erreferentzia|izena=Sara J.|abizena=Shields|izenburua=A Critical Review of Electrical Water-Bath Stun Systems for Poultry Slaughter and Recent Developments in Alternative Technologies|orrialdeak=281–299|hizkuntza=en|abizena2=Raj|izena2=A. B. M.|data=2010-09-17|url=http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/10888705.2010.507119|aldizkaria=Journal of Applied Animal Welfare Science|alea=4|zenbakia=13|issn=1088-8705|doi=10.1080/10888705.2010.507119|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
Argona, batzuetan, suteak itzaltzeko erabiltzen da, non urak edo aparrak ekipamendu baliotsuak kaltetu ditzaketen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Joseph Z.|abizena=Su|izenburua=Fire Suppression with Inert Gas Agents|orrialdeak=72–87|abizena2=Kim|abizena3=Crampton|abizena4=Liu|izena2=Andrew K.|izena3=George P.|izena4=Zhigang|data=2001-05-01|url=http://jfe.sagepub.com/cgi/doi/10.1106/X21V-YQKU-PMKP-XGTP|aldizkaria=Journal of Fire Protection Engineering|alea=2|zenbakia=11|doi=10.1106/X21V-YQKU-PMKP-XGTP|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
=== Ahalmen kontserbatzailea ===
Argona edukien bizitzak zabaltzeko erabiltzen da. Aireko [[Oxidazio|oxidazioa]], [[Hidrolisi|hidrolisia]] eta produktuak degradatzen dituzten beste erreakzio kimiko batzuk atzeratu egiten dira edo erabat prebenitzen dira. Batzuetan, purutasun handiko produktu kimikoak eta farmazeutikoak argonez ontziratuta eta zigilatuta egoten dira.<ref>{{Erreferentzia|izena=Pierre E.|abizena=Ilouga|izenburua=Investigation of 3 Industry-Wide Applied Storage Conditions for Compound Libraries|orrialdeak=21–32|abizena2=Winkler|abizena3=Kirchhoff|abizena4=Schierholz|abizena5=Wölcke|izena2=Dirk|izena3=Christian|izena4=Bernd|izena5=Julian|data=2007-02-01|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2472555222082910?via=ihub|aldizkaria=SLAS Discovery|alea=1|zenbakia=12|issn=2472-5552|doi=10.1177/1087057106295507|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
[[Ardogintza|Ardogintzan]], argona hainbat jardueratan erabiltzen da gainazal likidoan oxigenoaren aurkako hesi bat emateko, oxigenoak ardoa honda dezakeelako, [[metabolismo mikrobianoa]] zein kimika [[Erredox erreakzio|erredox]] estandarra elikatzen.
Argona kontserbatzaile gisa ere erabiltzen da [[Berniz|berniza]], [[Poliuretano|poliuretanoa]] eta [[Pintura (materiala)|pintura]] bezalako produktuetarako, airea mugituz biltegiratzeko ontzi bat prestatzeko.<ref>{{Erreferentzia|izena=Steven Scott|abizena=Zawalick|izenburua=Method for preserving an oxygen sensitive liquid product|data=2003-10-07|url=https://patents.google.com/patent/US6629402|alea=US6629402B1|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
=== Laborategiko hornikuntza ===
Argona gas-eramaile gisa erabil daiteke [[Gas kromatografia|gas-kromatografian]] eta [[Elektrospray-ionizazioko masa-espektrometria|elektrospray-ionizazioko masa-espektrometrian]]; [[ICP espektroskopia|ICP espektroskopian]] erabiltzen den [[Plasma (fisika)|plasmarako]] aukeratutako gasa da.
=== Medikuntza arloko erabilera ===
[[Kriokirurgia|Kriokirurgiako]] prozedurek, [[Krioablazioa|krioablazioak]] adibidez, argon likidoa erabiltzen dute [[Minbizi-zelula|minbizi-zelulak]] bezalako [[Ehun (biologia)|ehunak]] suntsitzeko. "Argonarekin hobetutako [[Koagulazio|koagulazioa]]" izeneko prozeduran erabiltzen da, argon plasma izpiko [[elektrokirurgia]] mota bat. Prozedurak [[gas enbolia]] eragiteko arriskua du eta gutxienez gaixo bat hil da.
Argon urdineko laserrak kirurgian erabiltzen dira [[Arteria|arteriak]] soldatzeko, tumoreak suntsitzeko eta begietako akatsak zuzentzeko.<ref name=":0" />
== Segurtasuna ==
Argona toxikoa ez bada ere, airea baino % 38 dentsoagoa da, eta eremu itxietan itotzeko arriskua dago. Zaila da antzematen, koloregabea, usaingabea eta zaporegabea delako. 1994ko gertakari batean, gizon bat itota hil zen Alaskan eraikitzen ari ziren [[Petrolio-hobi|petrolio-hobien]] argonez betetako sekzio batean sartu ondoren. Gertakari honek gune itxietan argonak ihes egitearen arriskuak nabarmentzen ditu, eta erabilera, biltegiratze eta manipulazio egokiaren beharra azpimarratzen du.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=FACE Program: Alaska Case Report 94AK012 {{!}} NIOSH {{!}} CDC|hizkuntza=en-us|data=2020-12-14|url=https://www.cdc.gov/niosh/face/stateface/ak/94ak012.html|aldizkaria=www.cdc.gov|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|1}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{kimika zirriborroa}}
[[Kategoria:Elementu kimikoak]]
[[Kategoria:Gas nobleak]]
[[Kategoria:Gas industrialak]]
b03aemzcjnhmecw63kvpyqq925idk1n
9974662
9974653
2024-11-20T12:34:38Z
HodeiMendizabal1
167016
/* Segurtasuna */
9974662
wikitext
text/x-wiki
{{Elementu kimiko infotaula
| izena = Argona
| ikurra = Ar
| zenbakia = 18
| kolorea = #C0FFFF
| ezkerrekoa = [[Kloro]]a
| eskuinekoa = [[Potasio]]a
| goikoa = [[Fluor|F]]
| behekoa = [[Bromo|Br]]
| seriea = [[gas noble]]ak
| taldea = 18
| periodoa = 3
| orbitala = p
| itxura = gardena
| irudia = Ar,18.jpg
| masa atomikoa = 39,948(1)
| konfigurazioa = [Ne] 3s<sup>2</sup> 3p<sup>6</sup>
| elektroiak = 2, 8, 8
| egoera = [[gas]]a (giro-tenperaturan)
| dentsitatea = 101,325 - 1,784
| urtze-puntua k = 83,80
| urtze-puntua c = -189,35
| urtze-puntua f = -308,83
| urtze-entalpia = 1,18
| irakite-puntua k = 87,30
| irakite-puntua c = -185,85
| irakite-puntua f = -302,53
| irakite-entalpia = 6,43
| beroa = 20,786
| 1 =
| 10 = 47
| 100 = 53
| 1 k = 61
| 10 k = 71
| 100 k = 87
| kristala = kubikoa, aurpegietan zentratua
| oxidazioa = 0
| elektronegatibitatea = daturik gabe
| ionizazioa = 1.a: 1.520,6 [[joule moleko|kJ/mol]]<br />2.a: 2.665,8 kJ/mol<br />3.a: 3.931 kJ/mol
| batezbestekoa = 71
| kalkulatua = 71
| kobalentea = 97
| van der waals = 188
| eroankortasuna = 17,72x10<sup>-3</sup>
| abiadura = (gas, 27 °C) 323
| isotopoak =
{{!}} <sup>36</sup>Ar
{{!}} %0,337
{{!}} colspan="4" {{!}} Ar egonkorra da 18 [[neutroi]]rekin
{{!}}-
{{!}} <sup>37</sup>Ar
{{!}} [[Erradioisotopo sintetiko|Sintetikoa]]
{{!}} 35 [[egun|e]]
{{!}} [[elektroi-harrapaketa|ε]]
{{!}} 0,813
{{!}} <sup>37</sup>[[Kloro|Cl]]
{{!}}-
{{!}} <sup>38</sup>Ar
{{!}} %0,063
{{!}} colspan="4" {{!}} Ar egonkorra da 20 [[neutroi]]rekin
{{!}}-
{{!}} <sup>39</sup>Ar
{{!}} [[Erradioisotopo sintetiko|Sintetikoa]]
{{!}} 269 [[urte|u]]
{{!}} [[Beta desintegrazio|β<sup>−</sup>]]
{{!}} 0,565
{{!}} <sup>39</sup>[[Potasio|K]]
{{!}}-
{{!}} <sup>40</sup>Ar
{{!}} %99,600
{{!}} colspan="4" {{!}} Ar egonkorra da 22 [[neutroi]]rekin
{{!}}-
{{!}} <sup>41</sup>Ar
{{!}} [[Erradioisotopo sintetiko|Sintetikoa]]
{{!}} 109,34 [[minutu|min]]
{{!}} [[Beta desintegrazio|β<sup>−</sup>]]
{{!}} 2,49
{{!}} <sup>41</sup>[[Potasio|K]]
{{!}}-
{{!}} <sup>41</sup>Ar
{{!}} [[Erradioisotopo sintetiko|Sintetikoa]]
{{!}} 32,94 [[urte|u]]
{{!}} [[Beta desintegrazio|β<sup>−</sup>]]
{{!}} 0,600
{{!}} <sup>42</sup>[[Potasio|K]]
{{!}}-
}}{{Lanean}}
'''Argona''' [[elementu kimiko]] bat da, '''Ar''' [[elementu kimikoen zerrenda ikurraren arabera|ikurra]] eta 18 [[atomo-zenbaki|zenbaki atomikoa]] dituena. [[Taula periodikoa|Taula periodikoko]] 18. taldeko ([[gas noble]]ak) hirugarren elementua da. [[Kanpo-geruza]] osorik duenez, oso egonkorra da eta ez dauka beste elementu batzuekin lotzeko joerarik. Bere [[puntu hirukoitz]]aren tenperatura, 83,8058 K-ekoa, 1990eko [[Nazioarteko Tenperatura Eskala|Nazioarteko Tenperatura Eskalak]] definitzen duen puntu bat da.
Argona lurrazalean dagoen gas noble ugariena da, lurrazalaren %0,00015 osatzen duena.
Lurraren atmosferako argon ia guztia argon-40 erradiogenikoa da, lurrazalean dagoen potasio-40aren desintegraziotik eratorria. Unibertsoan, argon-36 argon isotoporik ohikoena da, supernobetan izarren nukleosintesiak errazen sortzen duena baita.
== Ezaugarri nagusiak ==
Argonak [[oxigeno]]aren [[disolbagarritasun]] bera dauka [[ur]]etan, eta [[nitrogeno]]-gasa baino 2,5 aldiz disolbagarriagoa da. Oso elementu kimiko egonkorra da, [[likido]] zein [[gas]] eran kolorgea da. Ez dauka usainik, ezta zaporerik eta ez da toxikoa. Argona [[inerte]]a da baldintza eta forma gehienetan.
Argona [[gas noble]]a den arren, zenbait [[konposatu kimiko|konposatu]] eratzeko ahalmena duela ikusi da. Esaterako, [[Helsinkiko Unibertsitatea]]n<ref>"[http://www.lenntech.com/Periodic-chart-elements/Ar-en.htm Periodic Table of the Elements: Argon]." ''[http://www.lenntech.com/ Lenntech].'' 1998. Retrieved on [[September 3]], [[2007]].</ref> aurkitu dute argon hidrofluoruroa (argonaren konposatu [[metaegonkor]] bat) sor daitekeela [[fluoruro]]a eta hidrogenoa batuz. Argonak [[klatrato]]ak era ditzake ur-molekulekin batera, argon-atomoak uraren sarean harrapatuta geratzen direnean.<ref>{{Erreferentzia|izena=V R|abizena=Belosludov|izenburua=Microscopic model of clathrate compounds|orrialdeak=1–7|abizena2=Subbotin|abizena3=Krupskii|abizena4=Prokuda|abizena5=Belosludov|abizena6=Kawazoe|izena2=O S|izena3=D S|izena4=O V|izena5=R V|izena6=Y|data=2006-01-01|url=https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1742-6596/29/1/001|aldizkaria=Journal of Physics: Conference Series|zenbakia=29|issn=1742-6588|doi=10.1088/1742-6596/29/1/001|sartze-data=2024-11-20}}</ref> Horrez gain, oso ezagunak dira argona daukaten [[ioi]]ak, esaterako ArH<sup>+</sup>-a,eta egoera kitzikatuan dauden konplexuak, esaterako ArF-a. Ordenagailuz egindako zenbait kalkulu teorikok erakutsi dutenez, badaude egonkorrak izan daitezkeen zenbait argon-konposatu, baina momentuz ez dago konposatu horiek [[sintesi (argipena)|sintetizatzeko]] biderik.<ref>{{Erreferentzia|izena=Arik|abizena=Cohen|izenburua=First compounds with argon–carbon and argon–silicon chemical bonds|orrialdeak=6415–6417|hizkuntza=en|abizena2=Lundell|abizena3=Gerber|izena2=Jan|izena3=R. Benny|data=2003-10-01|url=https://pubs.aip.org/jcp/article/119/13/6415/534904/First-compounds-with-argon-carbon-and-argon|aldizkaria=The Journal of Chemical Physics|alea=13|zenbakia=119|issn=0021-9606|doi=10.1063/1.1613631|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Historia ==
[[Lord Rayleigh|Lord Rayleighek]] eta [[Sir William Ramsayk]] 1894an isolatu zuten lehen aldiz argona airetik [[London University College|Londresko University Collegen]]. Aire garbiaren lagin batetik oxigenoa, [[Karbono dioxido|karbono dioxidoa]], ura eta nitrogenoa kenduz lortu zuten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=I. Argon, a new constituent of the atmosphere|orrialdeak=265–287|hizkuntza=en|data=1895-12-31|url=https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rspl.1894.0149|aldizkaria=Proceedings of the Royal Society of London|alea=340-346|zenbakia=57|issn=0370-1662|doi=10.1098/rspl.1894.0149|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=VI. Argon, a new constituent of the atmosphere|orrialdeak=187–241|hizkuntza=en|data=1895-12-31|url=https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rsta.1895.0006|aldizkaria=Philosophical Transactions of the Royal Society of London. (A.)|zenbakia=186|issn=0264-3820|doi=10.1098/rsta.1895.0006|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Nobel Prize in Chemistry 1904|hizkuntza=en-US|url=https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/1904/ramsay/lecture/|aldizkaria=NobelPrize.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref> [[Henry Cavendish|Henry Cavendishen]] esperimentu bat errepikatu zuten horretarako. Aire atmosferiko eta oxigeno nahaste bat buruz beherako [[saio-hodi]] batean (A) ipini zuten, diluituriko [[disoluzio]] [[alkalino]] kantitate handi baten gainean, Cavendishen jatorrizko esperimentuan [[Potasio hidroxido|potasio hidroxidoa]] zena, eta korronte bat garraiatu zuen U formako beirazko hodiek (CC) isolatutako alanbreen bidez. Hodi horiek [[Platino|platinozko]] alanbrezko [[Elektrodo|elektrodoak]] itxi ziztuzten, alanbreen (DD) muturrak gasaren eraginpean utziz eta disoluzio alkalinotik isolatuz.
[[William Robert Grove|Grove-ren]] bost [[Grove-ren zelula|zelulaz osatutako bateria]] batek eta tamaina ertaineko [[Ruhmkorffen harila|Ruhmkorffen haril]] batek elikatu zuten arkua. Disoluzio alkalinoak arkuak sortutako nitrogeno oxidoak xurgatu zituen, baita karbono dioxidoa ere.
Arkua maneiatu zuten, gasaren bolumena gutxienez ordubetez edo biz gehiago murriztu ez zela ikusi ahal izan zen arte, eta nitrogeno [[Espektroskopia|espektro lerroak]] gasa aztertu zenean desagertu ziren. Geratzen zen oxigenoa [[pirogalato]] alkalinoarekin erreakzionatu zuten, itxuraz erreaktiboa ez zen gas bat atzean uzteko, eta argon deitu zioten.
Argona 1882an aurkitu zen, [[Hugh Newall|H. F. Newall]] eta [[W. N. Hartley|W. N. Hartleyren]] ikerketa independente baten bidez.<ref>{{Erreferentzia|izena=John|abizena=Emsley|izenburua=Nature's building blocks: an A-Z guide to the elements|argitaletxea=Oxford Univ. Press|orrialdea=36|data=2003|edizioa=Reprinted with corrections|isbn=978-0-19-850340-8|sartze-data=2024-11-20}}</ref>Airearen emisio-espektroan behatutako lerro berriak aurretik ezagututako elementuekin bat ez zetozen. 1957 baino lehen, argonaren ikurra "A" zen. Hori Ar-era aldatu zen [[IUPAC|IUPACek]] Kimika Ez-organikoaren Nomenklatura lana argitaratu zuenean 1957an.<ref>{{Erreferentzia|izena=N. E.|abizena=Holden|izenburua=History of the Origin of the Chemical Elements and Their Discoverers|url=https://www.nndc.bnl.gov/content/elements.html|aldizkaria=www.nndc.bnl.gov|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Lorbidea ==
Argona Lurreko atmosferaren bolumenaren % 0,934 eta masaren % 1,288 da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Argon {{!}} Properties, Uses, Atomic Number, & Facts {{!}} Britannica|hizkuntza=en|data=2024-11-08|url=https://www.britannica.com/science/argon-chemical-element|aldizkaria=Encyclopædia Britannica|sartze-data=2024-11-20}}</ref>Airea da purifikatutako argon produktuen industria-iturri nagusia.
Argona [[destilazio]] zatikatuaz isolatzen da airetik, gehienetan [[destilazio frakzional kriogenikoz]], eta prozesu horrek purifikatutako nitrogenoa, oxigenoa, [[Neon|neona]], [[Kripton|kriptona]] eta [[Xenon|xenona]] ere sortzen ditu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Information on argon: Etacude.com|argitaletxea=|data=2008-10-07|url=https://web.archive.org/web/20081007175238/http://elements.etacude.com/Ar.php|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
[[Lurrazal|Lurrazalak]] eta itsasoko urak 1,2 ppm eta 0,45 ppm argon dituzte, hurrenez hurren.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=John|abizena=Emsley|urtea=2001|izenburua=Nature's Building Blocks: An A-Z Guide to the Elements|argitaletxea=OUP Oxford|orrialdeak=44-45|hizkuntza=en|data=2011-08-25|url=https://books.google.es/books?id=2EfYXzwPo3UC&pg=PA44&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|aldizkaria=Oxford University Press.|isbn=978-0-19-960563-7|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Konposatuak ==
Argonaren [[elektroien oktetoak]] s eta p azpigeruzak betetzen ditu. Beteta dagoen balentzia geruza horrek argona oso egonkorra eta beraz, beste elementu batzuekin lotzeko oso erresistentea bihurtzen du. [[Tungsteno pentakarboniloa]] duen argonezko lehen konposatua, W(CO)<sub>5</sub>Ar, 1975ean isolatu zuten.<ref>{{Erreferentzia|izena=Nigel A.|abizena=Young|izenburua=Main group coordination chemistry at low temperatures: A review of matrix isolated Group 12 to Group 18 complexes|orrialdeak=956–1010|hizkuntza=en|data=2013-03|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0010854512002603|aldizkaria=Coordination Chemistry Reviews|alea=5-6|zenbakia=257|doi=10.1016/j.ccr.2012.10.013|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
2000ko abuztuan, argonezko beste konposatu bat, [[argon fluorohidruroa]] (HArF), [[Helsinkiko Unibertsitatea|Helsinkiko Unibertsitateko]] ikertzaileek sortu zuten. [[Ultramore|Argi ultramorea]] argon izoztuan distiraraziz, [[hidrogeno fluoruro]] eta [[zesio ioduroa]] kopuru txiki bat zuena.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=C&EN: IT'S ELEMENTAL: THE PERIODIC TABLE - THE NOBLE GASES|url=https://pubsapp.acs.org/cen/80th/noblegases.html?|aldizkaria=pubsapp.acs.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
ArCF<sub>2</sub><sup>2+</sup> dikatioi metaegonkorra, [[balentzia-isoelektronikoa|balentzia isoelektronikoa]] dena, [[karbonilo fluoruroarekin]] eta [[Fosgeno|fosgenoarekin]] 2010ean ikusi zen.[31]<ref>{{Erreferentzia|izena=Jessica F.|abizena=Lockyear|izenburua=Generation of the ArCF 2 2+ Dication|orrialdeak=358–362|hizkuntza=en|abizena2=Douglas|abizena3=Price|abizena4=Karwowska|abizena5=Fijalkowski|abizena6=Grochala|abizena7=Remeš|abizena8=Roithová|abizena9=Schröder|izena2=Kevin|izena3=Stephen D.|izena4=Małgorzata|izena5=Karol J.|izena6=Wojciech|izena7=Marek|izena8=Jana|izena9=Detlef|data=2010-01-07|url=https://pubs.acs.org/doi/10.1021/jz900274p|aldizkaria=The Journal of Physical Chemistry Letters|alea=1|zenbakia=1|issn=1948-7185|doi=10.1021/jz900274p|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
[[Argon hidruro]] solidoak (Ar(H<sub>2</sub>)<sub>2</sub>) MgZn<sub>2</sub> [[Laves fasea|Laves fasearen]] [[kristal-egitura]] bera du. 4,3 eta 220 GPa bitarteko presioetan eratzen da, nahiz eta [[Raman espektroskopia|Ramanen neurketek]] iradokitzen duten H<sub>2</sub> molekulek Ar(H<sub>2</sub>)<sub>2</sub>-en 175 GPa-tik gora disoziatzen dutela. <ref>{{Erreferentzia|izena=Annette K.|abizena=Kleppe|izenburua=New high-pressure van der Waals compound Kr(H2)4 discovered in the krypton-hydrogen binary system|hizkuntza=en|abizena2=Amboage|abizena3=Jephcoat|izena2=Mónica|izena3=Andrew P.|data=2014-05-16|url=https://www.nature.com/articles/srep04989|aldizkaria=Scientific Reports|alea=1|zenbakia=4|issn=2045-2322|doi=10.1038/srep04989|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Isotopoak ==
Lurrean aurkitutako argon isotopo nagusiak 40Ar (% 99,6), 36Ar (% 0,34) eta 38Ar (% 0,06) dira. Naturalki gertatuz, 40K, 1.25×109 urteko [[Semidesintegrazio-periodo|semidesintegrazio-periodoa]] duena, 40Ar egonkorrera (% 11,2) desintegratzen da elektroi-harrapaketaren edo [[Positroi-igorpenaren bidezko tomografia|positroien igorpenaren]] bidez, eta 40Ca egonkor bihurtzen (% 88,8) [[beta desintegrazio]] bidez. Propietate eta ratio hauek [[K - Ar datazioaren]] bidez arroken adina zehazteko erabiltzen dira.<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=www.geoberg.de :: Thementexte - Petrologie - 40Ar+39Ar dating and errors|data=2007-05-09|url=https://web.archive.org/web/20070509023017/http://www.geoberg.de/text/geology/07011601.php|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Produkzioa ==
Argon modu industrialean ateratzen da aire likidoaren destilazio zatikatuaren bidez, [[aire kriogenikoa]] bereizteko unitate batean; nitrogeno likidoa, 77,3K-n irakiten duena, eta oxigeno likidoa, 90,2 K-n irakiten duena, argonetik bereizten duen prozesu batean, 87,3 K-n irakiten duena. Urtero 700.000 tona argon inguru ekoizten dira mundu osoan.<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Periodic Table of Elements: Argon - Ar (EnvironmentalChemistry.com)|url=https://environmentalchemistry.com/yogi/periodic/Ar.html|aldizkaria=environmentalchemistry.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Aplikazioak ==
Beste gas noble batzuk ere egokiak izango lirateke aplikazio horietako gehienentzat, baina argona da, askogatik, merkeena.
=== '''Prozesu industrialak''' ===
Argona tenperatura altuko [[prozesu industrial]] batzuetan erabiltzen da, non, normalean, [[Erreaktibo|erreaktiboak]] ez diren substantziak erreaktibo bihurtzen diren. Adibidez, argon atmosfera bat erabiltzen da [[Grafitozko labe elektrikoa|grafitozko labe elektrikoetan]], [[Grafito|grafitoa]] erre ez dadin.
Argona hegaztien industrian erabiltzen da hegaztiak itotzeko, dela gaixotasun agerraldien osteko sakrifizio masiborako, dela zorabio elektrikoa baino gizatiarragoa den sarraskirako.<ref>{{Erreferentzia|izena=Sara J.|abizena=Shields|izenburua=A Critical Review of Electrical Water-Bath Stun Systems for Poultry Slaughter and Recent Developments in Alternative Technologies|orrialdeak=281–299|hizkuntza=en|abizena2=Raj|izena2=A. B. M.|data=2010-09-17|url=http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/10888705.2010.507119|aldizkaria=Journal of Applied Animal Welfare Science|alea=4|zenbakia=13|issn=1088-8705|doi=10.1080/10888705.2010.507119|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
Argona, batzuetan, suteak itzaltzeko erabiltzen da, non urak edo aparrak ekipamendu baliotsuak kaltetu ditzaketen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Joseph Z.|abizena=Su|izenburua=Fire Suppression with Inert Gas Agents|orrialdeak=72–87|abizena2=Kim|abizena3=Crampton|abizena4=Liu|izena2=Andrew K.|izena3=George P.|izena4=Zhigang|data=2001-05-01|url=http://jfe.sagepub.com/cgi/doi/10.1106/X21V-YQKU-PMKP-XGTP|aldizkaria=Journal of Fire Protection Engineering|alea=2|zenbakia=11|doi=10.1106/X21V-YQKU-PMKP-XGTP|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
=== Ahalmen kontserbatzailea ===
Argona edukien bizitzak zabaltzeko erabiltzen da. Aireko [[Oxidazio|oxidazioa]], [[Hidrolisi|hidrolisia]] eta produktuak degradatzen dituzten beste erreakzio kimiko batzuk atzeratu egiten dira edo erabat prebenitzen dira. Batzuetan, purutasun handiko produktu kimikoak eta farmazeutikoak argonez ontziratuta eta zigilatuta egoten dira.<ref>{{Erreferentzia|izena=Pierre E.|abizena=Ilouga|izenburua=Investigation of 3 Industry-Wide Applied Storage Conditions for Compound Libraries|orrialdeak=21–32|abizena2=Winkler|abizena3=Kirchhoff|abizena4=Schierholz|abizena5=Wölcke|izena2=Dirk|izena3=Christian|izena4=Bernd|izena5=Julian|data=2007-02-01|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2472555222082910?via=ihub|aldizkaria=SLAS Discovery|alea=1|zenbakia=12|issn=2472-5552|doi=10.1177/1087057106295507|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
[[Ardogintza|Ardogintzan]], argona hainbat jardueratan erabiltzen da gainazal likidoan oxigenoaren aurkako hesi bat emateko, oxigenoak ardoa honda dezakeelako, [[metabolismo mikrobianoa]] zein kimika [[Erredox erreakzio|erredox]] estandarra elikatzen.
Argona kontserbatzaile gisa ere erabiltzen da [[Berniz|berniza]], [[Poliuretano|poliuretanoa]] eta [[Pintura (materiala)|pintura]] bezalako produktuetarako, airea mugituz biltegiratzeko ontzi bat prestatzeko.<ref>{{Erreferentzia|izena=Steven Scott|abizena=Zawalick|izenburua=Method for preserving an oxygen sensitive liquid product|data=2003-10-07|url=https://patents.google.com/patent/US6629402|alea=US6629402B1|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
=== Laborategiko hornikuntza ===
Argona gas-eramaile gisa erabil daiteke [[Gas kromatografia|gas-kromatografian]] eta [[Elektrospray-ionizazioko masa-espektrometria|elektrospray-ionizazioko masa-espektrometrian]]; [[ICP espektroskopia|ICP espektroskopian]] erabiltzen den [[Plasma (fisika)|plasmarako]] aukeratutako gasa da.
=== Medikuntza arloko erabilera ===
[[Kriokirurgia|Kriokirurgiako]] prozedurek, [[Krioablazioa|krioablazioak]] adibidez, argon likidoa erabiltzen dute [[Minbizi-zelula|minbizi-zelulak]] bezalako [[Ehun (biologia)|ehunak]] suntsitzeko. "Argonarekin hobetutako [[Koagulazio|koagulazioa]]" izeneko prozeduran erabiltzen da, argon plasma izpiko [[elektrokirurgia]] mota bat. Prozedurak [[gas enbolia]] eragiteko arriskua du eta gutxienez gaixo bat hil da.
Argon urdineko laserrak kirurgian erabiltzen dira [[Arteria|arteriak]] soldatzeko, tumoreak suntsitzeko eta begietako akatsak zuzentzeko.<ref name=":0" />
== Segurtasuna ==
Argona toxikoa ez bada ere, airea baino % 38 dentsoagoa da, eta eremu itxietan itotzeko arriskua dago. Zaila da antzematen, koloregabea, usaingabea eta zaporegabea delako. 1994ko gertakari batean, gizon bat itota hil zen Alaskan eraikitzen ari ziren [[Petrolio-hobi|petrolio-hobien]] argonez betetako sekzio batean sartu ondoren. Gertakari honek gune itxietan argonak ihes egiteko arriskuak nabarmentzen ditu, eta erabilera, biltegiratze eta manipulazio egokiaren beharra azpimarratzen du.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=FACE Program: Alaska Case Report 94AK012 {{!}} NIOSH {{!}} CDC|hizkuntza=en-us|data=2020-12-14|url=https://www.cdc.gov/niosh/face/stateface/ak/94ak012.html|aldizkaria=www.cdc.gov|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|1}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{kimika zirriborroa}}
[[Kategoria:Elementu kimikoak]]
[[Kategoria:Gas nobleak]]
[[Kategoria:Gas industrialak]]
7ag3l7t0qhfjktbclnjg3fumes7ummx
9974669
9974662
2024-11-20T12:40:16Z
HodeiMendizabal1
167016
/* Ezaugarri nagusiak */
9974669
wikitext
text/x-wiki
{{Elementu kimiko infotaula
| izena = Argona
| ikurra = Ar
| zenbakia = 18
| kolorea = #C0FFFF
| ezkerrekoa = [[Kloro]]a
| eskuinekoa = [[Potasio]]a
| goikoa = [[Fluor|F]]
| behekoa = [[Bromo|Br]]
| seriea = [[gas noble]]ak
| taldea = 18
| periodoa = 3
| orbitala = p
| itxura = gardena
| irudia = Ar,18.jpg
| masa atomikoa = 39,948(1)
| konfigurazioa = [Ne] 3s<sup>2</sup> 3p<sup>6</sup>
| elektroiak = 2, 8, 8
| egoera = [[gas]]a (giro-tenperaturan)
| dentsitatea = 101,325 - 1,784
| urtze-puntua k = 83,80
| urtze-puntua c = -189,35
| urtze-puntua f = -308,83
| urtze-entalpia = 1,18
| irakite-puntua k = 87,30
| irakite-puntua c = -185,85
| irakite-puntua f = -302,53
| irakite-entalpia = 6,43
| beroa = 20,786
| 1 =
| 10 = 47
| 100 = 53
| 1 k = 61
| 10 k = 71
| 100 k = 87
| kristala = kubikoa, aurpegietan zentratua
| oxidazioa = 0
| elektronegatibitatea = daturik gabe
| ionizazioa = 1.a: 1.520,6 [[joule moleko|kJ/mol]]<br />2.a: 2.665,8 kJ/mol<br />3.a: 3.931 kJ/mol
| batezbestekoa = 71
| kalkulatua = 71
| kobalentea = 97
| van der waals = 188
| eroankortasuna = 17,72x10<sup>-3</sup>
| abiadura = (gas, 27 °C) 323
| isotopoak =
{{!}} <sup>36</sup>Ar
{{!}} %0,337
{{!}} colspan="4" {{!}} Ar egonkorra da 18 [[neutroi]]rekin
{{!}}-
{{!}} <sup>37</sup>Ar
{{!}} [[Erradioisotopo sintetiko|Sintetikoa]]
{{!}} 35 [[egun|e]]
{{!}} [[elektroi-harrapaketa|ε]]
{{!}} 0,813
{{!}} <sup>37</sup>[[Kloro|Cl]]
{{!}}-
{{!}} <sup>38</sup>Ar
{{!}} %0,063
{{!}} colspan="4" {{!}} Ar egonkorra da 20 [[neutroi]]rekin
{{!}}-
{{!}} <sup>39</sup>Ar
{{!}} [[Erradioisotopo sintetiko|Sintetikoa]]
{{!}} 269 [[urte|u]]
{{!}} [[Beta desintegrazio|β<sup>−</sup>]]
{{!}} 0,565
{{!}} <sup>39</sup>[[Potasio|K]]
{{!}}-
{{!}} <sup>40</sup>Ar
{{!}} %99,600
{{!}} colspan="4" {{!}} Ar egonkorra da 22 [[neutroi]]rekin
{{!}}-
{{!}} <sup>41</sup>Ar
{{!}} [[Erradioisotopo sintetiko|Sintetikoa]]
{{!}} 109,34 [[minutu|min]]
{{!}} [[Beta desintegrazio|β<sup>−</sup>]]
{{!}} 2,49
{{!}} <sup>41</sup>[[Potasio|K]]
{{!}}-
{{!}} <sup>41</sup>Ar
{{!}} [[Erradioisotopo sintetiko|Sintetikoa]]
{{!}} 32,94 [[urte|u]]
{{!}} [[Beta desintegrazio|β<sup>−</sup>]]
{{!}} 0,600
{{!}} <sup>42</sup>[[Potasio|K]]
{{!}}-
}}{{Lanean}}
'''Argona''' [[elementu kimiko]] bat da, '''Ar''' [[elementu kimikoen zerrenda ikurraren arabera|ikurra]] eta 18 [[atomo-zenbaki|zenbaki atomikoa]] dituena. [[Taula periodikoa|Taula periodikoko]] 18. taldeko ([[gas noble]]ak) hirugarren elementua da. [[Kanpo-geruza]] osorik duenez, oso egonkorra da eta ez dauka beste elementu batzuekin lotzeko joerarik. Bere [[puntu hirukoitz]]aren tenperatura, 83,8058 K-ekoa, 1990eko [[Nazioarteko Tenperatura Eskala|Nazioarteko Tenperatura Eskalak]] definitzen duen puntu bat da.
Argona lurrazalean dagoen gas noble ugariena da, lurrazalaren %0,00015 osatzen duena.
Lurraren atmosferako argon ia guztia argon-40 erradiogenikoa da, lurrazalean dagoen potasio-40aren desintegraziotik eratorria. Unibertsoan, argon-36 argon isotoporik ohikoena da, supernobetan izarren nukleosintesiak errazen sortzen duena baita.
== Ezaugarri nagusiak ==
Argonak [[oxigeno]]aren [[disolbagarritasun]] bera dauka [[ur]]etan, eta [[nitrogeno]]-gasa baino 2,5 aldiz disolbagarriagoa da. Oso elementu kimiko egonkorra da, [[likido]] zein [[gas]] eran kolorgea da. Ez dauka usainik, ezta zaporerik eta ez da toxikoa. Argona [[inerte]]a da baldintza eta forma gehienetan.
Argona [[gas noble]]a den arren, zenbait [[konposatu kimiko|konposatu]] eratzeko ahalmena duela ikusi da. Esaterako, [[Helsinkiko Unibertsitatea]]n<ref>"[http://www.lenntech.com/Periodic-chart-elements/Ar-en.htm Periodic Table of the Elements: Argon]." ''[http://www.lenntech.com/ Lenntech].'' 1998. Retrieved on [[September 3]], [[2007]].</ref> aurkitu dute fluoruroa eta hidrogenoa batuta sortzen den argon hidrofluoruroa (argonaren konposatu [[metaegonkor]] bat). Argonak [[klatrato]]ak era ditzake ur-molekulekin batera, argon-atomoak uraren sarean harrapatuta geratzen direnean.<ref>{{Erreferentzia|izena=V R|abizena=Belosludov|izenburua=Microscopic model of clathrate compounds|orrialdeak=1–7|abizena2=Subbotin|abizena3=Krupskii|abizena4=Prokuda|abizena5=Belosludov|abizena6=Kawazoe|izena2=O S|izena3=D S|izena4=O V|izena5=R V|izena6=Y|data=2006-01-01|url=https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1742-6596/29/1/001|aldizkaria=Journal of Physics: Conference Series|zenbakia=29|issn=1742-6588|doi=10.1088/1742-6596/29/1/001|sartze-data=2024-11-20}}</ref> Horrez gain, oso ezagunak dira argona daukaten [[ioi]]ak, esaterako ArH<sup>+</sup>-a,eta egoera kitzikatuan dauden konplexuak, esaterako ArF-a. Ordenagailuz egindako zenbait kalkulu teorikok erakutsi dutenez, badaude egonkorrak izan daitezkeen zenbait argon-konposatu, baina momentuz ez dago konposatu horiek [[sintesi (argipena)|sintetizatzeko]] biderik.<ref>{{Erreferentzia|izena=Arik|abizena=Cohen|izenburua=First compounds with argon–carbon and argon–silicon chemical bonds|orrialdeak=6415–6417|hizkuntza=en|abizena2=Lundell|abizena3=Gerber|izena2=Jan|izena3=R. Benny|data=2003-10-01|url=https://pubs.aip.org/jcp/article/119/13/6415/534904/First-compounds-with-argon-carbon-and-argon|aldizkaria=The Journal of Chemical Physics|alea=13|zenbakia=119|issn=0021-9606|doi=10.1063/1.1613631|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Historia ==
[[Lord Rayleigh|Lord Rayleighek]] eta [[Sir William Ramsayk]] 1894an isolatu zuten lehen aldiz argona airetik [[London University College|Londresko University Collegen]]. Aire garbiaren lagin batetik oxigenoa, [[Karbono dioxido|karbono dioxidoa]], ura eta nitrogenoa kenduz lortu zuten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=I. Argon, a new constituent of the atmosphere|orrialdeak=265–287|hizkuntza=en|data=1895-12-31|url=https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rspl.1894.0149|aldizkaria=Proceedings of the Royal Society of London|alea=340-346|zenbakia=57|issn=0370-1662|doi=10.1098/rspl.1894.0149|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=VI. Argon, a new constituent of the atmosphere|orrialdeak=187–241|hizkuntza=en|data=1895-12-31|url=https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rsta.1895.0006|aldizkaria=Philosophical Transactions of the Royal Society of London. (A.)|zenbakia=186|issn=0264-3820|doi=10.1098/rsta.1895.0006|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Nobel Prize in Chemistry 1904|hizkuntza=en-US|url=https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/1904/ramsay/lecture/|aldizkaria=NobelPrize.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref> [[Henry Cavendish|Henry Cavendishen]] esperimentu bat errepikatu zuten horretarako. Aire atmosferiko eta oxigeno nahaste bat buruz beherako [[saio-hodi]] batean (A) ipini zuten, diluituriko [[disoluzio]] [[alkalino]] kantitate handi baten gainean, Cavendishen jatorrizko esperimentuan [[Potasio hidroxido|potasio hidroxidoa]] zena, eta korronte bat garraiatu zuen U formako beirazko hodiek (CC) isolatutako alanbreen bidez. Hodi horiek [[Platino|platinozko]] alanbrezko [[Elektrodo|elektrodoak]] itxi ziztuzten, alanbreen (DD) muturrak gasaren eraginpean utziz eta disoluzio alkalinotik isolatuz.
[[William Robert Grove|Grove-ren]] bost [[Grove-ren zelula|zelulaz osatutako bateria]] batek eta tamaina ertaineko [[Ruhmkorffen harila|Ruhmkorffen haril]] batek elikatu zuten arkua. Disoluzio alkalinoak arkuak sortutako nitrogeno oxidoak xurgatu zituen, baita karbono dioxidoa ere.
Arkua maneiatu zuten, gasaren bolumena gutxienez ordubetez edo biz gehiago murriztu ez zela ikusi ahal izan zen arte, eta nitrogeno [[Espektroskopia|espektro lerroak]] gasa aztertu zenean desagertu ziren. Geratzen zen oxigenoa [[pirogalato]] alkalinoarekin erreakzionatu zuten, itxuraz erreaktiboa ez zen gas bat atzean uzteko, eta argon deitu zioten.
Argona 1882an aurkitu zen, [[Hugh Newall|H. F. Newall]] eta [[W. N. Hartley|W. N. Hartleyren]] ikerketa independente baten bidez.<ref>{{Erreferentzia|izena=John|abizena=Emsley|izenburua=Nature's building blocks: an A-Z guide to the elements|argitaletxea=Oxford Univ. Press|orrialdea=36|data=2003|edizioa=Reprinted with corrections|isbn=978-0-19-850340-8|sartze-data=2024-11-20}}</ref>Airearen emisio-espektroan behatutako lerro berriak aurretik ezagututako elementuekin bat ez zetozen. 1957 baino lehen, argonaren ikurra "A" zen. Hori Ar-era aldatu zen [[IUPAC|IUPACek]] Kimika Ez-organikoaren Nomenklatura lana argitaratu zuenean 1957an.<ref>{{Erreferentzia|izena=N. E.|abizena=Holden|izenburua=History of the Origin of the Chemical Elements and Their Discoverers|url=https://www.nndc.bnl.gov/content/elements.html|aldizkaria=www.nndc.bnl.gov|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Lorbidea ==
Argona Lurreko atmosferaren bolumenaren % 0,934 eta masaren % 1,288 da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Argon {{!}} Properties, Uses, Atomic Number, & Facts {{!}} Britannica|hizkuntza=en|data=2024-11-08|url=https://www.britannica.com/science/argon-chemical-element|aldizkaria=Encyclopædia Britannica|sartze-data=2024-11-20}}</ref>Airea da purifikatutako argon produktuen industria-iturri nagusia.
Argona [[destilazio]] zatikatuaz isolatzen da airetik, gehienetan [[destilazio frakzional kriogenikoz]], eta prozesu horrek purifikatutako nitrogenoa, oxigenoa, [[Neon|neona]], [[Kripton|kriptona]] eta [[Xenon|xenona]] ere sortzen ditu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Information on argon: Etacude.com|argitaletxea=|data=2008-10-07|url=https://web.archive.org/web/20081007175238/http://elements.etacude.com/Ar.php|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
[[Lurrazal|Lurrazalak]] eta itsasoko urak 1,2 ppm eta 0,45 ppm argon dituzte, hurrenez hurren.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=John|abizena=Emsley|urtea=2001|izenburua=Nature's Building Blocks: An A-Z Guide to the Elements|argitaletxea=OUP Oxford|orrialdeak=44-45|hizkuntza=en|data=2011-08-25|url=https://books.google.es/books?id=2EfYXzwPo3UC&pg=PA44&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|aldizkaria=Oxford University Press.|isbn=978-0-19-960563-7|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Konposatuak ==
Argonaren [[elektroien oktetoak]] s eta p azpigeruzak betetzen ditu. Beteta dagoen balentzia geruza horrek argona oso egonkorra eta beraz, beste elementu batzuekin lotzeko oso erresistentea bihurtzen du. [[Tungsteno pentakarboniloa]] duen argonezko lehen konposatua, W(CO)<sub>5</sub>Ar, 1975ean isolatu zuten.<ref>{{Erreferentzia|izena=Nigel A.|abizena=Young|izenburua=Main group coordination chemistry at low temperatures: A review of matrix isolated Group 12 to Group 18 complexes|orrialdeak=956–1010|hizkuntza=en|data=2013-03|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0010854512002603|aldizkaria=Coordination Chemistry Reviews|alea=5-6|zenbakia=257|doi=10.1016/j.ccr.2012.10.013|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
2000ko abuztuan, argonezko beste konposatu bat, [[argon fluorohidruroa]] (HArF), [[Helsinkiko Unibertsitatea|Helsinkiko Unibertsitateko]] ikertzaileek sortu zuten. [[Ultramore|Argi ultramorea]] argon izoztuan distiraraziz, [[hidrogeno fluoruro]] eta [[zesio ioduroa]] kopuru txiki bat zuena.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=C&EN: IT'S ELEMENTAL: THE PERIODIC TABLE - THE NOBLE GASES|url=https://pubsapp.acs.org/cen/80th/noblegases.html?|aldizkaria=pubsapp.acs.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
ArCF<sub>2</sub><sup>2+</sup> dikatioi metaegonkorra, [[balentzia-isoelektronikoa|balentzia isoelektronikoa]] dena, [[karbonilo fluoruroarekin]] eta [[Fosgeno|fosgenoarekin]] 2010ean ikusi zen.[31]<ref>{{Erreferentzia|izena=Jessica F.|abizena=Lockyear|izenburua=Generation of the ArCF 2 2+ Dication|orrialdeak=358–362|hizkuntza=en|abizena2=Douglas|abizena3=Price|abizena4=Karwowska|abizena5=Fijalkowski|abizena6=Grochala|abizena7=Remeš|abizena8=Roithová|abizena9=Schröder|izena2=Kevin|izena3=Stephen D.|izena4=Małgorzata|izena5=Karol J.|izena6=Wojciech|izena7=Marek|izena8=Jana|izena9=Detlef|data=2010-01-07|url=https://pubs.acs.org/doi/10.1021/jz900274p|aldizkaria=The Journal of Physical Chemistry Letters|alea=1|zenbakia=1|issn=1948-7185|doi=10.1021/jz900274p|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
[[Argon hidruro]] solidoak (Ar(H<sub>2</sub>)<sub>2</sub>) MgZn<sub>2</sub> [[Laves fasea|Laves fasearen]] [[kristal-egitura]] bera du. 4,3 eta 220 GPa bitarteko presioetan eratzen da, nahiz eta [[Raman espektroskopia|Ramanen neurketek]] iradokitzen duten H<sub>2</sub> molekulek Ar(H<sub>2</sub>)<sub>2</sub>-en 175 GPa-tik gora disoziatzen dutela. <ref>{{Erreferentzia|izena=Annette K.|abizena=Kleppe|izenburua=New high-pressure van der Waals compound Kr(H2)4 discovered in the krypton-hydrogen binary system|hizkuntza=en|abizena2=Amboage|abizena3=Jephcoat|izena2=Mónica|izena3=Andrew P.|data=2014-05-16|url=https://www.nature.com/articles/srep04989|aldizkaria=Scientific Reports|alea=1|zenbakia=4|issn=2045-2322|doi=10.1038/srep04989|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Isotopoak ==
Lurrean aurkitutako argon isotopo nagusiak 40Ar (% 99,6), 36Ar (% 0,34) eta 38Ar (% 0,06) dira. Naturalki gertatuz, 40K, 1.25×109 urteko [[Semidesintegrazio-periodo|semidesintegrazio-periodoa]] duena, 40Ar egonkorrera (% 11,2) desintegratzen da elektroi-harrapaketaren edo [[Positroi-igorpenaren bidezko tomografia|positroien igorpenaren]] bidez, eta 40Ca egonkor bihurtzen (% 88,8) [[beta desintegrazio]] bidez. Propietate eta ratio hauek [[K - Ar datazioaren]] bidez arroken adina zehazteko erabiltzen dira.<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=www.geoberg.de :: Thementexte - Petrologie - 40Ar+39Ar dating and errors|data=2007-05-09|url=https://web.archive.org/web/20070509023017/http://www.geoberg.de/text/geology/07011601.php|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Produkzioa ==
Argon modu industrialean ateratzen da aire likidoaren destilazio zatikatuaren bidez, [[aire kriogenikoa]] bereizteko unitate batean; nitrogeno likidoa, 77,3K-n irakiten duena, eta oxigeno likidoa, 90,2 K-n irakiten duena, argonetik bereizten duen prozesu batean, 87,3 K-n irakiten duena. Urtero 700.000 tona argon inguru ekoizten dira mundu osoan.<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Periodic Table of Elements: Argon - Ar (EnvironmentalChemistry.com)|url=https://environmentalchemistry.com/yogi/periodic/Ar.html|aldizkaria=environmentalchemistry.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Aplikazioak ==
Beste gas noble batzuk ere egokiak izango lirateke aplikazio horietako gehienentzat, baina argona da, askogatik, merkeena.
=== '''Prozesu industrialak''' ===
Argona tenperatura altuko [[prozesu industrial]] batzuetan erabiltzen da, non, normalean, [[Erreaktibo|erreaktiboak]] ez diren substantziak erreaktibo bihurtzen diren. Adibidez, argon atmosfera bat erabiltzen da [[Grafitozko labe elektrikoa|grafitozko labe elektrikoetan]], [[Grafito|grafitoa]] erre ez dadin.
Argona hegaztien industrian erabiltzen da hegaztiak itotzeko, dela gaixotasun agerraldien osteko sakrifizio masiborako, dela zorabio elektrikoa baino gizatiarragoa den sarraskirako.<ref>{{Erreferentzia|izena=Sara J.|abizena=Shields|izenburua=A Critical Review of Electrical Water-Bath Stun Systems for Poultry Slaughter and Recent Developments in Alternative Technologies|orrialdeak=281–299|hizkuntza=en|abizena2=Raj|izena2=A. B. M.|data=2010-09-17|url=http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/10888705.2010.507119|aldizkaria=Journal of Applied Animal Welfare Science|alea=4|zenbakia=13|issn=1088-8705|doi=10.1080/10888705.2010.507119|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
Argona, batzuetan, suteak itzaltzeko erabiltzen da, non urak edo aparrak ekipamendu baliotsuak kaltetu ditzaketen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Joseph Z.|abizena=Su|izenburua=Fire Suppression with Inert Gas Agents|orrialdeak=72–87|abizena2=Kim|abizena3=Crampton|abizena4=Liu|izena2=Andrew K.|izena3=George P.|izena4=Zhigang|data=2001-05-01|url=http://jfe.sagepub.com/cgi/doi/10.1106/X21V-YQKU-PMKP-XGTP|aldizkaria=Journal of Fire Protection Engineering|alea=2|zenbakia=11|doi=10.1106/X21V-YQKU-PMKP-XGTP|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
=== Ahalmen kontserbatzailea ===
Argona edukien bizitzak zabaltzeko erabiltzen da. Aireko [[Oxidazio|oxidazioa]], [[Hidrolisi|hidrolisia]] eta produktuak degradatzen dituzten beste erreakzio kimiko batzuk atzeratu egiten dira edo erabat prebenitzen dira. Batzuetan, purutasun handiko produktu kimikoak eta farmazeutikoak argonez ontziratuta eta zigilatuta egoten dira.<ref>{{Erreferentzia|izena=Pierre E.|abizena=Ilouga|izenburua=Investigation of 3 Industry-Wide Applied Storage Conditions for Compound Libraries|orrialdeak=21–32|abizena2=Winkler|abizena3=Kirchhoff|abizena4=Schierholz|abizena5=Wölcke|izena2=Dirk|izena3=Christian|izena4=Bernd|izena5=Julian|data=2007-02-01|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2472555222082910?via=ihub|aldizkaria=SLAS Discovery|alea=1|zenbakia=12|issn=2472-5552|doi=10.1177/1087057106295507|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
[[Ardogintza|Ardogintzan]], argona hainbat jardueratan erabiltzen da gainazal likidoan oxigenoaren aurkako hesi bat emateko, oxigenoak ardoa honda dezakeelako, [[metabolismo mikrobianoa]] zein kimika [[Erredox erreakzio|erredox]] estandarra elikatzen.
Argona kontserbatzaile gisa ere erabiltzen da [[Berniz|berniza]], [[Poliuretano|poliuretanoa]] eta [[Pintura (materiala)|pintura]] bezalako produktuetarako, airea mugituz biltegiratzeko ontzi bat prestatzeko.<ref>{{Erreferentzia|izena=Steven Scott|abizena=Zawalick|izenburua=Method for preserving an oxygen sensitive liquid product|data=2003-10-07|url=https://patents.google.com/patent/US6629402|alea=US6629402B1|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
=== Laborategiko hornikuntza ===
Argona gas-eramaile gisa erabil daiteke [[Gas kromatografia|gas-kromatografian]] eta [[Elektrospray-ionizazioko masa-espektrometria|elektrospray-ionizazioko masa-espektrometrian]]; [[ICP espektroskopia|ICP espektroskopian]] erabiltzen den [[Plasma (fisika)|plasmarako]] aukeratutako gasa da.
=== Medikuntza arloko erabilera ===
[[Kriokirurgia|Kriokirurgiako]] prozedurek, [[Krioablazioa|krioablazioak]] adibidez, argon likidoa erabiltzen dute [[Minbizi-zelula|minbizi-zelulak]] bezalako [[Ehun (biologia)|ehunak]] suntsitzeko. "Argonarekin hobetutako [[Koagulazio|koagulazioa]]" izeneko prozeduran erabiltzen da, argon plasma izpiko [[elektrokirurgia]] mota bat. Prozedurak [[gas enbolia]] eragiteko arriskua du eta gutxienez gaixo bat hil da.
Argon urdineko laserrak kirurgian erabiltzen dira [[Arteria|arteriak]] soldatzeko, tumoreak suntsitzeko eta begietako akatsak zuzentzeko.<ref name=":0" />
== Segurtasuna ==
Argona toxikoa ez bada ere, airea baino % 38 dentsoagoa da, eta eremu itxietan itotzeko arriskua dago. Zaila da antzematen, koloregabea, usaingabea eta zaporegabea delako. 1994ko gertakari batean, gizon bat itota hil zen Alaskan eraikitzen ari ziren [[Petrolio-hobi|petrolio-hobien]] argonez betetako sekzio batean sartu ondoren. Gertakari honek gune itxietan argonak ihes egiteko arriskuak nabarmentzen ditu, eta erabilera, biltegiratze eta manipulazio egokiaren beharra azpimarratzen du.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=FACE Program: Alaska Case Report 94AK012 {{!}} NIOSH {{!}} CDC|hizkuntza=en-us|data=2020-12-14|url=https://www.cdc.gov/niosh/face/stateface/ak/94ak012.html|aldizkaria=www.cdc.gov|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|1}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{kimika zirriborroa}}
[[Kategoria:Elementu kimikoak]]
[[Kategoria:Gas nobleak]]
[[Kategoria:Gas industrialak]]
qx3444sd2asuco8owkg3tvy6xkjaxt9
9974670
9974669
2024-11-20T12:40:58Z
HodeiMendizabal1
167016
/* Historia */
9974670
wikitext
text/x-wiki
{{Elementu kimiko infotaula
| izena = Argona
| ikurra = Ar
| zenbakia = 18
| kolorea = #C0FFFF
| ezkerrekoa = [[Kloro]]a
| eskuinekoa = [[Potasio]]a
| goikoa = [[Fluor|F]]
| behekoa = [[Bromo|Br]]
| seriea = [[gas noble]]ak
| taldea = 18
| periodoa = 3
| orbitala = p
| itxura = gardena
| irudia = Ar,18.jpg
| masa atomikoa = 39,948(1)
| konfigurazioa = [Ne] 3s<sup>2</sup> 3p<sup>6</sup>
| elektroiak = 2, 8, 8
| egoera = [[gas]]a (giro-tenperaturan)
| dentsitatea = 101,325 - 1,784
| urtze-puntua k = 83,80
| urtze-puntua c = -189,35
| urtze-puntua f = -308,83
| urtze-entalpia = 1,18
| irakite-puntua k = 87,30
| irakite-puntua c = -185,85
| irakite-puntua f = -302,53
| irakite-entalpia = 6,43
| beroa = 20,786
| 1 =
| 10 = 47
| 100 = 53
| 1 k = 61
| 10 k = 71
| 100 k = 87
| kristala = kubikoa, aurpegietan zentratua
| oxidazioa = 0
| elektronegatibitatea = daturik gabe
| ionizazioa = 1.a: 1.520,6 [[joule moleko|kJ/mol]]<br />2.a: 2.665,8 kJ/mol<br />3.a: 3.931 kJ/mol
| batezbestekoa = 71
| kalkulatua = 71
| kobalentea = 97
| van der waals = 188
| eroankortasuna = 17,72x10<sup>-3</sup>
| abiadura = (gas, 27 °C) 323
| isotopoak =
{{!}} <sup>36</sup>Ar
{{!}} %0,337
{{!}} colspan="4" {{!}} Ar egonkorra da 18 [[neutroi]]rekin
{{!}}-
{{!}} <sup>37</sup>Ar
{{!}} [[Erradioisotopo sintetiko|Sintetikoa]]
{{!}} 35 [[egun|e]]
{{!}} [[elektroi-harrapaketa|ε]]
{{!}} 0,813
{{!}} <sup>37</sup>[[Kloro|Cl]]
{{!}}-
{{!}} <sup>38</sup>Ar
{{!}} %0,063
{{!}} colspan="4" {{!}} Ar egonkorra da 20 [[neutroi]]rekin
{{!}}-
{{!}} <sup>39</sup>Ar
{{!}} [[Erradioisotopo sintetiko|Sintetikoa]]
{{!}} 269 [[urte|u]]
{{!}} [[Beta desintegrazio|β<sup>−</sup>]]
{{!}} 0,565
{{!}} <sup>39</sup>[[Potasio|K]]
{{!}}-
{{!}} <sup>40</sup>Ar
{{!}} %99,600
{{!}} colspan="4" {{!}} Ar egonkorra da 22 [[neutroi]]rekin
{{!}}-
{{!}} <sup>41</sup>Ar
{{!}} [[Erradioisotopo sintetiko|Sintetikoa]]
{{!}} 109,34 [[minutu|min]]
{{!}} [[Beta desintegrazio|β<sup>−</sup>]]
{{!}} 2,49
{{!}} <sup>41</sup>[[Potasio|K]]
{{!}}-
{{!}} <sup>41</sup>Ar
{{!}} [[Erradioisotopo sintetiko|Sintetikoa]]
{{!}} 32,94 [[urte|u]]
{{!}} [[Beta desintegrazio|β<sup>−</sup>]]
{{!}} 0,600
{{!}} <sup>42</sup>[[Potasio|K]]
{{!}}-
}}{{Lanean}}
'''Argona''' [[elementu kimiko]] bat da, '''Ar''' [[elementu kimikoen zerrenda ikurraren arabera|ikurra]] eta 18 [[atomo-zenbaki|zenbaki atomikoa]] dituena. [[Taula periodikoa|Taula periodikoko]] 18. taldeko ([[gas noble]]ak) hirugarren elementua da. [[Kanpo-geruza]] osorik duenez, oso egonkorra da eta ez dauka beste elementu batzuekin lotzeko joerarik. Bere [[puntu hirukoitz]]aren tenperatura, 83,8058 K-ekoa, 1990eko [[Nazioarteko Tenperatura Eskala|Nazioarteko Tenperatura Eskalak]] definitzen duen puntu bat da.
Argona lurrazalean dagoen gas noble ugariena da, lurrazalaren %0,00015 osatzen duena.
Lurraren atmosferako argon ia guztia argon-40 erradiogenikoa da, lurrazalean dagoen potasio-40aren desintegraziotik eratorria. Unibertsoan, argon-36 argon isotoporik ohikoena da, supernobetan izarren nukleosintesiak errazen sortzen duena baita.
== Ezaugarri nagusiak ==
Argonak [[oxigeno]]aren [[disolbagarritasun]] bera dauka [[ur]]etan, eta [[nitrogeno]]-gasa baino 2,5 aldiz disolbagarriagoa da. Oso elementu kimiko egonkorra da, [[likido]] zein [[gas]] eran kolorgea da. Ez dauka usainik, ezta zaporerik eta ez da toxikoa. Argona [[inerte]]a da baldintza eta forma gehienetan.
Argona [[gas noble]]a den arren, zenbait [[konposatu kimiko|konposatu]] eratzeko ahalmena duela ikusi da. Esaterako, [[Helsinkiko Unibertsitatea]]n<ref>"[http://www.lenntech.com/Periodic-chart-elements/Ar-en.htm Periodic Table of the Elements: Argon]." ''[http://www.lenntech.com/ Lenntech].'' 1998. Retrieved on [[September 3]], [[2007]].</ref> aurkitu dute fluoruroa eta hidrogenoa batuta sortzen den argon hidrofluoruroa (argonaren konposatu [[metaegonkor]] bat). Argonak [[klatrato]]ak era ditzake ur-molekulekin batera, argon-atomoak uraren sarean harrapatuta geratzen direnean.<ref>{{Erreferentzia|izena=V R|abizena=Belosludov|izenburua=Microscopic model of clathrate compounds|orrialdeak=1–7|abizena2=Subbotin|abizena3=Krupskii|abizena4=Prokuda|abizena5=Belosludov|abizena6=Kawazoe|izena2=O S|izena3=D S|izena4=O V|izena5=R V|izena6=Y|data=2006-01-01|url=https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1742-6596/29/1/001|aldizkaria=Journal of Physics: Conference Series|zenbakia=29|issn=1742-6588|doi=10.1088/1742-6596/29/1/001|sartze-data=2024-11-20}}</ref> Horrez gain, oso ezagunak dira argona daukaten [[ioi]]ak, esaterako ArH<sup>+</sup>-a,eta egoera kitzikatuan dauden konplexuak, esaterako ArF-a. Ordenagailuz egindako zenbait kalkulu teorikok erakutsi dutenez, badaude egonkorrak izan daitezkeen zenbait argon-konposatu, baina momentuz ez dago konposatu horiek [[sintesi (argipena)|sintetizatzeko]] biderik.<ref>{{Erreferentzia|izena=Arik|abizena=Cohen|izenburua=First compounds with argon–carbon and argon–silicon chemical bonds|orrialdeak=6415–6417|hizkuntza=en|abizena2=Lundell|abizena3=Gerber|izena2=Jan|izena3=R. Benny|data=2003-10-01|url=https://pubs.aip.org/jcp/article/119/13/6415/534904/First-compounds-with-argon-carbon-and-argon|aldizkaria=The Journal of Chemical Physics|alea=13|zenbakia=119|issn=0021-9606|doi=10.1063/1.1613631|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Historia ==
[[Lord Rayleigh|Lord Rayleighek]] eta [[Sir William Ramsayk]] 1894an isolatu zuten lehen aldiz argona airetik [[London University College|Londresko University Collegen]]. Aire garbiaren lagin batetik oxigenoa, [[Karbono dioxido|karbono dioxidoa]], ura eta nitrogenoa kenduz lortu zuten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=I. Argon, a new constituent of the atmosphere|orrialdeak=265–287|hizkuntza=en|data=1895-12-31|url=https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rspl.1894.0149|aldizkaria=Proceedings of the Royal Society of London|alea=340-346|zenbakia=57|issn=0370-1662|doi=10.1098/rspl.1894.0149|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=VI. Argon, a new constituent of the atmosphere|orrialdeak=187–241|hizkuntza=en|data=1895-12-31|url=https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rsta.1895.0006|aldizkaria=Philosophical Transactions of the Royal Society of London. (A.)|zenbakia=186|issn=0264-3820|doi=10.1098/rsta.1895.0006|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Nobel Prize in Chemistry 1904|hizkuntza=en-US|url=https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/1904/ramsay/lecture/|aldizkaria=NobelPrize.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref> [[Henry Cavendish|Henry Cavendishen]] esperimentu bat errepikatu zuten horretarako. Aire atmosferiko eta oxigeno nahaste bat buruz beherako [[saio-hodi]] batean (A) ipini zuten, diluituriko [[disoluzio]] [[alkalino]] kantitate handi baten gainean, Cavendishen jatorrizko esperimentuan [[Potasio hidroxido|potasio hidroxidoa]] zena, eta korronte bat garraiatu zuen U formako beirazko hodiek (CC) isolatutako alanbreen bidez. Hodi horiek [[Platino|platinozko]] alanbrezko [[Elektrodo|elektrodoak]] itxi ziztuzten, alanbreen (DD) muturrak gasaren eraginpean utziz eta disoluzio alkalinotik isolatuz.
[[William Robert Grove|Grove-ren]] bost [[Grove-ren zelula|zelulaz osatutako bateria]] batek eta tamaina ertaineko [[Ruhmkorffen harila|Ruhmkorffen haril]] batek elikatu zuten arkua. Disoluzio alkalinoak arkuak sortutako nitrogeno oxidoak xurgatu zituen, baita karbono dioxidoa ere.
Arkua maneiatu zuten, gasaren bolumena gutxienez ordubetez edo biz gehiago murriztu ez zela ikusi ahal izan zen arte, eta nitrogeno [[Espektroskopia|espektro lerroak]] gasa aztertu zenean desagertu ziren. Geratzen zen oxigenoa [[pirogalato]] alkalinoarekin erreakzionatu zuten, itxuraz erreaktiboa ez zen gas bat atzean uzteko, eta argon deitu zioten.
Argona 1882an aurkitu zen, [[Hugh Newall|H. F. Newall]] eta [[W. N. Hartley|W. N. Hartleyren]] ikerketa independente baten bidez ere.<ref>{{Erreferentzia|izena=John|abizena=Emsley|izenburua=Nature's building blocks: an A-Z guide to the elements|argitaletxea=Oxford Univ. Press|orrialdea=36|data=2003|edizioa=Reprinted with corrections|isbn=978-0-19-850340-8|sartze-data=2024-11-20}}</ref>Airearen emisio-espektroan behatutako lerro berriak aurretik ezagututako elementuekin bat ez zetozen. 1957 baino lehen, argonaren ikurra "A" zen. Hori Ar-era aldatu zen [[IUPAC|IUPACek]] Kimika Ez-organikoaren Nomenklatura lana argitaratu zuenean 1957an.<ref>{{Erreferentzia|izena=N. E.|abizena=Holden|izenburua=History of the Origin of the Chemical Elements and Their Discoverers|url=https://www.nndc.bnl.gov/content/elements.html|aldizkaria=www.nndc.bnl.gov|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Lorbidea ==
Argona Lurreko atmosferaren bolumenaren % 0,934 eta masaren % 1,288 da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Argon {{!}} Properties, Uses, Atomic Number, & Facts {{!}} Britannica|hizkuntza=en|data=2024-11-08|url=https://www.britannica.com/science/argon-chemical-element|aldizkaria=Encyclopædia Britannica|sartze-data=2024-11-20}}</ref>Airea da purifikatutako argon produktuen industria-iturri nagusia.
Argona [[destilazio]] zatikatuaz isolatzen da airetik, gehienetan [[destilazio frakzional kriogenikoz]], eta prozesu horrek purifikatutako nitrogenoa, oxigenoa, [[Neon|neona]], [[Kripton|kriptona]] eta [[Xenon|xenona]] ere sortzen ditu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Information on argon: Etacude.com|argitaletxea=|data=2008-10-07|url=https://web.archive.org/web/20081007175238/http://elements.etacude.com/Ar.php|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
[[Lurrazal|Lurrazalak]] eta itsasoko urak 1,2 ppm eta 0,45 ppm argon dituzte, hurrenez hurren.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=John|abizena=Emsley|urtea=2001|izenburua=Nature's Building Blocks: An A-Z Guide to the Elements|argitaletxea=OUP Oxford|orrialdeak=44-45|hizkuntza=en|data=2011-08-25|url=https://books.google.es/books?id=2EfYXzwPo3UC&pg=PA44&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|aldizkaria=Oxford University Press.|isbn=978-0-19-960563-7|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Konposatuak ==
Argonaren [[elektroien oktetoak]] s eta p azpigeruzak betetzen ditu. Beteta dagoen balentzia geruza horrek argona oso egonkorra eta beraz, beste elementu batzuekin lotzeko oso erresistentea bihurtzen du. [[Tungsteno pentakarboniloa]] duen argonezko lehen konposatua, W(CO)<sub>5</sub>Ar, 1975ean isolatu zuten.<ref>{{Erreferentzia|izena=Nigel A.|abizena=Young|izenburua=Main group coordination chemistry at low temperatures: A review of matrix isolated Group 12 to Group 18 complexes|orrialdeak=956–1010|hizkuntza=en|data=2013-03|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0010854512002603|aldizkaria=Coordination Chemistry Reviews|alea=5-6|zenbakia=257|doi=10.1016/j.ccr.2012.10.013|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
2000ko abuztuan, argonezko beste konposatu bat, [[argon fluorohidruroa]] (HArF), [[Helsinkiko Unibertsitatea|Helsinkiko Unibertsitateko]] ikertzaileek sortu zuten. [[Ultramore|Argi ultramorea]] argon izoztuan distiraraziz, [[hidrogeno fluoruro]] eta [[zesio ioduroa]] kopuru txiki bat zuena.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=C&EN: IT'S ELEMENTAL: THE PERIODIC TABLE - THE NOBLE GASES|url=https://pubsapp.acs.org/cen/80th/noblegases.html?|aldizkaria=pubsapp.acs.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
ArCF<sub>2</sub><sup>2+</sup> dikatioi metaegonkorra, [[balentzia-isoelektronikoa|balentzia isoelektronikoa]] dena, [[karbonilo fluoruroarekin]] eta [[Fosgeno|fosgenoarekin]] 2010ean ikusi zen.[31]<ref>{{Erreferentzia|izena=Jessica F.|abizena=Lockyear|izenburua=Generation of the ArCF 2 2+ Dication|orrialdeak=358–362|hizkuntza=en|abizena2=Douglas|abizena3=Price|abizena4=Karwowska|abizena5=Fijalkowski|abizena6=Grochala|abizena7=Remeš|abizena8=Roithová|abizena9=Schröder|izena2=Kevin|izena3=Stephen D.|izena4=Małgorzata|izena5=Karol J.|izena6=Wojciech|izena7=Marek|izena8=Jana|izena9=Detlef|data=2010-01-07|url=https://pubs.acs.org/doi/10.1021/jz900274p|aldizkaria=The Journal of Physical Chemistry Letters|alea=1|zenbakia=1|issn=1948-7185|doi=10.1021/jz900274p|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
[[Argon hidruro]] solidoak (Ar(H<sub>2</sub>)<sub>2</sub>) MgZn<sub>2</sub> [[Laves fasea|Laves fasearen]] [[kristal-egitura]] bera du. 4,3 eta 220 GPa bitarteko presioetan eratzen da, nahiz eta [[Raman espektroskopia|Ramanen neurketek]] iradokitzen duten H<sub>2</sub> molekulek Ar(H<sub>2</sub>)<sub>2</sub>-en 175 GPa-tik gora disoziatzen dutela. <ref>{{Erreferentzia|izena=Annette K.|abizena=Kleppe|izenburua=New high-pressure van der Waals compound Kr(H2)4 discovered in the krypton-hydrogen binary system|hizkuntza=en|abizena2=Amboage|abizena3=Jephcoat|izena2=Mónica|izena3=Andrew P.|data=2014-05-16|url=https://www.nature.com/articles/srep04989|aldizkaria=Scientific Reports|alea=1|zenbakia=4|issn=2045-2322|doi=10.1038/srep04989|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Isotopoak ==
Lurrean aurkitutako argon isotopo nagusiak 40Ar (% 99,6), 36Ar (% 0,34) eta 38Ar (% 0,06) dira. Naturalki gertatuz, 40K, 1.25×109 urteko [[Semidesintegrazio-periodo|semidesintegrazio-periodoa]] duena, 40Ar egonkorrera (% 11,2) desintegratzen da elektroi-harrapaketaren edo [[Positroi-igorpenaren bidezko tomografia|positroien igorpenaren]] bidez, eta 40Ca egonkor bihurtzen (% 88,8) [[beta desintegrazio]] bidez. Propietate eta ratio hauek [[K - Ar datazioaren]] bidez arroken adina zehazteko erabiltzen dira.<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=www.geoberg.de :: Thementexte - Petrologie - 40Ar+39Ar dating and errors|data=2007-05-09|url=https://web.archive.org/web/20070509023017/http://www.geoberg.de/text/geology/07011601.php|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Produkzioa ==
Argon modu industrialean ateratzen da aire likidoaren destilazio zatikatuaren bidez, [[aire kriogenikoa]] bereizteko unitate batean; nitrogeno likidoa, 77,3K-n irakiten duena, eta oxigeno likidoa, 90,2 K-n irakiten duena, argonetik bereizten duen prozesu batean, 87,3 K-n irakiten duena. Urtero 700.000 tona argon inguru ekoizten dira mundu osoan.<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Periodic Table of Elements: Argon - Ar (EnvironmentalChemistry.com)|url=https://environmentalchemistry.com/yogi/periodic/Ar.html|aldizkaria=environmentalchemistry.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Aplikazioak ==
Beste gas noble batzuk ere egokiak izango lirateke aplikazio horietako gehienentzat, baina argona da, askogatik, merkeena.
=== '''Prozesu industrialak''' ===
Argona tenperatura altuko [[prozesu industrial]] batzuetan erabiltzen da, non, normalean, [[Erreaktibo|erreaktiboak]] ez diren substantziak erreaktibo bihurtzen diren. Adibidez, argon atmosfera bat erabiltzen da [[Grafitozko labe elektrikoa|grafitozko labe elektrikoetan]], [[Grafito|grafitoa]] erre ez dadin.
Argona hegaztien industrian erabiltzen da hegaztiak itotzeko, dela gaixotasun agerraldien osteko sakrifizio masiborako, dela zorabio elektrikoa baino gizatiarragoa den sarraskirako.<ref>{{Erreferentzia|izena=Sara J.|abizena=Shields|izenburua=A Critical Review of Electrical Water-Bath Stun Systems for Poultry Slaughter and Recent Developments in Alternative Technologies|orrialdeak=281–299|hizkuntza=en|abizena2=Raj|izena2=A. B. M.|data=2010-09-17|url=http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/10888705.2010.507119|aldizkaria=Journal of Applied Animal Welfare Science|alea=4|zenbakia=13|issn=1088-8705|doi=10.1080/10888705.2010.507119|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
Argona, batzuetan, suteak itzaltzeko erabiltzen da, non urak edo aparrak ekipamendu baliotsuak kaltetu ditzaketen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Joseph Z.|abizena=Su|izenburua=Fire Suppression with Inert Gas Agents|orrialdeak=72–87|abizena2=Kim|abizena3=Crampton|abizena4=Liu|izena2=Andrew K.|izena3=George P.|izena4=Zhigang|data=2001-05-01|url=http://jfe.sagepub.com/cgi/doi/10.1106/X21V-YQKU-PMKP-XGTP|aldizkaria=Journal of Fire Protection Engineering|alea=2|zenbakia=11|doi=10.1106/X21V-YQKU-PMKP-XGTP|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
=== Ahalmen kontserbatzailea ===
Argona edukien bizitzak zabaltzeko erabiltzen da. Aireko [[Oxidazio|oxidazioa]], [[Hidrolisi|hidrolisia]] eta produktuak degradatzen dituzten beste erreakzio kimiko batzuk atzeratu egiten dira edo erabat prebenitzen dira. Batzuetan, purutasun handiko produktu kimikoak eta farmazeutikoak argonez ontziratuta eta zigilatuta egoten dira.<ref>{{Erreferentzia|izena=Pierre E.|abizena=Ilouga|izenburua=Investigation of 3 Industry-Wide Applied Storage Conditions for Compound Libraries|orrialdeak=21–32|abizena2=Winkler|abizena3=Kirchhoff|abizena4=Schierholz|abizena5=Wölcke|izena2=Dirk|izena3=Christian|izena4=Bernd|izena5=Julian|data=2007-02-01|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2472555222082910?via=ihub|aldizkaria=SLAS Discovery|alea=1|zenbakia=12|issn=2472-5552|doi=10.1177/1087057106295507|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
[[Ardogintza|Ardogintzan]], argona hainbat jardueratan erabiltzen da gainazal likidoan oxigenoaren aurkako hesi bat emateko, oxigenoak ardoa honda dezakeelako, [[metabolismo mikrobianoa]] zein kimika [[Erredox erreakzio|erredox]] estandarra elikatzen.
Argona kontserbatzaile gisa ere erabiltzen da [[Berniz|berniza]], [[Poliuretano|poliuretanoa]] eta [[Pintura (materiala)|pintura]] bezalako produktuetarako, airea mugituz biltegiratzeko ontzi bat prestatzeko.<ref>{{Erreferentzia|izena=Steven Scott|abizena=Zawalick|izenburua=Method for preserving an oxygen sensitive liquid product|data=2003-10-07|url=https://patents.google.com/patent/US6629402|alea=US6629402B1|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
=== Laborategiko hornikuntza ===
Argona gas-eramaile gisa erabil daiteke [[Gas kromatografia|gas-kromatografian]] eta [[Elektrospray-ionizazioko masa-espektrometria|elektrospray-ionizazioko masa-espektrometrian]]; [[ICP espektroskopia|ICP espektroskopian]] erabiltzen den [[Plasma (fisika)|plasmarako]] aukeratutako gasa da.
=== Medikuntza arloko erabilera ===
[[Kriokirurgia|Kriokirurgiako]] prozedurek, [[Krioablazioa|krioablazioak]] adibidez, argon likidoa erabiltzen dute [[Minbizi-zelula|minbizi-zelulak]] bezalako [[Ehun (biologia)|ehunak]] suntsitzeko. "Argonarekin hobetutako [[Koagulazio|koagulazioa]]" izeneko prozeduran erabiltzen da, argon plasma izpiko [[elektrokirurgia]] mota bat. Prozedurak [[gas enbolia]] eragiteko arriskua du eta gutxienez gaixo bat hil da.
Argon urdineko laserrak kirurgian erabiltzen dira [[Arteria|arteriak]] soldatzeko, tumoreak suntsitzeko eta begietako akatsak zuzentzeko.<ref name=":0" />
== Segurtasuna ==
Argona toxikoa ez bada ere, airea baino % 38 dentsoagoa da, eta eremu itxietan itotzeko arriskua dago. Zaila da antzematen, koloregabea, usaingabea eta zaporegabea delako. 1994ko gertakari batean, gizon bat itota hil zen Alaskan eraikitzen ari ziren [[Petrolio-hobi|petrolio-hobien]] argonez betetako sekzio batean sartu ondoren. Gertakari honek gune itxietan argonak ihes egiteko arriskuak nabarmentzen ditu, eta erabilera, biltegiratze eta manipulazio egokiaren beharra azpimarratzen du.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=FACE Program: Alaska Case Report 94AK012 {{!}} NIOSH {{!}} CDC|hizkuntza=en-us|data=2020-12-14|url=https://www.cdc.gov/niosh/face/stateface/ak/94ak012.html|aldizkaria=www.cdc.gov|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|1}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{kimika zirriborroa}}
[[Kategoria:Elementu kimikoak]]
[[Kategoria:Gas nobleak]]
[[Kategoria:Gas industrialak]]
dkti2n2l9g0r2paalp06cif6qtir648
9974675
9974670
2024-11-20T12:47:23Z
HodeiMendizabal1
167016
/* Isotopoak */
9974675
wikitext
text/x-wiki
{{Elementu kimiko infotaula
| izena = Argona
| ikurra = Ar
| zenbakia = 18
| kolorea = #C0FFFF
| ezkerrekoa = [[Kloro]]a
| eskuinekoa = [[Potasio]]a
| goikoa = [[Fluor|F]]
| behekoa = [[Bromo|Br]]
| seriea = [[gas noble]]ak
| taldea = 18
| periodoa = 3
| orbitala = p
| itxura = gardena
| irudia = Ar,18.jpg
| masa atomikoa = 39,948(1)
| konfigurazioa = [Ne] 3s<sup>2</sup> 3p<sup>6</sup>
| elektroiak = 2, 8, 8
| egoera = [[gas]]a (giro-tenperaturan)
| dentsitatea = 101,325 - 1,784
| urtze-puntua k = 83,80
| urtze-puntua c = -189,35
| urtze-puntua f = -308,83
| urtze-entalpia = 1,18
| irakite-puntua k = 87,30
| irakite-puntua c = -185,85
| irakite-puntua f = -302,53
| irakite-entalpia = 6,43
| beroa = 20,786
| 1 =
| 10 = 47
| 100 = 53
| 1 k = 61
| 10 k = 71
| 100 k = 87
| kristala = kubikoa, aurpegietan zentratua
| oxidazioa = 0
| elektronegatibitatea = daturik gabe
| ionizazioa = 1.a: 1.520,6 [[joule moleko|kJ/mol]]<br />2.a: 2.665,8 kJ/mol<br />3.a: 3.931 kJ/mol
| batezbestekoa = 71
| kalkulatua = 71
| kobalentea = 97
| van der waals = 188
| eroankortasuna = 17,72x10<sup>-3</sup>
| abiadura = (gas, 27 °C) 323
| isotopoak =
{{!}} <sup>36</sup>Ar
{{!}} %0,337
{{!}} colspan="4" {{!}} Ar egonkorra da 18 [[neutroi]]rekin
{{!}}-
{{!}} <sup>37</sup>Ar
{{!}} [[Erradioisotopo sintetiko|Sintetikoa]]
{{!}} 35 [[egun|e]]
{{!}} [[elektroi-harrapaketa|ε]]
{{!}} 0,813
{{!}} <sup>37</sup>[[Kloro|Cl]]
{{!}}-
{{!}} <sup>38</sup>Ar
{{!}} %0,063
{{!}} colspan="4" {{!}} Ar egonkorra da 20 [[neutroi]]rekin
{{!}}-
{{!}} <sup>39</sup>Ar
{{!}} [[Erradioisotopo sintetiko|Sintetikoa]]
{{!}} 269 [[urte|u]]
{{!}} [[Beta desintegrazio|β<sup>−</sup>]]
{{!}} 0,565
{{!}} <sup>39</sup>[[Potasio|K]]
{{!}}-
{{!}} <sup>40</sup>Ar
{{!}} %99,600
{{!}} colspan="4" {{!}} Ar egonkorra da 22 [[neutroi]]rekin
{{!}}-
{{!}} <sup>41</sup>Ar
{{!}} [[Erradioisotopo sintetiko|Sintetikoa]]
{{!}} 109,34 [[minutu|min]]
{{!}} [[Beta desintegrazio|β<sup>−</sup>]]
{{!}} 2,49
{{!}} <sup>41</sup>[[Potasio|K]]
{{!}}-
{{!}} <sup>41</sup>Ar
{{!}} [[Erradioisotopo sintetiko|Sintetikoa]]
{{!}} 32,94 [[urte|u]]
{{!}} [[Beta desintegrazio|β<sup>−</sup>]]
{{!}} 0,600
{{!}} <sup>42</sup>[[Potasio|K]]
{{!}}-
}}{{Lanean}}
'''Argona''' [[elementu kimiko]] bat da, '''Ar''' [[elementu kimikoen zerrenda ikurraren arabera|ikurra]] eta 18 [[atomo-zenbaki|zenbaki atomikoa]] dituena. [[Taula periodikoa|Taula periodikoko]] 18. taldeko ([[gas noble]]ak) hirugarren elementua da. [[Kanpo-geruza]] osorik duenez, oso egonkorra da eta ez dauka beste elementu batzuekin lotzeko joerarik. Bere [[puntu hirukoitz]]aren tenperatura, 83,8058 K-ekoa, 1990eko [[Nazioarteko Tenperatura Eskala|Nazioarteko Tenperatura Eskalak]] definitzen duen puntu bat da.
Argona lurrazalean dagoen gas noble ugariena da, lurrazalaren %0,00015 osatzen duena.
Lurraren atmosferako argon ia guztia argon-40 erradiogenikoa da, lurrazalean dagoen potasio-40aren desintegraziotik eratorria. Unibertsoan, argon-36 argon isotoporik ohikoena da, supernobetan izarren nukleosintesiak errazen sortzen duena baita.
== Ezaugarri nagusiak ==
Argonak [[oxigeno]]aren [[disolbagarritasun]] bera dauka [[ur]]etan, eta [[nitrogeno]]-gasa baino 2,5 aldiz disolbagarriagoa da. Oso elementu kimiko egonkorra da, [[likido]] zein [[gas]] eran kolorgea da. Ez dauka usainik, ezta zaporerik eta ez da toxikoa. Argona [[inerte]]a da baldintza eta forma gehienetan.
Argona [[gas noble]]a den arren, zenbait [[konposatu kimiko|konposatu]] eratzeko ahalmena duela ikusi da. Esaterako, [[Helsinkiko Unibertsitatea]]n<ref>"[http://www.lenntech.com/Periodic-chart-elements/Ar-en.htm Periodic Table of the Elements: Argon]." ''[http://www.lenntech.com/ Lenntech].'' 1998. Retrieved on [[September 3]], [[2007]].</ref> aurkitu dute fluoruroa eta hidrogenoa batuta sortzen den argon hidrofluoruroa (argonaren konposatu [[metaegonkor]] bat). Argonak [[klatrato]]ak era ditzake ur-molekulekin batera, argon-atomoak uraren sarean harrapatuta geratzen direnean.<ref>{{Erreferentzia|izena=V R|abizena=Belosludov|izenburua=Microscopic model of clathrate compounds|orrialdeak=1–7|abizena2=Subbotin|abizena3=Krupskii|abizena4=Prokuda|abizena5=Belosludov|abizena6=Kawazoe|izena2=O S|izena3=D S|izena4=O V|izena5=R V|izena6=Y|data=2006-01-01|url=https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1742-6596/29/1/001|aldizkaria=Journal of Physics: Conference Series|zenbakia=29|issn=1742-6588|doi=10.1088/1742-6596/29/1/001|sartze-data=2024-11-20}}</ref> Horrez gain, oso ezagunak dira argona daukaten [[ioi]]ak, esaterako ArH<sup>+</sup>-a,eta egoera kitzikatuan dauden konplexuak, esaterako ArF-a. Ordenagailuz egindako zenbait kalkulu teorikok erakutsi dutenez, badaude egonkorrak izan daitezkeen zenbait argon-konposatu, baina momentuz ez dago konposatu horiek [[sintesi (argipena)|sintetizatzeko]] biderik.<ref>{{Erreferentzia|izena=Arik|abizena=Cohen|izenburua=First compounds with argon–carbon and argon–silicon chemical bonds|orrialdeak=6415–6417|hizkuntza=en|abizena2=Lundell|abizena3=Gerber|izena2=Jan|izena3=R. Benny|data=2003-10-01|url=https://pubs.aip.org/jcp/article/119/13/6415/534904/First-compounds-with-argon-carbon-and-argon|aldizkaria=The Journal of Chemical Physics|alea=13|zenbakia=119|issn=0021-9606|doi=10.1063/1.1613631|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Historia ==
[[Lord Rayleigh|Lord Rayleighek]] eta [[Sir William Ramsayk]] 1894an isolatu zuten lehen aldiz argona airetik [[London University College|Londresko University Collegen]]. Aire garbiaren lagin batetik oxigenoa, [[Karbono dioxido|karbono dioxidoa]], ura eta nitrogenoa kenduz lortu zuten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=I. Argon, a new constituent of the atmosphere|orrialdeak=265–287|hizkuntza=en|data=1895-12-31|url=https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rspl.1894.0149|aldizkaria=Proceedings of the Royal Society of London|alea=340-346|zenbakia=57|issn=0370-1662|doi=10.1098/rspl.1894.0149|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=VI. Argon, a new constituent of the atmosphere|orrialdeak=187–241|hizkuntza=en|data=1895-12-31|url=https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rsta.1895.0006|aldizkaria=Philosophical Transactions of the Royal Society of London. (A.)|zenbakia=186|issn=0264-3820|doi=10.1098/rsta.1895.0006|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Nobel Prize in Chemistry 1904|hizkuntza=en-US|url=https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/1904/ramsay/lecture/|aldizkaria=NobelPrize.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref> [[Henry Cavendish|Henry Cavendishen]] esperimentu bat errepikatu zuten horretarako. Aire atmosferiko eta oxigeno nahaste bat buruz beherako [[saio-hodi]] batean (A) ipini zuten, diluituriko [[disoluzio]] [[alkalino]] kantitate handi baten gainean, Cavendishen jatorrizko esperimentuan [[Potasio hidroxido|potasio hidroxidoa]] zena, eta korronte bat garraiatu zuen U formako beirazko hodiek (CC) isolatutako alanbreen bidez. Hodi horiek [[Platino|platinozko]] alanbrezko [[Elektrodo|elektrodoak]] itxi ziztuzten, alanbreen (DD) muturrak gasaren eraginpean utziz eta disoluzio alkalinotik isolatuz.
[[William Robert Grove|Grove-ren]] bost [[Grove-ren zelula|zelulaz osatutako bateria]] batek eta tamaina ertaineko [[Ruhmkorffen harila|Ruhmkorffen haril]] batek elikatu zuten arkua. Disoluzio alkalinoak arkuak sortutako nitrogeno oxidoak xurgatu zituen, baita karbono dioxidoa ere.
Arkua maneiatu zuten, gasaren bolumena gutxienez ordubetez edo biz gehiago murriztu ez zela ikusi ahal izan zen arte, eta nitrogeno [[Espektroskopia|espektro lerroak]] gasa aztertu zenean desagertu ziren. Geratzen zen oxigenoa [[pirogalato]] alkalinoarekin erreakzionatu zuten, itxuraz erreaktiboa ez zen gas bat atzean uzteko, eta argon deitu zioten.
Argona 1882an aurkitu zen, [[Hugh Newall|H. F. Newall]] eta [[W. N. Hartley|W. N. Hartleyren]] ikerketa independente baten bidez ere.<ref>{{Erreferentzia|izena=John|abizena=Emsley|izenburua=Nature's building blocks: an A-Z guide to the elements|argitaletxea=Oxford Univ. Press|orrialdea=36|data=2003|edizioa=Reprinted with corrections|isbn=978-0-19-850340-8|sartze-data=2024-11-20}}</ref>Airearen emisio-espektroan behatutako lerro berriak aurretik ezagututako elementuekin bat ez zetozen. 1957 baino lehen, argonaren ikurra "A" zen. Hori Ar-era aldatu zen [[IUPAC|IUPACek]] Kimika Ez-organikoaren Nomenklatura lana argitaratu zuenean 1957an.<ref>{{Erreferentzia|izena=N. E.|abizena=Holden|izenburua=History of the Origin of the Chemical Elements and Their Discoverers|url=https://www.nndc.bnl.gov/content/elements.html|aldizkaria=www.nndc.bnl.gov|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Lorbidea ==
Argona Lurreko atmosferaren bolumenaren % 0,934 eta masaren % 1,288 da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Argon {{!}} Properties, Uses, Atomic Number, & Facts {{!}} Britannica|hizkuntza=en|data=2024-11-08|url=https://www.britannica.com/science/argon-chemical-element|aldizkaria=Encyclopædia Britannica|sartze-data=2024-11-20}}</ref>Airea da purifikatutako argon produktuen industria-iturri nagusia.
Argona [[destilazio]] zatikatuaz isolatzen da airetik, gehienetan [[destilazio frakzional kriogenikoz]], eta prozesu horrek purifikatutako nitrogenoa, oxigenoa, [[Neon|neona]], [[Kripton|kriptona]] eta [[Xenon|xenona]] ere sortzen ditu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Information on argon: Etacude.com|argitaletxea=|data=2008-10-07|url=https://web.archive.org/web/20081007175238/http://elements.etacude.com/Ar.php|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
[[Lurrazal|Lurrazalak]] eta itsasoko urak 1,2 ppm eta 0,45 ppm argon dituzte, hurrenez hurren.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=John|abizena=Emsley|urtea=2001|izenburua=Nature's Building Blocks: An A-Z Guide to the Elements|argitaletxea=OUP Oxford|orrialdeak=44-45|hizkuntza=en|data=2011-08-25|url=https://books.google.es/books?id=2EfYXzwPo3UC&pg=PA44&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|aldizkaria=Oxford University Press.|isbn=978-0-19-960563-7|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Konposatuak ==
Argonaren [[elektroien oktetoak]] s eta p azpigeruzak betetzen ditu. Beteta dagoen balentzia geruza horrek argona oso egonkorra eta beraz, beste elementu batzuekin lotzeko oso erresistentea bihurtzen du. [[Tungsteno pentakarboniloa]] duen argonezko lehen konposatua, W(CO)<sub>5</sub>Ar, 1975ean isolatu zuten.<ref>{{Erreferentzia|izena=Nigel A.|abizena=Young|izenburua=Main group coordination chemistry at low temperatures: A review of matrix isolated Group 12 to Group 18 complexes|orrialdeak=956–1010|hizkuntza=en|data=2013-03|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0010854512002603|aldizkaria=Coordination Chemistry Reviews|alea=5-6|zenbakia=257|doi=10.1016/j.ccr.2012.10.013|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
2000ko abuztuan, argonezko beste konposatu bat, [[argon fluorohidruroa]] (HArF), [[Helsinkiko Unibertsitatea|Helsinkiko Unibertsitateko]] ikertzaileek sortu zuten. [[Ultramore|Argi ultramorea]] argon izoztuan distiraraziz, [[hidrogeno fluoruro]] eta [[zesio ioduroa]] kopuru txiki bat zuena.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=C&EN: IT'S ELEMENTAL: THE PERIODIC TABLE - THE NOBLE GASES|url=https://pubsapp.acs.org/cen/80th/noblegases.html?|aldizkaria=pubsapp.acs.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
ArCF<sub>2</sub><sup>2+</sup> dikatioi metaegonkorra, [[balentzia-isoelektronikoa|balentzia isoelektronikoa]] dena, [[karbonilo fluoruroarekin]] eta [[Fosgeno|fosgenoarekin]] 2010ean ikusi zen.[31]<ref>{{Erreferentzia|izena=Jessica F.|abizena=Lockyear|izenburua=Generation of the ArCF 2 2+ Dication|orrialdeak=358–362|hizkuntza=en|abizena2=Douglas|abizena3=Price|abizena4=Karwowska|abizena5=Fijalkowski|abizena6=Grochala|abizena7=Remeš|abizena8=Roithová|abizena9=Schröder|izena2=Kevin|izena3=Stephen D.|izena4=Małgorzata|izena5=Karol J.|izena6=Wojciech|izena7=Marek|izena8=Jana|izena9=Detlef|data=2010-01-07|url=https://pubs.acs.org/doi/10.1021/jz900274p|aldizkaria=The Journal of Physical Chemistry Letters|alea=1|zenbakia=1|issn=1948-7185|doi=10.1021/jz900274p|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
[[Argon hidruro]] solidoak (Ar(H<sub>2</sub>)<sub>2</sub>) MgZn<sub>2</sub> [[Laves fasea|Laves fasearen]] [[kristal-egitura]] bera du. 4,3 eta 220 GPa bitarteko presioetan eratzen da, nahiz eta [[Raman espektroskopia|Ramanen neurketek]] iradokitzen duten H<sub>2</sub> molekulek Ar(H<sub>2</sub>)<sub>2</sub>-en 175 GPa-tik gora disoziatzen dutela. <ref>{{Erreferentzia|izena=Annette K.|abizena=Kleppe|izenburua=New high-pressure van der Waals compound Kr(H2)4 discovered in the krypton-hydrogen binary system|hizkuntza=en|abizena2=Amboage|abizena3=Jephcoat|izena2=Mónica|izena3=Andrew P.|data=2014-05-16|url=https://www.nature.com/articles/srep04989|aldizkaria=Scientific Reports|alea=1|zenbakia=4|issn=2045-2322|doi=10.1038/srep04989|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Isotopoak ==
Lurrean aurkitutako argon isotopo nagusiak <sup>40</sup>Ar (% 99,6), 36Ar (% 0,34) eta 38Ar (% 0,06) dira. Naturan gertatzen da, <sup>40</sup>K, 1.25×109 urteko [[Semidesintegrazio-periodo|semidesintegrazio-periodoa]] du, <sup>40</sup>Ar egonkorrera (% 11,2) desintegratzen da elektroi-harrapaketaren edo [[Positroi-igorpenaren bidezko tomografia|positroien igorpenaren]] bidez, eta <sup>40</sup>Ca egonkor bihurtzen (% 88,8) [[beta desintegrazio]] bidez. Propietate eta ratio hauek [[K - Ar datazioaren|K-Ar datazioaren]] bidez arroken adina jakiteko erabiltzen dira.<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=www.geoberg.de :: Thementexte - Petrologie - 40Ar+39Ar dating and errors|data=2007-05-09|url=https://web.archive.org/web/20070509023017/http://www.geoberg.de/text/geology/07011601.php|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Produkzioa ==
Argon modu industrialean ateratzen da aire likidoaren destilazio zatikatuaren bidez, [[aire kriogenikoa]] bereizteko unitate batean; nitrogeno likidoa, 77,3K-n irakiten duena, eta oxigeno likidoa, 90,2 K-n irakiten duena, argonetik bereizten duen prozesu batean, 87,3 K-n irakiten duena. Urtero 700.000 tona argon inguru ekoizten dira mundu osoan.<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Periodic Table of Elements: Argon - Ar (EnvironmentalChemistry.com)|url=https://environmentalchemistry.com/yogi/periodic/Ar.html|aldizkaria=environmentalchemistry.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Aplikazioak ==
Beste gas noble batzuk ere egokiak izango lirateke aplikazio horietako gehienentzat, baina argona da, askogatik, merkeena.
=== '''Prozesu industrialak''' ===
Argona tenperatura altuko [[prozesu industrial]] batzuetan erabiltzen da, non, normalean, [[Erreaktibo|erreaktiboak]] ez diren substantziak erreaktibo bihurtzen diren. Adibidez, argon atmosfera bat erabiltzen da [[Grafitozko labe elektrikoa|grafitozko labe elektrikoetan]], [[Grafito|grafitoa]] erre ez dadin.
Argona hegaztien industrian erabiltzen da hegaztiak itotzeko, dela gaixotasun agerraldien osteko sakrifizio masiborako, dela zorabio elektrikoa baino gizatiarragoa den sarraskirako.<ref>{{Erreferentzia|izena=Sara J.|abizena=Shields|izenburua=A Critical Review of Electrical Water-Bath Stun Systems for Poultry Slaughter and Recent Developments in Alternative Technologies|orrialdeak=281–299|hizkuntza=en|abizena2=Raj|izena2=A. B. M.|data=2010-09-17|url=http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/10888705.2010.507119|aldizkaria=Journal of Applied Animal Welfare Science|alea=4|zenbakia=13|issn=1088-8705|doi=10.1080/10888705.2010.507119|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
Argona, batzuetan, suteak itzaltzeko erabiltzen da, non urak edo aparrak ekipamendu baliotsuak kaltetu ditzaketen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Joseph Z.|abizena=Su|izenburua=Fire Suppression with Inert Gas Agents|orrialdeak=72–87|abizena2=Kim|abizena3=Crampton|abizena4=Liu|izena2=Andrew K.|izena3=George P.|izena4=Zhigang|data=2001-05-01|url=http://jfe.sagepub.com/cgi/doi/10.1106/X21V-YQKU-PMKP-XGTP|aldizkaria=Journal of Fire Protection Engineering|alea=2|zenbakia=11|doi=10.1106/X21V-YQKU-PMKP-XGTP|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
=== Ahalmen kontserbatzailea ===
Argona edukien bizitzak zabaltzeko erabiltzen da. Aireko [[Oxidazio|oxidazioa]], [[Hidrolisi|hidrolisia]] eta produktuak degradatzen dituzten beste erreakzio kimiko batzuk atzeratu egiten dira edo erabat prebenitzen dira. Batzuetan, purutasun handiko produktu kimikoak eta farmazeutikoak argonez ontziratuta eta zigilatuta egoten dira.<ref>{{Erreferentzia|izena=Pierre E.|abizena=Ilouga|izenburua=Investigation of 3 Industry-Wide Applied Storage Conditions for Compound Libraries|orrialdeak=21–32|abizena2=Winkler|abizena3=Kirchhoff|abizena4=Schierholz|abizena5=Wölcke|izena2=Dirk|izena3=Christian|izena4=Bernd|izena5=Julian|data=2007-02-01|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2472555222082910?via=ihub|aldizkaria=SLAS Discovery|alea=1|zenbakia=12|issn=2472-5552|doi=10.1177/1087057106295507|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
[[Ardogintza|Ardogintzan]], argona hainbat jardueratan erabiltzen da gainazal likidoan oxigenoaren aurkako hesi bat emateko, oxigenoak ardoa honda dezakeelako, [[metabolismo mikrobianoa]] zein kimika [[Erredox erreakzio|erredox]] estandarra elikatzen.
Argona kontserbatzaile gisa ere erabiltzen da [[Berniz|berniza]], [[Poliuretano|poliuretanoa]] eta [[Pintura (materiala)|pintura]] bezalako produktuetarako, airea mugituz biltegiratzeko ontzi bat prestatzeko.<ref>{{Erreferentzia|izena=Steven Scott|abizena=Zawalick|izenburua=Method for preserving an oxygen sensitive liquid product|data=2003-10-07|url=https://patents.google.com/patent/US6629402|alea=US6629402B1|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
=== Laborategiko hornikuntza ===
Argona gas-eramaile gisa erabil daiteke [[Gas kromatografia|gas-kromatografian]] eta [[Elektrospray-ionizazioko masa-espektrometria|elektrospray-ionizazioko masa-espektrometrian]]; [[ICP espektroskopia|ICP espektroskopian]] erabiltzen den [[Plasma (fisika)|plasmarako]] aukeratutako gasa da.
=== Medikuntza arloko erabilera ===
[[Kriokirurgia|Kriokirurgiako]] prozedurek, [[Krioablazioa|krioablazioak]] adibidez, argon likidoa erabiltzen dute [[Minbizi-zelula|minbizi-zelulak]] bezalako [[Ehun (biologia)|ehunak]] suntsitzeko. "Argonarekin hobetutako [[Koagulazio|koagulazioa]]" izeneko prozeduran erabiltzen da, argon plasma izpiko [[elektrokirurgia]] mota bat. Prozedurak [[gas enbolia]] eragiteko arriskua du eta gutxienez gaixo bat hil da.
Argon urdineko laserrak kirurgian erabiltzen dira [[Arteria|arteriak]] soldatzeko, tumoreak suntsitzeko eta begietako akatsak zuzentzeko.<ref name=":0" />
== Segurtasuna ==
Argona toxikoa ez bada ere, airea baino % 38 dentsoagoa da, eta eremu itxietan itotzeko arriskua dago. Zaila da antzematen, koloregabea, usaingabea eta zaporegabea delako. 1994ko gertakari batean, gizon bat itota hil zen Alaskan eraikitzen ari ziren [[Petrolio-hobi|petrolio-hobien]] argonez betetako sekzio batean sartu ondoren. Gertakari honek gune itxietan argonak ihes egiteko arriskuak nabarmentzen ditu, eta erabilera, biltegiratze eta manipulazio egokiaren beharra azpimarratzen du.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=FACE Program: Alaska Case Report 94AK012 {{!}} NIOSH {{!}} CDC|hizkuntza=en-us|data=2020-12-14|url=https://www.cdc.gov/niosh/face/stateface/ak/94ak012.html|aldizkaria=www.cdc.gov|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|1}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{kimika zirriborroa}}
[[Kategoria:Elementu kimikoak]]
[[Kategoria:Gas nobleak]]
[[Kategoria:Gas industrialak]]
8yw1bmhnpbh77ob77gbi30z4mk2kqm4
9974680
9974675
2024-11-20T12:53:21Z
HodeiMendizabal1
167016
/* Produkzioa */
9974680
wikitext
text/x-wiki
{{Elementu kimiko infotaula
| izena = Argona
| ikurra = Ar
| zenbakia = 18
| kolorea = #C0FFFF
| ezkerrekoa = [[Kloro]]a
| eskuinekoa = [[Potasio]]a
| goikoa = [[Fluor|F]]
| behekoa = [[Bromo|Br]]
| seriea = [[gas noble]]ak
| taldea = 18
| periodoa = 3
| orbitala = p
| itxura = gardena
| irudia = Ar,18.jpg
| masa atomikoa = 39,948(1)
| konfigurazioa = [Ne] 3s<sup>2</sup> 3p<sup>6</sup>
| elektroiak = 2, 8, 8
| egoera = [[gas]]a (giro-tenperaturan)
| dentsitatea = 101,325 - 1,784
| urtze-puntua k = 83,80
| urtze-puntua c = -189,35
| urtze-puntua f = -308,83
| urtze-entalpia = 1,18
| irakite-puntua k = 87,30
| irakite-puntua c = -185,85
| irakite-puntua f = -302,53
| irakite-entalpia = 6,43
| beroa = 20,786
| 1 =
| 10 = 47
| 100 = 53
| 1 k = 61
| 10 k = 71
| 100 k = 87
| kristala = kubikoa, aurpegietan zentratua
| oxidazioa = 0
| elektronegatibitatea = daturik gabe
| ionizazioa = 1.a: 1.520,6 [[joule moleko|kJ/mol]]<br />2.a: 2.665,8 kJ/mol<br />3.a: 3.931 kJ/mol
| batezbestekoa = 71
| kalkulatua = 71
| kobalentea = 97
| van der waals = 188
| eroankortasuna = 17,72x10<sup>-3</sup>
| abiadura = (gas, 27 °C) 323
| isotopoak =
{{!}} <sup>36</sup>Ar
{{!}} %0,337
{{!}} colspan="4" {{!}} Ar egonkorra da 18 [[neutroi]]rekin
{{!}}-
{{!}} <sup>37</sup>Ar
{{!}} [[Erradioisotopo sintetiko|Sintetikoa]]
{{!}} 35 [[egun|e]]
{{!}} [[elektroi-harrapaketa|ε]]
{{!}} 0,813
{{!}} <sup>37</sup>[[Kloro|Cl]]
{{!}}-
{{!}} <sup>38</sup>Ar
{{!}} %0,063
{{!}} colspan="4" {{!}} Ar egonkorra da 20 [[neutroi]]rekin
{{!}}-
{{!}} <sup>39</sup>Ar
{{!}} [[Erradioisotopo sintetiko|Sintetikoa]]
{{!}} 269 [[urte|u]]
{{!}} [[Beta desintegrazio|β<sup>−</sup>]]
{{!}} 0,565
{{!}} <sup>39</sup>[[Potasio|K]]
{{!}}-
{{!}} <sup>40</sup>Ar
{{!}} %99,600
{{!}} colspan="4" {{!}} Ar egonkorra da 22 [[neutroi]]rekin
{{!}}-
{{!}} <sup>41</sup>Ar
{{!}} [[Erradioisotopo sintetiko|Sintetikoa]]
{{!}} 109,34 [[minutu|min]]
{{!}} [[Beta desintegrazio|β<sup>−</sup>]]
{{!}} 2,49
{{!}} <sup>41</sup>[[Potasio|K]]
{{!}}-
{{!}} <sup>41</sup>Ar
{{!}} [[Erradioisotopo sintetiko|Sintetikoa]]
{{!}} 32,94 [[urte|u]]
{{!}} [[Beta desintegrazio|β<sup>−</sup>]]
{{!}} 0,600
{{!}} <sup>42</sup>[[Potasio|K]]
{{!}}-
}}{{Lanean}}
'''Argona''' [[elementu kimiko]] bat da, '''Ar''' [[elementu kimikoen zerrenda ikurraren arabera|ikurra]] eta 18 [[atomo-zenbaki|zenbaki atomikoa]] dituena. [[Taula periodikoa|Taula periodikoko]] 18. taldeko ([[gas noble]]ak) hirugarren elementua da. [[Kanpo-geruza]] osorik duenez, oso egonkorra da eta ez dauka beste elementu batzuekin lotzeko joerarik. Bere [[puntu hirukoitz]]aren tenperatura, 83,8058 K-ekoa, 1990eko [[Nazioarteko Tenperatura Eskala|Nazioarteko Tenperatura Eskalak]] definitzen duen puntu bat da.
Argona lurrazalean dagoen gas noble ugariena da, lurrazalaren %0,00015 osatzen duena.
Lurraren atmosferako argon ia guztia argon-40 erradiogenikoa da, lurrazalean dagoen potasio-40aren desintegraziotik eratorria. Unibertsoan, argon-36 argon isotoporik ohikoena da, supernobetan izarren nukleosintesiak errazen sortzen duena baita.
== Ezaugarri nagusiak ==
Argonak [[oxigeno]]aren [[disolbagarritasun]] bera dauka [[ur]]etan, eta [[nitrogeno]]-gasa baino 2,5 aldiz disolbagarriagoa da. Oso elementu kimiko egonkorra da, [[likido]] zein [[gas]] eran kolorgea da. Ez dauka usainik, ezta zaporerik eta ez da toxikoa. Argona [[inerte]]a da baldintza eta forma gehienetan.
Argona [[gas noble]]a den arren, zenbait [[konposatu kimiko|konposatu]] eratzeko ahalmena duela ikusi da. Esaterako, [[Helsinkiko Unibertsitatea]]n<ref>"[http://www.lenntech.com/Periodic-chart-elements/Ar-en.htm Periodic Table of the Elements: Argon]." ''[http://www.lenntech.com/ Lenntech].'' 1998. Retrieved on [[September 3]], [[2007]].</ref> aurkitu dute fluoruroa eta hidrogenoa batuta sortzen den argon hidrofluoruroa (argonaren konposatu [[metaegonkor]] bat). Argonak [[klatrato]]ak era ditzake ur-molekulekin batera, argon-atomoak uraren sarean harrapatuta geratzen direnean.<ref>{{Erreferentzia|izena=V R|abizena=Belosludov|izenburua=Microscopic model of clathrate compounds|orrialdeak=1–7|abizena2=Subbotin|abizena3=Krupskii|abizena4=Prokuda|abizena5=Belosludov|abizena6=Kawazoe|izena2=O S|izena3=D S|izena4=O V|izena5=R V|izena6=Y|data=2006-01-01|url=https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1742-6596/29/1/001|aldizkaria=Journal of Physics: Conference Series|zenbakia=29|issn=1742-6588|doi=10.1088/1742-6596/29/1/001|sartze-data=2024-11-20}}</ref> Horrez gain, oso ezagunak dira argona daukaten [[ioi]]ak, esaterako ArH<sup>+</sup>-a,eta egoera kitzikatuan dauden konplexuak, esaterako ArF-a. Ordenagailuz egindako zenbait kalkulu teorikok erakutsi dutenez, badaude egonkorrak izan daitezkeen zenbait argon-konposatu, baina momentuz ez dago konposatu horiek [[sintesi (argipena)|sintetizatzeko]] biderik.<ref>{{Erreferentzia|izena=Arik|abizena=Cohen|izenburua=First compounds with argon–carbon and argon–silicon chemical bonds|orrialdeak=6415–6417|hizkuntza=en|abizena2=Lundell|abizena3=Gerber|izena2=Jan|izena3=R. Benny|data=2003-10-01|url=https://pubs.aip.org/jcp/article/119/13/6415/534904/First-compounds-with-argon-carbon-and-argon|aldizkaria=The Journal of Chemical Physics|alea=13|zenbakia=119|issn=0021-9606|doi=10.1063/1.1613631|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Historia ==
[[Lord Rayleigh|Lord Rayleighek]] eta [[Sir William Ramsayk]] 1894an isolatu zuten lehen aldiz argona airetik [[London University College|Londresko University Collegen]]. Aire garbiaren lagin batetik oxigenoa, [[Karbono dioxido|karbono dioxidoa]], ura eta nitrogenoa kenduz lortu zuten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=I. Argon, a new constituent of the atmosphere|orrialdeak=265–287|hizkuntza=en|data=1895-12-31|url=https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rspl.1894.0149|aldizkaria=Proceedings of the Royal Society of London|alea=340-346|zenbakia=57|issn=0370-1662|doi=10.1098/rspl.1894.0149|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=VI. Argon, a new constituent of the atmosphere|orrialdeak=187–241|hizkuntza=en|data=1895-12-31|url=https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rsta.1895.0006|aldizkaria=Philosophical Transactions of the Royal Society of London. (A.)|zenbakia=186|issn=0264-3820|doi=10.1098/rsta.1895.0006|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Nobel Prize in Chemistry 1904|hizkuntza=en-US|url=https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/1904/ramsay/lecture/|aldizkaria=NobelPrize.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref> [[Henry Cavendish|Henry Cavendishen]] esperimentu bat errepikatu zuten horretarako. Aire atmosferiko eta oxigeno nahaste bat buruz beherako [[saio-hodi]] batean (A) ipini zuten, diluituriko [[disoluzio]] [[alkalino]] kantitate handi baten gainean, Cavendishen jatorrizko esperimentuan [[Potasio hidroxido|potasio hidroxidoa]] zena, eta korronte bat garraiatu zuen U formako beirazko hodiek (CC) isolatutako alanbreen bidez. Hodi horiek [[Platino|platinozko]] alanbrezko [[Elektrodo|elektrodoak]] itxi ziztuzten, alanbreen (DD) muturrak gasaren eraginpean utziz eta disoluzio alkalinotik isolatuz.
[[William Robert Grove|Grove-ren]] bost [[Grove-ren zelula|zelulaz osatutako bateria]] batek eta tamaina ertaineko [[Ruhmkorffen harila|Ruhmkorffen haril]] batek elikatu zuten arkua. Disoluzio alkalinoak arkuak sortutako nitrogeno oxidoak xurgatu zituen, baita karbono dioxidoa ere.
Arkua maneiatu zuten, gasaren bolumena gutxienez ordubetez edo biz gehiago murriztu ez zela ikusi ahal izan zen arte, eta nitrogeno [[Espektroskopia|espektro lerroak]] gasa aztertu zenean desagertu ziren. Geratzen zen oxigenoa [[pirogalato]] alkalinoarekin erreakzionatu zuten, itxuraz erreaktiboa ez zen gas bat atzean uzteko, eta argon deitu zioten.
Argona 1882an aurkitu zen, [[Hugh Newall|H. F. Newall]] eta [[W. N. Hartley|W. N. Hartleyren]] ikerketa independente baten bidez ere.<ref>{{Erreferentzia|izena=John|abizena=Emsley|izenburua=Nature's building blocks: an A-Z guide to the elements|argitaletxea=Oxford Univ. Press|orrialdea=36|data=2003|edizioa=Reprinted with corrections|isbn=978-0-19-850340-8|sartze-data=2024-11-20}}</ref>Airearen emisio-espektroan behatutako lerro berriak aurretik ezagututako elementuekin bat ez zetozen. 1957 baino lehen, argonaren ikurra "A" zen. Hori Ar-era aldatu zen [[IUPAC|IUPACek]] Kimika Ez-organikoaren Nomenklatura lana argitaratu zuenean 1957an.<ref>{{Erreferentzia|izena=N. E.|abizena=Holden|izenburua=History of the Origin of the Chemical Elements and Their Discoverers|url=https://www.nndc.bnl.gov/content/elements.html|aldizkaria=www.nndc.bnl.gov|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Lorbidea ==
Argona Lurreko atmosferaren bolumenaren % 0,934 eta masaren % 1,288 da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Argon {{!}} Properties, Uses, Atomic Number, & Facts {{!}} Britannica|hizkuntza=en|data=2024-11-08|url=https://www.britannica.com/science/argon-chemical-element|aldizkaria=Encyclopædia Britannica|sartze-data=2024-11-20}}</ref>Airea da purifikatutako argon produktuen industria-iturri nagusia.
Argona [[destilazio]] zatikatuaz isolatzen da airetik, gehienetan [[destilazio frakzional kriogenikoz]], eta prozesu horrek purifikatutako nitrogenoa, oxigenoa, [[Neon|neona]], [[Kripton|kriptona]] eta [[Xenon|xenona]] ere sortzen ditu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Information on argon: Etacude.com|argitaletxea=|data=2008-10-07|url=https://web.archive.org/web/20081007175238/http://elements.etacude.com/Ar.php|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
[[Lurrazal|Lurrazalak]] eta itsasoko urak 1,2 ppm eta 0,45 ppm argon dituzte, hurrenez hurren.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=John|abizena=Emsley|urtea=2001|izenburua=Nature's Building Blocks: An A-Z Guide to the Elements|argitaletxea=OUP Oxford|orrialdeak=44-45|hizkuntza=en|data=2011-08-25|url=https://books.google.es/books?id=2EfYXzwPo3UC&pg=PA44&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|aldizkaria=Oxford University Press.|isbn=978-0-19-960563-7|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Konposatuak ==
Argonaren [[elektroien oktetoak]] s eta p azpigeruzak betetzen ditu. Beteta dagoen balentzia geruza horrek argona oso egonkorra eta beraz, beste elementu batzuekin lotzeko oso erresistentea bihurtzen du. [[Tungsteno pentakarboniloa]] duen argonezko lehen konposatua, W(CO)<sub>5</sub>Ar, 1975ean isolatu zuten.<ref>{{Erreferentzia|izena=Nigel A.|abizena=Young|izenburua=Main group coordination chemistry at low temperatures: A review of matrix isolated Group 12 to Group 18 complexes|orrialdeak=956–1010|hizkuntza=en|data=2013-03|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0010854512002603|aldizkaria=Coordination Chemistry Reviews|alea=5-6|zenbakia=257|doi=10.1016/j.ccr.2012.10.013|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
2000ko abuztuan, argonezko beste konposatu bat, [[argon fluorohidruroa]] (HArF), [[Helsinkiko Unibertsitatea|Helsinkiko Unibertsitateko]] ikertzaileek sortu zuten. [[Ultramore|Argi ultramorea]] argon izoztuan distiraraziz, [[hidrogeno fluoruro]] eta [[zesio ioduroa]] kopuru txiki bat zuena.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=C&EN: IT'S ELEMENTAL: THE PERIODIC TABLE - THE NOBLE GASES|url=https://pubsapp.acs.org/cen/80th/noblegases.html?|aldizkaria=pubsapp.acs.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
ArCF<sub>2</sub><sup>2+</sup> dikatioi metaegonkorra, [[balentzia-isoelektronikoa|balentzia isoelektronikoa]] dena, [[karbonilo fluoruroarekin]] eta [[Fosgeno|fosgenoarekin]] 2010ean ikusi zen.[31]<ref>{{Erreferentzia|izena=Jessica F.|abizena=Lockyear|izenburua=Generation of the ArCF 2 2+ Dication|orrialdeak=358–362|hizkuntza=en|abizena2=Douglas|abizena3=Price|abizena4=Karwowska|abizena5=Fijalkowski|abizena6=Grochala|abizena7=Remeš|abizena8=Roithová|abizena9=Schröder|izena2=Kevin|izena3=Stephen D.|izena4=Małgorzata|izena5=Karol J.|izena6=Wojciech|izena7=Marek|izena8=Jana|izena9=Detlef|data=2010-01-07|url=https://pubs.acs.org/doi/10.1021/jz900274p|aldizkaria=The Journal of Physical Chemistry Letters|alea=1|zenbakia=1|issn=1948-7185|doi=10.1021/jz900274p|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
[[Argon hidruro]] solidoak (Ar(H<sub>2</sub>)<sub>2</sub>) MgZn<sub>2</sub> [[Laves fasea|Laves fasearen]] [[kristal-egitura]] bera du. 4,3 eta 220 GPa bitarteko presioetan eratzen da, nahiz eta [[Raman espektroskopia|Ramanen neurketek]] iradokitzen duten H<sub>2</sub> molekulek Ar(H<sub>2</sub>)<sub>2</sub>-en 175 GPa-tik gora disoziatzen dutela. <ref>{{Erreferentzia|izena=Annette K.|abizena=Kleppe|izenburua=New high-pressure van der Waals compound Kr(H2)4 discovered in the krypton-hydrogen binary system|hizkuntza=en|abizena2=Amboage|abizena3=Jephcoat|izena2=Mónica|izena3=Andrew P.|data=2014-05-16|url=https://www.nature.com/articles/srep04989|aldizkaria=Scientific Reports|alea=1|zenbakia=4|issn=2045-2322|doi=10.1038/srep04989|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Isotopoak ==
Lurrean aurkitutako argon isotopo nagusiak <sup>40</sup>Ar (% 99,6), 36Ar (% 0,34) eta 38Ar (% 0,06) dira. Naturan gertatzen da, <sup>40</sup>K, 1.25×109 urteko [[Semidesintegrazio-periodo|semidesintegrazio-periodoa]] du, <sup>40</sup>Ar egonkorrera (% 11,2) desintegratzen da elektroi-harrapaketaren edo [[Positroi-igorpenaren bidezko tomografia|positroien igorpenaren]] bidez, eta <sup>40</sup>Ca egonkor bihurtzen (% 88,8) [[beta desintegrazio]] bidez. Propietate eta ratio hauek [[K - Ar datazioaren|K-Ar datazioaren]] bidez arroken adina jakiteko erabiltzen dira.<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=www.geoberg.de :: Thementexte - Petrologie - 40Ar+39Ar dating and errors|data=2007-05-09|url=https://web.archive.org/web/20070509023017/http://www.geoberg.de/text/geology/07011601.php|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Produkzioa ==
Argon modu industrialean ateratzen da aire likidoaren destilazio zatikatuaren bidez, [[aire kriogenikoa]] bereizteko unitate batean. Destilazio zatikatuan, nitrogeno likidoa, 77,3K-en irakiten du, eta oxigeno likidoa, 90,2 K-en irakiten du, argonetik bereizten duen prozesu batean, 87,3 K-en irakiten du. Urtero 700.000 tona argon inguru ekoizten dira mundu osoan.<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Periodic Table of Elements: Argon - Ar (EnvironmentalChemistry.com)|url=https://environmentalchemistry.com/yogi/periodic/Ar.html|aldizkaria=environmentalchemistry.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Aplikazioak ==
Beste gas noble batzuk ere egokiak izango lirateke aplikazio horietako gehienentzat, baina argona da, askogatik, merkeena.
=== '''Prozesu industrialak''' ===
Argona tenperatura altuko [[prozesu industrial]] batzuetan erabiltzen da, non, normalean, [[Erreaktibo|erreaktiboak]] ez diren substantziak erreaktibo bihurtzen diren. Adibidez, argon atmosfera bat erabiltzen da [[Grafitozko labe elektrikoa|grafitozko labe elektrikoetan]], [[Grafito|grafitoa]] erre ez dadin.
Argona hegaztien industrian erabiltzen da hegaztiak itotzeko, dela gaixotasun agerraldien osteko sakrifizio masiborako, dela zorabio elektrikoa baino gizatiarragoa den sarraskirako.<ref>{{Erreferentzia|izena=Sara J.|abizena=Shields|izenburua=A Critical Review of Electrical Water-Bath Stun Systems for Poultry Slaughter and Recent Developments in Alternative Technologies|orrialdeak=281–299|hizkuntza=en|abizena2=Raj|izena2=A. B. M.|data=2010-09-17|url=http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/10888705.2010.507119|aldizkaria=Journal of Applied Animal Welfare Science|alea=4|zenbakia=13|issn=1088-8705|doi=10.1080/10888705.2010.507119|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
Argona, batzuetan, suteak itzaltzeko erabiltzen da, non urak edo aparrak ekipamendu baliotsuak kaltetu ditzaketen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Joseph Z.|abizena=Su|izenburua=Fire Suppression with Inert Gas Agents|orrialdeak=72–87|abizena2=Kim|abizena3=Crampton|abizena4=Liu|izena2=Andrew K.|izena3=George P.|izena4=Zhigang|data=2001-05-01|url=http://jfe.sagepub.com/cgi/doi/10.1106/X21V-YQKU-PMKP-XGTP|aldizkaria=Journal of Fire Protection Engineering|alea=2|zenbakia=11|doi=10.1106/X21V-YQKU-PMKP-XGTP|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
=== Ahalmen kontserbatzailea ===
Argona edukien bizitzak zabaltzeko erabiltzen da. Aireko [[Oxidazio|oxidazioa]], [[Hidrolisi|hidrolisia]] eta produktuak degradatzen dituzten beste erreakzio kimiko batzuk atzeratu egiten dira edo erabat prebenitzen dira. Batzuetan, purutasun handiko produktu kimikoak eta farmazeutikoak argonez ontziratuta eta zigilatuta egoten dira.<ref>{{Erreferentzia|izena=Pierre E.|abizena=Ilouga|izenburua=Investigation of 3 Industry-Wide Applied Storage Conditions for Compound Libraries|orrialdeak=21–32|abizena2=Winkler|abizena3=Kirchhoff|abizena4=Schierholz|abizena5=Wölcke|izena2=Dirk|izena3=Christian|izena4=Bernd|izena5=Julian|data=2007-02-01|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2472555222082910?via=ihub|aldizkaria=SLAS Discovery|alea=1|zenbakia=12|issn=2472-5552|doi=10.1177/1087057106295507|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
[[Ardogintza|Ardogintzan]], argona hainbat jardueratan erabiltzen da gainazal likidoan oxigenoaren aurkako hesi bat emateko, oxigenoak ardoa honda dezakeelako, [[metabolismo mikrobianoa]] zein kimika [[Erredox erreakzio|erredox]] estandarra elikatzen.
Argona kontserbatzaile gisa ere erabiltzen da [[Berniz|berniza]], [[Poliuretano|poliuretanoa]] eta [[Pintura (materiala)|pintura]] bezalako produktuetarako, airea mugituz biltegiratzeko ontzi bat prestatzeko.<ref>{{Erreferentzia|izena=Steven Scott|abizena=Zawalick|izenburua=Method for preserving an oxygen sensitive liquid product|data=2003-10-07|url=https://patents.google.com/patent/US6629402|alea=US6629402B1|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
=== Laborategiko hornikuntza ===
Argona gas-eramaile gisa erabil daiteke [[Gas kromatografia|gas-kromatografian]] eta [[Elektrospray-ionizazioko masa-espektrometria|elektrospray-ionizazioko masa-espektrometrian]]; [[ICP espektroskopia|ICP espektroskopian]] erabiltzen den [[Plasma (fisika)|plasmarako]] aukeratutako gasa da.
=== Medikuntza arloko erabilera ===
[[Kriokirurgia|Kriokirurgiako]] prozedurek, [[Krioablazioa|krioablazioak]] adibidez, argon likidoa erabiltzen dute [[Minbizi-zelula|minbizi-zelulak]] bezalako [[Ehun (biologia)|ehunak]] suntsitzeko. "Argonarekin hobetutako [[Koagulazio|koagulazioa]]" izeneko prozeduran erabiltzen da, argon plasma izpiko [[elektrokirurgia]] mota bat. Prozedurak [[gas enbolia]] eragiteko arriskua du eta gutxienez gaixo bat hil da.
Argon urdineko laserrak kirurgian erabiltzen dira [[Arteria|arteriak]] soldatzeko, tumoreak suntsitzeko eta begietako akatsak zuzentzeko.<ref name=":0" />
== Segurtasuna ==
Argona toxikoa ez bada ere, airea baino % 38 dentsoagoa da, eta eremu itxietan itotzeko arriskua dago. Zaila da antzematen, koloregabea, usaingabea eta zaporegabea delako. 1994ko gertakari batean, gizon bat itota hil zen Alaskan eraikitzen ari ziren [[Petrolio-hobi|petrolio-hobien]] argonez betetako sekzio batean sartu ondoren. Gertakari honek gune itxietan argonak ihes egiteko arriskuak nabarmentzen ditu, eta erabilera, biltegiratze eta manipulazio egokiaren beharra azpimarratzen du.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=FACE Program: Alaska Case Report 94AK012 {{!}} NIOSH {{!}} CDC|hizkuntza=en-us|data=2020-12-14|url=https://www.cdc.gov/niosh/face/stateface/ak/94ak012.html|aldizkaria=www.cdc.gov|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|1}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{kimika zirriborroa}}
[[Kategoria:Elementu kimikoak]]
[[Kategoria:Gas nobleak]]
[[Kategoria:Gas industrialak]]
r555xbmb8cy2zxs4ogj9wdxzpds8m24
9975708
9974680
2024-11-20T21:02:02Z
HodeiMendizabal1
167016
/* Ezaugarri nagusiak */
9975708
wikitext
text/x-wiki
{{Elementu kimiko infotaula
| izena = Argona
| ikurra = Ar
| zenbakia = 18
| kolorea = #C0FFFF
| ezkerrekoa = [[Kloro]]a
| eskuinekoa = [[Potasio]]a
| goikoa = [[Fluor|F]]
| behekoa = [[Bromo|Br]]
| seriea = [[gas noble]]ak
| taldea = 18
| periodoa = 3
| orbitala = p
| itxura = gardena
| irudia = Ar,18.jpg
| masa atomikoa = 39,948(1)
| konfigurazioa = [Ne] 3s<sup>2</sup> 3p<sup>6</sup>
| elektroiak = 2, 8, 8
| egoera = [[gas]]a (giro-tenperaturan)
| dentsitatea = 101,325 - 1,784
| urtze-puntua k = 83,80
| urtze-puntua c = -189,35
| urtze-puntua f = -308,83
| urtze-entalpia = 1,18
| irakite-puntua k = 87,30
| irakite-puntua c = -185,85
| irakite-puntua f = -302,53
| irakite-entalpia = 6,43
| beroa = 20,786
| 1 =
| 10 = 47
| 100 = 53
| 1 k = 61
| 10 k = 71
| 100 k = 87
| kristala = kubikoa, aurpegietan zentratua
| oxidazioa = 0
| elektronegatibitatea = daturik gabe
| ionizazioa = 1.a: 1.520,6 [[joule moleko|kJ/mol]]<br />2.a: 2.665,8 kJ/mol<br />3.a: 3.931 kJ/mol
| batezbestekoa = 71
| kalkulatua = 71
| kobalentea = 97
| van der waals = 188
| eroankortasuna = 17,72x10<sup>-3</sup>
| abiadura = (gas, 27 °C) 323
| isotopoak =
{{!}} <sup>36</sup>Ar
{{!}} %0,337
{{!}} colspan="4" {{!}} Ar egonkorra da 18 [[neutroi]]rekin
{{!}}-
{{!}} <sup>37</sup>Ar
{{!}} [[Erradioisotopo sintetiko|Sintetikoa]]
{{!}} 35 [[egun|e]]
{{!}} [[elektroi-harrapaketa|ε]]
{{!}} 0,813
{{!}} <sup>37</sup>[[Kloro|Cl]]
{{!}}-
{{!}} <sup>38</sup>Ar
{{!}} %0,063
{{!}} colspan="4" {{!}} Ar egonkorra da 20 [[neutroi]]rekin
{{!}}-
{{!}} <sup>39</sup>Ar
{{!}} [[Erradioisotopo sintetiko|Sintetikoa]]
{{!}} 269 [[urte|u]]
{{!}} [[Beta desintegrazio|β<sup>−</sup>]]
{{!}} 0,565
{{!}} <sup>39</sup>[[Potasio|K]]
{{!}}-
{{!}} <sup>40</sup>Ar
{{!}} %99,600
{{!}} colspan="4" {{!}} Ar egonkorra da 22 [[neutroi]]rekin
{{!}}-
{{!}} <sup>41</sup>Ar
{{!}} [[Erradioisotopo sintetiko|Sintetikoa]]
{{!}} 109,34 [[minutu|min]]
{{!}} [[Beta desintegrazio|β<sup>−</sup>]]
{{!}} 2,49
{{!}} <sup>41</sup>[[Potasio|K]]
{{!}}-
{{!}} <sup>41</sup>Ar
{{!}} [[Erradioisotopo sintetiko|Sintetikoa]]
{{!}} 32,94 [[urte|u]]
{{!}} [[Beta desintegrazio|β<sup>−</sup>]]
{{!}} 0,600
{{!}} <sup>42</sup>[[Potasio|K]]
{{!}}-
}}{{Lanean}}
'''Argona''' [[elementu kimiko]] bat da, '''Ar''' [[elementu kimikoen zerrenda ikurraren arabera|ikurra]] eta 18 [[atomo-zenbaki|zenbaki atomikoa]] dituena. [[Taula periodikoa|Taula periodikoko]] 18. taldeko ([[gas noble]]ak) hirugarren elementua da. [[Kanpo-geruza]] osorik duenez, oso egonkorra da eta ez dauka beste elementu batzuekin lotzeko joerarik. Bere [[puntu hirukoitz]]aren tenperatura, 83,8058 K-ekoa, 1990eko [[Nazioarteko Tenperatura Eskala|Nazioarteko Tenperatura Eskalak]] definitzen duen puntu bat da.
Argona lurrazalean dagoen gas noble ugariena da, lurrazalaren %0,00015 osatzen duena.
Lurraren atmosferako argon ia guztia argon-40 erradiogenikoa da, lurrazalean dagoen potasio-40aren desintegraziotik eratorria. Unibertsoan, argon-36 argon isotoporik ohikoena da, supernobetan izarren nukleosintesiak errazen sortzen duena baita.
== Ezaugarri nagusiak ==
Argonak [[oxigeno]]aren [[disolbagarritasun]] bera dauka [[ur]]etan, eta [[nitrogeno]]-gasa baino 2,5 aldiz disolbagarriagoa da. Oso elementu kimiko egonkorra da, [[likido]] zein [[gas]] eran kolorgea. Ez dauka usainik, ezta zaporerik eta ez da toxikoa. Argona [[inerte]]a da baldintza eta forma gehienetan.
Argona [[gas noble]]a den arren, zenbait [[konposatu kimiko|konposatu]] eratzeko ahalmena duela ikusi da. Esaterako, [[Helsinkiko Unibertsitatea]]n<ref>"[http://www.lenntech.com/Periodic-chart-elements/Ar-en.htm Periodic Table of the Elements: Argon]." ''[http://www.lenntech.com/ Lenntech].'' 1998. Retrieved on [[September 3]], [[2007]].</ref> aurkitu dute fluoruroa eta hidrogenoa batuta sortzen den argon hidrofluoruroa (argonaren konposatu [[metaegonkor]] bat). Argonak [[klatrato]]ak era ditzake ur-molekulekin batera, argon-atomoak uraren sarean harrapatuta geratzen direnean.<ref>{{Erreferentzia|izena=V R|abizena=Belosludov|izenburua=Microscopic model of clathrate compounds|orrialdeak=1–7|abizena2=Subbotin|abizena3=Krupskii|abizena4=Prokuda|abizena5=Belosludov|abizena6=Kawazoe|izena2=O S|izena3=D S|izena4=O V|izena5=R V|izena6=Y|data=2006-01-01|url=https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1742-6596/29/1/001|aldizkaria=Journal of Physics: Conference Series|zenbakia=29|issn=1742-6588|doi=10.1088/1742-6596/29/1/001|sartze-data=2024-11-20}}</ref> Horrez gain, oso ezagunak dira argona daukaten [[ioi]]ak, esaterako ArH<sup>+</sup>-a,eta egoera kitzikatuan dauden konplexuak, esaterako ArF-a. Ordenagailuz egindako zenbait kalkulu teorikok erakutsi dutenez, badaude egonkorrak izan daitezkeen zenbait argon-konposatu, baina momentuz ez dago konposatu horiek [[sintesi (argipena)|sintetizatzeko]] biderik.<ref>{{Erreferentzia|izena=Arik|abizena=Cohen|izenburua=First compounds with argon–carbon and argon–silicon chemical bonds|orrialdeak=6415–6417|hizkuntza=en|abizena2=Lundell|abizena3=Gerber|izena2=Jan|izena3=R. Benny|data=2003-10-01|url=https://pubs.aip.org/jcp/article/119/13/6415/534904/First-compounds-with-argon-carbon-and-argon|aldizkaria=The Journal of Chemical Physics|alea=13|zenbakia=119|issn=0021-9606|doi=10.1063/1.1613631|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Historia ==
[[Lord Rayleigh|Lord Rayleighek]] eta [[Sir William Ramsayk]] 1894an isolatu zuten lehen aldiz argona airetik [[London University College|Londresko University Collegen]]. Aire garbiaren lagin batetik oxigenoa, [[Karbono dioxido|karbono dioxidoa]], ura eta nitrogenoa kenduz lortu zuten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=I. Argon, a new constituent of the atmosphere|orrialdeak=265–287|hizkuntza=en|data=1895-12-31|url=https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rspl.1894.0149|aldizkaria=Proceedings of the Royal Society of London|alea=340-346|zenbakia=57|issn=0370-1662|doi=10.1098/rspl.1894.0149|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=VI. Argon, a new constituent of the atmosphere|orrialdeak=187–241|hizkuntza=en|data=1895-12-31|url=https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rsta.1895.0006|aldizkaria=Philosophical Transactions of the Royal Society of London. (A.)|zenbakia=186|issn=0264-3820|doi=10.1098/rsta.1895.0006|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Nobel Prize in Chemistry 1904|hizkuntza=en-US|url=https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/1904/ramsay/lecture/|aldizkaria=NobelPrize.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref> [[Henry Cavendish|Henry Cavendishen]] esperimentu bat errepikatu zuten horretarako. Aire atmosferiko eta oxigeno nahaste bat buruz beherako [[saio-hodi]] batean (A) ipini zuten, diluituriko [[disoluzio]] [[alkalino]] kantitate handi baten gainean, Cavendishen jatorrizko esperimentuan [[Potasio hidroxido|potasio hidroxidoa]] zena, eta korronte bat garraiatu zuen U formako beirazko hodiek (CC) isolatutako alanbreen bidez. Hodi horiek [[Platino|platinozko]] alanbrezko [[Elektrodo|elektrodoak]] itxi ziztuzten, alanbreen (DD) muturrak gasaren eraginpean utziz eta disoluzio alkalinotik isolatuz.
[[William Robert Grove|Grove-ren]] bost [[Grove-ren zelula|zelulaz osatutako bateria]] batek eta tamaina ertaineko [[Ruhmkorffen harila|Ruhmkorffen haril]] batek elikatu zuten arkua. Disoluzio alkalinoak arkuak sortutako nitrogeno oxidoak xurgatu zituen, baita karbono dioxidoa ere.
Arkua maneiatu zuten, gasaren bolumena gutxienez ordubetez edo biz gehiago murriztu ez zela ikusi ahal izan zen arte, eta nitrogeno [[Espektroskopia|espektro lerroak]] gasa aztertu zenean desagertu ziren. Geratzen zen oxigenoa [[pirogalato]] alkalinoarekin erreakzionatu zuten, itxuraz erreaktiboa ez zen gas bat atzean uzteko, eta argon deitu zioten.
Argona 1882an aurkitu zen, [[Hugh Newall|H. F. Newall]] eta [[W. N. Hartley|W. N. Hartleyren]] ikerketa independente baten bidez ere.<ref>{{Erreferentzia|izena=John|abizena=Emsley|izenburua=Nature's building blocks: an A-Z guide to the elements|argitaletxea=Oxford Univ. Press|orrialdea=36|data=2003|edizioa=Reprinted with corrections|isbn=978-0-19-850340-8|sartze-data=2024-11-20}}</ref>Airearen emisio-espektroan behatutako lerro berriak aurretik ezagututako elementuekin bat ez zetozen. 1957 baino lehen, argonaren ikurra "A" zen. Hori Ar-era aldatu zen [[IUPAC|IUPACek]] Kimika Ez-organikoaren Nomenklatura lana argitaratu zuenean 1957an.<ref>{{Erreferentzia|izena=N. E.|abizena=Holden|izenburua=History of the Origin of the Chemical Elements and Their Discoverers|url=https://www.nndc.bnl.gov/content/elements.html|aldizkaria=www.nndc.bnl.gov|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Lorbidea ==
Argona Lurreko atmosferaren bolumenaren % 0,934 eta masaren % 1,288 da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Argon {{!}} Properties, Uses, Atomic Number, & Facts {{!}} Britannica|hizkuntza=en|data=2024-11-08|url=https://www.britannica.com/science/argon-chemical-element|aldizkaria=Encyclopædia Britannica|sartze-data=2024-11-20}}</ref>Airea da purifikatutako argon produktuen industria-iturri nagusia.
Argona [[destilazio]] zatikatuaz isolatzen da airetik, gehienetan [[destilazio frakzional kriogenikoz]], eta prozesu horrek purifikatutako nitrogenoa, oxigenoa, [[Neon|neona]], [[Kripton|kriptona]] eta [[Xenon|xenona]] ere sortzen ditu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Information on argon: Etacude.com|argitaletxea=|data=2008-10-07|url=https://web.archive.org/web/20081007175238/http://elements.etacude.com/Ar.php|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
[[Lurrazal|Lurrazalak]] eta itsasoko urak 1,2 ppm eta 0,45 ppm argon dituzte, hurrenez hurren.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=John|abizena=Emsley|urtea=2001|izenburua=Nature's Building Blocks: An A-Z Guide to the Elements|argitaletxea=OUP Oxford|orrialdeak=44-45|hizkuntza=en|data=2011-08-25|url=https://books.google.es/books?id=2EfYXzwPo3UC&pg=PA44&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|aldizkaria=Oxford University Press.|isbn=978-0-19-960563-7|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Konposatuak ==
Argonaren [[elektroien oktetoak]] s eta p azpigeruzak betetzen ditu. Beteta dagoen balentzia geruza horrek argona oso egonkorra eta beraz, beste elementu batzuekin lotzeko oso erresistentea bihurtzen du. [[Tungsteno pentakarboniloa]] duen argonezko lehen konposatua, W(CO)<sub>5</sub>Ar, 1975ean isolatu zuten.<ref>{{Erreferentzia|izena=Nigel A.|abizena=Young|izenburua=Main group coordination chemistry at low temperatures: A review of matrix isolated Group 12 to Group 18 complexes|orrialdeak=956–1010|hizkuntza=en|data=2013-03|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0010854512002603|aldizkaria=Coordination Chemistry Reviews|alea=5-6|zenbakia=257|doi=10.1016/j.ccr.2012.10.013|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
2000ko abuztuan, argonezko beste konposatu bat, [[argon fluorohidruroa]] (HArF), [[Helsinkiko Unibertsitatea|Helsinkiko Unibertsitateko]] ikertzaileek sortu zuten. [[Ultramore|Argi ultramorea]] argon izoztuan distiraraziz, [[hidrogeno fluoruro]] eta [[zesio ioduroa]] kopuru txiki bat zuena.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=C&EN: IT'S ELEMENTAL: THE PERIODIC TABLE - THE NOBLE GASES|url=https://pubsapp.acs.org/cen/80th/noblegases.html?|aldizkaria=pubsapp.acs.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
ArCF<sub>2</sub><sup>2+</sup> dikatioi metaegonkorra, [[balentzia-isoelektronikoa|balentzia isoelektronikoa]] dena, [[karbonilo fluoruroarekin]] eta [[Fosgeno|fosgenoarekin]] 2010ean ikusi zen.[31]<ref>{{Erreferentzia|izena=Jessica F.|abizena=Lockyear|izenburua=Generation of the ArCF 2 2+ Dication|orrialdeak=358–362|hizkuntza=en|abizena2=Douglas|abizena3=Price|abizena4=Karwowska|abizena5=Fijalkowski|abizena6=Grochala|abizena7=Remeš|abizena8=Roithová|abizena9=Schröder|izena2=Kevin|izena3=Stephen D.|izena4=Małgorzata|izena5=Karol J.|izena6=Wojciech|izena7=Marek|izena8=Jana|izena9=Detlef|data=2010-01-07|url=https://pubs.acs.org/doi/10.1021/jz900274p|aldizkaria=The Journal of Physical Chemistry Letters|alea=1|zenbakia=1|issn=1948-7185|doi=10.1021/jz900274p|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
[[Argon hidruro]] solidoak (Ar(H<sub>2</sub>)<sub>2</sub>) MgZn<sub>2</sub> [[Laves fasea|Laves fasearen]] [[kristal-egitura]] bera du. 4,3 eta 220 GPa bitarteko presioetan eratzen da, nahiz eta [[Raman espektroskopia|Ramanen neurketek]] iradokitzen duten H<sub>2</sub> molekulek Ar(H<sub>2</sub>)<sub>2</sub>-en 175 GPa-tik gora disoziatzen dutela. <ref>{{Erreferentzia|izena=Annette K.|abizena=Kleppe|izenburua=New high-pressure van der Waals compound Kr(H2)4 discovered in the krypton-hydrogen binary system|hizkuntza=en|abizena2=Amboage|abizena3=Jephcoat|izena2=Mónica|izena3=Andrew P.|data=2014-05-16|url=https://www.nature.com/articles/srep04989|aldizkaria=Scientific Reports|alea=1|zenbakia=4|issn=2045-2322|doi=10.1038/srep04989|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Isotopoak ==
Lurrean aurkitutako argon isotopo nagusiak <sup>40</sup>Ar (% 99,6), 36Ar (% 0,34) eta 38Ar (% 0,06) dira. Naturan gertatzen da, <sup>40</sup>K, 1.25×109 urteko [[Semidesintegrazio-periodo|semidesintegrazio-periodoa]] du, <sup>40</sup>Ar egonkorrera (% 11,2) desintegratzen da elektroi-harrapaketaren edo [[Positroi-igorpenaren bidezko tomografia|positroien igorpenaren]] bidez, eta <sup>40</sup>Ca egonkor bihurtzen (% 88,8) [[beta desintegrazio]] bidez. Propietate eta ratio hauek [[K - Ar datazioaren|K-Ar datazioaren]] bidez arroken adina jakiteko erabiltzen dira.<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=www.geoberg.de :: Thementexte - Petrologie - 40Ar+39Ar dating and errors|data=2007-05-09|url=https://web.archive.org/web/20070509023017/http://www.geoberg.de/text/geology/07011601.php|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Produkzioa ==
Argon modu industrialean ateratzen da aire likidoaren destilazio zatikatuaren bidez, [[aire kriogenikoa]] bereizteko unitate batean. Destilazio zatikatuan, nitrogeno likidoa, 77,3K-en irakiten du, eta oxigeno likidoa, 90,2 K-en irakiten du, argonetik bereizten duen prozesu batean, 87,3 K-en irakiten du. Urtero 700.000 tona argon inguru ekoizten dira mundu osoan.<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Periodic Table of Elements: Argon - Ar (EnvironmentalChemistry.com)|url=https://environmentalchemistry.com/yogi/periodic/Ar.html|aldizkaria=environmentalchemistry.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Aplikazioak ==
Beste gas noble batzuk ere egokiak izango lirateke aplikazio horietako gehienentzat, baina argona da, askogatik, merkeena.
=== '''Prozesu industrialak''' ===
Argona tenperatura altuko [[prozesu industrial]] batzuetan erabiltzen da, non, normalean, [[Erreaktibo|erreaktiboak]] ez diren substantziak erreaktibo bihurtzen diren. Adibidez, argon atmosfera bat erabiltzen da [[Grafitozko labe elektrikoa|grafitozko labe elektrikoetan]], [[Grafito|grafitoa]] erre ez dadin.
Argona hegaztien industrian erabiltzen da hegaztiak itotzeko, dela gaixotasun agerraldien osteko sakrifizio masiborako, dela zorabio elektrikoa baino gizatiarragoa den sarraskirako.<ref>{{Erreferentzia|izena=Sara J.|abizena=Shields|izenburua=A Critical Review of Electrical Water-Bath Stun Systems for Poultry Slaughter and Recent Developments in Alternative Technologies|orrialdeak=281–299|hizkuntza=en|abizena2=Raj|izena2=A. B. M.|data=2010-09-17|url=http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/10888705.2010.507119|aldizkaria=Journal of Applied Animal Welfare Science|alea=4|zenbakia=13|issn=1088-8705|doi=10.1080/10888705.2010.507119|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
Argona, batzuetan, suteak itzaltzeko erabiltzen da, non urak edo aparrak ekipamendu baliotsuak kaltetu ditzaketen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Joseph Z.|abizena=Su|izenburua=Fire Suppression with Inert Gas Agents|orrialdeak=72–87|abizena2=Kim|abizena3=Crampton|abizena4=Liu|izena2=Andrew K.|izena3=George P.|izena4=Zhigang|data=2001-05-01|url=http://jfe.sagepub.com/cgi/doi/10.1106/X21V-YQKU-PMKP-XGTP|aldizkaria=Journal of Fire Protection Engineering|alea=2|zenbakia=11|doi=10.1106/X21V-YQKU-PMKP-XGTP|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
=== Ahalmen kontserbatzailea ===
Argona edukien bizitzak zabaltzeko erabiltzen da. Aireko [[Oxidazio|oxidazioa]], [[Hidrolisi|hidrolisia]] eta produktuak degradatzen dituzten beste erreakzio kimiko batzuk atzeratu egiten dira edo erabat prebenitzen dira. Batzuetan, purutasun handiko produktu kimikoak eta farmazeutikoak argonez ontziratuta eta zigilatuta egoten dira.<ref>{{Erreferentzia|izena=Pierre E.|abizena=Ilouga|izenburua=Investigation of 3 Industry-Wide Applied Storage Conditions for Compound Libraries|orrialdeak=21–32|abizena2=Winkler|abizena3=Kirchhoff|abizena4=Schierholz|abizena5=Wölcke|izena2=Dirk|izena3=Christian|izena4=Bernd|izena5=Julian|data=2007-02-01|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2472555222082910?via=ihub|aldizkaria=SLAS Discovery|alea=1|zenbakia=12|issn=2472-5552|doi=10.1177/1087057106295507|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
[[Ardogintza|Ardogintzan]], argona hainbat jardueratan erabiltzen da gainazal likidoan oxigenoaren aurkako hesi bat emateko, oxigenoak ardoa honda dezakeelako, [[metabolismo mikrobianoa]] zein kimika [[Erredox erreakzio|erredox]] estandarra elikatzen.
Argona kontserbatzaile gisa ere erabiltzen da [[Berniz|berniza]], [[Poliuretano|poliuretanoa]] eta [[Pintura (materiala)|pintura]] bezalako produktuetarako, airea mugituz biltegiratzeko ontzi bat prestatzeko.<ref>{{Erreferentzia|izena=Steven Scott|abizena=Zawalick|izenburua=Method for preserving an oxygen sensitive liquid product|data=2003-10-07|url=https://patents.google.com/patent/US6629402|alea=US6629402B1|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
=== Laborategiko hornikuntza ===
Argona gas-eramaile gisa erabil daiteke [[Gas kromatografia|gas-kromatografian]] eta [[Elektrospray-ionizazioko masa-espektrometria|elektrospray-ionizazioko masa-espektrometrian]]; [[ICP espektroskopia|ICP espektroskopian]] erabiltzen den [[Plasma (fisika)|plasmarako]] aukeratutako gasa da.
=== Medikuntza arloko erabilera ===
[[Kriokirurgia|Kriokirurgiako]] prozedurek, [[Krioablazioa|krioablazioak]] adibidez, argon likidoa erabiltzen dute [[Minbizi-zelula|minbizi-zelulak]] bezalako [[Ehun (biologia)|ehunak]] suntsitzeko. "Argonarekin hobetutako [[Koagulazio|koagulazioa]]" izeneko prozeduran erabiltzen da, argon plasma izpiko [[elektrokirurgia]] mota bat. Prozedurak [[gas enbolia]] eragiteko arriskua du eta gutxienez gaixo bat hil da.
Argon urdineko laserrak kirurgian erabiltzen dira [[Arteria|arteriak]] soldatzeko, tumoreak suntsitzeko eta begietako akatsak zuzentzeko.<ref name=":0" />
== Segurtasuna ==
Argona toxikoa ez bada ere, airea baino % 38 dentsoagoa da, eta eremu itxietan itotzeko arriskua dago. Zaila da antzematen, koloregabea, usaingabea eta zaporegabea delako. 1994ko gertakari batean, gizon bat itota hil zen Alaskan eraikitzen ari ziren [[Petrolio-hobi|petrolio-hobien]] argonez betetako sekzio batean sartu ondoren. Gertakari honek gune itxietan argonak ihes egiteko arriskuak nabarmentzen ditu, eta erabilera, biltegiratze eta manipulazio egokiaren beharra azpimarratzen du.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=FACE Program: Alaska Case Report 94AK012 {{!}} NIOSH {{!}} CDC|hizkuntza=en-us|data=2020-12-14|url=https://www.cdc.gov/niosh/face/stateface/ak/94ak012.html|aldizkaria=www.cdc.gov|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|1}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{kimika zirriborroa}}
[[Kategoria:Elementu kimikoak]]
[[Kategoria:Gas nobleak]]
[[Kategoria:Gas industrialak]]
ktmogftwfr4wsovcjimd27rec51xp06
9975710
9975708
2024-11-20T21:02:51Z
HodeiMendizabal1
167016
/* Ezaugarri nagusiak */
9975710
wikitext
text/x-wiki
{{Elementu kimiko infotaula
| izena = Argona
| ikurra = Ar
| zenbakia = 18
| kolorea = #C0FFFF
| ezkerrekoa = [[Kloro]]a
| eskuinekoa = [[Potasio]]a
| goikoa = [[Fluor|F]]
| behekoa = [[Bromo|Br]]
| seriea = [[gas noble]]ak
| taldea = 18
| periodoa = 3
| orbitala = p
| itxura = gardena
| irudia = Ar,18.jpg
| masa atomikoa = 39,948(1)
| konfigurazioa = [Ne] 3s<sup>2</sup> 3p<sup>6</sup>
| elektroiak = 2, 8, 8
| egoera = [[gas]]a (giro-tenperaturan)
| dentsitatea = 101,325 - 1,784
| urtze-puntua k = 83,80
| urtze-puntua c = -189,35
| urtze-puntua f = -308,83
| urtze-entalpia = 1,18
| irakite-puntua k = 87,30
| irakite-puntua c = -185,85
| irakite-puntua f = -302,53
| irakite-entalpia = 6,43
| beroa = 20,786
| 1 =
| 10 = 47
| 100 = 53
| 1 k = 61
| 10 k = 71
| 100 k = 87
| kristala = kubikoa, aurpegietan zentratua
| oxidazioa = 0
| elektronegatibitatea = daturik gabe
| ionizazioa = 1.a: 1.520,6 [[joule moleko|kJ/mol]]<br />2.a: 2.665,8 kJ/mol<br />3.a: 3.931 kJ/mol
| batezbestekoa = 71
| kalkulatua = 71
| kobalentea = 97
| van der waals = 188
| eroankortasuna = 17,72x10<sup>-3</sup>
| abiadura = (gas, 27 °C) 323
| isotopoak =
{{!}} <sup>36</sup>Ar
{{!}} %0,337
{{!}} colspan="4" {{!}} Ar egonkorra da 18 [[neutroi]]rekin
{{!}}-
{{!}} <sup>37</sup>Ar
{{!}} [[Erradioisotopo sintetiko|Sintetikoa]]
{{!}} 35 [[egun|e]]
{{!}} [[elektroi-harrapaketa|ε]]
{{!}} 0,813
{{!}} <sup>37</sup>[[Kloro|Cl]]
{{!}}-
{{!}} <sup>38</sup>Ar
{{!}} %0,063
{{!}} colspan="4" {{!}} Ar egonkorra da 20 [[neutroi]]rekin
{{!}}-
{{!}} <sup>39</sup>Ar
{{!}} [[Erradioisotopo sintetiko|Sintetikoa]]
{{!}} 269 [[urte|u]]
{{!}} [[Beta desintegrazio|β<sup>−</sup>]]
{{!}} 0,565
{{!}} <sup>39</sup>[[Potasio|K]]
{{!}}-
{{!}} <sup>40</sup>Ar
{{!}} %99,600
{{!}} colspan="4" {{!}} Ar egonkorra da 22 [[neutroi]]rekin
{{!}}-
{{!}} <sup>41</sup>Ar
{{!}} [[Erradioisotopo sintetiko|Sintetikoa]]
{{!}} 109,34 [[minutu|min]]
{{!}} [[Beta desintegrazio|β<sup>−</sup>]]
{{!}} 2,49
{{!}} <sup>41</sup>[[Potasio|K]]
{{!}}-
{{!}} <sup>41</sup>Ar
{{!}} [[Erradioisotopo sintetiko|Sintetikoa]]
{{!}} 32,94 [[urte|u]]
{{!}} [[Beta desintegrazio|β<sup>−</sup>]]
{{!}} 0,600
{{!}} <sup>42</sup>[[Potasio|K]]
{{!}}-
}}{{Lanean}}
'''Argona''' [[elementu kimiko]] bat da, '''Ar''' [[elementu kimikoen zerrenda ikurraren arabera|ikurra]] eta 18 [[atomo-zenbaki|zenbaki atomikoa]] dituena. [[Taula periodikoa|Taula periodikoko]] 18. taldeko ([[gas noble]]ak) hirugarren elementua da. [[Kanpo-geruza]] osorik duenez, oso egonkorra da eta ez dauka beste elementu batzuekin lotzeko joerarik. Bere [[puntu hirukoitz]]aren tenperatura, 83,8058 K-ekoa, 1990eko [[Nazioarteko Tenperatura Eskala|Nazioarteko Tenperatura Eskalak]] definitzen duen puntu bat da.
Argona lurrazalean dagoen gas noble ugariena da, lurrazalaren %0,00015 osatzen duena.
Lurraren atmosferako argon ia guztia argon-40 erradiogenikoa da, lurrazalean dagoen potasio-40aren desintegraziotik eratorria. Unibertsoan, argon-36 argon isotoporik ohikoena da, supernobetan izarren nukleosintesiak errazen sortzen duena baita.
== Ezaugarri nagusiak ==
Argonak [[oxigeno]]aren [[disolbagarritasun]] bera dauka [[ur]]etan, eta [[nitrogeno]]-gasa baino 2,5 aldiz disolbagarriagoa da. Oso elementu kimiko egonkorra da, [[likido]] zein [[gas]] eran kolorgea. Ez dauka usainik, ezta zaporerik, eta ez da toxikoa. Argona [[inerte]]a da baldintza eta forma gehienetan.
Argona [[gas noble]]a den arren, zenbait [[konposatu kimiko|konposatu]] eratzeko ahalmena duela ikusi da. Esaterako, [[Helsinkiko Unibertsitatea]]n<ref>"[http://www.lenntech.com/Periodic-chart-elements/Ar-en.htm Periodic Table of the Elements: Argon]." ''[http://www.lenntech.com/ Lenntech].'' 1998. Retrieved on [[September 3]], [[2007]].</ref> aurkitu dute fluoruroa eta hidrogenoa batuta sortzen den argon hidrofluoruroa (argonaren konposatu [[metaegonkor]] bat). Argonak [[klatrato]]ak era ditzake ur-molekulekin batera, argon-atomoak uraren sarean harrapatuta geratzen direnean.<ref>{{Erreferentzia|izena=V R|abizena=Belosludov|izenburua=Microscopic model of clathrate compounds|orrialdeak=1–7|abizena2=Subbotin|abizena3=Krupskii|abizena4=Prokuda|abizena5=Belosludov|abizena6=Kawazoe|izena2=O S|izena3=D S|izena4=O V|izena5=R V|izena6=Y|data=2006-01-01|url=https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1742-6596/29/1/001|aldizkaria=Journal of Physics: Conference Series|zenbakia=29|issn=1742-6588|doi=10.1088/1742-6596/29/1/001|sartze-data=2024-11-20}}</ref> Horrez gain, oso ezagunak dira argona daukaten [[ioi]]ak, esaterako ArH<sup>+</sup>-a,eta egoera kitzikatuan dauden konplexuak, esaterako ArF-a. Ordenagailuz egindako zenbait kalkulu teorikok erakutsi dutenez, badaude egonkorrak izan daitezkeen zenbait argon-konposatu, baina momentuz ez dago konposatu horiek [[sintesi (argipena)|sintetizatzeko]] biderik.<ref>{{Erreferentzia|izena=Arik|abizena=Cohen|izenburua=First compounds with argon–carbon and argon–silicon chemical bonds|orrialdeak=6415–6417|hizkuntza=en|abizena2=Lundell|abizena3=Gerber|izena2=Jan|izena3=R. Benny|data=2003-10-01|url=https://pubs.aip.org/jcp/article/119/13/6415/534904/First-compounds-with-argon-carbon-and-argon|aldizkaria=The Journal of Chemical Physics|alea=13|zenbakia=119|issn=0021-9606|doi=10.1063/1.1613631|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Historia ==
[[Lord Rayleigh|Lord Rayleighek]] eta [[Sir William Ramsayk]] 1894an isolatu zuten lehen aldiz argona airetik [[London University College|Londresko University Collegen]]. Aire garbiaren lagin batetik oxigenoa, [[Karbono dioxido|karbono dioxidoa]], ura eta nitrogenoa kenduz lortu zuten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=I. Argon, a new constituent of the atmosphere|orrialdeak=265–287|hizkuntza=en|data=1895-12-31|url=https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rspl.1894.0149|aldizkaria=Proceedings of the Royal Society of London|alea=340-346|zenbakia=57|issn=0370-1662|doi=10.1098/rspl.1894.0149|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=VI. Argon, a new constituent of the atmosphere|orrialdeak=187–241|hizkuntza=en|data=1895-12-31|url=https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rsta.1895.0006|aldizkaria=Philosophical Transactions of the Royal Society of London. (A.)|zenbakia=186|issn=0264-3820|doi=10.1098/rsta.1895.0006|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Nobel Prize in Chemistry 1904|hizkuntza=en-US|url=https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/1904/ramsay/lecture/|aldizkaria=NobelPrize.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref> [[Henry Cavendish|Henry Cavendishen]] esperimentu bat errepikatu zuten horretarako. Aire atmosferiko eta oxigeno nahaste bat buruz beherako [[saio-hodi]] batean (A) ipini zuten, diluituriko [[disoluzio]] [[alkalino]] kantitate handi baten gainean, Cavendishen jatorrizko esperimentuan [[Potasio hidroxido|potasio hidroxidoa]] zena, eta korronte bat garraiatu zuen U formako beirazko hodiek (CC) isolatutako alanbreen bidez. Hodi horiek [[Platino|platinozko]] alanbrezko [[Elektrodo|elektrodoak]] itxi ziztuzten, alanbreen (DD) muturrak gasaren eraginpean utziz eta disoluzio alkalinotik isolatuz.
[[William Robert Grove|Grove-ren]] bost [[Grove-ren zelula|zelulaz osatutako bateria]] batek eta tamaina ertaineko [[Ruhmkorffen harila|Ruhmkorffen haril]] batek elikatu zuten arkua. Disoluzio alkalinoak arkuak sortutako nitrogeno oxidoak xurgatu zituen, baita karbono dioxidoa ere.
Arkua maneiatu zuten, gasaren bolumena gutxienez ordubetez edo biz gehiago murriztu ez zela ikusi ahal izan zen arte, eta nitrogeno [[Espektroskopia|espektro lerroak]] gasa aztertu zenean desagertu ziren. Geratzen zen oxigenoa [[pirogalato]] alkalinoarekin erreakzionatu zuten, itxuraz erreaktiboa ez zen gas bat atzean uzteko, eta argon deitu zioten.
Argona 1882an aurkitu zen, [[Hugh Newall|H. F. Newall]] eta [[W. N. Hartley|W. N. Hartleyren]] ikerketa independente baten bidez ere.<ref>{{Erreferentzia|izena=John|abizena=Emsley|izenburua=Nature's building blocks: an A-Z guide to the elements|argitaletxea=Oxford Univ. Press|orrialdea=36|data=2003|edizioa=Reprinted with corrections|isbn=978-0-19-850340-8|sartze-data=2024-11-20}}</ref>Airearen emisio-espektroan behatutako lerro berriak aurretik ezagututako elementuekin bat ez zetozen. 1957 baino lehen, argonaren ikurra "A" zen. Hori Ar-era aldatu zen [[IUPAC|IUPACek]] Kimika Ez-organikoaren Nomenklatura lana argitaratu zuenean 1957an.<ref>{{Erreferentzia|izena=N. E.|abizena=Holden|izenburua=History of the Origin of the Chemical Elements and Their Discoverers|url=https://www.nndc.bnl.gov/content/elements.html|aldizkaria=www.nndc.bnl.gov|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Lorbidea ==
Argona Lurreko atmosferaren bolumenaren % 0,934 eta masaren % 1,288 da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Argon {{!}} Properties, Uses, Atomic Number, & Facts {{!}} Britannica|hizkuntza=en|data=2024-11-08|url=https://www.britannica.com/science/argon-chemical-element|aldizkaria=Encyclopædia Britannica|sartze-data=2024-11-20}}</ref>Airea da purifikatutako argon produktuen industria-iturri nagusia.
Argona [[destilazio]] zatikatuaz isolatzen da airetik, gehienetan [[destilazio frakzional kriogenikoz]], eta prozesu horrek purifikatutako nitrogenoa, oxigenoa, [[Neon|neona]], [[Kripton|kriptona]] eta [[Xenon|xenona]] ere sortzen ditu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Information on argon: Etacude.com|argitaletxea=|data=2008-10-07|url=https://web.archive.org/web/20081007175238/http://elements.etacude.com/Ar.php|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
[[Lurrazal|Lurrazalak]] eta itsasoko urak 1,2 ppm eta 0,45 ppm argon dituzte, hurrenez hurren.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=John|abizena=Emsley|urtea=2001|izenburua=Nature's Building Blocks: An A-Z Guide to the Elements|argitaletxea=OUP Oxford|orrialdeak=44-45|hizkuntza=en|data=2011-08-25|url=https://books.google.es/books?id=2EfYXzwPo3UC&pg=PA44&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|aldizkaria=Oxford University Press.|isbn=978-0-19-960563-7|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Konposatuak ==
Argonaren [[elektroien oktetoak]] s eta p azpigeruzak betetzen ditu. Beteta dagoen balentzia geruza horrek argona oso egonkorra eta beraz, beste elementu batzuekin lotzeko oso erresistentea bihurtzen du. [[Tungsteno pentakarboniloa]] duen argonezko lehen konposatua, W(CO)<sub>5</sub>Ar, 1975ean isolatu zuten.<ref>{{Erreferentzia|izena=Nigel A.|abizena=Young|izenburua=Main group coordination chemistry at low temperatures: A review of matrix isolated Group 12 to Group 18 complexes|orrialdeak=956–1010|hizkuntza=en|data=2013-03|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0010854512002603|aldizkaria=Coordination Chemistry Reviews|alea=5-6|zenbakia=257|doi=10.1016/j.ccr.2012.10.013|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
2000ko abuztuan, argonezko beste konposatu bat, [[argon fluorohidruroa]] (HArF), [[Helsinkiko Unibertsitatea|Helsinkiko Unibertsitateko]] ikertzaileek sortu zuten. [[Ultramore|Argi ultramorea]] argon izoztuan distiraraziz, [[hidrogeno fluoruro]] eta [[zesio ioduroa]] kopuru txiki bat zuena.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=C&EN: IT'S ELEMENTAL: THE PERIODIC TABLE - THE NOBLE GASES|url=https://pubsapp.acs.org/cen/80th/noblegases.html?|aldizkaria=pubsapp.acs.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
ArCF<sub>2</sub><sup>2+</sup> dikatioi metaegonkorra, [[balentzia-isoelektronikoa|balentzia isoelektronikoa]] dena, [[karbonilo fluoruroarekin]] eta [[Fosgeno|fosgenoarekin]] 2010ean ikusi zen.[31]<ref>{{Erreferentzia|izena=Jessica F.|abizena=Lockyear|izenburua=Generation of the ArCF 2 2+ Dication|orrialdeak=358–362|hizkuntza=en|abizena2=Douglas|abizena3=Price|abizena4=Karwowska|abizena5=Fijalkowski|abizena6=Grochala|abizena7=Remeš|abizena8=Roithová|abizena9=Schröder|izena2=Kevin|izena3=Stephen D.|izena4=Małgorzata|izena5=Karol J.|izena6=Wojciech|izena7=Marek|izena8=Jana|izena9=Detlef|data=2010-01-07|url=https://pubs.acs.org/doi/10.1021/jz900274p|aldizkaria=The Journal of Physical Chemistry Letters|alea=1|zenbakia=1|issn=1948-7185|doi=10.1021/jz900274p|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
[[Argon hidruro]] solidoak (Ar(H<sub>2</sub>)<sub>2</sub>) MgZn<sub>2</sub> [[Laves fasea|Laves fasearen]] [[kristal-egitura]] bera du. 4,3 eta 220 GPa bitarteko presioetan eratzen da, nahiz eta [[Raman espektroskopia|Ramanen neurketek]] iradokitzen duten H<sub>2</sub> molekulek Ar(H<sub>2</sub>)<sub>2</sub>-en 175 GPa-tik gora disoziatzen dutela. <ref>{{Erreferentzia|izena=Annette K.|abizena=Kleppe|izenburua=New high-pressure van der Waals compound Kr(H2)4 discovered in the krypton-hydrogen binary system|hizkuntza=en|abizena2=Amboage|abizena3=Jephcoat|izena2=Mónica|izena3=Andrew P.|data=2014-05-16|url=https://www.nature.com/articles/srep04989|aldizkaria=Scientific Reports|alea=1|zenbakia=4|issn=2045-2322|doi=10.1038/srep04989|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Isotopoak ==
Lurrean aurkitutako argon isotopo nagusiak <sup>40</sup>Ar (% 99,6), 36Ar (% 0,34) eta 38Ar (% 0,06) dira. Naturan gertatzen da, <sup>40</sup>K, 1.25×109 urteko [[Semidesintegrazio-periodo|semidesintegrazio-periodoa]] du, <sup>40</sup>Ar egonkorrera (% 11,2) desintegratzen da elektroi-harrapaketaren edo [[Positroi-igorpenaren bidezko tomografia|positroien igorpenaren]] bidez, eta <sup>40</sup>Ca egonkor bihurtzen (% 88,8) [[beta desintegrazio]] bidez. Propietate eta ratio hauek [[K - Ar datazioaren|K-Ar datazioaren]] bidez arroken adina jakiteko erabiltzen dira.<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=www.geoberg.de :: Thementexte - Petrologie - 40Ar+39Ar dating and errors|data=2007-05-09|url=https://web.archive.org/web/20070509023017/http://www.geoberg.de/text/geology/07011601.php|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Produkzioa ==
Argon modu industrialean ateratzen da aire likidoaren destilazio zatikatuaren bidez, [[aire kriogenikoa]] bereizteko unitate batean. Destilazio zatikatuan, nitrogeno likidoa, 77,3K-en irakiten du, eta oxigeno likidoa, 90,2 K-en irakiten du, argonetik bereizten duen prozesu batean, 87,3 K-en irakiten du. Urtero 700.000 tona argon inguru ekoizten dira mundu osoan.<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Periodic Table of Elements: Argon - Ar (EnvironmentalChemistry.com)|url=https://environmentalchemistry.com/yogi/periodic/Ar.html|aldizkaria=environmentalchemistry.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Aplikazioak ==
Beste gas noble batzuk ere egokiak izango lirateke aplikazio horietako gehienentzat, baina argona da, askogatik, merkeena.
=== '''Prozesu industrialak''' ===
Argona tenperatura altuko [[prozesu industrial]] batzuetan erabiltzen da, non, normalean, [[Erreaktibo|erreaktiboak]] ez diren substantziak erreaktibo bihurtzen diren. Adibidez, argon atmosfera bat erabiltzen da [[Grafitozko labe elektrikoa|grafitozko labe elektrikoetan]], [[Grafito|grafitoa]] erre ez dadin.
Argona hegaztien industrian erabiltzen da hegaztiak itotzeko, dela gaixotasun agerraldien osteko sakrifizio masiborako, dela zorabio elektrikoa baino gizatiarragoa den sarraskirako.<ref>{{Erreferentzia|izena=Sara J.|abizena=Shields|izenburua=A Critical Review of Electrical Water-Bath Stun Systems for Poultry Slaughter and Recent Developments in Alternative Technologies|orrialdeak=281–299|hizkuntza=en|abizena2=Raj|izena2=A. B. M.|data=2010-09-17|url=http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/10888705.2010.507119|aldizkaria=Journal of Applied Animal Welfare Science|alea=4|zenbakia=13|issn=1088-8705|doi=10.1080/10888705.2010.507119|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
Argona, batzuetan, suteak itzaltzeko erabiltzen da, non urak edo aparrak ekipamendu baliotsuak kaltetu ditzaketen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Joseph Z.|abizena=Su|izenburua=Fire Suppression with Inert Gas Agents|orrialdeak=72–87|abizena2=Kim|abizena3=Crampton|abizena4=Liu|izena2=Andrew K.|izena3=George P.|izena4=Zhigang|data=2001-05-01|url=http://jfe.sagepub.com/cgi/doi/10.1106/X21V-YQKU-PMKP-XGTP|aldizkaria=Journal of Fire Protection Engineering|alea=2|zenbakia=11|doi=10.1106/X21V-YQKU-PMKP-XGTP|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
=== Ahalmen kontserbatzailea ===
Argona edukien bizitzak zabaltzeko erabiltzen da. Aireko [[Oxidazio|oxidazioa]], [[Hidrolisi|hidrolisia]] eta produktuak degradatzen dituzten beste erreakzio kimiko batzuk atzeratu egiten dira edo erabat prebenitzen dira. Batzuetan, purutasun handiko produktu kimikoak eta farmazeutikoak argonez ontziratuta eta zigilatuta egoten dira.<ref>{{Erreferentzia|izena=Pierre E.|abizena=Ilouga|izenburua=Investigation of 3 Industry-Wide Applied Storage Conditions for Compound Libraries|orrialdeak=21–32|abizena2=Winkler|abizena3=Kirchhoff|abizena4=Schierholz|abizena5=Wölcke|izena2=Dirk|izena3=Christian|izena4=Bernd|izena5=Julian|data=2007-02-01|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2472555222082910?via=ihub|aldizkaria=SLAS Discovery|alea=1|zenbakia=12|issn=2472-5552|doi=10.1177/1087057106295507|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
[[Ardogintza|Ardogintzan]], argona hainbat jardueratan erabiltzen da gainazal likidoan oxigenoaren aurkako hesi bat emateko, oxigenoak ardoa honda dezakeelako, [[metabolismo mikrobianoa]] zein kimika [[Erredox erreakzio|erredox]] estandarra elikatzen.
Argona kontserbatzaile gisa ere erabiltzen da [[Berniz|berniza]], [[Poliuretano|poliuretanoa]] eta [[Pintura (materiala)|pintura]] bezalako produktuetarako, airea mugituz biltegiratzeko ontzi bat prestatzeko.<ref>{{Erreferentzia|izena=Steven Scott|abizena=Zawalick|izenburua=Method for preserving an oxygen sensitive liquid product|data=2003-10-07|url=https://patents.google.com/patent/US6629402|alea=US6629402B1|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
=== Laborategiko hornikuntza ===
Argona gas-eramaile gisa erabil daiteke [[Gas kromatografia|gas-kromatografian]] eta [[Elektrospray-ionizazioko masa-espektrometria|elektrospray-ionizazioko masa-espektrometrian]]; [[ICP espektroskopia|ICP espektroskopian]] erabiltzen den [[Plasma (fisika)|plasmarako]] aukeratutako gasa da.
=== Medikuntza arloko erabilera ===
[[Kriokirurgia|Kriokirurgiako]] prozedurek, [[Krioablazioa|krioablazioak]] adibidez, argon likidoa erabiltzen dute [[Minbizi-zelula|minbizi-zelulak]] bezalako [[Ehun (biologia)|ehunak]] suntsitzeko. "Argonarekin hobetutako [[Koagulazio|koagulazioa]]" izeneko prozeduran erabiltzen da, argon plasma izpiko [[elektrokirurgia]] mota bat. Prozedurak [[gas enbolia]] eragiteko arriskua du eta gutxienez gaixo bat hil da.
Argon urdineko laserrak kirurgian erabiltzen dira [[Arteria|arteriak]] soldatzeko, tumoreak suntsitzeko eta begietako akatsak zuzentzeko.<ref name=":0" />
== Segurtasuna ==
Argona toxikoa ez bada ere, airea baino % 38 dentsoagoa da, eta eremu itxietan itotzeko arriskua dago. Zaila da antzematen, koloregabea, usaingabea eta zaporegabea delako. 1994ko gertakari batean, gizon bat itota hil zen Alaskan eraikitzen ari ziren [[Petrolio-hobi|petrolio-hobien]] argonez betetako sekzio batean sartu ondoren. Gertakari honek gune itxietan argonak ihes egiteko arriskuak nabarmentzen ditu, eta erabilera, biltegiratze eta manipulazio egokiaren beharra azpimarratzen du.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=FACE Program: Alaska Case Report 94AK012 {{!}} NIOSH {{!}} CDC|hizkuntza=en-us|data=2020-12-14|url=https://www.cdc.gov/niosh/face/stateface/ak/94ak012.html|aldizkaria=www.cdc.gov|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|1}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{kimika zirriborroa}}
[[Kategoria:Elementu kimikoak]]
[[Kategoria:Gas nobleak]]
[[Kategoria:Gas industrialak]]
lvxzlse6wwptqrijtgzhow593so4to3
9975727
9975710
2024-11-20T21:15:34Z
HodeiMendizabal1
167016
/* Konposatuak */
9975727
wikitext
text/x-wiki
{{Elementu kimiko infotaula
| izena = Argona
| ikurra = Ar
| zenbakia = 18
| kolorea = #C0FFFF
| ezkerrekoa = [[Kloro]]a
| eskuinekoa = [[Potasio]]a
| goikoa = [[Fluor|F]]
| behekoa = [[Bromo|Br]]
| seriea = [[gas noble]]ak
| taldea = 18
| periodoa = 3
| orbitala = p
| itxura = gardena
| irudia = Ar,18.jpg
| masa atomikoa = 39,948(1)
| konfigurazioa = [Ne] 3s<sup>2</sup> 3p<sup>6</sup>
| elektroiak = 2, 8, 8
| egoera = [[gas]]a (giro-tenperaturan)
| dentsitatea = 101,325 - 1,784
| urtze-puntua k = 83,80
| urtze-puntua c = -189,35
| urtze-puntua f = -308,83
| urtze-entalpia = 1,18
| irakite-puntua k = 87,30
| irakite-puntua c = -185,85
| irakite-puntua f = -302,53
| irakite-entalpia = 6,43
| beroa = 20,786
| 1 =
| 10 = 47
| 100 = 53
| 1 k = 61
| 10 k = 71
| 100 k = 87
| kristala = kubikoa, aurpegietan zentratua
| oxidazioa = 0
| elektronegatibitatea = daturik gabe
| ionizazioa = 1.a: 1.520,6 [[joule moleko|kJ/mol]]<br />2.a: 2.665,8 kJ/mol<br />3.a: 3.931 kJ/mol
| batezbestekoa = 71
| kalkulatua = 71
| kobalentea = 97
| van der waals = 188
| eroankortasuna = 17,72x10<sup>-3</sup>
| abiadura = (gas, 27 °C) 323
| isotopoak =
{{!}} <sup>36</sup>Ar
{{!}} %0,337
{{!}} colspan="4" {{!}} Ar egonkorra da 18 [[neutroi]]rekin
{{!}}-
{{!}} <sup>37</sup>Ar
{{!}} [[Erradioisotopo sintetiko|Sintetikoa]]
{{!}} 35 [[egun|e]]
{{!}} [[elektroi-harrapaketa|ε]]
{{!}} 0,813
{{!}} <sup>37</sup>[[Kloro|Cl]]
{{!}}-
{{!}} <sup>38</sup>Ar
{{!}} %0,063
{{!}} colspan="4" {{!}} Ar egonkorra da 20 [[neutroi]]rekin
{{!}}-
{{!}} <sup>39</sup>Ar
{{!}} [[Erradioisotopo sintetiko|Sintetikoa]]
{{!}} 269 [[urte|u]]
{{!}} [[Beta desintegrazio|β<sup>−</sup>]]
{{!}} 0,565
{{!}} <sup>39</sup>[[Potasio|K]]
{{!}}-
{{!}} <sup>40</sup>Ar
{{!}} %99,600
{{!}} colspan="4" {{!}} Ar egonkorra da 22 [[neutroi]]rekin
{{!}}-
{{!}} <sup>41</sup>Ar
{{!}} [[Erradioisotopo sintetiko|Sintetikoa]]
{{!}} 109,34 [[minutu|min]]
{{!}} [[Beta desintegrazio|β<sup>−</sup>]]
{{!}} 2,49
{{!}} <sup>41</sup>[[Potasio|K]]
{{!}}-
{{!}} <sup>41</sup>Ar
{{!}} [[Erradioisotopo sintetiko|Sintetikoa]]
{{!}} 32,94 [[urte|u]]
{{!}} [[Beta desintegrazio|β<sup>−</sup>]]
{{!}} 0,600
{{!}} <sup>42</sup>[[Potasio|K]]
{{!}}-
}}{{Lanean}}
'''Argona''' [[elementu kimiko]] bat da, '''Ar''' [[elementu kimikoen zerrenda ikurraren arabera|ikurra]] eta 18 [[atomo-zenbaki|zenbaki atomikoa]] dituena. [[Taula periodikoa|Taula periodikoko]] 18. taldeko ([[gas noble]]ak) hirugarren elementua da. [[Kanpo-geruza]] osorik duenez, oso egonkorra da eta ez dauka beste elementu batzuekin lotzeko joerarik. Bere [[puntu hirukoitz]]aren tenperatura, 83,8058 K-ekoa, 1990eko [[Nazioarteko Tenperatura Eskala|Nazioarteko Tenperatura Eskalak]] definitzen duen puntu bat da.
Argona lurrazalean dagoen gas noble ugariena da, lurrazalaren %0,00015 osatzen duena.
Lurraren atmosferako argon ia guztia argon-40 erradiogenikoa da, lurrazalean dagoen potasio-40aren desintegraziotik eratorria. Unibertsoan, argon-36 argon isotoporik ohikoena da, supernobetan izarren nukleosintesiak errazen sortzen duena baita.
== Ezaugarri nagusiak ==
Argonak [[oxigeno]]aren [[disolbagarritasun]] bera dauka [[ur]]etan, eta [[nitrogeno]]-gasa baino 2,5 aldiz disolbagarriagoa da. Oso elementu kimiko egonkorra da, [[likido]] zein [[gas]] eran kolorgea. Ez dauka usainik, ezta zaporerik, eta ez da toxikoa. Argona [[inerte]]a da baldintza eta forma gehienetan.
Argona [[gas noble]]a den arren, zenbait [[konposatu kimiko|konposatu]] eratzeko ahalmena duela ikusi da. Esaterako, [[Helsinkiko Unibertsitatea]]n<ref>"[http://www.lenntech.com/Periodic-chart-elements/Ar-en.htm Periodic Table of the Elements: Argon]." ''[http://www.lenntech.com/ Lenntech].'' 1998. Retrieved on [[September 3]], [[2007]].</ref> aurkitu dute fluoruroa eta hidrogenoa batuta sortzen den argon hidrofluoruroa (argonaren konposatu [[metaegonkor]] bat). Argonak [[klatrato]]ak era ditzake ur-molekulekin batera, argon-atomoak uraren sarean harrapatuta geratzen direnean.<ref>{{Erreferentzia|izena=V R|abizena=Belosludov|izenburua=Microscopic model of clathrate compounds|orrialdeak=1–7|abizena2=Subbotin|abizena3=Krupskii|abizena4=Prokuda|abizena5=Belosludov|abizena6=Kawazoe|izena2=O S|izena3=D S|izena4=O V|izena5=R V|izena6=Y|data=2006-01-01|url=https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1742-6596/29/1/001|aldizkaria=Journal of Physics: Conference Series|zenbakia=29|issn=1742-6588|doi=10.1088/1742-6596/29/1/001|sartze-data=2024-11-20}}</ref> Horrez gain, oso ezagunak dira argona daukaten [[ioi]]ak, esaterako ArH<sup>+</sup>-a,eta egoera kitzikatuan dauden konplexuak, esaterako ArF-a. Ordenagailuz egindako zenbait kalkulu teorikok erakutsi dutenez, badaude egonkorrak izan daitezkeen zenbait argon-konposatu, baina momentuz ez dago konposatu horiek [[sintesi (argipena)|sintetizatzeko]] biderik.<ref>{{Erreferentzia|izena=Arik|abizena=Cohen|izenburua=First compounds with argon–carbon and argon–silicon chemical bonds|orrialdeak=6415–6417|hizkuntza=en|abizena2=Lundell|abizena3=Gerber|izena2=Jan|izena3=R. Benny|data=2003-10-01|url=https://pubs.aip.org/jcp/article/119/13/6415/534904/First-compounds-with-argon-carbon-and-argon|aldizkaria=The Journal of Chemical Physics|alea=13|zenbakia=119|issn=0021-9606|doi=10.1063/1.1613631|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Historia ==
[[Lord Rayleigh|Lord Rayleighek]] eta [[Sir William Ramsayk]] 1894an isolatu zuten lehen aldiz argona airetik [[London University College|Londresko University Collegen]]. Aire garbiaren lagin batetik oxigenoa, [[Karbono dioxido|karbono dioxidoa]], ura eta nitrogenoa kenduz lortu zuten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=I. Argon, a new constituent of the atmosphere|orrialdeak=265–287|hizkuntza=en|data=1895-12-31|url=https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rspl.1894.0149|aldizkaria=Proceedings of the Royal Society of London|alea=340-346|zenbakia=57|issn=0370-1662|doi=10.1098/rspl.1894.0149|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=VI. Argon, a new constituent of the atmosphere|orrialdeak=187–241|hizkuntza=en|data=1895-12-31|url=https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rsta.1895.0006|aldizkaria=Philosophical Transactions of the Royal Society of London. (A.)|zenbakia=186|issn=0264-3820|doi=10.1098/rsta.1895.0006|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Nobel Prize in Chemistry 1904|hizkuntza=en-US|url=https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/1904/ramsay/lecture/|aldizkaria=NobelPrize.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref> [[Henry Cavendish|Henry Cavendishen]] esperimentu bat errepikatu zuten horretarako. Aire atmosferiko eta oxigeno nahaste bat buruz beherako [[saio-hodi]] batean (A) ipini zuten, diluituriko [[disoluzio]] [[alkalino]] kantitate handi baten gainean, Cavendishen jatorrizko esperimentuan [[Potasio hidroxido|potasio hidroxidoa]] zena, eta korronte bat garraiatu zuen U formako beirazko hodiek (CC) isolatutako alanbreen bidez. Hodi horiek [[Platino|platinozko]] alanbrezko [[Elektrodo|elektrodoak]] itxi ziztuzten, alanbreen (DD) muturrak gasaren eraginpean utziz eta disoluzio alkalinotik isolatuz.
[[William Robert Grove|Grove-ren]] bost [[Grove-ren zelula|zelulaz osatutako bateria]] batek eta tamaina ertaineko [[Ruhmkorffen harila|Ruhmkorffen haril]] batek elikatu zuten arkua. Disoluzio alkalinoak arkuak sortutako nitrogeno oxidoak xurgatu zituen, baita karbono dioxidoa ere.
Arkua maneiatu zuten, gasaren bolumena gutxienez ordubetez edo biz gehiago murriztu ez zela ikusi ahal izan zen arte, eta nitrogeno [[Espektroskopia|espektro lerroak]] gasa aztertu zenean desagertu ziren. Geratzen zen oxigenoa [[pirogalato]] alkalinoarekin erreakzionatu zuten, itxuraz erreaktiboa ez zen gas bat atzean uzteko, eta argon deitu zioten.
Argona 1882an aurkitu zen, [[Hugh Newall|H. F. Newall]] eta [[W. N. Hartley|W. N. Hartleyren]] ikerketa independente baten bidez ere.<ref>{{Erreferentzia|izena=John|abizena=Emsley|izenburua=Nature's building blocks: an A-Z guide to the elements|argitaletxea=Oxford Univ. Press|orrialdea=36|data=2003|edizioa=Reprinted with corrections|isbn=978-0-19-850340-8|sartze-data=2024-11-20}}</ref>Airearen emisio-espektroan behatutako lerro berriak aurretik ezagututako elementuekin bat ez zetozen. 1957 baino lehen, argonaren ikurra "A" zen. Hori Ar-era aldatu zen [[IUPAC|IUPACek]] Kimika Ez-organikoaren Nomenklatura lana argitaratu zuenean 1957an.<ref>{{Erreferentzia|izena=N. E.|abizena=Holden|izenburua=History of the Origin of the Chemical Elements and Their Discoverers|url=https://www.nndc.bnl.gov/content/elements.html|aldizkaria=www.nndc.bnl.gov|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Lorbidea ==
Argona Lurreko atmosferaren bolumenaren % 0,934 eta masaren % 1,288 da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Argon {{!}} Properties, Uses, Atomic Number, & Facts {{!}} Britannica|hizkuntza=en|data=2024-11-08|url=https://www.britannica.com/science/argon-chemical-element|aldizkaria=Encyclopædia Britannica|sartze-data=2024-11-20}}</ref>Airea da purifikatutako argon produktuen industria-iturri nagusia.
Argona [[destilazio]] zatikatuaz isolatzen da airetik, gehienetan [[destilazio frakzional kriogenikoz]], eta prozesu horrek purifikatutako nitrogenoa, oxigenoa, [[Neon|neona]], [[Kripton|kriptona]] eta [[Xenon|xenona]] ere sortzen ditu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Information on argon: Etacude.com|argitaletxea=|data=2008-10-07|url=https://web.archive.org/web/20081007175238/http://elements.etacude.com/Ar.php|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
[[Lurrazal|Lurrazalak]] eta itsasoko urak 1,2 ppm eta 0,45 ppm argon dituzte, hurrenez hurren.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=John|abizena=Emsley|urtea=2001|izenburua=Nature's Building Blocks: An A-Z Guide to the Elements|argitaletxea=OUP Oxford|orrialdeak=44-45|hizkuntza=en|data=2011-08-25|url=https://books.google.es/books?id=2EfYXzwPo3UC&pg=PA44&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|aldizkaria=Oxford University Press.|isbn=978-0-19-960563-7|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Konposatuak ==
Argonaren [[elektroien oktetoak|elektroi oktetoak]] s eta p azpigeruzak betetzen ditu. Beteta dagoen balentzia geruza horrek argona oso egonkorra eta beraz, beste elementu batzuekin lotzeko oso erresistentea bihurtzen du. [[Tungsteno pentakarboniloa]], argonezko lehen konposatua, W(CO)<sub>5</sub>Ar, 1975ean isolatu zuten.<ref>{{Erreferentzia|izena=Nigel A.|abizena=Young|izenburua=Main group coordination chemistry at low temperatures: A review of matrix isolated Group 12 to Group 18 complexes|orrialdeak=956–1010|hizkuntza=en|data=2013-03|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0010854512002603|aldizkaria=Coordination Chemistry Reviews|alea=5-6|zenbakia=257|doi=10.1016/j.ccr.2012.10.013|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
2000ko abuztuan, argonezko beste konposatu bat, [[argon fluorohidruroa]] (HArF), [[Helsinkiko Unibertsitatea|Helsinkiko Unibertsitateko]] ikertzaileek sortu zuten. [[Ultramore|Argi ultramorea]] argon izoztuan distiraraziz, [[hidrogeno fluoruro]] eta [[zesio ioduroa]] kopuru txiki bat zuena.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=C&EN: IT'S ELEMENTAL: THE PERIODIC TABLE - THE NOBLE GASES|url=https://pubsapp.acs.org/cen/80th/noblegases.html?|aldizkaria=pubsapp.acs.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
ArCF<sub>2</sub><sup>2+</sup> dikatioi metaegonkorra, [[balentzia-isoelektronikoa|balentzia isoelektronikoa]] dena, [[karbonilo fluoruroarekin]] eta [[Fosgeno|fosgenoarekin]] 2010ean ikusi zen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Jessica F.|abizena=Lockyear|izenburua=Generation of the ArCF 2 2+ Dication|orrialdeak=358–362|hizkuntza=en|abizena2=Douglas|abizena3=Price|abizena4=Karwowska|abizena5=Fijalkowski|abizena6=Grochala|abizena7=Remeš|abizena8=Roithová|abizena9=Schröder|izena2=Kevin|izena3=Stephen D.|izena4=Małgorzata|izena5=Karol J.|izena6=Wojciech|izena7=Marek|izena8=Jana|izena9=Detlef|data=2010-01-07|url=https://pubs.acs.org/doi/10.1021/jz900274p|aldizkaria=The Journal of Physical Chemistry Letters|alea=1|zenbakia=1|issn=1948-7185|doi=10.1021/jz900274p|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
[[Argon hidruro]] solidoak (Ar(H<sub>2</sub>)<sub>2</sub>) MgZn<sub>2</sub> [[Laves fasea|Laves fasearen]] [[kristal-egitura]] bera du. 4,3 eta 220 GPa bitarteko presioetan eratzen da, nahiz eta [[Raman espektroskopia|Ramanen neurketek]] iradokitzen duten H<sub>2</sub> molekulek Ar(H<sub>2</sub>)<sub>2</sub>-en 175 GPa-tik gora disoziatzen dutela. <ref>{{Erreferentzia|izena=Annette K.|abizena=Kleppe|izenburua=New high-pressure van der Waals compound Kr(H2)4 discovered in the krypton-hydrogen binary system|hizkuntza=en|abizena2=Amboage|abizena3=Jephcoat|izena2=Mónica|izena3=Andrew P.|data=2014-05-16|url=https://www.nature.com/articles/srep04989|aldizkaria=Scientific Reports|alea=1|zenbakia=4|issn=2045-2322|doi=10.1038/srep04989|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Isotopoak ==
Lurrean aurkitutako argon isotopo nagusiak <sup>40</sup>Ar (% 99,6), <sup>36</sup>Ar (% 0,34) eta <sup>38</sup>Ar (% 0,06) dira. Naturan, <sup>40</sup>K, 1.25×109 urteko [[Semidesintegrazio-periodo|semidesintegrazio-periodoa]] du, <sup>40</sup>Ar egonkorrera (% 11,2) desintegratzen da elektroi-harrapaketaren edo [[Positroi-igorpenaren bidezko tomografia|positroien igorpenaren]] bidez, eta <sup>40</sup>Ca egonkor bihurtzen da (% 88,8) [[beta desintegrazio]] bidez. Propietate eta ratio hauek [[K - Ar datazioaren|K-Ar datazioaren]] bidez arroken adina jakiteko erabiltzen dira.<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=www.geoberg.de :: Thementexte - Petrologie - 40Ar+39Ar dating and errors|data=2007-05-09|url=https://web.archive.org/web/20070509023017/http://www.geoberg.de/text/geology/07011601.php|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Produkzioa ==
Argon modu industrialean ateratzen da aire likidoaren destilazio zatikatuaren bidez, [[aire kriogenikoa]] bereizteko unitate batean. Destilazio zatikatuan, nitrogeno likidoa, (77,3 K-en irakiten du) eta oxigeno likidoa, (90,2 K-en irakiten du) argonetik bereizten dira, azken honek, 87,3 K-en irakiten duelako. Urtero 700.000 tona argon inguru ekoizten dira mundu osoan.<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Periodic Table of Elements: Argon - Ar (EnvironmentalChemistry.com)|url=https://environmentalchemistry.com/yogi/periodic/Ar.html|aldizkaria=environmentalchemistry.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Aplikazioak ==
Beste gas noble batzuk ere egokiak izango lirateke aplikazio horietako gehienentzat, baina argona da, askogatik, merkeena.
=== '''Prozesu industrialak''' ===
Argona tenperatura altuko [[prozesu industrial]] batzuetan erabiltzen da, non, normalean, [[Erreaktibo|erreaktiboak]] ez diren substantziak erreaktibo bihurtzen diren. Adibidez, argon atmosfera bat erabiltzen da [[Grafitozko labe elektrikoa|grafitozko labe elektrikoetan]], [[Grafito|grafitoa]] erre ez dadin.
Argona hegaztien industrian erabiltzen da hegaztiak itotzeko, dela gaixotasun agerraldien osteko sakrifizio masiborako, dela zorabio elektrikoa baino gizatiarragoa den sarraskirako.<ref>{{Erreferentzia|izena=Sara J.|abizena=Shields|izenburua=A Critical Review of Electrical Water-Bath Stun Systems for Poultry Slaughter and Recent Developments in Alternative Technologies|orrialdeak=281–299|hizkuntza=en|abizena2=Raj|izena2=A. B. M.|data=2010-09-17|url=http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/10888705.2010.507119|aldizkaria=Journal of Applied Animal Welfare Science|alea=4|zenbakia=13|issn=1088-8705|doi=10.1080/10888705.2010.507119|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
Argona, batzuetan, suteak itzaltzeko erabiltzen da, non urak edo aparrak ekipamendu baliotsuak kaltetu ditzaketen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Joseph Z.|abizena=Su|izenburua=Fire Suppression with Inert Gas Agents|orrialdeak=72–87|abizena2=Kim|abizena3=Crampton|abizena4=Liu|izena2=Andrew K.|izena3=George P.|izena4=Zhigang|data=2001-05-01|url=http://jfe.sagepub.com/cgi/doi/10.1106/X21V-YQKU-PMKP-XGTP|aldizkaria=Journal of Fire Protection Engineering|alea=2|zenbakia=11|doi=10.1106/X21V-YQKU-PMKP-XGTP|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
=== Ahalmen kontserbatzailea ===
Argona edukien bizitzak zabaltzeko erabiltzen da. Aireko [[Oxidazio|oxidazioa]], [[Hidrolisi|hidrolisia]] eta produktuak degradatzen dituzten beste erreakzio kimiko batzuk atzeratu egiten dira edo erabat prebenitzen dira. Batzuetan, purutasun handiko produktu kimikoak eta farmazeutikoak argonez ontziratuta eta zigilatuta egoten dira.<ref>{{Erreferentzia|izena=Pierre E.|abizena=Ilouga|izenburua=Investigation of 3 Industry-Wide Applied Storage Conditions for Compound Libraries|orrialdeak=21–32|abizena2=Winkler|abizena3=Kirchhoff|abizena4=Schierholz|abizena5=Wölcke|izena2=Dirk|izena3=Christian|izena4=Bernd|izena5=Julian|data=2007-02-01|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2472555222082910?via=ihub|aldizkaria=SLAS Discovery|alea=1|zenbakia=12|issn=2472-5552|doi=10.1177/1087057106295507|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
[[Ardogintza|Ardogintzan]], argona hainbat jardueratan erabiltzen da gainazal likidoan oxigenoaren aurkako hesi bat emateko, oxigenoak ardoa honda dezakeelako, [[metabolismo mikrobianoa]] zein kimika [[Erredox erreakzio|erredox]] estandarra elikatzen.
Argona kontserbatzaile gisa ere erabiltzen da [[Berniz|berniza]], [[Poliuretano|poliuretanoa]] eta [[Pintura (materiala)|pintura]] bezalako produktuetarako, airea mugituz biltegiratzeko ontzi bat prestatzeko.<ref>{{Erreferentzia|izena=Steven Scott|abizena=Zawalick|izenburua=Method for preserving an oxygen sensitive liquid product|data=2003-10-07|url=https://patents.google.com/patent/US6629402|alea=US6629402B1|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
=== Laborategiko hornikuntza ===
Argona gas-eramaile gisa erabil daiteke [[Gas kromatografia|gas-kromatografian]] eta [[Elektrospray-ionizazioko masa-espektrometria|elektrospray-ionizazioko masa-espektrometrian]]; [[ICP espektroskopia|ICP espektroskopian]] erabiltzen den [[Plasma (fisika)|plasmarako]] aukeratutako gasa da.
=== Medikuntza arloko erabilera ===
[[Kriokirurgia|Kriokirurgiako]] prozedurek, [[Krioablazioa|krioablazioak]] adibidez, argon likidoa erabiltzen dute [[Minbizi-zelula|minbizi-zelulak]] bezalako [[Ehun (biologia)|ehunak]] suntsitzeko. "Argonarekin hobetutako [[Koagulazio|koagulazioa]]" izeneko prozeduran erabiltzen da, argon plasma izpiko [[elektrokirurgia]] mota bat. Prozedurak [[gas enbolia]] eragiteko arriskua du eta gutxienez gaixo bat hil da.
Argon urdineko laserrak kirurgian erabiltzen dira [[Arteria|arteriak]] soldatzeko, tumoreak suntsitzeko eta begietako akatsak zuzentzeko.<ref name=":0" />
== Segurtasuna ==
Argona toxikoa ez bada ere, airea baino % 38 dentsoagoa da, eta eremu itxietan itotzeko arriskua dago. Zaila da antzematen, koloregabea, usaingabea eta zaporegabea delako. 1994ko gertakari batean, gizon bat itota hil zen Alaskan eraikitzen ari ziren [[Petrolio-hobi|petrolio-hobien]] argonez betetako sekzio batean sartu ondoren. Gertakari honek gune itxietan argonak ihes egiteko arriskuak nabarmentzen ditu, eta erabilera, biltegiratze eta manipulazio egokiaren beharra azpimarratzen du.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=FACE Program: Alaska Case Report 94AK012 {{!}} NIOSH {{!}} CDC|hizkuntza=en-us|data=2020-12-14|url=https://www.cdc.gov/niosh/face/stateface/ak/94ak012.html|aldizkaria=www.cdc.gov|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|1}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{kimika zirriborroa}}
[[Kategoria:Elementu kimikoak]]
[[Kategoria:Gas nobleak]]
[[Kategoria:Gas industrialak]]
5oe9r5uwbgc1th2s10ny3ieubeib07n
9976079
9975727
2024-11-21T10:47:20Z
HodeiMendizabal1
167016
9976079
wikitext
text/x-wiki
{{Elementu kimiko infotaula
| izena = Argona
| ikurra = Ar
| zenbakia = 18
| kolorea = #C0FFFF
| ezkerrekoa = [[Kloro]]a
| eskuinekoa = [[Potasio]]a
| goikoa = [[Fluor|F]]
| behekoa = [[Bromo|Br]]
| seriea = [[gas noble]]ak
| taldea = 18
| periodoa = 3
| orbitala = p
| itxura = gardena
| irudia = Ar,18.jpg
| masa atomikoa = 39,948(1)
| konfigurazioa = [Ne] 3s<sup>2</sup> 3p<sup>6</sup>
| elektroiak = 2, 8, 8
| egoera = [[gas]]a (giro-tenperaturan)
| dentsitatea = 101,325 - 1,784
| urtze-puntua k = 83,80
| urtze-puntua c = -189,35
| urtze-puntua f = -308,83
| urtze-entalpia = 1,18
| irakite-puntua k = 87,30
| irakite-puntua c = -185,85
| irakite-puntua f = -302,53
| irakite-entalpia = 6,43
| beroa = 20,786
| 1 =
| 10 = 47
| 100 = 53
| 1 k = 61
| 10 k = 71
| 100 k = 87
| kristala = kubikoa, aurpegietan zentratua
| oxidazioa = 0
| elektronegatibitatea = daturik gabe
| ionizazioa = 1.a: 1.520,6 [[joule moleko|kJ/mol]]<br />2.a: 2.665,8 kJ/mol<br />3.a: 3.931 kJ/mol
| batezbestekoa = 71
| kalkulatua = 71
| kobalentea = 97
| van der waals = 188
| eroankortasuna = 17,72x10<sup>-3</sup>
| abiadura = (gas, 27 °C) 323
| isotopoak =
{{!}} <sup>36</sup>Ar
{{!}} %0,337
{{!}} colspan="4" {{!}} Ar egonkorra da 18 [[neutroi]]rekin
{{!}}-
{{!}} <sup>37</sup>Ar
{{!}} [[Erradioisotopo sintetiko|Sintetikoa]]
{{!}} 35 [[egun|e]]
{{!}} [[elektroi-harrapaketa|ε]]
{{!}} 0,813
{{!}} <sup>37</sup>[[Kloro|Cl]]
{{!}}-
{{!}} <sup>38</sup>Ar
{{!}} %0,063
{{!}} colspan="4" {{!}} Ar egonkorra da 20 [[neutroi]]rekin
{{!}}-
{{!}} <sup>39</sup>Ar
{{!}} [[Erradioisotopo sintetiko|Sintetikoa]]
{{!}} 269 [[urte|u]]
{{!}} [[Beta desintegrazio|β<sup>−</sup>]]
{{!}} 0,565
{{!}} <sup>39</sup>[[Potasio|K]]
{{!}}-
{{!}} <sup>40</sup>Ar
{{!}} %99,600
{{!}} colspan="4" {{!}} Ar egonkorra da 22 [[neutroi]]rekin
{{!}}-
{{!}} <sup>41</sup>Ar
{{!}} [[Erradioisotopo sintetiko|Sintetikoa]]
{{!}} 109,34 [[minutu|min]]
{{!}} [[Beta desintegrazio|β<sup>−</sup>]]
{{!}} 2,49
{{!}} <sup>41</sup>[[Potasio|K]]
{{!}}-
{{!}} <sup>41</sup>Ar
{{!}} [[Erradioisotopo sintetiko|Sintetikoa]]
{{!}} 32,94 [[urte|u]]
{{!}} [[Beta desintegrazio|β<sup>−</sup>]]
{{!}} 0,600
{{!}} <sup>42</sup>[[Potasio|K]]
{{!}}-
}}'''Argona''' [[elementu kimiko]] bat da, '''Ar''' [[elementu kimikoen zerrenda ikurraren arabera|ikurra]] eta 18 [[atomo-zenbaki|zenbaki atomikoa]] dituena. [[Taula periodikoa|Taula periodikoko]] 18. taldeko ([[gas noble]]ak) hirugarren elementua da. [[Kanpo-geruza]] osorik duenez, oso egonkorra da eta ez dauka beste elementu batzuekin lotzeko joerarik. Bere [[puntu hirukoitz]]aren tenperatura, 83,8058 K-ekoa, 1990eko [[Nazioarteko Tenperatura Eskala|Nazioarteko Tenperatura Eskalak]] definitzen duen puntu bat da.
Argona lurrazalean dagoen gas noble ugariena da, lurrazalaren %0,00015 osatzen duena.
Lurraren atmosferako argon ia guztia argon-40 erradiogenikoa da, lurrazalean dagoen potasio-40aren desintegraziotik eratorria. Unibertsoan, argon-36 argon isotoporik ohikoena da, supernobetan izarren nukleosintesiak errazen sortzen duena baita.
== Ezaugarri nagusiak ==
Argonak [[oxigeno]]aren [[disolbagarritasun]] bera dauka [[ur]]etan, eta [[nitrogeno]]-gasa baino 2,5 aldiz disolbagarriagoa da. Oso elementu kimiko egonkorra da, [[likido]] zein [[gas]] eran kolorgea. Ez dauka usainik, ezta zaporerik, eta ez da toxikoa. Argona [[inerte]]a da baldintza eta forma gehienetan.
Argona [[gas noble]]a den arren, zenbait [[konposatu kimiko|konposatu]] eratzeko ahalmena duela ikusi da. Esaterako, [[Helsinkiko Unibertsitatea]]n<ref>"[http://www.lenntech.com/Periodic-chart-elements/Ar-en.htm Periodic Table of the Elements: Argon]." ''[http://www.lenntech.com/ Lenntech].'' 1998. Retrieved on [[September 3]], [[2007]].</ref> aurkitu dute fluoruroa eta hidrogenoa batuta sortzen den argon hidrofluoruroa (argonaren konposatu [[metaegonkor]] bat). Argonak [[klatrato]]ak era ditzake ur-molekulekin batera, argon-atomoak uraren sarean harrapatuta geratzen direnean.<ref>{{Erreferentzia|izena=V R|abizena=Belosludov|izenburua=Microscopic model of clathrate compounds|orrialdeak=1–7|abizena2=Subbotin|abizena3=Krupskii|abizena4=Prokuda|abizena5=Belosludov|abizena6=Kawazoe|izena2=O S|izena3=D S|izena4=O V|izena5=R V|izena6=Y|data=2006-01-01|url=https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1742-6596/29/1/001|aldizkaria=Journal of Physics: Conference Series|zenbakia=29|issn=1742-6588|doi=10.1088/1742-6596/29/1/001|sartze-data=2024-11-20}}</ref> Horrez gain, oso ezagunak dira argona daukaten [[ioi]]ak, esaterako ArH<sup>+</sup>-a,eta egoera kitzikatuan dauden konplexuak, esaterako ArF-a. Ordenagailuz egindako zenbait kalkulu teorikok erakutsi dutenez, badaude egonkorrak izan daitezkeen zenbait argon-konposatu, baina momentuz ez dago konposatu horiek [[sintesi (argipena)|sintetizatzeko]] biderik.<ref>{{Erreferentzia|izena=Arik|abizena=Cohen|izenburua=First compounds with argon–carbon and argon–silicon chemical bonds|orrialdeak=6415–6417|hizkuntza=en|abizena2=Lundell|abizena3=Gerber|izena2=Jan|izena3=R. Benny|data=2003-10-01|url=https://pubs.aip.org/jcp/article/119/13/6415/534904/First-compounds-with-argon-carbon-and-argon|aldizkaria=The Journal of Chemical Physics|alea=13|zenbakia=119|issn=0021-9606|doi=10.1063/1.1613631|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Historia ==
[[Lord Rayleigh|Lord Rayleighek]] eta [[Sir William Ramsayk]] 1894an isolatu zuten lehen aldiz argona airetik [[London University College|Londresko University Collegen]]. Aire garbiaren lagin batetik oxigenoa, [[Karbono dioxido|karbono dioxidoa]], ura eta nitrogenoa kenduz lortu zuten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=I. Argon, a new constituent of the atmosphere|orrialdeak=265–287|hizkuntza=en|data=1895-12-31|url=https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rspl.1894.0149|aldizkaria=Proceedings of the Royal Society of London|alea=340-346|zenbakia=57|issn=0370-1662|doi=10.1098/rspl.1894.0149|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=VI. Argon, a new constituent of the atmosphere|orrialdeak=187–241|hizkuntza=en|data=1895-12-31|url=https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rsta.1895.0006|aldizkaria=Philosophical Transactions of the Royal Society of London. (A.)|zenbakia=186|issn=0264-3820|doi=10.1098/rsta.1895.0006|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Nobel Prize in Chemistry 1904|hizkuntza=en-US|url=https://www.nobelprize.org/prizes/chemistry/1904/ramsay/lecture/|aldizkaria=NobelPrize.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref> [[Henry Cavendish|Henry Cavendishen]] esperimentu bat errepikatu zuten horretarako. Aire atmosferiko eta oxigeno nahaste bat buruz beherako [[saio-hodi]] batean (A) ipini zuten, diluituriko [[disoluzio]] [[alkalino]] kantitate handi baten gainean, Cavendishen jatorrizko esperimentuan [[Potasio hidroxido|potasio hidroxidoa]] zena, eta korronte bat garraiatu zuen U formako beirazko hodiek (CC) isolatutako alanbreen bidez. Hodi horiek [[Platino|platinozko]] alanbrezko [[Elektrodo|elektrodoak]] itxi ziztuzten, alanbreen (DD) muturrak gasaren eraginpean utziz eta disoluzio alkalinotik isolatuz.
[[William Robert Grove|Grove-ren]] bost [[Grove-ren zelula|zelulaz osatutako bateria]] batek eta tamaina ertaineko [[Ruhmkorffen harila|Ruhmkorffen haril]] batek elikatu zuten arkua. Disoluzio alkalinoak arkuak sortutako nitrogeno oxidoak xurgatu zituen, baita karbono dioxidoa ere.
Arkua maneiatu zuten, gasaren bolumena gutxienez ordubetez edo biz gehiago murriztu ez zela ikusi ahal izan zen arte, eta nitrogeno [[Espektroskopia|espektro lerroak]] gasa aztertu zenean desagertu ziren. Geratzen zen oxigenoa [[pirogalato]] alkalinoarekin erreakzionatu zuten, itxuraz erreaktiboa ez zen gas bat atzean uzteko, eta argon deitu zioten.
Argona 1882an aurkitu zen, [[Hugh Newall|H. F. Newall]] eta [[W. N. Hartley|W. N. Hartleyren]] ikerketa independente baten bidez ere.<ref>{{Erreferentzia|izena=John|abizena=Emsley|izenburua=Nature's building blocks: an A-Z guide to the elements|argitaletxea=Oxford Univ. Press|orrialdea=36|data=2003|edizioa=Reprinted with corrections|isbn=978-0-19-850340-8|sartze-data=2024-11-20}}</ref>Airearen emisio-espektroan behatutako lerro berriak aurretik ezagututako elementuekin bat ez zetozen. 1957 baino lehen, argonaren ikurra "A" zen. Hori Ar-era aldatu zen [[IUPAC|IUPACek]] Kimika Ez-organikoaren Nomenklatura lana argitaratu zuenean 1957an.<ref>{{Erreferentzia|izena=N. E.|abizena=Holden|izenburua=History of the Origin of the Chemical Elements and Their Discoverers|url=https://www.nndc.bnl.gov/content/elements.html|aldizkaria=www.nndc.bnl.gov|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Lorbidea ==
Argona Lurreko atmosferaren bolumenaren % 0,934 eta masaren % 1,288 da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Argon {{!}} Properties, Uses, Atomic Number, & Facts {{!}} Britannica|hizkuntza=en|data=2024-11-08|url=https://www.britannica.com/science/argon-chemical-element|aldizkaria=Encyclopædia Britannica|sartze-data=2024-11-20}}</ref>Airea da purifikatutako argon produktuen industria-iturri nagusia.
Argona [[destilazio]] zatikatuaz isolatzen da airetik, gehienetan [[destilazio frakzional kriogenikoz]], eta prozesu horrek purifikatutako nitrogenoa, oxigenoa, [[Neon|neona]], [[Kripton|kriptona]] eta [[Xenon|xenona]] ere sortzen ditu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Information on argon: Etacude.com|argitaletxea=|data=2008-10-07|url=https://web.archive.org/web/20081007175238/http://elements.etacude.com/Ar.php|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
[[Lurrazal|Lurrazalak]] eta itsasoko urak 1,2 ppm eta 0,45 ppm argon dituzte, hurrenez hurren.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=John|abizena=Emsley|urtea=2001|izenburua=Nature's Building Blocks: An A-Z Guide to the Elements|argitaletxea=OUP Oxford|orrialdeak=44-45|hizkuntza=en|data=2011-08-25|url=https://books.google.es/books?id=2EfYXzwPo3UC&pg=PA44&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|aldizkaria=Oxford University Press.|isbn=978-0-19-960563-7|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Konposatuak ==
Argonaren [[elektroien oktetoak|elektroi oktetoak]] s eta p azpigeruzak betetzen ditu. Beteta dagoen balentzia geruza horrek argona oso egonkorra eta beraz, beste elementu batzuekin lotzeko oso erresistentea bihurtzen du. [[Tungsteno pentakarboniloa]], argonezko lehen konposatua, W(CO)<sub>5</sub>Ar, 1975ean isolatu zuten.<ref>{{Erreferentzia|izena=Nigel A.|abizena=Young|izenburua=Main group coordination chemistry at low temperatures: A review of matrix isolated Group 12 to Group 18 complexes|orrialdeak=956–1010|hizkuntza=en|data=2013-03|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0010854512002603|aldizkaria=Coordination Chemistry Reviews|alea=5-6|zenbakia=257|doi=10.1016/j.ccr.2012.10.013|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
2000ko abuztuan, argonezko beste konposatu bat, [[argon fluorohidruroa]] (HArF), [[Helsinkiko Unibertsitatea|Helsinkiko Unibertsitateko]] ikertzaileek sortu zuten. [[Ultramore|Argi ultramorea]] argon izoztuan distiraraziz, [[hidrogeno fluoruro]] eta [[zesio ioduroa]] kopuru txiki bat zuena.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=C&EN: IT'S ELEMENTAL: THE PERIODIC TABLE - THE NOBLE GASES|url=https://pubsapp.acs.org/cen/80th/noblegases.html?|aldizkaria=pubsapp.acs.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
ArCF<sub>2</sub><sup>2+</sup> dikatioi metaegonkorra, [[balentzia-isoelektronikoa|balentzia isoelektronikoa]] dena, [[karbonilo fluoruroarekin]] eta [[Fosgeno|fosgenoarekin]] 2010ean ikusi zen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Jessica F.|abizena=Lockyear|izenburua=Generation of the ArCF 2 2+ Dication|orrialdeak=358–362|hizkuntza=en|abizena2=Douglas|abizena3=Price|abizena4=Karwowska|abizena5=Fijalkowski|abizena6=Grochala|abizena7=Remeš|abizena8=Roithová|abizena9=Schröder|izena2=Kevin|izena3=Stephen D.|izena4=Małgorzata|izena5=Karol J.|izena6=Wojciech|izena7=Marek|izena8=Jana|izena9=Detlef|data=2010-01-07|url=https://pubs.acs.org/doi/10.1021/jz900274p|aldizkaria=The Journal of Physical Chemistry Letters|alea=1|zenbakia=1|issn=1948-7185|doi=10.1021/jz900274p|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
[[Argon hidruro]] solidoak (Ar(H<sub>2</sub>)<sub>2</sub>) MgZn<sub>2</sub> [[Laves fasea|Laves fasearen]] [[kristal-egitura]] bera du. 4,3 eta 220 GPa bitarteko presioetan eratzen da, nahiz eta [[Raman espektroskopia|Ramanen neurketek]] iradokitzen duten H<sub>2</sub> molekulek Ar(H<sub>2</sub>)<sub>2</sub>-en 175 GPa-tik gora disoziatzen dutela. <ref>{{Erreferentzia|izena=Annette K.|abizena=Kleppe|izenburua=New high-pressure van der Waals compound Kr(H2)4 discovered in the krypton-hydrogen binary system|hizkuntza=en|abizena2=Amboage|abizena3=Jephcoat|izena2=Mónica|izena3=Andrew P.|data=2014-05-16|url=https://www.nature.com/articles/srep04989|aldizkaria=Scientific Reports|alea=1|zenbakia=4|issn=2045-2322|doi=10.1038/srep04989|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Isotopoak ==
Lurrean aurkitutako argon isotopo nagusiak <sup>40</sup>Ar (% 99,6), <sup>36</sup>Ar (% 0,34) eta <sup>38</sup>Ar (% 0,06) dira. Naturan, <sup>40</sup>K, 1.25×109 urteko [[Semidesintegrazio-periodo|semidesintegrazio-periodoa]] du, <sup>40</sup>Ar egonkorrera (% 11,2) desintegratzen da elektroi-harrapaketaren edo [[Positroi-igorpenaren bidezko tomografia|positroien igorpenaren]] bidez, eta <sup>40</sup>Ca egonkor bihurtzen da (% 88,8) [[beta desintegrazio]] bidez. Propietate eta ratio hauek [[K - Ar datazioaren|K-Ar datazioaren]] bidez arroken adina jakiteko erabiltzen dira.<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=www.geoberg.de :: Thementexte - Petrologie - 40Ar+39Ar dating and errors|data=2007-05-09|url=https://web.archive.org/web/20070509023017/http://www.geoberg.de/text/geology/07011601.php|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Produkzioa ==
Argon modu industrialean ateratzen da aire likidoaren destilazio zatikatuaren bidez, [[aire kriogenikoa]] bereizteko unitate batean. Destilazio zatikatuan, nitrogeno likidoa, (77,3 K-en irakiten du) eta oxigeno likidoa, (90,2 K-en irakiten du) argonetik bereizten dira, azken honek, 87,3 K-en irakiten duelako. Urtero 700.000 tona argon inguru ekoizten dira mundu osoan.<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Periodic Table of Elements: Argon - Ar (EnvironmentalChemistry.com)|url=https://environmentalchemistry.com/yogi/periodic/Ar.html|aldizkaria=environmentalchemistry.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Aplikazioak ==
Beste gas noble batzuk ere egokiak izango lirateke aplikazio horietako gehienentzat, baina argona da, askogatik, merkeena.
=== '''Prozesu industrialak''' ===
Argona tenperatura altuko [[prozesu industrial]] batzuetan erabiltzen da, non, normalean, [[Erreaktibo|erreaktiboak]] ez diren substantziak erreaktibo bihurtzen diren. Adibidez, argon atmosfera bat erabiltzen da [[Grafitozko labe elektrikoa|grafitozko labe elektrikoetan]], [[Grafito|grafitoa]] erre ez dadin.
Argona hegaztien industrian erabiltzen da hegaztiak itotzeko, dela gaixotasun agerraldien osteko sakrifizio masiborako, dela zorabio elektrikoa baino gizatiarragoa den sarraskirako.<ref>{{Erreferentzia|izena=Sara J.|abizena=Shields|izenburua=A Critical Review of Electrical Water-Bath Stun Systems for Poultry Slaughter and Recent Developments in Alternative Technologies|orrialdeak=281–299|hizkuntza=en|abizena2=Raj|izena2=A. B. M.|data=2010-09-17|url=http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/10888705.2010.507119|aldizkaria=Journal of Applied Animal Welfare Science|alea=4|zenbakia=13|issn=1088-8705|doi=10.1080/10888705.2010.507119|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
Argona, batzuetan, suteak itzaltzeko erabiltzen da, non urak edo aparrak ekipamendu baliotsuak kaltetu ditzaketen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Joseph Z.|abizena=Su|izenburua=Fire Suppression with Inert Gas Agents|orrialdeak=72–87|abizena2=Kim|abizena3=Crampton|abizena4=Liu|izena2=Andrew K.|izena3=George P.|izena4=Zhigang|data=2001-05-01|url=http://jfe.sagepub.com/cgi/doi/10.1106/X21V-YQKU-PMKP-XGTP|aldizkaria=Journal of Fire Protection Engineering|alea=2|zenbakia=11|doi=10.1106/X21V-YQKU-PMKP-XGTP|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
=== Ahalmen kontserbatzailea ===
Argona edukien bizitzak zabaltzeko erabiltzen da. Aireko [[Oxidazio|oxidazioa]], [[Hidrolisi|hidrolisia]] eta produktuak degradatzen dituzten beste erreakzio kimiko batzuk atzeratu egiten dira edo erabat prebenitzen dira. Batzuetan, purutasun handiko produktu kimikoak eta farmazeutikoak argonez ontziratuta eta zigilatuta egoten dira.<ref>{{Erreferentzia|izena=Pierre E.|abizena=Ilouga|izenburua=Investigation of 3 Industry-Wide Applied Storage Conditions for Compound Libraries|orrialdeak=21–32|abizena2=Winkler|abizena3=Kirchhoff|abizena4=Schierholz|abizena5=Wölcke|izena2=Dirk|izena3=Christian|izena4=Bernd|izena5=Julian|data=2007-02-01|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2472555222082910?via=ihub|aldizkaria=SLAS Discovery|alea=1|zenbakia=12|issn=2472-5552|doi=10.1177/1087057106295507|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
[[Ardogintza|Ardogintzan]], argona hainbat jardueratan erabiltzen da gainazal likidoan oxigenoaren aurkako hesi bat emateko, oxigenoak ardoa honda dezakeelako, [[metabolismo mikrobianoa]] zein kimika [[Erredox erreakzio|erredox]] estandarra elikatzen.
Argona kontserbatzaile gisa ere erabiltzen da [[Berniz|berniza]], [[Poliuretano|poliuretanoa]] eta [[Pintura (materiala)|pintura]] bezalako produktuetarako, airea mugituz biltegiratzeko ontzi bat prestatzeko.<ref>{{Erreferentzia|izena=Steven Scott|abizena=Zawalick|izenburua=Method for preserving an oxygen sensitive liquid product|data=2003-10-07|url=https://patents.google.com/patent/US6629402|alea=US6629402B1|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
=== Laborategiko hornikuntza ===
Argona gas-eramaile gisa erabil daiteke [[Gas kromatografia|gas-kromatografian]] eta [[Elektrospray-ionizazioko masa-espektrometria|elektrospray-ionizazioko masa-espektrometrian]]; [[ICP espektroskopia|ICP espektroskopian]] erabiltzen den [[Plasma (fisika)|plasmarako]] aukeratutako gasa da.
=== Medikuntza arloko erabilera ===
[[Kriokirurgia|Kriokirurgiako]] prozedurek, [[Krioablazioa|krioablazioak]] adibidez, argon likidoa erabiltzen dute [[Minbizi-zelula|minbizi-zelulak]] bezalako [[Ehun (biologia)|ehunak]] suntsitzeko. "Argonarekin hobetutako [[Koagulazio|koagulazioa]]" izeneko prozeduran erabiltzen da, argon plasma izpiko [[elektrokirurgia]] mota bat. Prozedurak [[gas enbolia]] eragiteko arriskua du eta gutxienez gaixo bat hil da.
Argon urdineko laserrak kirurgian erabiltzen dira [[Arteria|arteriak]] soldatzeko, tumoreak suntsitzeko eta begietako akatsak zuzentzeko.<ref name=":0" />
== Segurtasuna ==
Argona toxikoa ez bada ere, airea baino % 38 dentsoagoa da, eta eremu itxietan itotzeko arriskua dago. Zaila da antzematen, koloregabea, usaingabea eta zaporegabea delako. 1994ko gertakari batean, gizon bat itota hil zen Alaskan eraikitzen ari ziren [[Petrolio-hobi|petrolio-hobien]] argonez betetako sekzio batean sartu ondoren. Gertakari honek gune itxietan argonak ihes egiteko arriskuak nabarmentzen ditu, eta erabilera, biltegiratze eta manipulazio egokiaren beharra azpimarratzen du.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=FACE Program: Alaska Case Report 94AK012 {{!}} NIOSH {{!}} CDC|hizkuntza=en-us|data=2020-12-14|url=https://www.cdc.gov/niosh/face/stateface/ak/94ak012.html|aldizkaria=www.cdc.gov|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|1}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{kimika zirriborroa}}
[[Kategoria:Elementu kimikoak]]
[[Kategoria:Gas nobleak]]
[[Kategoria:Gas industrialak]]
4l9c3n049ble7nwkbytd62gk1bq8mfh
Lankide eztabaida:Theklan/2007ko abendua
3
61458
9974760
617870
2024-11-20T14:09:32Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2007ko abendua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2007ko abendua]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
617870
wikitext
text/x-wiki
==Mendi infotaula==
Iepa Theklan! Ikusi dut [[Txantiloi:Mendi infotaula|Mendi infotaula]] aldatzen ibili zarela. Bertan ordea, ez al dira koordenatuak jartzeko beste 3 leku egon beharko? Agian erratu naiz, baina EHko mendi infotaulan ''de'', ''me'' eta ''se'' ere badaude.--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 12:34, 1 Abendua 2007 (UTC)
:Nik oraindik ez dut ulertzen zergatik {{tx|Mendi infotaula}} txantiloian meridianoak jartzeko aukera, bertan dagoen kodean ez den agertzen (de,me eta se). Zerbait pasatu egin zait ala kodea ez dago ondo jarrita? Orain pentsatzen jarrita, txantiloigintzan hasi beharko dut noizbait.--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 17:21, 1 Abendua 2007 (UTC)
== erabiltzaile txantiloiak ==
Epa theklan!
Ikusi duzunez erabiltzaile txantiloiak egiten ditut eta ez normalak, hpbeto egiten ditudanez erabiltzaile txantiloiak, horiek egin dezaket?
ondo pasa! [[lankide:bengoa|bengoa]],[[lankide_eztabaida:bengoa|idatz ezazu emen!]][[Lankide:Bengoa|bengoa]] 12:36, 1 Abendua 2007 (UTC)
== Lugoarra ==
Hasi baino lehen kontsultau egin dot hiztegian: Lugoarra, coruñarra, pontevedrarra eta ourenseTARra.
--[[Lankide:Patxi lurra|Patxi lurra]] 14:46, 1 Abendua 2007 (UTC)
Bai, batek daki zergaitik ete... Badakizu, Euskaltzaindiako bideak ulertzeko gaitzak dira... Ondo pasa asteburua!
--[[Lankide:Patxi lurra|Patxi lurra]] 14:55, 1 Abendua 2007 (UTC)
== artikuluak ==
eskerrik asko!
oraitxe zaiatuko naiz hori egiten baina justu nengoen txantiloi bat egiten eta hori egin eta gero zaiatuko naiz zuk ezandakoa egiten
eskerrik asko![[lankide_eztabaida:bengoa|idatz ezazu emen!]]--[[Lankide:Bengoa|bengoa]] 14:52, 1 Abendua 2007 (UTC)
bai, nola ez nituen aurkitzen inbentatu egin ditut baina ala ere ezin dut begitatu alemaniarraz, EZ DUT ULERTZEN EZTA KAIXO,JAJA! horregaitik erderaz agian etortzen da, orain begiratuko dut--[[Lankide:Bengoa|bengoa]] 16:05, 1 Abendua 2007 (UTC)beste gauza bat, nola gartzen dituzu arabierar letrak, nirean ez dator orrelakorik, bakarrik gure letrak erta zenbakian, nola egiten duzu?--[[Lankide:Bengoa|bengoa]] 16:08, 1 Abendua 2007 (UTC)
berriz beste gauza bat, jada abendua da, orduan eztabaida artxibo honetan ez da itzegin behar, abenduarena egin behar duzu!
bide batez, barkatu asmatzeagaitik eta beste batez ez nekien artxiboarena
barkatu--[[Lankide:Bengoa|bengoa]] 16:14, 1 Abendua 2007 (UTC)
baina ze interwiki?, eske ez naiz gogoratzen zer ziren, --[[Lankide:Bengoa|bengoa]] 16:18, 1 Abendua 2007 (UTC)
aaa oriek dira interwikiak, ikusi ditut hainbat eta hainbat orrietan baina ez nekien zertarako balio zuten, gainera gero ez dira agertzen, baina porsiakaso aldatu egin ditut--[[Lankide:Bengoa|bengoa]] 16:32, 1 Abendua 2007 (UTC)
baina ni gezurra or ezan dut, ez emen, nire ama izkuntz euskera da, naiz eta ez itzegin ondo, eta ez ez naiz bibliotecarioa inon baina bai daukadala kontu batzuk beste wikipedia batzuetan
zin egiten dizut inoiz gehiago ez dudala gezurrik ezango, baina ez dut emen ezan gezurra baizik eta wikipedia gazteleran. barkatuko al didazu berriz?, ez dakit ezta nola barkatzen didazun, oso ona zara, zu eta besteak
barkatu berriz--[[Lankide:Bengoa|bengoa]] 16:44, 1 Abendua 2007 (UTC)
==Bengoaren inguruan==
Bai, egia esan berak eginiko ekarpen guztien atzetik ibili behar da zuzentzen, eta datu faltsuak jarri baditu nahita (oraintxe bertan irakurri dut), merezi du blokeaketa. Bide batez esatea zuk berari proposatutakoa egokia iruditu zaidala, datuak ordezkatzeko ez baita behar hizkuntza maila altuegirik (bistan da ez duela euskara menperatzen artikulu osoagoak egiteko). Espero dut blokeaketak gogoetara bultzatzea, bestela...--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 17:58, 1 Abendua 2007 (UTC)
==Hola Theklan==
Muchas gracias por la información, ya sospechábamos algo por el estilo, le ha puesto un mensaje a [[Lankide:Txo]], creo que tambien en la vuestra. Aquí tambien entro pidiendo ser biblio y diciendo que era dos o tres usuarios diferentes, le tuvimos que avisar porque habia puesto el userbox de biblio en su pagina, ya lo quito. Gracias, te mantendre informado. Un abrazo. Ensada. 1/12/2007 22:16
== Fair use ==
Iepa Theklan!<br>
Ikusi dut Fair usearen gainean zer jarri duzun TXiKiren lankide orrian. Gure helburua bozketa serio bat egitea da laister orain arteko anbiguotasun honekin bukatzeko. Ni neu kontra nago baita, baina ikusiko da bozketan zer gertatzen den. Saiatu behar dugu bozketa horretan ahal bezain beste lankidek parte har dezaten, oso garrantzitsua izango baita euskal wikipediarako (nire ustez). Bideratuko dugu asuntua zubitik bueltan eta horrela jada urtea anbiguotasun gabe hasi ahal izango dugu. Ondo izan.--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 21:58, 3 Abendua 2007 (UTC)
== Azaleko Asteko irudia taulaz ==
Apa Theklan. Azalean asteko irudia agertzen den taulan, ''Irudi hau Euskal WikiAtlas atarian '''aukeratua izan da''' asteko argazki gisa'' jartzen du. Ez litzateke era egokia ondokoa izango?: ''Irudi hau Euskal WikiAtlas atarian '''aukeratu da''' asteko argazki gisa'' (edo ''aukeratu dugu''). Uste dut euskaraz forma hori (joder, ez dut gogoratzen nola deitzen diren esaldi horiek!) ekidin behar dela. --[[Lankide:Orereta|Orereta]] ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]]) 12:05, 5 Abendua 2007 (UTC)
: Hori da, pasiboa! Ez zitzaidan ateratzen... Ondo segi --[[Lankide:Orereta|Orereta]] ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]]) 14:30, 5 Abendua 2007 (UTC)
== interwikiak ==
Kaixo!
Lehen esan didazu interwikiak jartzeko baina bakarrik ingeleraskoak edo ere beste iskuntzatakoak jartzen ditut?
Geroarte!--[[lankide:bengoa]] 12:21, 7 Abendua 2007 (UTC)
==Nafarroako Erreinua eta Euskal Estatua==
Argi dago bakoitzak historia nahi duen moduan ulertzen duela. 'Bakoitzak' esaten dudanean, jende arruntaz hitz egiten ari naiz. Historiak, zientzia bezala, aspalditik frogatu du inoiz ez dela euskal Estatua existitu. Nafarroari buruz kontatzen didazuna egia izan daiteke, baina Nafarroako Erreinua euskal estatua kontsideratzea ez dator errealitatearekin bat. Sabino Aranak berak inoiz ez zela Euskal estatua existitu onartu zuen, hor daude bere liburuak eta konprobatu daiteke. Erreferentziei buruz, bakarrik idazten dena gustatzen ez zaizunean eskatzen dituzula ikusten dut, Euskal Herria artikuluan gauza eztabaidagarri asko esaten direlako erreferentziarik gabe. Agur. [[Lankide:Generalpoteito|Generalpoteito]] 12:48, 8 Abendua 2007 (UTC)
== Andres Urdanetaren argazkia ==
Kaixo! Ea asmatzen dudan behingoz gauzak bere tokian jartzen...
Urdanetaren artikuluan beste irudi batzuk sartzen ahalegindu nintzen eta idatzi zenidan... Urdaneta fraidea zen, baina hori baino denbora gehiagon KOSMOGRAFO, ABENTURAZALE, MARINEL, ESPLORATZAILE, JAKINDURIA HANDIKO GIZONA... izan zen. Ezin al dugu jarrita dagoen irudi hori aldatu? Zuk esandako tokian irudi berriak jarri nituen: [http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Urdaneta-karbonzillo.jpg Urdaneta-karbontzilo], [http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Urdaneta_marinela.jpg Urdaneta marinela], [http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Urdaneta-Vmendeurrena.JPG Urdaneta-V. mendeurrena] Zerbait egin al daiteke? Eskerrik asko![[Lankide:Koro|Koro]] 17:21, 10 Abendua 2007 (UTC)
== Lonbardierazko Wikipedia ==
Aupa! Lonbardierazko Wikipediako lankide pare bat lagun ditut, eta bot-ak erabiliz fitxategitik artikuluak sortzen asmatzen ez zutenez, niregana jo izan dute laguntza eske, eta horrexegatik dira nik sortutakoak horietako asko. Egia esaten badizut ez zait aproposa iruditzen hainbeste artikulu era horretan igotzea, zirriborroz beteta gelditu delako 100.000 artikulutik gorako entziklopedia, baina hortik itxi nahi izatera...
Dena dela, euskarazko Wikipedian horrelako zerbait egitea ez zait oso aproposa iruditzen; Estatu Batuetako 50.000tik gora udalerriren artikuluak igotzea-eta... hala eta guztiz ere ez dakit zerbait aprobetxatzerik izango ote genukeen, nik fitxategiak ez dauzkat jada! –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 18:59, 11 Abendua 2007 (UTC)
== Alkatetzako telefonoak ==
Aupa, lagun. Konturatu naiz telefono zenbakiak ezabatu dituzula Musakola sarreran. Hasi berria naizenez Wikipedian, eskertuko nizuke azaltzea zergatik egin duzun hori, nik ere jakin dezadan arazoren bat ote dagoen horren atzean. Esango dizut horietako bi telefonoetatik, bat dela auzo alkatetzako bulegokoa. Bestea, baserrietakoa, partikularra. Mila esker aurretiaz.
==Banderak==
Eskerrik asko abisuagatik Theklan, erantzungo deutsiet. Pentsetan nuen hau aspaldi bukatu nuela eta dagoeneko ezabatuta egon beharko liratekeela baina enpin.--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 20:31, 13 Abendua 2007 (UTC)
== Giza anatomia ==
Kaixo Theklan. Badakit [[Gizaki]] artikulua osatzen ari zarela. Bertan, ''Giza anatomia'' atala gehitu diot, [[Giza anatomia]] artikuluaren loturarekin. Berez, leku egokia iruditzen zait hori. Horregatik jarri dut, ez ahazteko. Zuk nahi adina aldatu dezakezu, noski. --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|erantzun hemen]]) 23:55, 15 Abendua 2007 (UTC)
== Formatoak ==
Aupa Lagun: biziki eskertzen dizut gomendio, formato standarrak erabiltzeko.
Baina arazo handi bat daukat: ez dakit nola erabili.
Normalean denbora gutxirekin sartzen naiz Wikipediara, eta ekarpenak egiteko minutu gutxitan etekin handia ateratzea nahi izaten dut. Hau da harira noa, itxura gutxi landuz.
Beti pentsatzen dut beste norbaitek taxutuko duela. Ez bota bronkarik baina, zeuk edo besteren batek hobetuko duzuelakoan nago. Hauxe da Crowdsourcing ezba?
Ondo segi! Josi
Theklan: eskerrik asko iruzkinengatik. Saiatuko nauk baina... lagun gutxi izateaz gain, seguru euskal-wikipedista gehienak denbora gutxirekin ibiliko garela: ez duzu uste? Ondo segi
Js
== Gaztea ==
Oraim berriz Gaztea da. Aurreko "e" hori ezabatu dute azkenaldian. Irratian bertan gaztea esaten dute eta webgunea ere www.gaztea.com da. [[Lankide:Kabri|Kabri]], [[Lankide_eztabaida:Kabri|(erantzunak hemen)]] [[Irudi:Lauburu.svg|20px]] 21:57, 18 Abendua 2007 (UTC)
== [[txantiloi:lankide urtebetetze]] ==
kaixo, lankide baten urtebetetze txantiloia egin dut [[txantiloi:lankide liburua irakurtzen]] modora, gero zure lankide orrian ze liburu den jarri al dezakezu, baina urtebetetzearekin nirean probatu dut (aldaketa berrietan ez duzu ikusiko, aurreikuspena ikusi-ri eman diodalako) eta ez da agertzen, zer egin behar dut konpontzeko? Besterik ez, ondo pasa--[[Lankide:Bengoa|bengoa]] 16:09, 19 Abendua 2007 (UTC)
== Bengoaren blokeoa ==
Egunon Theklan!
Ikusi dut zelan [[Lankide:Bengoa|Bengoa]] blokeatu duzun, Copyright eskubide bortxaketa bat eta gezurretan ibiltzeagatik. Kontua da, zuk estekaturiko artikulua (''Elementu Anaforikoak Eskolako testuetan'') arin-arin eta diagonalean irakurri dudala eta ez dudala ikusi artikuluko testurik, arintasunagatik ziurrenik. Esango zenuke mesedez, testuko zein orrialdetan dagoen copyright bortxaketa hori? Hori jarrita, gogoratu baita artikulua bera ere ezabatu beharko litzatekeela, edo norbaitek moldatu. Egun ona izan.--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 09:10, 20 Abendua 2007 (UTC)
:Ados. Ikusiko da ea azkenean zer egin Bengoagaz... PS (off-topic): Gero eguerdian Leioan izango zara edo?--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 09:19, 20 Abendua 2007 (UTC)
== MediaWiki ==
Aupa Theklan!
Ikusi dut ibili zarela noizbait Wikipediko MediaWiki kontuak aldatzen. Nire galdera da, nola dakizu zein den zer? Nik badakizkit gauza pare bat edo, baina zuk gidaren bat edo erabiltzen al duzu kontua maneiatzeko? Ze nik SiteNotice, Portal, eta ezer gutxi gehiago...--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 09:18, 21 Abendua 2007 (UTC)
== "Sortu" txantiloia ==
Aupa! [[Txantiloi:Sortu|Sortu txantiloia]]ri buruz (artikulua sortu gabe dagoenean agertzen dena), oso ideia ona iruditu zait, eta egin duenari (zu izan zara?), zorionak! Horrekin batera, iruditzen zait estilo aldetik bizpairu kontu hobetu daitezkeela:
* ''Kontuan izan '''ere''''' horren ordez ''ere bai'', ''halaber'', edo besteren bat jartzea.
* ''Ezabatuak izan daitezkela'': ''daitezke'''e'''la'' jarri, eta forma pasiboa ekidin.
* Berdin ''agian ezabatua izan da'' (pasiboa).
Ni horietaz konturatu naiz. Gauza da ezin dugula erabiltzaile arruntek aldatu (nik ez dakit, behintzat); eta zu administratzailea zarenez zuri komentatzen dizut... Esango didazu. Ondo segi! --[[Lankide:Orereta|Orereta]] ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]]) 18:21, 24 Abendua 2007 (UTC)
: Primeran. Esaldi horiek liosoak dira, bai. Azken kontu bat: azkeneko esaldian ''administratzaileren bateN'', jartzen du, eta ''bateK'' izan behar luke. Eta esaldi honetan: ''Artikulu hutsak edo informazio minimoa dutenak ezabatu(ak izan) daitezkeela zirriborro bat izatera ere heltzen ez badira''; nik parentesi artean jarritakoa kenduko nuke (pasiboaren kontu horrengatik). Barkatuko didazu, hizkuntzarekin ez naiz hain maniatikoa izaten, baina tira... Aio! --[[Lankide:Orereta|Orereta]] ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]]) 18:40, 24 Abendua 2007 (UTC)
== Gaztelu infotaula ==
Iepa Theklan!
Ideia bikaina gaztelu infotaularena. Galdera bat bakarrik, herrialdea jartzeko EH-NA jarri behar da eta gero Nafarroa agertuko da banderatxoagaz ala zuzenean <nowiki>[[Nafarroa]]</nowiki> jarriko dugu eta lixto?--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 22:27, 26 Abendua 2007 (UTC)
:Imajinatzen dut jakinean egongo zarela, baina infotaulan ez dira koordenatuak esplizituki agertzen, konpotzerik edo ba al dago?--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 22:33, 26 Abendua 2007 (UTC)
::Izenburu-letra tamaina aldatu diot, gazteluek normalean izen luzeak baitituzte (mendiak baino gehiago behintzat) eta hobeto ikusteko. Bestela, Agramondarren gaztelua agertzeko... jai daukagu.--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 22:35, 26 Abendua 2007 (UTC)
== Turkiako probintziak ==
Kaixo Theklan. Egia esan, orain oporretan nagoenez, denbora gutxi xamar pasatzen dut ordenagailu aurrean. Horregatik denbora gutxi daukat euwikiari eskeintzeko. Oraingoz nahiago dut zuzenketa txikiak egitea, Turkiako probintzien artikuluak sortzea baino. Hala ere, urtarriletik aurrera, saiatuko naiz zerbait aurreratzen, nahiz eta asteko herrialdea ez izan... Ondo segi.
PS: Zorionak wikilehiaketan saria irabazteagatik! (ez nizun ezer esan, ez baituku harrez geroztik hitz egin, baina orain da unea...)--[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|erantzun hemen]]) 23:07, 26 Abendua 2007 (UTC)
:: Gabon Theklan! Egia esan denbora gutxi kostatzen zait artikulu horiek egitea eredua izanda testu-editoreen Reemplazar texto aukerari esker :) Agian modu azkarragoren bat egon daiteke baina oraingoz ez dut ezagutzen.
:: Boli Kostako probintzien artikuluak sortu aurretik Turkiakoak idazteko zorian egon naiz, baina bada ezpada ez dut ezer egin. Pentsatzen nuen lanean egon zintezkeela eta ez nuen enbarazurik sortu nahi. Baina tira, animatu naiz. Koordinatuz gero ederki asko aritu gaitezke elkarlanean. Adibidez, nahi izanez gero behetik gora has naiteke probintzia eta barruti horien artikuluak sortzen. [[Lankide:Tximist|Tximist - Zer berri?]] 21:28, 27 Abendua 2007 (UTC)
::: Ados ba! Mila esker. Zeozer gaizki egiten badut, zerbait falta bada edota laguntzerik nahi izatekotan eskatu lasai. [[Lankide:Tximist|Tximist - Zer berri?]] 21:45, 27 Abendua 2007 (UTC)
== Republic of Korella ==
Kar, kar, oso ona! :-) --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai Fdz. de Betoño]] 14:45, 28 Abendua 2007 (UTC)
== K–T boundary ==
Gabon Theklan! Ziur aski arrazoia izango duzu, horrela ikasi baduzu. Egia esan, artikulua oso garatua ez zegoenez eta ingelesekoan [[:en:K–T boundary|K–T boundary]] izena zuenez, ba horrelaxe ipini dut. Ziur bazaude gaizki dagoela, aldatu lasai asko... Bide batez eta biharko partez: Urte berri on! --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|erantzun hemen]]) 23:31, 30 Abendua 2007 (UTC)
== Argazkien bozketak ==
Ados.--[[Lankide:Assar|Assar]] 08:47, 31 Abendua 2007 (UTC)
g2n6w77jsv528jynjyynvg6s7xh9n3v
9975254
9974760
2024-11-20T14:28:39Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2007ko abendua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2007ko abendua]]» izenera aldatu du: Revert
617870
wikitext
text/x-wiki
==Mendi infotaula==
Iepa Theklan! Ikusi dut [[Txantiloi:Mendi infotaula|Mendi infotaula]] aldatzen ibili zarela. Bertan ordea, ez al dira koordenatuak jartzeko beste 3 leku egon beharko? Agian erratu naiz, baina EHko mendi infotaulan ''de'', ''me'' eta ''se'' ere badaude.--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 12:34, 1 Abendua 2007 (UTC)
:Nik oraindik ez dut ulertzen zergatik {{tx|Mendi infotaula}} txantiloian meridianoak jartzeko aukera, bertan dagoen kodean ez den agertzen (de,me eta se). Zerbait pasatu egin zait ala kodea ez dago ondo jarrita? Orain pentsatzen jarrita, txantiloigintzan hasi beharko dut noizbait.--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 17:21, 1 Abendua 2007 (UTC)
== erabiltzaile txantiloiak ==
Epa theklan!
Ikusi duzunez erabiltzaile txantiloiak egiten ditut eta ez normalak, hpbeto egiten ditudanez erabiltzaile txantiloiak, horiek egin dezaket?
ondo pasa! [[lankide:bengoa|bengoa]],[[lankide_eztabaida:bengoa|idatz ezazu emen!]][[Lankide:Bengoa|bengoa]] 12:36, 1 Abendua 2007 (UTC)
== Lugoarra ==
Hasi baino lehen kontsultau egin dot hiztegian: Lugoarra, coruñarra, pontevedrarra eta ourenseTARra.
--[[Lankide:Patxi lurra|Patxi lurra]] 14:46, 1 Abendua 2007 (UTC)
Bai, batek daki zergaitik ete... Badakizu, Euskaltzaindiako bideak ulertzeko gaitzak dira... Ondo pasa asteburua!
--[[Lankide:Patxi lurra|Patxi lurra]] 14:55, 1 Abendua 2007 (UTC)
== artikuluak ==
eskerrik asko!
oraitxe zaiatuko naiz hori egiten baina justu nengoen txantiloi bat egiten eta hori egin eta gero zaiatuko naiz zuk ezandakoa egiten
eskerrik asko![[lankide_eztabaida:bengoa|idatz ezazu emen!]]--[[Lankide:Bengoa|bengoa]] 14:52, 1 Abendua 2007 (UTC)
bai, nola ez nituen aurkitzen inbentatu egin ditut baina ala ere ezin dut begitatu alemaniarraz, EZ DUT ULERTZEN EZTA KAIXO,JAJA! horregaitik erderaz agian etortzen da, orain begiratuko dut--[[Lankide:Bengoa|bengoa]] 16:05, 1 Abendua 2007 (UTC)beste gauza bat, nola gartzen dituzu arabierar letrak, nirean ez dator orrelakorik, bakarrik gure letrak erta zenbakian, nola egiten duzu?--[[Lankide:Bengoa|bengoa]] 16:08, 1 Abendua 2007 (UTC)
berriz beste gauza bat, jada abendua da, orduan eztabaida artxibo honetan ez da itzegin behar, abenduarena egin behar duzu!
bide batez, barkatu asmatzeagaitik eta beste batez ez nekien artxiboarena
barkatu--[[Lankide:Bengoa|bengoa]] 16:14, 1 Abendua 2007 (UTC)
baina ze interwiki?, eske ez naiz gogoratzen zer ziren, --[[Lankide:Bengoa|bengoa]] 16:18, 1 Abendua 2007 (UTC)
aaa oriek dira interwikiak, ikusi ditut hainbat eta hainbat orrietan baina ez nekien zertarako balio zuten, gainera gero ez dira agertzen, baina porsiakaso aldatu egin ditut--[[Lankide:Bengoa|bengoa]] 16:32, 1 Abendua 2007 (UTC)
baina ni gezurra or ezan dut, ez emen, nire ama izkuntz euskera da, naiz eta ez itzegin ondo, eta ez ez naiz bibliotecarioa inon baina bai daukadala kontu batzuk beste wikipedia batzuetan
zin egiten dizut inoiz gehiago ez dudala gezurrik ezango, baina ez dut emen ezan gezurra baizik eta wikipedia gazteleran. barkatuko al didazu berriz?, ez dakit ezta nola barkatzen didazun, oso ona zara, zu eta besteak
barkatu berriz--[[Lankide:Bengoa|bengoa]] 16:44, 1 Abendua 2007 (UTC)
==Bengoaren inguruan==
Bai, egia esan berak eginiko ekarpen guztien atzetik ibili behar da zuzentzen, eta datu faltsuak jarri baditu nahita (oraintxe bertan irakurri dut), merezi du blokeaketa. Bide batez esatea zuk berari proposatutakoa egokia iruditu zaidala, datuak ordezkatzeko ez baita behar hizkuntza maila altuegirik (bistan da ez duela euskara menperatzen artikulu osoagoak egiteko). Espero dut blokeaketak gogoetara bultzatzea, bestela...--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 17:58, 1 Abendua 2007 (UTC)
==Hola Theklan==
Muchas gracias por la información, ya sospechábamos algo por el estilo, le ha puesto un mensaje a [[Lankide:Txo]], creo que tambien en la vuestra. Aquí tambien entro pidiendo ser biblio y diciendo que era dos o tres usuarios diferentes, le tuvimos que avisar porque habia puesto el userbox de biblio en su pagina, ya lo quito. Gracias, te mantendre informado. Un abrazo. Ensada. 1/12/2007 22:16
== Fair use ==
Iepa Theklan!<br>
Ikusi dut Fair usearen gainean zer jarri duzun TXiKiren lankide orrian. Gure helburua bozketa serio bat egitea da laister orain arteko anbiguotasun honekin bukatzeko. Ni neu kontra nago baita, baina ikusiko da bozketan zer gertatzen den. Saiatu behar dugu bozketa horretan ahal bezain beste lankidek parte har dezaten, oso garrantzitsua izango baita euskal wikipediarako (nire ustez). Bideratuko dugu asuntua zubitik bueltan eta horrela jada urtea anbiguotasun gabe hasi ahal izango dugu. Ondo izan.--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 21:58, 3 Abendua 2007 (UTC)
== Azaleko Asteko irudia taulaz ==
Apa Theklan. Azalean asteko irudia agertzen den taulan, ''Irudi hau Euskal WikiAtlas atarian '''aukeratua izan da''' asteko argazki gisa'' jartzen du. Ez litzateke era egokia ondokoa izango?: ''Irudi hau Euskal WikiAtlas atarian '''aukeratu da''' asteko argazki gisa'' (edo ''aukeratu dugu''). Uste dut euskaraz forma hori (joder, ez dut gogoratzen nola deitzen diren esaldi horiek!) ekidin behar dela. --[[Lankide:Orereta|Orereta]] ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]]) 12:05, 5 Abendua 2007 (UTC)
: Hori da, pasiboa! Ez zitzaidan ateratzen... Ondo segi --[[Lankide:Orereta|Orereta]] ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]]) 14:30, 5 Abendua 2007 (UTC)
== interwikiak ==
Kaixo!
Lehen esan didazu interwikiak jartzeko baina bakarrik ingeleraskoak edo ere beste iskuntzatakoak jartzen ditut?
Geroarte!--[[lankide:bengoa]] 12:21, 7 Abendua 2007 (UTC)
==Nafarroako Erreinua eta Euskal Estatua==
Argi dago bakoitzak historia nahi duen moduan ulertzen duela. 'Bakoitzak' esaten dudanean, jende arruntaz hitz egiten ari naiz. Historiak, zientzia bezala, aspalditik frogatu du inoiz ez dela euskal Estatua existitu. Nafarroari buruz kontatzen didazuna egia izan daiteke, baina Nafarroako Erreinua euskal estatua kontsideratzea ez dator errealitatearekin bat. Sabino Aranak berak inoiz ez zela Euskal estatua existitu onartu zuen, hor daude bere liburuak eta konprobatu daiteke. Erreferentziei buruz, bakarrik idazten dena gustatzen ez zaizunean eskatzen dituzula ikusten dut, Euskal Herria artikuluan gauza eztabaidagarri asko esaten direlako erreferentziarik gabe. Agur. [[Lankide:Generalpoteito|Generalpoteito]] 12:48, 8 Abendua 2007 (UTC)
== Andres Urdanetaren argazkia ==
Kaixo! Ea asmatzen dudan behingoz gauzak bere tokian jartzen...
Urdanetaren artikuluan beste irudi batzuk sartzen ahalegindu nintzen eta idatzi zenidan... Urdaneta fraidea zen, baina hori baino denbora gehiagon KOSMOGRAFO, ABENTURAZALE, MARINEL, ESPLORATZAILE, JAKINDURIA HANDIKO GIZONA... izan zen. Ezin al dugu jarrita dagoen irudi hori aldatu? Zuk esandako tokian irudi berriak jarri nituen: [http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Urdaneta-karbonzillo.jpg Urdaneta-karbontzilo], [http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Urdaneta_marinela.jpg Urdaneta marinela], [http://commons.wikimedia.org/wiki/Image:Urdaneta-Vmendeurrena.JPG Urdaneta-V. mendeurrena] Zerbait egin al daiteke? Eskerrik asko![[Lankide:Koro|Koro]] 17:21, 10 Abendua 2007 (UTC)
== Lonbardierazko Wikipedia ==
Aupa! Lonbardierazko Wikipediako lankide pare bat lagun ditut, eta bot-ak erabiliz fitxategitik artikuluak sortzen asmatzen ez zutenez, niregana jo izan dute laguntza eske, eta horrexegatik dira nik sortutakoak horietako asko. Egia esaten badizut ez zait aproposa iruditzen hainbeste artikulu era horretan igotzea, zirriborroz beteta gelditu delako 100.000 artikulutik gorako entziklopedia, baina hortik itxi nahi izatera...
Dena dela, euskarazko Wikipedian horrelako zerbait egitea ez zait oso aproposa iruditzen; Estatu Batuetako 50.000tik gora udalerriren artikuluak igotzea-eta... hala eta guztiz ere ez dakit zerbait aprobetxatzerik izango ote genukeen, nik fitxategiak ez dauzkat jada! –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 18:59, 11 Abendua 2007 (UTC)
== Alkatetzako telefonoak ==
Aupa, lagun. Konturatu naiz telefono zenbakiak ezabatu dituzula Musakola sarreran. Hasi berria naizenez Wikipedian, eskertuko nizuke azaltzea zergatik egin duzun hori, nik ere jakin dezadan arazoren bat ote dagoen horren atzean. Esango dizut horietako bi telefonoetatik, bat dela auzo alkatetzako bulegokoa. Bestea, baserrietakoa, partikularra. Mila esker aurretiaz.
==Banderak==
Eskerrik asko abisuagatik Theklan, erantzungo deutsiet. Pentsetan nuen hau aspaldi bukatu nuela eta dagoeneko ezabatuta egon beharko liratekeela baina enpin.--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 20:31, 13 Abendua 2007 (UTC)
== Giza anatomia ==
Kaixo Theklan. Badakit [[Gizaki]] artikulua osatzen ari zarela. Bertan, ''Giza anatomia'' atala gehitu diot, [[Giza anatomia]] artikuluaren loturarekin. Berez, leku egokia iruditzen zait hori. Horregatik jarri dut, ez ahazteko. Zuk nahi adina aldatu dezakezu, noski. --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|erantzun hemen]]) 23:55, 15 Abendua 2007 (UTC)
== Formatoak ==
Aupa Lagun: biziki eskertzen dizut gomendio, formato standarrak erabiltzeko.
Baina arazo handi bat daukat: ez dakit nola erabili.
Normalean denbora gutxirekin sartzen naiz Wikipediara, eta ekarpenak egiteko minutu gutxitan etekin handia ateratzea nahi izaten dut. Hau da harira noa, itxura gutxi landuz.
Beti pentsatzen dut beste norbaitek taxutuko duela. Ez bota bronkarik baina, zeuk edo besteren batek hobetuko duzuelakoan nago. Hauxe da Crowdsourcing ezba?
Ondo segi! Josi
Theklan: eskerrik asko iruzkinengatik. Saiatuko nauk baina... lagun gutxi izateaz gain, seguru euskal-wikipedista gehienak denbora gutxirekin ibiliko garela: ez duzu uste? Ondo segi
Js
== Gaztea ==
Oraim berriz Gaztea da. Aurreko "e" hori ezabatu dute azkenaldian. Irratian bertan gaztea esaten dute eta webgunea ere www.gaztea.com da. [[Lankide:Kabri|Kabri]], [[Lankide_eztabaida:Kabri|(erantzunak hemen)]] [[Irudi:Lauburu.svg|20px]] 21:57, 18 Abendua 2007 (UTC)
== [[txantiloi:lankide urtebetetze]] ==
kaixo, lankide baten urtebetetze txantiloia egin dut [[txantiloi:lankide liburua irakurtzen]] modora, gero zure lankide orrian ze liburu den jarri al dezakezu, baina urtebetetzearekin nirean probatu dut (aldaketa berrietan ez duzu ikusiko, aurreikuspena ikusi-ri eman diodalako) eta ez da agertzen, zer egin behar dut konpontzeko? Besterik ez, ondo pasa--[[Lankide:Bengoa|bengoa]] 16:09, 19 Abendua 2007 (UTC)
== Bengoaren blokeoa ==
Egunon Theklan!
Ikusi dut zelan [[Lankide:Bengoa|Bengoa]] blokeatu duzun, Copyright eskubide bortxaketa bat eta gezurretan ibiltzeagatik. Kontua da, zuk estekaturiko artikulua (''Elementu Anaforikoak Eskolako testuetan'') arin-arin eta diagonalean irakurri dudala eta ez dudala ikusi artikuluko testurik, arintasunagatik ziurrenik. Esango zenuke mesedez, testuko zein orrialdetan dagoen copyright bortxaketa hori? Hori jarrita, gogoratu baita artikulua bera ere ezabatu beharko litzatekeela, edo norbaitek moldatu. Egun ona izan.--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 09:10, 20 Abendua 2007 (UTC)
:Ados. Ikusiko da ea azkenean zer egin Bengoagaz... PS (off-topic): Gero eguerdian Leioan izango zara edo?--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 09:19, 20 Abendua 2007 (UTC)
== MediaWiki ==
Aupa Theklan!
Ikusi dut ibili zarela noizbait Wikipediko MediaWiki kontuak aldatzen. Nire galdera da, nola dakizu zein den zer? Nik badakizkit gauza pare bat edo, baina zuk gidaren bat edo erabiltzen al duzu kontua maneiatzeko? Ze nik SiteNotice, Portal, eta ezer gutxi gehiago...--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 09:18, 21 Abendua 2007 (UTC)
== "Sortu" txantiloia ==
Aupa! [[Txantiloi:Sortu|Sortu txantiloia]]ri buruz (artikulua sortu gabe dagoenean agertzen dena), oso ideia ona iruditu zait, eta egin duenari (zu izan zara?), zorionak! Horrekin batera, iruditzen zait estilo aldetik bizpairu kontu hobetu daitezkeela:
* ''Kontuan izan '''ere''''' horren ordez ''ere bai'', ''halaber'', edo besteren bat jartzea.
* ''Ezabatuak izan daitezkela'': ''daitezke'''e'''la'' jarri, eta forma pasiboa ekidin.
* Berdin ''agian ezabatua izan da'' (pasiboa).
Ni horietaz konturatu naiz. Gauza da ezin dugula erabiltzaile arruntek aldatu (nik ez dakit, behintzat); eta zu administratzailea zarenez zuri komentatzen dizut... Esango didazu. Ondo segi! --[[Lankide:Orereta|Orereta]] ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]]) 18:21, 24 Abendua 2007 (UTC)
: Primeran. Esaldi horiek liosoak dira, bai. Azken kontu bat: azkeneko esaldian ''administratzaileren bateN'', jartzen du, eta ''bateK'' izan behar luke. Eta esaldi honetan: ''Artikulu hutsak edo informazio minimoa dutenak ezabatu(ak izan) daitezkeela zirriborro bat izatera ere heltzen ez badira''; nik parentesi artean jarritakoa kenduko nuke (pasiboaren kontu horrengatik). Barkatuko didazu, hizkuntzarekin ez naiz hain maniatikoa izaten, baina tira... Aio! --[[Lankide:Orereta|Orereta]] ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]]) 18:40, 24 Abendua 2007 (UTC)
== Gaztelu infotaula ==
Iepa Theklan!
Ideia bikaina gaztelu infotaularena. Galdera bat bakarrik, herrialdea jartzeko EH-NA jarri behar da eta gero Nafarroa agertuko da banderatxoagaz ala zuzenean <nowiki>[[Nafarroa]]</nowiki> jarriko dugu eta lixto?--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 22:27, 26 Abendua 2007 (UTC)
:Imajinatzen dut jakinean egongo zarela, baina infotaulan ez dira koordenatuak esplizituki agertzen, konpotzerik edo ba al dago?--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 22:33, 26 Abendua 2007 (UTC)
::Izenburu-letra tamaina aldatu diot, gazteluek normalean izen luzeak baitituzte (mendiak baino gehiago behintzat) eta hobeto ikusteko. Bestela, Agramondarren gaztelua agertzeko... jai daukagu.--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 22:35, 26 Abendua 2007 (UTC)
== Turkiako probintziak ==
Kaixo Theklan. Egia esan, orain oporretan nagoenez, denbora gutxi xamar pasatzen dut ordenagailu aurrean. Horregatik denbora gutxi daukat euwikiari eskeintzeko. Oraingoz nahiago dut zuzenketa txikiak egitea, Turkiako probintzien artikuluak sortzea baino. Hala ere, urtarriletik aurrera, saiatuko naiz zerbait aurreratzen, nahiz eta asteko herrialdea ez izan... Ondo segi.
PS: Zorionak wikilehiaketan saria irabazteagatik! (ez nizun ezer esan, ez baituku harrez geroztik hitz egin, baina orain da unea...)--[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|erantzun hemen]]) 23:07, 26 Abendua 2007 (UTC)
:: Gabon Theklan! Egia esan denbora gutxi kostatzen zait artikulu horiek egitea eredua izanda testu-editoreen Reemplazar texto aukerari esker :) Agian modu azkarragoren bat egon daiteke baina oraingoz ez dut ezagutzen.
:: Boli Kostako probintzien artikuluak sortu aurretik Turkiakoak idazteko zorian egon naiz, baina bada ezpada ez dut ezer egin. Pentsatzen nuen lanean egon zintezkeela eta ez nuen enbarazurik sortu nahi. Baina tira, animatu naiz. Koordinatuz gero ederki asko aritu gaitezke elkarlanean. Adibidez, nahi izanez gero behetik gora has naiteke probintzia eta barruti horien artikuluak sortzen. [[Lankide:Tximist|Tximist - Zer berri?]] 21:28, 27 Abendua 2007 (UTC)
::: Ados ba! Mila esker. Zeozer gaizki egiten badut, zerbait falta bada edota laguntzerik nahi izatekotan eskatu lasai. [[Lankide:Tximist|Tximist - Zer berri?]] 21:45, 27 Abendua 2007 (UTC)
== Republic of Korella ==
Kar, kar, oso ona! :-) --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai Fdz. de Betoño]] 14:45, 28 Abendua 2007 (UTC)
== K–T boundary ==
Gabon Theklan! Ziur aski arrazoia izango duzu, horrela ikasi baduzu. Egia esan, artikulua oso garatua ez zegoenez eta ingelesekoan [[:en:K–T boundary|K–T boundary]] izena zuenez, ba horrelaxe ipini dut. Ziur bazaude gaizki dagoela, aldatu lasai asko... Bide batez eta biharko partez: Urte berri on! --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|erantzun hemen]]) 23:31, 30 Abendua 2007 (UTC)
== Argazkien bozketak ==
Ados.--[[Lankide:Assar|Assar]] 08:47, 31 Abendua 2007 (UTC)
g2n6w77jsv528jynjyynvg6s7xh9n3v
Lankide eztabaida:Theklan/2008ko urtarrila
3
63308
9974782
643378
2024-11-20T14:09:37Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2008ko urtarrila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2008ko urtarrila]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
643378
wikitext
text/x-wiki
== Commonsi buruzko galdera ==
Aupa Theklan. Azkenaldian Commonsen gora eta behera ibili naiz; eta galdera bat: Flickr-etik "Creative Commons" lizentzia duten argazki batzuk igo ditut (Pasaia eta Oreretakoak). Orain, Commonseko administratzaile batek lizentzia horiek zuzen jarri diren begiratu behar duela jartzen du. Arazorik egoten da lizentzia horrekin, edo jada Wikipedian argazki horietako batzuk igotzen hasi daitekeela uste duzu? (Bide batez, urte berri on!). --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 12:11, 31 Abendua 2007 (UTC)
: Eskerrik asko! --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 12:19, 31 Abendua 2007 (UTC)
== Costa Granadina ==
Euskadul, ¿cómo se dice en euskera "Costa Granadina" y "Vega de Granada"? [[Lankide:Granadar|Granadar]] 21:50, 3 Urtarrila 2008 (UTC)
== ¿Qué es Euskal Herría? ==
¿Eso qué es? Yo conozco las provincias de Álava, Guipúzcoa y Vizcaya; la Comunidad Foral de Navarra, y Aquitania.
:Has imaginado bien; no soy euskaldun. Theklan, bromas aparte (eso de que "¿qué es Euskal Herría?"), yo respeto a los independentistas. Me gustaría que la Wikipedia en euskera fuese como el resto, solo que en euskera. Y no lo es. Es una wikipedia muy partidista, en concreto con el nacionalismo vasco y catalán. Por ejemplo: en el artículo de Vizcaya no se menciona cuál es su nombre es castellano, pero sin embargo en el artículo de Asturias, se menciona su nombre en "asturiano" (como si tal lengua existiese siquiera... no es más que un dialecto). Y los mapas... Independientemente de si quieres ser español o no, Álava, Guipúzcoa, Navarra y Vizcaya son parte íntegra de España, y debería contemplarse así. Sinceramente, todo esto os quita muchísima credibilidad. Lamento no hablar euskera. Agur. [[Aparteko:Contributions/83.59.113.98|83.59.113.98]] 23:09, 3 Urtarrila 2008 (UTC)
::Es lógico que no se ponga el nombre en inglés, ni en italiano, ni en francés, ni en alemán; en Vizcaya no se hablan esas lenguas. Pero, ¿acaso insinúas que el castellano no es hablado en Vizcaya? El castellano es el idioma más hablado por los vizcaínos. ¡Por el amor de Dios! ¡Pero si el mismísimo alcalde de Bilbao siempre utiliza el castellano! La web del ayuntamiento se llama "bilbao.net", no "bilbo.net". A mí me gusta el euskera, pero lo que no me gusta es que se discrimine al idioma de todos los vascos: el castellano. Hay vascos que no saben hablar euskera, pero todos saben hablar castellano. Incluso muestra de ello son los datos de audiencia de la televisión pública vasca (ETB). ¿Adivinas qué canal tiene más audiencia? ETB 2 (íntegramente en español), y con diferencia respecto a la ETB 1. No lo digo yo, lo dicen las encuestas. En mi opinión, esta Wikipedia discrimina al idioma español, así como a la postura oficial. Bueno, no me entretengo más. Saludos, euskaldun. [[Aparteko:Contributions/83.59.113.98|83.59.113.98]] 23:42, 3 Urtarrila 2008 (UTC)
:No me comprendes. Ya sé que su nombre oficial es "Bizkaia", pero debería constar que su nombre en castellano es "Vizcaya", lo mismo que en la Wikipedia en español se dice que su nombre en euskera es el que es. Y estamos hablando de Vizcaya como ejemplo, pero lo mismo digo de Guipúzcoa, Álava (donde el euskera se habla porque se enseña en los colegios, sino no se hablaría siquiera) y Navarra (ídem en la mayor parte del territorio). Pero que da igual, en serio. No quiero discutir españolista versus nacionalista, porque estoy seguro de que ninguno vamos a convencer al otro. Voy a terminar lo de las provincias, y me voy. Kaixo! [[Aparteko:Contributions/83.59.113.98|83.59.113.98]] 23:54, 3 Urtarrila 2008 (UTC)
::Jajaja pues "agur", entonces. (Yo pensaba que "kaixo" significaba "saludos"). Oye, una pequeña cosa: me da igual como llaman los ingleses a Vizcaya, y si me apuras, casi que también me da igual cuál es el nombre oficial. 1) En Vizcaya se habla ampliamente el castellano. 2) En Vizcaya se habla ampliamente el euskera. 3) Tanto el euskera como el castellano son idiomas oficiales de Vizcaya. 4) Creo que se debería mencionar en esta Wikipedia que el nombre de Bizkaia en castellano (repito: idioma hablado y co-oficial en esta provincia, como en el resto del país) es "Vizcaya", al igual que en el artículo de Asturias se menciona que el nombre en asturiano es "Asturies", etc. Creo que has pensado que yo pretendía que el artículo de "Bizkaia" pasara a llamarse "Vizcaya"; en absoluto, esta es la Wikipedia en euskera, y deben llamarse los sitios como tradicionalmente se han llamado en este idioma. [[Aparteko:Contributions/83.59.113.98|83.59.113.98]] 00:14, 4 Urtarrila 2008 (UTC)
== Artikulu ñoak ==
Hola Theklan: Eskerrik asko mezuarengatik. Egia diozu; lerro batean datzaten artikuluak ez daude onartzerik. Hemendik aurrera artikulu ño hauek guztiak gehituko ditut, ezabatu ezean, aitzineuskara etimologiak azaltzea helburua baitute. [[Lankide:Hegibeltz|Hegibeltz]] 23:14, 3 Urtarrila 2008 (UTC)
== Berbideraketen Auschwitz-a ==
Iepa Theklan! Sartu berria naiz eta Aldaketa berrietan ikusi dut berbideraketa orri asko ezabatu dituzula, zelatan ba? Kuriositatez diot, ez bainaiz konturatu arrazoiaz... --[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 13:19, 4 Urtarrila 2008 (UTC)
:Primeran. Txokatu egin nau hainbeste ezabaketa ikusteak aldaketa berrietan eta.--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 14:06, 4 Urtarrila 2008 (UTC)
== Koordenatuak ==
Aupa Theklan! Eskertzen dizut [[Ekaterinburg]]ko infotaula zuzentzea, baina koordenatuetan 'N' agertzen da 'I'-ren ordez. Ez dago 'I' agertzeko modurik koordenatuen esteka galdu gabe ? --[[Lankide:Abeaumont|Alfredo Beaumont]] 23:56, 4 Urtarrila 2008 (UTC)
:Atal honekin jarraituz, ni oso ezjakina naizenez kontu horretan, gauza bat: Nafarroa Behereko udalerri batzutan ([[Aintzila]] eta [[Ortzaize]] esaterako) koordenatuak lehen ondo zeuden jarrita, baina orain, ezer aldatu gabe, Unexpected operator jartzen du. Badakizu zergatik izan daitekeen edota zelan konpondu leiken? —[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 13:16, 5 Urtarrila 2008 (UTC)
::Bai, orain primeran dabil. Dena dela, artikuluko goikaldean zelan agertzen diren koordenatuak, txarto gelditzen da SiteNoticearen ganean dauen ''marketing'' oharrarekin. Egon naiz begira nola jaitsi ohar hori pixkat, baina ez dut topatu zelan egin.—[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 16:26, 5 Urtarrila 2008 (UTC)
== EAEko ezkutua ==
Izaeraz ez da berdina, baina beti ezabatzen dute ezkutua Commonsetik eta hau soilik uzten dute. Berez, ez da honela... --[[Lankide:Kabri|Kabri]], [[Lankide_eztabaida:Kabri|(erantzunak hemen)]] [[Irudi:Lauburu.svg|20px]] 13:41, 8 Urtarrila 2008 (UTC)
== Wikisource ==
Ba orain itxaron egin beharko da... antza denez aprobatuko dute baina pazientzia. Orrialde hartan ipiniko dutelakoan nago. [[Lankide:Kabri|Kabri]], [[Lankide_eztabaida:Kabri|(erantzunak hemen)]] [[Irudi:Lauburu.svg|20px]] 15:36, 8 Urtarrila 2008 (UTC)
== Santa Cristina de Lena ==
Kaixo. Oraintxe egin didazun gomendioa eskertzen dizut. Hala ere, eta gezurra badirudi ere, gaur bertan irakurri ditut laguntza orrialdeak, eta ez dut inondik aurkitzen wikipediak esaten dizkidan akatsak. Ez da lehen aldia idazten dudala eta inoiz ez zizkidan akats hauek aipatu. Egia esan erotuta ibili nai eta horregatik utzi dut bere hala, ea norbaitek akatsak erakusten dizkidan.
Hala ere eskerrik asko zuen pazientziagatik
Kaixo! Orain egiten ari naizen artikuluetan ere jarri behar al ditut kategoriak? Oso informazio gutxi dutela iruditzen zait! Eskerrik asko!
== TXIMU NARIGUDOA ==
BAINA ZE DATU AZMATU DITUT BA?[[Lankide:Bengoa|Bengoa]] ; [[Lankide_eztabaida:Bengoa|Idatz ezazu emen!]] 13:45, 12 Urtarrila 2008 (UTC)
Baina erderazko wikipediatik hori kopiatu dut eta, zu ezan nahi duzu letrekin konfunditu naizela edo zer?--[[Lankide:Bengoa|Bengoa]] ; [[Lankide_eztabaida:Bengoa|Idatz ezazu emen!]] 13:49, 12 Urtarrila 2008 (UTC)
Ongi (ez dizut lehenago erantzun jaten ari nintzelako)[[Lankide:Bengoa|Bengoa]] ; [[Lankide_eztabaida:Bengoa|Idatz ezazu emen!]] 14:29, 12 Urtarrila 2008 (UTC)
== Fungi erreinua ==
Ba lehenengo eta behin Fungi erreinu osoa ingelesezko wikipedian nola antolatuta dagoen ikusi nahi dut. Gero hor erabiltzen diren txantiloiak euskararako eginda dauden ikusi beharko dut, nik ez dakit nola egiten diren. Hasten naizenean abisatuko dizut. --[[Lankide:Assar|Assar]] 23:07, 13 Urtarrila 2008 (UTC)
:Theklan, onddoen zirriborro bat sortu dut, baina ikusi dut ezin dudala kategoriarik mugitu ez sortu. Hori horrela al da? "Perretxikoak" kategoariari "Mikologia" izena jarri nahi nion.--[[Lankide:Assar|Assar]] 10:27, 15 Urtarrila 2008 (UTC)
::Beste gauzatxo bat, infotaula gehitu diot [[Fungi]] artikuluari, baina azpidibisioak sartzean lehenaren eta bigarrenaren artean espazio handia geratzen zait. Txantiloiaren kontua da. Gainera, txantiloi honek zenbait gauza desberdin dauzka ingelesekoarekin konparatuta. Posible al litzateke ingelesezko wikipedian darabiltzen txantiloia kopiatzea?--[[Lankide:Assar|Assar]] 13:01, 15 Urtarrila 2008 (UTC)
:::Ooorain bai, orain hobeto ikusten da.
::::Bale, ez dakit nola sortu kategoriak. Suposatzen dut ezin dudala, administradorea ez naizelako, ezta?--[[Lankide:Assar|Assar]] 15:42, 15 Urtarrila 2008 (UTC)
== Laguntza/Ayuda ==
Kaixo, Theklan! Te pido una vez más disculpas por no dirigirme a ti en euskera, pero como ya te dije, desgraciadamente no sé hablar este idioma (en los colegios del resto de España no nos lo enseñan). Necesito que alguien me traduzca este párrafo, para ponerlo en los artículos de los municipios granadinos, y te lo pido por favor a ti:
:'''XX''' es un municipio situado en la parte septentrional/meridional/central/occidental/oriental de la comarca de XX (provincia de Granada), en el sureste de España.
Eskerrik asko. Azken agurra. [[Lankide:Granadar|Granadar]] 02:43, 14 Urtarrila 2008 (UTC)
==:)==
Thanks for your interest Theklan. --[[Lankide:Gökhan|Gökhan]] 10:11, 15 Urtarrila 2008 (UTC)
== Granadar-rentzat ==
Kaixo Theklan, zure baimena barik Granadarrek eskatutakoa euskaratu dut.
Hola granadar: Soy nuevo en esto pero esta es la traducción en Euskera que le pedías a Theklan.
XX udala, XX eskualdeko iparraldean/ hegoaldean/ erdialdean/ mendebaldean/ ekialdean kokatuta dago. Espainiako hegoekialdean (Granadako probintzian) dago.
[[Aparteko:Contributions/212.142.143.114|212.142.143.114]] 11:06, 15 Urtarrila 2008 (UTC)Ondo izan. Santutxutar. 2008/01/14. 12:00
--[[Aparteko:Contributions/212.142.143.114|212.142.143.114]] 11:06, 15 Urtarrila 2008 (UTC)
::Eskerrik asko!! [[Lankide:Granadar|Granadar]] 14:31, 16 Urtarrila 2008 (UTC)
== Koordenadak ==
Arrazoia deukozu. Saiatuko naz, saiatuko naz.
--[[Lankide:Patxi lurra|Patxi lurra]] 21:10, 15 Urtarrila 2008 (UTC)
Esan mesedez zelan begiratzen diran koordenadak Gogle Mapak horretan eta zer diran dn, mn, sn eta abar.
--[[Lankide:Patxi lurra|Patxi lurra]] 21:23, 15 Urtarrila 2008 (UTC)
== kalitatea==
iepa!! artikulu bat kalitatezkoa izan dadin koadrotxo denetan izarra behar du ala bakarrik ona?? zein irizpide daude kalitatezko artikulo izendatzeko eta nork egiten du?? eskerrik asko [[Lankide:Iriartejauna|Espainiar bezain Donostiarra naiz. Gora Antiguo askatuta!]] 12:17, 16 Urtarrila 2008 (UTC)
PD : zenbat kalitatezko artikulo ditugu??
== Eusko Alkartasunaren artikulua==
Kaixo: aldatu dut [[Eusko Alkartasuna]]ren artikulua, ea zer iruditzen zaizun. [[Lankide:Xabier|Xabier]]. Utzi zure komentarioak [[Lankide eztabaida:Xabier|hemen]], nahi baduzu.
KAIXO TEKLANEN EZTABAIDA DA HAU? ORAINDIK EZ DAKIT ASKO MANEGATZEN HAU, BENO EZ BADA EZAIOZUE HAU: ZUK ESAN NAHI DUZULA DA EZ DUELA ZENTZURIK GEHIAGO IDAZTEA?, ORAINDIK EZ GARELAKO AHILEGADU, BA EGIA DA, UTZI EGINGO DITUT EGITEN, BAINA ERREZENA IRUDITU ZAIT NI EGITEKO, ZEREN EZ DAKIT HAU GUSTIA MENEGATZEN XD AGUR!--[[Lankide:Enzaiklopedia|Entziklopedia, wikilari arrunta]] 19:59, 16 Urtarrila 2008 (UTC)
bAINA, TEKLAN, GERTATZEN DENA DA MEZUA LEHEN EZKUTATU DUDALA ZEREN LEHEN IKUSI DUT, BAINA USTE DUT PROIEKTU(EDO IZEN HORRETAKO BAT) BATEAN IKUSI DUT, OR AGERTU AL DAITEKE?--[[Lankide:Enzaiklopedia|Entziklopedia, wikilari arrunta]] 20:06, 16 Urtarrila 2008 (UTC)barkatu letra maiuskulekin idaztea, nahi gabe izan da
gauza bat, loturak egiteko beste artikuloetara [[]] egin behar da ezta? zeren nik orixe egin dut--[[Lankide:Enzaiklopedia|Entziklopedia, wikilari arrunta]] 20:37, 16 Urtarrila 2008 (UTC)
== Hego hemisferiko koordenatuak ==
Epa, Theklan! Uste dot gitxi gora-behera ikasi dodala Euskal Herriko tokien koordenatuak zelan ipintzen diran.
Baina Hego hemisferiko koordenatuei dagokienez enaz moldatzen. [[Aconcagua]] eta [[Kilimanjaro]]koak sartu ditut baina Ipar hemisferikoak bailiran agertzen jataz. Aldatuko dituzu eta holan ikusiko dot zelan dan? (Zenbakiak, hau da, graduak, minutuak eta segunduak zuzenak dira).
--[[Lankide:Patxi lurra|Patxi lurra]] 13:10, 17 Urtarrila 2008 (UTC)
== Autoblokeoa ==
Ikusi dut Aldaketa berrietan aspaldian nire kuriositate iturria izan den zerbait egin duzula, hots, zure burua blokeatu duzula. Eta gero gainera zure burua desblokeatu ahal izan duzu! Orduan zer, azkenean blokeatuta egon zara edo ez? Administratzaileak ez gara blokeaezinak izango ezta, bestela...?--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 13:22, 18 Urtarrila 2008 (UTC)
:Blokeatuta zaude jada. Ez, ez nengoen horretan pentsatzen, batez ere zen "Eta zer gertatuko litzateke nik nire burua blokeatuko banu?" pentsamendu hori...--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 13:41, 18 Urtarrila 2008 (UTC)
::Ondo daude horrelako gauzak jakitea, baina ez zait ondoegi iruditzen Adminak hain boteretsuak izatea blokeoen aurrean, azken batean fregona eta kuboa eskuan harturik besteen kaka garbitzen gagozen lankideak besterik ez gara XD.--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 13:56, 18 Urtarrila 2008 (UTC)
:::Atodoesto, datorren barikurako planik bai? Bota begitu bat e-postari.--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 17:59, 18 Urtarrila 2008 (UTC)
== Euskal Herriko mapa koloreztatua ==
Iepa Theklan! ikusi dut zuk sorturiko [[:Irudi:Euskal Herriko mapa koloreztatua.png|irudi hau]]. Ondo dago baina akats txiki bat du: Zuberoaren lekuan Lapurdi jartzen du (Lapurdi birritan agertuz)... aldatuko zenuke ahalik eta arinen mesedez?--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 18:36, 21 Urtarrila 2008 (UTC)
:Irudi berria prest dagoenean, aldatu orain dagoenagatik [[Euskal Herria]] artikuluko infotaulan mesedez.--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 18:59, 21 Urtarrila 2008 (UTC)
== Erdi babestu txantiloi berria ==
Eguerdion Theklan! Aber, pentsatzen egon naiz, gure {{tx|erdi-babestua}} txantiloia dela eta, pixkat antiestetikoa denez, txantiloi berri bat sortzea, ingelesezko wikipedian [[:en:Chemical element|hemen]] ikus zenezakeen modukoa, hots, artikuluaren goikaldean (nabarmendutako artikuluaren antzera) agertzea. Era honetan, diskretuago eta estetikoagoa litzatekeela uste dut. Horrelako antzeko zerbait egiteko prest (noizbait ni hasiko naiz nire txantiloiak egiten, nagusien antzera, baina oraindik asko dut ikasteko XD) ?--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 12:53, 22 Urtarrila 2008 (UTC)
== Padul ==
A mí me parece muy bien, excepto en una cosa... que yo no sé hablar euskera, y si vamos a discutir, pues... como que no me voy a enterar de la misa la mitad.
Yo estoy en esta Wikipedia para crear artículos sobre mi tierra, y nada más, pero... Es que me parece muy poco profesional que una aldea (perdida de la mano de Dios, como aquel que dice) tenga favoritismo respecto a un municipio, que además tiene muchísimos más habitantes. A veces hay que recordar que esta enciclopedia es "universal", no de un país o una región, sino de un idioma. Como no quiero crear una "guerra de ediciones", me esperaré hasta que haya consenso, pero me tendréis que dar una muy buena razón para que la aldea alavesa "se apodere" del nombre "Padul", y que el municipio granadino se quede con "Padul (Granada)". Esto no es Álava vs. Granada (que Dios nos libre), sino “grande” (y por tanto: relevante) vs. “pequeño”. Esta vez debe ganar Goliat, por las razones que he expuesto; Sé que llevo la razón.
PD. No sé si tiene algo que ver, pero algunos municipios granadinos tienen nombres muy semejantes al euskera. Por ejemplo [[La Zubia]], que ayer me enteré que "zubia" es una palabra vascuence que significa "puente". ¿Será sólo casualidad? Otros nombres, también me recuerdan mucho al euskera, como Otura u Otibar. Yo sé que muchos navarros repoblaron algunas zonas de Granada, pero... no sé. Es muy curioso. [[Lankide:Granadar|Granadar]] 01:16, 24 Urtarrila 2008 (UTC)
:Pues yo también me voy a apuntar al debate, tienes razón en que hay que darle prioridad a la relevancia, pero en mi opinión cometes el error de relacionar relevancia con magnitud. Aunque sea esta una enciclopedia universal, la gente que lo utilizará será seguramente vascoparlante, y por lo tanto bastante definida geograficamente. Lo que quiero decir es que para el usuario medio de esta wikipedia será más relevante el artículo de Padul de Álava, que el de Granada. Barkatu Theklan, zure eztabaida orria foro moduan erabiltzeaittik baina, nire iritzia ematea pentsatu dut.--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 09:54, 24 Urtarrila 2008 (UTC)
::Aupa denoi. Yo estoy de acuerdo con Janfri, como lo expuse ayer. Creo que de cuatro que hemos participado hasta ahora (Granadar, Theklan, Janfri y yo mismo), los tres últimos defendemos, más o menos, la misma postura. Entonces hay dos opciones: a) como se dijo ayer, se lleva la discusión a otro foro (el Txoko?), y si es necesario se vota. Es verdad que la discusión será en euskara... Pero si se propone votar, se podría poner la opinión de Granadar (en euskara, claro); es decir, que la relevancia la marca el número de habitantes de la población. No se, es lo que se me ocurre... b) Dar por concluida la discusión, visto que hay una opinión mayoritaria. Qué hacemos? --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 10:12, 24 Urtarrila 2008 (UTC)
:::Aupa! Ez, ni gaizki interpretatu nauzue. Ni berez ez naiz ez baten ez bestearen aldekoa momentuz. Egia esan badira kasu bereziak (Durango, esaterako) non ebidentea den jendeak gehiago begiratuko duela Bizkaiko udalerria... baina Padulen kasuan ez da hain argia. Bestalde badira kasuak non errelebantzia eta tamaina ez dauden lotuak. Washington adibide bat da. EEBBko hiriburua izateaz gain Estatu baten izena ere bada, eta tamaina errelebantziari begiratuta argi dago estatuak irabazten duela. Berdina gertatzen da [[Newton]]ekin... berez suposatzen da Newton begiratzen duenak Isaac Newtonen artikulua irakurri nahi duela, baina berez Newton bat unitate konkretu bat da, hau da, Newton bat ez da Isaac Newton, baizik eta bere omenez jarritako unitatea. Beraz, nire iritzia da bozketa bat abiatzea gaiarekin: noiz jarri behar dira argipen orrialdeak? Nola definituko dugu errelebantzia? Euskal Herriko toponimoek prioritatea dute besteen gainean? Guzti hau eztabaidatu eta hitz egitea proposatzen dut... eta eztabaida osoa era ordenatu batean txokoan eman ondoren bozketa bati ekitea. - <small><span style="border: 1px solid green; -moz-border-radius:10px">[[Lankide:Theklan|'''<span style="background-color:White; color:Indigo; -moz-border-radius-topleft:10px; -moz-border-radius-bottomleft:10px"> Theklan </span>''']][[Lankide eztabaida:Theklan|<span style="background-color:green; color:white; -moz-border-radius-bottomleft:10px; -moz-border-radius-topleft:10px"> eztabaida </span>]][[Aparteko:Contributions/Theklan|<span style="background-color:green; color:white"> ekarpenak </span>]][[Aparteko:Emailuser/Theklan|<span style="background-color:green; color:white"> eposta </span>]]<span style="background-color:green; color:white"> {{#switch:{{Lankide:Theklan/Egoera}}
| 1=[[Image:ButtonGreen.png|10px]]
| 2=[[Image:ButtonGreen.png|10px]]
| 3=[[Image:ButtonYellow.png|10px]]
| 4=[[Image:ButtonYellow.png|10px]]
| 5=[[Image:ButtonRed.png|10px]]
}} </span></small> 13:00, 24 Urtarrila 2008 (UTC)
:::: Apa! Barka Theklan, zure esanak gaizki ulertzeagatik. Hala ere, ni ados nago; eztabaida bat irekitzearekin. --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 13:56, 24 Urtarrila 2008 (UTC)
No quiero presumir de mala fe, pero creo que el motivo por el que os decantáis por la aldea alavesa en vez de reservar "Padul" como página de desambiguación -con un enlace para la aldea, y otro para el municipio granadino- tiene mucho de etnocéntrico. No sé si queriendo o no, pero estáis haciendo demagogia: los usuario de esta Wikipedia no tienen por qué visitar más el artículo sobre esa localidad alavesa que el artículo sobre el municipio granadino. De hecho, en la actualidad el "Padul (Granada)" tiene más enlaces internos que "Padul" (refiriéndose al pueblo alavés), y cuando acabe de hacer los artículos de los 168 municipios de Granada, + el artículo del [[Lecringo Bailara]] + [[Granadako probintzia]], tendrá el artículo <big>'''169 enlaces'''</big> (resto el propio artículo de Padul).
Una votación al respecto es, en mi opinión, una batalla perdida, porque todos los vascos y navarros (es decir: todos menos yo) vais a votar a favor de que ese pequeño pueblo vasco (que no es ni municipio) se "apodere" del nombre. No me lo toméis a mal, pero... no hay otro motivo que ese. Vasco versus granadino = batalla (aquí) perdida. Os digo más: lo que pasa en esta Wikipedia, no pasa en ninguna otra. Realmente estoy muy decepcionado con algunas "tradiciones" que tenéis aquí. ¡Qué injusticia! [[Lankide:Granadar|Granadar]] 13:07, 24 Urtarrila 2008 (UTC)
: Aupa Granadar. Lo repito: No creo que sea adecuado plantear esta cuestión desde el punto de vista etnico, nacional, político... y menos aún en términos de batallas e injusticias. Más bien, ¿qué nos parece más práctico? Y en esto tenemos diferentes puntos de vista; y nada más. Podemos discutir sobre esto. Porque sobre el etnocentrismo... Claro, el punto de vista neutral (al 100%) no existe; esta wiki la hacemos personas enmarcadas en contextos culturales, etnicos, nacionales... concretos. Y esta wiki, creo que mayoritariamente, habla desde un punto de vista occidental, entre otras cuestiones. Esta bien ser conscientes de nuestros límites culturales, etnicos, de percepción, etc. pero no confundamos la universalidad y la neutralidad con puntos de vista mayoritarios en otros contextos a los que esta wiki no llega. --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 14:16, 24 Urtarrila 2008 (UTC)
: Además, Granadar, ¿por qué dices que "lo que pasa en esta wiki no pasa en ninguna otra"? A mí me parece una discusión bastante normal... --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 14:27, 24 Urtarrila 2008 (UTC)
== Nombre oficial ==
El nombre oficial es "Padul", a secas (así es denominado en todos los listados de organismos oficiales, tales como el Instituto Nacional de Estadística, el Instituto Nacional de Meteorología, el BOJA (Boletín Oficial de la Junta de Andalucía), etc), pero popularmente se le conoce como "el Padul". Lo mimo ocurre con "Puebla de Don Fadrique" (que todos llamamos "la Puebla de Don Fadrique") o "el Salar" (y es "Salar", a secas). En Andalucía y Cataluña se tiende a poner artículo a todos los nombres propios de persona (el Juan, la María, el Jordi) y algunos nombres propios de lugares, como es el caso.
En Wikipedia en español se equivocaron, error causado porque la web de Ayuntamiento se llama "elpadul.es" (por eso de que popularmente se le llama así), y el resto de wikipedias lo secundaron (puesto que se basaron en las listas de la Wikipedia española para hacer sus listas).
Yo, poco a poco, "arreglaré" es estropicio que tiene allí liado, pero nosotros aquí, en esta Wikipedia, llamamos bien al Padul. Te lo garantizo. [[Lankide:Granadar|Granadar]] 13:48, 24 Urtarrila 2008 (UTC)
::Ups!! Me he equivocado estrepitosamente. Theklan, te pido disculpas... yo estaba totalmente convencido de que se llamaba "Padul" (por culpa de la mierda de la Administración Pública, que llama a las cosas como les da la gana), y resulta que... se llama "El Padul", desde hace unos años... Si tienes tiempo, lee lo que he dejado escrito en la discusión del artículo de El Padul. [[Lankide:Granadar|Granadar]] 14:41, 24 Urtarrila 2008 (UTC)
:::Gracias por comprenderlo. Creo que tienes toda la razón: aunque el "asunto Padul" haya acabado sin necesidad de elegir entre un lugar u otro, en el futuro sí que tendremos problemas para decidir la relevancia que tengan los artículos sobre topónimos iguales. Estaría bien crear un "protocolo" para esos casos. Por eso de que no sé euskera, no quiero colaborar en las normas que hagáis. Bastante [[gaztelania]] hemos hablado ya por hoy. Azken agurra, lagun (espero haber dicho "saludos, compañero"...). [[Lankide:Granadar|Granadar]] 15:01, 24 Urtarrila 2008 (UTC)
::::Jajaja ¡pues vaya con el [http://www1.euskadi.net/hizt_3000/indice_c.htm traductor de www1.euskadi.net]! Dicen que "saludo de despedida" es "azken agurra"... En fin, lo dicho: Gero arte. [[Lankide:Granadar|Granadar]] 15:10, 24 Urtarrila 2008 (UTC)
== Onddo infotaula! ==
Juas, saiatzen ari naiz. Arazo larriren bat badaukat, esango dizut. Momentuz ni saiatuko naiz horrekin jarraitzen. --[[Lankide:Assar|Assar]] 15:02, 24 Urtarrila 2008 (UTC)
: Theklan, perretxikoekin ari naiz eta zalantza bat daukat, ea zer iruditzen zaizun: "perretxikoak" kategorian orain arte sartuta dauden perretxiko gehienak beren izen arrunten bidez daude identifikatuta. Nik orain arte sartu ditudan perretxikoen artikuluetan izen zientifikoa erabili dut. Orduan, orain "perretxikoak" kategorian batzuk izen arruntez daude eta beste batzuk izen zientifikoz. Ez zait gehiegi gustatzen horrela gera dadin, aukeran nahiago nuke denak modu berean baleude. Okurritu zait berbideratze orriak sor nitzakeela izen arrunteko orritik izen zientifikoa daukan orrira joateko, eta alderantziz, eta gero izen arrunta daukatenak "perretxikoak" atalean sailkatzea eta izen zientifikoa dutenak "onddoak" atalean. Ez dakit, agian korapilatsuegia izan daiteke, ezta? --[[Lankide:Assar|Assar]] 10:38, 27 Urtarrila 2008 (UTC)
:: Hala, ba horrela egingo dut.--[[Lankide:Assar|Assar]] 18:49, 27 Urtarrila 2008 (UTC)
== Teknika kontua ==
Aupa berriz Theklan! Gaur egun "eztabaidatsua" dugu :) Kontu zehatz bat. Granadar pixkat mosketatu zait bere artikulua (Mendiek) Mendiak-era pasatzeko erabili duduan formagatik. Gauza da Mendiak-en birzuzenketa akastun bat zegoela (''Euskal Herriko mendiak''), eta beraz, korta-pega eginez pegatu dut Mendiek-en zegoen edukina Mendiak-en. Beno, ke lio! Ez dakit zerbait ulertu didazun; baina nire zalantza bakarra zen, ea egin dudana egiteko beste formarik ote dagoen (ikasteko, diot). --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 16:39, 24 Urtarrila 2008 (UTC)
== Bugzilla ==
Bai, logoaren aldaketa egiten ez duten bitartean oso ondo dator sitenoticea. Pazientzia izan beharko da bestearekin... ez dakit noiz egingo duten. –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 16:02, 25 Urtarrila 2008 (UTC)
kaixo, Enzaiklopedia naiz, baina zer da sareko argia? zeren goia ikusi dut. Agur!--[[Lankide:Enzaiklopedia|Enzaiklopedia, wikilari arrunta]] 16:23, 25 Urtarrila 2008 (UTC)
== Gaubea ==
Iepa! Ezabatuko al duzu, mesedez, [[Gaubea]] artikulua, Gobiarangoan dagoen informazioa hara pasatu ahal izateko? --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 18:22, 25 Urtarrila 2008 (UTC)
: Egina. Uste dut argipen orria automatikoki egiten dela... Ondo segi! --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 18:27, 25 Urtarrila 2008 (UTC)
:: OK --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 18:32, 25 Urtarrila 2008 (UTC)
== logoa ==
Iepa! Beno, bagaude bueltan jada Lasartetik, logoa ikusiot ez dela aldatu, arazoren bat edo bugzilakoekaz?--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 19:22, 25 Urtarrila 2008 (UTC)
:Topatu dut jada bertan, ikusi dut oraindik ez dutela ezer mugitu.--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 19:32, 25 Urtarrila 2008 (UTC)
::Niri ere heldu zait baita, baina kontua da burokrazia horrekin ez dugula lortuko. Kristoren inpotentzia sentitzen dut holakoetan, ea datorren astean...--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 17:52, 27 Urtarrila 2008 (UTC)
Prioritate altuena jarri diot berriro, ea horrela...--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 17:54, 27 Urtarrila 2008 (UTC)
:Pikutara logoa, begitu e-posta.--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 20:00, 27 Urtarrila 2008 (UTC)
==Ameriketako herrialdeak eta koordenatuak==
Ados, hemendik aurrera saiatuko naiz esan duzun bezala txantiloia betetzen. Aio [[Lankide:Marklar2007|Marklar2007]] 19:35, 27 Urtarrila 2008 (UTC)
== This is England ==
Bai, asmatu duzu! kar, kar Aurrekoan filma ikusi nuen, eta izugarri gustatu zitzaidan. Betidanik interesatu zait skin mugimendua, gure inguruan batzuk badaudelako, eta komunikabideetan beraietaz ematen den irudiarekin zer ikusirik ez dutelako... Eta ''This is England'', oso ona, baina gogorra eta tristea ere... Ondo segi! --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 23:31, 27 Urtarrila 2008 (UTC)
== Laguntza irudi batekin ==
Iepa Theklan!
Saiatzen egon naiz Ipar Euskal Herriko udalerrien mapa bat osatzen, ([[:Image:Euskal Herria municipalities.svg|irudi hau]] moztuta) baina egia esan, ez zait artistikoegi geratzen (nahiko txarto, gauzak diren moduan). Eta zuri laguntza eskatzea erabaki dut. Moztuko al zeninizkidake Ipar Euskal Herriko herriak hortik? Banaketa administratiboaren mapa bat egiteko da (kantonamentuak jartzeko). Eskerrik asko aldez aurretik.--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 08:56, 29 Urtarrila 2008 (UTC)
:Beno, nik mapa mutua nahi nuen, koloretxoak gero jartzeko kantonamentu bakoitzarekin. Zuk jarritako mapetan eskualde historikoak agertzen dira ez kantonamentu edo eskualde administratiboak. Dena dela, beste zerbait egin behar izatekotan ez du axola e, egin lasai ta konponduko naiz ni. Noski, ez du inolako presarik honek.--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 18:25, 29 Urtarrila 2008 (UTC)
::Ta gainera, Ipar Euskal Herria bere osotasunean hartuko lukeen mapa behar dut. Baina lasai, konponduko naiz bestela...--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 18:28, 29 Urtarrila 2008 (UTC)
Eskerrik asko!! Elkar ikustean, tragoa nire kontu!--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 21:08, 29 Urtarrila 2008 (UTC)
:Primeran.--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 21:16, 29 Urtarrila 2008 (UTC)
== Errioxako udalerri infotaula ==
Aupa Theklan! Jode, lana euki duzue arratsaldean Granadarrekin... Beno, ez nizun horretarako idazten. Gauza da, Errioxako udalerrietako artikuluen informazio-tauletan, udalerriaren izenaren azpian Erkidego Autonomoa gaizki agertzen dela. Begira, [[Cenicero|hemen]], adibidez. Hau agertzen da: ''Errioxako Autonomia Erkidegoa|Errioxa''. Ez dakit zergatik izango ote den. Begiratuko duzu hori ahal duzunean? Ez dizut lana bidaltzeagatik esaten, baina infotaulekin iaioa zarenez... ;-) --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 22:29, 30 Urtarrila 2008 (UTC)
: OK. Ondo segi! --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 23:28, 30 Urtarrila 2008 (UTC)
Aupa Theklan!, oraindik ez ditut Wikipediaren trikimailu guztiak ezagutzen, beraz eskertzekoak dira zure iradokizunak.
Gaia zera da, "hartzidura" artikulua idatzi nuela, eta konturatu naiz "bakterio" artikuluan hartziduraren aipamen bat dagoela, baina aipamen hori ez da lotzen nik "hartzidura"-ri buruz idatzi nuenarekin. "Bakterio" artikuluan hartzidurak (pluralean) idatzi nuen, horregatik izango ote da?
Beste aldetik, "transformazio" artikulua wikitzeko dago, nik aldatu diot pixka bat sarrera, egokia izaten da iada? Ken al daiteke wikitzeko oharra?
Bueno, bertzerik ez, ni oso animatuta nago biologiari buruz eta gehienbat mikrobiologiari buruz idazten jarraitzeko, praktika pixka batekin sueltoago ibiliko naiz.
Agurrak.
== "Hartzidura" eta aurreko artikulua ==
Kaixo berriz, Theklan.
Ahaztu zitzaidan sinatzea aurreko artikuluan, "Hartzidura"-ri buruz atzo bidali nizunean.
Erantzun ahal duzunean, faborez. Mila esker.
[[Lankide:Josu|Josu]] 21:15, 5 Otsaila 2008 (UTC)
qjyhiz1jddx4f6mztkcankxs4yvi10q
9975207
9974782
2024-11-20T14:27:06Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2008ko urtarrila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2008ko urtarrila]]» izenera aldatu du: Revert
643378
wikitext
text/x-wiki
== Commonsi buruzko galdera ==
Aupa Theklan. Azkenaldian Commonsen gora eta behera ibili naiz; eta galdera bat: Flickr-etik "Creative Commons" lizentzia duten argazki batzuk igo ditut (Pasaia eta Oreretakoak). Orain, Commonseko administratzaile batek lizentzia horiek zuzen jarri diren begiratu behar duela jartzen du. Arazorik egoten da lizentzia horrekin, edo jada Wikipedian argazki horietako batzuk igotzen hasi daitekeela uste duzu? (Bide batez, urte berri on!). --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 12:11, 31 Abendua 2007 (UTC)
: Eskerrik asko! --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 12:19, 31 Abendua 2007 (UTC)
== Costa Granadina ==
Euskadul, ¿cómo se dice en euskera "Costa Granadina" y "Vega de Granada"? [[Lankide:Granadar|Granadar]] 21:50, 3 Urtarrila 2008 (UTC)
== ¿Qué es Euskal Herría? ==
¿Eso qué es? Yo conozco las provincias de Álava, Guipúzcoa y Vizcaya; la Comunidad Foral de Navarra, y Aquitania.
:Has imaginado bien; no soy euskaldun. Theklan, bromas aparte (eso de que "¿qué es Euskal Herría?"), yo respeto a los independentistas. Me gustaría que la Wikipedia en euskera fuese como el resto, solo que en euskera. Y no lo es. Es una wikipedia muy partidista, en concreto con el nacionalismo vasco y catalán. Por ejemplo: en el artículo de Vizcaya no se menciona cuál es su nombre es castellano, pero sin embargo en el artículo de Asturias, se menciona su nombre en "asturiano" (como si tal lengua existiese siquiera... no es más que un dialecto). Y los mapas... Independientemente de si quieres ser español o no, Álava, Guipúzcoa, Navarra y Vizcaya son parte íntegra de España, y debería contemplarse así. Sinceramente, todo esto os quita muchísima credibilidad. Lamento no hablar euskera. Agur. [[Aparteko:Contributions/83.59.113.98|83.59.113.98]] 23:09, 3 Urtarrila 2008 (UTC)
::Es lógico que no se ponga el nombre en inglés, ni en italiano, ni en francés, ni en alemán; en Vizcaya no se hablan esas lenguas. Pero, ¿acaso insinúas que el castellano no es hablado en Vizcaya? El castellano es el idioma más hablado por los vizcaínos. ¡Por el amor de Dios! ¡Pero si el mismísimo alcalde de Bilbao siempre utiliza el castellano! La web del ayuntamiento se llama "bilbao.net", no "bilbo.net". A mí me gusta el euskera, pero lo que no me gusta es que se discrimine al idioma de todos los vascos: el castellano. Hay vascos que no saben hablar euskera, pero todos saben hablar castellano. Incluso muestra de ello son los datos de audiencia de la televisión pública vasca (ETB). ¿Adivinas qué canal tiene más audiencia? ETB 2 (íntegramente en español), y con diferencia respecto a la ETB 1. No lo digo yo, lo dicen las encuestas. En mi opinión, esta Wikipedia discrimina al idioma español, así como a la postura oficial. Bueno, no me entretengo más. Saludos, euskaldun. [[Aparteko:Contributions/83.59.113.98|83.59.113.98]] 23:42, 3 Urtarrila 2008 (UTC)
:No me comprendes. Ya sé que su nombre oficial es "Bizkaia", pero debería constar que su nombre en castellano es "Vizcaya", lo mismo que en la Wikipedia en español se dice que su nombre en euskera es el que es. Y estamos hablando de Vizcaya como ejemplo, pero lo mismo digo de Guipúzcoa, Álava (donde el euskera se habla porque se enseña en los colegios, sino no se hablaría siquiera) y Navarra (ídem en la mayor parte del territorio). Pero que da igual, en serio. No quiero discutir españolista versus nacionalista, porque estoy seguro de que ninguno vamos a convencer al otro. Voy a terminar lo de las provincias, y me voy. Kaixo! [[Aparteko:Contributions/83.59.113.98|83.59.113.98]] 23:54, 3 Urtarrila 2008 (UTC)
::Jajaja pues "agur", entonces. (Yo pensaba que "kaixo" significaba "saludos"). Oye, una pequeña cosa: me da igual como llaman los ingleses a Vizcaya, y si me apuras, casi que también me da igual cuál es el nombre oficial. 1) En Vizcaya se habla ampliamente el castellano. 2) En Vizcaya se habla ampliamente el euskera. 3) Tanto el euskera como el castellano son idiomas oficiales de Vizcaya. 4) Creo que se debería mencionar en esta Wikipedia que el nombre de Bizkaia en castellano (repito: idioma hablado y co-oficial en esta provincia, como en el resto del país) es "Vizcaya", al igual que en el artículo de Asturias se menciona que el nombre en asturiano es "Asturies", etc. Creo que has pensado que yo pretendía que el artículo de "Bizkaia" pasara a llamarse "Vizcaya"; en absoluto, esta es la Wikipedia en euskera, y deben llamarse los sitios como tradicionalmente se han llamado en este idioma. [[Aparteko:Contributions/83.59.113.98|83.59.113.98]] 00:14, 4 Urtarrila 2008 (UTC)
== Artikulu ñoak ==
Hola Theklan: Eskerrik asko mezuarengatik. Egia diozu; lerro batean datzaten artikuluak ez daude onartzerik. Hemendik aurrera artikulu ño hauek guztiak gehituko ditut, ezabatu ezean, aitzineuskara etimologiak azaltzea helburua baitute. [[Lankide:Hegibeltz|Hegibeltz]] 23:14, 3 Urtarrila 2008 (UTC)
== Berbideraketen Auschwitz-a ==
Iepa Theklan! Sartu berria naiz eta Aldaketa berrietan ikusi dut berbideraketa orri asko ezabatu dituzula, zelatan ba? Kuriositatez diot, ez bainaiz konturatu arrazoiaz... --[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 13:19, 4 Urtarrila 2008 (UTC)
:Primeran. Txokatu egin nau hainbeste ezabaketa ikusteak aldaketa berrietan eta.--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 14:06, 4 Urtarrila 2008 (UTC)
== Koordenatuak ==
Aupa Theklan! Eskertzen dizut [[Ekaterinburg]]ko infotaula zuzentzea, baina koordenatuetan 'N' agertzen da 'I'-ren ordez. Ez dago 'I' agertzeko modurik koordenatuen esteka galdu gabe ? --[[Lankide:Abeaumont|Alfredo Beaumont]] 23:56, 4 Urtarrila 2008 (UTC)
:Atal honekin jarraituz, ni oso ezjakina naizenez kontu horretan, gauza bat: Nafarroa Behereko udalerri batzutan ([[Aintzila]] eta [[Ortzaize]] esaterako) koordenatuak lehen ondo zeuden jarrita, baina orain, ezer aldatu gabe, Unexpected operator jartzen du. Badakizu zergatik izan daitekeen edota zelan konpondu leiken? —[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 13:16, 5 Urtarrila 2008 (UTC)
::Bai, orain primeran dabil. Dena dela, artikuluko goikaldean zelan agertzen diren koordenatuak, txarto gelditzen da SiteNoticearen ganean dauen ''marketing'' oharrarekin. Egon naiz begira nola jaitsi ohar hori pixkat, baina ez dut topatu zelan egin.—[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 16:26, 5 Urtarrila 2008 (UTC)
== EAEko ezkutua ==
Izaeraz ez da berdina, baina beti ezabatzen dute ezkutua Commonsetik eta hau soilik uzten dute. Berez, ez da honela... --[[Lankide:Kabri|Kabri]], [[Lankide_eztabaida:Kabri|(erantzunak hemen)]] [[Irudi:Lauburu.svg|20px]] 13:41, 8 Urtarrila 2008 (UTC)
== Wikisource ==
Ba orain itxaron egin beharko da... antza denez aprobatuko dute baina pazientzia. Orrialde hartan ipiniko dutelakoan nago. [[Lankide:Kabri|Kabri]], [[Lankide_eztabaida:Kabri|(erantzunak hemen)]] [[Irudi:Lauburu.svg|20px]] 15:36, 8 Urtarrila 2008 (UTC)
== Santa Cristina de Lena ==
Kaixo. Oraintxe egin didazun gomendioa eskertzen dizut. Hala ere, eta gezurra badirudi ere, gaur bertan irakurri ditut laguntza orrialdeak, eta ez dut inondik aurkitzen wikipediak esaten dizkidan akatsak. Ez da lehen aldia idazten dudala eta inoiz ez zizkidan akats hauek aipatu. Egia esan erotuta ibili nai eta horregatik utzi dut bere hala, ea norbaitek akatsak erakusten dizkidan.
Hala ere eskerrik asko zuen pazientziagatik
Kaixo! Orain egiten ari naizen artikuluetan ere jarri behar al ditut kategoriak? Oso informazio gutxi dutela iruditzen zait! Eskerrik asko!
== TXIMU NARIGUDOA ==
BAINA ZE DATU AZMATU DITUT BA?[[Lankide:Bengoa|Bengoa]] ; [[Lankide_eztabaida:Bengoa|Idatz ezazu emen!]] 13:45, 12 Urtarrila 2008 (UTC)
Baina erderazko wikipediatik hori kopiatu dut eta, zu ezan nahi duzu letrekin konfunditu naizela edo zer?--[[Lankide:Bengoa|Bengoa]] ; [[Lankide_eztabaida:Bengoa|Idatz ezazu emen!]] 13:49, 12 Urtarrila 2008 (UTC)
Ongi (ez dizut lehenago erantzun jaten ari nintzelako)[[Lankide:Bengoa|Bengoa]] ; [[Lankide_eztabaida:Bengoa|Idatz ezazu emen!]] 14:29, 12 Urtarrila 2008 (UTC)
== Fungi erreinua ==
Ba lehenengo eta behin Fungi erreinu osoa ingelesezko wikipedian nola antolatuta dagoen ikusi nahi dut. Gero hor erabiltzen diren txantiloiak euskararako eginda dauden ikusi beharko dut, nik ez dakit nola egiten diren. Hasten naizenean abisatuko dizut. --[[Lankide:Assar|Assar]] 23:07, 13 Urtarrila 2008 (UTC)
:Theklan, onddoen zirriborro bat sortu dut, baina ikusi dut ezin dudala kategoriarik mugitu ez sortu. Hori horrela al da? "Perretxikoak" kategoariari "Mikologia" izena jarri nahi nion.--[[Lankide:Assar|Assar]] 10:27, 15 Urtarrila 2008 (UTC)
::Beste gauzatxo bat, infotaula gehitu diot [[Fungi]] artikuluari, baina azpidibisioak sartzean lehenaren eta bigarrenaren artean espazio handia geratzen zait. Txantiloiaren kontua da. Gainera, txantiloi honek zenbait gauza desberdin dauzka ingelesekoarekin konparatuta. Posible al litzateke ingelesezko wikipedian darabiltzen txantiloia kopiatzea?--[[Lankide:Assar|Assar]] 13:01, 15 Urtarrila 2008 (UTC)
:::Ooorain bai, orain hobeto ikusten da.
::::Bale, ez dakit nola sortu kategoriak. Suposatzen dut ezin dudala, administradorea ez naizelako, ezta?--[[Lankide:Assar|Assar]] 15:42, 15 Urtarrila 2008 (UTC)
== Laguntza/Ayuda ==
Kaixo, Theklan! Te pido una vez más disculpas por no dirigirme a ti en euskera, pero como ya te dije, desgraciadamente no sé hablar este idioma (en los colegios del resto de España no nos lo enseñan). Necesito que alguien me traduzca este párrafo, para ponerlo en los artículos de los municipios granadinos, y te lo pido por favor a ti:
:'''XX''' es un municipio situado en la parte septentrional/meridional/central/occidental/oriental de la comarca de XX (provincia de Granada), en el sureste de España.
Eskerrik asko. Azken agurra. [[Lankide:Granadar|Granadar]] 02:43, 14 Urtarrila 2008 (UTC)
==:)==
Thanks for your interest Theklan. --[[Lankide:Gökhan|Gökhan]] 10:11, 15 Urtarrila 2008 (UTC)
== Granadar-rentzat ==
Kaixo Theklan, zure baimena barik Granadarrek eskatutakoa euskaratu dut.
Hola granadar: Soy nuevo en esto pero esta es la traducción en Euskera que le pedías a Theklan.
XX udala, XX eskualdeko iparraldean/ hegoaldean/ erdialdean/ mendebaldean/ ekialdean kokatuta dago. Espainiako hegoekialdean (Granadako probintzian) dago.
[[Aparteko:Contributions/212.142.143.114|212.142.143.114]] 11:06, 15 Urtarrila 2008 (UTC)Ondo izan. Santutxutar. 2008/01/14. 12:00
--[[Aparteko:Contributions/212.142.143.114|212.142.143.114]] 11:06, 15 Urtarrila 2008 (UTC)
::Eskerrik asko!! [[Lankide:Granadar|Granadar]] 14:31, 16 Urtarrila 2008 (UTC)
== Koordenadak ==
Arrazoia deukozu. Saiatuko naz, saiatuko naz.
--[[Lankide:Patxi lurra|Patxi lurra]] 21:10, 15 Urtarrila 2008 (UTC)
Esan mesedez zelan begiratzen diran koordenadak Gogle Mapak horretan eta zer diran dn, mn, sn eta abar.
--[[Lankide:Patxi lurra|Patxi lurra]] 21:23, 15 Urtarrila 2008 (UTC)
== kalitatea==
iepa!! artikulu bat kalitatezkoa izan dadin koadrotxo denetan izarra behar du ala bakarrik ona?? zein irizpide daude kalitatezko artikulo izendatzeko eta nork egiten du?? eskerrik asko [[Lankide:Iriartejauna|Espainiar bezain Donostiarra naiz. Gora Antiguo askatuta!]] 12:17, 16 Urtarrila 2008 (UTC)
PD : zenbat kalitatezko artikulo ditugu??
== Eusko Alkartasunaren artikulua==
Kaixo: aldatu dut [[Eusko Alkartasuna]]ren artikulua, ea zer iruditzen zaizun. [[Lankide:Xabier|Xabier]]. Utzi zure komentarioak [[Lankide eztabaida:Xabier|hemen]], nahi baduzu.
KAIXO TEKLANEN EZTABAIDA DA HAU? ORAINDIK EZ DAKIT ASKO MANEGATZEN HAU, BENO EZ BADA EZAIOZUE HAU: ZUK ESAN NAHI DUZULA DA EZ DUELA ZENTZURIK GEHIAGO IDAZTEA?, ORAINDIK EZ GARELAKO AHILEGADU, BA EGIA DA, UTZI EGINGO DITUT EGITEN, BAINA ERREZENA IRUDITU ZAIT NI EGITEKO, ZEREN EZ DAKIT HAU GUSTIA MENEGATZEN XD AGUR!--[[Lankide:Enzaiklopedia|Entziklopedia, wikilari arrunta]] 19:59, 16 Urtarrila 2008 (UTC)
bAINA, TEKLAN, GERTATZEN DENA DA MEZUA LEHEN EZKUTATU DUDALA ZEREN LEHEN IKUSI DUT, BAINA USTE DUT PROIEKTU(EDO IZEN HORRETAKO BAT) BATEAN IKUSI DUT, OR AGERTU AL DAITEKE?--[[Lankide:Enzaiklopedia|Entziklopedia, wikilari arrunta]] 20:06, 16 Urtarrila 2008 (UTC)barkatu letra maiuskulekin idaztea, nahi gabe izan da
gauza bat, loturak egiteko beste artikuloetara [[]] egin behar da ezta? zeren nik orixe egin dut--[[Lankide:Enzaiklopedia|Entziklopedia, wikilari arrunta]] 20:37, 16 Urtarrila 2008 (UTC)
== Hego hemisferiko koordenatuak ==
Epa, Theklan! Uste dot gitxi gora-behera ikasi dodala Euskal Herriko tokien koordenatuak zelan ipintzen diran.
Baina Hego hemisferiko koordenatuei dagokienez enaz moldatzen. [[Aconcagua]] eta [[Kilimanjaro]]koak sartu ditut baina Ipar hemisferikoak bailiran agertzen jataz. Aldatuko dituzu eta holan ikusiko dot zelan dan? (Zenbakiak, hau da, graduak, minutuak eta segunduak zuzenak dira).
--[[Lankide:Patxi lurra|Patxi lurra]] 13:10, 17 Urtarrila 2008 (UTC)
== Autoblokeoa ==
Ikusi dut Aldaketa berrietan aspaldian nire kuriositate iturria izan den zerbait egin duzula, hots, zure burua blokeatu duzula. Eta gero gainera zure burua desblokeatu ahal izan duzu! Orduan zer, azkenean blokeatuta egon zara edo ez? Administratzaileak ez gara blokeaezinak izango ezta, bestela...?--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 13:22, 18 Urtarrila 2008 (UTC)
:Blokeatuta zaude jada. Ez, ez nengoen horretan pentsatzen, batez ere zen "Eta zer gertatuko litzateke nik nire burua blokeatuko banu?" pentsamendu hori...--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 13:41, 18 Urtarrila 2008 (UTC)
::Ondo daude horrelako gauzak jakitea, baina ez zait ondoegi iruditzen Adminak hain boteretsuak izatea blokeoen aurrean, azken batean fregona eta kuboa eskuan harturik besteen kaka garbitzen gagozen lankideak besterik ez gara XD.--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 13:56, 18 Urtarrila 2008 (UTC)
:::Atodoesto, datorren barikurako planik bai? Bota begitu bat e-postari.--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 17:59, 18 Urtarrila 2008 (UTC)
== Euskal Herriko mapa koloreztatua ==
Iepa Theklan! ikusi dut zuk sorturiko [[:Irudi:Euskal Herriko mapa koloreztatua.png|irudi hau]]. Ondo dago baina akats txiki bat du: Zuberoaren lekuan Lapurdi jartzen du (Lapurdi birritan agertuz)... aldatuko zenuke ahalik eta arinen mesedez?--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 18:36, 21 Urtarrila 2008 (UTC)
:Irudi berria prest dagoenean, aldatu orain dagoenagatik [[Euskal Herria]] artikuluko infotaulan mesedez.--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 18:59, 21 Urtarrila 2008 (UTC)
== Erdi babestu txantiloi berria ==
Eguerdion Theklan! Aber, pentsatzen egon naiz, gure {{tx|erdi-babestua}} txantiloia dela eta, pixkat antiestetikoa denez, txantiloi berri bat sortzea, ingelesezko wikipedian [[:en:Chemical element|hemen]] ikus zenezakeen modukoa, hots, artikuluaren goikaldean (nabarmendutako artikuluaren antzera) agertzea. Era honetan, diskretuago eta estetikoagoa litzatekeela uste dut. Horrelako antzeko zerbait egiteko prest (noizbait ni hasiko naiz nire txantiloiak egiten, nagusien antzera, baina oraindik asko dut ikasteko XD) ?--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 12:53, 22 Urtarrila 2008 (UTC)
== Padul ==
A mí me parece muy bien, excepto en una cosa... que yo no sé hablar euskera, y si vamos a discutir, pues... como que no me voy a enterar de la misa la mitad.
Yo estoy en esta Wikipedia para crear artículos sobre mi tierra, y nada más, pero... Es que me parece muy poco profesional que una aldea (perdida de la mano de Dios, como aquel que dice) tenga favoritismo respecto a un municipio, que además tiene muchísimos más habitantes. A veces hay que recordar que esta enciclopedia es "universal", no de un país o una región, sino de un idioma. Como no quiero crear una "guerra de ediciones", me esperaré hasta que haya consenso, pero me tendréis que dar una muy buena razón para que la aldea alavesa "se apodere" del nombre "Padul", y que el municipio granadino se quede con "Padul (Granada)". Esto no es Álava vs. Granada (que Dios nos libre), sino “grande” (y por tanto: relevante) vs. “pequeño”. Esta vez debe ganar Goliat, por las razones que he expuesto; Sé que llevo la razón.
PD. No sé si tiene algo que ver, pero algunos municipios granadinos tienen nombres muy semejantes al euskera. Por ejemplo [[La Zubia]], que ayer me enteré que "zubia" es una palabra vascuence que significa "puente". ¿Será sólo casualidad? Otros nombres, también me recuerdan mucho al euskera, como Otura u Otibar. Yo sé que muchos navarros repoblaron algunas zonas de Granada, pero... no sé. Es muy curioso. [[Lankide:Granadar|Granadar]] 01:16, 24 Urtarrila 2008 (UTC)
:Pues yo también me voy a apuntar al debate, tienes razón en que hay que darle prioridad a la relevancia, pero en mi opinión cometes el error de relacionar relevancia con magnitud. Aunque sea esta una enciclopedia universal, la gente que lo utilizará será seguramente vascoparlante, y por lo tanto bastante definida geograficamente. Lo que quiero decir es que para el usuario medio de esta wikipedia será más relevante el artículo de Padul de Álava, que el de Granada. Barkatu Theklan, zure eztabaida orria foro moduan erabiltzeaittik baina, nire iritzia ematea pentsatu dut.--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 09:54, 24 Urtarrila 2008 (UTC)
::Aupa denoi. Yo estoy de acuerdo con Janfri, como lo expuse ayer. Creo que de cuatro que hemos participado hasta ahora (Granadar, Theklan, Janfri y yo mismo), los tres últimos defendemos, más o menos, la misma postura. Entonces hay dos opciones: a) como se dijo ayer, se lleva la discusión a otro foro (el Txoko?), y si es necesario se vota. Es verdad que la discusión será en euskara... Pero si se propone votar, se podría poner la opinión de Granadar (en euskara, claro); es decir, que la relevancia la marca el número de habitantes de la población. No se, es lo que se me ocurre... b) Dar por concluida la discusión, visto que hay una opinión mayoritaria. Qué hacemos? --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 10:12, 24 Urtarrila 2008 (UTC)
:::Aupa! Ez, ni gaizki interpretatu nauzue. Ni berez ez naiz ez baten ez bestearen aldekoa momentuz. Egia esan badira kasu bereziak (Durango, esaterako) non ebidentea den jendeak gehiago begiratuko duela Bizkaiko udalerria... baina Padulen kasuan ez da hain argia. Bestalde badira kasuak non errelebantzia eta tamaina ez dauden lotuak. Washington adibide bat da. EEBBko hiriburua izateaz gain Estatu baten izena ere bada, eta tamaina errelebantziari begiratuta argi dago estatuak irabazten duela. Berdina gertatzen da [[Newton]]ekin... berez suposatzen da Newton begiratzen duenak Isaac Newtonen artikulua irakurri nahi duela, baina berez Newton bat unitate konkretu bat da, hau da, Newton bat ez da Isaac Newton, baizik eta bere omenez jarritako unitatea. Beraz, nire iritzia da bozketa bat abiatzea gaiarekin: noiz jarri behar dira argipen orrialdeak? Nola definituko dugu errelebantzia? Euskal Herriko toponimoek prioritatea dute besteen gainean? Guzti hau eztabaidatu eta hitz egitea proposatzen dut... eta eztabaida osoa era ordenatu batean txokoan eman ondoren bozketa bati ekitea. - <small><span style="border: 1px solid green; -moz-border-radius:10px">[[Lankide:Theklan|'''<span style="background-color:White; color:Indigo; -moz-border-radius-topleft:10px; -moz-border-radius-bottomleft:10px"> Theklan </span>''']][[Lankide eztabaida:Theklan|<span style="background-color:green; color:white; -moz-border-radius-bottomleft:10px; -moz-border-radius-topleft:10px"> eztabaida </span>]][[Aparteko:Contributions/Theklan|<span style="background-color:green; color:white"> ekarpenak </span>]][[Aparteko:Emailuser/Theklan|<span style="background-color:green; color:white"> eposta </span>]]<span style="background-color:green; color:white"> {{#switch:{{Lankide:Theklan/Egoera}}
| 1=[[Image:ButtonGreen.png|10px]]
| 2=[[Image:ButtonGreen.png|10px]]
| 3=[[Image:ButtonYellow.png|10px]]
| 4=[[Image:ButtonYellow.png|10px]]
| 5=[[Image:ButtonRed.png|10px]]
}} </span></small> 13:00, 24 Urtarrila 2008 (UTC)
:::: Apa! Barka Theklan, zure esanak gaizki ulertzeagatik. Hala ere, ni ados nago; eztabaida bat irekitzearekin. --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 13:56, 24 Urtarrila 2008 (UTC)
No quiero presumir de mala fe, pero creo que el motivo por el que os decantáis por la aldea alavesa en vez de reservar "Padul" como página de desambiguación -con un enlace para la aldea, y otro para el municipio granadino- tiene mucho de etnocéntrico. No sé si queriendo o no, pero estáis haciendo demagogia: los usuario de esta Wikipedia no tienen por qué visitar más el artículo sobre esa localidad alavesa que el artículo sobre el municipio granadino. De hecho, en la actualidad el "Padul (Granada)" tiene más enlaces internos que "Padul" (refiriéndose al pueblo alavés), y cuando acabe de hacer los artículos de los 168 municipios de Granada, + el artículo del [[Lecringo Bailara]] + [[Granadako probintzia]], tendrá el artículo <big>'''169 enlaces'''</big> (resto el propio artículo de Padul).
Una votación al respecto es, en mi opinión, una batalla perdida, porque todos los vascos y navarros (es decir: todos menos yo) vais a votar a favor de que ese pequeño pueblo vasco (que no es ni municipio) se "apodere" del nombre. No me lo toméis a mal, pero... no hay otro motivo que ese. Vasco versus granadino = batalla (aquí) perdida. Os digo más: lo que pasa en esta Wikipedia, no pasa en ninguna otra. Realmente estoy muy decepcionado con algunas "tradiciones" que tenéis aquí. ¡Qué injusticia! [[Lankide:Granadar|Granadar]] 13:07, 24 Urtarrila 2008 (UTC)
: Aupa Granadar. Lo repito: No creo que sea adecuado plantear esta cuestión desde el punto de vista etnico, nacional, político... y menos aún en términos de batallas e injusticias. Más bien, ¿qué nos parece más práctico? Y en esto tenemos diferentes puntos de vista; y nada más. Podemos discutir sobre esto. Porque sobre el etnocentrismo... Claro, el punto de vista neutral (al 100%) no existe; esta wiki la hacemos personas enmarcadas en contextos culturales, etnicos, nacionales... concretos. Y esta wiki, creo que mayoritariamente, habla desde un punto de vista occidental, entre otras cuestiones. Esta bien ser conscientes de nuestros límites culturales, etnicos, de percepción, etc. pero no confundamos la universalidad y la neutralidad con puntos de vista mayoritarios en otros contextos a los que esta wiki no llega. --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 14:16, 24 Urtarrila 2008 (UTC)
: Además, Granadar, ¿por qué dices que "lo que pasa en esta wiki no pasa en ninguna otra"? A mí me parece una discusión bastante normal... --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 14:27, 24 Urtarrila 2008 (UTC)
== Nombre oficial ==
El nombre oficial es "Padul", a secas (así es denominado en todos los listados de organismos oficiales, tales como el Instituto Nacional de Estadística, el Instituto Nacional de Meteorología, el BOJA (Boletín Oficial de la Junta de Andalucía), etc), pero popularmente se le conoce como "el Padul". Lo mimo ocurre con "Puebla de Don Fadrique" (que todos llamamos "la Puebla de Don Fadrique") o "el Salar" (y es "Salar", a secas). En Andalucía y Cataluña se tiende a poner artículo a todos los nombres propios de persona (el Juan, la María, el Jordi) y algunos nombres propios de lugares, como es el caso.
En Wikipedia en español se equivocaron, error causado porque la web de Ayuntamiento se llama "elpadul.es" (por eso de que popularmente se le llama así), y el resto de wikipedias lo secundaron (puesto que se basaron en las listas de la Wikipedia española para hacer sus listas).
Yo, poco a poco, "arreglaré" es estropicio que tiene allí liado, pero nosotros aquí, en esta Wikipedia, llamamos bien al Padul. Te lo garantizo. [[Lankide:Granadar|Granadar]] 13:48, 24 Urtarrila 2008 (UTC)
::Ups!! Me he equivocado estrepitosamente. Theklan, te pido disculpas... yo estaba totalmente convencido de que se llamaba "Padul" (por culpa de la mierda de la Administración Pública, que llama a las cosas como les da la gana), y resulta que... se llama "El Padul", desde hace unos años... Si tienes tiempo, lee lo que he dejado escrito en la discusión del artículo de El Padul. [[Lankide:Granadar|Granadar]] 14:41, 24 Urtarrila 2008 (UTC)
:::Gracias por comprenderlo. Creo que tienes toda la razón: aunque el "asunto Padul" haya acabado sin necesidad de elegir entre un lugar u otro, en el futuro sí que tendremos problemas para decidir la relevancia que tengan los artículos sobre topónimos iguales. Estaría bien crear un "protocolo" para esos casos. Por eso de que no sé euskera, no quiero colaborar en las normas que hagáis. Bastante [[gaztelania]] hemos hablado ya por hoy. Azken agurra, lagun (espero haber dicho "saludos, compañero"...). [[Lankide:Granadar|Granadar]] 15:01, 24 Urtarrila 2008 (UTC)
::::Jajaja ¡pues vaya con el [http://www1.euskadi.net/hizt_3000/indice_c.htm traductor de www1.euskadi.net]! Dicen que "saludo de despedida" es "azken agurra"... En fin, lo dicho: Gero arte. [[Lankide:Granadar|Granadar]] 15:10, 24 Urtarrila 2008 (UTC)
== Onddo infotaula! ==
Juas, saiatzen ari naiz. Arazo larriren bat badaukat, esango dizut. Momentuz ni saiatuko naiz horrekin jarraitzen. --[[Lankide:Assar|Assar]] 15:02, 24 Urtarrila 2008 (UTC)
: Theklan, perretxikoekin ari naiz eta zalantza bat daukat, ea zer iruditzen zaizun: "perretxikoak" kategorian orain arte sartuta dauden perretxiko gehienak beren izen arrunten bidez daude identifikatuta. Nik orain arte sartu ditudan perretxikoen artikuluetan izen zientifikoa erabili dut. Orduan, orain "perretxikoak" kategorian batzuk izen arruntez daude eta beste batzuk izen zientifikoz. Ez zait gehiegi gustatzen horrela gera dadin, aukeran nahiago nuke denak modu berean baleude. Okurritu zait berbideratze orriak sor nitzakeela izen arrunteko orritik izen zientifikoa daukan orrira joateko, eta alderantziz, eta gero izen arrunta daukatenak "perretxikoak" atalean sailkatzea eta izen zientifikoa dutenak "onddoak" atalean. Ez dakit, agian korapilatsuegia izan daiteke, ezta? --[[Lankide:Assar|Assar]] 10:38, 27 Urtarrila 2008 (UTC)
:: Hala, ba horrela egingo dut.--[[Lankide:Assar|Assar]] 18:49, 27 Urtarrila 2008 (UTC)
== Teknika kontua ==
Aupa berriz Theklan! Gaur egun "eztabaidatsua" dugu :) Kontu zehatz bat. Granadar pixkat mosketatu zait bere artikulua (Mendiek) Mendiak-era pasatzeko erabili duduan formagatik. Gauza da Mendiak-en birzuzenketa akastun bat zegoela (''Euskal Herriko mendiak''), eta beraz, korta-pega eginez pegatu dut Mendiek-en zegoen edukina Mendiak-en. Beno, ke lio! Ez dakit zerbait ulertu didazun; baina nire zalantza bakarra zen, ea egin dudana egiteko beste formarik ote dagoen (ikasteko, diot). --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 16:39, 24 Urtarrila 2008 (UTC)
== Bugzilla ==
Bai, logoaren aldaketa egiten ez duten bitartean oso ondo dator sitenoticea. Pazientzia izan beharko da bestearekin... ez dakit noiz egingo duten. –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 16:02, 25 Urtarrila 2008 (UTC)
kaixo, Enzaiklopedia naiz, baina zer da sareko argia? zeren goia ikusi dut. Agur!--[[Lankide:Enzaiklopedia|Enzaiklopedia, wikilari arrunta]] 16:23, 25 Urtarrila 2008 (UTC)
== Gaubea ==
Iepa! Ezabatuko al duzu, mesedez, [[Gaubea]] artikulua, Gobiarangoan dagoen informazioa hara pasatu ahal izateko? --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 18:22, 25 Urtarrila 2008 (UTC)
: Egina. Uste dut argipen orria automatikoki egiten dela... Ondo segi! --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 18:27, 25 Urtarrila 2008 (UTC)
:: OK --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 18:32, 25 Urtarrila 2008 (UTC)
== logoa ==
Iepa! Beno, bagaude bueltan jada Lasartetik, logoa ikusiot ez dela aldatu, arazoren bat edo bugzilakoekaz?--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 19:22, 25 Urtarrila 2008 (UTC)
:Topatu dut jada bertan, ikusi dut oraindik ez dutela ezer mugitu.--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 19:32, 25 Urtarrila 2008 (UTC)
::Niri ere heldu zait baita, baina kontua da burokrazia horrekin ez dugula lortuko. Kristoren inpotentzia sentitzen dut holakoetan, ea datorren astean...--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 17:52, 27 Urtarrila 2008 (UTC)
Prioritate altuena jarri diot berriro, ea horrela...--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 17:54, 27 Urtarrila 2008 (UTC)
:Pikutara logoa, begitu e-posta.--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 20:00, 27 Urtarrila 2008 (UTC)
==Ameriketako herrialdeak eta koordenatuak==
Ados, hemendik aurrera saiatuko naiz esan duzun bezala txantiloia betetzen. Aio [[Lankide:Marklar2007|Marklar2007]] 19:35, 27 Urtarrila 2008 (UTC)
== This is England ==
Bai, asmatu duzu! kar, kar Aurrekoan filma ikusi nuen, eta izugarri gustatu zitzaidan. Betidanik interesatu zait skin mugimendua, gure inguruan batzuk badaudelako, eta komunikabideetan beraietaz ematen den irudiarekin zer ikusirik ez dutelako... Eta ''This is England'', oso ona, baina gogorra eta tristea ere... Ondo segi! --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 23:31, 27 Urtarrila 2008 (UTC)
== Laguntza irudi batekin ==
Iepa Theklan!
Saiatzen egon naiz Ipar Euskal Herriko udalerrien mapa bat osatzen, ([[:Image:Euskal Herria municipalities.svg|irudi hau]] moztuta) baina egia esan, ez zait artistikoegi geratzen (nahiko txarto, gauzak diren moduan). Eta zuri laguntza eskatzea erabaki dut. Moztuko al zeninizkidake Ipar Euskal Herriko herriak hortik? Banaketa administratiboaren mapa bat egiteko da (kantonamentuak jartzeko). Eskerrik asko aldez aurretik.--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 08:56, 29 Urtarrila 2008 (UTC)
:Beno, nik mapa mutua nahi nuen, koloretxoak gero jartzeko kantonamentu bakoitzarekin. Zuk jarritako mapetan eskualde historikoak agertzen dira ez kantonamentu edo eskualde administratiboak. Dena dela, beste zerbait egin behar izatekotan ez du axola e, egin lasai ta konponduko naiz ni. Noski, ez du inolako presarik honek.--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 18:25, 29 Urtarrila 2008 (UTC)
::Ta gainera, Ipar Euskal Herria bere osotasunean hartuko lukeen mapa behar dut. Baina lasai, konponduko naiz bestela...--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 18:28, 29 Urtarrila 2008 (UTC)
Eskerrik asko!! Elkar ikustean, tragoa nire kontu!--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 21:08, 29 Urtarrila 2008 (UTC)
:Primeran.--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 21:16, 29 Urtarrila 2008 (UTC)
== Errioxako udalerri infotaula ==
Aupa Theklan! Jode, lana euki duzue arratsaldean Granadarrekin... Beno, ez nizun horretarako idazten. Gauza da, Errioxako udalerrietako artikuluen informazio-tauletan, udalerriaren izenaren azpian Erkidego Autonomoa gaizki agertzen dela. Begira, [[Cenicero|hemen]], adibidez. Hau agertzen da: ''Errioxako Autonomia Erkidegoa|Errioxa''. Ez dakit zergatik izango ote den. Begiratuko duzu hori ahal duzunean? Ez dizut lana bidaltzeagatik esaten, baina infotaulekin iaioa zarenez... ;-) --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 22:29, 30 Urtarrila 2008 (UTC)
: OK. Ondo segi! --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 23:28, 30 Urtarrila 2008 (UTC)
Aupa Theklan!, oraindik ez ditut Wikipediaren trikimailu guztiak ezagutzen, beraz eskertzekoak dira zure iradokizunak.
Gaia zera da, "hartzidura" artikulua idatzi nuela, eta konturatu naiz "bakterio" artikuluan hartziduraren aipamen bat dagoela, baina aipamen hori ez da lotzen nik "hartzidura"-ri buruz idatzi nuenarekin. "Bakterio" artikuluan hartzidurak (pluralean) idatzi nuen, horregatik izango ote da?
Beste aldetik, "transformazio" artikulua wikitzeko dago, nik aldatu diot pixka bat sarrera, egokia izaten da iada? Ken al daiteke wikitzeko oharra?
Bueno, bertzerik ez, ni oso animatuta nago biologiari buruz eta gehienbat mikrobiologiari buruz idazten jarraitzeko, praktika pixka batekin sueltoago ibiliko naiz.
Agurrak.
== "Hartzidura" eta aurreko artikulua ==
Kaixo berriz, Theklan.
Ahaztu zitzaidan sinatzea aurreko artikuluan, "Hartzidura"-ri buruz atzo bidali nizunean.
Erantzun ahal duzunean, faborez. Mila esker.
[[Lankide:Josu|Josu]] 21:15, 5 Otsaila 2008 (UTC)
qjyhiz1jddx4f6mztkcankxs4yvi10q
Koreako penintsula
0
65674
9975399
9080755
2024-11-20T16:53:47Z
103.125.43.2
Cari Bank Korea dan nomor rekening orang Cendana. #
9975399
wikitext
text/x-wiki
{{geografia fisiko infotaula}}
'''<span lang="eu">Koreako</span> penintsula'''<ref name= Euskaltzaindia171.araua>{{Erreferentzia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0171.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|data = 2012-06-29|izenburua= 171. araua: Asiako toponimia|sartze-data = 2013-02-11}}</ref> edo '''Korea'''<ref name= Euskaltzaindia171.araua /> ([[Hego Korea]]n [[hangul]]: 한반도, [[hanja]]: 韓半島, ''Han Bando''; [[Ipar Korea]]n [[chosongul]]: 조선반도, [[hanja]]: 朝鮮半島, ''Chosŏn Pando'') [[Ekialdeko Asia]]ko [[penintsula]] da. 1.100 kilometro luze da, [[Asia]] kontinentaletik [[Ozeano Bare]]raino, eta 220.847 kilometro koadroko eremua dauka. [[Ipar Korea]] eta [[Hego Korea]] estatuak daude penintsulan, [[Ipar Korea eta Hego Korea arteko muga|38° paraleloak bereizirik]].
[[Txina]] dauka iparraldean, [[Errusia]] ipar-ekialdean, [[Japoniako itsasoa]] ekialdean, [[Ekialdeko Txinako itsasoa]] eta [[Koreako itsasartea]] hegoaldean, eta [[Itsaso Horia]] mendebaldean. Txinarekin [[Txina eta Ipar Korea arteko muga|1.416 kilometroko muga]] du, eta [[Errusia eta Ipar Korea arteko muga|19 kilometrokoa Errusiarekin]]. Lurralde menditsua da, iparraldean eta ekialdean batez ere. [[Paektu mendia|Paektu]] da gailurrik garaiena (2.744 metro). Itsasertzak 8.460 kilometroko luzera du; oso malkartsua da.
== Ikus, gainera ==
* [[Korea]]
* [[Asiako geografia]]
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Asiako penintsulak]]
[[Kategoria:Asiako eskualdeak]]
[[Kategoria:Koreako geografia]]
65vp361i7j45wcheu14n4240nrt6fto
9975413
9975399
2024-11-20T17:42:27Z
Xabier Armendaritz
448
103.125.43.2 wikilariaren aldaketak ezabatuz, Marklar2007 wikilariaren azken bertsiora itzularazi da.
9080755
wikitext
text/x-wiki
{{geografia fisiko infotaula}}
'''Koreako penintsula'''<ref name= Euskaltzaindia171.araua>{{Erreferentzia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0171.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|data = 2012-06-29|izenburua= 171. araua: Asiako toponimia|sartze-data = 2013-02-11}}</ref> edo '''Korea'''<ref name= Euskaltzaindia171.araua /> ([[Hego Korea]]n [[hangul]]: 한반도, [[hanja]]: 韓半島, ''Han Bando''; [[Ipar Korea]]n [[chosongul]]: 조선반도, [[hanja]]: 朝鮮半島, ''Chosŏn Pando'') [[Ekialdeko Asia]]ko [[penintsula]] da. 1.100 kilometro luze da, [[Asia]] kontinentaletik [[Ozeano Bare]]raino, eta 220.847 kilometro koadroko eremua dauka. [[Ipar Korea]] eta [[Hego Korea]] estatuak daude penintsulan, [[Ipar Korea eta Hego Korea arteko muga|38° paraleloak bereizirik]].
[[Txina]] dauka iparraldean, [[Errusia]] ipar-ekialdean, [[Japoniako itsasoa]] ekialdean, [[Ekialdeko Txinako itsasoa]] eta [[Koreako itsasartea]] hegoaldean, eta [[Itsaso Horia]] mendebaldean. Txinarekin [[Txina eta Ipar Korea arteko muga|1.416 kilometroko muga]] du, eta [[Errusia eta Ipar Korea arteko muga|19 kilometrokoa Errusiarekin]]. Lurralde menditsua da, iparraldean eta ekialdean batez ere. [[Paektu mendia|Paektu]] da gailurrik garaiena (2.744 metro). Itsasertzak 8.460 kilometroko luzera du; oso malkartsua da.
== Ikus, gainera ==
* [[Korea]]
* [[Asiako geografia]]
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Asiako penintsulak]]
[[Kategoria:Asiako eskualdeak]]
[[Kategoria:Koreako geografia]]
hdry3z178rmxr3c13jk84syn24b5rcv
Lankide eztabaida:Theklan/2008ko otsaila
3
65689
9974780
681678
2024-11-20T14:09:37Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2008ko otsaila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2008ko otsaila]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
681678
wikitext
text/x-wiki
== Diario Vasco ==
Pozten naiz gustatu izanaz! Ia hiru ordu laurden egon nintzen telefonoan erantzuten baina gustura geratu nintzen. Bihar PostDatakoekin daukat hitzordua telebistarako ([[Lankide:Kabri|Kabri]] eta [[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] egon dira bertan), ea zelan doan. Bide batez, zorte on bihar! Ta laga wikipedia ta ikasi, bihar ere wikipedia hemen egongo dok eta!--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 22:07, 5 Otsaila 2008 (UTC)
==ALBISTEAK==
Kaixo!ikusi dut borratu duzula nik egindakoa baina, nik uste asko igo dela, orain dela aste bat gutxigorabehera konktatu nitzen eta 23.500 ta piku zeunden, eta orain 300 eta piku artikulu gehiago, ba hori igoera handi bat da, horregatik jarri dut. Agur--[[Lankide:Enzaiklopedia|Enzaiklopedia, wikilari arrunta]] 19:14, 6 Otsaila 2008 (UTC)
Aaa, orduan gezia postuz igotzean jartzen da, a bale orain ulertzen dut, ni pentzatzen nuen gero eta artikulu gehiagorekin jartzen zela, ze fallua!! XD . agur!--[[Lankide:Enzaiklopedia|Enzaiklopedia, wikilari arrunta]] 19:38, 6 Otsaila 2008 (UTC)
== Formatua dela eta ==
Eskerrik asko, jefe! Zenbaitetan enpanauta nabil eta... [[Lankide:Koro|Koro]] 19:30, 7 Otsaila 2008 (UTC)
== Gadgets ==
Dear Theklan! Is there any reason for the deletion of [{{FULLURL:special:Log|page=MediaWiki_talk%3AGadgets-definition}} special:Log|page=MediaWiki_talk:Gadgets-definition]? Regards [[user:Gangleri|Gangleri]]<br />
11:39, 8 Otsaila 2008 (UTC)~
== George Habash ==
Iepa Theklan!
Ikusi dut [[George Habash|egin duzun artikulua]] eta aldatu egin dut ''fisikari'' hitza ''mediku''rengatik. Arrazoia zera da: uste dut ingelesezko bertsiotik itzuli duzula eta kontua da, bertan agertzen den Physician ez dela fisikari, medikua baizik (gazteleraz ere itzulpen okerretan jarri da hori, batez ere Erdi Aroko pelikula edota liburuetan) [http://www1.euskadi.net/euskalterm/cgibila7.exe?hizkun1=I&hitz1=physician*&gaiak=0&hizkuntza=eu ikus hemen]. Fisikari esateko era egokia Physicist da. Hau dinotsut, esperientziagatik, nik ere egin baitut akats hori behin baino gehiagotan. Ondo izan!--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 21:35, 10 Otsaila 2008 (UTC)
== Eskerrik Asko! ==
Kaixo! Eskerrik asko! Agur.. --[[Lankide:Epiovesan|Epiovesan]] 21:41, 10 Otsaila 2008 (UTC)
== Kimika organiko(a) ==
Aupa Theklan! Galderatxo bat: ez al zen [http://eu.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Bozketak/Orrialde_izenen_amaierako_a_artikulua#Emaitza hau] bozkatu eta erabaki? --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|(esaidank)]] 21:19, 13 Otsaila 2008 (UTC)
:Aaaaaados, gaizki ulertu dut :-) --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|(esaidank)]] 21:34, 13 Otsaila 2008 (UTC)
== Txantiloi:Azala/Asteko txistea ==
Kaixo! Zer moduz?, ikusi dut azalerako egin dudan txantiloi bat ezabatu egin duzula, nik egin dut, azalerako hainbeste txantiloi izanda eta wikipedia animatzeko pitintxo bat, txantiloi hori egitea ondo legokeela. Besterik gabe, ondo pasa, agur!!!!!!!!!!!!--[[Lankide:Enzaiklopedia|Enzaiklopedia, wikilari arrunta]] 13:09, 15 Otsaila 2008 (UTC)
Beno, oraintze bertan ikusi dut beste wikipediatan ez dagoela orrelako gauzik, gainera hobeto ez dut ezer jartzen, azkenean gaiera zuk egia duzu, administratzaile batek egin dezake, eta ni naiz administratzailea?--[[Lankide:Enzaiklopedia|Enzaiklopedia, wikilari arrunta]] 14:01, 15 Otsaila 2008 (UTC)
== Nongo / Noren ==
Aupa Theklan! Ez nago erabat ziur, baina uste dut zuzen zaudela. Begiratu [http://www.euskara-errektoreordetza.ehu.es/p076-11495/eu/contenidos/informacion/ehutsi_130/eu_130/azalpenak.html hau]. Gure kasua "''zerbaiten ezaugarriak edo berezko atalak''" litzateke. Ea hemendik aurrera ez dudan ahazten. --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|(esaidank)]] 11:29, 17 Otsaila 2008 (UTC)
== KOS ==
Nik ez dut arazorik ikusten txantiloi honen erabilpenean; konpondu duzu jada? –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 18:34, 17 Otsaila 2008 (UTC)
:{{tx|KOS}} txantiloiaren azalpena ere ondo ikusten dut nik; {{tx|EH}} txantiloiarekin alderatuz, adibidez, ezberdin ikusten duzu? –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 18:40, 17 Otsaila 2008 (UTC)
== Ahaztu zait erregistratzea ==
Kaixo, Theklan!
"Staphylococcus" izeneko artikulua idatzi dut, baina ahaztu zait nire izenarekin erregistratzea.
Zer gertatzen da orain artikulu horrekin? Galdu egiten da?
Bilaketa egiterakoan artikulua agertzen da, baina ez du lotura egiten "Bakterio" artikuluan agertzen den "Staphylococcus"-ekin.
Akatsa konpondu al daiteke?
Esaidazu zerbait, mesedez.
Mila esker,
[[Lankide:Josu|Josu]] 21:13, 17 Otsaila 2008 (UTC)
== ZORIONAK!! ==
Zorionak Theklan! Badirudi ikasle izatetik geologo izatera pasa zarela... --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|erantzun hemen]]) 21:16, 18 Otsaila 2008 (UTC)
== Fungiak sailkatzen ==
Gabon bai. Izen arruntaren bitartez sailkatzeko bi kategoria dauzkat momentuz: jangarriak eta pozoitsuak. Beste batzuk ere sortu beharko ditut: baliorik gabekoak, psikoaktiboak... Bestalde, zuk diozuna izen zientifikoen bitartez egiten ari naiz, zuhaitz filogeniko osoa eraiki nahi dut. Beno, generoa salbu. Adibidea: [http://eu.wikipedia.org/wiki/Kategoria:Agaricomycetes]. Zer iruditzen zaizu?
== Asteko irudiak ==
Aupa Theklan! Zer moduz? 2007ko asteko irudiak [[Atari:Euskalatlas/Irudi/2007|artxibatu]] egin ditut, 2006ko ereduari jarraituz. Zu kontu horretan ibili ohi zarenez, badaezpada ere jakinarazten dizut. Ondo izan! --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 11:52, 25 Otsaila 2008 (UTC)
== Koordenatuak taula desitxuratzen ==
Kaixo Theklan. Eman mesedez begiratu bat [[Larrunarri]], [[Kakuetako arroila]] eta [[Garagartza]] artikuluei. Nik infotaula mugitua ikusten dut (egia esan, ia wikipediaren orrialde osoa...), batez ere [[Larrunarri]]. Koordenatuen errua dela ematen du. Kabriri esan diot, hemen inguruan zebileako. --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|erantzun hemen]]) 14:45, 27 Otsaila 2008 (UTC)
:Josuk esan dizun bezala, suk sortutako txantiloia gaizki dabil. Begira artikulu horiez gain, beste guztiak ere gaizki daude [[Aparteko:Whatlinkshere/Txantiloi:EHko_mendi_infotaula]]. Ez dakit zein den arazoa. Ongi izan [[Lankide:Kabri|Kabri]], [[Lankide_eztabaida:Kabri|(erantzunak hemen)]] [[Irudi:Lauburu.svg|20px]] 15:32, 27 Otsaila 2008 (UTC)
==Geografia izarra==
Eskerrik asko!!. Gustora nabil geografia gaiak euskaratzen. [[Lankide:Marklar2007|Marklar2007]] 20:02, 29 Otsaila 2008 (UTC)
j8v492xuuxpcvewzn4avm95czw6ixtk
9975211
9974780
2024-11-20T14:27:12Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2008ko otsaila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2008ko otsaila]]» izenera aldatu du: Revert
681678
wikitext
text/x-wiki
== Diario Vasco ==
Pozten naiz gustatu izanaz! Ia hiru ordu laurden egon nintzen telefonoan erantzuten baina gustura geratu nintzen. Bihar PostDatakoekin daukat hitzordua telebistarako ([[Lankide:Kabri|Kabri]] eta [[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] egon dira bertan), ea zelan doan. Bide batez, zorte on bihar! Ta laga wikipedia ta ikasi, bihar ere wikipedia hemen egongo dok eta!--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 22:07, 5 Otsaila 2008 (UTC)
==ALBISTEAK==
Kaixo!ikusi dut borratu duzula nik egindakoa baina, nik uste asko igo dela, orain dela aste bat gutxigorabehera konktatu nitzen eta 23.500 ta piku zeunden, eta orain 300 eta piku artikulu gehiago, ba hori igoera handi bat da, horregatik jarri dut. Agur--[[Lankide:Enzaiklopedia|Enzaiklopedia, wikilari arrunta]] 19:14, 6 Otsaila 2008 (UTC)
Aaa, orduan gezia postuz igotzean jartzen da, a bale orain ulertzen dut, ni pentzatzen nuen gero eta artikulu gehiagorekin jartzen zela, ze fallua!! XD . agur!--[[Lankide:Enzaiklopedia|Enzaiklopedia, wikilari arrunta]] 19:38, 6 Otsaila 2008 (UTC)
== Formatua dela eta ==
Eskerrik asko, jefe! Zenbaitetan enpanauta nabil eta... [[Lankide:Koro|Koro]] 19:30, 7 Otsaila 2008 (UTC)
== Gadgets ==
Dear Theklan! Is there any reason for the deletion of [{{FULLURL:special:Log|page=MediaWiki_talk%3AGadgets-definition}} special:Log|page=MediaWiki_talk:Gadgets-definition]? Regards [[user:Gangleri|Gangleri]]<br />
11:39, 8 Otsaila 2008 (UTC)~
== George Habash ==
Iepa Theklan!
Ikusi dut [[George Habash|egin duzun artikulua]] eta aldatu egin dut ''fisikari'' hitza ''mediku''rengatik. Arrazoia zera da: uste dut ingelesezko bertsiotik itzuli duzula eta kontua da, bertan agertzen den Physician ez dela fisikari, medikua baizik (gazteleraz ere itzulpen okerretan jarri da hori, batez ere Erdi Aroko pelikula edota liburuetan) [http://www1.euskadi.net/euskalterm/cgibila7.exe?hizkun1=I&hitz1=physician*&gaiak=0&hizkuntza=eu ikus hemen]. Fisikari esateko era egokia Physicist da. Hau dinotsut, esperientziagatik, nik ere egin baitut akats hori behin baino gehiagotan. Ondo izan!--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 21:35, 10 Otsaila 2008 (UTC)
== Eskerrik Asko! ==
Kaixo! Eskerrik asko! Agur.. --[[Lankide:Epiovesan|Epiovesan]] 21:41, 10 Otsaila 2008 (UTC)
== Kimika organiko(a) ==
Aupa Theklan! Galderatxo bat: ez al zen [http://eu.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Bozketak/Orrialde_izenen_amaierako_a_artikulua#Emaitza hau] bozkatu eta erabaki? --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|(esaidank)]] 21:19, 13 Otsaila 2008 (UTC)
:Aaaaaados, gaizki ulertu dut :-) --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|(esaidank)]] 21:34, 13 Otsaila 2008 (UTC)
== Txantiloi:Azala/Asteko txistea ==
Kaixo! Zer moduz?, ikusi dut azalerako egin dudan txantiloi bat ezabatu egin duzula, nik egin dut, azalerako hainbeste txantiloi izanda eta wikipedia animatzeko pitintxo bat, txantiloi hori egitea ondo legokeela. Besterik gabe, ondo pasa, agur!!!!!!!!!!!!--[[Lankide:Enzaiklopedia|Enzaiklopedia, wikilari arrunta]] 13:09, 15 Otsaila 2008 (UTC)
Beno, oraintze bertan ikusi dut beste wikipediatan ez dagoela orrelako gauzik, gainera hobeto ez dut ezer jartzen, azkenean gaiera zuk egia duzu, administratzaile batek egin dezake, eta ni naiz administratzailea?--[[Lankide:Enzaiklopedia|Enzaiklopedia, wikilari arrunta]] 14:01, 15 Otsaila 2008 (UTC)
== Nongo / Noren ==
Aupa Theklan! Ez nago erabat ziur, baina uste dut zuzen zaudela. Begiratu [http://www.euskara-errektoreordetza.ehu.es/p076-11495/eu/contenidos/informacion/ehutsi_130/eu_130/azalpenak.html hau]. Gure kasua "''zerbaiten ezaugarriak edo berezko atalak''" litzateke. Ea hemendik aurrera ez dudan ahazten. --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|(esaidank)]] 11:29, 17 Otsaila 2008 (UTC)
== KOS ==
Nik ez dut arazorik ikusten txantiloi honen erabilpenean; konpondu duzu jada? –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 18:34, 17 Otsaila 2008 (UTC)
:{{tx|KOS}} txantiloiaren azalpena ere ondo ikusten dut nik; {{tx|EH}} txantiloiarekin alderatuz, adibidez, ezberdin ikusten duzu? –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 18:40, 17 Otsaila 2008 (UTC)
== Ahaztu zait erregistratzea ==
Kaixo, Theklan!
"Staphylococcus" izeneko artikulua idatzi dut, baina ahaztu zait nire izenarekin erregistratzea.
Zer gertatzen da orain artikulu horrekin? Galdu egiten da?
Bilaketa egiterakoan artikulua agertzen da, baina ez du lotura egiten "Bakterio" artikuluan agertzen den "Staphylococcus"-ekin.
Akatsa konpondu al daiteke?
Esaidazu zerbait, mesedez.
Mila esker,
[[Lankide:Josu|Josu]] 21:13, 17 Otsaila 2008 (UTC)
== ZORIONAK!! ==
Zorionak Theklan! Badirudi ikasle izatetik geologo izatera pasa zarela... --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|erantzun hemen]]) 21:16, 18 Otsaila 2008 (UTC)
== Fungiak sailkatzen ==
Gabon bai. Izen arruntaren bitartez sailkatzeko bi kategoria dauzkat momentuz: jangarriak eta pozoitsuak. Beste batzuk ere sortu beharko ditut: baliorik gabekoak, psikoaktiboak... Bestalde, zuk diozuna izen zientifikoen bitartez egiten ari naiz, zuhaitz filogeniko osoa eraiki nahi dut. Beno, generoa salbu. Adibidea: [http://eu.wikipedia.org/wiki/Kategoria:Agaricomycetes]. Zer iruditzen zaizu?
== Asteko irudiak ==
Aupa Theklan! Zer moduz? 2007ko asteko irudiak [[Atari:Euskalatlas/Irudi/2007|artxibatu]] egin ditut, 2006ko ereduari jarraituz. Zu kontu horretan ibili ohi zarenez, badaezpada ere jakinarazten dizut. Ondo izan! --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 11:52, 25 Otsaila 2008 (UTC)
== Koordenatuak taula desitxuratzen ==
Kaixo Theklan. Eman mesedez begiratu bat [[Larrunarri]], [[Kakuetako arroila]] eta [[Garagartza]] artikuluei. Nik infotaula mugitua ikusten dut (egia esan, ia wikipediaren orrialde osoa...), batez ere [[Larrunarri]]. Koordenatuen errua dela ematen du. Kabriri esan diot, hemen inguruan zebileako. --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|erantzun hemen]]) 14:45, 27 Otsaila 2008 (UTC)
:Josuk esan dizun bezala, suk sortutako txantiloia gaizki dabil. Begira artikulu horiez gain, beste guztiak ere gaizki daude [[Aparteko:Whatlinkshere/Txantiloi:EHko_mendi_infotaula]]. Ez dakit zein den arazoa. Ongi izan [[Lankide:Kabri|Kabri]], [[Lankide_eztabaida:Kabri|(erantzunak hemen)]] [[Irudi:Lauburu.svg|20px]] 15:32, 27 Otsaila 2008 (UTC)
==Geografia izarra==
Eskerrik asko!!. Gustora nabil geografia gaiak euskaratzen. [[Lankide:Marklar2007|Marklar2007]] 20:02, 29 Otsaila 2008 (UTC)
j8v492xuuxpcvewzn4avm95czw6ixtk
Saskia van Uylenburgh
0
65830
9975698
6790588
2024-11-20T20:51:08Z
Theklan
336
+[[Kategoria:Leeuwardendarrak]]; [[toolforge:quickcategories/batch/7966/|QuickCategories batch #7966]]
9975698
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Saskia van Uylenburgh''' ([[1612]]ko [[abuztuaren 2]]a - [[1642]]ko [[ekainaren 14]]a) [[Rembrandt|Rembrandt van Rijnen]] margolari [[nederlandar]]ren emaztea izan zen eta artista handi honen margo eta marrazki askotarako modeloa izan zen.
== Bizitza ==
[[Leeuwarden]]en jaioa, Saskia zortzi neba-arreben arteko gazteena izan zen. Bere aita, [[Rombertus van Uylenburgh]], goi-mailako [[abokatu|legegizona]], hiriko [[burgumaisu]]a eta [[Franekerreko Unibertsitatea]]ren sortzaileetako bat izan zen. Umezurtz geratu zen hamabi urterekin, bere ama eta, bost urte geroago, bere aita hil zirenean.
Saskia eta Rembrandt [[1634]]ko [[ekainaren 22]]an ezkondu ziren Het Bildt ([[Frisia|Friesland]]) herrian. Saskia herri honetan bizi izan zen, bere ahizpa Hiskje eta bere koinatu Gerard van Looren zainzapean. Saskiak [[teologia]] irakatsi zuen Franekerren bere beste koinatu bati, Johannes Maccovius irakasle [[polonia]]rrari, lagunduz.
Rembrandtek bere artelanen bidez dirua irabazten hasi zenean, bera eta Saskia [[Jodenbreestraat]]eko ([[Amsterdam]]) etxe nabarmen batera aldatu ziren, 1639an. Hiru seme-alaba jaio eta berehala hil zitzaizkion. 1641ean seme bat izatea lortu zuen, eta Titus van Rijn izena jarri zion. Saskia hurrengo urtean hil zen, seguru asko [[tuberkulosi]]agatik, eta Amsterdamen lurperatu zuten.
{{commonskat}}
{{bizialdia|1612ko|1642ko|Uylenburgh, Saskia van}}
[[Kategoria:Rembrandt]]
[[Kategoria:Herbehereetako modeloak]]
[[Kategoria:Tuberkulosiak hildakoak]]
[[Kategoria:Leeuwardendarrak]]
bfsr8haoqookfdm59op53q8o3hm2jwp
Lankide eztabaida:Theklan/2008ko martxoa
3
68075
9974779
716466
2024-11-20T14:09:36Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2008ko martxoa]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2008ko martxoa]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
716466
wikitext
text/x-wiki
== Indymediako irudiak ==
Aupa, geologo jauna! Galderatxo bat euskalherria-indymediako irudiei buruz: Ikusi dut [http://euskalherria.indymedia.org/eu/2006/09/32397.shtml hemengo] irudi bat igo zenuela commonsera, eta ez dizutela ezabatu. Nik [http://euskalherria.indymedia.org/eu/2007/12/43999.shtml hemengo] irudi bat igo nahi dut, eta galdetu nahi nizun ea bertako irudiak CC-SA diren. Behean copyright eta copyleft jartzen du (?). --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|(esaidank)]] 12:03, 1 Martxoa 2008 (UTC)
:Milesker. Igo dut jada. Ea arazorik ez dagoen... Noizko administratzaile euskaldun bat commonsen? --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|(esaidank)]] 15:58, 1 Martxoa 2008 (UTC)
== Blokeo eskaera ==
Aupa Theklan! 213.37.200.116 IPa duenak aldaketa bandaliko pila egiten ari da. Hori dela eta, blokeatzeko eskatzen dizut. Mezu bera gainontzeko administratzaileei bidaliko diet. Ondo segi, --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 19:22, 11 Martxoa 2008 (UTC)
==Txantiloiekin laguntza==
Ei theklas!! Duela hilabete laguntza eskaini zenidan txantiloi munduan...Galdera bat, [http://en.wikipedia.org/wiki/Template:Campaignbox_Lapland_War] hemen bezala...aukera ditzakezu egiten dituzun txantiloien luzera? ahal bada esplikatu mesedez mundu honetan galtzen naiz ta...Ondo segi!<br/>--[[Lankide:Kanuto90|kanutillo]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Kanuto90|eantzun]])</small> 14:29, 16 Martxoa 2008 (UTC)
: Bitu, oaintxe sortuet [[Txantiloi:Tornioko auzoak]], ta posible bada [[Tornio#Hiria|Tornion]] sartu nahiko nuke lekutxo horretan argazkia mugitu gabe.
: Gainera, [[Enontekiö]] eta [[Sodankylä]]n zeatik kendu dituzu goiko puntutxok?? euskaraz ezin dira erabili o? nik uste nun euskaltzaindiak saten zula izenak diren bezala uzteko...
== ==
I created [[br:Korrika]] not long ago. For some reasons [[Ar Redadeg]] is not wanted here, as it is not wanted there: [[:fr:Ar Redadeg]] and [[http://fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:Pages_%C3%A0_supprimer/Ar_Redadeg]]. [[:fr:Korrika]] could well disappear for the same reasons. Regards. Zorionak. [[Lankide:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] 18:01, 16 Martxoa 2008 (UTC)
:[[Ar Redadeg]] , started in catalan an welsh: [[:ca: Ar Redadeg]] [[:cy:Ar Redadeg]]. Eskerrik asko.[[Lankide:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] 06:19, 20 Martxoa 2008 (UTC)
==Kategoria==
Banuen B7 bitaminari kategoria jartzeko asmoa, baina aurreratu egin zara!! Eskerrikasko halere, harrituta geratzen naiz nola iristen zareten sortutako artikulu guztiak txukuntzera ikusita!! [[Lankide:Laida|Laida]] 19:59, 19 Martxoa 2008 (UTC)
== pH-ari buruzko artikulua ==
Kaixo Theklan! Behin baino gehiagotan, pH-ari buruzko artikulua sortzea bururatu zait, baina hasterakoan izenburua PH bezala agertzen zait eta kontua utzi egiten dut. Nola sor dezaket izenburua letra xehez hasten den artikulu bat, berez berez horrela delako? Eta bidebatez beste galdera... nola adierazi azpizenbakiak testuetan eta izenburuetan? Eskerrikasko![[Lankide:Laida|Laida]] 20:22, 22 Martxoa 2008 (UTC)
== Gaztelu infotaulak ==
Iepa Theklan! I'm back! Ea ba, ahal duanian botako deutsok begirada bat {{tx|EHko gaztelu infotaula}}-ri? Desmadratuta jazek eta nik ez zekiat zelan konpondu ere. Ondo izan!--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 14:38, 25 Martxoa 2008 (UTC)
== Itoiz art. azken aldaketa ==
Kaixo Theklan: ikusi dudanez, nik egindako aldaketa leheneratu duzu. Ez dakit horren inguruan Eu wikipedian zeozer adostu duzuen, baina benetan artikulua estekez oso kargatuta dago. Ez zait iruditzen urte batek errelebantziarik duenik horrelako artikulu batean (oso zabala da); aldiz, herriak badu (zehazki nolako giroan sortu zen). Bestalde, bi puntuen atzean minuskula erabiltzen da horrelakoetan; beraz, minuskulaz jarriko nuke. Ondo ibili
[[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] 22:23, 25 Martxoa 2008 (UTC)
== Nabarmendutako argazkiak eta EuskalWikiatlaseko artikulua ==
Aupa Theklan! Zer moduz? Nabarmendutako argazkien atalean, martxoan aukeratutakoak antolatu ditut (nabarmendu ikurra jarri, txantiloia sortu, etab.). Bostekin egin dut hori, astebeteko atzerapenaz baikenbiltzan argazkiekin (orain duguna, [[Mendibe]]koa, adibidez, berez apirilerako aukeratzekoa zen). Horrekin batera, bozkaren bat zutenak (bi) bozkagaietan mantendu ditut. Berdin egin dut Wikiatlasean nabarmendutako artikuluarekin: [[Errenteria]], boto bakar batekin :-( izan da aukeratua. Uste dut aldaketak ondo egin ditudala, baina badaezpada ere komentatzen dizut, hori zuk egin izan duzu eta. Besterik gabe, ondo segi! --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 13:12, 28 Martxoa 2008 (UTC)
== Ze IP arraroa ==
Aupa Theklan! Youtuben begiratzen egon naiz eta [http://es.youtube.com/watch?v=xhv_gY3giuc hemen], tipo batek nola hobetu dezakegun artikuluak jartzen du. Tipo horrek [[Core 2 duo]] artikuluan egin zuen ekarpen bat, [[nanometro]] lotura jartzen. Hau da, tipo honek nola hobetu dezakegun wikipedia azaltzen du, baina gero, begiratzen ba dozu bere [http://eu.wikipedia.org/wiki/Aparteko:Contributions/212.142.143.114 ekarpenak] ez dira betere onak (batzuk). Ondo pasa!--[[Lankide:Enzaiklopedia|<big>'''Enzaiklopedia'''</big>]] • [[Lankide_eztabaida:Enzaiklopedia|Nire eztabaida]] 23:57, 28 Martxoa 2008 (UTC)
Bai egia da. Agian institutu bateko ordenagailua zen, eta ez zen izango institutu horretako ordenagailu bakarra, eta gehienetan ikastetxe edo intitutuko ordenagailuak IP berdina dute. Ala ere Mikel Olasagasti lankidea al da? zein? Agur!--[[Lankide:Enzaiklopedia|<big>'''Enzaiklopedia'''</big>]] • [[Lankide_eztabaida:Enzaiklopedia|Nire eztabaida]] 14:05, 30 Martxoa 2008 (UTC)
plowep5jdnkppqn0vosy2taoj5sw34q
9975213
9974779
2024-11-20T14:27:15Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2008ko martxoa]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2008ko martxoa]]» izenera aldatu du: Revert
716466
wikitext
text/x-wiki
== Indymediako irudiak ==
Aupa, geologo jauna! Galderatxo bat euskalherria-indymediako irudiei buruz: Ikusi dut [http://euskalherria.indymedia.org/eu/2006/09/32397.shtml hemengo] irudi bat igo zenuela commonsera, eta ez dizutela ezabatu. Nik [http://euskalherria.indymedia.org/eu/2007/12/43999.shtml hemengo] irudi bat igo nahi dut, eta galdetu nahi nizun ea bertako irudiak CC-SA diren. Behean copyright eta copyleft jartzen du (?). --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|(esaidank)]] 12:03, 1 Martxoa 2008 (UTC)
:Milesker. Igo dut jada. Ea arazorik ez dagoen... Noizko administratzaile euskaldun bat commonsen? --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|(esaidank)]] 15:58, 1 Martxoa 2008 (UTC)
== Blokeo eskaera ==
Aupa Theklan! 213.37.200.116 IPa duenak aldaketa bandaliko pila egiten ari da. Hori dela eta, blokeatzeko eskatzen dizut. Mezu bera gainontzeko administratzaileei bidaliko diet. Ondo segi, --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 19:22, 11 Martxoa 2008 (UTC)
==Txantiloiekin laguntza==
Ei theklas!! Duela hilabete laguntza eskaini zenidan txantiloi munduan...Galdera bat, [http://en.wikipedia.org/wiki/Template:Campaignbox_Lapland_War] hemen bezala...aukera ditzakezu egiten dituzun txantiloien luzera? ahal bada esplikatu mesedez mundu honetan galtzen naiz ta...Ondo segi!<br/>--[[Lankide:Kanuto90|kanutillo]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Kanuto90|eantzun]])</small> 14:29, 16 Martxoa 2008 (UTC)
: Bitu, oaintxe sortuet [[Txantiloi:Tornioko auzoak]], ta posible bada [[Tornio#Hiria|Tornion]] sartu nahiko nuke lekutxo horretan argazkia mugitu gabe.
: Gainera, [[Enontekiö]] eta [[Sodankylä]]n zeatik kendu dituzu goiko puntutxok?? euskaraz ezin dira erabili o? nik uste nun euskaltzaindiak saten zula izenak diren bezala uzteko...
== ==
I created [[br:Korrika]] not long ago. For some reasons [[Ar Redadeg]] is not wanted here, as it is not wanted there: [[:fr:Ar Redadeg]] and [[http://fr.wikipedia.org/wiki/Wikip%C3%A9dia:Pages_%C3%A0_supprimer/Ar_Redadeg]]. [[:fr:Korrika]] could well disappear for the same reasons. Regards. Zorionak. [[Lankide:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] 18:01, 16 Martxoa 2008 (UTC)
:[[Ar Redadeg]] , started in catalan an welsh: [[:ca: Ar Redadeg]] [[:cy:Ar Redadeg]]. Eskerrik asko.[[Lankide:Bianchi-Bihan|Bianchi-Bihan]] 06:19, 20 Martxoa 2008 (UTC)
==Kategoria==
Banuen B7 bitaminari kategoria jartzeko asmoa, baina aurreratu egin zara!! Eskerrikasko halere, harrituta geratzen naiz nola iristen zareten sortutako artikulu guztiak txukuntzera ikusita!! [[Lankide:Laida|Laida]] 19:59, 19 Martxoa 2008 (UTC)
== pH-ari buruzko artikulua ==
Kaixo Theklan! Behin baino gehiagotan, pH-ari buruzko artikulua sortzea bururatu zait, baina hasterakoan izenburua PH bezala agertzen zait eta kontua utzi egiten dut. Nola sor dezaket izenburua letra xehez hasten den artikulu bat, berez berez horrela delako? Eta bidebatez beste galdera... nola adierazi azpizenbakiak testuetan eta izenburuetan? Eskerrikasko![[Lankide:Laida|Laida]] 20:22, 22 Martxoa 2008 (UTC)
== Gaztelu infotaulak ==
Iepa Theklan! I'm back! Ea ba, ahal duanian botako deutsok begirada bat {{tx|EHko gaztelu infotaula}}-ri? Desmadratuta jazek eta nik ez zekiat zelan konpondu ere. Ondo izan!--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 14:38, 25 Martxoa 2008 (UTC)
== Itoiz art. azken aldaketa ==
Kaixo Theklan: ikusi dudanez, nik egindako aldaketa leheneratu duzu. Ez dakit horren inguruan Eu wikipedian zeozer adostu duzuen, baina benetan artikulua estekez oso kargatuta dago. Ez zait iruditzen urte batek errelebantziarik duenik horrelako artikulu batean (oso zabala da); aldiz, herriak badu (zehazki nolako giroan sortu zen). Bestalde, bi puntuen atzean minuskula erabiltzen da horrelakoetan; beraz, minuskulaz jarriko nuke. Ondo ibili
[[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] 22:23, 25 Martxoa 2008 (UTC)
== Nabarmendutako argazkiak eta EuskalWikiatlaseko artikulua ==
Aupa Theklan! Zer moduz? Nabarmendutako argazkien atalean, martxoan aukeratutakoak antolatu ditut (nabarmendu ikurra jarri, txantiloia sortu, etab.). Bostekin egin dut hori, astebeteko atzerapenaz baikenbiltzan argazkiekin (orain duguna, [[Mendibe]]koa, adibidez, berez apirilerako aukeratzekoa zen). Horrekin batera, bozkaren bat zutenak (bi) bozkagaietan mantendu ditut. Berdin egin dut Wikiatlasean nabarmendutako artikuluarekin: [[Errenteria]], boto bakar batekin :-( izan da aukeratua. Uste dut aldaketak ondo egin ditudala, baina badaezpada ere komentatzen dizut, hori zuk egin izan duzu eta. Besterik gabe, ondo segi! --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 13:12, 28 Martxoa 2008 (UTC)
== Ze IP arraroa ==
Aupa Theklan! Youtuben begiratzen egon naiz eta [http://es.youtube.com/watch?v=xhv_gY3giuc hemen], tipo batek nola hobetu dezakegun artikuluak jartzen du. Tipo horrek [[Core 2 duo]] artikuluan egin zuen ekarpen bat, [[nanometro]] lotura jartzen. Hau da, tipo honek nola hobetu dezakegun wikipedia azaltzen du, baina gero, begiratzen ba dozu bere [http://eu.wikipedia.org/wiki/Aparteko:Contributions/212.142.143.114 ekarpenak] ez dira betere onak (batzuk). Ondo pasa!--[[Lankide:Enzaiklopedia|<big>'''Enzaiklopedia'''</big>]] • [[Lankide_eztabaida:Enzaiklopedia|Nire eztabaida]] 23:57, 28 Martxoa 2008 (UTC)
Bai egia da. Agian institutu bateko ordenagailua zen, eta ez zen izango institutu horretako ordenagailu bakarra, eta gehienetan ikastetxe edo intitutuko ordenagailuak IP berdina dute. Ala ere Mikel Olasagasti lankidea al da? zein? Agur!--[[Lankide:Enzaiklopedia|<big>'''Enzaiklopedia'''</big>]] • [[Lankide_eztabaida:Enzaiklopedia|Nire eztabaida]] 14:05, 30 Martxoa 2008 (UTC)
plowep5jdnkppqn0vosy2taoj5sw34q
Lankide eztabaida:Theklan/2008ko apirila
3
68076
9974774
716467
2024-11-20T14:09:35Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2008ko apirila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2008ko apirila]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
716467
wikitext
text/x-wiki
== "Vibrio" eta "Escherichia" artikuluak ==
Gabon, Theklan.
Zalantza bat daukat eta zuregana jotzen dut ea argitzen didazun...
Mikrobiologiaren artikuluak egiten jarraitzen dut, eta arestian bi sortu dut: "Escherichia" eta "Vibrio" bakteriarenak, hain zuzen.
Wikipedian sartzen banaiz erregistratu gabe, eta "bakterio" artikulura joaten banaiz, artikulu horren bukaeran bakterioen sailkapena agertzen da. Bertan "Escherichia" eta "Vibrio" agertzen dira gorri kolorez (eta ez urdinez), hau da, sortu gabe egongo balira bezala.
Erregistratzen baldin banaiz, berriz, "bakterio" artikuluan bai "Escherichia" eta baita "Vibrio" ere urdinez agertzen dira.
Hau da, ematen du artikulu horiek egin gabe daudela (erregistratzen ez baldin banaiz) edo eginak baldin badaude, ez dute lotura egiten beste artikuluetan agertzen diren hitzekin ("Escherichia" eta "Vibrio").
Zergatik izango ote da??
Eskerrak aldez aurretik emanez,
[[Lankide:Josu|Josu]] 19:54, 1 Apirila 2008 (UTC)
== Gaztelu infotaulak (barriro) ==
[[Wikipedia:Txokoa|Txokoan]] eginiko eskaintzaren harira, {{tx|EHko gaztelu infotaula}} txantiloian oraindik ez da gazteluen kokapena ikusten,[[Gorbeia]]n esaterako bai baina gazteluak diren [[Galeako fortea]] eta [[Amaiurko gaztelua]] artikuluetan ez. Botako diozu begitu bat? Eskerrik asko!--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 12:21, 2 Apirila 2008 (UTC)
== Pasiboa ==
Aupa Theklan! "Fitxategiak igo" atalean ([[Aparteko:Upload]]), "''Hemendik igotako fitxategi guztiak ezabatuak izango dira''"-ren ordez, "Hemendik igotako fitxategi guztiak ezabatuko dira" jarri beharko luke, ezta? (Denok hainbeste darabilgun pasiboa ekiditeko). Janfri eta zuri komentatzen dizuet. Ondo segi, --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 15:01, 10 Apirila 2008 (UTC)
:{{egina}} Arduratu naiz ni jada horretaz. Ondo izan.--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 16:05, 10 Apirila 2008 (UTC)
== Monarka infotaula ==
Aupa. Txantiloien inguruan nik baino esperientzia gehiago duzunez zuregana jotzen dut. [http://eu.wikipedia.org/wiki/Txantiloi:Monarka_infotaula Monarka infotaula] sortu berri dut, [http://es.wikipedia.org/wiki/Plantilla:Infobox_monarca gaztelerako bertsioan] oinarrituz. Bi arazo izan ditut. Hasteko, eskubian alineatu ordez ezkerrean gelditzen da, eta bestetik [http://eu.wikipedia.org/wiki/Txantiloi:Monarka_infotaula/doc Monarka_infotaula/doc] sortu dut ustez nagusiaren azpian geldituko zelakoan. Arazoak konpontzen lagunduko bazenida eskertuko nizuke. Eskerrik asko aldez aurretik--[[Lankide:Joxelu|irauli]] 17:20, 11 Apirila 2008 (UTC)
== Enterobakterioak ==
Gabon, Theklan.
Hor nabil, jo ta ke, Mikrobiologia saila osatu arte.
"Enterobakterio" izeneko artikulua egin dut, eta kategoria horretan sartu dut "Shigella", "Escherichia" eta "Salmonella" artikuluak, bakterio hauek "Enterobakterioak" direlako.
"Enterobakterio" izena izen arrunta da, bakteriar familia horren izen zientifikoa "Enterobacteriaceae" izanik. Neri egokiagoa iruditzen zait kategoria egiteko "Enterobakterioa", hizkuntza zientifikoan erabiltzen den izen arrunta baita, bestea latinezko izena izanik.
Hala ere, pentsatu dut agian posible izanen dela "Enterobacteriaceae" berbideratzea, "Enterobakterio" artikulura pasaeraziz. Horrela, "Enterobacteriaceae" bilatzerakoan automatikoki "Enterobakterio" artikulura pasatuko litzateke. Zer iruditzen?
Bestalde, "Bakterioak" kategorian bi azpikategoria agertzen dira: "Enterobacteriales" eta "Enterobakterioak". Lehena sailkapen zientifikoan Orden bat da, bigarrena Familia bat. Egokiagoa da beti familian sailkatzea ordenan baino, horregatik "Escherichia", "Salmonella" eta "Shigella" "Enterobakterioak" familian sartu ditut, eta ez "Enterobacteriales" ordenean barnean. Nire ustez, azken azpikategoria hau ezabatu beharko litzateke, bikoiztuta ez egoteko.
Besterik gabe, agur bero bat.
[[Lankide:Josu|Josu]] 20:48, 16 Apirila 2008 (UTC)
== izen arrunta eta izen zientifikoa ==
Kaixo, Theklan, ematen du ados gaudela planteatu dizudan kasuan izen arruntari lehentasuna emateko.
Galdera da: nola egin lotura izen zientifikotik izen arruntera pasatzeko? Alegia, "Enterobacteriaceae" sakatzerakoan "Enterobakterio" artikulura zuzenean joateko?
Ez dakit nola egiten den.
Mila esker.
[[Lankide:Josu|Josu]] 20:44, 17 Apirila 2008 (UTC)
== Monarkia absolutua/ Absolutismoa ==
Absolutismoa eta monarkia absolutua ez dira gauza berdinak (<small>[[Aparteko:Contributions/83.32.158.202|83.32.158.202]] lankideak sinatu gabe eginiko komentarioa--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 07:59, 26 Apirila 2008 (UTC)</small>)
== Lankide:Theklan/Egoera ==
Hello. Please look [[Lankide_eztabaida:Euku#Templante_in_signatures|hehe]] for a comment. ''Enzaiklopedia'' refers to [http://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Lankide:Theklan/Egoera&diff=706718&oldid=610824 this]. --[[Lankide:Euku|Euku]] 20:07, 27 Apirila 2008 (UTC)
==Auzoen irudiak [[Txantiloi:Euskal Herriko auzo infotaula]]z ==
Aupa
Oraintxe nengoen [[Sarriena]]ko irudia hobeto kokatzen, baina aurreratu zara :) Taulan agertzen den testuak despistatu nauelako geratu naiz atzean.
Zera dio: ''Ez dago udalerriko irudirik mapan jartzeko. Igo ezazu zuk zeuk eta txantiloia aldatu.'' Irudia jarrita ere ez da mapan agertzen, goiko karratuan baizik. Irudi txikia mapan erakustea bada asmoa, txantiloia konpondu behar leike (ta nik ez dakit egiten). Eta asmoa irudia orain bezalan agertzea bada, ohar hori aldatu behar genuke. --[[Lankide:Javierme|Javierme]] 16:03, 30 Apirila 2008 (UTC)
0o95107vsumvorkkg78mcfdpfqk5286
9975224
9974774
2024-11-20T14:27:31Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2008ko apirila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2008ko apirila]]» izenera aldatu du: Revert
716467
wikitext
text/x-wiki
== "Vibrio" eta "Escherichia" artikuluak ==
Gabon, Theklan.
Zalantza bat daukat eta zuregana jotzen dut ea argitzen didazun...
Mikrobiologiaren artikuluak egiten jarraitzen dut, eta arestian bi sortu dut: "Escherichia" eta "Vibrio" bakteriarenak, hain zuzen.
Wikipedian sartzen banaiz erregistratu gabe, eta "bakterio" artikulura joaten banaiz, artikulu horren bukaeran bakterioen sailkapena agertzen da. Bertan "Escherichia" eta "Vibrio" agertzen dira gorri kolorez (eta ez urdinez), hau da, sortu gabe egongo balira bezala.
Erregistratzen baldin banaiz, berriz, "bakterio" artikuluan bai "Escherichia" eta baita "Vibrio" ere urdinez agertzen dira.
Hau da, ematen du artikulu horiek egin gabe daudela (erregistratzen ez baldin banaiz) edo eginak baldin badaude, ez dute lotura egiten beste artikuluetan agertzen diren hitzekin ("Escherichia" eta "Vibrio").
Zergatik izango ote da??
Eskerrak aldez aurretik emanez,
[[Lankide:Josu|Josu]] 19:54, 1 Apirila 2008 (UTC)
== Gaztelu infotaulak (barriro) ==
[[Wikipedia:Txokoa|Txokoan]] eginiko eskaintzaren harira, {{tx|EHko gaztelu infotaula}} txantiloian oraindik ez da gazteluen kokapena ikusten,[[Gorbeia]]n esaterako bai baina gazteluak diren [[Galeako fortea]] eta [[Amaiurko gaztelua]] artikuluetan ez. Botako diozu begitu bat? Eskerrik asko!--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 12:21, 2 Apirila 2008 (UTC)
== Pasiboa ==
Aupa Theklan! "Fitxategiak igo" atalean ([[Aparteko:Upload]]), "''Hemendik igotako fitxategi guztiak ezabatuak izango dira''"-ren ordez, "Hemendik igotako fitxategi guztiak ezabatuko dira" jarri beharko luke, ezta? (Denok hainbeste darabilgun pasiboa ekiditeko). Janfri eta zuri komentatzen dizuet. Ondo segi, --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 15:01, 10 Apirila 2008 (UTC)
:{{egina}} Arduratu naiz ni jada horretaz. Ondo izan.--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 16:05, 10 Apirila 2008 (UTC)
== Monarka infotaula ==
Aupa. Txantiloien inguruan nik baino esperientzia gehiago duzunez zuregana jotzen dut. [http://eu.wikipedia.org/wiki/Txantiloi:Monarka_infotaula Monarka infotaula] sortu berri dut, [http://es.wikipedia.org/wiki/Plantilla:Infobox_monarca gaztelerako bertsioan] oinarrituz. Bi arazo izan ditut. Hasteko, eskubian alineatu ordez ezkerrean gelditzen da, eta bestetik [http://eu.wikipedia.org/wiki/Txantiloi:Monarka_infotaula/doc Monarka_infotaula/doc] sortu dut ustez nagusiaren azpian geldituko zelakoan. Arazoak konpontzen lagunduko bazenida eskertuko nizuke. Eskerrik asko aldez aurretik--[[Lankide:Joxelu|irauli]] 17:20, 11 Apirila 2008 (UTC)
== Enterobakterioak ==
Gabon, Theklan.
Hor nabil, jo ta ke, Mikrobiologia saila osatu arte.
"Enterobakterio" izeneko artikulua egin dut, eta kategoria horretan sartu dut "Shigella", "Escherichia" eta "Salmonella" artikuluak, bakterio hauek "Enterobakterioak" direlako.
"Enterobakterio" izena izen arrunta da, bakteriar familia horren izen zientifikoa "Enterobacteriaceae" izanik. Neri egokiagoa iruditzen zait kategoria egiteko "Enterobakterioa", hizkuntza zientifikoan erabiltzen den izen arrunta baita, bestea latinezko izena izanik.
Hala ere, pentsatu dut agian posible izanen dela "Enterobacteriaceae" berbideratzea, "Enterobakterio" artikulura pasaeraziz. Horrela, "Enterobacteriaceae" bilatzerakoan automatikoki "Enterobakterio" artikulura pasatuko litzateke. Zer iruditzen?
Bestalde, "Bakterioak" kategorian bi azpikategoria agertzen dira: "Enterobacteriales" eta "Enterobakterioak". Lehena sailkapen zientifikoan Orden bat da, bigarrena Familia bat. Egokiagoa da beti familian sailkatzea ordenan baino, horregatik "Escherichia", "Salmonella" eta "Shigella" "Enterobakterioak" familian sartu ditut, eta ez "Enterobacteriales" ordenean barnean. Nire ustez, azken azpikategoria hau ezabatu beharko litzateke, bikoiztuta ez egoteko.
Besterik gabe, agur bero bat.
[[Lankide:Josu|Josu]] 20:48, 16 Apirila 2008 (UTC)
== izen arrunta eta izen zientifikoa ==
Kaixo, Theklan, ematen du ados gaudela planteatu dizudan kasuan izen arruntari lehentasuna emateko.
Galdera da: nola egin lotura izen zientifikotik izen arruntera pasatzeko? Alegia, "Enterobacteriaceae" sakatzerakoan "Enterobakterio" artikulura zuzenean joateko?
Ez dakit nola egiten den.
Mila esker.
[[Lankide:Josu|Josu]] 20:44, 17 Apirila 2008 (UTC)
== Monarkia absolutua/ Absolutismoa ==
Absolutismoa eta monarkia absolutua ez dira gauza berdinak (<small>[[Aparteko:Contributions/83.32.158.202|83.32.158.202]] lankideak sinatu gabe eginiko komentarioa--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 07:59, 26 Apirila 2008 (UTC)</small>)
== Lankide:Theklan/Egoera ==
Hello. Please look [[Lankide_eztabaida:Euku#Templante_in_signatures|hehe]] for a comment. ''Enzaiklopedia'' refers to [http://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Lankide:Theklan/Egoera&diff=706718&oldid=610824 this]. --[[Lankide:Euku|Euku]] 20:07, 27 Apirila 2008 (UTC)
==Auzoen irudiak [[Txantiloi:Euskal Herriko auzo infotaula]]z ==
Aupa
Oraintxe nengoen [[Sarriena]]ko irudia hobeto kokatzen, baina aurreratu zara :) Taulan agertzen den testuak despistatu nauelako geratu naiz atzean.
Zera dio: ''Ez dago udalerriko irudirik mapan jartzeko. Igo ezazu zuk zeuk eta txantiloia aldatu.'' Irudia jarrita ere ez da mapan agertzen, goiko karratuan baizik. Irudi txikia mapan erakustea bada asmoa, txantiloia konpondu behar leike (ta nik ez dakit egiten). Eta asmoa irudia orain bezalan agertzea bada, ohar hori aldatu behar genuke. --[[Lankide:Javierme|Javierme]] 16:03, 30 Apirila 2008 (UTC)
0o95107vsumvorkkg78mcfdpfqk5286
Felipe Barandiaran
0
70430
9975335
9966687
2024-11-20T16:04:48Z
Emman De La Macha
168204
Bikoizketa aktore gisa lan egiten zuen kreditu batzuk gehitu nituen
9975335
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Felipe Barandiaran Mujika''' ([[Lazkao]], {{data|1945|7|29}} - ) euskal antzezle eta bikoiztailea da.
== Biografia ==
Felipe Barandiaran [[Euskal Irrati Telebista|EiTBn]] hasi zen lanean 1982. urtean, euskarazko [[bikoizketa|bikoizte]] lanetan.
1985. urtean, [[Anjel Lertxundi]]ren ''[[Hamaseigarrenean, aidanez (filma)|Hamaseigarrenean aidanez]]'' filmean parte hartu zuen. Bertan, Domingoren paperean egin zuen lan. Antzezlan bikain horren ondorioz, Anjel Lertxundiren ''[[Kareletik]]'' filmean hartu zuen parte.
1988. urtean, [[Ernesto Tellería]]ren ''[[Eskorpion]]'' filmean lan egin zuen. Handik urtebeteea, [[Arantxa Lazkano]]ren ''[[Urte ilunak]]'' filmean ere parte hartu zuen.
Bikoizketa aktore moduan, euskarazko ahotsa jarri die telebista eta filmetako pertsonaia askori.
Egun, EiTBko zenbait iragarkiri ahotsa jartzen die. Horrez gain, hainbat katetako telesail askotan ere parte hartu du, ''[[Goenkale]]n''<nowiki/> edota ''[[El Comisario]]n''<nowiki/> esaterako.
== Filmografia ==
=== [[Telebista]] ===
* ''[[Go!azen (telesaila)|Goǃazen]] (''[[2009]]'')''
* ''[[El Comisario]]'' ([[2002]])
* ''[[La noche del escorpión]]'' ([[2002]])
* ''[[El Señorío de Larrea]]'' ([[1999]])
* ''[[Goenkale]]'' ([[1994]] , [[2009]])
=== [[Zinema]] ===
* ''[[Aupa Etxebeste!]]'' ([[2005]])
* ''Mi hijo Arturo'' ([[2001]])
* ''Megasonikoak'' ([[1996]])
* ''[[Urte ilunak]]'' ([[1993]])
* ''[[Eskorpion]]'' ([[1989]])
* ''[[Kareletik]]'' ([[1987]])
* ''[[Hamaseigarrenean, aidanez (filma)|Hamaseigarrenean aidanez]]'' ([[1985]])
=== [[Bikoizketa|'''Bikoizlari''']] ===
* ''[[Ahmed, Alhambrako printzea]]'' ([[1998]])
* ''[[One Piece]]'' ([[1999]] - ????)
* ''[[Karramarro Uhartea]]'' ([[2000]]) - Walker (euskaraz)
* ''[[Lagundu! Arraina naiz]]'' ([[2000]]) - Bill
* [[Ice Age|''Izotz Aroa'']] ([[2002]]) - Oscar
* ''[[El Cid-en kondaira]]'' ([[2003]]) - Alvar Fanez
* [[Planet 51|''Planeta 51'']] ([[2009]]) - Eckleren aita
* [[Asterix, Jainkoen Egoitza|''Asterix: Jainkoen egoitza'']] (2014) - Panoramix
{{bizialdia|1945eko||Barandiaran, Felipe}}
[[Kategoria:Gipuzkoako aktoreak]]
[[Kategoria:Lazkaotarrak]]
[[Kategoria:Euskal Herriko bikoiztaileak]]
cann4o7c70g2d7z5fl952zlfb5zji0b
Ana Elordi
0
70472
9976033
9974533
2024-11-21T09:13:40Z
Bixibixi
166415
akats batzuk
9976033
wikitext
text/x-wiki
{{lanean}}
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Ana Elordi Aristondo''', ([[Ondarroa]], [[Bizkaia]], {{data|1962|1|10}}) [[aktore]]a eta [[Irakasle|irakaslea]] da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Euskal Aktoreen Batasauna--- Curriculumde Actores y Actrices--- Actores Vascos|data=2015-10-07|url=https://web.archive.org/web/20151007090442/http://www.actoresvascos.com/filter2.asp?offset=30&Id=150|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-06}}</ref>
Gurasoak: Adelita Aristondo, sare konpontzailea eta Peli Elordi bajurako makinista. Semea, Txomin Ituarte Elordi.
== Bizitza ==
Irakasle ikasketak [[Bilbo|Bilboko]] Irakasle Eskolan ([[Euskal Herriko Unibertsitatea|EHU]]) egin zituen 1980 - 1983 artean. Aktore formakuntza [[Getxo|Getxoko]] Antzerki Eskolan egin zuen 1984/86 urteetan. Bere formakuntza osotu zuen Bilbon,Muelle3 dantza akademian 1985- 86 urteetan. [[Madril|Madrilen]] Nacho Akademian, eta William Layton Antzerki laborategian, 1986- 1989 rarte. [[Gasteiz|Gasteizen]] TAE [[Araba|Araban]], [[1985|1985etik]] [[2002|2002ra]] arte. Horietan guztietan arlo hauek jorratu zituen: ahotsa eta gorputza Carmen Quiñonesekin; dantza klasikoa eta garaikidea Bilboko Taller de danza "Muelle3"; klown ikastaroak [[Virginia Imaz]], Cesar Sarachu eta Jordi Jopsekin; eta horiez gain interpretazioa eta inprobisazioa. <ref>{{Erreferentzia|abizena=Iametza|izenburua=EAB - Hasiera|hizkuntza=eu|url=https://euskalaktoreak.eus/|aldizkaria=euskalaktoreak.eus|sartze-data=2024-11-06}}</ref>
Musika arloan, saxofoi erdi mailako ikasketak egin zituen Donostiako [[Francisco Escudero Kontserbatorioa|Francisco Escudero Kontserbatorioan]], 1997-2000 urte bitartean.
== Ibilbide artistikoa ==
Antzerkian, musikan eta adierazpen dramatikoaren irakaskuntzan aritu izan zen. Antzerkian hainbat euskal konpainiarekin lan egin izan zu, hala nola Bekereke, Arteszena, Traspasos, [[Ados Teatroa]] Picor, [[Trapu Zaharra (antzerki taldea)|Trapu zaharra]], [[Txalo Produkzioak|Txalo]], Atea Teatroa 1989-2015. Ondarroako Txo antzerki kolektiboarekin (Azaroaren 25teko ikuskizunak eta Kamiñazpiko jaietan) 2007-2024. Fede Badiolarekin (Maixa eta Manex pailazoak) 2003-2015. Ondarroako Beikozineko Kabaret ikuskizunetan. 2016-2023.
Telebistan, [[Elena Irureta|Elena Iruretak]] eta [[Aitzpea Goenaga|Aitzpea Goenagak]] zuzendutako [[Duplex (telesaila)|Duplex]] telesailean parte hartu zuen aktore protagonista gisa, eta bigarren mailako aktore gisa, [[Jaun ta Jabe]] filmean ([[Eneko Olasagasti|Eneko Olasagastik]] eta [[Carlos Zabala|Carlos Zabalak]] zuzendua), [[Benta Berri (telesaila)|Benta Berrin]] ([[Pausoka Entertainment|Pausokak]] ekoitzia), [[Metropolis (1926ko filma)|Metropolisen]] ([[Kepa Gallego|Kepa Gallegok]] zuzendua), Kilker Demaren ([[Agurtzane Intxaurraga|Agurtzane Intxaurragak]] zuzendua) eta Kazetariak (Begoña Alvarezek zuzendua), [[Wazemank (telebista saioa)|Wazemank]] eta Noaua umorezko telesaileetan, eta Zuek hor humorezko saioan. Horietan guztietan aritu zen 2005-2015 urteetan. Horrez gain, Traman&Brix antzerki taldearen zuzendaria izan zen Ondarroan, bere jaioterrian. ,2007tik 2014 arte.
== Antzeztutako lanak ==
=== Zinema ===
* ''[[Kutsidazu bidea, Ixabel (filma)|Kutsidazu bidea, Ixabel]]'' ([[2006]])
* ''Sequritas Angelorum'' ([[1999]])
* ''Anabasa eremua''<ref>{{Erreferentzia|abizena=OGA ondarru|izenburua=ANABASA EREMUA|data=2020-05-23|url=https://www.youtube.com/watch?v=YsHnygD11Gc&feature=youtu.be|sartze-data=2024-11-13}}</ref> ([[1997]])
* ''El último pliegue'' ([[1993]])
* ''[[El ojo del fotógrafo]]'' ([[1993]])
=== Telesailak ===
* ''[[Hondar ahoak (telesaila)|Hondar ahoak]]'' ([[2020]])
* ''Finlandia'' ([[2012]])
* ''[[Noaoa]]'' ([[2007]]-[[2008]])
* ''[[Wazemank]]'' ([[2005]]-[[2007]])
* ''[[Mi querido Klikowsky]]'' ([[2006]])
* ''Lobos'' ([[2005]])
* ''[[Hospital Central]]'' ([[2004]]-[[2009]])
* ''[[Jaun ta Jabe]]'' ([[1995]])
* ''[[Duplex (telesaila)|Duplex]]'' ([[1993]])
* ''Periodistas''
* ''[[Kilker Dema]]''
* ''Metrópolis''
* ''[[Benta Berri (telesaila)|Benta Berri]]''
== Ibilbidea irakaskuntzan ==
Eskola publikoetan aritu zen Musika eta Haur Hezkuntzako irakasle bezala. 1984-1986 eta 2012-2024
Ondarroako Gazte eta Helduen Antzerki tailerretan. 2002-2006
Saxofoi irakasle Ondarroako Unanue tar Pedro Mari udal Musika eskolan. 2003-2005
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1962ko||Elordi, Ana}}
{{Biografia zirriborroa|Bizkaia}}
[[Kategoria:Bizkaiko aktoreak]]
[[Kategoria:Ondarroarrak]]
[[Kategoria:Euskal Herriko emakume aktoreak]]
[[Kategoria:Emakume umoregileak]]
5jhv9smu7y5v6n1ns1yt2mr8hiplbgu
Balea
0
70490
9974737
9958756
2024-11-20T13:37:10Z
45.13.209.101
lier
9974737
wikitext
text/x-wiki
[[Fitxategi:Eubalaena glacialis with calf.jpg|thumb|''[[Eubalaena glacialis]]'' ama eta kumea.]]
'''Baleak''' itsas [[ugaztun]]ak dira, [[zetazeo]]en taldekoak. Talde parafiletikoa dira, bere barruan sailkatzen diren guztiak ez direlako familia berekoak.
== Holi lier ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Itsas ugaztunak| ]]
[[Kategoria:Ozeano Artikoa]]
[[Kategoria:Antartikako fauna]]
[[Kategoria:Talde parafiletikoak]]
1dezvtmb1hcshldx8ar0zb5x6y1ejpz
9974739
9974737
2024-11-20T13:41:22Z
45.13.209.101
[[Special:Contributions/45.13.209.101|45.13.209.101]] ([[User talk:45.13.209.101|eztabaida]]) wikilariaren [[Special:Diff/9974737|9974737]] berrikuspena desegin da
9974739
wikitext
text/x-wiki
[[Fitxategi:Eubalaena glacialis with calf.jpg|thumb|''[[Eubalaena glacialis]]'' ama eta kumea.]]
'''Baleak''' itsas [[ugaztun]]ak dira, [[zetazeo]]en taldekoak. Talde parafiletikoa dira, bere barruan sailkatzen diren guztiak ez direlako familia berekoak.
== Biologia ==
Gaur egungo animaliarik handiena da; guztietan handiena, [[balea urdin]]a, 30 metro luze izatera iristen da, eta 190 tona pisatzera. Larrua leuna, ilerik gabea du, eta haren azpian 50 zentimetroko gantz-geruza du. Hori dela eta, balea urdinek -1 °C eta 30 °C arteko tenperaturak jasan ditzakete.
Baleak, beste zetazeoek bezala, uraren azalera igo behar izaten du arnasa hartzera, ugaztuna izaki, oxigenoa airetik hartzen du eta. Aurreko gorputz-adarrak [[hegats (zoologia)|hegats]] bihurtuak ditu igeri egiteko, gorputzaren alde banatara. Isatsa etzana du eta ez zutik, arrainek ez bezala. Ahoan ez du hortzik; haien ordez, adarkizko xaflak eta bizarrak ditu, eta mihi luzea ere bai.
Balea batzuek bizarrak dituzte ahoan; beste batzuek, hortzak.
Bizarrak dituzten baleen elikagaiak hauek dira: [[oskol]]dun txikiak, [[alga]]k eta [[plankton]]a. Horretarako, bizarretatik barrena ura xurgatu eta kanporatu egiten du atzera; hala, urarekin batera sartzen zaion janaria bereganatzen du. Bizarren eginkizuna janariari eustea da; horregatik dute sarearen tankera.
Arnasa hartzeko, baleak bi zulo ditu buru gainean. Ur azpitik azalera igotzen denean, indar handiz jaurtitzen du kanpora biriketako airea bi zulo horietatik. Jaurtitzen duen ur-zorrotadari esker jakiten zuten arrantzaleek balea non zegoen. Balea ur azpian luzaro egon daiteke, bihotzaren taupadak moteltzen dituelako eta [[gihar]]retan [[mioglobina]] ugari duelako.
Baleek [[entzumen]] fina dute, eta [[soinu]]ak igortzeko ere gai dira —batzuetan, ultrasoinuak ere—, elkarren artean komunikatzeko.
=== Ugalketa ===
Emeak kume bakarra izaten du, balekumea, alegia, eta amak duen muskulu-mekanismo berezi batek bere ahora proiektatutako esneaz elikatzen da. Baleek bi urtean behin dituzte kumeak, eta haien prestakuntza sei hilabetekoa da. Normalki, kume bat ekartzen dute, baina kasu berezi batzuetan, bi. Jaiotzen denean, zenbait metro luze izaten da. Heldutzat hartzen da 4 edo 5 urte dituenean.
== Balearen ekonomia eta arrantza ==
{{sakontzeko|Balea arrantza}}
Balearen parte guztiak aprobetxatzen dira. Hala, [[lumera]], gihar eta hesteetatik xaboiak egiten dira; gibeletik, olioa; guruinetatik, intsulina, kortisona eta beste hormona batzuk lortzen dira; eta baleakia jateko oso estimatua da. Gaur egun, garai bateko eskuzko [[arpoi]]aren ordez, arpoi leherkaria jaurtitzen zaio kanoi berezi batez. Kanoi hori 1860an asmatu zen; ordurako, ordea, hainbat balea espezie galtzen hasiak ziren.
Nazioarteko hainbat hitzarmen izenpetu dira [[balea arrantza]] debekatzeko. Gaur egun, ia munduko herrialde guztiek akordio horiek sinatuta dauzkate; hala ere, balea harrapatzen segitzen da eta galtzeko arriskuan dago. [[Norvegia]], [[Japonia]] eta [[Groenlandia]] herrialde arrantzari nagusiak dira.
Euskal Herrian ere, balea arrantzak garrantzi handia izan zuen XIII–XVI. mendeen bitartean (ikus «[[Euskal Herriko baleazale]]»).
== Literaturan eta zineman ==
[[Herman Melville]] idazle [[Ameriketako Estatu Batuak|estatubatuarrak]] ''[[Moby-Dick|Moby Dick]]'' eleberri famatua idatzi zuen [[1851]]n, balearen harrapaketaren inguruan. Urteen joan-etorrian, lan hori behin baino gehiagotan [[zinema]]ratu dute, eta istorioa mundu osoan famatua da.
[[2002]]an ''The Whale Rider'' film [[Zelanda Berria|zeelandaberritarra]] pantailaratu zuten: baleak [[maori]]en kulturan daukan garrantzi kulturala ondo islatzen du.
== Euskal Herrian ==
{{sakontzeko|Euskal Herriko baleazale}}
[[Bizkaiko golkoa]]n, gaur egun ere [[zetazeo]] mota batzuk bizi dira, [[Euskal Herriko kosta]]tik ez oso urrun.
Beste garai batzuetan, balea-espezie handiak arruntak ziren [[Euskal Herria|Euskal Herriko]] uretan. Herri [[arrantzale]]<nowiki/>ek animalia haiekin lotura estua zuten: horren erakusgarri dira kostaldeko hainbat herritako armarriak, animalia hura ageri baita: adibidez, [[Bermeo]], [[Lekeitio]], [[Mutriku]], [[Getaria (Gipuzkoa)]], [[Zarautz]], [[Hondarribia]], [[Hendaia]], [[Getaria (Lapurdi)]] eta [[Biarritz]].
Balea Kantauri itsasoetatik urrundu zenean, euskal arrantzaleak atzetik joan ziren; halaxe iritsi ziren [[Ternua]] eta [[Kanada]]raino.
<gallery mode="packed">
Irudi:Escudo de Bermeo.svg|Bermeo
Irudi:Blason Biarritz 64.svg|Biarritz
Irudi:Coat of Arms of Hondarribia.svg|Hondarribia
Irudi:Blason d'Hendaye.svg|Hendaia
Fitxategi:Getariako_Armarria.JPG|Getaria (Gipuzkoa)
Irudi:Blason de Guéthary.svg|Getaria (Lapurdi)
Fitxategi:Coat_of_Arms_of_Lekeito.svg|Lekeitio
Fitxategi:Coat_of_Arms_of_Zarautz.svg|Zarautz
</gallery>
[[Fitxategi:Ulia_donostia_002.JPG|thumb|333x333px|[[Baleazaleen harria (Donostia)|Baleazaleen Harria]], [[Ulia|Ulia mendiko]] talaia naturala. [[XVIII. mendea|XVIII. mendera]] bitarte erabili zuten Donostiako baleazaleek.<ref>{{Erreferentzia|izena=Mikel|abizena=Arrizabalaga|izenburua=Uliako xendak|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1517/036/001/2014-03-14/uliako-xendak.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2021-06-21}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Donostia.eus - [Berria] Haurrekin egiteko planak|url=https://www.donostia.eus/home.nsf/0/AE51B0E95E920546C1257BCD002A0E93?OpenDocument&idioma=eus|aldizkaria=www.donostia.eus|sartze-data=2021-06-21}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Talaia ibilbidea: Pasai San Pedro - Donostia - Gipuzkoa Natura - Liferay|hizkuntza=eu-ES|url=https://www.gipuzkoanatura.eus/eu/-/ibilbide/GR_121_E02|aldizkaria=Gipuzkoa Natura|sartze-data=2021-06-21}}{{Apurtutako esteka|date=uztaila 2021|bot=InternetArchiveBot|fix-attempted=yes}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=ULIAN ZEHAR GEOGRAFIA IKASTEN {{!}} Pasaia Lezo Lizeoa|url=https://lizeoa.eus/node/773|aldizkaria=lizeoa.eus|sartze-data=2021-06-21}}</ref>]]
== Espezieak ==
{{sakontzeko|Balea espezieen zerrenda}}
* [[Balea gris]]a (''Eschrictius gibbosus'').
* [[Groenlandiar balea|Balea groenlandiarra]] (''Balaena mysticetus'').
* [[Balea urdin]]a (''Sibbaldus musculus'').
* [[Sardako balea|Euskal balea]] edo sardako balea (''Eubalaena glacialis'').
== Erreferentziak ==
{{ lur | data=2011/12/26}}
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Itsas ugaztunak| ]]
[[Kategoria:Ozeano Artikoa]]
[[Kategoria:Antartikako fauna]]
[[Kategoria:Talde parafiletikoak]]
gdg26uiwwczfuv8kxlsuqb1n2x326sm
Lankide eztabaida:Theklan/2008ko maiatza
3
70623
9974778
749158
2024-11-20T14:09:36Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2008ko maiatza]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2008ko maiatza]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
749158
wikitext
text/x-wiki
== alemaniako udalerrien infotaula ==
ba ondo legoke taula hori erabiltzen jakitea. beharbada, denbora gutxiago beharko nuke udalerri horiei buruzko informazioa jartzeko.
--[[Lankide:Xabitxu|Xabitxu]] 14:35, 1 Maiatza 2008 (UTC)
== infotaula ==
alemaniako udalerrien infotaulan agertzen den "antolaketa" zatiarekin arazoak ditut. Saiatzen naiz zuk jarri bezala egiten baina ez zait behar den bezala irtetzen.
--[[Lankide:Xabitxu|Xabitxu]] 07:50, 2 Maiatza 2008 (UTC)
== infotaula ==
ba, kontua zera da. infotaulan, eskualdea eta estatua honela agertzen dira: [[{{{eskualdea}}}]] eta [[{{{estatua}}}]]. Zuk adibidean jarri bezala egin dut, baina antolaketaren zatia ez zait "Kiel" adibidean bezala irtetzen. Saiatu naiz kanpoaldeko kortxete horiek jartzen, baina hala ere ez zait irtetzen irten beharko litzatekeen bezala. Ez dakit ondo azaldu dudan nire zalantza.
[[Lankide:Xabitxu|Xabitxu]] 13:47, 5 Maiatza 2008 (UTC)
== Zeure sinadura ==
Iep Theklan! Lehen ikusi det zeure sinadura berria. Baina promlematxoa dauka, eta hauxetxe deu: Zeure eztabaidarako eta E-mailarako loturak, irudiekin daude, baina lotura horiek irudiari lotzen dute, ez zeure eztabaidari, bestela zeuk konprobau. Horela jartzen deu: -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Irudi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px]] · [[Irudi:Mail-closed.svg|18px|E-maila]] eta ikusiko dozunez ez doa ez Eztabaidari ez E-postari. Nol konpondu al da hori? Egin al daiteke irudi batekin beste orri batero lotzea? Besterik gabe--[[Lankide:Enzaiklopedia|'''Enzaiklo<math>pedia</math>''']] • [[Lankide_eztabaida:Enzaiklopedia|Ezt]] [[Aparteko:Contributions/Enzaiklopedia|<sub>ekarpenak</sub>]] 18:56, 6 Maiatza 2008 (UTC)
A ongi. Orain bai, bestela sinaduran beste guztia jartzea ez luke ezertarako balio jeje. Benga, Agur!--[[Lankide:Enzaiklopedia|'''Enzaiklo<math>pedia</math>''']] • [[Lankide_eztabaida:Enzaiklopedia|Ezt]] [[Aparteko:Contributions/Enzaiklopedia|<sub>ekarpenak</sub>]] 19:14, 6 Maiatza 2008 (UTC)
== Liburu infotaula ==
Aupa Theklan. Aurrekoan Capoterenean lanen aurkibidea bideratzeko laguntza eman zenidan eta eskerrak. Oraingoan zalantza hauxe da: Infotauletan ez dut topatzen LIBURU INFOTAULArik. Saiatu naiz editatzen eta, oraingoan ere, traketsa ni, ezin. Badago ingelesek dutenaren haritik antzekoa sortzea? Ikusi: [http://en.wikipedia.org/wiki/Other_Voices%2C_Other_Rooms_%28novel%29 Other Voices, Other Rooms ] Zelan editatzen dira infotaulak??? Ingelesezkoena honelakoxea da:
Infobox Book | <!-- See Wikipedia:WikiProject_Novels or Wikipedia:WikiProject_Books -->
name = Other Voices, Other Rooms
image = [[Image:Other Voices, Other Rooms.jpg|200px]]
image_caption =
author = [[Truman Capote]]
cover_artist =
country = [[United States]]
language = [[English language|English]]
series =
genre = [[Southern Gothic]]
publisher = [[Random House]] ([[Signet Books]] for image shown)
release_date = [[1948]] ([[1949]] for image shown)
media_type = Print ([[Hardback]]) ([[paperback]] for image shown)
pages = 231 pp (142 pp for edition shown)
isbn = [[n/a]]
}}
Euskarazkoan horrela liteke:
izena =
irudi =
irudiaren testua =
egilea =
herria =
jatorrizko hizkuntza =
bilduma =
generoa =
argitaratzailea =
argitaratze data =
itzultzailea =
formatua =
orrialdeak =
isbn =
Eskerrik asko aldez aurretik.
[[Lankide:Anderrena|Anderrena]] 20:22, 6 Maiatza 2008 (UTC)
== Liburu infotaula 2 ==
Mila esker horren azkar eta ondo erantzuteagatik
[[Lankide:Anderrena|Anderrena]] 20:46, 6 Maiatza 2008 (UTC)
:Konturatu naiz egin dituzun aldaketez, eta mila esker berriro emandako azalpenengatik[[Lankide:Anderrena|Anderrena]] 22:39, 6 Maiatza 2008 (UTC)
== Me he copiado de Bilbao ==
En el artículo de [[Bilbao]] aparece eso... Pero bueno, yo lo cambio. [[Lankide:Granadar|Granadar]] 14:31, 8 Maiatza 2008 (UTC)
== Monobook ==
Aupa Theklan. Zure lankide-orrialdean jartzen duen Monobook edo orrelako gauza bat, euki behar da? Zeren nik behintzat ez daukat. Sortzen det? Hobeagoa izango da sortzen badet? Ze abantailak ditu? Eskerrik asko hau irakurtzeagaitik, ikusten dudalako oso lan gogorra egiten ari zarela orain artikulu batzuetan, txantiloi batekin. Ondo pasa!--[[Lankide:Enzaiklopedia|'''Enzaiklopedia''']] • [[Lankide_eztabaida:Enzaiklopedia|Ezt]] [[Aparteko:Contributions/Enzaiklopedia|<sub>ekarpenak</sub>]] 18:53, 10 Maiatza 2008 (UTC)
:Ongi horaintxe probatuko det, ea nola den--[[Lankide:Enzaiklopedia|'''Enzaiklopedia''']] • [[Lankide_eztabaida:Enzaiklopedia|Ezt]] [[Aparteko:Contributions/Enzaiklopedia|<sub>ekarpenak</sub>]] 19:26, 10 Maiatza 2008 (UTC)
Uste dut egin dudala. Hara! Botoi gehiago dauzkat eta! Jeje horain konturatu naiz. Polita dirudi, ez? Nere [[Lankide:Enzaiklopedia/Proba orria|Proba orrian]] probatuko ditet botoi hauek. Eskerrik asko![[Lankide:Enzaiklopedia|'''Enzaiklopedia''']] • [[Lankide_eztabaida:Enzaiklopedia|Ezt]] [[Aparteko:Contributions/Enzaiklopedia|<sub>ekarpenak</sub>]] 19:31, 10 Maiatza 2008 (UTC)
== Koordenatuen lana ==
Aupa Theklan, koordentauen lanarekin laguntzeko prest nago. Hala ere, ikusi dut txantiloi ezberdinak daudela eta ez daukat argi zein erabili behar dudan non. Adibidez, [[Añana]]n ''koord'' txantiloia erabiltzen da eta [[Aramaio]]n ''koordenatu lotura EH'' txantiloia. Argitu diezadakezu hau? Milesker --[[Lankide:Abeaumont|Alfredo Beaumont]] 08:19, 11 Maiatza 2008 (UTC)
:Bale, ikusi dut udalerri batzutan ''koord'' jarri duzula, beraz hau egokiena izango del suposatzen dut. Beste galderatxo bat, nondik lortzen duzu koordenatuen informazioa? --[[Lankide:Abeaumont|Alfredo Beaumont]] 08:33, 11 Maiatza 2008 (UTC)
::Azken galderatxoa, region atalean jarri beharrekoa ezarrita dago nonbait? --[[Lankide:Abeaumont|Alfredo Beaumont]] 08:51, 11 Maiatza 2008 (UTC)
:::Azken galderaren ildoan, ondo iruditzen zaizu [http://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Aramaio&curid=5506&diff=721844&oldid=717445 hemen] egin dudan aldaketa? --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esaidank)</small>]] 09:32, 11 Maiatza 2008 (UTC)
::::Nola ez zarela nagusia? Assarren baimenarekin, gure kartografo ofiziala zara! Kar, kar, kar ;-) --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esaidank)</small>]] 09:37, 11 Maiatza 2008 (UTC)
:::::Milesker informaioagatik. <del>Arabako</del> Bizkaiko udalerriekin hasiko naiz --[[Lankide:Abeaumont|Alfredo Beaumont]] 09:46, 11 Maiatza 2008 (UTC)
::::::Aupa, zalantza berri bat daukat. Orri batzutan (adib. [[Altamira]]) bitan agertzen koordenatuen informazioa, bai ''koordenatu lotura EHko lekua'' txantiloia erabiliz bai ''Bilboko auzo infotaula'' barruan. Zer egin behar dut kasu horretan? Biak mantendu ala bat ezabatu behar dut? --[[Lankide:Abeaumont|Alfredo Beaumont]] 14:36, 18 Maiatza 2008 (UTC)
:::::::Ados --[[Lankide:Abeaumont|Alfredo Beaumont]] 14:49, 18 Maiatza 2008 (UTC)
Galdera bat Theklan {{tx|koord}} eta {{tx|koordenatu lotura EH}} txantiloiek sintaxi berbera erabiltzen dute? Hau da, era ''koordenatu lotura EH'' jartzen duen lekuan ''koord'' jarriz gero berdin dabil txantiloia? Diot, hala izatekotan, bot bat jarri daitekeelako aldaketa horiek egiten. Zer diozu?--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 10:54, 23 Maiatza 2008 (UTC)
:Ondo da. Bide batez, zuk Google Earth erabiltzen duzu ez? Ba al dago modurik koordenatuak era automatikoan kopiatzeko ordenagailuan? Ni orain arte paper eta boligrafoagaz ibili naiz paperera lehenengo eta wikipediara ondoren kopiatzen punteroa dagoen koordenatuak, tonto bakarra al naz, hau da, badago horiek fijatu edota ''portapapelesera'' kopiatzeko erarik ala ez?—[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 17:44, 23 Maiatza 2008 (UTC)
== Txantiloiak ==
Barkatu, nik bakarrik azkarrago joan dezan nahi nuen, baina arrazoia duzu, orriak irekitzen joango zinen eta ikusiko zenuek eginda zegoela, erritmoa galtzen da, egia da. Barkatu, eta lasai, lan hori hobetu zeuretzat hematen dizut, ez baitakit ze artikuluk dituzten argipen txantiloi bat eta zeintzuk ez. Ondo pasa![[Lankide:Enzaiklopedia|'''Enzaiklopedia''']] • [[Lankide_eztabaida:Enzaiklopedia|Ezt]] [[Aparteko:Contributions/Enzaiklopedia|<sub>ekarpenak</sub>]] 19:15, 12 Maiatza 2008 (UTC)
== Mapa eder horiek... ==
Irudirik? Mapa horietan ez dago irudirik, "irudimena" bakarrik, kar, kar. Ez dakit Sakanako [[en:Digital_elevation_model|DEM]] "kopirraitgaberik" edukiko dudan.--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 17:15, 13 Maiatza 2008 (UTC)
: Copyright gabea esaten dudanean, [http://www.vitoria-gasteiz.org/cea/eu/html/index.shtml gurea] den informazioa esan nahi dut. Bestela, ez dut uste oraindik nahikoa bereizmen daukan DEM librerik lor daitekeenik. Dena den, laster gauzak asko alda daitezke, [http://sustatu.com/1207654227 hemen] diotena egia bada.--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 17:25, 13 Maiatza 2008 (UTC)
Theklan, beste egun batean azalduko dizut mapa horiek nola egin, orain [http://eu.wikipedia.org/wiki/Irudi:Donostialdea.jpg hau] edo [http://eu.wikipedia.org/wiki/Irudi:Euskalherria_landsat.jpg hau] bezalakoak eskuratzeko bidea komentatu nahi dizut. NASAren World Wind aplikazioaren bidez egin ditut, Landsat satelitearen irudiak erabiliz. Irudiak jabego publikokoak direnez, Wikipedian erabil daitezke. Euskaltubera igo dudan [http://euskaltube.com/play.php?vid=1894 bideo honetan] World Winden funtzionamenduaren demo txiki bat grabatu dut (barkatu kalitateagatik). Oharra: Landsat irudien bereizmena 30 metrokoa denez, ezin dira zoom handiegiko irudiak atera. Bigarren oharra: World Wind soilik Windowsen dabil.--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 08:12, 19 Maiatza 2008 (UTC)
==A little help==
Hi! I'm a Hungarian Wikipedia editor, my name is Norbert Kiss. I'm very proud of my village and I would like to read about it in a lot of langauges. I translated already it into 10 languages, but I can't speak Euskara. Could you help me. My village's English page is this: [http://en.wikipedia.org/wiki/ecser Ecser]. Could you translate the page of Ecser into Euskara? Then just link the side into the English version and I will see it, or you could write me, when it is ready. My hungarian Wikipedia side is: [http://hu.wikipedia.org/wiki/User:Eino81 My profile]. Or my e-mail is: eino@freemail.hu
Thank you!
Norbert
==Translation==
OK, I will start the translation soon. thanky ou for your translation... it will be great to read about it in Euskara :)
[http://hu.wikipedia.org/wiki/User:Eino81 Norbert]
::OK, it is ready: [http://hu.wikipedia.org/wiki/Joseba_Sarrionandia Joseba Sarrionandia] Hope you like it.
Otherwise, at home I have a great Basque flag :) - you know, I1m a biker and I love the Euscatel team at Tour de France... and the independece, too (Askatasuna!!!!)
== Euskal Herriko mapa koloreztatua ==
Iepa Theklan! Uste dut aurreko batean ere komentatu nizula, baina zuk egindako [[:Irudi:Euskal_Herriko_mapa_koloreztatua.png|mapa bat]] akatsduna da, Zuberoa agertu beharko litzatekeen lekuan Lapurdi jartzen duelako. Uste dut hau konpondu zenuela baina ez dakit zergatik berriro akatsagaz dago... Ahalik eta arinen zuzendu ahal baduzu, bikain. Ondo izan!--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 17:21, 16 Maiatza 2008 (UTC)
== Creative Commos ==
Kaixo Theklan. Galderatxo bat: badakizu Wikipedian ''[[creative Commons]]'' lizentziapean dauden edukian erabili ditzakegun? Nik gauza horiei buruz ez baitakit ezertxo ere. Zer, [[Marmota]] artikulua sortu berri dute, baina EuskalNatura webgunetik kopiatua ([http://www.euskalnatura.net/index.php?option=com_content&task=view&id=164&Itemid=192 hemen]). Webgune hori CC pean dago. Eta ez dakit copyright urratze bat den ala ez. Ideiarik bai? --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|erantzun hemen]]) 20:13, 20 Maiatza 2008 (UTC)
== Urizaharra, Lagran eta Lañuko Komunitatea ==
Kaixo, Theklan. Nola dakizu eskualdea Mendialdea dela? Lañu, esate baterako, Trebiñuko Konderrikoa da. Zergatik ezabatu duzu biztanlegoa eta dentsitatea? 0 dela uste dut. --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esaidank)</small>]] 09:46, 22 Maiatza 2008 (UTC)
:Agian Mendialdearena ez zegoen gaizki. Egia esan, Komunitatea Trebiñutik at dago, haren ustiatzearen zati bat Lañurena bada ere. Puff... ''Lur Komunala'' jartzearen oraingoz hoberena izan daiteke :-) --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esaidank)</small>]] 11:11, 22 Maiatza 2008 (UTC)
::Gaztelerazko Wikipedian Mendialdean sartu dute, eta Lagran ordez, Pipaon jarri ere [http://es.wikipedia.org/wiki/Cuadrilla_de_Campezo-Monta%C3%B1a_Alavesa].--[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esaidank)</small>]] 11:18, 22 Maiatza 2008 (UTC)
:::Arabako Erdialdean sartuta dago, baina bakarrik [http://www.ingurumena.ejgv.euskadi.net/r49-565/eu/contenidos/informacion/dots/eu_1165/indice3_e.html LAA]n (lurralde antolakuntzako plan bat da, begiratu [http://www.ingurumena.ejgv.euskadi.net/r49-565/eu/contenidos/informacion/dots/eu_1165/adjuntos/areas_funcionales_e.pdf hemen]), hau da, ez da banaketa administratibo ofiziala, baizik eta lurralde-antolakuntzako legeak ezartzeko banaketa bat (horretan banatzen dira Lurralde-Antolakuntzako Plan Partzialak edo PTPak. Ikus nola Donostiako eremu funtzionalak Iruneraino hartzen duen). Mendialdean jarri dut berriz (ezer esan ez banizu, askoz hobe, bai). Barkatu txapagatik! --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esaidank)</small>]] 11:28, 22 Maiatza 2008 (UTC)
==Irudiak==
Ehh...ke putada! Gainera argazki hoiek ezabatuak dauzkat ordenagailutik ya!Ta ze lizentzia jarri behar zaie ba igotzen diren argazkiei!? ke moskeo...<br/>[[Lankide:Kanuto90|kanuto90]] 18:21, 22 Maiatza 2008 (UTC)
::Eta argazkiak Googletik hartuak badira moxkorti??<br/>[[Lankide:Kanuto90|kanuto90]] 19:12, 25 Maiatza 2008 (UTC)
j84mom2bo5ji45jg4v0ol67ueu8zb8f
9975215
9974778
2024-11-20T14:27:18Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2008ko maiatza]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2008ko maiatza]]» izenera aldatu du: Revert
749158
wikitext
text/x-wiki
== alemaniako udalerrien infotaula ==
ba ondo legoke taula hori erabiltzen jakitea. beharbada, denbora gutxiago beharko nuke udalerri horiei buruzko informazioa jartzeko.
--[[Lankide:Xabitxu|Xabitxu]] 14:35, 1 Maiatza 2008 (UTC)
== infotaula ==
alemaniako udalerrien infotaulan agertzen den "antolaketa" zatiarekin arazoak ditut. Saiatzen naiz zuk jarri bezala egiten baina ez zait behar den bezala irtetzen.
--[[Lankide:Xabitxu|Xabitxu]] 07:50, 2 Maiatza 2008 (UTC)
== infotaula ==
ba, kontua zera da. infotaulan, eskualdea eta estatua honela agertzen dira: [[{{{eskualdea}}}]] eta [[{{{estatua}}}]]. Zuk adibidean jarri bezala egin dut, baina antolaketaren zatia ez zait "Kiel" adibidean bezala irtetzen. Saiatu naiz kanpoaldeko kortxete horiek jartzen, baina hala ere ez zait irtetzen irten beharko litzatekeen bezala. Ez dakit ondo azaldu dudan nire zalantza.
[[Lankide:Xabitxu|Xabitxu]] 13:47, 5 Maiatza 2008 (UTC)
== Zeure sinadura ==
Iep Theklan! Lehen ikusi det zeure sinadura berria. Baina promlematxoa dauka, eta hauxetxe deu: Zeure eztabaidarako eta E-mailarako loturak, irudiekin daude, baina lotura horiek irudiari lotzen dute, ez zeure eztabaidari, bestela zeuk konprobau. Horela jartzen deu: -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Irudi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px]] · [[Irudi:Mail-closed.svg|18px|E-maila]] eta ikusiko dozunez ez doa ez Eztabaidari ez E-postari. Nol konpondu al da hori? Egin al daiteke irudi batekin beste orri batero lotzea? Besterik gabe--[[Lankide:Enzaiklopedia|'''Enzaiklo<math>pedia</math>''']] • [[Lankide_eztabaida:Enzaiklopedia|Ezt]] [[Aparteko:Contributions/Enzaiklopedia|<sub>ekarpenak</sub>]] 18:56, 6 Maiatza 2008 (UTC)
A ongi. Orain bai, bestela sinaduran beste guztia jartzea ez luke ezertarako balio jeje. Benga, Agur!--[[Lankide:Enzaiklopedia|'''Enzaiklo<math>pedia</math>''']] • [[Lankide_eztabaida:Enzaiklopedia|Ezt]] [[Aparteko:Contributions/Enzaiklopedia|<sub>ekarpenak</sub>]] 19:14, 6 Maiatza 2008 (UTC)
== Liburu infotaula ==
Aupa Theklan. Aurrekoan Capoterenean lanen aurkibidea bideratzeko laguntza eman zenidan eta eskerrak. Oraingoan zalantza hauxe da: Infotauletan ez dut topatzen LIBURU INFOTAULArik. Saiatu naiz editatzen eta, oraingoan ere, traketsa ni, ezin. Badago ingelesek dutenaren haritik antzekoa sortzea? Ikusi: [http://en.wikipedia.org/wiki/Other_Voices%2C_Other_Rooms_%28novel%29 Other Voices, Other Rooms ] Zelan editatzen dira infotaulak??? Ingelesezkoena honelakoxea da:
Infobox Book | <!-- See Wikipedia:WikiProject_Novels or Wikipedia:WikiProject_Books -->
name = Other Voices, Other Rooms
image = [[Image:Other Voices, Other Rooms.jpg|200px]]
image_caption =
author = [[Truman Capote]]
cover_artist =
country = [[United States]]
language = [[English language|English]]
series =
genre = [[Southern Gothic]]
publisher = [[Random House]] ([[Signet Books]] for image shown)
release_date = [[1948]] ([[1949]] for image shown)
media_type = Print ([[Hardback]]) ([[paperback]] for image shown)
pages = 231 pp (142 pp for edition shown)
isbn = [[n/a]]
}}
Euskarazkoan horrela liteke:
izena =
irudi =
irudiaren testua =
egilea =
herria =
jatorrizko hizkuntza =
bilduma =
generoa =
argitaratzailea =
argitaratze data =
itzultzailea =
formatua =
orrialdeak =
isbn =
Eskerrik asko aldez aurretik.
[[Lankide:Anderrena|Anderrena]] 20:22, 6 Maiatza 2008 (UTC)
== Liburu infotaula 2 ==
Mila esker horren azkar eta ondo erantzuteagatik
[[Lankide:Anderrena|Anderrena]] 20:46, 6 Maiatza 2008 (UTC)
:Konturatu naiz egin dituzun aldaketez, eta mila esker berriro emandako azalpenengatik[[Lankide:Anderrena|Anderrena]] 22:39, 6 Maiatza 2008 (UTC)
== Me he copiado de Bilbao ==
En el artículo de [[Bilbao]] aparece eso... Pero bueno, yo lo cambio. [[Lankide:Granadar|Granadar]] 14:31, 8 Maiatza 2008 (UTC)
== Monobook ==
Aupa Theklan. Zure lankide-orrialdean jartzen duen Monobook edo orrelako gauza bat, euki behar da? Zeren nik behintzat ez daukat. Sortzen det? Hobeagoa izango da sortzen badet? Ze abantailak ditu? Eskerrik asko hau irakurtzeagaitik, ikusten dudalako oso lan gogorra egiten ari zarela orain artikulu batzuetan, txantiloi batekin. Ondo pasa!--[[Lankide:Enzaiklopedia|'''Enzaiklopedia''']] • [[Lankide_eztabaida:Enzaiklopedia|Ezt]] [[Aparteko:Contributions/Enzaiklopedia|<sub>ekarpenak</sub>]] 18:53, 10 Maiatza 2008 (UTC)
:Ongi horaintxe probatuko det, ea nola den--[[Lankide:Enzaiklopedia|'''Enzaiklopedia''']] • [[Lankide_eztabaida:Enzaiklopedia|Ezt]] [[Aparteko:Contributions/Enzaiklopedia|<sub>ekarpenak</sub>]] 19:26, 10 Maiatza 2008 (UTC)
Uste dut egin dudala. Hara! Botoi gehiago dauzkat eta! Jeje horain konturatu naiz. Polita dirudi, ez? Nere [[Lankide:Enzaiklopedia/Proba orria|Proba orrian]] probatuko ditet botoi hauek. Eskerrik asko![[Lankide:Enzaiklopedia|'''Enzaiklopedia''']] • [[Lankide_eztabaida:Enzaiklopedia|Ezt]] [[Aparteko:Contributions/Enzaiklopedia|<sub>ekarpenak</sub>]] 19:31, 10 Maiatza 2008 (UTC)
== Koordenatuen lana ==
Aupa Theklan, koordentauen lanarekin laguntzeko prest nago. Hala ere, ikusi dut txantiloi ezberdinak daudela eta ez daukat argi zein erabili behar dudan non. Adibidez, [[Añana]]n ''koord'' txantiloia erabiltzen da eta [[Aramaio]]n ''koordenatu lotura EH'' txantiloia. Argitu diezadakezu hau? Milesker --[[Lankide:Abeaumont|Alfredo Beaumont]] 08:19, 11 Maiatza 2008 (UTC)
:Bale, ikusi dut udalerri batzutan ''koord'' jarri duzula, beraz hau egokiena izango del suposatzen dut. Beste galderatxo bat, nondik lortzen duzu koordenatuen informazioa? --[[Lankide:Abeaumont|Alfredo Beaumont]] 08:33, 11 Maiatza 2008 (UTC)
::Azken galderatxoa, region atalean jarri beharrekoa ezarrita dago nonbait? --[[Lankide:Abeaumont|Alfredo Beaumont]] 08:51, 11 Maiatza 2008 (UTC)
:::Azken galderaren ildoan, ondo iruditzen zaizu [http://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Aramaio&curid=5506&diff=721844&oldid=717445 hemen] egin dudan aldaketa? --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esaidank)</small>]] 09:32, 11 Maiatza 2008 (UTC)
::::Nola ez zarela nagusia? Assarren baimenarekin, gure kartografo ofiziala zara! Kar, kar, kar ;-) --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esaidank)</small>]] 09:37, 11 Maiatza 2008 (UTC)
:::::Milesker informaioagatik. <del>Arabako</del> Bizkaiko udalerriekin hasiko naiz --[[Lankide:Abeaumont|Alfredo Beaumont]] 09:46, 11 Maiatza 2008 (UTC)
::::::Aupa, zalantza berri bat daukat. Orri batzutan (adib. [[Altamira]]) bitan agertzen koordenatuen informazioa, bai ''koordenatu lotura EHko lekua'' txantiloia erabiliz bai ''Bilboko auzo infotaula'' barruan. Zer egin behar dut kasu horretan? Biak mantendu ala bat ezabatu behar dut? --[[Lankide:Abeaumont|Alfredo Beaumont]] 14:36, 18 Maiatza 2008 (UTC)
:::::::Ados --[[Lankide:Abeaumont|Alfredo Beaumont]] 14:49, 18 Maiatza 2008 (UTC)
Galdera bat Theklan {{tx|koord}} eta {{tx|koordenatu lotura EH}} txantiloiek sintaxi berbera erabiltzen dute? Hau da, era ''koordenatu lotura EH'' jartzen duen lekuan ''koord'' jarriz gero berdin dabil txantiloia? Diot, hala izatekotan, bot bat jarri daitekeelako aldaketa horiek egiten. Zer diozu?--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 10:54, 23 Maiatza 2008 (UTC)
:Ondo da. Bide batez, zuk Google Earth erabiltzen duzu ez? Ba al dago modurik koordenatuak era automatikoan kopiatzeko ordenagailuan? Ni orain arte paper eta boligrafoagaz ibili naiz paperera lehenengo eta wikipediara ondoren kopiatzen punteroa dagoen koordenatuak, tonto bakarra al naz, hau da, badago horiek fijatu edota ''portapapelesera'' kopiatzeko erarik ala ez?—[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 17:44, 23 Maiatza 2008 (UTC)
== Txantiloiak ==
Barkatu, nik bakarrik azkarrago joan dezan nahi nuen, baina arrazoia duzu, orriak irekitzen joango zinen eta ikusiko zenuek eginda zegoela, erritmoa galtzen da, egia da. Barkatu, eta lasai, lan hori hobetu zeuretzat hematen dizut, ez baitakit ze artikuluk dituzten argipen txantiloi bat eta zeintzuk ez. Ondo pasa![[Lankide:Enzaiklopedia|'''Enzaiklopedia''']] • [[Lankide_eztabaida:Enzaiklopedia|Ezt]] [[Aparteko:Contributions/Enzaiklopedia|<sub>ekarpenak</sub>]] 19:15, 12 Maiatza 2008 (UTC)
== Mapa eder horiek... ==
Irudirik? Mapa horietan ez dago irudirik, "irudimena" bakarrik, kar, kar. Ez dakit Sakanako [[en:Digital_elevation_model|DEM]] "kopirraitgaberik" edukiko dudan.--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 17:15, 13 Maiatza 2008 (UTC)
: Copyright gabea esaten dudanean, [http://www.vitoria-gasteiz.org/cea/eu/html/index.shtml gurea] den informazioa esan nahi dut. Bestela, ez dut uste oraindik nahikoa bereizmen daukan DEM librerik lor daitekeenik. Dena den, laster gauzak asko alda daitezke, [http://sustatu.com/1207654227 hemen] diotena egia bada.--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 17:25, 13 Maiatza 2008 (UTC)
Theklan, beste egun batean azalduko dizut mapa horiek nola egin, orain [http://eu.wikipedia.org/wiki/Irudi:Donostialdea.jpg hau] edo [http://eu.wikipedia.org/wiki/Irudi:Euskalherria_landsat.jpg hau] bezalakoak eskuratzeko bidea komentatu nahi dizut. NASAren World Wind aplikazioaren bidez egin ditut, Landsat satelitearen irudiak erabiliz. Irudiak jabego publikokoak direnez, Wikipedian erabil daitezke. Euskaltubera igo dudan [http://euskaltube.com/play.php?vid=1894 bideo honetan] World Winden funtzionamenduaren demo txiki bat grabatu dut (barkatu kalitateagatik). Oharra: Landsat irudien bereizmena 30 metrokoa denez, ezin dira zoom handiegiko irudiak atera. Bigarren oharra: World Wind soilik Windowsen dabil.--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 08:12, 19 Maiatza 2008 (UTC)
==A little help==
Hi! I'm a Hungarian Wikipedia editor, my name is Norbert Kiss. I'm very proud of my village and I would like to read about it in a lot of langauges. I translated already it into 10 languages, but I can't speak Euskara. Could you help me. My village's English page is this: [http://en.wikipedia.org/wiki/ecser Ecser]. Could you translate the page of Ecser into Euskara? Then just link the side into the English version and I will see it, or you could write me, when it is ready. My hungarian Wikipedia side is: [http://hu.wikipedia.org/wiki/User:Eino81 My profile]. Or my e-mail is: eino@freemail.hu
Thank you!
Norbert
==Translation==
OK, I will start the translation soon. thanky ou for your translation... it will be great to read about it in Euskara :)
[http://hu.wikipedia.org/wiki/User:Eino81 Norbert]
::OK, it is ready: [http://hu.wikipedia.org/wiki/Joseba_Sarrionandia Joseba Sarrionandia] Hope you like it.
Otherwise, at home I have a great Basque flag :) - you know, I1m a biker and I love the Euscatel team at Tour de France... and the independece, too (Askatasuna!!!!)
== Euskal Herriko mapa koloreztatua ==
Iepa Theklan! Uste dut aurreko batean ere komentatu nizula, baina zuk egindako [[:Irudi:Euskal_Herriko_mapa_koloreztatua.png|mapa bat]] akatsduna da, Zuberoa agertu beharko litzatekeen lekuan Lapurdi jartzen duelako. Uste dut hau konpondu zenuela baina ez dakit zergatik berriro akatsagaz dago... Ahalik eta arinen zuzendu ahal baduzu, bikain. Ondo izan!--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 17:21, 16 Maiatza 2008 (UTC)
== Creative Commos ==
Kaixo Theklan. Galderatxo bat: badakizu Wikipedian ''[[creative Commons]]'' lizentziapean dauden edukian erabili ditzakegun? Nik gauza horiei buruz ez baitakit ezertxo ere. Zer, [[Marmota]] artikulua sortu berri dute, baina EuskalNatura webgunetik kopiatua ([http://www.euskalnatura.net/index.php?option=com_content&task=view&id=164&Itemid=192 hemen]). Webgune hori CC pean dago. Eta ez dakit copyright urratze bat den ala ez. Ideiarik bai? --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|erantzun hemen]]) 20:13, 20 Maiatza 2008 (UTC)
== Urizaharra, Lagran eta Lañuko Komunitatea ==
Kaixo, Theklan. Nola dakizu eskualdea Mendialdea dela? Lañu, esate baterako, Trebiñuko Konderrikoa da. Zergatik ezabatu duzu biztanlegoa eta dentsitatea? 0 dela uste dut. --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esaidank)</small>]] 09:46, 22 Maiatza 2008 (UTC)
:Agian Mendialdearena ez zegoen gaizki. Egia esan, Komunitatea Trebiñutik at dago, haren ustiatzearen zati bat Lañurena bada ere. Puff... ''Lur Komunala'' jartzearen oraingoz hoberena izan daiteke :-) --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esaidank)</small>]] 11:11, 22 Maiatza 2008 (UTC)
::Gaztelerazko Wikipedian Mendialdean sartu dute, eta Lagran ordez, Pipaon jarri ere [http://es.wikipedia.org/wiki/Cuadrilla_de_Campezo-Monta%C3%B1a_Alavesa].--[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esaidank)</small>]] 11:18, 22 Maiatza 2008 (UTC)
:::Arabako Erdialdean sartuta dago, baina bakarrik [http://www.ingurumena.ejgv.euskadi.net/r49-565/eu/contenidos/informacion/dots/eu_1165/indice3_e.html LAA]n (lurralde antolakuntzako plan bat da, begiratu [http://www.ingurumena.ejgv.euskadi.net/r49-565/eu/contenidos/informacion/dots/eu_1165/adjuntos/areas_funcionales_e.pdf hemen]), hau da, ez da banaketa administratibo ofiziala, baizik eta lurralde-antolakuntzako legeak ezartzeko banaketa bat (horretan banatzen dira Lurralde-Antolakuntzako Plan Partzialak edo PTPak. Ikus nola Donostiako eremu funtzionalak Iruneraino hartzen duen). Mendialdean jarri dut berriz (ezer esan ez banizu, askoz hobe, bai). Barkatu txapagatik! --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esaidank)</small>]] 11:28, 22 Maiatza 2008 (UTC)
==Irudiak==
Ehh...ke putada! Gainera argazki hoiek ezabatuak dauzkat ordenagailutik ya!Ta ze lizentzia jarri behar zaie ba igotzen diren argazkiei!? ke moskeo...<br/>[[Lankide:Kanuto90|kanuto90]] 18:21, 22 Maiatza 2008 (UTC)
::Eta argazkiak Googletik hartuak badira moxkorti??<br/>[[Lankide:Kanuto90|kanuto90]] 19:12, 25 Maiatza 2008 (UTC)
j84mom2bo5ji45jg4v0ol67ueu8zb8f
Alagoas
0
72042
9975871
9972278
2024-11-21T03:39:17Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975871
wikitext
text/x-wiki
{{probintzia infotaula}}
'''Alagoas''' [[Brasil]]go ekialdean dagoen estatua da.
27.767 km2-ko azalera dauka eta 3.018.632 biztanle zituen [[2005]]ean (109.9 biz./km2).
[[Maceió]] hiriburua eta hiri nagusia da.
== Udalerriak ==
{{zutabeak|kopurua=3
|{{Udalerri zerrenda automatikoa}}
}}
== Pertsona ezagunak ==
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?dob WHERE {
{ ?item wdt:P19 wd:Q40885. }
UNION
{
?item wdt:P19 ?pob.
?pob wdt:P131* wd:Q40885.
}
?item wdt:P31 wd:Q5.
OPTIONAL { ?item wdt:P569 ?dob. }
}
|wdq=
|sort=P569
|columns=label:Artikulua,p19:Lekua,P569,P18
|thumb=80
|links=red
|min_section=2
}}
{| class='wikitable sortable'
! Artikulua
! Lekua
! jaiotza data
! irudia
|-
| [[Domingos Fernandes Calabar]]
| [[Porto Calvo]]
| 1600
|
|-
| [[Francisco de Barros Pimentel]]
| [[Porto Calvo]]
| 1680
|
|-
| [[José Antônio Caldas]]
| [[Marechal Deodoro (Alagoas)|Marechal Deodoro]]
| 1783
|
|-
| [[Manuel Joaquim Fernandes de Barros]]
| [[Penedo (Alagoas)|Penedo]]
| 1802-03-17
|
|-
| [[Rosa Paulina da Fonseca]]
| [[Marechal Deodoro (Alagoas)|Marechal Deodoro]]
| 1802-10-18
| [[Fitxategi:D. Roza da Fonseca (Mulheres illustres do Brazil).jpg|center|80px]]
|-
| [[José de Barros Accioli Pimentel]]
| [[Pilar (Alagoas)|Pilar]]
| 1807
| [[Fitxategi:Jebosacc1.jpg|center|80px]]
|-
| [[Joaquim Antônio de Siqueira Torres]]
| [[Água Branca (Alagoas)|Água Branca]]
| 1808-09-08
|
|-
| [[João Lins Vieira Cansanção de Sinimbu]]
| [[São Miguel dos Campos]]
| 1810-11-20
| [[Fitxategi:Visconde sinimbu 1878.jpg|center|80px]]
|-
| [[José Tavares Bastos]]
| [[Marechal Deodoro (Alagoas)|Marechal Deodoro]]
| 1813
| [[Fitxategi:José Tavares Bastos.png|center|80px]]
|-
| [[Francisco Inácio de Carvalho Moreira]]
| [[Penedo (Alagoas)|Penedo]]
| 1815-12-25
| [[Fitxategi:Francisco Inácio de Carvalho Moreira - Barão de Penedo.jpg|center|80px]]
|-
| [[Alexandre José de Mello Moraes]]
| [[Maceió]]
| 1816-07-23
| [[Fitxategi:Mello Moraes.jpg|center|80px]]
|-
| [[Antônio Teixeira da Rocha]]
| [[Maceió]]
| 1824-04-14
|
|-
| [[Hermes Ernesto da Fonseca]]
| [[Marechal Deodoro (Alagoas)|Marechal Deodoro]]
| 1824-11-11
| [[Fitxategi:Hermes Ernesto da Fonseca.jpg|center|80px]]
|-
| [[Esperidião Elói de Barros Pimentel]]
| [[Palmeira dos Índios]]
| 1824-12-14
|
|-
| [[José Ângelo Márcio da Silva]]
| [[Porto Calvo]]
| 1825-01-01
|
|-
| [[Severiano Martins da Fonseca]]
| [[Marechal Deodoro (Alagoas)|Marechal Deodoro]]
| 1825-11-08
|
|-
| [[Deodoro da Fonseca]]
| [[Marechal Deodoro (Alagoas)|Marechal Deodoro]]
| 1827-08-05
| [[Fitxategi:Deodoro da Fonseca sak.jpg|center|80px]]
|-
| [[Aureliano Tavares Bastos]]
| [[Marechal Deodoro (Alagoas)|Marechal Deodoro]]
| 1839-04-20
| [[Fitxategi:Aureliano Cândido Tavares.tif|center|80px]]
|-
| [[Floriano Peixoto]]
| [[Maceió]]
| 1839-04-30
| [[Fitxategi:Florianovieirapeixoto.jpg|center|80px]]
|-
| [[Antônio Teixeira de Albuquerque]]
| [[Maceió]]
| 1840-04-15
|
|-
| [[Francisco Calheiros da Graça]]
| [[Maceió]]
| 1849
|
|-
| [[Francisco Manuel dos Santos Pacheco]]
| [[São Miguel dos Campos]]
| 1850
|
|-
| [[Gabino Besouro]]
| [[Penedo (Alagoas)|Penedo]]
| 1851-06-22
| [[Fitxategi:CelBezouro.jpg|center|80px]]
|-
| [[Albuquerque Lins]]
| [[São Miguel dos Campos]]
| 1852-09-20
| [[Fitxategi:Manuel Joaquim de Albuquerque Lins (1907).jpg|center|80px]]
|-
| [[Lins de Vasconcelos]]
| [[Maceió]]
| 1853-10-12
| [[Fitxategi:9888 - Dr. Lins de Vasconcellos - 01, Acervo do Museu Paulista da USP.jpg|center|80px]]
|-
| [[Josina Peixoto]]
| [[Maceió]]
| 1857
| [[Fitxategi:Josina Peixoto.jpg|center|80px]]
|-
| [[Misael Domingues]]
| [[Marechal Deodoro (Alagoas)|Marechal Deodoro]]
| 1857-12-21
|
|-
| [[Manuel José Duarte]]
| [[Maceió]]
| 1858-04-06
|
|-
| [[Clementino do Monte]]
| [[Penedo (Alagoas)|Penedo]]
| 1859-03-17
|
|-
| [[Benedito Piston]]
| [[Maceió]]
| 1859-08-31
|
|-
| [[Virgílio de Lemos]]
| [[Penedo (Alagoas)|Penedo]]
| 1863-07-27
| [[Fitxategi:VirgilioLemos DHBa.png|center|80px]]
|-
| [[Manuel Teixeira da Rocha]]
| [[São Miguel dos Campos]]
| 1863-10-15
|
|-
| [[Alcina Leite Pindahíba]]
| [[Atalaia (Alagoas)|Atalaia]]
| 1864
|
|-
| [[Siqueira Torres]]
| [[Água Branca (Alagoas)|Água Branca]]
| 1864
|
|-
| [[Augusto Malta]]
| [[Mata Grande]]
| 1864-05-14
|
|-
| [[Rosalvo Ribeiro]]
| [[Marechal Deodoro (Alagoas)|Marechal Deodoro]]
| 1865-11-26
|
|-
| [[Clarindo Correia de Amorim]]
| [[Cacimbinhas]]
| 1867
|
|-
| [[Guimarães Passos]]
| [[Maceió]]
| 1867-03-22
|
|-
| [[Luiz Lavenère]]
| [[Maceió]]
| 1868-02-17
|
|-
| [[Fernandes Lima]]
| [[Passo de Camaragibe]]
| 1868-08-21
|
|-
| [[João Gomes Ribeiro Filho]]
| [[Maceió]]
| 1871-03-09
| [[Fitxategi:GenGomes.jpg|center|80px]]
|-
| [[Marcelino Bispo de Melo]]
| [[Murici (Alagoas)|Murici]]
| 1875-06-30
| [[Fitxategi:O soldado Marcellino Bispo de Mello, que attentou contra a vida do Presidente da República e assassinou o ministro da Guerra (cópia de um retrato tirado pelo photographo da polícia no Arsenal de Guerra).jpg|center|80px]]
|-
| [[Tito de Barros]]
| [[Murici (Alagoas)|Murici]]
| 1878
|
|-
| [[Antônio de Melo Machado]]
| [[Maceió]]
| 1878-04-20
|
|-
| [[Elísio de Carvalho]]
| Alagoas
| 1880-01-29
|
|-
| [[Goulart de Andrade]]
| [[Maceió]]
| 1881-04-06
| [[Fitxategi:José Maria Goulart de Andrade.png|center|80px]]
|-
| [[Luís de França Albuquerque]]
| [[Viçosa (Alagoas)|Viçosa]]
| 1883-05-09
|
|-
| [[Armando Sampaio Costa]]
| [[Maceió]]
| 1883-06-18
|
|-
| [[Artur Guimarães de Araújo Jorge]]
| [[Mata Grande]]
| 1884
| [[Fitxategi:FON-FON 22.06.1912 Arthur G. A. Jorge.jpg|center|80px]]
|-
| [[Newton de Andrade Cavalcanti]]
| [[Palmeira dos Índios]]
| 1885-10-25
| [[Fitxategi:Newton de Andrade Cavalcanti (1937).jpg|center|80px]]
|-
| [[Isidro Teixeira Vasconcelos]]
| [[Viçosa (Alagoas)|Viçosa]]
| 1886-06-04
|
|-
| [[Fernando da Silva Peixoto]]
| [[Penedo (Alagoas)|Penedo]]
| 1889-01-28
|
|-
| [[Costa Rego]]
| [[Pilar (Alagoas)|Pilar]]
| 1889-03-12
| [[Fitxategi:Pedro da Costa Rego 4.tif|center|80px]]
|-
| [[Pedro Lopes Vieira]]
| [[Atalaia (Alagoas)|Atalaia]]
| 1889-07-09
|
|-
| [[Augusto Calheiros]]
| [[Maceió]]
| 1891-06-05
|
|-
| [[Manuel César de Góis Monteiro]]
| [[São Luís do Quitunde]]
| 1891-06-26
|
|-
| [[Virgílio Maurício]]
| [[Lagoa da Canoa]]
| 1892-04-04
| [[Fitxategi:Virgílio Maurício - Auto-retrato.jpg|center|80px]]
|-
| [[Francisco Cavalcanti Pontes de Miranda]]
| [[Maceió]]
| 1892-04-23
| [[Fitxategi:Pontes de Miranda 2.jpg|center|80px]]
|-
| [[Oscar Joseph de Plácido e Silva]]
| [[Marechal Deodoro (Alagoas)|Marechal Deodoro]]
| 1892-06-18
| [[Fitxategi:OscarJosephDePlacidoESilva.jpg|center|80px]]
|-
| [[Graciliano Ramos]]
| [[Quebrangulo]]
| 1892-10-27
| [[Fitxategi:Graciliano Ramos, 1940.tif|center|80px]]
|-
| [[Cícero Augusto de Góis Monteiro]]
| [[São Luís do Quitunde]]
| 1892-11-25
|
|-
| [[Romeu de Avelar]]
| [[São Miguel dos Campos]]
| 1893-03-23
|
|-
| [[Jorge de Lima]]
| [[União dos Palmares]]
| 1893-04-23
| [[Fitxategi:Jorge de Lima, anos 1940.tif|center|80px]]
|-
| [[Luiz Nunes Leite]]
| [[Maceió]]
| 1894-04-15
|
|-
| [[Osman Loureiro]]
| [[Maceió]]
| 1895-07-27
|
|-
| [[Jaime de Altavila]]
| [[Maceió]]
| 1895-10-16
|
|-
| [[Silvestre Péricles de Góis Monteiro]]
| [[São Luís do Quitunde]]
| 1896-03-30
| [[Fitxategi:Silvestre Péricles de Góis Monteiro.jpg|center|80px]]
|-
| [[Octávio Brandão]]
| [[Viçosa (Alagoas)|Viçosa]]
| 1896-09-12
| [[Fitxategi:Octávio Brandão.jpg|center|80px]]
|-
| [[Hekel Tavares]]
| [[Satuba]]
| 1896-09-16
| [[Fitxategi:Hekel Tavares, 1935.tiff|center|80px]]
|-
| [[José Luis Rodrigues Calazans]]
| [[Maceió]]
| 1896-09-29
| [[Fitxategi:Jararaca 1946.png|center|80px]]
|-
| [[Antônio Osmar Gomes]]
| [[Penedo (Alagoas)|Penedo]]
| 1896-10-14
|
|-
| [[Edgard Braga]]
| [[Maceió]]
| 1897
|
|-
| [[Alberto Albertoni]]
| [[Água Branca (Alagoas)|Água Branca]]
| 1897-12-13
|
|-
| [[Álvaro Guedes Nogueira]]
| [[São Miguel dos Campos]]
| 1898-05-09
|
|-
| [[Alice Afra de Carvalho]]
| [[Maceió]]
| 1898-05-24
|
|-
| [[Miguel Maria de Serpa Lopes]]
| [[Maceió]]
| 1898-08-03
| [[Fitxategi:Miguel Maria de Serpa Lopes 1956.png|center|80px]]
|-
| [[Almerinda Farias Gama]]
| [[Maceió]]
| 1899-05-16
| [[Fitxategi:Retrato de Almerinda Farias Gama.tiff|center|80px]]
|-
| [[Esperidião Lopes de Farias Júnior]]
| [[São Luís do Quitunde]]
| 1899-09-28
|
|-
| [[Abelardo Duarte]]
| [[Maceió]]
| 1900-05-18
|
|-
| [[Antônio Guedes Muniz]]
| [[Maceió]]
| 1900-06-12
| [[Fitxategi:Antônio Guedes Muniz, sem data.tif|center|80px]]
|-
| [[Judas Isgorogota]]
| [[Lagoa da Canoa]]
| 1901-09-15
| [[Fitxategi:Judas Isgorogota.jpg|center|80px]]
|-
| [[Heribaldo Dantas Vieira]]
| [[Capela (Alagoas)|Capela]]
| 1903-05-27
|
|-
| [[Arthur Ramos]]
| [[Pilar (Alagoas)|Pilar]]
| 1903-07-07
| [[Fitxategi:Arthur Ramos (1940).tif|center|80px]]
|-
| [[Luís Mendes da Silva]]
| [[Maceió]]
| 1904
|
|-
| [[Taciano Gomes de Mello]]
| [[Capela (Alagoas)|Capela]]
| 1904-01-12
| [[Fitxategi:Taciano Gomes.jpg|center|80px]]
|-
| [[Agenor Monte]]
| [[São Luís do Quitunde]]
| 1904-07-03
| [[Fitxategi:Coronel Infantaria Agenor Monte - Comandante da ESA de 6 de novembro de 1957 a 18 de abril de 1960.png|center|80px]]
|-
| [[Altino Gomes da Silva]]
| [[Coruripe]]
| 1904-08-04
|
|-
| [[Messias de Mello]]
| [[Maceió]]
| 1904-08-16
| [[Fitxategi:Messias de Mello.jpg|center|80px]]
|-
| [[Nise da Silveira]]
| [[Maceió]]
| 1905-02-15
| [[Fitxategi:Nise da Silveira.tif|center|80px]]
|-
| [[Adelmo Cavalcante Machado]]
| [[Penedo (Alagoas)|Penedo]]
| 1905-03-05
|
|-
| [[Sadi Cabral]]
| [[Maceió]]
| 1906-09-10
|
|-
| [[Tenório Cavalcanti]]
| [[Palmeira dos Índios]]
| 1906-09-27
| [[Fitxategi:Natalício Tenório Cavalcanti de Albuquerque, Deputado (RJ).tif|center|80px]]
|-
| [[Ismar de Góis Monteiro]]
| [[Maceió]]
| 1906-10-27
|
|-
| [[José Rodrigues de Miranda]]
| [[Maceió]]
| 1907
|
|-
| [[Théo Brandão]]
| [[Viçosa (Alagoas)|Viçosa]]
| 1907-01-26
| [[Fitxategi:Theo brandao.jpg|center|80px]]
|-
| [[Maria José Salgado Lages]]
| [[Maceió]]
| 1907-06-17
| [[Fitxategi:Posse de Maria José Salgado Lages, primeira mulher eleita deputada da Assembleia Legislativa de Alagoas (cropped).jpg|center|80px]]
|-
| [[Corisco]]
| [[Água Branca (Alagoas)|Água Branca]]
| 1907-08-10
| [[Fitxategi:Cangaceiro Corisco.jpg|center|80px]]
|-
| [[José Maria de Melo]]
| [[Viçosa (Alagoas)|Viçosa]]
| 1908
|
|-
| [[Alberto Passos Guimarães]]
| [[Maceió]]
| 1908-04-16
| [[Fitxategi:Alberto Passos Guimarães at work.jpg|center|80px]]
|-
| [[Antônio de Freitas Cavalcanti]]
| [[Penedo (Alagoas)|Penedo]]
| 1908-12-12
| [[Fitxategi:Antonio Freitas Cavalcanti..tif|center|80px]]
|-
| [[José Gerbase]]
| [[Maceió]]
| 1910
|
|-
| [[Rui Soares Palmeira]]
| [[São Miguel dos Campos]]
| 1910-03-02
|
|-
| [[Aurélio Buarque de Holanda Ferreira]]
| [[Passo de Camaragibe]]
| 1910-05-03
| [[Fitxategi:Aurélio Buarque de Holanda (1956).tif|center|80px]]
|-
| [[Pedro da Cunha Albuquerque Lopes]]
| [[Passo de Camaragibe]]
| 1910-11-20
|
|-
| [[Jorge Cooper]]
| [[Maceió]]
| 1911
|
|-
| [[Peterpan]]
| [[Maceió]]
| 1911-01-21
|
|-
| [[Walter Tenório Cavalcanti]]
| [[Palmeira dos Índios]]
| 1911-03-09
|
|-
| [[Afrânio Salgado Lages]]
| [[Maceió]]
| 1911-03-14
| [[Fitxategi:Afrânio Salgado Lages, governador de Alagoas.tif|center|80px]]
|-
| [[Arnon Afonso de Farias Melo]]
| [[Rio Largo]]
| 1911-09-19
|
|-
| [[Raul do Rego Lima]]
| [[Passo de Camaragibe]]
| 1911-12-03
| [[Fitxategi:Raul Lima, Diretor do Arquivo Nacional.tif|center|80px]]
|-
| [[Avelar Brandão Vilela]]
| Alagoas
| 1912-06-13
| [[Fitxategi:Avelar Brandao.jpg|center|80px]]
|-
| [[Aurélio Viana da Cunha Lima]]
| [[Santa Luzia do Norte]]
| 1914-06-09
|
|-
| [[Luís de Meneses Medeiros Neto]]
| [[Traipu]]
| 1914-11-22
|
|-
| [[Zurica Galvão Peixoto]]
| [[Penedo (Alagoas)|Penedo]]
| 1914-12-16
|
|-
| [[Luiz Jatobá]]
| [[Maceió]]
| 1915-01-05
| [[Fitxategi:Luiz Jatobá, sem data.tif|center|80px]]
|-
| [[Antônio Mafra]]
| [[Maceió]]
| 1916-06-05
|
|-
| [[Teotônio Vilela]]
| [[Viçosa (Alagoas)|Viçosa]]
| 1917-05-28
| [[Fitxategi:Senador Teotônio Vilela (15396642487).jpg|center|80px]]
|-
| [[Paulo de Mello Bastos]]
| Alagoas
| 1918-05-25
| [[Fitxategi:Paulo de Mello Bastos em 1964.jpg|center|80px]]
|-
| [[Joffre Soares]]
| [[Palmeira dos Índios]]
| 1918-09-21
| [[Fitxategi:Jofre Soares (1975).jpg|center|80px]]
|-
| [[Sônia Oiticica]]
| [[Rio Largo]]
| 1918-12-19
| [[Fitxategi:Sônia Oiticica (1952).tif|center|80px]]
|-
| [[João Alves]]
| [[Maceió]]
| 1919-09-28
| [[Fitxategi:JoaoAlves 133980 jpgmaior.jpg|center|80px]]
|-
| [[Newton Sucupira]]
| [[Porto Calvo]]
| 1920-05-09
|
|-
| [[Jorge Albuquerque Sá]]
| [[Maceió]]
| 1921-07-12
|
|-
| [[Aírton Amorim]]
| [[Maceió]]
| 1921-09-08
|
|-
| [[Edite Silva Costa]]
| [[Atalaia (Alagoas)|Atalaia]]
| 1921-09-29
|
|-
| [[Nelson Tenório de Oliveira]]
| [[Atalaia (Alagoas)|Atalaia]]
| 1921-09-30
|
|-
| [[Mário Machado de Lemos]]
| [[Penedo (Alagoas)|Penedo]]
| 1922-03-04
| [[Fitxategi:Mário Machado de Lemos, Ministro da Saúde..tif|center|80px]]
|-
| [[Genival Alves Ramalho]]
| Alagoas
| 1922-08-06
|
|-
| [[Rubem Valentim]]
| [[Maceió]]
| 1922-11-09
|
|-
| [[Hélio Nogueira Lopes]]
| Alagoas
| 1922-11-10
|
|-
| [[Gilberto de Macedo]]
| [[Penedo (Alagoas)|Penedo]]
| 1923
|
|-
| [[Nelson Simões Costa]]
| [[Piaçabuçu]]
| 1923-05-04
|
|-
| [[Anilda Leão]]
| [[Maceió]]
| 1923-07-15
|
|-
| [[Waldyr Calheiros Novaes]]
| [[Murici (Alagoas)|Murici]]
| 1923-07-29
|
|-
| [[Lêdo Ivo]]
| [[Maceió]]
| 1924-02-18
| [[Fitxategi:Lêdo Ivo, sem data.tif|center|80px]]
|-
| [[Cleto Marques Luz]]
| [[Maceió]]
| 1924-04-26
|
|-
| [[Índio do Cavaquinho]]
| [[Mata Grande]]
| 1924-06-20
|
|-
| [[Ernani Méro]]
| [[Penedo (Alagoas)|Penedo]]
| 1925-02-15
|
|-
| [[Clara Charf]]
| [[Maceió]]
| 1925-07-17
|
|-
| [[Aldemar Paiva]]
| [[Maceió]]
| 1925-07-20
|
|-
| [[Durval Correia Nunes]]
| [[Maceió]]<br/>[[Fernão Velho]]
| 1925-08-04
|
|-
| [[José de Souza Alencar]]
| [[Água Branca (Alagoas)|Água Branca]]
| 1926
|
|-
| [[Ipojucan]]
| [[Maceió]]
| 1926-06-03
|
|-
| [[José Amorim]]
| [[Palmeira dos Índios]]
| 1926-06-30
| [[Fitxategi:JoseAmorim 131738 jpgmaior.jpg|center|80px]]
|-
| [[Jayme Amorim Miranda]]
| [[Maceió]]
| 1926-07-18
|
|-
| [[Rinaldo Calheiros]]
| [[Maceió]]
| 1926-12-03
|
|-
| [[Manoel Fiel Filho]]
| [[Quebrangulo]]
| 1927-01-07
| [[Fitxategi:Manoel Fiel Filho - CNV-SP.jpg|center|80px]]
|-
| [[Luiz Mario Gazzaneo]]
| [[Maceió]]
| 1927-10-22
|
|-
| [[Manfredo do Carmo]]
| [[Maceió]]
| 1928-08-15
| [[Fitxategi:Manfredo do Carmo 1979 (headshot, enlarged).jpg|center|80px]]
|-
| [[Maria Theresa de Medeiros Pacheco]]
| [[Atalaia (Alagoas)|Atalaia]]
| 1928-09-02
|
|-
| [[Ricardo Ramos]]
| [[Palmeira dos Índios]]
| 1929
|
|-
| [[Teobaldo Vasconcelos Barbosa]]
| [[São José da Laje]]
| 1929-03-31
|
|-
| [[Ulisses dos Santos]]
| [[Coruripe]]
| 1929-05-13
|
|-
| [[Fernando Iório Rodrigues]]
| [[Maceió]]
| 1929-06-23
|
|-
| [[Audálio Dantas]]
| [[Tanque d'Arca]]
| 1929-07-08
| [[Fitxategi:Audálio Dantas.JPG|center|80px]]
|-
| [[Elon Lages Lima]]
| [[Maceió]]
| 1929-07-09
| [[Fitxategi:Pesquisadores elon lages lima foto.jpg|center|80px]]
|-
| [[Pierre Chalita]]
| [[Maceió]]
| 1930-01-30
| [[Fitxategi:Pierre Chalita.jpg|center|80px]]
|-
| [[Carlos Gomes de Amorim]]
| [[Capela (Alagoas)|Capela]]
| 1930-04-21
|
|-
| [[Paulo Duarte Cavalcante]]
| [[Chã Preta]]
| 1930-05-28
| [[Fitxategi:Paulo Duarte jovem.jpg|center|80px]]
|-
| [[Lício Maciel]]
| [[Maceió]]
| 1930-06-04
|
|-
| [[Luiz Wanderley]]
| [[Colônia Leopoldina]]
| 1931-01-27
|
|-
| [[Jayme Ferreira de Lima]]
| [[Murici (Alagoas)|Murici]]
| 1931-07-22
|
|-
| [[Mário Zagallo]]
| [[Atalaia (Alagoas)|Atalaia]]
| 1931-08-09
| [[Fitxategi:Mário Zagallo 1974.jpg|center|80px]]
|-
| [[Zuleide Faria de Melo]]
| [[Limoeiro de Anadia]]
| 1932-01-06
|
|-
| [[Simião Martiniano]]
| [[União dos Palmares]]
| 1932-02-06
|
|-
| [[Aloysio Américo Galvão]]
| [[São José da Laje]]
| 1932-04-13
|
|-
| [[Jugurta Nepomuceno Agra]]
| [[Santana do Ipanema]]
| 1933-08-26
| [[Fitxategi:2012 JUGURTA CANDIDATO VICE-PREFEITO BA PAULO AFONSO TSE (50000023698).jpg|center|80px]]
|-
| [[Tânia de Maya Pedrosa]]
| [[Maceió]]
| 1933-10-23
| [[Fitxategi:Exposição A Invenção da Terra - 16.jpg|center|80px]]
|-
| [[Theódulo Rodrigues de Miranda]]
| Alagoas
| 1933-12-18
| [[Fitxategi:Theódulo Rodrigues de Miranda em 1979..jpg|center|80px]]
|-
| [[Edvaldo Alves de Santa Rosa]]
| [[Maceió]]
| 1934-03-26
| [[Fitxategi:Dida, 1961.tif|center|80px]]
|-
| [[Murilo Rocha Mendes]]
| [[Maceió]]
| 1934-08-15
|
|-
| [[Maria Francisca Santos]]
| [[Atalaia (Alagoas)|Atalaia]]
| 1935-01-10
|
|-
| [[Vinicius Cansanção]]
| [[Pilar (Alagoas)|Pilar]]
| 1935-08-23
|
|-
| [[Sérgio Gitirana Florêncio Chagasteles]]
| [[Maceió]]
| 1936
|
|-
| [[Norma de Góes Monteiro]]
| [[Maceió]]
| 1936-03-18
| [[Fitxategi:Norma de Góes Monteiro.jpg|center|80px]]
|-
| [[Hercilia Vieira Valério]]
| [[Penedo (Alagoas)|Penedo]]
| 1936-06-08
|
|-
| [[Hermeto Pascoal]]
| [[Arapiraca]]<br/>[[Lagoa da Canoa]]
| 1936-06-22
| [[Fitxategi:Hermeto Pascoal 2.jpg|center|80px]]
|-
| [[Luiza Teixeira Câmera]]
| [[Água Branca (Alagoas)|Água Branca]]
| 1936-08-25
|
|-
| [[Clemilda]]
| [[São José da Laje]]
| 1936-09-01
|
|-
| [[Altimar de Alencar Pimentel]]
| [[Maceió]]
| 1936-10-30
|
|-
| [[Divaldo Suruagy]]
| [[São Luís do Quitunde]]
| 1937-03-05
| [[Fitxategi:Divaldo suruagy.jpg|center|80px]]
|-
| [[José Dalmo Guimarães Lins]]
| [[Maceió]]
| 1937-03-13
| [[Fitxategi:José Dalmo Guimarães Lins.png|center|80px]]
|-
| [[Djalma Bastos de Morais]]
| [[Maceió]]
| 1937-03-16
| [[Fitxategi:Placa Correio (Altos).jpg|center|80px]]
|-
| [[Maria José de Oliveira]]
| [[Rio Largo]]
| 1937-07-18
|
|-
| [[Reginaldo Veloso]]
| [[São José da Laje]]
| 1937-08-03
|
|-
| [[Marcello Lavenere Machado]]
| [[Maceió]]
| 1938-01-30
|
|-
| [[Geraldo Bulhões]]
| [[Santana do Ipanema]]
| 1938-02-19
| [[Fitxategi:Geraldo Bulhões 1993.jpg|center|80px]]
|-
| [[Roberto Torres]]
| [[Água Branca (Alagoas)|Água Branca]]
| 1938-08-29
|
|-
| [[Guilherme Palmeira]]
| [[Maceió]]
| 1938-12-25
| [[Fitxategi:Guilherme palmeira.jpg|center|80px]]
|-
| [[Eurídice Moreira]]
| [[Maceió]]
| 1939-03-05
|
|-
| [[Alberto Passos Guimarães Filho]]
| [[Maceió]]
| 1939-08-29
| [[Fitxategi:Alberto Passos Guimarães Filho.JPG|center|80px]]
|-
| [[Margarida Procópio]]
| [[Maceió]]
| 1939-12-26
|
|-
| [[Carlos Diegues]]
| [[Maceió]]
| 1940-05-19
| [[Fitxategi:Cacadiegues.jpg|center|80px]]
|-
| [[Maria José da Silva]]
| [[Cacimbinhas]]
| 1940-10-30
|
|-
| [[Manoel Constantino dos Santos]]
| [[Mata Grande]]
| 1940-12-24
|
|-
| [[Nelson da Rabeca]]
| [[Joaquim Gomes]]
| 1941-03-12
| [[Fitxategi:Nelson da Rabeca Senado 1.jpg|center|80px]]
|-
| [[José Gomes Teixeira]]
| [[Maceió]]
| 1941-09-30
|
|-
| [[Luís dos Santos Costa]]
| [[Maceió]]
| 1942-01-16
|
|-
| [[José Palmeira Lessa]]
| [[Coruripe]]
| 1942-01-18
|
|-
| [[Benedito de Lira]]
| [[Junqueiro]]
| 1942-04-01
| [[Fitxategi:Foto oficial de Benedito de Lira.jpg|center|80px]]
|-
| [[Jurandir Boia Rocha]]
| [[Maceió]]
| 1942-04-12
|
|-
| [[Gerôncio Henrique Neto]]
| [[Santana do Ipanema]]
| 1942-05-08
|
|-
| [[Ângelo Monteiro]]
| [[Penedo (Alagoas)|Penedo]]
| 1942-06-21
|
|-
| [[Jaci Bezerra]]
| [[Murici (Alagoas)|Murici]]
| 1942-08-19
|
|-
| [[Adalberto Saturnino de Almeida]]
| [[Arapiraca]]
| 1942-11-05
|
|-
| [[Martha Araújo]]
| [[Maceió]]
| 1943
|
|-
| [[Domingos da Fonseca Sobrinho]]
| [[Palmeira dos Índios]]
| 1943-06-06
|
|-
| [[José Marques de Melo]]
| [[Palmeira dos Índios]]
| 1943-06-15
|
|-
| [[Adelzonilton]]
| [[Maceió]]
| 1943-06-29
|
|-
| [[Luiz Almeida Araújo]]
| [[Anadia (Alagoas)|Anadia]]
| 1943-08-27
| [[Fitxategi:Luiz Almeida Araújo - CNV-SP.jpg|center|80px]]
|-
| [[José Gomes de Araújo]]
| [[Água Branca (Alagoas)|Água Branca]]
| 1943-09-04
|
|-
| [[João Tenório]]
| [[Atalaia (Alagoas)|Atalaia]]
| 1943-10-25
| [[Fitxategi:Joao tenorio2.jpg|center|80px]]
|-
| [[Selma Bandeira]]
| [[Delmiro Gouveia]]
| 1944-01-01
|
|-
| [[Danilo Dâmaso]]
| [[Anadia (Alagoas)|Anadia]]
| 1944-01-04
|
|-
| [[Manuel Lisboa]]
| [[Maceió]]
| 1944-02-21
| [[Fitxategi:Manoel Lisboa de Moura - CNV-SP.jpg|center|80px]]
|-
| [[Valmir Calheiros de Siqueira]]
| [[Atalaia (Alagoas)|Atalaia]]
| 1944-03-23
| [[Fitxategi:Museu da Imagem e do Som de Alagoas - 50.jpg|center|80px]]
|-
| [[Nireu Oliveira Cavalcanti]]
| [[Olivença (Alagoas)|Olivença]]
| 1944-05-12
|
|-
| [[Everaldo Costa Azevedo]]
| [[Jacuípe]]
| 1944-07-24
|
|-
| [[Tulio Roberto Quintiliano Cardoso]]
| [[Maceió]]
| 1944-09-06
| [[Fitxategi:Túlio Roberto Cardoso Quintiliano.png|center|80px]]
|-
| [[Vladimir Palmeira]]
| [[Maceió]]
| 1944-12-11
|
|-
| [[Célio Roberto]]
| [[Maceió]]
| 1945
|
|-
| [[Paulo Cesar Farias]]
| [[Passo de Camaragibe]]
| 1945-09-20
|
|-
| [[Carmen Lúcia Dantas]]
| [[Penedo (Alagoas)|Penedo]]
| 1945-09-27
|
|-
| [[Odijas Carvalho de Souza]]
| [[Atalaia (Alagoas)|Atalaia]]
| 1945-10-21
| [[Fitxategi:Odijas Carvalho de Souza.jpg|center|80px]]
|-
| [[Luís Abílio de Sousa Neto]]
| [[Maceió]]
| 1946-03-01
|
|-
| [[Márcio Canuto]]
| [[Maceió]]
| 1946-04-09
|
|-
| [[Luiz Cavalcante dos Passos]]
| [[Marechal Deodoro (Alagoas)|Marechal Deodoro]]
| 1946-08-25
|
|-
| [[Dídimo Otto Kummer]]
| [[Porto Real do Colégio]]
| 1947-02-07
| [[Fitxategi:Dídimo Otto Kummer.jpg|center|80px]]
|-
| [[Renilde Bulhões]]
| [[Santana do Ipanema]]
| 1947-03-30
| [[Fitxategi:Fotos Oficiais dos Senadores da 56ª Legislatura (52327493060).jpg|center|80px]]
|-
| [[Jose Zito da Silva]]
| [[Murici (Alagoas)|Murici]]
| 1947-07-29
|
|-
| [[José Francisco Leandro Filho]]
| [[Maceió]]
| 1947-08
|
|-
| [[José Thomaz Nonô]]
| [[Maceió]]
| 1947-08-17
| [[Fitxategi:José Thomaz Nonô 2.jpg|center|80px]]
|-
| [[Marivaldo Paranhos Prado]]
| [[Maceió]]
| 1947-12-03
|
|-
| [[Antonio Holanda Costa]]
| [[União dos Palmares]]
| 1948-01-09
|
|-
| [[Eugenio Rufino de Araujo]]
| [[Viçosa (Alagoas)|Viçosa]]
| 1948-03-22
|
|-
| [[Guilherme Soares da Silva]]
| [[Maceió]]
| 1948-09-12
|
|-
| [[Jervane Simplício dos Santos]]
| [[Rio Largo]]
| 1948-12-09
|
|-
| [[Teo Lima]]
| [[Maceió]]
| 1948-12-28
|
|-
| [[Lúcia Mendonça Previato]]
| [[Maceió]]
| 1949
|
|-
| [[Mestra Irineia]]
| [[União dos Palmares]]
| 1949
|
|-
| [[Irinéia Rosa Nunes da Silva]]
| [[Quilombo Muquém]]
| 1949-01
| [[Fitxategi:Mestre Irinéia.jpg|center|80px]]
|-
| [[Djavan]]
| [[Maceió]]
| 1949-01-27
| [[Fitxategi:Djavan San Javier Jazz 2023 26 (cropped).jpg|center|80px]]
|-
| [[Joao Sampaio]]
| [[Maceió]]
| 1949-03-19
|
|-
| [[Carlos Méro]]
| [[Penedo (Alagoas)|Penedo]]
| 1949-04-05<br/>1949
| [[Fitxategi:CARLOS MÉRO.jpg|center|80px]]
|-
| [[José Alves Viana]]
| [[Água Branca (Alagoas)|Água Branca]]
| 1949-04-10
|
|-
| [[Ronaldo Lessa]]
| [[Maceió]]
| 1949-04-25
| [[Fitxategi:Vice Gov Alagoas (52757399346) (cropped).jpg|center|80px]]
|-
| [[Ronaldo Augusto Lessa Santos]]
| [[Maceió]]
| 1949-04-25
|
|-
| [[Cícero de Oliveira Cruz]]
| [[Maceió]]
| 1949-08-10
|
|-
| [[Ceci Cunha]]
| [[Feira Grande]]
| 1949-08-15
|
|-
| [[Nivaldo Feliciano dos Santos]]
| [[Rio Largo]]
| 1949-09-08
|
|-
| [[Eduardo Bonfim Gomes Ribeiro]]
| [[Maceió]]
| 1949-11-18
|
|-
| [[Luiz Dantas]]
| [[Batalha (Alagoas)|Batalha]]
| 1949-11-29
| [[Fitxategi:Foto oficial de Luiz Dantas.jpg|center|80px]]
|-
| [[João Vicente Freitas Neto]]
| [[Maceió]]
| 1949-12-19
| [[Fitxategi:Museu da Imagem e do Som de Alagoas - 40.jpg|center|80px]]
|-
| [[Carlos Moura]]
| [[Palmeira dos Índios]]
| 1950
|
|-
| [[Gastone Lúcia Carvalho Beltrão]]
| [[Coruripe]]
| 1950-01-12
| [[Fitxategi:Gastone Lúcia Carvalho Beltrão - CNV-SP.jpg|center|80px]]
|-
| [[Jose Fernando Gomes Feitoza]]
| [[Piaçabuçu]]
| 1950-02-27
|
|-
| [[Humberto Santa Cruz]]
| [[Maceió]]
| 1950-03-05
| [[Fitxategi:Humberto Santa Cruz (CRoPPED).jpg|center|80px]]
|-
| [[Carlos Eugênio Sarmento Coelho da Paz]]
| [[Maceió]]
| 1950-07-23
|
|-
| [[Celso Brandão]]
| [[Maceió]]
| 1951
|
|-
| [[Zé Aprígio]]
| [[Minador do Negrão]]
| 1951
|
|-
| [[Teotonio Vilela Filho]]
| [[Viçosa (Alagoas)|Viçosa]]
| 1951-01-29
| [[Fitxategi:Teotônio Vilela Filho (cropped).jpg|center|80px]]
|-
| [[José Francisco de Lima]]
| [[Pilar (Alagoas)|Pilar]]
| 1951-10-10
|
|-
| [[Jose Aprigio da Silva]]
| [[Minador do Negrão]]
| 1951-11-17
|
|-
| [[Maria de Fatima Galina Fortes Ferreira Santiago]]
| Alagoas
| 1951-12-30
|
|-
| [[Carlos Alberto Canuto]]
| [[Maceió]]
| 1952-01-12
|
|-
| [[Cleber Costa de Oliveira]]
| [[Maceió]]
| 1952-07-09
|
|-
| [[Célia Rocha]]
| [[Arapiraca]]
| 1952-10-29
|
|-
| [[Celia Maria Barbosa Rocha]]
| [[Arapiraca]]
| 1952-10-29
|
|-
| [[Pedro Collor de Mello]]
| [[Maceió]]
| 1952-12-14
| [[Fitxategi:Pedro Collor.jpg|center|80px]]
|-
| [[Kátia Born]]
| [[Maceió]]
| 1953-01-01
| [[Fitxategi:Katria Born e Luisa Erundina.jpg|center|80px]]
|-
| [[Antonio de Dedé]]
| [[Lagoa da Canoa]]
| 1953
|
|-
| [[Emerson Ferreira da Costa]]
| [[Traipu]]
| 1953-06-10
|
|-
| [[Antonia Maria da Conceição Espínula]]
| [[Água Branca (Alagoas)|Água Branca]]
| 1953-08-20
|
|-
| [[Sergio Cabral Barbosa]]
| [[Maceió]]
| 1953-10-29
|
|-
| [[Ada Mello]]
| [[Maceió]]
| 1953-12-16
| [[Fitxategi:Ada Mello.jpg|center|80px]]
|-
| [[Roberval Davino]]
| [[Maceió]]
| 1954-08-12
|
|-
| [[Sandro Becker]]
| [[União dos Palmares]]
| 1954-08-12
|
|-
| [[Manoel Rodrigues da Siva]]
| [[Quebrangulo]]
| 1954-08-20
|
|-
| [[Regis Cavalcante]]
| [[Maceió]]
| 1954-09-03
|
|-
| [[José Belarmino de Sousa]]
| Alagoas
| 1954-09-20
|
|-
| [[Antônio Fernandes Gomes]]
| [[Delmiro Gouveia]]
| 1954-10-14
|
|-
| [[Mestre Ferreti]]
| [[Igreja Nova (Alagoas)|Igreja Nova]]
| 1955-02-08
|
|-
| [[Pedro Vieira da Silva]]
| [[Maceió]]
| 1955-02-20
| [[Fitxategi:Pedro Vieira da Silva.jpg|center|80px]]
|-
| [[Rosalvo Acioli Júnior]]
| [[Maceió]]
| 1955-06-15
|
|-
| [[Mauricio G. C. Resende]]
| [[Maceió]]
| 1955-07-27
|
|-
| [[Renan Calheiros]]
| [[Murici (Alagoas)|Murici]]
| 1955-09-16
| [[Fitxategi:Senador Renan Calheiros MDB - AL.jpg|center|80px]]
|-
| [[Ronaldo Lopes]]
| [[Penedo (Alagoas)|Penedo]]
| 1955-10-02
| [[Fitxategi:Ronaldo Lopes.PNG|center|80px]]
|-
| [[Maria Das Graças de Lisboa Soares]]
| [[Taquarana]]
| 1955-12-24
|
|-
| [[Aldo Rebelo]]
| [[Viçosa (Alagoas)|Viçosa]]
| 1956-02-23
| [[Fitxategi:Aldo Rebelo (16654292721) (cropped).jpg|center|80px]]
|-
| [[Antônio Carlos Chamariz]]
| [[Porto Real do Colégio]]
| 1956-02-26
|
|-
| [[Maria Valderez dos Santos]]
| [[Campo Alegre (Alagoas)|Campo Alegre]]
| 1956-08-01
|
|-
| [[Gerônimo Ciqueira]]
| [[Mar Vermelho (Alagoas)|Mar Vermelho]]
| 1956-08-12
|
|-
| [[Romulo Oliveira Cavalcanti]]
| [[Olivença (Alagoas)|Olivença]]
| 1956-09-03
|
|-
| [[Talvane Albuquerque Neto]]
| [[Maceió]]
| 1956-11-12
|
|-
| [[Kleber Fortes Silveira Cavalcanti]]
| [[Pilar (Alagoas)|Pilar]]
| 1956-11-30
|
|-
| [[Augusto Farias]]
| [[Passo de Camaragibe]]
| 1956-12-29
|
|-
| [[Sebastião de Oliveira Paes]]
| [[Viçosa (Alagoas)|Viçosa]]
| 1956-12-30
|
|-
| [[Eliezer Setton]]
| [[Maceió]]
| 1957-01-21
|
|-
| [[Olavo Calheiros]]
| [[Murici (Alagoas)|Murici]]
| 1957-03-12
| [[Fitxategi:Olavo Calheiros Junior.jpg|center|80px]]
|-
| [[Rogério Teófilo]]
| [[Maceió]]
| 1957-04-27
| [[Fitxategi:Rogério Teófilo.jpg|center|80px]]
|-
| [[Maria Elizabeth Teixeira de Mello Stussi Neves]]
| [[Maceió]]
| 1957-05-23
|
|-
| [[Aloízio Marinho de Andrade]]
| [[União dos Palmares]]
| 1957-10-06
|
|-
| [[Tereza Nelma]]
| [[Arapiraca]]
| 1957-10-07
| [[Fitxategi:Tereza Nelma em março de 2019.jpg|center|80px]]
|-
| [[Tereza Nelma da Silva Porto Viana Soares]]
| [[Arapiraca]]
| 1957-10-07
|
|-
| [[Joaquim Beltrão]]
| [[Maceió]]
| 1957-10-25
|
|-
| [[Francisco de Assis Pereira]]
| [[Viçosa (Alagoas)|Viçosa]]
| 1957-12-03
|
|-
| [[Vinicius Lages]]
| [[Maceió]]
| 1957-12-15
| [[Fitxategi:Vinicius Lages.jpg|center|80px]]
|-
| [[José Cícero Soares de Almeida]]
| [[Maribondo]]
| 1958-01-08
| [[Fitxategi:Presidência do Senado (21063812264).jpg|center|80px]]
|-
| [[Cosme Alves Cordeiro]]
| [[Penedo (Alagoas)|Penedo]]
| 1958-02-22
|
|-
| [[David Cabral Davino]]
| [[Maceió]]
| 1958-02-25
|
|-
| [[José Marcio de Medeiros Maia]]
| [[Maceió]]
| 1958-03-05
|
|-
| [[Edival Pereira Rosa]]
| [[Pão de Açúcar (Alagoas)|Pão de Açúcar]]
| 1958-06-13
|
|-
| [[Chico de Assis Carvalho]]
| [[Maceió]]
| 1958-07-01
| [[Fitxategi:Chico de assis ator.png|center|80px]]
|-
| [[Mosart da Silva Amaral]]
| [[Pão de Açúcar (Alagoas)|Pão de Açúcar]]
| 1958-07-21
|
|-
| [[Luciano Barbosa]]
| [[Palmeira dos Índios]]
| 1958-08-13
|
|-
| [[Paulo Xavier de Albuquerque]]
| Alagoas
| 1958-11-04
|
|-
| [[Manoel dos Santos]]
| [[Porto Real do Colégio]]
| 1959-03-15
|
|-
| [[Renildo Calheiros]]
| [[Murici (Alagoas)|Murici]]
| 1959-04-20
| [[Fitxategi:Renildo Calheiros.jpg|center|80px]]
|-
| [[Maria Emília Lopes Freire]]
| [[Viçosa (Alagoas)|Viçosa]]
| 1959-08-07
|
|-
| [[Ronaldy Vital Rios]]
| [[Arapiraca]]
| 1959-10-22
|
|-
| [[Manoel Carnaúba Cortez]]
| [[Maceió]]
| 1959-11-03
|
|-
| [[Alexandre Guimarães]]
| [[Maceió]]
| 1959-11-07
| [[Fitxategi:Alexandre Guimaraes.jpg|center|80px]]
|-
| [[Júlio dos Santos Ângelo]]
| [[Maceió]]
| 1960-04-04
|
|-
| [[Carlos Alberto da Silva Noia]]
| [[Delmiro Gouveia]]
| 1960-04-04
|
|-
| [[Eva Le Campion]]
| [[Maceió]]
| 1960-04-16
|
|-
| [[Luiz Alberto Machado]]
| [[Maceió]]
| 1960-05-29
|
|-
| [[Genival Soares de Lima]]
| [[Major Izidoro]]
| 1960-06-15
|
|-
| [[João Caldas da Silva]]
| [[Ibateguara]]
| 1960-06-24
|
|-
| [[Júlio Sérgio de Maia Pedrosa Moreira]]
| [[Maceió]]
| 1960-07-31
|
|-
| [[Maria das Graças Melo do Espírito Santo]]
| [[Maribondo]]
| 1960-08-23
|
|-
| [[Galba Novais de Castro Júnior]]
| [[Maceió]]
| 1960-11-24
|
|-
| [[Dimas Pereira Dantas]]
| [[Batalha (Alagoas)|Batalha]]
| 1961-01-15
|
|-
| [[Edvaldo Nogueira]]
| [[Pão de Açúcar (Alagoas)|Pão de Açúcar]]
| 1961-01-25
| [[Fitxategi:Edvaldo Nogueira.png|center|80px]]
|-
| [[Azuir Marcolino Cavalcante]]
| [[Colônia Leopoldina]]
| 1961-01-28
|
|-
| [[Serjão]]
| [[Paripueira]]
| 1961-05-20
|
|-
| [[Fernando Fiúza]]
| [[Maceió]]
| 1961-09-21
|
|-
| [[Jeferson de Goes Morais]]
| [[União dos Palmares]]
| 1961-12-19
|
|-
| [[Sérgio Toledo]]
| [[Maceió]]
| 1962
| [[Fitxategi:Foto oficial de Sérgio Toledo.jpg|center|80px]]
|-
| [[Rosalvo Cordeiro de Lima]]
| [[União dos Palmares]]
| 1962-01-25
| [[Fitxategi:Rosalvo Cordeiro de Lima .JPG|center|80px]]
|-
| [[Jose Eduardo Accioly Canuto]]
| [[Maceió]]
| 1962-05-27
|
|-
| [[Heloísa Helena]]
| [[Pão de Açúcar (Alagoas)|Pão de Açúcar]]
| 1962-06-06
| [[Fitxategi:Agenda Marina Silva com Vereadora Heloisa Helena - REDE - Maceió - AL - 31348264202 (cropped).jpg|center|80px]]
|-
| [[Josue de Souza Brandão Junior]]
| [[Palmeira dos Índios]]
| 1962-09-12
| [[Fitxategi:2024 JUNIOR BRANDÃO CANDIDATO VICE-PREFEITO BA ITABUNA TSE (50002056169).jpg|center|80px]]
|-
| [[Josué de Souza Brandão Junior]]
| [[Palmeira dos Índios]]
| 1962-09-12
|
|-
| [[José Barbosa da Silva]]
| [[Arapiraca]]
| 1962-10-27
|
|-
| [[George Brandão de Lima]]
| [[Arapiraca]]
| 1962-11-02
|
|-
| [[Cicero Correia Costa]]
| [[Palmeira dos Índios]]
| 1962-11-15
|
|-
| [[Handel Cecílio]]
| [[Maceió]]
| 1963
|
|-
| [[Nadja Soares Baía]]
| [[Maceió]]
| 1963-01-10
|
|-
| [[Francisco Tenório]]
| [[Chã Preta]]
| 1963-02-17
|
|-
| [[José Carlos Coelho]]
| [[Delmiro Gouveia]]
| 1963-04-05
|
|-
| [[Henrique Soares da Costa]]
| [[Penedo (Alagoas)|Penedo]]
| 1963-04-11
| [[Fitxategi:Por Suas Chagas fomos Curados, D. Henrique Soares (Repare, SH Aju - Abril de 2014), cropped.png|center|80px]]
|-
| [[Sandra Suruagy]]
| [[Maceió]]
| 1963-04-17
|
|-
| [[Josival Ferreira de Lima]]
| [[Igaci]]
| 1963-06-11
|
|-
| [[Arnaldo Mendonça]]
| [[Maceió]]
| 1963-08-09
|
|-
| [[Genilda Maria Simoes da Silva Ribeiro]]
| [[Arapiraca]]
| 1963-09-21
|
|-
| [[Raimundo Pimentel]]
| [[Maceió]]
| 1964
|
|-
| [[Cícero Domingos Rocha]]
| [[Mata Grande]]
| 1964-01-16
|
|-
| [[Cicero Luiz da Silva]]
| [[Ibateguara]]
| 1964-03-31
|
|-
| [[Ricardo Carvalho Cabús]]
| [[Maceió]]
| 1964-05-17
| [[Fitxategi:Ricardo Cabús.jpg|center|80px]]
|-
| [[Paulo Pereira Filho]]
| [[Penedo (Alagoas)|Penedo]]
| 1964-05-22
|
|-
| [[Antonio Albuquerque]]
| [[Limoeiro de Anadia]]
| 1964-06-02
| [[Fitxategi:Foto oficial de Antonio Albuquerque.png|center|80px]]
|-
| [[Antonio Rodrigues da Silva]]
| [[Palmeira dos Índios]]
| 1964-07-12
|
|-
| [[Sérgio do Nascimento]]
| [[Maceió]]
| 1964-07-19
|
|-
| [[Cícero Farias dos Santos]]
| [[Atalaia (Alagoas)|Atalaia]]
| 1964-07-20
|
|-
| [[Rosane Collor]]
| [[Canapi]]
| 1964-10-20
| [[Fitxategi:Rosane Collor, no parlatório do Palácio do Planalto.jpg|center|80px]]
|-
| [[Edna Veiga]]
| [[Maceió]]
| 1964-12-24
| [[Fitxategi:LEITESNESTLE.jpeg|center|80px]]
|-
| [[Jose Ronaldo Medeiros]]
| [[Palmeira dos Índios]]
| 1965-02-17
|
|-
| [[Lucineu Barbosa de França]]
| [[Minador do Negrão]]
| 1965-03-14
|
|-
| [[Senival Pereira de Moura]]
| [[Batalha (Alagoas)|Batalha]]
| 1965-04-27
|
|-
| [[José Orleans Silva]]
| [[Arapiraca]]
| 1965-05-14
|
|-
| [[João Cristiano de Araújo]]
| [[Maceió]]
| 1965-07-17
|
|-
| [[Moisés Machado Filho]]
| [[Arapiraca]]
| 1965-08-14
|
|-
| [[Irenilde Pereira Gomes]]
| [[Maravilha (Alagoas)|Maravilha]]
| 1965-09-25
|
|-
| [[Jose Rogerio Moreira Santana]]
| [[São Luís do Quitunde]]
| 1965-10-26
|
|-
| [[Bruno Rodrigues]]
| [[Maceió]]
| 1965-11-28
|
|-
| [[Caroline Serejo Medeiros Collor de Mello]]
| [[Maceió]]
| 1966
| [[Fitxategi:Plenário do Congresso (31620032327).jpg|center|80px]]
|-
| [[Ana Fontes]]
| [[Igreja Nova (Alagoas)|Igreja Nova]]
| 1966-07-07
|
|-
| [[Vera Arruda]]
| [[Palmeira dos Índios]]
| 1966-07-09
|
|-
| [[Jorge do Carmo]]
| [[Anadia (Alagoas)|Anadia]]
| 1966-07-16
|
|-
| [[Ricardo Barreto Dantas]]
| [[Penedo (Alagoas)|Penedo]]
| 1966-07-20
|
|-
| [[Mayra Rosanna Gama de Araújo Silva da Costa]]
| [[Maceió]]
| 1966-08-08
|
|-
| [[George Joventino dos Santos]]
| [[Campo Grande (Alagoas)|Campo Grande]]
| 1966-08-11
|
|-
| [[Mestre Zezinho]]
| [[Arapiraca]]
| 1967
|
|-
| [[Ricardo Nezinho]]
| [[Arapiraca]]
| 1967-02-15
| [[Fitxategi:Foto oficial de Ricardo Nezinho.jpg|center|80px]]
|-
| [[Edon Amaral Neto]]
| [[Arapiraca]]
| 1967-02-21
|
|-
| [[Cid Carvalho]]
| [[Arapiraca]]
| 1967-03-19
| [[Fitxategi:Cid Carvalho EBC.jpg|center|80px]]
|-
| [[Edvânio Corrêa de Oliveira]]
| [[Arapiraca]]
| 1967-06-21
|
|-
| [[Fernando Soares]]
| [[Maceió]]
| 1967-07-23
|
|-
| [[Jasiel Martins dos Santos]]
| [[Maceió]]
| 1967-10-12
|
|-
| [[Hélio Pereira dos Santos]]
| [[Pão de Açúcar (Alagoas)|Pão de Açúcar]]
| 1967-11-18
|
|-
| [[Cicero Venancio Mariano]]
| [[Chã Preta]]
| 1967-11-26
|
|-
| [[Ivon Berto Tiburcio de Lima]]
| [[Maceió]]
| 1967-12-07
|
|-
| [[Gilvania Gomes de Barros Pereira]]
| [[Girau do Ponciano]]
| 1968-03-17
|
|-
| [[Givago Tenório]]
| [[Maceió]]
| 1968-03-20
| [[Fitxategi:Givago Tenório foto oficial como Senador.jpg|center|80px]]
|-
| [[José Inácio Vieira de Melo]]
| Alagoas
| 1968-04-16
| [[Fitxategi:José Inácio Vieira de Melo.jpg|center|80px]]
|-
| [[Fernando Tenório de Oliveira]]
| [[Maceió]]
| 1968-05-08
|
|-
| [[Aurelia Magna Fernandes Dias]]
| [[Maceió]]
| 1968-06-17
|
|-
| [[Maria Simplicio Nascimento]]
| [[Santana do Mundaú]]
| 1968-10-28
|
|-
| [[Edson de Souza Moura]]
| [[Pindoba]]
| 1968-12-06
|
|-
| [[Ed Oliveira]]
| [[Paulo Jacinto]]
| 1969
|
|-
| [[Anistaldo Luiz Lopes da Silva]]
| [[Santa Luzia do Norte]]
| 1969-03-08
|
|-
| [[Adailton Sa dos Santos]]
| [[Porto Real do Colégio]]
| 1969-04-09
|
|-
| [[Ana Lima]]
| [[Maceió]]
| 1969-04-24
|
|-
| [[Edilson Marcelo Rocha]]
| [[Penedo (Alagoas)|Penedo]]
| 1969-04-27
|
|-
| [[Silvania Batinga de Oliveira Barbosa]]
| [[Maceió]]
| 1969-06-04
|
|-
| [[Arthur Lira]]
| [[Maceió]]
| 1969-06-25
| [[Fitxategi:Arthur Lira como presidente da Câmara.jpg|center|80px]]
|-
| [[Valdirene Ferreira da Silva]]
| [[Girau do Ponciano]]
| 1969-07-02
|
|-
| [[Simone Cacilda Costa de Andrade Santana]]
| [[Maceió]]
| 1969-07-16
|
|-
| [[Inaldo Luis da Silva]]
| [[Colônia Leopoldina]]
| 1969-09-03
|
|-
| [[Arianna Nutt]]
| [[Maceió]]
| 1969-10-01
|
|-
| [[Debora Diniz]]
| [[Maceió]]
| 1970
| [[Fitxategi:CDH - Comissão de Direitos Humanos e Legislação Participativa (19131283041).jpg|center|80px]]
|-
| [[Irailton Melo de Souza]]
| [[Santana do Ipanema]]
| 1970-01-13
|
|-
| [[Wilson Roberto Protásio Junior]]
| [[Maceió]]
| 1970-01-15
|
|-
| [[Severino Pessôa]]
| [[Arapiraca]]
| 1970-02-06
| [[Fitxategi:Severino Pessoa.jpg|center|80px]]
|-
| [[Rogerio Pereira Melo]]
| [[Arapiraca]]
| 1970-05-20
|
|-
| [[André Silva]]
| [[Maceió]]
| 1970-07-10
|
|-
| [[Marcos Adriano Gonçalves de Barros]]
| [[Palmeira dos Índios]]
| 1970-07-30
|
|-
| [[Alfredo Gaspar]]
| [[Maceió]]
| 1970-08-13
| [[Fitxategi:Alfredo-225x300.jpg|center|80px]]
|-
| [[Flávio Emídio dos Santos Vieira]]
| [[Maceió]]
| 1970-12-17
|
|-
| [[Roseane Santos]]
| [[Maceió]]
| 1971
| [[Fitxategi:RosinhaSantos.jpg|center|80px]]
|-
| [[Maria Aparecida Augusta da Silva]]
| [[Maceió]]
| 1971-02-04
|
|-
| [[Luiz Moura]]
| Alagoas
| 1971-02-23
|
|-
| [[Maurício Quintella Lessa]]
| [[Maceió]]
| 1971-03-28
| [[Fitxategi:Quintella Lessa.jpg|center|80px]]
|-
| [[João Cezário dos Santos Neto]]
| [[Delmiro Gouveia]]
| 1971-06-18
|
|-
| [[Silvio Rogerio Dias Camelo]]
| [[Maceió]]
| 1971-07-07
|
|-
| [[Maria José Nicácio Cavalcante]]
| [[Palmeira dos Índios]]
| 1971-07-15
|
|-
| [[Fabio Rogerio Pereira Chaves]]
| [[Arapiraca]]
| 1971-08-22
|
|-
| [[Maria Aparecida Mendes]]
| [[Batalha (Alagoas)|Batalha]]
| 1971-09-30
|
|-
| [[Lino]]
| [[Maceió]]
| 1971-11-01
|
|-
| [[Vicentina Dalva Lyra de Castro]]
| [[Penedo (Alagoas)|Penedo]]
| 1971-11-18
|
|-
| [[Edleuza de Oliveira Leal]]
| [[Palmeira dos Índios]]
| 1972-01-28
|
|-
| [[Laudijane Ferreira Lima Cavalcante]]
| [[Colônia Leopoldina]]
| 1972-08-24
|
|-
| [[Silvânio Barbosa dos Santos]]
| [[Anadia (Alagoas)|Anadia]]
| 1972-12-31
|
|-
| [[Rosinha da Adefal]]
| [[Maceió]]
| 1973-04-22
| [[Fitxategi:Plenário do Senado (21065595933).jpg|center|80px]]
|-
| [[Roseane Cavalcante de Freitas]]
| [[Maceió]]
| 1973-04-22
|
|-
| [[Roberta Angela da Silva]]
| [[Major Izidoro]]
| 1973-08-24
|
|-
| [[Cicero Cassimiro Domingos]]
| [[Maribondo]]
| 1973-09-27
|
|-
| [[Marcus Fabiano Matos Barboza]]
| [[Arapiraca]]
| 1973-10-13
|
|-
| [[Fabiano Timbó]]
| [[Maceió]]
| 1973-12-07
|
|-
| [[Luciana Ávila]]
| [[Viçosa (Alagoas)|Viçosa]]
| 1974-05-02
|
|-
| [[Índio Ferreira]]
| [[Arapiraca]]
| 1974-07-17
|
|-
| [[Luciano Lopes de Souza]]
| [[Maceió]]
| 1974-12-02
|
|-
| [[Yale Barbosa Fernandes]]
| [[Arapiraca]]
| 1975-01-11
|
|-
| [[Paulo Leal]]
| [[Maceió]]
| 1975-01-15
|
|-
| [[Sóstenes Cavalcante]]
| [[Maceió]]
| 1975-01-16
| [[Fitxategi:Sóstenes Cavalcante (cropped).jpg|center|80px]]
|-
| [[Aloísio José da Silva]]
| [[Atalaia (Alagoas)|Atalaia]]
| 1975-01-27
| [[Fitxategi:Aloisio.jpg|center|80px]]
|-
| [[Micheline Lemos Rodrigues]]
| [[Maceió]]
| 1975-02-08
|
|-
| [[Kelmann Vieira de Oliveira]]
| [[Arapiraca]]
| 1975-03-17
|
|-
| [[Leila Farias]]
| [[Maceió]]
| 1975-04-26
|
|-
| [[Lyliá Virna]]
| [[Maceió]]
| 1975-08-16<br/>1976-08-16
|
|-
| [[Isnaldo Bulhões]]
| [[Maceió]]
| 1976
| [[Fitxategi:Isnaldo Bulhões (cropped).jpg|center|80px]]
|-
| [[Sister Mônica]]
| [[Maceió]]
| 1976-02-11
| [[Fitxategi:Irmã Mônica.png|center|80px]]
|-
| [[Sergio Fabio Nunes]]
| [[Arapiraca]]
| 1976-02-23
|
|-
| [[Rui Palmeira]]
| [[Maceió]]
| 1976-09-13<br/>1976-07-13
| [[Fitxategi:Rui Palmeira como Prefeito de Maceió.jpg|center|80px]]
|-
| [[Erick da Silva Lessa]]
| [[Maceió]]
| 1977
|
|-
| [[Valdeir da Silva Santos]]
| [[Maceió]]
| 1977-04-12
|
|-
| [[Nixon Flavio Firmino de Oliveira]]
| [[Maceió]]
| 1977-05-04
|
|-
| [[Erom Cordeiro]]
| [[Maceió]]
| 1977-05-19
|
|-
| [[Alexandre Fleming Vasques Bastos]]
| [[Maceió]]
| 1977-06-08
|
|-
| [[Aderaldo Ferreira André]]
| [[Maceió]]<br/>[[Brasil]]
| 1977-06-14
|
|-
| [[Adriano Gabiru]]
| [[Maceió]]
| 1977-08-11
| [[Fitxategi:Gabiru casa.jpg|center|80px]]
|-
| [[José Aílton da Silva]]
| [[Cajueiro (Alagoas)|Cajueiro]]
| 1977-09-08
|
|-
| [[Francisco Carlos Nascimento]]
| [[Maceió]]
| 1977-10-09
|
|-
| [[José Jadílson dos Santos Silva]]
| [[Maceió]]
| 1977-12-04
|
|-
| [[Marcelo Cabral]]
| [[Maceió]]
| 1978-01-30
|
|-
| [[Marily dos Santos]]
| Alagoas
| 1978-02-05
| [[Fitxategi:2015 Pan American Games Marily dos Santos.JPG|center|80px]]
|-
| [[Nivaldo Barbosa Júnior]]
| [[Arapiraca]]
| 1978-03-12
| [[Fitxategi:Presidente Nivaldo Barbosa Silva Júnior.jpg|center|80px]]
|-
| [[Cabo Bebeto]]
| [[Maceió]]
| 1978-06-27
|
|-
| [[Angela Maria Gomes de Almeida Lira]]
| [[Arapiraca]]
| 1978-06-28
|
|-
| [[Willamis de Souza Silva]]
| [[Maceió]]
| 1979-02-04
|
|-
| [[Eduardo Gabriel dos Santos Filho]]
| [[Palmeira dos Índios]]
| 1979-02-04
|
|-
| [[Paulo Dantas]]
| [[Maceió]]
| 1979-03-19
| [[Fitxategi:Paulo Dantas - Deputado Estadual.jpg|center|80px]]
|-
| [[Lírio Negro]]
| [[Maceió]]
| 1979-03-23
| [[Fitxategi:Lírio Negro balançando a bandeira não binária em frente a UFPR.jpg|center|80px]]
|-
| [[Élvis Gustavo Oliveira de Sá]]
| [[Maceió]]
| 1979-03-30
|
|-
| [[José Sátiro do Nascimento]]
| [[Palmeira dos Índios]]
| 1979-04-03
|
|-
| [[Bell Oliver]]
| [[Maceió]]
| 1979-08-13
|
|-
| [[Michelle Barros]]
| [[Maceió]]
| 1979-08-19
| [[Fitxategi:Michelle Barros.png|center|80px]]
|-
| [[Marcio Marques de Souza]]
| [[Arapiraca]]
| 1979-08-30
|
|-
| [[Marcelo Victor]]
| [[Palmeira dos Índios]]
| 1979-09-04
| [[Fitxategi:Foto oficial de Marcelo Victor.jpg|center|80px]]
|-
| [[Renan Filho]]
| [[Murici (Alagoas)|Murici]]
| 1979-10-08
| [[Fitxategi:Senadores da 57ª Legislatura (52689452405).jpg|center|80px]]
|-
| [[Filipe Toledo]]
| [[Maceió]]
| 1979-11-11
|
|-
| [[Marx Beltrão]]
| [[Maceió]]
| 1979-11-28
| [[Fitxategi:CMMPV - Comissões Mistas Medidas Provisórias (26336388672).jpg|center|80px]]
|-
| [[Marina Camargo]]
| [[Maceió]]
| 1980
|
|-
| [[Genivaldo Francisco dos Santos]]
| [[São Miguel dos Campos]]
| 1980-02-11
| [[Fitxategi:Genivaldo Francisco dos Santos.jpg|center|80px]]
|-
| [[Igor de Souza]]
| [[Maceió]]
| 1980-02-19
|
|-
| [[Alexsandro Ribeiro da Silva]]
| [[Maceió]]
| 1980-04-16
|
|-
| [[Francisco Holanda Costa Filho]]
| [[Maceió]]
| 1980-05-17
|
|-
| [[Hamílton Hênio Ferreira Calheiros]]
| [[Murici (Alagoas)|Murici]]
| 1980-06-26
|
|-
| [[José Anilton Júnior]]
| [[Penedo (Alagoas)|Penedo]]
| 1980-07-10
|
|-
| [[Flávia Cavalcante]]
| [[Maceió]]
| 1980-08-15
|
|-
| [[Thiago Gonçalves]]
| [[Maceió]]
| 1980-09-27
|
|-
| [[Ezequias]]
| [[Jundiá (Alagoas)|Jundiá]]
| 1981-01-28<br/>1981-01-27
|
|-
| [[Paulo Rodrigues]]
| [[Maceió]]
| 1981-02-18
|
|-
| [[Dênis Marques]]
| [[Maceió]]
| 1981-02-22
|
|-
| [[Rodrigo Santos Cunha]]
| [[Arapiraca]]
| 1981-05-11
| [[Fitxategi:Foto oficial do senador Rodrigo Cunha.jpg|center|80px]]
|-
| [[Eninho]]
| [[Murici (Alagoas)|Murici]]
| 1981-05-16
|
|-
| [[Sandrinho]]
| [[Maceió]]
| 1981-05-22
|
|-
| [[Sandra Maria Abreu Dias Tenorio]]
| [[Maceió]]
| 1981-06-20
|
|-
| [[Givaldo de Sá Gouveia Junior]]
| [[Maceió]]
| 1981-08-01
|
|-
| [[Rafael Brito]]
| [[Maceió]]
| 1981-08-25
| [[Fitxategi:Dep. Federal Rafael Brito.jpg|center|80px]]
|-
| [[Marcelo Palmeira Cavalcante]]
| [[Maceió]]
| 1981-11-25
|
|-
| [[Marcelo Palmeira]]
| [[Maceió]]
| 1981-11-25
| [[Fitxategi:Marcelo Palmeira02.JPG|center|80px]]
|-
| [[Jonathas de Andrade]]
| [[Brasil]]<br/>[[Maceió]]
| 1982
|
|-
| [[Badé]]
| [[Maceió]]
| 1982-01-27
|
|-
| [[Marcelo Soares]]
| [[Maceió]]
| 1982-03-09
|
|-
| [[Sarah Farias]]
| [[Maceió]]
| 1982-06-25
|
|-
| [[Cícero Vítor dos Santos Júnior]]
| [[Delmiro Gouveia]]
| 1982-07-29
|
|-
| [[Yuri de Souza]]
| [[Maceió]]
| 1982-08-08
| [[Fitxategi:Yuri de Souza 2018-2019.jpg|center|80px]]
|-
| [[Eliel José Martins Santos]]
| [[Arapiraca]]
| 1983-01-07
|
|-
| [[Ricardo Lyra]]
| [[Maceió]]
| 1983-02-05
|
|-
| [[Pepe (futbolaria)|Pepe]]
| [[Maceió]]
| 1983-02-26
| [[Fitxategi:Russia-Portugal CC2017 (11 (cropped).jpg|center|80px]]
|-
| [[Heber Oliveira]]
| [[Maceió]]
| 1983-03-11
|
|-
| [[Cleiton Xavier]]
| [[São José da Tapera]]
| 1983-03-23
| [[Fitxategi:Cxavier.jpg|center|80px]]
|-
| [[José Carlos Ferreira Filho]]
| [[Maceió]]
| 1983-04-24
|
|-
| [[Wellington da Silva Vicente]]
| [[Maceió]]
| 1983-04-30
|
|-
| [[Millane Hora]]
| [[Arapiraca]]
| 1983-05-22
| [[Fitxategi:Millane Hora 2023.jpg|center|80px]]
|-
| [[Otavio Ugá]]
| [[Maceió]]
| 1983-06-20
| [[Fitxategi:Otavio uga.jpg|center|80px]]
|-
| [[Carlos Henrique Carneiro Marinho]]
| [[Maceió]]
| 1983-06-23
|
|-
| [[Williams da Silva Mendonça]]
| [[Maceió]]
| 1983-08-05<br/>1983-05-05
|
|-
| [[Eliel Felipe de Oliveira]]
| [[Colônia Leopoldina]]
| 1983-09-07
|
|-
| [[Wagner Diniz]]
| [[Maceió]]
| 1983-09-21
| [[Fitxategi:Wagner Diniz Gomes de Araújo.jpg|center|80px]]
|-
| [[Deleu]]
| [[Penedo (Alagoas)|Penedo]]
| 1984-03-01
| [[Fitxategi:Deleu Lechia Gdansk.jpg|center|80px]]
|-
| [[Diogo Jefferson Mendes de Melo]]
| [[União dos Palmares]]
| 1984-04-18
|
|-
| [[Junior Da Silva Rodríguez]]
| [[Maceió]]
| 1984-06-18
|
|-
| [[Manoel Morais Amorim]]
| [[Maceió]]
| 1984-07-17
|
|-
| [[Dão]]
| [[Penedo (Alagoas)|Penedo]]
| 1984-10-28
|
|-
| [[Galba Novais de Castro Netto]]
| [[Maceió]]
| 1984-11-14
|
|-
| [[Marina Tavares]]
| [[Maceió]]
| 1984-11-17
|
|-
| [[Joelson de Oliveira]]
| [[Quebrangulo]]
| 1985-01-01
|
|-
| [[José Leandro Vieira da Silva]]
| [[Maribondo]]
| 1985-01-30
|
|-
| [[Pedro Vilela]]
| [[Maceió]]
| 1985-05-01
| [[Fitxategi:Pedro Vilela.jpg|center|80px]]
|-
| [[Gustavo Salgueiro de Almeida Correia]]
| [[Maceió]]
| 1985-07-07
| [[Fitxategi:Gustavo Salgueiro de Almeida Correia.jpg|center|80px]]
|-
| [[José Alisson da Paz Alves]]
| [[Maceió]]
| 1985-07-14
|
|-
| [[Magno Batista da Silva]]
| [[Coruripe]]
| 1985-09-21
| [[Fitxategi:Magno Batista.jpg|center|80px]]
|-
| [[Manu Bahtidão]]
| [[Major Izidoro]]
| 1986-02-05
| [[Fitxategi:Manu Bahtidão 4.jpg|center|80px]]
|-
| [[Q123531413]]
| [[Major Izidoro]]<br/>Alagoas
| 1986-02-05
|
|-
| [[Marta Vieira da Silva]]
| [[Dois Riachos]]
| 1986-02-19
| [[Fitxategi:Marta Vieira da Silva 2013.jpg|center|80px]]
|-
| [[Alessandro Silva de Araújo]]
| [[Palmeira dos Índios]]
| 1986-02-28
|
|-
| [[Luana Costa]]
| Alagoas
| 1986-03-07
|
|-
| [[Élton Arábia]]
| [[Palmeira dos Índios]]
| 1986-04-07
|
|-
| [[Reinaldo Alagoano]]
| [[Arapiraca]]
| 1986-04-13
|
|-
| [[Luciano Amaral]]
| [[Maceió]]
| 1986-06-27
|
|-
| [[Mano Walter]]
| [[Quebrangulo]]
| 1986-07-13
|
|-
| [[Fabricia Lorrane]]
| [[Maceió]]
| 1986-10-31
|
|-
| [[Carlos Eduardo Santos Oliveira]]
| [[Maceió]]
| 1986-11-20
|
|-
| [[Bruno de Barros]]
| [[Maceió]]
| 1987-01-07
| [[Fitxategi:Bronze na corrida 200m masculino (22010983436).jpg|center|80px]]
|-
| [[Wagner da Silva Querino]]
| [[Pilar (Alagoas)|Pilar]]
| 1987-01-31
|
|-
| [[José Fábio Santos de Oliveira]]
| [[Maceió]]
| 1987-04-21
|
|-
| [[Dakson Soares da Silva]]
| [[Santana do Ipanema]]
| 1987-07-11
|
|-
| [[João Henrique Holanda Caldas]]
| [[Maceió]]
| 1987-07-22
| [[Fitxategi:JHC-posse-prefeito-Maceio-01-01-2021.tif|center|80px]]
|-
| [[Léo Maceió]]
| [[Maceió]]
| 1987-08-11
|
|-
| [[Roberto Nascimento dos Santos]]
| [[Maceió]]
| 1987-09-05
|
|-
| [[Thaise de Souza Guedes]]
| [[Maceió]]
| 1987-09-24
| [[Fitxategi:Foto oficial de Thaise Guedes.jpg|center|80px]]
|-
| [[Yohansson Nascimento]]
| [[Maceió]]
| 1987-09-25
| [[Fitxategi:Yohansson Nascimento at the 2012 Summer Paralympics.png|center|80px]]
|-
| [[Davi Davino Filho]]
| [[Maceió]]
| 1987-10-10
|
|-
| [[Rafael Sciani]]
| [[Santana do Ipanema]]
| 1987-10-24
|
|-
| [[Nivaldo Albuquerque]]
| [[Maceió]]
| 1988-01-07
|
|-
| [[Ytalo]]
| [[Maceió]]
| 1988-01-12
|
|-
| [[João Vitor Lima Gomes]]
| [[Maceió]]
| 1988-06-01
|
|-
| [[Didira]]
| [[Arapiraca]]
| 1988-06-09
|
|-
| [[Marcos Antônio Nascimento Santos]]
| [[Maceió]]
| 1988-06-11
| [[Fitxategi:Marcos Antonio 1860 2009.JPG|center|80px]]
|-
| [[Teliana Pereira]]
| [[Santana do Ipanema]]
| 1988-07-20
| [[Fitxategi:Pereira WMQ13-007.jpg|center|80px]]
|-
| [[Rafael Viana de Melo]]
| [[Santana do Ipanema]]
| 1988-08-11
|
|-
| [[Alex Tenorio Rodrigues de Lima]]
| [[Maceió]]
| 1988-10-02
|
|-
| [[Danilo Pereira da Silva]]
| [[Maceió]]
| 1989-01-21
|
|-
| [[Waldenberg Messias Coelho]]
| [[Maceió]]
| 1989-01-27
|
|-
| [[Maurício Borges]]
| [[Maceió]]
| 1989-02-04
| [[Fitxategi:Mauricio Borges Silva Rio 2016.jpg|center|80px]]
|-
| [[Mauricio Borges]]
| [[Maceió]]
| 1989-02-04
|
|-
| [[Ítalo Anderson Duarte de Santana]]
| [[Maceió]]
| 1989-02-22
|
|-
| [[Ewerton José Almeida Santos]]
| [[Penedo (Alagoas)|Penedo]]
| 1989-03-23
| [[Fitxategi:Ewerton.jpg|center|80px]]
|-
| [[Saulo Araújo Fontes]]
| [[Piranhas (Alagoas)|Piranhas]]
| 1989-04-02
|
|-
| [[Thiago Alagoano]]
| [[Delmiro Gouveia]]
| 1989-05-30
|
|-
| [[Gilberto Oliveira Souza Junior]]
| [[Piranhas (Alagoas)|Piranhas]]
| 1989-06-05
| [[Fitxategi:Gilberto Oliveira.jpg|center|80px]]
|-
| [[Bruna Tenório]]
| [[Maceió]]
| 1989-06-27
| [[Fitxategi:Bruna Tenorio.jpg|center|80px]]
|-
| [[Junior Viçosa]]
| [[Viçosa (Alagoas)|Viçosa]]
| 1989-07-24
|
|-
| [[Saymon Wylly Peixoto]]
| [[Maceió]]
| 1989-08-19
| [[Fitxategi:Saymon Wylly.jpg|center|80px]]
|-
| [[Reynaldo dos Santos Silva]]
| [[Arapiraca]]
| 1989-08-24
| [[Fitxategi:Reynaldo dos Santos Silva.jpg|center|80px]]
|-
| [[José Wellington da Silva Santos]]
| [[Flexeiras]]
| 1989-09-03
|
|-
| [[Brígida Cirilo Ferreira]]
| [[Maceió]]
| 1989-09-26
| [[Fitxategi:BrigidaCirilo pic1.jpg|center|80px]]
|-
| [[Reinaldo Manoel da Silva]]
| [[Porto Calvo]]
| 1989-09-28
| [[Fitxategi:ReinaldoSaoPaulo2018.jpg|center|80px]]
|-
| [[José Osmar Ventura da Paz]]
| [[Santana do Ipanema]]
| 1989-11-10
|
|-
| [[Thiago Barbosa Soares]]
| [[Santana do Ipanema]]
| 1989-12-11
|
|-
| [[José Renato da Silva Júnior]]
| [[Maceió]]
| 1990-01-19
|
|-
| [[Manteiga]]
| [[Maceió]]
| 1990-03-19
|
|-
| [[Jonathan de Souza Santos]]
| [[Maceió]]
| 1990-03-19
|
|-
| [[Doutor.João]]
| [[Maceió]]
| 1990-03-21
| [[Fitxategi:2018 Joao Caldas TSE BA 50000608196.jpg|center|80px]]
|-
| [[Marivana Oliveira]]
| [[Maceió]]
| 1990-05-02
| [[Fitxategi:Marivana Olivera.jpg|center|80px]]
|-
| [[Mário Sérgio Santos Costa]]
| [[Penedo (Alagoas)|Penedo]]
| 1990-05-29
| [[Fitxategi:16 11 2019 Partida de futebol Santos e São Paulo Marinho.jpg|center|80px]]
|-
| [[Luan Madson Gedeão de Paiva]]
| [[São Miguel dos Campos]]
| 1990-08-11
| [[Fitxategi:LuanAtletico2018.jpg|center|80px]]
|-
| [[Bruno Gaga]]
| [[São José da Laje]]
| 1990-12-06
| [[Fitxategi:Bruno Nogueira - BBB A Eliminação 2023.png|center|80px]]
|-
| [[Douglas dos Santos]]
| [[Arapiraca]]
| 1991-02-02
|
|-
| [[Madson Henrique Nascimento Santos]]
| [[Maceió]]
| 1991-05-09
| [[Fitxategi:Univ-Zen16 (8).jpg|center|80px]]
|-
| [[Rico Melquiades]]
| [[Maceió]]
| 1991-05-24
|
|-
| [[Carlinhos Maia]]
| [[Penedo (Alagoas)|Penedo]]
| 1991-06-12
| [[Fitxategi:Carlinhos Maia.jpg|center|80px]]
|-
| [[Roberto Firmino]]
| [[Maceió]]
| 1991-10-02
| [[Fitxategi:20180610 FIFA Friendly Match Austria vs. Brazil Roberto Firmino 850 1557.jpg|center|80px]]
|-
| [[Thiago]]
| [[Maceió]]
| 1991-11-22
| [[Fitxategi:Thiago Lima da Silva.jpg|center|80px]]
|-
| [[Willian José]]
| [[Porto Calvo]]
| 1991-11-23
| [[Fitxategi:Willian Jose 2016.jpg|center|80px]]
|-
| [[Thallyson]]
| Alagoas
| 1991-12-01
|
|-
| [[Ozealisson Santos Gomes]]
| [[Pão de Açúcar (Alagoas)|Pão de Açúcar]]
| 1992-01-21
|
|-
| [[Bruna Farias]]
| [[Maceió]]
| 1992-05-19
|
|-
| [[Élber]]
| [[Passo de Camaragibe]]
| 1992-05-27
| [[Fitxategi:Yokohama F. Marinos - Manchester City (3-5) - 53075274094 (Elber).jpg|center|80px]]
|-
| [[Arthur Maia]]
| [[Maceió]]
| 1992-10-13
|
|-
| [[Tiago Fernandes]]
| [[Maceió]]
| 1993-01-29
| [[Fitxategi:Tiago Fernandes.jpg|center|80px]]
|-
| [[Marina Ferrari]]
| [[Maceió]]
| 1993-04-07
|
|-
| [[Eloá Cristina]]
| [[Maceió]]
| 1993-05-05
|
|-
| [[Everton]]
| [[Maceió]]
| 1993-07-03
|
|-
| [[Val Amélio]]
| [[Maceió]]
| 1993-12-11
|
|-
| [[Kessi]]
| [[Arapiraca]]
| 1994<br/>1994-10-26
| [[Fitxategi:Kessi Isac dos Santos.jpg|center|80px]]
|-
| [[Gabriele Marinho]]
| [[Maceió]]
| 1994-01-20
|
|-
| [[Rízia Cerqueira]]
| [[São Miguel dos Campos]]
| 1994-01-23
| [[Fitxategi:RiziaCerqueiraBBB19.jpg|center|80px]]
|-
| [[Lucas Fernandes]]
| [[União dos Palmares]]
| 1994-04-24
|
|-
| [[Otávio Henrique Santos]]
| [[Maceió]]
| 1994-05-04
| [[Fitxategi:Otávio Henrique Santos (cropped).jpg|center|80px]]
|-
| [[Jair]]
| [[Barra de Santo Antônio]]
| 1994-08-03
| [[Fitxategi:Jair Tavares da Silva - Dinamo Bucuresti vs Petrolul Ploiesti, 26 August 2023.jpg|center|80px]]
|-
| [[Maxwell]]
| [[Maceió]]
| 1995-02-11
|
|-
| [[Laís]]
| Alagoas
| 1995-07-25
|
|-
| [[Duda Santos]]
| [[Major Izidoro]]
| 1996-03-24
|
|-
| [[Macla Tenório]]
| [[Maceió]]
| 1996-04-22
| [[Fitxategi:Macla Tenório - Divulgação Futuro Ex Porta. Foto - Bruno Baketa.jpg|center|80px]]
|-
| [[Luidy Viegas]]
| [[União dos Palmares]]
| 1996-07-21<br/>1996-06-21
| [[Fitxategi:Luidy.jpg|center|80px]]
|-
| [[Neto Moura]]
| [[Atalaia (Alagoas)|Atalaia]]
| 1996-08-06
|
|-
| [[Mailson Tenorio dos Santos]]
| [[Girau do Ponciano]]
| 1996-08-20
|
|-
| [[Neydson da Silva]]
| [[Maceió]]
| 1996-10-28
|
|-
| [[Evandro]]
| [[Messias (Alagoas)|Messias]]
| 1997-01-14
| [[Fitxategi:Evandro da Silva.jpg|center|80px]]
|-
| [[José Ivaldo Almeida Silva]]
| [[Cajueiro (Alagoas)|Cajueiro]]
| 1997-02-21
|
|-
| [[Luiz Henrique]]
| [[Maceió]]
| 1997-04-19
|
|-
| [[Lirou Boy]]
| [[Maceió]]
| 1997-06-06
| [[Fitxategi:Lirou Boy.jpg|center|80px]]
|-
| [[Getúlio Wandelly Silva Timoteo]]
| [[Major Izidoro]]
| 1997-06-10
|
|-
| [[Gabriel Mendonça]]
| [[Maceió]]
| 1997-06-18
|
|-
| [[Danny Bond]]
| [[Maceió]]
| 1997-07-23
|
|-
| [[Hugo]]
| [[Arapiraca]]
| 1997-08-29
|
|-
| [[Ingryd]]
| [[Maceió]]
| 1997-11-24
|
|-
| [[Jonata]]
| [[Pilar (Alagoas)|Pilar]]
| 1997-11-26
|
|-
| [[Pedro Vitor]]
| [[Palmeira dos Índios]]
| 1998-03-20
|
|-
| [[Geyse Ferreira]]
| [[Maragogi]]
| 1998-03-27
| [[Fitxategi:2023-04-11 Fussball, Frauen, Länderspiel, Deutschland - Brasilien 1DX 0067 by Stepro (cropped).jpg|center|80px]]
|-
| [[Valdir]]
| [[Maceió]]
| 1998-04-03
|
|-
| [[Pedro Victor Delmino da Silva]]
| [[Maceió]]
| 1998-04-13
| [[Fitxategi:Pedrinho 2020.png|center|80px]]
|-
| [[Fabrício Silva Costa]]
| [[Arapiraca]]
| 1998-08-03
|
|-
| [[Gabriel José Ferreira Mesquita]]
| [[Maceió]]
| 1998-09-14
|
|-
| [[Alvxaro]]
| [[Maceió]]
| 1998-11-04
|
|-
| [[Marcia Thereza Araujo Barros]]
| [[Maceió]]
| 1999-02-08
|
|-
| [[Jackson]]
| [[Santana do Ipanema]]
| 1999-04-24
|
|-
| [[Weverton Guilherme Souza]]
| [[Maceió]]
| 1999-06-15
|
|-
| [[Giovanna Pitel]]
| [[Maceió]]
| 1999-07-26
| [[Fitxategi:Giovanna Pitel - BBB 24 A Eliminação.png|center|80px]]
|-
| [[Bruno Leite]]
| [[Maceió]]
| 2000-04-07
|
|-
| [[Elian]]
| [[Maceió]]
| 2000-09-12
|
|-
| [[Lucineide Araújo da Silva]]
| Alagoas
| 2000-12-12
|
|-
| [[Géssica Araújo]]
| [[Maceió]]
| 2000-12-20
|
|-
| [[Pedro Henrique]]
| [[Maceió]]
| 2001-01-31
|
|-
| [[Maykon Douglas]]
| [[Coruripe]]
| 2001-04-11
|
|-
| [[Davi Braga]]
| Alagoas
| 2002
|
|-
| [[Julio Cesar dos Santos Lins]]
| [[Maceió]]
| 2002-04-23
|
|-
| [[Rodrigo]]
| [[Barra de São Miguel (Alagoas)|Barra de São Miguel]]
| 2002-06-04
|
|-
| [[Kaio César Andrade Lima]]
| [[Maceió]]
| 2004-02-15
|
|-
| [[Luís Felipe]]
| [[Minador do Negrão]]
| 2005-12-30
|
|-
| [[Luiza Dantas]]
| [[Maceió]]
| 2022-03-21
|
|-
| [[Artur Rosendo]]
| [[Maceió]]
|
|
|-
| [[Cícero Eduardo dos Santos]]
| [[Maceió]]
|
|
|-
| [[Dau Bastos]]
| [[Maceió]]
|
|
|-
| [[José Lopes Barbosa]]
| [[Maceió]]
|
|
|-
| [[Manoel Afonso de Melo]]
| [[Maceió]]
|
|
|-
| [[Olavo Calheiros Novais]]
| [[Murici (Alagoas)|Murici]]
|
|
|-
| [[Paulo Jacinto Tenório]]
| [[Quebrangulo]]
|
|
|-
| [[Marcos Bernardes de Mello]]
| [[Maceió]]
|
|
|-
| [[José Afonso Valente de Lima]]
| [[Marechal Deodoro (Alagoas)|Marechal Deodoro]]
|
|
|-
| [[José Gomes de Melo]]
| [[Porto Calvo]]
|
|
|-
| [[Genilson]]
| Alagoas
|
|
|-
| [[Mestre André da Marinheira]]
| [[Boca da Mata]]
|
|
|-
| [[SAGAZ]]
| [[Maceió]]
|
|
|-
| [[Ivvi Romão]]
| [[Maceió]]
|
|
|}
{{wikidata list end}}
== Ikus, gainera ==
* [[Brasilen banaketa administratiboa]]
== Kanpo estekak ==
* {{pt}} [https://web.archive.org/web/20090119042351/http://www.governo.al.gov.br/ Estatuko webgune ofiziala]
{{autoritate kontrola}}
{{Brasilgo estatu aurkibidea}}
{{geografia zirriborroa|Brasil}}
[[Kategoria:Brasilgo estatuak]]
h5gqk2bbh5ohgz3llo98wdl7zdepyme
Amazonas (estatua)
0
72073
9975885
9969203
2024-11-21T05:37:35Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975885
wikitext
text/x-wiki
{{probintzia infotaula}}
'''Amazonas''' [[Brasil]]go ipar-mendebaldean dagoen estatua da, herrialde osoko handiena dena.
1.570.745 km2-ko azalera dauka eta 3.262.741 biztanle zituen [[2005]]ean (2.1 biz./km2).
[[Manaus]] hiriburua eta hiri nagusia da.
== Udalerriak ==
{{zutabeak|kopurua=3
|{{Udalerri zerrenda automatikoa}}
}}
== Pertsona ezagunak ==
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?dob WHERE {
{ ?item wdt:P19 wd:Q40040. }
UNION
{
?item wdt:P19 ?pob.
?pob wdt:P131* wd:Q40040.
}
?item wdt:P31 wd:Q5.
OPTIONAL { ?item wdt:P569 ?dob. }
}
|wdq=
|sort=P569
|columns=label:Artikulua,p19:Lekua,P569,P18
|thumb=80
|links=red
|min_section=2
}}
{| class='wikitable sortable'
! Artikulua
! Lekua
! jaiotza data
! irudia
|-
| [[Tenreiro Aranha]]
| [[Barcelos (Amazonas)|Barcelos]]
| 1769-09-04
|
|-
| [[Agustín Cáuper]]
| [[Tefé]]
| 1834-10-14
|
|-
| [[Pedro Luís Simpson]]
| [[Manaus]]
| 1840-06-22
| [[Fitxategi:Pedro Luís Sympson (imagem).png|center|80px]]
|-
| [[Joaquim José Paes da Silva Sarmento]]
| [[Manaus]]
| 1845-10-07
|
|-
| [[Francisco Ferreira de Lima Bacury]]
| Amazonas
| 1848-10-04
|
|-
| [[Antônio Clemente Ribeiro Bittencourt]]
| [[Manaus]]
| 1853-11-23
| [[Fitxategi:Antônio Clemente Ribeiro Bittencourt-1.png|center|80px]]
|-
| [[Paulino de Brito]]
| [[Manaus]]
| 1858-04-09
|
|-
| [[Silvério José Néri]]
| [[Coari]]
| 1858-10-27
|
|-
| [[Bernardo Ramos]]
| [[Manaus]]
| 1858-11-12
| [[Fitxategi:Bernardo-Ramos.jpg|center|80px]]
|-
| [[Antônio Constantino Néri]]
| [[Manaus]]
| 1859-12-20
|
|-
| [[Antonio Brandão de Amorim]]
| [[Manaus]]
| 1865-08-07
|
|-
| [[Gentil Augusto Bittencourt]]
| [[Manaus]]
| 1870
|
|-
| [[Agnello Bittencourt]]
| [[Manaus]]
| 1876-12-14
| [[Fitxategi:Agnello Bittencourt.jpg|center|80px]]
|-
| [[Coriolano Durand]]
| [[Tabatinga (Amazonas)|Tabatinga]]
| 1878-04-12
|
|-
| [[Octavio Sarmento]]
| [[Manaus]]
| 1879-11-30
| [[Fitxategi:Octávio Sarmento.jpg|center|80px]]
|-
| [[José Agostinho da Fonseca]]
| Amazonas
| 1886
|
|-
| [[Maria Amanda Tenreiro Aranha]]
| [[Manaus]]
| 1886-03-18
|
|-
| [[Valdemar Pedrosa]]
| [[Manaus]]
| 1888-03-29
|
|-
| [[Manuel Severiano Nunes]]
| [[Manaus]]
| 1892-06-15
|
|-
| [[Emílio Rodrigues Ribas Júnior]]
| Amazonas
| 1897
| [[Fitxategi:EmílioRibas.jpg|center|80px]]
|-
| [[Manoel Santiago]]
| [[Manaus]]
| 1897-03-25
| [[Fitxategi:RETRATO DE MANOEL SANTIAGO.jpg|center|80px]]
|-
| [[Leopoldo da Silva Amorim Neves]]
| [[Manaus]]
| 1898
|
|-
| [[Sara Benoliel]]
| [[Borba (Amazonas)|Borba]]
| 1898-04-12
|
|-
| [[Orminda Bastos]]
| [[Manaus]]
| 1899
| [[Fitxategi:Orminda Bastos, sem data.tif|center|80px]]
|-
| [[Agesilau Antonio Bitancourt]]
| [[Manaus]]
| 1899-06-06
|
|-
| [[Maria Sevalho do Livramento]]
| [[Uarini]]
| 1900-03-15
|
|-
| [[Frederico Barata]]
| [[Manaus]]
| 1900-08-31
| [[Fitxategi:EliseuVisconti-P230-Retrato de Frederico Barata.jpg|center|80px]]
|-
| [[Antovila Rodrigues Mourão Vieira]]
| [[Manaus]]
| 1900-12-06
|
|-
| [[Alcida Moreira de Sá Peixoto]]
| [[Manaus]]
| 1901
|
|-
| [[Lindolfo Monteverde]]
| Amazonas
| 1902-01-02
|
|-
| [[Vivaldo Lima Filho]]
| [[Manaus]]
| 1902-08-28
| [[Fitxategi:Vivaldo Palma Lima, Senador.tif|center|80px]]
|-
| [[Amado Benigno]]
| [[Manaus]]
| 1903-01-14
|
|-
| [[Ivens Bastos de Araújo]]
| [[Manaus]]
| 1903-03-15
|
|-
| [[Júlio Barata]]
| [[Manaus]]
| 1905-02-08
| [[Fitxategi:Júlio de Carvalho Barata, Ministro do Trabalho..tif|center|80px]]
|-
| [[Arnaldo Rebello]]
| [[Manaus]]
| 1905-06-07
|
|-
| [[Artur Cézar Ferreira Reis]]
| [[Manaus]]
| 1906-01-08
| [[Fitxategi:Artur César Ferreira Reis, governador do Amazonas.tif|center|80px]]
|-
| [[Siseno Ramos Sarmento]]
| [[Manaus]]
| 1907-06-03
| [[Fitxategi:Siseno Ramos Sarmento, General, Ministro do Superior Tribunal Militar..tif|center|80px]]
|-
| [[Dorothy Annan]]
| [[Manaus]]
| 1908-01-19
|
|-
| [[Luiz Maria Alves]]
| [[Manicoré]]
| 1908-05-31
|
|-
| [[Mário Ypiranga Monteiro]]
| [[Manaus]]
| 1909-01-23
|
|-
| [[Olga Praguer Coelho]]
| [[Manaus]]
| 1909-08-12
| [[Fitxategi:Olga Praguer Coelho.png|center|80px]]
|-
| [[Edyla Sarmento Ribeiro]]
| [[Manaus]]
| 1909-10-17
|
|-
| [[Stênio Neves]]
| [[Fonte Boa (Amazonas)|Fonte Boa]]
| 1910-10-23
| [[Fitxategi:Stenio wiiki.jpeg|center|80px]]
|-
| [[Petrarca Maranhão]]
| [[Manaus]]
| 1913
|
|-
| [[Homero de Miranda Leão]]
| Amazonas
| 1913-01-01
|
|-
| [[Serafina Cinque]]
| [[Urucurituba]]
| 1913-01-31
|
|-
| [[Benjamin Sanches]]
| [[Manaus]]
| 1915-04-21
|
|-
| [[Paulo Pinto Nery]]
| [[Manaus]]
| 1915-12-27
| [[Fitxategi:Paulo Nery.jpg|center|80px]]
|-
| [[Ulysses Bittencourt]]
| [[Manaus]]
| 1916-04-04
|
|-
| [[Carlos Nunes de Lima]]
| [[Manaus]]
| 1919-09-16
|
|-
| [[Claudio Santoro]]
| [[Manaus]]
| 1919-11-23
| [[Fitxategi:Cláudio Santoro e Katchaturian.tif|center|80px]]
|-
| [[Plínio Ramos Coelho]]
| [[Humaitá (Amazonas)|Humaitá]]
| 1920
| [[Fitxategi:Plínio Ramos Coelho, governador do Amazonas.tif|center|80px]]
|-
| [[Geraldo de Macêdo Pinheiro]]
| [[Manaus]]
| 1920-05-28
|
|-
| [[José Bernardino Lindoso]]
| [[Manicoré]]
| 1920-08-21
|
|-
| [[Sebastião Mota de Melo]]
| [[Eirunepé]]
| 1920-10-07
| [[Fitxategi:O Padrinho Sebastião.jpg|center|80px]]
|-
| [[Elísio de Albuquerque]]
| [[Manaus]]
| 1920-10-27
|
|-
| [[Osmundo Pontes]]
| [[Lábrea]]
| 1920-11-04
|
|-
| [[Édison Simão Cadaxo]]
| [[Boca do Acre]]
| 1921-01-23
| [[Fitxategi:Edson Cadaxo 1990.jpg|center|80px]]
|-
| [[Artur Virgílio Filho]]
| [[Manaus]]
| 1921-02-12<br/>1921
|
|-
| [[Danilo Duarte de Matos Areosa]]
| [[Manaus]]
| 1921-07-24
| [[Fitxategi:Danilo Duarte de Matos Areosa, Governador do Estado do Amazonas.tif|center|80px]]
|-
| [[Álvaro Rubin de Pinho]]
| [[Manaus]]
| 1922
|
|-
| [[Raimundo Nonato Pinheiro]]
| [[Manaus]]
| 1922-05-20
|
|-
| [[Violeta Cavalcanti]]
| [[Manaus]]
| 1923-07-01
| [[Fitxategi:Violeta Cavalcanti, 1956.tif|center|80px]]
|-
| [[Djalma Vieira Passos]]
| [[Boca do Acre]]
| 1923-07-19
|
|-
| [[Samuel Benchimol]]
| [[Manaus]]
| 1924
| [[Fitxategi:Samuel Benchimol.jpg|center|80px]]
|-
| [[José Kairala]]
| [[Manaus]]
| 1924-02-01
|
|-
| [[Armando Leite]]
| [[Boca do Acre]]
| 1924-02-20
|
|-
| [[Hegel Morhy]]
| [[Manaus]]
| 1925
|
|-
| [[Joel Ferreira da Silva]]
| [[Manaus]]
| 1925-06-03
|
|-
| [[Francisco Xavier de Albuquerque]]
| [[Manaus]]
| 1926-01-03
| [[Fitxategi:Xavier de Albuquerque.jpg|center|80px]]
|-
| [[Thiago de Mello]]
| [[Barreirinha]]
| 1926-03-30
| [[Fitxategi:Thiago de Mello, sem data.tif|center|80px]]
|-
| [[Amadeu Teixeira]]
| Amazonas
| 1926-06-30
| [[Fitxategi:Amadeu Teixeira (cropped).jpg|center|80px]]
|-
| [[Eduardo Koaik]]
| [[Manaus]]
| 1926-08-21
|
|-
| [[Firmiano Arantes Lana]]
| [[São Gabriel da Cachoeira]]
| 1927
|
|-
| [[Antogildo Pacoal Vianna]]
| [[Itacoatiara]]
| 1927-04-21
| [[Fitxategi:Antogildo Pacoal Vianna.png|center|80px]]
|-
| [[Evandro das Neves Carreira]]
| [[Manaus]]
| 1927-08-24
|
|-
| [[João Valério]]
| [[Itacoatiara]]
| 1928-01-25
|
|-
| [[Gilberto Mestrinho]]
| [[Manaus]]
| 1928-02-23
| [[Fitxategi:Gilberto Mestrinho-001.jpg|center|80px]]
|-
| [[Maria do Céo de Mello Sá Peixoto]]
| [[Manaus]]
| 1928-07-16
|
|-
| [[Luiz Bacellar]]
| [[Manaus]]
| 1928-09-04
|
|-
| [[Vivaldo Frota]]
| [[Boca do Acre]]
| 1928-12-07
|
|-
| [[Phelippe Daou]]
| [[Manaus]]
| 1928-12-15
|
|-
| [[Alexandre Alencar]]
| [[Manaus]]
| 1929
|
|-
| [[Balkar de Mello Sá Peixoto]]
| [[Manaus]]
| 1929
|
|-
| [[Almino Monteiro Álvares Afonso]]
| [[Humaitá (Amazonas)|Humaitá]]
| 1929-04-11
| [[Fitxategi:Almino Afonso.jpg|center|80px]]
|-
| [[Leopoldo Peres Sobrinho]]
| [[Manaus]]
| 1929-09-05
|
|-
| [[Romeu Estelita Cavalcanti Pessoa Filho]]
| [[Manaus]]
| 1929-09-23
|
|-
| [[Raimundo Gomes de Araújo Parente]]
| [[Manaus]]
| 1930-11-04
|
|-
| [[Maria Ninita da Silva]]
| [[Manicoré]]
| 1930-11-16
|
|-
| [[Luiz Ruas]]
| [[Manaus]]
| 1931
|
|-
| [[Luiz Ferreira das Neves]]
| [[Maués (Amazonas)|Maués]]
| 1931-01-12
|
|-
| [[Rafael Faraco]]
| [[Maués (Amazonas)|Maués]]
| 1931-02-07
|
|-
| [[Alcimar Francisco do Casal]]
| [[Manaus]]
| 1932-01-17
|
|-
| [[Byron Wilson Pereira de Albuquerque]]
| [[Manaus]]
| 1932-02
|
|-
| [[Sadie Hauache]]
| [[Itacoatiara]]
| 1932-02-01
|
|-
| [[Jefferson Peres]]
| [[Manaus]]
| 1932-03-18
| [[Fitxategi:Jefferson Péres - 2007.jpg|center|80px]]
|-
| [[José Bernardo Cabral]]
| [[Manaus]]
| 1932-03-27
| [[Fitxategi:Bernardo Cabral 2007.jpg|center|80px]]
|-
| [[Douglas Lima]]
| [[Manaus]]
| 1932-03-31
|
|-
| [[Titto Santos]]
| [[Manaus]]
| 1932-09-03
|
|-
| [[Wilson Pinheiro]]
| [[Careiro]]
| 1933
| [[Fitxategi:Wilson Souza Pinheiro.png|center|80px]]
|-
| [[Emanuel Bouzon]]
| [[Manaus]]
| 1933-01-08
|
|-
| [[Joaquim Gonçalves Mendes]]
| [[Guajará (Amazonas)|Guajará]]
| 1933-01-16
|
|-
| [[Maria Mazara]]
| [[Maués (Amazonas)|Maués]]
| 1933-05-30
|
|-
| [[Gaudêncio Thiago de Mello]]
| [[Barreirinha]]
| 1933-08-20
|
|-
| [[Benedito Azêdo]]
| [[Parintins]]
| 1934-02-17
|
|-
| [[Leila Silva]]
| [[Manaus]]
| 1935-06-07
|
|-
| [[Adrino Aragão]]
| [[Manaus]]
| 1936
|
|-
| [[João Bosco de Lima]]
| [[Manaus]]
| 1936-04-09
|
|-
| [[Annete Stone]]
| [[Manaus]]
| 1937
| [[Fitxategi:AnetteStone.jpg|center|80px]]
|-
| [[Marlene Freitas da Silva]]
| [[Manaus]]
| 1937
|
|-
| [[Feliciano Lana]]
| [[São Gabriel da Cachoeira]]
| 1937-01-03
|
|-
| [[Cosme Alves Netto]]
| [[Manaus]]
| 1937-01-15
| [[Fitxategi:Cosme Alves Netto na Cinemateca do MAM-RJ.jpg|center|80px]]
|-
| [[Thomaz Antônio da Silva Meirelles Neto]]
| [[Parintins]]
| 1937-07-01
| [[Fitxategi:Thomaz Antônio da Silva Meirelles Neto.jpg|center|80px]]
|-
| [[José Cardoso Dutra]]
| [[Barreirinha]]
| 1937-07-18
| [[Fitxategi:Jose dutra.jpg|center|80px]]
|-
| [[Victor Antonio Tamayo Betancourt]]
| [[Anori]]
| 1937-07-20
|
|-
| [[Hylace Miranda Braga]]
| [[Manaus]]
| 1937-09-10
|
|-
| [[Óscar Ramos]]
| [[Itacoatiara]]
| 1938
|
|-
| [[Arnaldo Santos]]
| [[Manaus]]
| 1938-07-17
| [[Fitxategi:Arnaldo Santos.JPG|center|80px]]
|-
| [[Jandira de Souza Cavalcanti]]
| [[Carauari]]
| 1938-10-22
|
|-
| [[Randolfo Bittencourt]]
| [[Manaus]]
| 1938-12-05
|
|-
| [[Asdrubal Bentes]]
| [[Humaitá (Amazonas)|Humaitá]]
| 1939-07-27
| [[Fitxategi:Asdrubal Bentes 2014.jpg|center|80px]]
|-
| [[Amazonino Mendes]]
| [[Eirunepé]]
| 1939-11-16
| [[Fitxategi:Amazonino Mendes em agosto de 2017.jpg|center|80px]]
|-
| [[Mário Haddad]]
| [[Manaus]]
| 1939-12-23
|
|-
| [[Elizabete Azize]]
| [[Manacapuru]]
| 1940-01-01<br/>1940-01-11
|
|-
| [[Evangelista Alcimar Caldas Magalhães]]
| [[Benjamin Constant (Amazonas)|Benjamin Constant]]
| 1940-02-02
|
|-
| [[Fortunato Chocron]]
| [[Manaus]]
| 1940-04-25
|
|-
| [[Ézio Ferreira de Souza]]
| [[Benjamin Constant (Amazonas)|Benjamin Constant]]
| 1940-05-01
|
|-
| [[Davi de Gonçalves Peroni Filho]]
| [[Maués (Amazonas)|Maués]]
| 1940-05-13
|
|-
| [[Fábio Pereira de Lucena Bittencourt]]
| [[Barcelos (Amazonas)|Barcelos]]
| 1940-07-11
| [[Fitxategi:Fábio Lucena.jpg|center|80px]]
|-
| [[Hildoberto Carneiro de Oliveira]]
| [[Boca do Acre]]
| 1940-10-15
|
|-
| [[Francisco de Assis Pinheiro]]
| [[Manaus]]
| 1941-01-04
|
|-
| [[Rubem Dias dos Santos]]
| [[Maués (Amazonas)|Maués]]
| 1941-03-27
|
|-
| [[José Cândido Maia]]
| [[Manaus]]
| 1941-07-27
|
|-
| [[Paulo Jobim Filho]]
| [[Manaus]]
| 1942
|
|-
| [[José Augusto Branco]]
| [[Manaus]]
| 1942-01-07
|
|-
| [[Luiz Manoel Navarro]]
| [[Manaus]]
| 1942-08-02
|
|-
| [[Jota Santiago]]
| [[Manaus]]
| 1942-08-15
|
|-
| [[Raimundo Neves de Almeida]]
| [[Humaitá (Amazonas)|Humaitá]]
| 1943
|
|-
| [[Rogel Samuel]]
| [[Manaus]]
| 1943-01-02
|
|-
| [[Ari Lopes de Macedo]]
| [[Manaus]]
| 1943-02-02
|
|-
| [[Edson Piola]]
| [[Manaus]]
| 1943-07-16
|
|-
| [[José de Oliveira Fernandes]]
| [[Careiro]]
| 1943-12-01
| [[Fitxategi:Museu da Cidade de Manaus - 15.jpg|center|80px]]
|-
| [[Ednelza Sahdo]]
| [[Manaus]]
| 1944
|
|-
| [[José Ribamar]]
| [[Manaus]]
| 1944-01-30
|
|-
| [[Alceste Madeira]]
| [[Manaus]]
| 1944-03-22
|
|-
| [[Roberto dos Santos Vieira]]
| [[Manaus]]
| 1944-04-22
|
|-
| [[Carrel Benevides]]
| [[Manaus]]
| 1944-09-25
|
|-
| [[Teixeira de Manaus]]
| [[Iranduba]]
| 1944-12-08
|
|-
| [[Raimunda das Chagas Ribeiro]]
| [[Lábrea]]
| 1944-12-13
|
|-
| [[José Ricardo dos Santos Silva]]
| [[Manaus]]
| 1944-12-16
|
|-
| [[Pepeta]]
| [[Manaus]]
| 1944-12-16
|
|-
| [[Roberto Gesta de Melo]]
| [[Manaus]]
| 1945-03-22
|
|-
| [[Mamoud Amed]]
| [[Manaus]]
| 1945-04-28
|
|-
| [[Chico da Silva]]
| [[Parintins]]
| 1945-05-08
|
|-
| [[Manoel Henriques Ribeiro]]
| [[Manaus]]
| 1945-05-15
| [[Fitxategi:Manoel Ribeiro.jpg|center|80px]]
|-
| [[Antônio Calmon]]
| [[Manaus]]
| 1945-10-29
|
|-
| [[Arthur Virgílio Neto]]
| [[Manaus]]
| 1945-11-15
| [[Fitxategi:Congressos. Seminários. Palestras (18715732468).jpg|center|80px]]
|-
| [[Belarmino Lins]]
| [[Manaus]]
| 1946
| [[Fitxategi:Belarmino Lins (PP) (Foto Alberto César Araújo-Aleam) (4) (48586126036).jpg|center|80px]]
|-
| [[Márcio Souza]]
| [[Manaus]]
| 1946-03-04
|
|-
| [[José Francisco Marques]]
| [[Maués (Amazonas)|Maués]]
| 1946-07-11
|
|-
| [[Aníbal Beça]]
| [[Manaus]]
| 1946-09-13
|
|-
| [[José Melo de Oliveira]]
| [[Ipixuna]]
| 1946-09-26
| [[Fitxategi:Gov.-Prof-Jose-Melo-de-Oliveira2-841x1024.jpg|center|80px]]
|-
| [[Paulo Nasser]]
| [[Manaus]]
| 1946-10-21
|
|-
| [[Linda Tayah]]
| [[Manaus]]
| 1947
|
|-
| [[Luiz Gomes Lana]]
| [[São Gabriel da Cachoeira]]
| 1947
|
|-
| [[Abílio Farias]]
| [[Itacoatiara]]
| 1947-02-23
|
|-
| [[Serafim Corrêa]]
| [[Manaus]]
| 1947-04-03
| [[Fitxategi:Serafim Corrêa.jpg|center|80px]]
|-
| [[Serafim Fernandes Correa]]
| [[Manaus]]
| 1947-04-03
|
|-
| [[Antônio Ivaldo Bezerra da Silva]]
| [[Maués (Amazonas)|Maués]]
| 1947-06-12
|
|-
| [[Homero Martins Ribeiro]]
| [[Maués (Amazonas)|Maués]]
| 1947-09-15
|
|-
| [[Djalma Limongi Batista]]
| [[Manaus]]
| 1947-10-09
|
|-
| [[Luiz Antônio de Medeiros]]
| [[Eirunepé]]
| 1948-01-23
| [[Fitxategi:Luiz antonio medeiros.jpg|center|80px]]
|-
| [[José de Jesus Lins de Albuquerque]]
| [[Fonte Boa (Amazonas)|Fonte Boa]]
| 1948-03-15
|
|-
| [[Hamilton de Mesquita Pinto]]
| [[Manaus]]
| 1948-06-12
|
|-
| [[Jacson Damasceno Rodrigues]]
| [[Manaus]]
| 1948-09-01
|
|-
| [[Francisco Garcia Rodrigues]]
| [[Manaus]]
| 1948-12-30
|
|-
| [[Elza Fiúza]]
| [[Manaus]]
| 1949-08-22
|
|-
| [[Maria de Lourdes Pimentel Sampaio]]
| Amazonas
| 1949-09-04
|
|-
| [[Chiquilito Erse]]
| [[Manaus]]
| 1949-12-19
| [[Fitxategi:Chiquilitoersee.jpg|center|80px]]
|-
| [[Alfredo Gregorio de Melo]]
| Amazonas
| 1950-01-07
|
|-
| [[Marius Bell]]
| [[Manaus]]
| 1950-04-01
|
|-
| [[Wilson Lisboa]]
| [[Manaus]]
| 1950-08-26
|
|-
| [[Angelus Figueira]]
| [[Manaus]]
| 1950-08-28
| [[Fitxategi:Ângelus Figueiras (DC) (3) (51554039291).jpg|center|80px]]
|-
| [[Nelson Azedo]]
| [[Itacoatiara]]
| 1950-09-25
|
|-
| [[Átila Lins]]
| [[Fonte Boa (Amazonas)|Fonte Boa]]
| 1950-11-22
| [[Fitxategi:Plenário do Congresso (14815307186).jpg|center|80px]]
|-
| [[Maria Adília]]
| [[Lábrea]]
| 1950-12-27
|
|-
| [[José Iracy Macario Barros]]
| [[Manaus]]
| 1951-04-09
|
|-
| [[Vinicius Cantuária]]
| [[Manaus]]
| 1951-04-29
|
|-
| [[Zezinho Corrêa]]
| [[Carauari]]
| 1951-05-21
| [[Fitxategi:Zezinho Corrêa - 1.jpg|center|80px]]
|-
| [[Geraldo Pantaleão Sá Peixoto Pinheiro]]
| [[Manaus]]
| 1951-07-26
|
|-
| [[Maria das Graças de Araújo Ximenes]]
| Amazonas
| 1952-06-11
|
|-
| [[Carlos Souza]]
| [[Manaus]]
| 1952-08-17
|
|-
| [[Milton Hatoum]]
| [[Manaus]]
| 1952-08-19
| [[Fitxategi:Milton hatoum tvbrasil.jpg|center|80px]]
|-
| [[Carlos Bivar]]
| [[Manaus]]
| 1952-10-08
|
|-
| [[João Pedro Gonçalves da Costa]]
| [[Parintins]]
| 1952-10-14
| [[Fitxategi:Joao pedro.JPG|center|80px]]
|-
| [[Antonio Vilas]]
| [[Barcelos (Amazonas)|Barcelos]]
| 1952-11-03
|
|-
| [[Hidembergue Ordozgoith da Frota]]
| [[Novo Aripuanã]]
| 1952-12-02
|
|-
| [[Aurélio Michiles]]
| [[Manaus]]
| 1952-12-27
| [[Fitxategi:2023-07-17 Prêmio APCA 2023, Aurélio Michiles.jpg|center|80px]]
|-
| [[Eron Bezerra]]
| [[Boca do Acre]]
| 1953-02-09
| [[Fitxategi:Eron Bezerra.jpg|center|80px]]
|-
| [[Therezinha Ruiz]]
| [[Manaus]]
| 1953-03-18
| [[Fitxategi:Therezinha Ruiz (PSDB) (51553915606).jpg|center|80px]]
|-
| [[Álvaro Tukano]]
| [[São Gabriel da Cachoeira]]
| 1953-11-03
| [[Fitxategi:Álvaro Tukano.png|center|80px]]
|-
| [[Washington Luis Régis da Silva]]
| [[Manaus]]
| 1954-03-11
|
|-
| [[Odilson de Souza Lima]]
| [[Manicoré]]
| 1954-09-15
|
|-
| [[Pauderney Avelino]]
| [[Eirunepé]]
| 1954-09-24
| [[Fitxategi:Pauderney Avelino.jpg|center|80px]]
|-
| [[Iracema Maia da Silva]]
| [[Manaus]]
| 1955-01-10
|
|-
| [[Plínio Valério]]
| [[Juruá]]
| 1955-01-31
| [[Fitxategi:Foto oficial de Plínio Valério.jpg|center|80px]]
|-
| [[Francisco Plínio Valério Tomaz]]
| [[Eirunepé]]
| 1955-01-31
|
|-
| [[Caio Fábio]]
| [[Manaus]]
| 1955-03-15
| [[Fitxategi:Caio-Fábio-D Araújo-Filho.jpg|center|80px]]
|-
| [[Bartiria Lima da Costa]]
| [[Manaus]]
| 1955-06-17
|
|-
| [[Manuela Wiesler]]
| [[Itapiranga (Amazonas)|Itapiranga]]
| 1955-07-22
|
|-
| [[Francisco Carlos da Silva]]
| [[Tabatinga]]
| 1955-09-30
| [[Fitxategi:Dom Francisco Carlos da Silva.png|center|80px]]
|-
| [[Davi Kopenawa Yanomami]]
| Amazonas
| 1956
| [[Fitxategi:Davi Kopenawa Yanomami at 2024 Cannes Film Festival for The Falling Sky (cropped).jpg|center|80px]]
|-
| [[Ivanci Vieira dos Santos]]
| [[Manaus]]
| 1956-04-04
|
|-
| [[Douglas Batista de Oiliveira]]
| [[Parintins]]
| 1956-05-11
|
|-
| [[Raymundo Fernandes Muniz Filho]]
| [[Itacoatiara]]
| 1956-07-05
|
|-
| [[Dentinho Guerreiro]]
| [[Manaus]]
| 1956-09-28
|
|-
| [[José Maria da Silva Maia]]
| [[Benjamin Constant (Amazonas)|Benjamin Constant]]
| 1956-12-12
|
|-
| [[Louismar Bonates]]
| [[Manaus]]
| 1957-02-07
|
|-
| [[Hiran Gonçalves]]
| [[Tefé]]
| 1957-06-19
| [[Fitxategi:Hiran Gonçalves em outubro de 2016.jpg|center|80px]]
|-
| [[Messias Wilson de Medeiros Cursino]]
| [[Parintins]]
| 1957-08-24
|
|-
| [[Aurélio Dias]]
| [[Manaus]]
| 1958
|
|-
| [[Walzenir Falcão]]
| [[Manaus]]
| 1958-01-09
| [[Fitxategi:Walzenir Falcão (49553358513).jpg|center|80px]]
|-
| [[Francisco Brigido da Costa]]
| [[Ipixuna]]
| 1958-03-09
| [[Fitxategi:Chicão Brigído.jpg|center|80px]]
|-
| [[Samuel da Costa Monteiro]]
| [[Manaus]]
| 1958-03-26
|
|-
| [[Joilto Gomes de Azedo]]
| [[Parintins]]
| 1958-07-15
|
|-
| [[Wallace Souza]]
| [[Manaus]]
| 1958-08-12
|
|-
| [[Waldo Mafra Carneiro Monteiro]]
| [[Maués (Amazonas)|Maués]]
| 1958-10-10
|
|-
| [[Roberto Sabino Rodrigues]]
| [[Manaus]]
| 1959-03-10
|
|-
| [[Jefferson Praia]]
| [[Manaus]]
| 1959-05-31
| [[Fitxategi:Jefferson praia.JPG|center|80px]]
|-
| [[Coronel Chrisóstomo]]
| [[Tefé]]
| 1959-06-23
| [[Fitxategi:Chrisóstomo de Moura.jpg|center|80px]]
|-
| [[Sandra Braga]]
| [[Manaus]]
| 1959-07-27
| [[Fitxategi:Foto oficial de Sandra Braga.jpg|center|80px]]
|-
| [[Amazoneida Sá Peixoto Pinheiro]]
| [[Santa Casa de Misericórdia de Manaus]]
| 1959-07-27
|
|-
| [[Lucia Regina Antony]]
| [[Manaus]]
| 1959-09-01
|
|-
| [[Bosco Saraiva]]
| [[Manaus]]
| 1959-10-10
| [[Fitxategi:Bosco Saraiva (cropped).jpg|center|80px]]
|-
| [[João Bosco Gomes Saraiva]]
| [[Manaus]]
| 1959-10-10
|
|-
| [[Carmona Gonçalves de Oliveira Filho]]
| [[Parintins]]
| 1959-10-12
|
|-
| [[Wasmália Bivar]]
| [[Manaus]]
| 1959-11-28
|
|-
| [[Marcos Evandro Johnson de Assis]]
| [[Manaus]]
| 1959-12-16
|
|-
| [[Ivan Monteiro]]
| [[Manaus]]
| 1960
|
|-
| [[Raimundo Wanderlan]]
| [[Autazes]]
| 1960-05-13
|
|-
| [[Raimundo Carvalho Caldas]]
| [[Tabatinga]]
| 1960-05-28
|
|-
| [[Herbert Amazonas Massulo]]
| [[Manaus]]
| 1960-10-16
|
|-
| [[Geraldo Apolo Mafra Carneiro Monteiro]]
| [[Maués (Amazonas)|Maués]]
| 1960-10-18
|
|-
| [[Marcos Aurelio Matos da Luz]]
| [[Parintins]]
| 1960-10-31
|
|-
| [[Vital da Costa Melo]]
| [[Careiro]]
| 1960-12-16
|
|-
| [[Júlio Hatchwell]]
| [[Maués (Amazonas)|Maués]]
| 1960-12-23
| [[Fitxategi:Júlio Hatchwell executando violão.png|center|80px]]
|-
| [[Julio Cesar Fernandes da Silva]]
| [[Benjamin Constant (Amazonas)|Benjamin Constant]]
| 1961-05-17
|
|-
| [[Luis Augusto Mitoso Junior]]
| [[Manaus]]
| 1961-07-03
|
|-
| [[Sildomar Abtibol]]
| [[Manaus]]
| 1961-07-23
|
|-
| [[Everaldo Silverio Batista Coelho]]
| [[Parintins]]
| 1961-08-23
|
|-
| [[Maria Auxiliadora Venâncio de Souza]]
| [[Manaus]]
| 1961-10-04
|
|-
| [[Alonso Oliveira de Souza]]
| [[Manaus]]
| 1961-11-26
|
|-
| [[Amauri Batista Colares]]
| [[Manaus]]
| 1961-12-13
|
|-
| [[José Arnoldo dos Santos Simões]]
| [[Parintins]]
| 1962-03-08
|
|-
| [[Juscelino Melo Manso]]
| [[Parintins]]
| 1962-06-27
|
|-
| [[Raimundo Teixeira Cardoso Filho]]
| [[Parintins]]
| 1962-07-03
|
|-
| [[Samuel Lopes]]
| Amazonas
| 1962-07-26
|
|-
| [[Nelson Raimundo Pinheiro Campos]]
| [[Parintins]]
| 1962-10-09
|
|-
| [[Dedei Lobo]]
| [[Humaitá (Amazonas)|Humaitá]]
| 1962-11-10
|
|-
| [[José Altevir da Silva]]
| [[Ipixuna]]
| 1962-11-30<br/>1962-09-30
|
|-
| [[Adail Pinheiro]]
| [[Tefé]]
| 1962-12-09
| [[Fitxategi:Adail Pinheiro.jpg|center|80px]]
|-
| [[Gilmar de Oliveira Nascimento]]
| [[Manaus]]
| 1962-12-16
|
|-
| [[Ninimbergue dos Santos Guerra]]
| [[Manaus]]
| 1963-03-16
|
|-
| [[Evaldo de Souza Gomes]]
| [[Lábrea]]
| 1963-08-10
|
|-
| [[Tenório Telles]]
| [[Anori]]
| 1963-09-02
|
|-
| [[Francelina Amancio de Oliveira]]
| [[Manaus]]
| 1963-09-10
|
|-
| [[Francisca Azevedo de Almeida]]
| [[Manaus]]
| 1963-09-16
|
|-
| [[Isaac Tayah]]
| [[Manaus]]
| 1963-10-08
|
|-
| [[Mauro Campbell Marques]]
| [[Manaus]]
| 1963-10-09
| [[Fitxategi:Mauro Campbell Marques.jpg|center|80px]]
|-
| [[Ivete Maria Nascimento Egas]]
| [[Manaus]]
| 1963-11-08
|
|-
| [[Waldemir Jose da Silva]]
| [[Manaus]]
| 1963-11-18
|
|-
| [[Cinthia Régia Gomes do Livramento]]
| [[Manaus]]
| 1964
|
|-
| [[Márcia Perales]]
| [[Manaus]]
| 1964
|
|-
| [[Lúcio Flávio]]
| [[Manicoré]]
| 1964-01-30
|
|-
| [[Gilmar Popoca]]
| [[Manaus]]
| 1964-02-18<br/>1964-02-08
|
|-
| [[Maria Jacqueline Coelho Pinheiro]]
| [[Manaus]]
| 1964-05-26
|
|-
| [[Ivana Bentes]]
| [[Parintins]]
| 1964-07-29
| [[Fitxategi:Ivana Bentes.jpg|center|80px]]
|-
| [[Sebastião Luiz da Cunha Teixeira]]
| [[Parintins]]
| 1964-08-28
|
|-
| [[Raimundo Sabino Castelo Branco Maues]]
| [[Manaus]]
| 1964-08-31
|
|-
| [[Rene Coimbra]]
| [[São Gabriel da Cachoeira]]
| 1964-09-23
|
|-
| [[Tony Medeiros]]
| [[Parintins]]
| 1964-11-02
| [[Fitxategi:Tony Medeiros 20220209114933.jpg|center|80px]]
|-
| [[Paulo Emmanuel]]
| [[Manaus]]
| 1964-12-24
|
|-
| [[Vallisney de Souza Oliveira]]
| [[Benjamin Constant (Amazonas)|Benjamin Constant]]
| 1965
|
|-
| [[Manoel Lazaro de Souza Teixeira]]
| [[Parintins]]
| 1965-05-01
|
|-
| [[Myrna Lima Santos]]
| [[Manaus]]
| 1965-05-08
|
|-
| [[Widson de Araújo e Silva]]
| [[Parintins]]
| 1965-05-31
|
|-
| [[Lucio Cesar Dib Botelho]]
| [[Manaus]]
| 1965-08-18
|
|-
| [[Moacir Nonato da Silva]]
| [[Eirunepé]]
| 1965-10-01
|
|-
| [[Kid Mahall]]
| [[Manaus]]
| 1965-11-02
| [[Fitxategi:Kid Mahall...jpg|center|80px]]
|-
| [[Marcia Auxiliadora Cardoso Baranda]]
| [[Parintins]]
| 1966-01-24
|
|-
| [[Maria da Conceição Monteiro de Souza Paz]]
| [[Manaus]]
| 1966-03-26
|
|-
| [[Maria da Conceicao Monteiro de Souza Paz]]
| [[Manaus]]
| 1966-03-26
|
|-
| [[João Francisco de Miranda Soares]]
| [[Manaus]]
| 1966-04-01
|
|-
| [[Frank Luiz da Cunha Garcia]]
| [[Parintins]]
| 1966-08-19
|
|-
| [[Elias Emanuel Rebouças de Lima]]
| [[Manaus]]
| 1967-01-10
|
|-
| [[Harald Sá Peixoto Pinheiro]]
| [[Santa Casa de Misericórdia de Manaus]]
| 1967-01-12
|
|-
| [[Ana Maria Sá Peixoto Pinheiro]]
| [[Santa Casa de Misericórdia de Manaus]]
| 1967-01-12
|
|-
| [[Rildo da Silva Maia]]
| [[Parintins]]
| 1967-02-09
|
|-
| [[Sidney Leite]]
| [[Manaus]]
| 1967-04-08
| [[Fitxategi:CMMPV - Comissões Mistas Medidas Provisórias (49554034697) (cropped).jpg|center|80px]]
|-
| [[João Carlos da Silva Bento]]
| Amazonas
| 1967-06-19
|
|-
| [[Eduardo Malaspina]]
| [[Tabatinga (Amazonas)|Tabatinga]]
| 1967-07-12
|
|-
| [[Marcos Veniciu]]
| [[Manaus]]
| 1967-09-21
|
|-
| [[Fortunato Martins Filho]]
| [[Manaus]]
| 1967-11-27
|
|-
| [[David Assayag]]
| [[Parintins]]
| 1968-01-24
| [[Fitxategi:Final da disputa de samba na Acadêmicos do Grande Rio 02.jpg|center|80px]]
|-
| [[Ernandis Pereira Barbosa]]
| [[Maués (Amazonas)|Maués]]
| 1968-01-26
|
|-
| [[Wallid Ismail]]
| [[Manaus]]
| 1968-02-23
|
|-
| [[Eduardo Piccinini]]
| [[Manaus]]
| 1968-04-17
|
|-
| [[Gilmário de Araujo Libório]]
| [[Manaus]]
| 1968-05-15
|
|-
| [[Arlindo Pedro da Silva Júnior]]
| [[Manaus]]
| 1968-05-20
|
|-
| [[Arlindo Júnior]]
| [[Manaus]]
| 1968-05-20
|
|-
| [[Helda Castro]]
| [[Itacoatiara]]
| 1968-06-18
|
|-
| [[Jose Albuquerque de Araujo]]
| [[Manaus]]
| 1968-07-17
|
|-
| [[Rosa Malagueta]]
| [[Tabatinga]]
| 1968-08-01
|
|-
| [[Zenildo Lima da Silva]]
| [[Manaus]]
| 1968-10-14
| [[Fitxategi:Zenildo-Lima.jpg|center|80px]]
|-
| [[Governador de Goiás]]
| [[Manaus]]
| 1969-02-08
| [[Fitxategi:Deputado Estadual David Almeida (Foto anterior).jpg|center|80px]]
|-
| [[Rosa Helena Seabra Mesquita]]
| [[Santo Antônio do Içá]]
| 1969-05-25
|
|-
| [[Jose Augusto Melo Neto]]
| [[Manaus]]
| 1969-06-03
| [[Fitxategi:Jose Augusto.jpg|center|80px]]
|-
| [[Marco Antônio Chico Preto]]
| [[Manaus]]
| 1969-06-25
|
|-
| [[Hamilton Villar]]
| [[Careiro]]
| 1969-10-14
|
|-
| [[Raimundo Elden Castro Pinheiro]]
| [[Lábrea]]
| 1970-02-10
|
|-
| [[Jair de Figueiredo Monte]]
| [[Humaitá (Amazonas)|Humaitá]]
| 1970-04-29
|
|-
| [[Reinaldo Teixeira da Silva]]
| [[Parintins]]
| 1970-05-19
|
|-
| [[Jairo Ribeiro Dias]]
| [[Manaus]]
| 1970-10-14
|
|-
| [[André Baniwa]]
| [[São Gabriel da Cachoeira]]
| 1971
|
|-
| [[Carlos Roberto Fonseca Sarquis]]
| [[Maués (Amazonas)|Maués]]
| 1971-01-05
|
|-
| [[Alex Collyer]]
| [[Manaus]]
| 1971-04-10
|
|-
| [[Francisco Lima]]
| [[Manaus]]
| 1971-04-17
|
|-
| [[Maria do Socorro Sampaio Moura da Fontoura]]
| [[Manaus]]
| 1971-07-29
|
|-
| [[Marcio José Batista]]
| [[Manaus]]
| 1971-08-16
|
|-
| [[Léa Nila da Silva Muniz]]
| [[Manaus]]
| 1971-08-17
|
|-
| [[Júlio Emílio Lóssio de Macedo]]
| [[Manaus]]
| 1971-08-22
|
|-
| [[Julio Emilio Lossio de Macedo]]
| [[Manaus]]
| 1971-08-22
|
|-
| [[Jair Rodrigues Arruda]]
| [[Boa Vista do Ramos]]
| 1971-09-16
|
|-
| [[Luis Felipe Silva de Souza]]
| [[Manaus]]
| 1971-10-04
|
|-
| [[Rosilene da Silva Souza]]
| [[Manaus]]
| 1972-03-13
|
|-
| [[Tadeu de Souza]]
| [[Manaus]]
| 1972-05-13
| [[Fitxategi:TV Norte Amazonas entrevistando Tadeu de Souza (cropped).jpg|center|80px]]
|-
| [[Maildson Araujo Fonseca]]
| [[Parintins]]
| 1972-07-20
|
|-
| [[Naílson Macedo]]
| [[Maués (Amazonas)|Maués]]
| 1972-08-11
|
|-
| [[José Augusto Dias Ribeiro]]
| [[Maués (Amazonas)|Maués]]
| 1972-09-15
|
|-
| [[Silvio Lopes Amorim]]
| [[Urucará]]
| 1972-11-08
|
|-
| [[Bibiano Simoes Garcia Filho]]
| [[Manaus]]
| 1972-12-13
|
|-
| [[Everaldo Farias Lima]]
| [[Manaus]]
| 1973-03-17
|
|-
| [[Delmo]]
| [[Parintins]]
| 1973-03-28
|
|-
| [[Bertoldo Cascaceno Martins Neto]]
| [[Parintins]]
| 1973-04-12
|
|-
| [[Walfran de Souza Torres]]
| [[Manaus]]
| 1973-04-15
|
|-
| [[Rebeca Garcia]]
| [[Manaus]]
| 1973-04-28
| [[Fitxategi:CDR - Comissão de Desenvolvimento Regional e Turismo (26133526235) (cropped).jpg|center|80px]]
|-
| [[Luizão Corrêa]]
| [[Manaus]]
| 1973-06-07
|
|-
| [[Raimundo Carlos Goés Pinheiro]]
| [[Maués (Amazonas)|Maués]]
| 1973-07-04
|
|-
| [[Alexandre Gomes Marques]]
| [[Manaus]]
| 1973-08-06
|
|-
| [[Marcelo Ramos Rodrigues]]
| [[Manaus]]
| 1973-08-29
| [[Fitxategi:Dep Marcelo Ramos 16-12-2019 (cropped).jpg|center|80px]]
|-
| [[Norberto Silva Farias]]
| [[Parintins]]
| 1973-09-30
|
|-
| [[Yaguarê Yamã]]
| [[Manaus]]
| 1973-10-03
|
|-
| [[Ozias Glória de Oliveira]]
| Amazonas
| 1973-10-03
|
|-
| [[Daniel Pellizzari]]
| [[Manaus]]
| 1974
|
|-
| [[Marcelo Dos Reis Soares]]
| [[Manaus]]
| 1974-01-11
|
|-
| [[Xinaik Medeiros]]
| [[Manaus]]
| 1974-03-17
|
|-
| [[Rosivaldo Oliveira Cordovil]]
| [[Manaus]]
| 1974-03-22
|
|-
| [[Maria Iolanda Oliveira da Silva]]
| [[Manaus]]
| 1974-04-09
|
|-
| [[Saulo Ribeiro]]
| [[Manaus]]
| 1974-07-02
|
|-
| [[Luzimeire Damasceno Cavalcante]]
| [[Lábrea]]
| 1974-08-26
|
|-
| [[Helton Soares]]
| [[Manaus]]
| 1974-10-13
|
|-
| [[Alessandra Campelo]]
| [[Manaus]]
| 1974-11-01
| [[Fitxategi:2023-05-16 Deputada Alessandra Campêlo (PSC) (cropped).jpg|center|80px]]
|-
| [[Roberta Lima]]
| [[Manaus]]
| 1974-12-02
|
|-
| [[Cicero Jose de Lima Alencar]]
| Amazonas
| 1974-12-15
|
|-
| [[Roni Wasiry Guará]]
| [[Parintins]]
| 1975
|
|-
| [[Josué Neto]]
| [[Manaus]]
| 1975-05-01
| [[Fitxategi:Josué Neto.jpg|center|80px]]
|-
| [[Carlos Alexandre Ferreira Silva]]
| [[Manaus]]
| 1975-10-07
|
|-
| [[Fabricio Silva Lima]]
| [[Manaus]]
| 1975-10-07
|
|-
| [[Alvaro João Campelo da Mata]]
| [[Manaus]]
| 1975-11-19
|
|-
| [[Rodrigo Braga]]
| [[Manaus]]
| 1976
|
|-
| [[Malvino Salvador]]
| [[Manaus]]
| 1976-01-31
| [[Fitxategi:Malvino Salvador, 2011.jpg|center|80px]]
|-
| [[Daniele Aparecida Serrão]]
| [[Manaus]]
| 1976-02-14
|
|-
| [[Jairo Vieira Medeiros]]
| [[Benjamin Constant (Amazonas)|Benjamin Constant]]
| 1976-04-08
|
|-
| [[Suzy Andrea Pereira Guimarães]]
| [[Manaus]]
| 1976-06-05
|
|-
| [[Juliano Santana da Silva]]
| [[Parintins]]
| 1976-07-09
|
|-
| [[Malu Verçosa]]
| [[Manaus]]
| 1976-07-23
| [[Fitxategi:Malu Verçosa (cropped).jpg|center|80px]]
|-
| [[Pablo Oliva]]
| [[Manaus]]
| 1976-07-26
| [[Fitxategi:Pablo Oliva 2019-11-19 2.jpg|center|80px]]
|-
| [[Milena Fagundes]]
| [[Manaus]]
| 1976-07-29
|
|-
| [[Wilker Barreto]]
| [[Manaus]]
| 1976-08-01
| [[Fitxategi:Wilker Barreto.JPG|center|80px]]
|-
| [[Afonso de Souza Rocha]]
| [[Parintins]]
| 1976-08-30
|
|-
| [[Maria Auxiliadora Galdino Soares]]
| [[Manicoré]]
| 1976-09-22
|
|-
| [[Francisco Walteliton de Souza Pinto]]
| [[Parintins]]
| 1976-11-10
|
|-
| [[Altaci Rubim Corrêa Kokama]]
| [[Santo Antônio do Içá]]
| 1977
| [[Fitxategi:Altaci Corrêa Rubim introduz a sua fala com um canto Kokama (cropped).png|center|80px]]
|-
| [[Otaci]]
| [[Eirunepé]]
| 1977
| [[Fitxategi:Ottaci Barroso.jpg|center|80px]]
|-
| [[Marcelo Serafim]]
| [[Manaus]]
| 1977-01-09
|
|-
| [[Marcelo Augusto da Eira Correa]]
| [[Manaus]]
| 1977-01-09
|
|-
| [[Sandro Viana]]
| [[Manaus]]
| 1977-03-26
| [[Fitxategi:Sandro Viana, Basílio de Moraes, 2007.jpg|center|80px]]
|-
| [[Euro Alves]]
| [[Maués (Amazonas)|Maués]]
| 1977-04-10
|
|-
| [[Nadia Lúcia da Silva Garrido]]
| [[Iranduba]]
| 1977-04-11
|
|-
| [[Andrezza Martins]]
| [[Manaus]]
| 1977-08-02
|
|-
| [[Adeías Cunha Barros]]
| [[Ipixuna]]
| 1977-10-22
|
|-
| [[Junivan Soares de Melo]]
| [[Manaus]]
| 1977-11-20
|
|-
| [[Tatiana Peres Duarte]]
| [[Manaus]]
| 1978-02-21
|
|-
| [[Rodrigo Frota]]
| [[Manaus]]
| 1978-02-23
|
|-
| [[Paula de Souza Viana]]
| [[Maués (Amazonas)|Maués]]
| 1978-03-31
|
|-
| [[David Valente Reis]]
| [[Manaus]]
| 1978-06-09
|
|-
| [[Gelson Moraes de Souza]]
| [[Parintins]]
| 1978-07-15
|
|-
| [[Maria Altair da Costa Navegante]]
| [[Parintins]]
| 1978-07-27
|
|-
| [[Bruno Marcelo Lima de Paula]]
| [[Manaus]]
| 1978-11-10
|
|-
| [[Luciana Barrella]]
| [[Manaus]]
| 1978-12-23
|
|-
| [[Domingos Jorge Chalub Pereira Filho]]
| [[Manaus]]
| 1978-12-28
|
|-
| [[Márcia Kambeba]]
| [[Tabatinga (Amazonas)|Tabatinga]]
| 1979
|
|-
| [[Marcelo Gomes]]
| [[Manaus]]
| 1979-04-25
| [[Fitxategi:Ctckentgomes1ro.jpeg|center|80px]]
|-
| [[Fredson Paixão]]
| [[Manaus]]
| 1979-05-13
|
|-
| [[Carlos Almeida Filho]]
| [[Manaus]]
| 1979-06-28
| [[Fitxategi:Carlos Almeida Filho (49199521677).jpg|center|80px]]
|-
| [[Márcia Fellipe]]
| [[Manaus]]
| 1979-07-08
|
|-
| [[Joao Silva Santarem]]
| [[Parintins]]
| 1979-10-16
|
|-
| [[Vilma Florenco Queiroz]]
| [[Manaus]]
| 1979-11-12
|
|-
| [[Fabíola Gadelha]]
| [[Manaus]]
| 1979-12-20
|
|-
| [[Eliete da Silva Brito]]
| [[Manaus]]
| 1980
|
|-
| [[Bibiano Fernandes]]
| [[Manaus]]
| 1980-03-30
| [[Fitxategi:Bibiano Fernandes.jpg|center|80px]]
|-
| [[Marcio Cerquinho]]
| [[Manaus]]
| 1980-06-16
|
|-
| [[Hissa Abrahão]]
| [[Manaus]]
| 1980-08-02
| [[Fitxategi:Hissa Abraão.jpg|center|80px]]
|-
| [[Mateus Ferreira Assayag]]
| [[Manaus]]
| 1980-08-26
|
|-
| [[Antônio Pizzonia]]
| [[Manaus]]
| 1980-09-11
| [[Fitxategi:Fale F1 Monza 2004 13.jpg|center|80px]]
|-
| [[Ellen Cristhyanne Araujo da Silva Costa]]
| [[Manaus]]
| 1980-11-25
|
|-
| [[Alexandre Ribeiro]]
| [[Manaus]]
| 1981-01-20
| [[Fitxategi:Xande Ribeiro at 2008 Mundials.jpg|center|80px]]
|-
| [[Lígia Silva]]
| [[Manaus]]
| 1981-03-06
|
|-
| [[Iriney Santos da Silva]]
| [[Humaitá (Amazonas)|Humaitá]]
| 1981-04-23
| [[Fitxategi:Iriney 2.jpg|center|80px]]
|-
| [[Marcos Galvão]]
| [[Manaus]]
| 1981-06-23
|
|-
| [[Luana Borba]]
| [[Manaus]]
| 1981-08-11
|
|-
| [[Michell Parintins]]
| [[Parintins]]
| 1981-09-01
|
|-
| [[Fábio Bala]]
| [[Manaus]]
| 1981-09-30<br/>1991-05-26
|
|-
| [[Laiana Batista]]
| [[Manaus]]
| 1982-05-08<br/>1990<br/>1982
|
|-
| [[Adriano Martins]]
| [[Manaus]]
| 1982-06-12
|
|-
| [[Marinelson Saldanha de Souza]]
| [[Manaus]]
| 1982-06-29
|
|-
| [[Armando Camargo]]
| [[Manaus]]
| 1982-08-08
|
|-
| [[Alexon Maximiano]]
| [[Manacapuru]]
| 1982-10-12
|
|-
| [[José Edjane Pinto de Matos]]
| [[Guajará (Amazonas)|Guajará]]
| 1982-10-25
|
|-
| [[Israel Paulain]]
| [[Parintins]]
| 1982-12-23
| [[Fitxategi:IsraelPaulain (cropped).jpg|center|80px]]
|-
| [[Alan Patrick]]
| [[Manaus]]
| 1983-07-09
|
|-
| [[Cristiano Moraes de Oliveira]]
| [[Manaus]]
| 1983-09-28
|
|-
| [[Vanessa Geny Carneiro Gonçalves]]
| [[Parintins]]
| 1984-02-12
|
|-
| [[Djuena Tikuna]]
| [[Alto Solimões]]<br/>[[Tabatinga (Amazonas)|Tabatinga]]
| 1984-03-05
| [[Fitxategi:DjuenaTikuna001.jpg|center|80px]]
|-
| [[Braulina Aurora]]
| [[São Gabriel da Cachoeira]]
| 1984-04-06
|
|-
| [[Denilson Baniwa]]
| [[Barcelos (Amazonas)|Barcelos]]
| 1984-04-18
|
|-
| [[Carlos Bessa]]
| [[Tefé]]
| 1984-05-22
| [[Fitxategi:Carlinhos Bessa (PV) (1) (51500379899).jpg|center|80px]]
|-
| [[João Batista Gomes de Lima Júnior]]
| [[Manaus]]
| 1984-05-23
|
|-
| [[Marcelo Nascimento da Costa]]
| [[Manacapuru]]
| 1984-08-24
| [[Fitxategi:Marcelinho 2011.jpg|center|80px]]
|-
| [[Carlos Diego Ferreira]]
| [[Careiro da Várzea]]
| 1985-01-18
|
|-
| [[Márcio Passos]]
| [[Manaus]]
| 1985-04-25
|
|-
| [[Hiziel Souza Soares]]
| [[Manaus]]
| 1985-05-16
| [[Fitxategi:Hiziel de Souza Soares 2019.jpg|center|80px]]
|-
| [[Ronys Torres]]
| Amazonas
| 1986-08-13
|
|-
| [[José Aldo]]
| [[Manaus]]
| 1986-09-09
| [[Fitxategi:José Aldo, UFC 189 World Tour London (2) (cropped).jpg|center|80px]]
|-
| [[Roberto Cidade]]
| [[Manaus]]
| 1986-10-02
| [[Fitxategi:Presidente da ALEAM.jpg|center|80px]]
|-
| [[Reizo Felicio da Silva Castelo Branco Maues]]
| [[Manaus]]
| 1986-11-26
|
|-
| [[Claudio Miranda Rodrigues]]
| [[Manaus]]
| 1987-01-06
|
|-
| [[Renato Júnior]]
| [[Manaus]]
| 1987-01-29
| [[Fitxategi:2024 RENATO JUNIOR CANDIDATO VICE-PREFEITO AM MANAUS TSE (40001941187).jpg|center|80px]]
|-
| [[Mayara Pinheiro]]
| [[Manaus]]
| 1987-04-13
| [[Fitxategi:Deputada Mayara Pinheiro 11.jpg|center|80px]]
|-
| [[Lorena Simpson]]
| [[Manaus]]
| 1987-05-03
|
|-
| [[Luis Hiram Moraes Nicolau]]
| [[Manaus]]
| 1987-09-30
|
|-
| [[Chermie Ferreira]]
| [[Manaus]]
| 1988
|
|-
| [[Ailson da Silva]]
| [[Manaus]]
| 1988-01-09
|
|-
| [[Karine Cristiana da Costa Brito]]
| Amazonas
| 1988-06-26
|
|-
| [[Thaiane Anjos]]
| [[Manaus]]
| 1988-09-22
|
|-
| [[Sebastião Sérgio Alves]]
| [[Manaus]]
| 1988-12-19
|
|-
| [[Larissa Ramos]]
| [[Manaus]]
| 1989-02-04
| [[Fitxategi:Earth2009press01 (cropped).jpg|center|80px]]
|-
| [[Gabriel Azevedo]]
| [[Manaus]]
| 1989-02-16
|
|-
| [[Maria do Carmo Pantoja da Silva]]
| [[Parintins]]
| 1989-07-16
|
|-
| [[Daynara de Paula]]
| [[Manaus]]
| 1989-07-25
| [[Fitxategi:Kazan 2015 - 50m butterfly Daynara de Paula.JPG|center|80px]]
|-
| [[Joana Darc]]
| [[Manaus]]
| 1989-08-03
| [[Fitxategi:2023-08-25 Sessão Especial em alusão ao Agosto Dourado 14 (cropped).jpg|center|80px]]
|-
| [[Helder Agostini]]
| [[Manaus]]
| 1989-09-28
|
|-
| [[Netenho]]
| [[Manaus]]
| 1990
|
|-
| [[Renan Boufleur]]
| Amazonas
| 1990-01-04
|
|-
| [[Mahmoud Baydoun]]
| [[Manaus]]
| 1990-03-29
| [[Fitxategi:MahmoudBaydoun.jpg|center|80px]]
|-
| [[Bruna Butterfly]]
| [[Manaus]]
| 1990-03-30
| [[Fitxategi:BRUNA BUTTERFLY.jpg|center|80px]]
|-
| [[Ronan Marinho]]
| [[Parintins]]
| 1990-09-01
| [[Fitxategi:Ronan Marinho.jpg|center|80px]]
|-
| [[Marcelo Furtado Machado Leitão]]
| [[Manaus]]
| 1990-12-01
|
|-
| [[Ketlen Alves]]
| [[Manaus]]
| 1991
|
|-
| [[Hamilton Soares de Sá]]
| [[Manaus]]
| 1991-05-31
|
|-
| [[Raiz Campos]]
| Amazonas
| 1991-06-23
|
|-
| [[Ketlen Vieira]]
| [[Manaus]]
| 1991-08-26
|
|-
| [[Mayra Dias]]
| [[Itacoatiara]]
| 1991-09-28
| [[Fitxategi:2023-08-16 Ação solidária “Mãos Dadas” 15 (cropped).jpg|center|80px]]
|-
| [[Platiny Soares]]
| [[Manaus]]
| 1992
|
|-
| [[Marcela Marialva]]
| [[Manaus]]
| 1992
|
|-
| [[Dedimar Ferreira]]
| [[Manaus]]
| 1992<br/>1992-04-22
|
|-
| [[Djidja Cardoso]]
| [[Parintins]]
| 1992-02-03
| [[Fitxategi:Djidja Cardoso.JPG|center|80px]]
|-
| [[Adail Filho]]
| [[Manaus]]
| 1992-02-16
| [[Fitxategi:Deputado Federal, Adail Filho (Republicanos-AM), pré-campanha, Amazonas.jpg|center|80px]]
|-
| [[Pedro Henrique]]
| [[Manaus]]
| 1992-09-23
| [[Fitxategi:PedroHenriqueDiasDeKhonKaenFC15Mar.jpg|center|80px]]
|-
| [[Fausto Junior]]
| [[Manaus]]
| 1992-12-20
| [[Fitxategi:Fausto Junior (MDB) (2) (51562737365).jpg|center|80px]]
|-
| [[Isabelle Nogueira]]
| [[Manaus]]
| 1992-12-21
| [[Fitxategi:Isabelle Nogueira during "O Reencontro" on April 18, 2024 01.jpg|center|80px]]
|-
| [[Klidson Abreu]]
| [[Manaus]]
| 1992-12-24
|
|-
| [[Vivian Amorim]]
| [[Manaus]]
| 1993-03-20
| [[Fitxategi:Vivian Amorim during "A Eliminação" on March 26, 2020 01.png|center|80px]]
|-
| [[Rico Marlon]]
| Amazonas
| 1993-03-30
|
|-
| [[Brena Dianná]]
| [[Parintins]]
| 1993-04-01
| [[Fitxategi:Brena Dianná 01 (cropped).jpg|center|80px]]
|-
| [[Bianca Maia Mendonça]]
| [[Manaus]]
| 1993-08-18
|
|-
| [[Geraldo Rocha Pereira]]
| [[Manaus]]
| 1994-03-22<br/>1994-03-16
|
|-
| [[Leonardo Bittencourt (actor)]]
| [[Manaus]]
| 1994-03-23
|
|-
| [[Bianor]]
| [[Manaus]]
| 1994-06-28
|
|-
| [[Diego Lopes]]
| [[Manaus]]
| 1994-12-30
|
|-
| [[Bruna Brelaz]]
| [[Manaus]]
| 1995
| [[Fitxategi:CMMPV - Comissão Mista da Medida Provisoria (36908842811).jpg|center|80px]]
|-
| [[Gustavo Nascimento da Costa]]
| [[Manacapuru]]
| 1995-03-20
|
|-
| [[Mizaela Ferreira]]
| [[Lábrea]]
| 1995-07-08
|
|-
| [[Sioduhi Paulino Piratapuya]]
| [[São Gabriel da Cachoeira]]
| 1995-11-22
|
|-
| [[Martha Santos]]
| [[Tapauá]]
| 1996-02-29
|
|-
| [[Dudu Pacheco]]
| [[Manacapuru]]
| 1997-02-01
| [[Fitxategi:Dudu Pacheco.jpg|center|80px]]
|-
| [[Ruivinha de Marte]]
| [[Urucará]]
| 1997-02-12
|
|-
| [[Anne Viriato]]
| Amazonas
| 1997-04-19
|
|-
| [[David Moreira]]
| [[Manaus]]
| 1997-08-06
|
|-
| [[Dyogo Ramon]]
| [[Manaus]]
| 1998-06-06
| [[Fitxategi:Dyogo Ramon em 2020.png|center|80px]]
|-
| [[Laura]]
| Amazonas
| 1999-03-03
|
|-
| [[Iara Alves]]
| [[Manaus]]
| 1999-08-01
|
|-
| [[Valentina Cid]]
| [[Parintins]]
| 1999-09-22
| [[Fitxategi:Sinhazinha do Boi Caprichoso (cropped).jpg|center|80px]]
|-
| [[Luiz França]]
| [[Manaus]]
| 20th century
|
|-
| [[Eliana Printes]]
| [[Manaus]]
| 20th century
| [[Fitxategi:DSC00508 (6429092491).jpg|center|80px]]
|-
| [[Lívia Christina]]
| [[Parintins]]
| 2001
| [[Fitxategi:Lívia Christina 01 (cropped).jpg|center|80px]]
|-
| [[Aziz Fraiji]]
| [[Manaus]]
| 2001-04-20
|
|-
| [[Raimar Rodrigues Lopes]]
| [[Manaus]]
| 2002-05-27
|
|-
| [[Oliver Lucas Rocha Ferreira]]
| [[Manaus]]
| 2002-09-13
|
|-
| [[Wendell Fabiano Sousa de Freitas]]
| [[Manaus]]
| 2002-10-31
|
|-
| [[Julia Garcia]]
| [[Manaus]]
| 2003-01-07
|
|-
| [[Mikaela Almeida]]
| [[Manaus]]
| 2003-02-03
|
|-
| [[Letícia Frota]]
| [[Manaus]]
| 2003-06-30
|
|-
| [[Werton]]
| [[Benjamin Constant (Amazonas)|Benjamin Constant]]
| 2003-09-16
| [[Fitxategi:Next Generation Trophy 2018 -Erster Tag 26.jpg|center|80px]]
|-
| [[Malu Amorim Hirschmann]]
| [[Manaus]]
| 2022-01-27
|
|-
| [[Maya Dias Garcia]]
| [[Parintins]]
| 2024-01-14
|
|-
| [[Ajuricaba]]
| [[Barcelos (Amazonas)|Barcelos]]
|
|
|-
| [[Conceição Freitas]]
| [[Manaus]]
|
|
|-
| [[Jorge de Morais]]
| [[Manaus]]
|
|
|-
| [[Natali Cruz]]
| [[Manaus]]
|
|
|-
| [[Neyva Alencar]]
| [[Manaus]]
|
|
|-
| [[Priscila Riker]]
| [[Manaus]]
|
|
|-
| [[Sabino Castelo Branco]]
| [[Manaus]]
|
|
|-
| [[Valéria Santarém Lira]]
| [[Manaus]]
|
|
|-
| [[Arnaldo Garcez]]
| [[Manaus]]
|
|
|-
| [[Antonio Marques Pereira Júnior]]
| [[Tefé]]
|
|
|-
| [[Esteves Colnago]]
| [[Manaus]]
|
| [[Fitxategi:Esteves Colnago 01 (cropped).jpg|center|80px]]
|-
| [[Joao Paulo Barreto]]
| [[São Gabriel da Cachoeira]]
|
|
|-
| [[Fernanda Diniz]]
| [[Manaus]]
|
|
|-
| [[Laura Athayde]]
| [[Manaus]]
|
| [[Fitxategi:Foto laura athayde.jpg|center|80px]]
|-
| [[Elza Vitória de Sá Peixoto Pereira]]
| [[Manaus]]
|
|
|-
| [[Domingos Jorge Chalub Pereira]]
| [[Manaus]]
|
|
|-
| [[Abrahim Baze]]
| [[Manaus]]
|
|
|-
| [[Ana Custódia da Silva Sarmento, viscondessa de Sá]]
| [[Manaus]]
|
|
|-
| [[Maria José da Silva Sarmento]]
| [[Manaus]]
|
|
|-
| [[Ercilia Sarmento]]
| Amazonas
|
|
|-
| [[Agnello Uchôa Bittencourt]]
| [[Manaus]]
|
|
|-
| [[Luís Balkar Sá Peixoto Pinheiro]]
| [[Manaus]]
|
|
|-
| [[Leny de Sá Peixoto Pereira]]
| [[Manaus]]
|
|
|-
| [[Avelino Pereira Júnior]]
| [[Manaus]]
|
|
|-
| [[Emyline]]
| [[Manaus]]
|
|
|-
| [[Heitor]]
| [[Manaus]]
|
|
|-
| [[Thiago Henrique de Lima Gonzaga]]
| [[Manaus]]
|
|
|-
| [[Sheislaine Hayalla]]
| [[Manaus]]
|
|
|-
| [[Moisés Baraça]]
| [[Barcelos (Amazonas)|Barcelos]]
|
|
|-
| [[Elias Yaguakãg]]
| [[Nova Olinda do Norte]]
|
|
|-
| [[Hulk Manauara]]
| [[Manaus]]
|
|
|-
| [[Franc Landi]]
| [[Manaus]]
|
|
|-
| [[Álvaro Tukano]]
| [[São Gabriel da Cachoeira]]
|
| [[Fitxategi:Álvaro Tukano-01 (cropped).jpg|center|80px]]
|-
| [[Jaime Diakara]]
| [[Igarapé Cucura]]
|
|
|-
| [[Beto Marubo]]
| [[Javari Valley]]
|
|
|}
{{wikidata list end}}
== Ikus, gainera ==
* [[Brasilen banaketa administratiboa]]
* [[Amazonas]]
== Kanpo estekak ==
* {{pt}} [https://web.archive.org/web/20051029125208/http://www.amazonas.am.gov.br/ Estatuko webgune ofiziala]
{{autoritate kontrola}}
{{Brasilgo estatu aurkibidea}}
{{geografia zirriborroa|Brasil}}
[[Kategoria:Brasilgo estatuak]]
nco0emc9oaboxrzlkww1usr43kaopfa
Lankide eztabaida:Theklan/2008ko ekaina
3
72688
9974776
8813878
2024-11-20T14:09:36Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2008ko ekaina]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2008ko ekaina]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
8813878
wikitext
text/x-wiki
== Asteko argazkia ==
Aupa! Ez dakit ondo ulertu dizudan azaldu didazuna. [[Eztabaida:Atari:Euskal_Wikiatlasa/Asteko_argazkia|Asteko argazkiaren orrialde honetan]] "Irudi bat proposatu" lotura bat jarri, eta bertan klik eginez irudiaren izena bakarrik zehaztuz orrialdean atal berri bat gehitzea nahi duzu? –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 12:47, 5 Ekaina 2008 (UTC)
:Uste dut hori nahiko erraz egin daitekeela. Azken finean orrialde askotan (lankide eztabaidetan, adibidez) badago "+" pestaña hori, atal berri bat sortzen duena, eta hau ere antzeko zerbait litzateke. Lotura ''&action=edit§ion=new'' itxurakoa izan beharko litzateke, eta ondoren badakit atal berri horren edukia erdi-eginda emateko badagoela aukeraren bat, baina orain ez dut gogoratzen... eta hortik ikusi izan dut, ea topatzen dugun! –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 13:56, 5 Ekaina 2008 (UTC)
== interwikiak ==
Aupa theklan. Nola funtzionatzen du hizkuntzen arteko loturak eransteko robot horrek? Hori erabiliz, artrikulua duten gainontzeko hizkuntza guztien lotura, eta aldi berean, euskarazkoarena gainontzekoetan agertzea lortzen da?
== Kongoko udalerriak ==
Ez dakit, nahiago dut lehen zegoen bezala, gainera zailagoa da. Eta dentsitatea eta hori beste wikipedietatik ondo kopiatu ditut, ez daude gaizki. Nahiago dut lehen zeuden bezala jartzea--[[Lankide:Enzaiklopedia|'''Enzai''']] • [[Lankide_eztabaida:Enzaiklopedia|Ezt]] [[Aparteko:Contributions/Enzaiklopedia|<sub>ekarpenak</sub>]] 13:49, 6 Ekaina 2008 (UTC)
:Eta ez bada txantiloi hori zein da ba? eta ez bada Kinshasa zein da? Ezaidazu mesedez eta zuzenduko dut. Egin dezagun gauza bat. Nik nire modura (baina hobeto) egiten dut eta zuk "kokapen mapa" edo iparra eta ekialde eta gauza horiek egiten dituzu. Ongi?[[Lankide:Enzaiklopedia|'''Enzai''']] • [[Lankide_eztabaida:Enzaiklopedia|Ezt]] [[Aparteko:Contributions/Enzaiklopedia|<sub>ekarpenak</sub>]] 13:55, 6 Ekaina 2008 (UTC)
::Hori eingo dut. Eskerrik asko![[Lankide:Enzaiklopedia|'''Enzai''']] • [[Lankide_eztabaida:Enzaiklopedia|Ezt]] [[Aparteko:Contributions/Enzaiklopedia|<sub>ekarpenak</sub>]] 14:00, 6 Ekaina 2008 (UTC)
:::Eske nahi dut [[Lankide:EnzaiBot|Nere bot-ak]] jartzea[[Lankide:Enzaiklopedia|'''Enzai''']] • [[Lankide_eztabaida:Enzaiklopedia|Ezt]] [[Aparteko:Contributions/Enzaiklopedia|<sub>ekarpenak</sub>]] 14:08, 6 Ekaina 2008 (UTC)
::::A bai? ez nekin ni hori. Orduan jarri behar ditut. Ongi[[Lankide:Enzaiklopedia|'''Enzai''']] • [[Lankide_eztabaida:Enzaiklopedia|Ezt]] [[Aparteko:Contributions/Enzaiklopedia|<sub>ekarpenak</sub>]] 14:12, 6 Ekaina 2008 (UTC)
Baina gauza bat, koordenatuak berdinak jartzen ari zara. Orretarako nik neuk jartzen ditut, berdinak direlako[[Lankide:Enzaiklopedia|'''Enzai''']] • [[Lankide_eztabaida:Enzaiklopedia|Ezt]] [[Aparteko:Contributions/Enzaiklopedia|<sub>ekarpenak</sub>]] 20:05, 6 Ekaina 2008 (UTC)
Bai egia da. Eta nola jakin daitezke herri bakoitzaren koordenatuak? nola dakizkizu, orri batean begiratzen dituzu edo? (nik egiteko eta zuri ez molestatzeko zure lanean)
Ongi, ona da jakitea XD[[Lankide:Enzaiklopedia|'''Enzai''']] • [[Lankide_eztabaida:Enzaiklopedia|Ezt]] [[Aparteko:Contributions/Enzaiklopedia|<sub>ekarpenak</sub>]] 20:15, 6 Ekaina 2008 (UTC)
== Arazoak koordenatuekin ==
Kontxo, ba horrela bapatean ez dakit zein izango litzatekeen egokiena. Beno, ondo etorriko zait hori errepasatzea, ze justu datozen urteetan gure kartografia osoa sistema batetik bestera pasatu behar dugu, Europako Batasunaren erabaki baten ondorioz.--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 14:24, 6 Ekaina 2008 (UTC)
:WGS84 datumeko altuera erabiltzea aholkatzera nihoan, WGS84 ED50 baino sistema modernoagoa baita, baina oraintxe konturatu naiz: itsas mailan dagoen punturen bat kontsultatzen baduzu, adibidez Donostiako Groseko hondartzan, ikusiko duzu WGS84 datumekoak 50 metro gora desplazatuta daudela. Beraz, hobe "ED50 koordenatuak:" atalean agertzen den altuera erabiltzen baduzu.--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 19:30, 6 Ekaina 2008 (UTC)
== Gasteizko historia ==
Ah, ez nuen ezagutzen txantiloi hori. Bai, erabiliko dut, ea nola geratzen den. Eskerrik asko.--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 09:21, 7 Ekaina 2008 (UTC)
==Landareak==
Kaixo Theklan, ez dakit hau hemen jarri behar dizuedan baina holan ez bada, nire ezjakintasunagatik, parkatuko didazulakoan nago.
Smilax generoari buruzko artikulua nahasi samarra dela diozu eta behar bada arrazoia duzu; baina ni landaretan adituegia ez naizenez, normalean egiten dudana iglesezko wikipediaren artikuluak ahal dudan moduan euskaratzea izaten da.
Kasu honetan Euskalerrian oso hedatuta dagoen Smilax aspera espezieari buruzko artikulua idatzi nahi nuen baina ez dut aurkitu eta horregatik euskaratu dut Smilax generoarena.
Honelako kasutan artikulua euskaratzea lan handiagoa ematen dit bertan hemen ezezagunak diren gauza askori buruz hitz egiten delako.
Saiatzen naiz bertakoenak iruditzen zaizkidan gauza batzuk kentzen baina askotan nire irudiz interesgarriagoak edo kuriosoagoak mantentzen ditut. Behar bada kasu honetan ez dut asmatu.
Edozein modutan artikuluan ez dago inglesezko artikuluan agertzen ez den ezer.
Kategoriei buruz esaten didazunaz ere guztiz ados egongo nintzateke euskal wikipedian milaka landareen artikuluak izango bagenitu eta gehienok landare gehienen izen arruntak ezagutuko ba genitu, baina hori holan ez denez uste dut oraingoz hobe dela landareetaz zerbait berri ikasi nahi duen ez-adituari aukera gehiago eman landareak aurki ditzan.
Edozein modutan, hartuta badago erabakia landareak klasifikatzerakoan familien kategorietan bakarrik sailkatzeko eta ez ordenenetan, horixe egingo dut hemendik aurrera.
Erabakia hartuta ez badago pentsatu ezazue oraingoz zer litzatekeen egokiena.
Zure erantzunaren zain geratzen naiz.
Hurrengo arte
[[Lankide:Jon Peli Oleaga|Jon Peli Oleaga]] 19:37, 8 Ekaina 2008 (UTC)
== Eztei-bidaia ==
Kaixo Theklan. [[Eztei-bidaia]] artikuluan paragrafo pare bat ezabatu nituen, ikusi duzun bezala. Berez, artikulua gaztelaniazko artikuluaren itzulpen zuzena da, ''[[:es:Luna de miel|Luna de miel]]'' artikuluarena. Eta bertako edukiak ez dira unibertsalak (hau da, gaiari buruzkoak bakarrik) baizik eta ''Luna de miel'' esapideari buruzkoak. Orduan, euskaraz jartzean, Eztei-bidaia esplikatzean ''luna de miel'' noiz agertu zen ez du zentzurik. Aspaldi Espainian ezti-urarekin zer egiten zen, zer zer ikusi du eztei-bidaiarekin? Ezer ez. Agian beste hizkuntzetako esapideei buruzko atala egin beharko litzateke, baina oraindik orain, berriz ipini duzun paragrafoak ez du zentzurik, nire ustez... --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|erantzun hemen]]) 17:43, 9 Ekaina 2008 (UTC)
==Akatsa orri nagusian==
epa lagune,
bada, kontua da akatsa orri nagusian dagoela eta ezin dudala aldatu. Urteurrenen weborrian aldatu egin dut. Ea zuk alda dezakezun!
beno txo! Ondo segi!
[[Lankide:Drpolilla|Drpolilla]] 21:35, 9 Ekaina 2008 (UTC)
== Azaleko Wikimedia atala ==
Theklan, ikusi duzu hemen esandakoa?: [[Eztabaida:Azala#Wikimediaren beste proiektuak atala]]. Administratzailea zarenez... --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 22:00, 11 Ekaina 2008 (UTC)
== 2008 Olinpiar Jokoak ==
Kaixo, [[Lankide:Andersalinas|Andersalinas]] lankidea naiz. Dagoeneko, hilabete besterik ez da geratzen '''2008ko Txinako Olinpiar Jokoak''' hasteko. Artikulu oso garrantzitsua da eta artikulua sortzeko premia dagoela iruditzen zait. Artikulua sortzeko, wikiproiektu bat sortzea izango litzateke, nire ustez, ideiarik hoberena. Horretarako, lankide askoren laguntza behar da artikulua egoki sortzeko.
Besterik gabe,
[[Lankide:Andersalinas|Andersalinas]] 16:45, 12 Ekaina 2008 (UTC)
:Kaixo berriz ere! Artikulu batzuk hasi naiz sortzen eta {{tx|2008ko Olinpiar Jokoetako kirolak}} txantiloia egin dut. Jakin nahi nuke ea Olinpiaden egutegietarako txantiloirik sortuko zenukeen. [[Lankide:Andersalinas|Andersalinas]] 14:13, 15 Ekaina 2008 (UTC)
Gaztelaniazko wikipediako Olinpiar Jokoen artikuluan dagoen txantiloia ondo dago. Baita ere, ingelerazko wikipediako artikuluakoaren antzekoa ere egin dezakegu. [[Lankide:Andersalinas|Andersalinas]] 13:16, 16 Ekaina 2008 (UTC)
== WAP botoia ==
Kaixo Theklan! Azalean jarri berri duzun WAP botoiaren izenburua katalanez dago. Saguaren kurtsorea botoiaren gainetik pasatzean deskribapena katalanez ateratzen da. Ikusi Azala/Sarrera txantiloian txertatu duzun kodea: '''title="Accés WAP de la Viquipèdia">WAP'''. Txantiloia babesturik dagoenez ezin dut aldatu eta horrexegatik jakinarazten dizut. Ondo izan. Aio!
[[Lankide:Tximist|Tximist - Zer berri?]] 17:59, 18 Ekaina 2008 (UTC)
: A bale, nik esan baino lehen konturatu zarela ikusi dut. Aio!
[[Lankide:Tximist|Tximist - Zer berri?]] 18:00, 18 Ekaina 2008 (UTC)
== Ayuda ==
Hola Theklan. Soy Cuemarin de la wikipedia en español. Me han bloqueado durante tres días por lo que se dice en un punto en el debate sobre Rebelión (el texto "Recapitulando: La política del avestruz"). Cualquier ayuda de tu parte o de otros wikipedistas será bien recibida. En wikipedia en español no puedo mandar mensajes. Gracias de antemano.--[[Aparteko:Contributions/85.96.161.156|85.96.161.156]] 11:59, 21 Ekaina 2008 (UTC)
== Klasikoen gordailutik Wikisourcera ==
Interesgarria izan daiteke oso, testuak domeinu publikopean [http://klasikoak.armiarma.eus/kgriburuz.htm baitaude] Bestela eskuz ere egiten hasi daiteke pixkanaka, ahalik eta domeinu propioa izan dezakegula erakutsi arte, dena dela, botako diot begiratu bat ea, baina eskuz egitea hobea izango litzateke (estruktura jarri, wikiformatua eman eta abarretarako).--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 06:27, 25 Ekaina 2008 (UTC)
:Bide batez, komentatzea nik programatzeaz ez dakidala ia ezer eta beraz parametro sinple batzuk aldatu bai, baina hortik haratago doana nire ahalmenetatik at dago. Agian gehiago dakien norbaiti galdetu beharko zaio...--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 06:43, 25 Ekaina 2008 (UTC)
== Monobook ==
Aupa theklan!
Monobooka arazo bat dauka, eta zera da: irudiaren botoia sartzerakoan "Imagen" agertzen da, eta ez "irudi" [[Lankide:Enzaiklopedia|'''Enzai''']] • [[Lankide_eztabaida:Enzaiklopedia|Ezt]] [[Aparteko:Contributions/Enzaiklopedia|<sub>ekarpenak</sub>]] 11:18, 26 Ekaina 2008 (UTC)
== "Anexo" orriak ==
Aupa theklan!
Gaztelerazko bertsioan "Anexo" izeneko artikulu batzuk daude. Euskaraz horrelako orriak sortzeko zer egin behar da?
Milesker!
[[Lankide:Satanko|Satanko]] 12:35, 27 Ekaina 2008 (UTC)Satanko[[Lankide:Satanko|Satanko]] 12:35, 27 Ekaina 2008 (UTC)
== Santiago Alba Ricoren artikulua ==
Aupa Theklan. Irakurri duzu, ekainaren 29ko Garan Santiago Albak wikipediari buruz idatzi duen artikulua? Izenburua, "ni libre, ni de izquierdas". Hori bai, gaztelerazko bertsioarekin sartzen da, Palestinaren zapalkuntzari ematen dioten trataera eskasa abiapuntutzat harturik...
h1iaamyeo7bdqbt4rlhzlbio27z636r
9975219
9974776
2024-11-20T14:27:24Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2008ko ekaina]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2008ko ekaina]]» izenera aldatu du: Revert
8813878
wikitext
text/x-wiki
== Asteko argazkia ==
Aupa! Ez dakit ondo ulertu dizudan azaldu didazuna. [[Eztabaida:Atari:Euskal_Wikiatlasa/Asteko_argazkia|Asteko argazkiaren orrialde honetan]] "Irudi bat proposatu" lotura bat jarri, eta bertan klik eginez irudiaren izena bakarrik zehaztuz orrialdean atal berri bat gehitzea nahi duzu? –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 12:47, 5 Ekaina 2008 (UTC)
:Uste dut hori nahiko erraz egin daitekeela. Azken finean orrialde askotan (lankide eztabaidetan, adibidez) badago "+" pestaña hori, atal berri bat sortzen duena, eta hau ere antzeko zerbait litzateke. Lotura ''&action=edit§ion=new'' itxurakoa izan beharko litzateke, eta ondoren badakit atal berri horren edukia erdi-eginda emateko badagoela aukeraren bat, baina orain ez dut gogoratzen... eta hortik ikusi izan dut, ea topatzen dugun! –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 13:56, 5 Ekaina 2008 (UTC)
== interwikiak ==
Aupa theklan. Nola funtzionatzen du hizkuntzen arteko loturak eransteko robot horrek? Hori erabiliz, artrikulua duten gainontzeko hizkuntza guztien lotura, eta aldi berean, euskarazkoarena gainontzekoetan agertzea lortzen da?
== Kongoko udalerriak ==
Ez dakit, nahiago dut lehen zegoen bezala, gainera zailagoa da. Eta dentsitatea eta hori beste wikipedietatik ondo kopiatu ditut, ez daude gaizki. Nahiago dut lehen zeuden bezala jartzea--[[Lankide:Enzaiklopedia|'''Enzai''']] • [[Lankide_eztabaida:Enzaiklopedia|Ezt]] [[Aparteko:Contributions/Enzaiklopedia|<sub>ekarpenak</sub>]] 13:49, 6 Ekaina 2008 (UTC)
:Eta ez bada txantiloi hori zein da ba? eta ez bada Kinshasa zein da? Ezaidazu mesedez eta zuzenduko dut. Egin dezagun gauza bat. Nik nire modura (baina hobeto) egiten dut eta zuk "kokapen mapa" edo iparra eta ekialde eta gauza horiek egiten dituzu. Ongi?[[Lankide:Enzaiklopedia|'''Enzai''']] • [[Lankide_eztabaida:Enzaiklopedia|Ezt]] [[Aparteko:Contributions/Enzaiklopedia|<sub>ekarpenak</sub>]] 13:55, 6 Ekaina 2008 (UTC)
::Hori eingo dut. Eskerrik asko![[Lankide:Enzaiklopedia|'''Enzai''']] • [[Lankide_eztabaida:Enzaiklopedia|Ezt]] [[Aparteko:Contributions/Enzaiklopedia|<sub>ekarpenak</sub>]] 14:00, 6 Ekaina 2008 (UTC)
:::Eske nahi dut [[Lankide:EnzaiBot|Nere bot-ak]] jartzea[[Lankide:Enzaiklopedia|'''Enzai''']] • [[Lankide_eztabaida:Enzaiklopedia|Ezt]] [[Aparteko:Contributions/Enzaiklopedia|<sub>ekarpenak</sub>]] 14:08, 6 Ekaina 2008 (UTC)
::::A bai? ez nekin ni hori. Orduan jarri behar ditut. Ongi[[Lankide:Enzaiklopedia|'''Enzai''']] • [[Lankide_eztabaida:Enzaiklopedia|Ezt]] [[Aparteko:Contributions/Enzaiklopedia|<sub>ekarpenak</sub>]] 14:12, 6 Ekaina 2008 (UTC)
Baina gauza bat, koordenatuak berdinak jartzen ari zara. Orretarako nik neuk jartzen ditut, berdinak direlako[[Lankide:Enzaiklopedia|'''Enzai''']] • [[Lankide_eztabaida:Enzaiklopedia|Ezt]] [[Aparteko:Contributions/Enzaiklopedia|<sub>ekarpenak</sub>]] 20:05, 6 Ekaina 2008 (UTC)
Bai egia da. Eta nola jakin daitezke herri bakoitzaren koordenatuak? nola dakizkizu, orri batean begiratzen dituzu edo? (nik egiteko eta zuri ez molestatzeko zure lanean)
Ongi, ona da jakitea XD[[Lankide:Enzaiklopedia|'''Enzai''']] • [[Lankide_eztabaida:Enzaiklopedia|Ezt]] [[Aparteko:Contributions/Enzaiklopedia|<sub>ekarpenak</sub>]] 20:15, 6 Ekaina 2008 (UTC)
== Arazoak koordenatuekin ==
Kontxo, ba horrela bapatean ez dakit zein izango litzatekeen egokiena. Beno, ondo etorriko zait hori errepasatzea, ze justu datozen urteetan gure kartografia osoa sistema batetik bestera pasatu behar dugu, Europako Batasunaren erabaki baten ondorioz.--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 14:24, 6 Ekaina 2008 (UTC)
:WGS84 datumeko altuera erabiltzea aholkatzera nihoan, WGS84 ED50 baino sistema modernoagoa baita, baina oraintxe konturatu naiz: itsas mailan dagoen punturen bat kontsultatzen baduzu, adibidez Donostiako Groseko hondartzan, ikusiko duzu WGS84 datumekoak 50 metro gora desplazatuta daudela. Beraz, hobe "ED50 koordenatuak:" atalean agertzen den altuera erabiltzen baduzu.--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 19:30, 6 Ekaina 2008 (UTC)
== Gasteizko historia ==
Ah, ez nuen ezagutzen txantiloi hori. Bai, erabiliko dut, ea nola geratzen den. Eskerrik asko.--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 09:21, 7 Ekaina 2008 (UTC)
==Landareak==
Kaixo Theklan, ez dakit hau hemen jarri behar dizuedan baina holan ez bada, nire ezjakintasunagatik, parkatuko didazulakoan nago.
Smilax generoari buruzko artikulua nahasi samarra dela diozu eta behar bada arrazoia duzu; baina ni landaretan adituegia ez naizenez, normalean egiten dudana iglesezko wikipediaren artikuluak ahal dudan moduan euskaratzea izaten da.
Kasu honetan Euskalerrian oso hedatuta dagoen Smilax aspera espezieari buruzko artikulua idatzi nahi nuen baina ez dut aurkitu eta horregatik euskaratu dut Smilax generoarena.
Honelako kasutan artikulua euskaratzea lan handiagoa ematen dit bertan hemen ezezagunak diren gauza askori buruz hitz egiten delako.
Saiatzen naiz bertakoenak iruditzen zaizkidan gauza batzuk kentzen baina askotan nire irudiz interesgarriagoak edo kuriosoagoak mantentzen ditut. Behar bada kasu honetan ez dut asmatu.
Edozein modutan artikuluan ez dago inglesezko artikuluan agertzen ez den ezer.
Kategoriei buruz esaten didazunaz ere guztiz ados egongo nintzateke euskal wikipedian milaka landareen artikuluak izango bagenitu eta gehienok landare gehienen izen arruntak ezagutuko ba genitu, baina hori holan ez denez uste dut oraingoz hobe dela landareetaz zerbait berri ikasi nahi duen ez-adituari aukera gehiago eman landareak aurki ditzan.
Edozein modutan, hartuta badago erabakia landareak klasifikatzerakoan familien kategorietan bakarrik sailkatzeko eta ez ordenenetan, horixe egingo dut hemendik aurrera.
Erabakia hartuta ez badago pentsatu ezazue oraingoz zer litzatekeen egokiena.
Zure erantzunaren zain geratzen naiz.
Hurrengo arte
[[Lankide:Jon Peli Oleaga|Jon Peli Oleaga]] 19:37, 8 Ekaina 2008 (UTC)
== Eztei-bidaia ==
Kaixo Theklan. [[Eztei-bidaia]] artikuluan paragrafo pare bat ezabatu nituen, ikusi duzun bezala. Berez, artikulua gaztelaniazko artikuluaren itzulpen zuzena da, ''[[:es:Luna de miel|Luna de miel]]'' artikuluarena. Eta bertako edukiak ez dira unibertsalak (hau da, gaiari buruzkoak bakarrik) baizik eta ''Luna de miel'' esapideari buruzkoak. Orduan, euskaraz jartzean, Eztei-bidaia esplikatzean ''luna de miel'' noiz agertu zen ez du zentzurik. Aspaldi Espainian ezti-urarekin zer egiten zen, zer zer ikusi du eztei-bidaiarekin? Ezer ez. Agian beste hizkuntzetako esapideei buruzko atala egin beharko litzateke, baina oraindik orain, berriz ipini duzun paragrafoak ez du zentzurik, nire ustez... --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|erantzun hemen]]) 17:43, 9 Ekaina 2008 (UTC)
==Akatsa orri nagusian==
epa lagune,
bada, kontua da akatsa orri nagusian dagoela eta ezin dudala aldatu. Urteurrenen weborrian aldatu egin dut. Ea zuk alda dezakezun!
beno txo! Ondo segi!
[[Lankide:Drpolilla|Drpolilla]] 21:35, 9 Ekaina 2008 (UTC)
== Azaleko Wikimedia atala ==
Theklan, ikusi duzu hemen esandakoa?: [[Eztabaida:Azala#Wikimediaren beste proiektuak atala]]. Administratzailea zarenez... --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 22:00, 11 Ekaina 2008 (UTC)
== 2008 Olinpiar Jokoak ==
Kaixo, [[Lankide:Andersalinas|Andersalinas]] lankidea naiz. Dagoeneko, hilabete besterik ez da geratzen '''2008ko Txinako Olinpiar Jokoak''' hasteko. Artikulu oso garrantzitsua da eta artikulua sortzeko premia dagoela iruditzen zait. Artikulua sortzeko, wikiproiektu bat sortzea izango litzateke, nire ustez, ideiarik hoberena. Horretarako, lankide askoren laguntza behar da artikulua egoki sortzeko.
Besterik gabe,
[[Lankide:Andersalinas|Andersalinas]] 16:45, 12 Ekaina 2008 (UTC)
:Kaixo berriz ere! Artikulu batzuk hasi naiz sortzen eta {{tx|2008ko Olinpiar Jokoetako kirolak}} txantiloia egin dut. Jakin nahi nuke ea Olinpiaden egutegietarako txantiloirik sortuko zenukeen. [[Lankide:Andersalinas|Andersalinas]] 14:13, 15 Ekaina 2008 (UTC)
Gaztelaniazko wikipediako Olinpiar Jokoen artikuluan dagoen txantiloia ondo dago. Baita ere, ingelerazko wikipediako artikuluakoaren antzekoa ere egin dezakegu. [[Lankide:Andersalinas|Andersalinas]] 13:16, 16 Ekaina 2008 (UTC)
== WAP botoia ==
Kaixo Theklan! Azalean jarri berri duzun WAP botoiaren izenburua katalanez dago. Saguaren kurtsorea botoiaren gainetik pasatzean deskribapena katalanez ateratzen da. Ikusi Azala/Sarrera txantiloian txertatu duzun kodea: '''title="Accés WAP de la Viquipèdia">WAP'''. Txantiloia babesturik dagoenez ezin dut aldatu eta horrexegatik jakinarazten dizut. Ondo izan. Aio!
[[Lankide:Tximist|Tximist - Zer berri?]] 17:59, 18 Ekaina 2008 (UTC)
: A bale, nik esan baino lehen konturatu zarela ikusi dut. Aio!
[[Lankide:Tximist|Tximist - Zer berri?]] 18:00, 18 Ekaina 2008 (UTC)
== Ayuda ==
Hola Theklan. Soy Cuemarin de la wikipedia en español. Me han bloqueado durante tres días por lo que se dice en un punto en el debate sobre Rebelión (el texto "Recapitulando: La política del avestruz"). Cualquier ayuda de tu parte o de otros wikipedistas será bien recibida. En wikipedia en español no puedo mandar mensajes. Gracias de antemano.--[[Aparteko:Contributions/85.96.161.156|85.96.161.156]] 11:59, 21 Ekaina 2008 (UTC)
== Klasikoen gordailutik Wikisourcera ==
Interesgarria izan daiteke oso, testuak domeinu publikopean [http://klasikoak.armiarma.eus/kgriburuz.htm baitaude] Bestela eskuz ere egiten hasi daiteke pixkanaka, ahalik eta domeinu propioa izan dezakegula erakutsi arte, dena dela, botako diot begiratu bat ea, baina eskuz egitea hobea izango litzateke (estruktura jarri, wikiformatua eman eta abarretarako).--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 06:27, 25 Ekaina 2008 (UTC)
:Bide batez, komentatzea nik programatzeaz ez dakidala ia ezer eta beraz parametro sinple batzuk aldatu bai, baina hortik haratago doana nire ahalmenetatik at dago. Agian gehiago dakien norbaiti galdetu beharko zaio...--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> [[Irudi:Aum calligraphy.svg|20px]] 06:43, 25 Ekaina 2008 (UTC)
== Monobook ==
Aupa theklan!
Monobooka arazo bat dauka, eta zera da: irudiaren botoia sartzerakoan "Imagen" agertzen da, eta ez "irudi" [[Lankide:Enzaiklopedia|'''Enzai''']] • [[Lankide_eztabaida:Enzaiklopedia|Ezt]] [[Aparteko:Contributions/Enzaiklopedia|<sub>ekarpenak</sub>]] 11:18, 26 Ekaina 2008 (UTC)
== "Anexo" orriak ==
Aupa theklan!
Gaztelerazko bertsioan "Anexo" izeneko artikulu batzuk daude. Euskaraz horrelako orriak sortzeko zer egin behar da?
Milesker!
[[Lankide:Satanko|Satanko]] 12:35, 27 Ekaina 2008 (UTC)Satanko[[Lankide:Satanko|Satanko]] 12:35, 27 Ekaina 2008 (UTC)
== Santiago Alba Ricoren artikulua ==
Aupa Theklan. Irakurri duzu, ekainaren 29ko Garan Santiago Albak wikipediari buruz idatzi duen artikulua? Izenburua, "ni libre, ni de izquierdas". Hori bai, gaztelerazko bertsioarekin sartzen da, Palestinaren zapalkuntzari ematen dioten trataera eskasa abiapuntutzat harturik...
h1iaamyeo7bdqbt4rlhzlbio27z636r
Unai Elorriaga Zubiaur
0
74615
9976143
9510734
2024-11-21T11:29:22Z
Joseba65
69297
/* Errepidean */
9976143
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
{{Beste erabilpenak|txirrindulariari|idazlea|Unai Elorriaga}}
'''Unai Elorriaga Zubiaur''' ([[Barakaldo]], [[Bizkaia]], [[1980]]ko [[ekainaren 22]]a) bizkaitar [[Txirrindularitza|txirrindulari]] ohia da, pistan aritzen zena. Madison eta Omnium modalitateetan espezializatu da.
[[2008ko Udako Olinpiar Jokoak|2008ko Olinpiar Jokoetan]] parte hartuko du lehen aldiz, [[Joan Llaneras]]ekin batera. Errepidean ere aritu da, izan ere [[2003]] eta [[2004]]an [[Cafes Baque]] taldean jokatu zuen, baina ez zuen garaipenik lortu.
== Biografia ==
Umea zelarik, Bilboko [[S.C. Casco Viejo]] elkartean hasi zen, txirrindularitza eskolan. Errepidean hasi zen. Maila hona zuela laster erakutzi zuen eta talde desberdinetan egon zen, lasterketak irabazten. Junior mailan adibidez, Gorlizko Andra Mari Saria irabazi zuen, bere taldekidearen aurretik. Gainera, euskadiko Txapelduna izan zen. Vizcaína de Edificaciones taldean izan zen urte haietan.
Afizionatu mailan 36 lasterketa irabazi zituen, baina bigarren eta hirugarren hainbatetan egin zuen. Ohikoa zen, lehiatzen zuen lasterketan hiru onenen artean amaitzea. Horrela, Profesionaletara pasa zen, [[Cafés Baqué (txirrindularitza taldea)|Cafes Baque]] taldean 2003an, eta bere lehenengo lasterketan (Mallorkan), postu ona lortu zuen. Hala ere, eta bi urte goiko mailan eman bazituen ere, ez zuen garaipenik lortu errepidean.
Gero, nahiz eta errepidean aritu zen pistara birzuzendu zuen bere prestakuntza eta [[Eustrak-Euskadi|Cespa-Euskadi]] taldearekin lorpen garrantzitsuak lortu zituen.
== Palmaresa ==
===Errepidean===
'''2001'''
* [[Jose Mari Anza Memoriala]]
'''2002'''
* [[Sollube Zirkuitua]]
* [[Andra Mari Sari Nagusia]]
* [[Fitxategi:MaillotEspaña.PNG|20px]] [[Espainiako errepideko txirrindularitza txapelketa]] (23 urtez azpikoan)
* 2. [[Jose Mari Anza Memoriala]]n
'''2005'''
* [[Leintz Bailarari Itzulia]]
* [[Guerrita garaikurra]]
* 2. [[Xanisteban Saria]]n
'''2006'''
* [[Leintz Bailarari Itzulia]]
* [[Guerrita garaikurra]]
* 3. [[Balentziaga Memoriala]]n
=== Pistan ===
'''2007'''
* Europako Txapelketa (Omnium).
* [[Fitxategi:MaillotEspaña.PNG|20px]] Espainiako Txapelketa (Madison).
'''2008'''
* Melbourneko Madison proba.
'''2009'''
* [[Fitxategi:MaillotEspaña.PNG|20px]] Espainiako Txapelketa Puntuaketan.
'''2011'''
* [[Fitxategi:MaillotEspaña.PNG|20px]] Espainiako Txapelketa Scratch.
* Caliko Puntuaketa proba.
'''2012'''
* UCIko Txapelduna Puntuaketan.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{ProCyclingStats}}
* [https://web.archive.org/web/20071006195040/http://www.urtekaria.com/asp/verPalmExciclC.asp?idVeterano=2129&letraEle=e&pagina=lstExciclistasC.asp Urtekaria]
{{bizialdia|1980ko||Elorriaga, Unai}}
{{biografia zirriborroa|Bizkaia}}
[[Kategoria:Etxebarriarrak]]
[[Kategoria:Bizkaiko txirrindulariak]]
[[Kategoria:Pistako txirrindulariak]]
sr0wc937dc2d3ggisfc37jrc7v4f26u
Lankide eztabaida:Theklan/2008ko uztaila
3
78557
9974783
842125
2024-11-20T14:09:38Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2008ko uztaila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2008ko uztaila]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
842125
wikitext
text/x-wiki
== Esteban Garibai ==
Kaixo Theklan, ikusi dut irudi bat igo duzula Garibairi buruz eta ezabatu egin nahi dutela. Nik mementu honetan asko erabiltzen ari naiz irudi hori eta abisatu egin nahi zaitut horretaz. Berez irudiak ez du copyright-ik Zubitegian, beraz espero dut laster konpondu ahal izatea arazoa. Zeozer behar baduzu esan mesedez. [[Lankide:Istarí Imhotep|Istarí Imhotep]] 17:08, 2 Uztaila 2008 (UTC)
:Irudia Literatura Zubitegikoa da, ezin da jarri argitaletxearen izena? hau da, armiarma? [[Lankide:Istarí Imhotep|Istarí Imhotep]] 21:46, 2 Uztaila 2008 (UTC)
::Azkeneko egilea esaten duzunean esan nahi duzu azkenekoz zeinek aldatu duen argazkia? horiek ez lirateke Literatura Zubitegikoak ere? euren orrialdean ez dago copyright-ik ez luke arazorik egon behar, ez? [[Lankide:Istarí Imhotep|Istarí Imhotep]] 10:05, 3 Uztaila 2008 (UTC)
== Txantiloien erabilpena ==
Kaixo Theklan zuregana zuzentzen naiz, gauzatxo bat jakin nahi dudalako. Wikipedian nabigazio txantiloiak jartzen ditugu errazago mugitzeko, baina nire ustez asko pilatzen direla iruditzen zait. Horregatik proposatu nahi nizuke ingelerazko wikipedian dagoen antzeko era bat egitea. Ikusi adibidez, [[:en:Belgium#External links|ondorengo]] artikulua. Nabigazio txantiloiak taldeka daude antolatuta beste txantiloi zuri batzuetan, honela gaika ordena genitzake. Ondo izan.
[[Lankide:Andersalinas|Andersalinas]] 10:02, 18 Uztaila 2008 (UTC)
==Uepe==
Azterketa eta opor denboraldi luze baten ondoren, hemen naiz berriz. Galderatxo bat, interneten igotzen dituzten argazkien lizentzia nola jakin daiteke ba? Eta beste gauza bat. Alemaniarreko wikipediatik mapa bat hartu eta euskaratu nuen; mapa igotzean, alemaniarreko wikipediatik hartu nuela jarri nuen eta hala ere, ezabatu egin zidaten...ez det ulertzen...argazkiak igotze hau koñazo bat da!!
—[[Lankide:Kanuto90|kanuto90]] 23:25, 31 Uztaila 2008 (UTC)
7jarikzo1sspkgm7rmfzazkprdwr28k
9975205
9974783
2024-11-20T14:27:00Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2008ko uztaila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2008ko uztaila]]» izenera aldatu du: Revert
842125
wikitext
text/x-wiki
== Esteban Garibai ==
Kaixo Theklan, ikusi dut irudi bat igo duzula Garibairi buruz eta ezabatu egin nahi dutela. Nik mementu honetan asko erabiltzen ari naiz irudi hori eta abisatu egin nahi zaitut horretaz. Berez irudiak ez du copyright-ik Zubitegian, beraz espero dut laster konpondu ahal izatea arazoa. Zeozer behar baduzu esan mesedez. [[Lankide:Istarí Imhotep|Istarí Imhotep]] 17:08, 2 Uztaila 2008 (UTC)
:Irudia Literatura Zubitegikoa da, ezin da jarri argitaletxearen izena? hau da, armiarma? [[Lankide:Istarí Imhotep|Istarí Imhotep]] 21:46, 2 Uztaila 2008 (UTC)
::Azkeneko egilea esaten duzunean esan nahi duzu azkenekoz zeinek aldatu duen argazkia? horiek ez lirateke Literatura Zubitegikoak ere? euren orrialdean ez dago copyright-ik ez luke arazorik egon behar, ez? [[Lankide:Istarí Imhotep|Istarí Imhotep]] 10:05, 3 Uztaila 2008 (UTC)
== Txantiloien erabilpena ==
Kaixo Theklan zuregana zuzentzen naiz, gauzatxo bat jakin nahi dudalako. Wikipedian nabigazio txantiloiak jartzen ditugu errazago mugitzeko, baina nire ustez asko pilatzen direla iruditzen zait. Horregatik proposatu nahi nizuke ingelerazko wikipedian dagoen antzeko era bat egitea. Ikusi adibidez, [[:en:Belgium#External links|ondorengo]] artikulua. Nabigazio txantiloiak taldeka daude antolatuta beste txantiloi zuri batzuetan, honela gaika ordena genitzake. Ondo izan.
[[Lankide:Andersalinas|Andersalinas]] 10:02, 18 Uztaila 2008 (UTC)
==Uepe==
Azterketa eta opor denboraldi luze baten ondoren, hemen naiz berriz. Galderatxo bat, interneten igotzen dituzten argazkien lizentzia nola jakin daiteke ba? Eta beste gauza bat. Alemaniarreko wikipediatik mapa bat hartu eta euskaratu nuen; mapa igotzean, alemaniarreko wikipediatik hartu nuela jarri nuen eta hala ere, ezabatu egin zidaten...ez det ulertzen...argazkiak igotze hau koñazo bat da!!
—[[Lankide:Kanuto90|kanuto90]] 23:25, 31 Uztaila 2008 (UTC)
7jarikzo1sspkgm7rmfzazkprdwr28k
Lankide eztabaida:Theklan/2008ko abuztua
3
78558
9974773
842127
2024-11-20T14:09:35Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2008ko abuztua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2008ko abuztua]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
842127
wikitext
text/x-wiki
== Zorionak berriro ere! ==
Kaixo Theklan, aspaldiko. Wikipediatik hain opor luzeak hartu eta gero, ez nekien noiz itzuliko zinen. Eskerrik asko maparen kontuagatik, pena da bereizmen handiagoko irudirik ez edukitzea mapa egiteko.--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 13:27, 22 Abuztua 2008 (UTC)
== Wikipediako artikuluen kalitatea ==
Aupa Theklan, oso interesgarri iruditzen zait [[Wikipedia:Wikipediako_artikuluen_kalitatea|artikuluen kalitatea erakusten duen taula]], eta informazioa sartzen jarraitzea gustatuko litzaidake, nondik hartzen zenuen informazio hau ? --[[Lankide:Abeaumont|Alfredo Beaumont]] 07:27, 29 Abuztua 2008 (UTC)
:Bai, ondo azalduta, uste nuen agian beste modu errazagorik egongo zenik, informazio hori hainbat lekutan ikusi bait dut. Suposatzen dut bot batek erraz egin dezakeen lana dela, ezta? Inork konfirmatzerik (ez dakit hau nola doan) edo egiterik badauka ederto, bestela astia daukadanean zuzenean script bat egingo dut, nahiko erreza bait dirudi programatxo batekin informazio hau ateratzea :D --[[Lankide:Abeaumont|Alfredo Beaumont]] 10:20, 29 Abuztua 2008 (UTC)
::Lehen bertsioa funtzionatzen dut dagoeneko, beraz, taula osatzen joango naiz. Pena bat soilik 5000 artikuluen neurria jakin ahal izatea, artikulu kopurua aldatu ahala gero eta informazio gutxiago lortuko dugu, dagoeneko 2KiB baino gehiago duen artikuluen kopurua ezin dugu lortu... agian beste moduren bat egongo da, baina momentuz honekin nahiko izan beharko... --[[Lankide:Abeaumont|Alfredo Beaumont]] 09:05, 31 Abuztua 2008 (UTC)
6lpu9e2wsr5bo6mve054zuq7oop9onv
9975226
9974773
2024-11-20T14:27:34Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2008ko abuztua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2008ko abuztua]]» izenera aldatu du: Revert
842127
wikitext
text/x-wiki
== Zorionak berriro ere! ==
Kaixo Theklan, aspaldiko. Wikipediatik hain opor luzeak hartu eta gero, ez nekien noiz itzuliko zinen. Eskerrik asko maparen kontuagatik, pena da bereizmen handiagoko irudirik ez edukitzea mapa egiteko.--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 13:27, 22 Abuztua 2008 (UTC)
== Wikipediako artikuluen kalitatea ==
Aupa Theklan, oso interesgarri iruditzen zait [[Wikipedia:Wikipediako_artikuluen_kalitatea|artikuluen kalitatea erakusten duen taula]], eta informazioa sartzen jarraitzea gustatuko litzaidake, nondik hartzen zenuen informazio hau ? --[[Lankide:Abeaumont|Alfredo Beaumont]] 07:27, 29 Abuztua 2008 (UTC)
:Bai, ondo azalduta, uste nuen agian beste modu errazagorik egongo zenik, informazio hori hainbat lekutan ikusi bait dut. Suposatzen dut bot batek erraz egin dezakeen lana dela, ezta? Inork konfirmatzerik (ez dakit hau nola doan) edo egiterik badauka ederto, bestela astia daukadanean zuzenean script bat egingo dut, nahiko erreza bait dirudi programatxo batekin informazio hau ateratzea :D --[[Lankide:Abeaumont|Alfredo Beaumont]] 10:20, 29 Abuztua 2008 (UTC)
::Lehen bertsioa funtzionatzen dut dagoeneko, beraz, taula osatzen joango naiz. Pena bat soilik 5000 artikuluen neurria jakin ahal izatea, artikulu kopurua aldatu ahala gero eta informazio gutxiago lortuko dugu, dagoeneko 2KiB baino gehiago duen artikuluen kopurua ezin dugu lortu... agian beste moduren bat egongo da, baina momentuz honekin nahiko izan beharko... --[[Lankide:Abeaumont|Alfredo Beaumont]] 09:05, 31 Abuztua 2008 (UTC)
6lpu9e2wsr5bo6mve054zuq7oop9onv
Sociedad Deportiva de Remo Castreña
0
79271
9975591
9893397
2024-11-20T19:36:21Z
Gartxoak
23317
9975591
wikitext
text/x-wiki
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = black
| kolore2 = red
| izena = Sociedad Deportiva de Remo Castreña
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera = [[1879]] (S.D.R. Castro Urdiales)<br/>[[2005]] (S.D.R. Castreña)
| bazkideak =
| herria = {{banderaikur|Espainia}} [[Castro Urdiales]], [[Kantabria]]
| koloreak = {{color box|red}} gorria
| lehendakaria = {{banderaikur|Espainia}} Fernando Ruiz
| entrenatzailea = {{banderaikur|Espainia}} Jose Angel Vazquez
| patroia = {{banderaikur|Espainia}} Santiago Lopez Garcia de Vicuña
| trainerua = {{color box|red}} ''La Marinera''
| txapelketak = '''4''' [[Kontxako Bandera]]<br />'''1''' [[TKE Liga]]<br />'''2''' [[Traineruen Euskal Liga|Euskal Liga]]<br />'''1''' [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]]<br />'''11''' [[Kantabriako Traineru Txapelketa|Kantabriako Txapelketa]]
| kontxa = ez
| liga =
| aurten = 3.a ([[KAE Liga|KAE 2 Liga]])
| webgunea = [https://www.lamarinera.org/ www.lamarinera.org]
}}
'''Sociedad Deportiva de Remo Castreña''' ([[euskara]]z ''Arraun Kirol Elkarte Castrotarra'') [[Castro Urdiales]]ko ([[Kantabria]], [[Espainia]]) [[arraun]] taldea da. 2013 arte '''Sociedad Deportiva de Remo Castro Urdiales''' izenarekin TKE Ligan aritu zen baina arazo ekonomikoen erruz taldea desagertu<ref name=":0">{{Erreferentzia|abizena=muchocastro|izenburua=[AMPLIACIÓN] REMO/ La S.D.R. Castro Urdiales cambia su nombre por 'La Castreña' para evitar más embargos|hizkuntza=es|data=2013-05-11|url=https://www.muchocastro.com/articulo/deporte/ampliacion-remo-la-s-d-r-castro-urdiales-cambia-su-nombre-por-la-castrena-para-evitar-mas-embargos/20130511191933045181.html|aldizkaria=muchocastro|sartze-data=2024-06-03}}</ref>, bigarren taldearen izena hartu eta bi urtetan jarraian maila galdu zuen.
2000. hamarkadan traineru indartsua osatu zuen [[Jose Luis Korta|Jose Luis Kortaren]] eskutik eta Kontxako lau bandera, TKE LIga bat, bi Euskal Liga eta Espainiako Txapelketa bat irabazi zituen, besteak beste.
== Historia ==
=== Lehenengo estropadak ===
Lehendabiziko garaipen ospetsua [[1861]]eko [[ekainaren 23]]an lortu zuen [[Santander]]ren, non [[Elisabet II.a Espainiakoa|Isabel II.a]] erreginaren aurrean zenbait talde [[kantabria]]r eta [[bizkaia|bizkaitar]] gainditu zituen. [[Espainiako Gerra Zibila|Gerra Zibilaren]] aurretik [[Santanderko estropada zaharrak|Santanderren jokaturiko estropadetan]] sarritan aritu zen, garaipenik lortu ez bazuen ere. Emaitzarik onena 1933ko bigarren postua da, garai hartan erabat nagusi zen [[Sociedad Deportiva de Remo Pedreña|Pedreñaren]] atzetik.<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Eusko Label Liga de traineras|hizkuntza=es|url=https://www.euskolabelliga.com/clubes/index.php?c=6&id=es|aldizkaria=www.euskolabelliga.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
Lehen aro honetako amaiera 1950ean jar dezakegu. urte hartan [[Castro Urdiales|Castron]] bertan jokatu zen [[Espainiako Traineru Txapelketa]] irabazi zuen, baina arraunlari batzuen lizentziatan izandako akatsengatik txapelketa baliorik gabe gelditu zen.<ref>{{Erreferentzia|abizena=angelobregonsierra|izenburua=Campeonato de España de 1950|hizkuntza=es|data=2016-06-06|url=https://labancadadelremo.wordpress.com/2016/06/06/campeonato-de-espana-de-1950/|aldizkaria=LA BANCADA DEL REMO|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
Aipatzekoak izan ziren 1949an [[trainerilla]]tan [[Zierbena Arraun Elkartea|Zierbenarekin]] izan zituen lehia estuak. Castrok [[Espainiako Trainerilla Txapelketa|Espainiako Txapelketa]] irabazi zuen eta Zierbenak errebantxa gisa antolaturiko ''Kantauriko Txapelketa''. Hirugarren estropada bat antolatu zen Deustun garaile nagusia nor zen erabakitzeko baina bidean Castroko arraunlariek istripua izan zuten eta jokatu gabe gelditu zen estropada.
=== 70 eta 80 hamarkadak ===
1966 urtean '''Sociedad Deportiva de Remo Castro Urdiales''' sortu zen eta hasierako urteetan batel eta trainerilletan aritu zen<ref name=":1" />. 1968an Espainiako batel txapelketa antolatu zuen eta elkarteko batelek lortu zituzten lehen eta bigarren postuak. Trainerilletan hirugarren egin zuen 1968 eta 1969an.
1973an [[Castro Urdialesko Bandera|etxeko bandera]] jokatzen hasi zen eta bertan hartu zuen parte Castroko traineruak, 23 urtetako lehorraldiaren ondoren. Ordutik aro bikain bat hasi zuen, 1974 eta 1984 artean urtero [[Kontxako Bandera]]rako sailkatu zelarik. Emaitzarik onena 1975ean eskuratu zuen, bigarren postua hain zuzen ere<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bandera de La Concha|url=https://traineras.es/clasificaciones/1127|aldizkaria=traineras.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Urte horietan 7 aldiz izan zen [[Kantabriako Traineru Txapelketa|Kantabriako txapeldun]] eta [[Kantabria]]n jokaturiko estropada ugari ere irabazi zituen.
Urte haietan estropada ugari antolatu zituen gainera, [[Castro Urdialesko Bandera]]z gain, [[Portus Amanus Saria]] eta [[Gurutze Gorriaren Bandera (Castro Urdiales)|Gurutze Gorriaren Bandera]] ere bai.
=== Urrezko aroa (2001-2009) ===
[[Fitxategi:Trainera Castro Urdiales.jpg|350px|thumb|"La Marinera" [[traineru]]a.]]
Hamar bat urte makal aritu ondoren 90. hamarkadaren bukaeran [[Jose Luis Korta]] fitxatu eta gora egiten hasi zen. 2001ean eta 2002an Kontxako Banderak eta [[Traineruen Euskal Liga]]k irabazi zituen. [[San Miguel Liga|TKE Liga]] 2003an eratu zen baina 2009 arte itxaron behar izan zuen txapeldun izateko. 2009ko TKE Liga hartan 13 estropada irabazi zituen, errekorra ezarriz<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Castro confirma su dominio en Portugalete y bate el récord de triunfos|hizkuntza=es|data=2009-09-21|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/deportes/2009/09/21/castro-confirma-dominio-portugalete-bate-record-triunfos/0003_7984805.htm|aldizkaria=La Voz de Galicia|sartze-data=2024-06-03}}</ref>. 2006 eta 2008an Kontxako Bandera berriak eskuratu zituen eta Ligan bigarren postuak eskuratu zituen. 2006an gainera egun bateko errekorra egitea lortu zuen, historian lehen aldiz 19 minututik behera jaitsiz, eta bi egunetako errekorra ere ezarri zuen aurretik zegoena 40 segundotan hobetuz<ref>{{Erreferentzia|abizena=muchocastro|izenburua=Castro bate todos los récords y se lleva la Bandera de La Concha|hizkuntza=es|data=2006-09-10|url=https://www.muchocastro.com/articulo/deporte/castro-bate-todos-los-records-y-se-lleva-la-bandera-de-la-concha/20060910191241041764.html|aldizkaria=muchocastro|sartze-data=2024-06-03}}</ref>.
Hamarkada bikaina osatu zuen, izan ere [[Kontxako Bandera|Kontxako lau Bandera]] eta [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]] bat irabazi baitzituen, beste garaipen askoren artean.
=== Desagerpena eta jeitsiera ===
2013 urte hasieran ordea diru arazo larriak izan zituen eta epaitegietan aritu ondoren Kontxako Banderak enbargatu egin zizkioten. TKE Ligako abalari aurre egiteko modurik ez eta bigarren taldearen izenarekin aritu zen denboraldi horretan, Traineruen Kluben Elkarteko batzordeak horrela onartuta<ref name=":0" />. Diru gabeziaren erruz ordea fitxaketarik ezin izan zuen egin eta aurreko urtean KAE 2. mailan zeuden harrobiko arraunlariekin osatu zuen trainerua. Honen ondorioz 12. postuan gelditu eta maila galdu zuen.
2014 denboraldirako Sestaoko [[Iberia Arraun Elkartea]]rekin akordioa lortu zuen. Bien arteko baturari esker bi traineru uretaratu zituzten [[KAE Liga]]n. Lehen mailan ''Castreña'' izenarekin aritu ziren eta bigarren mailan ''Castro-Iberia'' izenarekin<ref>{{Erreferentzia|izenburua=CASTRO-IBERIA 2014 - Liga ARC|url=https://www.liga-arc.com/es/clubes/2014/28/2/castro-iberia/plantilla|aldizkaria=www.liga-arc.com|sartze-data=2024-06-03}}</ref>. Emaitzak oso txarrak izan ziren eta taldea KAE Ligako azken postuan geldituz maila galdu zuen. Hurrengo urteetan KAE 1 eta 2 maila artean ibili da igo eta jaitsi.
== Palmaresa ==
[[Fitxategi:Bilbao (Vizcaya)-Bandera de Bilbao de traineras 2012-1-Castro.jpg|300px|thumb|Castroko trainerua Bilbon.]]
=== [[Kontxako Bandera]] ===
* '''Txapelduna (4):''' 2001, 2002, 2006 eta 2008.
* Bigarrena (2): 1975 eta 2009.
* Hirugarrena (0)
* [[Kontxako Banderarako Sailkapen estropada|Sailkapen estropadako irabazlea]] (2): 2005 eta 2006.
* Sailkatua (21): 1974, 1975, 1976, 1977, 1978, 1979, 1980, 1981, 1982, 1983, 1984, 1999, 2001, 2002, 2003, 2004, 2005, 2006, 2007, 2008 eta 2009.
=== [[TKE Liga]] ===
* '''Txapelduna (1):''' [[TKE Ligako 2009ko denboraldia|2009]]
* Bigarrena (2): [[TKE Ligako 2006ko denboraldia|2006]] eta [[TKE Ligako 2008ko denboraldia|2008]]
* Hirugarrena (1): [[TKE Ligako 2005eko denboraldia|2005]]
* Irabazitako estropadak (<small>2021 barne</small>): 32
* Parte harzteak (11): 2003, 2004, 2005, 2006, 2007, 2008, 2009, 2010, 2011, 2012, 2013
* '''[[Traineruen Euskal Liga|Euskal Liga]] (2):''' 2001 eta 2002.
* [[KAE Liga|KAE Ligako 2. maila]] (2): 2007 (Castro-B) eta 2020.
=== [[Espainiako Traineru Txapelketa]] ===
* '''Txapelduna (1):''' 2001.
* Bigarrena (2): 2005 eta 2010.
=== [[Kantabriako Traineru Txapelketa]] ===
* '''Txapelduna (11):''' 1974, 1975, 1977, 1980, 1981, 1982, 1984, 1990, 2001, 2002 eta 2010.
=== Estropada zaharrak ===
* [[Santanderko estropada zaharrak]] (2): 1861 eta 1939.
=== Aro modernoko estropadak ===
{| class="wikitable"
|-
| '''Haundiak''' || '''[[Nerbioiko Sari Handia]] (0):''' Bigarren 1975ean eta hirugarren 2001 eta 2003an.<br/>'''[[El Corte Ingles Bandera]] (3):''' 2001, 2002 eta 2009.<br/>'''[[Generalisimoaren Kopa (Coruña)|Generalisimoaren Kopa (A Coruña)]] (1):''' 1975.<br/>'''[[Zarauzko Ikurrina]] (3):''' 2005, 2008 eta 2009.
|-
| Etxekoak || [[Portus Amanus Saria]] (2): 1975, 1976.<br/>[[Castro Urdialesko Bandera]] (6): 1996, 1998, 2000, 2002, 2006, 2020.<br/>[[Flaviobriga Bandera]] (2): 2006, 2010.<br/>[[S.D.R. Castro Urdialesen Bandera]] (4): 2005, 2006, 2009, 2010.<br/>[[Castro Urdialesko Bandera#Challenge Ciudad de Castro Urdiales|Comercio Castro Urdiales]] (1): 2020.
|-
| Kantabrian || [[Marina de Cudeyoko Bandera]] (5): 1975, 1976, 1979, 2000, 2020<br/>[[Sotileza Bandera]] (10): 1977, 1980, 1981, 1984, 1986, 1987, 1990, 1998, 1999, 2009.<br/>[[Laredoko Bandera]] (3): 1977, 1982, 2006.<br/>[[Santanderko Bandera]] (2): 1981, 1984.<br/>[[Santoñako Bandera]] (1): 1981.<br/>[[Bansander Bandera]] (6): 1987, 1990, 2002, 2009, 2011, 2012.<br/>[[Caja de Cantabria Bandera]] (6): 1998, 1999, 2001, 2002, 2006, 2011.<br/>[[Camargoko Bandera]] (2): 1998, 1999.<br/>[[La Maruca Bandera]] (1): 1999.<br/>[[Hipercor Bandera]] (5): 2001, 2002, 2005, 2008, 2009.<br/>[[Pedreñako Bandera]] (1): 2009.<br/>Descenso Traineras de Bahía-Camargo (1): 2021.
|-
| Bizkaian || [[Sestaoko Bandera#Kaikuren Bandera|Kaikuren Bandera]] (1): 2000.<br/>[[Telefonica Bandera]] (3): 2001, 2007, 2009. (Gipuzkoa eta Bizkaia)<br/>[[Santurtziko Bandera]] (1): 2001.<br/>[[Bermeo Hiriko Ikurrina|Bermeoko Bandera]] (3): 2002, 2006, 2009.<br/>[[Areetako Bandera]] (1): 2007.<br/>[[Getxoko Traineru Bandera|Getxoko Bandera]] (2): 2008, 2009.<br/>[[Plentziako Ikurrina|Plentziako Bandera]] (3): 2008, 2009, 2022.<br/>[[Bilboko Bandera]] (2): 2008, 2009.<br/>[[Mundakako Bandera]] (1): 2015.<br/>[[Algortako Portuzarra Ikurrina]] (1): 2019.<br/>[[Antton Bilbao Bandera]] (1): 2020.
|-
| Gipuzkoan || [[Loiolatarra Kirol Elkartearen 75. Urteurrenaren Bandera|Loiolatarra 75. Urteurrena]] (1): 1999.<br/>[[Hondarribiko Bandera|Hondarribiako Bandera]] (2): 1999, 2001.<br/>[[Pasaiako Bandera]] (1): 2003.<br/>[[Orioko Bandera]] (4): 2002, 2005, 2008, 2009.<br/>[[Hibaikaren Bandera]] (2): 2007 2015.<br/>[[Hernaniko Bandera]] (1): 2007.<br/>[[Hondarribiko Bandera#Hondarribiko Promozio estropada|Hondarribiko Promozio estropada]] (1): 2007.<br/>[[San Pedroko Bandera]] (1): 2009.<br/>[[Donostiarra Bandera|Donostiarra B Bandera]] (1): 2015.<br/>[[San Pedroko Bandera#KAE Ligako estropada|San Pedroko Promozio estropada]] (1): 2015.<br/>[[Zumaiako Ikurrina#Zumaiako Promozio Bandera|Zumaiako Promozio Bandera]] (1): 2015.<br/>[[Bisiguaren Egunaren Bandera|Orioko KAE Bandera]] (1): 2019.<br/>[[Ékolo Bandera]] (1): 2020.<br/>[[Mutrikuko Yurrita Group Bandera]] (1): 2020.<br/>[[Zarautz Arraun Elkartearen Ikurrina]] (1): 2020.<br/>[[Pasaiako Bandera#KAE 2 Ligako estropada|Pasaiako Bandera - KAE 2]] (1): 2024.
|-
| Lapurdin || [[Donibane Ziburuko Estropada]] (1): 2002.
|-
| Galizan || [[Concello de Moaña Bandera|Moañako Bandera]] (2): 1984, 2009.<br/>[[O Groveko Bandera]] (1): 2006.<br/>[[Concello de Boiro Bandera|Boiroko Bandera]] (1): 2008.<br/>[[Riveira Bandera]] (1): 2008.<br/>Telefónica O'Grove Bandera (1): 2009.<br/>[[Pontevedrako Bandera]] (1): 2009.
|-
| Besterik || [[Errioxako Bandera (estropada)|Errioxako Bandera]] (1): 2002.
|}
=== Trainerillak ===
* [[Espainiako Trainerilla Txapelketa|Espainiako Txapelketa]] (3): 1949, 2008 eta 2009.
=== Batelak ===
* [[Espainiako Batel Txapelketa|Espainiako Txapelketa]] (4): 1944, 1968, 2008 eta 2009.
== Azken denboraldiak ==
[[Fitxategi:Club de Remo en Castro Urdiales.JPG|thumb|Sociedad Deportiva de Remo Castreñaren instalazioak.]]
{| class="wikitable"
|-
! Urtea !! Liga !! Kontxa
|-bgcolor="#FCF567"
| 2003 || TKE Liga, 5.a || align="center"|4.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2004 || TKE Liga, 4.a || align="center"|6.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2005 || style="background:#FF7F00; color:#000000" |TKE Liga, 3.a || align="center"|4.a
|-bgcolor="#FCF567"
| '''2006''' || style="background:#B7B7B7; color:#000000" |TKE Liga, 2.a || style="background:#ffff00; color:#000000" align="center"|'''Txapelduna'''
|-bgcolor="#FCF567"
| 2007 || TKE Liga, 4.a || align="center"|6.a
|-bgcolor="#FCF567"
| '''2008''' || style="background:#B7B7B7; color:#000000" |TKE Liga, 2.a || style="background:#ffff00; color:#000000" align="center"|'''Txapelduna'''
|-bgcolor="#FCF567"
| '''2009''' || style="background:#ffff00; color:#000000" |'''TKE Liga, 1.a''' || style="background:#B7B7B7; color:#000000" align="center"|2.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2010 || TKE Liga, 4.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2011 || TKE Liga, 9.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2012 || TKE Liga, 7.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2013 || TKE Liga, 12.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2014 || KAE 1 Liga, 12.a || align="center"|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2015 || KAE 2 Liga, 2.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2016 || KAE 1 Liga, 12.a || align="center"|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2017 || KAE 2 Liga, 16.a || align="center"|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2018 || KAE 2 Liga, 12.a || align="center"|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2019 || KAE 2 Liga, 2.a || align="center"|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| '''2020''' || '''KAE 2 Liga, 1.a''' || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2021 || KAE 1 Liga, 10.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2022 || KAE 1 Liga, 7.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2023 || KAE 1 Liga, 12.a || align="center"|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2024 || KAE 2 Liga, 3.a || align="center"|
|}
== Antolaturiko estropadak ==
Castro Urdialesek hainbat estropada antolatzen ditu herrian:
* [[Portus Amanus Saria]] (1971-1984)
* [[Gurutze Gorriaren Bandera (Castro Urdiales)|Gurutze Gorriaren Bandera]] (1979-1984)
* [[Castro Urdialesko Bandera]] (1973tik aurrera)
* [[Flaviobriga Bandera]] (1998-2014)
* [[S.D.R. Castro Urdialesen Bandera]] (denboraldi-aurrean)
== B trainerua ==
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = black
| kolore2 = red
| izena = Sociedad Deportiva de Remo Castreña
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera =
| bazkideak =
| herria = {{banderaikur|Espainia}} [[Castro Urdiales]], [[Kantabria]]
| koloreak = {{color box|red}} gorria
| lehendakaria = {{banderaikur|Espainia}} Antonio De Diego
| entrenatzailea = {{banderaikur|Espainia}} Manolo Gutiérrez
| patroia = {{banderaikur|Espainia}}
| trainerua = {{color box|red}} ''La Marinera''
| txapelketak = '''0''' [[KAE Liga]]<br />'''1'''
| kontxa = ez
| liga = 8.a ([[KAE Liga|KAE 2 Ligan]])
| aurten = [[KAE Liga|KAE 2 Ligan]]
| webgunea =
}}
Urte batzutan bigarren trainerua ateratzeko beste arraunlari izan ditu. ''Sociedad Deportiva de Remo Castreña'' izan zuen. Bigarren traineru honek [[KAE Liga]]ko bigarren maila irabazi zuen 2007an. 2013an SDR Castro Urdiales elkartea desegin zenean SDR Castreña izena hartu zuen.
'''Ligak:'''
* [[KAE Liga|KAE 1 maila]] (0): Zortzigarrena 2008an.
* [[KAE Liga|KAE 2 maila]] (1): 2007.
'''Banderak:'''
* [[Hibaikaren Bandera]] (1): 2007.
* Memorial Ibánez (Castro urdiales) (1): 2007.
* [[Areetako Bandera]] (1): 2007.
* [[Portugaleteko Uri Urena Bandera|Portugaleteko Bandera]] (1): 2007.
* [[Hernaniko Bandera]] (1): 2007.
* [[Hondarribiko Bandera#Hondarribiko Promozio estropada|Hondarribiko Promozio estropada]] (1): 2007.
=== Azken denboraldiak ===
{| class="wikitable"
|-
! Urtea !! Liga
|-bgcolor="#AADDFF"
| '''2007''' || '''KAE 2 Liga, 1.a'''
|-bgcolor="#80FF80"
| 2008 || KAE 1 Liga, 8.a
|-
| 2009 || ez
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2010 || KAE 2 Liga, 12.a
|-
| 2011 || ez
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2012 || KAE 2 Liga, 7.a
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2013 || KAE 2 Liga, 9.a
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2014 || KAE 2 Liga, 14.a
|-
| 2015-<br/>2021 || ez
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2022 || KAE 2 Liga, 8.a
|}
== Emakumezkoen trainerua ==
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = black
| kolore2 = red
| izena = S.D.R. Castreña
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera =
| bazkideak =
| herria =
| koloreak = {{color box|red}} gorria
| lehendakaria =
| entrenatzailea = {{Banderaikur|Espainia}} Natalia Díaz
| patroia = {{Banderaikur|EH}} Eneritz Diez
| trainerua = {{color box|red}} ''La Marinera''
| txapelketak = '''0''' [[Emakumezkoen Kontxako Bandera|Kontxako Bandera]]<br />'''0''' [[Emakumezkoen Traineru Liga|Euskotren Liga]]<br />'''0''' [[Euskadiko Traineru Txapelketa|Euskadiko Txapelketa]]
| kontxa = ez
| liga = 8.a ([[ETE Liga]])
| aurten = [[ETE Liga]]n
| webgunea =
}}
2017an emakumezkoen trainerua atera zuen eta [[Emakumezkoen Gipuzkoako Traineru Liga|Gipuzkoako Ligan]] hartu zuen parte. Ez zuen jarraipenik izan. 2020an Kantabriako estropada pare batean aritu zen eta 2021ean berriz osatu du trainerua eta [[ETE Liga]]n arituko da.
* [[Hipercor Bandera]] (1): 2017.
* [[S.D.R. Castro Urdialesen Bandera]] (1): 2020.
* [[Sotileza Bandera]] (2): 2020, 2022.
=== Denboraldiak ===
{| class="wikitable"
|-
! Urtea !! Liga !! Kontxa
|-bgcolor="#80FF80"
| 2017 || Gipuzkoako Liga, 10.a || align="center"|-
|-
| 2018-<br/>2020 || ez ||
|-bgcolor="#80FF80"
| 2021 || ETE Liga, 11.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2022 || ETE Liga, 8.a || align="center"|
|}
== Bibliografia ==
* Linares Argüelles, Mariano; Pindado Uslé, Jesús; Aedo Pérez, Carlos. ''Gran enciclopedia de Cantabria''. Cantabria Argitaletxea. [[1985]]. {{ISBN|84-86420-00-8}} {{ISBN|84-86420-02-4}}
* ''Historia del Remo Castreño: Castro Urdiales 1854-2002'', Sociedad Deportiva Remo Castro Urdiales, [[2004]], [[Castro Urdiales|Urdialaitz]], {{ISBN|84-609-1381-3}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{KAE Ligako taldeen aurkibidea}}
{{Emakumezkoen arraun taldeak}}
[[Kategoria:Kantabriako arraun taldeak|C]]
[[Kategoria:Castro Urdialesko kirola]]
n8c2ju1syq94wnxeqr3mxoismlnfxg0
Sociedad Deportiva de Remo Astillero
0
79273
9975602
9910457
2024-11-20T19:43:56Z
Gartxoak
23317
/* Kanpo estekak */
9975602
wikitext
text/x-wiki
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = white
| kolore2 = blue
| izena = Sociedad Deportiva de Remo Astillero
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera = [[1966]]
| bazkideak =
| herria = {{banderaikur|Espainia}} [[El Astillero (Kantabria)|El Astillero]], [[Kantabria]]
| koloreak = {{color box|blue}} urdina
| lehendakaria = {{banderaikur|Espainia}} Elisabet Carral
| entrenatzailea = {{banderaikur|Espainia}} Jose Luis Cruces
| patroia =
| trainerua = {{color box|blue}} ''San José XV''
| txapelketak = '''2''' [[Kontxako Bandera]]<br />'''2''' [[TKE Liga]]<br />'''1''' [[KAE Liga]]<br />'''8''' [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]]<br />'''25''' [[Kantabriako Traineru Txapelketa|Kantabriako Txapelketa]]
| kontxa = ez
| liga =
| aurten = '''1.a''' ([[KAE Liga|KAE 2 Ligan]])
| webgunea = [http://www.sdremoastillero.com/ www.sdremoastillero.com]
}}
[[Fitxategi:Donostia eta Astillero Kontxan.jpg|thumb|300px|Donostia eta Astilleroko traineruak, [[Kontxako Bandera]]n, 1976 inguruan]]
[[Fitxategi:Bandera de Astillero 2005.JPG|[[Astilleroko Bandera]]ren irabazlea [[2005]]ean, [[Izortz Zabala]] patroi zela.|eskuinera|thumb|300px]]
'''Sociedad Deportiva de Remo Astillero''' ([[euskara]]z: ''Astillero Arraun Elkartea'') [[El Astillero (Kantabria)|El Astilleroko]] [[arraun]] elkartea da. Bere palmaresean 2 [[Kontxako Bandera]], 8 [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]] eta 2 [[TKE Liga]] ditu. Kantabriar taldeen artean garaipen gehien eskuratu dituen elkartea da.
== Historia ==
=== Sorrera ===
[[1966]]an José del Castillok sortua, tosta finkoan, mota guztietako kategorian hartu du parte: [[batel]]etan, [[trainerilla]]tan eta [[traineru]]tan eta baita tosta mugikorrean ere. Sortu eta berehala hasi zen emaitza onak izaten. 1967an Kantabriako bere lehen txapelketa irabazi zuen eta hurrengo urteetan Pedreñaren aurkari zuzena bihurtu zen. Garai hartan Orioren aurkako desafioak jokatu zituen, gipuzkoarren aurrean galtzea tokatu bazitzaion ere. 1970an [[Jose Angel Lujanbio]] patroia ekarri zuten eta honek indar berria eman zion taldeari. 1972ko denboraldia bikaina egin zuen, baina Kantabriako txapelketa irabazi ez izanak Kontxako Banderan parte hartzeko aukera kendu zion. Gainerako estropada guztiak irabazi zituen.
=== Urrezko aroa ===
2000 urtean Jose Manuel Francisco entrenatzaileak talde indartsua osatu zuen berriro eta [[Izortz Zabala]] bermeotarra patroi zuela [[TKE Liga]]n sartuz bi ekitaldi irabazi zituen, bai eta Kontxako bi Bandera ere. Honetaz gain zazpi Espainiako Txapelketa irabazi zituen 2000 eta 2008 artean, Kantauri itsasoko traineru indartsuenetakoa zela erakutsiz. Baina eskandalu handia ere sortu zen Astilleroren inguruan. Doping kontrol baten agertu ez izanak TKE Ligatik kanporatu eta bi urtez estropadarik ez jokatzera zigortu zuen taldea, txapelketak eta Kontxa bakarrik jokatu ahal izan zituelarik.
=== TKE Ligara itzulera ===
2008an [[KAE Liga]]ko bigarren mailan hasi eta urtez urte berriz TKE Ligara igotzea lortu zuen. Hurrengo urteetan erdiko txandan mantentzea izan zuen helburu nagusi. 2014ko kantabriar taldeen gainbeheraren erdian TKE Ligan mantentzeko ahaleginetan aritu zen eta mailari eustea lortu zuen bakarra izan zen, larri izan bazen ere. Hurrengo urteetan lasaiago aritu da Ligan eta Kontxan ere sartzear egon da 2015 eta 2016an zortzigarren egin baitzuen sailkapen estropadan, lehenengoan 22 ehunenekorengatik gelditu zen kanpoan. 2017an ordea urte txarra izan zuen eta TKE Ligan azken postuan gelditu ondoren maila galdu zuen. 2018an KAE Liga irabazi eta berriz ere TKE Ligara itzuli zen, urtebeterako ordea.
KAE Ligara itzuli zenean taldea eraberritu eta aurreneko urtean ozta ozta mantendu bazen ere 2021ean 12. egin eta maila galdu zuen. Hurrengo denboraldietan KAE 2 Ligan maila kaskarra eman zuen. 2024an KAE 2 Liga irabazi eta mailaz igo zen.
== Palmaresa ==
[[Fitxategi:Regata Bansander 2003.JPG|[[Bansander Bandera]]ren irabazlea [[2003]]an.|eskuinera|thumb|300px]]
=== [[Kontxako Bandera]] ===
* '''Txapelduna (2):''' 2003 eta 2004.
* Bigarrena (2): 1968 eta 2006.
* Hirugarrena (3): 1973, 1974 eta 2005.
* [[Kontxako Banderarako Sailkapen estropada|Sailkapen estropadako irabazlea]] (3): 2002, 2003, 2011.
* Sailkatua (14): 1973, 1974, 1976, 1978, 2000, 2002, 2003, 2004, 2005, 2006, 2008, 2010, 2011 eta 2012.
=== [[TKE Liga]] ===
* '''Txapelduna (2):''' [[tKE Ligako 2003ko denboraldia|2003]] eta [[tKE Ligako 2005eko denboraldia|2005]]
* Bigarrena (1): [[tKE Ligako 2004ko denboraldia|2004]]
* Hirugarrena (0)
* Irabazitako estropadak (<small>2021 barne</small>): 31
* Parte hartzeak (12): 2003, 2004, 2005, 2010, 2011, 2012, 2013, 2014, 2015, 2016, 2017, 2019
* [[KAE Liga|KAE 1 Liga]] (2): 2009, 2018
* [[KAE Liga|KAE 2 Liga]] (2): 2008, 2024
* '''[[Traineruen Euskal Liga|Euskal Liga]] (0):''' Bigarren 2000an.
=== [[Espainiako Traineru Txapelketa]] ===
* '''Txapelduna (8):''' 1972, 2000, 2002, 2003, 2004, 2005, 2006 eta 2008.
* Bigarrena (4): 1968, 1969, 1971 eta 1999.
=== [[Kantabriako Traineru Txapelketa]] ===
* '''Txapelduna (25):''' 1967, 1970, 1971, 1973, 1976, 1978, 1983, 1998, 1999, 2000, 2003, 2004, 2005, 2006, 2008, 2009, 2011, 2012 2013, 2014, 2015, 2016, 2017, 2018 eta 2019.
* [[Kantabriako distantzia luzeko traineru txapelketa]] (2): 2018, 2019.
=== Gainontzeko estropadak ===
{| class="wikitable"
|-
| '''Handiak''' || '''[[Nerbioiko Sari Handia]] (3):''' 1971, 1972 eta 2003.<br/>'''[[El Corte Ingles Bandera]] (1):''' 2005.<br/>'''[[Generalisimoaren Kopa (Coruña)|Generalisimoaren Kopa (A Coruña)]] (2):''' 1971 eta 1972.<br/>'''[[Zarauzko Ikurrina]] (2):''' 1976 eta 2003.
|-
| Etxekoak || [[Astilleroko Bandera]] (15): 1971, 1972, 1975, 1976, 1978, 1998, 1999, 2000, 2002, 2004, 2005, 2008, 2009, 2018, 2024.<br/>[[San Jose traineruen igoera (Astillero)]] (1): 2011.<br/>[[Astilleroko Jaitsiera]] (1): 2002.<br/>[[Ferroatlántica Bandera]] (1): 2000.
|-
| Kantabrian || Desafío Vasco-Cántabro (2): 1969 (2 estropada).<br/>[[Santanderko Bandera]] (6): 1970, 1971, 1972, 1998, 2008, 2018. <br/>* Espainiako Printzearen Kopa (Santanderko Banderan): 1971, 1972.<br/>Pedreñaren 50. urteurrena: 1970.<br/>[[Marina de Cudeyoko Bandera]] (7): 1971, 1978, 1983, 1998, 2003, 2005, 2018.<br/>[[Santoñako Bandera]] (5): 1971, 1972, 1975, 1976, 1998.<br/>Finanzauto Saria (Santoña): 1973.<br/>[[Castro Urdialesko Bandera]] (3): 1975, 2003, 2009.<br/>[[Laredoko Bandera]] (1): 1976.<br/>[[Sotileza Bandera]] (16): 1978, 1982, 1994, 2002, 2004, 2005, 2006, 2008, 2011, 2012, 2013, 2014, 2016, 2017, 2018, 2019.<br/>[[Kantabriako Diputazioaren Bandera]] (1): 1998.<br/>[[Santoñako Traineru Jaitsiera]] (2): 1999, 2018.<br/>[[Bansander Bandera]] (13): 1999, 2001, 2003, 2004, 2005, 2006, 2010, 2013, 2014, 2016, 2017, 2018, 2019.<br/>Metavi Saria: 2009.<br/>[[Flaviobriga Bandera]] (3): 2000, 2002, 2003.<br/>[[Hipercor Bandera]] (8): 2000, 2003, 2004, 2013, 2014, 2016, 2018, 2019.<br/>[[S.D.R. Castro Urdialesen Bandera]] (1): 2000.<br/>[[Pontejosko Bandera]] (1): 2000.<br/>[[Caja de Cantabria Bandera]] (5): 2003, 2004, 2005, 2008, 2009.<br/>[[Pedreñako Bandera]] (2): 2003, 2005.<br/>ONO Bandera: 2003.<br/>PRC Bandera: 2003.<br/>[[Liébana Bandera (Laredo)]] (1): 2004.<br/>[[San Vicente de la Barquerako Bandera]] (1): 2008.<br/>[[La Maruca Bandera]] (1): 2008.<br/>[[Ría del Asón Bandera]] (1): 2008.<br/>Memorial Ibánez (Castro): 2009.<br/>[[Camargoko Bandera]] (1): 2009.<br/>[[Colindresko Traineru Jeitsiera|Colindresko jeitsiera]] (3): 2011, 2013, 2014.
|-
| Gipuzkoan || [[Beraun Sari Handia]] (1): 1972.<br/>Jaizkibelgo kaltetuen omenezko Bandera: 1972.<br/>[[Koxtaperen Bandera]] (1): 1998.<br/>[[Oriako Traineru Jaitsiera]] (2): 2003, 2008.<br/>[[Hondarribiko Bandera]] (2): 2002, 2005.<br/>[[Telefonica Bandera]] (2): 2003, 2005.<br/>Orioko Txanpa estropada (1): 2004.<br/>[[Orioko Bandera]] (1): 2003.<br/>[[Hondarribiko Traineru Jaitsiera]] (2): 2004, 2005.<br/>[[Pasaiako Bandera]] (3): 2004, 2005, 2009.<br/>Pasaiako Portu Berriaren Bandera (San Pedro) (1): 2005.<br/>[[Bisiguaren Egunaren Bandera|Orioko Bixigu-Estilora Bandera]] (3): 2008, 2008, 2009.<br/>[[Trintxerpeko Bandera]] (1): 2008.<br/>[[Hibaikaren Bandera]] (1): 2008.<br/>[[Getariako Bandera]] (1): 2018.<br/>[[Zarautz Arraun Elkartearen Ikurrina]] (1): 2018.<br/>[[Donostiarra Bandera|Donostiarra Bandera B]] (1): 2024.
|-
| Bizkaian || [[Ondarroako Bandera]] (2): 1999, 2009.<br/>[[Getxoko Traineru Bandera|Getxoko Bandera]] (1): 2000.<br/>[[Lekeitioko Bandera]] (4): 2003, 2004, 2005, 2009.<br/>[[Bermeo Hiriko Ikurrina|Bermeoko Bandera]] (2): 2004, 2005.<br/>[[Plentziako Ikurrina|Plentziako Bandera]] (2): 2005, 2018.<br/>[[Areetako Bandera]] (1): 2008.<br/>[[Algortako Portuzarra Ikurrina]] (1): 2008.<br/>[[Bilbo Hiriko Bandera]] (1): 2008.<br/>[[Erandioko Ikurrina|Erandioko Bandera]] (1): 2008.<br/>[[Santurtziko Bandera]] (1): 2009.<br/>[[Elantxobeko Bandera]] (2): 2009, 2024.<br/>[[Petronor Bandera]] (1): 2009.<br/>[[Portugaleteko Uri Urena Bandera|Portugaleteko Bandera]] (2): 2009, 2018.<br/>[[Ambilamp Bandera]] (1): 2010.<br/>[[Santurtziko Bandera|San Juan de Dios Ospitalaren Bandera - Santurtzi]] (1): 2024.<br/>[[Ondarroako Bandera|Ondarroako KAE 2 Ligako Bandera]] (1): 2024.<br/>[[Mundakako Bandera]] (1): 2024.
|-
| Lapurdin || [[Donibane Ziburuko Estropada|Donibane Lohitzuneko Bandera]] (1): 2008.
|-
| Asturiasen || [[Gozón Udaleko Bandera]] (1): 2008.<br/>[[El Socorro Bandera|Ford Autoviasa Bandera]], Luanco (4): 2010, 2011, 2012, 2013.
|-
| Galizan || [[Pereira-Tiran Bandera]] (2): 2003, 2004.<br/>[[Concello de Boiro Bandera|Boiroko Bandera]] (1): 2003.<br/>[[Concello do Grove Bandera|O Groveko Bandera]] (1): 2003.<br/>[[Concello de Vigo Bandera|Vigoko Bandera]] (1): 2005.<br/>[[Outón Fernandez Bandera]] (1): 2005.
|-
| Besterik || [[Kantauriko Arraun Jokoak]] (1): 1973.<br/>[[Errioxako Bandera (estropada)|Errioxako Bandera]] (5): 1999, 2000, 2004, 2005, 2009.
|}
=== Trainerillak ===
* [[Espainiako Trainerilla Txapelketa|Espainiako Txapelketa]] (6): 2004, 2005, 2006, 2007, 2010 eta 2011.
=== Batelak ===
* [[Espainiako Batel Txapelketa|Espainiako Txapelketa]] (6): 2004, 2005, 2006, 2007, 2010 eta 2011.
== Azken denboraldiak ==
[[Fitxategi:Bandera Hipercor 2013.JPG|thumb|[[Hipercor Bandera]] 2013.]]
{| class="wikitable"
|-
! Urtea !! Liga !! Kontxa
|-bgcolor="#FCF567"
| '''2003''' || style="background:#ffff00; color:#000000" |'''TKE Liga, 1.a''' || style="background:#ffff00; color:#000000" align="center"|'''Txapelduna'''
|-bgcolor="#FCF567"
| '''2004''' || style="background:#B7B7B7; color:#000000" |TKE Liga, 2.a || style="background:#ffff00; color:#000000" align="center"|'''Txapelduna'''
|-bgcolor="#FCF567"
| '''2005''' || style="background:#ffff00; color:#000000" |'''TKE Liga, 1.a''' || style="background:#FF7F00; color:#000000" align="center"|3.a
|-
| 2006 || align="center"|- || style="background:#B7B7B7; color:#000000" align="center"|2.a
|-
| 2007 || align="center"|- || align="center"|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| '''2008''' || '''KAE 2 Liga, 1.a''' || align="center"|4.a
|-bgcolor="#80FF80"
| '''2009''' || '''KAE 1 Liga, 1.a''' || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2010 || TKE Liga, 6.a || align="center"|5.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2011 || TKE Liga, 7.a || align="center"|deskalifikatua
|-bgcolor="#FCF567"
| 2012 || TKE Liga, 8.a || align="center"|6.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2013 || TKE Liga, 9.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2014 || TKE Liga, 11.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2015 || TKE Liga, 9.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2016 || TKE Liga, 7.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2017 || TKE Liga, 12.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| '''2018''' || '''KAE 1 Liga, 1.a''' || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2019 || TKE Liga, 12.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2020 || KAE 1 Liga, 10.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2021 || KAE 1 Liga, 12.a || align="center"|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2022 || KAE 2 Liga, 6.a || align="center"|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2023 || KAE 2 Liga, 4.a || align="center"|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| '''2024''' || '''KAE 2 Liga, 1.a''' || align="center"|
|}
=== Aulki mugikorra ===
* [[Espainiako aulki mugikorreko txapelketa|Espainiako zortziko txapelketa]] (5): 2006, 2007, 2008, 2009 eta 2010.
== Emakumezkoen trainerua ==
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = white
| kolore2 = blue
| izena = Sociedad Deportiva de Remo Astillero
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera =
| bazkideak =
| herria =
| koloreak = {{color box|blue}} urdina
| lehendakaria =
| entrenatzailea = {{banderaikur|Espainia}} Sara Vazquez
| patroia = {{banderaikur|Espainia}} Lara Fernández<br />{{banderaikur|Espainia}} Ángela Fernández
| trainerua = {{color box|#B0E0E6}} ''San José XII''
| txapelketak = '''0''' [[Emakumezkoen Kontxako Bandera|Kontxako Bandera]]<br />'''0''' [[Emakumezkoen Traineru Liga|Euskotren Liga]]<br />'''0''' [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]]
| kontxa = 5.a
| liga =
| aurten = '''1.a''' ([[ETE Liga]])
| webgunea =
}}
[[Fitxategi:Astilleroko emakumezkoen trainerua 2024.jpg|270px|thumb|Astilleroko trainerua Zarautzen ETE Ligako estropadaren garaile.]]
2008 eta 2009an [[Emakumezkoen Kontxako Bandera|Kontxako Banderan]] bigarren postuan gelditzea lortu zuen Maria Gil patroi zuela. Hau izan zen denboraldi bakoitzean jokaturiko estropada bakarra.
2010an Kantabriako selekzioa izenarekin [[Emakumezkoen Traineru Liga|Euskotren Ligan]] aritu zen eta laugarren egin zuen. Alba Rocillo izan zen patroia baina azken estropadan lesionatu egin zen. Kontxako banderarako sailkapen estropadan Sara Vazquez aritu zen eta taldea ez zen Banderarako sailkatu.
Hurrengo urtetan ez zuen trainerurik atera baina 2013an [[Club de Remo Santoña#Emakumezkoen trainerua|Santoñako]] traineruan aritu ziren hainbat arraunlari. Horretaz gain aurredenboraldiko etxeko estrpadetan parte hartu izan du.
2023an lehenengo aldiz hartu zuen parte liga batean eta denboraldi osoa eginez. [[ETE Liga]]n izan zen eta zortzi trainerutatik bosgarren egin zuen. 2024an ETE Liga irabazi zuen eta play-offfetan Euskotren Ligara igotzea lortu zuen. Horretaz gain Kontxako Banderarako sailkatu da 15 urteren ondoren.
=== [[Emakumezkoen Kontxako Bandera|Kontxako Bandera]] ===
* Txapelduna (0)
* Bigarren (2): 2008, 2009.
* Sailkapena (3): 2008, 2009, 2024
=== [[Emakumezkoen Traineru Liga]] ===
* laugarren 2010an.
* [[ETE Liga]] (1): 2024
=== Gainontzeko banderak ===
{| class="wikitable"
|-
| '''Handiak''' || '''[[Zarauzko Ikurrina#Emakumezkoen Ikurrina|Zarauzko Ikurrina]] (0)'''<br/>'''[[Getxoko Traineru Bandera#Emakumezkoen Bandera|Getxoko Bandera]] (0)'''
|-
| Etxekoa || [[San Jose traineruen igoera (Astillero)#Emakumezkoen bandera|San Jose traineruen igoera]] (5): 2014, 2015, 2016, 2017, 2022
|-
| Kantabrian || [[Aurora Trueba memoriala]] (2): 2023, 2024.<br/>[[Camargoko Bandera]] (1): 2024.<br/>[[Marina de Cudeyoko Bandera]] (1): 2024.
|-
| Bizkaian || [[Portugaleteko Uri Urena Bandera]] (1): 2024.<br/>[[Erandioko Ikurrina]] (1): 2024.<br/>[[Ondarroako Bandera]] (1): 2024.
|-
| Gipuzkoan || [[Hernaniko Bandera]] (1): 2024.<br/>[[Zarautz Arraun Elkartearen Ikurrina]] (1): 2024.
|}
=== Denboraldiak ===
{| class="wikitable"
|-
! Urtea !! Liga !! Kontxa
|-bgcolor="#80FF80"
| 2008 || align="center"|- || style="background:#B7B7B7; color:#000000" align="center"|2.a
|-bgcolor="#80FF80"
| 2009 || align="center"|- || style="background:#B7B7B7; color:#000000" align="center"|2.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2010 || Emakumezkoen Liga, 4.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2011<br/>2022 || ||
|-bgcolor="#80FF80"
| 2023 || ETE Liga, 5.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| '''2024''' || '''ETE Liga, 1.a''' || align="center"|5.a
|}
== Antolaturiko estropadak ==
Astillerok, 1971etik aurrera [[Astilleroko Bandera]] antolatzen du ibaian, gehienetan erlojuzkontra jokatzen dena. Denboraldi-aurreko estropada ere antolatzen du martxoa aldera, [[San Jose traineruen igoera (Astillero)]].
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{KAE Ligako taldeen aurkibidea}}
{{Emakumezkoen arraun taldeak}}
[[Kategoria:Kantabriako arraun taldeak|A]]
[[Kategoria:El Astillero]]
8w9hz18jxoil2ag3wfizxj7skco578a
9975616
9975602
2024-11-20T20:03:10Z
Gartxoak
23317
9975616
wikitext
text/x-wiki
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = white
| kolore2 = blue
| izena = Sociedad Deportiva de Remo Astillero
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera = [[1966]]
| bazkideak =
| herria = {{banderaikur|Espainia}} [[El Astillero (Kantabria)|El Astillero]], [[Kantabria]]
| koloreak = {{color box|blue}} urdina
| lehendakaria = {{banderaikur|Espainia}} Elisabet Carral
| entrenatzailea = {{banderaikur|Espainia}} Jose Luis Cruces
| patroia =
| trainerua = {{color box|blue}} ''San José XV''
| txapelketak = '''2''' [[Kontxako Bandera]]<br />'''2''' [[TKE Liga]]<br />'''1''' [[KAE Liga]]<br />'''8''' [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]]<br />'''25''' [[Kantabriako Traineru Txapelketa|Kantabriako Txapelketa]]
| kontxa = ez
| liga =
| aurten = '''1.a''' ([[KAE Liga|KAE 2 Ligan]])
| webgunea = [http://www.sdremoastillero.com/ www.sdremoastillero.com]
}}
[[Fitxategi:Donostia eta Astillero Kontxan.jpg|thumb|300px|Donostia eta Astilleroko traineruak, [[Kontxako Bandera]]n, 1976 inguruan]]
[[Fitxategi:Bandera de Astillero 2005.JPG|[[Astilleroko Bandera]]ren irabazlea [[2005]]ean, [[Izortz Zabala]] patroi zela.|eskuinera|thumb|300px]]
'''Sociedad Deportiva de Remo Astillero''' ([[euskara]]z: ''Astillero Arraun Elkartea'') [[El Astillero (Kantabria)|El Astilleroko]] [[arraun]] elkartea da. Bere palmaresean 2 [[Kontxako Bandera]], 8 [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]] eta 2 [[TKE Liga]] ditu. Kantabriar taldeen artean garaipen gehien eskuratu dituen elkartea da.
== Historia ==
=== Sorrera ===
[[1966]]an José del Castillok sortua, tosta finkoan, mota guztietako kategorian hartu du parte: [[batel]]etan, [[trainerilla]]tan eta [[traineru]]tan eta baita tosta mugikorrean ere. Sortu eta berehala hasi zen emaitza onak izaten<ref>{{Erreferentzia|izenburua=50 AÑOS ¡REMANDO JUNTOS!|hizkuntza=es|url=https://www.sdremoastillero.com/historico/nuestra-historia-reportajes/50-anos-remando-juntos/|aldizkaria=Sociedad Deportiva de Remo Astillero|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. 1967an Kantabriako bere lehen txapelketa irabazi zuen eta hurrengo urteetan Pedreñaren aurkari zuzena bihurtu zen. Garai hartan Orioren aurkako desafioak jokatu zituen, gipuzkoarren aurrean galtzea tokatu bazitzaion ere. 1970an [[Jose Angel Lujanbio]] patroia ekarri zuten eta honek indar berria eman zion taldeari. 1972ko denboraldia bikaina egin zuen, baina Kantabriako txapelketa irabazi ez izanak Kontxako Banderan parte hartzeko aukera kendu zion. Gainerako estropada guztiak irabazi zituen, tartean Espainiako Txapelketa, 2000 artean berriz irabaziko ez zuena.<ref>{{Erreferentzia|izena=Ricardo Vega|abizena=Usle|izenburua=mi ASTILLERO: C.R. ASTILLERO regata del Campeonato de España 1972|data=lunes, 23 de septiembre de 2019|url=https://astillero-guarnizo.blogspot.com/2019/09/cr-astillero-regata-del-campeonato-de.html|aldizkaria=mi ASTILLERO|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
=== Urrezko aroa ===
2000 urtean Jose Manuel Francisco entrenatzaileak talde indartsua osatu zuen berriro eta [[Izortz Zabala]] bermeotarra patroi zuela [[TKE Liga]]n sartuz bi ekitaldi irabazi zituen, bai eta Kontxako bi Bandera ere. 2004ko Kontxako ekitaldian [[Donibaneko Arraunlariak|Donibanekok]] zuen bi egunetako errekorra hautsi zuen, 21 segundutan hobetuz<ref>{{Erreferentzia|izena=Eduardo|abizena=Rodrigálvarez|izenburua=Astillero gana en todo|hizkuntza=es|data=2004-09-13|url=https://elpais.com/diario/2004/09/13/paisvasco/1095104411_850215.html|aldizkaria=El País|issn=1134-6582|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Honetaz gain zazpi Espainiako Txapelketa irabazi zituen 2000 eta 2008 artean, Kantauri itsasoko traineru indartsuenetakoa zela erakutsiz.
Baina eskandalu handia ere sortu zen Astilleroren inguruan. Doping kontrol baten agertu ez izanak TKE Ligatik kanporatu eta bi urtez estropadarik ez jokatzera zigortu zuen taldea, txapelketak eta Kontxa bakarrik jokatu ahal izan zituelarik.<ref>{{Erreferentzia|izena=Europa|abizena=Press|izenburua=Remo.- Dos años de sanción y multa para los 14 remeros de Astillero y su entrenador por negarse a un control antidopaje|data=2006-03-06|url=https://www.europapress.es/deportes/noticia-remo-dos-anos-sancion-multa-14-remeros-astillero-entrenador-negarse-control-antidopaje-20060306130151.html|aldizkaria=www.europapress.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
=== TKE Ligara itzulera ===
2008an [[KAE Liga]]ko bigarren mailan hasi eta urtez urte berriz TKE Ligara igotzea lortu zuen. Hurrengo urteetan erdiko txandan mantentzea izan zuen helburu nagusi<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Eusko Label Liga de traineras|hizkuntza=es|url=https://www.euskotrenliga.com/clubes/index.php?id=es&c=5|aldizkaria=www.euskotrenliga.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. 2014ko kantabriar taldeen gainbeheraren erdian TKE Ligan mantentzeko ahaleginetan aritu zen eta mailari eustea lortu zuen bakarra izan zen, larri izan bazen ere. Hurrengo urteetan lasaiago aritu da Ligan eta Kontxan ere sartzear egon da 2015 eta 2016an zortzigarren egin baitzuen sailkapen estropadan, lehenengoan 22 ehunenekorengatik gelditu zen kanpoan. 2017an ordea urte txarra izan zuen eta TKE Ligan azken postuan gelditu ondoren maila galdu zuen. 2018an KAE Liga irabazi eta berriz ere TKE Ligara itzuli zen, urtebeterako ordea.<ref name=":0" />
KAE Ligara itzuli zenean taldea eraberritu eta aurreneko urtean ozta ozta mantendu bazen ere 2021ean 12. egin eta maila galdu zuen. Hurrengo denboraldietan KAE 2 Ligan maila kaskarra eman zuen. 2024an KAE 2 Liga irabazi eta mailaz igo zen.
== Palmaresa ==
[[Fitxategi:Regata Bansander 2003.JPG|[[Bansander Bandera]]ren irabazlea [[2003]]an.|eskuinera|thumb|300px]]
=== [[Kontxako Bandera]] ===
* '''Txapelduna (2):''' 2003 eta 2004.
* Bigarrena (2): 1968 eta 2006.
* Hirugarrena (3): 1973, 1974 eta 2005.
* [[Kontxako Banderarako Sailkapen estropada|Sailkapen estropadako irabazlea]] (3): 2002, 2003, 2011.
* Sailkatua (14): 1973, 1974, 1976, 1978, 2000, 2002, 2003, 2004, 2005, 2006, 2008, 2010, 2011 eta 2012.
=== [[TKE Liga]] ===
* '''Txapelduna (2):''' [[tKE Ligako 2003ko denboraldia|2003]] eta [[tKE Ligako 2005eko denboraldia|2005]]
* Bigarrena (1): [[tKE Ligako 2004ko denboraldia|2004]]
* Hirugarrena (0)
* Irabazitako estropadak (<small>2021 barne</small>): 31
* Parte hartzeak (12): 2003, 2004, 2005, 2010, 2011, 2012, 2013, 2014, 2015, 2016, 2017, 2019
* [[KAE Liga|KAE 1 Liga]] (2): 2009, 2018
* [[KAE Liga|KAE 2 Liga]] (2): 2008, 2024
* '''[[Traineruen Euskal Liga|Euskal Liga]] (0):''' Bigarren 2000an.
=== [[Espainiako Traineru Txapelketa]] ===
* '''Txapelduna (8):''' 1972, 2000, 2002, 2003, 2004, 2005, 2006 eta 2008.
* Bigarrena (4): 1968, 1969, 1971 eta 1999.
=== [[Kantabriako Traineru Txapelketa]] ===
* '''Txapelduna (25):''' 1967, 1970, 1971, 1973, 1976, 1978, 1983, 1998, 1999, 2000, 2003, 2004, 2005, 2006, 2008, 2009, 2011, 2012 2013, 2014, 2015, 2016, 2017, 2018 eta 2019.
* [[Kantabriako distantzia luzeko traineru txapelketa]] (2): 2018, 2019.
=== Gainontzeko estropadak ===
{| class="wikitable"
|-
| '''Handiak''' || '''[[Nerbioiko Sari Handia]] (3):''' 1971, 1972 eta 2003.<br/>'''[[El Corte Ingles Bandera]] (1):''' 2005.<br/>'''[[Generalisimoaren Kopa (Coruña)|Generalisimoaren Kopa (A Coruña)]] (2):''' 1971 eta 1972.<br/>'''[[Zarauzko Ikurrina]] (2):''' 1976 eta 2003.
|-
| Etxekoak || [[Astilleroko Bandera]] (15): 1971, 1972, 1975, 1976, 1978, 1998, 1999, 2000, 2002, 2004, 2005, 2008, 2009, 2018, 2024.<br/>[[San Jose traineruen igoera (Astillero)]] (1): 2011.<br/>[[Astilleroko Jaitsiera]] (1): 2002.<br/>[[Ferroatlántica Bandera]] (1): 2000.
|-
| Kantabrian || Desafío Vasco-Cántabro (2): 1969 (2 estropada).<br/>[[Santanderko Bandera]] (6): 1970, 1971, 1972, 1998, 2008, 2018. <br/>* Espainiako Printzearen Kopa (Santanderko Banderan): 1971, 1972.<br/>Pedreñaren 50. urteurrena: 1970.<br/>[[Marina de Cudeyoko Bandera]] (7): 1971, 1978, 1983, 1998, 2003, 2005, 2018.<br/>[[Santoñako Bandera]] (5): 1971, 1972, 1975, 1976, 1998.<br/>Finanzauto Saria (Santoña): 1973.<br/>[[Castro Urdialesko Bandera]] (3): 1975, 2003, 2009.<br/>[[Laredoko Bandera]] (1): 1976.<br/>[[Sotileza Bandera]] (16): 1978, 1982, 1994, 2002, 2004, 2005, 2006, 2008, 2011, 2012, 2013, 2014, 2016, 2017, 2018, 2019.<br/>[[Kantabriako Diputazioaren Bandera]] (1): 1998.<br/>[[Santoñako Traineru Jaitsiera]] (2): 1999, 2018.<br/>[[Bansander Bandera]] (13): 1999, 2001, 2003, 2004, 2005, 2006, 2010, 2013, 2014, 2016, 2017, 2018, 2019.<br/>Metavi Saria: 2009.<br/>[[Flaviobriga Bandera]] (3): 2000, 2002, 2003.<br/>[[Hipercor Bandera]] (8): 2000, 2003, 2004, 2013, 2014, 2016, 2018, 2019.<br/>[[S.D.R. Castro Urdialesen Bandera]] (1): 2000.<br/>[[Pontejosko Bandera]] (1): 2000.<br/>[[Caja de Cantabria Bandera]] (5): 2003, 2004, 2005, 2008, 2009.<br/>[[Pedreñako Bandera]] (2): 2003, 2005.<br/>ONO Bandera: 2003.<br/>PRC Bandera: 2003.<br/>[[Liébana Bandera (Laredo)]] (1): 2004.<br/>[[San Vicente de la Barquerako Bandera]] (1): 2008.<br/>[[La Maruca Bandera]] (1): 2008.<br/>[[Ría del Asón Bandera]] (1): 2008.<br/>Memorial Ibánez (Castro): 2009.<br/>[[Camargoko Bandera]] (1): 2009.<br/>[[Colindresko Traineru Jeitsiera|Colindresko jeitsiera]] (3): 2011, 2013, 2014.
|-
| Gipuzkoan || [[Beraun Sari Handia]] (1): 1972.<br/>Jaizkibelgo kaltetuen omenezko Bandera: 1972.<br/>[[Koxtaperen Bandera]] (1): 1998.<br/>[[Oriako Traineru Jaitsiera]] (2): 2003, 2008.<br/>[[Hondarribiko Bandera]] (2): 2002, 2005.<br/>[[Telefonica Bandera]] (2): 2003, 2005.<br/>Orioko Txanpa estropada (1): 2004.<br/>[[Orioko Bandera]] (1): 2003.<br/>[[Hondarribiko Traineru Jaitsiera]] (2): 2004, 2005.<br/>[[Pasaiako Bandera]] (3): 2004, 2005, 2009.<br/>Pasaiako Portu Berriaren Bandera (San Pedro) (1): 2005.<br/>[[Bisiguaren Egunaren Bandera|Orioko Bixigu-Estilora Bandera]] (3): 2008, 2008, 2009.<br/>[[Trintxerpeko Bandera]] (1): 2008.<br/>[[Hibaikaren Bandera]] (1): 2008.<br/>[[Getariako Bandera]] (1): 2018.<br/>[[Zarautz Arraun Elkartearen Ikurrina]] (1): 2018.<br/>[[Donostiarra Bandera|Donostiarra Bandera B]] (1): 2024.
|-
| Bizkaian || [[Ondarroako Bandera]] (2): 1999, 2009.<br/>[[Getxoko Traineru Bandera|Getxoko Bandera]] (1): 2000.<br/>[[Lekeitioko Bandera]] (4): 2003, 2004, 2005, 2009.<br/>[[Bermeo Hiriko Ikurrina|Bermeoko Bandera]] (2): 2004, 2005.<br/>[[Plentziako Ikurrina|Plentziako Bandera]] (2): 2005, 2018.<br/>[[Areetako Bandera]] (1): 2008.<br/>[[Algortako Portuzarra Ikurrina]] (1): 2008.<br/>[[Bilbo Hiriko Bandera]] (1): 2008.<br/>[[Erandioko Ikurrina|Erandioko Bandera]] (1): 2008.<br/>[[Santurtziko Bandera]] (1): 2009.<br/>[[Elantxobeko Bandera]] (2): 2009, 2024.<br/>[[Petronor Bandera]] (1): 2009.<br/>[[Portugaleteko Uri Urena Bandera|Portugaleteko Bandera]] (2): 2009, 2018.<br/>[[Ambilamp Bandera]] (1): 2010.<br/>[[Santurtziko Bandera|San Juan de Dios Ospitalaren Bandera - Santurtzi]] (1): 2024.<br/>[[Ondarroako Bandera|Ondarroako KAE 2 Ligako Bandera]] (1): 2024.<br/>[[Mundakako Bandera]] (1): 2024.
|-
| Lapurdin || [[Donibane Ziburuko Estropada|Donibane Lohitzuneko Bandera]] (1): 2008.
|-
| Asturiasen || [[Gozón Udaleko Bandera]] (1): 2008.<br/>[[El Socorro Bandera|Ford Autoviasa Bandera]], Luanco (4): 2010, 2011, 2012, 2013.
|-
| Galizan || [[Pereira-Tiran Bandera]] (2): 2003, 2004.<br/>[[Concello de Boiro Bandera|Boiroko Bandera]] (1): 2003.<br/>[[Concello do Grove Bandera|O Groveko Bandera]] (1): 2003.<br/>[[Concello de Vigo Bandera|Vigoko Bandera]] (1): 2005.<br/>[[Outón Fernandez Bandera]] (1): 2005.
|-
| Besterik || [[Kantauriko Arraun Jokoak]] (1): 1973.<br/>[[Errioxako Bandera (estropada)|Errioxako Bandera]] (5): 1999, 2000, 2004, 2005, 2009.
|}
=== Trainerillak ===
* [[Espainiako Trainerilla Txapelketa|Espainiako Txapelketa]] (6): 2004, 2005, 2006, 2007, 2010 eta 2011.
=== Batelak ===
* [[Espainiako Batel Txapelketa|Espainiako Txapelketa]] (6): 2004, 2005, 2006, 2007, 2010 eta 2011.
== Azken denboraldiak ==
[[Fitxategi:Bandera Hipercor 2013.JPG|thumb|[[Hipercor Bandera]] 2013.]]
{| class="wikitable"
|-
! Urtea !! Liga !! Kontxa
|-bgcolor="#FCF567"
| '''2003''' || style="background:#ffff00; color:#000000" |'''TKE Liga, 1.a''' || style="background:#ffff00; color:#000000" align="center"|'''Txapelduna'''
|-bgcolor="#FCF567"
| '''2004''' || style="background:#B7B7B7; color:#000000" |TKE Liga, 2.a || style="background:#ffff00; color:#000000" align="center"|'''Txapelduna'''
|-bgcolor="#FCF567"
| '''2005''' || style="background:#ffff00; color:#000000" |'''TKE Liga, 1.a''' || style="background:#FF7F00; color:#000000" align="center"|3.a
|-
| 2006 || align="center"|- || style="background:#B7B7B7; color:#000000" align="center"|2.a
|-
| 2007 || align="center"|- || align="center"|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| '''2008''' || '''KAE 2 Liga, 1.a''' || align="center"|4.a
|-bgcolor="#80FF80"
| '''2009''' || '''KAE 1 Liga, 1.a''' || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2010 || TKE Liga, 6.a || align="center"|5.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2011 || TKE Liga, 7.a || align="center"|deskalifikatua
|-bgcolor="#FCF567"
| 2012 || TKE Liga, 8.a || align="center"|6.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2013 || TKE Liga, 9.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2014 || TKE Liga, 11.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2015 || TKE Liga, 9.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2016 || TKE Liga, 7.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2017 || TKE Liga, 12.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| '''2018''' || '''KAE 1 Liga, 1.a''' || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2019 || TKE Liga, 12.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2020 || KAE 1 Liga, 10.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2021 || KAE 1 Liga, 12.a || align="center"|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2022 || KAE 2 Liga, 6.a || align="center"|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2023 || KAE 2 Liga, 4.a || align="center"|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| '''2024''' || '''KAE 2 Liga, 1.a''' || align="center"|
|}
=== Aulki mugikorra ===
* [[Espainiako aulki mugikorreko txapelketa|Espainiako zortziko txapelketa]] (5): 2006, 2007, 2008, 2009 eta 2010.
== Emakumezkoen trainerua ==
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = white
| kolore2 = blue
| izena = Sociedad Deportiva de Remo Astillero
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera =
| bazkideak =
| herria =
| koloreak = {{color box|blue}} urdina
| lehendakaria =
| entrenatzailea = {{banderaikur|Espainia}} Sara Vazquez
| patroia = {{banderaikur|Espainia}} Lara Fernández<br />{{banderaikur|Espainia}} Ángela Fernández
| trainerua = {{color box|#B0E0E6}} ''San José XII''
| txapelketak = '''0''' [[Emakumezkoen Kontxako Bandera|Kontxako Bandera]]<br />'''0''' [[Emakumezkoen Traineru Liga|Euskotren Liga]]<br />'''0''' [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]]
| kontxa = 5.a
| liga =
| aurten = '''1.a''' ([[ETE Liga]])
| webgunea =
}}
[[Fitxategi:Astilleroko emakumezkoen trainerua 2024.jpg|270px|thumb|Astilleroko trainerua Zarautzen ETE Ligako estropadaren garaile.]]
2008<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Galicia gana la primera bandera femenina de La Concha|hizkuntza=es|data=2008-09-14|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/deportes/2008/09/14/galicia-gana-primera-bandera-femenina-concha/00031221403329135894770.htm|aldizkaria=La Voz de Galicia|sartze-data=2024-11-20}}</ref> eta 2009an<ref>{{Erreferentzia|abizena=infobide.com|izenburua=Resultados Regatas Bandera de la Concha - Estropadak Donostia San Sebastián|url=http://www.donostiasansebastian.com/regatas/resultados2009.htm|aldizkaria=www.donostiasansebastian.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref> [[Emakumezkoen Kontxako Bandera|Kontxako Banderan]] bigarren postuan gelditzea lortu zuen Maria Gil patroi zuela. Hau izan zen denboraldi bakoitzean jokaturiko estropada bakarra.
2010an Kantabriako selekzioa izenarekin [[Emakumezkoen Traineru Liga|Euskotren Ligan]] aritu zen eta laugarren egin zuen. Alba Rocillo izan zen patroia baina azken estropadan lesionatu egin zen. Kontxako banderarako sailkapen estropadan Sara Vazquez aritu zen eta taldea ez zen Banderarako sailkatu.
Hurrengo urtetan ez zuen trainerurik atera baina 2013an [[Club de Remo Santoña#Emakumezkoen trainerua|Santoñako]] traineruan aritu ziren hainbat arraunlari. Horretaz gain aurredenboraldiko etxeko estropadetan parte hartu izan du.
2023an lehenengo aldiz hartu zuen parte liga batean eta denboraldi osoa eginez. [[ETE Liga]]n izan zen eta zortzi trainerutatik bosgarren egin zuen. 2024an ETE Liga irabazi zuen eta play-offfetan Euskotren Ligara igotzea lortu zuen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Astillero eta Zumaia sailkatu dira Euskotren Ligarako, eta San Juan eta Ares Eusko Label Ligarako|hizkuntza=eu|data=2024-09-15|url=https://www.berria.eus/kirola/astillero-eta-zumaia-sailkatu-dira-euskotren-ligarako-eta-san-juan-eta-ares-eusko-label-ligarako_2130544_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Horretaz gain Kontxako Banderarako sailkatu zen 15 urteren ondoren eta bosgarren egin zuen.<ref>{{Erreferentzia|izena=TAI GABE DIGITALA|abizena=SL|izenburua=Urdaibai eta Arraun Lagunak Kontxako Banderako nagusi eta eztulik egin dien inor ere ez ondoan|hizkuntza=eu|data=2024-09-08|url=https://www.naiz.eus/eu/info/noticia/20240908/kontxako-bandera-2024-bigarren-asteburua|aldizkaria=naiz:|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
=== [[Emakumezkoen Kontxako Bandera|Kontxako Bandera]] ===
* Txapelduna (0)
* Bigarren (2): 2008, 2009.
* Sailkapena (3): 2008, 2009, 2024
=== [[Emakumezkoen Traineru Liga]] ===
* laugarren 2010an.
* [[ETE Liga]] (1): 2024
=== Gainontzeko banderak ===
{| class="wikitable"
|-
| '''Handiak''' || '''[[Zarauzko Ikurrina#Emakumezkoen Ikurrina|Zarauzko Ikurrina]] (0)'''<br/>'''[[Getxoko Traineru Bandera#Emakumezkoen Bandera|Getxoko Bandera]] (0)'''
|-
| Etxekoa || [[San Jose traineruen igoera (Astillero)#Emakumezkoen bandera|San Jose traineruen igoera]] (5): 2014, 2015, 2016, 2017, 2022
|-
| Kantabrian || [[Aurora Trueba memoriala]] (2): 2023, 2024.<br/>[[Camargoko Bandera]] (1): 2024.<br/>[[Marina de Cudeyoko Bandera]] (1): 2024.
|-
| Bizkaian || [[Portugaleteko Uri Urena Bandera]] (1): 2024.<br/>[[Erandioko Ikurrina]] (1): 2024.<br/>[[Ondarroako Bandera]] (1): 2024.
|-
| Gipuzkoan || [[Hernaniko Bandera]] (1): 2024.<br/>[[Zarautz Arraun Elkartearen Ikurrina]] (1): 2024.
|}
=== Denboraldiak ===
{| class="wikitable"
|-
! Urtea !! Liga !! Kontxa
|-bgcolor="#80FF80"
| 2008 || align="center"|- || style="background:#B7B7B7; color:#000000" align="center"|2.a
|-bgcolor="#80FF80"
| 2009 || align="center"|- || style="background:#B7B7B7; color:#000000" align="center"|2.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2010 || Emakumezkoen Liga, 4.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2011<br/>2022 || ||
|-bgcolor="#80FF80"
| 2023 || ETE Liga, 5.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| '''2024''' || '''ETE Liga, 1.a''' || align="center"|5.a
|}
== Antolaturiko estropadak ==
Astillerok, 1971etik aurrera [[Astilleroko Bandera]] antolatzen du ibaian, gehienetan erlojuzkontra jokatzen dena. Denboraldi-aurreko estropada ere antolatzen du martxoa aldera, [[San Jose traineruen igoera (Astillero)]].
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{KAE Ligako taldeen aurkibidea}}
{{Emakumezkoen arraun taldeak}}
[[Kategoria:Kantabriako arraun taldeak|A]]
[[Kategoria:El Astillero]]
16rjpx02mwpk8rhwvgdcpuh1rzl4s8h
9975617
9975616
2024-11-20T20:03:37Z
Gartxoak
23317
9975617
wikitext
text/x-wiki
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = white
| kolore2 = blue
| izena = Sociedad Deportiva de Remo Astillero
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera = [[1966]]
| bazkideak =
| herria = {{banderaikur|Espainia}} [[El Astillero (Kantabria)|El Astillero]], [[Kantabria]]
| koloreak = {{color box|blue}} urdina
| lehendakaria = {{banderaikur|Espainia}} Elisabet Carral
| entrenatzailea = {{banderaikur|Espainia}} Jose Luis Cruces
| patroia =
| trainerua = {{color box|blue}} ''San José XV''
| txapelketak = '''2''' [[Kontxako Bandera]]<br />'''2''' [[TKE Liga]]<br />'''1''' [[KAE Liga]]<br />'''8''' [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]]<br />'''25''' [[Kantabriako Traineru Txapelketa|Kantabriako Txapelketa]]
| kontxa = ez
| liga =
| aurten = '''1.a''' ([[KAE Liga|KAE 2 Ligan]])
| webgunea = [http://www.sdremoastillero.com/ www.sdremoastillero.com]
}}
[[Fitxategi:Donostia eta Astillero Kontxan.jpg|thumb|300px|Donostia eta Astilleroko traineruak, [[Kontxako Bandera]]n, 1976 inguruan]]
[[Fitxategi:Bandera de Astillero 2005.JPG|[[Astilleroko Bandera]]ren irabazlea [[2005]]ean, [[Izortz Zabala]] patroi zela.|eskuinera|thumb|300px]]
'''Sociedad Deportiva de Remo Astillero''' ([[euskara]]z: ''Astillero Arraun Kirol Elkartea'') [[El Astillero (Kantabria)|El Astilleroko]] [[arraun]] elkartea da. Bere palmaresean 2 [[Kontxako Bandera]], 8 [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]] eta 2 [[TKE Liga]] ditu. Kantabriar taldeen artean garaipen gehien eskuratu dituen elkartea da.
== Historia ==
=== Sorrera ===
[[1966]]an José del Castillok sortua, tosta finkoan, mota guztietako kategorian hartu du parte: [[batel]]etan, [[trainerilla]]tan eta [[traineru]]tan eta baita tosta mugikorrean ere. Sortu eta berehala hasi zen emaitza onak izaten<ref>{{Erreferentzia|izenburua=50 AÑOS ¡REMANDO JUNTOS!|hizkuntza=es|url=https://www.sdremoastillero.com/historico/nuestra-historia-reportajes/50-anos-remando-juntos/|aldizkaria=Sociedad Deportiva de Remo Astillero|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. 1967an Kantabriako bere lehen txapelketa irabazi zuen eta hurrengo urteetan Pedreñaren aurkari zuzena bihurtu zen. Garai hartan Orioren aurkako desafioak jokatu zituen, gipuzkoarren aurrean galtzea tokatu bazitzaion ere. 1970an [[Jose Angel Lujanbio]] patroia ekarri zuten eta honek indar berria eman zion taldeari. 1972ko denboraldia bikaina egin zuen, baina Kantabriako txapelketa irabazi ez izanak Kontxako Banderan parte hartzeko aukera kendu zion. Gainerako estropada guztiak irabazi zituen, tartean Espainiako Txapelketa, 2000 artean berriz irabaziko ez zuena.<ref>{{Erreferentzia|izena=Ricardo Vega|abizena=Usle|izenburua=mi ASTILLERO: C.R. ASTILLERO regata del Campeonato de España 1972|data=lunes, 23 de septiembre de 2019|url=https://astillero-guarnizo.blogspot.com/2019/09/cr-astillero-regata-del-campeonato-de.html|aldizkaria=mi ASTILLERO|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
=== Urrezko aroa ===
2000 urtean Jose Manuel Francisco entrenatzaileak talde indartsua osatu zuen berriro eta [[Izortz Zabala]] bermeotarra patroi zuela [[TKE Liga]]n sartuz bi ekitaldi irabazi zituen, bai eta Kontxako bi Bandera ere. 2004ko Kontxako ekitaldian [[Donibaneko Arraunlariak|Donibanekok]] zuen bi egunetako errekorra hautsi zuen, 21 segundutan hobetuz<ref>{{Erreferentzia|izena=Eduardo|abizena=Rodrigálvarez|izenburua=Astillero gana en todo|hizkuntza=es|data=2004-09-13|url=https://elpais.com/diario/2004/09/13/paisvasco/1095104411_850215.html|aldizkaria=El País|issn=1134-6582|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Honetaz gain zazpi Espainiako Txapelketa irabazi zituen 2000 eta 2008 artean, Kantauri itsasoko traineru indartsuenetakoa zela erakutsiz.
Baina eskandalu handia ere sortu zen Astilleroren inguruan. Doping kontrol baten agertu ez izanak TKE Ligatik kanporatu eta bi urtez estropadarik ez jokatzera zigortu zuen taldea, txapelketak eta Kontxa bakarrik jokatu ahal izan zituelarik.<ref>{{Erreferentzia|izena=Europa|abizena=Press|izenburua=Remo.- Dos años de sanción y multa para los 14 remeros de Astillero y su entrenador por negarse a un control antidopaje|data=2006-03-06|url=https://www.europapress.es/deportes/noticia-remo-dos-anos-sancion-multa-14-remeros-astillero-entrenador-negarse-control-antidopaje-20060306130151.html|aldizkaria=www.europapress.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
=== TKE Ligara itzulera ===
2008an [[KAE Liga]]ko bigarren mailan hasi eta urtez urte berriz TKE Ligara igotzea lortu zuen. Hurrengo urteetan erdiko txandan mantentzea izan zuen helburu nagusi<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Eusko Label Liga de traineras|hizkuntza=es|url=https://www.euskotrenliga.com/clubes/index.php?id=es&c=5|aldizkaria=www.euskotrenliga.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. 2014ko kantabriar taldeen gainbeheraren erdian TKE Ligan mantentzeko ahaleginetan aritu zen eta mailari eustea lortu zuen bakarra izan zen, larri izan bazen ere. Hurrengo urteetan lasaiago aritu da Ligan eta Kontxan ere sartzear egon da 2015 eta 2016an zortzigarren egin baitzuen sailkapen estropadan, lehenengoan 22 ehunenekorengatik gelditu zen kanpoan. 2017an ordea urte txarra izan zuen eta TKE Ligan azken postuan gelditu ondoren maila galdu zuen. 2018an KAE Liga irabazi eta berriz ere TKE Ligara itzuli zen, urtebeterako ordea.<ref name=":0" />
KAE Ligara itzuli zenean taldea eraberritu eta aurreneko urtean ozta ozta mantendu bazen ere 2021ean 12. egin eta maila galdu zuen. Hurrengo denboraldietan KAE 2 Ligan maila kaskarra eman zuen. 2024an KAE 2 Liga irabazi eta mailaz igo zen.
== Palmaresa ==
[[Fitxategi:Regata Bansander 2003.JPG|[[Bansander Bandera]]ren irabazlea [[2003]]an.|eskuinera|thumb|300px]]
=== [[Kontxako Bandera]] ===
* '''Txapelduna (2):''' 2003 eta 2004.
* Bigarrena (2): 1968 eta 2006.
* Hirugarrena (3): 1973, 1974 eta 2005.
* [[Kontxako Banderarako Sailkapen estropada|Sailkapen estropadako irabazlea]] (3): 2002, 2003, 2011.
* Sailkatua (14): 1973, 1974, 1976, 1978, 2000, 2002, 2003, 2004, 2005, 2006, 2008, 2010, 2011 eta 2012.
=== [[TKE Liga]] ===
* '''Txapelduna (2):''' [[tKE Ligako 2003ko denboraldia|2003]] eta [[tKE Ligako 2005eko denboraldia|2005]]
* Bigarrena (1): [[tKE Ligako 2004ko denboraldia|2004]]
* Hirugarrena (0)
* Irabazitako estropadak (<small>2021 barne</small>): 31
* Parte hartzeak (12): 2003, 2004, 2005, 2010, 2011, 2012, 2013, 2014, 2015, 2016, 2017, 2019
* [[KAE Liga|KAE 1 Liga]] (2): 2009, 2018
* [[KAE Liga|KAE 2 Liga]] (2): 2008, 2024
* '''[[Traineruen Euskal Liga|Euskal Liga]] (0):''' Bigarren 2000an.
=== [[Espainiako Traineru Txapelketa]] ===
* '''Txapelduna (8):''' 1972, 2000, 2002, 2003, 2004, 2005, 2006 eta 2008.
* Bigarrena (4): 1968, 1969, 1971 eta 1999.
=== [[Kantabriako Traineru Txapelketa]] ===
* '''Txapelduna (25):''' 1967, 1970, 1971, 1973, 1976, 1978, 1983, 1998, 1999, 2000, 2003, 2004, 2005, 2006, 2008, 2009, 2011, 2012 2013, 2014, 2015, 2016, 2017, 2018 eta 2019.
* [[Kantabriako distantzia luzeko traineru txapelketa]] (2): 2018, 2019.
=== Gainontzeko estropadak ===
{| class="wikitable"
|-
| '''Handiak''' || '''[[Nerbioiko Sari Handia]] (3):''' 1971, 1972 eta 2003.<br/>'''[[El Corte Ingles Bandera]] (1):''' 2005.<br/>'''[[Generalisimoaren Kopa (Coruña)|Generalisimoaren Kopa (A Coruña)]] (2):''' 1971 eta 1972.<br/>'''[[Zarauzko Ikurrina]] (2):''' 1976 eta 2003.
|-
| Etxekoak || [[Astilleroko Bandera]] (15): 1971, 1972, 1975, 1976, 1978, 1998, 1999, 2000, 2002, 2004, 2005, 2008, 2009, 2018, 2024.<br/>[[San Jose traineruen igoera (Astillero)]] (1): 2011.<br/>[[Astilleroko Jaitsiera]] (1): 2002.<br/>[[Ferroatlántica Bandera]] (1): 2000.
|-
| Kantabrian || Desafío Vasco-Cántabro (2): 1969 (2 estropada).<br/>[[Santanderko Bandera]] (6): 1970, 1971, 1972, 1998, 2008, 2018. <br/>* Espainiako Printzearen Kopa (Santanderko Banderan): 1971, 1972.<br/>Pedreñaren 50. urteurrena: 1970.<br/>[[Marina de Cudeyoko Bandera]] (7): 1971, 1978, 1983, 1998, 2003, 2005, 2018.<br/>[[Santoñako Bandera]] (5): 1971, 1972, 1975, 1976, 1998.<br/>Finanzauto Saria (Santoña): 1973.<br/>[[Castro Urdialesko Bandera]] (3): 1975, 2003, 2009.<br/>[[Laredoko Bandera]] (1): 1976.<br/>[[Sotileza Bandera]] (16): 1978, 1982, 1994, 2002, 2004, 2005, 2006, 2008, 2011, 2012, 2013, 2014, 2016, 2017, 2018, 2019.<br/>[[Kantabriako Diputazioaren Bandera]] (1): 1998.<br/>[[Santoñako Traineru Jaitsiera]] (2): 1999, 2018.<br/>[[Bansander Bandera]] (13): 1999, 2001, 2003, 2004, 2005, 2006, 2010, 2013, 2014, 2016, 2017, 2018, 2019.<br/>Metavi Saria: 2009.<br/>[[Flaviobriga Bandera]] (3): 2000, 2002, 2003.<br/>[[Hipercor Bandera]] (8): 2000, 2003, 2004, 2013, 2014, 2016, 2018, 2019.<br/>[[S.D.R. Castro Urdialesen Bandera]] (1): 2000.<br/>[[Pontejosko Bandera]] (1): 2000.<br/>[[Caja de Cantabria Bandera]] (5): 2003, 2004, 2005, 2008, 2009.<br/>[[Pedreñako Bandera]] (2): 2003, 2005.<br/>ONO Bandera: 2003.<br/>PRC Bandera: 2003.<br/>[[Liébana Bandera (Laredo)]] (1): 2004.<br/>[[San Vicente de la Barquerako Bandera]] (1): 2008.<br/>[[La Maruca Bandera]] (1): 2008.<br/>[[Ría del Asón Bandera]] (1): 2008.<br/>Memorial Ibánez (Castro): 2009.<br/>[[Camargoko Bandera]] (1): 2009.<br/>[[Colindresko Traineru Jeitsiera|Colindresko jeitsiera]] (3): 2011, 2013, 2014.
|-
| Gipuzkoan || [[Beraun Sari Handia]] (1): 1972.<br/>Jaizkibelgo kaltetuen omenezko Bandera: 1972.<br/>[[Koxtaperen Bandera]] (1): 1998.<br/>[[Oriako Traineru Jaitsiera]] (2): 2003, 2008.<br/>[[Hondarribiko Bandera]] (2): 2002, 2005.<br/>[[Telefonica Bandera]] (2): 2003, 2005.<br/>Orioko Txanpa estropada (1): 2004.<br/>[[Orioko Bandera]] (1): 2003.<br/>[[Hondarribiko Traineru Jaitsiera]] (2): 2004, 2005.<br/>[[Pasaiako Bandera]] (3): 2004, 2005, 2009.<br/>Pasaiako Portu Berriaren Bandera (San Pedro) (1): 2005.<br/>[[Bisiguaren Egunaren Bandera|Orioko Bixigu-Estilora Bandera]] (3): 2008, 2008, 2009.<br/>[[Trintxerpeko Bandera]] (1): 2008.<br/>[[Hibaikaren Bandera]] (1): 2008.<br/>[[Getariako Bandera]] (1): 2018.<br/>[[Zarautz Arraun Elkartearen Ikurrina]] (1): 2018.<br/>[[Donostiarra Bandera|Donostiarra Bandera B]] (1): 2024.
|-
| Bizkaian || [[Ondarroako Bandera]] (2): 1999, 2009.<br/>[[Getxoko Traineru Bandera|Getxoko Bandera]] (1): 2000.<br/>[[Lekeitioko Bandera]] (4): 2003, 2004, 2005, 2009.<br/>[[Bermeo Hiriko Ikurrina|Bermeoko Bandera]] (2): 2004, 2005.<br/>[[Plentziako Ikurrina|Plentziako Bandera]] (2): 2005, 2018.<br/>[[Areetako Bandera]] (1): 2008.<br/>[[Algortako Portuzarra Ikurrina]] (1): 2008.<br/>[[Bilbo Hiriko Bandera]] (1): 2008.<br/>[[Erandioko Ikurrina|Erandioko Bandera]] (1): 2008.<br/>[[Santurtziko Bandera]] (1): 2009.<br/>[[Elantxobeko Bandera]] (2): 2009, 2024.<br/>[[Petronor Bandera]] (1): 2009.<br/>[[Portugaleteko Uri Urena Bandera|Portugaleteko Bandera]] (2): 2009, 2018.<br/>[[Ambilamp Bandera]] (1): 2010.<br/>[[Santurtziko Bandera|San Juan de Dios Ospitalaren Bandera - Santurtzi]] (1): 2024.<br/>[[Ondarroako Bandera|Ondarroako KAE 2 Ligako Bandera]] (1): 2024.<br/>[[Mundakako Bandera]] (1): 2024.
|-
| Lapurdin || [[Donibane Ziburuko Estropada|Donibane Lohitzuneko Bandera]] (1): 2008.
|-
| Asturiasen || [[Gozón Udaleko Bandera]] (1): 2008.<br/>[[El Socorro Bandera|Ford Autoviasa Bandera]], Luanco (4): 2010, 2011, 2012, 2013.
|-
| Galizan || [[Pereira-Tiran Bandera]] (2): 2003, 2004.<br/>[[Concello de Boiro Bandera|Boiroko Bandera]] (1): 2003.<br/>[[Concello do Grove Bandera|O Groveko Bandera]] (1): 2003.<br/>[[Concello de Vigo Bandera|Vigoko Bandera]] (1): 2005.<br/>[[Outón Fernandez Bandera]] (1): 2005.
|-
| Besterik || [[Kantauriko Arraun Jokoak]] (1): 1973.<br/>[[Errioxako Bandera (estropada)|Errioxako Bandera]] (5): 1999, 2000, 2004, 2005, 2009.
|}
=== Trainerillak ===
* [[Espainiako Trainerilla Txapelketa|Espainiako Txapelketa]] (6): 2004, 2005, 2006, 2007, 2010 eta 2011.
=== Batelak ===
* [[Espainiako Batel Txapelketa|Espainiako Txapelketa]] (6): 2004, 2005, 2006, 2007, 2010 eta 2011.
== Azken denboraldiak ==
[[Fitxategi:Bandera Hipercor 2013.JPG|thumb|[[Hipercor Bandera]] 2013.]]
{| class="wikitable"
|-
! Urtea !! Liga !! Kontxa
|-bgcolor="#FCF567"
| '''2003''' || style="background:#ffff00; color:#000000" |'''TKE Liga, 1.a''' || style="background:#ffff00; color:#000000" align="center"|'''Txapelduna'''
|-bgcolor="#FCF567"
| '''2004''' || style="background:#B7B7B7; color:#000000" |TKE Liga, 2.a || style="background:#ffff00; color:#000000" align="center"|'''Txapelduna'''
|-bgcolor="#FCF567"
| '''2005''' || style="background:#ffff00; color:#000000" |'''TKE Liga, 1.a''' || style="background:#FF7F00; color:#000000" align="center"|3.a
|-
| 2006 || align="center"|- || style="background:#B7B7B7; color:#000000" align="center"|2.a
|-
| 2007 || align="center"|- || align="center"|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| '''2008''' || '''KAE 2 Liga, 1.a''' || align="center"|4.a
|-bgcolor="#80FF80"
| '''2009''' || '''KAE 1 Liga, 1.a''' || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2010 || TKE Liga, 6.a || align="center"|5.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2011 || TKE Liga, 7.a || align="center"|deskalifikatua
|-bgcolor="#FCF567"
| 2012 || TKE Liga, 8.a || align="center"|6.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2013 || TKE Liga, 9.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2014 || TKE Liga, 11.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2015 || TKE Liga, 9.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2016 || TKE Liga, 7.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2017 || TKE Liga, 12.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| '''2018''' || '''KAE 1 Liga, 1.a''' || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2019 || TKE Liga, 12.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2020 || KAE 1 Liga, 10.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2021 || KAE 1 Liga, 12.a || align="center"|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2022 || KAE 2 Liga, 6.a || align="center"|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2023 || KAE 2 Liga, 4.a || align="center"|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| '''2024''' || '''KAE 2 Liga, 1.a''' || align="center"|
|}
=== Aulki mugikorra ===
* [[Espainiako aulki mugikorreko txapelketa|Espainiako zortziko txapelketa]] (5): 2006, 2007, 2008, 2009 eta 2010.
== Emakumezkoen trainerua ==
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = white
| kolore2 = blue
| izena = Sociedad Deportiva de Remo Astillero
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera =
| bazkideak =
| herria =
| koloreak = {{color box|blue}} urdina
| lehendakaria =
| entrenatzailea = {{banderaikur|Espainia}} Sara Vazquez
| patroia = {{banderaikur|Espainia}} Lara Fernández<br />{{banderaikur|Espainia}} Ángela Fernández
| trainerua = {{color box|#B0E0E6}} ''San José XII''
| txapelketak = '''0''' [[Emakumezkoen Kontxako Bandera|Kontxako Bandera]]<br />'''0''' [[Emakumezkoen Traineru Liga|Euskotren Liga]]<br />'''0''' [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]]
| kontxa = 5.a
| liga =
| aurten = '''1.a''' ([[ETE Liga]])
| webgunea =
}}
[[Fitxategi:Astilleroko emakumezkoen trainerua 2024.jpg|270px|thumb|Astilleroko trainerua Zarautzen ETE Ligako estropadaren garaile.]]
2008<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Galicia gana la primera bandera femenina de La Concha|hizkuntza=es|data=2008-09-14|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/deportes/2008/09/14/galicia-gana-primera-bandera-femenina-concha/00031221403329135894770.htm|aldizkaria=La Voz de Galicia|sartze-data=2024-11-20}}</ref> eta 2009an<ref>{{Erreferentzia|abizena=infobide.com|izenburua=Resultados Regatas Bandera de la Concha - Estropadak Donostia San Sebastián|url=http://www.donostiasansebastian.com/regatas/resultados2009.htm|aldizkaria=www.donostiasansebastian.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref> [[Emakumezkoen Kontxako Bandera|Kontxako Banderan]] bigarren postuan gelditzea lortu zuen Maria Gil patroi zuela. Hau izan zen denboraldi bakoitzean jokaturiko estropada bakarra.
2010an Kantabriako selekzioa izenarekin [[Emakumezkoen Traineru Liga|Euskotren Ligan]] aritu zen eta laugarren egin zuen. Alba Rocillo izan zen patroia baina azken estropadan lesionatu egin zen. Kontxako banderarako sailkapen estropadan Sara Vazquez aritu zen eta taldea ez zen Banderarako sailkatu.
Hurrengo urtetan ez zuen trainerurik atera baina 2013an [[Club de Remo Santoña#Emakumezkoen trainerua|Santoñako]] traineruan aritu ziren hainbat arraunlari. Horretaz gain aurredenboraldiko etxeko estropadetan parte hartu izan du.
2023an lehenengo aldiz hartu zuen parte liga batean eta denboraldi osoa eginez. [[ETE Liga]]n izan zen eta zortzi trainerutatik bosgarren egin zuen. 2024an ETE Liga irabazi zuen eta play-offfetan Euskotren Ligara igotzea lortu zuen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Astillero eta Zumaia sailkatu dira Euskotren Ligarako, eta San Juan eta Ares Eusko Label Ligarako|hizkuntza=eu|data=2024-09-15|url=https://www.berria.eus/kirola/astillero-eta-zumaia-sailkatu-dira-euskotren-ligarako-eta-san-juan-eta-ares-eusko-label-ligarako_2130544_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Horretaz gain Kontxako Banderarako sailkatu zen 15 urteren ondoren eta bosgarren egin zuen.<ref>{{Erreferentzia|izena=TAI GABE DIGITALA|abizena=SL|izenburua=Urdaibai eta Arraun Lagunak Kontxako Banderako nagusi eta eztulik egin dien inor ere ez ondoan|hizkuntza=eu|data=2024-09-08|url=https://www.naiz.eus/eu/info/noticia/20240908/kontxako-bandera-2024-bigarren-asteburua|aldizkaria=naiz:|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
=== [[Emakumezkoen Kontxako Bandera|Kontxako Bandera]] ===
* Txapelduna (0)
* Bigarren (2): 2008, 2009.
* Sailkapena (3): 2008, 2009, 2024
=== [[Emakumezkoen Traineru Liga]] ===
* laugarren 2010an.
* [[ETE Liga]] (1): 2024
=== Gainontzeko banderak ===
{| class="wikitable"
|-
| '''Handiak''' || '''[[Zarauzko Ikurrina#Emakumezkoen Ikurrina|Zarauzko Ikurrina]] (0)'''<br/>'''[[Getxoko Traineru Bandera#Emakumezkoen Bandera|Getxoko Bandera]] (0)'''
|-
| Etxekoa || [[San Jose traineruen igoera (Astillero)#Emakumezkoen bandera|San Jose traineruen igoera]] (5): 2014, 2015, 2016, 2017, 2022
|-
| Kantabrian || [[Aurora Trueba memoriala]] (2): 2023, 2024.<br/>[[Camargoko Bandera]] (1): 2024.<br/>[[Marina de Cudeyoko Bandera]] (1): 2024.
|-
| Bizkaian || [[Portugaleteko Uri Urena Bandera]] (1): 2024.<br/>[[Erandioko Ikurrina]] (1): 2024.<br/>[[Ondarroako Bandera]] (1): 2024.
|-
| Gipuzkoan || [[Hernaniko Bandera]] (1): 2024.<br/>[[Zarautz Arraun Elkartearen Ikurrina]] (1): 2024.
|}
=== Denboraldiak ===
{| class="wikitable"
|-
! Urtea !! Liga !! Kontxa
|-bgcolor="#80FF80"
| 2008 || align="center"|- || style="background:#B7B7B7; color:#000000" align="center"|2.a
|-bgcolor="#80FF80"
| 2009 || align="center"|- || style="background:#B7B7B7; color:#000000" align="center"|2.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2010 || Emakumezkoen Liga, 4.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2011<br/>2022 || ||
|-bgcolor="#80FF80"
| 2023 || ETE Liga, 5.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| '''2024''' || '''ETE Liga, 1.a''' || align="center"|5.a
|}
== Antolaturiko estropadak ==
Astillerok, 1971etik aurrera [[Astilleroko Bandera]] antolatzen du ibaian, gehienetan erlojuzkontra jokatzen dena. Denboraldi-aurreko estropada ere antolatzen du martxoa aldera, [[San Jose traineruen igoera (Astillero)]].
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{KAE Ligako taldeen aurkibidea}}
{{Emakumezkoen arraun taldeak}}
[[Kategoria:Kantabriako arraun taldeak|A]]
[[Kategoria:El Astillero]]
app286q2ljn6gbclqn68hb61hohbi1i
Sociedad Deportiva de Remo Pedreña
0
79280
9975774
9884111
2024-11-20T22:13:04Z
Gartxoak
23317
9975774
wikitext
text/x-wiki
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = white
| kolore2 = black
| izena = Sociedad Deportiva de Remo Pedreña
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera = [[1895]]
| bazkideak =
| herria = {{banderaikur|Espainia}} [[Marina de Cudeyo]], [[Kantabria]]
| koloreak = {{color box|white}} zuria
| lehendakaria = {{banderaikur|Espainia}} Calixto Presmanes
| entrenatzailea = {{banderaikur|Espainia}} Luis Miguel Villar
| patroia = {{banderaikur|EH}} [[Juan Mari Lujanbio]]
| trainerua = {{color box|black}} ''La Pedreñera''
| txapelketak = '''4''' [[Kontxako Bandera]]<br />'''0''' [[TKE Liga]]<br />'''1''' [[KAE Liga]]<br />'''8''' [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]]<br />'''18''' [[Kantabriako Traineru Txapelketa|Kantabriako Txapelketa]]
| kontxa = ez
| liga =
| aurten = 7.a ([[KAE Liga|KAE 1 Liga]])
| webgunea = [https://www.sdrpedrena.com/ www.sdrpedrena.com]
}}
'''Sociedad Deportiva de Remo Pedreña''' ([[euskara]]z: ''Pedreña Arraun Kirol Elkartea'') [[Marina de Cudeyo]]ko ([[Kantabria]], [[Espainia]]) Pedreña auzoko [[arraun]] taldea da.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Remo – Cultura, Deporte y Turismo Marina de Cudeyo|hizkuntza=es|url=https://turismo.marinadecudeyo.com/turismo-activo/remo/|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Koloreak ==
Pedreñaren kolore klasikoak elastiko zuria eta traineru beltza izan dira. 2018an ''La Pedreñera'' traineru zuria estrenatu zuten eta elastiko beltza jantzi zuten, baina hurrengo urtean kolore klasikoak berreskuratu zituzten. 2021. denboraldian berriz uretaratu du ''La Pedreñera'' zuria.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Instagram|url=https://www.instagram.com/s.d.r.pedrena/p/CqYm918t0aE/?ref=ABW|aldizkaria=www.instagram.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Historia ==
[[1895]]ean sortua<ref name=":0" />, tosta finkoan, mota guztietako kategorian hartu du parte: [[batel]]etan, [[trainerilla]]tan eta [[traineru]]tan eta baita tosta mugikorrean ere. Bere palmaresean 4 [[Kontxako Bandera]] eta 8 [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Traineruen Txapelketa]] ditu.
=== Lehenengo urteak ===
Pedreñako ontzi baten lehenengo agerraldia 1895ekoa da. Salustino Higuerak bazuen ''Laurak Bat'' izeneko trainerua. Honek Jose Ansorena mutrikuarra ekarri zuen patroi lanetarako eta 1900 artean hainbat garaipen lortu zituen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eusko Label Liga de traineras|hizkuntza=es|url=https://www.euskolabelliga.com/clubes/index.php?id=ca&c=7|aldizkaria=www.euskolabelliga.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. [[Santanderko estropada zaharrak|Santanderko estropadak]] jokatu zituen XX mendearen hasieran eta 1919 ([[Alfontso XIII.a Borboikoa (Espainia)|Alfontso XIII.aren]] Kopa)<ref name=":0" /> eta 1920an garaipen handiak lortu zituen. 1932 eta 1933an ere txapeldun atera zen. Santander inguruko koadrillek hartzen zuten parte estropada haietan.
=== 40. hamarkada ===
[[Fitxategi:Regatas de traineras en la bahía de la Concha (103 de 127) - Fondo Marín-Kutxa Fototeka.jpg|270px|thumb|Pedreñaren trainerua [[1946ko Kontxako Bandera]]n.]]
Pedreñaren lehenengo "urrezko aroa" izan zen. Garai hartan [[José Bedia|Pepe Bedia "Joselón"]] patroi zuela, ''Castilla'' traineruak Kontxako bandera hiru aldiz irabaztea lortu zuen<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Eusko Label Liga de traineras|hizkuntza=eu|url=https://www.euskolabelliga.com/clubes/index.php?c=7&id=eu|aldizkaria=www.euskolabelliga.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. 1943an ''Cantabria'' traineru polemikoa erabili zuen, Ginean egin zuten eta oso arina zen, 165 kg baino ez zituen pisatzen, garai hartakoen erdia<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eusko Label Liga de traineras|hizkuntza=eu|url=https://www.euskolabelliga.com/clubes/index.php?c=7&id=eu|aldizkaria=www.euskolabelliga.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. [[Bilboko estropada zaharrak|Bilbo aldean]] eta Santander aldean ere bandera ugari jaso zituen. Emaitza onek puzturik Espainiako txapelketan antolatzea bultzatu zuen, bai eta irabazi ere. Garai hartan etsai nagusi [[Hondarribia Arraun Elkartea|Hondarribia]], [[Orio Arraunketa Elkartea|Orio]] eta [[Kaiku Arraunaren Kirol Elkartea|Kaiku]] izan zituen. 1949an ia dena irabazi ondoren arraun egiteari utzi zion taldeak.<ref name=":0" />
=== 60. hamarkada ===
Bigarren urrezko aroa Hondarribiaren berpiztearekin batera iritsi zitzaion Pedreñari 60. hamarkadaren bukaeran. Urte haietan Pedreñak Espainiako txapelketa ia guztiak irabazi zituen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=ABC MADRID 17-09-1968 página 74 - Archivo ABC|data=2019-08-12|url=https://www.abc.es/archivo/periodicos/abc-madrid-19680917-74.html|aldizkaria=abc|sartze-data=2024-11-20}}</ref>, Hondarribia Kontxan nagusitu zen bitartean. Bien arteko desafioak ere famatuak izan ziren, Santoñan adibidez 30.000 ikusle elkartu ziren1968ko abuztuaren 18an.<ref name=":1" />
Azken garaipen sonatua 1976an izan zuen, pronostikoak hautsiz Kontxako bandera irabazi zuenean.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bandera de La Concha|url=https://traineras.es/clasificaciones/1128|aldizkaria=traineras.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
=== XXI mendea ===
[[Fitxategi:Pedreña en la última regata de la liga ARC 1.jpg|thumb|270px|Pedreña, 2017an.]]
2003an arraun ligak abiatu zirenean Pedreña [[TKE Liga]] nagusian hasi zen [[Sociedad Deportiva de Remo Astillero|Astillerorekin]] eta [[Sociedad Deportiva de Remo Castreña|Castro Urdialesekin]] batera. 2005ean Kontxa irabaztear egon zen, denborale izugarriak bigarren txandako traineruak nabarmen kaltetu zituenean. Pedreñak lehenengo txandan arraun eginda bigarren txandajko Hondarribiak baino denbora hobea egin zuen. Epaileek ordea estropadan Orio abordatu izanagatik deskalifikatu egin zuten eta Hondarribia jabetu zen banderaz. Harrabots handia eragin zuen erabakiak Kantabria aldean.<ref>{{Erreferentzia|abizena=interaulasedi|izenburua=La bandera de la discordia, polémica en la regata de La Concha|hizkuntza=es|data=2005-12-26|url=https://interaulas.org/hemeroteca/revista-no-56/la-bandera-de-la-polemica/|aldizkaria=Proyecto Interaulas - Redacción, revista educativa de Cantabria|sartze-data=2024-11-20}}</ref> Kantabriako Miguel Angel Revilla presidenteak sinbolikoki "Kantabriako Bandera" eman zion taldeari.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Detalle - Gobierno - cantabria.es|hizkuntza=es-ES|url=https://www.cantabria.es/detalle/-/journal_content/56_INSTANCE_DETALLE/16413/2893423|aldizkaria=Gobierno|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
Ligari dagokionez 2011 artean lehen eta bigarren txanda artean ibili zen, 2005ean eta 2006an laugarren eginez. Ligako hiru estropada irabazi zituen. Garai horretan birritan egin zuen hirugarren Kontxako banderan ere, 2006an (hiru kantabriarrek osatu zuten podiuma)<ref>{{Erreferentzia|izena=Juanjo|abizena=Vispe|izenburua=Triplete cántabro en la Bandera de La Concha|hizkuntza=es|data=2006-09-04|url=https://as.com/masdeporte/2006/09/04/polideportivo/1157407500_850215.html|aldizkaria=Diario AS|sartze-data=2024-11-20}}</ref> eta 2011n. Hurrengo urteetan diru sarrerak gutxitu eta maila apalagoa eman zuen. 2014an diru arazo latzen ondorioz ezin izan zuen kalitatezko tripulazioa osatu eta 19 punturekin azkena gelditu zenez maila galdu zuen<ref>{{Erreferentzia|abizena=EFE|izenburua=Hondarribia, la más regular|hizkuntza=es|data=2014-09-21|url=https://elpais.com/ccaa/2014/09/21/paisvasco/1411324284_510603.html|aldizkaria=El País|issn=1134-6582|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. 2015 urtean KAE Ligan bandera bat irabaztea lortu zuen baina sailkapen orokorrean zazpigarren postuarekin konformatu behar izan zuen. Hurrengo urteetan bigarren txandan aritzea egokitu zaio.
2020. urtean [[Joseba Fernandez Daguer|Joseba Fernandez]] entrenatzailea fitxatu zuen eta denboraldia txukun hasi zuen, kantabriarren artean jokaturiko estropada guztiak irabaziz (tartean Kantabriako txapelketa). KAE Liga bera ere nagusitasun osoz irabazi zuen, tartean zortzi estropada, baina play-offetan ez zuen igotzerik lortu<ref>{{Erreferentzia|izena=MARCO G.|abizena=VIDART|izenburua=Joseba Fernández no seguirá en Pedreña|hizkuntza=es|data=2022-10-18|url=https://www.eldiariomontanes.es/deportes/mas-deportes/joseba-fernandez-seguira-20221018132419-nt.html|aldizkaria=El Diario Montañés|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. 2021. denboraldirako [[Juan Mari Lujanbio]] patroia fitxatu zuen. Kantabriako estropadetan nagusi izan zen. Hurrengo urteetan KAE Ligako txanda nagusian ibili da, play-offak berriz jokatu ere bai, baina ez du lortu mailaz igotzerik.
== Patroi famatuak ==
* José Ansorena (XIX mende bukaeran): Santanderko estropada zaharrak
* "Ti Fredo" (1919-1922): Santanderko estropada zaharrak
* [[José Bedia]] "Joselón" (1943-1965): 3 Kontxa eta Espainiako 4 Txapelketa.
* [[Rubén Laso]] "Michelena" (1967-1980): Kontxa 1 eta Espainiako 2 Txapelketa.
* [[Borja Gómez]] (2004-2016)
== Traineruen izenak ==
[[Fitxategi:Training trainera Pedreña Santander.jpg|thumb|300px|Trainerillaren entrenamendua Santanderko badian.]]
* ''Laurak bat'': 1895
* ''Baceta'': 1911 (emakumezkoak)
* ''Santos Mártires'': 1919
* ''Diez Hermanos'': 1920
* ''María de los Ángeles'': 1922 (emakumezkoak)
* ''Elcano'': 1933
* ''Pasayako'': 1933
* ''Cantabria'': 1943
* ''Castilla'': 1944-1949, 1965-1966
* ''La Montañesa'': 1967-1968
* ''Pedreña'': 1976
* ''Sardinero'': 1985
* ''Marina Pedreña'': 1997
* ''San Pedro'': 1998
* ''Marina de Cudeyo'': 2003-2005, 2008-2010
* ''María'': 2006-2007
* ''Seve Ballesteros'': 2010-2013
* ''Cantabria'': 2013
* ''La Pedreñera'': 2017-egun
== Palmaresa ==
=== [[Kontxako Bandera]] ===
* '''Txapelduna (4):''' 1945, 1946, 1949 eta 1976.
* Bigarrena (2): 1943 eta 1948.
* Hirugarrena (2): 2006 eta 2011.
* [[Kontxako Banderarako Sailkapen estropada|Sailkapen estropadako irabazlea]] (0)
* Sailkatua (9): 1976, 1979, 1985, 2005, 2006, 2007, 2009, 2010 eta 2011.
=== [[TKE Liga]] ===
* '''Txapelduna (0)'''
* Bigarrena (0)
* Laugarrena [[TKE Ligako 2005eko denboraldia|2005]] eta [[TKE Ligako 2006ko denboraldia|2006an]].
* Irabazitako estropadak (<small>2021 barne</small>): 3
* Parte hartzeak (12): 2003, 2004, 2005, 2006, 2007, 2008, 2009, 2010, 2011, 2012, 2013, 2014
* '''[[KAE Liga]] (1):''' 2020.
* '''[[Traineruen Euskal Liga|Euskal Liga]] (0):''' Bederatzigarren 2002an.
=== [[Espainiako Traineru Txapelketa]] ===
* '''Txapelduna (8):''' 1944, 1947, 1948, 1965, 1966, 1967, 1968 eta 1970.
* Bigarrena (3): 1946, 2003 eta 2009.
=== [[Kantabriako Traineru Txapelketa]] ===
* '''Txapelduna (18):''' 1942, 1943, 1945, 1946, 1947, 1948, 1949, 1950, 1964, 1965, 1966, 1969, 1979, 1985, 2007, 2020, 2021 eta 2022.
* [[Kantabriako distantzia luzeko traineru txapelketa]] (2): 2021, 2022.
=== Estropada zaharrak ===
* [[Santanderko estropada zaharrak]] (5): 1919, 1920, 1932, 1933 eta 1940.
* [[Bilboko estropada zaharrak]] (6): 1944, 1945, 1946, 1947, 1947 eta 1949.
* Kantauriko Txapelketa (1): 1949.
=== Aro modernoko estropadak ===
{| class="wikitable"
|-
| '''Handiak''' || '''[[Nerbioiko Sari Handia]] (1):''' 1966.<br/>'''[[El Corte Ingles Bandera]] (1):''' 1973.<br/>'''[[Generalisimoaren Kopa (Coruña)|Generalisimoaren Kopa (A Coruña)]] (5):''' 1964, 1965, 1967, 1969, 1970.
|-
| Etxekoak || [[Marina de Cudeyoko Bandera]] (5): 1972, 1985, 2002, 2020, 2022.<br/>S.D.R. Pedreña Bandera (2): 2001, 2002.
|-
| Kantabrian || Laredon estropada (1): 1966.<br/>Santoñako estropada (1): 1970.<br/>Memorial Miguel Laredo (1): 1972.<br/>[[Castro Urdialesko Bandera]] (2): 1976, 2022.<br/>[[Santanderko Bandera|Errege Kopa (Santanderko Banderan)]] (1): 1976.<br/>[[Sotileza Bandera]] (9): 1979, 1983, 1985, 1997, 2007, 2010, 2015, 2020, 2021, 2022.<br/>[[Bansander Bandera]] (8): 1985, 2007, 2008, 2015, 2020, 2021, 2022, 2024.<br/>[[San Vicente de la Barquerako Bandera]] (2): 1983, 2014.<br/>[[Suancesko Bandera]] (2): 1997, 2000.<br/>[[Astilleroko Bandera]] (1): 1997.<br/>[[Pontejosko Bandera]] (2): 1997, 1998.<br/>[[Santoñako Bandera]] (2): 1997, 2002.<br/>[[Carasako Bandera]] (1): 1998.<br/>[[S.D.R. Castro Urdialesen Bandera]] (1): 2007.<br/>[[Caja de Cantabria Bandera]] (3): 2007, 2010, 2012.<br/>[[Hipercor Bandera|Corte Inglés Bandera]] (11): 2006, 2007, 2010, 2011, 2012, 2015, 2017, 2020, 2021, 2022, 2023.<br/>[[Santoñako Traineru Jeitsiera|Santoñako jeitsiera]] (3): 2009, 2010, 2011.<br/>[[Flaviobriga Bandera]] (1): 2009.<br/>[[San Jose traineruen igoera (Astillero)]] (1): 2010.<br/>[[Colindresko Traineru Jeitsiera|Colindresko jeitsiera]] (2): 2012, 2017.<br/>[[Santanderko Bandera]] (4): 2015, 2020, 2021, 2022.<br/>[[Castro Urdialesko Bandera#Challenge Ciudad de Castro Urdiales|Comercio Castro Urdiales]] (1): 2020.<br/>[[Camargoko Bandera]] (1): 2022.
|-
| Bizkaian || [[Plentziako Ikurrina|Plentziako Bandera]] (1): 1998.<br/>[[Sestaoko Bandera#Iberiaren Bandera|Iberiaren Bandera]] (1): 2002.<br/>[[Getxoko Traineru Bandera|Getxoko Bandera]] (1): 2006.<br/>[[Algortako Portuzarra Ikurrina]] (1): 2020.<br/>[[Sestaoko Banderak|Sestaoko Bandera]] (1): 2021.
|-
| Gipuzkoan || [[Hernaniko Bandera]] (2): 2001, 2002.<br/>[[Pasaiako Bandera]] (1): 2002.<br/>[[Irun Hiriko Bandera]] (1): 2002.<br/>[[Ékolo Bandera]] (1): 2020.<br/>[[Zumaiako Ikurrina]] (1): 2020.<br/>[[Pasaiako Portuko Bandera|Adegi Bandera]] (1): 2020<br/>[[Getariako Bandera]] (1): 2020.<br/>[[Bisiguaren Egunaren Bandera|Orio Kanpina (KAE)]] (1): 2021.<br/>[[Hondarribiko Bandera#Hondarribiko Promozio estropada|Hondarribiko bandera (KAE)]] (1): 2022.
|-
| Galizan || [[Conde de Fenosa Bandera]] (2): 1979, 1981.<br/>[[Afamo Bandera (Moaña)]] (1): 2010.
|-
| Besterik || [[Kantauriko Arraun Jokoak]] (1): 1967.<br/>[[Errioxako Bandera (estropada)|Errioxako Bandera]] (2): 2003, 2006.
|}
=== Trainerillak ===
* [[Espainiako Trainerilla Txapelketa]] (0): bigarren 2010 eta 2011n.
== Azken denboraldiak ==
{| class="wikitable"
|-
! Urtea !! Liga !! Kontxa
|-bgcolor="#FCF567"
| 2003 || TKE Liga, 9.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2004 || TKE Liga, 8.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2005 || TKE Liga, 4.a || align="center"|deskalifikatua (1.a)*
|-bgcolor="#FCF567"
| 2006 || TKE Liga, 4.a || style="background:#FF7F00; color:#000000" align="center"|3.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2007 || TKE Liga, 6.a || align="center"|5.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2008 || TKE Liga, 6.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2009 || TKE Liga, 5.a || align="center"|4.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2010 || TKE Liga, 5.a || align="center"|7.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2011 || TKE Liga, 6.a || style="background:#FF7F00; color:#000000" align="center"|3.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2012 || TKE Liga, 10.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2013 || TKE Liga, 10.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2014 || TKE Liga, 12.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2015 || KAE 1 Liga, 7.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2016 || KAE 1 Liga, 5.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2017 || KAE 1 Liga, 8.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2018 || KAE 1 Liga, 6.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2019 || KAE 1 Liga, 6.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| '''2020''' || '''KAE 1 Liga, 1.a''' || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2021 || KAE 1 Liga, 3.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2022 || KAE 1 Liga, 2.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2023 || KAE 1 Liga, 8.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2024 || KAE 1 Liga, 7.a || align="center"|
|}
== Emakumezkoen trainerua ==
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = white
| kolore2 = black
| izena = Sociedad Deportiva de Remo Pedreña
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera =
| bazkideak =
| herria =
| koloreak = {{color box|white}} zuria
| lehendakaria =
| entrenatzailea = ?
| patroia = ?
| trainerua = {{color box|black}} beltza
| txapelketak = '''0''' [[Emakumezkoen Kontxako Bandera|Kontxako Bandera]]<br />'''0''' [[Emakumezkoen Traineru Liga|Euskotren Liga]]<br />'''0''' [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]]
| kontxa = ez
| liga = ez
| aurten =
| webgunea =
}}
2021eko otsailean jokatu zuen estropada aurrenekoz. Camargon izan zen eta garaipena lortu zuen Castroren aurkako lehian.
* Descenso Traineras de Bahía-Camargo (2): 2021 (2).
* [[Sotileza Bandera]] (1): 2021.
== Antolaturiko estropadak ==
Pedreñak [[Marina de Cudeyoko Bandera]] antolatzen du urtero.
== Kanpo estekak ==
* {{es}} [https://web.archive.org/web/20090207073917/http://www.pedrena.com/index.php Webgune ofiziala]
{{autoritate kontrola}}
{{KAE 1 ligako taldeen aurkibidea}}
[[Kategoria:Kantabriako arraun taldeak|P]]
[[Kategoria:Marina de Cudeyo]]
ahp23t0nemekr8l86n0crxba6w6jaka
9975776
9975774
2024-11-20T22:13:40Z
Gartxoak
23317
/* Kanpo estekak */
9975776
wikitext
text/x-wiki
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = white
| kolore2 = black
| izena = Sociedad Deportiva de Remo Pedreña
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera = [[1895]]
| bazkideak =
| herria = {{banderaikur|Espainia}} [[Marina de Cudeyo]], [[Kantabria]]
| koloreak = {{color box|white}} zuria
| lehendakaria = {{banderaikur|Espainia}} Calixto Presmanes
| entrenatzailea = {{banderaikur|Espainia}} Luis Miguel Villar
| patroia = {{banderaikur|EH}} [[Juan Mari Lujanbio]]
| trainerua = {{color box|black}} ''La Pedreñera''
| txapelketak = '''4''' [[Kontxako Bandera]]<br />'''0''' [[TKE Liga]]<br />'''1''' [[KAE Liga]]<br />'''8''' [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]]<br />'''18''' [[Kantabriako Traineru Txapelketa|Kantabriako Txapelketa]]
| kontxa = ez
| liga =
| aurten = 7.a ([[KAE Liga|KAE 1 Liga]])
| webgunea = [https://www.sdrpedrena.com/ www.sdrpedrena.com]
}}
'''Sociedad Deportiva de Remo Pedreña''' ([[euskara]]z: ''Pedreña Arraun Kirol Elkartea'') [[Marina de Cudeyo]]ko ([[Kantabria]], [[Espainia]]) Pedreña auzoko [[arraun]] taldea da.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Remo – Cultura, Deporte y Turismo Marina de Cudeyo|hizkuntza=es|url=https://turismo.marinadecudeyo.com/turismo-activo/remo/|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Koloreak ==
Pedreñaren kolore klasikoak elastiko zuria eta traineru beltza izan dira. 2018an ''La Pedreñera'' traineru zuria estrenatu zuten eta elastiko beltza jantzi zuten, baina hurrengo urtean kolore klasikoak berreskuratu zituzten. 2021. denboraldian berriz uretaratu du ''La Pedreñera'' zuria.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Instagram|url=https://www.instagram.com/s.d.r.pedrena/p/CqYm918t0aE/?ref=ABW|aldizkaria=www.instagram.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Historia ==
[[1895]]ean sortua<ref name=":0" />, tosta finkoan, mota guztietako kategorian hartu du parte: [[batel]]etan, [[trainerilla]]tan eta [[traineru]]tan eta baita tosta mugikorrean ere. Bere palmaresean 4 [[Kontxako Bandera]] eta 8 [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Traineruen Txapelketa]] ditu.
=== Lehenengo urteak ===
Pedreñako ontzi baten lehenengo agerraldia 1895ekoa da. Salustino Higuerak bazuen ''Laurak Bat'' izeneko trainerua. Honek Jose Ansorena mutrikuarra ekarri zuen patroi lanetarako eta 1900 artean hainbat garaipen lortu zituen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eusko Label Liga de traineras|hizkuntza=es|url=https://www.euskolabelliga.com/clubes/index.php?id=ca&c=7|aldizkaria=www.euskolabelliga.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. [[Santanderko estropada zaharrak|Santanderko estropadak]] jokatu zituen XX mendearen hasieran eta 1919 ([[Alfontso XIII.a Borboikoa (Espainia)|Alfontso XIII.aren]] Kopa)<ref name=":0" /> eta 1920an garaipen handiak lortu zituen. 1932 eta 1933an ere txapeldun atera zen. Santander inguruko koadrillek hartzen zuten parte estropada haietan.
=== 40. hamarkada ===
[[Fitxategi:Regatas de traineras en la bahía de la Concha (103 de 127) - Fondo Marín-Kutxa Fototeka.jpg|270px|thumb|Pedreñaren trainerua [[1946ko Kontxako Bandera]]n.]]
Pedreñaren lehenengo "urrezko aroa" izan zen. Garai hartan [[José Bedia|Pepe Bedia "Joselón"]] patroi zuela, ''Castilla'' traineruak Kontxako bandera hiru aldiz irabaztea lortu zuen<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Eusko Label Liga de traineras|hizkuntza=eu|url=https://www.euskolabelliga.com/clubes/index.php?c=7&id=eu|aldizkaria=www.euskolabelliga.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. 1943an ''Cantabria'' traineru polemikoa erabili zuen, Ginean egin zuten eta oso arina zen, 165 kg baino ez zituen pisatzen, garai hartakoen erdia<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eusko Label Liga de traineras|hizkuntza=eu|url=https://www.euskolabelliga.com/clubes/index.php?c=7&id=eu|aldizkaria=www.euskolabelliga.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. [[Bilboko estropada zaharrak|Bilbo aldean]] eta Santander aldean ere bandera ugari jaso zituen. Emaitza onek puzturik Espainiako txapelketan antolatzea bultzatu zuen, bai eta irabazi ere. Garai hartan etsai nagusi [[Hondarribia Arraun Elkartea|Hondarribia]], [[Orio Arraunketa Elkartea|Orio]] eta [[Kaiku Arraunaren Kirol Elkartea|Kaiku]] izan zituen. 1949an ia dena irabazi ondoren arraun egiteari utzi zion taldeak.<ref name=":0" />
=== 60. hamarkada ===
Bigarren urrezko aroa Hondarribiaren berpiztearekin batera iritsi zitzaion Pedreñari 60. hamarkadaren bukaeran. Urte haietan Pedreñak Espainiako txapelketa ia guztiak irabazi zituen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=ABC MADRID 17-09-1968 página 74 - Archivo ABC|data=2019-08-12|url=https://www.abc.es/archivo/periodicos/abc-madrid-19680917-74.html|aldizkaria=abc|sartze-data=2024-11-20}}</ref>, Hondarribia Kontxan nagusitu zen bitartean. Bien arteko desafioak ere famatuak izan ziren, Santoñan adibidez 30.000 ikusle elkartu ziren1968ko abuztuaren 18an.<ref name=":1" />
Azken garaipen sonatua 1976an izan zuen, pronostikoak hautsiz Kontxako bandera irabazi zuenean.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bandera de La Concha|url=https://traineras.es/clasificaciones/1128|aldizkaria=traineras.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
=== XXI mendea ===
[[Fitxategi:Pedreña en la última regata de la liga ARC 1.jpg|thumb|270px|Pedreña, 2017an.]]
2003an arraun ligak abiatu zirenean Pedreña [[TKE Liga]] nagusian hasi zen [[Sociedad Deportiva de Remo Astillero|Astillerorekin]] eta [[Sociedad Deportiva de Remo Castreña|Castro Urdialesekin]] batera. 2005ean Kontxa irabaztear egon zen, denborale izugarriak bigarren txandako traineruak nabarmen kaltetu zituenean. Pedreñak lehenengo txandan arraun eginda bigarren txandajko Hondarribiak baino denbora hobea egin zuen. Epaileek ordea estropadan Orio abordatu izanagatik deskalifikatu egin zuten eta Hondarribia jabetu zen banderaz. Harrabots handia eragin zuen erabakiak Kantabria aldean.<ref>{{Erreferentzia|abizena=interaulasedi|izenburua=La bandera de la discordia, polémica en la regata de La Concha|hizkuntza=es|data=2005-12-26|url=https://interaulas.org/hemeroteca/revista-no-56/la-bandera-de-la-polemica/|aldizkaria=Proyecto Interaulas - Redacción, revista educativa de Cantabria|sartze-data=2024-11-20}}</ref> Kantabriako Miguel Angel Revilla presidenteak sinbolikoki "Kantabriako Bandera" eman zion taldeari.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Detalle - Gobierno - cantabria.es|hizkuntza=es-ES|url=https://www.cantabria.es/detalle/-/journal_content/56_INSTANCE_DETALLE/16413/2893423|aldizkaria=Gobierno|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
Ligari dagokionez 2011 artean lehen eta bigarren txanda artean ibili zen, 2005ean eta 2006an laugarren eginez. Ligako hiru estropada irabazi zituen. Garai horretan birritan egin zuen hirugarren Kontxako banderan ere, 2006an (hiru kantabriarrek osatu zuten podiuma)<ref>{{Erreferentzia|izena=Juanjo|abizena=Vispe|izenburua=Triplete cántabro en la Bandera de La Concha|hizkuntza=es|data=2006-09-04|url=https://as.com/masdeporte/2006/09/04/polideportivo/1157407500_850215.html|aldizkaria=Diario AS|sartze-data=2024-11-20}}</ref> eta 2011n. Hurrengo urteetan diru sarrerak gutxitu eta maila apalagoa eman zuen. 2014an diru arazo latzen ondorioz ezin izan zuen kalitatezko tripulazioa osatu eta 19 punturekin azkena gelditu zenez maila galdu zuen<ref>{{Erreferentzia|abizena=EFE|izenburua=Hondarribia, la más regular|hizkuntza=es|data=2014-09-21|url=https://elpais.com/ccaa/2014/09/21/paisvasco/1411324284_510603.html|aldizkaria=El País|issn=1134-6582|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. 2015 urtean KAE Ligan bandera bat irabaztea lortu zuen baina sailkapen orokorrean zazpigarren postuarekin konformatu behar izan zuen. Hurrengo urteetan bigarren txandan aritzea egokitu zaio.
2020. urtean [[Joseba Fernandez Daguer|Joseba Fernandez]] entrenatzailea fitxatu zuen eta denboraldia txukun hasi zuen, kantabriarren artean jokaturiko estropada guztiak irabaziz (tartean Kantabriako txapelketa). KAE Liga bera ere nagusitasun osoz irabazi zuen, tartean zortzi estropada, baina play-offetan ez zuen igotzerik lortu<ref>{{Erreferentzia|izena=MARCO G.|abizena=VIDART|izenburua=Joseba Fernández no seguirá en Pedreña|hizkuntza=es|data=2022-10-18|url=https://www.eldiariomontanes.es/deportes/mas-deportes/joseba-fernandez-seguira-20221018132419-nt.html|aldizkaria=El Diario Montañés|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. 2021. denboraldirako [[Juan Mari Lujanbio]] patroia fitxatu zuen. Kantabriako estropadetan nagusi izan zen. Hurrengo urteetan KAE Ligako txanda nagusian ibili da, play-offak berriz jokatu ere bai, baina ez du lortu mailaz igotzerik.
== Patroi famatuak ==
* José Ansorena (XIX mende bukaeran): Santanderko estropada zaharrak
* "Ti Fredo" (1919-1922): Santanderko estropada zaharrak
* [[José Bedia]] "Joselón" (1943-1965): 3 Kontxa eta Espainiako 4 Txapelketa.
* [[Rubén Laso]] "Michelena" (1967-1980): Kontxa 1 eta Espainiako 2 Txapelketa.
* [[Borja Gómez]] (2004-2016)
== Traineruen izenak ==
[[Fitxategi:Training trainera Pedreña Santander.jpg|thumb|300px|Trainerillaren entrenamendua Santanderko badian.]]
* ''Laurak bat'': 1895
* ''Baceta'': 1911 (emakumezkoak)
* ''Santos Mártires'': 1919
* ''Diez Hermanos'': 1920
* ''María de los Ángeles'': 1922 (emakumezkoak)
* ''Elcano'': 1933
* ''Pasayako'': 1933
* ''Cantabria'': 1943
* ''Castilla'': 1944-1949, 1965-1966
* ''La Montañesa'': 1967-1968
* ''Pedreña'': 1976
* ''Sardinero'': 1985
* ''Marina Pedreña'': 1997
* ''San Pedro'': 1998
* ''Marina de Cudeyo'': 2003-2005, 2008-2010
* ''María'': 2006-2007
* ''Seve Ballesteros'': 2010-2013
* ''Cantabria'': 2013
* ''La Pedreñera'': 2017-egun
== Palmaresa ==
=== [[Kontxako Bandera]] ===
* '''Txapelduna (4):''' 1945, 1946, 1949 eta 1976.
* Bigarrena (2): 1943 eta 1948.
* Hirugarrena (2): 2006 eta 2011.
* [[Kontxako Banderarako Sailkapen estropada|Sailkapen estropadako irabazlea]] (0)
* Sailkatua (9): 1976, 1979, 1985, 2005, 2006, 2007, 2009, 2010 eta 2011.
=== [[TKE Liga]] ===
* '''Txapelduna (0)'''
* Bigarrena (0)
* Laugarrena [[TKE Ligako 2005eko denboraldia|2005]] eta [[TKE Ligako 2006ko denboraldia|2006an]].
* Irabazitako estropadak (<small>2021 barne</small>): 3
* Parte hartzeak (12): 2003, 2004, 2005, 2006, 2007, 2008, 2009, 2010, 2011, 2012, 2013, 2014
* '''[[KAE Liga]] (1):''' 2020.
* '''[[Traineruen Euskal Liga|Euskal Liga]] (0):''' Bederatzigarren 2002an.
=== [[Espainiako Traineru Txapelketa]] ===
* '''Txapelduna (8):''' 1944, 1947, 1948, 1965, 1966, 1967, 1968 eta 1970.
* Bigarrena (3): 1946, 2003 eta 2009.
=== [[Kantabriako Traineru Txapelketa]] ===
* '''Txapelduna (18):''' 1942, 1943, 1945, 1946, 1947, 1948, 1949, 1950, 1964, 1965, 1966, 1969, 1979, 1985, 2007, 2020, 2021 eta 2022.
* [[Kantabriako distantzia luzeko traineru txapelketa]] (2): 2021, 2022.
=== Estropada zaharrak ===
* [[Santanderko estropada zaharrak]] (5): 1919, 1920, 1932, 1933 eta 1940.
* [[Bilboko estropada zaharrak]] (6): 1944, 1945, 1946, 1947, 1947 eta 1949.
* Kantauriko Txapelketa (1): 1949.
=== Aro modernoko estropadak ===
{| class="wikitable"
|-
| '''Handiak''' || '''[[Nerbioiko Sari Handia]] (1):''' 1966.<br/>'''[[El Corte Ingles Bandera]] (1):''' 1973.<br/>'''[[Generalisimoaren Kopa (Coruña)|Generalisimoaren Kopa (A Coruña)]] (5):''' 1964, 1965, 1967, 1969, 1970.
|-
| Etxekoak || [[Marina de Cudeyoko Bandera]] (5): 1972, 1985, 2002, 2020, 2022.<br/>S.D.R. Pedreña Bandera (2): 2001, 2002.
|-
| Kantabrian || Laredon estropada (1): 1966.<br/>Santoñako estropada (1): 1970.<br/>Memorial Miguel Laredo (1): 1972.<br/>[[Castro Urdialesko Bandera]] (2): 1976, 2022.<br/>[[Santanderko Bandera|Errege Kopa (Santanderko Banderan)]] (1): 1976.<br/>[[Sotileza Bandera]] (9): 1979, 1983, 1985, 1997, 2007, 2010, 2015, 2020, 2021, 2022.<br/>[[Bansander Bandera]] (8): 1985, 2007, 2008, 2015, 2020, 2021, 2022, 2024.<br/>[[San Vicente de la Barquerako Bandera]] (2): 1983, 2014.<br/>[[Suancesko Bandera]] (2): 1997, 2000.<br/>[[Astilleroko Bandera]] (1): 1997.<br/>[[Pontejosko Bandera]] (2): 1997, 1998.<br/>[[Santoñako Bandera]] (2): 1997, 2002.<br/>[[Carasako Bandera]] (1): 1998.<br/>[[S.D.R. Castro Urdialesen Bandera]] (1): 2007.<br/>[[Caja de Cantabria Bandera]] (3): 2007, 2010, 2012.<br/>[[Hipercor Bandera|Corte Inglés Bandera]] (11): 2006, 2007, 2010, 2011, 2012, 2015, 2017, 2020, 2021, 2022, 2023.<br/>[[Santoñako Traineru Jeitsiera|Santoñako jeitsiera]] (3): 2009, 2010, 2011.<br/>[[Flaviobriga Bandera]] (1): 2009.<br/>[[San Jose traineruen igoera (Astillero)]] (1): 2010.<br/>[[Colindresko Traineru Jeitsiera|Colindresko jeitsiera]] (2): 2012, 2017.<br/>[[Santanderko Bandera]] (4): 2015, 2020, 2021, 2022.<br/>[[Castro Urdialesko Bandera#Challenge Ciudad de Castro Urdiales|Comercio Castro Urdiales]] (1): 2020.<br/>[[Camargoko Bandera]] (1): 2022.
|-
| Bizkaian || [[Plentziako Ikurrina|Plentziako Bandera]] (1): 1998.<br/>[[Sestaoko Bandera#Iberiaren Bandera|Iberiaren Bandera]] (1): 2002.<br/>[[Getxoko Traineru Bandera|Getxoko Bandera]] (1): 2006.<br/>[[Algortako Portuzarra Ikurrina]] (1): 2020.<br/>[[Sestaoko Banderak|Sestaoko Bandera]] (1): 2021.
|-
| Gipuzkoan || [[Hernaniko Bandera]] (2): 2001, 2002.<br/>[[Pasaiako Bandera]] (1): 2002.<br/>[[Irun Hiriko Bandera]] (1): 2002.<br/>[[Ékolo Bandera]] (1): 2020.<br/>[[Zumaiako Ikurrina]] (1): 2020.<br/>[[Pasaiako Portuko Bandera|Adegi Bandera]] (1): 2020<br/>[[Getariako Bandera]] (1): 2020.<br/>[[Bisiguaren Egunaren Bandera|Orio Kanpina (KAE)]] (1): 2021.<br/>[[Hondarribiko Bandera#Hondarribiko Promozio estropada|Hondarribiko bandera (KAE)]] (1): 2022.
|-
| Galizan || [[Conde de Fenosa Bandera]] (2): 1979, 1981.<br/>[[Afamo Bandera (Moaña)]] (1): 2010.
|-
| Besterik || [[Kantauriko Arraun Jokoak]] (1): 1967.<br/>[[Errioxako Bandera (estropada)|Errioxako Bandera]] (2): 2003, 2006.
|}
=== Trainerillak ===
* [[Espainiako Trainerilla Txapelketa]] (0): bigarren 2010 eta 2011n.
== Azken denboraldiak ==
{| class="wikitable"
|-
! Urtea !! Liga !! Kontxa
|-bgcolor="#FCF567"
| 2003 || TKE Liga, 9.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2004 || TKE Liga, 8.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2005 || TKE Liga, 4.a || align="center"|deskalifikatua (1.a)*
|-bgcolor="#FCF567"
| 2006 || TKE Liga, 4.a || style="background:#FF7F00; color:#000000" align="center"|3.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2007 || TKE Liga, 6.a || align="center"|5.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2008 || TKE Liga, 6.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2009 || TKE Liga, 5.a || align="center"|4.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2010 || TKE Liga, 5.a || align="center"|7.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2011 || TKE Liga, 6.a || style="background:#FF7F00; color:#000000" align="center"|3.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2012 || TKE Liga, 10.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2013 || TKE Liga, 10.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2014 || TKE Liga, 12.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2015 || KAE 1 Liga, 7.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2016 || KAE 1 Liga, 5.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2017 || KAE 1 Liga, 8.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2018 || KAE 1 Liga, 6.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2019 || KAE 1 Liga, 6.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| '''2020''' || '''KAE 1 Liga, 1.a''' || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2021 || KAE 1 Liga, 3.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2022 || KAE 1 Liga, 2.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2023 || KAE 1 Liga, 8.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2024 || KAE 1 Liga, 7.a || align="center"|
|}
== Emakumezkoen trainerua ==
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = white
| kolore2 = black
| izena = Sociedad Deportiva de Remo Pedreña
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera =
| bazkideak =
| herria =
| koloreak = {{color box|white}} zuria
| lehendakaria =
| entrenatzailea = ?
| patroia = ?
| trainerua = {{color box|black}} beltza
| txapelketak = '''0''' [[Emakumezkoen Kontxako Bandera|Kontxako Bandera]]<br />'''0''' [[Emakumezkoen Traineru Liga|Euskotren Liga]]<br />'''0''' [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]]
| kontxa = ez
| liga = ez
| aurten =
| webgunea =
}}
2021eko otsailean jokatu zuen estropada aurrenekoz. Camargon izan zen eta garaipena lortu zuen Castroren aurkako lehian.
* Descenso Traineras de Bahía-Camargo (2): 2021 (2).
* [[Sotileza Bandera]] (1): 2021.
== Antolaturiko estropadak ==
Pedreñak [[Marina de Cudeyoko Bandera]] antolatzen du urtero.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* {{es}} [https://web.archive.org/web/20090207073917/http://www.pedrena.com/index.php Webgune ofiziala]
{{autoritate kontrola}}
{{KAE 1 ligako taldeen aurkibidea}}
[[Kategoria:Kantabriako arraun taldeak|P]]
[[Kategoria:Marina de Cudeyo]]
4l8w0qx4qosb2u2ig5u2pwd8q8b1bqd
9975777
9975776
2024-11-20T22:14:01Z
Gartxoak
23317
/* Emakumezkoen trainerua */
9975777
wikitext
text/x-wiki
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = white
| kolore2 = black
| izena = Sociedad Deportiva de Remo Pedreña
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera = [[1895]]
| bazkideak =
| herria = {{banderaikur|Espainia}} [[Marina de Cudeyo]], [[Kantabria]]
| koloreak = {{color box|white}} zuria
| lehendakaria = {{banderaikur|Espainia}} Calixto Presmanes
| entrenatzailea = {{banderaikur|Espainia}} Luis Miguel Villar
| patroia = {{banderaikur|EH}} [[Juan Mari Lujanbio]]
| trainerua = {{color box|black}} ''La Pedreñera''
| txapelketak = '''4''' [[Kontxako Bandera]]<br />'''0''' [[TKE Liga]]<br />'''1''' [[KAE Liga]]<br />'''8''' [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]]<br />'''18''' [[Kantabriako Traineru Txapelketa|Kantabriako Txapelketa]]
| kontxa = ez
| liga =
| aurten = 7.a ([[KAE Liga|KAE 1 Liga]])
| webgunea = [https://www.sdrpedrena.com/ www.sdrpedrena.com]
}}
'''Sociedad Deportiva de Remo Pedreña''' ([[euskara]]z: ''Pedreña Arraun Kirol Elkartea'') [[Marina de Cudeyo]]ko ([[Kantabria]], [[Espainia]]) Pedreña auzoko [[arraun]] taldea da.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Remo – Cultura, Deporte y Turismo Marina de Cudeyo|hizkuntza=es|url=https://turismo.marinadecudeyo.com/turismo-activo/remo/|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Koloreak ==
Pedreñaren kolore klasikoak elastiko zuria eta traineru beltza izan dira. 2018an ''La Pedreñera'' traineru zuria estrenatu zuten eta elastiko beltza jantzi zuten, baina hurrengo urtean kolore klasikoak berreskuratu zituzten. 2021. denboraldian berriz uretaratu du ''La Pedreñera'' zuria.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Instagram|url=https://www.instagram.com/s.d.r.pedrena/p/CqYm918t0aE/?ref=ABW|aldizkaria=www.instagram.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Historia ==
[[1895]]ean sortua<ref name=":0" />, tosta finkoan, mota guztietako kategorian hartu du parte: [[batel]]etan, [[trainerilla]]tan eta [[traineru]]tan eta baita tosta mugikorrean ere. Bere palmaresean 4 [[Kontxako Bandera]] eta 8 [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Traineruen Txapelketa]] ditu.
=== Lehenengo urteak ===
Pedreñako ontzi baten lehenengo agerraldia 1895ekoa da. Salustino Higuerak bazuen ''Laurak Bat'' izeneko trainerua. Honek Jose Ansorena mutrikuarra ekarri zuen patroi lanetarako eta 1900 artean hainbat garaipen lortu zituen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eusko Label Liga de traineras|hizkuntza=es|url=https://www.euskolabelliga.com/clubes/index.php?id=ca&c=7|aldizkaria=www.euskolabelliga.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. [[Santanderko estropada zaharrak|Santanderko estropadak]] jokatu zituen XX mendearen hasieran eta 1919 ([[Alfontso XIII.a Borboikoa (Espainia)|Alfontso XIII.aren]] Kopa)<ref name=":0" /> eta 1920an garaipen handiak lortu zituen. 1932 eta 1933an ere txapeldun atera zen. Santander inguruko koadrillek hartzen zuten parte estropada haietan.
=== 40. hamarkada ===
[[Fitxategi:Regatas de traineras en la bahía de la Concha (103 de 127) - Fondo Marín-Kutxa Fototeka.jpg|270px|thumb|Pedreñaren trainerua [[1946ko Kontxako Bandera]]n.]]
Pedreñaren lehenengo "urrezko aroa" izan zen. Garai hartan [[José Bedia|Pepe Bedia "Joselón"]] patroi zuela, ''Castilla'' traineruak Kontxako bandera hiru aldiz irabaztea lortu zuen<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Eusko Label Liga de traineras|hizkuntza=eu|url=https://www.euskolabelliga.com/clubes/index.php?c=7&id=eu|aldizkaria=www.euskolabelliga.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. 1943an ''Cantabria'' traineru polemikoa erabili zuen, Ginean egin zuten eta oso arina zen, 165 kg baino ez zituen pisatzen, garai hartakoen erdia<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eusko Label Liga de traineras|hizkuntza=eu|url=https://www.euskolabelliga.com/clubes/index.php?c=7&id=eu|aldizkaria=www.euskolabelliga.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. [[Bilboko estropada zaharrak|Bilbo aldean]] eta Santander aldean ere bandera ugari jaso zituen. Emaitza onek puzturik Espainiako txapelketan antolatzea bultzatu zuen, bai eta irabazi ere. Garai hartan etsai nagusi [[Hondarribia Arraun Elkartea|Hondarribia]], [[Orio Arraunketa Elkartea|Orio]] eta [[Kaiku Arraunaren Kirol Elkartea|Kaiku]] izan zituen. 1949an ia dena irabazi ondoren arraun egiteari utzi zion taldeak.<ref name=":0" />
=== 60. hamarkada ===
Bigarren urrezko aroa Hondarribiaren berpiztearekin batera iritsi zitzaion Pedreñari 60. hamarkadaren bukaeran. Urte haietan Pedreñak Espainiako txapelketa ia guztiak irabazi zituen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=ABC MADRID 17-09-1968 página 74 - Archivo ABC|data=2019-08-12|url=https://www.abc.es/archivo/periodicos/abc-madrid-19680917-74.html|aldizkaria=abc|sartze-data=2024-11-20}}</ref>, Hondarribia Kontxan nagusitu zen bitartean. Bien arteko desafioak ere famatuak izan ziren, Santoñan adibidez 30.000 ikusle elkartu ziren1968ko abuztuaren 18an.<ref name=":1" />
Azken garaipen sonatua 1976an izan zuen, pronostikoak hautsiz Kontxako bandera irabazi zuenean.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bandera de La Concha|url=https://traineras.es/clasificaciones/1128|aldizkaria=traineras.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
=== XXI mendea ===
[[Fitxategi:Pedreña en la última regata de la liga ARC 1.jpg|thumb|270px|Pedreña, 2017an.]]
2003an arraun ligak abiatu zirenean Pedreña [[TKE Liga]] nagusian hasi zen [[Sociedad Deportiva de Remo Astillero|Astillerorekin]] eta [[Sociedad Deportiva de Remo Castreña|Castro Urdialesekin]] batera. 2005ean Kontxa irabaztear egon zen, denborale izugarriak bigarren txandako traineruak nabarmen kaltetu zituenean. Pedreñak lehenengo txandan arraun eginda bigarren txandajko Hondarribiak baino denbora hobea egin zuen. Epaileek ordea estropadan Orio abordatu izanagatik deskalifikatu egin zuten eta Hondarribia jabetu zen banderaz. Harrabots handia eragin zuen erabakiak Kantabria aldean.<ref>{{Erreferentzia|abizena=interaulasedi|izenburua=La bandera de la discordia, polémica en la regata de La Concha|hizkuntza=es|data=2005-12-26|url=https://interaulas.org/hemeroteca/revista-no-56/la-bandera-de-la-polemica/|aldizkaria=Proyecto Interaulas - Redacción, revista educativa de Cantabria|sartze-data=2024-11-20}}</ref> Kantabriako Miguel Angel Revilla presidenteak sinbolikoki "Kantabriako Bandera" eman zion taldeari.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Detalle - Gobierno - cantabria.es|hizkuntza=es-ES|url=https://www.cantabria.es/detalle/-/journal_content/56_INSTANCE_DETALLE/16413/2893423|aldizkaria=Gobierno|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
Ligari dagokionez 2011 artean lehen eta bigarren txanda artean ibili zen, 2005ean eta 2006an laugarren eginez. Ligako hiru estropada irabazi zituen. Garai horretan birritan egin zuen hirugarren Kontxako banderan ere, 2006an (hiru kantabriarrek osatu zuten podiuma)<ref>{{Erreferentzia|izena=Juanjo|abizena=Vispe|izenburua=Triplete cántabro en la Bandera de La Concha|hizkuntza=es|data=2006-09-04|url=https://as.com/masdeporte/2006/09/04/polideportivo/1157407500_850215.html|aldizkaria=Diario AS|sartze-data=2024-11-20}}</ref> eta 2011n. Hurrengo urteetan diru sarrerak gutxitu eta maila apalagoa eman zuen. 2014an diru arazo latzen ondorioz ezin izan zuen kalitatezko tripulazioa osatu eta 19 punturekin azkena gelditu zenez maila galdu zuen<ref>{{Erreferentzia|abizena=EFE|izenburua=Hondarribia, la más regular|hizkuntza=es|data=2014-09-21|url=https://elpais.com/ccaa/2014/09/21/paisvasco/1411324284_510603.html|aldizkaria=El País|issn=1134-6582|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. 2015 urtean KAE Ligan bandera bat irabaztea lortu zuen baina sailkapen orokorrean zazpigarren postuarekin konformatu behar izan zuen. Hurrengo urteetan bigarren txandan aritzea egokitu zaio.
2020. urtean [[Joseba Fernandez Daguer|Joseba Fernandez]] entrenatzailea fitxatu zuen eta denboraldia txukun hasi zuen, kantabriarren artean jokaturiko estropada guztiak irabaziz (tartean Kantabriako txapelketa). KAE Liga bera ere nagusitasun osoz irabazi zuen, tartean zortzi estropada, baina play-offetan ez zuen igotzerik lortu<ref>{{Erreferentzia|izena=MARCO G.|abizena=VIDART|izenburua=Joseba Fernández no seguirá en Pedreña|hizkuntza=es|data=2022-10-18|url=https://www.eldiariomontanes.es/deportes/mas-deportes/joseba-fernandez-seguira-20221018132419-nt.html|aldizkaria=El Diario Montañés|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. 2021. denboraldirako [[Juan Mari Lujanbio]] patroia fitxatu zuen. Kantabriako estropadetan nagusi izan zen. Hurrengo urteetan KAE Ligako txanda nagusian ibili da, play-offak berriz jokatu ere bai, baina ez du lortu mailaz igotzerik.
== Patroi famatuak ==
* José Ansorena (XIX mende bukaeran): Santanderko estropada zaharrak
* "Ti Fredo" (1919-1922): Santanderko estropada zaharrak
* [[José Bedia]] "Joselón" (1943-1965): 3 Kontxa eta Espainiako 4 Txapelketa.
* [[Rubén Laso]] "Michelena" (1967-1980): Kontxa 1 eta Espainiako 2 Txapelketa.
* [[Borja Gómez]] (2004-2016)
== Traineruen izenak ==
[[Fitxategi:Training trainera Pedreña Santander.jpg|thumb|300px|Trainerillaren entrenamendua Santanderko badian.]]
* ''Laurak bat'': 1895
* ''Baceta'': 1911 (emakumezkoak)
* ''Santos Mártires'': 1919
* ''Diez Hermanos'': 1920
* ''María de los Ángeles'': 1922 (emakumezkoak)
* ''Elcano'': 1933
* ''Pasayako'': 1933
* ''Cantabria'': 1943
* ''Castilla'': 1944-1949, 1965-1966
* ''La Montañesa'': 1967-1968
* ''Pedreña'': 1976
* ''Sardinero'': 1985
* ''Marina Pedreña'': 1997
* ''San Pedro'': 1998
* ''Marina de Cudeyo'': 2003-2005, 2008-2010
* ''María'': 2006-2007
* ''Seve Ballesteros'': 2010-2013
* ''Cantabria'': 2013
* ''La Pedreñera'': 2017-egun
== Palmaresa ==
=== [[Kontxako Bandera]] ===
* '''Txapelduna (4):''' 1945, 1946, 1949 eta 1976.
* Bigarrena (2): 1943 eta 1948.
* Hirugarrena (2): 2006 eta 2011.
* [[Kontxako Banderarako Sailkapen estropada|Sailkapen estropadako irabazlea]] (0)
* Sailkatua (9): 1976, 1979, 1985, 2005, 2006, 2007, 2009, 2010 eta 2011.
=== [[TKE Liga]] ===
* '''Txapelduna (0)'''
* Bigarrena (0)
* Laugarrena [[TKE Ligako 2005eko denboraldia|2005]] eta [[TKE Ligako 2006ko denboraldia|2006an]].
* Irabazitako estropadak (<small>2021 barne</small>): 3
* Parte hartzeak (12): 2003, 2004, 2005, 2006, 2007, 2008, 2009, 2010, 2011, 2012, 2013, 2014
* '''[[KAE Liga]] (1):''' 2020.
* '''[[Traineruen Euskal Liga|Euskal Liga]] (0):''' Bederatzigarren 2002an.
=== [[Espainiako Traineru Txapelketa]] ===
* '''Txapelduna (8):''' 1944, 1947, 1948, 1965, 1966, 1967, 1968 eta 1970.
* Bigarrena (3): 1946, 2003 eta 2009.
=== [[Kantabriako Traineru Txapelketa]] ===
* '''Txapelduna (18):''' 1942, 1943, 1945, 1946, 1947, 1948, 1949, 1950, 1964, 1965, 1966, 1969, 1979, 1985, 2007, 2020, 2021 eta 2022.
* [[Kantabriako distantzia luzeko traineru txapelketa]] (2): 2021, 2022.
=== Estropada zaharrak ===
* [[Santanderko estropada zaharrak]] (5): 1919, 1920, 1932, 1933 eta 1940.
* [[Bilboko estropada zaharrak]] (6): 1944, 1945, 1946, 1947, 1947 eta 1949.
* Kantauriko Txapelketa (1): 1949.
=== Aro modernoko estropadak ===
{| class="wikitable"
|-
| '''Handiak''' || '''[[Nerbioiko Sari Handia]] (1):''' 1966.<br/>'''[[El Corte Ingles Bandera]] (1):''' 1973.<br/>'''[[Generalisimoaren Kopa (Coruña)|Generalisimoaren Kopa (A Coruña)]] (5):''' 1964, 1965, 1967, 1969, 1970.
|-
| Etxekoak || [[Marina de Cudeyoko Bandera]] (5): 1972, 1985, 2002, 2020, 2022.<br/>S.D.R. Pedreña Bandera (2): 2001, 2002.
|-
| Kantabrian || Laredon estropada (1): 1966.<br/>Santoñako estropada (1): 1970.<br/>Memorial Miguel Laredo (1): 1972.<br/>[[Castro Urdialesko Bandera]] (2): 1976, 2022.<br/>[[Santanderko Bandera|Errege Kopa (Santanderko Banderan)]] (1): 1976.<br/>[[Sotileza Bandera]] (9): 1979, 1983, 1985, 1997, 2007, 2010, 2015, 2020, 2021, 2022.<br/>[[Bansander Bandera]] (8): 1985, 2007, 2008, 2015, 2020, 2021, 2022, 2024.<br/>[[San Vicente de la Barquerako Bandera]] (2): 1983, 2014.<br/>[[Suancesko Bandera]] (2): 1997, 2000.<br/>[[Astilleroko Bandera]] (1): 1997.<br/>[[Pontejosko Bandera]] (2): 1997, 1998.<br/>[[Santoñako Bandera]] (2): 1997, 2002.<br/>[[Carasako Bandera]] (1): 1998.<br/>[[S.D.R. Castro Urdialesen Bandera]] (1): 2007.<br/>[[Caja de Cantabria Bandera]] (3): 2007, 2010, 2012.<br/>[[Hipercor Bandera|Corte Inglés Bandera]] (11): 2006, 2007, 2010, 2011, 2012, 2015, 2017, 2020, 2021, 2022, 2023.<br/>[[Santoñako Traineru Jeitsiera|Santoñako jeitsiera]] (3): 2009, 2010, 2011.<br/>[[Flaviobriga Bandera]] (1): 2009.<br/>[[San Jose traineruen igoera (Astillero)]] (1): 2010.<br/>[[Colindresko Traineru Jeitsiera|Colindresko jeitsiera]] (2): 2012, 2017.<br/>[[Santanderko Bandera]] (4): 2015, 2020, 2021, 2022.<br/>[[Castro Urdialesko Bandera#Challenge Ciudad de Castro Urdiales|Comercio Castro Urdiales]] (1): 2020.<br/>[[Camargoko Bandera]] (1): 2022.
|-
| Bizkaian || [[Plentziako Ikurrina|Plentziako Bandera]] (1): 1998.<br/>[[Sestaoko Bandera#Iberiaren Bandera|Iberiaren Bandera]] (1): 2002.<br/>[[Getxoko Traineru Bandera|Getxoko Bandera]] (1): 2006.<br/>[[Algortako Portuzarra Ikurrina]] (1): 2020.<br/>[[Sestaoko Banderak|Sestaoko Bandera]] (1): 2021.
|-
| Gipuzkoan || [[Hernaniko Bandera]] (2): 2001, 2002.<br/>[[Pasaiako Bandera]] (1): 2002.<br/>[[Irun Hiriko Bandera]] (1): 2002.<br/>[[Ékolo Bandera]] (1): 2020.<br/>[[Zumaiako Ikurrina]] (1): 2020.<br/>[[Pasaiako Portuko Bandera|Adegi Bandera]] (1): 2020<br/>[[Getariako Bandera]] (1): 2020.<br/>[[Bisiguaren Egunaren Bandera|Orio Kanpina (KAE)]] (1): 2021.<br/>[[Hondarribiko Bandera#Hondarribiko Promozio estropada|Hondarribiko bandera (KAE)]] (1): 2022.
|-
| Galizan || [[Conde de Fenosa Bandera]] (2): 1979, 1981.<br/>[[Afamo Bandera (Moaña)]] (1): 2010.
|-
| Besterik || [[Kantauriko Arraun Jokoak]] (1): 1967.<br/>[[Errioxako Bandera (estropada)|Errioxako Bandera]] (2): 2003, 2006.
|}
=== Trainerillak ===
* [[Espainiako Trainerilla Txapelketa]] (0): bigarren 2010 eta 2011n.
== Azken denboraldiak ==
{| class="wikitable"
|-
! Urtea !! Liga !! Kontxa
|-bgcolor="#FCF567"
| 2003 || TKE Liga, 9.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2004 || TKE Liga, 8.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2005 || TKE Liga, 4.a || align="center"|deskalifikatua (1.a)*
|-bgcolor="#FCF567"
| 2006 || TKE Liga, 4.a || style="background:#FF7F00; color:#000000" align="center"|3.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2007 || TKE Liga, 6.a || align="center"|5.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2008 || TKE Liga, 6.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2009 || TKE Liga, 5.a || align="center"|4.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2010 || TKE Liga, 5.a || align="center"|7.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2011 || TKE Liga, 6.a || style="background:#FF7F00; color:#000000" align="center"|3.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2012 || TKE Liga, 10.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2013 || TKE Liga, 10.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2014 || TKE Liga, 12.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2015 || KAE 1 Liga, 7.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2016 || KAE 1 Liga, 5.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2017 || KAE 1 Liga, 8.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2018 || KAE 1 Liga, 6.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2019 || KAE 1 Liga, 6.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| '''2020''' || '''KAE 1 Liga, 1.a''' || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2021 || KAE 1 Liga, 3.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2022 || KAE 1 Liga, 2.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2023 || KAE 1 Liga, 8.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2024 || KAE 1 Liga, 7.a || align="center"|
|}
== Emakumezkoen trainerua ==
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = white
| kolore2 = black
| izena = Sociedad Deportiva de Remo Pedreña
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera =
| bazkideak =
| herria =
| koloreak = {{color box|white}} zuria
| lehendakaria =
| entrenatzailea = ?
| patroia = ?
| trainerua = {{color box|black}} beltza
| txapelketak = '''0''' [[Emakumezkoen Kontxako Bandera|Kontxako Bandera]]<br />'''0''' [[Emakumezkoen Traineru Liga|Euskotren Liga]]<br />'''0''' [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]]
| kontxa =
| liga =
| aurten =
| webgunea =
}}
2021eko otsailean jokatu zuen estropada aurrenekoz. Camargon izan zen eta garaipena lortu zuen Castroren aurkako lehian.
* Descenso Traineras de Bahía-Camargo (2): 2021 (2).
* [[Sotileza Bandera]] (1): 2021.
== Antolaturiko estropadak ==
Pedreñak [[Marina de Cudeyoko Bandera]] antolatzen du urtero.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* {{es}} [https://web.archive.org/web/20090207073917/http://www.pedrena.com/index.php Webgune ofiziala]
{{autoritate kontrola}}
{{KAE 1 ligako taldeen aurkibidea}}
[[Kategoria:Kantabriako arraun taldeak|P]]
[[Kategoria:Marina de Cudeyo]]
1zqsfdjaxo5utn60t4a4giwtbmm7e9c
9975782
9975777
2024-11-20T22:17:58Z
Gartxoak
23317
9975782
wikitext
text/x-wiki
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = white
| kolore2 = black
| izena = Sociedad Deportiva de Remo Pedreña
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera = [[1895]]
| bazkideak =
| herria = {{banderaikur|Espainia}} [[Marina de Cudeyo]], [[Kantabria]]
| koloreak = {{color box|white}} zuria
| lehendakaria = {{banderaikur|Espainia}} Calixto Presmanes
| entrenatzailea = {{banderaikur|Espainia}} Luis Miguel Villar
| patroia = {{banderaikur|EH}} [[Juan Mari Lujanbio]]
| trainerua = {{color box|black}} ''La Pedreñera''
| txapelketak = '''4''' [[Kontxako Bandera]]<br />'''0''' [[TKE Liga]]<br />'''1''' [[KAE Liga]]<br />'''8''' [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]]<br />'''18''' [[Kantabriako Traineru Txapelketa|Kantabriako Txapelketa]]
| kontxa = ez
| liga =
| aurten = 7.a ([[KAE Liga|KAE 1 Liga]])
| webgunea = [https://www.sdrpedrena.com/ www.sdrpedrena.com]
}}
'''Sociedad Deportiva de Remo Pedreña''' ([[euskara]]z: ''Pedreña Arraun Kirol Elkartea'') [[Marina de Cudeyo]]ko ([[Kantabria]], [[Espainia]]) Pedreña auzoko [[arraun]] taldea da.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Remo – Cultura, Deporte y Turismo Marina de Cudeyo|hizkuntza=es|url=https://turismo.marinadecudeyo.com/turismo-activo/remo/|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Koloreak ==
Pedreñaren kolore klasikoak elastiko zuria eta traineru beltza izan dira. 2018an ''La Pedreñera'' traineru zuria estrenatu zuten<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Instagram|url=https://www.instagram.com/s.d.r.pedrena/p/CqYm918t0aE/?ref=ABW|aldizkaria=www.instagram.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref> eta elastiko beltza jantzi zuten, baina hurrengo urtean kolore klasikoak berreskuratu zituzten.
== Historia ==
[[1895]]ean sortua<ref name=":0" />, tosta finkoan, mota guztietako kategorian hartu du parte: [[batel]]etan, [[trainerilla]]tan eta [[traineru]]tan eta baita tosta mugikorrean ere. Bere palmaresean 4 [[Kontxako Bandera]] eta 8 [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Traineruen Txapelketa]] ditu.
=== Lehenengo urteak ===
Pedreñako ontzi baten lehenengo agerraldia 1895ekoa da. Salustino Higuerak bazuen ''Laurak Bat'' izeneko trainerua. Honek Jose Ansorena mutrikuarra ekarri zuen patroi lanetarako eta 1900 artean hainbat garaipen lortu zituen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eusko Label Liga de traineras|hizkuntza=es|url=https://www.euskolabelliga.com/clubes/index.php?id=ca&c=7|aldizkaria=www.euskolabelliga.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. [[Santanderko estropada zaharrak|Santanderko estropadak]] jokatu zituen XX mendearen hasieran eta 1919 ([[Alfontso XIII.a Borboikoa (Espainia)|Alfontso XIII.aren]] Kopa)<ref name=":0" /> eta 1920an garaipen handiak lortu zituen. 1932 eta 1933an ere txapeldun atera zen. Santander inguruko koadrillek hartzen zuten parte estropada haietan.
=== 40. hamarkada ===
[[Fitxategi:Regatas de traineras en la bahía de la Concha (103 de 127) - Fondo Marín-Kutxa Fototeka.jpg|270px|thumb|Pedreñaren trainerua [[1946ko Kontxako Bandera]]n.]]
Pedreñaren lehenengo "urrezko aroa" izan zen. Garai hartan [[José Bedia|Pepe Bedia "Joselón"]] patroi zuela, ''Castilla'' traineruak Kontxako bandera hiru aldiz irabaztea lortu zuen<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Eusko Label Liga de traineras|hizkuntza=eu|url=https://www.euskolabelliga.com/clubes/index.php?c=7&id=eu|aldizkaria=www.euskolabelliga.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. 1943an ''Cantabria'' traineru polemikoa erabili zuen, Ginean egin zuten eta oso arina zen, 165 kg baino ez zituen pisatzen, garai hartakoen erdia<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eusko Label Liga de traineras|hizkuntza=eu|url=https://www.euskolabelliga.com/clubes/index.php?c=7&id=eu|aldizkaria=www.euskolabelliga.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. [[Bilboko estropada zaharrak|Bilbo aldean]] eta Santander aldean ere bandera ugari jaso zituen. Emaitza onek puzturik [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako txapelketan]] antolatzea bultzatu zuen, bai eta irabazi ere<ref>{{Erreferentzia|izena=El Mareómetro|abizena=Portugalete|izenburua=El Mareometro Blog: PRIMER CAMPEONATO DE ESPAÑA DE TRAINERAS EN 1944|data=viernes, 26 de junio de 2020|url=https://mareometro.blogspot.com/2020/06/primer-campeonato-de-espana-de.html|aldizkaria=El Mareometro Blog|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Garai hartan etsai nagusi [[Hondarribia Arraun Elkartea|Hondarribia]], [[Orio Arraunketa Elkartea|Orio]] eta [[Kaiku Arraunaren Kirol Elkartea|Kaiku]] izan zituen. 1949an ia dena irabazi ondoren arraun egiteari utzi zion taldeak.<ref name=":0" />
=== 60. hamarkada ===
Bigarren urrezko aroa Hondarribiaren berpiztearekin batera iritsi zitzaion Pedreñari 60. hamarkadaren bukaeran. Urte haietan Pedreñak Espainiako txapelketa ia guztiak irabazi zituen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=ABC MADRID 17-09-1968 página 74 - Archivo ABC|data=2019-08-12|url=https://www.abc.es/archivo/periodicos/abc-madrid-19680917-74.html|aldizkaria=abc|sartze-data=2024-11-20}}</ref>, Hondarribia Kontxan nagusitu zen bitartean. Bien arteko desafioak ere famatuak izan ziren, Santoñan adibidez 30.000 ikusle elkartu ziren1968ko abuztuaren 18an.<ref name=":1" />
Azken garaipen sonatua 1976an izan zuen, pronostikoak hautsiz Kontxako bandera irabazi zuenean.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bandera de La Concha|url=https://traineras.es/clasificaciones/1128|aldizkaria=traineras.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
=== XXI mendea ===
[[Fitxategi:Pedreña en la última regata de la liga ARC 1.jpg|thumb|270px|Pedreña, 2017an.]]
2003an arraun ligak abiatu zirenean Pedreña [[TKE Liga]] nagusian hasi zen [[Sociedad Deportiva de Remo Astillero|Astillerorekin]] eta [[Sociedad Deportiva de Remo Castreña|Castro Urdialesekin]] batera. 2005ean Kontxa irabaztear egon zen, denborale izugarriak bigarren txandako traineruak nabarmen kaltetu zituenean. Pedreñak lehenengo txandan arraun eginda bigarren txandajko Hondarribiak baino denbora hobea egin zuen. Epaileek ordea estropadan Orio abordatu izanagatik deskalifikatu egin zuten eta Hondarribia jabetu zen banderaz. Harrabots handia eragin zuen erabakiak Kantabria aldean.<ref>{{Erreferentzia|abizena=interaulasedi|izenburua=La bandera de la discordia, polémica en la regata de La Concha|hizkuntza=es|data=2005-12-26|url=https://interaulas.org/hemeroteca/revista-no-56/la-bandera-de-la-polemica/|aldizkaria=Proyecto Interaulas - Redacción, revista educativa de Cantabria|sartze-data=2024-11-20}}</ref> Kantabriako Miguel Angel Revilla presidenteak sinbolikoki "Kantabriako Bandera" eman zion taldeari.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Detalle - Gobierno - cantabria.es|hizkuntza=es-ES|url=https://www.cantabria.es/detalle/-/journal_content/56_INSTANCE_DETALLE/16413/2893423|aldizkaria=Gobierno|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
Ligari dagokionez 2011 artean lehen eta bigarren txanda artean ibili zen, 2005ean eta 2006an laugarren eginez. Ligako hiru estropada irabazi zituen. Garai horretan birritan egin zuen hirugarren Kontxako banderan ere, 2006an (hiru kantabriarrek osatu zuten podiuma)<ref>{{Erreferentzia|izena=Juanjo|abizena=Vispe|izenburua=Triplete cántabro en la Bandera de La Concha|hizkuntza=es|data=2006-09-04|url=https://as.com/masdeporte/2006/09/04/polideportivo/1157407500_850215.html|aldizkaria=Diario AS|sartze-data=2024-11-20}}</ref> eta 2011n. Hurrengo urteetan diru sarrerak gutxitu eta maila apalagoa eman zuen. 2014an diru arazo latzen ondorioz ezin izan zuen kalitatezko tripulazioa osatu eta 19 punturekin azkena gelditu zenez maila galdu zuen<ref>{{Erreferentzia|abizena=EFE|izenburua=Hondarribia, la más regular|hizkuntza=es|data=2014-09-21|url=https://elpais.com/ccaa/2014/09/21/paisvasco/1411324284_510603.html|aldizkaria=El País|issn=1134-6582|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. 2015 urtean KAE Ligan bandera bat irabaztea lortu zuen baina sailkapen orokorrean zazpigarren postuarekin konformatu behar izan zuen. Hurrengo urteetan bigarren txandan aritzea egokitu zaio.
2020. urtean [[Joseba Fernandez Daguer|Joseba Fernandez]] entrenatzailea fitxatu zuen eta denboraldia txukun hasi zuen, kantabriarren artean jokaturiko estropada guztiak irabaziz (tartean Kantabriako txapelketa). KAE Liga bera ere nagusitasun osoz irabazi zuen, tartean zortzi estropada, baina play-offetan ez zuen igotzerik lortu<ref>{{Erreferentzia|izena=MARCO G.|abizena=VIDART|izenburua=Joseba Fernández no seguirá en Pedreña|hizkuntza=es|data=2022-10-18|url=https://www.eldiariomontanes.es/deportes/mas-deportes/joseba-fernandez-seguira-20221018132419-nt.html|aldizkaria=El Diario Montañés|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. 2021. denboraldirako [[Juan Mari Lujanbio]] patroia fitxatu zuen. Kantabriako estropadetan nagusi izan zen. Hurrengo urteetan KAE Ligako txanda nagusian ibili da, play-offak berriz jokatu ere bai, baina ez du lortu mailaz igotzerik.
== Patroi famatuak ==
* José Ansorena (XIX mende bukaeran): Santanderko estropada zaharrak
* "Ti Fredo" (1919-1922): Santanderko estropada zaharrak
* [[José Bedia]] "Joselón" (1943-1965): 3 Kontxa eta Espainiako 4 Txapelketa.
* [[Rubén Laso]] "Michelena" (1967-1980): Kontxa 1 eta Espainiako 2 Txapelketa.
* [[Borja Gómez]] (2004-2016)
== Traineruen izenak ==
[[Fitxategi:Training trainera Pedreña Santander.jpg|thumb|300px|Trainerillaren entrenamendua Santanderko badian.]]
* ''Laurak bat'': 1895
* ''Baceta'': 1911 (emakumezkoak)
* ''Santos Mártires'': 1919
* ''Diez Hermanos'': 1920
* ''María de los Ángeles'': 1922 (emakumezkoak)
* ''Elcano'': 1933
* ''Pasayako'': 1933
* ''Cantabria'': 1943
* ''Castilla'': 1944-1949, 1965-1966
* ''La Montañesa'': 1967-1968
* ''Pedreña'': 1976
* ''Sardinero'': 1985
* ''Marina Pedreña'': 1997
* ''San Pedro'': 1998
* ''Marina de Cudeyo'': 2003-2005, 2008-2010
* ''María'': 2006-2007
* ''Seve Ballesteros'': 2010-2013
* ''Cantabria'': 2013
* ''La Pedreñera'': 2017-egun
== Palmaresa ==
=== [[Kontxako Bandera]] ===
* '''Txapelduna (4):''' 1945, 1946, 1949 eta 1976.
* Bigarrena (2): 1943 eta 1948.
* Hirugarrena (2): 2006 eta 2011.
* [[Kontxako Banderarako Sailkapen estropada|Sailkapen estropadako irabazlea]] (0)
* Sailkatua (9): 1976, 1979, 1985, 2005, 2006, 2007, 2009, 2010 eta 2011.
=== [[TKE Liga]] ===
* '''Txapelduna (0)'''
* Bigarrena (0)
* Laugarrena [[TKE Ligako 2005eko denboraldia|2005]] eta [[TKE Ligako 2006ko denboraldia|2006an]].
* Irabazitako estropadak (<small>2021 barne</small>): 3
* Parte hartzeak (12): 2003, 2004, 2005, 2006, 2007, 2008, 2009, 2010, 2011, 2012, 2013, 2014
* '''[[KAE Liga]] (1):''' 2020.
* '''[[Traineruen Euskal Liga|Euskal Liga]] (0):''' Bederatzigarren 2002an.
=== [[Espainiako Traineru Txapelketa]] ===
* '''Txapelduna (8):''' 1944, 1947, 1948, 1965, 1966, 1967, 1968 eta 1970.
* Bigarrena (3): 1946, 2003 eta 2009.
=== [[Kantabriako Traineru Txapelketa]] ===
* '''Txapelduna (18):''' 1942, 1943, 1945, 1946, 1947, 1948, 1949, 1950, 1964, 1965, 1966, 1969, 1979, 1985, 2007, 2020, 2021 eta 2022.
* [[Kantabriako distantzia luzeko traineru txapelketa]] (2): 2021, 2022.
=== Estropada zaharrak ===
* [[Santanderko estropada zaharrak]] (5): 1919, 1920, 1932, 1933 eta 1940.
* [[Bilboko estropada zaharrak]] (6): 1944, 1945, 1946, 1947, 1947 eta 1949.
* Kantauriko Txapelketa (1): 1949.
=== Aro modernoko estropadak ===
{| class="wikitable"
|-
| '''Handiak''' || '''[[Nerbioiko Sari Handia]] (1):''' 1966.<br/>'''[[El Corte Ingles Bandera]] (1):''' 1973.<br/>'''[[Generalisimoaren Kopa (Coruña)|Generalisimoaren Kopa (A Coruña)]] (5):''' 1964, 1965, 1967, 1969, 1970.
|-
| Etxekoak || [[Marina de Cudeyoko Bandera]] (5): 1972, 1985, 2002, 2020, 2022.<br/>S.D.R. Pedreña Bandera (2): 2001, 2002.
|-
| Kantabrian || Laredon estropada (1): 1966.<br/>Santoñako estropada (1): 1970.<br/>Memorial Miguel Laredo (1): 1972.<br/>[[Castro Urdialesko Bandera]] (2): 1976, 2022.<br/>[[Santanderko Bandera|Errege Kopa (Santanderko Banderan)]] (1): 1976.<br/>[[Sotileza Bandera]] (9): 1979, 1983, 1985, 1997, 2007, 2010, 2015, 2020, 2021, 2022.<br/>[[Bansander Bandera]] (8): 1985, 2007, 2008, 2015, 2020, 2021, 2022, 2024.<br/>[[San Vicente de la Barquerako Bandera]] (2): 1983, 2014.<br/>[[Suancesko Bandera]] (2): 1997, 2000.<br/>[[Astilleroko Bandera]] (1): 1997.<br/>[[Pontejosko Bandera]] (2): 1997, 1998.<br/>[[Santoñako Bandera]] (2): 1997, 2002.<br/>[[Carasako Bandera]] (1): 1998.<br/>[[S.D.R. Castro Urdialesen Bandera]] (1): 2007.<br/>[[Caja de Cantabria Bandera]] (3): 2007, 2010, 2012.<br/>[[Hipercor Bandera|Corte Inglés Bandera]] (11): 2006, 2007, 2010, 2011, 2012, 2015, 2017, 2020, 2021, 2022, 2023.<br/>[[Santoñako Traineru Jeitsiera|Santoñako jeitsiera]] (3): 2009, 2010, 2011.<br/>[[Flaviobriga Bandera]] (1): 2009.<br/>[[San Jose traineruen igoera (Astillero)]] (1): 2010.<br/>[[Colindresko Traineru Jeitsiera|Colindresko jeitsiera]] (2): 2012, 2017.<br/>[[Santanderko Bandera]] (4): 2015, 2020, 2021, 2022.<br/>[[Castro Urdialesko Bandera#Challenge Ciudad de Castro Urdiales|Comercio Castro Urdiales]] (1): 2020.<br/>[[Camargoko Bandera]] (1): 2022.
|-
| Bizkaian || [[Plentziako Ikurrina|Plentziako Bandera]] (1): 1998.<br/>[[Sestaoko Bandera#Iberiaren Bandera|Iberiaren Bandera]] (1): 2002.<br/>[[Getxoko Traineru Bandera|Getxoko Bandera]] (1): 2006.<br/>[[Algortako Portuzarra Ikurrina]] (1): 2020.<br/>[[Sestaoko Banderak|Sestaoko Bandera]] (1): 2021.
|-
| Gipuzkoan || [[Hernaniko Bandera]] (2): 2001, 2002.<br/>[[Pasaiako Bandera]] (1): 2002.<br/>[[Irun Hiriko Bandera]] (1): 2002.<br/>[[Ékolo Bandera]] (1): 2020.<br/>[[Zumaiako Ikurrina]] (1): 2020.<br/>[[Pasaiako Portuko Bandera|Adegi Bandera]] (1): 2020<br/>[[Getariako Bandera]] (1): 2020.<br/>[[Bisiguaren Egunaren Bandera|Orio Kanpina (KAE)]] (1): 2021.<br/>[[Hondarribiko Bandera#Hondarribiko Promozio estropada|Hondarribiko bandera (KAE)]] (1): 2022.
|-
| Galizan || [[Conde de Fenosa Bandera]] (2): 1979, 1981.<br/>[[Afamo Bandera (Moaña)]] (1): 2010.
|-
| Besterik || [[Kantauriko Arraun Jokoak]] (1): 1967.<br/>[[Errioxako Bandera (estropada)|Errioxako Bandera]] (2): 2003, 2006.
|}
=== Trainerillak ===
* [[Espainiako Trainerilla Txapelketa]] (0): bigarren 2010 eta 2011n.
== Azken denboraldiak ==
{| class="wikitable"
|-
! Urtea !! Liga !! Kontxa
|-bgcolor="#FCF567"
| 2003 || TKE Liga, 9.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2004 || TKE Liga, 8.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2005 || TKE Liga, 4.a || align="center"|deskalifikatua (1.a)*
|-bgcolor="#FCF567"
| 2006 || TKE Liga, 4.a || style="background:#FF7F00; color:#000000" align="center"|3.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2007 || TKE Liga, 6.a || align="center"|5.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2008 || TKE Liga, 6.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2009 || TKE Liga, 5.a || align="center"|4.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2010 || TKE Liga, 5.a || align="center"|7.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2011 || TKE Liga, 6.a || style="background:#FF7F00; color:#000000" align="center"|3.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2012 || TKE Liga, 10.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2013 || TKE Liga, 10.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2014 || TKE Liga, 12.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2015 || KAE 1 Liga, 7.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2016 || KAE 1 Liga, 5.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2017 || KAE 1 Liga, 8.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2018 || KAE 1 Liga, 6.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2019 || KAE 1 Liga, 6.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| '''2020''' || '''KAE 1 Liga, 1.a''' || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2021 || KAE 1 Liga, 3.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2022 || KAE 1 Liga, 2.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2023 || KAE 1 Liga, 8.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2024 || KAE 1 Liga, 7.a || align="center"|
|}
== Emakumezkoen trainerua ==
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = white
| kolore2 = black
| izena = Sociedad Deportiva de Remo Pedreña
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera =
| bazkideak =
| herria =
| koloreak = {{color box|white}} zuria
| lehendakaria =
| entrenatzailea = ?
| patroia = ?
| trainerua = {{color box|black}} beltza
| txapelketak = '''0''' [[Emakumezkoen Kontxako Bandera|Kontxako Bandera]]<br />'''0''' [[Emakumezkoen Traineru Liga|Euskotren Liga]]<br />'''0''' [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]]
| kontxa =
| liga =
| aurten =
| webgunea =
}}
2021eko otsailean jokatu zuen estropada aurrenekoz. Camargon izan zen eta garaipena lortu zuen Castroren aurkako lehian.
* Descenso Traineras de Bahía-Camargo (2): 2021 (2).
* [[Sotileza Bandera]] (1): 2021.
== Antolaturiko estropadak ==
Pedreñak [[Marina de Cudeyoko Bandera]] antolatzen du urtero.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* {{es}} [https://web.archive.org/web/20090207073917/http://www.pedrena.com/index.php Webgune ofiziala]
{{autoritate kontrola}}
{{KAE 1 ligako taldeen aurkibidea}}
[[Kategoria:Kantabriako arraun taldeak|P]]
[[Kategoria:Marina de Cudeyo]]
ecdnvrzszj2je555jal78t3agidri0h
9975783
9975782
2024-11-20T22:18:22Z
Gartxoak
23317
/* Azken denboraldiak */
9975783
wikitext
text/x-wiki
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = white
| kolore2 = black
| izena = Sociedad Deportiva de Remo Pedreña
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera = [[1895]]
| bazkideak =
| herria = {{banderaikur|Espainia}} [[Marina de Cudeyo]], [[Kantabria]]
| koloreak = {{color box|white}} zuria
| lehendakaria = {{banderaikur|Espainia}} Calixto Presmanes
| entrenatzailea = {{banderaikur|Espainia}} Luis Miguel Villar
| patroia = {{banderaikur|EH}} [[Juan Mari Lujanbio]]
| trainerua = {{color box|black}} ''La Pedreñera''
| txapelketak = '''4''' [[Kontxako Bandera]]<br />'''0''' [[TKE Liga]]<br />'''1''' [[KAE Liga]]<br />'''8''' [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]]<br />'''18''' [[Kantabriako Traineru Txapelketa|Kantabriako Txapelketa]]
| kontxa = ez
| liga =
| aurten = 7.a ([[KAE Liga|KAE 1 Liga]])
| webgunea = [https://www.sdrpedrena.com/ www.sdrpedrena.com]
}}
'''Sociedad Deportiva de Remo Pedreña''' ([[euskara]]z: ''Pedreña Arraun Kirol Elkartea'') [[Marina de Cudeyo]]ko ([[Kantabria]], [[Espainia]]) Pedreña auzoko [[arraun]] taldea da.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Remo – Cultura, Deporte y Turismo Marina de Cudeyo|hizkuntza=es|url=https://turismo.marinadecudeyo.com/turismo-activo/remo/|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Koloreak ==
Pedreñaren kolore klasikoak elastiko zuria eta traineru beltza izan dira. 2018an ''La Pedreñera'' traineru zuria estrenatu zuten<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Instagram|url=https://www.instagram.com/s.d.r.pedrena/p/CqYm918t0aE/?ref=ABW|aldizkaria=www.instagram.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref> eta elastiko beltza jantzi zuten, baina hurrengo urtean kolore klasikoak berreskuratu zituzten.
== Historia ==
[[1895]]ean sortua<ref name=":0" />, tosta finkoan, mota guztietako kategorian hartu du parte: [[batel]]etan, [[trainerilla]]tan eta [[traineru]]tan eta baita tosta mugikorrean ere. Bere palmaresean 4 [[Kontxako Bandera]] eta 8 [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Traineruen Txapelketa]] ditu.
=== Lehenengo urteak ===
Pedreñako ontzi baten lehenengo agerraldia 1895ekoa da. Salustino Higuerak bazuen ''Laurak Bat'' izeneko trainerua. Honek Jose Ansorena mutrikuarra ekarri zuen patroi lanetarako eta 1900 artean hainbat garaipen lortu zituen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eusko Label Liga de traineras|hizkuntza=es|url=https://www.euskolabelliga.com/clubes/index.php?id=ca&c=7|aldizkaria=www.euskolabelliga.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. [[Santanderko estropada zaharrak|Santanderko estropadak]] jokatu zituen XX mendearen hasieran eta 1919 ([[Alfontso XIII.a Borboikoa (Espainia)|Alfontso XIII.aren]] Kopa)<ref name=":0" /> eta 1920an garaipen handiak lortu zituen. 1932 eta 1933an ere txapeldun atera zen. Santander inguruko koadrillek hartzen zuten parte estropada haietan.
=== 40. hamarkada ===
[[Fitxategi:Regatas de traineras en la bahía de la Concha (103 de 127) - Fondo Marín-Kutxa Fototeka.jpg|270px|thumb|Pedreñaren trainerua [[1946ko Kontxako Bandera]]n.]]
Pedreñaren lehenengo "urrezko aroa" izan zen. Garai hartan [[José Bedia|Pepe Bedia "Joselón"]] patroi zuela, ''Castilla'' traineruak Kontxako bandera hiru aldiz irabaztea lortu zuen<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Eusko Label Liga de traineras|hizkuntza=eu|url=https://www.euskolabelliga.com/clubes/index.php?c=7&id=eu|aldizkaria=www.euskolabelliga.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. 1943an ''Cantabria'' traineru polemikoa erabili zuen, Ginean egin zuten eta oso arina zen, 165 kg baino ez zituen pisatzen, garai hartakoen erdia<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eusko Label Liga de traineras|hizkuntza=eu|url=https://www.euskolabelliga.com/clubes/index.php?c=7&id=eu|aldizkaria=www.euskolabelliga.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. [[Bilboko estropada zaharrak|Bilbo aldean]] eta Santander aldean ere bandera ugari jaso zituen. Emaitza onek puzturik [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako txapelketan]] antolatzea bultzatu zuen, bai eta irabazi ere<ref>{{Erreferentzia|izena=El Mareómetro|abizena=Portugalete|izenburua=El Mareometro Blog: PRIMER CAMPEONATO DE ESPAÑA DE TRAINERAS EN 1944|data=viernes, 26 de junio de 2020|url=https://mareometro.blogspot.com/2020/06/primer-campeonato-de-espana-de.html|aldizkaria=El Mareometro Blog|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Garai hartan etsai nagusi [[Hondarribia Arraun Elkartea|Hondarribia]], [[Orio Arraunketa Elkartea|Orio]] eta [[Kaiku Arraunaren Kirol Elkartea|Kaiku]] izan zituen. 1949an ia dena irabazi ondoren arraun egiteari utzi zion taldeak.<ref name=":0" />
=== 60. hamarkada ===
Bigarren urrezko aroa Hondarribiaren berpiztearekin batera iritsi zitzaion Pedreñari 60. hamarkadaren bukaeran. Urte haietan Pedreñak Espainiako txapelketa ia guztiak irabazi zituen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=ABC MADRID 17-09-1968 página 74 - Archivo ABC|data=2019-08-12|url=https://www.abc.es/archivo/periodicos/abc-madrid-19680917-74.html|aldizkaria=abc|sartze-data=2024-11-20}}</ref>, Hondarribia Kontxan nagusitu zen bitartean. Bien arteko desafioak ere famatuak izan ziren, Santoñan adibidez 30.000 ikusle elkartu ziren1968ko abuztuaren 18an.<ref name=":1" />
Azken garaipen sonatua 1976an izan zuen, pronostikoak hautsiz Kontxako bandera irabazi zuenean.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bandera de La Concha|url=https://traineras.es/clasificaciones/1128|aldizkaria=traineras.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
=== XXI mendea ===
[[Fitxategi:Pedreña en la última regata de la liga ARC 1.jpg|thumb|270px|Pedreña, 2017an.]]
2003an arraun ligak abiatu zirenean Pedreña [[TKE Liga]] nagusian hasi zen [[Sociedad Deportiva de Remo Astillero|Astillerorekin]] eta [[Sociedad Deportiva de Remo Castreña|Castro Urdialesekin]] batera. 2005ean Kontxa irabaztear egon zen, denborale izugarriak bigarren txandako traineruak nabarmen kaltetu zituenean. Pedreñak lehenengo txandan arraun eginda bigarren txandajko Hondarribiak baino denbora hobea egin zuen. Epaileek ordea estropadan Orio abordatu izanagatik deskalifikatu egin zuten eta Hondarribia jabetu zen banderaz. Harrabots handia eragin zuen erabakiak Kantabria aldean.<ref>{{Erreferentzia|abizena=interaulasedi|izenburua=La bandera de la discordia, polémica en la regata de La Concha|hizkuntza=es|data=2005-12-26|url=https://interaulas.org/hemeroteca/revista-no-56/la-bandera-de-la-polemica/|aldizkaria=Proyecto Interaulas - Redacción, revista educativa de Cantabria|sartze-data=2024-11-20}}</ref> Kantabriako Miguel Angel Revilla presidenteak sinbolikoki "Kantabriako Bandera" eman zion taldeari.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Detalle - Gobierno - cantabria.es|hizkuntza=es-ES|url=https://www.cantabria.es/detalle/-/journal_content/56_INSTANCE_DETALLE/16413/2893423|aldizkaria=Gobierno|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
Ligari dagokionez 2011 artean lehen eta bigarren txanda artean ibili zen, 2005ean eta 2006an laugarren eginez. Ligako hiru estropada irabazi zituen. Garai horretan birritan egin zuen hirugarren Kontxako banderan ere, 2006an (hiru kantabriarrek osatu zuten podiuma)<ref>{{Erreferentzia|izena=Juanjo|abizena=Vispe|izenburua=Triplete cántabro en la Bandera de La Concha|hizkuntza=es|data=2006-09-04|url=https://as.com/masdeporte/2006/09/04/polideportivo/1157407500_850215.html|aldizkaria=Diario AS|sartze-data=2024-11-20}}</ref> eta 2011n. Hurrengo urteetan diru sarrerak gutxitu eta maila apalagoa eman zuen. 2014an diru arazo latzen ondorioz ezin izan zuen kalitatezko tripulazioa osatu eta 19 punturekin azkena gelditu zenez maila galdu zuen<ref>{{Erreferentzia|abizena=EFE|izenburua=Hondarribia, la más regular|hizkuntza=es|data=2014-09-21|url=https://elpais.com/ccaa/2014/09/21/paisvasco/1411324284_510603.html|aldizkaria=El País|issn=1134-6582|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. 2015 urtean KAE Ligan bandera bat irabaztea lortu zuen baina sailkapen orokorrean zazpigarren postuarekin konformatu behar izan zuen. Hurrengo urteetan bigarren txandan aritzea egokitu zaio.
2020. urtean [[Joseba Fernandez Daguer|Joseba Fernandez]] entrenatzailea fitxatu zuen eta denboraldia txukun hasi zuen, kantabriarren artean jokaturiko estropada guztiak irabaziz (tartean Kantabriako txapelketa). KAE Liga bera ere nagusitasun osoz irabazi zuen, tartean zortzi estropada, baina play-offetan ez zuen igotzerik lortu<ref>{{Erreferentzia|izena=MARCO G.|abizena=VIDART|izenburua=Joseba Fernández no seguirá en Pedreña|hizkuntza=es|data=2022-10-18|url=https://www.eldiariomontanes.es/deportes/mas-deportes/joseba-fernandez-seguira-20221018132419-nt.html|aldizkaria=El Diario Montañés|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. 2021. denboraldirako [[Juan Mari Lujanbio]] patroia fitxatu zuen. Kantabriako estropadetan nagusi izan zen. Hurrengo urteetan KAE Ligako txanda nagusian ibili da, play-offak berriz jokatu ere bai, baina ez du lortu mailaz igotzerik.
== Patroi famatuak ==
* José Ansorena (XIX mende bukaeran): Santanderko estropada zaharrak
* "Ti Fredo" (1919-1922): Santanderko estropada zaharrak
* [[José Bedia]] "Joselón" (1943-1965): 3 Kontxa eta Espainiako 4 Txapelketa.
* [[Rubén Laso]] "Michelena" (1967-1980): Kontxa 1 eta Espainiako 2 Txapelketa.
* [[Borja Gómez]] (2004-2016)
== Traineruen izenak ==
[[Fitxategi:Training trainera Pedreña Santander.jpg|thumb|300px|Trainerillaren entrenamendua Santanderko badian.]]
* ''Laurak bat'': 1895
* ''Baceta'': 1911 (emakumezkoak)
* ''Santos Mártires'': 1919
* ''Diez Hermanos'': 1920
* ''María de los Ángeles'': 1922 (emakumezkoak)
* ''Elcano'': 1933
* ''Pasayako'': 1933
* ''Cantabria'': 1943
* ''Castilla'': 1944-1949, 1965-1966
* ''La Montañesa'': 1967-1968
* ''Pedreña'': 1976
* ''Sardinero'': 1985
* ''Marina Pedreña'': 1997
* ''San Pedro'': 1998
* ''Marina de Cudeyo'': 2003-2005, 2008-2010
* ''María'': 2006-2007
* ''Seve Ballesteros'': 2010-2013
* ''Cantabria'': 2013
* ''La Pedreñera'': 2017-egun
== Palmaresa ==
=== [[Kontxako Bandera]] ===
* '''Txapelduna (4):''' 1945, 1946, 1949 eta 1976.
* Bigarrena (2): 1943 eta 1948.
* Hirugarrena (2): 2006 eta 2011.
* [[Kontxako Banderarako Sailkapen estropada|Sailkapen estropadako irabazlea]] (0)
* Sailkatua (9): 1976, 1979, 1985, 2005, 2006, 2007, 2009, 2010 eta 2011.
=== [[TKE Liga]] ===
* '''Txapelduna (0)'''
* Bigarrena (0)
* Laugarrena [[TKE Ligako 2005eko denboraldia|2005]] eta [[TKE Ligako 2006ko denboraldia|2006an]].
* Irabazitako estropadak (<small>2021 barne</small>): 3
* Parte hartzeak (12): 2003, 2004, 2005, 2006, 2007, 2008, 2009, 2010, 2011, 2012, 2013, 2014
* '''[[KAE Liga]] (1):''' 2020.
* '''[[Traineruen Euskal Liga|Euskal Liga]] (0):''' Bederatzigarren 2002an.
=== [[Espainiako Traineru Txapelketa]] ===
* '''Txapelduna (8):''' 1944, 1947, 1948, 1965, 1966, 1967, 1968 eta 1970.
* Bigarrena (3): 1946, 2003 eta 2009.
=== [[Kantabriako Traineru Txapelketa]] ===
* '''Txapelduna (18):''' 1942, 1943, 1945, 1946, 1947, 1948, 1949, 1950, 1964, 1965, 1966, 1969, 1979, 1985, 2007, 2020, 2021 eta 2022.
* [[Kantabriako distantzia luzeko traineru txapelketa]] (2): 2021, 2022.
=== Estropada zaharrak ===
* [[Santanderko estropada zaharrak]] (5): 1919, 1920, 1932, 1933 eta 1940.
* [[Bilboko estropada zaharrak]] (6): 1944, 1945, 1946, 1947, 1947 eta 1949.
* Kantauriko Txapelketa (1): 1949.
=== Aro modernoko estropadak ===
{| class="wikitable"
|-
| '''Handiak''' || '''[[Nerbioiko Sari Handia]] (1):''' 1966.<br/>'''[[El Corte Ingles Bandera]] (1):''' 1973.<br/>'''[[Generalisimoaren Kopa (Coruña)|Generalisimoaren Kopa (A Coruña)]] (5):''' 1964, 1965, 1967, 1969, 1970.
|-
| Etxekoak || [[Marina de Cudeyoko Bandera]] (5): 1972, 1985, 2002, 2020, 2022.<br/>S.D.R. Pedreña Bandera (2): 2001, 2002.
|-
| Kantabrian || Laredon estropada (1): 1966.<br/>Santoñako estropada (1): 1970.<br/>Memorial Miguel Laredo (1): 1972.<br/>[[Castro Urdialesko Bandera]] (2): 1976, 2022.<br/>[[Santanderko Bandera|Errege Kopa (Santanderko Banderan)]] (1): 1976.<br/>[[Sotileza Bandera]] (9): 1979, 1983, 1985, 1997, 2007, 2010, 2015, 2020, 2021, 2022.<br/>[[Bansander Bandera]] (8): 1985, 2007, 2008, 2015, 2020, 2021, 2022, 2024.<br/>[[San Vicente de la Barquerako Bandera]] (2): 1983, 2014.<br/>[[Suancesko Bandera]] (2): 1997, 2000.<br/>[[Astilleroko Bandera]] (1): 1997.<br/>[[Pontejosko Bandera]] (2): 1997, 1998.<br/>[[Santoñako Bandera]] (2): 1997, 2002.<br/>[[Carasako Bandera]] (1): 1998.<br/>[[S.D.R. Castro Urdialesen Bandera]] (1): 2007.<br/>[[Caja de Cantabria Bandera]] (3): 2007, 2010, 2012.<br/>[[Hipercor Bandera|Corte Inglés Bandera]] (11): 2006, 2007, 2010, 2011, 2012, 2015, 2017, 2020, 2021, 2022, 2023.<br/>[[Santoñako Traineru Jeitsiera|Santoñako jeitsiera]] (3): 2009, 2010, 2011.<br/>[[Flaviobriga Bandera]] (1): 2009.<br/>[[San Jose traineruen igoera (Astillero)]] (1): 2010.<br/>[[Colindresko Traineru Jeitsiera|Colindresko jeitsiera]] (2): 2012, 2017.<br/>[[Santanderko Bandera]] (4): 2015, 2020, 2021, 2022.<br/>[[Castro Urdialesko Bandera#Challenge Ciudad de Castro Urdiales|Comercio Castro Urdiales]] (1): 2020.<br/>[[Camargoko Bandera]] (1): 2022.
|-
| Bizkaian || [[Plentziako Ikurrina|Plentziako Bandera]] (1): 1998.<br/>[[Sestaoko Bandera#Iberiaren Bandera|Iberiaren Bandera]] (1): 2002.<br/>[[Getxoko Traineru Bandera|Getxoko Bandera]] (1): 2006.<br/>[[Algortako Portuzarra Ikurrina]] (1): 2020.<br/>[[Sestaoko Banderak|Sestaoko Bandera]] (1): 2021.
|-
| Gipuzkoan || [[Hernaniko Bandera]] (2): 2001, 2002.<br/>[[Pasaiako Bandera]] (1): 2002.<br/>[[Irun Hiriko Bandera]] (1): 2002.<br/>[[Ékolo Bandera]] (1): 2020.<br/>[[Zumaiako Ikurrina]] (1): 2020.<br/>[[Pasaiako Portuko Bandera|Adegi Bandera]] (1): 2020<br/>[[Getariako Bandera]] (1): 2020.<br/>[[Bisiguaren Egunaren Bandera|Orio Kanpina (KAE)]] (1): 2021.<br/>[[Hondarribiko Bandera#Hondarribiko Promozio estropada|Hondarribiko bandera (KAE)]] (1): 2022.
|-
| Galizan || [[Conde de Fenosa Bandera]] (2): 1979, 1981.<br/>[[Afamo Bandera (Moaña)]] (1): 2010.
|-
| Besterik || [[Kantauriko Arraun Jokoak]] (1): 1967.<br/>[[Errioxako Bandera (estropada)|Errioxako Bandera]] (2): 2003, 2006.
|}
=== Trainerillak ===
* [[Espainiako Trainerilla Txapelketa]] (0): bigarren 2010 eta 2011n.
== Azken denboraldiak ==
{| class="wikitable"
|-
! Urtea !! Liga !! Kontxa
|-bgcolor="#FCF567"
| 2003 || TKE Liga, 9.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2004 || TKE Liga, 8.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2005 || TKE Liga, 4.a || align="center"|deskalifikatua (1.a)*
|-bgcolor="#FCF567"
| 2006 || TKE Liga, 4.a || style="background:#FF7F00; color:#000000" align="center"|3.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2007 || TKE Liga, 6.a || align="center"|5.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2008 || TKE Liga, 6.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2009 || TKE Liga, 5.a || align="center"|4.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2010 || TKE Liga, 5.a || align="center"|7.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2011 || TKE Liga, 6.a || style="background:#FF7F00; color:#000000" align="center"|3.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2012 || TKE Liga, 10.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2013 || TKE Liga, 10.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2014 || TKE Liga, 12.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2015 || KAE 1 Liga, 7.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2016 || KAE 1 Liga, 5.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2017 || KAE 1 Liga, 8.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2018 || KAE 1 Liga, 6.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2019 || KAE 1 Liga, 6.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| '''2020''' || '''KAE 1 Liga, 1.a''' || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2021 || KAE 1 Liga, 3.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2022 || KAE 1 Liga, 2.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2023 || KAE 1 Liga, 8.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2024 || KAE 1 Liga, 7.a || align="center"|-
|}
== Emakumezkoen trainerua ==
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = white
| kolore2 = black
| izena = Sociedad Deportiva de Remo Pedreña
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera =
| bazkideak =
| herria =
| koloreak = {{color box|white}} zuria
| lehendakaria =
| entrenatzailea = ?
| patroia = ?
| trainerua = {{color box|black}} beltza
| txapelketak = '''0''' [[Emakumezkoen Kontxako Bandera|Kontxako Bandera]]<br />'''0''' [[Emakumezkoen Traineru Liga|Euskotren Liga]]<br />'''0''' [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]]
| kontxa =
| liga =
| aurten =
| webgunea =
}}
2021eko otsailean jokatu zuen estropada aurrenekoz. Camargon izan zen eta garaipena lortu zuen Castroren aurkako lehian.
* Descenso Traineras de Bahía-Camargo (2): 2021 (2).
* [[Sotileza Bandera]] (1): 2021.
== Antolaturiko estropadak ==
Pedreñak [[Marina de Cudeyoko Bandera]] antolatzen du urtero.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* {{es}} [https://web.archive.org/web/20090207073917/http://www.pedrena.com/index.php Webgune ofiziala]
{{autoritate kontrola}}
{{KAE 1 ligako taldeen aurkibidea}}
[[Kategoria:Kantabriako arraun taldeak|P]]
[[Kategoria:Marina de Cudeyo]]
gsn0mhxxf3hnr30whkyj52ehns3dha7
Laredo Remo Club
0
79474
9975668
9857685
2024-11-20T20:39:19Z
Gartxoak
23317
9975668
wikitext
text/x-wiki
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = white
| kolore2 = red
| izena = Laredo Remo Club
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera =
| bazkideak =
| herria = {{banderaikur|Espainia}} [[Laredo]], [[Kantabria]]
| koloreak = {{color box|red}} gorria
| lehendakaria = {{banderaikur|Espainia}} Ramón Arenas
| entrenatzailea = {{banderaikur|Espainia}} Cristobal Alonso
| patroia = {{banderaikur|Espainia}} Agustín Peña "Guso"
| trainerua = {{color box|red}} ''La Pejinuca''
| txapelketak = '''0''' [[Kontxako Bandera]]<br />'''0''' [[TKE Liga]]<br />'''0''' [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]]<br />'''0''' [[Kantabriako Traineru Txapelketa|Kantabriako Txapelketa]]
| kontxa = ez
| liga = ez
| aurten =
| webgunea = [https://www.facebook.com/Laredo-Remo-Club-310475379072138/ www.facebook.com]
}}
[[Fitxategi:Plentzia Pejinuca regata Plentzia.jpg|thumb|280px|La Pejinuca 2007 urtean.]]
'''Laredo Remo Club''' ([[euskara]]z: ''Laredoko Arraun Kluba'') [[Laredo]]ko ([[Kantabria]]) [[arraun]] taldea da. [[San Miguel Liga|TKE Ligan]] aritutakoa, gorria bere kolorea eta ''La Pejinuca'' bere [[traineru]]aren izena.
Tosta finkoan, mota guztietako kategorian hartzen du parte: [[batel]]etan, [[trainerilla|trainerilletan]] eta [[traineru]]etan.
== Historia ==
Kluba 1975 eta 1981 artean aritu zen, emaitzarik onena 1978ko [[Bilbo Hiriko Bandera]]n laugarrena izanda<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bandera Villa de Bilbao|url=https://traineras.es/clasificaciones/2517|aldizkaria=traineras.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Geroztik ez zuten trainerua atera 2003 arte.
2005ean [[KAE Liga|Federazio Ligan]] laugarrena izan zen eta [[TKE Liga]]ko [[Sociedad Deportiva de Remo Astillero|Astillero]] zigortua izatean haren tokia hartu zuen liga gorenean<ref>{{Erreferentzia|izenburua=La Liga ACT incorpora a Laredo para suplir la salida de Astillero|hizkuntza=es|data=2006-06-23|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/barbanza/2006/06/23/liga-act-incorpora-laredo-suplir-salida-astillero/0003_4886586.htm|aldizkaria=La Voz de Galicia|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. 2007an lorturiko bederatzigarren postua izan zuen emaitza onena. Hiru denboraldi bertan egin ondoren 2008an maila galdu zuen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=RESUMEN REGATAS PLAY-OFF - LIGA ACT|url=https://www.sdremoastillero.com/01_galerias/@historico/01_liga_act/liga_act_resumen.html|aldizkaria=www.sdremoastillero.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref> eta hurrengo zazpi denboraldietan ez zuen trainerurik osatu. 2016an Kantabriako estropadetan trainerua uretaratu zuen eta 2017an KAE 2 Ligan sartu zen. 2019an berriz ere lehorrean utzi du trainerua.
2022an Kantabriarren arteko estropadatan hartu zuen parte, Ligaz kanpo, eta emaitza txukunak lortu zituen, El Corte Inglés Banderako laugarren postua esate baterako. Espainiako txapelketan ere egin zuen arraun Kantabriako klubak ordezkatuz. Urte hartan galiziarrak eta asturiarrak soilik aritu ziren Laredoz gain, kantabriarrek eta euskaldunek uko egin baitzioten parte hartzeari.<ref>{{Erreferentzia|izena=Javier González|abizena=Mellado|izenburua=La Pejinuca remará en el Campeonato de España de Castropol|hizkuntza=es|data=2022-08-05|url=https://www.eldiariomontanes.es/region/laredo/pejinuca-remara-campeonato-20220805172847-nt.html|aldizkaria=El Diario Montañés|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Palmaresa ==
=== [[TKE Liga]] ===
* '''Txapelduna (0)'''
* Bigarrena (0)
* Hirugarrena (0)
* Bederatzigarrena 2007an
* Parte hartzeak (3): 2006, 2007, 2008
=== Traineruak ===
* [[El Corte Ingles Bandera#Bizkaitarren Promozio Bandera|Bizkaitarren Promozio Bandera]] (1): 1978
* [[Asturiasko Printzearen Bandera]] (1): 2003.
* [[Gozón Udaleko Bandera]] (1): 2005.
* [[Avilesko estropadak|Centenario La Voz de Avilés Bandera]] (1): 2007.
=== Trainerillak ===
* [[Espainiako Trainerilla Txapelketa]] (0): bigarren 1974 eta 1975ean.
== Azken denboraldiak ==
{| class="wikitable"
|-
! Urtea !! Liga !! Kontxa
|-bgcolor="#80FF80"
| 2003 || Federazio Liga, 17.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2004 || Federazio Liga, 17.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2005 || Federazio Liga, 4.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2006 || TKE Liga, 11.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2007 || TKE Liga, 9.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2008 || TKE Liga, 12.a || align="center"|-
|-
| 2009-<br/>2016 || ez ||
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2017 || KAE 2 Liga, 15.a || align="center"|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2018 || KAE 2 Liga, 13.a || align="center"|-
|-
| 2019 || ez
|}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{KAE Ligako taldeen aurkibidea}}
[[Kategoria:Kantabriako arraun taldeak]]
[[Kategoria:Laredo]]
29t5p9kbohgaqleptojnvh8tdasabrq
9975671
9975668
2024-11-20T20:40:21Z
Gartxoak
23317
9975671
wikitext
text/x-wiki
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = white
| kolore2 = red
| izena = Laredo Remo Club
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera =
| bazkideak =
| herria = {{banderaikur|Espainia}} [[Laredo]], [[Kantabria]]
| koloreak = {{color box|red}} gorria
| lehendakaria = {{banderaikur|Espainia}} Ramón Arenas
| entrenatzailea = {{banderaikur|Espainia}} Cristobal Alonso
| patroia = {{banderaikur|Espainia}} Agustín Peña "Guso"
| trainerua = {{color box|red}} ''La Pejinuca''
| txapelketak = '''0''' [[Kontxako Bandera]]<br />'''0''' [[TKE Liga]]<br />'''0''' [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]]<br />'''0''' [[Kantabriako Traineru Txapelketa|Kantabriako Txapelketa]]
| kontxa = ez
| liga = ez
| aurten =
| webgunea = [https://www.facebook.com/Laredo-Remo-Club-310475379072138/ www.facebook.com]
}}
[[Fitxategi:Plentzia Pejinuca regata Plentzia.jpg|thumb|280px|La Pejinuca 2007 urtean.]]
'''Laredo Remo Club''' ([[euskara]]z: ''Laredoko Arraun Kluba'') [[Laredo]]ko ([[Kantabria]]) [[arraun]] taldea da. [[San Miguel Liga|TKE Ligan]] aritutakoa, gorria bere kolorea eta ''La Pejinuca'' bere [[traineru]]aren izena.
Tosta finkoan, mota guztietako kategorian hartzen du parte: [[batel]]etan, [[trainerilla|trainerilletan]] eta [[traineru]]etan.
== Historia ==
Kluba 1975 eta 1981 artean aritu zen, emaitzarik onena 1978ko [[Bilbo Hiriko Bandera]]n laugarrena izanda<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bandera Villa de Bilbao|url=https://traineras.es/clasificaciones/2517|aldizkaria=traineras.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Geroztik ez zuten trainerua atera 2003 arte.
2005ean [[KAE Liga|Federazio Ligan]] laugarrena izan zen eta [[TKE Liga]]ko [[Sociedad Deportiva de Remo Astillero|Astillero]] zigortua izatean haren tokia hartu zuen liga gorenean<ref>{{Erreferentzia|izenburua=La Liga ACT incorpora a Laredo para suplir la salida de Astillero|hizkuntza=es|data=2006-06-23|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/barbanza/2006/06/23/liga-act-incorpora-laredo-suplir-salida-astillero/0003_4886586.htm|aldizkaria=La Voz de Galicia|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. 2007an lorturiko bederatzigarren postua izan zuen emaitza onena. Hiru denboraldi bertan egin ondoren 2008an maila galdu zuen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=RESUMEN REGATAS PLAY-OFF - LIGA ACT|url=https://www.sdremoastillero.com/01_galerias/@historico/01_liga_act/liga_act_resumen.html|aldizkaria=www.sdremoastillero.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref> eta hurrengo zazpi denboraldietan ez zuen trainerurik osatu. 2016an Kantabriako estropadetan trainerua uretaratu zuen eta 2017an KAE 2 Ligan sartu zen. 2019an berriz ere lehorrean utzi du trainerua.
2022an Kantabriarren arteko estropadatan hartu zuen parte, Ligaz kanpo, eta emaitza txukunak lortu zituen, El Corte Inglés Banderako laugarren postua esate baterako. Espainiako txapelketan ere egin zuen arraun Kantabriako klubak ordezkatuz. Urte hartan galiziarrak eta asturiarrak soilik aritu ziren Laredoz gain, Ligatan ari zien kantabriarrek eta euskaldunek uko egin baitzioten parte hartzeari.<ref>{{Erreferentzia|izena=Javier González|abizena=Mellado|izenburua=La Pejinuca remará en el Campeonato de España de Castropol|hizkuntza=es|data=2022-08-05|url=https://www.eldiariomontanes.es/region/laredo/pejinuca-remara-campeonato-20220805172847-nt.html|aldizkaria=El Diario Montañés|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Palmaresa ==
=== [[TKE Liga]] ===
* '''Txapelduna (0)'''
* Bigarrena (0)
* Hirugarrena (0)
* Bederatzigarrena 2007an
* Parte hartzeak (3): 2006, 2007, 2008
=== Traineruak ===
* [[El Corte Ingles Bandera#Bizkaitarren Promozio Bandera|Bizkaitarren Promozio Bandera]] (1): 1978
* [[Asturiasko Printzearen Bandera]] (1): 2003.
* [[Gozón Udaleko Bandera]] (1): 2005.
* [[Avilesko estropadak|Centenario La Voz de Avilés Bandera]] (1): 2007.
=== Trainerillak ===
* [[Espainiako Trainerilla Txapelketa]] (0): bigarren 1974 eta 1975ean.
== Azken denboraldiak ==
{| class="wikitable"
|-
! Urtea !! Liga !! Kontxa
|-bgcolor="#80FF80"
| 2003 || Federazio Liga, 17.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2004 || Federazio Liga, 17.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2005 || Federazio Liga, 4.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2006 || TKE Liga, 11.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2007 || TKE Liga, 9.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2008 || TKE Liga, 12.a || align="center"|-
|-
| 2009-<br/>2016 || ez ||
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2017 || KAE 2 Liga, 15.a || align="center"|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2018 || KAE 2 Liga, 13.a || align="center"|-
|-
| 2019 || ez
|}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{KAE Ligako taldeen aurkibidea}}
[[Kategoria:Kantabriako arraun taldeak]]
[[Kategoria:Laredo]]
o4shvx1orc8ueonf4i31b3ob69ncx1n
9975682
9975671
2024-11-20T20:45:25Z
Gartxoak
23317
/* Kanpo estekak */
9975682
wikitext
text/x-wiki
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = white
| kolore2 = red
| izena = Laredo Remo Club
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera =
| bazkideak =
| herria = {{banderaikur|Espainia}} [[Laredo]], [[Kantabria]]
| koloreak = {{color box|red}} gorria
| lehendakaria = {{banderaikur|Espainia}} Ramón Arenas
| entrenatzailea = {{banderaikur|Espainia}} Cristobal Alonso
| patroia = {{banderaikur|Espainia}} Agustín Peña "Guso"
| trainerua = {{color box|red}} ''La Pejinuca''
| txapelketak = '''0''' [[Kontxako Bandera]]<br />'''0''' [[TKE Liga]]<br />'''0''' [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]]<br />'''0''' [[Kantabriako Traineru Txapelketa|Kantabriako Txapelketa]]
| kontxa = ez
| liga = ez
| aurten =
| webgunea = [https://www.facebook.com/Laredo-Remo-Club-310475379072138/ www.facebook.com]
}}
[[Fitxategi:Plentzia Pejinuca regata Plentzia.jpg|thumb|280px|La Pejinuca 2007 urtean.]]
'''Laredo Remo Club''' ([[euskara]]z: ''Laredoko Arraun Kluba'') [[Laredo]]ko ([[Kantabria]]) [[arraun]] taldea da. [[San Miguel Liga|TKE Ligan]] aritutakoa, gorria bere kolorea eta ''La Pejinuca'' bere [[traineru]]aren izena.
Tosta finkoan, mota guztietako kategorian hartzen du parte: [[batel]]etan, [[trainerilla|trainerilletan]] eta [[traineru]]etan.
== Historia ==
Kluba 1975 eta 1981 artean aritu zen, emaitzarik onena 1978ko [[Bilbo Hiriko Bandera]]n laugarrena izanda<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bandera Villa de Bilbao|url=https://traineras.es/clasificaciones/2517|aldizkaria=traineras.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Geroztik ez zuten trainerua atera 2003 arte.
2005ean [[KAE Liga|Federazio Ligan]] laugarrena izan zen eta [[TKE Liga]]ko [[Sociedad Deportiva de Remo Astillero|Astillero]] zigortua izatean haren tokia hartu zuen liga gorenean<ref>{{Erreferentzia|izenburua=La Liga ACT incorpora a Laredo para suplir la salida de Astillero|hizkuntza=es|data=2006-06-23|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/barbanza/2006/06/23/liga-act-incorpora-laredo-suplir-salida-astillero/0003_4886586.htm|aldizkaria=La Voz de Galicia|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. 2007an lorturiko bederatzigarren postua izan zuen emaitza onena. Hiru denboraldi bertan egin ondoren 2008an maila galdu zuen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=RESUMEN REGATAS PLAY-OFF - LIGA ACT|url=https://www.sdremoastillero.com/01_galerias/@historico/01_liga_act/liga_act_resumen.html|aldizkaria=www.sdremoastillero.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref> eta hurrengo zazpi denboraldietan ez zuen trainerurik osatu. 2016an Kantabriako estropadetan trainerua uretaratu zuen eta 2017an KAE 2 Ligan sartu zen. 2019an berriz ere lehorrean utzi du trainerua.
2022an Kantabriarren arteko estropadatan hartu zuen parte, Ligaz kanpo, eta emaitza txukunak lortu zituen, El Corte Inglés Banderako laugarren postua esate baterako. Espainiako txapelketan ere egin zuen arraun Kantabriako klubak ordezkatuz. Urte hartan galiziarrak eta asturiarrak soilik aritu ziren Laredoz gain, Ligatan ari zien kantabriarrek eta euskaldunek uko egin baitzioten parte hartzeari.<ref>{{Erreferentzia|izena=Javier González|abizena=Mellado|izenburua=La Pejinuca remará en el Campeonato de España de Castropol|hizkuntza=es|data=2022-08-05|url=https://www.eldiariomontanes.es/region/laredo/pejinuca-remara-campeonato-20220805172847-nt.html|aldizkaria=El Diario Montañés|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Palmaresa ==
=== [[TKE Liga]] ===
* '''Txapelduna (0)'''
* Bigarrena (0)
* Hirugarrena (0)
* Bederatzigarrena 2007an
* Parte hartzeak (3): 2006, 2007, 2008
=== Traineruak ===
* [[El Corte Ingles Bandera#Bizkaitarren Promozio Bandera|Bizkaitarren Promozio Bandera]] (1): 1978
* [[Asturiasko Printzearen Bandera]] (1): 2003.
* [[Gozón Udaleko Bandera]] (1): 2005.
* [[Avilesko estropadak|Centenario La Voz de Avilés Bandera]] (1): 2007.
=== Trainerillak ===
* [[Espainiako Trainerilla Txapelketa]] (0): bigarren 1974 eta 1975ean.
== Azken denboraldiak ==
{| class="wikitable"
|-
! Urtea !! Liga !! Kontxa
|-bgcolor="#80FF80"
| 2003 || Federazio Liga, 17.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2004 || Federazio Liga, 17.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2005 || Federazio Liga, 4.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2006 || TKE Liga, 11.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2007 || TKE Liga, 9.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2008 || TKE Liga, 12.a || align="center"|-
|-
| 2009-<br/>2016 || ez ||
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2017 || KAE 2 Liga, 15.a || align="center"|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2018 || KAE 2 Liga, 13.a || align="center"|-
|-
| 2019 || ez
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{KAE Ligako taldeen aurkibidea}}
[[Kategoria:Kantabriako arraun taldeak]]
[[Kategoria:Laredo]]
7r57xj6sqk2786ewemjt3b140almz7t
9975693
9975682
2024-11-20T20:50:06Z
Gartxoak
23317
9975693
wikitext
text/x-wiki
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = white
| kolore2 = red
| izena = Laredo Remo Club
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera =
| bazkideak =
| herria = {{banderaikur|Espainia}} [[Laredo]], [[Kantabria]]
| koloreak = {{color box|red}} gorria
| lehendakaria = {{banderaikur|Espainia}} Ramón Arenas
| entrenatzailea = {{banderaikur|Espainia}} Cristobal Alonso
| patroia = {{banderaikur|Espainia}} Agustín Peña "Guso"
| trainerua = {{color box|red}} ''La Pejinuca''
| txapelketak = '''0''' [[Kontxako Bandera]]<br />'''0''' [[TKE Liga]]<br />'''0''' [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]]<br />'''0''' [[Kantabriako Traineru Txapelketa|Kantabriako Txapelketa]]
| kontxa = ez
| liga = ez
| aurten =
| webgunea = [https://www.facebook.com/Laredo-Remo-Club-310475379072138/ www.facebook.com]
}}
[[Fitxategi:Plentzia Pejinuca regata Plentzia.jpg|thumb|280px|La Pejinuca 2007 urtean.]]
'''Laredo Remo Club''' ([[euskara]]z: ''Laredoko Arraun Kluba'') [[Laredo]]ko ([[Kantabria]]) [[arraun]] taldea da. [[San Miguel Liga|TKE Ligan]] aritutakoa, gorria bere kolorea eta ''La Pejinuca'' bere [[traineru]]aren izena.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=A.|abizena=H|izenburua=La 'Pejinuca' ondea la bandera|hizkuntza=es|data=2007-09-02|url=https://www.elcomercio.es/gijon/20070902/deportes/mas-deporte/pejinuca-ondea-bandera-20070902.html|aldizkaria=El Comercio: Diario de Asturias|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
Tosta finkoan, mota guztietako kategorian hartzen du parte: [[batel]]etan, [[trainerilla|trainerilletan]] eta [[traineru]]etan.
== Historia ==
Kluba 1975 eta 1981 artean aritu zen, emaitzarik onena 1978ko [[Bilbo Hiriko Bandera]]n laugarrena izanda<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bandera Villa de Bilbao|url=https://traineras.es/clasificaciones/2517|aldizkaria=traineras.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Geroztik ez zuten trainerua atera 2003 arte.
2005ean [[KAE Liga|Federazio Ligan]] laugarrena izan zen eta [[TKE Liga]]ko [[Sociedad Deportiva de Remo Astillero|Astillero]] zigortua izatean haren tokia hartu zuen liga gorenean<ref>{{Erreferentzia|izenburua=La Liga ACT incorpora a Laredo para suplir la salida de Astillero|hizkuntza=es|data=2006-06-23|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/barbanza/2006/06/23/liga-act-incorpora-laredo-suplir-salida-astillero/0003_4886586.htm|aldizkaria=La Voz de Galicia|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. 2007an lorturiko bederatzigarren postua izan zuen emaitza onena. Hiru denboraldi bertan egin ondoren 2008an maila galdu zuen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=RESUMEN REGATAS PLAY-OFF - LIGA ACT|url=https://www.sdremoastillero.com/01_galerias/@historico/01_liga_act/liga_act_resumen.html|aldizkaria=www.sdremoastillero.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Urte horietan ligaz kanpoko bandera batzuk irabazi zituen, Asturias aldean hain zuzen ere<ref name=":0" />. Maila galdu eta hurrengo zazpi denboraldietan ez zuen trainerurik osatu. 2016an Kantabriako estropadetan trainerua uretaratu zuen eta 2017an KAE 2 Ligan sartu zen. 2019an berriz ere lehorrean utzi du trainerua.
2022an Kantabriarren arteko estropadatan hartu zuen parte, Ligaz kanpo, eta emaitza txukunak lortu zituen, El Corte Inglés Banderako laugarren postua esate baterako. Espainiako txapelketan ere egin zuen arraun Kantabriako klubak ordezkatuz. Urte hartan galiziarrak eta asturiarrak soilik aritu ziren Laredoz gain, Ligatan ari zien kantabriarrek eta euskaldunek uko egin baitzioten parte hartzeari.<ref>{{Erreferentzia|izena=Javier González|abizena=Mellado|izenburua=La Pejinuca remará en el Campeonato de España de Castropol|hizkuntza=es|data=2022-08-05|url=https://www.eldiariomontanes.es/region/laredo/pejinuca-remara-campeonato-20220805172847-nt.html|aldizkaria=El Diario Montañés|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Palmaresa ==
=== [[TKE Liga]] ===
* '''Txapelduna (0)'''
* Bigarrena (0)
* Hirugarrena (0)
* Bederatzigarrena 2007an
* Parte hartzeak (3): 2006, 2007, 2008
=== Traineruak ===
* [[El Corte Ingles Bandera#Bizkaitarren Promozio Bandera|Bizkaitarren Promozio Bandera]] (1): 1978
* [[Asturiasko Printzearen Bandera]] (1): 2003.
* [[Gozón Udaleko Bandera]] (1): 2005.
* [[Avilesko estropadak|Centenario La Voz de Avilés Bandera]] (1): 2007.
=== Trainerillak ===
* [[Espainiako Trainerilla Txapelketa]] (0): bigarren 1974 eta 1975ean.
== Azken denboraldiak ==
{| class="wikitable"
|-
! Urtea !! Liga !! Kontxa
|-bgcolor="#80FF80"
| 2003 || Federazio Liga, 17.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2004 || Federazio Liga, 17.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2005 || Federazio Liga, 4.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2006 || TKE Liga, 11.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2007 || TKE Liga, 9.a || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2008 || TKE Liga, 12.a || align="center"|-
|-
| 2009-<br/>2016 || ez ||
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2017 || KAE 2 Liga, 15.a || align="center"|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2018 || KAE 2 Liga, 13.a || align="center"|-
|-
| 2019 || ez
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{KAE Ligako taldeen aurkibidea}}
[[Kategoria:Kantabriako arraun taldeak]]
[[Kategoria:Laredo]]
27a9sq7q3dhcbnyptq4n4k7lyyn4a93
Club de Remo Ciudad de Santander
0
79617
9975653
9857725
2024-11-20T20:24:38Z
Gartxoak
23317
9975653
wikitext
text/x-wiki
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = #0047AB
| kolore2 = white
| izena = Club de Remo Ciudad de Santander
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera = [[1988]]<br/>2011 (desegin)
| bazkideak =
| herria = {{banderaikur|Espainia}} [[Santander]], [[Kantabria]]
| koloreak = {{color box|white}} {{color box|#0047AB}} zuria eta urdina
| lehendakaria = {{banderaikur|Espainia}} José Ramón Saiz Cuesta
| entrenatzailea = {{banderaikur|Espainia}} Alejandro Mantilla
| patroia = {{banderaikur|Espainia}} Álvaro Bedia
| trainerua = {{color box|white}} ''Virgen del Mar''
| txapelketak = '''0''' [[Kontxako Bandera]]<br />'''0''' [[TKE Liga]]<br />'''0''' [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]]<br />'''6''' [[Kantabriako Traineru Txapelketa|Kantabriako Txapelketa]]
| kontxa = ez
| liga = ez
| aurten =
| webgunea =
}}
[[Fitxategi:Bandera Caja Cantabria 2008 de traineras.jpg|thumb|300px|Ciudad de Santander 2008an ziaboga ematen.]]
'''Club de Remo Ciudad de Santander''' ([[euskara]]z: ''Santander Hiriko Arraun Kluba'') [[Santander]]reko [[arraun]] talde ohia da. Tosta finkoan, mota guztietako kategorian hartzen zuen parte: [[batel]]etan, [[trainerilla|trainerilletan]] eta [[traineru]]etan.
== Uniformea ==
Kamiseta zuria eta urdina erabiltzen zuen eta ''Virgen del Mar'' trainerua zuria zen.
== Historia ==
Elkartea 1988an sortu zen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=C.R. CIUDAD DE SANTANDER|url=https://www.traineras.es/clubes/49|aldizkaria=www.traineras.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref> [[Sociedad Deportiva de Remo Pedreña|Pedreñatik]] etorritako arraunlariekin. Urterik onenak berehala ezagutu zituen Kontxako banderara bi aldiz sailkatzean eta Kantabriako txapelketak irabaztean. Bereziki aipagarria izan zen 1993 urteko denboraldia, hurrengo urteko Ligarako egin zen sailkapenean laugarren postuan gelditu baitzen, Kontxara sailkatu<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bandera de La Concha|url=https://traineras.es/clasificaciones/1145|aldizkaria=traineras.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref> eta Espainiako Txapelketan hirugarrena<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Campeonato de España|url=https://traineras.es/clasificaciones/2688|aldizkaria=traineras.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref> izateagatik.
90. hamarkadaren azken urteetan arraunlari eskasiak bultzatuta beste klubekin elkartu zen, 1997an [[Club de Remo Santoña|Santoñarekin]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=SD SANTOÑA RC 2024 - Liga ARC|url=https://www.liga-arc.com/es/clubes/2024/37/1/sd-santoa-rc/historia|aldizkaria=www.liga-arc.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref> eta 2001eta 2002an [[Club de Remo Amigos de La Maruca|La Marucarekin]].
[[KAE Liga|Federazio Ligak]] eratu zirenean igoerako play-offetan sartu zen lehen bi urteetan, 2003 eta 2004ean, baina ez zuen TKE Ligara igotzea lortu<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eusko Label Liga de traineras: Play Off Ascenso ACT J2|hizkuntza=fr|url=https://www.euskolabelliga.com/resultados/ver.php?id=fr&r=1000021001|aldizkaria=www.euskolabelliga.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Azken urteetan [[KAE Liga|KAE 2 Ligan]] ibili ondoren 2011ean ez zuen trainerurik atera ahal izan eta taldea desegin zen. 2012an [[Club de Remo Santander]]rek hartu zuen haren lekua.
== Palmaresa ==
[[Fitxategi:Regata de Santurce 2006.JPG|thumb|300px|[[Santurtziko Bandera]] 2006.]]
=== [[Kontxako Bandera]] ===
* '''Txapelduna (0)'''
* Bigarrena (0)
* Seigarrena 1991ean.
* Sailkatua (2): 1991 eta 1993.
=== [[TKE Liga]] ===
* '''Txapelduna (0)'''
* Bigarrena (0)
* Hirugarrena (0)
* [[KAE Liga|KAE 1 Liga]] (0): Bigarren 2004ean eta hirugarren 2003an.
* '''[[Traineruen Euskal Liga|Euskal Liga]] (0):''' Hamargarren 1994ean.
* Kantabriako Liga autonomikoa (1): 1989.
=== [[Espainiako Traineru Txapelketa]] ===
* '''Txapelduna (0)'''
* Bigarrena (0)
* Hirugarrena (1): 1993.
=== [[Kantabriako Traineru Txapelketa]] ===
* '''Txapelduna (6):''' 1989, 1991, 1992, 1993, 1994 eta 1997 (azken hau Santoñarekin batera).
=== Gainontzeko estropadak ===
{| class="wikitable"
|-
| '''Handiak''' || '''[[Nerbioiko Sari Handia]] (0):''' hirugarren 1993an.<br/>'''[[El Corte Ingles Bandera]] (0):''' laugarren 1991 eta 1994ean.
|-
| Etxekoa || [[Santanderko Bandera]] (4): 1999, 2000, 2001, 2005.
|-
| Kantabrian || [[Sotileza Bandera]] (8): 1989, 1991, 1993, 1995, 1996, 2000, 2001, 2003.<br/>[[Kantabriako Diputazioaren Bandera|Kantabriako Bandera]] (1): 1990.<br/>[[Ríos Berrazueta Bandera]] (1): 1989.<br/>[[Suancesko Bandera|Ría de Requejada Bandera]] (3): 1989, 1990,1993.<br/>[[Camargoko Bandera]] (5): 1990, 1992, 1993, 1994, 2000.<br/>[[Bansander Bandera]] (4): 1991, 1993, 1997, 2000.<br/>[[Astilleroko Bandera]] (2): 1993, 2001.<br/>[[San Vicente de la Barquerako Bandera]] (1): 1995.<br/>[[Suancesko Bandera]] (2): 1998, 1999.<br/>[[Ría del Asón Bandera]] (1): 1999.<br/>[[Pedreñako Bandera]] (1): 1999.<br/>[[Caja de Cantabria Bandera]] (1): 2000.<br/>[[La Maruca Bandera]] (3): 2000, 2001, 2002.<br/>[[Santoñako Bandera]] (2): 2001, 2003.<br/>[[PRC Bandera]] (1): 2001.<br/>Bandera Limpiuco (1): 2001.
|-
| Bizkaian || [[Plentziako Ikurrina|Plentziako Bandera]] (1): 1993.<br/>[[Bilbo Hiriko Bandera]] (1): 2000.<br/>[[Erandioko Ikurrina|Erandioko Bandera]] (1): 2000.<br/>[[Bilba Memoriala (Deustu)]] (1): 2001.<br/>[[Petronor Bandera]] (1): 2004.
|-
| Gipuzkoan || [[Getariako Bandera]] (1): 1999.<br/>[[Ur-Kirolak Bandera]] (1): 2002.
|-
| Asturiasen || [[Asturiasko Printzearen Bandera]] (2): 1989, 2002.<br/>[[Llanesko Bandera]] (2): 1990, 1992.
|}
=== Trainerillak ===
* [[Espainiako Trainerilla Txapelketa]] (0): hirugarren 1993an.
* [[Kantabriako Trainerilla Txapelketa]] (6): 1989, 1991, 1993, 1996, 1998 eta 1999.
=== Batelak ===
* [[Espainiako Trainerilla Txapelketa]] (0): hirugarren 1989an.
* [[Kantabriako Trainerilla Txapelketa]] (1): 1999.
== Azken denboraldiak ==
{| class="wikitable"
|-
! Urtea !! Liga !! Kontxa
|-bgcolor="#80FF80"
| 2003 || Federazio Liga, 3.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2004 || Federazio Liga, 2.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2005 || Federazio Liga, 5.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2006 || KAE 1 Liga, 11.a || align="center"|-
|-
| 2007 || align="center"|- || align="center"|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2008 || KAE 2 Liga, 11.a || align="center"|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2009 || KAE 2 Liga, 6.a || align="center"|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2010 || KAE 2 Liga, 13.a || align="center"|-
|-
| 2011- || ez || align="center"|
|}
== Antolaturiko estropadak ==
Ciudad de Santanderrek antolatzen duen estropada nagusia [[Santanderko Bandera]] da.
=== Entrenatzaileak ===
{| class="taulapolita"
|-
| '''[[Urte]]ak'''
| '''Entrenatzailea'''
|-
| [[1996]]/[[1998|98]]
| Pachi Hidalgo
|-
| [[1999]]/[[2002|02]]
| Carlos Aparicio
|-
| [[2003]]/[[2005|05]]
| Carlos Rodríguez
|-
| [[2006]]/[[2007|07]]
| Nicolás Rodriguez
|-
| [[2008]]
| Pedro Gutiérrez Callejo
|-
|}
=== Babesleak ===
{| class="taulapolita"
|-
| '''[[Urte]]ak'''
| '''Babeslea'''
|-
| [[1991]]/[[1992|92]]
| Cenavi
|-
| [[1993]]
| Asociación Hostelería de Cantabria
|-
| [[1994]]
| Ez zuen
|-
| [[1996]]
| Cuétara
|-
| [[2001]]/[[2002|02]]
| MRA
|-
| [[2003]]
| Ez zuen
|-
| [[2004]]
| Bocatta
|-
| [[2005]]
| Apia XXI
|-
| [[2006]]/[[2007|07]]
| 112 SOS Cantabria
|-
|}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Kantabriako arraun taldeak]]
[[Kategoria:Santanderko kirola]]
pcq2imtrmzkrpgen21h9aoyjy1nxfrb
9975655
9975653
2024-11-20T20:25:09Z
Gartxoak
23317
/* Kanpo estekak */
9975655
wikitext
text/x-wiki
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = #0047AB
| kolore2 = white
| izena = Club de Remo Ciudad de Santander
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera = [[1988]]<br/>2011 (desegin)
| bazkideak =
| herria = {{banderaikur|Espainia}} [[Santander]], [[Kantabria]]
| koloreak = {{color box|white}} {{color box|#0047AB}} zuria eta urdina
| lehendakaria = {{banderaikur|Espainia}} José Ramón Saiz Cuesta
| entrenatzailea = {{banderaikur|Espainia}} Alejandro Mantilla
| patroia = {{banderaikur|Espainia}} Álvaro Bedia
| trainerua = {{color box|white}} ''Virgen del Mar''
| txapelketak = '''0''' [[Kontxako Bandera]]<br />'''0''' [[TKE Liga]]<br />'''0''' [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]]<br />'''6''' [[Kantabriako Traineru Txapelketa|Kantabriako Txapelketa]]
| kontxa = ez
| liga = ez
| aurten =
| webgunea =
}}
[[Fitxategi:Bandera Caja Cantabria 2008 de traineras.jpg|thumb|300px|Ciudad de Santander 2008an ziaboga ematen.]]
'''Club de Remo Ciudad de Santander''' ([[euskara]]z: ''Santander Hiriko Arraun Kluba'') [[Santander]]reko [[arraun]] talde ohia da. Tosta finkoan, mota guztietako kategorian hartzen zuen parte: [[batel]]etan, [[trainerilla|trainerilletan]] eta [[traineru]]etan.
== Uniformea ==
Kamiseta zuria eta urdina erabiltzen zuen eta ''Virgen del Mar'' trainerua zuria zen.
== Historia ==
Elkartea 1988an sortu zen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=C.R. CIUDAD DE SANTANDER|url=https://www.traineras.es/clubes/49|aldizkaria=www.traineras.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref> [[Sociedad Deportiva de Remo Pedreña|Pedreñatik]] etorritako arraunlariekin. Urterik onenak berehala ezagutu zituen Kontxako banderara bi aldiz sailkatzean eta Kantabriako txapelketak irabaztean. Bereziki aipagarria izan zen 1993 urteko denboraldia, hurrengo urteko Ligarako egin zen sailkapenean laugarren postuan gelditu baitzen, Kontxara sailkatu<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bandera de La Concha|url=https://traineras.es/clasificaciones/1145|aldizkaria=traineras.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref> eta Espainiako Txapelketan hirugarrena<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Campeonato de España|url=https://traineras.es/clasificaciones/2688|aldizkaria=traineras.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref> izateagatik.
90. hamarkadaren azken urteetan arraunlari eskasiak bultzatuta beste klubekin elkartu zen, 1997an [[Club de Remo Santoña|Santoñarekin]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=SD SANTOÑA RC 2024 - Liga ARC|url=https://www.liga-arc.com/es/clubes/2024/37/1/sd-santoa-rc/historia|aldizkaria=www.liga-arc.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref> eta 2001eta 2002an [[Club de Remo Amigos de La Maruca|La Marucarekin]].
[[KAE Liga|Federazio Ligak]] eratu zirenean igoerako play-offetan sartu zen lehen bi urteetan, 2003 eta 2004ean, baina ez zuen TKE Ligara igotzea lortu<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eusko Label Liga de traineras: Play Off Ascenso ACT J2|hizkuntza=fr|url=https://www.euskolabelliga.com/resultados/ver.php?id=fr&r=1000021001|aldizkaria=www.euskolabelliga.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Azken urteetan [[KAE Liga|KAE 2 Ligan]] ibili ondoren 2011ean ez zuen trainerurik atera ahal izan eta taldea desegin zen. 2012an [[Club de Remo Santander]]rek hartu zuen haren lekua.
== Palmaresa ==
[[Fitxategi:Regata de Santurce 2006.JPG|thumb|300px|[[Santurtziko Bandera]] 2006.]]
=== [[Kontxako Bandera]] ===
* '''Txapelduna (0)'''
* Bigarrena (0)
* Seigarrena 1991ean.
* Sailkatua (2): 1991 eta 1993.
=== [[TKE Liga]] ===
* '''Txapelduna (0)'''
* Bigarrena (0)
* Hirugarrena (0)
* [[KAE Liga|KAE 1 Liga]] (0): Bigarren 2004ean eta hirugarren 2003an.
* '''[[Traineruen Euskal Liga|Euskal Liga]] (0):''' Hamargarren 1994ean.
* Kantabriako Liga autonomikoa (1): 1989.
=== [[Espainiako Traineru Txapelketa]] ===
* '''Txapelduna (0)'''
* Bigarrena (0)
* Hirugarrena (1): 1993.
=== [[Kantabriako Traineru Txapelketa]] ===
* '''Txapelduna (6):''' 1989, 1991, 1992, 1993, 1994 eta 1997 (azken hau Santoñarekin batera).
=== Gainontzeko estropadak ===
{| class="wikitable"
|-
| '''Handiak''' || '''[[Nerbioiko Sari Handia]] (0):''' hirugarren 1993an.<br/>'''[[El Corte Ingles Bandera]] (0):''' laugarren 1991 eta 1994ean.
|-
| Etxekoa || [[Santanderko Bandera]] (4): 1999, 2000, 2001, 2005.
|-
| Kantabrian || [[Sotileza Bandera]] (8): 1989, 1991, 1993, 1995, 1996, 2000, 2001, 2003.<br/>[[Kantabriako Diputazioaren Bandera|Kantabriako Bandera]] (1): 1990.<br/>[[Ríos Berrazueta Bandera]] (1): 1989.<br/>[[Suancesko Bandera|Ría de Requejada Bandera]] (3): 1989, 1990,1993.<br/>[[Camargoko Bandera]] (5): 1990, 1992, 1993, 1994, 2000.<br/>[[Bansander Bandera]] (4): 1991, 1993, 1997, 2000.<br/>[[Astilleroko Bandera]] (2): 1993, 2001.<br/>[[San Vicente de la Barquerako Bandera]] (1): 1995.<br/>[[Suancesko Bandera]] (2): 1998, 1999.<br/>[[Ría del Asón Bandera]] (1): 1999.<br/>[[Pedreñako Bandera]] (1): 1999.<br/>[[Caja de Cantabria Bandera]] (1): 2000.<br/>[[La Maruca Bandera]] (3): 2000, 2001, 2002.<br/>[[Santoñako Bandera]] (2): 2001, 2003.<br/>[[PRC Bandera]] (1): 2001.<br/>Bandera Limpiuco (1): 2001.
|-
| Bizkaian || [[Plentziako Ikurrina|Plentziako Bandera]] (1): 1993.<br/>[[Bilbo Hiriko Bandera]] (1): 2000.<br/>[[Erandioko Ikurrina|Erandioko Bandera]] (1): 2000.<br/>[[Bilba Memoriala (Deustu)]] (1): 2001.<br/>[[Petronor Bandera]] (1): 2004.
|-
| Gipuzkoan || [[Getariako Bandera]] (1): 1999.<br/>[[Ur-Kirolak Bandera]] (1): 2002.
|-
| Asturiasen || [[Asturiasko Printzearen Bandera]] (2): 1989, 2002.<br/>[[Llanesko Bandera]] (2): 1990, 1992.
|}
=== Trainerillak ===
* [[Espainiako Trainerilla Txapelketa]] (0): hirugarren 1993an.
* [[Kantabriako Trainerilla Txapelketa]] (6): 1989, 1991, 1993, 1996, 1998 eta 1999.
=== Batelak ===
* [[Espainiako Trainerilla Txapelketa]] (0): hirugarren 1989an.
* [[Kantabriako Trainerilla Txapelketa]] (1): 1999.
== Azken denboraldiak ==
{| class="wikitable"
|-
! Urtea !! Liga !! Kontxa
|-bgcolor="#80FF80"
| 2003 || Federazio Liga, 3.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2004 || Federazio Liga, 2.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2005 || Federazio Liga, 5.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2006 || KAE 1 Liga, 11.a || align="center"|-
|-
| 2007 || align="center"|- || align="center"|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2008 || KAE 2 Liga, 11.a || align="center"|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2009 || KAE 2 Liga, 6.a || align="center"|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2010 || KAE 2 Liga, 13.a || align="center"|-
|-
| 2011- || ez || align="center"|
|}
== Antolaturiko estropadak ==
Ciudad de Santanderrek antolatzen duen estropada nagusia [[Santanderko Bandera]] da.
=== Entrenatzaileak ===
{| class="taulapolita"
|-
| '''[[Urte]]ak'''
| '''Entrenatzailea'''
|-
| [[1996]]/[[1998|98]]
| Pachi Hidalgo
|-
| [[1999]]/[[2002|02]]
| Carlos Aparicio
|-
| [[2003]]/[[2005|05]]
| Carlos Rodríguez
|-
| [[2006]]/[[2007|07]]
| Nicolás Rodriguez
|-
| [[2008]]
| Pedro Gutiérrez Callejo
|-
|}
=== Babesleak ===
{| class="taulapolita"
|-
| '''[[Urte]]ak'''
| '''Babeslea'''
|-
| [[1991]]/[[1992|92]]
| Cenavi
|-
| [[1993]]
| Asociación Hostelería de Cantabria
|-
| [[1994]]
| Ez zuen
|-
| [[1996]]
| Cuétara
|-
| [[2001]]/[[2002|02]]
| MRA
|-
| [[2003]]
| Ez zuen
|-
| [[2004]]
| Bocatta
|-
| [[2005]]
| Apia XXI
|-
| [[2006]]/[[2007|07]]
| 112 SOS Cantabria
|-
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Kantabriako arraun taldeak]]
[[Kategoria:Santanderko kirola]]
n7qofqsfllwvxbdnpiwvu3c7f52axv6
9975656
9975655
2024-11-20T20:26:10Z
Gartxoak
23317
9975656
wikitext
text/x-wiki
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = #0047AB
| kolore2 = white
| izena = Club de Remo Ciudad de Santander
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera = [[1988]]<br/>2011 (desegin)
| bazkideak =
| herria = {{banderaikur|Espainia}} [[Santander]], [[Kantabria]]
| koloreak = {{color box|white}} {{color box|#0047AB}} zuria eta urdina
| lehendakaria = {{banderaikur|Espainia}} José Ramón Saiz Cuesta
| entrenatzailea = {{banderaikur|Espainia}} Alejandro Mantilla
| patroia = {{banderaikur|Espainia}} Álvaro Bedia
| trainerua = {{color box|white}} ''Virgen del Mar''
| txapelketak = '''0''' [[Kontxako Bandera]]<br />'''0''' [[TKE Liga]]<br />'''0''' [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]]<br />'''6''' [[Kantabriako Traineru Txapelketa|Kantabriako Txapelketa]]
| kontxa = ez
| liga = ez
| aurten =
| webgunea =
}}
[[Fitxategi:Bandera Caja Cantabria 2008 de traineras.jpg|thumb|300px|Ciudad de Santander 2008an ziaboga ematen.]]
'''Club de Remo Ciudad de Santander''' ([[euskara]]z: ''Santander Hiriko Arraun Kluba'') [[Santander]]reko [[arraun]] talde ohia da. Tosta finkoan, mota guztietako kategorian hartzen zuen parte: [[batel]]etan, [[trainerilla|trainerilletan]] eta [[traineru]]etan.
== Uniformea ==
Kamiseta zuria eta urdina erabiltzen zuen eta ''Virgen del Mar'' trainerua zuria zen.
== Historia ==
Elkartea 1988an sortu zen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=C.R. CIUDAD DE SANTANDER|url=https://www.traineras.es/clubes/49|aldizkaria=www.traineras.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref> [[Sociedad Deportiva de Remo Pedreña|Pedreñatik]] etorritako arraunlariekin. Urterik onenak berehala ezagutu zituen Kontxako banderara bi aldiz sailkatzean eta Kantabriako txapelketak irabaztean. Bereziki aipagarria izan zen 1993 urteko denboraldia, hurrengo urteko Ligarako egin zen sailkapenean laugarren postuan gelditu baitzen, Kontxara sailkatu<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bandera de La Concha|url=https://traineras.es/clasificaciones/1145|aldizkaria=traineras.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref> eta Espainiako Txapelketan hirugarrena<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Campeonato de España|url=https://traineras.es/clasificaciones/2688|aldizkaria=traineras.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref> izateagatik. [[Nerbioiko Sari Handia]]n ere hirugarren egin zuen.
90. hamarkadaren azken urteetan arraunlari eskasiak bultzatuta beste klubekin elkartu zen, 1997an [[Club de Remo Santoña|Santoñarekin]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=SD SANTOÑA RC 2024 - Liga ARC|url=https://www.liga-arc.com/es/clubes/2024/37/1/sd-santoa-rc/historia|aldizkaria=www.liga-arc.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref> eta 2001eta 2002an [[Club de Remo Amigos de La Maruca|La Marucarekin]].
[[KAE Liga|Federazio Ligak]] eratu zirenean igoerako play-offetan sartu zen lehen bi urteetan, 2003 eta 2004ean, baina ez zuen TKE Ligara igotzea lortu<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eusko Label Liga de traineras: Play Off Ascenso ACT J2|hizkuntza=fr|url=https://www.euskolabelliga.com/resultados/ver.php?id=fr&r=1000021001|aldizkaria=www.euskolabelliga.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Azken urteetan [[KAE Liga|KAE 2 Ligan]] ibili ondoren 2011ean ez zuen trainerurik atera ahal izan eta taldea desegin zen. 2012an [[Club de Remo Santander]]rek hartu zuen haren lekua.
== Palmaresa ==
[[Fitxategi:Regata de Santurce 2006.JPG|thumb|300px|[[Santurtziko Bandera]] 2006.]]
=== [[Kontxako Bandera]] ===
* '''Txapelduna (0)'''
* Bigarrena (0)
* Seigarrena 1991ean.
* Sailkatua (2): 1991 eta 1993.
=== [[TKE Liga]] ===
* '''Txapelduna (0)'''
* Bigarrena (0)
* Hirugarrena (0)
* [[KAE Liga|KAE 1 Liga]] (0): Bigarren 2004ean eta hirugarren 2003an.
* '''[[Traineruen Euskal Liga|Euskal Liga]] (0):''' Hamargarren 1994ean.
* Kantabriako Liga autonomikoa (1): 1989.
=== [[Espainiako Traineru Txapelketa]] ===
* '''Txapelduna (0)'''
* Bigarrena (0)
* Hirugarrena (1): 1993.
=== [[Kantabriako Traineru Txapelketa]] ===
* '''Txapelduna (6):''' 1989, 1991, 1992, 1993, 1994 eta 1997 (azken hau Santoñarekin batera).
=== Gainontzeko estropadak ===
{| class="wikitable"
|-
| '''Handiak''' || '''[[Nerbioiko Sari Handia]] (0):''' hirugarren 1993an.<br/>'''[[El Corte Ingles Bandera]] (0):''' laugarren 1991 eta 1994ean.
|-
| Etxekoa || [[Santanderko Bandera]] (4): 1999, 2000, 2001, 2005.
|-
| Kantabrian || [[Sotileza Bandera]] (8): 1989, 1991, 1993, 1995, 1996, 2000, 2001, 2003.<br/>[[Kantabriako Diputazioaren Bandera|Kantabriako Bandera]] (1): 1990.<br/>[[Ríos Berrazueta Bandera]] (1): 1989.<br/>[[Suancesko Bandera|Ría de Requejada Bandera]] (3): 1989, 1990,1993.<br/>[[Camargoko Bandera]] (5): 1990, 1992, 1993, 1994, 2000.<br/>[[Bansander Bandera]] (4): 1991, 1993, 1997, 2000.<br/>[[Astilleroko Bandera]] (2): 1993, 2001.<br/>[[San Vicente de la Barquerako Bandera]] (1): 1995.<br/>[[Suancesko Bandera]] (2): 1998, 1999.<br/>[[Ría del Asón Bandera]] (1): 1999.<br/>[[Pedreñako Bandera]] (1): 1999.<br/>[[Caja de Cantabria Bandera]] (1): 2000.<br/>[[La Maruca Bandera]] (3): 2000, 2001, 2002.<br/>[[Santoñako Bandera]] (2): 2001, 2003.<br/>[[PRC Bandera]] (1): 2001.<br/>Bandera Limpiuco (1): 2001.
|-
| Bizkaian || [[Plentziako Ikurrina|Plentziako Bandera]] (1): 1993.<br/>[[Bilbo Hiriko Bandera]] (1): 2000.<br/>[[Erandioko Ikurrina|Erandioko Bandera]] (1): 2000.<br/>[[Bilba Memoriala (Deustu)]] (1): 2001.<br/>[[Petronor Bandera]] (1): 2004.
|-
| Gipuzkoan || [[Getariako Bandera]] (1): 1999.<br/>[[Ur-Kirolak Bandera]] (1): 2002.
|-
| Asturiasen || [[Asturiasko Printzearen Bandera]] (2): 1989, 2002.<br/>[[Llanesko Bandera]] (2): 1990, 1992.
|}
=== Trainerillak ===
* [[Espainiako Trainerilla Txapelketa]] (0): hirugarren 1993an.
* [[Kantabriako Trainerilla Txapelketa]] (6): 1989, 1991, 1993, 1996, 1998 eta 1999.
=== Batelak ===
* [[Espainiako Trainerilla Txapelketa]] (0): hirugarren 1989an.
* [[Kantabriako Trainerilla Txapelketa]] (1): 1999.
== Azken denboraldiak ==
{| class="wikitable"
|-
! Urtea !! Liga !! Kontxa
|-bgcolor="#80FF80"
| 2003 || Federazio Liga, 3.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2004 || Federazio Liga, 2.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2005 || Federazio Liga, 5.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2006 || KAE 1 Liga, 11.a || align="center"|-
|-
| 2007 || align="center"|- || align="center"|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2008 || KAE 2 Liga, 11.a || align="center"|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2009 || KAE 2 Liga, 6.a || align="center"|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2010 || KAE 2 Liga, 13.a || align="center"|-
|-
| 2011- || ez || align="center"|
|}
== Antolaturiko estropadak ==
Ciudad de Santanderrek antolatzen duen estropada nagusia [[Santanderko Bandera]] da.
=== Entrenatzaileak ===
{| class="taulapolita"
|-
| '''[[Urte]]ak'''
| '''Entrenatzailea'''
|-
| [[1996]]/[[1998|98]]
| Pachi Hidalgo
|-
| [[1999]]/[[2002|02]]
| Carlos Aparicio
|-
| [[2003]]/[[2005|05]]
| Carlos Rodríguez
|-
| [[2006]]/[[2007|07]]
| Nicolás Rodriguez
|-
| [[2008]]
| Pedro Gutiérrez Callejo
|-
|}
=== Babesleak ===
{| class="taulapolita"
|-
| '''[[Urte]]ak'''
| '''Babeslea'''
|-
| [[1991]]/[[1992|92]]
| Cenavi
|-
| [[1993]]
| Asociación Hostelería de Cantabria
|-
| [[1994]]
| Ez zuen
|-
| [[1996]]
| Cuétara
|-
| [[2001]]/[[2002|02]]
| MRA
|-
| [[2003]]
| Ez zuen
|-
| [[2004]]
| Bocatta
|-
| [[2005]]
| Apia XXI
|-
| [[2006]]/[[2007|07]]
| 112 SOS Cantabria
|-
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Kantabriako arraun taldeak]]
[[Kategoria:Santanderko kirola]]
5u6kdqdfi0fyhj7qxjouag8pfs2b11v
9975657
9975656
2024-11-20T20:28:30Z
Gartxoak
23317
9975657
wikitext
text/x-wiki
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = #0047AB
| kolore2 = white
| izena = Club de Remo Ciudad de Santander
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera = [[1988]]<br/>2011 (desegin)
| bazkideak =
| herria = {{banderaikur|Espainia}} [[Santander]], [[Kantabria]]
| koloreak = {{color box|white}} {{color box|#0047AB}} zuria eta urdina
| lehendakaria = {{banderaikur|Espainia}} José Ramón Saiz Cuesta
| entrenatzailea = {{banderaikur|Espainia}} Alejandro Mantilla
| patroia = {{banderaikur|Espainia}} Álvaro Bedia
| trainerua = {{color box|white}} ''Virgen del Mar''
| txapelketak = '''0''' [[Kontxako Bandera]]<br />'''0''' [[TKE Liga]]<br />'''0''' [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]]<br />'''6''' [[Kantabriako Traineru Txapelketa|Kantabriako Txapelketa]]
| kontxa = ez
| liga = ez
| aurten =
| webgunea =
}}
[[Fitxategi:Bandera Caja Cantabria 2008 de traineras.jpg|thumb|300px|Ciudad de Santander 2008an ziaboga ematen.]]
'''Club de Remo Ciudad de Santander''' ([[euskara]]z: ''Santander Hiriko Arraun Kluba'') [[Santander]]reko [[arraun]] talde ohia da. Tosta finkoan, mota guztietako kategorian hartzen zuen parte: [[batel]]etan, [[trainerilla|trainerilletan]] eta [[traineru]]etan.
== Uniformea ==
Kamiseta zuria eta urdina erabiltzen zuen eta ''Virgen del Mar'' trainerua zuria zen.
== Historia ==
Elkartea 1988an sortu zen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=C.R. CIUDAD DE SANTANDER|url=https://www.traineras.es/clubes/49|aldizkaria=www.traineras.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref> [[Sociedad Deportiva de Remo Pedreña|Pedreñatik]] etorritako arraunlariekin. Urterik onenak berehala ezagutu zituen Kontxako banderara bi aldiz sailkatzean eta Kantabriako txapelketak irabaztean. Bereziki aipagarria izan zen 1993 urteko denboraldia, hurrengo urteko Ligarako egin zen sailkapenean laugarren postuan gelditu baitzen, Kontxara sailkatu<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bandera de La Concha|url=https://traineras.es/clasificaciones/1145|aldizkaria=traineras.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref> eta Espainiako Txapelketan hirugarrena<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Campeonato de España|url=https://traineras.es/clasificaciones/2688|aldizkaria=traineras.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref> izateagatik. [[Nerbioiko Sari Handia]]n ere hirugarren egin zuen.
90. hamarkadaren azken urteetan arraunlari eskasiak bultzatuta beste klubekin elkartu zen, 1997an [[Club de Remo Santoña|Santoñarekin]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=SD SANTOÑA RC 2024 - Liga ARC|url=https://www.liga-arc.com/es/clubes/2024/37/1/sd-santoa-rc/historia|aldizkaria=www.liga-arc.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref> eta 2001eta 2002an [[Club de Remo Amigos de La Maruca|La Marucarekin]].
[[KAE Liga|Federazio Ligak]] eratu zirenean igoerako play-offetan sartu zen lehen bi urteetan, 2003 eta 2004ean, baina ez zuen TKE Ligara igotzea lortu<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eusko Label Liga de traineras: Play Off Ascenso ACT J2|hizkuntza=fr|url=https://www.euskolabelliga.com/resultados/ver.php?id=fr&r=1000021001|aldizkaria=www.euskolabelliga.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Azken urteetan [[KAE Liga|KAE 2 Ligan]] ibili ondoren 2011ean ez zuen trainerurik atera ahal izan eta taldea desegin zen. 2012an [[Club de Remo Santander]]rek hartu zuen haren lekua.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Club de Remo Santander - Wikiwand|hizkuntza=en|url=https://www.wikiwand.com/es/articles/Club_de_Remo_Santander|aldizkaria=www.wikiwand.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Palmaresa ==
[[Fitxategi:Regata de Santurce 2006.JPG|thumb|300px|[[Santurtziko Bandera]] 2006.]]
=== [[Kontxako Bandera]] ===
* '''Txapelduna (0)'''
* Bigarrena (0)
* Seigarrena 1991ean.
* Sailkatua (2): 1991 eta 1993.
=== [[TKE Liga]] ===
* '''Txapelduna (0)'''
* Bigarrena (0)
* Hirugarrena (0)
* [[KAE Liga|KAE 1 Liga]] (0): Bigarren 2004ean eta hirugarren 2003an.
* '''[[Traineruen Euskal Liga|Euskal Liga]] (0):''' Hamargarren 1994ean.
* Kantabriako Liga autonomikoa (1): 1989.
=== [[Espainiako Traineru Txapelketa]] ===
* '''Txapelduna (0)'''
* Bigarrena (0)
* Hirugarrena (1): 1993.
=== [[Kantabriako Traineru Txapelketa]] ===
* '''Txapelduna (6):''' 1989, 1991, 1992, 1993, 1994 eta 1997 (azken hau Santoñarekin batera).
=== Gainontzeko estropadak ===
{| class="wikitable"
|-
| '''Handiak''' || '''[[Nerbioiko Sari Handia]] (0):''' hirugarren 1993an.<br/>'''[[El Corte Ingles Bandera]] (0):''' laugarren 1991 eta 1994ean.
|-
| Etxekoa || [[Santanderko Bandera]] (4): 1999, 2000, 2001, 2005.
|-
| Kantabrian || [[Sotileza Bandera]] (8): 1989, 1991, 1993, 1995, 1996, 2000, 2001, 2003.<br/>[[Kantabriako Diputazioaren Bandera|Kantabriako Bandera]] (1): 1990.<br/>[[Ríos Berrazueta Bandera]] (1): 1989.<br/>[[Suancesko Bandera|Ría de Requejada Bandera]] (3): 1989, 1990,1993.<br/>[[Camargoko Bandera]] (5): 1990, 1992, 1993, 1994, 2000.<br/>[[Bansander Bandera]] (4): 1991, 1993, 1997, 2000.<br/>[[Astilleroko Bandera]] (2): 1993, 2001.<br/>[[San Vicente de la Barquerako Bandera]] (1): 1995.<br/>[[Suancesko Bandera]] (2): 1998, 1999.<br/>[[Ría del Asón Bandera]] (1): 1999.<br/>[[Pedreñako Bandera]] (1): 1999.<br/>[[Caja de Cantabria Bandera]] (1): 2000.<br/>[[La Maruca Bandera]] (3): 2000, 2001, 2002.<br/>[[Santoñako Bandera]] (2): 2001, 2003.<br/>[[PRC Bandera]] (1): 2001.<br/>Bandera Limpiuco (1): 2001.
|-
| Bizkaian || [[Plentziako Ikurrina|Plentziako Bandera]] (1): 1993.<br/>[[Bilbo Hiriko Bandera]] (1): 2000.<br/>[[Erandioko Ikurrina|Erandioko Bandera]] (1): 2000.<br/>[[Bilba Memoriala (Deustu)]] (1): 2001.<br/>[[Petronor Bandera]] (1): 2004.
|-
| Gipuzkoan || [[Getariako Bandera]] (1): 1999.<br/>[[Ur-Kirolak Bandera]] (1): 2002.
|-
| Asturiasen || [[Asturiasko Printzearen Bandera]] (2): 1989, 2002.<br/>[[Llanesko Bandera]] (2): 1990, 1992.
|}
=== Trainerillak ===
* [[Espainiako Trainerilla Txapelketa]] (0): hirugarren 1993an.
* [[Kantabriako Trainerilla Txapelketa]] (6): 1989, 1991, 1993, 1996, 1998 eta 1999.
=== Batelak ===
* [[Espainiako Trainerilla Txapelketa]] (0): hirugarren 1989an.
* [[Kantabriako Trainerilla Txapelketa]] (1): 1999.
== Azken denboraldiak ==
{| class="wikitable"
|-
! Urtea !! Liga !! Kontxa
|-bgcolor="#80FF80"
| 2003 || Federazio Liga, 3.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2004 || Federazio Liga, 2.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2005 || Federazio Liga, 5.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2006 || KAE 1 Liga, 11.a || align="center"|-
|-
| 2007 || align="center"|- || align="center"|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2008 || KAE 2 Liga, 11.a || align="center"|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2009 || KAE 2 Liga, 6.a || align="center"|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2010 || KAE 2 Liga, 13.a || align="center"|-
|-
| 2011- || ez || align="center"|
|}
== Antolaturiko estropadak ==
Ciudad de Santanderrek antolatzen duen estropada nagusia [[Santanderko Bandera]] da.
=== Entrenatzaileak ===
{| class="taulapolita"
|-
| '''[[Urte]]ak'''
| '''Entrenatzailea'''
|-
| [[1996]]/[[1998|98]]
| Pachi Hidalgo
|-
| [[1999]]/[[2002|02]]
| Carlos Aparicio
|-
| [[2003]]/[[2005|05]]
| Carlos Rodríguez
|-
| [[2006]]/[[2007|07]]
| Nicolás Rodriguez
|-
| [[2008]]
| Pedro Gutiérrez Callejo
|-
|}
=== Babesleak ===
{| class="taulapolita"
|-
| '''[[Urte]]ak'''
| '''Babeslea'''
|-
| [[1991]]/[[1992|92]]
| Cenavi
|-
| [[1993]]
| Asociación Hostelería de Cantabria
|-
| [[1994]]
| Ez zuen
|-
| [[1996]]
| Cuétara
|-
| [[2001]]/[[2002|02]]
| MRA
|-
| [[2003]]
| Ez zuen
|-
| [[2004]]
| Bocatta
|-
| [[2005]]
| Apia XXI
|-
| [[2006]]/[[2007|07]]
| 112 SOS Cantabria
|-
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Kantabriako arraun taldeak]]
[[Kategoria:Santanderko kirola]]
j7narc8yyctnnahnn3hka2yuo9rcxdf
Club de Remo Pontejos
0
79619
9975744
9866984
2024-11-20T21:36:39Z
Gartxoak
23317
9975744
wikitext
text/x-wiki
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = white
| kolore2 = red
| izena = Club de Remo Pontejos
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera = [[1964]]
| bazkideak =
| herria = {{banderaikur|Espainia}} [[Marina de Cudeyo]], [[Kantabria]]
| koloreak = {{color box|#0047AB}} {{color box|white}} urdina eta zuria
| lehendakaria = ?
| entrenatzailea = ?
| patroia = ?
| trainerua = {{color box|red}} ''Jose Luis Valdueza''
| txapelketak = '''0''' [[Kontxako Bandera]]<br />'''0''' [[TKE Liga]]<br />'''0''' [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]]<br />'''0''' [[Kantabriako Traineru Txapelketa|Kantabriako Txapelketa]]
| kontxa = ez
| liga = ez
| aurten =
| webgunea = [https://www.facebook.com/RemoPontejos/ www.facebook.com]
}}
'''Club de Remo Pontejos''' ([[euskara]]z: ''Pontejos Arraun Kluba'') [[Marina de Cudeyo]]ko Pontejos auzoko [[arraun]] taldea zen. Egun [[KAE Liga]]n aritutakoa, ''Jose Luis Valdueza'' zen bere [[traineru]]aren izena.
Tosta finkoan, mota guztietako kategorian hartu izan du parte: [[batel]]etan, [[trainerilla|trainerilletan]] eta [[traineru]]etan.
== Historia ==
Elkartea [[1964]]ko [[apirilaren 18]]an sortu zuten baina 1994 arte ez zuen [[traineru]]a atera<ref>{{Erreferentzia|izenburua=C.R. PONTEJOS|url=https://traineras.es/clubes/71|aldizkaria=traineras.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Zuzendaritza taldeko kide batzuk ez zuten begi onez ikusi trainerua atera eta eliteko taldea bihurtzea eta 1995ean taldea banatu eta harrobiarekin lan egingo zuen talde berria osatu zuten, [[Club de Remo San Pantaleón]].<ref>{{Erreferentzia|izenburua=C.R. San Pantaleón – Federación Cántabra de Remo|hizkuntza=es|url=https://www.fecanremo.com/c-r-san-pantaleon/|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
CR Pontejosek aurrera jarraitu zuen bere traineruaren proiektuarekin eta emaitzak onak izan zituen, hainbat bandera irabazi eta txapelketa garrantzitsuak jokatuz, hala [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako txapelketak]] eta [[KAE Liga]]k. Urterik onenak 2005, 2006 eta 2007 izan ziren, bandera ugari irabazi eta [[Kantabriako Traineru Txapelketa|Kantabriako txapelketan]] hirugarren egiteaz gain KAE Ligako seigarrena izan baitzen bi aldiz. 2006an Espainiako Txapelketan laugarren egin zuen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Campeonato de España|url=https://traineras.es/clasificaciones/2701|aldizkaria=traineras.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. 2008an, arazo ekonomikoak zirela eta ezin izan zuen [[KAE Liga]]n parte hartu eta desegin zen.
Gaur egun Ligetan parte hartzen ez duen arren kantabriarren arteko estropadetan aritzen da, Kantabriako txapelketan ere bai.
== Palmaresa ==
[[Fitxategi:Regional de Cantabria de Traineras 2006.JPG|thumb|300px|[[2006]]ko [[Kantabriako Traineru Txapelketa]]. Gertuen ikusten dena da Pontejos.]]
=== Txapelketak ===
* '''[[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako txapelketa]]'''
** Laugarrena (1): 2006an.
** Parte hartu: 2000, 2003, 2006.
* '''[[Kantabriako Traineru Txapelketa|Kantabriako txapelketa]]'''
** Hirugarrena (1): 2006an.
=== Ligak ===
* [[KAE Liga]]:
** Seigarrena: 2006, 2007.
=== Irabazitako banderak ===
* [[Pontejosko Bandera]] (2): 2004, 2005.
* [[Santurtziko Bandera]] (1): 2005.
* [[Getxoko Traineru Bandera|Getxoko Bandera]] (1): 2005.
* [[Santoñako Bandera]] (1): 2005.
* [[Marina de Cudeyoko Bandera]] (1): 2005.
* [[Portugaleteko Uri Urena Bandera|Portugaleteko Bandera]] (1): 2005.
* [[Algortako Bandera]] (1): 2005.
* [[Ría del Asón Bandera]] (1): 2005.
* [[Getariako Bandera]] (1): 2006.
== Azken denboraldiak ==
{| class="wikitable"
|-
! Urtea !! Liga !! Kontxa
|-bgcolor="#80FF80"
| 2003 || Federazio Liga, 19.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2004 || Federazio Liga, 7.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2005 || Federazio Liga, 9.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2006 || KAE 1 Liga, 6.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2007 || KAE 1 Liga, 6.a || align="center"|-
|-
| 2008- || ez ||
|}
== Beteranoak ==
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = #0047AB
| kolore2 = white
| izena = Club de Remo Pontejos
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera =
| bazkideak =
| herria = {{banderaikur|Espainia}} [[Marina de Cudeyo]], [[Kantabria]]
| koloreak = {{color box|#0047AB}} {{color box|white}} urdina eta zuria
| lehendakaria = ?
| entrenatzailea = ?
| patroia = ?
| trainerua = {{color box|white}} ''Pontejos''
| txapelketak = '''0''' [[ABE Traineruen Liga|ABE Liga]]<br />'''0''' [[Kantabriako Traineru Txapelketa|Kantabriako Txapelketa]]
| kontxa =
| liga =
| aurten = 7.a ([[ABE Traineruen Liga|ABE Liga]])
| webgunea =
}}
2012an sortu zuen trainerua eta urte berean [[ABE Traineruen Liga]]n bigarren postua lortu zuen, 2013an errepikatu zuena. Arraunlari beteranoekin osaturiko traineru kantabriar bakarra izan da urte hauetan eta podiumetik gertu ibili da urtero. 2021ean hirugarren aldiz izan zen txapeldun ordea.<ref>{{Erreferentzia|izena=Iban Camino|abizena=Fraile|izenburua=Badok domina las traineras de veteranos|hizkuntza=es|data=2021-05-31|url=https://sextoanillo.com/index.php/2021/05/31/badok-13-gana-en-zumaia-y-ratifica-su-liderato-en-la-liga-la-salve-de-veteranos/|aldizkaria=La Grada Sports|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
=== Palmaresa ===
* [[ABE Traineruen Liga]] (0): bigarrena 2012, 2013 eta 2021ean.
=== Denboraldiak ===
{| class="wikitable"
|-
! Urtea !! ABE Liga
|-bgcolor="#FCF567"
| 2012 || style="background:#B7B7B7; color:#000000" align="center"|2.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2013 || style="background:#B7B7B7; color:#000000" align="center"|2.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2014 || align="center"|?
|-bgcolor="#FCF567"
| 2015 || align="center"|5.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2016 || align="center"|4.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2017 || align="center"|4.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2018 || align="center"|6.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2019 || align="center"|6.a
|-
| 2020 || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2021 || style="background:#B7B7B7; color:#000000" align="center"|2.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2022 || style="background:#FF7F00; color:#000000" align="center"|3.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2023 || align="center"|7.a
|}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Kantabriako arraun taldeak|P]]
[[Kategoria:Marina de Cudeyo]]
bpr49wqtfn34zsd3rsl7xl4ho9ntkj6
9975745
9975744
2024-11-20T21:37:07Z
Gartxoak
23317
/* Kanpo estekak */
9975745
wikitext
text/x-wiki
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = white
| kolore2 = red
| izena = Club de Remo Pontejos
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera = [[1964]]
| bazkideak =
| herria = {{banderaikur|Espainia}} [[Marina de Cudeyo]], [[Kantabria]]
| koloreak = {{color box|#0047AB}} {{color box|white}} urdina eta zuria
| lehendakaria = ?
| entrenatzailea = ?
| patroia = ?
| trainerua = {{color box|red}} ''Jose Luis Valdueza''
| txapelketak = '''0''' [[Kontxako Bandera]]<br />'''0''' [[TKE Liga]]<br />'''0''' [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]]<br />'''0''' [[Kantabriako Traineru Txapelketa|Kantabriako Txapelketa]]
| kontxa = ez
| liga = ez
| aurten =
| webgunea = [https://www.facebook.com/RemoPontejos/ www.facebook.com]
}}
'''Club de Remo Pontejos''' ([[euskara]]z: ''Pontejos Arraun Kluba'') [[Marina de Cudeyo]]ko Pontejos auzoko [[arraun]] taldea zen. Egun [[KAE Liga]]n aritutakoa, ''Jose Luis Valdueza'' zen bere [[traineru]]aren izena.
Tosta finkoan, mota guztietako kategorian hartu izan du parte: [[batel]]etan, [[trainerilla|trainerilletan]] eta [[traineru]]etan.
== Historia ==
Elkartea [[1964]]ko [[apirilaren 18]]an sortu zuten baina 1994 arte ez zuen [[traineru]]a atera<ref>{{Erreferentzia|izenburua=C.R. PONTEJOS|url=https://traineras.es/clubes/71|aldizkaria=traineras.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Zuzendaritza taldeko kide batzuk ez zuten begi onez ikusi trainerua atera eta eliteko taldea bihurtzea eta 1995ean taldea banatu eta harrobiarekin lan egingo zuen talde berria osatu zuten, [[Club de Remo San Pantaleón]].<ref>{{Erreferentzia|izenburua=C.R. San Pantaleón – Federación Cántabra de Remo|hizkuntza=es|url=https://www.fecanremo.com/c-r-san-pantaleon/|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
CR Pontejosek aurrera jarraitu zuen bere traineruaren proiektuarekin eta emaitzak onak izan zituen, hainbat bandera irabazi eta txapelketa garrantzitsuak jokatuz, hala [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako txapelketak]] eta [[KAE Liga]]k. Urterik onenak 2005, 2006 eta 2007 izan ziren, bandera ugari irabazi eta [[Kantabriako Traineru Txapelketa|Kantabriako txapelketan]] hirugarren egiteaz gain KAE Ligako seigarrena izan baitzen bi aldiz. 2006an Espainiako Txapelketan laugarren egin zuen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Campeonato de España|url=https://traineras.es/clasificaciones/2701|aldizkaria=traineras.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. 2008an, arazo ekonomikoak zirela eta ezin izan zuen [[KAE Liga]]n parte hartu eta desegin zen.
Gaur egun Ligetan parte hartzen ez duen arren kantabriarren arteko estropadetan aritzen da, Kantabriako txapelketan ere bai.
== Palmaresa ==
[[Fitxategi:Regional de Cantabria de Traineras 2006.JPG|thumb|300px|[[2006]]ko [[Kantabriako Traineru Txapelketa]]. Gertuen ikusten dena da Pontejos.]]
=== Txapelketak ===
* '''[[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako txapelketa]]'''
** Laugarrena (1): 2006an.
** Parte hartu: 2000, 2003, 2006.
* '''[[Kantabriako Traineru Txapelketa|Kantabriako txapelketa]]'''
** Hirugarrena (1): 2006an.
=== Ligak ===
* [[KAE Liga]]:
** Seigarrena: 2006, 2007.
=== Irabazitako banderak ===
* [[Pontejosko Bandera]] (2): 2004, 2005.
* [[Santurtziko Bandera]] (1): 2005.
* [[Getxoko Traineru Bandera|Getxoko Bandera]] (1): 2005.
* [[Santoñako Bandera]] (1): 2005.
* [[Marina de Cudeyoko Bandera]] (1): 2005.
* [[Portugaleteko Uri Urena Bandera|Portugaleteko Bandera]] (1): 2005.
* [[Algortako Bandera]] (1): 2005.
* [[Ría del Asón Bandera]] (1): 2005.
* [[Getariako Bandera]] (1): 2006.
== Azken denboraldiak ==
{| class="wikitable"
|-
! Urtea !! Liga !! Kontxa
|-bgcolor="#80FF80"
| 2003 || Federazio Liga, 19.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2004 || Federazio Liga, 7.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2005 || Federazio Liga, 9.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2006 || KAE 1 Liga, 6.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2007 || KAE 1 Liga, 6.a || align="center"|-
|-
| 2008- || ez ||
|}
== Beteranoak ==
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = #0047AB
| kolore2 = white
| izena = Club de Remo Pontejos
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera =
| bazkideak =
| herria = {{banderaikur|Espainia}} [[Marina de Cudeyo]], [[Kantabria]]
| koloreak = {{color box|#0047AB}} {{color box|white}} urdina eta zuria
| lehendakaria = ?
| entrenatzailea = ?
| patroia = ?
| trainerua = {{color box|white}} ''Pontejos''
| txapelketak = '''0''' [[ABE Traineruen Liga|ABE Liga]]<br />'''0''' [[Kantabriako Traineru Txapelketa|Kantabriako Txapelketa]]
| kontxa =
| liga =
| aurten = 7.a ([[ABE Traineruen Liga|ABE Liga]])
| webgunea =
}}
2012an sortu zuen trainerua eta urte berean [[ABE Traineruen Liga]]n bigarren postua lortu zuen, 2013an errepikatu zuena. Arraunlari beteranoekin osaturiko traineru kantabriar bakarra izan da urte hauetan eta podiumetik gertu ibili da urtero. 2021ean hirugarren aldiz izan zen txapeldun ordea.<ref>{{Erreferentzia|izena=Iban Camino|abizena=Fraile|izenburua=Badok domina las traineras de veteranos|hizkuntza=es|data=2021-05-31|url=https://sextoanillo.com/index.php/2021/05/31/badok-13-gana-en-zumaia-y-ratifica-su-liderato-en-la-liga-la-salve-de-veteranos/|aldizkaria=La Grada Sports|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
=== Palmaresa ===
* [[ABE Traineruen Liga]] (0): bigarrena 2012, 2013 eta 2021ean.
=== Denboraldiak ===
{| class="wikitable"
|-
! Urtea !! ABE Liga
|-bgcolor="#FCF567"
| 2012 || style="background:#B7B7B7; color:#000000" align="center"|2.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2013 || style="background:#B7B7B7; color:#000000" align="center"|2.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2014 || align="center"|?
|-bgcolor="#FCF567"
| 2015 || align="center"|5.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2016 || align="center"|4.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2017 || align="center"|4.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2018 || align="center"|6.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2019 || align="center"|6.a
|-
| 2020 || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2021 || style="background:#B7B7B7; color:#000000" align="center"|2.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2022 || style="background:#FF7F00; color:#000000" align="center"|3.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2023 || align="center"|7.a
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Kantabriako arraun taldeak|P]]
[[Kategoria:Marina de Cudeyo]]
qfqldunf30p94p7fpdocyti0ops1u4f
9975749
9975745
2024-11-20T21:40:58Z
Gartxoak
23317
/* Irabazitako banderak */
9975749
wikitext
text/x-wiki
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = white
| kolore2 = red
| izena = Club de Remo Pontejos
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera = [[1964]]
| bazkideak =
| herria = {{banderaikur|Espainia}} [[Marina de Cudeyo]], [[Kantabria]]
| koloreak = {{color box|#0047AB}} {{color box|white}} urdina eta zuria
| lehendakaria = ?
| entrenatzailea = ?
| patroia = ?
| trainerua = {{color box|red}} ''Jose Luis Valdueza''
| txapelketak = '''0''' [[Kontxako Bandera]]<br />'''0''' [[TKE Liga]]<br />'''0''' [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]]<br />'''0''' [[Kantabriako Traineru Txapelketa|Kantabriako Txapelketa]]
| kontxa = ez
| liga = ez
| aurten =
| webgunea = [https://www.facebook.com/RemoPontejos/ www.facebook.com]
}}
'''Club de Remo Pontejos''' ([[euskara]]z: ''Pontejos Arraun Kluba'') [[Marina de Cudeyo]]ko Pontejos auzoko [[arraun]] taldea zen. Egun [[KAE Liga]]n aritutakoa, ''Jose Luis Valdueza'' zen bere [[traineru]]aren izena.
Tosta finkoan, mota guztietako kategorian hartu izan du parte: [[batel]]etan, [[trainerilla|trainerilletan]] eta [[traineru]]etan.
== Historia ==
Elkartea [[1964]]ko [[apirilaren 18]]an sortu zuten baina 1994 arte ez zuen [[traineru]]a atera<ref>{{Erreferentzia|izenburua=C.R. PONTEJOS|url=https://traineras.es/clubes/71|aldizkaria=traineras.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Zuzendaritza taldeko kide batzuk ez zuten begi onez ikusi trainerua atera eta eliteko taldea bihurtzea eta 1995ean taldea banatu eta harrobiarekin lan egingo zuen talde berria osatu zuten, [[Club de Remo San Pantaleón]].<ref>{{Erreferentzia|izenburua=C.R. San Pantaleón – Federación Cántabra de Remo|hizkuntza=es|url=https://www.fecanremo.com/c-r-san-pantaleon/|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
CR Pontejosek aurrera jarraitu zuen bere traineruaren proiektuarekin eta emaitzak onak izan zituen, hainbat bandera irabazi eta txapelketa garrantzitsuak jokatuz, hala [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako txapelketak]] eta [[KAE Liga]]k. Urterik onenak 2005, 2006 eta 2007 izan ziren, bandera ugari irabazi eta [[Kantabriako Traineru Txapelketa|Kantabriako txapelketan]] hirugarren egiteaz gain KAE Ligako seigarrena izan baitzen bi aldiz. 2006an Espainiako Txapelketan laugarren egin zuen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Campeonato de España|url=https://traineras.es/clasificaciones/2701|aldizkaria=traineras.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. 2008an, arazo ekonomikoak zirela eta ezin izan zuen [[KAE Liga]]n parte hartu eta desegin zen.
Gaur egun Ligetan parte hartzen ez duen arren kantabriarren arteko estropadetan aritzen da, Kantabriako txapelketan ere bai.
== Palmaresa ==
[[Fitxategi:Regional de Cantabria de Traineras 2006.JPG|thumb|300px|[[2006]]ko [[Kantabriako Traineru Txapelketa]]. Gertuen ikusten dena da Pontejos.]]
=== Txapelketak ===
* '''[[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako txapelketa]]'''
** Laugarrena (1): 2006an.
** Parte hartu: 2000, 2003, 2006.
* '''[[Kantabriako Traineru Txapelketa|Kantabriako txapelketa]]'''
** Hirugarrena (1): 2006an.
=== Ligak ===
* [[KAE Liga]]:
** Seigarrena: 2006, 2007.
=== Irabazitako banderak ===
* [[Pontejosko Bandera]] (2): 2004, 2005.
* [[Santurtziko Bandera]] (1): 2005.
* [[Santoñako Bandera]] (1): 2005.
* [[Marina de Cudeyoko Bandera]] (1): 2005.
* [[Portugaleteko Uri Urena Bandera|Portugaleteko Bandera]] (1): 2005.
* [[Algortako Bandera]] (1): 2005.
* [[Ría del Asón Bandera]] (1): 2005.
* [[Getariako Bandera]] (1): 2006.
== Azken denboraldiak ==
{| class="wikitable"
|-
! Urtea !! Liga !! Kontxa
|-bgcolor="#80FF80"
| 2003 || Federazio Liga, 19.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2004 || Federazio Liga, 7.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2005 || Federazio Liga, 9.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2006 || KAE 1 Liga, 6.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2007 || KAE 1 Liga, 6.a || align="center"|-
|-
| 2008- || ez ||
|}
== Beteranoak ==
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = #0047AB
| kolore2 = white
| izena = Club de Remo Pontejos
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera =
| bazkideak =
| herria = {{banderaikur|Espainia}} [[Marina de Cudeyo]], [[Kantabria]]
| koloreak = {{color box|#0047AB}} {{color box|white}} urdina eta zuria
| lehendakaria = ?
| entrenatzailea = ?
| patroia = ?
| trainerua = {{color box|white}} ''Pontejos''
| txapelketak = '''0''' [[ABE Traineruen Liga|ABE Liga]]<br />'''0''' [[Kantabriako Traineru Txapelketa|Kantabriako Txapelketa]]
| kontxa =
| liga =
| aurten = 7.a ([[ABE Traineruen Liga|ABE Liga]])
| webgunea =
}}
2012an sortu zuen trainerua eta urte berean [[ABE Traineruen Liga]]n bigarren postua lortu zuen, 2013an errepikatu zuena. Arraunlari beteranoekin osaturiko traineru kantabriar bakarra izan da urte hauetan eta podiumetik gertu ibili da urtero. 2021ean hirugarren aldiz izan zen txapeldun ordea.<ref>{{Erreferentzia|izena=Iban Camino|abizena=Fraile|izenburua=Badok domina las traineras de veteranos|hizkuntza=es|data=2021-05-31|url=https://sextoanillo.com/index.php/2021/05/31/badok-13-gana-en-zumaia-y-ratifica-su-liderato-en-la-liga-la-salve-de-veteranos/|aldizkaria=La Grada Sports|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
=== Palmaresa ===
* [[ABE Traineruen Liga]] (0): bigarrena 2012, 2013 eta 2021ean.
=== Denboraldiak ===
{| class="wikitable"
|-
! Urtea !! ABE Liga
|-bgcolor="#FCF567"
| 2012 || style="background:#B7B7B7; color:#000000" align="center"|2.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2013 || style="background:#B7B7B7; color:#000000" align="center"|2.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2014 || align="center"|?
|-bgcolor="#FCF567"
| 2015 || align="center"|5.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2016 || align="center"|4.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2017 || align="center"|4.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2018 || align="center"|6.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2019 || align="center"|6.a
|-
| 2020 || align="center"|-
|-bgcolor="#FCF567"
| 2021 || style="background:#B7B7B7; color:#000000" align="center"|2.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2022 || style="background:#FF7F00; color:#000000" align="center"|3.a
|-bgcolor="#FCF567"
| 2023 || align="center"|7.a
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Kantabriako arraun taldeak|P]]
[[Kategoria:Marina de Cudeyo]]
hdyvzn2yxah2qsmx85wo68c3wllv9bj
Lankide eztabaida:Theklan/2008ko iraila
3
82974
9974777
911515
2024-11-20T14:09:36Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2008ko iraila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2008ko iraila]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
911515
wikitext
text/x-wiki
== Artikuluaren izena aldatu ==
Kaixo, lagun!
Zu bezalako aditu batengana jo behar dut huts bat zuzentzeko.
Egin dudan azken artikuluan izenburua gaizki jarri dut, "Kukutxeztula" ipini baitut "Kukutxeztul"-aren ordez. Ez dakit nola zuzendu akats hori.
¿Lagunduko didazu aldatzen, faborez?
Mila esker eta bertze bat arte.
[[Lankide:Josu|Josu]] 17:57, 4 Iraila 2008 (UTC)
== Dependentziak ==
[[Zeuta|Ceuta]], [[Melilla]] y [[Kanariar Uharteak|Canarias]] no son "dependentziak". Desconozco si en algún momento de la Historia lo han sido, pero lo que es indudable es que ahora no lo son.
Melilla, por ejemplo, forma parte íntegra de la [[Espainia|Nación Española]] 18 años antes de que [[Nafarroako Foru Erkidegoa|Navarra]] se incorporara a la corona de Castilla, 162 años antes de que el [[Ipar Katalunia|Rosellón]] fuera [[Frantzia|francés]], y 279 años antes de que existieran los [[Ameriketako Estatu Batuak|EE.UU.]] de América. ¿Lo sabías?
Se comete un grave error denominarlas "dependencias", porque más de uno podría pensarse que realmente lo son, como las [[Malvinak|Islas Malvinas]] para el [[Erresuma Batua|Reino Unido]], o [[Aruba]] para los [[Herbehereak|Países Bajos]]. Eso son dependencias, pero los territorios españoles de los que te hablo desde luego que no lo son.
¿Acaso las [[Balear Uharteak|Islas Baleares]] son una dependencia española en Europa? ¿Acaso la parte europea de [[Turkia|Turquía]] es una dependencia turca? ¿Acaso [[Alaska]] es una dependencia estadounidense? ¿Acaso [[:es:Kaliningrado|Kaliningrado]] es una dependencia rusa?
Para que me entiendas, tú que eres independentista vasco: ¿acaso [[Petilla de Aragon|Petilla de Aragón]] es una dependencia vasca? Pues lo mismo de ridículo suena eso de que "Ceuta, Melilla y Canarias son dependencias en África". [[Lankide:Granadar|Granadar]] 19:03, 6 Iraila 2008 (UTC)
== Que va ==
Que va, que va, eso no es cierto. Ante la ley, un melillense y un bilbaíno (por ejemplo) son iguales de españoles. España desde hace siglos está en dos continentes: África y Europa; es más: los canarios, ceutíes y melillenses tienen muy poco de africanos, por no decir "nada". Son europeos de "raza", de cultura y de tradiciones, independientemente de que estén geográficamente en África. Pero tampoco son colonias, porque una colonia no deja de ser una dependencia, y ni Melilla, ni Ceuta ni Canarias están subordinadas al Estado, sino que SON Estado, como lo es Granada, o La Coruña, Albacete o Zaragoza (al mismo nivel).
Para mí es una "discriminación" para estos territorios, pero es que, aparte, es mentira que tengan algo de dependencias. España no es el único país que está en dos continentes: Turquía, Rusia, Chile o Francia, entre otros, también lo están.
De hecho, si nos ponemos tiquismiquis... una pequeñísima parte de Andalucía también está en África: me refiero a la isla de Alborán, que geográficamente está en el continente africano, y forma parte del término municipal de la ciudad de Almería.
Vale que deban aparecer en la tabla de África, pero me niego en rotundo a que se les llame "dependencias", puesto que no lo son. Por ello propongo que se amplíe el título, y que se diga "dependencias, regiones autónomas y ciudades autónomas" (al igual que en la Wikipedia inglesa), o "dependencias y otros territorios".
PD: Yo ya intenté debatir esto en la discusión del artículo hace meses, pero hasta la fecha nadie me ha respondido allí... Por un lado, lo entiendo, puesto que no hablo euskera, pero... en fin... Gero arte eta ondo pasa (estoy progresando con las despedidas en euskera, ¿eh? jejeje). Agur. [[Lankide:Granadar|Granadar]] 13:51, 7 Iraila 2008 (UTC)
::Ok. Cuando tengas tiempo realiza los cambios convenientes, incluido desbloquear el artículo de [[Afrika]], sin temor a una guerra de ediciones ni nada. Saludos. [[Lankide:Granadar|Granadar]] 14:45, 7 Iraila 2008 (UTC)
== Koordenatuak ==
Kaixo, arratsalde on!
Zure azken aldaketa ikusi dut eta oraintxe bertan galdetu behar nizun ea zer adierazten zuen type:city(5744) parametroak, baina aurrea hartu didazu.
Mila esker argibideengatik.
[[Lankide:Tximist|Tximist - Zer berri?]] 15:36, 7 Iraila 2008 (UTC)
== Argazkiak txantiloian ==
Egia, ez nuen gogoratzen aukera hori. Gehiago baliatuko dut oraindik aurrera.--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 06:19, 11 Iraila 2008 (UTC)
== Laguntza ==
Theklan, por favor, dime como se dice en euskera: "''Limita con la provincia de Málaga''". Quiero añadir esa información para los municipios granadinos que limiten con otras provincias (sustitúyase "Málaga" por Almería, Murcia, Albacete, Jaén o Córdoba). Saludos, y gracias de antemano. [[Lankide:Granadar|Granadar]] 17:59, 11 Iraila 2008 (UTC)
:Eskerrik asko!! ¿Pero en plurar como sería? p.e. "''Limita con la'''s''' provincia'''s''' de Málaga '''y Córdoba'''''". Joer, ya estoy abusando mucho de tu confianza... jejej Ya no te pregunto nada más, ¿ok?. Agur.[[Lankide:Granadar|Granadar]] 18:19, 11 Iraila 2008 (UTC)
==<nowiki>[[Kategoria:Urakanak]]</nowiki>==
Epa!! kategoriaren izena <nowiki>[[Kategoria:Urakanak]]</nowiki> izatea baino <nowiki>[[Kategoria:Zikloi tropikalak]]</nowiki> izatea hobe dela uste dut, zabalagoa delako. Azken finean, ''Urakanak'' eskualde batekoak baino ez dira. Ikusi [[Zikloi tropikala]] artikulua eta beste wikipediak egin dutena, ze iruditzen? Aldatu dezakezu?. Ondo izan. - [[Lankide:Marklar2007|Marklar2007]] 12:34, 13 Iraila 2008 (UTC)
== Lankide:Al Lemos ==
Harreragatik graziak! - [[Lankide:Al Lemos|Al Lemos]] 21:29, 16 Iraila 2008 (UTC)
== Aspaldiko, bai! ==
Aupa! Azkenaldian ez dut ekarpen gehiegirik egin Wikipedian egia esan, eta administrazioan ere ahal dudana egiten dut, lanpetu xamar ibili naiz eta. Baina tira, bot-arekin batez ere etengabe dihardut interwikiak egin eta egin :-P Urritik aurrera lasaixeago ibiltzea espero dut, eta ea ekarpen gehiago egiterik dudan.
Galderei dagokionean Ahotsak.com gunearen ingurukoa erantzun dizut, baina mapen kontuaz ez dakit gehiegi eta uste dut gehiegi laguntzerik ez dudala... hobeto begiratuko dut hala eta guztiz ere. Gero arte! –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 14:13, 17 Iraila 2008 (UTC)
== Arazoak SVG batekin ==
Epe, Theklan! Arazotxo bat dut SVG batekin. Kontua da [[Kripan]]go armarria egin dudala, eta armarria tamaina handian ondo ikusten badut ere (hondoa berdea), artikuluan horixka ikusten da. Egia esan, ez naiz enpapatzen SVGekin... ba al dakizu arazoa konpontzen? Inkscapen geruzen asuntoa izango da? --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 20:39, 18 Iraila 2008 (UTC)
:OK! Commonsen eskatuko dut laguntza... --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 20:48, 18 Iraila 2008 (UTC)
== Proposamena ==
Kaixo, Euskal Astea dela eta, proposamen bat egin nahi nizuke. Taula hau hobetu daiteke era honetan:
hau kendu...:
{|style="border: 2px solid black; padding:10px;"
|[[irudi:Euskalastealogo.png|left|200px]]
|'''[[Irailaren 22]]tik [[irailaren 28|28ra]] doan astean Asteko Herrialdea Euskal Herria izango da. [[Wikiproiektu:Asteko herrialdea]]ren barruan aste horretan zer eduki jarri daitezkeen proposatzeko orrialde honetan zerrendaketa bat eta eztabaida bat irekitzea da helburua.'''
Proposatzen den metodologia oso sinplea da (eta eztabaidagarria ere, noski!). Aski da artikulu sorta bat zerrendatzea eta bakoitzaren ondoan nor dagoen prest egiteko jartzea.
|}
...eta honegatik aldatzea:
{|style="border: 2px solid black; padding:10px;"
|-
| width=300px|[[irudi:Euskalastealogo.png|left|200px]] || '''[[Irailaren 22]]tik [[irailaren 28|28ra]] doan astean Asteko Herrialdea Euskal Herria izango da. [[Wikiproiektu:Asteko herrialdea]]ren barruan aste horretan zer eduki jarri daitezkeen proposatzeko orrialde honetan zerrendaketa bat eta eztabaida bat irekitzea da helburua.'''
Proposatzen den metodologia oso sinplea da (eta eztabaidagarria ere, noski!). Aski da artikulu sorta bat zerrendatzea eta bakoitzaren ondoan nor dagoen prest egiteko jartzea.
|}
Honela taulatxoa txukunagoa geldituko litzateke. Hurrena arte!
—[[Lankide:Andersalinas|Andersalinas]] 16:29, 22 Iraila 2008 (UTC)
== Re:Ayuda para cambiar puntos por comas en los decimales para la WP:EU ==
Supongo que vuestro problema sera en las fórmulas. El software mediawiki usa el punto como separador decimal y según tengo entendido funciona así en todas las wikipedias. En es:wikipedia modifiqué algunos infobox para que calculasen automáticamente la densidad de población. Para ello tuve que ejecutar [[es:Usuario:Bigsus-bot/Tarea/1|un bot]] que "adaptase" los números al formato que el software necesita, aunque luego se visualicen en el formato esperado en la mayoría de los países hispanohablantes (coma separador decimal). Un saludo. --[[Lankide:Bigsus|Bigsus]] 06:38, 25 Iraila 2008 (UTC)
:Fuiste poco específico. Supongo que será alguna variable de configuración general. Deberás replantear la pregunta en el Café, indicando el lugar donde tienes el problema, a ver si algún bibliotecario sabe del tema. Saludos. --[[Lankide:Bigsus|Bigsus]] 10:02, 25 Iraila 2008 (UTC)
Hola, Theklan. Lo que tenés que hacer es abrir un [https://bugzilla.wikimedia.org/ bug]. Con [[bugzilla:2695|este]] logramos que lo cambiaran en nuestra wiki, pero no hace falta ser tan técnico; simplemente poné que cambien el separador de decimales y el de miles. Saludos. --[[Lankide:Angus|Angus]] 11:12, 25 Iraila 2008 (UTC)
== Kokapen plano berria ==
Bai noski... baina datorren astean izan beharko du, etxean ez dauzkat mapak egiteko tresnak.--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 20:17, 26 Iraila 2008 (UTC)
==Izarra==
Berriro ere, eskerrik asko. -- [[Lankide:Marklar2007|Marklar2007]] 17:06, 29 Iraila 2008 (UTC)
sgy9uti43hwzbt4ozr93kfuh1elzzqf
9975217
9974777
2024-11-20T14:27:21Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2008ko iraila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2008ko iraila]]» izenera aldatu du: Revert
911515
wikitext
text/x-wiki
== Artikuluaren izena aldatu ==
Kaixo, lagun!
Zu bezalako aditu batengana jo behar dut huts bat zuzentzeko.
Egin dudan azken artikuluan izenburua gaizki jarri dut, "Kukutxeztula" ipini baitut "Kukutxeztul"-aren ordez. Ez dakit nola zuzendu akats hori.
¿Lagunduko didazu aldatzen, faborez?
Mila esker eta bertze bat arte.
[[Lankide:Josu|Josu]] 17:57, 4 Iraila 2008 (UTC)
== Dependentziak ==
[[Zeuta|Ceuta]], [[Melilla]] y [[Kanariar Uharteak|Canarias]] no son "dependentziak". Desconozco si en algún momento de la Historia lo han sido, pero lo que es indudable es que ahora no lo son.
Melilla, por ejemplo, forma parte íntegra de la [[Espainia|Nación Española]] 18 años antes de que [[Nafarroako Foru Erkidegoa|Navarra]] se incorporara a la corona de Castilla, 162 años antes de que el [[Ipar Katalunia|Rosellón]] fuera [[Frantzia|francés]], y 279 años antes de que existieran los [[Ameriketako Estatu Batuak|EE.UU.]] de América. ¿Lo sabías?
Se comete un grave error denominarlas "dependencias", porque más de uno podría pensarse que realmente lo son, como las [[Malvinak|Islas Malvinas]] para el [[Erresuma Batua|Reino Unido]], o [[Aruba]] para los [[Herbehereak|Países Bajos]]. Eso son dependencias, pero los territorios españoles de los que te hablo desde luego que no lo son.
¿Acaso las [[Balear Uharteak|Islas Baleares]] son una dependencia española en Europa? ¿Acaso la parte europea de [[Turkia|Turquía]] es una dependencia turca? ¿Acaso [[Alaska]] es una dependencia estadounidense? ¿Acaso [[:es:Kaliningrado|Kaliningrado]] es una dependencia rusa?
Para que me entiendas, tú que eres independentista vasco: ¿acaso [[Petilla de Aragon|Petilla de Aragón]] es una dependencia vasca? Pues lo mismo de ridículo suena eso de que "Ceuta, Melilla y Canarias son dependencias en África". [[Lankide:Granadar|Granadar]] 19:03, 6 Iraila 2008 (UTC)
== Que va ==
Que va, que va, eso no es cierto. Ante la ley, un melillense y un bilbaíno (por ejemplo) son iguales de españoles. España desde hace siglos está en dos continentes: África y Europa; es más: los canarios, ceutíes y melillenses tienen muy poco de africanos, por no decir "nada". Son europeos de "raza", de cultura y de tradiciones, independientemente de que estén geográficamente en África. Pero tampoco son colonias, porque una colonia no deja de ser una dependencia, y ni Melilla, ni Ceuta ni Canarias están subordinadas al Estado, sino que SON Estado, como lo es Granada, o La Coruña, Albacete o Zaragoza (al mismo nivel).
Para mí es una "discriminación" para estos territorios, pero es que, aparte, es mentira que tengan algo de dependencias. España no es el único país que está en dos continentes: Turquía, Rusia, Chile o Francia, entre otros, también lo están.
De hecho, si nos ponemos tiquismiquis... una pequeñísima parte de Andalucía también está en África: me refiero a la isla de Alborán, que geográficamente está en el continente africano, y forma parte del término municipal de la ciudad de Almería.
Vale que deban aparecer en la tabla de África, pero me niego en rotundo a que se les llame "dependencias", puesto que no lo son. Por ello propongo que se amplíe el título, y que se diga "dependencias, regiones autónomas y ciudades autónomas" (al igual que en la Wikipedia inglesa), o "dependencias y otros territorios".
PD: Yo ya intenté debatir esto en la discusión del artículo hace meses, pero hasta la fecha nadie me ha respondido allí... Por un lado, lo entiendo, puesto que no hablo euskera, pero... en fin... Gero arte eta ondo pasa (estoy progresando con las despedidas en euskera, ¿eh? jejeje). Agur. [[Lankide:Granadar|Granadar]] 13:51, 7 Iraila 2008 (UTC)
::Ok. Cuando tengas tiempo realiza los cambios convenientes, incluido desbloquear el artículo de [[Afrika]], sin temor a una guerra de ediciones ni nada. Saludos. [[Lankide:Granadar|Granadar]] 14:45, 7 Iraila 2008 (UTC)
== Koordenatuak ==
Kaixo, arratsalde on!
Zure azken aldaketa ikusi dut eta oraintxe bertan galdetu behar nizun ea zer adierazten zuen type:city(5744) parametroak, baina aurrea hartu didazu.
Mila esker argibideengatik.
[[Lankide:Tximist|Tximist - Zer berri?]] 15:36, 7 Iraila 2008 (UTC)
== Argazkiak txantiloian ==
Egia, ez nuen gogoratzen aukera hori. Gehiago baliatuko dut oraindik aurrera.--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 06:19, 11 Iraila 2008 (UTC)
== Laguntza ==
Theklan, por favor, dime como se dice en euskera: "''Limita con la provincia de Málaga''". Quiero añadir esa información para los municipios granadinos que limiten con otras provincias (sustitúyase "Málaga" por Almería, Murcia, Albacete, Jaén o Córdoba). Saludos, y gracias de antemano. [[Lankide:Granadar|Granadar]] 17:59, 11 Iraila 2008 (UTC)
:Eskerrik asko!! ¿Pero en plurar como sería? p.e. "''Limita con la'''s''' provincia'''s''' de Málaga '''y Córdoba'''''". Joer, ya estoy abusando mucho de tu confianza... jejej Ya no te pregunto nada más, ¿ok?. Agur.[[Lankide:Granadar|Granadar]] 18:19, 11 Iraila 2008 (UTC)
==<nowiki>[[Kategoria:Urakanak]]</nowiki>==
Epa!! kategoriaren izena <nowiki>[[Kategoria:Urakanak]]</nowiki> izatea baino <nowiki>[[Kategoria:Zikloi tropikalak]]</nowiki> izatea hobe dela uste dut, zabalagoa delako. Azken finean, ''Urakanak'' eskualde batekoak baino ez dira. Ikusi [[Zikloi tropikala]] artikulua eta beste wikipediak egin dutena, ze iruditzen? Aldatu dezakezu?. Ondo izan. - [[Lankide:Marklar2007|Marklar2007]] 12:34, 13 Iraila 2008 (UTC)
== Lankide:Al Lemos ==
Harreragatik graziak! - [[Lankide:Al Lemos|Al Lemos]] 21:29, 16 Iraila 2008 (UTC)
== Aspaldiko, bai! ==
Aupa! Azkenaldian ez dut ekarpen gehiegirik egin Wikipedian egia esan, eta administrazioan ere ahal dudana egiten dut, lanpetu xamar ibili naiz eta. Baina tira, bot-arekin batez ere etengabe dihardut interwikiak egin eta egin :-P Urritik aurrera lasaixeago ibiltzea espero dut, eta ea ekarpen gehiago egiterik dudan.
Galderei dagokionean Ahotsak.com gunearen ingurukoa erantzun dizut, baina mapen kontuaz ez dakit gehiegi eta uste dut gehiegi laguntzerik ez dudala... hobeto begiratuko dut hala eta guztiz ere. Gero arte! –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 14:13, 17 Iraila 2008 (UTC)
== Arazoak SVG batekin ==
Epe, Theklan! Arazotxo bat dut SVG batekin. Kontua da [[Kripan]]go armarria egin dudala, eta armarria tamaina handian ondo ikusten badut ere (hondoa berdea), artikuluan horixka ikusten da. Egia esan, ez naiz enpapatzen SVGekin... ba al dakizu arazoa konpontzen? Inkscapen geruzen asuntoa izango da? --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 20:39, 18 Iraila 2008 (UTC)
:OK! Commonsen eskatuko dut laguntza... --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 20:48, 18 Iraila 2008 (UTC)
== Proposamena ==
Kaixo, Euskal Astea dela eta, proposamen bat egin nahi nizuke. Taula hau hobetu daiteke era honetan:
hau kendu...:
{|style="border: 2px solid black; padding:10px;"
|[[irudi:Euskalastealogo.png|left|200px]]
|'''[[Irailaren 22]]tik [[irailaren 28|28ra]] doan astean Asteko Herrialdea Euskal Herria izango da. [[Wikiproiektu:Asteko herrialdea]]ren barruan aste horretan zer eduki jarri daitezkeen proposatzeko orrialde honetan zerrendaketa bat eta eztabaida bat irekitzea da helburua.'''
Proposatzen den metodologia oso sinplea da (eta eztabaidagarria ere, noski!). Aski da artikulu sorta bat zerrendatzea eta bakoitzaren ondoan nor dagoen prest egiteko jartzea.
|}
...eta honegatik aldatzea:
{|style="border: 2px solid black; padding:10px;"
|-
| width=300px|[[irudi:Euskalastealogo.png|left|200px]] || '''[[Irailaren 22]]tik [[irailaren 28|28ra]] doan astean Asteko Herrialdea Euskal Herria izango da. [[Wikiproiektu:Asteko herrialdea]]ren barruan aste horretan zer eduki jarri daitezkeen proposatzeko orrialde honetan zerrendaketa bat eta eztabaida bat irekitzea da helburua.'''
Proposatzen den metodologia oso sinplea da (eta eztabaidagarria ere, noski!). Aski da artikulu sorta bat zerrendatzea eta bakoitzaren ondoan nor dagoen prest egiteko jartzea.
|}
Honela taulatxoa txukunagoa geldituko litzateke. Hurrena arte!
—[[Lankide:Andersalinas|Andersalinas]] 16:29, 22 Iraila 2008 (UTC)
== Re:Ayuda para cambiar puntos por comas en los decimales para la WP:EU ==
Supongo que vuestro problema sera en las fórmulas. El software mediawiki usa el punto como separador decimal y según tengo entendido funciona así en todas las wikipedias. En es:wikipedia modifiqué algunos infobox para que calculasen automáticamente la densidad de población. Para ello tuve que ejecutar [[es:Usuario:Bigsus-bot/Tarea/1|un bot]] que "adaptase" los números al formato que el software necesita, aunque luego se visualicen en el formato esperado en la mayoría de los países hispanohablantes (coma separador decimal). Un saludo. --[[Lankide:Bigsus|Bigsus]] 06:38, 25 Iraila 2008 (UTC)
:Fuiste poco específico. Supongo que será alguna variable de configuración general. Deberás replantear la pregunta en el Café, indicando el lugar donde tienes el problema, a ver si algún bibliotecario sabe del tema. Saludos. --[[Lankide:Bigsus|Bigsus]] 10:02, 25 Iraila 2008 (UTC)
Hola, Theklan. Lo que tenés que hacer es abrir un [https://bugzilla.wikimedia.org/ bug]. Con [[bugzilla:2695|este]] logramos que lo cambiaran en nuestra wiki, pero no hace falta ser tan técnico; simplemente poné que cambien el separador de decimales y el de miles. Saludos. --[[Lankide:Angus|Angus]] 11:12, 25 Iraila 2008 (UTC)
== Kokapen plano berria ==
Bai noski... baina datorren astean izan beharko du, etxean ez dauzkat mapak egiteko tresnak.--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 20:17, 26 Iraila 2008 (UTC)
==Izarra==
Berriro ere, eskerrik asko. -- [[Lankide:Marklar2007|Marklar2007]] 17:06, 29 Iraila 2008 (UTC)
sgy9uti43hwzbt4ozr93kfuh1elzzqf
Lankide eztabaida:Theklan/2008ko urria
3
82975
9974781
911518
2024-11-20T14:09:37Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2008ko urria]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2008ko urria]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
911518
wikitext
text/x-wiki
== Ibaientzako kokapen mapak ==
Nahi duzuna erabili.--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 16:15, 2 Urria 2008 (UTC)<br>
[[Irudi:Eh3ibaiak_koloreak.png|200px]][[Irudi:Eh3ibaiak grisa.png|200px]][[Irudi:Eh3ibaiak laranja.png|200px]]
:El primero es el más bonico.... [[Lankide:Granadar|Granadar]] 16:19, 9 Urria 2008 (UTC)
== Links ==
Buenas, Theklan. No son pueblos de Granada, sino de Almería. Los he borrado porque estos días atrás no funcionaban; es decir: se pinchaba encima, y salía "error". Pero ahora loa cabo de comprobar, y sí que funcionan perfectamente... Pero gracias por revisar mis contribuciones. [[Lankide:Granadar|Granadar]] 16:19, 9 Urria 2008 (UTC)
Aupa Theklan!
==Arazotxo bat.==
Wikipedia sartzerakoan, nire datoak normal azaltzen dira pantailako goiko aldean, baina lanean hasten naizenean artikulo batean, bapatean desagertzen dira eta haien ordez "Saioa Hasi" eta "kontua sortu" azaltzen zaizkit, erabiltzaile berria banitz.
Aldaketa bati grabatzera ematen diodanean gainera, Gorritxiki azaltzearen ordez, erabiltzaile berri bat azaltzen da, eta aldatuz doa gainera sesio batetik bestera.
Argituko al didazu misterioa!
Ondo segi.
Gorritxiki eta beste laupabost erabiltzaile "mamuak".
==Tildeak euskaraz==
Kaixo, Theklan:
"Tildeak euskaraz" gaiari buruz erantzuna bidali zenidanez Wikipediako txokora, honen bidez jakinarazi nahi dizut, besterik gabe, beste mezu bat bidali dudala, interesatzen bazaizu.
Ondo segi,
--[[Lankide:Belkoainpe|Belkoainpe]] 04:09, 12 Urria 2008 (UTC)
Antza konpondu dut arazoa.
Mila esker.
Gorritxiki--Gorritxiki 08:02, 12 Urria 2008 (UTC)
== Lagundu nahi dut ==
Kaixo Theklan:
<br>Berria naiz (laster ikusiko duzunez) eta nahiko galduta nabil. Ondo ulertu dut eta beste hizkuntzetako wikipediatan dauden artikuluak euskarara itzultzen laguntza eman daiteke? Hori horrela bada, gustura egingo nuke. Nola egin dezaket?
<br>Mila esker aldez aurretik!
--[[Lankide:Ladymarion|Ladymarion]] 14:59, 12 Urria 2008 (UTC)
== TUSC token dd4077f96504770208b495524acfc0d6 ==
I am now proud owner of a [http://tools.wikimedia.de/~magnus/tusc.php TUSC] account!
== Itoitz ==
Ez dut zabaldukoa ikusi. Argazkiak.org-etik bueltatxo bat eman ohi dut, argazkiak igotzeko (oraingoz [http://commons.wikimedia.org/wiki/User:Unai_Fdz._de_Beto%C3%B1o#Argazkiak.org_webgunetik_igotako_CC-BY_SA_irudiak hauek] igo ditut). Bidenabar, argazkian Osina jartzen du, baina argazkiaren oinean ez naiz ezer idaztera animatu, ez dakidalako zer den. Urpean geratutako herriaren izena da? --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 11:56, 13 Urria 2008 (UTC)
==Sakana==
Uep theklax!! galderatxo bat. Zergatik dago [[Sakana]] artikulua '''Nabarmendutako Artikuluen Zozketan'''? Artikulua nabarmenduta dago dagoeneko! [[Lankide:Kanuto90|kanuto90]] 19:52, 13 Urria 2008 (UTC)
Iepa! Nik proposatu nuenez eztabaidan sartuko naiz ;-) Ez du garrantzi berezirik, baina aurretik proposatutako artikuluak ezin dira berriz proposatu? --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 20:24, 13 Urria 2008 (UTC)
: Primeran. Uste nuen wikiatlasean soilik nabarmendu zela... ''Aklaratuta''. Ondo segi! --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 20:50, 13 Urria 2008 (UTC)
== Nabarmendutako artikulua ==
Gabon Theklan! Galdera bat: zergatik dago [[autismo]] artikulua nabarmenduta eta "Aurreko hilabeteko emaitzen zerrendan" ez dator? --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 22:33, 14 Urria 2008 (UTC)
: Ondo da, jakiteagatik zen. Egiteko dauden gauza guztiekin agian ez da komeni txikikeria horretan denbora galtzea. Ondo segi! --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 13:08, 15 Urria 2008 (UTC)
== Cuevas del Campo ==
No sé, creo que lo que dices tiene sentido, pero no sigue las pautas que estoy llevando con el resto de artículos. Yo pongo el nombre oficial entre paréntesis, con sus tildes y sus diéresis, y seguidamente digo "en castellano"; y por tanto, en los artículos de [[Cuevas del Campo]] y [[Santa Fe (Granada)|Santa Fe]] pegaría poner "en euskera", ya que esos topónimos constan de palabras traducibles al vasco.
No creo que lleve a la confusión a ningún euskaldun. En Granada dudo mucho que se hable euskera (aunque doy fe de que hay muchos vascos viviendo aquí, y gente descendiente de vascos y navarros, con apellidos típicamente vascuences), y por tanto, no creo que alguien pueda pensar que ese nombre tiene una variante en ese idioma.
Así que, dejémoslo tal cual, si estás de acuerdo.
''PD: ¿Te has fijado que por primera vez no te he preguntado a ti por una traducción, sino a Xabitxu? No es porque no me fíe de tus traducciones, ni nada de eso, sino porque no quería molestarte más... Bastante me ayudaste ya. Un saludo, tio.'' [[Lankide:Granadar|Granadar]] 16:53, 17 Urria 2008 (UTC)
== Konpetentzia ==
Kaixo, Theklan!
Barkatuko didazu atrebentzia...
* Otsailaren 11n Oreretak ''Artikulu honek gramatika, estilo, lotura edo/eta ortografia zuzenketen beharra du. Berau editatu eta zuzenduz lagun dezakezu.'' jarri zuen eta ni saiatu nintzen kakoa non ote zegoen asmatzen.
* Urriaren 16an ''Artikulu hau edo atal hau Gaitasun artikuluarekin batu dadila proposatu da. (Eztabaida)'' jarri zuen eta piztutako eztabaida txantxetakoa ez zela ikusi nuen.
* Urriaren 19an zera jarri zenuen zuk: ''Artikulu hau ez dator formatu hitzarmenekin bat. Wikipedia lagun dezakezu hau egokituz.''
Zer egin behar da orain? Sarrera honek ez ditu formatu hitzarmenak errespetatzen ala ''konpetentzia'' hitza ez onartzea da proposatu nahi dena hemen?
Berriro eskatzen dizut barkamena zugana jotzeagatik, baina ez dakit nola konpontzen den auzi hau...
Mila esker
[[Lankide:Koro|Koro]] 18:16, 22 Urria 2008 (UTC)
Kaixo, Theklan!
Berriro natorkizu, bada! Nik ez dut gaitasun hitza editatu.
Ni '''konpetentzia''' eta '''gaitasuna''' gauza desberdinak direla pentsatzen duen horietakoa naiz, konpetentzia gaitasunez osatuta dagoela, baina konpetentziak '''gaitasun integratuari''' egiten diola aipamen eta ez gaitasun soilari.
Gaitasun hitza editatu zuenak kopipaste bat egin zuen, baina nire ustez ez da niporelforro egokia. Kanpoko eztabaida jarraitu nuen eta, edozein sartzen da saltsan!
Ni ez naiz gaitasun hitzaz ari, [[konpetentzia]]z baizik. Artikulu gaixoak 3 koloretako laukizuzen izugarri batzuk dauzka, estilo ''SemanadelTerror'', eta ez naiz eskua sartzea atrebitzen. Artikulu destrozau! Pena da.
Nik, nire gustuz, egingo nukeena zera da:
* [[Konpetentzia]] hitzari laukiluze fantasmagorikoak kendu eta bizitzen utzi, trankil-trankil, merezi du-eta. ''Poque es competente el que tiene la capacidad''. Nire ustez, Hezkuntzan konpetentzia hitza erabili behar dugu, hitz berria eta gaitasuna baino zabalagoa.
* [[Gaitasun]] hitzari kopipastea kendu eta hiztegiko definiziora itzularazi, Ibon Sarasola eta guzti, beti egon beharko zukeen lekura. ''Porque no todo el que tiene la capacidad es competente''! Gaitasun ugariko ikaslek baditut eta ez dute denek behar den konpetentzia lortzen! Edo ez, behintzat, gustatuko litzaiguken neurrian.
Hori da nik neuk egingo nukeena, baina ''ni ez naiz inor zu nere etxean sartzeko'' esaten du errezoak eta norbaitek zirt edo zart erabaki beharko lukeela nola jarraitu pentsatzen dut...
Desataskatzeko idearen bat?
Barkatu ematen ari naizen pelmada, baina artikulua txafatuta ikusten dut eta pena ematen dit...
[[Lankide:Koro|Koro]] 14:41, 23 Urria 2008 (UTC)
== Gotzon Garateren argazkia==
Aupa Theklan. Joxe Aranzabal naiz, Aitor Larrañagaren partetik idazten. Berak arazoak ditu bere Flickr kontuan sartzeko, eta eskatu dit nirea erabiltzea, zuengana iristeko. Beraz, bere baimenarekin, igo dut Gotzon Garateren argazkia nire kontura, eta hor jarri dut CC lizentziarekin. Hemen daukazu: http://www.flickr.com/photos/joxe/2966889557/ Aitorren baimena duzue Wikipedian erabiltzekok. Bera oso pozik dago, izugarri estimatzen baitzuen Gotzon. Ezer gehiago behar izanez gero, idatzidazu joxearanzabal@gmail.com helbidera. Ondo segi.
==Inari==
Zergatik dago [[Inari]] artikulua izartxo gabe nabarmenduta badago?
[[Lankide:Kanuto90|kanuto90]] 17:39, 25 Urria 2008 (UTC)
1f0t9okmqy0e0m9h3ktzrjrm84ys2gn
9975209
9974781
2024-11-20T14:27:10Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2008ko urria]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2008ko urria]]» izenera aldatu du: Revert
911518
wikitext
text/x-wiki
== Ibaientzako kokapen mapak ==
Nahi duzuna erabili.--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 16:15, 2 Urria 2008 (UTC)<br>
[[Irudi:Eh3ibaiak_koloreak.png|200px]][[Irudi:Eh3ibaiak grisa.png|200px]][[Irudi:Eh3ibaiak laranja.png|200px]]
:El primero es el más bonico.... [[Lankide:Granadar|Granadar]] 16:19, 9 Urria 2008 (UTC)
== Links ==
Buenas, Theklan. No son pueblos de Granada, sino de Almería. Los he borrado porque estos días atrás no funcionaban; es decir: se pinchaba encima, y salía "error". Pero ahora loa cabo de comprobar, y sí que funcionan perfectamente... Pero gracias por revisar mis contribuciones. [[Lankide:Granadar|Granadar]] 16:19, 9 Urria 2008 (UTC)
Aupa Theklan!
==Arazotxo bat.==
Wikipedia sartzerakoan, nire datoak normal azaltzen dira pantailako goiko aldean, baina lanean hasten naizenean artikulo batean, bapatean desagertzen dira eta haien ordez "Saioa Hasi" eta "kontua sortu" azaltzen zaizkit, erabiltzaile berria banitz.
Aldaketa bati grabatzera ematen diodanean gainera, Gorritxiki azaltzearen ordez, erabiltzaile berri bat azaltzen da, eta aldatuz doa gainera sesio batetik bestera.
Argituko al didazu misterioa!
Ondo segi.
Gorritxiki eta beste laupabost erabiltzaile "mamuak".
==Tildeak euskaraz==
Kaixo, Theklan:
"Tildeak euskaraz" gaiari buruz erantzuna bidali zenidanez Wikipediako txokora, honen bidez jakinarazi nahi dizut, besterik gabe, beste mezu bat bidali dudala, interesatzen bazaizu.
Ondo segi,
--[[Lankide:Belkoainpe|Belkoainpe]] 04:09, 12 Urria 2008 (UTC)
Antza konpondu dut arazoa.
Mila esker.
Gorritxiki--Gorritxiki 08:02, 12 Urria 2008 (UTC)
== Lagundu nahi dut ==
Kaixo Theklan:
<br>Berria naiz (laster ikusiko duzunez) eta nahiko galduta nabil. Ondo ulertu dut eta beste hizkuntzetako wikipediatan dauden artikuluak euskarara itzultzen laguntza eman daiteke? Hori horrela bada, gustura egingo nuke. Nola egin dezaket?
<br>Mila esker aldez aurretik!
--[[Lankide:Ladymarion|Ladymarion]] 14:59, 12 Urria 2008 (UTC)
== TUSC token dd4077f96504770208b495524acfc0d6 ==
I am now proud owner of a [http://tools.wikimedia.de/~magnus/tusc.php TUSC] account!
== Itoitz ==
Ez dut zabaldukoa ikusi. Argazkiak.org-etik bueltatxo bat eman ohi dut, argazkiak igotzeko (oraingoz [http://commons.wikimedia.org/wiki/User:Unai_Fdz._de_Beto%C3%B1o#Argazkiak.org_webgunetik_igotako_CC-BY_SA_irudiak hauek] igo ditut). Bidenabar, argazkian Osina jartzen du, baina argazkiaren oinean ez naiz ezer idaztera animatu, ez dakidalako zer den. Urpean geratutako herriaren izena da? --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 11:56, 13 Urria 2008 (UTC)
==Sakana==
Uep theklax!! galderatxo bat. Zergatik dago [[Sakana]] artikulua '''Nabarmendutako Artikuluen Zozketan'''? Artikulua nabarmenduta dago dagoeneko! [[Lankide:Kanuto90|kanuto90]] 19:52, 13 Urria 2008 (UTC)
Iepa! Nik proposatu nuenez eztabaidan sartuko naiz ;-) Ez du garrantzi berezirik, baina aurretik proposatutako artikuluak ezin dira berriz proposatu? --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 20:24, 13 Urria 2008 (UTC)
: Primeran. Uste nuen wikiatlasean soilik nabarmendu zela... ''Aklaratuta''. Ondo segi! --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 20:50, 13 Urria 2008 (UTC)
== Nabarmendutako artikulua ==
Gabon Theklan! Galdera bat: zergatik dago [[autismo]] artikulua nabarmenduta eta "Aurreko hilabeteko emaitzen zerrendan" ez dator? --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 22:33, 14 Urria 2008 (UTC)
: Ondo da, jakiteagatik zen. Egiteko dauden gauza guztiekin agian ez da komeni txikikeria horretan denbora galtzea. Ondo segi! --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 13:08, 15 Urria 2008 (UTC)
== Cuevas del Campo ==
No sé, creo que lo que dices tiene sentido, pero no sigue las pautas que estoy llevando con el resto de artículos. Yo pongo el nombre oficial entre paréntesis, con sus tildes y sus diéresis, y seguidamente digo "en castellano"; y por tanto, en los artículos de [[Cuevas del Campo]] y [[Santa Fe (Granada)|Santa Fe]] pegaría poner "en euskera", ya que esos topónimos constan de palabras traducibles al vasco.
No creo que lleve a la confusión a ningún euskaldun. En Granada dudo mucho que se hable euskera (aunque doy fe de que hay muchos vascos viviendo aquí, y gente descendiente de vascos y navarros, con apellidos típicamente vascuences), y por tanto, no creo que alguien pueda pensar que ese nombre tiene una variante en ese idioma.
Así que, dejémoslo tal cual, si estás de acuerdo.
''PD: ¿Te has fijado que por primera vez no te he preguntado a ti por una traducción, sino a Xabitxu? No es porque no me fíe de tus traducciones, ni nada de eso, sino porque no quería molestarte más... Bastante me ayudaste ya. Un saludo, tio.'' [[Lankide:Granadar|Granadar]] 16:53, 17 Urria 2008 (UTC)
== Konpetentzia ==
Kaixo, Theklan!
Barkatuko didazu atrebentzia...
* Otsailaren 11n Oreretak ''Artikulu honek gramatika, estilo, lotura edo/eta ortografia zuzenketen beharra du. Berau editatu eta zuzenduz lagun dezakezu.'' jarri zuen eta ni saiatu nintzen kakoa non ote zegoen asmatzen.
* Urriaren 16an ''Artikulu hau edo atal hau Gaitasun artikuluarekin batu dadila proposatu da. (Eztabaida)'' jarri zuen eta piztutako eztabaida txantxetakoa ez zela ikusi nuen.
* Urriaren 19an zera jarri zenuen zuk: ''Artikulu hau ez dator formatu hitzarmenekin bat. Wikipedia lagun dezakezu hau egokituz.''
Zer egin behar da orain? Sarrera honek ez ditu formatu hitzarmenak errespetatzen ala ''konpetentzia'' hitza ez onartzea da proposatu nahi dena hemen?
Berriro eskatzen dizut barkamena zugana jotzeagatik, baina ez dakit nola konpontzen den auzi hau...
Mila esker
[[Lankide:Koro|Koro]] 18:16, 22 Urria 2008 (UTC)
Kaixo, Theklan!
Berriro natorkizu, bada! Nik ez dut gaitasun hitza editatu.
Ni '''konpetentzia''' eta '''gaitasuna''' gauza desberdinak direla pentsatzen duen horietakoa naiz, konpetentzia gaitasunez osatuta dagoela, baina konpetentziak '''gaitasun integratuari''' egiten diola aipamen eta ez gaitasun soilari.
Gaitasun hitza editatu zuenak kopipaste bat egin zuen, baina nire ustez ez da niporelforro egokia. Kanpoko eztabaida jarraitu nuen eta, edozein sartzen da saltsan!
Ni ez naiz gaitasun hitzaz ari, [[konpetentzia]]z baizik. Artikulu gaixoak 3 koloretako laukizuzen izugarri batzuk dauzka, estilo ''SemanadelTerror'', eta ez naiz eskua sartzea atrebitzen. Artikulu destrozau! Pena da.
Nik, nire gustuz, egingo nukeena zera da:
* [[Konpetentzia]] hitzari laukiluze fantasmagorikoak kendu eta bizitzen utzi, trankil-trankil, merezi du-eta. ''Poque es competente el que tiene la capacidad''. Nire ustez, Hezkuntzan konpetentzia hitza erabili behar dugu, hitz berria eta gaitasuna baino zabalagoa.
* [[Gaitasun]] hitzari kopipastea kendu eta hiztegiko definiziora itzularazi, Ibon Sarasola eta guzti, beti egon beharko zukeen lekura. ''Porque no todo el que tiene la capacidad es competente''! Gaitasun ugariko ikaslek baditut eta ez dute denek behar den konpetentzia lortzen! Edo ez, behintzat, gustatuko litzaiguken neurrian.
Hori da nik neuk egingo nukeena, baina ''ni ez naiz inor zu nere etxean sartzeko'' esaten du errezoak eta norbaitek zirt edo zart erabaki beharko lukeela nola jarraitu pentsatzen dut...
Desataskatzeko idearen bat?
Barkatu ematen ari naizen pelmada, baina artikulua txafatuta ikusten dut eta pena ematen dit...
[[Lankide:Koro|Koro]] 14:41, 23 Urria 2008 (UTC)
== Gotzon Garateren argazkia==
Aupa Theklan. Joxe Aranzabal naiz, Aitor Larrañagaren partetik idazten. Berak arazoak ditu bere Flickr kontuan sartzeko, eta eskatu dit nirea erabiltzea, zuengana iristeko. Beraz, bere baimenarekin, igo dut Gotzon Garateren argazkia nire kontura, eta hor jarri dut CC lizentziarekin. Hemen daukazu: http://www.flickr.com/photos/joxe/2966889557/ Aitorren baimena duzue Wikipedian erabiltzekok. Bera oso pozik dago, izugarri estimatzen baitzuen Gotzon. Ezer gehiago behar izanez gero, idatzidazu joxearanzabal@gmail.com helbidera. Ondo segi.
==Inari==
Zergatik dago [[Inari]] artikulua izartxo gabe nabarmenduta badago?
[[Lankide:Kanuto90|kanuto90]] 17:39, 25 Urria 2008 (UTC)
1f0t9okmqy0e0m9h3ktzrjrm84ys2gn
Xabier Paya
0
84612
9975804
8586600
2024-11-20T22:47:52Z
88.15.90.3
9975804
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Xabier Fidel "Xabi" Paya Ruiz''' ([[Getxo]], [[Bizkaia]], [[1982]]ko [[urriaren 24]]a) [[bertsolari]]a da. Interpretazio eta [[itzulpengintza]] eta [[piano]] ikasketak egin ditu. Itzultzaile, bikoizlari, ikerlari eta [[irakasle]] lanetan ibilia da. [[Fredi Paia]] anaiarekin batera eman zuen izena [[Algortako Bertso Eskola]]n. 2006an Bizkaiko Bertsolari Txapeleketa irabaztea lortu zuen.
Bestela, [[Donostia 2016ko Europako Kultur Hiriburua]]ren arduradun nagusien artean egon zen.
== Txapelketak ==
* [[Bertsolari Txapelketa Nagusia]]:
** finalaurreak (1): 2005
* [[Bizkaiko Bertsolari Txapelketa]]:
** Txapeldun (1): 2006
** Finalista (3): 2004, 2006, 2008
* Eskolartekoak:
** [[Euskal Herriko Eskolarteko Bertsolari Txapelketa|Euskal Herriko Eskolarteko Txapelketa]]:
*** Txikitan: 1996an finalista
*** Handitan: 1997 (txapeldunorde), 2000 (finalista)
** [[Bizkaiko Eskolarteko Bertsolari Txapelketa|Bizkaiko Eskolarteko txapelketa]]:
*** Txikitan: 1996 (txapeldunorde), 1997 (txapeldun)
*** Handitan: 1998 (finalista), 1999 (txapeldun), 2000 (txapeldunorde)
* Sariak:
** Ipar Uribe bertsolari txapelketa: 2002an txapeldunordea
** [[Abra saria]] (1): 2004
== Liburuak ==
* * Ahozko Euskal Literaturaren Antologia = Antología de la Literatura Oral Vasca = Anthology of Oral Basque Literature Payá Ruiz, Xabier (2013)
* ''[[Nork]]'', [[Xabi Paya]] (gidoia) eta [[Patxi Gallego]] (irudiak). ''[[Bertsolari (aldizkaria)|Bertsolari]]'' 100.zk., 2015eko negua. 142.or. ISBN 9 771137 248610.
* ''[[Nori]]'', [[Xabi Paya]] (gidoia) eta [[Patxi Gallego]] (irudiak). ''[[Bertsolari (aldizkaria)|Bertsolari]]'' 116. zk., 2019ko negua. 140. 0r.
== Itzulpenak ==
* ''[[Bizitza amets]]'' .- Calderón de la Barca, Pedro (2012) [es - eu]; jatorrizkoaren titulua: ''La vida es sueño''
* ''Maite nuen''.- Gavalda, Anna (2009) [fr - eu]; jatorrizkoaren titulua: ''Je l'aimais''
* ''Herria''.- Darrieussecq, Marie (2009) [fr - eu]; jatorrizkoaren titulua: ''Le Pays''
* ''Peter Pan eta jaka eskarlata''.- McCaughrean, Geraldine (2006) [en - eu]; jatorrizkoaren titulua: ''Peter Pan in Scarlet''
* ''Desio izeneko tranbia''.- Williams, Tennessee (2005) [en - eu]; jatorrizkoaren titulua: ''A Streetcar Named Desire''
== Kanpo loturak ==
* [http://bdb.bertsozale.eus/web/haitzondo/view/1616-xabi-paya Bertsozale.com: Xabi Paya]
* [http://nordanor.eus/nor?id=216&tmp=1529587856086 «Xabier Paya Ruiz»] ''Nor da Nor'' eukal itzulpengintzaren datu-basean
{{Biografia zirriborroa|Bizkaia}}
{{bizialdia|1982ko||Paya, Xabier}}
[[Kategoria:Getxoztarrak]]
[[Kategoria:Bizkaiko bertsolariak]]
[[Kategoria:Euskal Herriko itzultzaileak]]
ly66lzyfbia0283atxkbpunqmwv6wom
Lankide eztabaida:Theklan/2008ko azaroa
3
87078
9974775
947249
2024-11-20T14:09:35Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2008ko azaroa]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2008ko azaroa]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
947249
wikitext
text/x-wiki
==Plantilla==
Kaixo Theklan!
Gracias por corregirme las plantillas en mi página de usuario... estoy muy verde con el euskera aún... Te quería pedir que me dijeses si el modelo este que he hecho está bien sobre todo las declinaciones para hacer esbozos de reyes y yacimientos, y también si son demasiado cortos o no; en la es:wiki sé que me los borrarían, pero en la:wiki, sé que no, porque nos hacen falta articulos, aunque sean esbozos pequeños como estos:
*Reyes
Rekaredo I.a (gotik'''az''' ''Reikaraids''; 586-681) Bisigodo'''ien'''/Espainia'''ko''' errege'''a'''. Rekaredo'''k''' gerra kontra franko'''ei''' urte'''n''' 590 du.
*yacimientos
Rekopolis (gaztelani'''az''' ''Recópolis'', latin'''az''' ''Reccopolis'') aztarnategi'''a''' bisigodo aro'''ako''' (580-711) da. Rekopolis Guadalajara probintzia'''n''' dago. Arkeologo Lauro Olmo'''k''' aztarnategi aitzurtu'''a''' du.
Eskerrikasko eta gero arte--[[Lankide:Xaverius|Xaverius]] 00:22, 29 Urria 2008 (UTC)
:Eskerrikasko ostera ere! Trataré también de poner mapas, y fotos y categorias... no solo el texto. También estaba pensando en hacer una plantilla como la que tenemos en la:wiki para cuando alguien que está aprendiendo latín empieza un artículo ([[:la:Formula:Tiro]] - que pone ''Haec pagina scripta est a tirone, qui nondum Latinitate callidissima utitur.Usor Latinitatis callidior textum inspiciat, errores corrigat resque auctori explicet.'' que significa "esta página está escrita por un novato, que no tiene un latin de calidad. Un usuario con buen latin mirará el texto, corregirá los errores y se los explicará al autor"), si te parece bien.--[[Lankide:Xaverius|Xaverius]] 10:23, 29 Urria 2008 (UTC)
::Bueno... he chapurreado esto: [[lankide:xaverius/tiro]]. Y aunque esté mal, no será que no lo he intendtado :)--[[Lankide:Xaverius|Xaverius]] 11:35, 30 Urria 2008 (UTC)
:::Ya me di cuenta de que existía, así que lo traté de cambiar, reorganizarlo y bueno... ya lo acabste de arreglar tú. De momento en Euskara aún no... ya te aviso, pero muchas gracias :)--[[Lankide:Xaverius|Xaverius]] 14:36, 12 Azaroa 2008 (UTC)
== Sitenotice ==
Aupa Theklan! Sitenoticean ''Gogoratu ere Nabarmendutako artikuluen bozketa irekia dagoela. Bihar azkeneko eguna da hurrengo hilabetekoak aukeratzeko'' jarri duzu. Uste dut forma egokia hau dela: ''Gogoratu Nabarmendutako artikuluen bozketa '''ere''' irekia dagoela. Bihar azkeneko eguna da hurrengo hilabetekoak aukeratzeko''. Bestela "ere" hori gogoratu-ri dagokio, eta kasu horretan ''Gogoratu, halaber,'' edo antzeko forma bat erabili beharko genuke. Ondo segi! --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 18:20, 31 Urria 2008 (UTC)
== Txantiloia ==
Gabon Theklan. Galdera bat: euWikipedian badugu "artikulu honek erreferentziak behar ditu" edo antzeko zerbait dioen txantiloirik? Zenbait artikulutan (oraintxe sortu duten [[Euskalzaleak]]-en adibidez) ondo etorriko litzateke... Ez badago sortuko dut, ondo iruditzen? --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 21:37, 4 Azaroa 2008 (UTC)
== Auzo infotaula ==
Gau on! Txantiloi horretan ''herria'' dio, ''udalerria'' beharko lukeenean (behintzat kasu askotan, Asparrenako herri horietan bezala). Erraz alda daiteke? Txantiloi berri bat egin beharra dago? --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 22:04, 9 Azaroa 2008 (UTC)
:Merci! --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 22:07, 9 Azaroa 2008 (UTC)
Ondo da. Ba, Zollo Aiaran zuk jarri zenuela ikusi dut... :-) --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 09:31, 10 Azaroa 2008 (UTC)
== RE: Obrigado! ==
Hi. I've a bot, but it don't revert vandalisms, only maintain interwikis. I'm a global rollbacker, I revert edits manually, looking at the channel #cvn-sw in IRC. We have to analyze each edit and revert or mark for speedy deletion if it's the case. [[Lankide:Luckas Blade|Luckas Blade]] 17:53, 14 Azaroa 2008 (UTC)
== Konderri ==
Epa Theklan! Gauzatxo bat bakarrik: '''''Konderri''''' da [http://www.euskaltzaindia.net/hiztegibatua/bilatu.asp?sarrera=konderri&x=0&y=0 hitz arautua], eta ez ''Konterri''. Hungariako guztiak egin baino lehen esaten dizut... Ondo segi. --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|erantzun hemen]]) 12:18, 16 Azaroa 2008 (UTC)
:Ez horregatik. Baina, lasai, gehiago ikasiko ditugu, mundua hitz arautuz betea dago eta... --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|erantzun hemen]]) 12:46, 16 Azaroa 2008 (UTC)
== Eskarabeoa ==
Nire ustez, Eskarabeoa eta Kakalardo sakratuari buruzko artikuluak, bakoitza bere aldetik joan beharko lukete. Eskarabeoa, Egiptoko kakalardo sakratuaren irudikapen bat den arren, arkeologia aldetik aztertzen da gehiago, kakalardoa bera, animalia, biologia eta beste antzeko zientzia batzuetatik aztertzen den bitartean. Erreferentziak egin daitezke jakina, artikulu bakoitzean besteari buruz, baina zoologia eta arkeologia nahastua egotea... jendea nahastu egin daitekeela uste dut, eskarabeoari buruz idatzi nuen artikulu osoan, zoologiari buruzko aipamenik ez bait da egiten, baizik eta arkeologia eta historiari buruz. Beraz, nire ustez, lehen esan dudan bezala, banandutako artikuluak izan beharko lirateke.
--[[Lankide:Xabitxu|Xabitxu]] 16:16, 16 Azaroa 2008 (UTC) Xabitxu
== eskarabeo ==
ba bai. agian arrazoi duzu. ideia hori ere ondo iruditzen zait.--[[Lankide:Xabitxu|Xabitxu]] 17:18, 16 Azaroa 2008 (UTC) Xabitxu
==Petronorren irudirik?==
[[:Image:Bilbo Handia2.jpg]]eko ezker muturrean ikusten da [[Petronor]]. Beraren irudi hobeagorik al duzu? --[[Lankide:Javierme|Javierme]] 23:51, 18 Azaroa 2008 (UTC)
== Coypvio ==
Aupa:
Lapsus mental bat izan dut eta konturatu gabe testu hori gorde egin dut. Egia esan Leizeren orria osatzeko laguntza moduan nuen. Hala ere kendu dut iada eta konpondu dut. Zerbait gaizki balego abixatu mesedez. Milesker.
== Assar eta Asier Sarasua ==
Nahasteak argitzeko eta nortasunak bereizteko:
http://eibar.org/blogak/sarasua/archive/2007/07/18/230
:Ah, zu ez zara atxilotu zutena ala? Kar, kar, kar.--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 12:17, 21 Azaroa 2008 (UTC)
== [[Bilboko Athletic Kluba]] ==
Haber lagun nazakezun. [[Bilboko Athletic Kluba]] artikulua mugitu nahi dut [[Athletic Club]] titulua izan dezan. Baina [[Athletic Club]] aurretik egindako berbidalketa orrialdea denez ezin aldatu. Badakit ''copy + paste'' egiten arazoa konpondu daitekeela baina artikuluaren historiala mantentzeko lehendabiziko [[Athletic Club]] ezabatu behar da eta gero artikulua mugitu.
Ahh, mugitzearen arrazoiak, [[Eztabaida:Bilboko Athletic Kluba|hemen daude]]. ''"El que calla otorga"''. Eskerrik asko . -- [[Lankide:Marklar2007|Marklar2007]] 18:23, 26 Azaroa 2008 (UTC)
== Arazoa ==
Kaixo, arazoak edukitzen ari naiz <nowiki>{{Polizia infotaula}}</nowiki> txantiloiarekin. Dagoeneko gauza gehienak itzuli ditut baina arazoak sortzen ditu artikulu batean infotaula txertatzean. Adibidez, ikusi [[Ertzaintza]]ren artikulua. Lagun iezaidazu mesedez arazoa konpontzen. [[Lankide:An13sa|An13sa]] 18:35, 26 Azaroa 2008 (UTC)
nn2urpxge0n58c3laj9nyh9mj85nowr
9975222
9974775
2024-11-20T14:27:27Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2008ko azaroa]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2008ko azaroa]]» izenera aldatu du: Revert
947249
wikitext
text/x-wiki
==Plantilla==
Kaixo Theklan!
Gracias por corregirme las plantillas en mi página de usuario... estoy muy verde con el euskera aún... Te quería pedir que me dijeses si el modelo este que he hecho está bien sobre todo las declinaciones para hacer esbozos de reyes y yacimientos, y también si son demasiado cortos o no; en la es:wiki sé que me los borrarían, pero en la:wiki, sé que no, porque nos hacen falta articulos, aunque sean esbozos pequeños como estos:
*Reyes
Rekaredo I.a (gotik'''az''' ''Reikaraids''; 586-681) Bisigodo'''ien'''/Espainia'''ko''' errege'''a'''. Rekaredo'''k''' gerra kontra franko'''ei''' urte'''n''' 590 du.
*yacimientos
Rekopolis (gaztelani'''az''' ''Recópolis'', latin'''az''' ''Reccopolis'') aztarnategi'''a''' bisigodo aro'''ako''' (580-711) da. Rekopolis Guadalajara probintzia'''n''' dago. Arkeologo Lauro Olmo'''k''' aztarnategi aitzurtu'''a''' du.
Eskerrikasko eta gero arte--[[Lankide:Xaverius|Xaverius]] 00:22, 29 Urria 2008 (UTC)
:Eskerrikasko ostera ere! Trataré también de poner mapas, y fotos y categorias... no solo el texto. También estaba pensando en hacer una plantilla como la que tenemos en la:wiki para cuando alguien que está aprendiendo latín empieza un artículo ([[:la:Formula:Tiro]] - que pone ''Haec pagina scripta est a tirone, qui nondum Latinitate callidissima utitur.Usor Latinitatis callidior textum inspiciat, errores corrigat resque auctori explicet.'' que significa "esta página está escrita por un novato, que no tiene un latin de calidad. Un usuario con buen latin mirará el texto, corregirá los errores y se los explicará al autor"), si te parece bien.--[[Lankide:Xaverius|Xaverius]] 10:23, 29 Urria 2008 (UTC)
::Bueno... he chapurreado esto: [[lankide:xaverius/tiro]]. Y aunque esté mal, no será que no lo he intendtado :)--[[Lankide:Xaverius|Xaverius]] 11:35, 30 Urria 2008 (UTC)
:::Ya me di cuenta de que existía, así que lo traté de cambiar, reorganizarlo y bueno... ya lo acabste de arreglar tú. De momento en Euskara aún no... ya te aviso, pero muchas gracias :)--[[Lankide:Xaverius|Xaverius]] 14:36, 12 Azaroa 2008 (UTC)
== Sitenotice ==
Aupa Theklan! Sitenoticean ''Gogoratu ere Nabarmendutako artikuluen bozketa irekia dagoela. Bihar azkeneko eguna da hurrengo hilabetekoak aukeratzeko'' jarri duzu. Uste dut forma egokia hau dela: ''Gogoratu Nabarmendutako artikuluen bozketa '''ere''' irekia dagoela. Bihar azkeneko eguna da hurrengo hilabetekoak aukeratzeko''. Bestela "ere" hori gogoratu-ri dagokio, eta kasu horretan ''Gogoratu, halaber,'' edo antzeko forma bat erabili beharko genuke. Ondo segi! --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 18:20, 31 Urria 2008 (UTC)
== Txantiloia ==
Gabon Theklan. Galdera bat: euWikipedian badugu "artikulu honek erreferentziak behar ditu" edo antzeko zerbait dioen txantiloirik? Zenbait artikulutan (oraintxe sortu duten [[Euskalzaleak]]-en adibidez) ondo etorriko litzateke... Ez badago sortuko dut, ondo iruditzen? --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 21:37, 4 Azaroa 2008 (UTC)
== Auzo infotaula ==
Gau on! Txantiloi horretan ''herria'' dio, ''udalerria'' beharko lukeenean (behintzat kasu askotan, Asparrenako herri horietan bezala). Erraz alda daiteke? Txantiloi berri bat egin beharra dago? --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 22:04, 9 Azaroa 2008 (UTC)
:Merci! --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 22:07, 9 Azaroa 2008 (UTC)
Ondo da. Ba, Zollo Aiaran zuk jarri zenuela ikusi dut... :-) --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 09:31, 10 Azaroa 2008 (UTC)
== RE: Obrigado! ==
Hi. I've a bot, but it don't revert vandalisms, only maintain interwikis. I'm a global rollbacker, I revert edits manually, looking at the channel #cvn-sw in IRC. We have to analyze each edit and revert or mark for speedy deletion if it's the case. [[Lankide:Luckas Blade|Luckas Blade]] 17:53, 14 Azaroa 2008 (UTC)
== Konderri ==
Epa Theklan! Gauzatxo bat bakarrik: '''''Konderri''''' da [http://www.euskaltzaindia.net/hiztegibatua/bilatu.asp?sarrera=konderri&x=0&y=0 hitz arautua], eta ez ''Konterri''. Hungariako guztiak egin baino lehen esaten dizut... Ondo segi. --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|erantzun hemen]]) 12:18, 16 Azaroa 2008 (UTC)
:Ez horregatik. Baina, lasai, gehiago ikasiko ditugu, mundua hitz arautuz betea dago eta... --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|erantzun hemen]]) 12:46, 16 Azaroa 2008 (UTC)
== Eskarabeoa ==
Nire ustez, Eskarabeoa eta Kakalardo sakratuari buruzko artikuluak, bakoitza bere aldetik joan beharko lukete. Eskarabeoa, Egiptoko kakalardo sakratuaren irudikapen bat den arren, arkeologia aldetik aztertzen da gehiago, kakalardoa bera, animalia, biologia eta beste antzeko zientzia batzuetatik aztertzen den bitartean. Erreferentziak egin daitezke jakina, artikulu bakoitzean besteari buruz, baina zoologia eta arkeologia nahastua egotea... jendea nahastu egin daitekeela uste dut, eskarabeoari buruz idatzi nuen artikulu osoan, zoologiari buruzko aipamenik ez bait da egiten, baizik eta arkeologia eta historiari buruz. Beraz, nire ustez, lehen esan dudan bezala, banandutako artikuluak izan beharko lirateke.
--[[Lankide:Xabitxu|Xabitxu]] 16:16, 16 Azaroa 2008 (UTC) Xabitxu
== eskarabeo ==
ba bai. agian arrazoi duzu. ideia hori ere ondo iruditzen zait.--[[Lankide:Xabitxu|Xabitxu]] 17:18, 16 Azaroa 2008 (UTC) Xabitxu
==Petronorren irudirik?==
[[:Image:Bilbo Handia2.jpg]]eko ezker muturrean ikusten da [[Petronor]]. Beraren irudi hobeagorik al duzu? --[[Lankide:Javierme|Javierme]] 23:51, 18 Azaroa 2008 (UTC)
== Coypvio ==
Aupa:
Lapsus mental bat izan dut eta konturatu gabe testu hori gorde egin dut. Egia esan Leizeren orria osatzeko laguntza moduan nuen. Hala ere kendu dut iada eta konpondu dut. Zerbait gaizki balego abixatu mesedez. Milesker.
== Assar eta Asier Sarasua ==
Nahasteak argitzeko eta nortasunak bereizteko:
http://eibar.org/blogak/sarasua/archive/2007/07/18/230
:Ah, zu ez zara atxilotu zutena ala? Kar, kar, kar.--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 12:17, 21 Azaroa 2008 (UTC)
== [[Bilboko Athletic Kluba]] ==
Haber lagun nazakezun. [[Bilboko Athletic Kluba]] artikulua mugitu nahi dut [[Athletic Club]] titulua izan dezan. Baina [[Athletic Club]] aurretik egindako berbidalketa orrialdea denez ezin aldatu. Badakit ''copy + paste'' egiten arazoa konpondu daitekeela baina artikuluaren historiala mantentzeko lehendabiziko [[Athletic Club]] ezabatu behar da eta gero artikulua mugitu.
Ahh, mugitzearen arrazoiak, [[Eztabaida:Bilboko Athletic Kluba|hemen daude]]. ''"El que calla otorga"''. Eskerrik asko . -- [[Lankide:Marklar2007|Marklar2007]] 18:23, 26 Azaroa 2008 (UTC)
== Arazoa ==
Kaixo, arazoak edukitzen ari naiz <nowiki>{{Polizia infotaula}}</nowiki> txantiloiarekin. Dagoeneko gauza gehienak itzuli ditut baina arazoak sortzen ditu artikulu batean infotaula txertatzean. Adibidez, ikusi [[Ertzaintza]]ren artikulua. Lagun iezaidazu mesedez arazoa konpontzen. [[Lankide:An13sa|An13sa]] 18:35, 26 Azaroa 2008 (UTC)
nn2urpxge0n58c3laj9nyh9mj85nowr
Lankide eztabaida:Theklan/2009ko urtarrila
3
90826
9974793
1035550
2024-11-20T14:09:40Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2009ko urtarrila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2009ko urtarrila]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
1035550
wikitext
text/x-wiki
== Enara ==
Hola Theklan: [[Enara]] artikulua aldatu dut soilik lotura batzuk bikoiztuta baizeuden. —[[Lankide:Hegibeltz|Hegibeltz]] 23:23, 1 Urtarrila 2009 (UTC)
:Eskerik asko Theklan! —[[Lankide:Hegibeltz|Hegibeltz]] 23:43, 1 Urtarrila 2009 (UTC)
== Galdera ==
Apa Theklan! Bi gauzatxo galdetu nahi dizkizut.
*Lehenengoa: Duela hilabete batzuk [[Wikiproiektu:2008ko Olinpiar Jokoak]] wikiproiektua sortu genuen. Ez dakit wikiproiektuaren zer egin. Nire ustez ezabatu beharko genuke. 200ko Olinpiar Jokoak bukatu direlako eta artikulu gehienak sortu genituelako.
*Bigarrena: Hau proposamen bat da. Euskal Wikipediako azalerako proposamen bat da. Ikus ezazu [[Lankide:An13sa/Proba orria2|hemen]]. Ez ditut gauza asko aldatu baina honela hobeto geratzen dela iruditzen zait. Aldaketa gehiago ere egin daitezke, gehienbat ongietorria, data, etab. jartzen dituen taulatxoan. Ondo izan. --[[Lankide:An13sa|An13sa]] 11:39, 4 Urtarrila 2009 (UTC)
:Bale, wikiproiektua dagoen bezala utziko dugu, eta proposatu dut azalarena dagokion eztabaida orrian. Interwikiak hasi naiz jartzen (gogoratzen banaiz, jaja). Ondo izan. --[[Lankide:An13sa|An13sa]] 13:57, 4 Urtarrila 2009 (UTC)
== Azaleko argazkiaren "Proposatu" botoia ==
Theklan, azaleko "Asteko irudia" atalean agertzen den "Proposatu" aukera ez dabil. Alda al daiteke orain argazkien bozketak egiten diren lekura joan dadin?--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 15:34, 8 Urtarrila 2009 (UTC)
:Beno, esan dudan hori "Bozkatu" sakatuta egiten da. Orduan zuzenean kentzea litzateke egokiena, ezta?--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 15:35, 8 Urtarrila 2009 (UTC)
== Infotaulak ==
Aupa Theklan! Infotaula berriak egiteko beharra sortu zait. Nola egin dezaket? [[Lankide:Ekaitz23|Ekaitz23]] 12:14, 28 Urtarrila 2009 (UTC)
kl1wuys9ruha859u9eo6adiapkemohy
9975181
9974793
2024-11-20T14:26:19Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2009ko urtarrila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2009ko urtarrila]]» izenera aldatu du: Revert
1035550
wikitext
text/x-wiki
== Enara ==
Hola Theklan: [[Enara]] artikulua aldatu dut soilik lotura batzuk bikoiztuta baizeuden. —[[Lankide:Hegibeltz|Hegibeltz]] 23:23, 1 Urtarrila 2009 (UTC)
:Eskerik asko Theklan! —[[Lankide:Hegibeltz|Hegibeltz]] 23:43, 1 Urtarrila 2009 (UTC)
== Galdera ==
Apa Theklan! Bi gauzatxo galdetu nahi dizkizut.
*Lehenengoa: Duela hilabete batzuk [[Wikiproiektu:2008ko Olinpiar Jokoak]] wikiproiektua sortu genuen. Ez dakit wikiproiektuaren zer egin. Nire ustez ezabatu beharko genuke. 200ko Olinpiar Jokoak bukatu direlako eta artikulu gehienak sortu genituelako.
*Bigarrena: Hau proposamen bat da. Euskal Wikipediako azalerako proposamen bat da. Ikus ezazu [[Lankide:An13sa/Proba orria2|hemen]]. Ez ditut gauza asko aldatu baina honela hobeto geratzen dela iruditzen zait. Aldaketa gehiago ere egin daitezke, gehienbat ongietorria, data, etab. jartzen dituen taulatxoan. Ondo izan. --[[Lankide:An13sa|An13sa]] 11:39, 4 Urtarrila 2009 (UTC)
:Bale, wikiproiektua dagoen bezala utziko dugu, eta proposatu dut azalarena dagokion eztabaida orrian. Interwikiak hasi naiz jartzen (gogoratzen banaiz, jaja). Ondo izan. --[[Lankide:An13sa|An13sa]] 13:57, 4 Urtarrila 2009 (UTC)
== Azaleko argazkiaren "Proposatu" botoia ==
Theklan, azaleko "Asteko irudia" atalean agertzen den "Proposatu" aukera ez dabil. Alda al daiteke orain argazkien bozketak egiten diren lekura joan dadin?--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 15:34, 8 Urtarrila 2009 (UTC)
:Beno, esan dudan hori "Bozkatu" sakatuta egiten da. Orduan zuzenean kentzea litzateke egokiena, ezta?--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 15:35, 8 Urtarrila 2009 (UTC)
== Infotaulak ==
Aupa Theklan! Infotaula berriak egiteko beharra sortu zait. Nola egin dezaket? [[Lankide:Ekaitz23|Ekaitz23]] 12:14, 28 Urtarrila 2009 (UTC)
kl1wuys9ruha859u9eo6adiapkemohy
Frigiar txano
0
95077
9975629
9973305
2024-11-20T20:12:19Z
Xirkan
12788
9975629
wikitext
text/x-wiki
{{objektu infotaula}}
'''Frigiar txanoa''' [[kapela|buru-estalki]] [[koniko]] leuna da, [[feltro]]zkoa edo [[artile]]zkoa, aurrerantz makotzen den gainalde zorrotza duena. [[Antzinaroa]]n, [[Ekialdeko Europa]]ko, [[Anatolia]]ko eta [[Asia]]ko herrialde askotan erabili zen. [[Frantziako Iraultza]]n (1787–1799), "askatasunaren txapel gorri" gisa hartu zuten, eta harrezkero [[Askatasuna, herriaren gidari|''Liberté''-ren]] figura alegoriko nazionalari loturik dago.<ref name="brit">{{Erreferentzia|egilea= |izenburua= Phrygian cap |url=https://www.britannica.com/art/Phrygian-cap |argitaletxea=britannica.com |sartze-data=2024-11-18}}</ref>
== Historia ==
=== Antzinaroa ===
Frigiar txanoak [[Antzinaroa]]n [[Anatolia]]n bizi izan ziren [[Frigia|frigiarrei]] erreferentzia egin badie ere, haiek baino lehenago [[Irandar herriak|Irandar herri]] batzuek erabili zuten, hala nola, [[eszitiar]]rek, [[Media|mediarrek]] eta [[persiar]]rek.<ref name="extra">{{Erreferentzia|egilea=Bird, Danny |izenburua= The Phrygian cap: how did an item of ancient headgear become a symbol of liberty? |url=https://www.historyextra.com/period/ancient-history/phrygian-cap-history/ |argitaletxea=historyextra.com |sartze-data=2024-11-20}}</ref> Antzinako Greziako iturrien arabera, irandar aldaera ere buru-estalki biguna zen eta ''tiara'' izena ematen zitzaion.
[[K.a. IV. mendea]]n, [[Garai helenistikoa|garai helenistiko]] goiztiarrean, [[Atis]] frigiar jainkoari loturik zegoen. Garai berean, [[Midas]] errege mitikoaren eta beste frigiar batzuen irudietan agertzen da, pintura eta eskultura [[Antzinako Grezia|grekoetan]].<ref name="ghorbany">{{Erreferentzia|egilea= |izenburua= The Phrygian cap |url=https://ghorbany.com/inspiration/the-phrygian-cap |argitaletxea=ghorbany.com |sartze-data=2024-11-20}}</ref>
Frigiar txanoaren antzekoa zen [[Antzinako Erroma]]ko [[pileo (kapela)|pileoa]], askatutako [[esklabotza|esklaboek]] erabiltzen zutena. Beti ere, Antzinako Grezian frigiar txanoa atzerritarren kapelatzat jotzen zuten; erromatar garaian, aldiz, pileoa esklabo askeen bereizgarria zen.<ref name="extra"/>
[[Ravenna|Ravenako]] San Apolinar Berria elizako bizantziar [[mosaiko]] batean, [[Jesus Nazaretekoa|Jesus]] gurtzera doazen [[Errege Magoak|Errege Magoek]], frigiar txano bana daramate.
=== Aro modernoan ===
[[Fitxategi:Eugène Delacroix - La liberté guidant le peuple.jpg|thumb|250px|eskuinera|''[[Askatasuna, herriaren gidari]]'', Eugène Delacroix frantziar margolariarena.]]
[[XIX. mendea]]n, frigiar txanoa, behin betiko, askatasunaren eta errepublikanismoaren ikurtzat agertzen da. Askatasunaren [[alegoria]]k darama, [[Eugène Delacroix]]k [[1830]]ean margotutako margolan ospetsuan. [[Marianne]], [[Frantzia]]r errepublikaren pertsonifikazioak ere, frigiar txanoa bat darama. XIX. eta [[XX. mendea|XX. mendeetan]], zenbait errepublikatan ikur bezala erabilia izan da.
Gaur egun, askatasunaren ikurtzat, [[Amerika]]ko zenbait nazioren armarrietan agertzen da, [[Argentina]], [[Bolivia]], [[Kolonbia]], [[Kuba]], [[Haiti]], [[Nikaragua]], [[El Salvador]] eta [[Paraguai]] kasu, baita probintzia eta hiri askotako egungo armarrietan ere.
[[Katalunia]]ko [[barretina]]k, bere jatorria, frigiar txanoan izan dezakeela pentsatu izan da, bere forma, ia berbera baita.
[[Bizarzuri]]k daraman txanoa ere ([[350]]ean hil zen [[Anatolia|Asi Txikiko]] [[Lizia]] lurraldeko Mirako gotzain izan zen [[San Nikolas Barikoa]]n oinarritutako pertsonaia), frigiar txanotik eratorritakoa izan liteke, beste egile batzuen arabera, Bizarzuriren txanoa, [[apezpiku|gotzainaren]] [[mitra]]tik datorren bitartean.
Baina, inongo zalantzarik gabe, [[pottokiak|pottokiek]] daramaten txanoa, frigiarra da.
== Irudi galeria ==
<center><gallery>
Fitxategi:Flag of Argentina arround 1840.gif|[[Argentinako bandera]] (1840 ingurukoa)
Fitxategi:Coat of arms of Argentina.svg|[[Argentinako armarria]]
Fitxategi:Coat of arms of Colombia.svg|[[Kolonbia|Kolonbiako armarri nazionala]]
Fitxategi:Coat of arms of Bolivia.svg|[[Boliviako armarri nazionala]]
</gallery></center>
<center><gallery>
Fitxategi:Seal_of_the_United_States_Senate.svg|[[Ameriketako Estatu Batuak|AEBetako]] Senatuko zigilua
Fitxategi:Brasão da Bahia.png|[[Bahia|Bahiako estatuko]] armarria
Fitxategi:Emblem of the U.S. Department of the Army.svg|[[Ameriketako Estatu Batuetako Armada|AEBetako armadaren]] zigilua
</gallery></center>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Jantzi herrikoiak]]
[[Kategoria:Burukoak]]
[[Kategoria:Ikurrak]]
[[Kategoria:Jantzia politikan]]
[[Kategoria:Asiako jantziak]]
q7u0s4mvwy8b1bsdjo93aqnokes5gih
Lankide eztabaida:Theklan/2008ko abendua
3
96381
9974772
1035548
2024-11-20T14:09:35Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2008ko abendua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2008ko abendua]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
1035548
wikitext
text/x-wiki
==Txantiloi77==
Ueps! Gauza bat, oso zaila izango litzateke [[http://fr.wikipedia.org/wiki/Mod%C3%A8le:Cirque_du_Soleil]] wikipedia frantsesean dagoen txantiloi hori sortzea? Bueno, ezkerrean laukitxoekin esan nahi det...—[[Lankide:Kanuto90|kanuto90]] 20:00, 4 Abendua 2008 (UTC)
: Saiatzen eon naiz, baina ez dit ezer uzten sortzen....[[Lankide:Kanuto90|kanuto90]] 17:37, 7 Abendua 2008 (UTC)
::pff...etsi ingo det...bitu holako zerbait sortu nahi nuen:
{Finlandiako izotz hocekya}}
Lehen maila / emakumeak / [[SM-sarja]]<br/>
/ gizonak / [[SM-liiga]]<br/>
Bigarren maila / emakumeak / [[Divisioona]]<br/>
/gizonak/ [[Mestis]]<br/>
Hirugarren maila / emakumeak / [[Naisten Suomi-sarja|Suomi-sarja]]<br/>
/ gizonak / [[Miehet Suomi-sarja|Suomi-sarja]]<br/>
Nazioarteko txapelketak / emakumeak / [[Txapeldunen Izotz-hockey Kopa]]<br/>
/gizonak / [[Txapeldunen Izotz-hockey Liga]] [[Kontinental Kopa]]<br/>
[[Finlandiako izotz-hockey selekzioa]]
Sortu zazu al badezu mesedez..Skerrikasko[[Lankide:Kanuto90|kanuto90]] 19:41, 7 Abendua 2008 (UTC)
:::Ke krak!!holako baten bila nenbilen justu!!milesker! [[Lankide:Kanuto90|kanuto90]] 20:28, 7 Abendua 2008 (UTC)
== Tildes ==
Aupa Theklan! Oye, llevo mucho tiempo sin editar en esta Wikipedia (pero he vuelto) y me he encontrado con que algunos pueblo de Granada han sido trasladados a su nombre con tilde (véase [[Láchar]] y [[Albondón]]) y otros no (véase [[Huescar]], [[Quentar]] o [[Almuñecar]]). ¿Acaso han cambiado las normas? Si es así, dímelo, para ponerle las tildes a todos los pueblos que la lleve, o quitársela a los que ya las llevan. Un cordial saludo. [[Lankide:Granadar|Granadar]] 19:47, 7 Abendua 2008 (UTC)
:Ok. Me pongo a trabajar en ello. [[Lankide:Granadar|Granadar]] 20:01, 7 Abendua 2008 (UTC)
== Azaleko orrian akats bat zuzentzeko eskaera==
Egun on Theklan! Wikipediaren azaleko orrian nenbilela konturatu naiz ortografia akats bat zegoela. Akats hori [[Txantiloi:Azala/Wikipedia orriak]] txantiloian kokatzen da, lehenengo puntuan: bisit'''Z'''atzen jartzen du. Bi urtetan ez omen da inor horretaz konturatu, eta inor jabetu bazen ixilpean gorde du kar kar. Nik orrialde horretan aldaketak egin ezin ditudanez, astirik izango bazenu, zuk aldatzea eskatu nahi nizuke. Mila esker. Ondo izan!
[[Lankide:Tximist|Tximist - Zer berri?]] 12:40, 10 Abendua 2008 (UTC)
== IP helbidea. Zeozer txarto egiten ari naiz ==
Kaixo Theklan. Ekain Lexartza da nire izena eta Laudioko Institutuko irakaslea naiz. Bigarrenez ikasturte honeta, gure IP helbidea (212.142.143.114) neurri batean blokeatuta dago WIKIPEDIAN. Arrazoia bandalismoa dela adierazten du mezuak. Horrek esan nahi du nik ikasleekin egindako zerbait oker dagoela. '''Jakin nahi nuke zer egin dugun txarto'''.
Ikastetxean, Hizkuntza Normalkuntza Planaren barruan, Euskarazko Wikipedia handitzeko helburua jarri dugu, eta ni izan naiz lehena horretan ikasleekin aritzen. Gaur egin dugu asmoaren aurkezpena beste irakasleen aurrean, eta harrera oso ona izan du. Hala ere, horretan aurrera egiteko arazoa non dagoen jakin behar dut, edo bestela bertan behera utzi beharko dugu.
Bestelakoan, Formatoaren gairekin saiatzen ari naiz, baina denbora daukadan neurrian. Ikaturtea aurrera joan ahala, espero dut maila egokia lortzea, ni bainaiz hemen besteontzako irakasle.
Eskerrik asko eta ondo ibili
[[Lankide:Ekain.lexartza|GO]] 11:51, 16 Abendua 2008 (UTC)ekain.lexartza
:Aupa Theklan!!!
:Lehenik eta behin, eskerrik asko. Suposatzen dut ez dala zuretzako sorpresa, baina irakurri ditudan aldaketa bakar bat ere ez da nire ikasleena. Nireek erabiltzailea daukate, eta gauza hauek ekiditeko, talde txikitan baino ez dut inoiz egiten. Baina bueno, ez nekien erabiltzaile anonimoaren kontua posiblea zenik bez. En fin.
:Arazoa atzo izan nuen beste irakasleei erabiltzailea sortzen eta idazten irakasteko egindako hitzaldian ezin izan nuela blokeogatik. Aurrez ere Andre Engels-ek blokeatu gintuen (ni ikastetxera etorri aurretik) eta berarekin konpondu nuen. Ordutik aurrera nik bakarrik erabiltzen nuela uste nuen. Hala ba, badekot lana aldi baterako, baina pazientzia handia daukat, eta denbora infinitoa da, beraz, ikusi arte.
[[Lankide:Ekain.lexartza|GO]] 10:34, 17 Abendua 2008 (UTC)
Ez dakit zer egin duten oraingoan, baina sustoa hartu dut mezuekin. Tira galdera bat: Oppenheimerren infotaula sortzen saiatu naiz, ingelesekotik abiatuta. Desastre totala. Suposatzen dut horretarako egongo dela txantiloiren bat ezta? Azkarrago egingo dugu horrela. Eskerrik asko beste behin.
[[Lankide:Ekain.lexartza|GO]] 13:31, 14 Urtarrila 2009 (UTC)
==Apa majo!!==
Uep!! barkau baño "aurkitzen da" ondo esana dago, "aurkitu" ez delako aditz trinkoa..."dago" aldiz, "egon" aditzeko adizkia da...aditz ezberdinak...Gaizki egongo litzateke "egoten da" balitz. Aurkiturekin jasoagoa geatzen da, baina egia da ez duela oso itxura onik. Ez dakit, aldatzen saiatuko naiz! [[Lankide:Kanuto90|kanuto90]] 20:22, 17 Abendua 2008 (UTC)
== Bolognako prozesua ==
Eguberri on, Theklan! Ikusi dut apirilean [[Bologna prozesua]] delako artikulua hasi zenuela. <nowiki>{{lanean}}</nowiki> txantiloia duenez, galdetu nahi nizun ea zer edo zer gehitu dezakedan. Agian zuk zeuk luzatu nahi duzu lehenago...--[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 10:42, 25 Abendua 2008 (UTC)
:OK. --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 18:12, 25 Abendua 2008 (UTC)
== Mendikote... ==
Arrazoi osoa duzu, gainera gaur pila bat aldiz idatzi ditut "mendikote" ditxosozko hori. Turroiak burmuina ukitu ote. Eskerrik asko. -- [[Lankide:Marklar2007|Marklar2007]] 18:06, 26 Abendua 2008 (UTC)
== Wap wikipedia ==
Saludos Theklan, veo que [http://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Txantiloi:Azala/Sarrera&diff=757282&oldid=614244 habéis añadido] en [[Azala]] un enlace para acceso wap usando un sitio externo, http://eu.wikipedia.7val.com/ Está disponible directamente una versión wap desde los servidores de wikipedia en http://eu.wap.wikipedia.org/ Saludos. [[Lankide:Platonides|Platonides]] 12:58, 27 Abendua 2008 (UTC)
== Eskerrik asko ==
Oso lagungarriak dira zure aholkuak. Instalatu dut ia esaten didazun programa eta uste dut balio handikoa izango dela nire euskarazko gramatika hobetzeko eta Wikipedian idazten ditudan orrialdeak hobetzeko.--[[Lankide:Zumalabe|Zumalabe]] 15:49, 28 Abendua 2008 (UTC)
== Sitenotice ==
Pentsatu dut gaueko 12etan inor ez zela aldatzeko moduan egongo-eta :-D Egin dut probaren bat badaezpada ere, funtzionatzen ote zuen ikusteko, eta badirudi baietz. Urte berri on! –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 17:58, 31 Abendua 2008 (UTC)
l6nw4e585987wxc0g7fsntenppwk2h8
9975228
9974772
2024-11-20T14:27:37Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2008ko abendua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2008ko abendua]]» izenera aldatu du: Revert
1035548
wikitext
text/x-wiki
==Txantiloi77==
Ueps! Gauza bat, oso zaila izango litzateke [[http://fr.wikipedia.org/wiki/Mod%C3%A8le:Cirque_du_Soleil]] wikipedia frantsesean dagoen txantiloi hori sortzea? Bueno, ezkerrean laukitxoekin esan nahi det...—[[Lankide:Kanuto90|kanuto90]] 20:00, 4 Abendua 2008 (UTC)
: Saiatzen eon naiz, baina ez dit ezer uzten sortzen....[[Lankide:Kanuto90|kanuto90]] 17:37, 7 Abendua 2008 (UTC)
::pff...etsi ingo det...bitu holako zerbait sortu nahi nuen:
{Finlandiako izotz hocekya}}
Lehen maila / emakumeak / [[SM-sarja]]<br/>
/ gizonak / [[SM-liiga]]<br/>
Bigarren maila / emakumeak / [[Divisioona]]<br/>
/gizonak/ [[Mestis]]<br/>
Hirugarren maila / emakumeak / [[Naisten Suomi-sarja|Suomi-sarja]]<br/>
/ gizonak / [[Miehet Suomi-sarja|Suomi-sarja]]<br/>
Nazioarteko txapelketak / emakumeak / [[Txapeldunen Izotz-hockey Kopa]]<br/>
/gizonak / [[Txapeldunen Izotz-hockey Liga]] [[Kontinental Kopa]]<br/>
[[Finlandiako izotz-hockey selekzioa]]
Sortu zazu al badezu mesedez..Skerrikasko[[Lankide:Kanuto90|kanuto90]] 19:41, 7 Abendua 2008 (UTC)
:::Ke krak!!holako baten bila nenbilen justu!!milesker! [[Lankide:Kanuto90|kanuto90]] 20:28, 7 Abendua 2008 (UTC)
== Tildes ==
Aupa Theklan! Oye, llevo mucho tiempo sin editar en esta Wikipedia (pero he vuelto) y me he encontrado con que algunos pueblo de Granada han sido trasladados a su nombre con tilde (véase [[Láchar]] y [[Albondón]]) y otros no (véase [[Huescar]], [[Quentar]] o [[Almuñecar]]). ¿Acaso han cambiado las normas? Si es así, dímelo, para ponerle las tildes a todos los pueblos que la lleve, o quitársela a los que ya las llevan. Un cordial saludo. [[Lankide:Granadar|Granadar]] 19:47, 7 Abendua 2008 (UTC)
:Ok. Me pongo a trabajar en ello. [[Lankide:Granadar|Granadar]] 20:01, 7 Abendua 2008 (UTC)
== Azaleko orrian akats bat zuzentzeko eskaera==
Egun on Theklan! Wikipediaren azaleko orrian nenbilela konturatu naiz ortografia akats bat zegoela. Akats hori [[Txantiloi:Azala/Wikipedia orriak]] txantiloian kokatzen da, lehenengo puntuan: bisit'''Z'''atzen jartzen du. Bi urtetan ez omen da inor horretaz konturatu, eta inor jabetu bazen ixilpean gorde du kar kar. Nik orrialde horretan aldaketak egin ezin ditudanez, astirik izango bazenu, zuk aldatzea eskatu nahi nizuke. Mila esker. Ondo izan!
[[Lankide:Tximist|Tximist - Zer berri?]] 12:40, 10 Abendua 2008 (UTC)
== IP helbidea. Zeozer txarto egiten ari naiz ==
Kaixo Theklan. Ekain Lexartza da nire izena eta Laudioko Institutuko irakaslea naiz. Bigarrenez ikasturte honeta, gure IP helbidea (212.142.143.114) neurri batean blokeatuta dago WIKIPEDIAN. Arrazoia bandalismoa dela adierazten du mezuak. Horrek esan nahi du nik ikasleekin egindako zerbait oker dagoela. '''Jakin nahi nuke zer egin dugun txarto'''.
Ikastetxean, Hizkuntza Normalkuntza Planaren barruan, Euskarazko Wikipedia handitzeko helburua jarri dugu, eta ni izan naiz lehena horretan ikasleekin aritzen. Gaur egin dugu asmoaren aurkezpena beste irakasleen aurrean, eta harrera oso ona izan du. Hala ere, horretan aurrera egiteko arazoa non dagoen jakin behar dut, edo bestela bertan behera utzi beharko dugu.
Bestelakoan, Formatoaren gairekin saiatzen ari naiz, baina denbora daukadan neurrian. Ikaturtea aurrera joan ahala, espero dut maila egokia lortzea, ni bainaiz hemen besteontzako irakasle.
Eskerrik asko eta ondo ibili
[[Lankide:Ekain.lexartza|GO]] 11:51, 16 Abendua 2008 (UTC)ekain.lexartza
:Aupa Theklan!!!
:Lehenik eta behin, eskerrik asko. Suposatzen dut ez dala zuretzako sorpresa, baina irakurri ditudan aldaketa bakar bat ere ez da nire ikasleena. Nireek erabiltzailea daukate, eta gauza hauek ekiditeko, talde txikitan baino ez dut inoiz egiten. Baina bueno, ez nekien erabiltzaile anonimoaren kontua posiblea zenik bez. En fin.
:Arazoa atzo izan nuen beste irakasleei erabiltzailea sortzen eta idazten irakasteko egindako hitzaldian ezin izan nuela blokeogatik. Aurrez ere Andre Engels-ek blokeatu gintuen (ni ikastetxera etorri aurretik) eta berarekin konpondu nuen. Ordutik aurrera nik bakarrik erabiltzen nuela uste nuen. Hala ba, badekot lana aldi baterako, baina pazientzia handia daukat, eta denbora infinitoa da, beraz, ikusi arte.
[[Lankide:Ekain.lexartza|GO]] 10:34, 17 Abendua 2008 (UTC)
Ez dakit zer egin duten oraingoan, baina sustoa hartu dut mezuekin. Tira galdera bat: Oppenheimerren infotaula sortzen saiatu naiz, ingelesekotik abiatuta. Desastre totala. Suposatzen dut horretarako egongo dela txantiloiren bat ezta? Azkarrago egingo dugu horrela. Eskerrik asko beste behin.
[[Lankide:Ekain.lexartza|GO]] 13:31, 14 Urtarrila 2009 (UTC)
==Apa majo!!==
Uep!! barkau baño "aurkitzen da" ondo esana dago, "aurkitu" ez delako aditz trinkoa..."dago" aldiz, "egon" aditzeko adizkia da...aditz ezberdinak...Gaizki egongo litzateke "egoten da" balitz. Aurkiturekin jasoagoa geatzen da, baina egia da ez duela oso itxura onik. Ez dakit, aldatzen saiatuko naiz! [[Lankide:Kanuto90|kanuto90]] 20:22, 17 Abendua 2008 (UTC)
== Bolognako prozesua ==
Eguberri on, Theklan! Ikusi dut apirilean [[Bologna prozesua]] delako artikulua hasi zenuela. <nowiki>{{lanean}}</nowiki> txantiloia duenez, galdetu nahi nizun ea zer edo zer gehitu dezakedan. Agian zuk zeuk luzatu nahi duzu lehenago...--[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 10:42, 25 Abendua 2008 (UTC)
:OK. --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 18:12, 25 Abendua 2008 (UTC)
== Mendikote... ==
Arrazoi osoa duzu, gainera gaur pila bat aldiz idatzi ditut "mendikote" ditxosozko hori. Turroiak burmuina ukitu ote. Eskerrik asko. -- [[Lankide:Marklar2007|Marklar2007]] 18:06, 26 Abendua 2008 (UTC)
== Wap wikipedia ==
Saludos Theklan, veo que [http://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Txantiloi:Azala/Sarrera&diff=757282&oldid=614244 habéis añadido] en [[Azala]] un enlace para acceso wap usando un sitio externo, http://eu.wikipedia.7val.com/ Está disponible directamente una versión wap desde los servidores de wikipedia en http://eu.wap.wikipedia.org/ Saludos. [[Lankide:Platonides|Platonides]] 12:58, 27 Abendua 2008 (UTC)
== Eskerrik asko ==
Oso lagungarriak dira zure aholkuak. Instalatu dut ia esaten didazun programa eta uste dut balio handikoa izango dela nire euskarazko gramatika hobetzeko eta Wikipedian idazten ditudan orrialdeak hobetzeko.--[[Lankide:Zumalabe|Zumalabe]] 15:49, 28 Abendua 2008 (UTC)
== Sitenotice ==
Pentsatu dut gaueko 12etan inor ez zela aldatzeko moduan egongo-eta :-D Egin dut probaren bat badaezpada ere, funtzionatzen ote zuen ikusteko, eta badirudi baietz. Urte berri on! –[[Lankide:TXiKi|TXiKi]] ([[Lankide_eztabaida:TXiKi|zure erantzuna hemen utzi]]) 17:58, 31 Abendua 2008 (UTC)
l6nw4e585987wxc0g7fsntenppwk2h8
Espezie
0
97663
9975572
9973342
2024-11-20T19:07:03Z
Theklan
336
/* Definizio ebolutiboa */
9975572
wikitext
text/x-wiki
{{Wikipedia1000}}
{{Taxonomia kategoriak}}
'''Espezie''' bat [[organismo]]-[[Populazio (biologia)|populazio]] bat da, zeinean bi banakok, [[sexu]] edo estaltze-mota egokiak dituztenak, [[Ondore (biologia)|ondorengo]] [[Fertilitate|ugalkorrak]] [[Ugalketa|sor ditzaketen]], normalean [[ugalketa sexual]]aren bidez. Organismo baten oinarrizko [[Taxonomia|sailkapen-unitatea]] eta [[maila taxonomiko]]a da, baita [[biodibertsitate]]-unitate bat ere. Espezieak definitzeko beste modu batzuk dira [[kariotipo]]a, [[DNA]] sekuentzia, [[Morfologia (biologia)|morfologia]], portaera edo [[txoko ekologiko]]a. Gainera, [[paleontologo]]ek [[kronoespezie]] kontzeptua erabiltzen dute, ezin baita ugalketa fosila aztertu. [[Eukarioto]]-espezieen guztizko kopuruaren zenbatespen zehatzik berriena 8 eta 8,7 milioi artekoa da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=UN report: Humans accelerating extinction of other species|hizkuntza=en|data=2019-05-06|url=https://apnews.com/article/aaf1091c5aae40b0a110daaf04950672|aldizkaria=AP News|sartze-data=2024-11-18}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Camilo|abizena=Mora|izenburua=How Many Species Are There on Earth and in the Ocean?|orrialdeak=e1001127|hizkuntza=en|abizena2=Tittensor|abizena3=Adl|abizena4=Simpson|abizena5=Worm|izena2=Derek P.|izena3=Sina|izena4=Alastair G. B.|izena5=Boris|data=2011(e)ko abu. 23(a)|url=https://journals.plos.org/plosbiology/article?id=10.1371/journal.pbio.1001127|aldizkaria=PLOS Biology|alea=8|zenbakia=9|issn=1545-7885|pmid=21886479|pmc=PMC3160336|doi=10.1371/journal.pbio.1001127|sartze-data=2024-11-18}}</ref>. Horietatik %14 inguruk jaso dute deskribapen formal bat. Espezie guztiek ([[birus]]ek izan ezik) [[Nomenklatura binomial|bi zatiko izena]] dute, «binomio» bat. Izenaren lehen zatiak espezie horren [[Genero (biologia)|generoa]] zein den esaten digu. Bigarren zatiari [[Izen espezifiko (zoologia)|izen espezifikoa]] edo [[Izen botaniko|epiteto espezifikoa]] deitzen zaio ([[nomenklatura botaniko]]an, batzuetan baita [[nomenklatura zoologiko]]an ere). Adibidez, ''[[Boa constrictor]]'' ''[[Boa]]'' generoko espezieetako bat da, ''constrictor'' espeziearen epitetoa delarik.
Aurreko definizioek lehen begiratuan egokiak diruditen arren, xehetasun handiagoz aztertuz gero, espezie kontzeptu arazotsuak adierazten dituzte. Adibidez, ahaidetasun estua duten espezieen arteko mugak lausotu egiten dira [[Hibrido (biologia)|hibridazioarekin]], antzeko ehunka [[mikroespezie]]ren [[espezie konplexu]] batean eta [[eraztun espezie]] batean. Gainera, [[Ugalketa asexual|asexualki]] soilik ugaltzen diren organismoen artean, espezie ugaltzailearen kontzeptua apurtu egiten da, eta [[klon]] bakoitza potentzialki mikroespezie bat da. Definizio horietako bat bera ere ez da guztiz egokia, eta espeziearen kontzeptua agian [[bizia]]ren eredu perfektua ez den arren, zientzialarientzat eta [[Kontserbazionismo|kontserbazionistentzat]] tresna baliagarria izaten jarraitzen du Lurreko bizia aztertzeko orduan, zailtasun teorikoak alde batera utzita. Espezieak finkoak eta elkarren artean argi eta garbi bereiziak balira, ez legoke arazorik, baina [[eboluzio]]-prozesuen ondorioz, espezieak aldatu egiten dira. Horrek behartu egiten ditu taxonomoak erabakitzera, adibidez, noiz gertatu diren behar adina aldaketa leinu bat hainbat kronoespezietan banatu behar dela adierazteko, edo noiz aldendu diren populazioak, espezie [[Kladistika|kladistiko]] gisa deskribatzeko moduko izaera ezberdineko egoera nahikoak izan arte.
[[Aristoteles]]en garaitik XVIII. mendera arte, espezieak eta goi-taxonak hierarkia batean, [[izatearen kate handia]]n, antola zitezkeen kategoriatzat hartzen ziren. XIX. mendean, biologoek ulertu zuten espezieek eboluzionatu egin zezaketela, denbora nahikoa emanez gero. [[Charles Darwin]]en ''[[Espezieen jatorriaz]]'' 1859ko liburuak azaltzen zuen nola sor zitezkeen espezieak [[hautespen natural]]aren bidez. [[XX. mende]]an, [[genetika]]k eta populazioen [[ekologia]]k nabarmen zabaldu zuten jakintza hori. Aldakortasun genetikoa [[mutazio]]etatik eta [[birkonbinazio]]tik sortzen da; organismoak berak, berriz, mugikorrak dira, eta horrek [[isolamendu geografiko]]a eta [[jito genetiko]]a eragiten ditu, [[hautespen presio]] aldakorrekin. Batzuetan, [[gene]]ak espezieen artean truka daitezke [[geneen transferentzia horizontal]]aren bidez; azkar sor daitezke espezie berriak hibridazioaren eta [[poliploidia]]ren bidez; eta espezieak hainbat arrazoirengatik [[Espezieen iraungipen|iraungi]] daitezke. Birusak kasu berezi bat dira, [[mutazio eta hautespen oreka]] batek bultzatuta, eta [[kuasiespezie]] gisa trata daitezke.
== Definizioak ==
[[Biologo]]ek eta [[taxonomia|taxonomoek]] espezieak definitzeko saiakera asko egin dituzte, morfologiatik hasi eta genetikarantz aurrera eginez. Lehen taxonomoek, [[Lineo]]k adibidez, ikusten zutena deskribatu beste erremediorik ez zuten izan, geroago espezie tipologiko edo morfologiko kontzeptuan formalizatu zena. [[Ernst Mayr]]rek erreprodukzio isolamendua azpimarratu zuen, baina hau, beste espezie kontzeptu batzuk bezala, zaila da, edo are ezinezkoa, probatzeko<ref>{{Erreferentzia|izena=Kevin|abizena=Zelnio|izenburua=Species Concepts|hizkuntza=en|url=https://www.scientificamerican.com/blog/evo-eco-lab/species-concepts/|aldizkaria=Scientific American|sartze-data=2024-11-18}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=James|abizena=Mallet|izenburua=A species definition for the modern synthesis|orrialdeak=294–299|data=1995-07-01|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/0169534795900314|aldizkaria=Trends in Ecology & Evolution|alea=7|zenbakia=10|issn=0169-5347|doi=10.1016/0169-5347(95)90031-4|sartze-data=2024-11-18}}</ref>. Geroagoko biologoak saiatu dira Mayrren definizioa fintzen, errekonozimendua eta kohesio kontzeptuekin, besteak beste<ref>{{Erreferentzia|izena=J. C.|abizena=Masters|izenburua=Why We Need a New Genetic Species Concept|orrialdeak=270|abizena2=Spencer|izena2=H. G.|data=1989-09|url=https://academic.oup.com/sysbio/article-abstract/38/3/270/1625783?redirectedFrom=fulltext|aldizkaria=Systematic Zoology|alea=3|zenbakia=38|issn=0039-7989|doi=10.2307/2992287|sartze-data=2024-11-18}}</ref>. Kontzeptuetako asko nahiko antzekoak dira, edo gainjarri egiten dira; beraz, ez da erraza horiek kontatzea: R. L. Mayden biologoak 24 bat kontzeptu erregistratu zituen, eta John Wilkins zientziaren filosofoak 26 kontatu zituen. Wilkinsek, gainera, espezie kontzeptuak oinarrizko zazpi motatan bildu zituen: (1) [[agamoespezie]]ak organismo asexualentzat (2) bioespezieak ugalketaz isolatutako organismo sexualentzat (3) [[ekoespezie]]ak txoko ekologikoetan oinarritutakoak (4) leinuan oinarritutakoak (5) espezie ebolutiboak ondare genetikoan oinarritutakoak (6) morfoespezieak forman edo fenotipoan oinarritutakoak eta (7) espezie taxonomiko jakin bat, taxonomoek zehazten dutena<ref>{{Erreferentzia|izena=Frank E.|abizena=Zachos|izenburua=Species concepts in biology: historical development, theoretical foundations and practical relevance|argitaletxea=Springer|data=2016|isbn=978-3-319-44964-7|sartze-data=2024-11-18}}</ref>.
=== Definizio tipologikoa ===
[[Fitxategi:Eurasian blue tit Lancashire.jpg|thumb|[[Amilotx urdin]] (''Cyanistes caeruleus'') heldu guztiek kolore berberak dituzte, ''morfoespezie'' gisa definizio egokia egitea baimentzen duena.]]
Definizio honetan, espeziea bizidun-talde bat da, zeinean kide guztiak nahikoa doitzen baitira ezaugarri zehaztu jakin batzuetara. Bariazio-taldekamenduek edo aleen [[fenotipo]]ek desberdinduko lituzkete espezieak<ref>{{Erreferentzia|izena=Stephen Jay|abizena=Gould|izenburua=The panda's thumb : more reflections in natural history|argitaletxea=New York : Norton|data=1982|url=https://archive.org/details/pandasthumb000step/page/204|isbn=978-0-393-30023-9|sartze-data=2024-11-18}}</ref>. Hauxe da, besteak beste, Lineok espezieak identifikatzeko erabilitako metodo klasikoa. Alabaina, gaur egun badakigu fenotipo desberdin bik ez dutela beti adierazten espezie bi. Esaterako, hego biko [[Drosophila|drosofila]] baten lau hegoko drosofila kumea ez da “beste” espezie batekoa<ref name="ZT" />. Izendapen hau duten espezieei ''morfoespezie'' deritze<ref>{{Erreferentzia|izena=Michael|abizena=Ruse|izenburua=Definitions of Species in Biology|orrialdeak=97–119|hizkuntza=en|data=1969-08-01|url=https://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1093/bjps/20.2.97|aldizkaria=The British Journal for the Philosophy of Science|alea=2|zenbakia=20|issn=0007-0882|doi=10.1093/bjps/20.2.97|sartze-data=2024-11-18}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Ralph A.|abizena=Lewin|izenburua=THREE SPECIES CONCEPTS|orrialdeak=609–613|hizkuntza=en|data=1981-08|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.2307/1219942|aldizkaria=TAXON|alea=3|zenbakia=30|issn=0040-0262|doi=10.2307/1219942|sartze-data=2024-11-18}}</ref>.
Izatez, [[Nomenklatura Zoologikorako Nazioarteko Kodea]]k ''de facto'' espeziearen kontzeptu tipologikoarekin jokatzen du espezie berriak deskribatzeko arauak ematean. Kodeak arautu bezala, alde batetik, eta posiblea denean, ale-kopuru handiekin egin behar da lan, aleak populazio desberdinetakoak izanik. Aztertu egin behar dira ahalik eta ezaugarri gehien: morfologikoak, ekologikoak, fisiologikoak, etologikoaketa abar. Datu guzti horiekin espeziearen deskribapen zehatz-zehatza burutu eta argitaratu behar da. Horretarako erabili den material biologikoa edozein zientzialariren eskumende egon behar da, eta horregatik normalena izaten da material biologiko hori erakunderen batean depositatzea, unibertsitate edo museoren batean, egokiro kontserbatuta. Deskribapenarekin batera, “[[Espezie tipo|tipoa]]” edo “ale tipikoa”, edota zehazkiago [[holotipo]]a, designatzen da. Ale horixe da, deskribatzailearen ustez, espeziea ondoen errepresentatzen duena. Holotipoarekin batera, deskribapenerako erabili diren gainerako aleak aipatzen dira argitalpenean; beroriek [[paratipo]]ak dira. Holotipoak eta paratipoek serie tipiko deritzona osotzen dute. Serie tipiko horrek mugatzen ditu espeziearen betebeharreko ezaugarriak, bera da espeziearen kanona, eta horrenbestez, espezie horren ezaugarriak betetzen dituena izango da espezie horretakoa, nahiz eta ez jakin benetan elkarren artean ugaltzerik duten ala ez<ref name="ZT" />.
1970eko hamarkadan, [[Robert R. Sokal]]ek, [[Theodore J. Crovello]]k eta [[Peter Sneath]]ek espezie morfologikoaren kontzeptuaren aldaera bat proposatu zuten, espezie [[fenetiko]] bat, elkarren artean antzeko fenotipo bat duten organismo multzo gisa definitua, baina beste organismo multzo batzuetatik ezberdina den fenotipo bat<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Species: the units of biodiversity|argitaletxea=Chapman & Hall|data=1997|zenbakia=54|editore-abizena=Claridge|editore-izena=Michael F.|isbn=978-0-412-63120-7|sartze-data=2024-11-18|serie=Special volume / The Systematics Association}}</ref>. Espezie morfologikoaren kontzeptutik aldentzen da, entitateak taldekatzeko distantziaren edo antzekotasunaren zenbakizko neurri bat barne hartzen duelako, ezaugarri fenotipikoen kopuru aski handi baten aldagai anitzeko konparazioetan oinarrituta<ref>{{Erreferentzia|url=https://academic.oup.com/sysbio/article-abstract/23/4/536/1675380?redirectedFrom=fulltext|aldizkaria=academic.oup.com|doi=10.1093/sysbio/23.4.536|sartze-data=2024-11-18}}</ref>.
=== Definizio ebolutiboa ===
Espezie ebolutibo bat, [[George Gaylord Simpson]]ek 1951n iradokitakoa, «denboran eta espazioan zehar antzeko beste entitateekiko identitatea mantentzen duen organismoz osatutako entitatea da, eta bere xede ebolutibo independentea eta joera historikoak ditu»<ref>{{Erreferentzia|izena=Léo F.|abizena=Laporte|izenburua=Simpson on species|orrialdeak=141–159|hizkuntza=en|data=1994-03-01|url=https://link.springer.com/article/10.1007/BF01058629|aldizkaria=Journal of the History of Biology|alea=1|zenbakia=27|issn=1573-0387|doi=10.1007/BF01058629|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Horren arabera, espezie ebolutiboa leinu bakarra da, arbaso-ondorengoen populazioak besarkatzen dituena, eta gainerako leinuekiko bereizita mantentzen dena. Definizio horrexetaz baliatzen dira taxonomo eta paleontologo asko, eta argi ikusten dute noraino iristen diren espezie jakin baten mugak, hau da, zein den espezie horren fenotipoa eta non hasten den gainerako espezieekiko diskontinuitatea. Definizio ebolutiboak, alabaina, arazo nagusi bi ditu. Batetik, zelan erabaki zer den historia ebolutibo komuna? Espezie bateko ale guztiak ez dira inoiz erabat identikoak izaten eta, hortaz, ezin izan dute bide ebolutibo berbera segitu. Gainera, bi [[kronospezie]] leinu berekoak izan arren, bi espezie bailiren kontsideratzen dira. Bestalde, nahiz eta espeziazioa espezie baten populazio desberdinek jasaten duten presio guztien ondorio gisa ulertzen den oro har, definizio ebolutiboak ez du ezer zehazten espeziea mantentzen duten edota espeziea eboluzionarazten duten mekanismoez<ref name="ZT">{{Erreferentzia|egilea=Kepa Altonaga|izenburua=Espezie|lana=ZT Hiztegi Berria|url=https://zthiztegia.elhuyar.eus/terminoa/eu/espezie|aldizkaria=zthiztegia.elhuyar.eus|sartze-data=2018-12-17}}</ref>. Kontzeptuaren beste definizio bat [[Kevin de Quieroz]]en "Espeziaren Leinu Orokorraren Kontzeptua" da<ref>{{Erreferentzia|izena=Kevin|abizena=de Queiroz|izenburua=The General Lineage Concept of Species, Species Criteria, and the Process of Speciation|hizkuntza=en-US|data=1998|url=https://repository.si.edu/handle/10088/4652|sartze-data=2024-11-20}}</ref>.
=== Definizio biologikoa ===
Definizio honen arabera, espeziea elkarrekin benetan ugaldu egiten diren edo potentzialki ugal daitezkeen populazio naturalen multzoa da, gainerako multzoekiko ugal isolamendua duena<ref name="Mayr1942">Mayr, E. 1942. Systematics and the origin of species. Columbia Univ. Press, New York.</ref> eta [[Ernst Mayr|Mayr]], 1942<ref name="Dobzhansky T. 1937">Dobzhansky T. 1937. Genetics and the origin of species. Columbia University Press, New York.</ref>. Espezie biologikoaren definizioaren arabera, beraz, badaude zenbait mekanismo isolatzaile ahaideturiko espezieen arteko gene-fluxua ekiditeko. Ikuspegi horretatik espeziazioa mekanismo isolatzaile horien lorpenean datza azken batean, eta osoa dela esan ohi da, baldin eta garatu diren barrera ugaltzaileak nahikoa badira espezie berri bien arteko gene-fluxua ekiditeko. Aipaturiko mekanismo isolatzaileak mota bikoak izaten dira, prezigotikoak eta postzigotikoak, segun-eta ernalketarik gertatzen den ala ez. Izatez, hauxe da espeziearen definiziorik onartuena eta kontsentsurik zabalena erdietsi duena, baina badauzka zenbait eragozpen. Batetik, begien bistakoa denez, ezin zaie aplikatu asexualki ugaltzen diren espezieei. Bestalde, praktikan ez da baliagarria espezie suntsituetarako, ez baitira ugaltzen. Hala ere, horrelako kasuetan aleen elkarren arteko fenotipo-antzekotasuna erabiltzen da espeziea onartzeko. Nolanahi, ugal isolamenduaren irizpidea ezin da praktikan erabili geografikoki banandutako populazioak dituzten espezieekin, eta, areago, espezie askoren kasuan ezin da ugalketa behatu baldintza naturaletan, hau da, ezin da espeziearen benetakotasunaren bermerik lortu<ref name="ZT" />.
Adierazi bezala, espezie biologikoaren kontzeptuaren arazoa praktikan agertzen da. Eta ez soilik fosilei dagokiela (esate baterako, nola baiezta daiteke trilobite-populazio bi elkarrekin ugaltzeko gai zirenez), baita egungo bizidunekin: orokorrean, taxonomoek ezin dute frogatu populazio biren artean gene-elkartrukea posiblea ote den; areago, gehienetan bildumetako ale kontserbatuekin egiten dute lan. Argi dagoenez, espeziearen definizio biologikoa batzuetan irreala izaten da, espezieak zehazteko unean<ref name="ZT" />.
Beraz, praktikan beste bideren batetik abiatu beharko da, irizpide errazagoak bilatuz. Irizpide horiek morfologikoak izaten dira, zeintzuak errazenak baitira behatzeko eta kontserbatzeko. Edozelan ere, logikoak dira, zeren eta, suposatu egiten bada espezie batek kohesio genetikoa mantendu behar duela, orduan logikoa baita itxarotea aleen aldaketa morfologikoa leuna eta jarraia izatea espezie baten barruan, eta, era berean, ez-jarraia edo bat-batekoa espezie desberdinen artean. Beraz, nahiz eta teorian espeziearen kontzeptua populazioen propietate ugaltzaileetan oinarrituta egon, praxian batez ere morfologiak lagunduko du espezieak bereizteko unean<ref name="ZT" />.
=== Definizio morfologikoa ===
Definizio honetan, espeziea populazio bat edota populazio-taldea morfologikoki gainerako populazioetatik bereizten dena da<ref name="Cronquist">Cronquist, A. 1978. Once again, what is a species? p. 3–20. In: J. A. Romberger (ed.), Biosys-tematics in agriculture, Allenheld, Osman and Company, Montclair, NJ.</ref>. Aurreko definizioaren oso antzekoa da. Kontzeptu biok nahikoa kritikatuak dira zeren, datu genetikoek erakutsi bezala, genetikoki oso desberdinak diren populazioak oso antzekoak izan baitaitezke morfologikoki eta, aitzitik, oso ahaideturiko populazioen artean batzuetan alde morfologiko nabarmenak egon daitezke. Nolanahi ere, espezie gehienak soilik morfologian oinarrituta deskribatu dira<ref name="ZT" />.
=== Espezie genetikoa ===
Banakakoen zein multzoen [[Azido desoxirribonukleiko|DNA]] aztertuz, antzekotasunak eta desberdintasunen arabera egindako sailkapenetan, antzekotasun-maila jakin batetik gora aleek espezie bat osatzen dutela ezar daiteke.
=== Espezie ekologikoa ===
Ingurumeneko baliabide-multzo jakin bat, [[txoko ekologiko]] bat alegia, erabiltzen duten organismoen taldea da<ref name="Van Valen">Van Valen, L. 1976. Ecological species, multispecies, and oaks. Taxon 25:233–239.</ref>. Horren arabera, populazioek espezie hitzarekin ezagutzen ditugun multzoak osatzen badituzte, ingurunea aldatzean txoko ekologiko berriak sortzen direlako da.
== Espezie-kopuru estimatua ==
* [[Eukarioto|Eukarya]] 1.980.000
** [[Animalia]] 1.575.000
*** [[Belaki|Porifera]] 5.500
*** [[Placozoa]] 1
*** [[Monoblastozoa]] 1
*** [[Rhombozoa]] 70
*** [[Orthonectida]] 20
*** [[Cnidaria]] 10.000
*** [[Ctenophora]] 100
*** [[Platelminto|Platyhelminthes]] 20.000
*** [[Nemertea]] 900
*** [[Rotifera]] 1.800
*** [[Gastrotricha]] 450
*** [[Kinorhyncha]] 150
*** [[Nematoda]] 25.000
*** [[Nematomorpha]] 320
*** [[Acanthocephala]] 1.100
*** [[Entoprocta]] 150
*** [[Gnathostomulida]] 80
*** [[Priapulida]] 16
*** [[Loricifera]] 10
*** [[Symbion|Cycliophora]] 1
*** [[Sipuncula]] 320
*** [[Echiura]] 135
*** [[Annelida]] 16.500
*** [[Onikoforo|Onychophora]] 110
*** [[Tardigrada]] 800
*** [[Molusku|Mollusca]] 93.195
*** [[Artropodo|Arthropoda]] 1.156.000
**** [[Hexapoda]] 1.037.000
***** [[Kakalardo|Coleoptera]] 360.000
***** [[Hymenoptera]] 200.000
**** [[Quelicerata]] 76.000
**** [[Krustazeo|Crustacea]] 40.000
**** [[Myriapoda]]s 2.500
*** [[Foronido|Phoronida]] 20
*** [[Bryozoa|Ectoprocta]] 4.500
*** [[Brachiopoda]] 335
*** [[Ekinodermatu|Echinodermata]] 7.000
*** [[Chaetognatha]] 100
*** [[Hemichordata]] 85
*** [[Kordatu|Chordata]] 49.693
**** [[Pisces]] 22.000
**** [[Anfibio|Amphibia]] 4.000
**** [[Sauropsida]] 6.500
**** [[Hegazti|Aves]] 9.672
**** [[Ugaztun|Mammalias]] 4.327
** [[Landare|Plantae]] 270 000
*** [[Landare loredun|Magnoliophyta]] 240.000
*** [[Gimnospermo|Gymnospermae]] 2.500
*** [[Iratze|Pteridophytas]] 12.500
*** [[Goroldio|Bryophyta]] 15.000
** [[Onddo|Fungi]] 54.000
** [[Protisto|Protista]] 81.000
*** [[Alga]] 33.000
*** [[Protozoa]] 35.000
* [[Prokarioto]]ak 4.450
** [[Bakterio|Bacteria]] 4.000
** [[Arquaea]] 450
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{Taxonomia}}
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Taxonomia]]
[[Kategoria:Biologia terminologia]]
p4kv78w9wcrop9cbthvudd910djo6va
9975573
9975572
2024-11-20T19:08:09Z
Theklan
336
/* Definizio biologikoa */
9975573
wikitext
text/x-wiki
{{Wikipedia1000}}
{{Taxonomia kategoriak}}
'''Espezie''' bat [[organismo]]-[[Populazio (biologia)|populazio]] bat da, zeinean bi banakok, [[sexu]] edo estaltze-mota egokiak dituztenak, [[Ondore (biologia)|ondorengo]] [[Fertilitate|ugalkorrak]] [[Ugalketa|sor ditzaketen]], normalean [[ugalketa sexual]]aren bidez. Organismo baten oinarrizko [[Taxonomia|sailkapen-unitatea]] eta [[maila taxonomiko]]a da, baita [[biodibertsitate]]-unitate bat ere. Espezieak definitzeko beste modu batzuk dira [[kariotipo]]a, [[DNA]] sekuentzia, [[Morfologia (biologia)|morfologia]], portaera edo [[txoko ekologiko]]a. Gainera, [[paleontologo]]ek [[kronoespezie]] kontzeptua erabiltzen dute, ezin baita ugalketa fosila aztertu. [[Eukarioto]]-espezieen guztizko kopuruaren zenbatespen zehatzik berriena 8 eta 8,7 milioi artekoa da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=UN report: Humans accelerating extinction of other species|hizkuntza=en|data=2019-05-06|url=https://apnews.com/article/aaf1091c5aae40b0a110daaf04950672|aldizkaria=AP News|sartze-data=2024-11-18}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Camilo|abizena=Mora|izenburua=How Many Species Are There on Earth and in the Ocean?|orrialdeak=e1001127|hizkuntza=en|abizena2=Tittensor|abizena3=Adl|abizena4=Simpson|abizena5=Worm|izena2=Derek P.|izena3=Sina|izena4=Alastair G. B.|izena5=Boris|data=2011(e)ko abu. 23(a)|url=https://journals.plos.org/plosbiology/article?id=10.1371/journal.pbio.1001127|aldizkaria=PLOS Biology|alea=8|zenbakia=9|issn=1545-7885|pmid=21886479|pmc=PMC3160336|doi=10.1371/journal.pbio.1001127|sartze-data=2024-11-18}}</ref>. Horietatik %14 inguruk jaso dute deskribapen formal bat. Espezie guztiek ([[birus]]ek izan ezik) [[Nomenklatura binomial|bi zatiko izena]] dute, «binomio» bat. Izenaren lehen zatiak espezie horren [[Genero (biologia)|generoa]] zein den esaten digu. Bigarren zatiari [[Izen espezifiko (zoologia)|izen espezifikoa]] edo [[Izen botaniko|epiteto espezifikoa]] deitzen zaio ([[nomenklatura botaniko]]an, batzuetan baita [[nomenklatura zoologiko]]an ere). Adibidez, ''[[Boa constrictor]]'' ''[[Boa]]'' generoko espezieetako bat da, ''constrictor'' espeziearen epitetoa delarik.
Aurreko definizioek lehen begiratuan egokiak diruditen arren, xehetasun handiagoz aztertuz gero, espezie kontzeptu arazotsuak adierazten dituzte. Adibidez, ahaidetasun estua duten espezieen arteko mugak lausotu egiten dira [[Hibrido (biologia)|hibridazioarekin]], antzeko ehunka [[mikroespezie]]ren [[espezie konplexu]] batean eta [[eraztun espezie]] batean. Gainera, [[Ugalketa asexual|asexualki]] soilik ugaltzen diren organismoen artean, espezie ugaltzailearen kontzeptua apurtu egiten da, eta [[klon]] bakoitza potentzialki mikroespezie bat da. Definizio horietako bat bera ere ez da guztiz egokia, eta espeziearen kontzeptua agian [[bizia]]ren eredu perfektua ez den arren, zientzialarientzat eta [[Kontserbazionismo|kontserbazionistentzat]] tresna baliagarria izaten jarraitzen du Lurreko bizia aztertzeko orduan, zailtasun teorikoak alde batera utzita. Espezieak finkoak eta elkarren artean argi eta garbi bereiziak balira, ez legoke arazorik, baina [[eboluzio]]-prozesuen ondorioz, espezieak aldatu egiten dira. Horrek behartu egiten ditu taxonomoak erabakitzera, adibidez, noiz gertatu diren behar adina aldaketa leinu bat hainbat kronoespezietan banatu behar dela adierazteko, edo noiz aldendu diren populazioak, espezie [[Kladistika|kladistiko]] gisa deskribatzeko moduko izaera ezberdineko egoera nahikoak izan arte.
[[Aristoteles]]en garaitik XVIII. mendera arte, espezieak eta goi-taxonak hierarkia batean, [[izatearen kate handia]]n, antola zitezkeen kategoriatzat hartzen ziren. XIX. mendean, biologoek ulertu zuten espezieek eboluzionatu egin zezaketela, denbora nahikoa emanez gero. [[Charles Darwin]]en ''[[Espezieen jatorriaz]]'' 1859ko liburuak azaltzen zuen nola sor zitezkeen espezieak [[hautespen natural]]aren bidez. [[XX. mende]]an, [[genetika]]k eta populazioen [[ekologia]]k nabarmen zabaldu zuten jakintza hori. Aldakortasun genetikoa [[mutazio]]etatik eta [[birkonbinazio]]tik sortzen da; organismoak berak, berriz, mugikorrak dira, eta horrek [[isolamendu geografiko]]a eta [[jito genetiko]]a eragiten ditu, [[hautespen presio]] aldakorrekin. Batzuetan, [[gene]]ak espezieen artean truka daitezke [[geneen transferentzia horizontal]]aren bidez; azkar sor daitezke espezie berriak hibridazioaren eta [[poliploidia]]ren bidez; eta espezieak hainbat arrazoirengatik [[Espezieen iraungipen|iraungi]] daitezke. Birusak kasu berezi bat dira, [[mutazio eta hautespen oreka]] batek bultzatuta, eta [[kuasiespezie]] gisa trata daitezke.
== Definizioak ==
[[Biologo]]ek eta [[taxonomia|taxonomoek]] espezieak definitzeko saiakera asko egin dituzte, morfologiatik hasi eta genetikarantz aurrera eginez. Lehen taxonomoek, [[Lineo]]k adibidez, ikusten zutena deskribatu beste erremediorik ez zuten izan, geroago espezie tipologiko edo morfologiko kontzeptuan formalizatu zena. [[Ernst Mayr]]rek erreprodukzio isolamendua azpimarratu zuen, baina hau, beste espezie kontzeptu batzuk bezala, zaila da, edo are ezinezkoa, probatzeko<ref>{{Erreferentzia|izena=Kevin|abizena=Zelnio|izenburua=Species Concepts|hizkuntza=en|url=https://www.scientificamerican.com/blog/evo-eco-lab/species-concepts/|aldizkaria=Scientific American|sartze-data=2024-11-18}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=James|abizena=Mallet|izenburua=A species definition for the modern synthesis|orrialdeak=294–299|data=1995-07-01|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/0169534795900314|aldizkaria=Trends in Ecology & Evolution|alea=7|zenbakia=10|issn=0169-5347|doi=10.1016/0169-5347(95)90031-4|sartze-data=2024-11-18}}</ref>. Geroagoko biologoak saiatu dira Mayrren definizioa fintzen, errekonozimendua eta kohesio kontzeptuekin, besteak beste<ref>{{Erreferentzia|izena=J. C.|abizena=Masters|izenburua=Why We Need a New Genetic Species Concept|orrialdeak=270|abizena2=Spencer|izena2=H. G.|data=1989-09|url=https://academic.oup.com/sysbio/article-abstract/38/3/270/1625783?redirectedFrom=fulltext|aldizkaria=Systematic Zoology|alea=3|zenbakia=38|issn=0039-7989|doi=10.2307/2992287|sartze-data=2024-11-18}}</ref>. Kontzeptuetako asko nahiko antzekoak dira, edo gainjarri egiten dira; beraz, ez da erraza horiek kontatzea: R. L. Mayden biologoak 24 bat kontzeptu erregistratu zituen, eta John Wilkins zientziaren filosofoak 26 kontatu zituen. Wilkinsek, gainera, espezie kontzeptuak oinarrizko zazpi motatan bildu zituen: (1) [[agamoespezie]]ak organismo asexualentzat (2) bioespezieak ugalketaz isolatutako organismo sexualentzat (3) [[ekoespezie]]ak txoko ekologikoetan oinarritutakoak (4) leinuan oinarritutakoak (5) espezie ebolutiboak ondare genetikoan oinarritutakoak (6) morfoespezieak forman edo fenotipoan oinarritutakoak eta (7) espezie taxonomiko jakin bat, taxonomoek zehazten dutena<ref>{{Erreferentzia|izena=Frank E.|abizena=Zachos|izenburua=Species concepts in biology: historical development, theoretical foundations and practical relevance|argitaletxea=Springer|data=2016|isbn=978-3-319-44964-7|sartze-data=2024-11-18}}</ref>.
=== Definizio tipologikoa ===
[[Fitxategi:Eurasian blue tit Lancashire.jpg|thumb|[[Amilotx urdin]] (''Cyanistes caeruleus'') heldu guztiek kolore berberak dituzte, ''morfoespezie'' gisa definizio egokia egitea baimentzen duena.]]
Definizio honetan, espeziea bizidun-talde bat da, zeinean kide guztiak nahikoa doitzen baitira ezaugarri zehaztu jakin batzuetara. Bariazio-taldekamenduek edo aleen [[fenotipo]]ek desberdinduko lituzkete espezieak<ref>{{Erreferentzia|izena=Stephen Jay|abizena=Gould|izenburua=The panda's thumb : more reflections in natural history|argitaletxea=New York : Norton|data=1982|url=https://archive.org/details/pandasthumb000step/page/204|isbn=978-0-393-30023-9|sartze-data=2024-11-18}}</ref>. Hauxe da, besteak beste, Lineok espezieak identifikatzeko erabilitako metodo klasikoa. Alabaina, gaur egun badakigu fenotipo desberdin bik ez dutela beti adierazten espezie bi. Esaterako, hego biko [[Drosophila|drosofila]] baten lau hegoko drosofila kumea ez da “beste” espezie batekoa<ref name="ZT" />. Izendapen hau duten espezieei ''morfoespezie'' deritze<ref>{{Erreferentzia|izena=Michael|abizena=Ruse|izenburua=Definitions of Species in Biology|orrialdeak=97–119|hizkuntza=en|data=1969-08-01|url=https://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1093/bjps/20.2.97|aldizkaria=The British Journal for the Philosophy of Science|alea=2|zenbakia=20|issn=0007-0882|doi=10.1093/bjps/20.2.97|sartze-data=2024-11-18}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Ralph A.|abizena=Lewin|izenburua=THREE SPECIES CONCEPTS|orrialdeak=609–613|hizkuntza=en|data=1981-08|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.2307/1219942|aldizkaria=TAXON|alea=3|zenbakia=30|issn=0040-0262|doi=10.2307/1219942|sartze-data=2024-11-18}}</ref>.
Izatez, [[Nomenklatura Zoologikorako Nazioarteko Kodea]]k ''de facto'' espeziearen kontzeptu tipologikoarekin jokatzen du espezie berriak deskribatzeko arauak ematean. Kodeak arautu bezala, alde batetik, eta posiblea denean, ale-kopuru handiekin egin behar da lan, aleak populazio desberdinetakoak izanik. Aztertu egin behar dira ahalik eta ezaugarri gehien: morfologikoak, ekologikoak, fisiologikoak, etologikoaketa abar. Datu guzti horiekin espeziearen deskribapen zehatz-zehatza burutu eta argitaratu behar da. Horretarako erabili den material biologikoa edozein zientzialariren eskumende egon behar da, eta horregatik normalena izaten da material biologiko hori erakunderen batean depositatzea, unibertsitate edo museoren batean, egokiro kontserbatuta. Deskribapenarekin batera, “[[Espezie tipo|tipoa]]” edo “ale tipikoa”, edota zehazkiago [[holotipo]]a, designatzen da. Ale horixe da, deskribatzailearen ustez, espeziea ondoen errepresentatzen duena. Holotipoarekin batera, deskribapenerako erabili diren gainerako aleak aipatzen dira argitalpenean; beroriek [[paratipo]]ak dira. Holotipoak eta paratipoek serie tipiko deritzona osotzen dute. Serie tipiko horrek mugatzen ditu espeziearen betebeharreko ezaugarriak, bera da espeziearen kanona, eta horrenbestez, espezie horren ezaugarriak betetzen dituena izango da espezie horretakoa, nahiz eta ez jakin benetan elkarren artean ugaltzerik duten ala ez<ref name="ZT" />.
1970eko hamarkadan, [[Robert R. Sokal]]ek, [[Theodore J. Crovello]]k eta [[Peter Sneath]]ek espezie morfologikoaren kontzeptuaren aldaera bat proposatu zuten, espezie [[fenetiko]] bat, elkarren artean antzeko fenotipo bat duten organismo multzo gisa definitua, baina beste organismo multzo batzuetatik ezberdina den fenotipo bat<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Species: the units of biodiversity|argitaletxea=Chapman & Hall|data=1997|zenbakia=54|editore-abizena=Claridge|editore-izena=Michael F.|isbn=978-0-412-63120-7|sartze-data=2024-11-18|serie=Special volume / The Systematics Association}}</ref>. Espezie morfologikoaren kontzeptutik aldentzen da, entitateak taldekatzeko distantziaren edo antzekotasunaren zenbakizko neurri bat barne hartzen duelako, ezaugarri fenotipikoen kopuru aski handi baten aldagai anitzeko konparazioetan oinarrituta<ref>{{Erreferentzia|url=https://academic.oup.com/sysbio/article-abstract/23/4/536/1675380?redirectedFrom=fulltext|aldizkaria=academic.oup.com|doi=10.1093/sysbio/23.4.536|sartze-data=2024-11-18}}</ref>.
=== Definizio ebolutiboa ===
Espezie ebolutibo bat, [[George Gaylord Simpson]]ek 1951n iradokitakoa, «denboran eta espazioan zehar antzeko beste entitateekiko identitatea mantentzen duen organismoz osatutako entitatea da, eta bere xede ebolutibo independentea eta joera historikoak ditu»<ref>{{Erreferentzia|izena=Léo F.|abizena=Laporte|izenburua=Simpson on species|orrialdeak=141–159|hizkuntza=en|data=1994-03-01|url=https://link.springer.com/article/10.1007/BF01058629|aldizkaria=Journal of the History of Biology|alea=1|zenbakia=27|issn=1573-0387|doi=10.1007/BF01058629|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Horren arabera, espezie ebolutiboa leinu bakarra da, arbaso-ondorengoen populazioak besarkatzen dituena, eta gainerako leinuekiko bereizita mantentzen dena. Definizio horrexetaz baliatzen dira taxonomo eta paleontologo asko, eta argi ikusten dute noraino iristen diren espezie jakin baten mugak, hau da, zein den espezie horren fenotipoa eta non hasten den gainerako espezieekiko diskontinuitatea. Definizio ebolutiboak, alabaina, arazo nagusi bi ditu. Batetik, zelan erabaki zer den historia ebolutibo komuna? Espezie bateko ale guztiak ez dira inoiz erabat identikoak izaten eta, hortaz, ezin izan dute bide ebolutibo berbera segitu. Gainera, bi [[kronospezie]] leinu berekoak izan arren, bi espezie bailiren kontsideratzen dira. Bestalde, nahiz eta espeziazioa espezie baten populazio desberdinek jasaten duten presio guztien ondorio gisa ulertzen den oro har, definizio ebolutiboak ez du ezer zehazten espeziea mantentzen duten edota espeziea eboluzionarazten duten mekanismoez<ref name="ZT">{{Erreferentzia|egilea=Kepa Altonaga|izenburua=Espezie|lana=ZT Hiztegi Berria|url=https://zthiztegia.elhuyar.eus/terminoa/eu/espezie|aldizkaria=zthiztegia.elhuyar.eus|sartze-data=2018-12-17}}</ref>. Kontzeptuaren beste definizio bat [[Kevin de Quieroz]]en "Espeziaren Leinu Orokorraren Kontzeptua" da<ref>{{Erreferentzia|izena=Kevin|abizena=de Queiroz|izenburua=The General Lineage Concept of Species, Species Criteria, and the Process of Speciation|hizkuntza=en-US|data=1998|url=https://repository.si.edu/handle/10088/4652|sartze-data=2024-11-20}}</ref>.
=== Definizio biologikoa ===
[[Fitxategi:Ernst_Mayr_PLoS.jpg|thumb|[[Ernst Mayr]], ''[[Homo sapiens]]'' espeziekoa, definizio biologikoaren egilea.]]
Definizio honen arabera, espeziea elkarrekin benetan ugaldu egiten diren edo potentzialki ugal daitezkeen populazio naturalen multzoa da, gainerako multzoekiko ugal isolamendua duena<ref name="Mayr1942">Mayr, E. 1942. Systematics and the origin of species. Columbia Univ. Press, New York.</ref> eta [[Ernst Mayr|Mayr]], 1942<ref name="Dobzhansky T. 1937">Dobzhansky T. 1937. Genetics and the origin of species. Columbia University Press, New York.</ref>. Espezie biologikoaren definizioaren arabera, beraz, badaude zenbait mekanismo isolatzaile ahaideturiko espezieen arteko gene-fluxua ekiditeko. Ikuspegi horretatik espeziazioa mekanismo isolatzaile horien lorpenean datza azken batean, eta osoa dela esan ohi da, baldin eta garatu diren barrera ugaltzaileak nahikoa badira espezie berri bien arteko gene-fluxua ekiditeko. Aipaturiko mekanismo isolatzaileak mota bikoak izaten dira, prezigotikoak eta postzigotikoak, segun-eta ernalketarik gertatzen den ala ez. Izatez, hauxe da espeziearen definiziorik onartuena eta kontsentsurik zabalena erdietsi duena, baina badauzka zenbait eragozpen. Batetik, begien bistakoa denez, ezin zaie aplikatu asexualki ugaltzen diren espezieei. Bestalde, praktikan ez da baliagarria espezie suntsituetarako, ez baitira ugaltzen. Hala ere, horrelako kasuetan aleen elkarren arteko fenotipo-antzekotasuna erabiltzen da espeziea onartzeko. Nolanahi, ugal isolamenduaren irizpidea ezin da praktikan erabili geografikoki banandutako populazioak dituzten espezieekin, eta, areago, espezie askoren kasuan ezin da ugalketa behatu baldintza naturaletan, hau da, ezin da espeziearen benetakotasunaren bermerik lortu<ref name="ZT" />.
Adierazi bezala, espezie biologikoaren kontzeptuaren arazoa praktikan agertzen da. Eta ez soilik fosilei dagokiela (esate baterako, nola baiezta daiteke trilobite-populazio bi elkarrekin ugaltzeko gai zirenez), baita egungo bizidunekin: orokorrean, taxonomoek ezin dute frogatu populazio biren artean gene-elkartrukea posiblea ote den; areago, gehienetan bildumetako ale kontserbatuekin egiten dute lan. Argi dagoenez, espeziearen definizio biologikoa batzuetan irreala izaten da, espezieak zehazteko unean<ref name="ZT" />.
Beraz, praktikan beste bideren batetik abiatu beharko da, irizpide errazagoak bilatuz. Irizpide horiek morfologikoak izaten dira, zeintzuak errazenak baitira behatzeko eta kontserbatzeko. Edozelan ere, logikoak dira, zeren eta, suposatu egiten bada espezie batek kohesio genetikoa mantendu behar duela, orduan logikoa baita itxarotea aleen aldaketa morfologikoa leuna eta jarraia izatea espezie baten barruan, eta, era berean, ez-jarraia edo bat-batekoa espezie desberdinen artean. Beraz, nahiz eta teorian espeziearen kontzeptua populazioen propietate ugaltzaileetan oinarrituta egon, praxian batez ere morfologiak lagunduko du espezieak bereizteko unean<ref name="ZT" />.
=== Definizio morfologikoa ===
Definizio honetan, espeziea populazio bat edota populazio-taldea morfologikoki gainerako populazioetatik bereizten dena da<ref name="Cronquist">Cronquist, A. 1978. Once again, what is a species? p. 3–20. In: J. A. Romberger (ed.), Biosys-tematics in agriculture, Allenheld, Osman and Company, Montclair, NJ.</ref>. Aurreko definizioaren oso antzekoa da. Kontzeptu biok nahikoa kritikatuak dira zeren, datu genetikoek erakutsi bezala, genetikoki oso desberdinak diren populazioak oso antzekoak izan baitaitezke morfologikoki eta, aitzitik, oso ahaideturiko populazioen artean batzuetan alde morfologiko nabarmenak egon daitezke. Nolanahi ere, espezie gehienak soilik morfologian oinarrituta deskribatu dira<ref name="ZT" />.
=== Espezie genetikoa ===
Banakakoen zein multzoen [[Azido desoxirribonukleiko|DNA]] aztertuz, antzekotasunak eta desberdintasunen arabera egindako sailkapenetan, antzekotasun-maila jakin batetik gora aleek espezie bat osatzen dutela ezar daiteke.
=== Espezie ekologikoa ===
Ingurumeneko baliabide-multzo jakin bat, [[txoko ekologiko]] bat alegia, erabiltzen duten organismoen taldea da<ref name="Van Valen">Van Valen, L. 1976. Ecological species, multispecies, and oaks. Taxon 25:233–239.</ref>. Horren arabera, populazioek espezie hitzarekin ezagutzen ditugun multzoak osatzen badituzte, ingurunea aldatzean txoko ekologiko berriak sortzen direlako da.
== Espezie-kopuru estimatua ==
* [[Eukarioto|Eukarya]] 1.980.000
** [[Animalia]] 1.575.000
*** [[Belaki|Porifera]] 5.500
*** [[Placozoa]] 1
*** [[Monoblastozoa]] 1
*** [[Rhombozoa]] 70
*** [[Orthonectida]] 20
*** [[Cnidaria]] 10.000
*** [[Ctenophora]] 100
*** [[Platelminto|Platyhelminthes]] 20.000
*** [[Nemertea]] 900
*** [[Rotifera]] 1.800
*** [[Gastrotricha]] 450
*** [[Kinorhyncha]] 150
*** [[Nematoda]] 25.000
*** [[Nematomorpha]] 320
*** [[Acanthocephala]] 1.100
*** [[Entoprocta]] 150
*** [[Gnathostomulida]] 80
*** [[Priapulida]] 16
*** [[Loricifera]] 10
*** [[Symbion|Cycliophora]] 1
*** [[Sipuncula]] 320
*** [[Echiura]] 135
*** [[Annelida]] 16.500
*** [[Onikoforo|Onychophora]] 110
*** [[Tardigrada]] 800
*** [[Molusku|Mollusca]] 93.195
*** [[Artropodo|Arthropoda]] 1.156.000
**** [[Hexapoda]] 1.037.000
***** [[Kakalardo|Coleoptera]] 360.000
***** [[Hymenoptera]] 200.000
**** [[Quelicerata]] 76.000
**** [[Krustazeo|Crustacea]] 40.000
**** [[Myriapoda]]s 2.500
*** [[Foronido|Phoronida]] 20
*** [[Bryozoa|Ectoprocta]] 4.500
*** [[Brachiopoda]] 335
*** [[Ekinodermatu|Echinodermata]] 7.000
*** [[Chaetognatha]] 100
*** [[Hemichordata]] 85
*** [[Kordatu|Chordata]] 49.693
**** [[Pisces]] 22.000
**** [[Anfibio|Amphibia]] 4.000
**** [[Sauropsida]] 6.500
**** [[Hegazti|Aves]] 9.672
**** [[Ugaztun|Mammalias]] 4.327
** [[Landare|Plantae]] 270 000
*** [[Landare loredun|Magnoliophyta]] 240.000
*** [[Gimnospermo|Gymnospermae]] 2.500
*** [[Iratze|Pteridophytas]] 12.500
*** [[Goroldio|Bryophyta]] 15.000
** [[Onddo|Fungi]] 54.000
** [[Protisto|Protista]] 81.000
*** [[Alga]] 33.000
*** [[Protozoa]] 35.000
* [[Prokarioto]]ak 4.450
** [[Bakterio|Bacteria]] 4.000
** [[Arquaea]] 450
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{Taxonomia}}
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Taxonomia]]
[[Kategoria:Biologia terminologia]]
5ajytvyszoxq8omfnt983gibbt2laui
9975577
9975573
2024-11-20T19:14:11Z
Theklan
336
/* Espezie genetikoa */
9975577
wikitext
text/x-wiki
{{Wikipedia1000}}
{{Taxonomia kategoriak}}
'''Espezie''' bat [[organismo]]-[[Populazio (biologia)|populazio]] bat da, zeinean bi banakok, [[sexu]] edo estaltze-mota egokiak dituztenak, [[Ondore (biologia)|ondorengo]] [[Fertilitate|ugalkorrak]] [[Ugalketa|sor ditzaketen]], normalean [[ugalketa sexual]]aren bidez. Organismo baten oinarrizko [[Taxonomia|sailkapen-unitatea]] eta [[maila taxonomiko]]a da, baita [[biodibertsitate]]-unitate bat ere. Espezieak definitzeko beste modu batzuk dira [[kariotipo]]a, [[DNA]] sekuentzia, [[Morfologia (biologia)|morfologia]], portaera edo [[txoko ekologiko]]a. Gainera, [[paleontologo]]ek [[kronoespezie]] kontzeptua erabiltzen dute, ezin baita ugalketa fosila aztertu. [[Eukarioto]]-espezieen guztizko kopuruaren zenbatespen zehatzik berriena 8 eta 8,7 milioi artekoa da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=UN report: Humans accelerating extinction of other species|hizkuntza=en|data=2019-05-06|url=https://apnews.com/article/aaf1091c5aae40b0a110daaf04950672|aldizkaria=AP News|sartze-data=2024-11-18}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Camilo|abizena=Mora|izenburua=How Many Species Are There on Earth and in the Ocean?|orrialdeak=e1001127|hizkuntza=en|abizena2=Tittensor|abizena3=Adl|abizena4=Simpson|abizena5=Worm|izena2=Derek P.|izena3=Sina|izena4=Alastair G. B.|izena5=Boris|data=2011(e)ko abu. 23(a)|url=https://journals.plos.org/plosbiology/article?id=10.1371/journal.pbio.1001127|aldizkaria=PLOS Biology|alea=8|zenbakia=9|issn=1545-7885|pmid=21886479|pmc=PMC3160336|doi=10.1371/journal.pbio.1001127|sartze-data=2024-11-18}}</ref>. Horietatik %14 inguruk jaso dute deskribapen formal bat. Espezie guztiek ([[birus]]ek izan ezik) [[Nomenklatura binomial|bi zatiko izena]] dute, «binomio» bat. Izenaren lehen zatiak espezie horren [[Genero (biologia)|generoa]] zein den esaten digu. Bigarren zatiari [[Izen espezifiko (zoologia)|izen espezifikoa]] edo [[Izen botaniko|epiteto espezifikoa]] deitzen zaio ([[nomenklatura botaniko]]an, batzuetan baita [[nomenklatura zoologiko]]an ere). Adibidez, ''[[Boa constrictor]]'' ''[[Boa]]'' generoko espezieetako bat da, ''constrictor'' espeziearen epitetoa delarik.
Aurreko definizioek lehen begiratuan egokiak diruditen arren, xehetasun handiagoz aztertuz gero, espezie kontzeptu arazotsuak adierazten dituzte. Adibidez, ahaidetasun estua duten espezieen arteko mugak lausotu egiten dira [[Hibrido (biologia)|hibridazioarekin]], antzeko ehunka [[mikroespezie]]ren [[espezie konplexu]] batean eta [[eraztun espezie]] batean. Gainera, [[Ugalketa asexual|asexualki]] soilik ugaltzen diren organismoen artean, espezie ugaltzailearen kontzeptua apurtu egiten da, eta [[klon]] bakoitza potentzialki mikroespezie bat da. Definizio horietako bat bera ere ez da guztiz egokia, eta espeziearen kontzeptua agian [[bizia]]ren eredu perfektua ez den arren, zientzialarientzat eta [[Kontserbazionismo|kontserbazionistentzat]] tresna baliagarria izaten jarraitzen du Lurreko bizia aztertzeko orduan, zailtasun teorikoak alde batera utzita. Espezieak finkoak eta elkarren artean argi eta garbi bereiziak balira, ez legoke arazorik, baina [[eboluzio]]-prozesuen ondorioz, espezieak aldatu egiten dira. Horrek behartu egiten ditu taxonomoak erabakitzera, adibidez, noiz gertatu diren behar adina aldaketa leinu bat hainbat kronoespezietan banatu behar dela adierazteko, edo noiz aldendu diren populazioak, espezie [[Kladistika|kladistiko]] gisa deskribatzeko moduko izaera ezberdineko egoera nahikoak izan arte.
[[Aristoteles]]en garaitik XVIII. mendera arte, espezieak eta goi-taxonak hierarkia batean, [[izatearen kate handia]]n, antola zitezkeen kategoriatzat hartzen ziren. XIX. mendean, biologoek ulertu zuten espezieek eboluzionatu egin zezaketela, denbora nahikoa emanez gero. [[Charles Darwin]]en ''[[Espezieen jatorriaz]]'' 1859ko liburuak azaltzen zuen nola sor zitezkeen espezieak [[hautespen natural]]aren bidez. [[XX. mende]]an, [[genetika]]k eta populazioen [[ekologia]]k nabarmen zabaldu zuten jakintza hori. Aldakortasun genetikoa [[mutazio]]etatik eta [[birkonbinazio]]tik sortzen da; organismoak berak, berriz, mugikorrak dira, eta horrek [[isolamendu geografiko]]a eta [[jito genetiko]]a eragiten ditu, [[hautespen presio]] aldakorrekin. Batzuetan, [[gene]]ak espezieen artean truka daitezke [[geneen transferentzia horizontal]]aren bidez; azkar sor daitezke espezie berriak hibridazioaren eta [[poliploidia]]ren bidez; eta espezieak hainbat arrazoirengatik [[Espezieen iraungipen|iraungi]] daitezke. Birusak kasu berezi bat dira, [[mutazio eta hautespen oreka]] batek bultzatuta, eta [[kuasiespezie]] gisa trata daitezke.
== Definizioak ==
[[Biologo]]ek eta [[taxonomia|taxonomoek]] espezieak definitzeko saiakera asko egin dituzte, morfologiatik hasi eta genetikarantz aurrera eginez. Lehen taxonomoek, [[Lineo]]k adibidez, ikusten zutena deskribatu beste erremediorik ez zuten izan, geroago espezie tipologiko edo morfologiko kontzeptuan formalizatu zena. [[Ernst Mayr]]rek erreprodukzio isolamendua azpimarratu zuen, baina hau, beste espezie kontzeptu batzuk bezala, zaila da, edo are ezinezkoa, probatzeko<ref>{{Erreferentzia|izena=Kevin|abizena=Zelnio|izenburua=Species Concepts|hizkuntza=en|url=https://www.scientificamerican.com/blog/evo-eco-lab/species-concepts/|aldizkaria=Scientific American|sartze-data=2024-11-18}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=James|abizena=Mallet|izenburua=A species definition for the modern synthesis|orrialdeak=294–299|data=1995-07-01|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/0169534795900314|aldizkaria=Trends in Ecology & Evolution|alea=7|zenbakia=10|issn=0169-5347|doi=10.1016/0169-5347(95)90031-4|sartze-data=2024-11-18}}</ref>. Geroagoko biologoak saiatu dira Mayrren definizioa fintzen, errekonozimendua eta kohesio kontzeptuekin, besteak beste<ref>{{Erreferentzia|izena=J. C.|abizena=Masters|izenburua=Why We Need a New Genetic Species Concept|orrialdeak=270|abizena2=Spencer|izena2=H. G.|data=1989-09|url=https://academic.oup.com/sysbio/article-abstract/38/3/270/1625783?redirectedFrom=fulltext|aldizkaria=Systematic Zoology|alea=3|zenbakia=38|issn=0039-7989|doi=10.2307/2992287|sartze-data=2024-11-18}}</ref>. Kontzeptuetako asko nahiko antzekoak dira, edo gainjarri egiten dira; beraz, ez da erraza horiek kontatzea: R. L. Mayden biologoak 24 bat kontzeptu erregistratu zituen, eta John Wilkins zientziaren filosofoak 26 kontatu zituen. Wilkinsek, gainera, espezie kontzeptuak oinarrizko zazpi motatan bildu zituen: (1) [[agamoespezie]]ak organismo asexualentzat (2) bioespezieak ugalketaz isolatutako organismo sexualentzat (3) [[ekoespezie]]ak txoko ekologikoetan oinarritutakoak (4) leinuan oinarritutakoak (5) espezie ebolutiboak ondare genetikoan oinarritutakoak (6) morfoespezieak forman edo fenotipoan oinarritutakoak eta (7) espezie taxonomiko jakin bat, taxonomoek zehazten dutena<ref>{{Erreferentzia|izena=Frank E.|abizena=Zachos|izenburua=Species concepts in biology: historical development, theoretical foundations and practical relevance|argitaletxea=Springer|data=2016|isbn=978-3-319-44964-7|sartze-data=2024-11-18}}</ref>.
=== Definizio tipologikoa ===
[[Fitxategi:Eurasian blue tit Lancashire.jpg|thumb|[[Amilotx urdin]] (''Cyanistes caeruleus'') heldu guztiek kolore berberak dituzte, ''morfoespezie'' gisa definizio egokia egitea baimentzen duena.]]
Definizio honetan, espeziea bizidun-talde bat da, zeinean kide guztiak nahikoa doitzen baitira ezaugarri zehaztu jakin batzuetara. Bariazio-taldekamenduek edo aleen [[fenotipo]]ek desberdinduko lituzkete espezieak<ref>{{Erreferentzia|izena=Stephen Jay|abizena=Gould|izenburua=The panda's thumb : more reflections in natural history|argitaletxea=New York : Norton|data=1982|url=https://archive.org/details/pandasthumb000step/page/204|isbn=978-0-393-30023-9|sartze-data=2024-11-18}}</ref>. Hauxe da, besteak beste, Lineok espezieak identifikatzeko erabilitako metodo klasikoa. Alabaina, gaur egun badakigu fenotipo desberdin bik ez dutela beti adierazten espezie bi. Esaterako, hego biko [[Drosophila|drosofila]] baten lau hegoko drosofila kumea ez da “beste” espezie batekoa<ref name="ZT" />. Izendapen hau duten espezieei ''morfoespezie'' deritze<ref>{{Erreferentzia|izena=Michael|abizena=Ruse|izenburua=Definitions of Species in Biology|orrialdeak=97–119|hizkuntza=en|data=1969-08-01|url=https://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1093/bjps/20.2.97|aldizkaria=The British Journal for the Philosophy of Science|alea=2|zenbakia=20|issn=0007-0882|doi=10.1093/bjps/20.2.97|sartze-data=2024-11-18}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Ralph A.|abizena=Lewin|izenburua=THREE SPECIES CONCEPTS|orrialdeak=609–613|hizkuntza=en|data=1981-08|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.2307/1219942|aldizkaria=TAXON|alea=3|zenbakia=30|issn=0040-0262|doi=10.2307/1219942|sartze-data=2024-11-18}}</ref>.
Izatez, [[Nomenklatura Zoologikorako Nazioarteko Kodea]]k ''de facto'' espeziearen kontzeptu tipologikoarekin jokatzen du espezie berriak deskribatzeko arauak ematean. Kodeak arautu bezala, alde batetik, eta posiblea denean, ale-kopuru handiekin egin behar da lan, aleak populazio desberdinetakoak izanik. Aztertu egin behar dira ahalik eta ezaugarri gehien: morfologikoak, ekologikoak, fisiologikoak, etologikoaketa abar. Datu guzti horiekin espeziearen deskribapen zehatz-zehatza burutu eta argitaratu behar da. Horretarako erabili den material biologikoa edozein zientzialariren eskumende egon behar da, eta horregatik normalena izaten da material biologiko hori erakunderen batean depositatzea, unibertsitate edo museoren batean, egokiro kontserbatuta. Deskribapenarekin batera, “[[Espezie tipo|tipoa]]” edo “ale tipikoa”, edota zehazkiago [[holotipo]]a, designatzen da. Ale horixe da, deskribatzailearen ustez, espeziea ondoen errepresentatzen duena. Holotipoarekin batera, deskribapenerako erabili diren gainerako aleak aipatzen dira argitalpenean; beroriek [[paratipo]]ak dira. Holotipoak eta paratipoek serie tipiko deritzona osotzen dute. Serie tipiko horrek mugatzen ditu espeziearen betebeharreko ezaugarriak, bera da espeziearen kanona, eta horrenbestez, espezie horren ezaugarriak betetzen dituena izango da espezie horretakoa, nahiz eta ez jakin benetan elkarren artean ugaltzerik duten ala ez<ref name="ZT" />.
1970eko hamarkadan, [[Robert R. Sokal]]ek, [[Theodore J. Crovello]]k eta [[Peter Sneath]]ek espezie morfologikoaren kontzeptuaren aldaera bat proposatu zuten, espezie [[fenetiko]] bat, elkarren artean antzeko fenotipo bat duten organismo multzo gisa definitua, baina beste organismo multzo batzuetatik ezberdina den fenotipo bat<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Species: the units of biodiversity|argitaletxea=Chapman & Hall|data=1997|zenbakia=54|editore-abizena=Claridge|editore-izena=Michael F.|isbn=978-0-412-63120-7|sartze-data=2024-11-18|serie=Special volume / The Systematics Association}}</ref>. Espezie morfologikoaren kontzeptutik aldentzen da, entitateak taldekatzeko distantziaren edo antzekotasunaren zenbakizko neurri bat barne hartzen duelako, ezaugarri fenotipikoen kopuru aski handi baten aldagai anitzeko konparazioetan oinarrituta<ref>{{Erreferentzia|url=https://academic.oup.com/sysbio/article-abstract/23/4/536/1675380?redirectedFrom=fulltext|aldizkaria=academic.oup.com|doi=10.1093/sysbio/23.4.536|sartze-data=2024-11-18}}</ref>.
=== Definizio ebolutiboa ===
Espezie ebolutibo bat, [[George Gaylord Simpson]]ek 1951n iradokitakoa, «denboran eta espazioan zehar antzeko beste entitateekiko identitatea mantentzen duen organismoz osatutako entitatea da, eta bere xede ebolutibo independentea eta joera historikoak ditu»<ref>{{Erreferentzia|izena=Léo F.|abizena=Laporte|izenburua=Simpson on species|orrialdeak=141–159|hizkuntza=en|data=1994-03-01|url=https://link.springer.com/article/10.1007/BF01058629|aldizkaria=Journal of the History of Biology|alea=1|zenbakia=27|issn=1573-0387|doi=10.1007/BF01058629|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Horren arabera, espezie ebolutiboa leinu bakarra da, arbaso-ondorengoen populazioak besarkatzen dituena, eta gainerako leinuekiko bereizita mantentzen dena. Definizio horrexetaz baliatzen dira taxonomo eta paleontologo asko, eta argi ikusten dute noraino iristen diren espezie jakin baten mugak, hau da, zein den espezie horren fenotipoa eta non hasten den gainerako espezieekiko diskontinuitatea. Definizio ebolutiboak, alabaina, arazo nagusi bi ditu. Batetik, zelan erabaki zer den historia ebolutibo komuna? Espezie bateko ale guztiak ez dira inoiz erabat identikoak izaten eta, hortaz, ezin izan dute bide ebolutibo berbera segitu. Gainera, bi [[kronospezie]] leinu berekoak izan arren, bi espezie bailiren kontsideratzen dira. Bestalde, nahiz eta espeziazioa espezie baten populazio desberdinek jasaten duten presio guztien ondorio gisa ulertzen den oro har, definizio ebolutiboak ez du ezer zehazten espeziea mantentzen duten edota espeziea eboluzionarazten duten mekanismoez<ref name="ZT">{{Erreferentzia|egilea=Kepa Altonaga|izenburua=Espezie|lana=ZT Hiztegi Berria|url=https://zthiztegia.elhuyar.eus/terminoa/eu/espezie|aldizkaria=zthiztegia.elhuyar.eus|sartze-data=2018-12-17}}</ref>. Kontzeptuaren beste definizio bat [[Kevin de Quieroz]]en "Espeziaren Leinu Orokorraren Kontzeptua" da<ref>{{Erreferentzia|izena=Kevin|abizena=de Queiroz|izenburua=The General Lineage Concept of Species, Species Criteria, and the Process of Speciation|hizkuntza=en-US|data=1998|url=https://repository.si.edu/handle/10088/4652|sartze-data=2024-11-20}}</ref>.
=== Definizio biologikoa ===
[[Fitxategi:Ernst_Mayr_PLoS.jpg|thumb|[[Ernst Mayr]], ''[[Homo sapiens]]'' espeziekoa, definizio biologikoaren egilea.]]
Definizio honen arabera, espeziea elkarrekin benetan ugaldu egiten diren edo potentzialki ugal daitezkeen populazio naturalen multzoa da, gainerako multzoekiko ugal isolamendua duena<ref name="Mayr1942">Mayr, E. 1942. Systematics and the origin of species. Columbia Univ. Press, New York.</ref> eta [[Ernst Mayr|Mayr]], 1942<ref name="Dobzhansky T. 1937">Dobzhansky T. 1937. Genetics and the origin of species. Columbia University Press, New York.</ref>. Espezie biologikoaren definizioaren arabera, beraz, badaude zenbait mekanismo isolatzaile ahaideturiko espezieen arteko gene-fluxua ekiditeko. Ikuspegi horretatik espeziazioa mekanismo isolatzaile horien lorpenean datza azken batean, eta osoa dela esan ohi da, baldin eta garatu diren barrera ugaltzaileak nahikoa badira espezie berri bien arteko gene-fluxua ekiditeko. Aipaturiko mekanismo isolatzaileak mota bikoak izaten dira, prezigotikoak eta postzigotikoak, segun-eta ernalketarik gertatzen den ala ez. Izatez, hauxe da espeziearen definiziorik onartuena eta kontsentsurik zabalena erdietsi duena, baina badauzka zenbait eragozpen. Batetik, begien bistakoa denez, ezin zaie aplikatu asexualki ugaltzen diren espezieei. Bestalde, praktikan ez da baliagarria espezie suntsituetarako, ez baitira ugaltzen. Hala ere, horrelako kasuetan aleen elkarren arteko fenotipo-antzekotasuna erabiltzen da espeziea onartzeko. Nolanahi, ugal isolamenduaren irizpidea ezin da praktikan erabili geografikoki banandutako populazioak dituzten espezieekin, eta, areago, espezie askoren kasuan ezin da ugalketa behatu baldintza naturaletan, hau da, ezin da espeziearen benetakotasunaren bermerik lortu<ref name="ZT" />.
Adierazi bezala, espezie biologikoaren kontzeptuaren arazoa praktikan agertzen da. Eta ez soilik fosilei dagokiela (esate baterako, nola baiezta daiteke trilobite-populazio bi elkarrekin ugaltzeko gai zirenez), baita egungo bizidunekin: orokorrean, taxonomoek ezin dute frogatu populazio biren artean gene-elkartrukea posiblea ote den; areago, gehienetan bildumetako ale kontserbatuekin egiten dute lan. Argi dagoenez, espeziearen definizio biologikoa batzuetan irreala izaten da, espezieak zehazteko unean<ref name="ZT" />.
Beraz, praktikan beste bideren batetik abiatu beharko da, irizpide errazagoak bilatuz. Irizpide horiek morfologikoak izaten dira, zeintzuak errazenak baitira behatzeko eta kontserbatzeko. Edozelan ere, logikoak dira, zeren eta, suposatu egiten bada espezie batek kohesio genetikoa mantendu behar duela, orduan logikoa baita itxarotea aleen aldaketa morfologikoa leuna eta jarraia izatea espezie baten barruan, eta, era berean, ez-jarraia edo bat-batekoa espezie desberdinen artean. Beraz, nahiz eta teorian espeziearen kontzeptua populazioen propietate ugaltzaileetan oinarrituta egon, praxian batez ere morfologiak lagunduko du espezieak bereizteko unean<ref name="ZT" />.
=== Definizio morfologikoa ===
Definizio honetan, espeziea populazio bat edota populazio-taldea morfologikoki gainerako populazioetatik bereizten dena da<ref name="Cronquist">Cronquist, A. 1978. Once again, what is a species? p. 3–20. In: J. A. Romberger (ed.), Biosys-tematics in agriculture, Allenheld, Osman and Company, Montclair, NJ.</ref>. Aurreko definizioaren oso antzekoa da. Kontzeptu biok nahikoa kritikatuak dira zeren, datu genetikoek erakutsi bezala, genetikoki oso desberdinak diren populazioak oso antzekoak izan baitaitezke morfologikoki eta, aitzitik, oso ahaideturiko populazioen artean batzuetan alde morfologiko nabarmenak egon daitezke. Nolanahi ere, espezie gehienak soilik morfologian oinarrituta deskribatu dira<ref name="ZT" />.
=== Espezie genetikoa eta barra-kode espezieak ===
[[Mikrobiologia]]n, [[gene]]ak libreki mugi daitezke, baita modu urrunean ahaidetutako [[bakterio]]en artean ere, eta, ziurrenik, bakterioen domeinu osora hedatzen dira. Arau orokor gisa, mikrobiologoek onartu dute [[16S RNA erribosomikoa]]ren sekuentzia genetikoak dituzten [[Bacteria]] edo [[Archaea]]ko kideak, elkarren artean %97 baino antzekoagoan badira, [[DNA-DNA hibridazio]]aren bidez egiaztatu behar direla, espezie berekoak ote diren erabakitzeko<ref>{{Erreferentzia|izena=E.|abizena=STACKEBRANDT|izenburua=Taxonomic Note: A Place for DNA-DNA Reassociation and 16S rRNA Sequence Analysis in the Present Species Definition in Bacteriology|orrialdeak=846–849|abizena2=GOEBEL|izena2=B. M.|data=1994|url=https://www.microbiologyresearch.org/content/journal/ijsem/10.1099/00207713-44-4-846|aldizkaria=International Journal of Systematic and Evolutionary Microbiology|alea=4|zenbakia=44|issn=1466-5034|doi=10.1099/00207713-44-4-846|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Kontzeptu hori %98,7ko antzekotasunera murriztu zen 2006an.
[[Batezbesteko identitate nukleotidiko]]aren metodoak (ANI) genoma osoen arteko [[distantzia genetiko]]a kuantifikatzen du, 10.000 [[base pare]] inguruko eskualdeak erabiliz. Genero bateko genomen datu nahikoak izanik, algoritmoak erabil daitezke espezieak kategorizatzeko, hala nola ''[[Pseudomonas avellana]]''-rentzat 2013an<ref>{{Erreferentzia|izena=Miriam|abizena=Land|izenburua=Insights from 20 years of bacterial genome sequencing|orrialdeak=141–161|hizkuntza=en|abizena2=Hauser|abizena3=Jun|abizena4=Nookaew|abizena5=Leuze|abizena6=Ahn|abizena7=Karpinets|abizena8=Lund|abizena9=Kora|izena2=Loren|izena3=Se-Ran|izena4=Intawat|izena5=Michael R.|izena6=Tae-Hyuk|izena7=Tatiana|izena8=Ole|izena9=Guruprased|data=2015-03-01|url=https://link.springer.com/article/10.1007/s10142-015-0433-4|aldizkaria=Functional & Integrative Genomics|alea=2|zenbakia=15|issn=1438-7948|pmid=25722247|pmc=PMC4361730|doi=10.1007/s10142-015-0433-4|sartze-data=2024-11-20}}</ref>, eta 2020tik sekuentziatutako bakterio eta arkea guztientzat<ref>{{Erreferentzia|izena=Donovan H.|abizena=Parks|izenburua=A complete domain-to-species taxonomy for Bacteria and Archaea|orrialdeak=1079–1086|hizkuntza=en|abizena2=Chuvochina|abizena3=Chaumeil|abizena4=Rinke|abizena5=Mussig|abizena6=Hugenholtz|izena2=Maria|izena3=Pierre-Alain|izena4=Christian|izena5=Aaron J.|izena6=Philip|data=2020-09|url=https://www.nature.com/articles/s41587-020-0501-8|aldizkaria=Nature Biotechnology|alea=9|zenbakia=38|issn=1546-1696|doi=10.1038/s41587-020-0501-8|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Sekuentzien artean ikusitako ANI balioek %85-95ean «ANI arrakala» dutela dirudi, eta horrek iradokitzen du muga genetiko egoki bat dagoela espezie kontzeptu bat definitzeko<ref>{{Erreferentzia|izena=Luis M.|abizena=Rodriguez-R|izenburua=Reply to: “Re-evaluating the evidence for a universal genetic boundary among microbial species”|orrialdeak=4060|hizkuntza=en|abizena2=Jain|abizena3=Conrad|abizena4=Aluru|abizena5=Konstantinidis|izena2=Chirag|izena3=Roth E.|izena4=Srinivas|izena5=Konstantinos T.|data=2021-07-07|url=https://www.nature.com/articles/s41467-021-24129-1|aldizkaria=Nature Communications|alea=1|zenbakia=12|issn=2041-1723|pmid=34234115|pmc=PMC8263725|doi=10.1038/s41467-021-24129-1|sartze-data=2024-11-20}}</ref>.
=== Espezie ekologikoa ===
Ingurumeneko baliabide-multzo jakin bat, [[txoko ekologiko]] bat alegia, erabiltzen duten organismoen taldea da<ref name="Van Valen">Van Valen, L. 1976. Ecological species, multispecies, and oaks. Taxon 25:233–239.</ref>. Horren arabera, populazioek espezie hitzarekin ezagutzen ditugun multzoak osatzen badituzte, ingurunea aldatzean txoko ekologiko berriak sortzen direlako da.
== Espezie-kopuru estimatua ==
* [[Eukarioto|Eukarya]] 1.980.000
** [[Animalia]] 1.575.000
*** [[Belaki|Porifera]] 5.500
*** [[Placozoa]] 1
*** [[Monoblastozoa]] 1
*** [[Rhombozoa]] 70
*** [[Orthonectida]] 20
*** [[Cnidaria]] 10.000
*** [[Ctenophora]] 100
*** [[Platelminto|Platyhelminthes]] 20.000
*** [[Nemertea]] 900
*** [[Rotifera]] 1.800
*** [[Gastrotricha]] 450
*** [[Kinorhyncha]] 150
*** [[Nematoda]] 25.000
*** [[Nematomorpha]] 320
*** [[Acanthocephala]] 1.100
*** [[Entoprocta]] 150
*** [[Gnathostomulida]] 80
*** [[Priapulida]] 16
*** [[Loricifera]] 10
*** [[Symbion|Cycliophora]] 1
*** [[Sipuncula]] 320
*** [[Echiura]] 135
*** [[Annelida]] 16.500
*** [[Onikoforo|Onychophora]] 110
*** [[Tardigrada]] 800
*** [[Molusku|Mollusca]] 93.195
*** [[Artropodo|Arthropoda]] 1.156.000
**** [[Hexapoda]] 1.037.000
***** [[Kakalardo|Coleoptera]] 360.000
***** [[Hymenoptera]] 200.000
**** [[Quelicerata]] 76.000
**** [[Krustazeo|Crustacea]] 40.000
**** [[Myriapoda]]s 2.500
*** [[Foronido|Phoronida]] 20
*** [[Bryozoa|Ectoprocta]] 4.500
*** [[Brachiopoda]] 335
*** [[Ekinodermatu|Echinodermata]] 7.000
*** [[Chaetognatha]] 100
*** [[Hemichordata]] 85
*** [[Kordatu|Chordata]] 49.693
**** [[Pisces]] 22.000
**** [[Anfibio|Amphibia]] 4.000
**** [[Sauropsida]] 6.500
**** [[Hegazti|Aves]] 9.672
**** [[Ugaztun|Mammalias]] 4.327
** [[Landare|Plantae]] 270 000
*** [[Landare loredun|Magnoliophyta]] 240.000
*** [[Gimnospermo|Gymnospermae]] 2.500
*** [[Iratze|Pteridophytas]] 12.500
*** [[Goroldio|Bryophyta]] 15.000
** [[Onddo|Fungi]] 54.000
** [[Protisto|Protista]] 81.000
*** [[Alga]] 33.000
*** [[Protozoa]] 35.000
* [[Prokarioto]]ak 4.450
** [[Bakterio|Bacteria]] 4.000
** [[Arquaea]] 450
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{Taxonomia}}
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Taxonomia]]
[[Kategoria:Biologia terminologia]]
frhdz5445cppzql0rc9zy9wgpyhwyjk
9975578
9975577
2024-11-20T19:21:33Z
Theklan
336
/* Espezie genetikoa eta barra-kode espezieak */
9975578
wikitext
text/x-wiki
{{Wikipedia1000}}
{{Taxonomia kategoriak}}
'''Espezie''' bat [[organismo]]-[[Populazio (biologia)|populazio]] bat da, zeinean bi banakok, [[sexu]] edo estaltze-mota egokiak dituztenak, [[Ondore (biologia)|ondorengo]] [[Fertilitate|ugalkorrak]] [[Ugalketa|sor ditzaketen]], normalean [[ugalketa sexual]]aren bidez. Organismo baten oinarrizko [[Taxonomia|sailkapen-unitatea]] eta [[maila taxonomiko]]a da, baita [[biodibertsitate]]-unitate bat ere. Espezieak definitzeko beste modu batzuk dira [[kariotipo]]a, [[DNA]] sekuentzia, [[Morfologia (biologia)|morfologia]], portaera edo [[txoko ekologiko]]a. Gainera, [[paleontologo]]ek [[kronoespezie]] kontzeptua erabiltzen dute, ezin baita ugalketa fosila aztertu. [[Eukarioto]]-espezieen guztizko kopuruaren zenbatespen zehatzik berriena 8 eta 8,7 milioi artekoa da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=UN report: Humans accelerating extinction of other species|hizkuntza=en|data=2019-05-06|url=https://apnews.com/article/aaf1091c5aae40b0a110daaf04950672|aldizkaria=AP News|sartze-data=2024-11-18}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Camilo|abizena=Mora|izenburua=How Many Species Are There on Earth and in the Ocean?|orrialdeak=e1001127|hizkuntza=en|abizena2=Tittensor|abizena3=Adl|abizena4=Simpson|abizena5=Worm|izena2=Derek P.|izena3=Sina|izena4=Alastair G. B.|izena5=Boris|data=2011(e)ko abu. 23(a)|url=https://journals.plos.org/plosbiology/article?id=10.1371/journal.pbio.1001127|aldizkaria=PLOS Biology|alea=8|zenbakia=9|issn=1545-7885|pmid=21886479|pmc=PMC3160336|doi=10.1371/journal.pbio.1001127|sartze-data=2024-11-18}}</ref>. Horietatik %14 inguruk jaso dute deskribapen formal bat. Espezie guztiek ([[birus]]ek izan ezik) [[Nomenklatura binomial|bi zatiko izena]] dute, «binomio» bat. Izenaren lehen zatiak espezie horren [[Genero (biologia)|generoa]] zein den esaten digu. Bigarren zatiari [[Izen espezifiko (zoologia)|izen espezifikoa]] edo [[Izen botaniko|epiteto espezifikoa]] deitzen zaio ([[nomenklatura botaniko]]an, batzuetan baita [[nomenklatura zoologiko]]an ere). Adibidez, ''[[Boa constrictor]]'' ''[[Boa]]'' generoko espezieetako bat da, ''constrictor'' espeziearen epitetoa delarik.
Aurreko definizioek lehen begiratuan egokiak diruditen arren, xehetasun handiagoz aztertuz gero, espezie kontzeptu arazotsuak adierazten dituzte. Adibidez, ahaidetasun estua duten espezieen arteko mugak lausotu egiten dira [[Hibrido (biologia)|hibridazioarekin]], antzeko ehunka [[mikroespezie]]ren [[espezie konplexu]] batean eta [[eraztun espezie]] batean. Gainera, [[Ugalketa asexual|asexualki]] soilik ugaltzen diren organismoen artean, espezie ugaltzailearen kontzeptua apurtu egiten da, eta [[klon]] bakoitza potentzialki mikroespezie bat da. Definizio horietako bat bera ere ez da guztiz egokia, eta espeziearen kontzeptua agian [[bizia]]ren eredu perfektua ez den arren, zientzialarientzat eta [[Kontserbazionismo|kontserbazionistentzat]] tresna baliagarria izaten jarraitzen du Lurreko bizia aztertzeko orduan, zailtasun teorikoak alde batera utzita. Espezieak finkoak eta elkarren artean argi eta garbi bereiziak balira, ez legoke arazorik, baina [[eboluzio]]-prozesuen ondorioz, espezieak aldatu egiten dira. Horrek behartu egiten ditu taxonomoak erabakitzera, adibidez, noiz gertatu diren behar adina aldaketa leinu bat hainbat kronoespezietan banatu behar dela adierazteko, edo noiz aldendu diren populazioak, espezie [[Kladistika|kladistiko]] gisa deskribatzeko moduko izaera ezberdineko egoera nahikoak izan arte.
[[Aristoteles]]en garaitik XVIII. mendera arte, espezieak eta goi-taxonak hierarkia batean, [[izatearen kate handia]]n, antola zitezkeen kategoriatzat hartzen ziren. XIX. mendean, biologoek ulertu zuten espezieek eboluzionatu egin zezaketela, denbora nahikoa emanez gero. [[Charles Darwin]]en ''[[Espezieen jatorriaz]]'' 1859ko liburuak azaltzen zuen nola sor zitezkeen espezieak [[hautespen natural]]aren bidez. [[XX. mende]]an, [[genetika]]k eta populazioen [[ekologia]]k nabarmen zabaldu zuten jakintza hori. Aldakortasun genetikoa [[mutazio]]etatik eta [[birkonbinazio]]tik sortzen da; organismoak berak, berriz, mugikorrak dira, eta horrek [[isolamendu geografiko]]a eta [[jito genetiko]]a eragiten ditu, [[hautespen presio]] aldakorrekin. Batzuetan, [[gene]]ak espezieen artean truka daitezke [[geneen transferentzia horizontal]]aren bidez; azkar sor daitezke espezie berriak hibridazioaren eta [[poliploidia]]ren bidez; eta espezieak hainbat arrazoirengatik [[Espezieen iraungipen|iraungi]] daitezke. Birusak kasu berezi bat dira, [[mutazio eta hautespen oreka]] batek bultzatuta, eta [[kuasiespezie]] gisa trata daitezke.
== Definizioak ==
[[Biologo]]ek eta [[taxonomia|taxonomoek]] espezieak definitzeko saiakera asko egin dituzte, morfologiatik hasi eta genetikarantz aurrera eginez. Lehen taxonomoek, [[Lineo]]k adibidez, ikusten zutena deskribatu beste erremediorik ez zuten izan, geroago espezie tipologiko edo morfologiko kontzeptuan formalizatu zena. [[Ernst Mayr]]rek erreprodukzio isolamendua azpimarratu zuen, baina hau, beste espezie kontzeptu batzuk bezala, zaila da, edo are ezinezkoa, probatzeko<ref>{{Erreferentzia|izena=Kevin|abizena=Zelnio|izenburua=Species Concepts|hizkuntza=en|url=https://www.scientificamerican.com/blog/evo-eco-lab/species-concepts/|aldizkaria=Scientific American|sartze-data=2024-11-18}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=James|abizena=Mallet|izenburua=A species definition for the modern synthesis|orrialdeak=294–299|data=1995-07-01|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/0169534795900314|aldizkaria=Trends in Ecology & Evolution|alea=7|zenbakia=10|issn=0169-5347|doi=10.1016/0169-5347(95)90031-4|sartze-data=2024-11-18}}</ref>. Geroagoko biologoak saiatu dira Mayrren definizioa fintzen, errekonozimendua eta kohesio kontzeptuekin, besteak beste<ref>{{Erreferentzia|izena=J. C.|abizena=Masters|izenburua=Why We Need a New Genetic Species Concept|orrialdeak=270|abizena2=Spencer|izena2=H. G.|data=1989-09|url=https://academic.oup.com/sysbio/article-abstract/38/3/270/1625783?redirectedFrom=fulltext|aldizkaria=Systematic Zoology|alea=3|zenbakia=38|issn=0039-7989|doi=10.2307/2992287|sartze-data=2024-11-18}}</ref>. Kontzeptuetako asko nahiko antzekoak dira, edo gainjarri egiten dira; beraz, ez da erraza horiek kontatzea: R. L. Mayden biologoak 24 bat kontzeptu erregistratu zituen, eta John Wilkins zientziaren filosofoak 26 kontatu zituen. Wilkinsek, gainera, espezie kontzeptuak oinarrizko zazpi motatan bildu zituen: (1) [[agamoespezie]]ak organismo asexualentzat (2) bioespezieak ugalketaz isolatutako organismo sexualentzat (3) [[ekoespezie]]ak txoko ekologikoetan oinarritutakoak (4) leinuan oinarritutakoak (5) espezie ebolutiboak ondare genetikoan oinarritutakoak (6) morfoespezieak forman edo fenotipoan oinarritutakoak eta (7) espezie taxonomiko jakin bat, taxonomoek zehazten dutena<ref>{{Erreferentzia|izena=Frank E.|abizena=Zachos|izenburua=Species concepts in biology: historical development, theoretical foundations and practical relevance|argitaletxea=Springer|data=2016|isbn=978-3-319-44964-7|sartze-data=2024-11-18}}</ref>.
=== Definizio tipologikoa ===
[[Fitxategi:Eurasian blue tit Lancashire.jpg|thumb|[[Amilotx urdin]] (''Cyanistes caeruleus'') heldu guztiek kolore berberak dituzte, ''morfoespezie'' gisa definizio egokia egitea baimentzen duena.]]
Definizio honetan, espeziea bizidun-talde bat da, zeinean kide guztiak nahikoa doitzen baitira ezaugarri zehaztu jakin batzuetara. Bariazio-taldekamenduek edo aleen [[fenotipo]]ek desberdinduko lituzkete espezieak<ref>{{Erreferentzia|izena=Stephen Jay|abizena=Gould|izenburua=The panda's thumb : more reflections in natural history|argitaletxea=New York : Norton|data=1982|url=https://archive.org/details/pandasthumb000step/page/204|isbn=978-0-393-30023-9|sartze-data=2024-11-18}}</ref>. Hauxe da, besteak beste, Lineok espezieak identifikatzeko erabilitako metodo klasikoa. Alabaina, gaur egun badakigu fenotipo desberdin bik ez dutela beti adierazten espezie bi. Esaterako, hego biko [[Drosophila|drosofila]] baten lau hegoko drosofila kumea ez da “beste” espezie batekoa<ref name="ZT" />. Izendapen hau duten espezieei ''morfoespezie'' deritze<ref>{{Erreferentzia|izena=Michael|abizena=Ruse|izenburua=Definitions of Species in Biology|orrialdeak=97–119|hizkuntza=en|data=1969-08-01|url=https://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1093/bjps/20.2.97|aldizkaria=The British Journal for the Philosophy of Science|alea=2|zenbakia=20|issn=0007-0882|doi=10.1093/bjps/20.2.97|sartze-data=2024-11-18}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Ralph A.|abizena=Lewin|izenburua=THREE SPECIES CONCEPTS|orrialdeak=609–613|hizkuntza=en|data=1981-08|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.2307/1219942|aldizkaria=TAXON|alea=3|zenbakia=30|issn=0040-0262|doi=10.2307/1219942|sartze-data=2024-11-18}}</ref>.
Izatez, [[Nomenklatura Zoologikorako Nazioarteko Kodea]]k ''de facto'' espeziearen kontzeptu tipologikoarekin jokatzen du espezie berriak deskribatzeko arauak ematean. Kodeak arautu bezala, alde batetik, eta posiblea denean, ale-kopuru handiekin egin behar da lan, aleak populazio desberdinetakoak izanik. Aztertu egin behar dira ahalik eta ezaugarri gehien: morfologikoak, ekologikoak, fisiologikoak, etologikoaketa abar. Datu guzti horiekin espeziearen deskribapen zehatz-zehatza burutu eta argitaratu behar da. Horretarako erabili den material biologikoa edozein zientzialariren eskumende egon behar da, eta horregatik normalena izaten da material biologiko hori erakunderen batean depositatzea, unibertsitate edo museoren batean, egokiro kontserbatuta. Deskribapenarekin batera, “[[Espezie tipo|tipoa]]” edo “ale tipikoa”, edota zehazkiago [[holotipo]]a, designatzen da. Ale horixe da, deskribatzailearen ustez, espeziea ondoen errepresentatzen duena. Holotipoarekin batera, deskribapenerako erabili diren gainerako aleak aipatzen dira argitalpenean; beroriek [[paratipo]]ak dira. Holotipoak eta paratipoek serie tipiko deritzona osotzen dute. Serie tipiko horrek mugatzen ditu espeziearen betebeharreko ezaugarriak, bera da espeziearen kanona, eta horrenbestez, espezie horren ezaugarriak betetzen dituena izango da espezie horretakoa, nahiz eta ez jakin benetan elkarren artean ugaltzerik duten ala ez<ref name="ZT" />.
1970eko hamarkadan, [[Robert R. Sokal]]ek, [[Theodore J. Crovello]]k eta [[Peter Sneath]]ek espezie morfologikoaren kontzeptuaren aldaera bat proposatu zuten, espezie [[fenetiko]] bat, elkarren artean antzeko fenotipo bat duten organismo multzo gisa definitua, baina beste organismo multzo batzuetatik ezberdina den fenotipo bat<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Species: the units of biodiversity|argitaletxea=Chapman & Hall|data=1997|zenbakia=54|editore-abizena=Claridge|editore-izena=Michael F.|isbn=978-0-412-63120-7|sartze-data=2024-11-18|serie=Special volume / The Systematics Association}}</ref>. Espezie morfologikoaren kontzeptutik aldentzen da, entitateak taldekatzeko distantziaren edo antzekotasunaren zenbakizko neurri bat barne hartzen duelako, ezaugarri fenotipikoen kopuru aski handi baten aldagai anitzeko konparazioetan oinarrituta<ref>{{Erreferentzia|url=https://academic.oup.com/sysbio/article-abstract/23/4/536/1675380?redirectedFrom=fulltext|aldizkaria=academic.oup.com|doi=10.1093/sysbio/23.4.536|sartze-data=2024-11-18}}</ref>.
=== Definizio ebolutiboa ===
Espezie ebolutibo bat, [[George Gaylord Simpson]]ek 1951n iradokitakoa, «denboran eta espazioan zehar antzeko beste entitateekiko identitatea mantentzen duen organismoz osatutako entitatea da, eta bere xede ebolutibo independentea eta joera historikoak ditu»<ref>{{Erreferentzia|izena=Léo F.|abizena=Laporte|izenburua=Simpson on species|orrialdeak=141–159|hizkuntza=en|data=1994-03-01|url=https://link.springer.com/article/10.1007/BF01058629|aldizkaria=Journal of the History of Biology|alea=1|zenbakia=27|issn=1573-0387|doi=10.1007/BF01058629|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Horren arabera, espezie ebolutiboa leinu bakarra da, arbaso-ondorengoen populazioak besarkatzen dituena, eta gainerako leinuekiko bereizita mantentzen dena. Definizio horrexetaz baliatzen dira taxonomo eta paleontologo asko, eta argi ikusten dute noraino iristen diren espezie jakin baten mugak, hau da, zein den espezie horren fenotipoa eta non hasten den gainerako espezieekiko diskontinuitatea. Definizio ebolutiboak, alabaina, arazo nagusi bi ditu. Batetik, zelan erabaki zer den historia ebolutibo komuna? Espezie bateko ale guztiak ez dira inoiz erabat identikoak izaten eta, hortaz, ezin izan dute bide ebolutibo berbera segitu. Gainera, bi [[kronospezie]] leinu berekoak izan arren, bi espezie bailiren kontsideratzen dira. Bestalde, nahiz eta espeziazioa espezie baten populazio desberdinek jasaten duten presio guztien ondorio gisa ulertzen den oro har, definizio ebolutiboak ez du ezer zehazten espeziea mantentzen duten edota espeziea eboluzionarazten duten mekanismoez<ref name="ZT">{{Erreferentzia|egilea=Kepa Altonaga|izenburua=Espezie|lana=ZT Hiztegi Berria|url=https://zthiztegia.elhuyar.eus/terminoa/eu/espezie|aldizkaria=zthiztegia.elhuyar.eus|sartze-data=2018-12-17}}</ref>. Kontzeptuaren beste definizio bat [[Kevin de Quieroz]]en "Espeziaren Leinu Orokorraren Kontzeptua" da<ref>{{Erreferentzia|izena=Kevin|abizena=de Queiroz|izenburua=The General Lineage Concept of Species, Species Criteria, and the Process of Speciation|hizkuntza=en-US|data=1998|url=https://repository.si.edu/handle/10088/4652|sartze-data=2024-11-20}}</ref>.
=== Definizio biologikoa ===
[[Fitxategi:Ernst_Mayr_PLoS.jpg|thumb|[[Ernst Mayr]], ''[[Homo sapiens]]'' espeziekoa, definizio biologikoaren egilea.]]
Definizio honen arabera, espeziea elkarrekin benetan ugaldu egiten diren edo potentzialki ugal daitezkeen populazio naturalen multzoa da, gainerako multzoekiko ugal isolamendua duena<ref name="Mayr1942">Mayr, E. 1942. Systematics and the origin of species. Columbia Univ. Press, New York.</ref> eta [[Ernst Mayr|Mayr]], 1942<ref name="Dobzhansky T. 1937">Dobzhansky T. 1937. Genetics and the origin of species. Columbia University Press, New York.</ref>. Espezie biologikoaren definizioaren arabera, beraz, badaude zenbait mekanismo isolatzaile ahaideturiko espezieen arteko gene-fluxua ekiditeko. Ikuspegi horretatik espeziazioa mekanismo isolatzaile horien lorpenean datza azken batean, eta osoa dela esan ohi da, baldin eta garatu diren barrera ugaltzaileak nahikoa badira espezie berri bien arteko gene-fluxua ekiditeko. Aipaturiko mekanismo isolatzaileak mota bikoak izaten dira, prezigotikoak eta postzigotikoak, segun-eta ernalketarik gertatzen den ala ez. Izatez, hauxe da espeziearen definiziorik onartuena eta kontsentsurik zabalena erdietsi duena, baina badauzka zenbait eragozpen. Batetik, begien bistakoa denez, ezin zaie aplikatu asexualki ugaltzen diren espezieei. Bestalde, praktikan ez da baliagarria espezie suntsituetarako, ez baitira ugaltzen. Hala ere, horrelako kasuetan aleen elkarren arteko fenotipo-antzekotasuna erabiltzen da espeziea onartzeko. Nolanahi, ugal isolamenduaren irizpidea ezin da praktikan erabili geografikoki banandutako populazioak dituzten espezieekin, eta, areago, espezie askoren kasuan ezin da ugalketa behatu baldintza naturaletan, hau da, ezin da espeziearen benetakotasunaren bermerik lortu<ref name="ZT" />.
Adierazi bezala, espezie biologikoaren kontzeptuaren arazoa praktikan agertzen da. Eta ez soilik fosilei dagokiela (esate baterako, nola baiezta daiteke trilobite-populazio bi elkarrekin ugaltzeko gai zirenez), baita egungo bizidunekin: orokorrean, taxonomoek ezin dute frogatu populazio biren artean gene-elkartrukea posiblea ote den; areago, gehienetan bildumetako ale kontserbatuekin egiten dute lan. Argi dagoenez, espeziearen definizio biologikoa batzuetan irreala izaten da, espezieak zehazteko unean<ref name="ZT" />.
Beraz, praktikan beste bideren batetik abiatu beharko da, irizpide errazagoak bilatuz. Irizpide horiek morfologikoak izaten dira, zeintzuak errazenak baitira behatzeko eta kontserbatzeko. Edozelan ere, logikoak dira, zeren eta, suposatu egiten bada espezie batek kohesio genetikoa mantendu behar duela, orduan logikoa baita itxarotea aleen aldaketa morfologikoa leuna eta jarraia izatea espezie baten barruan, eta, era berean, ez-jarraia edo bat-batekoa espezie desberdinen artean. Beraz, nahiz eta teorian espeziearen kontzeptua populazioen propietate ugaltzaileetan oinarrituta egon, praxian batez ere morfologiak lagunduko du espezieak bereizteko unean<ref name="ZT" />.
=== Definizio morfologikoa ===
Definizio honetan, espeziea populazio bat edota populazio-taldea morfologikoki gainerako populazioetatik bereizten dena da<ref name="Cronquist">Cronquist, A. 1978. Once again, what is a species? p. 3–20. In: J. A. Romberger (ed.), Biosys-tematics in agriculture, Allenheld, Osman and Company, Montclair, NJ.</ref>. Aurreko definizioaren oso antzekoa da. Kontzeptu biok nahikoa kritikatuak dira zeren, datu genetikoek erakutsi bezala, genetikoki oso desberdinak diren populazioak oso antzekoak izan baitaitezke morfologikoki eta, aitzitik, oso ahaideturiko populazioen artean batzuetan alde morfologiko nabarmenak egon daitezke. Nolanahi ere, espezie gehienak soilik morfologian oinarrituta deskribatu dira<ref name="ZT" />.
=== Espezie genetikoa eta barra-kode espezieak ===
[[Mikrobiologia]]n, [[gene]]ak libreki mugi daitezke, baita modu urrunean ahaidetutako [[bakterio]]en artean ere, eta, ziurrenik, bakterioen domeinu osora hedatzen dira. Arau orokor gisa, mikrobiologoek onartu dute [[16S RNA erribosomikoa]]ren sekuentzia genetikoak dituzten [[Bacteria]] edo [[Archaea]]ko kideak, elkarren artean %97 baino antzekoagoan badira, [[DNA-DNA hibridazio]]aren bidez egiaztatu behar direla, espezie berekoak ote diren erabakitzeko<ref>{{Erreferentzia|izena=E.|abizena=STACKEBRANDT|izenburua=Taxonomic Note: A Place for DNA-DNA Reassociation and 16S rRNA Sequence Analysis in the Present Species Definition in Bacteriology|orrialdeak=846–849|abizena2=GOEBEL|izena2=B. M.|data=1994|url=https://www.microbiologyresearch.org/content/journal/ijsem/10.1099/00207713-44-4-846|aldizkaria=International Journal of Systematic and Evolutionary Microbiology|alea=4|zenbakia=44|issn=1466-5034|doi=10.1099/00207713-44-4-846|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Kontzeptu hori %98,7ko antzekotasunera murriztu zen 2006an.
[[Batezbesteko identitate nukleotidiko]]aren metodoak (ANI) genoma osoen arteko [[distantzia genetiko]]a kuantifikatzen du, 10.000 [[base pare]] inguruko eskualdeak erabiliz. Genero bateko genomen datu nahikoak izanik, algoritmoak erabil daitezke espezieak kategorizatzeko, hala nola ''[[Pseudomonas avellana]]''-rentzat 2013an<ref>{{Erreferentzia|izena=Miriam|abizena=Land|izenburua=Insights from 20 years of bacterial genome sequencing|orrialdeak=141–161|hizkuntza=en|abizena2=Hauser|abizena3=Jun|abizena4=Nookaew|abizena5=Leuze|abizena6=Ahn|abizena7=Karpinets|abizena8=Lund|abizena9=Kora|izena2=Loren|izena3=Se-Ran|izena4=Intawat|izena5=Michael R.|izena6=Tae-Hyuk|izena7=Tatiana|izena8=Ole|izena9=Guruprased|data=2015-03-01|url=https://link.springer.com/article/10.1007/s10142-015-0433-4|aldizkaria=Functional & Integrative Genomics|alea=2|zenbakia=15|issn=1438-7948|pmid=25722247|pmc=PMC4361730|doi=10.1007/s10142-015-0433-4|sartze-data=2024-11-20}}</ref>, eta 2020tik sekuentziatutako bakterio eta arkea guztientzat<ref>{{Erreferentzia|izena=Donovan H.|abizena=Parks|izenburua=A complete domain-to-species taxonomy for Bacteria and Archaea|orrialdeak=1079–1086|hizkuntza=en|abizena2=Chuvochina|abizena3=Chaumeil|abizena4=Rinke|abizena5=Mussig|abizena6=Hugenholtz|izena2=Maria|izena3=Pierre-Alain|izena4=Christian|izena5=Aaron J.|izena6=Philip|data=2020-09|url=https://www.nature.com/articles/s41587-020-0501-8|aldizkaria=Nature Biotechnology|alea=9|zenbakia=38|issn=1546-1696|doi=10.1038/s41587-020-0501-8|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Sekuentzien artean ikusitako ANI balioek %85-95ean «ANI arrakala» dutela dirudi, eta horrek iradokitzen du muga genetiko egoki bat dagoela espezie kontzeptu bat definitzeko<ref>{{Erreferentzia|izena=Luis M.|abizena=Rodriguez-R|izenburua=Reply to: “Re-evaluating the evidence for a universal genetic boundary among microbial species”|orrialdeak=4060|hizkuntza=en|abizena2=Jain|abizena3=Conrad|abizena4=Aluru|abizena5=Konstantinidis|izena2=Chirag|izena3=Roth E.|izena4=Srinivas|izena5=Konstantinos T.|data=2021-07-07|url=https://www.nature.com/articles/s41467-021-24129-1|aldizkaria=Nature Communications|alea=1|zenbakia=12|issn=2041-1723|pmid=34234115|pmc=PMC8263725|doi=10.1038/s41467-021-24129-1|sartze-data=2024-11-20}}</ref>.
[DNAren barra-kode]]a espezieak bereizteko modu egokia da, baita espezialistak ez direnek ere erabil dezaten. Barra-kodeetako bat [[c zitokromo oxidasa]]ren genearen barruko [[DNA mitokondrial]]aren eskualde bat da. Datu base batek, [[Barcode of Life Data System]]ek, 190.000 espezie baino gehiagoren DNA kode sekuentziak ditu<ref>{{Erreferentzia|izena=Sujeevan|abizena=Ratnasingham|izenburua=bold : The Barcode of Life Data System (http://www.barcodinglife.org)|orrialdeak=355–364|hizkuntza=en|abizena2=Hebert|izena2=Paul D. N.|data=2007-05|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1471-8286.2007.01678.x|aldizkaria=Molecular Ecology Notes|alea=3|zenbakia=7|issn=1471-8278|pmid=18784790|pmc=PMC1890991|doi=10.1111/j.1471-8286.2007.01678.x|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gene Watch Page|data=2014-04-03|url=https://web.archive.org/web/20140403101448/http://www.councilforresponsiblegenetics.org/genewatch/genewatchpage.aspx?pageid=510|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Hala ere, [[Rob DeSalle]] bezalako zientzialariek kezka adierazi dute taxonomia klasikoa eta DNAren barra kodea adiskidetu behar direlako, termino okerra dela uste baitute, espezieak modu ezberdinean mugatzen dituztelako<ref>{{Erreferentzia|izena=Rob|abizena=DeSalle|izenburua=The unholy trinity: taxonomy, species delimitation and DNA barcoding|orrialdeak=1905–1916|hizkuntza=en|abizena2=Egan|abizena3=Siddall|izena2=Mary G|izena3=Mark|data=2005-10-29|url=https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rstb.2005.1722|aldizkaria=Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences|alea=1462|zenbakia=360|issn=0962-8436|pmid=16214748|pmc=PMC1609226|doi=10.1098/rstb.2005.1722|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. [[Endosinbionte]]ek eta beste [[Bektore erretrobiral|bektore]] batzuek eragindako [[introgresio genetiko]]ak are ez-eraginkorrago egin ditzake barra-kodeak espezieak identifikatzeko orduan<ref>{{Erreferentzia|izena=T.L|abizena=Whitworth|izenburua=DNA barcoding cannot reliably identify species of the blowfly genus Protocalliphora (Diptera: Calliphoridae)|orrialdeak=1731–1739|hizkuntza=en|abizena2=Dawson|abizena3=Magalon|abizena4=Baudry|izena2=R.D|izena3=H|izena4=E|data=2007-07-22|url=https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rspb.2007.0062|aldizkaria=Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences|alea=1619|zenbakia=274|issn=0962-8452|pmid=17472911|pmc=PMC2493573|doi=10.1098/rspb.2007.0062|sartze-data=2024-11-20}}</ref>.
=== Espezie ekologikoa ===
Ingurumeneko baliabide-multzo jakin bat, [[txoko ekologiko]] bat alegia, erabiltzen duten organismoen taldea da<ref name="Van Valen">Van Valen, L. 1976. Ecological species, multispecies, and oaks. Taxon 25:233–239.</ref>. Horren arabera, populazioek espezie hitzarekin ezagutzen ditugun multzoak osatzen badituzte, ingurunea aldatzean txoko ekologiko berriak sortzen direlako da.
== Espezie-kopuru estimatua ==
* [[Eukarioto|Eukarya]] 1.980.000
** [[Animalia]] 1.575.000
*** [[Belaki|Porifera]] 5.500
*** [[Placozoa]] 1
*** [[Monoblastozoa]] 1
*** [[Rhombozoa]] 70
*** [[Orthonectida]] 20
*** [[Cnidaria]] 10.000
*** [[Ctenophora]] 100
*** [[Platelminto|Platyhelminthes]] 20.000
*** [[Nemertea]] 900
*** [[Rotifera]] 1.800
*** [[Gastrotricha]] 450
*** [[Kinorhyncha]] 150
*** [[Nematoda]] 25.000
*** [[Nematomorpha]] 320
*** [[Acanthocephala]] 1.100
*** [[Entoprocta]] 150
*** [[Gnathostomulida]] 80
*** [[Priapulida]] 16
*** [[Loricifera]] 10
*** [[Symbion|Cycliophora]] 1
*** [[Sipuncula]] 320
*** [[Echiura]] 135
*** [[Annelida]] 16.500
*** [[Onikoforo|Onychophora]] 110
*** [[Tardigrada]] 800
*** [[Molusku|Mollusca]] 93.195
*** [[Artropodo|Arthropoda]] 1.156.000
**** [[Hexapoda]] 1.037.000
***** [[Kakalardo|Coleoptera]] 360.000
***** [[Hymenoptera]] 200.000
**** [[Quelicerata]] 76.000
**** [[Krustazeo|Crustacea]] 40.000
**** [[Myriapoda]]s 2.500
*** [[Foronido|Phoronida]] 20
*** [[Bryozoa|Ectoprocta]] 4.500
*** [[Brachiopoda]] 335
*** [[Ekinodermatu|Echinodermata]] 7.000
*** [[Chaetognatha]] 100
*** [[Hemichordata]] 85
*** [[Kordatu|Chordata]] 49.693
**** [[Pisces]] 22.000
**** [[Anfibio|Amphibia]] 4.000
**** [[Sauropsida]] 6.500
**** [[Hegazti|Aves]] 9.672
**** [[Ugaztun|Mammalias]] 4.327
** [[Landare|Plantae]] 270 000
*** [[Landare loredun|Magnoliophyta]] 240.000
*** [[Gimnospermo|Gymnospermae]] 2.500
*** [[Iratze|Pteridophytas]] 12.500
*** [[Goroldio|Bryophyta]] 15.000
** [[Onddo|Fungi]] 54.000
** [[Protisto|Protista]] 81.000
*** [[Alga]] 33.000
*** [[Protozoa]] 35.000
* [[Prokarioto]]ak 4.450
** [[Bakterio|Bacteria]] 4.000
** [[Arquaea]] 450
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{Taxonomia}}
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Taxonomia]]
[[Kategoria:Biologia terminologia]]
3w6k5urpj6ya7sjja9kwgpoflrxa5x2
9975580
9975578
2024-11-20T19:22:29Z
Theklan
336
/* Espezie genetikoa eta barra-kode espezieak */
9975580
wikitext
text/x-wiki
{{Wikipedia1000}}
{{Taxonomia kategoriak}}
'''Espezie''' bat [[organismo]]-[[Populazio (biologia)|populazio]] bat da, zeinean bi banakok, [[sexu]] edo estaltze-mota egokiak dituztenak, [[Ondore (biologia)|ondorengo]] [[Fertilitate|ugalkorrak]] [[Ugalketa|sor ditzaketen]], normalean [[ugalketa sexual]]aren bidez. Organismo baten oinarrizko [[Taxonomia|sailkapen-unitatea]] eta [[maila taxonomiko]]a da, baita [[biodibertsitate]]-unitate bat ere. Espezieak definitzeko beste modu batzuk dira [[kariotipo]]a, [[DNA]] sekuentzia, [[Morfologia (biologia)|morfologia]], portaera edo [[txoko ekologiko]]a. Gainera, [[paleontologo]]ek [[kronoespezie]] kontzeptua erabiltzen dute, ezin baita ugalketa fosila aztertu. [[Eukarioto]]-espezieen guztizko kopuruaren zenbatespen zehatzik berriena 8 eta 8,7 milioi artekoa da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=UN report: Humans accelerating extinction of other species|hizkuntza=en|data=2019-05-06|url=https://apnews.com/article/aaf1091c5aae40b0a110daaf04950672|aldizkaria=AP News|sartze-data=2024-11-18}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Camilo|abizena=Mora|izenburua=How Many Species Are There on Earth and in the Ocean?|orrialdeak=e1001127|hizkuntza=en|abizena2=Tittensor|abizena3=Adl|abizena4=Simpson|abizena5=Worm|izena2=Derek P.|izena3=Sina|izena4=Alastair G. B.|izena5=Boris|data=2011(e)ko abu. 23(a)|url=https://journals.plos.org/plosbiology/article?id=10.1371/journal.pbio.1001127|aldizkaria=PLOS Biology|alea=8|zenbakia=9|issn=1545-7885|pmid=21886479|pmc=PMC3160336|doi=10.1371/journal.pbio.1001127|sartze-data=2024-11-18}}</ref>. Horietatik %14 inguruk jaso dute deskribapen formal bat. Espezie guztiek ([[birus]]ek izan ezik) [[Nomenklatura binomial|bi zatiko izena]] dute, «binomio» bat. Izenaren lehen zatiak espezie horren [[Genero (biologia)|generoa]] zein den esaten digu. Bigarren zatiari [[Izen espezifiko (zoologia)|izen espezifikoa]] edo [[Izen botaniko|epiteto espezifikoa]] deitzen zaio ([[nomenklatura botaniko]]an, batzuetan baita [[nomenklatura zoologiko]]an ere). Adibidez, ''[[Boa constrictor]]'' ''[[Boa]]'' generoko espezieetako bat da, ''constrictor'' espeziearen epitetoa delarik.
Aurreko definizioek lehen begiratuan egokiak diruditen arren, xehetasun handiagoz aztertuz gero, espezie kontzeptu arazotsuak adierazten dituzte. Adibidez, ahaidetasun estua duten espezieen arteko mugak lausotu egiten dira [[Hibrido (biologia)|hibridazioarekin]], antzeko ehunka [[mikroespezie]]ren [[espezie konplexu]] batean eta [[eraztun espezie]] batean. Gainera, [[Ugalketa asexual|asexualki]] soilik ugaltzen diren organismoen artean, espezie ugaltzailearen kontzeptua apurtu egiten da, eta [[klon]] bakoitza potentzialki mikroespezie bat da. Definizio horietako bat bera ere ez da guztiz egokia, eta espeziearen kontzeptua agian [[bizia]]ren eredu perfektua ez den arren, zientzialarientzat eta [[Kontserbazionismo|kontserbazionistentzat]] tresna baliagarria izaten jarraitzen du Lurreko bizia aztertzeko orduan, zailtasun teorikoak alde batera utzita. Espezieak finkoak eta elkarren artean argi eta garbi bereiziak balira, ez legoke arazorik, baina [[eboluzio]]-prozesuen ondorioz, espezieak aldatu egiten dira. Horrek behartu egiten ditu taxonomoak erabakitzera, adibidez, noiz gertatu diren behar adina aldaketa leinu bat hainbat kronoespezietan banatu behar dela adierazteko, edo noiz aldendu diren populazioak, espezie [[Kladistika|kladistiko]] gisa deskribatzeko moduko izaera ezberdineko egoera nahikoak izan arte.
[[Aristoteles]]en garaitik XVIII. mendera arte, espezieak eta goi-taxonak hierarkia batean, [[izatearen kate handia]]n, antola zitezkeen kategoriatzat hartzen ziren. XIX. mendean, biologoek ulertu zuten espezieek eboluzionatu egin zezaketela, denbora nahikoa emanez gero. [[Charles Darwin]]en ''[[Espezieen jatorriaz]]'' 1859ko liburuak azaltzen zuen nola sor zitezkeen espezieak [[hautespen natural]]aren bidez. [[XX. mende]]an, [[genetika]]k eta populazioen [[ekologia]]k nabarmen zabaldu zuten jakintza hori. Aldakortasun genetikoa [[mutazio]]etatik eta [[birkonbinazio]]tik sortzen da; organismoak berak, berriz, mugikorrak dira, eta horrek [[isolamendu geografiko]]a eta [[jito genetiko]]a eragiten ditu, [[hautespen presio]] aldakorrekin. Batzuetan, [[gene]]ak espezieen artean truka daitezke [[geneen transferentzia horizontal]]aren bidez; azkar sor daitezke espezie berriak hibridazioaren eta [[poliploidia]]ren bidez; eta espezieak hainbat arrazoirengatik [[Espezieen iraungipen|iraungi]] daitezke. Birusak kasu berezi bat dira, [[mutazio eta hautespen oreka]] batek bultzatuta, eta [[kuasiespezie]] gisa trata daitezke.
== Definizioak ==
[[Biologo]]ek eta [[taxonomia|taxonomoek]] espezieak definitzeko saiakera asko egin dituzte, morfologiatik hasi eta genetikarantz aurrera eginez. Lehen taxonomoek, [[Lineo]]k adibidez, ikusten zutena deskribatu beste erremediorik ez zuten izan, geroago espezie tipologiko edo morfologiko kontzeptuan formalizatu zena. [[Ernst Mayr]]rek erreprodukzio isolamendua azpimarratu zuen, baina hau, beste espezie kontzeptu batzuk bezala, zaila da, edo are ezinezkoa, probatzeko<ref>{{Erreferentzia|izena=Kevin|abizena=Zelnio|izenburua=Species Concepts|hizkuntza=en|url=https://www.scientificamerican.com/blog/evo-eco-lab/species-concepts/|aldizkaria=Scientific American|sartze-data=2024-11-18}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=James|abizena=Mallet|izenburua=A species definition for the modern synthesis|orrialdeak=294–299|data=1995-07-01|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/0169534795900314|aldizkaria=Trends in Ecology & Evolution|alea=7|zenbakia=10|issn=0169-5347|doi=10.1016/0169-5347(95)90031-4|sartze-data=2024-11-18}}</ref>. Geroagoko biologoak saiatu dira Mayrren definizioa fintzen, errekonozimendua eta kohesio kontzeptuekin, besteak beste<ref>{{Erreferentzia|izena=J. C.|abizena=Masters|izenburua=Why We Need a New Genetic Species Concept|orrialdeak=270|abizena2=Spencer|izena2=H. G.|data=1989-09|url=https://academic.oup.com/sysbio/article-abstract/38/3/270/1625783?redirectedFrom=fulltext|aldizkaria=Systematic Zoology|alea=3|zenbakia=38|issn=0039-7989|doi=10.2307/2992287|sartze-data=2024-11-18}}</ref>. Kontzeptuetako asko nahiko antzekoak dira, edo gainjarri egiten dira; beraz, ez da erraza horiek kontatzea: R. L. Mayden biologoak 24 bat kontzeptu erregistratu zituen, eta John Wilkins zientziaren filosofoak 26 kontatu zituen. Wilkinsek, gainera, espezie kontzeptuak oinarrizko zazpi motatan bildu zituen: (1) [[agamoespezie]]ak organismo asexualentzat (2) bioespezieak ugalketaz isolatutako organismo sexualentzat (3) [[ekoespezie]]ak txoko ekologikoetan oinarritutakoak (4) leinuan oinarritutakoak (5) espezie ebolutiboak ondare genetikoan oinarritutakoak (6) morfoespezieak forman edo fenotipoan oinarritutakoak eta (7) espezie taxonomiko jakin bat, taxonomoek zehazten dutena<ref>{{Erreferentzia|izena=Frank E.|abizena=Zachos|izenburua=Species concepts in biology: historical development, theoretical foundations and practical relevance|argitaletxea=Springer|data=2016|isbn=978-3-319-44964-7|sartze-data=2024-11-18}}</ref>.
=== Definizio tipologikoa ===
[[Fitxategi:Eurasian blue tit Lancashire.jpg|thumb|[[Amilotx urdin]] (''Cyanistes caeruleus'') heldu guztiek kolore berberak dituzte, ''morfoespezie'' gisa definizio egokia egitea baimentzen duena.]]
Definizio honetan, espeziea bizidun-talde bat da, zeinean kide guztiak nahikoa doitzen baitira ezaugarri zehaztu jakin batzuetara. Bariazio-taldekamenduek edo aleen [[fenotipo]]ek desberdinduko lituzkete espezieak<ref>{{Erreferentzia|izena=Stephen Jay|abizena=Gould|izenburua=The panda's thumb : more reflections in natural history|argitaletxea=New York : Norton|data=1982|url=https://archive.org/details/pandasthumb000step/page/204|isbn=978-0-393-30023-9|sartze-data=2024-11-18}}</ref>. Hauxe da, besteak beste, Lineok espezieak identifikatzeko erabilitako metodo klasikoa. Alabaina, gaur egun badakigu fenotipo desberdin bik ez dutela beti adierazten espezie bi. Esaterako, hego biko [[Drosophila|drosofila]] baten lau hegoko drosofila kumea ez da “beste” espezie batekoa<ref name="ZT" />. Izendapen hau duten espezieei ''morfoespezie'' deritze<ref>{{Erreferentzia|izena=Michael|abizena=Ruse|izenburua=Definitions of Species in Biology|orrialdeak=97–119|hizkuntza=en|data=1969-08-01|url=https://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1093/bjps/20.2.97|aldizkaria=The British Journal for the Philosophy of Science|alea=2|zenbakia=20|issn=0007-0882|doi=10.1093/bjps/20.2.97|sartze-data=2024-11-18}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Ralph A.|abizena=Lewin|izenburua=THREE SPECIES CONCEPTS|orrialdeak=609–613|hizkuntza=en|data=1981-08|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.2307/1219942|aldizkaria=TAXON|alea=3|zenbakia=30|issn=0040-0262|doi=10.2307/1219942|sartze-data=2024-11-18}}</ref>.
Izatez, [[Nomenklatura Zoologikorako Nazioarteko Kodea]]k ''de facto'' espeziearen kontzeptu tipologikoarekin jokatzen du espezie berriak deskribatzeko arauak ematean. Kodeak arautu bezala, alde batetik, eta posiblea denean, ale-kopuru handiekin egin behar da lan, aleak populazio desberdinetakoak izanik. Aztertu egin behar dira ahalik eta ezaugarri gehien: morfologikoak, ekologikoak, fisiologikoak, etologikoaketa abar. Datu guzti horiekin espeziearen deskribapen zehatz-zehatza burutu eta argitaratu behar da. Horretarako erabili den material biologikoa edozein zientzialariren eskumende egon behar da, eta horregatik normalena izaten da material biologiko hori erakunderen batean depositatzea, unibertsitate edo museoren batean, egokiro kontserbatuta. Deskribapenarekin batera, “[[Espezie tipo|tipoa]]” edo “ale tipikoa”, edota zehazkiago [[holotipo]]a, designatzen da. Ale horixe da, deskribatzailearen ustez, espeziea ondoen errepresentatzen duena. Holotipoarekin batera, deskribapenerako erabili diren gainerako aleak aipatzen dira argitalpenean; beroriek [[paratipo]]ak dira. Holotipoak eta paratipoek serie tipiko deritzona osotzen dute. Serie tipiko horrek mugatzen ditu espeziearen betebeharreko ezaugarriak, bera da espeziearen kanona, eta horrenbestez, espezie horren ezaugarriak betetzen dituena izango da espezie horretakoa, nahiz eta ez jakin benetan elkarren artean ugaltzerik duten ala ez<ref name="ZT" />.
1970eko hamarkadan, [[Robert R. Sokal]]ek, [[Theodore J. Crovello]]k eta [[Peter Sneath]]ek espezie morfologikoaren kontzeptuaren aldaera bat proposatu zuten, espezie [[fenetiko]] bat, elkarren artean antzeko fenotipo bat duten organismo multzo gisa definitua, baina beste organismo multzo batzuetatik ezberdina den fenotipo bat<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Species: the units of biodiversity|argitaletxea=Chapman & Hall|data=1997|zenbakia=54|editore-abizena=Claridge|editore-izena=Michael F.|isbn=978-0-412-63120-7|sartze-data=2024-11-18|serie=Special volume / The Systematics Association}}</ref>. Espezie morfologikoaren kontzeptutik aldentzen da, entitateak taldekatzeko distantziaren edo antzekotasunaren zenbakizko neurri bat barne hartzen duelako, ezaugarri fenotipikoen kopuru aski handi baten aldagai anitzeko konparazioetan oinarrituta<ref>{{Erreferentzia|url=https://academic.oup.com/sysbio/article-abstract/23/4/536/1675380?redirectedFrom=fulltext|aldizkaria=academic.oup.com|doi=10.1093/sysbio/23.4.536|sartze-data=2024-11-18}}</ref>.
=== Definizio ebolutiboa ===
Espezie ebolutibo bat, [[George Gaylord Simpson]]ek 1951n iradokitakoa, «denboran eta espazioan zehar antzeko beste entitateekiko identitatea mantentzen duen organismoz osatutako entitatea da, eta bere xede ebolutibo independentea eta joera historikoak ditu»<ref>{{Erreferentzia|izena=Léo F.|abizena=Laporte|izenburua=Simpson on species|orrialdeak=141–159|hizkuntza=en|data=1994-03-01|url=https://link.springer.com/article/10.1007/BF01058629|aldizkaria=Journal of the History of Biology|alea=1|zenbakia=27|issn=1573-0387|doi=10.1007/BF01058629|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Horren arabera, espezie ebolutiboa leinu bakarra da, arbaso-ondorengoen populazioak besarkatzen dituena, eta gainerako leinuekiko bereizita mantentzen dena. Definizio horrexetaz baliatzen dira taxonomo eta paleontologo asko, eta argi ikusten dute noraino iristen diren espezie jakin baten mugak, hau da, zein den espezie horren fenotipoa eta non hasten den gainerako espezieekiko diskontinuitatea. Definizio ebolutiboak, alabaina, arazo nagusi bi ditu. Batetik, zelan erabaki zer den historia ebolutibo komuna? Espezie bateko ale guztiak ez dira inoiz erabat identikoak izaten eta, hortaz, ezin izan dute bide ebolutibo berbera segitu. Gainera, bi [[kronospezie]] leinu berekoak izan arren, bi espezie bailiren kontsideratzen dira. Bestalde, nahiz eta espeziazioa espezie baten populazio desberdinek jasaten duten presio guztien ondorio gisa ulertzen den oro har, definizio ebolutiboak ez du ezer zehazten espeziea mantentzen duten edota espeziea eboluzionarazten duten mekanismoez<ref name="ZT">{{Erreferentzia|egilea=Kepa Altonaga|izenburua=Espezie|lana=ZT Hiztegi Berria|url=https://zthiztegia.elhuyar.eus/terminoa/eu/espezie|aldizkaria=zthiztegia.elhuyar.eus|sartze-data=2018-12-17}}</ref>. Kontzeptuaren beste definizio bat [[Kevin de Quieroz]]en "Espeziaren Leinu Orokorraren Kontzeptua" da<ref>{{Erreferentzia|izena=Kevin|abizena=de Queiroz|izenburua=The General Lineage Concept of Species, Species Criteria, and the Process of Speciation|hizkuntza=en-US|data=1998|url=https://repository.si.edu/handle/10088/4652|sartze-data=2024-11-20}}</ref>.
=== Definizio biologikoa ===
[[Fitxategi:Ernst_Mayr_PLoS.jpg|thumb|[[Ernst Mayr]], ''[[Homo sapiens]]'' espeziekoa, definizio biologikoaren egilea.]]
Definizio honen arabera, espeziea elkarrekin benetan ugaldu egiten diren edo potentzialki ugal daitezkeen populazio naturalen multzoa da, gainerako multzoekiko ugal isolamendua duena<ref name="Mayr1942">Mayr, E. 1942. Systematics and the origin of species. Columbia Univ. Press, New York.</ref> eta [[Ernst Mayr|Mayr]], 1942<ref name="Dobzhansky T. 1937">Dobzhansky T. 1937. Genetics and the origin of species. Columbia University Press, New York.</ref>. Espezie biologikoaren definizioaren arabera, beraz, badaude zenbait mekanismo isolatzaile ahaideturiko espezieen arteko gene-fluxua ekiditeko. Ikuspegi horretatik espeziazioa mekanismo isolatzaile horien lorpenean datza azken batean, eta osoa dela esan ohi da, baldin eta garatu diren barrera ugaltzaileak nahikoa badira espezie berri bien arteko gene-fluxua ekiditeko. Aipaturiko mekanismo isolatzaileak mota bikoak izaten dira, prezigotikoak eta postzigotikoak, segun-eta ernalketarik gertatzen den ala ez. Izatez, hauxe da espeziearen definiziorik onartuena eta kontsentsurik zabalena erdietsi duena, baina badauzka zenbait eragozpen. Batetik, begien bistakoa denez, ezin zaie aplikatu asexualki ugaltzen diren espezieei. Bestalde, praktikan ez da baliagarria espezie suntsituetarako, ez baitira ugaltzen. Hala ere, horrelako kasuetan aleen elkarren arteko fenotipo-antzekotasuna erabiltzen da espeziea onartzeko. Nolanahi, ugal isolamenduaren irizpidea ezin da praktikan erabili geografikoki banandutako populazioak dituzten espezieekin, eta, areago, espezie askoren kasuan ezin da ugalketa behatu baldintza naturaletan, hau da, ezin da espeziearen benetakotasunaren bermerik lortu<ref name="ZT" />.
Adierazi bezala, espezie biologikoaren kontzeptuaren arazoa praktikan agertzen da. Eta ez soilik fosilei dagokiela (esate baterako, nola baiezta daiteke trilobite-populazio bi elkarrekin ugaltzeko gai zirenez), baita egungo bizidunekin: orokorrean, taxonomoek ezin dute frogatu populazio biren artean gene-elkartrukea posiblea ote den; areago, gehienetan bildumetako ale kontserbatuekin egiten dute lan. Argi dagoenez, espeziearen definizio biologikoa batzuetan irreala izaten da, espezieak zehazteko unean<ref name="ZT" />.
Beraz, praktikan beste bideren batetik abiatu beharko da, irizpide errazagoak bilatuz. Irizpide horiek morfologikoak izaten dira, zeintzuak errazenak baitira behatzeko eta kontserbatzeko. Edozelan ere, logikoak dira, zeren eta, suposatu egiten bada espezie batek kohesio genetikoa mantendu behar duela, orduan logikoa baita itxarotea aleen aldaketa morfologikoa leuna eta jarraia izatea espezie baten barruan, eta, era berean, ez-jarraia edo bat-batekoa espezie desberdinen artean. Beraz, nahiz eta teorian espeziearen kontzeptua populazioen propietate ugaltzaileetan oinarrituta egon, praxian batez ere morfologiak lagunduko du espezieak bereizteko unean<ref name="ZT" />.
=== Definizio morfologikoa ===
Definizio honetan, espeziea populazio bat edota populazio-taldea morfologikoki gainerako populazioetatik bereizten dena da<ref name="Cronquist">Cronquist, A. 1978. Once again, what is a species? p. 3–20. In: J. A. Romberger (ed.), Biosys-tematics in agriculture, Allenheld, Osman and Company, Montclair, NJ.</ref>. Aurreko definizioaren oso antzekoa da. Kontzeptu biok nahikoa kritikatuak dira zeren, datu genetikoek erakutsi bezala, genetikoki oso desberdinak diren populazioak oso antzekoak izan baitaitezke morfologikoki eta, aitzitik, oso ahaideturiko populazioen artean batzuetan alde morfologiko nabarmenak egon daitezke. Nolanahi ere, espezie gehienak soilik morfologian oinarrituta deskribatu dira<ref name="ZT" />.
=== Espezie genetikoa eta barra-kode espezieak ===
[[Fitxategi:Cytochrome C Oxidase 1OCC in Membrane 2.png|tumb|[[c zitokromo oxidasa]] [[entzima]]ren atal bat, [[Barcode of Life Data Systems]] datu-basean erabiltzen dena.]]
[[Mikrobiologia]]n, [[gene]]ak libreki mugi daitezke, baita modu urrunean ahaidetutako [[bakterio]]en artean ere, eta, ziurrenik, bakterioen domeinu osora hedatzen dira. Arau orokor gisa, mikrobiologoek onartu dute [[16S RNA erribosomikoa]]ren sekuentzia genetikoak dituzten [[Bacteria]] edo [[Archaea]]ko kideak, elkarren artean %97 baino antzekoagoan badira, [[DNA-DNA hibridazio]]aren bidez egiaztatu behar direla, espezie berekoak ote diren erabakitzeko<ref>{{Erreferentzia|izena=E.|abizena=STACKEBRANDT|izenburua=Taxonomic Note: A Place for DNA-DNA Reassociation and 16S rRNA Sequence Analysis in the Present Species Definition in Bacteriology|orrialdeak=846–849|abizena2=GOEBEL|izena2=B. M.|data=1994|url=https://www.microbiologyresearch.org/content/journal/ijsem/10.1099/00207713-44-4-846|aldizkaria=International Journal of Systematic and Evolutionary Microbiology|alea=4|zenbakia=44|issn=1466-5034|doi=10.1099/00207713-44-4-846|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Kontzeptu hori %98,7ko antzekotasunera murriztu zen 2006an.
[[Batezbesteko identitate nukleotidiko]]aren metodoak (ANI) genoma osoen arteko [[distantzia genetiko]]a kuantifikatzen du, 10.000 [[base pare]] inguruko eskualdeak erabiliz. Genero bateko genomen datu nahikoak izanik, algoritmoak erabil daitezke espezieak kategorizatzeko, hala nola ''[[Pseudomonas avellana]]''-rentzat 2013an<ref>{{Erreferentzia|izena=Miriam|abizena=Land|izenburua=Insights from 20 years of bacterial genome sequencing|orrialdeak=141–161|hizkuntza=en|abizena2=Hauser|abizena3=Jun|abizena4=Nookaew|abizena5=Leuze|abizena6=Ahn|abizena7=Karpinets|abizena8=Lund|abizena9=Kora|izena2=Loren|izena3=Se-Ran|izena4=Intawat|izena5=Michael R.|izena6=Tae-Hyuk|izena7=Tatiana|izena8=Ole|izena9=Guruprased|data=2015-03-01|url=https://link.springer.com/article/10.1007/s10142-015-0433-4|aldizkaria=Functional & Integrative Genomics|alea=2|zenbakia=15|issn=1438-7948|pmid=25722247|pmc=PMC4361730|doi=10.1007/s10142-015-0433-4|sartze-data=2024-11-20}}</ref>, eta 2020tik sekuentziatutako bakterio eta arkea guztientzat<ref>{{Erreferentzia|izena=Donovan H.|abizena=Parks|izenburua=A complete domain-to-species taxonomy for Bacteria and Archaea|orrialdeak=1079–1086|hizkuntza=en|abizena2=Chuvochina|abizena3=Chaumeil|abizena4=Rinke|abizena5=Mussig|abizena6=Hugenholtz|izena2=Maria|izena3=Pierre-Alain|izena4=Christian|izena5=Aaron J.|izena6=Philip|data=2020-09|url=https://www.nature.com/articles/s41587-020-0501-8|aldizkaria=Nature Biotechnology|alea=9|zenbakia=38|issn=1546-1696|doi=10.1038/s41587-020-0501-8|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Sekuentzien artean ikusitako ANI balioek %85-95ean «ANI arrakala» dutela dirudi, eta horrek iradokitzen du muga genetiko egoki bat dagoela espezie kontzeptu bat definitzeko<ref>{{Erreferentzia|izena=Luis M.|abizena=Rodriguez-R|izenburua=Reply to: “Re-evaluating the evidence for a universal genetic boundary among microbial species”|orrialdeak=4060|hizkuntza=en|abizena2=Jain|abizena3=Conrad|abizena4=Aluru|abizena5=Konstantinidis|izena2=Chirag|izena3=Roth E.|izena4=Srinivas|izena5=Konstantinos T.|data=2021-07-07|url=https://www.nature.com/articles/s41467-021-24129-1|aldizkaria=Nature Communications|alea=1|zenbakia=12|issn=2041-1723|pmid=34234115|pmc=PMC8263725|doi=10.1038/s41467-021-24129-1|sartze-data=2024-11-20}}</ref>.
[DNAren barra-kode]]a espezieak bereizteko modu egokia da, baita espezialistak ez direnek ere erabil dezaten. Barra-kodeetako bat [[c zitokromo oxidasa]]ren genearen barruko [[DNA mitokondrial]]aren eskualde bat da. Datu base batek, [[Barcode of Life Data System]]ek, 190.000 espezie baino gehiagoren DNA kode sekuentziak ditu<ref>{{Erreferentzia|izena=Sujeevan|abizena=Ratnasingham|izenburua=bold : The Barcode of Life Data System (http://www.barcodinglife.org)|orrialdeak=355–364|hizkuntza=en|abizena2=Hebert|izena2=Paul D. N.|data=2007-05|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1471-8286.2007.01678.x|aldizkaria=Molecular Ecology Notes|alea=3|zenbakia=7|issn=1471-8278|pmid=18784790|pmc=PMC1890991|doi=10.1111/j.1471-8286.2007.01678.x|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gene Watch Page|data=2014-04-03|url=https://web.archive.org/web/20140403101448/http://www.councilforresponsiblegenetics.org/genewatch/genewatchpage.aspx?pageid=510|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Hala ere, [[Rob DeSalle]] bezalako zientzialariek kezka adierazi dute taxonomia klasikoa eta DNAren barra kodea adiskidetu behar direlako, termino okerra dela uste baitute, espezieak modu ezberdinean mugatzen dituztelako<ref>{{Erreferentzia|izena=Rob|abizena=DeSalle|izenburua=The unholy trinity: taxonomy, species delimitation and DNA barcoding|orrialdeak=1905–1916|hizkuntza=en|abizena2=Egan|abizena3=Siddall|izena2=Mary G|izena3=Mark|data=2005-10-29|url=https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rstb.2005.1722|aldizkaria=Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences|alea=1462|zenbakia=360|issn=0962-8436|pmid=16214748|pmc=PMC1609226|doi=10.1098/rstb.2005.1722|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. [[Endosinbionte]]ek eta beste [[Bektore erretrobiral|bektore]] batzuek eragindako [[introgresio genetiko]]ak are ez-eraginkorrago egin ditzake barra-kodeak espezieak identifikatzeko orduan<ref>{{Erreferentzia|izena=T.L|abizena=Whitworth|izenburua=DNA barcoding cannot reliably identify species of the blowfly genus Protocalliphora (Diptera: Calliphoridae)|orrialdeak=1731–1739|hizkuntza=en|abizena2=Dawson|abizena3=Magalon|abizena4=Baudry|izena2=R.D|izena3=H|izena4=E|data=2007-07-22|url=https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rspb.2007.0062|aldizkaria=Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences|alea=1619|zenbakia=274|issn=0962-8452|pmid=17472911|pmc=PMC2493573|doi=10.1098/rspb.2007.0062|sartze-data=2024-11-20}}</ref>.
=== Espezie ekologikoa ===
Ingurumeneko baliabide-multzo jakin bat, [[txoko ekologiko]] bat alegia, erabiltzen duten organismoen taldea da<ref name="Van Valen">Van Valen, L. 1976. Ecological species, multispecies, and oaks. Taxon 25:233–239.</ref>. Horren arabera, populazioek espezie hitzarekin ezagutzen ditugun multzoak osatzen badituzte, ingurunea aldatzean txoko ekologiko berriak sortzen direlako da.
== Espezie-kopuru estimatua ==
* [[Eukarioto|Eukarya]] 1.980.000
** [[Animalia]] 1.575.000
*** [[Belaki|Porifera]] 5.500
*** [[Placozoa]] 1
*** [[Monoblastozoa]] 1
*** [[Rhombozoa]] 70
*** [[Orthonectida]] 20
*** [[Cnidaria]] 10.000
*** [[Ctenophora]] 100
*** [[Platelminto|Platyhelminthes]] 20.000
*** [[Nemertea]] 900
*** [[Rotifera]] 1.800
*** [[Gastrotricha]] 450
*** [[Kinorhyncha]] 150
*** [[Nematoda]] 25.000
*** [[Nematomorpha]] 320
*** [[Acanthocephala]] 1.100
*** [[Entoprocta]] 150
*** [[Gnathostomulida]] 80
*** [[Priapulida]] 16
*** [[Loricifera]] 10
*** [[Symbion|Cycliophora]] 1
*** [[Sipuncula]] 320
*** [[Echiura]] 135
*** [[Annelida]] 16.500
*** [[Onikoforo|Onychophora]] 110
*** [[Tardigrada]] 800
*** [[Molusku|Mollusca]] 93.195
*** [[Artropodo|Arthropoda]] 1.156.000
**** [[Hexapoda]] 1.037.000
***** [[Kakalardo|Coleoptera]] 360.000
***** [[Hymenoptera]] 200.000
**** [[Quelicerata]] 76.000
**** [[Krustazeo|Crustacea]] 40.000
**** [[Myriapoda]]s 2.500
*** [[Foronido|Phoronida]] 20
*** [[Bryozoa|Ectoprocta]] 4.500
*** [[Brachiopoda]] 335
*** [[Ekinodermatu|Echinodermata]] 7.000
*** [[Chaetognatha]] 100
*** [[Hemichordata]] 85
*** [[Kordatu|Chordata]] 49.693
**** [[Pisces]] 22.000
**** [[Anfibio|Amphibia]] 4.000
**** [[Sauropsida]] 6.500
**** [[Hegazti|Aves]] 9.672
**** [[Ugaztun|Mammalias]] 4.327
** [[Landare|Plantae]] 270 000
*** [[Landare loredun|Magnoliophyta]] 240.000
*** [[Gimnospermo|Gymnospermae]] 2.500
*** [[Iratze|Pteridophytas]] 12.500
*** [[Goroldio|Bryophyta]] 15.000
** [[Onddo|Fungi]] 54.000
** [[Protisto|Protista]] 81.000
*** [[Alga]] 33.000
*** [[Protozoa]] 35.000
* [[Prokarioto]]ak 4.450
** [[Bakterio|Bacteria]] 4.000
** [[Arquaea]] 450
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{Taxonomia}}
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Taxonomia]]
[[Kategoria:Biologia terminologia]]
58qlvpnt32i4cnrtqmvq2huxb7nnwot
9975582
9975580
2024-11-20T19:22:37Z
Theklan
336
/* Espezie genetikoa eta barra-kode espezieak */
9975582
wikitext
text/x-wiki
{{Wikipedia1000}}
{{Taxonomia kategoriak}}
'''Espezie''' bat [[organismo]]-[[Populazio (biologia)|populazio]] bat da, zeinean bi banakok, [[sexu]] edo estaltze-mota egokiak dituztenak, [[Ondore (biologia)|ondorengo]] [[Fertilitate|ugalkorrak]] [[Ugalketa|sor ditzaketen]], normalean [[ugalketa sexual]]aren bidez. Organismo baten oinarrizko [[Taxonomia|sailkapen-unitatea]] eta [[maila taxonomiko]]a da, baita [[biodibertsitate]]-unitate bat ere. Espezieak definitzeko beste modu batzuk dira [[kariotipo]]a, [[DNA]] sekuentzia, [[Morfologia (biologia)|morfologia]], portaera edo [[txoko ekologiko]]a. Gainera, [[paleontologo]]ek [[kronoespezie]] kontzeptua erabiltzen dute, ezin baita ugalketa fosila aztertu. [[Eukarioto]]-espezieen guztizko kopuruaren zenbatespen zehatzik berriena 8 eta 8,7 milioi artekoa da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=UN report: Humans accelerating extinction of other species|hizkuntza=en|data=2019-05-06|url=https://apnews.com/article/aaf1091c5aae40b0a110daaf04950672|aldizkaria=AP News|sartze-data=2024-11-18}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Camilo|abizena=Mora|izenburua=How Many Species Are There on Earth and in the Ocean?|orrialdeak=e1001127|hizkuntza=en|abizena2=Tittensor|abizena3=Adl|abizena4=Simpson|abizena5=Worm|izena2=Derek P.|izena3=Sina|izena4=Alastair G. B.|izena5=Boris|data=2011(e)ko abu. 23(a)|url=https://journals.plos.org/plosbiology/article?id=10.1371/journal.pbio.1001127|aldizkaria=PLOS Biology|alea=8|zenbakia=9|issn=1545-7885|pmid=21886479|pmc=PMC3160336|doi=10.1371/journal.pbio.1001127|sartze-data=2024-11-18}}</ref>. Horietatik %14 inguruk jaso dute deskribapen formal bat. Espezie guztiek ([[birus]]ek izan ezik) [[Nomenklatura binomial|bi zatiko izena]] dute, «binomio» bat. Izenaren lehen zatiak espezie horren [[Genero (biologia)|generoa]] zein den esaten digu. Bigarren zatiari [[Izen espezifiko (zoologia)|izen espezifikoa]] edo [[Izen botaniko|epiteto espezifikoa]] deitzen zaio ([[nomenklatura botaniko]]an, batzuetan baita [[nomenklatura zoologiko]]an ere). Adibidez, ''[[Boa constrictor]]'' ''[[Boa]]'' generoko espezieetako bat da, ''constrictor'' espeziearen epitetoa delarik.
Aurreko definizioek lehen begiratuan egokiak diruditen arren, xehetasun handiagoz aztertuz gero, espezie kontzeptu arazotsuak adierazten dituzte. Adibidez, ahaidetasun estua duten espezieen arteko mugak lausotu egiten dira [[Hibrido (biologia)|hibridazioarekin]], antzeko ehunka [[mikroespezie]]ren [[espezie konplexu]] batean eta [[eraztun espezie]] batean. Gainera, [[Ugalketa asexual|asexualki]] soilik ugaltzen diren organismoen artean, espezie ugaltzailearen kontzeptua apurtu egiten da, eta [[klon]] bakoitza potentzialki mikroespezie bat da. Definizio horietako bat bera ere ez da guztiz egokia, eta espeziearen kontzeptua agian [[bizia]]ren eredu perfektua ez den arren, zientzialarientzat eta [[Kontserbazionismo|kontserbazionistentzat]] tresna baliagarria izaten jarraitzen du Lurreko bizia aztertzeko orduan, zailtasun teorikoak alde batera utzita. Espezieak finkoak eta elkarren artean argi eta garbi bereiziak balira, ez legoke arazorik, baina [[eboluzio]]-prozesuen ondorioz, espezieak aldatu egiten dira. Horrek behartu egiten ditu taxonomoak erabakitzera, adibidez, noiz gertatu diren behar adina aldaketa leinu bat hainbat kronoespezietan banatu behar dela adierazteko, edo noiz aldendu diren populazioak, espezie [[Kladistika|kladistiko]] gisa deskribatzeko moduko izaera ezberdineko egoera nahikoak izan arte.
[[Aristoteles]]en garaitik XVIII. mendera arte, espezieak eta goi-taxonak hierarkia batean, [[izatearen kate handia]]n, antola zitezkeen kategoriatzat hartzen ziren. XIX. mendean, biologoek ulertu zuten espezieek eboluzionatu egin zezaketela, denbora nahikoa emanez gero. [[Charles Darwin]]en ''[[Espezieen jatorriaz]]'' 1859ko liburuak azaltzen zuen nola sor zitezkeen espezieak [[hautespen natural]]aren bidez. [[XX. mende]]an, [[genetika]]k eta populazioen [[ekologia]]k nabarmen zabaldu zuten jakintza hori. Aldakortasun genetikoa [[mutazio]]etatik eta [[birkonbinazio]]tik sortzen da; organismoak berak, berriz, mugikorrak dira, eta horrek [[isolamendu geografiko]]a eta [[jito genetiko]]a eragiten ditu, [[hautespen presio]] aldakorrekin. Batzuetan, [[gene]]ak espezieen artean truka daitezke [[geneen transferentzia horizontal]]aren bidez; azkar sor daitezke espezie berriak hibridazioaren eta [[poliploidia]]ren bidez; eta espezieak hainbat arrazoirengatik [[Espezieen iraungipen|iraungi]] daitezke. Birusak kasu berezi bat dira, [[mutazio eta hautespen oreka]] batek bultzatuta, eta [[kuasiespezie]] gisa trata daitezke.
== Definizioak ==
[[Biologo]]ek eta [[taxonomia|taxonomoek]] espezieak definitzeko saiakera asko egin dituzte, morfologiatik hasi eta genetikarantz aurrera eginez. Lehen taxonomoek, [[Lineo]]k adibidez, ikusten zutena deskribatu beste erremediorik ez zuten izan, geroago espezie tipologiko edo morfologiko kontzeptuan formalizatu zena. [[Ernst Mayr]]rek erreprodukzio isolamendua azpimarratu zuen, baina hau, beste espezie kontzeptu batzuk bezala, zaila da, edo are ezinezkoa, probatzeko<ref>{{Erreferentzia|izena=Kevin|abizena=Zelnio|izenburua=Species Concepts|hizkuntza=en|url=https://www.scientificamerican.com/blog/evo-eco-lab/species-concepts/|aldizkaria=Scientific American|sartze-data=2024-11-18}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=James|abizena=Mallet|izenburua=A species definition for the modern synthesis|orrialdeak=294–299|data=1995-07-01|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/0169534795900314|aldizkaria=Trends in Ecology & Evolution|alea=7|zenbakia=10|issn=0169-5347|doi=10.1016/0169-5347(95)90031-4|sartze-data=2024-11-18}}</ref>. Geroagoko biologoak saiatu dira Mayrren definizioa fintzen, errekonozimendua eta kohesio kontzeptuekin, besteak beste<ref>{{Erreferentzia|izena=J. C.|abizena=Masters|izenburua=Why We Need a New Genetic Species Concept|orrialdeak=270|abizena2=Spencer|izena2=H. G.|data=1989-09|url=https://academic.oup.com/sysbio/article-abstract/38/3/270/1625783?redirectedFrom=fulltext|aldizkaria=Systematic Zoology|alea=3|zenbakia=38|issn=0039-7989|doi=10.2307/2992287|sartze-data=2024-11-18}}</ref>. Kontzeptuetako asko nahiko antzekoak dira, edo gainjarri egiten dira; beraz, ez da erraza horiek kontatzea: R. L. Mayden biologoak 24 bat kontzeptu erregistratu zituen, eta John Wilkins zientziaren filosofoak 26 kontatu zituen. Wilkinsek, gainera, espezie kontzeptuak oinarrizko zazpi motatan bildu zituen: (1) [[agamoespezie]]ak organismo asexualentzat (2) bioespezieak ugalketaz isolatutako organismo sexualentzat (3) [[ekoespezie]]ak txoko ekologikoetan oinarritutakoak (4) leinuan oinarritutakoak (5) espezie ebolutiboak ondare genetikoan oinarritutakoak (6) morfoespezieak forman edo fenotipoan oinarritutakoak eta (7) espezie taxonomiko jakin bat, taxonomoek zehazten dutena<ref>{{Erreferentzia|izena=Frank E.|abizena=Zachos|izenburua=Species concepts in biology: historical development, theoretical foundations and practical relevance|argitaletxea=Springer|data=2016|isbn=978-3-319-44964-7|sartze-data=2024-11-18}}</ref>.
=== Definizio tipologikoa ===
[[Fitxategi:Eurasian blue tit Lancashire.jpg|thumb|[[Amilotx urdin]] (''Cyanistes caeruleus'') heldu guztiek kolore berberak dituzte, ''morfoespezie'' gisa definizio egokia egitea baimentzen duena.]]
Definizio honetan, espeziea bizidun-talde bat da, zeinean kide guztiak nahikoa doitzen baitira ezaugarri zehaztu jakin batzuetara. Bariazio-taldekamenduek edo aleen [[fenotipo]]ek desberdinduko lituzkete espezieak<ref>{{Erreferentzia|izena=Stephen Jay|abizena=Gould|izenburua=The panda's thumb : more reflections in natural history|argitaletxea=New York : Norton|data=1982|url=https://archive.org/details/pandasthumb000step/page/204|isbn=978-0-393-30023-9|sartze-data=2024-11-18}}</ref>. Hauxe da, besteak beste, Lineok espezieak identifikatzeko erabilitako metodo klasikoa. Alabaina, gaur egun badakigu fenotipo desberdin bik ez dutela beti adierazten espezie bi. Esaterako, hego biko [[Drosophila|drosofila]] baten lau hegoko drosofila kumea ez da “beste” espezie batekoa<ref name="ZT" />. Izendapen hau duten espezieei ''morfoespezie'' deritze<ref>{{Erreferentzia|izena=Michael|abizena=Ruse|izenburua=Definitions of Species in Biology|orrialdeak=97–119|hizkuntza=en|data=1969-08-01|url=https://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1093/bjps/20.2.97|aldizkaria=The British Journal for the Philosophy of Science|alea=2|zenbakia=20|issn=0007-0882|doi=10.1093/bjps/20.2.97|sartze-data=2024-11-18}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Ralph A.|abizena=Lewin|izenburua=THREE SPECIES CONCEPTS|orrialdeak=609–613|hizkuntza=en|data=1981-08|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.2307/1219942|aldizkaria=TAXON|alea=3|zenbakia=30|issn=0040-0262|doi=10.2307/1219942|sartze-data=2024-11-18}}</ref>.
Izatez, [[Nomenklatura Zoologikorako Nazioarteko Kodea]]k ''de facto'' espeziearen kontzeptu tipologikoarekin jokatzen du espezie berriak deskribatzeko arauak ematean. Kodeak arautu bezala, alde batetik, eta posiblea denean, ale-kopuru handiekin egin behar da lan, aleak populazio desberdinetakoak izanik. Aztertu egin behar dira ahalik eta ezaugarri gehien: morfologikoak, ekologikoak, fisiologikoak, etologikoaketa abar. Datu guzti horiekin espeziearen deskribapen zehatz-zehatza burutu eta argitaratu behar da. Horretarako erabili den material biologikoa edozein zientzialariren eskumende egon behar da, eta horregatik normalena izaten da material biologiko hori erakunderen batean depositatzea, unibertsitate edo museoren batean, egokiro kontserbatuta. Deskribapenarekin batera, “[[Espezie tipo|tipoa]]” edo “ale tipikoa”, edota zehazkiago [[holotipo]]a, designatzen da. Ale horixe da, deskribatzailearen ustez, espeziea ondoen errepresentatzen duena. Holotipoarekin batera, deskribapenerako erabili diren gainerako aleak aipatzen dira argitalpenean; beroriek [[paratipo]]ak dira. Holotipoak eta paratipoek serie tipiko deritzona osotzen dute. Serie tipiko horrek mugatzen ditu espeziearen betebeharreko ezaugarriak, bera da espeziearen kanona, eta horrenbestez, espezie horren ezaugarriak betetzen dituena izango da espezie horretakoa, nahiz eta ez jakin benetan elkarren artean ugaltzerik duten ala ez<ref name="ZT" />.
1970eko hamarkadan, [[Robert R. Sokal]]ek, [[Theodore J. Crovello]]k eta [[Peter Sneath]]ek espezie morfologikoaren kontzeptuaren aldaera bat proposatu zuten, espezie [[fenetiko]] bat, elkarren artean antzeko fenotipo bat duten organismo multzo gisa definitua, baina beste organismo multzo batzuetatik ezberdina den fenotipo bat<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Species: the units of biodiversity|argitaletxea=Chapman & Hall|data=1997|zenbakia=54|editore-abizena=Claridge|editore-izena=Michael F.|isbn=978-0-412-63120-7|sartze-data=2024-11-18|serie=Special volume / The Systematics Association}}</ref>. Espezie morfologikoaren kontzeptutik aldentzen da, entitateak taldekatzeko distantziaren edo antzekotasunaren zenbakizko neurri bat barne hartzen duelako, ezaugarri fenotipikoen kopuru aski handi baten aldagai anitzeko konparazioetan oinarrituta<ref>{{Erreferentzia|url=https://academic.oup.com/sysbio/article-abstract/23/4/536/1675380?redirectedFrom=fulltext|aldizkaria=academic.oup.com|doi=10.1093/sysbio/23.4.536|sartze-data=2024-11-18}}</ref>.
=== Definizio ebolutiboa ===
Espezie ebolutibo bat, [[George Gaylord Simpson]]ek 1951n iradokitakoa, «denboran eta espazioan zehar antzeko beste entitateekiko identitatea mantentzen duen organismoz osatutako entitatea da, eta bere xede ebolutibo independentea eta joera historikoak ditu»<ref>{{Erreferentzia|izena=Léo F.|abizena=Laporte|izenburua=Simpson on species|orrialdeak=141–159|hizkuntza=en|data=1994-03-01|url=https://link.springer.com/article/10.1007/BF01058629|aldizkaria=Journal of the History of Biology|alea=1|zenbakia=27|issn=1573-0387|doi=10.1007/BF01058629|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Horren arabera, espezie ebolutiboa leinu bakarra da, arbaso-ondorengoen populazioak besarkatzen dituena, eta gainerako leinuekiko bereizita mantentzen dena. Definizio horrexetaz baliatzen dira taxonomo eta paleontologo asko, eta argi ikusten dute noraino iristen diren espezie jakin baten mugak, hau da, zein den espezie horren fenotipoa eta non hasten den gainerako espezieekiko diskontinuitatea. Definizio ebolutiboak, alabaina, arazo nagusi bi ditu. Batetik, zelan erabaki zer den historia ebolutibo komuna? Espezie bateko ale guztiak ez dira inoiz erabat identikoak izaten eta, hortaz, ezin izan dute bide ebolutibo berbera segitu. Gainera, bi [[kronospezie]] leinu berekoak izan arren, bi espezie bailiren kontsideratzen dira. Bestalde, nahiz eta espeziazioa espezie baten populazio desberdinek jasaten duten presio guztien ondorio gisa ulertzen den oro har, definizio ebolutiboak ez du ezer zehazten espeziea mantentzen duten edota espeziea eboluzionarazten duten mekanismoez<ref name="ZT">{{Erreferentzia|egilea=Kepa Altonaga|izenburua=Espezie|lana=ZT Hiztegi Berria|url=https://zthiztegia.elhuyar.eus/terminoa/eu/espezie|aldizkaria=zthiztegia.elhuyar.eus|sartze-data=2018-12-17}}</ref>. Kontzeptuaren beste definizio bat [[Kevin de Quieroz]]en "Espeziaren Leinu Orokorraren Kontzeptua" da<ref>{{Erreferentzia|izena=Kevin|abizena=de Queiroz|izenburua=The General Lineage Concept of Species, Species Criteria, and the Process of Speciation|hizkuntza=en-US|data=1998|url=https://repository.si.edu/handle/10088/4652|sartze-data=2024-11-20}}</ref>.
=== Definizio biologikoa ===
[[Fitxategi:Ernst_Mayr_PLoS.jpg|thumb|[[Ernst Mayr]], ''[[Homo sapiens]]'' espeziekoa, definizio biologikoaren egilea.]]
Definizio honen arabera, espeziea elkarrekin benetan ugaldu egiten diren edo potentzialki ugal daitezkeen populazio naturalen multzoa da, gainerako multzoekiko ugal isolamendua duena<ref name="Mayr1942">Mayr, E. 1942. Systematics and the origin of species. Columbia Univ. Press, New York.</ref> eta [[Ernst Mayr|Mayr]], 1942<ref name="Dobzhansky T. 1937">Dobzhansky T. 1937. Genetics and the origin of species. Columbia University Press, New York.</ref>. Espezie biologikoaren definizioaren arabera, beraz, badaude zenbait mekanismo isolatzaile ahaideturiko espezieen arteko gene-fluxua ekiditeko. Ikuspegi horretatik espeziazioa mekanismo isolatzaile horien lorpenean datza azken batean, eta osoa dela esan ohi da, baldin eta garatu diren barrera ugaltzaileak nahikoa badira espezie berri bien arteko gene-fluxua ekiditeko. Aipaturiko mekanismo isolatzaileak mota bikoak izaten dira, prezigotikoak eta postzigotikoak, segun-eta ernalketarik gertatzen den ala ez. Izatez, hauxe da espeziearen definiziorik onartuena eta kontsentsurik zabalena erdietsi duena, baina badauzka zenbait eragozpen. Batetik, begien bistakoa denez, ezin zaie aplikatu asexualki ugaltzen diren espezieei. Bestalde, praktikan ez da baliagarria espezie suntsituetarako, ez baitira ugaltzen. Hala ere, horrelako kasuetan aleen elkarren arteko fenotipo-antzekotasuna erabiltzen da espeziea onartzeko. Nolanahi, ugal isolamenduaren irizpidea ezin da praktikan erabili geografikoki banandutako populazioak dituzten espezieekin, eta, areago, espezie askoren kasuan ezin da ugalketa behatu baldintza naturaletan, hau da, ezin da espeziearen benetakotasunaren bermerik lortu<ref name="ZT" />.
Adierazi bezala, espezie biologikoaren kontzeptuaren arazoa praktikan agertzen da. Eta ez soilik fosilei dagokiela (esate baterako, nola baiezta daiteke trilobite-populazio bi elkarrekin ugaltzeko gai zirenez), baita egungo bizidunekin: orokorrean, taxonomoek ezin dute frogatu populazio biren artean gene-elkartrukea posiblea ote den; areago, gehienetan bildumetako ale kontserbatuekin egiten dute lan. Argi dagoenez, espeziearen definizio biologikoa batzuetan irreala izaten da, espezieak zehazteko unean<ref name="ZT" />.
Beraz, praktikan beste bideren batetik abiatu beharko da, irizpide errazagoak bilatuz. Irizpide horiek morfologikoak izaten dira, zeintzuak errazenak baitira behatzeko eta kontserbatzeko. Edozelan ere, logikoak dira, zeren eta, suposatu egiten bada espezie batek kohesio genetikoa mantendu behar duela, orduan logikoa baita itxarotea aleen aldaketa morfologikoa leuna eta jarraia izatea espezie baten barruan, eta, era berean, ez-jarraia edo bat-batekoa espezie desberdinen artean. Beraz, nahiz eta teorian espeziearen kontzeptua populazioen propietate ugaltzaileetan oinarrituta egon, praxian batez ere morfologiak lagunduko du espezieak bereizteko unean<ref name="ZT" />.
=== Definizio morfologikoa ===
Definizio honetan, espeziea populazio bat edota populazio-taldea morfologikoki gainerako populazioetatik bereizten dena da<ref name="Cronquist">Cronquist, A. 1978. Once again, what is a species? p. 3–20. In: J. A. Romberger (ed.), Biosys-tematics in agriculture, Allenheld, Osman and Company, Montclair, NJ.</ref>. Aurreko definizioaren oso antzekoa da. Kontzeptu biok nahikoa kritikatuak dira zeren, datu genetikoek erakutsi bezala, genetikoki oso desberdinak diren populazioak oso antzekoak izan baitaitezke morfologikoki eta, aitzitik, oso ahaideturiko populazioen artean batzuetan alde morfologiko nabarmenak egon daitezke. Nolanahi ere, espezie gehienak soilik morfologian oinarrituta deskribatu dira<ref name="ZT" />.
=== Espezie genetikoa eta barra-kode espezieak ===
[[Fitxategi:Cytochrome C Oxidase 1OCC in Membrane 2.png|thumb|[[c zitokromo oxidasa]] [[entzima]]ren atal bat, [[Barcode of Life Data Systems]] datu-basean erabiltzen dena.]]
[[Mikrobiologia]]n, [[gene]]ak libreki mugi daitezke, baita modu urrunean ahaidetutako [[bakterio]]en artean ere, eta, ziurrenik, bakterioen domeinu osora hedatzen dira. Arau orokor gisa, mikrobiologoek onartu dute [[16S RNA erribosomikoa]]ren sekuentzia genetikoak dituzten [[Bacteria]] edo [[Archaea]]ko kideak, elkarren artean %97 baino antzekoagoan badira, [[DNA-DNA hibridazio]]aren bidez egiaztatu behar direla, espezie berekoak ote diren erabakitzeko<ref>{{Erreferentzia|izena=E.|abizena=STACKEBRANDT|izenburua=Taxonomic Note: A Place for DNA-DNA Reassociation and 16S rRNA Sequence Analysis in the Present Species Definition in Bacteriology|orrialdeak=846–849|abizena2=GOEBEL|izena2=B. M.|data=1994|url=https://www.microbiologyresearch.org/content/journal/ijsem/10.1099/00207713-44-4-846|aldizkaria=International Journal of Systematic and Evolutionary Microbiology|alea=4|zenbakia=44|issn=1466-5034|doi=10.1099/00207713-44-4-846|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Kontzeptu hori %98,7ko antzekotasunera murriztu zen 2006an.
[[Batezbesteko identitate nukleotidiko]]aren metodoak (ANI) genoma osoen arteko [[distantzia genetiko]]a kuantifikatzen du, 10.000 [[base pare]] inguruko eskualdeak erabiliz. Genero bateko genomen datu nahikoak izanik, algoritmoak erabil daitezke espezieak kategorizatzeko, hala nola ''[[Pseudomonas avellana]]''-rentzat 2013an<ref>{{Erreferentzia|izena=Miriam|abizena=Land|izenburua=Insights from 20 years of bacterial genome sequencing|orrialdeak=141–161|hizkuntza=en|abizena2=Hauser|abizena3=Jun|abizena4=Nookaew|abizena5=Leuze|abizena6=Ahn|abizena7=Karpinets|abizena8=Lund|abizena9=Kora|izena2=Loren|izena3=Se-Ran|izena4=Intawat|izena5=Michael R.|izena6=Tae-Hyuk|izena7=Tatiana|izena8=Ole|izena9=Guruprased|data=2015-03-01|url=https://link.springer.com/article/10.1007/s10142-015-0433-4|aldizkaria=Functional & Integrative Genomics|alea=2|zenbakia=15|issn=1438-7948|pmid=25722247|pmc=PMC4361730|doi=10.1007/s10142-015-0433-4|sartze-data=2024-11-20}}</ref>, eta 2020tik sekuentziatutako bakterio eta arkea guztientzat<ref>{{Erreferentzia|izena=Donovan H.|abizena=Parks|izenburua=A complete domain-to-species taxonomy for Bacteria and Archaea|orrialdeak=1079–1086|hizkuntza=en|abizena2=Chuvochina|abizena3=Chaumeil|abizena4=Rinke|abizena5=Mussig|abizena6=Hugenholtz|izena2=Maria|izena3=Pierre-Alain|izena4=Christian|izena5=Aaron J.|izena6=Philip|data=2020-09|url=https://www.nature.com/articles/s41587-020-0501-8|aldizkaria=Nature Biotechnology|alea=9|zenbakia=38|issn=1546-1696|doi=10.1038/s41587-020-0501-8|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Sekuentzien artean ikusitako ANI balioek %85-95ean «ANI arrakala» dutela dirudi, eta horrek iradokitzen du muga genetiko egoki bat dagoela espezie kontzeptu bat definitzeko<ref>{{Erreferentzia|izena=Luis M.|abizena=Rodriguez-R|izenburua=Reply to: “Re-evaluating the evidence for a universal genetic boundary among microbial species”|orrialdeak=4060|hizkuntza=en|abizena2=Jain|abizena3=Conrad|abizena4=Aluru|abizena5=Konstantinidis|izena2=Chirag|izena3=Roth E.|izena4=Srinivas|izena5=Konstantinos T.|data=2021-07-07|url=https://www.nature.com/articles/s41467-021-24129-1|aldizkaria=Nature Communications|alea=1|zenbakia=12|issn=2041-1723|pmid=34234115|pmc=PMC8263725|doi=10.1038/s41467-021-24129-1|sartze-data=2024-11-20}}</ref>.
[DNAren barra-kode]]a espezieak bereizteko modu egokia da, baita espezialistak ez direnek ere erabil dezaten. Barra-kodeetako bat [[c zitokromo oxidasa]]ren genearen barruko [[DNA mitokondrial]]aren eskualde bat da. Datu base batek, [[Barcode of Life Data System]]ek, 190.000 espezie baino gehiagoren DNA kode sekuentziak ditu<ref>{{Erreferentzia|izena=Sujeevan|abizena=Ratnasingham|izenburua=bold : The Barcode of Life Data System (http://www.barcodinglife.org)|orrialdeak=355–364|hizkuntza=en|abizena2=Hebert|izena2=Paul D. N.|data=2007-05|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1471-8286.2007.01678.x|aldizkaria=Molecular Ecology Notes|alea=3|zenbakia=7|issn=1471-8278|pmid=18784790|pmc=PMC1890991|doi=10.1111/j.1471-8286.2007.01678.x|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gene Watch Page|data=2014-04-03|url=https://web.archive.org/web/20140403101448/http://www.councilforresponsiblegenetics.org/genewatch/genewatchpage.aspx?pageid=510|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Hala ere, [[Rob DeSalle]] bezalako zientzialariek kezka adierazi dute taxonomia klasikoa eta DNAren barra kodea adiskidetu behar direlako, termino okerra dela uste baitute, espezieak modu ezberdinean mugatzen dituztelako<ref>{{Erreferentzia|izena=Rob|abizena=DeSalle|izenburua=The unholy trinity: taxonomy, species delimitation and DNA barcoding|orrialdeak=1905–1916|hizkuntza=en|abizena2=Egan|abizena3=Siddall|izena2=Mary G|izena3=Mark|data=2005-10-29|url=https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rstb.2005.1722|aldizkaria=Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences|alea=1462|zenbakia=360|issn=0962-8436|pmid=16214748|pmc=PMC1609226|doi=10.1098/rstb.2005.1722|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. [[Endosinbionte]]ek eta beste [[Bektore erretrobiral|bektore]] batzuek eragindako [[introgresio genetiko]]ak are ez-eraginkorrago egin ditzake barra-kodeak espezieak identifikatzeko orduan<ref>{{Erreferentzia|izena=T.L|abizena=Whitworth|izenburua=DNA barcoding cannot reliably identify species of the blowfly genus Protocalliphora (Diptera: Calliphoridae)|orrialdeak=1731–1739|hizkuntza=en|abizena2=Dawson|abizena3=Magalon|abizena4=Baudry|izena2=R.D|izena3=H|izena4=E|data=2007-07-22|url=https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rspb.2007.0062|aldizkaria=Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences|alea=1619|zenbakia=274|issn=0962-8452|pmid=17472911|pmc=PMC2493573|doi=10.1098/rspb.2007.0062|sartze-data=2024-11-20}}</ref>.
=== Espezie ekologikoa ===
Ingurumeneko baliabide-multzo jakin bat, [[txoko ekologiko]] bat alegia, erabiltzen duten organismoen taldea da<ref name="Van Valen">Van Valen, L. 1976. Ecological species, multispecies, and oaks. Taxon 25:233–239.</ref>. Horren arabera, populazioek espezie hitzarekin ezagutzen ditugun multzoak osatzen badituzte, ingurunea aldatzean txoko ekologiko berriak sortzen direlako da.
== Espezie-kopuru estimatua ==
* [[Eukarioto|Eukarya]] 1.980.000
** [[Animalia]] 1.575.000
*** [[Belaki|Porifera]] 5.500
*** [[Placozoa]] 1
*** [[Monoblastozoa]] 1
*** [[Rhombozoa]] 70
*** [[Orthonectida]] 20
*** [[Cnidaria]] 10.000
*** [[Ctenophora]] 100
*** [[Platelminto|Platyhelminthes]] 20.000
*** [[Nemertea]] 900
*** [[Rotifera]] 1.800
*** [[Gastrotricha]] 450
*** [[Kinorhyncha]] 150
*** [[Nematoda]] 25.000
*** [[Nematomorpha]] 320
*** [[Acanthocephala]] 1.100
*** [[Entoprocta]] 150
*** [[Gnathostomulida]] 80
*** [[Priapulida]] 16
*** [[Loricifera]] 10
*** [[Symbion|Cycliophora]] 1
*** [[Sipuncula]] 320
*** [[Echiura]] 135
*** [[Annelida]] 16.500
*** [[Onikoforo|Onychophora]] 110
*** [[Tardigrada]] 800
*** [[Molusku|Mollusca]] 93.195
*** [[Artropodo|Arthropoda]] 1.156.000
**** [[Hexapoda]] 1.037.000
***** [[Kakalardo|Coleoptera]] 360.000
***** [[Hymenoptera]] 200.000
**** [[Quelicerata]] 76.000
**** [[Krustazeo|Crustacea]] 40.000
**** [[Myriapoda]]s 2.500
*** [[Foronido|Phoronida]] 20
*** [[Bryozoa|Ectoprocta]] 4.500
*** [[Brachiopoda]] 335
*** [[Ekinodermatu|Echinodermata]] 7.000
*** [[Chaetognatha]] 100
*** [[Hemichordata]] 85
*** [[Kordatu|Chordata]] 49.693
**** [[Pisces]] 22.000
**** [[Anfibio|Amphibia]] 4.000
**** [[Sauropsida]] 6.500
**** [[Hegazti|Aves]] 9.672
**** [[Ugaztun|Mammalias]] 4.327
** [[Landare|Plantae]] 270 000
*** [[Landare loredun|Magnoliophyta]] 240.000
*** [[Gimnospermo|Gymnospermae]] 2.500
*** [[Iratze|Pteridophytas]] 12.500
*** [[Goroldio|Bryophyta]] 15.000
** [[Onddo|Fungi]] 54.000
** [[Protisto|Protista]] 81.000
*** [[Alga]] 33.000
*** [[Protozoa]] 35.000
* [[Prokarioto]]ak 4.450
** [[Bakterio|Bacteria]] 4.000
** [[Arquaea]] 450
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{Taxonomia}}
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Taxonomia]]
[[Kategoria:Biologia terminologia]]
5pp1d573rrsb2iyc6mnu7fjyjhk135t
9975583
9975582
2024-11-20T19:23:12Z
Theklan
336
/* Espezie genetikoa eta barra-kode espezieak */
9975583
wikitext
text/x-wiki
{{Wikipedia1000}}
{{Taxonomia kategoriak}}
'''Espezie''' bat [[organismo]]-[[Populazio (biologia)|populazio]] bat da, zeinean bi banakok, [[sexu]] edo estaltze-mota egokiak dituztenak, [[Ondore (biologia)|ondorengo]] [[Fertilitate|ugalkorrak]] [[Ugalketa|sor ditzaketen]], normalean [[ugalketa sexual]]aren bidez. Organismo baten oinarrizko [[Taxonomia|sailkapen-unitatea]] eta [[maila taxonomiko]]a da, baita [[biodibertsitate]]-unitate bat ere. Espezieak definitzeko beste modu batzuk dira [[kariotipo]]a, [[DNA]] sekuentzia, [[Morfologia (biologia)|morfologia]], portaera edo [[txoko ekologiko]]a. Gainera, [[paleontologo]]ek [[kronoespezie]] kontzeptua erabiltzen dute, ezin baita ugalketa fosila aztertu. [[Eukarioto]]-espezieen guztizko kopuruaren zenbatespen zehatzik berriena 8 eta 8,7 milioi artekoa da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=UN report: Humans accelerating extinction of other species|hizkuntza=en|data=2019-05-06|url=https://apnews.com/article/aaf1091c5aae40b0a110daaf04950672|aldizkaria=AP News|sartze-data=2024-11-18}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Camilo|abizena=Mora|izenburua=How Many Species Are There on Earth and in the Ocean?|orrialdeak=e1001127|hizkuntza=en|abizena2=Tittensor|abizena3=Adl|abizena4=Simpson|abizena5=Worm|izena2=Derek P.|izena3=Sina|izena4=Alastair G. B.|izena5=Boris|data=2011(e)ko abu. 23(a)|url=https://journals.plos.org/plosbiology/article?id=10.1371/journal.pbio.1001127|aldizkaria=PLOS Biology|alea=8|zenbakia=9|issn=1545-7885|pmid=21886479|pmc=PMC3160336|doi=10.1371/journal.pbio.1001127|sartze-data=2024-11-18}}</ref>. Horietatik %14 inguruk jaso dute deskribapen formal bat. Espezie guztiek ([[birus]]ek izan ezik) [[Nomenklatura binomial|bi zatiko izena]] dute, «binomio» bat. Izenaren lehen zatiak espezie horren [[Genero (biologia)|generoa]] zein den esaten digu. Bigarren zatiari [[Izen espezifiko (zoologia)|izen espezifikoa]] edo [[Izen botaniko|epiteto espezifikoa]] deitzen zaio ([[nomenklatura botaniko]]an, batzuetan baita [[nomenklatura zoologiko]]an ere). Adibidez, ''[[Boa constrictor]]'' ''[[Boa]]'' generoko espezieetako bat da, ''constrictor'' espeziearen epitetoa delarik.
Aurreko definizioek lehen begiratuan egokiak diruditen arren, xehetasun handiagoz aztertuz gero, espezie kontzeptu arazotsuak adierazten dituzte. Adibidez, ahaidetasun estua duten espezieen arteko mugak lausotu egiten dira [[Hibrido (biologia)|hibridazioarekin]], antzeko ehunka [[mikroespezie]]ren [[espezie konplexu]] batean eta [[eraztun espezie]] batean. Gainera, [[Ugalketa asexual|asexualki]] soilik ugaltzen diren organismoen artean, espezie ugaltzailearen kontzeptua apurtu egiten da, eta [[klon]] bakoitza potentzialki mikroespezie bat da. Definizio horietako bat bera ere ez da guztiz egokia, eta espeziearen kontzeptua agian [[bizia]]ren eredu perfektua ez den arren, zientzialarientzat eta [[Kontserbazionismo|kontserbazionistentzat]] tresna baliagarria izaten jarraitzen du Lurreko bizia aztertzeko orduan, zailtasun teorikoak alde batera utzita. Espezieak finkoak eta elkarren artean argi eta garbi bereiziak balira, ez legoke arazorik, baina [[eboluzio]]-prozesuen ondorioz, espezieak aldatu egiten dira. Horrek behartu egiten ditu taxonomoak erabakitzera, adibidez, noiz gertatu diren behar adina aldaketa leinu bat hainbat kronoespezietan banatu behar dela adierazteko, edo noiz aldendu diren populazioak, espezie [[Kladistika|kladistiko]] gisa deskribatzeko moduko izaera ezberdineko egoera nahikoak izan arte.
[[Aristoteles]]en garaitik XVIII. mendera arte, espezieak eta goi-taxonak hierarkia batean, [[izatearen kate handia]]n, antola zitezkeen kategoriatzat hartzen ziren. XIX. mendean, biologoek ulertu zuten espezieek eboluzionatu egin zezaketela, denbora nahikoa emanez gero. [[Charles Darwin]]en ''[[Espezieen jatorriaz]]'' 1859ko liburuak azaltzen zuen nola sor zitezkeen espezieak [[hautespen natural]]aren bidez. [[XX. mende]]an, [[genetika]]k eta populazioen [[ekologia]]k nabarmen zabaldu zuten jakintza hori. Aldakortasun genetikoa [[mutazio]]etatik eta [[birkonbinazio]]tik sortzen da; organismoak berak, berriz, mugikorrak dira, eta horrek [[isolamendu geografiko]]a eta [[jito genetiko]]a eragiten ditu, [[hautespen presio]] aldakorrekin. Batzuetan, [[gene]]ak espezieen artean truka daitezke [[geneen transferentzia horizontal]]aren bidez; azkar sor daitezke espezie berriak hibridazioaren eta [[poliploidia]]ren bidez; eta espezieak hainbat arrazoirengatik [[Espezieen iraungipen|iraungi]] daitezke. Birusak kasu berezi bat dira, [[mutazio eta hautespen oreka]] batek bultzatuta, eta [[kuasiespezie]] gisa trata daitezke.
== Definizioak ==
[[Biologo]]ek eta [[taxonomia|taxonomoek]] espezieak definitzeko saiakera asko egin dituzte, morfologiatik hasi eta genetikarantz aurrera eginez. Lehen taxonomoek, [[Lineo]]k adibidez, ikusten zutena deskribatu beste erremediorik ez zuten izan, geroago espezie tipologiko edo morfologiko kontzeptuan formalizatu zena. [[Ernst Mayr]]rek erreprodukzio isolamendua azpimarratu zuen, baina hau, beste espezie kontzeptu batzuk bezala, zaila da, edo are ezinezkoa, probatzeko<ref>{{Erreferentzia|izena=Kevin|abizena=Zelnio|izenburua=Species Concepts|hizkuntza=en|url=https://www.scientificamerican.com/blog/evo-eco-lab/species-concepts/|aldizkaria=Scientific American|sartze-data=2024-11-18}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=James|abizena=Mallet|izenburua=A species definition for the modern synthesis|orrialdeak=294–299|data=1995-07-01|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/0169534795900314|aldizkaria=Trends in Ecology & Evolution|alea=7|zenbakia=10|issn=0169-5347|doi=10.1016/0169-5347(95)90031-4|sartze-data=2024-11-18}}</ref>. Geroagoko biologoak saiatu dira Mayrren definizioa fintzen, errekonozimendua eta kohesio kontzeptuekin, besteak beste<ref>{{Erreferentzia|izena=J. C.|abizena=Masters|izenburua=Why We Need a New Genetic Species Concept|orrialdeak=270|abizena2=Spencer|izena2=H. G.|data=1989-09|url=https://academic.oup.com/sysbio/article-abstract/38/3/270/1625783?redirectedFrom=fulltext|aldizkaria=Systematic Zoology|alea=3|zenbakia=38|issn=0039-7989|doi=10.2307/2992287|sartze-data=2024-11-18}}</ref>. Kontzeptuetako asko nahiko antzekoak dira, edo gainjarri egiten dira; beraz, ez da erraza horiek kontatzea: R. L. Mayden biologoak 24 bat kontzeptu erregistratu zituen, eta John Wilkins zientziaren filosofoak 26 kontatu zituen. Wilkinsek, gainera, espezie kontzeptuak oinarrizko zazpi motatan bildu zituen: (1) [[agamoespezie]]ak organismo asexualentzat (2) bioespezieak ugalketaz isolatutako organismo sexualentzat (3) [[ekoespezie]]ak txoko ekologikoetan oinarritutakoak (4) leinuan oinarritutakoak (5) espezie ebolutiboak ondare genetikoan oinarritutakoak (6) morfoespezieak forman edo fenotipoan oinarritutakoak eta (7) espezie taxonomiko jakin bat, taxonomoek zehazten dutena<ref>{{Erreferentzia|izena=Frank E.|abizena=Zachos|izenburua=Species concepts in biology: historical development, theoretical foundations and practical relevance|argitaletxea=Springer|data=2016|isbn=978-3-319-44964-7|sartze-data=2024-11-18}}</ref>.
=== Definizio tipologikoa ===
[[Fitxategi:Eurasian blue tit Lancashire.jpg|thumb|[[Amilotx urdin]] (''Cyanistes caeruleus'') heldu guztiek kolore berberak dituzte, ''morfoespezie'' gisa definizio egokia egitea baimentzen duena.]]
Definizio honetan, espeziea bizidun-talde bat da, zeinean kide guztiak nahikoa doitzen baitira ezaugarri zehaztu jakin batzuetara. Bariazio-taldekamenduek edo aleen [[fenotipo]]ek desberdinduko lituzkete espezieak<ref>{{Erreferentzia|izena=Stephen Jay|abizena=Gould|izenburua=The panda's thumb : more reflections in natural history|argitaletxea=New York : Norton|data=1982|url=https://archive.org/details/pandasthumb000step/page/204|isbn=978-0-393-30023-9|sartze-data=2024-11-18}}</ref>. Hauxe da, besteak beste, Lineok espezieak identifikatzeko erabilitako metodo klasikoa. Alabaina, gaur egun badakigu fenotipo desberdin bik ez dutela beti adierazten espezie bi. Esaterako, hego biko [[Drosophila|drosofila]] baten lau hegoko drosofila kumea ez da “beste” espezie batekoa<ref name="ZT" />. Izendapen hau duten espezieei ''morfoespezie'' deritze<ref>{{Erreferentzia|izena=Michael|abizena=Ruse|izenburua=Definitions of Species in Biology|orrialdeak=97–119|hizkuntza=en|data=1969-08-01|url=https://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1093/bjps/20.2.97|aldizkaria=The British Journal for the Philosophy of Science|alea=2|zenbakia=20|issn=0007-0882|doi=10.1093/bjps/20.2.97|sartze-data=2024-11-18}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Ralph A.|abizena=Lewin|izenburua=THREE SPECIES CONCEPTS|orrialdeak=609–613|hizkuntza=en|data=1981-08|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.2307/1219942|aldizkaria=TAXON|alea=3|zenbakia=30|issn=0040-0262|doi=10.2307/1219942|sartze-data=2024-11-18}}</ref>.
Izatez, [[Nomenklatura Zoologikorako Nazioarteko Kodea]]k ''de facto'' espeziearen kontzeptu tipologikoarekin jokatzen du espezie berriak deskribatzeko arauak ematean. Kodeak arautu bezala, alde batetik, eta posiblea denean, ale-kopuru handiekin egin behar da lan, aleak populazio desberdinetakoak izanik. Aztertu egin behar dira ahalik eta ezaugarri gehien: morfologikoak, ekologikoak, fisiologikoak, etologikoaketa abar. Datu guzti horiekin espeziearen deskribapen zehatz-zehatza burutu eta argitaratu behar da. Horretarako erabili den material biologikoa edozein zientzialariren eskumende egon behar da, eta horregatik normalena izaten da material biologiko hori erakunderen batean depositatzea, unibertsitate edo museoren batean, egokiro kontserbatuta. Deskribapenarekin batera, “[[Espezie tipo|tipoa]]” edo “ale tipikoa”, edota zehazkiago [[holotipo]]a, designatzen da. Ale horixe da, deskribatzailearen ustez, espeziea ondoen errepresentatzen duena. Holotipoarekin batera, deskribapenerako erabili diren gainerako aleak aipatzen dira argitalpenean; beroriek [[paratipo]]ak dira. Holotipoak eta paratipoek serie tipiko deritzona osotzen dute. Serie tipiko horrek mugatzen ditu espeziearen betebeharreko ezaugarriak, bera da espeziearen kanona, eta horrenbestez, espezie horren ezaugarriak betetzen dituena izango da espezie horretakoa, nahiz eta ez jakin benetan elkarren artean ugaltzerik duten ala ez<ref name="ZT" />.
1970eko hamarkadan, [[Robert R. Sokal]]ek, [[Theodore J. Crovello]]k eta [[Peter Sneath]]ek espezie morfologikoaren kontzeptuaren aldaera bat proposatu zuten, espezie [[fenetiko]] bat, elkarren artean antzeko fenotipo bat duten organismo multzo gisa definitua, baina beste organismo multzo batzuetatik ezberdina den fenotipo bat<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Species: the units of biodiversity|argitaletxea=Chapman & Hall|data=1997|zenbakia=54|editore-abizena=Claridge|editore-izena=Michael F.|isbn=978-0-412-63120-7|sartze-data=2024-11-18|serie=Special volume / The Systematics Association}}</ref>. Espezie morfologikoaren kontzeptutik aldentzen da, entitateak taldekatzeko distantziaren edo antzekotasunaren zenbakizko neurri bat barne hartzen duelako, ezaugarri fenotipikoen kopuru aski handi baten aldagai anitzeko konparazioetan oinarrituta<ref>{{Erreferentzia|url=https://academic.oup.com/sysbio/article-abstract/23/4/536/1675380?redirectedFrom=fulltext|aldizkaria=academic.oup.com|doi=10.1093/sysbio/23.4.536|sartze-data=2024-11-18}}</ref>.
=== Definizio ebolutiboa ===
Espezie ebolutibo bat, [[George Gaylord Simpson]]ek 1951n iradokitakoa, «denboran eta espazioan zehar antzeko beste entitateekiko identitatea mantentzen duen organismoz osatutako entitatea da, eta bere xede ebolutibo independentea eta joera historikoak ditu»<ref>{{Erreferentzia|izena=Léo F.|abizena=Laporte|izenburua=Simpson on species|orrialdeak=141–159|hizkuntza=en|data=1994-03-01|url=https://link.springer.com/article/10.1007/BF01058629|aldizkaria=Journal of the History of Biology|alea=1|zenbakia=27|issn=1573-0387|doi=10.1007/BF01058629|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Horren arabera, espezie ebolutiboa leinu bakarra da, arbaso-ondorengoen populazioak besarkatzen dituena, eta gainerako leinuekiko bereizita mantentzen dena. Definizio horrexetaz baliatzen dira taxonomo eta paleontologo asko, eta argi ikusten dute noraino iristen diren espezie jakin baten mugak, hau da, zein den espezie horren fenotipoa eta non hasten den gainerako espezieekiko diskontinuitatea. Definizio ebolutiboak, alabaina, arazo nagusi bi ditu. Batetik, zelan erabaki zer den historia ebolutibo komuna? Espezie bateko ale guztiak ez dira inoiz erabat identikoak izaten eta, hortaz, ezin izan dute bide ebolutibo berbera segitu. Gainera, bi [[kronospezie]] leinu berekoak izan arren, bi espezie bailiren kontsideratzen dira. Bestalde, nahiz eta espeziazioa espezie baten populazio desberdinek jasaten duten presio guztien ondorio gisa ulertzen den oro har, definizio ebolutiboak ez du ezer zehazten espeziea mantentzen duten edota espeziea eboluzionarazten duten mekanismoez<ref name="ZT">{{Erreferentzia|egilea=Kepa Altonaga|izenburua=Espezie|lana=ZT Hiztegi Berria|url=https://zthiztegia.elhuyar.eus/terminoa/eu/espezie|aldizkaria=zthiztegia.elhuyar.eus|sartze-data=2018-12-17}}</ref>. Kontzeptuaren beste definizio bat [[Kevin de Quieroz]]en "Espeziaren Leinu Orokorraren Kontzeptua" da<ref>{{Erreferentzia|izena=Kevin|abizena=de Queiroz|izenburua=The General Lineage Concept of Species, Species Criteria, and the Process of Speciation|hizkuntza=en-US|data=1998|url=https://repository.si.edu/handle/10088/4652|sartze-data=2024-11-20}}</ref>.
=== Definizio biologikoa ===
[[Fitxategi:Ernst_Mayr_PLoS.jpg|thumb|[[Ernst Mayr]], ''[[Homo sapiens]]'' espeziekoa, definizio biologikoaren egilea.]]
Definizio honen arabera, espeziea elkarrekin benetan ugaldu egiten diren edo potentzialki ugal daitezkeen populazio naturalen multzoa da, gainerako multzoekiko ugal isolamendua duena<ref name="Mayr1942">Mayr, E. 1942. Systematics and the origin of species. Columbia Univ. Press, New York.</ref> eta [[Ernst Mayr|Mayr]], 1942<ref name="Dobzhansky T. 1937">Dobzhansky T. 1937. Genetics and the origin of species. Columbia University Press, New York.</ref>. Espezie biologikoaren definizioaren arabera, beraz, badaude zenbait mekanismo isolatzaile ahaideturiko espezieen arteko gene-fluxua ekiditeko. Ikuspegi horretatik espeziazioa mekanismo isolatzaile horien lorpenean datza azken batean, eta osoa dela esan ohi da, baldin eta garatu diren barrera ugaltzaileak nahikoa badira espezie berri bien arteko gene-fluxua ekiditeko. Aipaturiko mekanismo isolatzaileak mota bikoak izaten dira, prezigotikoak eta postzigotikoak, segun-eta ernalketarik gertatzen den ala ez. Izatez, hauxe da espeziearen definiziorik onartuena eta kontsentsurik zabalena erdietsi duena, baina badauzka zenbait eragozpen. Batetik, begien bistakoa denez, ezin zaie aplikatu asexualki ugaltzen diren espezieei. Bestalde, praktikan ez da baliagarria espezie suntsituetarako, ez baitira ugaltzen. Hala ere, horrelako kasuetan aleen elkarren arteko fenotipo-antzekotasuna erabiltzen da espeziea onartzeko. Nolanahi, ugal isolamenduaren irizpidea ezin da praktikan erabili geografikoki banandutako populazioak dituzten espezieekin, eta, areago, espezie askoren kasuan ezin da ugalketa behatu baldintza naturaletan, hau da, ezin da espeziearen benetakotasunaren bermerik lortu<ref name="ZT" />.
Adierazi bezala, espezie biologikoaren kontzeptuaren arazoa praktikan agertzen da. Eta ez soilik fosilei dagokiela (esate baterako, nola baiezta daiteke trilobite-populazio bi elkarrekin ugaltzeko gai zirenez), baita egungo bizidunekin: orokorrean, taxonomoek ezin dute frogatu populazio biren artean gene-elkartrukea posiblea ote den; areago, gehienetan bildumetako ale kontserbatuekin egiten dute lan. Argi dagoenez, espeziearen definizio biologikoa batzuetan irreala izaten da, espezieak zehazteko unean<ref name="ZT" />.
Beraz, praktikan beste bideren batetik abiatu beharko da, irizpide errazagoak bilatuz. Irizpide horiek morfologikoak izaten dira, zeintzuak errazenak baitira behatzeko eta kontserbatzeko. Edozelan ere, logikoak dira, zeren eta, suposatu egiten bada espezie batek kohesio genetikoa mantendu behar duela, orduan logikoa baita itxarotea aleen aldaketa morfologikoa leuna eta jarraia izatea espezie baten barruan, eta, era berean, ez-jarraia edo bat-batekoa espezie desberdinen artean. Beraz, nahiz eta teorian espeziearen kontzeptua populazioen propietate ugaltzaileetan oinarrituta egon, praxian batez ere morfologiak lagunduko du espezieak bereizteko unean<ref name="ZT" />.
=== Definizio morfologikoa ===
Definizio honetan, espeziea populazio bat edota populazio-taldea morfologikoki gainerako populazioetatik bereizten dena da<ref name="Cronquist">Cronquist, A. 1978. Once again, what is a species? p. 3–20. In: J. A. Romberger (ed.), Biosys-tematics in agriculture, Allenheld, Osman and Company, Montclair, NJ.</ref>. Aurreko definizioaren oso antzekoa da. Kontzeptu biok nahikoa kritikatuak dira zeren, datu genetikoek erakutsi bezala, genetikoki oso desberdinak diren populazioak oso antzekoak izan baitaitezke morfologikoki eta, aitzitik, oso ahaideturiko populazioen artean batzuetan alde morfologiko nabarmenak egon daitezke. Nolanahi ere, espezie gehienak soilik morfologian oinarrituta deskribatu dira<ref name="ZT" />.
=== Espezie genetikoa eta barra-kode espezieak ===
[[Fitxategi:Cytochrome C Oxidase 1OCC in Membrane 2.png|thumb|[[c zitokromo oxidasa]] [[entzima]]ren atal bat, [[Barcode of Life Data Systems]] datu-basean erabiltzen dena.]]
[[Mikrobiologia]]n, [[gene]]ak libreki mugi daitezke, baita modu urrunean ahaidetutako [[bakterio]]en artean ere, eta, ziurrenik, bakterioen domeinu osora hedatzen dira. Arau orokor gisa, mikrobiologoek onartu dute [[16S RNA erribosomikoa]]ren sekuentzia genetikoak dituzten [[Bacteria]] edo [[Archaea]]ko kideak, elkarren artean %97 baino antzekoagoan badira, [[DNA-DNA hibridazio]]aren bidez egiaztatu behar direla, espezie berekoak ote diren erabakitzeko<ref>{{Erreferentzia|izena=E.|abizena=STACKEBRANDT|izenburua=Taxonomic Note: A Place for DNA-DNA Reassociation and 16S rRNA Sequence Analysis in the Present Species Definition in Bacteriology|orrialdeak=846–849|abizena2=GOEBEL|izena2=B. M.|data=1994|url=https://www.microbiologyresearch.org/content/journal/ijsem/10.1099/00207713-44-4-846|aldizkaria=International Journal of Systematic and Evolutionary Microbiology|alea=4|zenbakia=44|issn=1466-5034|doi=10.1099/00207713-44-4-846|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Kontzeptu hori %98,7ko antzekotasunera murriztu zen 2006an.
[[Batezbesteko identitate nukleotidiko]]aren metodoak (ANI) genoma osoen arteko [[distantzia genetiko]]a kuantifikatzen du, 10.000 [[base pare]] inguruko eskualdeak erabiliz. Genero bateko genomen datu nahikoak izanik, algoritmoak erabil daitezke espezieak kategorizatzeko, hala nola ''[[Pseudomonas avellana]]''-rentzat 2013an<ref>{{Erreferentzia|izena=Miriam|abizena=Land|izenburua=Insights from 20 years of bacterial genome sequencing|orrialdeak=141–161|hizkuntza=en|abizena2=Hauser|abizena3=Jun|abizena4=Nookaew|abizena5=Leuze|abizena6=Ahn|abizena7=Karpinets|abizena8=Lund|abizena9=Kora|izena2=Loren|izena3=Se-Ran|izena4=Intawat|izena5=Michael R.|izena6=Tae-Hyuk|izena7=Tatiana|izena8=Ole|izena9=Guruprased|data=2015-03-01|url=https://link.springer.com/article/10.1007/s10142-015-0433-4|aldizkaria=Functional & Integrative Genomics|alea=2|zenbakia=15|issn=1438-7948|pmid=25722247|pmc=PMC4361730|doi=10.1007/s10142-015-0433-4|sartze-data=2024-11-20}}</ref>, eta 2020tik sekuentziatutako bakterio eta arkea guztientzat<ref>{{Erreferentzia|izena=Donovan H.|abizena=Parks|izenburua=A complete domain-to-species taxonomy for Bacteria and Archaea|orrialdeak=1079–1086|hizkuntza=en|abizena2=Chuvochina|abizena3=Chaumeil|abizena4=Rinke|abizena5=Mussig|abizena6=Hugenholtz|izena2=Maria|izena3=Pierre-Alain|izena4=Christian|izena5=Aaron J.|izena6=Philip|data=2020-09|url=https://www.nature.com/articles/s41587-020-0501-8|aldizkaria=Nature Biotechnology|alea=9|zenbakia=38|issn=1546-1696|doi=10.1038/s41587-020-0501-8|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Sekuentzien artean ikusitako ANI balioek %85-95ean «ANI arrakala» dutela dirudi, eta horrek iradokitzen du muga genetiko egoki bat dagoela espezie kontzeptu bat definitzeko<ref>{{Erreferentzia|izena=Luis M.|abizena=Rodriguez-R|izenburua=Reply to: “Re-evaluating the evidence for a universal genetic boundary among microbial species”|orrialdeak=4060|hizkuntza=en|abizena2=Jain|abizena3=Conrad|abizena4=Aluru|abizena5=Konstantinidis|izena2=Chirag|izena3=Roth E.|izena4=Srinivas|izena5=Konstantinos T.|data=2021-07-07|url=https://www.nature.com/articles/s41467-021-24129-1|aldizkaria=Nature Communications|alea=1|zenbakia=12|issn=2041-1723|pmid=34234115|pmc=PMC8263725|doi=10.1038/s41467-021-24129-1|sartze-data=2024-11-20}}</ref>.
[[DNAren barra-kode]]a espezieak bereizteko modu egokia da, baita espezialistak ez direnek ere erabil dezaten. Barra-kodeetako bat [[c zitokromo oxidasa]]ren genearen barruko [[DNA mitokondrial]]aren eskualde bat da. Datu base batek, [[Barcode of Life Data System]]ek, 190.000 espezie baino gehiagoren DNA kode sekuentziak ditu<ref>{{Erreferentzia|izena=Sujeevan|abizena=Ratnasingham|izenburua=bold : The Barcode of Life Data System (http://www.barcodinglife.org)|orrialdeak=355–364|hizkuntza=en|abizena2=Hebert|izena2=Paul D. N.|data=2007-05|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1471-8286.2007.01678.x|aldizkaria=Molecular Ecology Notes|alea=3|zenbakia=7|issn=1471-8278|pmid=18784790|pmc=PMC1890991|doi=10.1111/j.1471-8286.2007.01678.x|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gene Watch Page|data=2014-04-03|url=https://web.archive.org/web/20140403101448/http://www.councilforresponsiblegenetics.org/genewatch/genewatchpage.aspx?pageid=510|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Hala ere, [[Rob DeSalle]] bezalako zientzialariek kezka adierazi dute taxonomia klasikoa eta DNAren barra kodea adiskidetu behar direlako, termino okerra dela uste baitute, espezieak modu ezberdinean mugatzen dituztelako<ref>{{Erreferentzia|izena=Rob|abizena=DeSalle|izenburua=The unholy trinity: taxonomy, species delimitation and DNA barcoding|orrialdeak=1905–1916|hizkuntza=en|abizena2=Egan|abizena3=Siddall|izena2=Mary G|izena3=Mark|data=2005-10-29|url=https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rstb.2005.1722|aldizkaria=Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences|alea=1462|zenbakia=360|issn=0962-8436|pmid=16214748|pmc=PMC1609226|doi=10.1098/rstb.2005.1722|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. [[Endosinbionte]]ek eta beste [[Bektore erretrobiral|bektore]] batzuek eragindako [[introgresio genetiko]]ak are ez-eraginkorrago egin ditzake barra-kodeak espezieak identifikatzeko orduan<ref>{{Erreferentzia|izena=T.L|abizena=Whitworth|izenburua=DNA barcoding cannot reliably identify species of the blowfly genus Protocalliphora (Diptera: Calliphoridae)|orrialdeak=1731–1739|hizkuntza=en|abizena2=Dawson|abizena3=Magalon|abizena4=Baudry|izena2=R.D|izena3=H|izena4=E|data=2007-07-22|url=https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rspb.2007.0062|aldizkaria=Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences|alea=1619|zenbakia=274|issn=0962-8452|pmid=17472911|pmc=PMC2493573|doi=10.1098/rspb.2007.0062|sartze-data=2024-11-20}}</ref>.
=== Espezie ekologikoa ===
Ingurumeneko baliabide-multzo jakin bat, [[txoko ekologiko]] bat alegia, erabiltzen duten organismoen taldea da<ref name="Van Valen">Van Valen, L. 1976. Ecological species, multispecies, and oaks. Taxon 25:233–239.</ref>. Horren arabera, populazioek espezie hitzarekin ezagutzen ditugun multzoak osatzen badituzte, ingurunea aldatzean txoko ekologiko berriak sortzen direlako da.
== Espezie-kopuru estimatua ==
* [[Eukarioto|Eukarya]] 1.980.000
** [[Animalia]] 1.575.000
*** [[Belaki|Porifera]] 5.500
*** [[Placozoa]] 1
*** [[Monoblastozoa]] 1
*** [[Rhombozoa]] 70
*** [[Orthonectida]] 20
*** [[Cnidaria]] 10.000
*** [[Ctenophora]] 100
*** [[Platelminto|Platyhelminthes]] 20.000
*** [[Nemertea]] 900
*** [[Rotifera]] 1.800
*** [[Gastrotricha]] 450
*** [[Kinorhyncha]] 150
*** [[Nematoda]] 25.000
*** [[Nematomorpha]] 320
*** [[Acanthocephala]] 1.100
*** [[Entoprocta]] 150
*** [[Gnathostomulida]] 80
*** [[Priapulida]] 16
*** [[Loricifera]] 10
*** [[Symbion|Cycliophora]] 1
*** [[Sipuncula]] 320
*** [[Echiura]] 135
*** [[Annelida]] 16.500
*** [[Onikoforo|Onychophora]] 110
*** [[Tardigrada]] 800
*** [[Molusku|Mollusca]] 93.195
*** [[Artropodo|Arthropoda]] 1.156.000
**** [[Hexapoda]] 1.037.000
***** [[Kakalardo|Coleoptera]] 360.000
***** [[Hymenoptera]] 200.000
**** [[Quelicerata]] 76.000
**** [[Krustazeo|Crustacea]] 40.000
**** [[Myriapoda]]s 2.500
*** [[Foronido|Phoronida]] 20
*** [[Bryozoa|Ectoprocta]] 4.500
*** [[Brachiopoda]] 335
*** [[Ekinodermatu|Echinodermata]] 7.000
*** [[Chaetognatha]] 100
*** [[Hemichordata]] 85
*** [[Kordatu|Chordata]] 49.693
**** [[Pisces]] 22.000
**** [[Anfibio|Amphibia]] 4.000
**** [[Sauropsida]] 6.500
**** [[Hegazti|Aves]] 9.672
**** [[Ugaztun|Mammalias]] 4.327
** [[Landare|Plantae]] 270 000
*** [[Landare loredun|Magnoliophyta]] 240.000
*** [[Gimnospermo|Gymnospermae]] 2.500
*** [[Iratze|Pteridophytas]] 12.500
*** [[Goroldio|Bryophyta]] 15.000
** [[Onddo|Fungi]] 54.000
** [[Protisto|Protista]] 81.000
*** [[Alga]] 33.000
*** [[Protozoa]] 35.000
* [[Prokarioto]]ak 4.450
** [[Bakterio|Bacteria]] 4.000
** [[Arquaea]] 450
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{Taxonomia}}
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Taxonomia]]
[[Kategoria:Biologia terminologia]]
0bhxdxzu5fwm8o5nrqs9x4ffxco0enz
9975584
9975583
2024-11-20T19:23:38Z
Theklan
336
/* Espezie ekologikoa */
9975584
wikitext
text/x-wiki
{{Wikipedia1000}}
{{Taxonomia kategoriak}}
'''Espezie''' bat [[organismo]]-[[Populazio (biologia)|populazio]] bat da, zeinean bi banakok, [[sexu]] edo estaltze-mota egokiak dituztenak, [[Ondore (biologia)|ondorengo]] [[Fertilitate|ugalkorrak]] [[Ugalketa|sor ditzaketen]], normalean [[ugalketa sexual]]aren bidez. Organismo baten oinarrizko [[Taxonomia|sailkapen-unitatea]] eta [[maila taxonomiko]]a da, baita [[biodibertsitate]]-unitate bat ere. Espezieak definitzeko beste modu batzuk dira [[kariotipo]]a, [[DNA]] sekuentzia, [[Morfologia (biologia)|morfologia]], portaera edo [[txoko ekologiko]]a. Gainera, [[paleontologo]]ek [[kronoespezie]] kontzeptua erabiltzen dute, ezin baita ugalketa fosila aztertu. [[Eukarioto]]-espezieen guztizko kopuruaren zenbatespen zehatzik berriena 8 eta 8,7 milioi artekoa da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=UN report: Humans accelerating extinction of other species|hizkuntza=en|data=2019-05-06|url=https://apnews.com/article/aaf1091c5aae40b0a110daaf04950672|aldizkaria=AP News|sartze-data=2024-11-18}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Camilo|abizena=Mora|izenburua=How Many Species Are There on Earth and in the Ocean?|orrialdeak=e1001127|hizkuntza=en|abizena2=Tittensor|abizena3=Adl|abizena4=Simpson|abizena5=Worm|izena2=Derek P.|izena3=Sina|izena4=Alastair G. B.|izena5=Boris|data=2011(e)ko abu. 23(a)|url=https://journals.plos.org/plosbiology/article?id=10.1371/journal.pbio.1001127|aldizkaria=PLOS Biology|alea=8|zenbakia=9|issn=1545-7885|pmid=21886479|pmc=PMC3160336|doi=10.1371/journal.pbio.1001127|sartze-data=2024-11-18}}</ref>. Horietatik %14 inguruk jaso dute deskribapen formal bat. Espezie guztiek ([[birus]]ek izan ezik) [[Nomenklatura binomial|bi zatiko izena]] dute, «binomio» bat. Izenaren lehen zatiak espezie horren [[Genero (biologia)|generoa]] zein den esaten digu. Bigarren zatiari [[Izen espezifiko (zoologia)|izen espezifikoa]] edo [[Izen botaniko|epiteto espezifikoa]] deitzen zaio ([[nomenklatura botaniko]]an, batzuetan baita [[nomenklatura zoologiko]]an ere). Adibidez, ''[[Boa constrictor]]'' ''[[Boa]]'' generoko espezieetako bat da, ''constrictor'' espeziearen epitetoa delarik.
Aurreko definizioek lehen begiratuan egokiak diruditen arren, xehetasun handiagoz aztertuz gero, espezie kontzeptu arazotsuak adierazten dituzte. Adibidez, ahaidetasun estua duten espezieen arteko mugak lausotu egiten dira [[Hibrido (biologia)|hibridazioarekin]], antzeko ehunka [[mikroespezie]]ren [[espezie konplexu]] batean eta [[eraztun espezie]] batean. Gainera, [[Ugalketa asexual|asexualki]] soilik ugaltzen diren organismoen artean, espezie ugaltzailearen kontzeptua apurtu egiten da, eta [[klon]] bakoitza potentzialki mikroespezie bat da. Definizio horietako bat bera ere ez da guztiz egokia, eta espeziearen kontzeptua agian [[bizia]]ren eredu perfektua ez den arren, zientzialarientzat eta [[Kontserbazionismo|kontserbazionistentzat]] tresna baliagarria izaten jarraitzen du Lurreko bizia aztertzeko orduan, zailtasun teorikoak alde batera utzita. Espezieak finkoak eta elkarren artean argi eta garbi bereiziak balira, ez legoke arazorik, baina [[eboluzio]]-prozesuen ondorioz, espezieak aldatu egiten dira. Horrek behartu egiten ditu taxonomoak erabakitzera, adibidez, noiz gertatu diren behar adina aldaketa leinu bat hainbat kronoespezietan banatu behar dela adierazteko, edo noiz aldendu diren populazioak, espezie [[Kladistika|kladistiko]] gisa deskribatzeko moduko izaera ezberdineko egoera nahikoak izan arte.
[[Aristoteles]]en garaitik XVIII. mendera arte, espezieak eta goi-taxonak hierarkia batean, [[izatearen kate handia]]n, antola zitezkeen kategoriatzat hartzen ziren. XIX. mendean, biologoek ulertu zuten espezieek eboluzionatu egin zezaketela, denbora nahikoa emanez gero. [[Charles Darwin]]en ''[[Espezieen jatorriaz]]'' 1859ko liburuak azaltzen zuen nola sor zitezkeen espezieak [[hautespen natural]]aren bidez. [[XX. mende]]an, [[genetika]]k eta populazioen [[ekologia]]k nabarmen zabaldu zuten jakintza hori. Aldakortasun genetikoa [[mutazio]]etatik eta [[birkonbinazio]]tik sortzen da; organismoak berak, berriz, mugikorrak dira, eta horrek [[isolamendu geografiko]]a eta [[jito genetiko]]a eragiten ditu, [[hautespen presio]] aldakorrekin. Batzuetan, [[gene]]ak espezieen artean truka daitezke [[geneen transferentzia horizontal]]aren bidez; azkar sor daitezke espezie berriak hibridazioaren eta [[poliploidia]]ren bidez; eta espezieak hainbat arrazoirengatik [[Espezieen iraungipen|iraungi]] daitezke. Birusak kasu berezi bat dira, [[mutazio eta hautespen oreka]] batek bultzatuta, eta [[kuasiespezie]] gisa trata daitezke.
== Definizioak ==
[[Biologo]]ek eta [[taxonomia|taxonomoek]] espezieak definitzeko saiakera asko egin dituzte, morfologiatik hasi eta genetikarantz aurrera eginez. Lehen taxonomoek, [[Lineo]]k adibidez, ikusten zutena deskribatu beste erremediorik ez zuten izan, geroago espezie tipologiko edo morfologiko kontzeptuan formalizatu zena. [[Ernst Mayr]]rek erreprodukzio isolamendua azpimarratu zuen, baina hau, beste espezie kontzeptu batzuk bezala, zaila da, edo are ezinezkoa, probatzeko<ref>{{Erreferentzia|izena=Kevin|abizena=Zelnio|izenburua=Species Concepts|hizkuntza=en|url=https://www.scientificamerican.com/blog/evo-eco-lab/species-concepts/|aldizkaria=Scientific American|sartze-data=2024-11-18}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=James|abizena=Mallet|izenburua=A species definition for the modern synthesis|orrialdeak=294–299|data=1995-07-01|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/0169534795900314|aldizkaria=Trends in Ecology & Evolution|alea=7|zenbakia=10|issn=0169-5347|doi=10.1016/0169-5347(95)90031-4|sartze-data=2024-11-18}}</ref>. Geroagoko biologoak saiatu dira Mayrren definizioa fintzen, errekonozimendua eta kohesio kontzeptuekin, besteak beste<ref>{{Erreferentzia|izena=J. C.|abizena=Masters|izenburua=Why We Need a New Genetic Species Concept|orrialdeak=270|abizena2=Spencer|izena2=H. G.|data=1989-09|url=https://academic.oup.com/sysbio/article-abstract/38/3/270/1625783?redirectedFrom=fulltext|aldizkaria=Systematic Zoology|alea=3|zenbakia=38|issn=0039-7989|doi=10.2307/2992287|sartze-data=2024-11-18}}</ref>. Kontzeptuetako asko nahiko antzekoak dira, edo gainjarri egiten dira; beraz, ez da erraza horiek kontatzea: R. L. Mayden biologoak 24 bat kontzeptu erregistratu zituen, eta John Wilkins zientziaren filosofoak 26 kontatu zituen. Wilkinsek, gainera, espezie kontzeptuak oinarrizko zazpi motatan bildu zituen: (1) [[agamoespezie]]ak organismo asexualentzat (2) bioespezieak ugalketaz isolatutako organismo sexualentzat (3) [[ekoespezie]]ak txoko ekologikoetan oinarritutakoak (4) leinuan oinarritutakoak (5) espezie ebolutiboak ondare genetikoan oinarritutakoak (6) morfoespezieak forman edo fenotipoan oinarritutakoak eta (7) espezie taxonomiko jakin bat, taxonomoek zehazten dutena<ref>{{Erreferentzia|izena=Frank E.|abizena=Zachos|izenburua=Species concepts in biology: historical development, theoretical foundations and practical relevance|argitaletxea=Springer|data=2016|isbn=978-3-319-44964-7|sartze-data=2024-11-18}}</ref>.
=== Definizio tipologikoa ===
[[Fitxategi:Eurasian blue tit Lancashire.jpg|thumb|[[Amilotx urdin]] (''Cyanistes caeruleus'') heldu guztiek kolore berberak dituzte, ''morfoespezie'' gisa definizio egokia egitea baimentzen duena.]]
Definizio honetan, espeziea bizidun-talde bat da, zeinean kide guztiak nahikoa doitzen baitira ezaugarri zehaztu jakin batzuetara. Bariazio-taldekamenduek edo aleen [[fenotipo]]ek desberdinduko lituzkete espezieak<ref>{{Erreferentzia|izena=Stephen Jay|abizena=Gould|izenburua=The panda's thumb : more reflections in natural history|argitaletxea=New York : Norton|data=1982|url=https://archive.org/details/pandasthumb000step/page/204|isbn=978-0-393-30023-9|sartze-data=2024-11-18}}</ref>. Hauxe da, besteak beste, Lineok espezieak identifikatzeko erabilitako metodo klasikoa. Alabaina, gaur egun badakigu fenotipo desberdin bik ez dutela beti adierazten espezie bi. Esaterako, hego biko [[Drosophila|drosofila]] baten lau hegoko drosofila kumea ez da “beste” espezie batekoa<ref name="ZT" />. Izendapen hau duten espezieei ''morfoespezie'' deritze<ref>{{Erreferentzia|izena=Michael|abizena=Ruse|izenburua=Definitions of Species in Biology|orrialdeak=97–119|hizkuntza=en|data=1969-08-01|url=https://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1093/bjps/20.2.97|aldizkaria=The British Journal for the Philosophy of Science|alea=2|zenbakia=20|issn=0007-0882|doi=10.1093/bjps/20.2.97|sartze-data=2024-11-18}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Ralph A.|abizena=Lewin|izenburua=THREE SPECIES CONCEPTS|orrialdeak=609–613|hizkuntza=en|data=1981-08|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.2307/1219942|aldizkaria=TAXON|alea=3|zenbakia=30|issn=0040-0262|doi=10.2307/1219942|sartze-data=2024-11-18}}</ref>.
Izatez, [[Nomenklatura Zoologikorako Nazioarteko Kodea]]k ''de facto'' espeziearen kontzeptu tipologikoarekin jokatzen du espezie berriak deskribatzeko arauak ematean. Kodeak arautu bezala, alde batetik, eta posiblea denean, ale-kopuru handiekin egin behar da lan, aleak populazio desberdinetakoak izanik. Aztertu egin behar dira ahalik eta ezaugarri gehien: morfologikoak, ekologikoak, fisiologikoak, etologikoaketa abar. Datu guzti horiekin espeziearen deskribapen zehatz-zehatza burutu eta argitaratu behar da. Horretarako erabili den material biologikoa edozein zientzialariren eskumende egon behar da, eta horregatik normalena izaten da material biologiko hori erakunderen batean depositatzea, unibertsitate edo museoren batean, egokiro kontserbatuta. Deskribapenarekin batera, “[[Espezie tipo|tipoa]]” edo “ale tipikoa”, edota zehazkiago [[holotipo]]a, designatzen da. Ale horixe da, deskribatzailearen ustez, espeziea ondoen errepresentatzen duena. Holotipoarekin batera, deskribapenerako erabili diren gainerako aleak aipatzen dira argitalpenean; beroriek [[paratipo]]ak dira. Holotipoak eta paratipoek serie tipiko deritzona osotzen dute. Serie tipiko horrek mugatzen ditu espeziearen betebeharreko ezaugarriak, bera da espeziearen kanona, eta horrenbestez, espezie horren ezaugarriak betetzen dituena izango da espezie horretakoa, nahiz eta ez jakin benetan elkarren artean ugaltzerik duten ala ez<ref name="ZT" />.
1970eko hamarkadan, [[Robert R. Sokal]]ek, [[Theodore J. Crovello]]k eta [[Peter Sneath]]ek espezie morfologikoaren kontzeptuaren aldaera bat proposatu zuten, espezie [[fenetiko]] bat, elkarren artean antzeko fenotipo bat duten organismo multzo gisa definitua, baina beste organismo multzo batzuetatik ezberdina den fenotipo bat<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Species: the units of biodiversity|argitaletxea=Chapman & Hall|data=1997|zenbakia=54|editore-abizena=Claridge|editore-izena=Michael F.|isbn=978-0-412-63120-7|sartze-data=2024-11-18|serie=Special volume / The Systematics Association}}</ref>. Espezie morfologikoaren kontzeptutik aldentzen da, entitateak taldekatzeko distantziaren edo antzekotasunaren zenbakizko neurri bat barne hartzen duelako, ezaugarri fenotipikoen kopuru aski handi baten aldagai anitzeko konparazioetan oinarrituta<ref>{{Erreferentzia|url=https://academic.oup.com/sysbio/article-abstract/23/4/536/1675380?redirectedFrom=fulltext|aldizkaria=academic.oup.com|doi=10.1093/sysbio/23.4.536|sartze-data=2024-11-18}}</ref>.
=== Definizio ebolutiboa ===
Espezie ebolutibo bat, [[George Gaylord Simpson]]ek 1951n iradokitakoa, «denboran eta espazioan zehar antzeko beste entitateekiko identitatea mantentzen duen organismoz osatutako entitatea da, eta bere xede ebolutibo independentea eta joera historikoak ditu»<ref>{{Erreferentzia|izena=Léo F.|abizena=Laporte|izenburua=Simpson on species|orrialdeak=141–159|hizkuntza=en|data=1994-03-01|url=https://link.springer.com/article/10.1007/BF01058629|aldizkaria=Journal of the History of Biology|alea=1|zenbakia=27|issn=1573-0387|doi=10.1007/BF01058629|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Horren arabera, espezie ebolutiboa leinu bakarra da, arbaso-ondorengoen populazioak besarkatzen dituena, eta gainerako leinuekiko bereizita mantentzen dena. Definizio horrexetaz baliatzen dira taxonomo eta paleontologo asko, eta argi ikusten dute noraino iristen diren espezie jakin baten mugak, hau da, zein den espezie horren fenotipoa eta non hasten den gainerako espezieekiko diskontinuitatea. Definizio ebolutiboak, alabaina, arazo nagusi bi ditu. Batetik, zelan erabaki zer den historia ebolutibo komuna? Espezie bateko ale guztiak ez dira inoiz erabat identikoak izaten eta, hortaz, ezin izan dute bide ebolutibo berbera segitu. Gainera, bi [[kronospezie]] leinu berekoak izan arren, bi espezie bailiren kontsideratzen dira. Bestalde, nahiz eta espeziazioa espezie baten populazio desberdinek jasaten duten presio guztien ondorio gisa ulertzen den oro har, definizio ebolutiboak ez du ezer zehazten espeziea mantentzen duten edota espeziea eboluzionarazten duten mekanismoez<ref name="ZT">{{Erreferentzia|egilea=Kepa Altonaga|izenburua=Espezie|lana=ZT Hiztegi Berria|url=https://zthiztegia.elhuyar.eus/terminoa/eu/espezie|aldizkaria=zthiztegia.elhuyar.eus|sartze-data=2018-12-17}}</ref>. Kontzeptuaren beste definizio bat [[Kevin de Quieroz]]en "Espeziaren Leinu Orokorraren Kontzeptua" da<ref>{{Erreferentzia|izena=Kevin|abizena=de Queiroz|izenburua=The General Lineage Concept of Species, Species Criteria, and the Process of Speciation|hizkuntza=en-US|data=1998|url=https://repository.si.edu/handle/10088/4652|sartze-data=2024-11-20}}</ref>.
=== Definizio biologikoa ===
[[Fitxategi:Ernst_Mayr_PLoS.jpg|thumb|[[Ernst Mayr]], ''[[Homo sapiens]]'' espeziekoa, definizio biologikoaren egilea.]]
Definizio honen arabera, espeziea elkarrekin benetan ugaldu egiten diren edo potentzialki ugal daitezkeen populazio naturalen multzoa da, gainerako multzoekiko ugal isolamendua duena<ref name="Mayr1942">Mayr, E. 1942. Systematics and the origin of species. Columbia Univ. Press, New York.</ref> eta [[Ernst Mayr|Mayr]], 1942<ref name="Dobzhansky T. 1937">Dobzhansky T. 1937. Genetics and the origin of species. Columbia University Press, New York.</ref>. Espezie biologikoaren definizioaren arabera, beraz, badaude zenbait mekanismo isolatzaile ahaideturiko espezieen arteko gene-fluxua ekiditeko. Ikuspegi horretatik espeziazioa mekanismo isolatzaile horien lorpenean datza azken batean, eta osoa dela esan ohi da, baldin eta garatu diren barrera ugaltzaileak nahikoa badira espezie berri bien arteko gene-fluxua ekiditeko. Aipaturiko mekanismo isolatzaileak mota bikoak izaten dira, prezigotikoak eta postzigotikoak, segun-eta ernalketarik gertatzen den ala ez. Izatez, hauxe da espeziearen definiziorik onartuena eta kontsentsurik zabalena erdietsi duena, baina badauzka zenbait eragozpen. Batetik, begien bistakoa denez, ezin zaie aplikatu asexualki ugaltzen diren espezieei. Bestalde, praktikan ez da baliagarria espezie suntsituetarako, ez baitira ugaltzen. Hala ere, horrelako kasuetan aleen elkarren arteko fenotipo-antzekotasuna erabiltzen da espeziea onartzeko. Nolanahi, ugal isolamenduaren irizpidea ezin da praktikan erabili geografikoki banandutako populazioak dituzten espezieekin, eta, areago, espezie askoren kasuan ezin da ugalketa behatu baldintza naturaletan, hau da, ezin da espeziearen benetakotasunaren bermerik lortu<ref name="ZT" />.
Adierazi bezala, espezie biologikoaren kontzeptuaren arazoa praktikan agertzen da. Eta ez soilik fosilei dagokiela (esate baterako, nola baiezta daiteke trilobite-populazio bi elkarrekin ugaltzeko gai zirenez), baita egungo bizidunekin: orokorrean, taxonomoek ezin dute frogatu populazio biren artean gene-elkartrukea posiblea ote den; areago, gehienetan bildumetako ale kontserbatuekin egiten dute lan. Argi dagoenez, espeziearen definizio biologikoa batzuetan irreala izaten da, espezieak zehazteko unean<ref name="ZT" />.
Beraz, praktikan beste bideren batetik abiatu beharko da, irizpide errazagoak bilatuz. Irizpide horiek morfologikoak izaten dira, zeintzuak errazenak baitira behatzeko eta kontserbatzeko. Edozelan ere, logikoak dira, zeren eta, suposatu egiten bada espezie batek kohesio genetikoa mantendu behar duela, orduan logikoa baita itxarotea aleen aldaketa morfologikoa leuna eta jarraia izatea espezie baten barruan, eta, era berean, ez-jarraia edo bat-batekoa espezie desberdinen artean. Beraz, nahiz eta teorian espeziearen kontzeptua populazioen propietate ugaltzaileetan oinarrituta egon, praxian batez ere morfologiak lagunduko du espezieak bereizteko unean<ref name="ZT" />.
=== Definizio morfologikoa ===
Definizio honetan, espeziea populazio bat edota populazio-taldea morfologikoki gainerako populazioetatik bereizten dena da<ref name="Cronquist">Cronquist, A. 1978. Once again, what is a species? p. 3–20. In: J. A. Romberger (ed.), Biosys-tematics in agriculture, Allenheld, Osman and Company, Montclair, NJ.</ref>. Aurreko definizioaren oso antzekoa da. Kontzeptu biok nahikoa kritikatuak dira zeren, datu genetikoek erakutsi bezala, genetikoki oso desberdinak diren populazioak oso antzekoak izan baitaitezke morfologikoki eta, aitzitik, oso ahaideturiko populazioen artean batzuetan alde morfologiko nabarmenak egon daitezke. Nolanahi ere, espezie gehienak soilik morfologian oinarrituta deskribatu dira<ref name="ZT" />.
=== Espezie genetikoa eta barra-kode espezieak ===
[[Fitxategi:Cytochrome C Oxidase 1OCC in Membrane 2.png|thumb|[[c zitokromo oxidasa]] [[entzima]]ren atal bat, [[Barcode of Life Data Systems]] datu-basean erabiltzen dena.]]
[[Mikrobiologia]]n, [[gene]]ak libreki mugi daitezke, baita modu urrunean ahaidetutako [[bakterio]]en artean ere, eta, ziurrenik, bakterioen domeinu osora hedatzen dira. Arau orokor gisa, mikrobiologoek onartu dute [[16S RNA erribosomikoa]]ren sekuentzia genetikoak dituzten [[Bacteria]] edo [[Archaea]]ko kideak, elkarren artean %97 baino antzekoagoan badira, [[DNA-DNA hibridazio]]aren bidez egiaztatu behar direla, espezie berekoak ote diren erabakitzeko<ref>{{Erreferentzia|izena=E.|abizena=STACKEBRANDT|izenburua=Taxonomic Note: A Place for DNA-DNA Reassociation and 16S rRNA Sequence Analysis in the Present Species Definition in Bacteriology|orrialdeak=846–849|abizena2=GOEBEL|izena2=B. M.|data=1994|url=https://www.microbiologyresearch.org/content/journal/ijsem/10.1099/00207713-44-4-846|aldizkaria=International Journal of Systematic and Evolutionary Microbiology|alea=4|zenbakia=44|issn=1466-5034|doi=10.1099/00207713-44-4-846|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Kontzeptu hori %98,7ko antzekotasunera murriztu zen 2006an.
[[Batezbesteko identitate nukleotidiko]]aren metodoak (ANI) genoma osoen arteko [[distantzia genetiko]]a kuantifikatzen du, 10.000 [[base pare]] inguruko eskualdeak erabiliz. Genero bateko genomen datu nahikoak izanik, algoritmoak erabil daitezke espezieak kategorizatzeko, hala nola ''[[Pseudomonas avellana]]''-rentzat 2013an<ref>{{Erreferentzia|izena=Miriam|abizena=Land|izenburua=Insights from 20 years of bacterial genome sequencing|orrialdeak=141–161|hizkuntza=en|abizena2=Hauser|abizena3=Jun|abizena4=Nookaew|abizena5=Leuze|abizena6=Ahn|abizena7=Karpinets|abizena8=Lund|abizena9=Kora|izena2=Loren|izena3=Se-Ran|izena4=Intawat|izena5=Michael R.|izena6=Tae-Hyuk|izena7=Tatiana|izena8=Ole|izena9=Guruprased|data=2015-03-01|url=https://link.springer.com/article/10.1007/s10142-015-0433-4|aldizkaria=Functional & Integrative Genomics|alea=2|zenbakia=15|issn=1438-7948|pmid=25722247|pmc=PMC4361730|doi=10.1007/s10142-015-0433-4|sartze-data=2024-11-20}}</ref>, eta 2020tik sekuentziatutako bakterio eta arkea guztientzat<ref>{{Erreferentzia|izena=Donovan H.|abizena=Parks|izenburua=A complete domain-to-species taxonomy for Bacteria and Archaea|orrialdeak=1079–1086|hizkuntza=en|abizena2=Chuvochina|abizena3=Chaumeil|abizena4=Rinke|abizena5=Mussig|abizena6=Hugenholtz|izena2=Maria|izena3=Pierre-Alain|izena4=Christian|izena5=Aaron J.|izena6=Philip|data=2020-09|url=https://www.nature.com/articles/s41587-020-0501-8|aldizkaria=Nature Biotechnology|alea=9|zenbakia=38|issn=1546-1696|doi=10.1038/s41587-020-0501-8|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Sekuentzien artean ikusitako ANI balioek %85-95ean «ANI arrakala» dutela dirudi, eta horrek iradokitzen du muga genetiko egoki bat dagoela espezie kontzeptu bat definitzeko<ref>{{Erreferentzia|izena=Luis M.|abizena=Rodriguez-R|izenburua=Reply to: “Re-evaluating the evidence for a universal genetic boundary among microbial species”|orrialdeak=4060|hizkuntza=en|abizena2=Jain|abizena3=Conrad|abizena4=Aluru|abizena5=Konstantinidis|izena2=Chirag|izena3=Roth E.|izena4=Srinivas|izena5=Konstantinos T.|data=2021-07-07|url=https://www.nature.com/articles/s41467-021-24129-1|aldizkaria=Nature Communications|alea=1|zenbakia=12|issn=2041-1723|pmid=34234115|pmc=PMC8263725|doi=10.1038/s41467-021-24129-1|sartze-data=2024-11-20}}</ref>.
[[DNAren barra-kode]]a espezieak bereizteko modu egokia da, baita espezialistak ez direnek ere erabil dezaten. Barra-kodeetako bat [[c zitokromo oxidasa]]ren genearen barruko [[DNA mitokondrial]]aren eskualde bat da. Datu base batek, [[Barcode of Life Data System]]ek, 190.000 espezie baino gehiagoren DNA kode sekuentziak ditu<ref>{{Erreferentzia|izena=Sujeevan|abizena=Ratnasingham|izenburua=bold : The Barcode of Life Data System (http://www.barcodinglife.org)|orrialdeak=355–364|hizkuntza=en|abizena2=Hebert|izena2=Paul D. N.|data=2007-05|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1471-8286.2007.01678.x|aldizkaria=Molecular Ecology Notes|alea=3|zenbakia=7|issn=1471-8278|pmid=18784790|pmc=PMC1890991|doi=10.1111/j.1471-8286.2007.01678.x|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gene Watch Page|data=2014-04-03|url=https://web.archive.org/web/20140403101448/http://www.councilforresponsiblegenetics.org/genewatch/genewatchpage.aspx?pageid=510|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Hala ere, [[Rob DeSalle]] bezalako zientzialariek kezka adierazi dute taxonomia klasikoa eta DNAren barra kodea adiskidetu behar direlako, termino okerra dela uste baitute, espezieak modu ezberdinean mugatzen dituztelako<ref>{{Erreferentzia|izena=Rob|abizena=DeSalle|izenburua=The unholy trinity: taxonomy, species delimitation and DNA barcoding|orrialdeak=1905–1916|hizkuntza=en|abizena2=Egan|abizena3=Siddall|izena2=Mary G|izena3=Mark|data=2005-10-29|url=https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rstb.2005.1722|aldizkaria=Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences|alea=1462|zenbakia=360|issn=0962-8436|pmid=16214748|pmc=PMC1609226|doi=10.1098/rstb.2005.1722|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. [[Endosinbionte]]ek eta beste [[Bektore erretrobiral|bektore]] batzuek eragindako [[introgresio genetiko]]ak are ez-eraginkorrago egin ditzake barra-kodeak espezieak identifikatzeko orduan<ref>{{Erreferentzia|izena=T.L|abizena=Whitworth|izenburua=DNA barcoding cannot reliably identify species of the blowfly genus Protocalliphora (Diptera: Calliphoridae)|orrialdeak=1731–1739|hizkuntza=en|abizena2=Dawson|abizena3=Magalon|abizena4=Baudry|izena2=R.D|izena3=H|izena4=E|data=2007-07-22|url=https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rspb.2007.0062|aldizkaria=Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences|alea=1619|zenbakia=274|issn=0962-8452|pmid=17472911|pmc=PMC2493573|doi=10.1098/rspb.2007.0062|sartze-data=2024-11-20}}</ref>.
=== Espezie ekologikoa ===
Ingurumeneko baliabide-multzo jakin bat, [[txoko ekologiko]] bat alegia, erabiltzen duten organismoen taldea da<ref name="Van Valen">Van Valen, L. 1976. Ecological species, multispecies, and oaks. Taxon 25:233–239.</ref>. Horren arabera, populazioek espezie hitzarekin ezagutzen ditugun multzoak osatzen badituzte, ingurunea aldatzean txoko ekologiko berriak sortzen direlako da<ref>{{Erreferentzia|izena=Mark|abizena=Ridley|izenburua=Evolution|argitaletxea=Blackwell Science|data=1996|edizioa=2nd ed|isbn=978-0-86542-495-1|sartze-data=2024-11-20}}</ref>.
== Espezie-kopuru estimatua ==
* [[Eukarioto|Eukarya]] 1.980.000
** [[Animalia]] 1.575.000
*** [[Belaki|Porifera]] 5.500
*** [[Placozoa]] 1
*** [[Monoblastozoa]] 1
*** [[Rhombozoa]] 70
*** [[Orthonectida]] 20
*** [[Cnidaria]] 10.000
*** [[Ctenophora]] 100
*** [[Platelminto|Platyhelminthes]] 20.000
*** [[Nemertea]] 900
*** [[Rotifera]] 1.800
*** [[Gastrotricha]] 450
*** [[Kinorhyncha]] 150
*** [[Nematoda]] 25.000
*** [[Nematomorpha]] 320
*** [[Acanthocephala]] 1.100
*** [[Entoprocta]] 150
*** [[Gnathostomulida]] 80
*** [[Priapulida]] 16
*** [[Loricifera]] 10
*** [[Symbion|Cycliophora]] 1
*** [[Sipuncula]] 320
*** [[Echiura]] 135
*** [[Annelida]] 16.500
*** [[Onikoforo|Onychophora]] 110
*** [[Tardigrada]] 800
*** [[Molusku|Mollusca]] 93.195
*** [[Artropodo|Arthropoda]] 1.156.000
**** [[Hexapoda]] 1.037.000
***** [[Kakalardo|Coleoptera]] 360.000
***** [[Hymenoptera]] 200.000
**** [[Quelicerata]] 76.000
**** [[Krustazeo|Crustacea]] 40.000
**** [[Myriapoda]]s 2.500
*** [[Foronido|Phoronida]] 20
*** [[Bryozoa|Ectoprocta]] 4.500
*** [[Brachiopoda]] 335
*** [[Ekinodermatu|Echinodermata]] 7.000
*** [[Chaetognatha]] 100
*** [[Hemichordata]] 85
*** [[Kordatu|Chordata]] 49.693
**** [[Pisces]] 22.000
**** [[Anfibio|Amphibia]] 4.000
**** [[Sauropsida]] 6.500
**** [[Hegazti|Aves]] 9.672
**** [[Ugaztun|Mammalias]] 4.327
** [[Landare|Plantae]] 270 000
*** [[Landare loredun|Magnoliophyta]] 240.000
*** [[Gimnospermo|Gymnospermae]] 2.500
*** [[Iratze|Pteridophytas]] 12.500
*** [[Goroldio|Bryophyta]] 15.000
** [[Onddo|Fungi]] 54.000
** [[Protisto|Protista]] 81.000
*** [[Alga]] 33.000
*** [[Protozoa]] 35.000
* [[Prokarioto]]ak 4.450
** [[Bakterio|Bacteria]] 4.000
** [[Arquaea]] 450
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{Taxonomia}}
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Taxonomia]]
[[Kategoria:Biologia terminologia]]
2x55d86gkj9e4v6ywaw90h0lqjx2kzx
9975585
9975584
2024-11-20T19:23:59Z
Theklan
336
/* Espezie genetikoa eta barra-kode espezieak */
9975585
wikitext
text/x-wiki
{{Wikipedia1000}}
{{Taxonomia kategoriak}}
'''Espezie''' bat [[organismo]]-[[Populazio (biologia)|populazio]] bat da, zeinean bi banakok, [[sexu]] edo estaltze-mota egokiak dituztenak, [[Ondore (biologia)|ondorengo]] [[Fertilitate|ugalkorrak]] [[Ugalketa|sor ditzaketen]], normalean [[ugalketa sexual]]aren bidez. Organismo baten oinarrizko [[Taxonomia|sailkapen-unitatea]] eta [[maila taxonomiko]]a da, baita [[biodibertsitate]]-unitate bat ere. Espezieak definitzeko beste modu batzuk dira [[kariotipo]]a, [[DNA]] sekuentzia, [[Morfologia (biologia)|morfologia]], portaera edo [[txoko ekologiko]]a. Gainera, [[paleontologo]]ek [[kronoespezie]] kontzeptua erabiltzen dute, ezin baita ugalketa fosila aztertu. [[Eukarioto]]-espezieen guztizko kopuruaren zenbatespen zehatzik berriena 8 eta 8,7 milioi artekoa da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=UN report: Humans accelerating extinction of other species|hizkuntza=en|data=2019-05-06|url=https://apnews.com/article/aaf1091c5aae40b0a110daaf04950672|aldizkaria=AP News|sartze-data=2024-11-18}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Camilo|abizena=Mora|izenburua=How Many Species Are There on Earth and in the Ocean?|orrialdeak=e1001127|hizkuntza=en|abizena2=Tittensor|abizena3=Adl|abizena4=Simpson|abizena5=Worm|izena2=Derek P.|izena3=Sina|izena4=Alastair G. B.|izena5=Boris|data=2011(e)ko abu. 23(a)|url=https://journals.plos.org/plosbiology/article?id=10.1371/journal.pbio.1001127|aldizkaria=PLOS Biology|alea=8|zenbakia=9|issn=1545-7885|pmid=21886479|pmc=PMC3160336|doi=10.1371/journal.pbio.1001127|sartze-data=2024-11-18}}</ref>. Horietatik %14 inguruk jaso dute deskribapen formal bat. Espezie guztiek ([[birus]]ek izan ezik) [[Nomenklatura binomial|bi zatiko izena]] dute, «binomio» bat. Izenaren lehen zatiak espezie horren [[Genero (biologia)|generoa]] zein den esaten digu. Bigarren zatiari [[Izen espezifiko (zoologia)|izen espezifikoa]] edo [[Izen botaniko|epiteto espezifikoa]] deitzen zaio ([[nomenklatura botaniko]]an, batzuetan baita [[nomenklatura zoologiko]]an ere). Adibidez, ''[[Boa constrictor]]'' ''[[Boa]]'' generoko espezieetako bat da, ''constrictor'' espeziearen epitetoa delarik.
Aurreko definizioek lehen begiratuan egokiak diruditen arren, xehetasun handiagoz aztertuz gero, espezie kontzeptu arazotsuak adierazten dituzte. Adibidez, ahaidetasun estua duten espezieen arteko mugak lausotu egiten dira [[Hibrido (biologia)|hibridazioarekin]], antzeko ehunka [[mikroespezie]]ren [[espezie konplexu]] batean eta [[eraztun espezie]] batean. Gainera, [[Ugalketa asexual|asexualki]] soilik ugaltzen diren organismoen artean, espezie ugaltzailearen kontzeptua apurtu egiten da, eta [[klon]] bakoitza potentzialki mikroespezie bat da. Definizio horietako bat bera ere ez da guztiz egokia, eta espeziearen kontzeptua agian [[bizia]]ren eredu perfektua ez den arren, zientzialarientzat eta [[Kontserbazionismo|kontserbazionistentzat]] tresna baliagarria izaten jarraitzen du Lurreko bizia aztertzeko orduan, zailtasun teorikoak alde batera utzita. Espezieak finkoak eta elkarren artean argi eta garbi bereiziak balira, ez legoke arazorik, baina [[eboluzio]]-prozesuen ondorioz, espezieak aldatu egiten dira. Horrek behartu egiten ditu taxonomoak erabakitzera, adibidez, noiz gertatu diren behar adina aldaketa leinu bat hainbat kronoespezietan banatu behar dela adierazteko, edo noiz aldendu diren populazioak, espezie [[Kladistika|kladistiko]] gisa deskribatzeko moduko izaera ezberdineko egoera nahikoak izan arte.
[[Aristoteles]]en garaitik XVIII. mendera arte, espezieak eta goi-taxonak hierarkia batean, [[izatearen kate handia]]n, antola zitezkeen kategoriatzat hartzen ziren. XIX. mendean, biologoek ulertu zuten espezieek eboluzionatu egin zezaketela, denbora nahikoa emanez gero. [[Charles Darwin]]en ''[[Espezieen jatorriaz]]'' 1859ko liburuak azaltzen zuen nola sor zitezkeen espezieak [[hautespen natural]]aren bidez. [[XX. mende]]an, [[genetika]]k eta populazioen [[ekologia]]k nabarmen zabaldu zuten jakintza hori. Aldakortasun genetikoa [[mutazio]]etatik eta [[birkonbinazio]]tik sortzen da; organismoak berak, berriz, mugikorrak dira, eta horrek [[isolamendu geografiko]]a eta [[jito genetiko]]a eragiten ditu, [[hautespen presio]] aldakorrekin. Batzuetan, [[gene]]ak espezieen artean truka daitezke [[geneen transferentzia horizontal]]aren bidez; azkar sor daitezke espezie berriak hibridazioaren eta [[poliploidia]]ren bidez; eta espezieak hainbat arrazoirengatik [[Espezieen iraungipen|iraungi]] daitezke. Birusak kasu berezi bat dira, [[mutazio eta hautespen oreka]] batek bultzatuta, eta [[kuasiespezie]] gisa trata daitezke.
== Definizioak ==
[[Biologo]]ek eta [[taxonomia|taxonomoek]] espezieak definitzeko saiakera asko egin dituzte, morfologiatik hasi eta genetikarantz aurrera eginez. Lehen taxonomoek, [[Lineo]]k adibidez, ikusten zutena deskribatu beste erremediorik ez zuten izan, geroago espezie tipologiko edo morfologiko kontzeptuan formalizatu zena. [[Ernst Mayr]]rek erreprodukzio isolamendua azpimarratu zuen, baina hau, beste espezie kontzeptu batzuk bezala, zaila da, edo are ezinezkoa, probatzeko<ref>{{Erreferentzia|izena=Kevin|abizena=Zelnio|izenburua=Species Concepts|hizkuntza=en|url=https://www.scientificamerican.com/blog/evo-eco-lab/species-concepts/|aldizkaria=Scientific American|sartze-data=2024-11-18}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=James|abizena=Mallet|izenburua=A species definition for the modern synthesis|orrialdeak=294–299|data=1995-07-01|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/0169534795900314|aldizkaria=Trends in Ecology & Evolution|alea=7|zenbakia=10|issn=0169-5347|doi=10.1016/0169-5347(95)90031-4|sartze-data=2024-11-18}}</ref>. Geroagoko biologoak saiatu dira Mayrren definizioa fintzen, errekonozimendua eta kohesio kontzeptuekin, besteak beste<ref>{{Erreferentzia|izena=J. C.|abizena=Masters|izenburua=Why We Need a New Genetic Species Concept|orrialdeak=270|abizena2=Spencer|izena2=H. G.|data=1989-09|url=https://academic.oup.com/sysbio/article-abstract/38/3/270/1625783?redirectedFrom=fulltext|aldizkaria=Systematic Zoology|alea=3|zenbakia=38|issn=0039-7989|doi=10.2307/2992287|sartze-data=2024-11-18}}</ref>. Kontzeptuetako asko nahiko antzekoak dira, edo gainjarri egiten dira; beraz, ez da erraza horiek kontatzea: R. L. Mayden biologoak 24 bat kontzeptu erregistratu zituen, eta John Wilkins zientziaren filosofoak 26 kontatu zituen. Wilkinsek, gainera, espezie kontzeptuak oinarrizko zazpi motatan bildu zituen: (1) [[agamoespezie]]ak organismo asexualentzat (2) bioespezieak ugalketaz isolatutako organismo sexualentzat (3) [[ekoespezie]]ak txoko ekologikoetan oinarritutakoak (4) leinuan oinarritutakoak (5) espezie ebolutiboak ondare genetikoan oinarritutakoak (6) morfoespezieak forman edo fenotipoan oinarritutakoak eta (7) espezie taxonomiko jakin bat, taxonomoek zehazten dutena<ref>{{Erreferentzia|izena=Frank E.|abizena=Zachos|izenburua=Species concepts in biology: historical development, theoretical foundations and practical relevance|argitaletxea=Springer|data=2016|isbn=978-3-319-44964-7|sartze-data=2024-11-18}}</ref>.
=== Definizio tipologikoa ===
[[Fitxategi:Eurasian blue tit Lancashire.jpg|thumb|[[Amilotx urdin]] (''Cyanistes caeruleus'') heldu guztiek kolore berberak dituzte, ''morfoespezie'' gisa definizio egokia egitea baimentzen duena.]]
Definizio honetan, espeziea bizidun-talde bat da, zeinean kide guztiak nahikoa doitzen baitira ezaugarri zehaztu jakin batzuetara. Bariazio-taldekamenduek edo aleen [[fenotipo]]ek desberdinduko lituzkete espezieak<ref>{{Erreferentzia|izena=Stephen Jay|abizena=Gould|izenburua=The panda's thumb : more reflections in natural history|argitaletxea=New York : Norton|data=1982|url=https://archive.org/details/pandasthumb000step/page/204|isbn=978-0-393-30023-9|sartze-data=2024-11-18}}</ref>. Hauxe da, besteak beste, Lineok espezieak identifikatzeko erabilitako metodo klasikoa. Alabaina, gaur egun badakigu fenotipo desberdin bik ez dutela beti adierazten espezie bi. Esaterako, hego biko [[Drosophila|drosofila]] baten lau hegoko drosofila kumea ez da “beste” espezie batekoa<ref name="ZT" />. Izendapen hau duten espezieei ''morfoespezie'' deritze<ref>{{Erreferentzia|izena=Michael|abizena=Ruse|izenburua=Definitions of Species in Biology|orrialdeak=97–119|hizkuntza=en|data=1969-08-01|url=https://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1093/bjps/20.2.97|aldizkaria=The British Journal for the Philosophy of Science|alea=2|zenbakia=20|issn=0007-0882|doi=10.1093/bjps/20.2.97|sartze-data=2024-11-18}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Ralph A.|abizena=Lewin|izenburua=THREE SPECIES CONCEPTS|orrialdeak=609–613|hizkuntza=en|data=1981-08|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.2307/1219942|aldizkaria=TAXON|alea=3|zenbakia=30|issn=0040-0262|doi=10.2307/1219942|sartze-data=2024-11-18}}</ref>.
Izatez, [[Nomenklatura Zoologikorako Nazioarteko Kodea]]k ''de facto'' espeziearen kontzeptu tipologikoarekin jokatzen du espezie berriak deskribatzeko arauak ematean. Kodeak arautu bezala, alde batetik, eta posiblea denean, ale-kopuru handiekin egin behar da lan, aleak populazio desberdinetakoak izanik. Aztertu egin behar dira ahalik eta ezaugarri gehien: morfologikoak, ekologikoak, fisiologikoak, etologikoaketa abar. Datu guzti horiekin espeziearen deskribapen zehatz-zehatza burutu eta argitaratu behar da. Horretarako erabili den material biologikoa edozein zientzialariren eskumende egon behar da, eta horregatik normalena izaten da material biologiko hori erakunderen batean depositatzea, unibertsitate edo museoren batean, egokiro kontserbatuta. Deskribapenarekin batera, “[[Espezie tipo|tipoa]]” edo “ale tipikoa”, edota zehazkiago [[holotipo]]a, designatzen da. Ale horixe da, deskribatzailearen ustez, espeziea ondoen errepresentatzen duena. Holotipoarekin batera, deskribapenerako erabili diren gainerako aleak aipatzen dira argitalpenean; beroriek [[paratipo]]ak dira. Holotipoak eta paratipoek serie tipiko deritzona osotzen dute. Serie tipiko horrek mugatzen ditu espeziearen betebeharreko ezaugarriak, bera da espeziearen kanona, eta horrenbestez, espezie horren ezaugarriak betetzen dituena izango da espezie horretakoa, nahiz eta ez jakin benetan elkarren artean ugaltzerik duten ala ez<ref name="ZT" />.
1970eko hamarkadan, [[Robert R. Sokal]]ek, [[Theodore J. Crovello]]k eta [[Peter Sneath]]ek espezie morfologikoaren kontzeptuaren aldaera bat proposatu zuten, espezie [[fenetiko]] bat, elkarren artean antzeko fenotipo bat duten organismo multzo gisa definitua, baina beste organismo multzo batzuetatik ezberdina den fenotipo bat<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Species: the units of biodiversity|argitaletxea=Chapman & Hall|data=1997|zenbakia=54|editore-abizena=Claridge|editore-izena=Michael F.|isbn=978-0-412-63120-7|sartze-data=2024-11-18|serie=Special volume / The Systematics Association}}</ref>. Espezie morfologikoaren kontzeptutik aldentzen da, entitateak taldekatzeko distantziaren edo antzekotasunaren zenbakizko neurri bat barne hartzen duelako, ezaugarri fenotipikoen kopuru aski handi baten aldagai anitzeko konparazioetan oinarrituta<ref>{{Erreferentzia|url=https://academic.oup.com/sysbio/article-abstract/23/4/536/1675380?redirectedFrom=fulltext|aldizkaria=academic.oup.com|doi=10.1093/sysbio/23.4.536|sartze-data=2024-11-18}}</ref>.
=== Definizio ebolutiboa ===
Espezie ebolutibo bat, [[George Gaylord Simpson]]ek 1951n iradokitakoa, «denboran eta espazioan zehar antzeko beste entitateekiko identitatea mantentzen duen organismoz osatutako entitatea da, eta bere xede ebolutibo independentea eta joera historikoak ditu»<ref>{{Erreferentzia|izena=Léo F.|abizena=Laporte|izenburua=Simpson on species|orrialdeak=141–159|hizkuntza=en|data=1994-03-01|url=https://link.springer.com/article/10.1007/BF01058629|aldizkaria=Journal of the History of Biology|alea=1|zenbakia=27|issn=1573-0387|doi=10.1007/BF01058629|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Horren arabera, espezie ebolutiboa leinu bakarra da, arbaso-ondorengoen populazioak besarkatzen dituena, eta gainerako leinuekiko bereizita mantentzen dena. Definizio horrexetaz baliatzen dira taxonomo eta paleontologo asko, eta argi ikusten dute noraino iristen diren espezie jakin baten mugak, hau da, zein den espezie horren fenotipoa eta non hasten den gainerako espezieekiko diskontinuitatea. Definizio ebolutiboak, alabaina, arazo nagusi bi ditu. Batetik, zelan erabaki zer den historia ebolutibo komuna? Espezie bateko ale guztiak ez dira inoiz erabat identikoak izaten eta, hortaz, ezin izan dute bide ebolutibo berbera segitu. Gainera, bi [[kronospezie]] leinu berekoak izan arren, bi espezie bailiren kontsideratzen dira. Bestalde, nahiz eta espeziazioa espezie baten populazio desberdinek jasaten duten presio guztien ondorio gisa ulertzen den oro har, definizio ebolutiboak ez du ezer zehazten espeziea mantentzen duten edota espeziea eboluzionarazten duten mekanismoez<ref name="ZT">{{Erreferentzia|egilea=Kepa Altonaga|izenburua=Espezie|lana=ZT Hiztegi Berria|url=https://zthiztegia.elhuyar.eus/terminoa/eu/espezie|aldizkaria=zthiztegia.elhuyar.eus|sartze-data=2018-12-17}}</ref>. Kontzeptuaren beste definizio bat [[Kevin de Quieroz]]en "Espeziaren Leinu Orokorraren Kontzeptua" da<ref>{{Erreferentzia|izena=Kevin|abizena=de Queiroz|izenburua=The General Lineage Concept of Species, Species Criteria, and the Process of Speciation|hizkuntza=en-US|data=1998|url=https://repository.si.edu/handle/10088/4652|sartze-data=2024-11-20}}</ref>.
=== Definizio biologikoa ===
[[Fitxategi:Ernst_Mayr_PLoS.jpg|thumb|[[Ernst Mayr]], ''[[Homo sapiens]]'' espeziekoa, definizio biologikoaren egilea.]]
Definizio honen arabera, espeziea elkarrekin benetan ugaldu egiten diren edo potentzialki ugal daitezkeen populazio naturalen multzoa da, gainerako multzoekiko ugal isolamendua duena<ref name="Mayr1942">Mayr, E. 1942. Systematics and the origin of species. Columbia Univ. Press, New York.</ref> eta [[Ernst Mayr|Mayr]], 1942<ref name="Dobzhansky T. 1937">Dobzhansky T. 1937. Genetics and the origin of species. Columbia University Press, New York.</ref>. Espezie biologikoaren definizioaren arabera, beraz, badaude zenbait mekanismo isolatzaile ahaideturiko espezieen arteko gene-fluxua ekiditeko. Ikuspegi horretatik espeziazioa mekanismo isolatzaile horien lorpenean datza azken batean, eta osoa dela esan ohi da, baldin eta garatu diren barrera ugaltzaileak nahikoa badira espezie berri bien arteko gene-fluxua ekiditeko. Aipaturiko mekanismo isolatzaileak mota bikoak izaten dira, prezigotikoak eta postzigotikoak, segun-eta ernalketarik gertatzen den ala ez. Izatez, hauxe da espeziearen definiziorik onartuena eta kontsentsurik zabalena erdietsi duena, baina badauzka zenbait eragozpen. Batetik, begien bistakoa denez, ezin zaie aplikatu asexualki ugaltzen diren espezieei. Bestalde, praktikan ez da baliagarria espezie suntsituetarako, ez baitira ugaltzen. Hala ere, horrelako kasuetan aleen elkarren arteko fenotipo-antzekotasuna erabiltzen da espeziea onartzeko. Nolanahi, ugal isolamenduaren irizpidea ezin da praktikan erabili geografikoki banandutako populazioak dituzten espezieekin, eta, areago, espezie askoren kasuan ezin da ugalketa behatu baldintza naturaletan, hau da, ezin da espeziearen benetakotasunaren bermerik lortu<ref name="ZT" />.
Adierazi bezala, espezie biologikoaren kontzeptuaren arazoa praktikan agertzen da. Eta ez soilik fosilei dagokiela (esate baterako, nola baiezta daiteke trilobite-populazio bi elkarrekin ugaltzeko gai zirenez), baita egungo bizidunekin: orokorrean, taxonomoek ezin dute frogatu populazio biren artean gene-elkartrukea posiblea ote den; areago, gehienetan bildumetako ale kontserbatuekin egiten dute lan. Argi dagoenez, espeziearen definizio biologikoa batzuetan irreala izaten da, espezieak zehazteko unean<ref name="ZT" />.
Beraz, praktikan beste bideren batetik abiatu beharko da, irizpide errazagoak bilatuz. Irizpide horiek morfologikoak izaten dira, zeintzuak errazenak baitira behatzeko eta kontserbatzeko. Edozelan ere, logikoak dira, zeren eta, suposatu egiten bada espezie batek kohesio genetikoa mantendu behar duela, orduan logikoa baita itxarotea aleen aldaketa morfologikoa leuna eta jarraia izatea espezie baten barruan, eta, era berean, ez-jarraia edo bat-batekoa espezie desberdinen artean. Beraz, nahiz eta teorian espeziearen kontzeptua populazioen propietate ugaltzaileetan oinarrituta egon, praxian batez ere morfologiak lagunduko du espezieak bereizteko unean<ref name="ZT" />.
=== Definizio morfologikoa ===
Definizio honetan, espeziea populazio bat edota populazio-taldea morfologikoki gainerako populazioetatik bereizten dena da<ref name="Cronquist">Cronquist, A. 1978. Once again, what is a species? p. 3–20. In: J. A. Romberger (ed.), Biosys-tematics in agriculture, Allenheld, Osman and Company, Montclair, NJ.</ref>. Aurreko definizioaren oso antzekoa da. Kontzeptu biok nahikoa kritikatuak dira zeren, datu genetikoek erakutsi bezala, genetikoki oso desberdinak diren populazioak oso antzekoak izan baitaitezke morfologikoki eta, aitzitik, oso ahaideturiko populazioen artean batzuetan alde morfologiko nabarmenak egon daitezke. Nolanahi ere, espezie gehienak soilik morfologian oinarrituta deskribatu dira<ref name="ZT" />.
=== Antzekotasun genetikoa eta barra-kode espezieak ===
[[Fitxategi:Cytochrome C Oxidase 1OCC in Membrane 2.png|thumb|[[c zitokromo oxidasa]] [[entzima]]ren atal bat, [[Barcode of Life Data Systems]] datu-basean erabiltzen dena.]]
[[Mikrobiologia]]n, [[gene]]ak libreki mugi daitezke, baita modu urrunean ahaidetutako [[bakterio]]en artean ere, eta, ziurrenik, bakterioen domeinu osora hedatzen dira. Arau orokor gisa, mikrobiologoek onartu dute [[16S RNA erribosomikoa]]ren sekuentzia genetikoak dituzten [[Bacteria]] edo [[Archaea]]ko kideak, elkarren artean %97 baino antzekoagoan badira, [[DNA-DNA hibridazio]]aren bidez egiaztatu behar direla, espezie berekoak ote diren erabakitzeko<ref>{{Erreferentzia|izena=E.|abizena=STACKEBRANDT|izenburua=Taxonomic Note: A Place for DNA-DNA Reassociation and 16S rRNA Sequence Analysis in the Present Species Definition in Bacteriology|orrialdeak=846–849|abizena2=GOEBEL|izena2=B. M.|data=1994|url=https://www.microbiologyresearch.org/content/journal/ijsem/10.1099/00207713-44-4-846|aldizkaria=International Journal of Systematic and Evolutionary Microbiology|alea=4|zenbakia=44|issn=1466-5034|doi=10.1099/00207713-44-4-846|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Kontzeptu hori %98,7ko antzekotasunera murriztu zen 2006an.
[[Batezbesteko identitate nukleotidiko]]aren metodoak (ANI) genoma osoen arteko [[distantzia genetiko]]a kuantifikatzen du, 10.000 [[base pare]] inguruko eskualdeak erabiliz. Genero bateko genomen datu nahikoak izanik, algoritmoak erabil daitezke espezieak kategorizatzeko, hala nola ''[[Pseudomonas avellana]]''-rentzat 2013an<ref>{{Erreferentzia|izena=Miriam|abizena=Land|izenburua=Insights from 20 years of bacterial genome sequencing|orrialdeak=141–161|hizkuntza=en|abizena2=Hauser|abizena3=Jun|abizena4=Nookaew|abizena5=Leuze|abizena6=Ahn|abizena7=Karpinets|abizena8=Lund|abizena9=Kora|izena2=Loren|izena3=Se-Ran|izena4=Intawat|izena5=Michael R.|izena6=Tae-Hyuk|izena7=Tatiana|izena8=Ole|izena9=Guruprased|data=2015-03-01|url=https://link.springer.com/article/10.1007/s10142-015-0433-4|aldizkaria=Functional & Integrative Genomics|alea=2|zenbakia=15|issn=1438-7948|pmid=25722247|pmc=PMC4361730|doi=10.1007/s10142-015-0433-4|sartze-data=2024-11-20}}</ref>, eta 2020tik sekuentziatutako bakterio eta arkea guztientzat<ref>{{Erreferentzia|izena=Donovan H.|abizena=Parks|izenburua=A complete domain-to-species taxonomy for Bacteria and Archaea|orrialdeak=1079–1086|hizkuntza=en|abizena2=Chuvochina|abizena3=Chaumeil|abizena4=Rinke|abizena5=Mussig|abizena6=Hugenholtz|izena2=Maria|izena3=Pierre-Alain|izena4=Christian|izena5=Aaron J.|izena6=Philip|data=2020-09|url=https://www.nature.com/articles/s41587-020-0501-8|aldizkaria=Nature Biotechnology|alea=9|zenbakia=38|issn=1546-1696|doi=10.1038/s41587-020-0501-8|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Sekuentzien artean ikusitako ANI balioek %85-95ean «ANI arrakala» dutela dirudi, eta horrek iradokitzen du muga genetiko egoki bat dagoela espezie kontzeptu bat definitzeko<ref>{{Erreferentzia|izena=Luis M.|abizena=Rodriguez-R|izenburua=Reply to: “Re-evaluating the evidence for a universal genetic boundary among microbial species”|orrialdeak=4060|hizkuntza=en|abizena2=Jain|abizena3=Conrad|abizena4=Aluru|abizena5=Konstantinidis|izena2=Chirag|izena3=Roth E.|izena4=Srinivas|izena5=Konstantinos T.|data=2021-07-07|url=https://www.nature.com/articles/s41467-021-24129-1|aldizkaria=Nature Communications|alea=1|zenbakia=12|issn=2041-1723|pmid=34234115|pmc=PMC8263725|doi=10.1038/s41467-021-24129-1|sartze-data=2024-11-20}}</ref>.
[[DNAren barra-kode]]a espezieak bereizteko modu egokia da, baita espezialistak ez direnek ere erabil dezaten. Barra-kodeetako bat [[c zitokromo oxidasa]]ren genearen barruko [[DNA mitokondrial]]aren eskualde bat da. Datu base batek, [[Barcode of Life Data System]]ek, 190.000 espezie baino gehiagoren DNA kode sekuentziak ditu<ref>{{Erreferentzia|izena=Sujeevan|abizena=Ratnasingham|izenburua=bold : The Barcode of Life Data System (http://www.barcodinglife.org)|orrialdeak=355–364|hizkuntza=en|abizena2=Hebert|izena2=Paul D. N.|data=2007-05|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1471-8286.2007.01678.x|aldizkaria=Molecular Ecology Notes|alea=3|zenbakia=7|issn=1471-8278|pmid=18784790|pmc=PMC1890991|doi=10.1111/j.1471-8286.2007.01678.x|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gene Watch Page|data=2014-04-03|url=https://web.archive.org/web/20140403101448/http://www.councilforresponsiblegenetics.org/genewatch/genewatchpage.aspx?pageid=510|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Hala ere, [[Rob DeSalle]] bezalako zientzialariek kezka adierazi dute taxonomia klasikoa eta DNAren barra kodea adiskidetu behar direlako, termino okerra dela uste baitute, espezieak modu ezberdinean mugatzen dituztelako<ref>{{Erreferentzia|izena=Rob|abizena=DeSalle|izenburua=The unholy trinity: taxonomy, species delimitation and DNA barcoding|orrialdeak=1905–1916|hizkuntza=en|abizena2=Egan|abizena3=Siddall|izena2=Mary G|izena3=Mark|data=2005-10-29|url=https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rstb.2005.1722|aldizkaria=Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences|alea=1462|zenbakia=360|issn=0962-8436|pmid=16214748|pmc=PMC1609226|doi=10.1098/rstb.2005.1722|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. [[Endosinbionte]]ek eta beste [[Bektore erretrobiral|bektore]] batzuek eragindako [[introgresio genetiko]]ak are ez-eraginkorrago egin ditzake barra-kodeak espezieak identifikatzeko orduan<ref>{{Erreferentzia|izena=T.L|abizena=Whitworth|izenburua=DNA barcoding cannot reliably identify species of the blowfly genus Protocalliphora (Diptera: Calliphoridae)|orrialdeak=1731–1739|hizkuntza=en|abizena2=Dawson|abizena3=Magalon|abizena4=Baudry|izena2=R.D|izena3=H|izena4=E|data=2007-07-22|url=https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rspb.2007.0062|aldizkaria=Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences|alea=1619|zenbakia=274|issn=0962-8452|pmid=17472911|pmc=PMC2493573|doi=10.1098/rspb.2007.0062|sartze-data=2024-11-20}}</ref>.
=== Espezie ekologikoa ===
Ingurumeneko baliabide-multzo jakin bat, [[txoko ekologiko]] bat alegia, erabiltzen duten organismoen taldea da<ref name="Van Valen">Van Valen, L. 1976. Ecological species, multispecies, and oaks. Taxon 25:233–239.</ref>. Horren arabera, populazioek espezie hitzarekin ezagutzen ditugun multzoak osatzen badituzte, ingurunea aldatzean txoko ekologiko berriak sortzen direlako da<ref>{{Erreferentzia|izena=Mark|abizena=Ridley|izenburua=Evolution|argitaletxea=Blackwell Science|data=1996|edizioa=2nd ed|isbn=978-0-86542-495-1|sartze-data=2024-11-20}}</ref>.
== Espezie-kopuru estimatua ==
* [[Eukarioto|Eukarya]] 1.980.000
** [[Animalia]] 1.575.000
*** [[Belaki|Porifera]] 5.500
*** [[Placozoa]] 1
*** [[Monoblastozoa]] 1
*** [[Rhombozoa]] 70
*** [[Orthonectida]] 20
*** [[Cnidaria]] 10.000
*** [[Ctenophora]] 100
*** [[Platelminto|Platyhelminthes]] 20.000
*** [[Nemertea]] 900
*** [[Rotifera]] 1.800
*** [[Gastrotricha]] 450
*** [[Kinorhyncha]] 150
*** [[Nematoda]] 25.000
*** [[Nematomorpha]] 320
*** [[Acanthocephala]] 1.100
*** [[Entoprocta]] 150
*** [[Gnathostomulida]] 80
*** [[Priapulida]] 16
*** [[Loricifera]] 10
*** [[Symbion|Cycliophora]] 1
*** [[Sipuncula]] 320
*** [[Echiura]] 135
*** [[Annelida]] 16.500
*** [[Onikoforo|Onychophora]] 110
*** [[Tardigrada]] 800
*** [[Molusku|Mollusca]] 93.195
*** [[Artropodo|Arthropoda]] 1.156.000
**** [[Hexapoda]] 1.037.000
***** [[Kakalardo|Coleoptera]] 360.000
***** [[Hymenoptera]] 200.000
**** [[Quelicerata]] 76.000
**** [[Krustazeo|Crustacea]] 40.000
**** [[Myriapoda]]s 2.500
*** [[Foronido|Phoronida]] 20
*** [[Bryozoa|Ectoprocta]] 4.500
*** [[Brachiopoda]] 335
*** [[Ekinodermatu|Echinodermata]] 7.000
*** [[Chaetognatha]] 100
*** [[Hemichordata]] 85
*** [[Kordatu|Chordata]] 49.693
**** [[Pisces]] 22.000
**** [[Anfibio|Amphibia]] 4.000
**** [[Sauropsida]] 6.500
**** [[Hegazti|Aves]] 9.672
**** [[Ugaztun|Mammalias]] 4.327
** [[Landare|Plantae]] 270 000
*** [[Landare loredun|Magnoliophyta]] 240.000
*** [[Gimnospermo|Gymnospermae]] 2.500
*** [[Iratze|Pteridophytas]] 12.500
*** [[Goroldio|Bryophyta]] 15.000
** [[Onddo|Fungi]] 54.000
** [[Protisto|Protista]] 81.000
*** [[Alga]] 33.000
*** [[Protozoa]] 35.000
* [[Prokarioto]]ak 4.450
** [[Bakterio|Bacteria]] 4.000
** [[Arquaea]] 450
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{Taxonomia}}
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Taxonomia]]
[[Kategoria:Biologia terminologia]]
2fw9r1n0drcpx04nt310repaoqinuan
Lankide eztabaida:Theklan/2009ko martxoa
3
100098
9974791
1457261
2024-11-20T14:09:40Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2009ko martxoa]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2009ko martxoa]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
1457261
wikitext
text/x-wiki
== Estatistiken orriko euskarazko Wikipediaren kokapena beste Wikipediekiko ==
Kaixo Theklan, beste egunean [[Wikipedia:Estatistikak]] orriko "Euskal Wikipediaren kokapena beste Wikipediekiko" atalean euskarazko Wikipediaren artikulu kopuru finkoa jarri nuen, unean-uneko artikuluak ematen dituen NUMBEROFARTICLES txantiloia kenduta. Gero zuk lehen zegoen bezala jarri zenuen.
Hala jarri banuen, izan zen beste modura batzuetan inkoherentziak sortzen direlako. Esate baterako, malaierazko Wikipedia euskarazkoaren aurretik dagoenean (baina artikulu gutxitara), batzuetan zerrenda horretan badirudi euskarazkoak artikulu gehiago dauzkala, NUMBEROFARTICLES txantiloiak euskararen uneko artikulu kopurua adierazten duelako eta gainerako Wikipedien artikulu kopurua zaharkitua geratzen delako. Horregatik, uste dut egokiagoa dela data finko bateko artikulu kopurua jartzea beti. Zer iruditzen zaizu?--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 22:02, 15 Martxoa 2009 (UTC)
:Primeran.--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 07:29, 16 Martxoa 2009 (UTC)
== Itsamendiak ==
Kaixo Theklan, geologiako terminologia kontu batekin natorkizu: "[[itsaspeko mendi]]a" izendatzeko "itsasmendi" egokia litzateke? Ez dakit euskarazko geologoen munduan erabiltzen den ala ez, baina agian proposatzekoa litzateke. Euskararen ikuspuntutik beregainagoa iruditzen zait eta beste hizkuntza batzuen bide beretik doa (Seamount, Sǣbeorg...). Baina izena aldatu (edo bestearekin batera ipini) baino lehen, zure iritzia jakin nahi nuke, edo nonbaiten begiratu dezakezun... --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|erantzun hemen]]) 22:03, 24 Martxoa 2009 (UTC)
:Ados. --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|erantzun hemen]]) 23:04, 25 Martxoa 2009 (UTC)
8vxkxvhpcqshjz4xxgci5v6myxekuq5
9975186
9974791
2024-11-20T14:26:26Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2009ko martxoa]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2009ko martxoa]]» izenera aldatu du: Revert
1457261
wikitext
text/x-wiki
== Estatistiken orriko euskarazko Wikipediaren kokapena beste Wikipediekiko ==
Kaixo Theklan, beste egunean [[Wikipedia:Estatistikak]] orriko "Euskal Wikipediaren kokapena beste Wikipediekiko" atalean euskarazko Wikipediaren artikulu kopuru finkoa jarri nuen, unean-uneko artikuluak ematen dituen NUMBEROFARTICLES txantiloia kenduta. Gero zuk lehen zegoen bezala jarri zenuen.
Hala jarri banuen, izan zen beste modura batzuetan inkoherentziak sortzen direlako. Esate baterako, malaierazko Wikipedia euskarazkoaren aurretik dagoenean (baina artikulu gutxitara), batzuetan zerrenda horretan badirudi euskarazkoak artikulu gehiago dauzkala, NUMBEROFARTICLES txantiloiak euskararen uneko artikulu kopurua adierazten duelako eta gainerako Wikipedien artikulu kopurua zaharkitua geratzen delako. Horregatik, uste dut egokiagoa dela data finko bateko artikulu kopurua jartzea beti. Zer iruditzen zaizu?--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 22:02, 15 Martxoa 2009 (UTC)
:Primeran.--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 07:29, 16 Martxoa 2009 (UTC)
== Itsamendiak ==
Kaixo Theklan, geologiako terminologia kontu batekin natorkizu: "[[itsaspeko mendi]]a" izendatzeko "itsasmendi" egokia litzateke? Ez dakit euskarazko geologoen munduan erabiltzen den ala ez, baina agian proposatzekoa litzateke. Euskararen ikuspuntutik beregainagoa iruditzen zait eta beste hizkuntza batzuen bide beretik doa (Seamount, Sǣbeorg...). Baina izena aldatu (edo bestearekin batera ipini) baino lehen, zure iritzia jakin nahi nuke, edo nonbaiten begiratu dezakezun... --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|erantzun hemen]]) 22:03, 24 Martxoa 2009 (UTC)
:Ados. --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|erantzun hemen]]) 23:04, 25 Martxoa 2009 (UTC)
8vxkxvhpcqshjz4xxgci5v6myxekuq5
Lankide eztabaida:Theklan/2009ko apirila
3
100099
9974786
1102323
2024-11-20T14:09:38Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2009ko apirila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2009ko apirila]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
1102323
wikitext
text/x-wiki
== Eskerrik asko ==
Dena den, lan itzela geratzen zaigu oraindik egiteko. --[[Lankide:Zariquiegui|Zariquiegui]] ([[Lankide Eztabaida:Zariquiegui|erantzun hemen]]) 13:17, 9 Apirila 2009 (UTC)
== Nola agerrarazi dezaket leku baten kokapena mapa batean eta koordenatuen bidez? ==
Kaixo Tekhlan!
Hilabete pare bat besterik ez darazmkit hemen. Galdera bat daukat eta zuk erantzun ahal dezakezula esan didate: Nola ager dezaket leku baten kokapena mapa batean eta koordenatuen bidez?
Askotan, adibidez Galway hiriko artikuluan, bere infotaulan koordenatuak sartu eta ez zait hiriaren kokapena erakusten duen puntua mapan agertzen.
Erantzungo bazenit eskertuko nizuke. Arratsaldeon pasa.
--[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] ([[Lankide Eztabaida:Euskalduna|erantzun hemen]]); 15:10, 2009 Apirilak 9 (UTC)
== Eduki minimoa gutxienez ==
Kaixo! Arrazoia duzu baina gaur jatorrizko testua euskaratzeko denboraz larri nabilenez horrela utzi dut eta oraindik amaitzeke dago. Mezu hau probestuz, saiatu naiz Irlandako txantiloia egin eta Galway hiriko kokapena jartzen baina ondorio ustelarekin...
Taleisin Liburuaren artikulua ziur beteko dut (nahiz eta gaurko egunean ez izan), nik sortutako Zeltiar Mitologiaren orrialdea eta beste artikuluen proiektu bat baida eta badira ia zenbait aste lanean nabilela...
Barkatu nere Aste Santuko presak baino joan beharrean nago eta ahal dudan bezain laisterren erantzungo dizut eta artikulua osatu (ahal bada bihar). Arratsaldeon pasa!
== Eduki minimoa gutxienez ==
Gabon!
Zuk atzo irlandako kokapen maparekin lagundu ondoren Irlandako Uharteko hirien kokapenak ezartzen egon nintzen hiriz-hiri, Belfast eta Derry hirietara ailegatzean zure arazo berdinarekin topatu nintzen... Belfast-en kasuan arazoa lehendik eginiriko Belfast hiriaren kokapen mapa itsatsiaz konpondu dut baina Derry-ren kasuan ez dut halakorik inon aurkitu ahal izan.
Nere ustez ingelerazko wikipedian erabiltzen duten kodea eta kokapen mapa berberak erabili beharko zenituzke, hauek baitira gai zehatz honetan iturri fidagarrienak. Zuk diozun Ulstergo bandera hori Irlanda Uharte osoko eskualde edo probintzia historiko baten bandera da bai, baina kontuan izan gaur egungo Ipar Irlandako britaniar eskualdeak ez duela aintzineko Ulster eskualde osoa erabat bereganatzen, hau da, Ulstergo eskualde historiko honen barnean 6 konderri Ipar Irlandan daudela eta beste 3 Irlandako Errepublikan. Hortaz nere ustetan [[:en:Flag of Ulster]] bandera Ipar Irlandako bandera gisa erabiltzea ez litzateke gaur egungo lurralde hartako egoera administratiboarekiko leial izatea. Bestalde, Ipar Irlandak bere berezko bandera bazuen [[:en:Ulster Banner]] , arazoa zera da: bandera hau 1972. urtetik aurrera ez dela erabiltzen eta gaur egun Ipar Irlandak berezko banderarik ez duela... beno, izatekotan Bretainia Handiarena.
Hortaz goian diodan bezala:
'''Nere ustez ingelerazko wikipedian erabiltzen duten kodea eta kokapen mapa berberak erabili beharko zenituzke'''.
Ez dakit nere erantzuna (edo hizt-aspertua) lagungarri suertatu zaizun.
P.D: Nik Locronan herri bretainiarra Frantziako mapan kokatzea ez dut lortu nahiz eta zuk esandako jarraibideak segitu eta [[:Txantiloi:Kokapen mapa/FR]] sortu.
Gabon pasa!
--[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] ([[Lankide Eztabaida:Euskalduna|erantzun hemen]]);16:14, 2009 Apirilak 9(UTC)
--[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] ([[Lankide Eztabaida:Euskalduna|erantzun hemen]]);16:14, 2009 Apirilak 9(UTC)
== Kalkulua ==
Excel bat daukat udalerri guztiekin eta tamainaren datu guztiekin, eta Hego Euskal Herriko udalerri guztiak "jarraipenean" dauzkat. Datuak noizbehinka eguneratzen ditut... eskuz. Ez da beste munduko ezer. Motibatzeko erabiltzen dut, bestela erreza da arin kantsatzea. --[[Lankide:Zariquiegui|Zariquiegui]] ([[Lankide Eztabaida:Zariquiegui|erantzun hemen]]) 16:28, 10 Apirila 2009 (UTC)
== Ipar Irlanda inguruan ==
Nere ustetan ere Belfasten artikuluan zuk jarritako Britainia Handiko bandera soila ez-partziala da lurralde honen egoera administratiboarekiko. Ah! Eta lan bikaina landu berri duzun Ipar Irlandako kokapen maparena, nabari da zure berezitasuna dela, ni aldiz horretan baldar antzean nabil...
Gabon pasa!
== Audioa ==
Ups, ez dut ikusi ingelesezko bertsioaren interwikian, horregatik pentsatu dut ez zegoela.--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 23:04, 10 Apirila 2009 (UTC)
== Gabriel Byrne eta Fort William ==
Gabon Theklan!
Gabriel Byrne irlandar aktorea eta Fort William eskoziar herriaren artikuluak sortu ditut. Arazoa zera da: Beste hizkuntz batetako bertsiora iragatean (adibidez ingelesera) hizkuntzen zutabean ez dela euskara agertzen (horrela artikulu horien euskarazko sarrera galeraziz).
Bi artikulu horiek sortzean hizkuntz zerrenda osoa kopiaru dut euskarako bertsioan behin eta berriz hizkuntzarik falta zen gainbegiratuz baina emaitza berdina izaten jarraitzen du: beste hizkuntzen bertsioetara iragatean ez da euskarazko sarrera agertzen.
Ez dakit arazoa ongi azaldu dudan ulertzeko moduan...
Kontua da zu edo beste administratzaile batek arazo honi konponbiderik jarri diezaiokezuen eta ahal bada azalduko bazenidaketen hau zergatik gertatzen den beste artikulu batzuk sortzean arazoa errepikatu ez dadin.
Eskerrik asko aldez aurretik. Gero arte.
--[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] ([[Lankide Eztabaida:Euskalduna|erantzun hemen]]); 18:32, 2009ko Apirilak 15 (UTC)
== Koordenatuak ==
Uste dut ia lortu dudala, baina kokapena atalean zerbait falta zait...Ez dakit zer den. Begiratu zuk badaezpada {{tx|Frantziako udalerri infotaula}} --[[Lankide:An13sa|An13sa]] 14:10, 20 Apirila 2009 (UTC)
:Bestela hiri orokor infotaulako datuak kopiatzen ditugu eta listo. Aterako da zerbait. --[[Lankide:An13sa|An13sa]] 18:16, 20 Apirila 2009 (UTC)
::Bai, ados. Hiri orokor infotaula erabili dut. --[[Lankide:An13sa|An13sa]] 12:39, 21 Apirila 2009 (UTC)
== galderatxo bat ==
Kaixo, Theklan. Banakuntza normalaren artikulua idazten ari naiz eta asmoa dut banakuntzari dagokion taula bat (zenbakiz betea, kalkuluak egiteko) sartzeko, baina ez zait iruditzen artikulua bera leku egokiena denik. Agian, eranskin:banakuntza normalaren taula izeneko batean (edo eranskinA:...?), wikisource-n? Zure iritziaren zai. 09:11, 25 Apirila 2009 (UTC)[[Lankide:Joxemai|Joxemai]]
== Costa del Sol Occidental ==
Hola, Theklan!! Oye, ¿cómo se traduce en euskera el nombre "Costa del Sol Occidental"? Un saludo. [[Lankide:Granadar|Granadar]] 20:32, 26 Apirila 2009 (UTC)
:Eskerrik asko!! [[Lankide:Granadar|Granadar]] 19:39, 29 Apirila 2009 (UTC)
oy2m4y0nvznzk5ag7yggyd1rn7idw78
9975196
9974786
2024-11-20T14:26:41Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2009ko apirila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2009ko apirila]]» izenera aldatu du: Revert
1102323
wikitext
text/x-wiki
== Eskerrik asko ==
Dena den, lan itzela geratzen zaigu oraindik egiteko. --[[Lankide:Zariquiegui|Zariquiegui]] ([[Lankide Eztabaida:Zariquiegui|erantzun hemen]]) 13:17, 9 Apirila 2009 (UTC)
== Nola agerrarazi dezaket leku baten kokapena mapa batean eta koordenatuen bidez? ==
Kaixo Tekhlan!
Hilabete pare bat besterik ez darazmkit hemen. Galdera bat daukat eta zuk erantzun ahal dezakezula esan didate: Nola ager dezaket leku baten kokapena mapa batean eta koordenatuen bidez?
Askotan, adibidez Galway hiriko artikuluan, bere infotaulan koordenatuak sartu eta ez zait hiriaren kokapena erakusten duen puntua mapan agertzen.
Erantzungo bazenit eskertuko nizuke. Arratsaldeon pasa.
--[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] ([[Lankide Eztabaida:Euskalduna|erantzun hemen]]); 15:10, 2009 Apirilak 9 (UTC)
== Eduki minimoa gutxienez ==
Kaixo! Arrazoia duzu baina gaur jatorrizko testua euskaratzeko denboraz larri nabilenez horrela utzi dut eta oraindik amaitzeke dago. Mezu hau probestuz, saiatu naiz Irlandako txantiloia egin eta Galway hiriko kokapena jartzen baina ondorio ustelarekin...
Taleisin Liburuaren artikulua ziur beteko dut (nahiz eta gaurko egunean ez izan), nik sortutako Zeltiar Mitologiaren orrialdea eta beste artikuluen proiektu bat baida eta badira ia zenbait aste lanean nabilela...
Barkatu nere Aste Santuko presak baino joan beharrean nago eta ahal dudan bezain laisterren erantzungo dizut eta artikulua osatu (ahal bada bihar). Arratsaldeon pasa!
== Eduki minimoa gutxienez ==
Gabon!
Zuk atzo irlandako kokapen maparekin lagundu ondoren Irlandako Uharteko hirien kokapenak ezartzen egon nintzen hiriz-hiri, Belfast eta Derry hirietara ailegatzean zure arazo berdinarekin topatu nintzen... Belfast-en kasuan arazoa lehendik eginiriko Belfast hiriaren kokapen mapa itsatsiaz konpondu dut baina Derry-ren kasuan ez dut halakorik inon aurkitu ahal izan.
Nere ustez ingelerazko wikipedian erabiltzen duten kodea eta kokapen mapa berberak erabili beharko zenituzke, hauek baitira gai zehatz honetan iturri fidagarrienak. Zuk diozun Ulstergo bandera hori Irlanda Uharte osoko eskualde edo probintzia historiko baten bandera da bai, baina kontuan izan gaur egungo Ipar Irlandako britaniar eskualdeak ez duela aintzineko Ulster eskualde osoa erabat bereganatzen, hau da, Ulstergo eskualde historiko honen barnean 6 konderri Ipar Irlandan daudela eta beste 3 Irlandako Errepublikan. Hortaz nere ustetan [[:en:Flag of Ulster]] bandera Ipar Irlandako bandera gisa erabiltzea ez litzateke gaur egungo lurralde hartako egoera administratiboarekiko leial izatea. Bestalde, Ipar Irlandak bere berezko bandera bazuen [[:en:Ulster Banner]] , arazoa zera da: bandera hau 1972. urtetik aurrera ez dela erabiltzen eta gaur egun Ipar Irlandak berezko banderarik ez duela... beno, izatekotan Bretainia Handiarena.
Hortaz goian diodan bezala:
'''Nere ustez ingelerazko wikipedian erabiltzen duten kodea eta kokapen mapa berberak erabili beharko zenituzke'''.
Ez dakit nere erantzuna (edo hizt-aspertua) lagungarri suertatu zaizun.
P.D: Nik Locronan herri bretainiarra Frantziako mapan kokatzea ez dut lortu nahiz eta zuk esandako jarraibideak segitu eta [[:Txantiloi:Kokapen mapa/FR]] sortu.
Gabon pasa!
--[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] ([[Lankide Eztabaida:Euskalduna|erantzun hemen]]);16:14, 2009 Apirilak 9(UTC)
--[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] ([[Lankide Eztabaida:Euskalduna|erantzun hemen]]);16:14, 2009 Apirilak 9(UTC)
== Kalkulua ==
Excel bat daukat udalerri guztiekin eta tamainaren datu guztiekin, eta Hego Euskal Herriko udalerri guztiak "jarraipenean" dauzkat. Datuak noizbehinka eguneratzen ditut... eskuz. Ez da beste munduko ezer. Motibatzeko erabiltzen dut, bestela erreza da arin kantsatzea. --[[Lankide:Zariquiegui|Zariquiegui]] ([[Lankide Eztabaida:Zariquiegui|erantzun hemen]]) 16:28, 10 Apirila 2009 (UTC)
== Ipar Irlanda inguruan ==
Nere ustetan ere Belfasten artikuluan zuk jarritako Britainia Handiko bandera soila ez-partziala da lurralde honen egoera administratiboarekiko. Ah! Eta lan bikaina landu berri duzun Ipar Irlandako kokapen maparena, nabari da zure berezitasuna dela, ni aldiz horretan baldar antzean nabil...
Gabon pasa!
== Audioa ==
Ups, ez dut ikusi ingelesezko bertsioaren interwikian, horregatik pentsatu dut ez zegoela.--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 23:04, 10 Apirila 2009 (UTC)
== Gabriel Byrne eta Fort William ==
Gabon Theklan!
Gabriel Byrne irlandar aktorea eta Fort William eskoziar herriaren artikuluak sortu ditut. Arazoa zera da: Beste hizkuntz batetako bertsiora iragatean (adibidez ingelesera) hizkuntzen zutabean ez dela euskara agertzen (horrela artikulu horien euskarazko sarrera galeraziz).
Bi artikulu horiek sortzean hizkuntz zerrenda osoa kopiaru dut euskarako bertsioan behin eta berriz hizkuntzarik falta zen gainbegiratuz baina emaitza berdina izaten jarraitzen du: beste hizkuntzen bertsioetara iragatean ez da euskarazko sarrera agertzen.
Ez dakit arazoa ongi azaldu dudan ulertzeko moduan...
Kontua da zu edo beste administratzaile batek arazo honi konponbiderik jarri diezaiokezuen eta ahal bada azalduko bazenidaketen hau zergatik gertatzen den beste artikulu batzuk sortzean arazoa errepikatu ez dadin.
Eskerrik asko aldez aurretik. Gero arte.
--[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] ([[Lankide Eztabaida:Euskalduna|erantzun hemen]]); 18:32, 2009ko Apirilak 15 (UTC)
== Koordenatuak ==
Uste dut ia lortu dudala, baina kokapena atalean zerbait falta zait...Ez dakit zer den. Begiratu zuk badaezpada {{tx|Frantziako udalerri infotaula}} --[[Lankide:An13sa|An13sa]] 14:10, 20 Apirila 2009 (UTC)
:Bestela hiri orokor infotaulako datuak kopiatzen ditugu eta listo. Aterako da zerbait. --[[Lankide:An13sa|An13sa]] 18:16, 20 Apirila 2009 (UTC)
::Bai, ados. Hiri orokor infotaula erabili dut. --[[Lankide:An13sa|An13sa]] 12:39, 21 Apirila 2009 (UTC)
== galderatxo bat ==
Kaixo, Theklan. Banakuntza normalaren artikulua idazten ari naiz eta asmoa dut banakuntzari dagokion taula bat (zenbakiz betea, kalkuluak egiteko) sartzeko, baina ez zait iruditzen artikulua bera leku egokiena denik. Agian, eranskin:banakuntza normalaren taula izeneko batean (edo eranskinA:...?), wikisource-n? Zure iritziaren zai. 09:11, 25 Apirila 2009 (UTC)[[Lankide:Joxemai|Joxemai]]
== Costa del Sol Occidental ==
Hola, Theklan!! Oye, ¿cómo se traduce en euskera el nombre "Costa del Sol Occidental"? Un saludo. [[Lankide:Granadar|Granadar]] 20:32, 26 Apirila 2009 (UTC)
:Eskerrik asko!! [[Lankide:Granadar|Granadar]] 19:39, 29 Apirila 2009 (UTC)
oy2m4y0nvznzk5ag7yggyd1rn7idw78
Mata Hari
0
101301
9975697
9477565
2024-11-20T20:51:07Z
Theklan
336
+[[Kategoria:Leeuwardendarrak]]; [[toolforge:quickcategories/batch/7966/|QuickCategories batch #7966]]
9975697
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa
}}
'''Margaretha Geertruida Zelle''', '''Mata Hari''' izenez ezagunagoa ([[Leeuwarden]], [[Herbehereak]], [[1876]]ko [[abuztuaren 7]]a - [[Vincennes]], [[Frantzia]], [[1917]]ko [[urriaren 15]]a) [[striptease]] dantzari ospetsua, kortesana eta espia herbeheretarra izan zen. [[Lehen Mundu Gerra]]n [[Alemaniar Inperioa|Alemaniarrentzako]] [[espioitza]] egiteagatik eta traizioagatik heriotza-zigorra ezarri zioten frantsesek. Fusilamendu bidezko exekuzioa 1917ko urriaren 15ean gauzatu zen [[Vincennesko gaztelua]]n.
Haren izena ''mathahari'' [[malaysiera]]tik dator eta [[Eguzkia|eguzki]] esan nahi du (hitzez hitz, "eguneko begia")<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Mata Hari {{!}} Dutch dancer and spy|hizkuntza=en|url=https://www.britannica.com/biography/Mata-Hari-Dutch-dancer-and-spy|aldizkaria=Encyclopedia Britannica|sartze-data=2021-03-14}}</ref>.
== Biografia ==
[[Fitxategi:Margaretha and Rudolph Mac Leod.jpg|thumb|ezkerrera|176px|<center>[[Mata Hari]] bere senarrarekin,</center><center> Rudolf MacLeod</center>]]
Adam Zelle kapelagilea (1840-1910) eta Antje van der Meulen (1842-1891) zituen guraso. Hiru neba gazteago ere bazituen. Geroago, gurasoak dibortziatu egin ziren eta aita berriro ere ezkondu zen Susanna Catharina ten Hooverekin (1844-1913). Aurrerago, bere ama hil zenean, Margaretha bere aitabitxiarekin joan zen bizitzera.
Eskola berezi batean ikasten hasi zen, zeinetan ikasi bitartean irakasle izateko trebatzen baitzituzten. Bertan, zuzendari batek jazarri omen zuen. Ondorioz, osabak eskolatik atera eta berarekin bizitzera eraman zuen Margaretha.
Garaiko zurrumurruek arbaso asiarrak zituela zioten arren, badirudi hori ez dela egia, bi gurasoak herbeheratarrak eta arbaso europarrak zituenak baitziren.
Ia 19 urte zituela Rudolf MacLeod militarrarekin ezkondu zen 1895ko uztailaren 1ean. Ez zuten elkar ezagutzen eta gutun bidezko komunikazio labur baten ondoren, Amsterdamen ezkondu ziren. Berehala bikotea [[Java (uhartea)|Javara]] bizitzera joan zen, bertan destinatu zutelako MacLeod.
Bi seme-alaba izan zituzten: Norman John, 1897ko urtarrilaren 30ean jaioa, eta Louise Jeanne, 1898ko maiatzaren 2an jaioa. Bi semeak [[sifili]]sak gaixotuak zirenez (gurasoengandik jaso zuten eritasuna), 1899an Norman-John hil egin zen. Heriotza sifilisarengatik izan zela uste izan bazen ere geroago pozoituta hil zen. MacLeodek gaizki tratatutako zerbitzari bat gertatu zen hilketa antolatu zuena: emaztea familiaren etxera bidali zuen, eta harexek pozoitu zituen umeak.
Familiarentzat kolpe latza izan zen. Ondorioz, Mata Hariren senarra edaten hasi zen, eta ez zen askotan etxetik agertzen. Esaten denez, bakardade honek Mata Hari [[Javatar herria|javatar]] kulturarekin eta ekialdeko maitasun teknikekin lehen harremanak izatera eraman zuen, bereiziki dantza folkloriko balinesekin. Urte batzuk geroago, luxuzko kortesana gisa ospe handia emango zioten.
=== Dantzari exotikoa eta kortesana ===
[[Europa]]ra itzulitakoan, Margaretha eta McLeod bereizi egin ziren, 1903an. Hasieran alabaren zaintza eskuratu zuen Margarethak, baina senarrak Javan izan zuen bizi lizunari buruzko lekukotasunen ondorioz, galdu egin zuen alabaren zaintzaz ebazteko epaiketa. Geroago, [[Paris|Parisen]], moda diseinatzaileen modelo gisa ere huts egin zuen. Porrot honek trauma handia eragin zion, bizitzeko baliabide ekonomikorik ez baitzuen orduan.
Geroago, berriz, Parisera itzuli zen, kemenez betea, eta, batetik, amagandik jaso zituen hazpegi exotikoez baliatuz; eta bestetik, Javako egonaldian ikasitako ezagutzak erakutsiz, pertsonaia bat sortu zuen: Mata Hari, Javako printzesa. Sasoi hartan, [[XIX. mendea|XIX. mende]]-amaieran, puri-purian zen literatura erromantikoak goretsi egiten zuen ekialdeko kulturen irudi lausoa, eta ongi zetorkion hori Margarethari. Baldintza hauek aprobetxatuz, Javako ustezko printzesa gisa, dantzari exotiko gisa lan egin zuen, ''striptease'' ikuskizunen protagonista bihurtuz. Gezurrak, irudimenak, eta egoera ekonomiko kaxkarra gainditzeko gogoak, emaitzak ekartzen hasi ziren, eta ondorio mesedegarriak ikusita, ohikoa bihurtu zen. Parisen, bere dantza ikuskizunak lehen ilaratik ikusteko borrokak gertatu ziren, hainbestekoa zen-eta haren entzutea. Kortesana ere izan zen; funtzionario militar ugarirekin, maila altuko politikariekin, eta oro har, maila altuko gizartearekin ezkutuko harremanak izan zituen.
Dantzari gisa zuen ospea goraka zihoan, baina ordurako ez zen hain gaztea, eta erakargarritasun fisikoa galtzen zihoan heinean, sarriago aritu zen kortesana, sortu zuen mitoaz baliatuz, ohituta zegoen gastu-mailari eutsi ahal izatekotan.
Garai hartan, haren aitarekin bizi zen bere alaba berreskuratzen saiatu zen, baina ezinezkoa gertatu zitzaion. Haren giltzaria bidali zuen, zenbait orduz haurraren eskola aurrean zain egon ondoren, esku hutsik itzuli zena. Izan ere, egun hartan, alabaren aita alabaren bila joan zen. Neskatxa hura Herbehereetan hil zen bihotzeko baten ondorioz, bere ama hil ondoren, bitxia bada ere, itxaropen handiak jarrita zituen Javarako bidaia bat egin baino egun batzuk lehenago.
<center><gallery caption="Mata-Hariren ikuskizun ospetsuaren argazkiak (1908-1915).">
Fitxategi:Mata-Hari 1910.jpg
Fitxategi:MataHari15.jpg
Fitxategi:Mata-Hari Paris 1910.jpg
Fitxategi:Mata Hari 15.jpg
Fitxategi:Mata Hari (1905).jpg
</gallery></center>
== Espioia ==
[[1917]]an, ''Gerra Handia'' gisa ezaguna zen [[Lehen Mundu Gerra]] amaitu baino 7 hilabete lehenago, [[Frantzia]]n epaitu zuten, espioitza-lanak egitea leporatuz. [[Alemania]]rentzako [[agente bikoitz]] bat izatea eta milaka soldaduren heriotza eragin izana egotzi zioten. Hala, froga sendorik gabe eta egungo epaiketa batean batere fundamenturik izango ez zuten frogatu gabeko hipotesietan oinarrituz, erruduntzat jo zuten. Margaretharen sorterriko elkarte batek, geroago, Justizia Ministerioari kasua ostera ere aztertzeko eskatu zion, baina eskakizun horri ez zioten kasurik egin.
[[Fusilatze pelotoi]] batek exekutatu zuen 1917ko urriaren 15ean. Elezaharrak dioenez, pelotoi hartako soldaduei, begietan benda bana jarri behar izan zieten, Mata Hariren erakargarritasunak limur ez zitzan. Hala ere, bera exekutatu zutenei agur musu bat bidali ziela dioen gertaera frogatua dago, baita, pelotoia osatzen zuten 12 soldaduetatik, lauk baino ez zutela jo Mata Hari ere. Tiro haietako batek bihotzean jo zuen, eta Mata Hari berehala hil zen. Horren kargura zegoen ofizialak, kasu hauetan hala egiten baitzen, fusilamendua exekutatuaren lokian tiro eginez amaitu zuen. Berria berehala zabaldu zen mundu osoan zehar. Une dramatiko hau xeheki azaltzen duen kazetaritza-narrazio bat ere badago, besteak beste haren aurpegiera, erortzeko modua, eta gorpua lurrera erortzean geratu zen modua deskribatuz.
Haren gorpua, lurperatu ez zena, medikuntza ikasleentzako anatomia ikasketarako erabili zen, garai hartan exekutatuekin egiten zen bezalaxe. Bere burua, ordea, baltsamatua [[Frantziako Kriminalen Museoa]]n kontserbatu zuten [[1958]]<nowiki/>ra arte, urte horretan, ziur aski, miresleren batek lapurtua.
== Zigorrari buruzko polemika ==
"''Emagaldua?, Bai!, baina traidorea, sekula ere ez!"'', da epaiketan zehar Mata Hariri esleitzen zaion esaldietako bat.
Lehen mundu gerran Herbehereak neutralak zirenez, Margaretha edo Mata Harik ez zuen arazo handirik izaten mugak zeharkatzeko. Askotan, gune gatazkatsuak saihestearren, itzulinguruak egiten zituen, adibidez, Frantziatik Herbeheretara joateko, Espainia eta Ingalaterratik pasatuz. Joan-etorri horiek guztiek berarenganako arreta erakarri zuten, ezinbestean.
Mata Harik, bestalde, maitasun harreman bat zuen Vladin Maslov izeneko errusiar pilotu gazte batekin, zeinak frantziar armadarentzat egiten zuen lan. 1916an Masloven hegazkina eraitsia izan zen, eta Margarethak hura bisitatu nahi izan zuen, baina, ez zioten gerra eremura hurbiltzen utzi. Orduan, Maslov bisitatzeko baldintza moduan Frantziarentzat Alemania espiatzea ezarri omen zioten Margarethari. Hori dela-eta, [[Madril]]go enbaxadore alemaniarra espiatzeko enkargua onartu zuen.
1916ko azaroan Madrilera jo zuen, baina itsasontziak Ingalaterrako portu batean geldialdi bat egin zuenean atxilotu eta Londresera eraman zuten, espioa zela susmatzen baitzuten ingelesek. Galdeketan Frantziarentzat lanean ari zela aitortu zuen Margarethak. Frantziarrek ez zuten bertsio hori onartu. Ez dago jakiterik eskandaloaren beldurrez ukatu ote zuten ala Margarethak berak asmaturiko istorioa oten zen. 1916 bukaeran Madrilera heldu eta alemaniarrekin harremanak hasi zituen. Badirudi Margarethak frantsesen sekretuak partekatzea eskeini ziela, baina, diru truke ala alemaniarren konfidantza irabazteko asmotan egin ote zuen jakiterik ez dago.
1917an Kalle maiorrak, Madrileko ordezkari militar alemaniarrak, mezu bat helarazi zien bere estatuko zerbitzuei, ''H-21'' izeneko agente baten laguntza aipatuz. ''H-21'' kodeari loturik agentearen zenbait datu zetozen, haietako zenbait hain bereziak, ezen ezinbestean Mata-Hari zela baino ezin zen ondorioztatu. Mezua frantziar zerbitzu sekretuek eskuratu zuten. Badirudi mezua kodigo zahar batez enkriptatu zutela, eta frantziarrek ezagutzen zutela; bazekiten kodigo batez, alegia. Horrek alemaniarrak Mata-Hariz ez zirela fidatzen iradokitzen du, eta frantziarrek zerbitzutik ken zezaten nahiago zutela.
Mata Hariri buruzko tesirik hedatuena, alemaniarren mugimendu militar batzuei buruzko datuak jakinarazi zituen arren, Kaiserraren ofizial batzuk [[Maroko]]n gauez lehorreratzea eta Parisko prentsagatik ezagunak ziren frantziar tropen mugimenduak kasu, ez dirudi Mata Hari espioi garrantzitsu bat izan zenik. Hala ere, Frantziak leporatu zion Herbehereetan horretarako propio prestaturiko eskola batean espioi bezala prestatua izan zela. Mata Hari, garai hartan, kortesana zen, bizitza maila mantentzeko eta bere maitea gerran zegoen lurraldean bisitatu ahal izateko, halako enkarguak onartu zituena. Pertsonaia hau aztertu dutenek, egia esan, lan hau jolas bat moduan hartu zuela diote, egiazko arriskua kontutan hartu gabe.{{zuzendu}}
=== Tranpa alemaniarraren hipotesia ===
Jarraitzaile asko dituen hipotesi baten arabera, alemaniarrek Mata Hari eurentzat jada gogaikarria zela erabaki zutenean, haren heriotza prestatu zuten etsaien esku utziz, Frantziako kontraespioitza zerbitzuei tranpa bat jarriz, Mata Hari Alemaniako agentetzat har zezaten. Jokaldia bikaina zen: alemaniarrek, mezu konprometitu bat eta klabe batekin zifratua bidaltzean, etsaiek deszifratzeko kodea ezagutzen zutela bazekitela, baina hauek, gertaera honi buruzko alemaniar gainabisuaren berri ez zutela jakinik, hala gertatu zen bezala, Parisko autoritateek, hartutako informazio guztia egia zela sinestea eragingo zuela, alemaniarrek oso fidatuta bidali zutela pentsatzeagatik, benetan, nahita bidali zuten arren.
kontutan hartu behar da Lehen Mundu Gerra honek suposatu zuen adimen gerra egoera berria. Mezu ugari bidaltzen ziren etsaiaren asmoei eta tropa mugimenduei buruz nahasteko asmoz. Klabeak lortzeko eta hauen aldaketen berri izateko borrokak ere buruhauste ugari eman zituen. Pozoitutako irrati-telegrama hau, Parisen, [[Eiffel dorrea|Eiffel Dorrean]] jarritako irrati antenak hartu zuen, eta Mata Hariren erruduntasun froga nagusi bezala balio izan zuen. Mezuak, H21 izen klabea zuen alemaniar agente bat aipatzen zuen, Parisera joango zena eta, banketxe batetik diru kopuru bat aterako zuena. Datak eta ekintzak, dirua sekula ordaindu ez zioten arren eta Frantziari eginiko zerbitzuengatik jasotako soldataren zati zen arren, Mata Hari Parisera itzuli izanarekin bat etorri ziren.
=== Petxeroa ===
Mata Hari, kartzelatuta egon zen zenbait hilabetez fusilatua izan aurretik, galdeketa ezberdinetan kontraesanak izan zituen (bere bizitza propioa asmatzera ohituta zegoen pertsona zen).
Berari buruz ikertzen aritu direnek, iritzi publikoaren aurrean petxero bezala balio izan zuen, Frantziak gerra frontean izandako porroten ondorioz, iritzi publikoaren zati bat bere aurka zegoen, halako krisi garai baten izan zuen luxuzko bizitzaren ondorioz.
Jakina da preso hartu zutenean, garbitzeko denbora emateko eskatu zuela, eta, bere harraparien aurrean biluzik agertu zela, urte batzuk lehenago, jeneral alemaniar batek oparitu zion kasko prusiar batean bonboiak eskaintzeko aitzakiarekin. Ausarkeria eta maitale etsaiekin zituen kontaktuen adierazpen honek, gerra garaian, Mata Hari, ordezkatzen zuen mitoaren jokaerarekin erakusten dute, maila altuetan zituen kontaktuek, ukiezin bihurtuko zutenaren ziurtasuna balu bezala. Gertaera hauek, beste batzuen artean, [[1950eko hamarkada]] ondo sartu arte publikoki adierazia izan ez zen epaiketa aktan agertzen dira.
Milaka heriotzen eragilea izana leporatzea, eta horren ondorioz exekutatua izatea, garai zailetako distrakzio ekintza bezala har daiteke, frontean, desertzioagatik, ehunka gazte frantziar exekutatua izatea ohikoa zen une batean. Ehunka milaka hildako zituen guduak zeuden, non, garaileak, galdu zuenak baino hildako askoz gutxiago ez zituena. Nahiko sarri, giza sarraskiak ziren, eztanda bakoitzaren ondoren lubakiak giza gorpuz betetzen zituenak, eta, ondorioz, erruduntasun zantzu txikienaren aurrean, konponbide zorrotzak eskatzen ziren.
Bere biografoetako batek, bere garaian berak ordezkatzen zuen mito biziak, eta Parisen gerrak izan zuen ondorio dramatiko eta zuzen mugatuak, oso kontzientea ez zen joera psikologiko bat sortu zuela, egiten ari zena zein arriskutsua zen ez ohartzeko adinakoa, beti bere maitaleen laguntza izango zuela pentsatuz, horietako asko, kargu politiko garaiak.
== Oinordetza ==
Mata Hari, [[1917]]an 41 urterekin hila, oraindik ere pertsonaia mitiko izaten jarraitzen du. Bera hil zutenetik igaro den denborak ematen duen urruntasuna gora-behera, oso urriak dira, argi eta garbi, dirudienez, benetan, luxuz beterik bizitzen jarraitzeko edozer egiteko prest zegoen emakumea baino ez zen adierazten duten bereganako hurbiltzeak.
== Zinema ==
* ''[[Mata Hari (1931ko filma)|Mata Hari]]'' (1931): [[Greta Garbo]] aktoreak antzeztua.
== Erreferentziak ==
<references />
== Bibliografia ==
* Anne Bragance, ''Mata-Hari, la poudre aux yeux'', éditions Belfond, 1995 ({{ISBN|2-7144-3299-9}})
* Lionel Dumarcet, ''L'affaire Mata-Hari'', éditions de Vecchi, 1999, coll. «Grands procès de l'Histoire» ({{ISBN|2-7328-2950-1}})
* Russel Warren Howe, ''Mata-Hari innocente!'', éditions de l'Archipel, 2007 ({{ISBN|978-2-84187-577-1}})
* Fred Kupferman, ''Mata Hari: songes et mensonges'', Bruxelles, éditions Complexe, coll. «Historiques» n° 138, 2005
* Michel Leblanc, ''L'ennemi de Mata-Hari'', France-Empire, 1974
* Jean-Marc Loubier, ''Mata Hari la sacrifiée'', éditions Acrople, 2000 ({{ISBN|2-7357-0192-1}})
* Carmen Verlichak, ''Las diosas de la Belle Époque y de los 'años locos','' Editorial Atlántida, Buenos Aires, 1996 ({{ISBN|950-08-1599-0}})
== Kanpo estekak ==
* [http://www.ikasbil.eus/web/ikasbil/artikuloaren-fitxa?p_p_id=56_INSTANCE_q8LS&p_p_lifecycle=0&p_p_state=normal&p_p_mode=view&p_p_col_id=column-1&p_p_col_count=1&groupId=10138&articleId=16350601 Ikasbil -B2- "Mata Hari: gutxi espiatu zuen poliglota"].
* {{es}}[http://mujeresriot.webcindario.com/Mata_Hari.htm Mata Hari, pasioa eta heriotza mujeresriot.webcindario.comen]
* {{es}}{{pt}}{{fr}}{{en}}{{de}}{{it}}[http://www.mata-hari.com/mata-hari-pictures.html Mata-Hari.com: Mata Hariren biografia eta argazkiak]
{{bizialdia|1876ko|1917ko|Mata Hari}}
[[Kategoria:Herbehereetako dantzariak]]
[[Kategoria:Lehen Mundu Gerrako biografiak]]
[[Kategoria:Emakume espioiak]]
[[Kategoria:Kortesanak eta prostitutak]]
[[Kategoria:Fusilatuak]]
[[Kategoria:Emakumeak Lehen Mundu Gerran]]
[[Kategoria:Heriotza zigorrera kondenatutako emakumeak]]
[[Kategoria:Gerra garaiko emakume espioiak]]
[[Kategoria:Leeuwardendarrak]]
ga82a7t9fxqwppbf7podmhc1ug9bxhl
Erriberako zubia
0
103640
9976171
9834006
2024-11-21T11:40:29Z
TxabiSF
161013
/* Bitxikeria */ Datu berriak, erreferentzia eta irudia
9976171
wikitext
text/x-wiki
{{Zubi infotaula
| irudia = Bilbao - Puente de la Ribera.jpg
| irudi oina = Erriberako zubia.
| izena = Erriberako zubia
| izen ofiziala =
| lerroak = Oinezkoa
| zeharkatzen = [[Bilboko itsasadarra]]
| non = [[Bilbo]], [[Bizkaia]]
| mantentzailea =
| diseinatzailea = Fernando Arzadun
| diseinua =
| materiala = [[altzairu]]a
| zubibegiak =
| pilareak =
| beginagusia =
| luzera =
| zabalera =
| altuera =
| tartea =
| hasiera =[[1937]]
| amaiera =[[1939]]
| irekiera = [[1939]]
| itxiera =
| bidesaria = Ez
| extra =
}}
'''Erriberako zubia''' [[Bilboko itsasadarra]] (Bizkaia) zeharkatzen duen oinezkoentzako zubia edo pasabidea da, [[San Frantzisko (Bilbo)|San Frantzisko]] eta [[Zazpikaleak]] lotzen dituena, eta mendeetan zehar '''San Frantziskoko zubia''' bezala ezagutua izan dena. [[Erriberako Merkatua (Bilbo)|Erriberako Merkatua]] ondoan du.
== Egungo zubia ==
Gaur egungo Erriberako oinezkoentzako zubia 1938an eraiki zen, Bilboko Defentsa Batzordeak, [[Jesus Maria Leizaola|Jesus Mari Leizaolak]] zuzentzen zuena, ''Burdinazko Zubia'' zeritzona eta Bilboko gainerako zubiak eraitsi ondoren. 1. Euskal Dibisioak egin zituen leherketak, [[Joseph Putz|Joseph Putzen]] agindupean, 1937ko ekainaren 18tik 19ra bitarteko goizaldean, [[Bilboko gudua (1937)|Bilbo erori]] baino ordu batzuk lehenago.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bilbaopedia - Reconstrucción de los puentes de Bilbao|url=https://www.bilbaopedia.info/reconstruccion-puentes-bilbao|aldizkaria=www.bilbaopedia.info|sartze-data=2024-05-28}}</ref>
[[Fitxategi:Vizcaya. Puentes volados por los republicanos I 15.jpg|ezkerrera|thumb|Burdinazko zubia leherketa eta gero, 1937]]
Fernando Arzadun arkitektoak (Bermeo, 1893-1951) eraiki zuen, [[Martzana kaia]] eta Erribera kalea lotzen dituen arku parabolikoko zubi batekin. Arku horren giltzarritik zati zuzen bat ateratzen da, Mirasol Kondearen eta Aretxaga kaleen trazadurarekin lotzen dena, Martzana kaleko goiko espazio publiko txikian zehar. Bi habeko oinarri bat du, hiru errotulaz artikulatua. Errotulu horiek ertz aldakorreko taulan inskribatuta daude, eta arkitektoaren estiloaren ezaugarriak dituzten barandak dituzte. Zubia eraiki zenetik aldaketarik izan ez bada ere, nabarmen dira zubiaren egiturari atxiki zaizkion bistako hodiak.<ref>{{erreferentzia|izena=Elías|abizena=Mas Serra|urtea=2004|izenburua=La pasarela peatonal de la Ribera|argitaletxea=Bilboko Udala|orrialdea=8|hizkuntza=es|aldizkaria=Periodico Bilbao|argitaratze-lekua=Bilbo}}</ref>
Ortiz de Zarate Koronelaren Zubia izen frankista demokraziaren garaira arte mantendu zen, 1980an egungo Erriberako Zubia izena eman zitzaionean.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bilbaopedia - Puente coronel Ortiz de Zárate|url=https://www.bilbaopedia.info/puente-coronel-ortiz-zarate|aldizkaria=www.bilbaopedia.info|sartze-data=2024-05-28}}</ref><ref>[http://www.bilbao.net/euskera/ciudad/plano_callejero.pdf Bilboko Udalaren webgunea: Kaleizenak]</ref>
== Izenaren jatorria ==
=== San Frantzisko komentua ===
Zubiaren egungo izenak alde zaharreko izen bereko erribera eta kalea erreferentzia gisa baditu ere, mendeetan zehar San Frantzisko zubia bezala ezagutua izan zen. Auzoari eta zubiari izena eman zien komentua inguruko eraikin erlijioso garrantzitsuenetako bat izan zen Erdi Aroaren amaieran. Gaur egungo Mariaren Bihotzaren plazan zegoen, [[Abandoko elizatea|Abandoko]] elizateko lurretan, eta 1856an eraitsi zuten. Kapera nagusiko lanak 1501ean martxan zeuden, eta 1539tik aurrera [[Karlos V.a Germaniako Erromatar Inperio Santukoa|Karlos V.a]] enperadorearen armarria erakusteko pribilegioa izan zuen; beraz, San Frantziskoren Komentu Inperiala ere deitu zioten. Bere historia luzean zehar hainbat alditan utzarazi eta berriro okupatu zuten, hala nola [[Josef Bonaparte|Jose I Bonapartek]] 1809an erlijio-ordenak ezabatu zituenean edo 1834an [[Karlistaldi|kausa karlistaren]] alde egiteagatik. 2006 eta 2010 urteen artean egindako indusketek klaustroaren zati bat berreskuratzea ahalbidetu zuten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bilbaopedia - Convento de San Francisco|url=https://www.bilbaopedia.info/convento-san-francisco|aldizkaria=www.bilbaopedia.info|sartze-data=2024-05-28}}</ref>
== Aurrekari historikoak ==
San Frantziskoko zubia izan da, alde handiz, Bilboko zubien artean gora-behera gehien izan dituena, eta historian zehar aldaera gehien izan dituena ere.
=== Amaitu gabeko zubia ===
1506an frantziskotarrak Bilborekin zuzenean komunikatuko zituen zubi bat eraikitzen saiatu ziren, hiriko agintarien oposizioa izan zuena. Valladolideko Real Chancilleria-ren aldeko epaia ere lortu zuten, baina mendearen erdialderako eskuineko estribua baino ez zuten eraiki, uholde baten ondoren eraitsi behar izan zutena.<ref name=":0">{{erreferentzia|izena=José Ignacio|abizena=Salazar Arechalde|urtea=2003|izenburua=La ría de Bilbao en el siglo XIX. Tendiendo puentes, abriendo caminos.|argitaletxea=Bizkaiko Aparailari eta Arkitekto Teknikoen Elkargo Ofiziala Colegio Oficial de Aparejadores y Arquitectos Tecnicos de Bizkaia Bilbao,|orrialdeak=32-44,67-71,98-99|ISBN=84-922167-1-9|hizkuntza=es|argitaratze-lekua=Bilbo}}</ref>
=== Harrizko zubia ===
[[Fitxategi:A Draught of the Coast of Biscay from St. John de Luz, East, to St Andero, West... - Gabriel Baudwin ; I. Carvitham sculp. - btv1b531196630.jpg|thumb|Baldwin, Bilbo 1739]]
1732an, harrizko zubi bat eraikitzeko baimena eskatu zuten berriro, 1735ean amaitu zena. Bi urteren ondoren, 1737ko azaroaren 1ean, zubia erori egin zen uholde baten ondorioz. Guiarden arabera, bi arku handi zituen, baina Gabriel Baldwinen 1739ko plano batek,<ref>{{Erreferentzia|izena=Elías|abizena=Mas Serra|izenburua=Los planos de Bilbao. El plano de Gabriel Baudwin / Elías Mas Serra.|data=2015-06-11|url=http://www.bilbao.eus/bld/handle/123456789/31279|sartze-data=2024-05-28}}</ref>hura existitzen ez zenean, arku handi bat eta beste bat askoz txikiagoa agertzen zituen.<ref name=":0" />
=== Zurezko zubia ===
1790eko azaroaren 22an, udalak zubi bat eraikitzeko baimena eskatu zuen, Abandoko Domingo Ignacio de Ugartek proposatutakoaren arabera. Zurezko zubi baten proiektua zen, arku handi bat zuena eta aurrekoaren leku berean eraikiko zena. Lehen diseinua Juan Bautista Orueta eta Juan Zabala perituek egin bazuten ere, San Fernando Akademiak Alejo Miranda arkitekto bergararrak egitea erabaki zuen. Emaitza arku bakarreko zubi bat izan zen, garaiera handikoa, aurreko zubiko harrizko estribua erabiliz eta haritzezko egurra, Arrikoetxea baserriko harrobiko kareharria, meatze-hondarra, burdina malgu eta trinkoa eta hareharrizko mailak erabiliz. Proiektua 1793ko urtarrilean onartu zen eta urte horren amaieran amaitu zen. 20 urte geroago, 1813ko urtarrilaren 5etik 6rako gauean, Frantziako tropek su eman zioten.<ref name=":0" />
=== Katedun zubi esekia ===
1825eko otsailaren 25ean udal batzorde bat eratu zen Bilborako bigarren zubi baten diseinua aztertzeko. Ordura arte, suntsitutako San Frantziskoko zubiaren ordez, Santa Maria kalearen eta [[Jesusen Zerbitzarien kaia|Naxa kaia]]<nowiki/>ren artean jarritako txalupa-zubiak jarri ziren. 1826ko urtarrilean, 1825eko abenduko Errege Aginduaren berri eman zitzaion Udalari, eta Errege Agindu horren bidez, katedun zubi eseki bat eraikitzeko baimena eman zen. 1826ko otsailean, Bermeoko Antonio Goikoetxea arkitektoa izendatu zuten ofizialki obra-zuzendari, eta, azkenik, 1827ko ekainaren 30ean hartu zuen udalak zubiaren jabetza.<ref name=":0" />
=== Alanbrezko kableen zubi esekia ===
[[Fitxategi:Bilbao puente colgante sobre el Nervión 1.jpg|thumb|Bilbo 1867, zubi esekia]]
1840 eta 1850 artean zubiaren narriadurari buruzko txostenak, ordezkapen-proiektuak eta konponketak egin ziren, harik eta 1855. urtean udalak Uhagon ingeniariak Goikoetxearen ekarpenekin proiektatutako eta Juan Bautista Hormaetxea arkitektoak egindako obra bat egitea erabaki zuen arte. Obrak 1855eko urrian amaitu ziren. Kateen ordez, alanbrezko kableak jarri ziren, estribuen artean 59,30 m-ko bi parabola-erdi osatuz. Estribuek 3,10 m-ko zabalerako taulari eusten zioten, pendulu bertikalen bidez. Ondoren, zubiari Antonio Goikoetxeak diseinatutako harmaila bat gehitu zitzaion Abandoko aldean.<ref name=":0" />
=== '''Burdinazko zubia''' ===
1874ko maiatzaren 2an, karlisten setioa amaitzean, San Anton da Bilbori geratzen zaion zubi erabilgarri bakarra. Otsailaren 23an egindako bonbardaketa batek San Frantziskoko zubia suntsitu zuen kableetako batean asmatzean. Modu prekarioan funtzionatzen jarraitu zuen 1880ra arte, orduan itxi eta, aldi berean, burdinazko zubi zurrun batekin ordezkatzea erabaki zen, eta ordura arte [[Pablo Altzola]] Bilboko alkate izan zenari enkargatu zitzaion proiektua. Zubia 1881ean inauguratu zen.<ref name=":0" />
Egileak, gazteleraz, ''pasadera'' deitzen zion, ''pasarela'' hitzaren aurka, azken hori galizismo desegokitzat jotzen zuelako. Beste terminoa, berriz, "kastizoa" zen, eta hobeto definitzen zuen, berarentzat, ur-korronteak oinez zeharkatzeko pasabidea. Ibilgailuentzako zubi bat egitea eskatzen zuen arrazoi objektiborik ez zegoela iritzi zion, eta aurrekoa zegoen leku berean eraiki zuen. Eskuineko aldearen kokapena 3,8m-tan baino ez zen zuzendu itsasadarraren kanalizazio berriagatik. Diseinuan, burdina forjatuzko karelak zituen arku metaliko bakarra aukeratu zen.<ref>{{erreferentzia|izena=Pablo|abizena=de Alzola Minondo|urtea=1986|izenburua=Puente de hierro para la ría de Bilbao de D. Pablo de Alzola. faksimile-edizioa|argitaletxea=Bizkaiko Aparailari eta Arkitekto Teknikoen Elkargo Ofiziala Colegio Oficial de Aparejadores y Arquitectos Tecnicos de Bizkaia|orrialdeak=33-34,39-40,58,65|ISBN=84-600-4578-1|hizkuntza=es|argitaratze-lekua=Bilbo}}</ref>
== Bitxikeria ==
[[1827]] eta [[1874]]. urteen arteko zubi esekia ([[Bigarren Karlistaldia|Bigarren Karlistaldian]] desagertu zena)ain eragin eta ospe handia izan zuen, non orduan konposatu ziren abestiek gaur arte iraun duten. Horien artean ospetsuena:
{{aipu|''No hay en el mundo<br />puente colgante<br />más elegante<br />que el de Bilbao<br />porque lo han hecho<br />los bilbainitos<br />que son muy finos<br />y muy salaos.''|''Munduan ez da<br />zubi exeki<br />dotoreagorik<br />Bilboko baino<br />oso finak<br />eta piper eta gatz diren<br />bilbotarrek<br />egin baizuten.''}}
[[Fitxategi:Canción del Puente colgante-1853.jpg|thumb|1853.eko bertsio bat]]
Askoen ustez, abestia Portugaleteko zubi esekiari ( [[Bizkaia zubia]]) buruzkoa izan zen, baina jatorrizko abestia azken hau [[1893]]an zabaldu baino lehenagokoa da<ref>[http://www.bilbao.net/Bibliotecas/jsp/pwebi001.jsp?idioma=E&puntomenu=L06&tema=L65&color=colores&letra=0 Bilboko udalaren webgune ofiziala]</ref>. Hori alboko irudia ikusita egiazta dezakegu, non agertzen zaigun ''Semanario Pintoresco Español'' astekarian 1853.eko martxoan argitaratutako abestiaren bertsio bat.<ref>{{erreferentzia|urtea=1853|orrialdea=2|hizkuntza=es|url=https://hemerotecadigital.bne.es/hd/es/results?o=&w=semanario+pintoresco&f=text&o=o&w=&f=text&o=n&w=&f=text&o=&w=&f=text&o=o&w=&f=text&o=n&w=&f=text&p=0%7E0%7E0%7E1%7E1853&g=p&g=o&d=date&d=1853-03-06&d=1853-03-06&l=10&t=date-asc&g=e&x=&upload=|aldizkaria=Semanario pintoresco español|zenbakia=10|argitaratze-lekua=Madril}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Bilboko itsasadarreko zubiak}}
{{Bilboko leku interesgarriak}}
{{Atari|Bilbo|Bilbo}}
[[Kategoria:Bilboko zubiak]]
[[Kategoria:Zazpikaleetako eraikinak]]
[[Kategoria:San Frantziskoko eraikinak (Bilbo)]]
[[Kategoria:1939ko zubiak]]
[[Kategoria:Euskal Herriko berreraikitako eraikinak]]
[[Kategoria:Arku-zubiak]]
bomwq7sriifvf861moie0hyaz1t1wjz
9976174
9976171
2024-11-21T11:41:03Z
TxabiSF
161013
/* Bitxikeria */
9976174
wikitext
text/x-wiki
{{Zubi infotaula
| irudia = Bilbao - Puente de la Ribera.jpg
| irudi oina = Erriberako zubia.
| izena = Erriberako zubia
| izen ofiziala =
| lerroak = Oinezkoa
| zeharkatzen = [[Bilboko itsasadarra]]
| non = [[Bilbo]], [[Bizkaia]]
| mantentzailea =
| diseinatzailea = Fernando Arzadun
| diseinua =
| materiala = [[altzairu]]a
| zubibegiak =
| pilareak =
| beginagusia =
| luzera =
| zabalera =
| altuera =
| tartea =
| hasiera =[[1937]]
| amaiera =[[1939]]
| irekiera = [[1939]]
| itxiera =
| bidesaria = Ez
| extra =
}}
'''Erriberako zubia''' [[Bilboko itsasadarra]] (Bizkaia) zeharkatzen duen oinezkoentzako zubia edo pasabidea da, [[San Frantzisko (Bilbo)|San Frantzisko]] eta [[Zazpikaleak]] lotzen dituena, eta mendeetan zehar '''San Frantziskoko zubia''' bezala ezagutua izan dena. [[Erriberako Merkatua (Bilbo)|Erriberako Merkatua]] ondoan du.
== Egungo zubia ==
Gaur egungo Erriberako oinezkoentzako zubia 1938an eraiki zen, Bilboko Defentsa Batzordeak, [[Jesus Maria Leizaola|Jesus Mari Leizaolak]] zuzentzen zuena, ''Burdinazko Zubia'' zeritzona eta Bilboko gainerako zubiak eraitsi ondoren. 1. Euskal Dibisioak egin zituen leherketak, [[Joseph Putz|Joseph Putzen]] agindupean, 1937ko ekainaren 18tik 19ra bitarteko goizaldean, [[Bilboko gudua (1937)|Bilbo erori]] baino ordu batzuk lehenago.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bilbaopedia - Reconstrucción de los puentes de Bilbao|url=https://www.bilbaopedia.info/reconstruccion-puentes-bilbao|aldizkaria=www.bilbaopedia.info|sartze-data=2024-05-28}}</ref>
[[Fitxategi:Vizcaya. Puentes volados por los republicanos I 15.jpg|ezkerrera|thumb|Burdinazko zubia leherketa eta gero, 1937]]
Fernando Arzadun arkitektoak (Bermeo, 1893-1951) eraiki zuen, [[Martzana kaia]] eta Erribera kalea lotzen dituen arku parabolikoko zubi batekin. Arku horren giltzarritik zati zuzen bat ateratzen da, Mirasol Kondearen eta Aretxaga kaleen trazadurarekin lotzen dena, Martzana kaleko goiko espazio publiko txikian zehar. Bi habeko oinarri bat du, hiru errotulaz artikulatua. Errotulu horiek ertz aldakorreko taulan inskribatuta daude, eta arkitektoaren estiloaren ezaugarriak dituzten barandak dituzte. Zubia eraiki zenetik aldaketarik izan ez bada ere, nabarmen dira zubiaren egiturari atxiki zaizkion bistako hodiak.<ref>{{erreferentzia|izena=Elías|abizena=Mas Serra|urtea=2004|izenburua=La pasarela peatonal de la Ribera|argitaletxea=Bilboko Udala|orrialdea=8|hizkuntza=es|aldizkaria=Periodico Bilbao|argitaratze-lekua=Bilbo}}</ref>
Ortiz de Zarate Koronelaren Zubia izen frankista demokraziaren garaira arte mantendu zen, 1980an egungo Erriberako Zubia izena eman zitzaionean.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bilbaopedia - Puente coronel Ortiz de Zárate|url=https://www.bilbaopedia.info/puente-coronel-ortiz-zarate|aldizkaria=www.bilbaopedia.info|sartze-data=2024-05-28}}</ref><ref>[http://www.bilbao.net/euskera/ciudad/plano_callejero.pdf Bilboko Udalaren webgunea: Kaleizenak]</ref>
== Izenaren jatorria ==
=== San Frantzisko komentua ===
Zubiaren egungo izenak alde zaharreko izen bereko erribera eta kalea erreferentzia gisa baditu ere, mendeetan zehar San Frantzisko zubia bezala ezagutua izan zen. Auzoari eta zubiari izena eman zien komentua inguruko eraikin erlijioso garrantzitsuenetako bat izan zen Erdi Aroaren amaieran. Gaur egungo Mariaren Bihotzaren plazan zegoen, [[Abandoko elizatea|Abandoko]] elizateko lurretan, eta 1856an eraitsi zuten. Kapera nagusiko lanak 1501ean martxan zeuden, eta 1539tik aurrera [[Karlos V.a Germaniako Erromatar Inperio Santukoa|Karlos V.a]] enperadorearen armarria erakusteko pribilegioa izan zuen; beraz, San Frantziskoren Komentu Inperiala ere deitu zioten. Bere historia luzean zehar hainbat alditan utzarazi eta berriro okupatu zuten, hala nola [[Josef Bonaparte|Jose I Bonapartek]] 1809an erlijio-ordenak ezabatu zituenean edo 1834an [[Karlistaldi|kausa karlistaren]] alde egiteagatik. 2006 eta 2010 urteen artean egindako indusketek klaustroaren zati bat berreskuratzea ahalbidetu zuten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bilbaopedia - Convento de San Francisco|url=https://www.bilbaopedia.info/convento-san-francisco|aldizkaria=www.bilbaopedia.info|sartze-data=2024-05-28}}</ref>
== Aurrekari historikoak ==
San Frantziskoko zubia izan da, alde handiz, Bilboko zubien artean gora-behera gehien izan dituena, eta historian zehar aldaera gehien izan dituena ere.
=== Amaitu gabeko zubia ===
1506an frantziskotarrak Bilborekin zuzenean komunikatuko zituen zubi bat eraikitzen saiatu ziren, hiriko agintarien oposizioa izan zuena. Valladolideko Real Chancilleria-ren aldeko epaia ere lortu zuten, baina mendearen erdialderako eskuineko estribua baino ez zuten eraiki, uholde baten ondoren eraitsi behar izan zutena.<ref name=":0">{{erreferentzia|izena=José Ignacio|abizena=Salazar Arechalde|urtea=2003|izenburua=La ría de Bilbao en el siglo XIX. Tendiendo puentes, abriendo caminos.|argitaletxea=Bizkaiko Aparailari eta Arkitekto Teknikoen Elkargo Ofiziala Colegio Oficial de Aparejadores y Arquitectos Tecnicos de Bizkaia Bilbao,|orrialdeak=32-44,67-71,98-99|ISBN=84-922167-1-9|hizkuntza=es|argitaratze-lekua=Bilbo}}</ref>
=== Harrizko zubia ===
[[Fitxategi:A Draught of the Coast of Biscay from St. John de Luz, East, to St Andero, West... - Gabriel Baudwin ; I. Carvitham sculp. - btv1b531196630.jpg|thumb|Baldwin, Bilbo 1739]]
1732an, harrizko zubi bat eraikitzeko baimena eskatu zuten berriro, 1735ean amaitu zena. Bi urteren ondoren, 1737ko azaroaren 1ean, zubia erori egin zen uholde baten ondorioz. Guiarden arabera, bi arku handi zituen, baina Gabriel Baldwinen 1739ko plano batek,<ref>{{Erreferentzia|izena=Elías|abizena=Mas Serra|izenburua=Los planos de Bilbao. El plano de Gabriel Baudwin / Elías Mas Serra.|data=2015-06-11|url=http://www.bilbao.eus/bld/handle/123456789/31279|sartze-data=2024-05-28}}</ref>hura existitzen ez zenean, arku handi bat eta beste bat askoz txikiagoa agertzen zituen.<ref name=":0" />
=== Zurezko zubia ===
1790eko azaroaren 22an, udalak zubi bat eraikitzeko baimena eskatu zuen, Abandoko Domingo Ignacio de Ugartek proposatutakoaren arabera. Zurezko zubi baten proiektua zen, arku handi bat zuena eta aurrekoaren leku berean eraikiko zena. Lehen diseinua Juan Bautista Orueta eta Juan Zabala perituek egin bazuten ere, San Fernando Akademiak Alejo Miranda arkitekto bergararrak egitea erabaki zuen. Emaitza arku bakarreko zubi bat izan zen, garaiera handikoa, aurreko zubiko harrizko estribua erabiliz eta haritzezko egurra, Arrikoetxea baserriko harrobiko kareharria, meatze-hondarra, burdina malgu eta trinkoa eta hareharrizko mailak erabiliz. Proiektua 1793ko urtarrilean onartu zen eta urte horren amaieran amaitu zen. 20 urte geroago, 1813ko urtarrilaren 5etik 6rako gauean, Frantziako tropek su eman zioten.<ref name=":0" />
=== Katedun zubi esekia ===
1825eko otsailaren 25ean udal batzorde bat eratu zen Bilborako bigarren zubi baten diseinua aztertzeko. Ordura arte, suntsitutako San Frantziskoko zubiaren ordez, Santa Maria kalearen eta [[Jesusen Zerbitzarien kaia|Naxa kaia]]<nowiki/>ren artean jarritako txalupa-zubiak jarri ziren. 1826ko urtarrilean, 1825eko abenduko Errege Aginduaren berri eman zitzaion Udalari, eta Errege Agindu horren bidez, katedun zubi eseki bat eraikitzeko baimena eman zen. 1826ko otsailean, Bermeoko Antonio Goikoetxea arkitektoa izendatu zuten ofizialki obra-zuzendari, eta, azkenik, 1827ko ekainaren 30ean hartu zuen udalak zubiaren jabetza.<ref name=":0" />
=== Alanbrezko kableen zubi esekia ===
[[Fitxategi:Bilbao puente colgante sobre el Nervión 1.jpg|thumb|Bilbo 1867, zubi esekia]]
1840 eta 1850 artean zubiaren narriadurari buruzko txostenak, ordezkapen-proiektuak eta konponketak egin ziren, harik eta 1855. urtean udalak Uhagon ingeniariak Goikoetxearen ekarpenekin proiektatutako eta Juan Bautista Hormaetxea arkitektoak egindako obra bat egitea erabaki zuen arte. Obrak 1855eko urrian amaitu ziren. Kateen ordez, alanbrezko kableak jarri ziren, estribuen artean 59,30 m-ko bi parabola-erdi osatuz. Estribuek 3,10 m-ko zabalerako taulari eusten zioten, pendulu bertikalen bidez. Ondoren, zubiari Antonio Goikoetxeak diseinatutako harmaila bat gehitu zitzaion Abandoko aldean.<ref name=":0" />
=== '''Burdinazko zubia''' ===
1874ko maiatzaren 2an, karlisten setioa amaitzean, San Anton da Bilbori geratzen zaion zubi erabilgarri bakarra. Otsailaren 23an egindako bonbardaketa batek San Frantziskoko zubia suntsitu zuen kableetako batean asmatzean. Modu prekarioan funtzionatzen jarraitu zuen 1880ra arte, orduan itxi eta, aldi berean, burdinazko zubi zurrun batekin ordezkatzea erabaki zen, eta ordura arte [[Pablo Altzola]] Bilboko alkate izan zenari enkargatu zitzaion proiektua. Zubia 1881ean inauguratu zen.<ref name=":0" />
Egileak, gazteleraz, ''pasadera'' deitzen zion, ''pasarela'' hitzaren aurka, azken hori galizismo desegokitzat jotzen zuelako. Beste terminoa, berriz, "kastizoa" zen, eta hobeto definitzen zuen, berarentzat, ur-korronteak oinez zeharkatzeko pasabidea. Ibilgailuentzako zubi bat egitea eskatzen zuen arrazoi objektiborik ez zegoela iritzi zion, eta aurrekoa zegoen leku berean eraiki zuen. Eskuineko aldearen kokapena 3,8m-tan baino ez zen zuzendu itsasadarraren kanalizazio berriagatik. Diseinuan, burdina forjatuzko karelak zituen arku metaliko bakarra aukeratu zen.<ref>{{erreferentzia|izena=Pablo|abizena=de Alzola Minondo|urtea=1986|izenburua=Puente de hierro para la ría de Bilbao de D. Pablo de Alzola. faksimile-edizioa|argitaletxea=Bizkaiko Aparailari eta Arkitekto Teknikoen Elkargo Ofiziala Colegio Oficial de Aparejadores y Arquitectos Tecnicos de Bizkaia|orrialdeak=33-34,39-40,58,65|ISBN=84-600-4578-1|hizkuntza=es|argitaratze-lekua=Bilbo}}</ref>
== Bitxikeria ==
[[1827]] eta [[1874]]. urteen arteko zubi esekia ([[Bigarren Karlistaldia|Bigarren Karlistaldian]] desagertu zena) hain eragin eta ospe handia izan zuen, non orduan konposatu ziren abestiek gaur arte iraun duten. Horien artean ospetsuena:
{{aipu|''No hay en el mundo<br />puente colgante<br />más elegante<br />que el de Bilbao<br />porque lo han hecho<br />los bilbainitos<br />que son muy finos<br />y muy salaos.''|''Munduan ez da<br />zubi exeki<br />dotoreagorik<br />Bilboko baino<br />oso finak<br />eta piper eta gatz diren<br />bilbotarrek<br />egin baizuten.''}}
[[Fitxategi:Canción del Puente colgante-1853.jpg|thumb|1853.eko bertsio bat]]
Askoen ustez, abestia Portugaleteko zubi esekiari ( [[Bizkaia zubia]]) buruzkoa izan zen, baina jatorrizko abestia azken hau [[1893]]an zabaldu baino lehenagokoa da<ref>[http://www.bilbao.net/Bibliotecas/jsp/pwebi001.jsp?idioma=E&puntomenu=L06&tema=L65&color=colores&letra=0 Bilboko udalaren webgune ofiziala]</ref>. Hori alboko irudia ikusita egiazta dezakegu, non agertzen zaigun ''Semanario Pintoresco Español'' astekarian 1853.eko martxoan argitaratutako abestiaren bertsio bat.<ref>{{erreferentzia|urtea=1853|orrialdea=2|hizkuntza=es|url=https://hemerotecadigital.bne.es/hd/es/results?o=&w=semanario+pintoresco&f=text&o=o&w=&f=text&o=n&w=&f=text&o=&w=&f=text&o=o&w=&f=text&o=n&w=&f=text&p=0%7E0%7E0%7E1%7E1853&g=p&g=o&d=date&d=1853-03-06&d=1853-03-06&l=10&t=date-asc&g=e&x=&upload=|aldizkaria=Semanario pintoresco español|zenbakia=10|argitaratze-lekua=Madril}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Bilboko itsasadarreko zubiak}}
{{Bilboko leku interesgarriak}}
{{Atari|Bilbo|Bilbo}}
[[Kategoria:Bilboko zubiak]]
[[Kategoria:Zazpikaleetako eraikinak]]
[[Kategoria:San Frantziskoko eraikinak (Bilbo)]]
[[Kategoria:1939ko zubiak]]
[[Kategoria:Euskal Herriko berreraikitako eraikinak]]
[[Kategoria:Arku-zubiak]]
0p2vs7dhy5v90zikxfbxaez3e8s3c28
9976181
9976174
2024-11-21T11:46:15Z
TxabiSF
161013
/* Bitxikeria */ Erreferentzia bat zuzendu
9976181
wikitext
text/x-wiki
{{Zubi infotaula
| irudia = Bilbao - Puente de la Ribera.jpg
| irudi oina = Erriberako zubia.
| izena = Erriberako zubia
| izen ofiziala =
| lerroak = Oinezkoa
| zeharkatzen = [[Bilboko itsasadarra]]
| non = [[Bilbo]], [[Bizkaia]]
| mantentzailea =
| diseinatzailea = Fernando Arzadun
| diseinua =
| materiala = [[altzairu]]a
| zubibegiak =
| pilareak =
| beginagusia =
| luzera =
| zabalera =
| altuera =
| tartea =
| hasiera =[[1937]]
| amaiera =[[1939]]
| irekiera = [[1939]]
| itxiera =
| bidesaria = Ez
| extra =
}}
'''Erriberako zubia''' [[Bilboko itsasadarra]] (Bizkaia) zeharkatzen duen oinezkoentzako zubia edo pasabidea da, [[San Frantzisko (Bilbo)|San Frantzisko]] eta [[Zazpikaleak]] lotzen dituena, eta mendeetan zehar '''San Frantziskoko zubia''' bezala ezagutua izan dena. [[Erriberako Merkatua (Bilbo)|Erriberako Merkatua]] ondoan du.
== Egungo zubia ==
Gaur egungo Erriberako oinezkoentzako zubia 1938an eraiki zen, Bilboko Defentsa Batzordeak, [[Jesus Maria Leizaola|Jesus Mari Leizaolak]] zuzentzen zuena, ''Burdinazko Zubia'' zeritzona eta Bilboko gainerako zubiak eraitsi ondoren. 1. Euskal Dibisioak egin zituen leherketak, [[Joseph Putz|Joseph Putzen]] agindupean, 1937ko ekainaren 18tik 19ra bitarteko goizaldean, [[Bilboko gudua (1937)|Bilbo erori]] baino ordu batzuk lehenago.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bilbaopedia - Reconstrucción de los puentes de Bilbao|url=https://www.bilbaopedia.info/reconstruccion-puentes-bilbao|aldizkaria=www.bilbaopedia.info|sartze-data=2024-05-28}}</ref>
[[Fitxategi:Vizcaya. Puentes volados por los republicanos I 15.jpg|ezkerrera|thumb|Burdinazko zubia leherketa eta gero, 1937]]
Fernando Arzadun arkitektoak (Bermeo, 1893-1951) eraiki zuen, [[Martzana kaia]] eta Erribera kalea lotzen dituen arku parabolikoko zubi batekin. Arku horren giltzarritik zati zuzen bat ateratzen da, Mirasol Kondearen eta Aretxaga kaleen trazadurarekin lotzen dena, Martzana kaleko goiko espazio publiko txikian zehar. Bi habeko oinarri bat du, hiru errotulaz artikulatua. Errotulu horiek ertz aldakorreko taulan inskribatuta daude, eta arkitektoaren estiloaren ezaugarriak dituzten barandak dituzte. Zubia eraiki zenetik aldaketarik izan ez bada ere, nabarmen dira zubiaren egiturari atxiki zaizkion bistako hodiak.<ref>{{erreferentzia|izena=Elías|abizena=Mas Serra|urtea=2004|izenburua=La pasarela peatonal de la Ribera|argitaletxea=Bilboko Udala|orrialdea=8|hizkuntza=es|aldizkaria=Periodico Bilbao|argitaratze-lekua=Bilbo}}</ref>
Ortiz de Zarate Koronelaren Zubia izen frankista demokraziaren garaira arte mantendu zen, 1980an egungo Erriberako Zubia izena eman zitzaionean.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bilbaopedia - Puente coronel Ortiz de Zárate|url=https://www.bilbaopedia.info/puente-coronel-ortiz-zarate|aldizkaria=www.bilbaopedia.info|sartze-data=2024-05-28}}</ref><ref>[http://www.bilbao.net/euskera/ciudad/plano_callejero.pdf Bilboko Udalaren webgunea: Kaleizenak]</ref>
== Izenaren jatorria ==
=== San Frantzisko komentua ===
Zubiaren egungo izenak alde zaharreko izen bereko erribera eta kalea erreferentzia gisa baditu ere, mendeetan zehar San Frantzisko zubia bezala ezagutua izan zen. Auzoari eta zubiari izena eman zien komentua inguruko eraikin erlijioso garrantzitsuenetako bat izan zen Erdi Aroaren amaieran. Gaur egungo Mariaren Bihotzaren plazan zegoen, [[Abandoko elizatea|Abandoko]] elizateko lurretan, eta 1856an eraitsi zuten. Kapera nagusiko lanak 1501ean martxan zeuden, eta 1539tik aurrera [[Karlos V.a Germaniako Erromatar Inperio Santukoa|Karlos V.a]] enperadorearen armarria erakusteko pribilegioa izan zuen; beraz, San Frantziskoren Komentu Inperiala ere deitu zioten. Bere historia luzean zehar hainbat alditan utzarazi eta berriro okupatu zuten, hala nola [[Josef Bonaparte|Jose I Bonapartek]] 1809an erlijio-ordenak ezabatu zituenean edo 1834an [[Karlistaldi|kausa karlistaren]] alde egiteagatik. 2006 eta 2010 urteen artean egindako indusketek klaustroaren zati bat berreskuratzea ahalbidetu zuten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bilbaopedia - Convento de San Francisco|url=https://www.bilbaopedia.info/convento-san-francisco|aldizkaria=www.bilbaopedia.info|sartze-data=2024-05-28}}</ref>
== Aurrekari historikoak ==
San Frantziskoko zubia izan da, alde handiz, Bilboko zubien artean gora-behera gehien izan dituena, eta historian zehar aldaera gehien izan dituena ere.
=== Amaitu gabeko zubia ===
1506an frantziskotarrak Bilborekin zuzenean komunikatuko zituen zubi bat eraikitzen saiatu ziren, hiriko agintarien oposizioa izan zuena. Valladolideko Real Chancilleria-ren aldeko epaia ere lortu zuten, baina mendearen erdialderako eskuineko estribua baino ez zuten eraiki, uholde baten ondoren eraitsi behar izan zutena.<ref name=":0">{{erreferentzia|izena=José Ignacio|abizena=Salazar Arechalde|urtea=2003|izenburua=La ría de Bilbao en el siglo XIX. Tendiendo puentes, abriendo caminos.|argitaletxea=Bizkaiko Aparailari eta Arkitekto Teknikoen Elkargo Ofiziala Colegio Oficial de Aparejadores y Arquitectos Tecnicos de Bizkaia Bilbao,|orrialdeak=32-44,67-71,98-99|ISBN=84-922167-1-9|hizkuntza=es|argitaratze-lekua=Bilbo}}</ref>
=== Harrizko zubia ===
[[Fitxategi:A Draught of the Coast of Biscay from St. John de Luz, East, to St Andero, West... - Gabriel Baudwin ; I. Carvitham sculp. - btv1b531196630.jpg|thumb|Baldwin, Bilbo 1739]]
1732an, harrizko zubi bat eraikitzeko baimena eskatu zuten berriro, 1735ean amaitu zena. Bi urteren ondoren, 1737ko azaroaren 1ean, zubia erori egin zen uholde baten ondorioz. Guiarden arabera, bi arku handi zituen, baina Gabriel Baldwinen 1739ko plano batek,<ref>{{Erreferentzia|izena=Elías|abizena=Mas Serra|izenburua=Los planos de Bilbao. El plano de Gabriel Baudwin / Elías Mas Serra.|data=2015-06-11|url=http://www.bilbao.eus/bld/handle/123456789/31279|sartze-data=2024-05-28}}</ref>hura existitzen ez zenean, arku handi bat eta beste bat askoz txikiagoa agertzen zituen.<ref name=":0" />
=== Zurezko zubia ===
1790eko azaroaren 22an, udalak zubi bat eraikitzeko baimena eskatu zuen, Abandoko Domingo Ignacio de Ugartek proposatutakoaren arabera. Zurezko zubi baten proiektua zen, arku handi bat zuena eta aurrekoaren leku berean eraikiko zena. Lehen diseinua Juan Bautista Orueta eta Juan Zabala perituek egin bazuten ere, San Fernando Akademiak Alejo Miranda arkitekto bergararrak egitea erabaki zuen. Emaitza arku bakarreko zubi bat izan zen, garaiera handikoa, aurreko zubiko harrizko estribua erabiliz eta haritzezko egurra, Arrikoetxea baserriko harrobiko kareharria, meatze-hondarra, burdina malgu eta trinkoa eta hareharrizko mailak erabiliz. Proiektua 1793ko urtarrilean onartu zen eta urte horren amaieran amaitu zen. 20 urte geroago, 1813ko urtarrilaren 5etik 6rako gauean, Frantziako tropek su eman zioten.<ref name=":0" />
=== Katedun zubi esekia ===
1825eko otsailaren 25ean udal batzorde bat eratu zen Bilborako bigarren zubi baten diseinua aztertzeko. Ordura arte, suntsitutako San Frantziskoko zubiaren ordez, Santa Maria kalearen eta [[Jesusen Zerbitzarien kaia|Naxa kaia]]<nowiki/>ren artean jarritako txalupa-zubiak jarri ziren. 1826ko urtarrilean, 1825eko abenduko Errege Aginduaren berri eman zitzaion Udalari, eta Errege Agindu horren bidez, katedun zubi eseki bat eraikitzeko baimena eman zen. 1826ko otsailean, Bermeoko Antonio Goikoetxea arkitektoa izendatu zuten ofizialki obra-zuzendari, eta, azkenik, 1827ko ekainaren 30ean hartu zuen udalak zubiaren jabetza.<ref name=":0" />
=== Alanbrezko kableen zubi esekia ===
[[Fitxategi:Bilbao puente colgante sobre el Nervión 1.jpg|thumb|Bilbo 1867, zubi esekia]]
1840 eta 1850 artean zubiaren narriadurari buruzko txostenak, ordezkapen-proiektuak eta konponketak egin ziren, harik eta 1855. urtean udalak Uhagon ingeniariak Goikoetxearen ekarpenekin proiektatutako eta Juan Bautista Hormaetxea arkitektoak egindako obra bat egitea erabaki zuen arte. Obrak 1855eko urrian amaitu ziren. Kateen ordez, alanbrezko kableak jarri ziren, estribuen artean 59,30 m-ko bi parabola-erdi osatuz. Estribuek 3,10 m-ko zabalerako taulari eusten zioten, pendulu bertikalen bidez. Ondoren, zubiari Antonio Goikoetxeak diseinatutako harmaila bat gehitu zitzaion Abandoko aldean.<ref name=":0" />
=== '''Burdinazko zubia''' ===
1874ko maiatzaren 2an, karlisten setioa amaitzean, San Anton da Bilbori geratzen zaion zubi erabilgarri bakarra. Otsailaren 23an egindako bonbardaketa batek San Frantziskoko zubia suntsitu zuen kableetako batean asmatzean. Modu prekarioan funtzionatzen jarraitu zuen 1880ra arte, orduan itxi eta, aldi berean, burdinazko zubi zurrun batekin ordezkatzea erabaki zen, eta ordura arte [[Pablo Altzola]] Bilboko alkate izan zenari enkargatu zitzaion proiektua. Zubia 1881ean inauguratu zen.<ref name=":0" />
Egileak, gazteleraz, ''pasadera'' deitzen zion, ''pasarela'' hitzaren aurka, azken hori galizismo desegokitzat jotzen zuelako. Beste terminoa, berriz, "kastizoa" zen, eta hobeto definitzen zuen, berarentzat, ur-korronteak oinez zeharkatzeko pasabidea. Ibilgailuentzako zubi bat egitea eskatzen zuen arrazoi objektiborik ez zegoela iritzi zion, eta aurrekoa zegoen leku berean eraiki zuen. Eskuineko aldearen kokapena 3,8m-tan baino ez zen zuzendu itsasadarraren kanalizazio berriagatik. Diseinuan, burdina forjatuzko karelak zituen arku metaliko bakarra aukeratu zen.<ref>{{erreferentzia|izena=Pablo|abizena=de Alzola Minondo|urtea=1986|izenburua=Puente de hierro para la ría de Bilbao de D. Pablo de Alzola. faksimile-edizioa|argitaletxea=Bizkaiko Aparailari eta Arkitekto Teknikoen Elkargo Ofiziala Colegio Oficial de Aparejadores y Arquitectos Tecnicos de Bizkaia|orrialdeak=33-34,39-40,58,65|ISBN=84-600-4578-1|hizkuntza=es|argitaratze-lekua=Bilbo}}</ref>
== Bitxikeria ==
[[1827]] eta [[1874]]. urteen arteko zubi esekia ([[Bigarren Karlistaldia|Bigarren Karlistaldian]] desagertu zena) hain eragin eta ospe handia izan zuen, non orduan konposatu ziren abestiek gaur arte iraun duten. Horien artean ospetsuena:<ref>{{erreferentzia|izena=Manuel|abizena=Montero|izenburua=El progreso de Bilbao. Los lugares y las fiestas. Crónica de Bilbao y Vizcaya.|argitaletxea=Txertoa|ISBN=84-7148-329-7|hizkuntza=es|argitaratze-lekua=Donostia}}</ref>
{{aipu|''No hay en el mundo<br />puente colgante<br />más elegante<br />que el de Bilbao<br />porque lo han hecho<br />los bilbainitos<br />que son muy finos<br />y muy salaos.''|''Munduan ez da<br />zubi exeki<br />dotoreagorik<br />Bilboko baino<br />oso finak<br />eta piper eta gatz diren<br />bilbotarrek<br />egin baizuten.''}}
[[Fitxategi:Canción del Puente colgante-1853.jpg|thumb|1853.eko bertsio bat]]
Askoen ustez, abestia Portugaleteko zubi esekiari ( [[Bizkaia zubia]]) buruzkoa izan zen, baina jatorrizko abestia azken hau [[1893]]an zabaldu baino lehenagokoa da. Hori alboko irudia ikusita egiazta dezakegu, non agertzen zaigun ''Semanario Pintoresco Español'' astekarian 1853.eko martxoan argitaratutako abestiaren bertsio bat.<ref>{{erreferentzia|urtea=1853|orrialdea=2|hizkuntza=es|url=https://hemerotecadigital.bne.es/hd/es/results?o=&w=semanario+pintoresco&f=text&o=o&w=&f=text&o=n&w=&f=text&o=&w=&f=text&o=o&w=&f=text&o=n&w=&f=text&p=0%7E0%7E0%7E1%7E1853&g=p&g=o&d=date&d=1853-03-06&d=1853-03-06&l=10&t=date-asc&g=e&x=&upload=|aldizkaria=Semanario pintoresco español|zenbakia=10|argitaratze-lekua=Madril}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Bilboko itsasadarreko zubiak}}
{{Bilboko leku interesgarriak}}
{{Atari|Bilbo|Bilbo}}
[[Kategoria:Bilboko zubiak]]
[[Kategoria:Zazpikaleetako eraikinak]]
[[Kategoria:San Frantziskoko eraikinak (Bilbo)]]
[[Kategoria:1939ko zubiak]]
[[Kategoria:Euskal Herriko berreraikitako eraikinak]]
[[Kategoria:Arku-zubiak]]
ponvlk3kw4yj0595cfnuhz6p1k3g6b0
John Quincy Adams
0
104314
9975535
9797349
2024-11-20T18:54:03Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975535
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''John Quincy Adams''' ([[1767]]ko [[uztailaren 11]] – [[1848]]ko [[otsailaren 23]]a) iparramerikar diplomatiko eta politikaria izan zen, baita [[John Adams]] Estatu Batuetako bigarren presidentearen semea ere. Denboraren poderioz, [[Ameriketako Estatu Batuak|AEBetako]] 6. Presidentea (1825-1829) izatera ailegatu zen. Alderdi Federalistako kide izan zen 1808 arte, baina [[1812ko angloamerikar gerra|1812-1815eko gerraren]] bezperan Alderdi Errepublikanora pasa zen eta, [[Bankuaren gerra]]ren garaian, Henry Clayren bankuzaleen taldearekin bat egin zuen (1834 arte). Gero, Alderdi Anti-Masonikoko eta Alderdi Whigeko kidea izan zen.
''[[Monroe doktrina]]'' idatzi zuen, [[1823]]ko [[abenduaren 2]]an [[James Monroe]] estatubatuar presidenteak hasitako politika. Bertan europar gobernuak Ameriketako herrialdeak kolonizatu ala beraien barne politikan eragina izan nahi izanez gero, AEBek erasotzat hartu eta eragotziko zutela esaten zuen.
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1767ko|1848ko|Adams, John Quincy}}
{{AEBtako presidente aurkibidea}}
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako presidenteak]]
[[Kategoria:Massachusettseko politikariak]]
[[Kategoria:Bostondarrak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako abolizionistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako diplomazialariak]]
[[Kategoria:Istripu zerebrobaskularrak hildakoak]]
[[Kategoria:Harvard Unibertsitateko ikasleak]]
[[Kategoria:Harvard Unibertsitateko irakasleak]]
[[Kategoria:Washingtonen hildakoak]]
jvufdfcvtzmp7i02w9qu7zdaqnme5lh
Nanchong
0
105065
9975593
8126924
2024-11-20T19:40:29Z
InternetArchiveBot
119347
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
9975593
wikitext
text/x-wiki
{{hiri infotaula}}
'''Nanchong''' ([[txinera sinplifikatu]]z: 南充; [[hanyu Pinyin|pinyineraz]]: Nánchōng), [[Sichuan]] probintzian kokatutako [[prefektura mailako hiri]]a da. Guztira, 7.300.000 biztanle inguru dauzka [[2004]]ko erroldaren arabera eta 12.479 kilometro koadroko azalera.
== Banaketa administratiboa ==
* [[Shunqing Barrutia]] (顺庆区) Shùnqing Qū
* [[Gaoping Barrutia]] (高坪区) Gāopíng Qū
* [[Jialing Barrutia]] (嘉陵区) Jiālíng Qū
* [[Langzhong Hiria]] (阆中市) Lángzhōng Shì
* [[Nanbu Konderria]] (南部县) Nánbù Xiàn
* [[Xichong Konderria]] (西充县) Xīchōng Xiàn
* [[Yingshan Konderria]] (营山县) Yíngshān Xiàn
* [[Yilong Konderria]] (仪陇县) Yílǒng Xiàn
* [[Peng'an Konderria]] (蓬安县) Péng'ān Xiàn
== Klima ==
<div style="width:75%">
{{Klima
|location = Nanchong (1971–2000)
|metric first = Y
|single line = Y
|Jan high C = 9.2
|Feb high C = 11.7
|Mar high C = 16.4
|Apr high C = 22.3
|May high C = 26.6
|Jun high C = 28.9
|Jul high C = 31.5
|Aug high C = 32.4
|Sep high C = 26.5
|Oct high C = 21.1
|Nov high C = 16.0
|Dec high C = 10.5
|year high C =
|Jan low C = 4.3
|Feb low C = 6.1
|Mar low C = 9.7
|Apr low C = 14.2
|May low C = 18.4
|Jun low C = 21.5
|Jul low C = 23.8
|Aug low C = 23.7
|Sep low C = 19.9
|Oct low C = 15.4
|Nov low C = 10.6
|Dec low C = 6.0
|year low C =
|Jan precipitation mm = 16.2
|Feb precipitation mm = 16.9
|Mar precipitation mm = 30.3
|Apr precipitation mm = 75.1
|May precipitation mm = 118.4
|Jun precipitation mm = 147.2
|Jul precipitation mm = 188.3
|Aug precipitation mm = 125.9
|Sep precipitation mm = 135.5
|Oct precipitation mm = 78.1
|Nov precipitation mm = 37.3
|Dec precipitation mm = 18.0
|precipitation colour = green
|Jan humidity = 85
|Feb humidity = 81
|Mar humidity = 77
|Apr humidity = 76
|May humidity = 75
|Jun humidity = 79
|Jul humidity = 80
|Aug humidity = 76
|Sep humidity = 82
|Oct humidity = 84
|Nov humidity = 84
|Dec humidity = 86
|year humidity = 80.4
|unit precipitation days = 0.1 mm
|Jan precipitation days = 8.9
|Feb precipitation days = 8.6
|Mar precipitation days = 10.7
|Apr precipitation days = 12.5
|May precipitation days = 13.5
|Jun precipitation days = 13.6
|Jul precipitation days = 12.8
|Aug precipitation days = 10.1
|Sep precipitation days = 14.6
|Oct precipitation days = 14.0
|Nov precipitation days = 10.6
|Dec precipitation days = 8.3
|Jan sun = 31.7
|Feb sun = 43.6
|Mar sun = 81.7
|Apr sun = 118.4
|May sun = 130.7
|Jun sun = 122.6
|Jul sun = 168.6
|Aug sun = 193.8
|Sep sun = 96.5
|Oct sun = 67.5
|Nov sun = 53.3
|Dec sun = 26.9
|source 1 = [<ref>http://cdc.cma.gov.cn/shuju/search1.jsp?dsid=SURF_CLI_CHN_MUL_MMON_19712000_CES&tpcat=SURF&type=table&pageid=3 China Meteorological Administration</ref>]
}}
</div>
== Ikus, gainera ==
* [[Sichuan probintziaren banaketa administratiboa]]
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{zh}} [https://web.archive.org/web/20050819120246/http://www.nanchong.gov.cn/ Nanchong hiriko gobernuaren webgunea.]
{{autoritate kontrola}}
{{Sichuan}}
{{geografia zirriborroa|Txina}}
[[Kategoria:Txinako hiriak]]
[[Kategoria:Sichuango hiriak]]
pvglglsiqnatxylbcyhaa6inilmhceg
Hortensio Bidaurreta
0
105281
9974693
9974561
2024-11-20T12:59:06Z
195.76.192.178
/* Palmaresa */
9974693
wikitext
text/x-wiki
{{biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Hortensio Bidaurreta García''' ([[Iguzkitza]], [[1928]]ko [[urtarrilaren 11]] – [[Vigo]], [[1984]]ko [[otsailaren 28]]a), euskal [[Txirrindularitza|txirrindulari]] profesionala izan zen [[1946]]tik [[1960]] arte. 47 garaipen lortu zituen<ref>[https://web.archive.org/web/20071005170127/http://www.urtekaria.com/asp/verPalmExciclC.asp?idVeterano=1086&letraEle=v&pagina=lstExciclistasC.asp Urtekaria: Hortensio Bidaurreta]</ref>.
[[Jesús Galdeano]] nafarkidea zuen arerio nagusia, batez ere azken urteetan. Bere anaiak ziren [[Felix Bidaurreta|Félix]] eta [[Miguel Bidaurreta|Miguel]] txirrindulari profesionalak ere baziren, 21 eta 4 garaipen lortu zituztenak hurrenez hurren.
== Palmaresa ==
{|
| valign="top" width="50%" |
'''[[1946]]'''
* Olazagutia
'''[[1947]]'''
* 3. [[Loinaz Proba]]n
'''[[1948]]'''
* [[Gasteiz]] (San Antonio Zirkuitua)
* Galdakao
* [[Bizkaiko Sari Nagusia]]
* Tafalla
'''[[1949]]'''
* [[Lazkaoko Proba]]
* [[Loinaz Proba]]
* [[San Juan Sari Nagusia]]
* [[Errenteria]] (Gipuzkoako Txapelketa)
* Elorrio
* [[Altsasuko Saria]]
* Durango
* 2. [[Pascuas Sari Nagusia]]n
'''[[1950]]'''
* Lizarra-Iguzkitza Zirkuitua
* Tutera
'''[[1951]]'''
* [[Leintz Bailarari Itzulia]]
* [[Miguel Indurain Sari Nagusia|Mendiko Euskal-Nafar Txapelketa]]
* [[Altsasuko Saria]] (Euskal-Nafar Txapelketa)
* Lizarra-Iguzkitza Zirkuitua
'''[[1952]]'''
* [[Arrateko Igoera]]
* [[Miguel Indurain Sari Nagusia|Mendiko Euskal-Nafar Txapelketa]]
* 3. [[Euskal Bizikleta|Eibarko Bizikletan]]
'''[[1953]]'''
* [[Trofeu Masferrer]]
* [[Pentekostes Saria]]
| valign="top" width="50%" |
'''[[1953]] jarraipena'''
* [[Miguel Indurain Sari Nagusia|Mendiko Euskal-Nafar Txapelketa]]
* [[Ordiziako Klasika]]
* Billabona
* [[Getxoko Zirkuitua]]
* Nafarroako Txapelketa
'''[[1954]]'''
* 3. [[Euskal Bizikleta|Eibarko Bizikletan]] eta etapa 1
* [[San Juan Sari Nagusia]]
* [[Ordiziako Klasika]]
* [[Aragoiko Itzulia]]: etapa 2
* 2. [[Getxoko Zirkuitua]]n
* 3. [[Fitxategi:Bronze medal with cup.svg|16px]] Espainiako Mendiko Txapelketan
'''[[1955]]'''
* [[Udaberriko Klasikoa|Udaberri Saria]]
* Erribera Sari Nagusia
'''[[1956]]'''
* Arrasateko Donibane Zirkuitua
* [[Miguel Indurain Sari Nagusia|Mendiko Euskal-Nafar Txapelketa]]
* Baztango Itzulia
* 2. [[Fitxategi:Silver medal with cup.svg|16px]] Espainiako Mendiko Txapelketan
'''[[1957]]'''
* [[1957ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]]
* [[Euskal Bizikleta|Eibarko Bizikleta]]: Etapa 1
* [[Getxoko Zirkuitua]]
* Zumarraga
* 5. [[1957ko Euskal-Nafar mendiko txapelketa|Euskal-Nafar mendiko txapelketa]]n
'''[[1958]]'''
* 4. [[1958ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]]n eta 2 etapa
* [[Euskal Bizikleta|Eibarko Bizikleta]]: Etapa 1
* [[Iurreta]] (San Miguel Sari Nagusia)
* 6. [[1958ko Espainiako errepideko mendiko txapelketa|Espainiako errepideko mendiko txapelketa]]n
|}
== Emaitzak lasterketa nagusietan ==
{| cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: #aaa solid 1px; border-collapse: collapse;"
|- bgcolor="#eeeeee"
!align="left"|Lasterketa
![[1946]]
![[1947]]
![[1948]]
![[1949]]
![[1950]]
![[1951]]
![[1952]]
![[1953]]
![[1954]]
![[1955]]
![[1956]]
![[1957]]
![[1958]]
![[1959]]
![[1960]]
|-
|align="center" style="background:pink;"|[[Italiako Giroa]]
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|[[1954ko Italiako Giroa|67.]]
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|-
|align="center" style="background:yellow;"|[[Frantziako Tourra]]
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|Utzi
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|-
|align="center" style="background:gold;"|[[Espainiako Vuelta]]
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|Utzi
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|Utzi
|align="center"|Utzi
|align="center"|[[1957ko Espainiako Itzulia|32.]]
|align="center"|Utzi
|align="center"|Utzi
|align="center"|-
|-
|[[Txirrindularitzako Munduko Txapelketak]] [[Fitxategi:Arc en ciel.svg|28px]]
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|Utzi
|align="center"|-
|align="center"|-
|}
== Taldeak ==
* Independente ([[1946]] – [[1948]])
* Touring ([[1949]])
* Independente ([[1950]] – [[1953]])
* Berkel-Mostajo / [[Reial Club Deportiu Espanyol|RCD Espanyol]] ([[1954]])
* Peña Solera ([[1955]])
* Faema ([[1956]])
* [[Real Unión]]-Palmera ([[1957]])
* Beasain-Caobania ([[1958]])
* Urago-D'Alessandro ([[1959]])
* Garsa ([[1960]])
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
==Kanpo estekak==
{{ProCyclingStats}}
{{bizialdia|1928ko|1984ko|Bidaurreta, Hortensio}}
[[Kategoria:Iguzkitzarrak]]
[[Kategoria:Nafarroa Garaiko txirrindulariak]]
285y2hjuqj8ere0gmr0w3c2coxkyknu
Lankide eztabaida:Theklan/2009ko maiatza
3
106243
9974790
1175092
2024-11-20T14:09:39Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2009ko maiatza]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2009ko maiatza]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
1175092
wikitext
text/x-wiki
== Irlandako Uharteak ==
Kaixo Theklan!
Irlandako pare bat uharteen artikuluak sortzen aritu berria naiz, Uharteak eta Europako Uharteak kategorietan sartu naiz eta haibat herrialdeetako uharteen azpikategoriak bilatu ditut: Finlandia, Euskal Herria, etb, baina ez Irlandarenak. Administratzailea zarenez gero, jakin nahiko nuke ea ''Kategoria:Irlandako uharteak'' kategoria sor zenezaken bertan Irlandako uharteen artikuluak sartzeko.
Gero arte.
--[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]]; [[Lankide eztabaida:Euskalduna|(erantzun hemen)]] 20:50, 2009ko Maiatzaren 5a (UTC)
::Lortu dut Irlandako Uharteen azpikategoria berria sortzea. Eskerrik asko erantzunteagatik eta zure laguntzagatik Theklan.
::Gabon pasa!
::--[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]]; [[Lankide eztabaida:Euskalduna|(erantzun hemen)]] 23:51, 2009ko Maiatzaren 5a (UTC)
== Itzulpen-akatsa Commonsen ==
Kaixo, Theklan! Commonsen itzulpen-akats bat ikusi dut [http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Basque_politics hemen]. "Fitxategi" ordez "fitxagegi" dago. Badakizu non konpondu daitekeen?--[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 08:59, 14 Maiatza 2009 (UTC)
:Ondo da. Denbora dudanean saiatuko naiz bilatzen. Ondo ibili!--[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 17:35, 14 Maiatza 2009 (UTC)
Ea [http://translatewiki.net/w/i.php?title=MediaWiki%3ACategory-file-count%2Feu&diff=1221889&oldid=476951 honekin] konpontzen den... :-) --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 09:36, 17 Maiatza 2009 (UTC)
== Irlandako Atariari buruzko eskakizuna ==
Arratsaldeon Theklan!
Euskal Wikipedian gaiei buruzko atariei begira egon natzaie eta bat bakarra ikusi dudanez (bikain osatutako Euskal Wikiatlasa) nik ere nere hondar apurra jarri asmoz gai bati buruzko atari bat irekitzea pentsatu dut, horretarako gustokoa dudan gai bat hautatuz.
Hortaz Irlandari buruzko Atari bat iriki berri dut: [[Irudi:Irish clover.jpg|35px]] [[Atari:Irlandako Ataria|Irlandako Ataria]] (Oraindik erabat osatzeke dago).
Ongi baderitzaie administratzaileei eskatu bahi nieke ea Irlandako Atari hau wikipediaren azal nagusiko atariak atalari gehitu edo itsatsi dezaketen wikipediazale edo erabiltzaileek bertara sartzeko aukera errazagoa izan dezaten.
Besterik gabe. Izan ongi.
--[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]]; [[Lankide eztabaida:Euskalduna|(erantzun hemen)]] 22:08, 2009ko Maiatzaren 16a (UTC)
== Bandalismo ==
Theklan, te escribo para informarte de la actitud vandálica que tiene el compañero (o compañera... no sé) [[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]]. Ha comenzado una guerra de ediciones absurda, en la que se dedica, entre otras cosas, a eliminar toda referencia a España en artículos de municipios que no tienen nada que ver con Euskadi o Navarra (si lo hiciera con artículos de municipios vascos o navarros, sería igualmente vandalismo, pero no es el caso).
Independientemente de que cuestione la incuestionable españolidad de Granada o Málaga, se ha atrevido a eliminar el mensaje que le había mandado (cosa que no se puede hacer en Wikipedia, a no ser que sean insultos, y no es el caso). Incluso el enlace "[[Granada (Espainia)]]" lo convierte en "[[Granada]]", para eliminar toda referencia a España, y aunque "Granada" sea una página de desambiguación... [[Lankide:Granadar|Granadar]] 13:21, 30 Maiatza 2009 (UTC)
3ku8fjto6ukg4y6wywkav9gwrag5ret
9975188
9974790
2024-11-20T14:26:28Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2009ko maiatza]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2009ko maiatza]]» izenera aldatu du: Revert
1175092
wikitext
text/x-wiki
== Irlandako Uharteak ==
Kaixo Theklan!
Irlandako pare bat uharteen artikuluak sortzen aritu berria naiz, Uharteak eta Europako Uharteak kategorietan sartu naiz eta haibat herrialdeetako uharteen azpikategoriak bilatu ditut: Finlandia, Euskal Herria, etb, baina ez Irlandarenak. Administratzailea zarenez gero, jakin nahiko nuke ea ''Kategoria:Irlandako uharteak'' kategoria sor zenezaken bertan Irlandako uharteen artikuluak sartzeko.
Gero arte.
--[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]]; [[Lankide eztabaida:Euskalduna|(erantzun hemen)]] 20:50, 2009ko Maiatzaren 5a (UTC)
::Lortu dut Irlandako Uharteen azpikategoria berria sortzea. Eskerrik asko erantzunteagatik eta zure laguntzagatik Theklan.
::Gabon pasa!
::--[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]]; [[Lankide eztabaida:Euskalduna|(erantzun hemen)]] 23:51, 2009ko Maiatzaren 5a (UTC)
== Itzulpen-akatsa Commonsen ==
Kaixo, Theklan! Commonsen itzulpen-akats bat ikusi dut [http://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Basque_politics hemen]. "Fitxategi" ordez "fitxagegi" dago. Badakizu non konpondu daitekeen?--[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 08:59, 14 Maiatza 2009 (UTC)
:Ondo da. Denbora dudanean saiatuko naiz bilatzen. Ondo ibili!--[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 17:35, 14 Maiatza 2009 (UTC)
Ea [http://translatewiki.net/w/i.php?title=MediaWiki%3ACategory-file-count%2Feu&diff=1221889&oldid=476951 honekin] konpontzen den... :-) --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 09:36, 17 Maiatza 2009 (UTC)
== Irlandako Atariari buruzko eskakizuna ==
Arratsaldeon Theklan!
Euskal Wikipedian gaiei buruzko atariei begira egon natzaie eta bat bakarra ikusi dudanez (bikain osatutako Euskal Wikiatlasa) nik ere nere hondar apurra jarri asmoz gai bati buruzko atari bat irekitzea pentsatu dut, horretarako gustokoa dudan gai bat hautatuz.
Hortaz Irlandari buruzko Atari bat iriki berri dut: [[Irudi:Irish clover.jpg|35px]] [[Atari:Irlandako Ataria|Irlandako Ataria]] (Oraindik erabat osatzeke dago).
Ongi baderitzaie administratzaileei eskatu bahi nieke ea Irlandako Atari hau wikipediaren azal nagusiko atariak atalari gehitu edo itsatsi dezaketen wikipediazale edo erabiltzaileek bertara sartzeko aukera errazagoa izan dezaten.
Besterik gabe. Izan ongi.
--[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]]; [[Lankide eztabaida:Euskalduna|(erantzun hemen)]] 22:08, 2009ko Maiatzaren 16a (UTC)
== Bandalismo ==
Theklan, te escribo para informarte de la actitud vandálica que tiene el compañero (o compañera... no sé) [[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]]. Ha comenzado una guerra de ediciones absurda, en la que se dedica, entre otras cosas, a eliminar toda referencia a España en artículos de municipios que no tienen nada que ver con Euskadi o Navarra (si lo hiciera con artículos de municipios vascos o navarros, sería igualmente vandalismo, pero no es el caso).
Independientemente de que cuestione la incuestionable españolidad de Granada o Málaga, se ha atrevido a eliminar el mensaje que le había mandado (cosa que no se puede hacer en Wikipedia, a no ser que sean insultos, y no es el caso). Incluso el enlace "[[Granada (Espainia)]]" lo convierte en "[[Granada]]", para eliminar toda referencia a España, y aunque "Granada" sea una página de desambiguación... [[Lankide:Granadar|Granadar]] 13:21, 30 Maiatza 2009 (UTC)
3ku8fjto6ukg4y6wywkav9gwrag5ret
Lankide eztabaida:Theklan/2009ko ekaina
3
106244
9974788
1175094
2024-11-20T14:09:39Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2009ko ekaina]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2009ko ekaina]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
1175094
wikitext
text/x-wiki
== Mapa ==
Aspaldiko!! Ups, ikusten dudanez nahiko rollo txarra dago azkeneko egunetan wikipedian...Bueno, [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Enontekiokomapaeuskaraz.svg] mapa hau sortu dut Inkscape-ren bidez, eta ez dut ulertzen zergatik ez diren azaltzen herrixken izenak...lagunduko?[[Lankide:Kanuto90|kanuto90]] 16:03, 15 Ekaina 2009 (UTC)
30we6c89d9awjl35umox6wmr5gyqa5l
9975192
9974788
2024-11-20T14:26:33Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2009ko ekaina]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2009ko ekaina]]» izenera aldatu du: Revert
1175094
wikitext
text/x-wiki
== Mapa ==
Aspaldiko!! Ups, ikusten dudanez nahiko rollo txarra dago azkeneko egunetan wikipedian...Bueno, [http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Enontekiokomapaeuskaraz.svg] mapa hau sortu dut Inkscape-ren bidez, eta ez dut ulertzen zergatik ez diren azaltzen herrixken izenak...lagunduko?[[Lankide:Kanuto90|kanuto90]] 16:03, 15 Ekaina 2009 (UTC)
30we6c89d9awjl35umox6wmr5gyqa5l
Lankide eztabaida:Theklan/2009ko uztaila
3
109660
9974794
1222869
2024-11-20T14:09:40Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2009ko uztaila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2009ko uztaila]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
1222869
wikitext
text/x-wiki
== Infotaula ==
Txinako hiri infotaula bat egiten saiatu nintzen duela hilabete batzuk, [[Txantiloi:Txinako hiri infotaula]], baina ez zitzaidan oso ondo geratu. Hiri orokorrentzako infotaula erabilita ez dira agertzen Txinak berezko dituen gauza asko, etniak, prefekturan eta prefekturako hirigunean zenbat jende bizi den... Momentuz, ganorazko hiri infotaula egin arte, informazioa osatuz noa. [[Lankide:Zariquiegui|Zariquiegui]] 09:39, 11 Uztaila 2009 (UTC)
::Oso ondo dago, noizbait holakoak egiten ikasiko dut... Dena den, "Biztanleria" eta "Dentsitatea" esaten duen ataletan "Biztanleria hirigunean" eta "Dentsitatea hirigunean" jarri beharko luke. [[Lankide:Zariquiegui|Zariquiegui]] 12:41, 19 Uztaila 2009 (UTC)
::: Primeran dago orain, eskerrik asko :) [[Lankide:Zariquiegui|Zariquiegui]] 15:35, 19 Uztaila 2009 (UTC)
== Txina hiri infotaula ==
Kaixo! Egia esan ahaztua neukan. Nire ideia, ingelesezko wikipediaren itxurako zerbait da. Hau da:
* Izenburua, txinerazko idazkera, pinyin idazkera, gero zein udal mota den jartzea
* Hiriaren kokapena duen mapa. Hau, koordenatuekin automatikoki egin daiteke, nahiz eta commonsen uste dut hiri gehienen kokapen mapak dauden.
* '''Banaketa administratiboa''':
** Barruti eta konderriak:
** Herriak:
* '''Azalera'''
* '''Biztanleria''':
** Biztanleria prefekturan:
** Dentsitatea prefekturan:
** Biztanleria hirigunean:
** Dentsitatea hirigunean:
* '''Gobernua''':
** Alkatea:
** Alderdi Komunistako ordezkaria:
* '''Altuera''':
* '''Posta kodea''':
* '''Webgunea''':
Holako zerbait... [[Lankide:Zariquiegui|Zariquiegui]] 12:01, 19 Uztaila 2009 (UTC)
== Epa!!! ==
Epa Theklan! nire lehenengo mezua duk eta ez zekiat ondo iritsiko al den.
Ez nauk ondo gogoratzen nun letu nuen, uste dut entziklopedia batean zela, sobiet batasunean zapalketa politikoagatik hil zirenak Stalinekin 20 milioi inguru zirela (bigarren mundu gerran hil ziren soldaduak kontutan hartu gabe). Zifraz ez nauk ondo gogoratzen baina bai gehiago hil zituela. Topatuko diat eta erreferentzia bat jarriko diat.
Mezua jaso baduk erantzuidak esatek iritsi dela behintzat.
Ondo izan!
:Onena hori izango da. jarriko dugu 15-30 milioi pertsonaren heriotzara bidali zituela eta kitto. BIngelesesko wikipediak ere dio stalinek 3 eta 60 milioi pertsona artean hil zituela beraz ez dut uste datu fidagarririk dugunik esateko zein zen hiltzaile handiena. Maori buruz ez dut daturik, baina Pol Poti buruz gogoratzen dudana da 2 milioi inguru hil zituela (baina kontuan hartuz kanbodiak 7 milioi biztanle zituela, asko da). Hontaz aparte, nola egin daiteke alboan jartzen diren taula horietako bat, adibidez Euskal Herria orrian eskuinean dagoen horietako bat, armei buruz artikuluak idazten baitnabil eta taula horietakorenbat sartu nahiko nuke.GARMEN.2009/07/19 15:52 UTC. P.D.: nola erantzuten dira mezuak????
== Tomiño artikulua ==
Gabon Theklan!</br>
Arraioa! Ba despistatutzat har nazakezu baina egia esan zuk esan ez bazenit sekula santan ez nuke jakinen ezker goikaldeko globo terrakeoan sakatu eta munduaren mapa bat agertuko zenik. Eskerrik asko egin didazun aipuarengatik gauza berriak jakiteko inoiz ez baita berandu. Hemendik aurrera zuk diozunaren arabera egiten saiatuko naiz honela munduko mapan dagokion udalerria modu egokian eta bere biztanleriaren araberako puntua agertuaraziz.
Besterik gabe, zu ere zaindu eta ondo segi!</br>
--[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]]; [[Lankide eztabaida:Euskalduna|(esaidak hemen)]] 0:28, 2009ko Maiatzaren 22a (UTC)
== Ibaien infotaula ==
Aupa!! {{tx|EHko ibai infotaula}} ezagutu eta erabili izan dut askotan, baina ez dut sistematikoki egiten. Euskal Herriko ibaien artikuluetan erabiltzen ahalegindu arren, batzutan ahaztu egiten zait :-). Dena den, azken bolada honetan ez nago inolako "gurutzadan" sartuta eta ez dakit zertaz ariko naiz hurrengoan. Ondo izan!! -- [[Lankide:Marklar2007|Marklar2007]] 18:13, 22 Uztaila 2009 (UTC)
== Europa ==
Oraingoa ere ez da bandalismoa? [[Lankide:Zariquiegui|Zariquiegui]] 19:25, 22 Uztaila 2009 (UTC)
==40.000 articles==
Hello! I am David Levy, an administrator from en.ep. Congratulations on reaching 40.000 articles! I have recommended that eu.wp be added to the list of interwiki links on our main page.
I strongly suggest that you replace [[:Fitxategi:40000 euskal wikipedia.png]] (appearing at the top) and [[:Fitxategi:Wikipediak 40000.png]] (appearing in the lower right corner) with a special site logo. This is what Wikipedias usually use to celebrate milestones, as it does not interfere with use of the site. ([[:Fitxategi:40000 euskal wikipedia.png]] must be dismissed, and [[:Fitxategi:Wikipediak 40000.png]] actually blocks pages' content.)
I have created an image that you could use for this purpose: [[:Fitxategi:Wiki-eu-40000.png]]. I hope that this helps. —[[Lankide:David Levy|David Levy]] 02:26, 23 Uztaila 2009 (UTC)
:Hi David Levy! Thanks for your suggestion but we have tried many times to change the logo and we have only get silence on Meta. They also suggested us to make the changes on sitenotice and not on the logo. If you could help us with that it would be incredible, but we decided not to ask because of the great time we need to convince someone even to consider it. Thanks! -[[User:Theklan|Theklan]] ([[User talk:Theklan|talk]]) 10:51, 23 July 2009 (UTC)
::I just uploaded a copy of the normal eu.wp logo to [[:Fitxategi:Wiki.png]]. Please protect that file, and I will submit a request for it to be used as the site logo.
::As soon the request is fulfilled, you will be able to change the logo simply by uploading a new version of [[:Fitxategi:Wiki.png]] (or reverting to a previous version). —[[Lankide:David Levy|David Levy]] 12:52, 23 Uztaila 2009 (UTC)
:::I've protected it yet. Thank you very much. -[[User:Theklan|Theklan]] ([[User talk:Theklan|talk]]) 15:07, 23 July 2009 (UTC)
::::You're welcome! I have submitted [[bugzilla:19898|the request]]. —[[Lankide:David Levy|David Levy]] 16:48, 23 Uztaila 2009 (UTC)
:::::Thanks again! -[[User:Theklan|Theklan]] ([[User talk:Theklan|talk]]) 18:54, 23 July 2009 (UTC)
::::::You're welcome! The change has been made, so you can now switch to the special logo by saving [[:Fitxategi:Wiki-eu-40000.png]] and uploading it to [[:Fitxategi:Wiki.png]]. This will eliminate the need for [[:Fitxategi:40000 euskal wikipedia.png]] (appearing at the top) and [[:Fitxategi:Wikipediak 40000.png]] (appearing in the lower right corner). —[[Lankide:David Levy|David Levy]] 15:47, 3 Abuztua 2009 (UTC)
dcc66elwhsk7tmst00j9bmuunrjj25l
9975179
9974794
2024-11-20T14:26:17Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2009ko uztaila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2009ko uztaila]]» izenera aldatu du: Revert
1222869
wikitext
text/x-wiki
== Infotaula ==
Txinako hiri infotaula bat egiten saiatu nintzen duela hilabete batzuk, [[Txantiloi:Txinako hiri infotaula]], baina ez zitzaidan oso ondo geratu. Hiri orokorrentzako infotaula erabilita ez dira agertzen Txinak berezko dituen gauza asko, etniak, prefekturan eta prefekturako hirigunean zenbat jende bizi den... Momentuz, ganorazko hiri infotaula egin arte, informazioa osatuz noa. [[Lankide:Zariquiegui|Zariquiegui]] 09:39, 11 Uztaila 2009 (UTC)
::Oso ondo dago, noizbait holakoak egiten ikasiko dut... Dena den, "Biztanleria" eta "Dentsitatea" esaten duen ataletan "Biztanleria hirigunean" eta "Dentsitatea hirigunean" jarri beharko luke. [[Lankide:Zariquiegui|Zariquiegui]] 12:41, 19 Uztaila 2009 (UTC)
::: Primeran dago orain, eskerrik asko :) [[Lankide:Zariquiegui|Zariquiegui]] 15:35, 19 Uztaila 2009 (UTC)
== Txina hiri infotaula ==
Kaixo! Egia esan ahaztua neukan. Nire ideia, ingelesezko wikipediaren itxurako zerbait da. Hau da:
* Izenburua, txinerazko idazkera, pinyin idazkera, gero zein udal mota den jartzea
* Hiriaren kokapena duen mapa. Hau, koordenatuekin automatikoki egin daiteke, nahiz eta commonsen uste dut hiri gehienen kokapen mapak dauden.
* '''Banaketa administratiboa''':
** Barruti eta konderriak:
** Herriak:
* '''Azalera'''
* '''Biztanleria''':
** Biztanleria prefekturan:
** Dentsitatea prefekturan:
** Biztanleria hirigunean:
** Dentsitatea hirigunean:
* '''Gobernua''':
** Alkatea:
** Alderdi Komunistako ordezkaria:
* '''Altuera''':
* '''Posta kodea''':
* '''Webgunea''':
Holako zerbait... [[Lankide:Zariquiegui|Zariquiegui]] 12:01, 19 Uztaila 2009 (UTC)
== Epa!!! ==
Epa Theklan! nire lehenengo mezua duk eta ez zekiat ondo iritsiko al den.
Ez nauk ondo gogoratzen nun letu nuen, uste dut entziklopedia batean zela, sobiet batasunean zapalketa politikoagatik hil zirenak Stalinekin 20 milioi inguru zirela (bigarren mundu gerran hil ziren soldaduak kontutan hartu gabe). Zifraz ez nauk ondo gogoratzen baina bai gehiago hil zituela. Topatuko diat eta erreferentzia bat jarriko diat.
Mezua jaso baduk erantzuidak esatek iritsi dela behintzat.
Ondo izan!
:Onena hori izango da. jarriko dugu 15-30 milioi pertsonaren heriotzara bidali zituela eta kitto. BIngelesesko wikipediak ere dio stalinek 3 eta 60 milioi pertsona artean hil zituela beraz ez dut uste datu fidagarririk dugunik esateko zein zen hiltzaile handiena. Maori buruz ez dut daturik, baina Pol Poti buruz gogoratzen dudana da 2 milioi inguru hil zituela (baina kontuan hartuz kanbodiak 7 milioi biztanle zituela, asko da). Hontaz aparte, nola egin daiteke alboan jartzen diren taula horietako bat, adibidez Euskal Herria orrian eskuinean dagoen horietako bat, armei buruz artikuluak idazten baitnabil eta taula horietakorenbat sartu nahiko nuke.GARMEN.2009/07/19 15:52 UTC. P.D.: nola erantzuten dira mezuak????
== Tomiño artikulua ==
Gabon Theklan!</br>
Arraioa! Ba despistatutzat har nazakezu baina egia esan zuk esan ez bazenit sekula santan ez nuke jakinen ezker goikaldeko globo terrakeoan sakatu eta munduaren mapa bat agertuko zenik. Eskerrik asko egin didazun aipuarengatik gauza berriak jakiteko inoiz ez baita berandu. Hemendik aurrera zuk diozunaren arabera egiten saiatuko naiz honela munduko mapan dagokion udalerria modu egokian eta bere biztanleriaren araberako puntua agertuaraziz.
Besterik gabe, zu ere zaindu eta ondo segi!</br>
--[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]]; [[Lankide eztabaida:Euskalduna|(esaidak hemen)]] 0:28, 2009ko Maiatzaren 22a (UTC)
== Ibaien infotaula ==
Aupa!! {{tx|EHko ibai infotaula}} ezagutu eta erabili izan dut askotan, baina ez dut sistematikoki egiten. Euskal Herriko ibaien artikuluetan erabiltzen ahalegindu arren, batzutan ahaztu egiten zait :-). Dena den, azken bolada honetan ez nago inolako "gurutzadan" sartuta eta ez dakit zertaz ariko naiz hurrengoan. Ondo izan!! -- [[Lankide:Marklar2007|Marklar2007]] 18:13, 22 Uztaila 2009 (UTC)
== Europa ==
Oraingoa ere ez da bandalismoa? [[Lankide:Zariquiegui|Zariquiegui]] 19:25, 22 Uztaila 2009 (UTC)
==40.000 articles==
Hello! I am David Levy, an administrator from en.ep. Congratulations on reaching 40.000 articles! I have recommended that eu.wp be added to the list of interwiki links on our main page.
I strongly suggest that you replace [[:Fitxategi:40000 euskal wikipedia.png]] (appearing at the top) and [[:Fitxategi:Wikipediak 40000.png]] (appearing in the lower right corner) with a special site logo. This is what Wikipedias usually use to celebrate milestones, as it does not interfere with use of the site. ([[:Fitxategi:40000 euskal wikipedia.png]] must be dismissed, and [[:Fitxategi:Wikipediak 40000.png]] actually blocks pages' content.)
I have created an image that you could use for this purpose: [[:Fitxategi:Wiki-eu-40000.png]]. I hope that this helps. —[[Lankide:David Levy|David Levy]] 02:26, 23 Uztaila 2009 (UTC)
:Hi David Levy! Thanks for your suggestion but we have tried many times to change the logo and we have only get silence on Meta. They also suggested us to make the changes on sitenotice and not on the logo. If you could help us with that it would be incredible, but we decided not to ask because of the great time we need to convince someone even to consider it. Thanks! -[[User:Theklan|Theklan]] ([[User talk:Theklan|talk]]) 10:51, 23 July 2009 (UTC)
::I just uploaded a copy of the normal eu.wp logo to [[:Fitxategi:Wiki.png]]. Please protect that file, and I will submit a request for it to be used as the site logo.
::As soon the request is fulfilled, you will be able to change the logo simply by uploading a new version of [[:Fitxategi:Wiki.png]] (or reverting to a previous version). —[[Lankide:David Levy|David Levy]] 12:52, 23 Uztaila 2009 (UTC)
:::I've protected it yet. Thank you very much. -[[User:Theklan|Theklan]] ([[User talk:Theklan|talk]]) 15:07, 23 July 2009 (UTC)
::::You're welcome! I have submitted [[bugzilla:19898|the request]]. —[[Lankide:David Levy|David Levy]] 16:48, 23 Uztaila 2009 (UTC)
:::::Thanks again! -[[User:Theklan|Theklan]] ([[User talk:Theklan|talk]]) 18:54, 23 July 2009 (UTC)
::::::You're welcome! The change has been made, so you can now switch to the special logo by saving [[:Fitxategi:Wiki-eu-40000.png]] and uploading it to [[:Fitxategi:Wiki.png]]. This will eliminate the need for [[:Fitxategi:40000 euskal wikipedia.png]] (appearing at the top) and [[:Fitxategi:Wikipediak 40000.png]] (appearing in the lower right corner). —[[Lankide:David Levy|David Levy]] 15:47, 3 Abuztua 2009 (UTC)
dcc66elwhsk7tmst00j9bmuunrjj25l
Lankide eztabaida:Theklan/2009ko abuztua
3
109661
9974785
1222871
2024-11-20T14:09:38Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2009ko abuztua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2009ko abuztua]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
1222871
wikitext
text/x-wiki
== Eskerrak ==
Uste dut oso baliagarriak izango zaizkidala --[[Lankide:Arkaitz2|Arkaitz2]] 07:46, 24 Uztaila 2009 (UTC)
== Baita eta enparauak ==
Aupa Theklan! Uda ondo; ez naiz beste batzuk bezain urrun joan ;-) baina tira... Oraindik ez naiz enpapatzen botarekin. Hurrengo bueltan saiatuko naiz aipatu dizkidazunak batera konpontzen.--[[Lankide:BetoñoBot|BetoñoBot]] 14:12, 18 Abuztua 2009 (UTC)
:Ieup. Ikusiko zenuenez, ez dut lortu aldaketatxo horiek batera egitea. Zuk ba al dakizu egiten? --[[Lankide:BetoñoBot|BetoñoBot]] 18:16, 18 Abuztua 2009 (UTC)
::Bai, zuk esan bezala egin dut (Tximistek iradoki bezala): " bait z" ==> " baitz". Metan ikusi dut jendeak ez dakiela (behintzat ez du inork erantzun) [http://meta.wikimedia.org/wiki/Talk:Replace.py#More_than_one_thing_to_replace nola aldatzen diren bi gauza ezberdin batera]. --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 20:29, 18 Abuztua 2009 (UTC)
== Autoklabe (laborategia) ==
Kaixo, Theklan.
Egin berri dut [[Autoklabe (laborategia)]]-ri buruz artikulu bat. Laborategia jarri dut parentesi artean bertze artikulu bat egina zegoelako, [[Autoklabe]] (orokorrean).
Konturatu naiz bertze hizkuntzetan ere autoklabeari buruzko artikulu bat baino gehiago dagoela.
Gaia zera da, izen berarekin bi artikulu daudenez, argipen orri bat ez al litzateke egin behar?
Agurrak,
[[Lankide:Josu|Josu]] 20:16, 18 Abuztua 2009 (UTC)
::Barkatu berriz, baina argipen orria egiteko ez al da [[Autoklabe]] artikuluaren izena aldatu behar? ¿Ez al litzateke egokiago Autoklabe (industria) edo holako zerbait jartzea?. Horrela balitz [[Autoklabe (industria)]] eta [[Autoklabe (laborategia)]] geratuko lirateke, eta argipen orria sor liteke [[Autoklabe]] izen generikoarekin...Oker nago?.[[Lankide:Josu|Josu]] 20:48, 18 Abuztua 2009 (UTC)
::Kaixo berriz, Theklan. Atzoko gaiaren harira, [[autoklabe]] artikulua mugiru nuen, eta oraingo izena [[autoklabe (industria)]] da. Beraz, momentu honetan bi artikulu daude autoklabearekin lotuak: [[Autoklabe (industria)]] eta [[autoklabe (laborategia)]]. Uste dut orain argipen orria sortu beharko litzatekeela, baina ez dakit nola egin. Izan ere, argipen orri berria egiteko artikulu berri bat sortu behar da eta bukaeran argipen txantiloia ipini. Saiatu naiz [[autoklabe]] izenarekin artikulu bat sortzen argipen orria egiteko, baina autoklabe idazten dudanean lotura egiten dit [[autoklabe (industria)]] artikuluarekin. Nola desegin korapiloa?. Lagunduko didazu argipen orria egiten? Esker anitz. [[Lankide:Josu|Josu]] 18:21, 19 Abuztua 2009 (UTC)
:::Bukatu da! Zure argibideei esker lortu dut argipen orria osatzea. Begiradatxo bat bota nahi badiozu...Esker aunitz eta bertze bat arte. [[Lankide:Josu|Josu]] 20:12, 19 Abuztua 2009 (UTC)
==Bretainiako udalerri infotaula==
Beti bezala mila esker Theklan, Bretainiako udalerrientzat oso erabilgarria izango den sekulako infotaula eta kokapen mapa bikaina. Arazo bakarra gelditzen zait, txantiloiari bretainia eta frantziako udalerriek dituzten ezaugarri ezberdin batzuk sartu dizkiot estatua, herrialde, departamentua, eskualde eta barrutia. Baina infotaula hau frogan jartzeko erabili dudan [[Locronan]] udalerrian artikuluan ikus dezakezunez goiko ezkerreko aldean ''}}'' ikurra agertzen zait. Badakit txantiloian zeozer soberan dagoelako agertzen zaidala, baina ez dut lortu zer den jakin eta ezabatzea. Laguntzerik bai?</br>
--[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] [[Lankide eztabaida:Euskalduna|<small>(esaidak hemen)</small>]] 23:40, 2009ko abuztuaren 18a (UTC)
:Hori duk lana azkar-azkar eta bixi-bixi egitea Theklan. Infotaula horrek Bretainiako hainbat udalerrien artikuluei ekiteko eta euren euskarazko itzulpenak egiteko aukera ezin egokiagoa eskaintzen baidit. Berriz ere esker mila!
:--[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] [[Lankide eztabaida:Euskalduna|<small>(esaidak hemen)</small>]] 23:48, 2009ko abuztuaren 18a (UTC)
== Daude ==
Zer jarriko zenuke bigarren horretan? Badaude?--[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 11:14, 19 Abuztua 2009 (UTC)
:Esanahia ''pueden encontrarse'' izatekotan, "aurki daitezke" jarri beharko luke, ezta? Hor arazoa ez da BOTarena —nire ustez—, baizik eta jatorrizko esaldiarena. Eskuz aldatuko dut.--[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 11:28, 19 Abuztua 2009 (UTC)
== Hiri orokor infotaulako koordenatuak ==
Aizu Theklan, hiri orokor infotaula txantiloia erabiltzen duten artikuluetan koordenatuak bi aldiz errepikatuta agertzen dira. Badakizu hori konpontzen?--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 21:05, 19 Abuztua 2009 (UTC)
:Ez egin kasurik. Wikipediaren beta probatzen ari nintzen eta horregatik ateratzen zitzaidan errepikatuta. Modu normalean behin bakarrik agertzen zait.--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 21:07, 19 Abuztua 2009 (UTC)
== Txantiloiak ==
Ia ba... bota gelditu dut... ez dut zure mezua orain arte ikusi. Hurrengoan blokeatu lasai. Ikusi al duzu eskaera [[Wikipedia:Bot-ak/Eskaerak#Txantiloi:Orokor_Udalerri_.3E_Txantiloi:Hiri_orokor_infotaula|hau]]? Duela zazpi hilabetekoa da. Josugonik dio egin beharreko moldaketak eginak dituela... jarraitzen dut ala ez? --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 21:17, 19 Abuztua 2009 (UTC)
:Arrazoi duzu. Postakodea, esaterako, desagertzen da. Egindako aldaketak desegingo ditut :-( --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 08:20, 20 Abuztua 2009 (UTC)
::Aiii... ez dakit zer egin. Ikus [[Alepo]]. Assarrek koordenatuak aldatu zituen nire txantiloi aldaketa ostean, eta atzera bueltatzen badut koordenatu horiek galtzen dira... ufff... Lehen bezala uzten ditut? --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 08:31, 20 Abuztua 2009 (UTC)
:::Nik guztiak aldatu "hiri orokor infotaula" jarrita eta gero zuzenketak egingo nituzke. Ez dira hainbeste ([http://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Berezi:ZerkLotzenDuHona/Txantiloi:Orokor_Udalerri&limit=90 90 inguru]), eta gainera horietako asko gaizki zeuden lehen ere.--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 08:56, 20 Abuztua 2009 (UTC)
::::Merezi du, askoz hobeto geratzen da: [[Cusco]].--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 09:12, 20 Abuztua 2009 (UTC)
== Bota ==
Gelditu dut Bota. Erreferentziena aldatzen gelditu dut. Badakit ez dela beharrezkoa aldatzea, baina egia esateko Euskal wikipedian erreferentzia askodun orrialde oso oso gutxi ditugu. Dena dela, Botarekin ez dut txantiloi hori gehiago aldatuko. Ondo segi!--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 15:01, 20 Abuztua 2009 (UTC)
== Datu gehigarriak koordenatuetan ==
Ados. Sartu dut datu hori egin ditudan azkenetan. Hala ere, zuk diozun "hiriaren tamainaren arabera bere puntuaren tamaina ere handiagotzen delako mapatxoan" ez dut ikusten nik, ezta zuk egin duzun [[Shanghai]] horretan ere.--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 21:02, 20 Abuztua 2009 (UTC)
:Bale, ikusi dut. Kode hori sartzen jarraituko dut.--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 06:21, 21 Abuztua 2009 (UTC)
== Jode-leku-guztietan-zaudete ==
[http://zuzeu.com/2009/08/21/euskarazko-atlasa-sortzen/ Hemen] ere bai. ;) --[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 13:00, 21 Abuztua 2009 (UTC)
== Hiri orokor infotaula ==
Epa Theklan! arazotxo bat dagoela iruditzen zait hiri orokor infotaularekin. Adibidez, [[Belfast]] artikuluan herrialdea tokian Ipar Irlanda azaltzen da eta Erresuma Batua izan beharko litzeke. Badakit ISO kodea jartzean herrialdea atalean kodea jartzen dela horregatik uste dut ondorengo zatia ezabatu beharko genukeela:
<pre>{{#if:{{{probintzia|}}} |
{{!}} style="background: #d5ddf5;" {{!}}'''Herrialdea'''
{{!}} {{{{{kodea2}}}|1}}
{{!}}-
}}</pre>
Kontsultatu egin dizut, beharbada zati hori kentzen badugu zenbait artikuluetan arazoak egon daitezkelako.--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 14:09, 21 Abuztua 2009 (UTC)
:Arrazoi duzu, aldaketa egitea hobe da. Baina, egin duzun aldaketak ez du ezer aldatzen ''kodea2'' hori jartzen ez baduzu ezin duzu ''kokapenmapa'' erabili. Esan nahi nuena da, goian Ipar Irlanda herrialde bezala agertzen dela, eta azpian Ipar Irlanda lurralde bezala azaltzen dela. Hori da esan nahi nuena. Izendapen ezberdinarekin azaltzen dela. Ondo izan! --[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 14:18, 21 Abuztua 2009 (UTC)
::Orain ez dut denborarik. Saiatuko naiz irtenbideren bat bilatzen. Ordura arte ondo segi.--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 14:25, 21 Abuztua 2009 (UTC)
== Artikulu laburregiak ==
Epa Theklan! Arrazoi duzu, badakit laburregiak direla, baina froga moduan sortu ditut. Bot-arekin duela gutxi hasi naiz eta oraindik proba batzuk egiten ari naiz. Infotaulak eta bestelakoak aurrerago sartzea espero dut. Ondo izan! --[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 12:06, 22 Abuztua 2009 (UTC)
:Lasai, lasai, ez naiz hiri guztien artikuluak egiten hasiko. Baina, saiatuko naiz informazio gehiagorekin artikuluak sortzen, bestela utzi egingo dut. Ondo segi!--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 13:01, 22 Abuztua 2009 (UTC)
== Udalerrien eztabaida ==
Lasai Theklan, ez dago ezer barkatzekorik, beharbada txantxa bat egin didazu eta nik aurreneko bapateko erreakzioa gaizki hartzea izan da: askotan lagundu nauzu eta badakit zuzena zarela. Nik sutsuki eztabaidatzen dudala arrazoia duzu, nere ustetan horrela hobetzen delako euskarazko Wikipedia, baina borondate onez da, betiere eztabaidan inorri errespetoa galdu gabe.</br>
Gustoko ez dudana (beharbada horregatik erre xamarra egon naiteke) zuk aipatu duzun "hegoaldeko" erabiltzaile jakin baten portaera da: nitaz nahi dituen gezurrak eta eraso pertsonalak administratzaileen eztabaida orrialdean jarri eta orain arte dohain atera zaiolako, nik uste egoera normaletik kanpoko gauza dela, wikipedian pentsakera ezberdinetako erabiltzaileak baigaude eta pertsonaia horrek dena ideologia batean monopolizatu nahi baidu. Ez ikusiarena egin, berari ez erantzun eta halere nerekiko bere portaera makurrarekin jarraitzeko "esku libreak" dituela dirudienez, gai honekiko jadanik amore eman dut.</br>
--[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] [[Lankide eztabaida:Euskalduna|<small>(esaidak hemen)</small>]] 20:06, 2009ko abuztuaren 24a (UTC)
::Theklan, ahal dudan modu laburrenean aitorpen bat egingo dizut: zuk diozunez hemengo erabiltzaileen gehiengoek "pertsonaia" horrek dionearen inguruan "paso" egiten duzue, ondo dago hori, arazoetan ez sartzeko. Orain irakurri hau:
::Orain dela gutxi ikusi dudan "filma" eder baten argudioaz doa:</br>
::Bazen behin herrialde menperatzaile bat eta herrialde menperatu bat. Bapatean eta ezustean herrialde hortako segurtasun indarrek menpean duen herrialdeko pertsona bat injustuki, arbitrarioki eta inozokeri batengatik atxilotu zuten, pertsona hau ez zen behin ere arazoetan sartzen eta ez zion inoiz inori minik egin, pertsona horri oso gaizki igaroarazi zioten. Ondoren ametsgaiztoko denboraldi edo itxaronaldi ilun eta latz bat igaro ondoren pertsona hori azkenik bakean bizitzen utzi zuten. Ondoren pertsona horrek bera atxilotu zuen herrialde menperatzailearen bandera, bere herrialde menperatuaren aurkako leloak eta bideoen loturak dituen "ergel" baten erabiltzaile orria ikusten du. Pertsona horrentzat hori mingarria eta iraingarria da, bandera ez, banderak berez bizirik ez baidute, bai ordea leloak eta bideoak, orain ez asko igarotako une latzak berriz oroituarazten badiote.
::Ba orain pentsa ezazu filma hori benetazkoa dela: pertsona hori hitzegiten ari zaizuna da. Ulertzen al duzu orain esan nahi eta sentitzen dudana?
::--[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] [[Lankide eztabaida:Euskalduna|<small>(esaidak hemen)</small>]] 21:20, 2009ko abuztuaren 25a (UTC)
==Topónimos bilingües==
Kaixo Theklan! Ni ere ez hitz egite euskara, baina ni ikasitzen ;-D Bueno ahora ya te comento en castellano porque mi hasta ahora limitado (y malo) euskera no me permite más :-) Efectivamente en la provincia de Zaragoza igual que en la de Teruel la gran mayoría de los municipios pertenecen a la zona castellanohablante, asi que sus denominaciones serán unicamente en castellano, los topónimos que tenemos nosotros en la Wiki aragonesa para esas localidades son topónimos antiguos documentados en aragonés de cuando aún se hablaba en estas zonas, así que en esas zonas ya están en desuso y l'Academia de l'Aragonés aún no ha sacado ninguna lista ofizial de exónimos, asi que es posible que puedan variar. Doble denominación oficial castellano/aragonés en la provincia de Zaragoza creo que solo tenemos dos topónimos en la comarca de la Plana de Uesca: [[:an:Morillo de Galligo|Murillo de Gállego/Morillo de Galligo]] y [[:an:Santolaria de Galligo|Santa Eulalia de Gallégo/Santolaria de Galligo]]. También en la provincia de Zaragoza puede haber algún caso de doble denominación oficial (igual que en Teruel y Huesca) castellano/catalán en las comarcas de la Franja: Bajo Aragón-Caspe/Baix Aragó-Casp, Matarraña/Matarranya, Bajo Cinca/Baix Cinca y Litera/Llitera. En cualquier caso tú puedes hacer tranquilamente todos los artículos de localidades de Zaragoza (y Teruel también si quieres :-)) y cuando estén yo los reviso y traslado aquellos que tengan doble denominación oficial. Saludos --[[Lankide:Willtron|Willtron]] 12:00, 26 Abuztua 2009 (UTC)
==Naranjo de Bulnes==
Aizu, telepatia al duzu, konintzidentzia izan al da edo nola jakin duzu Naranjo de Bulnes artikuluari infotaula jartzeko asmotan ari nintzela? Oraindik aldaketa grabatu gabe nuen eta? :P
--[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] [[Lankide eztabaida:Euskalduna|<small>(esaidak hemen)</small>]] 15:46, 2009ko abuztuaren 24a (UTC)
Ah, nik eginiriko birzuzenketa ikusi duzulako izan da, banengoen bestela. Eta jar al diezaioket Google Eartheko gailur horren koordenatu zehatzak edo zuk ere programa berdina erabiltzen al duzu leku baten koordenatu zehatzak ateratzeko? Maiz beste hizkuntzetako artikuluen koordenatuak nahiko fidakaitz eta ez oso zehatzak baidira.
--[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] [[Lankide eztabaida:Euskalduna|<small>(esaidak hemen)</small>]] 15:55, 2009ko abuztuaren 24a (UTC)
Ba bai, adibidez suertatu izan zait Irlandako leku baten inguruko ingelerako artikuluaren koordenatuak jarri eta mapan nahiko gaizki ateratzea (Aran Uharteak edo Galway hiriaren kasua). Aldiz, Google Earthen nahi duzun lekuaren izena jarri, adibidez Naranjo de Bulnes, bertara hurbilduz eta hurbilduz joan, eta mendi honen gailurrean bertan bazina bezala pantailan agertzean saguaren punteroa jarri eta koordenatu zehatz-zehatzak behekaldean agertzen dira. Horrela euskarazko artikuluek lekuen koordenatu erabat fidagarri eta zehatzak izan ditzatela lor genezake. Google Earth sekulako tresna baliotsua da. Ondo segi.
--[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] [[Lankide eztabaida:Euskalduna|<small>(esaidak hemen)</small>]] 16:05, 2009ko abuztuaren 24a (UTC)
Aizu, [[http://www.mendikat.net/ Mendikat]] oso ondo dago, ikusi dut mendien infotauletan webgune horretarako mendien lotura erabiltzen duzuela; halere, nahiago dut [http://luberri.net/ Luberri.net edo Euskal-Herria.org] webgunea, mendizaletasunaren inguruko bestea bezain ona den webgunea da, baina gainera bestea ez bezala dena euskaraz eginik dago eta euskarazko Wikipediak webgune horretarako loturak jarri beharko lituzke, mendizaletasunaz gain euskalzaletasuna ere bultzatzen duelako. Gero arte.
--[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] [[Lankide eztabaida:Euskalduna|<small>(esaidak hemen)</small>]] 16:12, 2009ko abuztuaren 24a (UTC)
== Euskal Wikipedia Ingelerazko Wikipedian lotura izateko eskaera ==
Gabon Theklan.</br>
Lehengoan Euskal Wikipedia Ingelerazkoan lotura izateko eskaera aipatu nizun (ikusi dut egin zenuela). Jakizu nik ere eskaera hori egiten jardun dudala [http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Village_pump_(policy)#Basque_Wikipedia nere kabuz hemen] eta baita [http://en.wikipedia.org/wiki/Template_talk:Wikipedialang#eu:wp_on_interwikies? zuk eztabaidagune honetan irekitako eskakizun mezu honetan] ere: esan ohi den biek batek baino indar eta ohiartzun gehiago egiten baidute.</br>
Adibidez, Galizierak 50.000 eta Grekerak 43.000-44.000 artikuluekin Ingelerazko Wikipedian bertan lotura dute. Euskarak 42.000 artikuluekin han leku merezi bat duela uste dut. Nere iritziz 50.000 edo 100.000 artikulu izatea baino askoz ere garrantzi handiagoa baitu Euskal Wikipedia eta orokorrean Euskararentzat munduko hizkuntza hedatu, boteretsu eta eraginkorrena den Ingeleraren Wikipedian lotura izatea, aldiz lotura zuzenik ez izatea sekulako galera da, lotura izateak aldiz Euskara eta Euskal Wikipediari muduan ezagutu ditezen aukera ematen dion sekulako lehioa irekitzea izango litzateke. Ingelerako Wikipedian mundu osoko jendea sartzen baita eta gainontzeko hizkuntzetako wikipedien eredu nagusia baita: Euskal Wikipediako han agertu ezkero beharbada Frantses, Alemaniera, Txinatarra, Italiera edota beste hizkuntetako Wikipediek ere jarrera berdina hartzeko aukera askoz handiagoak izango baidira . Gabon pasa.</br>
[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] [[Lankide eztabaida:Euskalduna|<small>(tell me)</small>]] 23:15, 2009ko abuztuaren 26a.
::Zorionak zuri ere Theklan, zuk bidea ireki zenuen. Nik Irlandan ikasitako nere ingelera makarronikoa, ingelerazko itzultzaile elektroniko on bat (ingelerazko mezuak txukundu eta zuzentzeko) eta feniziar diplomazia piska bat besterik ez ditut erabili :P
:[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] [[Lankide eztabaida:Euskalduna|<small>(esaidak)</small>]] 23:58, 2009ko abuztuaren 26a.
== laguntza bila ==
Artikulu batzuetan datu okerrak ikusi ditut eta hori aldatu nahiko nuke, baina egia nabarmentzeko erreferentzi bat jarri nahi dut eta ez dakit nola egin lagunduko al zenidake mesedez?--[[Lankide:Xxagu|Xxagu]] 21:50, 26 Abuztua 2009 (UTC)
:Esker milla laguntzagatik, egin dut proba eta uste dut ondo jarri dudala, artikulua aldatzen dudanean abixua emango dizut ondo dagoen ala ez ikusteko.
Beste alde batetik, eta barkatu akatsengatik, {{lankide argazkilari}} txanlioia jarri nahiko nuke nere orrialdean baina uste dut ez dagoela eginda,ala argazkiren bat behar baduzue ba dakizue zeini eskatu, nik batez ere gipuzkoako eta mendien argazki asko ditut, behar badituzue lasai eskatu, agur bero bat.--[[Lankide:Xxagu|Xxagu]] 22:55, 26 Abuztua 2009 (UTC)
::Egin dut txantilioia baina ez dakit besteek erabilitzerik izango duten, beste baten taulatxo oinarria hartu dut eta gauza batzunk aldatu ditut, bestea ezabatu gabe noski, ba al duzu ikustea une batean eta gaizki dagoena aldatu mesedez?--[[Lankide:Xxagu|Xxagu]] 23:16, 26 Abuztua 2009 (UTC)
Eskerrak berriro nik uste baino errazagoa da hau, egin nahi dudan adibidea kopiatu, itsatsi eta aldatu.Jarri dut besteentzako nahi nuen kategorian eta guzti.Beste bat arte.--[[Lankide:Xxagu|Xxagu]] 23:41, 26 Abuztua 2009 (UTC)
Aldatu dut [[Tolosa]]ko artikulua bainan justizia jauregian arazotxo bat daukat ez dakit zergatik baina taulatxo bat agertzen da begiratu eta ondo jarri mesedez.
== Espainiako hiri infotaula ==
Eskerrik asko infotaulako eta Cee/Corcubióneko atikuluen aldaketengatik. Bide batez eta gehiegi eskatzea ez bada, infotaula horren irudian oineko azalpena jartzeko testua jartzeko lekua jarriko bazenu ere asko eskertuko nizuke. Barkatu gerra emateagatik, baina aldaketa horiek nere jakintzatik kanpo daude eta hobe da zuk aldatzea nik gaseosarekin esperimentuak burutzea baino. Aio Theklan.</br>
[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] [[Lankide eztabaida:Euskalduna|<small>(tell me)</small>]] 15:24, 2009ko abuztuaren 28a.
== Jazarpena Commonsen ==
Paranoikoa izango naiz, baina begiratu gaur IP anonimo batek egin dituen aldaketak, nik igo ditudan irudietan: [http://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=File:Arriarango_urtegiaren_uhatea.jpg&diff=prev&oldid=27706943], [http://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=File:Lazarragaren_eskuizkribua.jpg&diff=prev&oldid=27706980], [http://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=File:Malmasin_mendia.jpg&diff=prev&oldid=27707113], [http://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=File:Arabako_Armi%C3%B1on_herriaren_ikuspegia.jpg&diff=prev&oldid=27707179], [http://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=File:Testamendu_Zar_eta_Berrico_Condaira_Lardizabal.JPG&diff=prev&oldid=27707286], [http://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=File:Ekainberriko_zaldiak.jpg&diff=prev&oldid=27707372], [http://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=File:Getxoko_2001eko_Plan_Orokorraren_egitura_organikoa_eta_erabilera_globalak.jpg&diff=prev&oldid=27707394], [http://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=File:Gasteizko_blusen_asto-lasterketa.jpg&diff=prev&oldid=27707429], [http://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=File:Arabako_Argantzungo_haitzartea_1875ean.jpg&diff=prev&oldid=27707509], [http://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=File:Joan_Perez_de_Lazarraga_1564_67.jpg&diff=prev&oldid=27708082]. Ezin da ezer egin? Oinarriak ikusten al dituzu salaketa bat jartzeko, ala tontakeri bat da? --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 12:16, 29 Abuztua 2009 (UTC)
==Zaragozako udalerri==
Kaixo! He estado hoy revisando los municipios de Aragón que teneis y uniformando un poco la cosa. Yo dividiría la forma de mostrar los topónimos en los artículos de tres formas que se ajustan a las tres realidades que tenemos ahora mismo en Aragón, te comento. En primer lugar tenemos aquellos municipios donde solo se usa el castellano, por ejemplo todos los que tenemos ahora mismo de Zaragoza, [[Alfajarín]] es un ejemplo, en estos casos yo pondría en negrita sólo el topónimo en castellano y en la tabla lo mismo, sólo el topónimo en castellano y luego entre paréntesis se pueden añadir los topónimos (si existen) en la otras lenguas del país (aragonés y/o catalán)...es mejor hacerlo así, porque el topónimo aragonés por ejemplo no sé usa en esta zona desde hace siglos. La siguiente opción sería la de municipios con doble denominación oficial, estos aparecen el las leyes de creación de las comarcas con la doble denominación (castellano-aragonés o castellano-catalán, dependiendo de la zona), por ejemplo [[Torrente de Cinca-Torrent de Cinca]] tiene doble denominación oficial castellano-catalán, en ese caso lo pondríamos como puedes ver, en negrita los dos nombres oficiales y luego entre paréntesis la denominación oficial con referencia a la ley donde aparece y los nombres de los topónimos en cada idioma en cursiva...en este caso en la caja también se pondrían las dos denominaciones, una encima de la otra. El último caso son aquellos municipios que están definidos por la ley de lenguas dentro de una zona, pero aún no tienen doble denominación oficial... solo tienen nombre oficial en castellano, pero el nombre aragonés/catalán se usa en la zona, entonces pondríamos como en el caso de [[Sabiñánigo]] los dos topónimos en negrita y también aparecerían en la caja (la unica diferencia con los doble-oficiales es que en este caso no cambiamos el título del artículo, dejamos como titulo su denominación oficial, que es en castellano). Por último habría una categoría extra, que son los artículos que tienen topónimo tradicional en euskara, en este caso por supuesto respetamos el topónimo en euskara que irá como título, en negrita y en la caja, por ejemplo [[Deustia]]. Para la provincia de Zaragoza ya he cambiado en la plantilla de municipios todos los que tienen doble denominación [[Txantiloi:Zaragozako udalerri aurkibidea]], así ya verás inmediatamente cuales son (en aragonés solo hay dos Santa Eulalia de Gallégo-Santolaria de Galligo y Murillo de Gállego-Morillo de Galligo, los otros son en catalán)... del resto no te preocupes, suponte que la lengua principal es el castellano y ya cambiaré yo aquellos en los que la lengua principal sea el aragonés (son pocos casos). Cuando tenga más tiempo haré también una plantilla igual para los municipios de Teruel, para cuando vayan haciendose en el futuro (ahí es más fácil porque solo se habla catalán y castellano y además todos los municipios donde se habla catalán tienen doble nombre oficial). Saludos --[[Lankide:Willtron|Willtron]] 15:23, 29 Abuztua 2009 (UTC)
:OK, tú haces los artículos tranquilamente que yo ya me iré pasando a revisar y lo pondré más o menos con la idea que tenía ;-). Sí, la verdad es que los topónimos aragoneses son mucho más claros y tienen más sentido precisamente porque los castellanos (como en casi todos los sitios) son castellanizaciones cutres de los topónimos originales que eran los aragoneses y que se han ido perdiendo, excepto en las zonas donde aún se habla el aragonés. Saludos --[[Lankide:Willtron|Willtron]] 18:29, 29 Abuztua 2009 (UTC)
==Espainiako udalerrien infotaula==
Arratsaldeon. Espainiako udalerrien infotaula erabiltzean zerataz ohartu naiz: azalera sartu arren, infotaulan ez dela agertzen. Jakin ezazun besterik ez da. Aio.
[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] [[Lankide eztabaida:Euskalduna|<small>(esaidak hemen)</small>]] 16:28, 2009ko abuztuaren 30a.
Barkatu gaizki aipatu dizut eta: Espainiako hirien infotaula zen.
[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] [[Lankide eztabaida:Euskalduna|<small>(esaidak hemen)</small>]] 16:43, 2009ko abuztuaren 30a.
Ba bai, ondo ikusten da, arrazoia duzu. Barkatu, errua nerea da astiroago ez irakurtzeagatik, azalera bilatzen ari nintzen eta eremua jartzen duelako.
[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] [[Lankide eztabaida:Euskalduna|<small>(esaidak hemen)</small>]] 19:53, 2009ko abuztuaren 30a.
== Azalean nabarmendutako artikulua ==
Gabon Theklan! Gaur gauen egin nahiko nituzke [http://eu.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Bozketak/Nabarmendutako_artikuluak Azaleko nabarmendutako artikulua] Azalean nabarmendutako artikuluen]] txantiloiak. Hiru artikuluk 6 boto jaso dituzte ([[Cúchulainn]], [[Nesle dorrearen gertaera]] eta [[Prokarioto]]), baina berdinketa dago bi artikuluren artean ([[Utsjoki]] eta [[Jose Miguel Beñaran]]), biak 5 botorekin. Zer egin? Nik aukeratuko dut bien artean? Ezin dugu gehiago itxaron, biharko behar baititugu. --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|erantzun hemen]]) 21:11, 30 Abuztua 2009 (UTC)
:Ederto! Ideia ona dela deritzot. Oraintxe sortuko ditut bostak. Milesker! --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|erantzun hemen]]) 21:16, 30 Abuztua 2009 (UTC)
== Euskal wikiatlasa/mendiak ==
Kaixo Theklan: Wikiatlasean bueltako nebilela hau aurkitu dut:
*'''[[Atxuri (Aizkorri)|Atxuri]]''', mendiaren izenik ezagunena eta "ofiziala" (EMF-ko "Euskal Herriko mendien katalogoan", Mendikat-en eta mapa askotan '''Aitxuri''' da. Atxuri, ez dago gaizki izen horrekin ere ezagutzen bait da, bainan Gorbean badago mendi bat Atxuri izena duena eta nahasketak egon litezke,. Nik izena aldatuko nioke eta aizkorrikoari [[Aitxuri]] jarri.
*Artikulu askotan '''igotzeko lekuak''' ataletan igoera orduak ematen dira, nire ustez orduen alboan adb: '''BBD''' (bataz besteko denbora, edo horrelako zerbait jarri beharko genuke, pertsona guztiak ez direlako denbora berdinean igoko.
Saiatuko nahiz mendien artikuluak gehiago edatzen, eta argazkiak sartzen.Agur bat.--[[Lankide:Xxagu|Xxagu]] 17:39, 31 Abuztua 2009 (UTC)
davdwlu62ve82kpjey7oh1h8ts5xc8k
9975200
9974785
2024-11-20T14:26:53Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2009ko abuztua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2009ko abuztua]]» izenera aldatu du: Revert
1222871
wikitext
text/x-wiki
== Eskerrak ==
Uste dut oso baliagarriak izango zaizkidala --[[Lankide:Arkaitz2|Arkaitz2]] 07:46, 24 Uztaila 2009 (UTC)
== Baita eta enparauak ==
Aupa Theklan! Uda ondo; ez naiz beste batzuk bezain urrun joan ;-) baina tira... Oraindik ez naiz enpapatzen botarekin. Hurrengo bueltan saiatuko naiz aipatu dizkidazunak batera konpontzen.--[[Lankide:BetoñoBot|BetoñoBot]] 14:12, 18 Abuztua 2009 (UTC)
:Ieup. Ikusiko zenuenez, ez dut lortu aldaketatxo horiek batera egitea. Zuk ba al dakizu egiten? --[[Lankide:BetoñoBot|BetoñoBot]] 18:16, 18 Abuztua 2009 (UTC)
::Bai, zuk esan bezala egin dut (Tximistek iradoki bezala): " bait z" ==> " baitz". Metan ikusi dut jendeak ez dakiela (behintzat ez du inork erantzun) [http://meta.wikimedia.org/wiki/Talk:Replace.py#More_than_one_thing_to_replace nola aldatzen diren bi gauza ezberdin batera]. --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 20:29, 18 Abuztua 2009 (UTC)
== Autoklabe (laborategia) ==
Kaixo, Theklan.
Egin berri dut [[Autoklabe (laborategia)]]-ri buruz artikulu bat. Laborategia jarri dut parentesi artean bertze artikulu bat egina zegoelako, [[Autoklabe]] (orokorrean).
Konturatu naiz bertze hizkuntzetan ere autoklabeari buruzko artikulu bat baino gehiago dagoela.
Gaia zera da, izen berarekin bi artikulu daudenez, argipen orri bat ez al litzateke egin behar?
Agurrak,
[[Lankide:Josu|Josu]] 20:16, 18 Abuztua 2009 (UTC)
::Barkatu berriz, baina argipen orria egiteko ez al da [[Autoklabe]] artikuluaren izena aldatu behar? ¿Ez al litzateke egokiago Autoklabe (industria) edo holako zerbait jartzea?. Horrela balitz [[Autoklabe (industria)]] eta [[Autoklabe (laborategia)]] geratuko lirateke, eta argipen orria sor liteke [[Autoklabe]] izen generikoarekin...Oker nago?.[[Lankide:Josu|Josu]] 20:48, 18 Abuztua 2009 (UTC)
::Kaixo berriz, Theklan. Atzoko gaiaren harira, [[autoklabe]] artikulua mugiru nuen, eta oraingo izena [[autoklabe (industria)]] da. Beraz, momentu honetan bi artikulu daude autoklabearekin lotuak: [[Autoklabe (industria)]] eta [[autoklabe (laborategia)]]. Uste dut orain argipen orria sortu beharko litzatekeela, baina ez dakit nola egin. Izan ere, argipen orri berria egiteko artikulu berri bat sortu behar da eta bukaeran argipen txantiloia ipini. Saiatu naiz [[autoklabe]] izenarekin artikulu bat sortzen argipen orria egiteko, baina autoklabe idazten dudanean lotura egiten dit [[autoklabe (industria)]] artikuluarekin. Nola desegin korapiloa?. Lagunduko didazu argipen orria egiten? Esker anitz. [[Lankide:Josu|Josu]] 18:21, 19 Abuztua 2009 (UTC)
:::Bukatu da! Zure argibideei esker lortu dut argipen orria osatzea. Begiradatxo bat bota nahi badiozu...Esker aunitz eta bertze bat arte. [[Lankide:Josu|Josu]] 20:12, 19 Abuztua 2009 (UTC)
==Bretainiako udalerri infotaula==
Beti bezala mila esker Theklan, Bretainiako udalerrientzat oso erabilgarria izango den sekulako infotaula eta kokapen mapa bikaina. Arazo bakarra gelditzen zait, txantiloiari bretainia eta frantziako udalerriek dituzten ezaugarri ezberdin batzuk sartu dizkiot estatua, herrialde, departamentua, eskualde eta barrutia. Baina infotaula hau frogan jartzeko erabili dudan [[Locronan]] udalerrian artikuluan ikus dezakezunez goiko ezkerreko aldean ''}}'' ikurra agertzen zait. Badakit txantiloian zeozer soberan dagoelako agertzen zaidala, baina ez dut lortu zer den jakin eta ezabatzea. Laguntzerik bai?</br>
--[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] [[Lankide eztabaida:Euskalduna|<small>(esaidak hemen)</small>]] 23:40, 2009ko abuztuaren 18a (UTC)
:Hori duk lana azkar-azkar eta bixi-bixi egitea Theklan. Infotaula horrek Bretainiako hainbat udalerrien artikuluei ekiteko eta euren euskarazko itzulpenak egiteko aukera ezin egokiagoa eskaintzen baidit. Berriz ere esker mila!
:--[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] [[Lankide eztabaida:Euskalduna|<small>(esaidak hemen)</small>]] 23:48, 2009ko abuztuaren 18a (UTC)
== Daude ==
Zer jarriko zenuke bigarren horretan? Badaude?--[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 11:14, 19 Abuztua 2009 (UTC)
:Esanahia ''pueden encontrarse'' izatekotan, "aurki daitezke" jarri beharko luke, ezta? Hor arazoa ez da BOTarena —nire ustez—, baizik eta jatorrizko esaldiarena. Eskuz aldatuko dut.--[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 11:28, 19 Abuztua 2009 (UTC)
== Hiri orokor infotaulako koordenatuak ==
Aizu Theklan, hiri orokor infotaula txantiloia erabiltzen duten artikuluetan koordenatuak bi aldiz errepikatuta agertzen dira. Badakizu hori konpontzen?--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 21:05, 19 Abuztua 2009 (UTC)
:Ez egin kasurik. Wikipediaren beta probatzen ari nintzen eta horregatik ateratzen zitzaidan errepikatuta. Modu normalean behin bakarrik agertzen zait.--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 21:07, 19 Abuztua 2009 (UTC)
== Txantiloiak ==
Ia ba... bota gelditu dut... ez dut zure mezua orain arte ikusi. Hurrengoan blokeatu lasai. Ikusi al duzu eskaera [[Wikipedia:Bot-ak/Eskaerak#Txantiloi:Orokor_Udalerri_.3E_Txantiloi:Hiri_orokor_infotaula|hau]]? Duela zazpi hilabetekoa da. Josugonik dio egin beharreko moldaketak eginak dituela... jarraitzen dut ala ez? --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 21:17, 19 Abuztua 2009 (UTC)
:Arrazoi duzu. Postakodea, esaterako, desagertzen da. Egindako aldaketak desegingo ditut :-( --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 08:20, 20 Abuztua 2009 (UTC)
::Aiii... ez dakit zer egin. Ikus [[Alepo]]. Assarrek koordenatuak aldatu zituen nire txantiloi aldaketa ostean, eta atzera bueltatzen badut koordenatu horiek galtzen dira... ufff... Lehen bezala uzten ditut? --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 08:31, 20 Abuztua 2009 (UTC)
:::Nik guztiak aldatu "hiri orokor infotaula" jarrita eta gero zuzenketak egingo nituzke. Ez dira hainbeste ([http://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Berezi:ZerkLotzenDuHona/Txantiloi:Orokor_Udalerri&limit=90 90 inguru]), eta gainera horietako asko gaizki zeuden lehen ere.--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 08:56, 20 Abuztua 2009 (UTC)
::::Merezi du, askoz hobeto geratzen da: [[Cusco]].--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 09:12, 20 Abuztua 2009 (UTC)
== Bota ==
Gelditu dut Bota. Erreferentziena aldatzen gelditu dut. Badakit ez dela beharrezkoa aldatzea, baina egia esateko Euskal wikipedian erreferentzia askodun orrialde oso oso gutxi ditugu. Dena dela, Botarekin ez dut txantiloi hori gehiago aldatuko. Ondo segi!--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 15:01, 20 Abuztua 2009 (UTC)
== Datu gehigarriak koordenatuetan ==
Ados. Sartu dut datu hori egin ditudan azkenetan. Hala ere, zuk diozun "hiriaren tamainaren arabera bere puntuaren tamaina ere handiagotzen delako mapatxoan" ez dut ikusten nik, ezta zuk egin duzun [[Shanghai]] horretan ere.--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 21:02, 20 Abuztua 2009 (UTC)
:Bale, ikusi dut. Kode hori sartzen jarraituko dut.--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 06:21, 21 Abuztua 2009 (UTC)
== Jode-leku-guztietan-zaudete ==
[http://zuzeu.com/2009/08/21/euskarazko-atlasa-sortzen/ Hemen] ere bai. ;) --[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 13:00, 21 Abuztua 2009 (UTC)
== Hiri orokor infotaula ==
Epa Theklan! arazotxo bat dagoela iruditzen zait hiri orokor infotaularekin. Adibidez, [[Belfast]] artikuluan herrialdea tokian Ipar Irlanda azaltzen da eta Erresuma Batua izan beharko litzeke. Badakit ISO kodea jartzean herrialdea atalean kodea jartzen dela horregatik uste dut ondorengo zatia ezabatu beharko genukeela:
<pre>{{#if:{{{probintzia|}}} |
{{!}} style="background: #d5ddf5;" {{!}}'''Herrialdea'''
{{!}} {{{{{kodea2}}}|1}}
{{!}}-
}}</pre>
Kontsultatu egin dizut, beharbada zati hori kentzen badugu zenbait artikuluetan arazoak egon daitezkelako.--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 14:09, 21 Abuztua 2009 (UTC)
:Arrazoi duzu, aldaketa egitea hobe da. Baina, egin duzun aldaketak ez du ezer aldatzen ''kodea2'' hori jartzen ez baduzu ezin duzu ''kokapenmapa'' erabili. Esan nahi nuena da, goian Ipar Irlanda herrialde bezala agertzen dela, eta azpian Ipar Irlanda lurralde bezala azaltzen dela. Hori da esan nahi nuena. Izendapen ezberdinarekin azaltzen dela. Ondo izan! --[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 14:18, 21 Abuztua 2009 (UTC)
::Orain ez dut denborarik. Saiatuko naiz irtenbideren bat bilatzen. Ordura arte ondo segi.--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 14:25, 21 Abuztua 2009 (UTC)
== Artikulu laburregiak ==
Epa Theklan! Arrazoi duzu, badakit laburregiak direla, baina froga moduan sortu ditut. Bot-arekin duela gutxi hasi naiz eta oraindik proba batzuk egiten ari naiz. Infotaulak eta bestelakoak aurrerago sartzea espero dut. Ondo izan! --[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 12:06, 22 Abuztua 2009 (UTC)
:Lasai, lasai, ez naiz hiri guztien artikuluak egiten hasiko. Baina, saiatuko naiz informazio gehiagorekin artikuluak sortzen, bestela utzi egingo dut. Ondo segi!--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 13:01, 22 Abuztua 2009 (UTC)
== Udalerrien eztabaida ==
Lasai Theklan, ez dago ezer barkatzekorik, beharbada txantxa bat egin didazu eta nik aurreneko bapateko erreakzioa gaizki hartzea izan da: askotan lagundu nauzu eta badakit zuzena zarela. Nik sutsuki eztabaidatzen dudala arrazoia duzu, nere ustetan horrela hobetzen delako euskarazko Wikipedia, baina borondate onez da, betiere eztabaidan inorri errespetoa galdu gabe.</br>
Gustoko ez dudana (beharbada horregatik erre xamarra egon naiteke) zuk aipatu duzun "hegoaldeko" erabiltzaile jakin baten portaera da: nitaz nahi dituen gezurrak eta eraso pertsonalak administratzaileen eztabaida orrialdean jarri eta orain arte dohain atera zaiolako, nik uste egoera normaletik kanpoko gauza dela, wikipedian pentsakera ezberdinetako erabiltzaileak baigaude eta pertsonaia horrek dena ideologia batean monopolizatu nahi baidu. Ez ikusiarena egin, berari ez erantzun eta halere nerekiko bere portaera makurrarekin jarraitzeko "esku libreak" dituela dirudienez, gai honekiko jadanik amore eman dut.</br>
--[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] [[Lankide eztabaida:Euskalduna|<small>(esaidak hemen)</small>]] 20:06, 2009ko abuztuaren 24a (UTC)
::Theklan, ahal dudan modu laburrenean aitorpen bat egingo dizut: zuk diozunez hemengo erabiltzaileen gehiengoek "pertsonaia" horrek dionearen inguruan "paso" egiten duzue, ondo dago hori, arazoetan ez sartzeko. Orain irakurri hau:
::Orain dela gutxi ikusi dudan "filma" eder baten argudioaz doa:</br>
::Bazen behin herrialde menperatzaile bat eta herrialde menperatu bat. Bapatean eta ezustean herrialde hortako segurtasun indarrek menpean duen herrialdeko pertsona bat injustuki, arbitrarioki eta inozokeri batengatik atxilotu zuten, pertsona hau ez zen behin ere arazoetan sartzen eta ez zion inoiz inori minik egin, pertsona horri oso gaizki igaroarazi zioten. Ondoren ametsgaiztoko denboraldi edo itxaronaldi ilun eta latz bat igaro ondoren pertsona hori azkenik bakean bizitzen utzi zuten. Ondoren pertsona horrek bera atxilotu zuen herrialde menperatzailearen bandera, bere herrialde menperatuaren aurkako leloak eta bideoen loturak dituen "ergel" baten erabiltzaile orria ikusten du. Pertsona horrentzat hori mingarria eta iraingarria da, bandera ez, banderak berez bizirik ez baidute, bai ordea leloak eta bideoak, orain ez asko igarotako une latzak berriz oroituarazten badiote.
::Ba orain pentsa ezazu filma hori benetazkoa dela: pertsona hori hitzegiten ari zaizuna da. Ulertzen al duzu orain esan nahi eta sentitzen dudana?
::--[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] [[Lankide eztabaida:Euskalduna|<small>(esaidak hemen)</small>]] 21:20, 2009ko abuztuaren 25a (UTC)
==Topónimos bilingües==
Kaixo Theklan! Ni ere ez hitz egite euskara, baina ni ikasitzen ;-D Bueno ahora ya te comento en castellano porque mi hasta ahora limitado (y malo) euskera no me permite más :-) Efectivamente en la provincia de Zaragoza igual que en la de Teruel la gran mayoría de los municipios pertenecen a la zona castellanohablante, asi que sus denominaciones serán unicamente en castellano, los topónimos que tenemos nosotros en la Wiki aragonesa para esas localidades son topónimos antiguos documentados en aragonés de cuando aún se hablaba en estas zonas, así que en esas zonas ya están en desuso y l'Academia de l'Aragonés aún no ha sacado ninguna lista ofizial de exónimos, asi que es posible que puedan variar. Doble denominación oficial castellano/aragonés en la provincia de Zaragoza creo que solo tenemos dos topónimos en la comarca de la Plana de Uesca: [[:an:Morillo de Galligo|Murillo de Gállego/Morillo de Galligo]] y [[:an:Santolaria de Galligo|Santa Eulalia de Gallégo/Santolaria de Galligo]]. También en la provincia de Zaragoza puede haber algún caso de doble denominación oficial (igual que en Teruel y Huesca) castellano/catalán en las comarcas de la Franja: Bajo Aragón-Caspe/Baix Aragó-Casp, Matarraña/Matarranya, Bajo Cinca/Baix Cinca y Litera/Llitera. En cualquier caso tú puedes hacer tranquilamente todos los artículos de localidades de Zaragoza (y Teruel también si quieres :-)) y cuando estén yo los reviso y traslado aquellos que tengan doble denominación oficial. Saludos --[[Lankide:Willtron|Willtron]] 12:00, 26 Abuztua 2009 (UTC)
==Naranjo de Bulnes==
Aizu, telepatia al duzu, konintzidentzia izan al da edo nola jakin duzu Naranjo de Bulnes artikuluari infotaula jartzeko asmotan ari nintzela? Oraindik aldaketa grabatu gabe nuen eta? :P
--[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] [[Lankide eztabaida:Euskalduna|<small>(esaidak hemen)</small>]] 15:46, 2009ko abuztuaren 24a (UTC)
Ah, nik eginiriko birzuzenketa ikusi duzulako izan da, banengoen bestela. Eta jar al diezaioket Google Eartheko gailur horren koordenatu zehatzak edo zuk ere programa berdina erabiltzen al duzu leku baten koordenatu zehatzak ateratzeko? Maiz beste hizkuntzetako artikuluen koordenatuak nahiko fidakaitz eta ez oso zehatzak baidira.
--[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] [[Lankide eztabaida:Euskalduna|<small>(esaidak hemen)</small>]] 15:55, 2009ko abuztuaren 24a (UTC)
Ba bai, adibidez suertatu izan zait Irlandako leku baten inguruko ingelerako artikuluaren koordenatuak jarri eta mapan nahiko gaizki ateratzea (Aran Uharteak edo Galway hiriaren kasua). Aldiz, Google Earthen nahi duzun lekuaren izena jarri, adibidez Naranjo de Bulnes, bertara hurbilduz eta hurbilduz joan, eta mendi honen gailurrean bertan bazina bezala pantailan agertzean saguaren punteroa jarri eta koordenatu zehatz-zehatzak behekaldean agertzen dira. Horrela euskarazko artikuluek lekuen koordenatu erabat fidagarri eta zehatzak izan ditzatela lor genezake. Google Earth sekulako tresna baliotsua da. Ondo segi.
--[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] [[Lankide eztabaida:Euskalduna|<small>(esaidak hemen)</small>]] 16:05, 2009ko abuztuaren 24a (UTC)
Aizu, [[http://www.mendikat.net/ Mendikat]] oso ondo dago, ikusi dut mendien infotauletan webgune horretarako mendien lotura erabiltzen duzuela; halere, nahiago dut [http://luberri.net/ Luberri.net edo Euskal-Herria.org] webgunea, mendizaletasunaren inguruko bestea bezain ona den webgunea da, baina gainera bestea ez bezala dena euskaraz eginik dago eta euskarazko Wikipediak webgune horretarako loturak jarri beharko lituzke, mendizaletasunaz gain euskalzaletasuna ere bultzatzen duelako. Gero arte.
--[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] [[Lankide eztabaida:Euskalduna|<small>(esaidak hemen)</small>]] 16:12, 2009ko abuztuaren 24a (UTC)
== Euskal Wikipedia Ingelerazko Wikipedian lotura izateko eskaera ==
Gabon Theklan.</br>
Lehengoan Euskal Wikipedia Ingelerazkoan lotura izateko eskaera aipatu nizun (ikusi dut egin zenuela). Jakizu nik ere eskaera hori egiten jardun dudala [http://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Village_pump_(policy)#Basque_Wikipedia nere kabuz hemen] eta baita [http://en.wikipedia.org/wiki/Template_talk:Wikipedialang#eu:wp_on_interwikies? zuk eztabaidagune honetan irekitako eskakizun mezu honetan] ere: esan ohi den biek batek baino indar eta ohiartzun gehiago egiten baidute.</br>
Adibidez, Galizierak 50.000 eta Grekerak 43.000-44.000 artikuluekin Ingelerazko Wikipedian bertan lotura dute. Euskarak 42.000 artikuluekin han leku merezi bat duela uste dut. Nere iritziz 50.000 edo 100.000 artikulu izatea baino askoz ere garrantzi handiagoa baitu Euskal Wikipedia eta orokorrean Euskararentzat munduko hizkuntza hedatu, boteretsu eta eraginkorrena den Ingeleraren Wikipedian lotura izatea, aldiz lotura zuzenik ez izatea sekulako galera da, lotura izateak aldiz Euskara eta Euskal Wikipediari muduan ezagutu ditezen aukera ematen dion sekulako lehioa irekitzea izango litzateke. Ingelerako Wikipedian mundu osoko jendea sartzen baita eta gainontzeko hizkuntzetako wikipedien eredu nagusia baita: Euskal Wikipediako han agertu ezkero beharbada Frantses, Alemaniera, Txinatarra, Italiera edota beste hizkuntetako Wikipediek ere jarrera berdina hartzeko aukera askoz handiagoak izango baidira . Gabon pasa.</br>
[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] [[Lankide eztabaida:Euskalduna|<small>(tell me)</small>]] 23:15, 2009ko abuztuaren 26a.
::Zorionak zuri ere Theklan, zuk bidea ireki zenuen. Nik Irlandan ikasitako nere ingelera makarronikoa, ingelerazko itzultzaile elektroniko on bat (ingelerazko mezuak txukundu eta zuzentzeko) eta feniziar diplomazia piska bat besterik ez ditut erabili :P
:[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] [[Lankide eztabaida:Euskalduna|<small>(esaidak)</small>]] 23:58, 2009ko abuztuaren 26a.
== laguntza bila ==
Artikulu batzuetan datu okerrak ikusi ditut eta hori aldatu nahiko nuke, baina egia nabarmentzeko erreferentzi bat jarri nahi dut eta ez dakit nola egin lagunduko al zenidake mesedez?--[[Lankide:Xxagu|Xxagu]] 21:50, 26 Abuztua 2009 (UTC)
:Esker milla laguntzagatik, egin dut proba eta uste dut ondo jarri dudala, artikulua aldatzen dudanean abixua emango dizut ondo dagoen ala ez ikusteko.
Beste alde batetik, eta barkatu akatsengatik, {{lankide argazkilari}} txanlioia jarri nahiko nuke nere orrialdean baina uste dut ez dagoela eginda,ala argazkiren bat behar baduzue ba dakizue zeini eskatu, nik batez ere gipuzkoako eta mendien argazki asko ditut, behar badituzue lasai eskatu, agur bero bat.--[[Lankide:Xxagu|Xxagu]] 22:55, 26 Abuztua 2009 (UTC)
::Egin dut txantilioia baina ez dakit besteek erabilitzerik izango duten, beste baten taulatxo oinarria hartu dut eta gauza batzunk aldatu ditut, bestea ezabatu gabe noski, ba al duzu ikustea une batean eta gaizki dagoena aldatu mesedez?--[[Lankide:Xxagu|Xxagu]] 23:16, 26 Abuztua 2009 (UTC)
Eskerrak berriro nik uste baino errazagoa da hau, egin nahi dudan adibidea kopiatu, itsatsi eta aldatu.Jarri dut besteentzako nahi nuen kategorian eta guzti.Beste bat arte.--[[Lankide:Xxagu|Xxagu]] 23:41, 26 Abuztua 2009 (UTC)
Aldatu dut [[Tolosa]]ko artikulua bainan justizia jauregian arazotxo bat daukat ez dakit zergatik baina taulatxo bat agertzen da begiratu eta ondo jarri mesedez.
== Espainiako hiri infotaula ==
Eskerrik asko infotaulako eta Cee/Corcubióneko atikuluen aldaketengatik. Bide batez eta gehiegi eskatzea ez bada, infotaula horren irudian oineko azalpena jartzeko testua jartzeko lekua jarriko bazenu ere asko eskertuko nizuke. Barkatu gerra emateagatik, baina aldaketa horiek nere jakintzatik kanpo daude eta hobe da zuk aldatzea nik gaseosarekin esperimentuak burutzea baino. Aio Theklan.</br>
[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] [[Lankide eztabaida:Euskalduna|<small>(tell me)</small>]] 15:24, 2009ko abuztuaren 28a.
== Jazarpena Commonsen ==
Paranoikoa izango naiz, baina begiratu gaur IP anonimo batek egin dituen aldaketak, nik igo ditudan irudietan: [http://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=File:Arriarango_urtegiaren_uhatea.jpg&diff=prev&oldid=27706943], [http://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=File:Lazarragaren_eskuizkribua.jpg&diff=prev&oldid=27706980], [http://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=File:Malmasin_mendia.jpg&diff=prev&oldid=27707113], [http://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=File:Arabako_Armi%C3%B1on_herriaren_ikuspegia.jpg&diff=prev&oldid=27707179], [http://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=File:Testamendu_Zar_eta_Berrico_Condaira_Lardizabal.JPG&diff=prev&oldid=27707286], [http://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=File:Ekainberriko_zaldiak.jpg&diff=prev&oldid=27707372], [http://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=File:Getxoko_2001eko_Plan_Orokorraren_egitura_organikoa_eta_erabilera_globalak.jpg&diff=prev&oldid=27707394], [http://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=File:Gasteizko_blusen_asto-lasterketa.jpg&diff=prev&oldid=27707429], [http://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=File:Arabako_Argantzungo_haitzartea_1875ean.jpg&diff=prev&oldid=27707509], [http://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=File:Joan_Perez_de_Lazarraga_1564_67.jpg&diff=prev&oldid=27708082]. Ezin da ezer egin? Oinarriak ikusten al dituzu salaketa bat jartzeko, ala tontakeri bat da? --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 12:16, 29 Abuztua 2009 (UTC)
==Zaragozako udalerri==
Kaixo! He estado hoy revisando los municipios de Aragón que teneis y uniformando un poco la cosa. Yo dividiría la forma de mostrar los topónimos en los artículos de tres formas que se ajustan a las tres realidades que tenemos ahora mismo en Aragón, te comento. En primer lugar tenemos aquellos municipios donde solo se usa el castellano, por ejemplo todos los que tenemos ahora mismo de Zaragoza, [[Alfajarín]] es un ejemplo, en estos casos yo pondría en negrita sólo el topónimo en castellano y en la tabla lo mismo, sólo el topónimo en castellano y luego entre paréntesis se pueden añadir los topónimos (si existen) en la otras lenguas del país (aragonés y/o catalán)...es mejor hacerlo así, porque el topónimo aragonés por ejemplo no sé usa en esta zona desde hace siglos. La siguiente opción sería la de municipios con doble denominación oficial, estos aparecen el las leyes de creación de las comarcas con la doble denominación (castellano-aragonés o castellano-catalán, dependiendo de la zona), por ejemplo [[Torrente de Cinca-Torrent de Cinca]] tiene doble denominación oficial castellano-catalán, en ese caso lo pondríamos como puedes ver, en negrita los dos nombres oficiales y luego entre paréntesis la denominación oficial con referencia a la ley donde aparece y los nombres de los topónimos en cada idioma en cursiva...en este caso en la caja también se pondrían las dos denominaciones, una encima de la otra. El último caso son aquellos municipios que están definidos por la ley de lenguas dentro de una zona, pero aún no tienen doble denominación oficial... solo tienen nombre oficial en castellano, pero el nombre aragonés/catalán se usa en la zona, entonces pondríamos como en el caso de [[Sabiñánigo]] los dos topónimos en negrita y también aparecerían en la caja (la unica diferencia con los doble-oficiales es que en este caso no cambiamos el título del artículo, dejamos como titulo su denominación oficial, que es en castellano). Por último habría una categoría extra, que son los artículos que tienen topónimo tradicional en euskara, en este caso por supuesto respetamos el topónimo en euskara que irá como título, en negrita y en la caja, por ejemplo [[Deustia]]. Para la provincia de Zaragoza ya he cambiado en la plantilla de municipios todos los que tienen doble denominación [[Txantiloi:Zaragozako udalerri aurkibidea]], así ya verás inmediatamente cuales son (en aragonés solo hay dos Santa Eulalia de Gallégo-Santolaria de Galligo y Murillo de Gállego-Morillo de Galligo, los otros son en catalán)... del resto no te preocupes, suponte que la lengua principal es el castellano y ya cambiaré yo aquellos en los que la lengua principal sea el aragonés (son pocos casos). Cuando tenga más tiempo haré también una plantilla igual para los municipios de Teruel, para cuando vayan haciendose en el futuro (ahí es más fácil porque solo se habla catalán y castellano y además todos los municipios donde se habla catalán tienen doble nombre oficial). Saludos --[[Lankide:Willtron|Willtron]] 15:23, 29 Abuztua 2009 (UTC)
:OK, tú haces los artículos tranquilamente que yo ya me iré pasando a revisar y lo pondré más o menos con la idea que tenía ;-). Sí, la verdad es que los topónimos aragoneses son mucho más claros y tienen más sentido precisamente porque los castellanos (como en casi todos los sitios) son castellanizaciones cutres de los topónimos originales que eran los aragoneses y que se han ido perdiendo, excepto en las zonas donde aún se habla el aragonés. Saludos --[[Lankide:Willtron|Willtron]] 18:29, 29 Abuztua 2009 (UTC)
==Espainiako udalerrien infotaula==
Arratsaldeon. Espainiako udalerrien infotaula erabiltzean zerataz ohartu naiz: azalera sartu arren, infotaulan ez dela agertzen. Jakin ezazun besterik ez da. Aio.
[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] [[Lankide eztabaida:Euskalduna|<small>(esaidak hemen)</small>]] 16:28, 2009ko abuztuaren 30a.
Barkatu gaizki aipatu dizut eta: Espainiako hirien infotaula zen.
[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] [[Lankide eztabaida:Euskalduna|<small>(esaidak hemen)</small>]] 16:43, 2009ko abuztuaren 30a.
Ba bai, ondo ikusten da, arrazoia duzu. Barkatu, errua nerea da astiroago ez irakurtzeagatik, azalera bilatzen ari nintzen eta eremua jartzen duelako.
[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] [[Lankide eztabaida:Euskalduna|<small>(esaidak hemen)</small>]] 19:53, 2009ko abuztuaren 30a.
== Azalean nabarmendutako artikulua ==
Gabon Theklan! Gaur gauen egin nahiko nituzke [http://eu.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Bozketak/Nabarmendutako_artikuluak Azaleko nabarmendutako artikulua] Azalean nabarmendutako artikuluen]] txantiloiak. Hiru artikuluk 6 boto jaso dituzte ([[Cúchulainn]], [[Nesle dorrearen gertaera]] eta [[Prokarioto]]), baina berdinketa dago bi artikuluren artean ([[Utsjoki]] eta [[Jose Miguel Beñaran]]), biak 5 botorekin. Zer egin? Nik aukeratuko dut bien artean? Ezin dugu gehiago itxaron, biharko behar baititugu. --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|erantzun hemen]]) 21:11, 30 Abuztua 2009 (UTC)
:Ederto! Ideia ona dela deritzot. Oraintxe sortuko ditut bostak. Milesker! --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|erantzun hemen]]) 21:16, 30 Abuztua 2009 (UTC)
== Euskal wikiatlasa/mendiak ==
Kaixo Theklan: Wikiatlasean bueltako nebilela hau aurkitu dut:
*'''[[Atxuri (Aizkorri)|Atxuri]]''', mendiaren izenik ezagunena eta "ofiziala" (EMF-ko "Euskal Herriko mendien katalogoan", Mendikat-en eta mapa askotan '''Aitxuri''' da. Atxuri, ez dago gaizki izen horrekin ere ezagutzen bait da, bainan Gorbean badago mendi bat Atxuri izena duena eta nahasketak egon litezke,. Nik izena aldatuko nioke eta aizkorrikoari [[Aitxuri]] jarri.
*Artikulu askotan '''igotzeko lekuak''' ataletan igoera orduak ematen dira, nire ustez orduen alboan adb: '''BBD''' (bataz besteko denbora, edo horrelako zerbait jarri beharko genuke, pertsona guztiak ez direlako denbora berdinean igoko.
Saiatuko nahiz mendien artikuluak gehiago edatzen, eta argazkiak sartzen.Agur bat.--[[Lankide:Xxagu|Xxagu]] 17:39, 31 Abuztua 2009 (UTC)
davdwlu62ve82kpjey7oh1h8ts5xc8k
Erasmus
0
115612
9975322
8331459
2024-11-20T15:39:59Z
Theklan
336
«[[Erasmus programa]]» orrira zeraman birbideratzea ezabatu da
9975322
wikitext
text/x-wiki
'''Erasmus''' honakoa izan daiteke:
* [[Erasmo Rotterdamgoa]], Pizkunde garaiko humanista, filologo, teologo, filosofoa , musikaria eta matematikoa.
** [[Erasmus programa]], bere omenez izendatutako programa.
* [[Erasmus Darwin]] giza lengoaiaren aztertzailea, medikua, naturalista, fisiologoa, filosofo britainiarra.
* [[Erasmo Formiakoa]], Euskal Herrian San Telmo.
{{argipen}}
rrjsmiq0jgh28hmqukszek2u5ki3eoi
Lankide eztabaida:Theklan/2009ko iraila
3
116201
9974789
1268183
2024-11-20T14:09:39Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2009ko iraila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2009ko iraila]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
1268183
wikitext
text/x-wiki
== Euskal Herriko udalerrien infotauletan irudia eta bere testuaren atalak itsatsi ==
Gabon.</br>
Jakin nahiko nuke Espainiako hirien infotauletan irudia eta irudiaren testua atalak sartu zenituen bezala, ea era berean Euskal Herriko udalerrien infotaulan ere posible al zuk ahal bazenu irudi eta irudiaren atalak sartzea, behintzat lan asko suposatzen ez baldin badizu eskertuko nizuke (Araba, Bizkaia, Behe Nafarroa, Gipuzkoa, Lapurdi, Nafarroa eta Zuberoa infotauletan). Honela udalerriz-udalerri euren infotauletan hauen banan-banan leku irudi esanguratsu edo aipagarriren bat jarriko nuke: Espainiako hiriburuen infotauletan jarri ditudan irudiak bezala. Aio.
[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] [[Lankide eztabaida:Euskalduna|<small>(esaidak hemen)</small>]] 01:23, 2009ko irailaren 1a.
:Eskerrik asko, Theklan.</br>
:[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] [[Lankide eztabaida:Euskalduna|<small>(esaidak hemen)</small>]] 01:25, 2009ko irailaren 1a.
::Aizu, Theklan, oso ongi dabil eta gainera aldaketa eta zure erantzuna bixi-bixia izan da. Eskerrik asko berriz ere.
::[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] [[Lankide eztabaida:Euskalduna|<small>(esaidak hemen)</small>]] 01:37, 2009ko irailaren 1a.
:::Theklan, zerbait gaizki dago udalerrien infotaulan egin dituzun azken aldaketetan, orain derrigorrezkoa da irudia sartzea, bestela kodea agertzen da. Begiratu [[Burgi]] adibidez.--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 11:09, 1 Iraila 2009 (UTC)
::::Oso ondo.--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 11:36, 1 Iraila 2009 (UTC)
== Bota ==
Koordenatuena eskuz egin dut proba egiteko baina, bestela hau jarri dut:
<code>replace.py -cat:Alacanteko udalerrien zerrenda</code> eta Alacanteko udalerriak bakarrik direnez, <code> - | erkidegoa = Valentzia + | erkidegoa = <nowiki>{{ES-VC|1}}</nowiki></code>, etab.
Ea lortzen dudan koordenatuena automatikoki egiten. Ondo segi! --[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 11:24, 3 Iraila 2009 (UTC)
:Azkenean, koordenatuena automatikoki egitea lortu dut. Gelditzen zaidan azken arazoa, '''<nowiki>| kokapena = fitxategiaren izena.png</nowiki>''' hori, '''<nowiki>| kokapena = kokapenmapa</nowiki>''' esaldiagatik aldatzea da. Baina, ez dakit nola egin. Ondo izan.--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 14:15, 4 Iraila 2009 (UTC)
::Beste gauzatxo bat. Ingelesko wikipediako lankide bat (berarekin koordenatuena egin dudana) bere Botarekin aldaketak egitea eskaini da, hau da, Espainiako udalerri infotaulatik Espainiako hiri infotaulara denak pasa eta infotaula guztiak txukuntzea. Ohar hau pasatzen dizut administratzailea zarenez, jakin dezazun beharbada Bot batek aldaketa guzti hauek egingo baititu. Ondo segi.--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 14:29, 4 Iraila 2009 (UTC)
:::AutoWikiBrowser programarekin egiten da. Nahiko erraza dirudi.--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 14:39, 4 Iraila 2009 (UTC)
::::Ez dakit honela egin daiteken, baina hor doa: Katalan, gaztelania edo ingelesezko wikipedietatik dagokion udalerriaren infotaula euskarazko udalerriaren artikuluaren bertsiora inportatu. Ondoren, Bot-arekin parametruak itzuli ditzazkegu. Niri ideia hau bururatu zait, ez dakit balioko duen...<br/>
''Oharra: Kanarietako udalerrien infotaula guztiak konpondu ditut koordenatu eta guzti.--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 11:49, 5 Iraila 2009 (UTC)
:Espainiako hiri infotaularen inguruan [[txantiloi:Espainiako hiri infotaula/egitekoak|orrialde hau]] sortu dut.--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 11:02, 6 Iraila 2009 (UTC)
== Orrialde bat mugitzea ==
Kaixo Theklan! Mezu hau bidali didazu: Ikusi dut Deskonferentziaren inguruan proposatzen duzuna eta egia esan oso erraza da mugitzea. Nahikoa da artikulura joan eta goian ikusten duzun "Mugitu" botoiari ematea (uste dut aldaketa kopuru minimo bat behar duzula egin ahal izateko, baina izango duzulakoan nago). Bertan jarri zein den izenburu berria eta kitto".
Zuk espero baino arazo gehiago izan ditut.
1. Betan ari nintzen eta klasikora itzuli naiz. Betiko galdetegiari erantzun behar eta kanpora. Horretarako arazorik ez. (Betan kontu horiek nola egingo ote diren ez dut inondik antzeman)
2. "Mugitu" botoiarena egiten saiatu naizenean, lortu nahi nuena lortu '''ezin'''. Gorriz honako mezua agertu zait:
"Izen hori duen artikulu bat badago edo hautatutako izena ez da baliozkoa. Mesedez, beste izen bat aukeratu".
Jakina hautatutako izena hartua zegoela. Izan ere, nik nahi nuena Ezkonferentzia > deskonferentzia hurrenkera aldatu,
Oraingo izenburua Ezkonferentzia Izenburu berria Deskonferentzia.
Bururatu zaidan bidea ezkonferentzia artikuluari deskonferentzia deitu eta besteari kontrako bidekoa baina "mugitu" botoia sakatze hutsarekin ezin.
Bururatu zaidan irtenbidea: bukletik irteteko hirugarren elementua sartu sisteman: "deshitzaldia" (gero ezabatzeko asmoarekin). Bukletik, baina, ezin izan naiz irten.
Wikipedian editatzen ikasteko antolatzen den hurrengo ikastarora txintxo demonio joango naizela zin dagit!--[[Lankide:gorkaazk|gorkaazk]]<small> ([[Lankide Eztabaida:gorkaazk|erantzunak]])</small>--
:::P.S. Badirudi, lortu nahi nuena lortu dudala azkenean... Hamaika aldiz "Izen hori duen artikulu bat badago edo hautatutako izena ez da baliozkoa. Mesedez, beste izen bat aukeratu" mezua gorriz ikusita, ezin nuela uste nuen. Irten, sartu berriro wikipediara eta hortxe. Nik nahi nuena lortuta. Zeuk konpondu duzu (''admin'' zara) edo oso zazpiki ibili naiz, besterik gabe? Ikusi dut, baita ere, nik nahi bezala Deshitzaldi artikulua ez dela inondik agertzen. Horixe nahi nuen.[[Lankide:gorkaazk|gorkaazk]]<small> ([[Lankide Eztabaida:gorkaazk|erantzunak]])</small>--
== TheklanBot ==
Theklan gelditu bota. Gaizki ari da txantiloiak jartzen. Kataluniako ez da ES-CA, ES-CT baizik. Ondo izan.--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 10:11, 5 Iraila 2009 (UTC)
== Plantilla escudos commons ==
Kaixo, Lo primero disculpa que me dirija en castellano, pero mi nivel no da para mucho. En commons se ha adptado la plantilla <nowiki>{{</nowiki>[[:Commons:Template:COAInformation|COAInformation]]<nowiki>}}</nowiki> para la descripción de los [[:Commons:Category:Coats of arms|escudos de armas en commons]] para que la usemos desde [[:es:PRTHV|Taller de Heráldica y Vexicología]] en la wiki en castellano añadiéndole Español, Catalán, Gallego y Portugués. Yo he hechado de menos el euskera que lo suelo emplear en la etiqueta de muchos escudos (hasta donde me llega el nivel a no ser que venga todo traducido) de la zona y lo he añadido. aunque el echo de que valla al revés no se si se va a entender muy bien, además tengo la duda de si blasón o blasonamiento (descripción heráldica) en euskera se dice blasoi y referencia erreferentziak. revisaló cuando puedas y ya me dirás. saludos y gracias por adelantado --[[Lankide:Miguillen|Miguillen]] 18:28, 7 Iraila 2009 (UTC)
== Txantiloia ==
Epa Theklan! [[:Txantiloi:Australiaren banaketa administratiboa]] txantiloiarekin azaro bat dut. [[Christmas uhartea]] artikuluko kanpo loturak atalean ikusten baduzu, txantiloi honek beste txantiloi bat "jaten" du. Ea zuk konpontzea lortzen duzun. Ondo segi.--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 12:41, 21 Iraila 2009 (UTC)
== Euskal Herriko udalerriak ==
Gabon Theklan.</br>
Mesede bat eskatu nahi nizuke, [http://eu.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Txokoa/Laguntza Txokoaren Laguntza atalean] diodan bezala, bere ustez Euskal Herriko udalerrien artikulu bakoitzak Commonskat eta Euskalatlasa atariaren txantiloiak izan beharko lituzkete, udalerri bakoitzaren argazkiak ikusi ahal izateko (nahiz eta gehienak Commonskat tanxtiloia eduki, batzun-batzuk ez baidute, eta argazkiak badituzte). Euskalatlasaren txantiloia izatea ere interesgarria ikusten dut, Euskal Herriko udalerri baten artikuluan sartzen den edonor (bertakoa nahiz kanpokoa) askotan Euskal Herria beraren informazioaren bila baidabil eta txantiloi hori begi bistan izan ezkero atarira sartzeko aukera zuzena izango baitu.</br>
Neretzat lan handia litzateke artikuluz-artikulu txantiloi horiek itsastea, eta zuk bota duten erabiltzaileetako bat zarenez, ahal baldin bada zure botaren bidez txantiloi itsasketa hori automakoki egin dezakezun eskatu eta eskertuko nizuke. Gero arte.</br>
--[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 19:51, 2009ko irailaren 23a (UTC)
== Txantiloia sartzea ==
Nik txantiloia testu guztiaren amaieran dakit sartzen, hau da, kategoria eta interwikien ondoren.--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 18:18, 23 Iraila 2009 (UTC)
duskccrxt6gmeh4he6ic9qf5tunfugi
9975190
9974789
2024-11-20T14:26:31Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2009ko iraila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2009ko iraila]]» izenera aldatu du: Revert
1268183
wikitext
text/x-wiki
== Euskal Herriko udalerrien infotauletan irudia eta bere testuaren atalak itsatsi ==
Gabon.</br>
Jakin nahiko nuke Espainiako hirien infotauletan irudia eta irudiaren testua atalak sartu zenituen bezala, ea era berean Euskal Herriko udalerrien infotaulan ere posible al zuk ahal bazenu irudi eta irudiaren atalak sartzea, behintzat lan asko suposatzen ez baldin badizu eskertuko nizuke (Araba, Bizkaia, Behe Nafarroa, Gipuzkoa, Lapurdi, Nafarroa eta Zuberoa infotauletan). Honela udalerriz-udalerri euren infotauletan hauen banan-banan leku irudi esanguratsu edo aipagarriren bat jarriko nuke: Espainiako hiriburuen infotauletan jarri ditudan irudiak bezala. Aio.
[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] [[Lankide eztabaida:Euskalduna|<small>(esaidak hemen)</small>]] 01:23, 2009ko irailaren 1a.
:Eskerrik asko, Theklan.</br>
:[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] [[Lankide eztabaida:Euskalduna|<small>(esaidak hemen)</small>]] 01:25, 2009ko irailaren 1a.
::Aizu, Theklan, oso ongi dabil eta gainera aldaketa eta zure erantzuna bixi-bixia izan da. Eskerrik asko berriz ere.
::[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] [[Lankide eztabaida:Euskalduna|<small>(esaidak hemen)</small>]] 01:37, 2009ko irailaren 1a.
:::Theklan, zerbait gaizki dago udalerrien infotaulan egin dituzun azken aldaketetan, orain derrigorrezkoa da irudia sartzea, bestela kodea agertzen da. Begiratu [[Burgi]] adibidez.--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 11:09, 1 Iraila 2009 (UTC)
::::Oso ondo.--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 11:36, 1 Iraila 2009 (UTC)
== Bota ==
Koordenatuena eskuz egin dut proba egiteko baina, bestela hau jarri dut:
<code>replace.py -cat:Alacanteko udalerrien zerrenda</code> eta Alacanteko udalerriak bakarrik direnez, <code> - | erkidegoa = Valentzia + | erkidegoa = <nowiki>{{ES-VC|1}}</nowiki></code>, etab.
Ea lortzen dudan koordenatuena automatikoki egiten. Ondo segi! --[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 11:24, 3 Iraila 2009 (UTC)
:Azkenean, koordenatuena automatikoki egitea lortu dut. Gelditzen zaidan azken arazoa, '''<nowiki>| kokapena = fitxategiaren izena.png</nowiki>''' hori, '''<nowiki>| kokapena = kokapenmapa</nowiki>''' esaldiagatik aldatzea da. Baina, ez dakit nola egin. Ondo izan.--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 14:15, 4 Iraila 2009 (UTC)
::Beste gauzatxo bat. Ingelesko wikipediako lankide bat (berarekin koordenatuena egin dudana) bere Botarekin aldaketak egitea eskaini da, hau da, Espainiako udalerri infotaulatik Espainiako hiri infotaulara denak pasa eta infotaula guztiak txukuntzea. Ohar hau pasatzen dizut administratzailea zarenez, jakin dezazun beharbada Bot batek aldaketa guzti hauek egingo baititu. Ondo segi.--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 14:29, 4 Iraila 2009 (UTC)
:::AutoWikiBrowser programarekin egiten da. Nahiko erraza dirudi.--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 14:39, 4 Iraila 2009 (UTC)
::::Ez dakit honela egin daiteken, baina hor doa: Katalan, gaztelania edo ingelesezko wikipedietatik dagokion udalerriaren infotaula euskarazko udalerriaren artikuluaren bertsiora inportatu. Ondoren, Bot-arekin parametruak itzuli ditzazkegu. Niri ideia hau bururatu zait, ez dakit balioko duen...<br/>
''Oharra: Kanarietako udalerrien infotaula guztiak konpondu ditut koordenatu eta guzti.--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 11:49, 5 Iraila 2009 (UTC)
:Espainiako hiri infotaularen inguruan [[txantiloi:Espainiako hiri infotaula/egitekoak|orrialde hau]] sortu dut.--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 11:02, 6 Iraila 2009 (UTC)
== Orrialde bat mugitzea ==
Kaixo Theklan! Mezu hau bidali didazu: Ikusi dut Deskonferentziaren inguruan proposatzen duzuna eta egia esan oso erraza da mugitzea. Nahikoa da artikulura joan eta goian ikusten duzun "Mugitu" botoiari ematea (uste dut aldaketa kopuru minimo bat behar duzula egin ahal izateko, baina izango duzulakoan nago). Bertan jarri zein den izenburu berria eta kitto".
Zuk espero baino arazo gehiago izan ditut.
1. Betan ari nintzen eta klasikora itzuli naiz. Betiko galdetegiari erantzun behar eta kanpora. Horretarako arazorik ez. (Betan kontu horiek nola egingo ote diren ez dut inondik antzeman)
2. "Mugitu" botoiarena egiten saiatu naizenean, lortu nahi nuena lortu '''ezin'''. Gorriz honako mezua agertu zait:
"Izen hori duen artikulu bat badago edo hautatutako izena ez da baliozkoa. Mesedez, beste izen bat aukeratu".
Jakina hautatutako izena hartua zegoela. Izan ere, nik nahi nuena Ezkonferentzia > deskonferentzia hurrenkera aldatu,
Oraingo izenburua Ezkonferentzia Izenburu berria Deskonferentzia.
Bururatu zaidan bidea ezkonferentzia artikuluari deskonferentzia deitu eta besteari kontrako bidekoa baina "mugitu" botoia sakatze hutsarekin ezin.
Bururatu zaidan irtenbidea: bukletik irteteko hirugarren elementua sartu sisteman: "deshitzaldia" (gero ezabatzeko asmoarekin). Bukletik, baina, ezin izan naiz irten.
Wikipedian editatzen ikasteko antolatzen den hurrengo ikastarora txintxo demonio joango naizela zin dagit!--[[Lankide:gorkaazk|gorkaazk]]<small> ([[Lankide Eztabaida:gorkaazk|erantzunak]])</small>--
:::P.S. Badirudi, lortu nahi nuena lortu dudala azkenean... Hamaika aldiz "Izen hori duen artikulu bat badago edo hautatutako izena ez da baliozkoa. Mesedez, beste izen bat aukeratu" mezua gorriz ikusita, ezin nuela uste nuen. Irten, sartu berriro wikipediara eta hortxe. Nik nahi nuena lortuta. Zeuk konpondu duzu (''admin'' zara) edo oso zazpiki ibili naiz, besterik gabe? Ikusi dut, baita ere, nik nahi bezala Deshitzaldi artikulua ez dela inondik agertzen. Horixe nahi nuen.[[Lankide:gorkaazk|gorkaazk]]<small> ([[Lankide Eztabaida:gorkaazk|erantzunak]])</small>--
== TheklanBot ==
Theklan gelditu bota. Gaizki ari da txantiloiak jartzen. Kataluniako ez da ES-CA, ES-CT baizik. Ondo izan.--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 10:11, 5 Iraila 2009 (UTC)
== Plantilla escudos commons ==
Kaixo, Lo primero disculpa que me dirija en castellano, pero mi nivel no da para mucho. En commons se ha adptado la plantilla <nowiki>{{</nowiki>[[:Commons:Template:COAInformation|COAInformation]]<nowiki>}}</nowiki> para la descripción de los [[:Commons:Category:Coats of arms|escudos de armas en commons]] para que la usemos desde [[:es:PRTHV|Taller de Heráldica y Vexicología]] en la wiki en castellano añadiéndole Español, Catalán, Gallego y Portugués. Yo he hechado de menos el euskera que lo suelo emplear en la etiqueta de muchos escudos (hasta donde me llega el nivel a no ser que venga todo traducido) de la zona y lo he añadido. aunque el echo de que valla al revés no se si se va a entender muy bien, además tengo la duda de si blasón o blasonamiento (descripción heráldica) en euskera se dice blasoi y referencia erreferentziak. revisaló cuando puedas y ya me dirás. saludos y gracias por adelantado --[[Lankide:Miguillen|Miguillen]] 18:28, 7 Iraila 2009 (UTC)
== Txantiloia ==
Epa Theklan! [[:Txantiloi:Australiaren banaketa administratiboa]] txantiloiarekin azaro bat dut. [[Christmas uhartea]] artikuluko kanpo loturak atalean ikusten baduzu, txantiloi honek beste txantiloi bat "jaten" du. Ea zuk konpontzea lortzen duzun. Ondo segi.--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 12:41, 21 Iraila 2009 (UTC)
== Euskal Herriko udalerriak ==
Gabon Theklan.</br>
Mesede bat eskatu nahi nizuke, [http://eu.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Txokoa/Laguntza Txokoaren Laguntza atalean] diodan bezala, bere ustez Euskal Herriko udalerrien artikulu bakoitzak Commonskat eta Euskalatlasa atariaren txantiloiak izan beharko lituzkete, udalerri bakoitzaren argazkiak ikusi ahal izateko (nahiz eta gehienak Commonskat tanxtiloia eduki, batzun-batzuk ez baidute, eta argazkiak badituzte). Euskalatlasaren txantiloia izatea ere interesgarria ikusten dut, Euskal Herriko udalerri baten artikuluan sartzen den edonor (bertakoa nahiz kanpokoa) askotan Euskal Herria beraren informazioaren bila baidabil eta txantiloi hori begi bistan izan ezkero atarira sartzeko aukera zuzena izango baitu.</br>
Neretzat lan handia litzateke artikuluz-artikulu txantiloi horiek itsastea, eta zuk bota duten erabiltzaileetako bat zarenez, ahal baldin bada zure botaren bidez txantiloi itsasketa hori automakoki egin dezakezun eskatu eta eskertuko nizuke. Gero arte.</br>
--[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 19:51, 2009ko irailaren 23a (UTC)
== Txantiloia sartzea ==
Nik txantiloia testu guztiaren amaieran dakit sartzen, hau da, kategoria eta interwikien ondoren.--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 18:18, 23 Iraila 2009 (UTC)
duskccrxt6gmeh4he6ic9qf5tunfugi
Txoria txori
0
117445
9974713
9908647
2024-11-20T13:13:27Z
212.81.214.145
Made by Inge
9974713
wikitext
text/x-wiki
{{letra etzanetako izenburua}}
{{lan infotaula
}}
'''''Txoria txori''''' [[euskara|euskal]] [[olerkigintza|poema]] eta abesti herrikoia da. Hitzak [[Joxan Artze|Joxean Artzek]] idatziak dira; doinua, berriz, [[Mikel Laboa]]k sortua<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Txoria txori - Mikel Laboa|url=http://www.ehu.eus/mikellaboa/eu/canciones/txoria-txori|aldizkaria=www.ehu.eus|sartze-data=2021-04-02}}</ref>. Artzek, [[Parte Zaharra (Donostia)|Donostiako Parte Zaharreko]] [[Juani Mendiola]] aktorearen ''Aurrera'' tabernan<ref>{{Erreferentzia|izenburua=«'Txoria txori' nació gracias a mi abuela»|hizkuntza=es|data=2018-10-28|url=https://www.elcorreo.com/culturas/txoria-txori-nacio-20181028005544-nt.html|aldizkaria=El Correo|sartze-data=2020-04-22}}</ref>, paperezko ezpainzapi batean idatzi zuen poema; Laboaren emazte Marisol Bastidari gustatu egin zitzaion; eta Mikel Laboak ezpainzapia etxera eraman eta musika jarri zion. [[Askatasun]] ukatuari egindako abestia da.<ref name=nolasortuzen>[http://www.eitb.com/eu/bideoak/osoa/1439884/bideoa-nola-sortu-zuten-artzek-eta-laboak-txoria-txori-abestia/ «Nola sortu zuten Artzek eta Laboak 'Txoria txori' abestia?»]{{Apurtutako esteka|date=maiatza 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, ''[[Tumatxak]]'' telebista saioko zati bat, EITB, 2013-09-11.</ref>
Lehendabizikoz [[Astoria antzokia (Donostia)|Astoria antzokian]] jo zuenetik ospetsu bilakatu zen, izan ere, 2005eko [[Euskal Kanturik Onena]] saioan bosgarren hautatu zuten. Geroago ere bai, '[[:Kategoria:Euskal abesti herrikoiak|Euskal abesti herrikoien]]' artean 2. bisitatuena izan da Wikipedian (2015-2023).<ref>{{Erreferentzia|urtea=2023-08-10|izenburua=Euskal abesti herrikoi bisitatuenak Wikipedian (Massviews Analysis)|hizkuntza=eu|url=https://pageviews.wmcloud.org/massviews/?platform=all-access&agent=user&source=category&range=all-time&subjectpage=0&subcategories=0&sort=views&direction=1&view=list&target=https://eu.wikipedia.org/wiki/Kategoria:Euskal_abesti_herrikoiak|aldizkaria=pageviews.wmcloud.org|sartze-data=2023-08-10}}</ref>
'''Txoria txori''' kanta ederra da, baina horrek soilik ez du sortutako fenomenoa azaltzen. [[Denis Laborde]] etnologoak aztertu du kantuaren fenomeno hori eta orokorrean Mikel Laboaren adierazkortasuna “''Gutako bakoitzari hitz egin zion gizona. Txoria txori eta euskal kantuaren etengabeko asmakuntza''” lanean.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=EGITARAUA Mikel Laboa gertutik: lekukoen txanda (2013ko urria) - Mikel Laboa Katedra - UPV/EHU||url=http://www.ehu.eus/eu/web/laboakatedra/33|sartze-data=2017-08-09}}</ref> Laborderen ikerketaren arabera ezaugarri batzuk beharrezkoak dira halako fenomenoetan: erraza behar du izan kantatzeko eta, batez ere, gure belarritik eztarrira doan bide hori –erraiak tarteko– inongo oztoporik gabe egiteko ahala ukan. Taldeak berezko dituen promesak bideratzeko adostasuna berresten da honelako kantuak abestean.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Txoria txori|abizena = Gorostidi
| izena = Juan
| egunkaria = badok.eus
| data= 2014.05.29
| urtea = 2014
| hila = maiatza
url=http://www.badok.eus/txoria-txori/|sartze-data=2017-08-09}}</ref><gallery mode="packed">
Fitxategi:Mikel Laboa abeslaria.jpg|[[Mikel Laboa]]
Fitxategi:Ohore Artze eta Laboari.jpeg|Ohore Artze eta Laboari ([[Proisa graffiti (Pasai San Pedro)|Proisa, Pasai San Pedro)]]
Fitxategi:KGD Artze Motxiladun umeak.jpg|Motxiladun umeak ([[Kalea guztiona da (muralak)|KGD]])
Fitxategi:Joxean Artze idazlea 2011n.jpg|[[Joxan Artze]]
</gallery>
== Hitzak ==
<poem>
Hegoak ebaki banizkio
nerea izango zen,
ez zuen alde egingo.
Hegoak ebaki banizkio
nerea izango zen,
ez zuen alde egingo.
Bainan, honela
ez zen gehiago txoria izango
Bainan, honela
ez zen gehiago txoria izango
eta nik...
txoria nuen maite
eta nik...
txoria nuen maite.
</poem>
== Bertsioak ==
{| class="wikitable"
|-
|'''Artista'''
|'''Izenburua'''
|'''Albuma'''
|'''Urtea'''
|'''Ekoizlea'''
|-
|[[Mikel Laboa]]
|Txoria txori
|Bat-hiru
|1974
|[[Elkarlanean]]
|-
|[[L'Arcusgi]]
|Egoak
|Resistenza
|1988
|Ricordu
|-
|Hegoak
|Hegoak
|Hegoak
|1989
|Agorila
|-
|[[Etsaiak]]
|Txoria txori
|[[Gerra Zikina (albuma)|Gerra Zikina]]
|1990
|[[Esan Ozenki]]
|-
|[[Angel Katarain]]
|Txoria txori (Lekeitio)
|Txerokee, Mikel Laboaren Kantak
|1990
|Elkar
|-
|[[Erramun Martikorena]]
|Hegoak
|Olerkarien oihartzun
|1993
|Elkar
|-
|[[Joan Baez]]
|Txoria txori
|Diamonds & Rust in the Bullring
|1998
|Gold Castle
|-
|[[Portobello Bones]]
|Hasta cierto punto
|Refuse to keep silence
|1998
|PBB/Crash Disc
|-
|Errobi Kanta
|Txoria txori - Oi gu hemen
|Euskal Kulturaren Mezulari - Baiona
|1998
|Idol/Agorila
|-
|2B2R
|L'auzel (Hegoak)
|"D'aïci, d'ailleurs"
|2003
|
|-
|[[Ester Formosa]]
|Txoria txori
|Perquè vull i altres cançons imprescindibles.
|2004
|Ventilador Music
|-
|Ontuak
|Hegoak
|Hola Festa !
|2004
|Idol/Agorila
|-
|[[Gontzal Mendibil]]
|Tori yo Tori / Txoria txori
|[[Arrupe, nire isiltasun hau-Arrupe, mi silencio]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Arrupe, nire isiltasun hau-Arrupe, mi silencio|url=https://www.badok.eus/euskal-musika/gontzal-mendibil/arrupe-nire-isiltasun-hau-arrupe-mi-silencio|aldizkaria=www.badok.eus|sartze-data=2023-01-17}}</ref>
|2007
|Keinu
|-
|[[Maialen Errotabehere]], [[Mixu]] eta [[Xabaltx]]
|Hegoak
|MMX
|2008
|Agorila
|-
|[[John Kelly]] & Maite Itoiz, [[The Kelly Family]]
|Txoria txori
|The Blue Elf'S Dream - The Live Show
|2009
|
|-
|[[Kepa Junkera]] ([[Pablo Milanés]]ekin batera)
|Txoria txori
|Kalea<ref>{{Erreferentzia|izena=Kepa|abizena=Junquera|urtea=2009|izenburua=Kalea|hizkuntza=eu|url=https://www.badok.eus/euskal-musika/kepa-junkera/kalea|aldizkaria=www.badok.eus|sartze-data=2023-01-17}}</ref>
|2009
|Warner
|-
|Hak'Amarra
|Txoria txori
|Bidaian
|2011
|Elkar
|-
|[[Anne Etxegoien]] eta Aizkoa<ref>[http://www.youtube.com/watch?v=HvJxSnYWdp0 Anne Etchegoyen & Le chœur Aizkoa - Youtube]</ref>
|Hegoak (Les ailes)
|[[Les Voix Basques]]
|2013
|Otentik Produons /<br />Sony Music
|-
|[[Battista Acquaviva]]
|Hegoak - Txoria Txori
|Les chants de libertés
|2015
|Decca Records / Universal Music Group
|-
|[[Sonakay]]<ref>{{Erreferentzia|abizena=Eclectic Studios|izenburua=SONAKAY "Txoria Txori" Homenaje a Mikel Laboa HQ AUDIO|data=2016-03-14|url=https://www.youtube.com/watch?v=NdYsk0aq1j4|sartze-data=2018-02-16}}</ref>
|Txoria Txori
|
|2018
|
|-
|[[NAO (grupo) | NAO]]
|«Txoria txori»
|''Ata que o lume se apague''
|2018
|Estudios Garate
|-
| [[Salvador Sobral]]
| «Txoria txori»
|
|2018
|
|-
|[[Moonshine Wagon]]
|«Txoria txori»
|''Straight from the Mud''
|2019
|Moonshine Wagon
|-
|[[Iseo & Dodosound|Isseo & Dodosound]]
|«Txoria txori»
|Same Love
|2019
|Mundo Zurdo
|-
|Iseo
|«Txoria txori»
|Etxean<ref>{{Erreferentzia|abizena=Iseo|urtea=2021|izenburua=Etxean|url=https://www.badok.eus/euskal-musika/iseo/etxean|aldizkaria=www.badok.eus|sartze-data=2023-01-17}}</ref>
|20192019
|Egilea editore
|-
|[[Kalakan]]
|«Txoria txori»
|Ahotsez<ref>{{Erreferentzia|abizena=Kalakan|urtea=2022|izenburua=Ahotsez|argitaletxea=Saroia|hizkuntza=eu|url=https://www.badok.eus/euskal-musika/kalakan/ahotsez|aldizkaria=www.badok.eus|sartze-data=2023-01-17}}</ref>
|2022
|Saroia
|-
|[[Mikel Laboa]]
|«Txoria txori»
|[[Ikimilikiliklik]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ikimilikiliklik|url=https://www.badok.eus/euskal-musika/mikel-laboa-joxan-artze-artze-anaiak/ikimilikiliklik|aldizkaria=www.badok.eus|sartze-data=2023-01-17}}</ref>
|2022
|
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Ikus, gainera ==
* [[Ni ez naiz Mikel Laboa|Ni ez naiz MIkel Laboa]] (komiki liburua)
== Kanpo estekak ==
* [http://www.youtube.com/watch?v=0NW7CZxOxhI&feature=related Mikel Laboa ''Txoria txori'' abestuz entzungai]
* [https://web.archive.org/web/20100219094952/http://eu.musikazblai.com/mikel-laboa/txoria-txori/ ''Txoria txori'' poemaren hitzak irakurgai]
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Euskal abesti herrikoiak]]
[[Kategoria:Mikel Laboaren abestiak]]
[[Kategoria:Gipuzkoako abestiak]]
[[Kategoria:1974ko abestiak]]
[[Kategoria:Hegaztiei buruzko abestiak]]
bp85y88yhzh3pn96irabg2coqjg8k7v
Lankide eztabaida:Theklan/2009ko urria
3
121621
9974792
2106559
2024-11-20T14:09:40Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2009ko urria]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2009ko urria]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
2106559
wikitext
text/x-wiki
== Geoaldaketa ==
Iepe, Theklan! Kontrolatu dezakezu aldaketa [http://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Txantiloi:GeoTemplate&curid=75428&diff=1238124&oldid=1191756 hau]? Ez dakit bandalismoa den edo ez. Aio!--[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 15:17, 1 Urria 2009 (UTC)
== Euskal Herriko auzo infotaula ==
Aupa Theklan!
Oso-oso etorri berria naizenez, ez dakit bide egokia erabiltzen ari naizen zeure mezu-aholkuari erantzuteko, zeuk esan.
Oker ez banago "auzo infotaula" erabiltzeko beharrik ez dut izan, dagoeneko ezarrita baitzegoen "auzo" direnen kasuetan: Izartza, Markiz...Taularik gabeak uzten ari naiz (ez baitira "auzo") lantzen ari naizen "lehengo udalerriak", aurretik eginda zeuden kasuen ildotik.
Edo agian eskapatu zaidan beste orriren batez ari zara; edozein kasutan honetan ez bada, seguru hanka sartzen ari naizela edo hobeto egin ahal dudala, beraz zeure iradokizunak irakurtzeko prest! Eta egon lasai, edozein unetan zalantzak argitzeko eskatuko dizut!!
Eskerrik asko.
Adrar
== Bandaloa ==
Kaixo TheKlan,
gutxinaka-gutxinaka ari naiz Wikipediako artikulu bat eguneratzen (Amaikak-Bat) egunotan eta Bandalismoa egiten ari naizela esanarazi zait. Bakarrik komentatu nahi dut ez dela nire asmoa bandaloarenak egitea eta sentitzen dudala nahasteren bat sortu badut.
Lan gogorra da zuek egiten duzuen, hots, bakar batzuek hainbeste artikuluren "osasun" ona begiratu beharra, eta nire mirespen osoa duzuela esan behar dut.
--[[Lankide:Oaramberri|Oaramberri]] Wikipediako laguntzailea.
== Erantzuna: Bandalismoa ==
Mila esker zure erantzun azkarrarengatik, Theklan. Bai, mila bider eskatuko dizut laguntza eta gauza bera egingo dut zuregatik, edozerren beharrean baldin bazaude.
--[[Lankide:Oaramberri|Oaramberri]] Wikipediako laguntzailea.
== Euskal Herriko auzo-infotaula ==
Aupa Theklan!
Biek arrazoi; "lehengo udalerriak" osatzearen atzetik ari banaiz ere, konturatu naiz zeuk esan bezala "bisitatutako" kontzeju guztiek (udalerri izanak ala ez) ez dutela auzo-infotaula.
Aurrerantzean saiatuko naiz taula eransten, betiere neure jakinduria eskasak oztopatu ezean. Lehen saiakeretan koordenatu zehatzak lortzeko arazo batzuk izan ditut, irakurri nituen aholkuak baina leku batzuenak ondo topatu ezin. Bada lotura erreferentzialik EHko herriska, mendi...eta abarren koordenatu osoak era errazean topatzeko? Mila esker.
--[[Lankide:Adrar|Adrar]] 13:30, 8 Urria 2009 (UTC)
kaixo, Theklan, adiskide.
barkatu, may bee this is not the place, where I should to write this letter, but ...: - I`m [[Otsoa-Z]]. I forgot my pasahitza :( :)) and I can`t remind it. mesedez, would you help me?! eskerrik asko. Georgiakoa naiz eta ene euskara pobre da!
== Kontzeju infotaula ==
Kaixo, Jonva00 naiz. Berria naiz wikipedian, baina saiatzen ari nitzena zen kontzejuendako infotaula berri bat sortzen. Arazoa da, auzoetako ifotaula eskasa geratzen dela, eta gainera, Nafarroako Gobernuko kolore kodea ez duela jarraitzen (kontzejuak: morea).
Eskasa geratzen dela esaten dudanean, esan nahi dudana da hainbat datu falta direla infotulan: Armarria, ikurrina, alkatea, azalera, bizt. dentsitatea, izen ofiziala, hizkuntza zonaldea, garaiera, etab.
Mesedez, utz nazazu egiten infotaula, edo hobe iruditzen bazaizu, zu zeuk egin.
Esker mila. Zure aholkuen esperoan gelditzen naiz.
== Nola jarri Txinako mapa infotaulan ==
Gabon Theklan. [[Txantiloi:Txinako hiri infotaula]]n zuk jarritako Txinako kokapena mapa [[Txantiloi:Txinako barruti infotaula|barrutien infotaulan]] jartzen saiatzen ari naiz, baina berrikuspenetan ez zait ondo geratzen. Hau da, nahi dudana da, hiriekin egin bezala, barruti, konderri eta abarrekin kordenatua jarri eta Txinako mapa orokorrean agertzea. [[Lankide:Zariquiegui|Zariquiegui]] 21:56, 17 Urria 2009 (UTC)
:Kordenatuen mapa ondo agertzen da, baina orain "kokapena" ataleko mapa desagertu da, hau da, barrutia udalerriko mapan kokatzen duen irudia. [[Lankide:Zariquiegui|Zariquiegui]] 07:42, 18 Urria 2009 (UTC)
:: Gabon Theklan, ba dirudienez orain akatsa hirien infotaulan agertzen da [[Hefei]] <-- hor esaterako. [[Lankide:Zariquiegui|Zariquiegui]] 18:14, 18 Urria 2009 (UTC)
::: Orain ondo dabil. Eskerrik asko egindako lanagatik. [[Lankide:Zariquiegui|Zariquiegui]] 18:48, 18 Urria 2009 (UTC)
==Izena==
Eps Thek! Lankide izenak aldatu daitezke? [[Lankide:Kanuto90|kanzale]] 21:01, 22 Urria 2009 (UTC)
==Galeserazko Wikipediak 25.000 artikulu ==
Arratsaldeon Theklan. Galerazko Wikipediak 25.000 artikuluen kopurua oraintxe bete berri du... baina bitxikeri modura begira euren azalaren goikaldean zein [http://cy.wikipedia.org/wiki/Hafan logotipoarekin] ospatzen duten, ezaguna egiten al zaizu? Ba zorionak zuri ere, zure logotipo diseinuak nazioartekoak bilakatu direlako. Aio. [[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 16:55, 2009ko urriaren 27a (UTC)
== Leonera babestua ==
Aupa Theklan. Edizio gerra bat zela eta, [[leonera]] artikulua babestua dago. Ondo deritzot babestua egoteari, baina lankideok informazioa gehitzeko aukera ireki bahar da orain, nire ustez (eta arazoak badaude, ba berriz babestu). Gauza da kontu pare bat gehitu nahi nituela... Besterik gabe, ondo izan! --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 18:49, 27 Urria 2009 (UTC)
: Eskerrik asko! --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 18:59, 27 Urria 2009 (UTC)
== Abertzaletasun txantiloia ==
Txantiloia pare bat orrialdeetatik kendu dut ([[Euskadi Ta Askatasuna|ETA]] eta [[Independentzia]] artikuluetatik) [[Euskadi Ta Askatasuna|ETA]]ren artikuluan infotaularekin gaizki geratzen zelako eta infotaula eta txantiloiaren artean leku gehiegi hartzen zutelako, ia orri osoa betez. [[Independentzia]] artikulutik kendu dut independentzia, euskal abertzaletasuna baino orokorragoa delako eta independentzia ez baitu bakarrik lotura Euskal Herriarekin, baita munduko nazio askorekin ere, horregatik kendu dut.--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 19:01, 27 Urria 2009 (UTC)
== [[Rei Momo]] ==
Buenas noches de la Italia, amigo. Desculpas, yo no escribo nada de Euskara Y muy mal Castellano. Tiengo hecho esta nueva pagina, porque gosto que el Rei Momo sea conocido en todo el mundo!
Tu poderias ajudar-me, en traduzirla? Muchas gracias y desculpas todo el incomode
[[:it:Utente:Rei Momo|Rei Momo Wiki.IT]]
[[Berezi:Ekarpenak/193.58.223.72|193.58.223.72]] 20:01, 27 Urria 2009 (UTC)
== Errepide txantiloia ==
Ba zure eztabaida orrian txantiloi bat eskatzekotan egon nintzen lehengo egunean. :) [[Lankide:Zariquiegui|Zariquiegui]] 22:52, 30 Urria 2009 (UTC)
::[[NA-5161]] oso ondo geratzen da! [[Lankide:Zariquiegui|Zariquiegui]] 22:57, 30 Urria 2009 (UTC)
== Errepide txantiloia ==
Kaixo, izugarri gustatu zait egin duzun errepideen txantiloia Euskal Herrirako. Bestalde, arazo bat aurkitu diot: Abiadurarako unitatea km/o jarri duzu, eta badakit, euskaraz ordu h-rik gabe idazten dela, baina neurrien sistema internazionalak dioenez, ingelesaz idatzi behar dira neurriak, hau da, km/h izan beharko zen. Zer uste duzu? Esker mila. [[Lankide:Jonba00|Jonba00]] 23:13, 30 Urria 2009 (UTC)
:Zure esku uzten dut unitatea, baina insistitzen dut, eta egiten dut gaia pil-pilean daukadalako (fisika ikasten ari naizelako), km/o, km/ordu, km/orduko edo horrelako adierazpenak '''gaizki''' egongo ziren zientifokoki, horregatik aholkatzen ditut km/h jartzea. Baina beno, esan dudan bezala, zure esku. Eta insistitzen dut, asko gustatu zait txantiloia. Eskerrik asko. [[Lankide:Jonba00|Jonba00]] 23:31, 30 Urria 2009 (UTC)
Eskerrik asko botei buruzko informazioarengatik. [[Lankide:Jonba00|Jonba00]] 23:51, 30 Urria 2009 (UTC)
qx2ow15mq7fhfofcsb43aaxs05pw50x
9975184
9974792
2024-11-20T14:26:23Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2009ko urria]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2009ko urria]]» izenera aldatu du: Revert
2106559
wikitext
text/x-wiki
== Geoaldaketa ==
Iepe, Theklan! Kontrolatu dezakezu aldaketa [http://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Txantiloi:GeoTemplate&curid=75428&diff=1238124&oldid=1191756 hau]? Ez dakit bandalismoa den edo ez. Aio!--[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 15:17, 1 Urria 2009 (UTC)
== Euskal Herriko auzo infotaula ==
Aupa Theklan!
Oso-oso etorri berria naizenez, ez dakit bide egokia erabiltzen ari naizen zeure mezu-aholkuari erantzuteko, zeuk esan.
Oker ez banago "auzo infotaula" erabiltzeko beharrik ez dut izan, dagoeneko ezarrita baitzegoen "auzo" direnen kasuetan: Izartza, Markiz...Taularik gabeak uzten ari naiz (ez baitira "auzo") lantzen ari naizen "lehengo udalerriak", aurretik eginda zeuden kasuen ildotik.
Edo agian eskapatu zaidan beste orriren batez ari zara; edozein kasutan honetan ez bada, seguru hanka sartzen ari naizela edo hobeto egin ahal dudala, beraz zeure iradokizunak irakurtzeko prest! Eta egon lasai, edozein unetan zalantzak argitzeko eskatuko dizut!!
Eskerrik asko.
Adrar
== Bandaloa ==
Kaixo TheKlan,
gutxinaka-gutxinaka ari naiz Wikipediako artikulu bat eguneratzen (Amaikak-Bat) egunotan eta Bandalismoa egiten ari naizela esanarazi zait. Bakarrik komentatu nahi dut ez dela nire asmoa bandaloarenak egitea eta sentitzen dudala nahasteren bat sortu badut.
Lan gogorra da zuek egiten duzuen, hots, bakar batzuek hainbeste artikuluren "osasun" ona begiratu beharra, eta nire mirespen osoa duzuela esan behar dut.
--[[Lankide:Oaramberri|Oaramberri]] Wikipediako laguntzailea.
== Erantzuna: Bandalismoa ==
Mila esker zure erantzun azkarrarengatik, Theklan. Bai, mila bider eskatuko dizut laguntza eta gauza bera egingo dut zuregatik, edozerren beharrean baldin bazaude.
--[[Lankide:Oaramberri|Oaramberri]] Wikipediako laguntzailea.
== Euskal Herriko auzo-infotaula ==
Aupa Theklan!
Biek arrazoi; "lehengo udalerriak" osatzearen atzetik ari banaiz ere, konturatu naiz zeuk esan bezala "bisitatutako" kontzeju guztiek (udalerri izanak ala ez) ez dutela auzo-infotaula.
Aurrerantzean saiatuko naiz taula eransten, betiere neure jakinduria eskasak oztopatu ezean. Lehen saiakeretan koordenatu zehatzak lortzeko arazo batzuk izan ditut, irakurri nituen aholkuak baina leku batzuenak ondo topatu ezin. Bada lotura erreferentzialik EHko herriska, mendi...eta abarren koordenatu osoak era errazean topatzeko? Mila esker.
--[[Lankide:Adrar|Adrar]] 13:30, 8 Urria 2009 (UTC)
kaixo, Theklan, adiskide.
barkatu, may bee this is not the place, where I should to write this letter, but ...: - I`m [[Otsoa-Z]]. I forgot my pasahitza :( :)) and I can`t remind it. mesedez, would you help me?! eskerrik asko. Georgiakoa naiz eta ene euskara pobre da!
== Kontzeju infotaula ==
Kaixo, Jonva00 naiz. Berria naiz wikipedian, baina saiatzen ari nitzena zen kontzejuendako infotaula berri bat sortzen. Arazoa da, auzoetako ifotaula eskasa geratzen dela, eta gainera, Nafarroako Gobernuko kolore kodea ez duela jarraitzen (kontzejuak: morea).
Eskasa geratzen dela esaten dudanean, esan nahi dudana da hainbat datu falta direla infotulan: Armarria, ikurrina, alkatea, azalera, bizt. dentsitatea, izen ofiziala, hizkuntza zonaldea, garaiera, etab.
Mesedez, utz nazazu egiten infotaula, edo hobe iruditzen bazaizu, zu zeuk egin.
Esker mila. Zure aholkuen esperoan gelditzen naiz.
== Nola jarri Txinako mapa infotaulan ==
Gabon Theklan. [[Txantiloi:Txinako hiri infotaula]]n zuk jarritako Txinako kokapena mapa [[Txantiloi:Txinako barruti infotaula|barrutien infotaulan]] jartzen saiatzen ari naiz, baina berrikuspenetan ez zait ondo geratzen. Hau da, nahi dudana da, hiriekin egin bezala, barruti, konderri eta abarrekin kordenatua jarri eta Txinako mapa orokorrean agertzea. [[Lankide:Zariquiegui|Zariquiegui]] 21:56, 17 Urria 2009 (UTC)
:Kordenatuen mapa ondo agertzen da, baina orain "kokapena" ataleko mapa desagertu da, hau da, barrutia udalerriko mapan kokatzen duen irudia. [[Lankide:Zariquiegui|Zariquiegui]] 07:42, 18 Urria 2009 (UTC)
:: Gabon Theklan, ba dirudienez orain akatsa hirien infotaulan agertzen da [[Hefei]] <-- hor esaterako. [[Lankide:Zariquiegui|Zariquiegui]] 18:14, 18 Urria 2009 (UTC)
::: Orain ondo dabil. Eskerrik asko egindako lanagatik. [[Lankide:Zariquiegui|Zariquiegui]] 18:48, 18 Urria 2009 (UTC)
==Izena==
Eps Thek! Lankide izenak aldatu daitezke? [[Lankide:Kanuto90|kanzale]] 21:01, 22 Urria 2009 (UTC)
==Galeserazko Wikipediak 25.000 artikulu ==
Arratsaldeon Theklan. Galerazko Wikipediak 25.000 artikuluen kopurua oraintxe bete berri du... baina bitxikeri modura begira euren azalaren goikaldean zein [http://cy.wikipedia.org/wiki/Hafan logotipoarekin] ospatzen duten, ezaguna egiten al zaizu? Ba zorionak zuri ere, zure logotipo diseinuak nazioartekoak bilakatu direlako. Aio. [[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 16:55, 2009ko urriaren 27a (UTC)
== Leonera babestua ==
Aupa Theklan. Edizio gerra bat zela eta, [[leonera]] artikulua babestua dago. Ondo deritzot babestua egoteari, baina lankideok informazioa gehitzeko aukera ireki bahar da orain, nire ustez (eta arazoak badaude, ba berriz babestu). Gauza da kontu pare bat gehitu nahi nituela... Besterik gabe, ondo izan! --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 18:49, 27 Urria 2009 (UTC)
: Eskerrik asko! --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 18:59, 27 Urria 2009 (UTC)
== Abertzaletasun txantiloia ==
Txantiloia pare bat orrialdeetatik kendu dut ([[Euskadi Ta Askatasuna|ETA]] eta [[Independentzia]] artikuluetatik) [[Euskadi Ta Askatasuna|ETA]]ren artikuluan infotaularekin gaizki geratzen zelako eta infotaula eta txantiloiaren artean leku gehiegi hartzen zutelako, ia orri osoa betez. [[Independentzia]] artikulutik kendu dut independentzia, euskal abertzaletasuna baino orokorragoa delako eta independentzia ez baitu bakarrik lotura Euskal Herriarekin, baita munduko nazio askorekin ere, horregatik kendu dut.--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 19:01, 27 Urria 2009 (UTC)
== [[Rei Momo]] ==
Buenas noches de la Italia, amigo. Desculpas, yo no escribo nada de Euskara Y muy mal Castellano. Tiengo hecho esta nueva pagina, porque gosto que el Rei Momo sea conocido en todo el mundo!
Tu poderias ajudar-me, en traduzirla? Muchas gracias y desculpas todo el incomode
[[:it:Utente:Rei Momo|Rei Momo Wiki.IT]]
[[Berezi:Ekarpenak/193.58.223.72|193.58.223.72]] 20:01, 27 Urria 2009 (UTC)
== Errepide txantiloia ==
Ba zure eztabaida orrian txantiloi bat eskatzekotan egon nintzen lehengo egunean. :) [[Lankide:Zariquiegui|Zariquiegui]] 22:52, 30 Urria 2009 (UTC)
::[[NA-5161]] oso ondo geratzen da! [[Lankide:Zariquiegui|Zariquiegui]] 22:57, 30 Urria 2009 (UTC)
== Errepide txantiloia ==
Kaixo, izugarri gustatu zait egin duzun errepideen txantiloia Euskal Herrirako. Bestalde, arazo bat aurkitu diot: Abiadurarako unitatea km/o jarri duzu, eta badakit, euskaraz ordu h-rik gabe idazten dela, baina neurrien sistema internazionalak dioenez, ingelesaz idatzi behar dira neurriak, hau da, km/h izan beharko zen. Zer uste duzu? Esker mila. [[Lankide:Jonba00|Jonba00]] 23:13, 30 Urria 2009 (UTC)
:Zure esku uzten dut unitatea, baina insistitzen dut, eta egiten dut gaia pil-pilean daukadalako (fisika ikasten ari naizelako), km/o, km/ordu, km/orduko edo horrelako adierazpenak '''gaizki''' egongo ziren zientifokoki, horregatik aholkatzen ditut km/h jartzea. Baina beno, esan dudan bezala, zure esku. Eta insistitzen dut, asko gustatu zait txantiloia. Eskerrik asko. [[Lankide:Jonba00|Jonba00]] 23:31, 30 Urria 2009 (UTC)
Eskerrik asko botei buruzko informazioarengatik. [[Lankide:Jonba00|Jonba00]] 23:51, 30 Urria 2009 (UTC)
qx2ow15mq7fhfofcsb43aaxs05pw50x
Lankide eztabaida:Theklan/2009ko azaroa
3
121623
9974787
1310422
2024-11-20T14:09:39Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2009ko azaroa]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2009ko azaroa]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
1310422
wikitext
text/x-wiki
== Infotaula ==
Iepe, Theklan! Ba al dakizu Espainiako —udalerri ez diren— herrietarako infotaularik ote dugun? Izan ere, lankide bat horretan saiatu dela ikusi dut: [http://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=San_Mam%C3%A9s_de_Aras&action=historysubmit&diff=1268162&oldid=1268158] --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 18:13, 6 Azaroa 2009 (UTC)
== Wikiztegia ==
Aupa Theklan, Ikatz naiz. Wikiztegian ibili ohi naiz normalean eta bertan txantiloi batekin arazoak sortu zaizkit. Arazo horri buelta asko eman ondoren, Unai Fernendez de Betoñok zuregana joatea aholkatu dit.
Kontua da, beste hizkuntzetako wikiztegietan txantiloi [http://eu.wiktionary.org/wiki/Txantiloi:Itzulpenak honetan] gezi bat agertzen dela, taula erakutsi eta gorde dezakeena. Eta ingelesekoan konkretuki, honako [http://en.wiktionary.org/wiki/Template:trans-top hau] erabili ohi dute. Aitzitik, ez dut lortu ez lehenengoa ezta bigarrena ere sortzen. Horregatik, eskertuko nizuke ahal bada behintzat, ingelesek darabilten txantiloia eta ezin bada, geziarena sortzea.
Atzo Unairi idatzi nion [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|mezuan]] arazoa zabalago azalduta dago gehiago sakondu nahi baduzu.
Besterik gabe, eskerrik asko eta ondo segi. --[[Lankide:Ikatz|Ikatz]] <sup>[http://eu.wiktionary.org/wiki/Lankide_eztabaida:Ikatz erantzun hemen]</sup> 12:14, 14 Azaroa 2009 (UTC)
: Aupa Theklan. Ia hiru aste pasa dira jada laguntza eskatu nizunetik, eta oraindik ez dut erantzunik jaso. Ez dakit txantiloia sortzen ez dakizulako den edo ez didazulako jaramonik egin nahi wikiztegia ez delako zure ardura, baina bietako edozein izanda ere arrazoia, argitzea nahi nuke. Bestela, arazoak bere horretan jarraituko du eta ez duzula egingo esanez gero, ba lagunduko didan beste norbait aurkitzen saiatuko naiz.
:Besterik gabe, ondo segi. --[[Lankide:Ikatz|Ikatz]] <sup>[http://eu.wiktionary.org/wiki/Lankide_eztabaida:Ikatz erantzun hemen]</sup> 19:14, 4 Abendua 2009 (UTC)
:: Aupa. Lehenik eta behin eskerrik asko eta barkatu agian pixka bat borde jarri banaiz, baina gaizki pentsatzen hasia nintzen jada, wikiztegikoa naizelako paso egiten zenuela edo...
:: Wikiztegiko administratzailea berez Bengoa da, baino ez da askorik ibiltzen eta berari ere hainbat aldiz eskatu diot laguntza arazo honen inguruan eta ez du jakin konpontzen. Nik ere, gai hau ez dut askorik kontrolatzen eta ondorioz, ez dut oso ondo ulertu. Hala ere, printzipioz behintzat berau jartzea ez bada posible, txantiloi [[Txantiloi:Zuberoako eskualde aurkibidea|honetan]] agertzen den gezi hori (informazioa erakutsi eta gorde dezakeena) soilik jar al daiteke? Izan ere, wikipedia eta wikiztegi guztietan dago, euskarazko wikiztegian izan ezik.
::Eskerrik asko berriz ere eta ondo segi. --[[Lankide:Ikatz|Ikatz]] <sup>[http://eu.wiktionary.org/wiki/Lankide_eztabaida:Ikatz erantzun hemen]</sup> 19:44, 4 Abendua 2009 (UTC)
::: Eskerrik asko. Ba bai, agian administratzailearena arrazoi izango duzu. Ondo segi. --[[Lankide:Ikatz|Ikatz]] <sup>[http://eu.wiktionary.org/wiki/Lankide_eztabaida:Ikatz erantzun hemen]</sup> 20:05, 4 Abendua 2009 (UTC)
== TheklanBot ==
Gipuzkoa jada zegoenean gaizki egin du, adibidez, [http://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Aiete&curid=3376&diff=1283119&oldid=1281629 hemen]. --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 19:32, 14 Azaroa 2009 (UTC)
== Lizentziak eta.. ==
Bueno, ez nago seguru oso baina beste wikipedietan zurea bezalako txantiloiak oraindik erabiltzen dituzte eta lizentzia bipenean (Commons eta GFDL) argitaratzen denez, nahiago dut jartzea (gainera artikuluari buruzko informazioa ematen du: benetako sortzailea zein den eta abar). Ondo izan. -- [[Lankide:Marklar2007|Marklar]] 17:20, 15 Azaroa 2009 (UTC)
azm1j2yi8n4gzqebm70suvjdsehfh0m
9975194
9974787
2024-11-20T14:26:38Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2009ko azaroa]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2009ko azaroa]]» izenera aldatu du: Revert
1310422
wikitext
text/x-wiki
== Infotaula ==
Iepe, Theklan! Ba al dakizu Espainiako —udalerri ez diren— herrietarako infotaularik ote dugun? Izan ere, lankide bat horretan saiatu dela ikusi dut: [http://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=San_Mam%C3%A9s_de_Aras&action=historysubmit&diff=1268162&oldid=1268158] --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 18:13, 6 Azaroa 2009 (UTC)
== Wikiztegia ==
Aupa Theklan, Ikatz naiz. Wikiztegian ibili ohi naiz normalean eta bertan txantiloi batekin arazoak sortu zaizkit. Arazo horri buelta asko eman ondoren, Unai Fernendez de Betoñok zuregana joatea aholkatu dit.
Kontua da, beste hizkuntzetako wikiztegietan txantiloi [http://eu.wiktionary.org/wiki/Txantiloi:Itzulpenak honetan] gezi bat agertzen dela, taula erakutsi eta gorde dezakeena. Eta ingelesekoan konkretuki, honako [http://en.wiktionary.org/wiki/Template:trans-top hau] erabili ohi dute. Aitzitik, ez dut lortu ez lehenengoa ezta bigarrena ere sortzen. Horregatik, eskertuko nizuke ahal bada behintzat, ingelesek darabilten txantiloia eta ezin bada, geziarena sortzea.
Atzo Unairi idatzi nion [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|mezuan]] arazoa zabalago azalduta dago gehiago sakondu nahi baduzu.
Besterik gabe, eskerrik asko eta ondo segi. --[[Lankide:Ikatz|Ikatz]] <sup>[http://eu.wiktionary.org/wiki/Lankide_eztabaida:Ikatz erantzun hemen]</sup> 12:14, 14 Azaroa 2009 (UTC)
: Aupa Theklan. Ia hiru aste pasa dira jada laguntza eskatu nizunetik, eta oraindik ez dut erantzunik jaso. Ez dakit txantiloia sortzen ez dakizulako den edo ez didazulako jaramonik egin nahi wikiztegia ez delako zure ardura, baina bietako edozein izanda ere arrazoia, argitzea nahi nuke. Bestela, arazoak bere horretan jarraituko du eta ez duzula egingo esanez gero, ba lagunduko didan beste norbait aurkitzen saiatuko naiz.
:Besterik gabe, ondo segi. --[[Lankide:Ikatz|Ikatz]] <sup>[http://eu.wiktionary.org/wiki/Lankide_eztabaida:Ikatz erantzun hemen]</sup> 19:14, 4 Abendua 2009 (UTC)
:: Aupa. Lehenik eta behin eskerrik asko eta barkatu agian pixka bat borde jarri banaiz, baina gaizki pentsatzen hasia nintzen jada, wikiztegikoa naizelako paso egiten zenuela edo...
:: Wikiztegiko administratzailea berez Bengoa da, baino ez da askorik ibiltzen eta berari ere hainbat aldiz eskatu diot laguntza arazo honen inguruan eta ez du jakin konpontzen. Nik ere, gai hau ez dut askorik kontrolatzen eta ondorioz, ez dut oso ondo ulertu. Hala ere, printzipioz behintzat berau jartzea ez bada posible, txantiloi [[Txantiloi:Zuberoako eskualde aurkibidea|honetan]] agertzen den gezi hori (informazioa erakutsi eta gorde dezakeena) soilik jar al daiteke? Izan ere, wikipedia eta wikiztegi guztietan dago, euskarazko wikiztegian izan ezik.
::Eskerrik asko berriz ere eta ondo segi. --[[Lankide:Ikatz|Ikatz]] <sup>[http://eu.wiktionary.org/wiki/Lankide_eztabaida:Ikatz erantzun hemen]</sup> 19:44, 4 Abendua 2009 (UTC)
::: Eskerrik asko. Ba bai, agian administratzailearena arrazoi izango duzu. Ondo segi. --[[Lankide:Ikatz|Ikatz]] <sup>[http://eu.wiktionary.org/wiki/Lankide_eztabaida:Ikatz erantzun hemen]</sup> 20:05, 4 Abendua 2009 (UTC)
== TheklanBot ==
Gipuzkoa jada zegoenean gaizki egin du, adibidez, [http://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Aiete&curid=3376&diff=1283119&oldid=1281629 hemen]. --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 19:32, 14 Azaroa 2009 (UTC)
== Lizentziak eta.. ==
Bueno, ez nago seguru oso baina beste wikipedietan zurea bezalako txantiloiak oraindik erabiltzen dituzte eta lizentzia bipenean (Commons eta GFDL) argitaratzen denez, nahiago dut jartzea (gainera artikuluari buruzko informazioa ematen du: benetako sortzailea zein den eta abar). Ondo izan. -- [[Lankide:Marklar2007|Marklar]] 17:20, 15 Azaroa 2009 (UTC)
azm1j2yi8n4gzqebm70suvjdsehfh0m
Vianaldea
0
124607
9975879
9971706
2024-11-21T05:25:39Z
EnekoPanamá
71145
/* Udalerrien eta kontzejuen xehetasunak */
9975879
wikitext
text/x-wiki
{{Euskal Herriko eskualde infotaula
| izena = Vianaldea
| irudia = Bargota.C2.Navarra.Spanien.jpg
| irudiaren testua = Bargota inguruak.
| bandera =
| lurraldea = Nafarroa
| kokapena = Navarra - Mapa municipal Zonificacion 2000 Tierra de Estella Occidental.svg
| biztanleria = 5990
| urtea = 2013
| udalerriak = [[Aguilar Kodes]], [[Aras]], [[Armañantzas]], [[Azuelo]], [[Bargota]], [[Cabredo]], [[Desoio]], [[El Busto]], [[Elizagorria]], [[Esprontzeda]], [[Genevilla]], [[Lapoblación|Lapoblacion]], [[Marañón|Marañon]], [[Santsol]], [[Torralba del Río]], [[Torres del Río]] eta [[Viana]]
| azalera = 301,19
| herririk handiena = [[Viana]]
| herriaren biztanleak = 4062
| urtea = 2013
| web =
}}
'''Vianaldea''' ([[Euskarazko Nazioarteko Alfabeto Fonetikoa|[bianalðe.a]]]) [[Nafarroa Garaia|Nafarroako]] mendebaldean dagoen [[eskualde]] edo azpizona bat da, [[Zerrenda:Nafarroa Garaiko eskualdeak|Nafarroako eskualdeak]] antolatzen dituen Nafarroa 2000 zonifikazioaren arabera. Horrela, Vianaldeak edo '''Estellerri Mendebaldeak''' eta [[Lizarraldea]]k edo Estellerri Ekialdeak, Estellerria izeneko zona osatzen dute.
[[Viana]] da udalerrik jendetsuena. Eremu honetan, orobat, beste barruti txikiago batzuk ere badaude: Kodesaldea, Viana, Mendebaldeko Kodesaldea eta Elizagorria.
Vianaldea azpizonak, zonifikazio plan berbereko Lizarraldea eta Ebro Garaiko Erribera azpizonek gehi [[Goñerri]], [[Girgillao]] eta [[Artazu]] udalerriek, aurreko [[Lizarrako merindadea]]ren lurralde bera hartzen dute.
== Mugakideak ==
Eskualde mugakideei dagokienez, honako hauek ditu: ipar-ekialdean Lizarraldea, hego-ekialdean Erribera Garaia, hegoaldean, [[Ebro]] ibaia eta [[Errioxako Autonomia Erkidegoa|Errioxa]] ditu muga, hego-menbaldean [[Arabako Errioxako kuadrilla|Arabako Errioxa]] eta ipar-mendebaldean [[Araba]]<nowiki/>ko [[Arabako Mendialdea|Mendialdea]].
== Euskara ==
[[Euskara]]ri buruzko [[Euskararen Foru Legea|Foru Legea]]<nowiki/>n xedatuaren arabera, eskualde honetako udalerri guztiak eremu ez euskaldunean zeuden kokaturik 2017. urtera arte. Urte horretan [[Bargota]] eta [[Cabredo]] eremu mistora pasa ziren. Hori dela eta, aurreko bi udalerri horietan izan ezik, hizkuntza ofizial bakarra gaztelania da. [[Viana]]<nowiki/>n, halere, [[Erentzun ikastola]] sortu zen [[1977]]an. Hurrengo urtean abian hasi zen 17 ikasle zituela. Ordutik, aldaketa eta hobekuntzei aurre egiteko, [[1992]] eta [[2007]]an [[Nafarroa Oinez]] jaia antolatu izan du ikastetxeak. Gaur egun, 116 ikasle eta 13 irakasle ditu zentroak.
Vianan, [[2001]]eko erroldaren arabera, herritarren %5,02k zekien euskaraz hitzegiten.
== Udalerrien eta kontzejuen xehetasunak ==
Hamazazpi udalerri biltzen ditu Vianaldeak.
17 udalerri hauetan 19 herri kokatzen dira eta hauetatik herri bakarrak du 1.000 biztanle baino gehiago, Viana.
{| class="wikitable" cellpadding="3" style="text-align: center;"
|-
!#
!Udalerria
!▪︎'''Herriburua''', •Kontzejuak eta •''Herriak''
!Alkatea
!Alkatearen alderdi politikoa
!Biztanleria<br />(2023)
!Biztanleriaren <br /> ehunekoa, <br /> Vianaldeko <br /> guztizkoan
!Azalera <br /> (km²)
|-
|1
| align="left" |[[Aguilar Kodes]]
| ▪︎'''[[Aguilar Kodes]]''' <br />
| Jesus Angel Amescua Martinez de Rituerto
| ''[[Agrupacion Independiente Aguilar de Codes]]''
| 76
| %1,27
| 18,16
|-
|2
| align="left" |[[Aras]]
| ▪︎'''[[Aras]]''' <br />
| Jesus Carlos Fernandez Rubio
| ''[[Agrupacion Independiente Tres Aras]]''
| 148
| %2,48
| 17,72
|-
|3
| align="left" |[[Armañantzas]]
| ▪︎'''[[Armañantzas]]''' <br />
| David Perez de Albeniz Crespo
| [[Nafarroako Alderdi Sozialista]]
| 54
| %0,90
| 12,30
|-
|4
| align="left" |[[Azuelo]]
| ▪︎'''[[Azuelo]]''' <br />
| Roberto Crespo Morentin
| [[Geroa Bai]]
| 37
| %0,62
| 10,50
|-
|5
| align="left" |[[Bargota]]
| ▪︎'''[[Bargota]]''' <br />
| Cristina Remirez Marquinez
| Kudeaketa batzordea
| 257
| %4,30
| 25,40
|-
|6
| align="left" |[[Cabredo]]
| ▪︎'''[[Cabredo]]''' <br />
| Gorka Sancho Perez de Albeniz
| [[Euskal Herria Bildu]]
| 75
| %1,26
| 12,00
|-
|7
| align="left" |[[Desoio]]
| ▪︎'''[[Desoio]]''' <br />
| Sergio Alvarez Alvarez
| Nafarroako Alderdi Sozialista
| 72
| %1,21
| 14,12
|-
|8
| align="left" |[[El Busto]]
| ▪︎'''[[El Busto]]''' <br />
| Javier Ripa Arizaga
| ''[[Independientes de El Busto]]''
| 52
| %0,87
| 7,00
|-
|9
| align="left" |[[Elizagorria]]
| ▪︎'''[[Elizagorria]]''' <br />
| Maximo Lopez Caro
| [[Nafar Herriaren Batasuna]]
| 182
| %3,05
| 17,00
|-
|10
| align="left" |[[Esprontzeda]]
| ▪︎'''[[Esprontzeda]]''' <br />
| Lizhet Jhoana Cerpa Paredes
| ''[[Agrupacion Independiente de Espronceda]]''
| 108
| %1,81
| 9,00
|-
|11
| align="left" |[[Genevilla]]
| ▪︎'''[[Genevilla]]''' <br />
| Maria Asuncion Landa Gil
| ''[[Agrupacion Independiente El Encinedo]]''
| 67
| %1,12
| 9,00
|-
|12
| align="left" |[[Lapoblación]]
| ▪︎'''[[Lapoblación]]''' <br /> •[[Meano]]
| Ernesto Apiñaniz Remirez
| ''[[Agrupacion Independiente El Castillo]]''
| 120
| %2,01
| 20,65
|-
|13
| align="left" |[[Marañón]]
| ▪︎'''[[Marañón]]''' <br />
| Laura Corres Martin
| Nafarroako Alderdi Sozialista
| 52
| %0,87
| 6,00
|-
|14
| align="left" |[[Santsol]]
| ▪︎'''[[Santsol]]''' <br />
| Maria Lourdes Garcia Olazabal
| [[Melgar (alderdia)|Melgar]]
| 87
| %1,46
| 13,31
|-
|15
| align="left" |[[Torralba del Río]]
| •[[Otiñano]] <br /> ▪︎'''[[Torralba del Río]]'''
| Silvia Camaces Murillo
| Geroa Bai
| 98
| %1,64
| 17,69
|-
|16
| align="left" |[[Torres del Río]]
| ▪︎'''[[Torres del Río]]''' <br />
| Alfredo Agos Gines
| ''[[Partido Independiente Linares]]''
| 117
| %1,96
| 12,81
|-
|17
| align="left" |[[Viana]]
| ▪︎'''[[Viana]]''' <br />
| Maria Blanca Yolanda Gonzalez Garcia
| Nafarroako Alderdi Sozialista
| 4.370
| %73,17
| 78,62
|-
|
| align="left" | '''Vianaldea'''
|
|
|
|'''5.972 bizt'''
|'''%100,00'''
|'''301,28'''
|}
== Ikus, gainera ==
* [[Lizarrako merindadea]]
* [[Nafarroa Garaiko eskualdeak|Nafarroako eskualdeak]]
{{Atari|Nafarroa|Nafarroa}}
{{Vianaldea}}
{{Nafarroa Garaiko eskualdeak}}
{{Euskal Herriko eskualde aurkibidea}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Vianaldea| ]]
ikfrn7008z8ppo4jy99a9vcg9mkh728
Lankide eztabaida:Theklan/2009ko abendua
3
124769
9974784
1342464
2024-11-20T14:09:38Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2009ko abendua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2009ko abendua]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
1342464
wikitext
text/x-wiki
== Wikiliburuak ==
Egunon, Theklan. Wikiliburuska bat idazten ari naiz. Nola igotzen da? (alegia, nola egin azalean ager dadin? nora igo behar da fitxategia (commonsera?) Liburua pdfan egiten ari naiz, atalka eginez gero, oso nahasia izango litzatekeelako. Derrigor egin behar da nabigazio-bertsio bat? (nire kasuan, lana bikoiztea izango litzateke, matematikako formula asko daude eta). Zure erantzunen zai eta aurretik eskerrak emanez.08:12, 30 Azaroa 2009 (UTC)[[Lankide:Joxemai|Joxemai]]
¨
:Kaixo, Theklan. Bai, arrazoia duzu, guztiz logikoa da, wikia izan behar dela. Dena den, badira wikiliburu batzuk, euskal curriculumekoak, pdfn soilik daudenak. Azalari dagokionez, ezin da aldatu, blokeatuta dago ta.07:06, 2 Abendua 2009 (UTC)[[Lankide:Joxemai|Joxemai]]
== Berriro wikiztegia ==
Barkatu Theklan baina hemen nator berriro zure laguntza eske. Administratzaile egin naute wikiztegian eta zuk esan zenidan artxiboa kopiatu dut ingeleratik, baina hala ere ez dut gezia agertzerik lortu. Leku askotan ibili naiz begira eta ez zait okurritzen non egon daitekeen arazoa. Astia duzunean eskertuko nizuke geziari begirada bat botatzea, oinarrizko gauza bat da eta a ze buruhausteak ari zaidan ematen. Eskerrik asko aldez aurretik. --[[Lankide:Ikatz|Ikatz]] <sup>[http://eu.wiktionary.org/wiki/Lankide_eztabaida:Ikatz erantzun hemen]</sup> 21:11, 15 Abendua 2009 (UTC)
:Mila esker, azkenean lortu dut gezia ateratzea. --[[Lankide:Ikatz|Ikatz]] <sup>[http://eu.wiktionary.org/wiki/Lankide_eztabaida:Ikatz erantzun hemen]</sup> 22:29, 15 Abendua 2009 (UTC)
== Wikipediako Azaleko proposamen orrialdearekin arazoak ==
Gabon Theklan.
Programazioan eta aginduak sartzen aditua baldin bazara, beharbada garatzen ari naizen [[Wikipedia:Txokoa/azalaren_proposamena_(2009)/Euskalduna|Euskarazko Wikipediaren Azal Berrirako proposamenan]] arazo batzuekin lagundu ahal nazakezu. Arazoak: Lehena, [[Wikipedia:Txokoa/azalaren_proposamena_(2009)/Euskalduna/Wikipedia|Wikipedia atala (gorriz)]] eta [[Wikipedia:Txokoa/azalaren_proposamena_(2009)/Euskalduna/Kategoriak|Kategorien atalaren (urdinez)]] artean [[Wikipedia:Txokoa/azalaren proposamena (2009)/Euskalduna/Atariak|Atariak atala (arrosaz)]] sartu nahiko nuke, baina ezinezkoa zait; bigarrena, Wikimediaren beste proiektuak atala behealdean sartu nhai dut, pantaila osoan ezker-eskubi zabaltzen dela (oraingo azalean bezala) baina orain eskubialdean bakarrik kokatzen da eta ezin dut nahi dudan bezala ipini. Zuk lagundu edo beste norbaitek lagundu al diezadaken esango bazenit asko eskertuko nizuke. Gero arte.
[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] [[Lankide eztabaida:Euskalduna|<small>(esaidak hemen)</small>]] 23:14, 2009ko abenduaren 16a (UTC)
:Eskerrik asko. [[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] [[Lankide eztabaida:Euskalduna|<small>(esaidak hemen)</small>]] 20:34, 2009ko abenduaren 17a (UTC)
== Monobook ==
Kaixo Theklan, proba egiteko [[Lankide:An13sa/monobook.css]] eta [[Lankide:An13sa/monobook.js]] sortu nituen baina dagoeneko ez ditut behar. Ezabatuko dituzu mesedez? Milesker.--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 11:02, 19 Abendua 2009 (UTC)
== Euskalduna Vs Euskaldunaa ==
Bai Theklan, pertsona berberak gara. Lehendik Euskalduna kontua Euskarazko Wikipedian bakarrik nuenez, Commonsen argazkiak igotzeko bateratze saiakera gaizki atera ondoren Euskaldunaa kontu berria ireki beharra izan dut. Horregatik Commonsen argazkiak igo ostean sarritan Euskarazko Wikipedian artikuluak idaztean ezizenez aldatzea ahaztu eta Euskaldunaa bezala agertzen naiz. Ondo segi. --[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] [[Lankide_eztabaida:Euskalduna|esaidak hemen]] 22:00, 20 Abendua 2009 (UTC)
== Uro==
Aupa Theklan1
Uro artikulo berriaren infotaulan '''aspiezpezieak''' atala sartu nahiko nuke, baina ez dit uzten. Ideiaren bat?
Ondo ibili jaietan!
Gorritxiki--Gorritxiki 14:22, 26 Abendua 2009 (UTC)
Eskerrik asko! --Gorritxiki 14:35, 26 Abendua 2009 (UTC)
== IP bandaloa ==
Eguberri on Theklan, mesedez irakurri [[Lankide eztabaida:216.185.29.69]] orriko oharra eta blokeatu IP helbidea betiko. Milesker.--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 19:09, 26 Abendua 2009 (UTC)
== Logoa aldatu behar da. ==
Eta bide batez zorionak 50.000 artikulua idazteagatik. [[Lankide:Zariquiegui|Zariquiegui]] 22:27, 30 Abendua 2009 (UTC)
la34617jh84j64hcuokc0hxqt9vtvda
9975202
9974784
2024-11-20T14:26:57Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2009ko abendua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2009ko abendua]]» izenera aldatu du: Revert
1342464
wikitext
text/x-wiki
== Wikiliburuak ==
Egunon, Theklan. Wikiliburuska bat idazten ari naiz. Nola igotzen da? (alegia, nola egin azalean ager dadin? nora igo behar da fitxategia (commonsera?) Liburua pdfan egiten ari naiz, atalka eginez gero, oso nahasia izango litzatekeelako. Derrigor egin behar da nabigazio-bertsio bat? (nire kasuan, lana bikoiztea izango litzateke, matematikako formula asko daude eta). Zure erantzunen zai eta aurretik eskerrak emanez.08:12, 30 Azaroa 2009 (UTC)[[Lankide:Joxemai|Joxemai]]
¨
:Kaixo, Theklan. Bai, arrazoia duzu, guztiz logikoa da, wikia izan behar dela. Dena den, badira wikiliburu batzuk, euskal curriculumekoak, pdfn soilik daudenak. Azalari dagokionez, ezin da aldatu, blokeatuta dago ta.07:06, 2 Abendua 2009 (UTC)[[Lankide:Joxemai|Joxemai]]
== Berriro wikiztegia ==
Barkatu Theklan baina hemen nator berriro zure laguntza eske. Administratzaile egin naute wikiztegian eta zuk esan zenidan artxiboa kopiatu dut ingeleratik, baina hala ere ez dut gezia agertzerik lortu. Leku askotan ibili naiz begira eta ez zait okurritzen non egon daitekeen arazoa. Astia duzunean eskertuko nizuke geziari begirada bat botatzea, oinarrizko gauza bat da eta a ze buruhausteak ari zaidan ematen. Eskerrik asko aldez aurretik. --[[Lankide:Ikatz|Ikatz]] <sup>[http://eu.wiktionary.org/wiki/Lankide_eztabaida:Ikatz erantzun hemen]</sup> 21:11, 15 Abendua 2009 (UTC)
:Mila esker, azkenean lortu dut gezia ateratzea. --[[Lankide:Ikatz|Ikatz]] <sup>[http://eu.wiktionary.org/wiki/Lankide_eztabaida:Ikatz erantzun hemen]</sup> 22:29, 15 Abendua 2009 (UTC)
== Wikipediako Azaleko proposamen orrialdearekin arazoak ==
Gabon Theklan.
Programazioan eta aginduak sartzen aditua baldin bazara, beharbada garatzen ari naizen [[Wikipedia:Txokoa/azalaren_proposamena_(2009)/Euskalduna|Euskarazko Wikipediaren Azal Berrirako proposamenan]] arazo batzuekin lagundu ahal nazakezu. Arazoak: Lehena, [[Wikipedia:Txokoa/azalaren_proposamena_(2009)/Euskalduna/Wikipedia|Wikipedia atala (gorriz)]] eta [[Wikipedia:Txokoa/azalaren_proposamena_(2009)/Euskalduna/Kategoriak|Kategorien atalaren (urdinez)]] artean [[Wikipedia:Txokoa/azalaren proposamena (2009)/Euskalduna/Atariak|Atariak atala (arrosaz)]] sartu nahiko nuke, baina ezinezkoa zait; bigarrena, Wikimediaren beste proiektuak atala behealdean sartu nhai dut, pantaila osoan ezker-eskubi zabaltzen dela (oraingo azalean bezala) baina orain eskubialdean bakarrik kokatzen da eta ezin dut nahi dudan bezala ipini. Zuk lagundu edo beste norbaitek lagundu al diezadaken esango bazenit asko eskertuko nizuke. Gero arte.
[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] [[Lankide eztabaida:Euskalduna|<small>(esaidak hemen)</small>]] 23:14, 2009ko abenduaren 16a (UTC)
:Eskerrik asko. [[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] [[Lankide eztabaida:Euskalduna|<small>(esaidak hemen)</small>]] 20:34, 2009ko abenduaren 17a (UTC)
== Monobook ==
Kaixo Theklan, proba egiteko [[Lankide:An13sa/monobook.css]] eta [[Lankide:An13sa/monobook.js]] sortu nituen baina dagoeneko ez ditut behar. Ezabatuko dituzu mesedez? Milesker.--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 11:02, 19 Abendua 2009 (UTC)
== Euskalduna Vs Euskaldunaa ==
Bai Theklan, pertsona berberak gara. Lehendik Euskalduna kontua Euskarazko Wikipedian bakarrik nuenez, Commonsen argazkiak igotzeko bateratze saiakera gaizki atera ondoren Euskaldunaa kontu berria ireki beharra izan dut. Horregatik Commonsen argazkiak igo ostean sarritan Euskarazko Wikipedian artikuluak idaztean ezizenez aldatzea ahaztu eta Euskaldunaa bezala agertzen naiz. Ondo segi. --[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] [[Lankide_eztabaida:Euskalduna|esaidak hemen]] 22:00, 20 Abendua 2009 (UTC)
== Uro==
Aupa Theklan1
Uro artikulo berriaren infotaulan '''aspiezpezieak''' atala sartu nahiko nuke, baina ez dit uzten. Ideiaren bat?
Ondo ibili jaietan!
Gorritxiki--Gorritxiki 14:22, 26 Abendua 2009 (UTC)
Eskerrik asko! --Gorritxiki 14:35, 26 Abendua 2009 (UTC)
== IP bandaloa ==
Eguberri on Theklan, mesedez irakurri [[Lankide eztabaida:216.185.29.69]] orriko oharra eta blokeatu IP helbidea betiko. Milesker.--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 19:09, 26 Abendua 2009 (UTC)
== Logoa aldatu behar da. ==
Eta bide batez zorionak 50.000 artikulua idazteagatik. [[Lankide:Zariquiegui|Zariquiegui]] 22:27, 30 Abendua 2009 (UTC)
la34617jh84j64hcuokc0hxqt9vtvda
Lankide eztabaida:Theklan/2010ko urtarrila
3
127714
9974805
1429417
2024-11-20T14:09:43Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2010ko urtarrila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2010ko urtarrila]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
1429417
wikitext
text/x-wiki
== Kategoriak ==
Urte berri on Theklan, duela egun batzuk Txokoan eztabaidatu genuen kategorien ordenatze berriari dagokionez, [[http://eu.wikipedia.org/wiki/Lankide:An13sa/Proba_orria3|proba orri hau]] sortu dut ingelesko wikipediatik kopiatuta. Itzultzea falta da. Froga egiteko balio lezake, ondoren proposamena aurrera ateratzen bada erabilgarria izan da. Ondo segi! --[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 15:45, 1 Urtarrila 2010 (UTC)
== Lazkaoko auzoak ==
Auzoen koordenatuak ez daude ondo jarrita, baina konpontzen saiatuko naiz. Ondo segi! --[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 16:00, 2 Urtarrila 2010 (UTC)
== 2009ko argazki eta artikulu nabarmendua azalean ==
Theklan, uste dut zuk hau badakizula nola aldatu: azalean agertzen diren artikulu eta argazki nabarmenduak 2009koak dira. Zerbait aldatu behar da 2010ekoak ager daitezen.--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 07:28, 5 Urtarrila 2010 (UTC)
== Txantiloiarekin arazoak ==
Kaixo Theklan! {{tx|kokapen mapa/ES-CN}} - Kanarietako kokapen maparekin arazoak ditut eta ez dakit nola konpondu. Kokapen mapa hori {{tx|Espainiako udalerri infotaula}}-n sartu nuen eta ez dabil ondo, baina infotaulan sartutako beste kokapen mapak ondo dabiltza. Begira dezakezu mesedez?--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 10:55, 17 Urtarrila 2010 (UTC)
:Konpondu dut, ikusi [[Haría]] orriko artikulua. Ondo izan.--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 14:15, 18 Urtarrila 2010 (UTC)
==Cephalopoda==
Kaixo Theklan! Eskerrik asko, orain [[Txibi]]a eta [[Olagarro]]a kategoria onena daude!--[[Lankide:Bitor|Bitor]] 18:41, 17 Urtarrila 2010 (UTC)
==Filum==
Kaixo Theklan, mesedez, [[filum]] artikulua begiratu eta zuzendu. Eskarrik asko.--[[Lankide:Bitor|Bitor]] 22:59, 21 Urtarrila 2010 (UTC)
== Common.js ==
Kaixo Theklan, gauzatxo bat komentatu nahi dizut. Ingelesezko wikipediako [http://en.wikipedia.org/wiki/MediaWiki:Common.js MediaWiki:Common.js] orrian aurkibide tauletarako ''hide'' eta ''show'' botoiak ezarrita dituzte. Gure wikipedian aldiz, gezitxo bat dugu eta uste dut ''erakutsi'' eta ''ezkutatu'' botoiak ezarri beharko genituela. Uste dut gure wikipediako txantiloiren batekin jarri daitezkeela baina adibidez [[:txantiloi:Donostiako ikastetxeak]] begiratzen baduzu, ez dira erakutsi eta ezkutatu botoiak ikusten. Gauza zera da, ea ingelesko wikipediatik kopiatuta bi botoiak azaltzea lor dezagun. Gainera aldaketa horrek [[:en:template:navbox subgroup]]-ren erabilpena ahalbidetuko luke oraingo "gezitxoarekin" ez baitabil egoki. Ez dakit ondo azaldu naizen.--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 20:20, 22 Urtarrila 2010 (UTC)
== Ezabatzeko markatutako Wikipedia orriak ==
Ez dakit ni azaldu banaiz gaizki edo lehenago markatu ditudan orriak ez diren ezabatu behar. Mezu bat jarri dut eztabaida orrietan hurrengo Wikipedia orri hauek ezabatzeko esanez:
# [[Wikipedia:!Dead-end pages]]
# [[Wikipedia:!Long articles]]
# [[Wikipedia:!Most wanted articles]]
# [[Wikipedia:!Orphaned articles]]
# [[Wikipedia:!Popular articles]]
# [[Wikipedia:!Short articles]]
# [[Wikipedia:All pages by title]]
# [[Wikipedia:Disambiguation Templates]]
Ezabatzea eskatzen zuen mezua eztabaida orrian jarri dut orri hauek babestuta daudelako. Ezerk ez du beraietara lotzen ([[Berezi:ZerkLotzenDuHona/Wikipedia:!Dead-end_pages|lehenengoaren adibidea]], besteekin berdin) eta ez dute ezertara lotzen. Lehenengoaren adibidearekin jarraituz, beste hizkuntzetan ez dute horrelakorik: [[es:Wikipedia:!Dead-end pages|es]], [[en:Wikipedia:!Dead-end pages|en]] (egia esan ingelesezkoan orain birzuzenketa bat dago). Gainera ez dute zentzudun informaziorik. Garrantzitsuak dira eta ezin dira ezabatu? Horrela bada adierazi egin beharko litzateke. Benga. --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 23:52, 22 Urtarrila 2010 (UTC)
== Hazi ==
Kaixo Theklan! [[Hazi]] berriro idatzi dut. Mesedez laguntza eskatzen dizut.--[[Lankide:Bitor|Bitor]] 11:00, 25 Urtarrila 2010 (UTC)
== Erreferentziak ==
Aupa Theklan! Artikulu batzuetan zeure bot-a "references/" zegoen lekuan "Erreferentzia zerrenda" ipintzen dabil. Bestea ikusten nuelako hala jartzen nuen. Ikasteko: badago bien arteko desberdintasunik, erabilpen diferenterik? Beti komeni da bigarrena ipintzea? Euskaraz dagoelako edo? Mila esker, ez adiorik!--[[Lankide:Adrar|Adrar]] • [[Lankide eztabaida:Adrar|(erantzunak hemen)]]
:Ondo, Mister; hori baino ez dut erabiliko hemendik aurrera; ohar asko zeuden kasuren batean frogatua nuen eta egia esateko polito geratzen da. Mila esker!--[[Lankide:Adrar|Adrar]]
== Ahaztu egin zait, sorry ==
Gauon Theklan. Wikipedia honetan erreferentzia errepikatuak ikusteko moduaz hitz egiten egon ginen, zenbakien ordez alfabetoa erabiltzea proposatzen nuelarik. Bazterrak arakatzen ibili naiz eta orain badakit zer den egin beharrekoa: [[MediaWiki:Cite references link many format]] orrian <code><nowiki>[[#$1|<sup>$2</sup>]]</nowiki></code> ordez <code><nowiki>[[#$1|<sup>$3</sup>]]</nowiki></code> jarri.
Nik, bene-benetan (hmmm... non entzun dut lehenago hau? :-) aldaketa egingo nuke. Egia da zuk diozun bezala oraingoa ez dela gaizki geratzen, ezer baino hobeto. Baina bestearekin alderatzen baduzu, batez ere lotura asko daudenean (betiko adibidean: [[Helio#Erreferentziak|eu]] 3.a - [[:en:Helium#Notes|en]] 4.a), niretzako argi dago zeinek irabazten duen. Zenbaki dezimalek, horrela deitu badaitezke, ez dute informazio gehigarririk eskaintzen, ezta alfabetoak ere, baina buruari milisegundo batzuk aurrezteko balio dezake.
Tema aparte, ez nuen [[#Ezabatzeko markatutako Wikipedia orriak]] gaiarekin jarraitu baina esango nuke ez direla erabilgarriak: [[Lankide:Yurik|Yurik]], orriaren sortzailea, [[Berezi:Ekarpenak/Yurik|2006ko uztailaren 18tik]] missing dago eta bere [[Lankide:YurikBot|bot]]-a [[Berezi:Ekarpenak/Yurik|2006ko irailaren 12tik]]. Idatzi zenuen "garrantzitsuak direla dirudi" horrek ez ninduen gehiegi konbentzitu nik ere sortu baitezaket "ACHTUNG, OSO IMPORTANT" jartzen duen orri bat. Zure iturriek aurkakoa badiote orduan babestuta daudenez nik ezin dut ezer egin (zerbait ona azkenean) eta denbora duzunean nolabaiteko azalpenen bat jartzea eskatzen dizut.
Eta mesedez, jarri [[Txantiloi eztabaida:Erreferentzia#Laburdurak eta dudak|euskaltzaindiaren araurako]] lotura bat. Askua gainean naukazu! --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 19:48, 30 Urtarrila 2010 (UTC)
:Eta kolore apur bat ematen badiogu <code><nowiki>[[#$1|<sup>'''''$3'''''</sup>]]</nowiki></code> idatziz? --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 20:00, 30 Urtarrila 2010 (UTC)
::Zuk existitzen dela badiozu sinesten dizut. Administratzaileek ez dute inoiz gezurrik esaten, ez? Wikipedian horren inguruan idatzi bazen ez pentsa aurkitzeko ahaleginak egin gabe geldituko naizenik; goikoa aurkitu badut... Euskaltzaindian arauak bilatzea baino mila gauza bururatzen zaizkit denbora galtzeko, ze arauak idatzi bai baina antolatu eta jendartera eman?
::Erdia bakarrik pintatu duzu! ;-) Ondo dago horrela. Nik ingelesezkoa begiratu dudalako esan dizut. --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 20:12, 30 Urtarrila 2010 (UTC)
[[MediaWiki:Cite references link one|Hemen]] ere beste brotxaso bat? --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 08:50, 31 Urtarrila 2010 (UTC)
: Ea honela: <code><nowiki><li id="$1">'''[[#$2|↑]]''' $3</li></nowiki></code>. Egia esan ez dut uste beltzago jartzen duenik (ez dakit zergatik) baina nolabait gezia artez jartzen du:
:* '''[[A|↑]]''' beltza - [[A|↑]] normala (bai, ondo idatzi dut).
: Zure esku. Nik esan dizut nola egin daitekeen. Beste aukera bat "^" erabiltzea litzateke baina txikiegia iruditzen zait. --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 20:14, 31 Urtarrila 2010 (UTC)
== Akats bat ==
Akats bat. Ikusi dudanean erreferentzia batean "abizenak" parametroa erabili duzula (Odriozola Larrañaga) txantiloian definitzera joan naiz, ez baitzuen ulertzen, baina | bat ahaztu zait. Konponduta. --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 21:10, 30 Urtarrila 2010 (UTC)
f9avak39cyeip6f2ijqmslss0v6067c
9975155
9974805
2024-11-20T14:22:07Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2010ko urtarrila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2010ko urtarrila]]» izenera aldatu du: Revert
1429417
wikitext
text/x-wiki
== Kategoriak ==
Urte berri on Theklan, duela egun batzuk Txokoan eztabaidatu genuen kategorien ordenatze berriari dagokionez, [[http://eu.wikipedia.org/wiki/Lankide:An13sa/Proba_orria3|proba orri hau]] sortu dut ingelesko wikipediatik kopiatuta. Itzultzea falta da. Froga egiteko balio lezake, ondoren proposamena aurrera ateratzen bada erabilgarria izan da. Ondo segi! --[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 15:45, 1 Urtarrila 2010 (UTC)
== Lazkaoko auzoak ==
Auzoen koordenatuak ez daude ondo jarrita, baina konpontzen saiatuko naiz. Ondo segi! --[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 16:00, 2 Urtarrila 2010 (UTC)
== 2009ko argazki eta artikulu nabarmendua azalean ==
Theklan, uste dut zuk hau badakizula nola aldatu: azalean agertzen diren artikulu eta argazki nabarmenduak 2009koak dira. Zerbait aldatu behar da 2010ekoak ager daitezen.--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 07:28, 5 Urtarrila 2010 (UTC)
== Txantiloiarekin arazoak ==
Kaixo Theklan! {{tx|kokapen mapa/ES-CN}} - Kanarietako kokapen maparekin arazoak ditut eta ez dakit nola konpondu. Kokapen mapa hori {{tx|Espainiako udalerri infotaula}}-n sartu nuen eta ez dabil ondo, baina infotaulan sartutako beste kokapen mapak ondo dabiltza. Begira dezakezu mesedez?--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 10:55, 17 Urtarrila 2010 (UTC)
:Konpondu dut, ikusi [[Haría]] orriko artikulua. Ondo izan.--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 14:15, 18 Urtarrila 2010 (UTC)
==Cephalopoda==
Kaixo Theklan! Eskerrik asko, orain [[Txibi]]a eta [[Olagarro]]a kategoria onena daude!--[[Lankide:Bitor|Bitor]] 18:41, 17 Urtarrila 2010 (UTC)
==Filum==
Kaixo Theklan, mesedez, [[filum]] artikulua begiratu eta zuzendu. Eskarrik asko.--[[Lankide:Bitor|Bitor]] 22:59, 21 Urtarrila 2010 (UTC)
== Common.js ==
Kaixo Theklan, gauzatxo bat komentatu nahi dizut. Ingelesezko wikipediako [http://en.wikipedia.org/wiki/MediaWiki:Common.js MediaWiki:Common.js] orrian aurkibide tauletarako ''hide'' eta ''show'' botoiak ezarrita dituzte. Gure wikipedian aldiz, gezitxo bat dugu eta uste dut ''erakutsi'' eta ''ezkutatu'' botoiak ezarri beharko genituela. Uste dut gure wikipediako txantiloiren batekin jarri daitezkeela baina adibidez [[:txantiloi:Donostiako ikastetxeak]] begiratzen baduzu, ez dira erakutsi eta ezkutatu botoiak ikusten. Gauza zera da, ea ingelesko wikipediatik kopiatuta bi botoiak azaltzea lor dezagun. Gainera aldaketa horrek [[:en:template:navbox subgroup]]-ren erabilpena ahalbidetuko luke oraingo "gezitxoarekin" ez baitabil egoki. Ez dakit ondo azaldu naizen.--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 20:20, 22 Urtarrila 2010 (UTC)
== Ezabatzeko markatutako Wikipedia orriak ==
Ez dakit ni azaldu banaiz gaizki edo lehenago markatu ditudan orriak ez diren ezabatu behar. Mezu bat jarri dut eztabaida orrietan hurrengo Wikipedia orri hauek ezabatzeko esanez:
# [[Wikipedia:!Dead-end pages]]
# [[Wikipedia:!Long articles]]
# [[Wikipedia:!Most wanted articles]]
# [[Wikipedia:!Orphaned articles]]
# [[Wikipedia:!Popular articles]]
# [[Wikipedia:!Short articles]]
# [[Wikipedia:All pages by title]]
# [[Wikipedia:Disambiguation Templates]]
Ezabatzea eskatzen zuen mezua eztabaida orrian jarri dut orri hauek babestuta daudelako. Ezerk ez du beraietara lotzen ([[Berezi:ZerkLotzenDuHona/Wikipedia:!Dead-end_pages|lehenengoaren adibidea]], besteekin berdin) eta ez dute ezertara lotzen. Lehenengoaren adibidearekin jarraituz, beste hizkuntzetan ez dute horrelakorik: [[es:Wikipedia:!Dead-end pages|es]], [[en:Wikipedia:!Dead-end pages|en]] (egia esan ingelesezkoan orain birzuzenketa bat dago). Gainera ez dute zentzudun informaziorik. Garrantzitsuak dira eta ezin dira ezabatu? Horrela bada adierazi egin beharko litzateke. Benga. --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 23:52, 22 Urtarrila 2010 (UTC)
== Hazi ==
Kaixo Theklan! [[Hazi]] berriro idatzi dut. Mesedez laguntza eskatzen dizut.--[[Lankide:Bitor|Bitor]] 11:00, 25 Urtarrila 2010 (UTC)
== Erreferentziak ==
Aupa Theklan! Artikulu batzuetan zeure bot-a "references/" zegoen lekuan "Erreferentzia zerrenda" ipintzen dabil. Bestea ikusten nuelako hala jartzen nuen. Ikasteko: badago bien arteko desberdintasunik, erabilpen diferenterik? Beti komeni da bigarrena ipintzea? Euskaraz dagoelako edo? Mila esker, ez adiorik!--[[Lankide:Adrar|Adrar]] • [[Lankide eztabaida:Adrar|(erantzunak hemen)]]
:Ondo, Mister; hori baino ez dut erabiliko hemendik aurrera; ohar asko zeuden kasuren batean frogatua nuen eta egia esateko polito geratzen da. Mila esker!--[[Lankide:Adrar|Adrar]]
== Ahaztu egin zait, sorry ==
Gauon Theklan. Wikipedia honetan erreferentzia errepikatuak ikusteko moduaz hitz egiten egon ginen, zenbakien ordez alfabetoa erabiltzea proposatzen nuelarik. Bazterrak arakatzen ibili naiz eta orain badakit zer den egin beharrekoa: [[MediaWiki:Cite references link many format]] orrian <code><nowiki>[[#$1|<sup>$2</sup>]]</nowiki></code> ordez <code><nowiki>[[#$1|<sup>$3</sup>]]</nowiki></code> jarri.
Nik, bene-benetan (hmmm... non entzun dut lehenago hau? :-) aldaketa egingo nuke. Egia da zuk diozun bezala oraingoa ez dela gaizki geratzen, ezer baino hobeto. Baina bestearekin alderatzen baduzu, batez ere lotura asko daudenean (betiko adibidean: [[Helio#Erreferentziak|eu]] 3.a - [[:en:Helium#Notes|en]] 4.a), niretzako argi dago zeinek irabazten duen. Zenbaki dezimalek, horrela deitu badaitezke, ez dute informazio gehigarririk eskaintzen, ezta alfabetoak ere, baina buruari milisegundo batzuk aurrezteko balio dezake.
Tema aparte, ez nuen [[#Ezabatzeko markatutako Wikipedia orriak]] gaiarekin jarraitu baina esango nuke ez direla erabilgarriak: [[Lankide:Yurik|Yurik]], orriaren sortzailea, [[Berezi:Ekarpenak/Yurik|2006ko uztailaren 18tik]] missing dago eta bere [[Lankide:YurikBot|bot]]-a [[Berezi:Ekarpenak/Yurik|2006ko irailaren 12tik]]. Idatzi zenuen "garrantzitsuak direla dirudi" horrek ez ninduen gehiegi konbentzitu nik ere sortu baitezaket "ACHTUNG, OSO IMPORTANT" jartzen duen orri bat. Zure iturriek aurkakoa badiote orduan babestuta daudenez nik ezin dut ezer egin (zerbait ona azkenean) eta denbora duzunean nolabaiteko azalpenen bat jartzea eskatzen dizut.
Eta mesedez, jarri [[Txantiloi eztabaida:Erreferentzia#Laburdurak eta dudak|euskaltzaindiaren araurako]] lotura bat. Askua gainean naukazu! --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 19:48, 30 Urtarrila 2010 (UTC)
:Eta kolore apur bat ematen badiogu <code><nowiki>[[#$1|<sup>'''''$3'''''</sup>]]</nowiki></code> idatziz? --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 20:00, 30 Urtarrila 2010 (UTC)
::Zuk existitzen dela badiozu sinesten dizut. Administratzaileek ez dute inoiz gezurrik esaten, ez? Wikipedian horren inguruan idatzi bazen ez pentsa aurkitzeko ahaleginak egin gabe geldituko naizenik; goikoa aurkitu badut... Euskaltzaindian arauak bilatzea baino mila gauza bururatzen zaizkit denbora galtzeko, ze arauak idatzi bai baina antolatu eta jendartera eman?
::Erdia bakarrik pintatu duzu! ;-) Ondo dago horrela. Nik ingelesezkoa begiratu dudalako esan dizut. --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 20:12, 30 Urtarrila 2010 (UTC)
[[MediaWiki:Cite references link one|Hemen]] ere beste brotxaso bat? --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 08:50, 31 Urtarrila 2010 (UTC)
: Ea honela: <code><nowiki><li id="$1">'''[[#$2|↑]]''' $3</li></nowiki></code>. Egia esan ez dut uste beltzago jartzen duenik (ez dakit zergatik) baina nolabait gezia artez jartzen du:
:* '''[[A|↑]]''' beltza - [[A|↑]] normala (bai, ondo idatzi dut).
: Zure esku. Nik esan dizut nola egin daitekeen. Beste aukera bat "^" erabiltzea litzateke baina txikiegia iruditzen zait. --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 20:14, 31 Urtarrila 2010 (UTC)
== Akats bat ==
Akats bat. Ikusi dudanean erreferentzia batean "abizenak" parametroa erabili duzula (Odriozola Larrañaga) txantiloian definitzera joan naiz, ez baitzuen ulertzen, baina | bat ahaztu zait. Konponduta. --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 21:10, 30 Urtarrila 2010 (UTC)
f9avak39cyeip6f2ijqmslss0v6067c
Ojos-Albos
0
130899
9975866
7722265
2024-11-21T02:41:04Z
InternetArchiveBot
119347
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
9975866
wikitext
text/x-wiki
{{hiri infotaula
}}
'''Ojos-Albos''' [[Ávilako probintzia|Ávilako]] udalerria da.
[[2009]]ko [[urtarrilaren 1]]eko erroldaren arabera 65 biztanle zituen.
== Ikus, gainera ==
* [[Ávilako udalerrien zerrenda]]
== Kanpo estekak ==
* {{es}} [https://web.archive.org/web/20190414140241/http://www.aytoojosalbos.es/ Udalaren webgunea.]
{{autoritate kontrola}}
{{geografia zirriborroa|Gaztela eta Leon}}
{{Ávilako udalerri aurkibidea}}
[[Kategoria:Ávilako udalerriak]]
dklassrjlfkpr60ux7wvh0ya7eozh9g
Parapsikologia
0
132326
9975383
9122358
2024-11-20T16:39:14Z
Josu
646
9975383
wikitext
text/x-wiki
[[Fitxategi:John Beattie Eugene Rochas seance.jpg|thumb|300px|'''Parapsikologiak''' ustezko [[espiritu|izpirituen]] agerpenak aztertzen ditu. Agerpen hauek kasu askotan iruzur hutsa zirela egiaztatu bada ere, horrelako fenomeno harrigarriak ikertzea beharrezkoa dela defendatzen dute parapsikologoek.]]
'''Parapsikologia''' ([[greziera|grekozko]] ''para-'', [[euskara]]z ''ondoko'', eta ''[[psikologia]]'' hitzetatik: ''psikologiaren ondoko zientzia'') [[zientzia]]ren [[ortodoxia]]tik pertsonen ahalmenetatik at dauden ekintza eta fenomenoen ikerketa da, hala nola [[telepatia]], [[telekinesia|psikokinesia]], [[iragarmen]]a, [[igarpen (pseudozientzia)|igarpena]], [[begitazio]]ak eta [[iragarpen (pseudozientzia)|iragarpena]] <ref>{{en}} {{Erreferentzia
|izenburua=An introduction to parapsychology
|izena1=Harvey J.
|abizena1=Irwin
|izena2=Caroline
|abizena2=Watt
|orrialdea=1
|url=http://books.google.es/books?id=E3EzxyOufbgC&printsec=frontcover&source=gbs_v2_summary_r&cad=0#v=onepage&q=&f=false
|urtea=2007}}.</ref>. Gizakiak hil ondoren, [[arima]]k indarrean jarraitzen duelako [[hipotesi]]a edo [[espiritismo]]a eta [[arima|anima]] edo [[espiritu|izpiritu]] horiekiko ustezko komunikazioa ere ([[medium]]ak, esaterako) aztertzen ditu. Parapsikologiaren beste ikuspuntu baten arabera aztertzen diren fenomenoak [[fenomeno paranormal|paranormalak]] dira eta, orduan, azalpen zientifikoetatik kanpo kokatu eta [[sasizientzia]] bilakatzen da parapsikologia <ref>{{es}} {{Erreferentzia
|izena=Oscar
|abizena=Iborra
|izenburua=¿Qué es la parapsicología?
|url=http://oscar-iborra.blogspot.com/2007/11/qu-es-parapsicologa.html
|urtea=2007}}.</ref>. Orobat, parapsikologia [[mentalismo]]tik bereizi behar da, zeina ahalmen parapsikologikoak agertarazten dituen [[ilusionismo]]a edo arte eszenikoa besterik ez den. Aldi berean, adostasun orokorra dago [[tarot]], [[astrologia]], [[enkantamendu]]ak, [[sorgin]]ak eta antzeko gaiak parapsikologiaren ikergaiak ez direla baieztatu eta [[okultismo]]an kokatzeko. Halaber, parapsikologiak ez du zerikusirik [[mitologia]]ko [[jainko]], [[iratxo]], [[inguma]] eta gizakiengandik at dauden alegiazko izaki horiekin edo sinesmen zenbaiten arabera zorte txarra dakarten gertakariekin (katu beltzak, esaterako).
Parapsikologiaren lana eszeptizismo eta kritikaz baloratu izan da [[psikologia]] akademikoaren eta bestelako zientzien aldetik, aztertzen dituen ustezko azalpenik gabeko fenomenoak iruzur hutsak direlakoan, azalpen zientifiko sinple bat dutelakoan edo parapsikologoek fenomeno horien kausak [[metodo zientifiko]]ari jarraiki ikertzen ez dituztelako. Kasu askotan horrela egiaztatu bada ere, parapsikologo eta beste ikerlarien aldetik, ordea, fenomeno anomalo hauen existentzia aurreiritzirik gabe baieztatu, modu kritikoan aztertu eta euren azalpena metodo zientifikoaz ikertu egin behar direla defendatu da <ref>{{en}} {{Erreferentzia
|izena=Eckhard
|abizena=Etzold
|izenburua=DOES PSI EXIST AND CAN WE PROVE IT? BELIEF AND DISBELIEF IN PSYCHOKINESIS RESEARCH
|urtea=2004
|url=http://m0134.fmg.uva.nl/research/PSI%20research/papers/39.pdf}}.</ref>, fenomeno hauen izpiritu-izaeraren baldintzarik gabeko sinismenaren eta euren burua ere parapsikologotzat hartzen duten pertsonaia batzuek fenomeno hauekiko duten arinkeriazko atxikimendu eta erabilera mediatikoaren aurka ere agertuz.
Fenomeno harrigarri hauek jarraitzaile anitz izan dituzte gizartean garai ezberdinetan eta horrela kultura-fenomeno ere bilakatu da, literaturan eta zineman ere bere eragina uztearekin batera. Horrela, ezagunak dira, gai hauen inguruan mamu eta izpirituen inguruko istorioak literaturan; zineman, berriz, ospetsuak dira ''[[The Ring]]'' filma eta ''[[The X-Files]]'' telebista-seriea. Kultura-giro horretan asko dira, orobat, sortu diren iruzurtiak, fenomeno parapsikologikoekin batere zerikusirik ez dutenak.
== Parapsikologiaren historia ==
[[XIX. mendea|XIX. mendeko]] bigarren erdialdean [[espiritismo]]-gaiekiko interesa piztu eta zabaldu zen Europan eta Ipar Amerikan. Gizarte-maila guztietako jendea erakarri zuen gaia izan zen eta horrela [[1882]] urtean arlo ezberdinetako ikerlariek ''[[Society for Physichal Research]]'' (SPR) elkartea sortu zuten [[Cambridge]]n. Parapsikologiaren lehenengo elkartea izan zen eta gerora ere aktiboena, han eta hemen antzeko elkarteak sortu baziren ere. Helburua guztiz zientifikoa zen: "''fenomeno mesmeriko, parapsikologiko eta espiritisten multzo zabala ikertzen saiatzea modu antolatu eta sistematiko batez''". 1900 urterako 1000 bazkide zituen, horietako asko goi mailako pertsonaia eta zientzialariak. XIX. mendearen bukaerak eta XX. mendearen hasierak ustezko [[medium]] eta ahalmen ezohikoak zituen jende ugari ekarri zituen, kasu gehienetan iruzurti hutsak zirela frogatu bazen ere. Iruzurtiak hautemateko lanean nabarmendu zen pertsonaietako bat [[Harry Houdini]] izan zen.
SPRk garai hartako goi-mailako kideak izan zituen. Besteak beste [[Marie Curie]] fisikari ospetsua, sir [[William Crookes]] kimikaria ([[talio]] eta [[izpi katodiko]]en aurkitzailea), [[John W. Strutt]] (Fisikaren Nobel Saria 1904an), [[Charles Richet]] fisiologoa (Medikuntzaren Nobel Saria 1913an), [[Camille Flamarion]] frantses astronomoa, [[Frederic Myers]] filosofoa eta [[William James]] psikologo estatubatuarra. Zientzialari ospetsu hauek uste zuten espiritismo saioetan hainbat mediumek erakusten zituzten ahalmen paranormalak modu zientifikoan iker zitezkeela, eta lan horretan jardun zuten fenomeno horren jatorria argitzeko.
XIX. mendearen bukaeran Metapsikika hitza erabiltzen zen fenomeno paranormalak aztertzen zituen zientzia izendatzeko. 1953ko [[Utrecht]]ko nazioarteko kongresuan, aldiz, ikerlariek Parapsikologia hitza onetsi zuten Metapsikika hitz zaharkituaren ordez.
Diziplina honen historian beste mugarri garrantzitsu bat 1919an kokatzen da, urte hartan [[Paris]]en ''[[Institute Metapsichique Internationale]]'' sortzen baita. Erakunde honen kideak izan ziren, besteak beste, [[Pierre Janet]] psikologo eta neurologoa, Charles Richet eta Theodore Flournoy fisiologoak eta [[Albert von Schrenck-Notzing]] psikiatra alemaniarra.
XX. mendearen bigarren hamarkadan [[Leonid L. Vasiliev]] fisiologo sobietarraren esperientziek ospe handia izan zuten. Vasiliev eta bere lan-taldeak [[telepatia]] eta urrutitik eragindako [[hipnosi]]a ikertu zuten zehaztasun zientifiko handiz, benetako fenomenoak zirela ondorioztatuz <ref> Research on Telepathy in the Soviet Union. (1962). New Scientist. 22 March. p. 672 </ref>
Parapsikologiaren mugarririk garrantzitsuena [[1934]] urtean kokatzen da [[Joseph Banks Rhine]] biologoak ''Extra-Sensory Perception'' liburua <ref>Horrela sortu zen ESP terminoa, fenomeno hauen multzo bat izendatzeko.</ref> plazaratu zuenean, urte batzuk lehenago kartak eta bestelako elementuak erabiliz bere ikasleekin burututako milaka saiakuntza parapsikologikoetan oinarrituz. Liburuaren arrakasta publikoa nabarmena izan bazen ere, aurkako harrera jaso zuen psikologoen artean. Alde batetik, Rhinek parapsikologiaren interes akademikoa piztu zuen; beste alde batetik, ikerketa parapsikologikoaren ikuspegia guztiz ezberdina zuen, kasuan kasuko azterketa kualitatibo batetik saiakuntza sistematikoak egitera aldatuz.
1953. urtean Parapsikologia Unibertsitatean sartzen da estreinakoz, W.H.Tenhaeff psikologoak Utretch-ko Unibertsitatean gai honen lehenengo katedra sortzen baitu. Geroztik, katedra gehiago agertu dira hainbat herrialdetan, [[Edinburgh|Edinburgoko]], [[Duke]]ko (EEBBetan) eta [[Virginia]]ko Unibertsitatekoak aipagarrienak izanik.
Parapsikologiaren beste mugarri historiko garrantzitsu bat, parapsikologoek parapsikologiaren izaera zientifikoa baieztatzeko erabili ohi dutena, [[1969]]ko abenduan ''[[Parapsychological Association]]'' izeneko parapsikologiarako elkartea ''[[American Association for the Advancement of Science]]'' elkarte zientifiko ospetsuan onartu izana da.
== Fenomeno parapsikologikoak ==
[[Fitxategi:Original ouija board.jpg|thumb|250px|[[Ouija]] ohola, ustez izpirituekin harremanetan jartzeko bitarteko bat: lagun talde bat bere inguruan jarrita eta kondizio egokietan (kontzentrazioa, ...), baso bat mugitzen omen da letra batetik bestera hildakoen mundutik mezuak osatuz.]]
Parapsikologiak aztertzen dituen fenomenoak, ''psi'' fenomeno ere deitutakoak, anomaloak dira. Alde batetik, ez dira ohikoak eta ezezagunak diren baldintzen pean gertatzen dira. Horrek ikerketa zientifikoa zaildu egiten du, fenomeno hauek ezin baitira errepikatu egoera homogeneoetan, euren ezaugarriak, maiztasunak eta kausak aztertzeko. Beste alde batetik fenomeno psikikotzat jotzen dira, onartutako mekanismo fisikoetatik at gertatzen direnak, faktore ezezagunek eraginda, behaketa edo introspekzioa eragozten duen maila [[inkontziente]] batean gertatzen direla suposatzen baita. [[Zientzia]]tik kritikatu egin da parapsikologiak bereganatzen duen gogo-gorputza dualismoa, ebidentzia zientifikorik ez duen [[erlijio]]tik jasotako paradigma baita <ref>Mundu akademikoan onarpen zabala duen [[psikoanalisi]]ak ere gogo-gorputza edo arima-gorputza paradigma onartzen du. Hori dela eta, psikoanalisia ere kritikatua izan da sektore zientifkoen aldetik. Ikus: {{es}} {{Erreferentzia
|izena=Mario
|abizena=Bunge
|izenburua=Entrevista a Mario Bunge
|egunkaria=El Ojo Escéptico
|data=1995-12-04
|url=http://ateosteistas.com/portal/index.php?option=com_content&view=article&id=47:entrevista-a-mario-bunge-sobre-el-psicoanalisis&catid=40:entrevistas&Itemid=68}}.</ref>.
Aldi berean, parapsikologo zenbaitek indar edo energia bezalako kontzeptuak erabiltzen dituzte fenomeno hauek aztertzeko, baina paradigma zientifiko nagusitik ukatu egiten da kontzeptu hauen erabilera, definizio zientifiko zehatzari jarraituz ezin baita indar edo energiaz azaldu fenomeno hauen existentzia. [[Espiritu|Izpiritu]] eta [[arima]] kontzeptuak ere erabili ohi dira, parapsikologian modu zorrotzean aztertzen ez den ikerketetan batez ere, kontzeptu hauei buruzko definizio zehatzik egin gabe.
Fenomeno parapsikologikoen sailkapen hau era daiteke<ref>Badira fenomenoak garbi sailak ezin daitezkeenak. Adibidez, pertsona batek beste pertsona baten pentsamendu edo zentzumenetan eragina duenean, telepatia edo psikokinesia fenomenoa al da?; pertsona batek beste batek ikusten duena ezagutzeko gauza bada, iragarmena edo telepatia al da?</ref> :
* [[psi esperientzia]]k, [[psike]]arekin zuzenean loturiko ezohiko esperientziak, hasiera batean behintzat onartutako zientzia-printzipioekin bat ez datozenak;
** ''[[psi gamma]]'' edo ''psi hartzaile'' esperientziak <ref>[[ESP]] (''Extrasensory experiences'', ingelesez) izeneko esperientziak edo, euskaraz, ''zentzumenetatik kanpoko esperientziak'' ere deitzen zaie.</ref>, gizakiak ohiko [[zentzumen|bost zentzumenak]] <ref>Esperientzia hauek bideratzen dituen indar edo ahalmenari ''seigarren zentzumena'' ere deitu izan zaio.</ref> edo [[inferentzia logiko]]a erabili gabe informazioa jasotzen duenean;
*** [[telepatia]], ohiko zentzumenak erabili gabe pentsamenduak eta emozioak pertsonen artean transmititzeko fenomenoari deritzo (adibidez, ama batek bere alabarekin inongo harremanik izan gabe, egoera larri batean dagoela dakienean);
*** [[iragarmen]]a, pertsona batek objektu, pertsona, toki eta gertaera bati buruzko ikusmenezko ezagutza eskuratzen duenean, ohiko informazio-iturriak erabili gabe (adibidez, pertsona batek galdutako bitxi bat non dagoen ikusten duenean, horretarako inongo informaziorik izan gabe); [[argientzumen]]a (adibidez, bertan izan gabe, toki batean dauden ahots eta soinuak entzuten dituenean) eta beste zentzumenei buruzko ahalmenak ere bereizten dira; orobat, pertsonarena izan den objektu bat ukitzen da batzuetan iragarmena lortzeko;
*** [[iragarpen (pseudozientzia)|iragarpena]], etorkizunean gertatu beharreko zerbaiti buruz aurresanak egiteko ahalmena da (adibidez, pertsona batek istripu bat, non , noiz eta nola gertatuko den adierazi eta gero, istripua berak emandako xehetasun berdinekin gertatzen denean);
*** [[xenoglosia]], hizkuntza bat aurrez ezagutu gabe, bat-batean hizkuntza horretan komunikatzeko gaitasuna, esandakoa ulertuz edo ulertu gabe, agertzen denean; [[berraragipen]] edo izpiritu baten posesio moduan interpretatu izan da;
** [[telekinesia|psikokinesia]], ''[[psi kappa]]'', PK edo ''psi eragile'' esperientziak, gizakiak ustez ohiko bitartekoak erabili gabe inguru fisikoan eragiten duenean:
*** [[telekinesia]], urrutitik eta psikearen eraginez objektuak mugitu edo eraldatzea, (adibidez, [[Uri Geller]] pertsonaiak koilareak tolesteko ustezko ahalmena erakusten zuen);
*** [[pirokinesia]], gauzaki bat gogoaz erretzea;
*** [[DMILS]], ingelesez ''Direct Mental Interaction with Living Systems'' edo ''Izaki Bizidunenganako Eragin Mental Zuzena'', landare, animalia edo pertsonen organismoen gainean pertsona batek nahita edo nahi gabe eragina duenean, sendakuntza parapsikologikoak esaterako (adibidez, [[Erromatar Eliza Katolikoa|Eliza Katolikoan]] onartzen diren [[mirari]]en kasuan);
*** ''[[nensha]]'' <ref>Japonieraz sortutako terminoa da.</ref> edo termografia proiektatua, argazkiak erre edo eraldatzeko ahalmenari deritzo;
* [[espiritismo]]a, [[arima]]k eta [[espiritu|izpirituak]] berezko existentzia izan eta beraiekiko harremana posible dela baieztatzen duen teoria eta horren inguruko fenomenoak <ref>Parapsikologiako joera zenbaitek espiritismoaren inguruko ikerketak baztertzen ditu, izpirituen existentzia ukatuz. [[Gorputzetik kanpoko esperientzia]] izenekoen ikerketa onartzen bada ordea, izpirituen existentzia baieztatu egin behar da, esperientzia horiek izpirituen existentzia inplizitoa dakartelako.</ref>;
** [[medium]]ak, arima eta izpirituekiko bitartekariak dira, haiekiko harremanetan jartzeko ahalmena dutenak. Horretarako bitarteko ezberdinak daude:
*** [[ahots Elektronikozko Fenomeno|psikofoniak]]: XX. mendearen hasieran, izen honekin ezagutzen zen ustezko izpirituak mediumaren ahotsa zuzenean bere adierazpenak egiteko erabiltzen zuen fenomenoa, mediumaren berezko ahotsez edo eraldatutako ahots batez. Gaur egun, aldiz, psikofonia hitza ahots elektronikozko fenomenoarekin dago lotua.
*** [[psikografia]]k, ustezko izpiritua mediumaren eskuz idazteari edo marrazteari ekiten dionean;
** [[berraragipen]]ak, pertsona baten nortasun edo izpiritua lehen bizi izandako beste pertsona batena denean, ondorengo pertsonaren gorputza egoitza moduan hartu duena
** [[gorputzetik kanpoko esperientzia]]k, pertsonak bere gorputzetik atera egiten dela sentitzen duenean nolabait, gorputza eta izpiritua bereizita; esperientzia hauetan izaten dira, halaber, [[heriotzetik gertuko esperientzia]] izenekoak;
** [[Ahots Elektronikozko Fenomeno]]ak<ref>Gazteleraz, "psicofonía" deitzen zaie.</ref>, non egindako soinu-grabaketetan ustezko izpirituen ahots eta soinuen arrastoak jasotzen diren, askotan soinu horien jatorria guztiz naturala bada ere; bestelako tresna bidezko transkomunikazioak ere aztertzen dira argazki, bideo edo konputagailuz; horrela, anitz dira ustezko izpiritu eta mamuen argazkiak, gehienetan iruzurrak eta guztiz faltsuak direla egiaztatu bada ere;
** [[poltergeist]], objektuen mugimendu bat-bateko eta zalapartatsuak, soinu eta argiekin batera batzuetan, ustez izpiritu baten indarrak eragindakoak; batzuetan bizidunei ere egotzi ohi zaie eta orduan psikokinesiaren barnean kokatzen dira, RSPK ''Recurrent Spontaneous Psychokinesis'' izenpean;
** [[heriotza mugako esperientzia]]k
** [[izpirituen agerpen]]ak,
*** agerpen esperimentalak, pertsonak beste toki batean ere nahita agertzen denean;
*** krisiko agerpenak, berrikitan pertsonari zerbait larri (istripu bat, esaterako) gertatu edo gertatu behar zaionean, hartzaileari horren berri emateko;
*** ''post mortem'' agerpenak, agertzen den ustezko izpiritua hildako pertsona batena denean;
*** bilokazioa, pertsona bat nahi gabe bi tokitan batera agertzen denean;
** [[izpiritu-etxe]]ak, ustez izpirituak bizi edo maiz agertzen diren etxeak eta bestelako tokiak, non izpiritu horien denetariko agerpenak izaten diren (ikusizko agerpenak, soinuak, poltergeist).
== Parapsikologiaren zientzia-izaera ==
Fisika modernoak aurrekari horiek zalantzan jartzen baditu, egungo [[zientzia]]n indarrean dagoen paradigma nagusia [[René Descartes|Descartesek]] ezarritako objektibitatearen eta subjektibitatearen erabateko bereizketa da, zeinaren arabera errealitate fisikoa bakarrik den zientziaren ikergai. Ikuspegi honek kolokan jartzen du parapsikologiaren lana, azalpen subjektiboak ematen baititu fenomeno parapsikologikoei buruz. Hala ere, fisika eta gainerako natura zientzietan Descartesen teoriak erantzun onargarriak ematen baditu ere, ezin da baieztatu ematen dituzten ondorioak ''egiazkoak'' direnik <ref name=wolman>{{en}} {{Erreferentzia
|izena=Benjamin B. (editore)
|abizena=Wolman
|izenburua=Handbook of parapsychology
|url=https://archive.org/details/handbookofparaps00wol_h3x
|orrialdea=[https://archive.org/details/handbookofparaps00wol_h3x/page/732 732]
|urtea=1977}}.</ref>. Fenomeno parapsikologikoak anomaloak eta ezezagunak izateak ez du esan nahi existitzen ez direnik edo ikerketa merezi ez dutenik. Adibide gisa, XVII. mendeko jendeak mantak hotzean txinpartak sortzen zituela ikusten zuen argi eta garbi, horri buruz azalpenik eman gabe; egun, berriz, fenomeno harrigarri hura sortzen zuen elektrizitateak mundua mugiarazten du. Hala ere, uste orokorra dago fenomeno parapsikologikoen azalpena ezin dela zientzia fisikoetatik egin, metodo zientifikoa egun ulertzen den bezala hartuta. Fenomeno parapsikologikoek [[ontologia]] klasikotik at kokatzen diren fenomenoak dira, izaera psikikoak, indar ezezagunek eragindakoak, esperientzia subjektibo eta [[fenomenologia]]ren ikuspuntutik aztertu beharrekoak eta aurrez azalpen fisikorik onartzen ez dutenak. Metodo zientifikoen bitartez ikertzen badira fenomeno hauek, iruzurrak direnak azalarazteko bakarrik izango da, ''benetako'' gertakari parapsikologikoak azalpenik gabe utziz, hipotesi fisiko ezagunik ezin baita planteatu beraientzat.
Zehatzago, bere ikerketa-lanean parapsikologiak galdera hauek planteatzen eta aztertzen saiatzen da fenomeno hauei buruz:
* gizakiak ba al du oraindik hauteman ez diren komunikazio edo ekintzarako ahalmenik, eragin fisikotik at?;
* ahalmen hauek indarrean jarraitzen al dute gorputza hiltzen denean?;
* fenomeno hauek gertatzeko faktoreak zein dira?;
* fenomeno hauei dagozkien ahalmenak nola gara daitezke?
[[Eszeptizismo]]aren aldetik, ordea, parapsikologiak ikertzen dituen fenomeno anomaloen existentzia bera ere ukatzen du, fenomeno horiek inongo ebidentzia [[enpirismo|enpirikorik]] ez dutela argudiatuz, urtetako saiakuntzak eta ikerketak burutu arren <ref>{{es}} {{Erreferentzia
|izena=Javier
|abizena=Armentia
|izenburua=Poderes (y carencias) de la mente humana
|egunkaria=El escéptico digital
|alea=5(232)
|url=http://www.escepticos.es/?q=node/182
|data=2009-09-04}}.</ref>. Gainera, ''berealdiko baieztapenek berealdiko frogak behar dituzte'' leloari jarraiki <ref>Marcello Truzzi eszeptikoak asmatutako esaera, eszeptikoen lelo bilakatu dena.</ref>, ustezko fenomeno anomalo hauen existentzia bera frogatzeko ebidentzia garbia eta zalantzarik gabekoa beharko litzatekeela defendatzen dute. Ildo horretatik, parapsikologoek euren ikerketek psi fenomenoen existentzia garbi erakusten dutela baieztatzen badute ere, badira ikerketa akademikoak, behin eta berriz saiatu eta bilatu arren, psi fenomenoen arrastorik ere aurkitu ez dutenak. Aldi berean, badira parapsikologoak ikerketa-arloa utzi egin dutenak, inongo frogarik aurkitzen ez zutelako. Parapsikologoek psi-fenomenoen aldeko [[a priori]] interesa edo sinesmena dutela ere aipatu da, zientziak ezartzen duen neutraltasunaren aurka<ref>{{en}} {{Erreferentzia
|izena=Robert T.
|abizena=Carroll
|atala=confirmation bias
|izenburua=The Skeptic's Dictionary
|url=http://www.skepdic.com/confirmbias.html}}.</ref>.
Metodologiaren aldetik parapsikologiak dituen hutsuneak ere nabarmenak dira. Ildo horretatik kritika nagusienetako bat teoria zientifikoek eduki behar duten faltsugarritasuna da. Teoria bat ezin baita faltsutu eta faltsu bihurtzen diren azalpenen aurrean, ''[[ad hoc]]'' argudioak erabiltzen badira bere faltsutasunari aurre egiteko, teoria ez da zientifikoa. Telepatia-saiakuntza batek ustezko telepataren ahalmen-eza agerian uzten badu, parapsikologoak saiakuntza behar bezalako kondizioetan egin ez dela argudia dezake beti, ez baitira argiak horrelako saiakuntza bat burutzeko baldintzak zein izan behar diren. Beraz, parapsikologiak ikertzen dituen ustezko ahalmen horiek ebidentziaren aurrean faltsutzeko eragozpen nabarmenak daudenez, [[zientzia]]tik at kokatu eta [[sasizientzia]] eta sinesmenen arloan kokatu behar dira<ref name=arm>{{es}} {{Erreferentzia
|izena=Javier
|abizena=Armentia
|izenburua=Ciencias vs. pseudociencias
|data=1998-11-23
|tokia=Jornadas de divulgación científica
|argitaletxea=Eusko Ikaskuntza
|url=http://www.euskonews.com/0030zbk/gaia3001es.html}}.</ref>. Askotan, burututako esperimentuak errepikatzerakoan, ezohiko ahalmenak dituzten pertsonek esperimentu hauetako hainbat faktore kontrolatzeko exijitu izan dute, esperimentuaren benetakotasuna zalantzan jarriz horrela. Adibidez, [[Eusapia Palladino]] italiar [[medium]]ak esperimentu-gela ilunpean izatea exijitzen zuen besteak beste, bere ustezko ahalmenen zintzotasuna frogatu gabe utziz <ref>{{en}} {{Erreferentzia
|atala=Eusapia Palladino
|izenburua=Paranormal-Encyclopedia.com
|url=http://www.paranormal-encyclopedia.com/p/eusapia-palladino/
|data=2010-03-26}}.</ref>. Zientziaren kausalitate-printzipioa bere gain hartzea eskatu zaio parapsikologiari talde eszeptikoetatik, esperimentuek azaldutako [[korrelazio]]ak kasualitate hutsa izan daitezkeela nabarmenduz. Psi fenomenoei buruzko esperimentu itxuraz zientifikoak (Zener kartak, ...) oso mugatuak direla ere kritikatu da eta horrela ebidentzia orokorragoa eta zalantzari gabekoa ere eskatu izan da eszeptikoen aldetik. Nolanahi ere, eszeptizismoaren barnean ere, joera asko dago. Fenomeno parapsikologikoak ukatzen dituen eszeptizismo gogor eta guztiz ukatzailea badago ere, joera irekiago batez azter daitezke fenomeno hauek betiere planteatzen dituzten hipotesiak behar bezala eratu eta aztertu eta aurkezten diren frogak zalantzarik gabekoak badira, printzipioz gertakari ezohikoak direla eta, beraz, ebidentzia argiak behar dituztela aurreratuz<ref name=arm />.
== Metodologia ==
Fenomeno parapsikologikoen ikerketa bi ikuspegitatik aztertu da nagusiki. Alde batetik, berez gertatzen diren fenomenoen banako azterketa eginez, gauzatu diren egoerak zehaztu, azalpen konbentzionala ematen saiatu edota, horren ezean, fenomeno parapsikologikoen barnean kokatzeko. Beste alde batetik, fenomeno parapsikologikoak [[laborategi]]ko saiakuntzaz aztertzen ere ikertu dira. [[Saiakuntza]] sistematiko eta errepikatu hauek [[estatistika]]z aztertzen dira, lortutako emaitzak (telepatia ahalmena ikertzerakoan, pertsona batek aukera ezberdinen artetik beste pertsona batek hautatutakoetatik zenbat asmatu dituen batez bestez zoriz asma daitezkeenekin alderatuz, esaterako). Estatistikaren erabilera kritikatu izan da, asmatutako kasuen kopurura zenbatzean, asmatzeko ahalmena frogatu ordez, asmatzeko ahalmena inplizituki suposatzen dela adieraziz.
Saiakuntzak edo esperimentuak aurrez horrelako ahalmenak erakutsi dituzten pertsonekin edo denetariko pertsonekin egin daitezke. Saiakuntzak fidagarriak izan daitezen, garrantzitsua da aldi bakoitzean pertsonaren egoerari buruzko ahalik eta datu gehien biltzea (nortasuna, uneko animo edo gogoa), fenomeno hauen agerpena eragin dezaketen faktoreei buruzko informazio eskasa badago ere. Ikerlariak berak duen eragina ere kontuan hartu beharrekoa da eta ahal den neurrian minimizatu egin behar da, pertsonaren ''psi'' ahalmenei buruz ezer aipatu eta eztabaidatu gabe<ref>{{es}} {{Erreferentzia
|izenburua=Enciclopedia Internacional de la Ciencias Sociales
|argitaletxea=Aguilar
|urtea=1977
|atala=Parapsicología}}.</ref><ref>{{es}} {{Erreferentzia
|izenburua=Una aproximación hacia el entendimiento de la Parapsicología
|egunkaria=Gaceta Médica Espirituana
|urtea=2008
|alea=10(3)
|url=http://bvs.sld.cu/revistas/gme/pub/vol.10.(3)_09/p9.html}}.</ref>. Esperimentuan eragina izan dezaketen faktore guztiak kontrolatu behar dira eta ahal den neurrian, aukeratutako elementuak (kartak, ...) zoriz aukeratu eta aurkeztu behar dira. Aldi berean, pertsona arruntez osaturiko kontrol-taldeak ere osatu behar dira, psi ahalmenaren ikerketaren helburu diren pertsona-taldeak eta alegiazko [[kontrol-talde]]ak alderatuz, esperimentuaren diseinuak izan ditzakeen joera kontrolaezinen efektua deuseztatzeko. [[Ezkutupeko bikoitza]] ere beharrezkoa izaten da, psi-hartzaileaz gainera esperimentatzaileak ere kontrol-taldean edo helburu-taldean aritzen den ez jakitea alegia, emaitzak ebaluatu edo kontrolatzeko joerak ez agertzeko <ref>{{fr}} [https://web.archive.org/web/20111224014856/http://fr.wikilingue.com/es/Double_aveugle Double aveugle], ''fr.wikilingue.com'' webgunean. 2010-03-29an kontsultatua.</ref>.
=== Zener kartak ===
[[Fitxategi:Cartas Zener.svg|thumb|300px|eskuinera|[[Zener kartak]] [[iragarmen]]ari eta [[telepatia]]ri buruzko esperimentuak egiteko erabiltzen dira.]]
[[XIX. mendea]]n [[Charles Richet]] frantses fisiologoak egin zituen kartekin lehenengo esperimentuak [[iragarmen]]aren inguruan, lortutako emaitzak zoriz asmatuta lortuko liratekeen emaitzekin alderatuz. Diferentzia aski handia bada, zoriz asmatzen delako hipotesi baztertu eta psi ahalmena onartu egin beharko litzateke. [[Joseph Banks Rhine]] parapsikologiaren aintzindaria izango zen ESP ''Extrasensory Perception'' fenomenoak (iragarmena eta telepatia, hain zuzen) aztertzeko karten erabilera zabaldu zituena. Rhinek [[Karl Zener]] bere lankideak asmatutako kartak hasi zen erabiltzen bere esperimentuetarako. Izan ere, ordura arte erabilitako jolaserako kartak erabiltzeko eragozpen zenbait daude: pertsonek karta jakinak nahiago izaten ditu faktore kulturalengatik (batekoak, adibidez) eta, beste alde batetik, zenbakia eta paloa asma daitezke, hau da, erdizka ere asma daiteke, azterketa zailduz horrela. Oztopo hauek gaindituz, [[Zener kartak|Zener kartek]] 5 ikur ezberdin irudikatzen dute: [[zirkulu]]a, [[gurutze]]a, marra kurbadunak, [[karratu]]a eta [[izar]]ra. Iragarmenean Zener kartak erabiltzeko ohiko prozeduretatik hau da ohikoena: ikur guztietatik bosna karta dituen 25 kartako multzo bat osatzen da eta nahastu ondoren, esperimentuan parte hartzen duen pertsonak karta horiek asmatu behar ditu banan banan modu ordenatuan. Telepatia aztertzeko erabiltzen denean, esperimentatzaileak edo beste pertsona batek karta bat aukeratu, nolabait barneratu eta psi-hartzaileak, ustez ESP ahalmenak dituen pertsonak alegia, asmatzen saiatu behar da. Sarri, [[hipnosi]]aren efektuen mendean burutzen ziren esperimentuak, hipnosi egoerak psi-ahalmenak azalerazten dituelakoan. Nolanahi ere, Zener karten bitartez aztertzen diren psi-ahalmenak iragarmena eta telepatia dira batera (ez baita ezaguna iragarmena duelako edo bestearen pentsamendua jasotzen duelako asmatzen duen) eta horregatik kasu hauetan GESP edo ''General Extrasensory Perception'' aztertzen dela esaten da <ref>{{en}} {{Erreferentzia
|izena=Harvey J.
|abizena=Irwin
|izenburua=An introduction to parapsychology
|orrialdea=53-54
|url=http://books.google.es/books?id=jB88qA7C9oYC&printsec=frontcover&source=gbs_v2_summary_r&cad=0#v=onepage&q=&f=false
|urtea=2003}}.</ref>.
Rhineren esperimentuak kritikatuak izan dira, kartak asmatu behar zituzten pertsonek kartak ez ikusi edo prozesua inolaz ez kontrolatzeko baldintzak guztiz betetzen ez zirelako. Kartak modu harrigarrian maiz asmatzen zituzten pertsonen kasuan, behaketa-baldintzak zorrozten zirenean, zoriz asmatzen deneko neurri batera itzultzen ziren asmatutako kartak. Gainera, zoriz baino karta gutxiago asmatzen zirenean ere, Rhinek iragarmen-arrasto gisa ikusten zuen, pertsona horiek benetan karta asmatu eta aurka egiteagatik emaitza okerra ematen zutela argudiatuz. Karta asko asmatzen zituen pertsona bat aurkitzen zuenean eta beraren gainean esperimentu gehiago eginda, asmatzen zituen karten proportzioa beheraka hasten zela hautematean, ahalmenen neke-efektu batengatik gertatzen ziren baieztatzen zuen <ref>{{en}} {{Erreferentzia
|izena=Robert T.
|abizena=Carroll
|atala=Zener ESP cards
|izenburua=The Skeptic's Dictionary
|url=http://www.skepdic.com/zener.html}}.</ref>.
=== ''Ganzfeld'' esperimentuak ===
Zener kartekin egindako esperimentuetan pertsonak bere ohiko zentzumenak erabiltzen ditu eta hauek esperimentuko helburuari buruz informazioa lortzeko erabil daitezke, nahi gabe edo nahita tranpa eginez. Esperimentuaren baliogabetasuna ekar dezaketen oztopo hauek ekiditeko, ''[[ganzfeld esperimentu]]a'' asmatu da, non psi-hartzailea zentzumenezko esperientzia orotik isolatzen den. Eserleku eroso batean, begiak estali egiten zaizkio eta belarrietan entzungailuak jarri, non [[soinu zuri]]a (denetariko frekuentziazko soinu multzoa) edo [[soinu arrosa]] (frekuentzia altuak kenduta, ur-jausiaren soinuaren antzekoa da) jartzen zaion. Egoera horretan 30 minutuz egoten da, erlaxapen eta meditazio egoera batean. Bitartean, beste gela batean bidaltzaile bat aukeran dituen irudi edo objektuetatik bat aukeratu eta bertan kontzentratzen da; aldi berean, hartzaileak burutik pasatzen zaizkionak kontatzen dizkio mikrofonoz esperimentatzaileari. Bukaeran, bidaltzaileak aukeratutako irudia beste hirurekin batera aurkezten zaizkio hartzaileari eta honek baloratu egin du irudi bakoitzak prozesuan sentitu duenarekin duen adostasun maila. Horrela, zoriz asmatzeko probabilitatea %25 da <ref>{{en}} {{Erreferentzia
|izena1=daryl J.
|abizena1=Bem
|izena2=Charles
|abizena2=Honorton
|izenburua=Does Psi Exist?Replicable Evidence for an Anomalous Process of Information Transfer
|egunkaria=Psychological Bulletin
|alea=1 (115)
|urtea=1994
|url=http://www.dina.kvl.dk/~abraham/psy1.html.
}}{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}.</ref>.
=== Psikokinesia esperimentuak ===
[[Telekinesia|Psikokinesia]] ahalmenari dagokionean, [[dado]]ekin egindako esperimentuak dira gehien erabili direnak <ref>Txanponak ere erabili dira.</ref>. Dado erregular bat bota aurretik, pertsonak zenbaki bat ateratzeko egin behar du bere gogoz. Aipatu da horrelako esperimentuek psikokinesiaz gainera, [[iragarpen (pseudozientzia)|iragarpenari]] buruzkoa ere izan daitezkeela. Horregatik, bestelako esperimentuak, benetan psikokinesia neurtu ez baizik eta frogatuko luketenak proposatu dira eszeptikoen aldetik, hala nola piztuta dauden bonbillen intentsitatea aldatzea eta orekan dauden [[mikrobalantza]]k mugiaraztea, baina ez dute komunitate parapsikologoaren aldetik onarpena jaso<ref>{{en}} {{Erreferentzia
|izena=Robert T.
|abizena=Carroll
|atala=Psychokinesis
|izenburua=The Skeptic's Dictionary
|url=http://www.skepdic.com/kinesis.html}}.</ref>. Psikokinesia ikertzen nabarmnedu den proiektu bat [[Princetongo Unibertsitatea|Princetongo Unibertsitateko]] [[PEAR]] (''Princeton Engineering Anomalies Research'') programa izan zen. [[1979]] urtetik hasita, zorizko zenbakien sorgailuek ateratako balioak psikokinesia erabiliz aldaraz ote daitezkeen ikertzeko makina bat esperimentu egin zuen. 28 urteko ahaleginen ondoren, 2007 urtean laborategiko arduraduna zen [[Robert G. Jahn]]en beraren hitzetan, psikokinesiarako egiaztapenik ez zegoela adierazi zuen <ref>{{en}} {{Erreferentzia
|izena=Benedict
|abizena=Carey
|url=http://www.nytimes.com/2007/02/10/science/10princeton.html?pagewanted=1&ei=5090&en=2f8f7bdba3ac59f1&ex=1328763600
|izenburua=A Princeton Lab on ESP Plans to Close Its Doors
|egunkaria=The New York Times
|data=2007-02-10}}</ref>.
=== Meta-analisia ===
Esperimentu zenbaitek ager ditzaketen akats edo iridur-kritikak direla eta, parapsikologoek esperimentu eta ikerketa-mota bakoitzeko emaitzak bildu dituzte. Banakako esperimentuetan espero daitekeen zoriaren eragina eta iruzur-kasuak direla eta, esperimentu guztiak bateratuta baztertu beharreko kasu horien eragina desegiten dela baieztatu da. Historian zehar egindako esperimentu ezberdinetako datuak batera aztertzeko teknika honi [[meta-analisi]]a deritzo<ref>{{en}} {{Erreferentzia
|abizena=Irwin
|izena=Harvey J.
|urtea=2003
|izenburua=op. cit.
|orrialdea=65}}.</ref>. Zener kartean kasuan esaterako, [[1933]] urterako 85724 esperimentu eginak zituen Rhinek eta 25 kartako segida bakoitzean [[batezbesteko|batezbestez]] 7.1 karta asmatu zirela kalkulatu zuen. Emaitza honen [[probabilitate]]a oso txikia da kartei buruzko erantzunak zoriz ematen diren kasuan eta psi ahalmenen froga gisa aurkezten da<ref>{{en}} {{Erreferentzia
|izena=K. Ramakrishna
|abizena=Rao
|izenburua=Basic research in parapsychology
|orrialdea=7
|url=http://books.google.es/books?id=746UdU4yWacC&printsec=frontcover&source=gbs_v2_summary_r&cad=0#v=onepage&q=&f=false
|urtea=2001}}.</ref>. Ikerketa parapsikologikoetan erabilitako meta-analisiaren aurka, [[fitxategi-efektu]]a aipatu da, zeinaren arabera parapsikologoaren hipotesiaren bat datozen ikerketak eta emaitzak bakarrik biltzen diren<ref>{{en}} {{Erreferentzia
|izena=Robert T.
|abizena=Carroll
|atala=File-drawer effect
|izenburua=The Skeptic's Dictionary
|url=http://www.skepdic.com/filedrawer.html}}.</ref>. Egoera ezberdinetan egindako esperimentuak bateratu ezin daitezkeela ere hartu behar da kontuan.
=== ''Psi'' egoerak ===
ESP informazioa eta bestelako psi ahalmenak zentzunemez jasotako informazioak edo zaratak ezkutatu edo nahastu egiten duela aipatu da parapsikologoen aldetik. Horrela, kanpoko eragin eta [[estimulu]]etatik kanpo, ametsetan, hipnosi-egoeran, meditazioan edo droga zenbaiten mendean pertsonak psi ahalmenak garatzeko egoera egokiagoan dagoela aipatu da. Iritzi hauek esperimentu zientifikoek exijitutako baldintzak kontrolatzeko erabili dira, argiak itzaliz (akaso, iruzurra ezkutatzeko) adibidez. Esperimentatzaileen lana eragozteko ere erabili izan da, bere presentziak psi ahalmena pizten uzten ez duela argudiatuz. Argudio hauek zentzuzkoak izan daitezke kasu askotan, baina ikerketa parapsikologiko zientifikoaren lana eragotzi egiten dute.
Egoera berezi hauetan egindako esperimentuak egin izan dituzte parapsikologoek, bai hipnosi pean bai guztiz esna zeuden pertsonekin. Ondorio gisa, hipnosipean ustezko iragarmenenerako ahalmena garbiago azaldu izan da <ref>{{en}} {{Erreferentzia
|izena=Benjamin B. (editore)
|abizena=Wolman
|izenburua=op. cit.
|orrialdeak=448-451
|urtea=1977}}.</ref>. Ezagunak dira, halaber, [[1960ko hamarkada]]n [[New York]] hiriko Maimonides osasun-zentroan egindako esperimentu ospetsuak, Maimonides ESP esperimentuak deritzenak, non ametsetan, zehatzago REM egoeran, zeuden pertsonei, psi-ahalmenaz jaso beharko luketen mezu bat bidaltzen zitzaien<ref>{{en}} {{Erreferentzia
|izena=Benjamin B. (editore)
|abizena=Wolman
|izenburua=op. cit.
|orrialdeak=485-490
|urtea=1977}}.</ref>. Sendakuntza parapsikologikoen kasuan ere, gaixoak dituen fedeak, gogoak eta itxaropenak gaixotasuna sendatzeko faktore erabakiorrak omen dira fenomeno hauek ikertzen dituztenen artean<ref>{{en}} {{Erreferentzia
|izena=Benjamin B. (editore)
|abizena=Wolman
|izenburua=op. cit.
|orrialdeak=553
|urtea=1977}}.</ref>.
=== Berezko kasuen azterketa ===
Berezko kasu parapsikologikoak esperientzia pertsonalez osaturikoak dira, ikerlarien kontroletik kanpo gertatutakoak. Bi motako gertakariak bereizten dira berezko kasuen atalean: batetik gertakari errepikakorrak, izpirituen agerpenekin eta poltergeist fenomenoekin loturik gehienetan: eta gertakari ez errepikakorrak bestetik, non pertsonek izandako iragarmen-fenomenoak (istripu bat gertatuko zela aurresan izan den kasuak, adibidez) biltzen diren gehienetan. Parapsikologiaren arlotik bertatik kasu hauen azterketa modu periferikoan bakarrik egin behar dela gomendatu da, fenomeno hauek gertatu zireneko egoerak eta zirkunstantziak ez baitira jakinak eta zehatzak izaten. Zerbait frogatu baino, zerbaiten arrastoa eman eta fenomeno baten inguruan arreta pizteko bakarrik balio behar dutela aipatu da<ref>{{en}} {{Erreferentzia
|izena=Benjamin B. (editore)
|abizena=Wolman
|izenburua=op. cit.
|orrialdeak=77-78
|urtea=1977}}.</ref>.
== Azalpen parapsikologikoak ==
[[Fitxategi:Kirlian finger 1.jpg|thumb|180px|[[Kirlian kamara]]z egindako behatz txikiaren argazkia. Inguruko argia, gizakiaren bizi-energia omen da. Eszeptikoen aldetik, boltaje elektriko handien efektua besterik ez dela ere aipatzen da.]]
Psi fenomenoen azalpena [[indar]], [[erradiazio]] eta [[energia]] kontzeptuen bitartez egin izan da, bioenergia eta pareko kontzeptuak erabiliz. [[Zientzia]]n kontzeptu hauek definizio zehatz eta argia badute ere, parapsikologian kontzeptu lauso eta ilunak dira. [[Antzinaroa|Antzinarotik]] [[chi]], [[Mana (antropologia)|mana]], [[prana]] kontzeptuak erabili izan dira izpiritu-indarra azaltzeko. Parapsikologiaren aitzindaria izan zen [[Franz Anton Mesmer]] sendagileak [[animalia-magnetismo]] kontzeptua sortu zuen [[trantze]] fenomenoak azaltzeko. Animalia-magnetismoa [[jariakin|fluido]] moduan hartzen zen, naturan zegoena eta sendatzeko helburuarekin bideratu egin daitekeena. Telepatia eta iragarmena ere posible ziren fluido honek sortutako animalia-elektrizitateaz, zentzumenen transposizio bat eraginez. [[XIX. mendea|XIX. mendeko]] parapsikologian, elektrizitatearen antzeko indar ezezagunei egotzi zitzaien psikokinesia, lebitazio eta bestelako fenomeno parapsikologikoak, aldi berean psikologiko eta fisiko izan behar dena, "''molekula-egituran barneratuz eta ... grabitazio-indarra ezeztatuz''". Arimaren eta gorputzaren arteko harremana ere eraldatu egiten ditu.
[[Espiritu|Izpirituek]] euren agerpenak egiteko [[medium]] eta lekukoengandik energia eta materia hartzen dituztela aipatzen zen XIX. mendean. Mediumaren emanazio energitiko psikofisikoak zirela aipatzen zen. Nabarmendu behar da parapsikologiak zientziaren kontzeptu eta teoria berritzaileenak bereganatzeko egin dituen ahaleginak. Horrela 1923 urtean, [[teoria atomiko]]a eta erradiaktibitatearen ikerketa garatzen ari zen garaian, [[desintegrazio erradioaktibo|erradiaktibitatea]] aipatzen zen fenomeno horien jatorri moduan<ref>Berrikitan, partikula elementalen teoria ere erabili da fenomeno hauek azaltzeko.</ref>. Garai hartan, [[ektoplasma]] substantzia ezezaguna ere aipatzen zen izpirituen agerpena azaltzeko, gorputzaren indarraren proiekzio material bat organiko bihurtzen den izate moduan definituz besteak beste. [[Joseph Banks Rhine]] parapsikologoak psi fenomenoak fisikatik at zeudela baieztatu zuen, objektu fisikoen gainean eragina badu ere. Indar hauek jaso eta neurtzeko tresnak ere diseinatu dira: biometro edo estenometro izeneko aparailuak eta egun ere ezaguna den [[Kirlian kamara]]k, besteak beste <ref>{{en}} {{Erreferentzia
|izena=Carlos S.
|abizena=Alvarado
|izenburua=Human radiations: concepts os force in mesmerism, spiritualism and psychical research
|egunkaria=Journal of the Society for the Physichal research
|liburukia=70.3
|alea=884}}.</ref>. Nolanahi ere, parapsikologo modernoen hitzetan ere, "''ez dago frogapen onarturik horrelako ezaugarriak dituen energia bat existitzen dela baieztatzeko''" <ref>{{en}} {{Erreferentzia
|abizena=Irwin
|izena=Harvey J.
|urtea=2003
|izenburua=op. cit.
|orrialdea=134}}</ref>.
== Parapsikologiaren gertakari eta pertsonaia famatuak ==
=== Daniel Dunglas Home ===
[[XIX. mendea]]n arrakasta handia izan zuen mugimendu [[espiritualismo|espiritualistaren]] barnean [[medium]] ezagunenetakoa izan zen [[Daniel Dunglas Home]]. Ameriketan hezia, famatu egin zen bere ''séance'' edo izpiritu-saioetan objektuak bere gogoz bakarrik mugitzen zirelako eta berak hegan egiten zuelako, soinu harrigarriak ere entzuten zirelarik. Gazte zelarik, Europara joan zen bere ikuskizunak eskaintzera. Garaiko jakintsuen arreta piztu zuen eta horietako asko harri eta zur utzi zituen, erakusten zituen trebeziak ikusita (lebitazioak, psikokinesiaren fenomenoak, bere sesioetan entzuten ziren izpiritu-munduko ustezko soinu eta abesti arruntak). Jarraitzaile sutsuenen artean, Sir [[William Crookes]] fisikari ospetsua (talio eta izpi katodikoen aurkitzailea), gerora ''Society for Psychical Research'' izeneko elkartearen sortzailea, eta [[Arthur Conan Doyle]] idazlea, mugimendu espiritualistaren buruetako bat. Jarrera guztiz eszeptikorik zuenik ez zuen onartzen bere saioetan diote ikerlari batzuek, baina egia da beste mediumen aldean Homek bere saio guztiak ez zituela iluntasunean burutzen, argi biziarekin baizik (iruzurra zailtzen duena) <ref> {{es}} Hans J. Eysenck eta Carl Sargent: "Los misterios de lo paranormal", 1984, Ed. Planeta, 33-34 orr. ISBN: 84-320-4748-1</ref>. Garaiko medium izenekoengan ohi ez bezala, ez zen trantze-egoeran sartzen bere ikuskizunak egiteko. Ikerlariak ez dira ados jartzen bere ahalmen paranormalak egiaztatzeko orduan: batzuen ustez, zenbaitetan bere azpikeriak agerian geratu bide baziren ere, ez zen orduan horren berririk zabaldu eta historian azpikeriatan ''in fraganti'' harrapatu ez den ustezko medium gisa agertzen da. Beste batzuen iritziz, aldiz (tartean sir William Crookes fisikari ospetsua), Homek sortutako efektu telekinetikoak benetakoak ziren, horien atzean izpirituen eragina zegoenik ezin frogatu bazen ere. Nolanahi ere, bere saioetan soinu txiki bat edukitzen zuen kutxa batean bere eserleku azpian edo mahai gainean, izpirituek jo zezaten. Saioetan oso abesti sinpleak eta beti berdinak entzun zitezkeen, baina hala ere harrigarria zen nola jo zitekeen akordeoi txikia ikutu ere egin gabe. Hil ondoren, bibote azpian ezkutatzen bide zuen [[aho-soinu|harmonika]] bat aurkitu zen bere gauzetan, bere saioetako abestiak jotzeko behar zen musika tresna, soinu txikiaren antzeko doinuak jalgi egiten dituena hain zuzen <ref>{{en}} [http://www.randi.org/encyclopedia/Home,%20Daniel%20Dunglas.html Daniel Dunglas Home]], An Encyclopedia of Claims, Frauds, and Hoaxes of the Occult and Supernatural; James Randi Educational Foundation. 2010-03-29an kontsultatua.</ref><ref>{{en}} {{Erreferentzia
|izena=Benjamin B. (editore)
|abizena=Wolman
|izenburua=op. cit.
|orrialdeak=7-10
|urtea=1977}}</ref>.
=== Ian Stevenson eta berraragipenak ===
[[Ian Stevenson]] ipar amerikar doktoreak 1960 eta 1970eko hamarkadetan berraragipena iradokitzen zuten ehundaka kasu aztertu zituen munduan zehar, [[India]]tik [[Alaska]]ra. Ikerketa zorrotz eta zuhurrak egiteagatik nabarmendu zen, lekukoen datu zehatzak bilduz elkarrizketa ezberdinetan, datuak behar bezala egiaztatuz eta hipotesi ezberdinak planteatuz. Jasotzen zituen ohiko kasuak haur txikiei buruzkoak ziren. Kasuko haurra bapatean bere lehengo guraso, bizitoki eta bizimoduari buruz hizketan hasi eta xehetasun harrigarriak ematen zituen, gerora Stevensonek berak egiaztatzen zituenak. Kasurik nabarmenenak haurrek jaiotzetik arrasto fisiko nabarmen bat erakusten zutenekoak ziren, ustez haurrek hitz egiten zuen hildakoari zegozkionak, istripu baten ondorioz askotan. Hizkuntzaren menderatze goiztiarra eta kasu batzuetan [[xenoglosia]] ere kointzidentziaren harrigarritasuna indartzen zuten<ref>{{en}} {{Erreferentzia
|izenburua=Twenty Cases Suggestive of Reincarnation
|url=https://archive.org/details/twentycasessugge0000stev
|izena=Ian
|abizena=Stevenson
|urtea=1966}}.</ref>. Nolanahi ere, esan behar da berraragipenaren sinesmenerako handia zuen pertsona zela eta arima eta gorputza guztiz izate bereiziak zirela baieztatu zuen bere bizitza guztian. Bere lanari egin zazikion beste kritikak berraragipenaren kausak eta mekanismoak garbi ez azaltzea, iruzur-kasuak kontuan ere ez hartzea eta iruzurra hautematen ez zenean, berraragipenaren froga gisa aurkeztea bestelako frogarik gabe ([[baieztapen-alborapen]] delakoa sortuz horrela). ''Twenty Cases Suggestive of Reincarnation'' bere liburuko kasuak azalpen ohikoak emanez goitik behera aztertu ere egin dira, kasuari berak egindako interpretazioa ezeztatuz<ref>{{en}} {{Erreferentzia
|izena=Robert T.
|abizena=Carroll
|atala=Ian Stevenson (1918-2007)
|izenburua=The Skeptic's Dictionary
|url=http://www.skepdic.com/stevenson.html}}.</ref>. Deigarria da, aldi berean, berak aztertuako kasuen banaketa geografikoa, horietako asko berraragipena bertako kulturan eta erlijioan onartuta dagoen eskualdeetan jaso baitziren (Asian gehienak eta horietako asko Indian).
=== Nina Kulagina ===
{{sakontzeko|Nina Kulagina}}
XX. mendearen 60ko eta 70eko hamarkadetan [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|SESBeko]] (gaur egungo [[Errusia]]ko) etxekoandre apal batek mundu osoko ikerlari eta parapsikologoak asaldatu zituen, bere ahalmen [[Telekinesia|telekinesikoak]] direla-eta. Hermetismo eta zorroztasun zientifiko handiz, zientzialari sobietarrek [[Nina Kulagina]] izeneko etxekoandre horri laborategiko kontrol zorrotzak egin zizkioten, bere ustezko ahalmenak ikertzeko. Egindako saio guztietan Nina Kulaginak ez zuen inoiz inongo eragozpenik jarri ikerturik izateko, eta SESBeko zientzialariek zein Europako eta EEBBetako parapsikologoek ere ez zuten inoiz iruzurra egiten harrapatu. Kulagina gai zen objektu txikiak mugitzeko inongo kontaktu fisikorik gabe, ustezko telekineasiaren bidez. Saioetan arteri-presioa eta bihotz-taupadak igo egiten zitzaizkion, neke handia sentitzen zuen eta erregistro entzefalografikoak [[burmuin]]aren lobulu okzipitalean ezohiko jarduera antzematen zuen. Hil arte (1990ean) ehunka saiotan parte hartu zuen, eta ospe handiko epaiketa irabazi zion Pravda egunkariari, bere efektu paranormalak imanen bidez lortzen zituela akusatu zion kazetari, hain zuzen <ref>{{es}} {{Erreferentzia
|atala = Parapsicologia rusa, los poderes de la mente
|url = http://www.youtube.com/watch?v=vskb--40efU}}.</ref>
=== Alpha proiektua ===
[[1979]] urtean Washingtongo Unibertsitateak ikerketa-proiektu zabal eta zorrotz bati ekin zion ahalmen parapsikologikoak frogatu nahian. [[James Randi]] eszeptikoak proiektuan zenbait arau eta protokolo jarraitzeko gomendatu zuen iruzurtien azpikeriak psi ahalmentzat hartuak ez izateko. Aldi berean, berarekin harremanetan zeuden bi kide proiektuan sartzea lortu zuten, euren psi ahalmenak frogatuak izan zitezen esaktuz. Egiaz, Randirekin adostuta lan egiten zuten eta ilusionista hutsak ziren. Parapsikologia-esperimentu askotan euren uztezko psi-ahalmenak (koilarak okertuz, objektuak eraldatuz, ...) frogatutzat jo zituzten ikerlarik. Ondoren, Randik iruzurraren berri eman zuen esperimentu parapsikologikoak guztiz engainagarriak zirela nabarmenduz. Iruzurrak komujniate parapsikologikoak guztiz astindu zuen arloaren seriotasun-eza agerian utziz<ref>{{en}} {{Erreferentzia
|izena=Robert T.
|abizena=Carroll
|atala=Project Alpha
|izenburua=The Skeptic's Dictionary
|url=http://www.skepdic.com/projectalpha.html}}.</ref>.
=== Otxate herri madarikatua ===
[[Otxate]] [[Trebiñu]]n kokatzen den herrixka bat da. Bertan [[1982]] urtean ''[[Mundo Desconocido]]'' aldizkarian argitaraturiko ustezko [[Objektu Hegalari Ezezagun]] baten argazkia herrian gertatzen omen ziren fenomeno ez ohikoen abiapuntua izan zen. Argazkiaren eta argazkiaren batera zabaltzen zen artikuluaren egilea [[Prudencio Muguruza]] gasteiztarra zen, [[ufologia]], parapsikologia eta [[zientzia ezkutu]]etan aritzen den pertsonaia ezaguna. Bertan Otxate herriak astindu omen zuen hiru izurriteen berri ematen zuen, herriko biztanle gehienak hil zituena, izurrite horien froga historikorik ez badago ere <ref>{{es}} {{Erreferentzia
|url=http://blogs.elcorreo.com/magonia/2005/11/16/iker-jimenez-y-leyenda-ochate-ficcion-realidad-y-los
|izenburua=Iker Jiménez y la leyenda de Ochate: ficción, realidad y los milagros del montaje
|izena=Luis Alfonso
|abizena=Gámez
|egunkaria=magonia
|data=2005-11-16}}.</ref>. Herrian argi harrigarriak eta ahots misteriotsuak gertatzen zirela ere jasotzen zen. [[1987]] urtean Alberto Fernández fenomeno parapsikologoen ikerlariak bere buruaz beste egin zuen herrian. Bere taldeak izan zen Otxate herrian jasotako bi psikofonia edo [[ahots elektronikozko fenomeno]] hauek jaso zituena: batean ustez ''Kanpora'' (?) eta bestean ''¿Qué hace la puerta aún cerrada?'' (''Zer dela eta dago oraindik atea itxita?'') aditzen da <ref>{{es}} [https://web.archive.org/web/20091205194549/http://elrincondeochate.blogspot.com/2009/02/psicofonias-grabadas-en-ochate.html Psicofonías grabadas en Ochate], ''El rincón de Ochate'' bloga. 2010-03-31an kontsultatua.</ref>. Ahots elektronikozko fenomeno hauek, iruzurrak ez direnean, [[interferentzia]]k sortutakoak edo zorizko andana batean jasotako soinu-egiturak besterik ez direla baieztatu da, ordea. Herriko zenbait pertsonen desagerpenak eta hilketa baten berri ere badaude. [[2007]] urtean ''Ochate. Realidad y leyenda del pueblo maldito'' liburua argitaratu zen, herriko gertakarien berri emanez.
== Parapsikologia eta herri kultura ==
Fenomeno parapsikologikoak sineskeria, [[sineskeria|superstizio]] eta [[erlijio]]arekin lotu izan dira historian zehar. [[Zientzia]]k [[Aro Garaikidea]]n ezagutu duen garapenak fenomeno hauekiko hurbilketa kritiko, eszeptiko eta zientifikoa bideratu ordez, fenomeno hauen azalpen paranormala indartu du herriarengan. Areago, zientzia fenomeno hauei buruz azalpen sasizientifikoak eman eta horrela, zientziak erakusten duen fidagarritasunaz baliatuz, sineskeria zabaldu da sektore askotan.[[Hedabide]] eta kazetari zenbaitek jendeak gai hauekiko erakusten duen interesa aprobetxatu eta ustezko fenomeno parapsikologikoei buruzko informazio zabala eskaini izan dute, baina askotan kontrastatu gabe eta parapsikologiak berak ezarritako irizpideak baztertuz.
Beste alde batetik, [[literatura]]n eta [[zinema]]n ere maiz agertzen dira fenomeno parapsikologikoak, gizartean fenomeno hauek duten eragina islatuz. Literaturan psi fenomenoak erabiltzeagatik nabarmendu den idazle bat [[Stephen King]] da. ''[[Carrie]]'' ([[1974]]) bere lehenengo [[eleberri]]a ahalmen parapsikologikoak zituen neska bati buruzkoa izan zen, gerora zinema eta telebistarako bertsioak izan dituena. Gerora ere, gai hauekiko atxikimenduz jarraitu du idazten, mundu osoko arrakasta handienetako idazle bilakatuz. Zineman, aipagarria da ''[[The sixth sense]]'' (euskaraz, ''Seigarren zentzumena'') filma, hildakoen izpirituekiko harremanak dituen haur bati buruzkoa.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|2}}
== Kanpo estekak ==
{{wikiztegia}}
* {{en}} [https://web.archive.org/web/20100310213612/http://www.parapsych.org/index.html Parapsychological Association]
{{nabarmendutako artikulua}}
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Parapsikologia]]
[[Kategoria:Pseudozientzia]]
ih7ghyx7gab1o6euat5gwnvcxrhg094
Hymenoptera
0
136219
9975806
9968603
2024-11-20T22:51:03Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975806
wikitext
text/x-wiki
{{taxotaula automatikoa
|fossil range= {{fosilaren garaia|Triasiko|gaur egun}}
| taxon = Hymenoptera
| authority = [[Lineo|Linnaeus]], 1758
| display_parents = 2
| subdivision_ranks = Azpiordenak
| subdivision =
[[Apocrita]]<br />
[[Symphyta]]
}}
'''Hymenoptera''' ([[greziera]]tik: ὑμήν (humen), ''mintza'' eta πτερόν (pteron): ''hego'') [[intsektu]] ordenik handienetako bat da, [[erle]], [[liztor]] eta [[inurri]]ekin. Izena intsektu hauek dituzten hego pisutsuengatik datorkio. Aurreko hegoak atzeko hegoekin konektatuta daude [[hamulus]] deituriko egitura batekin.
Emeek normalki obipositore berezia dute, [[arrautza]]k bestela ezinezkoa litzatekeen lekuetan jartzeko. Obipositore hau askotan [[arantza]] batean eraldatua agertzen da. Gazteak [[metamorfosi (argipena)|metamorfosi]] osoz eraldatzen dira, hau da, [[holometaboliko]]ak dira. Himenopteroen artean sexua [[kromosoma]] kopuruaren arabera ebazten da eta sistema [[haplodiploidia|haplodiploidea]] erabiltzen dute.
== Familiak ==
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item WHERE { ?item wdt:P105 wd:Q35409 . ?item wdt:P171 ?sub0 . ?sub0 (wdt:P171)* wd:Q22651 }
|sort=label
|columns=P225:Familia,P18:Irudia
|row_template=Zutabe_formatoa/Familiak
|thumb=80
}}
{| class='wikitable sortable'
! Familia
! Irudia
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Agaonidae
| p18 = [[Fitxategi:Blastophaga psenes.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Alavarommatidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Allommationidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Ampulicidae
| p18 = [[Fitxategi:Ampulex compressa.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Anaxyelidae
| p18 = [[Fitxategi:Syntexis libocedrii.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Andreneliidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Andrenidae
| p18 = [[Fitxategi:Bee February 2008-3.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Angarosphecidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Anomopterellidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Anthophoridae
| p18 = [[Fitxategi:Anthophora plumipes m2.JPG|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Aphelinidae
| p18 = [[Fitxategi:Encarsia perplexa.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Apidae
| p18 = [[Fitxategi:Abejorro 02.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Aptenoperissidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Archaeocynipidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Archaeoserphitidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Argidae
| p18 = [[Fitxategi:Arge humeralis wiki.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Armaniidae
| p18 = [[Fitxategi:Orapia rayneri.svg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Athaliidae
| p18 = [[Fitxategi:Athalia rosae 2006.08.12 15.36.24-p8120093.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Aulacidae
| p18 = [[Fitxategi:Aulacidae sp. (Family) (25176954857).jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Austrocynipidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Austroniidae
| p18 = [[Fitxategi:Austronia nitida.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Azotidae
| p18 = [[Fitxategi:Ablerus atomon Söderholm, Max, CC-BY-SA 4.0.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Baeomorphidae
| p18 = [[Fitxategi:Baeomorpha liorum allotype male.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Baissidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Bembicidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Bethylidae
| p18 = [[Fitxategi:Kieffer - Bethylus hamatus female.png|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Bethylonymidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Blasticotomidae
| p18 = [[Fitxategi:Blasticotoma filiceti.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Boucekiidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Brachyceritidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Braconidae
| p18 = [[Fitxategi:Aleiodes indiscretus wasp parasitizing gypsy moth caterpillar.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Bradynobaenidae
| p18 = [[Fitxategi:Apterogyna schutzei f.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Bryopompilidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Burmasphecidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Burmorussidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Calesidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Calliceratidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Caradiophyodidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Ceidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Cephidae
| p18 = [[Fitxategi:Hartigia linearis.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Ceraphronidae
| p18 = [[Fitxategi:Ceraphonidae.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Cerocephalidae
| p18 = [[Fitxategi:Cerocephala eccoptogastri CCDB-34079-G08.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Chalcedectidae
| p18 = [[Fitxategi:Chalcedectus caelatus 65665944 Will Kuhn Jun 28, 2019.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Chalcididae
| p18 = [[Fitxategi:Bent4721.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Charipidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Chrysididae
| p18 = [[Fitxategi:Hedychrum nobile MHNT profil.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Chrysobythidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Chrysolampidae
| p18 = [[Fitxategi:Aperilampus 2019 05 09 7697.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Chrysopsenellidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Chyphotidae
| p18 = [[Fitxategi:Chyphotes m.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Cimbicidae
| p18 = [[Fitxategi:Cimbex sp. 01.JPG|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Cleonymidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Coelocybidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Colletidae
| p18 = [[Fitxategi:Colletes daviesanus 2005.07.17 11.08.11.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Crabronidae
| p18 = [[Fitxategi:Tachysphex specie edit1.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Cretavidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Cynipencyrtidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Daohugoidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Dasypodaidae
| p18 = [[Fitxategi:Dasypoda altercator DSCF0332.JPG|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Diapriidae
| p18 = [[Fitxategi:Diapriidae.undetermined.1.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Diparidae
| p18 = [[Fitxategi:Diparidae 2022 11 02 8342.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Diplolepididae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Diprionidae
| p18 = [[Fitxategi:Diprionpini.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Dipterommatidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Discoscapidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Diversinitidae
| p18 = [[Fitxategi:Diversinitus attenboroughi-1 (cropped).png|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Dryinidae
| p18 = [[Fitxategi:Dryinidae.png|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Electrotomidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Embolemidae
| p18 = [[Fitxategi:Embolemus nearcticus.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Encyrtidae
| p18 = [[Fitxategi:Anicetus communis.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Eoichneumonidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Eostephanitidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Ephialtitidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Epichrysomallidae
| p18 = [[Fitxategi:Sycomacophila sp op vygal, Ficus sur, Jan Celliers Park, 60.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Eriaporidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Eucharitidae
| p18 = [[Fitxategi:MonographiaChalciditumPlatePdel.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Eulophidae
| p18 = [[Fitxategi:Colpoclypeus florus (female). Stinger will inject toxin, causes the leafroller to spin extra-thick webbing, K10910-1.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Eumenidae
| p18 = [[Fitxategi:Katamenes arbustorum01.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Eunotidae
| p18 = [[Fitxategi:Eunotus parvulus State Museum of Natural History Stuttgart 2020 SMNS 38935 cc-by-sa.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Eupelmidae
| p18 = [[Fitxategi:Eupelmus urozonus g1.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Eurytomidae
| p18 = [[Fitxategi:Bruchophagus roddi.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Eutrichosomatidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Evaniidae
| p18 = [[Fitxategi:Evania appendigaster.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Expansicornidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Falsiformicidae
| p18 = [[Fitxategi:Burmomyrma rossi BMNHP19125 01.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Figitidae
| p18 = [[Fitxategi:Leptopilina boulardii.png|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Gallorommatidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Gasteruptiidae
| p18 = [[Fitxategi:Gasteruption jaculator MHNT Female.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Geoscelionidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Gerocynipidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Halictidae
| p18 = [[Fitxategi:Halictus scabiosae MHNT.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Heloridae
| p18 = [[Fitxategi:Britishentomologyvolume3Plate403.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Heptamelidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Herbertiidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Heterogynaidae
| p18 = [[Fitxategi:Heterogyna04.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Hetreulophidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Heydeniidae
| p18 = [[Fitxategi:Heydenia unica.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Siricidae
| p18 = [[Fitxategi:Urocerus gigas.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Ibaliidae
| p18 = [[Fitxategi:Hind leg of Ibalia rufipes.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Ichneumonomimidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Idioporidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Iscopinidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Ismaridae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Janzenellidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Jurapriidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Karataidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Karatavitidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Khutelchalcididae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Kuafuidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Leptoomidae
| p18 = [[Fitxategi:Neanaperiallus masneri.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Leucospidae
| p18 = [[Fitxategi:IC Leucospis gigas.JPG|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Limnetidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Liopteridae
| p18 = [[Fitxategi:Oberthuerella lenticularis, usda, buffington (48747958171).jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Lyciscidae
| p18 = [[Fitxategi:Solenura ania (10.3897-BDJ.8.e54961) Figure 4.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Maamingidae
| p18 = [[Fitxategi:Maaminga rangi.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Macromesidae
| p18 = [[Fitxategi:Macromesus amphiretus Walker, 1848.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Maimetshidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Masaridae
| p18 = [[Fitxategi:Pseudomvespoides.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Megachilidae
| p18 = [[Fitxategi:Anthidium manicatum male.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Megalodontesidae
| p18 = [[Fitxategi:Megalodontesidae - Megalodontes sp..JPG|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Megalyridae
| p18 = [[Fitxategi:Cryptalyra helenae.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Meganomiidae
| p18 = [[Fitxategi:Meganomia gigas 01.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Megaspilidae
| p18 = [[Fitxategi:Britishentomologyvolume3Plate249.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Megastigmidae
| p18 = [[Fitxategi:Megastigmus Boevski.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Melanosomellidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Melittidae
| p18 = [[Fitxategi:Macropis sp 01.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Mellitosphecidae
| p18 = [[Fitxategi:Melittosphex burmensis.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Mesoserphidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Metapelmatidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Methochidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Mirolydidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Monomachidae
| p18 = [[Fitxategi:Red monomachidae wasp from Brazil.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Moranilidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Mutillidae
| p18 = [[Fitxategi:Velvet Ant.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Mymaridae
| p18 = [[Fitxategi:Acmotemnus luteiclava female.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Mymarommatidae
| p18 = [[Fitxategi:Mymaromella mira holotype Nrs 2008 huber 001-006.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Myrmosidae
| p18 = [[Fitxategi:SaundersHymenopteraAculeataPlate7.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Neanastatidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Neodiparidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Neuroscelionidae
| p18 = [[Fitxategi:Neuroscelio.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Nevaniidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Ohlhoffiidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Oliveridae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Ooderidae
| p18 = [[Fitxategi:Oodera (10.3897-zookeys.874.35935) Figure 3.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Ormyridae
| p18 = [[Fitxategi:Ormyrus sp-Chalcid-wasp-20100908b.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Orussidae
| p18 = [[Fitxategi:Orussus abietinus (Hymenoptera- Orussidae) - a parasitic wood wasp ! (10136426163) (cropped).jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Othniodellithidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Paleomelittidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Pamphiliidae
| p18 = [[Fitxategi:Acantholyda nemoralis 1 beentree.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Panguidae
| p18 = [[Fitxategi:Prosphex anthophilos holotype.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Paraulacidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Paroryssidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Pelecinellidae
| p18 = [[Fitxategi:Leptofoenus rufus (female).JPG|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Pelecinidae
| p18 = [[Fitxategi:IC Pelecinus polyturator.JPG|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Pelecinopteridae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Peleserphidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Peradeniidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Pergidae
| p18 = [[Fitxategi:Perga sp. AF 2 edit1.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Perilampidae
| p18 = [[Fitxategi:Britishentomologyvolume3Plate158.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Pirenidae
| p18 = [[Fitxategi:Macroglenes.png|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Platychalidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Platygastridae
| p18 = [[Fitxategi:Orwellium enigmaticum.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Plectiscoidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Plumalexiidae
| p18 = [[Fitxategi:Plumalexius ZooKeys-130-515-g002c.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Plumariidae
| p18 = [[Fitxategi:Plumalexius ZooKeys-130-515-g002b.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Pompilidae
| p18 = [[Fitxategi:Wasp talakaveri.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Praeaulacidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Praeichneumonidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Praesiricidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Proctorenyxidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Proctotrupidae
| p18 = [[Fitxategi:Hym-proctotrupidae-sp.gif|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Protenthredinidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Protimaspidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Protoitidae
| p18 = [[Fitxategi:Cretaxenomerus deangelis.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Protosiricidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Psenidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Pseudosiricidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Pteromalidae
| p18 = [[Fitxategi:Female Catolaccus grandis wasp.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Radiophronidae
| p18 = [[Fitxategi:Radiophron.png|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Rasnicynipidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Rhopalosomatidae
| p18 = [[Fitxategi:Olixon spec.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Roproniidae
| p18 = [[Fitxategi:Paleoropronia salamonei holotype MNHN.F.A57266 part side direct lighting.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Rotoitidae
| p18 = [[Fitxategi:Baeomorpha liorum allotype male.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Sapygidae
| p18 = [[Fitxategi:Eusapvertic.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Scelionidae
| p18 = [[Fitxategi:Telenomus sp (1).jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Sclerogibbidae
| p18 = [[Fitxategi:Kieffer - Parasclerogibba erythrothorax female.png|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Scolebythidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Scoliidae
| p18 = [[Fitxategi:Wasp August 2010-5.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Sepulcidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Serphidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Serphitidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Sierolomorphidae
| p18 = [[Fitxategi:Sierolomorpha canadensis.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Signiphoridae
| p18 = [[Fitxategi:Signiphora perpauca (10.3897-zookeys.897.38148) Figure 7.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Sinosiricidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Spalangiidae
| p18 = [[Fitxategi:Spalangia 2019 11 22 1219 Cedara.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Sparasionidae
| p18 = [[Fitxategi:Archaeoteleia gilbertae AMNZ75111 Side.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Spathiopterygidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Sphecidae
| p18 = [[Fitxategi:Podalonia cf hirsuta01.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Stenotritidae
| p18 = [[Fitxategi:Ctenocolletes tigris m.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Stephanidae
| p18 = [[Fitxategi:Stephanus serrator F (ovipositing) rotated.JPG|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Stigmaphronidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Stolamissidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Syspastoxyelidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Systasidae
| p18 = [[Fitxategi:Systasis annulipes.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Tanaostigmatidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Temnogynidae
| p18 = [[Fitxategi:Species-of-Rhabdogyna-gen-nov-a-Dorsal-habitus-of-Rhabdogyna-festiva-sp-nov.png|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Tenthredinidae
| p18 = [[Fitxategi:Tenthredopsis sordida female.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Tetracampidae
| p18 = [[Fitxategi:Afrocampe prinslooi Gumovsky 2018.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Thynnidae
| p18 = [[Fitxategi:Male yellow flower wasp02.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Tiphiidae
| p18 = [[Fitxategi:Tiphiinae P1280956a.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Torymidae
| p18 = [[Fitxategi:Torymus nobilis Brit Ent 5521.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Trachypetidae
| p18 = [[Fitxategi:Trachypetus clavatus.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Trichogrammatidae
| p18 = [[Fitxategi:Psolodesmus mandarinus mandarinus with female of Hydrophylita emporos - journal.pone.0069331.g005.png|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Trigonalidae
| p18 = [[Fitxategi:Trigonalid - Orthogonalys pulchella (Cresson) (15646350670).jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Trupochalcididae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Vanhorniidae
| p18 = [[Fitxategi:Vanhornia eucnemidarum.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Vespidae
| p18 = [[Fitxategi:Vespula germanica Horizontalview Richard Bartz.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Xiphydriidae
| p18 = [[Fitxategi:Xiphydria prolongata.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Xyelidae
| p18 = [[Fitxategi:Xyelapusilla.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Xyelotomidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Xyelydidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Zenargidae
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Cynipidae
| p18 = [[Fitxategi:Andricus curvator 17753.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Ichneumonidae
| p18 = [[Fitxategi:IC Ichneumonini.jpg|center|80px]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Familiak
| p225 = Formicidae
| p18 = [[Fitxategi:Meat eater ant feeding on honey02.jpg|center|80px]]
}}
|}
{{Wikidata list end}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Pterygota]]
[[Kategoria:Lineok deskribatutako taxonak]]
2i9wih6irddit3iwnyjz0nrohe7wftm
Lankide eztabaida:Theklan/2010ko otsaila
3
141068
9974803
9261957
2024-11-20T14:09:42Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2010ko otsaila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2010ko otsaila]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
9261957
wikitext
text/x-wiki
== Kokapen mapa ==
Iep! Begira dezakezu [http://eu.wikipedia.org/wiki/Txantiloi:Kokapen_mapa/ES-CL kokapenmapa honen] mugako koordenatuak? Eskerrikasko.--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 14:28, 4 Otsaila 2010 (UTC)
==Hosto iraunkor==
Kaixo Theklan, mesedez, artikulu hau begiratu: [[Hosto iraunkor]]. Esker anitz.--[[Lankide:Bitor|Bitor]] 20:27, 4 Otsaila 2010 (UTC)
== Bizitzaren zuhaitzaz ==
Kaixo, Theklan.
Oraintxe ikusi dut zure mezua, egia esan lan kontuak direla eta azken egunotan wikipediatik pittin bat deskonektatua egon naizelako...
Zure proposamena arras interesgarria iruditzen zait, nik ere behin baino gehiagotan ideia bera izan baitut. Badakit beste wikiproiektu batzuk martxan daudela, zergatik ez bat biologiaz?
Dakizunez, biologo naizenez atsegin dut gaia. Lan-eremu honetan ekarpenak egiten saiatu naiz, gehienbat mikrobiologia eta biokimika arloetan. Aldi berean, oraindik lan anitz geratzen dela ohartzen naiz. Denon aportazioak ongi etorriak izanen dira, eta agian wikiproiektu baten bitartez bultzadatxo bat eman genezaioke gaiari.
Hala ere, aitortu behar dizut wikiproiektuaren mamia ez dudala ezagutzen. Bertzalde, beldur pixka bat ere ematen dit, ez baitakit norainoko dedikazio eta exijentzia maila eskatzen du proiektu horrek. Alde horretatik ni, guztien antzera, denboraz ez nabil sobera aske. Kolaborazio eta ekarpenak egitea oso malgua da, denbora dudanean egiten ditut, baina lan metodiko eta egunerokoari heltzea zailago ikusten dut. Egiari zor.
Dena den gustatuko litzaidake zuk informazio pixka bat ematea pentsatu duzun wikiproiektu berri honetaz.
Agurrak, [[Lankide:Josu|Josu]] 21:51, 4 Otsaila 2010 (UTC)
== Erreferentziak eta JS ==
Baliteke hau interesatzea: [[:en:User:Mr.Z-man/refToolbar]]. Erreferentziak jartzeko ea norbaitek JavaScript bazekien galdetu zenuenetik bueltaka ibili naiz eta ingelesezko Wikipedian eskuragarri dagoen tresna hori aurkitu dut. Ez dakit ezagutzen zenuen edo telekinesia antzeko bat gertatu den.
Atzo gauean berandu xamar aurkitu nuen Mr.Z-man lankideak sortutako script hori. Gadget moduan erabili daiteke enWikipedian. Nik probatu dut eta ondo doa guretzako dagoen bezala balio ez arren. Gero [[:en:User:Apoc2400/refToolbar.js]] aurkitu nuen, aurrekoaren moldapen bat, pare bat berrikuntzarekin. Orain goizean denbora libre apur bat daukat eta saiatuko naiz aldaketa batzuk egiten guretzako erabilgarria izan dadin.
Esan nahi dizut baita ere Wikimedia erabilerraztasunaren inguruan lanean dabilela. Agian jakingo duzu, betaren rollo guztia. [http://usability.wikimedia.org/wiki/Main_Page Webgune honetan] irakur daitezke hainbat ideia. Interesatzen zaigun partetik badirudi erreferentziak modu erraz batean jartzeko tresna bat sortzeko nahia dagoela. Hor nonbaiten 2010eko apirila irakurri dudala esango nuke aldaketak sartzeko epe gisa. Beraz, ez dut uste tresna finko bat sortu beharko genukeenik baina goiko aurkikuntzen ostean adrenalina igo zait eta gauza batzuk ukitzera noa.
Ah! Nik ere ez dakit JavaScript baina "Copiar-pegar" eta "Prueba-error"ekin irtengo da zerbait. Abisatuko zaitut zerbait konkretua lortzen dudanean eta ordenagailuak ez badu esplotatzen. Nahi baduzu. --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 10:30, 5 Otsaila 2010 (UTC)
: Espero dut digestioa eginda etortzea ze hemen doaz berri gehiago. [[Lankide:Inorbez/refToolbar.js]] orrian duzu egin dudana. Itzuli eta moldatu bakarrik egin dut. Probatzea nahi baduzu gehitu ondorengoa zure [[Special:Mypage/monobook.js|monobook.js]]-n:
:<code><nowiki>importScript('Lankide:Inorbez/refToolbar.js');</nowiki></code>
:Hori egiten baduzu artikuluak aldatzera zoazenean [[Fitxategi:Erreferentzia txantiloi botoia.png]] ikonoa ikusiko duzu. Klikatu eta hortik aurrera logika erabili. Guzti hau zuk horrela nahi izatekotan. Esan dizut ez dakidala JS.
:Tresna hau erabiliz egin dudan lehen ekarpena: [http://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Songbird&action=historysubmit&diff=1406755&oldid=1398098 Songbird artikuluan]. Ez du eman arazorik. Bereziki gustatzen zaizkidan ezaugarri bi ditu: aurretik erabilitako izendun erreferentziak jartzeko modu erraz bat ("Izendun erreferentziak" bezala itzuli dudana) eta erroreak bilatzeko aukera. Esnea da. --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 17:59, 5 Otsaila 2010 (UTC)
:: Eskerrik asko baina oraindik ez dago martxan. Gainera, goiko tresna honekin bezala, txantiloiekin ere itzultze eta moldatze lanak bakarrik egin ditut. Segurtasun denbora bat pasata eta dena ondo badoa txokoan iragarri daiteke. --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 19:03, 5 Otsaila 2010 (UTC)
[[:Txantiloi:Erref behar]] eta [[:Txantiloi:Erreferentzia falta]] txantiloiak erabili ahal izateko beste aldaketa batzuk egin ditut. [[Special:Mypage/monobook.js|monobook.js]] birkargatzen baduzu botoi bi gehiago ikusiko dituzu. Ea zer deritzozun. --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 12:55, 7 Otsaila 2010 (UTC)
: Sefini. Nire aldetik nituen ideia guztiak gauzatu ditut. [[Txantiloi:Erreferentzia|Erreferentzia]], [[Txantiloi:Erref behar|Erref behar]], [[Txantiloi:Erreferentzia falta|Erreferentzia falta]] eta [[Txantiloi:Erreferentzia zerrenda|Erreferentzia zerrenda]] txantiloiekin lan egiteko aukera ematen du. Hau da, erreferentziekin lotutako guztia. Ondo baderitzozu txokoan mezu bat jar daiteke eta agian gadget bezala "instalatzeko" aukera eman. --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 14:25, 7 Otsaila 2010 (UTC)
:: Orain gadgetak erabiltzea posible denez hobeto izango litzateke zure monobook.js-tik "''incluir ("eu.wikipedia.org","Inorbez","refToolbar.js");''" ezabatzea. Egunen baten zerbait aldatzen bada edo... Tresna honi buruzko orria, ziurrenik jakingo duzun arren, [[Wikipedia:refToolbar]] da eta arazorik baduzu idatzi bere eztabaida orrian. --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 13:27, 21 Otsaila 2010 (UTC)
::: Orain duzun bezala [[Lankide:Inorbez/refToolbar.js]]-n dago zure iturria. Hobespenetan gadgeta markatzen baduzu, ordea, iturria [[MediaWiki:Gadget-refToolbar.js]] izango litzateke. Momentu honetan berdinak dira. Nik nire azpiorrialdea aldatu dezakedanez ez da horren segurua, egunen batean zerbait aldatu baitezaket eta funtzionatzeari utzi. MediaWikin dagoena, berriz, administratzaileek bakarrik aldatu dezakete. Segurtasunagatik esan dizut, baina nahi duzun bezala. --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 14:24, 21 Otsaila 2010 (UTC)
== Erreferentziak eta TheklanBot ==
Parte batetik baliteke lan pila bat kendu izana baina bestetik neure buruari galdetzen diot ea aldaketa guztiak ondo egin diren. Ez bada horrela nahaste ederra, orain denek baitute erreferentzia txantiloia. Aldagai kopurua ikaragarria da, baita giza faktorea ere. Zuk ondo geratu direla uste baduzu lasai geratuko naiz eta egindako aldaketak, grosso modo, zeintzuk diren esaten badidazu lasaiago oraindik. Bukatzen duzunean eh! --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 20:19, 5 Otsaila 2010 (UTC)
: Uff... Bueno, orain aurrera jarraitu behar dugu. Ziur bukaeran nahiko ondo geratzen dela. Hona egin beharreko aldaketak (batzuk), orokorrenak:
<pre>
author --> egilea
edition --> edizioa
serie --> bilduma
volume --> liburukia
page --> orrialdea
pages --> orrialdeak
accessdate --> sartze-data
format --> formatua
location --> lekua
cite web --> erreferentzia
cite book --> erreferentzia
web erreferentzia --> erreferentzia
liburu erreferentzia --> erreferentzia
</pre>
: [[Txantiloi:Cite web]], {{tx|Cite book}}, [[Txantiloi:Web erreferentzia]] eta [[Txantiloi:Liburu erreferentzia]] txantiloietan. Laurek ingelesezko parametroak dituzte. Esan bezala hau gutxi gorabeherako gida bat da, aldagai eta giza faktoreagatik. Kontuan izan behar dituzu '''hutsuneak''' (aurrean eta atzean), '''maiuskulak''', '''minuskulak''' eta abar. Hori laguntzeagatik gertatzen zaizu :-) --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 20:37, 5 Otsaila 2010 (UTC)
:: Ez ditut jarri baina pentsatzen nuen ulertuko zela. Zure lehenengo aldaketak ere egin behar ziren:
<pre>
name, first --> izena
surname, last --> abizena
title --> izenburua
publisher --> argitaletxea
year --> urtea
</pre>
:: Kontuz hutsune (aurrean eta atzean), maiuskula eta minuskulekin. '''C'''ite web, '''C'''ite book, '''W'''eb erreferentzia, '''L'''iburu erreferentzia... Benga, gero eta hobeto uzten ari gara (zara) eta. --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 22:13, 5 Otsaila 2010 (UTC)
::: Bizkorregi idatzi duzu mezua :-) Eta egin egin beharrekoa, honek itxaron dezake. --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 22:16, 5 Otsaila 2010 (UTC)
:::: Gehitu [[Txantiloi:Cita web]] zerrendara. --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 22:39, 5 Otsaila 2010 (UTC)
Ez dakit nola ez zaidan lehenago bururatu baina gaizki daudenak [[:Kategoria:Parametroak gaizki dituzten artikuluak|kategoria batean]] biltzeko moldatu dut erreferentzia txantiloia. Txantiloi hori duten artikuluetan bot-arekin aldaketa "fantasmak" egitea eskatzen dizut (hau da, gorde ezer aldatu gabe), horrela gaizki daudenak bertan agertuko dira. Izan ere, abantaila bat du; hutsune, maiuskula eta minuskulek ez dute eraginik eta denak kategorizatzen dira. Beste ideiarik edo planik? --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 10:14, 6 Otsaila 2010 (UTC)
: Ezingo nizuke zerrenda zehatz bat egin. Badirudi aurrean edo atzean hutsuneak dituzten parametroak aldatu gabe geratu direla. Bizko idatzi zenidan mezu hartan ez nizun ulertu zeinek ematen zituen arazoak, berdin da. Aldaketaren bat behar dutenak [[:Kategoria:Parametroak gaizki dituzten artikuluak|kategoria]] honetan bildu ditudala uste dut (79 artikulu momentu honetan). Txarrena da bertan ausaz bat aukeratzean itzulpenarekin ez dela nahikoa konturatzen zarela. Adibidez batzuetan <code>id = {{ISBN|978-84-7681-457-4}}</code> bezalako zerbait jartzen du eta komenigarria litzateke <code>isbn = 978-84-7681-457-4</code> bezala jartzea. Edo edukirik gabeko parametroak: <code>| lekua =</code>. Daten bat erdarazko formatuan...
: Esandakoa, aurrean edo atzean hutsuneak dituzten parametroak aldatu gabe geratu direla dirudi baina pertsona batek errepasatzea ez legoke gaizki. --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 17:13, 8 Otsaila 2010 (UTC)
:: Nik bai. Esango banizu estutasun batean jarriko nizuke? Bueno, jakin ezazu ez dela derrigorrezkoa laguntzea.
::* "coauthor"-entzako aukerarik onena eta zuzenena egile bakoitza banatzea litzateke, ahal bada bere abizen eta izenetan. abizena2, izena2, abizena3... Zerbaitegatik ezin bada "eginkide" edo "eginkideak" bezala itzuli daiteke.
::* "authorlink" -> "egile-lotura"
:: Egunean 10 egiten baditut, lasai egiteko diot, aste batean bukatzen dut eta ez gara Wikipedia osoa honetan aritu behar. Pa'la proxima, artikulu bat itzultzen duzunean edo, badakizkizu nola diren. --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 17:23, 8 Otsaila 2010 (UTC)
:::{{egina}} --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 19:45, 18 Otsaila 2010 (UTC)
== Kokapen mapa ==
Zuk sortu berri duzunarekin orain bi ditugu: [[:Txantiloi:Kokapen mapa/Lurra]] eta [[:Txantiloi:Kokapen mapa/Mundua]], kar kar--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 20:48, 5 Otsaila 2010 (UTC)
== WK-CA ==
Gabon. Katalanerazko Wikipediako Gus erabiltzaileak mezu hau utzi dit nere eztabaida orrian eta ni administratzailea ez naizenez zuei idaztea pentsatu dut:
Gràcies a vosaltres per escoltar. Gracias a vosotros por escuchar el rollo que os he metido. Tengo que pediros dos cosas, primera si queréis continuar hablando con nosotros lo hacemos de forma privada, mi e-mail és gnavarrob@uoc.edu y el de Joan Gomà que es nuestro Presidente jrgoma@gmail.com y pediros que el contenido de la pagina de la embajada donde hemos mantenido nuestra conversación no sea de libre acceso como lo es actualmente, te pido de trasmitirlo al resto de tus comapañeros/as.
Un cordial saludo
[http://ca.wikipedia.org/wiki/Usuari:Gus.dan Gus.dan] 22:25, 6 febrer 2010 (*UTC)
--[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 22:44, 2010ko otsailaren 6a (UTC)
:Ah, lasai Tekhlan, eskerrik asko, baina nik uste WK-CAT-ekin harremanak izan ezkero hoberena bi Wikipedietako administratzaileen artean izan ditzazuela da. Gero garrantzizko berriren bat bat baldin baduzue, jakinaraziko diguzue. Katalandarrak administratzailetzat hartu nau, baina mezu hori zuei idatzi behar zizuen, eta nik administratzaileoi kopiatu dizuet. Izan ongi.
:--[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] • [[Lankide eztabaida:Euskalduna|(esaidak hemen)]] 20:51, 2010ko otsailaren 7a (UTC)
== Atxikimendua ==
Kaixo, Theklan.
Mezu honen bitartez "Bizitzaren zuhaitza" wikiproiektuan parte hartuko dudala adierazten dizut.
Ahaleginak batu behar dugulakoan nago, denon artean euskarazko wikipedian Biologiak merezi duen tokia har dezan.
Bertzerik gabe, harremenetan egonen gara. Agurrak, [[Lankide:Josu|Josu]] 08:37, 7 Otsaila 2010 (UTC)
== Banderak ==
<nowiki>{{banderaikur}}</nowiki> eta <nowiki>{{banderatxo}}</nowiki> txantiloiak baino metodo hobeak daudela diozu zure lankide orrian. Zergatik? --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 17:38, 7 Otsaila 2010 (UTC)
: Ba ez dakit zuk proposatutakoa eta gaur egun ingelesezko Wikipedian darabilten metodoak loturarik duten baina inolako zalantzarik gabe oraingoa ez dela onena esan dezaket. Baliteke jakitea baina enWikipedian egiten dutena zera da, herrialde (edo bandera duen edozein leku geografiko) bakoitzaren datu-base bat sortu ([[:en:Template:Country data France]]) eta gero "flagicon" edo antzerako beste txantiloi batekin nahi duzun informazioa "atera".
: Abantailak baino ez ditu: ez dago herrialdearen kodea ezagutu beharrik. Baten Hegoafrikako bandera jarri behar izan dut eta... Bizantziar inperioaren kodea? [[:en:Template:Country data Byzantine Empire|Ez da behar]]. Nahi izatekotan ESP eta FRA bezalako ISO kodeak ere onartzen ditu.
: Datu-base horretan urte desberdinetako banderak erraz antolatu daitezke. <code><nowiki>{{flag|Spain|1506}}</nowiki></code> idaztean [[Fitxategi:Flag_of_New_Spain.svg|22px]] irudia agertzen da.
: Artikuluen behekaldean, erabilitako txantiloiak zerrendatzen diren lekua ere herenera murriztuko litzake. Orain "ESP" erabiltzean "ESP bandera" eta "ESP izena" ere badaude azpian. enWikipediako metodoarekin "flagicon" erabili behar da eta azpian nahi dituzun herrialde guztien datu-baseak zerrendatzen dira. NATO edo OTANgo partaideak: [http://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Ipar_Atlantikoko_Itunaren_Erakundea&action=submit eu] - [http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Members_of_NATO&action=submit en].
: Guzti honek zu orain egiten ari zaren lanean eragina izan dezakeelako esaten dizut. --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 18:49, 7 Otsaila 2010 (UTC)
:: Imajinatzen dut egin beharreko aldaketetan pentsatze hutsak buruko mina egin dezakeela baina nik ez dut ideia baztertuko. Baliteke azkenean ez egitea ezer baina bueltak emango dizkiot. --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 20:19, 7 Otsaila 2010 (UTC)
== Botak ==
Nire bota ez dabil ondo eta bete dezakezu [http://eu.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Bot-ak/Eskaerak#Kategoria_aldaketa eskaera hau?] Milesker.--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 14:17, 8 Otsaila 2010 (UTC)
== Argazkiak nola igo ==
kaixo Theklan Gernikari buruz dagoen informazioa errebisatzen ari naiz. Egin ditudan aldaketetan lotura bat jarri dut Gernika (margolana)tokira. Baina toki horretan ez da koadroaren irudia azaltzen. Nik nahi dudana da Gernikan bertan dagoen erreprodukzioaren irudi bat igotzea Gernika (margolana) tokira baina ez dakit nola egin. Gaztelerazko wikipedian badago irudi hori. Hori erabil dezaket??? nola egin???
Bestaldetik aldaketan egiten nabil baina ez dakit ondo noan ala ez. Nik gauzak aldatzen/hobetzen ditut eta kitto. Aldaketak agertzen dira. Beste leku baten jarri behar ditut aldaketok?? adibidez eztabaidan???
Aldez aurretik eskerrik asko
papamanila, 2010eko otsailaren 10ean
Mila esker Theklan, zeozer lortu dut baina ez dut irudiaren konfigurazioa ondo egiten zen ez zait gaztelerazkoa bezala ateratzen. Hala ere saiatuko naiz.
Ikusi dudanez, wikipedian ez dagoen beste edozein argazki erabiltzeko itzelezko protokoloa jarraitu behar da. Adibidez, nik Gernikako liburuxka turistikoetan erabilitako hainbat argazki ditut, eta horrek erabiltzeko ere horri guzti horrek zinatu behar??? hala bada egingo dut.
Eskerrik asko zure laguntzagaitik wiki hasi berrientzako ezinbestekoa.
Papa manila, 2010eko otsailak 10
Eskerrik asko Theklan. Momentuz Batzarretxeko argazki bat jarri dut beheko aldean argazkietan baina ez dut lortu nik nahi dudan lekuan agertzea. Argazkia oso oso handi agertzen da eta. Pixkanaka lortuko dut.
Orain beste arazo bat ere badut, idatzita dagoena antza wikitu beharra daukat, baina ez dakit nola egin. Begiratu dut estilo liburua eta linkak jarriko ditut baina adituagoa den batek wikeatu dezkake idatzitakoa???
Eskerrik asko
papamanila. 2010eko otsailaren 11an
== Tema topónimos y otros ==
Perdona que te responda aquí el off-topic sobre topónimos, pero es que creo que en la embajada ya no pintaba nada.
El tema es que no creo que estés intentando entender nuestra política, porque entonces te darías cuenta de que es muy parecida a la vuestra. Vosotros usáis como fuente de topónimos a Euskaltzaindia, mientras que wiki-es utiliza a la RAE.
Lo que no acabo de entender es por qué vuestra academia hace bien al decir Gastela-Mantxa, y la nuestra hace mal en decir Ezquioga. Y aunque así fuera, ambas son fuentes, y las Wikipedias no tenemos la culpa de lo que digan las fuentes.
Si algún día pasas por Albacete y les dices que son de Gastela-Mantxa, probablemente reaccionarán igual que si pasas por Ezkio-Itsaso y les hablas de Ezquioga-Ichaso. Y sin embargo, nadie se rasga las vestiduras por ello.
Sinceramente, no entiendo qué ha hecho la Wikipedia en español para que estéis tan predispuestos a atacarla. Tampoco entiendo qué hemos hecho los promotores del capítulo para que nos tratéis con semejantes prejuicios. Hemos ofrecido de todo, y en lo único en que no hemos cedido es en las reglas imperativas que vienen de arriba (del Chapters-COM). A cambio, lo máximo que hemos recibido ha sido un gesto de asco, y comentarios sobre la urticaria que producimos. [[Lankide:Gaeddal|Gaeddal]] 00:37, 11 Otsaila 2010 (UTC)
:Es decir, tenéis una política que sitúa como referencia a Euskaltzaindia. Nosotros tenemos una política que sitúa como referencia a la RAE. La RAE hace "castellanizaciones ridículas", y Euskaltzaindia hace "euskaldunizaciones ridículas". Si mañana Euskaltzaindia incluye Kadiz y Kordoba, los usaríais sin mayor problema (y bien que me parece).
:En este caso, obviamente, si un cordobés viene a wiki-eu a trasladar Kordoba a Córdoba, recibiría el mismo trato que si viene a trasladar Madril a Madrid. Sería tratado como un vándalo que está vulnerando las políticas.
:Por si acaso, te dejo las referencias que imponen las políticas de topónimos en wiki-es, por si crees que algún título está mal puesto:
#El topónimo tradicional castellano tal y como aparece en el Apéndice 3 de la ''Ortografía de la Real Academia'' (1999) y/o en el ''Diccionario panhispánico de dudas'' (2005).
#El topónimo tradicional castellano que aparezca registrado en al menos uno de estos diccionarios de topónimos:
#*Nieto Ballester: ''Breve diccionario de topónimos españoles''. Alianza, 1997. {{ISBN|8420694878}}
#*Celdrán Gomariz, Pancracio: ''Diccionario de topónimos españoles y sus gentilicios''. Espasa Calpe, 2002. {{ISBN|8467001461}}.
#El topónimo en castellano aportando [[WP:VER|fuentes acreditadas]] (Wikipedia Verificabilidad).
#El topónimo oficial del lugar en cuestión.
Por cierto, que nosotros tenemos por costumbre poner el nombre oficial en la entradilla, nada más empezar. No veo que vosotros hagáis lo mismo (o por lo menos en [[Gaztela-Mantxa]] o [[Madril]]). Entiéndeme, que tampoco me importa, pero es para señalar aquello de la paja en el ojo ajeno, y la viga en el propio. [[Lankide:Gaeddal|Gaeddal]] 15:00, 11 Otsaila 2010 (UTC)
:::Entiéndeme, no digo que no mencionéis el nombre oficial. Digo que nosotros estamos obligados a ponerlo en la entradilla, justo después del título en negrita; y además en la correspondiente tabla. Aunque insisto, no me parece una cuestión importante.
:::Lo que sí me ha parecido curioso es lo que me has comentado del caso-Ezquioga. No veo referencias en el artículo, y ni siquiera hay discusión sobre el tema. No sé de dónde se han sacado el topónimo, pero si crees que no aparece en ninguna de las fuentes que te he mencionado, yo iría a su discusión a comentarlo. Y por supuesto, caso de que no aparezca, habría que cambiar el título. [[Lankide:Gaeddal|Gaeddal]] 15:23, 11 Otsaila 2010 (UTC)
Kaixo Theklan,
Mila esker zure laguntzagaitik. Argazki batzuk sartzen nabil Commonsen baina gero ez dakit nola igo. Upload egiten dut baina argazkia tamaina oso haundian agertzen da eta ez dakit nola konfiguratu nik nahi dudan lekuan jartzeko eta nahi dudan tamainan. Idatzitako testuak wikitu behar ditudala ere esan didate eta azalpenak ikusi eta gero, ez nago ziur nola egin behar dudan. Bilbori buruzko wikipedia hartu dut erreferentzi gisa baina hor nabil jo ta ke. Bilboko orrian adibidez zutabetxoak agertzen dira, hau da l irudia: jñljkl.jpg, eta nik ezin dut hori egin. Gernikako Banderaren argazkia ere lortu dut baina ez dakit nola itsatsi.Egia esan galdera nahiko ditut, parkatuko didazu baina hasi berria naiz eta ... . Ibilian ibilian ziur ikasiko dudala wikipedia ondo erabiltzen.
Eskerrik asko,
papamanila. 2010eko otsailaren 11an
==Monoiko eta dioiko==
Kaixo, Theklan, mesedez begiratu [[Monoiko]] eta [[Dioiko]], eskarrik asko--[[Lankide:Bitor|Bitor]] 20:11, 11 Otsaila 2010 (UTC)
== Gregorio Ordóñez ==
Kaixo Theklan! Zergatik kendu duzu [[Gregorio Ordóñez]] artikuluan zegoen argazkia? --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|erantzun hemen]]) 11:14, 22 Otsaila 2010 (UTC)
:A bai! Hau hanka sartzea nirea... Barkatu! --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|erantzun hemen]]) 12:59, 22 Otsaila 2010 (UTC)
== Commonseko argazkiak ==
Kaixo Theklan,
duda bat daukat. Atzo Gernikako_Marijesiak.jpg izeneko irudi bat igo nuen Commonsera. Irudi hori nirea zela jarri nuen baina ez da horrela. Egia esan, autoreak irudia igotzeko arazorik ez duen arren lana berea dela azpimarratzea gustatuko litzaidake. Nola egin daiteke? Irudia erabiltzen uzten dit batetik baina ba ahal dago formarik irudia erabiltzeko eta egilea ere jartzeko zelan egin daiteke hori. Commonsen begiratzen nago baina galduta nabil.
Eskerrik asko
--[[Lankide:Papamanila|Papamanila]] 11:25, 25 Otsaila 2010 (UTC)
36qt7r2ar1701sx1y6olmig4cupw9lx
9975159
9974803
2024-11-20T14:22:21Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2010ko otsaila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2010ko otsaila]]» izenera aldatu du: Revert
9261957
wikitext
text/x-wiki
== Kokapen mapa ==
Iep! Begira dezakezu [http://eu.wikipedia.org/wiki/Txantiloi:Kokapen_mapa/ES-CL kokapenmapa honen] mugako koordenatuak? Eskerrikasko.--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 14:28, 4 Otsaila 2010 (UTC)
==Hosto iraunkor==
Kaixo Theklan, mesedez, artikulu hau begiratu: [[Hosto iraunkor]]. Esker anitz.--[[Lankide:Bitor|Bitor]] 20:27, 4 Otsaila 2010 (UTC)
== Bizitzaren zuhaitzaz ==
Kaixo, Theklan.
Oraintxe ikusi dut zure mezua, egia esan lan kontuak direla eta azken egunotan wikipediatik pittin bat deskonektatua egon naizelako...
Zure proposamena arras interesgarria iruditzen zait, nik ere behin baino gehiagotan ideia bera izan baitut. Badakit beste wikiproiektu batzuk martxan daudela, zergatik ez bat biologiaz?
Dakizunez, biologo naizenez atsegin dut gaia. Lan-eremu honetan ekarpenak egiten saiatu naiz, gehienbat mikrobiologia eta biokimika arloetan. Aldi berean, oraindik lan anitz geratzen dela ohartzen naiz. Denon aportazioak ongi etorriak izanen dira, eta agian wikiproiektu baten bitartez bultzadatxo bat eman genezaioke gaiari.
Hala ere, aitortu behar dizut wikiproiektuaren mamia ez dudala ezagutzen. Bertzalde, beldur pixka bat ere ematen dit, ez baitakit norainoko dedikazio eta exijentzia maila eskatzen du proiektu horrek. Alde horretatik ni, guztien antzera, denboraz ez nabil sobera aske. Kolaborazio eta ekarpenak egitea oso malgua da, denbora dudanean egiten ditut, baina lan metodiko eta egunerokoari heltzea zailago ikusten dut. Egiari zor.
Dena den gustatuko litzaidake zuk informazio pixka bat ematea pentsatu duzun wikiproiektu berri honetaz.
Agurrak, [[Lankide:Josu|Josu]] 21:51, 4 Otsaila 2010 (UTC)
== Erreferentziak eta JS ==
Baliteke hau interesatzea: [[:en:User:Mr.Z-man/refToolbar]]. Erreferentziak jartzeko ea norbaitek JavaScript bazekien galdetu zenuenetik bueltaka ibili naiz eta ingelesezko Wikipedian eskuragarri dagoen tresna hori aurkitu dut. Ez dakit ezagutzen zenuen edo telekinesia antzeko bat gertatu den.
Atzo gauean berandu xamar aurkitu nuen Mr.Z-man lankideak sortutako script hori. Gadget moduan erabili daiteke enWikipedian. Nik probatu dut eta ondo doa guretzako dagoen bezala balio ez arren. Gero [[:en:User:Apoc2400/refToolbar.js]] aurkitu nuen, aurrekoaren moldapen bat, pare bat berrikuntzarekin. Orain goizean denbora libre apur bat daukat eta saiatuko naiz aldaketa batzuk egiten guretzako erabilgarria izan dadin.
Esan nahi dizut baita ere Wikimedia erabilerraztasunaren inguruan lanean dabilela. Agian jakingo duzu, betaren rollo guztia. [http://usability.wikimedia.org/wiki/Main_Page Webgune honetan] irakur daitezke hainbat ideia. Interesatzen zaigun partetik badirudi erreferentziak modu erraz batean jartzeko tresna bat sortzeko nahia dagoela. Hor nonbaiten 2010eko apirila irakurri dudala esango nuke aldaketak sartzeko epe gisa. Beraz, ez dut uste tresna finko bat sortu beharko genukeenik baina goiko aurkikuntzen ostean adrenalina igo zait eta gauza batzuk ukitzera noa.
Ah! Nik ere ez dakit JavaScript baina "Copiar-pegar" eta "Prueba-error"ekin irtengo da zerbait. Abisatuko zaitut zerbait konkretua lortzen dudanean eta ordenagailuak ez badu esplotatzen. Nahi baduzu. --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 10:30, 5 Otsaila 2010 (UTC)
: Espero dut digestioa eginda etortzea ze hemen doaz berri gehiago. [[Lankide:Inorbez/refToolbar.js]] orrian duzu egin dudana. Itzuli eta moldatu bakarrik egin dut. Probatzea nahi baduzu gehitu ondorengoa zure [[Special:Mypage/monobook.js|monobook.js]]-n:
:<code><nowiki>importScript('Lankide:Inorbez/refToolbar.js');</nowiki></code>
:Hori egiten baduzu artikuluak aldatzera zoazenean [[Fitxategi:Erreferentzia txantiloi botoia.png]] ikonoa ikusiko duzu. Klikatu eta hortik aurrera logika erabili. Guzti hau zuk horrela nahi izatekotan. Esan dizut ez dakidala JS.
:Tresna hau erabiliz egin dudan lehen ekarpena: [http://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Songbird&action=historysubmit&diff=1406755&oldid=1398098 Songbird artikuluan]. Ez du eman arazorik. Bereziki gustatzen zaizkidan ezaugarri bi ditu: aurretik erabilitako izendun erreferentziak jartzeko modu erraz bat ("Izendun erreferentziak" bezala itzuli dudana) eta erroreak bilatzeko aukera. Esnea da. --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 17:59, 5 Otsaila 2010 (UTC)
:: Eskerrik asko baina oraindik ez dago martxan. Gainera, goiko tresna honekin bezala, txantiloiekin ere itzultze eta moldatze lanak bakarrik egin ditut. Segurtasun denbora bat pasata eta dena ondo badoa txokoan iragarri daiteke. --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 19:03, 5 Otsaila 2010 (UTC)
[[:Txantiloi:Erref behar]] eta [[:Txantiloi:Erreferentzia falta]] txantiloiak erabili ahal izateko beste aldaketa batzuk egin ditut. [[Special:Mypage/monobook.js|monobook.js]] birkargatzen baduzu botoi bi gehiago ikusiko dituzu. Ea zer deritzozun. --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 12:55, 7 Otsaila 2010 (UTC)
: Sefini. Nire aldetik nituen ideia guztiak gauzatu ditut. [[Txantiloi:Erreferentzia|Erreferentzia]], [[Txantiloi:Erref behar|Erref behar]], [[Txantiloi:Erreferentzia falta|Erreferentzia falta]] eta [[Txantiloi:Erreferentzia zerrenda|Erreferentzia zerrenda]] txantiloiekin lan egiteko aukera ematen du. Hau da, erreferentziekin lotutako guztia. Ondo baderitzozu txokoan mezu bat jar daiteke eta agian gadget bezala "instalatzeko" aukera eman. --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 14:25, 7 Otsaila 2010 (UTC)
:: Orain gadgetak erabiltzea posible denez hobeto izango litzateke zure monobook.js-tik "''incluir ("eu.wikipedia.org","Inorbez","refToolbar.js");''" ezabatzea. Egunen baten zerbait aldatzen bada edo... Tresna honi buruzko orria, ziurrenik jakingo duzun arren, [[Wikipedia:refToolbar]] da eta arazorik baduzu idatzi bere eztabaida orrian. --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 13:27, 21 Otsaila 2010 (UTC)
::: Orain duzun bezala [[Lankide:Inorbez/refToolbar.js]]-n dago zure iturria. Hobespenetan gadgeta markatzen baduzu, ordea, iturria [[MediaWiki:Gadget-refToolbar.js]] izango litzateke. Momentu honetan berdinak dira. Nik nire azpiorrialdea aldatu dezakedanez ez da horren segurua, egunen batean zerbait aldatu baitezaket eta funtzionatzeari utzi. MediaWikin dagoena, berriz, administratzaileek bakarrik aldatu dezakete. Segurtasunagatik esan dizut, baina nahi duzun bezala. --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 14:24, 21 Otsaila 2010 (UTC)
== Erreferentziak eta TheklanBot ==
Parte batetik baliteke lan pila bat kendu izana baina bestetik neure buruari galdetzen diot ea aldaketa guztiak ondo egin diren. Ez bada horrela nahaste ederra, orain denek baitute erreferentzia txantiloia. Aldagai kopurua ikaragarria da, baita giza faktorea ere. Zuk ondo geratu direla uste baduzu lasai geratuko naiz eta egindako aldaketak, grosso modo, zeintzuk diren esaten badidazu lasaiago oraindik. Bukatzen duzunean eh! --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 20:19, 5 Otsaila 2010 (UTC)
: Uff... Bueno, orain aurrera jarraitu behar dugu. Ziur bukaeran nahiko ondo geratzen dela. Hona egin beharreko aldaketak (batzuk), orokorrenak:
<pre>
author --> egilea
edition --> edizioa
serie --> bilduma
volume --> liburukia
page --> orrialdea
pages --> orrialdeak
accessdate --> sartze-data
format --> formatua
location --> lekua
cite web --> erreferentzia
cite book --> erreferentzia
web erreferentzia --> erreferentzia
liburu erreferentzia --> erreferentzia
</pre>
: [[Txantiloi:Cite web]], {{tx|Cite book}}, [[Txantiloi:Web erreferentzia]] eta [[Txantiloi:Liburu erreferentzia]] txantiloietan. Laurek ingelesezko parametroak dituzte. Esan bezala hau gutxi gorabeherako gida bat da, aldagai eta giza faktoreagatik. Kontuan izan behar dituzu '''hutsuneak''' (aurrean eta atzean), '''maiuskulak''', '''minuskulak''' eta abar. Hori laguntzeagatik gertatzen zaizu :-) --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 20:37, 5 Otsaila 2010 (UTC)
:: Ez ditut jarri baina pentsatzen nuen ulertuko zela. Zure lehenengo aldaketak ere egin behar ziren:
<pre>
name, first --> izena
surname, last --> abizena
title --> izenburua
publisher --> argitaletxea
year --> urtea
</pre>
:: Kontuz hutsune (aurrean eta atzean), maiuskula eta minuskulekin. '''C'''ite web, '''C'''ite book, '''W'''eb erreferentzia, '''L'''iburu erreferentzia... Benga, gero eta hobeto uzten ari gara (zara) eta. --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 22:13, 5 Otsaila 2010 (UTC)
::: Bizkorregi idatzi duzu mezua :-) Eta egin egin beharrekoa, honek itxaron dezake. --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 22:16, 5 Otsaila 2010 (UTC)
:::: Gehitu [[Txantiloi:Cita web]] zerrendara. --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 22:39, 5 Otsaila 2010 (UTC)
Ez dakit nola ez zaidan lehenago bururatu baina gaizki daudenak [[:Kategoria:Parametroak gaizki dituzten artikuluak|kategoria batean]] biltzeko moldatu dut erreferentzia txantiloia. Txantiloi hori duten artikuluetan bot-arekin aldaketa "fantasmak" egitea eskatzen dizut (hau da, gorde ezer aldatu gabe), horrela gaizki daudenak bertan agertuko dira. Izan ere, abantaila bat du; hutsune, maiuskula eta minuskulek ez dute eraginik eta denak kategorizatzen dira. Beste ideiarik edo planik? --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 10:14, 6 Otsaila 2010 (UTC)
: Ezingo nizuke zerrenda zehatz bat egin. Badirudi aurrean edo atzean hutsuneak dituzten parametroak aldatu gabe geratu direla. Bizko idatzi zenidan mezu hartan ez nizun ulertu zeinek ematen zituen arazoak, berdin da. Aldaketaren bat behar dutenak [[:Kategoria:Parametroak gaizki dituzten artikuluak|kategoria]] honetan bildu ditudala uste dut (79 artikulu momentu honetan). Txarrena da bertan ausaz bat aukeratzean itzulpenarekin ez dela nahikoa konturatzen zarela. Adibidez batzuetan <code>id = {{ISBN|978-84-7681-457-4}}</code> bezalako zerbait jartzen du eta komenigarria litzateke <code>isbn = 978-84-7681-457-4</code> bezala jartzea. Edo edukirik gabeko parametroak: <code>| lekua =</code>. Daten bat erdarazko formatuan...
: Esandakoa, aurrean edo atzean hutsuneak dituzten parametroak aldatu gabe geratu direla dirudi baina pertsona batek errepasatzea ez legoke gaizki. --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 17:13, 8 Otsaila 2010 (UTC)
:: Nik bai. Esango banizu estutasun batean jarriko nizuke? Bueno, jakin ezazu ez dela derrigorrezkoa laguntzea.
::* "coauthor"-entzako aukerarik onena eta zuzenena egile bakoitza banatzea litzateke, ahal bada bere abizen eta izenetan. abizena2, izena2, abizena3... Zerbaitegatik ezin bada "eginkide" edo "eginkideak" bezala itzuli daiteke.
::* "authorlink" -> "egile-lotura"
:: Egunean 10 egiten baditut, lasai egiteko diot, aste batean bukatzen dut eta ez gara Wikipedia osoa honetan aritu behar. Pa'la proxima, artikulu bat itzultzen duzunean edo, badakizkizu nola diren. --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 17:23, 8 Otsaila 2010 (UTC)
:::{{egina}} --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 19:45, 18 Otsaila 2010 (UTC)
== Kokapen mapa ==
Zuk sortu berri duzunarekin orain bi ditugu: [[:Txantiloi:Kokapen mapa/Lurra]] eta [[:Txantiloi:Kokapen mapa/Mundua]], kar kar--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 20:48, 5 Otsaila 2010 (UTC)
== WK-CA ==
Gabon. Katalanerazko Wikipediako Gus erabiltzaileak mezu hau utzi dit nere eztabaida orrian eta ni administratzailea ez naizenez zuei idaztea pentsatu dut:
Gràcies a vosaltres per escoltar. Gracias a vosotros por escuchar el rollo que os he metido. Tengo que pediros dos cosas, primera si queréis continuar hablando con nosotros lo hacemos de forma privada, mi e-mail és gnavarrob@uoc.edu y el de Joan Gomà que es nuestro Presidente jrgoma@gmail.com y pediros que el contenido de la pagina de la embajada donde hemos mantenido nuestra conversación no sea de libre acceso como lo es actualmente, te pido de trasmitirlo al resto de tus comapañeros/as.
Un cordial saludo
[http://ca.wikipedia.org/wiki/Usuari:Gus.dan Gus.dan] 22:25, 6 febrer 2010 (*UTC)
--[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 22:44, 2010ko otsailaren 6a (UTC)
:Ah, lasai Tekhlan, eskerrik asko, baina nik uste WK-CAT-ekin harremanak izan ezkero hoberena bi Wikipedietako administratzaileen artean izan ditzazuela da. Gero garrantzizko berriren bat bat baldin baduzue, jakinaraziko diguzue. Katalandarrak administratzailetzat hartu nau, baina mezu hori zuei idatzi behar zizuen, eta nik administratzaileoi kopiatu dizuet. Izan ongi.
:--[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] • [[Lankide eztabaida:Euskalduna|(esaidak hemen)]] 20:51, 2010ko otsailaren 7a (UTC)
== Atxikimendua ==
Kaixo, Theklan.
Mezu honen bitartez "Bizitzaren zuhaitza" wikiproiektuan parte hartuko dudala adierazten dizut.
Ahaleginak batu behar dugulakoan nago, denon artean euskarazko wikipedian Biologiak merezi duen tokia har dezan.
Bertzerik gabe, harremenetan egonen gara. Agurrak, [[Lankide:Josu|Josu]] 08:37, 7 Otsaila 2010 (UTC)
== Banderak ==
<nowiki>{{banderaikur}}</nowiki> eta <nowiki>{{banderatxo}}</nowiki> txantiloiak baino metodo hobeak daudela diozu zure lankide orrian. Zergatik? --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 17:38, 7 Otsaila 2010 (UTC)
: Ba ez dakit zuk proposatutakoa eta gaur egun ingelesezko Wikipedian darabilten metodoak loturarik duten baina inolako zalantzarik gabe oraingoa ez dela onena esan dezaket. Baliteke jakitea baina enWikipedian egiten dutena zera da, herrialde (edo bandera duen edozein leku geografiko) bakoitzaren datu-base bat sortu ([[:en:Template:Country data France]]) eta gero "flagicon" edo antzerako beste txantiloi batekin nahi duzun informazioa "atera".
: Abantailak baino ez ditu: ez dago herrialdearen kodea ezagutu beharrik. Baten Hegoafrikako bandera jarri behar izan dut eta... Bizantziar inperioaren kodea? [[:en:Template:Country data Byzantine Empire|Ez da behar]]. Nahi izatekotan ESP eta FRA bezalako ISO kodeak ere onartzen ditu.
: Datu-base horretan urte desberdinetako banderak erraz antolatu daitezke. <code><nowiki>{{flag|Spain|1506}}</nowiki></code> idaztean [[Fitxategi:Flag_of_New_Spain.svg|22px]] irudia agertzen da.
: Artikuluen behekaldean, erabilitako txantiloiak zerrendatzen diren lekua ere herenera murriztuko litzake. Orain "ESP" erabiltzean "ESP bandera" eta "ESP izena" ere badaude azpian. enWikipediako metodoarekin "flagicon" erabili behar da eta azpian nahi dituzun herrialde guztien datu-baseak zerrendatzen dira. NATO edo OTANgo partaideak: [http://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Ipar_Atlantikoko_Itunaren_Erakundea&action=submit eu] - [http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Members_of_NATO&action=submit en].
: Guzti honek zu orain egiten ari zaren lanean eragina izan dezakeelako esaten dizut. --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 18:49, 7 Otsaila 2010 (UTC)
:: Imajinatzen dut egin beharreko aldaketetan pentsatze hutsak buruko mina egin dezakeela baina nik ez dut ideia baztertuko. Baliteke azkenean ez egitea ezer baina bueltak emango dizkiot. --[[Lankide:Inorbez|Inorbez]] • [[Lankide eztabaida:Inorbez|(erantzunak hemen)]] 20:19, 7 Otsaila 2010 (UTC)
== Botak ==
Nire bota ez dabil ondo eta bete dezakezu [http://eu.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Bot-ak/Eskaerak#Kategoria_aldaketa eskaera hau?] Milesker.--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 14:17, 8 Otsaila 2010 (UTC)
== Argazkiak nola igo ==
kaixo Theklan Gernikari buruz dagoen informazioa errebisatzen ari naiz. Egin ditudan aldaketetan lotura bat jarri dut Gernika (margolana)tokira. Baina toki horretan ez da koadroaren irudia azaltzen. Nik nahi dudana da Gernikan bertan dagoen erreprodukzioaren irudi bat igotzea Gernika (margolana) tokira baina ez dakit nola egin. Gaztelerazko wikipedian badago irudi hori. Hori erabil dezaket??? nola egin???
Bestaldetik aldaketan egiten nabil baina ez dakit ondo noan ala ez. Nik gauzak aldatzen/hobetzen ditut eta kitto. Aldaketak agertzen dira. Beste leku baten jarri behar ditut aldaketok?? adibidez eztabaidan???
Aldez aurretik eskerrik asko
papamanila, 2010eko otsailaren 10ean
Mila esker Theklan, zeozer lortu dut baina ez dut irudiaren konfigurazioa ondo egiten zen ez zait gaztelerazkoa bezala ateratzen. Hala ere saiatuko naiz.
Ikusi dudanez, wikipedian ez dagoen beste edozein argazki erabiltzeko itzelezko protokoloa jarraitu behar da. Adibidez, nik Gernikako liburuxka turistikoetan erabilitako hainbat argazki ditut, eta horrek erabiltzeko ere horri guzti horrek zinatu behar??? hala bada egingo dut.
Eskerrik asko zure laguntzagaitik wiki hasi berrientzako ezinbestekoa.
Papa manila, 2010eko otsailak 10
Eskerrik asko Theklan. Momentuz Batzarretxeko argazki bat jarri dut beheko aldean argazkietan baina ez dut lortu nik nahi dudan lekuan agertzea. Argazkia oso oso handi agertzen da eta. Pixkanaka lortuko dut.
Orain beste arazo bat ere badut, idatzita dagoena antza wikitu beharra daukat, baina ez dakit nola egin. Begiratu dut estilo liburua eta linkak jarriko ditut baina adituagoa den batek wikeatu dezkake idatzitakoa???
Eskerrik asko
papamanila. 2010eko otsailaren 11an
== Tema topónimos y otros ==
Perdona que te responda aquí el off-topic sobre topónimos, pero es que creo que en la embajada ya no pintaba nada.
El tema es que no creo que estés intentando entender nuestra política, porque entonces te darías cuenta de que es muy parecida a la vuestra. Vosotros usáis como fuente de topónimos a Euskaltzaindia, mientras que wiki-es utiliza a la RAE.
Lo que no acabo de entender es por qué vuestra academia hace bien al decir Gastela-Mantxa, y la nuestra hace mal en decir Ezquioga. Y aunque así fuera, ambas son fuentes, y las Wikipedias no tenemos la culpa de lo que digan las fuentes.
Si algún día pasas por Albacete y les dices que son de Gastela-Mantxa, probablemente reaccionarán igual que si pasas por Ezkio-Itsaso y les hablas de Ezquioga-Ichaso. Y sin embargo, nadie se rasga las vestiduras por ello.
Sinceramente, no entiendo qué ha hecho la Wikipedia en español para que estéis tan predispuestos a atacarla. Tampoco entiendo qué hemos hecho los promotores del capítulo para que nos tratéis con semejantes prejuicios. Hemos ofrecido de todo, y en lo único en que no hemos cedido es en las reglas imperativas que vienen de arriba (del Chapters-COM). A cambio, lo máximo que hemos recibido ha sido un gesto de asco, y comentarios sobre la urticaria que producimos. [[Lankide:Gaeddal|Gaeddal]] 00:37, 11 Otsaila 2010 (UTC)
:Es decir, tenéis una política que sitúa como referencia a Euskaltzaindia. Nosotros tenemos una política que sitúa como referencia a la RAE. La RAE hace "castellanizaciones ridículas", y Euskaltzaindia hace "euskaldunizaciones ridículas". Si mañana Euskaltzaindia incluye Kadiz y Kordoba, los usaríais sin mayor problema (y bien que me parece).
:En este caso, obviamente, si un cordobés viene a wiki-eu a trasladar Kordoba a Córdoba, recibiría el mismo trato que si viene a trasladar Madril a Madrid. Sería tratado como un vándalo que está vulnerando las políticas.
:Por si acaso, te dejo las referencias que imponen las políticas de topónimos en wiki-es, por si crees que algún título está mal puesto:
#El topónimo tradicional castellano tal y como aparece en el Apéndice 3 de la ''Ortografía de la Real Academia'' (1999) y/o en el ''Diccionario panhispánico de dudas'' (2005).
#El topónimo tradicional castellano que aparezca registrado en al menos uno de estos diccionarios de topónimos:
#*Nieto Ballester: ''Breve diccionario de topónimos españoles''. Alianza, 1997. {{ISBN|8420694878}}
#*Celdrán Gomariz, Pancracio: ''Diccionario de topónimos españoles y sus gentilicios''. Espasa Calpe, 2002. {{ISBN|8467001461}}.
#El topónimo en castellano aportando [[WP:VER|fuentes acreditadas]] (Wikipedia Verificabilidad).
#El topónimo oficial del lugar en cuestión.
Por cierto, que nosotros tenemos por costumbre poner el nombre oficial en la entradilla, nada más empezar. No veo que vosotros hagáis lo mismo (o por lo menos en [[Gaztela-Mantxa]] o [[Madril]]). Entiéndeme, que tampoco me importa, pero es para señalar aquello de la paja en el ojo ajeno, y la viga en el propio. [[Lankide:Gaeddal|Gaeddal]] 15:00, 11 Otsaila 2010 (UTC)
:::Entiéndeme, no digo que no mencionéis el nombre oficial. Digo que nosotros estamos obligados a ponerlo en la entradilla, justo después del título en negrita; y además en la correspondiente tabla. Aunque insisto, no me parece una cuestión importante.
:::Lo que sí me ha parecido curioso es lo que me has comentado del caso-Ezquioga. No veo referencias en el artículo, y ni siquiera hay discusión sobre el tema. No sé de dónde se han sacado el topónimo, pero si crees que no aparece en ninguna de las fuentes que te he mencionado, yo iría a su discusión a comentarlo. Y por supuesto, caso de que no aparezca, habría que cambiar el título. [[Lankide:Gaeddal|Gaeddal]] 15:23, 11 Otsaila 2010 (UTC)
Kaixo Theklan,
Mila esker zure laguntzagaitik. Argazki batzuk sartzen nabil Commonsen baina gero ez dakit nola igo. Upload egiten dut baina argazkia tamaina oso haundian agertzen da eta ez dakit nola konfiguratu nik nahi dudan lekuan jartzeko eta nahi dudan tamainan. Idatzitako testuak wikitu behar ditudala ere esan didate eta azalpenak ikusi eta gero, ez nago ziur nola egin behar dudan. Bilbori buruzko wikipedia hartu dut erreferentzi gisa baina hor nabil jo ta ke. Bilboko orrian adibidez zutabetxoak agertzen dira, hau da l irudia: jñljkl.jpg, eta nik ezin dut hori egin. Gernikako Banderaren argazkia ere lortu dut baina ez dakit nola itsatsi.Egia esan galdera nahiko ditut, parkatuko didazu baina hasi berria naiz eta ... . Ibilian ibilian ziur ikasiko dudala wikipedia ondo erabiltzen.
Eskerrik asko,
papamanila. 2010eko otsailaren 11an
==Monoiko eta dioiko==
Kaixo, Theklan, mesedez begiratu [[Monoiko]] eta [[Dioiko]], eskarrik asko--[[Lankide:Bitor|Bitor]] 20:11, 11 Otsaila 2010 (UTC)
== Gregorio Ordóñez ==
Kaixo Theklan! Zergatik kendu duzu [[Gregorio Ordóñez]] artikuluan zegoen argazkia? --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|erantzun hemen]]) 11:14, 22 Otsaila 2010 (UTC)
:A bai! Hau hanka sartzea nirea... Barkatu! --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] ([[Lankide Eztabaida:Josugoni|erantzun hemen]]) 12:59, 22 Otsaila 2010 (UTC)
== Commonseko argazkiak ==
Kaixo Theklan,
duda bat daukat. Atzo Gernikako_Marijesiak.jpg izeneko irudi bat igo nuen Commonsera. Irudi hori nirea zela jarri nuen baina ez da horrela. Egia esan, autoreak irudia igotzeko arazorik ez duen arren lana berea dela azpimarratzea gustatuko litzaidake. Nola egin daiteke? Irudia erabiltzen uzten dit batetik baina ba ahal dago formarik irudia erabiltzeko eta egilea ere jartzeko zelan egin daiteke hori. Commonsen begiratzen nago baina galduta nabil.
Eskerrik asko
--[[Lankide:Papamanila|Papamanila]] 11:25, 25 Otsaila 2010 (UTC)
36qt7r2ar1701sx1y6olmig4cupw9lx
Lankide eztabaida:Theklan/2010ko martxoa
3
141069
9974802
1589929
2024-11-20T14:09:42Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2010ko martxoa]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2010ko martxoa]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
1589929
wikitext
text/x-wiki
== Badok.info ==
Arratsaldeon, Theklan. Badok.info webgune horretako argazkiak Commonsera igo al daitezke, edota testua bakarrik kopiatu al liteke? Txomin Artolaren artikuluari bere argazki bat jarri nahi baidiot. Eskuminak. -[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 17:03, 2010ko martxoaren 4a (UTC)
== Commons-basque country dela eta ==
Kaixo, Theklan. Commonsera argazki batzuk igotzen aritu naiz: pankartak, basque politics kategorian, eta gero bizikletak, Bicycles in basque Country kategorian (nik sortua), basque country barnean. batek mezua igorri dit esanez, lower kategoriak (eae, gipuzkoa, ...) erabiltzeko. Ez dut oso ongi ulertzen, basque country kategoriako eztabaida irakurtzen egon naiz, baina ez dut oso ongi ulertu. Ikusi dut parte hartu zenuela bere momentuan. zer gertatzen da? ezin dela sortu category:basque country horretan, category:trees in the basque country kategoria bat, adibidez? Eta orduan category:trees of the basque country non sartu behar da? Akaso ezin da kategoria hori sortu?, ez duguta jarriko category:trees of the basque country (spain) edo category:trees of the basque autonomous community, zentzugabea da ta! Zure argibideen zai. Nahi baduzu kontsultatu, han Joxemai4 naiz.--[[Lankide:Joxemai|Joxemai]]; <small>[[Lankide eztabaida:Joxemai|(erantzunak)]]</small> 17:17, 4 Martxoa 2010 (UTC)
==Landatutako landareen zerrenda==
Kaixo Theklan, mesedez, begiratu [[Landatutako landareen zerrenda]]. Eskarrik asko!--[[Lankide:Bitor|Bitor]] 18:43, 7 Martxoa 2010 (UTC)
== Galdera ==
Arratsaldeon, Theklan. Galdera natekin natorkizu. Jada ia [[Wikipedia:Txokoa/azalaren_proposamena_(2009)/Euskalduna|azal berriaren eredua burututa dago]], baina zerataz jabetu naiz, adibidez Euskarazko Wikipediaren azal nagusiaren ogialdean Azala hitza agertzen da (baita [http://an.wikipedia.org/wiki/Portalada Aragoierazkoan "Portalada"], [http://ast.wikipedia.org/wiki/Portada Asturierazkoan "Portada"]...). Nere iritziz hori estetikoki nahiko itsusia edo "kutrea" gelditzen dela iruditzen zait, aukeran goian batere hitzik ez agertzea ederragoa eta txukunagoa gelditzen dela iruditzen zait (adibidez: [http://en.wikipedia.org/wiki/Main_Page Ingelera], [http://es.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Portada Gaztelania], [http://ca.wikipedia.org/wiki/Portada Katalan], [http://de.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Hauptseite Alemana], etab... Wikipedien azaletan bezala, goialdean Ongi etorri eta gainontzeko azala, "Main Page" edo "Portada" jartzen ez duela). Hori nola ezabatu edo moldatu liteken ba al dakizu? Edota ezagutzen al duzu hori moldatzen dakien norbait? Gero arte. --[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 15:57, 15 Martxoa 2010 (UTC)
:Eskerrik asko, Theklan. Ordainetan noizbait zure herritik igaro ezkero, garagargo batera gonbidatuko zaitut :P -[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 22:56, 2010 martxoaren 15a (UTC)
::Bestalde, zer orrialde da ba commons.css hori? Non dago? -[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 23:12, 2010 martxoaren 15a (UTC)
:::[[:en:MediaWiki:Monobook.css|Ingelerazko orridaldean]] aldaketak ikusgai izan daitezen 31 egun ere igaro daitezkela jartzen du: ea zer jazotzen den. Esker mila. -[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 15:29, 2010 martxoaren 16a (UTC)
::::Zure gaurko [[Wikipedia eztabaida:Txokoa/azalaren_proposamena_(2009)/Euskalduna|mezu hau irakurri berri dut]], nik ere gaur bertan Txokoako Albisteak atalean [[Wikipedia:Txokoa/Albisteak|mezu hau jarri berri dut]]. Ea aste honetan gai hau behin-betiko bideratzen dugun. -[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 21:42, 2010 martxoaren 17a (UTC)
Galdera bat: zuri azabl berria agertzean "Berriak" atala ongi agertzen al zaizu? Niri ez. -[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 14:38, 2010 martxoaren 18a (UTC)
:Arratsaldeon, Theklan. Oraingoan ere gai honekin nator: jada epe jakin bat iragan da eta oraindik azal nagusian "Azala" izenburua agertzen da, nere ustez oraindik agindu edo komando baten faltan dago. Ingelesezko eta gaztelerazko Wikipediak ikusi ondoren nere ustez komandoa hau izan liteke: body.page-Main_Page h1.firstHeading { display: none !important;} (ingelerazkoan), body.page-Wikipedia_Portada h1.firstHeading { display:none; } (gaztelerazkoan), body.page-Príomhleathanach h1.firstHeading { display: none !important;} (irlanderaz)...</br>
:Euskaraz beharbada body.page-Azala h1.firstHeading { display: none !important;} beharko luke... hori hala den frogarik egin al liteke? -[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 17:28, 2010 apirilaren 8a (UTC)
== Garai ==
Kaixo Theklan,
[[Garai]]arikuloan aldaketa batzuk egin ditut. Emango zenioke begiralditxo bat, mesedez?
Mila esker
5gcbm9kmozsu7yql5ae7q5nwdl4m6e5
9975161
9974802
2024-11-20T14:22:25Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2010ko martxoa]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2010ko martxoa]]» izenera aldatu du: Revert
1589929
wikitext
text/x-wiki
== Badok.info ==
Arratsaldeon, Theklan. Badok.info webgune horretako argazkiak Commonsera igo al daitezke, edota testua bakarrik kopiatu al liteke? Txomin Artolaren artikuluari bere argazki bat jarri nahi baidiot. Eskuminak. -[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 17:03, 2010ko martxoaren 4a (UTC)
== Commons-basque country dela eta ==
Kaixo, Theklan. Commonsera argazki batzuk igotzen aritu naiz: pankartak, basque politics kategorian, eta gero bizikletak, Bicycles in basque Country kategorian (nik sortua), basque country barnean. batek mezua igorri dit esanez, lower kategoriak (eae, gipuzkoa, ...) erabiltzeko. Ez dut oso ongi ulertzen, basque country kategoriako eztabaida irakurtzen egon naiz, baina ez dut oso ongi ulertu. Ikusi dut parte hartu zenuela bere momentuan. zer gertatzen da? ezin dela sortu category:basque country horretan, category:trees in the basque country kategoria bat, adibidez? Eta orduan category:trees of the basque country non sartu behar da? Akaso ezin da kategoria hori sortu?, ez duguta jarriko category:trees of the basque country (spain) edo category:trees of the basque autonomous community, zentzugabea da ta! Zure argibideen zai. Nahi baduzu kontsultatu, han Joxemai4 naiz.--[[Lankide:Joxemai|Joxemai]]; <small>[[Lankide eztabaida:Joxemai|(erantzunak)]]</small> 17:17, 4 Martxoa 2010 (UTC)
==Landatutako landareen zerrenda==
Kaixo Theklan, mesedez, begiratu [[Landatutako landareen zerrenda]]. Eskarrik asko!--[[Lankide:Bitor|Bitor]] 18:43, 7 Martxoa 2010 (UTC)
== Galdera ==
Arratsaldeon, Theklan. Galdera natekin natorkizu. Jada ia [[Wikipedia:Txokoa/azalaren_proposamena_(2009)/Euskalduna|azal berriaren eredua burututa dago]], baina zerataz jabetu naiz, adibidez Euskarazko Wikipediaren azal nagusiaren ogialdean Azala hitza agertzen da (baita [http://an.wikipedia.org/wiki/Portalada Aragoierazkoan "Portalada"], [http://ast.wikipedia.org/wiki/Portada Asturierazkoan "Portada"]...). Nere iritziz hori estetikoki nahiko itsusia edo "kutrea" gelditzen dela iruditzen zait, aukeran goian batere hitzik ez agertzea ederragoa eta txukunagoa gelditzen dela iruditzen zait (adibidez: [http://en.wikipedia.org/wiki/Main_Page Ingelera], [http://es.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Portada Gaztelania], [http://ca.wikipedia.org/wiki/Portada Katalan], [http://de.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Hauptseite Alemana], etab... Wikipedien azaletan bezala, goialdean Ongi etorri eta gainontzeko azala, "Main Page" edo "Portada" jartzen ez duela). Hori nola ezabatu edo moldatu liteken ba al dakizu? Edota ezagutzen al duzu hori moldatzen dakien norbait? Gero arte. --[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 15:57, 15 Martxoa 2010 (UTC)
:Eskerrik asko, Theklan. Ordainetan noizbait zure herritik igaro ezkero, garagargo batera gonbidatuko zaitut :P -[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 22:56, 2010 martxoaren 15a (UTC)
::Bestalde, zer orrialde da ba commons.css hori? Non dago? -[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 23:12, 2010 martxoaren 15a (UTC)
:::[[:en:MediaWiki:Monobook.css|Ingelerazko orridaldean]] aldaketak ikusgai izan daitezen 31 egun ere igaro daitezkela jartzen du: ea zer jazotzen den. Esker mila. -[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 15:29, 2010 martxoaren 16a (UTC)
::::Zure gaurko [[Wikipedia eztabaida:Txokoa/azalaren_proposamena_(2009)/Euskalduna|mezu hau irakurri berri dut]], nik ere gaur bertan Txokoako Albisteak atalean [[Wikipedia:Txokoa/Albisteak|mezu hau jarri berri dut]]. Ea aste honetan gai hau behin-betiko bideratzen dugun. -[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 21:42, 2010 martxoaren 17a (UTC)
Galdera bat: zuri azabl berria agertzean "Berriak" atala ongi agertzen al zaizu? Niri ez. -[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 14:38, 2010 martxoaren 18a (UTC)
:Arratsaldeon, Theklan. Oraingoan ere gai honekin nator: jada epe jakin bat iragan da eta oraindik azal nagusian "Azala" izenburua agertzen da, nere ustez oraindik agindu edo komando baten faltan dago. Ingelesezko eta gaztelerazko Wikipediak ikusi ondoren nere ustez komandoa hau izan liteke: body.page-Main_Page h1.firstHeading { display: none !important;} (ingelerazkoan), body.page-Wikipedia_Portada h1.firstHeading { display:none; } (gaztelerazkoan), body.page-Príomhleathanach h1.firstHeading { display: none !important;} (irlanderaz)...</br>
:Euskaraz beharbada body.page-Azala h1.firstHeading { display: none !important;} beharko luke... hori hala den frogarik egin al liteke? -[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 17:28, 2010 apirilaren 8a (UTC)
== Garai ==
Kaixo Theklan,
[[Garai]]arikuloan aldaketa batzuk egin ditut. Emango zenioke begiralditxo bat, mesedez?
Mila esker
5gcbm9kmozsu7yql5ae7q5nwdl4m6e5
Lankide eztabaida:Theklan/2010ko apirila
3
141070
9974797
1589931
2024-11-20T14:09:41Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2010ko apirila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2010ko apirila]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
1589931
wikitext
text/x-wiki
== Ohar metatxantiloia ==
Txantiloia beste wikietan jarrita dago eta gurera ekartzea pentsatu nuen. Irakurri [[Lankide eztabaida:Josugoni|Josugoni]]-ren eztabaida orrian utzi dudan mezua.--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 09:37, 8 Apirila 2010 (UTC)
== Katamotz... ==
Ipar-katamotza katamotz mota bat izango da, ezta? --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 15:25, 8 Apirila 2010 (UTC)
:Ados. Berbiderapena, orduan, "Katamotz" artikulua egin bitartean utz daiteke. Ondo segi! --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 16:53, 8 Apirila 2010 (UTC)
== Azala ==
Gabon, Theklan. Oraingoan ere gai honekin nator: jada epe jakin bat iragan da eta oraindik azal nagusian "Azala" izenburua agertzen da, nere ustez oraindik agindu edo komando baten faltan dago. Ingelesezko eta gaztelerazko Wikipediak ikusi ondoren nere ustez komandoa hau izan liteke: body.page-Main_Page h1.firstHeading { display: none !important;} (ingelerazkoan), body.page-Wikipedia_Portada h1.firstHeading { display:none; } (gaztelerazkoan), body.page-Príomhleathanach h1.firstHeading { display: none !important;} (irlanderaz)...</br>
:Euskaraz beharbada '''body.page-Azala h1.firstHeading { display: none !important;}''' beharko luke... hori hala den frogarik egin al liteke? -[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 21:10, 2010 apirilaren 8a (UTC)
::Aizu, ez dakit zeinek eta nola egin duzuen, baina orain bai, orain Euskarazko Wikipediaren azala nire ustez txapela kentzeko moduan dago. Zorionak! -[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 0:52, 2010 apirilaren 10a (UTC)
:::Joño... An13sa jauna izan da... -[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 1:35, 2010 apirilaren 10a (UTC)
Ez dut ezertxo ere ulertzen, orain berriz agertzen zait. -[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 1:49, 2010 apirilaren 10a (UTC)
:Bai, zuik diozun bezala ctr+5 botoiei sakatuta ez da agertzen. Eskerrik asko. -[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 2:47, 2010 apirilaren 10a (UTC)
== Biologia eta Medikuntzari buruzko Wikiproiektua ==
Kaixo, Theklan!
Zuk abian jarri zenuen Biologia eta Medikuntzari buruzko Wikiproiektua bultzatzekotan, Euskadiko Biologo-elkartearen aldizkari ofizialean ohartxo bat jartzea bururatu zait. Euskadiko Biologo-Elkartearen partaidea naizenez, dugun aldizkari ofiziala erabiliko dut biologo euskaldunak gure Wikipedian parte har dezaten animatzeko.
Ongi iruditzen zaizu? Bertze ideiaren bat?
Agurrak, [[Lankide:Josu|Josu]] 13:26, 10 Apirila 2010 (UTC)
==Euskal-Aragoiar Topaketa==
Kaixo Theklan! Hemos fijado pues el día de la trobada en [[:an:Wikipedia:Trobadas/I Trobada Internacional Euskoaragonesa|Pamplona el sábado 24 de abril]] ya que nos va bien a todos. En principio de la wiki aragonesa iremos 3, [[an:Usuario:Manuel Trujillo Berges|Manuel Trujillo]], [[:an:Usuario:EBRO|EBRO]] y yo (a ver si consigo que se anime alguien más :-D), además también me ha dicho que quiere venir [[:es:Usuario:Miguillen|Miguillen]] que es de la wiki española, pero vive en Pamplona. Como aún no sabemos si iremos desde Zaragoza (y Manuel desde Barcelona) en bus, en tren o en coche ya iremos quedando en un sitio y hora concreta a partir de esta semana o la que viene cuando sepamos a que estación vamos (o si fuesemos en coche pues ya se puede quedar donde tu nos digas). A ver si alguien más de la wiki vasca se anima a venir también, sobre todo si conoces gente de Pamplona o Nafarroa que les puede ser más fácil venir :-) Ya iremos hablando pues para concretar. Saludos --[[Lankide:Willtron|Willtron]] 19:58, 10 Apirila 2010 (UTC)
==Bandaloa blokeatzea==
Kaixo, Theklan. Badirudi 83.230.226.195 IP zenbakia duen anonimo hori berriz blokeatu beharko duzuela...
[[Lankide:Xabier Armendaritz|Xabier Armendaritz]] 10:07, 14 Apirila 2010 (UTC)
== Banderak ==
Epa Theklan! Aspaldian bazterrean utzi dugun [http://eu.wikipedia.org/wiki/Wikiproiektu:Banderak banderen wikiproiektuari] bultzada emango al diogu? Lortu dut ''nongo'' parametroarena, horretarako {{tx|banderanongo}} sortu dut ea zer iruditzen. Zure erantzunaren zain geratzen naiz. Ondo segi! --[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 19:05, 15 Apirila 2010 (UTC)
:Lehenengo honekin hasi beharko genuke:
:*Herrialde bakoitzarentzat {{tx|herrialde info Espainia}} motako txantiloia sortu, bertan herrialde horren bandera guztiak gordetzen dira
:*{{tx|banderanongo}} txantiloia herrialde guztien zerrendarekin osatu
:Horrekin uste dut hasteko badugula lana. Herrialde info txantiloiak ingelesezkotik kopiatu daitezke zuzenean eta ondoren bot-arekin itzuli.--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 19:15, 15 Apirila 2010 (UTC)
== Aljebra ==
Kaixo, Theklan. Ikusi dut oinarrizko aljebra aljebra kategoriara aldatu duzula. Oinarrizko aljebra hutsik dago oraingoz, baina bete ahala irizpide orokorra artikulu bat izen bereko kategorian sartzea da (gehienetan behintzat horrela ikusten dut wikipedia ''handietan''). Beraz, nire iritziz, gero aldatzen (eta gogoratzen) ez ibiltzeagatik, orain bertan sartzea iruditzen zait egokiena.--[[Lankide:Joxemai|Joxemai]]; <small>[[Lankide eztabaida:Joxemai|(erantzunak)]]</small> 14:51, 16 Apirila 2010 (UTC)
== Europako Bisonte ==
Aupa berriro ere!
Aizu, antza Europako bisontearen egoera kaltebera da, hau da, VU, baina ez dakit nola jarri. Egingo al dusu zuk.
Ondo segi.
--Gorritxiki 11:49, 17 Apirila 2010 (UTC)
Eta egoera Larria (CR) nola jartzen da?, Perzwalski zaldiaren artikuloan jartzeko
Eskerrik asko!--Gorritxiki 12:09, 17 Apirila 2010 (UTC)
== Nafarroako Merindadeak Commons-en ==
Iepe! Agian elkarrizketa [http://commons.wikimedia.org/wiki/Category_talk:Eskualdeak_of_Navarre hau] interesatuko zaizu. Ondo segi.--[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 11:05, 18 Apirila 2010 (UTC)
== Eskaria ==
Gabon Theklan. Eskari bat egin nahiko nuke: Aste honetan [http://el.wikipedia.org/ Grezierazko Wikipediak] 50.000 artikuluen muga igaro du, hortaz, nere ustez Euskarazko Wikipediako azal nagusiaren behealdeko ''wikipedia nagusienen'' atalean 50.000 artikulu baino gehiago diztuzten Wikipedien taldean jarri behako genuke. Bestalde, 250.000 artikulu baino gehiago dituzten Wikipedien taldea abedez ordenatua dago, baina nere iritziz [http://ru.wikipedia.org/ Errusierazko Wikipedia] lekuz gaizki kokatua dago, E hizkiarekin hasten denez, denetan aurrena eta [http://fr.wikipedia.org/ Frantsesezko Wikipediaren] (F) aurretik egon beharko lukeelako. Gero arte.</br>-[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 21:23, 2010ko apirilaren 19a (UTC)
:Eskerrik asko. Zu ere ondo izan. -[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 22:05, 2010ko apirilaren 19a (UTC)
::Ohar bat besterik ez. Arazo bat dago: Grezierazko Wikipediako lotura sakatu eta Hebraierazko Wikipedia agertzen da. Eskerrik asko berriz ere.-[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 23:55, 2010ko apirilaren 19a (UTC)
==Trobada==
Hola Theklan! Pues entonces al final vamos a retrasar la trobada...a ver si más adelante más gente se va animando ir. En la wiki aragonesa además dos de los que iban a ir al final no pueden,...asi que ibamos a estar pocos también. Ya seguiremos en contacto para ver cuando lo organizamos. Saludos --[[Lankide:Willtron|Willtron]] 22:59, 19 Apirila 2010 (UTC)
== Nabarmendutako artikulua ==
Kaixo, Theklan, zer moduz?
Galdera daukat. [[Bakterio]] artikulua nabarmendutako artikuluen artean egoten da aspalditik, baina ohartu naiz ez daukala izartxoa eskubiko goikaldean, bertzeak bezala.
Zer dela eta?
Gaiaz aldatuz, hurrengo larunbatean bilduko al zarete Iruñean Aragoiko Wikipediakoekin? Zoritxarrez, nik egun horretan bertze konpromezu bat daukat, eta ezinezkoa egiten zait joatea, gustura joango nintzateke bertzela. Beno, bilera egiten baduzue jakinaren gainean izanen gaituzu, ea informazio-trukaketa aberasgarria den bi aldeentzat.
Ongi bizi. [[Lankide:Josu|Josu]] 19:48, 20 Apirila 2010 (UTC)
== Choretto ==
Zergatik ezabatu duzu nik egindako ''Choretto''ri buruzko artikulua?
== [[Sagardo]] ==
Hori jada ez dakit. Ez naiz lizentzietan oso jakituna eta zuen erabakiaren esku uzten dut. --[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] [[Lankide eztabaida:Euskalduna|<small>(esaidak hemen)</small>]] 21:04, 25 Apirila 2010 (UTC)
3gkkyllbefurty8ueapmqv0i1nmxgqs
9975172
9974797
2024-11-20T14:25:56Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2010ko apirila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2010ko apirila]]» izenera aldatu du: Revert
1589931
wikitext
text/x-wiki
== Ohar metatxantiloia ==
Txantiloia beste wikietan jarrita dago eta gurera ekartzea pentsatu nuen. Irakurri [[Lankide eztabaida:Josugoni|Josugoni]]-ren eztabaida orrian utzi dudan mezua.--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 09:37, 8 Apirila 2010 (UTC)
== Katamotz... ==
Ipar-katamotza katamotz mota bat izango da, ezta? --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 15:25, 8 Apirila 2010 (UTC)
:Ados. Berbiderapena, orduan, "Katamotz" artikulua egin bitartean utz daiteke. Ondo segi! --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 16:53, 8 Apirila 2010 (UTC)
== Azala ==
Gabon, Theklan. Oraingoan ere gai honekin nator: jada epe jakin bat iragan da eta oraindik azal nagusian "Azala" izenburua agertzen da, nere ustez oraindik agindu edo komando baten faltan dago. Ingelesezko eta gaztelerazko Wikipediak ikusi ondoren nere ustez komandoa hau izan liteke: body.page-Main_Page h1.firstHeading { display: none !important;} (ingelerazkoan), body.page-Wikipedia_Portada h1.firstHeading { display:none; } (gaztelerazkoan), body.page-Príomhleathanach h1.firstHeading { display: none !important;} (irlanderaz)...</br>
:Euskaraz beharbada '''body.page-Azala h1.firstHeading { display: none !important;}''' beharko luke... hori hala den frogarik egin al liteke? -[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 21:10, 2010 apirilaren 8a (UTC)
::Aizu, ez dakit zeinek eta nola egin duzuen, baina orain bai, orain Euskarazko Wikipediaren azala nire ustez txapela kentzeko moduan dago. Zorionak! -[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 0:52, 2010 apirilaren 10a (UTC)
:::Joño... An13sa jauna izan da... -[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 1:35, 2010 apirilaren 10a (UTC)
Ez dut ezertxo ere ulertzen, orain berriz agertzen zait. -[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 1:49, 2010 apirilaren 10a (UTC)
:Bai, zuik diozun bezala ctr+5 botoiei sakatuta ez da agertzen. Eskerrik asko. -[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 2:47, 2010 apirilaren 10a (UTC)
== Biologia eta Medikuntzari buruzko Wikiproiektua ==
Kaixo, Theklan!
Zuk abian jarri zenuen Biologia eta Medikuntzari buruzko Wikiproiektua bultzatzekotan, Euskadiko Biologo-elkartearen aldizkari ofizialean ohartxo bat jartzea bururatu zait. Euskadiko Biologo-Elkartearen partaidea naizenez, dugun aldizkari ofiziala erabiliko dut biologo euskaldunak gure Wikipedian parte har dezaten animatzeko.
Ongi iruditzen zaizu? Bertze ideiaren bat?
Agurrak, [[Lankide:Josu|Josu]] 13:26, 10 Apirila 2010 (UTC)
==Euskal-Aragoiar Topaketa==
Kaixo Theklan! Hemos fijado pues el día de la trobada en [[:an:Wikipedia:Trobadas/I Trobada Internacional Euskoaragonesa|Pamplona el sábado 24 de abril]] ya que nos va bien a todos. En principio de la wiki aragonesa iremos 3, [[an:Usuario:Manuel Trujillo Berges|Manuel Trujillo]], [[:an:Usuario:EBRO|EBRO]] y yo (a ver si consigo que se anime alguien más :-D), además también me ha dicho que quiere venir [[:es:Usuario:Miguillen|Miguillen]] que es de la wiki española, pero vive en Pamplona. Como aún no sabemos si iremos desde Zaragoza (y Manuel desde Barcelona) en bus, en tren o en coche ya iremos quedando en un sitio y hora concreta a partir de esta semana o la que viene cuando sepamos a que estación vamos (o si fuesemos en coche pues ya se puede quedar donde tu nos digas). A ver si alguien más de la wiki vasca se anima a venir también, sobre todo si conoces gente de Pamplona o Nafarroa que les puede ser más fácil venir :-) Ya iremos hablando pues para concretar. Saludos --[[Lankide:Willtron|Willtron]] 19:58, 10 Apirila 2010 (UTC)
==Bandaloa blokeatzea==
Kaixo, Theklan. Badirudi 83.230.226.195 IP zenbakia duen anonimo hori berriz blokeatu beharko duzuela...
[[Lankide:Xabier Armendaritz|Xabier Armendaritz]] 10:07, 14 Apirila 2010 (UTC)
== Banderak ==
Epa Theklan! Aspaldian bazterrean utzi dugun [http://eu.wikipedia.org/wiki/Wikiproiektu:Banderak banderen wikiproiektuari] bultzada emango al diogu? Lortu dut ''nongo'' parametroarena, horretarako {{tx|banderanongo}} sortu dut ea zer iruditzen. Zure erantzunaren zain geratzen naiz. Ondo segi! --[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 19:05, 15 Apirila 2010 (UTC)
:Lehenengo honekin hasi beharko genuke:
:*Herrialde bakoitzarentzat {{tx|herrialde info Espainia}} motako txantiloia sortu, bertan herrialde horren bandera guztiak gordetzen dira
:*{{tx|banderanongo}} txantiloia herrialde guztien zerrendarekin osatu
:Horrekin uste dut hasteko badugula lana. Herrialde info txantiloiak ingelesezkotik kopiatu daitezke zuzenean eta ondoren bot-arekin itzuli.--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 19:15, 15 Apirila 2010 (UTC)
== Aljebra ==
Kaixo, Theklan. Ikusi dut oinarrizko aljebra aljebra kategoriara aldatu duzula. Oinarrizko aljebra hutsik dago oraingoz, baina bete ahala irizpide orokorra artikulu bat izen bereko kategorian sartzea da (gehienetan behintzat horrela ikusten dut wikipedia ''handietan''). Beraz, nire iritziz, gero aldatzen (eta gogoratzen) ez ibiltzeagatik, orain bertan sartzea iruditzen zait egokiena.--[[Lankide:Joxemai|Joxemai]]; <small>[[Lankide eztabaida:Joxemai|(erantzunak)]]</small> 14:51, 16 Apirila 2010 (UTC)
== Europako Bisonte ==
Aupa berriro ere!
Aizu, antza Europako bisontearen egoera kaltebera da, hau da, VU, baina ez dakit nola jarri. Egingo al dusu zuk.
Ondo segi.
--Gorritxiki 11:49, 17 Apirila 2010 (UTC)
Eta egoera Larria (CR) nola jartzen da?, Perzwalski zaldiaren artikuloan jartzeko
Eskerrik asko!--Gorritxiki 12:09, 17 Apirila 2010 (UTC)
== Nafarroako Merindadeak Commons-en ==
Iepe! Agian elkarrizketa [http://commons.wikimedia.org/wiki/Category_talk:Eskualdeak_of_Navarre hau] interesatuko zaizu. Ondo segi.--[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 11:05, 18 Apirila 2010 (UTC)
== Eskaria ==
Gabon Theklan. Eskari bat egin nahiko nuke: Aste honetan [http://el.wikipedia.org/ Grezierazko Wikipediak] 50.000 artikuluen muga igaro du, hortaz, nere ustez Euskarazko Wikipediako azal nagusiaren behealdeko ''wikipedia nagusienen'' atalean 50.000 artikulu baino gehiago diztuzten Wikipedien taldean jarri behako genuke. Bestalde, 250.000 artikulu baino gehiago dituzten Wikipedien taldea abedez ordenatua dago, baina nere iritziz [http://ru.wikipedia.org/ Errusierazko Wikipedia] lekuz gaizki kokatua dago, E hizkiarekin hasten denez, denetan aurrena eta [http://fr.wikipedia.org/ Frantsesezko Wikipediaren] (F) aurretik egon beharko lukeelako. Gero arte.</br>-[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 21:23, 2010ko apirilaren 19a (UTC)
:Eskerrik asko. Zu ere ondo izan. -[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 22:05, 2010ko apirilaren 19a (UTC)
::Ohar bat besterik ez. Arazo bat dago: Grezierazko Wikipediako lotura sakatu eta Hebraierazko Wikipedia agertzen da. Eskerrik asko berriz ere.-[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 23:55, 2010ko apirilaren 19a (UTC)
==Trobada==
Hola Theklan! Pues entonces al final vamos a retrasar la trobada...a ver si más adelante más gente se va animando ir. En la wiki aragonesa además dos de los que iban a ir al final no pueden,...asi que ibamos a estar pocos también. Ya seguiremos en contacto para ver cuando lo organizamos. Saludos --[[Lankide:Willtron|Willtron]] 22:59, 19 Apirila 2010 (UTC)
== Nabarmendutako artikulua ==
Kaixo, Theklan, zer moduz?
Galdera daukat. [[Bakterio]] artikulua nabarmendutako artikuluen artean egoten da aspalditik, baina ohartu naiz ez daukala izartxoa eskubiko goikaldean, bertzeak bezala.
Zer dela eta?
Gaiaz aldatuz, hurrengo larunbatean bilduko al zarete Iruñean Aragoiko Wikipediakoekin? Zoritxarrez, nik egun horretan bertze konpromezu bat daukat, eta ezinezkoa egiten zait joatea, gustura joango nintzateke bertzela. Beno, bilera egiten baduzue jakinaren gainean izanen gaituzu, ea informazio-trukaketa aberasgarria den bi aldeentzat.
Ongi bizi. [[Lankide:Josu|Josu]] 19:48, 20 Apirila 2010 (UTC)
== Choretto ==
Zergatik ezabatu duzu nik egindako ''Choretto''ri buruzko artikulua?
== [[Sagardo]] ==
Hori jada ez dakit. Ez naiz lizentzietan oso jakituna eta zuen erabakiaren esku uzten dut. --[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] [[Lankide eztabaida:Euskalduna|<small>(esaidak hemen)</small>]] 21:04, 25 Apirila 2010 (UTC)
3gkkyllbefurty8ueapmqv0i1nmxgqs
Lankide eztabaida:Theklan/2010ko maiatza
3
142887
9974801
1625867
2024-11-20T14:09:42Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2010ko maiatza]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2010ko maiatza]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
1625867
wikitext
text/x-wiki
== [[Matxinbenta (Beasain)]] ==
Kaixo, Theklan. Artikulu horretan, ez dut jakin esaldi hau nola ulertu: «[[Atxabal]] mendiaren eta [[Samiño-Izazpi]] mendilerroaren arteko haranean hedatzen da». Zein da hor subjektua? Uste dut ibaia dela, baina ez dut oso mapa onik eskura.
Beraz, oraingoz kendu egin dut esaldia: jar iezaiozu subjektua eta txertatu berriro artikuluan, mesedez. Ondo izan. --[[User:Xabier_Armendaritz|<span style="color:#0000FF;">Xabier Armendaritz</span>]]<sup>[[User talk:Xabier_Armendaritz|<span style="color:#00EF00;">(nirekin hizketan egiteko)</span>]]</sup> 01:27, 13 Maiatza 2010 (UTC)
== ''Euskal-'' birzuzenketak ==
Kaixo, Theklan. Ez dut asmorik lanbide guztiekin egiteko; hizkuntza lan tresnatzat duten ogibideekin baino ez (*''euskal futbolari'' edo *''euskal geologo'' erdarakadekin batere birzuzenketarik ez dut egingo, adibidez).
Nire iritzira, lanbide horietan bai, justifikatuta dago, hizkuntzaren ikuspegitik duten garrantziagatik.
Dena dela, uste dut birzuzenketa horiek egiten bukatu dudala honezkero. Asko jota, bat edo bi gehiago izango dira, izatekotan.
A, eta bat nator konponbiderik onena artikulu berezia sortzea dela. Denbora dudanean egingo dut; bien bitartean, hor dago hasierako erreferentzia bat, beste gai batzuekin egiten den eran. --[[User:Xabier_Armendaritz|<span style="color:#0000FF;">Xabier Armendaritz</span>]]<sup>[[User talk:Xabier_Armendaritz|<span style="color:#00cc00;">(nirekin hizketan egiteko)</span>]]</sup> 16:14, 28 Maiatza 2010 (UTC)
:''euskal abeslaria'' ez da ''abeslaria'' eta ''euskalduna''; ''euskal abeslaria'' euskaraz kantatzen duena da. Horregatik ez du zentzurik ''euskal futbolaria'' erdarakadak: futbolean ezin da euskaraz jokatu. Jokatzen da, eta kito.
:Badira abeslari euskaldunak erdaraz kantatzen dutenak (erdal abeslari euskaldunak). --[[User:Xabier_Armendaritz|<span style="color:#0000FF;">Xabier Armendaritz</span>]]<sup>[[User talk:Xabier_Armendaritz|<span style="color:#00cc00;">(nirekin hizketan egiteko)</span>]]</sup> 17:07, 28 Maiatza 2010 (UTC)
::Ederki, orduan «euskal abeslaria» artikulu berezia sortzea izango da onena. Loturaren batzuk horra begira jarrita daude dagoeneko. Zeuk egingo duzu? --[[User:Xabier_Armendaritz|<span style="color:#0000FF;">Xabier Armendaritz</span>]]<sup>[[User talk:Xabier_Armendaritz|<span style="color:#00cc00;">(nirekin hizketan egiteko)</span>]]</sup> 17:24, 28 Maiatza 2010 (UTC)
pnib9uguqc94vuy3yk4gbduxurqhy0j
9975164
9974801
2024-11-20T14:25:41Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2010ko maiatza]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2010ko maiatza]]» izenera aldatu du: Revert
1625867
wikitext
text/x-wiki
== [[Matxinbenta (Beasain)]] ==
Kaixo, Theklan. Artikulu horretan, ez dut jakin esaldi hau nola ulertu: «[[Atxabal]] mendiaren eta [[Samiño-Izazpi]] mendilerroaren arteko haranean hedatzen da». Zein da hor subjektua? Uste dut ibaia dela, baina ez dut oso mapa onik eskura.
Beraz, oraingoz kendu egin dut esaldia: jar iezaiozu subjektua eta txertatu berriro artikuluan, mesedez. Ondo izan. --[[User:Xabier_Armendaritz|<span style="color:#0000FF;">Xabier Armendaritz</span>]]<sup>[[User talk:Xabier_Armendaritz|<span style="color:#00EF00;">(nirekin hizketan egiteko)</span>]]</sup> 01:27, 13 Maiatza 2010 (UTC)
== ''Euskal-'' birzuzenketak ==
Kaixo, Theklan. Ez dut asmorik lanbide guztiekin egiteko; hizkuntza lan tresnatzat duten ogibideekin baino ez (*''euskal futbolari'' edo *''euskal geologo'' erdarakadekin batere birzuzenketarik ez dut egingo, adibidez).
Nire iritzira, lanbide horietan bai, justifikatuta dago, hizkuntzaren ikuspegitik duten garrantziagatik.
Dena dela, uste dut birzuzenketa horiek egiten bukatu dudala honezkero. Asko jota, bat edo bi gehiago izango dira, izatekotan.
A, eta bat nator konponbiderik onena artikulu berezia sortzea dela. Denbora dudanean egingo dut; bien bitartean, hor dago hasierako erreferentzia bat, beste gai batzuekin egiten den eran. --[[User:Xabier_Armendaritz|<span style="color:#0000FF;">Xabier Armendaritz</span>]]<sup>[[User talk:Xabier_Armendaritz|<span style="color:#00cc00;">(nirekin hizketan egiteko)</span>]]</sup> 16:14, 28 Maiatza 2010 (UTC)
:''euskal abeslaria'' ez da ''abeslaria'' eta ''euskalduna''; ''euskal abeslaria'' euskaraz kantatzen duena da. Horregatik ez du zentzurik ''euskal futbolaria'' erdarakadak: futbolean ezin da euskaraz jokatu. Jokatzen da, eta kito.
:Badira abeslari euskaldunak erdaraz kantatzen dutenak (erdal abeslari euskaldunak). --[[User:Xabier_Armendaritz|<span style="color:#0000FF;">Xabier Armendaritz</span>]]<sup>[[User talk:Xabier_Armendaritz|<span style="color:#00cc00;">(nirekin hizketan egiteko)</span>]]</sup> 17:07, 28 Maiatza 2010 (UTC)
::Ederki, orduan «euskal abeslaria» artikulu berezia sortzea izango da onena. Loturaren batzuk horra begira jarrita daude dagoeneko. Zeuk egingo duzu? --[[User:Xabier_Armendaritz|<span style="color:#0000FF;">Xabier Armendaritz</span>]]<sup>[[User talk:Xabier_Armendaritz|<span style="color:#00cc00;">(nirekin hizketan egiteko)</span>]]</sup> 17:24, 28 Maiatza 2010 (UTC)
pnib9uguqc94vuy3yk4gbduxurqhy0j
Vicens Etxea
0
143574
9975362
8475410
2024-11-20T16:31:34Z
181.41.128.244
/* Kanpo estekak */
9975362
wikitext
text/x-wiki
{{eraikin infotaula
| izena = Casa Vicens
| irudia = Vicens03.jpg
| irudi-oina = Vicens Etxearen ikuspegia
| herria = [[Bartzelona]]
| herrialdea = Katalunia
| lekua = Bartzelona
| dn = 41
| mn = 24
| sn = 13
| de = 2
| me = 09
| se = 04
| N=N
| W=E
| garaia = [[1888]]
| webgunea =
}}
'''Vicens Etxea''' [[Bartzelona]]ko eraikin modernista da, [[Antoni Gaudí]]ren lehen garrantzizko lana [[1878]] urtean arkitekto ikasketak amaitu ondoren. [[1883]] eta [[1888]] urteen artean eraiki zen. Eraikina ''Carolines'' kalek 24. zenbakian dago, [[Bartzelona]]ko [[Gràcia]] auzoan.<ref>{{Web erref|izenburua=Kokapena Google Mapsen|url=http://maps.google.es/maps?sourceid=navclient&ie=UTF-8&rlz=1T4GGLJ_enES209ES209&q=carrer+carolines%2c+24%2c+barcelona|argitaletxea=Google Maps|sartze-data=2010-7-18}}</ref>
== Sariak ==
[[1927]] urtean Bartzelonako Udalak "Eraikin Onenaren Saria" eman zion.<ref>[https://web.archive.org/web/20080517141438/http://www.sagradafamilia.org/cast/temple/gaudi_obra.htm#1 Eraikin Onenaren Saria]</ref> Halaber, Vicens Etxea monumentu historiko-artistiko izendatuta dago [[Estatuko Aldizkari Ofiziala (Espainia)|BOEko]] [[1969]]ko [[abuztuaren 20]]ko Dekretuaren arabera.<ref>[http://www.gencat.net/diari_c/4687/06177124.htm Ebazpena - ''Generalitat de Catalunya'']{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> [[2005]] urtean [[UNESCO]]k Vicens Etxea [[Gizateriaren ondare|Gizateriaren Ondare]] izendatu zuen Gaudíren beste lanekin batera.<ref>{{Albiste erref|izenburua=UNESCOren Gizateriaren Ondare izendapena|url=http://www.20minutos.es/noticia/39000/0/|sartze-data=2010-7-18|argitaletxea=20 minutos|argitaletxea=20 minutos|hizkuntza=es}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Ikus, gainera ==
* [[Antoni Gaudí]]
== Kanpo estekak ==
* [http://www.gaudiallgaudi.com/EA004.htm Vicens Etxeari buruzko informazioa Gaudíren webgunean]
* [https://web.archive.org/web/20141228190118/http://www.ctv.es/USERS/ags/otros-a.htm ''Casa Vicens'']
* [https://www.casavicens.org/es Casa Vicens webgune ofiziala]
{{autoritate kontrola}}
{{Bartzelonako leku interesgarriak}}
[[Kategoria:Antoni Gaudíren eraikinak]]
[[Kategoria:Bartzelonako eraikinak]]
[[Kategoria:Modernismo katalana Bartzelonan]]
[[Kategoria:Gizateriaren Ondarea Katalunian]]
[[Kategoria:Gràcia]]
qcm8v6osc2xyzwdiop6j6lxw50u2kre
Lankide eztabaida:Theklan/2010ko ekaina
3
145104
9974799
1680285
2024-11-20T14:09:42Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2010ko ekaina]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2010ko ekaina]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
1680285
wikitext
text/x-wiki
== Kaixo! ==
Buenos días, soy Claudi Balaguer (Capsot de la Viquipèdia catalana y occitana) espero que me perdonarás pero no sé hablar euskara. Te escribo para ver si puedes dar soporte a nuestra associación "Amical de la Viquipèdia" que está intentando ser un Chapter pero hasta ahora ha topado con diversos problemas y el principal por no representar un estado. Si nos quieres ayudar, puedes añadir la plantilla [[Txantiloi:Wikimedia CAT]] que me tradujo muy amablemente vuestro compañero Hegibeltz/Tuc negre, en tu página principal. Eskerrik asko/gràcies/gracias, cordialment, te deseo que tengas un verano estupendo,[[Lankide:Capsot|Capsot]] 19:57, 9 Ekaina 2010 (UTC)
: Eskerrik asko, gabon! [[Lankide:Capsot|Capsot]] 22:32, 9 Ekaina 2010 (UTC)
9sr71u18smfqk7hz905d57nf1bqdhm2
9975168
9974799
2024-11-20T14:25:49Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2010ko ekaina]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2010ko ekaina]]» izenera aldatu du: Revert
1680285
wikitext
text/x-wiki
== Kaixo! ==
Buenos días, soy Claudi Balaguer (Capsot de la Viquipèdia catalana y occitana) espero que me perdonarás pero no sé hablar euskara. Te escribo para ver si puedes dar soporte a nuestra associación "Amical de la Viquipèdia" que está intentando ser un Chapter pero hasta ahora ha topado con diversos problemas y el principal por no representar un estado. Si nos quieres ayudar, puedes añadir la plantilla [[Txantiloi:Wikimedia CAT]] que me tradujo muy amablemente vuestro compañero Hegibeltz/Tuc negre, en tu página principal. Eskerrik asko/gràcies/gracias, cordialment, te deseo que tengas un verano estupendo,[[Lankide:Capsot|Capsot]] 19:57, 9 Ekaina 2010 (UTC)
: Eskerrik asko, gabon! [[Lankide:Capsot|Capsot]] 22:32, 9 Ekaina 2010 (UTC)
9sr71u18smfqk7hz905d57nf1bqdhm2
Lankide eztabaida:Theklan/2010ko abuztua
3
158668
9974796
1861746
2024-11-20T14:09:41Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2010ko abuztua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2010ko abuztua]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
1861746
wikitext
text/x-wiki
== Murumendiko mendilerroa/mendigunea ==
Kaixo, Theklan. [[Eztabaida:Murumendiko mendigunea|Murumendiko mendilerroaren/mendigunearen]] eztabaida orriari begiratu bat ematerik bai? Gaia argitzea eskertuko nizuke. Eta, bietako bat egokiagoa dela garbi baldin baduzu, besterik gabe jarri arrazoiak eta egizu aldaketa, dozena bat egunez behintzat nik ez baitut begiratzerik izango. --[[User:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]]<sup>[[User talk:Xabier_Armendaritz|<span style="color:#0000FF;">(nirekin hizketan egiteko)</span>]]</sup> 09:39, 6 Abuztua 2010 (UTC)
== Izartxoa ==
Ieup!! Zermoduz uda? Aizu, aldaketatxo [http://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Txantiloi:Nabarmendutako_artikulua&diff=next&oldid=1624903 hau] egin zenuenetik ez dira izartxoak ikusten... --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 09:49, 30 Abuztua 2010 (UTC)
:Firefox erabiltzen dut nik... --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 10:02, 30 Abuztua 2010 (UTC)
::Ostras, IE-rekin ondo ikusten dut... --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 10:04, 30 Abuztua 2010 (UTC)
:::Bada, berdin jarraitzen dut: Explorerrekin ondo, eta Firefoxekin ikusi gabe. Tira, berdin dio... ea Firefoxen hurrengo bertsioarekin ikusten dudan... Aio! --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 10:36, 30 Abuztua 2010 (UTC)
k3cw394yl3o75rg8gfsrkf6hr8ddwow
9975175
9974796
2024-11-20T14:25:59Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2010ko abuztua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2010ko abuztua]]» izenera aldatu du: Revert
1861746
wikitext
text/x-wiki
== Murumendiko mendilerroa/mendigunea ==
Kaixo, Theklan. [[Eztabaida:Murumendiko mendigunea|Murumendiko mendilerroaren/mendigunearen]] eztabaida orriari begiratu bat ematerik bai? Gaia argitzea eskertuko nizuke. Eta, bietako bat egokiagoa dela garbi baldin baduzu, besterik gabe jarri arrazoiak eta egizu aldaketa, dozena bat egunez behintzat nik ez baitut begiratzerik izango. --[[User:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]]<sup>[[User talk:Xabier_Armendaritz|<span style="color:#0000FF;">(nirekin hizketan egiteko)</span>]]</sup> 09:39, 6 Abuztua 2010 (UTC)
== Izartxoa ==
Ieup!! Zermoduz uda? Aizu, aldaketatxo [http://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Txantiloi:Nabarmendutako_artikulua&diff=next&oldid=1624903 hau] egin zenuenetik ez dira izartxoak ikusten... --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 09:49, 30 Abuztua 2010 (UTC)
:Firefox erabiltzen dut nik... --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 10:02, 30 Abuztua 2010 (UTC)
::Ostras, IE-rekin ondo ikusten dut... --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 10:04, 30 Abuztua 2010 (UTC)
:::Bada, berdin jarraitzen dut: Explorerrekin ondo, eta Firefoxekin ikusi gabe. Tira, berdin dio... ea Firefoxen hurrengo bertsioarekin ikusten dudan... Aio! --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 10:36, 30 Abuztua 2010 (UTC)
k3cw394yl3o75rg8gfsrkf6hr8ddwow
Lankide eztabaida:Theklan/2010ko iraila
3
158669
9974800
1861747
2024-11-20T14:09:42Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2010ko iraila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2010ko iraila]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
1861747
wikitext
text/x-wiki
== Otarraina ==
Kaixo Theklan! Aldaketa egiten harrapatu nauzu... Artikulua aldatzen ari naiz, gero '''otarrain''' artikulua birsortzeko. Begiratu ditudan erreferentzia guztietan (Euskalterm, Euskaltzaindia, Elhuyar eta nire esperientzia bera), Otarrain ''Palinurus elephas'' espeziea da. ''Palinuridae'' familiako besteak, beste zerbait dira, edo gehienez ''XXX otarraina''. Palinuridae artikuluan aldaketa egingo dut, ea zer iruditzen zaizun... Gero [[misera]] (''Homarus gammarus'') egin nahiko nuke... --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] <small>([[Lankide Eztabaida:Josugoni|erantzun hemen]])</small> 20:48, 1 Iraila 2010 (UTC)
:Ados. Baina, gero, beti bezala, adostu adina aldaketa egin ditzakegu...! Ondo segi. --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] <small>([[Lankide Eztabaida:Josugoni|erantzun hemen]])</small> 20:59, 1 Iraila 2010 (UTC)
== solicitud de traducción para [[es:Campora San Giovanni]], [[es:Mérida (Venezuela)]] y [[es:Feria del Sol (Mérida)]] en Euskera, gracias de verdadero corazón♥ --[[Lankide:Lodewijk Vadacchino|Lodewijk Vadacchino]] 15:20, 8 Iraila 2010 (UTC)==
Buenos días y Buen Principio de Semana, te escribo desde Calabria y moralmente de Venezuela, para preguntarte cortésmente si pudieras traducir cuando tienes tiempo, los artículos que te he citado en euskera, visto que muchos partieron de allá por Venezuela. Soy muy atado y aficionado a Mérida, ciudad que quiero muchísimo y que he conocido por un conocido social network, y he quedado se asombrado por --[[Lankide:Lodewijk Vadacchino|Lodewijk Vadacchino]] 14:54, 8 Iraila 2010 (UTC)la generosidad de estas gentes. Sayas mi querido amigo y colega que debo todo a Mérida si soy la persona de hoy, una persona solar y viva. de la pequeña comunidad estrechada de Campora San Giovanni he iniciado un recorrido, muy bonito y debo todo a estas personas. luego también he tomado a corazón la Feria en cuánto sea los organizadores que algunas reinas son mis amigos queridos y estimados. si me ayudaras me desadeudaré con algunas traducciones a tu agrado, conozco más allá de que el italiano y sus dialectos afínes (o sea siciliano, napolitano, véneto, piamontés, boloñés, genovés, y así a seguir), y así algunas otras lenguas y cito: francés, alemán, un poco esperanto.También puedo hacer ayudarte también dais mis conocimientos en polaco, nahuatl, ruso, chino. en la espera de una tuya cierta respuesta te doy las gracias en antelación por la paciencia que tendrás. un abrazo y Feliz Día♥--[[Lankide:Lodewijk Vadacchino|Lodewijk Vadacchino]] 15:20, 8 Iraila 2010 (UTC)
== Harluxet txantiloia ==
Kaixo, Theklan. [[Lankide:Marklar2007|Marklarrek]] eskatu du {{tx|Harluxet}} txantiloia kentzeko, entziklopedia hori Commons lizentziarekin argitaratu ote den garbi ez dagoelako. [http://eu.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Txokoa/Eskariak#Eskaera_bi Hemen] dago eskaera. Txantiloia zuk sortu zenuenez, hori argitzerik baduzu? Pena litzateke Euskal Wikipediarako horrelako iturri bat galtzea. --[[User:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]]<sup>[[User talk:Xabier_Armendaritz|<span style="color:#0000FF;">(nirekin hizketan egiteko)</span>]]</sup> 15:45, 24 Iraila 2010 (UTC)
ql35cg9gs3t6nn8o3qx29ktps6m1urz
9975166
9974800
2024-11-20T14:25:46Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2010ko iraila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2010ko iraila]]» izenera aldatu du: Revert
1861747
wikitext
text/x-wiki
== Otarraina ==
Kaixo Theklan! Aldaketa egiten harrapatu nauzu... Artikulua aldatzen ari naiz, gero '''otarrain''' artikulua birsortzeko. Begiratu ditudan erreferentzia guztietan (Euskalterm, Euskaltzaindia, Elhuyar eta nire esperientzia bera), Otarrain ''Palinurus elephas'' espeziea da. ''Palinuridae'' familiako besteak, beste zerbait dira, edo gehienez ''XXX otarraina''. Palinuridae artikuluan aldaketa egingo dut, ea zer iruditzen zaizun... Gero [[misera]] (''Homarus gammarus'') egin nahiko nuke... --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] <small>([[Lankide Eztabaida:Josugoni|erantzun hemen]])</small> 20:48, 1 Iraila 2010 (UTC)
:Ados. Baina, gero, beti bezala, adostu adina aldaketa egin ditzakegu...! Ondo segi. --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] <small>([[Lankide Eztabaida:Josugoni|erantzun hemen]])</small> 20:59, 1 Iraila 2010 (UTC)
== solicitud de traducción para [[es:Campora San Giovanni]], [[es:Mérida (Venezuela)]] y [[es:Feria del Sol (Mérida)]] en Euskera, gracias de verdadero corazón♥ --[[Lankide:Lodewijk Vadacchino|Lodewijk Vadacchino]] 15:20, 8 Iraila 2010 (UTC)==
Buenos días y Buen Principio de Semana, te escribo desde Calabria y moralmente de Venezuela, para preguntarte cortésmente si pudieras traducir cuando tienes tiempo, los artículos que te he citado en euskera, visto que muchos partieron de allá por Venezuela. Soy muy atado y aficionado a Mérida, ciudad que quiero muchísimo y que he conocido por un conocido social network, y he quedado se asombrado por --[[Lankide:Lodewijk Vadacchino|Lodewijk Vadacchino]] 14:54, 8 Iraila 2010 (UTC)la generosidad de estas gentes. Sayas mi querido amigo y colega que debo todo a Mérida si soy la persona de hoy, una persona solar y viva. de la pequeña comunidad estrechada de Campora San Giovanni he iniciado un recorrido, muy bonito y debo todo a estas personas. luego también he tomado a corazón la Feria en cuánto sea los organizadores que algunas reinas son mis amigos queridos y estimados. si me ayudaras me desadeudaré con algunas traducciones a tu agrado, conozco más allá de que el italiano y sus dialectos afínes (o sea siciliano, napolitano, véneto, piamontés, boloñés, genovés, y así a seguir), y así algunas otras lenguas y cito: francés, alemán, un poco esperanto.También puedo hacer ayudarte también dais mis conocimientos en polaco, nahuatl, ruso, chino. en la espera de una tuya cierta respuesta te doy las gracias en antelación por la paciencia que tendrás. un abrazo y Feliz Día♥--[[Lankide:Lodewijk Vadacchino|Lodewijk Vadacchino]] 15:20, 8 Iraila 2010 (UTC)
== Harluxet txantiloia ==
Kaixo, Theklan. [[Lankide:Marklar2007|Marklarrek]] eskatu du {{tx|Harluxet}} txantiloia kentzeko, entziklopedia hori Commons lizentziarekin argitaratu ote den garbi ez dagoelako. [http://eu.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Txokoa/Eskariak#Eskaera_bi Hemen] dago eskaera. Txantiloia zuk sortu zenuenez, hori argitzerik baduzu? Pena litzateke Euskal Wikipediarako horrelako iturri bat galtzea. --[[User:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]]<sup>[[User talk:Xabier_Armendaritz|<span style="color:#0000FF;">(nirekin hizketan egiteko)</span>]]</sup> 15:45, 24 Iraila 2010 (UTC)
ql35cg9gs3t6nn8o3qx29ktps6m1urz
Lankide eztabaida:Theklan/2010ko urria
3
158670
9974804
1861749
2024-11-20T14:09:43Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2010ko urria]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2010ko urria]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
1861749
wikitext
text/x-wiki
== Klimaren atala, «[[Euskal Herria]]» artikuluan ==
Kaixo, Theklan. Duela gutxi, [http://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Euskal_Herria&diff=1724305&oldid=1720617 klimaren atala kendu dute Euskal Herria artikulutik]. Uste dut atal hori behar duela artikuluak, baina ez naiz gai horretan aditua. Beraz, zure esku uzten dut berriz jartzea, komeni dela baderitzozu. Ondo izan. --[[User:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]]<sup>[[User talk:Xabier_Armendaritz|<span style="color:#0000FF;">(nirekin hizketan egiteko)</span>]]</sup> 20:56, 5 Urria 2010 (UTC)
gu5tulwflu6gjqf6a7sjzf5ntu89msk
9975157
9974804
2024-11-20T14:22:09Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2010ko urria]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2010ko urria]]» izenera aldatu du: Revert
1861749
wikitext
text/x-wiki
== Klimaren atala, «[[Euskal Herria]]» artikuluan ==
Kaixo, Theklan. Duela gutxi, [http://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Euskal_Herria&diff=1724305&oldid=1720617 klimaren atala kendu dute Euskal Herria artikulutik]. Uste dut atal hori behar duela artikuluak, baina ez naiz gai horretan aditua. Beraz, zure esku uzten dut berriz jartzea, komeni dela baderitzozu. Ondo izan. --[[User:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]]<sup>[[User talk:Xabier_Armendaritz|<span style="color:#0000FF;">(nirekin hizketan egiteko)</span>]]</sup> 20:56, 5 Urria 2010 (UTC)
gu5tulwflu6gjqf6a7sjzf5ntu89msk
Lankide eztabaida:Theklan/2010ko azaroa
3
158671
9974798
1861751
2024-11-20T14:09:41Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2010ko azaroa]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2010ko azaroa]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
1861751
wikitext
text/x-wiki
== Eraikin infotaula ==
Kaixo, Theklan. [[Txantiloi:Eraikin infotaula]]n aldaketa bat egin nahi nuke eta zure laguntza eskatzen dizut. Eraikin horren kokapenmapa agertzeko dagokion herrialdearen ISO kodea sartu eta listo. Baina adibidez, eraikin hori hiri mapa batean kokatu nahi baldin badut, adibidez New York, Berlin, Buenos Aires, Gazteiz... eraikin hori hiri mapa batean hobekiago kokatzeko: ezin dut, derrigorrean herrialdearen sailan bere ISO kodea sartu behar delako. Horregatik, jakin nahiko nuke eta infotaula hori eraldatu eta bi aukerak eskeini daitezkeen: herrialdearen edo hiri/herriaren kokapen mapa ager dadila. Ez dakit ongi azaldu nahizen, zalatzarik izan ezkero esaidazu. Gero arte. -[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] [[Lankide_eztabaida:Euskalduna|esaidak hemen]] 19:40, 2010ko azaroaren 7a (UTC)
Aizu, [[Berlingo katedrala]] eta [[Buenos Airesko obeliskoa]] artikuluetan froga egin berri dut eta ederki gelditzen da. Eskerrik asko, Theklan. -[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] <small>[[Lankide_eztabaida:Euskalduna|esaidak hemen]]</small> 22:02, 2010ko azaroaren 7a (UTC)
== Hiri orokor infotaula ==
Kaixo, Theklan. Zorionak geografiaren arloko informazioa osatzen egiten ari zaren lan nekaezinarengatik. Mapak bikain geratzen ari dira, baina bada arazotxo bat: mapa probatzeko, [[Joyeux]] udalerriaren koordenatuak sartu ditut (frantses Wikipediako hamartar zenbakia hirurogeitar sistemara ekarrita), eta mapan ondo azaltzen da kokalekua, gero, zenbakitan jarrita, graduak besterik ez da agertzen, hau da, minutuak eta segundoak ez dira azaltzen. Beraz, zenbaki horretan klikatuz gero irekitzen den GeoHack orrian, kokalekua ez da zuzena, minutuak eta segundoak falta direlako. Zuzentzen saiatu naiz, baina [[Txantiloi:Koord|koordenatuen txantiloian]] galdu egiten naiz, non eta zer aldatu behar den ezin asmatuz nabil. Zeuk konpontzerik bai? --[[User:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]]<sup>[[User talk:Xabier_Armendaritz|<span style="color:#0000FF;">(nirekin hizketan egiteko)</span>]]</sup> 15:31, 8 Azaroa 2010 (UTC)
::Epa Theklan!! Lan bikaina udalerriena, baina gauzatxo bat. Erabili dezakezu hobeto {{tx|Frantziako udalerri infotaula}}?? Udalerrien inguruan ere ari naiz lanean eta infotaulak txukuntzen eta berritzen ari naiz. Ondo segi!--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 16:00, 8 Azaroa 2010 (UTC)
==Hirien kokapena Frantziako mapan==
Nik honela ikusten ditut denak:
http://oi51.tinypic.com/ohpdw8.jpg
Hau da, mapa hutsik eta horrialdearen behealdean puntua hiriaren izenarekin.
Nire nabigatzailearen arazoa da agian?
--[[Lankide:Txuriurdin|Txuriurdin]] 22:11, 8 Azaroa 2010 (UTC)
== Nafarroako bandera ==
Saiatu naiz arazoa konpontzen, baina ez dizut ezer ziurtatzen... Frantziako udalerriena azkenean zer?--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 18:36, 16 Azaroa 2010 (UTC)
== Kokapen mapak ==
Kaixo, Theklan. Google Earth programako koordinatuak erabiliz [[Txantiloi:kokapen mapa/Praga]] eta [[Txantiloi:kokapen mapa/Cardiff]] kokapen txantiloiak sortu berri ditut baina [[Cardiffko udaletxea]] edota [[Pragako Erloju Astronomikoa]] artikuluetan eraikin horiek ez dizkit ongi kokatzen. Zuk hau konpondu ahal dezakezun jakin nahiko nuke. Eskerrik asko aldez aurretik eta gero arte. --[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 21:45, 2010ko azaroaren 24a (UTC)
== Taxotaula infotaula ==
Epa! Azken aldi honetan zenbait hegaztien artikulu (hobe esanda zirriborro) sortzen ari naiz. [[Iraute egoera]] sartzean automatikoki <nowiki>[[Kategoria:Arrisku larrian dauden espezieak]] eta [[Kategoria:Ingurune naturalean desagertutako espezieak]]</nowiki> agertzen dira baina faltan botatzen ditut beste kategoriak: ia arriskuan, arrisku txikia, eta abar (ikusi [[:en:Category:Biota by conservation status]] edo [[:es:Categoría:Taxones por estado de conservación]]), nik neuk egingo nuke baina ez dut txantiloi honetan hanka sartu nahi, zu ni baino trebeagoa zarenez, sortuko dituzu?. Eskerrik asko eta ondo izan. --[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] 19:25, 30 Azaroa 2010 (UTC)
7ah8eqprgcwfzpw84qwrf2up78f36eg
9975170
9974798
2024-11-20T14:25:53Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2010ko azaroa]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2010ko azaroa]]» izenera aldatu du: Revert
1861751
wikitext
text/x-wiki
== Eraikin infotaula ==
Kaixo, Theklan. [[Txantiloi:Eraikin infotaula]]n aldaketa bat egin nahi nuke eta zure laguntza eskatzen dizut. Eraikin horren kokapenmapa agertzeko dagokion herrialdearen ISO kodea sartu eta listo. Baina adibidez, eraikin hori hiri mapa batean kokatu nahi baldin badut, adibidez New York, Berlin, Buenos Aires, Gazteiz... eraikin hori hiri mapa batean hobekiago kokatzeko: ezin dut, derrigorrean herrialdearen sailan bere ISO kodea sartu behar delako. Horregatik, jakin nahiko nuke eta infotaula hori eraldatu eta bi aukerak eskeini daitezkeen: herrialdearen edo hiri/herriaren kokapen mapa ager dadila. Ez dakit ongi azaldu nahizen, zalatzarik izan ezkero esaidazu. Gero arte. -[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] [[Lankide_eztabaida:Euskalduna|esaidak hemen]] 19:40, 2010ko azaroaren 7a (UTC)
Aizu, [[Berlingo katedrala]] eta [[Buenos Airesko obeliskoa]] artikuluetan froga egin berri dut eta ederki gelditzen da. Eskerrik asko, Theklan. -[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] <small>[[Lankide_eztabaida:Euskalduna|esaidak hemen]]</small> 22:02, 2010ko azaroaren 7a (UTC)
== Hiri orokor infotaula ==
Kaixo, Theklan. Zorionak geografiaren arloko informazioa osatzen egiten ari zaren lan nekaezinarengatik. Mapak bikain geratzen ari dira, baina bada arazotxo bat: mapa probatzeko, [[Joyeux]] udalerriaren koordenatuak sartu ditut (frantses Wikipediako hamartar zenbakia hirurogeitar sistemara ekarrita), eta mapan ondo azaltzen da kokalekua, gero, zenbakitan jarrita, graduak besterik ez da agertzen, hau da, minutuak eta segundoak ez dira azaltzen. Beraz, zenbaki horretan klikatuz gero irekitzen den GeoHack orrian, kokalekua ez da zuzena, minutuak eta segundoak falta direlako. Zuzentzen saiatu naiz, baina [[Txantiloi:Koord|koordenatuen txantiloian]] galdu egiten naiz, non eta zer aldatu behar den ezin asmatuz nabil. Zeuk konpontzerik bai? --[[User:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]]<sup>[[User talk:Xabier_Armendaritz|<span style="color:#0000FF;">(nirekin hizketan egiteko)</span>]]</sup> 15:31, 8 Azaroa 2010 (UTC)
::Epa Theklan!! Lan bikaina udalerriena, baina gauzatxo bat. Erabili dezakezu hobeto {{tx|Frantziako udalerri infotaula}}?? Udalerrien inguruan ere ari naiz lanean eta infotaulak txukuntzen eta berritzen ari naiz. Ondo segi!--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 16:00, 8 Azaroa 2010 (UTC)
==Hirien kokapena Frantziako mapan==
Nik honela ikusten ditut denak:
http://oi51.tinypic.com/ohpdw8.jpg
Hau da, mapa hutsik eta horrialdearen behealdean puntua hiriaren izenarekin.
Nire nabigatzailearen arazoa da agian?
--[[Lankide:Txuriurdin|Txuriurdin]] 22:11, 8 Azaroa 2010 (UTC)
== Nafarroako bandera ==
Saiatu naiz arazoa konpontzen, baina ez dizut ezer ziurtatzen... Frantziako udalerriena azkenean zer?--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 18:36, 16 Azaroa 2010 (UTC)
== Kokapen mapak ==
Kaixo, Theklan. Google Earth programako koordinatuak erabiliz [[Txantiloi:kokapen mapa/Praga]] eta [[Txantiloi:kokapen mapa/Cardiff]] kokapen txantiloiak sortu berri ditut baina [[Cardiffko udaletxea]] edota [[Pragako Erloju Astronomikoa]] artikuluetan eraikin horiek ez dizkit ongi kokatzen. Zuk hau konpondu ahal dezakezun jakin nahiko nuke. Eskerrik asko aldez aurretik eta gero arte. --[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 21:45, 2010ko azaroaren 24a (UTC)
== Taxotaula infotaula ==
Epa! Azken aldi honetan zenbait hegaztien artikulu (hobe esanda zirriborro) sortzen ari naiz. [[Iraute egoera]] sartzean automatikoki <nowiki>[[Kategoria:Arrisku larrian dauden espezieak]] eta [[Kategoria:Ingurune naturalean desagertutako espezieak]]</nowiki> agertzen dira baina faltan botatzen ditut beste kategoriak: ia arriskuan, arrisku txikia, eta abar (ikusi [[:en:Category:Biota by conservation status]] edo [[:es:Categoría:Taxones por estado de conservación]]), nik neuk egingo nuke baina ez dut txantiloi honetan hanka sartu nahi, zu ni baino trebeagoa zarenez, sortuko dituzu?. Eskerrik asko eta ondo izan. --[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] 19:25, 30 Azaroa 2010 (UTC)
7ah8eqprgcwfzpw84qwrf2up78f36eg
Lankide eztabaida:Theklan/2010ko abendua
3
158672
9974795
1861752
2024-11-20T14:09:41Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2010ko abendua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2010ko abendua]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
1861752
wikitext
text/x-wiki
== kakalerdo ==
Kakalerdo intsulto bat da. Jendea ez du askotan erabiltzen;lehen jendea gehiago esaten zuen orain baino.
:Eskerrik asko informazioagatik. -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 22:12, 1 Abendua 2010 (UTC)
== Euskal Herriko infitaula ==
Kaixo, Theklan. Aurrekoan eraikin infotaulan hirietako kokapen mapa jartzeko ''lekua'' atala gehitu zenion bezala, ea Euskal Herriko auzo infotaulari ''lekua'' atal hori ere gehitu zeniezaioken eskatu nahi nizuke. Donostiako erdiguneko auzoen artikuluei [[Txantiloi:kokapen mapa/Donostia erdigunea]] kokapen mapa hau jarri nahi baidiet. Eskerrik asko aldez aurretik eta gero arte. -[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] - 21:51, 2010eko abenduaren 4a (UTC)
::Ederki, Theklan, hori da nahi nuena hain zuzen ere. Eskerrik asko eta ondo segi. -[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] - 22:22, 2010eko abenduaren 4a (UTC)
r5k3i497yny79d420rd0ptlhyfc7giv
9975177
9974795
2024-11-20T14:26:13Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2010ko abendua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2010ko abendua]]» izenera aldatu du: Revert
1861752
wikitext
text/x-wiki
== kakalerdo ==
Kakalerdo intsulto bat da. Jendea ez du askotan erabiltzen;lehen jendea gehiago esaten zuen orain baino.
:Eskerrik asko informazioagatik. -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 22:12, 1 Abendua 2010 (UTC)
== Euskal Herriko infitaula ==
Kaixo, Theklan. Aurrekoan eraikin infotaulan hirietako kokapen mapa jartzeko ''lekua'' atala gehitu zenion bezala, ea Euskal Herriko auzo infotaulari ''lekua'' atal hori ere gehitu zeniezaioken eskatu nahi nizuke. Donostiako erdiguneko auzoen artikuluei [[Txantiloi:kokapen mapa/Donostia erdigunea]] kokapen mapa hau jarri nahi baidiet. Eskerrik asko aldez aurretik eta gero arte. -[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] - 21:51, 2010eko abenduaren 4a (UTC)
::Ederki, Theklan, hori da nahi nuena hain zuzen ere. Eskerrik asko eta ondo segi. -[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] - 22:22, 2010eko abenduaren 4a (UTC)
r5k3i497yny79d420rd0ptlhyfc7giv
Lankide eztabaida:Theklan/2011ko urtarrila
3
161591
9974816
1903980
2024-11-20T14:09:46Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2011ko urtarrila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2011ko urtarrila]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
1903980
wikitext
text/x-wiki
== Kaixo, feliz año nuevo! ==
Kaixo, lamento mucho no haber tenido tiempo para aprender más euskara e imponer mi castellano. Sólo quería desear-te unas felices fiestas de navidad y de año nuevo con muchísima felicidad, salud y prosperidad y decirte que preparamos el décimo aniversario de la Viquipèdia y esperamos contar con la presencia de algunos de vosotros para representar el euskara. Que 2011 sea un año perfecto para tu y tu familia, vuestro país y esta wikipedia. Te dejo el enlace en el que había escrito un mensaje genérico pero me temo que pocos lo han visto: http://eu.wikipedia.org/wiki/Wikipedia_eztabaida:Enbaxada#Kaixo_a_todos.2C_cosas_diversas_y_sobre_todo_Felices_Navidades_y_Pr.C3.B3spero_A.C3.B1o_Nuevo. Un abrazo y otra vez feliz año nuevo! Eskerrik asko por tu atención. Agur! Claudi/[[Lankide:Capsot|Capsot]] 21:59, 1 Urtarrila 2011 (UTC)
== Euskal Herriko ardoak ==
[[Euskal Herriko ardoak]] artikuluan Txakolinaren atala osatu dut, '''Historia''' izenburua erantsiz. Gai bat prestatzen ari naiz ikasleekin lantzeko eta interes berezia nuen artikuluaren eskeman azpititulu berdintsuak izateko. Iruditzen zait gai honetan ( eta Wikipediako beste askotan) ematen den egitura oso txukuna eta adierazgarria dela eta aurkezpen testuak ulertzeko eta lantzeko aukera ezin hobea.
Eskertuko nizuke ontzat ematea, eta iruditzen bazaizu beste era batera egin behar dela, esan mesedez. Ni [[Lankide:Arasanse|arasanse]] naiz eta uste dut [http://zuzeu.com/author/arasanse/ beste esparru] batzuetan topo egin dugula, ezta?
== [[Daniel Balavoine]] ==
Kaixo Theklan! I need some help to correct my poor euskara. In the article [[Daniel Balavoine]], I'm not sure these expressions are correct:
* Estudio albumak (studio albums)
* Albumak (zuzenean) (live albums)
* Albumak "Recopilatorios" (compilations) (!!!)
Urte berri on eta zorion! --[[Lankide:Dominik|Dominik]] 14:17, 10 Urtarrila 2011 (UTC)
:Milesker for your kind help and assistance! --[[Lankide:Dominik|Dominik]] 17:13, 10 Urtarrila 2011 (UTC)
== Kontaktoan jarri ==
Kaixo Theklan: zurekin hitz egin nahi nuke. Nola jarri gaitezke kontaktoan? Gmailen daukat aurrekontua, edo Fb-en, edo nire blogean utzidazu komentario bat http://mertola.wordpress.com. --[[Lankide:JosebaAbaitua|JosebaAbaitua]] 23:18, 12 Urtarrila 2011 (UTC)
: Ez dut lortu gomendatzen didazuna egiten, hots: "Bidalketa helbiderik ez. Beste erabiltzaileei e-posta mezuak bidaltzeko saioa hasi eta baliozko e-posta helbidea behar duzu izan zure hobespenetan."
: Baina baliozko e-posta badaukat. (?)--[[Lankide:JosebaAbaitua|JosebaAbaitua]] 23:34, 12 Urtarrila 2011 (UTC)
:: Bidali dizut mezua. --[[Lankide:JosebaAbaitua|JosebaAbaitua]] 00:16, 13 Urtarrila 2011 (UTC)
::Nuen problema hau zen: "Egiaztapen kode bat bidali zaizu jada; erabiltzaile kontua duela gutxi sortu baduzu, mezua iritsi bitartean minutu batzuk itxaron beharko zenituzke kode berri bat eskatu aurretik. Wiki honetan zure e-posta helbidea egiaztatzea beharrezkoa da e-postarekin zerikusia duten ezaugarriak erabili aurretik. Beheko botoia jo zure helbidera egiaztapen mezu bat bidaltzeko. Mezuan kode bat duen lotura bat joango da atxikita; lotura hori zure nabigatzailean ireki ezazu e-posta helbidea egiaztatzeko."
Theklan aldatzen segi aurrera.
== Arabiar munduko 2010-2011-ko matxinadak ==
Epa Theklan!
Oso interesgarria iruditzen zait lantzen zabiltzan orrialdea eta begirada bat bota diot. Zera proposatzen dizut, Al-Jazeeraren bideoa handixeagoa jartzea, hobeto ikus dadin.
Animo!
-[[Lankide:Kol35|Kol35]] 18:01, 29 Urtarrila 2011 (UTC)Kol35
--Eginda! -[[Lankide:Kol35|Kol35]] 18:09, 29 Urtarrila 2011 (UTC)Kol35
ssew7reu6cs0v3f61bv5nkl8kgl68bq
9975133
9974816
2024-11-20T14:21:35Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2011ko urtarrila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2011ko urtarrila]]» izenera aldatu du: Revert
1903980
wikitext
text/x-wiki
== Kaixo, feliz año nuevo! ==
Kaixo, lamento mucho no haber tenido tiempo para aprender más euskara e imponer mi castellano. Sólo quería desear-te unas felices fiestas de navidad y de año nuevo con muchísima felicidad, salud y prosperidad y decirte que preparamos el décimo aniversario de la Viquipèdia y esperamos contar con la presencia de algunos de vosotros para representar el euskara. Que 2011 sea un año perfecto para tu y tu familia, vuestro país y esta wikipedia. Te dejo el enlace en el que había escrito un mensaje genérico pero me temo que pocos lo han visto: http://eu.wikipedia.org/wiki/Wikipedia_eztabaida:Enbaxada#Kaixo_a_todos.2C_cosas_diversas_y_sobre_todo_Felices_Navidades_y_Pr.C3.B3spero_A.C3.B1o_Nuevo. Un abrazo y otra vez feliz año nuevo! Eskerrik asko por tu atención. Agur! Claudi/[[Lankide:Capsot|Capsot]] 21:59, 1 Urtarrila 2011 (UTC)
== Euskal Herriko ardoak ==
[[Euskal Herriko ardoak]] artikuluan Txakolinaren atala osatu dut, '''Historia''' izenburua erantsiz. Gai bat prestatzen ari naiz ikasleekin lantzeko eta interes berezia nuen artikuluaren eskeman azpititulu berdintsuak izateko. Iruditzen zait gai honetan ( eta Wikipediako beste askotan) ematen den egitura oso txukuna eta adierazgarria dela eta aurkezpen testuak ulertzeko eta lantzeko aukera ezin hobea.
Eskertuko nizuke ontzat ematea, eta iruditzen bazaizu beste era batera egin behar dela, esan mesedez. Ni [[Lankide:Arasanse|arasanse]] naiz eta uste dut [http://zuzeu.com/author/arasanse/ beste esparru] batzuetan topo egin dugula, ezta?
== [[Daniel Balavoine]] ==
Kaixo Theklan! I need some help to correct my poor euskara. In the article [[Daniel Balavoine]], I'm not sure these expressions are correct:
* Estudio albumak (studio albums)
* Albumak (zuzenean) (live albums)
* Albumak "Recopilatorios" (compilations) (!!!)
Urte berri on eta zorion! --[[Lankide:Dominik|Dominik]] 14:17, 10 Urtarrila 2011 (UTC)
:Milesker for your kind help and assistance! --[[Lankide:Dominik|Dominik]] 17:13, 10 Urtarrila 2011 (UTC)
== Kontaktoan jarri ==
Kaixo Theklan: zurekin hitz egin nahi nuke. Nola jarri gaitezke kontaktoan? Gmailen daukat aurrekontua, edo Fb-en, edo nire blogean utzidazu komentario bat http://mertola.wordpress.com. --[[Lankide:JosebaAbaitua|JosebaAbaitua]] 23:18, 12 Urtarrila 2011 (UTC)
: Ez dut lortu gomendatzen didazuna egiten, hots: "Bidalketa helbiderik ez. Beste erabiltzaileei e-posta mezuak bidaltzeko saioa hasi eta baliozko e-posta helbidea behar duzu izan zure hobespenetan."
: Baina baliozko e-posta badaukat. (?)--[[Lankide:JosebaAbaitua|JosebaAbaitua]] 23:34, 12 Urtarrila 2011 (UTC)
:: Bidali dizut mezua. --[[Lankide:JosebaAbaitua|JosebaAbaitua]] 00:16, 13 Urtarrila 2011 (UTC)
::Nuen problema hau zen: "Egiaztapen kode bat bidali zaizu jada; erabiltzaile kontua duela gutxi sortu baduzu, mezua iritsi bitartean minutu batzuk itxaron beharko zenituzke kode berri bat eskatu aurretik. Wiki honetan zure e-posta helbidea egiaztatzea beharrezkoa da e-postarekin zerikusia duten ezaugarriak erabili aurretik. Beheko botoia jo zure helbidera egiaztapen mezu bat bidaltzeko. Mezuan kode bat duen lotura bat joango da atxikita; lotura hori zure nabigatzailean ireki ezazu e-posta helbidea egiaztatzeko."
Theklan aldatzen segi aurrera.
== Arabiar munduko 2010-2011-ko matxinadak ==
Epa Theklan!
Oso interesgarria iruditzen zait lantzen zabiltzan orrialdea eta begirada bat bota diot. Zera proposatzen dizut, Al-Jazeeraren bideoa handixeagoa jartzea, hobeto ikus dadin.
Animo!
-[[Lankide:Kol35|Kol35]] 18:01, 29 Urtarrila 2011 (UTC)Kol35
--Eginda! -[[Lankide:Kol35|Kol35]] 18:09, 29 Urtarrila 2011 (UTC)Kol35
ssew7reu6cs0v3f61bv5nkl8kgl68bq
Bankako kobre meategiak eta burdinola
0
164280
9975939
9061398
2024-11-21T07:14:50Z
Xirkan
12788
9975939
wikitext
text/x-wiki
{{HezkuntzaPrograma|Plastika eta ikus-entzunezkoak}}
{{eraikin infotaula}}
'''Bankako kobre meategiak eta burdinola''' [[meatzaritza]] gune garrantzitsua izan zen, [[Banka]]n kokaturik zegoena, [[Nafarroa Beherea]]n. [[1996]]ko [[urriaren 8]]az geroztik, bertako [[labe garai]]a eta lurpeko galeriak Frantziako monumentu historiko daude izendaturik.<ref name="merimee">{{Erreferentzia |izena= |abizena= |izenburua=Mine de Banca | url=https://www.pop.culture.gouv.fr/notice/merimee/PA64000003 |argitaletxea=POP: la plateforme ouverte du patrimoine, pop.culture.gouv.fr | sartze-data=2020-11-08}}</ref>
Labe garaia XIX. mendeko teknologia metalurgikoaren aztarna paregabea da, ia eraldatu gabe iraun baitu, meatzeetako galeriekin batera. Labe garaia, gelditu baino lehentxeago birmoldatu zuten, eta [[hareharri]] gorriz eginiko multzoa osorik dago. Antzinaroko eta XVIII. mendeko kobre meategien gainean dago kokaturik.<ref name="merimee"/>
== Kokapena ==
Bankako kobre meategiak [[Nafarroa Behere]]an daude, [[Urepeleko Errobi]]ren ibarrean. Burdinolaren aztarnak [[RD-948]] errepidearen ertzean ikus daitezte, [[Baigorri]]tik sei kilometro iparraldera.
== Geologia ==
Mineral-[[zain (geologia)|zainak]] [[Aldudeko mendigunea]]n daude, [[ordoviziar]] periodoko [[eskisto]]z eta [[kuartzita|kuartzitez]] inguraturik. Bi mineralizazio mota daude. SW/NE norabidea duten zainetatik (''Berg-op-Zoom'' eta ''Sainte-Marie'') kobre gris argentiferoa atera zuten, [[kuartzo]]z eta [[siderita]]z osaturiko [[ganga (meatzaritza)|gangarekin]] batera. Beste beta-sistemak WNW/ESE norabidea dauka, eta [[kalkopirita]] erauzteko ustiatu zen ''Trois Rois'' meategian; ganga kuartzozkoa da.<ref>{{Erreferentzia |izena=Gilles |abizena= Parent|izenburua=L'exploitation du cuivre et de l'argent à Banca (Pyrénées-Atlantiques). Première approche du réseau minier | url=https://www.persee.fr/doc/palla_0031-0387_1997_num_46_1_1453 |argitaletxea= ''Pallas. Revue d'études antiques'', 46. zenbakia, 1997, 311-320. orrialdeak, persee.fr | sartze-data=2020-11-08}}</ref><ref name="#1">{{Erreferentzia |izena=Bruno |abizena= Ancel |izena2=Cecile |abizena2= Dardignac| izena3=Argitxu |abizena3= Beyrie|izena4=Gilles |abizena4= Parent| izenburua=La mine de cuivre antique des Trois Rois à Banca, vallée de Baïgorry (Pyrénées-Atlantiques).| url=https://www.academia.edu/20282037/La_mine_de_cuivre_antique_des_Trois_Rois_%C3%A0_Banca_vall%C3%A9e_de_Ba%C3%AFgorry_Pyr%C3%A9n%C3%A9es_Atlantiques_ |argitaletxea= Entretiens d’archéologie et d’histoire “Les ressources naturelles des Pyrénées: leur exploitation durant l’Antiquité”. St-Bertrand-de-Comminges, 2001, 179-194. orrialdeak, academia.edu | sartze-data=2020-11-10}}</ref>
== Erromatar meatzeak ==
Bankako [[kobre]] meategien lehenbiziko arrastoak [[Antzinaro]]koak dira, [[K. a. 2500]]. urtekoak. Baina [[K. a. II. mende]]tik [[III. mende|K. o. III. mendera]] emendatu zen bereziki kobrearen ekoizpena. Izan ere, erromatarrek, lurrak konkistatuta, horietatik ahalik eta etekin gehien atera nahi izan zuten.<ref name="berria2">{{Erreferentzia |izena=Maddi Ane |abizena= Txoperena Iribarren |izenburua=Ola zaharrak, bizigai berri | url=https://www.berria.eus/paperekoa/1774/028/001/2014-08-06/ola-zaharrak-bizigai-berri.htm |argitaletxea=''Berria'', 2014ko abuztuak 6, CC BY-SA 4.0, berria.eus | sartze-data=2020-11-08}}</ref> Hala, Pirinioen mendebaldean erromatar meategien aztarna ugari aurkitu dira, [[Lantz]]en, [[Arditurri|Aiako Harrian]], [[Azkain]]en, [[Baztan]]en, [[Itsasu]]n edota [[Urepeleko Errobi|Aldudeko ibarrean]].<ref name="urteaga">{{Erreferentzia |izena=Mertxe |abizena=Urteaga |izenburua=Minería romana en el Cantábrico oriental |url=https://core.ac.uk/download/pdf/230506384.pdf |argitaletxea=''Cuadernos de Prehistoria y Arqueología de la Universidad de Granada'', 24.zenbakia, 2014, 267-300. orrialdeak, ISSN: 2174-8063, core.ac.uk |sartze-data=2020-11-09 }}{{Apurtutako esteka|date=otsaila 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>
Erromatarrek ''Trois Rois'', ''Berg-op-Zoom'' eta ''Sainte-Marie'' [[zain (geologia)|zainak]] ustiatu zituzten kobrea ateratzeko. [[Pikotx]]a, [[gubil]]a eta [[mailu]]a erabiltzen zituzten harkaitz bigunak edo arrailduak hausteko, eta suaz baliatzen ziren gogorrenak leherrarazteko. Infiltratzen zen ura kanporatu ahal izateko, 175 metroko tunel bat hondeatu zuten ''Trois Rois'' meatzean, eta 40 metroko tximinia zulatu zuten galeriak aireberritzeko.<ref name="#1"/> 300 metro galeria kontserbatu dira, zuzenak gehienak; zabalenek 2,20 x 1,65 metroko sekzioa dute, tartekoek 1,70 x 1,20 metrokoa, eta meharrenek 1,85 x 0,90 metrokoa. Ustiapena IV. mendean amaitu zen.<ref name="urteaga"/> Ondoren, meategiak itxi, eta isiltasuna itzuli zen. Horrelaxe igaro ziren hamabost mende inguru.<ref name="berria">{{Erreferentzia |izena=Joxean |abizena=Gil-Garcia |izenburua=Meategi emankorren arrastoan | url=https://www.berria.eus/paperekoa/1859/034/001/2015-07-22/meategi-emankorren-arrastoan.htm|argitaletxea=''Berria'', 2015eko uztailak 22 , CC BY-SA 4.0, berria.eus | sartze-data=2020-11-08}}</ref>
== XVIII. mendeko kobre galdategia ==
[[1730]]etik aitzinera, Laurent Beugnière [[suitza]]r negoziolariak, erdialdeko Europako meatzari talde baten laguntzarekin, mea prospekzioak egin zituen Baigorri aldeko eta Nafarroa Garaiko zenbait lekutan. Prospekzio horietan Astoeskoriako ''Trois Rois'' kobre-zain aberatsa atzeman zuten. Handik hurbil Zubiarin [[galdategi]]a eraikiarazi zuen, [[Frantzia]] osoko handienetakoa. Haren inguruan sortu zen Banka herria, hasieran Baigorriko auzo bat (''La Fonderie'') besterik ez zena. [[1746]] hasi zen lanean galdategia, eta [[1756]]an 130 tona kobre ekoiztera iritsi zen.<ref name="ondaregia">{{Erreferentzia |izena=Victor Manuel |abizena=Egia Astibia |izenburua=La fundición de Banka | url=http://ondaregia.com/la-fundicion-de-banka/ |argitaletxea=''Ondaregia'', ondaregia.com | sartze-data=2020-11-08}}</ref> Garai hartan 400 behargin aritzen ziren lanean, [[ikazkin]]ak eta [[mandazain]]ak barne.<ref name="berria"/>
Urepeleko Errobi ibaiaren indar hidraulikoa erabiltzen zuten galdategiko mailutzarrak eta hauspoak mugitzeko. Horretarako, presa bat eta kilometro bateko ubidea eraiki zuten. Erromatarrek ez bezala, Beugnièrek ibaiaren mailaren azpian zeuden zainak ere ustiatu zituen. Baina galeria horietara ibaiko ura infiltratzen zenez, berrogei langilek aritu behar izaten zuten gau eta egun hura kanporatzen. Eskuzko lan eskerga hori ordezteko, gurpil hidrauliko handi bat ezarri zuten [[1752]]an, tirante batzuen bitartez galerietako putzuetan zeuden [[ponpa]]k mugiaratzen zituena. Era horretan, ura xurgatzea eta kanpora egoztea lortzen zen.<ref name="ondaregia"/> Kobre ola gainbehera etorri zen XVIII. mendearen amaieran, eta [[1793]]an, [[Konbentzioaren Gerra]]n, fabrika erre zuten.
== XIX. mendeko burdinola eta labe garaia ==
[[1802]]an, eraitsitako kobre olaren hondakinen gainean, erredukzio zuzeneko [[burdinola]] bat eraikiarazi zuen Muthuon meatze-ingeniariak, [[burdina]] mea tratatzeko; alabaina, hiru urte besterik ez zuen iraun. [[1823]]an, Jean-Baptiste Ricqbour burdin lantzaile eta negozio gizonak fabrika siderurgiko handi bat eraikiarazi zuen, eta [[harlandu]]zko [[labe garai]] ederra abian jarri. Haren ondoan, aroztegia, tailerrak, ikatz biltegiak eta langileen bizitegiak eraiki ziren. Indar hidraulikoak eragiten zuen makineria guztia, labe garaiari airea ufatzen ziona barne.<ref name="merimee"/><ref name="ondaregia"/>
Bankako burdinak, [[manganeso]]z aberatsa baitzen, estimazio handia zeukan. [[Mando]]en bizkarrean garraiatzen zen Baigorrira, eta handik [[Baiona]]ra, bidetik edo [[Errobi]] ibaian barrena. Gehiena, [[Nantes]]era edo [[Le Havre]]ra eramaten zen itsasoz. [[1830]]eko krisialdiak budinaren salneurria apaltzea ekarri zuen eta, ondorioz, Ricqbour zorpetu zen. Bestalde, [[Lehen Karlistaldia]]ren eragina sufritu zuen [[1833]]tik aitzina, Nafarroa Garaian erosten baitzuen ikatz gehiena.<ref group="oh">[[1785]]eko [[Elizondoko Hitzarmena]]ren ondotik, [[Aldude mendia|Aldude mendiko]] oihan gehienak mugaz bestaldean geratu ziren. Hori zela-eta, Nafarroa Garaiko ikazkinek hornitzen zuten Bankako labe garaia.</ref> Ondorengo hamarkadetan zenbait industrialariren esku egon ondoren, [[1861]]ean betiko itxi zuten.<ref name="merimee"/><ref name="ondaregia"/>
== Oharrak ==
{{erreferentzia_zerrenda|taldea=oh|}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|2}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Nafarroa Behereko monumentu historikoak}}
[[Kategoria:Bankako eraikinak]]
[[Kategoria:Nafarroa Behereko monumentu historikoak]]
[[Kategoria:Euskal Herriko burdinolak]]
[[Kategoria:Euskal Herriko meategiak]]
[[Kategoria:Bankako monumentuak]]
qb6pdih27m4tvz9n8snnf56dmepsbwd
9975942
9975939
2024-11-21T07:16:52Z
Xirkan
12788
9975942
wikitext
text/x-wiki
{{HezkuntzaPrograma|Plastika eta ikus-entzunezkoak}}
{{eraikin infotaula}}
'''Bankako kobre meategiak eta burdinola''' [[meatzaritza]] gune garrantzitsua izan zen, [[Banka]]n kokaturik zegoena, [[Nafarroa Beherea]]n. [[1996]]ko [[urriaren 8]]az geroztik, bertako [[labe garai]]a eta lurpeko galeriak Frantziako monumentu historiko daude izendaturik.<ref name="merimee">{{Erreferentzia |izena= |abizena= |izenburua=Mine de Banca | url=https://www.pop.culture.gouv.fr/notice/merimee/PA64000003 |argitaletxea=POP: la plateforme ouverte du patrimoine, pop.culture.gouv.fr | sartze-data=2020-11-08}}</ref>
Labe garaia XIX. mendeko teknologia metalurgikoaren aztarna paregabea da, ia eraldatu gabe iraun baitu, meatzeetako galeriekin batera. Behin-betiko gelditu baino lehentxeago birmoldatu zuten labea, eta [[hareharri]] gorriz eginiko multzoa osorik dago. Antzinaroko eta XVIII. mendeko kobre meategien gainean dago kokaturik.<ref name="merimee"/>
== Kokapena ==
Bankako kobre meategiak [[Nafarroa Behere]]an daude, [[Urepeleko Errobi]]ren ibarrean. Burdinolaren aztarnak [[RD-948]] errepidearen ertzean ikus daitezte, [[Baigorri]]tik sei kilometro iparraldera.
== Geologia ==
Mineral-[[zain (geologia)|zainak]] [[Aldudeko mendigunea]]n daude, [[ordoviziar]] periodoko [[eskisto]]z eta [[kuartzita|kuartzitez]] inguraturik. Bi mineralizazio mota daude. SW/NE norabidea duten zainetatik (''Berg-op-Zoom'' eta ''Sainte-Marie'') kobre gris argentiferoa atera zuten, [[kuartzo]]z eta [[siderita]]z osaturiko [[ganga (meatzaritza)|gangarekin]] batera. Beste beta-sistemak WNW/ESE norabidea dauka, eta [[kalkopirita]] erauzteko ustiatu zen ''Trois Rois'' meategian; ganga kuartzozkoa da.<ref>{{Erreferentzia |izena=Gilles |abizena= Parent|izenburua=L'exploitation du cuivre et de l'argent à Banca (Pyrénées-Atlantiques). Première approche du réseau minier | url=https://www.persee.fr/doc/palla_0031-0387_1997_num_46_1_1453 |argitaletxea= ''Pallas. Revue d'études antiques'', 46. zenbakia, 1997, 311-320. orrialdeak, persee.fr | sartze-data=2020-11-08}}</ref><ref name="#1">{{Erreferentzia |izena=Bruno |abizena= Ancel |izena2=Cecile |abizena2= Dardignac| izena3=Argitxu |abizena3= Beyrie|izena4=Gilles |abizena4= Parent| izenburua=La mine de cuivre antique des Trois Rois à Banca, vallée de Baïgorry (Pyrénées-Atlantiques).| url=https://www.academia.edu/20282037/La_mine_de_cuivre_antique_des_Trois_Rois_%C3%A0_Banca_vall%C3%A9e_de_Ba%C3%AFgorry_Pyr%C3%A9n%C3%A9es_Atlantiques_ |argitaletxea= Entretiens d’archéologie et d’histoire “Les ressources naturelles des Pyrénées: leur exploitation durant l’Antiquité”. St-Bertrand-de-Comminges, 2001, 179-194. orrialdeak, academia.edu | sartze-data=2020-11-10}}</ref>
== Erromatar meatzeak ==
Bankako [[kobre]] meategien lehenbiziko arrastoak [[Antzinaro]]koak dira, [[K. a. 2500]]. urtekoak. Baina [[K. a. II. mende]]tik [[III. mende|K. o. III. mendera]] emendatu zen bereziki kobrearen ekoizpena. Izan ere, erromatarrek, lurrak konkistatuta, horietatik ahalik eta etekin gehien atera nahi izan zuten.<ref name="berria2">{{Erreferentzia |izena=Maddi Ane |abizena= Txoperena Iribarren |izenburua=Ola zaharrak, bizigai berri | url=https://www.berria.eus/paperekoa/1774/028/001/2014-08-06/ola-zaharrak-bizigai-berri.htm |argitaletxea=''Berria'', 2014ko abuztuak 6, CC BY-SA 4.0, berria.eus | sartze-data=2020-11-08}}</ref> Hala, Pirinioen mendebaldean erromatar meategien aztarna ugari aurkitu dira, [[Lantz]]en, [[Arditurri|Aiako Harrian]], [[Azkain]]en, [[Baztan]]en, [[Itsasu]]n edota [[Urepeleko Errobi|Aldudeko ibarrean]].<ref name="urteaga">{{Erreferentzia |izena=Mertxe |abizena=Urteaga |izenburua=Minería romana en el Cantábrico oriental |url=https://core.ac.uk/download/pdf/230506384.pdf |argitaletxea=''Cuadernos de Prehistoria y Arqueología de la Universidad de Granada'', 24.zenbakia, 2014, 267-300. orrialdeak, ISSN: 2174-8063, core.ac.uk |sartze-data=2020-11-09 }}{{Apurtutako esteka|date=otsaila 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>
Erromatarrek ''Trois Rois'', ''Berg-op-Zoom'' eta ''Sainte-Marie'' [[zain (geologia)|zainak]] ustiatu zituzten kobrea ateratzeko. [[Pikotx]]a, [[gubil]]a eta [[mailu]]a erabiltzen zituzten harkaitz bigunak edo arrailduak hausteko, eta suaz baliatzen ziren gogorrenak leherrarazteko. Infiltratzen zen ura kanporatu ahal izateko, 175 metroko tunel bat hondeatu zuten ''Trois Rois'' meatzean, eta 40 metroko tximinia zulatu zuten galeriak aireberritzeko.<ref name="#1"/> 300 metro galeria kontserbatu dira, zuzenak gehienak; zabalenek 2,20 x 1,65 metroko sekzioa dute, tartekoek 1,70 x 1,20 metrokoa, eta meharrenek 1,85 x 0,90 metrokoa. Ustiapena IV. mendean amaitu zen.<ref name="urteaga"/> Ondoren, meategiak itxi, eta isiltasuna itzuli zen. Horrelaxe igaro ziren hamabost mende inguru.<ref name="berria">{{Erreferentzia |izena=Joxean |abizena=Gil-Garcia |izenburua=Meategi emankorren arrastoan | url=https://www.berria.eus/paperekoa/1859/034/001/2015-07-22/meategi-emankorren-arrastoan.htm|argitaletxea=''Berria'', 2015eko uztailak 22 , CC BY-SA 4.0, berria.eus | sartze-data=2020-11-08}}</ref>
== XVIII. mendeko kobre galdategia ==
[[1730]]etik aitzinera, Laurent Beugnière [[suitza]]r negoziolariak, erdialdeko Europako meatzari talde baten laguntzarekin, mea prospekzioak egin zituen Baigorri aldeko eta Nafarroa Garaiko zenbait lekutan. Prospekzio horietan Astoeskoriako ''Trois Rois'' kobre-zain aberatsa atzeman zuten. Handik hurbil Zubiarin [[galdategi]]a eraikiarazi zuen, [[Frantzia]] osoko handienetakoa. Haren inguruan sortu zen Banka herria, hasieran Baigorriko auzo bat (''La Fonderie'') besterik ez zena. [[1746]] hasi zen lanean galdategia, eta [[1756]]an 130 tona kobre ekoiztera iritsi zen.<ref name="ondaregia">{{Erreferentzia |izena=Victor Manuel |abizena=Egia Astibia |izenburua=La fundición de Banka | url=http://ondaregia.com/la-fundicion-de-banka/ |argitaletxea=''Ondaregia'', ondaregia.com | sartze-data=2020-11-08}}</ref> Garai hartan 400 behargin aritzen ziren lanean, [[ikazkin]]ak eta [[mandazain]]ak barne.<ref name="berria"/>
Urepeleko Errobi ibaiaren indar hidraulikoa erabiltzen zuten galdategiko mailutzarrak eta hauspoak mugitzeko. Horretarako, presa bat eta kilometro bateko ubidea eraiki zuten. Erromatarrek ez bezala, Beugnièrek ibaiaren mailaren azpian zeuden zainak ere ustiatu zituen. Baina galeria horietara ibaiko ura infiltratzen zenez, berrogei langilek aritu behar izaten zuten gau eta egun hura kanporatzen. Eskuzko lan eskerga hori ordezteko, gurpil hidrauliko handi bat ezarri zuten [[1752]]an, tirante batzuen bitartez galerietako putzuetan zeuden [[ponpa]]k mugiaratzen zituena. Era horretan, ura xurgatzea eta kanpora egoztea lortzen zen.<ref name="ondaregia"/> Kobre ola gainbehera etorri zen XVIII. mendearen amaieran, eta [[1793]]an, [[Konbentzioaren Gerra]]n, fabrika erre zuten.
== XIX. mendeko burdinola eta labe garaia ==
[[1802]]an, eraitsitako kobre olaren hondakinen gainean, erredukzio zuzeneko [[burdinola]] bat eraikiarazi zuen Muthuon meatze-ingeniariak, [[burdina]] mea tratatzeko; alabaina, hiru urte besterik ez zuen iraun. [[1823]]an, Jean-Baptiste Ricqbour burdin lantzaile eta negozio gizonak fabrika siderurgiko handi bat eraikiarazi zuen, eta [[harlandu]]zko [[labe garai]] ederra abian jarri. Haren ondoan, aroztegia, tailerrak, ikatz biltegiak eta langileen bizitegiak eraiki ziren. Indar hidraulikoak eragiten zuen makineria guztia, labe garaiari airea ufatzen ziona barne.<ref name="merimee"/><ref name="ondaregia"/>
Bankako burdinak, [[manganeso]]z aberatsa baitzen, estimazio handia zeukan. [[Mando]]en bizkarrean garraiatzen zen Baigorrira, eta handik [[Baiona]]ra, bidetik edo [[Errobi]] ibaian barrena. Gehiena, [[Nantes]]era edo [[Le Havre]]ra eramaten zen itsasoz. [[1830]]eko krisialdiak budinaren salneurria apaltzea ekarri zuen eta, ondorioz, Ricqbour zorpetu zen. Bestalde, [[Lehen Karlistaldia]]ren eragina sufritu zuen [[1833]]tik aitzina, Nafarroa Garaian erosten baitzuen ikatz gehiena.<ref group="oh">[[1785]]eko [[Elizondoko Hitzarmena]]ren ondotik, [[Aldude mendia|Aldude mendiko]] oihan gehienak mugaz bestaldean geratu ziren. Hori zela-eta, Nafarroa Garaiko ikazkinek hornitzen zuten Bankako labe garaia.</ref> Ondorengo hamarkadetan zenbait industrialariren esku egon ondoren, [[1861]]ean betiko itxi zuten.<ref name="merimee"/><ref name="ondaregia"/>
== Oharrak ==
{{erreferentzia_zerrenda|taldea=oh|}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|2}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Nafarroa Behereko monumentu historikoak}}
[[Kategoria:Bankako eraikinak]]
[[Kategoria:Nafarroa Behereko monumentu historikoak]]
[[Kategoria:Euskal Herriko burdinolak]]
[[Kategoria:Euskal Herriko meategiak]]
[[Kategoria:Bankako monumentuak]]
d78a7agp0900jts1a2vj2h17thj78nu
Formula kimiko
0
164827
9976100
9974462
2024-11-21T11:07:01Z
Iñaki Razquin
167062
9976100
wikitext
text/x-wiki
''"Formula" hitzaren beste esanahi batzuetarako, ikusi [[formula]].''
[[Fitxategi:Silane-2D.svg|thumb|Silanoaren formula.]]
'''Formula kimiko''' bat [[konposatu kimiko]] bat osatzen duten [[Elementu kimiko|elementu kimikoen]] adierazpena da, eta [[molekula]] bat osatzen duten [[Atomo|atomoen]] kopuru edo proportzioa adierazten du. Informazio gehigarria ere eman diezaguke, hala nola atomo horiek [[Lotura kimiko|lotura kimikoen]] bidez nola lotzen diren eta espazioan nola banatzen diren. Horiek izendatzeko, nomenklatura kimikoaren arauak erabiltzen dira. Adibidez: [[Silano|Silanoen]] formula<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Química 1. Fundamentos|argitaletxea=Ediciones Colihue SRL|hizkuntza=es|url=https://books.google.es/books?id=IvJUMPPIUugC&pg=PA62&hl=eu|isbn=978-950-581-343-8|sartze-data=2024-11-18}}</ref>.
[[Kimika|Kimikan]], konposatu kimiko bat edo molekula jakin bat osatzen duten atomoen proportzio kimikoei buruzko informazioa aurkezteko modu bat da formula kimikoa. Horretarako elementu kimikoen ikurrak, zenbakiak eta, batzuetan, beste sinbolo batzuk ere erabiltzen dira, hala nola parentesiak, marratxoak, kortxeteak, komak eta zeinuak (+), (-). Formula kimikoak sinboloen lerro tipografiko bakarrera mugatzen dira, eta [[Azpiindize eta superindize|azpiindizeak]] eta [[Azpiindize eta superindize|superindizeak]] izan ditzakete. Formula kimiko bat ez da izen kimiko bat, ez baitu hitzik. Formula kimiko batek [[egitura kimiko]] sinple batzuk har ditzakeen arren, ez da [[egitura-formula]] kimiko oso bat. Formula kimikoek molekula eta [[substantzia kimiko]] sinpleenen egitura baino ezin dute zehaztu, eta, oro har, izen kimikoek eta egiturazko formulek baino ahalmen mugatuagoa dute.
Formula kimiko mota sinpleenei [[formula enpiriko]] deritze, eta atomo mota bakoitzeko zenbakizko ''proportzioak'' adierazten dituzte soilik, letrak eta zenbakiak erabiliz. [[Formula molekular|Formula molekularrek]] ostera, molekula bateko atomo mota bakoitzaren kopurua adierazten dute, egiturari buruzko informaziorik gabe. Adibidez, [[Glukosa|glukosaren]] formula enpirikoa CH<sub>2</sub>O ([[hidrogeno]] atomo kopurua [[karbono]] eta [[oxigeno]] atomo kopuruaren bikoitza dela adierazten du), eta haren formula molekularra.C<sub>6</sub> H<sub>12</sub> O<sub>6</sub> (12 hidrogeno atomo, 6 karbono eta oxigeno atomo).
Formula kimiko bat elementu kimikoen ikurren lerro bakar bat bezala adierazi behar denez, sarritan ez du [[egitura-formula]] batek eman dezakeen informazio adina eskaintzen. Formula horrek atomoek espazioan hartzen duten egitura azaltzen du, atomoek egiturak gauzatzeko haien artean sortzen dituzten loturen kimikoen informazioa ahalbidetuz, hala nola [[lotura kobalente]], [[Lotura ioniko|ioniko]] edota hauen konbinaketak.
Egitura konplexutasuna dela eta, formula molekular berdina baina egitura-formula ezberdina duten molekulak daude eta hauek isomero izena hartzen dute. Adibidez, glukosak bere formula molekularra (C<sub>6</sub>H<sub>12</sub>O<sub>6</sub>) beste azukre batzuekin partekatzen du, hala nola [[fruktosa]], [[galaktosa]] eta [[manosa]]. Badira edozein egitura-formula espezifika dezaketen izenak, baina horiek termino askoren beharra dute (ikusi [[Nomenklatura kimiko|nomenklatura kimikoa]]).
== Formula motak ==
* '''Formula molekularra:''' Molekula bat osatzen duten atomo kopurua adierazten du linealki. Formula molekularra sinbolo eta azpiindizez osatuta dago. Sinboloek konposatuaren elementuak adierazten dituzte eta, azpiindizeek, konposatuaren elementu bakoitza osatzen duten atomo kopurua adierazten dute. Adibidez, [[azido sulfuriko]] molekula baten formula molekularrak, H<sub>2</sub>SO<sub>4</sub>, sufre atomo batez, bi hidrogeno atomoz eta lau oxigeno atomoz osatuta dagoela adierazten digu.[[Fitxategi:Isobutane numbered 2D.svg|thumb|[[Isobutano|Isobutanoaren]] egitura-formula.Formula molekularra: C<sub>4</sub>H<sub>10</sub> Egitura-formula: (CH<sub>3</sub>)<sub>3</sub>CH|224x224px]]
* '''Formula erdigaratua''': Kimikan batez ere gehien erabiltzen dena da, lotura batzuk garatuz eta beste batzuk ez. [[1,2-butadiol]], adibidez, '''CH<sub>3</sub>-CH<sub>2</sub>-CH(OH)-CH<sub>2</sub>OH''' da.
* '''Egitura-formula:''' Konposatu kimiko baten formula molekularraren irudikapen grafiko bat da, atomoak espazioan nola ordenatzen edo banatzen diren erakusten duena. Molekularen barruko lotura kimikoak erakusten dira, esplizituki edo inplizituki. <ref>{{Erreferentzia|izena=John|abizena=McMurry|izenburua=Química orgánica|argitaletxea=Thomson|hizkuntza=es|data=2004|url=https://books.google.es/books?id=LZ4xXyz8Qy4C&pg=RA1-PA57&dq=modelos+moleculares&client=firefox-a&cd=1&hl=eu|isbn=978-970-686-354-6|sartze-data=2024-11-18}}</ref>
* '''Lewis egitura:''' [[Lewis egitura]] edo puntu-diagrama, molekula baten atomoen eta [[elektroi]] bikoteen arteko loturak erakusten dituen irudikapen grafikoa da. Elektroi bikote ez-lotzaileak ere irudikatzen dira.
== Hill-en sistema ==
[[Hill-en sistema]] (edo Hill-en notazioa) formula kimiko enpirikoak, formula kimiko molekularrak eta formula kondentsatu baten osagaiak idazteko sistema bat da. Formula horren arabera, molekula baten karbono atomoen kopurua adierazten da lehenik, hidrogeno atomoen kopurua ondoren, eta, azkenik, gainerako elementu kimiko guztien kopurua, ikur kimikoen orden alfabetikoan. Formulak karbonorik ez duenean, elementu guztiak, hidrogenoa barne, alfabetikoki zerrendatzen dira.
Estatu Batuetako Marka eta Patenteen Bulegoko Edwin A. Hill-ek argitaratu zuen lehen aldiz Hill-en sistema 1900ean.<ref>{{Erreferentzia|izena=Edwin A.|abizena=Hill|izenburua=on a System of Indexing Chemical Literature; Adopted by the Classification Division of the U. S. Patent Office. 1|data=1900-08-01|url=https://zenodo.org/records/1428916|doi=10.1021/ja02046a005|sartze-data=2024-11-18}}</ref> Datu-base kimikoetan eta indizeetan gehien erabiltzen den sistema da, osagai-zerrendak sailkatzeko.
Ondorengo adibide formulak Hill-en sistema erabiliz idazten dira eta Hill-en ordenan zerrendatzen dira:
* Brl
* BrClH<sub>2</sub>Si
* CCl<sub>4</sub>
* CH<sub>3</sub>I
* C<sub>2</sub>H<sub>5</sub>Br
* H<sub>2</sub>O<sub>4</sub>S
== Erreferentziak ==
<references />
sjx7k35hbrfwbjdo61p54thpwiw3cff
Oran
0
169781
9975878
8982649
2024-11-21T04:59:12Z
InternetArchiveBot
119347
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
9975878
wikitext
text/x-wiki
{{hiri infotaula
| izena = Oran
| izen alternatiboa = وهران ''Wahrān'' ([[Arabiera|ar]])
| izen alternatiboa balioa = Izen ofiziala
| irudia = Oran facade maritime.JPG
| bandera =
| armarria = Armoirie oran.png
| nongo = Orango
| kodea =
| kodea2 = DZA
| probintzia = [[Oran probintzia]]
| probintziabalioa = Probintzia
| alkatea = [[Saddek Benkada]]
| dn = 35
| mn = 41
| sn = 49
| de = 0
| me = 37
| se = 59
| N = N
| W = W
| besterik1 =
| besterik1balioa =
| herritar = orandar
| besterik2 =
| besterik2balioa =
| kokapena = kokapenmapa
| sorrera =
| postakodea =
| azalera = 64
| metropolia =
| altuera =
| urtea = [[2009]]
| dentsitatea =
| web =
|}}
'''Oran'''<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0164.pdf|egilea=[[Euskaltzaindia]]|izenburua= Ekialde Hurbileko eta Ipar Afrikako toponimia}}</ref> ([[arabiera]]z: وهران ''Wahrān''), "dirdiratsua" ([[arabiera]]z: الباهية ''El Bahia'') ezizena duena, [[Aljeria]]ko ipar-mendebaleko hiria da. [[Mediterraneoa|Mediterraneo itsasoaren]] ertzetan dago. [[Aljeria]]ko bigarren hiri handiena dena.
[[Oran probintzia]] edo ''wilaya''ko [[Hiriburu (politika)|hiriburua]] da. Hiriak [[2009]]an 674.273 biztanle zituen. Hasieran portu bat besterik ez bazen ere, [[1960ko hamarkada]]tik aurrera mendebaldeko Aljeriako merkataritza, industria eta heziketaren hiriburua da.
== Auzoak ==
[[Fitxategi:Quartiers-oran-fr.svg|thumb|ezkerrera|300px|Orango auzoen eta barrutien mapa.]]
{| class="wikitable"
|+ Orango barrutien izenak
! Barrutia
! Izen arabiarra
! Izena
|-----
|align="right"| 1 <span style="background:#fdd2ab"> </span>
|align="right"| الحمري
|align="right"| El Hamri
|-{{ligne grise}}
|align="right"| 2 <span style="background:#b8ba05"> </span>
|align="right"| حي الإمام الهواري
|align="right"| Hai Imam El-Houari
|-----
|align="right"| 3 <span style="background:#ffafaf"> </span>
|align="right"| السعادة
|align="right"| Es-Saada
|-----
|align="right"| 4 <span style="background:#cb9f0a"> </span>
|align="right"| المقري
|align="right"| Al-Maqarri
|-----
|align="right"| 5 <span style="background:#ffafaf"> </span>
|align="right"| الحمري
|align="right"| El-Hamri
|-----
|align="right"| 6 <span style="background:#fcfdab"> </span>
|align="right"| البدر
|align="right"| El-Badr
|-----
|align="right"| 7 <span style="background:#fad89b"> </span>
|align="right"| الصديقية
|align="right"| Es-Seddikia
|-----
|align="right"| 8 <span style="background:#ffafaf"> </span>
|align="right"| المنزه
|align="right"| El-Menzeh
|-----
|align="right"| 9 <span style="background:#c16b1e"> </span>
|align="right"| الأمير
|align="right"| El-Emir
|-----
|align="right"| 10 <span style="background:#ffafaf"> </span>
|align="right"| العثمانية
|align="right"| El-Othmania
|-----
|align="right"| 11 <span style="background:#ba3f05"> </span>
|align="right"| بوعمامة
|align="right"| Bouamama
|-----
|align="right"| 12 <span style="background:#ba3f05"> </span>
|align="right"| محي الدين
|align="right"| Muhieddine
|-{{ligne grise}}
|}
== Historia ==
[[Al Andalus|Al-Andaluseko]] etorkinek sortu zuten Oran [[X. mendea]]n. Urrea eta Sudango esklaboak saltzen eta Europako produktuak erosten ziren bertan.
[[XV. mendea]]n beherantz egin zuen hiriak. [[Francisco Jiménez de Cisneros|Cisneros kardinalaren]] agintaritzapean zeuden [[Orango konkista (1509)|Espainiako osteek konkistatu zuten]] eta Espainiako koroaren eskuetan izan zen 1509-1708 eta 1732-1792 bitartean, eta [[Frantzia]]ren mende 1831tik 1962a bitartean.
== Klima ==
<div style="width:75%">
{{Klima
|location = Oran
|metric first = yes
|single line = yes
|Jan high C = 16.6
|Feb high C = 17.7
|Mar high C = 19.7
|Apr high C = 21.5
|May high C = 23.9
|Jun high C = 27.7
|Jul high C = 30.5
|Aug high C = 31.6
|Sep high C = 29.0
|Oct high C = 25.2
|Nov high C = 20.6
|Dec high C = 17.7
|year high C = 23.48
|Jan mean C = 10.9
|Feb mean C = 12.1
|Mar mean C = 13.9
|Apr mean C = 15.8
|May mean C = 18.6
|Jun mean C = 22.3
|Jul mean C = 25.0
|Aug mean C = 25.9
|Sep mean C = 23.4
|Oct mean C = 19.6
|Nov mean C = 15.1
|Dec mean C = 12.2
|year mean C = 17.90
|Jan low C = 5.1
|Feb low C = 6.5
|Mar low C = 8.1
|Apr low C = 10.0
|May low C = 13.2
|Jun low C = 16.9
|Jul low C = 19.4
|Aug low C = 20.1
|Sep low C = 17.7
|Oct low C = 14.0
|Nov low C = 9.5
|Dec low C = 6.7
|year low C = 12.27
|Jan precipitation mm = 43.6
|Feb precipitation mm = 44.4
|Mar precipitation mm = 35.0
|Apr precipitation mm = 29.6
|May precipitation mm = 27.2
|Jun precipitation mm = 3.80
|Jul precipitation mm = 1.80
|Aug precipitation mm = 2.70
|Sep precipitation mm = 13.2
|Oct precipitation mm = 24.8
|Nov precipitation mm = 55.5
|Dec precipitation mm = 45.2
|year precipitation mm = 326.8
|Jan precipitation days = 8.7
|Feb precipitation days = 8.5
|Mar precipitation days = 7.1
|Apr precipitation days = 7.2
|May precipitation days = 6.9
|Jun precipitation days = 2.0
|Jul precipitation days = 1.3
|Aug precipitation days = 1.8
|Sep precipitation days = 3.6
|Oct precipitation days = 6.6
|Nov precipitation days = 8.4
|Dec precipitation days = 8.8
|year precipitation days = 70.9
|unit precipitation days = 0.1 mm
|source 1 = World Meteorological Organization ([[Nazio Batuen Erakundea|NBE]])<ref>{{Erreferentzia
|url=http://www.worldweather.org/122/c01361.htm
|izenburua=Weather Information for Oran
|egilea=World Meteorological Organization}}</ref>
|date=2011ko urtarrila}}
</div>
== Ekonomia ==
[[Fitxategi:Oran train station, Boumlik Messaili, 29-07-2008.jpg|thumb|300px|Tren geltokia.]]
[[XIX. mendea]]ren bigarren erdialdean hasi zen hiria garatzen ekonomiaren eta demografiaren aldetik. Orango ekonomia kontserba industrian, azukre industrian, tabakoan, kimikan eta ehungintzan (kotoia) oinarritzen da.
=== Azpiegiturak eta ekipamenduak ===
* Gas hodiak.
* Zentral termoelektrikoa.
* Bertatik igarotzen da [[Sahara]] zeharkatzen duen autobidea.
* Aireportua.
* Unibertsitatea, [[1965]]ean sortua.
== Hiri eta herri senidetuak ==
{| cellpadding="10"
|- valign="top"
|
* {{Herria|Espainia|Elx}}
* {{Herria|Frantzia|Bordele}}
* {{Herria|Kuba|Habana}}
* {{Herria|Senegal|Dakar}}
* {{Herria|Hegoafrika|Durban}}
||
* {{Herria|Polonia|Gdansk}}
* {{Herria|Tunisia|Sfax}}
* {{Herria|Jordania|Zarqa}}
* {{Herria|Maroko|Oujda}}
|}
== Erreferentziak ==
{{ lur | data=2011/12/27}}
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{en}} [https://web.archive.org/web/20060614161728/http://forum.visitoran.com/ ''visitoran.com'' webgunea]
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Oran| ]]
quqk5bch9gn6ln0gbq34bc95bpo4ipk
Eszitiar
0
181466
9975600
9636513
2024-11-20T19:42:55Z
Xirkan
12788
9975600
wikitext
text/x-wiki
[[Fitxategi:Scythians shooting with bows Kertch antique Panticapeum Ukrainia 4th century BCE.jpg|thumb|Eszitiarrak, arkuarekin tiro egiten ([[Kerch]] —antzinako Panticapeum—, [[Ukraina]], K.a. IV. mendea).]]
[[Fitxategi:Фрагменты Пекторали.jpg|eskuinera|thumb|Urrezko Lepokoa, Tolstaya Mogila, Ordžonikidze, K.a. IV. mendea.]]
'''Eszitiarrak'''<ref>{{Erreferentzia|egilea=[[Euskaltzaindia]]|data=2015-1-30|izenburua=174. araua: Antzinateko herriak. Ekialdeko eta Europako herriak|url=http://www.euskaltzaindia.eus/dok/arauak/Araua_0174.pdf|orrialdea=3}}</ref> ({{lang-gr|Σκύθης, Σκύθοι}}) [[Antzinaroa|Antzinaroko]] [[Turkiar herriak|turkiar]] herri talde bat izan ziren, artzaintza nomadan eta azpiko zaldien hazkuntzan oinarritzen zen kultura zeukana. [[Antzinaro Klasikoa]]n zehar, eszitiarrak nagusi izan ziren [[Estepa Pontikoa]]n, greziar iturrietan [[Eszitia]] deitzen zutena.
[[Antzinaro Berantiarra|Antzinaro Berantiarrean]] [[sarmaziar]]rek euren menpe hartu zituzten, estepetako nagusi bezala eszitiarren tokia hartu zuten kulturalki oso antzekoa zen herri bat.
Eszitiarrei buruz ezagutzen den gehiena, atzerriko iturrietan du jatorria, zehazki greziar eta latindarretan. Horietatik garrantzitsuenak [[Herodoto]]ren ([[K.a. 440]]) ''[[Historiak (Herodoto)|Historiak]]'' laneko IV. liburua, [[Estrabon]]en ''[[Geografia (Estrabon)|Geografia]]'' eta [[Publio Ovidio|Ovidioren]] ''[[Gutuna Pontotik]]'' dira, azken honek nagusiki [[Eszitia Txikia]] deskribatzen duelarik, biak garai berekoak ([[K.a. 13]] inguru).
[[Arkeologia]]k eszitiar kulturaren lekukotzak [[Errusia]] hegoaldeko eta [[Ukraina]]ko tumulu edo hil muinoetan topatu ditu.
Adituen ustez eszitiarrak izan ziren aurrenetarikoak zaldiak [[etxekotze]]n eta hezten. Horretarako [[estepa|estepetako]] [[tarpan]] zaldi basatiak erabili zituzten. Zaldun trebeak omen ziren.
''Eszitiar'' [[etnonimo]]a denbora luzez Eszitia izenaz ezagutu ziren gaur egungo Errusia, Ukraina eta [[Erdialdeko Asia|Asia Erdialdeko]] eskualdeak okupatu edo antzeko ohiturak zituzten beste herri batzuei buruz aritzeko ere erabili izan da.
Euren aurrekariak [[K.a. XX. mendea|K.a. 2000n]] izan zituztela ezagutzen da, baina historian duten lehen agerpena [[K.a. VII. mendea]]n izan zen, [[asiriar]]rekin izan zuten aliantza batean. Zenbait mende beranduago [[media]]rrekin lan egin zuten ([[persiera|persiarrekin]] senidetutako [[irandar herriak|irandar herri]] bat, Asiriar Inperioa desegiteko.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Ikus, gainera ==
* [[Eszitia]]
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Antzinako herriak]]
[[Kategoria:Turkiako historia]]
[[Kategoria:Errusiako historia]]
[[Kategoria:Ukrainako historia]]
[[Kategoria:Nomadak]]
[[Kategoria:Eszitia]]
[[Kategoria:Eszitiarrak]]
[[Kategoria:Antzinako irandar herriak]]
[[Kategoria:Irandar nomadak]]
[[Kategoria:Antzinako Errusia]]
ry2flondh7es3dzukh9ab37sm6o5n05
Lankide eztabaida:Theklan/2011ko otsaila
3
204110
9974814
2121538
2024-11-20T14:09:45Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2011ko otsaila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2011ko otsaila]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
2121538
wikitext
text/x-wiki
== Frantziako udalerriak ==
Kaixo Theklan! Katalanezko wikipedian Frantziako udalerrien artikuluak bot bidez sortzea edo ez erabakitzen ari dira. Orri honetan bot bidez sortutako udalerri baten adibide bat ikusi dezakezu [http://ca.wikipedia.org/wiki/Usuari:Gom%C3%A0/Laboratori]. Artikuluaren kalitatea izugarria da eta bot bitartez egina!!! Martxan jartzen badute eta ondo badabil, beharbada guk ere... ([http://ca.wikipedia.org/wiki/Viquip%C3%A8dia:La_taverna#Creaci.C3.B3_amb_bot_dels_articles_sobre_les_poblacions_de_Fran.C3.A7a hemen] eztabaida). Ondo segi!--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 13:12, 1 Otsaila 2011 (UTC)
::Galdetzera nijoan eta ikusi dut galdetu duzula. Ea zerbait lortzerik dugun. Aio!--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 10:34, 2 Otsaila 2011 (UTC)
== Hibrido (Biologia) ==
Aupa!
Artikuloa sortu dut "Hibrido (biologia)" izenarekin, baina tronpatu naiz eta "Hibrido (Bilogia)" jarri dut. Ea posible duzun artikuloaren tituloa zuzentzea. Ondo ibili.--Gorritxiki 21:58, 17 Otsaila 2011 (UTC)
== Bandalismo gehiago ==
Apa, ez dakit nola egiten den salatzeko, baina 85.49.163.37 znbki-dun erabiltzaileak bandalismoa egin du (ikus aldaketak) [[Lankide:Kol35|Kol35]] 12:01, 19 Otsaila 2011 (UTC)Kol35
== OSM ==
Apa Theklan!! galderatxo bat. Nola ilundu duzu Donostiako mapa [http://eu.wikipedia.org/wiki/Fitxategi:Donostia-OSM.png honetan] hiriko azalera? -[[Lankide:Sikret8|Sikret8]] 19:15, 20 Otsaila 2011 (UTC)
oe6s5mhuvimydn6zzvrmehs759wih2c
9975137
9974814
2024-11-20T14:21:40Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2011ko otsaila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2011ko otsaila]]» izenera aldatu du: Revert
2121538
wikitext
text/x-wiki
== Frantziako udalerriak ==
Kaixo Theklan! Katalanezko wikipedian Frantziako udalerrien artikuluak bot bidez sortzea edo ez erabakitzen ari dira. Orri honetan bot bidez sortutako udalerri baten adibide bat ikusi dezakezu [http://ca.wikipedia.org/wiki/Usuari:Gom%C3%A0/Laboratori]. Artikuluaren kalitatea izugarria da eta bot bitartez egina!!! Martxan jartzen badute eta ondo badabil, beharbada guk ere... ([http://ca.wikipedia.org/wiki/Viquip%C3%A8dia:La_taverna#Creaci.C3.B3_amb_bot_dels_articles_sobre_les_poblacions_de_Fran.C3.A7a hemen] eztabaida). Ondo segi!--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 13:12, 1 Otsaila 2011 (UTC)
::Galdetzera nijoan eta ikusi dut galdetu duzula. Ea zerbait lortzerik dugun. Aio!--[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 10:34, 2 Otsaila 2011 (UTC)
== Hibrido (Biologia) ==
Aupa!
Artikuloa sortu dut "Hibrido (biologia)" izenarekin, baina tronpatu naiz eta "Hibrido (Bilogia)" jarri dut. Ea posible duzun artikuloaren tituloa zuzentzea. Ondo ibili.--Gorritxiki 21:58, 17 Otsaila 2011 (UTC)
== Bandalismo gehiago ==
Apa, ez dakit nola egiten den salatzeko, baina 85.49.163.37 znbki-dun erabiltzaileak bandalismoa egin du (ikus aldaketak) [[Lankide:Kol35|Kol35]] 12:01, 19 Otsaila 2011 (UTC)Kol35
== OSM ==
Apa Theklan!! galderatxo bat. Nola ilundu duzu Donostiako mapa [http://eu.wikipedia.org/wiki/Fitxategi:Donostia-OSM.png honetan] hiriko azalera? -[[Lankide:Sikret8|Sikret8]] 19:15, 20 Otsaila 2011 (UTC)
oe6s5mhuvimydn6zzvrmehs759wih2c
Lankide eztabaida:Theklan/2011ko martxoa
3
204111
9974813
2125259
2024-11-20T14:09:45Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2011ko martxoa]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2011ko martxoa]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
2125259
wikitext
text/x-wiki
== Kaixo, 10 aniversario Viquipèdia ==
Perdóname, mi euskara no ha mejorado nada desde la última vez... Te escribo ya que habías manifestado cierto interés y que no sé nada de los otros (Xabier i Josu) a los cuales escribí hace ya cierto tiempo. Les había dicho que hablaran del tema con otros pero ni me han respuesto ni sé si se ha hablado de esto (espero que no se hayan enfadado por el hecho que no había visto sus mensajes hasta hace poco. El hecho es que el Congreso (Perpinyà, 19 de marzo) se está acercando (enlace: [[http://ca.wikipedia.org/wiki/Viquip%C3%A8dia:10_anys_de_la_Viquip%C3%A8dia#Viquitrobada_internacional]]) y no tenemos a nadie de Euskadi (ni tampoco de Bretaña y no sé si tendremos... acabo de dejar un mensaje allá también...) y bueno a mi me molesta bastante esta situación (sois gente importante...) sobre todo que tengo casi sólo el peso de la organización y bueno me cansan bastante todos los trámites administrativos entre otras cosas. Espero que teneis una comunicación fluida entre vosotros y que si no puedes venir, podrás decírselo a todos los otros, y tendremos al menos uno de vosotros (Amical pagará los gastos del viaje, del alojamiento y de las dietas de los que vengan si no son demasiados). También le escribo a An13sa que veo que sabe catalán y acaso vive cerca de Barcelona (no tenemos mucho dinero... desafortunadamente), a TXiKi y a Unai Fdz. de Betoño para ver si aconsigo saber alguna cosa antes de que sea demasiado tarde (necesitamos reservar el hotel y diversas cosas)... Que te vaya todo bien y eskerrik azko por tu atención y suerte para todo! Agur, Claudi/[[Lankide:Capsot|Capsot]] 18:51, 4 Martxoa 2011 (UTC) PD: Aunque sea alguién que no sepa o no entienda catalán o inglés no pasa nada, ya nos entenderemos con otra lengua...
:Eskerrik azko, me teniáis preocupado. Espero que todo se pase bien y a priori si nos dan la sala que me han dicho y confio en que la gente que viene son buena gente, creo que será una cosa estupenda, hasta pronto entonces. Si conoces a alguien que no vive muy lejos de Barcelona acaso podemos ver con Gomà si puede entrar en el presupuesto... Una abraçada ben bona, Claudi/[[Lankide:Capsot|Capsot]] 18:58, 4 Martxoa 2011 (UTC)
== Txantiloiak ==
Apa Theklan!! Txantiloi hau sortu dut { {Mari Kiviniemiren gobernua} }; zerrenda oso luzea denez, goiko aldean gezi baten bidez informazioa itxi eta irekitzea gustatuko litzaidake ({ {Gipuzkoako udalerri aurkibidea} } kasu). Ez dakit nola kristo egiten den hori, komando askorekin saiatu naiz baina alferrik!! Laguntza emateko moduan?? -[[Lankide:Sikret8|Sikret8]] 19:24, 7 Martxoa 2011 (UTC)
== Izarra ==
Eskerrik asko! Oso ederra da. --[[User:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]]<sup>[[User talk:Xabier_Armendaritz|<span style="color:#0000FF;">(nirekin hizketan egiteko)</span>]]</sup> 09:18, 17 Martxoa 2011 (UTC)
== Kaixo/Bon dia! ==
Kaixo,
Espere que t'ho has passat bastant bé a Perpinyà i perdo' de nou per les deficiències, sobretot pel que fa al Wifi... Haguera volgut tenir més temps per a conéixer-vos a tots ja que m'ha semblat que de manera general hi havia molt bon ambient i si passes per Perpinyà ja saps que tens la casa oberta. Per altra banda, t'anuncie una mala noticia, vaig dimitir d'Amical ahir ja que no volen respondre de manera contundent als atacs juridics que hem tingut aquests dies i que no puc tolerar això en una organitzacio' que pretén defendre lliure coneixement i que no hauria d'atacar els seus membres més petits i inofensius i alhora crear lobbys interessats només en exclusivitat territorial, poder i diners... Espere que hauré de pagar sols les conseqüències dels meus actes i que no atacaran Amical tot i que ho dubte... En qualsevol cas, que et vaja tot molt bé. Fins una altra. Agur! Claudi/[[Lankide:Capsot|Capsot]] 09:28, 22 Martxoa 2011 (UTC)
== Question ==
What is the English word "Web" in Basque? Is there a word for it or do you just use the English? Because I wanted to know if [[Charlotte's Web (1973ko filma)]] really translates as "Web de Charlotte" in Basque. I used Google to translate and it gives me the same word from English only. Then I tried searching for [[Web]] and get redirected to World Wide Web (which, I also tried translating that phrase from English to Basque, I still get nothing). And I even tried translating just "World" and I still get nothing! Or just "Wide". [[Lankide:බම්බි|බම්බි]] 21:30, 22 Martxoa 2011 (UTC)
Is [[The Fox and the Hound]] titled Tod eta Toby in Basque? Because of what an ip said at the talk page, and everywhere it's meantined in this Wikipedia says Tod eta Toby. And yet, when I tried doing a Google search for sources I found nothing that was in Basque (other than Wikipedia). But if put Tod y Toby, it gives lots of sources. [[Lankide:බම්බි|බම්බි]] 22:13, 22 Martxoa 2011 (UTC)
== Frantziako udalerriak ==
Gabon , Theklan. [[Ille-et-Vilaine]] departamentuko udalerriak neronek amaitu nahi ditut (behin Bretainiako udalerriak amaituz, gero Galesekoei eskua sartzeko). Bestela Frantziako udalerri guztien artikuluak bot baten bidez gauzatzearen aldekoa naiz: gainera lehen bai lehen. Aio. [[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 20:34, 2011ko martxoaren 23a (UTC)
== KONTSEILU EUROPARRA ETA EUROPAKO KONTSEILUA ==
Zergatik ezabatu duzu nik egindakoa? Kontseilu Europarra eta Europako Kontseilua gauza erabat DESberdinak dira!!!
Mesedez, ez ezabatu artikulua!!!
t7urxiek61gsmaokcfrg6nbj11mpiln
9975139
9974813
2024-11-20T14:21:44Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2011ko martxoa]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2011ko martxoa]]» izenera aldatu du: Revert
2125259
wikitext
text/x-wiki
== Kaixo, 10 aniversario Viquipèdia ==
Perdóname, mi euskara no ha mejorado nada desde la última vez... Te escribo ya que habías manifestado cierto interés y que no sé nada de los otros (Xabier i Josu) a los cuales escribí hace ya cierto tiempo. Les había dicho que hablaran del tema con otros pero ni me han respuesto ni sé si se ha hablado de esto (espero que no se hayan enfadado por el hecho que no había visto sus mensajes hasta hace poco. El hecho es que el Congreso (Perpinyà, 19 de marzo) se está acercando (enlace: [[http://ca.wikipedia.org/wiki/Viquip%C3%A8dia:10_anys_de_la_Viquip%C3%A8dia#Viquitrobada_internacional]]) y no tenemos a nadie de Euskadi (ni tampoco de Bretaña y no sé si tendremos... acabo de dejar un mensaje allá también...) y bueno a mi me molesta bastante esta situación (sois gente importante...) sobre todo que tengo casi sólo el peso de la organización y bueno me cansan bastante todos los trámites administrativos entre otras cosas. Espero que teneis una comunicación fluida entre vosotros y que si no puedes venir, podrás decírselo a todos los otros, y tendremos al menos uno de vosotros (Amical pagará los gastos del viaje, del alojamiento y de las dietas de los que vengan si no son demasiados). También le escribo a An13sa que veo que sabe catalán y acaso vive cerca de Barcelona (no tenemos mucho dinero... desafortunadamente), a TXiKi y a Unai Fdz. de Betoño para ver si aconsigo saber alguna cosa antes de que sea demasiado tarde (necesitamos reservar el hotel y diversas cosas)... Que te vaya todo bien y eskerrik azko por tu atención y suerte para todo! Agur, Claudi/[[Lankide:Capsot|Capsot]] 18:51, 4 Martxoa 2011 (UTC) PD: Aunque sea alguién que no sepa o no entienda catalán o inglés no pasa nada, ya nos entenderemos con otra lengua...
:Eskerrik azko, me teniáis preocupado. Espero que todo se pase bien y a priori si nos dan la sala que me han dicho y confio en que la gente que viene son buena gente, creo que será una cosa estupenda, hasta pronto entonces. Si conoces a alguien que no vive muy lejos de Barcelona acaso podemos ver con Gomà si puede entrar en el presupuesto... Una abraçada ben bona, Claudi/[[Lankide:Capsot|Capsot]] 18:58, 4 Martxoa 2011 (UTC)
== Txantiloiak ==
Apa Theklan!! Txantiloi hau sortu dut { {Mari Kiviniemiren gobernua} }; zerrenda oso luzea denez, goiko aldean gezi baten bidez informazioa itxi eta irekitzea gustatuko litzaidake ({ {Gipuzkoako udalerri aurkibidea} } kasu). Ez dakit nola kristo egiten den hori, komando askorekin saiatu naiz baina alferrik!! Laguntza emateko moduan?? -[[Lankide:Sikret8|Sikret8]] 19:24, 7 Martxoa 2011 (UTC)
== Izarra ==
Eskerrik asko! Oso ederra da. --[[User:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]]<sup>[[User talk:Xabier_Armendaritz|<span style="color:#0000FF;">(nirekin hizketan egiteko)</span>]]</sup> 09:18, 17 Martxoa 2011 (UTC)
== Kaixo/Bon dia! ==
Kaixo,
Espere que t'ho has passat bastant bé a Perpinyà i perdo' de nou per les deficiències, sobretot pel que fa al Wifi... Haguera volgut tenir més temps per a conéixer-vos a tots ja que m'ha semblat que de manera general hi havia molt bon ambient i si passes per Perpinyà ja saps que tens la casa oberta. Per altra banda, t'anuncie una mala noticia, vaig dimitir d'Amical ahir ja que no volen respondre de manera contundent als atacs juridics que hem tingut aquests dies i que no puc tolerar això en una organitzacio' que pretén defendre lliure coneixement i que no hauria d'atacar els seus membres més petits i inofensius i alhora crear lobbys interessats només en exclusivitat territorial, poder i diners... Espere que hauré de pagar sols les conseqüències dels meus actes i que no atacaran Amical tot i que ho dubte... En qualsevol cas, que et vaja tot molt bé. Fins una altra. Agur! Claudi/[[Lankide:Capsot|Capsot]] 09:28, 22 Martxoa 2011 (UTC)
== Question ==
What is the English word "Web" in Basque? Is there a word for it or do you just use the English? Because I wanted to know if [[Charlotte's Web (1973ko filma)]] really translates as "Web de Charlotte" in Basque. I used Google to translate and it gives me the same word from English only. Then I tried searching for [[Web]] and get redirected to World Wide Web (which, I also tried translating that phrase from English to Basque, I still get nothing). And I even tried translating just "World" and I still get nothing! Or just "Wide". [[Lankide:බම්බි|බම්බි]] 21:30, 22 Martxoa 2011 (UTC)
Is [[The Fox and the Hound]] titled Tod eta Toby in Basque? Because of what an ip said at the talk page, and everywhere it's meantined in this Wikipedia says Tod eta Toby. And yet, when I tried doing a Google search for sources I found nothing that was in Basque (other than Wikipedia). But if put Tod y Toby, it gives lots of sources. [[Lankide:බම්බි|බම්බි]] 22:13, 22 Martxoa 2011 (UTC)
== Frantziako udalerriak ==
Gabon , Theklan. [[Ille-et-Vilaine]] departamentuko udalerriak neronek amaitu nahi ditut (behin Bretainiako udalerriak amaituz, gero Galesekoei eskua sartzeko). Bestela Frantziako udalerri guztien artikuluak bot baten bidez gauzatzearen aldekoa naiz: gainera lehen bai lehen. Aio. [[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 20:34, 2011ko martxoaren 23a (UTC)
== KONTSEILU EUROPARRA ETA EUROPAKO KONTSEILUA ==
Zergatik ezabatu duzu nik egindakoa? Kontseilu Europarra eta Europako Kontseilua gauza erabat DESberdinak dira!!!
Mesedez, ez ezabatu artikulua!!!
t7urxiek61gsmaokcfrg6nbj11mpiln
Lankide eztabaida:Theklan/2011ko apirila
3
204112
9974808
6583658
2024-11-20T14:09:44Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2011ko apirila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2011ko apirila]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
6583658
wikitext
text/x-wiki
== Juan Raphael Ocanarza ==
Aupa Theklan. [[Juan Raphael Ocanarza]] artikuluaz zalantza erakutsi zenuela ikusi dut. Ezabatzeko proposatu dut (begiratu eztabaida orrian). Iritzirik eman nahi baduzu... Ondo segi! --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 21:26, 7 Apirila 2011 (UTC)
== [[Bucy-le-Long]] ==
Ederki! Arratsaldean zuzenduko dut. --[[User:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]]<sup>[[User talk:Xabier_Armendaritz|<span style="color:#0000FF;">(nirekin hizketan egiteko)</span>]]</sup> 12:39, 15 Apirila 2011 (UTC)
: {{egina}}. Hori bai, testu zati bat ezin izan dut zuzendu. Artikuluaren bukaeran, «Erreferentziak» atalean, «Eskuratze data: 13/07/2010» jartzen duen tokian, Eskuratze data: 2010-07-13» jarri beharko luke. Lan bikaina, gainerakoan! Artikulu oinarri ederrak izango ditugu, osatuz joateko. --[[User:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]]<sup>[[User talk:Xabier_Armendaritz|<span style="color:#0000FF;">(nirekin hizketan egiteko)</span>]]</sup> 14:36, 15 Apirila 2011 (UTC)
Azken zuzenketatxo estilistiko bat: «nekazaritzako tresnetako» jarri dudan tokian, hobeto legoke «nekazaritza tresnetako». Dagoen bezala ere ez dago gaizki, baina... hobeto jartzeko modua ikusita, ezin izan naiz isildu, sentitzen dut. --[[User:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]]<sup>[[User talk:Xabier_Armendaritz|<span style="color:#0000FF;">(nirekin hizketan egiteko)</span>]]</sup> 14:48, 15 Apirila 2011 (UTC)
:Ohartxoa utzi dut Politikak atalean: infotaulako "kantonamendua" errenkan ''Cantó de..'' agertzen da.--[[Lankide:Josugoni|josugoni]] <small>([[Lankide Eztabaida:Josugoni|erantzun hemen]])</small> 09:07, 16 Apirila 2011 (UTC)
== Frantziako udalerri bat da ==
Kaixo Theklan. Lehenbizi, zorionak Bota martxan eta ondo jartzearren... Kontutxo bat besterik ez. Esan ahal diozu Bot-ari '''''XXXX''' Frantziako udalerri bat da'' beharrean '''''XXXX''' Frantziako udalerria da'' forma egokian ([[Lankide:TXiKi/Ohiko_akats_eta_erdarakadak|azalpena]]) sortzeko artikuluak? Askotan lehenengo forma erabiltzen den arren, bigarrena da egokia euskaraz. Bide batez, lehen esaldi horretan dauden akatsak (bat da, -a horregatik aldatzea) automatikoki egitea posible ikusten duzu? Nik pixka bat begiratu dut, baina ezer ez (eskuz egin beharreko zerbait dela uste dut, agian Txokoan jarrita denok kontuan hartzeko)... :-( Ale ba, ondo izan! --[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> 11:33, 17 Apirila 2011 (UTC)
:Beste kontu bat: ''XXX Frantziako udalerria da, YYY departamentuan dagoena.'' Bien arteko koma falta zaio Bot-ak sortzen dituen artikuluei. Ez da akats larria, baina beno, konpondu badaiteke, hobeto ;-). Barkatu aurretik, ''produkzioan'' jarri izan baino lehen esan ez izana. --[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> 13:10, 17 Apirila 2011 (UTC)
::Ah! Eta konturatu naiz, infotaulan, Barrutiaren eremuan, lotura ez dela egiten barrutiaren artikulura, baizik eta azpiprefektura (barrutiko hiriburua) den udalerrira. Kantonamenduan ez da arazo hau gertatzen. Begira [[Maupas_(Aube)]] artikulua adibidez: Kantonamenduak Bouillyko kantonamendura zuzentzen du, baina barrutiko loturak Troyes-era eta ez Troyeseko barrutira--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> 13:14, 17 Apirila 2011 (UTC)
::::OK, primeran, lehen ez naiz horretaz konturatu. Dena den, kontuan izan lehen komentaturiko komarena! Lan bikaina! --[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> 13:55, 17 Apirila 2011 (UTC)
== Esker ona ==
[[Irudi:Movicon2-goodbravo.gif|center|70px]]
{{Izar arrunta|irudia=Tireless Contributor Barnstar.gif|zabalera=60px|[[Euskarazko Wikipedia]]n artikulugintzan eta artikulu kopurua handitzen burututako lan nekagaitz eta etengabearengatik:</br>nere aldetik behinik-behin hona hemen '''Wikilari Langilearen Domina'''.}}
Beno, ez nuen Aste Santuko oporretara joan baino lehenagotik Frantziako udalerriak bot bidez sortzeko zure 100.000 artikuluetara ailegatzeko ekimena eta Euskarazko Wikipedian artikulugintzan ari zaren lan erraldoairengatik esker onik eman gabe uztea. Nire ustez, ideia bikaina izan duzu. Gero arte.
--[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]]; [[Lankide eztabaida:Euskalduna|(esaidak hemen)]] 21:13, 2010ko martxoaren 24a (UTC)
== Bandalismoa? ==
Kaixo, Theklan.
Identifikatu gabeko erabiltzailea (858614430) dabil bihurrikeriak egiten. Kasualitatez konturatu naiz, [[mutazio]] izeneko artikuluaren zati bat desegin duelako, eta zegoen moduan utzi dudalako nik gero.
Zuk ere identifikatu duzu eta berak sortutako [[Errekonbinazio]] artikulua (edukirik gabekoa) ezabatu duzu.
Erne egon beharko gara txorimalo horrekin. Gainera, ematen du [[Biologia]]ko gaiak gogoko dituela, hain zuzen ere nik lantzen ditudanak.
Segi ongi.
-[[Lankide:Josu|Josu]] 11:35, 21 Apirila 2011 (UTC)
== Bretainia ==
Arratsaldeon, Tekhlan. Ba, bai, motel, martxa honetan Euskarazko Wikipediako Frantziako geografiako aditua izendatuko haugu... :D</br>
Bai, bosgarren departamentua nahitan ez nuen sartu: zuk hor jarri duzun Bretainiako mapa Bretainia Historiakoa eta bere eskualde historikoena da (eskualde historikoen mugek ez dute departamentuekin bat egiten; gainera, Bretainia Historikoa gutxi gorabehera gure Euskal Herria bezalatxuko kontzeptua da, ezberdintasunak ezberdintasun), baina 1960 edo 1970 hamarkada aldera bosgarren departamentua [[Loire-Atlantique]] (44) Bretainiatik bereiztu eta orduan sortu berria zen [[Pays de la Loire]] eskualdean sartu zuten (eskualde honen ardatz "naturala" [[Loira]] ibaia da), lehenagotik ere ez dakit nik Nantes aldean oso-oso "bretainiarrak" ote ziren, ikus [[Jules Verne]] idazlea, adibidez.
Nire iritziz edo behintzat Bretainian izandakoan ikusitakoaren arabera, zuk jarritako mapa [[Bretainia]] artikuluan jarriko nuke (Bretainia Historikoa), aldiz ez nuke [[Bretainia (eskualdea)]] artikuluan jarriko (Euskadiren artikuluan Euskal Herriaren mapa jartzea bezala dela iruditzen zait), edota artikulu horretan jartzekotan, Bretainia Historikoa atala ireki eta bertan {{sakontzeko|Bretainia Historikoa}} txantiloia eta zuk jarritako mapa hori jarriko nuke, baina Bretainia Historikoa dela ongi argituz, eta ez gaur egungo Bretainia eskualdea. Halere, [[Loire-Atlantique]] udalerrien artikuluetan bretainiera edo galozko izenak ere jarriko nituzke (izan ezkero), euskararen antzeko egoera duten hizkuntza hauekiko begirunez. Nire iritziak lagunguko zizula espero dut. Gero arte.</bt>
-[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 15:42, 2011ko apirilaren 23a (UTC)
:Nire iritzi pertsonala nahi izan ezkero: [[Loire-Atlantique]] departamentuko udalerriei ez nieke Bretainiako udalerriak direla jarriko, gaur egun horrela ez direlako, hortaz ez nieke euren infotaulan Bretainiako banderarik jarriko, halere lehen esan bezala eta zuk esan bezala, bretainierazko edo galozko izenik baldin badu, jarri egingo nuke: ikus euskarazko [[Nantes]] artikulua, ingelesezko [[:en:Nantes]] artikulua, edota frantsesezko [[fr:Nantes]] artikulua. Bretainierazkoan [[br:Naoned]], gehienera historikoki Bretainian egon zela dio, eta [[Bro Naoned]] eskualdean dagoela. Bestela, ba botaren testuaren hasierako lekuren batean "udalerri hau [[Bro Naoned]] eskualde historikoan dago, garai batean [[Bretainia]] eskualde historikoaren barnean egon zelarik" edo antzeko esaldi bat itsatsiko nioke. -[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 15:57, 2011ko apirilaren 23a (UTC)
h2vazta9aj3nveen59whkc61hdp7qdj
9975149
9974808
2024-11-20T14:21:56Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2011ko apirila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2011ko apirila]]» izenera aldatu du: Revert
6583658
wikitext
text/x-wiki
== Juan Raphael Ocanarza ==
Aupa Theklan. [[Juan Raphael Ocanarza]] artikuluaz zalantza erakutsi zenuela ikusi dut. Ezabatzeko proposatu dut (begiratu eztabaida orrian). Iritzirik eman nahi baduzu... Ondo segi! --[[Lankide:Orereta|Orereta]]<small> ([[Lankide Eztabaida:Orereta|erantzunak]])</small> 21:26, 7 Apirila 2011 (UTC)
== [[Bucy-le-Long]] ==
Ederki! Arratsaldean zuzenduko dut. --[[User:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]]<sup>[[User talk:Xabier_Armendaritz|<span style="color:#0000FF;">(nirekin hizketan egiteko)</span>]]</sup> 12:39, 15 Apirila 2011 (UTC)
: {{egina}}. Hori bai, testu zati bat ezin izan dut zuzendu. Artikuluaren bukaeran, «Erreferentziak» atalean, «Eskuratze data: 13/07/2010» jartzen duen tokian, Eskuratze data: 2010-07-13» jarri beharko luke. Lan bikaina, gainerakoan! Artikulu oinarri ederrak izango ditugu, osatuz joateko. --[[User:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]]<sup>[[User talk:Xabier_Armendaritz|<span style="color:#0000FF;">(nirekin hizketan egiteko)</span>]]</sup> 14:36, 15 Apirila 2011 (UTC)
Azken zuzenketatxo estilistiko bat: «nekazaritzako tresnetako» jarri dudan tokian, hobeto legoke «nekazaritza tresnetako». Dagoen bezala ere ez dago gaizki, baina... hobeto jartzeko modua ikusita, ezin izan naiz isildu, sentitzen dut. --[[User:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]]<sup>[[User talk:Xabier_Armendaritz|<span style="color:#0000FF;">(nirekin hizketan egiteko)</span>]]</sup> 14:48, 15 Apirila 2011 (UTC)
:Ohartxoa utzi dut Politikak atalean: infotaulako "kantonamendua" errenkan ''Cantó de..'' agertzen da.--[[Lankide:Josugoni|josugoni]] <small>([[Lankide Eztabaida:Josugoni|erantzun hemen]])</small> 09:07, 16 Apirila 2011 (UTC)
== Frantziako udalerri bat da ==
Kaixo Theklan. Lehenbizi, zorionak Bota martxan eta ondo jartzearren... Kontutxo bat besterik ez. Esan ahal diozu Bot-ari '''''XXXX''' Frantziako udalerri bat da'' beharrean '''''XXXX''' Frantziako udalerria da'' forma egokian ([[Lankide:TXiKi/Ohiko_akats_eta_erdarakadak|azalpena]]) sortzeko artikuluak? Askotan lehenengo forma erabiltzen den arren, bigarrena da egokia euskaraz. Bide batez, lehen esaldi horretan dauden akatsak (bat da, -a horregatik aldatzea) automatikoki egitea posible ikusten duzu? Nik pixka bat begiratu dut, baina ezer ez (eskuz egin beharreko zerbait dela uste dut, agian Txokoan jarrita denok kontuan hartzeko)... :-( Ale ba, ondo izan! --[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> 11:33, 17 Apirila 2011 (UTC)
:Beste kontu bat: ''XXX Frantziako udalerria da, YYY departamentuan dagoena.'' Bien arteko koma falta zaio Bot-ak sortzen dituen artikuluei. Ez da akats larria, baina beno, konpondu badaiteke, hobeto ;-). Barkatu aurretik, ''produkzioan'' jarri izan baino lehen esan ez izana. --[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> 13:10, 17 Apirila 2011 (UTC)
::Ah! Eta konturatu naiz, infotaulan, Barrutiaren eremuan, lotura ez dela egiten barrutiaren artikulura, baizik eta azpiprefektura (barrutiko hiriburua) den udalerrira. Kantonamenduan ez da arazo hau gertatzen. Begira [[Maupas_(Aube)]] artikulua adibidez: Kantonamenduak Bouillyko kantonamendura zuzentzen du, baina barrutiko loturak Troyes-era eta ez Troyeseko barrutira--[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> 13:14, 17 Apirila 2011 (UTC)
::::OK, primeran, lehen ez naiz horretaz konturatu. Dena den, kontuan izan lehen komentaturiko komarena! Lan bikaina! --[[Lankide:Janfri|Janfri]]; <sub> [[Lankide eztabaida:Janfri|bai esan?]]</sub> 13:55, 17 Apirila 2011 (UTC)
== Esker ona ==
[[Irudi:Movicon2-goodbravo.gif|center|70px]]
{{Izar arrunta|irudia=Tireless Contributor Barnstar.gif|zabalera=60px|[[Euskarazko Wikipedia]]n artikulugintzan eta artikulu kopurua handitzen burututako lan nekagaitz eta etengabearengatik:</br>nere aldetik behinik-behin hona hemen '''Wikilari Langilearen Domina'''.}}
Beno, ez nuen Aste Santuko oporretara joan baino lehenagotik Frantziako udalerriak bot bidez sortzeko zure 100.000 artikuluetara ailegatzeko ekimena eta Euskarazko Wikipedian artikulugintzan ari zaren lan erraldoairengatik esker onik eman gabe uztea. Nire ustez, ideia bikaina izan duzu. Gero arte.
--[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]]; [[Lankide eztabaida:Euskalduna|(esaidak hemen)]] 21:13, 2010ko martxoaren 24a (UTC)
== Bandalismoa? ==
Kaixo, Theklan.
Identifikatu gabeko erabiltzailea (858614430) dabil bihurrikeriak egiten. Kasualitatez konturatu naiz, [[mutazio]] izeneko artikuluaren zati bat desegin duelako, eta zegoen moduan utzi dudalako nik gero.
Zuk ere identifikatu duzu eta berak sortutako [[Errekonbinazio]] artikulua (edukirik gabekoa) ezabatu duzu.
Erne egon beharko gara txorimalo horrekin. Gainera, ematen du [[Biologia]]ko gaiak gogoko dituela, hain zuzen ere nik lantzen ditudanak.
Segi ongi.
-[[Lankide:Josu|Josu]] 11:35, 21 Apirila 2011 (UTC)
== Bretainia ==
Arratsaldeon, Tekhlan. Ba, bai, motel, martxa honetan Euskarazko Wikipediako Frantziako geografiako aditua izendatuko haugu... :D</br>
Bai, bosgarren departamentua nahitan ez nuen sartu: zuk hor jarri duzun Bretainiako mapa Bretainia Historiakoa eta bere eskualde historikoena da (eskualde historikoen mugek ez dute departamentuekin bat egiten; gainera, Bretainia Historikoa gutxi gorabehera gure Euskal Herria bezalatxuko kontzeptua da, ezberdintasunak ezberdintasun), baina 1960 edo 1970 hamarkada aldera bosgarren departamentua [[Loire-Atlantique]] (44) Bretainiatik bereiztu eta orduan sortu berria zen [[Pays de la Loire]] eskualdean sartu zuten (eskualde honen ardatz "naturala" [[Loira]] ibaia da), lehenagotik ere ez dakit nik Nantes aldean oso-oso "bretainiarrak" ote ziren, ikus [[Jules Verne]] idazlea, adibidez.
Nire iritziz edo behintzat Bretainian izandakoan ikusitakoaren arabera, zuk jarritako mapa [[Bretainia]] artikuluan jarriko nuke (Bretainia Historikoa), aldiz ez nuke [[Bretainia (eskualdea)]] artikuluan jarriko (Euskadiren artikuluan Euskal Herriaren mapa jartzea bezala dela iruditzen zait), edota artikulu horretan jartzekotan, Bretainia Historikoa atala ireki eta bertan {{sakontzeko|Bretainia Historikoa}} txantiloia eta zuk jarritako mapa hori jarriko nuke, baina Bretainia Historikoa dela ongi argituz, eta ez gaur egungo Bretainia eskualdea. Halere, [[Loire-Atlantique]] udalerrien artikuluetan bretainiera edo galozko izenak ere jarriko nituzke (izan ezkero), euskararen antzeko egoera duten hizkuntza hauekiko begirunez. Nire iritziak lagunguko zizula espero dut. Gero arte.</bt>
-[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 15:42, 2011ko apirilaren 23a (UTC)
:Nire iritzi pertsonala nahi izan ezkero: [[Loire-Atlantique]] departamentuko udalerriei ez nieke Bretainiako udalerriak direla jarriko, gaur egun horrela ez direlako, hortaz ez nieke euren infotaulan Bretainiako banderarik jarriko, halere lehen esan bezala eta zuk esan bezala, bretainierazko edo galozko izenik baldin badu, jarri egingo nuke: ikus euskarazko [[Nantes]] artikulua, ingelesezko [[:en:Nantes]] artikulua, edota frantsesezko [[fr:Nantes]] artikulua. Bretainierazkoan [[br:Naoned]], gehienera historikoki Bretainian egon zela dio, eta [[Bro Naoned]] eskualdean dagoela. Bestela, ba botaren testuaren hasierako lekuren batean "udalerri hau [[Bro Naoned]] eskualde historikoan dago, garai batean [[Bretainia]] eskualde historikoaren barnean egon zelarik" edo antzeko esaldi bat itsatsiko nioke. -[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 15:57, 2011ko apirilaren 23a (UTC)
h2vazta9aj3nveen59whkc61hdp7qdj
1963ko Frantziako Tourra
0
204921
9975204
9958115
2024-11-20T14:27:00Z
195.76.192.178
/* Sailkapen nagusia */
9975204
wikitext
text/x-wiki
{{Cycling race/infobox|Q531422}}
'''1963ko Frantziako Tourra''' [[Itzuli Handiak|Itzuli Handi]] honen 50. edizioa izan zen. [[1963]]ko [[ekainaren 23|ekainak 23]] eta [[uztailaren 14|uztailak 14]] artean ospatu zen. 4137 kilometroko ibilbidea egin zen 21 etapatan banatuta, bigarrena eta seigarrena bi sektoretan banatuta egon zirelarik.
130 txirrindularik parte hartu zuten 10 txirrindulariko 13 taldetan banatuta, proba soilik 76k amaitu zutelarik. Arlo honetan Ferrys taldea nabarmendu zen, proba bere txirrindulari guztiekin amaitzea lortu zuena.
Garaileak, [[Jacques Anquetil]], hala bere laugarren Tourra lortu eta une horretara arte Tour gehien lortu zituen txirrindularia izan zena, proba batez beste 37,092 kilometro orduko abiaduran bete zuen.
Lehenbiziko euskalduna [[Kas (txirrindularitza taldea)|Kas]] taldeko [[Francisco Gabika]] bizkaitarra izan zen, hamalaugarren postuan amaitu zelarik.
== Etapak ==
{| class="wikitable"
| bgcolor="#CCCCCC" |'''Etapa'''
| bgcolor="#CCCCCC" |'''Data'''
| bgcolor="#CCCCCC" |'''Ibilbidea'''
| bgcolor="#CCCCCC" |'''Kilometroak'''
| bgcolor="#CCCCCC" |'''Etapa garailea'''
| bgcolor="#CCCCCC" |'''Sailkapen nagusiko liderra'''
|-
|1.a || [[ekainaren 23|ekainak 23]]||[[Nogent-sur-Marne]]-[[Épernay]]||align='center' |152,5||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Eddy Pauwels]] ||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Eddy Pauwels]]
|-bgcolor='#EFEFEF'
|2.a (1)|| [[ekainaren 24|ekainak 24]]||[[Reims]]-[[Jambes]] ||align='center' |185,5||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Rik Van Looy]] ||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Eddy Pauwels]]
|-
|2.a (2)||[[ekainaren 24|ekainak 24]]||[[Jambes]]-[[Jambes]]||align='center' |21,5 (taldekako [[erlojupeko]]a|| [[Fitxategi:Flag of France.svg|20px|Frantziako bandera]] Pelforth-Sauvage||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Eddy Pauwels]]
|-bgcolor='#EFEFEF'
|3.a || [[ekainaren 25|ekainak 25]]||[[Jambes]]-[[Roubaix]]||align='center' |223,5||[[Fitxategi:Flag of Ireland.svg|20px|Irlandako bandera]] [[Seamus Elliott]] ||[[Fitxategi:Flag of Ireland.svg|20px|Irlandako bandera]] [[Seamus Elliott]]
|-
|4.a ||[[ekainaren 26|ekainak 26]]||[[Roubaix]]-[[Rouen]]||align='center' |235,5||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Frans Melckenbeeck]] ||[[Fitxategi:Flag of Ireland.svg|20px|Irlandako bandera]] [[Seamus Elliott]]
|-bgcolor='#EFEFEF'
|5.a || [[ekainaren 27|ekainak 27]]||[[Rouen]]-[[Rennes]]||align='center' |285||[[Fitxategi:Flag of Italy.svg|20px|Italiako bandera]] [[Antonio Bailetti]] ||[[Fitxategi:Flag of Ireland.svg|20px|Irlandako bandera]] [[Seamus Elliott]]
|-
||6.a (1)|| [[ekainaren 28|ekainak 28]]||[[Rennes]]-[[Angers]]||align='center' |118,5||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Roger de Breucker]] ||[[Fitxategi:Flag of Ireland.svg|20px|Irlandako bandera]] [[Seamus Elliott]]
|-bgcolor='#EFEFEF'
|6.a (2)||[[ekainaren 28|ekainak 28]]||[[Angers]]-[[Angers]]||align='center' |24,5 ([[erlojupeko]]a) ||[[Fitxategi:Flag of France.svg|20px|Frantziako bandera]] [[Jacques Anquetil]] ||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Gilbert Desmet]]
|-
|7.a || [[ekainaren 29|ekainak 29]]||[[Angers]]-[[Limoges]]||align='center' |236||[[Fitxategi:Flag of the Netherlands.svg|20px|Herbehereetako bandera]] [[Jan Janssen]] ||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Gilbert Desmet]]
|-bgcolor='#EFEFEF'
|8.a||[[ekainaren 30|ekainak 30]]||[[Limoges]]-[[Bordele]]||align='center' |231,5||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Rik Van Looy]] ||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Gilbert Desmet]]
|-
|9.a||[[uztailaren 1|uztailak 1]]||[[Bordele]]-[[Paue]]||align='center' |202||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Pino Cerami]] ||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Gilbert Desmet]]
|-bgcolor='#EFEFEF'
|10.a||[[uztailaren 2|uztailak 2]]||[[Paue]]-[[Banhèras de Bigòrra|Bagnères-de-Bigorre]] [[Fitxategi:Logo montagne Yama.svg|16px|Mendiko etapa]]||align='center' |148,5||[[Fitxategi:Flag of France.svg|20px|Frantziako bandera]] [[Jacques Anquetil]] ||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Gilbert Desmet]]
|-
|11.a||[[uztailaren 3|uztailak 3]]||[[Banhèras de Bigòrra|Bagnères-de-Bigorre]]-[[Banhèras de Luishon|Luchon]] [[Fitxategi:Logo montagne Yama.svg|16px|Mendiko etapa]]||align='center' |131||[[Fitxategi:Flag of France.svg|20px|Frantziako bandera]] [[Guy Ignolin]] ||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Gilbert Desmet]]
|-bgcolor='#EFEFEF'
|12.a||[[uztailaren 4|uztailak 4]]||[[Banhèras de Luishon|Luchon]]-[[Tolosa Okzitania]]||align='center' |207,5|| [[Fitxategi:Flag of France.svg|20px|Frantziako bandera]] [[André Darrigade]] ||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Gilbert Desmet]]
|-
|13.a||[[uztailaren 6|uztailak 6]]||[[Tolosa Okzitania]]-[[Aurillac]]||align='center' |234||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Rik Van Looy]] ||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Gilbert Desmet]]
|-bgcolor='#EFEFEF'
|14.a||[[uztailaren 7|uztailak 7]]||[[Aurillac]]-[[Saint-Étienne]]||align='center' |236,5||[[Fitxategi:Flag of France.svg|20px|Frantziako bandera]] [[Guy Ignolin]] ||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Gilbert Desmet]]
|-
|15.a||[[uztailaren 8|uztailak 8]]||[[Saint-Étienne]]-[[Grenoble]] [[Fitxategi:Logo montagne Yama.svg|16px|Mendiko etapa]]||align='center' |174||[[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px|Espainiako bandera (1939)]] [[Federico Martín Bahamontes]] ||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Gilbert Desmet]]
|-bgcolor='#EFEFEF'
|16.a||[[uztailaren 9|uztailak 9]]||[[Grenoble]]-[[Val-d'Isère]] [[Fitxategi:Logo montagne Yama.svg|16px|Mendiko etapa]]||align='center' |202||[[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px|Espainiako bandera (1939)]] [[Fernando Manzaneque]] ||[[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px|Espainiako bandera (1939)]] [[Federico Martín Bahamontes]]
|-
|17.a||[[uztailaren 10|uztailak 10]]||[[Val-d'Isère]]-[[Chamonix-Mont-Blanc|Chamonix]] [[Fitxategi:Logo montagne Yama.svg|16px|Mendiko etapa]]||align='center' |227,5||[[Fitxategi:Flag of France.svg|20px|Frantziako bandera]] [[Jacques Anquetil]] ||[[Fitxategi:Flag of France.svg|20px|Frantziako bandera]] [[Jacques Anquetil]]
|-bgcolor='#EFEFEF'
|18.a||[[uztailaren 11|uztailak 11]]||[[Chamonix-Mont-Blanc|Chamonix]]-[[Lons-le-Saunier]]||align='center' |225||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Frans Brands]] ||[[Fitxategi:Flag of France.svg|20px|Frantziako bandera]] [[Jacques Anquetil]]
|-
|19.a||[[uztailaren 12|uztailak 12]]||[[Arbois]]-[[Besançon]]||align='center' |54,5 ([[erlojupeko]]a) ||[[Fitxategi:Flag of France.svg|20px|Frantziako bandera]] [[Jacques Anquetil]] ||[[Fitxategi:Flag of France.svg|20px|Frantziako bandera]] [[Jacques Anquetil]]
|-bgcolor='#EFEFEF'
|20.a||[[uztailaren 13|uztailak 13]]||[[Besançon]]-[[Troyes]]||align='center' |233,5||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Roger de Brecker]] ||[[Fitxategi:Flag of France.svg|20px|Frantziako bandera]] [[Jacques Anquetil]]
|-
|21.a||[[uztailaren 14|uztailak 14]]||[[Troyes]]-[[Paris]]||align='center' |185,5||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Rik Van Looy]] ||[[Fitxategi:Flag of France.svg|20px|Frantziako bandera]] [[Jacques Anquetil]]
|}
== Sailkapenak ==
=== Sailkapen orokorra ''(Maillot Jaune)'' ===
{{Cycling race/generalclassification|Q531422}}
=== Puntukako sailkapena ''(Maillot Vert)'' ===
{{Cycling race/pointsclassification|Q531422}}
{| border="1" cellspacing="0" cellpading="2"
|-
! align="center" bgcolor=yellow | '''Azken sailkapen nagusia'''
|-
|
{| align="center"
|-bgcolor="#F7F6A8"
| 1. [[Jacques Anquetil]] {{Banderaikur|Frantzia}}
| 113h 30' 05"
|-bgcolor="#DCE5E5"
| 2. [[Federico Bahamontes]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px|Espainiako bandera (1939)]]
| align=right| + 3' 35"
|-bgcolor="#FFDAB9"
| 3. [[José Pérez-Francés]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px|Espainiako bandera (1939)]]
| align=right| + 10' 14"
|-bgcolor="#EFEFEF"
| 4. [[Jean-Claude Lebaube]] {{Banderaikur|Frantzia}}
| align=right| + 11' 55"
|-
| 5. [[Armand Desmet]] {{Banderaikur|Belgika}}
| align=right| + 15' 00"
|-bgcolor="#EFEFEF"
| 6. [[Angelino Soler]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px|Espainiako bandera (1939)]]
| align=right| + 15' 04"
|-
| 7. [[Renzo Fontona]] {{Banderaikur|Italia}}
| align=right| + 15' 27"
|-bgcolor="#EFEFEF"
| 8. [[Raymond Poulidor]] {{Banderaikur|Frantzia}}
| align=right| a 16' 46"
|-
| 9. [[Hans Junkermann]] {{Banderaikur|Alemania}}
| align=right| + 18' 53"
|-bgcolor="#EFEFEF"
| 10. [[Rik Van Looy]] {{Banderaikur|Belgika}}
| align=right| + 19' 24"
|-
| 11. [[Henri Anglade]] {{Banderaikur|Frantzia}}
| align=right| a 21' 39"
|-bgcolor="#EFEFEF"
| 12. [[Fernando Manzaneque]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px|Espainiako bandera (1939)]]
| align=right| + 22' 30"
|-
| 13. [[Eddy Pauwels]] {{Banderaikur|Belgika}}
| align=right| + 25' 03"
|-
|-bgcolor="#EFEFEF"
| 14. [[Francisco Gabika]] {{Banderaikur|EH}}
| align=right| + 26' 44"
|-
| 15. [[Dieter Puschel]] {{Banderaikur|Alemania}}
| align=right| + 28' 20"
|-
| 130 partehartzaile, 76 sailkatu
|
|}
|}
== Puntukako sailkapena ==
# [[Rik Van Looy]] 275 punturekin
# [[Jacques Anquetil]] 138 punturekin
# [[Federico Martín Bahamontes]] 123 punturekin
== Mendiko sailkapena ==
# [[Federico Martín Bahamontes]] 147 punturekin
# [[Raymond Poulidor]] 70 punturekin
# [[Guy Ignolin]] 68 punturekin
== Taldekako sailkapena ==
* Saint Raphaël
== Parte-hartzaileen zerrenda ==
{|
|-bgcolor="#EFEFEF"
| width="33%" |
; [[SAINT RAPHAEL-GEMINIANI-DUNLOP]] :
| width="33%" |
; [[MERCIER-B.P-HUTCHINSON]] :
| width="34%" |
; [[FAEMA-FLANDRIA]] :
|- valign="top"
| style="border:solid; border-width:1px; border-color:#CCCCCC;"|
* 1. [[Jacques Anquetil]] {{Bandera|Frantzia}}
* 2. <S>[[Jean Stablinski]]</S> {{Bandera|Frantzia}} (A 16{{e}})
* 3. [[Seamus Elliott]] {{Bandera|Irlanda}}
* 4. [[Pierre Everaert]] {{Bandera|Frantzia}}
* 5. [[Albertus Geldermans]] {{Bandera|Herbehereak}}
* 6. [[Guy Ignolin]] {{Bandera|Frantzia}}
* 7. [[Jean-Claude Lebaube]] {{Bandera|Frantzia}}
* 8. [[Anatole Novak]] {{Bandera|Frantzia}}
* 9. <S>[[Louis Rostollan]]</S> {{Bandera|Frantzia}} (A 15{{e}})
* 10. [[Gérard Thiélin]] {{Bandera|Frantzia}}
| style="border:solid; border-width:1px; border-color:#CCCCCC;"|
* 11. [[Pierre Beuffeuil]] {{Bandera|Frantzia}}
* 12. [[Robert Cazala]] {{Bandera|Frantzia}}
* 13. [[Jean Gainche]] {{Bandera|Frantzia}}
* 14. [[Alfons Hellemans]] {{Bandera|Belgika}}
* 15. <S>[[Frans Melckenbeeck]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 9{{e}})
* 16. [[Jean Milesi]] {{Bandera|Frantzia}}
* 17. [[Raymond Poulidor]] {{Bandera|Frantzia}}
* 18. <S>[[Simon Leborgne]]</S> {{Bandera|Frantzia}} (A 3{{e}})
* 19. [[Victor Van Schil]] {{Bandera|Belgika}}
* 20. [[August Verhaegen]] {{Bandera|Belgika}}
| style="border:solid; border-width:1px; border-color:#CCCCCC;"|
* 21. <S>[[Willy Bocklant]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 16{{e}})
* 22. [[Frans Brands]] {{Bandera|Belgika}}
* 23. [[Armand Desmet]] {{Bandera|Belgika}}
* 24. <S>[[Noël Foré]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 10{{e}})
* 25. [[Antonio Gomez Del Moral]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]]
* 26. [[Marcel Ongenae]] {{Bandera|Belgika}}
* 27. <S>[[Jef Planckaert]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 12{{e}})
* 28. <S>[[Clément Roman]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 11{{e}})
* 29. [[Angelino Soler]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]]
* 30. [[Antonio Suárez|Antonio Suarez]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]]
|-bgcolor="#EFEFEF"
|
; [[WIEL'S-GROENE LEEUW]]:
|
; [[MARGNAT-PALOMA-MOTUL-DUNLOP]] :
|
; [[CARPANO]] :
|- valign="top"
| style="border:solid; border-width:1px; border-color:#CCCCCC;"|
* 31. [[Benoni Beheyt]] {{Bandera|Belgika}}
* 32. <S>[[Gilbert Desmet (1)|Gilbert Desmet]] 1</S> {{Bandera|Belgika}} (A 17{{e}})
* 33. [[Gilbert Desmet (2)|Gilbert Desmet]] 2 {{Bandera|Belgika}}
* 34. <S>[[Daniel Doom]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 17{{e}})
* 35. [[Hans Junkermann]] {{Bandera|Alemania}}
* 36. <S>[[André Messelis]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 16{{e}})
* 37. <S>[[Yvo Molenaers]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 17{{e}})°
* 38. [[Eddy Pauwels]] {{Bandera|Belgika}}
* 39. [[Dieter Puschel]] {{Bandera|Alemania}}
* 40. <S>[[René Van Meenen]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 16{{e}})
| style="border:solid; border-width:1px; border-color:#CCCCCC;"|
* 41. [[Federico Bahamontes]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]]
* 42. [[Juan Campillo]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]]
* 43. <S>[[André Darrigade]]</S> {{Bandera|Frantzia}} (A 16{{e}})
* 44. [[Jean Dotto]] {{Bandera|Frantzia}}
* 45. <S>[[Jean Dupont (txirrindularia)|Jean Dupont]]</S> {{Bandera|Frantzia}} (A 14{{e}})
* 46. [[Jean Graczyk]] {{Bandera|Frantzia}}
* 47. [[Claude Mattio]] {{Bandera|Frantzia}}
* 48. [[Luis Otaño]] {{Bandera|EH}}
* 49. [[Joseph Thomin]] {{Bandera|Frantzia}}
* 50. <S>[[Joseph Velly]]</S> {{Bandera|Frantzia}} (A 10{{e}})
| style="border:solid; border-width:1px; border-color:#CCCCCC;"|
* 51. <S>[[Carlo Azzini]]</S> {{Bandera|Italia}} (A 16{{e}})
* 52. [[Antonio Bailetti]] {{Bandera|Italia}}
* 53. <S>[[Franco Balmamion]]</S> {{Bandera|Italia}} (A 3{{e}})
* 54. <S>[[Germano Barale]]</S> {{Bandera|Italia}} (A 17{{e}})
* 55. <S>[[Vendramino Bariviera]]</S> {{Bandera|Italia}} (A 8{{e}})
* 56. <S>[[Kurt Gimmi]]</S> {{Bandera|Suitza}} (A 17{{e}})
* 57. <S>[[Ottavio Cogliati]]</S> {{Bandera|Italia}} (A 3{{e}})
* 58. <S>[[Giancarlo Gentina]]</S> {{Bandera|Italia}} (A 12{{e}})
* 59. [[Loris Guernieri]] {{Bandera|Italia}}
* 60. <S>[[Giuseppe Sartore]]</S> {{Bandera|Italia}} (A 16{{e}})
|-bgcolor="#EFEFEF"
|
; [[PELFORTH-SAUVAGE-LEJEUNE-WOLBER]] :
|
; [[FERRYS]] :
|
; [[G.B.C-LIBERTAS]] :
|- valign="top"
| style="border:solid; border-width:1px; border-color:#CCCCCC;"|
* 61. [[Henri Anglade]] {{Bandera|Frantzia}}
* 62. [[Guy Epaud]] {{Bandera|Frantzia}}
* 63. [[Dick Enthoven]] {{Bandera|Herbehereak}}
* 64. [[André Foucher]] {{bandera|Frantzia}}
* 65. [[Georges Groussard (txirrindularia)|Georges Groussard]] {{Bandera|Frantzia}}
* 66. [[Joseph Groussard]] {{Bandera|Frantzia}}
* 67. <S>[[Jan Janssen]]</S> {{Bandera|Herbehereak}} (A 10{{e}})
* 68. <S>[[Roland Lacombe]]</S> {{Bandera|Frantzia}} (A 10{{e}})
* 69. [[François Mahé]] {{Bandera|Frantzia}}
* 70. [[Alan Ramsbottom]] {{Bandera|Erresuma Batua}}
| style="border:solid; border-width:1px; border-color:#CCCCCC;"|
* 71. [[Antonio Bertran]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]]
* 72. [[Rogelio Hernández]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]]
* 73. [[Antonio Karmany]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]]
* 74. [[Fernando Manzaneque]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]]
* 75. [[Esteban Martin]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]]
* 76. [[Gabriel Mas]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]]
* 77. [[José Pérez-Francés]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]]
* 78. [[Raul Rey]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]]
* 79. [[Julio San Emeterio]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]]
* 80. [[Emilio Cruz]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]]
| style="border:solid; border-width:1px; border-color:#CCCCCC;"|
* 81. [[Frans Aerenhouts]] {{Bandera|Belgika}}
* 82. <S>[[Roger Baens]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 10{{e}})
* 83. [[Willy Derboven]] {{Bandera|Belgika}}
* 84. [[Ludo Janssens]] {{Bandera|Belgika}}
* 85. <S>[[Willy Schroeders]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 11{{e}})
* 86. <S>[[Edgard Sorgeloos]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 11{{e}})
* 87. [[Martin Van Geneugden]] {{Bandera|Belgika}}
* 88. [[Rik Van Looy]] {{Bandera|Belgika}}
* 89. [[Guillaume Van Tongerloo]] {{Bandera|Belgika}}
* 90. <S>[[Huub Zilverberg]]</S> {{Bandera|Herbehereak}} (A 16{{e}})
|-bgcolor="#EFEFEF"
|
; [[I.B.A.C-MOLTENI]]* :
|
; [[Équipe cycliste KAS|KAS-KASKOL]] :
|
; [[Équipe cycliste Peugeot|PEUGEOT-BP-ENGLEBERT]] :
|- valign="top"
| style="border:solid; border-width:1px; border-color:#CCCCCC;"|
* 91. [[Graziano Battistini]] {{Bandera|Italia}}
* 92. <S>[[Danilo Ferrari]]</S> {{Bandera|Italia}} (A 16{{e}})
* 93. [[Renzo Fontona]] {{Bandera|Italia}}
* 94. <S>[[Ernesto Minetto]]</S> {{Bandera|Italia}} (A 8{{e}})
* 95. <S>[[Angel Ottaviani]]</S> {{Bandera|Italia}} (A 8{{e}})
* 96. <S>[[Giacomo Fornoni]]</S> {{Bandera|Italia}} (A 8{{e}})
* 97. <S>[[Guido Carlesi]]</S> {{Bandera|Italia}} (A 14{{e}})
* 98. <S>[[Peppino Dante]]</S> {{Bandera|Italia}} (A 8{{e}})
* 99. <S>[[Roberto Falaschi]]</S> {{Bandera|Italia}} (A 16{{e}})
* 100. <S>[[Nello Velucchi]]</S> {{Bandera|Italia}} (A 3{{e}})
| style="border:solid; border-width:1px; border-color:#CCCCCC;"|
* 101. <S>[[Anton Barrutia]]</S> {{Bandera|EH}} (A 11{{e}})
* 102. <S>[[Carlos Etxeberria]]</S> {{Bandera|EH}} (A 3{{e}})
* 103. [[Sebastian Elortza]] {{Bandera|EH}}
* 104. [[Francisco Gabika]] {{Bandera|EH}}
* 105. <S>[[José María Lopez Cano]]</S> [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]] (A 3{{e}})
* 106. [[Miguel Pacheco]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]]
* 107. <S>[[Manuel Martin Piñera]]</S> [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]] (A 3{{e}})
* 108. [[Valentin Uriona]] {{Bandera|EH}}
* 109. <S>[[Juan Sanchez]]</S> [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]](A 3{{e}})
* 110. <S>[[Eusebio Vélez]]</S> {{Bandera|EH}} (A 10{{e}})
| style="border:solid; border-width:1px; border-color:#CCCCCC;"|
* 111. [[Ferdinand Bracke]] {{Bandera|Belgika}}
* 112. <S>[[Pino Cerami]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 17{{e}})
* 113. [[Emile Daems]] {{Bandera|Belgika}}
* 114. <S>[[Charly Gaul]]</S> {{Bandera|Luxenburgo}} (A 16{{e}})
* 115. [[Jos Hoevenaers]] {{Bandera|Belgika}}
* 116. [[Raymond Impanis]] {{Bandera|Belgika}}
* 117. [[Jean Simon]] {{Bandera|Belgika}}
* 118. [[Henri Duez]] {{Bandera|Frantzia}}
* 119. <S>[[Willy Vannitsen]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 9{{e}})
* 120. <S>[[Rolf Wolfshohl]]</S> {{Bandera|Alemania}} (A 4{{e}})
|-bgcolor="#EFEFEF"
|
; [[SOLO-TERROT-ENGLEBERT]] :
|- valign="top"
| style="border:solid; border-width:1px; border-color:#CCCCCC;"|
* 121. <S>[[Jaak De Boever]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 14{{e}})
* 122. [[Roger de Breuker]] {{Bandera|Belgika}}
* 123. <S>[[Arthur Decabooter|Arthur De Cabooter]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 11{{e}})
* 124. [[Henri De Wolf]] {{Bandera|Belgika}}
* 125. <S>[[Marcel Janssens]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 6{{e}}a)
* 126. [[Robert Lelangue]] {{Bandera|Belgika}}
* 127. [[Louis Proost]] {{Bandera|Belgika}}
* 128. <S>[[Marcel Seynaeve]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 14{{e}})
* 129. <S>[[Michel Van Aerde]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 16{{e}})
* 130. <S>[[Jozef Wouters]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 2{{e}}a)
|}
A : Etapan zehar abandonatu zuen.
* I.B.A.C-MOLTENI I.B.A.C taldeko bost txirrindularik (91.etik 95. dortsalerarte) eta MOLTENI taldeko beste bostek (96.etik 100. dortsalerarte) osatutako talde bat da.
|}
{{oinordekotza
| aurrekoa = [[1962ko Frantziako Tourra]]
| titulua = [[Frantziako Tourra]]
| epea = 1963ko ekainak 23 eta uztailak 14 artean ospatua
| ondorengoa = [[1964ko Frantziako Tourra]]
}}
''Artikulu hau frantsesezko eta gaztelaniazko wikipedietatik itzulia dago''.
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Frantziako Tourraren edizioak}}
[[Kategoria:Frantziako Tourraren edizioak]]
[[Kategoria:1963 kirolean]]
stgzupgg5jv7hum6f9cxf1r1w89t43c
9975276
9975204
2024-11-20T14:37:04Z
Joseba65
69297
9975276
wikitext
text/x-wiki
{{Cycling race/infobox|Q531422}}
'''1963ko Frantziako Tourra''' [[Itzuli Handiak|Itzuli Handi]] honen 50. edizioa izan zen. [[1963]]ko [[ekainaren 23|ekainak 23]] eta [[uztailaren 14|uztailak 14]] artean ospatu zen. 4137 kilometroko ibilbidea egin zen 21 etapatan banatuta, bigarrena eta seigarrena bi sektoretan banatuta egon zirelarik.
130 txirrindularik parte hartu zuten 10 txirrindulariko 13 taldetan banatuta, proba soilik 76k amaitu zutelarik. Arlo honetan Ferrys taldea nabarmendu zen, proba bere txirrindulari guztiekin amaitzea lortu zuena.
Garaileak, [[Jacques Anquetil]], hala bere laugarren Tourra lortu eta une horretara arte Tour gehien lortu zituen txirrindularia izan zena, proba batez beste 37,092 kilometro orduko abiaduran bete zuen.
Lehenbiziko euskalduna [[Kas (txirrindularitza taldea)|Kas]] taldeko [[Francisco Gabika]] bizkaitarra izan zen, hamalaugarren postuan amaitu zelarik.
== Etapak ==
{| class="wikitable"
| bgcolor="#CCCCCC" |'''Etapa'''
| bgcolor="#CCCCCC" |'''Data'''
| bgcolor="#CCCCCC" |'''Ibilbidea'''
| bgcolor="#CCCCCC" |'''Kilometroak'''
| bgcolor="#CCCCCC" |'''Etapa garailea'''
| bgcolor="#CCCCCC" |'''Sailkapen nagusiko liderra'''
|-
|1.a || [[ekainaren 23|ekainak 23]]||[[Nogent-sur-Marne]]-[[Épernay]]||align='center' |152,5||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Eddy Pauwels]] ||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Eddy Pauwels]]
|-bgcolor='#EFEFEF'
|2.a (1)|| [[ekainaren 24|ekainak 24]]||[[Reims]]-[[Jambes]] ||align='center' |185,5||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Rik Van Looy]] ||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Eddy Pauwels]]
|-
|2.a (2)||[[ekainaren 24|ekainak 24]]||[[Jambes]]-[[Jambes]]||align='center' |21,5 (taldekako [[erlojupeko]]a|| [[Fitxategi:Flag of France.svg|20px|Frantziako bandera]] Pelforth-Sauvage||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Eddy Pauwels]]
|-bgcolor='#EFEFEF'
|3.a || [[ekainaren 25|ekainak 25]]||[[Jambes]]-[[Roubaix]]||align='center' |223,5||[[Fitxategi:Flag of Ireland.svg|20px|Irlandako bandera]] [[Seamus Elliott]] ||[[Fitxategi:Flag of Ireland.svg|20px|Irlandako bandera]] [[Seamus Elliott]]
|-
|4.a ||[[ekainaren 26|ekainak 26]]||[[Roubaix]]-[[Rouen]]||align='center' |235,5||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Frans Melckenbeeck]] ||[[Fitxategi:Flag of Ireland.svg|20px|Irlandako bandera]] [[Seamus Elliott]]
|-bgcolor='#EFEFEF'
|5.a || [[ekainaren 27|ekainak 27]]||[[Rouen]]-[[Rennes]]||align='center' |285||[[Fitxategi:Flag of Italy.svg|20px|Italiako bandera]] [[Antonio Bailetti]] ||[[Fitxategi:Flag of Ireland.svg|20px|Irlandako bandera]] [[Seamus Elliott]]
|-
||6.a (1)|| [[ekainaren 28|ekainak 28]]||[[Rennes]]-[[Angers]]||align='center' |118,5||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Roger de Breucker]] ||[[Fitxategi:Flag of Ireland.svg|20px|Irlandako bandera]] [[Seamus Elliott]]
|-bgcolor='#EFEFEF'
|6.a (2)||[[ekainaren 28|ekainak 28]]||[[Angers]]-[[Angers]]||align='center' |24,5 ([[erlojupeko]]a) ||[[Fitxategi:Flag of France.svg|20px|Frantziako bandera]] [[Jacques Anquetil]] ||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Gilbert Desmet]]
|-
|7.a || [[ekainaren 29|ekainak 29]]||[[Angers]]-[[Limoges]]||align='center' |236||[[Fitxategi:Flag of the Netherlands.svg|20px|Herbehereetako bandera]] [[Jan Janssen]] ||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Gilbert Desmet]]
|-bgcolor='#EFEFEF'
|8.a||[[ekainaren 30|ekainak 30]]||[[Limoges]]-[[Bordele]]||align='center' |231,5||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Rik Van Looy]] ||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Gilbert Desmet]]
|-
|9.a||[[uztailaren 1|uztailak 1]]||[[Bordele]]-[[Paue]]||align='center' |202||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Pino Cerami]] ||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Gilbert Desmet]]
|-bgcolor='#EFEFEF'
|10.a||[[uztailaren 2|uztailak 2]]||[[Paue]]-[[Banhèras de Bigòrra|Bagnères-de-Bigorre]] [[Fitxategi:Logo montagne Yama.svg|16px|Mendiko etapa]]||align='center' |148,5||[[Fitxategi:Flag of France.svg|20px|Frantziako bandera]] [[Jacques Anquetil]] ||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Gilbert Desmet]]
|-
|11.a||[[uztailaren 3|uztailak 3]]||[[Banhèras de Bigòrra|Bagnères-de-Bigorre]]-[[Banhèras de Luishon|Luchon]] [[Fitxategi:Logo montagne Yama.svg|16px|Mendiko etapa]]||align='center' |131||[[Fitxategi:Flag of France.svg|20px|Frantziako bandera]] [[Guy Ignolin]] ||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Gilbert Desmet]]
|-bgcolor='#EFEFEF'
|12.a||[[uztailaren 4|uztailak 4]]||[[Banhèras de Luishon|Luchon]]-[[Tolosa Okzitania]]||align='center' |207,5|| [[Fitxategi:Flag of France.svg|20px|Frantziako bandera]] [[André Darrigade]] ||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Gilbert Desmet]]
|-
|13.a||[[uztailaren 6|uztailak 6]]||[[Tolosa Okzitania]]-[[Aurillac]]||align='center' |234||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Rik Van Looy]] ||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Gilbert Desmet]]
|-bgcolor='#EFEFEF'
|14.a||[[uztailaren 7|uztailak 7]]||[[Aurillac]]-[[Saint-Étienne]]||align='center' |236,5||[[Fitxategi:Flag of France.svg|20px|Frantziako bandera]] [[Guy Ignolin]] ||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Gilbert Desmet]]
|-
|15.a||[[uztailaren 8|uztailak 8]]||[[Saint-Étienne]]-[[Grenoble]] [[Fitxategi:Logo montagne Yama.svg|16px|Mendiko etapa]]||align='center' |174||[[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px|Espainiako bandera (1939)]] [[Federico Martín Bahamontes]] ||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Gilbert Desmet]]
|-bgcolor='#EFEFEF'
|16.a||[[uztailaren 9|uztailak 9]]||[[Grenoble]]-[[Val-d'Isère]] [[Fitxategi:Logo montagne Yama.svg|16px|Mendiko etapa]]||align='center' |202||[[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px|Espainiako bandera (1939)]] [[Fernando Manzaneque]] ||[[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px|Espainiako bandera (1939)]] [[Federico Martín Bahamontes]]
|-
|17.a||[[uztailaren 10|uztailak 10]]||[[Val-d'Isère]]-[[Chamonix-Mont-Blanc|Chamonix]] [[Fitxategi:Logo montagne Yama.svg|16px|Mendiko etapa]]||align='center' |227,5||[[Fitxategi:Flag of France.svg|20px|Frantziako bandera]] [[Jacques Anquetil]] ||[[Fitxategi:Flag of France.svg|20px|Frantziako bandera]] [[Jacques Anquetil]]
|-bgcolor='#EFEFEF'
|18.a||[[uztailaren 11|uztailak 11]]||[[Chamonix-Mont-Blanc|Chamonix]]-[[Lons-le-Saunier]]||align='center' |225||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Frans Brands]] ||[[Fitxategi:Flag of France.svg|20px|Frantziako bandera]] [[Jacques Anquetil]]
|-
|19.a||[[uztailaren 12|uztailak 12]]||[[Arbois]]-[[Besançon]]||align='center' |54,5 ([[erlojupeko]]a) ||[[Fitxategi:Flag of France.svg|20px|Frantziako bandera]] [[Jacques Anquetil]] ||[[Fitxategi:Flag of France.svg|20px|Frantziako bandera]] [[Jacques Anquetil]]
|-bgcolor='#EFEFEF'
|20.a||[[uztailaren 13|uztailak 13]]||[[Besançon]]-[[Troyes]]||align='center' |233,5||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Roger de Brecker]] ||[[Fitxategi:Flag of France.svg|20px|Frantziako bandera]] [[Jacques Anquetil]]
|-
|21.a||[[uztailaren 14|uztailak 14]]||[[Troyes]]-[[Paris]]||align='center' |185,5||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Rik Van Looy]] ||[[Fitxategi:Flag of France.svg|20px|Frantziako bandera]] [[Jacques Anquetil]]
|}
== Sailkapenak ==
=== Sailkapen orokorra ''(Maillot Jaune)'' ===
{{Cycling race/generalclassification|Q531422}}
=== Puntukako sailkapena ''(Maillot Vert)'' ===
{{Cycling race/pointsclassification|Q531422}}
# [[Rik Van Looy]] 275 punturekin
# [[Jacques Anquetil]] 138 punturekin
# [[Federico Martín Bahamontes]] 123 punturekin
=== Mendiko sailkapena ===
# [[Federico Martín Bahamontes]] 147 punturekin
# [[Raymond Poulidor]] 70 punturekin
# [[Guy Ignolin]] 68 punturekin
=== Taldekako sailkapena ===
* Saint Raphaël
== Parte-hartzaileen zerrenda ==
{|
|-bgcolor="#EFEFEF"
| width="33%" |
; [[SAINT RAPHAEL-GEMINIANI-DUNLOP]] :
| width="33%" |
; [[MERCIER-B.P-HUTCHINSON]] :
| width="34%" |
; [[FAEMA-FLANDRIA]] :
|- valign="top"
| style="border:solid; border-width:1px; border-color:#CCCCCC;"|
* 1. [[Jacques Anquetil]] {{Bandera|Frantzia}}
* 2. <S>[[Jean Stablinski]]</S> {{Bandera|Frantzia}} (A 16{{e}})
* 3. [[Seamus Elliott]] {{Bandera|Irlanda}}
* 4. [[Pierre Everaert]] {{Bandera|Frantzia}}
* 5. [[Albertus Geldermans]] {{Bandera|Herbehereak}}
* 6. [[Guy Ignolin]] {{Bandera|Frantzia}}
* 7. [[Jean-Claude Lebaube]] {{Bandera|Frantzia}}
* 8. [[Anatole Novak]] {{Bandera|Frantzia}}
* 9. <S>[[Louis Rostollan]]</S> {{Bandera|Frantzia}} (A 15{{e}})
* 10. [[Gérard Thiélin]] {{Bandera|Frantzia}}
| style="border:solid; border-width:1px; border-color:#CCCCCC;"|
* 11. [[Pierre Beuffeuil]] {{Bandera|Frantzia}}
* 12. [[Robert Cazala]] {{Bandera|Frantzia}}
* 13. [[Jean Gainche]] {{Bandera|Frantzia}}
* 14. [[Alfons Hellemans]] {{Bandera|Belgika}}
* 15. <S>[[Frans Melckenbeeck]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 9{{e}})
* 16. [[Jean Milesi]] {{Bandera|Frantzia}}
* 17. [[Raymond Poulidor]] {{Bandera|Frantzia}}
* 18. <S>[[Simon Leborgne]]</S> {{Bandera|Frantzia}} (A 3{{e}})
* 19. [[Victor Van Schil]] {{Bandera|Belgika}}
* 20. [[August Verhaegen]] {{Bandera|Belgika}}
| style="border:solid; border-width:1px; border-color:#CCCCCC;"|
* 21. <S>[[Willy Bocklant]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 16{{e}})
* 22. [[Frans Brands]] {{Bandera|Belgika}}
* 23. [[Armand Desmet]] {{Bandera|Belgika}}
* 24. <S>[[Noël Foré]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 10{{e}})
* 25. [[Antonio Gomez Del Moral]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]]
* 26. [[Marcel Ongenae]] {{Bandera|Belgika}}
* 27. <S>[[Jef Planckaert]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 12{{e}})
* 28. <S>[[Clément Roman]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 11{{e}})
* 29. [[Angelino Soler]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]]
* 30. [[Antonio Suárez|Antonio Suarez]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]]
|-bgcolor="#EFEFEF"
|
; [[WIEL'S-GROENE LEEUW]]:
|
; [[MARGNAT-PALOMA-MOTUL-DUNLOP]] :
|
; [[CARPANO]] :
|- valign="top"
| style="border:solid; border-width:1px; border-color:#CCCCCC;"|
* 31. [[Benoni Beheyt]] {{Bandera|Belgika}}
* 32. <S>[[Gilbert Desmet (1)|Gilbert Desmet]] 1</S> {{Bandera|Belgika}} (A 17{{e}})
* 33. [[Gilbert Desmet (2)|Gilbert Desmet]] 2 {{Bandera|Belgika}}
* 34. <S>[[Daniel Doom]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 17{{e}})
* 35. [[Hans Junkermann]] {{Bandera|Alemania}}
* 36. <S>[[André Messelis]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 16{{e}})
* 37. <S>[[Yvo Molenaers]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 17{{e}})°
* 38. [[Eddy Pauwels]] {{Bandera|Belgika}}
* 39. [[Dieter Puschel]] {{Bandera|Alemania}}
* 40. <S>[[René Van Meenen]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 16{{e}})
| style="border:solid; border-width:1px; border-color:#CCCCCC;"|
* 41. [[Federico Bahamontes]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]]
* 42. [[Juan Campillo]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]]
* 43. <S>[[André Darrigade]]</S> {{Bandera|Frantzia}} (A 16{{e}})
* 44. [[Jean Dotto]] {{Bandera|Frantzia}}
* 45. <S>[[Jean Dupont (txirrindularia)|Jean Dupont]]</S> {{Bandera|Frantzia}} (A 14{{e}})
* 46. [[Jean Graczyk]] {{Bandera|Frantzia}}
* 47. [[Claude Mattio]] {{Bandera|Frantzia}}
* 48. [[Luis Otaño]] {{Bandera|EH}}
* 49. [[Joseph Thomin]] {{Bandera|Frantzia}}
* 50. <S>[[Joseph Velly]]</S> {{Bandera|Frantzia}} (A 10{{e}})
| style="border:solid; border-width:1px; border-color:#CCCCCC;"|
* 51. <S>[[Carlo Azzini]]</S> {{Bandera|Italia}} (A 16{{e}})
* 52. [[Antonio Bailetti]] {{Bandera|Italia}}
* 53. <S>[[Franco Balmamion]]</S> {{Bandera|Italia}} (A 3{{e}})
* 54. <S>[[Germano Barale]]</S> {{Bandera|Italia}} (A 17{{e}})
* 55. <S>[[Vendramino Bariviera]]</S> {{Bandera|Italia}} (A 8{{e}})
* 56. <S>[[Kurt Gimmi]]</S> {{Bandera|Suitza}} (A 17{{e}})
* 57. <S>[[Ottavio Cogliati]]</S> {{Bandera|Italia}} (A 3{{e}})
* 58. <S>[[Giancarlo Gentina]]</S> {{Bandera|Italia}} (A 12{{e}})
* 59. [[Loris Guernieri]] {{Bandera|Italia}}
* 60. <S>[[Giuseppe Sartore]]</S> {{Bandera|Italia}} (A 16{{e}})
|-bgcolor="#EFEFEF"
|
; [[PELFORTH-SAUVAGE-LEJEUNE-WOLBER]] :
|
; [[FERRYS]] :
|
; [[G.B.C-LIBERTAS]] :
|- valign="top"
| style="border:solid; border-width:1px; border-color:#CCCCCC;"|
* 61. [[Henri Anglade]] {{Bandera|Frantzia}}
* 62. [[Guy Epaud]] {{Bandera|Frantzia}}
* 63. [[Dick Enthoven]] {{Bandera|Herbehereak}}
* 64. [[André Foucher]] {{bandera|Frantzia}}
* 65. [[Georges Groussard (txirrindularia)|Georges Groussard]] {{Bandera|Frantzia}}
* 66. [[Joseph Groussard]] {{Bandera|Frantzia}}
* 67. <S>[[Jan Janssen]]</S> {{Bandera|Herbehereak}} (A 10{{e}})
* 68. <S>[[Roland Lacombe]]</S> {{Bandera|Frantzia}} (A 10{{e}})
* 69. [[François Mahé]] {{Bandera|Frantzia}}
* 70. [[Alan Ramsbottom]] {{Bandera|Erresuma Batua}}
| style="border:solid; border-width:1px; border-color:#CCCCCC;"|
* 71. [[Antonio Bertran]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]]
* 72. [[Rogelio Hernández]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]]
* 73. [[Antonio Karmany]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]]
* 74. [[Fernando Manzaneque]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]]
* 75. [[Esteban Martin]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]]
* 76. [[Gabriel Mas]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]]
* 77. [[José Pérez-Francés]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]]
* 78. [[Raul Rey]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]]
* 79. [[Julio San Emeterio]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]]
* 80. [[Emilio Cruz]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]]
| style="border:solid; border-width:1px; border-color:#CCCCCC;"|
* 81. [[Frans Aerenhouts]] {{Bandera|Belgika}}
* 82. <S>[[Roger Baens]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 10{{e}})
* 83. [[Willy Derboven]] {{Bandera|Belgika}}
* 84. [[Ludo Janssens]] {{Bandera|Belgika}}
* 85. <S>[[Willy Schroeders]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 11{{e}})
* 86. <S>[[Edgard Sorgeloos]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 11{{e}})
* 87. [[Martin Van Geneugden]] {{Bandera|Belgika}}
* 88. [[Rik Van Looy]] {{Bandera|Belgika}}
* 89. [[Guillaume Van Tongerloo]] {{Bandera|Belgika}}
* 90. <S>[[Huub Zilverberg]]</S> {{Bandera|Herbehereak}} (A 16{{e}})
|-bgcolor="#EFEFEF"
|
; [[I.B.A.C-MOLTENI]]* :
|
; [[Équipe cycliste KAS|KAS-KASKOL]] :
|
; [[Équipe cycliste Peugeot|PEUGEOT-BP-ENGLEBERT]] :
|- valign="top"
| style="border:solid; border-width:1px; border-color:#CCCCCC;"|
* 91. [[Graziano Battistini]] {{Bandera|Italia}}
* 92. <S>[[Danilo Ferrari]]</S> {{Bandera|Italia}} (A 16{{e}})
* 93. [[Renzo Fontona]] {{Bandera|Italia}}
* 94. <S>[[Ernesto Minetto]]</S> {{Bandera|Italia}} (A 8{{e}})
* 95. <S>[[Angel Ottaviani]]</S> {{Bandera|Italia}} (A 8{{e}})
* 96. <S>[[Giacomo Fornoni]]</S> {{Bandera|Italia}} (A 8{{e}})
* 97. <S>[[Guido Carlesi]]</S> {{Bandera|Italia}} (A 14{{e}})
* 98. <S>[[Peppino Dante]]</S> {{Bandera|Italia}} (A 8{{e}})
* 99. <S>[[Roberto Falaschi]]</S> {{Bandera|Italia}} (A 16{{e}})
* 100. <S>[[Nello Velucchi]]</S> {{Bandera|Italia}} (A 3{{e}})
| style="border:solid; border-width:1px; border-color:#CCCCCC;"|
* 101. <S>[[Anton Barrutia]]</S> {{Bandera|EH}} (A 11{{e}})
* 102. <S>[[Carlos Etxeberria]]</S> {{Bandera|EH}} (A 3{{e}})
* 103. [[Sebastian Elortza]] {{Bandera|EH}}
* 104. [[Francisco Gabika]] {{Bandera|EH}}
* 105. <S>[[José María Lopez Cano]]</S> [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]] (A 3{{e}})
* 106. [[Miguel Pacheco]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]]
* 107. <S>[[Manuel Martin Piñera]]</S> [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]] (A 3{{e}})
* 108. [[Valentin Uriona]] {{Bandera|EH}}
* 109. <S>[[Juan Sanchez]]</S> [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]](A 3{{e}})
* 110. <S>[[Eusebio Vélez]]</S> {{Bandera|EH}} (A 10{{e}})
| style="border:solid; border-width:1px; border-color:#CCCCCC;"|
* 111. [[Ferdinand Bracke]] {{Bandera|Belgika}}
* 112. <S>[[Pino Cerami]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 17{{e}})
* 113. [[Emile Daems]] {{Bandera|Belgika}}
* 114. <S>[[Charly Gaul]]</S> {{Bandera|Luxenburgo}} (A 16{{e}})
* 115. [[Jos Hoevenaers]] {{Bandera|Belgika}}
* 116. [[Raymond Impanis]] {{Bandera|Belgika}}
* 117. [[Jean Simon]] {{Bandera|Belgika}}
* 118. [[Henri Duez]] {{Bandera|Frantzia}}
* 119. <S>[[Willy Vannitsen]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 9{{e}})
* 120. <S>[[Rolf Wolfshohl]]</S> {{Bandera|Alemania}} (A 4{{e}})
|-bgcolor="#EFEFEF"
|
; [[SOLO-TERROT-ENGLEBERT]] :
|- valign="top"
| style="border:solid; border-width:1px; border-color:#CCCCCC;"|
* 121. <S>[[Jaak De Boever]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 14{{e}})
* 122. [[Roger de Breuker]] {{Bandera|Belgika}}
* 123. <S>[[Arthur Decabooter|Arthur De Cabooter]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 11{{e}})
* 124. [[Henri De Wolf]] {{Bandera|Belgika}}
* 125. <S>[[Marcel Janssens]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 6{{e}}a)
* 126. [[Robert Lelangue]] {{Bandera|Belgika}}
* 127. [[Louis Proost]] {{Bandera|Belgika}}
* 128. <S>[[Marcel Seynaeve]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 14{{e}})
* 129. <S>[[Michel Van Aerde]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 16{{e}})
* 130. <S>[[Jozef Wouters]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 2{{e}}a)
|}
A : Etapan zehar abandonatu zuen.
* I.B.A.C-MOLTENI I.B.A.C taldeko bost txirrindularik (91.etik 95. dortsalerarte) eta MOLTENI taldeko beste bostek (96.etik 100. dortsalerarte) osatutako talde bat da.
|}
{{oinordekotza
| aurrekoa = [[1962ko Frantziako Tourra]]
| titulua = [[Frantziako Tourra]]
| epea = 1963ko ekainak 23 eta uztailak 14 artean ospatua
| ondorengoa = [[1964ko Frantziako Tourra]]
}}
''Artikulu hau frantsesezko eta gaztelaniazko wikipedietatik itzulia dago''.
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Frantziako Tourraren edizioak}}
[[Kategoria:Frantziako Tourraren edizioak]]
[[Kategoria:1963 kirolean]]
efpmd35azonbxtwxem0ui39tgg75c4g
9975296
9975276
2024-11-20T14:50:18Z
Joseba65
69297
/* Puntukako sailkapena (Maillot Vert) */
9975296
wikitext
text/x-wiki
{{Cycling race/infobox|Q531422}}
'''1963ko Frantziako Tourra''' [[Itzuli Handiak|Itzuli Handi]] honen 50. edizioa izan zen. [[1963]]ko [[ekainaren 23|ekainak 23]] eta [[uztailaren 14|uztailak 14]] artean ospatu zen. 4137 kilometroko ibilbidea egin zen 21 etapatan banatuta, bigarrena eta seigarrena bi sektoretan banatuta egon zirelarik.
130 txirrindularik parte hartu zuten 10 txirrindulariko 13 taldetan banatuta, proba soilik 76k amaitu zutelarik. Arlo honetan Ferrys taldea nabarmendu zen, proba bere txirrindulari guztiekin amaitzea lortu zuena.
Garaileak, [[Jacques Anquetil]], hala bere laugarren Tourra lortu eta une horretara arte Tour gehien lortu zituen txirrindularia izan zena, proba batez beste 37,092 kilometro orduko abiaduran bete zuen.
Lehenbiziko euskalduna [[Kas (txirrindularitza taldea)|Kas]] taldeko [[Francisco Gabika]] bizkaitarra izan zen, hamalaugarren postuan amaitu zelarik.
== Etapak ==
{| class="wikitable"
| bgcolor="#CCCCCC" |'''Etapa'''
| bgcolor="#CCCCCC" |'''Data'''
| bgcolor="#CCCCCC" |'''Ibilbidea'''
| bgcolor="#CCCCCC" |'''Kilometroak'''
| bgcolor="#CCCCCC" |'''Etapa garailea'''
| bgcolor="#CCCCCC" |'''Sailkapen nagusiko liderra'''
|-
|1.a || [[ekainaren 23|ekainak 23]]||[[Nogent-sur-Marne]]-[[Épernay]]||align='center' |152,5||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Eddy Pauwels]] ||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Eddy Pauwels]]
|-bgcolor='#EFEFEF'
|2.a (1)|| [[ekainaren 24|ekainak 24]]||[[Reims]]-[[Jambes]] ||align='center' |185,5||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Rik Van Looy]] ||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Eddy Pauwels]]
|-
|2.a (2)||[[ekainaren 24|ekainak 24]]||[[Jambes]]-[[Jambes]]||align='center' |21,5 (taldekako [[erlojupeko]]a|| [[Fitxategi:Flag of France.svg|20px|Frantziako bandera]] Pelforth-Sauvage||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Eddy Pauwels]]
|-bgcolor='#EFEFEF'
|3.a || [[ekainaren 25|ekainak 25]]||[[Jambes]]-[[Roubaix]]||align='center' |223,5||[[Fitxategi:Flag of Ireland.svg|20px|Irlandako bandera]] [[Seamus Elliott]] ||[[Fitxategi:Flag of Ireland.svg|20px|Irlandako bandera]] [[Seamus Elliott]]
|-
|4.a ||[[ekainaren 26|ekainak 26]]||[[Roubaix]]-[[Rouen]]||align='center' |235,5||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Frans Melckenbeeck]] ||[[Fitxategi:Flag of Ireland.svg|20px|Irlandako bandera]] [[Seamus Elliott]]
|-bgcolor='#EFEFEF'
|5.a || [[ekainaren 27|ekainak 27]]||[[Rouen]]-[[Rennes]]||align='center' |285||[[Fitxategi:Flag of Italy.svg|20px|Italiako bandera]] [[Antonio Bailetti]] ||[[Fitxategi:Flag of Ireland.svg|20px|Irlandako bandera]] [[Seamus Elliott]]
|-
||6.a (1)|| [[ekainaren 28|ekainak 28]]||[[Rennes]]-[[Angers]]||align='center' |118,5||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Roger de Breucker]] ||[[Fitxategi:Flag of Ireland.svg|20px|Irlandako bandera]] [[Seamus Elliott]]
|-bgcolor='#EFEFEF'
|6.a (2)||[[ekainaren 28|ekainak 28]]||[[Angers]]-[[Angers]]||align='center' |24,5 ([[erlojupeko]]a) ||[[Fitxategi:Flag of France.svg|20px|Frantziako bandera]] [[Jacques Anquetil]] ||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Gilbert Desmet]]
|-
|7.a || [[ekainaren 29|ekainak 29]]||[[Angers]]-[[Limoges]]||align='center' |236||[[Fitxategi:Flag of the Netherlands.svg|20px|Herbehereetako bandera]] [[Jan Janssen]] ||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Gilbert Desmet]]
|-bgcolor='#EFEFEF'
|8.a||[[ekainaren 30|ekainak 30]]||[[Limoges]]-[[Bordele]]||align='center' |231,5||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Rik Van Looy]] ||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Gilbert Desmet]]
|-
|9.a||[[uztailaren 1|uztailak 1]]||[[Bordele]]-[[Paue]]||align='center' |202||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Pino Cerami]] ||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Gilbert Desmet]]
|-bgcolor='#EFEFEF'
|10.a||[[uztailaren 2|uztailak 2]]||[[Paue]]-[[Banhèras de Bigòrra|Bagnères-de-Bigorre]] [[Fitxategi:Logo montagne Yama.svg|16px|Mendiko etapa]]||align='center' |148,5||[[Fitxategi:Flag of France.svg|20px|Frantziako bandera]] [[Jacques Anquetil]] ||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Gilbert Desmet]]
|-
|11.a||[[uztailaren 3|uztailak 3]]||[[Banhèras de Bigòrra|Bagnères-de-Bigorre]]-[[Banhèras de Luishon|Luchon]] [[Fitxategi:Logo montagne Yama.svg|16px|Mendiko etapa]]||align='center' |131||[[Fitxategi:Flag of France.svg|20px|Frantziako bandera]] [[Guy Ignolin]] ||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Gilbert Desmet]]
|-bgcolor='#EFEFEF'
|12.a||[[uztailaren 4|uztailak 4]]||[[Banhèras de Luishon|Luchon]]-[[Tolosa Okzitania]]||align='center' |207,5|| [[Fitxategi:Flag of France.svg|20px|Frantziako bandera]] [[André Darrigade]] ||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Gilbert Desmet]]
|-
|13.a||[[uztailaren 6|uztailak 6]]||[[Tolosa Okzitania]]-[[Aurillac]]||align='center' |234||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Rik Van Looy]] ||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Gilbert Desmet]]
|-bgcolor='#EFEFEF'
|14.a||[[uztailaren 7|uztailak 7]]||[[Aurillac]]-[[Saint-Étienne]]||align='center' |236,5||[[Fitxategi:Flag of France.svg|20px|Frantziako bandera]] [[Guy Ignolin]] ||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Gilbert Desmet]]
|-
|15.a||[[uztailaren 8|uztailak 8]]||[[Saint-Étienne]]-[[Grenoble]] [[Fitxategi:Logo montagne Yama.svg|16px|Mendiko etapa]]||align='center' |174||[[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px|Espainiako bandera (1939)]] [[Federico Martín Bahamontes]] ||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Gilbert Desmet]]
|-bgcolor='#EFEFEF'
|16.a||[[uztailaren 9|uztailak 9]]||[[Grenoble]]-[[Val-d'Isère]] [[Fitxategi:Logo montagne Yama.svg|16px|Mendiko etapa]]||align='center' |202||[[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px|Espainiako bandera (1939)]] [[Fernando Manzaneque]] ||[[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px|Espainiako bandera (1939)]] [[Federico Martín Bahamontes]]
|-
|17.a||[[uztailaren 10|uztailak 10]]||[[Val-d'Isère]]-[[Chamonix-Mont-Blanc|Chamonix]] [[Fitxategi:Logo montagne Yama.svg|16px|Mendiko etapa]]||align='center' |227,5||[[Fitxategi:Flag of France.svg|20px|Frantziako bandera]] [[Jacques Anquetil]] ||[[Fitxategi:Flag of France.svg|20px|Frantziako bandera]] [[Jacques Anquetil]]
|-bgcolor='#EFEFEF'
|18.a||[[uztailaren 11|uztailak 11]]||[[Chamonix-Mont-Blanc|Chamonix]]-[[Lons-le-Saunier]]||align='center' |225||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Frans Brands]] ||[[Fitxategi:Flag of France.svg|20px|Frantziako bandera]] [[Jacques Anquetil]]
|-
|19.a||[[uztailaren 12|uztailak 12]]||[[Arbois]]-[[Besançon]]||align='center' |54,5 ([[erlojupeko]]a) ||[[Fitxategi:Flag of France.svg|20px|Frantziako bandera]] [[Jacques Anquetil]] ||[[Fitxategi:Flag of France.svg|20px|Frantziako bandera]] [[Jacques Anquetil]]
|-bgcolor='#EFEFEF'
|20.a||[[uztailaren 13|uztailak 13]]||[[Besançon]]-[[Troyes]]||align='center' |233,5||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Roger de Brecker]] ||[[Fitxategi:Flag of France.svg|20px|Frantziako bandera]] [[Jacques Anquetil]]
|-
|21.a||[[uztailaren 14|uztailak 14]]||[[Troyes]]-[[Paris]]||align='center' |185,5||[[Fitxategi:Flag of Belgium (civil).svg|20px]] [[Rik Van Looy]] ||[[Fitxategi:Flag of France.svg|20px|Frantziako bandera]] [[Jacques Anquetil]]
|}
== Sailkapenak ==
=== Sailkapen orokorra ''(Maillot Jaune)'' ===
{{Cycling race/generalclassification|Q531422}}
=== Puntukako sailkapena ''(Maillot Vert)'' ===
{{Cycling race/pointsclassification|Q531422}}
=== Mendiko sailkapena ===
# [[Federico Martín Bahamontes]] 147 punturekin
# [[Raymond Poulidor]] 70 punturekin
# [[Guy Ignolin]] 68 punturekin
=== Taldekako sailkapena ===
* Saint Raphaël
== Parte-hartzaileen zerrenda ==
{|
|-bgcolor="#EFEFEF"
| width="33%" |
; [[SAINT RAPHAEL-GEMINIANI-DUNLOP]] :
| width="33%" |
; [[MERCIER-B.P-HUTCHINSON]] :
| width="34%" |
; [[FAEMA-FLANDRIA]] :
|- valign="top"
| style="border:solid; border-width:1px; border-color:#CCCCCC;"|
* 1. [[Jacques Anquetil]] {{Bandera|Frantzia}}
* 2. <S>[[Jean Stablinski]]</S> {{Bandera|Frantzia}} (A 16{{e}})
* 3. [[Seamus Elliott]] {{Bandera|Irlanda}}
* 4. [[Pierre Everaert]] {{Bandera|Frantzia}}
* 5. [[Albertus Geldermans]] {{Bandera|Herbehereak}}
* 6. [[Guy Ignolin]] {{Bandera|Frantzia}}
* 7. [[Jean-Claude Lebaube]] {{Bandera|Frantzia}}
* 8. [[Anatole Novak]] {{Bandera|Frantzia}}
* 9. <S>[[Louis Rostollan]]</S> {{Bandera|Frantzia}} (A 15{{e}})
* 10. [[Gérard Thiélin]] {{Bandera|Frantzia}}
| style="border:solid; border-width:1px; border-color:#CCCCCC;"|
* 11. [[Pierre Beuffeuil]] {{Bandera|Frantzia}}
* 12. [[Robert Cazala]] {{Bandera|Frantzia}}
* 13. [[Jean Gainche]] {{Bandera|Frantzia}}
* 14. [[Alfons Hellemans]] {{Bandera|Belgika}}
* 15. <S>[[Frans Melckenbeeck]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 9{{e}})
* 16. [[Jean Milesi]] {{Bandera|Frantzia}}
* 17. [[Raymond Poulidor]] {{Bandera|Frantzia}}
* 18. <S>[[Simon Leborgne]]</S> {{Bandera|Frantzia}} (A 3{{e}})
* 19. [[Victor Van Schil]] {{Bandera|Belgika}}
* 20. [[August Verhaegen]] {{Bandera|Belgika}}
| style="border:solid; border-width:1px; border-color:#CCCCCC;"|
* 21. <S>[[Willy Bocklant]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 16{{e}})
* 22. [[Frans Brands]] {{Bandera|Belgika}}
* 23. [[Armand Desmet]] {{Bandera|Belgika}}
* 24. <S>[[Noël Foré]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 10{{e}})
* 25. [[Antonio Gomez Del Moral]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]]
* 26. [[Marcel Ongenae]] {{Bandera|Belgika}}
* 27. <S>[[Jef Planckaert]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 12{{e}})
* 28. <S>[[Clément Roman]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 11{{e}})
* 29. [[Angelino Soler]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]]
* 30. [[Antonio Suárez|Antonio Suarez]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]]
|-bgcolor="#EFEFEF"
|
; [[WIEL'S-GROENE LEEUW]]:
|
; [[MARGNAT-PALOMA-MOTUL-DUNLOP]] :
|
; [[CARPANO]] :
|- valign="top"
| style="border:solid; border-width:1px; border-color:#CCCCCC;"|
* 31. [[Benoni Beheyt]] {{Bandera|Belgika}}
* 32. <S>[[Gilbert Desmet (1)|Gilbert Desmet]] 1</S> {{Bandera|Belgika}} (A 17{{e}})
* 33. [[Gilbert Desmet (2)|Gilbert Desmet]] 2 {{Bandera|Belgika}}
* 34. <S>[[Daniel Doom]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 17{{e}})
* 35. [[Hans Junkermann]] {{Bandera|Alemania}}
* 36. <S>[[André Messelis]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 16{{e}})
* 37. <S>[[Yvo Molenaers]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 17{{e}})°
* 38. [[Eddy Pauwels]] {{Bandera|Belgika}}
* 39. [[Dieter Puschel]] {{Bandera|Alemania}}
* 40. <S>[[René Van Meenen]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 16{{e}})
| style="border:solid; border-width:1px; border-color:#CCCCCC;"|
* 41. [[Federico Bahamontes]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]]
* 42. [[Juan Campillo]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]]
* 43. <S>[[André Darrigade]]</S> {{Bandera|Frantzia}} (A 16{{e}})
* 44. [[Jean Dotto]] {{Bandera|Frantzia}}
* 45. <S>[[Jean Dupont (txirrindularia)|Jean Dupont]]</S> {{Bandera|Frantzia}} (A 14{{e}})
* 46. [[Jean Graczyk]] {{Bandera|Frantzia}}
* 47. [[Claude Mattio]] {{Bandera|Frantzia}}
* 48. [[Luis Otaño]] {{Bandera|EH}}
* 49. [[Joseph Thomin]] {{Bandera|Frantzia}}
* 50. <S>[[Joseph Velly]]</S> {{Bandera|Frantzia}} (A 10{{e}})
| style="border:solid; border-width:1px; border-color:#CCCCCC;"|
* 51. <S>[[Carlo Azzini]]</S> {{Bandera|Italia}} (A 16{{e}})
* 52. [[Antonio Bailetti]] {{Bandera|Italia}}
* 53. <S>[[Franco Balmamion]]</S> {{Bandera|Italia}} (A 3{{e}})
* 54. <S>[[Germano Barale]]</S> {{Bandera|Italia}} (A 17{{e}})
* 55. <S>[[Vendramino Bariviera]]</S> {{Bandera|Italia}} (A 8{{e}})
* 56. <S>[[Kurt Gimmi]]</S> {{Bandera|Suitza}} (A 17{{e}})
* 57. <S>[[Ottavio Cogliati]]</S> {{Bandera|Italia}} (A 3{{e}})
* 58. <S>[[Giancarlo Gentina]]</S> {{Bandera|Italia}} (A 12{{e}})
* 59. [[Loris Guernieri]] {{Bandera|Italia}}
* 60. <S>[[Giuseppe Sartore]]</S> {{Bandera|Italia}} (A 16{{e}})
|-bgcolor="#EFEFEF"
|
; [[PELFORTH-SAUVAGE-LEJEUNE-WOLBER]] :
|
; [[FERRYS]] :
|
; [[G.B.C-LIBERTAS]] :
|- valign="top"
| style="border:solid; border-width:1px; border-color:#CCCCCC;"|
* 61. [[Henri Anglade]] {{Bandera|Frantzia}}
* 62. [[Guy Epaud]] {{Bandera|Frantzia}}
* 63. [[Dick Enthoven]] {{Bandera|Herbehereak}}
* 64. [[André Foucher]] {{bandera|Frantzia}}
* 65. [[Georges Groussard (txirrindularia)|Georges Groussard]] {{Bandera|Frantzia}}
* 66. [[Joseph Groussard]] {{Bandera|Frantzia}}
* 67. <S>[[Jan Janssen]]</S> {{Bandera|Herbehereak}} (A 10{{e}})
* 68. <S>[[Roland Lacombe]]</S> {{Bandera|Frantzia}} (A 10{{e}})
* 69. [[François Mahé]] {{Bandera|Frantzia}}
* 70. [[Alan Ramsbottom]] {{Bandera|Erresuma Batua}}
| style="border:solid; border-width:1px; border-color:#CCCCCC;"|
* 71. [[Antonio Bertran]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]]
* 72. [[Rogelio Hernández]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]]
* 73. [[Antonio Karmany]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]]
* 74. [[Fernando Manzaneque]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]]
* 75. [[Esteban Martin]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]]
* 76. [[Gabriel Mas]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]]
* 77. [[José Pérez-Francés]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]]
* 78. [[Raul Rey]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]]
* 79. [[Julio San Emeterio]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]]
* 80. [[Emilio Cruz]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]]
| style="border:solid; border-width:1px; border-color:#CCCCCC;"|
* 81. [[Frans Aerenhouts]] {{Bandera|Belgika}}
* 82. <S>[[Roger Baens]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 10{{e}})
* 83. [[Willy Derboven]] {{Bandera|Belgika}}
* 84. [[Ludo Janssens]] {{Bandera|Belgika}}
* 85. <S>[[Willy Schroeders]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 11{{e}})
* 86. <S>[[Edgard Sorgeloos]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 11{{e}})
* 87. [[Martin Van Geneugden]] {{Bandera|Belgika}}
* 88. [[Rik Van Looy]] {{Bandera|Belgika}}
* 89. [[Guillaume Van Tongerloo]] {{Bandera|Belgika}}
* 90. <S>[[Huub Zilverberg]]</S> {{Bandera|Herbehereak}} (A 16{{e}})
|-bgcolor="#EFEFEF"
|
; [[I.B.A.C-MOLTENI]]* :
|
; [[Équipe cycliste KAS|KAS-KASKOL]] :
|
; [[Équipe cycliste Peugeot|PEUGEOT-BP-ENGLEBERT]] :
|- valign="top"
| style="border:solid; border-width:1px; border-color:#CCCCCC;"|
* 91. [[Graziano Battistini]] {{Bandera|Italia}}
* 92. <S>[[Danilo Ferrari]]</S> {{Bandera|Italia}} (A 16{{e}})
* 93. [[Renzo Fontona]] {{Bandera|Italia}}
* 94. <S>[[Ernesto Minetto]]</S> {{Bandera|Italia}} (A 8{{e}})
* 95. <S>[[Angel Ottaviani]]</S> {{Bandera|Italia}} (A 8{{e}})
* 96. <S>[[Giacomo Fornoni]]</S> {{Bandera|Italia}} (A 8{{e}})
* 97. <S>[[Guido Carlesi]]</S> {{Bandera|Italia}} (A 14{{e}})
* 98. <S>[[Peppino Dante]]</S> {{Bandera|Italia}} (A 8{{e}})
* 99. <S>[[Roberto Falaschi]]</S> {{Bandera|Italia}} (A 16{{e}})
* 100. <S>[[Nello Velucchi]]</S> {{Bandera|Italia}} (A 3{{e}})
| style="border:solid; border-width:1px; border-color:#CCCCCC;"|
* 101. <S>[[Anton Barrutia]]</S> {{Bandera|EH}} (A 11{{e}})
* 102. <S>[[Carlos Etxeberria]]</S> {{Bandera|EH}} (A 3{{e}})
* 103. [[Sebastian Elortza]] {{Bandera|EH}}
* 104. [[Francisco Gabika]] {{Bandera|EH}}
* 105. <S>[[José María Lopez Cano]]</S> [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]] (A 3{{e}})
* 106. [[Miguel Pacheco]] [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]]
* 107. <S>[[Manuel Martin Piñera]]</S> [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]] (A 3{{e}})
* 108. [[Valentin Uriona]] {{Bandera|EH}}
* 109. <S>[[Juan Sanchez]]</S> [[Fitxategi:Flag of Spain 1945 1977.svg|20px]] [[Espainia]](A 3{{e}})
* 110. <S>[[Eusebio Vélez]]</S> {{Bandera|EH}} (A 10{{e}})
| style="border:solid; border-width:1px; border-color:#CCCCCC;"|
* 111. [[Ferdinand Bracke]] {{Bandera|Belgika}}
* 112. <S>[[Pino Cerami]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 17{{e}})
* 113. [[Emile Daems]] {{Bandera|Belgika}}
* 114. <S>[[Charly Gaul]]</S> {{Bandera|Luxenburgo}} (A 16{{e}})
* 115. [[Jos Hoevenaers]] {{Bandera|Belgika}}
* 116. [[Raymond Impanis]] {{Bandera|Belgika}}
* 117. [[Jean Simon]] {{Bandera|Belgika}}
* 118. [[Henri Duez]] {{Bandera|Frantzia}}
* 119. <S>[[Willy Vannitsen]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 9{{e}})
* 120. <S>[[Rolf Wolfshohl]]</S> {{Bandera|Alemania}} (A 4{{e}})
|-bgcolor="#EFEFEF"
|
; [[SOLO-TERROT-ENGLEBERT]] :
|- valign="top"
| style="border:solid; border-width:1px; border-color:#CCCCCC;"|
* 121. <S>[[Jaak De Boever]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 14{{e}})
* 122. [[Roger de Breuker]] {{Bandera|Belgika}}
* 123. <S>[[Arthur Decabooter|Arthur De Cabooter]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 11{{e}})
* 124. [[Henri De Wolf]] {{Bandera|Belgika}}
* 125. <S>[[Marcel Janssens]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 6{{e}}a)
* 126. [[Robert Lelangue]] {{Bandera|Belgika}}
* 127. [[Louis Proost]] {{Bandera|Belgika}}
* 128. <S>[[Marcel Seynaeve]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 14{{e}})
* 129. <S>[[Michel Van Aerde]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 16{{e}})
* 130. <S>[[Jozef Wouters]]</S> {{Bandera|Belgika}} (A 2{{e}}a)
|}
A : Etapan zehar abandonatu zuen.
* I.B.A.C-MOLTENI I.B.A.C taldeko bost txirrindularik (91.etik 95. dortsalerarte) eta MOLTENI taldeko beste bostek (96.etik 100. dortsalerarte) osatutako talde bat da.
|}
{{oinordekotza
| aurrekoa = [[1962ko Frantziako Tourra]]
| titulua = [[Frantziako Tourra]]
| epea = 1963ko ekainak 23 eta uztailak 14 artean ospatua
| ondorengoa = [[1964ko Frantziako Tourra]]
}}
''Artikulu hau frantsesezko eta gaztelaniazko wikipedietatik itzulia dago''.
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Frantziako Tourraren edizioak}}
[[Kategoria:Frantziako Tourraren edizioak]]
[[Kategoria:1963 kirolean]]
8rd4y3byk3hmh9ewe0cecqngdq3uv8p
Club de Mar de Castropol
0
211827
9975564
9897604
2024-11-20T18:59:53Z
Gartxoak
23317
9975564
wikitext
text/x-wiki
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = white
| kolore2 = #009E60
| izena = Club de Mar de Castropol
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera = [[1949]]
| bazkideak =
| herria = {{banderaikur|Espainia}} [[Castropol]], [[Asturiasko Printzerria|Asturias]]
| koloreak = {{color box|#00A851}} {{color box|white}} berdea eta zuria
| lehendakaria = {{banderaikur|Espainia}} José Quintana Fernandez
| entrenatzailea = {{banderaikur|Galizia}} Toni Montenegro Prieto
| patroia = {{banderaikur|Espainia}} Rubén Villa Varela<br/>{{banderaikur|Espainia}} Unai Fernández Fernández
| trainerua = {{color box|#0B663A}} {{color box|#00A851}} ''Ría del Eo'' (oraingoa)<br />{{color box|white}} ''Castropol'' (historikoa)
| txapelketak = '''0''' [[Kontxako Bandera]]<br />'''0''' [[TKE Liga]]<br />'''0''' [[Galiziako Traineruen Liga|Galiziako A Liga]]<br />'''1''' [[Galiziako Traineruen Liga|Galiziako B Liga]]<br />'''0''' [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]]<br />'''5''' [[Asturiasko Traineru Txapelketa|Asturiasko Txapelketa]]
| kontxa = ez
| liga =
| aurten = 4.a ([[Galiziako Traineruen Liga|Galiziako A Ligan]])
| webgunea = [http://clubdemardecastropol.com/ www.clubdemardecastropol.com]
}}
[[Fitxategi:Trainera Ast.jpg|thumb|300px|Castropol 1994an [[Asturiasko Printzearen Bandera]] irabazi berritan]]
'''Club de Mar de Castropol''' [[Asturiasko Printzerria|Asturiasko]] [[Castropol]] herriko arraun elkartea da. 1949. urtean sortu zen [[Eo]] ibaiaren ertzean eta emaitzarik onenak [[batel]], [[trainerilla]] eta arraunketa olinpikoan lortu baditu ere [[traineru]]tan garaipenik izan du. Garai onena 1990. hamarkadan izan zuen.
== Historia ==
[[1949]]. urtean sortu zen eta hasiera batean bateletan bakarrik aritu izan zen. [[CD Remeros del Nalon|Soto de Barco]] eta [[Club de Mar de Avilés|Avileskoak]] ziren bere aurkari asturiarrak, baina lehia handiena ibaiaren beste aldeko [[Ribadeo]]ko [[galizia]]rrekin izan zuen. 1962. urtean Espainiako txapeldun izan zen lehenengoz eta gaur egun sei titulu ditu.
60. hamarkadako garai on haiek aprobetxatuz trainerilletan (1961an) eta traineruan (1962an) hasi zen. Trainerilletan ere lortu du [[Espainiako Trainerilla Txapelketa|Espainiako txapeldun]] izatea. Hamarkada haren amaieran trainerua atera zuen. 1968an Generalisimoaren Kopan hirugarren egin zuen, 1970an Astilleroren aurkako bi desafio jokatu zituen eta 1971ean Asturiasko txapelduna izan zen. Espainiako txapelketan ere hartu zuen parte emaitza apalekin.
1990. hamarkadan bandera ugari irabazi zituen, 1989 eta 1996 artean 15 bandera lortu zituen. Santanderko eta Astilleroko banderak eta etxekoa, [[Asturiasko Printzearen Bandera]], dira aipagarrienak. Bartzelonako Olinpiar Jokoetan erakusketa gisa jokaturiko bandera ere Castropolek irabazi zuela. Ez zen ordea Euskal Ligan ibili eta aldizka etorri izan zen Euskal Herrira estropadak jokatzera.
Azkenaldian zailtasun handiekin urte batzuetan atera izan du trainerua eta talde galiziarrekin batera [[Galiziako Traineruen Liga|Ipar-mendebaldeko Traineruen Ligan]] aritzen da. Hainbat urtetan trainerua lehorrean eduki ondoren 2015 denboraldian Galiziako Ligako B mailan aritu zen eta bigarren postua eskuratu zuen. Ondoren play-offak jokatu eta mailaz igotzea lortu zuen. Hurrengo bi urtetan A Ligan 5. postua eskuratu zuen baina 2018an maila galdu zuen. 2020an B ligako hirugarren posturako lehian ibili zen uztailean baina abuztu hasieran [[COVID-19 pandemia|COVID-19 agerraldia]] izan zen herrian eta traineruak lehiari uko egitea erabaki zuen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Castropol renuncia a competir en la Liga Gallega de Traineras por motivos sanitarios|hizkuntza=es|data=2020-08-15|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/amarina/2020/08/15/castropol-renuncia-competir-liga-gallega-traineras-motivos-sanitarios/00031597507397707671341.htm|aldizkaria=La Voz de Galicia|sartze-data=2020-08-27}}</ref>.
2022 denboraldian Galiziako B Ligako estropada guztiak irabazi ditu eta mailaz igo zen. Urte honetan [[Zerrenda:Espainiako Traineru Txapelketen emaitzak|Espainiako txapelketa]] antolatu zuen, eta partaidetza eskasa izanik laugarren postuan amaitu zuen, hala gizonezkoetan nola emakumezkoetan. Ligan ohorezko txandako taldea izan zen eta laugarren postua lortu zuen, inoizko posturik onena.
== Palmaresa ==
=== [[Espainiako Traineru Txapelketa]] ===
* laugarren 1962, 1994, 1995, 1996 eta 2022an.
=== Ligak ===
* [[Galiziako Traineruen Liga]]
** A Liga (0): laugarrena 2023an.
** B Liga (1): 2022
=== [[Asturiasko Traineru Txapelketa]] ===
* Txapeldun (5): 1986, 1989, 1996, 2002, 2003
=== Gainontzeko Banderak ===
{| class="wikitable"
|-
| Etxekoa || [[Asturiasko Printzearen Bandera]] (3): 1994, 1999, 2022<br/>[[Castropol Saria]] (1): 2008
|-
| Asturiasen || [[Llanesko Bandera]] (2): 1991, 2000<br/>[[Gijongo Bandera|Día de Asturias (Gijon)]] (1): 2001<br/>[[Avilesko estropadak|Avilesko Zelta-arteko Jaialdiko Bandera]] (3): 2001, 2002, 2008<br/>Trofeo Previnsa Luanco (1): 2017
|-
| Galizian || [[Concello do Grove Bandera|O Groveko Bandera]] (3): 1991, 1992, 1994<br/>[[Oleirosko Bandera]] (1): 1999
|-
| Kantabrian || [[Santanderko Bandera]] (2): 1994, 1995<br/>[[Astilleroko Bandera]] (2): 1994, 1995<br/>[[Castro Urdialesko Bandera]] (2): 1995, 1999<br/>[[Camargoko Bandera]] (1): 1996<br/>[[San Jose Sari Nagusia (Astillero)]] (1): 2024.
|-
| Bizkaian || [[Lekeitioko San Antolin Bandera]] (1): 1989
|-
| Gipuzkoan || [[Urumeako Bandera|Urumeako Sprint estropada]] (1): 1991
|-
| Besterik || [[Bartzelonako Olinpiar Jokoetako traineru estropada|Bartzelonako estropada olinpikoa]]: 1992
|}
=== Batelak ===
* [[Espainiako Batel Txapelketa]] (6): 1962, 1964, 1965, 1994, 1999, 2003
=== Trainerilak ===
* [[Espainiako Trainerilla Txapelketa]] (1): 1995
== Aulki mugikorra ==
Arraunketa olinpikoari dagokionez, 1977. urtean egin zuen debuta Menquinenza urtegian, Espainiako Txapelketan. 2003. urtean lortu zuen garaipenik handiena Sevillan jokaturiko Espainiako Txapelketan zortzikoan nagusitu zelarik [[Orio Arraunketa Elkartea|Orioren]] aurretik.
=== Palmaresa ===
* [[Espainiako aulki mugikorreko txapelketa|Espainiako zortziko txapelketa]] (1): 2003
== Azken denboraldiak ==
{| class="wikitable"
|-
! Urtea !! Liga !! Espainia
|-
| 2003 || ? || align=center|8.a
|-
| 2004 || ? || align=center|8.a
|-bgcolor="#80FF80"
| 2005 || Galiziako Liga, 14.a || align=center|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2006 || Galiziako Liga, 14.a || align=center|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2007 || Galiziako Liga, 13.a || align=center|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2008 || Galiziako Liga, 13.a || align=center|-
|-
| 2009-<br/>2014 || ez
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2015 || Galiziako B maila, 2.a || align=center|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2016 || Galiziako A maila, 5.a || align=center|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2017 || Galiziako A maila, 5.a || align=center|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2018 || Galiziako A maila, 11.a || align=center|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2019 || Galiziako B maila, 6.a || align=center|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2020 || Galiziako B maila, 6.a || align=center|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2021 || Galiziako B maila, 6.a || align=center|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2022 || Galiziako B maila, '''1.a''' || align=center|4.a
|-bgcolor="#80FF80"
| 2023 || Galiziako A maila, 4.a || align=center|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2024 || Galiziako A maila, 4.a || align=center|-
|}
== Emakumezkoen trainerua ==
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = white
| kolore2 = #009E60
| izena = Club de Mar de Castropol
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera =
| bazkideak =
| herria =
| koloreak = {{color box|#00A851}} {{color box|white}} berdea eta zuria
| lehendakaria =
| entrenatzailea = {{banderaikur|Asturias}} Jesús Bedia
| patroia = {{banderaikur|Asturias}} María García
| trainerua = {{color box|#0B663A}} {{color box|#00A851}} ''Ría del Eo''
| txapelketak = '''0''' [[Emakumezkoen Kontxako Bandera|Kontxako Bandera]]<br />'''0''' [[Emakumezkoen Traineru Liga|Euskotren Liga]]<br />'''0''' [[Emakumezkoen Galiziako Traineru Liga|Galiziako Liga]]
| kontxa = ez
| liga =
| aurten = 7.a ([[Emakumezkoen Galiziako Traineru Liga|Galiziako Liga]])
| webgunea =
}}
2022. urtean atera zuen aurrenekoz emakumezkoen trainerua.
{| class="wikitable"
|-
! Urtea !! Liga !! Espainiako txap.
|-bgcolor="#80FF80"
| 2022 || Galiziako Liga, 6.a || align="center"|4.a
|-bgcolor="#80FF80"
| 2023 || Galiziako Liga, 6.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2024 || Galiziako Liga, 7.a || align="center"|-
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{es}} [http://clubdemardecastropol.webnode.es/ Webgune ofiziala]
* {{gl}} [https://web.archive.org/web/20150624171546/http://ligalgt.com/club-de-mar-castropol/ Liga Galega de Traiñeiras-en webguneko informazioa]
{{autoritate kontrola}}
{{Galiziako Traineruen Ligako taldeak}}
{{Emakumezkoen arraun taldeak}}
[[Kategoria:Asturiasko arraun taldeak|C]]
[[Kategoria:Castropol]]
0ib97uaaqxlt9nggdpd996f8wnboycn
Lankide eztabaida:Theklan/2011ko maiatza
3
224479
9974812
2227095
2024-11-20T14:09:45Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2011ko maiatza]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2011ko maiatza]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
2227095
wikitext
text/x-wiki
== 100.000garren artikulua ==
Ea urte amaierarako 100.000garren artikulura iristen garen :)
== Dordoina ==
Aupa Theklan, deskonexiotik bueltan zeure galderaz: [[Dordoina]] oso-osoa Okzitanian zegoelakoan nenbilen baina bai, zatitxo bat dago kanpoan. Zenbait iturri kontsultatuta ikusten dut pare bat udalerri ([[Parcoul]], [[La Roche-Chalais]]) kanpo; oc-wikipediak [http://oc.wikipedia.org/wiki/La_R%C3%B2cha_Chal%C3%A9s azken honetaz] zati bat Okzitanian eta beste bat ''parlanhje'' edo ''poitouera-saintongera'' oil hizkeraren barruan dagoela dio; udalburua bigarren eremu honetan dagoenez bi horiek kanpoan kokatuko nituzke. Horrela, akaso perfektua izan gabe, agertzen den maparekin ia erabat kointzidituko du. Orain dela aste eta erdi esandakoari segituta, gure wikipediako "Politikak" atalean noizean behin espazio linguistiko-nazional bakoitzari buruzko ideia batzuk idatziko ditut, apurka-apurka lana osatzen joateko. Kristorena egiten ari zara, aurrerapauso handiak ematen ere bai eta -denborak lagun- neuk ere behar den guztia egiten lagundu nahi dut. Momentuz zerrendekin segituko dut, direla Okzitaniakoak (osotasunean edo partzialki oc-dunak) direla beste espazioetakoak (Politikak-en Bretainiaz idatzitakoari buruz ere gauzak osatzen joateko, adibidez). Nahi duzuna galdetzen segi, ea guztietarako erantzunak topatzen ditugun!--[[Lankide:Adrar|Adrar]] 16:32, 5 Maiatza 2011 (UTC)
==Argazki baten erabilera==
Kaixo Theklan, zure argazki bat aurkezpen batean erabili nahiko nuke (800px-Korrika_16_amaiera_festa). Atribuzioen legeak ez ditut ondo ezagutzen, baina jakinarazi nahi dizut eta zure baimena eskatu. Denboraz pixka bat larri, etzirako beharko nuke, eskertuko nizuke erantzutea. Goraintzi eta laster arte:) [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] 21:38, 10 Maiatza 2011 (UTC)
== Iruditegi mugikorra ==
Eguerdion, Theklan. Oraingoan puzzle edo katramila berri batekin natorkizu. Iruditegi mugikorraren txantiloia lantzen ari naiz, euskarazko Wikipedian erabilpen ugari izan ditzazkeela uste baitut, baina emaitza nahiko kaskarra da: [[Txantiloi:Iruditegi mugikorra]] (katalanezko Wikipediatik hartutako eredua: [[:ca:Plantilla:Galeria dinàmica d'imatges|Plantilla:Galeria dinàmica d'imatges]].
''Asuntue'' zera da: ea zuk txantiloi horretan zerk huts egiten duen lagundu ahal zeniezadaken, nik behintzat jada hizkuntza guztietako txantiloiak ikusi eta ez baidiot antzik hartze eta. Eskerrik asko aldez aurretik.</br>
[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 12:42, 2011ko maiatzaren 25 (UTC)
:{{egina}} Miraria. Azkenean txantiloia bere kaxa ongi jarri da. emaitza honako hau da:
{{Iruditegi mugikorra
|width =300
|title= [[Euskal Herria|Euskal Herriko]] hiriburuen irudiak
|align=center
|Irudi:PlazaCastillo.JPG|[[Gazteluko plaza]], [[Iruñea]].
|Irudi:Plaza Virgen Blanca VITORIA-GASTEIZ tras reforma.JPG|[[Andre Maria Zuriaren plaza]], [[Gasteiz]].
|Irudi:Bilbao Spain.jpg|[[Bilbo]]ko erdigunea.
|Irudi:Donostia. Euskal Herria..jpg|[[Donostia]]ko ikuspegia [[Ulia]] menditik ikusita.
|Irudi:Grand Bayonne.JPG|[[Baiona Handia]] auzoa, [[Baiona]].
|Irudi:FR-64-Saint-Jean-Pied-de-Port09.JPG|[[Donibane Garazi]]ko ikuspegia.
|Irudi:MauleHerria.jpg|[[Maule-Lextarre]]ko ikuspegia [[Mauleko gaztelua|Mauleko gaztelutik]] ikusita.
}}
:[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 16:35, 2011ko maiatzaren 25 (UTC)
::Aizak, ba milesker. - [[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 16:58, 2011ko maiatzaren 25 (UTC)
== Kaixo Theklan ==
Espere que et va tot bé. T'escric per a dues cosetes. La primera és que no volia emprenyar-vos i vaig demanar una traducció en euskara de la meua candidatura a TucNegre/Hegibeltz però no m'ha respost, si un de vosaltres té una miqueta de temps i de voluntat per a fer-ho vos ho agraïria; a més l'euskara tindria així una miqueta més de presència. L'altra cosa és que si no tens cap objecció, penjaré quan tinga més temps el vídeo on parles de la Viquitrobada de Perpinyà. Perdó per les molèsties, a més en català i no en basc... Que et vaja tot molt bé, una abraçada i molt bona faena, ara via cap als 200.000! Agur, Claudi/[[Lankide:Capsot|Capsot]] 17:40, 27 Maiatza 2011 (UTC)
:Agur, Theklan: [http://oc.wikipedia.org/wiki/Discussion_Utilizaire:Capsot#Revirada] hona hemen Capsotarentzako akatsaz beteriko oinarrizko itzulpen bat. Zuzenduko dizkidazu mesedez? Eskerrik asko. -[[Lankide:Tuc negre|Tuc negre]] 13:00, 31 Maiatza 2011 (UTC)
70866inr4ohz7e5zcoehxywr1j9lbk0
9975141
9974812
2024-11-20T14:21:47Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2011ko maiatza]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2011ko maiatza]]» izenera aldatu du: Revert
2227095
wikitext
text/x-wiki
== 100.000garren artikulua ==
Ea urte amaierarako 100.000garren artikulura iristen garen :)
== Dordoina ==
Aupa Theklan, deskonexiotik bueltan zeure galderaz: [[Dordoina]] oso-osoa Okzitanian zegoelakoan nenbilen baina bai, zatitxo bat dago kanpoan. Zenbait iturri kontsultatuta ikusten dut pare bat udalerri ([[Parcoul]], [[La Roche-Chalais]]) kanpo; oc-wikipediak [http://oc.wikipedia.org/wiki/La_R%C3%B2cha_Chal%C3%A9s azken honetaz] zati bat Okzitanian eta beste bat ''parlanhje'' edo ''poitouera-saintongera'' oil hizkeraren barruan dagoela dio; udalburua bigarren eremu honetan dagoenez bi horiek kanpoan kokatuko nituzke. Horrela, akaso perfektua izan gabe, agertzen den maparekin ia erabat kointzidituko du. Orain dela aste eta erdi esandakoari segituta, gure wikipediako "Politikak" atalean noizean behin espazio linguistiko-nazional bakoitzari buruzko ideia batzuk idatziko ditut, apurka-apurka lana osatzen joateko. Kristorena egiten ari zara, aurrerapauso handiak ematen ere bai eta -denborak lagun- neuk ere behar den guztia egiten lagundu nahi dut. Momentuz zerrendekin segituko dut, direla Okzitaniakoak (osotasunean edo partzialki oc-dunak) direla beste espazioetakoak (Politikak-en Bretainiaz idatzitakoari buruz ere gauzak osatzen joateko, adibidez). Nahi duzuna galdetzen segi, ea guztietarako erantzunak topatzen ditugun!--[[Lankide:Adrar|Adrar]] 16:32, 5 Maiatza 2011 (UTC)
==Argazki baten erabilera==
Kaixo Theklan, zure argazki bat aurkezpen batean erabili nahiko nuke (800px-Korrika_16_amaiera_festa). Atribuzioen legeak ez ditut ondo ezagutzen, baina jakinarazi nahi dizut eta zure baimena eskatu. Denboraz pixka bat larri, etzirako beharko nuke, eskertuko nizuke erantzutea. Goraintzi eta laster arte:) [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] 21:38, 10 Maiatza 2011 (UTC)
== Iruditegi mugikorra ==
Eguerdion, Theklan. Oraingoan puzzle edo katramila berri batekin natorkizu. Iruditegi mugikorraren txantiloia lantzen ari naiz, euskarazko Wikipedian erabilpen ugari izan ditzazkeela uste baitut, baina emaitza nahiko kaskarra da: [[Txantiloi:Iruditegi mugikorra]] (katalanezko Wikipediatik hartutako eredua: [[:ca:Plantilla:Galeria dinàmica d'imatges|Plantilla:Galeria dinàmica d'imatges]].
''Asuntue'' zera da: ea zuk txantiloi horretan zerk huts egiten duen lagundu ahal zeniezadaken, nik behintzat jada hizkuntza guztietako txantiloiak ikusi eta ez baidiot antzik hartze eta. Eskerrik asko aldez aurretik.</br>
[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 12:42, 2011ko maiatzaren 25 (UTC)
:{{egina}} Miraria. Azkenean txantiloia bere kaxa ongi jarri da. emaitza honako hau da:
{{Iruditegi mugikorra
|width =300
|title= [[Euskal Herria|Euskal Herriko]] hiriburuen irudiak
|align=center
|Irudi:PlazaCastillo.JPG|[[Gazteluko plaza]], [[Iruñea]].
|Irudi:Plaza Virgen Blanca VITORIA-GASTEIZ tras reforma.JPG|[[Andre Maria Zuriaren plaza]], [[Gasteiz]].
|Irudi:Bilbao Spain.jpg|[[Bilbo]]ko erdigunea.
|Irudi:Donostia. Euskal Herria..jpg|[[Donostia]]ko ikuspegia [[Ulia]] menditik ikusita.
|Irudi:Grand Bayonne.JPG|[[Baiona Handia]] auzoa, [[Baiona]].
|Irudi:FR-64-Saint-Jean-Pied-de-Port09.JPG|[[Donibane Garazi]]ko ikuspegia.
|Irudi:MauleHerria.jpg|[[Maule-Lextarre]]ko ikuspegia [[Mauleko gaztelua|Mauleko gaztelutik]] ikusita.
}}
:[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 16:35, 2011ko maiatzaren 25 (UTC)
::Aizak, ba milesker. - [[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 16:58, 2011ko maiatzaren 25 (UTC)
== Kaixo Theklan ==
Espere que et va tot bé. T'escric per a dues cosetes. La primera és que no volia emprenyar-vos i vaig demanar una traducció en euskara de la meua candidatura a TucNegre/Hegibeltz però no m'ha respost, si un de vosaltres té una miqueta de temps i de voluntat per a fer-ho vos ho agraïria; a més l'euskara tindria així una miqueta més de presència. L'altra cosa és que si no tens cap objecció, penjaré quan tinga més temps el vídeo on parles de la Viquitrobada de Perpinyà. Perdó per les molèsties, a més en català i no en basc... Que et vaja tot molt bé, una abraçada i molt bona faena, ara via cap als 200.000! Agur, Claudi/[[Lankide:Capsot|Capsot]] 17:40, 27 Maiatza 2011 (UTC)
:Agur, Theklan: [http://oc.wikipedia.org/wiki/Discussion_Utilizaire:Capsot#Revirada] hona hemen Capsotarentzako akatsaz beteriko oinarrizko itzulpen bat. Zuzenduko dizkidazu mesedez? Eskerrik asko. -[[Lankide:Tuc negre|Tuc negre]] 13:00, 31 Maiatza 2011 (UTC)
70866inr4ohz7e5zcoehxywr1j9lbk0
Lankide eztabaida:Theklan/2011ko ekaina
3
224480
9974810
2227097
2024-11-20T14:09:44Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2011ko ekaina]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2011ko ekaina]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
2227097
wikitext
text/x-wiki
== Domina ==
{| {{Taula polita}}
|width="120"|[[Irudi:TheAtlasAward.png|180px|center|Euskaltzainaren saria]]
| Euskal Wikipedia goratzeko egiten dituzun lan ikaragarriengatik (azkenak, Wikipedia honi 30.000 artikulu eta 9.000 txantiloi eranstea). --[[User:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]]<sup>[[User talk:Xabier_Armendaritz|<span style="color:#0000FF;">(nirekin hizketan egiteko)</span>]]</sup> 10:24, 10 Ekaina 2011 (UTC)
|}
ooiaztukc7pdwv81q8co0bidjgxah32
9975145
9974810
2024-11-20T14:21:51Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2011ko ekaina]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2011ko ekaina]]» izenera aldatu du: Revert
2227097
wikitext
text/x-wiki
== Domina ==
{| {{Taula polita}}
|width="120"|[[Irudi:TheAtlasAward.png|180px|center|Euskaltzainaren saria]]
| Euskal Wikipedia goratzeko egiten dituzun lan ikaragarriengatik (azkenak, Wikipedia honi 30.000 artikulu eta 9.000 txantiloi eranstea). --[[User:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]]<sup>[[User talk:Xabier_Armendaritz|<span style="color:#0000FF;">(nirekin hizketan egiteko)</span>]]</sup> 10:24, 10 Ekaina 2011 (UTC)
|}
ooiaztukc7pdwv81q8co0bidjgxah32
Asoka
0
224840
9975689
9534060
2024-11-20T20:48:52Z
Joxan Garaialde
90799
9975689
wikitext
text/x-wiki
{{Lanean|Joxan Garaialde}}
{{Wikipedia1000}}
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Ashokavardhan Maurya''' edo '''Asoka'''<ref>EIMA: [https://web.archive.org/web/20131215005445/http://www.hezkuntza.ejgv.euskadi.net/r43-573/es/contenidos/informacion/dih/eu_5490/adjuntos/estilo_liburua/onomastika/IZEN_ZERRENDAK.pdf ''Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak'']</ref> ({{lang-hi|अशोक}}), '''Asoka ''Handia''''' izenaz ezaguna (K.a. 304 - K.a. 232) [[Maurya Inperioa|Maurya Inperioko]] hirugarren enperadorea izan zen. [[Indiako azpikontinentea]]ren jabe zen eta [[Bengala]] eta [[Afganistan]] arteko lurretan agintzen zuen. Nolabait, [[India]]ren sortzailea kontsideratzen da, lur guztien lehenengo batasuna egin baitzuen.
== Bizitza ==
=== Gaztaroa ===
Aita [[Bindusara]] enperadore Maurya zuen eta ama ofizialki Dharma bazen ere, kondairak dio gortetik kanporaturiko Subhadrangi erreginaren semea zela. Anaiorde zaharragoak izan arren, Asokak ere ikasketa militarrak egin zituen eta besteak baino gerlari eta ehiztari hobea zela frogatu.
Mendebaldeko lurretan Chanakya jaunak ([[Chandragupta Maurya]]ren aholkulari izan zenak) 16 herritako noble eta erregeak hil zituen eta bere burua Maurya Inperioaren buru izendatu. Artean, Bindusarak bere semeen artean krudelena zena —Asoka— bidali zuen, matxinada hori zapuztera. Asokak bere lana egin eta Ujjaineko gobernadore izendatu zuen Bindusarak.
K.a. 273an Bindusara hiltzean, haren oinordekotzarako lehia hasi zen. Enperadoreak bere seme Sushim nahi izan zuen ondorengo, baina ministroek Asoka babestu zuten eta horrek anaiordeak hilez enperadore izatea lortu zuen. ''Dipavamsa'' eta ''Mahavamsa'' idatziek diotenez Asokak, bere 99 anaiordeak hil zituen: Tissa izeneko bat bakarrik salbatu zuen.
=== Enperadore krudela ===
Enperadore izatera iritsi bezain laster, gortean leialtasun probak pasa zituen eta 500 ministro desleial hil omen zituen. Hurrengo zortzi urteetan inperioa norabide guztietan handitu zuen: mendebalderantz (egungo [[Afganistan]] eta [[Iran]]eraino), hegoalderantz, [[Indiako azpikontinentea]] osatuz bai eta gaur egungo [[Sri Lanka]] ere, iparralderantz [[Pamir|Pamir mendietaraino]], eta ekialderantz, egungo [[Bangladesh]] eta [[Assam]] eskuratuz.
[[Fitxategi:Mauryan Empire 260 BCE.png|thumb|Ashoka Empire]]
Azpikontinentearen ekialdeko Kalinga eskualdeak (gaur egungo [[Orissa]]) aurre egin zion eta K.a. 265ean bi urte iraun zuen gerra hasi zen. Kalinga menperatzeko, bere krudeltasun osoa erakutsi zuen Asokak, eskualdea erabat suntsituz, 100.000 kalingatar gizon hilez eta milaka emakume eta haur deportatuz. Gerra hartan Asokaren 10.000 gerlari ere hil ziren.
=== Enperadore handia eta baketsua ===
Kalingako gerran ikusitakoak Asoka bera ere izutu zuen eta zera esan omen zion bere buruari:
{{esaera2|Zer egin dut? Hau garaipena bada, zer da porrota? Hau zer da, garaipena ala porrota? Justizia da ala injustizia? Ausardia ala ihesa? Ausarta al da haur eta emakume errugabeak hiltzea? Nire inperioa zabaldu eta aberasteko egiten dut ala beste batzuen erreinuak suntsitzeko? Batek senarra galdu du, besteak aita, honek semea, horrek jaio ez den haurra... Zer da gorpuen zarama hau? Hauek garaipenaren ala porrotaren zantzuak dira? Sai, bele eta arrano hauek herioren edo deabruaren mezulariak al dira?}}
Gogoeta hauek [[Siddhartha Gautama|Budaren]] ikaskuntzak jarraitu eta [[budismo]]a onartzera eraman zuten Asoka. K.a. 260 urtean Inperioko erlijio ofizial bihurtu zuen eta 250 urtetik aurrera munduan budismoaren enbaxadorea izan zen. Bere seme Rahul eta alaba Sanghamitra Sri Lankara bidali zituen budismoa zabaltzera, milaka [[estupa]] eraiki zituen India osoan eta biolentziarik gabeko politikak bultzatu zituen ordutik aurrera.
Asoka hil arteko garaiak baketsuak izan ziren eta Inperioaren azpiegiturak modernizatzeari ekin zion. Errepide nagusiak berriztu zituen, ibaiak kanalizatu eta nekazaritzarako ureztatze sistemak ezarri zituen, ospitale eta unibertsitateak eraiki zituen, eta erlijio ofiziala budismoa izan arren erlijio askatasuna ezarri zuen herritarrentzat.
[[Fitxategi:Emblem of India.svg|thumb|ezkerrera|100px|Asokaren lehoiak]]
=== Asokaren ediktuak ===
Inperio osoarentzat balioko zuten legeak atera zituen, '''Asokaren ediktuak''' izenarekin ezagutzen direnak; Asokaren esanetan, «Gizon guztiak nire haurrak dira. Ni aita bezalakoa naiz haientzat. Aita orok bere haurrentzat ona eta zoriontasuna nahi duen bezala, nik ere gizon guztiak beti zoriontsu izan daitezen nahi dut».
Ediktuak 33 inskripzio ziren eta '''Asokaren zutabeak''' deritzen zutabetan idatzi zituen. Zutabe ugari banatu ziren Inperioko hiri handienetan ezarri zirenak, hauetariko 19 baino kontserbatzen ez diren arren. Zutabe hauek Asokaren sinbolo zen [[lehoi]]ak zituzten kapitel gisa. Famatuena [[Sarnath]]eko zutabea da; hiru lehoi ditu kapitelean eta gaur egun Indiako Sinbolo Nazionala bihurtu da. Zutabe berean ''Asoka Chakra'' (Asokaren Gurpila) ere ageri da eta hau [[Indiako bandera]]ren erdian ezarri dute.
=== Heriotza ===
Asokak 40 urtez agindu zuen, baina bera hil ondoren, [[Maurya Inperioa]]k beste 50 urte eskas iraun zituen. Anitz emazte eta seme-alaba izan zituen: haietako asko inperioko lau muturretara budismoa zabaltzera bidali zituen. Berak Kunala semeren alde jokatu zuen baina [[Sampatri]] bihurtu zen enperadore. Inperioaren gainbeheraren hasiera zen. K.a. 185 urtean azken enperadorea zen [[Brihadratha]] hiltzean lurrak hainbat printzerritan zatitu ziren. Hogei mende geroago [[Britainiar Raj]] bihurtu arte Indiak ez zuen inoiz batasunik ezagutuko.
== Asokaren berraurkikuntza ==
XIX. mendera arte genealogia [[budismo|budistetan]] agertzen zen izen ugarietako bat baino ez zen Asoka. Geroago, [[Sri Lanka]], [[Tibet]] eta [[Txinako Herri Errepublika|Txinan]] aurkituriko ''Divia avadana'', ''Asoka avadana'' eta ''Majá vamsha'' idatziak eriden ziren: hor, Asoka errege handia izan zela irakurri arren, arkeologoek ez zioten sinesgarritasun handirik eman eta kondairetako pertsonaia baino ez zela uste izan zuten.
1837an James Prinsep indiar-britainiar arkeologoak [[Delhi]]n zegoen harri handi bateko inskripzioak itzuli zituen. Asokaren ediktuak ziren eta ''Devanampiya Piyadasi'' (jainkoek maite dutena) erregea ageri zen bertan. Primsepek Sri Lankako erregeren bat zela uste zuen. baina ediktuak idatzita zeuden aztarna gehiago aurkitzeaz batera, Asokarekin identifikatzen hasi ziren., 1915ean erabat baieztaturik geratu zen.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|K.a. IV. mendeko|K.a. III. mendeko|}}
[[Kategoria:Indiako historia]]
[[Kategoria:Pakistango historia]]
[[Kategoria:Afganistango historia]]
[[Kategoria:Bangladeshko historia]]
[[Kategoria:Sri Lankako historia]]
[[Kategoria:Enperadoreak]]
2c30p2axb37jfn90buclqgsc6fy93wh
Club de Remo Peñacastillo
0
225057
9975717
7826933
2024-11-20T21:06:22Z
Gartxoak
23317
9975717
wikitext
text/x-wiki
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = red
| kolore2 = white
| izena = Club de Remo Peñacastillo
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera = ?
| bazkideak =
| herria = {{banderaikur|Espainia}} [[Peñacastillo]], [[Kantabria]]
| koloreak = {{color box|white}} {{color box|red}} zuria eta gorria
| lehendakaria = ?
| entrenatzailea = ?
| patroia = {{banderaikur|Espainia}} Manuel Santamaría
| trainerua = {{color box|white}} ''Cabildo de Santander''
| txapelketak = '''0''' [[Kontxako Bandera]]<br />'''0''' [[TKE Liga]]<br />'''0''' [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]]<br />'''0''' [[Kantabriako Traineru Txapelketa|Kantabriako Txapelketa]]
| kontxa = ez
| liga = ez
| aurten =
| webgunea =
}}
'''Club de Remo Peñacastillo''' [[Santander]] hiriaren mendebaldean dagoen [[Peñacastillo]] herriko arraun elkartea da.
== Uniformea ==
Santanderko banderaren koloreak diren zuria eta gorria izan ziren.
== Historia ==
30. hamarkadan sorturiko kluba izan zen, batez ere 40. hamarkadan Pedreñaren ondoan oso maila onean ibili zena, bai Kantabriako estropadetan, nola Kontxako Banderan eta Espainiako Txapelketan ere. 70. hamarkadan desagertu zen. Traineruaren izena ''Cabildo de Santander'' izan zen eta patroirik handiena Manuel Santamaría.
Garaipen handiena 1935ean izan zuen Santanderko badian jokatu ziren estropadetan, bertan [[Sociedad Deportiva de Remo Pedreña|Pedreña]], Promontorio eta [[Club de Remo Santoña|Santoña]] gainditu zituelarik. 1942, 1943 eta 1945an hirugarrena izan zen [[Kantabriako Traineru Txapelketa|Kantabriako txapelketatan]] eta 1946, 1947 eta 1948an bigarrena. Kontxako Banderan 1948an egin zuen debuta laugarrena izanik.
Urterik onena 1949a izan zuen izan ere Kontxan hirugarren eta [[Espainiako Traineru Txapelketa]]n bigarren egitea lortu baitzuen, bai eta [[Coruña|A Coruñan]] estropada bat irabaztea ere. Urte honetan ''Kantauriko Txapelketa'' ere jokatu zen bi kantabriar (Pedreña eta Peñacastillo), bizkaitar bat ([[Zierbena Arraun Elkartea|Zierbena]]) eta gipuzkoar baten ([[Esperanza Kirol Elkartea|Esperanza]]-Donostia) artean eta Pedreñaren atzetik Peñacastillo sailkatu zen bigarren. 1950 urtean espainiako txapelketan bigarren egin zuen berriz ere baina estropada anulatua izan zen hainbat akats izan zirelako.
1950 eta 1964 artean ez zen traineru kantabriarrik izan uretan. 1964ean ordea hiru traineru atera ziren Kantabriako txapelketa jokatzeko (Pedreña, Peñacastillo eta Santoña) eta Peñacastillok bigarren egin zuen<ref>{{Erreferentzia|abizena=angelobregonsierra|izenburua=Peñacastillo|hizkuntza=es|data=2015-06-28|url=https://labancadadelremo.wordpress.com/2015/06/28/penacastillo/|aldizkaria=LA BANCADA DEL REMO|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. 1969 arte urtero atera zuen trainerua. Aipatzekoa da [[Sociedad Deportiva de Remo Astillero|Astillerorekin]] 1966an izandako desafioak, Astilleron bertan jokaturiko bi estropadatan garaile atera zelarik.
Hutsune baten ondoren 1977an berriz Kantabriako txapelketan bakarrik parte hartu eta 1978an denboraldi osoa egin zuen (8 estropada, denak [[Kantabria]]n), emaitza aipagarririk lortu gabe. Bere azken denboraldia izan zen.
== Palmaresa ==
=== [[Kontxako Bandera]] ===
* '''Txapelduna (0)'''
* Bigarrena (0)
* Hirugarrena (1): 1949.
* Laugarrena (1): 1948.
=== [[Espainiako Traineru Txapelketa]] ===
* '''Txapelduna (0)'''
* Bigarrena (1): 1949.
=== [[Kantabriako Traineru Txapelketa]] ===
* '''Txapelduna (0)'''
* Bigarrena (5): 1946, 1947, 1948, 1949 eta 1964.
=== Estropada zaharrak ===
* [[Santanderko estropada zaharrak]] (1): 1935.
* A Coruñako Udaletxearen Trofeoa (1): 1949
* Peñacastillo-[[Sociedad Deportiva de Remo Astillero|Astillero]] desafioa: 1966an, bi estropadatan irabazle.
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Santanderko kirola]]
[[Kategoria:Kantabriako arraun taldeak|P]]
[[Kategoria:Peñacastillo]]
tc430xqcnnegjmdlarfd9o7c94i3c94
9975737
9975717
2024-11-20T21:23:46Z
Gartxoak
23317
/* Kanpo estekak */
9975737
wikitext
text/x-wiki
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = red
| kolore2 = white
| izena = Club de Remo Peñacastillo
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera = ?
| bazkideak =
| herria = {{banderaikur|Espainia}} [[Peñacastillo]], [[Kantabria]]
| koloreak = {{color box|white}} {{color box|red}} zuria eta gorria
| lehendakaria = ?
| entrenatzailea = ?
| patroia = {{banderaikur|Espainia}} Manuel Santamaría
| trainerua = {{color box|white}} ''Cabildo de Santander''
| txapelketak = '''0''' [[Kontxako Bandera]]<br />'''0''' [[TKE Liga]]<br />'''0''' [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]]<br />'''0''' [[Kantabriako Traineru Txapelketa|Kantabriako Txapelketa]]
| kontxa = ez
| liga = ez
| aurten =
| webgunea =
}}
'''Club de Remo Peñacastillo''' [[Santander]] hiriaren mendebaldean dagoen [[Peñacastillo]] herriko arraun elkartea da.
== Uniformea ==
Santanderko banderaren koloreak diren zuria eta gorria izan ziren.
== Historia ==
30. hamarkadan sorturiko kluba izan zen, batez ere 40. hamarkadan Pedreñaren ondoan oso maila onean ibili zena, bai Kantabriako estropadetan, nola Kontxako Banderan eta Espainiako Txapelketan ere. 70. hamarkadan desagertu zen. Traineruaren izena ''Cabildo de Santander'' izan zen eta patroirik handiena Manuel Santamaría.
Garaipen handiena 1935ean izan zuen Santanderko badian jokatu ziren estropadetan, bertan [[Sociedad Deportiva de Remo Pedreña|Pedreña]], Promontorio eta [[Club de Remo Santoña|Santoña]] gainditu zituelarik. 1942, 1943 eta 1945an hirugarrena izan zen [[Kantabriako Traineru Txapelketa|Kantabriako txapelketatan]] eta 1946, 1947 eta 1948an bigarrena. Kontxako Banderan 1948an egin zuen debuta laugarrena izanik.
Urterik onena 1949a izan zuen izan ere Kontxan hirugarren eta [[Espainiako Traineru Txapelketa]]n bigarren egitea lortu baitzuen, bai eta [[Coruña|A Coruñan]] estropada bat irabaztea ere. Urte honetan ''Kantauriko Txapelketa'' ere jokatu zen bi kantabriar (Pedreña eta Peñacastillo), bizkaitar bat ([[Zierbena Arraun Elkartea|Zierbena]]) eta gipuzkoar baten ([[Esperanza Kirol Elkartea|Esperanza]]-Donostia) artean eta Pedreñaren atzetik Peñacastillo sailkatu zen bigarren. 1950 urtean espainiako txapelketan bigarren egin zuen berriz ere baina estropada anulatua izan zen hainbat akats izan zirelako.
1950 eta 1964 artean ez zen traineru kantabriarrik izan uretan. 1964ean ordea hiru traineru atera ziren Kantabriako txapelketa jokatzeko (Pedreña, Peñacastillo eta Santoña) eta Peñacastillok bigarren egin zuen<ref>{{Erreferentzia|abizena=angelobregonsierra|izenburua=Peñacastillo|hizkuntza=es|data=2015-06-28|url=https://labancadadelremo.wordpress.com/2015/06/28/penacastillo/|aldizkaria=LA BANCADA DEL REMO|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. 1969 arte urtero atera zuen trainerua. Aipatzekoa da [[Sociedad Deportiva de Remo Astillero|Astillerorekin]] 1966an izandako desafioak, Astilleron bertan jokaturiko bi estropadatan garaile atera zelarik.
Hutsune baten ondoren 1977an berriz Kantabriako txapelketan bakarrik parte hartu eta 1978an denboraldi osoa egin zuen (8 estropada, denak [[Kantabria]]n), emaitza aipagarririk lortu gabe. Bere azken denboraldia izan zen.
== Palmaresa ==
=== [[Kontxako Bandera]] ===
* '''Txapelduna (0)'''
* Bigarrena (0)
* Hirugarrena (1): 1949.
* Laugarrena (1): 1948.
=== [[Espainiako Traineru Txapelketa]] ===
* '''Txapelduna (0)'''
* Bigarrena (1): 1949.
=== [[Kantabriako Traineru Txapelketa]] ===
* '''Txapelduna (0)'''
* Bigarrena (5): 1946, 1947, 1948, 1949 eta 1964.
=== Estropada zaharrak ===
* [[Santanderko estropada zaharrak]] (1): 1935.
* A Coruñako Udaletxearen Trofeoa (1): 1949
* Peñacastillo-[[Sociedad Deportiva de Remo Astillero|Astillero]] desafioa: 1966an, bi estropadatan irabazle.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Santanderko kirola]]
[[Kategoria:Kantabriako arraun taldeak|P]]
[[Kategoria:Peñacastillo]]
qlwuzw2me76gq07nvdmwmkhl7hwpkq1
9975740
9975737
2024-11-20T21:28:29Z
Gartxoak
23317
9975740
wikitext
text/x-wiki
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = red
| kolore2 = white
| izena = Club de Remo Peñacastillo
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera = ?
| bazkideak =
| herria = {{banderaikur|Espainia}} [[Peñacastillo]], [[Kantabria]]
| koloreak = {{color box|white}} {{color box|red}} zuria eta gorria
| lehendakaria = ?
| entrenatzailea = ?
| patroia = {{banderaikur|Espainia}} Manuel Santamaría
| trainerua = {{color box|white}} ''Cabildo de Santander''
| txapelketak = '''0''' [[Kontxako Bandera]]<br />'''0''' [[TKE Liga]]<br />'''0''' [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]]<br />'''0''' [[Kantabriako Traineru Txapelketa|Kantabriako Txapelketa]]
| kontxa = ez
| liga = ez
| aurten =
| webgunea =
}}
'''Club de Remo Peñacastillo''' [[Santander]] hiriaren mendebaldean dagoen [[Peñacastillo]] herriko arraun elkartea da.
== Uniformea ==
Santanderko banderaren koloreak diren zuria eta gorria izan ziren.
== Historia ==
30. hamarkadan sorturiko kluba izan zen, batez ere 40. hamarkadan Pedreñaren ondoan oso maila onean ibili zena, bai Kantabriako estropadetan, nola Kontxako Banderan eta Espainiako Txapelketan ere. 70. hamarkadan desagertu zen. Traineruaren izena ''Cabildo de Santander'' izan zen eta patroirik handiena Manuel Santamaría.
Garaipen handiena 1935ean izan zuen Santanderko badian jokatu ziren estropadetan, bertan [[Sociedad Deportiva de Remo Pedreña|Pedreña]], Promontorio eta [[Club de Remo Santoña|Santoña]] gainditu zituelarik. 1942, 1943 eta 1945an hirugarrena izan zen [[Kantabriako Traineru Txapelketa|Kantabriako txapelketatan]] eta 1946, 1947 eta 1948an bigarrena. Kontxako Banderan 1948an egin zuen debuta laugarrena izanik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Regatas de Traineras - Auñamendi Eusko Entziklopedia|hizkuntza=en|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/en/regatas-de-traineras/ar-102442-113260/|aldizkaria=aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
Urterik onena 1949a izan zuen izan ere Kontxan hirugarren eta [[Espainiako Traineru Txapelketa]]n bigarren egitea lortu baitzuen, bai eta [[Coruña|A Coruñan]] estropada bat irabaztea ere. Urte honetan ''Kantauriko Txapelketa'' ere jokatu zen bi kantabriar (Pedreña eta Peñacastillo), bizkaitar bat ([[Zierbena Arraun Elkartea|Zierbena]]) eta gipuzkoar baten ([[Esperanza Kirol Elkartea|Esperanza]]-Donostia) artean eta Pedreñaren atzetik Peñacastillo sailkatu zen bigarren. 1950 urtean Espainiako Txapelketan bigarren egin zuen berriz ere baina estropada anulatua izan zen hainbat akats izan zirelako.<ref>{{Erreferentzia|abizena=angelobregonsierra|izenburua=Campeonato de España de 1950|hizkuntza=es|data=2016-06-06|url=https://labancadadelremo.wordpress.com/2016/06/06/campeonato-de-espana-de-1950/|aldizkaria=LA BANCADA DEL REMO|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
1950 eta 1964 artean ez zen traineru kantabriarrik izan uretan. 1964ean ordea hiru traineru atera ziren Kantabriako txapelketa jokatzeko (Pedreña, Peñacastillo eta Santoña) eta Peñacastillok bigarren egin zuen<ref>{{Erreferentzia|abizena=angelobregonsierra|izenburua=Peñacastillo|hizkuntza=es|data=2015-06-28|url=https://labancadadelremo.wordpress.com/2015/06/28/penacastillo/|aldizkaria=LA BANCADA DEL REMO|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. 1969 arte urtero atera zuen trainerua. Aipatzekoa da [[Sociedad Deportiva de Remo Astillero|Astillerorekin]] 1966an izandako desafioak, Astilleron bertan jokaturiko bi estropadatan garaile atera zelarik.<ref>{{Erreferentzia|izena=Ricardo Vega|abizena=Usle|izenburua=mi ASTILLERO: ASTILLERO en las traineras (25 julio de 1967)|data=jueves, 17 de octubre de 2019|url=https://astillero-guarnizo.blogspot.com/2019/10/astillero-en-las-traineras-25-julio-de.html|aldizkaria=mi ASTILLERO|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
Hutsune baten ondoren 1977an berriz Kantabriako txapelketan bakarrik parte hartu eta 1978an denboraldi osoa egin zuen (8 estropada, denak [[Kantabria]]n), emaitza aipagarririk lortu gabe. Bere azken denboraldia izan zen.
== Palmaresa ==
=== [[Kontxako Bandera]] ===
* '''Txapelduna (0)'''
* Bigarrena (0)
* Hirugarrena (1): 1949.
* Laugarrena (1): 1948.
=== [[Espainiako Traineru Txapelketa]] ===
* '''Txapelduna (0)'''
* Bigarrena (1): 1949.
=== [[Kantabriako Traineru Txapelketa]] ===
* '''Txapelduna (0)'''
* Bigarrena (5): 1946, 1947, 1948, 1949 eta 1964.
=== Estropada zaharrak ===
* [[Santanderko estropada zaharrak]] (1): 1935.
* A Coruñako Udaletxearen Trofeoa (1): 1949
* Peñacastillo-[[Sociedad Deportiva de Remo Astillero|Astillero]] desafioa: 1966an, bi estropadatan irabazle.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Santanderko kirola]]
[[Kategoria:Kantabriako arraun taldeak|P]]
[[Kategoria:Peñacastillo]]
jgj114sqjzbcazu775iq09knh7mvk3j
Francisco Gutiérrez
0
226194
9976152
9449891
2024-11-21T11:32:36Z
Joseba65
69297
/* Afizionatuetan */
9976152
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Francisco Gutiérrez Álvarez''' ([[Barakaldo]], [[1980]]ko [[ekainaren 3]]a -) euskal [[txirrindularitza|txirrindulari]] ohia da, [[2003]] eta [[2004]] artean profesionala izan zena.
2002ko Munduko errepideko txapelketan, zilarrezko domina lortu zuen (23 urtez azpiko mailan).
Afizionatuetan hainbat garaipen eskuratu arren, ibilbide profesionala nahiko laburra izan zen eta ez zuen garaipenik lortu.<ref>[https://web.archive.org/web/20071005164758/http://www.urtekaria.com/asp/verPalmExciclC.asp?idVeterano=2127&letraEle=f&pagina=lstExciclistasC.asp Urtekaria]</ref>
== Palmaresa ==
===Afizionatuetan===
'''2001'''
* 2. [[San Juan Sari Nagusia]]n
* 2. [[Leintz Bailarari Itzulia]]n
* 3. [[Aiala Zirkuitua]]n
'''2002'''
* Espainiako txirrindularitza Kopa
* [[Arabako Itzulia|Arabako Itzuli]]ko etapa 1 <ref>[http://autobus.cyclingnews.com/road/?id=2002/apr02/alava02/alava024 18. Vuelta Ciclista Alava - 2.12.1 - 4. etapa]</ref>
* [[Santikutz Klasika]]
* 7. [[2002ko Nafarroako Itzulia|Nafarroako Itzulia]]n eta etapa 1
* [[San Juan Sari Nagusia]]
* 2. Aragoiko Erkidegoko Itzulian eta etapa 1
* 2. [[Cursa Ciclista del Llobregat]]en
* 2. [[Espainiako errepideko txirrindularitza txapelketa]]n (23 urtez azpikoan)
* 2. [[Fitxategi:Silver medal blank.svg|15px]] [[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen munduko txapelketa (23 urtez azpikoa)|Munduko errepideko txapelketa (23 urtez azpikoa)]]n
* 3. [[Espainiako erlojupeko txirrindularitza txapelketa]]n (afizionatuetan)
* 3. [[Balentziaga Memoriala]]n
'''2005'''
* Bizkaiko erlojupeko txapelketa
* Espainiako txirrindularitza Kopa
* [[Euskaldun Txapelketa]]
* Volta o Salnes eta etapa 1
* [[Ávilako Itzulia|Ávilako Itzuli]]ko etapa 1
* [[Altzoko Igoera]]
* [[Andra Mari Sari Nagusia]]
* [[Altsasuko Saria]]
* 2. [[Laudio Saria]]n
* 2. [[Leintz Bailarari Itzulia]]n
* 2. [[Goierriko Itzulia]]n
* 3. [[Guerrita garaikurra]]n
* 3. [[2005eko Nafarroako Itzulia|Nafarroako Itzulia]]n
'''2006'''
* Espainiako txirrindularitza Kopa
* [[Euskaldun Txapelketa]]
* [[Loinaz Proba]]
* [[Santikutz Klasika]]
* [[Urrakiko Igoera]]
* [[Kantabriako Itzulia]]
* La Montaña Vasca
* [[Altzoko Igoera]]
* 2. [[Guerrita garaikurra]]n
* 2. [[Eusebio Vélez Saria]]n
* 2. [[San Martin Proba]]n
* 2. [[San Juan Sari Nagusia]]n
* 2. [[San Antonio Sari Nagusia]]n
===Profesionaletan===
'''2003'''
* 7. [[Almeriako Klasika]]n
'''2004'''
* 8. [[Valentzia Sari Nagusia|Luis Puig Saria]]n
== Sailkapen orokorra Itzuli Handietan ==
{| cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: #aaa solid 1px; border-collapse: collapse;"
|- bgcolor="#eeeeee"
!align="left"|Lasterketa
!2003
!2004
|-
|align="center" style="background:pink;"|[[Italiako Giroa]]
|align="center"|-
|align="center"|-
|-
|align="center" style="background:yellow;"|[[Frantziako Tourra]]
|align="center"|-
|align="center"|-
|-
|align="center" style="background:gold;"|[[Espainiako Vuelta]]
|align="center"|[[2003ko Espainiako Itzulia|158.]]
|align="center"|-
|-
|[[Txirrindularitzako Munduko Txapelketak]] [[Fitxategi:Arc en ciel.svg|28px]]
|align="center"|-
|align="center"|-
|}
<small>-: Ez zuen parte hartu</br>
Err.: Erretiratu zen</small>
== Taldeak ==
* [[Cafés Baqué (txirrindularitza taldea)|Labarca 2-Cafés Baqué]] ([[2003]])
* [[Cafés Baqué (txirrindularitza taldea)|Cafés Baqué]] ([[2004]])
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
==Kanpo estekak==
* {{ProCyclingStats}}
{{bizialdia|1980ko||Gutierrez, Francisco}}
{{Euskaldun Txapelketa|state=collapsed}}
[[Kategoria:Barakaldarrak]]
[[Kategoria:Txirrindulari ohiak]]
[[Kategoria:Bizkaiko txirrindulariak]]
qwqt7lraoxqyph29s4uqmix6uoq40ta
Thierry Elissalde
0
226218
9976140
9541737
2024-11-21T11:27:48Z
Joseba65
69297
/* Palmaresa */
9976140
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Thierry Elissalde'''<ref>Abizena ''Elissalde'' idaztea, euskal herritar horren aukera pertsonala da. Izan ere, Euskaltzaindiak, euskara baturako, ''Elizalde'' onartu du deitura horren grafiatzat. Ikus [https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_eoda&Itemid=470&lang=eu&view=deiturak Euskal Onomastikaren Datutegia].</ref> ([[Baiona]], [[1969]]ko [[apirilaren 5]]a -) euskal [[txirrindularitza|txirrindulari]] ohia da, [[1994]] eta [[1995]] artean profesionala izan zena. Bere ibilbide profesionalean ez zuen garaipenik lortu,<ref>[https://web.archive.org/web/20071006013942/http://www.urtekaria.com/asp/verPalmExciclC.asp?idVeterano=58&letraEle=e&pagina=lstExciclistasC.asp Urtekaria]</ref> nahiz eta amateur moduan [[1993]]ko [[Circuito Montañés]], [[Baiona-Iruñea]] edo Guerrita Garaikurra bezalako lasterketak irabazi.
Anaia gaztea [[Jean-Yves Elizalde|Jean-Yves]] ere, txirrindularia izan da
==Palmaresa==
'''1993'''
* [[Guerrita garaikurra]]
* [[Baiona-Iruñea]]
* [[Circuito Montañés]]
* [[Toledoko Itzulia]]
'''1996'''
* [[Lleidako Itzulia]]
* 3. Tour du Béarn
== Emaitzak lasterketa nagusietan ==
{| cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: #aaa solid 1px; border-collapse: collapse;"
|- bgcolor="#eeeeee"
!align="left"|Lasterketa
!1994
!1995
|-
|align="center" style="background:pink;"|[[Italiako Giroa]]
|align="center"|-
|align="center"|-
|-
|align="center" style="background:yellow;"|[[Frantziako Tourra]]
|align="center"|-
|align="center"|-
|-
|align="center" style="background:gold;"|[[Espainiako Vuelta]]
|align="center"|-
|align="center"|Err.
|-
|[[Txirrindularitzako Munduko Txapelketak]] [[Fitxategi:Arc en ciel.svg|28px]]
|align="center"|-
|align="center"|-
|}
<small>-: Ez zuen parte hartu</br>
Err.: Erretiratu zen</small>
== Taldeak ==
* [[Euskaltel-Euskadi|Euskadi]] ([[1994]]-[[1995]])
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
{{bizialdia|1969ko||Elissalde, Thierry}}
[[Kategoria:Baionarrak]]
[[Kategoria:Lapurdiko txirrindulariak]]
[[Kategoria:Txirrindulari ohiak]]
ihh0zmnx1cnrjs4mtwg9mtf2qvi9at1
Carmelo Morales
0
226308
9974688
9973868
2024-11-20T12:57:38Z
195.76.192.178
/* Palmaresa */
9974688
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Carmelo Morales Erostarbe''' ([[Balmaseda]], [[1930]]eko [[abenduaren 4]]a - [[Castro Urdiales]], [[2003]]ko [[apirilaren 28]]a) euskal [[txirrindularitza|txirrindularia]] izan zen, [[1951]] eta [[1963]] artean profesionala izan zena. Bere ibilbidean hainbat garaipen lortu zituen.<ref>[https://web.archive.org/web/20050517015922/http://www.urtekaria.com/asp/verPalmExciclC.asp?idVeterano=2039&letraEle=m&pagina=lstExciclistasC.asp Urtekaria]</ref> Bere anaiak [[Roberto Morales|Roberto]] eta [[Jesús Morales Erostarbe|Jesús]] txirrindulariak ere baziren.
== Palmaresa ==
{{Zutabe-zerrenda|tamaina = 20|
'''1949'''
* Muxika
* Beradona
'''1951'''
* [[Laudioko Sari Nagusia]]
'''1953'''
* [[Kataluniako Itzulia|Volta a Catalunya]]: etapa 1
* Zaratamoko Zirkuitua
* Sta. Marina Sari Nagusia
'''1955'''
* [[Bilboko Udala Sari Nagusia]]
* Amorebieta
* [[Loinaz Proba]]
* [[Pentekostes Saria]] (Bergara)
* [[San Juan Sari Nagusia]]
* Azkoitia (Sta. Cruz Sari Nagusia)
* [[Galiziako Itzulia]]: etapa 1
'''1956'''
* [[Circuito Montañés]], eta 2 etapa
* Astilleroko Zirkuitua (San José Saria)
* Espainiako Mendiko txapelketa [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|16px]]
* Burgosko Sari Nagusia, eta etapa 1
* Lekeitioko Sari Nagusia, eta 2 etapa
* Espainiako eskualdeen txapelketa (Bizkaia)
* 3. [[Clásica a los Puertos de Guadarrama]]<nowiki/>n
'''1957'''
* [[1957ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]: etapa 1
* Portugaleteko Sari Nagusia
* Zaratamo
* [[Circuito Montañés]]: etapa 1
* Torrelavega (Sniace Sari Nagusia)
* 2. [[Udaberriko Klasikoa]]n
* 2. [[1957ko Euskal-Nafar mendiko txapelketa|Euskal-Nafar mendiko txapelketa]]n
* 3. [[Euskal Bizikleta|Eibarko Bizikleta]]n
'''1958'''
* Zamora (Iberduero Saria)
* [[Pentekostes Saria]] (Bergara)
* Santa Teresa Sari Nagusia ([[Ávila]]), eta 2 etapa
'''1959'''
* Balmaseda
* 2. [[Udaberriko Klasikoa]]n
'''1960'''
* [[San Juan Sari Nagusia]]
* [[Udaberriko Klasikoa]]
* [[Loinaz Proba]]
* 3. [[Euskal Bizikleta]]n
* 4. [[1960ko Espainiako errepideko mendiko txapelketa|Espainiako errepideko mendiko txapelketa]]n
'''1961'''
* [[Circuito Montañés]], eta 2 etapa
* Zamora (Iberduero Saria)
* Balmaseda Sari Nagusia
* 9. [[1961eko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]n
}}
== Taldeak ==
* Independente ([[1949]]-[[1955]])
* Gamma ([[1956]]-[[1957]])
* Lube N.S.U ([[1958]])
* [[Kas (txirrindularitza taldea)|Kas]] ([[1959]]-[[1960]])
* Licor 43 ([[1961]])
* [[Kas (txirrindularitza taldea)|Kas]] ([[1962]]-[[1963]])
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{ProCyclingStats}}
{{bizialdia|1930eko|2003ko|Morales, Carmelo}}
[[Kategoria:Bizkaiko txirrindulariak]]
[[Kategoria:Balmasedarrak]]
iuq0fh5v8aexl5kxyfgiy1892yf5yka
9975546
9974688
2024-11-20T18:55:52Z
Joseba65
69297
/* Palmaresa */
9975546
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Carmelo Morales Erostarbe''' ([[Balmaseda]], [[1930]]eko [[abenduaren 4]]a - [[Castro Urdiales]], [[2003]]ko [[apirilaren 28]]a) euskal [[txirrindularitza|txirrindularia]] izan zen, [[1951]] eta [[1963]] artean profesionala izan zena. Bere ibilbidean hainbat garaipen lortu zituen.<ref>[https://web.archive.org/web/20050517015922/http://www.urtekaria.com/asp/verPalmExciclC.asp?idVeterano=2039&letraEle=m&pagina=lstExciclistasC.asp Urtekaria]</ref> Bere anaiak [[Roberto Morales|Roberto]] eta [[Jesús Morales Erostarbe|Jesús]] txirrindulariak ere baziren.
== Palmaresa ==
{{Zutabe-zerrenda|tamaina = 20|
'''1949'''
* Muxika
* Beradona
'''1951'''
* [[Laudioko Sari Nagusia]]
'''1953'''
* [[Kataluniako Itzulia|Volta a Catalunya]]: etapa 1
* Zaratamoko Zirkuitua
* Sta. Marina Sari Nagusia
'''1955'''
* [[Bilboko Udala Sari Nagusia]]
* Amorebieta
* [[Loinaz Proba]]
* [[Pentekostes Saria]] (Bergara)
* [[San Juan Sari Nagusia]]
* Azkoitia (Sta. Cruz Sari Nagusia)
* [[Galiziako Itzulia]]: etapa 1
'''1956'''
* [[Circuito Montañés]], eta 2 etapa
* Astilleroko Zirkuitua (San José Saria)
* Espainiako Mendiko txapelketa [[Fitxategi:Gold medal with cup.svg|16px]]
* Burgosko Sari Nagusia, eta etapa 1
* Lekeitioko Sari Nagusia, eta 2 etapa
* Espainiako eskualdeen txapelketa (Bizkaia)
* 3. [[Clásica a los Puertos de Guadarrama]]<nowiki/>n
'''1957'''
* [[1957ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]: etapa 1
* Portugaleteko Sari Nagusia
* Zaratamo
* [[Circuito Montañés]]: etapa 1
* Torrelavega (Sniace Sari Nagusia)
* 2. [[Udaberriko Klasikoa]]n
* 2. [[1957ko Euskal-Nafar mendiko txapelketa|Euskal-Nafar mendiko txapelketa]]n
* 3. [[Euskal Bizikleta|Eibarko Bizikleta]]n
'''1958'''
* Iberduero Saria
* [[Pentekostes Saria]] (Bergara)
* Santa Teresa Sari Nagusia ([[Ávila]]), eta 2 etapa
'''1959'''
* Balmaseda
* 2. [[Udaberriko Klasikoa]]n
'''1960'''
* [[San Juan Sari Nagusia]]
* [[Udaberriko Klasikoa]]
* [[Loinaz Proba]]
* 3. [[Euskal Bizikleta]]n
* 4. [[1960ko Espainiako errepideko mendiko txapelketa|Espainiako errepideko mendiko txapelketa]]n
'''1961'''
* [[Circuito Montañés]], eta 2 etapa
* Iberduero Saria
* Balmaseda Sari Nagusia
* 9. [[1961eko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]n
}}
== Taldeak ==
* Independente ([[1949]]-[[1955]])
* Gamma ([[1956]]-[[1957]])
* Lube N.S.U ([[1958]])
* [[Kas (txirrindularitza taldea)|Kas]] ([[1959]]-[[1960]])
* Licor 43 ([[1961]])
* [[Kas (txirrindularitza taldea)|Kas]] ([[1962]]-[[1963]])
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{ProCyclingStats}}
{{bizialdia|1930eko|2003ko|Morales, Carmelo}}
[[Kategoria:Bizkaiko txirrindulariak]]
[[Kategoria:Balmasedarrak]]
3poc5r8trpfifmqennuhrjtw33cc1lw
Igor Romero
0
226847
9976145
9849037
2024-11-21T11:29:54Z
Joseba65
69297
/* Palmaresa */
9976145
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Igor Romero Etxebarria''' ([[Mutriku]], [[1986]]ko [[uztailaren 11]] - ) euskal txirrindulari ohia da. [[2007]]tik [[2008]]ra eta geroago [[2011]]n profesionala izandakoa.<ref>[http://www.sitiodeciclismo.net/coureurfiche.php?coureurid=33950 www.sitiodeciclismo.net]</ref>
== Palmaresa ==
'''2006'''
* [[San Bartolome Saria]]
'''2009'''
* 2. [[Oroko Andre Maria Saria]]n
* 3. [[Leintz Bailarari Itzulia]]n
* 6. [[2009ko Nafarroako Itzulia|Nafarroako Itzulia]]n
'''2010'''
* Euskal Herriko errepideko txapelketa
* Gipuzkoako erlojupeko txapelketa ([[Gervais Memoriala]])
* [[Guerrita garaikurra]]
* [[Altzoko Igoera]]
* 2. [[Xanisteban Saria]]n
== Emaitzak lasterketa nagusietan ==
{| cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: #aaa solid 1px; border-collapse: collapse;"
|- bgcolor="#eeeeee"
!align="left"|Lasterketa
!2007
!2008
!2011
|-
|align="center" style="background:pink;"|[[Italiako Giroa]]
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|-
|align="center" style="background:yellow;"|[[Frantziako Tourra]]
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|-
|align="center" style="background:gold;"|[[Espainiako Vuelta]]
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|-
|[[Txirrindularitzako Munduko Txapelketak]] [[Fitxategi:Arc en ciel.svg|28px]]
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|}
== Taldeak ==
* [[Orbea Continental|Orbea-Oreka]] ([[2007]]-[[2008]])
* [[Caja Rural (txirrindularitza taldea)|Caja Rural]] ([[2011]])
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
==Kanpo estekak==
{{Biografia zirriborroa|Gipuzkoa}}
{{bizialdia|1986ko||Romero, Igor}}
[[Kategoria:Gipuzkoako txirrindulariak]]
[[Kategoria:Mutrikuarrak]]
sn57v9h7k61olxlpctijumykry6aexo
Javier Iriarte
0
227559
9976162
9424136
2024-11-21T11:35:53Z
Joseba65
69297
/* Palmaresa */
9976162
wikitext
text/x-wiki
{{Argitzeko|txirrindulari nafarrari|Iriarte}}
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Francisco Javier Iriarte Garro''' ([[Zizur Nagusia]], [[1986]]ko [[azaroaren 11]] - ), euskal [[Txirrindularitza|txirrindulari]] ohia da, [[2008]]an lehenbizi eta gero [[2011]]tik [[2012]]ra profesionala izandakoa. Afionatuetan ibilbide oparoa izan arren, profesionaletan ez zuen garaipenik lortu.<ref>[http://www.sitiodeciclismo.net/coureurfiche.php?coureurid=34997 www.sitiodeciclismo.net]</ref>
[[Seguros Bilbao (txirrindularitza taldea)|Seguros Bilbao taldea]]n hiru denboraldi eman ondoren, 2008an [[Burgos-BH|Burgos Monumental talde]] profesionalarekin fitzatu zen. Gero, Lizardi taldean eman zituen 2009 eta 2010 denboraldiak (berriz ere amateurretan).
2011n, bere taldekide [[Enrique Sanz]]ekin batera, [[Movistar Team|Movistar taldean]] sinatu zuen. Denboraldiko emaitzarik onena [[Mediterraneoko Tourra|Mediterraneoko Tour]]reko 1. etapan laugarren postua izan zen.
2012ko urrian, bere karreraren amaiera iragarri zuen, ezker-hankako giharretako min errepikakorrak zirela eta.<ref>[https://www.esciclismo.com/actualidad/carretera/23755.html Javier Iriarte anuncia su retirada tras una serie de lesiones]</ref>
== Palmaresa ==
'''2005'''
* [[Oñati Saria]]
* 2. [[Ereñoko Udala Sari Nagusia]]n
'''2006'''
* [[Pascuas Zirkuitua]]
* [[Pentekostes Saria]]
* [[Antzuola Saria]]
* 3. [[Sollube Zirkuitua]]n
'''2007'''
* 2. [[Guerrita garaikurra]]n
* 3. Suministros Monjardin Sarian
'''2009'''
* {{banderaikur|Nafarroa}} Nafarroako errepideko txapelketa
* {{banderaikur|Nafarroa}} Nafarroako erlojupeko txapelketa
* [[Salamancako Itzulia|Salamancako Itzuli]]ko etapa 1
* 2. [[Baiona-Iruñea]]n
* 3. [[Aiztondo Klasika]]n
* 3. Euskal Herriko erlojupeko txapelketan
'''2010'''
* {{banderaikur|Nafarroa}} Nafarroako errepideko txapelketa
* [[Dorletako Ama Saria]]
* 2. [[Baiona-Iruñea]]n
* 2. [[Jose Mari Anza Memoriala]]n
* 2. [[Gran Premio San Lorenzo]]n
* 2. Nafarroako erlojupeko txapelketan
* 2. [[Euskaldun Txapelketa]]n
* 3. [[San Juan Sari Nagusia]]n
* 3. Euskal Herriko erlojupeko txapelketan
== Emaitzak lasterketa nagusietan ==
{| cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: #aaa solid 1px; border-collapse: collapse;"
|- bgcolor="#eeeeee"
!align="left"|Lasterketa
!2008
!2011
|-
|align="center" style="background:pink;"|[[Italiako Giroa]]
|align="center"|-
|align="center"|-
|-
|align="center" style="background:yellow;"|[[Frantziako Tourra]]
|align="center"|-
|align="center"|-
|-
|align="center" style="background:gold;"|[[Espainiako Vuelta]]
|align="center"|-
|align="center"|-
|-
|[[Munduko Errepideko Txirrindularitza Txapelketa|Txirrindularitzako Munduko Txapelketak]] [[Fitxategi:Arc en ciel.svg|28px]]
|align="center"|-
|align="center"|-
|}
<small>-: Ez zuen parte hartu</br>
Err.: Erretiratu zen</small>
== Taldeak ==
* Burgos Monumental ([[2008]])
* [[Movistar Team]] ([[2011]])
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{ProCyclingStats}}
{{bizialdia|1986ko||Iriarte, Javier}}
[[Kategoria:Nafarroa Garaiko txirrindulariak]]
[[Kategoria:Zizurnagusitarrak]]
ijxenljb98tuwpat2viku3otm7y58yv
Guillermo Lana
0
227666
9976144
9027495
2024-11-21T11:29:37Z
Joseba65
69297
/* Palmaresa */
9976144
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Guillermo Lana Bakedano''' ([[Lizarra]], [[1984]]ko [[abuztuaren 1]]a - ), euskal [[Txirrindularitza|txirrindulari]] ohia da, 2010ean eta 2011n profesionala izandakoa. Bere ibilbide profesionalean ez zuen garaipenik lortu.<ref>[http://www.sitiodeciclismo.net/coureurfiche.php?coureurid=28364 www.sitiodeciclismo.net]</ref>
== Palmaresa ==
'''2006'''
* Ega Pan Saria
* [[Bidasoko Itzulia]] eta etapa 1
'''2007'''
* 2. [[Pascuas Zirkuitua]]n
* 2. [[Leintz Bailarari Itzulia]]n
* 3. [[Altzoko Igoera]]n
'''2008'''
* [[Guerrita garaikurra]]
* [[Oroko Andre Maria Saria]]
* 2. [[Pascuas Zirkuitua]]n
* 2. [[Salamancako Itzulia]]n
* 3. [[San Bartolome Saria]]n
'''2009'''
* [[Cirilo Zunzarrenen oroimenezko Saria]]
* [[Loinaz Proba]]
'''2012'''
* 2. [[Castellongo Itzulia]]n
* 3. [[Tour de la Dordogne]]n
* 9. [[Tour de Gironde]]n
== Emaitzak lasterketa nagusietan ==
{| cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: #aaa solid 1px; border-collapse: collapse;"
|- bgcolor="#eeeeee"
!align="left"|Lasterketa
!2010
!2011
|-
|align="center" style="background:pink;"|[[Italiako Giroa]]
|align="center"|-
|align="center"|-
|-
|align="center" style="background:yellow;"|[[Frantziako Tourra]]
|align="center"|-
|align="center"|-
|-
|align="center" style="background:gold;"|[[Espainiako Vuelta]]
|align="center"|-
|align="center"|-
|-
|[[Munduko Errepideko Txirrindularitza Txapelketa|Txirrindularitzako Munduko Txapelketak]] [[Fitxategi:Arc en ciel.svg|28px]]
|align="center"|-
|align="center"|-
|}
<small>-: Ez zuen parte hartu</br>
Err.: Erretiratu zen</small>
== Taldeak ==
* [[Caja Rural (txirrindularitza taldea)|Caja Rural]] ([[2010]]-[[2011]])
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
==Kanpo estekak==
{{ProCyclingStats}}
{{bizialdia|1984ko||Lana, Guillermo}}
[[Kategoria:Nafarroa Garaiko txirrindulariak]]
[[Kategoria:Lizarrako kirolariak]]
o5rx41i505szd3ckv8i92erztolsx5l
Club de Remo Carasa-Voto
0
238553
9975626
9812405
2024-11-20T20:09:21Z
Gartxoak
23317
/* Kanpo estekak */
9975626
wikitext
text/x-wiki
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = blue
| kolore2 = yellow
| izena = Club de Remo Carasa-Voto
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera = [[1981]]
| bazkideak =
| herria = {{banderaikur|Espainia}} [[Voto]], [[Kantabria]]
| koloreak = {{color box|#ffee00}} {{color box|blue}} horia eta urdina
| lehendakaria = ?
| entrenatzailea = ?
| patroia = ?
| trainerua = {{color box|#ffee00}} ''La Saga''
| txapelketak = '''0''' [[Kontxako Bandera]]<br />'''0''' [[TKE Liga]]<br />'''0''' [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]]<br />'''0''' [[Kantabriako Traineru Txapelketa|Kantabriako Txapelketa]]
| kontxa = ez
| liga = ez
| aurten =
| webgunea =
}}
[[Fitxategi:Instalaciones del Club de Remo Carasa Voto.jpg|250px|thumb|C.R. Carasa-Votoren instalazioak.]]
'''Club de Remo Carasa-Voto''' [[Voto]]ko Carasa auzoko [[arraun]] taldea da.
== Historia ==
1981ean sortua, [[batel]]ekin hasi zen harrobi lana egiten. Bateletan, [[Kantabria]]ko txapelketez gain, txapeldunordea izan zen Espainia mailan. Titulu hauen arduradunak Ambrosio Cavada eta Ramón Gómez de la Vega presidenteak eta José I. Nazabal entrenatzaileak izan ziren.
Bost denboralditan trainerua ateratzea lortu zuen: 1985, 1990 (2 estropada), 1993, 1994 eta 1995.
== Palmaresa ==
Ez zuen garaipenik lortu. Posturik onenak honako hauek izan ziren:
* [[Kantabriako Traineru Txapelketa]]:
** Hirugarrena 1993an.
** Laugarrena 1994an.
* [[Sotileza Bandera]]: Bigarrena 1994an eta hirugarrena 1993an.
* [[Suancesko Bandera|Ría de Requejada Bandera]]: hirugarrena 1990ean.
* [[Asturiasko Printzearen Bandera]]: Laugarrena 1994an.
* [[Bansander Bandera]]: Laugarrena 1994an.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Kantabriako arraun taldeak]]
[[Kategoria:Voto]]
npm31o5q8m1bu29q0cb0h5xxi39nnot
9975635
9975626
2024-11-20T20:14:59Z
Gartxoak
23317
9975635
wikitext
text/x-wiki
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = blue
| kolore2 = yellow
| izena = Club de Remo Carasa-Voto
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera = [[1981]]
| bazkideak =
| herria = {{banderaikur|Espainia}} [[Voto]], [[Kantabria]]
| koloreak = {{color box|#ffee00}} {{color box|blue}} horia eta urdina
| lehendakaria = ?
| entrenatzailea = ?
| patroia = ?
| trainerua = {{color box|#ffee00}} ''La Saga''
| txapelketak = '''0''' [[Kontxako Bandera]]<br />'''0''' [[TKE Liga]]<br />'''0''' [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]]<br />'''0''' [[Kantabriako Traineru Txapelketa|Kantabriako Txapelketa]]
| kontxa = ez
| liga = ez
| aurten =
| webgunea =
}}
[[Fitxategi:Instalaciones del Club de Remo Carasa Voto.jpg|250px|thumb|C.R. Carasa-Votoren instalazioak.]]
'''Club de Remo Carasa-Voto''' [[Voto]]ko Carasa auzoko [[arraun]] taldea da.
== Historia ==
1981ean sortua, [[batel]]ekin hasi zen harrobi lana egiten. Bateletan, [[Kantabria]]ko txapelketez gain, txapeldunordea izan zen Espainia mailan. Titulu hauen arduradunak Ambrosio Cavada eta Ramón Gómez de la Vega presidenteak eta José I. Nazabal entrenatzaileak izan ziren.
Bost denboralditan trainerua ateratzea lortu zuen: 1985, 1990 (2 estropada), 1993, 1994 eta 1995. 1993an Kantabriako txapelketan podiumean sartzea lortu zuen [[Club de Remo Ciudad de Santander|Ciudad de Santander]] eta [[Club de Remo Valle de Camargo|Camargoren]] atzetik<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Campeonato de Cantabria|url=https://traineras.es/clasificaciones/2632|aldizkaria=traineras.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref> eta 1994an Sotileza Banderan bigarrena izan zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bandera Sotileza|url=https://traineras.es/clasificaciones/2431|aldizkaria=traineras.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Palmaresa ==
Ez zuen garaipenik lortu. Posturik onenak honako hauek izan ziren:
* [[Kantabriako Traineru Txapelketa]]:
** Hirugarrena 1993an.
** Laugarrena 1994an.
* [[Sotileza Bandera]]: Bigarrena 1994an eta hirugarrena 1993an.
* [[Suancesko Bandera|Ría de Requejada Bandera]]: hirugarrena 1990ean.
* [[Asturiasko Printzearen Bandera]]: Laugarrena 1994an.
* [[Bansander Bandera]]: Laugarrena 1994an.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Kantabriako arraun taldeak]]
[[Kategoria:Voto]]
4zc8a0zvafb2wiysjw19zmcahiqwrrb
Club de Remo Colindres
0
238641
9975658
9812410
2024-11-20T20:29:29Z
Gartxoak
23317
/* Erreferentziak */
9975658
wikitext
text/x-wiki
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = yellow
| kolore2 = #009900
| izena = Club de Remo Colindres
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera = [[1988]]
| bazkideak =
| herria = {{banderaikur|Espainia}} [[Colindres]], [[Kantabria]]
| koloreak = {{color box|#009900}} {{color box|#ffee00}} berdea eta horia
| lehendakaria = {{banderaikur|Espainia}} Jose Luis Fernandez
| entrenatzailea = {{banderaikur|Espainia}} Luis Andrés Rioz
| patroia = {{banderaikur|Espainia}} Jesús Maza
| trainerua = {{color box|white}} ''San Ginés''
| txapelketak = '''0''' [[Kontxako Bandera]]<br />'''0''' [[TKE Liga]]<br />'''0''' [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]]<br />'''0''' [[Kantabriako Traineru Txapelketa|Kantabriako Txapelketa]]
| kontxa = ez
| liga = ez
| aurten = ez
| webgunea = [http://crcolindres.blogspot.com.es/ www.crcolindres.blogspot.com.es]
}}
[[Fitxategi:Bandera Caja Cantabria 2009 de traineras.jpg|thumb|300px|Colindresko trainerua goian, 2009an.]]
'''Club de Remo Colindres''' ([[euskara]]z: ''Colindres Arraun Elkartea'') [[Colindres]]ko [[arraun]] elkartea da.
== Historia ==
[[1970eko hamarkada]]tik aurrera colindrestarrek batel eta trainerilletan hartu dute parte hainbat estropadatan eta [[1996]]tik aurrera [[traineru]]tan<ref>{{Erreferentzia| abizena1= Linares Argüelles| izena1= Mariano |abizena2= Pindado Uslé |izena2= Jesús |abizena3= Ahedo Pérez | izena3= Carlos | izenburua= Gran enciclopedia de Cantabria | argitaletxea= Cantabria| urtea= 1985| isbn= 84-86420-02-4 | liburukia= I}}</ref>. 1992an zenbait arazo izan ondoren, '''Escuela de Remo Municipal de Colindres''' ("Udal Arraun Eskola") eratu<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=C.R. Colindres – Federación Cántabra de Remo|hizkuntza=es|url=https://www.fecanremo.com/c-r-colindres/|sartze-data=2024-06-03}}</ref> eta gazte mailan Kantabriako trainerilla txapeldun bilakatu ziren.
1996an lortu zuen trainerua osatzea eta 1997an [[Coruña|A Coruñan]] [[Espainiako Traineru Txapelketa]]n parte hartu zuten, [[Kantabriako Traineru Txapelketa]]n hirugarren sailkatu ondoren. 1999 eta 2006 artean ez zuen trainerua atera eta urte hartan [[KAE Liga]]n sartu zen, ligaren sortzaileetako bat izan zen beraz<ref name=":0" />. 2018 artean urtero atera zuen trainerua, urte batzuetan emakumezkoena ere bai.
== Palmaresa ==
=== Ligak ===
* [[KAE Liga|KAE 2 Liga]] (0): laugarrena 2011n.
=== Txapelketak ===
* [[Espainiako Traineru Txapelketa]] (0): zortzigarrena 1997an.
* [[Kantabriako Traineru Txapelketa]] (0): hirugarren 1997an.
== Azken denboraldiak ==
{| class="wikitable"
|-
! Urtea !! Liga !! Kontxa
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2006 || KAE 2 Liga, 7.a || align="center"|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2007 || KAE 2 Liga, 8.a || align="center"|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2008 || KAE 2 Liga, 5.a || align="center"|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2009 || KAE 2 Liga, 8.a || align="center"|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2010 || KAE 2 Liga, 6.a || align="center"|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2011 || KAE 2 Liga, 4.a || align="center"|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2012 || KAE 2 Liga, 10.a || align="center"|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2013 || KAE 2 Liga, 14.a || align="center"|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2014 || KAE 2 Liga, 15.a || align="center"|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2015 || KAE 2 Liga, 11.a || align="center"|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2016 || KAE 2 Liga, 14.a || align="center"|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2017 || KAE 2 Liga, 18.a || align="center"|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2018 || KAE 2 Liga, 14.a || align="center"|-
|-
| 2019- || ez ||
|}
== Emakumezkoen trainerua ==
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = yellow
| kolore2 = #009900
| izena = Club de Remo Colindres
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera =
| bazkideak =
| herria =
| koloreak = {{color box|#009900}} {{color box|#ffee00}} berdea eta horia
| lehendakaria =
| entrenatzailea = {{banderaikur|Espainia}} Saray Villalón
| patroia = {{banderaikur|Espainia}} Julia Rodríguez
| trainerua = {{color box|#FD99D0}} ''San Ginés''
| txapelketak = '''0''' [[Emakumezkoen Kontxako Bandera|Kontxako Bandera]]<br />'''0''' [[Emakumezkoen Traineru Liga|Euskotren Liga]]<br />'''0''' [[ETE Liga]]<br />'''0''' [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]]
| kontxa = ez
| liga = ez
| aurten =
| webgunea =
}}
[[Fitxategi:Colindres emakumezkoak, 2018ko Kontxako sailkapen estropadan.jpg|thumb|280px|Colindres, 2018an traineru arroxarekin.]]
2015 denboraldian emakumezkoen trainerua atera zuen aurreko urteko [[Club de Remo Santoña#Emakumezkoen trainerua|Santoñako traineruan]] oinarrituta. [[Emakumezkoen Gipuzkoako Traineru Liga|Gipuzkoako Ligan]] aritu zen eta bederatzigarren postuan amaitu zuen. Liga honetarako estropada bat ere antolatu zuen. 2016an esperientzia errepikatu eta berriz bederatzigarren egin zuen. 2017an ez zuen trainerurik osatu.
2018an [[ETE Liga]]ren sortzaileetako bat izan zen, kantabriar bakarra. [[Raspas del Embarcadero]] taldeari erositako trainerua erabili zuten. 2019an uretaratu zuten azken aldiz trainerua<ref>{{Erreferentzia|abizena=A.E|izenburua=Comienza la liga femenina de traineras de segunda categoría este fin de semana|hizkuntza=es|data=2019-06-15|url=https://www.diariovasco.com/bajo-deba/comienza-liga-femenina-20190615005942-ntvo.html|aldizkaria=El Diario Vasco|sartze-data=2024-06-03}}</ref>.
=== Palmaresa ===
* [[Sotileza Bandera]] (2): 2016, 2019.
=== Denboraldiak ===
{| class="wikitable"
|-
! Urtea !! Liga !! Kontxa
|-bgcolor="#80FF80"
| 2015 || Gipuzkoako Liga, 9.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2016 || Gipuzkoako Liga, 9.a || align="center"|-
|-
| 2017 || align="center"|- || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2018 || ETE Liga, 9.a || align="center"|-
|-bgcolor="#80FF80"
| 2019 || ETE Liga, 11.a || align="center"|-
|-
| 2020- || ez ||
|}
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{KAE Ligako taldeen aurkibidea}}
{{Emakumezkoen arraun taldeak}}
[[Kategoria:Kantabriako arraun taldeak]]
[[Kategoria:Colindres]]
m8113ihuqb9rhq2hexy4mwseelc3e0h
Aritz Bagües
0
242114
9976139
9797416
2024-11-21T11:27:31Z
Joseba65
69297
/* Amateurretan */
9976139
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Aritz Bagües Kalparsoro''' ([[Errenteria]], [[1989]]ko [[abuztuaren 19]]a - ) gipuzkoar txirrindulari ohia da, profesionala 2011tik 2022ra.<ref>[http://www.sitiodeciclismo.net/coureurfiche.php?coureurid=69934 www.sitiodeciclismo.net]</ref>.
== Palmaresa ==
=== Amateurretan ===
'''2010'''
* 2. [[San Isidro Sari Nagusia]]n
'''2013'''
* 5. [[Boucles de la Mayenne]]<nowiki/>n
'''2014'''
* [[Euskaldun Txapelketa]]
* [[Guerrita garaikurra]]
* [[Loinaz Proba]]
* [[Leongo Itzulia]] eta 2 etapa
* [[Xanisteban Saria]]
* [[Galiziako Itzulia|Galiziako Itzuli]]ko etapa 1
* 2. [[Espainiako errepideko txirrindularitza txapelketa|Espainiako errepideko txapelketa]]n (23 urtez azpikoa)
* 2. [[Dorletako Ama Saria]]n
* 2. [[Aiala Zirkuitua]]n
* 3. [[San Gregorio Saria]]n
* 3. Trofeo del Ausenten
* 3. [[Gervais Memoriala]]n Gipuzkoako erlojupeko txapelketa
* 3. Euskal Herriko errepideko txapelketan
* 3. [[San Juan Sari Nagusia]]n
* 3. [[Leintz Bailarari Itzulia]]n
* 3. [[San Bartolome Saria]]n
=== Profesionaletan ===
'''2016'''
* 7. [[2016ko Udaberriko Klasikoa|Udaberriko Klasikoa]]n
'''2018'''
* 9. [[Norvegiako Tourra|Norvegiako Tour]]rean
'''2022'''
* 2. [[Ronde de l'Oise]]n
== Sailkapen orokorra Itzuli Handietan ==
{| class="wikitable"
|- style="background:#eee;"
!Itzuli Handia
!2015
!2016
!2017
!2018
!2019
!2020
!2021
!2022
|- style="text-align:center;"
|style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px|link=General classification in the Giro d'Italia|alt=Pink jersey]] '''[[Italiako Giroa]]'''
|—
|—
|—
|—
|—
|—
|—
|—
|- style="text-align:center;"
|style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px|link=General classification in the Frantziako Tour|alt=Yellow jersey]] '''[[Frantziako Tourra]]'''
|—
|—
|—
|—
|—
|—
|—
|—
|- style="text-align:center;"
|style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey red.svg|20px|link=General classification in the Espainiako Vuelta|alt=Red jersey]] '''[[Espainiako Vuelta]]'''
|—
|—
|—
|[[2018ko Espainiako Itzulia|78.]]
|[[2019ko Espainiako Itzulia|117.]]
|[[2020ko Espainiako Itzulia|92.]]
|[[2021eko Espainiako Itzulia|87.]]
|—
|}
{| class="wikitable"
|+Legenda
|-
| style="text-align:center;"|—||Ez zuen parte hartu
|-
| style="text-align:center;"|DSK||Deskalifikatua
|-
| style="text-align:center;"|UT||Utzi
|}
== Taldeak ==
* [[Bruesa-Policlinica]]
* [[Bidelan-Kirolgi]]
* [[Orbea Continental]] (2011-2013)
* Gipuzkoa-Oreki (2014) amateurra
* [[Euskadi Basque Country-Murias|Murias Taldea]] (2015- 2019)
* [[Caja Rural-Seguros RGA]] (2020-2022)
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{ProCyclingStats}}
{{bizialdia|1989ko||Bagues, Aritz}}
{{Euskaldun Txapelketa|state=collapsed}}
{{Biografia zirriborroa|Gipuzkoa}}
[[Kategoria:Errenteriarrak]]
[[Kategoria:Gipuzkoako txirrindulariak]]
9d4t4inb5t94dx20keqvjlyvyzh1k7u
Dante Gabriel Rossetti
0
273903
9976190
7820756
2024-11-21T11:51:22Z
Eliatxo
96586
/* Erreferentziak */
9976190
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Dante Gabriel Rossetti''' ([[Londres]], [[Ingalaterra]], [[1828]]ko [[maiatzaren 12]]a - [[Birchington-on-Sea]], [[Kent]], Ingalaterra, [[1882]]ko [[apirilaren 9]]a) ingeles olerkari eta margolaria izan zen. [[Prerrafaelismo|Prerrafaelisten]] taldearen sortzaileetakoa izan zen, eta higikunde horretako artista eraginkorrenetako bat, olerkigintzaren bidez batez ere.
== Bizitza ==
[[Fitxategi:Rossetti Annunciation.jpg|thumb|ezkerrera|150px|<small>''Ecce Ancilla Domini'', 1850,<br />Tate Britain, [[Londres]]</small>]]
Arrazoi politikoengatik Ingalaterrara erbesteratu zen [[italiar]] idazle baten semea zen eta, anaia-arrebek bezala, goi-mailako hezkuntza jaso zuen. [[1848]]. urtean, Royal Academy eskolako zenbait kiderekin, [[Prerrafaelismo|prerrafaelisten]] elkartea sortu zuen. Lehen pinturetan estilo soila erabili zuen lerro eta kolore garbien erabileraren bidez (1850, ''Ecce Ancilla Domini''). Hainbat erretratutako modelo izan zuen [[Elizabeth Siddal]]ekin ezkondu zen [[1860]]an, baina, bi urteren buruan, emaztea hil zitzaion. Gertakari horrek artistaren izaera depresiboa sakondu baino ez zuen egin. [[Chelsea (Londres)|Chelsean]] jarri zen bizitzen [[1863]]an eta, [[Erdi Aroa|Erdi Aroko]] italiar poeten obren itzulpenei esker, izen ona lortu zuen ingeles literaturako munduan. Erdi Aroko kondairetan eta antzinateko idazle ingeles eta italiarren obretan oinarritu zen ''Poems'' ([[1870]], ''Poemak'') eta ''Ballads and Sonnets'' ([[1881]], ''Baladak eta sonetoak'') [[olerkigintza|poesia]]-bildumak argitaratzeko.
== Margolana ==
[[Margolaritza]]ri dagokionez, Rossettik gainerako prerrafaelistek baino teknika askeagoak eta bat-batekoagoak erabili zituen, eta horrela, bere obretan ez da hain zorrotza [[Errealismo (margolaritza)|errealismo]] analitikoa. Lerro lausoak erabili zituen eta ametsezko giroa nagusitzen da bere obretan, gainerako prerrafaelistenetan ez bezala.
Haren margolaritzan emakumezkoen irudiak dira bereziki azpimarratzekoak. ''Donna angelicata'' moduan agertu zuen emakumea koadro batzuetan, adibidez ''Beata Beatrix'' ([[1863]], Tate Gallery, Londres), ''Danteren ametsa'' ([[1871]]; Wallker arte galeria, [[Liverpool]]) eta abarretan, eta izaki beldurgarri moduan aurkeztu zituen beste batzuetan (''Astarte Syriaca''; 1877, [[Manchester]]ko hiriko arte-galeria). Aipatzekoa da Rossettiren koadroen sentsualitatea, batez ere [[1860]]tik aurrerako koadroetan. Urte hartan, ordu arteko prerrafaelismoarekiko nolabaiteko etena bizi izan zuen, eta aurrerantzean obra sentsualagoak eta [[erromantizismo]] mistikoarekin lotuagoak egin zituen, [[Edward Burne-Jones|Burne-Jones]] eta [[William Morris|Morrisek]] bezala.
== Irudi galeria ==
{{Galeriako mezua}}
<gallery widths="180px" heights="180px" perrow="4">
Fitxategi:Dante Gabriel Rossetti Bocca Baciata 1859.png|<small>''Bocca Baciata'', 1859,<br />Bostom Museum of Fine Arts</small>
Fitxategi:Dante Gabriel Rossetti Beata Beatrix Pastel 1872.jpg|<small>''Beata Beatrix'', 1872,<br />bilduma pribatua</small>
Fitxategi:Rosetti-Veronica Veronese.JPG|<small>''Veronica Veronese'', 1872,<br />Delaware Art Museum</small>
Fitxategi:A Vision of Fiammetta by Dante Gabriel Rossetti.jpg|<small>''A Vision of Fiammetta'', 1878,<br />[[Andrew Lloyd Webber|Lord Lloyd Webberren]] bilduma</small>
</gallery>
== Ikus, gainera ==
* [[Rossetti-ren obsesioa]]
== Erreferentziak ==
{{ lur | data=2011/12/27}}
{{commonskat}}
{{bizialdia|1828ko|1882ko|Rossetti, Dante Gabriel}}
[[Kategoria:Ingalaterrako poetak]]
[[Kategoria:Ingalaterrako margolariak]]
[[Kategoria:Prerrafaelismoko margolariak]]
[[Kategoria:Londrestarrak]]
[[Kategoria:Mitologiaren margolariak]]
[[Kategoria:Ingalaterrako anglikanoak]]
[[Kategoria:Nefritisak hildakoak]]
s931cj3h3o43185xowb52wb7lihkn5g
Epopeia
0
275268
9975993
9924201
2024-11-21T08:42:35Z
Gorkaazk
6950
9975993
wikitext
text/x-wiki
[[Fitxategi:Homeros Caetani Louvre Ma440 n2.jpg|thumb|[[Homero]] poesia epikoko lehen egile ezaguna.]]
'''Epopeia''' [[heroi]] bat edo egite gogoangarri bat goraipatzea helburutzat duen [[poema]] luzea da.<ref>{{erreferentzia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?sarrera=epopeia&option=com_hiztegianbilatu&view=frontpage&lang=eu|egilea=Euskaltzaindia|izenburua=Epopeia|bilduma=Euskaltzaindiaren Hiztegia}}</ref> Epopeia kontakizun epiko edo narratibo bat da, gehienetan bertso luze ([[hexametro]]) edo [[prosa]]n idatzia, herri batentzako ekintza transzendentalak edo memoria duinak kontatzean datzana, bere bertuterik estimatuenak irudikatzen dituen heroi baten figuraren inguruan. [[Epika]] edo [[narratiba]]ko azpigenero literariorik zaharrenetako bat da.
Bertan, batez ere antzinaroan, noiz gizartean noble gerlari eta apaizak nagusi zirenean, elementu fantastiko edo jainkoek parte hartzen zuten askotan ([[Sumertar erlijioa|sumer]]tar jainkoak ''[[Gilgamexen epopeia]]''ren kasuan, greziarrak [[Homero]]ren epopeien kasuan, [[Iliada]] eta [[Odisea]]ren kasuan, latindarrak [[Virgilio]]ren ''[[Eneida]]''ren kasuan).
Ia beti, bere argudioek gerra gatazkekin, bidaia zoragarriekin edo bi gauzekin zerikusia duten balentria arriskutsuekin dute zerikusia, horietako asko, behe-mundurako bidaia bat ([[Nekyia]]), amets profetiko bat edo hilobiaz haraindiko ikuspegi bat barne. Hori, [[Joseph Campbell]] mitologoaren arabera, heroiaren [[monomito]]arekin edo Bidaiaren teoriarekin lotzen da.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
{{Literatura zirriborroa}}
[[Kategoria:Poema epikoak]]
[[Kategoria:Abenturazko fikzioa]]
[[Kategoria:Poesia epikoa]]
[[Kategoria:Poema narratiboak]]
[[Kategoria:Testu tipologia]]
6wam57lbf093vgu2xizk7q40xkgn5ss
Juan B. Eustaquio Delmas
0
276839
9976034
8428732
2024-11-21T09:14:54Z
Xabier Armendaritz
448
9976034
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Juan Bautista Eustaquio Delmas Garcia del Cid''' ([[Bilbo]], [[Bizkaia]], {{data|1820|9|20}} - [[Madril]], [[Espainia]], {{data|1892|10|25}}) [[kazetaritza|kazetaria]], [[idazle]]a eta [[inprimatzaile]]a izan zen.<ref>{{erreferentzia|url=http://www.euskomedia.org/aunamendi/32751|egilea=[[Auñamendi Eusko Entziklopedia]]|izenburua= Juan B. Eustaquio Delmas}}</ref> [[Gaztelania]] zuen lan hizkuntza. [[Lehen Karlistaldia|Lehen Karlistaldian]] Parisa jo zuen, eta han egin zituen Zuzenbideko ikasketak. Aitak zuen inprimategian ''[[El Vascongado]]'' egunkaria argitaratzen hasi zen 1840. urtean. ''[[Irurac bat (egunkaria)|Irurac bat]]'' egunkari liberala sortu zuen hamaika urte geroago. [[Bigarren Karlistaldia|Bigarren Karlistaldian]], lehergailu batek desegin zion liburutegi aberatsa. 1852. urtetik 1884 bitartera ''Bizkaiko jaurerriko inprimatzaile'' titulua izan zuen. Obra nagusiak: ''Viaje pintoresco por las Provincias Vascongadas'' (1846), ''Guía histórico descriptiba del viajero en el Señorío de Vizcaya'' (1864) eta ''Diccionario de Claros Varones de Vizcaya'' (1970ean argitaratua).
== Erreferentziak ==
{{ lur | data=2011-12-27}}
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Bibliografia ==
* {{es}} [[Seve Calleja|Calleja, Seve]] (2011): ''El impresor Juan E. Delmas. Un sueño incendiado'', Bilbo, Muelle de Uribitarte Editores.
{{bizialdia|1820ko|1892ko|Delmas, Juan Bautista}}
[[Kategoria:Bilbotarrak]]
[[Kategoria:Bizkaiko idazleak]]
[[Kategoria:Bizkaiko kazetariak]]
[[Kategoria:Euskal Herriko inprimatzaileak]]
[[Kategoria:Euskal italiarrak]]
[[Kategoria:Euskal Herriko liberalak]]
[[Kategoria:Foruzaleak]]
[[Kategoria:Madrilen hildakoak]]
8u0gyz91wt0ucnyl9cab9hwyq4mue1w
Juan Maria Ollora
0
277467
9975560
7186025
2024-11-20T18:58:15Z
88.15.90.3
9975560
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Juan Maria Ollora Otsoa de Aspuru''' ([[Gasteiz]], [[Araba]], [[1949]]ko [[azaroaren 19]]a) [[politikari]] [[jeltzale]]a eta [[ekonomialari]]a da. Ekonomia Zientzietako lizentziaduna. [[Eusko Ikaskuntza]]ko eta [[Euskalerriaren Adiskideen Elkartea|Euskalerriaren Adiskideen Elkarteko]] kidea. Arabako Merkataritza Ganberako azterlanetarako zerbitzuko ekonomialaria izan zen, eta [[Urrutiko Hezkuntzarako Unibertsitate Nazionala|UNED]]eko irakasle ere bai.
Arabako [[ahaldun nagusi]] eta [[Euzko Alderdi Jeltzalea]]ren [[Euzkadi Buru Batzarra|Euskadi Buru Batzarreko]] (EBB) kide izana. [[Eusko Legebiltzarra|Eusko Legebiltzarreko]] kide ere izan da hainbat legealditan, eta bere alderdiaren bozeramaile, ekonomia gaietan. Alderdiaren barruan eragin handia egotzi izan zaio ildo ideologikoak eta estrategikoak finkatzerakoan. [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAk]] su-etena iragarri aurretik EAJk [[ezker abertzalea]]rekin izan zituen mintzaldietan ere bere izan zen jeltzaleen ordezkarietako bat. 1999. urtean, EBBko kargua eta hogeita hiru urtez Arabako Enpresariak elkartean (SEA) eginiko lana bertan behera uztea erabaki zuen, enpresa pribatuan jarduteko.
== Idazlanak ==
* ''Vitoria y su crecimiento: pasado, presente y futuro'' (Arabako Komertzio eta Industria Ganbara Ofiziala, 1976)
== Erreferentziak ==
{{ lur | data=2011-12-27}}
{{bizialdia|1949ko||Ollora, Juan Maria}}
[[Kategoria:Euskal Herriko ekonomialariak]]
[[Kategoria:Arabako politikariak]]
[[Kategoria:Jelkideak]]
[[Kategoria:Euskal Herriko irakasleak]]
[[Kategoria:Arabako ahaldun nagusiak]]
[[Kategoria:Gasteiztarrak]]
[[Kategoria:Eusko Legebiltzarreko legebiltzarkideak I. legegintzaldian]]
[[Kategoria:Eusko Legebiltzarreko legebiltzarkideak III. legegintzaldian]]
[[Kategoria:Eusko Legebiltzarreko legebiltzarkideak IV. legegintzaldian]]
[[Kategoria:Eusko Legebiltzarreko legebiltzarkideak V. legegintzaldian]]
[[Kategoria:Eusko Legebiltzarreko legebiltzarkideak VI. legegintzaldian]]
3lafpeyjpvg1xy0sr521jkjs6scdfmu
Harriet Beecher Stowe
0
278613
9975555
9941067
2024-11-20T18:57:07Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975555
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia infotaula automatikoa}}
'''Harriet Beecher Stowe''' ([[Litchfield (Connecticut)|Litchfield]], [[Connecticut]], {{data|1811|6|14}} - [[Hartford (Connecticut)|Hartford]], {{data|1896|7|1}}) Estatu Batuetako eleberrigilea izan zen. Hainbat obra idatzi zituen [[Ingalaterra Berria|New Englandi]] buruz, bere jaiotzako lurraldea. Arrakasta handia izan zuen bere garaian, eta baita geroago ere. Bere obrarik garrantzizkoena eta ezagunena, ''Uncle Tom's Cabin'' (euskaraz bi itzulpen ditu: ''Osaba Tomen txabola'' eta ''[[Osaba Tomen etxola]]''). Estatu Batuetako hegoaldeko [[esklabotza|esklabotasunaren]] berri ematen du bertan; bere garaian eragin handia izan zuen eleberri horrek, kontzientzia askotan piztu baitzuen kezka esklabotasunari buruz.
== Lan hautatuak ==
* ''[[Osaba Tomen etxola|Uncle Tom's Cabin]]'', 1851
* ''A Key to Uncle Tom's Cabin'' (1853)
* ''Dred, A Tale of the Great Dismal Swamp'' (1856)
* ''The Minister's Wooing'' (1859)
* ''The Pearl of Orr's Island'' (1862)
* ''House and Home Papers'' (1865) – "Christopher Crowfield" izenarekin
* ''Little Foxes'' (1866) – "Christopher Crowfield" izenarekin
* ''The Chimney Corner'' (1868) – "Christopher Crowfield" izenarekin
* ''Old Town Folks'' (1869)
* ''The Ghost in the Cap'n Brown'' (1870)
* ''Lady Byron Vindicated'' (1870)
* ''My Wife and I'' (1871)
* ''Pink and White Tyranny'' (1871)
* ''We and Our Neighbors'' (1875)
* ''Poganuc People'' (1878)
== Sariak eta Aitortzak ==
* 1850an, Albert Sands Southwort eta Josiah Johnson Hawes artistek Harriet Beecher Stoweren argazkia atera zuten, [[Metropolitan Museum of Art]]-en dagoena.<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.metmuseum.org/art/collection/search/268340|aldizkaria=www.metmuseum.org|sartze-data=2022-07-15}}</ref>
* 2011. urtetik, [https://www.harrietbeecherstowecenter.org/stowe-prize/literary-prize/ Harriet Beecher Stowe Center]-ek bere izena daraman literatur saria banatzen da, Stowe Saria. Ameriketako Estatu Batuetan idatzirik izan behar du liburua, eta idazleak herritartasun bera izan behar du ere. Gaiari dagokionez fikziozkoa edo ez-fikziozkoa izan daiteke, hori bai gizarte justiziari egon behar du lotuta.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Literary Prize|hizkuntza=en-US|url=https://www.harrietbeecherstowecenter.org/stowe-prize/literary-prize/|aldizkaria=Harriet Beecher Stowe Center|sartze-data=2022-07-15}}</ref>
== Argazki galeria ==
<gallery>
Fitxategi:Harriet Beecher Stowe MET DT1668.jpg|alt=
Fitxategi:Harriet Beecher Stowe by Francis Holl.JPG|alt=
Fitxategi:Beecher-Stowe 3.jpg|alt=
Fitxategi:HarrietBeecherStoweHoF.jpg|alt=
</gallery>
== Ikus, gainera ==
* [[Esklabotza]]
* [[Osaba Tomen etxola|Osaba Tomen Etxola]]
== Erreferentziak ==
{{ lur | data=2011/12/27}}
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
*[https://www.harrietbeecherstowecenter.org/ Harriet Beecher Stowe Center]
{{bizialdia|1811ko|1896ko|Stowe, Harriet Beecher}}
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako saiakeragileak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako eleberrigileak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako abolizionistak]]
[[Kategoria:Anglo-estatubatuarrak]]
[[Kategoria:Connecticutarrak]]
[[Kategoria:Kristau idazleak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako haur literaturako idazleak]]
[[Kategoria:XIX. mendeko emakume idazleak]]
[[Kategoria:Ingelesezko idazleak]]
[[Kategoria:Kongregazionalistak]]
o5kj66az12t8qkt2ylz5m7y8osmtfzs
John Brown
0
282570
9975538
9088593
2024-11-20T18:54:32Z
Eliatxo
96586
/* Erreferentziak */
9975538
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia infotaula automatikoa}}
'''John Brown''' (Torrington, [[Connecticut]], [[Ameriketako Estatu Batuak]], [[1800]]eko [[maiatzaren 9]]a - Charles Town, [[Virginia]], Ameriketako Estatu Batuak, [[1859]]ko [[abenduaren 2]]a) [[abolizionista]] izan zen, Ameriketako Estatu Batuetan [[esklabotza|esklabotasuna]] ezeztatzeko bide bakarra armetan altxatzea zela aldezten zuena. Halaxe egin zuen berak, eta atxilotu eta urkatu egin zuten. Haren matxinada armatua izan zen [[Ameriketako Estatu Batuetako Gerra Zibila|Estatu Batuetako Gerra Zibilaren]] eragileetako bat.
Gaur egun, hari buruzko ikuspegiak askotarikoak dira: batzuen ustez, askatasunaren aldeko [[martiri]] bat da (hala ageri da, adibidez, ''John Brown's Body'' abestian); beste batzuek, aldiz, erotzat eta [[terrorismo|terroristatzat]] dute.
== Erreferentziak ==
{{commonskat}}
{{ lur | data=2011-12-27}}
{{Bizialdia|1800eko|1859ko|Brown, John}}
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako abolizionistak]]
[[Kategoria:Connecticuteko politikariak]]
[[Kategoria:Saldukeriagatik hilaraziak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako kalbindarrak]]
bic6j90z1azm1dsff6rz4j6tdawakb4
Lankide eztabaida:Theklan/2011ko uztaila
3
287339
9974817
2572921
2024-11-20T14:09:46Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2011ko uztaila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2011ko uztaila]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
2572921
wikitext
text/x-wiki
== Gabon! ==
Kaixo! beno lan eta lan hau nola zegoen ikustera sartu naiz aspaldiko partez jeje. Berria sentitzen naiz asko aldatu baita euskal wikipedia bi urtetan... posten naiz. Ea gehiagotan egoten garen aurrerantzean. Ongi izan Theklan --[[Lankide:Kabri|Kabri]], [[Lankide_eztabaida:Kabri|(erantzunak hemen)]] [[Irudi:Lauburu.svg|20px]] 22:09, 3 Uztaila 2011 (UTC)
d9v70a2iqt4v0fg5u8k9uvae179710v
9975131
9974817
2024-11-20T14:21:31Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2011ko uztaila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2011ko uztaila]]» izenera aldatu du: Revert
2572921
wikitext
text/x-wiki
== Gabon! ==
Kaixo! beno lan eta lan hau nola zegoen ikustera sartu naiz aspaldiko partez jeje. Berria sentitzen naiz asko aldatu baita euskal wikipedia bi urtetan... posten naiz. Ea gehiagotan egoten garen aurrerantzean. Ongi izan Theklan --[[Lankide:Kabri|Kabri]], [[Lankide_eztabaida:Kabri|(erantzunak hemen)]] [[Irudi:Lauburu.svg|20px]] 22:09, 3 Uztaila 2011 (UTC)
d9v70a2iqt4v0fg5u8k9uvae179710v
Lankide eztabaida:Theklan/2011ko abuztua
3
287343
9974807
2572925
2024-11-20T14:09:44Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2011ko abuztua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2011ko abuztua]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
2572925
wikitext
text/x-wiki
== Galdera bat lankide zahar batek egina ==
Kaixo. Bizpahiru urte pasa ditut Wikipedian lan egin gabe eta orain berriz laguntzeko gogoa eduki dut, batez ere euskal wikipedian. Dexente denbora da eta gauza asko ahaztu egin ditut. Hau utzi nuenean izen aldaketa bat nuen egiteko, gaztelerazkoan egin nuen baina hemen antza denez ez. Nola egin izen aldaketa bat? Bilaka nabil baina ez dut modua aurkitzen. Mila esker eta ea ondo doakigun. --[[Lankide:Nafarroa|Nafarroa]] 18:20, 7 Abuztua 2011 (UTC)
== {{tx|Urtea beste egutegi batean}} ==
Epa Theklan! Zalantzatxo bat daukat: Zergatik kendu zenuen txinatar egutegiaren atala? Ez zebilen ondo? --[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] 11:56, 21 Abuztua 2011 (UTC)
== Galdera ==
Kaixo!
Wikipedian nabilenetik, [[KISS|Kiss]] musika taldearen artikuluak lantzen ari naiz batez ere. Taldearen artikulu nagusiak KISS izena du, eta nire ustez Kiss izenagatik ordeztu beharko litzateke, izan ere, nahiz eta taldearen logoa beti maiuskulaz agertu, termino legaletan eta, taldeak Kiss izena erabiltzen du. Administratzailea zarenez, artikuluaren izena aldatzeko aukera duzu.
Baina bada arazo bat: Kissen inguruko artikulu guztietan, Kissen artikuluarekin linkatzeko <pre style="width:10%;">[[KISS|Kiss]]</pre> erabili dut. Ba al dago modurik link hori aldatzeko, artikuluz artikulu eskuz aldatuz ibili gabe? Bot batekin edo?
Mila esker --[[Lankide:Satanic5fab4|Satanic5fab4]], [[Lankide_eztabaida:Satanic5fab4|(erantzunak hemen)]] 22:01, 29 Abuztua 2011 (UTC)
== Eskerrik asko ==
Eskerrik asko laguntzagatik. Ondo izan -- -[[Lankide:Satanic5fab4|Satanic5fab4]]; [[Lankide eztabaida:Satanic5fab4|erantzunak hemen]] 22:07, 29 Abuztua 2011 (UTC)
irnx4w4teucks16kcurejnvar1or7hh
9975151
9974807
2024-11-20T14:21:59Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2011ko abuztua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2011ko abuztua]]» izenera aldatu du: Revert
2572925
wikitext
text/x-wiki
== Galdera bat lankide zahar batek egina ==
Kaixo. Bizpahiru urte pasa ditut Wikipedian lan egin gabe eta orain berriz laguntzeko gogoa eduki dut, batez ere euskal wikipedian. Dexente denbora da eta gauza asko ahaztu egin ditut. Hau utzi nuenean izen aldaketa bat nuen egiteko, gaztelerazkoan egin nuen baina hemen antza denez ez. Nola egin izen aldaketa bat? Bilaka nabil baina ez dut modua aurkitzen. Mila esker eta ea ondo doakigun. --[[Lankide:Nafarroa|Nafarroa]] 18:20, 7 Abuztua 2011 (UTC)
== {{tx|Urtea beste egutegi batean}} ==
Epa Theklan! Zalantzatxo bat daukat: Zergatik kendu zenuen txinatar egutegiaren atala? Ez zebilen ondo? --[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] 11:56, 21 Abuztua 2011 (UTC)
== Galdera ==
Kaixo!
Wikipedian nabilenetik, [[KISS|Kiss]] musika taldearen artikuluak lantzen ari naiz batez ere. Taldearen artikulu nagusiak KISS izena du, eta nire ustez Kiss izenagatik ordeztu beharko litzateke, izan ere, nahiz eta taldearen logoa beti maiuskulaz agertu, termino legaletan eta, taldeak Kiss izena erabiltzen du. Administratzailea zarenez, artikuluaren izena aldatzeko aukera duzu.
Baina bada arazo bat: Kissen inguruko artikulu guztietan, Kissen artikuluarekin linkatzeko <pre style="width:10%;">[[KISS|Kiss]]</pre> erabili dut. Ba al dago modurik link hori aldatzeko, artikuluz artikulu eskuz aldatuz ibili gabe? Bot batekin edo?
Mila esker --[[Lankide:Satanic5fab4|Satanic5fab4]], [[Lankide_eztabaida:Satanic5fab4|(erantzunak hemen)]] 22:01, 29 Abuztua 2011 (UTC)
== Eskerrik asko ==
Eskerrik asko laguntzagatik. Ondo izan -- -[[Lankide:Satanic5fab4|Satanic5fab4]]; [[Lankide eztabaida:Satanic5fab4|erantzunak hemen]] 22:07, 29 Abuztua 2011 (UTC)
irnx4w4teucks16kcurejnvar1or7hh
Lankide eztabaida:Theklan/2011ko iraila
3
287346
9974811
4952035
2024-11-20T14:09:44Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2011ko iraila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2011ko iraila]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
4952035
wikitext
text/x-wiki
== Ille-et-Vilaine departamentuko udalerriak ==
Gabon, Theklan. Dakizunez, orain dela denbora dexentetik [[Bretainia]]ko udalerri guztien artikuluak sortzen aritu izan naiz. Baina irailetik aurrera Wikipedian jarduteko denboraz eskas xamar ibiliko naizenez, ea Ille-et-Vilaine departamentutik falta zaizkiten udalerrien artikuluak botaren bidez amaitu zenezazken eskatu nahiko nizuke, horrela jada Euskal Wikipedian bide batez Bretainia eta Frantzia guztiko udalerri guztiak amaituta izango genituzke. Falta diren udalerriak beheko txantiloi honetan ikus ditzazkezu:
{{Ille-et-Vilaine departamenduko udalerriak}}
Eskerrik asko aldez aurretik eta gero arte.
-[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] - 20:09, 2011ko irailaren 5a (UTC)
:Lasai, ahal duzunean. Milesker. -[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] - 21:18, 2011ko irailaren 5a (UTC)
::Eskerrik asko. -[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] - 16:35, 2011ko irailaren 24a (UTC)
== Joana III.a Nafarroakoa ==
"[[Joana III.a Albretekoa]]" artikulua [[Joana III.a Nafarroakoa]] izatera mugitu dezakezu? Leinuaren abizena erabiltzea ez da batere neutrala: espainiar nazionalistak diren historialariek erabiltzen dute bere titulua ukatzeko. Eskerrik asko. -[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] 10:19, 11 Iraila 2011 (UTC)
b7bc8zop07pjk4jvy3cjykkzmwc0lbs
9975143
9974811
2024-11-20T14:21:49Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2011ko iraila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2011ko iraila]]» izenera aldatu du: Revert
4952035
wikitext
text/x-wiki
== Ille-et-Vilaine departamentuko udalerriak ==
Gabon, Theklan. Dakizunez, orain dela denbora dexentetik [[Bretainia]]ko udalerri guztien artikuluak sortzen aritu izan naiz. Baina irailetik aurrera Wikipedian jarduteko denboraz eskas xamar ibiliko naizenez, ea Ille-et-Vilaine departamentutik falta zaizkiten udalerrien artikuluak botaren bidez amaitu zenezazken eskatu nahiko nizuke, horrela jada Euskal Wikipedian bide batez Bretainia eta Frantzia guztiko udalerri guztiak amaituta izango genituzke. Falta diren udalerriak beheko txantiloi honetan ikus ditzazkezu:
{{Ille-et-Vilaine departamenduko udalerriak}}
Eskerrik asko aldez aurretik eta gero arte.
-[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] - 20:09, 2011ko irailaren 5a (UTC)
:Lasai, ahal duzunean. Milesker. -[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] - 21:18, 2011ko irailaren 5a (UTC)
::Eskerrik asko. -[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] - 16:35, 2011ko irailaren 24a (UTC)
== Joana III.a Nafarroakoa ==
"[[Joana III.a Albretekoa]]" artikulua [[Joana III.a Nafarroakoa]] izatera mugitu dezakezu? Leinuaren abizena erabiltzea ez da batere neutrala: espainiar nazionalistak diren historialariek erabiltzen dute bere titulua ukatzeko. Eskerrik asko. -[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] 10:19, 11 Iraila 2011 (UTC)
b7bc8zop07pjk4jvy3cjykkzmwc0lbs
Lankide eztabaida:Theklan/2011ko urria
3
287356
9974815
2572939
2024-11-20T14:09:46Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2011ko urria]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2011ko urria]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
2572939
wikitext
text/x-wiki
== Taxonomia ==
Kaixo Theklan. Ikusi dut [[Hagin arrunt]] artikuluko taxotaula automatikoa ezarri duzula. Hasieran, ni ere saiatu nintzen erabiltzen, errazagoa eta zehatzagoa baita. Baina artikulu honetan bertan ikus dezakezunez, ez dabil beti oso ondo. Ba al dakizu zergatik? --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] <small>([[Lankide Eztabaida:Josugoni|erantzun hemen]])</small> 22:01, 14 Urria 2011 (UTC)
== Bideoak ==
Arratsaldeon, Theklan. [http://www.argia.com/multimedia/ Argia-com webguneko Donoztiako Nazioarteko Bake Konferentziaren bideoak] Euskarazko Wikipediako artikulura igo daitezkeen ba al dakizun eta baldin baliteke, nola egin daitekeen galdetu nahiko nizuke. Eskerrik asko aldez aurretik eta gero arte. --[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] </small> 16:42, 18 Urria 2011 (UTC)
:Argian beste gai interesgarrien bideoak jeisteko ere bideoak erabili nahi ditut. Ea zuk azaldutako urratsak jarraituz lortzen dudan. Eskerrik asko. --[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] </small> 16:58, 18 Urria 2011 (UTC)
Egunon, Theklan. Zure argibideak harraitu eta azkenean bideo hau froga modura Commonsera igo eta euskarazko Wikipediako [[irlandera]] artikuluan gehitzea lortu dut.
[[Irudi:Irlanderaren arazo eta erronkez - bideoa.ogg|center|thumb|300px]]
Eskerrik asko eta gero arte. --[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] </small> 8:57, 2011ko urriaren 24a (UTC)
== Kaixo Theklan ==
Bon dia, espere que tot vos va bé. Acabe de redactar un article "Achal Prabhala" però ho he fet amb un traductor automàtic i supose que hi ha errades. Si m'ho pugueres corregir, t'ho agrairia. Gràcies per endavant, que vos vaja tot molt bé, una abraçada. Eskerrik asko! Fins aviat, Claudi/[[Lankide:Capsot|Capsot]] 17:07, 22 Azaroa 2011 (UTC)
hlej8fjv3x7czattk85ee8ewc3u8wto
9975135
9974815
2024-11-20T14:21:38Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2011ko urria]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2011ko urria]]» izenera aldatu du: Revert
2572939
wikitext
text/x-wiki
== Taxonomia ==
Kaixo Theklan. Ikusi dut [[Hagin arrunt]] artikuluko taxotaula automatikoa ezarri duzula. Hasieran, ni ere saiatu nintzen erabiltzen, errazagoa eta zehatzagoa baita. Baina artikulu honetan bertan ikus dezakezunez, ez dabil beti oso ondo. Ba al dakizu zergatik? --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] <small>([[Lankide Eztabaida:Josugoni|erantzun hemen]])</small> 22:01, 14 Urria 2011 (UTC)
== Bideoak ==
Arratsaldeon, Theklan. [http://www.argia.com/multimedia/ Argia-com webguneko Donoztiako Nazioarteko Bake Konferentziaren bideoak] Euskarazko Wikipediako artikulura igo daitezkeen ba al dakizun eta baldin baliteke, nola egin daitekeen galdetu nahiko nizuke. Eskerrik asko aldez aurretik eta gero arte. --[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] </small> 16:42, 18 Urria 2011 (UTC)
:Argian beste gai interesgarrien bideoak jeisteko ere bideoak erabili nahi ditut. Ea zuk azaldutako urratsak jarraituz lortzen dudan. Eskerrik asko. --[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] </small> 16:58, 18 Urria 2011 (UTC)
Egunon, Theklan. Zure argibideak harraitu eta azkenean bideo hau froga modura Commonsera igo eta euskarazko Wikipediako [[irlandera]] artikuluan gehitzea lortu dut.
[[Irudi:Irlanderaren arazo eta erronkez - bideoa.ogg|center|thumb|300px]]
Eskerrik asko eta gero arte. --[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] </small> 8:57, 2011ko urriaren 24a (UTC)
== Kaixo Theklan ==
Bon dia, espere que tot vos va bé. Acabe de redactar un article "Achal Prabhala" però ho he fet amb un traductor automàtic i supose que hi ha errades. Si m'ho pugueres corregir, t'ho agrairia. Gràcies per endavant, que vos vaja tot molt bé, una abraçada. Eskerrik asko! Fins aviat, Claudi/[[Lankide:Capsot|Capsot]] 17:07, 22 Azaroa 2011 (UTC)
hlej8fjv3x7czattk85ee8ewc3u8wto
Lankide eztabaida:Theklan/2011ko azaroa
3
287358
9974809
2572941
2024-11-20T14:09:44Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2011ko azaroa]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2011ko azaroa]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
2572941
wikitext
text/x-wiki
== Taxonomia ==
Aupa Theklan: Nola doa taxonomiako tabla automatiko hori?--[[Lankide:Gorritxiki]] 18:31, 27 Azaroa 2011 (UTC)
Bale. Saiatuko naiz hurrengoan erabiltzen--Gorritxiki 18:37, 27 Azaroa 2011 (UTC)
fgdgz6bi2998hwvk3fwmzrngrnsda7u
9975147
9974809
2024-11-20T14:21:53Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2011ko azaroa]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2011ko azaroa]]» izenera aldatu du: Revert
2572941
wikitext
text/x-wiki
== Taxonomia ==
Aupa Theklan: Nola doa taxonomiako tabla automatiko hori?--[[Lankide:Gorritxiki]] 18:31, 27 Azaroa 2011 (UTC)
Bale. Saiatuko naiz hurrengoan erabiltzen--Gorritxiki 18:37, 27 Azaroa 2011 (UTC)
fgdgz6bi2998hwvk3fwmzrngrnsda7u
Vicenç Iturat
0
287974
9974690
8976038
2024-11-20T12:58:14Z
195.76.192.178
/* Kirol lorpenak */
9974690
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Vicenç''' —gaztelaniaz, '''Vicente'''— '''Iturat Gil''' ([[Alcalà de Xivert]], [[Valentziako Erkidegoa|Valentzia]], [[1928]]ko [[abuztuaren 22]]a - [[Vilanova i la Geltrú]], [[Katalunia]], [[2017]]ko [[abuztuaren 18]]a) txirrindularia izan zen, profesionala [[1952]] eta [[1962]] artean. Bere kirol lorpenik handienak [[Espainiako Vuelta]]n egin zituen, non 3 etapa garaipen lortu zituen eta bi aldiz lehenengo hamarren artean amaitu zen.
== Kirol lorpenak ==
{{Zutabe-zerrenda|tamaina = 20|
'''1952'''
* 2. [[Pascuas Sari Nagusia]]
'''1953'''
* [[Euskal Bizikleta|Eibarko Bizikleta]]
* 3. [[Asturiasko Itzulia]]n eta 2 etapa
* 2. [[Pascuas Sari Nagusia]]
* 2. [[Masferrer garaikurra]]n
* 3. [[Espainiako Mendiko Txapelketa]]n
'''1954'''
* 2. [[Levanteko Itzulia]]n
'''1955'''
* 5. [[1955eko Espainiako Itzulia|Espainiako Vueltan]] eta etapa bat
* [[Pascuas Sari Nagusia]]
* [[Kataluniako Volta]]ko etapa bat
* 2. [[Euskal Bizikleta|Eibarko Bizikleta]]n
* 2. [[Masferrer garaikurra]]n
'''1956'''
* 2. [[Kataluniako Volta]]n eta etapa bat
* [[Levanteko Itzulia|Levanteko Itzuliko]] etapa bat
* [[Tarragona]]ko Kriteriuma
* 2. [[Miguel Indurain Sari Nagusia|Mendiko Euskal-Nafar Txapelketa]]n
'''1957'''
* [[1957ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vueltako]] Puntukako sailkapena [[Fitxategi:Jersey blue.svg|20px]]
* [[Masferrer garaikurra]]
* 3. [[1957ko Euskal-Nafar mendiko txapelketa|Euskal-Nafar mendiko txapelketa]]n
'''1958'''
* [[Kataluniako Volta]]ko etapa bat
'''1959'''
* [[1959ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vueltako]] Tarteko Helmugen Saria [[Fitxategi:Jersey red.svg|20px]] eta etapa bat
* [[1959ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzuliko]] 2 etapa
'''1960'''
* [[1960ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vueltako]] etapa bat
'''1961'''
* 6. [[1961eko Espainiako Itzulia|Espainiako Vueltan]] eta etapa bat
* [[Pascuas Sari Nagusia]]
'''1962'''
* [[Euskal Bizikleta|Eibarko Bizikleta]]ko etapa bat
}}
== Sailkapen orokorra Itzuli Handietan ==
{| cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: #aaa solid 1px; border-collapse: collapse;"
|- bgcolor="#eeeeee"
!align="center"|Itzuli Handia
!1953
!1954
!1955
!1956
!1957
!1958
!1959
!1960
!1961
!1962
|-
|align="center" style="background:pink;"|[[Italiako Giroa]]
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|[[1955eko Italiako Giroa|32.]]
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|[[1958ko Italiako Giroa|53.]]
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|-
|align="center" style="background:yellow;"|[[Frantziako Tourra]]
|align="center"|[[1953ko Frantziako Tourra|UT]]
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"| -
|align="center"|-
|align="center"| -
|align="center"| -
|align="center"|[[1961eko Frantziako Tourra|69.]]
|align="center"|-
|-
|align="center" style="background:red;"|[[Espainiako Vuelta]]
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|[[1955eko Espainiako Itzulia|'''5.''']]
|align="center"|[[1956ko Espainiako Itzulia|23.]]
|align="center"|[[1957ko Espainiako Itzulia|12.]]
|align="center"|[[1958ko Espainiako Itzulia|17.]]
|align="center"|[[1959ko Espainiako Itzulia|38.]]
|align="center"|[[1960ko Espainiako Itzulia|UT]]
|align="center"|[[1961eko Espainiako Itzulia|'''6.''']]
|align="center"|[[1962ko Espainiako Itzulia|40.]]
|-
|}
== Kanpo estekak ==
* {{ProCyclingStats}}
{{bizialdia|1928ko|2017ko|Iturat, Vicente}}
[[Kategoria:Espainiako txirrindulariak]]
[[Kategoria:Castelló probintziako jendea]]
ocmm2eyubhfl9kumhy6con4dpfzxucd
Diptongo
0
294190
9975290
8702215
2024-11-20T14:47:43Z
Treuiller
59723
9975290
wikitext
text/x-wiki
'''Diptongo'''a [[silaba]] bakar batean bata bestearen ondoren dauden bi soinu [[bokal]]ikoren multzoa da. Bokal itxiena erdibokal gisan gauzatzen da diptongoan, laburrago. Teknikoki, diptongo bat bi jomuga ezberdin dituen bokal bat da; hau da, bokala ahoskatzerakoan, mihiaren kokapena aldatzen da.
== Euskaraz ==
Euskara batuan eta euskalki askotan, diptongoak beheranzkoak dira. Hau da, diptongoaren bigarren segmentuak ([j] eta [w] erdibokalak), lehenengo elementuak (bokal oso silabagile bat) baino ozentasun maila apalagoa du (adibidez, ''aita'', ''euskara''…).
Goranzko diptongoak maiz [[hiato]] gisan egiten dira, bokalak bi silabatan banatuz (adibidez, ''men.di.a'', ''na.zi.o'', ''bu.ru.a''…); hala ere, egon badaude, ekialdeko euskalkietan batik bat: ''diat'' (/di'at/ nahiz /djat/), ''mendian'' (/'men'djan/, ''burua'' (/'bu'ru'a/ nahiz /'bu'ru'ja/)...
Euskarazko digtongoak hauek dira: /ai/ (''ibai''), /ei/ (''hodei''), /oi/ (''lehoi''), /au/ (''gau''), /eu/ (''geure'').
== Ikus, gainera ==
* [[Bokal]].
* [[Hiato]]a.
* [[Nazioarteko Alfabeto Fonetikoa]].
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{hizkuntzalaritza zirriborroa}}
[[Kategoria:Fonologia]]
[[Kategoria:Fonetika]]
[[Kategoria:Bokalak]]
mnw5ztq23ia95xtmilwakddjyw899bs
Javier Pascual Llorente
0
296749
9975425
9426244
2024-11-20T18:01:12Z
47.62.252.237
CAMBIOS
9975425
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Javier Pascual Llorente''' ([[Alfaro]], [[Errioxako Autonomia Erkidegoa|Errioxa]], [[1971]]ko [[martxoaren 30|martxoak 30]]) [[espainia]]r txirrindulari ohi bat da, profesionala [[1995]] eta [[2005]] artean.
Batez ere [[Murtziako Itzulia]]n nabarmendu zen, non zenbait etapa irabazi zituen, podiuma zapaldu zuen eta [[2003ko Murtziako Itzulia|2003ko]]
== Palmaresa ==
'''1989'''
* 3. [[Besayako Itzulia]]n eta 2 etapa
'''1991'''
* 2. [[Santikutz Klasika]]n
'''1992'''
* 3. [[Zamorako Itzulia]]n
'''1993'''
* [[San Gregorio Saria]]
'''1994'''
* [[Toledoko Itzulia]]
* 2. [[Baiona-Iruñea]]n
'''1999'''
* Etapa 1 [[Murtziako Itzulia]]n
'''2000'''
* Etapa 1 [[Valentziako Erkidegoko Itzulia]]n
'''2003'''
* [[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px]] [[2003ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]] eta etapa 1
* [[Murtziako Itzulia]] eta 2 etapa
== Taldeak ==
* [[Banesto (txirrindularitza taldea)|Banesto]] ([[1992]]-[[1994]])
* Santa Clara ([[1995]]-[[1996]])
* Telecom-Flavia ([[1997]])
* Avianca-Telecom ([[1998]])
* [[Kelme (txirrindularitza taldea)|Kelme-Costa Blanca]] ([[1999]]-[[2003]])
* [[Kelme (txirrindularitza taldea)|Comunidad Valenciana]] ([[2004]]-[[2005]])
{{bizialdia|1971koCAMBIOS||Pascual Llorente, Javier}}
[[Kategoria:Alfarotarrak]]
[[Kategoria:Txirrindulari ohiak]]
[[Kategoria:Espainiako txirrindulariak]]
gh4kmn45gn5phzwcg1ar4u3j2hsv4p0
Altzairu herdoilgaitz
0
298373
9976121
9967546
2024-11-21T11:19:09Z
158.227.136.60
9976121
wikitext
text/x-wiki
[[Fitxategi:Water fountains - two stainless steel.jpg|thumb|Altzairu herdoilgaitzezko iturriak.]]
{{altzairuak}}
'''Altzairu herdoilgaitza''' [[Metalurgia|metalurgian]] gutxienez % 10eko [[kromo]] portzentaia duen [[Altzairu|altzairuaren]] [[Aleazio|aleazioari]] deritzo.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=AISI {{!}} Steel Glossary P-T|data=2008-10-19|url=https://web.archive.org/web/20081019085558/http://www.steel.org/AM/Template.cfm?Section=Steel_Glossary2&CONTENTID=6426&TEMPLATE=/CM/HTMLDisplay.cfm|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-10-17}}</ref>
[[Altzairu]] herdoilgaitza [[Korrosio|korrosioarekiko]] erresistentea den eta purutasun handia duen altzairua da, bere baitan [[Kromo|kromoa]] edota beste metal batzuk baititu; altzairu hauek [[Oxigeno|oxigenoarekin]] afinitatea izatearen ondorioz erreakzio gisa kromo oxidoz osatutako babes geruza bat sortzen dute. Geruza horrekin [[Burdina|burdinak]] jasan ohi duen korrosioa ekiditen da (erabat oxidagaitzak eta oxigenoarekin erreakzionatzen ez duten metalak [[Urre|urrea]] eta [[Platino|platinoa]] dira; [[Fosforo|fosforoa]], aldiz, purutasun gutxiago baina korrosioari aurre egiten dion beste metal bat da). Halere, geruza horrek zenbait [[Azido|azidoren]] eragina jasan dezake burdina oxidatuz. Altzairu herdoilgaitz mota batzuk beste hainbat aleazio-elementu izan ditzakete, horien artean nagusiak [[Nikel|nikela]] eta [[Molibdeno|molibdenoa]] direlarik.
== Propietateak ==
=== Korrosioarekiko erresistentzia ===
Nahiz eta altzairu herdoilgaitza herdoildu daitekeen, oxidazioak kanpoko atomo geruzari eragiten dio. Altzairu herdoilgaitzen kromo edukiak geruza sakonagoak babesten ditu oxidaziotik, altzairuen propietateei eragin gabe.
Aleazio horri nitrogenoa gehitzeak korrosioarekiko erresistentzia hobetzen du, baita erresistentzia mekanikoa handitu ere.[6]<ref>{{erreferentzia|izena=International Stainless Steel Forum|urtea=2016|izenburua=The Stailess Steel Family|argitaletxea=|url=https://www.worldstainless.org/Files/issf/non-image-files/PDF/TheStainlessSteelFamily.pdf|argitaratze-lekua=Brussels, Belgium}}</ref> Beraz, altzairu herdoilgaitzaren gradu ugari daude aleazioak jasan behar duen ingurumenera egokitzeko kromo- eta molibdeno-eduki ezberdinekin.
=== Indarra ===
Altzairu herdoilgaitzezko mota arruntenak, 304ak, 2070 bar inguruko tentsio-erresistentzia du [[Suberaketa|baldintza suberatuan]]. Hotzean lan eginez indartu daiteke, 10550 bar indarrera arte, baldintza guztiz gogorretan.
Altzairu herdoilgaitz sendoenak, normalean, prezipitazio bidezko gogortze-aleazioak dira, hala nola 17-4 PH eta Custom 465. Horiek termikoki trata daitezke, 1.7300 bar arteko [[Haustura-tentsio|haustura-tentsioa]] izateko.<ref>{{erreferentzia|izena=MIL-HDBK-5J.|abizena=United States Department of Defense|urtea=31 January 2003|orrialdeak=2-153, 2-222}}</ref>
=== Urtze-puntua ===
Altzairu herdoilgaitzaren fusio-puntua altzairu arruntetik gertu dago, eta aluminioaren edo kobrearen fusio-puntuak baino askoz altuagoa da. Aleazio gehienetan bezala, altzairu herdoilgaitzaren urtze-puntua tenperatura-tarte baten bidez adierazten da, eta ez tenperatura puntu bakar baten bidez.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=What is the melting point of stainless steel?|hizkuntza=en-US|url=https://www.langleyalloys.com/knowledge-advice/what-is-the-melting-point-of-stainless-steel/|aldizkaria=Langley Alloys|sartze-data=2024-10-31}}</ref> Tenperatura-tarte hori 1.400 eta 1.530 °C bitartekoa da<ref>{{Erreferentzia|izena=Natalie|abizena=Spira|izenburua=What is Stainless Steel Melting Point?|hizkuntza=en-US|data=2021-11-29|url=https://www.kloecknermetals.com/blog/what-is-the-stainless-steel-melting-point/|aldizkaria=Kloeckner Metals Corporation|sartze-data=2024-10-31}}</ref>, aleazioaren konposizioaren arabera.
=== Eroankortasuna ===
Altzairua bezala, altzairu herdoilgaitzak ez dira elektrizitate eroale onak, kobrearen eroankortasun elektrikoa baino baxuagoak direlako. Bereziki, altzairu herdoilgaitzaren ukipen-erresistentzia sortzen da babes-oxidozko geruza trinkoaren ondorioz, eta mugatu egiten du haren funtzionalitatea konektore elektrikoetan eta antzeko aplikazioetan. <ref>{{Erreferentzia|izena=Johan|abizena=André|izenburua=Electrical contact resistance between stainless steel bipolar plate and carbon felt in PEFC: A comprehensive study|orrialdeak=3125–3133|abizena2=Antoni|abizena3=Petit|abizena4=De Vito|abizena5=Montani|izena2=Laurent|izena3=Jean-Pierre|izena4=Eric|izena5=Alexandre|data=2009-04-01|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0360319909001475|aldizkaria=International Journal of Hydrogen Energy|alea=7|zenbakia=34|issn=0360-3199|doi=10.1016/j.ijhydene.2009.01.089|sartze-data=2024-10-31}}</ref>
Kobre-aleazioek eta nikelez estalitako konektoreek ukipen-erresistentzia balio baxuagoak izateko joera dute, eta aplikazio horietarako material hobeak dira. Hala ere, altzairu herdoilgaitzezko konektoreak irizpide baxuagoak planteatzen direnean eta korrosioarekiko erresistentzia behar denean erabiltzen dira, adibidez, tenperatura altuko ingurune oxidatzailetan.<ref>{{Erreferentzia|izena=J. H.|abizena=Zhu|izenburua=LaCrO3-based coatings on ferritic stainless steel for solid oxide fuel cell interconnect applications|orrialdeak=65–72|abizena2=Zhang|abizena3=Basu|abizena4=Lu|abizena5=Paranthaman|abizena6=Lee|abizena7=Payzant|izena2=Y.|izena3=A.|izena4=Z. G.|izena5=M.|izena6=D. F.|izena7=E. A.|data=2004-01-30|url=https://linkinghub.elsevier.com/retrieve/pii/S0257897203009952|aldizkaria=Surface and Coatings Technology|zenbakia=177-178|issn=0257-8972|doi=10.1016/j.surfcoat.2003.05.003|sartze-data=2024-10-31|serie=Proceedings of the 30th International Conference on Metallurgical Coatings and Thin Films}}</ref>
=== Magnetismoa ===
Altzairu herdoilgaitz martensitikoak, duplexak eta ferritikoak magnetikoak dira; altzairu herdoilgaitz austenitikoak, berriz, ez-magnetikoak izan ohi dira. <ref>{{erreferentzia|urtea=October 2008|izenburua=Atlas Tech Note: qualitative sorting tests for steels|url=https://www.atlassteels.com.au/documents/TN1-qualitative%20sorting%20tests%20rev%20Oct%202008.pdf}}</ref> Altzairu ferritikoak bere magnetismoa gorputzean zentratutako kristal kubikoko egiturari zor dio. Kuboko erdiko burdin atomo hau da altzairu ferritikoaren propietate magnetikoen arduraduna. [beharrezko aipua] Moldaketa honek altzairuak xurga dezakeen karbono kopurua ere mugatzen du, % 0,025 inguruan. Aplikazio batzuek material diamagnetikoak behar dituzte, hala nola [[Erresonantzia magnetiko nuklear|erresonantzia magnetikoa]]. [beharrezko zitazioa] Altzairu herdoilgaitz austenitikoak, ez-magnetikoak izan ohi direnak, pixka bat magnetikoak egin daitezke lana gogortuz. Batzuetan, altzairu austenitikoa tolesten edo ebakitzen bada magnetismoa gerta daiteke altzairu herdoilgaitzaren ertzean zehar, kristal egituren berrantolaketa dela eta.
=== Higadura ===
Higadura itsaskor larriko formari hotzeko soldadura deritzo. Hemen bi gainazal metaliko solda daitezke bata bestearen gainean eta presio astunaren pean mugitzen direnean. Altzairu herdoilgaitzezko helduleku austenitikoak sentiberak dira metal horiekin lan egitean. Bi gainazalak material berekoak direnean, agerian dauden gainazal horiek erraz fusionatu daitezke. Juntura hariztatuak labaindu egin daitezke bi aldeen artean film bat emateko, eta bi metalen fusioa saihesteko. 60 nitronikoak, aleazio selektiboekin eginak, soldatzeko joera txikitzen duela erakutsi du. <ref>{{erreferentzia|izena=British Stainless Steel Association (2001)|izenburua=Galling and Galling Resistance of Stainless Steels|argitaletxea=|url=https://bssa.org.uk/publications.php?id=17|aldizkaria=|zenbakia=SSAS Information Sheet No. 5.60}}</ref>
=== Dentsitatea ===
Altzairu herdoilgaitzaren dentsitatea 7,5 g/cm3-tik 8,0 g/cm3-ra aldatzen da aleazioaren arabera.
== Altzairu motak ==
Altzairu herdolgaitzak 5 taldeetan sailkatzen dira [[Kristal-egitura|egitura kristalinoaren]] arabera.
* Austenitikoa
* Ferritikoa
* Martensitikoa
* Duplex altzairua
* Jalkitzezko gogordura
=== Austenitikoa ===
[[Altzairu herdoilgaitz austenitiko|Altzairu herdoilgaitz austenitikoa]] 5 taldeetatik handiena da, altzairu herdoilgaitzaren ekoizpen osoaren bi heren izanik. Mikroegitura austenitikoa dute, [[Kristal-sistema kubiko|aurpegian zentratutako]] kristal kubikoko egitura dena.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Microstructures in Austenitic Stainless Steels {{!}} Total Materia|url=https://www.totalmateria.com/en-us/articles/microstructures-austenitic-stainless-steels|aldizkaria=www.totalmateria.com|sartze-data=2024-10-17}}</ref> Mikroegitura hori nikela, manganesoa edo nitrogenoa behar adina duen altzairu-aleazioaren bidez lortzen da, tenperatura guztietan, eskualde [[Kriogenia|kriogenikotik]] fusio-punturaino.<ref name=":0" />
=== Ferritikoa ===
[[Altzairu herdoilgaitz ferritiko|Altzairu herdoilgaitz ferritikoek]] mikroegitura ferritiko bat dute eta [[Kristal-sistema kubiko|gorputzean zentratutako kristal kubikoko egitura]] dute. % 10,5 eta % 27 arteko kromo-edukia dute eta oso nikel gutxirekin edo batere gabe. Mikroegitura hori tenperatura guztietan dago, kromoa gehitzen zaielako; beraz, ez dira gai tratamendu termikoaren bidez gogortzeko. Magnetikoak dira.
=== Martensitikoa ===
[[Altzairu herdoilgaitz martensitiko|Altzairu herdoilgaitz martensitikoek]] gorputzean zentratutako kristal-egitura kubikoa dute. Ingeniaritzan erabiltzen den altzairu herdoilgaitza da , altzairu herdoilgaitzeko tresnak egiteko erabiltzen da eta [[Isurpen motel|isurpen motelekiko]] erresistenteak diren altzairu gisa erabiltzen dira. Magnetikoak dira, eta ez dira altzairu herdoilgaitz ferritikoak eta austenitikoak bezain erresistenteak korrosioarekiko, kromo-eduki txikia baitute.<ref>{{erreferentzia|izenburua=Martensitic Stainless Steels|argitaletxea=November 2017|url=worldstainless.org/}}</ref>
=== Duplex ===
Altzairu herdoilgaitz duplexek austenita eta ferrita mikroegitura mistoa dute. Proportzio ideala 50:50 nahastea da, nahiz eta aleazio komertzialek 40:60 erlazioak izan ditzaketen. Altzairu herdoilgaitz austenitikoekin alderatuta, kromo (% 19-32) eta molibdeno (% 5 arte) gehiago eta nikel gutxiago dute.
=== Jalkitzezko gogordura ===
[[Jalkitzezko gogordura|Jalkitzezko gogordurako]] altzairu herdoilgaitza austenitikoen antzeko erresistentzia dute korrosioarekiko. Jalkitzez gogortzeak martensitiko batzuk baino erresistentzia handiagoa izatea eragin dezake. <ref>{{Erreferentzia|izena=Bruno Charles De|abizena=Cooman|izenburua=Lectures on Stainless Steel_9|data=2016|url=http://rgdoi.net/10.13140/RG.2.1.1950.2488|doi=10.13140/RG.2.1.1950.2488|sartze-data=2024-10-24}}</ref>
== Erabilerak ==
Altzairu herdoilgaitza 5 sailetan erabiltzen da bereziki:
[[Etxetresna elektriko|Etxetresna elektrikoak]]: etxetresna elektriko handiak eta etxerako tresna txikiak egiteko.
Automobilgintza: bereziki ihes-hodiak.
Eraikuntza: eraikinak eta hiri-altzariak (fatxadak eta materiala).
Industria: elikagaiak, produktu kimikoak eta petrolioa.
Jantziak: bitxien fabrikazioa (kateak, areteak, etab.).
Korrosioarekiko erresistentzia, propietate higienikoak eta propietate estetikoak direla eta, altzairu herdoilgaitza oso material erakargarria da hainbat eskaera asetzeko,esaterako, medikuntza industriakoak.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* [http://zientzia.net/artikuluak/zergatik-herdoiltzen-da-altzairu-herdoilgaitza/ Zergatik herdoiltzen da altzairu herdoilgaitza? Zientzia.net]{{Apurtutako esteka|date=ekaina 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{eu}}
* [http://www.elhuyar.eus/elhuyar_aldizkaria/pdf/Elhuyar-30-05.pdf Herdoilgaitzak. Elhuyar.com]{{Apurtutako esteka|date=otsaila 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{eu}}
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Altzairuak]]
[[Kategoria:Aleazioak]]
[[Kategoria:Material birziklagarriak]]
[[Kategoria:Eraikuntzako materialak]]
nftpp3d65ujhcz9hugcad7gnrirbw66
Frederick Douglass
0
334640
9975470
9808277
2024-11-20T18:33:26Z
Eliatxo
96586
9975470
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Frederick Douglass''' (c. [[1818]] – [[1895]]eko [[otsailaren 20]]a) Ameriketako Estatu Batuetako [[afro-amerikar]]ren eskubideen aldeko ekintzaile eta idazlea izan zen. Bera ere [[esklabotza|esklabo]] izandakoa, ihes egin eta, [[oratoria]]n trebea [[abolizionismo|abolizio-mugimenduaren]] ekintzaile nagusietako bilakatu zen. [[Emakumeen sufragio]]aren alde ere lan egin zuen. Aldi berean, Ameriketako Estatu Batuetako errepublikaren izaera eta etorkizunari buruzko ekarpen politiko garrantzitsuak egin zituen. Bere bizitza eta lanaren xehetasunak kontatzen dituzten hiru [[autobiografia]] idatzi zituen.
{{bizialdia|1818ko|1895eko|Douglass, Frederick}}
[[Kategoria:Estatubatuarrak]]
[[Kategoria:Afro-amerikar idazleak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako abolizionistak]]
[[Kategoria:Afro-amerikar abolizionistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Esklaboak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako eskubide zibilen aldeko ekintzaileak]]
[[Kategoria:Gaixotasun kardiobaskularrek hildakoak]]
[[Kategoria:Santu anglikanoak]]
83dltevyq7s561zno65e90d4fr4v1i7
Alexandro III.a Errusiakoa
0
338730
9976191
8984773
2024-11-21T11:52:11Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9976191
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Alexandro III.a Errusiakoa''' ([[San Petersburgo]], [[1845]]ko [[martxoaren 10]]a<sup>[[Gregoriotar egutegia|greg.]]</sup>otsailaren 26a<sup>[[juliotar egutegi|jul.]]</sup> – [[San Petersburgo]], [[1894]]ko [[azaroaren 1]]a<sup>[[Gregoriotar egutegia|greg.]]</sup>/urriaren 20a<sup>[[juliotar egutegi|jul.]]</sup>) Errusiako [[tsar]]ra izan zen 1881etik 1894ra. [[Alexandro II.a Errusiakoa|Alexandro II.aren]] eta [[Maria Hesse-Darmstadt]]eko enperatrizaren bigarren semea izan zen. 1865ean ''[[tsarevitx]]'' bihurtu zen, haren anaia zaharrena, ordu arte tsarevitx zena, [[Nikolas Aleksandrovitx Romanov|Nikolas]] Nizan hil ostean, eta [[Maria Feodorovna (Dagmar Danimarkakoa)]] printzesarekin ezkondu zen, anaiaren bidea jarraituz. Bikoteak seme-alabok izan zituen:
* Nikolai Aleksandrovitx, gero [[Nikolas II.a Errusiakoa|Nikolas II.a]] (1868-1918), Errusiako enperadorea, Alixekin ([[Alexandra Fiodorovna Romanova]]), Hesseko printzesarekin (1872-1918) ezkondua.
* [[Alexandro Romanov|Alexandro Aleksandrovitx]] (1869-1870), umetan hila.
* [[Gorka Romanov|Gorka Aleksandrovitx]] (1871-1894), 1894tik 1899ra oinordeko Duke Handia.
* [[Xenia Aleksandrovna Dukesa Handia|Xenia Aleksandrovna]] (1875-1960), Alexandro Mijailovitx Errusiako Duke Handiarekin ezkondua (1866-1933).
* [[Mikel Aleksandrovitx Romanov|Mikel Aleksandrovitx]] (1878-1918), [[Natalia Sheremetievskaia]] [[Brassova]] Kondesarekin ezkondua (1882-1952).
* [[Olga Aleksandrovna]] (1880-1960), Petri Aleksandrovitx Oldenburgoko Printzearekin ezkondua (1924) lehendabizi eta Nikolai Aleksandrovich Kulikovski Koronelarekin bigarren aldiz.
Alexandro III.a 1881ean tronuratu zen, [[Alexandro II.a Errusiakoa|Alexandro II.a]] San Petersburgon hila izan ondoren. Subirano autoritario eta energiaz betea izan zen, Errusiako monarkiaren sistema autokratiko eta absolutista bere horretan gorde zuena.
Europako bigarren jendarmetzat hartua izan zen (lehenengoa, haren aitona Nikolas I.a izan zen), eta bat-batean nefritisak jota hil zen 1894an, 49 urterekin. Hori zela eta, ez zuen astirik izan bere seme [[Nikolas II.a Errusiakoa|Nikolas II.ari]] gobernu mota nolakoa izatea nahi zuen erakusteko. Arazo sozialak konpondu gabe zeuden Errusian eta 1905eko altxamendura eraman zuen egoera hark, baita 1917ko [[Errusiako Iraultza]]<nowiki/>ra ere: horrek [[Romanov dinastia]]ri amaiera jarri zion.
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1845eko|1894ko|Alexandro 03}}
{{Errusiako subiranoak|state=collapsed}}
{{Elhuyar-HPS 2012 | data=2012/12/14}}
[[Kategoria:Errusiako enperadoreak]]
[[Kategoria:Romanov dinastia]]
[[Kategoria:Sanpetersburgotarrak]]
[[Kategoria:Maltako Zaldunak]]
[[Kategoria:Errusiartzea]]
[[Kategoria:Nefritisak hildakoak]]
lu449cgyhpw3fh5mzx1ot6lu2o7da2y
Club de Remo Amigos de La Maruca
0
341953
9975705
8365513
2024-11-20T20:58:14Z
Gartxoak
23317
9975705
wikitext
text/x-wiki
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = #0047AB
| kolore2 = white
| izena = Club de Remo Amigos de La Maruca
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera = [[1975]]
| bazkideak =
| herria = {{banderaikur|Espainia}} [[Santander]], [[Kantabria]]
| koloreak = {{color box|white}} {{color box|#0047AB}} zuria eta urdina
| lehendakaria = ?
| entrenatzailea = ?
| patroia = ?
| trainerua = {{color box|white}} ''San Pedro del Mar''
| txapelketak = '''0''' [[Kontxako Bandera]]<br />'''0''' [[TKE Liga]]<br />'''0''' [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]]<br />'''0''' [[Kantabriako Traineru Txapelketa|Kantabriako Txapelketa]]
| kontxa = ez
| liga = ez
| aurten =
| webgunea =
}}
'''Club de Remo Amigos de La Maruca''' [[Santander]]ko arraun elkarte bat da. 1975. urtean sortu zen ''Sociedad Cultural y Recreativa Amigos de La Maruca'' elkartearen barneko arraunaren atala da.
Santaderko [[La Maruca]] hondartzak izen ematen dio.
== Historia ==
1975. urtean sortu zen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=LA MARUCA|url=https://traineras.es/clubes/130|aldizkaria=traineras.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref> eta hurrengo urtean hasi zen lehiatzen ontzi txikietan. 1992an Arraun eskola inauguratu zuen eta bertan egindako lanari esker 1998an trainerua atera ahal izan zuen. Denboraldi honetan 10 estropadatik gora jokatu zuen, emaitzarik onena [[Castro Urdialesko Bandera|Castro Urdialesko]] laugarren postua izan zuelarik. 1999 eta 2000 urteetan ere trainerua atera zuen, eta [[La Maruca Bandera|etxeko bandera]] hasi zen jokatzen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bandera de la Maruca|url=https://traineras.es/banderas/148|aldizkaria=traineras.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
2001ean arraunlari eskasia zela eta [[Club de Remo Ciudad de Santander|Ciudad de Santanderrekin]] bat egin zuen eta elkarrekin egon ziren bi denboraldietan emaitza onak eskuratu zituzten. 2003tik aurrera arraunlariak utzi izan dizkio Ciudad de Santanderri, baina trainerua haren izenean bakarrik egon da.
2008an La Marucak berriro trainerua osatu zuen eta [[KAE Liga|KAE Ligako bigarren mailan]] aritu zen. Laugarren egin zuen ligan eta ezin izan zuen lehen mailarako play-offa jokatu<ref>{{Erreferentzia|izenburua=ARC2|url=https://traineras.es/ligas/11?sel=2008|aldizkaria=traineras.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Ordutik ez du berriz trainerurik ateratzerik lortu.
== Palmaresa ==
Garaipen guztiak Ciudad de Santanderrekin batera lorturikoak dira.
* [[Santanderko Bandera]] (1): 2001.
* [[Sotileza Bandera]] (1): 2001.
* [[Astilleroko Bandera]] (1): 2001.
* [[La Marucaren Bandera]] (2): 2001 eta 2002.
* [[Santoñako Bandera]] (1): 2001.
* [[PRC Bandera]] (1): 2001.
* [[Urumeako Bandera|Ur Kirolak Bandera]] (1): 2002.
* [[Espainiako Batel Txapelketa]] (0): hirugarrena 2002an.
== Denboraldiak ==
{| class="wikitable"
|-
! Urtea !! Liga
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2008 || KAE 2 Liga, 4.a
|}
== Kanpo estekak ==
* {{es}} [https://web.archive.org/web/20130418101722/http://www.amigosdelamaruca.com/ Webgune ofiziala]
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Kantabriako arraun taldeak|M]]
[[Kategoria:Santanderko kirola|M]]
4ed393fifypza9psz2jf90nliubphpu
9975706
9975705
2024-11-20T20:59:00Z
Gartxoak
23317
/* Kanpo estekak */
9975706
wikitext
text/x-wiki
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = #0047AB
| kolore2 = white
| izena = Club de Remo Amigos de La Maruca
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera = [[1975]]
| bazkideak =
| herria = {{banderaikur|Espainia}} [[Santander]], [[Kantabria]]
| koloreak = {{color box|white}} {{color box|#0047AB}} zuria eta urdina
| lehendakaria = ?
| entrenatzailea = ?
| patroia = ?
| trainerua = {{color box|white}} ''San Pedro del Mar''
| txapelketak = '''0''' [[Kontxako Bandera]]<br />'''0''' [[TKE Liga]]<br />'''0''' [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]]<br />'''0''' [[Kantabriako Traineru Txapelketa|Kantabriako Txapelketa]]
| kontxa = ez
| liga = ez
| aurten =
| webgunea =
}}
'''Club de Remo Amigos de La Maruca''' [[Santander]]ko arraun elkarte bat da. 1975. urtean sortu zen ''Sociedad Cultural y Recreativa Amigos de La Maruca'' elkartearen barneko arraunaren atala da.
Santaderko [[La Maruca]] hondartzak izen ematen dio.
== Historia ==
1975. urtean sortu zen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=LA MARUCA|url=https://traineras.es/clubes/130|aldizkaria=traineras.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref> eta hurrengo urtean hasi zen lehiatzen ontzi txikietan. 1992an Arraun eskola inauguratu zuen eta bertan egindako lanari esker 1998an trainerua atera ahal izan zuen. Denboraldi honetan 10 estropadatik gora jokatu zuen, emaitzarik onena [[Castro Urdialesko Bandera|Castro Urdialesko]] laugarren postua izan zuelarik. 1999 eta 2000 urteetan ere trainerua atera zuen, eta [[La Maruca Bandera|etxeko bandera]] hasi zen jokatzen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bandera de la Maruca|url=https://traineras.es/banderas/148|aldizkaria=traineras.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
2001ean arraunlari eskasia zela eta [[Club de Remo Ciudad de Santander|Ciudad de Santanderrekin]] bat egin zuen eta elkarrekin egon ziren bi denboraldietan emaitza onak eskuratu zituzten. 2003tik aurrera arraunlariak utzi izan dizkio Ciudad de Santanderri, baina trainerua haren izenean bakarrik egon da.
2008an La Marucak berriro trainerua osatu zuen eta [[KAE Liga|KAE Ligako bigarren mailan]] aritu zen. Laugarren egin zuen ligan eta ezin izan zuen lehen mailarako play-offa jokatu<ref>{{Erreferentzia|izenburua=ARC2|url=https://traineras.es/ligas/11?sel=2008|aldizkaria=traineras.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Ordutik ez du berriz trainerurik ateratzerik lortu.
== Palmaresa ==
Garaipen guztiak Ciudad de Santanderrekin batera lorturikoak dira.
* [[Santanderko Bandera]] (1): 2001.
* [[Sotileza Bandera]] (1): 2001.
* [[Astilleroko Bandera]] (1): 2001.
* [[La Marucaren Bandera]] (2): 2001 eta 2002.
* [[Santoñako Bandera]] (1): 2001.
* [[PRC Bandera]] (1): 2001.
* [[Urumeako Bandera|Ur Kirolak Bandera]] (1): 2002.
* [[Espainiako Batel Txapelketa]] (0): hirugarrena 2002an.
== Denboraldiak ==
{| class="wikitable"
|-
! Urtea !! Liga
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2008 || KAE 2 Liga, 4.a
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* {{es}} [https://web.archive.org/web/20130418101722/http://www.amigosdelamaruca.com/ Webgune ofiziala]
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Kantabriako arraun taldeak|M]]
[[Kategoria:Santanderko kirola|M]]
9rac6ciae2acf57ii2k0qbiq0mu2vff
Lankide eztabaida:Ketxus
3
374569
9974677
9947639
2024-11-20T12:50:03Z
Ketxus
41163
/* Hegel */ Erantzun
9974677
wikitext
text/x-wiki
{{ongietorria}} --[[Lankide:EnzaiBot|EnzaiBot]] ([[Lankide eztabaida:EnzaiBot|eztabaida]]) 17:08, 20 urtarrila 2013 (UTC)
== ''XX. mendeko poesia kaierak: Joxe Azurmendi'' ==
Kaixo, Ketxus. Eskertzekoa da egiten ari zaren lana, eta ez da nire nahia lan hori trabatzea, laguntzea baizik.
[https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=XX._mendeko_poesia_kaierak:_Joxe_Azurmendi&diff=3584800&oldid=3584797 Artikulu horretatik ezabatu nuen eduki hori] kentzeko arrazoi nagusia hauxe da: testu horren tonua ez dela entziklopedia bateko artikulu bati dagokiona, iruzkin pertsonal bati dagokiona baizik. Izan ere, tonu pertsonal hori egokia da liburuaren sarreran jartzeko (jarrita zegoen tokian, alegia), baina ez entziklopedia artikulu baterako.
Gero, gainera, egile eskubideen babesa duen tamaina horretako testu bat ezin da besterik gabe kopiatu (zatitxo bat bai, iturria aipatuta); bigarren mailako arazoa da hori, baina wikipedia guztietan irizpide hori erabiltzen da, eta konturatzen badira besterik gabe ezabatuko dizute (lasai, hala ere: erdal wikipedietan ez dut askorik parte hartzen, euskal wikipedian boluntario aritzeak nire astialditik aski denbora kentzen baitit, eta ez naiz aztertzen hasiko ea egile eskubideek babestutako zer edo zer txertatu duzun).
Egile eskubideen arazo hori saihesteko, bi bide daude:
# Testua moldatzea, beste iturri batzuk ere erabiliz edo bestelako idazketa bat emanez.
# Testuaren egile eskubideak dituenari baimen idatzia eman dezala eskatzea, eta baimen hori argitaratu eta gero testua hona kopiatzea.
Beste zer edo zertan laguntzerik baldin badut, gustura egingo dut. Ondo izan. --[[Lankide:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]] [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|18px|link=Lankide eztabaida:Xabier_Armendaritz]] 2013-02-21, 23:04 ([[Eguzki ordu|Eguzk.]])
== Sinadura ==
Txikikeria bat: wikilariren baten edo artikulu baten eztabaida orrian idaztean, mezuaren bukaeran [[Laguntza:Sinadura|sinadura jarri behar da]]. Ez du berebiziko garrantzirik, orriaren historian ageri direlako datu horiek, baina horrela argiago geratzen da nork eta noiz idatzi duen, eta eztabaidaren jarraipena errazago egiten da. --[[Lankide:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]] [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|18px|link=Lankide eztabaida:Xabier_Armendaritz]] 2013-02-21, 23:09 ([[Eguzki ordu|Eguzk.]])
== «Bibliografia» atala non jarri, artikuluetan ==
Ikusi dut hainbat artikulu «Bibliografia» atalarekin osatzen ari zarela. Dudarik gabe, aberasgarria da hori artikulu horietarako, baina atal horren kokalekua «Kanpo loturak» atalaren atzetik doa. Izan ere, artikuluaren edukia osatzeko edukien artean, lehendabizi zuzeneko iturriak aipatzen dira («Erreferentziak»); ondoren, euskal wikipediaren barruan informazio osagarria dakarten artikuluak («Ikus, gainera»); ondoren, Wikipediatik kanpo baina Internet bidez eskuragarri dauden informazio iturri osagarriak («Kanpo loturak»); eta, azkenik, artikulurako iturri izan ez diren, Interneten eskuragarri ez dauden baina artikulurako informazio osagarri garrantzitsua duten iturriak («Bibliografia»).
Ondo izan. --[[Lankide:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]] [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|18px|link=Lankide eztabaida:Xabier_Armendaritz]] 2013-03-24, 22:51 ([[Eguzki ordu|Eguzk.]])
== Barkamena, kondena, tortura ==
Kaixo, Ketxus. Aurreko edukia webgune batetik hartutakoa delako ezabatu nuen. Wikipedian sartzen duzun edukia askea izan behar da, zuk egina edo beste batena baina aurrekoak zuen egile eskubiderik gabe. - --[[Lankide:Joxemai|Joxemai]]; <small>[[Lankide eztabaida:Joxemai|(erantzunak)]]</small> 12:04, 10 ekaina 2013 (UTC)
:Barka, horrela izan bada. Mea culpa, ezabatu behar ez nuen edukia ere ezabatu badut. Berreskuratu al duzu eduki zati hori? - --[[Lankide:Joxemai|Joxemai]]; <small>[[Lankide eztabaida:Joxemai|(erantzunak)]]</small> 14:38, 10 ekaina 2013 (UTC)
== Egile eskubideak ==
Kaixo, Ketxus. ''[[Volksgeist. Herri gogoa]]'' artikulura egile eskubideek babestutako [http://www.elkarargitaletxea.com/liburuak/default.cfm?atala=artikulua_ikusi&hizkuntza=1&id_produktua=G81.118006 web orri honetatik] edukia kopiatu duzunez, eduki hori ezabatu behar izan dut artikulutik. Mesedez, ez kopiatu testurik Wikipediara, salbu eta testuak lizentzia librea badu. [[Egile_eskubideak#Gehitu_dezaket_beste_toki_bateko_edukia_Wikipedian.3F|Hemen]] aurkituko duzu Wikipediara edukia kopiatzeko onartutako lizentzia libreen azalpena. --[[Lankide:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]] [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|18px|link=Lankide eztabaida:Xabier_Armendaritz]] 2014-03-12, 19:30 ([[UTC]])
== Azurmendi copyvio ==
Kaixo, Ketxus. Etzazu gaizki hartu ipinitako oharra. Eztabaida orrian bertan azaltzen duzunez edukia (edo horren zati handiak) Lapiko Kritikoaren webgunetik hartutakoak dira, neronek atzo bertan egiaztatu nuenez. Eduki hori cc-by-sa-nd lizentziapean dago (dolarra ezabatuta). Eta kontua da Wikipediak public domain, cc-by edo cc-by-sa edukiak bakarrik onartzen dituela edukiak kanpotik ekartzen direnean. Irtenbide moduan, zuek aritzen zareten webgune horretako artikulu horretan bertan lizentzia berezia jartzea (cc-by edo cc-by-sa) edo artikulua birmoldatzea liteke, oso osorik kopiatuta dauden esaldiak berreginez beste hitzekin (niri errazagoa iruditzan zait lehenengoa, baina hori zuen esku dago). Nik nere aldetik ez dut artikulua ezabatzeko asmorik, baina oharra hor egon behar da, edukia dagoen bezala egile eskubideen urraketa delako. Imajinatu batek Azurmendiren artikuluarekin liburuska bat egiten duela eta saltzen hasten dela, zuek salaketa jarriko zenukete eduki horrekin ezin baita diturik irabazi eta beste alde batetik Wikipedian jartzen du baietz, bere edukiarekin dirua irabaz daitekeela. Ulertuko duzulakoan. Mesedez, hemendik aurrera mezuak artikuluaren eztabaida orrian jarri. - --[[Lankide:Joxemai|Joxemai]]; <small>[[Lankide eztabaida:Joxemai|(erantzunak)]]</small> 07:15, 30 apirila 2014 (UTC)
:Kaixo, Ketxus. [[Eztabaida:Joxe_Azurmendi|artikuluaren eztabaida orrian]] idatzi dizkizut azalpen batzuk. Laguntza behar izanez gero, galdetu lasai. Ondo izan. --[[Lankide:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]] [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|18px|link=Lankide eztabaida:Xabier_Armendaritz]] 2014-04-30, 09:05 ([[UTC]])
[[Lankide eztabaida:Joxemai|Joxemai]] lankideari edo [[Lankide:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]] lankideari mezua bidaltzeko, sakatu aurreko bi loturetako batean eta ezker aldean "bidali mezu elektronikoa erabiltzaile honi" loturan sakatu dezakezu. - --[[Lankide:Joxemai|Joxemai]]; <small>[[Lankide eztabaida:Joxemai|(erantzunak)]]</small> 11:37, 30 apirila 2014 (UTC)
:: Lortu dut, eskerrik asko. [[Ketxus]]
== Ernest Renan, wikiesanak ==
Aupa, Ketxus. Dagoeneko eskatu dut ezabatzeko, Wikimediaren proiektu guztietan (wikipediak, Wikiiturriak, Wikiesanak...) funtzionatzen duen {{tx|delete}} txantiloia erabiliz.
Hurrena konturatzen bazara orriaren izena gaizki jarri duzula, egokiena da orriaren goialdean, eskuinean ageri den «Gehiago» aukeran klikatzea, eta ondoren «Mugitu» hautatzea. Horrela, orri horri izena aldatu ahalko diozu. Ondo izan. --[[Lankide:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]] [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|18px|link=Lankide eztabaida:Xabier_Armendaritz]] 2014-11-28, 15:47 ([[UTC]])
== Joxe Azurmendi ==
Kaixo. Wikipedia entziklopedia askea izateak ez du esan nahi edonork edozer egin dezakeenik. Zure ekarpenak Joxe Azurmendiren lanak dagokien artikuluetan txertatzera mugatzen dira gehienbat, [https://en.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Spam#Citation_spam spam]-tzat hartu behar den horretara. Zure ekarpenek aberasgarriagoak eta zabalagoak izaten jarraitzen badute, blokeoa kontsideratu beharko dut. - --[[Lankide:Joxemai|Joxemai]]; <small>[[Lankide eztabaida:Joxemai|(erantzunak)]]</small> 13:00, 23 maiatza 2016 (UTC)
== Spama? ==
Sentitzen dut nire ekarpenak eskasak iruditzen bazaizkizu, nire adimenak ez du gehiagorako ematen. Baina tira, edozer egiten dudala esatea gehitxo iruditzen zait. Arrazoi duzu, dagokion artikuluetan erreferentziak ipintzen aritu naiz justu liburu hori lantzen ari naizelako eta hainbat artikulutan euskarazko bibliografiarik ez dagoelako. Nik ezagutzen dudana ipintzen dut (eta ez edozer) zuri spama irudituagatik, hobe genuke euskarazko wikipedian jende gehiagok erreferentziak gehituko balituzte. Bestalde, ekarpen "zabalagoa" egitekotan ere banengoen liburu horri buruz artikulua sortuz, baina aurretik berriro irakurri eta landu egin beharko nuke. Eta irakurriko dut eta landuko dut. Baina artikulua sortzeko gogoak kendu dizkidazu, baita euskarazko wikipedian parte hartzekoa ere. Ondo izan! ([[Lankide:Ketxus|Ketxus]] ([[Lankide eztabaida:Ketxus|eztabaida]]) 19:56, 23 maiatza 2016 (UTC))
== ''Ikusgela - Joxe Azurmendi'' ==
Kaixo, Ketxus. Nire eztabaida orrian utzitako oharrari erantzunez, pentsatu dut arrazoia duzula, eta gaur-gaurkoz hobe dela Txillardegiren bideoa hor ez jartzea. Kendu dut dagoeneko. Abenduan Azurmendiren bideoa aterako da, eta hor ikusiko dugu ea biak uztartzea komeni den, edo ez. Besarkada bat.
- --[[Lankide:Demonocrazy|Demonocrazy]]; <small>[[Lankide eztabaida:Demonocrazy|(erantzunak)]]</small> 14:30, 9 azaroak 2023 (UTC)
== Hegel ==
Kaixo! Lortzen baduzu [[Georg Wilhelm Friedrich Hegel]] artikuluak 30.000 byte baino gehiago izatea, [[Wikiproiektu:Wikipedia guztiek izan beharreko 1.000 artikuluen zerrenda]] proiektuan asko lagunduko duzu! [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 21:28, 22 urria 2024 (CEST)
:Zaila ikusten dut. Nire ekarpena Hegelen liburu konkretu batean zentratua da eta ez naiz muga horretara iritsiko, gaur-gaurkoz. [[Lankide:Ketxus|Ketxus]] ([[Lankide eztabaida:Ketxus|eztabaida]]) 21:32, 22 urria 2024 (CEST)
::Egina [[Lankide:Ketxus|Ketxus]] ([[Lankide eztabaida:Ketxus|eztabaida]]) 13:50, 20 azaroa 2024 (CET)
dt3l19eof4vnhn3hvmp6i1yutw54pg6
Atochako sarraskia
0
385138
9976000
9974368
2024-11-21T08:47:30Z
Luistxo
1519
9976000
wikitext
text/x-wiki
{{Infotaula
| above = Atocha kaleko sarraskia
| abovestyle = background-color:lightblue;
| image = [[Fitxategi:HomenajeMatanzaAtocha.jpg|230px]]
| caption = Omenaldirako eginiko irudia
| label1 = Lekua
| data1 =[[Madril]]<br />
| label2 = Data
| data2 = [[1977]]ko [[urtarrilaren 24]]a
| label3 = Eraso mota
| data3 = Atentatu terrorista
| label4 = Nola
| data4 = Tiroketa
| label5 = Heriotzak/Zaurituak
| data5 = 3/4
| label6 = Egileak
| data6 = Fuerza Nueva inguruko eskuin muturra
}}
{{beste erabilpenak|1977ko hilketari|2004ko eraso jihadistak|2004ko martxoaren 11ko atentatuak}}
'''Atochako sarraskia''' [[1977]]ko [[urtarrilaren 24]]ko gauerdian [[Madril]]en ([[Espainia]]) eskuin muturreko erradikalek (terrorismo tardofrankista) egindako atentatu terrorista izan zen. Bost sindikalista hil zituzten, eta [[Francisco Franco]] diktadorea hil ondorengo [[Espainiako trantsizioa]] markatu zuen.
Ultraeskuindar talde armatu bat Atocha kaleko 55. zenbakian zegoen [[Langile Komisioak]] (Comisiones Obreras, CC.OO.) eta [[Espainiako Alderdi Komunista]] (Partido Comunista de España, PCE) erakundeen lan-zuzenbide abokatuen bulegoan sartu eta tiro egin zieten bertan aurkitzen ziren guztiei. Bost pertsona akabatu eta beste lau zauritu zituzten.
[[1980]]ko [[martxoaren 4]]an eman zuen epaia erregimen frankistaren garaiko Ordena Publikoaren Auzitegiak (Tribunal de Orden Público, TOP). Epaimahaiaren aburuz, [[Francisco Albadalejo]] (Madrilgo Garraio Pribatuaren [[Sindikatu Bertikal|Sindikatu Bertikaleko]] idazkaria eta [[Falange Española de las JONS]] alderdiari estu lotua zegoena), [[José Fernández Cerrá]], [[Carlos García Juliá]] eta [[Leocadio Jiménez Caravaca|Leocadio Jiménez Caravacak]] Espainian jarduten zuen aktibista talde ideologiko bat osatzen zuten, ideologia politiko erradikala eta totalitarioa defendatu eta aldaketa instituzionalarekin desadostasuna adierazten zuena. José Fernández Cerrá eta Carlos García Juliá 193 urteko kartzela-zigorrera kondenatuak izan ziren; bestalde, Francisco Albadalejok 73 urteko kartzela-zigorra jaso zuen.
[[1984]]ko martxoan, ''II Messaggero'' egunkari italiarrak Italiako neofaxistak izan zirela Atochako sarraskian adierazi zuen. [[1990]]ean argitaratutako txosten batek teoria hori indartu zuen. Txosten horrek, Carlo Cicuttinik, neofaxista italiarra eta Gladio erakundearen (CIAk zuzendutako ezkutuko sare antikomunista) gertukoa zenak, sarraskian parte hartu zuela azaldu zuen. [[1972]]an, Vincenzo Vinciguerraren laguntzarekin Peteanoren aurka egindako bonbardaketaren ondoren, ihes egin zuen [[Espainia]]ra eta bertako naziotasuna hartu zuen.
Gaur egun, [[Madrilgo Erkidegoa|Madrilgo Erkidegoko]] 23 herrik dituzte Atochako biktimak gogoratzen dituzten hainbat plaza eta kale.
== Atentatua ==
Itxuraz, terroristak [[Joaquín Navarro Fernández|Joaquin Navarroren]] bila zebiltzan. Navarro, Madrilgo garraioen [[Langile Komisioak]] sindikatuko idazkari nagusia izateaz gainera, hainbat grebetara deitu zuen, garraio sektoreko mafia frankista delakoa ahulduz. Hala eta guztiz ere, ez zuten Navarro aurkitu, atentatua baino zerbait lehenago irten baitzen. Tinbrea jo ondoren, 22:30 eta 22:45 bitartean, terroristek bertan aurkitzen ziren guztiei tirokatu zieten. Haiekin, hirugarren pertsona bat ere bazihoan, telefono-hariak mozteaz eta bulegoa arakatzeaz arduratu zena, hain zuzen ere. Gau berean, hutsik aurkitzen zen [[UGT]] sindikatuko bulegoa ere asaldatu zuten.
=== Hilak eta zaurituak ===
Tiroketaren ondorioz, lan-zuzenbideko hiru abokatu hil zituzten: [[Enrique Valdevira Ibáñez|Enrique Valdevira Ibáñez,]] [[Luis Javier Benavides Orgaz]] eta [[Francisco Javier Sauquillo Pérez del Arco]]. Gainera, zuzenbide ikasle ziren [[Serafín Holgado de Antonio]] eta [[Ángel Rodríguez Leal]] administratiboa ere erail zituzten, eta larriki zauritu zituzten [[Miguel Sarabia Gil]], [[Alejandro Ruiz-Huerta Carbonell]], [[Luis Ramos Pardo]] eta Javier Sauquilloren emaztea zen [[Dolores González Ruiz]]<ref>{{es}} http://elpais.com/diario/1984/03/25/espana/449017212_850215.html</ref>.
=== Hiltzaileak ===
Epaiketan kondena jaso zuten egileak izan ziren, [[Francisco Albadalejo]], [[José Fernández Cerrá]] eta [[Carlos García Juliá]].
[[Fitxategi:Calle Atocha.jpg|thumb|300px|eskuinera|Atocha kalea, [[Madril]]]]
== PCE alderdiaren legeztatzea ==
[[Espainiako Alderdi Komunista|PCE]] alderdia legez kanpokoa izaten jarraitzen zuen. [[Espainiako Alderdi Komunista|Alderdi Komunistaren]] idazkari nagusia, Santiago Carrillo, erberstetik itzuli zen [[1976]]ko otsailean. [[Espainia]]ko bizitza publikotik ezkutatzen bazen ere, [[Espainiako Alderdi Komunista|PCE]] alderdiaren onarpena eta legeztatzea sustatzeko agertu zen.
Atentatuaren aurreko bi egunetan, ezkerreko mugimenduari lotutako beste bi hildako izan ziren. Lehenengoa, [[Espainia]]ko zerbitzu sekretuek gerra zikinerako [[1975]]etik [[1982]]ra artean erabili zuten [[Batallón Vasco Español]]en (BVE) eskutik gertatu zen; bigarrena, lehenengoaren heriotzaren ondorengo protestan poliziak gertuegi jaurti zuen ke-poto baten ondorioz hil zen. Hori guztia zela eta, trantsizio politikoa ezegonkortuko zuen erantzun bortitz baten beldur ziren.
Biktimen ehorzketara ehun mila pertsona baino gehiago iritsi ziren. [[Francisco Franco]] diktadorea hil ondorengo ezkerraren lehen manifestaldi jendetsua izan zen eta, gorabeherarik gabe igaro zen. Ondorengo egunetan, greba garrantzitsuak eta elkartasun ekintzak egin ziren herrialde osoan, eta greba orokor bat ere bai. Paradoxa bitxi bat bazirudien arren, elkartasun ekitaldi hauetan, estatuaren segurtasun-indarrek debekatutako alderdiko kideak babesten zituzten, neurri handi batean. Are gehiago, alderdia legeztatzeko une erabakigarri gisa jotzen zuten batzuek.
Apirilean, atentatua eta hiru hilabete geroago, alderdiaren legeztatzea formalizatu egin zen, Larunbat Santu Gorria gisa ezagutzen den egunean. Horrela, oporretan zeudenez gero, alderdi politikoaren eta militarraren oposizioa arindu nahi izan zuten. Otsailean, [[Adolfo Suárez]]en gobernua hasia zen, jada, [[Espainiako Langile Alderdi Sozialista|PSOE]] eta [[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJ]] bezalako alderdiak legeztatzen.
Atochako sarraskia, beharbada, ordurarte jazotako gertaera bortitzetatik gogorrena izan zen. [[Espainia]]ren aldaketa sozio-politikoa arriskuan jarri zuen, [[Euskadi Ta Askatasuna|ETA]] euskal alderdi terroristaren ([[1977]]an gertatutako 28 heriotzen erantzulea), [[GRAPO]] alderdi maoistaren (hilabete horretan, bi guardia zibilen eta polizia eta polizia nazional baten heriotzen erantzulea) eta MPAIAC (Kanariar Uhartediaren Autodeterminazioaren eta Independentziaren aldeko Mugimendua) erakundearen atentatuekin. Ekainean, diktadura frankista ondorengo lehen hauteskunde orokor eta demokratikoak izan ziren. Ezinegon handia zegoen gizarte eta politika alorrean, jende askori gogora etortzen baitzitzaion [[Espainiako Bigarren Errepublika|Bigarren Errepublikaren]] aldarrikapena [[1931]]n.
== Atxiloketa polemikoak ==
Hiltzaileek, justiziaren babesa izango zutelakoan, ez zuten [[Madril]]etik ihes egiteko ahaleginik egin. Ez zekiten, ordea, gobernuarentzat lehentasuna haiek harrapatzea zela. Modu horretan, erregimenak herritarren konfiantza irabaziko zuen.
Berehala, Polizia Armatuak atxilotu zituen José Fernández Cerrá, Carlos García Juliá eta Fernando Lerdo de Tejada. Atentatuaren autoretza materiala leporatzen zitzaien. Horiekin batera, Francisco Albadalejo Corredera (garraio sindikatu bertikalaren idazkari probintziala eta garraio sektoreko mafia frankistari estuki lotua zegoena) ere atxilotu zuten. Azken horri, atentatuaren autoretza intelektuala leporatu zioten. Horiez gain, Leocadio Jiménez Caravaca eta Simón Ramón Fernández Palacios, [[Dibisio Urdina|Dibisio Urdineko]] beteranoak, armaz hornitzeagatik, eta Gloria Herguedas, konplize izategatik atxilotu zituzten. Epaiketan zehar, ultraeskuindarreko buruzagi entzutetsuak deituak izan ziren, hala nola, [[Blas Piñar]] eta Mariano Sánchez Covisa. Hala eta guztiz ere, polizia-agenteek horiek harrapatzeagatik eskaintzen zuten saria gaitzetsi zuten<ref>{{es}}http://www.elmundo.es/cronica/2002/327/1011609777.html</ref>.
Zalantza eta eztabaida handiak izan ziren erantzukizun handiagoa izango lukeen norbait egongo zelaren inguruan. Hala ere, [[Espainiako Auzitegi Nazionala|Auzitegi Nazionaleko]] epaileak, Rafael Gómez Chaparro, uko egin zuen aurrez esandako auzipetuetatik haratago ikertzeari.
[[Aste Santua]] zela eta Gómez Chaparro epaile berak baimen berezi bat eman zion Lerdo de Tejadari, epaiketa hasi baino egun batzuk lehenago. Honek, egoeraz baliatuz, ihes egiteko aprobetxatu zuen, eta oraindik ere desagertuta jarraitzen du, bere delituak [[1997]]an preskribatu bazuen ere. Gertakari horrek, luze iraun zuten zalantzak argitzea lagundu zuen.
Simón Ramón Fernández Palacios, [[1979]]ko [[urtarrilaren 23]]an hil zen. Gaizkile gehienak, Fuerza Nueva (FN) eta antzeko beste eskuin erradikaleko pentsamoldeak biltzen zituen erakundeen gertukoak ziren.
[[Espainiako Auzitegi Nazionala|Auzitegi Nazionalak]], guztira, 464 urtetara kondenatu zituen akusatuak. José Fernández Cerdá eta Carlos García Juliá berrehuna urtera kondenatuak izan ziren; 63 urtetara Francisco Albadalejo Corredero (kartzelan hil zen [[1985]]ean); 4 urtetara Leocadio Jiménez Caravaca ([[1985]]ean hil zen laringeko minbiziaz) eta Gloria Herguedas Herrandok urte bat igaro zuen espetxean.
Atentatuan zauritua izan zenetako batek, Miguel Ángel Sarabiak, ondorengo hau zioen, [[2005]]ean, prozesuaren inguruan:
{{aipu|''Aunque ahora parezca poca cosa, el juicio de los asesinos de Atocha, en 1980 -pese a la arrogancia de los acusados, con camisa azul y muchos asistentes, también de uniforme-, fue la primera vez que la extrema derecha fue sentada en el banquillo, juzgada y condenada''}}
Hamalau urte ondoren, García Juliák ihes egin zuen, baldintzapeko askatasuna eman zatzaionean, oraindik, 10 urteko kondena betetzeko zuela. Bi urte ondoren, [[Bolivia]]n atxilotu zuten, oraingo honetan, droga-trafikoarengatik. Oraindik espetxean jarraitzen du, [[Espainia]]ko aginte judizialak bere estraditatzea eskatu duelarik. Fernández Cerrák kartzelan 15 urte igaro ondoren, aske utzi zuten. Batzuek segurtasun enpresa batentzat lanean kokatzen dute.
Jaime Sartorius, akusazio partikularraren abokatuak, urte batzuk geroago, honako hau adierazi zuen:
{{aipu|''Faltan las cabezas pensantes. No nos dejaron investigar. Para nosotros, las investigaciones apuntaban hacia los servicios secretos, pero sólo apuntaban. Con esto no quiero decir nada.''}}
[[Italia]]ko Lehen Ministro [[Giulio Andreotti]]k, [[1990]]ean, Gladio Operazioa ezagutzera eman ondoren, [[Italia]]ko zerbitzu sekretuak (CESIS) jakinarazi zuen Carlo Cicuttinik Atochako sarraskian parte hartu zuela.
[[2002]]ko [[urtarrilaren 11]]n, ministro-kontseiluak Peñaforteko San Raimundo Ordenaren Gurutze Gorena eman zien hiru abokatuei eta zuzenbide ikasleari; Ángel Rodríguez Leal administratiboari, ostera, Peñaforteko San Raimundo Ordenaren Gurutzea eman zitzaion. Sari hau, Espainiako Justiziak ematen duen bereizketa gorenena da eta justiziaren zerbitzura aritu diren artean, meritu profesional eta gizatiar propioarengatik nabarmentzen direnei saritzea du helburu.
[[2005]]eko azaroan, Luis Ramos hil zen, atentatuan zauritutako abokatuetako bat. Bere senide eta adiskideak, eta Atochako Abokatuen Fundazioak omenaldia egin zioten [[2006]]ko [[azaroaren 14]]an, [[Madril]]go Ateneoan. Omenaldiaren lema gisa, Paul Eluarden esaldia erabili zuten:
{{aipu|''Si el eco de su voz se debilita, pereceremos.''<ref>{{es}}http://elpais.com/diario/2005/01/25/madrid/1106655869_850215.html</ref>}}
== Filmografia ==
Egun horietako gertakariak zinemara egokitu ziren [[1978]]an, [[Juan Antonio Bardem]] zuzendariaren ''Siete días de enero'' filmean.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Atochako sarraskia]]
[[Kategoria:1977 politikan]]
[[Kategoria:1977ko hilketak]]
0ih99wq0cu7hmtxi2xvdapipo7d2m6m
Lankide eztabaida:Theklan/2011ko abendua
3
393172
9974806
3848174
2024-11-20T14:09:43Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2011ko abendua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2011ko abendua]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
3848174
wikitext
text/x-wiki
== Durangorako materiala ==
Iepe! Badaezpada, zerrendatxo bat egiten ari naiz [[Lankide:Unai Fdz. de Betoño/Durango|hemen]], norbaitek ez badaki zeri buruz idatzi. Gehitu ezazu nahi duzuna! --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 12:32, 2 Abendua 2011 (UTC)
== Irumugarrieta ==
[[Irumugarrieta]] artikuluko argazkiko ikuspegia Malloetako [[Intzako dorrea|Irumugarrietakoa]] da, ez Basaburualdekoa. Argazkia kenduz gero plantilla "zulo" batekin geratzen da eta kasu hauetan ez dakit zer egiten den. Aldatzeko argazki librerik ere ez dut topatu.
--[[Lankide:Artsuaga|Artsuaga]] 11:03, 13 Abendua 2011 (UTC)
== Euskal ponte-izenak ==
Epa! Atzo txokoan idatzi ondoren, pentsatzen ibili nintzen (noizbehinka pentsatzea ondo datorkit, karkar) eta Euskaltzaindiaren Onomastika Batzordeak [http://www.euskaltzaindia.net/eoda/pertsonaizenak euskal pertsona-izenei buruzko informazioa] argitaratu duela gogoratu nuen (gainera, Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten mendean argitaratua). Agian bot bat erabiliz, artikulu batzuk sor daitezke.
Badakit batzuk nahiko laburrak dira (adibidez, [http://www.euskaltzaindia.net/index.php?option=com_eoda&Itemid=469&lang=eu&testua=ABESTI&view=izenak Abesti]), baina beste batzuek lerro batzuk badituzte ([http://www.euskaltzaindia.net/index.php?option=com_eoda&Itemid=469&lang=eu&testua=ADELA&view=izenak Adela] adibidez). Txikiegiak direnak baztertzeko modu errazarik al dago? Artikuluen egitura erdi-prestaturik dugu: {{tx|Pertsona izen infotaula}}, [[:Kategoria:Euskal pertsona-izenak]], eta izena duten biografiak zerrendatzeko ([[:Berezi:PrefixIndex/]]).
Horrelako eskarietan esperientzia duen bakarra zarenez, zuregana jotzen dut. Ideia bat besterik ez da, ze uste duzu? Ah, eta barkatu txapa, txo! --[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] 18:33, 20 Abendua 2011 (UTC)
:Hara! ez nintzen konturatu. Arazo teknikoa konpondu daiteke ("saltzeatzen" ala datuak eskuz sartuz) baina lizentziarena ez. Pena da. Eskerrik asko azalpenagatik. --[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] 18:18, 21 abendua 2011 (UTC)
== Kategoria batzuen ezabatzea ==
Iepe! Ezabatzen ari naizenek "ezabatu" mezua zuten, eta hutsik zeuden. Bukatu dut jada. Banan-banan:
*"Washingtondarrak" ez zen beharrezkoa: badaude "Washington Hirikoak" eta "Washington estatukoak"
*"Historiagileak" ez zen beharrezkoa: badago "historialariak".
* Filosofoena gaizki idatzita zegoen.
* Frantziako filologoak hutsik zegoen.--[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 12:03, 29 abendua 2011 (UTC)
== Frantziako udalerrietan katalanezko testua ==
Kaixo. Bot-aren bidez Frantziako udalerriak sortzean, [[L%27Ha%C3%BF-les-Roses#Errentak_eta_okupazioa|katalanezko esaldi bat]] eskapatu zitzaizun.--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 21:08, 29 abendua 2011 (UTC)
:Ba errazena esaldia kentzea da, 65 artikulutan bakarrik agertzen da.--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 21:21, 29 abendua 2011 (UTC)
::Beno, adierazpen erregularrak erabilita, itzuli ere egin daiteke bot batekin. Ea begiratzen dudan.--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 21:24, 29 abendua 2011 (UTC)
6jhi5ozna4je18ms4plfp9v6yk2jrxw
9975153
9974806
2024-11-20T14:22:01Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2011ko abendua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2011ko abendua]]» izenera aldatu du: Revert
3848174
wikitext
text/x-wiki
== Durangorako materiala ==
Iepe! Badaezpada, zerrendatxo bat egiten ari naiz [[Lankide:Unai Fdz. de Betoño/Durango|hemen]], norbaitek ez badaki zeri buruz idatzi. Gehitu ezazu nahi duzuna! --[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 12:32, 2 Abendua 2011 (UTC)
== Irumugarrieta ==
[[Irumugarrieta]] artikuluko argazkiko ikuspegia Malloetako [[Intzako dorrea|Irumugarrietakoa]] da, ez Basaburualdekoa. Argazkia kenduz gero plantilla "zulo" batekin geratzen da eta kasu hauetan ez dakit zer egiten den. Aldatzeko argazki librerik ere ez dut topatu.
--[[Lankide:Artsuaga|Artsuaga]] 11:03, 13 Abendua 2011 (UTC)
== Euskal ponte-izenak ==
Epa! Atzo txokoan idatzi ondoren, pentsatzen ibili nintzen (noizbehinka pentsatzea ondo datorkit, karkar) eta Euskaltzaindiaren Onomastika Batzordeak [http://www.euskaltzaindia.net/eoda/pertsonaizenak euskal pertsona-izenei buruzko informazioa] argitaratu duela gogoratu nuen (gainera, Creative Commons Aitortu-EzKomertziala-PartekatuBerdin baimen baten mendean argitaratua). Agian bot bat erabiliz, artikulu batzuk sor daitezke.
Badakit batzuk nahiko laburrak dira (adibidez, [http://www.euskaltzaindia.net/index.php?option=com_eoda&Itemid=469&lang=eu&testua=ABESTI&view=izenak Abesti]), baina beste batzuek lerro batzuk badituzte ([http://www.euskaltzaindia.net/index.php?option=com_eoda&Itemid=469&lang=eu&testua=ADELA&view=izenak Adela] adibidez). Txikiegiak direnak baztertzeko modu errazarik al dago? Artikuluen egitura erdi-prestaturik dugu: {{tx|Pertsona izen infotaula}}, [[:Kategoria:Euskal pertsona-izenak]], eta izena duten biografiak zerrendatzeko ([[:Berezi:PrefixIndex/]]).
Horrelako eskarietan esperientzia duen bakarra zarenez, zuregana jotzen dut. Ideia bat besterik ez da, ze uste duzu? Ah, eta barkatu txapa, txo! --[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] 18:33, 20 Abendua 2011 (UTC)
:Hara! ez nintzen konturatu. Arazo teknikoa konpondu daiteke ("saltzeatzen" ala datuak eskuz sartuz) baina lizentziarena ez. Pena da. Eskerrik asko azalpenagatik. --[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] 18:18, 21 abendua 2011 (UTC)
== Kategoria batzuen ezabatzea ==
Iepe! Ezabatzen ari naizenek "ezabatu" mezua zuten, eta hutsik zeuden. Bukatu dut jada. Banan-banan:
*"Washingtondarrak" ez zen beharrezkoa: badaude "Washington Hirikoak" eta "Washington estatukoak"
*"Historiagileak" ez zen beharrezkoa: badago "historialariak".
* Filosofoena gaizki idatzita zegoen.
* Frantziako filologoak hutsik zegoen.--[[Lankide:Unai Fdz. de Betoño|Unai]] [[Lankide eztabaida:Unai Fdz. de Betoño|<small>(esan)</small>]] 12:03, 29 abendua 2011 (UTC)
== Frantziako udalerrietan katalanezko testua ==
Kaixo. Bot-aren bidez Frantziako udalerriak sortzean, [[L%27Ha%C3%BF-les-Roses#Errentak_eta_okupazioa|katalanezko esaldi bat]] eskapatu zitzaizun.--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 21:08, 29 abendua 2011 (UTC)
:Ba errazena esaldia kentzea da, 65 artikulutan bakarrik agertzen da.--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 21:21, 29 abendua 2011 (UTC)
::Beno, adierazpen erregularrak erabilita, itzuli ere egin daiteke bot batekin. Ea begiratzen dudan.--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 21:24, 29 abendua 2011 (UTC)
6jhi5ozna4je18ms4plfp9v6yk2jrxw
Lankide eztabaida:Theklan/2012ko urtarrila
3
393173
9974821
3848179
2024-11-20T14:09:47Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2012ko urtarrila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2012ko urtarrila]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
3848179
wikitext
text/x-wiki
== Ugaztunak ==
Kaixo Theklan:
Duela gutxi Taxotaula automatikoa probatu dut eta gustatu zait. Orain arrainekin erabiltzen ari naiz. Hala ere zalantza/eskaera bat daukat. Beste taxotaularekin [[Iraute egoera]]ren grafikoa sartzen ahal zen, baina honekin ez dut lortu. Bada moduren bat egiteko?
--[[Lankide:Xirkan|Xirkan]] 17:02, 29 abendua 2011 (UTC)
Kaixo Theklan:
Egun batzuk kanpoan egon eta gero, berriro Wikipedian.
Hasi naiz ugaztunen lanarekin, zuk esan bezala artikuloetarako argazkiak bilatzen. Begiratzen dudan kategoria bakoitza Wikiproiektuaren orrialdean jarriko dut, lanak ez bikoizteko. Zailtasun bat, "[[:Kategoria:Abrocomidae]]" horretan ukramierazko artikuloetan zenbait irudi topatu dut (gehienak banaketa mapak, baina baita animalienak ere) baina ezinezkoa zait euskal Wikipediara ekartzea, nahiz eta ematen du Commosen daudela. ??? Begira dezakezu zuk?
Beste aldetik ugaztunen kalitatezko artikuloen kontuan, [[Przewalskii zaldia]] artikuloa lantzen ari naiz. Ea zer iruditzen zaizun.
Ongi izan eta urte berri on
[[Lankide:Gorritxiki|Gorritxiki]]--Gorritxiki 09:36, 31 abendua 2011 (UTC)
Esandakoa, Kategoria:Abrocomidae irudiak inportatzeko.[[Lankide:Gorritxiki|Gorritxiki]]--Gorritxiki 13:44, 31 abendua 2011 (UTC)
Ados, nere kontu. [[Lankide:Gorritxiki|Gorritxiki]]--Gorritxiki 14:01, 31 abendua 2011 (UTC)
Aupa Theklan!
Ugaztunen kontuan argazkirik gabeko artikuloak argazki batekin osatzeaz gain, sailez sail hasi naiz argazki galeriak eta banaketa mapak sartzen, momentuz Canidaerekin ari naiz.
Przewalski zaldiaren artikuloa nahiko aurreratua daukat ugaztunen hilabeteko kalitatezko artikulorako. Begirada bat bota ea zer iruditzen zaizun eta nahikoa baderitzozu, zuk proposatu. Norberak bere artikuloak proposatzea itxusi samarra da eta.
Ongi izan.[[Lankide:Gorritxiki|Gorritxiki]]--Gorritxiki 17:42, 6 urtarrila 2012 (UTC)
== Ugaztunen izen arruntak ==
Urte berri on! Izen zientifikoak erabiltzearen aldekoa zarenez, botaren lanerako arazoa al da artikuluaren izena aldatzea edo hobe lan osoa bukatu arte itxoitea? --[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] 11:32, 2 urtarrila 2012 (UTC)
:Bale, orduan hobe itxarotea. Ez nuen edonolako itzulpena egitea esan nahi ari baizik eta Elhuyar, Euskalterm edo era horrelako hiztegiak erabili: adibidez, Elhuyarrek ''[[Castor canadensis]]'' (kanadar kastore) eta ''[[Castor fiber]]'' (europar kastore) direla dio. --[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] 12:18, 2 urtarrila 2012 (UTC)
== Sabin Aranaren artikulua ==
Arratsaldeon, Theklan. Eskerrik asko artikuluari buruz diozunarengatik, gaztelaniazko Wikipediak artikulu hori askoz luze eta landuagoa izatea lotsagarria baitzen (gaur egun jada ez da horrela). Zuk aipatutakoarekin ados nago, nik ikusi eta erabakitzeko moduan multzokako erreferentzien adibide edo eredu bat jarriko bazenuke, eskertuko nizuke. -[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 18:48, 2012ko urtarrilaren 9a (UTC)
== 50 milioi urte? Erantzuna ==
[http://www.nationalgeographic.com.es/2011/12/23/escrito_las_rocas_2.html Hemendik]. Ez naiz gaian batere aditua; beraz, uste baduzu datua okerra dela, aldatu lasai. - --[[Lankide:Joxemai|Joxemai]]; <small>[[Lankide eztabaida:Joxemai|(erantzunak)]]</small> 16:14, 14 urtarrila 2012 (UTC)
Kaixo, Theklan:
Konturatu naiz Augustin Zubikarairen fitxa errepikatuta dagoela. Biak oso antzekoak dira baina Augustin Zubikarai Bedialaunetarena eskasagoa da. Konpoduko duzu, mesedez? Ni ez naiz ausartzen, azken buruan berria naiz mobida honetan eta.
Besarkada batez:
Joxerra--[[Lankide:Joxerra|Joxerra]] 17:53, 15 urtarrila 2012 (UTC)
== Aklaratu naiz! ==
Barkatu, Theklan. Aklaratu naiz. Fitxa bikoiztuta zegoen baina izen desberdinekin, batean Augustin Zubikarai bezala eta bestean Agustin bezala. Azkenik, hain erraza zenez, ezabatu dut bat eta hais naiz bestea konpotzen datuak falta baitira.
Eskerrik asko--[[Berezi:Ekarpenak/88.6.57.226|88.6.57.226]] 21:27, 15 urtarrila 2012 (UTC)
fdjt6qo3d3e5ppy3xjn1dc8k3gyp9wo
9975123
9974821
2024-11-20T14:21:00Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2012ko urtarrila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2012ko urtarrila]]» izenera aldatu du: Revert
3848179
wikitext
text/x-wiki
== Ugaztunak ==
Kaixo Theklan:
Duela gutxi Taxotaula automatikoa probatu dut eta gustatu zait. Orain arrainekin erabiltzen ari naiz. Hala ere zalantza/eskaera bat daukat. Beste taxotaularekin [[Iraute egoera]]ren grafikoa sartzen ahal zen, baina honekin ez dut lortu. Bada moduren bat egiteko?
--[[Lankide:Xirkan|Xirkan]] 17:02, 29 abendua 2011 (UTC)
Kaixo Theklan:
Egun batzuk kanpoan egon eta gero, berriro Wikipedian.
Hasi naiz ugaztunen lanarekin, zuk esan bezala artikuloetarako argazkiak bilatzen. Begiratzen dudan kategoria bakoitza Wikiproiektuaren orrialdean jarriko dut, lanak ez bikoizteko. Zailtasun bat, "[[:Kategoria:Abrocomidae]]" horretan ukramierazko artikuloetan zenbait irudi topatu dut (gehienak banaketa mapak, baina baita animalienak ere) baina ezinezkoa zait euskal Wikipediara ekartzea, nahiz eta ematen du Commosen daudela. ??? Begira dezakezu zuk?
Beste aldetik ugaztunen kalitatezko artikuloen kontuan, [[Przewalskii zaldia]] artikuloa lantzen ari naiz. Ea zer iruditzen zaizun.
Ongi izan eta urte berri on
[[Lankide:Gorritxiki|Gorritxiki]]--Gorritxiki 09:36, 31 abendua 2011 (UTC)
Esandakoa, Kategoria:Abrocomidae irudiak inportatzeko.[[Lankide:Gorritxiki|Gorritxiki]]--Gorritxiki 13:44, 31 abendua 2011 (UTC)
Ados, nere kontu. [[Lankide:Gorritxiki|Gorritxiki]]--Gorritxiki 14:01, 31 abendua 2011 (UTC)
Aupa Theklan!
Ugaztunen kontuan argazkirik gabeko artikuloak argazki batekin osatzeaz gain, sailez sail hasi naiz argazki galeriak eta banaketa mapak sartzen, momentuz Canidaerekin ari naiz.
Przewalski zaldiaren artikuloa nahiko aurreratua daukat ugaztunen hilabeteko kalitatezko artikulorako. Begirada bat bota ea zer iruditzen zaizun eta nahikoa baderitzozu, zuk proposatu. Norberak bere artikuloak proposatzea itxusi samarra da eta.
Ongi izan.[[Lankide:Gorritxiki|Gorritxiki]]--Gorritxiki 17:42, 6 urtarrila 2012 (UTC)
== Ugaztunen izen arruntak ==
Urte berri on! Izen zientifikoak erabiltzearen aldekoa zarenez, botaren lanerako arazoa al da artikuluaren izena aldatzea edo hobe lan osoa bukatu arte itxoitea? --[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] 11:32, 2 urtarrila 2012 (UTC)
:Bale, orduan hobe itxarotea. Ez nuen edonolako itzulpena egitea esan nahi ari baizik eta Elhuyar, Euskalterm edo era horrelako hiztegiak erabili: adibidez, Elhuyarrek ''[[Castor canadensis]]'' (kanadar kastore) eta ''[[Castor fiber]]'' (europar kastore) direla dio. --[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] 12:18, 2 urtarrila 2012 (UTC)
== Sabin Aranaren artikulua ==
Arratsaldeon, Theklan. Eskerrik asko artikuluari buruz diozunarengatik, gaztelaniazko Wikipediak artikulu hori askoz luze eta landuagoa izatea lotsagarria baitzen (gaur egun jada ez da horrela). Zuk aipatutakoarekin ados nago, nik ikusi eta erabakitzeko moduan multzokako erreferentzien adibide edo eredu bat jarriko bazenuke, eskertuko nizuke. -[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] 18:48, 2012ko urtarrilaren 9a (UTC)
== 50 milioi urte? Erantzuna ==
[http://www.nationalgeographic.com.es/2011/12/23/escrito_las_rocas_2.html Hemendik]. Ez naiz gaian batere aditua; beraz, uste baduzu datua okerra dela, aldatu lasai. - --[[Lankide:Joxemai|Joxemai]]; <small>[[Lankide eztabaida:Joxemai|(erantzunak)]]</small> 16:14, 14 urtarrila 2012 (UTC)
Kaixo, Theklan:
Konturatu naiz Augustin Zubikarairen fitxa errepikatuta dagoela. Biak oso antzekoak dira baina Augustin Zubikarai Bedialaunetarena eskasagoa da. Konpoduko duzu, mesedez? Ni ez naiz ausartzen, azken buruan berria naiz mobida honetan eta.
Besarkada batez:
Joxerra--[[Lankide:Joxerra|Joxerra]] 17:53, 15 urtarrila 2012 (UTC)
== Aklaratu naiz! ==
Barkatu, Theklan. Aklaratu naiz. Fitxa bikoiztuta zegoen baina izen desberdinekin, batean Augustin Zubikarai bezala eta bestean Agustin bezala. Azkenik, hain erraza zenez, ezabatu dut bat eta hais naiz bestea konpotzen datuak falta baitira.
Eskerrik asko--[[Berezi:Ekarpenak/88.6.57.226|88.6.57.226]] 21:27, 15 urtarrila 2012 (UTC)
fdjt6qo3d3e5ppy3xjn1dc8k3gyp9wo
Lankide eztabaida:Theklan/2012ko apirila
3
393174
9974818
3848182
2024-11-20T14:09:46Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2012ko apirila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2012ko apirila]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
3848182
wikitext
text/x-wiki
== Invitation to events in June and July: bot, script, template, and Gadget makers wanted ==
I'm sorry -- I only speak English.
I invite you to the [[mw:Berlin_Hackathon_2012|yearly Berlin hackathon]], 1-3 June in Berlin, Germany. [https://wmberlin.eventbrite.com/ Registration is now open]. If you need financial assistance or help with visa or hotel, then please register by May 1st and mention it in [https://wmberlin.eventbrite.com/ the registration form].
This is the premier event for the MediaWiki and Wikimedia technical community. We'll be hacking, designing, teaching, and socialising, primarily talking about [[mw:ResourceLoader|ResourceLoader]] and Gadgets ([[mw:Gadget kitchen|extending functionality with JavaScript]]), the switch to [[mw:Lua scripting|Lua for templates]], [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikidata Wikidata], and [[mw:Wikimedia Labs|Wikimedia Labs]].
We want to bring 100-150 people together, including lots of people who have not attended such events before. User scripts, gadgets, API use, Toolserver, Wikimedia Labs, mobile, structured data, templates -- if you are into any of these things, we want you to come!
I also thought you might want to know about [[mw:MediaWiki developer meetings|other upcoming events]] where you can learn more about MediaWiki customization and development, how to best use the [[mw:API|web API]] for bots, and various upcoming features and changes. We'd love to have power users, bot maintainers and writers, and template makers at these events so we can all learn from each other and chat about what needs doing.
Check out the the [[wm2012:Hackathon|developers' days preceding Wikimania in July in Washington, DC]] and [[mw:MediaWiki developer meetings|our other events]].
Best wishes!
- [[mw:User:Sumanah|Sumana Harihareswara]], Wikimedia Foundation's Volunteer Development Coordinator. Please reply on my talk page [[mw:User talk:Sumanah|at mediawiki.org]].
[[Lankide:Sumanah|Sumanah]] ([[Lankide eztabaida:Sumanah|eztabaida]]) 00:53, 20 apirila 2012 (UTC)
nzhe9zmk13dwseemsr1iwxn7l3wixxo
9975129
9974818
2024-11-20T14:21:29Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2012ko apirila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2012ko apirila]]» izenera aldatu du: Revert
3848182
wikitext
text/x-wiki
== Invitation to events in June and July: bot, script, template, and Gadget makers wanted ==
I'm sorry -- I only speak English.
I invite you to the [[mw:Berlin_Hackathon_2012|yearly Berlin hackathon]], 1-3 June in Berlin, Germany. [https://wmberlin.eventbrite.com/ Registration is now open]. If you need financial assistance or help with visa or hotel, then please register by May 1st and mention it in [https://wmberlin.eventbrite.com/ the registration form].
This is the premier event for the MediaWiki and Wikimedia technical community. We'll be hacking, designing, teaching, and socialising, primarily talking about [[mw:ResourceLoader|ResourceLoader]] and Gadgets ([[mw:Gadget kitchen|extending functionality with JavaScript]]), the switch to [[mw:Lua scripting|Lua for templates]], [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikidata Wikidata], and [[mw:Wikimedia Labs|Wikimedia Labs]].
We want to bring 100-150 people together, including lots of people who have not attended such events before. User scripts, gadgets, API use, Toolserver, Wikimedia Labs, mobile, structured data, templates -- if you are into any of these things, we want you to come!
I also thought you might want to know about [[mw:MediaWiki developer meetings|other upcoming events]] where you can learn more about MediaWiki customization and development, how to best use the [[mw:API|web API]] for bots, and various upcoming features and changes. We'd love to have power users, bot maintainers and writers, and template makers at these events so we can all learn from each other and chat about what needs doing.
Check out the the [[wm2012:Hackathon|developers' days preceding Wikimania in July in Washington, DC]] and [[mw:MediaWiki developer meetings|our other events]].
Best wishes!
- [[mw:User:Sumanah|Sumana Harihareswara]], Wikimedia Foundation's Volunteer Development Coordinator. Please reply on my talk page [[mw:User talk:Sumanah|at mediawiki.org]].
[[Lankide:Sumanah|Sumanah]] ([[Lankide eztabaida:Sumanah|eztabaida]]) 00:53, 20 apirila 2012 (UTC)
nzhe9zmk13dwseemsr1iwxn7l3wixxo
Lankide eztabaida:Theklan/2012ko maiatza
3
393175
9974820
3848186
2024-11-20T14:09:47Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2012ko maiatza]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2012ko maiatza]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
3848186
wikitext
text/x-wiki
== Korsika ==
Kaixo, Theklan. Frantziako udalerri guztien artikuluak sortuak daude baina Korsikako udalerriak falta direla jabetu naiz. Hori botak sortu ez ditzazkelako al da? Euskarazko Wikipediak Korsikako udalerri guztien artikuluak izatea ere interesgarria izan bailiteke.
[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] - 22:27, 2012ko maiatzaren 5a (UTC)
:Ados. - 22:31, 2012ko maiatzaren 5a (UTC)
== Bota ==
Kaixo Theklan! Arrazoia duzu, gauza da jarrita dagoela <nowiki>{{subst:ongietorria}}</nowiki> eta horrexegatik guztia idazten du. Honela jarri nuen bestelako gehiengo wikipediatan modu horretan zetorrelako, baina printzipioz ez litzateke problemarik egon behar "subst" kenduz. Aldatuta dago jada, ondo dihoala egiaztatuko dugu erabiltzaile berri bat etortzen denean. Eskerrik asko eta ondo segi!--[[Lankide:Enzaiklopedia|'''Enzaiklopedia''']]•[[Lankide_eztabaida:Enzaiklopedia|<font color="#0000FF">Ezt</font>]]•[[Aparteko:Contributions/Enzaiklopedia|<font color="3399FF">ek</font>]] 20:38, 6 maiatza 2012 (UTC)
== Hitzaldia ==
Kaixo, Theklan.
Zuzenean galdetzen dizut: prest egongo zinateke wikipediari buruzko hitzaldi praktiko bat emateko Azkoitian?
Duela egun batzuk eskaria egin nuen gure txokoan (ikus hau: http://eu.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Txokoa/Eskariak#Hitzaldia_Azkoitian), baina ez dut aldeko erantzunik jaso.
Animatzen al zara?. -[[Lankide:Josu|Josu]] ([[Lankide eztabaida:Josu|eztabaida]]) 17:38, 27 maiatza 2012 (UTC)
5dtah7xrewi4hagfihqk601mhpnzazo
9975125
9974820
2024-11-20T14:21:12Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2012ko maiatza]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2012ko maiatza]]» izenera aldatu du: Revert
3848186
wikitext
text/x-wiki
== Korsika ==
Kaixo, Theklan. Frantziako udalerri guztien artikuluak sortuak daude baina Korsikako udalerriak falta direla jabetu naiz. Hori botak sortu ez ditzazkelako al da? Euskarazko Wikipediak Korsikako udalerri guztien artikuluak izatea ere interesgarria izan bailiteke.
[[Lankide:Euskalduna|Euskalduna]] - 22:27, 2012ko maiatzaren 5a (UTC)
:Ados. - 22:31, 2012ko maiatzaren 5a (UTC)
== Bota ==
Kaixo Theklan! Arrazoia duzu, gauza da jarrita dagoela <nowiki>{{subst:ongietorria}}</nowiki> eta horrexegatik guztia idazten du. Honela jarri nuen bestelako gehiengo wikipediatan modu horretan zetorrelako, baina printzipioz ez litzateke problemarik egon behar "subst" kenduz. Aldatuta dago jada, ondo dihoala egiaztatuko dugu erabiltzaile berri bat etortzen denean. Eskerrik asko eta ondo segi!--[[Lankide:Enzaiklopedia|'''Enzaiklopedia''']]•[[Lankide_eztabaida:Enzaiklopedia|<font color="#0000FF">Ezt</font>]]•[[Aparteko:Contributions/Enzaiklopedia|<font color="3399FF">ek</font>]] 20:38, 6 maiatza 2012 (UTC)
== Hitzaldia ==
Kaixo, Theklan.
Zuzenean galdetzen dizut: prest egongo zinateke wikipediari buruzko hitzaldi praktiko bat emateko Azkoitian?
Duela egun batzuk eskaria egin nuen gure txokoan (ikus hau: http://eu.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Txokoa/Eskariak#Hitzaldia_Azkoitian), baina ez dut aldeko erantzunik jaso.
Animatzen al zara?. -[[Lankide:Josu|Josu]] ([[Lankide eztabaida:Josu|eztabaida]]) 17:38, 27 maiatza 2012 (UTC)
5dtah7xrewi4hagfihqk601mhpnzazo
Lankide eztabaida:Theklan/2012ko iraila
3
393176
9974819
3848189
2024-11-20T14:09:47Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2012ko iraila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2012ko iraila]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
3848189
wikitext
text/x-wiki
== Austria-Hungariako Inperioko banaketa administratiboa ==
Egina. Ia izen guztiak ondo zeuden, bat besterik ez dut aldatu: Euskaltzaindiaren 154. arauan, ''Karniola'' onartu da euskara baturako. Bide batez, beste txikikeriaren batzuk ere aldatu ditut. Ondo ibili. --[[Lankide:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]] [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|18px|link=Lankide eztabaida:Xabier_Armendaritz]] 2012-09-03, 09:57 ([[Eguzki ordu|Eguzk.]])
35ue7jfwabq9js7k8r1mqvnt88jitv5
9975127
9974819
2024-11-20T14:21:27Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2012ko iraila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2012ko iraila]]» izenera aldatu du: Revert
3848189
wikitext
text/x-wiki
== Austria-Hungariako Inperioko banaketa administratiboa ==
Egina. Ia izen guztiak ondo zeuden, bat besterik ez dut aldatu: Euskaltzaindiaren 154. arauan, ''Karniola'' onartu da euskara baturako. Bide batez, beste txikikeriaren batzuk ere aldatu ditut. Ondo ibili. --[[Lankide:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]] [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|18px|link=Lankide eztabaida:Xabier_Armendaritz]] 2012-09-03, 09:57 ([[Eguzki ordu|Eguzk.]])
35ue7jfwabq9js7k8r1mqvnt88jitv5
Lankide eztabaida:Theklan/2013ko urtarrila
3
393177
9974832
3848193
2024-11-20T14:09:49Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2013ko urtarrila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2013ko urtarrila]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
3848193
wikitext
text/x-wiki
== Wikiztegira zuzendu ==
Kaixo, Theklan.
Enago ados artikulu horien ezabaketarekin eta txantiloi horren de facto indargabetzearekin. Kontuan hartu behar da wikipedia haur eta gaztexo askok erabiltzen dutela askotan, eskolan emandako definizioak osatu behar izaten dituztela eta askotan dezepzioanturik geratzen direla, hitza aurkitzen ez dutelako. Kontuan hartu gainera entziklopedia eta hiztegi baten arteko diferentzia askok ez dutela ulertzen. Jakinaren gainean esaten dut gainera, nere bi seme alabei askotan galdetzen baitiet nola erabiltzen duten wikipedia eskolan. Azkenik, ingelesezko wikipedian badago txantiloi hori: Template:Wiktionary redirect; zerbaitengantik izango da, guk baino esperientzia eta jardun zabalagoa baitute. Zer galtzen da hitz horiei txantiloi hori jarrita? Ezer ez eta nire iritziz irabazi egiten da. Mezu hau txantiloiaren eztabaida orrira eramango dut, beharrezkoa balitz eztabaida han jarraitzeko. - --[[Lankide:Joxemai|Joxemai]]; <small>[[Lankide eztabaida:Joxemai|(erantzunak)]]</small> 09:56, 8 urtarrila 2013 (UTC)
Theklan, nik uste dut gauzak ez direla bere onetik atera behar. Garbi dago txantiloi horren helburua ez dela hitz guzti guztietarako birzuzenketa egitea (wikipedian ez ditugu lotzen lotu daitezkeen guztiak, baizik eta gaia argitu eta testuinguruan kokatzen lagundu dezaketenak), baizik eta [[zirkunstantzia]]lki bila daitezkeen hitzen esanahiari buruzko azalpen bat ematea. Ez zait iruditzen txantiloi horrekin dauden hitzak oso arruntak direnik. Adibidez, [[garrantzi]] hitzak errelebantziarekin lotu daiteke eta kontzeptu interesgarria izan daiteke, agian pertsona batek entziklopedia batean bila dezakeena. Besteek ere bere artikulua izan lezakete inongo arazorik gabe, baina epe luzera ere badirudi inor ez dela ausartuko horiekin eta horrekin jartzen da birzuzenketa. Berriz ere diot, kalterik ez du egiten, lagundu baizik. - --[[Lankide:Joxemai|Joxemai]]; <small>[[Lankide eztabaida:Joxemai|(erantzunak)]]</small> 13:19, 8 urtarrila 2013 (UTC)
j1j7xwxeu45k7ehrn54pxwp47ktbelp
9975101
9974832
2024-11-20T14:20:18Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2013ko urtarrila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2013ko urtarrila]]» izenera aldatu du: Revert
3848193
wikitext
text/x-wiki
== Wikiztegira zuzendu ==
Kaixo, Theklan.
Enago ados artikulu horien ezabaketarekin eta txantiloi horren de facto indargabetzearekin. Kontuan hartu behar da wikipedia haur eta gaztexo askok erabiltzen dutela askotan, eskolan emandako definizioak osatu behar izaten dituztela eta askotan dezepzioanturik geratzen direla, hitza aurkitzen ez dutelako. Kontuan hartu gainera entziklopedia eta hiztegi baten arteko diferentzia askok ez dutela ulertzen. Jakinaren gainean esaten dut gainera, nere bi seme alabei askotan galdetzen baitiet nola erabiltzen duten wikipedia eskolan. Azkenik, ingelesezko wikipedian badago txantiloi hori: Template:Wiktionary redirect; zerbaitengantik izango da, guk baino esperientzia eta jardun zabalagoa baitute. Zer galtzen da hitz horiei txantiloi hori jarrita? Ezer ez eta nire iritziz irabazi egiten da. Mezu hau txantiloiaren eztabaida orrira eramango dut, beharrezkoa balitz eztabaida han jarraitzeko. - --[[Lankide:Joxemai|Joxemai]]; <small>[[Lankide eztabaida:Joxemai|(erantzunak)]]</small> 09:56, 8 urtarrila 2013 (UTC)
Theklan, nik uste dut gauzak ez direla bere onetik atera behar. Garbi dago txantiloi horren helburua ez dela hitz guzti guztietarako birzuzenketa egitea (wikipedian ez ditugu lotzen lotu daitezkeen guztiak, baizik eta gaia argitu eta testuinguruan kokatzen lagundu dezaketenak), baizik eta [[zirkunstantzia]]lki bila daitezkeen hitzen esanahiari buruzko azalpen bat ematea. Ez zait iruditzen txantiloi horrekin dauden hitzak oso arruntak direnik. Adibidez, [[garrantzi]] hitzak errelebantziarekin lotu daiteke eta kontzeptu interesgarria izan daiteke, agian pertsona batek entziklopedia batean bila dezakeena. Besteek ere bere artikulua izan lezakete inongo arazorik gabe, baina epe luzera ere badirudi inor ez dela ausartuko horiekin eta horrekin jartzen da birzuzenketa. Berriz ere diot, kalterik ez du egiten, lagundu baizik. - --[[Lankide:Joxemai|Joxemai]]; <small>[[Lankide eztabaida:Joxemai|(erantzunak)]]</small> 13:19, 8 urtarrila 2013 (UTC)
j1j7xwxeu45k7ehrn54pxwp47ktbelp
Lankide eztabaida:Theklan/2013ko otsaila
3
393178
9974830
3848198
2024-11-20T14:09:49Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2013ko otsaila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2013ko otsaila]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
3848198
wikitext
text/x-wiki
== Artiodaktilotzat sailkatutako karniboroak ==
Kaixo. Ikusi dut zure bot-ak sortutako hainbat karniboro artikulutan, artiodaktiloak direla dagoela jarrita. Adibidez, lau hauek, gaur bertan zuzenduak (IP anonimo batetik bat zuzendu dutelako konturatu naiz):
* [https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Hiena_arre&diff=3554548&oldid=3487143 Hiena arre]
* [https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Hiena_pikart&diff=3555035&oldid=3554465 Hiena pikart]
* [https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Lur_otso&diff=3555036&oldid=3554431 Lur otso]
* [https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Panda_gorri&diff=3554551&oldid=3446767 Panda gorri]
Bot-aren bidez zuzentzeko modurik bai? --[[Lankide:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]] [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|18px|link=Lankide eztabaida:Xabier_Armendaritz]] 2013-02-13, 21:11 ([[Eguzki ordu|Eguzk.]])
gjmeexnyxjfho0n1ou9445j3aj79t48
9975105
9974830
2024-11-20T14:20:24Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2013ko otsaila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2013ko otsaila]]» izenera aldatu du: Revert
3848198
wikitext
text/x-wiki
== Artiodaktilotzat sailkatutako karniboroak ==
Kaixo. Ikusi dut zure bot-ak sortutako hainbat karniboro artikulutan, artiodaktiloak direla dagoela jarrita. Adibidez, lau hauek, gaur bertan zuzenduak (IP anonimo batetik bat zuzendu dutelako konturatu naiz):
* [https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Hiena_arre&diff=3554548&oldid=3487143 Hiena arre]
* [https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Hiena_pikart&diff=3555035&oldid=3554465 Hiena pikart]
* [https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Lur_otso&diff=3555036&oldid=3554431 Lur otso]
* [https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Panda_gorri&diff=3554551&oldid=3446767 Panda gorri]
Bot-aren bidez zuzentzeko modurik bai? --[[Lankide:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]] [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|18px|link=Lankide eztabaida:Xabier_Armendaritz]] 2013-02-13, 21:11 ([[Eguzki ordu|Eguzk.]])
gjmeexnyxjfho0n1ou9445j3aj79t48
Lankide eztabaida:Theklan/2013ko martxoa
3
393179
9974829
3848201
2024-11-20T14:09:49Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2013ko martxoa]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2013ko martxoa]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
3848201
wikitext
text/x-wiki
== Artur Balder en la wikipedia Euskera ==
Saludos, Theklan.
Quería comentarte en relación al borrado en la wikipedia euskera del siguiente artículo:
http://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Artur_Balder&action=edit&redlink=1
<nowiki>14:28, 17 abendua 2008 Theklan (Eztabaida | ekarpenak) wikilariak «Artur Balder» orria ezabatu du (edukia honakoa zen: '{{delete|Crosswiki spam. Deleted on en:wp; es:wp + 5 more. See deletion talk at english and portugese}} '''Artur Balder''' (1974ko ...')
</nowiki>
Parece que se produjo un borrado masivo de un artículo que no era spam, y en algunas wikipedias se procedió a la eliminación. Actualmente el artículo está presente y aceptado, en base a las numerosas referencias, la mayor parte de las wikipedias con filtros antispam más rigurosos. Me gustaría rehabilitar este artículo en la wikipedia sueskera con tu colaboración. Tengo una traducción de parte del texto, pero sería necesario levantar cierto veto que pesa sobre la entrada a raíz del borrado de 2008.
Te agradecería tu colaboración. Saludos, --[[Usuario:Lolox76|Lolox76]] ([[Usuario Discusión:Lolox76|discusión]]) 00:03 12 mar 2013 (UTC)
== Eskerrik asko Theklan! ==
Eskerrik asko dinosario eta beste arloen argipenagatik. Ondo izan. Oraina.
== 150.000.a ==
Joe! ba, egiterakoan ez nintzen konturatu (hortik genbiltzala bai, baina 150.000.a zela ez). Pixka bat txukundu dut, zirriborro bat besterik ez baitzen. Eskerrik asko (eta baita Santa Luziarena konpontzeagatik ere!). Ondo izan. --[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] ([[Lankide eztabaida:Marklar2007|eztabaida]]) 10:52, 28 martxoa 2013 (UTC)
1z8cost3swxbpalm8n1m0x5te4wu0n3
9975107
9974829
2024-11-20T14:20:26Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2013ko martxoa]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2013ko martxoa]]» izenera aldatu du: Revert
3848201
wikitext
text/x-wiki
== Artur Balder en la wikipedia Euskera ==
Saludos, Theklan.
Quería comentarte en relación al borrado en la wikipedia euskera del siguiente artículo:
http://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Artur_Balder&action=edit&redlink=1
<nowiki>14:28, 17 abendua 2008 Theklan (Eztabaida | ekarpenak) wikilariak «Artur Balder» orria ezabatu du (edukia honakoa zen: '{{delete|Crosswiki spam. Deleted on en:wp; es:wp + 5 more. See deletion talk at english and portugese}} '''Artur Balder''' (1974ko ...')
</nowiki>
Parece que se produjo un borrado masivo de un artículo que no era spam, y en algunas wikipedias se procedió a la eliminación. Actualmente el artículo está presente y aceptado, en base a las numerosas referencias, la mayor parte de las wikipedias con filtros antispam más rigurosos. Me gustaría rehabilitar este artículo en la wikipedia sueskera con tu colaboración. Tengo una traducción de parte del texto, pero sería necesario levantar cierto veto que pesa sobre la entrada a raíz del borrado de 2008.
Te agradecería tu colaboración. Saludos, --[[Usuario:Lolox76|Lolox76]] ([[Usuario Discusión:Lolox76|discusión]]) 00:03 12 mar 2013 (UTC)
== Eskerrik asko Theklan! ==
Eskerrik asko dinosario eta beste arloen argipenagatik. Ondo izan. Oraina.
== 150.000.a ==
Joe! ba, egiterakoan ez nintzen konturatu (hortik genbiltzala bai, baina 150.000.a zela ez). Pixka bat txukundu dut, zirriborro bat besterik ez baitzen. Eskerrik asko (eta baita Santa Luziarena konpontzeagatik ere!). Ondo izan. --[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] ([[Lankide eztabaida:Marklar2007|eztabaida]]) 10:52, 28 martxoa 2013 (UTC)
1z8cost3swxbpalm8n1m0x5te4wu0n3
Lankide eztabaida:Theklan/2013ko apirila
3
393180
9974824
3848204
2024-11-20T14:09:48Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2013ko apirila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2013ko apirila]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
3848204
wikitext
text/x-wiki
== Arroka / harri ==
Terminologia ez da estatikoa: nik ere, neure ikasketen hasieran, «substantiboa» ikasi nuen, baina orain «izena» da erabiltzen den bakarra. Euskaltermen, «arroka» ez da ageri geologian:
* roca = harri
* roca coherente = harri sendo
* roca deleznable = harri apurkor
* roca madre = harri ama
* roca metamórfica = harri metamorfiko
* roca sedimentaria = harri sedimentario
* roca ígnea = harri igneo
Ondo izan. --[[Lankide:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]] [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|18px|link=Lankide eztabaida:Xabier_Armendaritz]] 2013-04-05, 12:00 ([[UTC]])
: Dena dela, «[[harri]]» artikuluan ''arroka'' utzi dut sinonimotzat. Harri mota bakoitzaren artikuluan sinonimo hori sartzea komeni dela ikusten baduzu («[[arroka sedimentario]]» eta abar), aurrera. --[[Lankide:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]] [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|18px|link=Lankide eztabaida:Xabier_Armendaritz]] 2013-04-05, 13:19 ([[UTC]])
::Harrigarria da Euskalterm eta Elhuyarren hiztegiak bat ez etortzea, baina kasu honetan hala da, zure adibideek erakusten dutenez. Adibide horiek guztiak kontuan hartuta, eta Euskaltzaindiak oraingoz horretaz ezer arautu ez duenez, «arroka» izan beharko da artikulu multzo horren forma nagusia, sarreran bertan sinonimotzat «harri (igneo, metamorfiko, sedimentario...)» jarrita: izan ere, nahiz eta ''Geologia hiztegi'' horretan biak bereizi, Euskaltermen, DBHko hainbat liburutan eta Euskaltzaindiaren ''Hiztegi batu oinarriduna''ren iturrietan ([http://www.euskaltzaindia.org/index.php?option=com_hiztegianbilatu&Itemid=411&adm=&aurreratu=&err=&eus=&gar=&kat=&lang=eu&layout=aurreratua&num=&ona=&orria=1&sai=&sarrera=metamorfismo&view=frontpage&xehe=1 «harri metamorfiko»], [http://www.euskaltzaindia.org/index.php?option=com_hiztegianbilatu&Itemid=411&adm=&aurreratu=&err=&eus=&gar=&kat=&lang=eu&layout=aurreratua&num=&ona=&orria=1&sai=&sarrera=konglomeratu&view=frontpage&xehe=1 «harri sedimentario detritikoa»]) azaltzeak, guztiak batera, pisu handia ematen dio «harri» terminoa erabiltzeari ere.
::Artikulu horiek «arroka» izenera eraman eta sinonimotzat «harri» jartzeko astia baldin baduzu, aurrera: nik Wikipediari denbora askorik ez diot eskaintzerik izango datozen egunotan. --[[Lankide:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]] [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|18px|link=Lankide eztabaida:Xabier_Armendaritz]] 2013-04-05, 19:46 ([[UTC]])
1ncpby1uuioyu35ig8x5jh5peuja3k0
9975117
9974824
2024-11-20T14:20:51Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2013ko apirila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2013ko apirila]]» izenera aldatu du: Revert
3848204
wikitext
text/x-wiki
== Arroka / harri ==
Terminologia ez da estatikoa: nik ere, neure ikasketen hasieran, «substantiboa» ikasi nuen, baina orain «izena» da erabiltzen den bakarra. Euskaltermen, «arroka» ez da ageri geologian:
* roca = harri
* roca coherente = harri sendo
* roca deleznable = harri apurkor
* roca madre = harri ama
* roca metamórfica = harri metamorfiko
* roca sedimentaria = harri sedimentario
* roca ígnea = harri igneo
Ondo izan. --[[Lankide:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]] [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|18px|link=Lankide eztabaida:Xabier_Armendaritz]] 2013-04-05, 12:00 ([[UTC]])
: Dena dela, «[[harri]]» artikuluan ''arroka'' utzi dut sinonimotzat. Harri mota bakoitzaren artikuluan sinonimo hori sartzea komeni dela ikusten baduzu («[[arroka sedimentario]]» eta abar), aurrera. --[[Lankide:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]] [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|18px|link=Lankide eztabaida:Xabier_Armendaritz]] 2013-04-05, 13:19 ([[UTC]])
::Harrigarria da Euskalterm eta Elhuyarren hiztegiak bat ez etortzea, baina kasu honetan hala da, zure adibideek erakusten dutenez. Adibide horiek guztiak kontuan hartuta, eta Euskaltzaindiak oraingoz horretaz ezer arautu ez duenez, «arroka» izan beharko da artikulu multzo horren forma nagusia, sarreran bertan sinonimotzat «harri (igneo, metamorfiko, sedimentario...)» jarrita: izan ere, nahiz eta ''Geologia hiztegi'' horretan biak bereizi, Euskaltermen, DBHko hainbat liburutan eta Euskaltzaindiaren ''Hiztegi batu oinarriduna''ren iturrietan ([http://www.euskaltzaindia.org/index.php?option=com_hiztegianbilatu&Itemid=411&adm=&aurreratu=&err=&eus=&gar=&kat=&lang=eu&layout=aurreratua&num=&ona=&orria=1&sai=&sarrera=metamorfismo&view=frontpage&xehe=1 «harri metamorfiko»], [http://www.euskaltzaindia.org/index.php?option=com_hiztegianbilatu&Itemid=411&adm=&aurreratu=&err=&eus=&gar=&kat=&lang=eu&layout=aurreratua&num=&ona=&orria=1&sai=&sarrera=konglomeratu&view=frontpage&xehe=1 «harri sedimentario detritikoa»]) azaltzeak, guztiak batera, pisu handia ematen dio «harri» terminoa erabiltzeari ere.
::Artikulu horiek «arroka» izenera eraman eta sinonimotzat «harri» jartzeko astia baldin baduzu, aurrera: nik Wikipediari denbora askorik ez diot eskaintzerik izango datozen egunotan. --[[Lankide:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]] [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|18px|link=Lankide eztabaida:Xabier_Armendaritz]] 2013-04-05, 19:46 ([[UTC]])
1ncpby1uuioyu35ig8x5jh5peuja3k0
Lankide eztabaida:Theklan/2013ko maiatza
3
393181
9974828
3848207
2024-11-20T14:09:49Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2013ko maiatza]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2013ko maiatza]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
3848207
wikitext
text/x-wiki
== Kargo kultuak ==
Nagusiki "Kargo Kultuak" (maiuskularekin) jarrita zegoelako, egotekotan minuskularekin beharko luke. Eskertuko nizuke sortuko bazenu. Hala egiten baduzu, ez ahaztu iwak sartzea, lehen iw gabe baitzegoen. Agur bero bat. - --[[Lankide:Joxemai|Joxemai]]; <small>[[Lankide eztabaida:Joxemai|(erantzunak)]]</small> 08:36, 6 maiatza 2013 (UTC)
elfzof6bks92ms5r39l89y89hwmdkrh
9975109
9974828
2024-11-20T14:20:38Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2013ko maiatza]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2013ko maiatza]]» izenera aldatu du: Revert
3848207
wikitext
text/x-wiki
== Kargo kultuak ==
Nagusiki "Kargo Kultuak" (maiuskularekin) jarrita zegoelako, egotekotan minuskularekin beharko luke. Eskertuko nizuke sortuko bazenu. Hala egiten baduzu, ez ahaztu iwak sartzea, lehen iw gabe baitzegoen. Agur bero bat. - --[[Lankide:Joxemai|Joxemai]]; <small>[[Lankide eztabaida:Joxemai|(erantzunak)]]</small> 08:36, 6 maiatza 2013 (UTC)
elfzof6bks92ms5r39l89y89hwmdkrh
Udane
0
398451
9975734
9403099
2024-11-20T21:22:15Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975734
wikitext
text/x-wiki
'''Udane''' euskal emakumezko izena da, eguraldi onaren eta udapartearen omenezko izena da.
Gehienbat Gipuzkoa, Araba eta Bizkaiatiko izena da.
== Udane izena duten pertsona ezagunak ==
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item WHERE { ?item wdt:P735 wd:Q16519141 . ?item wdt:P31 wd:Q5 }
|section=
|sort=label
|columns=label:Izen-abizenak,P106:Jarduera,P19:Jaiolekua,P569,P570
|links=local
}}
{| class='wikitable sortable'
! Izen-abizenak
! Jarduera
! Jaiolekua
! jaiotza data
! heriotza data
|-
| [[Udane Ansa Iragorri]]
| [[Irudigile|ilustratzaile]]<br/>[[diseinatzaile]]<br/>[[Maketazio]]<br/>[[irakasle]]
| [[Oiartzun]]
| 1982-10-09
|
|-
| [[Udane Bilbao]]
| ''[[:d:Q2309784|txirrindulari]]''
|
| 2003-03-08
|
|-
| [[Udane Juaristi]]
| ''[[:d:Q1028181|margolari]]''
| [[Azkoitia]]
| 1985
|
|}
{{Wikidata list end}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Euskal pertsona-izenak]]
svd97d9kqh9tc3m28rf4expl3n1eq2i
ND Gorica
0
431597
9975418
9338264
2024-11-20T17:51:18Z
InternetArchiveBot
119347
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
9975418
wikitext
text/x-wiki
{{Futbol-talde infotaula
| berezko izena = Nogometno Društvo Gorica
| ezkutu irudia =
| ezizenak = ''Vrtnice'' ("larrosak")
| hiria = [[Nova Gorica]] ([[Eslovenia]])
| sorrera urtea = [[1947]]
| zelaia = Stožice Stadium
| zelai inaugurazioa = [[2010]]
| zelai edukiera = 3.066
| presidentea = Uroš Blažica
| entrenatzailea = {{banderaikur|Eslovenia}} Miran Srebrnič
| liga = [[Esloveniako futbol liga|Esloveniako SuperLiga]]
| denboraldia = 2022-23
| postua = 9.a (jeitsi da)
| ezker-esku eredua 1 =_gorica1819h
| gorputz eredua 1 =_gorica1819h
| eskuin-esku eredua 1 =_gorica1819h
| praka eredua 1 =
| galtzerdi eredua 1 =
| ezker-eskua 1 =FFFFFF
| gorputza 1 =89CFF0
| eskuin-eskua 1 =FFFFFF
| prakak 1 =89CFF0
| galtzerdiak 1 =89CFF0
| ezker-esku eredua 2 =
| gorputz eredua 2 =_gorica1718t
| eskuin-esku eredua 2 =
| praka eredua 2 = _gorica1718t
| galtzerdi eredua 2 =
| ezker-eskua 2 =FFFFFF
| gorputza 2 = FFFFFF
| eskuin-eskua 2 = FFFFFF
| prakak 2 = FFFFFF
| galtzerdiak 2 = FFFFFF
| webgunea = [http://www.nd-gorica.com/ www.nd-gorica.com]
}}
'''ND Gorica ''' (izen osoa ''Nogometno Društvo Gorica'') [[Eslovenia]]ko [[futbol]] talde onenetakoa da, [[Nova Gorica]] hirikoa. Esloveniako 4 Liga eta 3 Kopa irabazi ditu.
== Historia ==
1947an sortu zuten taldea Šempeter pri Gorici hirian. 1963an Nova Goricara aldatu zen. Jugoslaviko garaian maila apalean ibili zen baina Esloveniako txapelketan hasi zirenean lehen mailan kokatua izan zen eta ordutik arrera beti egn da goren mailan. 1996an lehenengo liga irabazi zuen, bai eta superkopa ere. Guztira 4 liga eta 2 kopa irabazi ditu. 2016-17 denboraldian 2. postuan amaitu zuen liga. Ordutik mailaz jeitsi eta igo ibili da.
== Palmaresa ==
=== Eslovenian: 7 ===
* [[Esloveniako futbol liga|Esloveniako Liga]] (4): 1996, 2004, 2005, 2006.
* [[Esloveniako futbol kopa|Esloveniako Kopa]] (3): 2001, 2002, 2014.
* Esloveniako Superkopa (1): 1996.
== Kanpo estekak ==
* {{sl}} [https://web.archive.org/web/20080913132700/http://www.nd-gorica.com/ Webgune ofiziala]
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Esloveniako futbol taldeak|G]]
g91c8j1sv1lvv5xhrcobzbomkisl4pq
Lankide eztabaida:Theklan/2013ko ekaina
3
432961
9974826
4081721
2024-11-20T14:09:48Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2013ko ekaina]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2013ko ekaina]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
4081721
wikitext
text/x-wiki
== {{tx|Koord}} ==
Ikusi al duzu [[Txantiloi eztabaida:Koord|eztabaidan dagoen mezua]]? aldatzera ausartzen al zara? --[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] ([[Lankide eztabaida:Marklar2007|eztabaida]]) 17:04, 10 ekaina 2013 (UTC)
80e9ddqnerjxq4i8vbds2vzx6ac0pvn
9975113
9974826
2024-11-20T14:20:46Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2013ko ekaina]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2013ko ekaina]]» izenera aldatu du: Revert
4081721
wikitext
text/x-wiki
== {{tx|Koord}} ==
Ikusi al duzu [[Txantiloi eztabaida:Koord|eztabaidan dagoen mezua]]? aldatzera ausartzen al zara? --[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] ([[Lankide eztabaida:Marklar2007|eztabaida]]) 17:04, 10 ekaina 2013 (UTC)
80e9ddqnerjxq4i8vbds2vzx6ac0pvn
Lankide eztabaida:Theklan/2013ko uztaila
3
432962
9974833
4081722
2024-11-20T14:09:50Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2013ko uztaila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2013ko uztaila]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
4081722
wikitext
text/x-wiki
== Koordenatuen mapei buruz ==
Aupa lagun! Galdetzera nentorren ea posible izango bazenu [[File:Ezkerraldea-OSM.png|thumb|200px]] bezalako Eskuinaldeko mapa bat igotzea, Erandiotik Plentziara arteko metro geltokien artikuluetan koordenatuen mapa txertatu ahal izateko.
Mila esker!
--[[Lankide:Laukatu|Laukatu]] ([[Lankide eztabaida:Laukatu|eztabaida]]) 14:30, 19 uztaila 2013 (UTC)
: Posible duzunean, noski :-)
--[[Lankide:Laukatu|Laukatu]] ([[Lankide eztabaida:Laukatu|eztabaida]]) 14:35, 19 uztaila 2013 (UTC)
:: Galdetu aurretik begiratzen ibili naiz zelan egin, baina ez naiz oso trebea gauza hauekin... Baina bueno, lasai, momenturen batean ahal baduzu ondo, ta ezin baduzu ez da ezer gertatzen! --[[Lankide:Laukatu|Laukatu]] ([[Lankide eztabaida:Laukatu|eztabaida]]) 14:41, 19 uztaila 2013 (UTC)
::: Ikusita, eskerrik asko! --[[Lankide:Laukatu|Laukatu]] ([[Lankide eztabaida:Laukatu|eztabaida]]) 16:11, 19 uztaila 2013 (UTC)
:::: Iep! Trasteatzen ibili naiz, zuk igotako irudian kokapenak gaizki irteten zirelako, eta azkenean lortu dut egitea mapa irudi horiek, ez nekien "Esportatu" aukera hori erabil behar zenik... Eskerrik asko molestatzeagatik! Ondo segi. --[[Lankide:Laukatu|Laukatu]] ([[Lankide eztabaida:Laukatu|eztabaida]]) 18:17, 19 uztaila 2013 (UTC)
dvze5ki22xg2a595034pg0s0kuko74a
9975099
9974833
2024-11-20T14:20:16Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2013ko uztaila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2013ko uztaila]]» izenera aldatu du: Revert
4081722
wikitext
text/x-wiki
== Koordenatuen mapei buruz ==
Aupa lagun! Galdetzera nentorren ea posible izango bazenu [[File:Ezkerraldea-OSM.png|thumb|200px]] bezalako Eskuinaldeko mapa bat igotzea, Erandiotik Plentziara arteko metro geltokien artikuluetan koordenatuen mapa txertatu ahal izateko.
Mila esker!
--[[Lankide:Laukatu|Laukatu]] ([[Lankide eztabaida:Laukatu|eztabaida]]) 14:30, 19 uztaila 2013 (UTC)
: Posible duzunean, noski :-)
--[[Lankide:Laukatu|Laukatu]] ([[Lankide eztabaida:Laukatu|eztabaida]]) 14:35, 19 uztaila 2013 (UTC)
:: Galdetu aurretik begiratzen ibili naiz zelan egin, baina ez naiz oso trebea gauza hauekin... Baina bueno, lasai, momenturen batean ahal baduzu ondo, ta ezin baduzu ez da ezer gertatzen! --[[Lankide:Laukatu|Laukatu]] ([[Lankide eztabaida:Laukatu|eztabaida]]) 14:41, 19 uztaila 2013 (UTC)
::: Ikusita, eskerrik asko! --[[Lankide:Laukatu|Laukatu]] ([[Lankide eztabaida:Laukatu|eztabaida]]) 16:11, 19 uztaila 2013 (UTC)
:::: Iep! Trasteatzen ibili naiz, zuk igotako irudian kokapenak gaizki irteten zirelako, eta azkenean lortu dut egitea mapa irudi horiek, ez nekien "Esportatu" aukera hori erabil behar zenik... Eskerrik asko molestatzeagatik! Ondo segi. --[[Lankide:Laukatu|Laukatu]] ([[Lankide eztabaida:Laukatu|eztabaida]]) 18:17, 19 uztaila 2013 (UTC)
dvze5ki22xg2a595034pg0s0kuko74a
Lankide eztabaida:Theklan/2013ko abuztua
3
432963
9974823
4081723
2024-11-20T14:09:47Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2013ko abuztua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2013ko abuztua]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
4081723
wikitext
text/x-wiki
== Lang txantiloia ==
Ez al da hobe "{{lang-la|adibide}}" idatzi baino "[[latin]]ez: ''adibide''" emaitza izatea? --[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] ([[Lankide eztabaida:Marklar2007|eztabaida]]) 16:47, 26 abuztua 2013 (UTC)
== Txantiloi:commonskat ==
Zure aldaketak txantiloian ikusi ditut. Oso gustatu zaizkit. Nik gehitu ditudan <nowiki>{{#property:P373}}</nowiki> parametroak ezabatuko dut robotez.--[[Lankide:Pere prlpz|Pere prlpz]] ([[Lankide eztabaida:Pere prlpz|eztabaida]]) 20:38, 28 abuztua 2013 (UTC)
== Carpobrotus edulis ==
Kaixo Theklan. Aurkitu al duzu nonbait erreferentziarik [[Carpobrotus edulis]] landarea euskaraz ''katu azazkal'' izendatzeko? Nik ez dut inon aurkitu... eta horregatik ez dut artikulu(txo)an sartu. Berbideraketak egin nituen, erdarazko itzulpen zuzena egitean (''uña de gatu'') erabiltzaileek aurkitu dezaten... --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] <small>([[Lankide Eztabaida:Josugoni|erantzun hemen]])</small> 19:27, 30 abuztua 2013 (UTC)
puthprueoznjkgwkwyvywil18ag5vrk
9975119
9974823
2024-11-20T14:20:53Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2013ko abuztua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2013ko abuztua]]» izenera aldatu du: Revert
4081723
wikitext
text/x-wiki
== Lang txantiloia ==
Ez al da hobe "{{lang-la|adibide}}" idatzi baino "[[latin]]ez: ''adibide''" emaitza izatea? --[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] ([[Lankide eztabaida:Marklar2007|eztabaida]]) 16:47, 26 abuztua 2013 (UTC)
== Txantiloi:commonskat ==
Zure aldaketak txantiloian ikusi ditut. Oso gustatu zaizkit. Nik gehitu ditudan <nowiki>{{#property:P373}}</nowiki> parametroak ezabatuko dut robotez.--[[Lankide:Pere prlpz|Pere prlpz]] ([[Lankide eztabaida:Pere prlpz|eztabaida]]) 20:38, 28 abuztua 2013 (UTC)
== Carpobrotus edulis ==
Kaixo Theklan. Aurkitu al duzu nonbait erreferentziarik [[Carpobrotus edulis]] landarea euskaraz ''katu azazkal'' izendatzeko? Nik ez dut inon aurkitu... eta horregatik ez dut artikulu(txo)an sartu. Berbideraketak egin nituen, erdarazko itzulpen zuzena egitean (''uña de gatu'') erabiltzaileek aurkitu dezaten... --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] <small>([[Lankide Eztabaida:Josugoni|erantzun hemen]])</small> 19:27, 30 abuztua 2013 (UTC)
puthprueoznjkgwkwyvywil18ag5vrk
Lankide eztabaida:Theklan/2013ko iraila
3
432964
9974827
4081724
2024-11-20T14:09:48Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2013ko iraila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2013ko iraila]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
4081724
wikitext
text/x-wiki
== VisualEditor on 2013-09-24 ==
Hi Theklan,
I wanted to make sure that you had seen the note I left at [[Wikipedia:Txokoa#VisualEditor update]]. I don't want people to be surprised by the changes. There is a lot of translation work that needs to be done to make the help pages available in Basque here at the Basque Wikipedia. I hope that you will be able to help with that. Thanks, [[Lankide:Whatamidoing (WMF)|Whatamidoing (WMF)]] ([[Lankide eztabaida:Whatamidoing (WMF)|eztabaida]]) 20:54, 11 iraila 2013 (UTC)
:Yes, I have seen it, but now I have to look up the system. -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 21:54, 11 iraila 2013 (UTC)
== Espezieen taxonomia txantiloiak ==
Bale, eskerrik asko. Probatan nenbilen baina hurrengoan badakit. -[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] ([[Lankide eztabaida:Marklar2007|eztabaida]]) 18:26, 16 iraila 2013 (UTC)
== Letra etzanaren erabilera ==
Arrazoi osoa duzu. Ez nuen ideiarik ere. Ingelesezko wikipedian [[:en:Wikipedia:Manual_of_Style/Text_formatting#Italic_face|estilo-gidan]] araututa daukate. Eskerrik asko. --[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] ([[Lankide eztabaida:Marklar2007|eztabaida]]) 07:20, 28 iraila 2013 (UTC)
de4up8iy81j5v89ol3srhy5f27wf5c2
9975111
9974827
2024-11-20T14:20:43Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2013ko iraila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2013ko iraila]]» izenera aldatu du: Revert
4081724
wikitext
text/x-wiki
== VisualEditor on 2013-09-24 ==
Hi Theklan,
I wanted to make sure that you had seen the note I left at [[Wikipedia:Txokoa#VisualEditor update]]. I don't want people to be surprised by the changes. There is a lot of translation work that needs to be done to make the help pages available in Basque here at the Basque Wikipedia. I hope that you will be able to help with that. Thanks, [[Lankide:Whatamidoing (WMF)|Whatamidoing (WMF)]] ([[Lankide eztabaida:Whatamidoing (WMF)|eztabaida]]) 20:54, 11 iraila 2013 (UTC)
:Yes, I have seen it, but now I have to look up the system. -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 21:54, 11 iraila 2013 (UTC)
== Espezieen taxonomia txantiloiak ==
Bale, eskerrik asko. Probatan nenbilen baina hurrengoan badakit. -[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] ([[Lankide eztabaida:Marklar2007|eztabaida]]) 18:26, 16 iraila 2013 (UTC)
== Letra etzanaren erabilera ==
Arrazoi osoa duzu. Ez nuen ideiarik ere. Ingelesezko wikipedian [[:en:Wikipedia:Manual_of_Style/Text_formatting#Italic_face|estilo-gidan]] araututa daukate. Eskerrik asko. --[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] ([[Lankide eztabaida:Marklar2007|eztabaida]]) 07:20, 28 iraila 2013 (UTC)
de4up8iy81j5v89ol3srhy5f27wf5c2
Lankide eztabaida:Theklan/2013ko urria
3
432965
9974831
4081725
2024-11-20T14:09:49Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2013ko urria]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2013ko urria]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
4081725
wikitext
text/x-wiki
== A job for TheklanBot? ==
Hi Theklan!
Do you think your bot could perform a run within the species categories fixing the layout similar to [https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Calamaria_grabowskyi&diff=4000356&oldid=3722283 this]? It is rather boring to do this manually without editing more (like adding distribution maps :))
[[Lankide:Rbrausse|Rbrausse]] ([[Lankide eztabaida:Rbrausse|eztabaida]]) 08:16, 10 urria 2013 (UTC)
:Thanks!
:And matching should be solvable with regexp, something like (pseudo''code'', not tested and <s>probably</s> guaranteed not working directly) "s/|authority=.*[0-9]{4}/\1 \2/" and "s/<ref>\*/<ref>/"
:[[Lankide:Rbrausse|Rbrausse]] ([[Lankide eztabaida:Rbrausse|eztabaida]]) 13:27, 10 urria 2013 (UTC)
::This does work ([[:en:sed|sed]] running in a [[bash]]) with ''Calamaria lateralis'' and ''Calamaria joloensis'':
:* Space between author and year:
's/\(|authority=.*\)\([0-9]\{4\}<ref>.*\)/\1 \2/'
:* Removal of the asterisk in the reference:
's/<ref>\*/<ref>/'
::Good luck :P [[Lankide:Rbrausse|Rbrausse]] ([[Lankide eztabaida:Rbrausse|eztabaida]]) 09:22, 11 urria 2013 (UTC)
:::the second replacement (asterisk) is rather straight-forward: Search for "''<ref>*''" and replace it with "''<ref>''" - this could be done as I don't see any justification for a reference text starting with an asterisk.
:::the first regexp (space between author and year) is more complicated: Search and store as first element any line with "''|authority=''" [the part "''(|authority=.*)''], as second element look for 4 digits followed by <ref> [''"([0-9]{4}<ref>.*)"'']. The found line is replaced by the first element [''"\1"''], a space and the second element [''"\2"''].
:::at least this is the basic idea - I'm not really good in regexps....
:::I'll take a look at Python's regexp implementation - never worked with it. Could take some time, though.
:::[[Lankide:Rbrausse|Rbrausse]] ([[Lankide eztabaida:Rbrausse|eztabaida]]) 16:08, 11 urria 2013 (UTC)
::::PS I'm sure you're aware of this - but just to be sure: You'll have to escape the asterisk - most likely with a backslash (as in "\*"). [[Lankide:Rbrausse|Rbrausse]] ([[Lankide eztabaida:Rbrausse|eztabaida]]) 16:42, 11 urria 2013 (UTC)
[https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Calamaria_longirostris&diff=4031236&oldid=4018834 nice work] - thanks a lot! [[Lankide:Rbrausse|Rbrausse]] ([[Lankide eztabaida:Rbrausse|eztabaida]]) 10:14, 22 urria 2013 (UTC)
== Broken taxobox because of two range map properties ==
Hi Theklan,
take a look at ''[[Calamaria lovii]]'' - the box is broken as I added two range maps at Wikidata. Both maps are valid (different taxonomic definitions, neither is "false" or "true"), but your template doesn't handle this well...
Yours, [[Lankide:Rbrausse|Rbrausse]] ([[Lankide eztabaida:Rbrausse|eztabaida]]) 12:50, 14 urria 2013 (UTC)
:okay, I hope my edit is correct - automagically adding all available maps would be IMHO not the best way, as this duplicates (or even multiplicates) the same information: e.g. ''[[Eublepharis macularius]]'' [[:File:Area_del_dragó_lleopard.png|Two]] [[:File:Eublepharis macularius distribution.png|maps]] showing identical data, the choice is a matter of taste. [[Lankide:Rbrausse|Rbrausse]] ([[Lankide eztabaida:Rbrausse|eztabaida]]) 13:04, 14 urria 2013 (UTC)
irl75b9dyj3f7gy89lbawha9brfucft
9975103
9974831
2024-11-20T14:20:21Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2013ko urria]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2013ko urria]]» izenera aldatu du: Revert
4081725
wikitext
text/x-wiki
== A job for TheklanBot? ==
Hi Theklan!
Do you think your bot could perform a run within the species categories fixing the layout similar to [https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Calamaria_grabowskyi&diff=4000356&oldid=3722283 this]? It is rather boring to do this manually without editing more (like adding distribution maps :))
[[Lankide:Rbrausse|Rbrausse]] ([[Lankide eztabaida:Rbrausse|eztabaida]]) 08:16, 10 urria 2013 (UTC)
:Thanks!
:And matching should be solvable with regexp, something like (pseudo''code'', not tested and <s>probably</s> guaranteed not working directly) "s/|authority=.*[0-9]{4}/\1 \2/" and "s/<ref>\*/<ref>/"
:[[Lankide:Rbrausse|Rbrausse]] ([[Lankide eztabaida:Rbrausse|eztabaida]]) 13:27, 10 urria 2013 (UTC)
::This does work ([[:en:sed|sed]] running in a [[bash]]) with ''Calamaria lateralis'' and ''Calamaria joloensis'':
:* Space between author and year:
's/\(|authority=.*\)\([0-9]\{4\}<ref>.*\)/\1 \2/'
:* Removal of the asterisk in the reference:
's/<ref>\*/<ref>/'
::Good luck :P [[Lankide:Rbrausse|Rbrausse]] ([[Lankide eztabaida:Rbrausse|eztabaida]]) 09:22, 11 urria 2013 (UTC)
:::the second replacement (asterisk) is rather straight-forward: Search for "''<ref>*''" and replace it with "''<ref>''" - this could be done as I don't see any justification for a reference text starting with an asterisk.
:::the first regexp (space between author and year) is more complicated: Search and store as first element any line with "''|authority=''" [the part "''(|authority=.*)''], as second element look for 4 digits followed by <ref> [''"([0-9]{4}<ref>.*)"'']. The found line is replaced by the first element [''"\1"''], a space and the second element [''"\2"''].
:::at least this is the basic idea - I'm not really good in regexps....
:::I'll take a look at Python's regexp implementation - never worked with it. Could take some time, though.
:::[[Lankide:Rbrausse|Rbrausse]] ([[Lankide eztabaida:Rbrausse|eztabaida]]) 16:08, 11 urria 2013 (UTC)
::::PS I'm sure you're aware of this - but just to be sure: You'll have to escape the asterisk - most likely with a backslash (as in "\*"). [[Lankide:Rbrausse|Rbrausse]] ([[Lankide eztabaida:Rbrausse|eztabaida]]) 16:42, 11 urria 2013 (UTC)
[https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Calamaria_longirostris&diff=4031236&oldid=4018834 nice work] - thanks a lot! [[Lankide:Rbrausse|Rbrausse]] ([[Lankide eztabaida:Rbrausse|eztabaida]]) 10:14, 22 urria 2013 (UTC)
== Broken taxobox because of two range map properties ==
Hi Theklan,
take a look at ''[[Calamaria lovii]]'' - the box is broken as I added two range maps at Wikidata. Both maps are valid (different taxonomic definitions, neither is "false" or "true"), but your template doesn't handle this well...
Yours, [[Lankide:Rbrausse|Rbrausse]] ([[Lankide eztabaida:Rbrausse|eztabaida]]) 12:50, 14 urria 2013 (UTC)
:okay, I hope my edit is correct - automagically adding all available maps would be IMHO not the best way, as this duplicates (or even multiplicates) the same information: e.g. ''[[Eublepharis macularius]]'' [[:File:Area_del_dragó_lleopard.png|Two]] [[:File:Eublepharis macularius distribution.png|maps]] showing identical data, the choice is a matter of taste. [[Lankide:Rbrausse|Rbrausse]] ([[Lankide eztabaida:Rbrausse|eztabaida]]) 13:04, 14 urria 2013 (UTC)
irl75b9dyj3f7gy89lbawha9brfucft
FK Žalgiris
0
433728
9975391
9946943
2024-11-20T16:41:12Z
Makenzis
82059
/* Denboraldi */
9975391
wikitext
text/x-wiki
{{Futbol-talde infotaula
| berezko izena = FK Žalgiris
| ezkutu irudia =
| ezizenak =
| hiria = [[Vilnius]] ([[Lituania]])
| sorrera urtea = [[1947]] Dinamo <br> 2009 VMFD Žalgiris
| zelaia = LFF Stadium
| zelai inaugurazioa = [[2004]]
| zelai edukiera = 5.400
| presidentea ={{banderaikur|Lituania}} Vilma Venslovaitienė
| entrenatzailea = {{banderaikur|KAZ}} Vladimiras Čeburinas
| liga = [[Lituaniako futbol liga|Lituaniako liga]]
| denboraldia = 2024
| postua = 1.a
| ezker-esku eredua 1 =
| gorputz eredua 1 = _rioave1819h
| eskuin-esku eredua 1 =
| ezker-eskua 1 =ffffff
| gorputza 1 =ffffff
| eskuin-eskua 1 =ffffff
| prakak 1 =FFFFFF
| galtzerdiak 1 =FFFFFF
| ezker-esku eredua 2 =
| gorputz eredua 2 = _rioave1819h
| eskuin-esku eredua 2 =
| ezker-eskua 2 = 008000
| gorputza 2 = 008000
| eskuin-eskua 2 = 008000
| prakak 2 = 008000
| galtzerdiak 2 = 008000
| ezker-esku eredua 3 =
| gorputz eredua 3 = _nikepark7tr
| eskuin-esku eredua 3 =
| ezker-eskua 3 = 880000
| gorputza 3 = 880000
| eskuin-eskua 3 = 880000
| prakak 3 = 880000
| galtzerdiak 3 = 000000
| webgunea = [http://www.zalgiris-vilnius.lt/ Webgune ofiziala]
}}
'''Futbolo klubas Žalgiris''' ([[lituaniera]]z ''Futbolo klubas Žalgiris'') [[Lituania]]ko futbol talde onenetakoa da, [[Vilnius]] hiriburukoa. 5 aldiz irabazi du [[Lituaniako futbol liga]] eta 8 aldiz [[Lituaniako futbol kopa|Kopa]].
== Historia ==
FK Žalgiris 1962an eratu zen Sobietar Batasunaren garaian talde lituaniarrik onena izan zen, 1982an lehen mailara igo eta 1987an hirugarren egin zuen ligan.
Lituaniako txapelketak hasi zirenean puntako taldea izan zen eta hasierako urteetan bi liga eta lau kopa eskuratu zituen. Urte batzutan titulurik izan gabe berriz indartu da eta azken bost urteetako liga eta kopa txapelduna izan da.
* 1947: FK Dinamo
* 1948–1962: FK Spartakas
* 1962–1993: FK Žalgiris
* 1993–1995: FK Žalgiris-EBSW
* 1995–2009: FK Žalgiris
* 2009–2015: VMFD Žalgiris
* 2015–: FK Žalgiris
== Palmaresa ==
=== Sobietar Batasunean: 0 ===
* [[Sobietar Batasuneko Futbol Liga|SESBeko Liga]] (0): hirugarren 1987an.
* Bigarren maila (1): 1982.
=== Lituanian: 31 ===
* [[Lituaniako futbol liga|Liga]] (11): 1991, 1992, 1999, 2013, 2014, 2015, 2016, 2020, 2021, 2022, 2024.
* [[Lituaniako futbol kopa|Kopa]] (14): 1991, 1993, 1994, 1997, 2003, 2012, 2013, 2014, 2015, 2016 (udaberri), 2016 (udazkena), 2018, 2021, 2022.
* Lituaniako Superkopa (8): 2003, 2013, 2014, 2015, 2016, 2017, 2020, 2023.
== Uniformea ==
'''Etxekoa'''
{|
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = |
gorputz eredua = |
eskuin-esku eredua = |
praka eredua = |
galtzerdi eredua = |
ezker-eskua = D0F0C0|
gorputza = D0F0C0|
eskuin-eskua = D0F0C0|
prakak = ffffff|
galtzerdiak = ffffff|
izenburua = 1988|
}}
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = |
gorputz eredua = _whitestripes |
eskuin-esku eredua = |
praka eredua = |
galtzerdi eredua = |
ezker-eskua = FFFFFF|
gorputza = 72C186|
eskuin-eskua = FFFFFF|
prakak = ffffff|
galtzerdiak = ffffff|
izenburua = 1991|
}}
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = _greenborder|
gorputz eredua = _greencollar |
eskuin-esku eredua = _greenborder|
praka eredua = |
galtzerdi eredua = |
ezker-eskua = FFFFFF|
gorputza = FFFFFF|
eskuin-eskua = FFFFFF|
prakak = ffffff|
galtzerdiak = ffffff|
izenburua = 2007|
}}
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = |
gorputz eredua = _greensquares |
eskuin-esku eredua = |
praka eredua = |
galtzerdi eredua = |
ezker-eskua = FFFFFF|
gorputza = FFFFFF|
eskuin-eskua = FFFFFF|
prakak = ffffff|
galtzerdiak = ffffff|
izenburua = 2016|
}}
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = |
gorputz eredua = _rioave1819h |
eskuin-esku eredua =|
praka eredua = |
galtzerdi eredua = |
ezker-eskua = FFFFFF|
gorputza = 339933|
eskuin-eskua = FFFFFF|
prakak = ffffff|
galtzerdiak = ffffff|
izenburua = 2018-etik|
}}
|
|}
== Denboraldi ==
{| class="wikitable" style="font-size:90%;"
|-
!Denboraldi
!Mailako
!Liga
!Postua
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2009'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''6.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito09.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2010'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''A lyga'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''3.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2010.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2011'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''A lyga'''
| bgcolor="#BBBBBB" style="text-align:center;"| '''2.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2011.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2012'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''A lyga'''
| bgcolor="#BBBBBB" style="text-align:center;"| '''2.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2012.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2013'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''A lyga'''
| bgcolor="#FFFF00" style="text-align:center;"| '''1.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2013.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2014'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''A lyga'''
| bgcolor="#FFFF00" style="text-align:center;"| '''1.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2014.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2015'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''A lyga'''
| bgcolor="#FFFF00" style="text-align:center;"| '''1.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2015.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2016'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''A lyga'''
| bgcolor="#FFFF00" style="text-align:center;"| '''1.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2016.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2017'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''A lyga'''
| bgcolor="#BBBBBB" style="text-align:center;"| '''2.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2017.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2018'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''A lyga'''
| bgcolor="#BBBBBB" style="text-align:center;"| '''2.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2018.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2019'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''A lyga'''
| bgcolor="#BBBBBB" style="text-align:center;"| '''2.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2019.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2020'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''A lyga'''
| bgcolor="#FFFF00" style="text-align:center;"| '''1.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2020.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''2021'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#FFFF00" style="text-align:center;"| '''1.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2021.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''2022'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#FFFF00" style="text-align:center;"| '''1.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2022.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2023'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#BBBBBB" style="text-align:center;"| '''2.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2023.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2024'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''A lyga'''
| bgcolor="#FFFF00" style="text-align:center;"| '''1.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2024.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2025'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2025.html#alyga</ref>
|-
|}
== Jokalari ezagunak ==
; Lituaniako
* {{flagicon|LTU}} [[Linas Pilibaitis]]
* {{flagicon|LTU}} [[Robertas Poškus]]
* {{flagicon|LTU}} [[Aurelijus Skarbalius]]
* {{flagicon|LTU}} [[Andrius Skerla]]'
* {{flagicon|LTU}} [[Deividas Šemberas]]
* {{flagicon|LTU}} [[Darvydas Šernas]]
* {{flagicon|LTU}} [[Egidijus Vaitkūnas]]
* {{flagicon|LTU}} [[Andrius Velička]]
* {{flagicon|LTU}} [[Donatas Vencevičius]]
* {{flagicon|LTU}} [[Marius Žaliūkas]]
* {{flagicon|LTU}} [[Artūras Žulpa]]
* {{flagicon|LTU}} [[Darius Žutautas]]
* {{flagicon|LTU}} [[Tomas Žvirgždauskas]]
;Africa
* {{flagicon|MLI}} [[Mahamane Traoré]]
* {{flagicon|SEN}} [[Mamadou Mbodj]]
;European Union
* {{flagicon|HRV}} [[Mario Grgurović]]
* {{flagicon|HRV}} [[Andro Švrljuga]]
* {{flagicon|LAT}} [[Ēriks Pelcis]]
* {{flagicon|Polonia}} [[Kamil Biliński]]
* {{flagicon|Polonia}} [[Jakub Wilk]]
* {{flagicon|ROM}} [[Liviu Antal]]
* {{flagicon|Eskozia}} [[Calum Elliot]]
* {{flagicon|SVK}} [[Tomáš Malec]]
;Non-EU
* {{flagicon|ARM}} [[Artak Yedigaryan]]
* {{flagicon|BLR}} [[Yury Kendysh]]
* {{flagicon|MDA}} [[Iulian Bursuc]]
* {{flagicon|Errusia}} [[Pavel Komolov]]
* {{flagicon|Errusia}} [[Andrey Nagumanov]]
* {{flagicon|SRB}} [[Andrija Kaluđerović]]
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{lt}} [https://web.archive.org/web/20181116043924/http://zalgiris-vilnius.lt/ Webgune ofiziala]
{{autoritate kontrola}}
{{A lyga}}
[[Kategoria:Lituaniako futbol taldeak|Z]]
7cp4v65nqfzbph0exvqt01gwd4xcjrl
Lankide eztabaida:Theklan/2013ko azaroa
3
482137
9974825
4493398
2024-11-20T14:09:48Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2013ko azaroa]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2013ko azaroa]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
4493398
wikitext
text/x-wiki
== VisualEditor ==
Hi Theklan,
I wanted to ask for your opinion about how VisualEditor is working out here at the Basque Wikipedia. From what I can see, almost 300 edits per week are made with VisualEditor, which is about 11% of all non-bot edits and almost 55% of edits by logged-out editors. Most logged-in users aren't using it very much (which is understandable, since they already know how to use the old editor). Is it working okay here? Is it causing any problems that I should tell the developers about? [[Lankide:Whatamidoing (WMF)|Whatamidoing (WMF)]] ([[Lankide eztabaida:Whatamidoing (WMF)|eztabaida]]) 19:43, 9 azaroa 2013 (UTC)
==Hizkuntz zutabea==
Egunon. Lehengoan Azal Nagusiko eskuineko hizkuntz-zutaberiari buruz [https://eu.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Txokoa/Eskariak eztabaidatzen egon ginenez] eta orain arte denen baiezkoa dagoenez, [[Txantiloi:Hizkuntz zerrenda eredu]] hau (garatuagoa) txertatzeko aukerarik baden jakin nahiko nuke. Aio. -[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 07:22, 10 azaroa 2013 (UTC)
:Kaixo. Baina nola sartzen dira ba hizkuntza ezberdinen Wikipedien loturak ezkerreko zutabean?
:-[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 13:45, 11 azaroa 2013 (UTC)
::Gai hau ez dut oraindik akitutzat ematen eta ea astia dudanean [[:cs:Kategorie:Wikipedie:Správci|txekierazko Wikipediako administratzaile batekin solastu]] eta zein trikimailu erabili duten topatzen saiatuko naiz. -[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 16:33, 2013ko abenduaren 4a (UTC)
== Equidoen eta zaldiketaren ataria ==
Aupa Theklan!
Aspaldiko partez lanean nabil zaldi eta equido ezberdinen artikuloak sortzen euskal wikipedian. Kopuru polita dugu dagoenekoz, eta uste dut beste wikipedietan dagoen bezala, ataria sortu dezakegula haiekin. Nire proposapena zera da; "Equidoen eta zaldiketaren" ataria sortzea, gai hauen inguruko artikuloak batzeko. Frantses wikiperiaren ataria interesgarriena iruditzen zait, eredu bezala. Nire arazoa zera da, nahiko traketsa naizela Wikipediaren "tripekin" eta ez dakit atariak sortzen. Laguntza eskatzen dizuet beraz administratzailei, ahal baduzue, laguntzeko. Gero ni jardungo nitzateke ataria kudeatzen eta handitzen. Badakit zuentzako gain-lana dela, baina beste aldetik euskal wikipedian, beste zenbaitekin konparatuz, atari gutxitxo dugu. --Gorritxiki 10:35, 16 azaroa 2013 (UTC)
Ados; hor doa Frantses atariaren linka ahal duzunean begiratzeko. Ongi segi. https://fr.wikipedia.org/wiki/Portail:Monde_%C3%A9questre --Gorritxiki 10:45, 16 azaroa 2013 (UTC)
== Egg images on taxoboxes ==
Bon jorn Archaeodontosaurus. I write you en English, as I will express better what I want to say. You have been inserting birds eggs photos in basque Wikipedia articles and as this is very interesting, I have added a new feature to the automatic taxobox template. Now if hoy write down <code>| arrautza = FILENAME</code> you can see it with a section inside the taxobox. You can see it in action on [[:eu:Txantxangorri]]. I thinkg that it's much cleaner. What do you think? -[[Utilisateur:Theklan|Theklan]] ([[:eu:Lankide eztabaida:Theklan|discuter]]) 27 novembre 2013 à 11:46 (CET)
: I think it's a great idea. There are still several hundred eggs to develop in different Wiki. For the Basque Wikipedia I will put this line more in the taxobox. Thank you for your consideration. :) --[[Lankide:Archaeodontosaurus|Archaeodontosaurus]] ([[Lankide eztabaida:Archaeodontosaurus|eztabaida]]) 17:20, 27 azaroa 2013 (UTC)
6mdafx7ee9btm0bv5dr91mbazemmgfc
9975115
9974825
2024-11-20T14:20:49Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2013ko azaroa]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2013ko azaroa]]» izenera aldatu du: Revert
4493398
wikitext
text/x-wiki
== VisualEditor ==
Hi Theklan,
I wanted to ask for your opinion about how VisualEditor is working out here at the Basque Wikipedia. From what I can see, almost 300 edits per week are made with VisualEditor, which is about 11% of all non-bot edits and almost 55% of edits by logged-out editors. Most logged-in users aren't using it very much (which is understandable, since they already know how to use the old editor). Is it working okay here? Is it causing any problems that I should tell the developers about? [[Lankide:Whatamidoing (WMF)|Whatamidoing (WMF)]] ([[Lankide eztabaida:Whatamidoing (WMF)|eztabaida]]) 19:43, 9 azaroa 2013 (UTC)
==Hizkuntz zutabea==
Egunon. Lehengoan Azal Nagusiko eskuineko hizkuntz-zutaberiari buruz [https://eu.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Txokoa/Eskariak eztabaidatzen egon ginenez] eta orain arte denen baiezkoa dagoenez, [[Txantiloi:Hizkuntz zerrenda eredu]] hau (garatuagoa) txertatzeko aukerarik baden jakin nahiko nuke. Aio. -[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 07:22, 10 azaroa 2013 (UTC)
:Kaixo. Baina nola sartzen dira ba hizkuntza ezberdinen Wikipedien loturak ezkerreko zutabean?
:-[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 13:45, 11 azaroa 2013 (UTC)
::Gai hau ez dut oraindik akitutzat ematen eta ea astia dudanean [[:cs:Kategorie:Wikipedie:Správci|txekierazko Wikipediako administratzaile batekin solastu]] eta zein trikimailu erabili duten topatzen saiatuko naiz. -[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 16:33, 2013ko abenduaren 4a (UTC)
== Equidoen eta zaldiketaren ataria ==
Aupa Theklan!
Aspaldiko partez lanean nabil zaldi eta equido ezberdinen artikuloak sortzen euskal wikipedian. Kopuru polita dugu dagoenekoz, eta uste dut beste wikipedietan dagoen bezala, ataria sortu dezakegula haiekin. Nire proposapena zera da; "Equidoen eta zaldiketaren" ataria sortzea, gai hauen inguruko artikuloak batzeko. Frantses wikiperiaren ataria interesgarriena iruditzen zait, eredu bezala. Nire arazoa zera da, nahiko traketsa naizela Wikipediaren "tripekin" eta ez dakit atariak sortzen. Laguntza eskatzen dizuet beraz administratzailei, ahal baduzue, laguntzeko. Gero ni jardungo nitzateke ataria kudeatzen eta handitzen. Badakit zuentzako gain-lana dela, baina beste aldetik euskal wikipedian, beste zenbaitekin konparatuz, atari gutxitxo dugu. --Gorritxiki 10:35, 16 azaroa 2013 (UTC)
Ados; hor doa Frantses atariaren linka ahal duzunean begiratzeko. Ongi segi. https://fr.wikipedia.org/wiki/Portail:Monde_%C3%A9questre --Gorritxiki 10:45, 16 azaroa 2013 (UTC)
== Egg images on taxoboxes ==
Bon jorn Archaeodontosaurus. I write you en English, as I will express better what I want to say. You have been inserting birds eggs photos in basque Wikipedia articles and as this is very interesting, I have added a new feature to the automatic taxobox template. Now if hoy write down <code>| arrautza = FILENAME</code> you can see it with a section inside the taxobox. You can see it in action on [[:eu:Txantxangorri]]. I thinkg that it's much cleaner. What do you think? -[[Utilisateur:Theklan|Theklan]] ([[:eu:Lankide eztabaida:Theklan|discuter]]) 27 novembre 2013 à 11:46 (CET)
: I think it's a great idea. There are still several hundred eggs to develop in different Wiki. For the Basque Wikipedia I will put this line more in the taxobox. Thank you for your consideration. :) --[[Lankide:Archaeodontosaurus|Archaeodontosaurus]] ([[Lankide eztabaida:Archaeodontosaurus|eztabaida]]) 17:20, 27 azaroa 2013 (UTC)
6mdafx7ee9btm0bv5dr91mbazemmgfc
Lankide eztabaida:Theklan/2013ko abendua
3
482138
9974822
4493399
2024-11-20T14:09:47Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2013ko abendua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2013ko abendua]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
4493399
wikitext
text/x-wiki
== ''The Signpost'': 04 December 2013 ==
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-04/News and notes|One decade of Wikisource; FDC recommendations raise serious questions]]
* Discussion report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-04/Discussion report|Musical scores, diversity conference, Module:Convert, and more]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-04/WikiProject report|Electronic Apple Pie]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-04/Traffic report|Kennedy shot ''Who'']]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-04/Featured content|F*&!]]
* Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-04/Arbitration report|''Ottoman Empire–Turkey naming dispute'' case opens; New discretionary sanctions draft proposal available for review]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-04/Recent research|Reciprocity and reputation motivate contributions to Wikipedia; indigenous knowledge and "cultural imperialism"; how PR people see Wikipedia]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 06:28, 5 abendua 2013 (UTC)
</div>
<!-- EdwardsBot 0652 -->
== ''The Signpost'': 11 December 2013 ==
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-11/News and notes|Wiki Loves Monuments—winners announced]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-11/In the media|Edward Snowden a "hero"; German Wikipedia court ruling]]
* Interview: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-11/Interview|Wikipedia's first Featured Article centurion]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-11/Traffic report|Deaths of Mandela, Walker top the list]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-11/WikiProject report|WikiProject Wine]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-11/Featured content|Viewer discretion advised]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-11/Technology report|MediaWiki 1.22 released]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 04:13, 12 abendua 2013 (UTC)
</div>
<!-- EdwardsBot 0658 -->
== ''The Signpost'': 18 December 2013 ==
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-18/News and notes|Nine new arbitrators announced]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-18/WikiProject report|Babel Series: Tunisia on the French Wikipedia]]
* Discussion report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-18/Discussion report|Usernames, template data and documentation, Main page, and more]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-18/Traffic report|Hopper to the top]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-18/Featured content|Triangulum, the world's most boring constellation]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-18/Technology report|Introducing the GLAMWikiToolset]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 06:51, 19 abendua 2013 (UTC)
</div>
<!-- EdwardsBot 0666 -->
== Commonskat ==
Ongi. Eskerrik asko. -[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 08:47, 2013ko abenduaren 27a (UTC)
== ''The Signpost'': 25 December 2013 ==
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-25/News and notes|IEG round 2 funding rewards diverse ambitions]]
* Discussion report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-25/Discussion report|Draft namespace, VisualEditor meetings]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-25/WikiProject report|More Great WikiProject Logos]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-25/Featured content|Drunken birds and treasonous kings]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-25/Technology report|OAuth: future of user designed tools]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-25/Recent research|Cross-language editors, election predictions, vandalism experiments]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 05:03, 28 abendua 2013 (UTC)
</div>
<!-- EdwardsBot 0668 -->
== Nabarmendutako artikulua ==
Egunon. Aste honetako nabarmendutako artikulua errepikatua dago aurtengo urtarrileko lehenbiziko artikulua baida: [[Txantiloi:2013-1 Nabarmendutakoa]], 2013 eta 2014 urteen arteko jauzirik ez du egiten, beste honako hau agertu beharko litzatekeelarik: [[Txantiloi:2014-1 Nabarmendutakoa]]. Ondo izan. -[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 09:58, 2013ko abenduaren 30a (UTC)
:Eskerrik asko... bidenabar, nabarmendutako argazkiarekin gauza bera ere gertatzen dela ikusi dut. -[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 10:45, 2013ko abenduaren 30a (UTC)
czbd2e2vmirb5l54k9je2sr7llh3894
9975121
9974822
2024-11-20T14:20:55Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2013ko abendua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2013ko abendua]]» izenera aldatu du: Revert
4493399
wikitext
text/x-wiki
== ''The Signpost'': 04 December 2013 ==
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-04/News and notes|One decade of Wikisource; FDC recommendations raise serious questions]]
* Discussion report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-04/Discussion report|Musical scores, diversity conference, Module:Convert, and more]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-04/WikiProject report|Electronic Apple Pie]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-04/Traffic report|Kennedy shot ''Who'']]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-04/Featured content|F*&!]]
* Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-04/Arbitration report|''Ottoman Empire–Turkey naming dispute'' case opens; New discretionary sanctions draft proposal available for review]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-04/Recent research|Reciprocity and reputation motivate contributions to Wikipedia; indigenous knowledge and "cultural imperialism"; how PR people see Wikipedia]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 06:28, 5 abendua 2013 (UTC)
</div>
<!-- EdwardsBot 0652 -->
== ''The Signpost'': 11 December 2013 ==
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-11/News and notes|Wiki Loves Monuments—winners announced]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-11/In the media|Edward Snowden a "hero"; German Wikipedia court ruling]]
* Interview: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-11/Interview|Wikipedia's first Featured Article centurion]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-11/Traffic report|Deaths of Mandela, Walker top the list]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-11/WikiProject report|WikiProject Wine]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-11/Featured content|Viewer discretion advised]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-11/Technology report|MediaWiki 1.22 released]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 04:13, 12 abendua 2013 (UTC)
</div>
<!-- EdwardsBot 0658 -->
== ''The Signpost'': 18 December 2013 ==
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-18/News and notes|Nine new arbitrators announced]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-18/WikiProject report|Babel Series: Tunisia on the French Wikipedia]]
* Discussion report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-18/Discussion report|Usernames, template data and documentation, Main page, and more]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-18/Traffic report|Hopper to the top]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-18/Featured content|Triangulum, the world's most boring constellation]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-18/Technology report|Introducing the GLAMWikiToolset]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 06:51, 19 abendua 2013 (UTC)
</div>
<!-- EdwardsBot 0666 -->
== Commonskat ==
Ongi. Eskerrik asko. -[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 08:47, 2013ko abenduaren 27a (UTC)
== ''The Signpost'': 25 December 2013 ==
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-25/News and notes|IEG round 2 funding rewards diverse ambitions]]
* Discussion report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-25/Discussion report|Draft namespace, VisualEditor meetings]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-25/WikiProject report|More Great WikiProject Logos]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-25/Featured content|Drunken birds and treasonous kings]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-25/Technology report|OAuth: future of user designed tools]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2013-12-25/Recent research|Cross-language editors, election predictions, vandalism experiments]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 05:03, 28 abendua 2013 (UTC)
</div>
<!-- EdwardsBot 0668 -->
== Nabarmendutako artikulua ==
Egunon. Aste honetako nabarmendutako artikulua errepikatua dago aurtengo urtarrileko lehenbiziko artikulua baida: [[Txantiloi:2013-1 Nabarmendutakoa]], 2013 eta 2014 urteen arteko jauzirik ez du egiten, beste honako hau agertu beharko litzatekeelarik: [[Txantiloi:2014-1 Nabarmendutakoa]]. Ondo izan. -[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 09:58, 2013ko abenduaren 30a (UTC)
:Eskerrik asko... bidenabar, nabarmendutako argazkiarekin gauza bera ere gertatzen dela ikusi dut. -[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 10:45, 2013ko abenduaren 30a (UTC)
czbd2e2vmirb5l54k9je2sr7llh3894
Lankide eztabaida:Theklan/2014ko urtarrila
3
482139
9974844
4493400
2024-11-20T14:09:52Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2014ko urtarrila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2014ko urtarrila]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
4493400
wikitext
text/x-wiki
== ''The Signpost'': 01 January 2014 ==
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-01/News and notes|The year in review]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-01/In the media|Does Wikipedia need a medical disclaimer?]]
* Book review: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-01/Book review|Życie Wirtualnych Dzikich]]
* Discussion report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-01/Discussion report|Article incubator, dates and fractions, medical disclaimer]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-01/Traffic report|A year stuck in traffic]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-01/WikiProject report|Where Are They Now? ''Fifth Edition'']]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-01/Featured content|2013—the trends]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-01/Technology report|2013: Year in review]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 04:23, 4 urtarrila 2014 (UTC)
</div>
<!-- EdwardsBot 0671 -->
== Okzitaniako udalerriak ==
Buff... kriston lana izango da (8.112!!!!!). Baten bat (edo bi :-)) egingo dut, baina modu sistematiko batean... buff.. ez. Hainbeste dugu egiteke... beno, haber noizbehinka. Ondo izan. --[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] ([[Lankide eztabaida:Marklar2007|eztabaida]]) 18:30, 18 urtarrila 2014 (UTC)
Euskaltzaindiak euskaraz izen frantsesa gomendatzen badu zer egin? Adibidez [[Marseilla]].
:Ba kasu horretan, [[Marseilla]] izan behar da. -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 10:54, 19 urtarrila 2014 (UTC)
== ''The Signpost'': 15 January 2014 ==
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-15/Op-ed|Licensed for reuse? Citing open-access sources in Wikipedia articles]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-15/News and notes|Wikimedia Germany asks for "reworking" of Funds Dissemination Committee; should MP4 be allowed on Wikimedia sites?]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-15/In the media|Is Google hurting Wikipedia traffic?; "Wikipedia-Mania" in the ''New York Times'']]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-15/WikiProject report|WikiProject Sociology]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-15/Traffic report|The Hours are Ours]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-15/Technology report|Architecture Summit schedule published]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 23:28, 19 urtarrila 2014 (UTC)
</div>
<!-- EdwardsBot 0672 -->
== Zuzendu beharreko artikulu bat ==
Kaixo. Ahal duzunean, egin begiratu bat «[[Landare baskular]]» artikuluari, badu zer zuzendua (taxotaula eta artikuluaren testua behintzat bai, lehenengo begiratuan). -[[Lankide:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]] [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|18px|link=Lankide eztabaida:Xabier_Armendaritz]] 2014-01-20, 19:34 ([[UTC]])
:Primeran, askoz itxura hobea du, dudarik gabe. --[[Lankide:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]] [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|18px|link=Lankide eztabaida:Xabier_Armendaritz]] 2014-01-20, 22:25 ([[UTC]])
== Copying citation from en:wp ==
Hi, I saw your [[:en:User_talk:Smith609#Translating_citation_bot_to_basque|question]] at Smith609's talk page regarding use of Citation bot in other languages. I noticed that you have your own bot, copying citations like cite doi into Basque Wikipedia. May I ask what kind of script you are using to do that? I am interesting in setting up something similar in another wiki. Regards [[Berezi:Ekarpenak/95.34.27.79|95.34.27.79]] 21:30, 23 urtarrila 2014 (UTC)
:Hello! The code is this:
<code><pre>
# -*- coding:utf-8 -*-
import pagegenerators, wikipedia
lloc = wikipedia.getSite("en","wikipedia")
x = pagegenerators.AllpagesPageGenerator("Cite doi/", 10, True,lloc )
for plantilla in x :
print plantilla
titol = plantilla.title()
if titol[9:18] != "Cite doi/" : break
titol = 'Txantiloi:'+ titol[9:] # for taking templates: put your own language instead of 'Txantiloi'
try :
text = plantilla.get()
except :
continue #For avoiding redirects
pagina = wikipedia.Page( wikipedia.getSite('eu',"wikipedia"), titol)
if pagina.exists() :
wikipedia.output(titol)
print "Dagoeneko badago"
continue
pagina.put(text,"DOI erreferentziak inportatzen")
</pre></code>
== ''The Signpost'': 22 January 2014 ==
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Book review: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-22/Book review|''Missing Links and Secret Histories: A Selection of Wikipedia Entries from Across the Known Multiverse'']]
* Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-22/Special report|The few who write Wikipedia]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-22/News and notes|Modification of WMF protection brought to Arbcom]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-22/Featured content|Dr. Watson, I presume with the Tramp]]* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-22/Traffic report|No show for the Globes]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-22/Technology report|Architecting the future of MediaWiki]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 00:54, 25 urtarrila 2014 (UTC)
</div>
<!-- EdwardsBot 0673 -->
== ''The Signpost'': 29 January 2014 ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-29/News and notes|Wiki-PR defends itself, condemns Wikipedia's actions]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-29/Traffic report|Six strikes out]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-29/WikiProject report|Contesting Contests]]
* Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-29/Arbitration report|''Kafziel'' case closed; Kww admonished by motion]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-29/Recent research|Translation assignments, weasel words, and Wikipedia's content in its later years]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 20:31, 1 otsaila 2014 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:The ed17@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=7284907 -->
== ''The Signpost'': 29 January 2014 ==
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-29/News and notes|Wiki-PR defends itself, condemns Wikipedia's actions]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-29/Traffic report|Six strikes out]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-29/WikiProject report|Contesting Contests]]
* Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-29/Arbitration report|''Kafziel'' case closed; Kww admonished by motion]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-29/Recent research|Translation assignments, weasel words, and Wikipedia's content in its later years]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 10:28, 3 otsaila 2014 (UTC)
</div>
<!-- EdwardsBot 0674 -->
syspyxhgk7otqaxju77ldvig1vvhnyx
9975077
9974844
2024-11-20T14:19:11Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2014ko urtarrila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2014ko urtarrila]]» izenera aldatu du: Revert
4493400
wikitext
text/x-wiki
== ''The Signpost'': 01 January 2014 ==
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-01/News and notes|The year in review]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-01/In the media|Does Wikipedia need a medical disclaimer?]]
* Book review: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-01/Book review|Życie Wirtualnych Dzikich]]
* Discussion report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-01/Discussion report|Article incubator, dates and fractions, medical disclaimer]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-01/Traffic report|A year stuck in traffic]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-01/WikiProject report|Where Are They Now? ''Fifth Edition'']]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-01/Featured content|2013—the trends]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-01/Technology report|2013: Year in review]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 04:23, 4 urtarrila 2014 (UTC)
</div>
<!-- EdwardsBot 0671 -->
== Okzitaniako udalerriak ==
Buff... kriston lana izango da (8.112!!!!!). Baten bat (edo bi :-)) egingo dut, baina modu sistematiko batean... buff.. ez. Hainbeste dugu egiteke... beno, haber noizbehinka. Ondo izan. --[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] ([[Lankide eztabaida:Marklar2007|eztabaida]]) 18:30, 18 urtarrila 2014 (UTC)
Euskaltzaindiak euskaraz izen frantsesa gomendatzen badu zer egin? Adibidez [[Marseilla]].
:Ba kasu horretan, [[Marseilla]] izan behar da. -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 10:54, 19 urtarrila 2014 (UTC)
== ''The Signpost'': 15 January 2014 ==
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-15/Op-ed|Licensed for reuse? Citing open-access sources in Wikipedia articles]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-15/News and notes|Wikimedia Germany asks for "reworking" of Funds Dissemination Committee; should MP4 be allowed on Wikimedia sites?]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-15/In the media|Is Google hurting Wikipedia traffic?; "Wikipedia-Mania" in the ''New York Times'']]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-15/WikiProject report|WikiProject Sociology]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-15/Traffic report|The Hours are Ours]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-15/Technology report|Architecture Summit schedule published]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 23:28, 19 urtarrila 2014 (UTC)
</div>
<!-- EdwardsBot 0672 -->
== Zuzendu beharreko artikulu bat ==
Kaixo. Ahal duzunean, egin begiratu bat «[[Landare baskular]]» artikuluari, badu zer zuzendua (taxotaula eta artikuluaren testua behintzat bai, lehenengo begiratuan). -[[Lankide:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]] [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|18px|link=Lankide eztabaida:Xabier_Armendaritz]] 2014-01-20, 19:34 ([[UTC]])
:Primeran, askoz itxura hobea du, dudarik gabe. --[[Lankide:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]] [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|18px|link=Lankide eztabaida:Xabier_Armendaritz]] 2014-01-20, 22:25 ([[UTC]])
== Copying citation from en:wp ==
Hi, I saw your [[:en:User_talk:Smith609#Translating_citation_bot_to_basque|question]] at Smith609's talk page regarding use of Citation bot in other languages. I noticed that you have your own bot, copying citations like cite doi into Basque Wikipedia. May I ask what kind of script you are using to do that? I am interesting in setting up something similar in another wiki. Regards [[Berezi:Ekarpenak/95.34.27.79|95.34.27.79]] 21:30, 23 urtarrila 2014 (UTC)
:Hello! The code is this:
<code><pre>
# -*- coding:utf-8 -*-
import pagegenerators, wikipedia
lloc = wikipedia.getSite("en","wikipedia")
x = pagegenerators.AllpagesPageGenerator("Cite doi/", 10, True,lloc )
for plantilla in x :
print plantilla
titol = plantilla.title()
if titol[9:18] != "Cite doi/" : break
titol = 'Txantiloi:'+ titol[9:] # for taking templates: put your own language instead of 'Txantiloi'
try :
text = plantilla.get()
except :
continue #For avoiding redirects
pagina = wikipedia.Page( wikipedia.getSite('eu',"wikipedia"), titol)
if pagina.exists() :
wikipedia.output(titol)
print "Dagoeneko badago"
continue
pagina.put(text,"DOI erreferentziak inportatzen")
</pre></code>
== ''The Signpost'': 22 January 2014 ==
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Book review: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-22/Book review|''Missing Links and Secret Histories: A Selection of Wikipedia Entries from Across the Known Multiverse'']]
* Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-22/Special report|The few who write Wikipedia]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-22/News and notes|Modification of WMF protection brought to Arbcom]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-22/Featured content|Dr. Watson, I presume with the Tramp]]* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-22/Traffic report|No show for the Globes]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-22/Technology report|Architecting the future of MediaWiki]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 00:54, 25 urtarrila 2014 (UTC)
</div>
<!-- EdwardsBot 0673 -->
== ''The Signpost'': 29 January 2014 ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-29/News and notes|Wiki-PR defends itself, condemns Wikipedia's actions]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-29/Traffic report|Six strikes out]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-29/WikiProject report|Contesting Contests]]
* Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-29/Arbitration report|''Kafziel'' case closed; Kww admonished by motion]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-29/Recent research|Translation assignments, weasel words, and Wikipedia's content in its later years]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 20:31, 1 otsaila 2014 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:The ed17@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=7284907 -->
== ''The Signpost'': 29 January 2014 ==
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-29/News and notes|Wiki-PR defends itself, condemns Wikipedia's actions]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-29/Traffic report|Six strikes out]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-29/WikiProject report|Contesting Contests]]
* Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-29/Arbitration report|''Kafziel'' case closed; Kww admonished by motion]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-01-29/Recent research|Translation assignments, weasel words, and Wikipedia's content in its later years]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 10:28, 3 otsaila 2014 (UTC)
</div>
<!-- EdwardsBot 0674 -->
syspyxhgk7otqaxju77ldvig1vvhnyx
Lankide eztabaida:Theklan/2014ko otsaila
3
482140
9974842
4493401
2024-11-20T14:09:52Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2014ko otsaila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2014ko otsaila]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
4493401
wikitext
text/x-wiki
== ''The Signpost'': 12 February 2014 ==
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-02-15/News and notes|WMF bites the bullet on affiliation and FDC funding, elevates Wikimedia user groups]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-02-15/In the media|WikiVIP; Art Feminism; Medical articles; PR manipulation; Azerbaijani Wikipedia]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-02-15/Featured content|Space selfie]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-02-15/Traffic report|Sports Day]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-02-15/WikiProject report|Game Time in Russia]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-02-15/Technology report|Left with no choice]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[Lankide:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Lankide eztabaida:MediaWiki message delivery|eztabaida]]) 04:10, 13 otsaila 2014 (UTC)</div>
<!-- Message sent by User:The ed17@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=7455365 -->
== ''The Signpost'': 15 February 2014 ==
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-02-19|Foundation takes aim at undisclosed paid editing; Greek Wikipedia editor faces down legal challenge]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-02-19/WikiProject report|Countering Systemic Bias]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-02-19/Featured content|Holotype]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-02-19/Traffic report|Chilly Valentines]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-02-19/Technology report|ULS comeback]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[Lankide:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Lankide eztabaida:MediaWiki message delivery|eztabaida]]) 15:23, 21 otsaila 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:The ed17@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=7455365 -->
== ''The Signpost'': 26 February 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-02-26/Special report|Diary of a protester—Wikimedian perishes in Ukrainian unrest]]
* Forum: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-02-26/Forum|Should Wikimedia modify its terms of use to require disclosure?]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-02-26/News and notes|Wikimedia chapters and communities challenge Commons' URAA policy]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-02-26/Traffic report|Snow big deal]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-02-26/WikiProject report|Racking brains with neuroscience]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-02-26/Featured content|''Odin'' salutes you]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-02-26/Recent research|CSCW '14 retrospective; the impact of SOPA on deletionism]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 03:20, 28 otsaila 2014 (UTC)
</div>
</source>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=7658529 -->
k3xgpkoio3k35w3p4zaa1xl443fo51n
9975081
9974842
2024-11-20T14:19:16Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2014ko otsaila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2014ko otsaila]]» izenera aldatu du: Revert
4493401
wikitext
text/x-wiki
== ''The Signpost'': 12 February 2014 ==
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-02-15/News and notes|WMF bites the bullet on affiliation and FDC funding, elevates Wikimedia user groups]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-02-15/In the media|WikiVIP; Art Feminism; Medical articles; PR manipulation; Azerbaijani Wikipedia]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-02-15/Featured content|Space selfie]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-02-15/Traffic report|Sports Day]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-02-15/WikiProject report|Game Time in Russia]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-02-15/Technology report|Left with no choice]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[Lankide:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Lankide eztabaida:MediaWiki message delivery|eztabaida]]) 04:10, 13 otsaila 2014 (UTC)</div>
<!-- Message sent by User:The ed17@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=7455365 -->
== ''The Signpost'': 15 February 2014 ==
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-02-19|Foundation takes aim at undisclosed paid editing; Greek Wikipedia editor faces down legal challenge]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-02-19/WikiProject report|Countering Systemic Bias]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-02-19/Featured content|Holotype]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-02-19/Traffic report|Chilly Valentines]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-02-19/Technology report|ULS comeback]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[Lankide:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Lankide eztabaida:MediaWiki message delivery|eztabaida]]) 15:23, 21 otsaila 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:The ed17@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=7455365 -->
== ''The Signpost'': 26 February 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-02-26/Special report|Diary of a protester—Wikimedian perishes in Ukrainian unrest]]
* Forum: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-02-26/Forum|Should Wikimedia modify its terms of use to require disclosure?]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-02-26/News and notes|Wikimedia chapters and communities challenge Commons' URAA policy]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-02-26/Traffic report|Snow big deal]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-02-26/WikiProject report|Racking brains with neuroscience]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-02-26/Featured content|''Odin'' salutes you]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-02-26/Recent research|CSCW '14 retrospective; the impact of SOPA on deletionism]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 03:20, 28 otsaila 2014 (UTC)
</div>
</source>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=7658529 -->
k3xgpkoio3k35w3p4zaa1xl443fo51n
Domingo de la Calzada
0
482528
9975303
9529728
2024-11-20T15:08:39Z
Luistxo
1519
9975303
wikitext
text/x-wiki
{{biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Domingo García''', '''Domingo de la Calzada''' izenaz ezaguna, ([[Viloria de Rioja]], [[Burgosko probintzia|Burgos]] [[1019]] – [[Santo Domingo de la Calzada]], [[Errioxako Autonomia Erkidegoa|Errioxa]], {{data|1109|5|12}}) espainiar [[eremutar]]ra izan zen. Aterpe eta galtzada bat eraiki zituen erromesentzat La Buredako basamortuan. Hortik datoz santuaren izena eta bertan eraiki zen herriarena. Jaieguna, [[maiatzaren 12]]a.
Santo Domingo de la Calzada herriaren sorkuntza egozten zaio, bertan Donejakue biderako ostatu bat sortu zuelarik, herriaren nukleo bihurtu zen. Herrian izandako mirari batzuk ere egozten zaizkio, hala nola [[igitaiaren miraria]] eta [[Oiloaren miraria|oiloarena]] (hau santua hil ondoren).
Santuaren hilobia hiriko [[Santo Domingo de la Calzadako katedrala|katedralean]] dago.
== Erreferentziak ==
{{commonskat}}
{{ lur | data=2014/3/28}}
{{Biografia zirriborroa|ES-CL}}
{{Bizialdia|1019ko|1109ko|Calzada, Domingo de la}}
[[Kategoria:Burgos probintziako jendea]]
[[Kategoria:Espainiako apaiz katolikoak]]
[[Kategoria:Santu katolikoak]]
[[Kategoria:Eremutarrak]]
thwjqxivz8swfeitjfdp15xld0fssiy
9975304
9975303
2024-11-20T15:09:12Z
Luistxo
1519
9975304
wikitext
text/x-wiki
{{biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Domingo García''', '''Santo''' '''Domingo de la Calzada''' izenaz ezaguna, ([[Viloria de Rioja]], [[Burgosko probintzia|Burgos]] [[1019]] – [[Santo Domingo de la Calzada]], [[Errioxako Autonomia Erkidegoa|Errioxa]], {{data|1109|5|12}}) espainiar [[eremutar]]ra izan zen. Aterpe eta galtzada bat eraiki zituen erromesentzat La Buredako basamortuan. Hortik datoz santuaren izena eta bertan eraiki zen herriarena. Jaieguna, [[maiatzaren 12]]a.
Santo Domingo de la Calzada herriaren sorkuntza egozten zaio, bertan Donejakue biderako ostatu bat sortu zuelarik, herriaren nukleo bihurtu zen. Herrian izandako mirari batzuk ere egozten zaizkio, hala nola [[igitaiaren miraria]] eta [[Oiloaren miraria|oiloarena]] (hau santua hil ondoren).
Santuaren hilobia hiriko [[Santo Domingo de la Calzadako katedrala|katedralean]] dago.
== Erreferentziak ==
{{commonskat}}
{{ lur | data=2014/3/28}}
{{Biografia zirriborroa|ES-CL}}
{{Bizialdia|1019ko|1109ko|Calzada, Domingo de la}}
[[Kategoria:Burgos probintziako jendea]]
[[Kategoria:Espainiako apaiz katolikoak]]
[[Kategoria:Santu katolikoak]]
[[Kategoria:Eremutarrak]]
hn2oijox63y27vbedd54g5m42lj924l
9975305
9975304
2024-11-20T15:09:30Z
Luistxo
1519
9975305
wikitext
text/x-wiki
{{biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Domingo García''', '''Santo''' '''Domingo de la Calzada''' izenaz ezaguna, ([[Viloria de Rioja]], [[Burgosko probintzia|Burgos]] [[1019]] – [[Santo Domingo de la Calzada]], [[Errioxako Autonomia Erkidegoa|Errioxa]], {{data|1109|5|12}}) espainiar [[eremutar]]ra izan zen. Aterpe eta galtzada bat eraiki zituen erromesentzat La Buredako basamortuan. Hortik datoz santuaren izena eta bertan eraiki zen herriarena. Jaieguna, [[maiatzaren 12]]a.
Santo Domingo de la Calzada herriaren sorkuntza egozten zaio, bertan [[Donejakue bidea|Donejakue biderako]] ostatu bat sortu zuelarik, herriaren nukleo bihurtu zen. Herrian izandako mirari batzuk ere egozten zaizkio, hala nola [[igitaiaren miraria]] eta [[Oiloaren miraria|oiloarena]] (hau santua hil ondoren).
Santuaren hilobia hiriko [[Santo Domingo de la Calzadako katedrala|katedralean]] dago.
== Erreferentziak ==
{{commonskat}}
{{ lur | data=2014/3/28}}
{{Biografia zirriborroa|ES-CL}}
{{Bizialdia|1019ko|1109ko|Calzada, Domingo de la}}
[[Kategoria:Burgos probintziako jendea]]
[[Kategoria:Espainiako apaiz katolikoak]]
[[Kategoria:Santu katolikoak]]
[[Kategoria:Eremutarrak]]
hkk03mm4tbjq1hphio1mqc9prqe3eum
Lankide eztabaida:Theklan/2014ko martxoa
3
556457
9974841
4630467
2024-11-20T14:09:52Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2014ko martxoa]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2014ko martxoa]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
4630467
wikitext
text/x-wiki
== 200.000. artikulua... 2014an? ==
Egunon. Beharbada [[Wikipedia:Txokoa/Eskariak#200.000. artikulua... 2014an?|'''eztabaida''']] honetan parte hartzea interesatuko litzaizuke.</br>[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] - [[2014]]ko [[martxoaren 2]]a, 10:56 (UTC)
== ''The Signpost'': 05 March 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-03-05/News and notes|Wikipedia Library finding success in matching contributors with sources]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-03-05/Traffic report|Brinksmen on the brink]]
* Discussion report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-03-05/Discussion report|Four paragraph lead, indefinitely blocked IPs, editor reviews broken?]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-03-05/WikiProject report|Article Rescue Squadron]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-03-05/Featured content|Full speed ahead for the WikiCup]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 04:48, 10 martxoa 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=7658529 -->
== ''The Signpost'': 12 March 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-03-12/Traffic report|War and awards]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-03-12/News and notes|Wikimedians celebrate International Women's Day and Women's History Month]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-03-12/WikiProject report|Examining the Russian Wikipedia's Entomology Project]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-03-12/Featured content|Ukraine burns]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 04:44, 15 martxoa 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=7795131 -->
== ''DNAren errekonbinaketa'' 2014-03-18 ==
DNA molekula errekonbinatzen da, beraren duplikazio eginez. DNA molekula zelularen nukleoan dago eta ez da bertatik irtetzen. Horregaitik, informazio genetikoa bertatik ateratzeko DNAren kopia bat egin behar da. Kopia hori nukleotik ateratzen da eta mezu horren bitartez proteinak sortzen dira. Hori da nik adierazi nahi dudan prozesua.
== ''The Signpost'': 19 March 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Interview: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-03-19/Interview|Nate Ott: the writer behind 71 articles in the English Wikipedia's largest-ever good topic]]
* Forum: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-03-19/Forum|Wikimedia Commons mission: free media for the world or only Wikimedia projects?]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-03-19/News and notes|Foundation-supported Wikipedian in residence faces scrutiny]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-03-19/Traffic report|Into thin air]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-03-19/WikiProject report|We have history]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-03-19/Featured content|Spot the bulldozer]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-03-19/Technology report|Wikimedia engineering report]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 03:14, 23 martxoa 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=7848702 -->
== ''The Signpost'': 26 March 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-03-26/Op-ed|Why we're updating the default typography for Wikipedia]]
* Comment: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-03-26/Comment|A foolish request]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-03-26/News and notes|Commons Picture of the Year—winners announced]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-03-26/Traffic report|Down to a simmer]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-03-26/WikiProject report|From the peak]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-03-26/Featured content|Winter hath a beauty that is all his own]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-03-26/Recent research|Wikipedians' "encyclopedic identity" dominates even in Kosovo debates; analysis of "In the news" discussions; user hierarchy mapped]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-03-26/Technology report|Why will Wikipedia look like the ''Signpost''?]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 08:18, 29 martxoa 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=7978438 -->
oldii9y6j9o8jrwefsntbo5d0mprhy2
9975083
9974841
2024-11-20T14:19:19Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2014ko martxoa]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2014ko martxoa]]» izenera aldatu du: Revert
4630467
wikitext
text/x-wiki
== 200.000. artikulua... 2014an? ==
Egunon. Beharbada [[Wikipedia:Txokoa/Eskariak#200.000. artikulua... 2014an?|'''eztabaida''']] honetan parte hartzea interesatuko litzaizuke.</br>[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] - [[2014]]ko [[martxoaren 2]]a, 10:56 (UTC)
== ''The Signpost'': 05 March 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-03-05/News and notes|Wikipedia Library finding success in matching contributors with sources]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-03-05/Traffic report|Brinksmen on the brink]]
* Discussion report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-03-05/Discussion report|Four paragraph lead, indefinitely blocked IPs, editor reviews broken?]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-03-05/WikiProject report|Article Rescue Squadron]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-03-05/Featured content|Full speed ahead for the WikiCup]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 04:48, 10 martxoa 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=7658529 -->
== ''The Signpost'': 12 March 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-03-12/Traffic report|War and awards]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-03-12/News and notes|Wikimedians celebrate International Women's Day and Women's History Month]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-03-12/WikiProject report|Examining the Russian Wikipedia's Entomology Project]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-03-12/Featured content|Ukraine burns]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 04:44, 15 martxoa 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=7795131 -->
== ''DNAren errekonbinaketa'' 2014-03-18 ==
DNA molekula errekonbinatzen da, beraren duplikazio eginez. DNA molekula zelularen nukleoan dago eta ez da bertatik irtetzen. Horregaitik, informazio genetikoa bertatik ateratzeko DNAren kopia bat egin behar da. Kopia hori nukleotik ateratzen da eta mezu horren bitartez proteinak sortzen dira. Hori da nik adierazi nahi dudan prozesua.
== ''The Signpost'': 19 March 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Interview: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-03-19/Interview|Nate Ott: the writer behind 71 articles in the English Wikipedia's largest-ever good topic]]
* Forum: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-03-19/Forum|Wikimedia Commons mission: free media for the world or only Wikimedia projects?]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-03-19/News and notes|Foundation-supported Wikipedian in residence faces scrutiny]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-03-19/Traffic report|Into thin air]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-03-19/WikiProject report|We have history]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-03-19/Featured content|Spot the bulldozer]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-03-19/Technology report|Wikimedia engineering report]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 03:14, 23 martxoa 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=7848702 -->
== ''The Signpost'': 26 March 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-03-26/Op-ed|Why we're updating the default typography for Wikipedia]]
* Comment: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-03-26/Comment|A foolish request]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-03-26/News and notes|Commons Picture of the Year—winners announced]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-03-26/Traffic report|Down to a simmer]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-03-26/WikiProject report|From the peak]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-03-26/Featured content|Winter hath a beauty that is all his own]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-03-26/Recent research|Wikipedians' "encyclopedic identity" dominates even in Kosovo debates; analysis of "In the news" discussions; user hierarchy mapped]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-03-26/Technology report|Why will Wikipedia look like the ''Signpost''?]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 08:18, 29 martxoa 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=7978438 -->
oldii9y6j9o8jrwefsntbo5d0mprhy2
Lankide eztabaida:Theklan/2014ko apirila
3
556461
9974836
4630471
2024-11-20T14:09:50Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2014ko apirila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2014ko apirila]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
4630471
wikitext
text/x-wiki
== Ikastaroa ==
Hara! Espero dut eragozpen handirik ez nizuela eragingo. Ea ikastarotik wikipediagile uzta berria datorren! --[[Lankide:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]] [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|18px|link=Lankide eztabaida:Xabier_Armendaritz]] 2014-04-03, 20:33 ([[UTC]])
== ''The Signpost'': 02 April 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-04-02/Special report|On the cusp of the Wikimedia Conference]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-04-02/News and notes|Wikimedia conferences—soul-searching about costs, attendance, and future]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-04-02/Traffic report|Regressing to the mean]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-04-02/WikiProject report|Deutschland in English]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-04-02/Featured content|April Fools]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 23:01, 6 apirila 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=8023576 -->
== Arrainak ==
Aupa! Berriro jo ta fuego artikuluak sortzen :-). Azken bolada honetan, 187.191.13.133 IP erdaldunak bizpahiru artikulu sortzen ditu egunero eta aspaldi zenbait [[aktinopterigio]]en ordenenak sortu zituen. Faltatzen direnak, neure kontu. Ondo izan! --[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] ([[Lankide eztabaida:Marklar2007|eztabaida]]) 17:47, 9 apirila 2014 (UTC)
: Primeran!. Baina orain ordenak eta gero, gerokoak --[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] ([[Lankide eztabaida:Marklar2007|eztabaida]]) 18:04, 9 apirila 2014 (UTC)
:: Ideia bat besterik ez. Botarentzat informazio bila bazabiltza, beti izango duzu [http://www.catalogueoflife.org/ ITIS datu-base fidagarria]. Hona hemen bere [http://www.catalogueoflife.org/col/info/cite aipamen-gida]. Ondo izan. -[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] ([[Lankide eztabaida:Marklar2007|eztabaida]]) 18:54, 11 apirila 2014 (UTC)
:: Bai, bai, banekien FishBase erabiltzen ari zinela. Bertoko kostaldeko arrainekin nenbilenean ezagutu nuen eta primerakoa da. ITISarena iturri ezberdinak izateko edo artikuluak osatzeko ideia besterik ez da. --[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] ([[Lankide eztabaida:Marklar2007|eztabaida]]) 19:08, 11 apirila 2014 (UTC)
Arrastion! Ordenakoak eta goiordenakoak amaitu ditut eta familiakoekin hasteko prest nago. Zuk jada pare bat egin dituzunez, non dago erabiltzen duzun familien zerrenda? --[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] ([[Lankide eztabaida:Marklar2007|eztabaida]]) 18:38, 14 apirila 2014 (UTC)
Epaa! behetik hasi naiz familiak sortzen. Bestetik, galdera eta iruzkin bana. Bota erabiltzean hobe nederlanderazko lotura frantsesa baino. Hauek iaz gurea bezalako lana egin omen zuten, ikusi adibidez [[:nl:Nomorhamphus celebensis]]. Eta galdera: zelan [[:en:Template:FishBase]] txantiloia erabiltzen badugu?. --[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] ([[Lankide eztabaida:Marklar2007|eztabaida]]) 18:19, 15 apirila 2014 (UTC)
Bai. Igual baten bat pasatu zait baina [[Pegasidae]] familiatik aurrera jada eginda dago.--[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] ([[Lankide eztabaida:Marklar2007|eztabaida]]) 14:51, 28 abuztua 2014 (UTC)
== ''The Signpost'': 09 April 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-04-09/Special report|Community mourns passing of Adrianne Wadewitz]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-04-09/News and notes|Round 2 of FDC funding open to public comments]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-04-09/Traffic report|Conquest of the Couch Potatoes]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-04-09/WikiProject report|Law]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-04-09/Featured content|Snow heater and Ash sweep]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 04:05, 13 apirila 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=8023576 -->
== Euskaldun ==
FYI https://eu.wikipedia.org/wiki/Eztabaida:Euskaldun#Euskal_etnia
--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 09:43, 17 apirila 2014 (UTC)
== ''The Signpost'': 23 April 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-04-23/Special report|2014 Wikimedia Conference—what is the impact?]]
* Wikimania: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-04-23/Wikimania|Winning bid announced for 2015]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-04-23/News and notes|Wikimedian passes away]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-04-23/WikiProject report|To the altar—Catholicism]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-04-23/Featured content|There was I, waiting at the church]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-04-23/Traffic report|Reflecting in Gethsemane]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 03:39, 23 apirila 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=8158308 -->
== ''The Signpost'': 30 April 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-04-30/News and notes|WMF's draft annual plan turns indigestible as an FDC proposal]]
* Interview: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-04-30/Interview|Wikipedia in the Peabody Essex Museum]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-04-30/Featured content|Browsing behaviours]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-04-30/WikiProject report|Genetics]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-04-30/Traffic report|Going to the Doggs]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-04-30/Recent research|Wikipedia predicts flu more accurately than Google; 43% of academics have edited Wikipedia]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 15:23, 1 maiatza 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=8328638 -->
mivuq02py2rdycwbjnntxh6mvtakvmz
9975093
9974836
2024-11-20T14:19:39Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2014ko apirila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2014ko apirila]]» izenera aldatu du: Revert
4630471
wikitext
text/x-wiki
== Ikastaroa ==
Hara! Espero dut eragozpen handirik ez nizuela eragingo. Ea ikastarotik wikipediagile uzta berria datorren! --[[Lankide:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]] [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|18px|link=Lankide eztabaida:Xabier_Armendaritz]] 2014-04-03, 20:33 ([[UTC]])
== ''The Signpost'': 02 April 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-04-02/Special report|On the cusp of the Wikimedia Conference]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-04-02/News and notes|Wikimedia conferences—soul-searching about costs, attendance, and future]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-04-02/Traffic report|Regressing to the mean]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-04-02/WikiProject report|Deutschland in English]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-04-02/Featured content|April Fools]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 23:01, 6 apirila 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=8023576 -->
== Arrainak ==
Aupa! Berriro jo ta fuego artikuluak sortzen :-). Azken bolada honetan, 187.191.13.133 IP erdaldunak bizpahiru artikulu sortzen ditu egunero eta aspaldi zenbait [[aktinopterigio]]en ordenenak sortu zituen. Faltatzen direnak, neure kontu. Ondo izan! --[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] ([[Lankide eztabaida:Marklar2007|eztabaida]]) 17:47, 9 apirila 2014 (UTC)
: Primeran!. Baina orain ordenak eta gero, gerokoak --[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] ([[Lankide eztabaida:Marklar2007|eztabaida]]) 18:04, 9 apirila 2014 (UTC)
:: Ideia bat besterik ez. Botarentzat informazio bila bazabiltza, beti izango duzu [http://www.catalogueoflife.org/ ITIS datu-base fidagarria]. Hona hemen bere [http://www.catalogueoflife.org/col/info/cite aipamen-gida]. Ondo izan. -[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] ([[Lankide eztabaida:Marklar2007|eztabaida]]) 18:54, 11 apirila 2014 (UTC)
:: Bai, bai, banekien FishBase erabiltzen ari zinela. Bertoko kostaldeko arrainekin nenbilenean ezagutu nuen eta primerakoa da. ITISarena iturri ezberdinak izateko edo artikuluak osatzeko ideia besterik ez da. --[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] ([[Lankide eztabaida:Marklar2007|eztabaida]]) 19:08, 11 apirila 2014 (UTC)
Arrastion! Ordenakoak eta goiordenakoak amaitu ditut eta familiakoekin hasteko prest nago. Zuk jada pare bat egin dituzunez, non dago erabiltzen duzun familien zerrenda? --[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] ([[Lankide eztabaida:Marklar2007|eztabaida]]) 18:38, 14 apirila 2014 (UTC)
Epaa! behetik hasi naiz familiak sortzen. Bestetik, galdera eta iruzkin bana. Bota erabiltzean hobe nederlanderazko lotura frantsesa baino. Hauek iaz gurea bezalako lana egin omen zuten, ikusi adibidez [[:nl:Nomorhamphus celebensis]]. Eta galdera: zelan [[:en:Template:FishBase]] txantiloia erabiltzen badugu?. --[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] ([[Lankide eztabaida:Marklar2007|eztabaida]]) 18:19, 15 apirila 2014 (UTC)
Bai. Igual baten bat pasatu zait baina [[Pegasidae]] familiatik aurrera jada eginda dago.--[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] ([[Lankide eztabaida:Marklar2007|eztabaida]]) 14:51, 28 abuztua 2014 (UTC)
== ''The Signpost'': 09 April 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-04-09/Special report|Community mourns passing of Adrianne Wadewitz]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-04-09/News and notes|Round 2 of FDC funding open to public comments]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-04-09/Traffic report|Conquest of the Couch Potatoes]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-04-09/WikiProject report|Law]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-04-09/Featured content|Snow heater and Ash sweep]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 04:05, 13 apirila 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=8023576 -->
== Euskaldun ==
FYI https://eu.wikipedia.org/wiki/Eztabaida:Euskaldun#Euskal_etnia
--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 09:43, 17 apirila 2014 (UTC)
== ''The Signpost'': 23 April 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-04-23/Special report|2014 Wikimedia Conference—what is the impact?]]
* Wikimania: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-04-23/Wikimania|Winning bid announced for 2015]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-04-23/News and notes|Wikimedian passes away]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-04-23/WikiProject report|To the altar—Catholicism]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-04-23/Featured content|There was I, waiting at the church]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-04-23/Traffic report|Reflecting in Gethsemane]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 03:39, 23 apirila 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=8158308 -->
== ''The Signpost'': 30 April 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-04-30/News and notes|WMF's draft annual plan turns indigestible as an FDC proposal]]
* Interview: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-04-30/Interview|Wikipedia in the Peabody Essex Museum]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-04-30/Featured content|Browsing behaviours]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-04-30/WikiProject report|Genetics]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-04-30/Traffic report|Going to the Doggs]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-04-30/Recent research|Wikipedia predicts flu more accurately than Google; 43% of academics have edited Wikipedia]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 15:23, 1 maiatza 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=8328638 -->
mivuq02py2rdycwbjnntxh6mvtakvmz
Lankide eztabaida:Theklan/2014ko maiatza
3
556466
9974840
4630477
2024-11-20T14:09:51Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2014ko maiatza]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2014ko maiatza]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
4630477
wikitext
text/x-wiki
== ''The Signpost'': 07 May 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* In focus: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-05-07/In focus|Foundation announces long-awaited new executive director]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-05-07/News and notes|New system of discretionary sanctions; Buchenwald; is Pirelli 'Cracking Wikipedia'?]]
* WikiCup: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-05-07/WikiCup|2014 WikiCup enters round three]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-05-07/In the media|Google and the flu; Adrianne]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-05-07/WikiProject report|Singing with Eurovision]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-05-07/Featured content|Wikipedia at the Rijksmuseum]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-05-07/Traffic report|TMZedia]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 19:56, 9 maiatza 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=8381519 -->
== ''The Signpost'': 14 May 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Investigative report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-05-14/Investigative report|Hong Kong's Wikimania 2013—failure to produce financial statement raises questions of probity]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-05-14/News and notes|'Ask a librarian': connecting Wikimedians with the National Library of Australia]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-05-14/Featured content|On the rocks]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-05-14/Traffic report|Eurovision, Google Doodles, Mothers, and May 5th]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-05-14/WikiProject report|Relaxing in Puerto Rico]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-05-14/Technology report|Technology report needs editor, Media Viewer offers a new look]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 20:43, 17 maiatza 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=8521725 -->
== ''The Signpost'': 21 May 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-05-21/News and notes|"Crisis" over Wikimedia Germany's palace revolution]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-05-21/Traffic report|Doodles' dawn]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-05-21/Featured content|Staggering number of featured articles]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 01:03, 24 maiatza 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=8521725 -->
== ''The Signpost'': 28 May 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Interview: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-05-28/Interview|Casliber reaches one hundred featured articles<br /><small>Wikipedia's second featured article centurion</small>]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-05-28/News and notes|The English Wikipedia's second featured-article centurion; wiki inventor interviewed on video]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-05-28/Recent research|Overview of research on Wikipedia's readers; predicting which article you will edit next]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-05-28/Featured content|Zombie fight in the saloon]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-05-28/Traffic report|Get fitted for flipflops and floppy hats]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 12:50, 1 ekaina 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=8633647 -->
8c5jnxdfiolv19z23d7xjo9f5izuor6
9975085
9974840
2024-11-20T14:19:22Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2014ko maiatza]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2014ko maiatza]]» izenera aldatu du: Revert
4630477
wikitext
text/x-wiki
== ''The Signpost'': 07 May 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* In focus: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-05-07/In focus|Foundation announces long-awaited new executive director]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-05-07/News and notes|New system of discretionary sanctions; Buchenwald; is Pirelli 'Cracking Wikipedia'?]]
* WikiCup: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-05-07/WikiCup|2014 WikiCup enters round three]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-05-07/In the media|Google and the flu; Adrianne]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-05-07/WikiProject report|Singing with Eurovision]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-05-07/Featured content|Wikipedia at the Rijksmuseum]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-05-07/Traffic report|TMZedia]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 19:56, 9 maiatza 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=8381519 -->
== ''The Signpost'': 14 May 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Investigative report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-05-14/Investigative report|Hong Kong's Wikimania 2013—failure to produce financial statement raises questions of probity]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-05-14/News and notes|'Ask a librarian': connecting Wikimedians with the National Library of Australia]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-05-14/Featured content|On the rocks]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-05-14/Traffic report|Eurovision, Google Doodles, Mothers, and May 5th]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-05-14/WikiProject report|Relaxing in Puerto Rico]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-05-14/Technology report|Technology report needs editor, Media Viewer offers a new look]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 20:43, 17 maiatza 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=8521725 -->
== ''The Signpost'': 21 May 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-05-21/News and notes|"Crisis" over Wikimedia Germany's palace revolution]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-05-21/Traffic report|Doodles' dawn]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-05-21/Featured content|Staggering number of featured articles]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 01:03, 24 maiatza 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=8521725 -->
== ''The Signpost'': 28 May 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Interview: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-05-28/Interview|Casliber reaches one hundred featured articles<br /><small>Wikipedia's second featured article centurion</small>]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-05-28/News and notes|The English Wikipedia's second featured-article centurion; wiki inventor interviewed on video]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-05-28/Recent research|Overview of research on Wikipedia's readers; predicting which article you will edit next]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-05-28/Featured content|Zombie fight in the saloon]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-05-28/Traffic report|Get fitted for flipflops and floppy hats]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 12:50, 1 ekaina 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=8633647 -->
8c5jnxdfiolv19z23d7xjo9f5izuor6
Lankide eztabaida:Theklan/2014ko ekaina
3
556467
9974838
4630478
2024-11-20T14:09:51Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2014ko ekaina]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2014ko ekaina]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
4630478
wikitext
text/x-wiki
== ''The Signpost'': 04 June 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-06-04/Special report|IEG funding for women's stories—a new approach to the gender gap]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-06-04/Op-ed|"Hospitality, jerks, and what I learned"—the amazing keynote at WikiConference USA]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-06-04/News and notes|Two new affiliate-selected trustees]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-06-04/In the media|Reliable or not, doctors use Wikipedia]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-06-04/Traffic report|Autumn in summer]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-06-04/Featured content|Ye stately homes of England]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 04:01, 8 ekaina 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=8746560 -->
== Bideoak Wikipediara igo ==
Kaixo. Atzoko Giza Katearen Argia.com-eko bideoak Wikimediara igo nahi ditut. Ba al dakizu nola igo daitezkeen?
Eskerrik asko, aldez aurretik. -[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 10:07, 9 ekaina 2014 (UTC)
== ''The Signpost'': 11 June 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Paid editing: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-06-11/Paid editing|Does Wikipedia Pay? The Moderator: William Beutler]]
* Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-06-11/Special report|Questions raised over secret voting for WMF trustees]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-06-11/News and notes|PR agencies commit to ethical interactions with Wikipedia]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-06-11/Traffic report|The week the wired went weird]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-06-11/Featured content|Politics, Ships, Art, and Cyclones]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 12:25, 14 ekaina 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=8813167 -->
== ''The Signpost'': 18 June 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-06-18/News and notes|With paid advocacy in its sights, the Wikimedia Foundation amends their terms of use]]
* Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-06-18/Special report|Wikimedia Bangladesh: a chapter's five-year journey]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-06-18/Traffic report|You can't dethrone ''Thrones'']]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-06-18/WikiProject report|Visiting the city]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-06-18/Featured content|Worming our way to featured picture]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 00:57, 22 ekaina 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=8877236 -->
== ''The Signpost'': 25 June 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Exclusive: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-06-25/Exclusive|Foundation's new executive director speaks to the ''Signpost'']]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-06-25/News and notes|US National Archives enshrines Wikipedia in Open Government Plan, plans to upload all holdings to Commons]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-06-25/Featured content|Showing our ''Wörth'']]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-06-25/WikiProject report|The world where dreams come true]]
* Discussion report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-06-25/Discussion report|Media Viewer, old HTML tags]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-06-25/Traffic report|Fake war, or real sport?]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-06-25/Recent research|Power users and diversity in WikiProjects, the "network of cultures" in multilingual Wikipedia biographies]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 03:50, 29 ekaina 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=8992090 -->
9u1gxnyuxkxnuelps44wq75c34aqbjs
9975089
9974838
2024-11-20T14:19:27Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2014ko ekaina]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2014ko ekaina]]» izenera aldatu du: Revert
4630478
wikitext
text/x-wiki
== ''The Signpost'': 04 June 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-06-04/Special report|IEG funding for women's stories—a new approach to the gender gap]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-06-04/Op-ed|"Hospitality, jerks, and what I learned"—the amazing keynote at WikiConference USA]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-06-04/News and notes|Two new affiliate-selected trustees]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-06-04/In the media|Reliable or not, doctors use Wikipedia]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-06-04/Traffic report|Autumn in summer]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-06-04/Featured content|Ye stately homes of England]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 04:01, 8 ekaina 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=8746560 -->
== Bideoak Wikipediara igo ==
Kaixo. Atzoko Giza Katearen Argia.com-eko bideoak Wikimediara igo nahi ditut. Ba al dakizu nola igo daitezkeen?
Eskerrik asko, aldez aurretik. -[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 10:07, 9 ekaina 2014 (UTC)
== ''The Signpost'': 11 June 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Paid editing: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-06-11/Paid editing|Does Wikipedia Pay? The Moderator: William Beutler]]
* Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-06-11/Special report|Questions raised over secret voting for WMF trustees]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-06-11/News and notes|PR agencies commit to ethical interactions with Wikipedia]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-06-11/Traffic report|The week the wired went weird]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-06-11/Featured content|Politics, Ships, Art, and Cyclones]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 12:25, 14 ekaina 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=8813167 -->
== ''The Signpost'': 18 June 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-06-18/News and notes|With paid advocacy in its sights, the Wikimedia Foundation amends their terms of use]]
* Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-06-18/Special report|Wikimedia Bangladesh: a chapter's five-year journey]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-06-18/Traffic report|You can't dethrone ''Thrones'']]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-06-18/WikiProject report|Visiting the city]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-06-18/Featured content|Worming our way to featured picture]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 00:57, 22 ekaina 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=8877236 -->
== ''The Signpost'': 25 June 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Exclusive: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-06-25/Exclusive|Foundation's new executive director speaks to the ''Signpost'']]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-06-25/News and notes|US National Archives enshrines Wikipedia in Open Government Plan, plans to upload all holdings to Commons]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-06-25/Featured content|Showing our ''Wörth'']]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-06-25/WikiProject report|The world where dreams come true]]
* Discussion report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-06-25/Discussion report|Media Viewer, old HTML tags]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-06-25/Traffic report|Fake war, or real sport?]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-06-25/Recent research|Power users and diversity in WikiProjects, the "network of cultures" in multilingual Wikipedia biographies]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 03:50, 29 ekaina 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=8992090 -->
9u1gxnyuxkxnuelps44wq75c34aqbjs
Jean Echenoz
0
557451
9975738
9902671
2024-11-20T21:25:21Z
Artegia
65203
/* Eleberriak, narrazioak */
9975738
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Jean Echenoz''' ([[Okzitania]]ko [[Orange (Vaucluse)]], Frantzia, [[1947]]ko [[abenduaren 26]]) idazle eta eleberrigilea. Beste artean [[Goncourt Saria]] 1999an eta [[Médicis Saria]] 1983an eskuratu ditu. Azkeneko nobelak euskaratuak izan dira.
== Biografia ==
Jean Echenoz soziologia eta injinerutza zibila hiri desberdinetan: [[Rodez]], [[Dinha|Digne-les-Bains]], [[Lyon]], [[Aix-en-Provence]], [[Marseilla|Marsella]] eta [[Paris]]; 1970tik azken hiri horretan bizi da. Literatura bere pasio nagusia izan da. Urtetako zalantzak izan ondoren, [[1979]]an, 32 urte zituelarik, bere lehenengo liburua kaleratu zuen: ''Le méridien de Greenwich''. Lan hori [[Jérôme Lindon]]ek eramaten duen Minuit argitaletxearekin atera zuen eta geroztik haiekin jarraitu du lanean. Lehenengo urtetan [[L'Humanité]] egunkarian idatzi zuen ere bai. Musika izan da, bestetik, Echenozen zaletasun handia. Pasio hori familiatik datorkio: aiton-amonak zein ama [[musika klasiko]]aren jarraitzaileak izan dira. Idazleak [[kontrabaxu]]a jotzen du.
Dagoeneko hamasei eleberri kaleratu ditu eta hamar sari jaso ditu. Frantzian erreferentziako idazlea da. Zineman ere lan egin du, hiru gidoi idazten, batetik, ''Un an'' (2006) filmean parte hartzen, bestetik.
== Estiloa ==
Orokorrean, Echenozen estiloa ekonomikoa da, hau da, ez ditu luzera handiko lanak egiten. Nahiz eta laburtasun hori, deskripzioak garrantzi handia du. [[Umore]]ak eta [[ironia]]k presentzia handia dute haren lanetan. Oso ohikoa da haren narrazioek oinarri historikoa izatea: [[Maurice Ravel]]en biografia ''Ravel'' liburuan, [[Emil Zátopek]] korrikalaria ''Courir'' (2008) eleberrian, etxean aurkitutako dokumentu zahar batzuk ''[[14 (eleberria)]]''n...
== Eleberriak, narrazioak ==
* ''Le méridien de Greenwich'' (Minuit, 1979).
* ''Cherokee'' (Minuit, 1983).
* ''L'équipée malaise'' (Minuit, 1986).
* ''L'occupation des sols'' (Minuit, 1988).
* ''Lac'' (Minuit, 1989).
* ''Nous trois'' (Minuit, 1992).
* ''Les grandes blondes'' (Minuit, 1995).
* ''Un an'' (Minuit, 1997).
* ''Je m'en vais'' (Minuit, 1999).
* ''Jérôme Lindon'' (Minuit, 2001).
* ''Au piano'' (Minuit, 2003).
* ''Ravel'' (Minuit, 2006). Euskaraz: ''[[Ravel (eleberria)]]''. Donostia: Meetok, 2007. Itzultzailea: [[Gerardo Markuleta]]. {{ISBN|978-84-611-7110-1}}
* ''Courir'' (Minuit, 2008). Euskaraz: ''[[Lasterka]]''. Donostia: [[Meetok]], 2011. Itzultzailea: [[Gerardo Markuleta]]. ISBN: 978-84-937619-5-0
* ''Des éclairs'' (Minuit, 2010). Euskaraz: ''[[Tximistak]]''. Donostia: Meetok, 2012. Itzultzailea: [[Gerardo Markuleta]]. ISBN: 978-84-937619-7-4
* ''14'' (Minuit, 2012). Euskaraz: ''[[14 (eleberria)]]''. Donostia: Meetok, 2014. Itzultzailea: [[Gerardo Markuleta]]. ISBN: 978-84-940733-4-2
* ''Caprice de la reine'' (Minuit, 2014).
* ''Envoyée spéciale'' (Minuit, 2016).
* ''Vie de Gérard Fulmard'' (Minuit, 2020).
== Filmografia ==
* [[1982]] : ''Le Rose et le Blanc''. [[Robert Pansard-Besson]] zuzendaria.
* [[1985]] : ''Le Tueur assis''. [[Jean-André Fieschi]] zuzendaria.
* [[1991]] : ''Cherokee'' [[Pascal Ortega]] zuzendaria.
* [[2006]] : ''Un an''. [[Laurent Boulanger]] zuzendaria.
== Sariak ==
* [[1979]]:[[Fénéon Saria]] '', [[Le Méridien de Greenwich]]'' liburuari.
* [[1983]]:[[Médicis Saria]], ''[[Cherokee]]'' eleberriari.
* [[1988]]: [[Gutenberg Saria]], [[Parisko Liburu Areto]]an emana, "Frantziako letren promesa nagusitzat joaz".<ref>''14'' eleberrian jasotako informazioa</ref>
* [[1999]]: [[European Literary Prize]] ''Lac'' nobelarekin.
* [[1999]]: [[Goncourt Saria]], ''[[Je m'en vais]]'' liburuari.
* [[1999]]: [[Lire]] aldizkariak urteko liburu onenaren saria ''[[Je m'en vais]]'' eleberriari eman zion.
* [[2012]]: Prix des vendanges littéraires de Rivesaltes
* [[2013]]: [[UNESCO]]ren enbajadorearen izendapena.<ref>[https://web.archive.org/web/20150610211634/http://lewebpedagogique.com/clubunescosorbonne/2013/09/26/robert-curl-jean-echenoz-guy-djoken-cross-cultural-ambassadors/</ref>
* [[2013]]: « Colombe blanche» Saria (''Tesla Global Forum'').<ref>[https://web.archive.org/web/20150613013809/http://lewebpedagogique.com/clubunescosorbonne/2013/10/04/jean-echenoz-recoit-le-prix-tesla-white-dove-award/ ''Jean Echenoz reçoit le prix Tesla ''] 2013ko urriaren 4.</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo loturak ==
* {{fr}}: [https://web.archive.org/web/20110721193430/http://auteurs.contemporain.info/jean-echenoz/ Egile garaikideak.]
* {{eu}}: [http://www.meettok.com/eu/idazleak/jean-echenoz_4/ Idazlearen fitxa Meettok argitaletxean.]
{{bizialdia|1947ko||Echenoz, Jean}}
[[Kategoria:Frantsesezko idazleak]]
[[Kategoria:Frantziako idazleak]]
[[Kategoria:Frantziako eleberrigileak]]
[[Kategoria:Okzitaniarrak]]
[[Kategoria:Jean Echenoz]]
[[Kategoria:Goncourt sariaren irabazleak]]
[[Kategoria:XX. mendeko Frantziako idazleak]]
[[Kategoria:XXI. mendeko Frantziako idazleak]]
0t8uh939jsrpo0hpdsgz44vz0qqypcn
Adelfa Calvo
0
569020
9976054
9411634
2024-11-21T09:37:29Z
212.81.171.151
/* Telesailak */
9976054
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Adelfa Calvo''' ([[Málaga]], [[Andaluzia]], [[Espainia]], {{data|1962|4|5}}) andaluziar [[aktore]]a da, ''[[El secreto de Puente Viejo]]'' telesailean Rosario pertsonaia antzezteagatik ezaguna.
== Filmografia ==
=== Zinema ===
* [[2010]]: ''Beautiful''
* [[2011]]: ''Non avere paura''
=== Telesailak ===
* [[2020]]: ''Los favoritos de Midas''
* [[2019]]-[[2021]]: ''Toy Boy:'' Benigna
* [[2004]]: ''Wonder Years'': Fuencislaren ama
* [[2006]]: ''Il bacino Occidentale''
* [[2008]]: ''Hospital Central'': Nicolaren ama
* [[2010]]: ''Bayberry''
* [[2011]]-[[2013]]: ''[[El secreto de Puente Viejo]]'': Rosario Pacheco Castaneda, Doña Franciscaren zerbitzaria, eta, Pepa hil ondoren, Tristanen zerbitzaria
== Kanpo estekak ==
* [http://www.imdb.com/name/nm2431367/ «Adelfa Calvo»], IMDb.
{{Biografia zirriborroa|ES-AN}}
{{bizialdia|1962ko||Calvo, Adelfa}}
[[Kategoria:Malagarrak]]
[[Kategoria:Espainiako emakume aktoreak]]
[[Kategoria:Emakumezko bigarren aktore onenaren Goya Sariaren irabazleak]]
09ikmwzo8j73uord0tqhx0ammbzrnnm
9976055
9976054
2024-11-21T09:37:41Z
212.81.171.151
/* Telesailak */
9976055
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Adelfa Calvo''' ([[Málaga]], [[Andaluzia]], [[Espainia]], {{data|1962|4|5}}) andaluziar [[aktore]]a da, ''[[El secreto de Puente Viejo]]'' telesailean Rosario pertsonaia antzezteagatik ezaguna.
== Filmografia ==
=== Zinema ===
* [[2010]]: ''Beautiful''
* [[2011]]: ''Non avere paura''
=== Telesailak ===
* [[2020]]: ''[[Los favoritos de Midas]]''
* [[2019]]-[[2021]]: ''Toy Boy:'' Benigna
* [[2004]]: ''Wonder Years'': Fuencislaren ama
* [[2006]]: ''Il bacino Occidentale''
* [[2008]]: ''Hospital Central'': Nicolaren ama
* [[2010]]: ''Bayberry''
* [[2011]]-[[2013]]: ''[[El secreto de Puente Viejo]]'': Rosario Pacheco Castaneda, Doña Franciscaren zerbitzaria, eta, Pepa hil ondoren, Tristanen zerbitzaria
== Kanpo estekak ==
* [http://www.imdb.com/name/nm2431367/ «Adelfa Calvo»], IMDb.
{{Biografia zirriborroa|ES-AN}}
{{bizialdia|1962ko||Calvo, Adelfa}}
[[Kategoria:Malagarrak]]
[[Kategoria:Espainiako emakume aktoreak]]
[[Kategoria:Emakumezko bigarren aktore onenaren Goya Sariaren irabazleak]]
ep61pxvp8lvjfsck8whzs0gux7xngwy
9976056
9976055
2024-11-21T09:38:31Z
212.81.171.151
9976056
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Adelfa Calvo''' ([[Málaga]], [[Andaluzia]], [[Espainia]], {{data|1962|4|5}}) andaluziar [[aktore]]a da, ''[[El secreto de Puente Viejo]]'' telesailean Rosario pertsonaia antzezteagatik ezaguna.
== Filmografia ==
=== Zinema ===
* [[2010]]: ''Beautiful''
* [[2011]]: ''Non avere paura''
=== Telesailak ===
* [[2020]]: ''[[Los favoritos de Midas]]''
* [[2019]]-[[2021]]: ''Toy Boy:'' Benigna
* 2017: ''[[La casa de papel]]''
* [[2004]]: ''Wonder Years'': Fuencislaren ama
* [[2006]]: ''Il bacino Occidentale''
* [[2008]]: ''Hospital Central'': Nicolaren ama
* [[2010]]: ''Bayberry''
* [[2011]]-[[2013]]: ''[[El secreto de Puente Viejo]]'': Rosario Pacheco Castaneda, Doña Franciscaren zerbitzaria, eta, Pepa hil ondoren, Tristanen zerbitzaria
== Kanpo estekak ==
* [http://www.imdb.com/name/nm2431367/ «Adelfa Calvo»], IMDb.
{{Biografia zirriborroa|ES-AN}}
{{bizialdia|1962ko||Calvo, Adelfa}}
[[Kategoria:Malagarrak]]
[[Kategoria:Espainiako emakume aktoreak]]
[[Kategoria:Emakumezko bigarren aktore onenaren Goya Sariaren irabazleak]]
oun5slkgg1eugzbbvo8113lzmvttine
9976057
9976056
2024-11-21T09:38:41Z
212.81.171.151
/* Zinema */
9976057
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Adelfa Calvo''' ([[Málaga]], [[Andaluzia]], [[Espainia]], {{data|1962|4|5}}) andaluziar [[aktore]]a da, ''[[El secreto de Puente Viejo]]'' telesailean Rosario pertsonaia antzezteagatik ezaguna.
== Filmografia ==
=== Zinema ===
* [[2010]]: ''Beautiful''
* [[2011]]: ''Non avere paura''
=== Telesailak ===
* [[2020]]: ''[[Los favoritos de Midas]]''
* [[2019]]-[[2021]]: ''Toy Boy:'' Benigna
* [[2017]]: ''[[La casa de papel]]''
* [[2004]]: ''Wonder Years'': Fuencislaren ama
* [[2006]]: ''Il bacino Occidentale''
* [[2008]]: ''Hospital Central'': Nicolaren ama
* [[2010]]: ''Bayberry''
* [[2011]]-[[2013]]: ''[[El secreto de Puente Viejo]]'': Rosario Pacheco Castaneda, Doña Franciscaren zerbitzaria, eta, Pepa hil ondoren, Tristanen zerbitzaria
== Kanpo estekak ==
* [http://www.imdb.com/name/nm2431367/ «Adelfa Calvo»], IMDb.
{{Biografia zirriborroa|ES-AN}}
{{bizialdia|1962ko||Calvo, Adelfa}}
[[Kategoria:Malagarrak]]
[[Kategoria:Espainiako emakume aktoreak]]
[[Kategoria:Emakumezko bigarren aktore onenaren Goya Sariaren irabazleak]]
gfedxuzculbmvub4aeyg0nu0rogg19e
Izaro (izena)
0
572230
9975163
9452200
2024-11-20T14:25:15Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975163
wikitext
text/x-wiki
{{Pertsona Izena
| izena = Izaro
| irudia =
| oina =
| ahoskera =
| generoa = Emakumezkoa
| esanahia =
| jatorrizko eskualdea =
| jatorria = [[Euskalduna]]
| antzeko izenak =
| izenaren eguna =
| eratorriak =
}}
{{beste erabilpenak|izenari|uhartea|Izaro}}
'''Izaro''' [[euskara]]zko emakumezko izena da.<ref>{{erreferentzia
| abizena = Yáñez Solana
| izena = Manuel
| izenburua = El gran libro de los Nombres
| urtea = 1995
| argitaletxea = M. E. Editores
| lekua = Madril
| isbn = 84-495-0232-2
}}</ref> 2011n ume jaioberrien artean hobetsienetariko bat izan zen.<ref>[http://www.ine.es/en/daco/daco42/nombyapel/nombyapel_en.htm www.ine.es]</ref>
[[Izaro]] [[Bermeo]]ko uhartea eta Andre Mariaren antzinako baseliza da. XVII. mendean [[frantziskotar]]ren komentua izan zen bertan. [[Madalenak (jaiak)|Madalena egunean]] Izarora joaten dira bermeotarrak eta, beren jabegoa azaltze aldera, uretara [[teila]] bat botatzen dute. Kondaira baten arabera, monasterioko fraile lego bat [[Kanala (auzoa)|Kanalako]] neska batez maitemindurik omen zegoen eta gauero joaten omen zitzaion bisita egitera, igeriketan, neskak piztutako argia lagun. Komentuko abadeak frailearen ibileren berri izan omen zuen, eta, [[ekaitz]] gau batean, argia labarretan piztu omen zuen eta maitale gaixoa bertan ito. <ref>[http://www.euskaltzaindia.net/index.php?option=com_eoda&Itemid=469&lang=eu&view=izenak Euskaltzaindiaren izendegiak]</ref>
== Izaro izena duten pertsona ezagunak ==
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item WHERE { ?item wdt:P735 wd:Q6101610 . ?item wdt:P31 wd:Q5 }
|section=
|sort=label
|columns=label:Izen-abizenak,P106:Jarduera,P19:Jaiolekua,P569,P570
|links=local
}}
{| class='wikitable sortable'
! Izen-abizenak
! Jarduera
! Jaiolekua
! jaiotza data
! heriotza data
|-
| [[Izaro Andres Zelaieta|Izaro Andres]]
| [[Kantari|abeslari]]<br/>''[[:d:Q2500638|sortzaile]]''
| [[Mallabia]]
| 1993-12-31
|
|-
| [[Izaro Elorza|Izaro Elorza Arregi]]
| [[politikari]]<br/>[[ingeniari]]
| [[Oñati]]
| 1983-10-28
|
|-
| [[Izaro Garmendia]]
| ''[[:d:Q1863064|akordeoi-jotzaile]]''<br/>[[pailazo]]
| [[Zaldibia]]
| 1969-12-12
|
|-
| [[Izaro Ieregi]]
| [[artista]]
| [[Algorta]]
| 1987
|
|-
| [[Izaro Iraeta]]
| ''[[:d:Q947873|telebista aurkezle]]''
| [[Zaldibia]]
| 1973
|
|-
| [[Izaro Lasa]]
| ''[[:d:Q2309784|txirrindulari]]''<br/>[[idazle]]
| [[Ezkio]]
| 1987-05-08
|
|-
| [[Izaro Zubiria|Izaro Zubiria Ibarguren]]
| ''[[:d:Q202883|albaitari]]''<br/>[[ikertzaile]]
| [[Gaztelu (Gipuzkoa)|Gaztelu]]
| 1989-12-23
|
|}
{{Wikidata list end}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{eu}} [http://www.euskaltzaindia.net/index.php?option=com_eoda&Itemid=469&lang=eu&view=izenak Izaro (Euskaltzaindia)]
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Euskal pertsona-izenak]]
lir9xucawwr6dldn3t41qvza9vuetsx
Leire (izena)
0
572231
9975893
9969228
2024-11-21T06:01:55Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975893
wikitext
text/x-wiki
{{Pertsona Izena
| izena = Leire
| irudia =
| oina =
| ahoskera =
| generoa = Emakumezkoa
| esanahia =
| jatorrizko eskualdea =
| jatorria = [[Euskalduna]]
| antzeko izenak =
| izenaren eguna =[[Urtarrilaren 16]]
| eratorriak =
}}
{{beste erabilpenak|izenari|monasterioa|Leire}}
'''Leire''', '''Leiore''' edo '''Lexuri''' [[euskara]]zko emakumezko izena da.<ref>{{erreferentzia
| abizena = Yáñez Solana
| izena = Manuel
| izenburua = El gran libro de los Nombres
| urtea = 1995
| argitaletxea = M. E. Editores
| lekua = Madril
| isbn = 84-495-0232-2
}}</ref> 2011n ume jaioberrien artean hobetsienetariko bat izan zen.<ref>[http://www.ine.es/en/daco/daco42/nombyapel/nombyapel_en.htm www.ine.es]</ref>
Leire Nafarroako [[Leireko monasterioa|monasterioa]] eta Andre Mariaren adbokazioa da. IX. mendean eraikitako Salbatoreko monasterioa lur eta etxe askoren jabe izan zen [[Nafarroa]] osoan. Gainera, bertan [[Nunilo eta Alodia]] santen [[erlikia]]k eta Nafarroako errege batzuen gorpuak gorde ziren. Eraikuntza ikusgarria eta balio handikoa bada ere, aipagarriena soto edo kripta dugu. Leire, irudi duenez, latineko {{lang|la|''Legionarius''}} izenetik atera da.<ref>[http://www.euskaltzaindia.net/index.php?option=com_eoda&Itemid=469&lang=eu&view=izenak Euskaltzaindiaren izendegiak]</ref>
== Leire izena duten pertsona ezagunak ==
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item WHERE { ?item wdt:P735 wd:Q6520198 . ?item wdt:P31 wd:Q5 }
|section=
|sort=label
|columns=label:Izen-abizenak,P106:Jarduera,P19:Jaiolekua,P569,P570
|links=local
}}
{| class='wikitable sortable'
! Izen-abizenak
! Jarduera
! Jaiolekua
! jaiotza data
! heriotza data
|-
| [[Leire Agirre]]
| ''[[:d:Q2380088|igotzaile]]''
| [[Azpeitia]]
| 1974
|
|-
| [[Leire Apellaniz]]
| [[film-zuzendari]]<br/>[[zinema ekoizle]]
| [[Bilbo]]
| 1975
|
|-
| [[Leire Aramendia]]
| ''[[:d:Q12840545|eskubaloi jokalari]]''
| [[Lerin]]
| 1993-04-23
|
|-
| [[Leire Baños]]
| ''[[:d:Q937857|futbolari]]''
| [[Irun]]
| 1996-11-29
|
|-
| [[Leire Bilbao]]
| [[idazle]]
| [[Ondarroa]]
| 1978-07-27
|
|-
| [[Leire Corrales|Leire Corrales Goti]]
| [[politikari]]<br/>[[ekonomialari]]
| [[Sestao]]
| 1975-10-06
|
|-
| [[Leire Etxaniz|Leire Exaniz]]
| ''[[:d:Q19746576|pilotari]]''
| [[Etxebarria]]
| 1990-02-02
|
|-
| [[Leire Ferro]]
| ''[[:d:Q270389|berriemaile]]''
| [[Donostia]]
| 1988
|
|-
| [[Leire Garai]]
| ''[[:d:Q19746576|pilotari]]''
| [[Gasteiz]]
| 2003
|
|-
| [[Leire Garmendia]]
| ''[[:d:Q1235146|dokumentalgile]]''<br/>''[[:d:Q13561328|surflari]]''
| [[Zarautz]]
| 1995
|
|-
| [[Leire Iglesias]]
| ''[[:d:Q6665249|judoka]]''
| [[Portugalete]]
| 1978-04-07
|
|-
| [[Leire Iglesias Santiago]]
| [[politikari]]
| [[Hondarribia]]
| 1978-05-26
|
|-
| [[Leire Iribarne]]
| [[musikari]]<br/>[[Kantari|abeslari]]
| [[Lasa]]
| 1997-12-15
| 2022-01-28
|-
| [[Leire Landa]]
| ''[[:d:Q937857|futbolari]]''
| [[Irun]]
| 1986-12-19
|
|-
| [[Leire Lopez Ziluaga]]
| [[Argitaratzaile|editore]]<br/>''[[:d:Q4263842|literatura-kritikari]]''<br/>''[[:d:Q1350157|musika-kritikari]]''
| [[Ibarrangelu]]
| 1982
|
|-
| [[Leire Markinez Calvo]]
| [[artista]]<br/>''[[:d:Q3305213|margolan]]''
| [[Beasain]]
| 1978
|
|-
| [[Leire Martínez Otxoa|Leire Martínez]]
| [[Kantari|abeslari]]<br/>[[kantugile]]<br/>[[Antzezle|aktore]]<br/>''[[:d:Q55960555|estudioko musikari]]''
| [[Donostia]]
| 1979-06-22
|
|-
| [[Leire Narbaiza|Leire Narbaiza Arizmendi]]
| [[katedradun]]<br/>''[[:d:Q6051619|iritzi-kazetari]]''<br/>''[[:d:Q8246794|blogari]]''
| [[Eibar]]
| 1968-04-05
|
|-
| [[Leire Olaberria]]
| ''[[:d:Q2309784|txirrindulari]]''
| [[Ikaztegieta]]
| 1977-02-17
|
|-
| [[Leire Otaegi]]
| ''[[:d:Q17516936|curling jokalari]]''
| [[Donostia]]
| 1977-05-20
|
|-
| [[Leire Pajín]]
| [[politikari]]<br/>''[[:d:Q2306091|soziologo]]''
| [[Donostia]]
| 1976-09-16
|
|-
| [[Leire Palacios]]
| ''[[:d:Q2722764|irrati-esatari]]''<br/>''[[:d:Q947873|telebista aurkezle]]''
| [[Bilbo]]
| 1986-09-16
|
|-
| [[Leire Pinedo]]
| [[politikari]]<br/>[[ekonomialari]]
| [[Sopela]]
| 1976
|
|-
| [[Leire Ruiz]]
| [[Antzezle|aktore]]
| [[Iruñea]]
| 1983-05-08
|
|-
| [[Leire Salaberria]]
| [[idazle]]<br/>[[Irudigile|ilustratzaile]]
| [[Andoain]]
| 1983
|
|-
| [[Leire Ucha]]
| [[Antzezle|aktore]]
| [[Bilbo]]
| 1975-07-26
|
|-
| [[Leire Urbeltz]]
| [[Irudigile|ilustratzaile]]
| [[Iruñea]]
| 1985-06-04
|
|-
| [[Leire Vargas]]
| [[bertsolari]]<br/>[[idazle]]<br/>[[poeta]]<br/>''[[:d:Q333634|itzultzaile]]''
| [[Durango]]
| 2002-01-02
|
|-
| [[Iseo (musikaria)|Leire Villanueva]]
| [[musikari]]
| [[Iruñea]]
| 1991
|
|-
| [[Leire Zabala]]
| ''[[:d:Q937857|futbolari]]''
| [[Barakaldo]]
| 1980-07-30
|
|-
| [[Leire Zorrozua]]
| ''[[:d:Q1388151|prentsa arduradun]]''
| [[Santutxu]]<br/>[[Bilbo]]
|
|
|-
| [[Leyre Arrieta|Leyre Arrieta Alberdi]]
| ''[[:d:Q201788|historialari]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[idazle]]
| [[Mutriku]]
| 1971-03-26
|
|}
{{Wikidata list end}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{eu}} [http://www.euskaltzaindia.net/index.php?option=com_eoda&Itemid=469&lang=eu&view=izenak Leire (Euskaltzaindia)]
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Euskal pertsona-izenak]]
o12b9y3mil0vmshgizrw7dbvujs7q8a
Lankide eztabaida:Theklan/2014ko uztaila
3
574013
9974845
4720650
2024-11-20T14:09:53Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2014ko uztaila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2014ko uztaila]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
4720650
wikitext
text/x-wiki
== ''The Signpost'': 02 July 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-02/News and notes|Wikimedia Israel receives Roaring Lion award]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-02/In the media|Wiki Education; medical content; PR firms]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-02/WikiProject report|Indigenous peoples of North America]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-02/Traffic report|The Cup runneth over... and over.]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-02/Featured content|Ship-shape]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-02/Technology report|In memoriam: the Toolserver (2005–14)]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 04:23, 6 uztaila 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=9104412 -->
== Hegi Babesgarria operazioa ==
Kaixo Theklan, galdetzen nuen ea ahal duzun Hegi Babesgarria orria wikipediaren portadan jarri orainaldiko artikulu bat delako. Milaesker.
== ''The Signpost'': 09 July 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-09/Special report|Wikimania 2014—what will it cost?]]
* Wikimedia in education: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-09/Wikimedia in education|Exploring the United States and Canada with LiAnna Davis]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-09/News and notes|With echoes of the VisualEditor, conflict breaks out again over tech initiative]]
* Wikicup: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-09/Wikicup|Wikicup's third round sees money, space, battleships and more]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-09/Featured content|Three cheers for featured pictures!]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-09/Traffic report|World Cup, Tim Howard rule the week]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 04:53, 13 uztaila 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=9112677 -->
== Zure suediar lehengusua? ==
Irakurri al duzu [http://online.wsj.com/articles/for-this-author-10-000-wikipedia-articles-is-a-good-days-work-1405305001 albiste hau]? Tipo honek suedieraz, cebueraz eta tagaloz arrainei buruzko artikulu guztiak sortu omen ditu. Bai bitxia. --[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] ([[Lankide eztabaida:Marklar2007|eztabaida]]) 20:26, 14 uztaila 2014 (UTC)
== ''The Signpost'': 16 July 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-16/Special report|$10 million lawsuit against Wikipedia editors dismissed with help from WMF, but plaintiff intends to refile]]
* Wikimedia in education: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-16/Wikimedia in education|Serbia takes the stage with Filip Maljkovic]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-16/News and notes|Bot-created Wikipedia articles covered in the ''Wall Street Journal'', push Cebuano over one million articles]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-16/Traffic report|World Cup dominates for another week]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-16/Featured content|The Island with the Golden Gun]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 18:25, 18 uztaila 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=9112677 -->
== ''The Signpost'': 23 July 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Forum: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-23/Forum|Did you know?—good idea, needs reform]]
* Wikimedia in education: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-23/Wikimedia in education|Education program gaining momentum in Israel]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-23/News and notes|Institutional media uploads to Commons get a bit easier]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-23/Traffic report|The World Cup hangs on, though tragedies seek to replace it]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-23/Featured content|Why, they're plum identical!]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 02:29, 26 uztaila 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=9306007 -->
== ''The Signpost'': 30 July 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-30/News and notes|How many more hoaxes will Wikipedia find?]]
* Book review: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-30/Book review|Knowledge or unreality?]]
* Wikimedia in education: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-30/Wikimedia in education|Success in Egypt and the Arab world]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-30/Featured content|Skeletons and Skeltons]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-30/Traffic report|Doom and gloom vs. the power of Reddit]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-30/Recent research|Shifting values in the paid content debate; cross-language bot detection]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 05:06, 2 abuztua 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=9345621 -->
49e1gh8gy5tlyrdk4ipvk0ac2lv3q3t
9975075
9974845
2024-11-20T14:19:08Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2014ko uztaila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2014ko uztaila]]» izenera aldatu du: Revert
4720650
wikitext
text/x-wiki
== ''The Signpost'': 02 July 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-02/News and notes|Wikimedia Israel receives Roaring Lion award]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-02/In the media|Wiki Education; medical content; PR firms]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-02/WikiProject report|Indigenous peoples of North America]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-02/Traffic report|The Cup runneth over... and over.]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-02/Featured content|Ship-shape]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-02/Technology report|In memoriam: the Toolserver (2005–14)]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 04:23, 6 uztaila 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=9104412 -->
== Hegi Babesgarria operazioa ==
Kaixo Theklan, galdetzen nuen ea ahal duzun Hegi Babesgarria orria wikipediaren portadan jarri orainaldiko artikulu bat delako. Milaesker.
== ''The Signpost'': 09 July 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-09/Special report|Wikimania 2014—what will it cost?]]
* Wikimedia in education: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-09/Wikimedia in education|Exploring the United States and Canada with LiAnna Davis]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-09/News and notes|With echoes of the VisualEditor, conflict breaks out again over tech initiative]]
* Wikicup: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-09/Wikicup|Wikicup's third round sees money, space, battleships and more]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-09/Featured content|Three cheers for featured pictures!]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-09/Traffic report|World Cup, Tim Howard rule the week]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 04:53, 13 uztaila 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=9112677 -->
== Zure suediar lehengusua? ==
Irakurri al duzu [http://online.wsj.com/articles/for-this-author-10-000-wikipedia-articles-is-a-good-days-work-1405305001 albiste hau]? Tipo honek suedieraz, cebueraz eta tagaloz arrainei buruzko artikulu guztiak sortu omen ditu. Bai bitxia. --[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] ([[Lankide eztabaida:Marklar2007|eztabaida]]) 20:26, 14 uztaila 2014 (UTC)
== ''The Signpost'': 16 July 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-16/Special report|$10 million lawsuit against Wikipedia editors dismissed with help from WMF, but plaintiff intends to refile]]
* Wikimedia in education: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-16/Wikimedia in education|Serbia takes the stage with Filip Maljkovic]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-16/News and notes|Bot-created Wikipedia articles covered in the ''Wall Street Journal'', push Cebuano over one million articles]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-16/Traffic report|World Cup dominates for another week]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-16/Featured content|The Island with the Golden Gun]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 18:25, 18 uztaila 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=9112677 -->
== ''The Signpost'': 23 July 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Forum: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-23/Forum|Did you know?—good idea, needs reform]]
* Wikimedia in education: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-23/Wikimedia in education|Education program gaining momentum in Israel]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-23/News and notes|Institutional media uploads to Commons get a bit easier]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-23/Traffic report|The World Cup hangs on, though tragedies seek to replace it]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-23/Featured content|Why, they're plum identical!]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 02:29, 26 uztaila 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=9306007 -->
== ''The Signpost'': 30 July 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-30/News and notes|How many more hoaxes will Wikipedia find?]]
* Book review: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-30/Book review|Knowledge or unreality?]]
* Wikimedia in education: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-30/Wikimedia in education|Success in Egypt and the Arab world]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-30/Featured content|Skeletons and Skeltons]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-30/Traffic report|Doom and gloom vs. the power of Reddit]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-07-30/Recent research|Shifting values in the paid content debate; cross-language bot detection]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 05:06, 2 abuztua 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=9345621 -->
49e1gh8gy5tlyrdk4ipvk0ac2lv3q3t
Lankide eztabaida:Theklan/2014ko abuztua
3
574014
9974835
4720651
2024-11-20T14:09:50Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2014ko abuztua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2014ko abuztua]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
4720651
wikitext
text/x-wiki
== Baionako auzo izenekin zalantza ==
Arratsaldeon, Xabier. [[:Kategoria:Baionako auzoak|Baionako auzoen]] artikuluak sortu berri ditut. Baina haiek amaitzean haietako gehienak frantsezko izenez (baten bat Gaskoieraz ere bai) sortu ditudala ikusirik zalantza sortu zait, bere hartan utzi edota euskarazko izenez bersortzea (frantsesezko berbideraketak utziz). Adibidez santuen izenak dituztenak erraz euskaratu litezke: [[Saint-Étienne (Baiona)]] - [[Doneztebe (Baiona)]] (euskaratzea otu zait), beste kasu bereziak ere badaude: [[Arènes]] (Hondarrak) / [[Allées Marines]] (nik bere hartan utziko nuke, euskaraz zentzu handirik ez baidute).
-[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 14:36, 7 abuztua 2014 (UTC)
Barkatu, nahastu egin naiz. Bidenabar, zorionak artikuluak sortzen ari zaren lanarengatik. Ea aurten abenduaren 31a iritsi aurretik euskarazko Wikipedia 200.000 artikuluetara iristen den. Segi horrela.
-[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 15:05, 7 abuztua 2014 (UTC)
== ''The Signpost'': 06 August 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Wikimedia in education: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-08-06/Wikimedia in education|Leading universities educate with Wikipedia in Mexico]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-08-06/News and notes|"History is a human right"—first-ever transparency report released as Europe begins hiding Wikipedia in search results]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-08-06/Traffic report|Ebola drives reader interest]]* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-08-06/Featured content|Bottoms, asses, and the fairies that love them]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-08-06/Technology report|A technologist's Wikimania preview]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 12:50, 9 abuztua 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=9398092 -->
== Hauteville ==
[[:es:Hunifredo_de_Altavilla|Gaztelaniazko artikuluan]] bai ''Hunifredo'' (artikuluaren izenburua), bai ''Onofre'' (artikuluaren hasieran sinonimotzat emana) jasota daudela kontuan hartuta, eta frantsesez ''Onfroi'' denez, euskararako ''Onofre'' hartuko nuke (euskararen fonologiari egokitutako formetatik, frantsesera gehien hurbiltzen dena). Egunen batean Euskaltzaindiak gai horretaz zerbait arautu beharko luke (bide horretatik doa, behintzat), eta euskara baturako beste formaren bat onartzen badute, aldatuko dugu orduan beste forma horretara. --[[Lankide:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]] [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|18px|link=Lankide eztabaida:Xabier_Armendaritz]] 2014-08-16, 17:37 ([[UTC]])
== ''The Signpost'': 13 August 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Wikimania: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-08-13/Wikimania|Promised the moon, settled for the stars]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-08-13/Op-ed|Red links, blue links, and erythrophobia]]
* Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-08-13/Special report|Twitter bots catalogue government edits to Wikipedia]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-08-13/News and notes|Media Viewer controversy spreads to German Wikipedia]]
* Wikimedia in education: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-08-13/Wikimedia in education|Wikimedia ''Global'' Education: WMF's Perspective]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-08-13/In the media|Monkey selfie, net neutrality, and hoaxes]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-08-13/Featured content|Cambridge got a lot of attention this week]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-08-13/Traffic report|Disease, decimation and distraction]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 01:56, 18 abuztua 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=9514969 -->
== Presentation on bot-generated articles ==
Hi Theklan
In October there will be a convention of Wikipedians from German Wikipedia in Cologne: [[:de:Wikipedia:WikiCon 2014|WikiCon 2014]].
On WikiCon I want to give a talk on the history of bot-generated articles in the multi-language Wikipedia. In this presentation I want to give an overview on projects with bot-generated articles, on specific discussions, on pro and contra arguments, and on future perspectives, which are discussed.
Unfortunately I don’t speak Basque, so I want to ask you if you could answer me some questions on bot-generated articles in Basque Wikipedia.
My questions are:
* When did discussions on bot-generated articles start in Basque Wikipedia?
* Have there been controversial discussions?
* What where the arguments for bot-generated articles?
* What where the most important arguments against it?
* Have there been votes on bot-generated articles?
* Has there been something like a test phase?
* What were the reactions on the test articles?
* How did the discussions developed over the years?
* What are the opinions today?
* Do you plan to write articles on all species of animals and plants?
It would be also very helpful for me if you could give me some links to the most important discussions on eu:wp. Perhaps I can understand some discussions with a little help from Google translate :-).
Thank you very much and best regards.
--[[Lankide:Holder|Holder]] ([[Lankide eztabaida:Holder|eztabaida]]) 07:31, 19 abuztua 2014 (UTC)
== ''The Signpost'': 20 August 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Interview: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-08-20/Interview|Improving the visibility of digital archival assets using Wikipedia]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-08-20/Traffic report|''Carpe diem, quam minimum credula postero'']]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-08-20/WikiProject report|Bats and gloves]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-08-20/Featured content|English Wikipedia departs for Japan]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-08-20/Op-ed|A new metric for Wikimedia]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 20:09, 23 abuztua 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=9607392 -->
== ''The Signpost'': 27 August 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-08-27/Featured content|Cheats at Featured Pictures!]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-08-27/In the media|Plagiarism and vandalism dominate Wikipedia news]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-08-27/News and notes|Media Viewer—Wikimedia's emotional roller-coaster]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-08-27/Traffic report|Viral]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 10:37, 31 abuztua 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=9629533 -->
3zwhz61orz6dvubdnkdgn85squgo7xg
9975095
9974835
2024-11-20T14:20:03Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2014ko abuztua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2014ko abuztua]]» izenera aldatu du: Revert
4720651
wikitext
text/x-wiki
== Baionako auzo izenekin zalantza ==
Arratsaldeon, Xabier. [[:Kategoria:Baionako auzoak|Baionako auzoen]] artikuluak sortu berri ditut. Baina haiek amaitzean haietako gehienak frantsezko izenez (baten bat Gaskoieraz ere bai) sortu ditudala ikusirik zalantza sortu zait, bere hartan utzi edota euskarazko izenez bersortzea (frantsesezko berbideraketak utziz). Adibidez santuen izenak dituztenak erraz euskaratu litezke: [[Saint-Étienne (Baiona)]] - [[Doneztebe (Baiona)]] (euskaratzea otu zait), beste kasu bereziak ere badaude: [[Arènes]] (Hondarrak) / [[Allées Marines]] (nik bere hartan utziko nuke, euskaraz zentzu handirik ez baidute).
-[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 14:36, 7 abuztua 2014 (UTC)
Barkatu, nahastu egin naiz. Bidenabar, zorionak artikuluak sortzen ari zaren lanarengatik. Ea aurten abenduaren 31a iritsi aurretik euskarazko Wikipedia 200.000 artikuluetara iristen den. Segi horrela.
-[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 15:05, 7 abuztua 2014 (UTC)
== ''The Signpost'': 06 August 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Wikimedia in education: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-08-06/Wikimedia in education|Leading universities educate with Wikipedia in Mexico]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-08-06/News and notes|"History is a human right"—first-ever transparency report released as Europe begins hiding Wikipedia in search results]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-08-06/Traffic report|Ebola drives reader interest]]* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-08-06/Featured content|Bottoms, asses, and the fairies that love them]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-08-06/Technology report|A technologist's Wikimania preview]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 12:50, 9 abuztua 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=9398092 -->
== Hauteville ==
[[:es:Hunifredo_de_Altavilla|Gaztelaniazko artikuluan]] bai ''Hunifredo'' (artikuluaren izenburua), bai ''Onofre'' (artikuluaren hasieran sinonimotzat emana) jasota daudela kontuan hartuta, eta frantsesez ''Onfroi'' denez, euskararako ''Onofre'' hartuko nuke (euskararen fonologiari egokitutako formetatik, frantsesera gehien hurbiltzen dena). Egunen batean Euskaltzaindiak gai horretaz zerbait arautu beharko luke (bide horretatik doa, behintzat), eta euskara baturako beste formaren bat onartzen badute, aldatuko dugu orduan beste forma horretara. --[[Lankide:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]] [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|18px|link=Lankide eztabaida:Xabier_Armendaritz]] 2014-08-16, 17:37 ([[UTC]])
== ''The Signpost'': 13 August 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Wikimania: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-08-13/Wikimania|Promised the moon, settled for the stars]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-08-13/Op-ed|Red links, blue links, and erythrophobia]]
* Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-08-13/Special report|Twitter bots catalogue government edits to Wikipedia]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-08-13/News and notes|Media Viewer controversy spreads to German Wikipedia]]
* Wikimedia in education: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-08-13/Wikimedia in education|Wikimedia ''Global'' Education: WMF's Perspective]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-08-13/In the media|Monkey selfie, net neutrality, and hoaxes]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-08-13/Featured content|Cambridge got a lot of attention this week]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-08-13/Traffic report|Disease, decimation and distraction]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 01:56, 18 abuztua 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=9514969 -->
== Presentation on bot-generated articles ==
Hi Theklan
In October there will be a convention of Wikipedians from German Wikipedia in Cologne: [[:de:Wikipedia:WikiCon 2014|WikiCon 2014]].
On WikiCon I want to give a talk on the history of bot-generated articles in the multi-language Wikipedia. In this presentation I want to give an overview on projects with bot-generated articles, on specific discussions, on pro and contra arguments, and on future perspectives, which are discussed.
Unfortunately I don’t speak Basque, so I want to ask you if you could answer me some questions on bot-generated articles in Basque Wikipedia.
My questions are:
* When did discussions on bot-generated articles start in Basque Wikipedia?
* Have there been controversial discussions?
* What where the arguments for bot-generated articles?
* What where the most important arguments against it?
* Have there been votes on bot-generated articles?
* Has there been something like a test phase?
* What were the reactions on the test articles?
* How did the discussions developed over the years?
* What are the opinions today?
* Do you plan to write articles on all species of animals and plants?
It would be also very helpful for me if you could give me some links to the most important discussions on eu:wp. Perhaps I can understand some discussions with a little help from Google translate :-).
Thank you very much and best regards.
--[[Lankide:Holder|Holder]] ([[Lankide eztabaida:Holder|eztabaida]]) 07:31, 19 abuztua 2014 (UTC)
== ''The Signpost'': 20 August 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Interview: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-08-20/Interview|Improving the visibility of digital archival assets using Wikipedia]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-08-20/Traffic report|''Carpe diem, quam minimum credula postero'']]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-08-20/WikiProject report|Bats and gloves]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-08-20/Featured content|English Wikipedia departs for Japan]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-08-20/Op-ed|A new metric for Wikimedia]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 20:09, 23 abuztua 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=9607392 -->
== ''The Signpost'': 27 August 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-08-27/Featured content|Cheats at Featured Pictures!]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-08-27/In the media|Plagiarism and vandalism dominate Wikipedia news]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-08-27/News and notes|Media Viewer—Wikimedia's emotional roller-coaster]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-08-27/Traffic report|Viral]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 10:37, 31 abuztua 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=9629533 -->
3zwhz61orz6dvubdnkdgn85squgo7xg
Lankide eztabaida:Theklan/2014ko iraila
3
574015
9974839
7841015
2024-11-20T14:09:51Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2014ko iraila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2014ko iraila]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
7841015
wikitext
text/x-wiki
== 200.000. artikuluaren logoa ==
Kaixo. [[Wikipedia:200.000ko 200ak]] atala ireki duzunez eta horren harira: jada langa gainditzeko 250 artikulu besterik gelditzen ez direnez, zezenak atzetik harrapa gaitzan baina lehen, [https://eu.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Txokoa Txokoa atalean] 200.000. artikulura iritsi izanaren logoaren proposamenen atala ireki dut. Ongi izan.
[[Irudi:Esperimentua7.png|130px|left]] -[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 02:11, 4 iraila 2014 (UTC)
<br clear="all"/>
== ''The Signpost'': 03 September 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-09-03/Arbitration report|''Media viewer'' case is suspended]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-09-03/Featured content|1882 × 5 in gold, and thruppence more]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-09-03/Op-ed|Automated copy-and-paste detection under trial]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-09-03/Recent research|A Wikipedia-based Pantheon; new Wikipedia analysis tool suite; how AfC hamstrings newbies]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-09-03/Traffic report|Holding Pattern]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-09-03/WikiProject report|Gray's Anatomy (v. 2)]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 08:03, 6 iraila 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=9766050 -->
== ''The Signpost'': 10 September 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-09-10/Op-ed|Media Viewer software is not ready]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-09-10/Featured content|The louse and the fish's tongue]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-09-10/WikiProject report|Checking that everything's all right]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-09-10/Traffic report|Refuge in celebrity]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 21:54, 14 iraila 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=9826984 -->
== ''The Signpost'': 17 September 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-09-17/News and notes|Wikipedia's traffic statistics are off by nearly one-third]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-09-17/In the media|Turkish Twitter outrage, medical translation, audience metrics]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-09-17/WikiProject report|A trip up north to Scotland]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-09-17/Featured content|Which is not like the others?]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-09-17/Traffic report|Tolstoy leads a varied pack]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 05:36, 18 iraila 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=9826984 -->
== Azal Nagusiko ezkerraldeko ''Beste Hizkuntzak'' zutabea ==
Gabon, Theklan. Iazko gai batekin nator: lankideok Euskarazko Wikipediako Azal Nagusiko ezkerraldeko ''Beste Hiskuntzak'' [https://eu.wikipedia.org/wiki/Txantiloi:Hizkuntz_zerrenda_eredu honako taula mugikor] honekin modu labur, estetiko edo txukunagoan gelditzen zela eztabaidatu eta adostu genuen, baina nola egin ez genikienez eta txekierazko Wikipedian inork erantzun ez zidanez, gaia zintzilik gelditu zen. Oraingoan Mediawikin galdetu eta [https://meta.wikimedia.org/wiki/User:Stryn oso azkar eta jator erantzun didate], honako aldaketa hau gehitu behar dela:
''So, cs-wikipedia has added some code to [[:cs:MediaWiki:Vector.css]] as seen below:''
<syntaxhighlight lang="CSS">
body.page-Hlavní_strana #p-lang ul
{
max-height: 12em;
overflow: auto;
}
</syntaxhighlight>
''So add the code to your MediaWiki:Vector.css and change "Hlavní_strana" to "Azala".''
Balio al du?
-[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 19:25, 22 iraila 2014 (UTC)
:Egunon. Oraintxe sartu eta aldaketa ikusi berri dut, askoz ere txukunago gelditzen da.
:Bai, "Hlavní_strana" ("Azal Nagusia" txekierazko hitzetatik geure "Azala" hitzera aldatu behar zen), MediaWikiko administratzaileari txekierazko Wikipediako [[:cs:MediaWiki:Vector.css]] orrialdeko PHPko kode osoa eman bainion aztertu zezan. Hain aldaketa txikia izateak harrituta utzi nau, denbora askoan honen atzetik ibili bainaiz eta hori baino kode luzeagoa sartu behar zela uste bainuen. Eskerrik asko.
:-[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 06:50, 23 iraila 2014 (UTC)
== Botaren funtzionamendua ==
Beno, ba orain ahal dudanean Kerry konderriko udalerriekin saiakera egiten ahaleginduko naiz. Zalantzak izan ezkero, galdegingo dizut. Eskerrik asko azalpenarengatik. -[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 14:21, 26 iraila 2014 (UTC)
:Jeitsi dut bota eta deskonrpimitu ditut artxiboak, baina gauza asko ez ditut ulertzen, adibidez, honako hau non idazten da?
:pwb.py pagefromfile.py -start:xxxx -end:yyyy -notitle -file:nahiduzuna.txt
:-[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 13:23, 28 iraila 2014 (UTC)
:Kaixo, irakurri al duzu nire mezua? -[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 21:37, 29 iraila 2014 (UTC)
== ''The Signpost'': 24 September 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-09-24/In the media|Indian political editing, Neil deGrasse Tyson, Congressional chelonii]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-09-24/Featured content|Oil paintings galore]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-09-24/Traffic report|Wikipedia watches the election in Scotland]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-09-24/WikiProject report|GAN reviewers take note: competition time]]
* Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-09-24/Arbitration report|Banning Policy, Gender Gap, and Waldorf education]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-09-24/Recent research|99.25% of Wikipedia birthdates accurate; focused Wikipedians live longer; merging WordNet, Wikipedia and Wiktionary]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 05:50, 28 iraila 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=9991472 -->
== Info taula ==
Bale. Erabiliko dut hemendik aurrera eta egindakoak moldatzen joango naiz.--Gorritxiki 10:59, 28 iraila 2014 (UTC)
Dean den, tauxotaulan falta dira sinonimoak (arraza askok izen ezberdin ugari dute) eta banaketa mapa. Mementuz mapa daude gutxi baina egiten joateko asmoa. Jarri al dezakezu?? Eskerrik asko.
Ederki, moldatzen joango naiz. Ongi segi --Gorritxiki 11:16, 28 iraila 2014 (UTC)
Aupa Theklan. Infotaula erabili eta "seguru" egoera "Secure" ematen du, ingelesez. Denak aldatu baino lehen hau lotzea komeni. Handik aurrera ni joango naiz poni, zaldi, behi ardi eta gainontzeko animali jendearen infotaulak aldatzen. segi bizkor!
80weer5mfrmiud8upya7fvnvjvt84bz
9975087
9974839
2024-11-20T14:19:24Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2014ko iraila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2014ko iraila]]» izenera aldatu du: Revert
7841015
wikitext
text/x-wiki
== 200.000. artikuluaren logoa ==
Kaixo. [[Wikipedia:200.000ko 200ak]] atala ireki duzunez eta horren harira: jada langa gainditzeko 250 artikulu besterik gelditzen ez direnez, zezenak atzetik harrapa gaitzan baina lehen, [https://eu.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Txokoa Txokoa atalean] 200.000. artikulura iritsi izanaren logoaren proposamenen atala ireki dut. Ongi izan.
[[Irudi:Esperimentua7.png|130px|left]] -[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 02:11, 4 iraila 2014 (UTC)
<br clear="all"/>
== ''The Signpost'': 03 September 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-09-03/Arbitration report|''Media viewer'' case is suspended]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-09-03/Featured content|1882 × 5 in gold, and thruppence more]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-09-03/Op-ed|Automated copy-and-paste detection under trial]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-09-03/Recent research|A Wikipedia-based Pantheon; new Wikipedia analysis tool suite; how AfC hamstrings newbies]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-09-03/Traffic report|Holding Pattern]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-09-03/WikiProject report|Gray's Anatomy (v. 2)]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 08:03, 6 iraila 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=9766050 -->
== ''The Signpost'': 10 September 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-09-10/Op-ed|Media Viewer software is not ready]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-09-10/Featured content|The louse and the fish's tongue]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-09-10/WikiProject report|Checking that everything's all right]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-09-10/Traffic report|Refuge in celebrity]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 21:54, 14 iraila 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=9826984 -->
== ''The Signpost'': 17 September 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-09-17/News and notes|Wikipedia's traffic statistics are off by nearly one-third]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-09-17/In the media|Turkish Twitter outrage, medical translation, audience metrics]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-09-17/WikiProject report|A trip up north to Scotland]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-09-17/Featured content|Which is not like the others?]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-09-17/Traffic report|Tolstoy leads a varied pack]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 05:36, 18 iraila 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=9826984 -->
== Azal Nagusiko ezkerraldeko ''Beste Hizkuntzak'' zutabea ==
Gabon, Theklan. Iazko gai batekin nator: lankideok Euskarazko Wikipediako Azal Nagusiko ezkerraldeko ''Beste Hiskuntzak'' [https://eu.wikipedia.org/wiki/Txantiloi:Hizkuntz_zerrenda_eredu honako taula mugikor] honekin modu labur, estetiko edo txukunagoan gelditzen zela eztabaidatu eta adostu genuen, baina nola egin ez genikienez eta txekierazko Wikipedian inork erantzun ez zidanez, gaia zintzilik gelditu zen. Oraingoan Mediawikin galdetu eta [https://meta.wikimedia.org/wiki/User:Stryn oso azkar eta jator erantzun didate], honako aldaketa hau gehitu behar dela:
''So, cs-wikipedia has added some code to [[:cs:MediaWiki:Vector.css]] as seen below:''
<syntaxhighlight lang="CSS">
body.page-Hlavní_strana #p-lang ul
{
max-height: 12em;
overflow: auto;
}
</syntaxhighlight>
''So add the code to your MediaWiki:Vector.css and change "Hlavní_strana" to "Azala".''
Balio al du?
-[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 19:25, 22 iraila 2014 (UTC)
:Egunon. Oraintxe sartu eta aldaketa ikusi berri dut, askoz ere txukunago gelditzen da.
:Bai, "Hlavní_strana" ("Azal Nagusia" txekierazko hitzetatik geure "Azala" hitzera aldatu behar zen), MediaWikiko administratzaileari txekierazko Wikipediako [[:cs:MediaWiki:Vector.css]] orrialdeko PHPko kode osoa eman bainion aztertu zezan. Hain aldaketa txikia izateak harrituta utzi nau, denbora askoan honen atzetik ibili bainaiz eta hori baino kode luzeagoa sartu behar zela uste bainuen. Eskerrik asko.
:-[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 06:50, 23 iraila 2014 (UTC)
== Botaren funtzionamendua ==
Beno, ba orain ahal dudanean Kerry konderriko udalerriekin saiakera egiten ahaleginduko naiz. Zalantzak izan ezkero, galdegingo dizut. Eskerrik asko azalpenarengatik. -[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 14:21, 26 iraila 2014 (UTC)
:Jeitsi dut bota eta deskonrpimitu ditut artxiboak, baina gauza asko ez ditut ulertzen, adibidez, honako hau non idazten da?
:pwb.py pagefromfile.py -start:xxxx -end:yyyy -notitle -file:nahiduzuna.txt
:-[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 13:23, 28 iraila 2014 (UTC)
:Kaixo, irakurri al duzu nire mezua? -[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 21:37, 29 iraila 2014 (UTC)
== ''The Signpost'': 24 September 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-09-24/In the media|Indian political editing, Neil deGrasse Tyson, Congressional chelonii]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-09-24/Featured content|Oil paintings galore]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-09-24/Traffic report|Wikipedia watches the election in Scotland]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-09-24/WikiProject report|GAN reviewers take note: competition time]]
* Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-09-24/Arbitration report|Banning Policy, Gender Gap, and Waldorf education]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-09-24/Recent research|99.25% of Wikipedia birthdates accurate; focused Wikipedians live longer; merging WordNet, Wikipedia and Wiktionary]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 05:50, 28 iraila 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=9991472 -->
== Info taula ==
Bale. Erabiliko dut hemendik aurrera eta egindakoak moldatzen joango naiz.--Gorritxiki 10:59, 28 iraila 2014 (UTC)
Dean den, tauxotaulan falta dira sinonimoak (arraza askok izen ezberdin ugari dute) eta banaketa mapa. Mementuz mapa daude gutxi baina egiten joateko asmoa. Jarri al dezakezu?? Eskerrik asko.
Ederki, moldatzen joango naiz. Ongi segi --Gorritxiki 11:16, 28 iraila 2014 (UTC)
Aupa Theklan. Infotaula erabili eta "seguru" egoera "Secure" ematen du, ingelesez. Denak aldatu baino lehen hau lotzea komeni. Handik aurrera ni joango naiz poni, zaldi, behi ardi eta gainontzeko animali jendearen infotaulak aldatzen. segi bizkor!
80weer5mfrmiud8upya7fvnvjvt84bz
Club Universidad de Chile
0
580363
9975991
9973786
2024-11-21T08:41:20Z
Makenzis
82059
/* Txilen: 27 */
9975991
wikitext
text/x-wiki
{{Futbol-talde infotaula
| berezko izena = Club Universidad de Chile
| irudia = [[Fitxategi:Emblema del Club Universidad de Chile.png|120px]]
| ezizenak = ''La U'', "Romántico Viajero", "La Gloriosa", "El Bulla", "El León", ''El Chuncho''
| hiria = [[Santiago (Txile)]]
| sorrera urtea = [[1927]]
| zelaia = [[Estadio Nacional Julio Martínez Prádanos]]
| zelai inaugurazioa = [[1938]]
| zelai edukiera = 50.000
| presidentea = {{banderaikur|Txile}}Cristian Aubert
| entrenatzailea = {{banderaikur|Venezuela}} Rafael Dudamel
| liga = [[Txileko futbol liga]]
| denboraldia = 2024
| postua = 2.a
| webgunea = [http://www.udechile.cl/ Webgune ofiziala]
| ezker-esku eredua 1 =_udechile1314h
| gorputz eredua 1 =_udechile1314h
| eskuin-esku eredua 1 =_udechile1314h
| ezker-eskua 1 = 125ABE
| gorputza 1 = 125ABE
| eskuin-eskua 1 = 125ABE
| prakak 1 = 0000ff
| galtzerdiak 1 = 125ABE
| ezker-esku eredua 2 =_udechile14a
| gorputz eredua 2 =_udechile14a
| eskuin-esku eredua 2 =_udechile14a
| ezker-eskua 2 = FF0000
| gorputza 2 = FF0000
| eskuin-eskua 2 = FF0000
| prakak 2 = FFFFFF
| galtzerdiak 2 = FF0000
}}
[[Fitxategi:Universidad de Chile, campeón Copa Sudamericana 2011, en La Moneda.jpg|thumb|250px|2011ko [[Hego Amerikako Kopa]] irabazi zuen taldea.]]
'''Club Universidad de Chile''' [[Txile]]ko futbol talde nagusietakoa da, [[Santiago (Txile)|Santiago]] hiriburukoa. Herrialdeko 17 liga irabazi ditu.
== Palmaresa ==
=== Txilen: 28 ===
* [[Txileko futbol liga]] (18): 1940, 1959, 1962, 1964, 1965, 1967, 1969, 1994, 1995, 1999, 2000, 2004(A), 2009(A), 2011(A), 2011(C), 2012(A), 2015(A), 2017(C).
** ''(A) Apertura, (C) Clausura''.
* [[Txileko futbol kopa]] (6): 1979, 1998, 2000, 2012–13, 2015, 2024.
* Txileko Superkopa (1): 2015.
* Torneo Metropolitano de Chile (2): 1968, 1969
* Francisco Candelor Kopa (1): 1969
=== Nazio artean: 1 ===
* [[Hego Amerikako Kopa]]
** Txapelduna (1): 2011.
* [[Hego Amerikako Errekopa]]
** Txapelduna (0)
** Finalista (1): 2012.
== Kanpo estekak ==
* {{es}} [http://www.udechile.cl/ Taldearen webgunea]
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Txileko futbol taldeak|U]]
[[Kategoria:Santiago (Txile)]]
3vjjuue903cbep2f1shnht3zozclovr
Municheko elkar hartze makurra
0
580672
9975356
9925747
2024-11-20T16:17:30Z
InternetArchiveBot
119347
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
9975356
wikitext
text/x-wiki
{{gertakari infotaula}}
'''Municheko elkar hartze makurra''' ({{lang-es|Contubernio de Múnich}}) [[ofentsiba Nazional-Sindikalistako Batzarren Espainiako Falangea|falangisten]] egunkaria zen ''[[Arriba]]'' egunkariak [[Munich]]en ospatu zen Europar Mugimenduaren IV. Biltzarrari eman zion isekazko edo erdeinuzko izena da. '''Municheko udaberria''' izena ere erabili izan da.<ref name="#1">{{Erreferentzia|izena=Jordi|abizena=Amat|izenburua=La primavera de Múnich : esperanza y fracaso de una transición democrática|hizkuntza=es|data=2016|url=https://www.worldcat.org/oclc/945976514|isbn=978-84-9066-256-4|pmc=945976514|sartze-data=2022-05-06}}</ref>
[[1962]]ko ekainaren 5etik 8ra izan zen batzar hau eta garai horretan [[Asturiasko Printzerria|Asturiasko]] meatzariak grebak egiten zeuden. Baita ere, garai horretan, Espainiak [[Europako Ekonomia Erkidegoa]] sartzeko lehenengo saiakera egin zuen. Biltzar horretan, [[Francisco Franco|Francoren]] aurkako Espainiako politikariek bertako [[demokrazia]] faltsua eta zapalketak salatu zituzten. Besteak beste hauek ziren Munichen elkartu zirenen eskaera: [[alderdi politiko]]ak eta [[sindikatu]]ak legeztatzea eta [[giza eskubideak]] eta eskualdeen nortasuna errespetatzea.
== Parte hartzaileak ==
Benetan nortzuk hartu zuten parte, ez dago erabat argi<ref name="#1"/><ref name="#2">{{Erreferentzia|izena=Alexander|abizena=Ugalde Zubiri|izenburua=EuroBasque (1947-2018) : la contribución vasca al federalismo europeo|data=2019|url=https://www.worldcat.org/oclc/1235953152|edizioa=Junio de 2019|isbn=978-84-09-12682-8|pmc=1235953152|sartze-data=2022-05-05}}</ref>. [[Joaquín Satrustegi|Joaquín Satrústegi]] (''[[Et alii|et al]]''.) ''Cuando la transición se hizo posible. El “Contubernio de Munich”''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Cuando la Transición se hizo posible : el Contubernio de Munich|argitaletxea=Tecnos|data=2013|url=https://www.worldcat.org/oclc/827228561|edizioa=2a ed|isbn=978-84-309-5764-4|pmc=827228561|sartze-data=2022-05-06}}</ref> liburuaren arabera , (Madril, Tecnos, 2013), 113 pertsona egon ziren batzarrean, horietako 27 bat hegoaldeko euskal herritarrak. [[Salvador de Madariaga]] aipatu izan da taldeari kohesioa eman zion pertsona bezala. Izan ere taldean Francoren erregimenaren kontra zeuden oso bestelako pertsonak elkartu ziren: errepublikazale espainiarrak, errepublikazale euskaldunak, errepublikazale katalanak, monarkiko eta liberal espainiarrak, euskal abertzaleak, abertzale katalanak, demokrazia kristauaren aldekoak... Taldean ez zegoen [[Anarkismo|anarkis]]ta edo [[Komunismo|komunis]]tarik.
Parte hartzaileen zerrenda laburragoak ere argitaratu dira.<ref name="#3">{{Erreferentzia|izenburua=Contubernio de Múnich – Movimiento Europeo|hizkuntza=es|url=http://www.movimientoeuropeo.org/contubernio-de-munich/|sartze-data=2022-05-05}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Fernando|abizena=Álvarez de Miranda|izenburua=Del "contubernio" al consenso|argitaletxea=Planeta|data=1985|url=https://www.worldcat.org/oclc/13991830|edizioa=1a ed|isbn=84-320-5836-X|pmc=13991830|sartze-data=2022-05-06}}</ref>
Beste iturri baten arabera<ref name="#2"/><ref>[https://web.archive.org/web/20240812191751/https://repositori.uji.es/xmlui/bitstream/handle/10234/193535/Eurobasque_Contribuci%C3%B3n_Ugalde.pdf?sequence=1 Alexander Ugalde Zubiri, ''EuroBasque (1947-2018) La contribución vasca al federalismo europeo''.]</ref> 96 pertsona elkartu ziren eta horietako 34 bat hegoaldeko euskal herritarrak.
'''[[Erbesteratze (zigorra)|Erbeste]]ratuak''': Agustín Alberro Pikabea; Iñaki Azpiazu (apaiz katolikoa); José María Azpiazu; [[Jon Bilbao Azkarreta|Jon Bilbao]]; [[Manuel Irujo]]; [[Francisco Javier Landaburu]]; José Ignacio Lizaso; [[Gonzalo Nardiz]]; [[Alberto Onaindia]], ([[apaiz katoliko]]a); [[Manu Robles-Arangiz|Manuel Robles-Aranguiz Mendiola]]; Gregorio Ruiz de Ercilla; [[Jesús Solaun]], Iñaki Unzueta eta Julio Jauregi Alonso.
'''[[Hego Euskal Herria]]n bizi zirenak''': [[Iñaki Aginaga Beristain]], [[Kepa Anabitarte]] ([[Eusko Langileen Alkartasuna|ELA]]), Mercedes Arribas Kortajarena, Eugenio Arzubialde, [[José María Busca Isusi]] ([[Zumarraga]]), [[Juan Zelaia|Juan Zelaia Letamendi]] ([[Oñati]]), José Luis Etxegarai Pagola ([[Eusko Abertzale Ekintza|ANV]]k proposatua), Xabier Etxeberria Arrue, [[Andoni Esparza Gallastegi]] ([[Elorrio]]), Isidro Infante Olarte, Ibon Nabaskues Ugarte ([[Euzko Gaztedi|EGI]]), José Salegi, Juan Ugarte Guridi, Martín Zubizarreta Pildain, Javier Alonso Ezkain ([[Nafarroa Garaia|Nafarroa Garai]]a), Santiago Alonso Ezkain ([[Nafarroa Garaia]]), Antonio Anoz ([[Nafarroa Garaia]]), G. Anzuola (Donostia); Luis Benito del Valle (Bizkaia) eta Andoni Elorza (Gipuzkoa).<ref name="#2"/>
Izen gehienak nahiko ezagunak dira arrazoi politikoengatik, kultura edo ekonomia arloetan egindako lanagatik. Ezagunenak, agian, [[Manuel Irujo]] eta [[Francisco Javier Landaburu]] jeltzaleak, azken hau garai hartan erbesteko Eusko Jaurlaritzako [[Eusko Jaurlaritzako lehendakariordea|lehendakariorde]]a. Baina taldean, jeltzaleekin batera, beste euskal alderdi edo sindikatuetako militanteak zeuden, [[Eusko Langileen Alkartasuna|ELA]], [[Euzko Gaztedi|EGI]], [[Eusko Abertzale Ekintza|ANV]]... ''Unión Española'' talde liberal-monarkiko kide bat ere egon zen, Isidro Infante Olarte.<ref name="#2"/>
Frankismoaren zerbitzu sekretuek 14 euskaldun identifikatu zituzten<ref name="#2"/> (10 erbesteratu eta 4 barrutik joandako): Agustín Alberro Pikabea; [[Juan Zelaia|Juan Zelaia Letamendi]] (enpresaburua); Ignacio Azpiazu; José Etxegarai Pagola (ANV), [[Jon Bilbao Azkarreta|Jon Bilbao]]; [[José María Busca Isusi]]; [[Gonzalo Nardiz]]; [[Manu Robles-Arangiz|Manuel Robles-Aranguiz Mendiola]]; [[Frantzisko Jabier Landaburu|Javier Landaburu]]; Isidro Infante Olarte; [[Alberto Onaindia]] (apaiz katolikoa) eta Manuel Irujo.
Espainiako poliziak eta zerbitzu sekretuak euskal herritarren erdiak baino ez zituzten identifikatu eta zigorrak ezarri zitzaizkien.
Espainiatik joandakoen artean hainbat joeratako pertsonak zeuden, hala nola, [[José María Gil-Robles|José María Gil Robles]] (AECEko presidentea eta Demokrazia Sozial-Kristauko buruzagia, [[Bartzelonako Konderria|Bartzelonako Kondea]]ren Kontseilu Pribatuko kidea ere bai, hau da, [[Joan Borboikoa eta Battenbergekoa|Juan Borboi]]koa), [[Fernando Álvarez de Miranda]] (AECE eta Demokrazia Sozial-Kristauaren idazkaria), [[Dionisio Ridruejo]] (Falangearen sortzailea eta Alderdi Sozial Klandatarraren Presidentea), [[Joaquín Satrustegi]] (1957an sortutako Espainiako Batasuneko presidentea, monarkiko liberalak, [[Joan Borboikoa eta Battenbergekoa|Juan de Borboi]]ren gertukoak); Jaime Miralles (''Unidad Española''; Espainiako Batasuna); Alfonso Prieto (HOAC, Ekintza Katolikoko Langile Ermandadearen inguruko langile talde katolikoen buruzagia); Jesús Barros de Lis (Ezker Demokrata Kristaua); José Vidal Beneyto eta Jesús Prados (Europako Kooperazio Ekonomikoko Liga).
Espainiar erbesteratuen taldean CFEMEko buru nagusia nabarmentzen zen, [[Salvador de Madariaga]] (Europa Batuaren aldeko Mugimendu Liberala), Rodolfo Llopis (PSOEko idazkari nagusia), Fernando Valera (Ekintza Demokratiko Errepublikarreko buruzagia), besteak beste.
== Europar mugimenduaren kongresuak Munichen hartutako erabakia ==
"Europar Mugimenduaren Kongresuak, Munichen 1962ko ekainaren 7an eta 8an
bilduta, iritzi dio edozein herrialdek Europan sartu nahi badu, izan atxikita edo izan
elkartze bidez, herrialde horrek erakunde [[demokratiko]]ak izan beharko dituela;
horrek, Espainiaren kasuan, Gizakiaren Eskubideei buruzko Europar
Konbentzioaren eta Europako Gizarte Gutunaren arabera, hau esan nahi du:
1. Benetan ordezkaritza bidezkoak eta demokratikoak diren erakundeak
eratzea, eta erakunde horiek bermatzea gobernua herritarren onespenean
oinarritzen dela.
2. Pertsonen [[eskubide]] guztiak egiazki bermatzea; bereziki, norberaren
askatasunari eta adierazpen-askatasunari buruzkoak, gobernuaren zentsurarik
gabe.
3. [[Erkidego]] naturalen izaera berezia aitortzea.
4. Oinarri demokratikoen gainean, askatasun sindikalak baliatzea, eta langileek
beren oinarrizko [[eskubide]]en defentsa egitea; besteak beste, greba-eskubidearen
bidez.
5. Iritzi-korronteak eta alderdi politikoak antolatzeko aukera izatea, oposizioaren
eskubideak aitortuta.
Kongresuak itxaropen sendoa du aurreko oinarri horien araberako eboluzioak
aukera emango duela [[Espainia]] Europan sartzeko, haren funtsezko osagaia baita;
eta adierazgarritzat dauka Kongresuan partaide izan diren espainiar ordezkari
guztiek<ref name="#3"/> adierazi izana seguru daudela espainiar ordezkari gehienek nahi dutela
eboluzio hori zuhurtzia politikoaren arauen arabera egitea, egoerak aukera
ematen duen bezainbesteko azkartasunarekin, denen zintzotasunarekin eta
eboluzio-prozesuaren aurretik, prozesuan bertan nahiz prozesuaren ondoren
bortxakeria aktibo nahiz pasiboari uko egiteko konpromisoarekin.
[[Munich]] ([[Alemaniako Errepublika Federala]]), [[1962]]ko ekainaren 8a."
== Erregimen frankistaren erantzuna ==
Garai hartako diktaduraren aldeko prentsa oso kritikoa izan zen Munichen egindako bilera harekin. Esate baterako ABC egunkariak honelako lerroak argitaratu zituen:
{{Esaera2|"Este encuentro quedó para la historia con el nombre de “Contubernio de Múnich”, siguiendo el lenguaje franquista de la época. El Ministro de Información y Turismo, Gabriel Arias-Salgado, orientó una campaña mediática de forma que varios diarios, como por ejemplo ABC, en sus portadas del domingo 10 de junio incluían en sus titulares la frase “El contubernio de la traición”. Y comenzaba la noticia así<ref name="#2"/>:
''“París 8. (Servicio especial de la agencia Efe). En crónica telefónica, fechada en Múnich, ‘France Soir’ publica una información de Marcel Niedergang, en la que queda al descubierto lo que puede llamarse el '''contubernio de la traición a España''', por estar conjurados elementos de diversas tendencias aliados a comunistas y socialistas (...) esta reunión secreta ha tenido lugar en Múnich (...). La resolución final es, en efecto, una auténtica declaración de guerra, ya que en ella se exige la organización de los partidos políticos y la autonomía separatista de las regiones. (...)
Siete tendencias principales estaban representadas (...) los monárquicos liberales (...), los demócrata-cristianos de la derecha (...), los demócrata-cristianos de la izquierda (...), la Acción Católica Obrera (HOAC) (...), el Frente de Liberación Popular (...), los movimientos catalanes, en los cuales están representados los anarquistas (...), así como los vascos (...), Sr. Llopis, jefe del partido socialista español (...)”''.
En la misma crónica se citaban a los ''“algo más de un centenar de flamantes ‘delegados’ de grupitos y subgrupitos en el exilio o clandestinos. En curioso maridaje (...) había nombres como los de (...) Irujo y Landaburu por los separatistas vascos”''. Y en el interior del ABC (página 80) un recuadro, sin firma, titulado “''La comedia de la promiscuidad''”, sostenía que los reunidos ''“Ni ellos representan a nadie, ni nadie, aquí o fuera de aquí, se considera por ellos representado”''.|Alexander Ugalde Zubiri ''EuroBasque (1947-2018) : la contribución vasca al federalismo europeo'', ''[[ABC (egunkaria)|ABC]], [[1962]]-06-10, egunkaria aipatuz''.}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* {{es}} [http://www.movimientoeuropeo.org/contubernio-de-munich/ LISTADO DE PARTICIPANTES ESPAÑOLES AL IV CONGRESO DEL MOVIMIENTO EUROPEO EN MÚNICH.]
(5 al 8 de Junio de 1962)
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Antifrankismoa]]
[[Kategoria:1962 Espainian]]
[[Kategoria:Kontzeptu gutxiesgarriak]]
gt2cspb7qev1zy60vndybxun67lgr28
Barton Films
0
582777
9975438
9970518
2024-11-20T18:25:12Z
Emman De La Macha
168204
9975438
wikitext
text/x-wiki
{{Konpainia profila infotaula
| konpainia_izena = Barton Films SL
| logoa =
| slogana =
| vector_logo =
| konpainia_mota = [[Erantzukizun mugatuko sozietate]]a
| sektorea = [[Zinema]]
| sortze_urtea = [[1992]]
| sortzailea =
| egoitza = Uribitarte, 8 48001, [[Bilbo]]
| presidentea =
| merkatuak =
| salmentak =
| irabaziak =
| EBITDA =
| langile kopurua =
| eskumendekoak =
| akziodunak =
| weborria = [http://www.bartonfilms.com www.bartonfilms.com]
| oharrak =
}}
'''Barton Films''' [[zinema]] arloan lan egiten duen euskal [[enpresa]] da.
1992. urtean sortua, banaketaren barne, zine independentearekin egiten du lan batez ere, euskarazko film gehien duen banatzaile zinematografikoa izanik.<ref>[http://www.bartonfilms.com/index.php?option=com_content&task=view&id=134&Itemid=176 Barton Films: Aurkezpena]{{Apurtutako esteka|date=otsaila 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Ekoizpenari dagokionez, hainbat luzemetrai eta laburmetraietan hartu du parte:<ref>[http://www.imdb.com/company/co0077719/ IMDB webgunea]</ref>
* [[Pastel magikoa|''Pastel magikoa'']] (2000) - Film banatzailea
* ''Un día gris'' (2002)
* ''[[El Cid-en kondaira]]'' (2003)
* ''[[Unibertsolariak munduaren ertzaren bila]]'' (2004)
* ''[[Agujeros en el cielo]]'' (2004)
* ''[[Pinocchio 3000|P3K: Pinotxo 3000]]'' (2004) - Film banatzailea
* ''[[Supertramps]]'' (2004)
* [[Daltondarrak Lucky Lukeren aurka|''Daltondarrak Lucky Lukeren aurka'']] (2004) - Film banatzailea
* ''[[Olentzero eta subilaren lapurreta]]'' (2005) - Film banatzailea
* ''[[Eutsi!]]'' (2007)
* ''[[Nocturna, abentura magiko bat]]'' (2007) - Film banatzailea
* ''[[Donkey Xote]]'' (2007) - Film banatzailea
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* [http://www.bartonfilms.com/index.php?lang=eu Webgune ofiziala]{{Apurtutako esteka|date=otsaila 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{eu}}
{{autoritate kontrola}}
{{Zinema zirriborroa|EH}}
[[Kategoria:Euskal Herriko zinema produkzio-etxeak]]
[[Kategoria:Zinema-banatzaileak]]
[[Kategoria:1992an sortutako enpresak]]
ncvwicrgi2c47fbkswuxz0o83bahj6r
Seongnam FC
0
583101
9976065
8792969
2024-11-21T10:10:53Z
Makenzis
82059
9976065
wikitext
text/x-wiki
{{Futbol-talde infotaula
| berezko izena = Seongnam FC
| ezkutu irudia =
| ezizenak =
| hiria = {{banderaikur|Hego Korea}} [[Seongnam]]
| sorrera urtea = [[1989]] (Ilhwa Chunma)
| zelaia = Tancheon Sports Complex
| zelai inaugurazioa = [[2002]]
| zelai edukiera = 16.250
| presidentea = {{banderaikur|Hego Korea}} Eun Su-mi
| entrenatzailea = {{banderaikur|Hego Korea}} Kim Nam-il
| liga = [[Hego Koreako futbol liga|Hego Koreako liga]]
| denboraldia = 2024
| postua = 13.a
| ezker-esku eredua 1 =
| gorputz eredua 1 =_Seongnamh2017
| eskuin-esku eredua 1 =
| praka eredua 1 = _Seongnamh2017
| galtzerdi eredua 1 = _Seongnamh2017
| ezker-eskua 1 =000000
| gorputza 1 = 000000
| eskuin-eskua 1 = 000000
| prakak 1 = 000000
| galtzerdiak 1 = 000000
| ezker-esku eredua 2 =
| gorputz eredua 2 =_Seongnam2017a
| eskuin-esku eredua 2 =
| praka eredua 2 = _Seongnam2017a
| galtzerdi eredua 2 = _Seongnam2017a
| ezker-eskua 2 = FFFFFF
| gorputza 2 = ffffff
| eskuin-eskua 2 = FFFFFF
| prakak 2 = FFFFFF
| galtzerdiak 2 = ffffff
| webgunea = http://www.seongnamfc.com/
}}
[[Fitxategi:Seongnam Ilhwa Chunma AFC Champions League 2010 Champions.jpg|thumb|250px|2010eko [[AFC Txapeldunen Liga|Asiako Txapelketako]] garaipena ospatzen.]]
'''Seongnam FC''' ({{lang-ko|성남 FC}}) [[Hego Korea]]ko [[futbol]] talde ezaguna da, [[Seongnam]] hirikoa. [[Hego Koreako futbol liga]] zazpi aldiz irabazi du eta [[AFC Txapeldunen Liga|Asiako txapelduna]] bi aldiz izan da.
== Historia ==
1989an sortu zen [[Seul]]en '''Ilhwa Chunma Football Club''' izenarekin. 2014an [[Seongnam]]-eko udalak erosi zuen eta ordutik '''Seongnam FC''' izena du.
== Palmaresa ==
=== Hego Korean: 14 ===
* [[Hego Koreako futbol liga|Hego Koreako liga]]:
** Txapeldun (7): 1993, 1994, 1995, 2001, 2002, 2003, 2006.
** Bigarren (3): 1992, 2007, 2009.
* [[Hego Koreako futbol kopa|Hego Koreako kopa]] (3): 1999, 2011, 2014.
* Hego Koreako Superkopa (1): 2002.
* Ligako Kopa (3): 1992, 2002, 2004.
Presidenteraren Kopa (1): 1999.
=== Nazioartean: 4 ===
* [[FIFAren Kluben arteko Munduko Kopa]]:
** laugarrena 2010ean.
* [[AFC Txapeldunen Liga|Asiako Txapeldunen Liga]]:
** Txapelduna (2): 1995, 2010.
** Finalista (2): 1997, 2004.
* Asiako Superkopa (1): 1996.
* A3 Txapeldunen Kopa (1): 2004.
* Afrika-Asia Kopa (1): 1996.
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Hego Koreako futbol taldeak]]
q4j13pobn2wxubzfhnewbqfx039d4hq
Suwon Samsung Bluewings
0
583106
9976072
9125923
2024-11-21T10:36:01Z
Makenzis
82059
9976072
wikitext
text/x-wiki
{{Futbol-talde infotaula
| berezko izena = Suwon Samsung Bluewings
| ezkutu irudia =
| ezizenak =
| hiria = {{banderaikur|Hego Korea}} [[Suwon]]
| sorrera urtea = [[1995]]
| zelaia = Suwon World Cup Stadium
| zelai inaugurazioa = [[2001]]
| zelai edukiera = 20.000
| presidentea = {{banderaikur|Hego Korea}} Park Chan-hyoung
| entrenatzailea = {{banderaikur|Hego Korea}} Park Kun-Ha
| liga = [[Hego Koreako futbol liga|Hego Koreako 2 maila]]
| denboraldia = 2024
| postua = 6.a
| ezker-esku eredua 1 = _redborder
| gorputz eredua 1 = _suwonsamsung2017h
| eskuin-esku eredua 1 = _redborder
| praka eredua 1 = _suwonsamsung2017h
| galtzerdi eredua 1 =
| ezker-eskua 1 = 0027b6
| gorputza 1 = 0027b6
| eskuin-eskua 1 = 0027b6
| prakak 1 = 0027b6
| galtzerdiak 1 = 0027b6
| ezker-esku eredua 2 =
| gorputz eredua 2 = _suwon17a
| eskuin-esku eredua 2 =
| praka eredua 2 = _suwon17a
| galtzerdi eredua 2 =_suwon17a
| ezker-eskua 2 = ffffff
| gorputza 2 = ffffff
| eskuin-eskua 2 = ffffff
| prakak 2 = ffffff
| galtzerdiak 2 = ffffff
| webgunea = http://www.bluewings.kr/
}}
[[Fitxategi:Glandbleu01.jpg|thumb|250px|Zaleak.]]
'''Suwon Samsung Bluewings''' ({{lang-ko|수원 삼성 블루윙즈}}) [[Hego Korea]]ko [[futbol]] talde ezaguna da, [[Suwon]] hirikoa. [[Hego Koreako futbol liga]] lau aldiz irabazi du eta bi aldiz izan da [[AFC Txapeldunen Liga|Asiako txapelduna]].
== Palmaresa ==
=== Hego Korean: 18 ===
* [[Hego Koreako futbol liga|Hego Koreako liga]] (4): 1998, 1999, 2004, 2008.
* [[Hego Koreako futbol kopa|Hego Koreako kopa]] (5): 2002, 2009, 2010, 2016, 2019.
* Hego Koreako Superkopa (3): 1999, 2000, 2005.
* Ligako Kopa (6): 1999*, 1999*, 2000, 2001, 2005, 2008.
** ''1999an bi txapelketa izan ziren''.
=== Nazioartean: 7 ===
* [[AFC Txapeldunen Liga|Asiako Txapeldunen Liga]] (2): 2001, 2002.
* Asiako Superkopa (2): 2001, 2002.
* Asiako Errekopa (0): finalista 1998an.
* Asiako Superkopa (2): 2001, 2002
* A3 Txapeldunen Kopa (1): 2005.
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Hego Koreako futbol taldeak]]
b39l10egbfsbe3dnnvqplsfxoud3vxz
Lankide eztabaida:Theklan/2014ko urria
3
587479
9974843
4849568
2024-11-20T14:09:52Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2014ko urria]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2014ko urria]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
4849568
wikitext
text/x-wiki
== Microstomatidae ==
Antxoa txiki hauek botaren saretik ihes egitea lortu dutela ematen du. :-)
Bestalde, mesedegarria da nire artikulu berrietan kode hau gehitzea edo nahiago duzu zuk zeuk egin?<br>
<nowiki>== Banaketa ==
{{arrain kokapena}}</nowiki>
Ondo izan. --[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] ([[Lankide eztabaida:Marklar2007|eztabaida]]) 16:21, 27 iraila 2014 (UTC)
: Primeran.--[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] ([[Lankide eztabaida:Marklar2007|eztabaida]]) 17:09, 27 iraila 2014 (UTC)
:: [[Embiotocidae]] familian espezie batzuk ere falta dira:
* ''[[Micrometrus aurora]]'' <small>([[David Starr Jordan|Jordan]] eta Gilbert, 1880)</small>
* ''[[Micrometrus minimus]]'' <small>(Gibbons, 1854)</small>
* ''[[Neoditrema ransonnetii]]'' <small>([[Franz Steindachner|Steindachner]], 1883)</small>
* ''[[Phanerodon atripes]]'' <small>(Jordan eta Gilbert, 1880)</small>
* ''[[Phanerodon furcatus]]'' <small>([[Charles Frédéric Girard|Girard]], 1854)</small>
* ''[[Rhacochilus toxotes]]'' <small>(Agassiz, 1854)</small>
* ''[[Rhacochilus vacca]]'' <small>(Girard, 1855)</small>
* ''[[Zalembius rosaceus]]'' <small>(Jordan eta Gilbert, 1880)</small>
Aio! --[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] ([[Lankide eztabaida:Marklar2007|eztabaida]]) 09:38, 18 urria 2014 (UTC)
== ''The Signpost'': 01 October 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* From the editor: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-01/From the editor|The ''Signpost'' needs your help]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-01/News and notes|Wikipedia article published in peer-reviewed journal; Wikipedia in education]]
* Dispatches: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-01/Dispatches|Let's get serious about plagiarism]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-01/Featured content|Brothers at War]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-01/Traffic report|Shanah Tovah]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-01/WikiProject report|Animals, farms, forests, USDA? It must be WikiProject Agriculture]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 19:25, 4 urria 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=10065759 -->
== [[:en:Do not buy Russian goods!]] ==
Hello! Could you translate an article about boycott of Russian goods in Ukraine for the Basque Wikipedia? Thanks for the help.--[[Lankide:Trydence|Trydence]] ([[Lankide eztabaida:Trydence|eztabaida]]) 10:49, 10 urria 2014 (UTC)
== ''The Signpost'': 08 October 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-08/In the media|Opposition research firm blocked; Australian brushfire]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-08/Featured content|From a wordless novel to a coat of arms via New York City]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-08/Traffic report|Panic and denial]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-08/Technology report|HHVM is the greatest thing since sliced bread]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 00:41, 11 urria 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=10126193 -->
== Jerife/Xerife ==
Kaixo Theklan! Egia esan, ia hiztegi guztietan begiratu nuen hitz horren bila (antza denez, Euskaltermen izan ezik), eta ez nuen aurkitu. Beste hizkuntzen begiratuta, arabiera barne, denak dira X-dunak: شريف šarīf (ar), Chérif (fr), Sharif (en). Jakinda gaztelaniak X ahoskatzeko debekua duela, eta jatorrizko arabieraz X izanda, aldaketa egin dut. Ez dut uste kasu honetan ere gaztelaniaren morroi izan behar duenik euskarazko hitzak, eta ez dut uste euskal tradizioan "jerife" agertzen denik. Hala ere, ez dut arrazoi gehiago "xerife" babesteko... --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] <small>([[Lankide Eztabaida:Josugoni|erantzun hemen]])</small> 19:44, 15 urria 2014 (UTC)
:Ideiarik, [[Lankide:Xabier Armendaritz|Xabier Armendaritz]] -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 19:58, 15 urria 2014 (UTC)
::Kontuan izanik Euskaltermeko fitxa 1997koa dela, gure inguruko erdara guztietan (gaztelaniaz izan ezik) euskal ''x''-ren baliokideak darabiltzatela, eta Josuk adierazi bezala gure artean tradizio handirik gabeko hitza dela (hainba corpusetan bilatuta, inon ez da ageri), ''xerife'' formaren alde egingo nuke nik. --[[Lankide:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]] [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|18px|link=Lankide eztabaida:Xabier_Armendaritz]] 2014-10-15, 20:19 ([[UTC]])
:::Hala bedi! -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 08:13, 16 urria 2014 (UTC)
== ''The Signpost'': 15 October 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-15/Arbitration report|One case closed and two opened]]
* Discussion report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-15/Discussion report|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-15/Discussion report]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-15/Featured content|Bells ring out at the Temple of the Dragon at Peace]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-15/In the media|College player falsely linked to sports scandal by Wikipedia; the Nobel Prizes]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-15/Op-ed|Ships—sexist or sexy?]]
{{Wikipedia:Signpost/Template:Cover-item|8|6|2014-10-15|Technology report|{<br><span style="color:#DD7733;">'''Unexpected use of template {{1}}''' - see [[Template:1]] for details.[[Category:Templates with incorrect parameter syntax]]</span>
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-15/Traffic report|Now introducing ... mobile data]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-15/WikiProject report|''Signpost'' reaches the Midwest]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 05:48, 17 urria 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=10165311 -->
== Equus ferus solutrensis ==
Aupa Theklan. Azken artikulo honekin zalantza sortu zait. Zaldi mota honek arraza konkretu bat baino, arraza multzo bat adierazten baitu. Horregatik tauxotaula berria baino zaharra erabili dut, ez edukitzeagatik ezpaitu ezta izen zientifiko finko bat. Ea zer iruditzen zaizun! Beste kontu bat, aukera al dago "fosilaren rangoa" sartzea taxotaulean?
Bale, nere kontu. Ongi segi!--Gorritxiki 05:50, 20 urria 2014 (UTC)
== ''The Signpost'': 22 October 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-22/In the media|The story of Wikipedia; Wikipedia reanimated and republished; UK government social media rules; death of Italian Wikipedia administrator]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-22/Featured content|Admiral on deck: a modern Ada Lovelace]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-22/Op-ed|Hong Kong's Umbrella Revolution—a wiki-protest]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-22/WikiProject report|De-orphanning articles - a huge task but with a huge team of volunteers to help]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-22/Traffic report|Death, War, Pestilence... Movies and TV]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 08:21, 24 urria 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=10240067 -->
== ''The Signpost'': 29 October 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-29/Featured content|Go West, young man <small>(By the way, there is a monster at the end of this article)</small>]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-29/In the media|Wikipedia a trusted source on Ebola; Wikipedia study labeled government waste; football biography goes viral]]
* Maps tagathon: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-29/Maps tagathon|Find 10,000 digitised maps this weekend]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-29/Recent research|Informed consent and privacy; newsmaking on Wikipedia; Wikipedia and organizational theories]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-29/Traffic report|Ebola, Ultron, and Creepy Articles]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 16:29, 31 urria 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=10376577 -->
ndbbjwmoagat1w9kjzenwbs47aodfnj
9975079
9974843
2024-11-20T14:19:14Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2014ko urria]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2014ko urria]]» izenera aldatu du: Revert
4849568
wikitext
text/x-wiki
== Microstomatidae ==
Antxoa txiki hauek botaren saretik ihes egitea lortu dutela ematen du. :-)
Bestalde, mesedegarria da nire artikulu berrietan kode hau gehitzea edo nahiago duzu zuk zeuk egin?<br>
<nowiki>== Banaketa ==
{{arrain kokapena}}</nowiki>
Ondo izan. --[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] ([[Lankide eztabaida:Marklar2007|eztabaida]]) 16:21, 27 iraila 2014 (UTC)
: Primeran.--[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] ([[Lankide eztabaida:Marklar2007|eztabaida]]) 17:09, 27 iraila 2014 (UTC)
:: [[Embiotocidae]] familian espezie batzuk ere falta dira:
* ''[[Micrometrus aurora]]'' <small>([[David Starr Jordan|Jordan]] eta Gilbert, 1880)</small>
* ''[[Micrometrus minimus]]'' <small>(Gibbons, 1854)</small>
* ''[[Neoditrema ransonnetii]]'' <small>([[Franz Steindachner|Steindachner]], 1883)</small>
* ''[[Phanerodon atripes]]'' <small>(Jordan eta Gilbert, 1880)</small>
* ''[[Phanerodon furcatus]]'' <small>([[Charles Frédéric Girard|Girard]], 1854)</small>
* ''[[Rhacochilus toxotes]]'' <small>(Agassiz, 1854)</small>
* ''[[Rhacochilus vacca]]'' <small>(Girard, 1855)</small>
* ''[[Zalembius rosaceus]]'' <small>(Jordan eta Gilbert, 1880)</small>
Aio! --[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] ([[Lankide eztabaida:Marklar2007|eztabaida]]) 09:38, 18 urria 2014 (UTC)
== ''The Signpost'': 01 October 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* From the editor: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-01/From the editor|The ''Signpost'' needs your help]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-01/News and notes|Wikipedia article published in peer-reviewed journal; Wikipedia in education]]
* Dispatches: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-01/Dispatches|Let's get serious about plagiarism]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-01/Featured content|Brothers at War]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-01/Traffic report|Shanah Tovah]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-01/WikiProject report|Animals, farms, forests, USDA? It must be WikiProject Agriculture]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 19:25, 4 urria 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=10065759 -->
== [[:en:Do not buy Russian goods!]] ==
Hello! Could you translate an article about boycott of Russian goods in Ukraine for the Basque Wikipedia? Thanks for the help.--[[Lankide:Trydence|Trydence]] ([[Lankide eztabaida:Trydence|eztabaida]]) 10:49, 10 urria 2014 (UTC)
== ''The Signpost'': 08 October 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-08/In the media|Opposition research firm blocked; Australian brushfire]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-08/Featured content|From a wordless novel to a coat of arms via New York City]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-08/Traffic report|Panic and denial]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-08/Technology report|HHVM is the greatest thing since sliced bread]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 00:41, 11 urria 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=10126193 -->
== Jerife/Xerife ==
Kaixo Theklan! Egia esan, ia hiztegi guztietan begiratu nuen hitz horren bila (antza denez, Euskaltermen izan ezik), eta ez nuen aurkitu. Beste hizkuntzen begiratuta, arabiera barne, denak dira X-dunak: شريف šarīf (ar), Chérif (fr), Sharif (en). Jakinda gaztelaniak X ahoskatzeko debekua duela, eta jatorrizko arabieraz X izanda, aldaketa egin dut. Ez dut uste kasu honetan ere gaztelaniaren morroi izan behar duenik euskarazko hitzak, eta ez dut uste euskal tradizioan "jerife" agertzen denik. Hala ere, ez dut arrazoi gehiago "xerife" babesteko... --[[Lankide:Josugoni|josugoni]] <small>([[Lankide Eztabaida:Josugoni|erantzun hemen]])</small> 19:44, 15 urria 2014 (UTC)
:Ideiarik, [[Lankide:Xabier Armendaritz|Xabier Armendaritz]] -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 19:58, 15 urria 2014 (UTC)
::Kontuan izanik Euskaltermeko fitxa 1997koa dela, gure inguruko erdara guztietan (gaztelaniaz izan ezik) euskal ''x''-ren baliokideak darabiltzatela, eta Josuk adierazi bezala gure artean tradizio handirik gabeko hitza dela (hainba corpusetan bilatuta, inon ez da ageri), ''xerife'' formaren alde egingo nuke nik. --[[Lankide:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]] [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|18px|link=Lankide eztabaida:Xabier_Armendaritz]] 2014-10-15, 20:19 ([[UTC]])
:::Hala bedi! -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 08:13, 16 urria 2014 (UTC)
== ''The Signpost'': 15 October 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-15/Arbitration report|One case closed and two opened]]
* Discussion report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-15/Discussion report|en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-15/Discussion report]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-15/Featured content|Bells ring out at the Temple of the Dragon at Peace]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-15/In the media|College player falsely linked to sports scandal by Wikipedia; the Nobel Prizes]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-15/Op-ed|Ships—sexist or sexy?]]
{{Wikipedia:Signpost/Template:Cover-item|8|6|2014-10-15|Technology report|{<br><span style="color:#DD7733;">'''Unexpected use of template {{1}}''' - see [[Template:1]] for details.[[Category:Templates with incorrect parameter syntax]]</span>
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-15/Traffic report|Now introducing ... mobile data]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-15/WikiProject report|''Signpost'' reaches the Midwest]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 05:48, 17 urria 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=10165311 -->
== Equus ferus solutrensis ==
Aupa Theklan. Azken artikulo honekin zalantza sortu zait. Zaldi mota honek arraza konkretu bat baino, arraza multzo bat adierazten baitu. Horregatik tauxotaula berria baino zaharra erabili dut, ez edukitzeagatik ezpaitu ezta izen zientifiko finko bat. Ea zer iruditzen zaizun! Beste kontu bat, aukera al dago "fosilaren rangoa" sartzea taxotaulean?
Bale, nere kontu. Ongi segi!--Gorritxiki 05:50, 20 urria 2014 (UTC)
== ''The Signpost'': 22 October 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-22/In the media|The story of Wikipedia; Wikipedia reanimated and republished; UK government social media rules; death of Italian Wikipedia administrator]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-22/Featured content|Admiral on deck: a modern Ada Lovelace]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-22/Op-ed|Hong Kong's Umbrella Revolution—a wiki-protest]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-22/WikiProject report|De-orphanning articles - a huge task but with a huge team of volunteers to help]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-22/Traffic report|Death, War, Pestilence... Movies and TV]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 08:21, 24 urria 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=10240067 -->
== ''The Signpost'': 29 October 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-29/Featured content|Go West, young man <small>(By the way, there is a monster at the end of this article)</small>]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-29/In the media|Wikipedia a trusted source on Ebola; Wikipedia study labeled government waste; football biography goes viral]]
* Maps tagathon: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-29/Maps tagathon|Find 10,000 digitised maps this weekend]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-29/Recent research|Informed consent and privacy; newsmaking on Wikipedia; Wikipedia and organizational theories]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-10-29/Traffic report|Ebola, Ultron, and Creepy Articles]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 16:29, 31 urria 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=10376577 -->
ndbbjwmoagat1w9kjzenwbs47aodfnj
Lankide eztabaida:Theklan/2014ko azaroa
3
587480
9974837
4849569
2024-11-20T14:09:51Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2014ko azaroa]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2014ko azaroa]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
4849569
wikitext
text/x-wiki
== ''The Signpost'': 05 November 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-11-05/In the media|Predicting the flu; MH17 conspiracy theories]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-11-05/Traffic report|Sweet dreams on Halloween]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 22:01, 6 azaroa 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=10376577 -->
== Arrain familiak ==
{{egina}}. Aio. --[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] ([[Lankide eztabaida:Marklar2007|eztabaida]]) 17:08, 16 azaroa 2014 (UTC)
== ''The Signpost'': 12 November 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-11-12/In the media|Amazon Echo; EU freedom of panorama; ''Bluebeard's Castle'']]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-11-12/Featured content|Wikipedia goes to church in Lithuania]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-11-12/WikiProject report|Talking hospitals]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-11-12/Traffic report|Holidays, anyone?]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 02:45, 17 azaroa 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=10376577 -->
== ''The Signpost'': 26 November 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-11-26/Featured content|Orbital Science: Now you're thinking with explosions]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-11-26/In the media|A Russian alternative Wikipedia; Who's your grandfather?; ArtAndFeminism]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-11-26/Recent research|Gender gap and skills gap; academic citations on the rise; European food cultures]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-11-26/Traffic report|Big in Japan]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-11-26/WikiProject report|Back with the military historians]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 21:21, 28 azaroa 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=10550428 -->
ob4soc9brxz6rc1y32aj4j6dcecyqgx
9975091
9974837
2024-11-20T14:19:30Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2014ko azaroa]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2014ko azaroa]]» izenera aldatu du: Revert
4849569
wikitext
text/x-wiki
== ''The Signpost'': 05 November 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-11-05/In the media|Predicting the flu; MH17 conspiracy theories]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-11-05/Traffic report|Sweet dreams on Halloween]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 22:01, 6 azaroa 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=10376577 -->
== Arrain familiak ==
{{egina}}. Aio. --[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] ([[Lankide eztabaida:Marklar2007|eztabaida]]) 17:08, 16 azaroa 2014 (UTC)
== ''The Signpost'': 12 November 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-11-12/In the media|Amazon Echo; EU freedom of panorama; ''Bluebeard's Castle'']]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-11-12/Featured content|Wikipedia goes to church in Lithuania]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-11-12/WikiProject report|Talking hospitals]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-11-12/Traffic report|Holidays, anyone?]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 02:45, 17 azaroa 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=10376577 -->
== ''The Signpost'': 26 November 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-11-26/Featured content|Orbital Science: Now you're thinking with explosions]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-11-26/In the media|A Russian alternative Wikipedia; Who's your grandfather?; ArtAndFeminism]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-11-26/Recent research|Gender gap and skills gap; academic citations on the rise; European food cultures]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-11-26/Traffic report|Big in Japan]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-11-26/WikiProject report|Back with the military historians]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 21:21, 28 azaroa 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=10550428 -->
ob4soc9brxz6rc1y32aj4j6dcecyqgx
Lankide eztabaida:Theklan/2014ko abendua
3
587481
9974834
4849570
2024-11-20T14:09:50Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2014ko abendua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2014ko abendua]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
4849570
wikitext
text/x-wiki
== ''The Signpost'': 03 December 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-12-03/Op-ed|Who edits health-related content on Wikipedia and why?]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-12-03/In the media|Embroidery and cheese]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-12-03/Featured content|ABCD: Any Body Can Dance!]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-12-03/Traffic report|Turkey and a movie]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-12-03/WikiProject report|Today on the island]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 21:30, 6 abendua 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=10701363 -->
== Laguntza. Ezin dut saioa hasi. ==
Aupa, Theklan!
Josu lankidea naiz. Administratzailea zarenez, zuregana jotzen dut nire arazo bat komentatzeko. Gaia da azken 4 egunotan ezin dudala saioa hasi Wikipedian, errore bat agertzen zaidalako. Beti bezala, saioa hasteko nire erabiltzaile izena jartzen dut, eta gero nire pasahitza. Log in sakatzerakoan, segundu batzuetan ordenagailua erantzunaren zain geratzen da, eta gero aipatutako errorea agertzen da.
Hau da agertzen zaidan errore hori:
"''Our servers are currently experiencing a technical problem. This is probably temporary and should be fixed soon. Please try again in a few minutes.
If you report this error to the Wikimedia System Administrators, please include the details below.
Zer gertatzen da? Posible da konpontzea oztopo hori?
Asko eskertuko nuen zure laguntza, ni erabat galduta bainago arazo honekin.
Nire eztabaida-orrira erantzun dezakezu (https://eu.wikipedia.org/wiki/Lankide_eztabaida:Josu), edo bestela nire e-mailera: iraurgiberri@hotmail.com
Mila esker zure laguntzagatik.-[[Berezi:Ekarpenak/88.6.56.8|88.6.56.8]] 10:02, 9 abendua 2014 (UTC) (ezin dut nire izenarekin sinatu)
:Konponduta. Pasahitza aldatu egin dut.-[[Lankide:Josu|Josu]] ([[Lankide eztabaida:Josu|eztabaida]]) 20:52, 11 abendua 2014 (UTC)
== ''The Signpost'': 10 December 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-12-10/Op-ed|It's GLAM up North!]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-12-10/In the media|Wikipedia is "a rancorous, sexist, elitist, stupidly bureaucratic mess"]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-12-10/Traffic report|Dead Black Men and Science Fiction]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-12-10/Featured content|Honour him, love and obey? Good idea with military leaders.]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 04:51, 13 abendua 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=10701363 -->
== ''The Signpost'': 17 December 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-12-17/In the media|Wikipedia's year in review video; Checking in with Wikipedia's founders]]
* Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-12-17/Arbitration report|Arbitration Committee election results]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-12-17/Featured content|Tripping hither, tripping thither, Nobody knows why or whither; We must dance and we must sing, Round about our fairy ring!]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-12-17/Traffic report|A December Lull]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 10:07, 19 abendua 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=10776186 -->
== ''The Signpost'': 24 December 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* From the editor: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-12-24/From the editor|Looking for new editors-in-chief]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-12-24/In the media|Wales on GamerGate]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-12-24/Featured content|Still quoting ''Iolanthe'', apparently.]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-12-24/WikiProject report|Microsoft does ''The Signpost'']]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-12-24/Traffic report|North Korea is not pleased]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 02:25, 25 abendua 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=10807634 -->
== Laguntza ==
Kaixo Theklan!! Laguntza eske nator zuregana: Euskal Herriko rap musika taldeak kategoria sortu berri dut. Kontua da rap beharrean Rap idatzi dudala. Euskal Herriko musika taldeak estiloaren arabera kategoria esleitzean, ohartu naiz reggae, ska edo folk minuskulaz idatzita daudela. Nola aldatu diezaioket izenburua sortu berri dudan kategoriari? -[[Lankide:Aihotz|Aihotz]] ([[Lankide eztabaida:Aihotz|eztabaida]]) 16:22, 31 abendua 2014 (UTC)
:Mila esker, horrela egingo dut. Ondo segi! -[[Lankide:Aihotz|Aihotz]] ([[Lankide eztabaida:Aihotz|eztabaida]]) 17:07, 31 abendua 2014 (UTC)
== ''The Signpost'': 31 December 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-12-31/News and notes|The next big step for Wikidata—forming a hub for researchers]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-12-31/In the media|Study tour controversy; class tackles the gender gap]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-12-31/Op-ed|My issues with the Wiki Education Foundation]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-12-31/Featured content|A bit fruity]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-12-31/Traffic report|Surfin' the Yuletide]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-12-31/Recent research|Wikipedia in higher education; gender-driven talk page conflicts; disease forecasting]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 22:10, 2 urtarrila 2015 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=10807634 -->
7t3qupiqlje5cl4x2xi6tnwutgdmdqz
9975097
9974834
2024-11-20T14:20:11Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2014ko abendua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2014ko abendua]]» izenera aldatu du: Revert
4849570
wikitext
text/x-wiki
== ''The Signpost'': 03 December 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-12-03/Op-ed|Who edits health-related content on Wikipedia and why?]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-12-03/In the media|Embroidery and cheese]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-12-03/Featured content|ABCD: Any Body Can Dance!]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-12-03/Traffic report|Turkey and a movie]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-12-03/WikiProject report|Today on the island]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 21:30, 6 abendua 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=10701363 -->
== Laguntza. Ezin dut saioa hasi. ==
Aupa, Theklan!
Josu lankidea naiz. Administratzailea zarenez, zuregana jotzen dut nire arazo bat komentatzeko. Gaia da azken 4 egunotan ezin dudala saioa hasi Wikipedian, errore bat agertzen zaidalako. Beti bezala, saioa hasteko nire erabiltzaile izena jartzen dut, eta gero nire pasahitza. Log in sakatzerakoan, segundu batzuetan ordenagailua erantzunaren zain geratzen da, eta gero aipatutako errorea agertzen da.
Hau da agertzen zaidan errore hori:
"''Our servers are currently experiencing a technical problem. This is probably temporary and should be fixed soon. Please try again in a few minutes.
If you report this error to the Wikimedia System Administrators, please include the details below.
Zer gertatzen da? Posible da konpontzea oztopo hori?
Asko eskertuko nuen zure laguntza, ni erabat galduta bainago arazo honekin.
Nire eztabaida-orrira erantzun dezakezu (https://eu.wikipedia.org/wiki/Lankide_eztabaida:Josu), edo bestela nire e-mailera: iraurgiberri@hotmail.com
Mila esker zure laguntzagatik.-[[Berezi:Ekarpenak/88.6.56.8|88.6.56.8]] 10:02, 9 abendua 2014 (UTC) (ezin dut nire izenarekin sinatu)
:Konponduta. Pasahitza aldatu egin dut.-[[Lankide:Josu|Josu]] ([[Lankide eztabaida:Josu|eztabaida]]) 20:52, 11 abendua 2014 (UTC)
== ''The Signpost'': 10 December 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-12-10/Op-ed|It's GLAM up North!]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-12-10/In the media|Wikipedia is "a rancorous, sexist, elitist, stupidly bureaucratic mess"]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-12-10/Traffic report|Dead Black Men and Science Fiction]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-12-10/Featured content|Honour him, love and obey? Good idea with military leaders.]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 04:51, 13 abendua 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=10701363 -->
== ''The Signpost'': 17 December 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-12-17/In the media|Wikipedia's year in review video; Checking in with Wikipedia's founders]]
* Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-12-17/Arbitration report|Arbitration Committee election results]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-12-17/Featured content|Tripping hither, tripping thither, Nobody knows why or whither; We must dance and we must sing, Round about our fairy ring!]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-12-17/Traffic report|A December Lull]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 10:07, 19 abendua 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=10776186 -->
== ''The Signpost'': 24 December 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* From the editor: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-12-24/From the editor|Looking for new editors-in-chief]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-12-24/In the media|Wales on GamerGate]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-12-24/Featured content|Still quoting ''Iolanthe'', apparently.]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-12-24/WikiProject report|Microsoft does ''The Signpost'']]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-12-24/Traffic report|North Korea is not pleased]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 02:25, 25 abendua 2014 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=10807634 -->
== Laguntza ==
Kaixo Theklan!! Laguntza eske nator zuregana: Euskal Herriko rap musika taldeak kategoria sortu berri dut. Kontua da rap beharrean Rap idatzi dudala. Euskal Herriko musika taldeak estiloaren arabera kategoria esleitzean, ohartu naiz reggae, ska edo folk minuskulaz idatzita daudela. Nola aldatu diezaioket izenburua sortu berri dudan kategoriari? -[[Lankide:Aihotz|Aihotz]] ([[Lankide eztabaida:Aihotz|eztabaida]]) 16:22, 31 abendua 2014 (UTC)
:Mila esker, horrela egingo dut. Ondo segi! -[[Lankide:Aihotz|Aihotz]] ([[Lankide eztabaida:Aihotz|eztabaida]]) 17:07, 31 abendua 2014 (UTC)
== ''The Signpost'': 31 December 2014 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-12-31/News and notes|The next big step for Wikidata—forming a hub for researchers]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-12-31/In the media|Study tour controversy; class tackles the gender gap]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-12-31/Op-ed|My issues with the Wiki Education Foundation]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-12-31/Featured content|A bit fruity]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-12-31/Traffic report|Surfin' the Yuletide]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2014-12-31/Recent research|Wikipedia in higher education; gender-driven talk page conflicts; disease forecasting]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 22:10, 2 urtarrila 2015 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=10807634 -->
7t3qupiqlje5cl4x2xi6tnwutgdmdqz
Lankide eztabaida:Theklan/2015ko urtarrila
3
587482
9974856
4849571
2024-11-20T14:09:55Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2015ko urtarrila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2015ko urtarrila]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
4849571
wikitext
text/x-wiki
== ''The Signpost'': 07 January 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Interview: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-07/Interview|Interview with Jakob, one of Wikipedia's more prolific waterway contributors]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-07/In the media|ISIL propaganda video; AirAsia complaints]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-07/Featured content|Kock up]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-07/Traffic report|Auld Lang Syne]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 20:38, 9 urtarrila 2015 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=10885861 -->
== ''The Signpost'': 14 January 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-14/Featured content|Citations are needed]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-14/In the media|Wikipedia's birthday brings tributes, app, award; Castro death rumors]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-14/News and notes|Erasmus Prize recognizes the global Wikipedia community]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-14/Op-ed|Articles for creation needs you]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-14/Traffic report|Wikipédia sommes Charlie]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-14/WikiProject report|Articles for Creation: the Inside Story]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 19:26, 16 urtarrila 2015 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=10934640 -->
== ''The Signpost'': 21 January 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* From the editor: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-21/From the editor|Introducing your new editors-in-chief]]
* Anniversary: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-21/Anniversary|A decade of the ''Signpost'']]
* Interview: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-21/Interview|WWII veteran honors shipmates through Wikipedia editing]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-21/Op-ed|Let's make WikiProjects better]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-21/News and notes|Annual report released; Wikimania; steward elections]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-21/In the media|Johann Hari; bandishes and delicate flowers]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-21/Featured content|Yachts, marmots, boat races, and a rocket engineer who attempted to birth a goddess]]
* Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-21/Arbitration report|As one door closes, a (Gamer)Gate opens]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-21/Technology report|The future of MediaWiki]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single/2015-01-21|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 10:13, 22 urtarrila 2015 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=10934640 -->
== ''The Signpost'': 28 January 2015 ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* From the editor: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-28/From the editor|An editorial board that includes you]]
* Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-28/Special report|Traffic in the fog—2014's most popular articles include death, Facebook, and Ebola]]
* In focus: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-28/In focus|Thirteen editors sanctioned in mammoth GamerGate arbitration case]]
* Forum: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-28/Forum|Evaluating the Arbitration Committee's handling of GamerGate]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-28/In the media|A murderous week for Wikipedia]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-28/Featured content|Like Jack Kerouac's On The Road, this week's issue was written on amphetamines]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-28/Traffic report|A sea of faces]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-28/Recent research|Bot writes about theatre plays; "Renaissance editors" create better content]]
</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 23:14, 29 urtarrila 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:The ed17@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=11067017 -->
5i3z0nmnpjpbw4lqn4nqhtdmd43ou2r
9975051
9974856
2024-11-20T14:18:30Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2015ko urtarrila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2015ko urtarrila]]» izenera aldatu du: Revert
4849571
wikitext
text/x-wiki
== ''The Signpost'': 07 January 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Interview: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-07/Interview|Interview with Jakob, one of Wikipedia's more prolific waterway contributors]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-07/In the media|ISIL propaganda video; AirAsia complaints]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-07/Featured content|Kock up]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-07/Traffic report|Auld Lang Syne]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 20:38, 9 urtarrila 2015 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=10885861 -->
== ''The Signpost'': 14 January 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-14/Featured content|Citations are needed]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-14/In the media|Wikipedia's birthday brings tributes, app, award; Castro death rumors]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-14/News and notes|Erasmus Prize recognizes the global Wikipedia community]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-14/Op-ed|Articles for creation needs you]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-14/Traffic report|Wikipédia sommes Charlie]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-14/WikiProject report|Articles for Creation: the Inside Story]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 19:26, 16 urtarrila 2015 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=10934640 -->
== ''The Signpost'': 21 January 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* From the editor: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-21/From the editor|Introducing your new editors-in-chief]]
* Anniversary: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-21/Anniversary|A decade of the ''Signpost'']]
* Interview: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-21/Interview|WWII veteran honors shipmates through Wikipedia editing]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-21/Op-ed|Let's make WikiProjects better]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-21/News and notes|Annual report released; Wikimania; steward elections]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-21/In the media|Johann Hari; bandishes and delicate flowers]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-21/Featured content|Yachts, marmots, boat races, and a rocket engineer who attempted to birth a goddess]]
* Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-21/Arbitration report|As one door closes, a (Gamer)Gate opens]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-21/Technology report|The future of MediaWiki]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single/2015-01-21|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 10:13, 22 urtarrila 2015 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=10934640 -->
== ''The Signpost'': 28 January 2015 ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* From the editor: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-28/From the editor|An editorial board that includes you]]
* Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-28/Special report|Traffic in the fog—2014's most popular articles include death, Facebook, and Ebola]]
* In focus: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-28/In focus|Thirteen editors sanctioned in mammoth GamerGate arbitration case]]
* Forum: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-28/Forum|Evaluating the Arbitration Committee's handling of GamerGate]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-28/In the media|A murderous week for Wikipedia]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-28/Featured content|Like Jack Kerouac's On The Road, this week's issue was written on amphetamines]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-28/Traffic report|A sea of faces]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-01-28/Recent research|Bot writes about theatre plays; "Renaissance editors" create better content]]
</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 23:14, 29 urtarrila 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:The ed17@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=11067017 -->
5i3z0nmnpjpbw4lqn4nqhtdmd43ou2r
Lankide eztabaida:Theklan/2015ko otsaila
3
587483
9974854
4849572
2024-11-20T14:09:55Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2015ko otsaila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2015ko otsaila]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
4849572
wikitext
text/x-wiki
== ''The Signpost'': 04 February 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-04/News and notes|No men beyond this point: the proposal to create a no-men space on Wikipedia]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-04/Op-ed|Is Wikipedia for sale?]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-04/In the media|Gamergate and Muhammad controversies continue]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-04/Traffic report|The American Heartland]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-04/Featured content|It's raining men!]]
* Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-04/Arbitration report|Slamming shut the GamerGate]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-04/WikiProject report|Dicing with death – on Wikipedia?]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-04/Technology report|Security issue fixed; VisualEditor changes]]
* Gallery: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-04/Gallery|Langston Hughes]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single/2015-02-04|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 00:41, 6 otsaila 2015 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=11155685 -->
== ''The Signpost'': 11 February 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* From the editors: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-11/From the editors|We want to know what you think!]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-11/News and notes|One editor faces likely ban for work on Wikipedia; another awarded $1 million]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-11/In the media|Is Wikipedia eating itself?]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-11/Traffic report|Bowled over]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-11/WikiProject report|Brand new WikiProjects profiled]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-11/Featured content|A grizzly bear, Operation Mascot, ''Freedom Planet'' & Liberty Island, cosmic dust clouds, a cricket five-wicket list, more fine art, & a terrible, terrible opera...]]
* Gallery: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-11/Gallery|Feel the love]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single/2015-02-11|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 10:44, 12 otsaila 2015 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=11198769 -->
== ''The Signpost'': 18 February 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Editorial: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-18/Editorial|Recent retirements typify problem of admin attrition]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-18/In the media|Students' use and perception of Wikipedia]]
* Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-18/Special report|Revision scoring as a service]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-18/Traffic report|February is for lovers]]
* Gallery: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-18/Gallery|Darwin Day]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-18/Featured content|A load of bull-sized breakfast behind the restaurant, Koi feeding, a moray eel, Spaghetti Nebula and other fishy, fishy fish]]
* Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-18/Arbitration report|We've built the nuclear reactor; now what colour should we paint the bikeshed?]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single/2015-02-18|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 03:23, 20 otsaila 2015 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=11277782 -->
== ''The Signpost'': 25 February 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-25/News and notes|Did WMF "participate" in nefarious activity?]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-25/Op-ed|Text from Wikipedia good enough for Oxford University Press to claim as own]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-25/In the media|WikiGnomes and Bigfoot]]
* Gallery: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-25/Gallery|Far from home]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-25/Traffic report|Fifty Shades of... self-denial?]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-25/Featured content|The Moon, Mars, Venus, and Saturn, in no particular order. Also, Kaiser Kong.]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-25/Recent research|Gender bias, SOPA blackout, and a student assignment that backfired]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-25/WikiProject report|Be prepared... Scouts in the spotlight]]
* Blog: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-25/Blog|Join the Wikimedia strategy consultation]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single/2015-02-25|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 04:37, 27 otsaila 2015 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=11366678 -->
== ''The Signpost'': 25 February 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-25/News and notes|Did WMF "participate" in nefarious activity?]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-25/Op-ed|Text from Wikipedia good enough for Oxford University Press to claim as own]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-25/In the media|WikiGnomes and Bigfoot]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-25/Traffic report|Fifty Shades of... self-denial?]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-25/Featured content|The Moon, Mars, Venus, and Saturn, in no particular order. Also, Kaiser Kong.]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-25/Recent research|Gender bias, SOPA blackout, and a student assignment that backfired]]
* Gallery: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-25/Gallery|Far from home]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-25/WikiProject report|Be prepared... Scouts in the spotlight]]
* Blog: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-25/Blog|Join the Wikimedia strategy consultation]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single/2015-02-25|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 09:59, 27 otsaila 2015 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=11402315 -->
1nm05kd4wkdm28wpxvtfnv1e19pc5r7
9975056
9974854
2024-11-20T14:18:36Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2015ko otsaila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2015ko otsaila]]» izenera aldatu du: Revert
4849572
wikitext
text/x-wiki
== ''The Signpost'': 04 February 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-04/News and notes|No men beyond this point: the proposal to create a no-men space on Wikipedia]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-04/Op-ed|Is Wikipedia for sale?]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-04/In the media|Gamergate and Muhammad controversies continue]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-04/Traffic report|The American Heartland]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-04/Featured content|It's raining men!]]
* Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-04/Arbitration report|Slamming shut the GamerGate]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-04/WikiProject report|Dicing with death – on Wikipedia?]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-04/Technology report|Security issue fixed; VisualEditor changes]]
* Gallery: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-04/Gallery|Langston Hughes]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single/2015-02-04|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 00:41, 6 otsaila 2015 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=11155685 -->
== ''The Signpost'': 11 February 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* From the editors: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-11/From the editors|We want to know what you think!]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-11/News and notes|One editor faces likely ban for work on Wikipedia; another awarded $1 million]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-11/In the media|Is Wikipedia eating itself?]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-11/Traffic report|Bowled over]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-11/WikiProject report|Brand new WikiProjects profiled]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-11/Featured content|A grizzly bear, Operation Mascot, ''Freedom Planet'' & Liberty Island, cosmic dust clouds, a cricket five-wicket list, more fine art, & a terrible, terrible opera...]]
* Gallery: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-11/Gallery|Feel the love]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single/2015-02-11|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 10:44, 12 otsaila 2015 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=11198769 -->
== ''The Signpost'': 18 February 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Editorial: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-18/Editorial|Recent retirements typify problem of admin attrition]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-18/In the media|Students' use and perception of Wikipedia]]
* Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-18/Special report|Revision scoring as a service]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-18/Traffic report|February is for lovers]]
* Gallery: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-18/Gallery|Darwin Day]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-18/Featured content|A load of bull-sized breakfast behind the restaurant, Koi feeding, a moray eel, Spaghetti Nebula and other fishy, fishy fish]]
* Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-18/Arbitration report|We've built the nuclear reactor; now what colour should we paint the bikeshed?]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single/2015-02-18|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 03:23, 20 otsaila 2015 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=11277782 -->
== ''The Signpost'': 25 February 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-25/News and notes|Did WMF "participate" in nefarious activity?]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-25/Op-ed|Text from Wikipedia good enough for Oxford University Press to claim as own]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-25/In the media|WikiGnomes and Bigfoot]]
* Gallery: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-25/Gallery|Far from home]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-25/Traffic report|Fifty Shades of... self-denial?]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-25/Featured content|The Moon, Mars, Venus, and Saturn, in no particular order. Also, Kaiser Kong.]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-25/Recent research|Gender bias, SOPA blackout, and a student assignment that backfired]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-25/WikiProject report|Be prepared... Scouts in the spotlight]]
* Blog: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-25/Blog|Join the Wikimedia strategy consultation]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single/2015-02-25|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 04:37, 27 otsaila 2015 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=11366678 -->
== ''The Signpost'': 25 February 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-25/News and notes|Did WMF "participate" in nefarious activity?]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-25/Op-ed|Text from Wikipedia good enough for Oxford University Press to claim as own]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-25/In the media|WikiGnomes and Bigfoot]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-25/Traffic report|Fifty Shades of... self-denial?]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-25/Featured content|The Moon, Mars, Venus, and Saturn, in no particular order. Also, Kaiser Kong.]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-25/Recent research|Gender bias, SOPA blackout, and a student assignment that backfired]]
* Gallery: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-25/Gallery|Far from home]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-25/WikiProject report|Be prepared... Scouts in the spotlight]]
* Blog: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-02-25/Blog|Join the Wikimedia strategy consultation]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single/2015-02-25|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 09:59, 27 otsaila 2015 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=11402315 -->
1nm05kd4wkdm28wpxvtfnv1e19pc5r7
Lankide eztabaida:Theklan/2015ko martxoa
3
587484
9974853
4849573
2024-11-20T14:09:55Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2015ko martxoa]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2015ko martxoa]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
4849573
wikitext
text/x-wiki
== ''The Signpost'': 04 March 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* From the editor: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-04/From the editor|A sign of the times—the ''Signpost'' revamps its internal structure to make contributing easier]]
* Editorial: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-04/Editorial|Conspiracy theories distract from real questions about grantmaking report]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-04/News and notes|Wikimedia Foundation and OTRS team both publish quarterly reports, indicate operating changes]]
* Interview: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-04/Interview|Meet a paid editor]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-04/Traffic report|Attack of the movies]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-04/In the media|Kanye West rebranded; Wikipedia in court; editors for hire]]
* Blog: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-04/Blog|Black History Month edit-a-thons tackle Wikipedia’s multicultural gaps]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-04/Technology report|Bugs, Repairs, and Internal Operational News]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-04/Featured content|Ploughing fields and trading horses with Rosa Bonheur]]
* Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-04/Arbitration report|Bradspeaks—impact, regrets, and advice; current cases hinge on sex, religion, and ... infoboxes]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single/2015-03-04|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 20:43, 5 martxoa 2015 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=11412829 -->
== ''The Signpost'': 11 March 2015 ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-11/Special report|An advance look at the WMF's fundraising survey]]
* In focus: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-11/In focus|WMF to NSA: "stop spying on Wikipedia users"]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-11/News and notes|WikiWomen's History Month—meetups, blog posts, and "Inspire" grant-making campaign]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-11/In the media|Gamergate; a Wiki hoax; Kanye West]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-11/Traffic report|Wikipedia: handing knowledge to the world, one prank at a time]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-11/Featured content|Here they come, the couple plighted –]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-11/Op-ed|Why the Core Contest matters]]
</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 21:06, 12 martxoa 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:The ed17@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=11510062 -->
== ''The Signpost'': 18 March 2015 ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* From the editor: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-18/From the editor|A salute to Pine]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-18/Op-ed|Does the Wikimedia fundraising survey address community concerns?]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-18/News and notes|SUL finalization imminent; executive office shake-ups at the Foundation]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-18/In the media|NYPD editing articles regarding allegations of police brutality and misconduct]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-18/Featured content|A woman who loved kings, a king who loved angels ...]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-18/Traffic report|It's not cricket]]
</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 03:38, 21 martxoa 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:Gamaliel@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=11532994 -->
== ''The Signpost'': 25 March 2015 ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-25/News and notes|Wikimedia Foundation adopts open-access research policy]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-25/Op-ed|How my father's railroad image collection now benefits the world: the value of digitization]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-25/Featured content|A carnival of animals, a river of dung, a wasteland of uncles, and some people with attitude]]
* Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-25/Special report|Wikimedia Commons Picture of the Year 2014]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-25/Traffic report|Oddly familiar]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-25/Recent research|Most important people; respiratory reliability; academic attitudes]]
* Blog: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-25/Blog|The Wikipedia Library Team reflects on its new Visiting Scholars program]]
</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 03:27, 27 martxoa 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:Gamaliel@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=11650347 -->
h3sbto7adtunmfjgmdzemd5ib9agacz
9975058
9974853
2024-11-20T14:18:42Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2015ko martxoa]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2015ko martxoa]]» izenera aldatu du: Revert
4849573
wikitext
text/x-wiki
== ''The Signpost'': 04 March 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* From the editor: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-04/From the editor|A sign of the times—the ''Signpost'' revamps its internal structure to make contributing easier]]
* Editorial: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-04/Editorial|Conspiracy theories distract from real questions about grantmaking report]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-04/News and notes|Wikimedia Foundation and OTRS team both publish quarterly reports, indicate operating changes]]
* Interview: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-04/Interview|Meet a paid editor]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-04/Traffic report|Attack of the movies]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-04/In the media|Kanye West rebranded; Wikipedia in court; editors for hire]]
* Blog: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-04/Blog|Black History Month edit-a-thons tackle Wikipedia’s multicultural gaps]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-04/Technology report|Bugs, Repairs, and Internal Operational News]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-04/Featured content|Ploughing fields and trading horses with Rosa Bonheur]]
* Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-04/Arbitration report|Bradspeaks—impact, regrets, and advice; current cases hinge on sex, religion, and ... infoboxes]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single/2015-03-04|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 20:43, 5 martxoa 2015 (UTC)
</div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=11412829 -->
== ''The Signpost'': 11 March 2015 ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-11/Special report|An advance look at the WMF's fundraising survey]]
* In focus: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-11/In focus|WMF to NSA: "stop spying on Wikipedia users"]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-11/News and notes|WikiWomen's History Month—meetups, blog posts, and "Inspire" grant-making campaign]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-11/In the media|Gamergate; a Wiki hoax; Kanye West]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-11/Traffic report|Wikipedia: handing knowledge to the world, one prank at a time]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-11/Featured content|Here they come, the couple plighted –]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-11/Op-ed|Why the Core Contest matters]]
</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 21:06, 12 martxoa 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:The ed17@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=11510062 -->
== ''The Signpost'': 18 March 2015 ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* From the editor: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-18/From the editor|A salute to Pine]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-18/Op-ed|Does the Wikimedia fundraising survey address community concerns?]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-18/News and notes|SUL finalization imminent; executive office shake-ups at the Foundation]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-18/In the media|NYPD editing articles regarding allegations of police brutality and misconduct]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-18/Featured content|A woman who loved kings, a king who loved angels ...]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-18/Traffic report|It's not cricket]]
</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 03:38, 21 martxoa 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:Gamaliel@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=11532994 -->
== ''The Signpost'': 25 March 2015 ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-25/News and notes|Wikimedia Foundation adopts open-access research policy]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-25/Op-ed|How my father's railroad image collection now benefits the world: the value of digitization]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-25/Featured content|A carnival of animals, a river of dung, a wasteland of uncles, and some people with attitude]]
* Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-25/Special report|Wikimedia Commons Picture of the Year 2014]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-25/Traffic report|Oddly familiar]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-25/Recent research|Most important people; respiratory reliability; academic attitudes]]
* Blog: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-03-25/Blog|The Wikipedia Library Team reflects on its new Visiting Scholars program]]
</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 03:27, 27 martxoa 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:Gamaliel@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=11650347 -->
h3sbto7adtunmfjgmdzemd5ib9agacz
Kategoria:Amerikako Estatu Batuetako abolizionistak
14
587835
9975562
9700963
2024-11-20T18:58:26Z
Eliatxo
96586
«[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako abolizionistak]]» orrira birbideratua
9975562
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako abolizionistak]]
b40bjoi2f0lklenuaww77g5dptymoc7
Club de Remo Argoños
0
594500
9975592
7823703
2024-11-20T19:38:15Z
Gartxoak
23317
9975592
wikitext
text/x-wiki
'''Club de Remo Argoños''' [[Kantabria]]ko [[Argoños]] herriko itsas kirol eta arraun taldea da.
== Arraunketaren historia ==
1942 urtean aurreneko Kantabriako traineru txapelketan hartu zuen parte eta bigarren egin zuen [[Sociedad Deportiva de Remo Pedreña|Pedreñaren]] atzetik. Ordutik ordea ez du inoiz trainerurik atera baina trainerilla eta bateletan aritu izan da. Emaitzarik onenak 70. hamarkadan izan zituen. [[Club de Remo Santoña]]n egiten dute arraun bertako arraunlariek.
== Palmaresa ==
* [[Kantabriako Traineru Txapelketa]]
** Bigarrena (1): 1942
* [[Espainiako Batel Txapelketa]]
** Txapelduna (1): 1972
** Hirugarrena (1): 1977
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Kantabriako arraun taldeak|A]]
[[Kategoria:Argoños|Argoños]]
8gnwl3mcso2xs2fkcw3qmjl9noho2bx
9975594
9975592
2024-11-20T19:40:37Z
Gartxoak
23317
9975594
wikitext
text/x-wiki
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = black
| kolore2 = white
| izena = Club de Remo Argoños
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera =
| bazkideak =
| herria = {{banderaikur|Espainia}} [[Argoños]], [[Kantabria]]
| koloreak = ?
| lehendakaria = {{banderaikur|Espainia}} Pedro Pradera Bada
| entrenatzailea =
| patroia =
| trainerua = ?
| txapelketak = '''0''' [[Kontxako Bandera]]<br />'''0''' [[TKE Liga]]<br />'''0''' [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]]<br />'''0''' [[Kantabriako Traineru Txapelketa|Kantabriako Txapelketa]]
| kontxa = ez
| liga = ez
| aurten =
| webgunea =
}}
'''Club de Remo Argoños''' [[Kantabria]]ko [[Argoños]] herriko itsas kirol eta arraun taldea da.
== Arraunketaren historia ==
1942 urtean aurreneko Kantabriako traineru txapelketan hartu zuen parte eta bigarren egin zuen [[Sociedad Deportiva de Remo Pedreña|Pedreñaren]] atzetik. Ordutik ordea ez du inoiz trainerurik atera baina trainerilla eta bateletan aritu izan da. Emaitzarik onenak 70. hamarkadan izan zituen. [[Club de Remo Santoña]]n egiten dute arraun bertako arraunlariek.
== Palmaresa ==
* [[Kantabriako Traineru Txapelketa]]
** Bigarrena (1): 1942
* [[Espainiako Batel Txapelketa]]
** Txapelduna (1): 1972
** Hirugarrena (1): 1977
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Kantabriako arraun taldeak|A]]
[[Kategoria:Argoños|Argoños]]
7gfz8dau923z9hqf3wiegj3xd4mj4b2
9975596
9975594
2024-11-20T19:40:57Z
Gartxoak
23317
9975596
wikitext
text/x-wiki
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = black
| kolore2 = white
| izena = Club de Remo Argoños
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera =
| bazkideak =
| herria = {{banderaikur|Espainia}} [[Argoños]], [[Kantabria]]
| koloreak = ?
| lehendakaria = {{banderaikur|Espainia}} Pedro Pradera Bada<br/>(1970. hamarkadan)
| entrenatzailea =
| patroia =
| trainerua = ?
| txapelketak = '''0''' [[Kontxako Bandera]]<br />'''0''' [[TKE Liga]]<br />'''0''' [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]]<br />'''0''' [[Kantabriako Traineru Txapelketa|Kantabriako Txapelketa]]
| kontxa = ez
| liga = ez
| aurten =
| webgunea =
}}
'''Club de Remo Argoños''' [[Kantabria]]ko [[Argoños]] herriko itsas kirol eta arraun taldea da.
== Arraunketaren historia ==
1942 urtean aurreneko Kantabriako traineru txapelketan hartu zuen parte eta bigarren egin zuen [[Sociedad Deportiva de Remo Pedreña|Pedreñaren]] atzetik. Ordutik ordea ez du inoiz trainerurik atera baina trainerilla eta bateletan aritu izan da. Emaitzarik onenak 70. hamarkadan izan zituen. [[Club de Remo Santoña]]n egiten dute arraun bertako arraunlariek.
== Palmaresa ==
* [[Kantabriako Traineru Txapelketa]]
** Bigarrena (1): 1942
* [[Espainiako Batel Txapelketa]]
** Txapelduna (1): 1972
** Hirugarrena (1): 1977
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Kantabriako arraun taldeak|A]]
[[Kategoria:Argoños|Argoños]]
4m87nd0n52gkadvg5lk2cuesab11c4e
9975599
9975596
2024-11-20T19:42:42Z
Gartxoak
23317
9975599
wikitext
text/x-wiki
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = black
| kolore2 = white
| izena = Club de Remo Argoños
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera =
| bazkideak =
| herria = {{banderaikur|Espainia}} [[Argoños]], [[Kantabria]]
| koloreak = ?
| lehendakaria = {{banderaikur|Espainia}} Pedro Pradera Bada<br/>(1970. hamarkadan)
| entrenatzailea =
| patroia =
| trainerua = ?
| txapelketak = '''0''' [[Kontxako Bandera]]<br />'''0''' [[TKE Liga]]<br />'''0''' [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]]<br />'''0''' [[Kantabriako Traineru Txapelketa|Kantabriako Txapelketa]]
| kontxa = ez
| liga = ez
| aurten =
| webgunea =
}}
'''Club de Remo Argoños''' [[Kantabria]]ko [[Argoños]] herriko itsas kirol eta arraun taldea da.
== Arraunketaren historia ==
1942 urtean aurreneko Kantabriako traineru txapelketan hartu zuen parte eta bigarren egin zuen [[Sociedad Deportiva de Remo Pedreña|Pedreñaren]] atzetik. Ordutik ordea ez du inoiz trainerurik atera baina trainerilla eta bateletan aritu izan da. Emaitzarik onenak 70. hamarkadan izan zituen, 1972an Espainiako txapelduna izan zen bateletan<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Argoños homenajea a sus campeones de España de bateles de 1972|hizkuntza=es|url=https://cantabrialiberal.com/deportes/argonos-homenajea-a-sus-campeones-de-espana-de-bateles-de-1972,401244.html|aldizkaria=cantabrialiberal.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>.
[[Club de Remo Santoña]]n egiten dute arraun bertako arraunlariek.
== Palmaresa ==
* [[Kantabriako Traineru Txapelketa]]
** Bigarrena (1): 1942
* [[Espainiako Batel Txapelketa]]
** Txapelduna (1): 1972
** Hirugarrena (1): 1977
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Kantabriako arraun taldeak|A]]
[[Kategoria:Argoños|Argoños]]
soth95ovmu4z3q5gv82fyn74x0t9yw2
9975718
9975599
2024-11-20T21:06:29Z
Gartxoak
23317
9975718
wikitext
text/x-wiki
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = black
| kolore2 = white
| izena = Club de Remo Argoños
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera =
| bazkideak =
| herria = {{banderaikur|Espainia}} [[Argoños]], [[Kantabria]]
| koloreak = ?
| lehendakaria = {{banderaikur|Espainia}} Pedro Pradera Bada<br/>(1970. hamarkadan)
| entrenatzailea =
| patroia =
| trainerua = ?
| txapelketak = '''0''' [[Kontxako Bandera]]<br />'''0''' [[TKE Liga]]<br />'''0''' [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]]<br />'''0''' [[Kantabriako Traineru Txapelketa|Kantabriako Txapelketa]]
| kontxa = ez
| liga = ez
| aurten =
| webgunea =
}}
'''Club de Remo Argoños''' [[Kantabria]]ko [[Argoños]] herriko itsas kirol eta arraun taldea da.
== Arraunketaren historia ==
1920. hamarkadan Argoñosko arraunlariek jokatu izan zituzten Santanderren estropadak.<ref>{{Erreferentzia|abizena=angelobregonsierra|izenburua=Peñacastillo|hizkuntza=es|data=2015-06-28|url=https://labancadadelremo.wordpress.com/2015/06/28/penacastillo/|aldizkaria=LA BANCADA DEL REMO|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
1942 urtean aurreneko Kantabriako traineru txapelketan hartu zuen parte eta bigarren egin zuen [[Sociedad Deportiva de Remo Pedreña|Pedreñaren]] atzetik. Ordutik ordea ez du inoiz trainerurik atera baina trainerilla eta bateletan aritu izan da. Emaitzarik onenak 70. hamarkadan izan zituen, 1972an Espainiako txapelduna izan zen bateletan<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Argoños homenajea a sus campeones de España de bateles de 1972|hizkuntza=es|url=https://cantabrialiberal.com/deportes/argonos-homenajea-a-sus-campeones-de-espana-de-bateles-de-1972,401244.html|aldizkaria=cantabrialiberal.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>.
[[Club de Remo Santoña]]n egiten dute arraun bertako arraunlariek.
== Palmaresa ==
* [[Kantabriako Traineru Txapelketa]]
** Bigarrena (1): 1942
* [[Espainiako Batel Txapelketa]]
** Txapelduna (1): 1972
** Hirugarrena (1): 1977
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Kantabriako arraun taldeak|A]]
[[Kategoria:Argoños|Argoños]]
500ccvit9vyrzn8cigyvh10g81zjn5b
Ibai Salas
0
595636
9976146
9843021
2024-11-21T11:30:12Z
Joseba65
69297
/* Palmaresa */
9976146
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Ibai Salas Zorrotzua''' ([[Bilbo]], {{data|1991|7|4}} -) euskal [[txirrindularitza|txirrindulari]] ohia da, [[2014]]an [[Burgos-BH]] taldean debutatu zuena.<ref>[http://www.sitiodeciclismo.net/coureurfiche.php?coureurid=66295 sitiodeciclismo.com]</ref>
== Palmaresa ==
'''2008'''
* 2. [[San Isidro Sari Nagusia]]n
'''2009'''
* [[Besayako Itzulia]]
'''2010'''
* Insalus Saria
* 2. [[Sabin Foruria Oroimenezkoa]]n
* 3. [[La Trinidad Saria]]n
* 3. Euskal Herriko errepideko txapelketan
'''2011'''
* {{banderaikur|EH}} Euskal Herriko errepideko txapelketa
* [[Palenciako Itzulia|Palenciako Itzuli]]ko etapa 1
'''2012'''
* [[Aiztondo Klasika]]
* Arabako Hiru Egunak eta etapa 1
* Ourenseko Sari Nagusia
* 2. Rodríguez Inguanzo Memorialean
* 2. Espainiako txirrindularitza Kopan
* 2. [[Baiona-Iruñea]]n
* 3. [[Espainiako errepideko txirrindularitza txapelketa]]n (23 urtez azpikoan)
* 3. [[Ereñoko Udala Sari Nagusia]]n
* 3. [[Oñati Saria]]n
'''2013'''
* [[Guerrita garaikurra]]
* 2. [[Grand Prix Macario]]n
* 3. Espainiako txirrindularitza Kopan
* 3. [[Loinaz Proba]]n
'''2015'''
* 8. [[2015eko Getxoko Zirkuitua|Getxoko Zirkuitua]]n
== Emaitzak lasterketa nagusietan ==
{| cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: #aaa solid 1px; border-collapse: collapse;"
|- bgcolor="#eeeeee"
!align="left"|Lasterketa
!2014
!2015
|-
|align="center" style="background:pink;"|[[Italiako Giroa]]
|align="center"|-
|align="center"|-
|-
|align="center" style="background:yellow;"|[[Frantziako Tourra]]
|align="center"|-
|align="center"|-
|-
|align="center" style="background:gold;"|[[Espainiako Vuelta]]
|align="center"|-
|align="center"|-
|-
|[[Txirrindularitzako Munduko Txapelketak]] [[Fitxategi:Arc en ciel.svg|28px]]
|align="center"|-
|align="center"|-
|}
<small>-: Ez zuen parte hartu</br>
Err.: Erretiratu zen</small>
== Taldeak ==
* [[Seguros Bilbao (txirrindularitza taldea)|Seguros Bilbao]] ([[2010]]-[[2011]])
* [[Burunda Txirrindulari Elkartea|Caja Rural-Seguros RGA]] ([[2012]]-[[2013]])
* [[Burgos-BH]] ([[2014]])
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{ProCyclingStats}}
{{bizialdia|1991ko||Salas, Ibai}}
[[Kategoria:Bizkaiko txirrindulariak]]
[[Kategoria:Bilbotarrak]]
6ljqhfmv5jig3lskwvp8hk8leyxatrz
Lankide eztabaida:Theklan/2015ko apirila
3
602123
9974848
5009285
2024-11-20T14:09:53Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2015ko apirila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2015ko apirila]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
5009285
wikitext
text/x-wiki
== Commonskat ==
Aupa Theklan! Behin pywikipedia karpeta eguneratu dudala, pare bat kode probatzea bururatu zait, ea zein aldaketa jasan dituzten ikusteko. Kode pare hauen artean commonscat.py deritzona exekutatzerakoan, botak zenbait gauza ezberdin egiten dituela jaso dut (kode hau azken aldiz erabili nuen egunetan egiten zuenarekin alderatuz, non <code><nowiki>{{commonskat}}</nowiki></code> besterik ez zuen jartzen ahal ziren kategorietan). Berriz, orain [https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Kategoria:Zimbabweko_historia&diff=next&oldid=4135878 honakoa] aldatzen du, eta berandu konturatu naiz zuk horrelako aldaketak desegin zenituelaz, orrialde horretan bertan ikus daitekeen bezala. <code><nowiki>{{commonskat}}</nowiki></code> besterik ez jartzeko python kodea aldatzen saiatu naiz, baina ez ditut horretarako jakintza nahikorik. Bestetik, replace.py scriptarekin berriro bueltatzean saiatu naiz, zure botaren aldaketen deskripzioa ikusiz honako kodea jarriz:
<code><nowiki> replace.py -ns:14 "\{\{[Cc]ommons[kc]at\|(.*)\}\}" "{{commonskat}}" -search:"\{\{[Cc]ommons[kc]at\|(.*)\}\}" -pt:1 </nowiki></code>
Baina ez ditut emaitzarik lortu, eta "Kategoria:xx"-tik "Kategoria:Zirriborroak"-ra eskaneatzen eta aldatzen joan izan dituen 265 aldaketak ezin izan ditut desegin. Orain dela urte bat egin zenuen bezala, 265 kategoria horietan <nowiki>"(Robota: Testu aldaketa automatikoa (-\{\{[Cc]ommons[kc]at\|(.*)\}\} +{{commonskat}}))" delakoa berriro egingo bazenu, eskertuko nizuke. Barkatu eragozpenak eta berandu konturatu izanaz.</nowiki> --[[Lankide:Enzaiklopedia|'''Enzaiklopedia''']]•[[Lankide_eztabaida:Enzaiklopedia|<font color="#0000FF">Ezt</font>]]•[[Aparteko:Contributions/Enzaiklopedia|<font color="3399FF">ek</font>]] 15:26, 1 apirila 2015 (UTC)
:Berez ez da gauza oso garrantzitsu bat, azken batean erabiltzaileak berdina ikusten baitu. [https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Kategoria:Zimbabweko_historia&diff=next&oldid=4135878 Llink] honetan ikusten den bezala, orain dela urte bat egin zenuena desegin dut. Kategoria horietan testu aldaketa hori berregitea eskatzen nizun, noski, beharrezkoa baldin bada, azken batean erabiltzailearentzako berdina da. Mila esker!--[[Lankide:Enzaiklopedia|'''Enzaiklopedia''']]•[[Lankide_eztabaida:Enzaiklopedia|<font color="#0000FF">Ezt</font>]]•[[Aparteko:Contributions/Enzaiklopedia|<font color="3399FF">ek</font>]] 11:42, 4 apirila 2015 (UTC)
::Arazorik ez beraz ;) --[[Lankide:Enzaiklopedia|'''Enzaiklopedia''']]•[[Lankide_eztabaida:Enzaiklopedia|<font color="#0000FF">Ezt</font>]]•[[Aparteko:Contributions/Enzaiklopedia|<font color="3399FF">ek</font>]] 11:54, 4 apirila 2015 (UTC)
== ''The Signpost'': 01 April 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* In focus: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-01/In focus|WMF's latest strategy document shows successes, vagueness, and the need for better data]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-01/In the media|Wiki-PR duo bulldoze a piñata store; Wifione arbitration case; French parliamentary plagiarism]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-01/Traffic report|All over the place]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-01/Featured content|Stop Press. ''Marie Celeste'' Mystery Solved. Crew Found Hiding In Wardrobe.]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-04-01|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 04:42, 3 apirila 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=11727047 -->
== Commonskat ==
Kaixo, Tekhlan. Ez, nik behintzat froga egin eta ez zen inongo kategoriara bidetatzen, category: eta horri zuri bat agertzen zen, bestela ez nioke eskurik sartu izanen. Aldiz, zuk egindako aldaketa egin aurretik niri behinik-behin ongi funtzionatzen zidan. Ahal izan ezkero martxoaren 26ko egoerara atzeratu eta frogatu. Aio.-[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 08:03, 8 apirila 2015 (UTC)
:Lan ona, orain bai, badabil. Eskerrik asko. -[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 01:15, 9 apirila 2015 (UTC)
== ''The Signpost'': 08 April 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-08/Op-ed|We are drowning in promotional artspam]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-08/News and notes|Advancement department to be created at the Foundation, milestone fixes]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-08/In the media|Wikipedia on ''60 Minutes'', Kickstarter, and in the classroom]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-08/WikiProject report|WikiProject Christianity]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-08/Featured content|Partisan arrangements, dodgy dollars, a mysterious union of strings, and a hole that became a monument]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-08/Traffic report|Resurrection week]]
* Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-08/Arbitration report|New Functionary appointments]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-08/Technology report|Bugs, Repairs, and Internal Operational News]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-04-08|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 02:37, 10 apirila 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=11748658 -->
== ''The Signpost'': 15 April 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-15/News and notes|Erik Möller leaving Foundation; annual plan grants under community review]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-15/In the media|Saving Wikipedia; Internet regulation; Thoreau quote hoax]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-15/Featured content|Au-delà de les Alpes, le chien lit de Sainte Bernard. Sous les pavés, les trimes d'argent! Mes enfants, suivez-moi!]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-15/Traffic report|Furious domination]]
* Blog: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-15/Blog|Single-User Login provides access to all wikis]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-04-15|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 15:31, 17 apirila 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=11790462 -->
== ''The Signpost'': 22 April 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-22/Special report|Sony emails reveal corporate practices and undisclosed advocacy editing]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-22/News and notes|Call for candidates as the movement approaches the Wikimedia Board elections]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-22/In the media|UK political editing; hoaxes; net neutrality]]
* In focus: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-22/In focus|2015 Wikimedia Foundation election preparations underway]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-22/Featured content|''Vanguard'' on guard]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-22/Traffic report|A harvest of couch potatoes]]
* Gallery: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-22/Gallery|The bitter end]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-04-22|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 22:43, 23 apirila 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=11847463 -->
== ''The Signpost'': 29 April 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Wikimania: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-29/Wikimania|Choice of small village for Wikimania 2016 ruffles feathers]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-29/News and notes|Wiki Loves Monuments evaluation sees diminishing returns and increasing cost]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-29/In the media|Scottish MEP blocked for edit warring; ranking articles by importance]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-29/Featured content|Apartheid and related topics, awards and accolades, and a bunch of tough journeys]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-29/Recent research|Popularity vs. quality, Wikipedia images show how copyright damages economy, bots as servants or policemen]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-29/Traffic report|Bruce, Nessie, and genocide]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-29/Technology report|VisualEditor and MediaWiki updates]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-04-29|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 04:11, 1 maiatza 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=12035859 -->
sahqto6i10nbkgns1von9tjv6j660a8
9975069
9974848
2024-11-20T14:18:58Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2015ko apirila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2015ko apirila]]» izenera aldatu du: Revert
5009285
wikitext
text/x-wiki
== Commonskat ==
Aupa Theklan! Behin pywikipedia karpeta eguneratu dudala, pare bat kode probatzea bururatu zait, ea zein aldaketa jasan dituzten ikusteko. Kode pare hauen artean commonscat.py deritzona exekutatzerakoan, botak zenbait gauza ezberdin egiten dituela jaso dut (kode hau azken aldiz erabili nuen egunetan egiten zuenarekin alderatuz, non <code><nowiki>{{commonskat}}</nowiki></code> besterik ez zuen jartzen ahal ziren kategorietan). Berriz, orain [https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Kategoria:Zimbabweko_historia&diff=next&oldid=4135878 honakoa] aldatzen du, eta berandu konturatu naiz zuk horrelako aldaketak desegin zenituelaz, orrialde horretan bertan ikus daitekeen bezala. <code><nowiki>{{commonskat}}</nowiki></code> besterik ez jartzeko python kodea aldatzen saiatu naiz, baina ez ditut horretarako jakintza nahikorik. Bestetik, replace.py scriptarekin berriro bueltatzean saiatu naiz, zure botaren aldaketen deskripzioa ikusiz honako kodea jarriz:
<code><nowiki> replace.py -ns:14 "\{\{[Cc]ommons[kc]at\|(.*)\}\}" "{{commonskat}}" -search:"\{\{[Cc]ommons[kc]at\|(.*)\}\}" -pt:1 </nowiki></code>
Baina ez ditut emaitzarik lortu, eta "Kategoria:xx"-tik "Kategoria:Zirriborroak"-ra eskaneatzen eta aldatzen joan izan dituen 265 aldaketak ezin izan ditut desegin. Orain dela urte bat egin zenuen bezala, 265 kategoria horietan <nowiki>"(Robota: Testu aldaketa automatikoa (-\{\{[Cc]ommons[kc]at\|(.*)\}\} +{{commonskat}}))" delakoa berriro egingo bazenu, eskertuko nizuke. Barkatu eragozpenak eta berandu konturatu izanaz.</nowiki> --[[Lankide:Enzaiklopedia|'''Enzaiklopedia''']]•[[Lankide_eztabaida:Enzaiklopedia|<font color="#0000FF">Ezt</font>]]•[[Aparteko:Contributions/Enzaiklopedia|<font color="3399FF">ek</font>]] 15:26, 1 apirila 2015 (UTC)
:Berez ez da gauza oso garrantzitsu bat, azken batean erabiltzaileak berdina ikusten baitu. [https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Kategoria:Zimbabweko_historia&diff=next&oldid=4135878 Llink] honetan ikusten den bezala, orain dela urte bat egin zenuena desegin dut. Kategoria horietan testu aldaketa hori berregitea eskatzen nizun, noski, beharrezkoa baldin bada, azken batean erabiltzailearentzako berdina da. Mila esker!--[[Lankide:Enzaiklopedia|'''Enzaiklopedia''']]•[[Lankide_eztabaida:Enzaiklopedia|<font color="#0000FF">Ezt</font>]]•[[Aparteko:Contributions/Enzaiklopedia|<font color="3399FF">ek</font>]] 11:42, 4 apirila 2015 (UTC)
::Arazorik ez beraz ;) --[[Lankide:Enzaiklopedia|'''Enzaiklopedia''']]•[[Lankide_eztabaida:Enzaiklopedia|<font color="#0000FF">Ezt</font>]]•[[Aparteko:Contributions/Enzaiklopedia|<font color="3399FF">ek</font>]] 11:54, 4 apirila 2015 (UTC)
== ''The Signpost'': 01 April 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* In focus: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-01/In focus|WMF's latest strategy document shows successes, vagueness, and the need for better data]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-01/In the media|Wiki-PR duo bulldoze a piñata store; Wifione arbitration case; French parliamentary plagiarism]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-01/Traffic report|All over the place]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-01/Featured content|Stop Press. ''Marie Celeste'' Mystery Solved. Crew Found Hiding In Wardrobe.]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-04-01|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 04:42, 3 apirila 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=11727047 -->
== Commonskat ==
Kaixo, Tekhlan. Ez, nik behintzat froga egin eta ez zen inongo kategoriara bidetatzen, category: eta horri zuri bat agertzen zen, bestela ez nioke eskurik sartu izanen. Aldiz, zuk egindako aldaketa egin aurretik niri behinik-behin ongi funtzionatzen zidan. Ahal izan ezkero martxoaren 26ko egoerara atzeratu eta frogatu. Aio.-[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 08:03, 8 apirila 2015 (UTC)
:Lan ona, orain bai, badabil. Eskerrik asko. -[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 01:15, 9 apirila 2015 (UTC)
== ''The Signpost'': 08 April 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-08/Op-ed|We are drowning in promotional artspam]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-08/News and notes|Advancement department to be created at the Foundation, milestone fixes]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-08/In the media|Wikipedia on ''60 Minutes'', Kickstarter, and in the classroom]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-08/WikiProject report|WikiProject Christianity]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-08/Featured content|Partisan arrangements, dodgy dollars, a mysterious union of strings, and a hole that became a monument]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-08/Traffic report|Resurrection week]]
* Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-08/Arbitration report|New Functionary appointments]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-08/Technology report|Bugs, Repairs, and Internal Operational News]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-04-08|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 02:37, 10 apirila 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=11748658 -->
== ''The Signpost'': 15 April 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-15/News and notes|Erik Möller leaving Foundation; annual plan grants under community review]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-15/In the media|Saving Wikipedia; Internet regulation; Thoreau quote hoax]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-15/Featured content|Au-delà de les Alpes, le chien lit de Sainte Bernard. Sous les pavés, les trimes d'argent! Mes enfants, suivez-moi!]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-15/Traffic report|Furious domination]]
* Blog: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-15/Blog|Single-User Login provides access to all wikis]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-04-15|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 15:31, 17 apirila 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=11790462 -->
== ''The Signpost'': 22 April 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-22/Special report|Sony emails reveal corporate practices and undisclosed advocacy editing]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-22/News and notes|Call for candidates as the movement approaches the Wikimedia Board elections]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-22/In the media|UK political editing; hoaxes; net neutrality]]
* In focus: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-22/In focus|2015 Wikimedia Foundation election preparations underway]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-22/Featured content|''Vanguard'' on guard]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-22/Traffic report|A harvest of couch potatoes]]
* Gallery: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-22/Gallery|The bitter end]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-04-22|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 22:43, 23 apirila 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=11847463 -->
== ''The Signpost'': 29 April 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Wikimania: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-29/Wikimania|Choice of small village for Wikimania 2016 ruffles feathers]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-29/News and notes|Wiki Loves Monuments evaluation sees diminishing returns and increasing cost]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-29/In the media|Scottish MEP blocked for edit warring; ranking articles by importance]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-29/Featured content|Apartheid and related topics, awards and accolades, and a bunch of tough journeys]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-29/Recent research|Popularity vs. quality, Wikipedia images show how copyright damages economy, bots as servants or policemen]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-29/Traffic report|Bruce, Nessie, and genocide]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-04-29/Technology report|VisualEditor and MediaWiki updates]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-04-29|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 04:11, 1 maiatza 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=12035859 -->
sahqto6i10nbkgns1von9tjv6j660a8
Lankide eztabaida:Theklan/2015ko maiatza
3
602124
9974852
5009286
2024-11-20T14:09:54Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2015ko maiatza]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2015ko maiatza]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
5009286
wikitext
text/x-wiki
== ''The Signpost'': 06 May 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-06/Special report|FDC candidates respond to key issues]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-06/News and notes|"Inspire" grant-making campaign concludes, grantees announced]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-06/In the media|Guggenheim image donation; Wiki campaign gets advertising award]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-06/Featured content|The amorous android and the horsebreeder; WikiCup round two concludes]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-06/Traffic report|The grim ship reality]]
* Blog: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-06/Blog|How many women edit Wikipedia?]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-05-06|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 03:52, 8 maiatza 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=12125390 -->
== ''The Signpost'': 13 May 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Foundation elections: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-13/Foundation elections|WMF Board candidates share their views with the ''Signpost'']]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-13/Op-ed|What made Wikipedia lose its reputation?]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-13/In the media|Grant Shapps story continues; Wikipedia's "leftist ties"]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-13/News and notes|Swedish Wikimedia chapter organizes simultaneous Wikidata contests]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-13/Featured content|Four first-time featured article writers lead the way]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-13/Traffic report|Round Two]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-05-13|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 03:06, 16 maiatza 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=12125390 -->
== ''The Signpost'': 20 May 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-20/News and notes|The dark side of comedy: Wikipedia volunteers cleaning up behind John Oliver's fowl jokes]]
* In focus: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-20/In focus|The awful truth about Wikimedia's article counts]]
* From the editor: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-20/From the editor|Your voice is needed: strategic voting in the WMF election]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-20/In the media|Jimmy Wales accepts Dan David Prize]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-20/WikiProject report|Cell-ebrating Molecular Biology]]
* Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-20/Arbitration report|Editor conduct the subject of multiple cases]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-20/Featured content|Puppets, fungi, and waterfalls]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-20/Traffic report|Inner Core]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-05-20|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 23:48, 20 maiatza 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=12206541 -->
== ''The Signpost'': 27 May 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-27/News and notes|WMF releases quarterly reports, annual plans]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-27/In the media|Scrubbing Parliamentary biographies; Wikipedia's invisible history]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-27/Recent research|Drug articles accurate and largely complete; women "slightly overrepresented"; talking like an admin]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-27/Traffic report|Summer, summer, summertime]]
* Discussion report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-27/Discussion report|A relic from the past that needs to be updated]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-27/Featured content|When music was confined to a ribbon of rust]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-27/Technology report|MediaWiki blows up printers]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-05-27|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 20:20, 29 maiatza 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=12334680 -->
lz47pel62y49e2dabocglf6kpecldo6
9975060
9974852
2024-11-20T14:18:46Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2015ko maiatza]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2015ko maiatza]]» izenera aldatu du: Revert
5009286
wikitext
text/x-wiki
== ''The Signpost'': 06 May 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-06/Special report|FDC candidates respond to key issues]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-06/News and notes|"Inspire" grant-making campaign concludes, grantees announced]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-06/In the media|Guggenheim image donation; Wiki campaign gets advertising award]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-06/Featured content|The amorous android and the horsebreeder; WikiCup round two concludes]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-06/Traffic report|The grim ship reality]]
* Blog: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-06/Blog|How many women edit Wikipedia?]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-05-06|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 03:52, 8 maiatza 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=12125390 -->
== ''The Signpost'': 13 May 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Foundation elections: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-13/Foundation elections|WMF Board candidates share their views with the ''Signpost'']]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-13/Op-ed|What made Wikipedia lose its reputation?]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-13/In the media|Grant Shapps story continues; Wikipedia's "leftist ties"]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-13/News and notes|Swedish Wikimedia chapter organizes simultaneous Wikidata contests]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-13/Featured content|Four first-time featured article writers lead the way]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-13/Traffic report|Round Two]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-05-13|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 03:06, 16 maiatza 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=12125390 -->
== ''The Signpost'': 20 May 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-20/News and notes|The dark side of comedy: Wikipedia volunteers cleaning up behind John Oliver's fowl jokes]]
* In focus: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-20/In focus|The awful truth about Wikimedia's article counts]]
* From the editor: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-20/From the editor|Your voice is needed: strategic voting in the WMF election]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-20/In the media|Jimmy Wales accepts Dan David Prize]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-20/WikiProject report|Cell-ebrating Molecular Biology]]
* Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-20/Arbitration report|Editor conduct the subject of multiple cases]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-20/Featured content|Puppets, fungi, and waterfalls]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-20/Traffic report|Inner Core]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-05-20|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 23:48, 20 maiatza 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=12206541 -->
== ''The Signpost'': 27 May 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-27/News and notes|WMF releases quarterly reports, annual plans]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-27/In the media|Scrubbing Parliamentary biographies; Wikipedia's invisible history]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-27/Recent research|Drug articles accurate and largely complete; women "slightly overrepresented"; talking like an admin]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-27/Traffic report|Summer, summer, summertime]]
* Discussion report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-27/Discussion report|A relic from the past that needs to be updated]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-27/Featured content|When music was confined to a ribbon of rust]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-05-27/Technology report|MediaWiki blows up printers]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-05-27|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 20:20, 29 maiatza 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=12334680 -->
lz47pel62y49e2dabocglf6kpecldo6
Lankide eztabaida:Theklan/2015ko ekaina
3
602125
9974850
5009287
2024-11-20T14:09:54Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2015ko ekaina]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2015ko ekaina]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
5009287
wikitext
text/x-wiki
== ''The Signpost'': 03 June 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-03/News and notes|Three new community-elected trustees announced, incumbents out]]
* Blog: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-03/Blog|How Wikipedia covered Caitlyn Jenner’s transition]]
* Discussion report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-03/Discussion report|The deprecation of Persondata; RfA – A broken process; Complaints from users on Swedish Wikipedia]]
* Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-03/Special report|Towards "Health Information for All": Medical content on Wikipedia received 6.5 billion page views in 2013]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-03/In the media|Anonymous Australian editing targets football player, shooting victim]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-03/Traffic report|A rather ordinary week]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-03/Featured content|It's not over till the fat man sings]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-03/Technology report|Things are getting SPDYier]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-06-03|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 17:31, 6 ekaina 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=12334680 -->
== ''The Signpost'': 10 June 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-10/News and notes|Chapter financial trends analyzed, news in brief]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-10/Traffic report|Two households, both alike in dignity]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-10/In the media|Arbitration case attracts media coverage; Wikipedia in Israel]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-10/Featured content|Just the bear facts, ma'am]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-10/Technology report|Wikimedia sites are going HTTPS only]]
* Blog: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-10/Blog|Making Wikipedia’s medical articles accessible in Chinese]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-06-10|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 18:09, 13 ekaina 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=12401599 -->
== ''The Signpost'': 17 June 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-17/Arbitration report|An election has consequences]]
* Discussion report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-17/Discussion report|A quick way of becoming an admin]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-17/Featured content|Great Dane hits 150]]
* In focus: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-17/In focus|Three weeks to save freedom of panorama in Europe]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-17/In the media|Wikipedia wins Asturias Prize; printing out Wikipedia; HTTPS switch]]
* Interview: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-17/Interview|A veteran’s Wikipedia edits help him understand the brutality behind Yugoslavia’s wars]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-17/News and notes|Labs outage kills tools, self; news in brief]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-17/Op-ed|Making a difference in Wikipedia, one GA at a time]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-17/Technology report|HTTPS-only rollout completed, proposal to enable VisualEditor for new accounts]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-17/WikiProject report|We are back - Western Australia speaks]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-06-17|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 20:48, 19 ekaina 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=12401599 -->
== Un placer... ==
... el haber compartido unos minutos de radio contigo :-D ¡Un abrazo! [[Lankide:Rastrojo|Rastrojo]] ([[Lankide eztabaida:Rastrojo|eztabaida]]) 11:27, 20 ekaina 2015 (UTC)
:Pensé que lo sabrías jaja. Cuando me escribieron ya sabía que habría alguien de Euskal Wiki. Te he cazado por lo de Paradisu y me ha gustado ver que eras tú jeje. Es normal que coincidamos, si no fuera así, no llevaríamos tantos años en esto ^^ [[Lankide:Rastrojo|Rastrojo]] ([[Lankide eztabaida:Rastrojo|eztabaida]]) 11:36, 20 ekaina 2015 (UTC)
== Aupa... Una cosilla ==
Kaixo Theklan: el otro día me llego un correo en el que me decían esto "''En el marco de la capitalidad europea de la cultura que ostenta San
Sebastián para el año 2016, se convoca una editatón de Wikidata para el
próximo 3 de julio (viernes) durante todo el día en esa ciudad, en la
Facultad de Ingeniería Informática de la Universidad del País Vasco.
https://sites.google.com/site/donostiasansebastianenwikidata/home
El evento está organizado, de manera individual, por:
* Cristina Sarasua, de la Universität Koblenz-Landau (Alemania);
* Jesús Bermúdez, de la Universidad del País Vasco;
* Raquel Trillo, de la Universidad de Zaragoza.''"
Creo que estaría muy bien que hubiera presencia del proyecto en euskera. Agur bero bat [[Lankide:Txo|Txo]] ([[Lankide eztabaida:Txo|eztabaida]]) 10:03, 21 ekaina 2015 (UTC)
:Primera noticia... -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 20:57, 21 ekaina 2015 (UTC)
== Ekain Gerrari buruzko artikulua ==
Aupa Theklan!
Ekain Gerraren artikulua aspaldi egin eta ezabatu zen nire ustez, arrazoi osoarekin. Orain berriro egin dut eta ondo dagoela iruditzen zait baina batez ere etorkizunerako, artikulu honi buruz egon ziren eztabaidak (zaharrak zein berriak) berriro artikulu berrian jartzea komeni dela uste dut. Egingo duzu zuk hori? Nik ez dakit zelan egiten den.
Mila esker.-[[Lankide:Oraina|Oraina]] ([[Lankide eztabaida:Oraina|eztabaida]]) 11:09, 23 ekaina 2015 (UTC)
:Ez dut zehazki ulertzen. [[Ekain Gerra]] artikuluan badago eztabaida zaharra bertan. -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 11:33, 23 ekaina 2015 (UTC)
== ''The Signpost'': 24 June 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* From the editor: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-24/From the editor|The ''Signpost'' tagging initiative]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-24/Op-ed|Content Translation beta is coming to the English Wikipedia]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-24/News and notes|Board of Trustees propose bylaw amendments]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-24/In the media|Turkish Wikipedia censorship; "Can Wikipedia survive?"; PR editing]]
* Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-24/Special report|Small impact of the large Google Translation Project on Telugu Wikipedia]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-24/Recent research|How Wikipedia built governance capability; readability of plastic surgery articles]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-24/Featured content|One eye when begun, two when it's done]]
* Blog: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-24/Blog|7,473 volumes at 700 pages each: meet ''Print Wikipedia'']]
* Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-24/Arbitration report|Politics by other means: The American politics 2 arbitration]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-24/Technology report|2015 MediaWiki architecture focus and Multimedia roadmap announced]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-06-24|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 22:13, 25 ekaina 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=12506203 -->
082d9a68j00dacc1ejnsn5z95d1pzpo
9975064
9974850
2024-11-20T14:18:53Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2015ko ekaina]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2015ko ekaina]]» izenera aldatu du: Revert
5009287
wikitext
text/x-wiki
== ''The Signpost'': 03 June 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-03/News and notes|Three new community-elected trustees announced, incumbents out]]
* Blog: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-03/Blog|How Wikipedia covered Caitlyn Jenner’s transition]]
* Discussion report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-03/Discussion report|The deprecation of Persondata; RfA – A broken process; Complaints from users on Swedish Wikipedia]]
* Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-03/Special report|Towards "Health Information for All": Medical content on Wikipedia received 6.5 billion page views in 2013]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-03/In the media|Anonymous Australian editing targets football player, shooting victim]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-03/Traffic report|A rather ordinary week]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-03/Featured content|It's not over till the fat man sings]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-03/Technology report|Things are getting SPDYier]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-06-03|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 17:31, 6 ekaina 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=12334680 -->
== ''The Signpost'': 10 June 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-10/News and notes|Chapter financial trends analyzed, news in brief]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-10/Traffic report|Two households, both alike in dignity]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-10/In the media|Arbitration case attracts media coverage; Wikipedia in Israel]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-10/Featured content|Just the bear facts, ma'am]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-10/Technology report|Wikimedia sites are going HTTPS only]]
* Blog: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-10/Blog|Making Wikipedia’s medical articles accessible in Chinese]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-06-10|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 18:09, 13 ekaina 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at http://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=12401599 -->
== ''The Signpost'': 17 June 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-17/Arbitration report|An election has consequences]]
* Discussion report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-17/Discussion report|A quick way of becoming an admin]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-17/Featured content|Great Dane hits 150]]
* In focus: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-17/In focus|Three weeks to save freedom of panorama in Europe]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-17/In the media|Wikipedia wins Asturias Prize; printing out Wikipedia; HTTPS switch]]
* Interview: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-17/Interview|A veteran’s Wikipedia edits help him understand the brutality behind Yugoslavia’s wars]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-17/News and notes|Labs outage kills tools, self; news in brief]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-17/Op-ed|Making a difference in Wikipedia, one GA at a time]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-17/Technology report|HTTPS-only rollout completed, proposal to enable VisualEditor for new accounts]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-17/WikiProject report|We are back - Western Australia speaks]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-06-17|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 20:48, 19 ekaina 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=12401599 -->
== Un placer... ==
... el haber compartido unos minutos de radio contigo :-D ¡Un abrazo! [[Lankide:Rastrojo|Rastrojo]] ([[Lankide eztabaida:Rastrojo|eztabaida]]) 11:27, 20 ekaina 2015 (UTC)
:Pensé que lo sabrías jaja. Cuando me escribieron ya sabía que habría alguien de Euskal Wiki. Te he cazado por lo de Paradisu y me ha gustado ver que eras tú jeje. Es normal que coincidamos, si no fuera así, no llevaríamos tantos años en esto ^^ [[Lankide:Rastrojo|Rastrojo]] ([[Lankide eztabaida:Rastrojo|eztabaida]]) 11:36, 20 ekaina 2015 (UTC)
== Aupa... Una cosilla ==
Kaixo Theklan: el otro día me llego un correo en el que me decían esto "''En el marco de la capitalidad europea de la cultura que ostenta San
Sebastián para el año 2016, se convoca una editatón de Wikidata para el
próximo 3 de julio (viernes) durante todo el día en esa ciudad, en la
Facultad de Ingeniería Informática de la Universidad del País Vasco.
https://sites.google.com/site/donostiasansebastianenwikidata/home
El evento está organizado, de manera individual, por:
* Cristina Sarasua, de la Universität Koblenz-Landau (Alemania);
* Jesús Bermúdez, de la Universidad del País Vasco;
* Raquel Trillo, de la Universidad de Zaragoza.''"
Creo que estaría muy bien que hubiera presencia del proyecto en euskera. Agur bero bat [[Lankide:Txo|Txo]] ([[Lankide eztabaida:Txo|eztabaida]]) 10:03, 21 ekaina 2015 (UTC)
:Primera noticia... -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 20:57, 21 ekaina 2015 (UTC)
== Ekain Gerrari buruzko artikulua ==
Aupa Theklan!
Ekain Gerraren artikulua aspaldi egin eta ezabatu zen nire ustez, arrazoi osoarekin. Orain berriro egin dut eta ondo dagoela iruditzen zait baina batez ere etorkizunerako, artikulu honi buruz egon ziren eztabaidak (zaharrak zein berriak) berriro artikulu berrian jartzea komeni dela uste dut. Egingo duzu zuk hori? Nik ez dakit zelan egiten den.
Mila esker.-[[Lankide:Oraina|Oraina]] ([[Lankide eztabaida:Oraina|eztabaida]]) 11:09, 23 ekaina 2015 (UTC)
:Ez dut zehazki ulertzen. [[Ekain Gerra]] artikuluan badago eztabaida zaharra bertan. -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 11:33, 23 ekaina 2015 (UTC)
== ''The Signpost'': 24 June 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* From the editor: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-24/From the editor|The ''Signpost'' tagging initiative]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-24/Op-ed|Content Translation beta is coming to the English Wikipedia]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-24/News and notes|Board of Trustees propose bylaw amendments]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-24/In the media|Turkish Wikipedia censorship; "Can Wikipedia survive?"; PR editing]]
* Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-24/Special report|Small impact of the large Google Translation Project on Telugu Wikipedia]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-24/Recent research|How Wikipedia built governance capability; readability of plastic surgery articles]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-24/Featured content|One eye when begun, two when it's done]]
* Blog: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-24/Blog|7,473 volumes at 700 pages each: meet ''Print Wikipedia'']]
* Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-24/Arbitration report|Politics by other means: The American politics 2 arbitration]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-06-24/Technology report|2015 MediaWiki architecture focus and Multimedia roadmap announced]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-06-24|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 22:13, 25 ekaina 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=12506203 -->
082d9a68j00dacc1ejnsn5z95d1pzpo
Lankide eztabaida:Theklan/2015ko uztaila
3
602126
9974857
5009288
2024-11-20T14:09:56Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2015ko uztaila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2015ko uztaila]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
5009288
wikitext
text/x-wiki
== ''The Signpost'': 01 July 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-01/News and notes|Training the Trainers; VP of Engineering leaves WMF]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-01/In the media|EU freedom of panorama; Nehru outrage; BBC apology]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-01/WikiProject report|Able to make a stand]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-01/Featured content|Viva V.E.R.D.I.]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-01/Traffic report|We're Baaaaack]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-01/Technology report|Technical updates and improvements]]
* Blog: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-01/Blog|These Texans are on a quest to improve Wikipedia’s coverage of their state’s revolution]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-07-01|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 21:00, 3 uztaila 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=12517396 -->
== Waddanen inbasioa edo Waddaneko inbasioa ==
Aupa, Galder! Biak dira zuzenak. Batean, zer inbaditu duten adierazten dugu (Waddanen inbasioa); bestean, non inbaditu duten (Waddango inbasioa [-n bukaeran -go erabiltzeko joerari darraiogu Euskal Wikipedian]). Koherentziaz jokatzea da kontua, eta kanpaina horietako artikulu guztietan aukera bera erabiltzea. --[[Lankide:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]] [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|18px|link=Lankide eztabaida:Xabier_Armendaritz]] 2015-07-03, 21:52 ([[UTC]])
== ''The Signpost'': 08 July 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Editorial: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-08/Editorial|So you want to get your message out. Where do you turn?]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-08/News and notes|Wikimedia Foundation annual plan released, news in brief]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-08/In the media|Wikimania warning; Wikipedia "mystery" easily solved]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-08/Traffic report|The Empire lobs back]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-08/Featured content|Pyrénées, Playmates, parliament and a prison...]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-08/Technology report|Tech news in brief]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-07-08|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 04:51, 11 uztaila 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=12637193 -->
== ''The Signpost'': 15 July 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-15/Op-ed|On paid editing and advocacy: when the Bright Line fails to shine, and what we can do about it]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-15/News and notes|The Wikimedia Conference and Wikimania]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-15/In the media|Shapps requests WMUK data; professor's plagiarism demotion]]
* Blog: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-15/Blog|Wikimedia Foundation releases third transparency report]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-15/Traffic report|Belles of the ball]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-15/WikiProject report|What happens when a country is no longer a country?]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-15/Technology report|Tech news in brief]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-15/Featured content|When angels and daemons interrupt the vicious and intemperate]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-07-15|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 22:43, 16 uztaila 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=12708066 -->
== ''The Signpost'': 22 July 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* From the editor: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-22/From the editor|Change the world]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-22/News and notes|Wikimanía 2016; Lightbreather ArbCom case]]
* Wikimanía report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-22/Wikimanía report|Wikimanía 2015 report, part 1, the plenaries]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-22/In the media|Novelists annotate Wikipedia; Wales promotes TPO; Working for free]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-22/Traffic report|The Nerds, They Are A-Changin']]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-22/WikiProject report|Some more politics]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-22/Featured content|The sleep of reason produces monsters]]\
* Gallery: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-22/Gallery|"One small step..."]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-22/Technology report|Tech news in brief]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-07-22|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 23:17, 23 uztaila 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=12826263 -->
== ''The Signpost'': 29 July 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-29/News and notes|BARC de-adminship proposal; Wikimania recordings debate]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-29/Op-ed|My life as an autistic Wikipedian]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-29/Recent research|Wikipedia and collective intelligence; how Wikipedia is tweeted]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-29/In the media|Is Wikipedia a battleground in the culture wars?]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-29/Featured content|Even mammoths get the Blues]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-29/Traffic report|Namaste again, Reddit]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-07-29|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 14:59, 31 uztaila 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=12875728 -->
i9to8zd3u87a1kpugsx2f7mnsunoro3
9975049
9974857
2024-11-20T14:18:28Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2015ko uztaila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2015ko uztaila]]» izenera aldatu du: Revert
5009288
wikitext
text/x-wiki
== ''The Signpost'': 01 July 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-01/News and notes|Training the Trainers; VP of Engineering leaves WMF]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-01/In the media|EU freedom of panorama; Nehru outrage; BBC apology]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-01/WikiProject report|Able to make a stand]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-01/Featured content|Viva V.E.R.D.I.]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-01/Traffic report|We're Baaaaack]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-01/Technology report|Technical updates and improvements]]
* Blog: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-01/Blog|These Texans are on a quest to improve Wikipedia’s coverage of their state’s revolution]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-07-01|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 21:00, 3 uztaila 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=12517396 -->
== Waddanen inbasioa edo Waddaneko inbasioa ==
Aupa, Galder! Biak dira zuzenak. Batean, zer inbaditu duten adierazten dugu (Waddanen inbasioa); bestean, non inbaditu duten (Waddango inbasioa [-n bukaeran -go erabiltzeko joerari darraiogu Euskal Wikipedian]). Koherentziaz jokatzea da kontua, eta kanpaina horietako artikulu guztietan aukera bera erabiltzea. --[[Lankide:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]] [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|18px|link=Lankide eztabaida:Xabier_Armendaritz]] 2015-07-03, 21:52 ([[UTC]])
== ''The Signpost'': 08 July 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Editorial: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-08/Editorial|So you want to get your message out. Where do you turn?]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-08/News and notes|Wikimedia Foundation annual plan released, news in brief]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-08/In the media|Wikimania warning; Wikipedia "mystery" easily solved]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-08/Traffic report|The Empire lobs back]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-08/Featured content|Pyrénées, Playmates, parliament and a prison...]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-08/Technology report|Tech news in brief]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-07-08|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 04:51, 11 uztaila 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=12637193 -->
== ''The Signpost'': 15 July 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-15/Op-ed|On paid editing and advocacy: when the Bright Line fails to shine, and what we can do about it]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-15/News and notes|The Wikimedia Conference and Wikimania]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-15/In the media|Shapps requests WMUK data; professor's plagiarism demotion]]
* Blog: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-15/Blog|Wikimedia Foundation releases third transparency report]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-15/Traffic report|Belles of the ball]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-15/WikiProject report|What happens when a country is no longer a country?]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-15/Technology report|Tech news in brief]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-15/Featured content|When angels and daemons interrupt the vicious and intemperate]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-07-15|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 22:43, 16 uztaila 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=12708066 -->
== ''The Signpost'': 22 July 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* From the editor: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-22/From the editor|Change the world]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-22/News and notes|Wikimanía 2016; Lightbreather ArbCom case]]
* Wikimanía report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-22/Wikimanía report|Wikimanía 2015 report, part 1, the plenaries]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-22/In the media|Novelists annotate Wikipedia; Wales promotes TPO; Working for free]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-22/Traffic report|The Nerds, They Are A-Changin']]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-22/WikiProject report|Some more politics]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-22/Featured content|The sleep of reason produces monsters]]\
* Gallery: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-22/Gallery|"One small step..."]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-22/Technology report|Tech news in brief]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-07-22|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 23:17, 23 uztaila 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=12826263 -->
== ''The Signpost'': 29 July 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-29/News and notes|BARC de-adminship proposal; Wikimania recordings debate]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-29/Op-ed|My life as an autistic Wikipedian]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-29/Recent research|Wikipedia and collective intelligence; how Wikipedia is tweeted]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-29/In the media|Is Wikipedia a battleground in the culture wars?]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-29/Featured content|Even mammoths get the Blues]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-07-29/Traffic report|Namaste again, Reddit]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-07-29|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 14:59, 31 uztaila 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=12875728 -->
i9to8zd3u87a1kpugsx2f7mnsunoro3
Lankide eztabaida:Theklan/2015ko abuztua
3
602128
9974847
5009290
2024-11-20T14:09:53Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2015ko abuztua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2015ko abuztua]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
5009290
wikitext
text/x-wiki
== ''The Signpost'': 05 August 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Editorial: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-05/Editorial|Wikipedia better equipped to deal with systemic bias than traditional publishers]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-05/Op-ed|Je ne suis pas Google]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-05/News and notes|VisualEditor, endowment, science, and news in brief]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-05/WikiProject report|Meet the boilerplate makers]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-05/In the media|Probe into Nehru edits launched; dangers of the right to be forgotten]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-05/Traffic report|Mrityorma amritam gamaya...]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-05/Featured content|Maya, Michigan, Medici, Médée, and Moul n'ga]]
* Blog: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-05/Blog|Get help editing Wikipedia with the new “Co-op” mentorship program]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-08-05|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 02:16, 6 abuztua 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=12875728 -->
== ''The Signpost'': 12 August 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-12/News and notes|Superprotect, one year later; a contentious RfA]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-12/In the media|Paid editing; traffic drop; Nicki Minaj]]
* Forum: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-12/Forum|Community voices on paid editing]]
* Wikimanía report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-12/Wikimanía report|Wikimanía 2015, part 2, a community event]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-12/Traffic report|Fighting from top to bottom]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-12/Featured content|Fused lizards, giant mice, and Scottish demons]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-12/Technology report|Tech news in brief]]
* Blog: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-12/Blog|The Hunt for ''Tirpitz'']]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-08-12|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 04:48, 14 abuztua 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=13021033 -->
== ''The Signpost'': 19 August 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-19/Op-ed|WP:THREATENING2MEN: The English Wikipedia's misogynist infopolitics and the hegemony of the asshole consensus]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-19/In the media|Politically controversial science; "Wikipedia hates women"]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-19/Featured content|Dead parrots, live frogs, a symbolic kiss and what do we get? Enrique Iglesias!]]
* Travelogue: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-19/Travelogue|Seeing is believing]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-19/Traffic report|Straight Outta Connecticut]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-19/Technology report|Tech news in brief]]
* Blog: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-19/Blog|How Wikipedia responds to breaking news]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-08-19|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 16:00, 20 abuztua 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=13021033 -->
== ''The Signpost'': 26 August 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* In focus: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-26/In focus|An increase in active Wikipedia editors]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-26/Op-ed|Wikimania – can volunteers organize conferences?]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-26/News and notes|Re-imagining grants]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-26/In the media|Russia temporarily blocks Wikipedia]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-26/Recent research|OpenSym 2015 report; PageRank and wiki quality; news suggestions; the impact of open access]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-26/Featured content|Out to stud, please call later]]
* Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-26/Arbitration report|Reinforcing Arbitration]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-08-26|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 01:58, 28 abuztua 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=13021033 -->
o7lt0pocv5qw8o9qnrqgoyyolp6w2y3
9975071
9974847
2024-11-20T14:19:01Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2015ko abuztua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2015ko abuztua]]» izenera aldatu du: Revert
5009290
wikitext
text/x-wiki
== ''The Signpost'': 05 August 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Editorial: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-05/Editorial|Wikipedia better equipped to deal with systemic bias than traditional publishers]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-05/Op-ed|Je ne suis pas Google]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-05/News and notes|VisualEditor, endowment, science, and news in brief]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-05/WikiProject report|Meet the boilerplate makers]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-05/In the media|Probe into Nehru edits launched; dangers of the right to be forgotten]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-05/Traffic report|Mrityorma amritam gamaya...]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-05/Featured content|Maya, Michigan, Medici, Médée, and Moul n'ga]]
* Blog: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-05/Blog|Get help editing Wikipedia with the new “Co-op” mentorship program]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-08-05|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 02:16, 6 abuztua 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=12875728 -->
== ''The Signpost'': 12 August 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-12/News and notes|Superprotect, one year later; a contentious RfA]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-12/In the media|Paid editing; traffic drop; Nicki Minaj]]
* Forum: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-12/Forum|Community voices on paid editing]]
* Wikimanía report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-12/Wikimanía report|Wikimanía 2015, part 2, a community event]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-12/Traffic report|Fighting from top to bottom]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-12/Featured content|Fused lizards, giant mice, and Scottish demons]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-12/Technology report|Tech news in brief]]
* Blog: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-12/Blog|The Hunt for ''Tirpitz'']]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-08-12|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 04:48, 14 abuztua 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=13021033 -->
== ''The Signpost'': 19 August 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-19/Op-ed|WP:THREATENING2MEN: The English Wikipedia's misogynist infopolitics and the hegemony of the asshole consensus]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-19/In the media|Politically controversial science; "Wikipedia hates women"]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-19/Featured content|Dead parrots, live frogs, a symbolic kiss and what do we get? Enrique Iglesias!]]
* Travelogue: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-19/Travelogue|Seeing is believing]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-19/Traffic report|Straight Outta Connecticut]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-19/Technology report|Tech news in brief]]
* Blog: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-19/Blog|How Wikipedia responds to breaking news]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-08-19|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 16:00, 20 abuztua 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=13021033 -->
== ''The Signpost'': 26 August 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* In focus: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-26/In focus|An increase in active Wikipedia editors]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-26/Op-ed|Wikimania – can volunteers organize conferences?]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-26/News and notes|Re-imagining grants]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-26/In the media|Russia temporarily blocks Wikipedia]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-26/Recent research|OpenSym 2015 report; PageRank and wiki quality; news suggestions; the impact of open access]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-26/Featured content|Out to stud, please call later]]
* Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-08-26/Arbitration report|Reinforcing Arbitration]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-08-26|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 01:58, 28 abuztua 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=13021033 -->
o7lt0pocv5qw8o9qnrqgoyyolp6w2y3
Lankide eztabaida:Theklan/2015ko iraila
3
602129
9974851
5009291
2024-11-20T14:09:54Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2015ko iraila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2015ko iraila]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
5009291
wikitext
text/x-wiki
== ''The Signpost'': 02 September 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-02/Special report|Massive paid editing network unearthed on the English Wikipedia]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-02/News and notes|Flow placed on ice]]
* Discussion report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-02/Discussion report|WMF's sudden reversal on Wiki Loves Monuments]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-02/Featured content|Brawny]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-02/In the media|Orangemoody sockpuppet case sparks widespread coverage]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-02/Traffic report|You didn't miss much]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-02/Technology report|Tech news in brief]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-09-02|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 23:07, 3 iraila 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=13356153 -->
== ''The Signpost'': 09 September 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Gallery: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-09/Gallery|Being Welsh]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-09/Op-ed|DYK, or proudly displaying incorrect information on the Main Page with alarming regularity]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-09/News and notes|The Swedish Wikipedia's controversial two-millionth article]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-09/In the media|Calling all scientists!; More Wikipedia editors in the Netherlands than all of Africa combined]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-09/Featured content|Killed by flying debris]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-09/Traffic report|Mass media production traffic]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-09/Technology report|Tech news in brief]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-09-09|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 19:59, 11 iraila 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=13471573 -->
== ''The Signpost'': 16 September 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Editorial: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-16/Editorial|No access is no answer to closed access]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-16/Traffic report|Another week]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-16/News and notes|Byrd and notifications leave, but page views stay; was a terror suspect editing Wikipedia?]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-16/In the media|Is there life on Mars?]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-16/Featured content|Why did the emu cross the road?]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-16/Technology report|Tech news in brief]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-09-16|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 17:42, 19 iraila 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=13701199 -->
== ''The Signpost'': 23 September 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-23/Featured content|Inside Duke Humfrey's Library]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-23/In the media|PETA makes "monkey selfie" a three-way copyright battle; Stanford Encyclopedia of Philosophy]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-23/Op-ed|Can we please stop bashing Wikipedia?]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-23/Technology report|Tech news in brief]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-23/Traffic report|¡Viva la Revolución! Kinda.]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-23/WikiProject report|Dancing to the beat of a... wikiproject?]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-09-23|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 21:24, 25 iraila 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=13750561 -->
== Wikiliburuak ==
Oraindik ez dago garbi jarrita irudien egile-eskubideena. Ostoa argitaletxekoek lizentzia librearekin jartzeko borondatea agertu zuten, baina oraindik ematen du ez dutela egin... Galdetuko diet ea zertan den kontua. --[[Lankide:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]] [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|18px|link=Lankide eztabaida:Xabier_Armendaritz]] 2015-09-29, 15:53 ([[UTC]])
== ''The Signpost'': 30 September 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-30/In the media|Irish legislative editing; coffee quarrel; more sports vandalism]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-30/News and notes|Wikimedia Foundation fundraising report, Montreal to host 2017 Wikimania]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-30/Op-ed|Wikipedia needs more administrators]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-30/Recent research|Wiktionary special; Is Wikipedia's search function inferior?; newbies, conflict and tolerance]]
* Tech news: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-30/Tech news|Tech news in brief]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-09-30|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 21:35, 3 urria 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=13920061 -->
n7f2xu4b1h6ut8g0stl7w68g2y9g5by
9975062
9974851
2024-11-20T14:18:49Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2015ko iraila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2015ko iraila]]» izenera aldatu du: Revert
5009291
wikitext
text/x-wiki
== ''The Signpost'': 02 September 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-02/Special report|Massive paid editing network unearthed on the English Wikipedia]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-02/News and notes|Flow placed on ice]]
* Discussion report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-02/Discussion report|WMF's sudden reversal on Wiki Loves Monuments]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-02/Featured content|Brawny]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-02/In the media|Orangemoody sockpuppet case sparks widespread coverage]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-02/Traffic report|You didn't miss much]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-02/Technology report|Tech news in brief]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-09-02|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 23:07, 3 iraila 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=13356153 -->
== ''The Signpost'': 09 September 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Gallery: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-09/Gallery|Being Welsh]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-09/Op-ed|DYK, or proudly displaying incorrect information on the Main Page with alarming regularity]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-09/News and notes|The Swedish Wikipedia's controversial two-millionth article]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-09/In the media|Calling all scientists!; More Wikipedia editors in the Netherlands than all of Africa combined]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-09/Featured content|Killed by flying debris]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-09/Traffic report|Mass media production traffic]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-09/Technology report|Tech news in brief]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-09-09|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 19:59, 11 iraila 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=13471573 -->
== ''The Signpost'': 16 September 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Editorial: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-16/Editorial|No access is no answer to closed access]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-16/Traffic report|Another week]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-16/News and notes|Byrd and notifications leave, but page views stay; was a terror suspect editing Wikipedia?]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-16/In the media|Is there life on Mars?]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-16/Featured content|Why did the emu cross the road?]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-16/Technology report|Tech news in brief]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-09-16|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 17:42, 19 iraila 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=13701199 -->
== ''The Signpost'': 23 September 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-23/Featured content|Inside Duke Humfrey's Library]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-23/In the media|PETA makes "monkey selfie" a three-way copyright battle; Stanford Encyclopedia of Philosophy]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-23/Op-ed|Can we please stop bashing Wikipedia?]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-23/Technology report|Tech news in brief]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-23/Traffic report|¡Viva la Revolución! Kinda.]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-23/WikiProject report|Dancing to the beat of a... wikiproject?]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-09-23|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 21:24, 25 iraila 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=13750561 -->
== Wikiliburuak ==
Oraindik ez dago garbi jarrita irudien egile-eskubideena. Ostoa argitaletxekoek lizentzia librearekin jartzeko borondatea agertu zuten, baina oraindik ematen du ez dutela egin... Galdetuko diet ea zertan den kontua. --[[Lankide:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]] [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|18px|link=Lankide eztabaida:Xabier_Armendaritz]] 2015-09-29, 15:53 ([[UTC]])
== ''The Signpost'': 30 September 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-30/In the media|Irish legislative editing; coffee quarrel; more sports vandalism]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-30/News and notes|Wikimedia Foundation fundraising report, Montreal to host 2017 Wikimania]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-30/Op-ed|Wikipedia needs more administrators]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-30/Recent research|Wiktionary special; Is Wikipedia's search function inferior?; newbies, conflict and tolerance]]
* Tech news: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-09-30/Tech news|Tech news in brief]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-09-30|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 21:35, 3 urria 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=13920061 -->
n7f2xu4b1h6ut8g0stl7w68g2y9g5by
Neronek tirako nizkin
0
617176
9975757
9194852
2024-11-20T21:53:49Z
InternetArchiveBot
119347
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
9975757
wikitext
text/x-wiki
{{HezkuntzaPrograma|Literatura}}
{{Liburu infotaula
|izena = Neronek tirako nizkin
|irudia =
|irudiaren testua =
|izenburu originala=
|izenburua euskaraz=
|urtea= [[1964]]
|generoa= [[Eleberri]] [[autobiografia|autobiografikoa]]
|herrialdea = {{bandera|Euskal Herria}}
|egilea = [[Sebastian Salaberria]]
|bilduma =
|argitaratzailea = [[Auspoa Liburutegia]]
|argitaratze data = 1964
|itzultzailea =
|formatua =
|orrialdeak =
|sariak= Agora Saria
|ISBN=9788471580184
}}
{{izenburu etzana}}
'''''Neronek tirako nizkin''''' [[Sebastian Salaberria]]k 1964an argiratutako [[eleberri]] autobiografikoa da. Eleberriak Agora Saria irabazi zuen 1965ean.<ref>{{erreferentzia|aldizkaria=[[Argia (aldizkaria)|Argia]]|url=http://www.argia.eus/argia-astekaria/98/sebastian-salaberria-neronek-tirako-nizkin-nobela-egillea|izenburua=Sebastian Salaberria, «Neronek Tirako Nizkin" Nobela -Egillea |alea= 98|data= 1965-01-10}}</ref>
== Argumentua ==
{{argumentua}}
''Neronek tirako nizkin'' eleberriak Sebastian izeneko pertsonaia baten bizitza kontatzen du. Liburua bi zatitan banatzen da: gerra aurreko kontakizunak alde batetik eta gerrakoak bestetik.
Hasierako kapituluak Sebastian eta bere familiari buruzkoak dira. Baserri giroan hazitako umea da Sebastian. Oraindik gazte dela, zoritxarrak jo eta lehenik aita eta ondoren ama hiltzen zaizkio. Erabateko pobrezian bizi dira senideak, eta aurrera ateratzeko baserriz baserri morroi ibili beste erremediorik ez du Sebastianek.
Hogei urte bete eta gutxira gerra pizten da, eta Sebastianek [[Donostia|Donostian]] geratzea erabakitzen du: bertan geratzen da lanean. Gero nazionalak Donostian sartzen direnean, ejertzitoren alde borroka egitera joatera behartzen dute.
[[Espainiako Gerra Zibila Euskal Herrian|1936ko gerra]] hasi zenean, bando banatan egokitu ziren Sebastian Salaberria eta haren anaia Kaximiro, eta Sebastianek beti zuen gogoan borrokatzen zituen etsaien artean anaia egon zitekeela. Borrokaldien ondoren, hildako etsaien gorpuak ikuskatzean, haietako bat anaiarena izango ote den datorkio beti burura Sebastian pertsonaiari, nobelaren egileari gerran benetan gertatzen zitzaion bezalaxe. Gerrak iraun zuen artean izan zuten lagun izu hori biek, aurretik egileak bezala pertsonaiak gero.<ref>{{erreferentzia|url=http://www.berria.eus/paperekoa/1758/026/001/2015-12-24/bertsoak_idaztetik_eleberrigintzara.htm|izenburua=Bertsoak idaztetik eleberrigintzara|izena=Juan Luis|abizena=Zabala|data=2015-12-24|egunkaria=[[Berria]]}}</ref> Horrela adierazten du beldur hori Sebastianek<ref>{{erreferentzia|izena=Sebastian|abizena=Salaberria|urtea=2016|izenburua=Neronek tirako nizkin|argitaletxea=Gipuzkoako Foru Aldundia|orrialdeak=87-88|ISBN=978-84-7907-745-7|hizkuntza=eu}}</ref>:
''"Horrelaxe, makina bat hildakori buelta eman nien. Gero jakin nuenez, gure anaia ere horrelaxe ibili omen zen, pentsaturik gu ere soldadu izango ginela noski beste aldetik.''
''Nire lagunek galdetzen zidaten:''
''–Baina zer ari haiz horrela?''
''Eta nik erantzuten nien:''
''–Nik badiat anaia bat euskotar horiekin dabilena, eta begiratzen diat ea hilda dauden horietakoren bat ote den. Ez diat behintzat oraindik aurkitu. Jainkoak ez dezala nahi, baina ez huke harritzekoa izango horrelakorik gertatuko balitz ere, gu gabiltzan bezala gerra bizian ibilita. Hauxe izango huke munduan izan daitekeen gauzarik tristeena: sekula ezer izan ez dugun anaiek elkarri tiroka batak bestea hiltzea!"''
== Kritikak ==
[[Beñat Sarasola|Beñat Sarasolak]] [[Sautrela (saioa)|Sautrela]] saioan esandakoaren arabera, eleberriak "“ez dauka elaborazio literario berezirik, kontaketa nahiko ohikoa eta bizia da, elkarrizketa ugarirekin, baina badauka berezitasun bat (…): autofikziozko nobela da, narratzailearen eta idazlearen arteko muga lausotzen da. Ez dakigu idazlearen ala fikziozko narratzaile baten istorioa den”. Hizkuntzaren inguruan dio badituela "forma interesgarriak, ahozko hizkuntzatik dexente du”. Horrez gain, azpimarratzen du nahiz eta ez den lan ideologizatua, euskal literaturan apenas dagoela lanik [[Espainiako Gerra Zibila]] nazionalen bandotik kontatzen duenik<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Sebastian Salaverriaren 'Neronek Tirako Nizkin' liburua, aztergai|hizkuntza=eu-ES|url=https://www.youtube.com/watch?v=_XitYp4-2n0|sartze-data=2022-03-13}}</ref>.{{aipu|Irakurgai erraza eta atsegina hau, inon errazik eta atseginik baldin bada, eta batez ere bizia dariona.|[[Koldo Mitxelena]]<ref>{{erreferentzia|aldizkaria= Egan |urtea= 1964|izena=Luis|abizena=Mitxelena|izenburua=Liburuak |alea= XXIII. Urtarrila-abendua |orrialdea= 173}}</ref>}}
== Argitalpenak ==
Hiru argitalpen izan ditu ''Neronek tirako nizkin'' nobelak. Lehenengo biak [[Auspoa argitaletxea|Auspoa]] bilduman plazaratu ziren, 1964an eta 1994an hurrenez hurren, 38 zenbakiaz, [[Antonio Zavala|Antonio Zavalaren]] gidaritzapean.
Hirugarrena 2016an argitaratu zen [https://web.archive.org/web/20220523202654/https://kmk.gipuzkoakultura.eus/eu/argitalpenak/hauspoa Hauspoa Liburutegia] bilduman.
Horiez gain, gaur egun eskueran ditugu eleberriaren beste hiru bertsio ere, Koldo Mitxelena kulturunean, Antonio Zavalaren artxibo edo funtsean. Sebastian Salaberriaren eskuizkribua da lehenengoa, eta Zavalak berak makinaz idatziak beste biak.<ref>{{erreferentzia|izena=Sebastian|abizena=Salaberria|urtea=2016|izenburua=Neronek tirako nizkin|argitaletxea=Gipuzkoako Foru Aldundia|orrialdea=17|ISBN=978-84-7907-745-7|hizkuntza=eu}}</ref>
== Liburua sarean ==
- [[Gipuzkoako Foru Aldundia|Gipuzkoako Foru Aldundiak]] guztion eskura jarri du 3. argitalpena: [http://w390w.gipuzkoa.net/WAS/CORP/DBKVisorBibliotecaWEB/visor.do?ver%26amicus%3D711244&usg=AOvVaw1plfoI1dG2OqBXxLcGZ9g4 klikatu hemen]{{Apurtutako esteka|date=otsaila 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
- [[Armiarma.eus|Armiarman]] aurki daiteke 1964ko argitalpena ([https://armiarma.eus/gordailua/SalaberriaNeronek.htm klikatu hemen]), baita [[Euskaltzaindia|Euskaltzaindiaren]] webgunean ere ([https://www.euskaltzaindia.eus/dok/iker_jagon_tegiak/auspoa/5616.pdf&usg=AOvVaw0kaaL3SQHMPhNGgMsZDXOz klikatu hemen]{{Apurtutako esteka|date=otsaila 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }})
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* [https://www.euskaltzaindia.eus/dok/iker_jagon_tegiak/auspoa/5616.pdf Liburu osoa Euskaltzaindiaren webgunean]
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:1964ko eleberriak]]
[[Kategoria:Euskarazko eleberriak]]
[[Kategoria:1936ko gerran girotutako eleberriak]]
[[Kategoria:Euskarazko autobiografiak]]
[[Kategoria:Auspoa argitaletxearen liburuak]]
[[Kategoria:Joseba Larratxeren liburuak]]
14n1cs7i2dqzyykfywcrn79kmgdosmf
Lankide eztabaida:Theklan/2015ko urria
3
631656
9974855
5159814
2024-11-20T14:09:55Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2015ko urria]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2015ko urria]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
5159814
wikitext
text/x-wiki
== ''The Signpost'': 07 October 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-07/Op-ed|Walled gardens of corruption]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-07/In the media|Jailed Saudi blogger wins award; PR editing and Wiki-embarassment; Pakistan's third-richest person?]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-07/Traffic report|Reality is for losers]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-07/Featured content|This Week's Featured Content]]
* Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-07/Arbitration report|Warning: Contains GMOs]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-07/Technology report|Tech news in brief]]
* Gallery: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-07/Gallery|Winners of Wiki Loves Monuments 2015 in Pakistan]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-10-07|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 18:20, 11 urria 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=13968046 -->
== AEBrako Bot baten beharra. ==
Aupa, Theklan. Amerikako Estatu Batuentzako herri eta hiriak egiteko bot baten beharra dugula uste dut. XX. eta XXI. mendeko gertaera asko "inperio" honekin dute harreman zuzena eta euskal wikipedian honetan eskas gaudela uste dut. AEBko herri eta hirien oinarrizko informazio banan-banan egitea oso nekeza dela ziur nago. Zuk egin zenuen Frantziarekin horrelako zeozer ezta? Behin sortutakoaren gainean errezago idazten da, hori argi daukat.
Nola egiten den esan ahal didazu eta ni ahal dudan moduan egiten ahaleginduko naiz edo elkarrekin egin ahal dugu nahi izanez gero. Aldez aurretik, eskerrik asko. -[[Lankide:Oraina|Oraina]] ([[Lankide eztabaida:Oraina|eztabaida]]) 13:34, 13 urria 2015 (UTC)
:Aupa Theklan. Ba bai, posible bada eskuratu daitezkeen datuetatik abiatuta AEBrekin zeozer egin primeran. Hori bai, ni informatikaria ez izateaz gainera, gauza horietan ez naiz batere habila. Baina gogoa den tokian, aldaparik ez. Ia ba lanak, familiak eta betebeharrrk ganorazko zeozer egiteko denbora ematen badiguten. Laster arte. -[[Lankide:Oraina|Oraina]] ([[Lankide eztabaida:Oraina|eztabaida]]) 15:33, 13 urria 2015 (UTC)
:Aupa Theklan. Bejondeizula. Haundia zara gero! Euskarazko wikipediarentzat aurrerapausu handia benetan.
Hala eta guztiz agian hobetu beharreko zerbait dago. "X pertsona txuria edo hispanoa" idatzi beharrean, agian hobeagoa izango zen "X pertsona txuria edo eta hispanoa" idaztea. Izan ere, hispanoak eta txuriak ez dira sinonimoak ez eta kontrajarriak AEBtan. Hau da txuria eta hispanoa izan ahal da edo hispanoa eta beltza.
Goikoa idatzi eta gero, berriro diñot, benetan, izugarrizko lana egin duzu. Bidebatez, zeozer egiten lagundu ahal zaitut?
Horrela segi. Osasuna!
-[[Lankide:Oraina|Oraina]] ([[Lankide eztabaida:Oraina|eztabaida]]) 10:17, 26 urria 2015 (UTC)
:Ba orduan, segi horrela aurrera. Artikuluak etorkizunean hobetuko dira zalantzarik gabe. Idatzi nuen moduan, egindakoaren gainean idaztea errezagoa da.
-[[Lankide:Oraina|Oraina]] ([[Lankide eztabaida:Oraina|eztabaida]]) 10:24, 26 urria 2015 (UTC)
== Val and Convert ==
I replied at [[:en:Module talk:Val#Error in Basque Wikipedia]]. It looks like you might be intending to use [[Module:Convert]] for more than its role in supporting [[Module:Val]], that is, there appear to be some articles that use it for converting units. If you want, a lot of convert can be localized. See [[:en:Template:Convert/Transwiki guide]] and ask at my en talk if you want to do a fair bit of work to translate what convert displays. [[Lankide:Johnuniq|Johnuniq]] ([[Lankide eztabaida:Johnuniq|eztabaida]]) 02:01, 14 urria 2015 (UTC)
:Regarding the message at [[:en:Template talk:Convert/Transwiki guide]], what I meant is that you should read that page to see what is involved in translating convert (it has a link to a subpage with information) and post at ''my'' talk. That is not needed now and I have created [[User:Johnuniq/translate]] with some points to get started. Please respond there and treat it as a talk page and leave signed comments. I will probably notice responses and reply, but if I forget to check here and 24 hours passes, you might like to put a message at [[:en:User talk:Johnuniq]]. Please alert anyone here that you think might help. I like to see the standard welcome from each Wikipedia, so please put something on my talk here.
:By the way, please see my response at the first link I gave above. [[Lankide:Johnuniq|Johnuniq]] ([[Lankide eztabaida:Johnuniq|eztabaida]]) 09:56, 14 urria 2015 (UTC)
We can take our time at the [[User:Johnuniq/translate|translate page]] but it might be better if you could find one or two people to help. Regarding the welcome—thanks, but I meant a standard welcome on ''my'' talk which is currently a red link. [[Lankide:Johnuniq|Johnuniq]] ([[Lankide eztabaida:Johnuniq|eztabaida]]) 00:17, 16 urria 2015 (UTC)
== ''The Signpost'': 14 October 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Blog: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-14/Blog|Third Wikimedia Spain conference takes place in Madrid]]
* Editorial: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-14/Editorial|Why the news media needs a Wikipedian in residence]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-14/Op-ed|WikiConference USA 2015: Built on good faith]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-14/Traffic report|Screens, Sport, Reddit, and Death]]
* WikiConference Report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-14/WikiConference Report|WikiConference USA 2015]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-14/News and notes|Fundraising: 2015–2016 Q1 Update sparks mailing list debate]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-14/Featured content|A fistful of dollars]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-14/Technology report|Tech news in brief]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-10-14|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 17:38, 18 urria 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=14155983 -->
== Perretxiko eta zizak ==
Nik bata ([[perretxiko]]) eta bestea ([[ziza]]) nahasten ditut. Harluxet ikusita (eta Elhuyar antzeko-parecido), perretxiko (Goi-mailako zenbait onddoren (basidiomikotinoen eta zenbait askomikotinoen) fruitu-gorputz handi eta hanka eta txapelez osatua.) ziza (Agarikaleen ordenako eta Tricholoma, Lyophyllum eta Rhodopaxillus generoetako onddo basidiomikotinoen izen arrunta) baino zabalagoa da. Zelan lehenengoa [[:es:Seta]] artikulura lotu eta bestea libre (=interwikirik gabe) utzi? --[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] ([[Lankide eztabaida:Marklar2007|eztabaida]]) 18:33, 21 urria 2015 (UTC)
: Ba, ez nago ziur (hobe aditu bati galdetu, baina nori?). Nire ustez, seta = perretxiko eta ziza = ziza besterik ez. Gabon.--[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] ([[Lankide eztabaida:Marklar2007|eztabaida]]) 21:41, 21 urria 2015 (UTC)
== Edizio bat eskertzea ==
Bi modu daude:
# Orriaren historiara joanda, edizio bakoitzaren eskuinean dagoen «Eskertu» esteka sakatuta.
# Edizioen arteko aldeak bistaratzen dituen orrira joanda (adibidez, [https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Errusiar_Inperioa&curid=101661&diff=5009700&oldid=5009698 hau]) «Hauxe da oraingo bertsioa [...]» hasten den lerroaren bukaeran dagoen «Eskertu» esteka sakatuta.
Wikilari anonimoen edizioak ezin dira eskertu. --[[Lankide:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]] [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|18px|link=Lankide eztabaida:Xabier_Armendaritz]] 2015-10-23, 14:57 ([[UTC]])
== ''The Signpost'': 21 October 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Editorial: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-21/Editorial|Women and Wikipedia: the world is watching]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-21/News and notes|Wikimedia lawsuit against NSA dismissed; Affiliates mailing list launched]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-21/In the media|"Wikipedia's hostility to women"]]
* Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-21/Special report|One year of GamerGate, or how I learned to stop worrying and love bare rule-level consensus]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-21/Featured content|A more balanced week]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-21/Op-ed|Wikipedia is significantly amplifying the impact of Open Access publications]]
* Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-21/Arbitration report|Four ArbCom cases ongoing]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-21/Traffic report|Hiding under the covers of the Internet]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-21/Technology report|Tech news in brief]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-10-21|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 16:00, 25 urria 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=14184992 -->
== ''parish'' ==
Aupa, Galder! Euskalterm terminologia basean ez ezik Elhuyar eta ''Zehazki'' hiztegietan ere gaztelania-euskara konbinazioan ''parroquia'' terminoari emandako baliokideak begiratuta, guztiak bat datoz: euskaraz, ''parrokia''. Morris ingelesa-euskara hiztegian ere, ''parrokia'' soilik. Bestalde, Elhuyar euskara-gaztelania hiztegian [http://hiztegiak.elhuyar.eus/eu_es/elizate «elizate» sarrera] begiratuta, ez dator esanahi honetarako. Azkenik, ''Orotariko Euskal Hiztegia''n [http://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_oeh&view=frontpage&Itemid=340&lang=eu&sarrera=elizate «elizate» sarrera] begiratuta ere, ikusten da termino hori esanahi honetarako ez dela erabili, baizik eta beste hiru esanahi hauetarako: Bizkaiko udalerri mota bat, elizaren atea, eta elizaren ingurumariak.
Beraz, ''parrokia'' jarriko nuke Estatu Batuetako ''parish'' horiek itzultzeko, ''elizate'' izena bere esanahi tradizionaletarako gordeta.
Ondo-ondo ibili. --[[Lankide:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]] [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|18px|link=Lankide eztabaida:Xabier_Armendaritz]] 2015-10-26, 11:05 ([[UTC]])
== Hiri orokor infotaula ==
Kaixo, Theklan. Atzo hiri orokor infotaulan aldaketak egin zenituela ikusi dut baina zeozer gaizki dabilela ohartzeen dizut, ikusi bestela [[Nenagh]] artikulua. Ondo segi.
-[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 19:47, 28 urria 2015 (UTC)
== ''The Signpost'': 28 October 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* From the editor: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-28/From the editor|The ''Signpost''‍ 's reorganization plan—we need your help]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-28/News and notes|English Wikipedia reaches five million articles]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-28/In the media|The world's Wikipedia gaps; Google and Wikipedia accused of tying Ben Carson to NAMBLA]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-28/Op-ed|It’s time to stop the bullying]]
* Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-28/Arbitration report|A second attempt at Arbitration enforcement]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-28/Traffic report|Canada, the most popular nation on Earth]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-28/Recent research|Student attitudes towards Wikipedia; Jesus, Napoleon and Obama top "Wikipedia social network"; featured article editing patterns in 12 languages]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-28/Featured content|Birds, turtles, and other things]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-28/Technology report|Tech news in brief]]
* Community letter: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-28/Community letter|Five million articles]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-10-28|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 18:11, 1 azaroa 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=14184992 -->
qfvrelgnx47avmgo3hu6rm0fpcn56mw
9975053
9974855
2024-11-20T14:18:33Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2015ko urria]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2015ko urria]]» izenera aldatu du: Revert
5159814
wikitext
text/x-wiki
== ''The Signpost'': 07 October 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-07/Op-ed|Walled gardens of corruption]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-07/In the media|Jailed Saudi blogger wins award; PR editing and Wiki-embarassment; Pakistan's third-richest person?]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-07/Traffic report|Reality is for losers]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-07/Featured content|This Week's Featured Content]]
* Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-07/Arbitration report|Warning: Contains GMOs]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-07/Technology report|Tech news in brief]]
* Gallery: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-07/Gallery|Winners of Wiki Loves Monuments 2015 in Pakistan]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-10-07|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 18:20, 11 urria 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=13968046 -->
== AEBrako Bot baten beharra. ==
Aupa, Theklan. Amerikako Estatu Batuentzako herri eta hiriak egiteko bot baten beharra dugula uste dut. XX. eta XXI. mendeko gertaera asko "inperio" honekin dute harreman zuzena eta euskal wikipedian honetan eskas gaudela uste dut. AEBko herri eta hirien oinarrizko informazio banan-banan egitea oso nekeza dela ziur nago. Zuk egin zenuen Frantziarekin horrelako zeozer ezta? Behin sortutakoaren gainean errezago idazten da, hori argi daukat.
Nola egiten den esan ahal didazu eta ni ahal dudan moduan egiten ahaleginduko naiz edo elkarrekin egin ahal dugu nahi izanez gero. Aldez aurretik, eskerrik asko. -[[Lankide:Oraina|Oraina]] ([[Lankide eztabaida:Oraina|eztabaida]]) 13:34, 13 urria 2015 (UTC)
:Aupa Theklan. Ba bai, posible bada eskuratu daitezkeen datuetatik abiatuta AEBrekin zeozer egin primeran. Hori bai, ni informatikaria ez izateaz gainera, gauza horietan ez naiz batere habila. Baina gogoa den tokian, aldaparik ez. Ia ba lanak, familiak eta betebeharrrk ganorazko zeozer egiteko denbora ematen badiguten. Laster arte. -[[Lankide:Oraina|Oraina]] ([[Lankide eztabaida:Oraina|eztabaida]]) 15:33, 13 urria 2015 (UTC)
:Aupa Theklan. Bejondeizula. Haundia zara gero! Euskarazko wikipediarentzat aurrerapausu handia benetan.
Hala eta guztiz agian hobetu beharreko zerbait dago. "X pertsona txuria edo hispanoa" idatzi beharrean, agian hobeagoa izango zen "X pertsona txuria edo eta hispanoa" idaztea. Izan ere, hispanoak eta txuriak ez dira sinonimoak ez eta kontrajarriak AEBtan. Hau da txuria eta hispanoa izan ahal da edo hispanoa eta beltza.
Goikoa idatzi eta gero, berriro diñot, benetan, izugarrizko lana egin duzu. Bidebatez, zeozer egiten lagundu ahal zaitut?
Horrela segi. Osasuna!
-[[Lankide:Oraina|Oraina]] ([[Lankide eztabaida:Oraina|eztabaida]]) 10:17, 26 urria 2015 (UTC)
:Ba orduan, segi horrela aurrera. Artikuluak etorkizunean hobetuko dira zalantzarik gabe. Idatzi nuen moduan, egindakoaren gainean idaztea errezagoa da.
-[[Lankide:Oraina|Oraina]] ([[Lankide eztabaida:Oraina|eztabaida]]) 10:24, 26 urria 2015 (UTC)
== Val and Convert ==
I replied at [[:en:Module talk:Val#Error in Basque Wikipedia]]. It looks like you might be intending to use [[Module:Convert]] for more than its role in supporting [[Module:Val]], that is, there appear to be some articles that use it for converting units. If you want, a lot of convert can be localized. See [[:en:Template:Convert/Transwiki guide]] and ask at my en talk if you want to do a fair bit of work to translate what convert displays. [[Lankide:Johnuniq|Johnuniq]] ([[Lankide eztabaida:Johnuniq|eztabaida]]) 02:01, 14 urria 2015 (UTC)
:Regarding the message at [[:en:Template talk:Convert/Transwiki guide]], what I meant is that you should read that page to see what is involved in translating convert (it has a link to a subpage with information) and post at ''my'' talk. That is not needed now and I have created [[User:Johnuniq/translate]] with some points to get started. Please respond there and treat it as a talk page and leave signed comments. I will probably notice responses and reply, but if I forget to check here and 24 hours passes, you might like to put a message at [[:en:User talk:Johnuniq]]. Please alert anyone here that you think might help. I like to see the standard welcome from each Wikipedia, so please put something on my talk here.
:By the way, please see my response at the first link I gave above. [[Lankide:Johnuniq|Johnuniq]] ([[Lankide eztabaida:Johnuniq|eztabaida]]) 09:56, 14 urria 2015 (UTC)
We can take our time at the [[User:Johnuniq/translate|translate page]] but it might be better if you could find one or two people to help. Regarding the welcome—thanks, but I meant a standard welcome on ''my'' talk which is currently a red link. [[Lankide:Johnuniq|Johnuniq]] ([[Lankide eztabaida:Johnuniq|eztabaida]]) 00:17, 16 urria 2015 (UTC)
== ''The Signpost'': 14 October 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Blog: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-14/Blog|Third Wikimedia Spain conference takes place in Madrid]]
* Editorial: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-14/Editorial|Why the news media needs a Wikipedian in residence]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-14/Op-ed|WikiConference USA 2015: Built on good faith]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-14/Traffic report|Screens, Sport, Reddit, and Death]]
* WikiConference Report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-14/WikiConference Report|WikiConference USA 2015]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-14/News and notes|Fundraising: 2015–2016 Q1 Update sparks mailing list debate]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-14/Featured content|A fistful of dollars]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-14/Technology report|Tech news in brief]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-10-14|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 17:38, 18 urria 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=14155983 -->
== Perretxiko eta zizak ==
Nik bata ([[perretxiko]]) eta bestea ([[ziza]]) nahasten ditut. Harluxet ikusita (eta Elhuyar antzeko-parecido), perretxiko (Goi-mailako zenbait onddoren (basidiomikotinoen eta zenbait askomikotinoen) fruitu-gorputz handi eta hanka eta txapelez osatua.) ziza (Agarikaleen ordenako eta Tricholoma, Lyophyllum eta Rhodopaxillus generoetako onddo basidiomikotinoen izen arrunta) baino zabalagoa da. Zelan lehenengoa [[:es:Seta]] artikulura lotu eta bestea libre (=interwikirik gabe) utzi? --[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] ([[Lankide eztabaida:Marklar2007|eztabaida]]) 18:33, 21 urria 2015 (UTC)
: Ba, ez nago ziur (hobe aditu bati galdetu, baina nori?). Nire ustez, seta = perretxiko eta ziza = ziza besterik ez. Gabon.--[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] ([[Lankide eztabaida:Marklar2007|eztabaida]]) 21:41, 21 urria 2015 (UTC)
== Edizio bat eskertzea ==
Bi modu daude:
# Orriaren historiara joanda, edizio bakoitzaren eskuinean dagoen «Eskertu» esteka sakatuta.
# Edizioen arteko aldeak bistaratzen dituen orrira joanda (adibidez, [https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Errusiar_Inperioa&curid=101661&diff=5009700&oldid=5009698 hau]) «Hauxe da oraingo bertsioa [...]» hasten den lerroaren bukaeran dagoen «Eskertu» esteka sakatuta.
Wikilari anonimoen edizioak ezin dira eskertu. --[[Lankide:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]] [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|18px|link=Lankide eztabaida:Xabier_Armendaritz]] 2015-10-23, 14:57 ([[UTC]])
== ''The Signpost'': 21 October 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Editorial: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-21/Editorial|Women and Wikipedia: the world is watching]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-21/News and notes|Wikimedia lawsuit against NSA dismissed; Affiliates mailing list launched]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-21/In the media|"Wikipedia's hostility to women"]]
* Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-21/Special report|One year of GamerGate, or how I learned to stop worrying and love bare rule-level consensus]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-21/Featured content|A more balanced week]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-21/Op-ed|Wikipedia is significantly amplifying the impact of Open Access publications]]
* Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-21/Arbitration report|Four ArbCom cases ongoing]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-21/Traffic report|Hiding under the covers of the Internet]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-21/Technology report|Tech news in brief]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-10-21|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 16:00, 25 urria 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=14184992 -->
== ''parish'' ==
Aupa, Galder! Euskalterm terminologia basean ez ezik Elhuyar eta ''Zehazki'' hiztegietan ere gaztelania-euskara konbinazioan ''parroquia'' terminoari emandako baliokideak begiratuta, guztiak bat datoz: euskaraz, ''parrokia''. Morris ingelesa-euskara hiztegian ere, ''parrokia'' soilik. Bestalde, Elhuyar euskara-gaztelania hiztegian [http://hiztegiak.elhuyar.eus/eu_es/elizate «elizate» sarrera] begiratuta, ez dator esanahi honetarako. Azkenik, ''Orotariko Euskal Hiztegia''n [http://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_oeh&view=frontpage&Itemid=340&lang=eu&sarrera=elizate «elizate» sarrera] begiratuta ere, ikusten da termino hori esanahi honetarako ez dela erabili, baizik eta beste hiru esanahi hauetarako: Bizkaiko udalerri mota bat, elizaren atea, eta elizaren ingurumariak.
Beraz, ''parrokia'' jarriko nuke Estatu Batuetako ''parish'' horiek itzultzeko, ''elizate'' izena bere esanahi tradizionaletarako gordeta.
Ondo-ondo ibili. --[[Lankide:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]] [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|18px|link=Lankide eztabaida:Xabier_Armendaritz]] 2015-10-26, 11:05 ([[UTC]])
== Hiri orokor infotaula ==
Kaixo, Theklan. Atzo hiri orokor infotaulan aldaketak egin zenituela ikusi dut baina zeozer gaizki dabilela ohartzeen dizut, ikusi bestela [[Nenagh]] artikulua. Ondo segi.
-[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 19:47, 28 urria 2015 (UTC)
== ''The Signpost'': 28 October 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* From the editor: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-28/From the editor|The ''Signpost''‍ 's reorganization plan—we need your help]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-28/News and notes|English Wikipedia reaches five million articles]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-28/In the media|The world's Wikipedia gaps; Google and Wikipedia accused of tying Ben Carson to NAMBLA]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-28/Op-ed|It’s time to stop the bullying]]
* Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-28/Arbitration report|A second attempt at Arbitration enforcement]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-28/Traffic report|Canada, the most popular nation on Earth]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-28/Recent research|Student attitudes towards Wikipedia; Jesus, Napoleon and Obama top "Wikipedia social network"; featured article editing patterns in 12 languages]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-28/Featured content|Birds, turtles, and other things]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-28/Technology report|Tech news in brief]]
* Community letter: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-10-28/Community letter|Five million articles]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-10-28|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 18:11, 1 azaroa 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=14184992 -->
qfvrelgnx47avmgo3hu6rm0fpcn56mw
Lankide eztabaida:Theklan/2015ko azaroa
3
631657
9974849
5159820
2024-11-20T14:09:54Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2015ko azaroa]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2015ko azaroa]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
5159820
wikitext
text/x-wiki
== ''The Signpost'': 04 November 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-04/Op-ed|You are invited to participate in the Community Wishlist Survey]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-04/News and notes|Wikimedia Foundation finances; Superprotect is gone]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-04/In the media|Ahmadiyya Jabrayilov: propaganda myth or history?]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-04/Traffic report|Death, the Dead, and Spectres are abroad]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-04/Featured content|Christianity, music, and cricket]]
* Gallery: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-04/Gallery|Princess of Asturias Awards 2015 ceremony]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-04/Technology report|Tech news in brief]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-11-04|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 18:28, 7 azaroa 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=14473305 -->
== AEBetako konderriak ==
Aupa Theklan, ikusi dut AEBetako konderriekin lan bikaina egin dezula baina aurretik 5-6 konderrien artikuluak bazeuden sortuta eta txantiloi berria sartu diet. Txantiloia sartzerakoan ez dakit zeina arazo dagoen :( Ikusi [[Suffolk_konderria_(New_York)]]. Ondo segi! --[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 20:28, 8 azaroa 2015 (UTC)
== Vikidia dela eta ==
Egun on:
Koldo Biguri nauzu, Vikidia proiektuaren euskarazko bertsioaren bultzatzailea. Jakin dut Xabier Armendaritzi galdetu diozula ea nondik atera den Vikidia proiektua, eta pentsatu dut egokia izango zela zuri zuzenean idaztea. Vikidia proiektua Frantziako wikipedialari baten eskutik sortu zen duela urte batzuk, 8-13 urte bitarteko umeentzat Wikipediaren bertsio aparteko bat egiteko asmoz; frantsesezkoaren ondotik, ingeles, gaztelania, errusiera, katalan, neerlandera eta italierazko bertsioak etorri dira, nik dakidala; nik duela hilabete batzuk izan nuen proiektuaren berri, eta iruditu zitzaidan ondo egongo litzatekeela euskaraz ere bultzatzea. Nik lehenago ekarpen batzuk eginak nizkion euskarazko Wikipediari eta oso azaletik dakit artikuluak egiten, eta jakintza tekniko baino borondate gehiagoz ekin nion proiektuari. Vikidiaren azaleko orrian azalduta dago proiektuaren zergatia: nagusiki, Wikipedia ez delako oso erabilgarria adin tarte horretako eskolumeentzat, artikuluak ez daudelako beraientzat pentsatuta ezta beren hizkuntza mailan idatzita ere. Are gehiago: bultzatzaile frantsesek lortu dute zenbait kasutan eskoletan irakasle eta ikasle taldeak kolaboratzaile bihurtzea eta haiek izatea artikulugileak: nire ustez, oso ideia ona. Oraingoz, ordea, oso pertsona gutxi animatu dira kolaboratzera. Agian zu zeu ere animatu zaitezke edo zure ingurukoen artean zabaldu dezakezu proiektuaren berri, ongi baderitzozu. Mila esker, eta segi ongi. --[[Lankide:Koldo Biguri|Koldo Biguri]] ([[Lankide eztabaida:Koldo Biguri|eztabaida]]) 07:46, 14 azaroa 2015 (UTC)
:Izan ere, datorren aste honetan bertan hitz egingo diet Vikidia proiektuaz nir eumearen ikastolako irakasleei; eta ideia ona eman didazula eta Ikastolen Elkartean jendea ezagutzen dudala aprobetxatuz, haiekin harremanetan jarriko naiz. Eskerrik asko! --[[Lankide:Koldo Biguri|Koldo Biguri]] ([[Lankide eztabaida:Koldo Biguri|eztabaida]]) 08:46, 14 azaroa 2015 (UTC)
== ''The Signpost'': 11 November 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-11/Op-ed|As one thousand of us requested, Superprotect has been removed]]
* Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-11/Arbitration report|Elections, redirections, and a resignation from the Committee]]
* Discussion report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-11/Discussion report|Compromise of two administrator accounts prompts security review]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-11/Featured content|Texas, film, and cycling]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-11/In the media|Sanger on Wikipedia; Silver on ''Vox''; lawyers on monkeys]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-11/Traffic report|Doodles of popularity]]
* Gallery: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-11/Gallery|Paris]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-11-11|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 21:08, 15 azaroa 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=14473305 -->
== ''The Signpost'': 18 November 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-18/Special report|ArbCom election—candidates’ opinions analysed]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-18/In the media|Icelandic milestone; apolitical editing]]
* Discussion report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-18/Discussion report|BASC disbanded; other developments in the discussion world]]
* Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-18/Arbitration report|Ban Appeals Subcommittee goes up in smoke; 21 candidates running]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-18/Featured content|Fantasia on a Theme by Jimbo Wales]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-18/Traffic report|Darkness and light]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-11-18|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 22:26, 21 azaroa 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=14473305 -->
== Familia Santuaren Katedral Basilika (Nairobi) ==
Kaixo Theklanː
[[Familia Santuaren Katedral Basilika (Nairobi)]] artikuluarekin ''liatu'' egin garela/naizela uste dutː
Hasieran ''Basika'' zegoen izenburuan, artikulua mugitzerakoan nahi gabe ''(Nairobi)i'' ezarri dut, eta berriz mugitu dut azkenenan izen zuzenarekin. Beste biak ezabatzeko eskatu, eta azkenean badirudi artikulua galdu egin dela (edo ez naizela gai jatorrizko edukia aurkitzeko). Konpontzerik bai? [[Lankide:Lainobeltz|Lainobeltz]] ([[Lankide eztabaida:Lainobeltz|eztabaida]]) 11:19, 23 azaroa 2015 (UTC)
::Mila eskerǃ [[Lankide:Lainobeltz|Lainobeltz]] ([[Lankide eztabaida:Lainobeltz|eztabaida]]) 11:41, 23 azaroa 2015 (UTC)
== ''The Signpost'': 25 November 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Blog: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-25/Blog|Wikimedia Foundation, Wikimedia Deutschland urge Reiss Engelhorn Museum to reconsider suit over public domain works of art]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-25/Op-ed|Wikidata: the new Rosetta Stone]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-25/Traffic report|J'en ai ras le bol]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-25/News and notes|Fundraising update; FDC recommendations]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-25/In the media|Erasmus Prize awarded to Wikipedia; trouble on the Russian Wikipedia]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-25/Recent research|Do Wikipedia citations mirror scholarly impact?; co-star networks in silent films]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-25/Featured content|Caves and stuff]]
* Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-25/Arbitration report|Third Palestine-Israel case closes; Voting begins]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-25/Technology report|Tech news in brief]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-11-25|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 03:26, 29 azaroa 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=14473305 -->
== «Lunatic Express» artikulua ==
Gainetik zuzendu dut, baina nire ustez egin beharreko zuzenketarik garrantzitsuena izenburuarena da: artikuluaren gaiari begiratuta (gaur egun ere existitzen den trenbide bat, gaur dagoeneko denek ''Ugandako trenbidea'' deitzen dutena), ''Lunatic Express'' izenaren erabilera mugatua ikusita (Ingalaterrako hedabideetan soilik; guztiz eurozentrikoa, Afrikako trenbide bat dela kontuan izanda), eta interwikiei begiratuta, nire ustez artikulu horrek ''Ugandako trenbidea'' izan beharko luke izenburua. Gainerakoan, artikulu ederra egin duzu, edukiz eta itxuraz ondo hornitua. --[[Lankide:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]] [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|18px|link=Lankide eztabaida:Xabier_Armendaritz]] 2015-11-29, 17:49 ([[UTC]])
4c0nbknvh0mmagf9lxiogk0zk1z7o6f
9975067
9974849
2024-11-20T14:18:56Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2015ko azaroa]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2015ko azaroa]]» izenera aldatu du: Revert
5159820
wikitext
text/x-wiki
== ''The Signpost'': 04 November 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-04/Op-ed|You are invited to participate in the Community Wishlist Survey]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-04/News and notes|Wikimedia Foundation finances; Superprotect is gone]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-04/In the media|Ahmadiyya Jabrayilov: propaganda myth or history?]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-04/Traffic report|Death, the Dead, and Spectres are abroad]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-04/Featured content|Christianity, music, and cricket]]
* Gallery: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-04/Gallery|Princess of Asturias Awards 2015 ceremony]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-04/Technology report|Tech news in brief]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-11-04|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 18:28, 7 azaroa 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=14473305 -->
== AEBetako konderriak ==
Aupa Theklan, ikusi dut AEBetako konderriekin lan bikaina egin dezula baina aurretik 5-6 konderrien artikuluak bazeuden sortuta eta txantiloi berria sartu diet. Txantiloia sartzerakoan ez dakit zeina arazo dagoen :( Ikusi [[Suffolk_konderria_(New_York)]]. Ondo segi! --[[Lankide:An13sa|An13sa]] [[Lankide_eztabaida:An13sa|✎]] 20:28, 8 azaroa 2015 (UTC)
== Vikidia dela eta ==
Egun on:
Koldo Biguri nauzu, Vikidia proiektuaren euskarazko bertsioaren bultzatzailea. Jakin dut Xabier Armendaritzi galdetu diozula ea nondik atera den Vikidia proiektua, eta pentsatu dut egokia izango zela zuri zuzenean idaztea. Vikidia proiektua Frantziako wikipedialari baten eskutik sortu zen duela urte batzuk, 8-13 urte bitarteko umeentzat Wikipediaren bertsio aparteko bat egiteko asmoz; frantsesezkoaren ondotik, ingeles, gaztelania, errusiera, katalan, neerlandera eta italierazko bertsioak etorri dira, nik dakidala; nik duela hilabete batzuk izan nuen proiektuaren berri, eta iruditu zitzaidan ondo egongo litzatekeela euskaraz ere bultzatzea. Nik lehenago ekarpen batzuk eginak nizkion euskarazko Wikipediari eta oso azaletik dakit artikuluak egiten, eta jakintza tekniko baino borondate gehiagoz ekin nion proiektuari. Vikidiaren azaleko orrian azalduta dago proiektuaren zergatia: nagusiki, Wikipedia ez delako oso erabilgarria adin tarte horretako eskolumeentzat, artikuluak ez daudelako beraientzat pentsatuta ezta beren hizkuntza mailan idatzita ere. Are gehiago: bultzatzaile frantsesek lortu dute zenbait kasutan eskoletan irakasle eta ikasle taldeak kolaboratzaile bihurtzea eta haiek izatea artikulugileak: nire ustez, oso ideia ona. Oraingoz, ordea, oso pertsona gutxi animatu dira kolaboratzera. Agian zu zeu ere animatu zaitezke edo zure ingurukoen artean zabaldu dezakezu proiektuaren berri, ongi baderitzozu. Mila esker, eta segi ongi. --[[Lankide:Koldo Biguri|Koldo Biguri]] ([[Lankide eztabaida:Koldo Biguri|eztabaida]]) 07:46, 14 azaroa 2015 (UTC)
:Izan ere, datorren aste honetan bertan hitz egingo diet Vikidia proiektuaz nir eumearen ikastolako irakasleei; eta ideia ona eman didazula eta Ikastolen Elkartean jendea ezagutzen dudala aprobetxatuz, haiekin harremanetan jarriko naiz. Eskerrik asko! --[[Lankide:Koldo Biguri|Koldo Biguri]] ([[Lankide eztabaida:Koldo Biguri|eztabaida]]) 08:46, 14 azaroa 2015 (UTC)
== ''The Signpost'': 11 November 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-11/Op-ed|As one thousand of us requested, Superprotect has been removed]]
* Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-11/Arbitration report|Elections, redirections, and a resignation from the Committee]]
* Discussion report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-11/Discussion report|Compromise of two administrator accounts prompts security review]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-11/Featured content|Texas, film, and cycling]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-11/In the media|Sanger on Wikipedia; Silver on ''Vox''; lawyers on monkeys]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-11/Traffic report|Doodles of popularity]]
* Gallery: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-11/Gallery|Paris]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-11-11|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 21:08, 15 azaroa 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=14473305 -->
== ''The Signpost'': 18 November 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-18/Special report|ArbCom election—candidates’ opinions analysed]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-18/In the media|Icelandic milestone; apolitical editing]]
* Discussion report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-18/Discussion report|BASC disbanded; other developments in the discussion world]]
* Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-18/Arbitration report|Ban Appeals Subcommittee goes up in smoke; 21 candidates running]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-18/Featured content|Fantasia on a Theme by Jimbo Wales]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-18/Traffic report|Darkness and light]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-11-18|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 22:26, 21 azaroa 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=14473305 -->
== Familia Santuaren Katedral Basilika (Nairobi) ==
Kaixo Theklanː
[[Familia Santuaren Katedral Basilika (Nairobi)]] artikuluarekin ''liatu'' egin garela/naizela uste dutː
Hasieran ''Basika'' zegoen izenburuan, artikulua mugitzerakoan nahi gabe ''(Nairobi)i'' ezarri dut, eta berriz mugitu dut azkenenan izen zuzenarekin. Beste biak ezabatzeko eskatu, eta azkenean badirudi artikulua galdu egin dela (edo ez naizela gai jatorrizko edukia aurkitzeko). Konpontzerik bai? [[Lankide:Lainobeltz|Lainobeltz]] ([[Lankide eztabaida:Lainobeltz|eztabaida]]) 11:19, 23 azaroa 2015 (UTC)
::Mila eskerǃ [[Lankide:Lainobeltz|Lainobeltz]] ([[Lankide eztabaida:Lainobeltz|eztabaida]]) 11:41, 23 azaroa 2015 (UTC)
== ''The Signpost'': 25 November 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Blog: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-25/Blog|Wikimedia Foundation, Wikimedia Deutschland urge Reiss Engelhorn Museum to reconsider suit over public domain works of art]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-25/Op-ed|Wikidata: the new Rosetta Stone]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-25/Traffic report|J'en ai ras le bol]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-25/News and notes|Fundraising update; FDC recommendations]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-25/In the media|Erasmus Prize awarded to Wikipedia; trouble on the Russian Wikipedia]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-25/Recent research|Do Wikipedia citations mirror scholarly impact?; co-star networks in silent films]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-25/Featured content|Caves and stuff]]
* Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-25/Arbitration report|Third Palestine-Israel case closes; Voting begins]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-11-25/Technology report|Tech news in brief]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-11-25|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 03:26, 29 azaroa 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=14473305 -->
== «Lunatic Express» artikulua ==
Gainetik zuzendu dut, baina nire ustez egin beharreko zuzenketarik garrantzitsuena izenburuarena da: artikuluaren gaiari begiratuta (gaur egun ere existitzen den trenbide bat, gaur dagoeneko denek ''Ugandako trenbidea'' deitzen dutena), ''Lunatic Express'' izenaren erabilera mugatua ikusita (Ingalaterrako hedabideetan soilik; guztiz eurozentrikoa, Afrikako trenbide bat dela kontuan izanda), eta interwikiei begiratuta, nire ustez artikulu horrek ''Ugandako trenbidea'' izan beharko luke izenburua. Gainerakoan, artikulu ederra egin duzu, edukiz eta itxuraz ondo hornitua. --[[Lankide:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]] [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|18px|link=Lankide eztabaida:Xabier_Armendaritz]] 2015-11-29, 17:49 ([[UTC]])
4c0nbknvh0mmagf9lxiogk0zk1z7o6f
Lankide eztabaida:Theklan/2015ko abendua
3
631658
9974846
5159823
2024-11-20T14:09:53Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2015ko abendua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2015ko abendua]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
5159823
wikitext
text/x-wiki
== ''The Signpost'': 02 December 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-02/Op-ed|Whither Wikidata?]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-02/Traffic report|Jonesing for episodes]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-02/News and notes|Online harassment consultation; High voter turnout at ArbCom elections]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-02/In the media|Is Wikidata as transparent as it seems?; Wikimedia Fund-raising drive launches]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-02/Featured content|This Week's Featured Content]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-02/Technology report|Tech news in brief]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-12-02|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 23:21, 6 abendua 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=14473305 -->
== Gure IP-a blokeatuta dago... ==
Apa!
Ikusi dut ikastolako IP-a blokeatu diguzula. Etxe honetan egunero sartzen banaiz ere, nire saioan sartuta egoten naiz eta ez naiz konturatu mozorroak akzioa egina zuela... Orain ''aktibista'' harrapatzeko zaila izango dut... Hala ere, barkamena eskatu nahi nizuke... Zigor mugagabea dugu, baina... beste aukera bat eskatu nahi nuke... (zenbat behar izango ote ditut!). Saiatuko naiz gertuxeagotik jarraitzen... Saluditos, txe! -[[Lankide:Koro|Koro]] ([[Lankide eztabaida:Koro|eztabaida]]) 10:28, 11 abendua 2015 (UTC)
: Aiba! IP-a jartzea ahaztu zait: 85.85.234.52 Bai. n-garrena zen, bai... Aurrekoren bat harrapatu dugu, baina oraingo honetan pasa egin zitzaidan eta... denbora pasatu da. IP bat baino gehiago dugu, baina hau arruntena da... Ez dakit wifiak IP bera erabiltzen duen... Egongo pixka bat al loro... -[[Lankide:Koro|Koro]] ([[Lankide eztabaida:Koro|eztabaida]]) 22:42, 11 abendua 2015 (UTC)
::Eskerrik asko, e? Ondo segi -[[Lankide:Koro|Koro]] ([[Lankide eztabaida:Koro|eztabaida]]) 23:52, 11 abendua 2015 (UTC)
== ''The Signpost'': 09 December 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-09/News and notes|ArbCom election results announced]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-09/Op-ed|Wikidata: Knowledge from different points of view]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-09/In the media|Political editing in the context of the US presidential primaries]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-09/Traffic report|So do you laugh, or does it cry?]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-09/Featured content|Sports, ships, arts... and some other things]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-09/Technology report|Tech news in brief]]
* Gallery: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-09/Gallery|Wiki Loves Monuments 2015 winners]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-12-09|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 20:38, 12 abendua 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=14473305 -->
== ''The Signpost'': 16 December 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-16/In the media|Wales in China; ''#Edit2015'']]
* In focus: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-16/In focus|Drone photography: New possibilities and new challenges]]
* Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-16/Arbitration report|GMO case decided]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-16/WikiProject report|Women in Red—using teamwork and partnerships to elevate online and offline collaborations]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-16/Traffic report|A feast of Spam]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-16/Featured content|An unusually slow week]]
* Gallery: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-16/Gallery|WikiConference USA 2015: images, slide decks, and videos]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-12-16|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 19:56, 19 abendua 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=15146299 -->
== ''The Signpost'': 30 December 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-30/News and notes|WMF Board dismisses community-elected trustee]]
* Year in review: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-30/Year in review|The top ten Wikipedia stories of 2015]]
* Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-30/Arbitration report|Second Arbitration Enforcement case concludes as another case is suspended]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-30/In the media|Wikipedia plagued by a "Basket of Deception"]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-30/Traffic report|The Force we expected]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-30/Featured content|The post-Christmas edition]]
* Gallery: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-30/Gallery|It's that time of year again]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-12-30|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 15:34, 30 abendua 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=15188874 -->
jkh1no48gxvd7c4caikvpfjt99zyrth
9975073
9974846
2024-11-20T14:19:05Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2015ko abendua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2015ko abendua]]» izenera aldatu du: Revert
5159823
wikitext
text/x-wiki
== ''The Signpost'': 02 December 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-02/Op-ed|Whither Wikidata?]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-02/Traffic report|Jonesing for episodes]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-02/News and notes|Online harassment consultation; High voter turnout at ArbCom elections]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-02/In the media|Is Wikidata as transparent as it seems?; Wikimedia Fund-raising drive launches]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-02/Featured content|This Week's Featured Content]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-02/Technology report|Tech news in brief]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-12-02|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 23:21, 6 abendua 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=14473305 -->
== Gure IP-a blokeatuta dago... ==
Apa!
Ikusi dut ikastolako IP-a blokeatu diguzula. Etxe honetan egunero sartzen banaiz ere, nire saioan sartuta egoten naiz eta ez naiz konturatu mozorroak akzioa egina zuela... Orain ''aktibista'' harrapatzeko zaila izango dut... Hala ere, barkamena eskatu nahi nizuke... Zigor mugagabea dugu, baina... beste aukera bat eskatu nahi nuke... (zenbat behar izango ote ditut!). Saiatuko naiz gertuxeagotik jarraitzen... Saluditos, txe! -[[Lankide:Koro|Koro]] ([[Lankide eztabaida:Koro|eztabaida]]) 10:28, 11 abendua 2015 (UTC)
: Aiba! IP-a jartzea ahaztu zait: 85.85.234.52 Bai. n-garrena zen, bai... Aurrekoren bat harrapatu dugu, baina oraingo honetan pasa egin zitzaidan eta... denbora pasatu da. IP bat baino gehiago dugu, baina hau arruntena da... Ez dakit wifiak IP bera erabiltzen duen... Egongo pixka bat al loro... -[[Lankide:Koro|Koro]] ([[Lankide eztabaida:Koro|eztabaida]]) 22:42, 11 abendua 2015 (UTC)
::Eskerrik asko, e? Ondo segi -[[Lankide:Koro|Koro]] ([[Lankide eztabaida:Koro|eztabaida]]) 23:52, 11 abendua 2015 (UTC)
== ''The Signpost'': 09 December 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-09/News and notes|ArbCom election results announced]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-09/Op-ed|Wikidata: Knowledge from different points of view]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-09/In the media|Political editing in the context of the US presidential primaries]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-09/Traffic report|So do you laugh, or does it cry?]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-09/Featured content|Sports, ships, arts... and some other things]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-09/Technology report|Tech news in brief]]
* Gallery: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-09/Gallery|Wiki Loves Monuments 2015 winners]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-12-09|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 20:38, 12 abendua 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=14473305 -->
== ''The Signpost'': 16 December 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-16/In the media|Wales in China; ''#Edit2015'']]
* In focus: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-16/In focus|Drone photography: New possibilities and new challenges]]
* Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-16/Arbitration report|GMO case decided]]
* WikiProject report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-16/WikiProject report|Women in Red—using teamwork and partnerships to elevate online and offline collaborations]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-16/Traffic report|A feast of Spam]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-16/Featured content|An unusually slow week]]
* Gallery: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-16/Gallery|WikiConference USA 2015: images, slide decks, and videos]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-12-16|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 19:56, 19 abendua 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=15146299 -->
== ''The Signpost'': 30 December 2015 ==
<div lang=\"en\" dir=\"ltr\" class=\"mw-content-ltr\"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-30/News and notes|WMF Board dismisses community-elected trustee]]
* Year in review: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-30/Year in review|The top ten Wikipedia stories of 2015]]
* Arbitration report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-30/Arbitration report|Second Arbitration Enforcement case concludes as another case is suspended]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-30/In the media|Wikipedia plagued by a "Basket of Deception"]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-30/Traffic report|The Force we expected]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-30/Featured content|The post-Christmas edition]]
* Gallery: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2015-12-30/Gallery|It's that time of year again]]</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/Single/2015-12-30|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 15:34, 30 abendua 2015 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:LivingBot@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=15188874 -->
jkh1no48gxvd7c4caikvpfjt99zyrth
Zerrenda:Galzoriko animaliak
106
645751
9974748
9907623
2024-11-20T13:48:18Z
CommonsDelinker
688
«Chondrostoma_soetta.jpg» fitxategiaren ordez «FMIB_35675_Chondrostoma_soetta_--_Savetta.jpeg» jarri da (eragilea: CommonsDelinker; arrazoia: [[:c:COM:Duplicate|Duplicate]]: Exact or scaled-down duplicate: [[:c::File:FMIB 35675 Chondrostoma soetta -- Save
9974748
wikitext
text/x-wiki
[[Fitxategi:Status_iucn3.1.svg|thumb|'''EN''' (''Endangered'') siglekin adierazten da]]
'''Galzoriko animalien zerrenda''' [[IUCN]]k bere [[Zerrenda Gorria]]n [[galzoriko espezie]]tzat sailkatu animaliez osatuta dago.
== Zerrenda ==
<!---{{Wikidata list
|wdq=CLAIM[141:11394] AND TREE[729][150][171,273,75,76,77,70,71,74,89] AND CLAIM[105:7432]
|sort=P225
|columns=P225:Izen-zientifikoa,P18:Argazkia,P181:Hedapen-mapa
|row_template=Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
|thumb=100
}}--->
{| class='wikitable sortable' style='width:100%'
!Izen zientifikoa
!Argazkia
!Banaketa mapa
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Aaadonta constricta
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Aaadonta fuscozonata
| p18 = [[Fitxategi:PZSL1889Plate12.png|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Abronia aurita
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Abronia chiszari
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Abronia chiszari distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Abronia deppii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Abronia fimbriata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Abronia fuscolabialis
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Abronia fuscolabialis distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Abronia gaiophantasma
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Abronia graminea
| p18 = [[Fitxategi:Arboreal Alligator Lizard Abronia graminea 2900px.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Abronia martindelcampoi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Abronia matudai
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Abronia matudai distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Abronia meledona
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Abronia montecristoi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Abronia salvadorensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Acanthodactylus ahmaddisii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Acanthodactylus blanci
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Acanthodactylus schreiberi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Acanthoxia aculeus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Accipiter gundlachi
| p18 = [[Fitxategi:Gavilan cubano.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Acerodon humilis
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Talaud Flying Fox area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Acerodon jubatus
| p18 = [[Fitxategi:Acerodon jubatus by Gregg Yan.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Giant Golden-crowned Flying Fox area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Achondrostoma occidentale
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Achondrostoma salmantinum
| p18 = [[Fitxategi:Achondrostoma salmantinum 01 by-dpc.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Aciagrion fasciculare
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Acipenser baerii
| p18 = [[Fitxategi:Acipenser baerii.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Acrocephalus aequinoctialis
| p18 = [[Fitxategi:AcrocephalusPistorKeulemans.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Acrocephalus brevipennis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Acrocephalus caffer
| p18 = [[Fitxategi:Acrocephalus caffer musae.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Acrocephalus griseldis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Acrocephalus sorghophilus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Acrocephalus vaughani
| p18 = [[Fitxategi:TatareVaughaniKeulemans.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Acrodipsas illidgei
| p18 = [[Fitxategi:Acrodipsas illidgei.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Acropora roseni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Acropora rudis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Acropora suharsonoi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Acteana alazonica
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Actenoides bougainvillei
| p18 = [[Fitxategi:ActenoidesBougainvilleiKeulemans.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Actinella carinofausta
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Adelocosa anops
| p18 = [[Fitxategi:Adelocosa anops.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Adelophryne maranguapensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Adelopoma stolli
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Adelphicos daryi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Adelphicos ibarrorum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Adenomus kelaartii
| p18 = [[Fitxategi:Adenomus kelaartii (1).JPG|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Adenomus kelaartii map-fr.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Adrianichthys oophorus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Advena charon
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Aepypodius bruijnii
| p18 = [[Fitxategi:Annales des sciences naturelles (1881) (18204839675).jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Aerodramus bartschi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Aethopyga duyvenbodei
| p18 = [[Fitxategi:Aethopyga duyvenbodei Keulemans.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Aetobatus flagellum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Aetomylaeus maculatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Aetomylaeus vespertilio
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Afrana inyangae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Afrana johnstoni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Africanogyrus rodriguezensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Africanogyrus starmuehlneri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Afrithelphusa monodosa
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Afrixalus clarkeorum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Afrixalus knysnae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Afrixalus lacteus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Afrixalus sylvaticus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Afrixalus uluguruensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Afrophlaeoba euthynota
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Afrophlaeoba longicornis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Afrophlaeoba nguru
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Afrotyphlops gierrai
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Agabus clypealis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Agabus discicollis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Agabus hozgargantae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Agalychnis annae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Agelaius tricolor
| p18 = [[Fitxategi:Blackbird tricolored male summer california monte-m-taylor.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Agelaius xanthomus
| p18 = [[Fitxategi:Yellow-shouldered Blackbird 5 Mike Morel.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Aglaeactis aliciae
| p18 = [[Fitxategi:Aglaeactis aliciae 1897.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Aglaiocercus berlepschi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Aglyptodactylus laticeps
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Agriades zullichi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ahaetulla perroteti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ailuropoda melanoleuca
| p18 = [[Fitxategi:Grosser Panda.JPG|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Mapa distribuicao Ailuropoda melanoleuca.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ailurus fulgens
| p18 = [[Fitxategi:RedPandaFullBody.JPG|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Cypron-Range Ailurus fulgens.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Aipysurus fuscus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Alasmidonta arcula
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Alasmidonta atropurpurea
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Alasmidonta triangulata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Alburnus attalus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Alburnus baliki
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Alburnus carinatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Alburnus mentoides
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Alburnus qalilus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Alburnus sarmaticus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Alburnus schischkovi
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Карта поширення Alburnus schischkovi.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Alburnus volviticus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Alcolapia alcalica
| p18 = [[Fitxategi:Alcolapia alcalica.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Alestes bouboni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Alestopetersius nigropterus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Alethe choloensis
| p18 = [[Fitxategi:Cholo Alethe - Malawi S4E4612 (17234917695).jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Algyroides marchi
| p18 = [[Fitxategi:Benny Trapp Algyroides marchi.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Allobates mandelorum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Allocnemis montana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Allolestes maclachlani
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Alluaudina mocquardi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Aloeides nubilus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Alosa volgensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Alouatta pigra
| p18 = [[Fitxategi:Howler monkey20020316 cropped.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Alouatta pigra range map.PNG|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Alouatta ululata
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Maranhao Red-handed Howler area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Alpheus cyanoteles
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Alsophis rijgersmaei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Alsophis rufiventris
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Alsophis sanctonum
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Alsophis sanctonum distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Altiphrynoides malcolmi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Alveopora excelsa
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Alveopora minuta
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Alzoniella asturica
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Alzoniella delmastroi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Alzoniella edmundi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Alzoniella finalina
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Amauris comorana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Amaurornis olivieri
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Sakalava Rail.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Amazilia boucardi
| p18 = [[Fitxategi:Arinia Boucardi.png|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Amazilia castaneiventris
| p18 = [[Fitxategi:MonographTrochi5Goul 0116a.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Amazilia luciae
| p18 = [[Fitxategi:Honduran Emerald (Amazilia luciae) (2495402213).jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Amazona diadema
| p18 = [[Fitxategi:AmazonaDiademaBasedonKeulemans.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Amazona finschi
| p18 = [[Fitxategi:Amazona finschi -Xcaret Eco Park -Mexico-8a.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Amazona imperialis
| p18 = [[Fitxategi:Amazona imperialis -Roseau -Dominica -aviary-6a-3c.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Amazona oratrix
| p18 = [[Fitxategi:Amazona oratrix -Vancouver Aquarium-8a-4c.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Amazona rhodocorytha
| p18 = [[Fitxategi:Amazona rhodocorytha -RSCF-8a.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Amazona vinacea
| p18 = [[Fitxategi:Amazona vinacea -two captive-8a.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Distribuicao-geografica-amazona-vinacea.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Amazona viridigenalis
| p18 = [[Fitxategi:Amazona viridigenalis 01.JPG|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Amblyceps arunchalensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Amblycirrhitus earnshawi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Amblysomus marleyi
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Marley's Golden Mole area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ambystoma altamirani
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ambystoma lermaense
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ambystoma ordinarium
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ameerega silverstonei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Amerotyphlops tasymicris
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Amietia johnstoni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Amietophrynus djohongensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Amietophrynus pantherinus
| p18 = [[Fitxategi:Bufo pantherinus.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Amietophrynus taiensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Amietophrynus villiersi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ammospermophilus nelsoni
| p18 = [[Fitxategi:Lokerngzpj.Par.2b3ba23d.Image.298.272.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Amolops hainanensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Amolops hongkongensis
| p18 = [[Fitxategi:Amolops hongkongensis.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ampedus assingi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ampedus quadrisignatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ampelita fulgurata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ampelita julii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Amphiglossus decaryi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Amphilius caudosignatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Amphilius korupi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Amphilius lamani
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Amphilophus margaritifer
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Amphinotus nymphula
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Amphinotus pupulus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Amplirhagada astuta
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Amplirhagada questroana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Anabarilius alburnops
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Anabarilius polylepis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Anacropora spinosa
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Anaecypris hispanica
| p18 = [[Fitxategi:Anaecypris hispanica.png|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Anaglyptus luteofasciatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Anaglyptus praecellens
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Anairetes alpinus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Anapistula seychellensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Anas bernieri
| p18 = [[Fitxategi:Bernierente 050501.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Madagascar Teal.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Anas melleri
| p18 = [[Fitxategi:Anas.melleri.3.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Meller's Duck.jpg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Anas nesiotis
| p18 = [[Fitxategi:Campbell Island Teal.JPG|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Anas wyvilliana
| p18 = [[Fitxategi:Hawaiian duck.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Anaspidoglanis akiri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Anatemnus seychellesensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Anaxyrus canorus
| p18 = [[Fitxategi:Bufo canorus05.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Anchoa choerostoma
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ancylus lapicidus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ancylus tapirulus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Andinobates bombetes
| p18 = [[Fitxategi:Ranitomeya bombetes.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Andinobates virolinensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Andrena stepposa
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Anepsiozomus sobrinus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Anguilla japonica
| p18 = [[Fitxategi:Anguilla japonica.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Anguilla rostrata
| p18 = [[Fitxategi:American Eel.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Rostratamuk.jpg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Anhydrophryne rattrayi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Anisolabis scotti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Anniella geronimensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Anodonta pseudodopsis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Anodonthyla emilei
| p18 = [[Fitxategi:Anodonthyla emilei01.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Anodonthyla hutchisoni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Anodonthyla jeanbai
| p18 = [[Fitxategi:Anodonthyla jeanbai03.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Anodonthyla rouxae
| p18 = [[Fitxategi:Anodonthyla rouxae.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Anodorhynchus leari
| p18 = [[Fitxategi:Anodorhynchus leari (3 cropped).jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Distribuicao-geografica-anodorhynchus-lean.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Anolis ahli
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Anolis amplisquamosus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Anolis breedlovei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Anolis cusuco
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Anolis guafe
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Anolis haetianus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Anolis hobartsmithi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Anolis koopmani
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Anolis loveridgei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Anolis marron
| p18 = [[Fitxategi:Anolis sagrei.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Anolis proboscis
| p18 = [[Fitxategi:Anolis proboscis (7269935746).jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Anolis pygmaeus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Anolis ruizii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Anolis strahmi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Anoxypristis cuspidata
| p18 = [[Fitxategi:AnoxypristisCuspidataCSIRO.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ansonia guibei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ansonia latidisca
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ansonia platysoma
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ansonia thinthinae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Anthicus sacramento
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Anthus sokokensis
| p18 = [[Fitxategi:Flickr - Rainbirder - Sokoke Pipit (Anthus sokokensis) with a snail.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Antiponemertes allisonae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Antrobia culveri
| p18 = [[Fitxategi:Antrobia culveri.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Antrostomus noctitherus
| p18 = [[Fitxategi:Antrostomus noctitherus -Puerto Rico-8.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Anulotaia forcarti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Aphanius baeticus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Aphanius burduricus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Aphanius iberus
| p18 = [[Fitxategi:Aphanius iberus.png|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Distribución del fartet.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Aphanius richardsoni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Aphanius stiassnyae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Aphanius sureyanus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Aphyosemion alpha
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Aphyosemion amoenum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Aphyosemion bamilekorum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Aphyosemion bualanum
| p18 = [[Fitxategi:Aphyosemion elberti red T.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Aphyosemion franzwerneri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Aphyosemion fulgens
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Aphyosemion lugens
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Aphyosemion passaroi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Aphyosemion poliaki
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Aphyosemion tirbaki
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Aphyosemion volcanum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Aplonis brunneicapillus
| p18 = [[Fitxategi:Acridotheres tristis444.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Apodemus gurkha
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Apostichopus japonicus
| p18 = [[Fitxategi:Apostichopus japonicus.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Apozomus gerlachi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Apteryx mantelli
| p18 = [[Fitxategi:Apteryx mantelli -Rotorua, North Island, New Zealand-8a.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:North Island Brown Kiwi.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Apteryx rowi
| p18 = [[Fitxategi:Rowi chick (Okarito Kiwi) in rearing facility at West Coast Wildlife Centre.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Aquila nipalensis
| p18 = [[Fitxategi:Aquila nipalensis 2010.JPG|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Aquila nipalensis dis.PNG|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ara ambiguus
| p18 = [[Fitxategi:Ara ambiguus, La Selva, Costa Rica 0.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Ara ambiguaVC-s.jpg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ara rubrogenys
| p18 = [[Fitxategi:Ara rubrogenys -Tulsa Zoo, Oklahoma, USA-8a-3c.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Arabineura khalidi
| p18 = [[Fitxategi:Hajar Wadi Damsel (Arabineura khalidi).jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Arabitragus jayakari<br/>Hemitragus jayakari
| p18 = [[Fitxategi:Stuffed Arabian Tahr.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Arachnocephalus subsulcatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Arachnochium kulsiense
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Aratinga solstitialis
| p18 = [[Fitxategi:Aratinga solstitialis -captive-two-8a.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Arawacus aethesa
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Arborophila rufipectus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Archaius tigris
| p18 = [[Fitxategi:Calumma tigris-2.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Archoplites interruptus
| p18 = [[Fitxategi:Archoplites interruptus.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Arcidens wheeleri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Arctocephalus galapagoensis
| p18 = [[Fitxategi:Galapagos Fur Seal, Santiago Island.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Galapagos Fur Seal area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ardea humbloti
| p18 = [[Fitxategi:Ardea humbloti.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ardeola idae
| p18 = [[Fitxategi:Ardeola idae.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Madagascar Pond-heron-map-localisation-fr.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Aresceutica morogorica
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Aresceutica subnuda
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Arethusana aksouali
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Argenteohyla siemersi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Argyrodes chionus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Argyrosomus hololepidotus
| p18 = [[Fitxategi:Argyrosomus hololepidotus.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Arianta chamaeleon
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Arinia biplicata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Arinia streptaxiformis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Arius festinus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Arius uncinatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Arkansia wheeleri
| p18 = [[Fitxategi:Arkansia wheeleri.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Arlequinus krebsi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Aroegas fuscus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Aromobates duranti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Aromobates haydeeae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Aromobates mayorgai
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Aromobates molinarii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Arthroleptella ngongoniensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Arthroleptella subvoce
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Arthroleptides martiensseni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Arthroleptides yakusini
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Arthroleptis bioko
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Arthroleptis fichika
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Arthroleptis francei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Arthroleptis perreti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Arthroleptis tanneri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Arthroleptis xenodactylus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Asiagomphus yayeyamensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Aspidites ramsayi
| p18 = [[Fitxategi:Woma 01 Pengo.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Woma.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Assiminea pecos
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Astacoides betsileoensis
| p18 = [[Fitxategi:Astacoides betsileoensis 01.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Astacoides caldwelli
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Astacopsis gouldi
| p18 = [[Fitxategi:Astacopsis gouldi Oxford museum specimen.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Astylosternus fallax
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Astylosternus laurenti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Astylosternus perreti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Astylosternus ranoides
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Astylosternus schioetzi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ataeniobius toweri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ateles belzebuth
| p18 = [[Fitxategi:Ateles belzebuth belzebuth.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:White-fronted Spider Monkey area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ateles chamek
| p18 = [[Fitxategi:Ateles chamek SP Zoo.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Peruvian Spider Monkey area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ateles geoffroyi
| p18 = [[Fitxategi:Panama spider monkey, Costa Rica.JPG|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Ateles geoffroyi range-cropped.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ateles marginatus
| p18 = [[Fitxategi:Ateles marginatus (Sao Paulo zoo).jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:White-cheeked Spider Monkey area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Atelognathus patagonicus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Atelognathus praebasalticus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Atelognathus reverberii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Atelophryniscus chrysophorus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Atelopus certus
| p18 = [[Fitxategi:Atelopus certus calling male edit.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Atelopus dimorphus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Atelopus laetissimus
| p18 = [[Fitxategi:Atelopus laetissimus.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Atelopus limosus
| p18 = [[Fitxategi:Atelopus limosus02.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Atelopus longibrachius
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Atelopus mittermeieri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Atelopus nahumae
| p18 = [[Fitxategi:Atelopus nahumae.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Atelopus oxapampae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ateuchus ambiguus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Atlantoraja castelnaui
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Atlapetes flaviceps
| p18 = [[Fitxategi:Atlapetes flaviceps (cropped).jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Atlapetes melanopsis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Atlapetes pallidiceps
| p18 = [[Fitxategi:Atlapetes pallidiceps -NBII Image Gallery-a00258.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Atrichornis clamosus
| p18 = [[Fitxategi:Atrichornis-clamosus.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Atrichornis rufescens
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Atropoides indomitus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Atya intermedia
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Aulacorhynchus huallagae
| p18 = [[Fitxategi:Yellow-browed Toucanet.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Aulopyge huegelii
| p18 = [[Fitxategi:Aulopyge huegelii.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Australobius abbreviatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Australobius inflatitarsis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Australobius sechellarum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Austroassiminea letha
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Austroglanis barnardi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Austrolestes minjerriba
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Austropotamobius pallipes
| p18 = [[Fitxategi:Austropotamobius pallipes.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Avahi betsileo
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Avahi betsileo range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Avahi cleesei
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Avahi cleesei range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Avahi meridionalis
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Avahi meridionalis range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Avahi mooreorum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Avahi occidentalis
| p18 = [[Fitxategi:Avahi occidentalis.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Avahi occidentalis range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Avahi unicolor
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Avahi unicolor range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Axis porcinus
| p18 = [[Fitxategi:Cervus duvaucelii ranjitsinhi (Barasingha) - Flickr - Lip Kee (1).jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ba humbugi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Babina subaspera
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Babyrousa togeanensis
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Babyrousa togeanensis map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Badis tuivaiei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Balaenoptera borealis
| p18 = [[Fitxategi:Balaenoptera borealis 3.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Cypron-Range Balaenoptera borealis.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Balaenoptera musculus
| p18 = [[Fitxategi:Bluewhale877.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Cypron-Range Balaenoptera musculus.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Balaenoptera physalus
| p18 = [[Fitxategi:LMazzuca Fin Whale.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Cypron-Range Balaenoptera physalus.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Balantiocheilos melanopterus
| p18 = [[Fitxategi:Balantiocheilos melanopterus.JPG|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Balearica regulorum
| p18 = [[Fitxategi:Balearica regulorum -Tanzania-8.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bangsia aureocincta
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Barbatula panthera<br/>Oxynoemacheilus panthera
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Barbatula samantica
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Barbatula tschaiyssuensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Barbourula kalimantanensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Barbus acuticeps
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Barbus aliciae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Barbus andrewi
| p18 = [[Fitxategi:Barbus andrewi.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Barbus bawkuensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Barbus bourdariei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Barbus caninus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Barbus claudinae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Barbus huguenyi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Barbus lauzannei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Barbus liberiensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Barbus longiceps
| p18 = [[Fitxategi:Holotype of Barbus continii (i.e. Carasobarbus canis x Barbus longiceps) - ZooKeys-339-001-g029.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Barbus nigroluteus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Barbus quadralineatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Barbus quadrilineatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Barbus serra
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Barbus stauchi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Barbus subinensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Barbus sylvaticus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Barbus thysi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Barbus traorei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Barbus treurensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Barbus trevelyani
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bardala labarda
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Barilius canarensis
| p18 = [[Fitxategi:BariliusCanarensis.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Barisia herrerae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Barisia rudicollis
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Barisia sp. distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Basileuterus griseiceps
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Batagur dhongoka
| p18 = [[Fitxategi:Batagur dhongoka Hardwicke.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Batagur trivittata
| p18 = [[Fitxategi:Batagur trivittata.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Batasio sharavatiensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bathanalia howesi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bathygobius burtoni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bathyraja griseocauda
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Batomys russatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Batrachophrynus brachydactylus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Batrachoseps campi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Batrachuperus londongensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bavayia exsuccida
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bavayia goroensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bavayia ornata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Baviola luteosignata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bayadera ishigakiana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Beddomeia capensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Beddomeia fallax
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Belgrandia conoidea
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Belgrandia lusitanica
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Belgrandiella aulaei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Belgrandiella wawrai
| p18 = [[Fitxategi:Belgrandiella wawrai A MRKVICKA.JPG|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bellamya contracta
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bellamya crawshayi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bellamya phthinotropis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bellamya robertsoni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Benitochromis conjunctus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Benitochromis finleyi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Benitochromis nigrodorsalis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Benitochromis riomuniensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Benitochromis ufermanni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Betiscoides meridionalis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Betiscoides parva
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Betiscoides sjostedti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Betta livida
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bettongia tropica
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Northern Bettong.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Biantes albimanus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Biantes minimus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Biomphalaria tchadiensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bithynia pesicii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bithynia prespensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bithynia skadarskii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bithynia zeta
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Boetersiella sturmi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Boiga bourreti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Boiga saengsomi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bolitoglossa alvaradoi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bolitoglossa celaque
| p18 = [[Fitxategi:Bolitoglossa celaque01.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bolitoglossa compacta
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bolitoglossa conanti
| p18 = [[Fitxategi:Bolitoglossa conanti01.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bolitoglossa dunni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bolitoglossa engelhardti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bolitoglossa flavimembris
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bolitoglossa flaviventris
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bolitoglossa franklini
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bolitoglossa heiroreias
| p18 = [[Fitxategi:Bolitoglossa heiroreias.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bolitoglossa magnifica
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bolitoglossa marmorea
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bolitoglossa meliana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bolitoglossa minutula
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bolitoglossa nigrescens
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bolitoglossa pandi
| p18 = [[Fitxategi:Bolitoglossa pandi.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bolitoglossa porrasorum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bolitoglossa riletti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bolitoglossa salvinii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bolitoglossa sooyorum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bolitoglossa subpalmata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bolitoglossa tica
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bolitoglossa veracrucis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bombina pachypus
| p18 = [[Fitxategi:UluloneVG35 - Wiki.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bombus brachycephalus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bombus crotchii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bombus dahlbomii
| p18 = [[Fitxategi:Bombus dahlbomii.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bombus fraternus
| p18 = [[Fitxategi:Bombus fraternus, f, ga, baker, side (16429111109) -white background.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bombus haueri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bombus inexspectatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bombus reinigiellus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bombus steindachneri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Boninena callistoderma
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Boninena hiraseana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Boninena ogasawarae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Boophis andrangoloaka
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Boophis arcanus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Boophis boehmei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Boophis haingana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Boophis miadana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Boophis narinsi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Boophis piperatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Boophis rhodoscelis
| p18 = [[Fitxategi:Boophis rhodoscelis01.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Boophis sandrae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bos javanicus
| p18 = [[Fitxategi:Bos javanicus javanicus.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Bos javanicus.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Botaurus poiciloptilus
| p18 = [[Fitxategi:Hurepo.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bothriechis marchi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bothriembryon perobesus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bothriembryon praecelcus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bothrops lojanus
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Bothrops lojanus distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Botia striata
| p18 = [[Fitxategi:Botia striata.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Boucardicus carylae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Boucardicus culminans
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Boucardicus curvifolius
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Boucardicus delicatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Boucardicus divei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Boucardicus esetrae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Boucardicus magnilobatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Boucardicus mahermanae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Boucardicus randalanai
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Boucardicus victorhernandezi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Boulengerula changamwensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Boulengerula niedeni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Boulengerula taitana
| p18 = [[Fitxategi:Boulengerula taitanus 1.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Boulengerula taitana range 2.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Boyeria cretensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bracenica spiridoni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Brachylophus bulabula
| p18 = [[Fitxategi:Brachylophus bulabula Cologne Zoo.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Brachylophus fasciatus
| p18 = [[Fitxategi:Brachylophus fasciatus (Fijian Iguana).jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Brachymeles vermis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Brachyphisis visenda
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Brachyramphus marmoratus
| p18 = [[Fitxategi:WO 2087 Marbled Murrelet.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Brachytarsomys villosa
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Brachytarsomys villosa range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Brachyteles arachnoides
| p18 = [[Fitxategi:Brachyteles arachnoides.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Southern Muriqui area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bradypodion caffer
| p18 = [[Fitxategi:Bradypodion caffrum dominant.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Bradypodion caffer distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bradypodion taeniabronchum
| p18 = [[Fitxategi:Bradypodion taeniabronchum.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Bradypodion taeniabronchum distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bradyporus macrogaster
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bradypterus graueri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Branchinecta conservatio
| p18 = [[Fitxategi:Branchinecta conservatio.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Branchinecta longiantenna
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Branchinecta sandiegonensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Branchinella alachua
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Breviceps sylvestris
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Brinckiella arboricola
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Brookesia bekolosy
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Brookesia decaryi
| p18 = [[Fitxategi:Brookesia decaryi 2008b.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Brookesia dentata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Brookesia exarmata
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Brookesia exarmata distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Brookesia karchei
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Brookesia karchei distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Brookesia lineata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Brookesia minima
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Brookesia perarmata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Brookesia peyrierasi
| p18 = [[Fitxategi:Antongil Leaf Chameleon, Nosy Mangabe, Madagascar (3899499361) (2).jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Brookesia ramanantsoai
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Brookesia tristis
| p18 = [[Fitxategi:Male Brookesia tristis from Montagne des Français.png|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Brookesia valerieae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Brotia pageli
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Brotogeris pyrrhoptera
| p18 = [[Fitxategi:Brotogeris pyrrhoptera -Guayas -Ecuador-8.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Brycinus bartoni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Brycinus jacksonii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bryophryne bustamantei
| p18 = [[Fitxategi:Bryophryne bustamantei03.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bubalus arnee
| p18 = [[Fitxategi:Flickr - Rainbirder - Bull Water Buffalo.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bubalus depressicornis
| p18 = [[Fitxategi:Lowland anoa.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bubalus quarlesi
| p18 = [[Fitxategi:Buablus quarlesi2.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bubo blakistoni
| p18 = [[Fitxategi:Blakiston`s fish owl1.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bufo caeruleostictus<br/>Rhaebo caeruleostictus
| p18 = [[Fitxategi:Rhaebo caeruleostictus.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bufo californicus
| p18 = [[Fitxategi:Bufo californicus1.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bufo cataulaciceps<br/>Peltophryne cataulaciceps
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bufo fractus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bufo gemmifer
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bufo houstonensis
| p18 = [[Fitxategi:Houston toad.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bufo inyangae<br/>Vandijkophrynus inyangae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bufo kotagamai
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bufo longinasus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bufo sclerocephalus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bufoides meghalayanus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bulimulus cinerarius
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bulimulus cucullinus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bulimulus nux
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bulimulus olla
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bulimulus perspectivus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bulimulus planospira
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bulimulus rugulosus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bulinus camerunensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bulinus succinoides
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bunomys prolatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Buprestis splendens
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Buteogallus coronatus
| p18 = [[Fitxategi:Harpyhaliaetus coronatus.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bythinella bavarica
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bythinella carinulata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bythinella viridis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bythinella zyvionteki
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bythiospeum bormanni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bythiospeum clessini
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bythiospeum elseri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bythiospeum labiatum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bythiospeum lamperti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bythiospeum nocki
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bythiospeum noricum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bythiospeum sterkianum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Bythiospeum taxisi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cacatua alba
| p18 = [[Fitxategi:Cockatoo.1.arp.500pix.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cacicus koepckeae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Caecidotea barri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cairina scutulata
| p18 = [[Fitxategi:White-winged.wood.duck.arp.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Calamaria yunnanensis
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Calamaria yunnanensis distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Calamodontophis ronaldoi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Calathaemon holthuisi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Caledoniscincus auratus
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Caledoniscincus auratus distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Caledoniscincus chazeaui
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Caledoniscincus orestes
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Caledoniscincus renevieri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Calidris tenuirostris
| p18 = [[Fitxategi:Calidris tenuirostris - Laem Phak Bia.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Caliphaea angka
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Callaeas cinereus
| p18 = [[Fitxategi:Kōkako.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Callicebus coimbrai
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Callicebus coimbrai distribution.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Callicebus modestus
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Rio Beni Titi area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Callicebus olallae
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Ollala Brothers' Titi area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Calliphona alluaudi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Calliphona gomerensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Calliphona palmensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Callistomys pictus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Callithrix flaviceps
| p18 = [[Fitxategi:Callithrix flaviceps 2.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Callithrix flaviceps distribution.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Callulina kisiwamsitu
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Callulops kopsteini
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Calopteryx exul
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Calopteryx hyalina
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Calopteryx syriaca
| p18 = [[Fitxategi:Calopteryx syriaca m.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Calotes liocephalus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Calumma andringitraense
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Calumma furcifer
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Calumma gallus
| p18 = [[Fitxategi:The Lance-nosed chameleon (15904911841).jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Calumma gallus distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Calumma glawi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Calumma globifer
| p18 = [[Fitxategi:Globe-horned chameleon in Madagascar.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Calumma hilleniusi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Calumma vencesi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Calumma vohibola
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Calyptommatus confusionibus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Calyptorhynchus baudinii
| p18 = [[Fitxategi:Calyptorhynchus baudinii (female) -Margaret River-8.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Bird range map for Calyptorhynchus baudinii-8.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Calyptorhynchus latirostris
| p18 = [[Fitxategi:Calyptorhynchus latirostris Carnaby gnangarra.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Bird range for Calyptorhynchus latirostris-8.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cambarellus patzcuarensis
| p18 = [[Fitxategi:Cambarellus patzcuarensis-01.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cambarus cracens
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cambarus cymatilis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cambarus harti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cambarus pecki
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cambarus speleocoopi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Campylopterus phainopeplus
| p18 = [[Fitxategi:Thalurania colombica colombica (female) 2.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Canariella eutropis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Canariella huttereri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Candidula grovesiana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Candidula setubalensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Canis simensis
| p18 = [[Fitxategi:Canis simensis Bale Mountains 1.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Ethiopian Wolf area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cantharellus noumeae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Canthigaster cyanetron
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Canthigaster rapaensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Canthigaster sanctaehelenae
| p18 = [[Fitxategi:Canthigaster rostrata - pone.0010676.g197.png|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Canthonella gomezi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Capoeta barroisi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Capoeta mauricii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Capra caucasica
| p18 = [[Fitxategi:Zoo 033 edited.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Capra walie
| p18 = [[Fitxategi:Walia ibex.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Capra walie Distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Caprimulgus prigoginei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Caprolagus hispidus
| p18 = [[Fitxategi:CaprolagusHispidusJASB.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Hispid Hare area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Carasobarbus apoensis
| p18 = [[Fitxategi:Carasobarbus apoensis - ZooKeys-339-001-g002.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Carasobarbus exulatus
| p18 = [[Fitxategi:Carasobarbus exulatus - ZooKeys-339-001-g014.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Carcharhinus borneensis
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Carcharhinus borneensis distmap.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cardioglossa aureoli
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cardioglossa oreas
| p18 = [[Fitxategi:Cardioglossa oreas02.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cardioglossa pulchra
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cardioglossa schioetzi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cardioglossa venusta
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Carduelis cucullata
| p18 = [[Fitxategi:Cucullatamachocolombia.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Carduelis johannis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Careoradula perelegans
| p18 = [[Fitxategi:Careoradula perelegans shell.png|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Caridina annandalei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Caridina dennerli
| p18 = [[Fitxategi:Caridina-dennerli.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Caridina glaubrechti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Caridina holthuisi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Caridina lanceolata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Caridina lingkonae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Caridina loehae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Caridina maculata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Caridina masapi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Caridina mindanao
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Caridina parvula
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Caridina profundicola
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Caridina spinata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Caridina spongicola
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Caridina striata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Caridina tenuirostris
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Caridina thermophila
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Caridina woltereckae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Carpodectes antoniae
| p18 = [[Fitxategi:CarpodectesAntoniaeRidgwaySmit.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Casarea dussumieri
| p18 = [[Fitxategi:Casarea dussumieri IleRonde 860513.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Caseolus calvus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Catagonus wagneri
| p18 = [[Fitxategi:Catagonus wagneri 1 - Phoenix Zoo.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Catagonus wagneri distribution map.PNG|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Catharopeza bishopi
| p18 = [[Fitxategi:Catharopeza bishopi Smit.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Catopuma badia<br/>Pardofelis badia
| p18 = [[Fitxategi:Bay cat 1 Jim Sanderson-cropped.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Bay cat distribution map.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Catostomus santaanae
| p18 = [[Fitxategi:Catostomus santaanae.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Catostomus warnerensis
| p18 = [[Fitxategi:Catostomus warnerensis.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cebus robustus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Celatiscincus euryotis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Celatiscincus similis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Celestus bivittatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Celestus montanus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Celeus obrieni
| p18 = [[Fitxategi:Celeus obrieni.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cenemus mikehilli
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cenemus silhouette
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Centrocercus minimus
| p18 = [[Fitxategi:Centrocercus minimus.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Centrolene audax
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Centrolene azulae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Centrolene fernandoi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Centrolene lynchi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Centrolene petrophilum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Centrolene pipilatum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Centrolene puyoense
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Centrophorus harrissoni
| p18 = [[Fitxategi:Centrophorus harrissoni.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Centrophorus harrissoni distmap.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cephalophus jentinki
| p18 = [[Fitxategi:The book of antelopes (1894) Cephalophus jentinki.png|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cephalophus spadix
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cephalopterus glabricollis
| p18 = [[Fitxategi:Cephalopterus glabricollisPZS1850P20B.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cephalorhynchus hectori
| p18 = [[Fitxategi:Hector's Dolphins at Porpoise Bay 1999 a cropped.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Hector's dolphin range map v2.jpg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ceratophallus concavus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ceratophora tennentii
| p18 = [[Fitxategi:Leaf nosed lizard.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ceratophyus martinezi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ceratophyus rossii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cerberus microlepis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cercocebus galeritus
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Tana River Mangabey area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cercocebus sanjei
| p18 = [[Fitxategi:Tanzania -Sanje Mangabey.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Sanje Mangabey area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cercopithecus preussi
| p18 = [[Fitxategi:Preuss's guenon (Cercopithecus preussi) at CERCOPAN primate sanctuary.JPG|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Cercopithecus preussi distribution.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cernuella rugosa
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ceylonthelphusa alpina
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ceylonthelphusa armata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ceylonthelphusa cavatrix
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ceylonthelphusa diva
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chaerephon bregullae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chaerephon tomensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chaetocercus berlepschi
| p18 = [[Fitxategi:Esmeraldas woodstar.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chaetodontoplus vanderloosi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chalcides mauritanicus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chalcides parallelus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chalcides simonyi
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Chalcides somonyi range map.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chalinolobus neocaledonicus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chaparana unculuanus<br/>Nanorana unculuanus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chapinophis xanthocheilus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Characodon lateralis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Charadrahyla chaneque
| p18 = [[Fitxategi:Charadrahyla chaneque.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Charadrius obscurus
| p18 = [[Fitxategi:New Zealand Dotterel Waiheke Island.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chasiempis ibidis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chasmistes brevirostris
| p18 = [[Fitxategi:Chasmistes brevirostris.png|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chasmistes cujus
| p18 = [[Fitxategi:Marble bluff cui ui3.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chaunus gallardoi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chaunus nesiotes
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cheilinus undulatus
| p18 = [[Fitxategi:Humphead wrasse melb aquarium.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cheirotonus jambar
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chelodina pritchardi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chelonia mydas
| p18 = [[Fitxategi:Green turtle swimming over coral reefs in Kona.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Lieux pontes tortue verte.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chelonodon pleurospilus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cherax pallidus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chersodromus rubriventris
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Chersodromus rubriventris distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chetia brevis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chetia mola
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chiasmocleis carvalhoi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chilabothrus monensis
| p18 = [[Fitxategi:Mona Boa coiled with tongue extended.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chiloglanis asymetricaudalis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chiloglanis bifurcus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chimarrogale phaeura
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Bornean Water Shrew area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chioninia vaillantii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chiropodomys karlkoopmani
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chiropotes albinasus
| p18 = [[Fitxategi:Chiropotes albinasus.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:White-nosed Saki area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chiropotes utahickae
| p18 = [[Fitxategi:Chiropotes utahickae.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Uta Hick's Bearded Saki area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chiropterotriton chondrostega
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chiropterotriton cracens
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chiropterotriton dimidiatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chiropterotriton multidentatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chirostoma attenuatum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chirostoma promelas
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chitra indica
| p18 = [[Fitxategi:Dudhwalive chitra.JPG|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chlamydephorus purcelli
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chlidonias albostriatus
| p18 = [[Fitxategi:Sterna albostriata.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chlorocichla prigoginei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chlorocnemis montana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chlorogomphus okinawensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chlorolestes apricans
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Choeropsis liberiensis<br/>Hexaprotodon liberiensis
| p18 = [[Fitxategi:2006 09 09 Hipopotam ubt.jpeg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Pygmy Hippopotamus range.jpg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chondrostoma beysehirense
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chondrostoma fahirae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chondrostoma kinzelbachi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chondrostoma phoxinus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chondrostoma soetta
| p18 = [[Fitxategi:FMIB 35675 Chondrostoma soetta -- Savetta.jpeg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Area Chondrostoma Soetta.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chorthippus relicticus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chromidotilapia linkei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chromomastax jagoi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chrosomus cumberlandensis
| p18 = [[Fitxategi:Phoxinus cumberlandensis.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chrysichthys teugelsi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chrysichthys walkeri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chrysobatrachus cupreonitens
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chrysoblephus gibbiceps
| p18 = [[Fitxategi:Chrysoblephus gibbiceps1.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chrysochloris zyli<br/>Cryptochloris zyli
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Van Zyl's Golden Mole area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chrysocolaptes erythrocephalus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chrysocolaptes xanthocephalus
| p18 = [[Fitxategi:ChrysocolaptesXanthocephalusKeulemans.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chrysoritis dicksoni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chrysoritis swanepoeli
| p18 = [[Fitxategi:Chrysoritis swanepoeli, stel.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Chrysospalax trevelyani
| p18 = [[Fitxategi:NHM Chrysospalax trevelyani.JPG|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Giant Golden Mole area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cicindela columbica
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cicindela puritana
| p18 = [[Fitxategi:Day 3 058.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ciconia boyciana
| p18 = [[Fitxategi:Oriental Stork 2 marugame kagawa.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ciconia stormi
| p18 = [[Fitxategi:Storm's Stork SMTC.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Circus maillardi
| p18 = [[Fitxategi:Papangue-Muséum.png|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cirroctopus hochbergi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cisticola aberdare
| p18 = [[Fitxategi:Zitting Cisticola - Cisticola juncidis.JPG|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cistothorus apolinari
| p18 = [[Fitxategi:Cistothorus apolinari (17186001322).jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cladocora caespitosa
| p18 = [[Fitxategi:Cladocora caespitosa.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Clariallabes mutsindoziensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Clarias magur
| p18 = [[Fitxategi:Clarias batrachus Day.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Clemmys guttata
| p18 = [[Fitxategi:Clemmys guttataHolbrookV1P11A Flipped.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Clinus latipennis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Clinus spatulatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Clubiona mahensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Clytoctantes alixii
| p18 = [[Fitxategi:ClytoctantesAlixiiKeulemans.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Clytorhynchus sanctaecrucis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cnemaspis goaensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cnemaspis occidentalis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cnemaspis wynadensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cobitis arachthosensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cobitis battalgili
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cobitis bilseli
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cobitis calderoni
| p18 = [[Fitxategi:Cobitis calderoni 01 by-dpc.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Mapa Cobitis calderoni.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cobitis evreni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cobitis hellenica
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cobitis levantina
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cobitis phrygica
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cobitis puncticulata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cobitis trichonica
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cobitis turcica
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cobitis vettonica
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Mapa Cobitis vettonica.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Coccusa cristicervix
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Coccyzus rufigularis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cochranella mache
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cochranella punctulata
| p18 = [[Fitxategi:Cochranella punctulata02.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cochranella saxiscandens
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Codringtonia codringtonii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Coenagriocnemis rufipes
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Colletes merceti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Colletes sierrensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Colletes wolfi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Colophon barnardi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Colophon eastmani
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Colophon haughtoni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Colophon thunbergi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Colophon whitei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Colostethus kingsburyi<br/>Allobates kingsburyi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Colostethus mandelorum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Colostethus mertensi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Colostethus ranoides<br/>Allobates ranoides
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Colostethus ruthveni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Colostethus saltuensis<br/>Aromobates saltuensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Colostethus toachi<br/>Hyloxalus toachi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Colpichthys hubbsi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Columba thomensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Compsaditha seychellensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Compsospiza garleppi
| p18 = [[Fitxategi:CompsospizaGarleppiKeulemans.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Conocephalus basutoanus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Conocephalus vaginalis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Conraua goliath
| p18 = [[Fitxategi:Goliath Frog.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:RangeMapConrauaGoliath.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Conus ateralbus
| p18 = [[Fitxategi:Conus ateralbus 1.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Conus belairensis
| p18 = [[Fitxategi:Conus belairensis 1.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Conus bruguieresi
| p18 = [[Fitxategi:Conus bruguieresi 1.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Conus cloveri
| p18 = [[Fitxategi:Conus cloveri 1.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Conus crotchii
| p18 = [[Fitxategi:Conus crotchii 1.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Conus cuneolus
| p18 = [[Fitxategi:Conus cuneolus 1.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Conus echinophilus
| p18 = [[Fitxategi:Conus echinophilus 1.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Conus fernandesi
| p18 = [[Fitxategi:Conus fernandesi 1.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Conus hybridus
| p18 = [[Fitxategi:Conus hybridus 003.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Conus mercator
| p18 = [[Fitxategi:Conus mercator 1.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Conus unifasciatus
| p18 = [[Fitxategi:Conus unifasciatus 1.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cophixalus mcdonaldi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cophixalus monticola
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cophixalus neglectus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Copsychus cebuensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Copsychus sechellarum
| p18 = [[Fitxategi:Copsychus sechellarum -Seychelles-8.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Corallus cropanii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cordulegaster helladica
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cordylus aridus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cordylus meculae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Coregonus pollan
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Coregonus stigmaticus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Coregonus vandesius
| p18 = [[Fitxategi:CoregonusVandesius.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Corvus florensis
| p18 = [[Fitxategi:Flores Crow (Corvus florensis) (8074132731).jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cotinga maculata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Crangonyx dearolfi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cranioleuca henricae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cranioleuca muelleri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Crassophyllum thessalonicae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Craterocephalus fluviatilis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Crateromys heaneyi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Crateromys schadenbergi
| p18 = [[Fitxategi:Crateromys schadenbergi AB Meyer.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Craugastor aurilegulus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Craugastor azueroensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Craugastor charadra
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Craugastor daryi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Craugastor hobartsmithi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Craugastor inachus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Craugastor laevissimus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Craugastor lauraster
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Craugastor omiltemanus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Craugastor pechorum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Craugastor punctariolus
| p18 = [[Fitxategi:Craugastor punctariolus01.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Craugastor rhyacobatrachus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Craugastor sabrinus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Craugastor sandersoni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Craugastor sartori<br/>Craugastor montanus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Craugastor silvicola
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Craugastor spatulatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Craugastor stuarti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Craugastor uno
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Craugastor vulcani
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Crax blumenbachii
| p18 = [[Fitxategi:Crax blumenbachii (male).jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Crax globulosa
| p18 = [[Fitxategi:Wattled Curassow Crax globulosa Bird 1400px.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cremnoconchus carinatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cremnoconchus syhadrensis
| p18 = [[Fitxategi:Cremnoconchus syhadrensis.png|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Crenichthys baileyi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cristilabrum bubulum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cristilabrum buryillum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cristilabrum grossum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cristilabrum solitudum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Crocias langbianis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Crocidura ansellorum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Crocidura baileyi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Crocidura bottegoides
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Bale Shrew area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Crocidura canariensis
| p18 = [[Fitxategi:C canariensis R Hutterer.JPG|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Canarian Shrew area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Crocidura desperata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Crocidura hikmiya
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Crocidura hikmiya area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Crocidura lanosa
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Kivu Long-haired Shrew area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Crocidura miya
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Crocidura negrina
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Negros Shrew area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Crocidura orii
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Ryukyu Shrew area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Crocidura phaeura
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Crocidura picea
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Cameroonian Shrew area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Crocidura stenocephala
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Kahuzi Swamp Shrew area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Crocidura tansaniana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Crocidura tarella
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Tarella Shrew area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Crocidura telfordi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Crocidura thomensis
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Sao Tome Shrew area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Crocidura usambarae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Crossocheilus klatti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Crossocheilus periyarensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Crotalus pusillus
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Crotalus pusillus distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Crotaphytus antiquus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Crotchiella brachyptera
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cryptazeca kobelti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cryptobatrachus boulengeri
| p18 = [[Fitxategi:Cryptobatrachus boulengeri.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cryptocanthon altus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cryptocanthon nebulinus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cryptocanthon punctatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cryptophyllobates azureiventris
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cryptotis endersi
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Enders's Small-eared Shrew area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cryptotis mera
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Darien Small-eared Shrew area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cryptotriton adelos
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cryptotriton alvarezdeltoroi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cryptotriton nasalis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cryptotriton wakei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ctenella chagius
| p18 = [[Fitxategi:Ctenella.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ctenomys australis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ctenomys bonettoi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ctenomys flamarioni
| p18 = [[Fitxategi:Ctenomys flamarioni.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ctenomys occultus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ctenomys pilarensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ctenomys rionegrensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ctenophila caldwelli
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ctenophila setiliris
| p18 = [[Fitxategi:Erepta setiliris Reunion 0410.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ctenosaura flavidorsalis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ctenosaura melanosterna
| p18 = [[Fitxategi:Honduran spinytailed iguana.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Ctenosaura melanosterna distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ctenosaura oedirhina
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Ctenosaura oedirhina distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ctenosaura palearis
| p18 = [[Fitxategi:Ctenosaura palearis macho.JPG|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Ctenosaura palearis distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ctenosaura quinquecarinata
| p18 = [[Fitxategi:Spinytailediguanan.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cualac tessellatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cumberlandia monodonta
| p18 = [[Fitxategi:Cumberlandia monodonta.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cuon alpinus
| p18 = [[Fitxategi:Cuon.alpinus-cut.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Cuon-alpinus-map.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cuora flavomarginata
| p18 = [[Fitxategi:Evelynae.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cuora mouhotii
| p18 = [[Fitxategi:Mouhotii.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cupedora evandaleana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Curaeus forbesi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cyanoramphus forbesi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cyclura lewisi
| p18 = [[Fitxategi:Grand Cayman Blue Iguana.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cyclura rileyi
| p18 = [[Fitxategi:Cyclura rileyi rileyi Green Cay c W K Hayes 2004.JPG|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cynapes wrighti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cynisca oligopholis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cynogale bennettii
| p18 = [[Fitxategi:Mampalon.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Otter Civet area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cynomys mexicanus
| p18 = [[Fitxategi:Mexican prairie dog.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cynomys parvidens
| p18 = [[Fitxategi:Utah-Präriehund.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Verbreitung des Utah-Präriehundes 1920, 1970 und 1991.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cynops ensicauda
| p18 = [[Fitxategi:Cynops ensicauda popei001.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cynops orphicus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cyornis sanfordi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cyprinella caerulea
| p18 = [[Fitxategi:Cyprinella caerulea.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cyprinella lepida
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cyprinella panarcys
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cyprinella xanthicara
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cyprinodon beltrani
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cyprinodon elegans
| p18 = [[Fitxategi:Comanche Springs pupfish.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cyprinodon eremus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cyprinodon fontinalis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cyprinodon macrolepis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cyprinodon maya
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cyprinodon radiosus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cyprinodon salinus
| p18 = [[Fitxategi:Death Valley Pupfish spawning in Salt Creek.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cyprinodon simus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cyprinodon tularosa
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cyprinus chilia
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Cyprinus intha
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Dactylopsila tatei
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Tate's Triok area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Dama mesopotamica
| p18 = [[Fitxategi:Persian Fallow Deer 1.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Damochlora millepunctata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Danakilia franchettii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Dancea rodriguezensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Danio erythromicron
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Daphniola exigua
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Darevskia bendimahiensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Darevskia clarkorum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Darevskia rostombekowi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Darevskia uzzelli
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Dasia subcaerulea
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Dasyatis laosensis
| p18 = [[Fitxategi:Dasyatis laosensis.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Dasyatis margarita
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Dasyatis ukpam
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Dasycrotapha speciosa
| p18 = [[Fitxategi:DasycrotaphaSpeciosaSmit.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Dasymys montanus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Dasyornis brachypterus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Dasyornis longirostris
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Dasypoda frieseana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Dasyprocta ruatanica
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Dasyurus hallucatus
| p18 = [[Fitxategi:Dasyurus hallucatus -Queensland-8.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Northern Quoll.JPG|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Daubentonia madagascariensis
| p18 = [[Fitxategi:Aye-aye (Daubentonia madagascariensis) 1.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Daubentonia madagascariensis range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Dawkinsia exclamatio
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Dawkinsia tambraparniei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Deltistes luxatus
| p18 = [[Fitxategi:Delistes luxatus usgs.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Dendrobates speciosus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Dendroica chrysoparia
| p18 = [[Fitxategi:Dendroica chrysoparia1.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Dendrolagus goodfellowi
| p18 = [[Fitxategi:Tree kangaroo2.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Goodfellow's Tree Kangaroo area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Dendrolagus matschiei
| p18 = [[Fitxategi:Dendrolagus matschiei at the Bronx Zoo 007.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Matschie's Tree Kangaroo area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Dendrolagus mbaiso
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Dingiso area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Dendrolagus notatus
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Ifola Tree-kangaroo area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Dendrophryniscus carvalhoi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Dendropsophus gryllatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Dendropsophus meridensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Dendrotriton kekchiorum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Deronectes aljibensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Desmomys yaldeni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Devario auropurpureus
| p18 = [[Fitxategi:Devario auropurpureus.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Devario horai
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Devario neilgherriensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Devario pathirana
| p18 = [[Fitxategi:Devario pathirana.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Dichotomius eucranioides
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Dichotomius schiffleri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Dicrurus fuscipennis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Dicrurus menagei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Didynamipus sjostedti
| p18 = [[Fitxategi:Didynamipus sjostedti01.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Dierogekko validiclavis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Diglossa gloriosissima
| p18 = [[Fitxategi:Diglossa gloriosissima (Diglosa pechirrufa) (13960827078).jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Diglossa venezuelensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Diomedea sanfordi
| p18 = [[Fitxategi:Royal Albatross-Nueva Zelanda02.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Dionda diaboli
| p18 = [[Fitxategi:Dionda diaboli in hand w150.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Diplodon dunkerianus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Diplodon fontaineanus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Diplommatina inflatula
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Diplommatina pyramis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Diplothrix legata
| p18 = [[Fitxategi:Diplothrix legata Stuffed specimen.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Dipodomys ingens
| p18 = [[Fitxategi:Dipodomys ingens.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Dipodomys stephensi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Dipoena hasra
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Dipoena pristea
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Dipturus laevis
| p18 = [[Fitxategi:Dipturus laevis.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Discula pulvinata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Discula tectiformis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Dociostaurus minutus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Doimon doichiangdao
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Doimon doisutep
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Dolapex amiculus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Doratogonus furculifer
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Doratogonus infragilis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Doratogonus minor
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Doratogonus rubipodus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Doratogonus septentrionalis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Doratogonus zuluensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Dorcus alexisi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Drepanosticta ceratophora
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Driloleirus macelfreshi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ducula aurorae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ducula galeata
| p18 = [[Fitxategi:Ducula galeata Nuku Hiva.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ducula mindorensis
| p18 = [[Fitxategi:CarpophagaMindorensisKeulemans.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Duellmanohyla chamulae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Duellmanohyla ignicolor
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Duellmanohyla lythrodes
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Duellmanohyla soralia
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Duellmanohyla uranochroa
| p18 = [[Fitxategi:Duellmanohyla uranochroa.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Dugastella marocana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Dupontia perlucida
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Duttaphrynus beddomii
| p18 = [[Fitxategi:Duttaphrynus beddomii.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Duttaphrynus noellerti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ebenavia maintimainty
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Echinotriton andersoni
| p18 = [[Fitxategi:Echinotriton andersoni by OpenCage.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Echiothrix leucura
| p18 = [[Fitxategi:Echiothrix leucura.png|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Echymipera davidi
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:David's Spiny Bandicoot area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ecnomiohyla fimbrimembra
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ecnomiohyla minera
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ecnomiohyla phantasmagoria
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Economidichthys trichonis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ectatoderus aldabrae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ectatoderus nigriceps
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ectatoderus squamiger
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Edentulina moreleti
| p18 = [[Fitxategi:Edentulina moreleti shell.png|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Edwardsina gigantea
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Elacatinus atronasus
| p18 = [[Fitxategi:Elacatinus atronasum.JPG|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Elacatinus jarocho
| p18 = [[Fitxategi:Elacatinus jarocho.JPG|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Elapsoidea chelazzii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Elapsoidea nigra
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Elattoneura caesia
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Elattoneura oculata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleoscytalopus psychopompus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Elephas maximus
| p18 = [[Fitxategi:Elephas maximus (Bandipur).jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Asian Elephant area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus acerus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus acmonis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus actinolaimus<br/>Pristimantis actinolaimus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus acutirostris<br/>Pristimantis acutirostris
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus adelus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus alcoae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus amplinympha
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus andrewsi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus angustilineata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus armstrongi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus auriculatoides
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus bacchus
| p18 = [[Fitxategi:Pristimantis bacchus.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus balionotus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus barlagnei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus baryecuus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus bellona
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus bisignatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus cabrerai
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus calcaratus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus casparii
| p18 = [[Fitxategi:Eleutherodactylus planirostris01.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus colomai
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus cosnipatae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus counouspeus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus cremnobates
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus crenunguis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus cryophilius
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus degener
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus deinops
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus dennisi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus devillei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus dilatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus diplasius
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus dissimulatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus dorsopictus
| p18 = [[Fitxategi:Pristimantis dorsopictus01.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus emiliae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus etheridgei
| p18 = [[Fitxategi:Eleutherodactylus etheridgei03.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus euphronides
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus fetosus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus gentryi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus ginesi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus gladiator
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus glamyrus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus glandulosus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus glaphycompus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus grabhami
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus grahami
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus greyi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus gryllus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus guanahacabibes
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus gundlachi
| p18 = [[Fitxategi:Eleutherodactylus gundlachi02.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus haitianus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus hedricki
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus helvolus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus heminota
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus hernandezi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus hypostenor
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus ignicolor
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus incanus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus insignitus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus intermedius
| p18 = [[Fitxategi:Eleutherodactylus intermedius02.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus ionthus
| p18 = [[Fitxategi:Eleutherodactylus ionthus.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus jamaicensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus johannesdei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus jorgevelosai
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus katoptroides
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus klinikowskii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus lancinii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus leberi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus lemur
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus lentus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus lividus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus loustes
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus luteolus
| p18 = [[Fitxategi:Eleutherodactylus luteolus 1888.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus maculosus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus mars
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus melacara
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus merostictus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus michaelschmidi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus minutus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus mnionaetes
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus modipeplus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus montanus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus museosus
| p18 = [[Fitxategi:Pristimantis museosus.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus notidodes
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus nubicola
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus ocreatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus orestes
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus paramerus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus parectatus
| p18 = [[Fitxategi:Pristimantis parectatus.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus pastazensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus patriciae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus percultus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus pinarensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus pinchoni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus pituinus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus polychrus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus portoricensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus principalis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus probolaeus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus prolatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus proserpens
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus pteridophilus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus pycnodermis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus pyrrhomerus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus renjiforum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus rhodoplichus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus rubicundus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus ruthae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus ruthveni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus sandersoni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus saxatilis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus schwartzi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus scoloblepharus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus scolodiscus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus simonbolivari
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus simoteriscus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus simulans
| p18 = [[Fitxategi:Oriente Mottled Frog (Eleutherodactylus simulans) (8571332615).jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus siopelus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus sobetes
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus sommeri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus spilogaster
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus suetus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus sulculus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus syristes
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus tenebrionis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus thomasi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus thymalopsoides
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus toa
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus trepidotus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus truebae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus turumiquirensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus vidua
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus viridicans
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus vulcani
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus wightmanae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus zeus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eleutherodactylus zugi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Elimia bellula
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eliurus penicillatus
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Eliurus penicillatus range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Elliptio chipolaensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Elliptio spinosa
| p18 = [[Fitxategi:Elliptio spinosa.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ellopostoma mystax
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Elseya bellii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Elusor macrurus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Emballonura semicaudata
| p18 = [[Fitxategi:Emballonura semicaudata.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Pacific Sheath-Tailed Bat area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Emberiza aureola
| p18 = [[Fitxategi:EmberizaAureolaF.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Emberiza jankowskii
| p18 = [[Fitxategi:EmberizaJankowskiKeulemans.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Emoia adspersa
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Emoia aneityumensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Emoia boettgeri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Emoia campbelli
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Emoia lawesi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Emoia mokosariniveikau
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Emoia ponapea
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Emoia samoensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Emoia trossula
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Emydoidea blandingii
| p18 = [[Fitxategi:Emydoidea blandingiiHolbrookV1P03A.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Endroedyolus paradoxus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Engaeus disjuncticus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Engaeus martigener
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Engaeus phyllocercus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Enhydra lutris
| p18 = [[Fitxategi:Sea otter cropped.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Cypron-Range Enhydra lutris.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Enneapterygius namarrgon
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Enoplotettix gardineri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Entomacrodus solus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eos histrio
| p18 = [[Fitxategi:Eos histrio talautensis -Loro Parque, Tenerife, Spain-8a-4c.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Epigomphus armatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Epigomphus camelus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Epigomphus clavatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Epigomphus corniculatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Epigomphus donnellyi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Epigomphus flinti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Epigomphus houghtoni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Epigomphus maya
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Epigomphus paulsoni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Epigomphus subsimilis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Epigomphus sulcatistyla
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Epigomphus verticicornis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Epigomphus westfalli
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Epinephelus akaara
| p18 = [[Fitxategi:Epinephelus akaara-2 by OpenCage.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Epinephelus marginatus
| p18 = [[Fitxategi:Merou.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Epinephelus striatus
| p18 = [[Fitxategi:NassauGrouper.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Epioblasma capsaeformis
| p18 = [[Fitxategi:Epioblasma capsaeformis.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Epipedobates tricolor
| p18 = [[Fitxategi:Epipedobates-tricolor-dreistreifen-baumsteiger.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Epiplatys biafranus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Epiplatys etzeli
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Epiplatys njalaensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Epiplatys roloffi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eptesicus japonensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Equus ferus
| p18 = [[Fitxategi:Prezewalsky 26-9-2004-2.JPG|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Equus grevyi
| p18 = [[Fitxategi:Grevy's Zebra Stallion.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Grevy's Zebra area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eremomela turneri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Erepta odontina
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Erimystax cahni
| p18 = [[Fitxategi:Slender chub fish erimystax cahni.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Erythrolamprus ornatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Erythrolamprus perfuscus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Erythrolamprus williamsi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Etheostoma akatulo
| p18 = [[Fitxategi:Etheostoma akatulo.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Etheostoma boschungi
| p18 = [[Fitxategi:Etheostoma boschungi.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Etheostoma chienense
| p18 = [[Fitxategi:Etheostoma chienense.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Etheostoma ditrema
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Etheostoma fonticola
| p18 = [[Fitxategi:Etheostoma fonticola.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Etheostoma moorei
| p18 = [[Fitxategi:Yellowcheek darter.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Etheostoma nuchale
| p18 = [[Fitxategi:Watercress Darter.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Etheostoma phytophilum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Etheostoma rubrum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Etheostoma scotti
| p18 = [[Fitxategi:Etheostoma scotti.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Etheostoma susanae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Etheostoma tecumsehi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Etroplus canarensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eua zebrina
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Euastacus crassus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Euastacus diversus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Euastacus fleckeri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Euastacus hystricosus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Euastacus neodiversus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Euastacus urospinosus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eubalaena glacialis
| p18 = [[Fitxategi:Eubalaena glacialis with calf.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Cypron-Range Eubalaena glacialis.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eubalaena japonica
| p18 = [[Fitxategi:Eubalaena japonica drawing.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Cypron-Range Eubalaena japonica.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Euchrepomis sharpei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eucobresia pegorarii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eudyptes moseleyi
| p18 = [[Fitxategi:Eudyptes moseleyi -Zoologischer Garten Berlin, Germany-8a.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eudyptes sclateri
| p18 = [[Fitxategi:Bul02BirdP046.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eulamprus leuraensis
| p18 = [[Fitxategi:Eulamprus leuraensis - The Blue Mountains Water Skink.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eulemur albifrons
| p18 = [[Fitxategi:Eulemur albifrons 001.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Eulemur albifrons range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eulemur collaris
| p18 = [[Fitxategi:Eulemur collaris 001 edit.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Eulemur collaris range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eulemur coronatus
| p18 = [[Fitxategi:Eulemur coronatus male (Frank Wouters).jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Eulemur coronatus range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eulemur sanfordi
| p18 = [[Fitxategi:Sanford's lemur, male 03.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Eulemur sanfordi range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eunymphicus uvaeensis
| p18 = [[Fitxategi:Uvea Parakeet.JPG|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Euonyma curtissima
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eupetaurus cinereus
| p18 = [[Fitxategi:WoolySquirrelLyd.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eupherusa cyanophrys
| p18 = [[Fitxategi:Blue-capped Hummingbird.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eupleres goudotii
| p18 = [[Fitxategi:Falanouc.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Genus Eupleres range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Euploea albicosta
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Euploea caespes
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Euploea mitra
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Euploea tripunctata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Euprepiophis perlacea
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Euprepiophis perlacea distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Euproctus platycephalus
| p18 = [[Fitxategi:Euproctus platycephalus01.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eupropacris pompalis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eupsophus contulmoensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eupsophus migueli
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eupsophus nahuelbutensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eurycea naufragia
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eurycea tonkawae
| p18 = [[Fitxategi:Eurycea tonkawae IMG 3631.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eurydactylodes symmetricus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eurylepis poonaensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Euryopis helcra
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Euryoryzomys lamia<br/>Oryzomys lamia
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Euryrhynchina edingtonae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Euschmidtia fitzgeraldi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Euschmidtia tangana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eutriorchis astur
| p18 = [[Fitxategi:EutriorchisAsturKeulemans.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Eutropis clivicola
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Evynnis cardinalis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Excidobates mysteriosus
| p18 = [[Fitxategi:Oophaga pumilio-4.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Exerodonta catracha
| p18 = [[Fitxategi:Exerodonta catracha01.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Exerodonta chimalapa
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Falco cherrug
| p18 = [[Fitxategi:Falco cherrug 1 (Bohuš Číčel).jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Falco cherrug distr.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Falco punctatus
| p18 = [[Fitxategi:Falco punctatus.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Fallicambarus petilicarpus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Fejervarya greenii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Fejervarya nicobariensis
| p18 = [[Fitxategi:R nicobar M 060324 4049 ckoep.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Fejervarya nilagirica
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Fejervarya sahyadris
| p18 = [[Fitxategi:Lateral view of Minervarya sahyadris.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Fenouilia kreitneri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ferminia cerverai
| p18 = [[Fitxategi:Zapata Wren.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Feroculus feroculus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ficedula bonthaina
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ficimia hardyi
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Ficimia hardyi distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Firmicus insularis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Flavipanurgus granadensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Flectonotus fitzgeraldi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Fonscochlea aquatica
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Fonscochlea billakalina
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Formicivora erythronotos
| p18 = [[Fitxategi:Black-hooded Antwren. RJ 01.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Formicivora littoralis
| p18 = [[Fitxategi:Formicivora littoralis, macho.png|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Foudia rubra
| p18 = [[Fitxategi:Mauritius Fody.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Francolinus camerunensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Francolinus nahani
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Francolinus swierstrai
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Fundulopanchax amieti
| p18 = [[Fitxategi:Fundulopanchax amieti "sud sanaga".jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Fundulopanchax arnoldi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Fundulopanchax cinnamomeus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Fundulopanchax fallax
| p18 = [[Fitxategi:Fundulopanchax fallax male.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Fundulopanchax marmoratus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Fundulopanchax oeseri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Fundulopanchax rubrolabialis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Fundulopanchax scheeli
| p18 = [[Fitxategi:Fundulopanchax scheeli.png|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Fundulus julisia
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Fundulus persimilis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Furcifer balteatus
| p18 = [[Fitxategi:Furcifer balteatus - Buffalo Zoo.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Furcifer minor
| p18 = [[Fitxategi:Furcifer Minor.JPG|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Furcifer minor distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Furcifer nicosiai
| p18 = [[Fitxategi:Nicosia's Chameleon (Furcifer nicosiae), Kirindy Forest, Madagascar.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Fusconaia cuneolus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Fusconaia escambia
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Fusconaia lananensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Fusconaia masoni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Galaxias divergens
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Galaxias neocaledonicus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Galaxias postvectis
| p18 = [[Fitxategi:Shortjaw Kokopu.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Galidictis grandidieri
| p18 = [[Fitxategi:Mungo1.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Galidictis grandidieri range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gallicolumba hoedtii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gallicolumba sanctaecrucis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gallirallus okinawae
| p18 = [[Fitxategi:Okinawa Rail.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gallirallus sylvestris
| p18 = [[Fitxategi:Lord Howe Woodhen 3.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gamasomorpha mornensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gambelia sila
| p18 = [[Fitxategi:Gambelia silus.gif|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gambusia dominicensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gambusia nobilis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gammarus acherondytes
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Garra dunsirei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Garra ghorensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Garra hughi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Garra kalakadensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Garra lautior
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Garra mamshuqa
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Garra surendranathanii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Garrulax rufifrons
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Garrulax yersini
| p18 = [[Fitxategi:Trochalopteron yersini.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gastrotheca bufona
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gastrotheca christiani
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gastrotheca cornuta
| p18 = [[Fitxategi:Gastrotheca cornuta II.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gastrotheca espeletia
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gastrotheca litonedis
| p18 = [[Fitxategi:Gastrotheca litonedis.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gastrotheca orophylax
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gastrotheca ovifera
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gastrotheca pseustes
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gastrotheca psychrophila
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gastrotheca riobambae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gastrotheca ruizi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gastrotheca splendens
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gastrotheca stictopleura
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gastrotheca trachyceps
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gazella cuvieri
| p18 = [[Fitxategi:Cuvier's Gazelle.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gazella leptoceros
| p18 = [[Fitxategi:Slender-horned gazelle (Cincinnati Zoo).jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gazella spekei
| p18 = [[Fitxategi:Speke's Gazelle - Gazella spekei.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gehyra barea
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Geithusa pulchra
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Geobatrachus walkeri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Geoemyda japonica
| p18 = [[Fitxategi:Geoemyda japonica by OpenCage.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Geoemyda spengleri
| p18 = [[Fitxategi:Stavenn Geoemyda spengleri.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Geokichla guttata
| p18 = [[Fitxategi:Spotted Ground-thrush Athlone 11 08 2010.JPG|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Geomitra moniziana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Geomitra tiarella
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Geophis fulvoguttatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Geophis talamancae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Geothelphusa levicervix
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Geothlypis beldingi
| p18 = [[Fitxategi:Belding's Yellowthroat.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Geothlypis speciosa
| p18 = [[Fitxategi:Black-polled Yellowthroat - cropped.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Geotrygon carrikeri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Geotrygon leucometopia
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Geotrygon purpurata
| p18 = [[Fitxategi:OsculatiaPurpureaKeulemans.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gephyromantis azzurrae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gephyromantis runewsweeki
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gerbillus hesperinus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gerrhonotus parvus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ghatophryne ornata
| p18 = [[Fitxategi:Ghatophryne ornata or Malabar Torrent Toad.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gila cypha
| p18 = [[Fitxategi:Gila cypha.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gila intermedia
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gila seminuda
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Glabrennea gardineri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Glaucis dohrnii
| p18 = [[Fitxategi:MonographTrochi1Goul 0148.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Globonautes macropus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Glyphis glyphis
| p18 = [[Fitxategi:Speartooth shark melbourne.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Glyphis glyphis rangemap.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Glyptemys insculpta
| p18 = [[Fitxategi:N140 Sowerby & Lear 1872 (glyptemys insculpta).jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Glyptorhagada silveri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Glyptothorax anamalaiensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Glyptothorax davissinghi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Glyptothorax housei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Glyptothorax madraspatanus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Glyptothorax poonaensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gobio maeandricus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gobio skadarensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gobiocichla ethelwynnae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gobiosoma homochroma
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gobiosoma spilotum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gomphidia kelloggi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gomphidia pearsoni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gomphus consanguis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gomphus lynnae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gonatotrichus silhouettensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gonepteryx maderensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Goniurosaurus kuroiwae
| p18 = [[Fitxategi:GoniurosaurusAT.JPG|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gonospira deshayesi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gonospira uvula
| p18 = [[Fitxategi:Gonospira uvula Reunion 0408.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gorilla beringei
| p18 = [[Fitxategi:Gorillas in Uganda-1, by Fiver Löcker.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Eastern Gorilla area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gorsachius goisagi
| p18 = [[Fitxategi:Ardea goisagi Fauna Japonica.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Gorsachius goisagi map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gorsachius magnificus
| p18 = [[Fitxategi:NycticoraxMagnificaGronvold.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gracixalus lumarius
| p18 = [[Fitxategi:Gracixalus lumarius 01.png|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gracixalus quyeti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Graecoanatolica dinarica
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Graecoanatolica lacustristurca
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Graecoanatolica pamphylica
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Graecoanatolica tenuis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Grallaria kaestneri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Grallaria ridgelyi
| p18 = [[Fitxategi:Grallaria ridgelyi -Tapichalaca Reserve, Ecuador-8.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Jocotoco Antpitta range.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Grallaricula ochraceifrons
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Grammomys gigas
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Graphium levassori
| p18 = [[Fitxategi:Graphium levassori.JPG|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Graphium sandawanum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Graptemys caglei
| p18 = [[Fitxategi:Graptemys caglei hatchling.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Graptemys gibbonsi
| p18 = [[Fitxategi:Graptemys.gibbonsi.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Graptemys pearlensis
| p18 = [[Fitxategi:Graptemys Pearlensis.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Graptodytes delectus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Graziana cezairensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Graziana klagenfurtensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Graziana provincialis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Graziana trinitatis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Grus americana
| p18 = [[Fitxategi:Grus americana Sasata.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Grus americana map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Grus japonensis
| p18 = [[Fitxategi:Grus japonensis -Hokkaido, Japan -several-8 (1).jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gubernatrix cristata
| p18 = [[Fitxategi:Gubernatrix cristata -Argentina-8.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gulella antelmeana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gulella aprosdoketa
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gulella claustralis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gulella taitensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gyiophis vorisi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gymnobelideus leadbeateri
| p18 = [[Fitxategi:Leadbeater's Possum 02 Pengo.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Leadbeater's Possum area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gymnocharacinus bergii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gymnocrex talaudensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gymnomyza samoensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gymnopholus lichenifer
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gymnophthalmus pleei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gyps coprotheres
| p18 = [[Fitxategi:Gyps coprotheres -St Augustine Alligator Farm, St. Augustine, Florida-8a-3c.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gyraulus cockburni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gyraulus crenophilus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gyraulus fontinalis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gyraulus meierbrooki
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gyraulus stankovici
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gyraulus trapezoides
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gyrinophilus gulolineatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Gyrinophilus subterraneus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Habia atrimaxillaris
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Habromys simulatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hacrochlamys lineolatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hadopyrgus anops
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hadopyrgus brevis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hadrolecocatantops uvinza
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hadromys humei
| p18 = [[Fitxategi:MusHumiiKeulemans.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Haematopus chathamensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hainanpotamon orientale
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Halichoeres burekae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Halichoeres socialis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Halictus carinthiacus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Halictus microcardia
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Haliotis kamtschatkana
| p18 = [[Fitxategi:Haliotis kamtschatkana 001.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hamiota altilis
| p18 = [[Fitxategi:Lampsilis altilis.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hapalomys longicaudatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Haplochromis cyaneus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Haplochromis desfontainii<br/>Astatotilapia desfontainii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Haplochromis erythromaculatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Haplochromis simpsoni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Haplochromis venator
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Haploclastus kayi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hauffenia jadertina
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hauffenia kerschneri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hauffenia nesemanni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hauffenia wienerwaldensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hebius metusium
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Heleobia foxianensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Heleophryne hewitti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Heliangelus regalis
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Heliangelus regalis map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Helicella stiparum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Helicina rostrata
| p18 = [[Fitxategi:Helicina rostrata.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Helicodonta wilhelminae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Heliopais personatus
| p18 = [[Fitxategi:Masked Finfoot.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Helix godetiana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Helix texta
| p18 = [[Fitxategi:Helix-pachya-0003.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Helix valentini
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Helminthoglypta callistoderma
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hemichromis cerasogaster
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hemicordulia apoensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hemicordulia ogasawarensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hemicycla pouchadan
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hemignathus munroi
| p18 = [[Fitxategi:Akiapolaau.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hemigrammocapoeta kemali
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hemiphlebia mirabilis
| p18 = [[Fitxategi:Hemiphlebia mirabilis LongSwamp091113-5940.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hemiphractus johnsoni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hemistomia beaumonti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hemistomia pusillior
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hemitragus hylocrius
| p18 = [[Fitxategi:Nilgiri Tahr Adult.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hemitriakis leucoperiptera
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hemitriccus kaempferi
| p18 = [[Fitxategi:Hemitriccus kaempferi - Kaempfer's tody-tyrant.JPG|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Heosemys annandalii
| p18 = [[Fitxategi:Yellow headed temple turtle.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Heosemys spinosa
| p18 = [[Fitxategi:Heosemys spinosa 2 Hardwicke.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Herichthys labridens
| p18 = [[Fitxategi:Herichthys pame.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Herpsilochmus parkeri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Heterocyclus perroquini
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Heterocyclus petiti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Heterogen longispira
| p18 = [[Fitxategi:Heterogen longispira 01.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Heteroliodon fohy
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Heteromys nelsoni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Heteromys oasicus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Heteropodagrion sanguinipes
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hierophis cypriensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Himantura chaophraya
| p18 = [[Fitxategi:Himantura polylepis.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Himantura kittipongi
| p18 = [[Fitxategi:Himantura kittipongi.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Himantura krempfi
| p18 = [[Fitxategi:Stingray shedd.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Himantura oxyrhyncha rangemap.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Himantura oxyrhyncha
| p18 = [[Fitxategi:Stingray shedd.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Himantura oxyrhyncha rangemap.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Himantura signifer
| p18 = [[Fitxategi:Himantura signifer.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Himantura signifer rangemap.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hipparchia christenseni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hipparchia sbordonii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hippocamelus bisulcus
| p18 = [[Fitxategi:Huemul verdadero.JPG|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Hippocamelus bisulcus distribution.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hippocampus capensis
| p18 = [[Fitxategi:Knysna Seahorse, Hippocampus capensis.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hippoglossus hippoglossus
| p18 = [[Fitxategi:Hippoglossus hippoglossus1.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hipposideros durgadasi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hipposideros halophyllus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hipposideros hypophyllus
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Leafletted Roundleaf Bat area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hipposideros orbiculus
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Orbiculus Leaf-nosed Bat area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hirasea acutissima
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hirasea chichijimana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hirasea diplomphalus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hirasea insignis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hirasea operculina
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hirthia littorina
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hispo alboclypea
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hispo striolata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hobbseus orconectoides
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hobbseus valleculus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hobbseus yalobushensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hologerrhum dermali
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Holohalaelurus favus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Holohalaelurus punctatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hololeptoblatta minor
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Holothuria lessoni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Holothuria nobilis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Holothuria scabra
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Holothuria whitmaei
| p18 = [[Fitxategi:Holothuria whitmaei.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Homaloptera montana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Homaloptera santhamparaiensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hoolock hoolock
| p18 = [[Fitxategi:Hoolock hoolock 001.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Western Hoolock Gibbon area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hoplophryne rogersi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hoplophryne uluguruensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Horabagrus nigricollaris
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Horalabiosa joshuai
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hucho hucho
| p18 = [[Fitxategi:Donaulax.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Humblotia flavirostris
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hungerfordia pelewensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hyalinobatrachium esmeralda
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hyalinobatrachium guairarepanensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hyalinobatrachium pallidum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hybognathus amarus
| p18 = [[Fitxategi:Rio Grande silvery minnow 2.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hybomys badius
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hybomys basilii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hydnophora bonsai
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hydrotarsus pilosus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hyelaphus calamianensis<br/>Axis calamianensis
| p18 = [[Fitxategi:Axis calamianensis.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hyla suweonensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hylaeothemis fruhstorferi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hylarana asperrima
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hylarana mangyanum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hylarana occidentalis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hyliota usambara
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hylobates agilis
| p18 = [[Fitxategi:Agilegibbon.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Agile Gibbon area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hylobates albibarbis
| p18 = [[Fitxategi:COLLECTIE TROPENMUSEUM Een grijze gibbon (hylobates cinereus albibarbis) Borneo TMnr 10006732.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hylobates klossii
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Kloss's Gibbon area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hylobates lar
| p18 = [[Fitxategi:Hylobates lar - Kaeng Krachan WB.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Lar Gibbon area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hylobates moloch
| p18 = [[Fitxategi:Silbergibbon mit Nachwuchs.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Silvery Gibbon area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hylobates muelleri
| p18 = [[Fitxategi:MuellersGibbon.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Muller's Bornean Gibbon area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hylobates pileatus
| p18 = [[Fitxategi:Pileated Gibbon (Hylobates pileatus).jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Pileated Gibbon area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hylomyscus baeri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hylonympha macrocerca
| p18 = [[Fitxategi:Hylonympha macrocerca.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hylopetes sipora
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hyloscirtus charazani
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hyloscirtus denticulentus
| p18 = [[Fitxategi:Hyloscirtus denticulentus.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hyloscirtus lynchi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hyloscirtus pantostictus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hyloscirtus piceigularis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hyloscirtus psarolaimus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hyloscirtus simmonsi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hyloscirtus staufferorum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hyloxalus cevallosi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hyloxalus elachyhistus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hymenolaimus malacorhynchos
| p18 = [[Fitxategi:Whio (Blue Duck) at Staglands, Akatarawa, New Zealand.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hynobius chinensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hynobius dunni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hynobius formosanus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hynobius hidamontanus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hynobius sonani
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hynobius takedai
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hynobius yangi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hynobius yunanicus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hyperolius bobirensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hyperolius dintelmanni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hyperolius kihangensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hyperolius leleupi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hyperolius leucotaenius
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hyperolius nienokouensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hyperolius nimbae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hyperolius puncticulatus
| p18 = [[Fitxategi:Riedfrosch-106.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hyperolius rubrovermiculatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hyperolius thomensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hyperolius torrentis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hypodactylus brunneus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hypodactylus elassodiscus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hypodactylus latens
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hypogeomys antimena
| p18 = [[Fitxategi:Malagasy.giant.rat.arp.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Hypogeomys antimena range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hypogeophis brevis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hypolestes clara
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hypolobocera exuca
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hypoplectrus castroaguirrei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hypselobarbus curmuca
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hypselobarbus dubius
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hypselobarbus micropogon
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hypselobarbus mussullah
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hypselobarbus periyarensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Hypsipetes siquijorensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ibalonius bimaculatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ibalonius inscriptus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ibalonius karschii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ibanum pilimanus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Iberolacerta aranica
| p18 = [[Fitxategi:Benny Trapp Iberolacerta aranica.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Iberolacerta aurelioi
| p18 = [[Fitxategi:Benny Trapp Iberolacerta aurelioi.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Iberolacerta cyreni
| p18 = [[Fitxategi:Benny Trapp Iberolacerta cyreni.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Iberus gualtieranus
| p18 = [[Fitxategi:Iberus-Messor10.JPG|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ictalurus pricei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ideoblothrus seychellesensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ideopsis hewitsonii
| p18 = [[Fitxategi:T6-01-Ideopsis hewitsonii Kirsch, 1877.JPG|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Idionyx galeata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Iglica bagliviaeformis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Iguana delicatissima
| p18 = [[Fitxategi:Iguana delicatissima in Coulibistrie e04.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Imperturbatia violescens
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Indirana brachytarsus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Indirana diplosticta
| p18 = [[Fitxategi:Indirana diplosticta.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Indirana leptodactyla
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Indochinamon bhumibol
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Indochinamon villosum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Indotestudo elongata
| p18 = [[Fitxategi:Indotestudo elongata Pengo.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Indotestudo forstenii
| p18 = [[Fitxategi:PeltastesForsteniFord.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ingerophrynus claviger
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ingerophrynus kumquat
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Iomon nan
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Iomys sipora
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Iotichthys phlegethontis
| p18 = [[Fitxategi:Least chub.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Irmengardia didacta
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Irmengardia nemestrinus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Irvineia voltae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ischnothyreus serpentinum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Isopora togianensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Isostichopus fuscus
| p18 = [[Fitxategi:Parastichopus californicus.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Isotomus jarmilae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Isthmohyla pictipes
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Janetaescincus braueri
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Janetaescincus braueri distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Janetaescincus veseyfitzgeraldi
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Janetaescincus veseyfitzgeraldi distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Jardinella acuminata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Jardinella exigua
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Jardinella jesswiseae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Jardinella pallida
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Jardinella zeidlerorum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Johora punicea
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Joiceya praeclarus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Juga occata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Kalophrynus palmatissimus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Kanakysaurus viviparus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Kanakysaurus zebratus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Kassina jozani
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Kawanaphila pachomai
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Kawanphila pachomai
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Kerivoula africana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Kimboraga exanimus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Kinyongia magomberae
| p18 = [[Fitxategi:Kinyongia magomberae June07.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Kinyongia matschiei
| p18 = [[Fitxategi:Kinyongia matschiei.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Kinyongia multituberculata
| p18 = [[Fitxategi:Chameleon - Tanzania - Usambara Mountains.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Kinyongia tenuis
| p18 = [[Fitxategi:Kinyongia tenuis-Rollschwanz.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Kinyongia vosseleri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Knipowitschia thessala
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Kobus megaceros
| p18 = [[Fitxategi:Kobus megaceros-male.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Kribia leonensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Kunsia fronto
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Kupeornis gilberti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Kurtharzia sulcata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Labeo alluaudi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Labeo fisheri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Labeo mesops
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Labeo potail
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Labeobarbus macrophtalmus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Labeobarbus mbami
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Labeobarbus mungoensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Labeobarbus roylii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lacerta kulzeri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ladigesia roloffi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Laevicaulis haroldi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lagostrophus fasciatus
| p18 = [[Fitxategi:Lagorchestes fasciatus Gould.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Banded Hare Wallaby area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lagothrix cana
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Lagothrix cana distribution.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lamiopsis temminckii
| p18 = [[Fitxategi:Carcharias temminckii by muller and henle.png|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Lamiopsis temmincki distmap.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lamottemys okuensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lampadia webbiana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lampedusa imitratix<br/>Lampedusa imitatrix
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lampetra lanceolata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lamprocystis hahajimana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lamprologus tumbanus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lamprophis geometricus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lampsilis cariosa
| p18 = [[Fitxategi:Lampsilis cariosa - Springfield Science Museum - Springfield, MA - DSC03467.JPG|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lampsilis higginsii
| p18 = [[Fitxategi:Lampsilis higginsii.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lampsilis powellii
| p18 = [[Fitxategi:Lampsilis powellii.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lampsilis rafinesqueana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Laniarius amboimensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Laniarius brauni
| p18 = [[Fitxategi:Flickr - Rainbirder - Yellow-crowned Gonolek (Laniarius barbarus) (1).jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lanistes alexandri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lanistes nyassanus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lanistes solidus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lankascincus deignani
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Laonastes aenigmamus
| p18 = [[Fitxategi:Laonastes aenigmamus - young male JP Hugot PLOS ONE.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Larinia dasia
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lasioglossum breviventre
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lasiommata meadewaldoi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Laterallus levraudi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Laterallus tuerosi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lates angustifrons
| p18 = [[Fitxategi:Lates angustifrons (juvénile).jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lates macrophthalmus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lates microlepis
| p18 = [[Fitxategi:Lates microlepis.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Latidens salimalii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Laubuca caeruleostigmata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Leiostyla concinna
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Leiostyla falknerorum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Leiostyla laevigata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Leipaspis pinicola
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lemniscia calva
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lemur catta
| p18 = [[Fitxategi:Lemur catta 001.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Lemur catta range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Leontopithecus chrysomelas
| p18 = [[Fitxategi:Leontopithecus chrysomelas (in tree).jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Leontopithecus chrysomelas distribution.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Leontopithecus chrysopygus
| p18 = [[Fitxategi:Black Lion Tamarin 3.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Leontopithecus chrysopygus distribution.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Leontopithecus rosalia
| p18 = [[Fitxategi:Leontopithecus rosalia - Copenhagen Zoo - DSC09082.JPG|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Leontopithecus rosalia distribution.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Leopardus jacobita
| p18 = [[Fitxategi:Andean cat 1 Jim Sanderson.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Leopardus jacobita distribution.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Leopoldamys siporanus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lepidoblepharis williamsi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lepidocephalichthys arunachalensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lepidocephalichthys jonklaasi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lepidomeda vittata
| p18 = [[Fitxategi:Lepidomeda vittata (7799805192).jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lepidophyma lipetzi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lepidopygopsis typus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lepidothelphusa cognetti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lepidurus packardi
| p18 = [[Fitxategi:Lepidurus packardi.jpeg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lepilemur ahmansoni
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Lepilemur ahmansonorum range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lepilemur ankaranensis
| p18 = [[Fitxategi:Lepilemur ankaranensis1.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Lepilemur ankaranensis range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lepilemur betsileo
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Lepilemur betsileo range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lepilemur edwardsi
| p18 = [[Fitxategi:Lepilemur edwardsi.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Lepilemur edwardsi range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lepilemur grewcockorum
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Lepilemur grewcockorum range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lepilemur hollandorum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lepilemur hubbardorum
| p18 = [[Fitxategi:Lepilemur hubbardorum.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Lepilemur hubbardorum range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lepilemur leucopus
| p18 = [[Fitxategi:Handbook to the Primates Plate 09.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Lepilemur leucopus range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lepilemur microdon
| p18 = [[Fitxategi:Lepilemur microdon 002.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Lepilemur microdon range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lepilemur milanoii
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Lepilemur milanoii range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lepilemur mittermeieri
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Lepilemur mittermeieri range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lepilemur otto
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Lepilemur distribution.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lepilemur randrianasoloi
| p18 = [[Fitxategi:Lepilemur randrianasoli a.PNG|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Lepilemur randrianasoloi range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lepilemur scottorum
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Lepilemur scottorum distribution.jpg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lepilemur wrightae
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Lepilemur wrightae range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Leptachatina lepida
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Leptasthenura xenothorax
| p18 = [[Fitxategi:Leptasthenura xenothorax Peru.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Leptaxis caldeirarum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Leptaxis minor
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Leptaxis wollastoni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lepthoplosternum tordilho
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Leptobrachium rakhinensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Leptobrachium xanthops
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Leptodactylodon mertensi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Leptodactylodon ornatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Leptodactylodon perreti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Leptodactylodon stevarti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Leptodactylodon wildi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Leptolalax alpinus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Leptolalax applebyi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Leptolalax bidoupensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Leptolalax melicus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Leptonycteris nivalis
| p18 = [[Fitxategi:Leptonycteris nivalis.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Leptopelis karissimbensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Leptopelis parkeri
| p18 = [[Fitxategi:Parkerilateral.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Leptopelis susanae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Leptopelis uluguruensis
| p18 = [[Fitxategi:Leptopelis uluguruensis femelle.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Leptopelis vermiculatus
| p18 = [[Fitxategi:Leptopelis vermiculatus2.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Leptopelis xenodactylus
| p18 = [[Fitxategi:Dumpy Tree Frog (4153393909).jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Leptoptilos dubius
| p18 = [[Fitxategi:Greater adjutant.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:LeptoptilosDubiusMap.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Leptosiaphos pauliani
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Leptosiaphos pauliani distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Leptotila conoveri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Leptoxis taeniata
| p18 = [[Fitxategi:Leptoxis taeniata shell.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lepus flavigularis
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Tehuantepec Jackrabbit area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lerista vittata
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Mt Cooper Striped Lerista.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Letheobia uluguruensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lethrinops macracanthus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lethrinops micrentodon
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lethrinops microdon
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lethrinops stridei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Leucoraja circularis
| p18 = [[Fitxategi:Leucoraja circularis.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Leucoraja ocellata
| p18 = [[Fitxategi:Winter skate.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Libellago balus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Liberonautes nanoides
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Liberonautes rubigimanus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Liladownsia fraile
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Limbochromis robertsi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Limnonectes arathooni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Limnonectes microtympanum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Limnonectes namiyei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Limnonectes nitidus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Limoniscus violaceus
| p18 = [[Fitxategi:Limoniscus violaceus.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lineatriton lineolus<br/>Pseudoeurycea lineola
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lineatriton orchileucos<br/>Pseudoeurycea orchileucos
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Liobagrus kingi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Liobagrus nigricauda
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Liolaemus arambarensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Liomys spectabilis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lionneta mahensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lionneta orophila
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lionneta praslinensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lionneta savyi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lionneta sechellensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lionneta silhouettei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lionneta veli
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Liophidium mayottensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lioscincus maruia
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lioscincus steindachneri
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Lioscincus steindachneri distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lirceus usdagalun
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lithobates dunni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lithobates johni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lithobates onca
| p18 = [[Fitxategi:Rana onca.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lithognathus lithognathus
| p18 = [[Fitxategi:Lithognathus lithognathus.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lithophyllon ranjithi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Litoria brevipalmata
| p18 = [[Fitxategi:Litoria brevipalmata.JPG|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Litoria brevipalmata distrib.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Litoria cooloolensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Litoria nannotis
| p18 = [[Fitxategi:Litoria nannotis.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Litoria raniformis
| p18 = [[Fitxategi:Litoria raniformisA.JPG|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Litoria raniformis distribution.PNG|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Litoria rheocola
| p18 = [[Fitxategi:Litoria rheocola back.JPG|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Liuixalus romeri
| p18 = [[Fitxategi:Chirixalus romeri.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Liza luciae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lobophyllia serratus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Loddigesia mirabilis
| p18 = [[Fitxategi:Loddigesia mirabilis + Aechmea mucroniflora - Gould Troch. pl. 161.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lonchorhina fernandezi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lonchorhina marinkellei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lontra felina
| p18 = [[Fitxategi:Lfelina.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Marine Otter area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lontra provocax
| p18 = [[Fitxategi:Lontra provocax.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Southern River Otter area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lopholatilus chamaeleonticeps
| p18 = [[Fitxategi:Great northern tilefish.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lophuromys dieterleni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lophuromys eisentrauti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lophuromys rahmi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Loriculus flosculus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Loris tardigradus
| p18 = [[Fitxategi:Loris tardigradus tardigradus 001.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Red Slender Loris area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lorius domicella
| p18 = [[Fitxategi:Lorius domicella -Artis Zoo -Netherlands-8a.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Louisea balssi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Louisea edeaensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Loxia megaplaga
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Loxops coccineus
| p18 = [[Fitxategi:Oahu Akepa.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lucifuga lucayana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Luciobarbus graecus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Luciocyprinus striolatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Luperosaurus joloensis
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Luperosaurus joloensis distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Luperosaurus macgregori
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lupinoblennius paivai
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Luscinia ruficeps
| p18 = [[Fitxategi:LarvivoraRuficepsKeulemans.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lutilodix imitratrix
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lutra sumatrana
| p18 = [[Fitxategi:Otter from Cambodia.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Hairy-nosed Otter area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lycaon pictus
| p18 = [[Fitxategi:Lycaon pictus (Temminck, 1820).jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lyciasalamandra antalyana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lyciasalamandra atifi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lyciasalamandra fazilae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lyciasalamandra flavimembris
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lycodryas guentheri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lycodryas inopinae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lycognathophis seychellensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lygodactylus intermedius
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lygodactylus ornatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lygodactylus roavolana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lyhnidia gjorgjevici
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Lynx pardinus
| p18 = [[Fitxategi:Linces19.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Mapa distribuicao lynx pardinus defasado.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Macaca maura
| p18 = [[Fitxategi:Mâle macaque maure (Macaca maura).jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Moor Macaque area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Macaca munzala
| p18 = [[Fitxategi:Arunachal macaque on a camera trap in Eaglenest Wildlife Sanctuary.JPG|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Arunachal Macaque area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Macaca silenus
| p18 = [[Fitxategi:Lion-tailed macaque with baby.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Lion-tailed Macaque area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Macaca sinica
| p18 = [[Fitxategi:Toque Macaques.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Toque Macaque area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Macaca sylvanus
| p18 = [[Fitxategi:Portrait of a father.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Macaca sylvanus range map.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Maccullochella ikei
| p18 = [[Fitxategi:Maccullochella ikei.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Maccullochella macquariensis
| p18 = [[Fitxategi:Percichthyidae - Maccullochella macquariensis.JPG|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Macrhybopsis tetranema
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Macroagelaius subalaris
| p18 = [[Fitxategi:Columbian Mountain Grackle (Macroagelaius subalaris) (8079736640).jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Macrobrachium hirtimanus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Macrobrachium minutum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Macrobrachium naso
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Macrobrachium poeti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Macrocephalon maleo
| p18 = [[Fitxategi:Stavenn Maleo.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Macromia kubokaiya
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Macroperipatus insularis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Macropholidus annectens
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Macrosphenus pulitzeri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Macrotarsomys ingens
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Macrotarsomys ingens range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Macrovipera schweizeri
| p18 = [[Fitxategi:Macrovipera schweizeri.JPG|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Macrovipera schweizeri distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Madanga ruficollis
| p18 = [[Fitxategi:Madanga ruficollis, Buru, Indonesia.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Madascincus macrolepis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Madecassophryne truebae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Malacoraja senta
| p18 = [[Fitxategi:Smooth skate 2.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Malimbus ballmanni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Malimbus ibadanensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mallomys gunung
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mandrillus leucophaeus
| p18 = [[Fitxategi:Drill Lincolnparkzoo.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Drill range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Maniola halicarnassus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Manis crassicaudata
| p18 = [[Fitxategi:Scaly ant eater by Dushy Ranetunge 2.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Manis crassicaudata range.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Manis culionensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mannophryne collaris
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mannophryne leonardoi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mannophryne riveroi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mannophryne trujillensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mannophryne yustizi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Manorina melanotis
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Black-eared Miner.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Manouria emys
| p18 = [[Fitxategi:Manouria emys.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mantella bernhardi
| p18 = [[Fitxategi:Mantella bernhardi 03.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mantella cowanii
| p18 = [[Fitxategi:Mantella cowanii04.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mantella crocea
| p18 = [[Fitxategi:Mantella crocea.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mantella expectata
| p18 = [[Fitxategi:Mantella expectata01.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mantella viridis
| p18 = [[Fitxategi:Mantella viridis MtFrancais 070101 (resize).JPG|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mantidactylus corvus
| p18 = [[Fitxategi:Gephyromantis corvus01.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mantidactylus horridus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mantidactylus madecassus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mantidactylus microtis<br/>Spinomantis microtis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mantidactylus microtympanum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mantidactylus silvanus
| p18 = [[Fitxategi:Gephyromantis silvanus.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mantidactylus webbi
| p18 = [[Fitxategi:Gephyromantis webbi02.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Marcusenius meronai
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Marcusenius victoriae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Margaritifera laosensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Margaritifera margaritifera
| p18 = [[Fitxategi:Margaritifera margaritifera-buiten.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Margaritifera marrianae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Margarya bicostata
| p18 = [[Fitxategi:Margarya bicostata shell.png|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Margarya mansuyi
| p18 = [[Fitxategi:Margarya mansuyi shell.png|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mariblemma pandani
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Marmorana nebrodensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Marmota sibirica
| p18 = [[Fitxategi:Marmota sibirica - (Russia, Mongolia) - Rochers-de-Naye, Switzerland, 2009.JPG|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Marstonia agarhecta
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mastacembelus oatesii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mathewsoconcha belli
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mauremys mutica
| p18 = [[Fitxategi:Mauremys mutica kami Stuffed specimen.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mauremys nigricans
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mauremys reevesii
| p18 = [[Fitxategi:Chinemys reevesii 02.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mauremys sinensis
| p18 = [[Fitxategi:Ocadia sinensis.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Maxomys pagensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Maxomys wattsi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Meda fulgida
| p18 = [[Fitxategi:Meda fulgida.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mediodactylus amictopholis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Medionidus acutissimus
| p18 = [[Fitxategi:Medionidus acutissimus.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Medionidus parvulus
| p18 = [[Fitxategi:Medionidus parvulus.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Megadontomys cryophilus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Megadontomys nelsoni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Megadontomys thomasi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Megadyptes antipodes
| p18 = [[Fitxategi:Yellow-eyed Penguin MC.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Yellow-eyed Penguin distribution map.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Megalobulimus fragilion
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Megalobulimus lopesi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Megalobulimus parafragilior
| p18 = [[Fitxategi:Megalobulimusparafragilior.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Megapodius laperouse
| p18 = [[Fitxategi:Micronesian megapode 6.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Megapodius pritchardii
| p18 = [[Fitxategi:MegapodiusPritchardiiBuller.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Megascolides australis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Megastomatohyla mixomaculata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Megastomatohyla nubicola
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Megophrys ligayae
| p18 = [[Fitxategi:Megophrys ligayae01.jpeg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Meiglyptes tristis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Melanobatrachus indicus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Melanophryne carpish
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Melanophryniscus devincenzii
| p18 = [[Fitxategi:Melanophryniscus devincenzii01a.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Melanopsis etrusca
| p18 = [[Fitxategi:Melanopsis etrusca.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Melanoseps emmrichi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Melanospiza richardsoni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Melanotaenia boesemani
| p18 = [[Fitxategi:Red m boesemani.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mellissius adumbratus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Melogale everetti
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Bornean Ferret-badger area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Melomys aerosus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Melomys bannisteri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Melomys caurinus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Melomys matambuai
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Melomys talaudium
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Menidia colei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Menidia conchorum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mercuria meridionalis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mercuria vindilica
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mergus squamatus
| p18 = [[Fitxategi:253 Schuppensäger 2009123ß.JPG|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Meridolum corneovirens
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Meriones dahli
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Merluccius senegalensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mertensophryne anotis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mertensophryne howelli
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mertensophryne usambarae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mesaspis juarezi
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Mesaspis juarezi distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mesocapromys angelcabrerai
| p18 = [[Fitxategi:Mesocapromys angelcabrerai.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mesocapromys auritus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mesoclemmys hogei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mesocnemis tisi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Metabolus rugensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Metacnemis valida
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Metallura baroni
| p18 = [[Fitxategi:Metallura baroni 1894.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Metallura iracunda
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Metioche bolivari
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mexistenasellus coahuila
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Micrathyria coropinae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Micrixalus gadgili
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Microakodontomys transitorius
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Microbianor golovatchi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Microcebus arnholdi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Microcebus berthae
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Microcebus berthae range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Microcebus bongolavensis
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Microcebus bongolavensis range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Microcebus danfossi
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Microcebus danfossi range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Microcebus jollyae
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Microcebus jollyae range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Microcebus macarthurii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Microcebus margotmarshae
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Microcebus margotmarshae range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Microcebus mittermeieri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Microcebus ravelobensis
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Microcebus ravelobensis range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Microcebus sambiranensis
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Microcebus sambiranensis range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Microcebus simmonsi
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Microcebus simmonsi range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Microgale jenkinsae
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Microgale jenkinsae range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Microgale jobihely
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Microgale jobihely range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Microgomphus wijaya
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Microhyla sholigari
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Microhyla zeylanica
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Microneura caligata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Micropotamogale lamottei
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Nimba Otter Shrew area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Microrasbora rubescens
| p18 = [[Fitxategi:Microrasbora rubescens.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Microstrophia modesta
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Microtus oaxacensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Microtus umbrosus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Micryletta steinegeri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Migmathelphusa olivacea
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Millepora striata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mimus melanotis
| p18 = [[Fitxategi:Mimus melanotis.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mindomys hammondi<br/>Oryzomys hammondi
| p18 = [[Fitxategi:Mindomys skull Ray.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Mindomys distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Miniopterus fuscus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Miniopterus robustior
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mirafra ashi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Miriamrothschildia aldabrensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Miriamrothschildia biplagiata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Miriamrothschildia mahensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mirza coquereli<br/>Microcebus coquereli
| p18 = [[Fitxategi:Mirza coquereli 1868.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Mirza coquereli range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mirza zaza
| p18 = [[Fitxategi:Mirza zaza, Madagascar, April 2006.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mitraceras pulchra
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mixcoatlus barbouri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mixcoatlus melanurus
| p18 = [[Fitxategi:Mixcoatlus melanurus.JPG|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mixophyes fleayi
| p18 = [[Fitxategi:Mixophyes fleayi.JPG|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Mixophyes fleayi range.PNG|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mixophyes iteratus
| p18 = [[Fitxategi:Mixophyes iteratus.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Mixophyes iteratus distrib.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mobula mobular
| p18 = [[Fitxategi:Atlantic mobula lisbon.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mogera etigo
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Echigo Mole area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mohoua ochrocephala
| p18 = [[Fitxategi:Mohua ochrocephala.png|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Monacha auturica
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Monachus monachus
| p18 = [[Fitxategi:Monachus monachus - Museo civico di storia naturale (Milan).jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Monachus monachus distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Monachus schauinslandi
| p18 = [[Fitxategi:Monachus schauinslandi.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Hawaiian Monk Seal area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Monolistra bolei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Monolistra spinosissima
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Monopterus fossorius
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Montastraea annularis
| p18 = [[Fitxategi:MontastraeaAnnularis.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Montastraea faveolata
| p18 = [[Fitxategi:Orbicella faveolata (Montastraea faveolata), pólipos abiertos.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Montipora dilatata
| p18 = [[Fitxategi:Pocillopora damicornis at Waikiki Aquarium.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Montipora setosa
| p18 = [[Fitxategi:Montipora setosa.JPG|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Montivipera albizona
| p18 = [[Fitxategi:Vipera albizona.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Montivipera albizona distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Montivipera bornmuelleri
| p18 = [[Fitxategi:Vipera bornmuelleri.JPG|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Montivipera bornmuelleri distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Montivipera latifii
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Montivipera latifii distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Moominia willii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mormyrus subundulatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Moschus anhuiensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Moschus berezovskii
| p18 = [[Fitxategi:Moschus berezovskii - Kunming Natural History Museum of Zoology - DSC02453.JPG|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Moschus chrysogaster
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Moschus cupreus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Moschus fuscus
| p18 = [[Fitxategi:Moschus fuscus - Kunming Natural History Museum of Zoology - DSC02455.JPG|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Moschus fuscus map.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Moschus leucogaster
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mouldingia orientalis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Moxostoma hubbsi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Moxostoma robustum
| p18 = [[Fitxategi:Robust Redhorse Sucker 0109.png|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mungotictis decemlineata
| p18 = [[Fitxategi:Schmalstreifenmungo.JPG|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Mungotictis decemlineata range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Muntiacus vuquangensis
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Muntiacus vuquangensis distribution.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Murina ryukyuana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mus famulus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mus fernandoni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mustela nigripes
| p18 = [[Fitxategi:Mustela nigripes 2.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Black-footed Ferret area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mustelus schmitti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mycteria cinerea
| p18 = [[Fitxategi:Mycteria leucocephala at Sungei Buloh.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mycteroperca fusca
| p18 = [[Fitxategi:Mycteroperca fusca.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mycteroperca jordani
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Myiarchus semirufus
| p18 = [[Fitxategi:MyiarchusSemirufusSmit.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Myioborus pariae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Myiomela albiventris
| p18 = [[Fitxategi:CalleneAlbiventrisSmit.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Myiomela major
| p18 = [[Fitxategi:Brachypteryx major -perching in tree-26Apr2007.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Myiotheretes pernix
| p18 = [[Fitxategi:Myiotheretes pernix.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Myliobatis hamlyni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Myonycteris brachycephala
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Myophonus blighi
| p18 = [[Fitxategi:ArrengaBlighiSmit.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Sri lankathrush.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Myosorex blarina
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Myosorex geata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Myosorex kihaulei
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Kihaule's Mouse Shrew area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Myosorex okuensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Myosorex rumpii
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Rumpi Mouse Shrew area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Myotis findleyi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Myotis peninsularis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Myotis planiceps
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Myotis pruinosus
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Myotis pruinosus distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Myotis sodalis
| p18 = [[Fitxategi:Indiana Bat FWS.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Indiana Bat Range FWS.jpg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Myrmeciza ruficauda
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Myrmecobius fasciatus
| p18 = [[Fitxategi:Numbat gnangarra 03.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Numbat area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Mystromys albicaudatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Myxine paucidens
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nadzikambia mlanjensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nannocharax altus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nannoperca oxleyana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nannophrys naeyakai
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nannoscincus garrulus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nannoscincus greeri
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Nannoscincus greeri distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nannoscincus humectus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nannoscincus slevini
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nannothrissa stewarti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nanochromis transvestitus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nanume naneum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Napaeus doliolum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Napaeus myosotis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Napaeus nanodes
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Narentiana vjetrenicae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nasalis larvatus
| p18 = [[Fitxategi:Proboscis Monkey in Borneo.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Nasalis larvatus range map.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nasikabatrachus sahyadrensis
| p18 = [[Fitxategi:Nasikabatrachus sahyadrensis.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Distribution Map of Nasikabatrachus.jpg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Natalobatrachus bonebergi
| p18 = [[Fitxategi:Natalobatrachus bonebergi02.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Neamblysomus gunningi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Neamblysomus julianae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nectophrynoides cryptus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nectophrynoides minutus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nectophrynoides vestergaardi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Necturus alabamensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nelsonia goldmani
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nemacheilus hamwii<br/>Oxynoemacheilus hamwii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nemacheilus jordanicus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nemacheilus pantheroides
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nemacheilus petrubanarescui
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nemacheilus pulchellus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nemachilichthys shimogensis
| p18 = [[Fitxategi:Nemacheilus rueppelli Day.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nemapalpus nearcticus<br/>Nemopalpus nearcticus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Neochanna apoda
| p18 = [[Fitxategi:Neochanna apoda.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Neochanna diversus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Neohylomys hainanensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Neolebias axelrodi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Neolebias kerguennae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Neomorphus radiolosus
| p18 = [[Fitxategi:NeomorphusRadiolosusSmit.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Neophoca cinerea
| p18 = [[Fitxategi:Sea lion australia.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Australian Sea Lion area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Neophron percnopterus
| p18 = [[Fitxategi:Egyptian vulture.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:NeophronMap.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Neopomacentrus aquadulcis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Neopteryx frosti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Neoromicia malagasyensis
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Neoromicia malagasyensis range.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Neostethus thessa
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Neotis ludwigii
| p18 = [[Fitxategi:Neotis ludwigii.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Neotoma angustapalata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Neotoma bryanti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nephelobates alboguttatus<br/>Aromobates alboguttatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nephelobates duranti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nephelobates haydeeae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nephelobates mayorgai
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nephelobates molinarii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nephelobates orostoma<br/>Aromobates orostoma
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nephelobates serranus<br/>Aromobates serranus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nephrurus deleani
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nesoenas mayeri<br/>Streptopelia mayeri
| p18 = [[Fitxategi:Columba mayeri -captive-8a.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nesofregetta fuliginosa
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nesokia bunnii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nesomys lambertoni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nesopsar nigerrimus
| p18 = [[Fitxategi:Jamaican Blackbird 2506114057.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nesoromys ceramicus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nesospiza wilkinsi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nestor meridionalis
| p18 = [[Fitxategi:Kaka-Parrots.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Nestor meridionalis -range -New Zealand.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Neusticomys mussoi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Newcombia canaliculata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Newcombia cumingi
| p18 = [[Fitxategi:Newcombia cumingi 2.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Newcombia lirata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Newcombia perkinsi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Newcombia pfeifferi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Newcombia sulcata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nilssonia formosa
| p18 = [[Fitxategi:Nilssonia formosa.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nimbapanchax jeanpoli
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ninox leventisi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ninox rumseyi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nipponia nippon
| p18 = [[Fitxategi:Ibis KIN.JPG|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nirodia belphegor
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nisaetus bartelsi
| p18 = [[Fitxategi:Elang Jawa Nisaetus bartelsi Bandung Zoo 2 cropped.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nisaetus philippensis
| p18 = [[Fitxategi:Philippine Hawk-eagle.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nisaetus pinskeri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nocticola gerlachi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nomascus gabriellae
| p18 = [[Fitxategi:Nomascus-gabriellae.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Yellow-cheeked Gibbon area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nomascus siki
| p18 = [[Fitxategi:Southern white-cheeked gibbon.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nomorhamphus towoeti<br/>Nomorhamphus towoetii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nososticta pilbara
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Notarius bonillai
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nothobranchius polli
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nothobranchius rosenstocki
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nothobranchius symoensi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nothophryne broadleyi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Notoglanidium maculatum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Notoglanidium thomasi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Notogomphus cottarellii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Notogomphus maathaiae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Notogomphus ruppeli
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Notomys aquilo
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Notopala sublineata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Notophthalmus meridionalis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nototriton barbouri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nototriton brodiei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nototriton limnospectator
| p18 = [[Fitxategi:Nototriton limnospectator02.jpeg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Notropis albizonatus
| p18 = [[Fitxategi:Notropis albizonatus.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Notropis cahabae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Notropis mekistocholas
| p18 = [[Fitxategi:Capefear1.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Capefearshinermap.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Notropis simus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Noturus fasciatus
| p18 = [[Fitxategi:Noturus fasciatus.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Noturus gilberti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Noturus lachneri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Noturus stanauli
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Noturus taylori
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Numenius madagascariensis
| p18 = [[Fitxategi:Far Eastern Curlew cairns RWD2.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nyctalus azoreum
| p18 = [[Fitxategi:Nyctalus azoreum.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nyctanolis pernix
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nyctibatrachus aliciae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nyctibatrachus beddomii
| p18 = [[Fitxategi:Nyctibatrachus beddomii.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nyctibatrachus karnatakaensis
| p18 = [[Fitxategi:Nyc kar.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nyctibatrachus minor
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nyctibatrachus sanctipalustris
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nyctibatrachus vasanthi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nyctimene rabori
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nyctimystes dayi<br/>Litoria dayi
| p18 = [[Fitxategi:Nyctimystes dayi.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Nyctimystes dayi.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nymphargus luminosa
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nymphargus mariae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Nymphargus megacheirus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Obelus discogranulatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Occirhenea georgiana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Oceanodroma homochroa
| p18 = [[Fitxategi:Ashystormpetrel.jpeg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ochotona hoffmanni
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Hoffmann's Pika area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ochotona iliensis
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Ili Pika area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ochotona koslowi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ochrilidia nuragica
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ocybadistes knightorum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Odontophorus strophium
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Odorrana amamiensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Odorrana ishikawae
| p18 = [[Fitxategi:Rana ishikawae.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Odorrana kuangwuensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Odorrana narina
| p18 = [[Fitxategi:Odorrana narina by OpenCage.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Odorrana splendida
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Odorrana supranarina
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Odorrana utsunomiyaorum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Odorrana yentuensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Oecanthus laricis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Oedipina carablanca
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Oedipina gephyra
| p18 = [[Fitxategi:Oedipina gephyra01.jpeg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Oedipina gracilis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Oedipina grandis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Oedipina poelzi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Oedipina pseudouniformis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Oedipina stenopodia
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ogilbichthys ferocis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ogmodon vitianus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ognorhynchus icterotis
| p18 = [[Fitxategi:Ognorhynchus icterotis -Colombia-8.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ohridohauffenia depressa
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ohridohauffenia rotonda
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ohridohauffenia sanctinaumi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ohridohoratia carinata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ohrigocea karevi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ohrigocea miladinovorum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ohrigocea ornata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ohrigocea samuili
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ohrigocea stankovici
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Okapia johnstoni
| p18 = [[Fitxategi:Okapia johnstoni -Marwell Wildlife, Hampshire, England-8a.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Okapi distribution.PNG|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Oligoaeschna kunigamiensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Oligodon meyerinkii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Oligosoma otagense
| p18 = [[Fitxategi:Otago skink.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Omphalotropis hieroglyphica
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Oncorhynchus gilae
| p18 = [[Fitxategi:Trout gila Spring1.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Onoreidium howdeni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Onychogalea fraenata
| p18 = [[Fitxategi:Onychogalea fraenata - Gould.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Onychostoma alticorpus
| p18 = [[Fitxategi:Specimen of Onychostoma alticorpus.JPG|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Oophaga arborea
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ophiogomphus australis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ophiogomphus edmundo
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ophisaurus ceroni
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Ophisaurus ceroni distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ophisternon infernale
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Opisthostoma dormani
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Opisthostoma simplex
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Opisthoteuthis mero
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Opisthotropis alcalai
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Opsaridium microlepis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Orachrysops niobe
| p18 = [[Fitxategi:TransEntSocLond1922PlateXII.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Orangia cookei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Orangia sporadica
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Orchamus kaltenbachi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Orchestina justini
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Orchestina sechellorum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Orconectes jeffersoni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Orconectes packardi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Orconectes pardalotus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Orconectes shoupi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Oreobates ayacucho
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Oreochromis amphimelas
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Oreochromis karongae
| p18 = [[Fitxategi:Orkar u0.gif|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Oreochromis lepidurus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Oreochromis lidole
| p18 = [[Fitxategi:Lidole female Feb07 Malembo1.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Oreochromis squamipinnis
| p18 = [[Fitxategi:Oreochromis squamipinnis.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Oreoglanis heteropogon
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Oreoglanis siamensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Oreolalax chuanbeiensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Oreolalax omeimontis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Oreolalax pingii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Oreolalax puxiongensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Oreomystis mana
| p18 = [[Fitxategi:Oreomystis mana usgs.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Oreophasis derbianus
| p18 = [[Fitxategi:Horned Guan.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Oreophryne monticola
| p18 = [[Fitxategi:Oreophryne monticola.jpeg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Oriolus mellianus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Orlitia borneensis
| p18 = [[Fitxategi:Orlitia borneensis.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ornebius stenus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ornebius syrticus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ornithoptera alexandrae
| p18 = [[Fitxategi:Ornithoptera alexandrae nash.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ornithoptera croesus
| p18 = [[Fitxategi:Ocroesus.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ornithoptera meridionalis
| p18 = [[Fitxategi:Ornithoptera meridionalis m.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Orthochromis kasuluensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Orthochromis luongoensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Orthochromis mazimeroensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Orthochromis mosoensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Orthochromis rubrolabialis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Orthoxiphus nigrifrons
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Oryzias orthognathus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Oryzomys gorgasi
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Oryzomys distribution S America.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Osmoderma cristinae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Osmoderma lassallei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Osornophryne antisana
| p18 = [[Fitxategi:Osornophryne antisana female lateral view - ZooKeys-108-073-g011.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Osornophryne guacamayo
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Osornophryne percrassa
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Osornophryne puruanta
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Osornophryne talipes
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ospatulus palaemophagus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Osteochilus longidorsalis
| p18 = [[Fitxategi:Osteochilus longidorsalis.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Osteopilus crucialis
| p18 = [[Fitxategi:Osteopilus crucialis 1888.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Osteopilus marianae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Osteopilus wilderi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Otomys barbouri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Otomys burtoni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Otus alfredi
| p18 = [[Fitxategi:Otus alfredi.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Otus insularis
| p18 = [[Fitxategi:GymnoscopsInsularisKeulemans.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Otus ireneae
| p18 = [[Fitxategi:Flickr - Rainbirder - Sokoke Scops Owl (Otus ireneae).jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Otus thilohoffmanni
| p18 = [[Fitxategi:Serendib Scops-owl.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Oxybelis wilsoni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Oxymycterus hucucha
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Oxymycterus josei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Oxynoemacheilus anatolicus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Oxynoemacheilus mesudae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Oxyura leucocephala
| p18 = [[Fitxategi:Oxyura leucocephala, Clot-de-Galvany, Alicante 16.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Paa boulengeri<br/>Quasipaa boulengeri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Paa maculosa<br/>Nanorana maculosa
| p18 = [[Fitxategi:Ocreae of a Persicaria maculosa 2006-aug-10 Gothenburg Sweden.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Paa robertingeri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Paa yunnanensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pachyramphus spodiurus
| p18 = [[Fitxategi:PachyramphusSpodiurusSmit.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Paladilhia gloeeri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Palaemnema baltodanoi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Palaemnema chiriquita
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Palaemnema melanota
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Palaemnema orientalis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Palaemnema reventazoni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Palaemonetes antrorum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Palaemonetes suttkusi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Palaemonias alabamae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Palaina wilsoni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Palea steindachneri
| p18 = [[Fitxategi:Palea steindachneri.jpeg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Paludomus ajanensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pan paniscus
| p18 = [[Fitxategi:Bonobo-04.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Bonobo distribution.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pan troglodytes
| p18 = [[Fitxategi:Pan troglodytes (male).jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Pan troglodytes area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pangasianodon hypophthalmus
| p18 = [[Fitxategi:Iridescent shark.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pangshura sylhetensis
| p18 = [[Fitxategi:Kachugasylhetensis.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Panthera tigris
| p18 = [[Fitxategi:Tigerramki.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Tiger map.jpg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Panthera uncia
| p18 = [[Fitxategi:Uncia uncia.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Snow leopard range.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pantholops hodgsonii
| p18 = [[Fitxategi:Procapra picticaudata.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Papasula abbotti
| p18 = [[Fitxategi:Abbott's Booby.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:ChristmasEilandLocatie.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Papilio aristophontes
| p18 = [[Fitxategi:Oberthur1897BullSocEntFrance188.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Papilio chikae
| p18 = [[Fitxategi:Papilio chikae male.JPG|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Papilio homerus
| p18 = [[Fitxategi:Papilio homerus ulster.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Papilio moerneri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Parabythinella macedonica
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Parachondrostoma turiensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Paraclinus magdalenae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Paragehyra gabriellae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Paralabrax albomaculatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Paralepidocephalus yui
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Paraleptomys rufilatus
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Paraleptomys.PNG|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Paralucia spinifera
| p18 = [[Fitxategi:Paralucia spinifera.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Paramelita barnardi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Paramelomys gressitti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Paramesotriton guanxiensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Paramesotriton laoensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Paramphilius firestonei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Parananochromis axelrodi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Parananochromis ornatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Paranemonia vouliagmeniensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Parantechinus apicalis
| p18 = [[Fitxategi:Parantechinus apicalis - Gould.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Dibbler area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Parantica kuekenthali
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Parantica marcia
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Parantica milagros
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Parantica schoenigi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Parantica sulewattan
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Parantica timorica
| p18 = [[Fitxategi:GroseSmithKirby1892RhopExotDanainaeAsthipa.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Parapelophryne scalpta
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Parapinnixa affinis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Parapsilorhynchus elongatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pararge xiphia
| p18 = [[Fitxategi:Pararge xiphia.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Parasimplastrea sheppardi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Parathelphusa batamensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Parathelphusa nagasakti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Parauchenoglanis longiceps
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Paraxerus vincenti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pardalotus quadragintus
| p18 = [[Fitxategi:Forty-spotted Pardalote.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Paretroplus dambabe
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Paretroplus gymnopreopercularis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Paretroplus maromandia
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Parmacella tenerifensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Paroedura masobe
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Paroedura sanctijohannis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Paroedura tanjaka
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Paroreomyza montana
| p18 = [[Fitxategi:Paroreomyza montana montana.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Parosphromenus harveyi
| p18 = [[Fitxategi:Parosphromenus harveyi 1.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Partula thetis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Partulina mighelsiana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Partulina perdix
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Partulina physa
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Partulina proxima
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Partulina redfieldi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Partulina semicarinata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Partulina splendida
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Partulina tappaniana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Partulina tessellata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Partulina variabilis
| p18 = [[Fitxategi:Partulina variabilis 2.png|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Parvilacerta fraasii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pastilla dacuna
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pastinachus solocirostris
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Patera clenchi<br/>Mesodon clenchi
| p18 = [[Fitxategi:MesodonClenchi1.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Patri david
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Paulamys naso
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pauxi pauxi
| p18 = [[Fitxategi:NorthernHelmetedCurassow02.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pavo muticus
| p18 = [[Fitxategi:Green Peafowl.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Paxillostium nanum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pedionomus torquatus
| p18 = [[Fitxategi:Pedionomus torquatus, NSW 1.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pedostibes tuberculosus
| p18 = [[Fitxategi:PedostibesTuberculosus2.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pelasgus prespensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pelecanoides garnotii
| p18 = [[Fitxategi:Peruvian Diving Petrel Fledge.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pelobates varaldii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pelochelys cantorii
| p18 = [[Fitxategi:Pelochelys cantorii.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pelophryne albotaeniata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pelophryne api
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pelophylax cretensis
| p18 = [[Fitxategi:Benny Trapp Pelophylax cretensis.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pelophylax shqipericus
| p18 = [[Fitxategi:BennyTrapp Pelophylax shquipericus Montenegro.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pelophylax tenggerensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Peltophryne longinasus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Penelope ortoni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Penelope perspicax
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Penelopides mindorensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Penelopides panini
| p18 = [[Fitxategi:Penelopides panini pair2.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pentalagus furnessi
| p18 = [[Fitxategi:Amami rabbit Stuffed specimen.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Amami Rabbit area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Perameles bougainville
| p18 = [[Fitxategi:Perameles bougainville - Gould.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Western Barred Bandicoot area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Percina antesella
| p18 = [[Fitxategi:Ambdrtr.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Percina aurora
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Percina brevicauda
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Percina kusha
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Percina pantherina
| p18 = [[Fitxategi:Percina pantherina.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Perdicella helena
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Perdicula manipurensis
| p18 = [[Fitxategi:ManipurBushQuail.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Peringueyella rentzi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Peripodisma tymphii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Perochirus ateles
| p18 = [[Fitxategi:Perochirus ateles.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Perognathus alticolus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Peromyscus madrensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Peromyscus melanocarpus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Peromyscus melanurus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Peromyscus ochraventer
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Peromyscus sejugis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Peromyscus winkelmanni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Peroryctes broadbenti
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Giant Bandicoot area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Petalura pulcherrima
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Petaurus gracilis
| p18 = [[Fitxategi:Mahogany glider.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Mahogany Glider area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pethia manipurensis<br/>Puntius manipurensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Petinomys lugens
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Petrogale persephone
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Petroica traversi
| p18 = [[Fitxategi:Black Robin on Rangatira Island.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Petropedetes palmipes
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Petropedetes perreti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Petrus rupestris
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pezoporus occidentalis
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Night-Parrot-dist.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pezzolia radapalladis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phaeognathus hubrichti
| p18 = [[Fitxategi:Phaeognathus hubrichii.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phaeogryllus fuscus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phalacrocorax capensis
| p18 = [[Fitxategi:Cape Cormorant, Cape Town.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phalacrocorax featherstoni
| p18 = [[Fitxategi:NZ Shags.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phalacrocorax neglectus
| p18 = [[Fitxategi:Bank Cormorant at Living Coasts.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phalanger alexandrae
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Gebe Cuscus area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phalanger lullulae
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Woodlark Cuscus area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phaner electromontis
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Phaner electromontis range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phaner pallescens
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Phaner pallescens range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phaner parienti
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Phaner parienti range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phapitreron cinereiceps
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phelsuma flavigularis
| p18 = [[Fitxategi:P-flavigularis.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phelsuma guentheri
| p18 = [[Fitxategi:Phelsuma guentheri IleRonde 8605.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phelsuma klemmeri
| p18 = [[Fitxategi:Yellow-headed.day.gecko.arp.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phelsuma robertmertensi
| p18 = [[Fitxategi:Phelsuma robertmertensi juvenile.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phelsuma roesleri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phelsuma seippi
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Phelsuma seippi distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phelsuma serraticauda
| p18 = [[Fitxategi:Phelsuma serraticauda male.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phelsuma vanheygeni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Philautus alto
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Philautus asankai
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Philautus aurantium
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Philautus auratus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Philautus caeruleus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Philautus cavirostris
| p18 = [[Fitxategi:Pseudophilautus cavirostris.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Philautus charius
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Philautus cuspis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Philautus decoris
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Philautus disgregus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Philautus femoralis
| p18 = [[Fitxategi:Pseudophilautus femoralis.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Philautus folicola
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Philautus frankenbergi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Philautus fulvus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Philautus hoffmanni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Philautus kerangae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Philautus microtympanum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Philautus mittermeieri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Philautus mooreorum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Philautus neelanethrus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Philautus nerostagona
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Philautus ocellatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Philautus pleurotaenia
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Philautus poppiae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Philautus reticulatus
| p18 = [[Fitxategi:PSM V59 D083 Male european obstetrical and the ceylonese tree frog.png|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Philautus sarasinorum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Philautus schmackeri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Philautus schmarda
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Philautus signatus
| p18 = [[Fitxategi:Philautus signatus.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Philautus silus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Philautus silvaticus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Philautus similis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Philautus steineri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Philautus stuarti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Philautus surrufus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Philautus tinniens
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Philautus viridis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Philautus zorro
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Philochortus zolii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Philoria kundagungan
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Philoria loveridgei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Philoria pughi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Philoria richmondensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Philoria sphagnicolus
| p18 = [[Fitxategi:Sphagnum Frog - Philoria sphagnicolus.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phisalixella variabilis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phlyctimantis keithae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phoboscincus bocourti
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Phoboscincus bocourti distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phocarctos hookeri
| p18 = [[Fitxategi:New Zealand Sea Lion.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:New Zealand Sea Lion area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phodilus prigoginei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phoebetria fusca
| p18 = [[Fitxategi:Phoebetria fusca -Naturhistorisches Museum Wien -4Feb2008.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phoxinellus alepidotus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phoxinellus anatolicus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phoxinus strandjae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phoxinus strymonicus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phricotelphusa gracilipes
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phrynobatrachus annulatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phrynobatrachus ghanensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phrynobatrachus irangi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phrynobatrachus krefftii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phrynobatrachus pakenhami
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phrynobatrachus pintoi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phrynobatrachus ungujae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phrynopus bracki
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phrynopus cophites<br/>Bryophryne cophites
| p18 = [[Fitxategi:Cophites.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phrynopus montium
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phrynopus parkeri<br/>Lynchius parkeri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phycosoma menustya
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phyllobates terribilis
| p18 = [[Fitxategi:Schrecklicherpfeilgiftfrosch-01.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phyllobates vittatus
| p18 = [[Fitxategi:Dählhölzli - Gestreifter Blattsteiger 1.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phyllomedusa baltea
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:America Phyllomedusa baltea.jpg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phyllomedusa ecuatoriana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phyllomyias urichi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phyllomys brasiliensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phyllomys lundi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phyllomys thomasi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phyllopetalia altarensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phylloscartes beckeri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phylloscartes ceciliae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phylloscartes lanyoni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phylloscartes roquettei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phyllotis definitus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phylolestes ethelae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Physalaemus soaresi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Phytotoma raimondii
| p18 = [[Fitxategi:PhytotomaRaimondiiSmit.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Picumnus steindachneri
| p18 = [[Fitxategi:PicumnusSmit.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Picumnus varzeae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pieris cheiranthi
| p18 = [[Fitxategi:Pieris cheiranthi qtl1.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Piliocolobus rufomitratus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pillaia indica
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pionites leucogaster
| p18 = [[Fitxategi:Pionites leucogaster -two perching-8a.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pipa myersi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pipile jacutinga
| p18 = [[Fitxategi:Aburria jacutinga -Parque das Aves-8.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pipistrellus endoi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pipistrellus maderensis
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Pipistrellus maderensis range Map.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pisidium edlaueri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pisidium maasseni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pitta superba
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pituophis ruthveni
| p18 = [[Fitxategi:PinesnakeSaenz nr-page.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Plagigeyeria conilis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Plagigeyeria deformata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Plagigeyeria zetaprotogona
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Plagiodontia aedium
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Planorbis macedonicus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Platalea minor
| p18 = [[Fitxategi:Platalea minor okinawa.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Platanista gangetica
| p18 = [[Fitxategi:GangeticDolphin.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Plataplochilus chalcopyrus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Plataplochilus terveri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Platymantis cagayanensis
| p18 = [[Fitxategi:Platymantis cagayanensis (KU 330716) from mid-elevation of Mt. Cagua - ZooKeys-266-001-g019.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Platymantis hazelae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Platymantis lawtoni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Platymantis levigatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Platymantis negrosensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Platymantis panayensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Platymantis polillensis
| p18 = [[Fitxategi:Female Platymantis polillensis (KU 330235) from mid elevation of Mt. Cagua - ZooKeys-266-001-g022.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Platymantis spelaeus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Platymantis subterrestris
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Platymantis taylori
| p18 = [[Fitxategi:Platymantis taylori (PNM 8676) from San Mariano - ZooKeys-266-001-g024.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Platymantis vitianus
| p18 = [[Fitxategi:Fiji ground frog.JPG|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Platypelis alticola
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Platypelis mavomavo
| p18 = [[Fitxategi:Platypelis mavomavo03.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Platypelis milloti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Platypelis tetra
| p18 = [[Fitxategi:Platypelis tetra01.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Platypelis tetra map-fr.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Platyplectrurus madurensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Platysteira laticincta
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Platysternon megacephalum
| p18 = [[Fitxategi:Zolw wielkoglowy.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Plebejus zullichi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Plecotus teneriffae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Plectrohyla arborescandens
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Plectrohyla charadricola
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Plectrohyla cyclada
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Plectrohyla glandulosa
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Plectrohyla lacertosa
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Plectrohyla mykter
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Plectrohyla pentheter
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Plectrohyla psiloderma
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Plectrohyla robertsorum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Plectrohyla sagorum
| p18 = [[Fitxategi:Plectrohyla sagorum.jpeg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Plethobasus cyphyus
| p18 = [[Fitxategi:Plethobasus cyphyus.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Plethodon stormi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Plethodon welleri
| p18 = [[Fitxategi:Weller's salamander on plants.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Plethodontohyla brevipes
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Plethodontohyla fonetana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Plethodontohyla guentherpetersi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pleurobema decisum
| p18 = [[Fitxategi:Pleurobema decisum.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pleurobema pyriforme
| p18 = [[Fitxategi:Pleurobema pyriforme.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pleurobema taitianum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pleurocera foremani
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pleurodeles poireti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ploceus aureonucha
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ploceus batesi
| p18 = [[Fitxategi:OthyphantesBatesiGronvold.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ploceus golandi
| p18 = [[Fitxategi:Clarke's Weaver specimen RWD.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ploceus nicolli
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Poblana letholepis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Poblana squamata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pocillopora fungiformis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Podarcis carbonelli
| p18 = [[Fitxategi:Benny Trapp Podarcis carbonelli.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Podarcis cretensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Podarcis lilfordi
| p18 = [[Fitxategi:Podarcis lilfordi giglioli Orchi 01.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Podarcis lilfordi range.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Podocnemis lewyana
| p18 = [[Fitxategi:PodocnemisLewyana.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Podogymnura aureospinula
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Dinagat Gymnure area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Poecilimon gracilioides
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Poecilotheria formosa
| p18 = [[Fitxategi:SalemOrnamental.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Poecilotheria miranda
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Poecilotheria rufilata
| p18 = [[Fitxategi:Poecilotheria rufilata.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Poecilotriccus luluae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pogonomys fergussoniensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Polyommatus dama
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Polyommatus humedasae
| p18 = [[Fitxategi:Aosta-esparcetteblauwtje-polyommatus-humedasae-piedmont-anomalous-blue.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Polypedates eques
| p18 = [[Fitxategi:Polypedates eques.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Polypedates insularis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Polypedates longinasus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Polypedates yaoshanensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Polyplectron katsumatae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Polyplectron schleiermacheri
| p18 = [[Fitxategi:Bornean Peacock Pheasant by George Edward Lodge.png|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pomarea mendozae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pomatoschistus tortonesei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pongo pygmaeus
| p18 = [[Fitxategi:Orangutan (bornean) 02.JPG|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Mapa distribuicao pongo pygmaeus.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ponticola rizensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Poospiza alticola
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Poospiza rubecula
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Porites desilveri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Porites eridani
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Poropanchax myersi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Poropuntius bolovenensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Poropuntius consternans
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Poropuntius deauratus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Poropuntius lobocheiloides
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Poropuntius solitus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Porphyrio hochstetteri
| p18 = [[Fitxategi:Porphyrio hochstetteri -Tiritiri Matangi Island-8b-3c.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Potamalpheops amnicus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Potamalpheops haugi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Potamilus amphichaenus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Potamilus inflatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Potamonautes gonocristatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Potamonautes idjiwiensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Potamonautes mutandensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Potamonautes platycentron
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Potomida littoralis
| p18 = [[Fitxategi:Potomida littoralis 01 by-dpc.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Potorous longipes
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Praomys hartwigi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Praomys morio
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Praomys obscurus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Praslinia cooperi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Prasonica anarillea
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Prasonicella marsa
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Presbytis comata
| p18 = [[Fitxategi:Presbytiscom.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Javan Surili area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Presbytis melalophos
| p18 = [[Fitxategi:Semnopithecus sumatranus.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Sumatran Surili area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Presbytis potenziani
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Mentawai Langur area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Prida sechellensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Prietella phreatophila
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Priolepis ascensionis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Prionailurus planiceps
| p18 = [[Fitxategi:Flat-headed cat 1 Jim Sanderson.JPG|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Plionailurus planiceps former distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Prionailurus viverrinus
| p18 = [[Fitxategi:Prionailurus viverrinus.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Prioniturus luconensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Prionops gabela
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Prionotropis hystrix
| p18 = [[Fitxategi:Prionotropis hystrix 1.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis acerus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis angustilineatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis atratus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis aureoventris
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis bacchus
| p18 = [[Fitxategi:Pristimantis bacchus.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis balionotus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis baryecuus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis bellona
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis cabrerai
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis cacao
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis calcaratus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis capitonis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis chrysops
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis colomai
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis cosnipatae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis cremnobates
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis crenunguis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis cryophilius
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis cryptomelas
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis degener
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis deinops
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis devillei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis dissimulatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis dorsopictus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis eugeniae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis euphronides
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis fasciatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis festae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis fetosus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis gentryi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis ginesi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis gladiator
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis glandulosus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis helvolus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis hernandezi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis ignicolor
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis incanus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis insignitus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis johannesdei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis jorgevelosai
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis katoptroides
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis lancinii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis lemur
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis lividus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis loustes
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis maculosus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis mars
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis melanogaster
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis merostictus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis mnionaetes
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis modipeplus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis museosus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis ocreatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis orestes
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis ornatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis paramerus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis parectatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis pastazensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis percultus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis polychrus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis prolatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis proserpens
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis pteridophilus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis pycnodermis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis pyrrhomerus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis renjiforum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis rhodoplichus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis rivasi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis rubicundus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis ruthveni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis scoloblepharus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis scolodiscus
| p18 = [[Fitxategi:Pristimantis scolodiscus by Santiago Ron.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis shrevei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis simonbolivari
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis simoteriscus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis siopelus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis sobetes
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis spilogaster
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis suetus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis sulculus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis surdus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis tenebrionis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis thymalopsoides
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis truebae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis turumiquirensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis urichi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis vidua
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis viridicans
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristimantis zophus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pristis clavata
| p18 = [[Fitxategi:Pristis clavata 2.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Probarbus jullieni
| p18 = [[Fitxategi:Probarbus jullieni.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Probarbus labeamajor
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Probreviceps durirostris
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Probreviceps loveridgei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Probreviceps macrodactylus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Probreviceps rhodesianus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Probreviceps rungwensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Probreviceps uluguruensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Procambarus acherontis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Procambarus apalachicolae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Procambarus bouvieri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Procambarus brazoriensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Procambarus cometes
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Procambarus contrerasi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Procambarus digueti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Procambarus econfinae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Procambarus erythrops
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Procambarus escambiensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Procambarus ferrugineus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Procambarus franzi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Procambarus horsti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Procambarus hortonhobbsi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Procambarus leitheuseri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Procambarus lylei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Procambarus milleri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Procambarus orcinus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Procambarus roberti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Procambarus zihuateutlensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Procapra przewalskii
| p18 = [[Fitxategi:The book of antelopes (1894) Gazella przewalskii.png|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Procordulia lompobatang
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Procytettix thalassanax
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Profundulus hildebrandi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Progne modesta
| p18 = [[Fitxategi:ProgneModestusDarwin.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Progomphus risi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Progomphus tennesseni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Progomphus zephyrus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Propithecus coquereli
| p18 = [[Fitxategi:Sifaka in Madagascar.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Propithecus coquereli range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Propithecus coronatus
| p18 = [[Fitxategi:Propithecus coronatus 2.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Propithecus coronatus range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Propithecus deckenii
| p18 = [[Fitxategi:Van der Decken's Sifaka in Namoroka.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Propithecus deckenii range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Propithecus edwardsi
| p18 = [[Fitxategi:P edwardsi AGrandidier.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Propithecus edwardsi range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Propithecus verreauxi
| p18 = [[Fitxategi:Propithecus verreauxi 002.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Propithecus verreauxi range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Prosobonia parvirostris
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Protobothrops mangshanensis
| p18 = [[Fitxategi:Trimeresurus mangshanensis.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Protobothrops sieversorum
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Protobothrops sieversorum distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Protobothrops trungkhanhensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Protogobius attiti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Psacadonotus insulanus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Psammodromus microdactylus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Psarocolius cassini
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Psephotus chrysopterygius
| p18 = [[Fitxategi:Golden-shouldered Parakeet.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudagrion arabicum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudagrion inopinatum
| p18 = [[Fitxategi:Pseudagrion inopinatum 2014 03 11 a.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudamnicola klemmi<br/>Bythiospeum klemmi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudamnicola lucensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudantechinus mimulus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudastur occidentalis
| p18 = [[Fitxategi:Gray-backed Hawk - South-Ecuador S4E8637 (15478568822).jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudemys alabamensis
| p18 = [[Fitxategi:Pseudemys alabamensis.png|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudeutropius mitchelli
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudicius seychellensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudoacontias angelorum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudobarbus afer
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudobarbus asper
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudobarbus burgi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudobarbus phlegethon
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudobarbus quathlambae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudobithynia trichonis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudochazara amymone
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudochazara euxina
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudoeurycea altamontana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudoeurycea cochranae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudoeurycea conanti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudoeurycea firscheini
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudoeurycea gadovii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudoeurycea longicauda
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudoeurycea melanomolga
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudoeurycea mystax
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudoeurycea orchimelas
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudoeurycea tenchalli
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudoeurycea teotepec
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudoeurycea werleri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudois schaeferi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudomugil mellis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudomulleria dalyi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudomys fumeus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudophilautus singu
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudophilautus tanu
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudophilautus wynaadensis
| p18 = [[Fitxategi:Raorchestes tympanum crescent WG.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudophoxinus alii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudophoxinus anatolicus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudophoxinus burduricus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudophoxinus crassus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudophoxinus drusensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudophoxinus egridiri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudophoxinus evliyae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudophoxinus fahrettini
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudophoxinus firati
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudophoxinus hittitorum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudophoxinus maeandri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudophoxinus punicus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudophryne covacevichae
| p18 = [[Fitxategi:Pseudophryne covacevichae02.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudophryne pengilleyi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudorabdion montanum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudosphegesthes bergeri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudotolithus senegalensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pseudoxyrhopus kely
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Psilorhynchus microphthalmus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Psittacula eques
| p18 = [[Fitxategi:P. eques.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Psychrophrynella boettgeri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Psychrophrynella usurpator
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pteralopex anceps
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Bougainville Monkey-faced Bat area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pteralopex atrata
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Guadalcanal Monkey-faced Bat area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pteralopex taki
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:New Georgian Monkey-faced Bat area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pterapogon kauderni
| p18 = [[Fitxategi:Banggai cardinal fish.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pterocryptis barakensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pterocryptis inusitata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pterocryptis wynaadensis
| p18 = [[Fitxategi:Pterocryptis wynaadensis Day.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pterodroma alba
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pterodroma atrata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pterodroma baraui
| p18 = [[Fitxategi:Petrel Barau.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pterodroma cahow
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pterodroma hasitata
| p18 = [[Fitxategi:Pterodroma hasitataPCCA20070623-3608B.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pterodroma incerta
| p18 = [[Fitxategi:PterodromaIncerta.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pterodroma madeira
| p18 = [[Fitxategi:Zino's petrel sketch.png|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Zinospetrelrangemap.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pteroglossus bitorquatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pteromyscus pulverulentus
| p18 = [[Fitxategi:SciuropterusPulverulentusWolf.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pteronura brasiliensis
| p18 = [[Fitxategi:Giantotter.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Giant Otter area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pteropus cognatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pteropus fundatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pteropus livingstonii
| p18 = [[Fitxategi:Bristol.zoo.livfruitbat.arp.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Pteropus livingstonii range map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pteropus mariannus
| p18 = [[Fitxategi:Mariana Fruit Bat.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Mariana Fruit Bat area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pteropus melanopogon
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pteropus nitendiensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pteropus pohlei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pteropus sanctacrucis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pterozonium tropiphorum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ptilinopus huttoni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ptilinopus roseicapilla
| p18 = [[Fitxategi:Mariana Fruit Dove RWD5.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ptychadena broadleyi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ptychadena nana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ptychadena newtoni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ptychobranchus greenii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ptychochromis inornatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ptychochromis loisellei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ptychodon schuppi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ptychohyla erythromma
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ptychohyla legleri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ptychohyla leonhardschultzei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ptychohyla panchoi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ptychohyla salvadorensis
| p18 = [[Fitxategi:Ptychohyla salvadorensis.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ptychohyla spinipollex
| p18 = [[Fitxategi:Ptychohyla spinipollex02.jpeg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Puffinus bannermani
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Puffinus huttoni
| p18 = [[Fitxategi:Hutton's shearwater.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Puffinus newelli
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pungitius stenurus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Puntius arulius
| p18 = [[Fitxategi:Puntius arulius.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Puntius asoka
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Puntius cauveriensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Puntius chalakkudiensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Puntius crescentus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Puntius denisonii
| p18 = [[Fitxategi:Akwa18 puntius2.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Puntius fraseri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Puntius ophicephalus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Puntius sharmai
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Purpuraria erna
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pusa caspica
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Caspian Seal area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pygathrix nemaeus
| p18 = [[Fitxategi:Portrait of a Douc.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Red-shanked Douc area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pygathrix nigripes
| p18 = [[Fitxategi:Black-shanked_douc.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Black-shanked Douc area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pygomeles petteri
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Pygomeles petteri distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pyrenaearia organiaca
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pyrgohydrobia prespaensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pyrgulopsis aloba
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pyrgulopsis bernardina
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pyrgulopsis cruciglans
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pyrgulopsis metcalfi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pyriglena atra
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pyrrhula murina
| p18 = [[Fitxategi:Pyrrhulamurina.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pyrrhura amazonum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pyrrhura caeruleiceps
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pyrrhura eisenmanni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pyrrhura orcesi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pyrrhura pfrimeri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Pyrrhura viridicata
| p18 = [[Fitxategi:Pyrrhura viridicata.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Quadrula intermedia
| p18 = [[Fitxategi:Quadrula intermedia.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Radioconus riochcoensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Radiodiscus amdenus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Radix pinteri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Radix skutaris
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rafetus euphraticus
| p18 = [[Fitxategi:Rafetus euphraticus cropped.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Raja radula
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Raja undulata
| p18 = [[Fitxategi:Raja undulata 2.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rallus semiplumbeus
| p18 = [[Fitxategi:RallusSemiplumbeusSmit.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rallus wetmorei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ramanella mormorata
| p18 = [[Fitxategi:Ramanella mormorata.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ramanella palmata
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Ramanella palmata map-fr.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rammeihippus dinaricus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ramphastos ariel
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ramphocinclus brachyurus
| p18 = [[Fitxategi:Ramphocinclus brachyurus - PL Sclater.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ramphomicron dorsale
| p18 = [[Fitxategi:RhamphomicronDorsaleKeulemans.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ramphotyphlops suluensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rana dunni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rana holsti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rana mangyanum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rana muscosa
| p18 = [[Fitxategi:Rana muscosa.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rana okinavana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rana pyrenaica
| p18 = [[Fitxategi:Rana pyrenaica.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rana sauteri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rana sierrae
| p18 = [[Fitxategi:Rana sierrae01.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rana tavasensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ranitomeya summersi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ranitomeya virolinensis
| p18 = [[Fitxategi:Ranitomeya virolinensis.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ranodon sibiricus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Raorchestes travancoricus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rasbora wilpita
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rattus burrus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rattus hainaldi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rattus lugens
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rattus montanus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rattus ranjiniae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rattus simalurensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rattus vandeuseni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Reithrodontomys bakeri
| p18 = [[Fitxategi:Reithrodontomys bakeri.jpeg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Reithrodontomys raviventris
| p18 = [[Fitxategi:Reithrodontomys raviventris.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhacocleis buchichii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhacodactylus trachyrhynchus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhacophorus angulirostris
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhacophorus arvalis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhacophorus aurantiventris
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhacophorus calcadensis
| p18 = [[Fitxategi:R.calcadensis.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhacophorus helenae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhacophorus lateralis
| p18 = [[Fitxategi:Rhacophorus lateralis.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhacophorus minimus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhacophorus vampyrus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhacophorus variabilis<br/>Ghatixalus variabilis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhadinaea marcellae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhadinaea montana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhadinaea stadelmani
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhadinella hempsteadae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhadinella posadasi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhampholeon platyceps
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhampholeon spinosus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhampholeon temporalis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhampholeon viridis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhamphophryne macrorhina
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhamphophryne nicefori
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhantus alutaceus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rheocles wrightae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rheomys mexicanus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhinobatos rhinobatos
| p18 = [[Fitxategi:Rhinobatos Rhinobatos.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhinocypha hageni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhinocypha orea
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhinocypha uenoi
| p18 = [[Fitxategi:Rhinocypha uenoi Yhndktmb.JPG|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhinogobius lineatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhinolophus cognatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhinolophus maclaudi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhinolophus madurensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhinolophus ziama
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhinomyias albigularis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhinophis travancoricus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhinopithecus bieti
| p18 = [[Fitxategi:RhinopitecusBieti.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Black Snub-nosed Monkey area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhinopithecus brelichi
| p18 = [[Fitxategi:Rhinopithecus brelichi Smit.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Gray Snub-nosed Monkey area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhinopithecus roxellana
| p18 = [[Fitxategi:Golden Snub-nosed Monkeys, Qinling Mountains - China.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Golden Snub-nosed Monkey area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhinoptera brasiliensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhionaeschna galapagoensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhipidolestes okinawanus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhithrodytes agnus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhogeessa genowaysi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhombophryne guentherpetersi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhomphaea recurvata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhopornis ardesiacus
| p18 = [[Fitxategi:Slender Antbird Rhopornis ardesiaca.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhynchobatus luebberti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhynchocyon chrysopygus
| p18 = [[Fitxategi:Rhynchocyon chrysopygus-J Smit.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Golden-rumped Elephant Shrew area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhynchomeles prattorum
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Seram Bandicoot area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhynchopsitta pachyrhyncha
| p18 = [[Fitxategi:Rhynchopsitta pachyrhyncha -Arizona-Sonora Desert Museum, Tucson, Arizona, USA-8a.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhynchopsitta terrisi
| p18 = [[Fitxategi:Rhynchopsitta terrisi -captive-8a.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhynochetos jubatus
| p18 = [[Fitxategi:Rhynochetos jubatus.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rhyticeros narcondami
| p18 = [[Fitxategi:AcerosNarcondami.svg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:NarcondamMapSmall.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Riama balneator
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Riama columbiana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Riama oculata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Riama petrorum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rimator pasquieri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Risiocnemis antoniae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Robertia braueri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rollandia microptera
| p18 = [[Fitxategi:CentropelmaMicropterumSmit.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Romanogobio benacensis
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Romanogobio benacensis distribution.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Romerolagus diazi
| p18 = [[Fitxategi:Romerolagus diazi (dispale) 001.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Ropalopus ungaricus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rostratula australis
| p18 = [[Fitxategi:Australian Painted-Snipe female Nov02.JPG|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rostroraja alba
| p18 = [[Fitxategi:Rostroraja alba gran canaria.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rucervus eldii
| p18 = [[Fitxategi:Cervus eldii4.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rukia ruki
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rusa alfredi
| p18 = [[Fitxategi:Rusa alfredi Wien.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rutilus meidingeri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Rutilus ylikiensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sacalia bealei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sacalia quadriocellata
| p18 = [[Fitxategi:Sacalia quadriocellata.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sadies gibbosa
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sadies trifasciata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Saguinus bicolor
| p18 = [[Fitxategi:Saguinus bicolor Parque do Mndu.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Saguinus bicolor distribution.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Saguinus leucopus
| p18 = [[Fitxategi:HapaleLeucopusKeulemans.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Saguinus leucopus distribution.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Salangathelphusa anophrys
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Salenthydrobia ferrerii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Salmo obtusirostris
| p18 = [[Fitxategi:Softmouth.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Salmo peristericus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Salpesia soricina
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Salvelinus japonicus
| p18 = [[Fitxategi:Salvelinus leucomaenis japonicus-1.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Salvelinus tolmachoffi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Salvelinus willoughbii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Samoa sechellana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Samoana conica
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Samoana diaphana
| p18 = [[Fitxategi:Samoana diaphana.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Samoana thurstoni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sandelia bainsii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sanopus reticulatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sanopus splendidus
| p18 = [[Fitxategi:Splendidtoadfish laban.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sapajus robustus
| p18 = [[Fitxategi:Crested capuchin Cebus robustus grooming.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sapho puella
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sarcophilus harrisii
| p18 = [[Fitxategi:Sarcophilus harrisii taranna.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Sarcophilus harrisii extent.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sarophorus punctatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sarothrura watersi
| p18 = [[Fitxategi:ZaporniaWatersiKeulemans.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sason sechellanum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sawbwa resplendens
| p18 = [[Fitxategi:Sawbwa resplendens.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Saxurinator montenegrinus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Saxurinator sketi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sayamia melanodactylus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Scaphiophryne boribory
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Scaphiophryne gottlebei
| p18 = [[Fitxategi:Scaphiophryne gottlebei02.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Scaphirhynchus albus
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Pallid Sturgeon range map.JPG|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Scardinius elmaliensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Scarus trispinosus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sceloporus chaneyi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sceloporus cyanostictus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sceloporus goldmani
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Scelotes inornatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Schismatorhynchos nukta
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Schistura bairdi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Schistura bolavenensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Schistura kangjupkhulensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Schistura minutus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Schistura nagodiensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Schistura nudidorsum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Schistura pridii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Schistura quasimodo
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Schistura reticulata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Schistura sijuensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Schistura thanho
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Schistura tigrinum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Schizoeaca perijana<br/>Asthenes perijana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Schizothorax lepidothorax
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Scinax belloni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Scinax skuki
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sciotropis lattkei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Scleropages formosus
| p18 = [[Fitxategi:Arowana.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Arowanakartecele4.jpg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Scolopax rochussenii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Scorpaena ascensionis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Scorpaena mellissii
| p18 = [[Fitxategi:ScorpaenaMellissiFord.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Scottiola salticiformis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Scriptaphyosemion bertholdi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Scriptaphyosemion brueningi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sculptiferussacia clausiliaeformis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Scutiger chintingensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Scutiger muliensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Scutiger ningshanensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Scutiger pingwuensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Scytalopus canus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Scytalopus iraiensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Scytalopus robbinsi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Scytalopus rodriguezi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Scytodes pholcoides
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sebastes fasciatus
| p18 = [[Fitxategi:Sebastes fasciatus.png|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sebastolobus alascanus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sechellophryne gardineri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Selasphorus ardens
| p18 = [[Fitxategi:Selasphorus ardens 1902.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Semnopithecus ajax
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Kashmir Gray Langur area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Semperdon uncatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Serinus flavigula
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Serranochromis meridianus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Serratorotula coronata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Seselphisis visenda
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sewellia marmorata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sewellia patella
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sewellia pterolineata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Seychellesia longicercata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Seychellesia patellifera
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Seychellia wiljoi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sheppardia aurantiithorax
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sheppardia gabela
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sheppardia montana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Shinisaurus crocodilurus
| p18 = [[Fitxategi:Chin-krokodilschwanzechse-01.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Siamthelphusa holthuisi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sibon lamari
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sicista armenica
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sicista kazbegica
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sicyopterus eudentatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sicyopterus rapa
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sicyopterus sarasini
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sigmodon planifrons
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Silhouettea sibayi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Silonia childreni
| p18 = [[Fitxategi:Silonia childreni Sykes.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sinocyclocheilus tingi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sinodina gregoriana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sitta ledanti
| p18 = [[Fitxategi:SittaLedanti.svg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Sitta ledanti distribution map-fr.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sitta magna
| p18 = [[Fitxategi:SittaMagnaSmit.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Giant nuthatch distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sitta victoriae
| p18 = [[Fitxategi:SittaVictoriae.svg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Sitta victoriae distribution.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Smilisca dentata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Smilosicyopus sasali
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sminthopsis psammophila
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Solenodon cubanus
| p18 = [[Fitxategi:Solenodon cubanus.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Cuban Solenodon area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Solenodon paradoxus
| p18 = [[Fitxategi:Hispaniolan Solenodon crop.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Hispaniolan Solenodon area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Solisorex pearsoni
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Pearson's Long-clawed Shrew area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Solomys salebrosus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Solomys sapientis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Somanniathelphusa taiwanensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Somanniathelphusa zanklon
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sooglossus sechellensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sorex pribilofensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Spalax arenarius
| p18 = [[Fitxategi:Coin of Ukraine Spalax r.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Spathogyna fezi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Spelaeorchestia koloana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Speleomantes supramontis
| p18 = [[Fitxategi:Speleomantes supramontis02.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Speocirolana thermydronis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Spermophilus atricapillus
| p18 = [[Fitxategi:Otospermophilus atricapillus.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Spermophilus brunneus
| p18 = [[Fitxategi:Gs5.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Spermophilus perotensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sphaerodactylus armasi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sphaerodactylus micropithecus
| p18 = [[Fitxategi:Monito gecko Salamanquita de Monito (5840026661).jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sphaerodactylus pimienta
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sphaerodactylus scapularis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sphaerodactylus storeyae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sphaerolana affinis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sphaerolana interstitialis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Spheniscus demersus
| p18 = [[Fitxategi:African penguins Boulder Bay 1.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Jackass Penguin.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Spheniscus mendiculus
| p18 = [[Fitxategi:Galápagos penguin (Spheniscus mendiculus) male.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Galapagos Penguin.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sphingonotus guanchus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sphyrna lewini
| p18 = [[Fitxategi:Scalloped hammerhead cocos.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Sphyrna lewini distribution map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sphyrna mokarran
| p18 = [[Fitxategi:Sphyrna mokarran at georgia.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Sphyrna mokarran distribution map.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Spinomantis brunae
| p18 = [[Fitxategi:Spinomantis brunae01.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Spinomantis guibei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Spiralix valenciana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Spiralothelphusa fernandoi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Spiralothelphusa parvula
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Spizaetus isidori
| p18 = [[Fitxategi:Black and chestnut Eagle.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Spizella wortheni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Spizocorys fringillaris
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Spondylurus nitidus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sporophila palustris
| p18 = [[Fitxategi:Sporophila palustris.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Springeratus polyporatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Squalius carinus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Squalius castellanus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Squalius keadicus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Squalius lucumonis
| p18 = [[Fitxategi:Leuciscus lucumonis 1.JPG|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Squalius malacitanus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Squalius microlepis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Squalius moreoticus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Squalius torgalensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Squatina argentina
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Squatina formosa
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Squatina formosa distmap.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Squatina guggenheim
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Squatina punctata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Stagnicola idahoensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Starnoenas cyanocephala
| p18 = [[Fitxategi:Giuseppe Arcimboldo - Blue-Headed Quail-Dove - WGA00861.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Staurophlebia bosqi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Stenoonops opisthornatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Stenopterus creticus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sterna acuticauda
| p18 = [[Fitxategi:Ranganathittu 3.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sternothyrus braueri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sternula lorata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Stiphodon julieni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Stipiturus mallee
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Stoliczia chaseni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Stomatorhinus ivindoensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Strabomantis ruizi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Streptocephalus dendrophorus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Streptocephalus dendyi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Streptocephalus guzmani
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Streptocephalus woottoni
| p18 = [[Fitxategi:Streptocephalus woottoni.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Streptocephalus zuluensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sturnira nana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Stygobromus hayi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Stygobromus pecki
| p18 = [[Fitxategi:Stygobromus pecki.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Stylophora madagascarensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Stymphalornis acutirostris
| p18 = [[Fitxategi:Sao Paulo Antwren (male) -Sao Paulo, Brazil.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Subuliniscus arambourgi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Succinea piratarum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Succinea quadrasi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sulcosticta striata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Suncus dayi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Suncus fellowesgordoni
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Sri Lankan Shrew area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Suncus mertensi
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Flores Shrew area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Suncus zeylanicus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sundamys maxi
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Sundamys maxi distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sundasciurus fraterculus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sundathelphusa sottoae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sus oliveri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sus verrucosus
| p18 = [[Fitxategi:Sus verrucosus.png|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sylvilagus graysoni
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Tres Marias Cottontail area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sylvilagus insonus
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Omilteme Cottontail area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sylvilagus robustus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sylvisorex howelli
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Howell's Forest Shrew area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sylvisorex isabellae
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Bioko Forest Shrew area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sylvisorex morio
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Mt. Cameroon Forest Shrew area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sympetrum maculatum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Symphalangus syndactylus
| p18 = [[Fitxategi:Symphalangus syndactylus, Chiba Zoo, Japan.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Distribución symphalangus.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Symposiachrus brehmii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Symposiachrus everetti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Symposiachrus sacerdotum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Synallaxis infuscata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Synallaxis tithys
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Synallaxis zimmeri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Syncaris pacifica
| p18 = [[Fitxategi:Syncarispacificaone.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Synodontis dorsomaculatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Synodontis guttata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Synodontis pardalis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Synthliboramphus hypoleucus
| p18 = [[Fitxategi:Xantus adult.gif|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Sypheotides indicus
| p18 = [[Fitxategi:Male Lesser Florican (crop).jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:SypheotidesIndicusMap.jpg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Systomus martenstyni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tacheocampylaea acropachia
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tacheocampylaea cyrniaca
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tacheocampylaea tacheoides
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tachycineta cyaneoviridis
| p18 = [[Fitxategi:Bahama Swallow.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tachyoryctes macrocephalus
| p18 = [[Fitxategi:Tachyoryctes macrocephalus.png|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Takifugu plagiocellatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Takydromus toyamai
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tamias palmeri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tamiasciurus mearnsi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tangara cabanisi
| p18 = [[Fitxategi:Tangara cabanisiIbis1868P003.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tantilla flavilineata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tantilla lempira
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tantilla oolitica
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tantilla shawi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Taphrolesbia griseiventris
| p18 = [[Fitxategi:Taphrolesbia griseiventris 1895.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tapirus bairdii
| p18 = [[Fitxategi:Tapirus bairdii -Franklin Park Zoo, Massachusetts, USA-8a.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Range map Tapirus bairdii with borders.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tapirus indicus
| p18 = [[Fitxategi:Malayan Tapir.JPG|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Malayan Tapir area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tapirus pinchaque
| p18 = [[Fitxategi:Mountain Tapir2.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Mountain Tapir area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tarentola gigas
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tarraconia rolani
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tarsius pelengensis
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Tarsius pelengensis range.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tarsius sangirensis
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Sangihe Tarsier area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tasmanipatus anophthalmus
| p18 = [[Fitxategi:Tasmanipatus anophthalmus.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tauraco bannermani
| p18 = [[Fitxategi:Tauraco bannermani by Henrik Grönvold.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Telescopus hoogstraali
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Telestes beoticus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Telestes croaticus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Telmatobius brevipes
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Telmatobius brevirostris
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Telmatobius ceiorum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Telmatobius colanensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Telmatobius degener
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Telmatobius edaphonastes
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Telmatobius hypselocephalus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Telmatobius ignavus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Telmatobius laticeps
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Telmatobius latirostris
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Telmatobius mayoloi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Telmatobius necopinus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Telmatobius pisanoi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Telmatobius platycephalus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Telmatobius schreiteri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Telmatobius scrocchii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Telmatobius sibiricus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Telmatobius stephani
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Telmatobius thompsoni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Telmatobius truebae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Telmatobius zapahuirensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Telmatobufo venustus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Telophorus kupeensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tenuibranchiurus glypticus
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Tenuibranchiurus distribution.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Teramulus waterloti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Terateleotris aspro
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Terenura sicki
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Terrapene coahuila
| p18 = [[Fitxategi:Terrapene coahuila at the Columbus Zoo-2011 07 11 IMG 0667.JPG|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Terrathelphusa kuchingensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tetrablemma benoiti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tetradactylus udzungwensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tetrathemis yerburii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thaksinthelphusa yongchindaratae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thalassarche carteri
| p18 = [[Fitxategi:Thalassarche carteri - SE Tasmania.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thalassarche chlororhynchos
| p18 = [[Fitxategi:Thalassarche chlororhynchos.png|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thalassarche chrysostoma
| p18 = [[Fitxategi:Thalassarche chrysostoma - SE Tasmania.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thalassothemis marchali
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thalurania watertonii
| p18 = [[Fitxategi:Thalurania watertonii map.svg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thamnophis melanogaster
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thamnophis mendax
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thamnosophis martae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thapsia buraensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thapsia snelli
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thaumatodon hystricelloides
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Theba grasseti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thelenota ananas
| p18 = [[Fitxategi:Thelenota ananas at Umm Kararim.JPG|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Theloderma bicolor
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Theodoxus prevostianus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Theodoxus subterrelictus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Theodoxus transversalis
| p18 = [[Fitxategi:Theodoxus transversalis.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Theridion cloxum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Theridion mehlum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Theridion nagorum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Theridion palanum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thermophis zhaoermii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thermosphaeroma milleri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thersites mitchellae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thinornis novaeseelandiae
| p18 = [[Fitxategi:NZ Shore plover male.JPG|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thomasomys hylophilus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thomasomys monochromos
| p18 = [[Fitxategi:Thomasomys monochromos skull Bangs.png|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thoracistus jambila
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thoracistus semeniphagus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thoracistus thyraeus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thorectes balearicus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thorectes baraudi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thorectes castillanus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thorectes catalonicus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thorectes chersinus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thorectes coiffaiti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thorectes distinctus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thorectes hernandezi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thorectes hispanus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thorectes orocantabricus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thorectes punctatissimus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thorectes punctatolineatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thorectes puncticollis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thorectes sardous
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thorectes variolipennis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thorius arboreus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thorius boreas
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thorius dubitus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thorius grandis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thorius lunaris
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thorius omiltemi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thorius papaloae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thorius pulmonaris
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thorius schmidti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thorius troglodytes
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thoropa lutzi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thrasops schmidti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Threskiornis bernieri
| p18 = [[Fitxategi:Ibis sacré de Madagascar.JPG|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Throscodectes xederoides
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Throscodectes xiphos
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thunnus thynnus
| p18 = [[Fitxategi:Bluefin-big.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thylogale calabyi
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Calaby's Pademelon area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thylogale lanatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Thynnichthys sandkhol
| p18 = [[Fitxategi:ThynnichthysSandkhol.png|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tilapia kottae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tiliqua adelaidensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tinostoma smaragditis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tiradelphe schneideri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tokudaia osimensis
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Tokudaia osimensis distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tokudaia tokunoshimensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tomichia ventricosa
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tomicodon abuelorum
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tor khudree
| p18 = [[Fitxategi:Tor tor Day.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tor kulkarnii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tor malabaricus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tor putitora
| p18 = [[Fitxategi:Mahasher.JPG|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tor yunnanensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Torgos tracheliotos
| p18 = [[Fitxategi:2012-lappet-faced-vulture.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Torreornis inexpectata
| p18 = [[Fitxategi:Torreornis inexpectata 3.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Touit melanonotus
| p18 = [[Fitxategi:Touit melanonota -Ubatuba, Sao Paulo, Brazil-8.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Trachemys adiutrix
| p18 = [[Fitxategi:Trachemys adiutrix in Lençóis Maranhenses National Park - ZooKeys-246-051-g007-H.jpeg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Trachemys taylori
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Trachycystis haygarthi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Trachypithecus francoisi
| p18 = [[Fitxategi:Trachypithecus francoisi 3399.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Trachypithecus francoisi distribution.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Trachypithecus geei
| p18 = [[Fitxategi:Trachypithecus geei (Assam, 2006).jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Trachypithecus geei distribution.svg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Trachypithecus germaini
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Indochinese Lutung area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Trachypithecus hatinhensis
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Hatinh Langur area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Trachypithecus phayrei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Trachypithecus shortridgei
| p18 = [[Fitxategi:Trachypithecus shortridgei - Kunming Natural History Museum of Zoology - DSC02508.JPG|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Shortridge's Langur area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Trachypithecus vetulus
| p18 = [[Fitxategi:Purple-faced langur (Trachypithecus vetulus).jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Purple-faced Langur area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tragelaphus buxtoni
| p18 = [[Fitxategi:Tragelaphus buxtoni.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tragulus nigricans
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Travancoria elongata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Travancoria jonesi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Treron griveaudi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Treron psittaceus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Triakis acutipinna
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Trichodactylus crassus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Trichoferus bergeri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Trimenia wallengrenii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Trimeresurus buniana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Trimeresurus kanburiensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Trimerotropis infantilis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Trimerotropis occidentaloides
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Trimerotropis occulens
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Trimetopon simile
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tringa guttifer
| p18 = [[Fitxategi:Spotted Greenshank.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Trinomys eliasi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Trinomys moojeni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Trinomys yonenagae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Trioceros laterispinis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Trioceros perreti
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Trioceros pfefferi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Trochalopteron cachinnans
| p18 = [[Fitxategi:Rblaughingthrush.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Trochidrobia inflata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Trochomorpha apia
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Trochulus biconicus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tropidophora articulata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tropidophora deburghiae
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Truncatellina arcyensis
| p18 = [[Fitxategi:Truncatellina-arcyensis 03.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tryonia diaboli
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tulotoma magnifica
| p18 = [[Fitxategi:Tulotoma magnifica 2.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tupaia chrysogaster
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Golden-bellied Treeshrew area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tupaia nicobarica
| p18 = [[Fitxategi:Nicobar Treeshrew (Tupaia nicobarica nicobarica).jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Nicobar Treeshrew area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Turdus swalesi
| p18 = [[Fitxategi:La Selle Thrush.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Turnix hottentottus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Turnix olivii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tylochromis microdon
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tylorida mornensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tylototriton hainanensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Typhaeus hiostius
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Typhlacontias kataviensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Typhleotris madagascariensis
| p18 = [[Fitxategi:Typhleotris madgascarensis.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Typhleotris pauliani
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Typhlocaris ayyaloni
| p18 = [[Fitxategi:Typhlocaris ayyaloni cropped.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Typhlocaris galilea
| p18 = [[Fitxategi:Typhlocaris galilea - plate from Transactions of the Linnean Society of London - CROP.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Typhlops capitulatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Typhlops hectus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Typhlops monensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Typhlops schmutzi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Typhlopseudothelphusa mocinoi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tyrannus cubensis
| p18 = [[Fitxategi:Giant Kingbird 2495229727.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Tytthoscincus biparietalis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Uma exsul
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Uma inornata
| p18 = [[Fitxategi:Coachella Valley Fringe-toed Lizard.JPG|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Umma mesumbei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Uncia uncia
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Unio crassus
| p18 = [[Fitxategi:Thick shelled river mussel - Unio crassus.gif|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Urolophus orarius
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Uromys rex
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Uroplatus guentheri
| p18 = [[Fitxategi:Uroplatus guentheri male.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Uroplatus malahelo
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Uroplatus malahelo distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Uroplatus pietschmanni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Urosaurus auriculatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Urothemis thomasi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Vallonia suevica
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Valvata klemmi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Valvata montenegrina
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Vandeleuria nilagirica
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Vandeleuria nilagirica distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Vandeleuria nolthenii
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Vandeleuria nolthenii distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Varanus mabitang
| p18 = [[Fitxategi:Varanus mabitang brighter.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Vertigo heldi
| p18 = [[Fitxategi:Vertigo heldi shell.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Vibrissaphora boringii
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Vibrissaphora echinata
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Vibrissaphora leishanensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Victaphanta compacta
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Videna oleacina
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Vijayachelys silvatica
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Villosa fabalis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Vini kuhlii
| p18 = [[Fitxategi:Vini kuhlii -painting by Edward Lear-4c.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Vini ultramarina
| p18 = [[Fitxategi:The Loriidae - Plate XXVII.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Vinodolia fiumana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Vinodolia fluviatilis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Vinodolia gluhodolica
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Vinodolia scutarica
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Vipera kaznakovi
| p18 = [[Fitxategi:Vipera kaznakovi (5).jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Vipera magnifica
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Vipera magnifica distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Vipera pontica
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Vipera pontica distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Vireo masteri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Viridovipera truongsonensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Voalavo antsahabensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Voeltzkowia mira
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Werneria bambutensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Werneria mertensiana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Werneria preussi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Werneria submontana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Werneria tandyi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Wilfredomys oenax
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Wolterstorffina mirei
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Xanthophryne koynayensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Xenoglaux loweryi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Xenomys nelsoni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Xenoophorus captivus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Xenoperdix udzungwensis
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Xenophrys brachykolos
| p18 = [[Fitxategi:Xenophrys brachykolos.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Xenopirostris damii
| p18 = [[Fitxategi:Xenopirostris damii 1868.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Xenopus gilli
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Xenopus largeni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Xenosaurus newmanorum
| p18 =
| p181 = [[Fitxategi:Xenosaurus newmanorum distribution.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Xenosaurus platyceps
| p18 = [[Fitxategi:Xenosaurus platyceps WLF-368-4X, Municipio Victoria; 12 July 2004.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Xenospiza baileyi
| p18 = [[Fitxategi:Xenospiza baileyi.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Xerocrassa edmundi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Xerocrassa montserratensis
| p18 = [[Fitxategi:Xerocrassa montserratensis.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Xerocrassa moraguesi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Xerosecta adolfi
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Xerotricha gasulli
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Xerotricha pavida
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Xipholena atropurpurea
| p18 = [[Fitxategi:XipholenaAtropurpureaSmit.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Xiphophorus gordoni
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Xiphophorus meyeri
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Xylotoles costatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Yasuhikotakia sidthimunki
| p18 = [[Fitxategi:Yasuhikotakia sidthimunki.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Yunnanilus nigromaculatus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Zalophus wollebaeki
| p18 = [[Fitxategi:Galápagos sea lions Isabela.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Galapagos Sea Lion area.png|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Zarceus major
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Zavattariornis stresemanni
| p18 = [[Fitxategi:Zavattariornis stresemanni -Yabello Wildlife Sanctuary, Ethiopia-8.jpg|center|100px]]
| p181 = [[Fitxategi:Zavatt distribution map.jpg|center|100px]]
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Zearaja maugeana
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Zeuneriana marmorata
| p18 = [[Fitxategi:Zeuneriana marmorata.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Zonitoides jaccetanicus
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Zonosaurus subunicolor
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Zosterops conspicillatus
| p18 = [[Fitxategi:Bridled White-Eye.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Zosterops luteirostris
| p18 =
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Zosterops modestus
| p18 = [[Fitxategi:Zosterops mayottensis semiflava.jpg|center|100px]]
| p181 =
}}
{{Zutabe_formatoa/Arrisku_larrian
| p225 = Zygogeomys trichopus
| p18 =
| p181 =
}}
|}
{{Wikidata list end}}
[[Kategoria:Galzoriko espezieak| ]]
9h1up4orcat0ik4bft9prmmgi9wlg0q
Andrew
0
645918
9975864
9972115
2024-11-21T01:50:12Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975864
wikitext
text/x-wiki
'''Andrew''' greziar jatorriko [[Andreas]] izenaren [[ingelera]]zko aldaera da. Askotan "Andy" edo "Drew" gisa laburbiltzen da. [[Euskara]]zko [[Ander]]ren parekoa da.
Izena [[antzinako greziera]]z {{lang|grc|Ανδρέας}} idazten zen, ''Andreas'', hau "gizon" hitzetik eratorria ({{lang-grc|ἀνήρ/ἀνδρός|aner/andros}}). Ander izenak, beraz, [[gizon]]tasuna esan nahi du, "indartsu", "adoretsu" edo "gerlari" gisa ere ulertua.
Izenak baliokideak ditu beste hizkuntza batzuetan: [[Andrés]] [[gaztelera]], [[Andrea]] [[italiera]]z (beste hizkuntza gehienetan ''Andrea'' emakume izena da), [[Andrew]] ingeleraz (askotan "Andy" edo "Drew" gisa laburbildua), [[Andreu]] [[katalan]]ez edo [[Andrei]] [[hizkuntza eslaviar]]retan.
== Andrew izena duten pertsona ezagunak ==
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item WHERE { ?item wdt:P735 wd:Q18042461 . ?item wdt:P31 wd:Q5 }
|section=
|sort=label
|columns=label:Izen-abizenak,P106:Jarduera,P19:Jaiolekua,P569:Jaiotza data,P570:Heriotza data
|links=local
}}
{| class='wikitable sortable'
! Izen-abizenak
! Jarduera
! Jaiolekua
! Jaiotza data
! Heriotza data
|-
| [[Andrew Albicy]]
| ''[[:d:Q3665646|saskibaloi jokalari]]''
| [[Sèvres]]
| 1990-03-21
|
|-
| [[Banjo Paterson|Andrew Barton Paterson]]
| ''[[:d:Q164236|gerra-berriemaile]]''<br/>[[poeta]]<br/>[[kazetari]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q1209498|legelari-poeta]]''<br/>[[abokatu]]
| ''[[:d:Q580973|Orange]]''
| 1864-02-17
| 1941-02-05
|-
| [[Andrew Bertie]]
| [[fraide]]
| [[Londres]]
| 1929-05-15
| 2008-02-07
|-
| [[Andrew Capobianco]]
| ''[[:d:Q16004431|jauzilari]]''<br/>''[[:d:Q10843402|igerilari]]''
| [[Mineola (New York)|Mineola]]
| 1999-10-13
|
|-
| [[Andrew Carnegie]]
| ''[[:d:Q12362622|filantropo]]''<br/>[[Handiki]]<br/>[[ekonomialari]]<br/>''[[:d:Q6606110|industrialari]]''<br/>''[[:d:Q215536|merkatari]]''<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q42855995|fabricator]]''
| [[Dunfermline]]
| 1835-11-25
| 1919-08-11
|-
| [[Andrew Charter]]
| ''[[:d:Q10843263|belar hockey jokalari]]''
| [[Australiako Hiriburuaren Lurraldea]]
| 1987-03-30
|
|-
| [[Andrew Crommelin]]
| [[astronomo]]
| [[Irlanda (estatua)|Irlandako Errepublika]]
| 1865-02-06
| 1939-09-20
|-
| [[Andrew Cunningham]]
| [[politikari]]<br/>''[[:d:Q10669499|itsas ofizial]]''
| [[Dublin]]
| 1883-01-07
| 1963-06-12
|-
| [[Andrew Fielding Huxley]]
| ''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''<br/>''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>[[mediku]]<br/>''[[:d:Q2055046|fisiologo]]''<br/>''[[:d:Q14906342|biofisikari]]''<br/>''[[:d:Q864503|biologo]]''
| [[Hampstead]]
| 1917-11-22
| 2012-05-30
|-
| [[Andrew Fire]]
| ''[[:d:Q864503|biologo]]''<br/>''[[:d:Q3126128|genetista]]''<br/>[[mediku]]<br/>''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>''[[:d:Q3368718|patologo]]''<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| [[Palo Alto (Kalifornia)|Palo Alto]]
| 1959-04-27
|
|-
| [[Andrew Fisher]]
| [[politikari]]<br/>''[[:d:Q193391|diplomazialari]]''<br/>''[[:d:Q15627169|sindikalista]]''
| [[Crosshouse]]
| 1862-08-29
| 1928-10-22
|-
| [[Andrew Fletcher]]
| ''[[:d:Q584301|baxu-jotzaile]]''<br/>[[gitarra-jotzaile]]<br/>[[disko-ekoizle]]<br/>[[musikagile]]<br/>[[teklatu-jotzaile]]<br/>[[Disk jockey|discjockey]]<br/>[[musikari]]<br/>''[[:d:Q29017403|rock musician]]''
| [[Nottingham]]
| 1961-07-08
| 2022-05-26
|-
| [[Andrew Garfield]]
| ''[[:d:Q10800557|zinema aktore]]''<br/>[[Modelo (lanbidea)|modelo]]<br/>''[[:d:Q2259451|antzerki aktore]]''<br/>[[telebista-aktore]]<br/>[[Antzezle|aktore]]<br/>[[Kantari|abeslari]]
| [[Los Angeles]]
| 1983-08-20
|
|-
| [[Andrew Hampsten]]
| ''[[:d:Q2309784|txirrindulari]]''
| [[Columbus (Ohio)|Columbus]]
| 1962-04-07
|
|-
| [[Andrew Harclay]]
| [[militar]]<br/>[[politikari]]
| ''[[:d:Q23326|Westmorland]]''
| 1270
| 1323-03-03
|-
| [[Andrew Hoy]]
| [[nekazari]]<br/>''[[:d:Q26384038|event rider]]''
| ''[[:d:Q2271716|Culcairn]]''
| 1959-02-08
|
|-
| [[Andrew Irvine]]
| ''[[:d:Q11900058|esploratzaile]]''<br/>''[[:d:Q9149093|mendigoizale]]''
| [[Birkenhead]]
| 1902-04-08
| 1924-06-08<br/>1924-06-09
|-
| [[Andrew Jackson]]
| [[epaile]]<br/>[[abokatu]]<br/>[[politikari]]<br/>[[ofizier]]<br/>''[[:d:Q372436|estatu-politikari]]''
| ''[[:d:Q2552970|Waxhaws]]''
| 1767-03-15
| 1845-06-08
|-
| [[Andrew John Wiles]]
| [[matematikari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| [[Cambridge]]
| 1953-04-11
|
|-
| [[Andrew Johnson]]
| [[politikari]]<br/>[[ofizier]]<br/>''[[:d:Q372436|estatu-politikari]]''<br/>''[[:d:Q242468|jostun]]''
| [[Raleigh]]
| 1808-12-29
| 1875-07-31
|-
| [[Andrew Keith Jack]]
| ''[[:d:Q169470|fisikari]]''
| [[Melbourne]]
| 1885-09-09
| 1966-09-26
|-
| [[Andrew Kellaway]]
| ''[[:d:Q14089670|hamabosteko errugbilari]]''
| [[Sydney]]
| 1995-10-12
|
|-
| [[Andrew Knewstubb]]
| ''[[:d:Q26237722|zazpiko errugbi jokalari]]''
| [[Wellington]]
| 1995-09-14
|
|-
| [[Andrew Kumagai]]
| ''[[:d:Q937857|futbolari]]''
| [[Yokosuka]]
| 1993-06-06
|
|-
| [[Andrew Lang]]
| [[poeta]]<br/>''[[:d:Q201788|historialari]]''<br/>''[[:d:Q333634|itzultzaile]]''<br/>[[kazetari]]<br/>[[antropologo]]<br/>''[[:d:Q4263842|literatura-kritikari]]''<br/>''[[:d:Q4853732|haur literaturaren idazle]]''<br/>''[[:d:Q11774202|saiakeragile]]''<br/>''[[:d:Q64733534|collector of fairy tales]]''<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q3075052|folklorista]]''<br/>''[[:d:Q20826540|eruditoa]]''<br/>[[eleberrigile]]
| [[Selkirk (Scottish Borders)|Selkirk]]
| 1844-03-31
| 1912-07-20
|-
| [[Andrew Lindsay]]
| ''[[:d:Q13382355|arkulari]]''
| [[Auckland]]
| 1976-05-09
|
|-
| [[Andrew Lloyd Webber]]
| [[gidoilari]]<br/>[[zinema ekoizle]]<br/>[[antzerki zuzendari]]<br/>[[enpresaburu]]<br/>[[kantugile]]<br/>''[[:d:Q943995|antzerki enpresaburua]]''<br/>[[politikari]]<br/>[[musikagile]]<br/>[[disko-ekoizle]]<br/>''[[:d:Q47541952|produktore]]''
| [[Kensington (Londres)|Kensington]]
| 1948-03-22
|
|-
| [[Andrew Lock]]
| ''[[:d:Q9149093|mendigoizale]]''
| [[Australia]]
| 1961-12-26
|
|-
| [[Andrew Loomis]]
| [[Irudigile|ilustratzaile]]<br/>''[[:d:Q1028181|margolari]]''
| [[Syracuse (New York)|Syracuse]]
| 1892
| 1959-05-25
|-
| [[Andrew Marvell]]
| [[poeta]]<br/>[[politikari]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q9334029|satira-idazle]]''
| ''[[:d:Q8024984|Winestead]]''
| 1621-03-31
| 1678-08-16
|-
| [[Andrew Mehrtens]]
| ''[[:d:Q14089670|hamabosteko errugbilari]]''
| [[Durban]]
| 1973-04-28
|
|-
| [[Andrew Nabbout]]
| ''[[:d:Q937857|futbolari]]''
| [[Melbourne]]
| 1992-12-17
|
|-
| [[Andrew Parrott]]
| ''[[:d:Q158852|orkestra zuzendari]]''<br/>[[abesbatza-zuzendari]]<br/>''[[:d:Q14915627|musikologo]]''
| [[Walsall]]
| 1947-03-10
|
|-
| [[Andrew Porter]]
| ''[[:d:Q14089670|hamabosteko errugbilari]]''
| [[Dublin]]
| 1996-01-16
|
|-
| [[Andrew Ritchie (Brompton)]]
| [[ingeniari]]<br/>[[enpresaburu]]
|
| 1947
|
|-
| [[Andrew Schally]]
| [[mediku]]<br/>''[[:d:Q2919046|biokimikari]]''<br/>[[ikertzaile]]<br/>''[[:d:Q4531850|endokrinologo]]''
| [[Vilnius]]
| 1926-11-30
| 2024-10-17
|-
| [[Andrew Slack]]
| ''[[:d:Q14089670|hamabosteko errugbilari]]''<br/>[[kazetari]]
| [[Brisbane]]
| 1955-09-24
|
|-
| [[Andrew Stuart Tanenbaum]]
| [[informatikari]]<br/>[[ingeniari]]<br/>[[programatzaile]]<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''<br/>[[katedradun]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q169470|fisikari]]''
| [[New York]]
| 1944-03-16
|
|-
| [[Andrew Tate]]
| ''[[:d:Q11607585|arte martzial mistoetako borrokalaria]]''<br/>''[[:d:Q11296761|kickboxer]]''<br/>[[Influencer]]<br/>[[Interneteko ospetsu]]<br/>''[[:d:Q44508716|telebistako pertsona ospetsu]]''<br/>''[[:d:Q56279965|digital marketing expert]]''<br/>''[[:d:Q15077007|podcaster]]''<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]
| ''[[:d:Q1473658|Walter Reed Army Medical Center]]''
| 1986-12-01
|
|-
| [[Andrew VanWyngarden]]
| [[Kantari|abeslari]]<br/>[[gitarra-jotzaile]]<br/>''[[:d:Q822146|kanta-idazle]]''
| [[Columbia (Missouri)|Columbia]]
| 1983-02-01
|
|-
| [[Andrew Wilson (igerilaria)]]
| ''[[:d:Q10843402|igerilari]]''
| [[Londres]]
| 1993-09-16
|
|-
| [[Andrew Wyeth]]
| ''[[:d:Q1028181|margolari]]''<br/>[[idazle]]
| ''[[:d:Q531303|Chadds Ford Township]]''
| 1917-07-12
| 2009-01-16
|-
| [[Andrew Ng|Andrew Y. Ng]]
| ''[[:d:Q15976092|artificial intelligence researcher]]''<br/>[[informatikari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]
| [[Londres]]
| 1976-04-18
|
|-
| [[Andy Gibb]]
| [[Kantari|abeslari]]<br/>[[kantugile]]<br/>''[[:d:Q947873|telebista aurkezle]]''<br/>[[egile abeslari]]<br/>''[[:d:Q2259451|antzerki aktore]]''<br/>[[telebista-aktore]]
| [[Manchester]]
| 1958-03-05
| 1988-03-10
|-
| [[Andy Haden]]
| ''[[:d:Q14089670|hamabosteko errugbilari]]''
| ''[[:d:Q1015672|Whanganui]]''
| 1950-10-26
| 2020-07-29
|-
| [[Andy Irons]]
| ''[[:d:Q13561328|surflari]]''<br/>[[Antzezle|aktore]]
| [[Kauai]]
| 1978-07-24
| 2010-11-02
|-
| [[Andy Kershaw]]
| [[Disk jockey|discjockey]]<br/>''[[:d:Q947873|telebista aurkezle]]''<br/>''[[:d:Q97012539|record collector]]''
| [[Rochdale]]
| 1959-11-09
|
|-
| [[Andy Murray]]
| ''[[:d:Q10833314|tenislari]]''
| [[Glasgow]]
| 1987-05-15
|
|-
| [[Andy Panko]]
| ''[[:d:Q3665646|saskibaloi jokalari]]''
| [[Harrisburg]]
| 1977-11-29
|
|-
| [[Andy Roddick]]
| ''[[:d:Q10833314|tenislari]]''<br/>[[Antzezle|aktore]]
| [[Omaha]]
| 1982-08-30
|
|-
| [[Andy Warhol]]
| [[film-zuzendari]]<br/>''[[:d:Q1028181|margolari]]''<br/>''[[:d:Q33231|argazkilari]]''<br/>[[zinema ekoizle]]<br/>''[[:d:Q1281618|eskultore]]''<br/>''[[:d:Q3391743|artista bisuala]]''<br/>[[argazki-zuzendari]]<br/>[[gidoilari]]<br/>''[[:d:Q18939491|eguneroko-idazlea]]''<br/>[[diseinatzaile]]<br/>''[[:d:Q1925963|artista grafiko]]''<br/>''[[:d:Q1414443|zinemagilea]]''<br/>''[[:d:Q11569986|grabatzaile]]''<br/>[[marrazkilari]]<br/>[[Irudigile|ilustratzaile]]<br/>''[[:d:Q10774753|performancelari]]''<br/>''[[:d:Q18074503|installation artist]]''<br/>[[autore]]<br/>''[[:d:Q215536|merkatari]]''<br/>''[[:d:Q47541952|produktore]]''<br/>[[artista]]
| [[Pittsburgh]]
| 1928-08-06
| 1987-02-22
|-
| [[Blair Tuke]]
| ''[[:d:Q476246|estropadalari]]''
| ''[[:d:Q1013579|Kawakawa]]''
| 1989-07-25
|
|-
| [[Bryan MacLean]]
| [[Kantari|abeslari]]<br/>[[musikari]]<br/>[[disko-ekoizle]]<br/>[[kantugile]]<br/>[[gitarra-jotzaile]]
| [[Los Angeles]]
| 1946-09-25
| 1998-12-25
|-
| [[Colin Firth]]
| [[Antzezle|aktore]]<br/>''[[:d:Q10800557|zinema aktore]]''<br/>[[gidoilari]]<br/>[[zinema ekoizle]]<br/>''[[:d:Q2259451|antzerki aktore]]''<br/>[[telebista-aktore]]<br/>[[idazle]]
| [[Grayshott]]
| 1960-09-10
|
|-
| [[Colin Renfrew]]
| [[arkeologo]]<br/>[[antropologo]]<br/>''[[:d:Q17488316|historiaurrelari]]''<br/>[[politikari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| [[Stockton-on-Tees]]
| 1937-07-25<br/>1937-10-27
|
|-
| [[David Fincher]]
| [[film-zuzendari]]<br/>''[[:d:Q1053574|ekoizle exekutiboa]]''<br/>''[[:d:Q578109|telebista-ekoizle]]''<br/>''[[:d:Q3455803|errealizadore]]''<br/>''[[:d:Q47541952|produktore]]''
| [[Denver]]
| 1962-08-28
|
|-
| [[Eduardo VIII.a Erresuma Batukoa]]
| [[militar]]<br/>[[monarka]]<br/>''[[:d:Q2478141|aristokrata]]''
| ''[[:d:Q1887338|White Lodge]]''
| 1894-06-23
| 1972-05-28
|-
| [[Genesis P-Orridge]]
| [[Kantari|abeslari]]<br/>[[idazle]]<br/>[[poeta]]<br/>[[Antzezle|aktore]]<br/>''[[:d:Q18216771|bideoartista]]''<br/>''[[:d:Q10774753|performancelari]]''
| [[Victoria Park (Manchester)]]
| 1950-02-22<br/>1950-05-22
| 2020-03-14
|-
| [[George A. Olah]]
| [[kimikari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| [[Budapest]]
| 1927-05-22
| 2017-03-08
|-
| [[George A. Romero]]
| [[film-zuzendari]]<br/>[[zinema ekoizle]]<br/>[[gidoilari]]<br/>[[Zinema-editore|film-muntatzaile]]<br/>[[Antzezle|aktore]]<br/>''[[:d:Q10800557|zinema aktore]]''<br/>[[ahots-aktore]]<br/>[[telebista-aktore]]<br/>''[[:d:Q3455803|errealizadore]]''<br/>''[[:d:Q47541952|produktore]]''<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q69423232|zinema gidoilari]]''
| [[New York]]<br/>[[Bronx]]
| 1940-02-04
| 2017-07-16
|-
| [[Heath Ledger]]
| [[telebista-aktore]]<br/>[[film-zuzendari]]<br/>''[[:d:Q10800557|zinema aktore]]''<br/>''[[:d:Q948329|karaktere aktore]]''<br/>[[Antzezle|aktore]]
| [[Perth]]
| 1979-04-04
| 2008-01-22
|-
| [[Ian Stewart (musikaria)]]
| [[musikari]]<br/>[[teklatu-jotzaile]]<br/>''[[:d:Q3434088|road manager]]''<br/>[[piano-jotzaile]]<br/>[[kantugile]]
| [[Pittenweem]]
| 1938-07-18
| 1985-12-12
|-
| [[John Phillips (musikaria)|John Phillips]]
| [[gitarra-jotzaile]]<br/>[[Kantari|abeslari]]<br/>[[musikagile]]<br/>[[kantugile]]<br/>[[disko-ekoizle]]<br/>''[[:d:Q47541952|produktore]]''<br/>''[[:d:Q3455803|errealizadore]]''<br/>[[Antzezle|aktore]]
| [[Parris Island (Hego Carolina)|Parris Island]]
| 1935-08-30
| 2001-03-18
|-
| [[Joseph A. Unanue]]
| [[militar]]
| [[Brooklyn]]
| 1925-03-14
| 2013-06-12
|-
| [[Joseph Andrew Williams]]
| [[apaiz katoliko]]<br/>''[[:d:Q611644|apezpiku katoliko]]''
| [[Minneapolis]]
| 1974-05-02
|
|-
| [[Malcolm McLaren]]
| [[Kantari|abeslari]]<br/>[[gidoilari]]<br/>[[kantugile]]<br/>''[[:d:Q1344174|talent agent]]''<br/>[[disko-ekoizle]]<br/>[[Ordezkari artistiko]]<br/>''[[:d:Q21550489|conceptual artist]]''
| ''[[:d:Q2483346|Stoke Newington]]''
| 1946-01-22
| 2010-04-08
|-
| [[Marc Newson]]
| [[diseinatzaile]]<br/>''[[:d:Q2519376|bitxi diseinatzailea]]''<br/>''[[:d:Q1281618|eskultore]]''<br/>[[artista]]<br/>''[[:d:Q12369034|creative director]]''<br/>''[[:d:Q11287574|industrial designer]]''
| [[Sydney]]
| 1963-10-20
|
|-
| [[Mark Spitz]]
| ''[[:d:Q10843402|igerilari]]''
| [[Modesto (Kalifornia)|Modesto]]
| 1950-02-10
|
|}
{{wikidata list end}}
== Ikus, gainera ==
* [[Ander]]
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Pertsona-izenak]]
hes6lgv24mt9qeaga03mnmz0s2xrm0u
Zerrenda:Lurreko sumendiak
106
645931
9975424
9971437
2024-11-20T18:00:15Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975424
wikitext
text/x-wiki
{{GeoGroup}}
Honako hau munduan dauden '''sumendien zerrenda''' bat da.
<br clear="both" />
== Zerrenda ==
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item WHERE {
?item wdt:P31 ?sub0 .
?sub0 (wdt:P279)* wd:Q8072 .
MINUS { ?item wdt:P376 wd:Q111 }
MINUS { ?item wdt:P376 wd:Q313 }
MINUS { ?item wdt:P376 wd:Q3123 }
MINUS { ?item wdt:P376 wd:Q405 }
}
|sort=label
|columns=NUMBER:Zbka,P18:Irudia,label:Izena,P625:Kokapena,P2044:Garaiera,P131:Lekua,P17:Herrialdea
|thumb=100
|row_template=Zutabe_formatoa/Sumendiak
}}
{| class='wikitable sortable'
! Zbka
! Irudia
! Izena
! Kokapena
! Garaiera
! Lekua
! Herrialdea
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1
| p18 = [[Fitxategi:Вулкан Ааг.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4054131|Aag]]''
| p625 = {{Coord|53.395816666667|158.65646666667|display=inline}}
| p2044 = 2310
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2
| p18 = [[Fitxategi:Abu Volcano Group.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q334728|Abu]]''
| p625 = {{Coord|34.5|131.6|display=inline}}
| p2044 = 641
| p131 = [[Yamaguchi (prefektura)|Yamaguchi prefektura]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 3
| p18 = [[Fitxategi:Acamarachi Volcano.jpg|center|100px]]
| label = [[Acamarachi sumedia]]
| p625 = {{Coord|-23.295833333333|-67.617222222222|display=inline}}
| p2044 = 6046<br/>6023
| p131 = [[El Loa probintzia]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 4
| p18 = [[Fitxategi:Guatemala Volcano Fuego.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q338192|Acatenango]]''
| p625 = {{Coord|14.5|-90.875833333333|display=inline}}
| p2044 = 3976
| p17 = [[Guatemala]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 5
| p18 = [[Fitxategi:Acotango.jpg|center|100px]]
| label = [[Acotango]]
| p625 = {{Coord|-18.383333333333|-69.046944444444|display=inline}}
| p2044 = 6052
| p131 = [[Sajama probintzia]]
| p17 = [[Bolivia]]<br/>[[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 6
| p18 = [[Fitxategi:Mount Adams.jpg|center|100px]]
| label = [[Adams mendia]]
| p625 = {{Coord|46.202411111111|-121.49089444444|display=inline}}
| p2044 = 3743<br/>3743.4
| p131 = [[Washington (estatua)|Washington]]<br/>[[Yakima konderria (Washington)|Yakima konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 7
| p18 = [[Fitxategi:Adwa.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q380084|Adwa]]''
| p625 = {{Coord|10.07|40.84|display=inline}}
| p2044 = 1733
| p131 = ''[[:d:Q3444674|Gabi Rasu]]''
| p17 = [[Etiopia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 8
| p18 = [[Fitxategi:Agnano 1.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1037278|Agnano]]''
| p625 = {{Coord|40.84472222|14.14972222|display=inline}}
| p2044 = 63
| p17 = [[Italia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 9
| label = ''[[:d:Q18399360|Agrigan Island]]''
| p131 = [[Ipar Marianak]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 10
| p18 = [[Fitxategi:Volcanos Lascar left and Aguas Calientes right.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2827325|Aguas Calientes]]''
| p625 = {{Coord|-23.368333333333|-67.685|display=inline}}
| p2044 = 5924
| p131 = [[El Loa probintzia]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 11
| p18 = [[Fitxategi:Aguilera Volcano.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q398404|Aguilera]]''
| p625 = {{Coord|-50.402222222222|-73.788055555556|display=inline}}
| p2044 = 2546
| p131 = [[Última Esperanza probintzia]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 12
| p18 = [[Fitxategi:Mount Agung, November 2017 eruption - 27 Nov 2017 03.jpg|center|100px]]
| label = [[Agung mendia|Agung]]
| p625 = {{Coord|-8.3419444444444|115.50777777778|display=inline}}
| p2044 = 3031
| p131 = ''[[:d:Q11501|Karangasem]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 13
| label = ''[[:d:Q16534783|Ahtanizovsky]]''
| p625 = {{Coord|45.31215556|37.08202222|display=inline}}
| p2044 = 67
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 14
| p18 = [[Fitxategi:PIA20349 crop - Ceres' Ahuna Mons side view.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q20652342|Ahuna Mons]]''
| p625 = {{Coord|-11|316|display=inline}}<br/>{{Coord|-10.4|316.2|display=inline}}
| p2044 = 4000
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 15
| label = ''[[:d:Q5661189|Aiguanegra volcano]]''
| p625 = {{Coord|42.20477777777778|2.5175833333333335|display=inline}}
| p2044 = 594
| p131 = [[Sant Joan les Fonts]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 16
| p18 = [[Fitxategi:Sakura-jima from space.jpg|center|100px]]
| label = [[Aira galdara|Aira Caldera]]
| p625 = {{Coord|31.65|130.7|display=inline}}
| p131 = [[Kagoshima (prefektura)|Kagoshima]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 17
| label = ''[[:d:Q12761993|Ajn Azzán (vulkanické pole)]]''
| p625 = {{Coord|23|10.83333|display=inline}}
| p17 = [[Aljeria]]<br/>[[Niger]]<br/>[[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 18
| p18 = [[Fitxategi:Cumbres del Ajusco.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3505665|Ajusco]]''
| p625 = {{Coord|19.2075|-99.258055555556|display=inline}}
| p2044 = 3936
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 19
| p18 = [[Fitxategi:MountAkagi.jpg|center|100px]]
| label = [[Akagi mendia]]
| p625 = {{Coord|36.560833333333|139.19361111111|display=inline}}
| p2044 = 1828
| p131 = [[Gunma (prefektura)|Gunma]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 20
| label = ''[[:d:Q340866|Akhtang]]''
| p625 = {{Coord|55.43|158.65|display=inline}}
| p2044 = 1956
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 21
| p18 = [[Fitxategi:Mount Akita-Komagatake seen from Lake Tazawa 20210213.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q419247|Akita-Komagatake]]''
| p625 = {{Coord|39.760833333333|140.80361111111|display=inline}}
| p2044 = 1637.4
| p131 = ''[[:d:Q846877|Semboku]]''<br/>''[[:d:Q1348478|Shizukuishi]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 22
| p18 = [[Fitxategi:秋田焼山.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q419255|Akita-Yakeyama]]''
| p625 = {{Coord|39.964444444444|140.75666666667|display=inline}}
| p2044 = 1366
| p131 = ''[[:d:Q496499|Kazuno]]''<br/>''[[:d:Q846877|Semboku]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 23
| p18 = [[Fitxategi:Ակնասար 3258.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q21694919|Aknasar]]''
| p625 = {{Coord|40.291083333333|44.934166666667|display=inline}}
| p2044 = 3258
| p131 = [[Gegharkunik]]<br/>[[Kotaik]]
| p17 = [[Armenia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 24
| p18 = [[Fitxategi:Вулкан Аку, Каларский район.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4060178|Aku Volcano]]''
| p625 = {{Coord|56.1776|117.4614|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 25
| p18 = [[Fitxategi:MountAkutan.jpg|center|100px]]
| label = [[Akutan]]
| p625 = {{Coord|54.133055555556|-165.98555555556|display=inline}}
| p2044 = 1303
| p131 = [[Alaska]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 26
| label = ''[[:d:Q108602823|Akyarlar]]''
| p625 = {{Coord|36.98046|27.31739|display=inline}}
| p2044 = 172
| p131 = [[Muğla probintzia]]<br/>[[Bodrum|Halikarnaso]]<br/>''[[:d:Q6942843|Akyarlar]]''
| p17 = [[Turkia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 27
| label = ''[[:d:Q2636103|Al Idrisi]]''
| p625 = {{Coord|35.25|-6.6|display=inline}}
| p2044 = -200
| p17 = No/unknown value
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 28
| p18 = [[Fitxategi:Atlasov Island1.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1866016|Alaid]]''
| p625 = {{Coord|50.858888888889|155.55722222222|display=inline}}
| p2044 = 2339
| p131 = ''[[:d:Q2109294|Severo-Kurilsky District]]''
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 29
| p18 = [[Fitxategi:Alamagan island.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4060464|Alamagan (volcano)]]''
| p625 = {{Coord|17.601944444444|145.83666666667|display=inline}}
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 30
| p18 = [[Fitxategi:Auckland from the SSW Taken in July 1849 - cropped.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2638551|Albert Park Volcano]]''
| p625 = {{Coord|-36.848585|174.767263|display=inline}}
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 31
| p18 = [[Fitxategi:Volcan Alcedo (Galapagos).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1424979|Alcedo sumendia]]''
| p625 = {{Coord|-0.396583|-91.109104|display=inline}}
| p2044 = 1130
| p131 = [[Galapagoak probintzia]]
| p17 = [[Ekuador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 32
| label = ''[[:d:Q4062424|Aliso]]''
| p625 = {{Coord|-0.533|-78.007141666667|display=inline}}
| p17 = [[Ekuador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 33
| label = ''[[:d:Q4062794|Alney]]''
| p625 = {{Coord|56.692016666667|159.64489444444|display=inline}}
| p2044 = 2597
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 34
| label = ''[[:d:Q2011085|Alngey]]''
| p625 = {{Coord|57.7|160.41666666667|display=inline}}
| p2044 = 1853
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 35
| p18 = [[Fitxategi:Alpstein im Hosbach-Sontra-Bergland (1).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q111793446|Alpstein]]''
| p625 = {{Coord|51.110556|9.906069|display=inline}}
| p2044 = 399
| p131 = ''[[:d:Q7896|Werra-Meißner-Kreis]]''
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 36
| label = ''[[:d:Q113833368|Alsåkerskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.36844|6.2619|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 37
| label = ''[[:d:Q24032150|Alu]]''
| p625 = {{Coord|13.766666666667|40.233333333333|display=inline}}
| p17 = [[Etiopia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 38
| label = ''[[:d:Q28155302|Aluchin]]''
| p625 = {{Coord|66.1|165.4|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 39
| label = ''[[:d:Q60739890|Aluto]]''
| p625 = {{Coord|7.787|38.771|display=inline}}
| p2044 = 2365
| p17 = [[Etiopia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 40
| p18 = [[Fitxategi:Alutu.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q125156|Alutu]]''
| p625 = {{Coord|7.7654222222222|38.782325|display=inline}}
| p2044 = 2335
| p131 = ''[[:d:Q1109846|Misraq Shewa Zone]]''
| p17 = [[Etiopia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 41
| p18 = [[Fitxategi:Вулкан Амасинг (Хальмахера, Индонезия).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q455404|Amasing]]''
| p625 = {{Coord|-0.53222222222222|127.49805555556|display=inline}}
| p2044 = 1030
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 42
| label = ''[[:d:Q456619|Ambang]]''
| p625 = {{Coord|0.7575|124.41583333333|display=inline}}
| p2044 = 1795
| p131 = ''[[:d:Q15833|Bolaang Mongondow]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 43
| label = ''[[:d:Q23944161|Ambano]]''
| p625 = {{Coord|14.911944444444|39.901388888889|display=inline}}
| p2044 = 206
| p17 = [[Eritrea]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 44
| p18 = [[Fitxategi:Feni Islands NASA.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q457596|Ambitle]]''
| p625 = {{Coord|-4.0833333333333|153.95|display=inline}}<br/>{{Coord|-4.0808333333333|153.62138888889|display=inline}}
| p2044 = 450
| p131 = [[Irlanda Berria (probintzia)]]
| p17 = [[Papua Ginea Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 45
| p18 = [[Fitxategi:AmbitleTopography.png|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q457606|Ambitle]]''
| p625 = {{Coord|-4.0652777777778|153.61944444444|display=inline}}
| p2044 = 450
| p17 = [[Papua Ginea Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 46
| label = ''[[:d:Q474135|Amorong]]''
| p625 = {{Coord|15.837777777778|120.80638888889|display=inline}}
| p2044 = 376
| p17 = [[Filipinak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 47
| p18 = [[Fitxategi:Ampato023.jpg|center|100px]]
| label = [[Ampato]]
| p625 = {{Coord|-15.816666666667|-71.883333333333|display=inline}}
| p2044 = 6288
| p131 = [[Arequipa departamendua]]
| p17 = [[Peru]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 48
| label = ''[[:d:Q4064525|Amsterdam Volcano]]''
| p625 = {{Coord|-37.849239|77.548528|display=inline}}
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 49
| p18 = [[Fitxategi:Amsterdam ASTER.jpg|center|100px]]
| label = [[Amsterdam uhartea]]
| p625 = {{Coord|-37.825833333333|77.554722222222|display=inline}}
| p2044 = 867
| p131 = ''[[:d:Q1681727|Saint Paul and Amsterdam]]''
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 50
| p18 = [[Fitxategi:MountAmukta.jpg|center|100px]]
| label = [[Amukta]]
| p625 = {{Coord|52.497777777778|-171.25472222222|display=inline}}
| p2044 = 1066
| p131 = ''[[:d:Q185533|Aleutians West Census Area]]''
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 51
| label = ''[[:d:Q20529899|Anatahani vulkaan]]''
| p625 = {{Coord|16.35|145.66666667|display=inline}}<br/>{{Coord|16.355277777778|145.65777777778|display=inline}}
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 52
| label = ''[[:d:Q488494|Anaun]]''
| p625 = {{Coord|56.32|158.83|display=inline}}
| p2044 = 1828<br/>777
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 53
| p18 = [[Fitxategi:Aneityum.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4066158|Aneityum]]''
| p625 = {{Coord|-20.184166666667|169.79055555556|display=inline}}
| p17 = [[Vanuatu]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 54
| label = ''[[:d:Q109016808|Anfinnskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.30536|4.94686|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 55
| p18 = [[Fitxategi:Aniakchak-caldera alaska.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q531642|Aniakchak mendia]]''
| p625 = {{Coord|56.907222222222|-158.14888888889|display=inline}}
| p2044 = 1341
| p131 = ''[[:d:Q511679|Lake and Peninsula Borough]]''
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 56
| p18 = [[Fitxategi:Ankaratra.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q556594|Ankaratra]]''
| p625 = {{Coord|-19.349777777778|47.243341666667|display=inline}}
| p2044 = 2642
| p17 = [[Madagaskar]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 57
| p18 = [[Fitxategi:View of Nosy Komba, Madagascar.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q17805869|Antaninaomby]]''
| p625 = {{Coord|-13.466666666667|48.35|display=inline}}<br/>{{Coord|-13.4692|48.345|display=inline}}
| p2044 = 622
| p131 = ''[[:d:Q1143947|Diana Region]]''
| p17 = [[Madagaskar]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 58
| p18 = [[Fitxategi:Antisana.jpg|center|100px]]
| label = [[Antisana]]
| p625 = {{Coord|-0.48138888888889|-78.140833333333|display=inline}}
| p2044 = 5758
| p131 = [[Napo probintzia]]<br/>''[[:d:Q1989112|Quijos Canton]]''
| p17 = [[Ekuador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 59
| p18 = [[Fitxategi:Volcán Antofagasta.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q312936|Antofagasta de la Sierra]]''
| p625 = {{Coord|-25.968055555556|-67.535833333333|display=inline}}
| p2044 = 4000
| p131 = ''[[:d:Q772414|Antofagasta de la Sierra Department]]''
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 60
| p18 = [[Fitxategi:Antofalla-sunset.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q312866|Antofalla]]''
| p625 = {{Coord|-25.5625|-67.88083333333333|display=inline}}
| p2044 = 6409
| p131 = [[Catamarca probintzia|Catamarca]]
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 61
| p18 = [[Fitxategi:Antsiferova - Landsat 7.jpg|center|100px]]
| label = [[Antsiferov]]
| p625 = {{Coord|50.2|154.98333333333|display=inline}}<br/>{{Coord|50.200555555556|154.98138888889|display=inline}}
| p2044 = 761
| p131 = ''[[:d:Q2109294|Severo-Kurilsky District]]''
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 62
| p18 = [[Fitxategi:Antsiferova - Landsat 7.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4128309|Antsiferov Volcano]]''
| p625 = {{Coord|50.200277777778|154.97527777778|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 63
| p18 = [[Fitxategi:Antuco Volcano.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q609982|Antuco]]''
| p625 = {{Coord|-37.41|-71.351111111111|display=inline}}
| p2044 = 2969
| p131 = [[Biobío probintzia]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 64
| p18 = [[Fitxategi:Вулкан Аоба (Вануату).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4067894|Aoba]]''
| p625 = {{Coord|-15.380277777778|167.84916666667|display=inline}}
| p17 = [[Vanuatu]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 65
| p18 = [[Fitxategi:Aogasima maruyama.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q27577450|Aogashima]]''
| p625 = {{Coord|32.458|139.759|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q1196636|Aogashima]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 66
| p18 = [[Fitxategi:The Ring of Mt. Apo.jpg|center|100px]]
| label = [[Apo mendia]]
| p625 = {{Coord|6.9875|125.27083333333|display=inline}}
| p2044 = 2954
| p131 = [[Davaoko eskualdea]]<br/>''[[:d:Q13794|Davao del Sur]]''
| p17 = [[Filipinak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 67
| p18 = [[Fitxategi:Apoyeque nicaragua location map.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q620603|Apoyeque]]''
| p625 = {{Coord|12.241666666667|-86.341666666667|display=inline}}
| p2044 = 518
| p131 = [[Managuako departamendua]]
| p17 = [[Nikaragua]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 68
| p18 = [[Fitxategi:Aracar.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q312862|Aracar]]''
| p625 = {{Coord|-24.29|-67.7833|display=inline}}
| p2044 = 6082
| p131 = ''[[:d:Q514500|Los Andes Department]]''
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 69
| p18 = [[Fitxategi:JfCambaHiway0001PostArayat,Pampangafvf 11.JPG|center|100px]]
| label = [[Arayat mendia]]
| p625 = {{Coord|15.2|120.742|display=inline}}
| p2044 = 1026
| p131 = [[Erdialdeko Luzon]]<br/>''[[:d:Q13870|Pampanga]]''<br/>''[[:d:Q55694|Arayat]]''
| p17 = [[Filipinak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 70
| p18 = [[Fitxategi:Ardoukoba.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q639993|Ardoukoba]]''
| p625 = {{Coord|11.571944444444|42.495833333333|display=inline}}
| p2044 = 298
| p131 = [[Tadjourah eskualdea]]
| p17 = [[Djibuti]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 71
| label = ''[[:d:Q642114|Arens-Berg]]''
| p625 = {{Coord|50.2886|6.73129|display=inline}}
| p2044 = 561.3
| p131 = [[Renania-Palatinatua]]
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 72
| label = ''[[:d:Q25248146|Argo Point]]''
| p625 = {{Coord|-66.25|-60.92|display=inline}}
| p17 = No/unknown value
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 73
| label = ''[[:d:Q4496052|Arhabeko Harra]]''
| p625 = {{Coord|15.5975|44.046111111111|display=inline}}
| p2044 = 3100
| p17 = [[Yemen]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 74
| label = ''[[:d:Q109016906|Arholmen]]''
| p625 = {{Coord|59.9149|5.2133|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 75
| p18 = [[Fitxategi:Вулкан Арик.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4069234|Arik volcano]]''
| p625 = {{Coord|53.366666666667|158.66666666667|display=inline}}
| p2044 = 2310
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 76
| p18 = [[Fitxategi:Thermes de Polloquere (sud du salar de Surire).jpg|center|100px]]
| label = [[Arintica sumendia]]
| p625 = {{Coord|-18.75|-69.05|display=inline}}
| p2044 = 5597
| p131 = [[Arica eta Parinacota eskualdea]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 77
| label = ''[[:d:Q2861446|Arizaro]]''
| p625 = {{Coord|-24.416944|-67.9875|display=inline}}
| p2044 = 5754
| p131 = ''[[:d:Q514500|Los Andes Department]]''
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 78
| p18 = [[Fitxategi:Mount Arjuna.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q665399|Arjuno-Welirang]]''
| p625 = {{Coord|-7.765|112.58972222222|display=inline}}
| p2044 = 3339
| p131 = ''[[:d:Q11115|Pasuruan]]''<br/>[[Ekialdeko Java]]
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 79
| label = ''[[:d:Q109016926|Arneholmen]]''
| p625 = {{Coord|59.9163678|5.2019289|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 80
| label = ''[[:d:Q704869|Arshan]]''
| p625 = {{Coord|47.5|120.7|display=inline}}
| p17 = [[Txinako Herri Errepublika]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 81
| p18 = [[Fitxategi:Arteni Volcano.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4070254|Arteni]]''
| p625 = {{Coord|40.375844444444|43.784880555556|display=inline}}
| p2044 = 2047
| p131 = [[Aragatsotn]]
| p17 = [[Armenia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 82
| label = ''[[:d:Q21591866|Arḑ Amīrah]]''
| p625 = {{Coord|33.02778|37.27222|display=inline}}
| p131 = [[Rif Dimashq eskualdea]]
| p17 = [[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 83
| p18 = [[Fitxategi:Golaya - Nasa.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q739769|Asacha]]''
| p625 = {{Coord|52.355|157.827|display=inline}}
| p2044 = 1910<br/>1882
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 84
| p18 = [[Fitxategi:姿見ノ池からの旭岳.jpg|center|100px]]
| label = [[Asahi-dake]]
| p625 = {{Coord|43.66388888888889|142.85472222222222|display=inline}}
| p2044 = 2291
| p131 = ''[[:d:Q1357210|Higashikawa]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 85
| label = ''[[:d:Q31454775|Asama Yama]]''
| p625 = {{Coord|36.481666666667|138.93|display=inline}}
| p2044 = 1095
| p131 = [[Gunma (prefektura)|Gunma]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 86
| label = ''[[:d:Q4071223|Ascension]]''
| p625 = {{Coord|-7.9517972222222|-14.342336111111|display=inline}}
| p17 = [[Erresuma Batua]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 87
| p18 = [[Fitxategi:Island Askja.jpg|center|100px]]
| label = [[Askja]]
| p625 = {{Coord|65.03|-16.75|display=inline}}
| p2044 = 1516
| p131 = [[Þingeyjarsveit]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 88
| p18 = [[Fitxategi:20140516阿蘇山広域.jpg|center|100px]]
| label = [[Aso mendia]]
| p625 = {{Coord|32.885|131.10416666667|display=inline}}
| p131 = [[Kumamoto (prefektura)|Kumamoto]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 89
| p18 = [[Fitxategi:Ibusuki Volcanoes J.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11657357|Ata Caldera]]''
| p625 = {{Coord|31.22|130.57|display=inline}}<br/>{{Coord|31.4|130.64|display=inline}}
| p131 = [[Kagoshima (prefektura)|Kagoshima]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 90
| label = [[Ata sumendia]]
| p625 = {{Coord|-27.1819|-68.5762|display=inline}}
| p2044 = 6501
| p131 = ''[[:d:Q1080210|Tinogasta Department]]''
| p17 = [[Argentina]]<br/>[[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 91
| p18 = [[Fitxategi:Atlasovisland.jpg|center|100px]]
| label = [[Atlasov]]
| p625 = {{Coord|50.866666666667|155.56666666667|display=inline}}<br/>{{Coord|50.859722222222|155.55944444444|display=inline}}
| p2044 = 2339
| p131 = ''[[:d:Q2109294|Severo-Kurilsky District]]''
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 92
| p18 = [[Fitxategi:Atsonupuri 20070718011232.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q524216|Atsonupuri]]''
| p625 = {{Coord|44.807222222222|147.1275|display=inline}}
| p2044 = 1206
| p131 = ''[[:d:Q2213976|Kurilsky District]]''<br/>[[Nemuro suprefetura]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 93
| p18 = [[Fitxategi:Aucanquilcha Volcano.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q758574|Aucanquilcha]]''
| p625 = {{Coord|-21.216666666667|-68.466666666667|display=inline}}
| p2044 = 6176
| p131 = [[Antofagasta eskualdea]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 94
| label = ''[[:d:Q5681472|Auch]]''
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 95
| label = ''[[:d:Q23944162|Audili]]''
| p625 = {{Coord|14.9325|39.909722222222|display=inline}}
| p2044 = 140
| p17 = [[Eritrea]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 96
| label = ''[[:d:Q109017105|Austra Terneskjer Søra]]''
| p625 = {{Coord|59.8011|5.0449|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 97
| label = ''[[:d:Q109312737|Austre Hestholmen]]''
| p625 = {{Coord|60.35294|5.1611|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 98
| label = ''[[:d:Q111207407|Austre Steinsundholmen]]''
| p625 = {{Coord|60.32759|5.15806|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 99
| p18 = [[Fitxategi:Koryaksky volcano Petropavlovsk-Kamchatsky oct-2005.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q791652|Avachinsky]]''
| p625 = {{Coord|53.255555555556|158.83333333333|display=inline}}<br/>{{Coord|53.255|158.83277777778|display=inline}}
| p2044 = 2741
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 100
| label = ''[[:d:Q125907278|Avløypet]]''
| p625 = {{Coord|59.75404|5.14744|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 101
| label = ''[[:d:Q109017135|Avløypskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.43391|4.91301|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 102
| p18 = [[Fitxategi:Axial Exaggerated Bathymetry.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2345806|Axial Seamount]]''
| p625 = {{Coord|45.95|-130|display=inline}}
| p2044 = -1410
| p17 = No/unknown value
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 103
| label = ''[[:d:Q4058910|Aynelkan]]''
| p625 = {{Coord|57.5|160.38333333333|display=inline}}
| p2044 = 1721
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 104
| p18 = [[Fitxategi:.Աժդահակ 07.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2150879|Azhdahak]]''
| p625 = {{Coord|40.225761111111|44.947255555556|display=inline}}
| p2044 = 3598
| p131 = [[Gegharkunik]]<br/>[[Kotaik]]
| p17 = [[Armenia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 105
| p18 = [[Fitxategi:Babuyan islands en.png|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q797800|Babuyan Claro]]''
| p625 = {{Coord|19.523333333333|121.94|display=inline}}
| p2044 = 843
| p131 = ''[[:d:Q61896108|Babuyan Claro]]''<br/>[[Cagayan Harana]]
| p17 = [[Filipinak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 106
| label = ''[[:d:Q108656116|Bac de les Tries volcano]]''
| p625 = {{Coord|42.186638888888886|2.5076666666666667|display=inline}}
| p2044 = 460
| p131 = [[Olot]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 107
| p18 = [[Fitxategi:Backenberg DE NI.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q18169640|Backenberg]]''
| p625 = {{Coord|51.534991|9.722258|display=inline}}
| p2044 = 341
| p131 = [[Göttingen barrutia]]
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 108
| p18 = [[Fitxategi:Baitou Mountain Tianchi.jpg|center|100px]]
| label = [[Paektu mendia|Baekdu mendia]]
| p625 = {{Coord|41.992777777778|128.07722222222|display=inline}}<br/>{{Coord|40.94|126.83|display=inline}}
| p2044 = 2744
| p131 = ''[[:d:Q700618|Samjiyon]]''<br/>''[[:d:Q1361258|Fusong County]]''<br/>''[[:d:Q609980|Antu County]]''<br/>[[Ipar Korea]]
| p17 = [[Ipar Korea]]<br/>[[Txinako Herri Errepublika]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 109
| p18 = [[Fitxategi:Bagabag.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q799818|Bagabag]]''
| p625 = {{Coord|-4.8|146.23333333333|display=inline}}
| p131 = [[Madang]]
| p17 = [[Papua Ginea Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 110
| p18 = [[Fitxategi:Bakening volcano.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q804315|Bakening]]''
| p625 = {{Coord|53.905|158.06666666667|display=inline}}
| p2044 = 2278
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 111
| label = ''[[:d:Q49009602|Baker Butte]]''
| p625 = {{Coord|34.451944444444|-111.37861111111|display=inline}}
| p131 = [[Coconino konderria (Arizona)|Coconino konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 112
| p18 = [[Fitxategi:Mount Baker 22101.JPG|center|100px]]
| label = [[Baker mendia]]
| p625 = {{Coord|48.7773426|-121.8132008|display=inline}}
| p2044 = 3286
| p131 = [[Whatcom konderria (Washington)|Whatcom konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 113
| label = ''[[:d:Q109017215|Baket]]''
| p625 = {{Coord|60.30203|4.91978|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 114
| label = ''[[:d:Q109017219|Bakkableikjene]]''
| p625 = {{Coord|59.90742|5.22429|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 115
| p18 = [[Fitxategi:Bal Haf.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q804562|Bal Haf]]''
| p625 = {{Coord|14.05|48.333333333333|display=inline}}
| p2044 = 233
| p131 = [[Adengo golkoa]]
| p17 = [[Yemen]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 116
| label = ''[[:d:Q4076242|Balagan-Tas]]''
| p625 = {{Coord|65.958258333333|145.89305|display=inline}}
| p2044 = 993
| p131 = [[Jakutia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 117
| p18 = [[Fitxategi:Balls Pyramid, Lord Howe Marine Park 1008.jpg|center|100px]]
| label = [[Ballen piramidea]]
| p625 = {{Coord|-31.754166666667|159.25166666667|display=inline}}
| p2044 = 572
| p131 = [[Hegoaldeko Gales Berria]]
| p17 = [[Australia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 118
| p18 = [[Fitxategi:Baluan Island.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q805832|Baluan Island]]''
| p625 = {{Coord|-2.55|147.28333333333|display=inline}}
| p131 = [[Manus]]
| p17 = [[Papua Ginea Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 119
| p18 = [[Fitxategi:COLLECTIE TROPENMUSEUM De vulkaan Beloeran aan de Oostkust van Java vanuit zee TMnr 10004116.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q571805|Baluran]]''
| p625 = {{Coord|-7.8463888888889|114.36222222222|display=inline}}
| p2044 = 1247
| p131 = ''[[:d:Q11134|Situbondo]]''<br/>[[Ekialdeko Java]]
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 120
| p18 = [[Fitxategi:Bam Island.png|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q805915|Bam]]''
| p625 = {{Coord|-3.6166666666667|144.81666666667|display=inline}}
| p2044 = 686
| p131 = [[Ekialdeko Sepik]]
| p17 = [[Papua Ginea Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 121
| label = ''[[:d:Q23678775|Bana]]''
| p625 = {{Coord|5.1436111111111|10.329444444444|display=inline}}
| p2044 = 2045
| p131 = [[Mendebaldea (Kamerun)]]<br/>''[[:d:Q2442640|Haut-Nkam]]''
| p17 = [[Kamerun]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 122
| p18 = [[Fitxategi:Bandama Caldera 2.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q368857|Bandama Caldera]]''
| p625 = {{Coord|28.033333|-15.455556|display=inline}}
| p131 = [[Las Palmasko probintzia|Las Palmas]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 123
| p18 = [[Fitxategi:Banne d'Ordanche ouest.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2882838|Banne d'Ordanche]]''
| p625 = {{Coord|45.6108|2.77278|display=inline}}
| p2044 = 1512
| p131 = [[Puy-de-Dôme]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 124
| p18 = [[Fitxategi:Vulkano Baranovskiy.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4077870|Baranovsky Volcano (Primorsky Krai)]]''
| p625 = {{Coord|43.652975|131.91947222222|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 125
| label = ''[[:d:Q4077868|Baranovsky volcano (Krasnoyarsk region)]]''
| p625 = {{Coord|60.916666666667|101.93333333333|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 126
| p18 = [[Fitxategi:Остров Итуруп. Вулкан Баранского.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q807265|Baransky]]''
| p625 = {{Coord|45.103333333333|148.01555555556|display=inline}}
| p2044 = 1132
| p131 = ''[[:d:Q2213976|Kurilsky District]]''
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 127
| label = ''[[:d:Q807934|Barkhatnaya]]''
| p625 = {{Coord|52.818427777778|158.22678611111|display=inline}}
| p2044 = 870<br/>630
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 128
| label = ''[[:d:Q108657361|Barraca volcano]]''
| p625 = {{Coord|42.16730555555556|2.5085555555555556|display=inline}}
| p2044 = 567
| p131 = [[Olot]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 129
| label = ''[[:d:Q809722|Bas Dong Nai]]''
| p625 = {{Coord|10.8|107.2|display=inline}}
| p17 = [[Vietnam]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 130
| label = ''[[:d:Q31450912|Batapona Mountain]]''
| p625 = {{Coord|-2.5430555555556|147.29444444444|display=inline}}
| p2044 = 121
| p131 = [[Manus]]
| p17 = [[Papua Ginea Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 131
| label = ''[[:d:Q23678772|Batcha]]''
| p625 = {{Coord|5.0916666666667|10.327777777778|display=inline}}
| p2044 = 2097
| p131 = [[Kostaldea (Kamerun)]]<br/>''[[:d:Q2442640|Haut-Nkam]]''
| p17 = [[Kamerun]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 132
| p18 = [[Fitxategi:VOLCAN BATEA MAHUIDA NEUQUEN.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q8539015|Batea Mahuida Volcano]]''
| p625 = {{Coord|-38.8189|-71.1928|display=inline}}
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 133
| p18 = [[Fitxategi:Ash Plume from Batu Tara 2010-03-15 lrg.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q811048|Batu Tara]]''
| p625 = {{Coord|-7.7916666666667|123.57916666667|display=inline}}
| p2044 = 748
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 134
| p18 = [[Fitxategi:Myojin-sho.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4075651|Bayonnaise Rocks]]''
| p625 = {{Coord|31.883333333333|139.91666666667|display=inline}}
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 135
| label = ''[[:d:Q4287517|Bear (volcano in Kamchatka)]]''
| p625 = {{Coord|57.45|160.45|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 136
| p18 = [[Fitxategi:Beerenberg Jan Mayen.JPG|center|100px]]
| label = [[Beerenberg]]
| p625 = {{Coord|71.079666666667|-8.1558805555556|display=inline}}
| p2044 = 2277
| p131 = [[Jan Mayen]]
| p17 = [[Norvegia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 137
| label = ''[[:d:Q23925866|Behm Canal-Rudyerd Bay]]''
| p625 = {{Coord|55.32|-131.05|display=inline}}
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 138
| p18 = [[Fitxategi:MtBelinda ASTER 20050923.jpg|center|100px]]
| label = [[Belinda mendia]]
| p625 = {{Coord|-58.43333333|-26.33333333|display=inline}}
| p2044 = 1370
| p131 = [[Hegoaldeko Georgiak eta Hegoaldeko Sandwichak|Hegoaldeko Georgiak eta Hegoaldeko Sandwich uharteak]]
| p17 = [[Erresuma Batua]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 139
| label = ''[[:d:Q4228245|Bell]]''
| p625 = {{Coord|46.060277777778|150.06611111111|display=inline}}
| p2044 = 1328
| p131 = ''[[:d:Q2090115|Yuzhno-Kurilsky District]]''
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 140
| label = ''[[:d:Q19274917|Bellerberg volcano]]''
| p625 = {{Coord|50.347334|7.230359|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q516611|Mayen]]''
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 141
| label = ''[[:d:Q816303|Bely]]''
| p625 = {{Coord|57.88|160.53|display=inline}}
| p2044 = 2080
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 142
| p18 = [[Fitxategi:ObsidianVeinsAtBenLomond.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4886071|Ben Lomond]]''
| p625 = {{Coord|-38.595|175.953|display=inline}}
| p2044 = 744
| p131 = [[Waikato eskualdea]]
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 143
| p18 = [[Fitxategi:Benbow lac nord.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q31454882|Benbow]]''
| p625 = {{Coord|-16.2608|168.0967|display=inline}}
| p2044 = 908
| p17 = [[Vanuatu]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 144
| label = ''[[:d:Q4887861|Benham Plateau]]''
| p625 = {{Coord|16.5|124.75|display=inline}}
| p17 = [[Filipinak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 145
| p18 = [[Fitxategi:Bental mountain.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1047509|Bental mendia]]''
| p625 = {{Coord|33.129166666667|35.782777777778|display=inline}}<br/>{{Coord|33.1281|35.7856|display=inline}}
| p2044 = 1171
| p131 = [[Golan]]
| p17 = [[Israel]]<br/>[[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 146
| label = ''[[:d:Q111207539|Berffiskjæran]]''
| p625 = {{Coord|69.82648897|30.44403148|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 147
| label = ''[[:d:Q4128310|Berg Volcano]]''
| p625 = {{Coord|46.116666666667|150.15|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q2090115|Yuzhno-Kurilsky District]]''
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 148
| label = ''[[:d:Q124728150|Bergquelle]]''
| p625 = {{Coord|50.07056|7.03324|display=inline}}
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 149
| label = ''[[:d:Q828701|Beru]]''
| p625 = {{Coord|8.9495|39.753|display=inline}}
| p2044 = 1100
| p131 = ''[[:d:Q1070780|Semien Shewa Zone]]''
| p17 = [[Etiopia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 150
| p18 = [[Fitxategi:IturupSTS112-E-5662.PNG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q829207|Berutarube]]''
| p625 = {{Coord|44.475|146.92722222222|display=inline}}<br/>{{Coord|44.46131|146.93163|display=inline}}
| p2044 = 1221<br/>1223
| p131 = ''[[:d:Q2213976|Kurilsky District]]''<br/>[[Nemuro suprefetura]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 151
| label = ''[[:d:Q856301|Bibinoi Hill]]''
| p625 = {{Coord|-0.76666666666667|127.71666666667|display=inline}}
| p2044 = 900
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 152
| label = ''[[:d:Q4092497|Big (volcano)]]''
| p625 = {{Coord|56.466666666667|157.8|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 153
| p18 = [[Fitxategi:Lava Flow on Mawson Peak, Heard Island.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q858516|Big Ben]]''
| p625 = {{Coord|-53.101388888889|73.511944444444|display=inline}}
| p2044 = 2745
| p131 = [[Heard eta McDonald uharteak]]
| p17 = [[Australia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 154
| label = ''[[:d:Q4091448|Big Kytepana]]''
| p625 = {{Coord|56.95|158.23333333333|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 155
| p18 = [[Fitxategi:Biliran.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q17170926|Biliran]]''
| p625 = {{Coord|11.523|124.535|display=inline}}
| p2044 = 1301
| p131 = [[Ekialdeko Bisayak]]<br/>''[[:d:Q13751|Biliran]]''
| p17 = [[Filipinak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 156
| p18 = [[Fitxategi:MtBalbiToreNASA.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q863196|Billy Mitchell]]''
| p625 = {{Coord|-6.092|155.225|display=inline}}
| p2044 = 1544
| p131 = [[Bougainvilleko Eskualde Autonomoa]]
| p17 = [[Papua Ginea Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 157
| p18 = [[Fitxategi:Bilstein Gipfelfelsen.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q863350|Bilstein]]''
| p625 = {{Coord|50.4958|9.20295|display=inline}}
| p2044 = 666
| p131 = [[Schotten]]
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 158
| label = ''[[:d:Q31454770|Bingushi Yama]]''
| p625 = {{Coord|36.4881|138.86291|display=inline}}
| p2044 = 1291
| p131 = [[Gunma (prefektura)|Gunma]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 159
| p18 = [[Fitxategi:Bir Borhut.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4086958|Bir Borhut]]''
| p625 = {{Coord|15.55|50.633333333333|display=inline}}
| p17 = [[Yemen]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 160
| label = ''[[:d:Q11954944|Bisaroques volcano]]''
| p625 = {{Coord|42.182138888888886|2.503527777777778|display=inline}}
| p2044 = 546
| p131 = [[Olot]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 161
| label = ''[[:d:Q4087566|Biu Plateau]]''
| p625 = {{Coord|10.75|12|display=inline}}<br/>{{Coord|10.55|12.1333333|display=inline}}
| p17 = [[Nigeria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 162
| p18 = [[Fitxategi:Shoshone lava field.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q60677445|Black Butte]]''
| p625 = {{Coord|43.185367|-114.352691|display=inline}}
| p2044 = 1550
| p131 = [[Lincoln konderria (Idaho)|Lincoln konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 163
| label = ''[[:d:Q23925867|Black Butte Crater Lava Field]]''
| p625 = {{Coord|43.183|-114.352|display=inline}}
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 164
| p18 = [[Fitxategi:Black Rock Desert volcanic field.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4088419|Black Rock Desert volcanic field]]''
| p625 = {{Coord|38.966666666667|-112.5|display=inline}}
| p131 = [[Utah]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 165
| p18 = [[Fitxategi:MtBlackburn-KennicottGlacier.jpg|center|100px]]
| label = [[Blackburn mendia]]
| p625 = {{Coord|61.731666666667|-143.43305555556|display=inline}}
| p2044 = 4996
| p131 = [[Alaska]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 166
| p18 = [[Fitxategi:Laguna Blanca-nX--1.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q23925953|Blanca, Laguna]]''
| p625 = {{Coord|-39.02|-70.37|display=inline}}
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 167
| p18 = [[Fitxategi:Die Blaue Kuppe im nordhessischen Werra-Meißner Kreis. (2).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q30686498|Blaue Kuppe]]''
| p625 = {{Coord|51.155|10.035088888889|display=inline}}
| p2044 = 309
| p131 = [[Eschwege]]
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 168
| label = ''[[:d:Q2746608|Bledug Kuwu Mud Volcano]]''
| p625 = {{Coord|-7.11769|111.122|display=inline}}<br/>{{Coord|-7.1175|111.12138888889|display=inline}}
| p2044 = 48
| p131 = ''[[:d:Q12493197|Kuwu]]''<br/>[[Erdialdeko Java|Jawa Tengah]]
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 169
| label = ''[[:d:Q113833763|Bleikja (Kvinnherad)]]''
| p625 = {{Coord|59.72491|5.72695|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 170
| label = ''[[:d:Q109017527|Bleikjene]]''
| p625 = {{Coord|59.9723|5.3594|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 171
| label = ''[[:d:Q109017528|Bleikjene]]''
| p625 = {{Coord|59.93513|5.31255|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 172
| label = ''[[:d:Q109017529|Bleikjene]]''
| p625 = {{Coord|59.90049|5.22789|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 173
| label = ''[[:d:Q113833765|Bleikjo]]''
| p625 = {{Coord|59.80379|5.79717|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 174
| label = ''[[:d:Q109017530|Bleikskjera]]''
| p625 = {{Coord|60.33397|4.98715|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 175
| label = ''[[:d:Q4088153|Bliznetsy]]''
| p625 = {{Coord|57.350833333333|161.37|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 176
| p18 = [[Fitxategi:Blue Lake Crater LeeSiebert 081080.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4088366|Blue Lake Crater]]''
| p625 = {{Coord|44.411388888889|-121.77388888889|display=inline}}
| p131 = [[Oregon]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 177
| label = ''[[:d:Q4088405|Blup Blup]]''
| p625 = {{Coord|-3.5066666666667|144.605|display=inline}}
| p17 = [[Papua Ginea Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 178
| p18 = [[Fitxategi:Bláhnjúkur.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q886940|Bláhnjúkur]]''
| p625 = {{Coord|63.9768|-19.0681|display=inline}}
| p2044 = 940
| p131 = [[Rangárþing ytra]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 179
| p18 = [[Fitxategi:Bobrof Island and volcano.jpg|center|100px]]
| label = [[Bobrof]]
| p625 = {{Coord|51.90833333|-177.4388889|display=inline}}<br/>{{Coord|51.9067|-177.4422|display=inline}}
| p131 = [[Alaska]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 180
| label = ''[[:d:Q4089140|Bogachevsky]]''
| p625 = {{Coord|54.973214|160.707136|display=inline}}
| p131 = [[Kamtxatka]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 181
| p18 = [[Fitxategi:Богдан Хмельницкий.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4089188|Bogdan Khmelnitsky]]''
| p625 = {{Coord|45.336944444444|147.92027777778|display=inline}}<br/>{{Coord|45.3|147.9|display=inline}}
| p2044 = 1540
| p131 = ''[[:d:Q2213976|Kurilsky District]]''<br/>[[Nemuro suprefetura]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 182
| label = ''[[:d:Q4089661|Bogoria]]''
| p625 = {{Coord|0.25|36.08|display=inline}}
| p17 = [[Kenya]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 183
| p18 = [[Fitxategi:Boina fumarole field and Lake Abbe (Ethiopia-Djibouti border, 1999).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4090272|Boina]]''
| p625 = {{Coord|11.25|41.833333333333|display=inline}}
| p2044 = 300
| p17 = [[Djibuti]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 184
| label = ''[[:d:Q109017575|Bollholmen]]''
| p625 = {{Coord|60.61091|4.86046|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 185
| p18 = [[Fitxategi:Bolshaya Ipelka.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2729027|Bolshaya Ipelka]]''
| p625 = {{Coord|52.663333333333|156.9725|display=inline}}
| p2044 = 1154
| p131 = [[Kamtxatka]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 186
| label = ''[[:d:Q4091885|Bolshe-Bannaya]]''
| p625 = {{Coord|52.9|157.76666666667|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 187
| label = ''[[:d:Q4092933|Bolshoi Chekchebonai]]''
| p625 = {{Coord|56.9|159.43333333333|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 188
| label = ''[[:d:Q2264951|Bolshoi Payalpan]]''
| p625 = {{Coord|55.833333333333|157.75|display=inline}}
| p2044 = 1906
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 189
| label = ''[[:d:Q2559348|Bolshoy Kekuknaysky Volcano]]''
| p625 = {{Coord|56.5|157.96666666667|display=inline}}
| p2044 = 1401
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 190
| label = ''[[:d:Q2010059|Bolshoy Semyachik]]''
| p625 = {{Coord|54.28333333333333|160.01666666666668|display=inline}}
| p2044 = 1720<br/>1659
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 191
| label = ''[[:d:Q109017582|Bombholmen]]''
| p625 = {{Coord|60.40992|4.90989|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 192
| label = ''[[:d:Q4093102|Bongabti]]''
| p625 = {{Coord|55.833333333333|158.33333333333|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 193
| label = ''[[:d:Q4093104|Bongapchi]]''
| p625 = {{Coord|55.833333333333|158.33333333333|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 194
| label = ''[[:d:Q4099144|Boomerang Seamount]]''
| p625 = {{Coord|-38.188336111111|78.384458333333|display=inline}}
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 195
| label = ''[[:d:Q893330|Borawli]]''
| p625 = {{Coord|13.303888888889|40.986388888889|display=inline}}
| p2044 = 812
| p131 = ''[[:d:Q3444683|Kilbet Rasu]]''<br/>''[[:d:Q193494|Afar Region]]''
| p17 = [[Etiopia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 196
| label = ''[[:d:Q4093436|Borawli]]''
| p625 = {{Coord|11.633333333333|41.45|display=inline}}
| p17 = [[Etiopia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 197
| p18 = [[Fitxategi:Chã das Caldeiras-Deux villages (1).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q55605777|Bordeira (Fogo)]]''
| p625 = {{Coord|14.961|-24.392|display=inline}}
| p2044 = 2692
| p17 = [[Cabo Verde]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 198
| label = ''[[:d:Q21544561|Bouillante Chain]]''
| p625 = {{Coord|16.12|-61.75|display=inline}}
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 199
| p18 = [[Fitxategi:Boren.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q72262482|Bořeň]]''
| p625 = {{Coord|50.5276581|13.7639003|display=inline}}
| p2044 = 539
| p131 = [[Bílina]]
| p17 = [[Txekia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 200
| label = ''[[:d:Q109017672|Brakholmen]]''
| p625 = {{Coord|60.2261|5.17424|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 201
| p18 = [[Fitxategi:Bratan.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2003801|Bratan]]''
| p625 = {{Coord|-8.2833333333333|115.13333333333|display=inline}}
| p2044 = 2276
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 202
| label = ''[[:d:Q125905595|Brattholmen]]''
| p625 = {{Coord|60.21882|5.33519|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 203
| label = ''[[:d:Q2375482|Brava]]''
| p625 = {{Coord|14.85|-24.716666666667|display=inline}}
| p17 = [[Cabo Verde]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 204
| p18 = [[Fitxategi:Breitenstein Otzberg1.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q116386243|Breitenstein]]''
| p625 = {{Coord|49.8034333333333|8.87867222222222|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q7916|Darmstadt-Dieburg]]''
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 205
| label = ''[[:d:Q109017683|Brendeholmen]]''
| p625 = {{Coord|59.90033|5.19602|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 206
| p18 = [[Fitxategi:Landmannalaugar Iceland 2005 2.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q280822|Brennisteinsalda]]''
| p625 = {{Coord|63.980833|-19.145833|display=inline}}
| p2044 = 881
| p131 = [[Rangárþing ytra]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 207
| label = [[Brennisteinsfjöll]]
| p625 = {{Coord|63.916666666667|-21.833333333333|display=inline}}
| p2044 = 621
| p131 = ''[[:d:Q2796543|Grindavíkurbær]]''
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 208
| p18 = [[Fitxategi:Isla Bridgeman Foto Miguel Angel Otero Soliño.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q913722|Bridgeman Island]]''
| p625 = {{Coord|-62.066666666667|-56.733333333333|display=inline}}
| p2044 = 240
| p131 = ''[[:d:Q21590062|Itun Antartikoko eskualde]]''
| p17 = No/unknown value
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 209
| label = ''[[:d:Q58809899|Brontona Island]]''
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 210
| p18 = [[Fitxategi:Brothers blacksmoker hires.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4095705|Brothers Seamount]]''
| p625 = {{Coord|-34.882167|179.0675|display=inline}}
| p2044 = -1400
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 211
| p18 = [[Fitxategi:Broutona Landsat.jpg|center|100px]]
| label = [[Broutona]]
| p625 = {{Coord|46.716666666667|150.73333333333|display=inline}}
| p2044 = 801
| p131 = ''[[:d:Q2213976|Kurilsky District]]''
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 212
| label = ''[[:d:Q125612222|Bruarøyskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.22018|5.18856|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 213
| label = ''[[:d:Q109017709|Bruaskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.37869|5.07712|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 214
| label = ''[[:d:Q999791|Buckle Island]]''
| p625 = {{Coord|-66.783333333333|163.25|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q21590062|Itun Antartikoko eskualde]]''
| p17 = No/unknown value
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 215
| p18 = [[Fitxategi:Mount Daho (Jolo) 1945.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3707308|Bud Dajo]]''
| p625 = {{Coord|6.01333333|121.05666667|display=inline}}
| p2044 = 620
| p131 = [[Mindanao Musulmaneko Eskualde Autonomoa]]<br/>''[[:d:Q13887|Sulu]]''
| p17 = [[Filipinak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 216
| label = ''[[:d:Q4098205|Buduli]]''
| p625 = {{Coord|56.383333333333|158.68333333333|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 217
| label = ''[[:d:Q4180299|Bukit Daun]]''
| p625 = {{Coord|-3.38|102.37|display=inline}}
| p2044 = 2467
| p131 = [[Sumatra]]
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 218
| label = ''[[:d:Q4986919|Bukit Lumut Balai]]''
| p625 = {{Coord|-4.22|103.62|display=inline}}
| p2044 = 2055
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 219
| label = ''[[:d:Q113833917|Bukkaskjeret]]''
| p625 = {{Coord|59.75207|5.8315|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 220
| label = ''[[:d:Q125961655|Bukkholmen]]''
| p625 = {{Coord|60.67434|5.15419|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 221
| p18 = [[Fitxategi:Грязьова сопка Обручева.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q20074155|Bulganak field of mud volcanoes]]''
| p625 = {{Coord|45.425|36.473611111111|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q2443152|Lenine Raion of Crimea]]''
| p17 = [[Ukraina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 222
| label = ''[[:d:Q4099160|Bunanya]]''
| p625 = {{Coord|56.366666666667|158.88333333333|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 223
| label = ''[[:d:Q12763633|Bur ni Telong]]''
| p625 = {{Coord|4.768889|96.8211|display=inline}}
| p2044 = 2617
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 224
| label = ''[[:d:Q4099736|Burlyaschy]]''
| p625 = {{Coord|54.333333333333|159.96666666667|display=inline}}
| p2044 = 1016
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 225
| label = ''[[:d:Q4100074|Bus-Obo]]''
| p625 = {{Coord|47.116666666667|109.08333333333|display=inline}}<br/>{{Coord|47.12|109.08|display=inline}}
| p17 = [[Mongolia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 226
| p18 = [[Fitxategi:Kawi-Butak.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q126589|Butak mendia]]''
| p625 = {{Coord|-7.92|112.45|display=inline}}
| p2044 = 2868
| p131 = ''[[:d:Q11095|Malang]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 227
| label = ''[[:d:Q31445508|Butay]]''
| p625 = {{Coord|9.1163888888889|124.76638888889|display=inline}}
| p2044 = 340
| p131 = ''[[:d:Q13769|Camiguin]]''
| p17 = [[Filipinak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 228
| label = ''[[:d:Q4075236|Buzzard Creek]]''
| p625 = {{Coord|64.062|-148.433|display=inline}}
| p2044 = 830
| p131 = [[Alaska]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 229
| p18 = [[Fitxategi:Vatnajökull.jpeg|center|100px]]
| label = [[Bárðarbunga]]
| p625 = {{Coord|64.640833333333|-17.527777777778|display=inline}}
| p2044 = 2010
| p131 = [[Þingeyjarsveit]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 230
| label = ''[[:d:Q124713545|Båarskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.2366|4.9818|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 231
| label = ''[[:d:Q109017224|Bålholmen]]''
| p625 = {{Coord|60.4343|4.95939|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 232
| p18 = [[Fitxategi:Burfell.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1020272|Búrfell]]''
| p625 = {{Coord|64.08694444|-19.82777778|display=inline}}
| p2044 = 669
| p131 = [[Skeiða- og Gnúpverjahreppur]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 233
| p18 = [[Fitxategi:Aerial View of Búrfell 21.05.2008 16-06-46.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q27007949|Búrfell á Mývatnsöræfum]]''
| p625 = {{Coord|65.555833333333|-16.645|display=inline}}
| p2044 = 953
| p131 = [[Þingeyjarsveit]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 234
| label = ''[[:d:Q124838495|Bühl]]''
| p625 = {{Coord|51.3571|9.38527|display=inline}}
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 235
| label = ''[[:d:Q113486733|Ca l’Isidret volcano]]''
| p131 = [[Olot]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 236
| p18 = [[Fitxategi:Montes Cabaliani.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1024704|Cabalian sumendia]]''
| p625 = {{Coord|10.28555556|125.21777778|display=inline}}
| p2044 = 945
| p131 = ''[[:d:Q13884|Southern Leyte]]''<br/>[[Ekialdeko Bisayak]]
| p17 = [[Filipinak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 237
| p18 = [[Fitxategi:Cabaray.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q856875|Cabaray]]''
| p625 = {{Coord|-19.145833333333|-68.698333333333|display=inline}}
| p2044 = 5869
| p131 = [[Sabaya probintzia]]
| p17 = [[Bolivia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 238
| p18 = [[Fitxategi:Cabezo Beaza sept 2020.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q5738128|Cabezo Beaza]]''
| p625 = {{Coord|37.628375|-0.955947|display=inline}}<br/>{{Coord|37.62832|-0.95605|display=inline}}
| p131 = [[Murtziako Eskualdea]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 239
| p18 = [[Fitxategi:Cabezo Negro de Zeneta desde el norte.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q5738150|Cabezo Negro de Zeneta]]''
| p625 = {{Coord|37.9978|-0.965278|display=inline}}
| p2044 = 203
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 240
| label = ''[[:d:Q108657630|Cabriolers volcanoes]]''
| p625 = {{Coord|42.15444444444445|2.4974166666666666|display=inline}}
| p131 = [[Olot]]<br/>[[Santa Pau]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 241
| p18 = [[Fitxategi:Volcanic vent on the forested floor of the Mt. Cagua crater - ZooKeys-266-001-g012.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1025749|Cagua sumendia]]''
| p625 = {{Coord|18.221666666667|122.12333333333|display=inline}}
| p2044 = 1160
| p131 = [[Cagayan Harana]]<br/>''[[:d:Q13759|Cagayan]]''
| p17 = [[Filipinak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 242
| p18 = [[Fitxategi:Piedras Rojas.jpg|center|100px]]
| label = [[Caichinque]]
| p625 = {{Coord|-23.95|-67.733333333333|display=inline}}
| p2044 = 4450
| p131 = [[El Loa probintzia]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 243
| p18 = [[Fitxategi:Calbuco 11 Feb 2010 zoomed in.jpg|center|100px]]
| label = [[Calbuco sumendia]]
| p625 = {{Coord|-41.332777777778|-72.611111111111|display=inline}}
| p2044 = 2003
| p131 = [[Araucanía eskualdea]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 244
| label = ''[[:d:Q5739860|Caldeira de Pino Hachado]]''
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 245
| label = ''[[:d:Q63378369|Caldeirão do Corvo]]''
| p625 = {{Coord|39.7|-31.1|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q1006836|Vila do Corvo]]''
| p17 = [[Portugal]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 246
| p18 = [[Fitxategi:Volcán La Caldera.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q125563619|Caldera Volcano]]''
| p625 = {{Coord|19.3383|-98.9643|display=inline}}
| p131 = [[La Paz (Hego Kalifornia Beherea)|La Paz]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 247
| label = ''[[:d:Q5739857|Caldera de Caviahue]]''
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 248
| label = ''[[:d:Q23984553|Caldera de las Cañadas]]''
| p625 = {{Coord|28.23333|-16.58333|display=inline}}
| p131 = [[Santa Cruz Tenerifekoko probintzia]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 249
| p18 = [[Fitxategi:Volcan Callaqui y Laguna El Barco.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2934098|Callaqui]]''
| p625 = {{Coord|-37.916666666667|-71.45|display=inline}}
| p2044 = 3164
| p131 = [[Biobío probintzia]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 250
| label = ''[[:d:Q84741866|Calypso Vents]]''
| p625 = {{Coord|-37.68733|177.12339|display=inline}}
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 251
| label = ''[[:d:Q31445591|Camaldoli]]''
| p625 = {{Coord|40.8575|14.1914|display=inline}}
| p2044 = 459
| p131 = [[Campania]]
| p17 = [[Italia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 252
| label = ''[[:d:Q31444071|Camiguin Volcano]]''
| p625 = {{Coord|9.2152777777778|124.64666666667|display=inline}}
| p2044 = 344
| p131 = ''[[:d:Q13769|Camiguin]]''
| p17 = [[Filipinak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 253
| p18 = [[Fitxategi:Camiguin Island, as seen from Macajalar Bay.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1028902|Camiguin de Babuyanes]]''
| p625 = {{Coord|18.83333333|121.86|display=inline}}
| p2044 = 712
| p131 = [[Cagayan Harana]]<br/>''[[:d:Q13759|Cagayan]]''<br/>''[[:d:Q49062|Calayan]]''
| p17 = [[Filipinak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 254
| p18 = [[Fitxategi:Jaciment.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1030029|Camp dels Ninots]]''
| p625 = {{Coord|41.835277777778|2.7983333333333|display=inline}}
| p2044 = 100
| p131 = [[Caldes de Malavella]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 255
| label = ''[[:d:Q31445503|Campana]]''
| p625 = {{Coord|9.2083333333333|124.70833333333|display=inline}}
| p2044 = 545
| p131 = ''[[:d:Q13769|Camiguin]]''
| p17 = [[Filipinak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 256
| p18 = [[Fitxategi:Can Tià vulcano.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11954939|Can Tià vulcano]]''
| p625 = {{Coord|42.12288888888889|2.5453333333333332|display=inline}}
| p2044 = 828
| p131 = [[Sant Feliu de Pallerols]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 257
| label = ''[[:d:Q5031308|Cancajanag]]''
| p625 = {{Coord|11.06666667|124.78333333|display=inline}}
| p2044 = 900
| p17 = [[Filipinak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 258
| label = ''[[:d:Q109017814|Cangrejo]]''
| p625 = {{Coord|8.66737|-60.63816|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 259
| p18 = [[Fitxategi:View on Puy Griou.jpg|center|100px]]
| label = [[Cantalgo mendiak]]
| p625 = {{Coord|45.10944|2.67611|display=inline}}
| p2044 = 1855
| p131 = [[Cantal]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 260
| p18 = [[Fitxategi:CapelinhosFaialAzores1.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1034530|Capelinhos]]''
| p625 = {{Coord|38.60132222222222|-28.831569444444444|display=inline}}
| p2044 = 143
| p131 = [[Horta]]
| p17 = [[Portugal]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 261
| p18 = [[Fitxategi:Carihuairazo1996.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1036179|Carihuairazo volcano]]''
| p625 = {{Coord|-1.4069444444444|-78.75|display=inline}}
| p2044 = 5018
| p17 = [[Ekuador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 262
| label = ''[[:d:Q58809902|Cariliao]]''
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 263
| p18 = [[Fitxategi:Carrizozo Lava Flow.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q5046480|Carrizozo Malpais]]''
| p625 = {{Coord|33.77|-106|display=inline}}
| p131 = [[Mexiko Berria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 264
| label = ''[[:d:Q25203376|Casa Colorada]]''
| p625 = {{Coord|-22.31666667|-66.33333333|display=inline}}
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 265
| p18 = [[Fitxategi:Volcancasablanca.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q5047973|Casablanco sumendia]]''
| p625 = {{Coord|-40.77138889|-72|display=inline}}<br/>{{Coord|-40.7635|-72.2126|display=inline}}
| p2044 = 1990
| p131 = [[Los Lagos eskualdea]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 266
| p18 = [[Fitxategi:Nevados Casiri.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q594205|Casiri]]''
| p625 = {{Coord|-17.46666667|-69.81333333|display=inline}}
| p2044 = 5650
| p131 = ''[[:d:Q207413|Tacna Department]]''
| p17 = [[Peru]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 267
| label = ''[[:d:Q20024722|Casita sumendia]]''
| p625 = {{Coord|12.69348|-86.96417|display=inline}}
| p2044 = 1125
| p131 = [[Chinandegako departamendua]]
| p17 = [[Nikaragua]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 268
| p18 = [[Fitxategi:Castle of Verpelét 2.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q26228169|Castle Hill of Verpelét]]''
| p625 = {{Coord|47.8608294|20.2074194|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q1184524|Tarnaszentmária]]''
| p17 = [[Hungaria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 269
| p18 = [[Fitxategi:Lago Yulton.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q691021|Cay]]''
| p625 = {{Coord|-45.0625|-72.98583333|display=inline}}
| p2044 = 2090
| p131 = [[Aysén probintzia|Aisén probintzia]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 270
| p18 = [[Fitxategi:Volcan Cayambe.JPG|center|100px]]
| label = [[Cayambe]]
| p625 = {{Coord|0.0239|-77.9888|display=inline}}
| p2044 = 5790
| p131 = ''[[:d:Q1990489|Cayambe kantoia]]''<br/>[[Pichincha probintzia]]
| p17 = [[Ekuador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 271
| label = ''[[:d:Q2943430|Cayutue-La Vigueria]]''
| p625 = {{Coord|-41.25|-72.27|display=inline}}
| p2044 = 506
| p131 = [[Llanquihue probintzia]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 272
| label = ''[[:d:Q5759504|Cañada Honda]]''
| p625 = {{Coord|37.216424|-1.847665|display=inline}}
| p2044 = 35
| p131 = [[Vera]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 273
| label = ''[[:d:Q4504236|Central (volcano)]]''
| p625 = {{Coord|56.844372222222|159.73175555556|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 274
| label = ''[[:d:Q4504259|Central Semyachik]]''
| p625 = {{Coord|54.278655555556|159.87698055556|display=inline}}
| p2044 = 979
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 275
| label = ''[[:d:Q10717030|Central Skåne Volcanic Province]]''
| p625 = {{Coord|55.992928|13.52097|display=inline}}
| p17 = [[Suedia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 276
| p18 = [[Fitxategi:Kenya Aerial 2009-08-27 14-27-32.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1053880|Central uhartea]]''
| p625 = {{Coord|3.5|36.05|display=inline}}
| p131 = [[Kenya]]
| p17 = [[Kenya]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 277
| p18 = [[Fitxategi:Gunung Ciremai sfw2503.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q507179|Cereme mendia]]''
| p625 = {{Coord|-6.8919444444444|108.4|display=inline}}
| p2044 = 3078
| p131 = ''[[:d:Q10376|Kuningan]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 278
| label = ''[[:d:Q21845442|Cerro Alto del Volcán]]''
| p625 = {{Coord|-27.396|-67.2853|display=inline}}
| p2044 = 4889
| p131 = [[Catamarca probintzia|Catamarca]]
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 279
| label = ''[[:d:Q21845462|Cerro Alumbrera]]''
| p625 = {{Coord|-26.1425|-67.424166666667|display=inline}}
| p2044 = 3411
| p131 = [[Catamarca probintzia|Catamarca]]
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 280
| label = ''[[:d:Q31450375|Cerro Antzitacuaro]]''
| p625 = {{Coord|19.76083|-102.07045|display=inline}}
| p2044 = 2348
| p131 = [[Mexikoko estatua]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 281
| p18 = [[Fitxategi:Las Pilas volcanic complex.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q15729365|Cerro Asososca]]''
| p625 = {{Coord|12.453|-86.675|display=inline}}
| p17 = [[Nikaragua]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 282
| p18 = [[Fitxategi:Cerro Azul.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1055787|Cerro Azul]]''
| p625 = {{Coord|-35.653333333333|-70.760833333333|display=inline}}
| p2044 = 3788
| p131 = [[San Clemente (Txile)|San Clemente]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 283
| p18 = [[Fitxategi:Cerro Bayo volcanic complex.jpg|center|100px]]
| label = [[Cerro Bayo Gorbea]]
| p625 = {{Coord|-25.416666666667|-68.583333333333|display=inline}}
| p2044 = 5401
| p131 = ''[[:d:Q772414|Antofagasta de la Sierra Department]]''
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 284
| p18 = [[Fitxategi:Nevados.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q123682894|Cerro Blanco]]''
| p625 = {{Coord|-36.828607|-71.410696|display=inline}}
| p2044 = 3212
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 285
| p18 = [[Fitxategi:Cerro Bravo.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q590920|Cerro Bravo]]''
| p625 = {{Coord|5.0891666666667|-75.292222222222|display=inline}}
| p2044 = 3985
| p17 = [[Kolonbia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 286
| label = ''[[:d:Q15732186|Cerro Cachio]]''
| p625 = {{Coord|13.900033333333|-89.748988888889|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q572993|Ahuachapán departamendua]]''
| p17 = [[El Salvador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 287
| label = ''[[:d:Q31450384|Cerro Catzicapacuaritiro]]''
| p625 = {{Coord|19.763055555556|-102.05777777778|display=inline}}
| p2044 = 2240
| p131 = [[Mexikoko estatua]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 288
| p18 = [[Fitxategi:AltiplanoLicancabur.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q23650092|Cerro Chaxas]]''
| p625 = {{Coord|-22.75|-68|display=inline}}
| p2044 = 4460
| p131 = [[Antofagasta eskualdea]]<br/>''[[:d:Q23660231|San Pedro de Atacama]]''
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 289
| label = ''[[:d:Q31449926|Cerro Chino]]''
| p625 = {{Coord|19.414722222222|-102.10583333333|display=inline}}
| p2044 = 1897
| p131 = [[Michoacán]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 290
| label = ''[[:d:Q25182251|Cerro Chino (bolkan sa Guatemala, Departamento de Escuintla)]]''
| p625 = {{Coord|14.4|-90.6|display=inline}}
| p131 = [[Escuintla (departamendua)|Escuintla]]
| p17 = [[Guatemala]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 291
| label = ''[[:d:Q25182270|Cerro Chiquito]]''
| p625 = {{Coord|14.383333333333|-90.6|display=inline}}
| p131 = [[Guatemala (departamendua)|Guatemala]]
| p17 = [[Guatemala]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 292
| label = ''[[:d:Q31449907|Cerro Ciricuti]]''
| p625 = {{Coord|19.435833333333|-102.17694444444|display=inline}}
| p2044 = 2359
| p131 = [[Michoacán]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 293
| p18 = [[Fitxategi:Volcan Colorado.jpg|center|100px]]
| label = [[Colorados sumendia|Cerro Colorado]]
| p625 = {{Coord|-22.59233333|-67.92216667|display=inline}}
| p2044 = 5748
| p131 = [[El Loa probintzia]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 294
| label = ''[[:d:Q27785716|Cerro Colorado]]''
| p625 = {{Coord|31.9126|-113.3007|display=inline}}
| p2044 = 202
| p131 = [[Sonora]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 295
| label = ''[[:d:Q11691399|Cerro Congo]]''
| p625 = {{Coord|10.254|-84.228|display=inline}}<br/>{{Coord|10.254444444444|-84.227222222222|display=inline}}
| p2044 = 1670
| p131 = [[Alajuela probintzia]]
| p17 = [[Costa Rica]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 296
| label = ''[[:d:Q21841275|Cerro Cono Fontana]]''
| p625 = {{Coord|-45.025277777778|-71.438055555556|display=inline}}
| p2044 = 1306
| p131 = [[Chubut probintzia|Chubut]]
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 297
| label = ''[[:d:Q27785775|Cerro Copitiro]]''
| p625 = {{Coord|19.486111111111|-102.05222222222|display=inline}}
| p2044 = 2173
| p131 = [[Michoacán]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 298
| label = ''[[:d:Q31449969|Cerro El Cajete]]''
| p625 = {{Coord|19.47328|-102.04223|display=inline}}
| p2044 = 2148
| p131 = [[Michoacán]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 299
| label = ''[[:d:Q31445676|Cerro El Chupadero]]''
| p625 = {{Coord|19.31014|-102.29017|display=inline}}
| p2044 = 2150
| p131 = [[Michoacán]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 300
| label = ''[[:d:Q31449891|Cerro El Cohetero]]''
| p625 = {{Coord|19.27184|-102.3327|display=inline}}
| p2044 = 1969
| p131 = [[Michoacán]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 301
| label = ''[[:d:Q31449920|Cerro El Colorado]]''
| p625 = {{Coord|19.42476|-102.16873|display=inline}}
| p2044 = 2198
| p131 = [[Michoacán]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 302
| label = ''[[:d:Q31445670|Cerro El Costillón]]''
| p625 = {{Coord|19.303333333333|-102.30194444444|display=inline}}
| p2044 = 2034
| p131 = [[Michoacán]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 303
| p18 = [[Fitxategi:CerroElCondor6532mSeenFromEast.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q312921|Cerro El Cóndor]]''
| p625 = {{Coord|-26.6309|-68.3614|display=inline}}
| p2044 = 6373
| p131 = ''[[:d:Q772414|Antofagasta de la Sierra Department]]''
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 304
| label = ''[[:d:Q31450406|Cerro El Derrumbadero]]''
| p625 = {{Coord|19.773611111111|-102.00888888889|display=inline}}
| p2044 = 2309
| p131 = [[Mexikoko estatua]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 305
| label = ''[[:d:Q31449939|Cerro El Jabalí]]''
| p625 = {{Coord|19.45045|-102.11325|display=inline}}
| p2044 = 2060
| p131 = [[Michoacán]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 306
| label = ''[[:d:Q31445656|Cerro El Llahuacuaro]]''
| p625 = {{Coord|19.426111111111|-102.24|display=inline}}
| p2044 = 2770
| p131 = [[Michoacán]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 307
| label = ''[[:d:Q27783256|Cerro El Molcajete]]''
| p625 = {{Coord|21.050833333333|-104.41055555556|display=inline}}
| p2044 = 1129
| p131 = [[Nayarit]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 308
| p18 = [[Fitxategi:Cerro El Muerto.jpg|center|100px]]
| label = [[El Muerto sumendia|Cerro El Muerto]]
| p625 = {{Coord|-27.0575|-68.483888888889|display=inline}}
| p2044 = 6542
| p131 = ''[[:d:Q1080210|Tinogasta Department]]''
| p17 = [[Txile]]<br/>[[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 309
| label = ''[[:d:Q31454534|Cerro El Pacayal]]''
| p625 = {{Coord|13.466666666667|-88.333333333333|display=inline}}
| p2044 = 1012
| p131 = ''[[:d:Q930804|San Miguel departamendua]]''
| p17 = [[El Salvador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 310
| label = ''[[:d:Q31449963|Cerro El Puerto]]''
| p625 = {{Coord|19.47546|-102.03624|display=inline}}
| p2044 = 2213
| p131 = [[Michoacán]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 311
| label = ''[[:d:Q31449913|Cerro El Rosario]]''
| p625 = {{Coord|19.438611111111|-102.15583333333|display=inline}}
| p2044 = 2143
| p131 = [[Michoacán]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 312
| label = ''[[:d:Q31454532|Cerro El Taburete]]''
| p625 = {{Coord|13.4367|-88.5317|display=inline}}
| p2044 = 828
| p131 = ''[[:d:Q1122748|Usulután departamendua]]''
| p17 = [[El Salvador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 313
| label = ''[[:d:Q31449996|Cerro Escalerilla]]''
| p625 = {{Coord|18.783611111111|-103.70555555556|display=inline}}
| p2044 = 87
| p131 = [[Colima]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 314
| label = ''[[:d:Q31449983|Cerro Estiladero]]''
| p625 = {{Coord|19.444444444444|-102.1975|display=inline}}
| p2044 = 2621
| p131 = [[Michoacán]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 315
| label = ''[[:d:Q31450351|Cerro Grande]]''
| p625 = {{Coord|19.515|-103.95388888889|display=inline}}
| p2044 = 2522
| p131 = [[Jalisco]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 316
| label = ''[[:d:Q25180068|Cerro Grande (bolkan sa Guatemala, Departamento de Guatemala)]]''
| p625 = {{Coord|14.383333333333|-90.583333333333|display=inline}}
| p131 = [[Guatemala (departamendua)|Guatemala]]
| p17 = [[Guatemala]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 317
| label = ''[[:d:Q31450381|Cerro Huahuarua]]''
| p625 = {{Coord|19.762777777778|-102.0625|display=inline}}
| p2044 = 2235
| p131 = [[Mexikoko estatua]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 318
| label = ''[[:d:Q31450335|Cerro Itzhuitz]]''
| p625 = {{Coord|16.48941|-92.40866|display=inline}}
| p2044 = 1863
| p131 = [[Chiapas]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 319
| label = ''[[:d:Q31449901|Cerro Jicalmi]]''
| p625 = {{Coord|19.3925|-102.07722222222|display=inline}}
| p2044 = 1685
| p131 = [[Michoacán]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 320
| label = ''[[:d:Q31445664|Cerro La Alberca]]''
| p625 = {{Coord|19.364444444444|-102.29694444444|display=inline}}
| p2044 = 2788
| p131 = [[Michoacán]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 321
| label = ''[[:d:Q31449990|Cerro La Batea]]''
| p625 = {{Coord|19.129722222222|-102.15333333333|display=inline}}
| p2044 = 586
| p131 = [[Michoacán]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 322
| label = ''[[:d:Q25177431|Cerro La Mariposa]]''
| p625 = {{Coord|14.466666666667|-90.616666666667|display=inline}}
| p131 = [[Guatemala (departamendua)|Guatemala]]
| p17 = [[Guatemala]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 323
| label = ''[[:d:Q25177439|Cerro La Montaña (bolkan)]]''
| p625 = {{Coord|14.45|-90.583333333333|display=inline}}
| p131 = [[Guatemala (departamendua)|Guatemala]]
| p17 = [[Guatemala]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 324
| label = ''[[:d:Q27800863|Cerro La Pastoria]]''
| p625 = {{Coord|31.993333333333|-113.67166666667|display=inline}}
| p2044 = 232
| p131 = [[Sonora]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 325
| label = ''[[:d:Q31445650|Cerro La Perita]]''
| p625 = {{Coord|19.45579|-102.20503|display=inline}}
| p2044 = 2687
| p131 = [[Michoacán]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 326
| label = ''[[:d:Q31445622|Cerro La Tinaja]]''
| p625 = {{Coord|19.169166666667|-101.52055555556|display=inline}}
| p2044 = 1714
| p131 = [[Michoacán]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 327
| label = ''[[:d:Q31449932|Cerro Las Varas]]''
| p625 = {{Coord|19.463888888889|-102.12916666667|display=inline}}
| p2044 = 2154
| p131 = [[Michoacán]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 328
| label = ''[[:d:Q31449976|Cerro Las Vueltas]]''
| p625 = {{Coord|19.250555555556|-102.18611111111|display=inline}}
| p2044 = 1209
| p131 = [[Michoacán]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 329
| label = ''[[:d:Q31450412|Cerro Las Yerbas]]''
| p625 = {{Coord|19.77112|-102.03154|display=inline}}
| p2044 = 2195
| p131 = [[Mexikoko estatua]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 330
| label = ''[[:d:Q25177627|Cerro Limón (bolkan)]]''
| p625 = {{Coord|14.45|-90.6|display=inline}}
| p131 = [[Guatemala (departamendua)|Guatemala]]
| p17 = [[Guatemala]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 331
| label = ''[[:d:Q31450397|Cerro Los Pozos]]''
| p625 = {{Coord|19.772222222222|-102.0225|display=inline}}
| p2044 = 2219
| p131 = [[Mexikoko estatua]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 332
| p18 = [[Fitxategi:Cerro Machin 2016-12-15.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q546823|Cerro Machín]]''
| p625 = {{Coord|4.4833333333333|-75.391666666667|display=inline}}
| p2044 = 2650
| p131 = [[Tolima (departamendua)|Tolima]]
| p17 = [[Kolonbia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 333
| p18 = [[Fitxategi:Volcan Maca.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3116465|Cerro Macá]]''
| p625 = {{Coord|-45.105833333333|-73.169166666667|display=inline}}
| p2044 = 2300
| p131 = [[Aysén probintzia|Aisén probintzia]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 334
| label = ''[[:d:Q25177770|Cerro Mal Paso (bolkan)]]''
| p625 = {{Coord|14.466666666667|-90.583333333333|display=inline}}
| p2044 = 1332
| p131 = [[Guatemala (departamendua)|Guatemala]]
| p17 = [[Guatemala]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 335
| label = ''[[:d:Q31450005|Cerro Mancira]]''
| p625 = {{Coord|18.5331|-103.5226|display=inline}}
| p2044 = 479
| p131 = [[Michoacán]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 336
| label = ''[[:d:Q23304829|Cerro Marquéz]]''
| p625 = {{Coord|-18.733333333333|-69.433333333333|display=inline}}
| p131 = [[Arica eta Parinacota eskualdea]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 337
| label = ''[[:d:Q22459371|Cerro Mirador]]''
| p625 = {{Coord|-42.32746|-72.73249|display=inline}}
| p2044 = 177
| p131 = [[Los Lagos eskualdea]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 338
| label = ''[[:d:Q21837598|Cerro Morado]]''
| p625 = {{Coord|-27.347222222222|-67.258055555556|display=inline}}
| p2044 = 4582
| p131 = [[Catamarca probintzia|Catamarca]]
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 339
| label = ''[[:d:Q21561407|Cerro Morazurco]]''
| p625 = {{Coord|1.2706|-77.2407|display=inline}}
| p17 = [[Kolonbia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 340
| label = ''[[:d:Q21837839|Cerro Negro]]''
| p625 = {{Coord|-25.01667|-68.4|display=inline}}
| p2044 = 5062
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 341
| label = ''[[:d:Q21849955|Cerro Negro]]''
| p625 = {{Coord|-27.314166666667|-67.29|display=inline}}
| p2044 = 4518
| p131 = [[Catamarca probintzia|Catamarca]]
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 342
| label = ''[[:d:Q2946776|Cerro Negro de Mayasquer]]''
| p625 = {{Coord|0.8275|-77.964444444444|display=inline}}
| p2044 = 4445
| p131 = [[Nariño (departamendua)|Nariño]]<br/>[[Carchi probintzia]]
| p17 = [[Kolonbia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 343
| label = ''[[:d:Q12763846|Cerro Nicholson]]''
| p625 = {{Coord|-16.260556|-71.73|display=inline}}
| p2044 = 8282
| p17 = [[Peru]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 344
| label = ''[[:d:Q31450390|Cerro Ordáz]]''
| p625 = {{Coord|19.801666666667|-102.00805555556|display=inline}}
| p2044 = 2191
| p131 = [[Mexikoko estatua]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 345
| label = ''[[:d:Q31449958|Cerro Pario]]''
| p625 = {{Coord|19.470277777778|-102.18388888889|display=inline}}
| p2044 = 2597
| p131 = [[Michoacán]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 346
| label = ''[[:d:Q27844003|Cerro Pizarro]]''
| p625 = {{Coord|19.508888888889|-97.437777777778|display=inline}}
| p131 = [[Puebla]]<br/>[[Tepeyahualco (udalerria)]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 347
| p18 = [[Fitxategi:Cerro Prieto-M.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q5064965|Cerro Prieto]]''
| p625 = {{Coord|32.418|-115.308|display=inline}}<br/>{{Coord|32.4217|-115.306|display=inline}}
| p2044 = 223
| p131 = [[Kalifornia Beherea]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 348
| label = ''[[:d:Q23737041|Cerro Santa María]]''
| p625 = {{Coord|10.810555555556|-85.317222222222|display=inline}}
| p2044 = 1872
| p131 = [[Costa Rica]]
| p17 = [[Costa Rica]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 349
| label = ''[[:d:Q31449946|Cerro Sapién]]''
| p625 = {{Coord|19.45112|-102.10263|display=inline}}
| p2044 = 2045
| p131 = [[Michoacán]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 350
| label = ''[[:d:Q1055976|Cerro Silala]]''
| p625 = {{Coord|-22.05416667|-67.96444444|display=inline}}
| p2044 = 5685
| p131 = [[Potosí (departamendua)|Potosiko departamendua]]<br/>[[Antofagasta eskualdea]]
| p17 = [[Bolivia]]<br/>[[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 351
| p18 = [[Fitxategi:Cerro Singüil.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2946773|Cerro Singüil]]''
| p625 = {{Coord|14.053|-89.6315|display=inline}}
| p2044 = 957
| p131 = ''[[:d:Q671158|Santa Ana departamendua]]''
| p17 = [[El Salvador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 352
| p18 = [[Fitxategi:Solo-from-north.jpg|center|100px]]
| label = [[Cerro Solo]]
| p625 = {{Coord|-27.108333333333|-68.716666666667|display=inline}}
| p2044 = 6190
| p131 = ''[[:d:Q1080210|Tinogasta Department]]''
| p17 = [[Argentina]]<br/>[[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 353
| label = ''[[:d:Q31450321|Cerro Subida El Caracol]]''
| p625 = {{Coord|16.66518|-92.59515|display=inline}}
| p2044 = 2622
| p131 = [[Chiapas]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 354
| label = ''[[:d:Q22471310|Cerro Tatajachura]]''
| p625 = {{Coord|-19.49645|-69.10246|display=inline}}
| p2044 = 5240
| p131 = [[Tarapacá eskualdea]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 355
| label = ''[[:d:Q55606869|Cerro Tilarán]]''
| p625 = {{Coord|10.45083333|-84.97777778|display=inline}}
| p2044 = 634
| p17 = [[Costa Rica]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 356
| label = ''[[:d:Q21831626|Cerro Tolar]]''
| p625 = {{Coord|-27.359166666667|-67.292777777778|display=inline}}
| p2044 = 4601
| p131 = [[Catamarca probintzia|Catamarca]]
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 357
| p18 = [[Fitxategi:Pular Volcano Chile 015b.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q22471887|Cerro Toloncha]]''
| p625 = {{Coord|-23.938333333333|-67.975|display=inline}}
| p131 = [[Antofagasta eskualdea]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 358
| label = ''[[:d:Q109286407|Cerro Torta]]''
| p625 = {{Coord|-26.753|-68.14|display=inline}}
| p131 = [[Catamarca probintzia|Catamarca]]
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 359
| label = ''[[:d:Q22472235|Cerro Tralihue]]''
| p625 = {{Coord|-38.5092|-70.8983|display=inline}}
| p2044 = 1791
| p131 = [[Txile]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 360
| label = ''[[:d:Q2946783|Cerro Tujle]]''
| p625 = {{Coord|-23.8354|-67.9515|display=inline}}
| p2044 = 3550
| p131 = [[Antofagasta eskualdea]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 361
| label = ''[[:d:Q31449952|Cerro Tumbiscatillo]]''
| p625 = {{Coord|19.464722222222|-102.17277777778|display=inline}}
| p2044 = 2714
| p131 = [[Michoacán]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 362
| p18 = [[Fitxategi:San Pedro de Atacama (Unsplash wq85nxw81sc).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q22472897|Cerro Tumisa]]''
| p625 = {{Coord|-23.457222222222|-67.813611111111|display=inline}}<br/>{{Coord|-23.46666667|-67.81666667|display=inline}}
| p2044 = 5585<br/>5658
| p131 = [[Antofagasta eskualdea]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 363
| p18 = [[Fitxategi:Cerro Tuzgle-01.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q312934|Cerro Tuzgle]]''
| p625 = {{Coord|-24.056|-66.479|display=inline}}
| p2044 = 5486
| p131 = [[Jujuy probintzia|Jujuy]]
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 364
| p18 = [[Fitxategi:Volcán de Izalco.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1056001|Cerro Verde]]''
| p625 = {{Coord|13.826411111111112|-89.62258055555556|display=inline}}<br/>{{Coord|13.827777777778|-89.625277777778|display=inline}}
| p2044 = 2030
| p131 = ''[[:d:Q671158|Santa Ana departamendua]]''
| p17 = [[El Salvador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 365
| label = ''[[:d:Q31450343|Cerro Volado]]''
| p625 = {{Coord|17.403611111111|-97.607222222222|display=inline}}
| p2044 = 2372
| p131 = [[Oaxaca]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 366
| label = ''[[:d:Q21791896|Cerro Volcán]]''
| p625 = {{Coord|-22.3283|-67.9425|display=inline}}
| p131 = [[Bolivia]]
| p17 = [[Bolivia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 367
| label = ''[[:d:Q21832474|Cerro Volcán]]''
| p625 = {{Coord|-27.7945|-68.4348|display=inline}}
| p2044 = 4724
| p131 = [[Catamarca probintzia|Catamarca]]
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 368
| label = ''[[:d:Q21832475|Cerro Volcán]]''
| p625 = {{Coord|-46.6619|-70.7905|display=inline}}
| p2044 = 556
| p131 = [[Santa Cruz probintzia]]
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 369
| label = ''[[:d:Q21832488|Cerro Volcán Grande]]''
| p625 = {{Coord|-47.031388888889|-71.224444444444|display=inline}}
| p2044 = 1373
| p131 = [[Santa Cruz probintzia]]
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 370
| label = ''[[:d:Q21832491|Cerro Volcán Overo]]''
| p625 = {{Coord|-34.5734|-70.0202|display=inline}}
| p2044 = 4553
| p131 = [[Mendoza probintzia]]
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 371
| label = ''[[:d:Q31450301|Cerro Volcán el Molcajete]]''
| p625 = {{Coord|19.409444444444|-100.48444444444|display=inline}}
| p2044 = 1574
| p131 = [[Michoacán]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 372
| label = ''[[:d:Q22473823|Cerro Volcánico (kono sa Chile)]]''
| p625 = {{Coord|-20.65|-68.466666666667|display=inline}}
| p131 = [[Txile]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 373
| label = ''[[:d:Q31449896|Cerro de Afuera]]''
| p625 = {{Coord|19.28677|-102.28249|display=inline}}
| p2044 = 1994
| p131 = [[Michoacán]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 374
| p18 = [[Fitxategi:Volcán Cofrentes.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q5559075|Cerro de Agrás]]''
| p625 = {{Coord|39.240197|-1.072436|display=inline}}
| p131 = [[Cofrentes]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 375
| label = ''[[:d:Q15732997|Cerro de Apaneca]]''
| p625 = {{Coord|13.841288888889|-89.798941666667|display=inline}}
| p17 = [[El Salvador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 376
| label = ''[[:d:Q21052305|Cerro de Asososca]]''
| p625 = {{Coord|12.453333333333|-86.675833333333|display=inline}}
| p2044 = 803
| p131 = [[Leongo departamendua]]
| p17 = [[Nikaragua]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 377
| label = ''[[:d:Q99709361|Cerro de Molcajete]]''
| p625 = {{Coord|19.328130555555557|-99.74921944444444|display=inline}}
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 378
| label = ''[[:d:Q25180030|Cerro de las Flores (bolkan)]]''
| p625 = {{Coord|14.3|-90|display=inline}}
| p131 = [[Jutiapa (departamendua)|Jutiapa]]
| p17 = [[Guatemala]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 379
| p18 = [[Fitxategi:Laguna Cañapa con flamencos Potosí Bolivia.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1056128|Cerro del Azufre]]''
| p625 = {{Coord|-21.783055555556|-68.239722222222|display=inline}}
| p2044 = 5846
| p131 = [[El Loa probintzia]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 380
| p18 = [[Fitxategi:Cerro del Leon.jpg|center|100px]]
| label = [[Cerro del León]]
| p625 = {{Coord|-22.15|-68.116666666667|display=inline}}
| p2044 = 5760
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 381
| p18 = [[Fitxategi:Volcán Nacimientos del Cazadero.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q5065021|Cerro del Nacimiento]]''
| p625 = {{Coord|-27.280555555556|-68.5125|display=inline}}<br/>{{Coord|-27.1957|-68.561|display=inline}}<br/>{{Coord|-27.2783|-68.5247|display=inline}}
| p2044 = 6436
| p131 = [[Catamarca probintzia|Catamarca]]
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 382
| label = ''[[:d:Q15732977|Cerro el Aguila]]''
| p625 = {{Coord|13.893036111111|-89.698175|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q212540|Sonsonate departamendua]]''
| p17 = [[El Salvador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 383
| label = ''[[:d:Q22474270|Cerros de Punguichay]]''
| p625 = {{Coord|-39.4784|-72.2154|display=inline}}
| p2044 = 779
| p131 = [[Araucanía eskualdea]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 384
| label = ''[[:d:Q12781210|Ch'uga-ryong]]''
| p625 = {{Coord|38.33|127.33|display=inline}}
| p17 = [[Ipar Korea]]<br/>[[Hego Korea]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 385
| p18 = [[Fitxategi:Chabahar Mud Volcano 1.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q6390784|Chabahar Mud Volcano]]''
| p131 = ''[[:d:Q1278148|Chabahar County]]''
| p17 = [[Iran]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 386
| p18 = [[Fitxategi:Chachani.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1058424|Chachani]]''
| p625 = {{Coord|-16.194166666667|-71.531666666667|display=inline}}
| p2044 = 6057
| p131 = [[Arequipa departamendua]]
| p17 = [[Peru]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 387
| p18 = [[Fitxategi:Chaiten Volcano NASA.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q152380|Chaitén]]''
| p625 = {{Coord|-42.832777777778|-72.645833333333|display=inline}}
| p2044 = 1122
| p131 = [[Palena probintzia]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 388
| label = ''[[:d:Q58809903|Chalpatan]]''
| p17 = [[Ekuador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 389
| p18 = [[Fitxategi:Chandragup mud volcano.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q5071340|Chandragup]]''
| p625 = {{Coord|25.445369444444445|65.86543055555556|display=inline}}<br/>{{Coord|25.445277777778|65.865555555556|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q44942|Lasbela District]]''
| p17 = [[Pakistan]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 390
| p18 = [[Fitxategi:ChaosCrags 8444 45.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2956453|Chaos Crags]]''
| p625 = {{Coord|40.524166666667|-121.52111111111|display=inline}}
| p2044 = 2476
| p131 = [[Shasta konderria (Kalifornia)|Shasta konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 391
| label = ''[[:d:Q4507856|Chashakondzha]]''
| p625 = {{Coord|56.6153|159.65124722222|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 392
| label = ''[[:d:Q27910111|Chato Aislado]]''
| p625 = {{Coord|-25.98|-68.81|display=inline}}
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 393
| label = ''[[:d:Q4506630|Chavycha Volcano]]''
| p625 = {{Coord|56.63145|158.50635|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 394
| label = ''[[:d:Q24031749|Chebrit Ale]]''
| p625 = {{Coord|13.966666666667|40.133333333333|display=inline}}
| p17 = [[Etiopia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 395
| label = ''[[:d:Q4128319|Chernogo]]''
| p625 = {{Coord|46.521944444444|150.86638888889|display=inline}}
| p2044 = 538
| p131 = ''[[:d:Q2213976|Kurilsky District]]''
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 396
| label = ''[[:d:Q4514578|Cherpuk Severny]]''
| p625 = {{Coord|55.6|157.61666666667|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 397
| p18 = [[Fitxategi:Chikurachki med.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2282091|Chikurachki]]''
| p625 = {{Coord|50.321666666667|155.46166666667|display=inline}}
| p2044 = 1816
| p131 = ''[[:d:Q2109294|Severo-Kurilsky District]]''
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 398
| p18 = [[Fitxategi:Nevado Chiles 465.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2648864|Chiles volcano]]''
| p625 = {{Coord|0.82111111|-77.935|display=inline}}
| p2044 = 4723
| p131 = [[Carchi probintzia]]<br/>[[Nariño (departamendua)|Nariño]]
| p17 = [[Ekuador]]<br/>[[Kolonbia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 399
| label = ''[[:d:Q23925954|Chiles-Cerro Negro]]''
| p625 = {{Coord|0.817|-77.938|display=inline}}
| p17 = [[Kolonbia]]<br/>[[Ekuador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 400
| p18 = [[Fitxategi:Chiliques volcano.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1130319|Chiliques]]''
| p625 = {{Coord|-23.583333333333|-67.7|display=inline}}
| p2044 = 5778
| p131 = [[San Pedro de Atacama]]<br/>[[Antofagasta probintzia]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 401
| p18 = [[Fitxategi:Volcán Chimborazo desde Riobamba.jpg|center|100px]]
| label = [[Chimborazo]]
| p625 = {{Coord|-1.4691666666667|-78.8175|display=inline}}
| p2044 = 6263.47
| p131 = [[Chimborazo probintzia]]
| p17 = [[Ekuador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 402
| label = ''[[:d:Q4516054|Chineinane]]''
| p625 = {{Coord|56.15|158.3|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 403
| label = ''[[:d:Q4516190|Chirinkotan]]''
| p625 = {{Coord|48.979722222222|153.48666666667|display=inline}}
| p2044 = 724
| p131 = ''[[:d:Q2109294|Severo-Kurilsky District]]''
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 404
| p18 = [[Fitxategi:Итуруп.Вулканы Чирип и Богдан Хмельницкий.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2666739|Chirip]]''
| p625 = {{Coord|45.377222222222|147.91222222222|display=inline}}<br/>{{Coord|45.37698|147.91324|display=inline}}
| p2044 = 1587
| p131 = [[Nemuro suprefetura]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 405
| label = ''[[:d:Q21544565|Chirippusan]]''
| p625 = {{Coord|45.338|147.92|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q2213976|Kurilsky District]]''
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 406
| p18 = [[Fitxategi:Volcan San Cristobal y Chonco.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2964415|Chonco]]''
| p625 = {{Coord|12.703016666666668|-87.04338888888888|display=inline}}
| p2044 = 1105
| p131 = [[Chinandegako departamendua]]
| p17 = [[Nikaragua]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 407
| p18 = [[Fitxategi:Goutte et Chopine.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3411123|Chopine and Gouttes puys]]''
| p625 = {{Coord|45.8278|2.955|display=inline}}
| p2044 = 1181
| p131 = [[Puy-de-Dôme]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 408
| label = ''[[:d:Q90693711|Chopo Volcano]]''
| p625 = {{Coord|10.47043|-85.064185|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q2225426|Cañas Canton]]''
| p17 = [[Costa Rica]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 409
| label = ''[[:d:Q23649937|Choquelimpie]]''
| p625 = {{Coord|-18.30527778|-69.27833333|display=inline}}
| p2044 = 4777
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 410
| label = ''[[:d:Q1089657|Chupiquiña]]''
| p625 = {{Coord|-17.666666666667|-69.8|display=inline}}
| p2044 = 5789
| p131 = [[Arica eta Parinacota eskualdea]]<br/>''[[:d:Q207413|Tacna Department]]''
| p17 = [[Txile]]<br/>[[Peru]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 411
| p18 = [[Fitxategi:Черная сопка.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4518690|Chyornaya Sopka]]''
| p625 = {{Coord|75.313055555556|113.63916666667|display=inline}}
| p2044 = 688
| p131 = [[Krasnoiarsk kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 412
| label = ''[[:d:Q2946787|Ciguatepe]]''
| p625 = {{Coord|12.53|-86.142|display=inline}}
| p2044 = 603
| p17 = [[Nikaragua]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 413
| p18 = [[Fitxategi:Masivul Ciomatu 3D version 1.gif|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q874092|Ciomadul]]''
| p625 = {{Coord|46.13|25.88|display=inline}}
| p2044 = 1289
| p131 = [[Hargita konderria]]
| p17 = [[Errumania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 414
| p18 = [[Fitxategi:Guadeloupe 108 - lac Flamarion - sommet de la citerne 1155m - massif de la Soufrière.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2974420|Citerne]]''
| p625 = {{Coord|16.0334|-61.657|display=inline}}
| p2044 = 1155
| p131 = ''[[:d:Q996284|Gourbeyre]]''<br/>[[Guadalupe (eskualdea)|Guadalupe]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 415
| label = ''[[:d:Q12764166|Clark Seamount]]''
| p625 = {{Coord|-36.446|177.839|display=inline}}
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 416
| label = ''[[:d:Q23925927|Cleft Segment]]''
| p625 = {{Coord|44.83|-130.3|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 417
| p18 = [[Fitxategi:MountCleveland.jpg|center|100px]]
| label = [[Cleveland (sumendia)|Cleveland]]
| p625 = {{Coord|52.822222222222|-169.945|display=inline}}
| p2044 = 1730
| p131 = ''[[:d:Q185533|Aleutians West Census Area]]''
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 418
| p18 = [[Fitxategi:Clot de l'Omera, a Sant Martí de Llémena.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q110453111|Clot de l'Omera volcano]]''
| p625 = {{Coord|42.021115|2.686973|display=inline}}
| p131 = [[Sant Martí de Llémena]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 419
| label = ''[[:d:Q23925928|CoAxial Segment]]''
| p625 = {{Coord|46.52|-129.58|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 420
| label = ''[[:d:Q15211074|Cobb Seamount]]''
| p625 = {{Coord|46.73333333|-130.78333333|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q55182671|undersea landform]]''
| p17 = [[Kanada]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 421
| label = ''[[:d:Q23925929|Cobb Segment]]''
| p625 = {{Coord|46.88|-129.33|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 422
| p18 = [[Fitxategi:Cocoa Crater.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q5139756|Cocoa Crater]]''
| p625 = {{Coord|57.65|-130.7|display=inline}}
| p2044 = 2123
| p131 = [[Columbia Britainiarra]]
| p17 = [[Kanada]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 423
| label = ''[[:d:Q5140902|Coffee Crater]]''
| p625 = {{Coord|57.63|-130.67|display=inline}}
| p2044 = 2000
| p131 = [[Columbia Britainiarra]]
| p17 = [[Kanada]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 424
| p18 = [[Fitxategi:Volcan de Cofre de Perote - panoramio.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q119656|Cofre de Peru en tanga]]''
| p625 = {{Coord|19.49194444444445|-97.15|display=inline}}
| p2044 = 4282
| p131 = ''[[:d:Q2071648|Perote]]''
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 425
| p18 = [[Fitxategi:Salar de Pujsa con Acamarachi.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2982330|Colachi]]''
| p625 = {{Coord|-23.24192|-67.64605|display=inline}}
| p2044 = 5631
| p131 = [[El Loa probintzia]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 426
| p18 = [[Fitxategi:ColdBayVolcanoe.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3332032|Cold Bay Volcano]]''
| p625 = {{Coord|55.0673|-162.835|display=inline}}
| p2044 = 6299
| p131 = [[Alaska]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 427
| label = ''[[:d:Q126178812|Cole Seamount]]''
| p625 = {{Coord|-33.41|179.871|display=inline}}
| p2044 = -1100
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 428
| label = ''[[:d:Q21544570|Coleman Seamount]]''
| p625 = {{Coord|-8.841|157.16|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 429
| p18 = [[Fitxategi:A broad ash plume rises above Colo volcano on the island of Una-Una during the powerful 1983 eruption.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1110232|Colo]]''
| p625 = {{Coord|-0.17|121.608|display=inline}}
| p2044 = 507
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 430
| label = ''[[:d:Q24019673|Comadega volcano]]''
| p625 = {{Coord|42.13594444444445|2.5353333333333334|display=inline}}
| p2044 = 715
| p131 = [[Sant Feliu de Pallerols]]<br/>[[Santa Pau]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 431
| label = ''[[:d:Q12764193|Comondu-La Purisima]]''
| p625 = {{Coord|26|-111.92|display=inline}}
| p131 = [[Hego Kalifornia Beherea]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 432
| p18 = [[Fitxategi:Moyogalpa Puerto.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1067452|Concepción sumendia]]''
| p625 = {{Coord|11.533333333333|-85.616666666667|display=inline}}
| p2044 = 1700
| p131 = [[Rivasko departamendua]]
| p17 = [[Nikaragua]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 433
| p18 = [[Fitxategi:Coral GreanPeace Cold water coral.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q23050241|Condor seamount]]''
| p625 = {{Coord|38.410666666666664|-29.274583333333332|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 434
| label = ''[[:d:Q21831968|Cono Truncado]]''
| p625 = {{Coord|-48.533333333333|-69.433333333333|display=inline}}
| p2044 = 605
| p131 = [[Santa Cruz probintzia]]
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 435
| label = ''[[:d:Q4231222|Conradi]]''
| p625 = {{Coord|55.083333333333|160.55|display=inline}}
| p2044 = 807
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 436
| p18 = [[Fitxategi:Copahue Volcano.jpg|center|100px]]
| label = [[Copahue sumendia]]
| p625 = {{Coord|-37.852222222222|-71.1675|display=inline}}
| p2044 = 2997
| p131 = [[Ñorquín departamendua]]<br/>[[Biobío eskualdea]]
| p17 = [[Argentina]]<br/>[[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 437
| p18 = [[Fitxategi:Salar Maricunga Atacama.jpg|center|100px]]
| label = [[Copiapó sumendia]]
| p625 = {{Coord|-27.30583333|-69.13083333|display=inline}}<br/>{{Coord|-27.3056|-69.1317|display=inline}}
| p2044 = 6052
| p131 = [[Copiapó probintzia]]<br/>[[Atacama eskualdea]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 438
| p18 = [[Fitxategi:Volcán Corazón, Pichincha.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q869065|Corazón volcano]]''
| p625 = {{Coord|-0.53333333333333|-78.666666666667|display=inline}}
| p2044 = 4790
| p131 = [[Pichincha probintzia]]
| p17 = [[Ekuador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 439
| p18 = [[Fitxategi:Corcovado volcano aerial.jpg|center|100px]]
| label = [[Corcovado sumendia]]
| p625 = {{Coord|-43.193055555556|-72.792777777778|display=inline}}
| p2044 = 2300
| p131 = [[Palena probintzia]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 440
| p18 = [[Fitxategi:Puntas negras volcanic complex chile ii region.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2997213|Cordón de Puntas Negras]]''
| p625 = {{Coord|-23.742777777778|-67.534166666667|display=inline}}
| p2044 = 5852
| p131 = [[El Loa probintzia]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 441
| p18 = [[Fitxategi:CoronadoVolcano.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4177455|Coronado (volcano)]]''
| p625 = {{Coord|29.083333333333|-113.51333333333|display=inline}}<br/>{{Coord|29.08886|-113.51524|display=inline}}
| p131 = [[Kalifornia Beherea]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 442
| p18 = [[Fitxategi:Coropuna Volcano.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q946035|Coropuna]]''
| p625 = {{Coord|-15.520277777778|-72.657222222222|display=inline}}
| p2044 = 6425
| p131 = [[Arequipa departamendua]]
| p17 = [[Peru]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 443
| p18 = [[Fitxategi:Seulawaih Agam.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q29595|Cot Seulawah Agam]]''
| p625 = {{Coord|5.448|95.658|display=inline}}
| p2044 = 1810
| p131 = [[Aceh]]
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 444
| p18 = [[Fitxategi:Cotacachi Ecuador736.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1136571|Cotacachi sumendia]]''
| p625 = {{Coord|0.3608333333333333|-78.34916666666666|display=inline}}<br/>{{Coord|-0.36083333333333|-78.349166666667|display=inline}}
| p2044 = 4935
| p131 = ''[[:d:Q13189590|Imantag]]''
| p17 = [[Ekuador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 445
| p18 = [[Fitxategi:Vólcan Cotopaxi.jpg|center|100px]]
| label = [[Cotopaxi]]
| p625 = {{Coord|-0.68055555555556|-78.437777777778|display=inline}}
| p2044 = 5897
| p131 = [[Cotopaxi probintzia]]<br/>''[[:d:Q2182152|Latacunga Canton]]''
| p17 = [[Ekuador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 446
| p18 = [[Fitxategi:Santo Antão 294A8976 Cova.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q30602579|Cova]]''
| p625 = {{Coord|17.1077|-25.0627|display=inline}}
| p2044 = 1176
| p17 = [[Cabo Verde]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 447
| p18 = [[Fitxategi:Crack in the Ground (9735636349).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q5180326|Crack in the Ground]]''
| p625 = {{Coord|43.3251|-120.665|display=inline}}
| p131 = [[Oregon]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 448
| label = ''[[:d:Q23925955|Crater Basalt Volcanic Field]]''
| p625 = {{Coord|-42.018|-70.194|display=inline}}
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 449
| p18 = [[Fitxategi:Crater hill volcano Auckland.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q5182621|Crater Hill]]''
| p625 = {{Coord|-36.9865|174.827|display=inline}}
| p131 = [[Auckland eskualdea]]
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 450
| label = ''[[:d:Q21807290|Crater Jachcha Phia]]''
| p625 = {{Coord|-18.60472|-68.75306|display=inline}}
| p2044 = 3884
| p131 = [[Oruro (departamendua)|Oruroko departamendua]]
| p17 = [[Bolivia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 451
| label = ''[[:d:Q21807289|Crater Jiskha Phia]]''
| p625 = {{Coord|-18.61528|-68.75361|display=inline}}
| p2044 = 3946
| p131 = [[Oruro (departamendua)|Oruroko departamendua]]
| p17 = [[Bolivia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 452
| label = ''[[:d:Q23925923|Crater Mountain]]''
| p625 = {{Coord|-6.581|145.091|display=inline}}
| p17 = [[Papua Ginea Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 453
| p18 = [[Fitxategi:Craters of the Moon National Monument - Idaho (14377833970).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q23925868|Craters of the Moon]]''
| p625 = {{Coord|43.42|-113.5|display=inline}}
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 454
| p18 = [[Fitxategi:Volcà del Croscat.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1141050|Croscat sumendia]]''
| p625 = {{Coord|42.1539906034|2.53606815969|display=inline}}
| p2044 = 789
| p131 = [[Santa Pau]]<br/>[[Olot]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 455
| label = ''[[:d:Q5189097|Crow Lagoon]]''
| p625 = {{Coord|54.7|-130.23333333333|display=inline}}
| p2044 = 84
| p131 = ''[[:d:Q277291|North Coast Regional District]]''
| p17 = [[Kanada]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 456
| label = ''[[:d:Q6164659|Cruz Quemada]]''
| p625 = {{Coord|14.171111111111|-90.277777777778|display=inline}}
| p131 = [[Santa Rosa (departamendua)|Santa Rosa]]
| p17 = [[Guatemala]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 457
| p18 = [[Fitxategi:Île Saint-Paul.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3006369|Crête de la Novara]]''
| p625 = {{Coord|-38.715|77.52|display=inline}}<br/>{{Coord|-38.71341|77.52224|display=inline}}
| p2044 = 264
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 458
| p18 = [[Fitxategi:Cuicocha, Ecuador.jpg|center|100px]]
| label = [[Cuicocha]]
| p625 = {{Coord|0.30055555555556|-78.362777777778|display=inline}}
| p2044 = 3246<br/>3059
| p131 = [[Imbabura probintzia]]
| p17 = [[Ekuador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 459
| label = ''[[:d:Q100326733|Culit]]''
| p625 = {{Coord|-9.319639|125.156833|display=inline}}<br/>{{Coord|-9.327009|125.163966|display=inline}}
| p17 = [[Ekialdeko Timor]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 460
| p18 = [[Fitxategi:Culma volcano.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q8538338|Culma]]''
| p625 = {{Coord|14.297222222222|-89.877777777778|display=inline}}
| p17 = [[Guatemala]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 461
| p18 = [[Fitxategi:Cumbal 20071102 001.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2019666|Cumbal sumendia]]''
| p625 = {{Coord|0.95583333333333|-77.883333333333|display=inline}}
| p2044 = 4764
| p131 = [[Nariño (departamendua)|Nariño]]
| p17 = [[Kolonbia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 462
| p18 = [[Fitxategi:Plantation banana La Palma.jpg|center|100px]]
| label = [[Cumbre Vieja]]
| p625 = {{Coord|28.566666666667|-17.833333333333|display=inline}}
| p2044 = 1944
| p131 = [[Santa Cruz Tenerifekoko probintzia]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 463
| label = ''[[:d:Q23941545|Daghil Liddola]]''
| p625 = {{Coord|13.787222222222|41.239444444444|display=inline}}
| p2044 = 818
| p17 = [[Eritrea]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 464
| label = ''[[:d:Q30927649|Daiichi-Amami Knoll]]''
| p131 = [[Kagoshima (prefektura)|Kagoshima]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 465
| p18 = [[Fitxategi:Daikoku cauldron.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q12764321|Daikoku Seamount]]''
| p625 = {{Coord|21.323611|144.194444|display=inline}}
| p131 = [[Ipar Marianak]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 466
| p18 = [[Fitxategi:Daisen 01.jpg|center|100px]]
| label = [[Daisen mendia]]
| p625 = {{Coord|35.371111|133.546389|display=inline}}
| p2044 = 1729
| p131 = [[Tottori (prefektura)|Tottori]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 467
| p18 = [[Fitxategi:Daisetsu0001.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1157658|Daisetsuzan Volcanic Group]]''
| p625 = {{Coord|43.65|142.85|display=inline}}
| p2044 = 2290
| p131 = ''[[:d:Q1185413|Kamikawa district]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 468
| p18 = [[Fitxategi:Ulawun steam plume.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q5209925|Dakataua]]''
| p625 = {{Coord|-5.05555556|150.10833333|display=inline}}
| p2044 = 400
| p17 = [[Papua Ginea Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 469
| p18 = [[Fitxategi:981012-Damavand-South-IMG 9861-2.jpg|center|100px]]
| label = [[Damavand]]
| p625 = {{Coord|35.955277777778|52.109166666667|display=inline}}
| p2044 = 5610
| p131 = ''[[:d:Q1282247|Amol County]]''
| p17 = [[Iran]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 470
| p18 = [[Fitxategi:Dariganga plateau, Mongolia, satellite image, LandSat-5, 2006-10-05.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4155060|Dariganga Volcanic Field]]''
| p625 = {{Coord|45.754|114.279|display=inline}}<br/>{{Coord|45.33333|114|display=inline}}
| p17 = [[Mongolia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 471
| label = ''[[:d:Q23944164|Darkot]]''
| p625 = {{Coord|14.9334|39.8246|display=inline}}
| p2044 = 137
| p17 = [[Eritrea]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 472
| p18 = [[Fitxategi:Darwin volcano.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2672570|Darwin sumendia]]''
| p625 = {{Coord|-0.18333333333333|-91.283333333333|display=inline}}
| p2044 = 1330
| p131 = [[Galapagoak probintzia]]
| p17 = [[Ekuador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 473
| label = ''[[:d:Q23925924|Dawson Strait Group]]''
| p625 = {{Coord|-9.62|150.88|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 474
| p18 = [[Fitxategi:Inyo Craters - Deer Mountain - top.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q35737304|Deer Mountain]]''
| p625 = {{Coord|37.698611111111|-119.01222222222|display=inline}}
| p131 = [[Mono konderria (Kalifornia)|Mono konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 475
| p18 = [[Fitxategi:Mount Demon (Mount Kamuidake) Relief Map, SRTM-1.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2601149|Demon]]''
| p625 = {{Coord|45.5014|148.8603|display=inline}}
| p2044 = 1205
| p131 = ''[[:d:Q2213976|Kurilsky District]]''<br/>[[Nemuro suprefetura]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 476
| p18 = [[Fitxategi:Gunung dempo (cropped).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1186618|Dempo mendia]]''
| p625 = {{Coord|-4.03|103.13|display=inline}}
| p2044 = 3173
| p131 = [[Hego Sumatra]]
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 477
| p18 = [[Fitxategi:Descabezado.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1200515|Descabezado Grande]]''
| p625 = {{Coord|-35.583333333333|-70.75|display=inline}}
| p2044 = 3953
| p131 = [[San Clemente (Txile)|San Clemente]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 478
| p18 = [[Fitxategi:Desenberg (Westansicht).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1200563|Desenberg]]''
| p625 = {{Coord|51.500247222222|9.1976166666667|display=inline}}
| p2044 = 343.6
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 479
| p18 = [[Fitxategi:Devil's Woodyard Dec,2007.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q5267455|Devil's Woodyard]]''
| p625 = {{Coord|10.26433333|-61.30486111|display=inline}}<br/>{{Coord|10.262777777778|-61.306944444444|display=inline}}
| p17 = [[Trinidad eta Tobago]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 480
| label = ''[[:d:Q5483967|Dhamarreko Harras]]''
| p625 = {{Coord|14.55|44.40166667|display=inline}}
| p2044 = 3500
| p17 = [[Yemen]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 481
| p18 = [[Fitxategi:Babuyan islands en.png|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q788862|Didica Volcano]]''
| p625 = {{Coord|19.075088888889|122.20265277778|display=inline}}
| p2044 = 228
| p131 = ''[[:d:Q49062|Calayan]]''
| p17 = [[Filipinak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 482
| p18 = [[Fitxategi:Dieng volcanic complex.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1972311|Dieng sumendi konplexua]]''
| p625 = {{Coord|-7.2|109.92|display=inline}}
| p2044 = 2565
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 483
| p18 = [[Fitxategi:Aussichtsturm Dietzenley V.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1224259|Dietzenley]]''
| p625 = {{Coord|50.2025|6.67778|display=inline}}
| p2044 = 617.6
| p131 = [[Renania-Palatinatua]]
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 484
| label = ''[[:d:Q6044027|Divlit Yanardağı]]''
| p625 = {{Coord|38.6204|28.43085|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q64831|Kula]]''
| p17 = [[Turkia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 485
| label = ''[[:d:Q3033707|Dofan]]''
| p625 = {{Coord|9.34444444|40.13194444|display=inline}}
| p2044 = 1151
| p131 = ''[[:d:Q3444674|Gabi Rasu]]''
| p17 = [[Etiopia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 486
| label = ''[[:d:Q23947663|Dola]]''
| p625 = {{Coord|15.072777777778|39.756388888889|display=inline}}
| p2044 = 105
| p17 = [[Eritrea]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 487
| label = ''[[:d:Q1087336|Dolok Lubuk Raya]]''
| p625 = {{Coord|1.478|99.209|display=inline}}
| p2044 = 1862
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 488
| label = ''[[:d:Q1087355|Dolok Sibualbuali]]''
| p625 = {{Coord|1.556|99.255|display=inline}}
| p2044 = 1819
| p131 = [[Ipar Sumatra]]
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 489
| label = ''[[:d:Q23925913|Doma Peaks]]''
| p625 = {{Coord|-5.9|143.15|display=inline}}
| p17 = [[Papua Ginea Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 490
| p18 = [[Fitxategi:Volcán Domuyo.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q312770|Domuyo]]''
| p625 = {{Coord|-36.6397|-70.433|display=inline}}
| p2044 = 4709
| p131 = [[Neuquén probintzia|Neuquen probintzia]]
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 491
| p18 = [[Fitxategi:Bunowen castle - Doon hill- zoom.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q17177343|Doon Hill]]''
| p625 = {{Coord|53.4149|-10.1152|display=inline}}
| p2044 = 63
| p131 = [[Galway konderria|Galwayko konderria]]
| p17 = [[Irlanda (estatua)|Irlandako Errepublika]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 492
| label = ''[[:d:Q21013282|Dos Crateres]]''
| p625 = {{Coord|-25.6|-68.6|display=inline}}
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 493
| p18 = [[Fitxategi:Dotsero LeeSiebert 081066.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q5299483|Dotsero]]''
| p625 = {{Coord|39.6606|-107.035|display=inline}}
| p2044 = 6783
| p131 = [[Colorado]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 494
| label = ''[[:d:Q12764777|Doyō Seamount]]''
| p625 = {{Coord|27.683333|140.8|display=inline}}
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 495
| p18 = [[Fitxategi:CV Dona Juana.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q26546|Doña Juana]]''
| p625 = {{Coord|1.47075|-76.924902777778|display=inline}}
| p2044 = 4150
| p17 = [[Kolonbia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 496
| label = ''[[:d:Q31454647|Drakon]]''
| p625 = {{Coord|45.01936|147.88868|display=inline}}
| p2044 = 948
| p131 = ''[[:d:Q2213976|Kurilsky District]]''
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 497
| label = ''[[:d:Q125745475|Drevskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.16431|4.99354|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 498
| label = ''[[:d:Q109021102|Dubleskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.8449|4.6411|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 499
| label = ''[[:d:Q23925914|Dugong]]''
| p625 = {{Coord|-15.431|-175.725|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 500
| p18 = [[Fitxategi:Mt Dukono.jpg|center|100px]]
| label = [[Dukono]]
| p625 = {{Coord|1.699505|127.878105|display=inline}}
| p2044 = 1335
| p131 = ''[[:d:Q19147|North Halmahera]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 501
| p18 = [[Fitxategi:Organ pipes columnar joints Dunedin.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q5314996|Dunedin Volcano]]''
| p625 = {{Coord|-45.848|170.636|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q32188005|Dunedin City]]''
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 502
| p18 = [[Fitxategi:Durango volcanic field.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q12765003|Durango volcanic field]]''
| p625 = {{Coord|24.15|-104.45|display=inline}}
| p131 = [[Durango (udalerria)]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 503
| label = ''[[:d:Q12838703|Durovdağ palçıq vulkanı]]''
| p625 = {{Coord|39.51083333333333|49.10777777777778|display=inline}}
| p17 = [[Azerbaijan]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 504
| label = ''[[:d:Q21544574|Dutton]]''
| p625 = {{Coord|55.183|-162.276|display=inline}}
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 505
| p18 = [[Fitxategi:Кальдера вулкана Двор.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4155855|Dvor]]''
| p625 = {{Coord|54.05|159.43333333333|display=inline}}
| p2044 = 1401
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 506
| label = ''[[:d:Q113835288|Dysvikeholmen]]''
| p625 = {{Coord|60.19606|5.96665|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 507
| p18 = [[Fitxategi:Dzenzursky.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1112255|Dzenzursky]]''
| p625 = {{Coord|53.637|158.922|display=inline}}
| p2044 = 2285<br/>896
| p131 = ''[[:d:Q1042558|Yelizovsky District]]''<br/>[[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 508
| label = ''[[:d:Q21587081|Dīrat at Tulūl]]''
| p625 = {{Coord|33.3358|37.0008|display=inline}}
| p131 = [[Rif Dimashq eskualdea]]
| p17 = [[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 509
| label = ''[[:d:Q12687204|Eagle Lake Field]]''
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 510
| label = ''[[:d:Q49026840|Earthquake Dome]]''
| p625 = {{Coord|37.666388888889|-118.99972222222|display=inline}}
| p131 = [[Mono konderria (Kalifornia)|Mono konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 511
| label = ''[[:d:Q23925930|East Blanco Depression]]''
| p625 = {{Coord|44.267|-129.879|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 512
| label = ''[[:d:Q49004614|East Crater]]''
| p625 = {{Coord|45.998333333333|-121.78777777778|display=inline}}
| p2044 = 1543
| p131 = [[Washington (estatua)|Washington]]<br/>[[Skamania konderria (Washington)|Skamania konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 513
| p18 = [[Fitxategi:Diamante 3d hires.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q12765122|East Diamante]]''
| p625 = {{Coord|15.93|145.67|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 514
| p18 = [[Fitxategi:ShadedmapEpi.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q116205379|East Epi]]''
| p625 = {{Coord|-16.68|168.37|display=inline}}
| p2044 = -34
| p131 = ''[[:d:Q650617|Shefa]]''
| p17 = [[Vanuatu]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 515
| label = ''[[:d:Q23925948|East Gakkel Ridge at 85 E]]''
| p625 = {{Coord|85.608|85.25|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 516
| p18 = [[Fitxategi:Starr 050729-3021 Washingtonia sp..jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q7960063|East Molokai Volcano]]''
| p625 = {{Coord|21.11|-156.84|display=inline}}
| p2044 = 1210
| p131 = [[Maui konderria (Hawaii)|Maui konderria]]<br/>[[Kalawao konderria (Hawaii)|Kalawao konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 517
| label = ''[[:d:Q4126603|Eastern Baraniy]]''
| p625 = {{Coord|54.333333333333|159.88333333333|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 518
| p18 = [[Fitxategi:Ebeko2.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2417680|Ebeko]]''
| p625 = {{Coord|50.688888888889|156.015|display=inline}}
| p2044 = 1156
| p131 = ''[[:d:Q2109294|Severo-Kurilsky District]]''
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 519
| label = ''[[:d:Q4529521|Ebev-Bunanya]]''
| p625 = {{Coord|55.95|158.43333333333|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 520
| p18 = [[Fitxategi:Eboshi-dake.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11567236|Eboshi-dake]]''
| p625 = {{Coord|36.43333333|138.38722222|display=inline}}
| p2044 = 2066
| p131 = ''[[:d:Q840859|Tomi]]''<br/>''[[:d:Q844852|Ueda]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 521
| label = ''[[:d:Q31454772|Eboshiga Dake]]''
| p625 = {{Coord|36.48922|138.87456|display=inline}}
| p2044 = 1318
| p131 = [[Gunma (prefektura)|Gunma]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 522
| label = ''[[:d:Q2666159|Eggella]]''
| p625 = {{Coord|56.572544444444|158.52319166667|display=inline}}
| p2044 = 1046
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 523
| label = ''[[:d:Q24031049|Egreri]]''
| p625 = {{Coord|12.5648|40.8151|display=inline}}
| p17 = [[Etiopia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 524
| p18 = [[Fitxategi:Champagne vent white smokers.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q12765198|Eifuku iparmendebaldeko itsas-mendia]]''
| p625 = {{Coord|21.484722|144.043056|display=inline}}
| p2044 = -297
| p131 = [[Ipar Marianak]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 525
| p18 = [[Fitxategi:Eiríksjökull 2008.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1310658|Eiríksjökull]]''
| p625 = {{Coord|64.773333333333|-20.409444444444|display=inline}}
| p2044 = 1672
| p131 = [[Borgarbyggð]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 526
| p18 = [[Fitxategi:Ekarma (vulkan) ISS cut.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4530140|Ekarma]]''
| p625 = {{Coord|48.9475|153.94194444444|display=inline}}
| p2044 = 1170
| p131 = ''[[:d:Q2109294|Severo-Kurilsky District]]''
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 527
| label = ''[[:d:Q109021854|Ekreskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.8421|4.6405|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 528
| label = ''[[:d:Q109021874|Ekreskjeret (Fjell)]]''
| p625 = {{Coord|60.29395|5.04869|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 529
| p18 = [[Fitxategi:Volcán El Altar - Riobamba Ecuador.jpg|center|100px]]
| label = [[El Altar]]
| p625 = {{Coord|-1.6641666666667|-78.411111111111|display=inline}}
| p2044 = 5319
| p17 = [[Ekuador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 530
| p18 = [[Fitxategi:El Chichón.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q841189|El Chichón]]''
| p625 = {{Coord|17.36|-93.227777777778|display=inline}}
| p2044 = 1060
| p131 = [[Francisco León (udalerria)]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 531
| p18 = [[Fitxategi:El Ermitaño View.jpg|center|100px]]
| label = [[El Ermitaño sumendia]]
| p625 = {{Coord|-26.786944444444|-68.603333333333|display=inline}}
| p2044 = 6146
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 532
| label = ''[[:d:Q19360318|El Escondido volcano]]''
| p625 = {{Coord|5.514|-75.043|display=inline}}
| p2044 = 1700
| p131 = ''[[:d:Q726717|Samaná]]''
| p17 = [[Kolonbia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 533
| p18 = [[Fitxategi:Peaceful scenery with volcano Misti in the background - Peru.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q572865|El Misti]]''
| p625 = {{Coord|-16.296388888888888|-71.41055555555556|display=inline}}
| p2044 = 5825
| p131 = [[Arequipa departamendua]]
| p17 = [[Peru]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 534
| p18 = [[Fitxategi:El Mónsul.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q5822530|El Mónsul-Barronal-Morrón de Los Genoveses]]''
| p625 = {{Coord|36.7364378|-2.1365385|display=inline}}
| p131 = [[Níjar]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 535
| label = ''[[:d:Q11918538|El Rocàs]]''
| p625 = {{Coord|42.01146389|2.71924778|display=inline}}
| p2044 = 248.4
| p131 = [[Sant Gregori]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 536
| p18 = [[Fitxategi:El Tigre volcano.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q13408465|El Tigre]]''
| p625 = {{Coord|13.47|-88.43|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q1122748|Usulután departamendua]]''
| p17 = [[El Salvador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 537
| p18 = [[Fitxategi:Volcán del totumo002.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2360498|El Totumo]]''
| p625 = {{Coord|10.74447222|-75.24140278|display=inline}}
| p2044 = 15
| p131 = ''[[:d:Q1525304|Santa Catalina]]''
| p17 = [[Kolonbia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 538
| label = ''[[:d:Q23735267|El Viejo Volcano]]''
| p625 = {{Coord|10.26|-84.328888888889|display=inline}}
| p2044 = 2101
| p131 = [[Alajuela probintzia]]
| p17 = [[Costa Rica]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 539
| p18 = [[Fitxategi:Eldborg.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2044399|Eldborg]]''
| p625 = {{Coord|64.87|-22.23|display=inline}}<br/>{{Coord|64.796111111111|-22.320833333333|display=inline}}
| p2044 = 112
| p131 = [[Borgarbyggð]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 540
| p18 = [[Fitxategi:Эльдгьяу.jpg|center|100px]]
| label = [[Eldgjá]]
| p625 = {{Coord|63.966666666667|-18.609166666667|display=inline}}<br/>{{Coord|63.96662397|-18.60912691|display=inline}}
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 541
| p18 = [[Fitxategi:Mount elgon topo.jpg|center|100px]]
| label = [[Elgon mendia]]
| p625 = {{Coord|1.1185|34.5265|display=inline}}
| p2044 = 4321
| p131 = ''[[:d:Q258780|Bungoma District]]''
| p17 = [[Uganda]]<br/>[[Kenya]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 542
| p18 = [[Fitxategi:Emi Koussi-Tibesti Mountains-Chad.jpg|center|100px]]
| label = [[Emi Koussi]]
| p625 = {{Coord|19.789444444444445|18.551111111111112|display=inline}}
| p2044 = 3415
| p17 = [[Txad]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 543
| label = ''[[:d:Q4175840|Emperor of China]]''
| p625 = {{Coord|-6.61666667|124.21666667|display=inline}}
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 544
| label = ''[[:d:Q5374893|Emuruangogolak]]''
| p625 = {{Coord|1.5|36.33|display=inline}}
| p2044 = 1328
| p17 = [[Kenya]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 545
| label = ''[[:d:Q23925856|Endeavour Segment]]''
| p625 = {{Coord|47.95|-129.1|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 546
| label = ''[[:d:Q125848876|Englebogskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.20322|5.03355|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 547
| label = ''[[:d:Q40301542|Enmedio Volcano]]''
| p625 = {{Coord|28.09|-16.167055555556|display=inline}}
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 548
| p18 = [[Fitxategi:Mt erebus.jpg|center|100px]]
| label = [[Erebus mendia]]
| p625 = {{Coord|-77.533333333333|167.28333333333|display=inline}}
| p2044 = 3794
| p131 = ''[[:d:Q21590062|Itun Antartikoko eskualde]]''
| p17 = No/unknown value
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 549
| p18 = [[Fitxategi:Erresberg.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1360982|Ernstberg]]''
| p625 = {{Coord|50.2304|6.7691|display=inline}}
| p2044 = 699.8
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 550
| p18 = [[Fitxategi:ET Afar asv2018-01 img98 way to Ertale.jpg|center|100px]]
| label = [[Erta Ale]]
| p625 = {{Coord|13.603|40.6634|display=inline}}
| p2044 = 613
| p131 = ''[[:d:Q3444683|Kilbet Rasu]]''
| p17 = [[Etiopia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 551
| label = ''[[:d:Q109024011|Ertenskjera]]''
| p625 = {{Coord|60.3406|4.8852|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 552
| label = ''[[:d:Q109024015|Ertenskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.34071|4.8854|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 553
| label = ''[[:d:Q125850152|Ertsenholmen]]''
| p625 = {{Coord|60.2864929|4.9440983|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 554
| label = ''[[:d:Q125850157|Ertsenskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.28654|4.93969|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 555
| label = ''[[:d:Q23925932|Escanaba Segment]]''
| p625 = {{Coord|40.98|-127.5|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 556
| label = ''[[:d:Q21837215|Escorial de la Media Luna]]''
| p625 = {{Coord|-36.233333333333|-69.316666666667|display=inline}}
| p2044 = 1589
| p131 = [[Mendoza probintzia]]
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 557
| p18 = [[Fitxategi:Jökulsarlon113.JPG|center|100px]]
| label = [[Esjufjöll]]
| p625 = {{Coord|64.25457|-16.537982|display=inline}}<br/>{{Coord|64.2562657752|-16.5002254691|display=inline}}
| p2044 = 1760
| p131 = ''[[:d:Q933458|Sveitarfélagið Hornafjörður]]''
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 558
| p18 = [[Fitxategi:Esmeralda 3d hires.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q12765460|Esmeralda Bank]]''
| p625 = {{Coord|15|145.25|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 559
| p18 = [[Fitxategi:Galapagos-satellite-esislandnames.jpg|center|100px]]
| label = [[Española (Galapagoak)|Española uhartea]]
| p625 = {{Coord|-1.3666666666667|-89.683333333333|display=inline}}
| p2044 = 125
| p17 = [[Ekuador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 560
| p18 = [[Fitxategi:Espiritu Santo overlies Engorda volcano chile rm cajon de maipo.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q15216923|Espíritu Santo (volcano)]]''
| p625 = {{Coord|-33.76986667|-69.93048333|display=inline}}
| p2044 = 5692
| p131 = [[Santiagoko metropolitar eskualdea]]
| p17 = [[Txile]]<br/>[[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 561
| p18 = [[Fitxategi:View of Mount Etna from Reggio Calabria - Italy - 10 Feb. 2017 - (1).jpg|center|100px]]
| label = [[Etna]]
| p625 = {{Coord|37.7508345148182|14.993220288812113|display=inline}}
| p2044 = 3357
| p131 = ''[[:d:Q20991246|Metropolitan City of Catania]]''<br/>[[Castiglione di Sicilia]]<br/>[[Sant'Alfio]]<br/>[[Zafferana Etnea]]<br/>[[Nicolosi]]<br/>[[Belpasso]]<br/>[[Biancavilla]]<br/>[[Adrano]]<br/>[[Bronte]]<br/>[[Maletto]]<br/>[[Randazzo]]
| p17 = [[Italia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 562
| label = ''[[:d:Q4533117|Etopan]]''
| p625 = {{Coord|55.975813888889|157.63953333333|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 563
| label = ''[[:d:Q23925869|Etorofu-Atosanupuri]]''
| p625 = {{Coord|44.808|147.131|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q2213976|Kurilsky District]]''
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 564
| label = ''[[:d:Q19279357|Ettringer Bell-Berg]]''
| p625 = {{Coord|50.350245|7.2282361111111|display=inline}}
| p2044 = 427.5
| p131 = ''[[:d:Q8593|Mayen-Koblenz]]''
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 565
| label = ''[[:d:Q111907461|Evlanov Seamount]]''
| p625 = {{Coord|49|-34.5|display=inline}}
| p17 = No/unknown value
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 566
| p18 = [[Fitxategi:Eruption2010eyja.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2723928|Eyjafjallajökull]]''
| p625 = {{Coord|63.63|-19.62|display=inline}}
| p2044 = 1666<br/>1651
| p131 = [[Rangárþing eystra]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 567
| label = ''[[:d:Q23944150|Fafah Le]]''
| p625 = {{Coord|14.903333333333|39.903888888889|display=inline}}
| p2044 = 227
| p17 = [[Eritrea]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 568
| label = ''[[:d:Q23944166|Fafah Le]]''
| p625 = {{Coord|14.993055555556|39.827222222222|display=inline}}
| p2044 = 110
| p17 = [[Eritrea]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 569
| p18 = [[Fitxategi:Fagradalsfjall 194309.jpg|center|100px]]
| label = [[Fagradalsfjall]]
| p625 = {{Coord|63.905|-22.2725|display=inline}}<br/>{{Coord|63.8892163169|-22.2833968856|display=inline}}
| p2044 = 385
| p131 = ''[[:d:Q2796543|Grindavíkurbær]]''
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 570
| p18 = [[Fitxategi:Laguna Verde (Chile).jpg|center|100px]]
| label = [[Falso Azufre]]
| p625 = {{Coord|-26.8|-68.37|display=inline}}<br/>{{Coord|-26.7997|-68.3629|display=inline}}
| p2044 = 5906
| p131 = ''[[:d:Q772414|Antofagasta de la Sierra Department]]''
| p17 = [[Argentina]]<br/>[[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 571
| label = ''[[:d:Q66811868|Fani Maoré]]''
| p625 = {{Coord|-12.848|45.4655|display=inline}}
| p2044 = -2700
| p131 = [[Mayotte]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 572
| label = ''[[:d:Q30597802|Farallon Negro]]''
| p625 = {{Coord|-27.25|-66.55|display=inline}}
| p131 = [[Catamarca probintzia|Catamarca]]
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 573
| label = ''[[:d:Q2256488|Fedotych]]''
| p625 = {{Coord|57.133333333333|160.4|display=inline}}
| p2044 = 965
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 574
| label = ''[[:d:Q111209034|Festningen]]''
| p625 = {{Coord|69.79974423|30.66375545|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 575
| label = ''[[:d:Q109037815|Fiskholmeskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.7763|4.6717|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 576
| label = ''[[:d:Q113835831|Fjæreflua]]''
| p625 = {{Coord|60.04115|5.9261|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 577
| label = ''[[:d:Q109037821|Flatholmeskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.7873|4.6803|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 578
| label = ''[[:d:Q125962700|Flatskjera]]''
| p625 = {{Coord|60.73389|5.30807|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 579
| label = ''[[:d:Q111209053|Flatskjeret]]''
| p625 = {{Coord|69.78159|30.75286|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 580
| label = ''[[:d:Q125850705|Flatøyskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.18014|5.01943|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 581
| p18 = [[Fitxategi:Floreana4.jpg|center|100px]]
| label = [[Floreana uhartea]]
| p625 = {{Coord|-1.2975|-90.434166666667|display=inline}}
| p2044 = 444
| p17 = [[Ekuador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 582
| label = ''[[:d:Q109037819|Flåskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.8446|4.6327|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 583
| label = ''[[:d:Q108658513|Fontpobra volcano]]''
| p625 = {{Coord|42.12777777777778|2.5364166666666668|display=inline}}
| p2044 = 899
| p131 = [[Sant Feliu de Pallerols]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 584
| p18 = [[Fitxategi:Fonualei.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1427939|Fonualei]]''
| p625 = {{Coord|-18.024|-174.325|display=inline}}
| p2044 = 180
| p131 = ''[[:d:Q4102091|Vava'u]]''
| p17 = [[Tonga]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 585
| p18 = [[Fitxategi:Smnx frcast map hires.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q23925857|Forecast Seamount]]''
| p625 = {{Coord|13.4|143.92|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 586
| p18 = [[Fitxategi:Forstberg von Ueberau 2.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q30747787|Forst Berg]]''
| p625 = {{Coord|49.80916666666667|8.837777777777777|display=inline}}
| p2044 = 235.4
| p131 = [[Hessen]]<br/>''[[:d:Q7916|Darmstadt-Dieburg]]''<br/>[[Reinheim]]
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 587
| label = ''[[:d:Q3077985|Fort Portal]]''
| p625 = {{Coord|0.7|30.25|display=inline}}
| p2044 = 1524
| p17 = [[Uganda]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 588
| p18 = [[Fitxategi:Fortrock.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3044297|Fort Rock]]''
| p625 = {{Coord|43.372083333333|-121.074|display=inline}}
| p2044 = 4699
| p131 = [[Lake konderria (Oregon)|Lake konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 589
| p18 = [[Fitxategi:Fourpeaked-fumaroles-cyrus-read1.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1058950|Fourpeaked Mountain]]''
| p625 = {{Coord|58.77|-153.67194444444|display=inline}}
| p2044 = 6903<br/>1999
| p131 = ''[[:d:Q512713|Kenai Peninsula Borough]]''<br/>[[Alaska]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 590
| label = [[Fremrinámur]]
| p625 = {{Coord|65.429733|-16.645963|display=inline}}
| p2044 = 3081
| p131 = [[Þingeyjarsveit]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 591
| p18 = [[Fitxategi:Frosty.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3468247|Frosty Volcano]]''
| p625 = {{Coord|55.082|-162.814|display=inline}}
| p2044 = 6601
| p131 = [[Alaska]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 592
| p18 = [[Fitxategi:Fuchskaute.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1472613|Fuchskaute]]''
| p625 = {{Coord|50.6595|8.10262|display=inline}}
| p2044 = 657.3
| p131 = [[Renania-Palatinatua]]
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 593
| label = ''[[:d:Q3090546|Fueguino]]''
| p625 = {{Coord|-54.95|-70.25|display=inline}}
| p2044 = 150
| p131 = [[Antártica Chilena probintzia|La Antártica Chilena probintzia]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 594
| p18 = [[Fitxategi:33 - Ajuy.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q12766129|Fuerteventura sumendi konplexua]]''
| p625 = {{Coord|28.358333333333|-15.016666666667|display=inline}}
| p2044 = 529
| p131 = [[Fuerteventura]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 595
| label = ''[[:d:Q109311691|Fuglaskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.33876|5.1642|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 596
| p18 = [[Fitxategi:Kodaki fuji frm shojinko refurb.jpg|center|100px]]
| label = [[Fuji mendia]]
| p625 = {{Coord|35.36055555555556|138.7275|display=inline}}
| p2044 = 3777.24
| p131 = [[Shizuoka (prefektura)|Shizuoka]]<br/>[[Yamanashi (prefektura)|Yamanashi]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 597
| label = ''[[:d:Q11594395|Fukujin Seamount]]''
| p625 = {{Coord|21.933333|143.466667|display=inline}}
| p131 = [[Ipar Marianak]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 598
| p18 = [[Fitxategi:Submarine Volcano Fukutoku-Okanoba Erupts 2010-02-09.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3045211|Fukutoku-Okanoba]]''
| p625 = {{Coord|24.28|141.485|display=inline}}
| p2044 = -14
| p131 = ''[[:d:Q1022925|Ogasawara Village]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 599
| p18 = [[Fitxategi:FumaroleButte USGS.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q5508533|Fumarole Butte]]''
| p625 = {{Coord|39.61|-112.79|display=inline}}
| p2044 = 5259<br/>1603
| p131 = [[Juab konderria (Utah)|Juab konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 600
| label = ''[[:d:Q109038013|Fureholmen]]''
| p625 = {{Coord|59.87778|5.33776|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 601
| label = ''[[:d:Q125962271|Fureholmen]]''
| p625 = {{Coord|59.83279|5.60364|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 602
| label = ''[[:d:Q4493490|Furi]]''
| p625 = {{Coord|8.9|38.683333333333|display=inline}}
| p131 = [[Addis Abeba]]
| p17 = [[Etiopia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 603
| p18 = [[Fitxategi:Hot springs at Lake Furnas 3.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q63378645|Furnas]]''
| p625 = {{Coord|37.762134|-25.321521|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q998510|Furnas]]''
| p17 = [[Portugal]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 604
| p18 = [[Fitxategi:Fussa ISS cut.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q385882|Fuss Peak]]''
| p625 = {{Coord|50.269722222222|155.2475|display=inline}}
| p2044 = 1772
| p131 = ''[[:d:Q2109294|Severo-Kurilsky District]]''
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 605
| label = ''[[:d:Q31454774|Futatsu Dake]]''
| p625 = {{Coord|36.48153|138.90403|display=inline}}
| p2044 = 1280
| p131 = [[Gunma (prefektura)|Gunma]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 606
| label = ''[[:d:Q24030129|Gabuli]]''
| p625 = {{Coord|13.666666666667|40.266666666667|display=inline}}
| p17 = [[Etiopia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 607
| label = ''[[:d:Q110584038|Gaja-jima]]''
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 608
| p18 = [[Fitxategi:Pillow lavas, Galapagos Rift (Expl6415 9784031295).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q23925956|Galapagos Rift]]''
| p625 = {{Coord|0.792|-86.15|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 609
| p18 = [[Fitxategi:Volcán Galeras (cropped).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q235062|Galeras]]''
| p625 = {{Coord|1.2166666666667|-77.366666666667|display=inline}}
| p2044 = 4276
| p131 = [[Nariño (departamendua)|Nariño]]
| p17 = [[Kolonbia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 610
| label = ''[[:d:Q23925915|Gallego]]''
| p625 = {{Coord|-9.35|159.73|display=inline}}
| p17 = [[Salomon Uharteak|Salomon uharteak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 611
| label = ''[[:d:Q109038041|Galtane]]''
| p625 = {{Coord|59.92458|5.22117|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 612
| p18 = [[Fitxategi:Galunggung.jpg|center|100px]]
| label = [[Galunggung]]
| p625 = {{Coord|-7.2567315|108.0770588|display=inline}}
| p2044 = 2168
| p131 = ''[[:d:Q10385|Tasikmalaya]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 613
| p18 = [[Fitxategi:Ternate, Maluku Islands, Indonesia 2.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1467910|Gamalama]]''
| p625 = {{Coord|0.80722222222222|127.33388888889|display=inline}}
| p2044 = 1715
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 614
| label = ''[[:d:Q125584570|Gangstøholmane]]''
| p625 = {{Coord|60.16176|5.37142|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 615
| label = ''[[:d:Q5307516|Garbes]]''
| p625 = {{Coord|11.416666666667|42.2|display=inline}}
| p17 = [[Djibuti]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 616
| p18 = [[Fitxategi:Gareloi.jpg|center|100px]]
| label = [[Gareloi]]
| p625 = {{Coord|51.786666666667|-178.80305555556|display=inline}}
| p2044 = 1573
| p131 = ''[[:d:Q185533|Aleutians West Census Area]]''
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 617
| label = ''[[:d:Q23925916|Garua Harbour]]''
| p625 = {{Coord|-5.3|150.07|display=inline}}
| p17 = [[Papua Ginea Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 618
| p18 = [[Fitxategi:Gassan (5693125340).jpg|center|100px]]
| label = [[Gassan mendia]]
| p625 = {{Coord|38.548888888889|140.02694444444|display=inline}}<br/>{{Coord|38.545555555556|140.02694444444|display=inline}}
| p2044 = 1984
| p131 = ''[[:d:Q734416|Tsuruoka]]''<br/>''[[:d:Q1348827|Shonai]]''<br/>''[[:d:Q1347371|Okura]]''<br/>''[[:d:Q1348988|Nishikawa]]''<br/>[[Yamagata (prefektura)|Yamagata]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 619
| p18 = [[Fitxategi:Gedamsa caldera.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3100052|Gedamsa]]''
| p625 = {{Coord|8.35554|39.18034|display=inline}}
| p2044 = 1984
| p131 = ''[[:d:Q202107|Oromia]]''
| p17 = [[Etiopia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 620
| p18 = [[Fitxategi:Gede seen from Cilaku.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1145123|Gede mendia]]''
| p625 = {{Coord|-6.7883333333333|106.98166666667|display=inline}}
| p2044 = 2958
| p131 = ''[[:d:Q10367|Cianjur]]''<br/>''[[:d:Q10381|Sukabumi]]''<br/>''[[:d:Q10363|Bogor]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 621
| label = ''[[:d:Q1498870|Geiselstein (Vogelsberg)]]''
| p625 = {{Coord|50.5335|9.24294|display=inline}}
| p131 = [[Hessen]]
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 622
| p18 = [[Fitxategi:Geitahlíd-StóraEldborg.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q97257900|Geitahlíd Stóra Eldborg]]''
| p2044 = 180
| p131 = ''[[:d:Q2796543|Grindavíkurbær]]''
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 623
| label = ''[[:d:Q124728126|Gemündener Maar]]''
| p625 = {{Coord|50.17814|6.83612|display=inline}}
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 624
| p18 = [[Fitxategi:Bur ni Telong.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q40981|Geureudong]]''
| p625 = {{Coord|4.8130555555556|96.816666666667|display=inline}}<br/>{{Coord|4.8105|96.8169|display=inline}}
| p2044 = 2885
| p131 = [[Aceh]]
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 625
| p18 = [[Fitxategi:Great Geysir (1).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2948571|Geysir geothermal field]]''
| p625 = {{Coord|64.3167|-20.2999|display=inline}}
| p2044 = 727
| p131 = [[Bláskógabyggð]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 626
| label = ''[[:d:Q21586480|Ghaylah]]''
| p625 = {{Coord|33.1858|37.0925|display=inline}}
| p17 = [[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 627
| p18 = [[Fitxategi:Гиггенбах.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q5307509|Giggenbach]]''
| p625 = {{Coord|-30.035833|-178.7125|display=inline}}
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 628
| label = ''[[:d:Q126080975|Giljanes Seamount]]''
| p625 = {{Coord|-34.775|178.579|display=inline}}
| p131 = No/unknown value
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 629
| label = ''[[:d:Q109312632|Giljholmen]]''
| p625 = {{Coord|60.38188|4.96114|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 630
| label = ''[[:d:Q4707433|Girekol]]''
| p625 = {{Coord|39.1|43.416666666667|display=inline}}
| p17 = [[Turkia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 631
| label = ''[[:d:Q17562196|Glabro]]''
| p625 = {{Coord|39.4991424|15.178151|display=inline}}
| p2044 = -100
| p17 = [[Italia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 632
| p18 = [[Fitxategi:Gleiberg NNW.png|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1289764|Gleiberg]]''
| p625 = {{Coord|50.6151|8.63465|display=inline}}
| p2044 = 308
| p131 = [[Hessen]]
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 633
| label = ''[[:d:Q109312643|Glåmsnesskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.2989|5.17695|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 634
| label = ''[[:d:Q31458290|Goat Mountain]]''
| p625 = {{Coord|29.1877|-103.40573|display=inline}}<br/>{{Coord|29.1877018|-103.4057342|display=inline}}
| p131 = [[Brewster konderria (Texas)|Brewster konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 635
| label = ''[[:d:Q23944160|Gobbay Garo]]''
| p625 = {{Coord|14.982777777778|39.886111111111|display=inline}}
| p2044 = 94
| p17 = [[Eritrea]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 636
| p18 = [[Fitxategi:Golovnina (vulkan) ISS cut.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2664586|Golovnin]]''
| p625 = {{Coord|43.843055555556|145.50555555556|display=inline}}
| p2044 = 543
| p131 = ''[[:d:Q2090115|Yuzhno-Kurilsky District]]''
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 637
| label = ''[[:d:Q4142403|Golubitskiy lokatz sumendia]]''
| p625 = {{Coord|45.334962|37.27775|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 638
| label = ''[[:d:Q31451458|Gora Shishel']]''
| p625 = {{Coord|57.4397|160.376|display=inline}}
| p2044 = 2520
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 639
| label = ''[[:d:Q4442785|Gora Stokap]]''
| p625 = {{Coord|44.8375|147.3425|display=inline}}<br/>{{Coord|44.8393|147.3441|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q2213976|Kurilsky District]]''<br/>[[Nemuro suprefetura]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 640
| p18 = [[Fitxategi:Вулкан Горелый Камчатка.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1322653|Gorely]]''
| p625 = {{Coord|52.558333333333|158.03333333333|display=inline}}
| p2044 = 1829
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 641
| label = ''[[:d:Q4428920|Goryachaya]]''
| p625 = {{Coord|52.816666666667|158.15|display=inline}}
| p2044 = 135
| p131 = ''[[:d:Q1042558|Yelizovsky District]]''<br/>[[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 642
| label = ''[[:d:Q2080283|Goryashchaya Sopka]]''
| p625 = {{Coord|46.831666666667|151.75138888889|display=inline}}
| p2044 = 891
| p131 = ''[[:d:Q2213976|Kurilsky District]]''
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 643
| p18 = [[Fitxategi:AucklandMapHochstetter1859 (cropped to Grafton Volcano).JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q5592578|Grafton Volcano]]''
| p625 = {{Coord|-36.862|174.77|display=inline}}
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 644
| label = ''[[:d:Q31445586|Gran Cratere]]''
| p625 = {{Coord|38.40417|14.9657|display=inline}}
| p2044 = 154
| p131 = [[Lipari (udalerria)|Lipari]]
| p17 = [[Italia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 645
| p18 = [[Fitxategi:Grand et Petit Sarcoui.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3114564|Grand Sarcoui]]''
| p625 = {{Coord|45.8145|2.9822|display=inline}}
| p2044 = 1147
| p131 = [[Puy-de-Dôme]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 646
| label = ''[[:d:Q113434779|Granollers de Rocacorba volcano]]''
| p2044 = 652
| p131 = [[Sant Martí de Llémena]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 647
| label = ''[[:d:Q3115940|Great Crack]]''
| p625 = {{Coord|19.1829|-155.434|display=inline}}
| p131 = [[Hawaii konderria (Hawaii)|Hawaii konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 648
| p18 = [[Fitxategi:Closeup of large peak of Mount Ararat.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q20517059|Greater Ararat]]''
| p625 = {{Coord|39.702761111111|44.300380555556|display=inline}}
| p2044 = 5165
| p131 = [[Iğdır probintzia]]
| p17 = [[Turkia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 649
| label = ''[[:d:Q4148786|Grechishkina (volcano)]]''
| p625 = {{Coord|58.05|160.78333333333|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 650
| label = ''[[:d:Q30666957|Grefenburg]]''
| p625 = {{Coord|51.55694|9.7579|display=inline}}
| p131 = [[Saxonia Beherea]]
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 651
| p18 = [[Fitxategi:Hveragerdi6.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1545699|Grensdalur]]''
| p625 = {{Coord|64.04649|-21.190626|display=inline}}
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 652
| label = ''[[:d:Q109038424|Grisholmskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.797|4.7042|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 653
| p18 = [[Fitxategi:Grodczyn (Wzgorza Lewinskie).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q747135|Grodczyn]]''
| p625 = {{Coord|50.4142|16.333344444444|display=inline}}
| p17 = [[Polonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 654
| label = ''[[:d:Q24032606|Groppo (bolkan)]]''
| p625 = {{Coord|11.733|40.25|display=inline}}
| p17 = [[Etiopia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 655
| p18 = [[Fitxategi:Grosser Beerberg.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q896523|Großer Beerberg]]''
| p625 = {{Coord|50.659444444444|10.746111111111|display=inline}}
| p2044 = 982.9
| p131 = [[Suhl]]
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 656
| label = ''[[:d:Q86674193|Gryta]]''
| p625 = {{Coord|59.8962|5.0481|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 657
| p18 = [[Fitxategi:Gbrok.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2633479|Grábrók]]''
| p625 = {{Coord|64.7817|-21.56226|display=inline}}
| p2044 = 170
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 658
| p18 = [[Fitxategi:Iceland2009-BradWeber-Kerid.jpg|center|100px]]
| label = [[Grímsnes]]
| p625 = {{Coord|64.036666666667|-20.889444444444|display=inline}}
| p131 = [[Grímsnes- og Grafningshreppur]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 659
| p18 = [[Fitxategi:Iceland Grimsvoetn 1972-B.jpg|center|100px]]
| label = [[Grímsvötn]]
| p625 = {{Coord|64.42|-17.33|display=inline}}
| p2044 = 1725
| p131 = ''[[:d:Q933458|Sveitarfélagið Hornafjörður]]''<br/>[[Þingeyjarsveit]]<br/>[[Skaftárhreppur]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 660
| label = ''[[:d:Q125960918|Grøningen]]''
| p625 = {{Coord|60.77278|5.17083|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 661
| p18 = [[Fitxategi:Guallatiri.jpg|center|100px]]
| label = [[Guallatiri sumendia]]
| p625 = {{Coord|-18.42361111111111|-69.08972222222222|display=inline}}
| p2044 = 6071
| p131 = [[Parinacota probintzia]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 662
| label = ''[[:d:Q109038491|Gudmundskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.7955|4.6715|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 663
| label = ''[[:d:Q125960738|Gulaskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.1508|5.37057|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 664
| label = ''[[:d:Q125960910|Gulaskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.68105|5.1164|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 665
| label = ''[[:d:Q109038528|Gulebleikjene]]''
| p625 = {{Coord|59.9041112|5.1776652|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 666
| label = ''[[:d:Q86674752|Gulo]]''
| p625 = {{Coord|59.7334|5.1143|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 667
| p18 = [[Fitxategi:Gunung Guntur.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2735753|Guntur]]''
| p625 = {{Coord|-7.1433333333333|107.83972222222|display=inline}}
| p2044 = 2249
| p131 = ''[[:d:Q10371|Garut]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 668
| p18 = [[Fitxategi:Gunung-baru-jari.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q109017289|Gunung Barujari]]''
| p625 = {{Coord|-8.4112936|116.4221044|display=inline}}
| p2044 = 2376
| p131 = ''[[:d:Q14115|East Lombok]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 669
| p18 = [[Fitxategi:Malasari halimun.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q13199282|Gunung Halimun]]''
| p625 = {{Coord|-6.710428|106.451239|display=inline}}
| p2044 = 1929
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 670
| p18 = [[Fitxategi:COLLECTIE TROPENMUSEUM De Gunung Karang TMnr 60016534.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2344869|Gunung Karang]]''
| p625 = {{Coord|-6.2691666666667|106.05|display=inline}}
| p2044 = 1778
| p131 = [[Mendebaldeko Java]]
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 671
| p18 = [[Fitxategi:COLLECTIE TROPENMUSEUM De Gunung Karang TMnr 60016534.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q675072|Gunung Kendang]]''
| p625 = {{Coord|-7.23|107.72|display=inline}}
| p2044 = 2608
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 672
| p18 = [[Fitxategi:COLLECTIE TROPENMUSEUM Landschap met gezicht op de Goenoeng Malabar TMnr 60011494.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q670643|Gunung Malabar]]''
| p625 = {{Coord|-7.13|107.65|display=inline}}
| p2044 = 2343
| p131 = ''[[:d:Q10332|Bandung]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 673
| p18 = [[Fitxategi:Mt Masurai (201293087).jpeg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q12484774|Gunung Masurai]]''
| p625 = {{Coord|-2.5025|101.85833333333332|display=inline}}
| p2044 = 2916
| p131 = [[Jambi]]
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 674
| p18 = [[Fitxategi:Pemandangan Merbabu dari Kota Salatiga (1).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q598893|Gunung Merbabu]]''
| p625 = {{Coord|-7.455|110.44|display=inline}}
| p2044 = 3142
| p131 = ''[[:d:Q10609|Boyolali]]''<br/>[[Erdialdeko Java|Jawa Tengah]]
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 675
| p18 = [[Fitxategi:Gunung Muria.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3217435|Gunung Muria]]''
| p625 = {{Coord|-6.61666667|110.88333333|display=inline}}
| p2044 = 1625
| p131 = [[Erdialdeko Java|Jawa Tengah]]
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 676
| label = ''[[:d:Q3492253|Gunung Patah]]''
| p625 = {{Coord|-4.27|103.3|display=inline}}
| p2044 = 2817
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 677
| p18 = [[Fitxategi:Gunung rajabasa.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q42174|Gunung Rajabasa]]''
| p625 = {{Coord|-5.7833333333333|105.625|display=inline}}
| p2044 = 1281
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 678
| p18 = [[Fitxategi:Gunung Slamet dari Kr Salam.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q580131|Gunung Slamet]]''
| p625 = {{Coord|-7.239|109.22|display=inline}}
| p2044 = 3428
| p131 = [[Erdialdeko Java|Jawa Tengah]]
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 679
| p18 = [[Fitxategi:Soputan.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q781529|Gunung Soputanpatepangan]]''
| p625 = {{Coord|1.112|124.736|display=inline}}
| p2044 = 1952
| p131 = ''[[:d:Q15836|Minahasa]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 680
| p18 = [[Fitxategi:Ereveld Candi.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2746639|Gunung Ungaran]]''
| p625 = {{Coord|-7.18|110.33|display=inline}}
| p2044 = 2050
| p131 = ''[[:d:Q10687|Semarang]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 681
| p18 = [[Fitxategi:Wetarvolc.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1899342|Gunungapi Wetar]]''
| p625 = {{Coord|-6.6416666666667|126.65|display=inline}}
| p2044 = 239
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 682
| p18 = [[Fitxategi:Gutanasar.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4152986|Gutanasar]]''
| p625 = {{Coord|40.36793|44.68386|display=inline}}
| p131 = [[Kotaik]]
| p17 = [[Armenia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 683
| p18 = [[Fitxategi:Gaensehals.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1424776|Gänsehals]]''
| p625 = {{Coord|50.3968|7.20464|display=inline}}
| p2044 = 575.3
| p131 = [[Bell (Mayen-Koblenz)|Bell]]
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 684
| p18 = [[Fitxategi:Hayama.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11620730|Ha Yama]]''
| p625 = {{Coord|38.52916667|140.21055556|display=inline}}<br/>{{Coord|38.52944|140.21|display=inline}}
| p2044 = 1461.7
| p131 = ''[[:d:Q858008|Murayama]]''<br/>''[[:d:Q823955|Sagae]]''<br/>''[[:d:Q1347371|Okura]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 685
| label = ''[[:d:Q31454763|Hachi Yama]]''
| p625 = {{Coord|36.69047|138.51381|display=inline}}
| p2044 = 2012
| p131 = [[Nagano (prefektura)|Nagano]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 686
| p18 = [[Fitxategi:Hachimann numa 2008.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3075593|Hachimantai]]''
| p625 = {{Coord|39.957777777778|140.85416666667|display=inline}}
| p2044 = 1613
| p131 = ''[[:d:Q765884|Hachimantai]]''<br/>''[[:d:Q846877|Semboku]]''<br/>''[[:d:Q496499|Kazuno]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 687
| label = ''[[:d:Q1424033|Hagen mendia]]''
| p625 = {{Coord|-5.75|144.03333333|display=inline}}
| p2044 = 3778
| p17 = [[Papua Ginea Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 688
| p18 = [[Fitxategi:Hakone Volcano 20120910.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1067417|Hakone mendia]]''
| p625 = {{Coord|35.23|139.02388888889|display=inline}}
| p2044 = 1438
| p131 = [[Hakone (Kanagawa)|Hakone]]<br/>''[[:d:Q847577|Susono]]''<br/>''[[:d:Q735175|Gotemba]]''<br/>''[[:d:Q653478|Mishima]]''<br/>''[[:d:Q532346|Yugawara]]''<br/>''[[:d:Q651742|Minamiashigara]]''<br/>[[Odawara]]<br/>''[[:d:Q726418|Oyama]]''<br/>''[[:d:Q1202786|Manazuru]]''<br/>''[[:d:Q1203533|Kannami]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 689
| p18 = [[Fitxategi:Mount Haku from Onanjimine 2011-07-17.jpg|center|100px]]
| label = [[Haku mendia]]
| p625 = {{Coord|36.1|136.5|display=inline}}
| p2044 = 2702
| p131 = [[Hakusan (Ishikawa)|Hakusan]]<br/>''[[:d:Q1203744|Shirakawa]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 690
| p18 = [[Fitxategi:Haleakalā, Peak Shadow.jpg|center|100px]]
| label = [[Haleakalā]]
| p625 = {{Coord|20.713333333333|-156.2575|display=inline}}
| p2044 = 3055
| p131 = [[Maui konderria (Hawaii)|Maui konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 691
| p18 = [[Fitxategi:Hallasan 2.jpg|center|100px]]
| label = [[Hallasan]]
| p625 = {{Coord|33.35|126.51666666667|display=inline}}
| p2044 = 1947.06
| p131 = [[Jeju]]
| p17 = [[Hego Korea]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 692
| p18 = [[Fitxategi:Hampton Park scoria cone Auckland.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q5646257|Hampton Park]]''
| p625 = {{Coord|-36.950925|174.89544|display=inline}}
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 693
| label = ''[[:d:Q125960814|Hamsholmen]]''
| p625 = {{Coord|60.6736|5.15788|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 694
| p18 = [[Fitxategi:Hanish.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1417843|Hanish Islands]]''
| p625 = {{Coord|13.75|42.75|display=inline}}
| p2044 = 78
| p131 = [[Al-Hudaida gobernantzia]]
| p17 = [[Yemen]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 695
| p18 = [[Fitxategi:MtBar-on.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4327604|Har Bar'on]]''
| p625 = {{Coord|33.1580778|35.7790611|display=inline}}
| p2044 = 1056
| p131 = [[Golan]]
| p17 = [[Israel]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 696
| p18 = [[Fitxategi:BNEYRESSEN-MOUNT.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1584353|Har Bnei Rasan]]''
| p625 = {{Coord|33.081944444444|35.833888888889|display=inline}}
| p2044 = 1072
| p131 = [[Golan]]
| p17 = [[Israel]]<br/>[[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 697
| p18 = [[Fitxategi:Hozek.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4327730|Har Hozek]]''
| p625 = {{Coord|33.0537861|35.8505889|display=inline}}
| p2044 = 1158
| p131 = [[Golan]]
| p17 = [[Israel]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 698
| p18 = [[Fitxategi:Maar, Golan Heights.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4327234|Har Ram]]''
| p625 = {{Coord|33.2456167|35.7852139|display=inline}}
| p2044 = 1185
| p131 = [[Golan]]
| p17 = [[Israel]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 699
| label = ''[[:d:Q125968781|Haradha]]''
| p625 = {{Coord|14.09118|44.67265|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q4117240|Damt District]]''
| p17 = [[Yemen]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 700
| label = ''[[:d:Q21544577|Hargy]]''
| p625 = {{Coord|-5.55|151.01666666666668|display=inline}}
| p17 = [[Papua Ginea Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 701
| label = ''[[:d:Q8536451|Harra es-Sawad]]''
| p625 = {{Coord|13.58|46.12|display=inline}}
| p2044 = 1737
| p17 = [[Yemen]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 702
| p18 = [[Fitxategi:Harrat Lunayyir.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q890128|Harrat Lunayyir]]''
| p625 = {{Coord|25.17|37.75|display=inline}}
| p17 = [[Saudi Arabia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 703
| p18 = [[Fitxategi:Mount Haruna view from Hokkitsu Onsen Tachibana no sato Shiroyama.jpg|center|100px]]
| label = [[Haruna mendia]]
| p625 = {{Coord|36.47694444444444|138.87805555555556|display=inline}}
| p2044 = 1449
| p131 = [[Gunma (prefektura)|Gunma]]<br/>[[Takasaki (Gunma)|Takasaki]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 704
| label = ''[[:d:Q11675233|Hatoma Knoll]]''
| p625 = {{Coord|24.86666667|123.85|display=inline}}
| p131 = [[Okinawa (prefektura)|Okinawa]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 705
| label = ''[[:d:Q23925858|Haut Dong Nai]]''
| p625 = {{Coord|11.6|108.2|display=inline}}
| p17 = [[Vietnam]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 706
| label = ''[[:d:Q58809955|Haut Song Be]]''
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 707
| p18 = [[Fitxategi:Havre Seamount Eruption 19 July 2012 with labels.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3128717|Havre Seamount]]''
| p625 = {{Coord|-31.125|-179.03|display=inline}}
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 708
| label = ''[[:d:Q23925917|Haylan, Jabal]]''
| p625 = {{Coord|15.4|45.1|display=inline}}
| p17 = [[Yemen]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 709
| label = ''[[:d:Q113836278|Heiaskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.0591094|5.923839|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 710
| label = ''[[:d:Q111907475|Heidarspordar]]''
| p625 = {{Coord|65.35|-16.49|display=inline}}
| p2044 = 490
| p131 = [[Þingeyjarsveit]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 711
| p18 = [[Fitxategi:2006-05-21-153901 Iceland Stórinúpur.jpg|center|100px]]
| label = [[Hekla]]
| p625 = {{Coord|63.992222222222225|-19.66583333333333|display=inline}}
| p2044 = 1491
| p131 = [[Rangárþing ytra]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 712
| p18 = [[Fitxategi:Helgafell, Heimaey, Islas Vestman, Suðurland, Islandia, 2014-08-17, DD 013.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1141849|Helgafell]]''
| p625 = {{Coord|63.4293|-20.2601|display=inline}}
| p2044 = 227
| p131 = [[Vestmannaeyjar]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 713
| p18 = [[Fitxategi:Grundarfjørdur 01 (1417674424).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1602444|Helgrindur]]''
| p625 = {{Coord|64.8876702451|-23.3284568109|display=inline}}
| p2044 = 988
| p131 = ''[[:d:Q120702787|Grundarfjarðarbær]]''<br/>[[Snæfellsbær]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 714
| label = ''[[:d:Q109038740|Hellesøyskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.7557|4.7033|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 715
| p18 = [[Fitxategi:Hengill behind Hveragerdi.jpg|center|100px]]
| label = [[Hengill]]
| p625 = {{Coord|64.085555555556|-21.313611111111|display=inline}}
| p2044 = 803
| p131 = [[Grímsnes- og Grafningshreppur]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 716
| p18 = [[Fitxategi:Golan JAN10 028.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2903945|Hermonit Mountain]]''
| p625 = {{Coord|33.185277777778|35.793611111111|display=inline}}
| p2044 = 1211
| p131 = [[Golan]]
| p17 = [[Israel]]<br/>[[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 717
| p18 = [[Fitxategi:Herðubreið-Iceland-2.jpg|center|100px]]
| label = [[Herðubreið]]
| p625 = {{Coord|65.183333333333|-16.35|display=inline}}
| p2044 = 1682
| p131 = [[Þingeyjarsveit]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 718
| label = ''[[:d:Q31443965|Hibochiboc Volcano]]''
| p625 = {{Coord|9.2041666666667|124.67027777778|display=inline}}
| p2044 = 607
| p131 = ''[[:d:Q13769|Camiguin]]''
| p17 = [[Filipinak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 719
| p18 = [[Fitxategi:Black Beach in Camiguin.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1319819|Hibok-Hibok mendia]]''
| p625 = {{Coord|9.2005555555556|124.66805555556|display=inline}}
| p2044 = 1332
| p131 = [[Iparraldeko Mindanao]]<br/>''[[:d:Q356518|Mambajao]]''
| p17 = [[Filipinak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 720
| p18 = [[Fitxategi:東ヌプカウシヌプリ.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q97763748|Higashinupukaushinupuri]]''
| p625 = {{Coord|43.24583333333333|143.10222222222222|display=inline}}
| p2044 = 1252
| p131 = ''[[:d:Q1357679|Shikaoi]]''<br/>''[[:d:Q1210187|Shihoro]]''<br/>''[[:d:Q1210152|Kamishihoro]]''<br/>''[[:d:Q1037393|Hokkaido]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 721
| label = ''[[:d:Q14943046|High Island Supervolcano]]''
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 722
| label = ''[[:d:Q12766853|Hijiori]]''
| p625 = {{Coord|38.605833|140.178333|display=inline}}
| p2044 = 516
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 723
| label = ''[[:d:Q125550303|Hillandskjera]]''
| p625 = {{Coord|60.56487|5.22457|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 724
| p18 = [[Fitxategi:Hiruzen 01.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q8536691|Hiruzen]]''
| p625 = {{Coord|35.325|133.66361111|display=inline}}<br/>{{Coord|35.316666666667|133.68333333333|display=inline}}
| p2044 = 1202
| p131 = ''[[:d:Q861230|Maniwa]]''<br/>''[[:d:Q642006|Kurayoshi]]''<br/>''[[:d:Q1156182|Kofu]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 725
| label = ''[[:d:Q3138897|Hobicha]]''
| p625 = {{Coord|6.78|37.83|display=inline}}
| p17 = [[Etiopia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 726
| p18 = [[Fitxategi:Hochkelberg.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q830883|Hochkelberg]]''
| p625 = {{Coord|50.273908333333|6.9531472222222|display=inline}}
| p2044 = 674.9
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 727
| p18 = [[Fitxategi:Hochsimmer-Sommer-2010.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1622310|Hochsimmer]]''
| p625 = {{Coord|50.3603|7.19889|display=inline}}
| p2044 = 587.9
| p131 = [[Renania-Palatinatua]]
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 728
| p18 = [[Fitxategi:Hochstein (Eifel).JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1622342|Hochstein]]''
| p625 = {{Coord|50.3717|7.21917|display=inline}}
| p2044 = 563
| p131 = [[Renania-Palatinatua]]
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 729
| label = ''[[:d:Q124833091|Hodnelandsholmane]]''
| p625 = {{Coord|60.73614|5.29013|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 730
| p18 = [[Fitxategi:Hofsjökull Icecap in the Distance - 2013.08 - panoramio.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q106028265|Hofsjökull]]''
| p625 = {{Coord|64.8148|-18.766|display=inline}}
| p2044 = 1765
| p131 = [[Suðurland]]<br/>[[Norðurland vestra]]<br/>[[Akrahreppur]]<br/>[[Bláskógabyggð]]<br/>[[Húnavatnshreppur]]<br/>[[Skagafjörður (udalerria)|Skagafjörður]]<br/>[[Skeiða- og Gnúpverjahreppur]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 731
| label = ''[[:d:Q125912980|Hofsjökull volcanic system]]''
| p625 = {{Coord|64.833|-18.766|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 732
| p18 = [[Fitxategi:Hohe Acht.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q315110|Hohe Acht]]''
| p625 = {{Coord|50.385833333333|7.0111111111111|display=inline}}
| p2044 = 746.9
| p131 = ''[[:d:Q183485|Adenau]]''
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 733
| label = ''[[:d:Q1623797|Hohenseelbachs-Kopf]]''
| p625 = {{Coord|50.75909722|7.98652778|display=inline}}
| p2044 = 517.5
| p131 = [[Ipar Renania-Westfalia]]<br/>[[Renania-Palatinatua]]
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 734
| p18 = [[Fitxategi:Hoher Hagen von Scheden aus.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1623902|Hoher Hagen]]''
| p625 = {{Coord|51.4752|9.76457|display=inline}}
| p2044 = 492.5
| p131 = [[Saxonia Beherea]]
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 735
| p18 = [[Fitxategi:Hoherlist.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q15115079|Hoher List]]''
| p625 = {{Coord|50.16166667|6.84861111|display=inline}}
| p2044 = 549.1
| p131 = [[Renania-Palatinatua]]
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 736
| p18 = [[Fitxategi:Hoherodskopf Vogelsberg.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1290651|Hoherodskopf]]''
| p625 = {{Coord|50.511|9.227|display=inline}}
| p2044 = 764
| p131 = [[Hessen]]
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 737
| p18 = [[Fitxategi:Ōnuma-Kōen01.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q715491|Hokkaidō Koma-ga-take]]''
| p625 = {{Coord|42.063333333333|140.67722222222|display=inline}}
| p2044 = 1131
| p131 = ''[[:d:Q1354319|Mori]]''<br/>''[[:d:Q773727|Shikabe]]''<br/>''[[:d:Q1354276|Nanae]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 738
| label = ''[[:d:Q125751313|Horneflesa]]''
| p625 = {{Coord|60.18816|5.31286|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 739
| p18 = [[Fitxategi:Hornopiren.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1628555|Hornopirén]]''
| p625 = {{Coord|-41.874444444444|-72.431388888889|display=inline}}
| p2044 = 1572
| p131 = [[Palena probintzia]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 740
| p18 = [[Fitxategi:Horns of Hattin.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1411801|Horns of Hattin]]''
| p625 = {{Coord|32.799722222222|35.459722222222|display=inline}}
| p2044 = 326
| p131 = [[Galilea]]
| p17 = [[Israel]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 741
| label = ''[[:d:Q124713563|Horsøyskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.22734|5.20876|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 742
| p18 = [[Fitxategi:Cerro del Hoyazo (Níjar ).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2894595|Hoyazo de Níjar]]''
| p625 = {{Coord|36.9591|-2.1702|display=inline}}
| p2044 = 230
| p131 = [[Níjar]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 743
| p18 = [[Fitxategi:Þingvellir Iceland 005.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1632346|Hrafnabjörg]]''
| p625 = {{Coord|64.272593|-20.921597|display=inline}}
| p2044 = 763
| p131 = [[Bláskógabyggð]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 744
| p18 = [[Fitxategi:Hengill behind Hveragerdi.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1632630|Hrómundartindur]]''
| p625 = {{Coord|64.06666667|-21.21666667|display=inline}}
| p2044 = 561
| p131 = [[Grímsnes- og Grafningshreppur]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 745
| p18 = [[Fitxategi:Hualālai 1996.jpg|center|100px]]
| label = [[Hualālai|Hualalai]]
| p625 = {{Coord|19.692222222222|-155.86722222222|display=inline}}
| p2044 = 2521
| p131 = [[Hawaii konderria (Hawaii)|Hawaii konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 746
| p18 = [[Fitxategi:Hualca Hualca.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2115281|Hualca Hualca]]''
| p625 = {{Coord|-15.816666666667|-71.883333333333|display=inline}}
| p2044 = 6025
| p131 = [[Arequipa departamendua]]
| p17 = [[Peru]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 747
| p18 = [[Fitxategi:Huambo.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q12767180|Huambo]]''
| p625 = {{Coord|-15.8333|-72.13333|display=inline}}
| p2044 = 4550
| p131 = [[Arequipa departamendua]]
| p17 = [[Peru]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 748
| label = ''[[:d:Q946750|Huaynaputina]]''
| p625 = {{Coord|-16.615555555555556|-70.84972222222223|display=inline}}
| p2044 = 4850
| p131 = ''[[:d:Q208182|Moquegua Department]]''
| p17 = [[Peru]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 749
| p18 = [[Fitxategi:Cerro hudson.jpg|center|100px]]
| label = [[Hudson sumendia|Hudson mendia]]
| p625 = {{Coord|-45.92|-72.95|display=inline}}
| p2044 = 1905
| p131 = [[Aysén probintzia|Aisén probintzia]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 750
| label = ''[[:d:Q125550176|Hufteskjera]]''
| p625 = {{Coord|60.26148|4.91735|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 751
| label = ''[[:d:Q111209426|Huldholmen]]''
| p625 = {{Coord|60.2131|5.0586|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 752
| p18 = [[Fitxategi:Hummelsberg (Westerwald).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1637140|Hummelsberg]]''
| p625 = {{Coord|50.582067|7.324987|display=inline}}
| p2044 = 407.4
| p131 = [[Sankt Katharinen]]<br/>''[[:d:Q390125|Linz am Rhein]]''
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 753
| label = ''[[:d:Q125549900|Hundeskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.5773|5.22785|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 754
| p18 = [[Fitxategi:Hunga Tonga Hunga Ha’apai (NGA, 2017) 2.jpg|center|100px]]
| label = [[Hunga Tonga–Hunga Haʻapai]]
| p625 = {{Coord|-20.545|-175.3925|display=inline}}
| p2044 = 149
| p131 = ''[[:d:Q4494291|Haʻapai district]]''
| p17 = [[Tonga]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 755
| label = ''[[:d:Q125960843|Husøy]]''
| p625 = {{Coord|59.7820349|5.5239424|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 756
| label = ''[[:d:Q23925918|Hydrographers Range]]''
| p625 = {{Coord|-9|148.61666667|display=inline}}<br/>{{Coord|-8.96006|148.33521|display=inline}}
| p2044 = 1915<br/>1352
| p131 = [[Oro (Papua Ginea Berria)|Iparraldeko probintzia]]
| p17 = [[Papua Ginea Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 757
| label = ''[[:d:Q125962945|Hånesholmen]]''
| p625 = {{Coord|60.82125|5.19618|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 758
| label = ''[[:d:Q109038654|Håskjer]]''
| p625 = {{Coord|59.95837|5.26741|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 759
| label = ''[[:d:Q125921578|Høgholmen]]''
| p625 = {{Coord|60.38028|5.03667|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 760
| label = ''[[:d:Q125960791|Høgholmen]]''
| p625 = {{Coord|60.78722|5.23528|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 761
| label = ''[[:d:Q111209403|Høgøyskjera]]''
| p625 = {{Coord|60.37217|4.92439|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 762
| label = ''[[:d:Q125550170|Høylandsskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.19031|5.15954|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 763
| label = ''[[:d:Q31663694|I Vancori]]''
| p625 = {{Coord|38.78874|15.21209|display=inline}}
| p131 = [[Lipari (udalerria)|Lipari]]
| p17 = [[Italia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 764
| label = ''[[:d:Q21544582|Iamalele]]''
| p625 = {{Coord|-9.52|150.53|display=inline}}
| p17 = [[Papua Ginea Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 765
| p18 = [[Fitxategi:Вулкан Ичинская сопка.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1675325|Ichinsky]]''
| p625 = {{Coord|55.677777777778|157.72166666667|display=inline}}<br/>{{Coord|55.6786|157.718|display=inline}}
| p2044 = 3621<br/>3603
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 766
| label = ''[[:d:Q2091943|Iettunup]]''
| p625 = {{Coord|58.4|161.06666666667|display=inline}}
| p2044 = 1340
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 767
| p18 = [[Fitxategi:Ijen volcano.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q548489|Ijen]]''
| p625 = {{Coord|-8.058|114.242|display=inline}}
| p2044 = 2769
| p131 = ''[[:d:Q11076|Bondowoso]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 768
| label = ''[[:d:Q11551830|Ikeda and Yamagawa]]''
| p625 = {{Coord|31.222222|130.605556|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q19712|Ibusuki]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 769
| label = ''[[:d:Q2401434|Iktunup]]''
| p625 = {{Coord|58.083333333333|160.75|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 770
| p18 = [[Fitxategi:Santa Ana Volcano.USAF.C-130.1.jpg|center|100px]]
| label = [[Ilamatepec]]
| p625 = {{Coord|13.852777777778|-89.63|display=inline}}
| p2044 = 2381
| p131 = ''[[:d:Q671158|Santa Ana departamendua]]''
| p17 = [[El Salvador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 771
| p18 = [[Fitxategi:Mount Iliamna.jpg|center|100px]]
| label = [[Iliamna mendia]]
| p625 = {{Coord|60.0317271|-153.0911662|display=inline}}
| p2044 = 3053
| p131 = [[Alaska]]<br/>''[[:d:Q512713|Kenai Peninsula Borough]]''
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 772
| p18 = [[Fitxategi:Iliboleng.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2364075|Iliboleng]]''
| p625 = {{Coord|-8.344|123.252|display=inline}}
| p2044 = 1659
| p131 = [[Sondako uharte txikiak|Sondako Uharte Txikiak]]<br/>''[[:d:Q366088|Adonara Island]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 773
| label = ''[[:d:Q4175476|Ililabalekan]]''
| p625 = {{Coord|-8.55|123.38|display=inline}}
| p2044 = 1018
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 774
| p18 = [[Fitxategi:Ilimuda.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2597888|Ilimuda]]''
| p625 = {{Coord|-8.478|122.671|display=inline}}
| p2044 = 1100
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 775
| p18 = [[Fitxategi:Iliwerung lava dome.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2483640|Iliwerung]]''
| p625 = {{Coord|-8.5322222222222|123.57333333333|display=inline}}
| p2044 = 1018
| p131 = [[Ekialdeko Nusa Tenggara|Nusa Tenggara Timur]]
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 776
| p18 = [[Fitxategi:Volcán Iiliniza.jpg|center|100px]]
| label = [[Illiniza]]
| p625 = {{Coord|-0.65944444444444|-78.713611111111|display=inline}}
| p2044 = 5245
| p131 = ''[[:d:Q6723341|Machachi]]''
| p17 = [[Ekuador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 777
| p18 = [[Fitxategi:SalvadorVolcanoEngraving.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q137953|Ilopango]]''
| p625 = {{Coord|13.66666667|-89.05|display=inline}}
| p2044 = 442
| p17 = [[El Salvador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 778
| p18 = [[Fitxategi:Ilyinsky volcano.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2593019|Ilyinsky]]''
| p625 = {{Coord|51.49|157.2|display=inline}}
| p2044 = 1578<br/>427
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 779
| p18 = [[Fitxategi:Muelle del lago San Pablo.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1659771|Imbabura sumendia]]''
| p625 = {{Coord|0.25805555555556|-78.179722222222|display=inline}}
| p2044 = 4610
| p131 = [[Imbabura probintzia]]
| p17 = [[Ekuador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 780
| label = ''[[:d:Q6013326|Inacaliri]]''
| p625 = {{Coord|-21.98|-68.07|display=inline}}
| p2044 = 5618
| p131 = [[Nor Lípez probintzia]]<br/>[[El Loa probintzia]]
| p17 = [[Bolivia]]<br/>[[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 781
| label = ''[[:d:Q104831690|Inaritsji]]''
| p625 = {{Coord|56.17|117.531111|display=inline}}
| p131 = [[Zabaikalski kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 782
| p18 = [[Fitxategi:Incahuasi and el fraile plus laguna verde chile.jpg|center|100px]]
| label = [[Incahuasi sumendia|Incahuasi]]
| p625 = {{Coord|-27.033333333333|-68.3|display=inline}}
| p2044 = 6621
| p131 = [[Catamarca probintzia|Catamarca]]
| p17 = [[Txile]]<br/>[[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 783
| label = ''[[:d:Q125921561|Indreskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.55683|5.01121|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 784
| label = ''[[:d:Q23925966|Infiernillo]]''
| p625 = {{Coord|-35.123|-69.9|display=inline}}
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 785
| p18 = [[Fitxategi:Inierie.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4175389|Inierie]]''
| p625 = {{Coord|-8.875|120.95|display=inline}}
| p2044 = 2245
| p131 = ''[[:d:Q804109|Bajawa]]''<br/>[[Flores (uhartea)|Flores]]
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 786
| label = ''[[:d:Q123439426|Innri-Sandhóll]]''
| p625 = {{Coord|63.9016|-22.32451|display=inline}}
| p2044 = 88
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 787
| label = ''[[:d:Q109039586|Insta Mågøyskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.7938|4.6634|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 788
| label = ''[[:d:Q111209489|Inste Kjeholmen]]''
| p625 = {{Coord|60.36273|4.94509|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 789
| label = ''[[:d:Q111209490|Insteodden]]''
| p625 = {{Coord|60.30371|4.90664|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 790
| p18 = [[Fitxategi:Intihuasi.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q5919246|Inti Huasi]]''
| p625 = {{Coord|-32.83457519951632|-65.9633902993828|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q1190436|Coronel Pringles Department, San Luis]]''
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 791
| p18 = [[Fitxategi:Inyo craters.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q23925859|Inyo Craters]]''
| p625 = {{Coord|37.6916|-119.01666|display=inline}}
| p131 = [[Kalifornia]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 792
| p18 = [[Fitxategi:Mount-Iraya.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1672421|Iraya mendia]]''
| p625 = {{Coord|20.466388888889|122.01166666667|display=inline}}
| p2044 = 1009
| p131 = ''[[:d:Q13740|Batanes]]''<br/>[[Cagayan Harana]]<br/>''[[:d:Q1437219|Batan Island]]''<br/>''[[:d:Q43180|Basco]]''
| p17 = [[Filipinak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 793
| p18 = [[Fitxategi:Irazu Volcano.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1672472|Irazú Volcano]]''
| p625 = {{Coord|9.9791666666667|-83.8525|display=inline}}
| p2044 = 3432
| p131 = [[Costa Rica]]
| p17 = [[Costa Rica]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 794
| p18 = [[Fitxategi:Iriomote.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11629496|Iriomote Submarine Volcano]]''
| p625 = {{Coord|24.57|123.93|display=inline}}
| p131 = [[Okinawa (prefektura)|Okinawa]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 795
| p18 = [[Fitxategi:San Pedro volcano, Antofagasta, Chile.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q375398|Irruputuncu]]''
| p625 = {{Coord|-20.733333333333|-68.566666666667|display=inline}}
| p2044 = 5163
| p131 = [[Nor Lípez probintzia]]
| p17 = [[Txile]]<br/>[[Bolivia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 796
| p18 = [[Fitxategi:ISAROG sa early morning by penny calara.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1673747|Isarog mendia]]''
| p625 = {{Coord|13.659166666667|123.37333333333|display=inline}}
| p2044 = 1966
| p131 = [[Bicolgo eskualdea]]<br/>[[Camarines Sur]]
| p17 = [[Filipinak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 797
| p18 = [[Fitxategi:Isla Zacate Grande.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q46067|Isla Zacate Grande]]''
| p625 = {{Coord|13.335833333333|-87.627777777778|display=inline}}
| p2044 = 640
| p131 = [[Valle (Hondurasko departamendua)|Valle]]
| p17 = [[Honduras]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 798
| label = ''[[:d:Q109040603|Islendingane]]''
| p625 = {{Coord|60.7679|4.6865|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 799
| label = ''[[:d:Q109040607|Islendingskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.7679|4.6833|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 800
| p18 = [[Fitxategi:Volcan Isluga.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3155409|Isluga]]''
| p625 = {{Coord|-19.15|-68.833333333333|display=inline}}
| p2044 = 5577<br/>5550<br/>5530
| p131 = [[El Tamarugal probintzia]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 801
| label = ''[[:d:Q2604945|Isolation Point]]''
| p625 = {{Coord|-78.1833|167.5|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q21590062|Itun Antartikoko eskualde]]''
| p17 = No/unknown value
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 802
| p18 = [[Fitxategi:Itasy Volcanic Field.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4176881|Itasyko sumendi zelaia]]''
| p625 = {{Coord|-19.066666666667|46.783333333333|display=inline}}
| p2044 = 1800
| p131 = ''[[:d:Q573931|Itasy]]''
| p17 = [[Madagaskar]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 803
| label = ''[[:d:Q8524527|Itcha Mountain]]''
| p625 = {{Coord|52.7175|-124.83|display=inline}}
| p2044 = 2290
| p131 = [[Columbia Britainiarra]]
| p17 = [[Kanada]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 804
| p18 = [[Fitxategi:Harrat Ithnayn.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q23925919|Ithnayn, Harrat]]''
| p625 = {{Coord|26.58|40.2|display=inline}}
| p17 = [[Saudi Arabia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 805
| label = ''[[:d:Q100415792|Iulia Mud Volcano]]''
| p625 = {{Coord|-75.953|165.353|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q21590062|Itun Antartikoko eskualde]]''
| p17 = No/unknown value
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 806
| label = ''[[:d:Q4205381|Iult]]''
| p625 = {{Coord|55.233333333333|160.6|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 807
| p18 = [[Fitxategi:Iyang-Argapura.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2549314|Iyang-Argapura]]''
| p625 = {{Coord|-7.97|113.57|display=inline}}
| p2044 = 3088
| p131 = ''[[:d:Q11080|Jember]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 808
| p18 = [[Fitxategi:Green Izalco Volcano.JPG|center|100px]]
| label = [[Izalco (sumendia)]]
| p625 = {{Coord|13.813055555556|-89.633333333333|display=inline}}
| p2044 = 1952
| p131 = ''[[:d:Q212540|Sonsonate departamendua]]''
| p17 = [[El Salvador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 809
| p18 = [[Fitxategi:MountainIztaccihuatlMexico01.jpg|center|100px]]
| label = [[Iztaccíhuatl]]
| p625 = {{Coord|19.179166666667|-98.643333333333|display=inline}}
| p2044 = 5230
| p131 = [[Mexikoko estatua]]<br/>[[Puebla]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 810
| p18 = [[Fitxategi:Jebel at Tair.jpg|center|100px]]
| label = [[Jabal al-Tair]]
| p625 = {{Coord|15.54|41.83|display=inline}}
| p2044 = 244
| p131 = ''[[:d:Q17067582|Kamaran District]]''
| p17 = [[Yemen]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 811
| p18 = [[Fitxategi:Otok Jabuka 2008.jpeg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1638935|Jabuka]]''
| p625 = {{Coord|43.091813888888886|15.460098888888888|display=inline}}
| p2044 = 97
| p131 = [[Split-Dalmazia eskualdea]]
| p17 = [[Kroazia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 812
| label = ''[[:d:Q23925933|Jackson Segment]]''
| p625 = {{Coord|42.15|-127.05|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 813
| label = ''[[:d:Q6117785|Jackson Volcano]]''
| p625 = {{Coord|32.3001|-90.1721|display=inline}}
| p2044 = 2900
| p131 = [[Mississippi]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 814
| label = ''[[:d:Q13419818|Jaraguay Volcanic Field]]''
| p625 = {{Coord|29.33|-114.5|display=inline}}
| p131 = [[Kalifornia Beherea]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 815
| label = ''[[:d:Q6164046|Jasper Seamount]]''
| p625 = {{Coord|30.44|-122.74|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 816
| label = ''[[:d:Q3273698|Jaude maar]]''
| p625 = {{Coord|45.7766|3.08175|display=inline}}
| p131 = [[Clermont-Ferrand]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 817
| p18 = [[Fitxategi:Altiplà d'Ifrane.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q20726036|Jbel El Koudiate]]''
| p625 = {{Coord|33.531111|-5.156389|display=inline}}
| p2044 = 1780
| p131 = ''[[:d:Q2301648|Ifrane Province]]''
| p17 = [[Maroko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 818
| label = ''[[:d:Q20726037|Jbel Outgui]]''
| p625 = {{Coord|33.642778|-5.246944|display=inline}}
| p2044 = 1400
| p131 = ''[[:d:Q2301648|Ifrane Province]]''
| p17 = [[Maroko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 819
| label = ''[[:d:Q20726038|Jbel Tamarrakoit]]''
| p625 = {{Coord|33.0623|-5.0652|display=inline}}
| p2044 = 2345
| p131 = ''[[:d:Q2301648|Ifrane Province]]''
| p17 = [[Maroko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 820
| label = ''[[:d:Q6172532|Jebel e Ghurab]]''
| p625 = {{Coord|25.748384|66.133688|display=inline}}
| p17 = [[Pakistan]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 821
| label = ''[[:d:Q125751322|Jektefløytet]]''
| p625 = {{Coord|60.1819676|5.1095088|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 822
| label = ''[[:d:Q125931289|Jektholmen]]''
| p625 = {{Coord|60.82215|5.00753|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 823
| label = ''[[:d:Q30343221|Jibāl al Abyaḑ]]''
| p625 = {{Coord|25.661388888889|39.970555555556|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q236027|Medina Province]]''<br/>''[[:d:Q243656|Ḥaʼil Province]]''
| p17 = [[Saudi Arabia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 824
| label = ''[[:d:Q13377581|Jingbo]]''
| p625 = {{Coord|44.08|128.83|display=inline}}
| p17 = [[Txinako Herri Errepublika]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 825
| p18 = [[Fitxategi:Jocotitlán.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q6169317|Jocotitlán]]''
| p625 = {{Coord|19.7381|-99.7589|display=inline}}
| p2044 = 3910
| p131 = [[Mexikoko estatua]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 826
| p18 = [[Fitxategi:Volcán Juriques, Bolivia, 2016-02-02, DD 03.JPG|center|100px]]
| label = [[Juriques]]
| p625 = {{Coord|-22.845277777778|-67.824722222222|display=inline}}
| p2044 = 5704
| p131 = [[Sud Lípez probintzia]]
| p17 = [[Txile]]<br/>[[Bolivia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 827
| p18 = [[Fitxategi:Gunung Kaba.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q150081|Kaba mendia]]''
| p625 = {{Coord|-3.52|102.62|display=inline}}
| p2044 = 1940
| p131 = ''[[:d:Q4257168|Pematang Danau]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 828
| p18 = [[Fitxategi:Kaena Point Aerial.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q23925934|Kaena]]''
| p625 = {{Coord|21.822|-158.772|display=inline}}
| p131 = [[Hawaii]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 829
| label = ''[[:d:Q111209635|Kaggen (Fjell)]]''
| p625 = {{Coord|60.33354|5.15434|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 830
| label = ''[[:d:Q12768774|Kaikata Seamount]]''
| p625 = {{Coord|26.666667|141|display=inline}}
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 831
| label = ''[[:d:Q2317058|Kaileney]]''
| p625 = {{Coord|57.8|160.66666666667|display=inline}}
| p2044 = 1578
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 832
| p18 = [[Fitxategi:Wiki Kaiserstuhl.jpg|center|100px]]
| label = [[Kaiserstuhl]]
| p625 = {{Coord|48.083333333333|7.6666666666667|display=inline}}
| p2044 = 557
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 833
| p18 = [[Fitxategi:Kaitokutopo.png|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q12768779|Kaitoku Seamount]]''
| p625 = {{Coord|26.121667|141.101667|display=inline}}
| p2044 = -95
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 834
| p18 = [[Fitxategi:Kalatungan mountain range lantapan view.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1646267|Kalatungan mendia]]''
| p625 = {{Coord|7.955|124.8025|display=inline}}
| p2044 = 2824
| p131 = [[Iparraldeko Mindanao]]<br/>''[[:d:Q13753|Bukidnon]]''<br/>''[[:d:Q357420|Talakag]]''
| p17 = [[Filipinak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 835
| label = ''[[:d:Q31445536|Kalem]]''
| p625 = {{Coord|50.18587|6.61782|display=inline}}
| p2044 = 512
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 836
| label = ''[[:d:Q4209209|Kalgauch]]''
| p625 = {{Coord|56.933333333333|159.75|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 837
| label = ''[[:d:Q4209210|Kalgnitunup]]''
| p625 = {{Coord|57.05|159.9|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 838
| label = ''[[:d:Q111209637|Kallsøyna]]''
| p625 = {{Coord|60.3871124|4.9104096|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 839
| p18 = [[Fitxategi:Loihi 3d.gif|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1133111|Kama‘ehuakanaloa Seamount]]''
| p625 = {{Coord|18.92|-155.27|display=inline}}
| p2044 = -975
| p131 = [[Hawaii konderria (Hawaii)|Hawaii konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 840
| p18 = [[Fitxategi:Kambalny.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1112273|Kambalny]]''
| p625 = {{Coord|51.3|156.86666666667|display=inline}}
| p2044 = 2156<br/>2161
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 841
| p18 = [[Fitxategi:Kamen vom Tolpatschik aus.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q999585|Kamen]]''
| p625 = {{Coord|56.016666666667|160.59333333333|display=inline}}
| p2044 = 4579<br/>3283
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 842
| label = ''[[:d:Q4210886|Kamenisty (volcano)]]''
| p625 = {{Coord|58.083333333333|160.75|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 843
| label = ''[[:d:Q114560904|Kamenná hora]]''
| p625 = {{Coord|49.9131764|17.8582442|display=inline}}
| p131 = [[Otice]]
| p17 = [[Txekia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 844
| p18 = [[Fitxategi:Mont Cameroun or Fako - Mount Cmaeroon National Park - Région du Sud-ouest.jpg|center|100px]]
| label = [[Kamerun mendia]]
| p625 = {{Coord|4.2166666666667|9.1725|display=inline}}
| p2044 = 4095
| p131 = ''[[:d:Q955885|Fako]]''
| p17 = [[Kamerun]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 845
| label = ''[[:d:Q48659098|Kamiarizuki Knoll]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 846
| p18 = [[Fitxategi:COLLECTIE TROPENMUSEUM Badhuizen bij zwavelbaden in een oude kraterbodem van Kawah Kamodjang op de vulkaan Goentoer West-Java TMnr 10007433.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2181214|Kamojang]]''
| p625 = {{Coord|-7.125|107.8|display=inline}}
| p2044 = 1730
| p131 = ''[[:d:Q10371|Garut]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 847
| label = ''[[:d:Q23925920|Kana Keoki]]''
| p625 = {{Coord|-8.75|157.03|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 848
| p18 = [[Fitxategi:Mount Canlaon.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1723814|Kanlaon]]''
| p625 = {{Coord|10.411944444444|123.13194444444|display=inline}}<br/>{{Coord|10.4318|123.1418|display=inline}}
| p2044 = 2435
| p131 = ''[[:d:Q13863|Negros Oriental]]''<br/>''[[:d:Q13862|Negros Occidental]]''
| p17 = [[Filipinak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 849
| p18 = [[Fitxategi:Tofua and Kao islands, Tonga 1994-10-09.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1520405|Kao]]''
| p625 = {{Coord|-19.666666666666668|-175.01666666666668|display=inline}}
| p2044 = 1030
| p131 = ''[[:d:Q4494291|Haʻapai district]]''
| p17 = [[Tonga]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 850
| label = ''[[:d:Q23944165|Kara Allumta]]''
| p625 = {{Coord|14.965555555556|39.81|display=inline}}
| p2044 = 122
| p17 = [[Eritrea]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 851
| p18 = [[Fitxategi:Nature stone wall.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q187946|Karaca Dağ]]''
| p625 = {{Coord|37.71142|39.82904|display=inline}}
| p2044 = 1957
| p131 = [[Şanlıurfa probintzia]]<br/>[[Diyarbakır probintzia|Diyarbakir probintzia]]
| p17 = [[Turkia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 852
| label = ''[[:d:Q2643122|Karaha Crater]]''
| p625 = {{Coord|-7.12|108.08|display=inline}}
| p2044 = 1155
| p131 = [[Mendebaldeko Java]]
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 853
| p18 = [[Fitxategi:Gunung Karangetang.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1053413|Karangetang]]''
| p625 = {{Coord|2.7777777777778|125.4075|display=inline}}<br/>{{Coord|2.7767|125.4055|display=inline}}
| p2044 = 1827<br/>1784
| p131 = ''[[:d:Q15840|Siau Tagulandang Biaro Islands]]''<br/>[[Ipar Sulawesi]]
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 854
| p18 = [[Fitxategi:Karasugasen.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11567195|Karasugasen]]''
| p625 = {{Coord|35.355833|133.570556|display=inline}}
| p2044 = 1448
| p131 = [[Tottori (prefektura)|Tottori]]<br/>[[Okayama (prefektura)|Okayama]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 855
| label = ''[[:d:Q4214289|Karatag (mountain)]]''
| p625 = {{Coord|54.69|89.654|display=inline}}
| p131 = [[Khakasia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 856
| p18 = [[Fitxategi:Karmelenberg Gesamt.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1734040|Karmelenberg]]''
| p625 = {{Coord|50.3442|7.42333|display=inline}}
| p2044 = 372
| p131 = [[Bassenheim]]
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 857
| p18 = [[Fitxategi:Southern Paramushir Island, Kuril Chain, Russia.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q13667738|Karpinsky taldea]]''
| p625 = {{Coord|50.140277777778|155.38138888889|display=inline}}<br/>{{Coord|50.141944444444|155.38083333333|display=inline}}
| p2044 = 1345<br/>1262
| p131 = ''[[:d:Q2109294|Severo-Kurilsky District]]''
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 858
| p18 = [[Fitxategi:Karthala volcano-Comoros.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q527548|Karthala]]''
| p625 = {{Coord|-11.76028|43.35306|display=inline}}
| p2044 = 2361
| p131 = [[Komoreak]]
| p17 = [[Komoreak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 859
| label = ''[[:d:Q16662168|Karymshina]]''
| p625 = {{Coord|52.9|157.7666667|display=inline}}<br/>{{Coord|52.4|158|display=inline}}
| p2044 = 1300
| p131 = [[Kamtxatka]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 860
| p18 = [[Fitxategi:Kasuga2 3d hires.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q12771742|Kasuga 2 Seamount]]''
| p625 = {{Coord|21.6|143.636667|display=inline}}
| p2044 = -274
| p131 = [[Ipar Marianak]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 861
| p18 = [[Fitxategi:Kasuga volcano.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q13421890|Kasuga Seamount]]''
| p625 = {{Coord|21.765|143.7|display=inline}}
| p2044 = -598
| p131 = [[Ipar Marianak]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 862
| p18 = [[Fitxategi:Katla 1918.jpg|center|100px]]
| label = [[Katla]]
| p625 = {{Coord|63.633333333333|-19.05|display=inline}}
| p2044 = 1450
| p131 = [[Mýrdalshreppur]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 863
| p18 = [[Fitxategi:Odenwald katzenbuckel wv ds 09 2007.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q896713|Katzenbuckel]]''
| p625 = {{Coord|49.470833333333|9.0411111111111|display=inline}}
| p2044 = 626
| p131 = [[Waldbrunn (Baden-Württemberg)|Waldbrunn]]
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 864
| p18 = [[Fitxategi:May 14 Kavachi eruption.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q987676|Kavachi]]''
| p625 = {{Coord|-8.993611111111111|157.9725|display=inline}}
| p2044 = -20
| p131 = [[Salomon Uharteak|Salomon uharteak]]
| p17 = [[Salomon Uharteak|Salomon uharteak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 865
| p18 = [[Fitxategi:Kawi-Butak.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2746605|Kawi]]''
| p625 = {{Coord|-7.92|112.45|display=inline}}
| p2044 = 2551
| p131 = ''[[:d:Q11095|Malang]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 866
| p18 = [[Fitxategi:RIMtButakMtKawi.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11737565|Kawi-Butak]]''
| p625 = {{Coord|-7.92|112.45|display=inline}}
| p2044 = 2868
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 867
| p18 = [[Fitxategi:Kaala Plateau USGS.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1737629|Kaʻala]]''
| p625 = {{Coord|21.506944444444|-158.14277777778|display=inline}}
| p2044 = 1227
| p131 = [[Hawaii]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 868
| p18 = [[Fitxategi:Кэбеней в сентябре.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2670276|Kebeney]]''
| p625 = {{Coord|57.183333333333|160.55|display=inline}}
| p2044 = 1527
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 869
| label = ''[[:d:Q1888901|Kekurny]]''
| p625 = {{Coord|56.4|158.85|display=inline}}
| p2044 = 1377
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 870
| p18 = [[Fitxategi:Ebulobo.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2382787|Keli Ebulobo]]''
| p625 = {{Coord|-8.82|121.18|display=inline}}
| p2044 = 2124
| p131 = [[Flores (uhartea)|Flores]]
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 871
| p18 = [[Fitxategi:Kelimutu 2007-07-21.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1738211|Kelimutu]]''
| p625 = {{Coord|-8.77|121.82|display=inline}}
| p2044 = 1639
| p131 = [[Ende (eskualdea)|Ende]]
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 872
| p18 = [[Fitxategi:Belenkaya.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1140054|Kell sumendia]]''
| p625 = {{Coord|51.65|157.35|display=inline}}
| p2044 = 900
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 873
| p18 = [[Fitxategi:Kelut.jpg|center|100px]]
| label = [[Kelud]]
| p625 = {{Coord|-7.9333333333333|112.30555555556|display=inline}}
| p2044 = 1731
| p131 = [[Ekialdeko Java]]
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 874
| label = ''[[:d:Q1738398|Keluo]]''
| p625 = {{Coord|49.38|125.90972222|display=inline}}<br/>{{Coord|49.37|125.92|display=inline}}
| p2044 = 542
| p17 = [[Txinako Herri Errepublika]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 875
| label = ''[[:d:Q28868801|Kerimasi volcano]]''
| p625 = {{Coord|-2.4316666666667|34.980555555556|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q329261|Arusha Region]]''
| p17 = [[Tanzania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 876
| p18 = [[Fitxategi:Kerlingarfjöll valley.JPG|center|100px]]
| label = [[Kerlingarfjöll]]
| p625 = {{Coord|64.65|-19.25|display=inline}}
| p2044 = 1477
| p131 = [[Hrunamannahreppur]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 877
| label = ''[[:d:Q3195608|Ketildyngja]]''
| p625 = {{Coord|65.43076|-16.64561|display=inline}}
| p2044 = 939
| p131 = [[Þingeyjarsveit]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 878
| label = ''[[:d:Q4218811|Kevenateunup]]''
| p625 = {{Coord|57.9|160.61666666667|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 879
| label = ''[[:d:Q4494785|Khailyulya]]''
| p625 = {{Coord|58.05|161.63333333333|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 880
| p18 = [[Fitxategi:Khangar.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2621082|Khangar]]''
| p625 = {{Coord|54.75|157.36666666667|display=inline}}
| p2044 = 2000
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 881
| label = ''[[:d:Q4496185|Kharchinsky]]''
| p625 = {{Coord|56.433333333333|160.81666666667|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 882
| p18 = [[Fitxategi:Вид на вулкан Ходутка с Ксудача.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2670289|Khodutka]]''
| p625 = {{Coord|52.063|157.703|display=inline}}
| p2044 = 2090<br/>2089
| p131 = ''[[:d:Q1042558|Yelizovsky District]]''<br/>[[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 883
| label = ''[[:d:Q28155377|Khulugayshi]]''
| p625 = {{Coord|52|102.5|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 884
| label = ''[[:d:Q4271911|Kiaraberes-Gagak]]''
| p625 = {{Coord|-6.73|106.65|display=inline}}
| p2044 = 1511
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 885
| label = ''[[:d:Q125767395|Kibblewhite Seamount]]''
| p625 = {{Coord|-34.576|179.262|display=inline}}
| p131 = No/unknown value
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 886
| p18 = [[Fitxategi:Glacier at summit of Mt Kilimanjaro 001.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1394606|Kibo]]''
| p625 = {{Coord|-3.06505278|37.35903056|display=inline}}
| p2044 = 5895
| p17 = [[Tanzania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 887
| p18 = [[Fitxategi:Kilauea - Landsat mosaic.jpg|center|100px]]
| label = [[Kīlauea|Kilauea]]
| p625 = {{Coord|19.421097|-155.286762|display=inline}}
| p2044 = 1247
| p131 = [[Hawaii konderria (Hawaii)|Hawaii konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 888
| p18 = [[Fitxategi:Mt. Kilimanjaro 12.2006.JPG|center|100px]]
| label = [[Kilimanjaro]]
| p625 = {{Coord|-3.0666666666667|37.359166666667|display=inline}}
| p2044 = 5895
| p131 = ''[[:d:Q328922|Kilimanjaro Region]]''
| p17 = [[Tanzania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 889
| label = ''[[:d:Q4220676|Kimitina]]''
| p625 = {{Coord|55.266666666667|158.18333333333|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 890
| label = ''[[:d:Q4220812|Kinenin]]''
| p625 = {{Coord|53.255555555556|158.83333333333|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 891
| label = ''[[:d:Q21960103|Kinrara Crater]]''
| p625 = {{Coord|-18.4147|144.9135|display=inline}}
| p2044 = 725
| p131 = [[Queensland]]
| p17 = [[Australia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 892
| label = ''[[:d:Q4221257|Kireunsky]]''
| p625 = {{Coord|56.516666666667|161.36666666667|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 893
| label = ''[[:d:Q12687214|Kiska]]''
| p625 = {{Coord|52.103|177.602|display=inline}}
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 894
| label = ''[[:d:Q23925860|Kita-Bayonnaise]]''
| p625 = {{Coord|32.1|139.85|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 895
| label = ''[[:d:Q12769116|Kita-Fukutokutai]]''
| p625 = {{Coord|24.413889|141.418611|display=inline}}
| p2044 = -55
| p131 = ''[[:d:Q1022925|Ogasawara Village]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 896
| p18 = [[Fitxategi:LengaiNatron.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3321902|Kitumbeine Volcano]]''
| p625 = {{Coord|-2.8795|36.211|display=inline}}<br/>{{Coord|-2.8795|36.211000000000006|display=inline}}
| p2044 = 2865
| p131 = ''[[:d:Q2220726|Monduli District]]''<br/>''[[:d:Q6673918|Longido District]]''
| p17 = [[Tanzania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 897
| label = ''[[:d:Q125921637|Kjeholmen]]''
| p625 = {{Coord|60.8386|5.18182|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 898
| label = ''[[:d:Q111209670|Kjerringholmen (Fjell)]]''
| p625 = {{Coord|60.3307|5.15468|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 899
| label = ''[[:d:Q125575888|Kjetteskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.79424|5.24765|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 900
| p18 = [[Fitxategi:Gunung Klabat.jpg|center|100px]]
| label = [[Klabat mendia]]
| p625 = {{Coord|1.4533333333333|125.03083333333|display=inline}}
| p2044 = 1995
| p131 = ''[[:d:Q15838|North Minahasa]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 901
| label = ''[[:d:Q125565241|Klammersholmane]]''
| p625 = {{Coord|60.70209|5.13516|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 902
| label = ''[[:d:Q125575886|Klammerskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.16475|5.32538|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 903
| label = ''[[:d:Q109041650|Klovane]]''
| p625 = {{Coord|60.7992|4.6599|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 904
| label = ''[[:d:Q125931625|Klubben]]''
| p625 = {{Coord|60.78111|5.11194|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 905
| label = ''[[:d:Q111209677|Klubben (Sør-Varanger)]]''
| p625 = {{Coord|69.7904|30.74313|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 906
| label = ''[[:d:Q125931629|Klungerholmen]]''
| p625 = {{Coord|60.5662|5.43862|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 907
| label = ''[[:d:Q111209679|Kluvikskjera]]''
| p625 = {{Coord|60.32399|4.95335|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 908
| label = ''[[:d:Q4224399|Klyuchevaya (mountain)]]''
| p625 = {{Coord|56.518611111111|161.39083333333|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 909
| p18 = [[Fitxategi:Ključevskaja za východu slunce.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q210252|Klyuchevskaya Sopka]]''
| p625 = {{Coord|56.066666666667|160.63333333333|display=inline}}
| p2044 = 4800
| p131 = ''[[:d:Q263933|Ust-Kamchatsky District]]''<br/>[[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 910
| label = ''[[:d:Q111209680|Knappaskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.44818|4.89358|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 911
| p18 = [[Fitxategi:Knuell knuellkoepfchen.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1429816|Knüllköpfchen]]''
| p625 = {{Coord|50.916741666667|9.4222472222222|display=inline}}
| p2044 = 633.8
| p131 = [[Schwarzenborn (Hessen)|Schwarzenborn]]
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 912
| label = ''[[:d:Q31454848|Ko-Fuji]]''
| p625 = {{Coord|35.373333333333|138.77888888889|display=inline}}
| p2044 = 1966
| p131 = ''[[:d:Q647508|Fujiyoshida]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 913
| label = ''[[:d:Q4225045|Kobalan]]''
| p625 = {{Coord|56.283333333333|158.48333333333|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 914
| label = ''[[:d:Q125931397|Kobbaskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.5993|5.40755|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 915
| label = ''[[:d:Q124808536|Kobbeskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.70014|5.33609|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 916
| label = ''[[:d:Q6425852|Koh-i-Sultan]]''
| p625 = {{Coord|29.11666667|62.83333333|display=inline}}
| p2044 = 2334
| p131 = [[Balutxistan (Pakistan)|Balutxistan]]
| p17 = [[Pakistan]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 917
| p18 = [[Fitxategi:Kohala volcano.jpeg|center|100px]]
| label = [[Kohala]]
| p625 = {{Coord|20.086111111111|-155.71722222222|display=inline}}
| p2044 = 1670
| p131 = [[Hawaii konderria (Hawaii)|Hawaii konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 918
| label = ''[[:d:Q49042284|Kohala]]''
| p625 = {{Coord|20.083333333333|-155.71666666667|display=inline}}
| p131 = [[Hawaii konderria (Hawaii)|Hawaii konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 919
| label = ''[[:d:Q25161950|Kokkinópetra (bolkan)]]''
| p625 = {{Coord|36.36|25.3889|display=inline}}
| p17 = [[Grezia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 920
| label = [[Kollóttadyngja]]
| p625 = {{Coord|65.216666666667|-16.55|display=inline}}
| p2044 = 1177
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 921
| label = ''[[:d:Q31454783|Komaga Take]]''
| p625 = {{Coord|36.551666666667|139.19388888889|display=inline}}
| p2044 = 1666
| p131 = [[Gunma (prefektura)|Gunma]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 922
| label = ''[[:d:Q2151346|Komarov]]''
| p625 = {{Coord|55.032477777778|160.71639166667|display=inline}}
| p2044 = 2070<br/>1704
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 923
| label = ''[[:d:Q23817681|Komorní Hůrka]]''
| p625 = {{Coord|50.1008653|12.3367806|display=inline}}
| p2044 = 504
| p131 = [[Cheb]]<br/>''[[:d:Q259814|Slatina]]''
| p17 = [[Txekia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 924
| p18 = [[Fitxategi:Kone volcanic complex.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3198640|Kone]]''
| p625 = {{Coord|8.8|39.692|display=inline}}
| p17 = [[Etiopia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 925
| p18 = [[Fitxategi:Big Koniuji Island.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q20446896|Koniuji]]''
| p625 = {{Coord|52.22|-175.13|display=inline}}
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 926
| label = ''[[:d:Q4232339|Kopkan]]''
| p625 = {{Coord|56.466666666667|158.83333333333|display=inline}}
| p2044 = 1120
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 927
| label = ''[[:d:Q23925921|Koranga]]''
| p625 = {{Coord|-7.33|146.708|display=inline}}
| p17 = [[Papua Ginea Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 928
| label = ''[[:d:Q24032602|Korath]]''
| p625 = {{Coord|5.10028|35.88389|display=inline}}
| p17 = [[Etiopia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 929
| p18 = [[Fitxategi:Korath Range.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q13425225|Korath Range]]''
| p625 = {{Coord|5.1|35.883333|display=inline}}
| p2044 = 912
| p17 = [[Etiopia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 930
| p18 = [[Fitxategi:D0807I14-HarbourTour.jpg|center|100px]]
| label = [[Koriakski]]
| p625 = {{Coord|53.316666666667|158.68333333333|display=inline}}
| p2044 = 3456
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 931
| label = ''[[:d:Q8521766|Korosi]]''
| p625 = {{Coord|0.77|36.12|display=inline}}
| p2044 = 1446
| p131 = [[Baringo konderria]]
| p17 = [[Kenya]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 932
| label = ''[[:d:Q4237106|Koshkulak]]''
| p625 = {{Coord|54.45|89.685|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q1043148|Shirinsky District]]''
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 933
| label = ''[[:d:Q30624234|Kozelka]]''
| p625 = {{Coord|49.99442|13.15796|display=inline}}
| p2044 = 660
| p131 = ''[[:d:Q11823459|Doubravice]]''<br/>''[[:d:Q12036599|Mezí]]''
| p17 = [[Txekia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 934
| label = ''[[:d:Q2025111|Kozyrevka]]''
| p625 = {{Coord|55.583333333333|158.38333333333|display=inline}}
| p2044 = 2015
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 935
| p18 = [[Fitxategi:Kozakov pohled z klokocskeho pruchodu.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q548797|Kozákov]]''
| p625 = {{Coord|50.593888888889|15.263333333333|display=inline}}
| p2044 = 745
| p131 = [[Chuchelna]]
| p17 = [[Txekia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 936
| p18 = [[Fitxategi:Koolau Range.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2701927|Koʻolau Range]]''
| p625 = {{Coord|21.45|-157.9|display=inline}}
| p2044 = 946
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 937
| p18 = [[Fitxategi:KraflaViti.jpg|center|100px]]
| label = [[Krafla]]
| p625 = {{Coord|65.733333333333|-16.783333333333|display=inline}}
| p2044 = 818
| p131 = [[Þingeyjarsveit]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 938
| label = ''[[:d:Q1952854|Krajni]]''
| p625 = {{Coord|56.366666666667|159.03333333333|display=inline}}
| p2044 = 1567
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 939
| p18 = [[Fitxategi:Onekotan-Kurile-Islands.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1787964|Krenitsyn Volcano]]''
| p625 = {{Coord|49.353055555556|154.70527777778|display=inline}}
| p2044 = 1325
| p131 = ''[[:d:Q2109294|Severo-Kurilsky District]]''
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 940
| label = ''[[:d:Q4240420|Krestovsky (Near Flat Hill)]]''
| p625 = {{Coord|56.066666666667|160.5|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 941
| p18 = [[Fitxategi:Kronotsky volcano.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q862760|Kronotsky]]''
| p625 = {{Coord|54.75|160.51666666667|display=inline}}<br/>{{Coord|54.75262|160.53201|display=inline}}
| p2044 = 3527<br/>3521
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 942
| label = ''[[:d:Q4241904|Kruglenky]]''
| p625 = {{Coord|56.566666666667|158.98333333333|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 943
| label = ''[[:d:Q113497546|Kråkeneset (Kvinnherad)]]''
| p625 = {{Coord|59.97827|6.00537|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 944
| p18 = [[Fitxategi:Krisuvik.jpg|center|100px]]
| label = [[Krýsuvík]]
| p625 = {{Coord|63.875|-22.063|display=inline}}
| p131 = [[Hafnarfjörður]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 945
| p18 = [[Fitxategi:Búrfell 4 (7135836937).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q98078060|Krýsuvík]]''
| p625 = {{Coord|63.93|-22.1|display=inline}}
| p2044 = 360
| p131 = [[Grindavík]]<br/>[[Hafnarfjörður]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 946
| label = ''[[:d:Q12745719|Kršja Satuluj]]''
| p625 = {{Coord|44.0033|21.9724|display=inline}}
| p2044 = 432
| p131 = [[Bor barrutia]]
| p17 = [[Serbia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 947
| label = ''[[:d:Q2229474|Kudriavy volcano]]''
| p625 = {{Coord|45.383888888889|148.81305555556|display=inline}}<br/>{{Coord|45.38494|148.81647|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q2213976|Kurilsky District]]''<br/>[[Iturup]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 948
| p18 = [[Fitxategi:Kuju-san.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q6921721|Kuju Mountains]]''
| p625 = {{Coord|33.08222222|131.24083333|display=inline}}
| p2044 = 1791
| p131 = [[Ōita (prefektura)|Ōita]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 949
| label = ''[[:d:Q49042538|Kukak Volcano]]''
| p625 = {{Coord|58.4531|-154.3583|display=inline}}
| p2044 = 1981
| p131 = [[Alaska]]<br/>''[[:d:Q511679|Lake and Peninsula Borough]]''<br/>''[[:d:Q514093|Kodiak Island Borough]]''
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 950
| p18 = [[Fitxategi:The scoria cone at the Kula Volcano.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4175805|Kula volcano]]''
| p625 = {{Coord|38.57621|28.54855|display=inline}}
| p2044 = 750
| p131 = ''[[:d:Q64831|Kula]]''
| p17 = [[Turkia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 951
| label = ''[[:d:Q4177925|Kulka]]''
| p625 = {{Coord|56.37|159.03|display=inline}}
| p2044 = 915
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 952
| label = ''[[:d:Q3200334|Kulo Lasi]]''
| p131 = [[Wallis eta Futuna]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 953
| label = ''[[:d:Q4247298|Kunhilok (volcano)]]''
| p625 = {{Coord|57.05|159.9|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 954
| p18 = [[Fitxategi:Kuntomintar ISS cut.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2564984|Kuntomintar]]''
| p625 = {{Coord|48.758055555556|154.01444444444|display=inline}}
| p2044 = 828
| p131 = ''[[:d:Q2109294|Severo-Kurilsky District]]''
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 955
| label = ''[[:d:Q6446390|Kurose Hole]]''
| p625 = {{Coord|33.4|139.68|display=inline}}
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 956
| p18 = [[Fitxategi:Kusigamine.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11544661|Kushigamine]]''
| p625 = {{Coord|40.603167|140.842556|display=inline}}
| p2044 = 1517
| p131 = ''[[:d:Q695930|Hirakawa]]''<br/>''[[:d:Q496412|Kuroishi]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 957
| label = ''[[:d:Q111209726|Kuskjera]]''
| p625 = {{Coord|60.3269|5.18676|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 958
| label = ''[[:d:Q124808571|Kuskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.69399|5.09703|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 959
| label = ''[[:d:Q125921553|Kuskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.15271|5.31664|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 960
| label = ''[[:d:Q124808566|Kuskjæret]]''
| p625 = {{Coord|60.56922|5.44129|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 961
| label = ''[[:d:Q115715583|Kutangen]]''
| p625 = {{Coord|60.76688|5.04686|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 962
| p18 = [[Fitxategi:131102 Lake Kuttara Shiraoi Hokkaido Japan01s3.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q13425731|Kuttara]]''
| p625 = {{Coord|42.488889|141.163333|display=inline}}
| p2044 = 581
| p131 = [[Iburi suprefetura]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 963
| label = ''[[:d:Q12769898|Kutum Volcanic Field]]''
| p625 = {{Coord|14.57|25.85|display=inline}}
| p17 = [[Sudan]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 964
| p18 = [[Fitxategi:ShepherdIslandsMap.png|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1783754|Kuwae]]''
| p625 = {{Coord|-16.829166666667|168.53611111111|display=inline}}
| p2044 = -2
| p17 = [[Vanuatu]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 965
| label = ''[[:d:Q4250394|Kuyul (volcano)]]''
| p625 = {{Coord|56.133333333333|158.45|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 966
| label = ''[[:d:Q111209728|Kvalholmane]]''
| p625 = {{Coord|60.29491|5.02017|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 967
| p18 = [[Fitxategi:Vatnajökull - Kverkfjöll.jpg|center|100px]]
| label = [[Kverkfjöll]]
| p625 = {{Coord|64.6611122478|-16.6654282588|display=inline}}
| p2044 = 1933
| p131 = [[Fljótsdalshérað]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 968
| label = ''[[:d:Q124808575|Kvernholmskjera]]''
| p625 = {{Coord|60.17928|4.97551|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 969
| label = ''[[:d:Q124808589|Kvitarskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.18304|5.34312|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 970
| p18 = [[Fitxategi:Kyatwa.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3200888|Kyatwa]]''
| p625 = {{Coord|0.45|30.25|display=inline}}
| p2044 = 1430<br/>4692
| p17 = [[Uganda]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 971
| label = ''[[:d:Q123411979|Kúddia Mída]]''
| p625 = {{Coord|36.78881|11.99392|display=inline}}
| p2044 = 592
| p17 = [[Italia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 972
| p18 = [[Fitxategi:L'Échelle (Guadeloupe).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q31181899|L'Échelle]]''
| p625 = {{Coord|16.04|-61.656944444444|display=inline}}
| p2044 = 1397
| p131 = ''[[:d:Q996284|Gourbeyre]]''<br/>[[Capesterre-Belle-Eau]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 973
| p18 = [[Fitxategi:2010-12-24 Spain LaPalma Santa Cruz de La Palma LaCaldereta.jpeg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q6109088|La Caldereta]]''
| p625 = {{Coord|28.673522222222|-17.771475|display=inline}}
| p2044 = 382
| p131 = [[Santa Cruz Tenerifekoko probintzia]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 974
| label = ''[[:d:Q17481526|La Canya volcano]]''
| p625 = {{Coord|42.21208333333333|2.4990277777777776|display=inline}}
| p2044 = 364
| p131 = [[Sant Joan les Fonts]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 975
| p18 = [[Fitxategi:La Cumbre - ISS.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1190110|La Cumbre sumendia]]''
| p625 = {{Coord|-0.37|-91.54333333333334|display=inline}}
| p2044 = 1476
| p131 = [[Galapagoak probintzia]]
| p17 = [[Ekuador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 976
| p18 = [[Fitxategi:WheelerGACO.jpg|center|100px]]
| label = [[La Garitako galdara]]
| p625 = {{Coord|37.756388888888885|-106.93416666666668|display=inline}}
| p131 = [[Mineral konderria (Colorado)|Mineral konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 977
| p18 = [[Fitxategi:Volcà de la Garrinada-Olot (Catalunya).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3562714|La Garrinada vulcano]]''
| p625 = {{Coord|42.191916666666664|2.4951666666666665|display=inline}}
| p2044 = 536
| p131 = [[Olot]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 978
| p18 = [[Fitxategi:La Gloria volcanic field.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q12770076|La Gloria]]''
| p625 = {{Coord|19.33|-97.25|display=inline}}
| p131 = [[Chilchotla (udalerria)]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 979
| p18 = [[Fitxategi:Soufriere.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q26544|La Soufrière]]''
| p625 = {{Coord|13.333333333333|-61.183333333333|display=inline}}
| p2044 = 1220
| p131 = [[Charlotte parrokia]]<br/>[[Saint David parrokia (Saint Vincent eta Grenadinak)]]
| p17 = [[Saint Vincent eta Grenadinak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 980
| p18 = [[Fitxategi:20160813 Laacher See 11.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q124635096|Laach volcano]]''
| p625 = {{Coord|50.41174|7.26924|display=inline}}
| p2044 = 275
| p131 = [[Renania-Palatinatua]]<br/>''[[:d:Q8596|Ahrweiler]]''<br/>''[[:d:Q634710|Brohltal]]''<br/>[[Glees]]
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 981
| label = ''[[:d:Q15729532|Lac Asososca]]''
| p625 = {{Coord|12.434|-86.663|display=inline}}
| p131 = [[Leongo departamendua]]
| p17 = [[Nikaragua]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 982
| label = ''[[:d:Q4252361|Lagerny (volcano)]]''
| p625 = {{Coord|58.416666666667|161.03333333333|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 983
| p18 = [[Fitxategi:Laguna Aramuaca.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1800511|Laguna Aramuaca]]''
| p625 = {{Coord|13.428055555556|-88.105|display=inline}}
| p2044 = 181
| p131 = ''[[:d:Q930804|San Miguel departamendua]]''
| p17 = [[El Salvador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 984
| label = ''[[:d:Q21052591|Laguna Seca]]''
| p625 = {{Coord|12.378055555556|-86.653055555556|display=inline}}
| p2044 = 82
| p131 = [[Leongo departamendua]]
| p17 = [[Nikaragua]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 985
| p18 = [[Fitxategi:Cerro laguna verde atacama chile.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q6472972|Laguna Verde]]''
| p625 = {{Coord|-23.254|-67.71266667|display=inline}}
| p2044 = 5464
| p131 = [[Antofagasta eskualdea]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 986
| p18 = [[Fitxategi:Laki fissure (2).jpg|center|100px]]
| label = [[Laki]]
| p625 = {{Coord|64.0675|-18.23|display=inline}}
| p2044 = 812
| p131 = [[Skaftárhreppur]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 987
| p18 = [[Fitxategi:Varmárdalur, Eldhraun, Laki.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q16653094|Laki]]''
| p625 = {{Coord|64.0515|-18.2373|display=inline}}
| p2044 = 818
| p131 = [[Skaftárhreppur]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 988
| label = ''[[:d:Q111210027|Laksaskjera]]''
| p625 = {{Coord|60.40703|4.95022|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 989
| label = ''[[:d:Q4253468|Lamanon]]''
| p625 = {{Coord|48.7|142.1|display=inline}}
| p2044 = 507
| p131 = [[Sakhalin oblasta]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 990
| label = ''[[:d:Q124808546|Lamholmane]]''
| p625 = {{Coord|60.76528|5.17667|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 991
| label = ''[[:d:Q125921278|Lamholmen]]''
| p625 = {{Coord|60.73927|5.07719|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 992
| p18 = [[Fitxategi:Lamongan.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q538300|Lamongan]]''
| p625 = {{Coord|-7.979|113.342|display=inline}}
| p2044 = 1651
| p131 = ''[[:d:Q11121|Probolinggo]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 993
| label = ''[[:d:Q4253681|Lamutsky]]''
| p625 = {{Coord|58.583333333333|161.25|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 994
| label = ''[[:d:Q109042594|Langa skjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.7813|4.6775|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 995
| label = ''[[:d:Q125931634|Langaskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.54806|4.79611|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 996
| label = ''[[:d:Q125936252|Langaskjeret]]''
| p625 = {{Coord|59.82325|5.59829|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 997
| label = ''[[:d:Q129286978|Langebanen]]''
| p625 = {{Coord|59.59896|5.31568|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 998
| label = ''[[:d:Q118106178|Langelotet]]''
| p625 = {{Coord|60.83653|5.1887|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 999
| label = ''[[:d:Q113839232|Langskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.23431|5.59448|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1000
| label = ''[[:d:Q4253806|Langtutkin]]''
| p625 = {{Coord|58.18|160.82|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1001
| label = ''[[:d:Q58810045|Langtutkin]]''
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1002
| label = ''[[:d:Q109042599|Langøya (Fitjar)]]''
| p625 = {{Coord|59.9097|5.20794|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1003
| label = ''[[:d:Q109042601|Langøybleikjene]]''
| p625 = {{Coord|59.90612|5.21271|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1004
| p18 = [[Fitxategi:Laguna Huenfuica y Volcán Lanín.jpg|center|100px]]
| label = [[Lanín]]
| p625 = {{Coord|-39.632777777778|-71.499722222222|display=inline}}
| p2044 = 3776
| p17 = [[Argentina]]<br/>[[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1005
| label = ''[[:d:Q951735|Lars Christensen Peak]]''
| p625 = {{Coord|-68.833333333333|-90.616666666667|display=inline}}
| p2044 = 1755
| p131 = ''[[:d:Q21590062|Itun Antartikoko eskualde]]''
| p17 = No/unknown value
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1006
| label = ''[[:d:Q113839238|Larsaholmen]]''
| p625 = {{Coord|60.25865|6.06207|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1007
| label = ''[[:d:Q113839240|Larsaskjeret (Kvinnherad)]]''
| p625 = {{Coord|59.81609|5.64566|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1008
| p18 = [[Fitxategi:Las Cumbres volcano.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q12770190|Las Cumbres]]''
| p625 = {{Coord|19.15|-97.27|display=inline}}
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1009
| p18 = [[Fitxategi:Derrumbadas.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q27682243|Las Derrumbadas]]''
| p625 = {{Coord|19.288055555556|-97.4575|display=inline}}
| p2044 = 3480
| p131 = [[Puebla]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1010
| p18 = [[Fitxategi:Las lajas 2009-2.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4180329|Las Lajas]]''
| p625 = {{Coord|12.3|-85.73|display=inline}}
| p2044 = 926
| p17 = [[Nikaragua]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1011
| p18 = [[Fitxategi:Lascar 2.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q48783|Lascar]]''
| p625 = {{Coord|-23.366666666667|-67.746388888889|display=inline}}
| p2044 = 5592
| p131 = [[El Loa probintzia]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1012
| p18 = [[Fitxategi:Lassen Peak in June 2020.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q859354|Lassen Peak]]''
| p625 = {{Coord|40.488055555555555|-121.505|display=inline}}
| p2044 = 3189
| p131 = [[Shasta konderria (Kalifornia)|Shasta konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1013
| p18 = [[Fitxategi:May 1915 Lassen eruption column.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q23925861|Lassen Volcanic Center]]''
| p625 = {{Coord|40.492|-121.508|display=inline}}
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1014
| p18 = [[Fitxategi:Casualidad C 10.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q634065|Lastarria]]''
| p625 = {{Coord|-25.166666666667|-68.5|display=inline}}
| p2044 = 5697
| p131 = ''[[:d:Q772414|Antofagasta de la Sierra Department]]''
| p17 = [[Txile]]<br/>[[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1015
| p18 = [[Fitxategi:Late Island.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1550157|Late]]''
| p625 = {{Coord|-18.8|-174.65|display=inline}}
| p2044 = 540
| p131 = ''[[:d:Q4102091|Vava'u]]''
| p17 = [[Tonga]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1016
| label = ''[[:d:Q25203970|Lauca]]''
| p625 = {{Coord|-18.33333333|-69.38333333|display=inline}}
| p2044 = 5140
| p131 = [[Putre (Txile)|Putre]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1017
| label = ''[[:d:Q4255259|Lauchachan]]''
| p625 = {{Coord|55.433333333333|157.08333333333|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1018
| label = ''[[:d:Q4255261|Lauchan]]''
| p625 = {{Coord|55.466666666667|157.35|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1019
| label = ''[[:d:Q27002740|Laufafell]]''
| p625 = {{Coord|63.915555555556|-19.3425|display=inline}}
| p2044 = 1164
| p131 = [[Rangárþing ytra]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1020
| label = ''[[:d:Q113839260|Lauholmen]]''
| p625 = {{Coord|60.16338|5.69323|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1021
| label = ''[[:d:Q113839263|Laukholmen]]''
| p625 = {{Coord|60.14617|5.73761|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1022
| p18 = [[Fitxategi:Southern Patagonian Ice Field.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3044652|Lautaro]]''
| p625 = {{Coord|-49.019|-73.504|display=inline}}
| p2044 = 3607
| p131 = [[Aysén eskualdea|Aisén eskualdea]]<br/>[[Magallanes y la Antártica Chilena eskualdea]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1023
| p18 = [[Fitxategi:Lawu.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3219949|Lawu Mountain]]''
| p625 = {{Coord|-7.625|111.19166666667|display=inline}}
| p2044 = 3265
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1024
| label = ''[[:d:Q118162878|Lazufre]]''
| p625 = {{Coord|-25.25|-68.5|display=inline}}
| p17 = [[Txile]]<br/>[[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1025
| p18 = [[Fitxategi:Puy de come 2001-06-22.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3114585|Le Grand Suchet]]''
| p625 = {{Coord|45.7906|2.95528|display=inline}}
| p2044 = 1231
| p131 = [[Puy-de-Dôme]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1026
| p18 = [[Fitxategi:2020-11 Kerguelen Islands - Le Pouce 01.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q117308919|Le Pouce]]''
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1027
| label = ''[[:d:Q125565109|Le rocher du loup]]''
| p625 = {{Coord|2.61718093|9.83316127|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1028
| label = ''[[:d:Q124809841|Leieskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.17737|5.31618|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1029
| label = ''[[:d:Q16420281|Leitin]]''
| p625 = {{Coord|64.00805555555556|-21.54361111111111|display=inline}}
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1030
| label = ''[[:d:Q4257781|Lelyakina]]''
| p625 = {{Coord|58.033333333333|161.31666666667|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1031
| label = ''[[:d:Q2396057|Leroboleng]]''
| p625 = {{Coord|-8.358|122.842|display=inline}}
| p2044 = 1095
| p131 = ''[[:d:Q14136|East Flores]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1032
| p18 = [[Fitxategi:Heart Peaks and Level Mountain.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q6535048|Level Mountain]]''
| p625 = {{Coord|58.4167|-131.35|display=inline}}
| p2044 = 2166
| p131 = [[Columbia Britainiarra]]
| p17 = [[Kanada]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1033
| p18 = [[Fitxategi:COLLECTIE TROPENMUSEUM Gezicht op het eiland Konga en de dubbele vulkaan Lewotobi die bestaat uit de Perampuan en de Laki-Laki TMnr 60007249.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2729991|Lewotobi]]''
| p625 = {{Coord|-8.5333333333333|122.76666666667|display=inline}}
| p2044 = 1703
| p131 = ''[[:d:Q14136|East Flores]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1034
| p18 = [[Fitxategi:Sentinel-2 L1C image on 2020-11-29.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1911044|Lewotolo]]''
| p625 = {{Coord|-8.272|123.505|display=inline}}
| p2044 = 1423
| p131 = ''[[:d:Q14142|Lembata]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1035
| label = ''[[:d:Q28163213|Lexone]]''
| p625 = {{Coord|-17.87|-69.48|display=inline}}
| p2044 = 5340
| p131 = [[Arica eta Parinacota eskualdea]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1036
| label = ''[[:d:Q3237604|Liado]]''
| p625 = {{Coord|9.57|40.28|display=inline}}
| p17 = [[Etiopia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1037
| label = ''[[:d:Q12770461|Liado Hayk]]''
| p625 = {{Coord|7.77|38.78|display=inline}}
| p2044 = 878
| p17 = [[Etiopia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1038
| label = ''[[:d:Q109043444|Liaskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.7781|4.6863|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1039
| p18 = [[Fitxategi:Volcan Licancabur Bolivia.jpg|center|100px]]
| label = [[Licancabur sumendia|Licancabur]]
| p625 = {{Coord|-22.833611111111|-67.882777777778|display=inline}}
| p2044 = 5920<br/>5916
| p131 = [[Sud Lípez probintzia]]
| p17 = [[Bolivia]]<br/>[[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1040
| label = ''[[:d:Q113560348|Lille Lauvøya]]''
| p625 = {{Coord|59.81376|5.74557|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1041
| p18 = [[Fitxategi:ElTatio8.jpg|center|100px]]
| label = [[Linzor]]
| p625 = {{Coord|-22.15|-67.966666666667|display=inline}}<br/>{{Coord|-22.15|-67.96667|display=inline}}
| p2044 = 5680
| p131 = [[Sud Lípez probintzia]]
| p17 = [[Txile]]<br/>[[Bolivia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1042
| label = ''[[:d:Q109043604|Lisla Håfluskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.804|4.6796|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1043
| label = ''[[:d:Q109043608|Lisle Geitungen]]''
| p625 = {{Coord|60.8121|4.648|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1044
| label = ''[[:d:Q111210320|Litl-Stavøya]]''
| p625 = {{Coord|67.5121|12.1827|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1045
| label = ''[[:d:Q125572504|Litla Flatøyna]]''
| p625 = {{Coord|60.1798599|5.0141398|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1046
| label = ''[[:d:Q125572510|Litla Lyrskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.60629|5.00087|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1047
| label = ''[[:d:Q123439394|Litla-Skógfell]]''
| p625 = {{Coord|63.92418|-22.36684|display=inline}}
| p2044 = 47
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1048
| label = ''[[:d:Q113839816|Litle Bleikje]]''
| p625 = {{Coord|59.87692|5.75449|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1049
| label = ''[[:d:Q125572497|Litle Havreholmen]]''
| p625 = {{Coord|60.202616|5.3276266|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1050
| label = ''[[:d:Q125962950|Litle Hestholmen]]''
| p625 = {{Coord|60.152595|5.3278065|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1051
| label = ''[[:d:Q109043614|Litle Sverslingane]]''
| p625 = {{Coord|60.8103845|4.6613042|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1052
| label = ''[[:d:Q109043616|Litleholmen (Fitjar)]]''
| p625 = {{Coord|59.93756|5.21076|display=inline}}
| p17 = [[Norvegia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1053
| p18 = [[Fitxategi:Litli-Hrútur - Volcanic Eruption in Iceland July 2023 (53062519222).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q120611881|Litli-Hrútur]]''
| p625 = {{Coord|63.916111111111114|-22.212222222222223|display=inline}}
| p2044 = 312
| p131 = ''[[:d:Q2796543|Grindavíkurbær]]''
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1054
| label = ''[[:d:Q6649868|Little Eagle Cone]]''
| p625 = {{Coord|58.5202|-129.7126|display=inline}}
| p17 = [[Kanada]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1055
| label = ''[[:d:Q6580653|Little Matterhorn]]''
| p625 = {{Coord|-53.0667|73.5|display=inline}}
| p2044 = 1480
| p131 = [[Heard eta McDonald uharteak]]
| p17 = [[Australia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1056
| p18 = [[Fitxategi:Little Mount Cameroon (Etinde).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q6651058|Little Mount Cameroon]]''
| p625 = {{Coord|4.07306|9.11583|display=inline}}<br/>{{Coord|4.0744|9.1157|display=inline}}
| p2044 = 1713<br/>1179
| p131 = ''[[:d:Q955885|Fako]]''
| p17 = [[Kamerun]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1057
| p18 = [[Fitxategi:Semisopochnoi EO.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q29024386|Little Sitkin volcano]]''
| p625 = {{Coord|51.95|178.543|display=inline}}
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1058
| p18 = [[Fitxategi:Stykkishólmur, Iceland 20150504 133914.jpg|center|100px]]
| label = [[Ljósufjöll]]
| p625 = {{Coord|64.9143781024|-22.5859061356|display=inline}}
| p2044 = 1063
| p131 = [[Eyja- og Miklaholtshreppur]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1059
| label = ''[[:d:Q113486593|Llacunagra volcano]]''
| p625 = {{Coord|42.10315|2.55405|display=inline}}
| p2044 = 807.6
| p131 = [[Sant Aniol de Finestres]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1060
| p18 = [[Fitxategi:Volcán Llaima y Laguna Conguillío, desde Sierra Nevada.jpg|center|100px]]
| label = [[Llaima sumendia]]
| p625 = {{Coord|-38.697407|-71.730445|display=inline}}
| p2044 = 3125
| p131 = [[Cautín probintzia]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1061
| p18 = [[Fitxategi:Habitat du Chinchilla brevicaudata - Lllullaillaco.jpg|center|100px]]
| label = [[Llullaillaco sumendia]]
| p625 = {{Coord|-24.719863|-68.536852|display=inline}}
| p2044 = 6739
| p131 = ''[[:d:Q514500|Los Andes Department]]''
| p17 = [[Argentina]]<br/>[[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1062
| label = ''[[:d:Q23925922|Lobster]]''
| p625 = {{Coord|-15.333|-176.283|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1063
| label = ''[[:d:Q16665150|Lokobe mendia]]''
| p625 = {{Coord|-13.4078|48.3144|display=inline}}<br/>{{Coord|-13.4133|48.3175|display=inline}}
| p2044 = 455
| p131 = ''[[:d:Q1143947|Diana Region]]''
| p17 = [[Madagaskar]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1064
| p18 = [[Fitxategi:Gunung Lokon.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q265585|Lokon]]''
| p625 = {{Coord|1.3580555555556|124.79194444444|display=inline}}
| p2044 = 1580
| p131 = ''[[:d:Q15848|Tomohon]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1065
| label = ''[[:d:Q23925912|Lolo]]''
| p625 = {{Coord|-5.466|150.509|display=inline}}
| p17 = [[Papua Ginea Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1066
| p18 = [[Fitxategi:Lake Loloru.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q6669030|Loloru]]''
| p625 = {{Coord|-6.5166666666667|155.61666666667|display=inline}}
| p2044 = 1887
| p17 = [[Papua Ginea Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1067
| label = ''[[:d:Q6671264|Lone Butte]]''
| p625 = {{Coord|46.0544645|-121.8395579|display=inline}}
| p2044 = 1451
| p131 = [[Washington (estatua)|Washington]]<br/>[[Skamania konderria (Washington)|Skamania konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1068
| label = ''[[:d:Q1869504|Longgang volcano group]]''
| p625 = {{Coord|42.33333333|126.5|display=inline}}
| p17 = [[Txinako Herri Errepublika]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1069
| p18 = [[Fitxategi:Copy of IMG 1654.jpg|center|100px]]
| label = [[Longonot mendia]]
| p625 = {{Coord|-0.91527777777778|36.456944444444|display=inline}}
| p2044 = 2776
| p131 = [[Kenya]]
| p17 = [[Kenya]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1070
| p18 = [[Fitxategi:Volcan lonquimay.jpg|center|100px]]
| label = [[Lonquimay sumendia|Lonquimay]]
| p625 = {{Coord|-38.37894444|-71.59272222|display=inline}}
| p2044 = 2865
| p131 = [[Malleco probintzia]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1071
| label = ''[[:d:Q49046585|Lookout Mountain]]''
| p625 = {{Coord|37.728888888889|-118.94777777778|display=inline}}
| p131 = [[Mono konderria (Kalifornia)|Mono konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1072
| p18 = [[Fitxategi:Paamamap.png|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1869839|Lopevi]]''
| p625 = {{Coord|-16.833333333333|168.5|display=inline}}
| p2044 = 1413
| p131 = ''[[:d:Q740656|Malampa]]''
| p17 = [[Vanuatu]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1073
| label = ''[[:d:Q104972441|Lopévi (Gipfel)]]''
| p625 = {{Coord|15.3900583333333|167.830452777778|display=inline}}
| p17 = [[Vanuatu]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1074
| p18 = [[Fitxategi:CostaPapagayo.jpg|center|100px]]
| label = [[Los Ajaches]]
| p625 = {{Coord|28.8984|-13.781958333333|display=inline}}
| p131 = [[Yaiza]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1075
| label = ''[[:d:Q2655929|Los Atlixcos]]''
| p625 = {{Coord|19.808888888889|-96.526388888889|display=inline}}
| p2044 = 800
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1076
| label = ''[[:d:Q48816114|Los Frailes ignimbrite plateau]]''
| p625 = {{Coord|-19.5|-66.3|display=inline}}
| p131 = [[Bolivia]]
| p17 = [[Bolivia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1077
| p18 = [[Fitxategi:Los Humeros.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q12770539|Los Humeros]]''
| p625 = {{Coord|19.68|-97.45|display=inline}}
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1078
| p18 = [[Fitxategi:Tres Quebradas from the northwest.jpg|center|100px]]
| label = [[Los Patos sumendia]]
| p625 = {{Coord|-27.301111111111|-68.808888888889|display=inline}}
| p2044 = 6239
| p131 = ''[[:d:Q1080210|Tinogasta Department]]''
| p17 = [[Argentina]]<br/>[[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1079
| label = ''[[:d:Q21839237|Los Volcanes]]''
| p625 = {{Coord|-36.4285|-69.5175|display=inline}}
| p2044 = 2001
| p131 = [[Mendoza probintzia]]
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1080
| label = ''[[:d:Q23944163|Lubak Garo]]''
| p625 = {{Coord|14.928611111111|39.887222222222|display=inline}}
| p2044 = 207
| p17 = [[Eritrea]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1081
| label = ''[[:d:Q111210368|Lueskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.35521|4.91716|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1082
| p18 = [[Fitxategi:Lvinaya past 20070718011232.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2087307|Lvinaya Past]]''
| p625 = {{Coord|44.608333333333|146.99388888889|display=inline}}
| p2044 = 528
| p131 = ''[[:d:Q2213976|Kurilsky District]]''
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1083
| label = ''[[:d:Q109043920|Lyngholmeskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.7889|4.6757|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1084
| p18 = [[Fitxategi:Iceland (3), Reykjanes peninsula.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q123439094|Lágafell]]''
| p625 = {{Coord|63.88057|-22.53873|display=inline}}
| p2044 = 91
| p131 = ''[[:d:Q2796543|Grindavíkurbær]]''
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1085
| p18 = [[Fitxategi:Lávový suk Červená hora 2.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q107467286|Lávový suk Červená hora]]''
| p625 = {{Coord|49.7750233|17.5246697|display=inline}}
| p131 = [[Norberčany]]
| p17 = [[Txekia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1086
| p18 = [[Fitxategi:Mud Volcano in Gobustan 01.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q12841468|Lökbatan Mud Volcano]]''
| p625 = {{Coord|40.304444444444|49.709166666667|display=inline}}
| p2044 = 130
| p131 = ''[[:d:Q2027140|Lokbatan]]''
| p17 = [[Azerbaijan]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1087
| label = ''[[:d:Q129261417|Lönnebjär]]''
| p2044 = 150
| p131 = [[Eskania]]
| p17 = [[Suedia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1088
| label = [[Lýsuhóll]]
| p625 = {{Coord|64.87361111|-23.24888889|display=inline}}
| p2044 = 540
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1089
| label = ''[[:d:Q108615301|L’Estany volcano]]''
| p625 = {{Coord|42.19438888888889|2.5340833333333332|display=inline}}
| p2044 = 542
| p131 = [[Sant Joan les Fonts]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1090
| label = ''[[:d:Q23925938|Macdonald]]''
| p625 = {{Coord|-28.98|-140.25|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1091
| p18 = [[Fitxategi:Finca de guergues.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q747584|Macizo de Teno]]''
| p625 = {{Coord|28.3|-16.85|display=inline}}
| p131 = [[Tenerife]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1092
| p18 = [[Fitxategi:Maderas seen from the South by ET.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1156943|Maderas]]''
| p625 = {{Coord|11.445833333333|-85.515|display=inline}}
| p2044 = 1394
| p131 = [[Rivasko departamendua]]
| p17 = [[Nikaragua]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1093
| label = ''[[:d:Q23925911|Madilogo]]''
| p625 = {{Coord|-9.2|147.57|display=inline}}
| p17 = [[Papua Ginea Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1094
| label = ''[[:d:Q111210402|Madlevikskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.31969|4.97634|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1095
| label = ''[[:d:Q31454782|Maekake Yama]]''
| p625 = {{Coord|36.40382|138.51323|display=inline}}
| p2044 = 2455
| p131 = [[Gunma (prefektura)|Gunma]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1096
| p18 = [[Fitxategi:20150901 ens.ch 5DM3 maelifell 147.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q23754534|Maelifell]]''
| p625 = {{Coord|63.799|-18.938|display=inline}}
| p2044 = 791<br/>200
| p131 = [[Suðurland]]<br/>[[Rangárþing ytra]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1097
| p18 = [[Fitxategi:Makian volcano.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q587915|Makian]]''
| p625 = {{Coord|0.33333333333333|127.36666666667|display=inline}}
| p2044 = 1357
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1098
| p18 = [[Fitxategi:Mt.Maku 10.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q31515897|Maku Yama]]''
| p625 = {{Coord|35.173611111111|139.09138888889|display=inline}}<br/>{{Coord|35.173611111111|139.09166666667|display=inline}}
| p2044 = 626
| p131 = ''[[:d:Q532346|Yugawara]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1099
| p18 = [[Fitxategi:Unalaska 0.02.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1058508|Makushin Volcano]]''
| p625 = {{Coord|53.890833333333|-166.92277777778|display=inline}}
| p2044 = 1800
| p131 = ''[[:d:Q185533|Aleutians West Census Area]]''
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1100
| p18 = [[Fitxategi:COLLECTIE TROPENMUSEUM Olieverfschilderij voorstellende rivierlandschap bij Malang TMnr H-3279.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2786660|Malang Plain]]''
| p625 = {{Coord|-8.02|112.68|display=inline}}
| p2044 = 680
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1101
| label = ''[[:d:Q4276911|Malaya Ipelka]]''
| p625 = {{Coord|52.283333333333|156.75|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1102
| label = ''[[:d:Q4277042|Malaya Ketepana]]''
| p625 = {{Coord|56.683333333333|158.4|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1103
| label = ''[[:d:Q4277438|Malaya Udina]]''
| p625 = {{Coord|55.75|160.61666666667|display=inline}}
| p2044 = 1320
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1104
| p18 = [[Fitxategi:Mount Malinao.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1529367|Malinao sumendia]]''
| p625 = {{Coord|13.416111111111|123.60833333333|display=inline}}
| p2044 = 1548
| p131 = [[Albay]]<br/>[[Camarines Sur]]<br/>[[Bicolgo eskualdea]]
| p17 = [[Filipinak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1105
| p18 = [[Fitxategi:La Malinche (volcán).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q578799|Malinche]]''
| p625 = {{Coord|19.23083333|-98.03194444|display=inline}}
| p2044 = 4420
| p131 = [[Tlaxcala]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1106
| label = ''[[:d:Q23925862|Malintang]]''
| p625 = {{Coord|0.47|99.67|display=inline}}
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1107
| p18 = [[Fitxategi:Nabro and Mallahle Volcanoes-NASA.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q511443|Mallahle]]''
| p625 = {{Coord|13.277|41.655|display=inline}}
| p2044 = 1875
| p131 = ''[[:d:Q2825718|Afdera]]''
| p17 = [[Etiopia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1108
| p18 = [[Fitxategi:Bolle della Malvizza vulcanetti.jpeg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q48813492|Malvizza Bubbles]]''
| p625 = {{Coord|41.25889943|15.07075142|display=inline}}
| p2044 = 518
| p131 = [[Montecalvo Irpino]]
| p17 = [[Italia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1109
| label = ''[[:d:Q4278778|Maly Alney]]''
| p625 = {{Coord|56.466666666667|159.76666666667|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1110
| p18 = [[Fitxategi:Velky a Maly Roudny02.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q12035153|Malý Roudný]]''
| p625 = {{Coord|49.8803|17.5075|display=inline}}
| p2044 = 771
| p131 = [[Křišťanovice]]
| p17 = [[Txekia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1111
| p18 = [[Fitxategi:Ritter Range and Mammoth Mountain.jpg|center|100px]]
| label = [[Mammoth Mountain]]
| p625 = {{Coord|37.6306|-119.033|display=inline}}
| p2044 = 3371
| p131 = [[Kalifornia]]<br/>[[Mono konderria (Kalifornia)|Mono konderria]]<br/>[[Madera konderria (Kalifornia)|Madera konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1112
| label = ''[[:d:Q23925910|Managlase Plateau]]''
| p625 = {{Coord|-9.08|148.33|display=inline}}
| p17 = [[Papua Ginea Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1113
| label = ''[[:d:Q111210442|Mannsholmen]]''
| p625 = {{Coord|60.4189|4.90104|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1114
| p18 = [[Fitxategi:Gunung Marapi dalam sensasi Dua Warna (cropped).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1960702|Marapi mendia]]''
| p625 = {{Coord|-0.38055555555556|100.47333333333|display=inline}}
| p2044 = 2885
| p131 = ''[[:d:Q6093|Tanah Datar]]''<br/>''[[:d:Q6019|Agam]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1115
| p18 = [[Fitxategi:Marchena Island.jpg|center|100px]]
| label = [[Marchena uhartea]]
| p625 = {{Coord|0.35|-90.5|display=inline}}
| p2044 = 343
| p17 = [[Ekuador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1116
| label = ''[[:d:Q23925909|Marha, Jabal el-]]''
| p625 = {{Coord|15.245|44.236|display=inline}}
| p17 = [[Yemen]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1117
| p18 = [[Fitxategi:Marion Island, South Africa, EO-1 ALI satellite image, 5 May 2009.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2116298|Marion Island]]''
| p625 = {{Coord|-46.90611111|37.73694444|display=inline}}<br/>{{Coord|-46.90337|37.75452|display=inline}}
| p2044 = 1230<br/>925
| p131 = [[Lurmutur Mendebaldea]]
| p17 = [[Hegoafrika]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1118
| p18 = [[Fitxategi:Marmolejo and San Jose.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1535333|Marmolejo]]''
| p625 = {{Coord|-33.717129|-69.864514|display=inline}}
| p2044 = 6108
| p131 = ''[[:d:Q1191226|Tunuyán Department]]''
| p17 = [[Txile]]<br/>[[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1119
| label = ''[[:d:Q12771097|Maroa]]''
| p625 = {{Coord|-38.42|176.08|display=inline}}
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1120
| p18 = [[Fitxategi:Aeolian Arc.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1572574|Marsili]]''
| p625 = {{Coord|39.284|14.399|display=inline}}
| p2044 = -779
| p131 = [[Messinako probintzia]]
| p17 = [[Italia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1121
| label = ''[[:d:Q31454784|Maru Yama]]''
| p625 = {{Coord|32.453055555556|139.76777777778|display=inline}}
| p2044 = 166
| p131 = [[Tokio]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1122
| label = ''[[:d:Q124713297|Maråsskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.71553|5.17502|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1123
| label = ''[[:d:Q21586153|Marātī]]''
| p625 = {{Coord|33.05|37.199722222222|display=inline}}
| p131 = [[Rif Dimashq eskualdea]]
| p17 = [[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1124
| p18 = [[Fitxategi:MarionIsland Map.png|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4281547|Mascarin]]''
| p625 = {{Coord|-46.9045564|37.6890358|display=inline}}
| p2044 = 1230
| p131 = [[Lurmutur Mendebaldea]]
| p17 = [[Hegoafrika]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1125
| p18 = [[Fitxategi:Mascota volcanic field.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q12771180|Mascota Volcanic Field]]''
| p625 = {{Coord|20.62|-104.83|display=inline}}
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1126
| label = ''[[:d:Q106396119|Mate Grande]]''
| p625 = {{Coord|-45.591111|-73.130833|display=inline}}
| p131 = [[Aysén eskualdea|Aisén eskualdea]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1127
| p18 = [[Fitxategi:Mount Matutum.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1910848|Matutum mendia]]''
| p625 = {{Coord|6.4333333333333|125.10833333333|display=inline}}
| p2044 = 2286
| p17 = [[Filipinak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1128
| p18 = [[Fitxategi:Mauna Kea10.jpg|center|100px]]
| label = [[Mauna Kea]]
| p625 = {{Coord|19.82055555555555|-155.46805555555557|display=inline}}
| p2044 = 4207.3
| p131 = [[Hawaii konderria (Hawaii)|Hawaii konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1129
| p18 = [[Fitxategi:Mauna Loa.jpg|center|100px]]
| label = [[Mauna Loa]]
| p625 = {{Coord|19.483333333333|-155.6|display=inline}}
| p2044 = 4169.4<br/>13679
| p131 = [[Hawaii konderria (Hawaii)|Hawaii konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1130
| p18 = [[Fitxategi:Mauna Ulu.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3300188|Mauna Ulu]]''
| p625 = {{Coord|19.3668|-155.201|display=inline}}
| p2044 = 1024
| p131 = [[Hawaii konderria (Hawaii)|Hawaii konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1131
| p18 = [[Fitxategi:MtWellington.1.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q19875407|Maungarei / Mount Wellington]]''
| p625 = {{Coord|-36.891909|174.846554|display=inline}}
| p2044 = 135
| p131 = [[Auckland eskualdea]]
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1132
| p18 = [[Fitxategi:Elletts Mountain, Mangere, Auckland.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q6792560|Maungataketake]]''
| p625 = {{Coord|-36.994635|174.747548|display=inline}}
| p131 = [[Auckland eskualdea]]
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1133
| label = ''[[:d:Q6792572|Maungaturoto]]''
| p625 = {{Coord|-35.370225|173.881884|display=inline}}
| p2044 = 215
| p131 = [[Northland eskualdea]]<br/>''[[:d:Q1365839|Far North District]]''
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1134
| p18 = [[Fitxategi:Mount Eden.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q19875408|Maungawhau / Mount Eden]]''
| p625 = {{Coord|-36.878167|174.764528|display=inline}}
| p2044 = 196
| p131 = [[Auckland eskualdea]]
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1135
| p18 = [[Fitxategi:Mawenzi-from-Kibohut 800600.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1283494|Mawenzi]]''
| p625 = {{Coord|-3.09543611|37.45506111|display=inline}}
| p2044 = 5148
| p17 = [[Tanzania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1136
| label = [[Mawson Peak]]
| p625 = {{Coord|-53.104166666667|73.516944444444|display=inline}}
| p2044 = 2745
| p131 = [[Heard eta McDonald uharteak]]
| p17 = [[Australia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1137
| label = ''[[:d:Q2746400|May-Ya-Moto]]''
| p625 = {{Coord|-0.93333333333333|29.333333333333|display=inline}}
| p2044 = 950
| p17 = [[Kongoko Errepublika Demokratikoa]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1138
| p18 = [[Fitxategi:MayonVolcano.jpg|center|100px]]
| label = [[Mayon|Mayon mendia]]
| p625 = {{Coord|13.256666666667|123.685|display=inline}}
| p2044 = 2462
| p131 = [[Albay]]<br/>[[Bicolgo eskualdea]]
| p17 = [[Filipinak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1139
| p18 = [[Fitxategi:Maʻunga Terevaka.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q538601|Maʻunga Terevaka]]''
| p625 = {{Coord|-27.084444444444|-109.37944444444|display=inline}}
| p2044 = 507
| p131 = [[Isla de Pascua]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1140
| p18 = [[Fitxategi:Le volcan M'Bapit.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q23671133|Mbetpit]]''
| p625 = {{Coord|5.5177777777778|10.713055555556|display=inline}}
| p2044 = 1988
| p131 = [[Mendebaldea (Kamerun)]]<br/>''[[:d:Q2445359|Noun]]''
| p17 = [[Kamerun]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1141
| p18 = [[Fitxategi:Medicine Lake Volcano from Captain Jack's Stronghold in Lava Beds NM.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q8553599|Medicine Lake Volcano]]''
| p625 = {{Coord|41.582525|-121.59953055555556|display=inline}}
| p2044 = 7921
| p131 = [[Siskiyou konderria (Kalifornia)|Siskiyou konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1142
| p18 = [[Fitxategi:Panoramica delle Mefite.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q56682799|Mefite di Rocca San Felice]]''
| p625 = {{Coord|40.97469|15.14612|display=inline}}
| p131 = [[Rocca San Felice]]
| p17 = [[Italia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1143
| p18 = [[Fitxategi:Megata Volcano & Toga Volcano Relief Map, SRTM-1.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q12771351|Megata]]''
| p625 = {{Coord|39.95|139.733333|display=inline}}<br/>{{Coord|39.955681|139.7386|display=inline}}
| p2044 = 291
| p131 = ''[[:d:Q633935|Oga]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1144
| p18 = [[Fitxategi:Mehetia NASA 2000.jpg|center|100px]]
| label = [[Mehetia]]
| p625 = {{Coord|-17.866666666667|-148.06666666667|display=inline}}
| p2044 = 435
| p131 = [[Polinesia Frantsesa]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1145
| label = ''[[:d:Q113839990|Mekjersholmen]]''
| p625 = {{Coord|60.01491|5.72168|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1146
| label = ''[[:d:Q54834352|Melimoyu Volcano]]''
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1147
| label = ''[[:d:Q107358530|Melsteinen]]''
| p625 = {{Coord|65.18488|11.84361|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1148
| p18 = [[Fitxategi:KunashirISS005-E-9401.PNG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2651559|Mendeleyeva]]''
| p625 = {{Coord|43.976388888889|145.73611111111|display=inline}}
| p2044 = 888
| p131 = ''[[:d:Q2090115|Yuzhno-Kurilsky District]]''
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1149
| p18 = [[Fitxategi:Menengai crater,Nakuru kenya.jpg|center|100px]]
| label = [[Menengai]]
| p625 = {{Coord|-0.2|36.066666666667|display=inline}}
| p2044 = 2278
| p131 = [[Kenya]]
| p17 = [[Kenya]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1150
| label = ''[[:d:Q4290644|Menshoy Brat]]''
| p625 = {{Coord|45.383611111111|148.78333333333|display=inline}}<br/>{{Coord|45.38329|148.78764|display=inline}}
| p2044 = 529
| p131 = ''[[:d:Q2213976|Kurilsky District]]''<br/>[[Nemuro suprefetura]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1151
| p18 = [[Fitxategi:Mentolat-volcano-from-nw chile-aysen-region.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q937424|Mentolat]]''
| p625 = {{Coord|-44.696666666667|-73.075833333333|display=inline}}
| p2044 = 1620
| p131 = [[Aysén probintzia|Aisén probintzia]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1152
| p18 = [[Fitxategi:Mount Merapi Not Just a Legend and Mythology.jpg|center|100px]]
| label = [[Merapi]]
| p625 = {{Coord|-7.541388888888889|110.44611111111112|display=inline}}
| p2044 = 2910
| p131 = [[Erdialdeko Java|Jawa Tengah]]<br/>[[Yogyakarta Eskualde Berezia|Daérah Istiméwa Yogyakarta]]
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1153
| p18 = [[Fitxategi:Mere Lava Landsat.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1347484|Merelava]]''
| p625 = {{Coord|-14.463936111111|168.03829166667|display=inline}}
| p2044 = 1028
| p131 = ''[[:d:Q822514|Torba]]''
| p17 = [[Vanuatu]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1154
| label = ''[[:d:Q22496955|Merewether Crater]]''
| p625 = {{Coord|58.0267|-64.0082|display=inline}}
| p131 = [[Ternua eta Labrador]]
| p17 = [[Kanada]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1155
| p18 = [[Fitxategi:Vulkandom.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4180518|Methana sumendia]]''
| p625 = {{Coord|37.615|23.336|display=inline}}
| p2044 = 760
| p131 = ''[[:d:Q1536340|Troizinia-Methana Municipality]]''
| p17 = [[Grezia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1156
| label = ''[[:d:Q23925965|Meullin]]''
| p625 = {{Coord|-45.22|-73.05|display=inline}}
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1157
| label = ''[[:d:Q25022|Michincha]]''
| p625 = {{Coord|-20|-68|display=inline}}
| p2044 = 5305
| p131 = [[Nor Lípez probintzia]]
| p17 = [[Txile]]<br/>[[Bolivia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1158
| p18 = [[Fitxategi:Michinmahuida.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2553917|Michinmahuida]]''
| p625 = {{Coord|-42.799166666667|-72.445833333333|display=inline}}
| p2044 = 2404
| p131 = [[Palena probintzia]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1159
| p18 = [[Fitxategi:Paricutín volcano.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q6837962|Michoacán-Guanajuato volcanic field]]''
| p625 = {{Coord|19.85|-101.75|display=inline}}
| p2044 = 3860
| p131 = [[Michoacán]]<br/>[[Guanajuato]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1160
| p18 = [[Fitxategi:Gambela, Gobi, and Dembi Dolo.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q23925864|Middle Gobi]]''
| p625 = {{Coord|45.28|106.7|display=inline}}
| p17 = [[Mongolia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1161
| label = ''[[:d:Q49050026|Middle Sister]]''
| p625 = {{Coord|44.14817|-121.78393|display=inline}}
| p2044 = 10052
| p131 = [[Oregon]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1162
| label = ''[[:d:Q125931896|Midtholmen]]''
| p625 = {{Coord|59.77546|5.35875|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1163
| label = ''[[:d:Q109045014|Midtre Storevikholmen nordre]]''
| p625 = {{Coord|59.84670709|5.30546818|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1164
| label = ''[[:d:Q111210582|Miennaskjeret]]''
| p625 = {{Coord|69.79819135|30.73441296|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1165
| p18 = [[Fitxategi:Bukima Patrol Post.jpg|center|100px]]
| label = [[Mikeno mendia]]
| p625 = {{Coord|-1.46276833|29.41681722|display=inline}}
| p2044 = 4437
| p131 = [[Ipar Kivu]]
| p17 = [[Kongoko Errepublika Demokratikoa]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1166
| p18 = [[Fitxategi:Milbanke Sound Group.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q6850826|Milbanke Sound Group]]''
| p625 = {{Coord|52.35472222|-128.35027778|display=inline}}
| p2044 = 335
| p17 = [[Kanada]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1167
| p18 = [[Fitxategi:National nature reserve Milešovka in summer 2014 (1).JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q50482382|Milešovka]]''
| p625 = {{Coord|50.554905|13.931091111111|display=inline}}
| p2044 = 836.6
| p131 = [[Velemín]]
| p17 = [[Txekia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1168
| p18 = [[Fitxategi:Eruption of Minami-Hiyoshi Seamount 19770110.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11407890|Minami-Hiyoshi Seamount]]''
| p625 = {{Coord|23.497972222222224|141.92908333333332|display=inline}}
| p2044 = -97
| p131 = ''[[:d:Q1022925|Ogasawara Village]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1169
| label = ''[[:d:Q31444321|Minokol]]''
| p625 = {{Coord|9.2166666666667|124.65|display=inline}}
| p2044 = 358
| p131 = ''[[:d:Q13769|Camiguin]]''
| p17 = [[Filipinak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1170
| label = ''[[:d:Q31454778|Mitsumine San]]''
| p625 = {{Coord|36.46092|138.88061|display=inline}}
| p2044 = 1243
| p131 = [[Gunma (prefektura)|Gunma]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1171
| label = ''[[:d:Q19945735|Miyake]]''
| p625 = {{Coord|34.090833333333|139.52611111111|display=inline}}<br/>{{Coord|34.0934|139.5236|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q1154797|Miyake]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1172
| label = ''[[:d:Q123400040|Miðahóll]]''
| p625 = {{Coord|63.8447|-22.6835|display=inline}}
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1173
| p18 = [[Fitxategi:Miñiques.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3131278|Miñiques Volcano]]''
| p625 = {{Coord|-23.816666666667|-67.766666666667|display=inline}}
| p2044 = 5910
| p131 = [[El Loa probintzia]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1174
| label = [[Miño sumendia]]
| p625 = {{Coord|-21.183333333333|-68.6|display=inline}}
| p2044 = 5661
| p131 = [[El Loa probintzia]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1175
| p18 = [[Fitxategi:Mocho-Choshuenco desde Enco.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3132346|Mocho-Choshuenco]]''
| p625 = {{Coord|-39.909722222222|-72.0375|display=inline}}<br/>{{Coord|-39.91816|-72.02808|display=inline}}
| p2044 = 2422
| p131 = [[Ranco probintzia]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1176
| label = ''[[:d:Q4274142|Mohabi]]''
| p625 = {{Coord|44.464444444444|34.101944444444|display=inline}}
| p2044 = 804
| p131 = [[Krimeako Errepublika Autonomoa]]
| p17 = [[Ukraina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1177
| p18 = [[Fitxategi:Mojanda2.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3046481|Mojanda]]''
| p625 = {{Coord|0.13|-78.27|display=inline}}
| p2044 = 4263
| p131 = [[Pichincha probintzia]]
| p17 = [[Ekuador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1178
| label = ''[[:d:Q12771895|Mokuyō Seamount]]''
| p625 = {{Coord|28.316667|140.566667|display=inline}}
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1179
| label = ''[[:d:Q111210646|Molltveitholmen]]''
| p625 = {{Coord|60.31322|5.14886|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1180
| p18 = [[Fitxategi:Momotombo.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q575891|Momotombo]]''
| p625 = {{Coord|12.424312|-86.538577|display=inline}}
| p2044 = 1297
| p131 = [[Leongo departamendua]]
| p17 = [[Nikaragua]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1181
| label = ''[[:d:Q49050939|Monache Mountain]]''
| p625 = {{Coord|36.205277777778|-118.1975|display=inline}}
| p131 = [[Tulare konderria (Kalifornia)|Tulare konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1182
| label = ''[[:d:Q6897775|Monaco Bank]]''
| p625 = {{Coord|36.6|-25.88|display=inline}}
| p2044 = -197
| p131 = [[Azoreak]]
| p17 = [[Portugal]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1183
| p18 = [[Fitxategi:Mono Lake Sunset (15949993563).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q23925891|Mono Lake Volcanic Field]]''
| p625 = {{Coord|38|-119.03|display=inline}}
| p131 = [[Kalifornia]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1184
| p18 = [[Fitxategi:FR-43-Espaly-Saint-Marcel.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3321807|Mont Denise]]''
| p625 = {{Coord|45.0584|3.85482|display=inline}}
| p2044 = 890
| p131 = ''[[:d:Q1152|Auvernia]]''<br/>[[Loira Garaia]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1185
| p18 = [[Fitxategi:CrozetMapEst.png|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1781665|Mont Marion-Dufresne]]''
| p625 = {{Coord|-46.41638888888889|52.25694444444444|display=inline}}
| p2044 = 1090
| p131 = [[Crozet uharteak]]<br/>[[Frantziaren Lurralde Austral eta Antartikoak|Frantziaren lurralde austral eta antartikoak]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1186
| p18 = [[Fitxategi:Ile aux Cochons.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q31602539|Mont Richard-Foy]]''
| p625 = {{Coord|-46.0962|50.2166|display=inline}}<br/>{{Coord|-46.098|50.21|display=inline}}
| p2044 = 853
| p131 = [[Crozet uharteak]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1187
| p18 = [[Fitxategi:Mont Ross - Archipel des Kerguelen.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1945447|Mont Ross]]''
| p625 = {{Coord|-49.6|69.5|display=inline}}
| p2044 = 1850
| p131 = [[Frantziaren Lurralde Austral eta Antartikoak|Frantziaren lurralde austral eta antartikoak]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1188
| p18 = [[Fitxategi:Les Estables - Vue générale depuis la RD36.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q17173414|Mont d'Alambre]]''
| p625 = {{Coord|44.9175|4.15333|display=inline}}
| p2044 = 1691
| p131 = [[Loira Garaia]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1189
| p18 = [[Fitxategi:AmsterdamIsl Map.png|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3322217|Mont de la Dives]]''
| p625 = {{Coord|-37.848|77.55|display=inline}}<br/>{{Coord|-37.849444444444|77.549444444444|display=inline}}<br/>{{Coord|-37.838104692864896|77.5526445643599|display=inline}}
| p2044 = 867
| p131 = [[Frantziaren Lurralde Austral eta Antartikoak|Frantziaren lurralde austral eta antartikoak]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1190
| p18 = [[Fitxategi:Ile des pingouins.svg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3322220|Mont des Manchots]]''
| p625 = {{Coord|-46.4195|50.402|display=inline}}
| p2044 = 340
| p131 = [[Crozet uharteak]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1191
| p18 = [[Fitxategi:La Palma - El Paso - Montana Quemada (Ermita de la Virgen del Pino) 01 ies.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2788686|Montaña Quemada]]''
| p625 = {{Coord|28.62497|-17.84042|display=inline}}
| p2044 = 1362
| p131 = [[La Palma]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1192
| label = ''[[:d:Q23983099|Montaña Rajada]]''
| p625 = {{Coord|28.612222222222|-17.877777777778|display=inline}}
| p131 = [[Kanariak]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1193
| p18 = [[Fitxategi:Montaña Timbaiba.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q28493656|Montaña Timbaiba]]''
| p625 = {{Coord|29.06017|-13.643|display=inline}}
| p2044 = 340
| p131 = [[Las Palmasko probintzia|Las Palmas]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1194
| p18 = [[Fitxategi:Montaña Tinache depuis Mancha Blanca.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q28032178|Montaña Tinache]]''
| p625 = {{Coord|29.05142|-13.67358|display=inline}}
| p2044 = 448
| p131 = [[Las Palmasko probintzia|Las Palmas]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1195
| p18 = [[Fitxategi:Montaña de Ajódar.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q23986019|Montaña de Ajódar]]''
| p625 = {{Coord|28.1517|-15.64058|display=inline}}
| p131 = [[Las Palmasko probintzia|Las Palmas]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1196
| p18 = [[Fitxategi:Montaña de Guaza, Tenerife, España, 2022-01-07, DD 53.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q6022944|Montaña de Guaza]]''
| p625 = {{Coord|28.0501968|-16.6931024|display=inline}}
| p131 = [[Tenerife]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1197
| p18 = [[Fitxategi:Montañon negro 2 - panoramio.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q24024354|Montañón Negro]]''
| p625 = {{Coord|28.02994|-15.61114|display=inline}}
| p131 = [[Moya (Las Palmas)|Moya]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1198
| label = ''[[:d:Q31445595|Monte Barbaro]]''
| p625 = {{Coord|40.85|14.116666666667|display=inline}}
| p2044 = 70
| p131 = [[Campania]]
| p17 = [[Italia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1199
| p18 = [[Fitxategi:Socorro Island.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1945827|Monte Evermann]]''
| p625 = {{Coord|18.78|-110.95|display=inline}}
| p2044 = 1050
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1200
| label = ''[[:d:Q30144976|Monte Gauro]]''
| p625 = {{Coord|40.849575|14.107504|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q30029127|Pozzuoli]]''
| p17 = [[Italia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1201
| label = ''[[:d:Q31639874|Monte Gibele]]''
| p625 = {{Coord|36.77667|12.01332|display=inline}}
| p2044 = 566
| p17 = [[Italia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1202
| p18 = [[Fitxategi:Sao-nicolau route.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1778115|Monte Gordo]]''
| p625 = {{Coord|16.620833333333|-24.354166666667|display=inline}}
| p2044 = 1312
| p17 = [[Cabo Verde]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1203
| label = ''[[:d:Q6904839|Monte Muambe]]''
| p625 = {{Coord|-16.323055555556|34.094166666667|display=inline}}
| p2044 = 780
| p131 = [[Mozambike]]
| p17 = [[Mozambike]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1204
| p18 = [[Fitxategi:Montaña Roja depuis la Crabela.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q123759189|Monte Roja]]''
| p625 = {{Coord|28.868333333333|-13.856666666667|display=inline}}
| p2044 = 194
| p131 = [[Yaiza]]<br/>[[Las Palmasko probintzia|Las Palmas]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1205
| p18 = [[Fitxategi:Volcà Montsacopa-Grederes-Olot-Catalunya.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3562719|Montsacopa volcano]]''
| p625 = {{Coord|42.18792|2.48849|display=inline}}
| p2044 = 531
| p131 = [[Olot]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1206
| label = ''[[:d:Q16665277|Morne Anglais]]''
| p625 = {{Coord|15.286167|-61.332222|display=inline}}
| p2044 = 1122
| p17 = [[Dominika]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1207
| p18 = [[Fitxategi:Morne Diablotins.jpg|center|100px]]
| label = [[Morne Diablotin]]
| p625 = {{Coord|15.503333333333|-61.397222222222|display=inline}}
| p2044 = 1447
| p131 = [[Dominika]]
| p17 = [[Dominika]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1208
| p18 = [[Fitxategi:Rainforest at Trafalgar Falls (Dominica).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q16665288|Morne Macaque]]''
| p625 = {{Coord|15.3425|-61.319|display=inline}}
| p2044 = 1170
| p17 = [[Dominika]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1209
| p18 = [[Fitxategi:Morne Plat Pays.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q13388092|Morne Plat Pays]]''
| p625 = {{Coord|15.2495|-61.3465|display=inline}}<br/>{{Coord|15.25|-61.366666666667|display=inline}}
| p2044 = 960
| p131 = ''[[:d:Q1431099|Saint Luke Parish]]''
| p17 = [[Dominika]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1210
| p18 = [[Fitxategi:Morne Watt.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1535776|Morne Watt]]''
| p625 = {{Coord|15.307|-61.305|display=inline}}
| p2044 = 1224
| p131 = [[Dominika]]
| p17 = [[Dominika]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1211
| p18 = [[Fitxategi:Morne aux Diables.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q12771972|Morne aux Diables]]''
| p625 = {{Coord|15.6125|-61.436|display=inline}}<br/>{{Coord|15.61667|-61.45|display=inline}}
| p2044 = 861
| p17 = [[Dominika]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1212
| p18 = [[Fitxategi:Ponta de São Lourenço, Madeira, Portugal, 2019-05-28, DD 10.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q108259849|Morro da Piedade]]''
| p625 = {{Coord|32.74225|-16.712333333333333|display=inline}}
| p2044 = 109
| p131 = ''[[:d:Q857987|Caniçal]]''
| p17 = [[Portugal]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1213
| label = ''[[:d:Q21832487|Morro de los Volcanes]]''
| p625 = {{Coord|-25.3833|-65.0408|display=inline}}
| p2044 = 1249
| p131 = [[Salta probintzia]]
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1214
| label = ''[[:d:Q109045481|Mortveitskjeret]]''
| p625 = {{Coord|59.7282|5.8594|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1215
| label = ''[[:d:Q12287281|Mosonic]]''
| p625 = {{Coord|-2.566667|35.85|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1216
| p18 = [[Fitxategi:Pulau Moti.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q13149153|Moti Island]]''
| p625 = {{Coord|0.456942|127.410831|display=inline}}
| p2044 = 950
| p131 = ''[[:d:Q19151|Ternate]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1217
| label = ''[[:d:Q3325375|Moua Pihaa]]''
| p625 = {{Coord|-18.32|-148.67|display=inline}}<br/>{{Coord|-18.325|-148.525|display=inline}}
| p2044 = -180
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1218
| p18 = [[Fitxategi:Monte Spina (Agnano)-3.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q30143153|Mount Spina]]''
| p625 = {{Coord|40.829323|14.163581|display=inline}}
| p131 = [[Napoli]]
| p17 = [[Italia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1219
| p18 = [[Fitxategi:Mount Adatara.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q352675|Mount Adatara]]''
| p625 = {{Coord|37.633333333333|140.28333333333|display=inline}}
| p2044 = 1728
| p131 = [[Fukushima (prefektura)|Fukushima]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1220
| p18 = [[Fitxategi:Mount Akandana.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11282733|Mount Akandana]]''
| p625 = {{Coord|36.2|137.57222222222222|display=inline}}
| p2044 = 2109
| p131 = [[Takayama (Gifu)|Takayama]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1221
| p18 = [[Fitxategi:Mount Akanfuji seen from the WNW.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11657379|Mount Akanfuji]]''
| p625 = {{Coord|43.37416666666667|144.0063888888889|display=inline}}
| p2044 = 1476
| p131 = ''[[:d:Q1186253|Ashoro]]''<br/>''[[:d:Q1186129|Shiranuka]]''<br/>[[Kushiro (Hokkaido)|Kushiro]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1222
| p18 = [[Fitxategi:Alayta shield volcano.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1814846|Mount Alayta]]''
| p625 = {{Coord|12.888055555556|40.571944444444|display=inline}}
| p2044 = 1496
| p131 = ''[[:d:Q3444683|Kilbet Rasu]]''
| p17 = [[Etiopia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1223
| p18 = [[Fitxategi:Monte Peschio - Monte Artemisio - Maschio d'Ariano.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q989650|Mount Algidus]]''
| p625 = {{Coord|41.7267|12.7786|display=inline}}
| p2044 = 950
| p131 = [[Velletri]]<br/>''[[:d:Q754314|Tusculum]]''
| p17 = [[Italia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1224
| p18 = [[Fitxategi:Mount Amagi 20120218.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3276672|Mount Amagi]]''
| p625 = {{Coord|34.862777777778|139.00166666667|display=inline}}
| p2044 = 1406
| p131 = ''[[:d:Q696840|Izu]]''<br/>''[[:d:Q1203861|Kawazu]]''<br/>''[[:d:Q304491|Higashiizu]]''<br/>''[[:d:Q721163|Ito]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1225
| label = ''[[:d:Q30936458|Mount Aono]]''
| p625 = {{Coord|34.4625|131.79805555555555|display=inline}}
| p2044 = 907
| p131 = ''[[:d:Q640586|Tsuwano]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1226
| p18 = [[Fitxategi:Ara Mountain from aircraft - July 2020.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4068356|Mount Ara]]''
| p625 = {{Coord|40.405555555556|44.452222222222|display=inline}}
| p2044 = 2577
| p131 = [[Kotaik]]<br/>[[Aragatsotn]]
| p17 = [[Armenia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1227
| p18 = [[Fitxategi:浅草岳と田子倉湖.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11557224|Mount Asakuksa]]''
| p625 = {{Coord|37.34365|139.23351|display=inline}}
| p131 = [[Niigata (prefektura)|Niigata]]<br/>[[Fukushima (prefektura)|Fukushima]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1228
| p18 = [[Fitxategi:Mt.Asama (From saku city).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q242730|Mount Asama]]''
| p625 = {{Coord|36.4|138.51666666667|display=inline}}<br/>{{Coord|36.40655|138.52295|display=inline}}<br/>{{Coord|36.4070864|138.5197806|display=inline}}
| p2044 = 2568
| p131 = ''[[:d:Q1012064|Karuizawa]]''<br/>''[[:d:Q1204123|Miyota]]''<br/>''[[:d:Q1203321|Tsumagoi]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1229
| p18 = [[Fitxategi:Mount Ashitaka 20120203.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3247941|Mount Ashitaka]]''
| p625 = {{Coord|35.21666666666667|138.8|display=inline}}
| p2044 = 1504.2
| p131 = [[Shizuoka (prefektura)|Shizuoka]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1230
| p18 = [[Fitxategi:Mount Awu Crater.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q791817|Mount Awu]]''
| p625 = {{Coord|3.68128|125.45387|display=inline}}
| p2044 = 1320
| p131 = ''[[:d:Q15839|Sangihe Islands]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1231
| p18 = [[Fitxategi:Ayelu volcano.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q792922|Mount Ayalu]]''
| p625 = {{Coord|10.082222222222|40.701666666667|display=inline}}
| p2044 = 2145
| p131 = ''[[:d:Q3444674|Gabi Rasu]]''
| p17 = [[Etiopia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1232
| p18 = [[Fitxategi:Mount Azuma-kofuji-1, May 2007.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q718441|Mount Azuma-kofuji]]''
| p625 = {{Coord|37.73|140.25|display=inline}}
| p2044 = 1707
| p131 = [[Fukushima]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1233
| p18 = [[Fitxategi:Mt.Azumaya.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3695435|Mount Azumaya]]''
| p625 = {{Coord|36.541666666667|138.41305555556|display=inline}}
| p2044 = 2354
| p131 = ''[[:d:Q844852|Ueda]]''<br/>''[[:d:Q850461|Suzaka]]''<br/>''[[:d:Q1203321|Tsumagoi]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1234
| p18 = [[Fitxategi:Mount Bachelor closeup.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q766490|Mount Bachelor]]''
| p625 = {{Coord|43.979166666667|-121.68833333333|display=inline}}
| p2044 = 2764
| p131 = [[Deschutes konderria (Oregon)|Deschutes konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1235
| p18 = [[Fitxategi:MtBalbiToreNASA.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1298202|Mount Balbi]]''
| p625 = {{Coord|-5.916666666666667|154.9825|display=inline}}
| p2044 = 2715
| p131 = [[Bougainvilleko Eskualde Autonomoa]]
| p17 = [[Papua Ginea Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1236
| label = ''[[:d:Q26857904|Mount Balut]]''
| p625 = {{Coord|5.3986111111111|125.37444444444|display=inline}}
| p2044 = 862
| p131 = ''[[:d:Q314999|Sarangani]]''
| p17 = [[Filipinak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1237
| p18 = [[Fitxategi:Mt.Bandai 10.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q714605|Mount Bandai]]''
| p625 = {{Coord|37.600833333333|140.07222222222|display=inline}}
| p2044 = 1819
| p131 = ''[[:d:Q1205581|Kitashiobara]]''<br/>''[[:d:Q143208|Bandai]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1238
| p18 = [[Fitxategi:Mount Batur2.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q43876|Mount Batur]]''
| p625 = {{Coord|-8.2419444444444|115.375|display=inline}}<br/>{{Coord|-8.2372222222222|115.37694444444|display=inline}}
| p2044 = 1717
| p131 = ''[[:d:Q3125978|Bali]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1239
| label = ''[[:d:Q829440|Mount Besar]]''
| p625 = {{Coord|-4.4333333333333|103.66666666667|display=inline}}
| p2044 = 1899
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1240
| label = ''[[:d:Q131193391|Mount Biega]]''
| p2044 = 2790
| p17 = [[Kongoko Errepublika Demokratikoa]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1241
| p18 = [[Fitxategi:Visoke.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q804039|Mount Bisoke]]''
| p625 = {{Coord|-1.5111111111111|29.448333333333|display=inline}}
| p2044 = 3711
| p131 = ''[[:d:Q2360921|Musanze District]]''
| p17 = [[Kongoko Errepublika Demokratikoa]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1242
| p18 = [[Fitxategi:Mount Bosavi pad pan.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1297541|Mount Bosavi]]''
| p625 = {{Coord|-6.6141666666667|142.82666666667|display=inline}}
| p2044 = 2507
| p131 = [[Hegoaldeko Lur Garaiak]]
| p17 = [[Papua Ginea Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1243
| p18 = [[Fitxategi:Mount Boucherie north face.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q6919794|Mount Boucherie]]''
| p625 = {{Coord|49.8539|-119.581|display=inline}}
| p2044 = 758
| p131 = [[Columbia Britainiarra]]
| p17 = [[Kanada]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1244
| p18 = [[Fitxategi:Mount Bromo at sunrise, showing its volcanoes and Mount Semeru (background).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q679590|Mount Bromo]]''
| p625 = {{Coord|-7.9430555555556|112.95388888889|display=inline}}
| p2044 = 2329
| p131 = [[Ekialdeko Java]]
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1245
| p18 = [[Fitxategi:Mount Canobolas.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1691036|Mount Canobolas]]''
| p625 = {{Coord|-33.3442|148.982|display=inline}}
| p2044 = 1397
| p131 = [[Hegoaldeko Gales Berria]]
| p17 = [[Australia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1246
| label = ''[[:d:Q31444368|Mount Carling]]''
| p625 = {{Coord|9.2161111111111|124.66916666667|display=inline}}
| p2044 = 785
| p131 = ''[[:d:Q13769|Camiguin]]''
| p17 = [[Filipinak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1247
| p18 = [[Fitxategi:MountCayleyPyroclasticVulcan'sThumb.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3246591|Mount Cayley]]''
| p625 = {{Coord|50.1203|-123.291|display=inline}}
| p2044 = 2385
| p131 = [[Columbia Britainiarra]]
| p17 = [[Kanada]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1248
| p18 = [[Fitxategi:Chiginagak.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q851232|Mount Chiginagak]]''
| p625 = {{Coord|57.133611111111|-156.99138888889|display=inline}}
| p2044 = 2134
| p131 = ''[[:d:Q511679|Lake and Peninsula Borough]]''
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1249
| p18 = [[Fitxategi:Mt CHISE 2.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11317930|Mount Chisenupuri]]''
| p625 = {{Coord|42.888056|140.596667|display=inline}}<br/>{{Coord|42.8883|140.5958|display=inline}}
| p2044 = 1134.2
| p131 = ''[[:d:Q1354347|Kyowa]]''<br/>''[[:d:Q1355416|Rankoshi]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1250
| p18 = [[Fitxategi:MtChurchill-KlutlanGlacier.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q48689|Mount Churchill]]''
| p625 = {{Coord|61.41916666666667|-141.71527777777777|display=inline}}
| p2044 = 4744
| p131 = ''[[:d:Q91481796|Copper River Census Area]]''
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1251
| p18 = [[Fitxategi:Mount Chōkai (2017-05-19) - Flickr.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q713826|Mount Chōkai]]''
| p625 = {{Coord|39.099166666667|140.04888888889|display=inline}}
| p2044 = 2236
| p131 = ''[[:d:Q602903|Yurihonjo]]''<br/>''[[:d:Q847550|Nikaho]]''<br/>''[[:d:Q504690|Sakata]]''<br/>''[[:d:Q1347481|Yuza]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1252
| p18 = [[Fitxategi:Mount Chubetsu and Chubetsu-numa.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q6920162|Mount Chūbetsu]]''
| p625 = {{Coord|43.59111111111111|142.89444444444445|display=inline}}
| p2044 = 1962.75
| p131 = [[Biei (Hokkaido)|Biei]]<br/>''[[:d:Q1348798|Kamikawa]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1253
| p18 = [[Fitxategi:Mount Dai (Hakone volcano).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11411878|Mount Daigatake]]''
| p625 = {{Coord|35.238056|139.011944|display=inline}}<br/>{{Coord|35.25491|139.01207|display=inline}}
| p131 = [[Hakone (Kanagawa)|Hakone]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1254
| p18 = [[Fitxategi:Mount Dainichi from Mount Hoonji.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11435625|Mount Dainichi]]''
| p625 = {{Coord|36.161944|136.493056|display=inline}}<br/>{{Coord|36.1635|136.4925|display=inline}}
| p2044 = 1368
| p131 = ''[[:d:Q847543|Katsuyama]]''<br/>''[[:d:Q120103|Kaga]]''<br/>[[Komatsu (Ishikawa)|Komatsu]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1255
| label = ''[[:d:Q6920365|Mount Darnley]]''
| p625 = {{Coord|-59.05|-26.5|display=inline}}
| p2044 = 1100
| p131 = [[Hegoaldeko Georgiak eta Hegoaldeko Sandwichak|Hegoaldeko Georgiak eta Hegoaldeko Sandwich uharteak]]
| p17 = [[Hegoaldeko Georgiak eta Hegoaldeko Sandwichak|Hegoaldeko Georgiak eta Hegoaldeko Sandwich uharteak]]<br/>[[Erresuma Batua]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1256
| p18 = [[Fitxategi:Mount Daruma from Satta Pass.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11641900|Mount Daruma]]''
| p625 = {{Coord|34.955555555555556|138.8388888888889|display=inline}}
| p2044 = 981.83
| p131 = ''[[:d:Q241037|Numazu]]''<br/>''[[:d:Q696840|Izu]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1257
| p18 = [[Fitxategi:Gunung Egon volcano.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q385596|Mount Egon]]''
| p625 = {{Coord|-8.6666666666667|122.45|display=inline}}
| p2044 = 1703
| p131 = ''[[:d:Q14150|Sikka]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1258
| p18 = [[Fitxategi:EmmonsLake.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3468513|Mount Emmons]]''
| p625 = {{Coord|55.3409|-162.073|display=inline}}
| p2044 = 4711
| p131 = ''[[:d:Q504371|Aleutians East Borough]]''
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1259
| p18 = [[Fitxategi:Erupting gunung lokon.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3046998|Mount Empung]]''
| p625 = {{Coord|1.3583333333333|124.79166666667|display=inline}}
| p2044 = 1340
| p131 = ''[[:d:Q15848|Tomohon]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1260
| p18 = [[Fitxategi:Mt Eniwa(200703).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q6920651|Mount Eniwa]]''
| p625 = {{Coord|42.79333333|141.28555556|display=inline}}
| p2044 = 1320
| p131 = ''[[:d:Q693237|Chitose]]''<br/>''[[:d:Q733979|Eniwa]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1261
| p18 = [[Fitxategi:Turkey.Mount Erciyes01.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q126804|Mount Erciyes]]''
| p625 = {{Coord|38.531666666666666|35.45|display=inline}}
| p2044 = 3916
| p131 = [[Kayseri probintzia]]
| p17 = [[Turkia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1262
| p18 = [[Fitxategi:Fentale aerial.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2336503|Mount Fentale]]''
| p625 = {{Coord|8.9666666666667|39.933333333333|display=inline}}
| p2044 = 2007
| p131 = ''[[:d:Q1109846|Misraq Shewa Zone]]''<br/>''[[:d:Q202107|Oromia]]''
| p17 = [[Etiopia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1263
| label = ''[[:d:Q31454883|Mount Fiamoe]]''
| p625 = {{Coord|-13.923611111111|-171.79888888889|display=inline}}
| p2044 = 585
| p131 = [[Samoa]]
| p17 = [[Samoa]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1264
| p18 = [[Fitxategi:Mount Fuppushi seen from the NNE - panoramio.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q6920840|Mount Fuppushi]]''
| p625 = {{Coord|42.71694444|141.35888889|display=inline}}
| p2044 = 1102.5
| p131 = ''[[:d:Q693237|Chitose]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1265
| p18 = [[Fitxategi:Furanodake1.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q8526591|Mount Furano]]''
| p625 = {{Coord|43.393611111111|142.63472222222|display=inline}}
| p2044 = 1912.1
| p131 = ''[[:d:Q1037393|Hokkaido]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1266
| p18 = [[Fitxategi:Mount Futago 20101204.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11371447|Mount Futago]]''
| p625 = {{Coord|35.21388889|139.04361111|display=inline}}<br/>{{Coord|35.20937|139.0458|display=inline}}
| p2044 = 1099
| p131 = [[Hakone (Kanagawa)|Hakone]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1267
| p18 = [[Fitxategi:Gamkonora.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1493157|Mount Gamkonora]]''
| p625 = {{Coord|1.38|127.53|display=inline}}
| p2044 = 1635
| p131 = ''[[:d:Q19150|West Halmahera]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1268
| p18 = [[Fitxategi:Mount Ganseki 2010-11-07 - panoramio.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q98104210|Mount Ganseki]]''
| p625 = {{Coord|43.25527777777778|143.1175|display=inline}}
| p2044 = 1088
| p131 = ''[[:d:Q1210152|Kamishihoro]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1269
| p18 = [[Fitxategi:Tsukahara-spa-volcano.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11381590|Mount Garan]]''
| p625 = {{Coord|33.3175|131.42777777777778|display=inline}}
| p2044 = 1045.3
| p131 = ''[[:d:Q990455|Yufu]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1270
| p18 = [[Fitxategi:Mount Garibaldi West Face.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q183027|Mount Garibaldi]]''
| p625 = {{Coord|49.850555555556|-123.00472222222|display=inline}}
| p2044 = 2678
| p131 = ''[[:d:Q132115|Squamish-Lillooet Regional District]]''
| p17 = [[Kanada]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1271
| p18 = [[Fitxategi:Mount Gharat and Lake Letas.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1189723|Mount Gharat]]''
| p625 = {{Coord|-14.283055555556|167.51638888889|display=inline}}<br/>{{Coord|-14.2839|167.517|display=inline}}
| p2044 = 797
| p17 = [[Vanuatu]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1272
| p18 = [[Fitxategi:MountGriggs.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q826942|Mount Griggs]]''
| p625 = {{Coord|58.353888888889|-155.09166666667|display=inline}}
| p2044 = 2317<br/>2334
| p131 = [[Alaska]]<br/>''[[:d:Q511679|Lake and Peninsula Borough]]''
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1273
| label = ''[[:d:Q98045772|Mount Hakuun (Kamishihoro)]]''
| p625 = {{Coord|43.25888888888889|143.11527777777778|display=inline}}
| p2044 = 1186
| p131 = ''[[:d:Q1210152|Kamishihoro]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1274
| p18 = [[Fitxategi:160730 Mt Hanare Karuizawa Nagano pref Japan01s3.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11659487|Mount Hanare]]''
| p625 = {{Coord|36.35388889|138.61202778|display=inline}}
| p2044 = 1255.9
| p131 = ''[[:d:Q1012064|Karuizawa]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1275
| p18 = [[Fitxategi:逆さ榛名富士 - panoramio.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q31454633|Mount Haruna Fuji]]''
| p625 = {{Coord|36.4775|138.87805555556|display=inline}}
| p2044 = 1346
| p131 = ''[[:d:Q42633809|Harunako-machi]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1276
| p18 = [[Fitxategi:Hiuchigatake 080923 4.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3695505|Mount Hiuchigatake]]''
| p625 = {{Coord|36.95298|139.28716|display=inline}}
| p2044 = 2356
| p131 = ''[[:d:Q1205602|Hinoemata]]''<br/>[[Fukushima (prefektura)|Fukushima]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1277
| p18 = [[Fitxategi:Visokoi Island ISS016.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q6921213|Mount Hodson]]''
| p625 = {{Coord|-56.7|-27.15|display=inline}}
| p2044 = 1005
| p131 = [[Hegoaldeko Georgiak eta Hegoaldeko Sandwichak|Hegoaldeko Georgiak eta Hegoaldeko Sandwich uharteak]]
| p17 = [[Hegoaldeko Georgiak eta Hegoaldeko Sandwichak|Hegoaldeko Georgiak eta Hegoaldeko Sandwich uharteak]]<br/>[[Erresuma Batua]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1278
| p18 = [[Fitxategi:Mount Hood reflected in Mirror Lake, Oregon.jpg|center|100px]]
| label = [[Mount Hood]]
| p625 = {{Coord|45.37361111111111|-121.69583333333334|display=inline}}
| p2044 = 3425<br/>11237
| p131 = [[Hood River konderria (Oregon)|Hood River konderria]]<br/>[[Clackamas konderria (Oregon)|Clackamas konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1279
| p18 = [[Fitxategi:Hotaka01.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11545926|Mount Hotaka]]''
| p625 = {{Coord|36.805277777777775|139.1325|display=inline}}
| p2044 = 2157.96
| p131 = ''[[:d:Q1345518|Minakami]]''<br/>''[[:d:Q1203661|Katashina]]''<br/>''[[:d:Q1345636|Kawaba]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1280
| label = ''[[:d:Q4176217|Mount Hutapanjang]]''
| p625 = {{Coord|-2.33|101.6|display=inline}}
| p2044 = 2021
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1281
| p18 = [[Fitxategi:Mount Hoei.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q19900675|Mount Hōei]]''
| p625 = {{Coord|35.343888888889|138.75222222222|display=inline}}<br/>{{Coord|35.343611111111|138.7525|display=inline}}
| p2044 = 2693<br/>2655
| p131 = ''[[:d:Q735175|Gotemba]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1282
| p18 = [[Fitxategi:Hohonjiyama from Kyogatake 2010-11-7.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11555159|Mount Hōonji]]''
| p625 = {{Coord|36.063333|136.5975|display=inline}}<br/>{{Coord|36.063333333333|136.5975|display=inline}}
| p2044 = 1356.62
| p131 = ''[[:d:Q847543|Katsuyama]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1283
| p18 = [[Fitxategi:Mount Iiji 01.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11666252|Mount Iiji]]''
| p625 = {{Coord|36.956111111111|138.83305555556|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q1204269|Yuzawa]]''<br/>''[[:d:Q850524|Minamiuonuma]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1284
| p18 = [[Fitxategi:160430 Daizahoushi-ike Nagano Japan03s3.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11666652|Mount Iizuna]]''
| p625 = {{Coord|36.733333333333|138.13333333333|display=inline}}<br/>{{Coord|36.739166666667|138.13361111111|display=inline}}
| p2044 = 1917
| p131 = [[Nagano]]<br/>''[[:d:Q1349050|Shinano]]''<br/>''[[:d:Q772034|Iizuna]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1285
| p18 = [[Fitxategi:Io-yama 2012-11-18.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q21652398|Mount Io]]''
| p625 = {{Coord|31.94667|130.85333|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q374701|Ebino]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1286
| p18 = [[Fitxategi:やまなみハイウェイ 長者原より硫黄山 - panoramio.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q112131429|Mount Io]]''
| p625 = {{Coord|33.09444444444444|131.23888888888888|display=inline}}
| p2044 = 1580
| p131 = ''[[:d:Q1184672|Kokonoe]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1287
| p18 = [[Fitxategi:Iwakisan 02.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q713857|Mount Iwaki]]''
| p625 = {{Coord|40.653333|140.306667|display=inline}}
| p2044 = 1624.7
| p131 = [[Hirosaki (Aomori)|Hirosaki]]<br/>''[[:d:Q1347560|Ajigasawa]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1288
| p18 = [[Fitxategi:Mt. Iwate and Morioka.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q713836|Mount Iwate]]''
| p625 = {{Coord|39.8525|141.00111111|display=inline}}
| p2044 = 2038.2
| p131 = ''[[:d:Q765884|Hachimantai]]''<br/>''[[:d:Q1205932|Takizawa]]''<br/>''[[:d:Q1348478|Shizukuishi]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1289
| p18 = [[Fitxategi:140828 Kamuiwakka Falls and Mount Io Shiretoko Hokkaido Japan02sbs13.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4202646|Mount Iō]]''
| p625 = {{Coord|44.133333333333|145.16111111111|display=inline}}
| p2044 = 1562
| p131 = ''[[:d:Q1365478|Shari]]''<br/>''[[:d:Q1208391|Rausu]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1290
| p18 = [[Fitxategi:2015 Satsuma-Iojima Iodake.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q8528919|Mount Iō]]''
| p625 = {{Coord|30.79305556|130.30527778|display=inline}}<br/>{{Coord|30.7928|130.3049|display=inline}}
| p2044 = 704
| p131 = ''[[:d:Q702628|Mishima]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1291
| p18 = [[Fitxategi:Kaimondake 2005 3 19.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q713847|Mount Kaimon]]''
| p625 = {{Coord|31.18|130.52833333333|display=inline}}
| p2044 = 924
| p131 = ''[[:d:Q19712|Ibusuki]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1292
| p18 = [[Fitxategi:護衛艦と釜臥山.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11648144|Mount Kamafuse]]''
| p625 = {{Coord|41.278611|141.12|display=inline}}
| p2044 = 878.6
| p131 = ''[[:d:Q641992|Mutsu]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1293
| p18 = [[Fitxategi:Haruna02.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q31454769|Mount Kamon]]''
| p625 = {{Coord|36.4774|138.85088|display=inline}}
| p2044 = 681
| p131 = [[Gunma (prefektura)|Gunma]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1294
| p18 = [[Fitxategi:Mount Kampu seen from Futto, Wakami, Oga.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11457452|Mount Kampu]]''
| p625 = {{Coord|39.930833|139.878611|display=inline}}
| p2044 = 355
| p131 = ''[[:d:Q633935|Oga]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1295
| p18 = [[Fitxategi:Mt.Kanmurigatake from Owakudani 02.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11395033|Mount Kanmuri]]''
| p625 = {{Coord|35.235278|139.020278|display=inline}}<br/>{{Coord|35.236666666667|139.01916666667|display=inline}}
| p2044 = 1409
| p131 = [[Hakone (Kanagawa)|Hakone]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1296
| p18 = [[Fitxategi:Kirishima Karakunidake 1.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3321904|Mount Karakuni]]''
| p625 = {{Coord|31.93416667|130.86166667|display=inline}}
| p2044 = 1700
| p131 = ''[[:d:Q858352|Kirishima]]''<br/>''[[:d:Q374701|Ebino]]''<br/>''[[:d:Q861283|Kobayashi]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1297
| p18 = [[Fitxategi:Katmai Crater 1980.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1053435|Mount Katmai]]''
| p625 = {{Coord|58.278611111111|-154.95691666667|display=inline}}
| p2044 = 2047
| p131 = ''[[:d:Q514093|Kodiak Island Borough]]''
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1298
| p18 = [[Fitxategi:Mkinvarcveri.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q207680|Mount Kazbek]]''
| p625 = {{Coord|42.69694444444445|44.51888888888889|display=inline}}
| p2044 = 5033
| p131 = [[Mtskheta-Mtianeti]]<br/>[[Ipar Osetia-Alania]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1299
| p18 = [[Fitxategi:Maar, Golan Heights.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4327352|Mount Keramim]]''
| p625 = {{Coord|33.2190306|35.7786889|display=inline}}
| p2044 = 1190
| p131 = [[Golan]]
| p17 = [[Israel]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1300
| p18 = [[Fitxategi:Uprising-mount kerinci.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q827728|Mount Kerinci]]''
| p625 = {{Coord|-1.696944|101.264444|display=inline}}
| p2044 = 3805
| p131 = ''[[:d:Q7376|Kerinci]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1301
| p18 = [[Fitxategi:Mount Kinbou-zan (Kumamoto) 2.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11647034|Mount Kinbō]]''
| p625 = {{Coord|32.814055555556|130.63911111111|display=inline}}<br/>{{Coord|32.813888888889|130.63861111111|display=inline}}
| p2044 = 665.2
| p131 = ''[[:d:Q877003|Nishi-ku]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1302
| p18 = [[Fitxategi:Kirigamine seen from the east 2018-03-04.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3695499|Mount Kirigamine]]''
| p625 = {{Coord|36.1|138.167|display=inline}}
| p2044 = 1925
| p131 = [[Nagano (prefektura)|Nagano]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1303
| p18 = [[Fitxategi:Kirishima volcano 20111125.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1319361|Mount Kirishima]]''
| p625 = {{Coord|31.916666666666668|130.86666666666667|display=inline}}<br/>No/unknown value
| p2044 = 1700
| p131 = [[Kagoshima (prefektura)|Kagoshima]]<br/>[[Miyazaki (prefektura)|Miyazaki]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1304
| p18 = [[Fitxategi:Hakone-jinja torii - Hakone, Japan - DSC05478.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q31454757|Mount Koma]]''
| p625 = {{Coord|35.22445|139.0252|display=inline}}
| p2044 = 1356
| p131 = ''[[:d:Q11388028|Moto-Hakone]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1305
| p18 = [[Fitxategi:Komochiyama-gunma-1200.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11447912|Mount Komochi]]''
| p625 = {{Coord|36.591944|138.997778|display=inline}}
| p2044 = 1296.1
| p131 = [[Gunma (prefektura)|Gunma]]<br/>''[[:d:Q851492|Shibukawa]]''<br/>''[[:d:Q666317|Numata]]''<br/>''[[:d:Q1203891|Takayama]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1306
| p18 = [[Fitxategi:Koreisan seen from the southeast.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11448038|Mount Korei]]''
| p625 = {{Coord|35.437777777777775|133.47916666666666|display=inline}}<br/>{{Coord|35.437777777778|133.47916666667|display=inline}}
| p2044 = 751.4
| p131 = ''[[:d:Q1204975|Daisen]]''<br/>[[Yonago (Tottori)|Yonago]]<br/>[[Tottori (prefektura)|Tottori]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1307
| p18 = [[Fitxategi:Koshikidake Rokkannonmiike.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11574215|Mount Koshiki]]''
| p625 = {{Coord|31.965|130.859167|display=inline}}
| p2044 = 1301
| p131 = ''[[:d:Q374701|Ebino]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1308
| p18 = [[Fitxategi:Tumbuhan Cantigi di Gunung Kunyit, Lempur, Kerinci.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2580533|Mount Kunyit]]''
| p625 = {{Coord|-2.2741666666667|101.4825|display=inline}}
| p2044 = 2151
| p131 = [[Jambi]]
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1309
| p18 = [[Fitxategi:Mungo valley, Cameroon.svg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3321906|Mount Kupe]]''
| p625 = {{Coord|4.801|9.707|display=inline}}<br/>{{Coord|4.80944444|9.71222222|display=inline}}
| p2044 = 2064
| p131 = ''[[:d:Q2444337|Koupé-Manengouba]]''
| p17 = [[Kamerun]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1310
| p18 = [[Fitxategi:名残ヶ原からの須川岳（栗駒山） Peak Sukawa(Mt. Kurikoma) from Nagoriga-hara marsh - panoramio.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11536102|Mount Kurikoma]]''
| p625 = {{Coord|38.96111111111111|140.7888888888889|display=inline}}<br/>{{Coord|38.961944444444|140.78888888889|display=inline}}
| p2044 = 1628
| p131 = ''[[:d:Q390817|Ichinoseki]]''<br/>''[[:d:Q469189|Kurihara]]''<br/>''[[:d:Q633272|Yuzawa]]''<br/>''[[:d:Q1205512|Higashinaruse]]''<br/>[[Japonia]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1311
| p18 = [[Fitxategi:Kurinodake Kagoshima.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11536092|Mount Kurino]]''
| p625 = {{Coord|31.954639|130.791694|display=inline}}<br/>{{Coord|31.9475|130.7958|display=inline}}
| p2044 = 1102
| p131 = ''[[:d:Q1350873|Yūsui]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1312
| p18 = [[Fitxategi:Mt.Kurobi 08.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q31454626|Mount Kurobi]]''
| p625 = {{Coord|36.560833333333|139.19333333333|display=inline}}
| p2044 = 866
| p131 = [[Gunma (prefektura)|Gunma]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1313
| p18 = [[Fitxategi:Mount Kurofu from Mount Asama 1996-09-01.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11678280|Mount Kurofu]]''
| p625 = {{Coord|36.405278|138.488611|display=inline}}<br/>{{Coord|36.405833333333|138.48861111111|display=inline}}
| p2044 = 2404<br/>2135
| p131 = [[Gunma (prefektura)|Gunma]]<br/>[[Nagano (prefektura)|Nagano]]<br/>''[[:d:Q1203321|Tsumagoi]]''<br/>''[[:d:Q838657|Komoro]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1314
| p18 = [[Fitxategi:Mt.Kurohime yama.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11678078|Mount Kurohime]]''
| p625 = {{Coord|36.81333333333333|138.12722222222223|display=inline}}<br/>{{Coord|36.8175|138.1283|display=inline}}
| p2044 = 2053
| p131 = ''[[:d:Q1349050|Shinano]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1315
| p18 = [[Fitxategi:Kusatsu-Shiranesan03s5s4272.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q279915|Mount Kusatsu-Shirane]]''
| p625 = {{Coord|36.645277777778|138.52833333333|display=inline}}
| p2044 = 2160
| p131 = ''[[:d:Q1358949|Kusatsu]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1316
| p18 = [[Fitxategi:Mt.Kosha.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11672655|Mount Kōsha]]''
| p625 = {{Coord|36.8|138.4|display=inline}}
| p2044 = 1351.5
| p131 = [[Nagano (prefektura)|Nagano]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1317
| p18 = [[Fitxategi:庚申山.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q109358524|Mount Kōshin]]''
| p625 = {{Coord|36.673129|139.361285|display=inline}}
| p2044 = 1892
| p131 = [[Nikkō]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1318
| p18 = [[Fitxategi:ISS022-E-39042 - View of the Lesser Antilles.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1269774|Mount Liamuiga]]''
| p625 = {{Coord|17.366666666667|-62.8|display=inline}}
| p2044 = 1156
| p131 = [[Saint Kitts]]
| p17 = [[Saint Kitts eta Nevis]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1319
| p18 = [[Fitxategi:Bamus, Ulawun, and Lolobau from space.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q31747824|Mount Likuruanga]]''
| p625 = {{Coord|-4.9497222222222|151.3725|display=inline}}
| p131 = [[Mendebaldeko Britainia Berria]]
| p17 = [[Papua Ginea Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1320
| label = ''[[:d:Q31450842|Mount Lolobau]]''
| p625 = {{Coord|-4.9146|151.1577|display=inline}}
| p2044 = 883
| p131 = [[Mendebaldeko Britainia Berria]]
| p17 = [[Papua Ginea Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1321
| label = ''[[:d:Q383862|Mount Lurus]]''
| p625 = {{Coord|-7.7391666666667|113.58027777778|display=inline}}
| p2044 = 539
| p131 = [[Ekialdeko Java]]
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1322
| p18 = [[Fitxategi:Mt.Madarao yama.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11500721|Mount Madarao]]''
| p625 = {{Coord|36.8375|138.27444444444444|display=inline}}<br/>{{Coord|36.837222222222|138.27444444444|display=inline}}
| p2044 = 1382
| p131 = ''[[:d:Q851097|Iiyama]]''<br/>''[[:d:Q1349050|Shinano]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1323
| label = ''[[:d:Q30588263|Mount Madia-as]]''
| p625 = {{Coord|11.3892|122.1629|display=inline}}
| p17 = [[Filipinak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1324
| p18 = [[Fitxategi:Mount Maemori with Mount Nishimori - panoramio.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q119120523|Mount Maemori]]''
| p625 = {{Coord|39.977777777777774|140.95833333333334|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q765884|Hachimantai]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1325
| p18 = [[Fitxategi:Mahawu Mountain Crater.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3043015|Mount Mahawu]]''
| p625 = {{Coord|1.358|124.858|display=inline}}
| p2044 = 1324
| p131 = [[Ipar Sulawesi]]
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1326
| label = ''[[:d:Q31450826|Mount Malala]]''
| p625 = {{Coord|-5.0514|150.1016|display=inline}}
| p2044 = 328
| p131 = [[Mendebaldeko Britainia Berria]]
| p17 = [[Papua Ginea Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1327
| p18 = [[Fitxategi:Mt Manaia.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11115874|Mount Manaia]]''
| p625 = {{Coord|-35.818309|174.516985|display=inline}}
| p2044 = 420
| p131 = ''[[:d:Q3696415|Whangarei District]]''<br/>[[Northland eskualdea]]
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1328
| p18 = [[Fitxategi:Manengouba 2.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3290107|Mount Manengouba]]''
| p625 = {{Coord|5.03|9.83|display=inline}}<br/>{{Coord|5.022|9.842|display=inline}}
| p2044 = 2411
| p131 = ''[[:d:Q2445609|Moungo]]''
| p17 = [[Kamerun]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1329
| p18 = [[Fitxategi:Manuk20041221014348.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1847015|Mount Manuk]]''
| p625 = {{Coord|-5.5439|130.3054|display=inline}}
| p2044 = 282
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1330
| label = ''[[:d:Q61082784|Mount Maria, Malaysia]]''
| p625 = {{Coord|4.42|117.96|display=inline}}
| p2044 = 1067
| p131 = [[Sabah]]
| p17 = [[Malaysia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1331
| p18 = [[Fitxategi:MountMartin.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1574045|Mount Martin]]''
| p625 = {{Coord|58.172222222222|-155.36111111111|display=inline}}<br/>{{Coord|58.1683|-152.3556|display=inline}}
| p2044 = 1863<br/>1859
| p131 = [[Alaska]]<br/>''[[:d:Q514093|Kodiak Island Borough]]''
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1332
| p18 = [[Fitxategi:Masaraga.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1162021|Mount Masaraga]]''
| p625 = {{Coord|13.310277777778|123.6|display=inline}}
| p2044 = 1328
| p17 = [[Filipinak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1333
| label = ''[[:d:Q31454887|Mount Mata o le Afi]]''
| p625 = {{Coord|-13.608888888889|-172.50722222222|display=inline}}
| p2044 = 1649
| p131 = [[Samoa]]
| p17 = [[Samoa]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1334
| p18 = [[Fitxategi:140321 A view from Shimabara Castle Shimabara Nagasaki pref Japan01s3.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11582573|Mount Mayu]]''
| p625 = {{Coord|32.76833333|130.33944444|display=inline}}
| p2044 = 818.7
| p131 = [[Shimabara (Nagasaki)|Shimabara]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1335
| p18 = [[Fitxategi:Mount Meakan02s10.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q472705|Mount Meakan]]''
| p625 = {{Coord|43.386111111111|144.00888888889|display=inline}}
| p2044 = 1499
| p131 = ''[[:d:Q1186253|Ashoro]]''<br/>[[Kushiro (Hokkaido)|Kushiro]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1336
| p18 = [[Fitxategi:Mt MEKUNNAI.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11581553|Mount Mekunnai]]''
| p625 = {{Coord|42.903611111111|140.46944444444|display=inline}}
| p2044 = 1220
| p131 = [[Shiribeshi suprefetura]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1337
| p18 = [[Fitxategi:Onna sambe2015.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q21654947|Mount Mesanbe]]''
| p625 = {{Coord|35.13480556|132.63269444|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q660516|Iinan]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1338
| p18 = [[Fitxategi:Izu-Oshima-IMG 4759.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1138683|Mount Mihara]]''
| p625 = {{Coord|34.724444444444|139.39472222222|display=inline}}<br/>{{Coord|34.7276|139.3988|display=inline}}
| p2044 = 764
| p131 = ''[[:d:Q1204507|Oshima]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1339
| p18 = [[Fitxategi:Mitokusan 01.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q6922220|Mount Mitoku]]''
| p625 = {{Coord|35.39931944|133.95576111|display=inline}}
| p2044 = 900
| p131 = ''[[:d:Q1156186|Misasa]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1340
| p18 = [[Fitxategi:Mount Moffett.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q653780|Mount Moffett]]''
| p625 = {{Coord|51.9333|-176.742|display=inline}}
| p2044 = 1196
| p131 = [[Alaska]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1341
| label = ''[[:d:Q31482326|Mount Mokoto]]''
| p625 = {{Coord|43.70433333333333|144.331|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q1037393|Hokkaido]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1342
| p18 = [[Fitxategi:Moriyoshizan viewing from Takanosu.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11539369|Mount Moriyoshi]]''
| p625 = {{Coord|39.983333333333334|140.55|display=inline}}
| p2044 = 1454.2
| p131 = [[Akita]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1343
| p18 = [[Fitxategi:Mt.Kusatsu-Shirane.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11520725|Mount Motoshirane]]''
| p625 = {{Coord|36.622939|138.531667|display=inline}}<br/>{{Coord|36.62494|138.53772|display=inline}}
| p2044 = 2171<br/>2104
| p131 = ''[[:d:Q1358949|Kusatsu]]''<br/>''[[:d:Q1203321|Tsumagoi]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1344
| label = ''[[:d:Q31454886|Mount Mu]]''
| p625 = {{Coord|-13.608611111111|-172.51638888889|display=inline}}
| p2044 = 1606
| p131 = [[Samoa]]
| p17 = [[Samoa]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1345
| p18 = [[Fitxategi:Mt Myoko - panoramio.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q717458|Mount Myōkō]]''
| p625 = {{Coord|36.89138|138.11339|display=inline}}
| p2044 = 2454
| p131 = ''[[:d:Q279642|Myoko]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1346
| p18 = [[Fitxategi:Mont Mézenc - France.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1267547|Mount Mézenc]]''
| p625 = {{Coord|44.91111111|4.195|display=inline}}
| p2044 = 1753
| p131 = [[Ardèche]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1347
| p18 = [[Fitxategi:山頂付近にて.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2345178|Mount Naeba]]''
| p625 = {{Coord|36.845833333333|138.69027777778|display=inline}}
| p2044 = 2145
| p131 = ''[[:d:Q1204269|Yuzawa]]''<br/>''[[:d:Q1204292|Tsunan]]''<br/>''[[:d:Q1204286|Sakae]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1348
| label = ''[[:d:Q11555664|Mount Nakitsura]]''
| p625 = {{Coord|41.952722|140.876556|display=inline}}<br/>{{Coord|41.9533|140.8758|display=inline}}
| p2044 = 834.9
| p131 = ''[[:d:Q1037393|Hokkaido]]''<br/>[[Hakodate (Hokkaido)|Hakodate]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1349
| p18 = [[Fitxategi:Nekodake.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11536251|Mount Neko]]''
| p625 = {{Coord|32.8835|131.14438889|display=inline}}<br/>{{Coord|32.885|131.15055555556|display=inline}}
| p2044 = 1433<br/>981
| p131 = ''[[:d:Q1184676|Takamori]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1350
| p18 = [[Fitxategi:2017 0603 1031 dsc03401.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2360542|Mount Nikkō-Shirane]]''
| p625 = {{Coord|36.798333333333|139.37416666667|display=inline}}
| p2044 = 2578
| p131 = [[Nikkō]]<br/>''[[:d:Q1203661|Katashina]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1351
| p18 = [[Fitxategi:Nila Island.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2432393|Mount Nila]]''
| p625 = {{Coord|-6.73|129.5|display=inline}}
| p2044 = 781
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1352
| p18 = [[Fitxategi:Mt.Nishiazuma-yama2.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11627417|Mount Nishiazuma]]''
| p625 = {{Coord|37.738056|140.140833|display=inline}}<br/>{{Coord|37.738055555556|140.14055555556|display=inline}}
| p2044 = 2035
| p131 = ''[[:d:Q734378|Yonezawa]]''<br/>''[[:d:Q1205581|Kitashiobara]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1353
| p18 = [[Fitxategi:西別岳.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q97657513|Mount Nishibetsu]]''
| p625 = {{Coord|43.55361111111111|144.58166666666668|display=inline}}
| p2044 = 799.5
| p131 = ''[[:d:Q1208741|Shibecha]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1354
| p18 = [[Fitxategi:Mt NITO 1.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11324564|Mount Nitonupuri]]''
| p625 = {{Coord|42.885278|140.618056|display=inline}}
| p2044 = 1080
| p131 = ''[[:d:Q1204596|Kutchan]]''<br/>''[[:d:Q1355416|Rankoshi]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1355
| p18 = [[Fitxategi:Japan- Tochigi, Nikko, Nyohosan 2009.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11446413|Mount Nyohō]]''
| p625 = {{Coord|36.811388888889|139.53694444444|display=inline}}
| p2044 = 2483
| p131 = [[Nikkō]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1356
| p18 = [[Fitxategi:Oakan and Akanko DSCN2497 20060805.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q8528084|Mount Oakan]]''
| p625 = {{Coord|43.452777777778|144.16083333333|display=inline}}
| p2044 = 1370.5
| p131 = [[Kushiro (Hokkaido)|Kushiro]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1357
| p18 = [[Fitxategi:Mount Odem from the north.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4327496|Mount Odem]]''
| p625 = {{Coord|33.1964861|35.7555472|display=inline}}
| p2044 = 1187
| p131 = [[Golan]]
| p17 = [[Israel]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1358
| p18 = [[Fitxategi:OkmokCaldera.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1790072|Mount Okmok]]''
| p625 = {{Coord|53.396944444444|-168.16611111111|display=inline}}<br/>{{Coord|53.43|-168.13|display=inline}}
| p2044 = 1073
| p131 = [[Alaska]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1359
| p18 = [[Fitxategi:Lake Oku Cameroon.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3322001|Mount Oku]]''
| p625 = {{Coord|6.1997222222222|10.518888888889|display=inline}}
| p2044 = 3011
| p131 = ''[[:d:Q702284|Bui]]''
| p17 = [[Kamerun]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1360
| p18 = [[Fitxategi:Ondake 2015-12-13.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q20043581|Mount Ondake]]''
| p625 = {{Coord|32.656625|128.84888056|display=inline}}
| p2044 = 315
| p131 = ''[[:d:Q201659|Gotō]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1361
| p18 = [[Fitxategi:Mt Onnebetsu.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q6922592|Mount Onnebetsu]]''
| p625 = {{Coord|43.99333333|145.01333333|display=inline}}<br/>{{Coord|43.99306|145.01232|display=inline}}
| p2044 = 1330.2
| p131 = ''[[:d:Q1365478|Shari]]''<br/>''[[:d:Q1208391|Rausu]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1362
| label = ''[[:d:Q11463980|Mount Onoko]]''
| p625 = {{Coord|36.580833|138.936944|display=inline}}<br/>{{Coord|36.581111111111|138.9375|display=inline}}
| p2044 = 1208.3
| p131 = ''[[:d:Q851492|Shibukawa]]''<br/>''[[:d:Q1203891|Takayama]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1363
| p18 = [[Fitxategi:1228 of 'Géographie générale; physique, politique et économique. ... Avec ... cartes ... gravures, etc' (11112135594).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q113372328|Mount Ophir]]''
| p625 = {{Coord|0.07916666666666666|99.98333333333332|display=inline}}
| p131 = [[Mendebaldeko Sumatra]]
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1364
| p18 = [[Fitxategi:Mt osore-beach.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1377333|Mount Osore]]''
| p625 = {{Coord|41.279|141.12|display=inline}}
| p2044 = 879
| p131 = ''[[:d:Q641992|Mutsu]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1365
| p18 = [[Fitxategi:Suwanosejima20080205.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q31454619|Mount Otake]]''
| p625 = {{Coord|29.6385|129.7131|display=inline}}
| p2044 = 773
| p131 = ''[[:d:Q701079|Toshima]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1366
| p18 = [[Fitxategi:MountOverlord.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q380300|Mount Overlord]]''
| p625 = {{Coord|-73.166666666667|164.6|display=inline}}
| p2044 = 3395
| p131 = ''[[:d:Q21590062|Itun Antartikoko eskualde]]''
| p17 = No/unknown value
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1367
| p18 = [[Fitxategi:Mount Ozukushi seen from the NNE.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q97924370|Mount Ozukushi]]''
| p625 = {{Coord|41.293055555555554|141.06833333333333|display=inline}}
| p2044 = 827
| p131 = ''[[:d:Q641992|Mutsu]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1368
| label = ''[[:d:Q31443908|Mount Pangasun]]''
| p625 = {{Coord|19.5251|121.9515|display=inline}}
| p2044 = 636
| p131 = ''[[:d:Q13759|Cagayan]]''
| p17 = [[Filipinak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1369
| p18 = [[Fitxategi:Pangrango, West Java.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11222863|Mount Pangrango]]''
| p625 = {{Coord|-6.7666666666667|106.95|display=inline}}
| p2044 = 3019
| p131 = ''[[:d:Q10363|Bogor]]''<br/>''[[:d:Q10367|Cianjur]]''<br/>''[[:d:Q10381|Sukabumi]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1370
| p18 = [[Fitxategi:Penanggungan from Arjuno-Welirang 2018-12-30.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2171115|Mount Penanggungan]]''
| p625 = {{Coord|-7.62|112.63|display=inline}}<br/>{{Coord|-7.6155555555556|112.62111111111|display=inline}}
| p2044 = 1653
| p131 = ''[[:d:Q11115|Pasuruan]]''<br/>[[Ekialdeko Java]]
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1371
| p18 = [[Fitxategi:Îlots des Apôtres.svg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3322034|Mount Pierre]]''
| p625 = {{Coord|-45.952|50.432|display=inline}}
| p2044 = 292
| p131 = [[Crozet uharteak]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1372
| p18 = [[Fitxategi:Ragang, Philippines (2023-11-28-14-11-21 UMBRA-06).tiff|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1514920|Mount Ragang]]''
| p625 = {{Coord|7.6944444444444|124.5075|display=inline}}
| p2044 = 2815
| p17 = [[Filipinak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1373
| p18 = [[Fitxategi:Mt RAIDEN 1.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q6923124|Mount Raiden]]''
| p625 = {{Coord|42.903611111111|140.46944444444|display=inline}}<br/>{{Coord|42.9042|140.4683|display=inline}}
| p2044 = 1211.3
| p131 = [[Shiribeshi suprefetura]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1374
| p18 = [[Fitxategi:Rausu-dake 02.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q714555|Mount Rausu]]''
| p625 = {{Coord|44.075833333333|145.1225|display=inline}}
| p2044 = 1660
| p131 = ''[[:d:Q1208391|Rausu]]''<br/>''[[:d:Q1365478|Shari]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1375
| p18 = [[Fitxategi:Mont redon.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3322052|Mount Redon]]''
| p625 = {{Coord|45.6681|3.0338|display=inline}}
| p2044 = 872
| p131 = [[Puy-de-Dôme]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1376
| p18 = [[Fitxategi:Mt Rishiri.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2154758|Mount Rishiri]]''
| p625 = {{Coord|45.17865|141.24192222222|display=inline}}
| p2044 = 1721
| p131 = ''[[:d:Q1355370|Rishiri]]''<br/>''[[:d:Q1355406|Rishirifuji]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1377
| label = ''[[:d:Q3322058|Mount Rittmann]]''
| p625 = {{Coord|-73.45|165.5|display=inline}}
| p2044 = 2600
| p131 = ''[[:d:Q21590062|Itun Antartikoko eskualde]]''
| p17 = No/unknown value
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1378
| p18 = [[Fitxategi:Mount Roundtop.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3861932|Mount Roundtop]]''
| p625 = {{Coord|54.7992|-163.591|display=inline}}
| p2044 = 1871
| p131 = [[Alaska]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1379
| p18 = [[Fitxategi:Mount Rowan1.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q12859119|Mount Rowan]]''
| p625 = {{Coord|-37.50166667|143.83944444|display=inline}}
| p131 = [[Victoria (Australia)|Victoria]]
| p17 = [[Australia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1380
| p18 = [[Fitxategi:Ruang volcano.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2094734|Mount Ruang]]''
| p625 = {{Coord|2.305|125.365|display=inline}}
| p2044 = 725
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1381
| p18 = [[Fitxategi:Musanze's Volcano (46355800961).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q511779|Mount Sabyinyo]]''
| p625 = {{Coord|-1.4|29.6|display=inline}}
| p2044 = 3645
| p131 = ''[[:d:Q2360921|Musanze District]]''
| p17 = [[Ruanda]]<br/>[[Uganda]]<br/>[[Kongoko Errepublika Demokratikoa]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1382
| p18 = [[Fitxategi:Mount Saint Catherine Summit.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q525281|Mount Saint Catherine]]''
| p625 = {{Coord|12.162222222222|-61.675277777778|display=inline}}
| p2044 = 840
| p17 = [[Grenada]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1383
| p18 = [[Fitxategi:Agde - le mont Saint-Loup et la rocade D 612.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q61983315|Mount Saint-Loup]]''
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1384
| p18 = [[Fitxategi:Mount Salak.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q669559|Mount Salak]]''
| p625 = {{Coord|-6.715833333333333|106.73361111111112|display=inline}}
| p2044 = 2211
| p131 = ''[[:d:Q10363|Bogor]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1385
| p18 = [[Fitxategi:Mount Sanbe seen from the west .jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4179256|Mount Sanbe]]''
| p625 = {{Coord|35.13205|132.626611|display=inline}}
| p2044 = 1126
| p131 = ''[[:d:Q660516|Iinan]]''<br/>[[Ōda (Shimane)|Ōda]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1386
| label = ''[[:d:Q31454885|Mount Savai'i]]''
| p625 = {{Coord|-13.998055555556|-171.53305555556|display=inline}}
| p2044 = 426
| p131 = [[Samoa]]
| p17 = [[Samoa]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1387
| label = ''[[:d:Q2162588|Mount Sempu]]''
| p625 = {{Coord|1.13|124.758|display=inline}}
| p2044 = 1549
| p131 = ''[[:d:Q15836|Minahasa]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1388
| p18 = [[Fitxategi:140828 Mount Shari Hokkaido Japan01b6s3.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q714564|Mount Shari]]''
| p625 = {{Coord|43.765555555556|144.71805555556|display=inline}}
| p2044 = 1547
| p131 = ''[[:d:Q1365478|Shari]]''<br/>''[[:d:Q1365488|Kiyosato]]''<br/>''[[:d:Q1186204|Shibetsu]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1389
| p18 = [[Fitxategi:North face of Mount Shasta at sunset-2175.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q748355|Mount Shasta]]''
| p625 = {{Coord|41.409197222222|-122.19488888889|display=inline}}
| p2044 = 4322
| p131 = [[Siskiyou konderria (Kalifornia)|Siskiyou konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1390
| label = ''[[:d:Q4327787|Mount Shifon]]''
| p625 = {{Coord|33.0695361|35.7696806|display=inline}}
| p2044 = 971
| p131 = [[Golan]]
| p17 = [[Israel]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1391
| p18 = [[Fitxategi:Hoppo-onsen and Shigayama01n3200.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3742394|Mount Shiga]]''
| p625 = {{Coord|36.699427777778|138.510725|display=inline}}<br/>{{Coord|36.69999|138.51273|display=inline}}
| p2044 = 2041<br/>1986
| p131 = ''[[:d:Q1204468|Yamanouchi]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1392
| p18 = [[Fitxategi:Mt.Shirataka.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11580627|Mount Shirataka]]''
| p625 = {{Coord|38.22277777777778|140.17305555555555|display=inline}}<br/>{{Coord|38.22276|140.17293|display=inline}}
| p2044 = 994
| p131 = ''[[:d:Q1354787|Shirataka]]''<br/>''[[:d:Q1347748|Yamanobe]]''<br/>''[[:d:Q850496|Nanyo]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1393
| p18 = [[Fitxategi:Mt Shiretoko.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q8528441|Mount Shiretoko]]''
| p625 = {{Coord|44.235833333333|145.27388888889|display=inline}}<br/>{{Coord|44.23647|145.27308|display=inline}}
| p2044 = 1253.9
| p131 = ''[[:d:Q1365478|Shari]]''<br/>''[[:d:Q1208391|Rausu]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1394
| p18 = [[Fitxategi:130922 Mount Shiribetsu-dake Hokkaido Japan01s5.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11464876|Mount Shiribetsu]]''
| p625 = {{Coord|42.772572|140.910348|display=inline}}<br/>{{Coord|42.773|140.9108|display=inline}}
| p2044 = 1107.27
| p131 = ''[[:d:Q1355478|Kimobetsu]]''<br/>''[[:d:Q1354413|Rusutsu]]''<br/>''[[:d:Q1354496|Makkari]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1395
| p18 = [[Fitxategi:Gunung Sibayak 2009 (5502394580).jpeg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2302908|Mount Sibayak]]''
| p625 = {{Coord|3.2391666666667|98.505555555556|display=inline}}
| p2044 = 2212
| p131 = [[Ipar Sumatra]]
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1396
| p18 = [[Fitxategi:Sinabung.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q207678|Mount Sinabung]]''
| p625 = {{Coord|3.17|98.391944444444|display=inline}}
| p2044 = 2460
| p131 = [[Ipar Sumatra]]
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1397
| p18 = [[Fitxategi:Monte Vesubio (desde satélite).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q729873|Mount Somma]]''
| p625 = {{Coord|40.821666666667|14.426111111111|display=inline}}
| p2044 = 1132
| p131 = ''[[:d:Q18241891|Metropolitan City of Naples]]''
| p17 = [[Italia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1398
| label = ''[[:d:Q6923757|Mount Sourabaya]]''
| p625 = {{Coord|-59.05|-26.6|display=inline}}
| p131 = [[Hegoaldeko Georgiak eta Hegoaldeko Sandwichak|Hegoaldeko Georgiak eta Hegoaldeko Sandwich uharteak]]
| p17 = [[Hegoaldeko Georgiak eta Hegoaldeko Sandwichak|Hegoaldeko Georgiak eta Hegoaldeko Sandwich uharteak]]<br/>[[Erresuma Batua]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1399
| p18 = [[Fitxategi:Mount Denison and Mount Steller.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3467894|Mount Steller]]''
| p625 = {{Coord|58.4297|-154.391|display=inline}}
| p2044 = 7454
| p131 = [[Alaska]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1400
| p18 = [[Fitxategi:The eruption of Stromboli Volcano (Copernicus).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q31445600|Mount Stromboli]]''
| p625 = {{Coord|38.79|15.21|display=inline}}
| p2044 = 926
| p131 = [[Lipari (udalerria)|Lipari]]
| p17 = [[Italia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1401
| p18 = [[Fitxategi:Sukai-01.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3695420|Mount Sukai]]''
| p625 = {{Coord|36.69|139.33694444444|display=inline}}
| p2044 = 2144
| p131 = [[Nikkō]]<br/>''[[:d:Q666317|Numata]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1402
| label = ''[[:d:Q2105492|Mount Sukaria]]''
| p625 = {{Coord|-8.792|121.77|display=inline}}
| p2044 = 1500
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1403
| p18 = [[Fitxategi:Mount Sukumo 20120127.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11479422|Mount Sukumo]]''
| p625 = {{Coord|35.005|139.03722222222223|display=inline}}
| p2044 = 581
| p131 = ''[[:d:Q696840|Izu]]''<br/>''[[:d:Q721163|Ito]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1404
| p18 = [[Fitxategi:Mount Sumbing 2013-09-18 (15854172378).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1087196|Mount Sumbing]]''
| p625 = {{Coord|-2.414|101.728|display=inline}}<br/>{{Coord|-2.4099|101.7247|display=inline}}
| p2044 = 2507
| p131 = [[Jambi]]
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1405
| p18 = [[Fitxategi:Suswa.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3622751|Mount Suswa]]''
| p625 = {{Coord|-1.04948|36.33352|display=inline}}
| p2044 = 2356
| p17 = [[Kenya]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1406
| label = ''[[:d:Q6923984|Mount Tabor]]''
| p625 = {{Coord|45.510833|-122.595556|display=inline}}
| p131 = [[Oregon]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1407
| p18 = [[Fitxategi:Miyazaki Miike.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3514128|Mount Takachiho]]''
| p625 = {{Coord|31.886388888888888|130.9188888888889|display=inline}}
| p2044 = 1573
| p131 = [[Miyazaki (prefektura)|Miyazaki]]<br/>[[Kagoshima (prefektura)|Kagoshima]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1408
| p18 = [[Fitxategi:TakaharaSan.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11668908|Mount Takahara]]''
| p625 = {{Coord|36.9|139.77666666666667|display=inline}}<br/>{{Coord|36.904722222222|139.77083333333|display=inline}}
| p2044 = 1794.9<br/>1599
| p131 = [[Nikkō]]<br/>''[[:d:Q1203439|Shioya]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1409
| p18 = [[Fitxategi:Mt.Takasaki 01.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11669749|Mount Takasaki]]''
| p625 = {{Coord|33.251944|131.524167|display=inline}}<br/>{{Coord|33.2522|131.5235|display=inline}}
| p2044 = 628.4
| p131 = [[Ōita (prefektura)|Ōita]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1410
| p18 = [[Fitxategi:Takawangha.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q104846435|Mount Takawangha]]''
| p625 = {{Coord|51.869167|-178.014167|display=inline}}
| p2044 = 1449
| p131 = [[Alaska]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1411
| p18 = [[Fitxategi:Tandikat-Singgalang.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q40692|Mount Tandikat]]''
| p625 = {{Coord|-0.43258333333333|100.31713611111|display=inline}}
| p2044 = 2438
| p131 = [[Mendebaldeko Sumatra]]
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1412
| p18 = [[Fitxategi:Mount Taranaki or Mount Egmont, New Zealand.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q850051|Mount Taranaki]]''
| p625 = {{Coord|-39.296388888889|174.06472222222|display=inline}}
| p2044 = 2518
| p131 = [[Taranaki eskualdea]]
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1413
| p18 = [[Fitxategi:Mount Tarumae seen from the SSE.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1057979|Mount Tarumae]]''
| p625 = {{Coord|42.69|141.37805555556|display=inline}}
| p2044 = 1041
| p131 = [[Tomakomai (Hokkaido)|Tomakomai]]<br/>''[[:d:Q693237|Chitose]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1414
| p18 = [[Fitxategi:Mt.Taro 01.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11444525|Mount Tarō]]''
| p625 = {{Coord|36.816666666667|139.48333333333|display=inline}}
| p2044 = 2367.5
| p131 = [[Nikkō]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1415
| p18 = [[Fitxategi:Tashiro dake 2021.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11576151|Mount Tashiro]]''
| p625 = {{Coord|40.428611|140.408889|display=inline}}<br/>{{Coord|40.42907|140.40902|display=inline}}
| p2044 = 1178
| p131 = ''[[:d:Q329996|Ōdate]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1416
| p18 = [[Fitxategi:Tateshina07.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q717453|Mount Tateshina]]''
| p625 = {{Coord|36.103611111111|138.295|display=inline}}<br/>{{Coord|36.10421|138.29586|display=inline}}
| p2044 = 2530
| p131 = ''[[:d:Q838660|Chino]]''<br/>''[[:d:Q1346895|Tateshina]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1417
| p18 = [[Fitxategi:MountTaylorNM.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q497912|Mount Taylor]]''
| p625 = {{Coord|35.238694444444|-107.60852777778|display=inline}}
| p2044 = 3440
| p131 = [[Cibola konderria (Mexiko Berria)|Cibola konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1418
| p18 = [[Fitxategi:Brokeoff Mtn in winter.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2065108|Mount Tehama]]''
| p625 = {{Coord|40.445436111111|-121.55942777778|display=inline}}
| p2044 = 9239
| p131 = [[Shasta konderria (Kalifornia)|Shasta konderria]]<br/>[[Tehama konderria (Kalifornia)|Tehama konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1419
| p18 = [[Fitxategi:A view from the AR 72 airplane (Over Society Islands - French Polynesia).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3322136|Mount Temehani]]''
| p625 = {{Coord|-16.828|-151.452|display=inline}}
| p2044 = 1017
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1420
| p18 = [[Fitxategi:Lake Shikaribetsu.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q97823981|Mount Tenbo]]''
| p625 = {{Coord|43.26416666666667|143.12527777777777|display=inline}}
| p2044 = 1174
| p131 = ''[[:d:Q1210152|Kamishihoro]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1421
| p18 = [[Fitxategi:140829 Ichiko of Shiretoko Goko Lakes Hokkaido Japan05s3.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11443769|Mount Tenchō]]''
| p625 = {{Coord|44.044389|145.085778|display=inline}}
| p2044 = 1046
| p131 = ''[[:d:Q1208391|Rausu]]''<br/>''[[:d:Q1365478|Shari]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1422
| p18 = [[Fitxategi:The Structure Claimed to be the Noah's Ark near the Mount Ararat in Turkey.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1125445|Mount Tendürek]]''
| p625 = {{Coord|39.356|43.8741|display=inline}}
| p2044 = 3533
| p131 = [[Agri probintzia]]<br/>[[Van probintzia]]
| p17 = [[Turkia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1423
| p18 = [[Fitxategi:Mount Tenjo.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q10871808|Mount Tenjō]]''
| p625 = {{Coord|34.21919444|139.15294444|display=inline}}
| p2044 = 571.8
| p131 = ''[[:d:Q1346527|Kozushima]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1424
| label = ''[[:d:Q2190351|Mount Teon]]''
| p625 = {{Coord|-6.92|129.125|display=inline}}
| p2044 = 728
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1425
| p18 = [[Fitxategi:Paras mount.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2904267|Mount Teon]]''
| p625 = {{Coord|32.959444444444|35.863888888889|display=inline}}<br/>{{Coord|32.95944444444444|35.86388888888889|display=inline}}
| p2044 = 929
| p131 = [[Golan]]
| p17 = [[Israel]]<br/>[[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1426
| label = ''[[:d:Q4178015|Mount Tigalalu]]''
| p625 = {{Coord|0.07|127.42|display=inline}}
| p2044 = 422
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1427
| p18 = [[Fitxategi:Mount Tomuraushi from Kaundaira.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3139453|Mount Tomuraushi]]''
| p625 = {{Coord|43.52722222|142.84861111|display=inline}}
| p2044 = 2141.2
| p131 = [[Biei (Hokkaido)|Biei]]<br/>''[[:d:Q1210175|Shintoku]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1428
| p18 = [[Fitxategi:070317 tomuro from kodatsuno.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q31687056|Mount Tomuro]]''
| p625 = {{Coord|36.535|136.74833333333|display=inline}}<br/>{{Coord|36.53111111111111|136.74694444444444|display=inline}}
| p2044 = 548
| p131 = [[Kanazawa]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1429
| p18 = [[Fitxategi:Tangkoko National Park, North Sulawesi, Indonesia.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3120328|Mount Tongkoko]]''
| p625 = {{Coord|1.52|125.2|display=inline}}
| p2044 = 1149
| p131 = ''[[:d:Q15845|Bitung]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1430
| p18 = [[Fitxategi:Beppu Tsurumidake.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q6924219|Mount Tsurumi]]''
| p625 = {{Coord|33.286666666667|131.42972222222|display=inline}}<br/>{{Coord|33.2872|131.4296|display=inline}}
| p2044 = 1374
| p131 = [[Beppu (Ōita)|Beppu]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1431
| p18 = [[Fitxategi:Mt Tonoshikenupuri.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11322387|Mount Tōnoshike Nupuri]]''
| p625 = {{Coord|42.603611|140.843056|display=inline}}
| p2044 = 454.9
| p131 = ''[[:d:Q1022930|Tōyako]]''<br/>''[[:d:Q670712|Sobetsu]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1432
| label = ''[[:d:Q31450781|Mount Uluman]]''
| p625 = {{Coord|-4.6528|145.9717|display=inline}}
| p2044 = 1114
| p131 = [[Madang]]
| p17 = [[Papua Ginea Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1433
| p18 = [[Fitxategi:Mt Unabetsu.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q8530431|Mount Unabetsu]]''
| p625 = {{Coord|43.87361111|144.86555556|display=inline}}<br/>{{Coord|43.8772|144.8763|display=inline}}
| p2044 = 1419.3
| p131 = ''[[:d:Q1365478|Shari]]''<br/>''[[:d:Q1208391|Rausu]]''<br/>''[[:d:Q1186204|Shibetsu]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1434
| p18 = [[Fitxategi:130922 Mount Usu Sobetsu Hokkaido Japan09bs5.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q589825|Mount Usu]]''
| p625 = {{Coord|42.543375|140.83896944444|display=inline}}
| p2044 = 733
| p131 = ''[[:d:Q670712|Sobetsu]]''<br/>''[[:d:Q1022930|Tōyako]]''<br/>''[[:d:Q693178|Date]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1435
| p18 = [[Fitxategi:Mount Warning.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3322184|Mount Warning]]''
| p625 = {{Coord|-28.397222222222|153.27083333333|display=inline}}
| p2044 = 1156
| p131 = [[Hegoaldeko Gales Berria]]
| p17 = [[Australia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1436
| p18 = [[Fitxategi:Wilis.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q956331|Mount Wilis]]''
| p625 = {{Coord|-7.808|111.758|display=inline}}
| p2044 = 2563
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1437
| p18 = [[Fitxategi:MountWrangell.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q185847|Mount Wrangell]]''
| p625 = {{Coord|62.006944444444|-144.01583333333|display=inline}}
| p2044 = 4317
| p131 = [[Alaska]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1438
| p18 = [[Fitxategi:Yakedake from Kamikochi 1999-5-22.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3276924|Mount Yake]]''
| p625 = {{Coord|36.22887|137.58824|display=inline}}
| p2044 = 2455
| p131 = [[Matsumoto (Nagano)|Matsumoto]]<br/>[[Takayama (Gifu)|Takayama]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1439
| p18 = [[Fitxategi:Yakiisidake.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11567673|Mount Yakeishi]]''
| p625 = {{Coord|39.16361111111111|140.82888888888888|display=inline}}
| p2044 = 1547.7
| p131 = ''[[:d:Q386052|Ōshū]]''<br/>''[[:d:Q1205938|Nishiwaga]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1440
| p18 = [[Fitxategi:MtYosifun.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4327829|Mount Yosifon]]''
| p625 = {{Coord|33.0571528|35.7974222|display=inline}}
| p2044 = 981
| p131 = [[Golan]]
| p17 = [[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1441
| p18 = [[Fitxategi:View of Tōyako-onsen town.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11419623|Mount Yosomi]]''
| p625 = {{Coord|42.560556|140.835833|display=inline}}
| p2044 = 252
| p131 = ''[[:d:Q1185976|Usu district]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1442
| p18 = [[Fitxategi:Yuhudake.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q705288|Mount Yufu]]''
| p625 = {{Coord|33.282777777778|131.39027777778|display=inline}}
| p2044 = 1584
| p131 = ''[[:d:Q990455|Yufu]]''<br/>[[Beppu (Ōita)|Beppu]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1443
| p18 = [[Fitxategi:Yunomaru's Japanese azalea plant community and Mt Yunomaru. C.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q17173823|Mount Yunomaru]]''
| p625 = {{Coord|36.433333|138.4|display=inline}}
| p2044 = 2101
| p131 = ''[[:d:Q840859|Tomi]]''<br/>''[[:d:Q844852|Ueda]]''<br/>''[[:d:Q1203321|Tsumagoi]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1444
| p18 = [[Fitxategi:Yotei-zan-from-hirafu.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q713619|Mount Yōtei]]''
| p625 = {{Coord|42.827222222222|140.80638888889|display=inline}}
| p2044 = 1898
| p131 = ''[[:d:Q1204586|Niseko]]''<br/>''[[:d:Q1204596|Kutchan]]''<br/>''[[:d:Q1355478|Kimobetsu]]''<br/>''[[:d:Q1354496|Makkari]]''<br/>''[[:d:Q1354396|Kyogoku]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1445
| p18 = [[Fitxategi:Mount Obora Tsu.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11437235|Mount Ōbora]]''
| p625 = {{Coord|34.53863889|136.21486111|display=inline}}<br/>{{Coord|34.534444444444|136.21861111111|display=inline}}
| p131 = [[Tsu (Mie)|Tsu]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1446
| p18 = [[Fitxategi:Ôbukadake.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q17223273|Mount Ōbuka]]''
| p625 = {{Coord|39.881111|140.879722|display=inline}}<br/>{{Coord|39.881388888889|140.87972222222|display=inline}}
| p2044 = 1541.4
| p131 = ''[[:d:Q846877|Semboku]]''<br/>''[[:d:Q765884|Hachimantai]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1447
| p18 = [[Fitxategi:風の広場展望台から見た扇ノ山.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11496825|Mount Ōgi]]''
| p625 = {{Coord|35.43972222222222|134.44083333333333|display=inline}}
| p2044 = 1309.9
| p131 = [[Hyōgo (prefektura)|Hyōgo]]<br/>[[Tottori (prefektura)|Tottori]]<br/>''[[:d:Q1154955|Shin'onsen]]''<br/>[[Tottori]]<br/>''[[:d:Q1156136|Yazu]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1448
| p18 = [[Fitxategi:Mount Omuro from Lake Motosu.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11434369|Mount Ōmuro]]''
| p625 = {{Coord|35.440833055556|138.65361111111|display=inline}}<br/>{{Coord|35.440833333333|138.65333333333|display=inline}}
| p2044 = 1468<br/>1271
| p131 = ''[[:d:Q1004231|Fujikawaguchiko]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1449
| p18 = [[Fitxategi:Mount Ōmuro (Izu Peninsula) & Mt.Fuji.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11434371|Mount Ōmuro]]''
| p625 = {{Coord|34.90416666666667|139.09444444444443|display=inline}}
| p2044 = 580
| p131 = ''[[:d:Q721163|Ito]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1450
| p18 = [[Fitxategi:Hachijo-Kojima Island Toriuchi district Mountain-direction 01.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q31454785|Mount Ōtaira]]''
| p625 = {{Coord|33.12554|139.6883|display=inline}}
| p2044 = 616
| p131 = [[Hachijō subprefetura]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1451
| p18 = [[Fitxategi:Lassen Volcano (~29 ka dacitic volcanic dome) (Lassen Volcanic National Park, California, USA) 17 (36852367774).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q50235612|Mt. Lassen]]''
| p131 = [[Lassen Parke Nazional Bolkanikoa]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1452
| label = ''[[:d:Q58810200|Mukaimachi]]''
| p17 = [[Japonia]]<br/>[[Taiwan]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1453
| label = ''[[:d:Q93723144|Mulciber]]''
| p625 = {{Coord|54.06055555555555|4.281944444444444|display=inline}}
| p2044 = -3340
| p131 = [[Herbehereak]]
| p17 = [[Herbehereak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1454
| label = ''[[:d:Q109045582|Mulen]]''
| p625 = {{Coord|60.7855|4.7062|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1455
| label = ''[[:d:Q125847290|Musholmane]]''
| p625 = {{Coord|60.68577401|5.0968883|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1456
| label = ''[[:d:Q21591902|Mutayrīk]]''
| p625 = {{Coord|33.6189|36.9965|display=inline}}
| p131 = [[Rif Dimashq eskualdea]]
| p17 = [[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1457
| p18 = [[Fitxategi:Mutnovka2.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q889637|Mutnovsky]]''
| p625 = {{Coord|52.453|158.195|display=inline}}
| p2044 = 2322<br/>2293
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1458
| label = ''[[:d:Q4308670|Mutny]]''
| p625 = {{Coord|57.883333333333|160.38333333333|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1459
| label = ''[[:d:Q12772039|Mutsu-Hiuchi-dake]]''
| p625 = {{Coord|41.436389|141.056389|display=inline}}
| p2044 = 781
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1460
| p18 = [[Fitxategi:Vrch Mužský.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q12039068|Mužský]]''
| p625 = {{Coord|50.5275|15.0462|display=inline}}
| p2044 = 463
| p131 = [[Boseň]]
| p17 = [[Txekia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1461
| label = ''[[:d:Q126872779|Myken]]''
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1462
| p18 = [[Fitxategi:Myojin-sho.jpg|center|100px]]
| label = [[Myōjin-shō]]
| p625 = {{Coord|31.883333333333|139.91666666667|display=inline}}
| p2044 = -50
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1463
| label = ''[[:d:Q113839876|Mælesskjera]]''
| p625 = {{Coord|59.70514|5.72869|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1464
| p18 = [[Fitxategi:Mælifellshnjúkur.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3332046|Mælifellshnjúkur]]''
| p625 = {{Coord|65.400014|-19.366149|display=inline}}<br/>{{Coord|65.3896|-19.3525|display=inline}}
| p2044 = 1138
| p131 = [[Skagafjörður (udalerria)|Skagafjörður]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1465
| label = ''[[:d:Q111210643|Møkalasset]]''
| p625 = {{Coord|60.29422|4.92751|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1466
| label = ''[[:d:Q6950602|Māhukona]]''
| p625 = {{Coord|20.01666667|-156.01666667|display=inline}}
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1467
| p18 = [[Fitxategi:Nweifuku 3d hires.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q23925890|NW Eifuku]]''
| p625 = {{Coord|21.485|144.043|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1468
| p18 = [[Fitxategi:Nabukelevu.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q6957032|Nabukelevu]]''
| p625 = {{Coord|-19.12|177.98|display=inline}}
| p2044 = 805
| p131 = [[Fiji]]
| p17 = [[Fiji]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1469
| p18 = [[Fitxategi:Nachikinskiy 2003 Maar.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4315181|Nachikinskaya]]''
| p625 = {{Coord|57.85|162.68333333333|display=inline}}
| p2044 = 1174
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1470
| p18 = [[Fitxategi:View from Saint Nicholas Church in Eger, 2016 Hungary.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q26072143|Nagy-Eged Hill]]''
| p625 = {{Coord|47.93333|20.41667|display=inline}}
| p131 = [[Heves (konderria)|Heves]]
| p17 = [[Hungaria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1471
| label = ''[[:d:Q111210733|Nakkeskjæret]]''
| p625 = {{Coord|69.825474|30.4745537|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1472
| p18 = [[Fitxategi:Suguta ali 2011010 lrg.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q6961318|Namarunu]]''
| p625 = {{Coord|1.98|36.43|display=inline}}
| p2044 = 817
| p131 = ''[[:d:Q1633078|Turkana County]]''
| p17 = [[Kenya]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1473
| label = ''[[:d:Q16939264|Nanook Dome]]''
| p625 = {{Coord|57.71636|-130.62064|display=inline}}
| p131 = [[Columbia Britainiarra]]
| p17 = [[Kanada]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1474
| p18 = [[Fitxategi:Mount nantai and lake chuzenji.jpg|center|100px]]
| label = [[Nantai mendia]]
| p625 = {{Coord|36.761944444444|139.49388888889|display=inline}}
| p2044 = 2484
| p131 = [[Nikkō]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1475
| p18 = [[Fitxategi:Naolinco Volcanic Field.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q12772309|Naolinco Volcanic Field]]''
| p625 = {{Coord|19.67|-96.75|display=inline}}
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1476
| label = ''[[:d:Q19296984|Nast-Berg]]''
| p625 = {{Coord|50.428323888889|7.3448188888889|display=inline}}
| p2044 = 317.4
| p131 = [[Renania-Palatinatua]]
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1477
| label = ''[[:d:Q109039834|Nautaskjer]]''
| p625 = {{Coord|59.7142|5.8458|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1478
| label = ''[[:d:Q109039839|Navarskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.7839642|4.6696596|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1479
| label = ''[[:d:Q1872082|Ndete Napu]]''
| p625 = {{Coord|-8.72|121.78|display=inline}}
| p2044 = 750
| p131 = [[Flores (uhartea)|Flores]]
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1480
| label = ''[[:d:Q26702889|Nenezi Dağ]]''
| p131 = ''[[:d:Q1559343|Göllü Dağ]]''
| p17 = [[Turkia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1481
| p18 = [[Fitxategi:Nerother Kopf.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1308814|Nerother Kopf]]''
| p625 = {{Coord|50.1944|6.76083|display=inline}}
| p2044 = 651.7
| p131 = [[Renania-Palatinatua]]
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1482
| p18 = [[Fitxategi:Neuerburger Kopf.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1980276|Neuerburger Kopf]]''
| p625 = {{Coord|49.9967|6.945|display=inline}}
| p2044 = 286
| p131 = [[Renania-Palatinatua]]
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1483
| p18 = [[Fitxategi:Nevado Mismi.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q578777|Nevado Mismi]]''
| p625 = {{Coord|-15.525277777778|-71.690833333333|display=inline}}
| p2044 = 5597
| p131 = [[Arequipa departamendua]]
| p17 = [[Peru]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1484
| p18 = [[Fitxategi:Nevado Tres Cruces Central, vu depuis Ojos del Salado (1381348543) (cropped).jpg|center|100px]]
| label = [[Nevado Tres Cruces Central]]
| p625 = {{Coord|-27.068638888889|-68.786472222222|display=inline}}
| p2044 = 6629
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1485
| label = ''[[:d:Q13189104|Nevado de Ananea]]''
| p625 = {{Coord|-14.613485|-69.380035|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q205104|Puno Department]]''
| p17 = [[Peru]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1486
| p18 = [[Fitxategi:Nevado del Ruiz by Edgar.png|center|100px]]
| label = [[Nevado del Ruiz]]
| p625 = {{Coord|4.8925|-75.323611111111|display=inline}}
| p2044 = 5389
| p131 = [[Caldas (departamendua)|Caldas]]<br/>[[Risaralda (departamendua)|Risaralda]]
| p17 = [[Kolonbia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1487
| p18 = [[Fitxategi:Newberry caldera.jpg|center|100px]]
| label = [[Newberry]]
| p625 = {{Coord|43.689195264|-121.25488985|display=inline}}
| p2044 = 2434
| p131 = [[Deschutes konderria (Oregon)|Deschutes konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1488
| label = ''[[:d:Q7022658|Ngualla]]''
| p625 = {{Coord|-7.7086222|32.83932176|display=inline}}
| p17 = [[Tanzania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1489
| label = ''[[:d:Q2237908|Nieuwerkerk]]''
| p625 = {{Coord|-6.6|124.675|display=inline}}
| p2044 = -2285
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1490
| p18 = [[Fitxategi:Nigorikawa caldera.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11566097|Nigorikawa]]''
| p625 = {{Coord|42.116667|140.433333|display=inline}}
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1491
| p18 = [[Fitxategi:Yakeyama from Hiuchidake 1999-9-5.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4179173|Niigata-Yake-Yama]]''
| p625 = {{Coord|36.92083333|138.03583333|display=inline}}<br/>{{Coord|36.921388888889|138.03666666667|display=inline}}
| p2044 = 2400
| p131 = ''[[:d:Q857208|Itoigawa]]''<br/>''[[:d:Q279642|Myoko]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1492
| p18 = [[Fitxategi:Niikappu dorokazan.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11501419|Niikappu mud volcano]]''
| p625 = {{Coord|42.3745|142.310139|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q1355583|Niikappu]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1493
| p18 = [[Fitxategi:Nikko volcano.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q12772527|Nikkō Seamount]]''
| p625 = {{Coord|23.075|142.308333|display=inline}}<br/>{{Coord|23.07777777777778|142.32583333333332|display=inline}}
| p2044 = -392
| p131 = ''[[:d:Q1022925|Ogasawara Village]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1494
| label = ''[[:d:Q4320720|Nikolka]]''
| p625 = {{Coord|55.35|159.85|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1495
| p18 = [[Fitxategi:20190910-mudpotweb-01.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q106966873|Niland Geyser]]''
| p625 = {{Coord|33.284992|-115.576916|display=inline}}
| p131 = [[Imperial konderria (Kalifornia)|Imperial konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1496
| p18 = [[Fitxategi:6220 Kraterlandschaft Nisiros.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2168190|Nisyros]]''
| p625 = {{Coord|36.586|27.16|display=inline}}
| p2044 = 698
| p17 = [[Grezia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1497
| label = ''[[:d:Q23925908|Niuatahi]]''
| p625 = {{Coord|-15.379|-174.003|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1498
| label = ''[[:d:Q23925907|Nonda]]''
| p625 = {{Coord|-7.67|156.6|display=inline}}
| p17 = [[Salomon Uharteak|Salomon uharteak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1499
| label = ''[[:d:Q65040477|Nonda]]''
| p625 = {{Coord|-7.67|156.6|display=inline}}
| p2044 = 760
| p131 = ''[[:d:Q1139193|Vella Lavella]]''
| p17 = [[Salomon Uharteak|Salomon uharteak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1500
| label = ''[[:d:Q109040163|Nordra Eggholmskjeret]]''
| p625 = {{Coord|59.93398|5.13521|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1501
| label = ''[[:d:Q111210806|Nordra Høgeskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.38591|4.92981|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1502
| label = ''[[:d:Q109040165|Nordra Leieskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.7778|4.686|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1503
| label = ''[[:d:Q109040166|Nordra Terneskjer]]''
| p625 = {{Coord|59.7999|5.0422|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1504
| label = ''[[:d:Q113840156|Nordra Vikaskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.31561|5.18875|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1505
| label = ''[[:d:Q126871765|Nordre Brattholmen]]''
| p625 = {{Coord|59.5205759|5.242324|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1506
| label = ''[[:d:Q109040168|Nordre Flotten]]''
| p625 = {{Coord|60.7961|4.6878|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1507
| label = ''[[:d:Q109040171|Nordre Hellandsholmen]]''
| p625 = {{Coord|59.87854|5.28401|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1508
| label = ''[[:d:Q125550438|Nordre Hånesholmen]]''
| p625 = {{Coord|60.75074|5.23717|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1509
| label = ''[[:d:Q109040172|Nordre Sigleskjeret]]''
| p625 = {{Coord|59.93474|5.18461|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1510
| label = ''[[:d:Q109040176|Nordre Skipsholmen]]''
| p625 = {{Coord|59.90321|5.14136|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1511
| label = ''[[:d:Q109040160|Nordøyskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.799|4.7024|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1512
| p18 = [[Fitxategi:Norikuradake from Kisokomagatake 7th 2007-4-29.JPG|center|100px]]
| label = [[Norikura mendia]]
| p625 = {{Coord|36.10638889|137.55361111|display=inline}}
| p2044 = 3026
| p131 = [[Matsumoto (Nagano)|Matsumoto]]<br/>[[Takayama (Gifu)|Takayama]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1513
| label = ''[[:d:Q23925937|North Gorda Ridge Segment]]''
| p625 = {{Coord|42.67|-126.78|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1514
| p18 = [[Fitxategi:North Head, New Zealand in 2009.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1544338|North Head]]''
| p625 = {{Coord|-36.827752777778|174.81205|display=inline}}
| p2044 = 50
| p131 = [[Auckland eskualdea]]
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1515
| label = ''[[:d:Q12772596|North Island]]''
| p625 = {{Coord|4.059|36.049|display=inline}}
| p17 = [[Kenya]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1516
| label = ''[[:d:Q23925889|North Norfolk Plateau]]''
| p625 = {{Coord|-25.78333|168.63333|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1517
| label = ''[[:d:Q49057531|North Sister]]''
| p625 = {{Coord|44.16623|-121.77254|display=inline}}
| p2044 = 10090<br/>3074
| p131 = [[Oregon]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1518
| label = ''[[:d:Q23925906|North Vate]]''
| p625 = {{Coord|-17.47|168.353|display=inline}}
| p17 = [[Vanuatu]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1519
| label = ''[[:d:Q23925936|Northern EPR-Segment RO2]]''
| p625 = {{Coord|16.55|-105.32|display=inline}}
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1520
| label = ''[[:d:Q23925964|Northern EPR-Segment RO3]]''
| p625 = {{Coord|15.83|-105.43|display=inline}}
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1521
| label = ''[[:d:Q111907476|Northern Lake Abaya Volcanic Field]]''
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1522
| p18 = [[Fitxategi:Nw rota.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3056587|Northwest Rota]]''
| p625 = {{Coord|14.60111111|144.775|display=inline}}<br/>{{Coord|14.6|144.775|display=inline}}
| p2044 = -517
| p131 = [[Ipar Marianak]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1523
| label = ''[[:d:Q4327553|Nosichan]]''
| p625 = {{Coord|55.916666666667|157.93333333333|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1524
| label = ''[[:d:Q106453192|Notaklubben]]''
| p625 = {{Coord|59.91094|5.28557|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1525
| label = ''[[:d:Q125962973|Notholmen]]''
| p625 = {{Coord|60.79389|4.99639|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1526
| label = ''[[:d:Q7064057|Nova Iguaçu Volcano]]''
| p625 = {{Coord|-22.76694444|-43.46638889|display=inline}}
| p131 = [[Rio de Janeiro]]
| p17 = [[Brasil]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1527
| p18 = [[Fitxategi:Novarupta.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q692922|Novarupta]]''
| p625 = {{Coord|58.266666666667|-155.15666666667|display=inline}}
| p2044 = 841
| p131 = [[Alaska]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1528
| label = ''[[:d:Q4323465|Novograblenova (volcano)]]''
| p625 = {{Coord|57.916666666667|160.61666666667|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1529
| label = ''[[:d:Q4327897|Nubalykich]]''
| p625 = {{Coord|56.266666666667|158.41666666667|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1530
| label = ''[[:d:Q1896903|Nuevo Mundo volcano]]''
| p625 = {{Coord|-19.774166666667|-66.478333333333|display=inline}}
| p2044 = 5462
| p131 = [[Antonio Quijarro probintzia]]
| p17 = [[Bolivia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1531
| p18 = [[Fitxategi:Lake Numazawa, Kanayamatown, Fukushima Prefecture.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q12772650|Numazawa]]''
| p625 = {{Coord|37.450278|139.578889|display=inline}}
| p2044 = 1100
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1532
| label = ''[[:d:Q13537597|Nyambeni Hills]]''
| p625 = {{Coord|0.23|37.87|display=inline}}<br/>{{Coord|0.25|37.916666666667|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q1499046|Isiolo County]]''
| p17 = [[Kenya]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1533
| p18 = [[Fitxategi:Nyamulagira volcano (20439939664).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q695846|Nyamuragira]]''
| p625 = {{Coord|-1.4083333333333|29.2|display=inline}}
| p2044 = 3058
| p131 = [[Ipar Kivu]]
| p17 = [[Kongoko Errepublika Demokratikoa]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1534
| label = ''[[:d:Q111210819|Nyingane]]''
| p625 = {{Coord|60.31501|4.90036|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1535
| p18 = [[Fitxategi:Lava Lake Nyiragongo 2.jpg|center|100px]]
| label = [[Nyiragongo]]
| p625 = {{Coord|-1.5166666666667|29.25|display=inline}}
| p2044 = 3470
| p131 = [[Kongoko Errepublika Demokratikoa]]
| p17 = [[Kongoko Errepublika Demokratikoa]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1536
| label = ''[[:d:Q4328517|Nyulkandya]]''
| p625 = {{Coord|55.883333333333|157.9|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1537
| label = ''[[:d:Q109039748|Nåla]]''
| p625 = {{Coord|60.7965147|4.6808845|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1538
| label = ''[[:d:Q49058167|Obsidian Dome]]''
| p625 = {{Coord|37.759166666667|-119.02055555556|display=inline}}
| p131 = [[Mono konderria (Kalifornia)|Mono konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1539
| label = ''[[:d:Q4340749|Ochchamo]]''
| p625 = {{Coord|55.616666666667|158.16666666667|display=inline}}
| p2044 = 2175
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1540
| label = ''[[:d:Q23925887|Odamoisan]]''
| p625 = {{Coord|45.028|147.918|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q2213976|Kurilsky District]]''
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1541
| label = ''[[:d:Q111210842|Oddane]]''
| p625 = {{Coord|60.30207|4.8968|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1542
| label = ''[[:d:Q119918257|Odden]]''
| p625 = {{Coord|60.54667|5.0425|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1543
| label = ''[[:d:Q113840182|Oddnýjarhnjúkur-Langjökull]]''
| p625 = {{Coord|64.51|-19.47|display=inline}}
| p131 = [[Borgarbyggð]]<br/>[[Bláskógabyggð]]<br/>[[Grímsnes- og Grafningshreppur]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1544
| p18 = [[Fitxategi:Ofu-OlosegaFromSpace.jpg|center|100px]]
| label = [[Ofu-Olosega]]
| p625 = {{Coord|-14.166666666667|-169.61666666667|display=inline}}
| p2044 = 639
| p131 = ''[[:d:Q1247537|Manuʻa District]]''
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1545
| p18 = [[Fitxategi:Takachihonomine & Ohachi (4890702082).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11489346|Ohachi]]''
| p625 = {{Coord|31.885277777777777|130.91|display=inline}}
| p2044 = 1408
| p131 = ''[[:d:Q858352|Kirishima]]''<br/>''[[:d:Q861283|Kobayashi]]''<br/>''[[:d:Q638301|Miyakonojō]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1546
| p18 = [[Fitxategi:Ok glacier 2003.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2017022|Ok sumendia]]''
| p625 = {{Coord|64.6023|-20.8795|display=inline}}
| p2044 = 1198
| p131 = [[Borgarbyggð]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1547
| p18 = [[Fitxategi:Okataina.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q12772948|Okataina]]''
| p625 = {{Coord|-38.12|176.5|display=inline}}
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1548
| label = ''[[:d:Q109040405|Oksen]]''
| p625 = {{Coord|60.7718|4.6863|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1549
| label = ''[[:d:Q7082706|Oku Volcanic Field]]''
| p625 = {{Coord|6.33333333|10.66666667|display=inline}}
| p17 = [[Kamerun]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1550
| label = ''[[:d:Q12772978|Ol Kokwe]]''
| p625 = {{Coord|0.62|36.075|display=inline}}
| p17 = [[Kenya]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1551
| label = ''[[:d:Q1223860|Olca-Paruma]]''
| p625 = {{Coord|-20.933333|-68.483333|display=inline}}
| p2044 = 5762<br/>5705
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1552
| label = ''[[:d:Q27728773|Old South Volcano Caldera Rim NorthEast]]''
| p625 = {{Coord|18.079722222222|145.74277777778|display=inline}}
| p131 = [[Ipar Marianak]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1553
| p18 = [[Fitxategi:Mt Kilimambogo.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q27192100|Oldoinyo Sapuk]]''
| p625 = {{Coord|-1.13958|37.25708|display=inline}}
| p2044 = 2146
| p131 = ''[[:d:Q6791978|Matungulu]]''
| p17 = [[Kenya]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1554
| label = ''[[:d:Q4333566|Oleniy (volcano)]]''
| p625 = {{Coord|56.855194444444|160.045725|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1555
| label = ''[[:d:Q4334163|Olka (volcano in Kamchatka)]]''
| p625 = {{Coord|56.6|158.66666666667|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1556
| p18 = [[Fitxategi:Ollagüe from Bolivia(Jan2012).jpg|center|100px]]
| label = [[Ollagüe sumendia|Ollagüe]]
| p625 = {{Coord|-21.3025|-68.17916666666666|display=inline}}
| p2044 = 5870<br/>5868
| p131 = [[Nor Lípez probintzia]]
| p17 = [[Bolivia]]<br/>[[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1557
| label = ''[[:d:Q48839593|Olokui]]''
| p625 = {{Coord|21.1325|-156.84972222|display=inline}}<br/>{{Coord|21.1325|-156.84972222222|display=inline}}
| p2044 = 4602
| p131 = [[Maui konderria (Hawaii)|Maui konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1558
| p18 = [[Fitxategi:Kiso Ontake.jpg|center|100px]]
| label = [[Ontake]]
| p625 = {{Coord|35.892777777778|137.48027777778|display=inline}}
| p2044 = 3067
| p131 = ''[[:d:Q1347536|Kiso]]''<br/>[[Takayama (Gifu)|Takayama]]<br/>''[[:d:Q819639|Gero]]''<br/>''[[:d:Q1204275|Otaki]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1559
| p18 = [[Fitxategi:OPALA.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2580453|Opala]]''
| p625 = {{Coord|52.543055555556|157.335|display=inline}}
| p2044 = 2475<br/>2460
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1560
| label = ''[[:d:Q4309874|Opuahau]]''
| p625 = {{Coord|-37.280678|176.24064|display=inline}}
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1561
| label = ''[[:d:Q109040577|Osableikja]]''
| p625 = {{Coord|59.91231|5.15373|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1562
| p18 = [[Fitxategi:Petrohué, 2019 (10).jpg|center|100px]]
| label = [[Osorno sumendia]]
| p625 = {{Coord|-41.1|-72.493055555556|display=inline}}
| p2044 = 2652
| p131 = [[Osorno probintzia]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1563
| label = ''[[:d:Q109040583|Ospene]]''
| p625 = {{Coord|59.91798|5.15522|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1564
| p18 = [[Fitxategi:Pidkamin Ostanets RB.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4338469|Ostanets]]''
| p625 = {{Coord|52.146111111111|157.32194444444|display=inline}}
| p2044 = 719
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1565
| p18 = [[Fitxategi:Nakanoshima kakou.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q7108404|Otake]]''
| p625 = {{Coord|29.85916667|129.85694444|display=inline}}
| p2044 = 979
| p131 = ''[[:d:Q701079|Toshima]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1566
| label = ''[[:d:Q12843731|Otman Bozdağı palçıq vulkanı]]''
| p625 = {{Coord|40.20805555555555|49.5025|display=inline}}
| p17 = [[Azerbaijan]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1567
| p18 = [[Fitxategi:Otzberg panoramo 1.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1245729|Otzberg]]''
| p625 = {{Coord|49.8199|8.91096|display=inline}}
| p2044 = 367.9
| p131 = ''[[:d:Q7916|Darmstadt-Dieburg]]''<br/>[[Otzberg]]
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1568
| label = ''[[:d:Q4330618|Oval (volcano)]]''
| p625 = {{Coord|56.99265|158.96844722222|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1569
| p18 = [[Fitxategi:Ovčácký vrch 2.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q12043371|Ovčácký vrch]]''
| p625 = {{Coord|50.795833333333334|14.501111111111111|display=inline}}
| p2044 = 622
| p131 = [[Prysk]]
| p17 = [[Txekia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1570
| p18 = [[Fitxategi:Pacaya erupting in 1976.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q753924|Pacaya]]''
| p625 = {{Coord|14.380833333333|-90.601111111111|display=inline}}
| p2044 = 2552
| p131 = [[Escuintla (departamendua)|Escuintla]]
| p17 = [[Guatemala]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1571
| p18 = [[Fitxategi:Блэк Рок Десерт.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q7155534|Pahvant Butte]]''
| p625 = {{Coord|39.1317|-112.552|display=inline}}
| p2044 = 5741<br/>1750
| p131 = [[Millard konderria (Utah)|Millard konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1572
| p18 = [[Fitxategi:ISS018-E-35720 - View of Chile.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q13538040|Palena Volcanic Group]]''
| p625 = {{Coord|-43.78|-72.47|display=inline}}
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1573
| label = ''[[:d:Q12647181|Palinuro sumendia]]''
| p625 = {{Coord|39.48444444444444|14.828888888888889|display=inline}}
| p17 = [[Italia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1574
| p18 = [[Fitxategi:Ketoj.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4128312|Pallas sumendia]]''
| p625 = {{Coord|47.343055555556|152.47888888889|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1575
| p18 = [[Fitxategi:Ollagüe Summit(Jan2012).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q7128689|Palpana]]''
| p625 = {{Coord|-21.546666666667|-68.5225|display=inline}}<br/>{{Coord|-21.5464|-68.5227|display=inline}}
| p2044 = 6023
| p131 = [[Txile]]<br/>[[Antofagasta eskualdea]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1576
| label = ''[[:d:Q4216914|Pan (volcano)]]''
| p625 = {{Coord|56.895|160.02444444444|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1577
| p18 = [[Fitxategi:Cerro paniri and volcan san pablo chile ii region.jpg|center|100px]]
| label = [[Paniri sumendia]]
| p625 = {{Coord|-22.059166666667|-68.228333333333|display=inline}}
| p2044 = 5946
| p131 = [[Antofagasta eskualdea]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1578
| p18 = [[Fitxategi:Ortofoto-piccola.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1249309|Pantelleria Island]]''
| p625 = {{Coord|36.783333333333|12|display=inline}}
| p131 = [[Pantelleria]]
| p17 = [[Italia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1579
| p18 = [[Fitxategi:Indonesia - papandayan 5.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1073134|Papandayan mendia]]''
| p625 = {{Coord|-7.3289694444444|107.71570277778|display=inline}}
| p2044 = 2665
| p131 = ''[[:d:Q10371|Garut]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1580
| p18 = [[Fitxategi:Papayo.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q12773376|Papayo]]''
| p625 = {{Coord|19.308|-98.7|display=inline}}
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1581
| p18 = [[Fitxategi:Parinacota.jpg|center|100px]]
| label = [[Parinacota (sumendia)]]
| p625 = {{Coord|-18.165752777778|-69.141611111111|display=inline}}
| p2044 = 6348
| p131 = [[Arica eta Parinacota eskualdea]]<br/>[[Parinacota probintzia]]<br/>[[Putre (Txile)|Putre]]<br/>[[La Paz]]
| p17 = [[Txile]]<br/>[[Bolivia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1582
| label = ''[[:d:Q31443841|Parker Volcano]]''
| p625 = {{Coord|6.1144|124.8897|display=inline}}
| p2044 = 1431
| p131 = ''[[:d:Q13882|South Cotabato]]''
| p17 = [[Filipinak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1583
| p18 = [[Fitxategi:Lake Holon.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1582571|Parker mendia]]''
| p625 = {{Coord|6.11416667|124.88972222|display=inline}}
| p2044 = 1784
| p131 = ''[[:d:Q174003|T'boli]]''
| p17 = [[Filipinak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1584
| p18 = [[Fitxategi:Paricutín volcano.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q231620|Parícutin]]''
| p625 = {{Coord|19.493|-102.251|display=inline}}
| p2044 = 317
| p131 = [[Michoacán]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1585
| p18 = [[Fitxategi:Laguna Pastos Grandes Bolivia Satellite map 67.80112W 21.png|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q30624023|Pastos Grandes]]''
| p625 = {{Coord|-21.75|-67.83333333333333|display=inline}}
| p2044 = 5802
| p131 = [[Sud Lípez probintzia]]
| p17 = [[Bolivia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1586
| p18 = [[Fitxategi:Patomsky crater.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1630952|Patomskiy kraterra]]''
| p625 = {{Coord|59.28472222|116.58944444|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1587
| label = ''[[:d:Q1373835|Patuha mendia]]''
| p625 = {{Coord|-7.1602777777778|107.4|display=inline}}
| p2044 = 2434
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1588
| p18 = [[Fitxategi:Вулкан Паулет (Антарктида).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4347176|Paulet]]''
| p625 = {{Coord|-63.5813|-55.791763888889|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q21590062|Itun Antartikoko eskualde]]''
| p17 = No/unknown value
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1589
| p18 = [[Fitxategi:Kameno Vouno 06.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q25382534|Pausanias volcano]]''
| p625 = {{Coord|37.6452777777778|23.2969444444444|display=inline}}
| p2044 = -143
| p17 = [[Grezia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1590
| label = ''[[:d:Q4347144|Pauzhetka (volcano)]]''
| p625 = {{Coord|51.716666666667|157.55|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1591
| p18 = [[Fitxategi:Pavlof Volcano Alaska Peninsula NWR.jpg|center|100px]]
| label = [[Pavlof mendia]]
| p625 = {{Coord|55.419444444444|-161.895|display=inline}}
| p2044 = 2519
| p131 = ''[[:d:Q504371|Aleutians East Borough]]''
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1592
| label = ''[[:d:Q4347712|Payalpan]]''
| p625 = {{Coord|55.816666666667|157.98333333333|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1593
| p18 = [[Fitxategi:Payunmatru.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2749256|Payun Matru]]''
| p625 = {{Coord|-36.42|-69.2|display=inline}}
| p2044 = 3680
| p131 = ''[[:d:Q1190790|Malargüe Department]]''
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1594
| label = ''[[:d:Q4362536|Peak MNR]]''
| p625 = {{Coord|43.2495|42.7171452|display=inline}}
| p131 = [[Kabardino-Balkaria]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1595
| p18 = [[Fitxategi:La Pelée vue du Carbet.jpg|center|100px]]
| label = [[Pelée mendia]]
| p625 = {{Coord|14.813055555556|-61.165555555556|display=inline}}
| p2044 = 1397
| p131 = [[Martinika]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1596
| label = ''[[:d:Q1087270|Perbakti]]''
| p625 = {{Coord|-6.75|106.68|display=inline}}
| p2044 = 1699
| p131 = [[Mendebaldeko Java]]
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1597
| label = ''[[:d:Q12773636|Perbakti-Gagak]]''
| p625 = {{Coord|-6.75|106.7|display=inline}}
| p2044 = 1699
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1598
| p18 = [[Fitxategi:В долине вулканов.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2854860|Peretolchin]]''
| p625 = {{Coord|52.719166666667|99.034722222222|display=inline}}
| p2044 = 2050<br/>2044
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1599
| label = ''[[:d:Q4349988|Perevalovy]]''
| p625 = {{Coord|56.783627777778|159.44405|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1600
| label = ''[[:d:Q32158686|Petit Puy de Dôme]]''
| p625 = {{Coord|45.77819|2.96883|display=inline}}
| p2044 = 1265
| p131 = [[Orcines]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1601
| p18 = [[Fitxategi:Le Petit Suchet.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3377210|Petit Suchet]]''
| p625 = {{Coord|45.789786|2.961171|display=inline}}
| p2044 = 1198
| p131 = [[Orcines]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1602
| label = [[Peña Blanca sumendia]]
| p625 = {{Coord|-26.825555555556|-68.649444444444|display=inline}}
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1603
| label = ''[[:d:Q31454585|Phu Khao Fai Doi Pha Khok Hin Fu]]''
| p625 = {{Coord|18.247777777778|99.627222222222|display=inline}}
| p2044 = 437
| p131 = ''[[:d:Q240495|Lampang]]''
| p17 = [[Thailandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1604
| p18 = [[Fitxategi:Pic du Mascarin (vu du col 390).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3382428|Pic du Mascarin]]''
| p625 = {{Coord|-46.4378|51.7457|display=inline}}<br/>{{Coord|-46.4381|51.7446|display=inline}}
| p131 = [[Crozet uharteak]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1605
| p18 = [[Fitxategi:Rucu Pichincha and Trail.jpg|center|100px]]
| label = [[Pichincha (sumendia)]]
| p625 = {{Coord|-0.17722222222222|-78.598888888889|display=inline}}
| p2044 = 4776
| p131 = ''[[:d:Q2466472|Quito Metro]]''
| p17 = [[Ekuador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1606
| label = ''[[:d:Q23875755|Pichincha Volcano]]''
| p625 = {{Coord|-0.17082|-78.61263|display=inline}}
| p2044 = 4035
| p131 = [[Pichincha probintzia]]
| p17 = [[Ekuador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1607
| p18 = [[Fitxategi:Pichu-pichu.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1641313|Pichu Pichu]]''
| p625 = {{Coord|-16.441138888889|-71.240388888889|display=inline}}
| p2044 = 5665
| p131 = [[Arequipa departamendua]]
| p17 = [[Peru]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1608
| p18 = [[Fitxategi:Pico Basilé.jpg|center|100px]]
| label = [[Pico Basilé]]
| p625 = {{Coord|3.5833333333333|8.7666666666667|display=inline}}
| p2044 = 3011
| p131 = [[Iparraldeko Bioko]]
| p17 = [[Ekuatore Ginea]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1609
| p18 = [[Fitxategi:Pico Birigoyo 001.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2656048|Pico Birigoyo]]''
| p625 = {{Coord|28.6049295|-17.8408747|display=inline}}<br/>{{Coord|28.605|-17.841111111111|display=inline}}
| p2044 = 1807
| p131 = [[La Palma]]<br/>[[Kanariak]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1610
| label = ''[[:d:Q21841265|Pico Cónico Truncado]]''
| p625 = {{Coord|-48.75|-69.3|display=inline}}
| p2044 = 312
| p131 = [[Santa Cruz probintzia]]
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1611
| p18 = [[Fitxategi:Azorestriple3d.png|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q23925949|Pico Fracture Zone]]''
| p625 = {{Coord|38.75|-38.08|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1612
| label = ''[[:d:Q23649179|Pico Nambroque]]''
| p625 = {{Coord|28.58277777777778|-17.833333333333332|display=inline}}
| p2044 = 1922
| p131 = [[La Palma]]<br/>[[Kanariak]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1613
| label = ''[[:d:Q109910836|Pico Teyotl]]''
| p625 = {{Coord|19.18722222222222|-98.6463888888889|display=inline}}
| p131 = [[Mexikoko estatua]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1614
| p18 = [[Fitxategi:Teide - pico viejo.jpg|center|100px]]
| label = [[Pico Viejo]]
| p625 = {{Coord|28.263888888889|-16.664722222222|display=inline}}
| p2044 = 3135
| p131 = [[Santa Cruz Tenerifekoko probintzia]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1615
| label = ''[[:d:Q112032642|Pico das Romeiras]]''
| p625 = {{Coord|32.66377988407254|-16.946826589205056|display=inline}}
| p2044 = 436
| p131 = ''[[:d:Q2580794|Santo António]]''
| p17 = [[Portugal]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1616
| label = ''[[:d:Q10349522|Pico das Éguas]]''
| p131 = [[Azoreak]]
| p17 = [[Portugal]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1617
| p18 = [[Fitxategi:Otok sv. Tome -E-8383.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1471391|Pico de São Tomé]]''
| p625 = {{Coord|0.26666666666667|6.5333333333333|display=inline}}
| p2044 = 2024
| p131 = ''[[:d:Q785367|Lembá]]''
| p17 = [[Sao Tome eta Principe|São Tomé eta Príncipe]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1618
| p18 = [[Fitxategi:Pico-do-Cabugi.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3327565|Pico do Cabugi]]''
| p625 = {{Coord|-5.70611111|-36.32083333|display=inline}}
| p2044 = 590
| p131 = [[Iparraldeko Rio Grande|Rio Grande do Norte]]
| p17 = [[Brasil]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1619
| label = ''[[:d:Q112107185|Pico do Cardo]]''
| p625 = {{Coord|32.66629|-16.95179|display=inline}}
| p2044 = 430
| p131 = ''[[:d:Q2580794|Santo António]]''
| p17 = [[Portugal]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1620
| label = ''[[:d:Q2562232|Piip]]''
| p625 = {{Coord|55.416666666667|167.33333333333|display=inline}}
| p2044 = -300
| p17 = No/unknown value
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1621
| p18 = [[Fitxategi:PilotButteBend.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2095166|Pilot Butte]]''
| p625 = {{Coord|44.0605|-121.283|display=inline}}
| p2044 = 4142
| p131 = [[Bend (Oregon)|Bend]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1622
| p18 = [[Fitxategi:Pinatubo Crater Lake (052005).jpg|center|100px]]
| label = [[Pinatubo]]
| p625 = {{Coord|15.13|120.35|display=inline}}
| p2044 = 1486
| p131 = ''[[:d:Q13895|Zambales]]''<br/>''[[:d:Q13892|Tarlac]]''<br/>''[[:d:Q13870|Pampanga]]''<br/>[[Erdialdeko Luzon]]
| p17 = [[Filipinak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1623
| p18 = [[Fitxategi:Pinta Island.tif|center|100px]]
| label = [[Pinta uhartea]]
| p625 = {{Coord|0.5833|-90.753588888889|display=inline}}
| p2044 = 780
| p17 = [[Ekuador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1624
| p18 = [[Fitxategi:Galapagos Island Names.svg|center|100px]]
| label = [[Pinzón uhartea]]
| p625 = {{Coord|-0.6|-90.65|display=inline}}
| p2044 = 458
| p131 = [[Galapagoak probintzia]]
| p17 = [[Ekuador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1625
| label = ''[[:d:Q53565991|Pipkin]]''
| p625 = {{Coord|34.68666667|-116.62|display=inline}}
| p131 = [[San Bernardino konderria (Kalifornia)|San Bernardino konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1626
| label = ''[[:d:Q4363278|Piratkovsky]]''
| p625 = {{Coord|52.116666666667|157.85|display=inline}}
| p2044 = 1322<br/>549
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1627
| p18 = [[Fitxategi:Pirgel Mud Volcano 13960604 08.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q30130392|Pirgel Mud Volcano]]''
| p625 = {{Coord|27.988611111111112|60.48388888888889|display=inline}}
| p2044 = 1667
| p131 = ''[[:d:Q17069113|Karvandar Rural District]]''
| p17 = [[Iran]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1628
| label = ''[[:d:Q4363429|Pirozhnikova (volcano)]]''
| p625 = {{Coord|57.529972222222|160.33823611111|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1629
| label = ''[[:d:Q47781442|Pisseogan Knoll]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1630
| p18 = [[Fitxategi:Piton de la Fournaise - 2022-10-03.png|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q114985164|Piton Iris]]''
| p625 = {{Coord|-21.2561897|55.7055965|display=inline}}
| p2044 = 2236
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1631
| p18 = [[Fitxategi:Piton des neiges reunion.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q18415062|Piton de Bébour]]''
| p625 = {{Coord|-21.1278|55.56167|display=inline}}<br/>{{Coord|-21.12769|55.56202|display=inline}}
| p2044 = 1473<br/>1460
| p131 = ''[[:d:Q478215|Saint-Benoît]]''
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1632
| p18 = [[Fitxategi:Piton de La Fournaise - Paysage de l'île de La Réunion.jpg|center|100px]]
| label = [[Piton de la Fournaise]]
| p625 = {{Coord|-21.2425|55.708888888889|display=inline}}
| p2044 = 2632
| p131 = ''[[:d:Q1014731|Sainte-Rose]]''<br/>''[[:d:Q652100|Saint-Philippe]]''
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1633
| p18 = [[Fitxategi:Ptdelasource.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q18415063|Piton de la Source]]''
| p625 = {{Coord|-21.17306|55.59111|display=inline}}
| p2044 = 1834
| p131 = ''[[:d:Q579430|La Plaine-des-Palmistes]]''<br/>''[[:d:Q13648|Le Tampon]]''
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1634
| p18 = [[Fitxategi:Piton des Neiges1.JPG|center|100px]]
| label = [[Piton des Neiges]]
| p625 = {{Coord|-21.098888888889|55.478888888889|display=inline}}
| p2044 = 3070
| p131 = ''[[:d:Q1014746|Cilaos]]''<br/>[[Salazie]]<br/>[[Réunion]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1635
| label = ''[[:d:Q113487310|Pla del Torn]]''
| p625 = {{Coord|42.15695|2.54384|display=inline}}
| p2044 = 608
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1636
| label = ''[[:d:Q108658381|Pla sa Ribera volcano]]''
| p625 = {{Coord|42.130916666666664|2.571888888888889|display=inline}}
| p131 = [[Santa Pau]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1637
| p18 = [[Fitxategi:Planchon Peteroa.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3099455|Planchón-Peteroa]]''
| p625 = {{Coord|-35.24|-70.57|display=inline}}<br/>{{Coord|-35.2728|-70.5817|display=inline}}<br/>{{Coord|-35.2542|-70.5717|display=inline}}
| p2044 = 4107
| p131 = ''[[:d:Q1190790|Malargüe Department]]''
| p17 = [[Txile]]<br/>[[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1638
| p18 = [[Fitxategi:Volcán Platanar, AA 2009.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3372707|Platanar]]''
| p625 = {{Coord|10.3000174|-84.3660879|display=inline}}
| p2044 = 2267
| p17 = [[Costa Rica]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1639
| p18 = [[Fitxategi:Kamchatka Crater of Plosky Tolbachik (21677878558).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4365213|Plosky]]''
| p625 = {{Coord|55.189111111111|158.47751111111|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1640
| label = ''[[:d:Q2328794|Poco Leok]]''
| p625 = {{Coord|-8.68|120.48|display=inline}}
| p2044 = 1675
| p131 = [[Flores (uhartea)|Flores]]
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1641
| p18 = [[Fitxategi:Anak Ranakah.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2901375|Poco Ranaka]]''
| p625 = {{Coord|-8.63664|120.53095|display=inline}}
| p2044 = 2350
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1642
| p18 = [[Fitxategi:Vulkaneosterinsel.jpg|center|100px]]
| label = [[Poike]]
| p625 = {{Coord|-27.105322222222|-109.25505|display=inline}}
| p2044 = 412
| p131 = [[Isla de Pascua]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1643
| label = ''[[:d:Q4370461|Polovinny (volcano)]]''
| p625 = {{Coord|56.466666666667|159.86666666667|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1644
| p18 = [[Fitxategi:SajamaPark.jpg|center|100px]]
| label = [[Pomerape]]
| p625 = {{Coord|-18.126275|-69.126719444444|display=inline}}
| p2044 = 6282
| p131 = [[Sajama probintzia]]
| p17 = [[Txile]]<br/>[[Bolivia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1645
| label = ''[[:d:Q113486690|Pomereda volcano]]''
| p625 = {{Coord|42.15729|2.53002|display=inline}}
| p2044 = 621
| p131 = [[Olot]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1646
| p18 = [[Fitxategi:Ilha do Pico vista da Fajã Grande, Calheta, ilha de São Jorge, Açores, Portugal.JPG|center|100px]]
| label = [[Ponta do Pico]]
| p625 = {{Coord|38.468611111111|-28.399166666667|display=inline}}
| p2044 = 2351
| p131 = [[Azoreak]]
| p17 = [[Portugal]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1647
| p18 = [[Fitxategi:Volcan Popocatepetl.jpg|center|100px]]
| label = [[Popocatépetl]]
| p625 = {{Coord|19.02222|-98.62778|display=inline}}
| p2044 = 5452
| p131 = [[Mexikoko estatua]]<br/>[[Puebla]]<br/>[[Morelos]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1648
| label = [[Popomanaseu]]
| p625 = {{Coord|-9.7036111111111|160.06194444444|display=inline}}
| p2044 = 2335
| p17 = [[Salomon Uharteak|Salomon uharteak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1649
| label = ''[[:d:Q49063762|Potato Hill]]''
| p625 = {{Coord|46.333055555556|-121.50111111111|display=inline}}
| p2044 = 1642
| p131 = [[Yakima konderria (Washington)|Yakima konderria]]<br/>[[Washington (estatua)|Washington]]<br/>''[[:d:Q3457242|Yakama Indian Reservation]]''
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1650
| p18 = [[Fitxategi:Poas crater.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1969482|Poás Volcano]]''
| p625 = {{Coord|10.1978153|-84.2302979|display=inline}}
| p2044 = 2708
| p131 = [[Costa Rica]]
| p17 = [[Costa Rica]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1651
| p18 = [[Fitxategi:Prackovský vulkán - kráter.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q16515948|Prackovský vulkán]]''
| p625 = {{Coord|50.6059|15.2456|display=inline}}
| p2044 = 472
| p131 = [[Mírová pod Kozákovem]]
| p17 = [[Txekia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1652
| p18 = [[Fitxategi:Geitlandsjökull 1.JPG|center|100px]]
| label = [[Prestahnúkur]]
| p625 = {{Coord|64.6|-20.58|display=inline}}
| p2044 = 1223
| p131 = [[Borgarbyggð]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1653
| p18 = [[Fitxategi:Prevo ISS cut.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2080294|Prevo Peak]]''
| p625 = {{Coord|47.011111111111|152.115|display=inline}}
| p2044 = 1360
| p131 = ''[[:d:Q2213976|Kurilsky District]]''
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1654
| label = ''[[:d:Q4379957|Prodolny]]''
| p625 = {{Coord|55.433333333333|157.21666666667|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1655
| label = ''[[:d:Q22693540|Prümscheid]]''
| p625 = {{Coord|50.16733|6.70179|display=inline}}
| p2044 = 674.7
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1656
| label = ''[[:d:Q12886278|Psaronas]]''
| p625 = {{Coord|38.18444444|26.02333333|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q1690590|Chios Municipality]]''
| p17 = [[Grezia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1657
| label = ''[[:d:Q111907462|Puesto Cortaderas]]''
| p625 = {{Coord|-37.549997222222224|-69.6166638888889|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q1190930|Pehuenches Department]]''
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1658
| label = ''[[:d:Q11954946|Puig Astrol volcano]]''
| p625 = {{Coord|42.16213888888889|2.5270833333333336|display=inline}}
| p2044 = 651
| p131 = [[Olot]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1659
| p18 = [[Fitxategi:Jorda (11497443465).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11954943|Puig Jordà volcano]]''
| p625 = {{Coord|42.14702777777778|2.5076944444444447|display=inline}}
| p2044 = 607
| p131 = [[Santa Pau]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1660
| label = ''[[:d:Q113434562|Puig Montner volcano]]''
| p625 = {{Coord|42.08512|2.65529|display=inline}}
| p2044 = 837
| p131 = [[Sant Miquel de Campmajor]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1661
| label = ''[[:d:Q113486487|Puig Rodó volcano]]''
| p625 = {{Coord|42.104899|2.552612|display=inline}}
| p2044 = 843<br/>856.6
| p131 = [[Sant Aniol de Finestres]]<br/>[[Les Planes d'Hostoles]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1662
| label = ''[[:d:Q108667031|Puig Roig volcano]]''
| p625 = {{Coord|42.06272222222222|2.5178611111111113|display=inline}}
| p2044 = 585
| p131 = [[Sant Feliu de Pallerols]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1663
| label = ''[[:d:Q113487284|Puig Safont volcano]]''
| p625 = {{Coord|42.16085|2.54446|display=inline}}
| p2044 = 672
| p131 = [[Santa Pau]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1664
| label = ''[[:d:Q11954947|Puig Subià volcano]]''
| p625 = {{Coord|42.135333333333335|2.557861111111111|display=inline}}
| p2044 = 713
| p131 = [[Santa Pau]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1665
| label = ''[[:d:Q54819693|Puig de Bellaire volcano]]''
| p625 = {{Coord|42.18588888888889|2.5326666666666666|display=inline}}
| p2044 = 566
| p131 = [[Sant Joan les Fonts]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1666
| label = ''[[:d:Q11954950|Puig de Martinyà volcano]]''
| p625 = {{Coord|42.155722222222224|2.546972222222222|display=inline}}
| p2044 = 648
| p131 = [[Santa Pau]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1667
| label = ''[[:d:Q17483122|Puig de l'Ós volcano]]''
| p625 = {{Coord|42.19002777777778|2.552888888888889|display=inline}}
| p2044 = 560
| p131 = [[Sant Joan les Fonts]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1668
| label = ''[[:d:Q113434872|Puig de la Banya del Boch volcano]]''
| p625 = {{Coord|42.0327|2.67948|display=inline}}
| p2044 = 451.4
| p131 = [[Sant Martí de Llémena]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1669
| label = ''[[:d:Q11954949|Puig de la Costa volcano]]''
| p625 = {{Coord|42.14416667|2.52771944|display=inline}}
| p2044 = 721
| p131 = [[Santa Pau]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1670
| label = ''[[:d:Q108667146|Puig de les Medes volcano]]''
| p625 = {{Coord|42.10308333333333|2.5540555555555553|display=inline}}
| p2044 = 830
| p131 = [[Sant Aniol de Finestres]]<br/>[[Les Planes d'Hostoles]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1671
| label = ''[[:d:Q113485274|Puig del Roser volcano]]''
| p625 = {{Coord|42.184554|2.485392|display=inline}}
| p131 = [[Olot]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1672
| label = ''[[:d:Q113487265|Puig s'Agonia volcano]]''
| p625 = {{Coord|42.15858|2.53947|display=inline}}
| p2044 = 623
| p131 = [[Olot]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1673
| p18 = [[Fitxategi:View from the Sky Tower, Auckland - panoramio (24).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1752422|Pukekawa]]''
| p625 = {{Coord|-36.857|174.775|display=inline}}
| p131 = [[Auckland eskualdea]]
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1674
| label = ''[[:d:Q114342879|Pukekiwiriki]]''
| p625 = {{Coord|-37.064002|175.000366|display=inline}}
| p2044 = 210
| p131 = [[Auckland eskualdea]]
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1675
| p18 = [[Fitxategi:Pular Volcano Chile 015b.jpg|center|100px]]
| label = [[Pular sumendia]]
| p625 = {{Coord|-24.2005|-68.0665|display=inline}}
| p2044 = 6233
| p131 = [[El Loa probintzia]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1676
| p18 = [[Fitxategi:Gunung-pulosari-1.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q42118|Pulosari]]''
| p625 = {{Coord|-6.342|105.975|display=inline}}
| p2044 = 1346
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1677
| label = ''[[:d:Q1436026|Pulu-Vulkan]]''
| p625 = {{Coord|35.70111111|81.64972222|display=inline}}
| p17 = [[Txinako Herri Errepublika]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1678
| label = ''[[:d:Q12774893|Punta Púlpito]]''
| p625 = {{Coord|26.517|-111.444|display=inline}}
| p131 = [[Hego Kalifornia Beherea]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1679
| p18 = [[Fitxategi:Volcan Puntiagudo.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1139840|Puntiagudo]]''
| p625 = {{Coord|-40.969444444444|-72.263888888889|display=inline}}
| p2044 = 2493
| p131 = [[Llanquihue probintzia]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1680
| p18 = [[Fitxategi:Volcán Puracé from Popayán - 2006.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1330927|Puracé]]''
| p625 = {{Coord|2.3141666666667|-76.394166666667|display=inline}}
| p2044 = 4756
| p131 = [[Cauca (departamendua)|Cauca]]
| p17 = [[Kolonbia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1681
| p18 = [[Fitxategi:Purchas Hill remnant.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2118760|Purchas Hill]]''
| p625 = {{Coord|-36.8871|174.847|display=inline}}
| p131 = [[Auckland eskualdea]]
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1682
| p18 = [[Fitxategi:Vrch Pusty zamek, Doupovske hory, z Loustina.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q12047652|Pustý Zámek]]''
| p625 = {{Coord|50.2397|13.0997|display=inline}}
| p2044 = 933
| p131 = [[Hradiště Military Area]]
| p17 = [[Txekia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1683
| p18 = [[Fitxategi:Putana volcano atacama cl.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3411049|Putana]]''
| p625 = {{Coord|-22.557302|-67.852834|display=inline}}
| p2044 = 5890<br/>5884
| p131 = [[Sud Lípez probintzia]]<br/>[[El Loa probintzia]]
| p17 = [[Txile]]<br/>[[Bolivia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1684
| p18 = [[Fitxategi:Putauaki02.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1950449|Putauaki]]''
| p625 = {{Coord|-38.1|176.8|display=inline}}
| p2044 = 821
| p131 = ''[[:d:Q26269088|Whakatāne District]]''
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1685
| p18 = [[Fitxategi:Puy Chopine1.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q31647632|Puy Chopine]]''
| p625 = {{Coord|45.827964|2.955119|display=inline}}
| p2044 = 1181
| p131 = [[Saint-Ours (Puy-de-Dôme)|Saint-Ours]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1686
| p18 = [[Fitxategi:Puy Giroux.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q26252980|Puy Giroux]]''
| p625 = {{Coord|45.704722222222|3.0763888888889|display=inline}}
| p131 = [[Puy-de-Dôme]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1687
| p18 = [[Fitxategi:PuyGriou.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q568090|Puy Griou]]''
| p625 = {{Coord|45.0803|2.70611|display=inline}}
| p2044 = 1694
| p131 = [[Cantal]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1688
| label = ''[[:d:Q31394962|Puy Pelat]]''
| p625 = {{Coord|45.72508|2.94884|display=inline}}
| p2044 = 1204
| p131 = [[Nébouzat]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1689
| label = ''[[:d:Q31394961|Puy de Beaune]]''
| p625 = {{Coord|45.7298|2.94895|display=inline}}
| p2044 = 1205
| p131 = [[Nébouzat]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1690
| p18 = [[Fitxategi:PUY DE CHALARD 9493.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3411084|Puy de Chalard]]''
| p625 = {{Coord|45.9589|2.97427|display=inline}}
| p2044 = 840
| p131 = [[Manzat]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1691
| p18 = [[Fitxategi:Aydat - Puy de Charmont 20220716.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q31669916|Puy de Charmont]]''
| p625 = {{Coord|45.67722|2.9612|display=inline}}
| p2044 = 1137
| p131 = [[Aydat]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1692
| p18 = [[Fitxategi:Une vue depuis le Puy des Gouttes.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q21532096|Puy de Chaumont]]''
| p625 = {{Coord|45.82444|2.96972|display=inline}}
| p2044 = 1108
| p131 = [[Puy-de-Dôme]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1693
| p18 = [[Fitxategi:Puy de come 2001-05-20.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3411087|Puy de Côme]]''
| p625 = {{Coord|45.7965|2.94332|display=inline}}
| p2044 = 1252
| p131 = [[Puy-de-Dôme]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1694
| p18 = [[Fitxategi:Puy de Dôme - 136.jpg|center|100px]]
| label = [[Puy de Dôme sumendia]]
| p625 = {{Coord|45.772|2.9624|display=inline}}
| p2044 = 1465
| p131 = [[Orcines]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1695
| p18 = [[Fitxategi:Puy de Gravenoire.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3411089|Puy de Gravenoire]]''
| p625 = {{Coord|45.75153|3.04974|display=inline}}
| p2044 = 821
| p131 = [[Royat]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1696
| p18 = [[Fitxategi:Puy Lassolas 1.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3411095|Puy de Lassolas]]''
| p625 = {{Coord|45.71166|2.95828|display=inline}}
| p2044 = 1187
| p131 = [[Puy-de-Dôme]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1697
| p18 = [[Fitxategi:Puy de Lemptegy 02.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3229393|Puy de Lemptégy]]''
| p625 = {{Coord|45.8181|2.947|display=inline}}
| p2044 = 1019
| p131 = [[Saint-Ours (Puy-de-Dôme)|Saint-Ours]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1698
| p18 = [[Fitxategi:Puy de la Louchadière.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3411091|Puy de Louchadière]]''
| p625 = {{Coord|45.8531|2.95083|display=inline}}
| p2044 = 1198
| p131 = [[Saint-Ours (Puy-de-Dôme)|Saint-Ours]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1699
| p18 = [[Fitxategi:Puy de mercoeur dome.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3411093|Puy de Mercœur]]''
| p625 = {{Coord|45.7164|2.95583|display=inline}}
| p2044 = 1249
| p131 = [[Puy-de-Dôme]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1700
| p18 = [[Fitxategi:Aydat - Puy de Montchal 20210814.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q31669898|Puy de Montchal, Aydat]]''
| p625 = {{Coord|45.6925|2.943888888888889|display=inline}}
| p2044 = 1094
| p131 = [[Aydat]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1701
| p18 = [[Fitxategi:Besse Puy de Montchal1.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q97190114|Puy de Montchal, Besse-et-Saint-Anastaise]]''
| p625 = {{Coord|45.48777777777778|2.8833333333333333|display=inline}}
| p2044 = 1407
| p131 = [[Bessa e Sant Anastasía|Besse-et-Saint-Anastaise]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1702
| label = ''[[:d:Q31394963|Puy de Montchar]]''
| p625 = {{Coord|45.73336|2.94429|display=inline}}
| p2044 = 1184
| p131 = [[Nébouzat]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1703
| label = ''[[:d:Q28764273|Puy de Montcineyre]]''
| p625 = {{Coord|45.45861|2.90639|display=inline}}
| p2044 = 1360
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1704
| label = ''[[:d:Q113111989|Puy de Monteillet]]''
| p625 = {{Coord|45.71335|2.9454|display=inline}}
| p2044 = 1086
| p131 = [[Nébouzat]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1705
| p18 = [[Fitxategi:Montiroir.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3411094|Puy de Montiroir]]''
| p625 = {{Coord|45.9702|2.92648|display=inline}}
| p2044 = 698
| p131 = [[Puy-de-Dôme]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1706
| p18 = [[Fitxategi:Puy Montjuger Pourcharet 2A.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q31682156|Puy de Montjuger]]''
| p625 = {{Coord|45.70532|2.9421|display=inline}}
| p2044 = 1142
| p131 = [[Aydat]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1707
| p18 = [[Fitxategi:Puy de Paugnat.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3411096|Puy de Paugnat]]''
| p625 = {{Coord|45.8803|2.9778|display=inline}}
| p2044 = 898
| p131 = [[Puy-de-Dôme]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1708
| p18 = [[Fitxategi:Blick vom Puy de la Vache zum Puy de Pourcharet.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q31669881|Puy de Pourcharet]]''
| p625 = {{Coord|45.70915|2.93153|display=inline}}
| p2044 = 1164
| p131 = [[Nébouzat]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1709
| p18 = [[Fitxategi:Pulvérières - puy de Tressous 20220823.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q31394849|Puy de Tressous]]''
| p625 = {{Coord|45.86299|2.951|display=inline}}
| p2044 = 985
| p131 = [[Pulvérières]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1710
| p18 = [[Fitxategi:Puy de la Bannière.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3411101|Puy de la Bannière]]''
| p625 = {{Coord|45.8789|3.03361|display=inline}}
| p2044 = 733
| p131 = [[Volvic]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1711
| p18 = [[Fitxategi:Aydat - puy de la Combegrasse 20220825-05.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q92096639|Puy de la Combregrasse]]''
| p625 = {{Coord|45.668055555555554|2.948055555555555|display=inline}}
| p2044 = 1121
| p131 = [[Aydat]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1712
| p18 = [[Fitxategi:Saint-Genès-Champanelle - Puy de la Mey 20210814.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q97188481|Puy de la Mey]]''
| p625 = {{Coord|45.71055555555556|2.963611111111111|display=inline}}
| p2044 = 1136
| p131 = [[Saint-Genès-Champanelle]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1713
| label = ''[[:d:Q32161590|Puy de la Moréno]]''
| p625 = {{Coord|45.73748|2.94513|display=inline}}
| p131 = [[Nébouzat]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1714
| p18 = [[Fitxategi:Puy de la Nugère, flanc est (carrière de pouzzolane).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3411100|Puy de la Nugère]]''
| p625 = {{Coord|45.8601|2.9837|display=inline}}
| p2044 = 994
| p131 = [[Volvic]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1715
| p18 = [[Fitxategi:Aydat - Puy de la Rodde 20220716.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q97292947|Puy de la Rodde]]''
| p625 = {{Coord|45.6625|2.955|display=inline}}
| p2044 = 1131
| p131 = [[Aydat]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1716
| p18 = [[Fitxategi:Puy de la vache 1.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3411102|Puy de la Vache]]''
| p625 = {{Coord|45.7054|2.96335|display=inline}}
| p2044 = 1167
| p131 = [[Puy-de-Dôme]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1717
| p18 = [[Fitxategi:Le Puy des Gouttes.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q31394854|Puy des Gouttes]]''
| p625 = {{Coord|45.824078|2.950231|display=inline}}
| p2044 = 1110
| p131 = [[Saint-Ours (Puy-de-Dôme)|Saint-Ours]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1718
| p18 = [[Fitxategi:Puyehue Lake with Puyehue volcano in the background.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q577700|Puyehue-Cordón Caulle]]''
| p625 = {{Coord|-40.59027777777778|-72.11722222222222|display=inline}}
| p2044 = 2236
| p131 = [[Ranco probintzia]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1719
| p18 = [[Fitxategi:South Face of Pyroclastic Peak.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q6852247|Pyroclastic Peak]]''
| p625 = {{Coord|50.1144|-123.293|display=inline}}
| p2044 = 2349
| p131 = [[Columbia Britainiarra]]
| p17 = [[Kanada]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1720
| label = ''[[:d:Q49065877|Pānīʻau]]''
| p625 = {{Coord|21.938611111111|-160.08333333333|display=inline}}<br/>{{Coord|21.9363983|-160.0855559|display=inline}}
| p131 = [[Kauai konderria (Hawaii)|Kauai konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1721
| label = ''[[:d:Q4217795|Qakhtana]]''
| p625 = {{Coord|58.633333333333|160.83333333333|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1722
| p18 = [[Fitxategi:View north from Gros Piton.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3412754|Qualibou]]''
| p625 = {{Coord|13.83|-61.05|display=inline}}<br/>{{Coord|13.838|-61.046|display=inline}}
| p2044 = 777
| p17 = [[Santa Luzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1723
| p18 = [[Fitxategi:Quetena Chico panorámica.jpg|center|100px]]
| label = [[Quetena sumendia]]
| p625 = {{Coord|-22.260833333333|-67.415555555556|display=inline}}
| p2044 = 5730
| p131 = [[Sud Lípez probintzia]]
| p17 = [[Bolivia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1724
| p18 = [[Fitxategi:Volcanoes Quetrupillan and Lanin.jpg|center|100px]]
| label = [[Quetrupillán sumendia|Quetrupillán]]
| p625 = {{Coord|-39.5|-71.7|display=inline}}
| p2044 = 2360
| p131 = [[Cautín probintzia]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1725
| p18 = [[Fitxategi:Quill dormant vulcano.jpg|center|100px]]
| label = [[The Quill (sumendia)|Quill]]
| p625 = {{Coord|17.477777777778|-62.959722222222|display=inline}}
| p2044 = 601
| p131 = [[San Eustakio|Sint Eustatius]]
| p17 = [[Herbehereak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1726
| p18 = [[Fitxategi:QuilotoaPanorama1.jpg|center|100px]]
| label = [[Quilotoa]]
| p625 = {{Coord|-0.86119444444444|-78.897286111111|display=inline}}
| p2044 = 3800
| p131 = ''[[:d:Q385955|Pujilí Canton]]''
| p17 = [[Ekuador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1727
| p18 = [[Fitxategi:Nevados de Quimsachata and Guallatiri, 1990-00-00 SCN 0378.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q12617235|Quimsachata]]''
| p625 = {{Coord|-14.16555556|-71.35583333|display=inline}}
| p2044 = 3923
| p131 = ''[[:d:Q205057|Cuscoko eskualdea]]''
| p17 = [[Peru]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1728
| label = ''[[:d:Q24019662|Racó volcano]]''
| p625 = {{Coord|42.14896|2.47334|display=inline}}
| p2044 = 603
| p131 = [[Les Preses]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1729
| p18 = [[Fitxategi:Harrat ar-Rahah.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q23925905|Rahah, Harrat ar]]''
| p625 = {{Coord|27.8|36.17|display=inline}}
| p17 = [[Saudi Arabia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1730
| label = ''[[:d:Q4388970|Raikoke]]''
| p625 = {{Coord|48.293055555556|153.25|display=inline}}
| p2044 = 515
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1731
| p18 = [[Fitxategi:Rainbow Mountain 1.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q48810210|Rainbow Mountain]]''
| p625 = {{Coord|41.4734888|-121.9561147|display=inline}}
| p2044 = 7619
| p131 = [[Siskiyou konderria (Kalifornia)|Siskiyou konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1732
| p18 = [[Fitxategi:Mount Rainier 5917s.JPG|center|100px]]
| label = [[Rainier mendia]]
| p625 = {{Coord|46.85305555555556|-121.76055555555556|display=inline}}
| p2044 = 4389
| p131 = [[Washington (estatua)|Washington]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1733
| label = ''[[:d:Q65963983|Raitahu]]''
| p131 = ''[[:d:Q22044663|suco of East Timor]]''
| p17 = [[Ekialdeko Timor]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1734
| p18 = [[Fitxategi:Rakata-1.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1245622|Rakata]]''
| p625 = {{Coord|-6.1525|105.444269|display=inline}}
| p2044 = 820
| p131 = ''[[:d:Q8147|South Lampung]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1735
| p18 = [[Fitxategi:2016-06-22-Randecker-Maar-3.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1730511|Randecker Maar]]''
| p625 = {{Coord|48.5742|9.523|display=inline}}
| p2044 = 783
| p131 = ''[[:d:Q8533|Esslingen]]''
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1736
| p18 = [[Fitxategi:Rangitoto02.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1422715|Rangitoto]]''
| p625 = {{Coord|-36.786742|174.860115|display=inline}}
| p2044 = 260
| p131 = [[Auckland eskualdea]]
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1737
| p18 = [[Fitxategi:Pano Rano Kao.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1340624|Rano Kau]]''
| p625 = {{Coord|-27.18|-109.43|display=inline}}
| p2044 = 320<br/>54
| p131 = [[Isla de Pascua]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1738
| p18 = [[Fitxategi:Rano-Raraku-from-South.jpg|center|100px]]
| label = [[Rano Raraku]]
| p625 = {{Coord|-27.123888888889|-109.28611111111|display=inline}}<br/>{{Coord|-27.18632|-109.43524|display=inline}}
| p2044 = 180<br/>107
| p131 = [[Isla de Pascua]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1739
| label = ''[[:d:Q100326649|Ranuc]]''
| p17 = [[Ekialdeko Timor]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1740
| p18 = [[Fitxategi:Onehunga Mt Smart cropped.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1950728|Rarotonga / Mount Smart]]''
| p625 = {{Coord|-36.918333333333|174.8125|display=inline}}
| p131 = [[Auckland eskualdea]]
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1741
| p18 = [[Fitxategi:Вулкан Расшуа (Курилы).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4390689|Rasshua]]''
| p625 = {{Coord|47.758055555556|153.02472222222|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q2109294|Severo-Kurilsky District]]''
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1742
| label = ''[[:d:Q4390475|Rassoshina (volcano)]]''
| p625 = {{Coord|57.410941666667|159.99250833333|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1743
| p18 = [[Fitxategi:Mount Raung.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2033748|Raung]]''
| p625 = {{Coord|-8.125|114.04166666667|display=inline}}
| p2044 = 3260
| p131 = ''[[:d:Q11076|Bondowoso]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1744
| label = ''[[:d:Q123400108|Rauðhóll]]''
| p625 = {{Coord|63.84342|-22.69064|display=inline}}
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1745
| p18 = [[Fitxategi:Ravensberg.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2133643|Ravensberg]]''
| p625 = {{Coord|51.6214|10.5269|display=inline}}
| p2044 = 659
| p131 = [[Bad Sachsa]]
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1746
| label = ''[[:d:Q49067128|Red Butte]]''
| p625 = {{Coord|46.245833333333|-121.45833333333|display=inline}}
| p2044 = 2196
| p131 = [[Yakima konderria (Washington)|Yakima konderria]]<br/>[[Washington (estatua)|Washington]]<br/>''[[:d:Q3457242|Yakama Indian Reservation]]''
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1747
| label = ''[[:d:Q49067310|Red Hill]]''
| p625 = {{Coord|36.354722222222|-118.28083333333|display=inline}}
| p131 = [[Tulare konderria (Kalifornia)|Tulare konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1748
| label = ''[[:d:Q49067626|Red Mountain]]''
| p625 = {{Coord|37.028888888889|-118.29027777778|display=inline}}
| p131 = [[Inyo konderria (Kalifornia)|Inyo konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1749
| p18 = [[Fitxategi:Red rock panorama.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q48784937|Red Rock]]''
| p625 = {{Coord|-38.26666667|143.5|display=inline}}
| p2044 = 215
| p131 = [[Victoria (Australia)|Victoria]]
| p17 = [[Australia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1750
| p18 = [[Fitxategi:Reventador volcano.jpg|center|100px]]
| label = [[Reventador]]
| p625 = {{Coord|-0.076944444444444|-77.656111111111|display=inline}}
| p2044 = 3562
| p131 = ''[[:d:Q5351001|El Chaco]]''
| p17 = [[Ekuador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1751
| label = ''[[:d:Q125551949|Revnabergskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.20821|5.02155|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1752
| label = ''[[:d:Q123438836|Reykjanes]]''
| p625 = {{Coord|63.7735|-22.80902|display=inline}}
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1753
| p18 = [[Fitxategi:Gunnuhver 4.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q23925963|Reykjanes (volcanic system)]]''
| p625 = {{Coord|63.8373|-22.6579|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q2796543|Grindavíkurbær]]''<br/>[[Reykjanesbær]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1754
| label = ''[[:d:Q2381562|Riang Kotang]]''
| p625 = {{Coord|-8.3|122.892|display=inline}}
| p2044 = 200
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1755
| label = ''[[:d:Q4367182|Rikorda underwater volcano]]''
| p625 = {{Coord|47.416666666667|152.68333333333|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1756
| p18 = [[Fitxategi:Guanacaste National Park.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1122340|Rincón de la Vieja Volcano]]''
| p625 = {{Coord|10.83|-85.323888888889|display=inline}}
| p2044 = 1916
| p131 = [[Guanacaste probintzia]]
| p17 = [[Costa Rica]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1757
| label = ''[[:d:Q111211414|Ringaskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.32528|5.18916|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1758
| label = ''[[:d:Q109043386|Ringeskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.7903|4.7059|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1759
| p18 = [[Fitxategi:Gunung Rinjani dari Jalur Sembalun.jpg|center|100px]]
| label = [[Rinjani mendia]]
| p625 = {{Coord|-8.4166666666667|116.46666666667|display=inline}}
| p2044 = 3726
| p131 = ''[[:d:Q14115|East Lombok]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1760
| label = ''[[:d:Q125564625|Risøyskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.20017|5.00992|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1761
| p18 = [[Fitxategi:Cerro Blanco volcano (AVA Granule L1B 20000916145757).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q422774|Robledo]]''
| p625 = {{Coord|-26.77|-67.72|display=inline}}
| p2044 = 4400
| p131 = [[Catamarca probintzia|Catamarca]]
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1762
| p18 = [[Fitxategi:Roc d'Hozières face est.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3437336|Roc d'Hozières]]''
| p625 = {{Coord|45.1144|2.64361|display=inline}}
| p2044 = 1614
| p131 = [[Cantal]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1763
| p18 = [[Fitxategi:Roca Negra (11497569035).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11954941|Rocanegra volcano]]''
| p625 = {{Coord|42.14|2.5563611111111113|display=inline}}
| p2044 = 653
| p131 = [[Santa Pau]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1764
| label = ''[[:d:Q3322063|Rocard]]''
| p625 = {{Coord|-17.642|-148.6|display=inline}}
| p2044 = -2100
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1765
| p18 = [[Fitxategi:Rockeskyller Kopf 1.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2160644|Rockeskyllerkopf]]''
| p625 = {{Coord|50.2536|6.68111|display=inline}}
| p2044 = 554.6
| p131 = [[Renania-Palatinatua]]
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1766
| p18 = [[Fitxategi:Totale vom Rodderberg.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2160928|Rodderberg]]''
| p625 = {{Coord|50.6425|7.1983333333333|display=inline}}
| p2044 = 195.3
| p131 = ''[[:d:Q486548|Remagen]]''<br/>[[Wachtberg]]<br/>[[Bonn]]
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1767
| p18 = [[Fitxategi:Paluweh.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1328417|Rokatenda]]''
| p625 = {{Coord|-8.3166666666667|121.70833333333|display=inline}}
| p2044 = 875
| p131 = ''[[:d:Q14150|Sikka]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1768
| p18 = [[Fitxategi:Romanche Trench.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q23925950|Romanche Fracture Zone]]''
| p625 = {{Coord|-0.433|-19.596|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1769
| label = ''[[:d:Q1112302|Romanovka stratovolcano]]''
| p625 = {{Coord|55.643305555556|158.81080555556|display=inline}}
| p2044 = 1442
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1770
| label = ''[[:d:Q26271087|Roque Haute]]''
| p625 = {{Coord|43.304444444444|3.3680555555556|display=inline}}
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1771
| label = ''[[:d:Q112664035|Rotomā volcanic complex]]''
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1772
| p18 = [[Fitxategi:Roßberg und Roßdorf vom Rehberg 2020.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q16856396|Roß-Berg]]''
| p625 = {{Coord|49.84955556|8.77022222|display=inline}}
| p2044 = 284.6
| p131 = [[Hessen]]<br/>[[Roßdorf]]<br/>''[[:d:Q7916|Darmstadt-Dieburg]]''
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1773
| p18 = [[Fitxategi:00 1100 Ruapehu volcano.jpg|center|100px]]
| label = [[Ruapehu]]
| p625 = {{Coord|-39.281666666666666|175.56861111111112|display=inline}}
| p2044 = 2797
| p131 = ''[[:d:Q586428|Ruapehu District]]''<br/>''[[:d:Q2644349|Taupō District]]''
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1774
| label = ''[[:d:Q23925885|Ruby]]''
| p625 = {{Coord|15.62|145.57|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1775
| label = ''[[:d:Q118106114|Rumble II East Seamount]]''
| p625 = {{Coord|-35.425833|178.646|display=inline}}
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1776
| label = ''[[:d:Q12775571|Rumble II West Seamount]]''
| p625 = {{Coord|-35.353833|178.525167|display=inline}}
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1777
| label = ''[[:d:Q12775570|Rumble III Seamount]]''
| p625 = {{Coord|-35.741167|178.496667|display=inline}}
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1778
| label = ''[[:d:Q12775569|Rumble IV Seamount]]''
| p625 = {{Coord|-36.13|178.05|display=inline}}
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1779
| label = ''[[:d:Q12775573|Rumble V Seamount]]''
| p625 = {{Coord|-36.142|178.196|display=inline}}
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1780
| p18 = [[Fitxategi:Rumiñahui volcano Limpiopungo Lagoon ec.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1759338|Rumiñahui]]''
| p625 = {{Coord|-0.58972222|-78.50888889|display=inline}}
| p2044 = 4721
| p17 = [[Ekuador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1781
| label = ''[[:d:Q110757508|Rumpetangen]]''
| p625 = {{Coord|60.33974|5.16192|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1782
| label = ''[[:d:Q109043560|Rundeholmen]]''
| p625 = {{Coord|59.90126|5.22859|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1783
| label = ''[[:d:Q96403122|Rungapapa Knoll]]''
| p625 = {{Coord|-37.551|176.983|display=inline}}
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1784
| label = ''[[:d:Q111212304|Ruo]]''
| p625 = {{Coord|60.31764|4.89746|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1785
| p18 = [[Fitxategi:Вулкан Руруй (с Южно-Курильска).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4400196|Ruruidake]]''
| p625 = {{Coord|44.454|146.139|display=inline}}
| p2044 = 1486
| p131 = ''[[:d:Q2090115|Yuzhno-Kurilsky District]]''
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1786
| label = ''[[:d:Q125961234|Russholmen]]''
| p625 = {{Coord|60.19387|5.07951|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1787
| label = ''[[:d:Q97179522|Ryggen]]''
| p625 = {{Coord|59.5748|5.1283|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1788
| p18 = [[Fitxategi:Rábida Island.jpg|center|100px]]
| label = [[Rábida uhartea]]
| p625 = {{Coord|-0.413|-90.709|display=inline}}
| p2044 = 367
| p17 = [[Ekuador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1789
| label = ''[[:d:Q111211297|Råskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.37024|5.07583|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1790
| label = ''[[:d:Q13403925|Río Murta]]''
| p625 = {{Coord|-46.17|-72.708|display=inline}}
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1791
| p18 = [[Fitxategi:SP Crater.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q7395365|S P Crater]]''
| p625 = {{Coord|35.582225|-111.62932222222|display=inline}}
| p2044 = 7021
| p131 = [[Arizona]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1792
| p18 = [[Fitxategi:Erupción en el volcán Sabancaya, Perú.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q337974|Sabancaya]]''
| p625 = {{Coord|-15.7925|-71.85|display=inline}}
| p2044 = 5976
| p131 = [[Arequipa departamendua]]
| p17 = [[Peru]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1793
| label = ''[[:d:Q3019898|Sacabaya]]''
| p625 = {{Coord|-18.616666666667|-68.75|display=inline}}
| p2044 = 4215
| p131 = [[Sabaya probintzia]]
| p17 = [[Bolivia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1794
| label = ''[[:d:Q24072981|Sacrofano caldera]]''
| p131 = [[Erromako probintzia]]
| p17 = [[Italia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1795
| p18 = [[Fitxategi:MSH82 st helens plume from harrys ridge 05-19-82.jpg|center|100px]]
| label = [[Saint Helens]]
| p625 = {{Coord|46.200277777778|-122.18944444444|display=inline}}
| p2044 = 2549
| p131 = [[Washington (estatua)|Washington]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1796
| p18 = [[Fitxategi:2020-11 Saint-Paul Island 03.jpg|center|100px]]
| label = [[Saint-Paul uhartea]]
| p625 = {{Coord|-38.73|77.522222222222|display=inline}}
| p2044 = 270
| p131 = ''[[:d:Q1681727|Saint Paul and Amsterdam]]''
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1797
| label = ''[[:d:Q21472659|Sainte-Blanche]]''
| p625 = {{Coord|-66.68056|139.89444|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q21590062|Itun Antartikoko eskualde]]''
| p17 = No/unknown value
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1798
| p18 = [[Fitxategi:Sairecabur Westen Chile.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q995640|Sairecabur]]''
| p625 = {{Coord|-22.716666666667|-67.891666666667|display=inline}}
| p2044 = 5980<br/>5961
| p131 = [[Sud Lípez probintzia]]
| p17 = [[Txile]]<br/>[[Bolivia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1799
| p18 = [[Fitxategi:Kagoshima and Sakurajima.jpg|center|100px]]
| label = [[Sakurajima]]
| p625 = {{Coord|31.580555555556|130.65805555556|display=inline}}
| p2044 = 1117
| p131 = [[Kagoshima]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1800
| label = ''[[:d:Q106614402|Salsa di Montegibbio]]''
| p625 = {{Coord|44.51868|10.77995|display=inline}}
| p2044 = 275
| p131 = [[Sassuolo]]
| p17 = [[Italia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1801
| p18 = [[Fitxategi:Salse di Puianello - Emissione fangosa ricca di sostanze bituminose.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q106602561|Salse di Puianello]]''
| p625 = {{Coord|44.4693|10.8657|display=inline}}
| p131 = [[Maranello]]
| p17 = [[Italia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1802
| label = ''[[:d:Q2895004|Salín]]''
| p625 = {{Coord|-24.3317|-68.0639|display=inline}}
| p2044 = 6022
| p131 = ''[[:d:Q514500|Los Andes Department]]''
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1803
| label = ''[[:d:Q29598119|Samalas]]''
| p625 = {{Coord|-8.415|116.414|display=inline}}
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1804
| label = ''[[:d:Q23925903|Samsari Volcanic Center]]''
| p625 = {{Coord|41.542|43.7|display=inline}}
| p17 = [[Georgia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1805
| p18 = [[Fitxategi:San Antonio volcano on La Palma - 2007-01-04 A.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q955177|San Antonio]]''
| p625 = {{Coord|28.485919444444445|-17.848244444444443|display=inline}}
| p2044 = 631
| p131 = [[Fuencaliente de La Palma]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1806
| label = ''[[:d:Q12775837|San Borja Volcanic Field]]''
| p625 = {{Coord|28.5|-113.75|display=inline}}
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1807
| p18 = [[Fitxategi:San Carlos volcado.jpg|center|100px]]
| label = [[San Carlos (sumendia)|San Carlos]]
| p625 = {{Coord|3.3608333333333|8.5391666666667|display=inline}}
| p2044 = 2261
| p131 = ''[[:d:Q3040071|Insular Region]]''
| p17 = [[Ekuatore Ginea]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1808
| p18 = [[Fitxategi:Mount San Cristobal.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1786080|San Cristobal]]''
| p625 = {{Coord|14.062222222222|121.42305555556|display=inline}}
| p2044 = 1470
| p131 = [[Laguna probintzia|Laguna]]
| p17 = [[Filipinak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1809
| p18 = [[Fitxategi:VolcanSanCristobal1.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q607196|San Cristóbal Volcano]]''
| p625 = {{Coord|12.7|-87|display=inline}}
| p2044 = 1745
| p131 = [[Chinandegako departamendua]]
| p17 = [[Nikaragua]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1810
| label = ''[[:d:Q20022257|San Diego]]''
| p625 = {{Coord|5.65|-74.961|display=inline}}
| p17 = [[Kolonbia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1811
| p18 = [[Fitxategi:San Francisco - panoramio (11).jpg|center|100px]]
| label = [[San Francisco sumendia]]
| p625 = {{Coord|-26.918333333333|-68.263055555556|display=inline}}
| p2044 = 6016
| p131 = ''[[:d:Q1080210|Tinogasta Department]]''<br/>[[Copiapó probintzia]]
| p17 = [[Txile]]<br/>[[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1812
| p18 = [[Fitxategi:Desventuradas.png|center|100px]]
| label = [[San Félix uhartea]]
| p625 = {{Coord|-26.2986|-80.0833|display=inline}}
| p2044 = 193
| p131 = [[Juan Fernández (Txile)|Juan Fernández]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1813
| label = ''[[:d:Q38250852|San Jerónimo volcano]]''
| p625 = {{Coord|-24.233333333333334|-66.5|display=inline}}
| p131 = [[Salta probintzia]]
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1814
| label = ''[[:d:Q85799456|San Joaquin]]''
| p625 = {{Coord|3.35|8.63|display=inline}}
| p2044 = 2009
| p131 = [[Bioko]]
| p17 = [[Ekuatore Ginea]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1815
| p18 = [[Fitxategi:Valle del río Azufre y volcán San José, Región Metropolitana.JPG|center|100px]]
| label = [[San José (sumendia)]]
| p625 = {{Coord|-33.781666666667|-69.897222222222|display=inline}}
| p2044 = 5856
| p131 = ''[[:d:Q1191226|Tunuyán Department]]''
| p17 = [[Txile]]<br/>[[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1816
| label = ''[[:d:Q15733327|San Marcelino]]''
| p625 = {{Coord|13.805281|-89.594169|display=inline}}<br/>{{Coord|13.805277777778|-89.594166666667|display=inline}}
| p2044 = 1314
| p131 = ''[[:d:Q212540|Sonsonate departamendua]]''
| p17 = [[El Salvador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1817
| p18 = [[Fitxategi:Volcansanmartin.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4407286|San Martín Tuxtla]]''
| p625 = {{Coord|18.557455555556|-95.200402777778|display=inline}}<br/>{{Coord|18.55772|-95.20079|display=inline}}
| p2044 = 1650
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1818
| p18 = [[Fitxategi:Cerro paniri and volcan san pablo chile ii region.jpg|center|100px]]
| label = [[San Pablo sumendia]]
| p625 = {{Coord|-21.88388888888889|-68.3425|display=inline}}
| p2044 = 6092
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1819
| p18 = [[Fitxategi:San-pedro-pellado-volcano-from-the-west chile-maule-region.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3471590|San Pedro de Tarara]]''
| p625 = {{Coord|-35.9948665|-70.8863297|display=inline}}
| p2044 = 3621
| p131 = [[Maule eskualdea]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1820
| p18 = [[Fitxategi:Atitlan-Volcan-San-Pedro.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1575468|San Pedro sumendia]]''
| p625 = {{Coord|14.655833333333|-91.265833333333|display=inline}}<br/>{{Coord|14.6559|-91.2659|display=inline}}
| p2044 = 3018
| p131 = [[Sololá (departamendua)|Sololá]]
| p17 = [[Guatemala]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1821
| p18 = [[Fitxategi:San Pedro volcano, Antofagasta, Chile.jpg|center|100px]]
| label = [[San Pedro sumendia (Txile)|San Pedro sumendia]]
| p625 = {{Coord|-21.887777777777774|-68.39138888888888|display=inline}}
| p2044 = 6145
| p131 = [[El Loa probintzia]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1822
| p18 = [[Fitxategi:Mandelieu-la-Napoule.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3471599|San Peyre]]''
| p625 = {{Coord|43.525|6.93722|display=inline}}
| p2044 = 131
| p131 = [[Mandelieu-la-Napoule]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1823
| p18 = [[Fitxategi:San Quintín Volcanic Field.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q16899725|San Quintín Volcanic Field]]''
| p625 = {{Coord|30.47|-116|display=inline}}
| p131 = [[Kalifornia Beherea]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1824
| p18 = [[Fitxategi:Sanbangsan (5983281424).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q12600001|Sanbangsan]]''
| p625 = {{Coord|33.24055555555555|126.31361111111111|display=inline}}
| p2044 = 395
| p131 = ''[[:d:Q42103|Seogwipo]]''<br/>[[Jeju]]
| p17 = [[Hego Korea]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1825
| p18 = [[Fitxategi:Sand Mountain volcanic field.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q23925884|Sand Mountain Field]]''
| p625 = {{Coord|44.38|-121.93|display=inline}}
| p131 = [[Oregon]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1826
| label = ''[[:d:Q124838054|Sandebecker Vulkan]]''
| p625 = {{Coord|51.81549|8.98469|display=inline}}
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1827
| label = ''[[:d:Q123438964|Sandfellshæð]]''
| p625 = {{Coord|63.86074|-22.57548|display=inline}}
| p2044 = 68
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1828
| label = ''[[:d:Q111211525|Sandholmen (Røst)]]''
| p625 = {{Coord|67.52881|12.15865|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1829
| label = ''[[:d:Q111211532|Sandskjera]]''
| p625 = {{Coord|60.400554|4.8916571|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1830
| label = ''[[:d:Q125945218|Sandskjera]]''
| p625 = {{Coord|60.30456|4.95074|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1831
| label = ''[[:d:Q116774740|Sandsundholmen]]''
| p625 = {{Coord|60.6729|5.15766|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1832
| label = ''[[:d:Q111211528|Sandøyskjera]]''
| p625 = {{Coord|60.44659|4.87069|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1833
| p18 = [[Fitxategi:Volcan-Sangay-Ecuador.jpg|center|100px]]
| label = [[Sangay]]
| p625 = {{Coord|-2.0025|-78.340833333333|display=inline}}
| p2044 = 5230
| p131 = [[Morona Santiago probintzia]]
| p17 = [[Ekuador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1834
| p18 = [[Fitxategi:Indonesia - Sangeang Api.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2573663|Sangeang Api]]''
| p625 = {{Coord|-8.18|119.05|display=inline}}
| p2044 = 1949
| p131 = ''[[:d:Q14114|Bima]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1835
| label = ''[[:d:Q108658427|Sant Jordi volcano]]''
| p625 = {{Coord|42.13783333333333|2.586888888888889|display=inline}}
| p131 = [[Santa Pau]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1836
| p18 = [[Fitxategi:Terceira.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q12775851|Santa Barbara]]''
| p625 = {{Coord|38.733333333333|-27.316666666667|display=inline}}
| p2044 = 1023
| p131 = [[Azoreak]]
| p17 = [[Portugal]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1837
| p18 = [[Fitxategi:Santaclaravolcano.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q7419347|Santa Clara Volcano]]''
| p625 = {{Coord|37.256944444444|-113.625|display=inline}}
| p131 = [[Washington konderria (Utah)|Washington konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1838
| label = ''[[:d:Q15729122|Santa Clara sumendia]]''
| p625 = {{Coord|12.578|-86.81|display=inline}}
| p131 = [[Leongo departamendua]]
| p17 = [[Nikaragua]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1839
| p18 = [[Fitxategi:Nevado santa isabel!.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2956713|Santa Isabel]]''
| p625 = {{Coord|4.81666667|-75.36666667|display=inline}}
| p2044 = 4950
| p131 = [[Tolima (departamendua)|Tolima]]
| p17 = [[Kolonbia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1840
| p18 = [[Fitxategi:Santiaguito from Santamaria.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q204657|Santa María]]''
| p625 = {{Coord|14.755833333333|-91.551944444444|display=inline}}
| p2044 = 3772
| p131 = [[Quetzaltenango (departamendua)|Quetzaltenango]]
| p17 = [[Guatemala]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1841
| p18 = [[Fitxategi:Santiagofromsea.jpg|center|100px]]
| label = [[Santiago uhartea (Galapagoak)]]
| p625 = {{Coord|-0.25|-90.7|display=inline}}
| p2044 = 920
| p17 = [[Ekuador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1842
| p18 = [[Fitxategi:Volcan-Santiaguito-Quetzaltenango-Guatemala.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q6164654|Santiaguito]]''
| p625 = {{Coord|14.7394|-91.5681|display=inline}}
| p131 = [[Quetzaltenango (departamendua)|Quetzaltenango]]
| p17 = [[Guatemala]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1843
| p18 = [[Fitxategi:Sara Sara Volcano.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2652409|Sara Sara]]''
| p625 = {{Coord|-15.323527777778|-73.449361111111|display=inline}}
| p2044 = 5505
| p131 = [[Ayacucho departamendua|Ayacucho]]
| p17 = [[Peru]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1844
| p18 = [[Fitxategi:Sorikmarapi.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q29559|Sarik Merapi]]''
| p625 = {{Coord|0.686|99.539|display=inline}}
| p2044 = 2145
| p131 = [[Ipar Sumatra]]
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1845
| label = ''[[:d:Q7424073|Sarik-Gajah]]''
| p625 = {{Coord|0.08|100.2|display=inline}}
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1846
| p18 = [[Fitxategi:Matua.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q288403|Sarychev Peak]]''
| p625 = {{Coord|48.090555555556|153.20138888889|display=inline}}
| p2044 = 1496<br/>1446
| p131 = ''[[:d:Q2109294|Severo-Kurilsky District]]''
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1847
| label = ''[[:d:Q109044001|Sauholmen]]''
| p625 = {{Coord|59.89758|5.153|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1848
| p18 = [[Fitxategi:Saba with cloud cover.jpg|center|100px]]
| label = [[Mount Scenery|Scenery mendia]]
| p625 = {{Coord|17.635|-63.239166666667|display=inline}}
| p2044 = 887
| p131 = [[Saba (uhartea)|Saba]]
| p17 = [[Herbehereak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1849
| p18 = [[Fitxategi:Scharteberg.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1362432|Scharteberg]]''
| p625 = {{Coord|50.2179|6.7528|display=inline}}<br/>{{Coord|50.21797|6.75299|display=inline}}
| p2044 = 691.4
| p131 = [[Renania-Palatinatua]]
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1850
| p18 = [[Fitxategi:Schmidt volcano.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2073703|Schmidt]]''
| p625 = {{Coord|54.92|160.63|display=inline}}
| p2044 = 2020
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1851
| label = ''[[:d:Q21470828|Seahorse]]''
| p625 = {{Coord|-78.01667|163.3|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q21590062|Itun Antartikoko eskualde]]''
| p17 = No/unknown value
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1852
| label = ''[[:d:Q23925883|Seamount X]]''
| p625 = {{Coord|13.25|144.02|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1853
| p18 = [[Fitxategi:Kharimkotan - ISS005.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4128314|Sebergina sumendia]]''
| p625 = {{Coord|49.118055555556|154.51944444444|display=inline}}
| p2044 = 1145<br/>1157
| p131 = ''[[:d:Q2109294|Severo-Kurilsky District]]''
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1854
| label = ''[[:d:Q4412857|Sedankinsky]]''
| p625 = {{Coord|57.266666666667|160.08333333333|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1855
| p18 = [[Fitxategi:Segererua Plateau.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q13538916|Segererua Plateau]]''
| p625 = {{Coord|1.57|37.9|display=inline}}
| p17 = [[Kenya]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1856
| label = ''[[:d:Q21834347|Segundo Cono Truncado]]''
| p625 = {{Coord|-48.5658|-69.3433|display=inline}}
| p2044 = 545
| p131 = [[Santa Cruz probintzia]]
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1857
| label = ''[[:d:Q125961384|Seiskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.1596|5.01631|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1858
| label = ''[[:d:Q111211585|Seiskjeret (Fjell)]]''
| p625 = {{Coord|60.32032|4.94548|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1859
| label = ''[[:d:Q111211586|Selapiu]]''
| p625 = {{Coord|-2.6761|150.583|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1860
| label = ''[[:d:Q109044166|Selevikskjeret]]''
| p625 = {{Coord|59.81528|5.32418|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1861
| p18 = [[Fitxategi:Mount Semeru.jpg|center|100px]]
| label = [[Semeru]]
| p625 = {{Coord|-8.1|112.91666666667|display=inline}}
| p2044 = 3676
| p131 = ''[[:d:Q11095|Malang]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1862
| p18 = [[Fitxategi:Ulleung island from above.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q7451593|Seonginbong]]''
| p625 = {{Coord|37.495|130.86333333333334|display=inline}}
| p2044 = 984
| p131 = [[Ipar Gyeongsang]]<br/>''[[:d:Q485570|Ulleung County]]''
| p17 = [[Hego Korea]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1863
| p18 = [[Fitxategi:Serdán-Oriental.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q12775978|Serdán-Oriental]]''
| p625 = {{Coord|19.27|-97.47|display=inline}}
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1864
| label = ''[[:d:Q4416865|Sergeeva (volcano)]]''
| p625 = {{Coord|57.766666666667|160.55|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1865
| p18 = [[Fitxategi:Contrafortes da Serra de Santa Bárbara, ilha Terceira, Açores, Portugal.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q7455229|Serra de Santa Bárbara]]''
| p625 = {{Coord|38.73333333|-27.31666667|display=inline}}
| p2044 = 1021
| p131 = [[Terceira uhartea|Terceira]]
| p17 = [[Portugal]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1866
| label = ''[[:d:Q1083948|Serua mendia]]''
| p625 = {{Coord|-6.3|130|display=inline}}
| p2044 = 608
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1867
| label = ''[[:d:Q23925902|Sessagara]]''
| p625 = {{Coord|-9.48|149.13|display=inline}}
| p17 = [[Papua Ginea Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1868
| p18 = [[Fitxategi:Sete cidades twin lakes.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1515751|Sete Cidades Massif]]''
| p625 = {{Coord|37.855194444444|-25.786166666667|display=inline}}<br/>{{Coord|37.87|-25.78|display=inline}}
| p2044 = 856
| p131 = [[Azoreak]]
| p17 = [[Portugal]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1869
| label = ''[[:d:Q4179246|Severny]]''
| p625 = {{Coord|58.282777777778|160.87138888889|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1870
| label = ''[[:d:Q56711358|Shadil-Khokh volcano]]''
| p625 = {{Coord|42.5425|44.2975|display=inline}}
| p131 = [[Hego Osetia]]
| p17 = [[Georgia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1871
| label = ''[[:d:Q7490670|Shatsky Rise]]''
| p625 = {{Coord|32.03333333|158.0666667|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1872
| label = ''[[:d:Q48759653|Shichiyō Seamount Chain]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1873
| p18 = [[Fitxategi:Kuchino-erabu island (volcano).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q19960459|Shindake]]''
| p625 = {{Coord|30.446944444444|130.21583333333|display=inline}}<br/>{{Coord|30.438888888889|130.21583333333|display=inline}}
| p2044 = 626
| p131 = ''[[:d:Q1350724|Yakushima]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1874
| p18 = [[Fitxategi:Kirishima Shin-moedake.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q514392|Shinmoedake]]''
| p625 = {{Coord|31.9096|130.88642|display=inline}}
| p2044 = 1420.8
| p131 = ''[[:d:Q858352|Kirishima]]''<br/>''[[:d:Q861283|Kobayashi]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1875
| label = ''[[:d:Q1516876|Shira sumendia]]''
| p625 = {{Coord|-3.03822222|37.21040833|display=inline}}
| p2044 = 3962
| p17 = [[Tanzania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1876
| p18 = [[Fitxategi:Shiratoriyama Miyazaki.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11580561|Shiratori Yama]]''
| p625 = {{Coord|31.956583|130.838083|display=inline}}<br/>{{Coord|31.96|130.83305555556|display=inline}}
| p2044 = 1363
| p131 = ''[[:d:Q374701|Ebino]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1877
| label = ''[[:d:Q4524683|Shish]]''
| p625 = {{Coord|55.75|161.16666666667|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1878
| label = ''[[:d:Q4524701|Shisheika]]''
| p625 = {{Coord|57.15|161.08333333333|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1879
| label = ''[[:d:Q2008889|Shishel]]''
| p625 = {{Coord|57.45|160.36666666667|display=inline}}
| p2044 = 2525
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1880
| p18 = [[Fitxategi:Shiveluch.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q48877|Shiveluch]]''
| p625 = {{Coord|56.653633333333|161.36296666667|display=inline}}
| p2044 = 3283
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1881
| label = ''[[:d:Q4525411|Shlen]]''
| p625 = {{Coord|57.466666666667|159.55|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1882
| p18 = [[Fitxategi:130922 Showa-shinzan Sobetsu Hokkaido Japan01s3.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1138090|Shōwa-shinzan]]''
| p625 = {{Coord|42.5425|140.86444444444|display=inline}}
| p2044 = 398
| p131 = ''[[:d:Q670712|Sobetsu]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1883
| p18 = [[Fitxategi:Sierra Negra Galapagos.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1189579|Sierra Negra]]''
| p625 = {{Coord|-0.83|-91.17|display=inline}}
| p2044 = 1124
| p131 = [[Galapagoak probintzia]]
| p17 = [[Ekuador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1884
| p18 = [[Fitxategi:Lago Conguillio.jpg|center|100px]]
| label = [[Sierra Nevada sumendia]]
| p625 = {{Coord|-38.58333333|-71.58333333|display=inline}}
| p2044 = 2554
| p131 = [[Araucanía eskualdea]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1885
| p18 = [[Fitxategi:Sierra Velluda.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q7511611|Sierra Velluda]]''
| p625 = {{Coord|-37.466666666667|-71.433333333333|display=inline}}
| p2044 = 3585
| p131 = [[Biobío eskualdea]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1886
| label = ''[[:d:Q13538976|Sierra la Primavera]]''
| p625 = {{Coord|20.62|-103.52|display=inline}}
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1887
| label = ''[[:d:Q113244691|Siete Luminarias]]''
| p131 = [[Guanajuato]]<br/>[[Valle de Santiago (udalerria)]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1888
| label = ''[[:d:Q969968|Silay]]''
| p625 = {{Coord|10.76666667|123.23333333|display=inline}}
| p2044 = 1510
| p131 = ''[[:d:Q13862|Negros Occidental]]''
| p17 = [[Filipinak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1889
| label = ''[[:d:Q106636303|Silkebærbleikja]]''
| p625 = {{Coord|59.92572|5.22261|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1890
| p18 = [[Fitxategi:Silver Lake Mammoth September 2016 001.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q23925882|Silver Lake]]''
| p625 = {{Coord|40.731|-121.841|display=inline}}
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1891
| label = ''[[:d:Q24019667|Simon volcano]]''
| p625 = {{Coord|42.13858333333334|2.5669444444444443|display=inline}}
| p2044 = 561
| p131 = [[Santa Pau]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1892
| p18 = [[Fitxategi:Sinarka ISS cut.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2186376|Sinarka]]''
| p625 = {{Coord|48.873888888889|154.18083333333|display=inline}}
| p2044 = 934
| p131 = ''[[:d:Q2109294|Severo-Kurilsky District]]''
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1893
| p18 = [[Fitxategi:Sincholagua volcano cotopaxi national park ecuador.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q15277853|Sincholagua]]''
| p625 = {{Coord|-0.54579444|-78.36658056|display=inline}}
| p2044 = 4899
| p131 = [[Pichincha probintzia]]
| p17 = [[Ekuador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1894
| p18 = [[Fitxategi:Singgalang.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2188825|Singgalang]]''
| p625 = {{Coord|-0.39138888888889|100.33111111111|display=inline}}
| p2044 = 2877
| p131 = [[Mendebaldeko Sumatra]]
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1895
| label = ''[[:d:Q6620789|Singu Plateau]]''
| p625 = {{Coord|22.68333333|95.96666667|display=inline}}
| p2044 = 493
| p17 = [[Myanmar]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1896
| label = ''[[:d:Q109044549|Siriholmen]]''
| p625 = {{Coord|60.785|4.6822|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1897
| p18 = [[Fitxategi:Gunung Sirung caldera.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1322666|Sirung]]''
| p625 = {{Coord|-8.5166666666667|124.13333333333|display=inline}}
| p2044 = 862
| p131 = ''[[:d:Q14131|Alor]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1898
| label = ''[[:d:Q97172662|Skarvaskjeret]]''
| p625 = {{Coord|59.7281|5.1191|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1899
| label = ''[[:d:Q113840952|Skarvaskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.19401|5.59914|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1900
| label = ''[[:d:Q113840953|Skarvaskjeret]]''
| p625 = {{Coord|59.78974|5.60633|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1901
| label = ''[[:d:Q109044610|Skarvaskjeret (Fitjar)]]''
| p625 = {{Coord|59.92409|5.14603|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1902
| label = ''[[:d:Q125963161|Skarveskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.70311|4.7489|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1903
| label = ''[[:d:Q125920047|Skarvøyna]]''
| p625 = {{Coord|60.72333|5.08028|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1904
| label = ''[[:d:Q111211666|Skipsholmen]]''
| p625 = {{Coord|69.81931861|30.6172393|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1905
| p18 = [[Fitxategi:Thingvellir 009.jpg|center|100px]]
| label = [[Skjaldbreiður sumendia|Skjaldbreiður]]
| p625 = {{Coord|64.41|-20.762222|display=inline}}
| p2044 = 1060
| p131 = [[Bláskógabyggð]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1906
| label = ''[[:d:Q125876445|Skjegget]]''
| p625 = {{Coord|60.15798|5.00494|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1907
| label = ''[[:d:Q125876447|Skjenkjarane]]''
| p625 = {{Coord|60.252|4.96078|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1908
| label = ''[[:d:Q125945396|Skjerholmen]]''
| p625 = {{Coord|60.24616|5.17637|display=inline}}
| p17 = [[Norvegia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1909
| label = ''[[:d:Q111211669|Skolpen]]''
| p625 = {{Coord|60.36931|5.08318|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1910
| label = ''[[:d:Q113794640|Skorpo (Kvinnherad)]]''
| p625 = {{Coord|59.94308|5.82258|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1911
| label = ''[[:d:Q113840955|Skotaholmen]]''
| p625 = {{Coord|60.16339|5.57244|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1912
| label = ''[[:d:Q113823617|Skotaholmen (Kvinnherad)]]''
| p625 = {{Coord|59.75453|5.84168|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1913
| label = ''[[:d:Q111211670|Skotakylleren]]''
| p625 = {{Coord|60.37865|4.93322|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1914
| label = ''[[:d:Q125963007|Skottholmen]]''
| p625 = {{Coord|60.02528|5.72104|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1915
| label = ''[[:d:Q122739946|Skotøy]]''
| p625 = {{Coord|60.1891|5.33044|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1916
| label = ''[[:d:Q125945403|Skrubbholmen]]''
| p625 = {{Coord|60.81583|5.20333|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1917
| label = ''[[:d:Q109044635|Skvetten]]''
| p625 = {{Coord|59.918|5.13669|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1918
| label = ''[[:d:Q111211672|Skvetteskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.36419|4.9449|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1919
| label = ''[[:d:Q109044647|Slotteskjeret]]''
| p625 = {{Coord|59.87972|5.22434|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1920
| label = ''[[:d:Q125961430|Slottet]]''
| p625 = {{Coord|59.74428|5.40203|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1921
| label = ''[[:d:Q4424142|Slyunina (volcano)]]''
| p625 = {{Coord|57.983333333333|160.75|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1922
| label = ''[[:d:Q23811926|Slánská hora]]''
| p625 = {{Coord|50.232|14.0948|display=inline}}
| p2044 = 330
| p131 = [[Slaný]]
| p17 = [[Txekia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1923
| label = ''[[:d:Q109044645|Slåttholmen (Fitjar)]]''
| p625 = {{Coord|59.91986|5.20489|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1924
| label = ''[[:d:Q4279195|Small Chekchebonai]]''
| p625 = {{Coord|56.8|159.06666666667|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1925
| p18 = [[Fitxategi:Вулкан Руруй (с Южно-Курильска).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2601582|Smirnov]]''
| p625 = {{Coord|44.422222222222224|146.1266666666667|display=inline}}
| p2044 = 1189<br/>1486
| p131 = ''[[:d:Q2090115|Yuzhno-Kurilsky District]]''
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1926
| label = ''[[:d:Q111211675|Småholmane (Fjell)]]''
| p625 = {{Coord|60.39556|5.12194|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1927
| label = ''[[:d:Q111159054|Småholmane (Øygarden)]]''
| p625 = {{Coord|60.39075|4.98161|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1928
| label = ''[[:d:Q125919962|Småholmen]]''
| p625 = {{Coord|60.79184|4.9911|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1929
| label = ''[[:d:Q109044651|Småklovningane]]''
| p625 = {{Coord|60.7831215|4.663934|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1930
| label = ''[[:d:Q116865366|Smørslikka]]''
| p625 = {{Coord|60.67981|5.12378|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1931
| label = ''[[:d:Q16677138|Snegovoï]]''
| p625 = {{Coord|58.19968|160.963717|display=inline}}
| p2044 = 2169
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1932
| label = ''[[:d:Q4425558|Snezhniy]]''
| p625 = {{Coord|58.020277777778|160.81194444444|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1933
| label = ''[[:d:Q11220960|Snilstveitøy]]''
| p625 = {{Coord|59.9714|5.9285|display=inline}}
| p131 = [[Kvinnherad]]
| p17 = [[Norvegia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1934
| label = ''[[:d:Q4128316|Snou]]''
| p625 = {{Coord|46.510833333333|150.86861111111|display=inline}}
| p2044 = 301
| p131 = ''[[:d:Q2213976|Kurilsky District]]''
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1935
| p18 = [[Fitxategi:SnaefellFromKarahnjukar.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1483537|Snæfell]]''
| p625 = {{Coord|64.79716667|-15.5755|display=inline}}
| p2044 = 1833
| p131 = [[Fljótsdalshreppur]]<br/>''[[:d:Q96776922|Múlaþing]]''
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1936
| p18 = [[Fitxategi:Snæfellsjökull in the Morning (7622876302) (cropped).jpg|center|100px]]
| label = [[Snæfellsjökull]]
| p625 = {{Coord|64.8071204861|-23.7762279203|display=inline}}
| p2044 = 1446
| p131 = [[Snæfellsbær]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1937
| label = ''[[:d:Q4425889|Soboliny (volcano)]]''
| p625 = {{Coord|54.147758333333|159.43923055556|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1938
| p18 = [[Fitxategi:Volcán Socompa.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q422765|Socompa]]''
| p625 = {{Coord|-24.393333333333|-68.256111111111|display=inline}}
| p2044 = 6051
| p131 = [[Salta probintzia]]<br/>''[[:d:Q514500|Los Andes Department]]''
| p17 = [[Argentina]]<br/>[[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1939
| p18 = [[Fitxategi:Socorro Island.jpg|center|100px]]
| label = [[Socorro uhartea]]
| p625 = {{Coord|18.784444444444|-110.975|display=inline}}
| p2044 = 920
| p131 = [[Colima]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1940
| label = ''[[:d:Q4428426|Solontsovsky (paleovolcano)]]''
| p625 = {{Coord|45.439722222222|136.56527777778|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1941
| label = ''[[:d:Q31451155|Solyanaya Sopka]]''
| p625 = {{Coord|74|111.5|display=inline}}
| p2044 = 122
| p131 = [[Krasnoiarsk kraia]]<br/>''[[:d:Q302113|Taymyrsky Dolgano-Nenetsky District]]''
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1942
| label = ''[[:d:Q31454296|Sopka Alban]]''
| p625 = {{Coord|46.678333333333|134.16083333333|display=inline}}
| p2044 = 555
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1943
| label = ''[[:d:Q31454229|Sopka Aligey]]''
| p625 = {{Coord|57.966666666667|160.53333333333|display=inline}}
| p2044 = 486
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1944
| label = ''[[:d:Q31627425|Sopka Baba]]''
| p625 = {{Coord|51.3017|156.5967|display=inline}}
| p2044 = 458
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1945
| label = ''[[:d:Q31454222|Sopka Baydara]]''
| p625 = {{Coord|59.305|161.5883|display=inline}}
| p2044 = 1094
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1946
| label = ''[[:d:Q31454370|Sopka Bol'shaya]]''
| p625 = {{Coord|46.563055555556|133.90944444444|display=inline}}
| p2044 = 124
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1947
| label = ''[[:d:Q31454321|Sopka Bol'shaya Griva]]''
| p625 = {{Coord|46.928611111111|134.21388888889|display=inline}}
| p2044 = 179
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1948
| label = ''[[:d:Q31454284|Sopka Bol'shoy Solntsepek]]''
| p625 = {{Coord|46.952222222222|134.37833333333|display=inline}}
| p2044 = 126
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1949
| label = ''[[:d:Q31450013|Sopka Boran]]''
| p625 = {{Coord|44.121388888889|132.89416666667|display=inline}}
| p2044 = 238
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1950
| label = ''[[:d:Q31454213|Sopka Ded]]''
| p625 = {{Coord|51.316666666667|156.58333333333|display=inline}}
| p2044 = 659
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1951
| label = ''[[:d:Q31451329|Sopka Dlinnaya]]''
| p625 = {{Coord|52.561944444444|158.22916666667|display=inline}}
| p2044 = 1105
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1952
| label = ''[[:d:Q31454357|Sopka Dom]]''
| p625 = {{Coord|46.890833333333|134.48083333333|display=inline}}
| p2044 = 332
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1953
| label = ''[[:d:Q31451161|Sopka Dondur]]''
| p625 = {{Coord|52.4108|108.3683|display=inline}}
| p2044 = 1135
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1954
| label = ''[[:d:Q31451316|Sopka Dvugorbaya]]''
| p625 = {{Coord|52.5154|158.1455|display=inline}}
| p2044 = 1144
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1955
| label = ''[[:d:Q31454251|Sopka Figurnaya]]''
| p625 = {{Coord|43.4478|131.6424|display=inline}}
| p2044 = 326
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1956
| label = ''[[:d:Q31454270|Sopka Golaya]]''
| p625 = {{Coord|43.474444444444|131.75972222222|display=inline}}
| p2044 = 115
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1957
| label = ''[[:d:Q31454308|Sopka Granichnaya]]''
| p625 = {{Coord|46.748611111111|134.44916666667|display=inline}}
| p2044 = 67
| p131 = [[Errusia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1958
| label = ''[[:d:Q31454343|Sopka Kamenistaya]]''
| p625 = {{Coord|46.8325|134.38611111111|display=inline}}
| p2044 = 545
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1959
| label = ''[[:d:Q31454361|Sopka Kamenistaya]]''
| p625 = {{Coord|46.17554|133.82656|display=inline}}
| p2044 = 98
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1960
| label = ''[[:d:Q31454324|Sopka Kamenistaya Griva]]''
| p625 = {{Coord|46.985|134.26|display=inline}}
| p2044 = 375
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1961
| label = ''[[:d:Q31451338|Sopka Kamennaya]]''
| p625 = {{Coord|52.596944444444|158.19|display=inline}}
| p2044 = 980
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1962
| label = ''[[:d:Q31454282|Sopka Kamennaya]]''
| p625 = {{Coord|46.951111111111|134.44277777778|display=inline}}
| p2044 = 369
| p131 = [[Errusia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1963
| label = ''[[:d:Q31454381|Sopka Karasukskaya]]''
| p625 = {{Coord|52.294722222222|85.661666666667|display=inline}}
| p2044 = 240
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1964
| label = ''[[:d:Q31454267|Sopka Khar'kovka]]''
| p625 = {{Coord|43.4836|131.6799|display=inline}}
| p2044 = 239
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1965
| label = ''[[:d:Q31454384|Sopka Khutorskaya]]''
| p625 = {{Coord|52.26|85.730833333333|display=inline}}
| p2044 = 272
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1966
| label = ''[[:d:Q31454195|Sopka Kinchoklok]]''
| p625 = {{Coord|55.3658|159.7825|display=inline}}
| p2044 = 1130
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1967
| label = ''[[:d:Q31454274|Sopka Klepochnaya]]''
| p625 = {{Coord|43.562222222222|131.87111111111|display=inline}}
| p2044 = 49
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1968
| label = ''[[:d:Q31454374|Sopka Koftuna]]''
| p625 = {{Coord|45.848055555556|134.03305555556|display=inline}}
| p2044 = 134
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1969
| label = ''[[:d:Q31454298|Sopka Koz'ya]]''
| p625 = {{Coord|46.698055555556|134.34027777778|display=inline}}
| p2044 = 188
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1970
| label = ''[[:d:Q31450001|Sopka Krasnaya]]''
| p625 = {{Coord|44.150277777778|132.95916666667|display=inline}}
| p2044 = 256
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1971
| label = ''[[:d:Q31451351|Sopka Krasnaya]]''
| p625 = {{Coord|52.611666666667|158.05|display=inline}}
| p2044 = 1097
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1972
| label = ''[[:d:Q31451547|Sopka Krasnaya]]''
| p625 = {{Coord|57.144166666667|160.025|display=inline}}
| p2044 = 940
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1973
| label = ''[[:d:Q31454257|Sopka Kyamenistaya]]''
| p625 = {{Coord|43.379722222222|131.71888888889|display=inline}}
| p2044 = 219
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1974
| label = ''[[:d:Q31454316|Sopka Lysaya]]''
| p625 = {{Coord|46.857777777778|134.35916666667|display=inline}}
| p2044 = 699
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1975
| label = ''[[:d:Q31454350|Sopka Maloguminskaya]]''
| p625 = {{Coord|46.789444444444|134.37777777778|display=inline}}
| p2044 = 326
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1976
| label = ''[[:d:Q31454301|Sopka Mayachnaya]]''
| p625 = {{Coord|46.693611111111|134.41027777778|display=inline}}
| p2044 = 189
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1977
| label = ''[[:d:Q31454339|Sopka Mayachnaya]]''
| p625 = {{Coord|46.901111111111|134.42111111111|display=inline}}
| p2044 = 305
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1978
| label = ''[[:d:Q31454373|Sopka Mayachnaya]]''
| p625 = {{Coord|45.891111111111|134.31527777778|display=inline}}
| p2044 = 167
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1979
| label = ''[[:d:Q31450007|Sopka Mayak]]''
| p625 = {{Coord|44.117222222222|132.97555555556|display=inline}}
| p2044 = 368
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1980
| label = ''[[:d:Q31454272|Sopka Merkur'yevskaya]]''
| p625 = {{Coord|43.6235|131.8569|display=inline}}
| p2044 = 154
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1981
| label = ''[[:d:Q31451358|Sopka Mezhdurech'ye]]''
| p625 = {{Coord|52.631944444444|158.12333333333|display=inline}}
| p2044 = 901
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1982
| label = ''[[:d:Q31450031|Sopka Mit'kina]]''
| p625 = {{Coord|43.669166666667|131.25555555556|display=inline}}
| p2044 = 652
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1983
| label = ''[[:d:Q31449987|Sopka Obor]]''
| p625 = {{Coord|47.415555555556|134.79472222222|display=inline}}
| p2044 = 253
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1984
| label = ''[[:d:Q31450019|Sopka Obrublennaya]]''
| p625 = {{Coord|44.085277777778|132.80972222222|display=inline}}
| p2044 = 330
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1985
| label = ''[[:d:Q31451496|Sopka Ostraya]]''
| p625 = {{Coord|53.119722222222|158.19861111111|display=inline}}
| p2044 = 764
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1986
| label = ''[[:d:Q31454368|Sopka Ostraya]]''
| p625 = {{Coord|46.418333333333|133.99694444444|display=inline}}
| p2044 = 98
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1987
| label = ''[[:d:Q31451364|Sopka Paratunka]]''
| p625 = {{Coord|52.6575|158.03972222222|display=inline}}
| p2044 = 827
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1988
| label = ''[[:d:Q31454294|Sopka Pasechnaya]]''
| p625 = {{Coord|46.728055555556|134.07333333333|display=inline}}
| p2044 = 189
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1989
| label = ''[[:d:Q31449994|Sopka Ryadaya]]''
| p625 = {{Coord|44.331|132.8773|display=inline}}
| p2044 = 397
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1990
| label = ''[[:d:Q31450026|Sopka Ryzhaya]]''
| p625 = {{Coord|44.141111111111|132.82638888889|display=inline}}
| p2044 = 254
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1991
| label = ''[[:d:Q31454279|Sopka Sarovskiye Dachi]]''
| p625 = {{Coord|46.0925|134.3539|display=inline}}
| p2044 = 80
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1992
| label = ''[[:d:Q31451167|Sopka Shagayevskaya]]''
| p625 = {{Coord|57.5449|162.5851|display=inline}}
| p2044 = 161
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1993
| label = ''[[:d:Q31454263|Sopka Shapka]]''
| p625 = {{Coord|43.431111111111|131.72138888889|display=inline}}
| p2044 = 175
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1994
| label = ''[[:d:Q31454418|Sopka Sinyaya]]''
| p625 = {{Coord|43.8779|133.8044|display=inline}}
| p2044 = 681
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1995
| label = ''[[:d:Q31451323|Sopka Skalistaya]]''
| p625 = {{Coord|52.541666666667|158.16888888889|display=inline}}
| p2044 = 1001
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1996
| label = ''[[:d:Q31454412|Sopka Skalistaya]]''
| p625 = {{Coord|53.146111111111|158.035|display=inline}}
| p2044 = 1020
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1997
| label = ''[[:d:Q31454377|Sopka Talitskaya]]''
| p625 = {{Coord|52.291388888889|85.676388888889|display=inline}}
| p2044 = 212
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1998
| label = ''[[:d:Q31454287|Sopka Uglevaya]]''
| p625 = {{Coord|46.702777777778|134.10888888889|display=inline}}
| p2044 = 557
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 1999
| label = ''[[:d:Q31454305|Sopka Uglovaya]]''
| p625 = {{Coord|46.7275|134.39138888889|display=inline}}
| p2044 = 127
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2000
| label = ''[[:d:Q31454332|Sopka Vasil'yeva]]''
| p625 = {{Coord|46.899444444444|134.28833333333|display=inline}}
| p2044 = 151
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2001
| label = ''[[:d:Q31454335|Sopka Vidnaya]]''
| p625 = {{Coord|46.899166666667|134.35305555556|display=inline}}
| p2044 = 162
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2002
| label = ''[[:d:Q31454311|Sopka Vostrushna]]''
| p625 = {{Coord|46.841388888889|134.16416666667|display=inline}}
| p2044 = 67
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2003
| label = ''[[:d:Q31454329|Sopka Vostryaki]]''
| p625 = {{Coord|46.881944444444|134.17416666667|display=inline}}
| p2044 = 139
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2004
| label = ''[[:d:Q31454290|Sopka Vysokaya]]''
| p625 = {{Coord|46.670833333333|134.10333333333|display=inline}}
| p2044 = 772
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2005
| label = ''[[:d:Q31454365|Sopka Yerëmina]]''
| p625 = {{Coord|46.186666666667|133.89305555556|display=inline}}
| p2044 = 53<br/>106
| p131 = [[Primorski kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2006
| label = ''[[:d:Q31454325|Sopka Zaikina]]''
| p625 = {{Coord|46.985555555556|134.34805555556|display=inline}}
| p2044 = 140
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2007
| p18 = [[Fitxategi:Vocan sotara.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2108921|Sotará]]''
| p625 = {{Coord|2.1080555555556|-76.591944444444|display=inline}}
| p2044 = 4400
| p131 = [[Cauca (departamendua)|Cauca]]
| p17 = [[Kolonbia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2008
| label = ''[[:d:Q111211706|Sotskjær]]''
| p625 = {{Coord|69.79052|30.73523|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2009
| p18 = [[Fitxategi:Guadeloupe 114 - Sommet de la Soufrière 1467m - Guadeloupe.jpg|center|100px]]
| label = [[Soufrière (Guadalupe)|Soufrière]]
| p625 = {{Coord|16.0438|-61.6634|display=inline}}
| p2044 = 1467
| p131 = ''[[:d:Q996400|Saint-Claude]]''
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2010
| p18 = [[Fitxategi:Soufriere Hills.jpg|center|100px]]
| label = [[Soufrière Hills]]
| p625 = {{Coord|16.716666666667|-62.183333333333|display=inline}}
| p2044 = 1050
| p131 = [[Montserrat (uhartea)|Montserrat]]
| p17 = [[Erresuma Batua]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2011
| p18 = [[Fitxategi:Φαράγγι Θειοχώματος 2322.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q7565236|Sousaki volcano]]''
| p625 = {{Coord|37.9367981|23.08720016|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q2634125|Loutraki-Perachora-Agioi Theodoroi Municipality]]''
| p17 = [[Grezia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2012
| label = ''[[:d:Q58233439|South Harghita Mountains]]''
| p625 = {{Coord|46.216666666667|26.466666666667|display=inline}}
| p2044 = 1289
| p17 = [[Errumania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2013
| p18 = [[Fitxategi:LakeTurkanaSouthIsland.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q12776486|South Island]]''
| p625 = {{Coord|2.63|36.6|display=inline}}<br/>{{Coord|2.6347222222222|36.594444444444|display=inline}}
| p17 = [[Kenya]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2014
| label = ''[[:d:Q23925881|South Sarigan Seamount]]''
| p625 = {{Coord|16.58|145.78|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2015
| label = ''[[:d:Q32999754|South Sister]]''
| p625 = {{Coord|44.103888888889|-121.76972222222|display=inline}}
| p2044 = 10363
| p131 = [[Lane konderria (Oregon)|Lane konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2016
| label = ''[[:d:Q23925962|Southern EPR-Segment I]]''
| p625 = {{Coord|-18.53|-113.42|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2017
| label = ''[[:d:Q23925961|Southern EPR-Segment J]]''
| p625 = {{Coord|-18.175|-113.35|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2018
| label = ''[[:d:Q23925959|Southern EPR-Segment K]]''
| p625 = {{Coord|-17.436|-113.206|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2019
| label = ''[[:d:Q7575289|Spectrum Dome]]''
| p131 = [[Columbia Britainiarra]]
| p17 = [[Kanada]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2020
| label = ''[[:d:Q111211721|Spjeldsøyna]]''
| p625 = {{Coord|60.39556|5.04915|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2021
| p18 = [[Fitxategi:Острая сопка (Камчатка).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4438004|Spokoyny]]''
| p625 = {{Coord|58.133333333333|160.81666666667|display=inline}}<br/>{{Coord|58.13333333|160.81666667|display=inline}}
| p2044 = 2171
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2022
| label = ''[[:d:Q23925877|Srednii]]''
| p625 = {{Coord|47.6|152.92|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2023
| label = ''[[:d:Q4438597|Sredny]]''
| p625 = {{Coord|57.326847222222|160.03739722222|display=inline}}
| p2044 = 2668
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2024
| label = ''[[:d:Q4438741|Srednyaya Sopka]]''
| p625 = {{Coord|56.110916666667|160.57838888889|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2025
| label = ''[[:d:Q123400086|Stampar Crater]]''
| p625 = {{Coord|63.84547|-22.6817|display=inline}}
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2026
| label = ''[[:d:Q118613815|Staurøyna]]''
| p625 = {{Coord|60.82469|5.18516|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2027
| label = ''[[:d:Q111211752|Stavøya]]''
| p625 = {{Coord|67.5105|12.1849|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2028
| label = ''[[:d:Q23925878|Stepovak Bay 2]]''
| p625 = {{Coord|55.913|-160.041|display=inline}}
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2029
| label = ''[[:d:Q23925879|Stepovak Bay 3]]''
| p625 = {{Coord|55.929|-160.002|display=inline}}
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2030
| label = ''[[:d:Q23925880|Stepovak Bay 4]]''
| p625 = {{Coord|55.954|-159.954|display=inline}}
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2031
| label = ''[[:d:Q111907477|Stepovak Bay Group]]''
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2032
| label = ''[[:d:Q4442861|Stolbovoy (volcano)]]''
| p625 = {{Coord|55.43|158.65|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2033
| label = ''[[:d:Q109045130|Stora Håfluskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.802|4.6817|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2034
| label = ''[[:d:Q125588741|Stora Storsøya]]''
| p625 = {{Coord|59.88113093|5.57503005|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2035
| label = ''[[:d:Q123745246|Stora Tveitøy]]''
| p625 = {{Coord|59.83929|5.61937|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2036
| label = ''[[:d:Q125945433|Storaskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.21889|4.98889|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2037
| label = ''[[:d:Q125962540|Storaskjeret]]''
| p625 = {{Coord|59.81827|5.57628|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2038
| label = ''[[:d:Q113841049|Store Arholmen]]''
| p625 = {{Coord|59.9799451|5.7424143|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2039
| label = ''[[:d:Q113841050|Store Bleikje]]''
| p625 = {{Coord|59.87799|5.75072|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2040
| label = ''[[:d:Q109045134|Store Fiskholmen]]''
| p625 = {{Coord|60.7774|4.6738|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2041
| label = ''[[:d:Q113156835|Store Galten]]''
| p625 = {{Coord|59.71017|5.67718|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2042
| label = ''[[:d:Q109045137|Store Geitungen]]''
| p625 = {{Coord|60.8012|4.6674|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2043
| label = ''[[:d:Q109045141|Store Klovningane]]''
| p625 = {{Coord|60.7844985|4.6597445|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2044
| label = ''[[:d:Q113568644|Store Lauvøya]]''
| p625 = {{Coord|59.81735|5.75388|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2045
| label = ''[[:d:Q125576515|Store Longkjølsholmen]]''
| p625 = {{Coord|59.74341|5.4057|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2046
| label = ''[[:d:Q125552341|Store Måsholmen]]''
| p625 = {{Coord|60.35282|5.072|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2047
| label = ''[[:d:Q109045143|Store Sverslingane]]''
| p625 = {{Coord|60.809|4.6611|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2048
| label = ''[[:d:Q125830429|Storefugløyna]]''
| p625 = {{Coord|60.16385|5.00161|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2049
| label = ''[[:d:Q111211754|Storfjellet]]''
| p625 = {{Coord|67.4615|11.9375|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2050
| label = ''[[:d:Q125945623|Storholmen]]''
| p625 = {{Coord|59.87289|5.56092|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2051
| label = ''[[:d:Q125919915|Storskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.60528|4.94833|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2052
| label = ''[[:d:Q125962502|Storøya]]''
| p625 = {{Coord|59.83929|5.61937|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2053
| label = ''[[:d:Q106812649|Straumøybleikjene]]''
| p625 = {{Coord|59.88621|5.25533|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2054
| label = ''[[:d:Q122820142|Strøno]]''
| p625 = {{Coord|60.14958|5.36154|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2055
| label = ''[[:d:Q97957440|Stóra-Eldborg undir Geitahlíð]]''
| p625 = {{Coord|63.85583333333334|-21.998333333333335|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2056
| label = ''[[:d:Q7631570|Submarine 1922]]''
| p625 = {{Coord|3.96667|124.167|display=inline}}
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2057
| p18 = [[Fitxategi:Suchitán.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3065113|Suchitan]]''
| p625 = {{Coord|14.333333333333|-89.78|display=inline}}
| p2044 = 2042
| p131 = [[Jutiapa (departamendua)|Jutiapa]]
| p17 = [[Guatemala]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2058
| label = ''[[:d:Q25240816|Sugarloaf]]''
| p625 = {{Coord|35.3633415|-111.6148814|display=inline}}
| p2044 = 9287
| p131 = [[Arizona]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2059
| label = ''[[:d:Q7635601|Suiyō Seamount]]''
| p625 = {{Coord|28.6|140.633|display=inline}}<br/>{{Coord|28.6|140.633333|display=inline}}
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2060
| label = ''[[:d:Q109045210|Suleskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.769|4.6787|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2061
| p18 = [[Fitxategi:Solimana volcano.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2812161|Sulimana]]''
| p625 = {{Coord|-15.41|-72.893111111111|display=inline}}
| p2044 = 6093
| p131 = [[Arequipa departamendua]]
| p17 = [[Peru]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2062
| label = ''[[:d:Q21583441|Sulţānīyah]]''
| p625 = {{Coord|33.2|36.016666666667|display=inline}}
| p131 = [[Rif Dimashq eskualdea]]
| p17 = [[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2063
| p18 = [[Fitxategi:Sumaco.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3125067|Sumaco]]''
| p625 = {{Coord|-0.5404|-77.6266|display=inline}}
| p2044 = 3990<br/>3778
| p131 = [[Napo probintzia]]
| p17 = [[Ekuador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2064
| p18 = [[Fitxategi:Mount sumbing.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1677690|Suming mendia]]''
| p625 = {{Coord|-7.385|110.0725|display=inline}}
| p2044 = 3371
| p131 = ''[[:d:Q10979|Temanggung]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2065
| p18 = [[Fitxategi:Sundoro.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2038462|Sundoro]]''
| p625 = {{Coord|-7.3011111111111|109.99666666667|display=inline}}
| p2044 = 3136
| p131 = ''[[:d:Q10979|Temanggung]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2066
| label = ''[[:d:Q4178062|Supply Reef]]''
| p625 = {{Coord|20.13815|145.09678|display=inline}}
| p131 = [[Ipar Marianak]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2067
| p18 = [[Fitxategi:Вулкан Вануа-Лава (Вануату).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3466925|Suretamatai]]''
| p625 = {{Coord|-13.8|167.46666666667|display=inline}}
| p17 = [[Vanuatu]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2068
| p18 = [[Fitxategi:Вулкан Вануа-Лава (Вануату).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q23925901|Suretamatai]]''
| p625 = {{Coord|-13.8|167.47|display=inline}}
| p17 = [[Vanuatu]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2069
| p18 = [[Fitxategi:Iwo Jima Suribachi DN-SD-03-11845.JPEG|center|100px]]
| label = [[Suribachi mendia]]
| p625 = {{Coord|24.749030555556|141.28778333333|display=inline}}
| p2044 = 169
| p131 = ''[[:d:Q1022925|Ogasawara Village]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2070
| p18 = [[Fitxategi:Вулкан Геодезистов (НАСА).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2595055|Surveyors volcano]]''
| p625 = {{Coord|56.333888888889|158.68|display=inline}}
| p2044 = 1170
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2071
| p18 = [[Fitxategi:Sutter Buttes Bird's eye view.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2369956|Sutter Buttes]]''
| p625 = {{Coord|39.22638888888889|-121.81055555555557|display=inline}}
| p2044 = 647
| p131 = [[Sutter konderria (Kalifornia)|Sutter konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2072
| label = ''[[:d:Q31454612|Suzuga Take]]''
| p625 = {{Coord|36.555|139.15222222222|display=inline}}
| p2044 = 1405
| p131 = [[Gunma (prefektura)|Gunma]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2073
| label = ''[[:d:Q113841081|Svartaskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.3789|4.9239|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2074
| label = ''[[:d:Q125962492|Svartaskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.18031|4.97517|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2075
| label = ''[[:d:Q109045287|Svartaskjeret (Fitjar)]]''
| p625 = {{Coord|59.95112|5.25384|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2076
| label = ''[[:d:Q125962557|Svarteskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.80441|5.18889|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2077
| label = ''[[:d:Q125961973|Svartholmen]]''
| p625 = {{Coord|60.27175|4.93555|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2078
| p18 = [[Fitxategi:17-08-04-Arnarseturshraun-RalfR-DSC 2394.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1288839|Svartsengi]]''
| p625 = {{Coord|63.87766|-22.44816|display=inline}}
| p2044 = 243
| p131 = ''[[:d:Q2796543|Grindavíkurbær]]''<br/>[[Sveitarfélagið Vogar]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2079
| label = ''[[:d:Q109045289|Svartskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.8275|4.6556|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2080
| label = ''[[:d:Q113841082|Svartskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.37806|4.9325|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2081
| label = ''[[:d:Q109045294|Svinsundskjeret]]''
| p625 = {{Coord|59.92343|5.14571|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2082
| label = ''[[:d:Q113992302|Svinøyklubben]]''
| p625 = {{Coord|59.82417|5.66236|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2083
| label = ''[[:d:Q85476201|Syni]]''
| p625 = {{Coord|56.1971|117.3384|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2084
| label = ''[[:d:Q109044812|Søra Barmesundet]]''
| p625 = {{Coord|60.34551|4.93619|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2085
| label = ''[[:d:Q109044813|Søra Eggholmskjeret]]''
| p625 = {{Coord|59.92846|5.12893|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2086
| label = ''[[:d:Q109984151|Søra Lambøyna]]''
| p625 = {{Coord|60.37573|4.93048|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2087
| label = ''[[:d:Q109044816|Søra Leieskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.7767|4.6883|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2088
| label = ''[[:d:Q109044822|Søre Hellandsholmen]]''
| p625 = {{Coord|59.87502|5.28163|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2089
| label = ''[[:d:Q125591316|Søre Hånesholmen]]''
| p625 = {{Coord|60.74837|5.2441|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2090
| label = ''[[:d:Q125591247|Søre Høgholmen]]''
| p625 = {{Coord|60.2415|5.19723|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2091
| label = ''[[:d:Q109044824|Søre Sigleskjeret]]''
| p625 = {{Coord|59.92887|5.18852|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2092
| label = ''[[:d:Q125740394|Søre Spytøyna]]''
| p625 = {{Coord|60.25606|4.95497|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2093
| label = ''[[:d:Q109044830|Sørøya]]''
| p625 = {{Coord|59.698|5.3196|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2094
| label = ''[[:d:Q125591238|Søskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.65263|5.43789|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2095
| label = ''[[:d:Q31454613|Sōma Yama]]''
| p625 = {{Coord|36.475833333333|138.90027777778|display=inline}}
| p2044 = 1288
| p131 = [[Gunma (prefektura)|Gunma]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2096
| p18 = [[Fitxategi:Arica023.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q931485|Taapaca]]''
| p625 = {{Coord|-18.11277777777778|-69.5075|display=inline}}
| p2044 = 5860
| p131 = [[Parinacota probintzia]]<br/>[[Arica eta Parinacota eskualdea]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2097
| p18 = [[Fitxategi:TabureteVolcanoSW.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3132195|Taburete]]''
| p625 = {{Coord|13.435|-88.532|display=inline}}
| p2044 = 1172
| p131 = ''[[:d:Q1122748|Usulután departamendua]]''
| p17 = [[El Salvador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2098
| p18 = [[Fitxategi:Tacora.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1552026|Tacora]]''
| p625 = {{Coord|-17.716666666667|-69.766666666667|display=inline}}
| p2044 = 5980<br/>5988<br/>5960
| p131 = [[Arica eta Parinacota eskualdea]]<br/>[[Parinacota probintzia]]<br/>[[General Lagos]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2099
| p18 = [[Fitxategi:Taftan Volcano.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q524954|Taftan]]''
| p625 = {{Coord|28.6|61.133333333333|display=inline}}
| p2044 = 3940
| p131 = [[Sistan eta Balutxistan]]
| p17 = [[Iran]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2100
| p18 = [[Fitxategi:Tafu-Maka.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3513806|Tafu-Maka]]''
| p625 = {{Coord|-15.37|-174.23|display=inline}}
| p2044 = -1400
| p17 = [[Tonga]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2101
| p18 = [[Fitxategi:El Hierro Submarine Volcano Eruption - NASA Earth Observatory.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q98097148|Tagoro]]''
| p625 = {{Coord|27.615277777777777|-18.02638888888889|display=inline}}
| p2044 = -88
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2102
| p18 = [[Fitxategi:Tahalra.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q12777213|Tahalra Volcanic Field]]''
| p625 = {{Coord|22.67|5|display=inline}}
| p17 = [[Aljeria]]<br/>[[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2103
| p18 = [[Fitxategi:Tahual.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3116485|Tahual]]''
| p625 = {{Coord|14.43|-89.9|display=inline}}
| p2044 = 1716
| p131 = [[Jalapa (departamendua)|Jalapa]]
| p17 = [[Guatemala]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2104
| label = ''[[:d:Q113156606|Tajogaite volcano]]''
| p625 = {{Coord|28.61277777777778|-17.866111111111113|display=inline}}
| p131 = [[La Palma]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2105
| label = ''[[:d:Q31454776|Takanosu Yama]]''
| p625 = {{Coord|36.46113|138.90567|display=inline}}
| p2044 = 888
| p131 = [[Gunma (prefektura)|Gunma]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2106
| p18 = [[Fitxategi:Mount Victoria North Shore Sailing.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1950774|Takarunga / Mount Victoria]]''
| p625 = {{Coord|-36.8266|174.799|display=inline}}
| p2044 = 87
| p131 = [[Auckland eskualdea]]
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2107
| p18 = [[Fitxategi:Takawangha.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q20446939|Takawangha]]''
| p625 = {{Coord|51.873|-178.006|display=inline}}
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2108
| label = ''[[:d:Q30937665|Takurayama]]''
| p625 = {{Coord|35.34583333333333|134.91805555555555|display=inline}}
| p2044 = 350
| p131 = [[Hyōgo (prefektura)|Hyōgo]]<br/>[[Kyoto (prefektura)|Kyoto]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2109
| p18 = [[Fitxategi:Tel Saki.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4327908|Tal Saki]]''
| p625 = {{Coord|32.8664|35.8306|display=inline}}
| p2044 = 494
| p131 = [[Golan]]
| p17 = [[Israel]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2110
| p18 = [[Fitxategi:Talagabodas.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q126717|Talagabodas]]''
| p625 = {{Coord|-7.208|108.07|display=inline}}
| p2044 = 2201
| p131 = ''[[:d:Q10371|Garut]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2111
| p18 = [[Fitxategi:Talakmau.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2740999|Talamau Mount]]''
| p625 = {{Coord|0.079166666666667|99.983333333333|display=inline}}
| p2044 = 2919
| p131 = [[Mendebaldeko Sumatra]]
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2112
| p18 = [[Fitxategi:Mount Talang.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2155367|Talang]]''
| p625 = {{Coord|-0.986|100.6925|display=inline}}
| p2044 = 2597
| p131 = [[Mendebaldeko Sumatra]]
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2113
| label = ''[[:d:Q21586882|Tall al Jaynah]]''
| p625 = {{Coord|32.7|36.783333333333|display=inline}}
| p131 = [[Sweida eskualdea|As Suwayda eskualdea]]
| p17 = [[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2114
| p18 = [[Fitxategi:Gunungtampomas.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2020545|Tampomas]]''
| p625 = {{Coord|-6.77|107.95|display=inline}}
| p2044 = 1684
| p131 = ''[[:d:Q10382|Sumedang]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2115
| p18 = [[Fitxategi:Tamu Massif, the Earth's largest volcano, about 1,000 Miles east of Japan.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q14831565|Tamu mendigunea]]''
| p625 = {{Coord|33|158|display=inline}}
| p2044 = -1980
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2116
| p18 = [[Fitxategi:TanaVolcano.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1601043|Tana]]''
| p625 = {{Coord|52.839|-169.75867|display=inline}}
| p2044 = 1170
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2117
| label = ''[[:d:Q23925875|Tana]]''
| p625 = {{Coord|52.83|-169.77|display=inline}}
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2118
| p18 = [[Fitxategi:Caldera Mt Tambora Sumbawa Indonesia.jpg|center|100px]]
| label = [[Tambora|Tanbora]]
| p625 = {{Coord|-8.2452777777778|117.99277777778|display=inline}}
| p2044 = 2850
| p131 = ''[[:d:Q14114|Bima]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2119
| p18 = [[Fitxategi:Tanganasoga.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q7682801|Tanganasoga]]''
| p625 = {{Coord|27.730574|-18.059021|display=inline}}
| p2044 = 1384
| p131 = [[La Frontera (Hierro)|La Frontera]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2120
| label = ''[[:d:Q12777250|Tangaroa Seamount]]''
| p625 = {{Coord|-36.321|178.028|display=inline}}
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2121
| p18 = [[Fitxategi:Vulkaan Tangkuban Perahu.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1190569|Tangkuban Perahu]]''
| p625 = {{Coord|-6.77|107.6|display=inline}}
| p2044 = 2084
| p131 = ''[[:d:Q10388|West Bandung]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2122
| label = ''[[:d:Q7685308|Tarahi]]''
| p625 = {{Coord|-35.361644|173.851927|display=inline}}
| p131 = [[Northland eskualdea]]
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2123
| label = ''[[:d:Q1316997|Tarpai-Nagyhegy]]''
| p625 = {{Coord|48.12931|22.55002|display=inline}}
| p17 = [[Errumania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2124
| p18 = [[Fitxategi:Tarso Yéga ASTER.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3515817|Tarso Yega]]''
| p625 = {{Coord|20.66|17.42|display=inline}}<br/>{{Coord|20.6475|17.4625|display=inline}}
| p2044 = 2972
| p17 = [[Txad]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2125
| label = ''[[:d:Q4128315|Tarya mendia]]''
| p625 = {{Coord|52.906054|158.5479473|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2126
| p18 = [[Fitxategi:Volcanoes in Mongolia 01.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q12777261|Taryatu-Chulutu]]''
| p625 = {{Coord|48.133|99.95|display=inline}}
| p17 = [[Mongolia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2127
| label = ''[[:d:Q2045381|Tatarinov]]''
| p625 = {{Coord|50.3|155.45|display=inline}}
| p2044 = 1530<br/>1459
| p131 = ''[[:d:Q2109294|Severo-Kurilsky District]]''
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2128
| p18 = [[Fitxategi:Jigoku-dani 01.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11597839|Tatejama]]''
| p625 = {{Coord|36.572222222222|137.62083333333|display=inline}}<br/>{{Coord|36.571|137.59|display=inline}}
| p2044 = 2621
| p131 = ''[[:d:Q670189|Tateyama]]''<br/>[[Toyama]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2129
| p18 = [[Fitxategi:Mount Qixing under clear sky on 13th February 2016.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q575665|Tatun Volcano Group]]''
| p625 = {{Coord|25.17139|121.555|display=inline}}
| p17 = [[Taiwan]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2130
| p18 = [[Fitxategi:TauIslandSamoa.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1573932|Tau]]''
| p625 = {{Coord|-14.31778|-170.72806|display=inline}}
| p2044 = 931
| p131 = ''[[:d:Q1247537|Manuʻa District]]''
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2131
| p18 = [[Fitxategi:Taufstein - Horst.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q895530|Taufstein]]''
| p625 = {{Coord|50.5172|9.23889|display=inline}}
| p2044 = 773
| p131 = [[Hessen]]
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2132
| p18 = [[Fitxategi:Mount Tauhara Taupo-2548.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q6924053|Tauhara]]''
| p625 = {{Coord|-38.694444444444|176.16277777778|display=inline}}
| p2044 = 1088
| p131 = [[Waikato eskualdea]]<br/>''[[:d:Q2644349|Taupō District]]''
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2133
| p18 = [[Fitxategi:Taunshits.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2589906|Taunshits]]''
| p625 = {{Coord|54.533333333333|159.8|display=inline}}
| p2044 = 2353
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2134
| p18 = [[Fitxategi:Mount Tauhara from Lake Taupo.jpg|center|100px]]
| label = [[Taupō (sumendia)]]
| p625 = {{Coord|-38.805555555556|175.90083333333|display=inline}}
| p2044 = 760
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2135
| p18 = [[Fitxategi:Taylors Hill volcano Auckland.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q7690242|Taurere / Taylor Hill]]''
| p625 = {{Coord|-36.8642|174.87|display=inline}}
| p2044 = 57
| p131 = [[Auckland eskualdea]]
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2136
| p18 = [[Fitxategi:Mt Tavkvetili (view from Tabatskuri) 1.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q7689143|Tavkvetili]]''
| p625 = {{Coord|41.680555555556|43.721388888889|display=inline}}
| p2044 = 2583
| p131 = [[Samtskhe-Javakheti]]<br/>[[Kvemo Kartli]]
| p17 = [[Georgia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2137
| p18 = [[Fitxategi:Tavui caldera.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q23925900|Tavui]]''
| p625 = {{Coord|-4.12|152.2|display=inline}}
| p17 = [[Papua Ginea Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2138
| p18 = [[Fitxategi:Auckland - panorama from Mount Eden (C.011129) (Te Pou Hawaiki).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q7690913|Te Pou Hawaiki]]''
| p625 = {{Coord|-36.8825|174.767|display=inline}}
| p131 = [[Auckland eskualdea]]
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2139
| label = ''[[:d:Q7690917|Te Puke]]''
| p625 = {{Coord|-35.252083|174.030528|display=inline}}
| p2044 = 136
| p131 = [[Northland eskualdea]]
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2140
| label = ''[[:d:Q3516685|Teahitia]]''
| p625 = {{Coord|-17.57|-148.85|display=inline}}
| p2044 = -1450
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2141
| label = ''[[:d:Q31454653|Tebenkova]]''
| p625 = {{Coord|45.02931|147.91708|display=inline}}
| p2044 = 1154
| p131 = ''[[:d:Q2213976|Kurilsky District]]''
| p17 = [[Japonia]]<br/>[[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2142
| p18 = [[Fitxategi:Tecuamburro.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2661998|Tecuamburro]]''
| p625 = {{Coord|14.156111111111|-90.406944444444|display=inline}}
| p2044 = 1845
| p131 = [[Santa Rosa (departamendua)|Santa Rosa]]
| p17 = [[Guatemala]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2143
| p18 = [[Fitxategi:Teide von Nordosten (Zuschnitt 2).jpg|center|100px]]
| label = [[Teide]]
| p625 = {{Coord|28.27263888888889|-16.64361111111111|display=inline}}
| p2044 = 3715
| p131 = [[Santa Cruz Tenerifekoko probintzia]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2144
| p18 = [[Fitxategi:Teishi Knoll 4th eruption 02.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11497088|Teishi Knoll]]''
| p131 = ''[[:d:Q721163|Ito]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2145
| label = ''[[:d:Q4453832|Tekletunup]]''
| p625 = {{Coord|57.707083333333|160.3224|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2146
| p18 = [[Fitxategi:Juhader.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4327893|Tel Juhader]]''
| p625 = {{Coord|32.9272577|35.8524057|display=inline}}
| p2044 = 646
| p131 = [[Golan]]
| p17 = [[Israel]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2147
| label = ''[[:d:Q4454020|Teleki]]''
| p625 = {{Coord|2.3782|36.599579|display=inline}}
| p17 = [[Kenya]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2148
| p18 = [[Fitxategi:Road to the summit of Mount Telomoyo.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q123157|Telomoyo mendia]]''
| p625 = {{Coord|-7.37|110.4|display=inline}}
| p2044 = 1894
| p131 = ''[[:d:Q10687|Semarang]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2149
| label = ''[[:d:Q106907143|Teløyna]]''
| p625 = {{Coord|59.93135|5.25417|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2150
| label = ''[[:d:Q49081857|Templeton Mountain]]''
| p625 = {{Coord|36.313888888889|-118.20722222222|display=inline}}
| p131 = [[Tulare konderria (Kalifornia)|Tulare konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2151
| p18 = [[Fitxategi:Teneguía, Geografía de Fuentecaliente, La Palma, España, 2015.jpg|center|100px]]
| label = [[Teneguía]]
| p625 = {{Coord|28.47333333|-17.85166667|display=inline}}
| p2044 = 430.7
| p131 = [[La Palma]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2152
| label = ''[[:d:Q85288719|Tergeste Mud Volcano]]''
| p625 = {{Coord|-75.947|165.416|display=inline}}
| p2044 = -634
| p131 = ''[[:d:Q21590062|Itun Antartikoko eskualde]]''
| p17 = No/unknown value
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2153
| label = ''[[:d:Q109045674|Ternebleikja]]''
| p625 = {{Coord|59.8396|5.0825|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2154
| label = ''[[:d:Q113841205|Terneskjer]]''
| p625 = {{Coord|60.15659|5.69073|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2155
| label = ''[[:d:Q109045679|Terneskjera]]''
| p625 = {{Coord|60.8004|4.6895|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2156
| label = ''[[:d:Q113841206|Terneskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.68004|4.76776|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2157
| label = ''[[:d:Q125921719|Terneskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.66167|5.11361|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2158
| label = ''[[:d:Q125945225|Terneskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.80028|5.18861|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2159
| label = ''[[:d:Q109045677|Terneskjær]]''
| p625 = {{Coord|59.7394|6.0202|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2160
| label = ''[[:d:Q113841207|Ternskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.14467|5.58873|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2161
| p18 = [[Fitxategi:Terpuk.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4456140|Terpuk]]''
| p625 = {{Coord|57.2|159.83611111111|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2162
| p18 = [[Fitxategi:ErebusTerror.jpg|center|100px]]
| label = [[Terror mendia]]
| p625 = {{Coord|-77.516666666667|168.53333333333|display=inline}}
| p2044 = 3230
| p131 = ''[[:d:Q21590062|Itun Antartikoko eskualde]]''
| p17 = No/unknown value
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2163
| p18 = [[Fitxategi:Tlaltenco-Tecuauhtzin y Guadalupe.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q6164632|Tetlalmanche Volcano]]''
| p625 = {{Coord|19.3251|-99.0015|display=inline}}
| p2044 = 2246
| p131 = [[Mexiko Hiria]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2164
| label = ''[[:d:Q1238157|The Devil's Swamp]]''
| p625 = {{Coord|45.84549722|26.17060278|display=inline}}
| p131 = [[Covasna]]
| p17 = [[Errumania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2165
| p18 = [[Fitxategi:Maria S. Merian vor Tristan da Cunha.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q31454505|The Peak]]''
| p625 = {{Coord|-37.1|-12.283333333333|display=inline}}
| p2044 = 1578
| p131 = [[Tristan da Cunha]]
| p17 = [[Santa Helena, Ascension eta Tristan da Cunha|Santa Helena]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2166
| label = ''[[:d:Q49083074|The Wart]]''
| p625 = {{Coord|45.914444444444|-121.83138888889|display=inline}}
| p2044 = 1125
| p131 = [[Washington (estatua)|Washington]]<br/>[[Skamania konderria (Washington)|Skamania konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2167
| p18 = [[Fitxategi:Prästens badkar juli 2015.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q10641342|The priest's Bath]]''
| p625 = {{Coord|55.6128|14.2976|display=inline}}
| p17 = [[Suedia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2168
| label = ''[[:d:Q116017879|Thera]]''
| p17 = [[Grezia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2169
| label = ''[[:d:Q7796177|Thordarhyrna]]''
| p625 = {{Coord|64.2725|-17.528611111111|display=inline}}<br/>{{Coord|64.2714002164|-17.5346777053|display=inline}}
| p2044 = 1650
| p131 = [[Skaftárhreppur]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2170
| p18 = [[Fitxategi:Three sisters.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1566089|Three Sisters]]''
| p625 = {{Coord|44.1035|-121.769|display=inline}}
| p2044 = 3159
| p131 = [[Oregon]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2171
| p18 = [[Fitxategi:Ticsani.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2855273|Ticsani]]''
| p625 = {{Coord|-16.7675|-70.5997|display=inline}}
| p2044 = 5408
| p131 = ''[[:d:Q208182|Moquegua Department]]''
| p17 = [[Peru]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2172
| p18 = [[Fitxategi:Isla del Tigre vista desde Coyolito.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1324660|Tiger Island]]''
| p625 = {{Coord|13.265555555556|-87.637777777778|display=inline}}
| p2044 = 783
| p131 = [[Valle (Hondurasko departamendua)|Valle]]
| p17 = [[Honduras]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2173
| label = ''[[:d:Q4457089|Tigilsky]]''
| p625 = {{Coord|56.566666666667|159.6|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2174
| label = ''[[:d:Q4457294|Tilmyg]]''
| p625 = {{Coord|58.284363888889|160.59684166667|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2175
| p18 = [[Fitxategi:Tousside, Tibesti Mountains, Chad.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3528990|Timi]]''
| p625 = {{Coord|21.154|16.5793|display=inline}}
| p2044 = 3012
| p17 = [[Txad]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2176
| label = ''[[:d:Q12777936|Tin Zaouatene volcanic field]]''
| p625 = {{Coord|19.83|2.83|display=inline}}
| p2044 = 700
| p17 = [[Mali]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2177
| p18 = [[Fitxategi:Tindfjallajökull from aeroplane.jpg|center|100px]]
| label = [[Tindfjallajökull]]
| p625 = {{Coord|63.8|-19.58|display=inline}}<br/>{{Coord|63.7927687559|-19.5806926247|display=inline}}
| p2044 = 1462
| p131 = [[Suðurland]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2178
| p18 = [[Fitxategi:The tinguiririca volcano seen from the tinguiririca river valley chile vi region.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3116456|Tinguiririca Volcano]]''
| p625 = {{Coord|-34.813611111111|-70.351944444444|display=inline}}
| p2044 = 4280
| p131 = [[Colchagua probintzia]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2179
| label = ''[[:d:Q4458318|Titovskaya Sopka]]''
| p625 = {{Coord|52.008611111111|113.45888888889|display=inline}}<br/>{{Coord|52.018611111111|113.46194444444|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2180
| p18 = [[Fitxategi:Mud volcano Tizdar.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4457157|Tizdar]]''
| p625 = {{Coord|45.357036|37.099263833333|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q390040|Temryuksky District]]''
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2181
| label = ''[[:d:Q23925951|Tjornes Fracture Zone]]''
| p625 = {{Coord|66.309|-17.118|display=inline}}
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2182
| label = ''[[:d:Q125961313|Tjuvholmen]]''
| p625 = {{Coord|60.55833|5.22694|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2183
| label = ''[[:d:Q109045940|Tjørnholmen]]''
| p625 = {{Coord|59.5993|5.1258|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2184
| p18 = [[Fitxategi:Tlevak Strait-Suemez Island.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q23925874|Tlevak Strait-Suemez Is.]]''
| p625 = {{Coord|55.25|-133.3|display=inline}}
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2185
| p18 = [[Fitxategi:Toba zoom.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q17191410|Toba]]''
| p625 = {{Coord|2.616667|98.816667|display=inline}}
| p2044 = 905
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2186
| label = ''[[:d:Q10699146|Toba (vulkan)]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2187
| label = ''[[:d:Q4459093|Tobeltsen]]''
| p625 = {{Coord|58.263783333333|160.73477222222|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2188
| p18 = [[Fitxategi:Tocorpuri Cerro La Torta Chile 173.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3241635|Tocorpuri]]''
| p625 = {{Coord|-22.438888888889|-67.8875|display=inline}}
| p2044 = 5808
| p131 = [[Bolivia]]
| p17 = [[Txile]]<br/>[[Bolivia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2189
| label = ''[[:d:Q114082362|Toftekalven]]''
| p625 = {{Coord|59.75238|5.83514|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2190
| p18 = [[Fitxategi:Tolbatschik aus Südwesten.jpg|center|100px]]
| label = [[Tolbatxik]]
| p625 = {{Coord|55.83|160.33|display=inline}}<br/>{{Coord|55.8225|160.39194444444|display=inline}}
| p2044 = 3682
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2191
| p18 = [[Fitxategi:Tolhuaca Volcano.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3530589|Tolhuaca]]''
| p625 = {{Coord|-38.31|-71.645|display=inline}}
| p2044 = 2806
| p131 = [[Malleco probintzia]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2192
| label = ''[[:d:Q4128318|Tolmachev Volcano]]''
| p625 = {{Coord|52.551827777778|157.73291666667|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2193
| label = ''[[:d:Q12777597|Tombel Graben]]''
| p625 = {{Coord|4.758|9.717|display=inline}}
| p17 = [[Kamerun]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2194
| p18 = [[Fitxategi:Torağay palçıq vulkanı.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q20584944|Torağay palçıq vulkanı]]''
| p625 = {{Coord|40.16527778|49.29611111|display=inline}}
| p2044 = 402
| p17 = [[Azerbaijan]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2195
| p18 = [[Fitxategi:MtBalbiToreNASA.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q7825615|Tore]]''
| p625 = {{Coord|-5.835|154.935|display=inline}}
| p131 = [[Bougainville uhartea|Bougainville Uhartea]]
| p17 = [[Papua Ginea Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2196
| p18 = [[Fitxategi:Landmannalaugar 1 Iceland zoom.jpg|center|100px]]
| label = [[Torfajökull]]
| p625 = {{Coord|63.881544444444|-19.009708333333|display=inline}}<br/>{{Coord|63.8969996629|-18.9988738664|display=inline}}
| p2044 = 1190
| p131 = [[Rangárþing ytra]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2197
| label = ''[[:d:Q23925873|Toroeng Prong]]''
| p625 = {{Coord|14.93|108|display=inline}}
| p17 = [[Vietnam]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2198
| label = ''[[:d:Q109046953|Torolvskjeret]]''
| p625 = {{Coord|59.8202|5.0468|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2199
| label = ''[[:d:Q16417649|Torpaqlı Axtarma]]''
| p17 = [[Azerbaijan]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2200
| p18 = [[Fitxategi:Tortuguero Nationalpark.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q90364506|Tortuguero Volcano]]''
| p625 = {{Coord|10.584327|-83.527759|display=inline}}
| p2044 = 119
| p131 = [[Limón probintzia]]
| p17 = [[Costa Rica]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2201
| label = ''[[:d:Q106940270|Torvbleikjene]]''
| p625 = {{Coord|59.90922|5.14542|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2202
| label = ''[[:d:Q98458520|Toska]]''
| p625 = {{Coord|59.7104|5.1218|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2203
| label = ''[[:d:Q109046954|Toskebleikjene]]''
| p625 = {{Coord|59.7155|5.1238|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2204
| label = ''[[:d:Q7829689|Tower Hill]]''
| p625 = {{Coord|-38.3|142.35|display=inline}}
| p131 = [[Victoria (Australia)|Victoria]]
| p17 = [[Australia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2205
| label = ''[[:d:Q23925899|Traitor's Head]]''
| p625 = {{Coord|-18.754|169.238|display=inline}}
| p17 = [[Vanuatu]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2206
| label = ''[[:d:Q106963218|Trehaugsbleikja]]''
| p625 = {{Coord|59.92377|5.21993|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2207
| p18 = [[Fitxategi:Volcán Las Tres Vírgenes.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2344525|Tres Vírgenes]]''
| p625 = {{Coord|27.4697|-112.591|display=inline}}
| p2044 = 1940
| p131 = [[Hego Kalifornia Beherea]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2208
| label = ''[[:d:Q109047022|Trettebleikja]]''
| p625 = {{Coord|59.6424|5.122|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2209
| label = ''[[:d:Q113841359|Tretteskjera]]''
| p625 = {{Coord|60.07583|5.80493|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2210
| label = ''[[:d:Q125961233|Trettholmen]]''
| p625 = {{Coord|60.63842|5.00061|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2211
| label = ''[[:d:Q109047023|Trettholmskjeret]]''
| p625 = {{Coord|59.8348|5.0626|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2212
| label = ''[[:d:Q3367232|Tri Sestry]]''
| p625 = {{Coord|45.93|149.92|display=inline}}
| p2044 = 998
| p131 = ''[[:d:Q2090115|Yuzhno-Kurilsky District]]''
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2213
| label = ''[[:d:Q4462341|Trident]]''
| p625 = {{Coord|46.116666666667|150.2|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q2090115|Yuzhno-Kurilsky District]]''
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2214
| p18 = [[Fitxategi:Trident Volcano.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3467815|Trident Volcano]]''
| p625 = {{Coord|58.235|-155.104|display=inline}}
| p2044 = 1864
| p131 = [[Alaska]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2215
| p18 = [[Fitxategi:Tristan da Cunha ASTER.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2454241|Tristan da Cunha]]''
| p625 = {{Coord|-37.115|-12.285|display=inline}}
| p131 = [[Santa Helena, Ascension eta Tristan da Cunha|Santa Helena]]
| p17 = [[Erresuma Batua]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2216
| label = ''[[:d:Q125945436|Trollholmen]]''
| p625 = {{Coord|60.15212|5.42505|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2217
| label = ''[[:d:Q109046129|Trollholmen (Bømlo)]]''
| p625 = {{Coord|59.7151|5.3832|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2218
| p18 = [[Fitxategi:VolcanTromen05.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q422965|Tromen]]''
| p625 = {{Coord|-37.142|-70.03|display=inline}}
| p2044 = 4114
| p131 = [[Neuquén probintzia|Neuquen probintzia]]
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2219
| label = ''[[:d:Q113841380|Trosavikskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.44783|4.90311|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2220
| p18 = [[Fitxategi:Věže hradu Trosky Baba a Panna.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q102047454|Trosky]]''
| p625 = {{Coord|50.5165461|15.2311553|display=inline}}
| p2044 = 514
| p131 = [[Troskovice]]
| p17 = [[Txekia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2221
| label = ''[[:d:Q125176575|Tråvikskjer]]''
| p625 = {{Coord|60.00016|5.80043|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2222
| p18 = [[Fitxategi:Shield-volcano-iceland (cropped).JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2035435|Trölladyngja]]''
| p625 = {{Coord|64.893055555556|-17.254722222222|display=inline}}<br/>{{Coord|64.89444|-17.24981|display=inline}}
| p2044 = 1468
| p131 = [[Þingeyjarsveit]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2223
| p18 = [[Fitxategi:Trölladyngja0071.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2457173|Trölladyngja]]''
| p625 = {{Coord|63.93305556|-22.09972222|display=inline}}<br/>{{Coord|63.942222222222|-22.094166666667|display=inline}}
| p2044 = 378
| p131 = ''[[:d:Q2796543|Grindavíkurbær]]''
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2224
| label = ''[[:d:Q109046131|Trønskenesfluno]]''
| p625 = {{Coord|59.7443|5.9263|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2225
| label = ''[[:d:Q86089653|Tshepe]]''
| p625 = {{Coord|56.23|118.77|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2226
| label = ''[[:d:Q2332726|Tshibinda]]''
| p625 = {{Coord|-2.3166666666667|28.75|display=inline}}<br/>{{Coord|-2.3083|28.7442|display=inline}}
| p2044 = 1460
| p17 = [[Kongoko Errepublika Demokratikoa]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2227
| p18 = [[Fitxategi:-Tsghuk mountain S-N 08.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4175726|Tskhouk-Karckar]]''
| p625 = {{Coord|39.73|46.02|display=inline}}
| p131 = [[Siunik]]
| p17 = [[Armenia]]<br/>[[Azerbaijan]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2228
| label = ''[[:d:Q47781417|Tsubouchi Knolls]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2229
| label = ''[[:d:Q12687223|Tumble Buttes]]''
| p625 = {{Coord|40.671944444444|-121.55|display=inline}}
| p131 = [[Shasta konderria (Kalifornia)|Shasta konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2230
| label = ''[[:d:Q4465422|Tumrok]]''
| p625 = {{Coord|55.383333333333|160.88333333333|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2231
| label = ''[[:d:Q4465503|Tundra (volcano)]]''
| p625 = {{Coord|52.543217|157.339425|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2232
| label = ''[[:d:Q109046165|Tungnafellsjökull]]''
| p625 = {{Coord|64.45|-17.55|display=inline}}
| p131 = [[Þingeyjarsveit]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2233
| p18 = [[Fitxategi:Volcán Tungurahua Riobamba - Ecuador.jpg|center|100px]]
| label = [[Tungurahua]]
| p625 = {{Coord|-1.4669444444444|-78.441666666667|display=inline}}
| p2044 = 5016
| p131 = [[Baños de Agua Santa]]
| p17 = [[Ekuador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2234
| p18 = [[Fitxategi:Республика Бурятия.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2669883|Tunka valley]]''
| p625 = {{Coord|51.5|102.5|display=inline}}<br/>{{Coord|51.5|103.5|display=inline}}
| p131 = [[Buriatia]]<br/>[[Errusia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2235
| p18 = [[Fitxategi:Coquesa Tunupa 2013.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q849364|Tunupa volcano]]''
| p625 = {{Coord|-19.83|-67.64|display=inline}}
| p2044 = 5432
| p131 = [[Potosí (departamendua)|Potosiko departamendua]]<br/>[[Oruro (departamendua)|Oruroko departamendua]]
| p17 = [[Bolivia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2236
| label = ''[[:d:Q4465553|Tunupilyanum]]''
| p625 = {{Coord|58.089311111111|160.66592222222|display=inline}}
| p2044 = 1228
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2237
| p18 = [[Fitxategi:Tupungato tupungatito volcanoes areal chile argentina.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q943045|Tupungatito]]''
| p625 = {{Coord|-33.423888888889|-69.798055555556|display=inline}}
| p2044 = 5650
| p131 = ''[[:d:Q1191226|Tunuyán Department]]''
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2238
| p18 = [[Fitxategi:2019-10-31 13-49-02 Tupungato.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q756244|Tupungato Volcano]]''
| p625 = {{Coord|-33.358555555555554|-69.77041666666666|display=inline}}
| p2044 = 6635<br/>6570
| p131 = ''[[:d:Q1191226|Tunuyán Department]]''
| p17 = [[Txile]]<br/>[[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2239
| p18 = [[Fitxategi:Turrialba Volcano cone Sept 2005 .jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q546876|Turrialba]]''
| p625 = {{Coord|10.033333333333|-83.766666666667|display=inline}}
| p2044 = 3325
| p131 = ''[[:d:Q25406629|Santa Cruz]]''
| p17 = [[Costa Rica]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2240
| p18 = [[Fitxategi:Turó d'en Guilana, a Sant Julià de Ramis.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q110390506|Turó d'en Guilana]]''
| p625 = {{Coord|42.02546|2.806233|display=inline}}
| p2044 = 184
| p131 = [[Sant Julià de Ramis]]<br/>[[Sarrià de Ter]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2241
| label = ''[[:d:Q108666990|Tuta de Colltort volcano]]''
| p625 = {{Coord|42.123777777777775|2.5410555555555554|display=inline}}
| p2044 = 757
| p131 = [[Sant Feliu de Pallerols]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2242
| p18 = [[Fitxategi:Tutupaca2.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1427739|Tutupaca]]''
| p625 = {{Coord|-17.02638889|-70.37166667|display=inline}}
| p2044 = 5815
| p131 = ''[[:d:Q207413|Tacna Department]]''
| p17 = [[Peru]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2243
| label = ''[[:d:Q7857291|Tuzo Wilson Seamounts]]''
| p625 = {{Coord|51.4|-130.9|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q55182671|undersea landform]]''
| p17 = [[Kanada]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2244
| p18 = [[Fitxategi:MT warning.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2462118|Tweed Volcano]]''
| p625 = {{Coord|-28.3958|153.267|display=inline}}
| p131 = [[Hegoaldeko Gales Berria]]
| p17 = [[Australia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2245
| label = ''[[:d:Q4453317|Twitunup]]''
| p625 = {{Coord|57.344541666667|159.97259722222|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2246
| label = ''[[:d:Q19916419|Txerpuk taldea - Hegoaldea]]''
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2247
| p18 = [[Fitxategi:KunashirISS005-E-9401.PNG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q547770|Tyatya]]''
| p625 = {{Coord|44.353888888889|146.25083333333|display=inline}}<br/>{{Coord|44.35408|146.25099|display=inline}}
| p2044 = 1819
| p131 = ''[[:d:Q2090115|Yuzhno-Kurilsky District]]''
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2248
| label = ''[[:d:Q4467084|Tynua]]''
| p625 = {{Coord|55.85|157.86666666667|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2249
| label = ''[[:d:Q113841270|Tøkeskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.43594|4.91392|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2250
| p18 = [[Fitxategi:Volcán Ubinas y Laguna de Salinas, Arequipa, Perú, 2015-08-02, DD 48.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1075162|Ubinas]]''
| p625 = {{Coord|-16.34861111111111|-70.90222222222222|display=inline}}
| p2044 = 5672
| p131 = ''[[:d:Q208182|Moquegua Department]]''
| p17 = [[Peru]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2251
| p18 = [[Fitxategi:Большая Удина 1.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2501946|Udina]]''
| p625 = {{Coord|55.758333333333|160.52666666667|display=inline}}
| p2044 = 2920
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2252
| label = ''[[:d:Q23925958|Udintsev Transform]]''
| p625 = {{Coord|-56.153|-143.373|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2253
| p18 = [[Fitxategi:Вулкан Аку, Каларский район.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2425296|Udokan Plateau]]''
| p625 = {{Coord|56.28|117.77|display=inline}}
| p2044 = 2180
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2254
| p18 = [[Fitxategi:Inaccessible Island ASTER.jpg|center|100px]]
| label = [[Uharte Helezina]]
| p625 = {{Coord|-37.3025|-12.674444444444|display=inline}}
| p2044 = 0<br/>511
| p131 = [[Tristan da Cunha]]
| p17 = [[Erresuma Batua]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2255
| p18 = [[Fitxategi:Uhlířský vrch.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q101855847|Uhlířský vrch]]''
| p625 = {{Coord|49.9727872|17.4396003|display=inline}}
| p2044 = 672
| p131 = [[Bruntál]]
| p17 = [[Txekia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2256
| p18 = [[Fitxategi:Uxichan.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1908139|Uksitxan]]''
| p625 = {{Coord|56.078933333333|158.36412777778|display=inline}}
| p2044 = 1692
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2257
| p18 = [[Fitxategi:Ulawun.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q74158|Ulawun]]''
| p625 = {{Coord|-5.05|151.33333333333|display=inline}}
| p2044 = 2334
| p131 = [[Mendebaldeko Britainia Berria]]
| p17 = [[Papua Ginea Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2258
| label = ''[[:d:Q113841400|Ullkoneholmane]]''
| p625 = {{Coord|60.45089|4.97306|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2259
| label = ''[[:d:Q4474910|Ulvaney]]''
| p625 = {{Coord|57.771175|160.54045277778|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2260
| p18 = [[Fitxategi:Unana.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4475610|Unana]]''
| p625 = {{Coord|54.643097222222|159.71793611111|display=inline}}
| p2044 = 2115
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2261
| label = ''[[:d:Q23925945|Unnamed]]''
| p131 = [[Hawaii]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2262
| label = ''[[:d:Q24067933|Unnamed]]''
| p625 = {{Coord|52.88|158.3|display=inline}}
| p2044 = 700
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2263
| label = ''[[:d:Q24070575|Unnamed lava dome]]''
| p625 = {{Coord|57.87|-155.411|display=inline}}
| p2044 = 402
| p131 = [[Alaska]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2264
| label = ''[[:d:Q24067947|Unnamed pyroclastic cone]]''
| p625 = {{Coord|5.65|37.67|display=inline}}
| p2044 = 1200
| p17 = [[Etiopia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2265
| label = ''[[:d:Q24067919|Unnamed submarine volcano]]''
| p625 = {{Coord|-8.92|158.03|display=inline}}
| p2044 = -240
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2266
| label = ''[[:d:Q24067922|Unnamed submarine volcano]]''
| p625 = {{Coord|20.33|121.75|display=inline}}
| p2044 = -24
| p17 = [[Filipinak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2267
| label = ''[[:d:Q24070565|Unnamed submarine volcano]]''
| p625 = {{Coord|-8.27|-107.95|display=inline}}
| p2044 = -2800
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2268
| label = ''[[:d:Q24070573|Unnamed submarine volcano]]''
| p625 = {{Coord|-18.325|-174.365|display=inline}}
| p2044 = -40
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2269
| label = ''[[:d:Q24070579|Unnamed submarine volcano]]''
| p625 = {{Coord|-21.15|-175.75|display=inline}}
| p2044 = -65
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2270
| label = ''[[:d:Q24070574|Unnamed submarine volcano in the Pacific Ocean]]''
| p625 = {{Coord|10.73|-103.58|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2271
| label = ''[[:d:Q24070581|Unnamed submarine volcano in the eastern Pacific Ocean]]''
| p625 = {{Coord|9.83|-104.3|display=inline}}
| p2044 = -2500
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2272
| label = ''[[:d:Q24067930|Unnamed volcanic shield]]''
| p625 = {{Coord|52.92|158.52|display=inline}}
| p2044 = 450
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2273
| label = ''[[:d:Q24044811|Unnamed volcano]]''
| p625 = {{Coord|-3.03|147.78|display=inline}}
| p2044 = -1300
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2274
| label = ''[[:d:Q24044817|Unnamed volcano]]''
| p625 = {{Coord|-21.38|-175.65|display=inline}}
| p2044 = -500
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2275
| label = ''[[:d:Q24044818|Unnamed volcano]]''
| p625 = {{Coord|24|121.83|display=inline}}
| p17 = [[Taiwan]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2276
| label = ''[[:d:Q24044819|Unnamed volcano]]''
| p625 = {{Coord|-16.992|168.592|display=inline}}
| p2044 = 216
| p17 = [[Vanuatu]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2277
| label = ''[[:d:Q24044824|Unnamed volcano]]''
| p625 = {{Coord|-73.45|164.58|display=inline}}
| p2044 = 2987
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2278
| label = ''[[:d:Q24070564|Unnamed volcano]]''
| p625 = {{Coord|-25.1|-68.27|display=inline}}
| p17 = [[Argentina]]<br/>[[Txile]]<br/>[[Bolivia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2279
| label = ''[[:d:Q24070567|Unnamed volcano]]''
| p625 = {{Coord|55.92|161.75|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2280
| p18 = [[Fitxategi:Unzen pyroclastic and lahar deposits.jpg|center|100px]]
| label = [[Unzen (mendia)|Unzen]]
| p625 = {{Coord|32.761342|130.298694|display=inline}}
| p2044 = 1486
| p131 = [[Shimabara (Nagasaki)|Shimabara]]<br/>''[[:d:Q990376|Minamishimabara]]''<br/>''[[:d:Q999453|Unzen]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2281
| label = ''[[:d:Q23925944|Uratman]]''
| p625 = {{Coord|47.12|152.25|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2282
| p18 = [[Fitxategi:Ureparapara Landsat.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4476967|Ureparapara]]''
| p625 = {{Coord|-13.46666667|167.3166667|display=inline}}
| p17 = [[Vanuatu]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2283
| p18 = [[Fitxategi:Urzelina 1808 eruptive center.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q8524971|Urzelina (volcano)]]''
| p625 = {{Coord|38.6675|-28.1219|display=inline}}
| p2044 = 767
| p131 = [[Azoreak]]
| p17 = [[Portugal]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2284
| label = ''[[:d:Q26997253|Urðarháls]]''
| p625 = {{Coord|64.8299|-17.1456|display=inline}}
| p2044 = 827
| p131 = [[Þingeyjarsveit]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2285
| label = ''[[:d:Q4479644|Ushishir]]''
| p625 = {{Coord|47.512222222222|152.81444444444|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q2109294|Severo-Kurilsky District]]''
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2286
| label = ''[[:d:Q109046285|Utsletteøya]]''
| p625 = {{Coord|59.6076|5.1|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2287
| label = ''[[:d:Q109046284|Utslættøya]]''
| p625 = {{Coord|59.8695|5.0805|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2288
| p18 = [[Fitxategi:Ushibuseyama observatory.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11608718|Utsukushigahara]]''
| p625 = {{Coord|36.225797|138.107442|display=inline}}
| p2044 = 2034
| p131 = [[Nagano (prefektura)|Nagano]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2289
| p18 = [[Fitxategi:Uturuncu.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q639727|Uturuncu]]''
| p625 = {{Coord|-22.264488888888888|-67.18691944444444|display=inline}}
| p2044 = 6008
| p131 = [[Sud Lípez probintzia]]
| p17 = [[Bolivia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2290
| p18 = [[Fitxategi:Harrat 'Uwayrid.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q23925897|Uwayrid, Harrat]]''
| p625 = {{Coord|27.08|37.25|display=inline}}
| p17 = [[Saudi Arabia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2291
| p18 = [[Fitxategi:Uzon caldera.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1374401|Uzon]]''
| p625 = {{Coord|54.5|159.91666666667|display=inline}}
| p2044 = 1617<br/>1550
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2292
| label = ''[[:d:Q109046302|Vadholmen]]''
| p625 = {{Coord|59.7665|5.115|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2293
| p18 = [[Fitxategi:Valle Caldera, New Mexico.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2509327|Valles Caldera]]''
| p625 = {{Coord|35.866666666667|-106.56666666667|display=inline}}
| p2044 = 3441
| p131 = [[Mexiko Berria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2294
| p18 = [[Fitxategi:Valy (Bílé Karpaty).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11876652|Valy]]''
| p625 = {{Coord|49.0066|17.7835|display=inline}}
| p2044 = 469
| p131 = [[Bojkovice]]
| p17 = [[Txekia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2295
| label = ''[[:d:Q124963273|Valøy]]''
| p625 = {{Coord|59.78467|5.53912|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2296
| label = ''[[:d:Q126477194|Valøyna]]''
| p625 = {{Coord|60.24052|4.97052|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2297
| label = ''[[:d:Q7914055|Vance Seamounts]]''
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2298
| label = ''[[:d:Q109046351|Vardableikja]]''
| p625 = {{Coord|59.8593|5.0727|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2299
| label = ''[[:d:Q109046352|Vardeskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.784616|4.727822|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2300
| label = ''[[:d:Q109046369|Veaholmen]]''
| p625 = {{Coord|59.6455|5.8846|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2301
| label = ''[[:d:Q4105871|Veer]]''
| p625 = {{Coord|56.7|159.65|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2302
| p18 = [[Fitxategi:Veitskopf.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2512172|Veitskopf]]''
| p625 = {{Coord|50.43|7.26417|display=inline}}
| p2044 = 428
| p131 = [[Renania-Palatinatua]]
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2303
| p18 = [[Fitxategi:Velký Roudný.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q10856843|Velký Roudný]]''
| p625 = {{Coord|49.8911|17.5225|display=inline}}
| p2044 = 781
| p131 = [[Roudno]]
| p17 = [[Txekia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2304
| p18 = [[Fitxategi:Venusina sopka03.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11879335|Venušina sopka]]''
| p625 = {{Coord|49.9506|17.4789|display=inline}}
| p2044 = 643
| p131 = [[Mezina]]
| p17 = [[Txekia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2305
| label = ''[[:d:Q4108292|Verkhne-Paratunsky thermal springs]]''
| p625 = {{Coord|52.816666666667|158.15|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2306
| p18 = [[Fitxategi:Vestmannaeyjar, Eldfell, Helgafell and the cemetery.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q23925952|Vestmannaeyjar]]''
| p625 = {{Coord|63.416|-20.266|display=inline}}
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2307
| label = ''[[:d:Q124833265|Vestra Lauvholmskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.24934|5.20746|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2308
| label = ''[[:d:Q130226232|Vestre Naustholmen]]''
| p625 = {{Coord|59.59783|5.31811|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2309
| p18 = [[Fitxategi:Vesuvio visto dal lungomare.jpg|center|100px]]
| label = [[Vesuvio]]
| p625 = {{Coord|40.821388888889|14.425555555556|display=inline}}
| p2044 = 1281
| p131 = ''[[:d:Q18241891|Metropolitan City of Naples]]''
| p17 = [[Italia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2310
| label = ''[[:d:Q23925943|Veteran]]''
| p625 = {{Coord|9.83|109.05|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2311
| label = ''[[:d:Q113841485|Vetlaskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.26214|5.63861|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2312
| label = ''[[:d:Q113841486|Vetleholmen]]''
| p625 = {{Coord|60.23544|5.59805|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2313
| label = ''[[:d:Q4110079|Vetrovyi Volcano]]''
| p625 = {{Coord|56.566666666667|158.8|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2314
| p18 = [[Fitxategi:Vetzberg (Vulkan).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1798916|Vetzberg]]''
| p625 = {{Coord|50.6204|8.61697|display=inline}}
| p2044 = 310
| p131 = [[Hessen]]
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2315
| label = ''[[:d:Q4167476|Victory sumendia]]''
| p625 = {{Coord|-9.2|149.06666666667|display=inline}}
| p2044 = 1925
| p17 = [[Papua Ginea Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2316
| p18 = [[Fitxategi:Viedma volcanic complex.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q312929|Viedma]]''
| p625 = {{Coord|-49.358333333333|-73.283333333333|display=inline}}
| p2044 = 1500
| p131 = ''[[:d:Q1190713|Lago Argentino Department]]''<br/>[[Natales]]
| p17 = [[Argentina]]<br/>[[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2317
| label = ''[[:d:Q109046477|Vikaholmen]]''
| p625 = {{Coord|59.6499|5.8078|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2318
| label = ''[[:d:Q124809242|Vikaholmskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.69664|5.59471|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2319
| label = ''[[:d:Q113841502|Vikholmen]]''
| p625 = {{Coord|60.35835|5.09407|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2320
| p18 = [[Fitxategi:Pucon-y-su-Volcan.jpg|center|100px]]
| label = [[Villarrica sumendia]]
| p625 = {{Coord|-39.42|-71.939166666667|display=inline}}
| p2044 = 2850
| p131 = [[Araucanía eskualdea]]<br/>[[Cautín probintzia]]<br/>[[Villarrica (Txile)|Villarrica]]<br/>[[Pucón]]<br/>[[Panguipulli]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2321
| p18 = [[Fitxategi:Vinaricka hora.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q30653222|Vinařická hora Vinařice u Kladna]]''
| p625 = {{Coord|50.184975|14.0869014|display=inline}}
| p2044 = 413
| p131 = [[Vinařice (Kladno barrutia)|Vinařice]]
| p17 = [[Txekia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2322
| label = ''[[:d:Q124809222|Vindøyskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.44103|4.93749|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2323
| p18 = [[Fitxategi:Vladař 2017-10-14 Od Bohuslavi.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1591405|Vladař]]''
| p625 = {{Coord|50.079902777778|13.215419444444|display=inline}}
| p2044 = 693
| p131 = [[Žlutice]]
| p17 = [[Txekia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2324
| label = ''[[:d:Q4114152|Vodorazdelny Volcano]]''
| p625 = {{Coord|56.15|160.65|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2325
| p18 = [[Fitxategi:Location Vogelsberg.PNG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q317074|Vogelsberg]]''
| p625 = {{Coord|50.533333333333|9.2333333333333|display=inline}}
| p2044 = 773
| p131 = [[Hessen]]
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2326
| label = ''[[:d:Q31450471|Volacn Cohuazalo]]''
| p625 = {{Coord|19.10435|-98.91587|display=inline}}
| p2044 = 2782
| p131 = [[Mexikoko estatua]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2327
| label = ''[[:d:Q27806494|Volcan Ceniza]]''
| p625 = {{Coord|30.445555555556|-115.97361111111|display=inline}}
| p131 = [[Kalifornia Beherea]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2328
| label = ''[[:d:Q27778422|Volcan Cerro Blanco]]''
| p625 = {{Coord|29.603055555556|-109.52583333333|display=inline}}
| p131 = [[Sonora]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2329
| label = ''[[:d:Q27846612|Volcan Jalapasquillo (bolkan sa Mehiko, lat 19,22, long -97,43)]]''
| p625 = {{Coord|19.223611111111|-97.43|display=inline}}
| p131 = [[Puebla]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2330
| label = ''[[:d:Q27846615|Volcan Jalapasquillo (bolkan sa Mehiko, lat 19,22, long -97,55)]]''
| p625 = {{Coord|19.221388888889|-97.545833333333|display=inline}}
| p131 = [[Puebla]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2331
| label = ''[[:d:Q22428592|Volcan Karibumba]]''
| p625 = {{Coord|0.35722222222222|29.366666666667|display=inline}}
| p131 = [[Ipar Kivu]]
| p17 = [[Kongoko Errepublika Demokratikoa]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2332
| label = ''[[:d:Q27851271|Volcan La Breña]]''
| p625 = {{Coord|24.416388888889|-104.5375|display=inline}}
| p131 = [[Durango (estatua)|Durango]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2333
| label = ''[[:d:Q27807348|Volcan Prieto]]''
| p625 = {{Coord|30.224722222222|-114.65555555556|display=inline}}
| p131 = [[Kalifornia Beherea]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2334
| label = ''[[:d:Q22428713|Volcan Puntas Negras]]''
| p625 = {{Coord|-23.7455|-67.5401|display=inline}}
| p2044 = 5884
| p131 = [[Antofagasta eskualdea]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2335
| label = ''[[:d:Q3562709|Volcan d'Agde]]''
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2336
| p18 = [[Fitxategi:Kerguelen VolcanDuDiable.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3562713|Volcan du Diable]]''
| p625 = {{Coord|-49.493581|69.724474|display=inline}}<br/>{{Coord|-49.4915|69.723|display=inline}}
| p131 = [[Kerguelen uharteak]]<br/>[[Frantziaren Lurralde Austral eta Antartikoak|Frantziaren lurralde austral eta antartikoak]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2337
| label = ''[[:d:Q31450748|Volcanes Chilcayoc]]''
| p625 = {{Coord|-15.523333333333|-72.312777777778|display=inline}}
| p2044 = 3275
| p131 = [[Arequipa departamendua]]
| p17 = [[Peru]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2338
| label = ''[[:d:Q21839037|Volcanes Los Callos]]''
| p625 = {{Coord|-36.645555555556|-69.613888888889|display=inline}}
| p2044 = 1829
| p131 = [[Mendoza probintzia]]
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2339
| label = ''[[:d:Q31450248|Volcanes los Otates]]''
| p625 = {{Coord|19.064444444444|-99.118611111111|display=inline}}
| p2044 = 3144
| p131 = [[Mexiko Hiria]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2340
| label = ''[[:d:Q110654963|Volcano F]]''
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2341
| label = ''[[:d:Q25736|Volcano Kropotkin]]''
| p625 = {{Coord|52.704077777778|99.000027777778|display=inline}}
| p2044 = 2077
| p131 = [[Buriatia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2342
| label = ''[[:d:Q4293695|Volcano of Milos]]''
| p625 = {{Coord|36.699|24.439|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q20379354|Milos Municipality]]''
| p17 = [[Grezia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2343
| p18 = [[Fitxategi:Volcán de San Juan.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q17500415|Volcano of San Juan]]''
| p625 = {{Coord|28.602630555555557|-17.85766388888889|display=inline}}
| p2044 = 1809
| p131 = [[La Palma]]<br/>[[Kanariak]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2344
| label = ''[[:d:Q7940099|Volcanoes in the Philippines]]''
| p131 = [[Filipinak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2345
| label = ''[[:d:Q11954936|Volcans de Cabrioler]]''
| p625 = {{Coord|42.1545|2.49671111|display=inline}}
| p2044 = 580
| p131 = [[Olot]]<br/>[[Santa Pau]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2346
| label = ''[[:d:Q11954937|Volcà de Claperols]]''
| p625 = {{Coord|42.20136111111111|2.5281666666666665|display=inline}}
| p2044 = 447
| p131 = [[Sant Joan les Fonts]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2347
| label = ''[[:d:Q108655598|Volcà de Gengí]]''
| p625 = {{Coord|42.19211111111111|2.5283611111111113|display=inline}}
| p2044 = 527
| p131 = [[Sant Joan les Fonts]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2348
| p18 = [[Fitxategi:Volcà Montolivet-Olot-Catalunya.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3562715|Volcà de Montolivet]]''
| p625 = {{Coord|42.17888888888889|2.477027777777778|display=inline}}
| p2044 = 466
| p131 = [[Olot]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2349
| p18 = [[Fitxategi:Volcan de Pujalós 1.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11954938|Volcà de Pujalós]]''
| p625 = {{Coord|42.17161667|2.53496694|display=inline}}
| p2044 = 780
| p131 = [[Olot]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2350
| label = ''[[:d:Q17483270|Volcà de Repassot]]''
| p625 = {{Coord|42.20858333333334|2.526222222222222|display=inline}}
| p2044 = 468.6
| p131 = [[Sant Joan les Fonts]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2351
| label = ''[[:d:Q11954942|Volcà de Repàs]]''
| p625 = {{Coord|42.209472222222225|2.5233055555555555|display=inline}}
| p2044 = 460
| p131 = [[Sant Joan les Fonts]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2352
| label = ''[[:d:Q17483491|Volcà de Sant Marc]]''
| p625 = {{Coord|42.0674|2.51338|display=inline}}
| p2044 = 583
| p131 = [[Sant Feliu de Pallerols]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2353
| p18 = [[Fitxategi:Volcà de Santa Margarida.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1859850|Volcà de Santa Margarida]]''
| p625 = {{Coord|42.14197|2.541405|display=inline}}
| p2044 = 766
| p131 = [[Santa Pau]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2354
| label = ''[[:d:Q110453122|Volcà de la Banya del Boc]]''
| p625 = {{Coord|42.031891|2.684011|display=inline}}
| p131 = [[Sant Martí de Llémena]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2355
| p18 = [[Fitxategi:Volcà de la Crosa - cràter - 1.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2877324|Volcà de la Crosa]]''
| p625 = {{Coord|41.92418889|2.73965|display=inline}}
| p2044 = 155.5
| p131 = [[Vilobí d'Onyar]]<br/>[[Bescanó]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2356
| label = ''[[:d:Q11954945|Volcà del Cairat]]''
| p625 = {{Coord|42.205222222222226|2.526361111111111|display=inline}}
| p2044 = 550
| p131 = [[Sant Joan les Fonts]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2357
| label = ''[[:d:Q17483127|Volcà del Puig de Mar]]''
| p625 = {{Coord|42.14925|2.553611111111111|display=inline}}
| p2044 = 662
| p131 = [[Santa Pau]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2358
| label = ''[[:d:Q11954948|Volcà del Puig de la Garsa]]''
| p625 = {{Coord|42.16838888888889|2.540611111111111|display=inline}}
| p2044 = 745
| p131 = [[Olot]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2359
| p18 = [[Fitxategi:Volcà del Traiter a les Planes d'Hostoles.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q17483745|Volcà del Traiter]]''
| p625 = {{Coord|42.1081|2.53152|display=inline}}
| p2044 = 679
| p131 = [[Les Planes d'Hostoles]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2360
| label = ''[[:d:Q6164630|Volcán Evermakk]]''
| p625 = {{Coord|18.7833|-110.95|display=inline}}
| p131 = [[Tlaxcala]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2361
| label = ''[[:d:Q31450550|Volcán Aholo]]''
| p625 = {{Coord|19.09221|-98.85452|display=inline}}
| p2044 = 2712
| p131 = [[Mexikoko estatua]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2362
| label = ''[[:d:Q31450483|Volcán Ahuazatepel]]''
| p625 = {{Coord|19.09752|-98.91987|display=inline}}
| p2044 = 2920
| p131 = [[Mexikoko estatua]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2363
| label = ''[[:d:Q25181918|Volcán Alzatate]]''
| p625 = {{Coord|14.4753|-90.0364|display=inline}}
| p17 = [[Guatemala]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2364
| label = ''[[:d:Q5492444|Volcán Amayo]]''
| p625 = {{Coord|14.3|-89.98333|display=inline}}
| p131 = [[Jutiapa (departamendua)|Jutiapa]]
| p17 = [[Guatemala]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2365
| label = ''[[:d:Q31450557|Volcán Amoloc]]''
| p625 = {{Coord|19.10727|-98.87549|display=inline}}
| p2044 = 2650
| p131 = [[Mexikoko estatua]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2366
| label = ''[[:d:Q25283004|Volcán Asang-Busna]]''
| p625 = {{Coord|14.9792|-84.9342|display=inline}}
| p131 = [[Gracias a Dios]]
| p17 = [[Honduras]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2367
| label = ''[[:d:Q31450491|Volcán Atlalcorra]]''
| p625 = {{Coord|19.10917|-98.89399|display=inline}}
| p2044 = 2697
| p131 = [[Mexikoko estatua]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2368
| label = ''[[:d:Q21845966|Volcán Auvernia]]''
| p625 = {{Coord|-48.4494|-68.18|display=inline}}
| p2044 = 225
| p131 = [[Santa Cruz probintzia]]
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2369
| p18 = [[Fitxategi:Azufral.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q794264|Volcán Azufral]]''
| p625 = {{Coord|1.0852638888889|-77.718758333333|display=inline}}
| p2044 = 4070
| p131 = [[Nariño (departamendua)|Nariño]]
| p17 = [[Kolonbia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2370
| p18 = [[Fitxategi:Вулкан Азул.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2530709|Volcán Azul]]''
| p625 = {{Coord|12.55305556|-83.95888889|display=inline}}
| p2044 = 201
| p131 = [[Hego Karibe Kostako Eskualde Autonomoa]]
| p17 = [[Nikaragua]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2371
| p18 = [[Fitxategi:Volcan baru.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q594726|Volcán Barú]]''
| p625 = {{Coord|8.808|-82.543|display=inline}}
| p2044 = 3475
| p131 = [[Chiriqui]]
| p17 = [[Panama]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2372
| label = ''[[:d:Q27767584|Volcán Cacadeperro]]''
| p625 = {{Coord|19.3198|-99.0306|display=inline}}
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2373
| p18 = [[Fitxategi:Volcán Cacho Negro.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q9184203|Volcán Cacho Negro]]''
| p625 = {{Coord|10.195833333333|-84.046111111111|display=inline}}
| p131 = [[San José probintzia]]
| p17 = [[Costa Rica]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2374
| label = ''[[:d:Q31450111|Volcán Cajete]]''
| p625 = {{Coord|19.1063|-99.246|display=inline}}
| p2044 = 3051
| p131 = [[Mexiko Hiria]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2375
| label = ''[[:d:Q23688014|Volcán Cerro Machín]]''
| p625 = {{Coord|4.4666666666667|-75.4|display=inline}}
| p131 = [[Tolima (departamendua)|Tolima]]
| p17 = [[Kolonbia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2376
| p18 = [[Fitxategi:Cerro Negro Volcano Crater Nicaragua August 2011.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q607078|Volcán Cerro Negro]]''
| p625 = {{Coord|12.5078224|-86.7032877|display=inline}}
| p2044 = 728
| p131 = [[Leongo departamendua]]
| p17 = [[Nikaragua]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2377
| label = ''[[:d:Q25182146|Volcán Cerro Quemado]]''
| p625 = {{Coord|14.8|-91.516666666667|display=inline}}
| p131 = [[Quetzaltenango (departamendua)|Quetzaltenango]]
| p17 = [[Guatemala]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2378
| label = ''[[:d:Q31450101|Volcán Chalchihuites]]''
| p625 = {{Coord|19.106944444444|-99.302777777778|display=inline}}
| p2044 = 3159
| p131 = [[Morelos]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2379
| label = ''[[:d:Q31450731|Volcán Challhue Mauras]]''
| p625 = {{Coord|-15.372222222222|-72.3375|display=inline}}
| p2044 = 4194
| p131 = [[Arequipa departamendua]]
| p17 = [[Peru]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2380
| label = ''[[:d:Q21805655|Volcán Chico]]''
| p625 = {{Coord|-22.0389|-67.7583|display=inline}}
| p131 = [[Potosí (departamendua)|Potosiko departamendua]]
| p17 = [[Bolivia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2381
| label = ''[[:d:Q31450762|Volcán Chilcayoc Grande]]''
| p625 = {{Coord|-15.536388888889|-72.288333333333|display=inline}}
| p2044 = 3105
| p131 = [[Arequipa departamendua]]
| p17 = [[Peru]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2382
| label = ''[[:d:Q21054839|Volcán Chiltepe]]''
| p625 = {{Coord|12.233055555556|-86.295277777778|display=inline}}
| p2044 = 206
| p131 = [[Managuako departamendua]]
| p17 = [[Nikaragua]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2383
| label = ''[[:d:Q25182256|Volcán Chiquibal]]''
| p625 = {{Coord|14.79|-91.655|display=inline}}
| p131 = [[Quetzaltenango (departamendua)|Quetzaltenango]]
| p17 = [[Guatemala]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2384
| p18 = [[Fitxategi:Volcan Congo Alajuela.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q20858065|Volcán Congo]]''
| p625 = {{Coord|10.25|-84.233333333333|display=inline}}
| p17 = [[Costa Rica]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2385
| label = ''[[:d:Q25182350|Volcán Cruz Quemada]]''
| p625 = {{Coord|14.1661|-90.2803|display=inline}}
| p17 = [[Guatemala]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2386
| label = ''[[:d:Q31450542|Volcán Cuatepel]]''
| p625 = {{Coord|19.0937|-98.86|display=inline}}
| p2044 = 2531
| p131 = [[Mexikoko estatua]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2387
| label = ''[[:d:Q31450134|Volcán Cuatzontle]]''
| p625 = {{Coord|19.24089|-99.21235|display=inline}}
| p2044 = 2928
| p131 = [[Mexiko Hiria]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2388
| label = ''[[:d:Q31450042|Volcán Cuautl]]''
| p625 = {{Coord|19.165833333333|-99.421388888889|display=inline}}
| p2044 = 2811
| p131 = [[Morelos]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2389
| label = ''[[:d:Q25179632|Volcán Culma]]''
| p625 = {{Coord|14.3167|-89.8842|display=inline}}
| p131 = [[Jutiapa (departamendua)|Jutiapa]]
| p17 = [[Guatemala]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2390
| label = ''[[:d:Q21841864|Volcán Dolo]]''
| p625 = {{Coord|-36.316666666667|-68.733333333333|display=inline}}
| p2044 = 1410
| p131 = [[Mendoza probintzia]]
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2391
| p18 = [[Fitxategi:Ecuador volcano.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4530142|Volcán Ecuador]]''
| p625 = {{Coord|0.02|-91.546|display=inline}}<br/>{{Coord|-0.0333333|-91.9|display=inline}}<br/>{{Coord|-0.016667|-91.545833|display=inline}}
| p2044 = 790
| p17 = [[Ekuador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2392
| label = ''[[:d:Q31450147|Volcán El Caballito]]''
| p625 = {{Coord|19.089166666667|-99.1825|display=inline}}
| p2044 = 3209
| p131 = [[Mexiko Hiria]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2393
| label = ''[[:d:Q31450357|Volcán El Comal Chico]]''
| p625 = {{Coord|19.74|-103.79611111111|display=inline}}
| p2044 = 1388
| p131 = [[Jalisco]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2394
| label = ''[[:d:Q31450418|Volcán El Comalito]]''
| p625 = {{Coord|19.77722|-102.5546|display=inline}}
| p2044 = 1807
| p131 = [[Mexikoko estatua]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2395
| label = ''[[:d:Q27800866|Volcán El Elegante]]''
| p625 = {{Coord|31.846666666667|-113.39027777778|display=inline}}
| p131 = [[Sonora]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2396
| label = ''[[:d:Q31450432|Volcán El Estribo]]''
| p625 = {{Coord|19.51|-101.64361111111|display=inline}}
| p2044 = 2418
| p131 = [[Michoacán]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2397
| label = ''[[:d:Q31450170|Volcán El Hoyo]]''
| p625 = {{Coord|19.08969|-99.1688|display=inline}}
| p2044 = 3107
| p131 = [[Mexiko Hiria]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2398
| label = ''[[:d:Q21842105|Volcán El Jinete]]''
| p625 = {{Coord|-36.5985|-69.6032|display=inline}}
| p2044 = 1607
| p131 = [[Mendoza probintzia]]
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2399
| label = ''[[:d:Q31450295|Volcán El Jorullo]]''
| p625 = {{Coord|18.972|-101.7169|display=inline}}
| p2044 = 1014
| p131 = [[Michoacán]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2400
| label = ''[[:d:Q31450465|Volcán El Malacate]]''
| p625 = {{Coord|19.7358|-101.36817|display=inline}}
| p2044 = 2179
| p131 = [[Michoacán]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2401
| label = ''[[:d:Q31445627|Volcán El Molcajete]]''
| p625 = {{Coord|21.4766|-104.7818|display=inline}}
| p2044 = 1220
| p131 = [[Nayarit]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2402
| label = ''[[:d:Q31450327|Volcán El Molcajete]]''
| p625 = {{Coord|18.92846|-99.9465|display=inline}}
| p2044 = 2539
| p131 = [[Mexikoko estatua]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2403
| label = ''[[:d:Q31450458|Volcán El Molcajete]]''
| p625 = {{Coord|19.74565|-101.36332|display=inline}}
| p2044 = 2280
| p131 = [[Michoacán]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2404
| label = ''[[:d:Q25280963|Volcán El Nuco]]''
| p625 = {{Coord|14.2567|-88.7892|display=inline}}
| p131 = [[Lempira (Hondurasko departamendua)|Lempira]]
| p17 = [[Honduras]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2405
| label = ''[[:d:Q21835816|Volcán El Planchon]]''
| p625 = {{Coord|-35.22|-70.5717|display=inline}}
| p2044 = 3900
| p131 = [[Argentina]]
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2406
| label = ''[[:d:Q31450053|Volcán El Quilotzi]]''
| p625 = {{Coord|19.217222222222|-99.445277777778|display=inline}}
| p2044 = 2732
| p131 = [[Morelos]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2407
| label = ''[[:d:Q31445632|Volcán El Tepalcate]]''
| p625 = {{Coord|24.050277777778|-104.29083333333|display=inline}}
| p2044 = 1899
| p131 = [[Durango (estatua)|Durango]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2408
| label = ''[[:d:Q31445638|Volcán El Tezontle]]''
| p625 = {{Coord|24.130555555556|-104.08444444444|display=inline}}
| p2044 = 2103
| p131 = [[Durango (estatua)|Durango]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2409
| label = ''[[:d:Q27778587|Volcán El Tezontle (bolkan sa Mehiko, Estado de México)]]''
| p625 = {{Coord|19.0353|-99.4622|display=inline}}
| p131 = [[Mexikoko estatua]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2410
| label = ''[[:d:Q21842100|Volcán Elisabeth]]''
| p625 = {{Coord|-48.31|-69.7683|display=inline}}
| p2044 = 744
| p131 = [[Santa Cruz probintzia]]
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2411
| label = ''[[:d:Q31450064|Volcán Emerenciano]]''
| p625 = {{Coord|19.24718|-99.38012|display=inline}}
| p2044 = 3074
| p131 = [[Morelos]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2412
| label = ''[[:d:Q25276004|Volcán Gacho]]''
| p625 = {{Coord|15.1658|-86.7058|display=inline}}
| p131 = [[Olancho]]
| p17 = [[Honduras]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2413
| label = ''[[:d:Q31450309|Volcán Gordo]]''
| p625 = {{Coord|18.8525|-100.12777777778|display=inline}}
| p2044 = 1529
| p131 = [[Mexikoko estatua]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2414
| label = ''[[:d:Q31450509|Volcán Huehuel]]''
| p625 = {{Coord|19.08305|-98.94704|display=inline}}
| p2044 = 2946
| p131 = [[Mexikoko estatua]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2415
| label = ''[[:d:Q31450502|Volcán Huehuelcon]]''
| p625 = {{Coord|19.08387|-98.93765|display=inline}}
| p2044 = 2955
| p131 = [[Mexikoko estatua]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2416
| p18 = [[Fitxategi:Huequi.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3066185|Volcán Huequi]]''
| p625 = {{Coord|-42.376666666667|-72.578055555556|display=inline}}<br/>{{Coord|-42.36333|-72.57472|display=inline}}
| p2044 = 1318
| p131 = [[Palena probintzia]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2417
| label = ''[[:d:Q31450529|Volcán Huipilo]]''
| p625 = {{Coord|19.04995|-98.8843|display=inline}}
| p2044 = 2608
| p131 = [[Mexikoko estatua]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2418
| label = ''[[:d:Q31450754|Volcán Jechapita]]''
| p625 = {{Coord|-15.534444444444|-72.311111111111|display=inline}}
| p2044 = 3254
| p131 = [[Arequipa departamendua]]
| p17 = [[Peru]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2419
| label = ''[[:d:Q31450743|Volcán Jenchaña]]''
| p625 = {{Coord|-15.52|-72.3475|display=inline}}
| p2044 = 3629
| p131 = [[Arequipa departamendua]]
| p17 = [[Peru]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2420
| label = ''[[:d:Q25277046|Volcán Joconal]]''
| p625 = {{Coord|14.833333333333|-88.383333333333|display=inline}}
| p131 = [[Santa Bárbara (Hondurasko departamendua)|Santa Bárbara]]
| p17 = [[Honduras]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2421
| label = ''[[:d:Q31450096|Volcán Jumento]]''
| p625 = {{Coord|19.209444444444|-99.313611111111|display=inline}}
| p2044 = 3738
| p131 = [[Morelos]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2422
| label = ''[[:d:Q21840766|Volcán Juncal]]''
| p625 = {{Coord|-24.7675|-66.805|display=inline}}
| p2044 = 4177
| p131 = [[Salta probintzia]]
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2423
| label = ''[[:d:Q31450563|Volcán La Caldera]]''
| p625 = {{Coord|19.3384|-98.9706|display=inline}}
| p2044 = 2437
| p131 = [[Mexikoko estatua]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2424
| label = ''[[:d:Q31450236|Volcán La Comalera]]''
| p625 = {{Coord|19.1092|-99.1074|display=inline}}
| p2044 = 3102
| p131 = [[Mexiko Hiria]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2425
| label = ''[[:d:Q23878791|Volcán La Cumbre]]''
| p625 = {{Coord|-0.37138888888889|-91.539444444444|display=inline}}
| p2044 = 582
| p131 = [[Galapagoak probintzia]]
| p17 = [[Ekuador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2426
| label = ''[[:d:Q31450362|Volcán La Erita]]''
| p625 = {{Coord|19.65145|-103.75707|display=inline}}
| p2044 = 1493
| p131 = [[Jalisco]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2427
| label = ''[[:d:Q27800864|Volcán La Jarapeña]]''
| p625 = {{Coord|31.987777777778|-113.77083333333|display=inline}}
| p131 = [[Sonora]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2428
| label = ''[[:d:Q31450082|Volcán La Silva]]''
| p625 = {{Coord|19.180555555556|-99.375833333333|display=inline}}
| p2044 = 3107
| p131 = [[Morelos]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2429
| label = ''[[:d:Q31450315|Volcán La Tinaja]]''
| p625 = {{Coord|18.8516|-100.1002|display=inline}}
| p2044 = 1361
| p131 = [[Mexikoko estatua]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2430
| label = ''[[:d:Q25177350|Volcán Lacandón]]''
| p625 = {{Coord|14.816666666667|-91.7|display=inline}}
| p131 = [[Quetzaltenango (departamendua)|Quetzaltenango]]
| p17 = [[Guatemala]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2431
| p18 = [[Fitxategi:Peru - Lares Trek 019 - sunset on the mountains (7584262108).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q107539090|Volcán Lares]]''
| p625 = {{Coord|-13.2097206|-72.1336019|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q3312892|Lares District]]''
| p17 = [[Peru]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2432
| label = ''[[:d:Q21054848|Volcán Las Pilas]]''
| p625 = {{Coord|12.496111111111|-86.688333333333|display=inline}}
| p2044 = 971
| p131 = [[Leongo departamendua]]
| p17 = [[Nikaragua]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2433
| label = ''[[:d:Q25177591|Volcán Las Víboras]]''
| p625 = {{Coord|14.211944444444|-89.726666666667|display=inline}}
| p131 = [[Jutiapa (departamendua)|Jutiapa]]
| p17 = [[Guatemala]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2434
| label = ''[[:d:Q27800868|Volcán Los Vidrios]]''
| p625 = {{Coord|31.983611111111|-113.44833333333|display=inline}}
| p131 = [[Sonora]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2435
| p18 = [[Fitxategi:MaipoSat.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q906358|Volcán Maipo]]''
| p625 = {{Coord|-34.163916666666665|-69.83216666666667|display=inline}}
| p2044 = 5264
| p131 = [[San José de Maipo]]<br/>[[Santiagoko metropolitar eskualdea]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2436
| label = ''[[:d:Q31450288|Volcán Malacatepetl]]''
| p625 = {{Coord|19.164444444444|-99.256388888889|display=inline}}
| p2044 = 3235
| p131 = [[Mexiko Hiria]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2437
| label = ''[[:d:Q31450140|Volcán Man Nal]]''
| p625 = {{Coord|19.2232|-99.2199|display=inline}}
| p2044 = 3071
| p131 = [[Mexiko Hiria]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2438
| label = ''[[:d:Q31450154|Volcán Manteca]]''
| p625 = {{Coord|19.089722222222|-99.177777777778|display=inline}}
| p2044 = 3231
| p131 = [[Mexiko Hiria]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2439
| label = ''[[:d:Q31450700|Volcán Marhuas]]''
| p625 = {{Coord|-15.480555555556|-72.016944444444|display=inline}}
| p2044 = 4478
| p131 = [[Arequipa departamendua]]
| p17 = [[Peru]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2440
| label = ''[[:d:Q31450424|Volcán Mazcuta]]''
| p625 = {{Coord|19.74753|-101.66199|display=inline}}
| p2044 = 2121
| p131 = [[Michoacán]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2441
| label = ''[[:d:Q22428651|Volcán Minchinmávida]]''
| p625 = {{Coord|-42.799166666667|-72.445555555556|display=inline}}
| p131 = [[Los Lagos eskualdea]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2442
| label = ''[[:d:Q31450712|Volcán Misahuana Mauras]]''
| p625 = {{Coord|-15.260555555556|-72.484722222222|display=inline}}
| p2044 = 4561
| p131 = [[Arequipa departamendua]]
| p17 = [[Peru]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2443
| label = ''[[:d:Q21054850|Volcán Momotombo]]''
| p625 = {{Coord|12.424722222222|-86.538611111111|display=inline}}
| p2044 = 1204
| p131 = [[Leongo departamendua]]
| p17 = [[Nikaragua]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2444
| label = ''[[:d:Q25177859|Volcán Monterrico]]''
| p625 = {{Coord|14.55|-89.75|display=inline}}
| p131 = [[Jalapa (departamendua)|Jalapa]]
| p17 = [[Guatemala]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2445
| label = ''[[:d:Q31450497|Volcán Moyocalco]]''
| p625 = {{Coord|19.0834|-98.93107|display=inline}}
| p2044 = 2830
| p131 = [[Mexikoko estatua]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2446
| label = ''[[:d:Q21836518|Volcán Negro]]''
| p625 = {{Coord|-27.099722222222|-68.38|display=inline}}
| p2044 = 5411
| p131 = [[Catamarca probintzia|Catamarca]]
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2447
| p18 = [[Fitxategi:Vista desde la cima.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q5674083|Volcán Nuevo]]''
| p625 = {{Coord|-36.8667|-71.3667|display=inline}}
| p2044 = 3186
| p131 = [[Diguillín probintzia]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2448
| label = ''[[:d:Q31450517|Volcán Ocoxusco]]''
| p625 = {{Coord|19.07149|-98.90795|display=inline}}
| p2044 = 2784
| p131 = [[Mexikoko estatua]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2449
| label = ''[[:d:Q31450261|Volcán Ocusacayo]]''
| p625 = {{Coord|19.1433|-99.0691|display=inline}}
| p2044 = 3080
| p131 = [[Mexiko Hiria]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2450
| label = ''[[:d:Q31450719|Volcán Pabellón Mauras]]''
| p625 = {{Coord|-15.29|-72.461388888889|display=inline}}
| p2044 = 4437
| p131 = [[Arequipa departamendua]]
| p17 = [[Peru]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2451
| label = ''[[:d:Q31450255|Volcán Pajonal]]''
| p625 = {{Coord|19.07822|-99.04183|display=inline}}
| p2044 = 3225
| p131 = [[Mexiko Hiria]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2452
| label = ''[[:d:Q21835677|Volcán Pihuel]]''
| p625 = {{Coord|-36.1042|-69.405|display=inline}}
| p2044 = 2082
| p131 = [[Mendoza probintzia]]
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2453
| label = ''[[:d:Q31450216|Volcán Piripitillo]]''
| p625 = {{Coord|19.1182|-99.11933|display=inline}}
| p2044 = 3105
| p131 = [[Mexiko Hiria]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2454
| p18 = [[Fitxategi:Peteroa crater lake fumarole chile VII region.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q6164646|Volcán Planchón]]''
| p625 = {{Coord|-35.244583333333|-70.574166666667|display=inline}}
| p17 = [[Argentina]]<br/>[[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2455
| label = ''[[:d:Q18749564|Volcán Porvenir]]''
| p625 = {{Coord|10.271723502723995|-84.36096672534944|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q931244|San Carlos Canton]]''
| p17 = [[Costa Rica]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2456
| label = ''[[:d:Q9094725|Volcán Qualibou]]''
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2457
| p18 = [[Fitxategi:Volcán Quehuar.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q6164647|Volcán Quehuar]]''
| p625 = {{Coord|-24.3086|-66.7306|display=inline}}
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2458
| label = ''[[:d:Q31450162|Volcán Quimixtepec]]''
| p625 = {{Coord|19.06159|-99.12615|display=inline}}
| p2044 = 3155
| p131 = [[Mexiko Hiria]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2459
| label = ''[[:d:Q31450737|Volcán Quinsachata]]''
| p625 = {{Coord|-14.1626|-71.3566|display=inline}}
| p2044 = 3626
| p131 = ''[[:d:Q205057|Cuscoko eskualdea]]''
| p17 = [[Peru]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2460
| label = ''[[:d:Q22701066|Volcán Quizapú]]''
| p625 = {{Coord|-35.637222222222|-70.757222222222|display=inline}}
| p131 = [[Maule eskualdea]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2461
| label = ''[[:d:Q23659778|Volcán Rana Roi]]''
| p625 = {{Coord|-27.083333333333|-109.38333333333|display=inline}}
| p131 = [[Valparaíso eskualdea]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2462
| label = ''[[:d:Q31450446|Volcán Rancho Seco]]''
| p625 = {{Coord|19.617777777778|-101.47333333333|display=inline}}
| p2044 = 2501
| p131 = [[Michoacán]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2463
| label = ''[[:d:Q23873558|Volcán Reventador]]''
| p625 = {{Coord|-0.67555555555556|-77.67|display=inline}}
| p2044 = 3562
| p131 = [[Napo probintzia]]
| p17 = [[Ekuador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2464
| label = ''[[:d:Q22428732|Volcán Riñanahue]]''
| p625 = {{Coord|-40.3609|-72.0599|display=inline}}
| p131 = [[Los Ríos eskualdea]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2465
| label = ''[[:d:Q21833526|Volcán Rojo]]''
| p625 = {{Coord|-27.1498|-68.3237|display=inline}}
| p2044 = 4687
| p131 = [[Catamarca probintzia|Catamarca]]
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2466
| label = ''[[:d:Q31450452|Volcán Sajo]]''
| p625 = {{Coord|19.74686|-101.43138|display=inline}}
| p2044 = 2276
| p131 = [[Michoacán]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2467
| label = ''[[:d:Q31718917|Volcán San Bartolo]]''
| p625 = {{Coord|19.11209|-99.09193|display=inline}}
| p2044 = 3145
| p131 = [[Mexiko Hiria]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2468
| label = ''[[:d:Q31450368|Volcán San Isidro]]''
| p625 = {{Coord|19.62724|-103.74956|display=inline}}
| p2044 = 1573
| p131 = [[Jalisco]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2469
| label = ''[[:d:Q31450438|Volcán San Isidro]]''
| p625 = {{Coord|19.519444444444|-101.43111111111|display=inline}}
| p2044 = 2318
| p131 = [[Michoacán]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2470
| label = ''[[:d:Q21054853|Volcán San Jacinto]]''
| p625 = {{Coord|12.6|-86.816666666667|display=inline}}
| p2044 = 823
| p131 = [[Leongo departamendua]]
| p17 = [[Nikaragua]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2471
| p18 = [[Fitxategi:Cerro de San Juan - Tepic, Nayarit, MEXICO.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q27780103|Volcán San Juan]]''
| p625 = {{Coord|21.47287|-104.97382|display=inline}}<br/>{{Coord|21.494713|-104.93169|display=inline}}
| p131 = [[Nayarit]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2472
| label = ''[[:d:Q31450280|Volcán San Miguel]]''
| p625 = {{Coord|19.1625|-99.004444444444|display=inline}}
| p2044 = 2868
| p131 = [[Mexiko Hiria]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2473
| label = ''[[:d:Q21054993|Volcán Santa Clara]]''
| p625 = {{Coord|12.58133984|-86.81488037|display=inline}}
| p2044 = 757
| p131 = [[Leongo departamendua]]
| p17 = [[Nikaragua]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2474
| label = ''[[:d:Q21834087|Volcán Santa María]]''
| p625 = {{Coord|-36.3017|-69.3242|display=inline}}
| p2044 = 1929
| p131 = [[Mendoza probintzia]]
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2475
| label = ''[[:d:Q31450092|Volcán Santa de Mezapa]]''
| p625 = {{Coord|19.165555555556|-99.447222222222|display=inline}}
| p2044 = 2756
| p131 = [[Morelos]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2476
| label = ''[[:d:Q21054856|Volcán Santiago]]''
| p625 = {{Coord|11.984722222222|-86.1675|display=inline}}
| p2044 = 492
| p131 = [[Masayako departamendua]]
| p17 = [[Nikaragua]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2477
| label = ''[[:d:Q2672141|Volcán Santo Tomás]]''
| p625 = {{Coord|14.710277777778|-91.478611111111|display=inline}}
| p2044 = 3542
| p131 = [[Sololá (departamendua)|Sololá]]
| p17 = [[Guatemala]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2478
| label = ''[[:d:Q23871495|Volcán Santo Tomás]]''
| p625 = {{Coord|-0.82166666666667|-91.1325|display=inline}}
| p2044 = 972
| p131 = [[Galapagoak probintzia]]
| p17 = [[Ekuador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2479
| label = ''[[:d:Q31445644|Volcán Sapicho]]''
| p625 = {{Coord|19.495833333333|-102.24833333333|display=inline}}
| p2044 = 2677
| p131 = [[Michoacán]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2480
| label = ''[[:d:Q27840820|Volcán Seco]]''
| p625 = {{Coord|19.971111111111|-98.405|display=inline}}
| p131 = [[Hidalgo (Mexiko)|Hidalgo]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2481
| label = ''[[:d:Q22428754|Volcán Simba]]''
| p625 = {{Coord|-23.363055555556|-67.682777777778|display=inline}}
| p131 = [[Antofagasta eskualdea]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2482
| p18 = [[Fitxategi:Volcal-tucan.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1752870|Volcán Tacaná]]''
| p625 = {{Coord|15.1334|-92.1058|display=inline}}
| p2044 = 4064
| p131 = [[San Marcos (departamendua)|San Marcos]]
| p17 = [[Guatemala]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2483
| p18 = [[Fitxategi:Tajumulco volcano 01.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q818467|Volcán Tajumulco]]''
| p625 = {{Coord|15.033333333333|-91.9|display=inline}}
| p2044 = 4203
| p131 = [[San Marcos (departamendua)|San Marcos]]
| p17 = [[Guatemala]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2484
| label = ''[[:d:Q22428774|Volcán Tatio]]''
| p625 = {{Coord|-22.431944444444|-68.011944444444|display=inline}}
| p131 = [[Antofagasta eskualdea]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2485
| label = ''[[:d:Q31450075|Volcán Teconto]]''
| p625 = {{Coord|19.1966|-99.37651|display=inline}}
| p2044 = 3121
| p131 = [[Morelos]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2486
| label = ''[[:d:Q31450069|Volcán Tehualtepec]]''
| p625 = {{Coord|19.2186|-99.4001|display=inline}}
| p2044 = 2880
| p131 = [[Morelos]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2487
| p18 = [[Fitxategi:Tenorio volcano.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2091698|Volcán Tenorio]]''
| p625 = {{Coord|10.672777777778|-85.015|display=inline}}
| p2044 = 1916
| p17 = [[Costa Rica]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2488
| label = ''[[:d:Q31450012|Volcán Tepetzingo]]''
| p625 = {{Coord|19.0596|-99.4419|display=inline}}
| p2044 = 2813
| p131 = [[Morelos]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2489
| label = ''[[:d:Q31450183|Volcán Tetzacoatl]]''
| p625 = {{Coord|19.138888888889|-99.128055555556|display=inline}}
| p2044 = 3209
| p131 = [[Mexiko Hiria]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2490
| label = ''[[:d:Q31450059|Volcán Texontepec]]''
| p625 = {{Coord|19.243611111111|-99.414444444444|display=inline}}
| p2044 = 2960
| p131 = [[Morelos]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2491
| label = ''[[:d:Q31450116|Volcán Texoxocol]]''
| p625 = {{Coord|19.152777777778|-99.230833333333|display=inline}}
| p2044 = 3385
| p131 = [[Mexiko Hiria]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2492
| label = ''[[:d:Q31450106|Volcán Tezontle]]''
| p625 = {{Coord|19.0554|-99.2607|display=inline}}
| p2044 = 2820
| p131 = [[Morelos]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2493
| label = ''[[:d:Q31450268|Volcán Tioca]]''
| p625 = {{Coord|19.20447|-99.09374|display=inline}}
| p2044 = 2711
| p131 = [[Mexiko Hiria]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2494
| label = ''[[:d:Q31450477|Volcán Tlapexcua]]''
| p625 = {{Coord|19.09934|-98.90651|display=inline}}
| p2044 = 2803
| p131 = [[Mexikoko estatua]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2495
| p18 = [[Fitxategi:Toliman Volcano.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1880965|Volcán Tolimán]]''
| p625 = {{Coord|14.6125|-91.189166666667|display=inline}}
| p2044 = 3158
| p131 = [[Sololá (departamendua)|Sololá]]
| p17 = [[Guatemala]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2496
| label = ''[[:d:Q31450087|Volcán Tomasquillo]]''
| p625 = {{Coord|19.169722222222|-99.388888888889|display=inline}}
| p2044 = 3017
| p131 = [[Morelos]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2497
| label = ''[[:d:Q31450190|Volcán Toxtepec]]''
| p625 = {{Coord|19.16211|-99.15032|display=inline}}
| p2044 = 2909
| p131 = [[Mexiko Hiria]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2498
| label = ''[[:d:Q31450017|Volcán Tres Cruces]]''
| p625 = {{Coord|19.09476|-99.47784|display=inline}}
| p2044 = 2915
| p131 = [[Morelos]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2499
| label = ''[[:d:Q21831894|Volcán Tres Picos]]''
| p625 = {{Coord|-48.4362|-69.3584|display=inline}}
| p2044 = 667
| p131 = [[Santa Cruz probintzia]]
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2500
| label = ''[[:d:Q22428792|Volcán Trolguaca]]''
| p625 = {{Coord|-38.31458|-71.64875|display=inline}}
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2501
| label = ''[[:d:Q31450208|Volcán Tulmiac]]''
| p625 = {{Coord|19.135277777778|-99.116666666667|display=inline}}
| p2044 = 3316
| p131 = [[Mexiko Hiria]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2502
| label = ''[[:d:Q23886072|Volcán Tungurahua]]''
| p625 = {{Coord|-1.46667|-78.42444|display=inline}}
| p2044 = 3687
| p131 = [[Tungurahua probintzia]]
| p17 = [[Ekuador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2503
| label = ''[[:d:Q35723395|Volcán Tutupaca]]''
| p625 = {{Coord|-17.025555555556|-70.372222222222|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q207413|Tacna Department]]''
| p17 = [[Peru]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2504
| label = ''[[:d:Q31450023|Volcán Tuxtepec]]''
| p625 = {{Coord|19.09894|-99.45736|display=inline}}
| p2044 = 2809
| p131 = [[Morelos]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2505
| label = ''[[:d:Q31450225|Volcán Tuxtepec]]''
| p625 = {{Coord|19.12153|-99.10068|display=inline}}
| p2044 = 3081
| p131 = [[Mexiko Hiria]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2506
| label = ''[[:d:Q27817805|Volcán Viejo (bolkan)]]''
| p625 = {{Coord|27.514166666667|-112.57277777778|display=inline}}
| p131 = [[Hego Kalifornia Beherea]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2507
| label = ''[[:d:Q31450128|Volcán Xictle]]''
| p625 = {{Coord|19.2475|-99.221944444444|display=inline}}
| p2044 = 3049
| p131 = [[Mexiko Hiria]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2508
| label = ''[[:d:Q31450121|Volcán Xictontle]]''
| p625 = {{Coord|19.24503|-99.22742|display=inline}}
| p2044 = 3030
| p131 = [[Mexiko Hiria]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2509
| label = ''[[:d:Q31450273|Volcán Xistune]]''
| p625 = {{Coord|19.145833333333|-99.006944444444|display=inline}}
| p2044 = 3089
| p131 = [[Mexiko Hiria]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2510
| label = ''[[:d:Q31450706|Volcán Yana Mauras]]''
| p625 = {{Coord|-15.318333333333|-72.433333333333|display=inline}}
| p2044 = 4465
| p131 = [[Arequipa departamendua]]
| p17 = [[Peru]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2511
| label = ''[[:d:Q31450242|Volcán Yecahuazac]]''
| p625 = {{Coord|19.076111111111|-99.097777777778|display=inline}}
| p2044 = 3131
| p131 = [[Mexiko Hiria]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2512
| label = ''[[:d:Q22428829|Volcán Yelcho]]''
| p625 = {{Coord|-43.1132|-72.6126|display=inline}}
| p131 = [[Los Lagos eskualdea]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2513
| label = ''[[:d:Q31450196|Volcán Yololica]]''
| p625 = {{Coord|19.2203|-99.1802|display=inline}}
| p2044 = 3029
| p131 = [[Mexiko Hiria]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2514
| label = ''[[:d:Q35723403|Volcán Yucamane]]''
| p625 = {{Coord|-17.1825|-70.198888888889|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q207413|Tacna Department]]''
| p17 = [[Peru]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2515
| label = ''[[:d:Q31450202|Volcán Zompole]]''
| p625 = {{Coord|19.204444444444|-99.115555555556|display=inline}}
| p2044 = 2637
| p131 = [[Mexiko Hiria]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2516
| label = ''[[:d:Q31450523|Volcán Zoyazal]]''
| p625 = {{Coord|19.05746|-98.88958|display=inline}}
| p2044 = 2636
| p131 = [[Mexikoko estatua]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2517
| label = ''[[:d:Q10392610|Volcán da Serreta]]''
| p625 = {{Coord|38.7514|-27.4493|display=inline}}
| p131 = [[Azoreak]]
| p17 = [[Portugal]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2518
| p18 = [[Fitxategi:VolcanAguaPascuas.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1327687|Volcán de Agua]]''
| p625 = {{Coord|14.465|-90.742777777778|display=inline}}
| p2044 = 3760
| p131 = [[Sacatepéquez]]
| p17 = [[Guatemala]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2519
| label = ''[[:d:Q21842861|Volcán de Cochiquito]]''
| p625 = {{Coord|-36.738333333333|-69.834722222222|display=inline}}
| p2044 = 1268
| p131 = [[Mendoza probintzia]]
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2520
| p18 = [[Fitxategi:Volcán de Fuego and Acatenango.jpg|center|100px]]
| label = [[Volcán de Fuego]]
| p625 = {{Coord|14.474722222222|-90.880833333333|display=inline}}
| p2044 = 3765
| p131 = [[Guatemala]]
| p17 = [[Guatemala]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2521
| p18 = [[Fitxategi:Vistas desde Calatrava la Nueva.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q97495941|Volcán de La Atalaya]]''
| p625 = {{Coord|38.647222222222226|-3.798888888888889|display=inline}}
| p2044 = 1118
| p131 = [[Ciudad Realgo probintzia]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2522
| p18 = [[Fitxategi:La mesnera-siles.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q56168257|Volcán de La Mesnera]]''
| p625 = {{Coord|38.849063888889|-3.5210805555556|display=inline}}
| p2044 = 920
| p131 = [[Moral de Calatrava]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2523
| label = ''[[:d:Q25175554|Volcán de Quezaltepeque (bolkan sa Guatemala)]]''
| p625 = {{Coord|14.633333333333|-89.366666666667|display=inline}}
| p131 = [[Chiquimula (departamendua)|Chiquimula]]
| p17 = [[Guatemala]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2524
| p18 = [[Fitxategi:Lomas de Cubiro. Lara Venezuela.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q25407011|Volcán de Sanaré]]''
| p625 = {{Coord|9.76|-69.587222222222|display=inline}}
| p2044 = 1987
| p17 = [[Venezuela]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2525
| p18 = [[Fitxategi:Volcansietefuentes05.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q96260282|Volcán de Siete Fuentes]]''
| p625 = {{Coord|28.282444444444444|-16.512916666666666|display=inline}}
| p131 = [[Tenerife]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2526
| label = ''[[:d:Q6164666|Volcán de Yagrumito]]''
| p17 = [[Venezuela]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2527
| label = ''[[:d:Q6164668|Volcán de la Arzollosa]]''
| p625 = {{Coord|39.06140555555555|-4.138227777777778|display=inline}}
| p2044 = 750
| p131 = [[Piedrabuena]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2528
| p18 = [[Fitxategi:RK1112 9062 Ruta de los Volcanes.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q22084497|Volcán de la Deseada]]''
| p625 = {{Coord|28.569166666667|-17.836944444444|display=inline}}
| p2044 = 1944
| p131 = [[El Paso (La Palma)|El Paso]]<br/>[[Villa de Mazo]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2529
| label = ''[[:d:Q31450536|Volcán del Aire]]''
| p625 = {{Coord|19.02337|-98.91265|display=inline}}
| p2044 = 2356
| p131 = [[Morelos]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2530
| p18 = [[Fitxategi:MTN25-0836c3-2004-Mestanza (cropped) Volcán del Alhorín.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q64494813|Volcán del Alhorín]]''
| p625 = {{Coord|38.523788888889|-4.1174083333333|display=inline}}
| p131 = [[Solana del Pino]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2531
| label = ''[[:d:Q21054845|Volcán del Hoyo]]''
| p625 = {{Coord|12.489444444444|-86.6675|display=inline}}
| p2044 = 974
| p131 = [[Leongo departamendua]]
| p17 = [[Nikaragua]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2532
| label = ''[[:d:Q21840453|Volcán del Hoyo]]''
| p625 = {{Coord|-36.15|-69.1|display=inline}}
| p2044 = 1424
| p131 = [[Mendoza probintzia]]
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2533
| label = ''[[:d:Q21839453|Volcán del Manantial]]''
| p625 = {{Coord|-26.7167|-67.9967|display=inline}}
| p2044 = 4740
| p131 = [[Catamarca probintzia|Catamarca]]
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2534
| label = ''[[:d:Q31450047|Volcánes Cuates]]''
| p625 = {{Coord|19.193611111111|-99.443333333333|display=inline}}
| p2044 = 2841
| p131 = [[Morelos]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2535
| label = ''[[:d:Q113841517|Vonflua]]''
| p625 = {{Coord|60.33622|5.16958|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2536
| p18 = [[Fitxategi:Přírodní rezervace Vrabinec, okres Děčín.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1740648|Vrabinec]]''
| p625 = {{Coord|50.710555555556|14.211666666667|display=inline}}
| p2044 = 350
| p131 = [[Těchlovice (Děčíngo barrutia)|Těchlovice]]
| p17 = [[Txekia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2537
| label = ''[[:d:Q31451208|Vulcan Neozhidannyy]]''
| p625 = {{Coord|50.679166666667|156.02777777778|display=inline}}
| p2044 = 1039
| p131 = ''[[:d:Q2109294|Severo-Kurilsky District]]''
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2538
| p18 = [[Fitxategi:Vulcano With Vulcanello.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1321161|Vulcanello]]''
| p625 = {{Coord|38.425|14.95833333|display=inline}}<br/>{{Coord|38.42708|14.96374|display=inline}}
| p2044 = 123
| p131 = [[Lipari (udalerria)|Lipari]]
| p17 = [[Italia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2539
| p18 = [[Fitxategi:Aerial image of Vulcano (view from the east).jpg|center|100px]]
| label = [[Vulcano]]
| p625 = {{Coord|38.4042|14.9658|display=inline}}
| p2044 = 500
| p131 = [[Lipari (udalerria)|Lipari]]
| p17 = [[Italia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2540
| p18 = [[Fitxategi:Aerial image of the La Fossa crater (Vulcano).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1648022|Vulcano sumendia]]''
| p625 = {{Coord|38.404|14.962|display=inline}}
| p2044 = 386
| p131 = [[Lipari (udalerria)|Lipari]]
| p17 = [[Italia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2541
| label = ''[[:d:Q31451147|Vulkan Blesaka]]''
| p625 = {{Coord|45.352777777778|36.714166666667|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2542
| label = ''[[:d:Q124728096|Vulkan Dreisborn]]''
| p625 = {{Coord|50.06769|6.79362|display=inline}}
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2543
| label = ''[[:d:Q31454198|Vulkan Ketoy]]''
| p625 = {{Coord|47.3415|152.4388|display=inline}}
| p2044 = 1136
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2544
| label = ''[[:d:Q124728059|Vulkan Lühwald]]''
| p625 = {{Coord|50.28153|6.61779|display=inline}}
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2545
| label = ''[[:d:Q31451519|Vulkan Massa]]''
| p625 = {{Coord|59.0883|161.2292|display=inline}}
| p2044 = 1031
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2546
| label = ''[[:d:Q124728041|Vulkan Mühlenberg]]''
| p625 = {{Coord|50.2885|6.60569|display=inline}}
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2547
| label = ''[[:d:Q31454390|Vulkan Novo-Bakening]]''
| p625 = {{Coord|53.943888888889|158.09805555556|display=inline}}
| p2044 = 1369
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2548
| label = ''[[:d:Q31451477|Vulkan Poputnyy]]''
| p625 = {{Coord|55.0775|160.0783|display=inline}}
| p2044 = 1089
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2549
| label = ''[[:d:Q124728033|Vulkan Rossbuesch]]''
| p625 = {{Coord|50.2704|6.61924|display=inline}}
| p2044 = 538
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2550
| label = ''[[:d:Q124728047|Vulkan Ruderbüsch]]''
| p625 = {{Coord|50.29268|6.62358|display=inline}}
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2551
| p18 = [[Fitxategi:阿頼度島武富島.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q31449916|Vulkan Taketomi]]''
| p625 = {{Coord|50.845|155.6744|display=inline}}
| p2044 = 129
| p131 = ''[[:d:Q2109294|Severo-Kurilsky District]]''
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2552
| label = ''[[:d:Q31451439|Vulkan Trezubets]]''
| p625 = {{Coord|46.066666666667|150.10333333333|display=inline}}
| p2044 = 742
| p131 = ''[[:d:Q2213976|Kurilsky District]]''
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2553
| label = ''[[:d:Q31451483|Vulkan Ushkovskiy]]''
| p625 = {{Coord|56.06943|160.47049|display=inline}}
| p2044 = 3358
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2554
| label = ''[[:d:Q124728044|Vulkan Wetschberg]]''
| p625 = {{Coord|50.2864|6.61006|display=inline}}
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2555
| label = ''[[:d:Q31454646|Vulkan Yermak]]''
| p625 = {{Coord|45.009722222222|147.85972222222|display=inline}}
| p2044 = 982
| p131 = ''[[:d:Q1037393|Hokkaido]]''<br/>''[[:d:Q2213976|Kurilsky District]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2556
| label = ''[[:d:Q31451396|Vulkan Zhupanovskaya Sopka]]''
| p625 = {{Coord|53.590277777778|159.11166666667|display=inline}}
| p2044 = 2718
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2557
| label = ''[[:d:Q124868228|Vulkan des Hellenbach-Steinbruchs]]''
| p625 = {{Coord|49.44031|8.68871|display=inline}}
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2558
| label = ''[[:d:Q109046304|Vågholmen (Bømlo)]]''
| p625 = {{Coord|59.8642|5.0857|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2559
| label = ''[[:d:Q109046362|Våtahove]]''
| p625 = {{Coord|59.6456|5.1105|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2560
| label = ''[[:d:Q31560235|Wachenberg]]''
| p625 = {{Coord|49.55027|8.69383|display=inline}}
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2561
| label = ''[[:d:Q2433163|Wai Sano]]''
| p625 = {{Coord|-8.71666667|120.0166667|display=inline}}
| p2044 = 903
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2562
| p18 = [[Fitxategi:Waiowa.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q7960255|Waiowa]]''
| p625 = {{Coord|-9.56667|149.075|display=inline}}
| p2044 = 640
| p131 = [[Oro (Papua Ginea Berria)|Iparraldeko probintzia]]
| p17 = [[Papua Ginea Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2563
| p18 = [[Fitxategi:Waitomokia 2018.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1322291|Waitomokia]]''
| p625 = {{Coord|-36.976981|174.770336|display=inline}}
| p131 = [[Auckland eskualdea]]
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2564
| label = ''[[:d:Q11616288|Wakamiko]]''
| p131 = ''[[:d:Q858352|Kirishima]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2565
| p18 = [[Fitxategi:Cazadero.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q422807|Walther Penck sumendia]]''
| p625 = {{Coord|-27.2|-68.55|display=inline}}
| p2044 = 6658
| p131 = [[Catamarca probintzia|Catamarca]]
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2566
| label = ''[[:d:Q2144882|Wangga Meti]]''
| p625 = {{Coord|-10.121667|120.225|display=inline}}
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2567
| p18 = [[Fitxategi:Wapi Lava Flow - panoramio.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q23925941|Wapi Lava Field]]''
| p625 = {{Coord|42.88|-113.22|display=inline}}
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2568
| p18 = [[Fitxategi:View from Mount Mitsumatarenge panoramic.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q12779170|Washiba-Kumonotaira]]''
| p625 = {{Coord|36.408056|137.594167|display=inline}}
| p2044 = 2924
| p131 = [[Toyama]]<br/>''[[:d:Q385375|Ōmachi]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2569
| p18 = [[Fitxategi:COLLECTIE TROPENMUSEUM Gezicht op de Gunung Wayang en de Gunung Windu vanaf kina- en theeplantage Lodaja TMnr 60016822.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2854575|Wayang-Windu]]''
| p625 = {{Coord|-7.208|107.63|display=inline}}
| p2044 = 2182
| p131 = ''[[:d:Q10332|Bandung]]''<br/>''[[:d:Q212325|Pangalengan]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2570
| p18 = [[Fitxategi:Vista aérea del Monte Wechecha y el Parque Suba Menagesha 1.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q24025325|Wechecha]]''
| p625 = {{Coord|8.98333|38.58333|display=inline}}<br/>{{Coord|8.98|38.59361111111111|display=inline}}
| p2044 = 3.114
| p131 = ''[[:d:Q1109833|West Shewa Zone]]''
| p17 = [[Etiopia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2571
| label = ''[[:d:Q23925898|West Eifel Volcanic Field]]''
| p625 = {{Coord|50.17|6.85|display=inline}}
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2572
| p18 = [[Fitxategi:Explosion near summit of West Mata submarine volcano.png|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q872954|West Mata]]''
| p625 = {{Coord|-15.101|-173.759|display=inline}}
| p2044 = -1000
| p17 = [[Tonga]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2573
| p18 = [[Fitxategi:Iao Needle.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2225973|West Maui Mountains]]''
| p625 = {{Coord|20.8936|-156.589|display=inline}}
| p2044 = 5788<br/>1764
| p131 = [[Maui konderria (Hawaii)|Maui konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2574
| label = ''[[:d:Q6792514|West Molokai Volcano]]''
| p625 = {{Coord|21.13|-157.2|display=inline}}
| p2044 = 421
| p131 = [[Maui konderria (Hawaii)|Maui konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2575
| label = ''[[:d:Q23925942|West Valley Segment]]''
| p625 = {{Coord|48.78|-128.64|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2576
| label = ''[[:d:Q4186559|Western Baraniy]]''
| p625 = {{Coord|54.333333333333|159.86666666667|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2577
| label = ''[[:d:Q109283883|Whakatāne Seamount]]''
| p625 = {{Coord|-36.811167|177.465667|display=inline}}
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2578
| label = ''[[:d:Q30506392|Wilsberg]]''
| p625 = {{Coord|50.9056947|9.4103721|display=inline}}
| p2044 = 598
| p131 = [[Schwarzenborn (Hessen)|Schwarzenborn]]
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2579
| label = ''[[:d:Q124728141|Wispelter Maar]]''
| p625 = {{Coord|50.04665|6.98099|display=inline}}
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2580
| label = ''[[:d:Q23925896|Witori]]''
| p625 = {{Coord|-5.576|150.516|display=inline}}
| p17 = [[Papua Ginea Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2581
| p18 = [[Fitxategi:Wolf volcano.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1376373|Wolf sumendia]]''
| p625 = {{Coord|0.033333333333333|-91.333333333333|display=inline}}
| p2044 = 1707
| p131 = [[Galapagoak probintzia]]
| p17 = [[Ekuador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2582
| p18 = [[Fitxategi:Flores Bajawa red lakes.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2352524|Wolo Inelika]]''
| p625 = {{Coord|-8.73|120.98|display=inline}}
| p2044 = 1559
| p131 = ''[[:d:Q14145|Ngada]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2583
| p18 = [[Fitxategi:Lake wenchi crater.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q30610871|Wonchi]]''
| p625 = {{Coord|8.8|37.9|display=inline}}
| p2044 = 3450
| p17 = [[Etiopia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2584
| p18 = [[Fitxategi:Вулкан W3.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2530684|Wright Seamounts]]''
| p625 = {{Coord|-31.85|-179.183333|display=inline}}
| p2044 = -900
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2585
| label = ''[[:d:Q2594712|Wudalianchi]]''
| p625 = {{Coord|48.71666667|126.12|display=inline}}
| p17 = [[Txinako Herri Errepublika]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2586
| p18 = [[Fitxategi:Wurlali.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2025875|Wurlali]]''
| p625 = {{Coord|-7.125|128.675|display=inline}}
| p2044 = 868
| p131 = ''[[:d:Q1453389|Damer]]''
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2587
| label = ''[[:d:Q12776030|Xianjindao]]''
| p625 = {{Coord|41.33|128|display=inline}}
| p17 = [[Txinako Herri Errepublika]]<br/>[[Ipar Korea]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2588
| label = ''[[:d:Q3156114|Yakeyama]]''
| p625 = {{Coord|45.0282|147.917|display=inline}}<br/>{{Coord|45.0125|147.87361111111|display=inline}}
| p2044 = 1158
| p131 = ''[[:d:Q2213976|Kurilsky District]]''
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2589
| label = ''[[:d:Q4538233|Yanpat]]''
| p625 = {{Coord|56.533333333333|158.8|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2590
| p18 = [[Fitxategi:MountYantarni.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3468506|Yantarni Volcano]]''
| p625 = {{Coord|57.0181|-157.183|display=inline}}
| p2044 = 4383
| p131 = ''[[:d:Q511679|Lake and Peninsula Borough]]''
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2591
| p18 = [[Fitxategi:Yanteles volcano summit aerial chile x region.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3571838|Yanteles]]''
| p625 = {{Coord|-43.5|-72.8|display=inline}}
| p2044 = 2042
| p131 = [[Palena probintzia]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2592
| label = [[Yasur mendia]]
| p625 = {{Coord|-19.533333333333|169.44166666667|display=inline}}
| p2044 = 361
| p17 = [[Vanuatu]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2593
| p18 = [[Fitxategi:Yate volcano seen from huar island chile x region.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1586649|Yate]]''
| p625 = {{Coord|-41.754722222222|-72.396388888889|display=inline}}<br/>{{Coord|-41.758888888889|-72.400277777778|display=inline}}
| p2044 = 2187
| p131 = [[Llanquihue probintzia]]<br/>[[Los Lagos eskualdea]]
| p17 = [[Txile]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2594
| label = ''[[:d:Q23925940|Yavinsky]]''
| p625 = {{Coord|51.533|156.629|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2595
| label = ''[[:d:Q4536015|Yavinsky ridge]]''
| p625 = {{Coord|51.55|156.6|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2596
| label = ''[[:d:Q23925895|Yelia]]''
| p625 = {{Coord|-7.05|145.858|display=inline}}
| p17 = [[Papua Ginea Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2597
| label = ''[[:d:Q4182084|Yellow (volcano)]]''
| p625 = {{Coord|52.339325|157.90457777778|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2598
| p18 = [[Fitxategi:Yellowstone River in Hayden Valley.jpg|center|100px]]
| label = [[Yellowstoneko galdara]]
| p625 = {{Coord|44.4|-110.7|display=inline}}
| p2044 = 9203<br/>2805
| p131 = [[Wyoming]]<br/>[[Idaho]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2599
| label = ''[[:d:Q2666898|Yelovsky]]''
| p625 = {{Coord|57.55|160.53333333333|display=inline}}
| p2044 = 1381
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2600
| label = ''[[:d:Q2470142|Yersey]]''
| p625 = {{Coord|-7.53|123.95|display=inline}}
| p2044 = -3800
| p17 = [[Indonesia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2601
| label = ''[[:d:Q23925894|Yomba]]''
| p625 = {{Coord|-4.883|146.717|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2602
| p18 = [[Fitxategi:Yonemaru Maar & Sumiyoshi Ike Maar, Relief Map, SRTM, Unmarked.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q23925957|Yonemaru-Sumiyoshiike]]''
| p625 = {{Coord|31.771|130.592|display=inline}}
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2603
| label = ''[[:d:Q109046753|Ytsta Mågøyskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.792|4.6594|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2604
| p18 = [[Fitxategi:Yucamane5.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2382014|Yucamane]]''
| p625 = {{Coord|-17.18|-70.2|display=inline}}
| p2044 = 5550
| p131 = ''[[:d:Q207413|Tacna Department]]''
| p17 = [[Peru]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2605
| p18 = [[Fitxategi:Mount Yufu 2017-02-19 (33842094041).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q23925939|Yufu-Tsurumi]]''
| p625 = {{Coord|33.282|131.39|display=inline}}
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2606
| label = ''[[:d:Q65166425|Yuhualixqui]]''
| p625 = {{Coord|19.316216666666666|-99.05273611111112|display=inline}}
| p2044 = 2420
| p131 = [[Iztapalapa]]
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2607
| label = ''[[:d:Q21583870|Zanātah]]''
| p625 = {{Coord|33.035|37.1967|display=inline}}
| p131 = [[Rif Dimashq eskualdea]]
| p17 = [[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2608
| label = ''[[:d:Q4186342|Zaoziornyj]]''
| p625 = {{Coord|56.883333333333|159.95|display=inline}}
| p2044 = 1349
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2609
| p18 = [[Fitxategi:Ometepemap.png|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q147245|Zapatera]]''
| p625 = {{Coord|11.73|-85.82|display=inline}}
| p2044 = 639
| p131 = [[Granadako departamendua]]
| p17 = [[Nikaragua]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2610
| label = ''[[:d:Q7270076|Zarechny]]''
| p625 = {{Coord|56.366666666667|160.83333333333|display=inline}}
| p2044 = 754
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2611
| p18 = [[Fitxategi:Simushir ISS006-E-24468.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2072520|Zavaritski Caldera]]''
| p625 = {{Coord|46.916666666667|151.95|display=inline}}
| p2044 = 624<br/>614
| p131 = ''[[:d:Q2213976|Kurilsky District]]''<br/>[[Sakhalin oblasta]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2612
| label = ''[[:d:Q4182925|Zavaritsky]]''
| p625 = {{Coord|56.7|159.65|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2613
| p18 = [[Fitxategi:Zavodovski Island oblique.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q166972|Zavodovski Island]]''
| p625 = {{Coord|-56.3|-27.58|display=inline}}
| p2044 = 551
| p131 = [[Hegoaldeko Georgiak eta Hegoaldeko Sandwichak|Hegoaldeko Georgiak eta Hegoaldeko Sandwich uharteak]]
| p17 = [[Erresuma Batua]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2614
| p18 = [[Fitxategi:Zendan soleiman.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q5901248|Zendan-e Soleyman]]''
| p625 = {{Coord|36.614444444444|47.201666666667|display=inline}}
| p2044 = 2254
| p131 = ''[[:d:Q15095040|Chaman Rural District]]''
| p17 = [[Iran]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2615
| p18 = [[Fitxategi:ISS039-E-14786 - View of Russia.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1112372|Zheltovsky]]''
| p625 = {{Coord|51.583333333333|157.33333333333|display=inline}}<br/>{{Coord|51.5771|157.3281|display=inline}}
| p2044 = 1953<br/>1930
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2616
| label = ''[[:d:Q4180583|Zhirovskoy]]''
| p625 = {{Coord|52.616666666667|158.25|display=inline}}
| p2044 = 748
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2617
| p18 = [[Fitxategi:Zhupanovsky volcano.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q1112205|Zhupanovsky]]''
| p625 = {{Coord|53.59|159.3147|display=inline}}
| p2044 = 2923
| p131 = [[Kamtxatka kraia]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2618
| p18 = [[Fitxategi:Mount Zhuzi 20060630.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q16926723|Zhuzi Mountain]]''
| p625 = {{Coord|25.21388889|121.5625|display=inline}}<br/>{{Coord|25.210555555556|121.55916666667|display=inline}}
| p2044 = 1103<br/>1008
| p131 = [[Taipei Berria|Taipei konderria]]
| p17 = [[Taiwan]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2619
| label = ''[[:d:Q13381617|Zitácuaro-Valle de Bravo]]''
| p625 = {{Coord|19.4|-100.25|display=inline}}
| p17 = [[Mexiko]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2620
| label = ''[[:d:Q227496|Zubair Group]]''
| p625 = {{Coord|15.05|42.16666667|display=inline}}
| p2044 = 191
| p131 = [[Al-Hudaida gobernantzia]]
| p17 = [[Yemen]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2621
| label = ''[[:d:Q2586153|Zuidwal volcano]]''
| p625 = {{Coord|53.212612|5.17765|display=inline}}
| p17 = [[Herbehereak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2622
| p18 = [[Fitxategi:Caldera del Agrio.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2933737|caldeira de l'Agrio]]''
| p625 = {{Coord|-37.85|-71|display=inline}}
| p2044 = 2300
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2623
| p18 = [[Fitxategi:Volcà del puig.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11918481|el Puig]]''
| p625 = {{Coord|42.04416667|2.73866667|display=inline}}
| p2044 = 412
| p131 = [[Canet d'Adri]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2624
| label = ''[[:d:Q24038201|mont Gémini Est]]''
| p625 = {{Coord|-21.0945767|170.2751643|display=inline}}
| p2044 = -80
| p131 = [[Kaledonia Berria]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2625
| label = ''[[:d:Q24038267|mont Gémini Ouest]]''
| p625 = {{Coord|-21.0945767|170.2751643|display=inline}}
| p2044 = -40
| p131 = [[Kaledonia Berria]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2626
| p18 = [[Fitxategi:Golan 1.JPG|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2905170|mount Avital]]''
| p625 = {{Coord|33.115|35.788888888889|display=inline}}
| p2044 = 1204
| p131 = [[Golan]]
| p17 = [[Israel]]<br/>[[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2627
| p18 = [[Fitxategi:Puy de Pariou 2001-07-30.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3411078|puy Pariou]]''
| p625 = {{Coord|45.796824|2.971484|display=inline}}
| p2044 = 1209
| p131 = [[Orcines]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2628
| p18 = [[Fitxategi:Nébouzat - puy de Barme 20220825.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q31394965|puy de Barme]]''
| p625 = {{Coord|45.73806|2.93116|display=inline}}
| p2044 = 1101
| p131 = [[Nébouzat]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2629
| p18 = [[Fitxategi:Aydat - puy de Boursoux 20220825.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q113622569|puy de Boursoux]]''
| p625 = {{Coord|45.6717|2.94629|display=inline}}
| p2044 = 1057
| p131 = [[Aydat]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2630
| p18 = [[Fitxategi:Le Puy de Cliersou.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q28493689|puy de Clierzou]]''
| p625 = {{Coord|45.79472222222222|2.959722222222222|display=inline}}
| p2044 = 1199
| p131 = [[Orcines]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2631
| p18 = [[Fitxategi:Orcines - puy de Fraisse 20210810.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q31394856|puy de Fraisse]]''
| p625 = {{Coord|45.80463|2.96252|display=inline}}
| p2044 = 1120
| p131 = [[Orcines]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2632
| p18 = [[Fitxategi:Pulvérières - Puy du Jume 20220823.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q21532108|puy de Jume]]''
| p625 = {{Coord|45.84667|2.96556|display=inline}}
| p2044 = 1163
| p131 = [[Saint-Ours (Puy-de-Dôme)|Saint-Ours]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2633
| p18 = [[Fitxategi:Col de la Moréno - Puy de Laschamps 20220825-02.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q31393929|puy de Laschamps]]''
| p625 = {{Coord|45.73417|2.95182|display=inline}}
| p2044 = 1256
| p131 = [[Saint-Genès-Champanelle]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2634
| p18 = [[Fitxategi:Col de la Moréno - Puy de Monchier 20220825.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q29422025|puy de Monchier]]''
| p625 = {{Coord|45.74724|2.94871|display=inline}}
| p2044 = 1211
| p131 = [[Saint-Genès-Champanelle]]<br/>[[Ceissac e Alanhac|Ceyssat]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2635
| p18 = [[Fitxategi:Aydat - puy de Montgy 20220825.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q31682172|puy de Montgy]]''
| p625 = {{Coord|45.7|2.932777777777778|display=inline}}
| p2044 = 1133
| p131 = [[Nébouzat]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2636
| p18 = [[Fitxategi:Orcines - puy de Montrodeix 20220819-01.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q113707610|puy de Montrodeix]]''
| p625 = {{Coord|45.761538|3.000826|display=inline}}
| p2044 = 915
| p131 = [[Orcines]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2637
| p18 = [[Fitxategi:Puy de Vichatel.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q31669935|puy de Vichatel]]''
| p625 = {{Coord|45.68652|2.96082|display=inline}}
| p2044 = 1095
| p131 = [[Aydat]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2638
| p18 = [[Fitxategi:Chaîne des Puys - 139.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q21532074|puy de la Coquille]]''
| p625 = {{Coord|45.84194|2.96222|display=inline}}
| p2044 = 1153
| p131 = [[Saint-Ours (Puy-de-Dôme)|Saint-Ours]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2639
| p18 = [[Fitxategi:Aydat - puy de la Toupe 20220825-03.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q97188487|puy de la Toupe]]''
| p625 = {{Coord|45.6825|2.943888888888889|display=inline}}
| p2044 = 1074
| p131 = [[Aydat]]<br/>[[Aurières]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2640
| p18 = [[Fitxategi:Orcines - puy des Goules 20210810-07.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q3411104|puy des Goules]]''
| p625 = {{Coord|45.8095|2.98059|display=inline}}
| p2044 = 1146
| p131 = [[Orcines]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2641
| label = ''[[:d:Q97188494|puy des Grosmanaux]]''
| p625 = {{Coord|45.7575|2.953888888888889|display=inline}}
| p2044 = 1131
| p131 = [[Puy-de-Dôme]]
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2642
| label = ''[[:d:Q3945772|salsa]]''
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2643
| label = ''[[:d:Q117924724|the mountain Rudnik]]''
| p625 = {{Coord|44.016666666666666|20.45|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q714668|Gornji Milanovac]]''
| p17 = [[Serbia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2644
| label = ''[[:d:Q3562710|volcan des Alizés]]''
| p17 = [[Frantzia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2645
| p18 = [[Fitxategi:Atacazo volcano.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q753140|volcano Atacazo]]''
| p625 = {{Coord|-0.35722222222222|-78.619166666667|display=inline}}
| p2044 = 4463
| p131 = [[Pichincha probintzia]]
| p17 = [[Ekuador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2646
| label = ''[[:d:Q2535356|volcanoes of the Leizhou Peninsula]]''
| p625 = {{Coord|20.5|110.16666667|display=inline}}
| p17 = [[Txinako Herri Errepublika]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2647
| label = ''[[:d:Q113487303|volcán de Can Xel]]''
| p2044 = 621
| p131 = [[Santa Pau]]
| p17 = [[Espainia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2648
| p18 = [[Fitxategi:Lagoa do Fogo.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2301875|Água de Pau]]''
| p625 = {{Coord|37.760333333333|-25.491558333333|display=inline}}
| p2044 = 947
| p131 = [[Azoreak]]
| p17 = [[Portugal]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2649
| p18 = [[Fitxategi:Þingvellir (3766518292).jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q252213|Ármannsfell]]''
| p625 = {{Coord|64.31666667|-21.05|display=inline}}
| p2044 = 768
| p131 = [[Bláskógabyggð]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2650
| label = ''[[:d:Q109035993|Ådnesøya]]''
| p625 = {{Coord|59.5892|5.1616|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2651
| label = ''[[:d:Q109036046|Æskjeret]]''
| p625 = {{Coord|60.7556277|4.7352076|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2652
| label = ''[[:d:Q125552030|Île el Afia]]''
| p625 = {{Coord|36.81843901|5.68849317|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2653
| label = ''[[:d:Q125550332|Îlot Madagh]]''
| p625 = {{Coord|35.6391852|-1.07148106|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2654
| label = ''[[:d:Q124960018|Îlot Tekedid]]''
| p625 = {{Coord|37.07984596|7.17140715|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2655
| label = ''[[:d:Q125851038|Îlot du Fort Génois]]''
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2656
| p18 = [[Fitxategi:WAK Badelachen 03.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q293896|Öchsen]]''
| p625 = {{Coord|50.8004|10.0276|display=inline}}
| p2044 = 627.2
| p131 = ''[[:d:Q7866|Wartburgkreis]]''
| p17 = [[Alemania]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2657
| p18 = [[Fitxategi:Öræfajökull - Mapillary (520905752282052).jpg|center|100px]]
| label = [[Öræfajökull]]
| p625 = {{Coord|64.025436111111|-16.642063888889|display=inline}}
| p2044 = 2110
| p131 = ''[[:d:Q933458|Sveitarfélagið Hornafjörður]]''
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2658
| label = ''[[:d:Q335279|Þeistareykir]]''
| p625 = {{Coord|65.88|-16.84|display=inline}}
| p2044 = 564
| p131 = [[Þingeyjarsveit]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2659
| label = [[Þeistareykjarbunga]]
| p625 = {{Coord|65.88|-16.84|display=inline}}
| p2044 = 564
| p131 = [[Þingeyjarsveit]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2660
| p18 = [[Fitxategi:Grindavík05.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q335498|Þorbjörn]]''
| p625 = {{Coord|63.8658108209|-22.4366166804|display=inline}}
| p2044 = 243
| p131 = ''[[:d:Q2796543|Grindavíkurbær]]''
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2661
| label = ''[[:d:Q115622543|Þráinsskjöldur]]''
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2662
| p18 = [[Fitxategi:Iceland thrihnukagigur-volcano crater.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q335699|Þríhnúkagígur]]''
| p625 = {{Coord|63.99833333|-21.69888889|display=inline}}
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2663
| p18 = [[Fitxategi:Markarfljót.jpg|center|100px]]
| label = [[Þórólfsfell]]
| p625 = {{Coord|63.7176|-19.6654|display=inline}}
| p2044 = 574
| p131 = [[Rangárþing eystra]]
| p17 = [[Islandia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2664
| label = ''[[:d:Q109039299|île Bijoutier]]''
| p625 = {{Coord|-7.067867|52.73475|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2665
| label = ''[[:d:Q109039301|île Bouchard]]''
| p625 = {{Coord|45.4325804|-73.7340379|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2666
| label = ''[[:d:Q109039310|île Moe]]''
| p625 = {{Coord|-60.44|-45.41|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2667
| label = ''[[:d:Q111209458|île de Ponthière]]''
| p625 = {{Coord|50.54035104|5.32613633|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2668
| label = ''[[:d:Q111209455|île de la Sucrerie]]''
| p625 = {{Coord|50.5272953|5.20841002|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2669
| label = ''[[:d:Q111209456|île de la Venne]]''
| p625 = {{Coord|50.52507801|5.56940076|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2670
| label = ''[[:d:Q113838584|île des Béguines]]''
| p625 = {{Coord|50.5067759|5.14433|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2671
| label = ''[[:d:Q113838586|île des Chanoines]]''
| p625 = {{Coord|50.5066693|5.1461676|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2672
| label = ''[[:d:Q111209459|île du Bosquet]]''
| p625 = {{Coord|50.52603601|5.20320361|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2673
| label = ''[[:d:Q118180793|Āliamanu Crater]]''
| p625 = {{Coord|21.3596942|-157.9120302|display=inline}}
| p131 = [[Honolulu konderria]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2674
| label = ''[[:d:Q16765414|Čertí kopeček]]''
| p625 = {{Coord|50.6181|15.2303|display=inline}}
| p2044 = 433
| p131 = [[Koberovy]]
| p17 = [[Txekia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2675
| p18 = [[Fitxategi:Červená hora.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11175988|Červená hora]]''
| p625 = {{Coord|49.7767|17.5411|display=inline}}
| p2044 = 749
| p131 = [[Budišov nad Budišovkou]]
| p17 = [[Txekia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2676
| label = ''[[:d:Q130739302|İşıqlı]]''
| p625 = {{Coord|39.584722222222226|46.17638888888889|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q301832|Lachin District]]''
| p17 = [[Azerbaijan]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2677
| label = ''[[:d:Q11434362|Ōmurodashi]]''
| p625 = {{Coord|34.54666666666667|139.44166666666666|display=inline}}
| p2044 = -150
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2678
| p18 = [[Fitxategi:Ōnodake Kagoshima.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q11439588|Ōno Dake]]''
| p625 = {{Coord|31.256|130.51680556|display=inline}}<br/>{{Coord|31.256111111111|130.51666666667|display=inline}}
| p2044 = 465.9
| p131 = ''[[:d:Q19701|Minamikyūshū]]''<br/>[[Kagoshima (prefektura)|Kagoshima]]
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2679
| p18 = [[Fitxategi:Orakei Basin panorama.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q7099345|Ōrākei Basin]]''
| p625 = {{Coord|-36.8671|174.813|display=inline}}
| p131 = [[Auckland eskualdea]]
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2680
| p18 = [[Fitxategi:Mt Richmond crater panorama Auckland.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q6923216|Ōtāhuhu / Mount Richmond]]''
| p625 = {{Coord|-36.9326|174.839|display=inline}}
| p2044 = 48
| p131 = [[Auckland eskualdea]]
| p17 = [[Zeelanda Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2681
| p18 = [[Fitxategi:Ctiněves, Říp a obec.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q102079702|Říp Mountain]]''
| p625 = {{Coord|50.38653|14.2896344|display=inline}}
| p2044 = 461
| p131 = [[Mnetěš]]
| p17 = [[Txekia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2682
| label = ''[[:d:Q21593951|Şīrat al Ḩamāmirī]]''
| p625 = {{Coord|33.540555555556|36.737777777778|display=inline}}
| p131 = [[Rif Dimashq eskualdea]]
| p17 = [[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2683
| label = ''[[:d:Q12781801|Štiavnický stratovulkán]]''
| p625 = {{Coord|48.443977777778|18.849105555556|display=inline}}
| p17 = [[Eslovakia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2684
| label = ''[[:d:Q25164419|Θόλος Ναυτίλος]]''
| p625 = {{Coord|36.404444444444|25.396111111111|display=inline}}
| p17 = [[Grezia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2685
| label = ''[[:d:Q101425846|Σαρτόρι]]''
| p625 = {{Coord|38.12277777777778|17.385833333333334|display=inline}}
| p17 = [[Italia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2686
| label = ''[[:d:Q4071824|Асунсьон (вулкан)]]''
| p625 = {{Coord|19.6925|145.40361111111|display=inline}}
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2687
| label = ''[[:d:Q4075861|Баканови]]''
| p625 = {{Coord|-6.15|155.35|display=inline}}
| p17 = [[Papua Ginea Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2688
| label = ''[[:d:Q4077147|Бам (вулкан)]]''
| p625 = {{Coord|-3.6130555555556|144.81916666667|display=inline}}
| p17 = [[Papua Ginea Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2689
| label = ''[[:d:Q4083643|Бем-Канал – Радиерд-Бэй]]''
| p625 = {{Coord|55.316666666667|-131.05|display=inline}}
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2690
| p18 = [[Fitxategi:BogoslofIsland.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4089752|Богослов (вулкан)]]''
| p625 = {{Coord|51.91|-177.43833333333|display=inline}}
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2691
| label = ''[[:d:Q4090471|Бойса]]''
| p625 = {{Coord|-3.9944444444444|144.96333333333|display=inline}}
| p17 = [[Papua Ginea Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2692
| label = ''[[:d:Q4109966|Ветеран (вулкан)]]''
| p625 = {{Coord|9.8333333333333|109.05|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2693
| label = ''[[:d:Q25422827|Вілліямс]]''
| p625 = {{Coord|52.1|178.81666666667|display=inline}}
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2694
| label = ''[[:d:Q18408664|Йохоа]]''
| p17 = [[Honduras]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2695
| label = ''[[:d:Q25422826|Кей Зеа Кон]]''
| p625 = {{Coord|52.95|178.86666666667|display=inline}}
| p131 = [[Alaska]]
| p17 = [[Ameriketako Estatu Batuak]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2696
| label = ''[[:d:Q21044900|Кутиноэрабу (вулкан)]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2697
| label = ''[[:d:Q4252438|Лагуна-Бланка (вулканическое поле)]]''
| p625 = {{Coord|-39.0725|-70.299722222222|display=inline}}
| p131 = [[Neuquén probintzia|Neuquen probintzia]]
| p17 = [[Argentina]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2698
| label = ''[[:d:Q13667744|Лаохесан]]''
| p625 = {{Coord|49.133333333333|126.55|display=inline}}
| p17 = [[Txinako Herri Errepublika]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2699
| label = ''[[:d:Q110259441|Лах]]''
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2700
| label = ''[[:d:Q4266730|Лопеви (вулкан)]]''
| p625 = {{Coord|-16.506944444444|168.34611111111|display=inline}}
| p17 = [[Vanuatu]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2701
| label = ''[[:d:Q4280140|Манам (вулкан)]]''
| p625 = {{Coord|-4.08|145.03722222222|display=inline}}
| p17 = [[Papua Ginea Berria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2702
| label = ''[[:d:Q4283133|Марчена (вулкан)]]''
| p625 = {{Coord|0.33333333333333|-90.466666666667|display=inline}}
| p17 = [[Ekuador]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2703
| label = ''[[:d:Q4285556|Маунт-макдоналд]]''
| p625 = {{Coord|-17.66666667|168.4166667|display=inline}}
| p17 = [[Vanuatu]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2704
| p18 = [[Fitxategi:Mountain "Miska".jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4296385|Миска (гора)]]''
| p625 = {{Coord|45.279465|37.384672|display=inline}}
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2705
| label = ''[[:d:Q4304777|Мота (вулкан)]]''
| p625 = {{Coord|-14.2|167.5|display=inline}}
| p17 = [[Vanuatu]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2706
| p18 = [[Fitxategi:Nosy Be.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q4328180|Нуси-Бе (вулкан)]]''
| p625 = {{Coord|-13.316666666667|48.483333333333|display=inline}}
| p2044 = 214
| p131 = ''[[:d:Q55826509|Nosy Be]]''
| p17 = [[Madagaskar]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2707
| label = ''[[:d:Q21697326|Էրլիդաղ]]''
| p17 = [[Turkia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2708
| label = ''[[:d:Q6942101|גבעת טליה]]''
| p625 = {{Coord|32.9793|35.8113|display=inline}}
| p2044 = 748
| p17 = [[Israel]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2709
| label = ''[[:d:Q6638133|קו התלים הישראלי]]''
| p625 = {{Coord|33.081932|35.8338309|display=inline}}
| p17 = [[Israel]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2710
| label = ''[[:d:Q12411374|רכס בשנית]]''
| p625 = {{Coord|33.06523333|35.84440833|display=inline}}
| p2044 = 1156
| p131 = [[Golan]]
| p17 = [[Israel]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2711
| label = ''[[:d:Q6587022|רכס הבוסטר]]''
| p625 = {{Coord|33.15952778|35.82650278|display=inline}}
| p2044 = 1056
| p131 = [[Golan]]
| p17 = [[Israel]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2712
| label = ''[[:d:Q21596961|أراضي النورية]]''
| p625 = {{Coord|33.178055555556|37.417777777778|display=inline}}
| p131 = [[Rif Dimashq eskualdea]]
| p17 = [[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2713
| label = ''[[:d:Q21596971|أرض أم رحيل]]''
| p625 = {{Coord|33.259444444444|37.388333333333|display=inline}}
| p131 = [[Rif Dimashq eskualdea]]
| p17 = [[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2714
| label = ''[[:d:Q21591868|أرض بنت سمرا]]''
| p625 = {{Coord|33.1231|37.2953|display=inline}}
| p131 = [[Rif Dimashq eskualdea]]
| p17 = [[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2715
| label = ''[[:d:Q21583690|أم الجنبريس]]''
| p625 = {{Coord|33.229444444444|37.141666666667|display=inline}}
| p131 = [[Rif Dimashq eskualdea]]
| p17 = [[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2716
| label = ''[[:d:Q21583709|أم حوار]]''
| p625 = {{Coord|33.31|37.0557|display=inline}}
| p131 = [[Rif Dimashq eskualdea]]
| p17 = [[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2717
| label = ''[[:d:Q21596979|ارض أم القذقاذ]]''
| p625 = {{Coord|33.4477|37.2559|display=inline}}
| p131 = [[Rif Dimashq eskualdea]]
| p17 = [[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2718
| label = ''[[:d:Q21596966|الجفاجف]]''
| p625 = {{Coord|33.0699|37.2209|display=inline}}
| p131 = [[Rif Dimashq eskualdea]]
| p17 = [[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2719
| label = ''[[:d:Q21597044|الحرات]]''
| p625 = {{Coord|33.5|37.2|display=inline}}
| p131 = [[Rif Dimashq eskualdea]]
| p17 = [[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2720
| label = ''[[:d:Q21591900|الشليل]]''
| p625 = {{Coord|33.532777777778|36.73|display=inline}}
| p131 = [[Rif Dimashq eskualdea]]
| p17 = [[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2721
| label = ''[[:d:Q21589724|الصفا]]''
| p625 = {{Coord|33.11738|37.14788|display=inline}}
| p17 = [[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2722
| label = ''[[:d:Q21594940|الهايف]]''
| p625 = {{Coord|33.5025|36.721388888889|display=inline}}
| p131 = [[Rif Dimashq eskualdea]]
| p17 = [[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2723
| label = ''[[:d:Q21586903|تل ابو جحاش]]''
| p625 = {{Coord|33.5317|37.2272|display=inline}}
| p131 = [[Rif Dimashq eskualdea]]
| p17 = [[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2724
| label = ''[[:d:Q21591914|تل الثليثوات الأوسط]]''
| p625 = {{Coord|33.385833333333|37.150277777778|display=inline}}
| p131 = [[Rif Dimashq eskualdea]]
| p17 = [[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2725
| label = ''[[:d:Q21596969|تل الثليثوات الشمالي]]''
| p625 = {{Coord|33.390833333333|37.140277777778|display=inline}}
| p131 = [[Rif Dimashq eskualdea]]
| p17 = [[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2726
| label = ''[[:d:Q21591913|تل الثليثوات القبلي]]''
| p625 = {{Coord|33.3689|37.1573|display=inline}}
| p131 = [[Rif Dimashq eskualdea]]
| p17 = [[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2727
| label = ''[[:d:Q21589492|تل الكواير]]''
| p625 = {{Coord|33.075|37.167777777778|display=inline}}
| p131 = [[Rif Dimashq eskualdea]]
| p17 = [[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2728
| label = ''[[:d:Q21584543|تل سلمان]]''
| p625 = {{Coord|33.5203|37.2917|display=inline}}
| p131 = [[Rif Dimashq eskualdea]]
| p17 = [[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2729
| label = ''[[:d:Q21585183|تل قليب حمة الجزيرة]]''
| p625 = {{Coord|35.6939|40.0084|display=inline}}
| p131 = [[Deir ez-Zor eskualdea|Dayr az Zawr eskualdea]]
| p17 = [[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2730
| p18 = [[Fitxategi:Buqata entry road.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q2903912|تل وردة]]''
| p625 = {{Coord|33.211111111111|35.788888888889|display=inline}}
| p2044 = 1226
| p131 = [[Golan]]
| p17 = [[Israel]]<br/>[[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2731
| label = ''[[:d:Q21584453|تلول الصفا]]''
| p625 = {{Coord|33.2425|36.983611111111|display=inline}}
| p131 = [[Rif Dimashq eskualdea]]
| p17 = [[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2732
| label = ''[[:d:Q21591028|جبل ابو غانم]]''
| p625 = {{Coord|33.100833333333|37.175555555556|display=inline}}
| p131 = [[Rif Dimashq eskualdea]]
| p17 = [[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2733
| label = ''[[:d:Q21591865|حرة الابل]]''
| p625 = {{Coord|33.197222222222|37.286111111111|display=inline}}
| p2044 = 641
| p131 = [[Rif Dimashq eskualdea]]
| p17 = [[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2734
| label = ''[[:d:Q21591882|حرة سدريشة]]''
| p625 = {{Coord|33.469444444444|37.325|display=inline}}
| p131 = [[Rif Dimashq eskualdea]]
| p17 = [[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2735
| label = ''[[:d:Q21593515|حمة أبو رجوم]]''
| p625 = {{Coord|35.6709|40.5648|display=inline}}
| p131 = [[Deir ez-Zor eskualdea|Dayr az Zawr eskualdea]]
| p17 = [[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2736
| label = ''[[:d:Q21594935|صيرة أبو رميح]]''
| p625 = {{Coord|33.5075|36.7425|display=inline}}
| p131 = [[Rif Dimashq eskualdea]]
| p17 = [[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2737
| label = ''[[:d:Q21594936|صيرة الشليل]]''
| p625 = {{Coord|33.525277777778|36.731111111111|display=inline}}
| p131 = [[Rif Dimashq eskualdea]]
| p17 = [[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2738
| label = ''[[:d:Q21594939|صيرة قنبر]]''
| p625 = {{Coord|33.5075|36.725833333333|display=inline}}
| p131 = [[Rif Dimashq eskualdea]]
| p17 = [[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2739
| label = ''[[:d:Q21593949|صيرة محي الدين]]''
| p625 = {{Coord|33.550277777778|36.732222222222|display=inline}}
| p131 = [[Rif Dimashq eskualdea]]
| p17 = [[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2740
| label = ''[[:d:Q21596965|مذابح ولد ابو قروش]]''
| p625 = {{Coord|33.183888888889|37.3425|display=inline}}
| p131 = [[Rif Dimashq eskualdea]]
| p17 = [[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2741
| label = ''[[:d:Q21593950|مصيرة الشليل]]''
| p625 = {{Coord|33.541388888889|36.730833333333|display=inline}}
| p131 = [[Rif Dimashq eskualdea]]
| p17 = [[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2742
| label = ''[[:d:Q21594934|مصيرة هكر الدرب]]''
| p625 = {{Coord|33.506111111111|36.733888888889|display=inline}}
| p131 = [[Rif Dimashq eskualdea]]
| p17 = [[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2743
| label = ''[[:d:Q21584843|مفردة رغيلة]]''
| p625 = {{Coord|33.162222222222|37.098333333333|display=inline}}
| p131 = [[Rif Dimashq eskualdea]]
| p17 = [[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2744
| label = ''[[:d:Q130746546|ქილაკუპრა]]''
| p625 = {{Coord|41.333888888888886|45.76972222222222|display=inline}}
| p2044 = 450
| p131 = ''[[:d:Q1490703|Dedoplis Tsqaro Municipality]]''
| p17 = [[Georgia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2745
| label = ''[[:d:Q21586973|Ḑahīr]]''
| p625 = {{Coord|33.250555555556|37.074722222222|display=inline}}
| p131 = [[Rif Dimashq eskualdea]]
| p17 = [[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2746
| label = ''[[:d:Q21586598|Ḩammat al Jazrah]]''
| p625 = {{Coord|35.7027|39.9737|display=inline}}
| p131 = [[Deir ez-Zor eskualdea|Dayr az Zawr eskualdea]]
| p17 = [[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2747
| label = ''[[:d:Q21586602|Ḩammat as Sahl]]''
| p625 = {{Coord|35.4975|39.4333|display=inline}}
| p131 = [[Deir ez-Zor eskualdea|Dayr az Zawr eskualdea]]
| p17 = [[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2748
| label = ''[[:d:Q21586599|Ḩammat ash Shāmīyah]]''
| p625 = {{Coord|35.643333333333|39.773611111111|display=inline}}
| p131 = [[Deir ez-Zor eskualdea|Dayr az Zawr eskualdea]]
| p17 = [[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2749
| label = ''[[:d:Q21591864|Ḩarrat Umm Raḩīl]]''
| p625 = {{Coord|33.20025|37.35303|display=inline}}
| p131 = [[Rif Dimashq eskualdea]]
| p17 = [[Siria]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2750
| label = ''[[:d:Q11381843|住吉池]]''
| p625 = {{Coord|31.77166667|130.59166667|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q407947|Aira]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2751
| label = ''[[:d:Q130244903|小田萌山]]''
| p625 = {{Coord|45.028|147.918|display=inline}}
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2752
| label = ''[[:d:Q109606269|松代泥火山]]''
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2753
| label = ''[[:d:Q86736653|海形海山]]''
| p625 = {{Coord|26.666667|140.929167|display=inline}}
| p2044 = -165
| p131 = ''[[:d:Q1022925|Ogasawara Village]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2754
| p18 = [[Fitxategi:Mount Demon (Mount Kamuidake) Relief Map, SRTM-1.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q130262269|神威岳 (択捉島)]]''
| p625 = {{Coord|45.5014|148.8603|display=inline}}
| p2044 = 1330
| p131 = ''[[:d:Q2213976|Kurilsky District]]''<br/>[[Nemuro suprefetura]]
| p17 = [[Errusia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2755
| label = ''[[:d:Q11603968|米丸]]''
| p625 = {{Coord|31.775556|130.564444|display=inline}}
| p131 = ''[[:d:Q407947|Aira]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|-
{{Zutabe_formatoa/Sumendiak
| number = style='text-align:right'| 2756
| p18 = [[Fitxategi:Takadaôdake1.jpg|center|100px]]
| label = ''[[:d:Q114672292|高田大岳]]''
| p625 = {{Coord|40.653106|140.907103|display=inline}}
| p2044 = 1559
| p131 = [[Aomori]]<br/>''[[:d:Q646818|Towada]]''
| p17 = [[Japonia]]
}}
|}
{{wikidata list end}}
[[Kategoria:Sumendiak]]
irlh26ot1ldo1ky876q8qjv9f2km389
Henry Box Brown
0
653518
9975537
9647744
2024-11-20T18:54:21Z
Eliatxo
96586
/* Erreferentziak */
9975537
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Henry "Box" Brown''' ([[Virginia]], [[AEB]], {{circa|[[1816]]}} - [[Toronto]], [[Ontario]], [[Kanada]], [[1897]]ko [[ekainaren 15]]a) [[XIX. mendea]]n [[esklabotza]]tik alde egitea lortu zuen [[virginia]]r [[esklabo]]a izan zen.
== Biografia ==
[[1830]]ean, [[Richmond]]en ([[Virginia]], [[AEB]]), Henry Brown izeneko 15 urteko [[esklabo]]a [[tabako]] sail batean lan egiten hasi zen. Egun batez Nancy ezagutu zuen, alboko sailean lan egiten zuen beste esklabo bat. Ezkongaialdi laburraren ondoren eta bi [[jabe]]en baimena lortuta, elkarrekin ezkondu ziren. [[1848]]rako bikoteak hiru seme-alaba zituen, eta laugarrena bidean zen. Baina Nancy eta hiru haurrak esklabo salerosle bati saldu zizkion jabeak eta laurak [[Ipar Karolina]]ra eraman zituzten. Galtzeko ezer ez zeukanez, Henry Brownek kosta ahala kosta askatasuna lortuko zuela erabaki zuen orduan<ref name=aa>{{erreferentzia|izena= Nagore |abizena= Irazustabarrena |url=http://www.argia.eus/argia-astekaria/2392/bere-burua-postaz-bidali-zuen-esklaboa |izenburua= Bere burua postaz bidali zuen esklaboa |aldizkaria=[[Argia (aldizkaria)|Argia]]|data= 2013-11-24 |postscriptum= CC-BY-SA lizentzia}}</ref>.
Eta horretarako plan bitxia bururatu zitzaion: bere burua [[posta]]z bidaliko zuen [[Filadelfia]]ra. Bidalketaren abiapuntuan eta helmugan konplize bana behar zuen esklaboak. Richmonden Samuel Alexander Smith abolizionistarekin jarri zen harremanetan, [[askatasun]]a lortua zuen esklabo ohi baten bidez. Smithi 86 [[dolar]] eman zizkion, operazioaren gastu guztiak ordain zitzan, eta Philadelphia Anti-Slavery Society elkartearekin hitz egiteko eskatu zion, kideetako batek bidalketa onar zezan<ref name=aa/>.
[[1849]]ko [[martxoaren 23]]an, Henry Brown metro bat luze, metro erdi zabal eta ia metro bat altu zen kutxan sartu zen. Smith igorleak Adams Express konpainiaren bidez eta [[Filadelfia]]ko elkarteko buru James Miller McKim-en [[izen]]ean bidali zuen paketea. Barrutik [[oihal]] lodi batez forratuta zegoen [[kutxa]], kolpeak leuntzeko, eta Brownek [[galleta]] gutxi batzuk eta urontzi betea eraman zituen gurdi, tren eta lurrunontzi bidezko 27 [[ordu]]ko bidaian. [[Martxoaren 25]]eko goizaldean, McKimek eta elkarteko beste zenbait kidek kutxa zabaldu zuten; Brown askeak esandako lehen hitzak “''zer moduz zaudete, jaunak?''” izan omen ziren<ref name=aa/>.
=== Askatasunean ===
Henry Box Brown esan zioten handik aurrera. [[Abolizionismo]]aren ikono bihurtu zen eta hitzaldiak ematen hasi zen batetik bestera. [[1850]]ean [[Fugitive Slave Act]] (''Esklabo Iheslarien Legea'') delakoa onartu zutenean, Brownek [[Londres]]era alde egin zuen, atzera Virginiako tabako sailera eramango zuten beldur. [[Ingalaterra]]n, hasieran, jarduera abolizionistari eutsi bazion ere, handik urte batzuetara militantzia baztertu eta lan etekintsuagoetan hasi zen (hipnotizatzaile eta prestidigitadore jardun zuen). Berriro ezkondu zen [[emakume]] britainiar batekin; erabakia gogor kritikatu zuen hainbatek, Brownek ez zuelako sekula ahaleginik egin bere familia topatzeko, guztien askatasuna erosteko adina diru aspaldi bildua zuen arren<ref name=aa/>.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
{{bizialdia|1810eko hamarkadako|1897ko|Brown, Henry Box}}
[[Kategoria:Esklaboak]]
[[Kategoria:Richmondarrak (Virginia)]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako abolizionistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako ilusionistak]]
ms8s6ctiw676cr5ctvqaf0cazjwyf9y
Nellie Bly
0
653549
9975455
9126630
2024-11-20T18:29:37Z
Eliatxo
96586
/* Erreferentziak */
9975455
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Elizabeth Cochran Seaman''' ([[Burrell udalerria (Armstrong konderria, Pennsylvania)|Cochran's Mills]], [[Pennsylvania]], [[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]], [[1864]]ko [[maiatzaren 5]]a - [[New York]], [[New York (estatua)|New York]], [[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]], [[1922]]ko [[urtarrilaren 27]]a), '''Nellie Bly''' izenez ezagunagoa, [[estatubatuar]] [[kazetari]]a izan zen.
== Biografia ==
[[Fitxategi:nelliebly.jpg|thumb|ezkerrera|200px|Nellie Bly, [[1880ko hamarkada|1880eko hamarkadaren]] amaieran.]]
[[1890]]ean, Nellie Bly kazetari estatubatuarrak [[Jules Verne]]ren [[Phileas Fogg]] pertsonaia ezaguna emulatu nahi izan zuen, munduari 80 [[egun]]ean bira osoa eginez. Fikziozko balentria hobetu egin zuen: [[1890]]eko [[urtarrilaren 25]]ean itzuli zen [[New York]]era, eta Foggek baino zazpi egun gutxiago behar izan zituen planeta inguratzeko<ref name=aa>{{erreferentzia|izena= Nagore |abizena= Irazustabarrena |url=http://www.argia.eus/argia-astekaria/2448/munduari-bira-72-egunean |izenburua= Munduari bira 72 egunean |aldizkaria=[[Argia (aldizkaria)|Argia]]|data= 2015-02-08 |postscriptum= CC-BY-SA lizentzia}}</ref>.
Ez zen hura izan Elizabeth Cochraneren lorpen bakarra. Besteak beste, [[1887]]an, [[eritasun]] mental bat zuela itxuratuz, [[erietxe psikiatriko]] batean sar zezaten lortu zuen. Hamar egunean erietxeko baldintza onartezinak sufritu ondoren, ''[[New York World]]'' egunkarian salatu zuen bizi izandakoa. Kasua [[auzitegi|epaitegietara]] iritsi zen, eta erietxeko baldintzak hobetzea erabaki zutenean kazetariaren gomendioak aintzat hartu zituzten<ref name=aa/>.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
{{bizialdia|1864ko|1922ko|Bly, Nellie}}
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako kazetariak]]
[[Kategoria:Izengoitiak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako eleberrigileak]]
[[Kategoria:Pennsylvaniarrak]]
[[Kategoria:Emakume esploratzaileak]]
[[Kategoria:Pneumoniak hildakoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:New Yorken hildakoak]]
[[Kategoria:Emakume eleberrigileak]]
[[Kategoria:XIX. mendeko emakume idazleak]]
[[Kategoria:XX. mendeko emakume idazleak]]
c4ovs8k6hya1vl6zrbwc7skb49g4xg3
New York Mets
0
653569
9975780
9028681
2024-11-20T22:15:35Z
InternetArchiveBot
119347
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
9975780
wikitext
text/x-wiki
{{erakunde infotaula
|ekipazioa = NY_Mets_uniforms.png}}
'''New York Mets''' [[AEB]]tako [[New York]] hiriko [[Queens]] auzoan egoitza duen [[MLB]] ligako [[beisbol]] talde bat da. Etxeko partiduak [[Citi Field]] estadioan jokatzen ditu.
== Palmaresa ==
* '''[[Munduko Beisbol Serieak|MLBko txapelketak]] (2)''': 1986, 1969
* '''[[Liga Nazionaleko Txapelketa Serieak|Liga Nazionaleko Txapelketak]] (5)''': 1969, 1973, 1986, 2000, 2015
* '''[[Liga Nazionaleko Ekialdeko Dibisioa|Ekialdeko Dibisio Txapelketak]] (6)''': 1969, 1973, 1986, 1988, 2006, 2015
== Iruditegia ==
<gallery>
Irudi:Tom_Seaver_at_Shea_Stadium_1974_CROP.jpg|[[Tom Seaver]].
Irudi:David_Wright_warmup_2.jpg|[[David Wright]].
Irudi:Johan_Santana_on_May_5,_2012.jpg|[[Johan Santana]].
</gallery>
== Kanpo estekak ==
* [https://web.archive.org/web/20211213134409/http://newyork.mets.mlb.com/ New York Mets taldearen webgunea] {{en}}
{{autoritate kontrola}}
{{MLB}}
[[Kategoria:MLBko taldeak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako beisbol taldeak]]
[[Kategoria:New York hiriko kirola]]
9z11xt27zmm6d2x9iancudlh5iqur8v
Lankide:Jane023/TED speakers
2
654133
9974965
9971221
2024-11-20T14:13:14Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9974965
wikitext
text/x-wiki
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item WHERE { ?item wdt:P2611 ?sub1 }
|section=
|sort=label
|columns=P18,label:Title,description,P106,P569,P21,P27,P2611,item
|thumb=128
|min_section=
|freq=30
}}
{| class='wikitable sortable'
! irudia
! Title
! description
! jarduera
! jaiotza data
! sexua edo generoa
! herritartasuneko herrialdea
! TED speaker ID
! item
|-
| [[Fitxategi:Ajjacobs.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q278801|A. J. Jacobs]]''
|
| [[idazle]]<br/>[[kazetari]]
| 1968-03-20
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/a_j_jacobs a_j_jacobs]
| [[:d:Q278801|Q278801]]
|-
| [[Fitxategi:AR Rahman At The ‘Marvel Anthem’ Launch.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q108560|A. R. Rahman]]''
|
| [[musikagile]]<br/>[[Kantari|abeslari]]<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>''[[:d:Q1327329|multi-instrumentalist]]''<br/>[[disko-ekoizle]]<br/>[[kantugile]]<br/>''[[:d:Q1198887|musika-zuzendari]]''<br/>''[[:d:Q1415090|soinu banda konpositore]]''<br/>''[[:d:Q10800557|zinema aktore]]''<br/>[[zinema ekoizle]]<br/>[[film-zuzendari]]
| 1966-01-06<br/>1967-01-06
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/ar_rahman ar_rahman]
| [[:d:Q108560|Q108560]]
|-
|
| ''[[:d:Q23759591|Aakash Odedra]]''
|
| [[koreografo]]<br/>''[[:d:Q5716684|dantzari]]''
| 1984-07-13
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/aakash_odedra aakash_odedra]
| [[:d:Q23759591|Q23759591]]
|-
| [[Fitxategi:Aaron OConnell.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2895013|Aaron D. O'Connell]]''
| fisikari estatubatuarra
| ''[[:d:Q169470|fisikari]]''
| 1981-03-05
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/aaron_o_connell aaron_o_connell]
| [[:d:Q2895013|Q2895013]]
|-
| [[Fitxategi:Aaron Huey, 2011.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q302103|Aaron Huey]]''
|
| ''[[:d:Q957729|fotokazetari]]''<br/>''[[:d:Q33231|argazkilari]]''<br/>[[kazetari]]
| 1975-12-09
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/aaron_huey aaron_huey]
| [[:d:Q302103|Q302103]]
|-
| [[Fitxategi:Aaron Koblin.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4662151|Aaron Koblin]]''
|
| [[diseinatzaile grafiko]]
| 1982-01-14
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/aaron_koblin aaron_koblin]
| [[:d:Q4662151|Q4662151]]
|-
|
| ''[[:d:Q82925462|Aaswath Raman]]''
|
| ''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''<br/>''[[:d:Q21329070|materials scientist]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/aaswath_raman aaswath_raman]
| [[:d:Q82925462|Q82925462]]
|-
|
| ''[[:d:Q23769266|Abe Davis]]''
|
| [[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/abe_davis abe_davis]
| [[:d:Q23769266|Q23769266]]
|-
|
| ''[[:d:Q320497|Abha Dawesar]]''
|
| [[idazle]]<br/>[[eleberrigile]]
| 1974-01-01
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/abha_dawesar abha_dawesar]
| [[:d:Q320497|Q320497]]
|-
|
| ''[[:d:Q76490837|Abigail Marsh]]''
|
| ''[[:d:Q212980|psikologo]]''
| 1976
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/abigail_marsh abigail_marsh]
| [[:d:Q76490837|Q76490837]]
|-
| [[Fitxategi:Abigail Washburn (6001364251).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3603703|Abigail Washburn]]''
|
| [[Kantari|abeslari]]<br/>''[[:d:Q9648008|banjo-jotzaile]]''
| 1977-11-10
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/abigail_washburn abigail_washburn]
| [[:d:Q3603703|Q3603703]]
|-
| [[Fitxategi:Dr Abraham Verghese in 2023 06.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1446797|Abraham Verghese]]''
|
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1955
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/abraham_verghese abraham_verghese]
| [[:d:Q1446797|Q1446797]]
|-
|
| ''[[:d:Q22976267|Achenyo Idachaba]]''
|
| [[enpresaburu]]
| 1969
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/achenyo_idachaba achenyo_idachaba]
| [[:d:Q22976267|Q22976267]]
|-
| [[Fitxategi:Adam Davidson (NPR) May 2012.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4678940|Adam Davidson]]''
| kazetari estatubatuarra
| [[kazetari]]<br/>''[[:d:Q15077007|podcaster]]''
| 1970
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/adam_davidson adam_davidson]
| [[:d:Q4678940|Q4678940]]
|-
| [[Fitxategi:Star Wars- The Last Jedi Japan Premiere Red Carpet- Adam Driver (27163437599) (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Adam Driver]]
| aktore estatubatuarra
| ''[[:d:Q2259451|antzerki aktore]]''<br/>''[[:d:Q10800557|zinema aktore]]''<br/>[[telebista-aktore]]<br/>[[Antzezle|aktore]]
| 1983-11-19
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/adam_driver adam_driver]
| [[:d:Q4678990|Q4678990]]
|-
| [[Fitxategi:Adam Galinsky.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q19873437|Adam Galinsky]]''
| idazle estatubatuarra
| [[idazle]]
| 1969
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/adam_galinsky adam_galinsky]
| [[:d:Q19873437|Q19873437]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662644|Adam Garone]]''
| aktibista australiarra
| ''[[:d:Q15253558|aktibista]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Australia]]
| [https://www.ted.com/speakers/adam_garone adam_garone]
| [[:d:Q23662644|Q23662644]]
|-
| [[Fitxategi:Adam Grant.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q14712273|Adam Grant]]''
| idazle estatubatuarra
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q122759479|organizational psychologist]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q212980|psikologo]]''
| 1981-08-13
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/adam_grant adam_grant]
| [[:d:Q14712273|Q14712273]]
|-
|
| ''[[:d:Q23759997|Adam Grosser]]''
|
| ''[[:d:Q5532381|general partner]]''<br/>''[[:d:Q16023665|venture capitalist]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/adam_grosser adam_grosser]
| [[:d:Q23759997|Q23759997]]
|-
|
| ''[[:d:Q87666320|Adam Kucharski]]''
|
| [[matematikari]]<br/>''[[:d:Q12765408|epidemiologo]]''
| 1986
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/adam_kucharski adam_kucharski]
| [[:d:Q87666320|Q87666320]]
|-
| [[Fitxategi:Adam Ockelford.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23712711|Adam Ockelford]]''
|
| ''[[:d:Q14915627|musikologo]]''<br/>''[[:d:Q16145150|musika-irakasle]]''<br/>''[[:d:Q212980|psikologo]]''
| 1959
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/adam_ockelford adam_ockelford]
| [[:d:Q23712711|Q23712711]]
|-
| [[Fitxategi:Adam Ostrow at The Future of Social Media in Higher Education - Hosted by McGraw-Hill (4333514730) (2).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4679571|Adam Ostrow]]''
|
| [[enpresaburu]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/adam_ostrow adam_ostrow]
| [[:d:Q4679571|Q4679571]]
|-
| [[Fitxategi:Adam Sadowsky presenting at the Cusp Conference, Chicago IL September 2011.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4679718|Adam Sadowsky]]''
| aktore estatubatuarra
| [[Antzezle|aktore]]
| 1970-10-28
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/adam_sadowsky adam_sadowsky]
| [[:d:Q4679718|Q4679718]]
|-
| [[Fitxategi:AdamSavageJul2011 cropped.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q297618|Adam Savage]]''
|
| [[Antzezle|aktore]]<br/>''[[:d:Q947873|telebista aurkezle]]''<br/>[[zinema ekoizle]]<br/>[[ingeniari]]<br/>''[[:d:Q1281618|eskultore]]''<br/>[[irakasle]]<br/>''[[:d:Q10800557|zinema aktore]]''<br/>''[[:d:Q21560152|special effects artist]]''
| 1967-07-15
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/adam_savage adam_savage]
| [[:d:Q297618|Q297618]]
|-
| [[Fitxategi:Adam Spencer 255.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q4679827|Adam Spencer]]''
|
| [[matematikari]]<br/>''[[:d:Q2722764|irrati-esatari]]''<br/>[[komediante]]<br/>[[Disk jockey|discjockey]]<br/>''[[:d:Q628099|futbol entrenatzaile]]''
| 1969-01-29
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Australia]]
| [https://www.ted.com/speakers/adam_spencer adam_spencer]
| [[:d:Q4679827|Q4679827]]
|-
|
| ''[[:d:Q28421819|Aditi Gupta]]''
|
| [[idazle]]<br/>[[enpresaburu]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/aditi_gupta aditi_gupta]
| [[:d:Q28421819|Q28421819]]
|-
|
| ''[[:d:Q4683041|Aditi Shankardass]]''
|
| ''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[India]]<br/>[[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/aditi_shankardass aditi_shankardass]
| [[:d:Q4683041|Q4683041]]
|-
| [[Fitxategi:AdoraSvitakOct10.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4684605|Adora Svitak]]''
|
| [[idazle]]<br/>[[hizlari]]
| 1997-10-15
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/adora_svitak adora_svitak]
| [[:d:Q4684605|Q4684605]]
|-
|
| ''[[:d:Q23728757|Adrianne Haslet-Davis]]''
|
| ''[[:d:Q5716684|dantzari]]''<br/>''[[:d:Q15472169|mezenas]]''<br/>[[irakasle]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/adrianne_haslet_davis adrianne_haslet_davis]
| [[:d:Q23728757|Q23728757]]
|-
|
| ''[[:d:Q23671006|Afra Raymond]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/afra_raymond afra_raymond]
| [[:d:Q23671006|Q23671006]]
|-
| [[Fitxategi:Ahn Trio (anyjazz65).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q845628|Ahn Trio]]''
|
|
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/ahn_trio ahn_trio]<br/>[https://www.ted.com/speakers/812 812]
| [[:d:Q845628|Q845628]]
|-
| [[Fitxategi:Ai Jen Poo 2012 Shankbone 2.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q4696468|Ai-jen Poo]]''
| sindikalista estatubatuarra
| ''[[:d:Q15627169|sindikalista]]''
| 1974
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/ai_jen_poo ai_jen_poo]
| [[:d:Q4696468|Q4696468]]
|-
|
| ''[[:d:Q23809255|Aicha el-Wafi and Phyllis Rodriguez]]''
|
|
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/aicha_el_wafi_phyllis_rodriguez aicha_el_wafi_phyllis_rodriguez]
| [[:d:Q23809255|Q23809255]]
|-
| [[Fitxategi:Aimee Mullins portrait 2009.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q261056|Aimee Mullins]]''
|
| [[Antzezle|aktore]]<br/>[[Modelo (lanbidea)|modelo]]<br/>''[[:d:Q11513337|atleta]]''<br/>''[[:d:Q10800557|zinema aktore]]''<br/>[[telebista-aktore]]<br/>[[film-zuzendari]]
| 1976
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/aimee_mullins aimee_mullins]
| [[:d:Q261056|Q261056]]
|-
| [[Fitxategi:Aja Monet 2017.jpg|center|128px]]
| [[Aja Monet]]
| poeta estatubatuarra
| [[poeta]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q15981151|jazz musikari]]''
| 1987-08-21
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/aja_monet aja_monet]
| [[:d:Q16157106|Q16157106]]
|-
|
| ''[[:d:Q16221463|Ajit Narayanan]]''
|
| [[asmatzaile]]
| 1981-08-21
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/ajit_narayanan ajit_narayanan]
| [[:d:Q16221463|Q16221463]]
|-
| [[Fitxategi:Akash with the President of India.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q56249786|Akash Manoj]]''
|
| [[asmatzaile]]
| 2001-12-21
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/akash_manoj akash_manoj]
| [[:d:Q56249786|Q56249786]]
|-
| [[Fitxategi:Al Gore, Vice President of the United States, official portrait 1994.jpg|center|128px]]
| [[Al Gore]]
|
| [[politikari]]<br/>''[[:d:Q1979607|finantzari]]''<br/>[[enpresaburu]]<br/>[[kazetari]]<br/>''[[:d:Q61048378|climate activist]]''<br/>[[Ekologista|ekintzaile ekologista]]<br/>[[idazle]]<br/>[[hizlari]]<br/>''[[:d:Q8246794|blogari]]''
| 1948-03-31
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/al_gore al_gore]<br/>[https://www.ted.com/speakers/2 2]
| [[:d:Q19673|Q19673]]
|-
| [[Fitxategi:Al Seckel in 2009.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2023240|Al Seckel]]''
| idazle estatubatuarra
| [[idazle]]
| 1958-09-03
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/al_seckel al_seckel]
| [[:d:Q2023240|Q2023240]]
|-
|
| ''[[:d:Q23657171|Al Vernacchio]]''
|
| [[irakasle]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/al_vernacchio al_vernacchio]
| [[:d:Q23657171|Q23657171]]
|-
|
| ''[[:d:Q2891977|Al-Mayassa bint Hamad Al-Thani]]''
|
| ''[[:d:Q140686|lehendakari]]''
| 1983
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Qatar]]
| [https://www.ted.com/speakers/sheikha_al_mayassa sheikha_al_mayassa]
| [[:d:Q2891977|Q2891977]]
|-
| [[Fitxategi:Babagana Monguno und Alaa Murabit MSC 2017 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q20684900|Alaa Murabit]]''
|
| [[mediku]]<br/>''[[:d:Q28692502|emakumeen eskubideen aldeko ekintzaile]]''<br/>''[[:d:Q15253558|aktibista]]''
| 1989-10-26
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/alaa_murabit alaa_murabit]
| [[:d:Q20684900|Q20684900]]
|-
| [[Fitxategi:Alain de Botton.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q123273|Alain de Botton]]''
|
| [[idazle]]<br/>[[filosofo]]<br/>''[[:d:Q2516866|argitaratzaile]]''<br/>[[kazetari]]
| 1969-12-20
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Suitza]]<br/>[[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/alain_de_botton alain_de_botton]
| [[:d:Q123273|Q123273]]
|-
| [[Fitxategi:Alan Eustace in 2008.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q18340990|Alan Eustace]]''
|
| [[informatikari]]<br/>[[enpresaburu]]<br/>[[hegazkinlari]]<br/>''[[:d:Q6060450|jauskari]]''
| 1957
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/alan_eustace alan_eustace]
| [[:d:Q18340990|Q18340990]]
|-
| [[Fitxategi:Alan Kay (3097597186) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q92742|Alan Kay]]''
|
| [[informatikari]]<br/>[[programatzaile]]<br/>''[[:d:Q15981151|jazz musikari]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q6168364|jazz guitarist]]''
| 1940-05-17
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/alan_kay alan_kay]
| [[:d:Q92742|Q92742]]
|-
| [[Fitxategi:Alanlightman.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2664403|Alan Lightman]]''
|
| ''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>''[[:d:Q752129|astrofisikari]]''<br/>[[eleberrigile]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q18844224|zientzia-fikzio idazle]]''
| 1948-11-28
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/alan_lightman alan_lightman]
| [[:d:Q2664403|Q2664403]]
|-
|
| ''[[:d:Q4707679|Alan Russell]]''
| eleberrigile estatubatuarra
| [[eleberrigile]]<br/>[[idazle]]
| 1956-06-04
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/alan_russell alan_russell]
| [[:d:Q4707679|Q4707679]]
|-
| [[Fitxategi:AlanSiegel2010TED.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4707764|Alan Siegel]]''
|
| [[enpresaburu]]
| 1938-08-26
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/alan_siegel alan_siegel]
| [[:d:Q4707764|Q4707764]]
|-
|
| ''[[:d:Q23663053|Alanna Shaikh]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/alanna_shaikh alanna_shaikh]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1383 1383]
| [[:d:Q23663053|Q23663053]]
|-
|
| ''[[:d:Q23712851|Alastair Parvin]]''
|
| [[diseinatzaile]]<br/>[[asmatzaile]]
| 1983-10-01
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/alastair_parvin alastair_parvin]
| [[:d:Q23712851|Q23712851]]
|-
| [[Fitxategi:Albert-Laszlo Barabasi - Annual Meeting of the New Champions 2012.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q725467|Albert-László Barabási]]''
|
| ''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q93173891|network scientist]]''
| 1967-03-30
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Hungaria]]<br/>[[Errumania]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/albert_laszlo_barabasi albert_laszlo_barabasi]
| [[:d:Q725467|Q725467]]
|-
| [[Fitxategi:Alberto Cairo - veDrò 2012.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3608178|Alberto Cairo]]''
|
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q694748|fisioterapeuta]]''<br/>[[abokatu]]
| 1952-05-17
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Italia]]
| [https://www.ted.com/speakers/alberto_cairo alberto_cairo]
| [[:d:Q3608178|Q3608178]]
|-
| [[Fitxategi:Alec Soth Headshot.jpeg|center|128px]]
| ''[[:d:Q979236|Alec Soth]]''
| argazkilari estatubatuarra
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''
| 1969
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/alec_soth alec_soth]
| [[:d:Q979236|Q979236]]
|-
| [[Fitxategi:Premio Abdón Cifuentes 2015 - Alejandro Aravena 01.jpg|center|128px]]
| [[Alejandro Aravena]]
| arkitekto txiletarra
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1967-06-22
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Txile]]
| [https://www.ted.com/speakers/alejandro_aravena alejandro_aravena]
| [[:d:Q3609433|Q3609433]]
|-
| [[Fitxategi:Photo A. Sanchez Alvarado Si'an Kaan.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q27916228|Alejandro Sánchez Alvarado]]''
|
| ''[[:d:Q864503|biologo]]''
| 1964-02-24
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/alejandro_sanchez_alvarado alejandro_sanchez_alvarado]
| [[:d:Q27916228|Q27916228]]
|-
|
| ''[[:d:Q23661662|Aleph Molinari]]''
|
| [[ekonomialari]]<br/>''[[:d:Q15253558|aktibista]]''<br/>[[film-zuzendari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Mexiko]]
| [https://www.ted.com/speakers/aleph_molinari aleph_molinari]
| [[:d:Q23661662|Q23661662]]
|-
|
| ''[[:d:Q23759674|Alessandra Orofino]]''
| ikertzailea
| [[ikertzaile]]<br/>''[[:d:Q15253558|aktibista]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/alessandra_orofino alessandra_orofino]
| [[:d:Q23759674|Q23759674]]
|-
|
| ''[[:d:Q23712668|Alessandro Acquisti]]''
|
| [[ekonomialari]]<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/alessandro_acquisti alessandro_acquisti]
| [[:d:Q23712668|Q23712668]]
|-
|
| ''[[:d:Q41804368|Alex Edmans]]''
|
| [[ekonomialari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[zientzialari]]
| 1980
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/alex_edmans alex_edmans]
| [[:d:Q41804368|Q41804368]]
|-
| [[Fitxategi:Alex Honnold in 2023 in Antarctica.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q979249|Alex Honnold]]''
|
| ''[[:d:Q3951423|arroka-eskalatzaile]]''<br/>[[autore]]<br/>''[[:d:Q9149093|mendigoizale]]''<br/>''[[:d:Q15077007|podcaster]]''
| 1985-08-17
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/alex_honnold alex_honnold]
| [[:d:Q979249|Q979249]]
|-
| [[Fitxategi:Alex Kipman.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q18237257|Alex Kipman]]''
|
|
| 1979
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/alex_kipman alex_kipman]
| [[:d:Q18237257|Q18237257]]
|-
|
| ''[[:d:Q23671474|Alex Laskey]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/alex_laskey alex_laskey]
| [[:d:Q23671474|Q23671474]]
|-
| [[Fitxategi:Alex Steffen, 2008 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4717834|Alex Steffen]]''
| idazle estatubatuarra
| [[idazle]]<br/>[[Ekologista|ekintzaile ekologista]]
| 1968
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/alex_steffen alex_steffen]<br/>[https://www.ted.com/speakers/74 74]
| [[:d:Q4717834|Q4717834]]
|-
| [[Fitxategi:Alex Tabarrok speaking at TED in 2009.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4717865|Alex Tabarrok]]''
|
| [[ekonomialari]]
| 1966
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/alex_tabarrok alex_tabarrok]
| [[:d:Q4717865|Q4717865]]
|-
|
| ''[[:d:Q23727955|Alex Wissner-Gross]]''
|
| ''[[:d:Q169470|fisikari]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/alex_wissner_gross alex_wissner_gross]
| [[:d:Q23727955|Q23727955]]
|-
| [[Fitxategi:Double Take-Alexa Meade.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q621627|Alexa Meade]]''
|
| ''[[:d:Q1028181|margolari]]''<br/>''[[:d:Q18074503|installation artist]]''
| 1986-09-03
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/alexa_meade alexa_meade]
| [[:d:Q621627|Q621627]]
|-
|
| ''[[:d:Q16185639|Alexander Tsiaras]]''
| argazkilari estatubatuarra
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''<br/>[[kazetari]]<br/>''[[:d:Q1028181|margolari]]''
| 1953
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/alexander_tsiaras alexander_tsiaras]
| [[:d:Q16185639|Q16185639]]
|-
|
| ''[[:d:Q107342867|Alexey Karpenkov]]''
| fisikari errusiarra
| ''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1987-01-30
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna]]<br/>[[Errusia]]
| [https://www.ted.com/speakers/alexeykarpenkov alexeykarpenkov]
| [[:d:Q107342867|Q107342867]]
|-
| [[Fitxategi:TechCrunch Disrupt NY 2015 - Day 3 (17205541529).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4721504|Alexis Ohanian]]''
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>''[[:d:Q16023665|venture capitalist]]''<br/>''[[:d:Q557880|inbertitzailea]]''
| 1985-04-24
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/alexis_ohanian alexis_ohanian]
| [[:d:Q4721504|Q4721504]]
|-
|
| ''[[:d:Q23784887|Ali Carr-Chellman]]''
|
| ''[[:d:Q723682|dekano]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/ali_carr_chellman ali_carr_chellman]
| [[:d:Q23784887|Q23784887]]
|-
| [[Fitxategi:Alice Bows-Larkin at Elevate Festival 2015.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23760514|Alice Bows-Larkin]]''
|
| [[zientzialari]]<br/>''[[:d:Q1113838|klimatologo]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/alice_bows_larkin alice_bows_larkin]
| [[:d:Q23760514|Q23760514]]
|-
| [[Fitxategi:Alice Dreger.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q15430564|Alice Dreger]]''
|
| [[zientzialari]]<br/>''[[:d:Q19509201|LGBT ekintzaile]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/alice_dreger alice_dreger]
| [[:d:Q15430564|Q15430564]]
|-
|
| ''[[:d:Q20017747|Alice Goffman]]''
|
| ''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q2306091|soziologo]]''<br/>[[idazle]]
| 1982
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/alice_goffman alice_goffman]
| [[:d:Q20017747|Q20017747]]
|-
|
| ''[[:d:Q111986830|Alicia Eggert]]''
|
| [[artista]]
| 1981
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/alicia_eggert alicia_eggert]
| [[:d:Q111986830|Q111986830]]
|-
| [[Fitxategi:Alicia Garza.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q19609542|Alicia Garza]]''
| aktibista estatubatuarra
| ''[[:d:Q15253558|aktibista]]''
| 1981-01-04
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/alicia_garza alicia_garza]
| [[:d:Q19609542|Q19609542]]
|-
|
| ''[[:d:Q23759747|Alisa Miller]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/alisa_miller alisa_miller]
| [[:d:Q23759747|Q23759747]]
|-
| [[Fitxategi:Alison Gopnik Photo.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2647225|Alison Gopnik]]''
|
| ''[[:d:Q212980|psikologo]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[filosofo]]
| 1955-06-16
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/alison_gopnik alison_gopnik]<br/>[https://www.ted.com/speakers/998 998]
| [[:d:Q2647225|Q2647225]]
|-
| [[Fitxategi:Alison Jackson at Haifa Museum of Art (2).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q431375|Alison Jackson]]''
| argazkilari britainiarra
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''
| 1960-05-15
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/alison_jackson alison_jackson]<br/>[https://www.ted.com/speakers/186 186]
| [[:d:Q431375|Q431375]]
|-
| [[Fitxategi:MJK39380 Alison Killing (See-Conference 2017).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23769251|Alison Killing]]''
|
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''<br/>''[[:d:Q131062|hirigile]]''<br/>''[[:d:Q42909|erreportari]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/alison_killing alison_killing]
| [[:d:Q23769251|Q23769251]]
|-
|
| ''[[:d:Q23782666|Alix Generous]]''
|
| [[zientzialari]]<br/>''[[:d:Q15253558|aktibista]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Frantzia]]
| [https://www.ted.com/speakers/alix_generous alix_generous]
| [[:d:Q23782666|Q23782666]]
|-
|
| ''[[:d:Q23727980|Allan Adams]]''
|
| ''[[:d:Q169470|fisikari]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/allan_adams allan_adams]
| [[:d:Q23727980|Q23727980]]
|-
|
| ''[[:d:Q23784267|Allan Jones]]''
|
| [[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/allan_jones allan_jones]
| [[:d:Q23784267|Q23784267]]
|-
| [[Fitxategi:Allan Savory (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4730957|Allan Savory]]''
|
| ''[[:d:Q864503|biologo]]''<br/>[[politikari]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q61048378|climate activist]]''
| 1935-09-15
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Zimbabwe]]
| [https://www.ted.com/speakers/allan_savory allan_savory]
| [[:d:Q4730957|Q4730957]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662577|Allison Hunt]]''
|
| ''[[:d:Q2296674|social media manager]]''<br/>''[[:d:Q1900657|marketer]]''<br/>''[[:d:Q61911662|marketing consultant]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/allison_hunt allison_hunt]
| [[:d:Q23662577|Q23662577]]
|-
| [[Fitxategi:Bala portrait.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4647578|Alwar Balasubramaniam]]''
|
| [[artista]]<br/>''[[:d:Q1028181|margolari]]''<br/>''[[:d:Q11569986|grabatzaile]]''<br/>''[[:d:Q1281618|eskultore]]''<br/>''[[:d:Q1925963|artista grafiko]]''
| 1971-06-07
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/a_balasubramaniam a_balasubramaniam]
| [[:d:Q4647578|Q4647578]]
|-
|
| ''[[:d:Q23782900|Alyson McGregor]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/alyson_mcgregor alyson_mcgregor]
| [[:d:Q23782900|Q23782900]]
|-
|
| [[Alyssa Monks]]
| margolari estatubatuarra
| ''[[:d:Q1028181|margolari]]''
| 1977-11-27
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/alyssa_monks alyssa_monks]
| [[:d:Q450477|Q450477]]
|-
| [[Fitxategi:Amanda Bennett, USAGM CEO.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16151611|Amanda Bennett]]''
| kazetari estatubatuarra
| [[kazetari]]<br/>[[idazle]]<br/>[[Argitaratzaile|editore]]
| 1952-07-09
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/amanda_bennett amanda_bennett]
| [[:d:Q16151611|Q16151611]]
|-
| [[Fitxategi:Amanda-Burden (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4739580|Amanda Burden]]''
|
| ''[[:d:Q2815948|paisaiaren arkitektoa]]''<br/>''[[:d:Q131062|hirigile]]''<br/>[[politikari]]
| 1944-01-18
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/amanda_burden amanda_burden]
| [[:d:Q4739580|Q4739580]]
|-
| [[Fitxategi:Amanda Gorman 2017 (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Amanda Gorman]]
|
| [[poeta]]<br/>''[[:d:Q15253558|aktibista]]''<br/>''[[:d:Q11499147|militante politiko]]''
| 1998-03-07
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/amanda_gorman amanda_gorman]
| [[:d:Q52369134|Q52369134]]
|-
| [[Fitxategi:Amanda serious.jpg|center|128px]]
| [[Amanda Palmer]]
|
| [[Kantari|abeslari]]<br/>''[[:d:Q2914170|kale-artista]]''<br/>[[musikagile]]<br/>[[piano-jotzaile]]<br/>[[Dramagile|antzerkigile]]<br/>''[[:d:Q8246794|blogari]]''<br/>[[kantugile]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q55960555|estudioko musikari]]''<br/>[[film-zuzendari]]
| 1976-04-30
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/amanda_palmer amanda_palmer]
| [[:d:Q240377|Q240377]]
|-
|
| ''[[:d:Q47554100|Amanda Williams]]''
|
| ''[[:d:Q3391743|artista bisuala]]''<br/>''[[:d:Q1281618|eskultore]]''<br/>''[[:d:Q18074503|installation artist]]''<br/>''[[:d:Q42973|arkitekto]]''<br/>[[Irudigile|ilustratzaile]]
| 1974
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/amanda_williams amanda_williams]
| [[:d:Q47554100|Q47554100]]
|-
| [[Fitxategi:Re-publica Portland 2019 - d1 (48935550272).jpg|center|128px]]
| [[Amber Case]]
| ziborg antropologoa
| [[antropologo]]
| 1987
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/amber_case amber_case]
| [[:d:Q23797155|Q23797155]]
|-
| [[Fitxategi:Amber Galloway.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q27902885|Amber Galloway Gallego]]''
|
| ''[[:d:Q10691728|sign language interpreter]]''
| 1977-03-12
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/amber_galloway_gallego amber_galloway_gallego]
| [[:d:Q27902885|Q27902885]]
|-
| [[Fitxategi:Ameenah Gurib-Fakim.jpg|center|128px]]
| [[Ameenah Gurib-Fakim]]
|
| [[politikari]]<br/>[[kimikari]]
| 1959-10-17
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Maurizio]]
| [https://www.ted.com/speakers/ameenah_gurib_fakim ameenah_gurib_fakim]<br/>[https://www.ted.com/speakers/2073 2073]
| [[:d:Q20022984|Q20022984]]
|-
| [[Fitxategi:AmelKarboul20160204London.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q15703367|Amel Karboul]]''
| politikari tunisiarra
| [[politikari]]<br/>[[enpresaburu]]
| 1973-04-25
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Tunisia]]
| [https://www.ted.com/speakers/dr_amel_karboul dr_amel_karboul]
| [[:d:Q15703367|Q15703367]]
|-
|
| ''[[:d:Q4746085|Ami Klin]]''
|
| ''[[:d:Q212980|psikologo]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/ami_klin ami_klin]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1370 1370]
| [[:d:Q4746085|Q4746085]]
|-
| [[Fitxategi:Amishi Jha.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16211585|Amishi Jha]]''
|
| ''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''<br/>''[[:d:Q212980|psikologo]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1970-12-09
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/amishi_jha amishi_jha]
| [[:d:Q16211585|Q16211585]]
|-
|
| ''[[:d:Q23784357|Amit Sood]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/amit_sood amit_sood]
| [[:d:Q23784357|Q23784357]]
|-
| [[Fitxategi:Amory Lovins, 2011 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q474194|Amory Lovins]]''
|
| ''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>[[idazle]]<br/>[[enpresaburu]]<br/>''[[:d:Q11295636|car designer]]''<br/>[[Ekologista|ekintzaile ekologista]]
| 1947-11-13
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/amory_lovins amory_lovins]
| [[:d:Q474194|Q474194]]
|-
| [[Fitxategi:Amos Winter - MIT Mobility Lab.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q21550740|Amos Winter]]''
|
| [[diseinatzaile]]<br/>[[asmatzaile]]<br/>''[[:d:Q5669847|assistant professor]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/amos_winter amos_winter]
| [[:d:Q21550740|Q21550740]]
|-
|
| ''[[:d:Q4749093|Amy B. Smith]]''
|
| [[asmatzaile]]
| 1962-11-03
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/amy_smith amy_smith]<br/>[https://www.ted.com/speakers/3 3]
| [[:d:Q4749093|Q4749093]]
|-
| [[Fitxategi:Acuddy.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4749151|Amy Cuddy]]''
| unibertsitateko irakasle estatubatuarra
| ''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q212980|psikologo]]''
| 1972-07
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/amy_cuddy amy_cuddy]
| [[:d:Q4749151|Q4749151]]
|-
| [[Fitxategi:Photo Credit- Evgenia Eliseeva.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q30069746|Amy Edmondson]]''
|
| [[ekonomialari]]<br/>[[katedradun]]<br/>''[[:d:Q2462658|manager]]''<br/>[[zientzialari]]
| 1959-03-31
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/amy_edmondson amy_edmondson]
| [[:d:Q30069746|Q30069746]]
|-
|
| ''[[:d:Q23656175|Amy Lockwood]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/amy_lockwood amy_lockwood]
| [[:d:Q23656175|Q23656175]]
|-
|
| ''[[:d:Q23798804|Amy O'Toole]]''
|
| [[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/amy_o_toole amy_o_toole]
| [[:d:Q23798804|Q23798804]]
|-
| [[Fitxategi:2024 - Amy Purdy - 2.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4749355|Amy Purdy]]''
|
| [[Antzezle|aktore]]<br/>''[[:d:Q10800557|zinema aktore]]''<br/>''[[:d:Q15709642|snowboarder]]''
| 1979-11-07
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/amy_purdy amy_purdy]
| [[:d:Q4749355|Q4749355]]
|-
| [[Fitxategi:Amy Tan.jpg|center|128px]]
| [[Amy Tan]]
|
| [[idazle]]<br/>[[eleberrigile]]<br/>''[[:d:Q11774202|saiakeragile]]''<br/>[[gidoilari]]<br/>''[[:d:Q4853732|haur literaturaren idazle]]''
| 1952-02-19
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/amy_tan amy_tan]
| [[:d:Q234989|Q234989]]
|-
| [[Fitxategi:AmyWebb.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4749439|Amy Webb]]''
| idazle estatubatuarra
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[zientzialari]]<br/>[[kazetari]]
| 1974-10-18
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/amy_webb amy_webb]
| [[:d:Q4749439|Q4749439]]
|-
| [[Fitxategi:Anab Jain (3331817244).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q125746197|Anab Jain]]''
|
| [[diseinatzaile]]<br/>''[[:d:Q9379869|hizlari]]''<br/>[[katedradun]]<br/>''[[:d:Q846430|futurist]]''<br/>''[[:d:Q1414443|zinemagilea]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/anab_jain anab_jain]
| [[:d:Q125746197|Q125746197]]
|-
|
| ''[[:d:Q23661617|Anand Agarawala]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/anand_agarawala anand_agarawala]
| [[:d:Q23661617|Q23661617]]
|-
| [[Fitxategi:Anand Giridharadas - PopTech 2011 - Camden Maine USA.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4751249|Anand Giridharadas]]''
|
| ''[[:d:Q1086863|zutabegile]]''<br/>[[kazetari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1981-09-27
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/anand_giridharadas anand_giridharadas]
| [[:d:Q4751249|Q4751249]]
|-
|
| ''[[:d:Q18398176|Anand Varma]]''
| argazkilari estatubatuarra
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/anand_varma anand_varma]
| [[:d:Q18398176|Q18398176]]
|-
| [[Fitxategi:Ananda Shankar Jayant for her outstanding contribution to Bharatanatyam (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q19898324|Ananda Shankar Jayant]]''
|
| [[koreografo]]
| 1961-09-27
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/ananda_shankar_jayant ananda_shankar_jayant]
| [[:d:Q19898324|Q19898324]]
|-
| [[Fitxategi:Anant Agarwal in 2015 New America panel.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q92736|Anant Agarwal]]''
|
| [[ingeniari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[informatikari]]
| 1959<br/>1958
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/anant_agarwal anant_agarwal]
| [[:d:Q92736|Q92736]]
|-
| [[Fitxategi:Anas Aremeyaw Anas.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4751775|Anas Aremeyaw Anas]]''
| kazetari ghanatarra
| [[kazetari]]
| 1970s
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ghana]]
| [https://www.ted.com/speakers/anas_aremeyaw_anas anas_aremeyaw_anas]
| [[:d:Q4751775|Q4751775]]
|-
|
| ''[[:d:Q16199723|Anastasia Taylor-Lind]]''
| argazkilari britainiarra
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''<br/>[[poeta]]<br/>''[[:d:Q957729|fotokazetari]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/anastasia_taylor_lind anastasia_taylor_lind]
| [[:d:Q16199723|Q16199723]]
|-
|
| ''[[:d:Q23772818|Anders Fjellberg]]''
| kazetari norvegiarra
| [[kazetari]]
| 1988-10-11
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Norvegia]]
| [https://www.ted.com/speakers/anders_fjellberg anders_fjellberg]
| [[:d:Q23772818|Q23772818]]
|-
|
| ''[[:d:Q23784626|Anders Ynnerman]]''
| akademikoa suediarra
| ''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''
| 1963-03-26
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Suedia]]
| [https://www.ted.com/speakers/anders_ynnerman anders_ynnerman]
| [[:d:Q23784626|Q23784626]]
|-
| [[Fitxategi:TechCrunch Disrupt NY 2016 - Day 3 (26682587010).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23712695|Andras Forgacs]]''
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/andras_forgacs andras_forgacs]
| [[:d:Q23712695|Q23712695]]
|-
| [[Fitxategi:Andrea Ghez (cropped1).jpg|center|128px]]
| [[Andrea M. Ghez]]
|
| [[astronomo]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[matematikari]]<br/>[[zientzialari]]
| 1965-06-16<br/>1965
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/andrea_ghez andrea_ghez]
| [[:d:Q493956|Q493956]]
|-
| [[Fitxategi:Andreas Ekström.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q5707482|Andreas Ekström]]''
|
| [[idazle]]<br/>[[kazetari]]
| 1975-10-29
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Suedia]]
| [https://www.ted.com/speakers/andreas_ekstrom andreas_ekstrom]
| [[:d:Q5707482|Q5707482]]
|-
|
| ''[[:d:Q23670498|Andreas Raptopoulos]]''
|
| ''[[:d:Q484876|zuzendari exekutibo]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/andreas_raptopoulos andreas_raptopoulos]
| [[:d:Q23670498|Q23670498]]
|-
| [[Fitxategi:Andreas Schleicher 2013 (8721296410).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q71557|Andreas Schleicher]]''
|
| [[katedradun]]<br/>''[[:d:Q193391|diplomazialari]]''<br/>''[[:d:Q2732142|estatistikari]]''<br/>''[[:d:Q1231865|pedagogo]]''<br/>[[zientzialari]]
| 1964-07-07
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Alemania]]
| [https://www.ted.com/speakers/andreas_schleicker andreas_schleicker]
| [[:d:Q71557|Q71557]]
|-
|
| ''[[:d:Q23713628|Andres Lozano]]''
|
| [[zientzialari]]<br/>[[mediku]]
| 20th century<br/>1959
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/andres_lozano andres_lozano]
| [[:d:Q23713628|Q23713628]]
|-
|
| ''[[:d:Q23728849|Andrew Bastawrous]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/andrew_bastawrous andrew_bastawrous]
| [[:d:Q23728849|Q23728849]]
|-
| [[Fitxategi:Andrew Bird (52413565996) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q503783|Andrew Bird]]''
|
| [[Kantari|abeslari]]<br/>[[egile abeslari]]<br/>''[[:d:Q3560496|fiddler]]''<br/>''[[:d:Q15981151|jazz musikari]]''<br/>[[Zinema-editore|film-muntatzaile]]<br/>[[gitarra-jotzaile]]<br/>''[[:d:Q1792566|whistle artist]]''
| 1973-07-11
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/andrew_bird andrew_bird]
| [[:d:Q503783|Q503783]]
|-
| [[Fitxategi:Kiosk Copyright, Design, and Digital Culture (15461376932) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23662266|Andrew Blum]]''
| kazetari estatubatuarra
| [[kazetari]]
| 1977-03-13
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/andrew_blum andrew_blum]
| [[:d:Q23662266|Q23662266]]
|-
|
| ''[[:d:Q23713796|Andrew Fitzgerald]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/andrew_fitzgerald andrew_fitzgerald]
| [[:d:Q23713796|Q23713796]]
|-
|
| ''[[:d:Q23073107|Andrew J. Connolly]]''
| astronomo britainiarra
| ''[[:d:Q2998308|kosmologo]]''<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[astronomo]]<br/>''[[:d:Q752129|astrofisikari]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/andrew_connolly andrew_connolly]
| [[:d:Q23073107|Q23073107]]
|-
| [[Fitxategi:Andrew McAfee FT-McKinsey BBYA 2014(LowerContrast).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q15109666|Andrew McAfee]]''
|
| [[ekonomialari]]
| 1967
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/andrew_mcafee andrew_mcafee]
| [[:d:Q15109666|Q15109666]]
|-
| [[Fitxategi:Andrew Mwenda.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4591759|Andrew Mwenda]]''
| kazetari ugandarra
| [[kazetari]]
| 1972
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Uganda]]
| [https://www.ted.com/speakers/andrew_mwenda andrew_mwenda]
| [[:d:Q4591759|Q4591759]]
|-
| [[Fitxategi:Andrew Solomon 2015.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q645362|Andrew Solomon]]''
| kazetari estatubatuarra
| [[kazetari]]<br/>[[eleberrigile]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q1113899|psikologo kliniko]]''
| 1963-10-30
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/andrew_solomon andrew_solomon]
| [[:d:Q645362|Q645362]]
|-
| [[Fitxategi:Andrew Stanton cropped 2009.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q328723|Andrew Stanton]]''
|
| [[film-zuzendari]]<br/>[[gidoilari]]<br/>[[zinema ekoizle]]<br/>[[Antzezle|aktore]]<br/>''[[:d:Q10800557|zinema aktore]]''<br/>[[ahots-aktore]]<br/>[[animatzaile]]<br/>''[[:d:Q3455803|errealizadore]]''
| 1965-12-03
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/andrew_stanton andrew_stanton]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1134 1134]
| [[:d:Q328723|Q328723]]
|-
|
| ''[[:d:Q20020931|Andrew Youn]]''
|
| ''[[:d:Q12336252|gizarte ekintzaile]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/andrew_youn andrew_youn]
| [[:d:Q20020931|Q20020931]]
|-
|
| ''[[:d:Q23840135|Andrés Ruzo]]''
|
| [[zientzialari]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/andres_ruzo andres_ruzo]
| [[:d:Q23840135|Q23840135]]
|-
|
| ''[[:d:Q4760818|Andy Hobsbawm]]''
|
| [[musikari]]<br/>[[enpresaburu]]
| 1963-06-12
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/andy_hobsbawm andy_hobsbawm]
| [[:d:Q4760818|Q4760818]]
|-
| [[Fitxategi:Andy Puddicombe (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16214139|Andy Puddicombe]]''
|
| ''[[:d:Q854997|bhikkhu]]''<br/>[[enpresaburu]]
| 1972-09-23
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/andy_puddicombe andy_puddicombe]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1519 1519]
| [[:d:Q16214139|Q16214139]]
|-
| [[Fitxategi:Andy Yen - Is Privacy Supporting Cybercrime.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23759707|Andy Yen]]''
|
| [[informatikari]]<br/>''[[:d:Q484876|zuzendari exekutibo]]''<br/>''[[:d:Q4479442|fundatzaile]]''<br/>''[[:d:Q169470|fisikari]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/andy_yen andy_yen]
| [[:d:Q23759707|Q23759707]]
|-
| [[Fitxategi:Angel Hsu headshot.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q59348689|Angel Hsu]]''
| ikertzailea
| ''[[:d:Q1113838|klimatologo]]''<br/>[[ikertzaile]]
| 1983-02-23
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/angel_hsu angel_hsu]
| [[:d:Q59348689|Q59348689]]
|-
|
| ''[[:d:Q4762378|Angela Belcher]]''
| biokimikari amerikarra
| [[ingeniari]]<br/>''[[:d:Q2919046|biokimikari]]''
| 1968
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/angela_belcher angela_belcher]
| [[:d:Q4762378|Q4762378]]
|-
| [[Fitxategi:Angela Duckworth, 2017 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16198258|Angela Duckworth]]''
| psikologo estatubatuarra
| ''[[:d:Q212980|psikologo]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q2994387|aholkulari]]''
| 1970
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/angela_lee_duckworth angela_lee_duckworth]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1648 1648]
| [[:d:Q16198258|Q16198258]]
|-
|
| ''[[:d:Q23797730|Angela Patton]]''
|
| ''[[:d:Q2462658|manager]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/angela_patton angela_patton]
| [[:d:Q23797730|Q23797730]]
|-
| [[Fitxategi:Angelo Vermeulen.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q13429632|Angelo Vermeulen]]''
|
| ''[[:d:Q3391743|artista bisuala]]''<br/>''[[:d:Q864503|biologo]]''<br/>[[astronauta]]<br/>''[[:d:Q33231|argazkilari]]''<br/>[[artista]]<br/>[[ikertzaile]]
| 1971
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Belgika]]
| [https://www.ted.com/speakers/angelo_vermeulen angelo_vermeulen]
| [[:d:Q13429632|Q13429632]]
|-
| [[Fitxategi:Angélica Dass retratos.jpg|center|128px]]
| [[Angélica Dass]]
| argazkilari brasildarra
| [[artista]]<br/>''[[:d:Q33231|argazkilari]]''
| 1979
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Brasil]]
| [https://www.ted.com/speakers/angelica_dass angelica_dass]
| [[:d:Q51882246|Q51882246]]
|-
| [[Fitxategi:Anil Ananthaswamy.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23783480|Anil Ananthaswamy]]''
|
| [[idazle]]<br/>[[kazetari]]<br/>[[Argitaratzaile|editore]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/anil_ananthaswamy anil_ananthaswamy]
| [[:d:Q23783480|Q23783480]]
|-
| [[Fitxategi:Congreso Futuro - 2019-01-14 - 09.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q22087352|Anil K Seth]]''
|
| ''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1972-06-11
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/anil_seth anil_seth]
| [[:d:Q22087352|Q22087352]]
|-
| [[Fitxategi:Anil K gupta Erudite Conclave Medical College, Thiruvananthapuram.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q4764657|Anil Kumar Gupta]]''
|
| ''[[:d:Q1900657|marketer]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1949
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/anil_gupta anil_gupta]
| [[:d:Q4764657|Q4764657]]
|-
|
| ''[[:d:Q83274545|Anirudh Sharma]]''
| ikertzailea
| [[ikertzaile]]
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/anirudh_sharma anirudh_sharma]
| [[:d:Q83274545|Q83274545]]
|-
|
| ''[[:d:Q60195513|Anjali Tripathi]]''
| ikertzailea
| [[ikertzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Alemania]]
| [https://www.ted.com/speakers/anjali_tripathi anjali_tripathi]
| [[:d:Q60195513|Q60195513]]
|-
| [[Fitxategi:Anjan Chatterjee-neuroscientist.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4765748|Anjan Chatterjee]]''
|
| [[irakasle]]<br/>''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''
| 1958-10-22
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/anjan_chatterjee anjan_chatterjee]
| [[:d:Q4765748|Q4765748]]
|-
|
| ''[[:d:Q16981606|Anjan Sundaram]]''
| kazetari indiarra
| [[kazetari]]
| 1983
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/anjan_sundaram anjan_sundaram]
| [[:d:Q16981606|Q16981606]]
|-
|
| ''[[:d:Q23782708|Ann Cooper]]''
|
| ''[[:d:Q2576499|nutrizionista]]''<br/>''[[:d:Q3499072|sukaldariburu]]''<br/>''[[:d:Q1495660|gastronomia-kritikari]]''
| 1934
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/ann_cooper ann_cooper]
| [[:d:Q23782708|Q23782708]]
|-
|
| ''[[:d:Q23783053|Ann Morgan]]''
|
| [[idazle]]<br/>[[kazetari]]<br/>''[[:d:Q8246794|blogari]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/ann_morgan ann_morgan]
| [[:d:Q23783053|Q23783053]]
|-
| [[Fitxategi:AnnMarie Thomas (17598060293) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q22073671|AnnMarie Thomas]]''
|
| ''[[:d:Q1906857|ingeniari mekaniko]]''<br/>''[[:d:Q8246794|blogari]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/annmarie_thomas annmarie_thomas]
| [[:d:Q22073671|Q22073671]]
|-
| [[Fitxategi:Anna Deavere Smith.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q286777|Anna Deavere Smith]]''
|
| ''[[:d:Q2259451|antzerki aktore]]''<br/>''[[:d:Q10800557|zinema aktore]]''<br/>[[telebista-aktore]]<br/>[[idazle]]<br/>[[Dramagile|antzerkigile]]<br/>[[Antzezle|aktore]]<br/>[[gidoilari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''
| 1950-09-18<br/>1950
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/anna_deavere_smith anna_deavere_smith]
| [[:d:Q286777|Q286777]]
|-
|
| ''[[:d:Q4767076|Anna Heringer]]''
| arkitekto alemaniarra
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''
| 1977-10-13
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Alemania]]
| [https://www.ted.com/speakers/anna_heringer anna_heringer]
| [[:d:Q4767076|Q4767076]]
|-
|
| ''[[:d:Q23656753|Anna Mracek Dietrich]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/anna_mracek_dietrichs anna_mracek_dietrichs]
| [[:d:Q23656753|Q23656753]]
|-
| [[Fitxategi:Anna Rosling Rönnlund on "Factfulness".jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q24680868|Anna Rosling Rönnlund]]''
|
| [[software garatzaile]]<br/>''[[:d:Q2732142|estatistikari]]''<br/>[[diseinatzaile]]
| 1975-04-04
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Suedia]]
| [https://www.ted.com/speakers/anna_rosling_ronnlund anna_rosling_ronnlund]
| [[:d:Q24680868|Q24680868]]
|-
|
| ''[[:d:Q58754610|Anna Rothschild]]''
|
| [[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/anna_rothschild anna_rothschild]
| [[:d:Q58754610|Q58754610]]
|-
| [[Fitxategi:Anne Curzan - Anatol Rodgers Lecture.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q19364739|Anne Curzan]]''
| hizkuntzalari estatubatuarra
| ''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''<br/>''[[:d:Q14467526|hizkuntzalari]]''
| 1969
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/anne_curzan anne_curzan]
| [[:d:Q19364739|Q19364739]]
|-
| [[Fitxategi:Anne-Lamott-2013-San-Francisco (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2838773|Anne Lamott]]''
|
| [[idazle]]<br/>[[eleberrigile]]
| 1954-04-10
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/anne_lamott anne_lamott]
| [[:d:Q2838773|Q2838773]]
|-
|
| ''[[:d:Q56722014|Anne Madden]]''
|
| ''[[:d:Q864503|biologo]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/anne_madden anne_madden]
| [[:d:Q56722014|Q56722014]]
|-
| [[Fitxategi:Anne Milgram official DEA photo.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4768651|Anne Milgram]]''
| abokatu estatubatuarra
| [[abokatu]]
| 1970-12-01
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/anne_milgram anne_milgram]
| [[:d:Q4768651|Q4768651]]
|-
| [[Fitxategi:Special Operations Policy Forum 2018 (45000180525).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q465477|Anne-Marie Slaughter]]''
|
| [[legelari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[abokatu]]<br/>''[[:d:Q2961975|enpresa exekutiboa]]''<br/>''[[:d:Q21281706|academic administrator]]''<br/>''[[:d:Q1238570|politologo]]''
| 1958-09-27
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/anne_marie_slaughter anne_marie_slaughter]
| [[:d:Q465477|Q465477]]
|-
|
| ''[[:d:Q23670515|Annette Heuser]]''
| aktibista estatubatuarra
| ''[[:d:Q15253558|aktibista]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/annette_heuser annette_heuser]
| [[:d:Q23670515|Q23670515]]
|-
| [[Fitxategi:Annie Lennox March 2023.jpg|center|128px]]
| [[Annie Lennox]]
| eskoziar abeslaria
| [[Kantari|abeslari]]<br/>[[kantugile]]<br/>''[[:d:Q55960555|estudioko musikari]]''<br/>''[[:d:Q2340668|music video director]]''<br/>[[egile abeslari]]<br/>''[[:d:Q96034777|HIV/AIDS activist]]''
| 1954-12-25
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/annie_lennox annie_lennox]
| [[:d:Q151231|Q151231]]
|-
| [[Fitxategi:Annie Murphy Paul & Alice Wilder (7747958128).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23657111|Annie Murphy Paul]]''
|
| [[idazle]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/annie_murphy_paul annie_murphy_paul]
| [[:d:Q23657111|Q23657111]]
|-
| [[Fitxategi:Anote Tong (1) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q57456|Anote Tong]]''
|
| [[politikari]]<br/>''[[:d:Q193391|diplomazialari]]''
| 1952-06-11
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Kiribati]]
| [https://www.ted.com/speakers/anote_tong anote_tong]
| [[:d:Q57456|Q57456]]
|-
| [[Fitxategi:Anthony Atala, Printing a Human Kidney on Stage (5507356887).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4772039|Anthony Atala]]''
|
| [[mediku]]
| 1958-07-14
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/anthony_atala anthony_atala]
| [[:d:Q4772039|Q4772039]]
|-
| [[Fitxategi:Anthony Goldbloom Kaggle founder and CEO (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4772605|Anthony Goldbloom]]''
|
| [[enpresaburu]]
| 1983-06-21
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Australia]]
| [https://www.ted.com/speakers/anthony_goldbloom anthony_goldbloom]
| [[:d:Q4772605|Q4772605]]
|-
| [[Fitxategi:ACLU Anthony D Romero.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1568107|Anthony Romero]]''
| abokatu estatubatuarra
| [[abokatu]]
| 1965-07-09
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/anthony_d_romero anthony_d_romero]
| [[:d:Q1568107|Q1568107]]
|-
|
| ''[[:d:Q97585702|Anthony Veneziale]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/anthony_veneziale anthony_veneziale]
| [[:d:Q97585702|Q97585702]]
|-
|
| ''[[:d:Q23759553|Antonio Donato Nobre]]''
|
| [[zientzialari]]
| 1958
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Brasil]]
| [https://www.ted.com/speakers/antonio_donato_nobre antonio_donato_nobre]
| [[:d:Q23759553|Q23759553]]
|-
| [[Fitxategi:AntonyGarrettLisi.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2600403|Antony Garrett Lisi]]''
|
| ''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>''[[:d:Q13561328|surflari]]''<br/>''[[:d:Q19350898|fisikari teoriko]]''
| 1968-01-24
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/garrett_lisi garrett_lisi]
| [[:d:Q2600403|Q2600403]]
|-
| [[Fitxategi:Antony Gormley Встреча с Гормли на выставке crop.jpg|center|128px]]
| [[Antony Gormley]]
| eskultorea
| ''[[:d:Q1281618|eskultore]]''<br/>''[[:d:Q2707485|eszenografo]]''<br/>''[[:d:Q33231|argazkilari]]''<br/>[[marrazkilari]]<br/>''[[:d:Q18074503|installation artist]]''
| 1950-08-30
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/antony_gormley antony_gormley]
| [[:d:Q360371|Q360371]]
|-
| [[Fitxategi:António Damásio no Fronteiras do Pensamento Porto Alegre 2013 cropped.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q380207|António Damásio]]''
|
| ''[[:d:Q783906|neurologo]]''<br/>''[[:d:Q212980|psikologo]]''<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''<br/>''[[:d:Q15980158|saiakeragile]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[filosofo]]
| 1944-02-25
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Portugal]]
| [https://www.ted.com/speakers/antonio_damasio antonio_damasio]
| [[:d:Q380207|Q380207]]
|-
| [[Fitxategi:António Guterres, 23.03.23.jpg|center|128px]]
| [[António Guterres]]
| politikari portugesra
| [[politikari]]
| 1949-04-30
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Portugal]]
| [https://www.ted.com/speakers/antonio_guterres antonio_guterres]
| [[:d:Q311440|Q311440]]
|-
| [[Fitxategi:Anupam Mishra.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q4777823|Anupam Mishra]]''
|
| [[idazle]]<br/>[[Ekologista|ekintzaile ekologista]]
| 1947-06-05
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[India]]<br/>[[Britainiar Raj]]<br/>[[Indiako Agindupeko Lurra]]
| [https://www.ted.com/speakers/anupam_mishra anupam_mishra]
| [[:d:Q4777823|Q4777823]]
|-
|
| ''[[:d:Q58813001|Anushka Naiknaware]]''
|
| [[asmatzaile]]
| 2003
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/anushka_naiknaware anushka_naiknaware]
| [[:d:Q58813001|Q58813001]]
|-
|
| ''[[:d:Q24051923|Aomawa Shields]]''
| astronomo estatubatuarra
| [[astronomo]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/aomawa_shields aomawa_shields]
| [[:d:Q24051923|Q24051923]]
|-
|
| ''[[:d:Q23657177|Aparna Rao]]''
|
| [[artista]]
| 1978
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/aparna_rao aparna_rao]
| [[:d:Q23657177|Q23657177]]
|-
|
| ''[[:d:Q4780347|Apollo Robbins]]''
|
| ''[[:d:Q15978655|aholkulari]]''<br/>''[[:d:Q15855449|magialari]]''<br/>[[Antzezle|aktore]]
| 1974-05-23
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/apollo_robbins apollo_robbins]
| [[:d:Q4780347|Q4780347]]
|-
| [[Fitxategi:Picture of Ari Wallach.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q4790131|Ari Wallach]]''
|
| ''[[:d:Q846430|futurist]]''
| 1974
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/ari_wallach ari_wallach]
| [[:d:Q4790131|Q4790131]]
|-
|
| ''[[:d:Q93523410|Ariana Curtis]]''
|
| ''[[:d:Q201788|historialari]]''<br/>[[Museo eta arte-galerietako arduradun|eduki-editore]]<br/>''[[:d:Q47090899|museum professional]]''
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/ariana_curtis ariana_curtis]
| [[:d:Q93523410|Q93523410]]
|-
| [[Fitxategi:Arianna Huffington 2011 Shankbone 2.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q233397|Arianna Huffington]]''
|
| ''[[:d:Q2722764|irrati-esatari]]''<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q8246794|blogari]]''<br/>''[[:d:Q864380|biografo]]''<br/>[[kazetari]]<br/>[[enpresaburu]]<br/>[[politikari]]<br/>[[ahots-aktore]]
| 1950-07-15
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Grezia]]
| [https://www.ted.com/speakers/arianna_huffington arianna_huffington]
| [[:d:Q233397|Q233397]]
|-
| [[Fitxategi:Ariel Garten Playing Quintephone at ICMC2007imgp7900cpq.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4790411|Ariel Garten]]''
|
| ''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''<br/>''[[:d:Q3501317|moda-diseinatzaile]]''
| 1979-09-24
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/ariel_garten ariel_garten]
| [[:d:Q4790411|Q4790411]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662627|Aris Venetikidis]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/aris_venetikidis aris_venetikidis]
| [[:d:Q23662627|Q23662627]]
|-
|
| ''[[:d:Q59428262|Armando Azua-Bustos]]''
| ikertzailea
| [[ikertzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/armando_azua_bustos armando_azua_bustos]
| [[:d:Q59428262|Q59428262]]
|-
|
| ''[[:d:Q709449|Arthur Ganson]]''
|
| ''[[:d:Q1281618|eskultore]]''<br/>''[[:d:Q713223|artista egoiliar]]''
| 1955
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/arthur_ganson arthur_ganson]
| [[:d:Q709449|Q709449]]
|-
|
| ''[[:d:Q4800011|Arthur Potts Dawson]]''
|
|
| 1971-02
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/arthur_potts_dawson arthur_potts_dawson]
| [[:d:Q4800011|Q4800011]]
|-
| [[Fitxategi:Arthur T. Benjamin in 2007.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2865351|Arthur T. Benjamin]]''
| matematikari estatubatuarra
| [[matematikari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1961-03-19
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/arthur_benjamin arthur_benjamin]
| [[:d:Q2865351|Q2865351]]
|-
| [[Fitxategi:Arunachalam Muruganantham in California.jpeg|center|128px]]
| ''[[:d:Q235553|Arunachalam Muruganantham]]''
|
| [[asmatzaile]]<br/>[[enpresaburu]]
| 1962-10-12
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/arunachalam_muruganantham arunachalam_muruganantham]
| [[:d:Q235553|Q235553]]
|-
| [[Fitxategi:Arvind Gupta Oct 2010 IUCAA.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q3633965|Arvind Gupta]]''
|
| [[zientzialari]]<br/>''[[:d:Q4853732|haur literaturaren idazle]]''
| 1345-12-05<br/>1953-12-04
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/arvind_gupta arvind_gupta]
| [[:d:Q3633965|Q3633965]]
|-
|
| ''[[:d:Q23727967|Ash Beckham]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/ash_beckham ash_beckham]
| [[:d:Q23727967|Q23727967]]
|-
| [[Fitxategi:Asha de Vos cropped.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23768737|Asha de Vos]]''
| biologo srilankarra
| ''[[:d:Q864503|biologo]]''
| 1979
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Sri Lanka]]
| [https://www.ted.com/speakers/asha_de_vos asha_de_vos]
| [[:d:Q23768737|Q23768737]]
|-
|
| ''[[:d:Q23783386|Asher Hasan]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/asher_hasan asher_hasan]
| [[:d:Q23783386|Q23783386]]
|-
| [[Fitxategi:Ashley Judd SXSW 2024.jpg|center|128px]]
| [[Ashley Judd]]
| aktore estatubatuarra
| [[Antzezle|aktore]]<br/>''[[:d:Q10800557|zinema aktore]]''<br/>[[Kantari|abeslari]]<br/>[[telebista-aktore]]<br/>[[ahots-aktore]]<br/>''[[:d:Q2259451|antzerki aktore]]''<br/>[[film-zuzendari]]
| 1968-04-19
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/ashley_judd ashley_judd]
| [[:d:Q228645|Q228645]]
|-
|
| ''[[:d:Q87237972|Ashley V. Whillans]]''
| aktore kanadarra
| ''[[:d:Q99193996|behavioral scientist]]''<br/>''[[:d:Q5669847|assistant professor]]''<br/>[[Antzezle|aktore]]<br/>[[autore]]
| 1988-05-25
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/ashley_whillans_1 ashley_whillans_1]
| [[:d:Q87237972|Q87237972]]
|-
| [[Fitxategi:Aschraf Ghani MSC 2017 2 (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Axraf Ghani|Ashraf Ghani]]
|
| [[politikari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[idazle]]<br/>[[ekonomialari]]<br/>[[antropologo]]
| 1949-05-19
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Afganistango Errepublika Islamikoa|Afganistango Islamiar Errepublika]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/ashraf_ghani ashraf_ghani]
| [[:d:Q172388|Q172388]]
|-
|
| ''[[:d:Q4806016|Ashton Applewhite]]''
|
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q15253558|aktibista]]''
| 1952-06-27
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/ashton_applewhite ashton_applewhite]
| [[:d:Q4806016|Q4806016]]
|-
|
| ''[[:d:Q23782514|Aspen Baker]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/aspen_baker aspen_baker]
| [[:d:Q23782514|Q23782514]]
|-
| [[Fitxategi:Astro Teller candid.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4811519|Astro Teller]]''
|
| [[informatikari]]<br/>[[eleberrigile]]<br/>''[[:d:Q15976092|artificial intelligence researcher]]''
| 1970-05-29
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/astro_teller astro_teller]
| [[:d:Q4811519|Q4811519]]
|-
| [[Fitxategi:Atul Gawande, USAID Assistant Administrator.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2751383|Atul Gawande]]''
|
| ''[[:d:Q18533509|medikuntza-idazlea]]''<br/>[[kazetari]]<br/>[[katedradun]]<br/>[[zirujau]]<br/>[[ikertzaile]]
| 1965-11-05<br/>1965-05-11
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/atul_gawande_1 atul_gawande_1]
| [[:d:Q2751383|Q2751383]]
|-
| [[Fitxategi:Aubrey de Grey - How We Will Beat Aging.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q175969|Aubrey de Grey]]''
|
| ''[[:d:Q20107384|gerontologist]]''<br/>[[informatikari]]<br/>[[idazle]]
| 1963-04-20
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/aubrey_de_grey aubrey_de_grey]
| [[:d:Q175969|Q175969]]
|-
| [[Fitxategi:EPFL 2020 Auke Ijspeert Portrait.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q24040710|Auke Jan Ijspeert]]''
| idazle suitzarra
| [[idazle]]<br/>[[ikertzaile]]
| 1971
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Suitza]]
| [https://www.ted.com/speakers/auke_ijspeert auke_ijspeert]
| [[:d:Q24040710|Q24040710]]
|-
|
| ''[[:d:Q23795350|Auret van Heerden]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/auret_van_heerden auret_van_heerden]
| [[:d:Q23795350|Q23795350]]
|-
|
| ''[[:d:Q22279966|Avi Reichental]]''
|
| [[asmatzaile]]
| 1957-01-07
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Israel]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/avi_reichental avi_reichental]
| [[:d:Q22279966|Q22279966]]
|-
| [[Fitxategi:Avi rubin kimball brace cfp2006.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4828480|Avi Rubin]]''
|
| [[ingeniari]]
| 1967-11-08
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/avi_rubin avi_rubin]
| [[:d:Q4828480|Q4828480]]
|-
|
| ''[[:d:Q33199187|Axel Reinaud]]''
|
| ''[[:d:Q15978655|aholkulari]]''<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]
| 1967-10-03
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Frantzia]]
| [https://www.ted.com/speakers/axel_reinaud axel_reinaud]
| [[:d:Q33199187|Q33199187]]
|-
| [[Fitxategi:Ayah Bdeir.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4830820|Ayah Bdeir]]''
|
| [[artista]]<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>[[ingeniari]]<br/>[[diseinatzaile]]
| 1982
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Kanada]]<br/>[[Libano]]
| [https://www.ted.com/speakers/ayah_bdeir ayah_bdeir]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1267 1267]
| [[:d:Q4830820|Q4830820]]
|-
| [[Fitxategi:Ayana Johnson, profile of a marine biologist.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q50074170|Ayana Elizabeth Johnson]]''
|
| ''[[:d:Q16185210|policy advisor]]''
| 1980-08-23
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/ayana_elizabeth_johnson ayana_elizabeth_johnson]
| [[:d:Q50074170|Q50074170]]
|-
| [[Fitxategi:Ayọ Tometi - 2021 (51648565860) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q19885291|Ayọ Tometi]]''
|
| ''[[:d:Q15253558|aktibista]]''
| 1984-08-15
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Nigeria]]
| [https://www.ted.com/speakers/opal_tometi opal_tometi]
| [[:d:Q19885291|Q19885291]]
|-
|
| ''[[:d:Q4832583|Azim Khamisa]]''
|
| [[idazle]]
| 1959
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/azim_n_khamisa azim_n_khamisa]
| [[:d:Q4832583|Q4832583]]
|-
| [[Fitxategi:Aziz Abu Sarah.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q65030161|Aziz Abu Sarah]]''
|
| ''[[:d:Q1039099|turista-gidari]]''<br/>[[kazetari]]<br/>''[[:d:Q16323111|bakearen aldeko aktibista]]''
| 1980
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/aziz_abu_sarah aziz_abu_sarah]
| [[:d:Q65030161|Q65030161]]
|-
|
| ''[[:d:Q23728292|Aziza Chaouni]]''
| arkitekto marokoarra
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1977-06-26
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Maroko]]
| [https://www.ted.com/speakers/aziza_chaouni aziza_chaouni]
| [[:d:Q23728292|Q23728292]]
|-
|
| ''[[:d:Q4834072|B. Joseph Pine II]]''
| idazle estatubatuarra
| [[idazle]]
| 1958
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/joseph_pine joseph_pine]
| [[:d:Q4834072|Q4834072]]
|-
|
| ''[[:d:Q23769545|BJ Miller]]''
| idazle estatubatuarra
| [[idazle]]
| 1971-10-20
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/bj_miller bj_miller]
| [[:d:Q23769545|Q23769545]]
|-
|
| ''[[:d:Q16245994|Baba Shiv]]''
|
| [[ekonomialari]]<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q84506120|business administration scholar]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/baba_shiv baba_shiv]
| [[:d:Q16245994|Q16245994]]
|-
| [[Fitxategi:Bahia Shehab.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23662610|Bahia Shehab]]''
|
| ''[[:d:Q3391743|artista bisuala]]''<br/>[[diseinatzaile]]<br/>''[[:d:Q1792450|arte-historialari]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1977
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Libano]]
| [https://www.ted.com/speakers/bahia_shehab bahia_shehab]
| [[:d:Q23662610|Q23662610]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662600|Bandi Mbubi]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/bandi_mbubi bandi_mbubi]
| [[:d:Q23662600|Q23662600]]
|-
|
| ''[[:d:Q4858477|Barat Ali Batoor]]''
|
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''
| 1983
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/barat_ali_batoor barat_ali_batoor]
| [[:d:Q4858477|Q4858477]]
|-
|
| ''[[:d:Q4858754|Barbara Block]]''
|
| ''[[:d:Q3640160|itsas-biologo]]''<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1958
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/barbara_block barbara_block]<br/>[https://www.ted.com/speakers/801 801]
| [[:d:Q4858754|Q4858754]]
|-
|
| ''[[:d:Q29871142|Barbara J. King]]''
| antropologo estatubatuarra
| [[antropologo]]<br/>[[idazle]]
| 1956-08-18
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/barbara_j_king barbara_j_king]
| [[:d:Q29871142|Q29871142]]
|-
|
| ''[[:d:Q23016646|Barbara Natterson-Horowitz]]''
| ikertzailea
| ''[[:d:Q3264451|kardiologo]]''<br/>[[ikertzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/barbara_natterson_horowitz barbara_natterson_horowitz]
| [[:d:Q23016646|Q23016646]]
|-
|
| ''[[:d:Q4864717|Barry Schuler]]''
|
| [[enpresaburu]]
| 1953-09-07
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/barry_schuler barry_schuler]
| [[:d:Q4864717|Q4864717]]
|-
| [[Fitxategi:Barry Schwartz.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3500411|Barry Schwartz]]''
|
| ''[[:d:Q212980|psikologo]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q2306091|soziologo]]''
| 1946-08-15
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/barry_schwartz barry_schwartz]
| [[:d:Q3500411|Q3500411]]
|-
| [[Fitxategi:BartKnols2014.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23662325|Bart Knols]]''
|
| [[katedradun]]
| 1965
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/bart_knols bart_knols]
| [[:d:Q23662325|Q23662325]]
|-
|
| ''[[:d:Q23795783|Bart Weetjens]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/bart_weetjens bart_weetjens]
| [[:d:Q23795783|Q23795783]]
|-
|
| ''[[:d:Q4865683|Barton Seaver]]''
|
| ''[[:d:Q3499072|sukaldariburu]]''
| 1979-04-12
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/barton_seaver barton_seaver]
| [[:d:Q4865683|Q4865683]]
|-
|
| ''[[:d:Q23769533|Bassam Tariq]]''
|
| [[film-zuzendari]]<br/>''[[:d:Q3455803|errealizadore]]''
| 1986-10-22
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/bassam_tariq bassam_tariq]
| [[:d:Q23769533|Q23769533]]
|-
|
| ''[[:d:Q23671506|Bastian Schaefer]]''
|
| [[ingeniari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/bastian_schaefer bastian_schaefer]
| [[:d:Q23671506|Q23671506]]
|-
| [[Fitxategi:Beardyman at Camp Bestival 2008.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2573649|Beardyman]]''
|
| ''[[:d:Q59958430|beatboxer]]''<br/>[[musikari]]<br/>''[[:d:Q4110598|video blogger]]''<br/>[[youtuber]]
| 1982-05-14
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/beardyman beardyman]
| [[:d:Q2573649|Q2573649]]
|-
| [[Fitxategi:Beau Lotto.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23795352|Beau Lotto]]''
|
| [[artista]]<br/>''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/beau_lotto beau_lotto]
| [[:d:Q23795352|Q23795352]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662243|Becci Manson]]''
|
| ''[[:d:Q33383789|retoucher]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/becci_manson becci_manson]
| [[:d:Q23662243|Q23662243]]
|-
|
| ''[[:d:Q23795670|Becky Blanton]]''
|
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''<br/>[[kazetari]]<br/>[[idazle]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/becky_blanton becky_blanton]
| [[:d:Q23795670|Q23795670]]
|-
| [[Fitxategi:Official portrait of Baroness Kidron crop 2, 2024.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q335605|Beeban Kidron]]''
|
| [[film-zuzendari]]<br/>[[gidoilari]]<br/>[[zinema ekoizle]]<br/>''[[:d:Q2059704|telebista zuzendari]]''<br/>''[[:d:Q3455803|errealizadore]]''
| 1961-05-02
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/beeban_kidron beeban_kidron]
| [[:d:Q335605|Q335605]]
|-
| [[Fitxategi:Bel Pesce - 12285922333.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23769253|Bel Pesce]]''
|
| [[idazle]]<br/>[[enpresaburu]]
| 1988-02-20
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Brasil]]
| [https://www.ted.com/speakers/bel_pesce bel_pesce]
| [[:d:Q23769253|Q23769253]]
|-
|
| ''[[:d:Q23760173|Ben Ambridge]]''
| ikertzailea
| [[ikertzaile]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/ben_ambridge ben_ambridge]
| [[:d:Q23760173|Q23760173]]
|-
|
| ''[[:d:Q23796181|Ben Cameron]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/ben_cameron ben_cameron]
| [[:d:Q23796181|Q23796181]]
|-
| [[Fitxategi:Ben Goldacre TAM London 2009.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q816499|Ben Goldacre]]''
|
| ''[[:d:Q17433421|zientzia kazetari]]''<br/>''[[:d:Q211346|psikiatra]]''<br/>[[kazetari]]<br/>[[zientzialari]]<br/>[[idazle]]
| 1974-05-20
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/ben_goldacre ben_goldacre]
| [[:d:Q816499|Q816499]]
|-
|
| ''[[:d:Q23656758|Ben Kacyra]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/ben_kacyra ben_kacyra]
| [[:d:Q23656758|Q23656758]]
|-
| [[Fitxategi:Loz-katchor.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q464432|Ben Katchor]]''
|
| [[komikigile]]<br/>''[[:d:Q8178443|libretista]]''<br/>''[[:d:Q1114448|umorista grafiko]]''<br/>''[[:d:Q11892507|komiki gidoilari]]''
| 1951-11-19
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/ben_katchor ben_katchor]<br/>[https://www.ted.com/speakers/438 438]
| [[:d:Q464432|Q464432]]
|-
|
| ''[[:d:Q23657093|Ben Roche]]''
|
| ''[[:d:Q156839|sukaldari]]''<br/>''[[:d:Q947873|telebista aurkezle]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/ben_roche ben_roche]
| [[:d:Q23657093|Q23657093]]
|-
|
| ''[[:d:Q4886414|Ben Saunders]]''
|
| ''[[:d:Q11900058|esploratzaile]]''<br/>''[[:d:Q15982858|motivational speaker]]''<br/>''[[:d:Q8246794|blogari]]''
| 1977-08-05
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/ben_saunders ben_saunders]
| [[:d:Q4886414|Q4886414]]
|-
|
| ''[[:d:Q23760188|Ben Wellington]]''
|
| [[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/ben_wellington ben_wellington]
| [[:d:Q23760188|Q23760188]]
|-
| [[Fitxategi:Benedetta Berti (2019), FORUM 2000, Prague.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23769525|Benedetta Berti]]''
| ikertzaile italiarra
| [[ikertzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Italia]]
| [https://www.ted.com/speakers/benedetta_berti benedetta_berti]
| [[:d:Q23769525|Q23769525]]
|-
|
| ''[[:d:Q4888224|Benjamin B. Dunlap]]''
|
| [[autore]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1937-12-03
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/ben_dunlap ben_dunlap]
| [[:d:Q4888224|Q4888224]]
|-
| [[Fitxategi:Benjamin R Barber in 2010 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q817665|Benjamin Barber]]''
|
| ''[[:d:Q1238570|politologo]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1939-08-02
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/benjamin_barber benjamin_barber]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1565 1565]
| [[:d:Q817665|Q817665]]
|-
|
| ''[[:d:Q23782723|Benjamin Wallace]]''
|
| [[idazle]]<br/>[[kazetari]]
| 1968-09-12
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/benjamin_wallace benjamin_wallace]
| [[:d:Q23782723|Q23782723]]
|-
| [[Fitxategi:Benjamin Zander 2009.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q817758|Benjamin Zander]]''
|
| ''[[:d:Q158852|orkestra zuzendari]]''
| 1939-03-09
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/benjamin_zander benjamin_zander]<br/>[https://www.ted.com/speakers/247 247]
| [[:d:Q817758|Q817758]]
|-
| [[Fitxategi:Benoit Mandelbrot mg 1804-d.jpg|center|128px]]
| [[Benoît Mandelbrot]]
|
| [[matematikari]]<br/>[[ekonomialari]]<br/>[[katedradun]]<br/>[[zientzialari]]<br/>[[idazle]]<br/>[[informatikari]]<br/>[[ingeniari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1924-11-20
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Polonia]]<br/>[[Frantzia]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/benoit_mandelbrot benoit_mandelbrot]
| [[:d:Q101740|Q101740]]
|-
| [[Fitxategi:Bernie Krause (8734312024).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2899063|Bernie Krause]]''
|
| [[musikari]]<br/>''[[:d:Q19850998|soinu artista]]''
| 1938-12-08
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/bernie_kraus bernie_kraus]
| [[:d:Q2899063|Q2899063]]
|-
| [[Fitxategi:Bertrand Piccard 2015.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q366255|Bertrand Piccard]]''
|
| ''[[:d:Q11900058|esploratzaile]]''<br/>''[[:d:Q211346|psikiatra]]''<br/>''[[:d:Q728425|aeronauta]]''
| 1958-03-01
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Suitza]]<br/>[[Belgika]]
| [https://www.ted.com/speakers/bertrand_piccard bertrand_piccard]
| [[:d:Q366255|Q366255]]
|-
| [[Fitxategi:BethNoveckJI1.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3661885|Beth Simone Noveck]]''
|
| [[informatikari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q2994387|aholkulari]]''
| 1971
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/beth_noveck beth_noveck]
| [[:d:Q3661885|Q3661885]]
|-
|
| ''[[:d:Q23661644|Bilal Bomani]]''
|
| [[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/bilal_bomani bilal_bomani]
| [[:d:Q23661644|Q23661644]]
|-
| [[Fitxategi:Bill Clinton.jpg|center|128px]]
| [[Bill Clinton]]
| Ameriketako Estatu Batuetako 42. presidentea
| [[politikari]]<br/>[[abokatu]]<br/>''[[:d:Q193391|diplomazialari]]''<br/>''[[:d:Q18814623|autobiografialari]]''<br/>[[idazle]]<br/>[[irakasle]]<br/>''[[:d:Q372436|estatu-politikari]]''<br/>''[[:d:Q12800682|saxofoi-jotzaile]]''<br/>[[gobernadore]]<br/>[[legelari]]
| 1946-08-19
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/bill_clinton bill_clinton]
| [[:d:Q1124|Q1124]]
|-
|
| ''[[:d:Q23784989|Bill Davenhall]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/bill_davenhall bill_davenhall]
| [[:d:Q23784989|Q23784989]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662933|Bill Doyle]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/bill_doyle bill_doyle]
| [[:d:Q23662933|Q23662933]]
|-
| [[Fitxategi:Bill Gates - 2023 - P062021-967902 (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Bill Gates]]
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>[[programatzaile]]<br/>''[[:d:Q12362622|filantropo]]''
| 1955-10-28
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/bill_gates bill_gates]
| [[:d:Q5284|Q5284]]
|-
| [[Fitxategi:Bill Gross.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16192727|Bill Gross]]''
|
| [[enpresaburu]]
| 1958
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/bill_gross bill_gross]
| [[:d:Q16192727|Q16192727]]
|-
| [[Fitxategi:Bill Joy at World Economic Forum (Davos), 2003-01 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q335047|Bill Joy]]''
|
| [[informatikari]]<br/>[[ingeniari]]<br/>[[programatzaile]]<br/>[[enpresaburu]]
| 1954-11-08
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/bill_joy bill_joy]
| [[:d:Q335047|Q335047]]
|-
| [[Fitxategi:Bill Strickland in 2008.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4911032|Bill Strickland]]''
| idazle estatubatuarra
| [[idazle]]
| 1947-08-25
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/bill_strickland bill_strickland]
| [[:d:Q4911032|Q4911032]]
|-
| [[Fitxategi:Bill T. Jones.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2903368|Bill T. Jones]]''
|
| [[koreografo]]
| 1952-02-15
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/bill_t_jones bill_t_jones]
| [[:d:Q2903368|Q2903368]]
|-
| [[Fitxategi:BJK headshot 2011 5x7 300dpi.jpg|center|128px]]
| [[Billie Jean King]]
|
| ''[[:d:Q10833314|tenislari]]''<br/>''[[:d:Q13219424|tenis entrenatzaile]]''<br/>[[kirol esatari]]<br/>[[idazle]]
| 1943-11-22
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/billie_jean_king billie_jean_king]
| [[:d:Q54527|Q54527]]
|-
| [[Fitxategi:Billy Collins.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q863057|Billy Collins]]''
| poeta estatubatuarra
| [[poeta]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q16308156|scholar of English]]''
| 1941-03-22
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/billy_collins billy_collins]
| [[:d:Q863057|Q863057]]
|-
| [[Fitxategi:Billy Graham bw photo, April 11, 1966.jpg|center|128px]]
| [[Billy Graham]]
|
| [[Artzain (kristautasuna)|artzain]]<br/>''[[:d:Q1234713|teologo]]''<br/>''[[:d:Q432386|predikari]]''<br/>''[[:d:Q18814623|autobiografialari]]''<br/>''[[:d:Q1423891|ministro]]''
| 1918-11-07
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/billy_graham billy_graham]
| [[:d:Q213550|Q213550]]
|-
|
| ''[[:d:Q23798780|Birke Baehr]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/birke_baehr birke_baehr]
| [[:d:Q23798780|Q23798780]]
|-
| [[Fitxategi:Bjarke Ingels in Frankfurt.20150617.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q429817|Bjarke Ingels]]''
| arkitekto danimarkarra
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1974-10-02
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| ''[[:d:Q756617|Danimarka]]''
| [https://www.ted.com/speakers/bjarke_ingels bjarke_ingels]
| [[:d:Q429817|Q429817]]
|-
| [[Fitxategi:Bjørn Lomborg 1.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q318511|Bjørn Lomborg]]''
|
| [[ekonomialari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q1238570|politologo]]''<br/>[[idazle]]<br/>[[Ekologista|ekintzaile ekologista]]<br/>''[[:d:Q2732142|estatistikari]]''<br/>''[[:d:Q15839134|ekologo]]''
| 1965-01-06<br/>1924-01-09
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| ''[[:d:Q756617|Danimarka]]''
| [https://www.ted.com/speakers/bjorn_lomborg bjorn_lomborg]
| [[:d:Q318511|Q318511]]
|-
| [[Fitxategi:Black Yoyo 01.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q17214011|Black]]''
|
|
| 1982-12-20
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Japonia]]
| [https://www.ted.com/speakers/black black]
| [[:d:Q17214011|Q17214011]]
|-
|
| ''[[:d:Q23797800|Black Label Movement]]''
|
|
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/black_label_movement black_label_movement]
| [[:d:Q23797800|Q23797800]]
|-
| [[Fitxategi:PhotonQ-Demis Hassabis on Artificial Playful Intelligence (15366514658) (2).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4924259|Blaise Agüera y Arcas]]''
|
| [[ingeniari]]
| 1975-08-28
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Mexiko]]
| [https://www.ted.com/speakers/blaise_aguera_y_arcas blaise_aguera_y_arcas]
| [[:d:Q4924259|Q4924259]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662240|Boaz Almog]]''
|
| ''[[:d:Q169470|fisikari]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/boaz_almog boaz_almog]
| [[:d:Q23662240|Q23662240]]
|-
| [[Fitxategi:Bob Inglis congressional portrait.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q888008|Bob Inglis]]''
|
| [[politikari]]<br/>[[abokatu]]
| 1959-10-11
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/bob_inglis bob_inglis]
| [[:d:Q888008|Q888008]]
|-
| [[Fitxategi:DIG13846-061.jpg|center|128px]]
| [[Bob Woodward]]
| kazetari estatubatuarra
| [[idazle]]<br/>[[kazetari]]
| 1943-03-26
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/bob_woodward bob_woodward]
| [[:d:Q312782|Q312782]]
|-
| [[Fitxategi:Bobby Ghosh - 2017 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4935035|Bobby Ghosh]]''
|
| ''[[:d:Q164236|gerra-berriemaile]]''
| 1967
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/bobby_ghosh bobby_ghosh]
| [[:d:Q4935035|Q4935035]]
|-
| [[Fitxategi:Bobby McFerrin 2011.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q310894|Bobby McFerrin]]''
|
| [[Kantari|abeslari]]<br/>''[[:d:Q158852|orkestra zuzendari]]''<br/>''[[:d:Q15981151|jazz musikari]]''<br/>''[[:d:Q59958430|beatboxer]]''<br/>''[[:d:Q55960555|estudioko musikari]]''<br/>[[kantugile]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[animatzaile]]
| 1950-03-11
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/bobby_mcferrin bobby_mcferrin]
| [[:d:Q310894|Q310894]]
|-
| [[Fitxategi:Boghuma Kabisen Titanji 2.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23670967|Boghuma Kabisen Titanji]]''
|
| [[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Kamerun]]
| [https://www.ted.com/speakers/boghuma_kabisen_titanji boghuma_kabisen_titanji]
| [[:d:Q23670967|Q23670967]]
|-
| [[Fitxategi:Re publica Accra 18 – Day 2 (44534526750) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2411298|Boniface Mwangi]]''
| argazkilari kenyarra
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''
| 1983-07-10
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Kenya]]
| [https://www.ted.com/speakers/boniface_mwangi boniface_mwangi]
| [[:d:Q2411298|Q2411298]]
|-
| [[Fitxategi:Bassler.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q60545293|Bonnie Bassler]]''
|
| ''[[:d:Q15839206|biologo molekular]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q2919046|biokimikari]]''
| 1962
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/bonnie_bassler bonnie_bassler]
| [[:d:Q60545293|Q60545293]]
|-
| [[Fitxategi:Bono singing in Indianapolis on Joshua Tree Tour 2017 9-10-17.jpg|center|128px]]
| [[Bono (abeslaria)]]
|
| [[egile abeslari]]<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>[[gidoilari]]<br/>[[Antzezle|aktore]]<br/>''[[:d:Q13235160|ekoizle]]''<br/>[[gitarra-jotzaile]]<br/>''[[:d:Q15253558|aktibista]]''
| 1960-05-10
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Irlanda (estatua)|Irlandako Errepublika]]
| [https://www.ted.com/speakers/bono bono]
| [[:d:Q834621|Q834621]]
|-
|
| ''[[:d:Q23713817|Boyd Varty]]''
| idazle hegoafrikarra
| [[idazle]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Hegoafrika]]
| [https://www.ted.com/speakers/boyd_varty boyd_varty]
| [[:d:Q23713817|Q23713817]]
|-
| [[Fitxategi:Etech05 Bran1.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4956294|Bran Ferren]]''
| diseinatzaile estatubatuarra
| [[diseinatzaile]]
| 1953-01-16
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/bran_ferren bran_ferren]
| [[:d:Q4956294|Q4956294]]
|-
| [[Fitxategi:Brenda-laurel-sxsw.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4960717|Brenda Laurel]]''
| ikertzailea
| ''[[:d:Q18882335|bideo-joko diseinatzaile]]''<br/>[[ikertzaile]]<br/>[[informatikari]]
| 1950-11-20
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/brenda_laurel brenda_laurel]
| [[:d:Q4960717|Q4960717]]
|-
| [[Fitxategi:Brenda Romero at 2015 IGF Awards-GDCA (16102142533) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q521361|Brenda Romero]]''
|
| ''[[:d:Q58287519|video game developer]]''<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q54845077|role-playing game designer]]''<br/>[[informatikari]]<br/>[[programatzaile]]<br/>[[diseinatzaile]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1966-10-12
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/brenda_brathwaite brenda_brathwaite]
| [[:d:Q521361|Q521361]]
|-
| [[Fitxategi:Dr. Brene Brown at Texas Conference for Women (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4961808|Brené Brown]]''
|
| ''[[:d:Q11774202|saiakeragile]]''<br/>''[[:d:Q7019111|gizarte-langile]]''<br/>[[zientzialari]]<br/>''[[:d:Q15077007|podcaster]]''<br/>[[idazle]]
| 1965-11-18
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/brene_brown brene_brown]
| [[:d:Q4961808|Q4961808]]
|-
| [[Fitxategi:Brewster Kahle (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q92945|Brewster Kahle]]''
|
| ''[[:d:Q20013489|digital librarian]]''<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>[[informatikari]]<br/>''[[:d:Q635734|artxibozain]]''<br/>[[liburuzain]]
| 1960-10-22
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/brewster_kahle brewster_kahle]
| [[:d:Q92945|Q92945]]
|-
| [[Fitxategi:Professor Brian Cox OBE FRS.jpg|center|128px]]
| [[Brian Cox (fisikaria)|Brian Cox]]
| fisikari ingelesa
| ''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[musikari]]<br/>''[[:d:Q947873|telebista aurkezle]]''<br/>[[astronomo]]<br/>[[teklatu-jotzaile]]<br/>[[zinema ekoizle]]
| 1968-03-03
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/brian_cox brian_cox]
| [[:d:Q463581|Q463581]]
|-
|
| ''[[:d:Q4963566|Brian Dettmer]]''
| artista estatubatuarra
| [[artista]]
| 1974
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/brian_dettmer brian_dettmer]
| [[:d:Q4963566|Q4963566]]
|-
| [[Fitxategi:Brian Goldman - EMWF 2018 - DanH-0278 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4963859|Brian Goldman]]''
|
| [[mediku]]
| 1956-06-06
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/brian_goldman brian_goldman]
| [[:d:Q4963859|Q4963859]]
|-
| [[Fitxategi:Brian Greene, February 28, 2014 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q60815|Brian Greene]]''
| Estatubatuar fisikaria
| ''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>[[idazle]]<br/>[[katedradun]]<br/>[[autore]]<br/>[[Antzezle|aktore]]<br/>''[[:d:Q19350898|fisikari teoriko]]''<br/>[[matematikari]]
| 1963-02-09
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/brian_greene brian_greene]<br/>[https://www.ted.com/speakers/227 227]
| [[:d:Q60815|Q60815]]
|-
|
| ''[[:d:Q68215808|Brian Little]]''
| ikertzailea
| [[ikertzaile]]<br/>[[idazle]]
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/brian_little brian_little]
| [[:d:Q68215808|Q68215808]]
|-
| [[Fitxategi:Brian Skerry.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q4965308|Brian Skerry]]''
| argazkilari estatubatuarra
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''<br/>''[[:d:Q957729|fotokazetari]]''<br/>[[kazetari]]
| 1962
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/brian_skerry brian_skerry]<br/>[https://www.ted.com/speakers/717 717]
| [[:d:Q4965308|Q4965308]]
|-
|
| ''[[:d:Q4970590|British Paraorchestra]]''
|
|
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/british_paraorchestra british_paraorchestra]
| [[:d:Q4970590|Q4970590]]
|-
| [[Fitxategi:Britta Riley (6993163852).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23656783|Britta Riley]]''
| artista estatubatuarra
| [[artista]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/britta_riley britta_riley]
| [[:d:Q23656783|Q23656783]]
|-
| [[Fitxategi:Brittney Cooper.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q52187077|Brittney C. Cooper]]''
| idazle estatubatuarra
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q15253558|aktibista]]''
| 1980-12-02
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/brittney_cooper brittney_cooper]
| [[:d:Q52187077|Q52187077]]
|-
|
| ''[[:d:Q75732840|Bronwyn King]]''
|
| [[mediku]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/bronwyn_king bronwyn_king]
| [[:d:Q75732840|Q75732840]]
|-
| [[Fitxategi:Bruce Aylward at NetHope Global Summit (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q87914789|Bruce Aylward]]''
|
| ''[[:d:Q12765408|epidemiologo]]''<br/>[[mediku]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/bruce_aylward bruce_aylward]
| [[:d:Q87914789|Q87914789]]
|-
| [[Fitxategi:Bruce Bueno de Mesquita.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2926412|Bruce Bueno de Mesquita]]''
| ikertzailea
| ''[[:d:Q1238570|politologo]]''<br/>[[ikertzaile]]
| 1946-11-24
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/bruce_bueno_de_mesquita bruce_bueno_de_mesquita]<br/>[https://www.ted.com/speakers/344 344]
| [[:d:Q2926412|Q2926412]]
|-
| [[Fitxategi:Bruce Feiler.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4977459|Bruce Feiler]]''
| idazle estatubatuarra
| [[idazle]]
| 1964-10-25
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/bruce_feiler bruce_feiler]
| [[:d:Q4977459|Q4977459]]
|-
|
| ''[[:d:Q4977974|Bruce McCall]]''
|
| [[kazetari]]<br/>[[idazle]]<br/>[[Irudigile|ilustratzaile]]<br/>''[[:d:Q12406482|umorista]]''
| 1935<br/>1935-05-10
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/bruce_mccall bruce_mccall]
| [[:d:Q4977974|Q4977974]]
|-
| [[Fitxategi:Bruce Schneier 1.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q368328|Bruce Schneier]]''
|
| [[kriptografo]]<br/>[[matematikari]]<br/>[[informatikari]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q169470|fisikari]]''
| 1963-01-15
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/bruce_schneier bruce_schneier]
| [[:d:Q368328|Q368328]]
|-
|
| ''[[:d:Q23759795|Bruno Bowden]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/bruno_bowden bruno_bowden]
| [[:d:Q23759795|Q23759795]]
|-
|
| ''[[:d:Q5395568|Bruno Maisonnier]]''
|
| [[ingeniari]]<br/>''[[:d:Q2961975|enpresa exekutiboa]]''
| 1958-08-03
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Frantzia]]
| [https://www.ted.com/speakers/bruno_maisonnier bruno_maisonnier]
| [[:d:Q5395568|Q5395568]]
|-
|
| ''[[:d:Q23759670|Bruno Torturra]]''
|
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''<br/>[[kazetari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/bruno_torturra bruno_torturra]
| [[:d:Q23759670|Q23759670]]
|-
| [[Fitxategi:Bryan Stevenson in 2012 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2698978|Bryan Stevenson]]''
| abokatu estatubatuarra
| [[abokatu]]
| 1959-11-14
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/bryan_stevenson bryan_stevenson]
| [[:d:Q2698978|Q2698978]]
|-
| [[Fitxategi:Sanjit Bunker Roy at Time 2010.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2654764|Bunker Roy]]''
|
| ''[[:d:Q15253558|aktibista]]''<br/>''[[:d:Q16278103|squash player]]''<br/>''[[:d:Q2462658|manager]]''<br/>''[[:d:Q662729|public figure]]''<br/>''[[:d:Q1231865|pedagogo]]''<br/>''[[:d:Q12336252|gizarte ekintzaile]]''
| 1945-08-02
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[India]]<br/>[[Britainiar Raj]]
| [https://www.ted.com/speakers/bunker_roy bunker_roy]
| [[:d:Q2654764|Q2654764]]
|-
| [[Fitxategi:Burt Rutan - Cropped.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q453046|Burt Rutan]]''
|
| ''[[:d:Q10497074|military flight engineer]]''<br/>[[asmatzaile]]<br/>[[hegazkinlari]]<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>[[ingeniari]]
| 1943-06-17
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/burt_rutan burt_rutan]
| [[:d:Q453046|Q453046]]
|-
| [[Fitxategi:Dr.BurcinMP.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q54871429|Burçin Mutlu-Pakdil]]''
| astronomo turkiarra
| [[astronomo]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Turkia]]
| [https://www.ted.com/speakers/burcin_mutlu_pakdil burcin_mutlu_pakdil]
| [[:d:Q54871429|Q54871429]]
|-
|
| ''[[:d:Q23691925|Béatrice Coron]]''
| artista frantziarra
| [[artista]]
| 1956-07-09
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Frantzia]]
| [https://www.ted.com/speakers/beatrice_coron beatrice_coron]
| [[:d:Q23691925|Q23691925]]
|-
| [[Fitxategi:CKWilliams.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2930440|C. K. Williams]]''
|
| [[poeta]]<br/>''[[:d:Q333634|itzultzaile]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[idazle]]
| 1936-11-04
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/c_k_williams c_k_williams]
| [[:d:Q2930440|Q2930440]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662175|C. Noel Bairey Merz]]''
| ikertzailea
| [[mediku]]<br/>[[ikertzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/c_noel_bairey_merz c_noel_bairey_merz]
| [[:d:Q23662175|Q23662175]]
|-
| [[Fitxategi:Caitlin Doughty in red evergreen background.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q18149464|Caitlin Doughty]]''
|
| [[youtuber]]<br/>[[idazle]]<br/>[[Ehorztetxe]]<br/>''[[:d:Q578109|telebista-ekoizle]]''<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>''[[:d:Q8246794|blogari]]''
| 1984-08-19
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/caitlin_doughty caitlin_doughty]
| [[:d:Q18149464|Q18149464]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662822|Caitria O'Neill]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/caitria_o_neill caitria_o_neill]
| [[:d:Q23662822|Q23662822]]
|-
|
| ''[[:d:Q23782397|Caleb Chung]]''
|
| [[diseinatzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/caleb_chung caleb_chung]
| [[:d:Q23782397|Q23782397]]
|-
|
| ''[[:d:Q18921892|Cameron Herold]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/cameron_herold cameron_herold]
| [[:d:Q18921892|Q18921892]]
|-
| [[Fitxategi:Cameron Russell upstate New York 2008.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5026365|Cameron Russell]]''
| modelo estatubatuarra
| ''[[:d:Q865851|supermodelo]]''<br/>[[idazle]]
| 1987-06-14
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/cameron_russell cameron_russell]
| [[:d:Q5026365|Q5026365]]
|-
| [[Fitxategi:Architecture for Humanity - Design like you give a damn.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1916995|Cameron Sinclair]]''
| arkitekto britainiarra
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''
| 1973-11-16
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/cameron_sinclair cameron_sinclair]
| [[:d:Q1916995|Q1916995]]
|-
| [[Fitxategi:Camille A. Brown.tif|center|128px]]
| ''[[:d:Q5026614|Camille A. Brown]]''
|
| [[koreografo]]<br/>''[[:d:Q5716684|dantzari]]''
| 1979
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/camille_brown camille_brown]
| [[:d:Q5026614|Q5026614]]
|-
| [[Fitxategi:Camille Seaman (16574061918).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23657188|Camille Seaman]]''
|
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''<br/>[[artista]]
| 1969
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/camille_seaman camille_seaman]
| [[:d:Q23657188|Q23657188]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662781|Candy Chang]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/candy_chang candy_chang]
| [[:d:Q23662781|Q23662781]]
|-
| [[Fitxategi:Carin Bondar 1 (22826880310).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23670521|Carin Bondar]]''
| biologo kanadarra
| ''[[:d:Q864503|biologo]]''
| 1975-05-20
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/carin_bondar carin_bondar]
| [[:d:Q23670521|Q23670521]]
|-
| [[Fitxategi:Carl Honoré.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4355090|Carl Honoré]]''
| kazetari kanadarra
| [[kazetari]]<br/>[[idazle]]
| 1967-12-29
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/carl_honore carl_honore]
| [[:d:Q4355090|Q4355090]]
|-
| [[Fitxategi:Carl Safina.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5040752|Carl Safina]]''
| biologo estatubatuarra
| ''[[:d:Q864503|biologo]]''<br/>[[idazle]]<br/>[[ikertzaile]]<br/>''[[:d:Q15839134|ekologo]]''<br/>''[[:d:Q3546255|ozeanografo]]''
| 1955
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/carl_safina carl_safina]
| [[:d:Q5040752|Q5040752]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662330|Carl Schoonover]]''
|
| ''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/carl_schoonover carl_schoonover]
| [[:d:Q23662330|Q23662330]]
|-
| [[Fitxategi:Carlo Ratti (3330956571).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q552294|Carlo Ratti]]''
| arkitekto italiarra
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''<br/>[[ingeniari]]<br/>[[asmatzaile]]
| 1971-01-07
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Italia]]
| [https://www.ted.com/speakers/carlo_ratti carlo_ratti]<br/>[https://www.ted.com/speakers/887 887]
| [[:d:Q552294|Q552294]]
|-
| [[Fitxategi:Carlos Orsi IQC 2019.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q9697265|Carlos Orsi]]''
|
| [[kazetari]]<br/>''[[:d:Q18844224|zientzia-fikzio idazle]]''<br/>''[[:d:Q15143191|zientzia-dibulgatzaile]]''
| 1971
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Brasil]]
| [https://www.ted.com/speakers/carlos_orsi_tres_perguntas_contra_fake_news carlos_orsi_tres_perguntas_contra_fake_news]
| [[:d:Q9697265|Q9697265]]
|-
|
| ''[[:d:Q5043415|Carmen Agra Deedy]]''
|
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q4853732|haur literaturaren idazle]]''
| 1960
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/carmen_agra_deedy carmen_agra_deedy]<br/>[https://www.ted.com/speakers/280 280]
| [[:d:Q5043415|Q5043415]]
|-
| [[Fitxategi:Carne Ross (Independent Diplomat).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2682141|Carne Ross]]''
| diplomazialari britainiarra
| ''[[:d:Q193391|diplomazialari]]''<br/>''[[:d:Q69423232|zinema gidoilari]]''
| 1966
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/carne_ross carne_ross]<br/>[https://www.ted.com/speakers/793 793]
| [[:d:Q2682141|Q2682141]]
|-
|
| ''[[:d:Q28697869|Carol Fishman Cohen]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/carol_f_cohen carol_f_cohen]
| [[:d:Q28697869|Q28697869]]
|-
| [[Fitxategi:Carol Dweck for Innovation documentary.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2939829|Carol S. Dweck]]''
|
| ''[[:d:Q212980|psikologo]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1946-10-17
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/carol_dweck carol_dweck]
| [[:d:Q2939829|Q2939829]]
|-
| [[Fitxategi:Carole Cadwalladr 2019.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5044664|Carole Cadwalladr]]''
|
| [[kazetari]]<br/>''[[:d:Q42909|erreportari]]''<br/>[[idazle]]<br/>[[eleberrigile]]
| 1969-10
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/carole_cadwalladr carole_cadwalladr]
| [[:d:Q5044664|Q5044664]]
|-
| [[Fitxategi:Caroline Casey (born 1971) at World Economic Forum Davos 2021.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q23797152|Caroline Casey]]''
|
|
| 1971
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Irlanda (estatua)|Irlandako Errepublika]]
| [https://www.ted.com/speakers/caroline_casey caroline_casey]
| [[:d:Q23797152|Q23797152]]
|-
| [[Fitxategi:Photo - Festival de Cornouaille 2012 - Loreena McKennitt en concert le 26 juillet - 006.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q450712|Caroline Lavelle]]''
|
| [[Kantari|abeslari]]<br/>[[egile abeslari]]<br/>[[musikagile]]<br/>''[[:d:Q13219637|biolontxelista]]''
| 1969
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/caroline_lavelle caroline_lavelle]
| [[:d:Q450712|Q450712]]
|-
| [[Fitxategi:Caroline Paul.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3660607|Caroline Paul]]''
|
| [[eleberrigile]]<br/>[[idazle]]<br/>[[suhiltzaile]]
| 1963-07-29
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/caroline_paul caroline_paul]
| [[:d:Q3660607|Q3660607]]
|-
| [[Fitxategi:Caroline Phillips (Baiona) (Portrait mode).jpg|center|128px]]
| [[Caroline Phillips]]
| musikari estatubatuarra
| [[musikari]]<br/>''[[:d:Q19890746|Interneteko ekintzailea]]''
| 1974
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/caroline_phillips caroline_phillips]
| [[:d:Q23797623|Q23797623]]
|-
| [[Fitxategi:Carolyn Bertozzi IMG 9384.jpg|center|128px]]
| [[Carolyn Bertozzi]]
|
| [[kimikari]]<br/>''[[:d:Q2919046|biokimikari]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''
| 1966-10-10
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/carolyn_bertozzi carolyn_bertozzi]
| [[:d:Q7442|Q7442]]
|-
| [[Fitxategi:Carolyn Jones by Jaka Vinsek 2019.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q21781554|Carolyn Jones]]''
|
| [[film-zuzendari]]<br/>''[[:d:Q33231|argazkilari]]''
| 1957
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/carolyn_jones carolyn_jones]
| [[:d:Q21781554|Q21781554]]
|-
| [[Fitxategi:Carolyn-porco-2016.jpg|center|128px]]
| [[Carolyn Porco]]
| estatubatuar astronomoa, planeta zientzialaria
| [[astronomo]]<br/>''[[:d:Q33231|argazkilari]]''<br/>''[[:d:Q16742203|planetary scientist]]''
| 1953-03-06
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/carolyn_porco carolyn_porco]
| [[:d:Q257420|Q257420]]
|-
| [[Fitxategi:Carolyn Steel - Hungry City.jpg|center|128px]]
| [[Carolyn Steel]]
| arkitekto, idazle eta ikertzailea
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''<br/>[[idazle]]<br/>[[irakasle]]<br/>[[kazetari]]<br/>''[[:d:Q9379869|hizlari]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/carolyn_steel carolyn_steel]
| [[:d:Q23783079|Q23783079]]
|-
|
| ''[[:d:Q64436737|Carrie Nugent]]''
|
| ''[[:d:Q15143191|zientzia-dibulgatzaile]]''<br/>''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>''[[:d:Q15077007|podcaster]]''
| 1984
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/carrie_nugent carrie_nugent]
| [[:d:Q64436737|Q64436737]]
|-
| [[Fitxategi:Carrie Poppy at Skepticon 2018 (30766946987).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q61719716|Carrie Poppy]]''
|
| [[aurkezle]]<br/>[[Antzezle|aktore]]<br/>[[kazetari]]<br/>''[[:d:Q15077007|podcaster]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/carrie_poppy carrie_poppy]
| [[:d:Q61719716|Q61719716]]
|-
|
| ''[[:d:Q23797359|Carter Emmart]]''
|
| [[artista]]<br/>[[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/carter_emmart carter_emmart]
| [[:d:Q23797359|Q23797359]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662237|Carvens Lissaint]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/carvens_lissaint carvens_lissaint]
| [[:d:Q23662237|Q23662237]]
|-
| [[Fitxategi:Cary Fowler Department of State official photograph.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2940713|Cary Fowler]]''
|
| ''[[:d:Q16060693|kontserbatzaile]]''<br/>[[autore]]<br/>''[[:d:Q1781198|agronomo]]''
| 1949-12-24
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/cary_fowler cary_fowler]
| [[:d:Q2940713|Q2940713]]
|-
|
| ''[[:d:Q23783406|Cat Laine]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/cat_laine cat_laine]
| [[:d:Q23783406|Q23783406]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662763|Catarina Mota]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/catarina_mota catarina_mota]
| [[:d:Q23662763|Q23662763]]
|-
| [[Fitxategi:Catherine Bracy.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16727624|Catherine Bracy]]''
|
| [[hizlari]]<br/>''[[:d:Q12376667|technologist]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/catherine_bracy catherine_bracy]
| [[:d:Q16727624|Q16727624]]
|-
|
| ''[[:d:Q20035599|Catherine Crump]]''
|
| [[abokatu]]
| 1978
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/catherine_crump catherine_crump]
| [[:d:Q20035599|Q20035599]]
|-
|
| ''[[:d:Q23782401|Catherine Mohr]]''
|
| ''[[:d:Q3437279|roboticist]]''
| 1968-11-23
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/catherine_mohr catherine_mohr]
| [[:d:Q23782401|Q23782401]]
|-
|
| ''[[:d:Q123700709|Catherine Price]]''
|
| [[idazle]]<br/>[[kazetari]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/catherine_price catherine_price]
| [[:d:Q123700709|Q123700709]]
|-
| [[Fitxategi:Cathy O'Neil at Google Cambridge.jpg|center|128px]]
| [[Cathy O'Neil|Cathy O´Neil]]
| Amerikar matematikaria
| [[matematikari]]<br/>[[kazetari]]<br/>''[[:d:Q8246794|blogari]]''<br/>[[idazle]]
| 1972
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/cathy_o_neil cathy_o_neil]
| [[:d:Q16499729|Q16499729]]
|-
| [[Fitxategi:Cecile Richards 2011 Shankbone 2.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q5056393|Cecile Richards]]''
| politikari estatubatuarra
| [[politikari]]
| 1958-07-15
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/cecile_richards cecile_richards]
| [[:d:Q5056393|Q5056393]]
|-
|
| ''[[:d:Q9931|Cecilia R. Aragon]]''
|
| [[informatikari]]<br/>''[[:d:Q6075971|aerobatics pilot]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''
| 1960
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/cecilia_aragon cecilia_aragon]
| [[:d:Q9931|Q9931]]
|-
| [[Fitxategi:Celeste Headlee, co-host of The Takeaway, April, 2012.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5057852|Celeste Headlee]]''
|
| [[kazetari]]<br/>[[Kantari|abeslari]]
| 1969-12-30
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/celeste_headlee celeste_headlee]
| [[:d:Q5057852|Q5057852]]
|-
|
| ''[[:d:Q23663116|Cesar Harada]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/cesar_harada cesar_harada]
| [[:d:Q23663116|Q23663116]]
|-
| [[Fitxategi:Cesar Kuriyama Picture.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q22088262|Cesar Kuriyama]]''
|
| [[enpresaburu]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/cesar_kuriyama cesar_kuriyama]
| [[:d:Q22088262|Q22088262]]
|-
| [[Fitxategi:Re-publica Portland 2019 - d1 (48934812908).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q81911422|Chad Frischmann]]''
|
| ''[[:d:Q18121578|directeur de recherche]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/chad_frischmann chad_frischmann]
| [[:d:Q81911422|Q81911422]]
|-
| [[Fitxategi:TanChadeMeng-20170715-BuddhistFellowship-Singapore.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5066429|Chade-Meng Tan]]''
|
| [[ingeniari]]
| 1971
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/chade_meng_tan chade_meng_tan]
| [[:d:Q5066429|Q5066429]]
|-
|
| ''[[:d:Q5074528|Charity Sunshine Tillemann-Dick]]''
|
| ''[[:d:Q2865819|opera abeslari]]''<br/>[[musikagile]]
| 1983-07-22
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/charity_tilleman_dick charity_tilleman_dick]
| [[:d:Q5074528|Q5074528]]
|-
|
| ''[[:d:Q59166742|Charity Wayua]]''
| ikertzailea
| [[kimikari]]<br/>[[ikertzaile]]
| 1985
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/charity_wayua charity_wayua]
| [[:d:Q59166742|Q59166742]]
|-
|
| ''[[:d:Q23783383|Charles Anderson]]''
|
| [[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/charles_anderson charles_anderson]
| [[:d:Q23783383|Q23783383]]
|-
| [[Fitxategi:Charles C. Mann at the Miller Center.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1749059|Charles C. Mann]]''
|
| [[kazetari]]<br/>''[[:d:Q15980158|saiakeragile]]''<br/>''[[:d:Q17433421|zientzia kazetari]]''
| 1955-06-12
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/charles_c_mann charles_c_mann]
| [[:d:Q1749059|Q1749059]]
|-
| [[Fitxategi:CharlesElachi.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1950678|Charles Elachi]]''
|
| [[ingeniari]]<br/>[[astronomo]]
| 1947-04-18
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/charles_elachi charles_elachi]
| [[:d:Q1950678|Q1950678]]
|-
| [[Fitxategi:Charles Fleischer.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q658690|Charles Fleischer]]''
|
| ''[[:d:Q18545066|bakarrizketalari]]''<br/>[[Antzezle|aktore]]<br/>[[film-zuzendari]]<br/>[[zinema ekoizle]]<br/>[[gidoilari]]<br/>[[Kantari|abeslari]]<br/>[[kantugile]]<br/>''[[:d:Q5716684|dantzari]]''<br/>[[komediante]]<br/>[[ahots-aktore]]<br/>[[telebista-aktore]]
| 1950-08-27
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/charles_fleischer charles_fleischer]
| [[:d:Q658690|Q658690]]
|-
| [[Fitxategi:Charles Hazlewood conducts the Paraorchestra at Southbank Centre (sq cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5078872|Charles Hazlewood]]''
|
| ''[[:d:Q158852|orkestra zuzendari]]''
| 1966-11-14
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/charles_hazlewood charles_hazlewood]
| [[:d:Q5078872|Q5078872]]
|-
| [[Fitxategi:Charles J. Moore.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5079370|Charles J. Moore]]''
|
| ''[[:d:Q3546255|ozeanografo]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/charles_moore charles_moore]
| [[:d:Q5079370|Q5079370]]
|-
| [[Fitxategi:Charles Limb3.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23783472|Charles Limb]]''
|
| ''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/charles_limb charles_limb]
| [[:d:Q23783472|Q23783472]]
|-
| [[Fitxategi:Charles Leadbeater author of WeThink 2008-09-17.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q354448|Charles R. Leadbeater]]''
|
| [[kazetari]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q8125919|aholkulari politiko]]''
| 1959-01
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/charles_leadbeater charles_leadbeater]
| [[:d:Q354448|Q354448]]
|-
|
| ''[[:d:Q23714138|Charles Robertson]]''
|
| [[ekonomialari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/charles_robertson charles_robertson]
| [[:d:Q23714138|Q23714138]]
|-
| [[Fitxategi:Charlie Todd (Improw Everywhere) (8704860056) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23657205|Charlie Todd]]''
| komediante estatubatuarra
| [[komediante]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/charlie_todd charlie_todd]
| [[:d:Q23657205|Q23657205]]
|-
|
| ''[[:d:Q18057048|Charmian Gooch]]''
| ikertzailea
| ''[[:d:Q11499147|militante politiko]]''<br/>[[ikertzaile]]
| 1965-03
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/charmian_gooch charmian_gooch]
| [[:d:Q18057048|Q18057048]]
|-
|
| ''[[:d:Q23657121|Chee Pearlman]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/chee_pearlman chee_pearlman]
| [[:d:Q23657121|Q23657121]]
|-
| [[Fitxategi:ChelseaShields2.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q21285550|Chelsea Shields]]''
| antropologo estatubatuarra
| [[antropologo]]
| 1981-11
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/chelsea_shields chelsea_shields]
| [[:d:Q21285550|Q21285550]]
|-
|
| ''[[:d:Q5092736|Cheryl Y. Hayashi]]''
| biologo estatubatuarra
| ''[[:d:Q864503|biologo]]''<br/>''[[:d:Q17344952|arachnologist]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/cheryl_hayashi cheryl_hayashi]
| [[:d:Q5092736|Q5092736]]
|-
| [[Fitxategi:India's Role in the World (39195651954).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5094180|Chetna Gala Sinha]]''
| aktibista indiarra
| ''[[:d:Q15253558|aktibista]]''<br/>[[ekonomialari]]<br/>[[nekazari]]
| 1959-03-21
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/chetana_gala_sinha chetana_gala_sinha]
| [[:d:Q5094180|Q5094180]]
|-
| [[Fitxategi:Field experiment in Nihonbashi, Tokyo (Feb 2017) 1-19 screenshot.png|center|128px]]
| [[Chieko Asakawa]]
|
| [[informatikari]]<br/>[[ingeniari]]<br/>[[programatzaile]]<br/>''[[:d:Q60985281|館長]]''
| 1958
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Japonia]]
| [https://www.ted.com/speakers/chieko_asakawa chieko_asakawa]
| [[:d:Q11557098|Q11557098]]
|-
|
| ''[[:d:Q99432535|Chika Ezeanya Esiobu]]''
|
| [[ikertzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/chika_ezeanya_esiobu chika_ezeanya_esiobu]
| [[:d:Q99432535|Q99432535]]
|-
|
| ''[[:d:Q15647582|Chiki Sarkar]]''
|
| ''[[:d:Q2516866|argitaratzaile]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/chiki_sarkar chiki_sarkar]
| [[:d:Q15647582|Q15647582]]
|-
| [[Fitxategi:Chimamanda Ngozi Adichie (2015).png|center|128px]]
| [[Chimamanda Ngozi Adichie]]
|
| [[irakasle]]<br/>[[poeta]]<br/>[[eleberrigile]]<br/>''[[:d:Q15949613|ipuingile]]''<br/>''[[:d:Q15980158|saiakeragile]]''<br/>[[kazetari]]
| 1977-09-15
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Nigeria]]
| [https://www.ted.com/speakers/chimamanda_ngozi_adichie chimamanda_ngozi_adichie]
| [[:d:Q230141|Q230141]]
|-
| [[Fitxategi:Chinaka Hodge 2014.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q21593044|Chinaka Hodge]]''
|
| [[idazle]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/chinaka_hodge chinaka_hodge]
| [[:d:Q21593044|Q21593044]]
|-
|
| ''[[:d:Q64597330|Chip Colwell-Chanthaphonh]]''
|
| [[antropologo]]<br/>''[[:d:Q589298|erredaktoreburu]]''<br/>[[Erakusketa komisario|erakusketa-komisario]]
| 1975-09-17
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/chip_colwell chip_colwell]
| [[:d:Q64597330|Q64597330]]
|-
| [[Fitxategi:ChipConley Google.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q15452491|Chip Conley]]''
|
| ''[[:d:Q1631120|hotel manager]]''<br/>[[idazle]]
| 1960-10-31
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/chip_conley chip_conley]
| [[:d:Q15452491|Q15452491]]
|-
| [[Fitxategi:6.28.12ChipKiddByLuigiNovi1.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3675120|Chip Kidd]]''
|
| [[diseinatzaile]]<br/>[[idazle]]<br/>[[Argitaratzaile|editore]]<br/>[[diseinatzaile grafiko]]
| 1964-09-12
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/chip_kidd chip_kidd]
| [[:d:Q3675120|Q3675120]]
|-
| [[Fitxategi:Chris Abani (32683010407).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1076935|Chris Abani]]''
|
| [[idazle]]<br/>[[poeta]]<br/>[[eleberrigile]]<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''<br/>[[katedradun]]<br/>[[Dramagile|antzerkigile]]<br/>''[[:d:Q11499147|militante politiko]]''
| 1966-12-27
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Nigeria]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/chris_abani chris_abani]<br/>[https://www.ted.com/speakers/137 137]
| [[:d:Q1076935|Q1076935]]
|-
|
| ''[[:d:Q5105677|Chris Adami]]''
| fisikari estatubatuarra
| ''[[:d:Q169470|fisikari]]''
| 1962-08-30
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/christoph_adami christoph_adami]
| [[:d:Q5105677|Q5105677]]
|-
| [[Fitxategi:Chris Anderson (16209935970).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q706222|Chris Anderson]]''
|
| [[kazetari]]<br/>''[[:d:Q8246794|blogari]]''<br/>[[enpresaburu]]<br/>''[[:d:Q484876|zuzendari exekutibo]]''<br/>[[Argitaratzaile|editore]]
| 1961-07-09
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/chris_anderson_wired chris_anderson_wired]
| [[:d:Q706222|Q706222]]
|-
| [[Fitxategi:TED Curator Chris Anderson.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2536856|Chris Anderson]]''
|
| [[kazetari]]<br/>[[enpresaburu]]<br/>[[Argitaratzaile|editore]]
| 1957
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/chris_anderson_ted chris_anderson_ted]
| [[:d:Q2536856|Q2536856]]
|-
| [[Fitxategi:Chris Bangle in 2009.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q702921|Chris Bangle]]''
|
| [[diseinatzaile]]<br/>''[[:d:Q11295636|car designer]]''
| 1956-10-14
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/chris_bangle chris_bangle]<br/>[https://www.ted.com/speakers/6 6]
| [[:d:Q702921|Q702921]]
|-
|
| ''[[:d:Q5105920|Chris Bliss]]''
|
| ''[[:d:Q17307272|zirkuko artista]]''<br/>''[[:d:Q10540773|malabarista]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/chris_bliss chris_bliss]
| [[:d:Q5105920|Q5105920]]
|-
| [[Fitxategi:Chris Burkard.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q16200974|Chris Burkard]]''
| argazkilari estatubatuarra
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''
| 1986-03-12
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/chris_burkard chris_burkard]
| [[:d:Q16200974|Q16200974]]
|-
|
| ''[[:d:Q23759541|Chris Domas]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/chris_domas chris_domas]
| [[:d:Q23759541|Q23759541]]
|-
|
| ''[[:d:Q23712280|Chris Downey]]''
|
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/chris_downey chris_downey]
| [[:d:Q23712280|Q23712280]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662509|Chris Gerdes]]''
|
| ''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q1906857|ingeniari mekaniko]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/chris_gerdes chris_gerdes]
| [[:d:Q23662509|Q23662509]]
|-
| [[Fitxategi:Chris Hadfield 2011.jpg|center|128px]]
| [[Chris Hadfield]]
|
| [[astronauta]]<br/>''[[:d:Q1053574|ekoizle exekutiboa]]''<br/>[[hegazkinlari]]<br/>[[kantugile]]<br/>[[Kantari|abeslari]]<br/>[[gitarra-jotzaile]]<br/>''[[:d:Q1208175|kamerari]]''
| 1959-08-29
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/chris_hadfield chris_hadfield]
| [[:d:Q1076962|Q1076962]]
|-
|
| ''[[:d:Q2895170|Chris Jordan]]''
|
| [[kazetari]]<br/>''[[:d:Q69320328|environmental artist]]''<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q33231|argazkilari]]''<br/>[[film-zuzendari]]
| 1963
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/chris_jordan chris_jordan]
| [[:d:Q2895170|Q2895170]]
|-
| [[Fitxategi:Chris Kluwe postgame 2010-11-28.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1077409|Chris Kluwe]]''
|
| ''[[:d:Q19204627|amerikar futboleko jokalari]]''<br/>[[musikari]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q2722764|irrati-esatari]]''
| 1981-12-24
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/chris_kluwe chris_kluwe]
| [[:d:Q1077409|Q1077409]]
|-
|
| ''[[:d:Q23727966|Chris McKnett]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/chris_mcknett chris_mcknett]
| [[:d:Q23727966|Q23727966]]
|-
| [[Fitxategi:Chris Milk - Headshot.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1077562|Chris Milk]]''
|
| [[film-zuzendari]]<br/>''[[:d:Q33231|argazkilari]]''
| 1975
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/chris_milk chris_milk]
| [[:d:Q1077562|Q1077562]]
|-
|
| ''[[:d:Q46993874|Chris Sheldrick]]''
|
|
| 1981-05
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/chris_sheldrick chris_sheldrick]
| [[:d:Q46993874|Q46993874]]
|-
| [[Fitxategi:ChrisUrmson2018.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23760309|Chris Urmson]]''
|
| ''[[:d:Q484876|zuzendari exekutibo]]''<br/>[[ingeniari]]
| 1976
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/chris_urmson chris_urmson]
| [[:d:Q23760309|Q23760309]]
|-
| [[Fitxategi:Christian Picciolini.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5110031|Christian Picciolini]]''
|
| ''[[:d:Q1344174|talent agent]]''<br/>[[Ordezkari artistiko]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q18814623|autobiografialari]]''<br/>''[[:d:Q578109|telebista-ekoizle]]''
| 1973-11-03
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/christian_picciolini christian_picciolini]
| [[:d:Q5110031|Q5110031]]
|-
| [[Fitxategi:Christiana Figueres in London - 2018 (39536174340) (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Christiana Figueres]]
| antropologoa eta ekonomialaria
| ''[[:d:Q193391|diplomazialari]]''<br/>[[ekonomialari]]<br/>[[politikari]]<br/>''[[:d:Q61048378|climate activist]]''<br/>''[[:d:Q15077007|podcaster]]''
| 1956-08-07
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Costa Rica]]
| [https://www.ted.com/speakers/christiana_figueres christiana_figueres]
| [[:d:Q518828|Q518828]]
|-
| [[Fitxategi:Rafael Mariano Grossi & Christiane Amanpour (cop26 0474) (51649883934) (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Christiane Amanpour]]
| britaniar albiste-aurkezlea eta nazioarteko korrespontsala
| [[kazetari]]<br/>[[idazle]]<br/>[[Berriemaile|korrespontsal]]<br/>''[[:d:Q94498772|program host]]''<br/>''[[:d:Q947873|telebista aurkezle]]''
| 1958-01-12
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/christiane_amanpour christiane_amanpour]
| [[:d:Q236939|Q236939]]
|-
| [[Fitxategi:Christien Meindertsma (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q12270277|Christien Meindertsma]]''
| artista nederlandarra
| [[artista]]<br/>''[[:d:Q33231|argazkilari]]''<br/>[[diseinatzaile]]
| 1980
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Herbehereetako Erresuma]]
| [https://www.ted.com/speakers/christien_meindertsma christien_meindertsma]
| [[:d:Q12270277|Q12270277]]
|-
| [[Fitxategi:TNW USA 2015 (23184168653) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q64853888|Christina Wallace]]''
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>''[[:d:Q15077007|podcaster]]''<br/>[[idazle]]
| 1983
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/christina_wallace christina_wallace]
| [[:d:Q64853888|Q64853888]]
|-
| [[Fitxategi:Warinner-headshot-3.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q23662209|Christina Warinner]]''
|
| [[antropologo]]<br/>[[arkeologo]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/christina_warinner christina_warinner]
| [[:d:Q23662209|Q23662209]]
|-
|
| ''[[:d:Q56647253|Christine L. Porath]]''
| ikertzailea
| [[ikertzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/christine_porath christine_porath]
| [[:d:Q56647253|Q56647253]]
|-
| [[Fitxategi:Christine Sun Kim.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q19664324|Christine Sun Kim]]''
|
| ''[[:d:Q19850998|soinu artista]]''
| 1980
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/christine_sun_kim christine_sun_kim]
| [[:d:Q19664324|Q19664324]]
|-
|
| ''[[:d:Q61820616|Christoph Keplinger]]''
|
| ''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/christoph_keplinger christoph_keplinger]
| [[:d:Q61820616|Q61820616]]
|-
| [[Fitxategi:Christoph Niemann (2).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q110841|Christoph Niemann]]''
|
| [[Irudigile|ilustratzaile]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q2000124|posta zigilu diseinatzaile]]''<br/>''[[:d:Q3391743|artista bisuala]]''<br/>[[animatzaile]]<br/>[[diseinatzaile]]<br/>[[artista]]<br/>''[[:d:Q8246794|blogari]]''
| 1970
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Alemania]]
| [https://www.ted.com/speakers/christoph_niemann christoph_niemann]
| [[:d:Q110841|Q110841]]
|-
| [[Fitxategi:Wiki ategeka.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q17411054|Christopher Ategeka]]''
|
| ''[[:d:Q623279|chief operating officer]]''
| 1984-07-10
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Uganda]]
| [https://www.ted.com/speakers/christopher_ategeka christopher_ategeka]
| [[:d:Q17411054|Q17411054]]
|-
|
| ''[[:d:Q23797209|Christopher C. Deam]]''
|
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''<br/>[[diseinatzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/christopher_deam christopher_deam]
| [[:d:Q23797209|Q23797209]]
|-
|
| ''[[:d:Q16728823|Christopher Emdin]]''
|
| ''[[:d:Q1086863|zutabegile]]''<br/>[[kazetari]]
| 1978
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/chris_emdin chris_emdin]
| [[:d:Q16728823|Q16728823]]
|-
|
| ''[[:d:Q5112847|Christopher McDougall]]''
|
| [[kazetari]]<br/>[[idazle]]
| 1962-01-24
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/christopher_mcdougall christopher_mcdougall]
| [[:d:Q5112847|Q5112847]]
|-
| [[Fitxategi:Chris nowinski.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1140002|Christopher Nowinski]]''
|
| ''[[:d:Q13474373|borrokalari profesionala]]''<br/>[[idazle]]
| 1978-09-24
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/chris_nowinski chris_nowinski]
| [[:d:Q1140002|Q1140002]]
|-
| [[Fitxategi:Christopher Poole at XOXO Festival September 2012.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3135308|Christopher Poole]]''
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>[[informatikari]]
| 1988
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/christopher_moot_poole christopher_moot_poole]
| [[:d:Q3135308|Q3135308]]
|-
|
| ''[[:d:Q5113183|Christopher Ryan]]''
|
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q212980|psikologo]]''<br/>''[[:d:Q15077007|podcaster]]''
| 1962-02-13
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/christopher_ryan christopher_ryan]
| [[:d:Q5113183|Q5113183]]
|-
| [[Fitxategi:2013-12-29 30C3 - Christopher Soghoian 3145.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q652791|Christopher Soghoian]]''
|
| [[informatikari]]
| 1981
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/christopher_soghoian christopher_soghoian]
| [[:d:Q652791|Q652791]]
|-
| [[Fitxategi:Leweb 2014 - conference - leweb trends - the future of the mind - christopher decharms.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5113488|Christopher deCharms]]''
|
| ''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''
| 1966
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/christopher_decharms christopher_decharms]
| [[:d:Q5113488|Q5113488]]
|-
| [[Fitxategi:Chrystia Freeland in 2023 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4492815|Chrystia Freeland]]''
|
| ''[[:d:Q6051619|iritzi-kazetari]]''<br/>[[politikari]]<br/>[[kazetari]]<br/>[[idazle]]
| 1968-08-02
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/chrystia_freeland chrystia_freeland]
| [[:d:Q4492815|Q4492815]]
|-
| [[Fitxategi:Chuck Nice at Caroline's.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5115638|Chuck Nice]]''
|
| ''[[:d:Q2722764|irrati-esatari]]''
| 1966-07-10
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/chuck_nice chuck_nice]
| [[:d:Q5115638|Q5115638]]
|-
| [[Fitxategi:Disrupt SF TechCrunch Disrupt San Francisco 2019 - Day 2 Cindy Gallop Cropped.jpeg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5120529|Cindy Gallop]]''
|
| ''[[:d:Q21507004|sexu-hezitzaile]]''<br/>''[[:d:Q816432|project manager]]''<br/>''[[:d:Q1900657|marketer]]''
| 1960-02-01
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/cindy_gallop cindy_gallop]
| [[:d:Q5120529|Q5120529]]
|-
| [[Fitxategi:Claron Mc Faddon 01 (cropped).JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q454090|Claron McFadden]]''
|
| [[musikari]]<br/>''[[:d:Q2865819|opera abeslari]]''
| 1961
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/claron_mcfadden claron_mcfadden]
| [[:d:Q454090|Q454090]]
|-
| [[Fitxategi:Clay Shirky (6723907001).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q930425|Clay Shirky]]''
|
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q139648|technology evangelist]]''<br/>[[zientzialari]]<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''
| 1964
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/clay_shirky clay_shirky]
| [[:d:Q930425|Q930425]]
|-
|
| ''[[:d:Q23728708|Clayton Cameron]]''
|
| [[musikari]]
| 1959
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/clayton_cameron clayton_cameron]
| [[:d:Q23728708|Q23728708]]
|-
| [[Fitxategi:-rp17 - Tag 3 (33728174294).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q61483352|Clemantine Wamariya]]''
|
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q1476215|giza eskubideen aldeko ekintzaile]]''
| 1988
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ruanda]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/clemantine_wamariya clemantine_wamariya]
| [[:d:Q61483352|Q61483352]]
|-
| [[Fitxategi:2010-05-08 Cleo Wade (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q26865869|Cleo Wade]]''
| poeta estatubatuarra
| [[poeta]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q110990999|Instagrammer]]''<br/>[[artista]]
| 1989-09-13
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/cleo_wade cleo_wade]
| [[:d:Q26865869|Q26865869]]
|-
|
| ''[[:d:Q556998|Clifford Stoll]]''
| astronomo estatubatuarra
| [[astronomo]]<br/>[[informatikari]]<br/>[[idazle]]
| 1950-06-04
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/clifford_stoll clifford_stoll]
| [[:d:Q556998|Q556998]]
|-
| [[Fitxategi:Clint Smith - 2019 (48915241016) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23759721|Clint Smith]]''
|
| [[poeta]]<br/>[[irakasle]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q876864|editore-laguntzaile]]''<br/>[[youtuber]]
| 1988-08-25
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/clint_smith clint_smith]
| [[:d:Q23759721|Q23759721]]
|-
| [[Fitxategi:Coleman Hughes on Rebel Wisdom.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q62977947|Coleman Hughes]]''
| idazle estatubatuarra
| ''[[:d:Q1086863|zutabegile]]''<br/>''[[:d:Q1642960|iruzkingile]]''<br/>''[[:d:Q15077007|podcaster]]''<br/>''[[:d:Q15980158|saiakeragile]]''
| 1996
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/coleman_hughes coleman_hughes]
| [[:d:Q62977947|Q62977947]]
|-
| [[Fitxategi:Colette Pichon Battle.webp|center|128px]]
| ''[[:d:Q99439559|Colette Pichon Battle]]''
|
| [[abokatu]]<br/>''[[:d:Q61048378|climate activist]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/colette_pichon_battle colette_pichon_battle]
| [[:d:Q99439559|Q99439559]]
|-
|
| ''[[:d:Q1108379|Colin Camerer]]''
|
| [[ekonomialari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1959-12-04
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/colin_camerer colin_camerer]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1566 1566]
| [[:d:Q1108379|Q1108379]]
|-
|
| ''[[:d:Q5145149|Colin Grant]]''
|
| ''[[:d:Q3406651|radio producer]]''<br/>[[idazle]]
| 1961-04-23
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/colin_grant colin_grant]
| [[:d:Q5145149|Q5145149]]
|-
| [[Fitxategi:Colin Powell official Secretary of State photo.jpg|center|128px]]
| [[Colin Powell]]
|
| [[politikari]]<br/>''[[:d:Q193391|diplomazialari]]''<br/>''[[:d:Q38239859|army officer]]''<br/>''[[:d:Q7330070|Kanpo Harremanetarako ministro]]''
| 1937-04-05
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/colin_powell colin_powell]
| [[:d:Q150851|Q150851]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662150|Colin Robertson]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/colin_robertson colin_robertson]
| [[:d:Q23662150|Q23662150]]
|-
|
| ''[[:d:Q23670969|Colin Stokes]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/colin_stokes colin_stokes]
| [[:d:Q23670969|Q23670969]]
|-
| [[Fitxategi:Transmediale-2010-Conrad Wolfram.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5162640|Conrad Wolfram]]''
|
| [[matematikari]]<br/>[[enpresaburu]]
| 1970-06-10
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/conrad_wolfram conrad_wolfram]
| [[:d:Q5162640|Q5162640]]
|-
|
| ''[[:d:Q2997459|Corneille Ewango]]''
|
| [[Ekologista|ekintzaile ekologista]]<br/>''[[:d:Q2374149|botanikari]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Kongoko Errepublika Demokratikoa]]
| [https://www.ted.com/speakers/corneille_ewango corneille_ewango]
| [[:d:Q2997459|Q2997459]]
|-
|
| ''[[:d:Q23760253|Cosmin Mihaiu]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/cosmin_mihaiu cosmin_mihaiu]
| [[:d:Q23760253|Q23760253]]
|-
| [[Fitxategi:Courtney Martin at PopTech 2014 02.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q21062672|Courtney E. Martin]]''
| autore estatubatuarra
| [[autore]]
| 1979-12-31
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/courtney_e_martin courtney_e_martin]
| [[:d:Q21062672|Q21062672]]
|-
| [[Fitxategi:Craigventer2.jpg|center|128px]]
| [[Craig Venter]]
| ikertzailea
| ''[[:d:Q2919046|biokimikari]]''<br/>''[[:d:Q3126128|genetista]]''<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>[[ikertzaile]]
| 1946-10-14
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/craig_venter craig_venter]<br/>[https://www.ted.com/speakers/7 7]
| [[:d:Q311003|Q311003]]
|-
|
| ''[[:d:Q23769089|Cristina Domenech]]''
|
|
| 1954
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/cristina_domenech cristina_domenech]
| [[:d:Q23769089|Q23769089]]
|-
|
| ''[[:d:Q23728751|Curtis Wong]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/curtis_wong curtis_wong]
| [[:d:Q23728751|Q23728751]]
|-
| [[Fitxategi:2010 Cynthia Breazeal 4641804653.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q21585|Cynthia Breazeal]]''
|
| [[ingeniari]]
| 1967-11-15
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/cynthia_breazeal cynthia_breazeal]<br/>[https://www.ted.com/speakers/817 817]
| [[:d:Q21585|Q21585]]
|-
| [[Fitxategi:Cynthia Erivo (82023) (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Cynthia Erivo]]
|
| [[Kantari|abeslari]]<br/>[[Antzezle|aktore]]<br/>''[[:d:Q10800557|zinema aktore]]''<br/>''[[:d:Q2259451|antzerki aktore]]''
| 1987-01-08
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/cynthia_erivo cynthia_erivo]
| [[:d:Q21592474|Q21592474]]
|-
| [[Fitxategi:Cyntia Kenyon 01.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q437333|Cynthia Kenyon]]''
|
| ''[[:d:Q864503|biologo]]''<br/>''[[:d:Q15839206|biologo molekular]]''<br/>''[[:d:Q3126128|genetista]]''<br/>''[[:d:Q14906342|biofisikari]]''<br/>''[[:d:Q2919046|biokimikari]]''
| 1954-02-21
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/cynthia_kenyon cynthia_kenyon]
| [[:d:Q437333|Q437333]]
|-
|
| ''[[:d:Q5200139|Cynthia P. Schneider]]''
| diplomazialari estatubatuarra
| ''[[:d:Q193391|diplomazialari]]''
| 1953-08-16
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/cynthia_schneider cynthia_schneider]
| [[:d:Q5200139|Q5200139]]
|-
| [[Fitxategi:Cedric Villani at his office 2015 n3.jpg|center|128px]]
| [[Cédric Villani]]
|
| [[matematikari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[politikari]]<br/>''[[:d:Q97768158|professors, scientific professions]]''
| 1973-10-05
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Frantzia]]
| [https://www.ted.com/speakers/cedric_villani cedric_villani]
| [[:d:Q334065|Q334065]]
|-
| [[Fitxategi:Cesar Hidalgo.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q22004920|César A. Hidalgo]]''
| ikertzailea
| [[idazle]]<br/>[[ikertzaile]]
| 1979-12-22
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Txile]]<br/>[[Espainia]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/cesar_hidalgo cesar_hidalgo]
| [[:d:Q22004920|Q22004920]]
|-
|
| ''[[:d:Q114338974|DK Osseo-Asare]]''
|
| ''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[diseinatzaile]]<br/>''[[:d:Q42973|arkitekto]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/dk_osseo_asare dk_osseo_asare]
| [[:d:Q114338974|Q114338974]]
|-
| [[Fitxategi:Chairman Alexander Rinnooy Kan, Daan Roosegaarde en Aldith Hunkar at DeLaMar, Amsterdam NL.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5207373|Daan Roosegaarde]]''
|
| ''[[:d:Q3492227|berritzaile]]''<br/>[[asmatzaile]]<br/>''[[:d:Q42973|arkitekto]]''<br/>''[[:d:Q106208189|computer artist]]''<br/>''[[:d:Q18074503|installation artist]]''<br/>''[[:d:Q108818918|light artist]]''<br/>''[[:d:Q7016454|new media artist]]''<br/>[[artista]]<br/>[[diseinatzaile]]<br/>[[software garatzaile]]<br/>''[[:d:Q1281618|eskultore]]''
| 1979-07-24
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Herbehereetako Erresuma]]
| [https://www.ted.com/speakers/daan_roosegaarde daan_roosegaarde]
| [[:d:Q5207373|Q5207373]]
|-
| [[Fitxategi:Dale-Dougherty-2013.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4819967|Dale Dougherty]]''
|
| [[informatikari]]
| 1955
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/dale_dougherty dale_dougherty]<br/>[https://www.ted.com/speakers/940 940]
| [[:d:Q4819967|Q4819967]]
|-
| [[Fitxategi:Dalia Mogahed.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3012376|Dalia Mogahed]]''
|
| [[zientzialari]]
| 1974
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Egipto]]
| [https://www.ted.com/speakers/dalia_mogahed dalia_mogahed]
| [[:d:Q3012376|Q3012376]]
|-
| [[Fitxategi:Dambisa Moyo.jpg|center|128px]]
| [[Dambisa Moyo]]
|
| [[ekonomialari]]<br/>[[idazle]]
| 1969-02-02
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Zambia]]
| [https://www.ted.com/speakers/dambisa_moyo dambisa_moyo]
| [[:d:Q466993|Q466993]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662494|Damian Palin]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/damian_palin damian_palin]
| [[:d:Q23662494|Q23662494]]
|-
| [[Fitxategi:Whose Streets? A Social Cinema Screening (35731793401).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q28086150|Damon Davis]]''
|
| ''[[:d:Q1414443|zinemagilea]]''<br/>[[musikari]]<br/>[[artista]]
| 1985-03-06
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/damon_davis damon_davis]
| [[:d:Q28086150|Q28086150]]
|-
| [[Fitxategi:DamonH.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23656822|Damon Horowitz]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/damon_horowitz damon_horowitz]
| [[:d:Q23656822|Q23656822]]
|-
| [[Fitxategi:Dan Ariely January 2019.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q731905|Dan Ariely]]''
|
| [[ekonomialari]]<br/>''[[:d:Q212980|psikologo]]''<br/>''[[:d:Q1231865|pedagogo]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[idazle]]
| 1967-04-29
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Israel]]
| [https://www.ted.com/speakers/dan_ariely dan_ariely]
| [[:d:Q731905|Q731905]]
|-
|
| ''[[:d:Q23759547|Dan Barasch]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/daniel_barasch daniel_barasch]
| [[:d:Q23759547|Q23759547]]
|-
| [[Fitxategi:Dan Barber of Blue Hill.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5213116|Dan Barber]]''
| sukaldariburu estatubatuarra
| ''[[:d:Q3499072|sukaldariburu]]''
| 1969
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/dan_barber dan_barber]
| [[:d:Q5213116|Q5213116]]
|-
|
| ''[[:d:Q60770645|Dan Bell]]''
|
| ''[[:d:Q1235146|dokumentalgile]]''<br/>[[aurkezle]]<br/>[[youtuber]]
| 1977-02-09
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/dan_bell dan_bell]
| [[:d:Q60770645|Q60770645]]
|-
|
| ''[[:d:Q23727949|Dan Berkenstock]]''
|
|
| 1980-06-30
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/dan_berkenstock dan_berkenstock]
| [[:d:Q23727949|Q23727949]]
|-
| [[Fitxategi:Dan Bricklin.jpg|center|128px]]
| [[Dan Bricklin]]
|
| [[informatikari]]<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>[[asmatzaile]]<br/>[[programatzaile]]<br/>[[ingeniari]]
| 1951-07-16
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/dan_bricklin dan_bricklin]
| [[:d:Q92624|Q92624]]
|-
| [[Fitxategi:DanBuettnerOct10.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5213207|Dan Buettner]]''
|
| ''[[:d:Q11900058|esploratzaile]]''<br/>[[zinema ekoizle]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q1231865|pedagogo]]''<br/>[[hizlari]]
| 1960
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/dan_buettner dan_buettner]
| [[:d:Q5213207|Q5213207]]
|-
|
| ''[[:d:Q23796178|Dan Cobley]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/dan_cobley dan_cobley]
| [[:d:Q23796178|Q23796178]]
|-
|
| ''[[:d:Q23759538|Dan Ellsey]]''
|
| [[musikari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/dan_ellsey dan_ellsey]
| [[:d:Q23759538|Q23759538]]
|-
|
| ''[[:d:Q16224737|Dan Gross]]''
|
| ''[[:d:Q15253558|aktibista]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/dan_gross dan_gross]
| [[:d:Q16224737|Q16224737]]
|-
|
| ''[[:d:Q90630014|Dan Knights]]''
|
| ''[[:d:Q3779582|mikrobiologo]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q43548373|speedcuber]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/dan_knights dan_knights]
| [[:d:Q90630014|Q90630014]]
|-
|
| ''[[:d:Q23785279|Dan Meyer]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/dan_meyer dan_meyer]
| [[:d:Q23785279|Q23785279]]
|-
|
| ''[[:d:Q23759543|Dan Pacholke]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/dan_pacholke dan_pacholke]
| [[:d:Q23759543|Q23759543]]
|-
| [[Fitxategi:Curing the Charitable Curse.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5214160|Dan Pallotta]]''
|
| [[enpresaburu]]
| 1961-01-21
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/dan_pallotta dan_pallotta]
| [[:d:Q5214160|Q5214160]]
|-
|
| ''[[:d:Q5214203|Dan Phillips]]''
|
| [[diseinatzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/dan_phillips dan_phillips]
| [[:d:Q5214203|Q5214203]]
|-
| [[Fitxategi:Daniel Dennett 2.jpg|center|128px]]
| [[Daniel Dennett]]
| filosofo estatubatuarra
| [[filosofo]]<br/>[[idazle]]<br/>[[katedradun]]<br/>[[ikertzaile]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1942-03-28
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/dan_dennett dan_dennett]<br/>[https://www.ted.com/speakers/92 92]
| [[:d:Q215263|Q215263]]
|-
|
| ''[[:d:Q109822743|Daniel Engber]]''
|
| [[kazetari]]<br/>''[[:d:Q3745071|zientzia idazle]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/daniel_engber daniel_engber]
| [[:d:Q109822743|Q109822743]]
|-
| [[Fitxategi:Daniel Todd Gilbert.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q449564|Daniel Gilbert]]''
|
| ''[[:d:Q212980|psikologo]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[idazle]]
| 1957-11-05
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/dan_gilbert dan_gilbert]
| [[:d:Q449564|Q449564]]
|-
|
| ''[[:d:Q3701617|Daniel Goldstein]]''
| psikologo estatubatuarra
| ''[[:d:Q212980|psikologo]]''
| 1969-04-21
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/dan_goldstein dan_goldstein]
| [[:d:Q3701617|Q3701617]]
|-
| [[Fitxategi:Daniel Goleman - World Economic Forum Annual Meeting 2011.jpg|center|128px]]
| [[Daniel Goleman]]
|
| [[ikertzaile]]<br/>''[[:d:Q212980|psikologo]]''<br/>[[kazetari]]<br/>[[idazle]]
| 1946-03-17
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/daniel_goleman daniel_goleman]
| [[:d:Q351701|Q351701]]
|-
|
| ''[[:d:Q23712794|Daniel H. Cohen]]''
|
|
| 1953-11-21
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/dan_cohen dan_cohen]
| [[:d:Q23712794|Q23712794]]
|-
| [[Fitxategi:Daniel H. Pink (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q978171|Daniel H. Pink]]''
|
| [[kazetari]]<br/>[[idazle]]
| 1964-07-23
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/daniel_pink daniel_pink]
| [[:d:Q978171|Q978171]]
|-
| [[Fitxategi:Daniel Kahneman (3283955327) (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Daniel Kahneman]]
|
| ''[[:d:Q212980|psikologo]]''<br/>[[ekonomialari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q11774202|saiakeragile]]''<br/>[[autore]]
| 1934-03-05
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Israel]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/daniel_kahneman daniel_kahneman]<br/>[https://www.ted.com/speakers/607 607]
| [[:d:Q233950|Q233950]]
|-
| [[Fitxategi:Daniel Kish - PopTech 2011 - Camden Maine USA 3.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5217808|Daniel Kish]]''
|
|
| 1966
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/daniel_kish daniel_kish]
| [[:d:Q5217808|Q5217808]]
|-
| [[Fitxategi:Kraft-PicColor.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5217831|Daniel Kraft]]''
|
| ''[[:d:Q2919046|biokimikari]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/daniel_kraft daniel_kraft]
| [[:d:Q5217831|Q5217831]]
|-
| [[Fitxategi:Levitin.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1981608|Daniel Levitin]]''
|
| ''[[:d:Q212980|psikologo]]''<br/>''[[:d:Q20669622|musika kazetaria]]''<br/>[[disko-ekoizle]]<br/>[[musikagile]]<br/>[[kazetari]]<br/>''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''<br/>''[[:d:Q783906|neurologo]]''
| 1957-12-27<br/>1957
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/daniel_levitin daniel_levitin]
| [[:d:Q1981608|Q1981608]]
|-
| [[Fitxategi:Daniel Libeskind.jpg|center|128px]]
| [[Daniel Libeskind]]
|
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''
| 1946-05-12
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Polonia]]<br/>[[Alemania]]
| [https://www.ted.com/speakers/daniel_libeskind daniel_libeskind]
| [[:d:Q154538|Q154538]]
|-
|
| ''[[:d:Q27881272|Daniel Lismore]]''
|
| ''[[:d:Q3501317|moda-diseinatzaile]]''
| 1984-12-24
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/daniel_lismore daniel_lismore]
| [[:d:Q27881272|Q27881272]]
|-
| [[Fitxategi:DanielWolpert.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q15990373|Daniel M. Wolpert]]''
|
| ''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''<br/>[[ingeniari]]<br/>''[[:d:Q2055046|fisiologo]]''
| 1963-09-08
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/daniel_wolpert daniel_wolpert]
| [[:d:Q15990373|Q15990373]]
|-
| [[Fitxategi:Daniel Pauly Pauly Symposium.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q581515|Daniel Pauly]]''
| biologo frantziarra
| ''[[:d:Q864503|biologo]]''
| 1946-05-02
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Frantzia]]
| [https://www.ted.com/speakers/daniel_pauly daniel_pauly]
| [[:d:Q581515|Q581515]]
|-
|
| ''[[:d:Q23670526|Daniel Reisel]]''
|
| ''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/daniel_reisel daniel_reisel]
| [[:d:Q23670526|Q23670526]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662187|Daniel Schnitzer]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/daniel_schnitzer daniel_schnitzer]
| [[:d:Q23662187|Q23662187]]
|-
| [[Fitxategi:DanielSuarezJI.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1162833|Daniel Suarez]]''
|
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q18844224|zientzia-fikzio idazle]]''<br/>[[eleberrigile]]
| 1964-12-21
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/daniel_suarez daniel_suarez]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1571 1571]
| [[:d:Q1162833|Q1162833]]
|-
| [[Fitxategi:Daniel Tammet Paris portrait.jpg|center|128px]]
| [[Daniel Tammet]]
| entsegugile, itzultzaile, informatikari, irakasle, savant
| [[idazle]]<br/>[[esperantista]]<br/>[[informatikari]]<br/>[[poeta]]
| 1979-01-31
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/daniel_tammet daniel_tammet]
| [[:d:Q12857|Q12857]]
|-
|
| ''[[:d:Q23768726|Daniele Quercia]]''
|
| [[ikertzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/daniele_quercia daniele_quercia]
| [[:d:Q23768726|Q23768726]]
|-
|
| ''[[:d:Q28366283|Danielle Feinberg]]''
|
| [[informatikari]]<br/>[[argazki-zuzendari]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/danielle_feinberg danielle_feinberg]
| [[:d:Q28366283|Q28366283]]
|-
| [[Fitxategi:Danielle Citron 110748.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q19867132|Danielle K. Citron]]''
|
| [[legelari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1968-12-17
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/danielle_citron danielle_citron]
| [[:d:Q19867132|Q19867132]]
|-
| [[Fitxategi:Danielle Wood (48278825827) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q63304349|Danielle Wood]]''
|
| [[ingeniari]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/danielle_wood danielle_wood]
| [[:d:Q63304349|Q63304349]]
|-
| [[Fitxategi:Danielle de Niese.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q271031|Danielle de Niese]]''
|
| ''[[:d:Q2865819|opera abeslari]]''<br/>[[musikari]]
| 1979-04-11
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Australia]]
| [https://www.ted.com/speakers/danielle_de_niese danielle_de_niese]
| [[:d:Q271031|Q271031]]
|-
|
| ''[[:d:Q24040721|Danit Peleg]]''
|
| ''[[:d:Q3501317|moda-diseinatzaile]]''
| 1989
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Israel]]
| [https://www.ted.com/speakers/danit_peleg danit_peleg]
| [[:d:Q24040721|Q24040721]]
|-
|
| ''[[:d:Q112551695|Dannagal G. Young]]''
|
| ''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q1238570|politologo]]''
| 1976
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/dannagal_young dannagal_young]
| [[:d:Q112551695|Q112551695]]
|-
| [[Fitxategi:Danny Dorling at Bookmarks bookshop, Bloomsbury in 2014.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5220292|Danny Dorling]]''
| geografo britainiarra
| [[geografo]]
| 1968-01-16
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/danny_dorling danny_dorling]
| [[:d:Q5220292|Q5220292]]
|-
| [[Fitxategi:Daphné Bavelier.tif|center|128px]]
| ''[[:d:Q19956013|Daphne Bavelier]]''
| ikertzailea
| [[ikertzaile]]<br/>''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''<br/>''[[:d:Q16328995|député de l'Université]]''
| 1966
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/daphne_bavelier daphne_bavelier]
| [[:d:Q19956013|Q19956013]]
|-
| [[Fitxategi:The Future of Higher Education Daphne Koller (8411917358).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q11755|Daphne Koller]]''
|
| [[informatikari]]<br/>[[ingeniari]]<br/>''[[:d:Q15976092|artificial intelligence researcher]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1968-08-27
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Israel]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/daphne_koller daphne_koller]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1309 1309]
| [[:d:Q11755|Q11755]]
|-
|
| ''[[:d:Q1165874|Daria van den Bercken]]''
| piano-jotzaile nederlandarra
| [[piano-jotzaile]]
| 1979-08-31
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Herbehereetako Erresuma]]
| [https://www.ted.com/speakers/daria_van_den_bercken daria_van_den_bercken]
| [[:d:Q1165874|Q1165874]]
|-
| [[Fitxategi:Making Education Work (29872410888) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q43396457|Darrick Hamilton]]''
|
| [[ekonomialari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/darrick_hamilton darrick_hamilton]
| [[:d:Q43396457|Q43396457]]
|-
| [[Fitxategi:Dave Eggers (11483).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q589497|Dave Eggers]]''
|
| [[idazle]]<br/>[[Argitaratzaile|editore]]<br/>[[gidoilari]]<br/>[[eleberrigile]]<br/>''[[:d:Q18844224|zientzia-fikzio idazle]]''<br/>[[kazetari]]<br/>''[[:d:Q2823717|activist shareholder]]''
| 1970-03-12
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/dave_eggers dave_eggers]
| [[:d:Q589497|Q589497]]
|-
| [[Fitxategi:Dave Meslin, at ELN Studio 2010 IMG 9800 (5266909950).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23783490|Dave Meslin]]''
|
| [[artista]]<br/>[[koreografo]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/dave_meslin dave_meslin]
| [[:d:Q23783490|Q23783490]]
|-
|
| ''[[:d:Q23768720|Dave Troy]]''
|
| [[kazetari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/dave_troy dave_troy]
| [[:d:Q23768720|Q23768720]]
|-
| [[Fitxategi:Dave deBronkart-20091229.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5230186|Dave deBronkart]]''
|
|
| 1950-02-18
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/dave_debronkart dave_debronkart]
| [[:d:Q5230186|Q5230186]]
|-
| [[Fitxategi:David B. Agus World Economic Forum 2013.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5230638|David Agus]]''
| ikertzailea
| [[mediku]]<br/>''[[:d:Q16062369|onkologo]]''<br/>[[ikertzaile]]
| 1965-01-29
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_agus david_agus]
| [[:d:Q5230638|Q5230638]]
|-
| [[Fitxategi:David Autor - Festival Economia 2015.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q19609648|David Autor]]''
|
| [[ekonomialari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q876864|editore-laguntzaile]]''<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''
| 1967
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_autor david_autor]
| [[:d:Q19609648|Q19609648]]
|-
|
| ''[[:d:Q5231412|David Binder]]''
|
|
| 1967-10-28
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_binder david_binder]
| [[:d:Q5231412|Q5231412]]
|-
| [[Fitxategi:David Birch (6777171896).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23663105|David Birch]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/david_birch david_birch]
| [[:d:Q23663105|Q23663105]]
|-
|
| ''[[:d:Q23795339|David Bismark]]''
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>[[Argitaratzaile|editore]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q816432|project manager]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Suedia]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_bismark david_bismark]
| [[:d:Q23795339|Q23795339]]
|-
| [[Fitxategi:David Blaine by David Shankbone.jpg|center|128px]]
| [[David Blaine]]
|
| ''[[:d:Q2914170|kale-artista]]''<br/>''[[:d:Q18814623|autobiografialari]]''<br/>[[Antzezle|aktore]]<br/>''[[:d:Q15855449|magialari]]''<br/>''[[:d:Q1658894|ilusionista]]''<br/>''[[:d:Q465501|stunt performer]]''<br/>''[[:d:Q107986049|escape artist]]''<br/>''[[:d:Q111844534|regurgitation performer]]''
| 1973-04-04
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_blaine david_blaine]
| [[:d:Q353983|Q353983]]
|-
| [[Fitxategi:David Bolinsky 2010.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16151626|David Bolinsky]]''
|
| [[Irudigile|ilustratzaile]]<br/>''[[:d:Q19507792|zientzia ilustratzailea]]''<br/>[[animatzaile]]
| 1952-05-02
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_bolinsky david_bolinsky]
| [[:d:Q16151626|Q16151626]]
|-
| [[Fitxategi:David Brooks - National Book Festival 2019 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q938475|David Brooks]]''
|
| [[Argitaratzaile|editore]]<br/>''[[:d:Q1642960|iruzkingile]]''<br/>[[kazetari]]
| 1961-08-11
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_brooks david_brooks]
| [[:d:Q938475|Q938475]]
|-
| [[Fitxategi:David Byrne San Diego.jpg|center|128px]]
| [[David Byrne]]
|
| [[zinema ekoizle]]<br/>[[musikagile]]<br/>[[Antzezle|aktore]]<br/>[[Kantari|abeslari]]<br/>[[gidoilari]]<br/>[[musikari]]<br/>[[idazle]]<br/>[[gitarra-jotzaile]]<br/>[[kantugile]]<br/>''[[:d:Q20669622|musika kazetaria]]''<br/>[[disko-ekoizle]]<br/>''[[:d:Q1415090|soinu banda konpositore]]''<br/>''[[:d:Q10800557|zinema aktore]]''<br/>''[[:d:Q8246794|blogari]]''<br/>[[egile abeslari]]<br/>[[film-zuzendari]]<br/>''[[:d:Q11569986|grabatzaile]]''<br/>''[[:d:Q33231|argazkilari]]''<br/>''[[:d:Q3455803|errealizadore]]''
| 1952-05-14
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_byrne david_byrne]
| [[:d:Q336640|Q336640]]
|-
| [[Fitxategi:David Cage 20080927 Festival du jeu video 05.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q218686|David Cage]]''
|
| ''[[:d:Q2702296|bideo-joko produktore]]''<br/>[[diseinatzaile]]<br/>[[musikagile]]<br/>[[gidoilari]]<br/>''[[:d:Q3455803|errealizadore]]''<br/>''[[:d:Q18882335|bideo-joko diseinatzaile]]''
| 1969-06-09
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Frantzia]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_cage david_cage]
| [[:d:Q218686|Q218686]]
|-
| [[Fitxategi:David Cameron Official Portrait 2023 (cropped).jpg|center|128px]]
| [[David Cameron]]
| politikari britainiarra
| [[politikari]]
| 1966-10-09
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_cameron david_cameron]
| [[:d:Q192|Q192]]
|-
| [[Fitxategi:TYPO Berlin 2014 – Day Two (14178868916).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q562699|David Carson]]''
|
| [[diseinatzaile]]<br/>[[diseinatzaile grafiko]]
| 1955-09-08
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_carson david_carson]
| [[:d:Q562699|Q562699]]
|-
| [[Fitxategi:David chalmers.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q366123|David Chalmers]]''
|
| [[filosofo]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''
| 1966-04-20
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Australia]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_chalmers david_chalmers]
| [[:d:Q366123|Q366123]]
|-
|
| ''[[:d:Q1909499|David Christian]]''
| historialari estatubatuarra
| ''[[:d:Q201788|historialari]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1946-06-30<br/>1946-12-08
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_christian david_christian]
| [[:d:Q1909499|Q1909499]]
|-
|
| ''[[:d:Q23657118|David Damberger]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/david_damberger david_damberger]
| [[:d:Q23657118|Q23657118]]
|-
| [[Fitxategi:David Deutsch.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q543682|David Deutsch]]''
| fisikari britainiarra
| ''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>[[informatikari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q15980158|saiakeragile]]''<br/>''[[:d:Q19350898|fisikari teoriko]]''
| 1953-05-18
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_deutsch david_deutsch]<br/>[https://www.ted.com/speakers/48 48]
| [[:d:Q543682|Q543682]]
|-
| [[Fitxategi:David Eagleman (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q999577|David Eagleman]]''
|
| ''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''<br/>''[[:d:Q212980|psikologo]]''<br/>[[autore]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1971-04-25
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_eagleman david_eagleman]
| [[:d:Q999577|Q999577]]
|-
|
| ''[[:d:Q5233407|David Epstein]]''
| kazetari estatubatuarra
| [[kazetari]]
| 1980
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_epstein david_epstein]
| [[:d:Q5233407|Q5233407]]
|-
|
| ''[[:d:Q23759665|David Gallo]]''
|
| [[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/david_gallo david_gallo]
| [[:d:Q23759665|Q23759665]]
|-
|
| ''[[:d:Q23768708|David Grady]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/david_grady david_grady]
| [[:d:Q23768708|Q23768708]]
|-
|
| ''[[:d:Q23769550|David Griffin]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/david_griffin david_griffin]
| [[:d:Q23769550|Q23769550]]
|-
| [[Fitxategi:Davidgruber.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q24054769|David Gruber]]''
| ikertzailea
| ''[[:d:Q1281618|eskultore]]''<br/>''[[:d:Q3640160|itsas-biologo]]''<br/>[[ikertzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_gruber david_gruber]
| [[:d:Q24054769|Q24054769]]
|-
| [[Fitxategi:Sophia with her creator David Hanson at Digital World 2017 conference, Dhaka, Bangladesh in December 2017.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5234712|David Hanson]]''
|
| ''[[:d:Q1281618|eskultore]]''<br/>''[[:d:Q484876|zuzendari exekutibo]]''<br/>''[[:d:Q3437279|roboticist]]''
| 1969-12-20
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_hanson david_hanson]
| [[:d:Q5234712|Q5234712]]
|-
|
| ''[[:d:Q5235077|David Hoffman]]''
| zinema zuzendari estatubatuarra
| [[film-zuzendari]]<br/>''[[:d:Q47541952|produktore]]''
| 1941
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_hoffman david_hoffman]<br/>[https://www.ted.com/speakers/218 218]
| [[:d:Q5235077|Q5235077]]
|-
| [[Fitxategi:David Holt.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5235117|David Holt]]''
|
| ''[[:d:Q17378128|hitz esana egiten duen artista]]''<br/>''[[:d:Q101084010|folk musician]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[zientzialari]]<br/>''[[:d:Q2919046|biokimikari]]''<br/>[[farmazialari]]
| 1946-10-15
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_holt david_holt]
| [[:d:Q5235117|Q5235117]]
|-
|
| ''[[:d:Q82775159|David Ikard]]''
|
| ''[[:d:Q17167049|literaturan aditu]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1972
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/david_ikard david_ikard]
| [[:d:Q82775159|Q82775159]]
|-
|
| ''[[:d:Q15437070|David Isay]]''
|
| ''[[:d:Q3406651|radio producer]]''<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q2722764|irrati-esatari]]''
| 1966-12-05
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/dave_isay dave_isay]
| [[:d:Q15437070|Q15437070]]
|-
| [[Fitxategi:David J. Anderson speaking at Keystone in Korea.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5235389|David J. Anderson]]''
| ikertzailea
| ''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''<br/>''[[:d:Q20739288|neurobiologist]]''<br/>[[ikertzaile]]
| 1956
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_anderson david_anderson]
| [[:d:Q5235389|Q5235389]]
|-
|
| ''[[:d:Q5235397|David J. Brenner]]''
|
| ''[[:d:Q14906342|biofisikari]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_brenner david_brenner]
| [[:d:Q5235397|Q5235397]]
|-
|
| ''[[:d:Q61657085|David J. Wright]]''
| ikertzaile estatubatuarra
| [[ikertzaile]]<br/>''[[:d:Q41674|webmaster]]''<br/>''[[:d:Q16060693|kontserbatzaile]]''<br/>''[[:d:Q7621877|estratega]]''<br/>[[idazle]]
| 1967
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/2004326 2004326]
| [[:d:Q61657085|Q61657085]]
|-
|
| ''[[:d:Q5235901|David Keith]]''
|
| [[ingeniari]]<br/>''[[:d:Q169470|fisikari]]''
| 1963
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_keith david_keith]
| [[:d:Q5235901|Q5235901]]
|-
|
| ''[[:d:Q24570636|David Korins]]''
|
| ''[[:d:Q2707485|eszenografo]]''<br/>''[[:d:Q51085009|scenic designer]]''
| 1976-08-04
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/david_korins david_korins]
| [[:d:Q24570636|Q24570636]]
|-
| [[Fitxategi:David Kwong at NYSM (cropped).gif|center|128px]]
| ''[[:d:Q16204183|David Kwong]]''
|
| ''[[:d:Q15855449|magialari]]''<br/>[[zinema ekoizle]]<br/>''[[:d:Q578109|telebista-ekoizle]]''<br/>''[[:d:Q25493168|crossword creator]]''
| 1980-08-20
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_kwong david_kwong]
| [[:d:Q16204183|Q16204183]]
|-
| [[Fitxategi:David Lammy, 2024 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q534727|David Lammy]]''
| politikari britainiarra
| [[politikari]]<br/>[[abokatu]]<br/>[[legelari]]
| 1972-07-19
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]<br/>[[Guyana]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_lammy david_lammy]
| [[:d:Q534727|Q534727]]
|-
|
| ''[[:d:Q23727546|David Lang]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/david_lang david_lang]
| [[:d:Q23727546|Q23727546]]
|-
|
| ''[[:d:Q16731592|David Logan]]''
| idazle estatubatuarra
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1968-03-27
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_logan david_logan]
| [[:d:Q16731592|Q16731592]]
|-
| [[Fitxategi:David M Kelley (9375796736) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1174951|David M. Kelley]]''
|
| [[enpresaburu]]<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q1906857|ingeniari mekaniko]]''
| 1951-02-10
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_kelley david_kelley]
| [[:d:Q1174951|Q1174951]]
|-
| [[Fitxategi:David John Cameron MacKay by David Stern.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q446862|David MacKay]]''
|
| ''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>[[informatikari]]<br/>[[katedradun]]
| 1967-04-22
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_mackay david_mackay]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1360 1360]
| [[:d:Q446862|Q446862]]
|-
| [[Fitxategi:David Macaulay.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1134356|David Macaulay]]''
|
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q42973|arkitekto]]''<br/>[[Irudigile|ilustratzaile]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q4853732|haur literaturaren idazle]]''
| 1946-12-02<br/>1942-12-02
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_macaulay david_macaulay]
| [[:d:Q1134356|Q1134356]]
|-
|
| ''[[:d:Q5237283|David McCandless]]''
|
| [[kazetari]]
| 1971
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/david_mccandless david_mccandless]
| [[:d:Q5237283|Q5237283]]
|-
|
| ''[[:d:Q23782406|David Merrill]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/david_merrill david_merrill]
| [[:d:Q23782406|Q23782406]]
|-
| [[Fitxategi:David Miliband 2.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q272670|David Miliband]]''
|
| [[politikari]]<br/>''[[:d:Q193391|diplomazialari]]''<br/>[[ekonomialari]]<br/>''[[:d:Q1706722|research fellow]]''
| 1965-07-15
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_miliband david_miliband]
| [[:d:Q272670|Q272670]]
|-
| [[Fitxategi:David Perry.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1643588|David Perry]]''
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]
| 1967-04-04
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_perry david_perry]
| [[:d:Q1643588|Q1643588]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662636|David Pizarro]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/david_pizarro david_pizarro]
| [[:d:Q23662636|Q23662636]]
|-
| [[Fitxategi:DavidPogueOct10.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3018632|David Pogue]]''
|
| ''[[:d:Q947873|telebista aurkezle]]''<br/>''[[:d:Q1642960|iruzkingile]]''<br/>[[kazetari]]<br/>[[musikari]]<br/>''[[:d:Q14915627|musikologo]]''<br/>[[idazle]]
| 1963-03-09
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_pogue david_pogue]
| [[:d:Q3018632|Q3018632]]
|-
| [[Fitxategi:DavidPuttnamBAFTA07b.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q335507|David Puttnam]]''
|
| [[zinema ekoizle]]<br/>[[politikari]]<br/>''[[:d:Q47541952|produktore]]''
| 1941-02-25
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_puttnam david_puttnam]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1798 1798]
| [[:d:Q335507|Q335507]]
|-
|
| ''[[:d:Q23663083|David R. Dow]]''
|
| [[abokatu]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/david_r_dow david_r_dow]
| [[:d:Q23663083|Q23663083]]
|-
|
| ''[[:d:Q25189761|David R. Williams]]''
|
| [[katedradun]]<br/>''[[:d:Q2306091|soziologo]]''<br/>[[ikertzaile]]
| 1954-06-12
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_r_williams david_r_williams]
| [[:d:Q25189761|Q25189761]]
|-
|
| ''[[:d:Q3018716|David Rockwell]]''
|
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''<br/>[[diseinatzaile]]
| 1956
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_rockwell david_rockwell]<br/>[https://www.ted.com/speakers/9 9]
| [[:d:Q3018716|Q3018716]]
|-
| [[Fitxategi:David Rothkopf Bio Photo.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1176391|David Rothkopf]]''
| idazle estatubatuarra
| [[idazle]]
| 1955-12-24
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_rothkopf david_rothkopf]
| [[:d:Q1176391|Q1176391]]
|-
| [[Fitxategi:David S. Rose.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5239392|David S. Rose]]''
|
| [[enpresaburu]]
| 1957-06-12
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_s_rose david_s_rose]
| [[:d:Q5239392|Q5239392]]
|-
|
| ''[[:d:Q24054786|David Sedlak]]''
|
| ''[[:d:Q19377727|environmental engineer]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_sedlak david_sedlak]
| [[:d:Q24054786|Q24054786]]
|-
| [[Fitxategi:David Moinina Sengeh in Boston in 2013 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23728768|David Sengeh]]''
|
| [[ikertzaile]]<br/>[[politikari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/david_sengeh david_sengeh]
| [[:d:Q23728768|Q23728768]]
|-
| [[Fitxategi:Br.David St.Gerold.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q324330|David Steindl-Rast]]''
|
| [[monje]]<br/>''[[:d:Q1234713|teologo]]''<br/>''[[:d:Q15980158|saiakeragile]]''<br/>''[[:d:Q212980|psikologo]]''
| 1926-07-12
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/br_david_steindl_rast br_david_steindl_rast]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1617 1617]
| [[:d:Q324330|Q324330]]
|-
| [[Fitxategi:David W. Titley.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q17385810|David Titley]]''
|
| ''[[:d:Q3546255|ozeanografo]]''
| 1958-10-16
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_titley david_titley]
| [[:d:Q17385810|Q17385810]]
|-
| [[Fitxategi:David Whyte 2009.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4352814|David Whyte]]''
| poeta britainiarra
| [[poeta]]
| 1955-11-02
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/david_whyte david_whyte]
| [[:d:Q4352814|Q4352814]]
|-
| [[Fitxategi:Dawn Landes at the Chicago Winery 2015-02-03 21.39.45 (16255005127).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2803858|Dawn Landes]]''
|
| [[egile abeslari]]<br/>''[[:d:Q128124|soinu-ingeniari]]''<br/>[[gitarra-jotzaile]]<br/>[[piano-jotzaile]]<br/>[[disko-ekoizle]]
| 1980-12-05
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/dawn_landes dawn_landes]<br/>[https://www.ted.com/speakers/2448 2448]
| [[:d:Q2803858|Q2803858]]
|-
| [[Fitxategi:Swami Dayananda Saraswati.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5243052|Dayananda Saraswati]]''
|
| [[filosofo]]
| 1930-08-15
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Britainiar Raj]]<br/>[[India]]<br/>[[Indiako Agindupeko Lurra]]
| [https://www.ted.com/speakers/swami_dayananda_saraswati swami_dayananda_saraswati]
| [[:d:Q5243052|Q5243052]]
|-
| [[Fitxategi:Sen. DeAndrea Salvador.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q55759657|DeAndrea Salvador]]''
|
| [[ekonomialari]]<br/>[[politikari]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/deandrea_salvador deandrea_salvador]
| [[:d:Q55759657|Q55759657]]
|-
| [[Fitxategi:Dean Kamen visits Team Whiteman 160426-F-TQ704-039 (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Dean Kamen]]
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>[[asmatzaile]]
| 1951-04-05
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/dean_kamen dean_kamen]
| [[:d:Q720457|Q720457]]
|-
| [[Fitxategi:DeanOrnishJI1.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1181109|Dean Ornish]]''
|
| [[mediku]]<br/>''[[:d:Q2576499|nutrizionista]]''<br/>''[[:d:Q33231|argazkilari]]''
| 1953-07-16
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/dr_dean_ornish dr_dean_ornish]
| [[:d:Q1181109|Q1181109]]
|-
| [[Fitxategi:Deb Roy (11881280833).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16875165|Deb Roy]]''
|
| [[informatikari]]<br/>[[ingeniari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/deb_roy deb_roy]
| [[:d:Q16875165|Q16875165]]
|-
| [[Fitxategi:Deborah Lipstadt, U.S. Special Envoy.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q254798|Deborah Lipstadtqp]]''
| historialari estatubatuarra
| ''[[:d:Q17489339|Aro Modernoko historialari]]''<br/>''[[:d:Q201788|historialari]]''<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1947-03-18
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/deborah_lipstadt deborah_lipstadt]
| [[:d:Q254798|Q254798]]
|-
| [[Fitxategi:Deborah Gordon.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2310251|Deborah M. Gordon]]''
| biologo estatubatuarra
| ''[[:d:Q864503|biologo]]''<br/>''[[:d:Q20650437|myrmecologist]]''<br/>''[[:d:Q3055126|entomologo]]''<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1955-12-30
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/deborah_gordon deborah_gordon]
| [[:d:Q2310251|Q2310251]]
|-
|
| ''[[:d:Q23797192|Deborah Rhodes]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/deborah_rhodes deborah_rhodes]
| [[:d:Q23797192|Q23797192]]
|-
| [[Fitxategi:Deborah Scranton 2010 Tribeca Shankbone.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5248376|Deborah Scranton]]''
| zinema zuzendari estatubatuarra
| [[film-zuzendari]]
| 1962
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/deborah_scranton deborah_scranton]<br/>[https://www.ted.com/speakers/150 150]
| [[:d:Q5248376|Q5248376]]
|-
| [[Fitxategi:Deborah Willis.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5248410|Deborah Willis]]''
|
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''<br/>''[[:d:Q201788|historialari]]''<br/>''[[:d:Q1792450|arte-historialari]]''
| 1948-02-05
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/deborah_willis deborah_willis]
| [[:d:Q5248410|Q5248410]]
|-
|
| ''[[:d:Q23759731|Debra Jarvis]]''
|
| [[idazle]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/debra_jarvis debra_jarvis]
| [[:d:Q23759731|Q23759731]]
|-
|
| ''[[:d:Q114466073|Deepak Shukla]]''
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>[[enpresaburu]]<br/>[[autore]]
| 1986-08-18
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/deepak-shukla deepak-shukla]
| [[:d:Q114466073|Q114466073]]
|-
| [[Fitxategi:Deepika Kurup White House Science Fair.png|center|128px]]
| [[Deepika Kurup]]
| zientifikoa eta asmatzailea (edateko ura)
| [[zientzialari]]<br/>[[asmatzaile]]<br/>[[ikasle]]
| 1996-04-12
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/deepika_kurup deepika_kurup]
| [[:d:Q17466359|Q17466359]]
|-
| [[Fitxategi:Deeyah Khan 2017 (cropped).png|center|128px]]
| ''[[:d:Q2741760|Deeyah Khan]]''
|
| [[film-zuzendari]]<br/>''[[:d:Q1476215|giza eskubideen aldeko ekintzaile]]''<br/>''[[:d:Q28692502|emakumeen eskubideen aldeko ekintzaile]]''<br/>[[musikari]]
| 1977-08-07
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Norvegia]]
| [https://www.ted.com/speakers/deeyah_khan deeyah_khan]
| [[:d:Q2741760|Q2741760]]
|-
|
| ''[[:d:Q23727975|Del Harvey]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/del_harvey del_harvey]
| [[:d:Q23727975|Q23727975]]
|-
| [[Fitxategi:Dutton HandAxe Steve Jurvetson.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1187362|Denis Dutton]]''
|
| [[filosofo]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1944-02-09
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/denis_dutton denis_dutton]
| [[:d:Q1187362|Q1187362]]
|-
|
| ''[[:d:Q20090899|Denise L. Herzing]]''
|
| ''[[:d:Q15450044|cetologist]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/denise_herzing denise_herzing]
| [[:d:Q20090899|Q20090899]]
|-
| [[Fitxategi:2017 02월 22일 MBN Y Forum 2017 (22).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23795342|Dennis Hong]]''
|
| ''[[:d:Q1906857|ingeniari mekaniko]]''<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1971-01-24
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/dennis_hong dennis_hong]
| [[:d:Q23795342|Q23795342]]
|-
|
| ''[[:d:Q23782382|Dennis vanEngelsdorp]]''
|
| ''[[:d:Q3055126|entomologo]]''<br/>''[[:d:Q852389|erlezain]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1969-10-08
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/dennis_vanengelsdorp dennis_vanengelsdorp]
| [[:d:Q23782382|Q23782382]]
|-
|
| ''[[:d:Q3023696|Dereck and Beverly Joubert]]''
|
|
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/beverly_dereck_joubert beverly_dereck_joubert]<br/>[https://www.ted.com/speakers/856 856]
| [[:d:Q3023696|Q3023696]]
|-
| [[Fitxategi:Derek Paravicini 20apr08 2.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q3023778|Derek Paravicini]]''
|
| ''[[:d:Q15981151|jazz musikari]]''<br/>[[piano-jotzaile]]
| 1979-07-26
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/derek_paravicini derek_paravicini]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1674 1674]
| [[:d:Q3023778|Q3023778]]
|-
| [[Fitxategi:Derek Sivers, November 2014.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5262357|Derek Sivers]]''
|
| [[enpresaburu]]<br/>[[musikari]]
| 1969-09-22
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/derek_sivers derek_sivers]
| [[:d:Q5262357|Q5262357]]
|-
| [[Fitxategi:Devdutt Pattanaik 02.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5266636|Devdutt Pattanaik]]''
|
| ''[[:d:Q24387326|mythographer]]''<br/>[[idazle]]
| 1970-12-11
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/devdutt_pattanaik devdutt_pattanaik]
| [[:d:Q5266636|Q5266636]]
|-
|
| ''[[:d:Q23796030|Diana Laufenberg]]''
| maistra estatubatuarra
| [[irakasle]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/diana_laufenberg diana_laufenberg]
| [[:d:Q23796030|Q23796030]]
|-
| [[Fitxategi:Diana Nyad by Gage Skidmore.jpg|center|128px]]
| [[Diana Nyad]]
| kazetari estatubatuarra
| [[kazetari]]<br/>''[[:d:Q15982858|motivational speaker]]''<br/>''[[:d:Q11313148|sportswriter]]''<br/>''[[:d:Q10843402|igerilari]]''<br/>''[[:d:Q16278103|squash player]]''<br/>''[[:d:Q107932010|long-distance swimmer]]''
| 1949-08-22
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/diana_nyad diana_nyad]
| [[:d:Q5271254|Q5271254]]
|-
|
| ''[[:d:Q5271279|Diana Reiss]]''
|
| [[katedradun]]<br/>''[[:d:Q212980|psikologo]]''
| 1948
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/diana_reiss diana_reiss]
| [[:d:Q5271279|Q5271279]]
|-
|
| ''[[:d:Q23797204|Diane Benscoter]]''
|
| ''[[:d:Q1900167|psikoterapeuta]]''<br/>[[idazle]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/diane_benscoter diane_benscoter]
| [[:d:Q23797204|Q23797204]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662554|Diane Kelly]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/diane_kelly diane_kelly]
| [[:d:Q23662554|Q23662554]]
|-
| [[Fitxategi:NLN Diane Savino.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5271567|Diane Savino]]''
| politikari estatubatuarra
| [[politikari]]
| 1963-09-28
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/diane_j_savino diane_j_savino]
| [[:d:Q5271567|Q5271567]]
|-
|
| ''[[:d:Q23796688|Dianna Cohen]]''
|
| [[artista]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/dianna_cohen dianna_cohen]
| [[:d:Q23796688|Q23796688]]
|-
| [[Fitxategi:Didier Sornette.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q1210578|Didier Sornette]]''
|
| ''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>[[ekonomialari]]<br/>[[zientzialari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1957-06-25<br/>1957
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Frantzia]]
| [https://www.ted.com/speakers/didier_sornette didier_sornette]
| [[:d:Q1210578|Q1210578]]
|-
|
| ''[[:d:Q17155900|Dilip Ratha]]''
|
| [[filosofo]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/dilip_ratha dilip_ratha]
| [[:d:Q17155900|Q17155900]]
|-
|
| ''[[:d:Q5277447|Dimitar Sasselov]]''
|
| ''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>[[astronomo]]
| 1961-08-15
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Bulgaria]]
| [https://www.ted.com/speakers/dimitar_sasselov dimitar_sasselov]
| [[:d:Q5277447|Q5277447]]
|-
| [[Fitxategi:Dina Katabi.png|center|128px]]
| [[Dina Katabi]]
|
| [[informatikari]]
| 1970
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/dina_katabi dina_katabi]
| [[:d:Q15995234|Q15995234]]
|-
|
| ''[[:d:Q28976249|Dina Zielinski]]''
|
| [[ikertzaile]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/dina_zielinski dina_zielinski]
| [[:d:Q28976249|Q28976249]]
|-
|
| ''[[:d:Q80843138|Dixon Chibanda]]''
|
| ''[[:d:Q211346|psikiatra]]''<br/>[[ikertzaile]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/dixon_chibanda dixon_chibanda]
| [[:d:Q80843138|Q80843138]]
|-
| [[Fitxategi:Francis Kere, 2019.jpg|center|128px]]
| [[Diébédo Francis Kéré]]
| Burkina Fasoko arkitektoa
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''
| 1965-04-10
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Alemania]]<br/>[[Burkina Faso]]
| [https://www.ted.com/speakers/diebedo_francis_kere diebedo_francis_kere]
| [[:d:Q99416|Q99416]]
|-
| [[Fitxategi:Dolores Huerta (33552046043) (1).jpg|center|128px]]
| [[Dolores Huerta]]
|
| ''[[:d:Q15627169|sindikalista]]''<br/>''[[:d:Q15253558|aktibista]]''
| 1930-04-10
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/dolores_huerta dolores_huerta]
| [[:d:Q468843|Q468843]]
|-
|
| ''[[:d:Q5293005|Don Levy]]''
|
| [[film-zuzendari]]<br/>[[zinema ekoizle]]<br/>''[[:d:Q3455803|errealizadore]]''<br/>[[gidoilari]]
| 1932
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Australia]]
| [https://www.ted.com/speakers/don_levy don_levy]
| [[:d:Q5293005|Q5293005]]
|-
| [[Fitxategi:Don Tapscott BW.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q984369|Don Tapscott]]''
|
| ''[[:d:Q2462658|manager]]''<br/>[[ekonomialari]]<br/>[[irakasle]]<br/>[[idazle]]<br/>[[enpresaburu]]
| 1947-06-01
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/don_tapscott don_tapscott]
| [[:d:Q984369|Q984369]]
|-
| [[Fitxategi:DonaldHoffman.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23769269|Donald Hoffman]]''
|
| ''[[:d:Q14565186|cognitive scientist]]''<br/>''[[:d:Q112972705|popular science author]]''
| 1955-12-29
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/donald_hoffman donald_hoffman]
| [[:d:Q23769269|Q23769269]]
|-
| [[Fitxategi:Donald Norman at AWF05.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q92804|Donald Norman]]''
|
| [[ingeniari]]<br/>[[idazle]]<br/>[[ikertzaile]]<br/>[[katedradun]]<br/>''[[:d:Q15978655|aholkulari]]''
| 1935-12-25
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/don_norman don_norman]
| [[:d:Q92804|Q92804]]
|-
| [[Fitxategi:Donald Sadoway at NTNU (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5295111|Donald Sadoway]]''
| ikertzailea
| [[ingeniari]]<br/>[[ikertzaile]]
| 1950-03-07
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/donald_sadoway donald_sadoway]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1143 1143]
| [[:d:Q5295111|Q5295111]]
|-
|
| ''[[:d:Q23712628|Dong Woo Jang]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Hego Korea]]
| [https://www.ted.com/speakers/dong_woo_jang dong_woo_jang]
| [[:d:Q23712628|Q23712628]]
|-
| [[Fitxategi:NBF2024-doris-kearns-goodwin.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q442008|Doris Kearns Goodwin]]''
|
| [[kazetari]]<br/>''[[:d:Q201788|historialari]]''<br/>''[[:d:Q1238570|politologo]]''<br/>[[idazle]]
| 1943-01-04
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/doris_kearns_goodwin doris_kearns_goodwin]
| [[:d:Q442008|Q442008]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662639|Doris Kim Sung]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/doris_kim_sung doris_kim_sung]
| [[:d:Q23662639|Q23662639]]
|-
| [[Fitxategi:Dorothy Roberts.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q5298611|Dorothy Roberts]]''
| abokatu estatubatuarra
| [[abokatu]]
| 1956-03-08
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/dorothy_roberts dorothy_roberts]
| [[:d:Q5298611|Q5298611]]
|-
| [[Fitxategi:Sxsw-20230311-rushkoff-PORTRAIT.jpg|center|128px]]
| [[Douglas Rushkoff]]
|
| [[kazetari]]<br/>[[idazle]]
| 1961-02-18
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/douglas_rushkoff douglas_rushkoff]
| [[:d:Q717884|Q717884]]
|-
| [[Fitxategi:Dr. Srikumar Rao.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5304404|Dr. Srikumar Rao]]''
|
| ''[[:d:Q15982858|motivational speaker]]''
| 1951-04-11
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/srikumar_rao srikumar_rao]
| [[:d:Q5304404|Q5304404]]
|-
| [[Fitxategi:Dread Scott.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q26899216|Dread Scott]]''
|
| ''[[:d:Q3391743|artista bisuala]]''
| 1965
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/dread_scott dread_scott]
| [[:d:Q26899216|Q26899216]]
|-
|
| ''[[:d:Q5307132|Drew Berry]]''
|
| [[animatzaile]]<br/>''[[:d:Q4915128|biomediku]]''
| 1970
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/drew_berry drew_berry]
| [[:d:Q5307132|Q5307132]]
|-
| [[Fitxategi:Drew Curtis 2007.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5307157|Drew Curtis]]''
| politikari estatubatuarra
| [[politikari]]
| 1973-02-07
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/drew_curtis drew_curtis]
| [[:d:Q5307157|Q5307157]]
|-
|
| ''[[:d:Q23661672|Drew Dudley]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/drew_dudley drew_dudley]
| [[:d:Q23661672|Q23661672]]
|-
|
| ''[[:d:Q56964152|Dustin M Schroeder]]''
|
| ''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q12094958|geophysicist]]''
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/dustin_schroeder dustin_schroeder]
| [[:d:Q56964152|Q56964152]]
|-
| [[Fitxategi:DY portrait edit.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5317151|Dustin Yellin]]''
|
| ''[[:d:Q21477194|contemporary artist]]''
| 1975-07-22
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/dustin_yellin_1 dustin_yellin_1]
| [[:d:Q5317151|Q5317151]]
|-
|
| ''[[:d:Q23656142|Dyan deNapoli]]''
|
| [[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/dyan_denapoli dyan_denapoli]
| [[:d:Q23656142|Q23656142]]
|-
| [[Fitxategi:Welcome to Night Vale in Atlanta (17860741530) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q50874748|Dylan Marron]]''
|
| [[Antzezle|aktore]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q15077007|podcaster]]''
| 1988-05-31
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/dylan_marron dylan_marron]
| [[:d:Q50874748|Q50874748]]
|-
|
| ''[[:d:Q5403061|ETHEL]]''
|
|
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/ethel ethel]
| [[:d:Q5403061|Q5403061]]
|-
| [[Fitxategi:Eames Demetrios Keynote - Industrial Designers Society of America Western Conference Keynote.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23795632|Eames Demetrios]]''
| artista estatubatuarra
| [[artista]]
| 1962
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/eames_demetrios eames_demetrios]
| [[:d:Q23795632|Q23795632]]
|-
|
| ''[[:d:Q23795453|Eben Bayer]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/eben_bayer eben_bayer]
| [[:d:Q23795453|Q23795453]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662606|Ed Gavagan]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/ed_gavagan ed_gavagan]
| [[:d:Q23662606|Q23662606]]
|-
|
| ''[[:d:Q23797198|Ed Ulbrich]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/ed_ulbrich ed_ulbrich]
| [[:d:Q23797198|Q23797198]]
|-
| [[Fitxategi:Ed Yong (cropped).JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q3047215|Ed Yong]]''
| kazetari britainiarra
| [[kazetari]]<br/>''[[:d:Q15143191|zientzia-dibulgatzaile]]''<br/>[[zientzialari]]
| 1981-12
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/ed_yong ed_yong]
| [[:d:Q3047215|Q3047215]]
|-
| [[Fitxategi:Eddi Reader2.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q443837|Eddi Reader]]''
|
| [[musikari]]<br/>[[Kantari|abeslari]]<br/>[[kantugile]]
| 1959-08-29
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Eskozia]]<br/>[[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/eddi_reader eddi_reader]
| [[:d:Q443837|Q443837]]
|-
| [[Fitxategi:Eddie Obeng on ball.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5336369|Eddie Obeng]]''
|
| ''[[:d:Q48072011|business theorist]]''
| 1959
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]<br/>[[Ghana]]
| [https://www.ted.com/speakers/eddie_obeng eddie_obeng]
| [[:d:Q5336369|Q5336369]]
|-
|
| ''[[:d:Q23727579|Eddy Cartaya]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/eddy_cartaya eddy_cartaya]
| [[:d:Q23727579|Q23727579]]
|-
| [[Fitxategi:Edi Rama (2024-02-29).jpg|center|128px]]
| [[Edi Rama]]
| politikari albaniarra
| [[politikari]]<br/>''[[:d:Q1028181|margolari]]''<br/>[[kazetari]]<br/>''[[:d:Q3665646|saskibaloi jokalari]]''<br/>''[[:d:Q1281618|eskultore]]''
| 1964-07-04
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Albania]]
| [https://www.ted.com/speakers/edi_rama edi_rama]
| [[:d:Q316901|Q316901]]
|-
| [[Fitxategi:Edie thumb 33 ft.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5338692|Edith Widder]]''
|
| ''[[:d:Q3546255|ozeanografo]]''<br/>''[[:d:Q3640160|itsas-biologo]]''
| 1951-06-11
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/edith_widder edith_widder]
| [[:d:Q5338692|Q5338692]]
|-
| [[Fitxategi:Foto oficial de Eduardo Paes.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q972007|Eduardo Paes]]''
| politikari brasildarra
| [[politikari]]
| 1969-11-14
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Brasil]]
| [https://www.ted.com/speakers/mayor_eduardo_paes mayor_eduardo_paes]
| [[:d:Q972007|Q972007]]
|-
| [[Fitxategi:Cómo piensa un matemático, Eduardo Sáenz de Cabezón 3 (cropped).png|center|128px]]
| ''[[:d:Q23769256|Eduardo Sáenz de Cabezón]]''
|
| [[matematikari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q15143191|zientzia-dibulgatzaile]]''<br/>''[[:d:Q947873|telebista aurkezle]]''<br/>''[[:d:Q578109|telebista-ekoizle]]''
| 1972-06-24
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Bartzelona]]<br/>[[Espainia]]
| [https://www.ted.com/speakers/eduardo_saenz_de_cabezon eduardo_saenz_de_cabezon]
| [[:d:Q23769256|Q23769256]]
|-
| [[Fitxategi:Edward Boyden World Economic Forum 2013.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5341974|Edward Boyden]]''
|
| ''[[:d:Q15839206|biologo molekular]]''<br/>''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1979-08-18
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/ed_boyden ed_boyden]
| [[:d:Q5341974|Q5341974]]
|-
| [[Fitxategi:Ed Burtynsky (38148537).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q967163|Edward Burtynsky]]''
| argazkilari kanadarra
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''<br/>[[film-zuzendari]]
| 1955-02-22
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/edward_burtynsky edward_burtynsky]
| [[:d:Q967163|Q967163]]
|-
| [[Fitxategi:Edward O. Wilson, 2003 (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Edward Osborne Wilson|Edward O. Wilson]]
|
| ''[[:d:Q3055126|entomologo]]''<br/>''[[:d:Q19356916|sociobiologist]]''<br/>[[eleberrigile]]<br/>''[[:d:Q16831721|etologo]]''<br/>''[[:d:Q18814623|autobiografialari]]''<br/>[[naturalista]]<br/>''[[:d:Q16063497|evolutionary biologist]]''<br/>''[[:d:Q3745071|zientzia idazle]]''<br/>''[[:d:Q864503|biologo]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q350979|zoologo]]''<br/>''[[:d:Q15839134|ekologo]]''<br/>''[[:d:Q20650437|myrmecologist]]''
| 1929-06-10
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/e_o_wilson e_o_wilson]
| [[:d:Q211029|Q211029]]
|-
| [[Fitxategi:Edward Snowden-2.jpg|center|128px]]
| [[Edward Snowden]]
|
| [[Sistema administratzaile]]<br/>''[[:d:Q5121444|intelligence officer]]''<br/>[[Segurtasun-zaintzaile|segurtasuneko jagole]]<br/>[[Barneko salatzaile]]<br/>''[[:d:Q181043|Disidentzia]]''<br/>[[informatikari]]<br/>''[[:d:Q56027752|intelligence analyst]]''
| 1983-06-21
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Errusia]]
| [https://www.ted.com/speakers/edward_snowden edward_snowden]
| [[:d:Q13424289|Q13424289]]
|-
|
| ''[[:d:Q23795681|Edward Tenner]]''
|
| [[idazle]]
| 1944
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/edward_tenner edward_tenner]
| [[:d:Q23795681|Q23795681]]
|-
| [[Fitxategi:Edwidge Danticat by David Shankbone.jpg|center|128px]]
| [[Edwidge Danticat]]
| haitiar-estatubatuar idazlea, eleberrigilea eta ipuingilea
| [[idazle]]<br/>[[eleberrigile]]<br/>''[[:d:Q4853732|haur literaturaren idazle]]''<br/>''[[:d:Q15949613|ipuingile]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1969-01-19
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Haiti]]
| [https://www.ted.com/speakers/edwidge_danticat edwidge_danticat]
| [[:d:Q450346|Q450346]]
|-
|
| ''[[:d:Q23691666|Einstein]]''
|
|
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/einstein_the_parrot einstein_the_parrot]
| [[:d:Q23691666|Q23691666]]
|-
| [[Fitxategi:Elaine Morgan in 1998.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q449734|Elaine Morgan]]''
|
| [[gidoilari]]<br/>''[[:d:Q1086863|zutabegile]]''<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q28692502|emakumeen eskubideen aldeko ekintzaile]]''
| 1920-11-07
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]<br/>[[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/elaine_morgan elaine_morgan]
| [[:d:Q449734|Q449734]]
|-
| [[Fitxategi:Dr Eleanor Longden.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23712765|Eleanor Longden]]''
| ikertzailea
| [[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/eleanor_longden eleanor_longden]
| [[:d:Q23712765|Q23712765]]
|-
| [[Fitxategi:Dr Eleni Gabre-Madhin.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q3050741|Eleni Zaude Gabre-Madhin]]''
|
| [[ekonomialari]]<br/>[[ikertzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Etiopia]]
| [https://www.ted.com/speakers/eleni_gabre_madhin eleni_gabre_madhin]
| [[:d:Q3050741|Q3050741]]
|-
| [[Fitxategi:אלי ביר איחוד הצלה.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16214344|Eli Beer]]''
| aktibista israeldarra
| ''[[:d:Q15253558|aktibista]]''
| 1973-09-13
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Israel]]
| [https://www.ted.com/speakers/eli_beer eli_beer]
| [[:d:Q16214344|Q16214344]]
|-
| [[Fitxategi:Eli Pariser - Flickr - Knight Foundation.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1328841|Eli Pariser]]''
|
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q16323111|bakearen aldeko aktibista]]''<br/>[[enpresaburu]]<br/>''[[:d:Q6051619|iritzi-kazetari]]''<br/>[[kazetari]]<br/>''[[:d:Q11499147|militante politiko]]''
| 1980-12-17
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/eli_pariser eli_pariser]
| [[:d:Q1328841|Q1328841]]
|-
| [[Fitxategi:ElifShafak Ask EbruBilun Wiki.jpg|center|128px]]
| [[Elif Shafak]]
|
| [[idazle]]<br/>[[eleberrigile]]<br/>[[kazetari]]
| 1971-10-25
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Turkia]]
| [https://www.ted.com/speakers/elif_shafak elif_shafak]<br/>[https://www.ted.com/speakers/752 752]
| [[:d:Q270739|Q270739]]
|-
| [[Fitxategi:Elise LeGrow at Roy Thomson Hall - 2017 (36530356835).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5361673|Elise LeGrow]]''
| abeslari kanadarra
| [[Kantari|abeslari]]<br/>[[kantugile]]
| 1987-06-04
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/elise_legrow elise_legrow]
| [[:d:Q5361673|Q5361673]]
|-
| [[Fitxategi:Elizabeth Blackburn CHF Heritage Day 2012 Rush 001.JPG|center|128px]]
| [[Elizabeth Blackburn]]
|
| ''[[:d:Q864503|biologo]]''<br/>''[[:d:Q15839206|biologo molekular]]''<br/>''[[:d:Q2919046|biokimikari]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1948-11-26
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Australia]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/elizabeth_blackburn elizabeth_blackburn]
| [[:d:Q26321|Q26321]]
|-
| [[Fitxategi:Elizabeth Wayne at Sci Foo camp, 2018.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q48720234|Elizabeth C. Wayne]]''
| ikertzailea
| ''[[:d:Q19902880|biomedical engineer]]''<br/>''[[:d:Q14906342|biofisikari]]''<br/>[[ikertzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/elizabeth_wayne elizabeth_wayne]
| [[:d:Q48720234|Q48720234]]
|-
|
| ''[[:d:Q5362609|Elizabeth Coleman]]''
|
| ''[[:d:Q21281706|academic administrator]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1937
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/liz_coleman liz_coleman]
| [[:d:Q5362609|Q5362609]]
|-
| [[Fitxategi:Elizabeth Diller.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1225543|Elizabeth Diller]]''
| arkitekto estatubatuarra
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''<br/>''[[:d:Q9379869|hizlari]]''
| 1954
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/liz_diller liz_diller]<br/>[https://www.ted.com/speakers/290 290]
| [[:d:Q1225543|Q1225543]]
|-
| [[Fitxategi:Elizabeth Gilbert at TED.jpg|center|128px]]
| [[Elizabeth Gilbert]]
|
| [[eleberrigile]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q11774202|saiakeragile]]''
| 1969-07-18
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/elizabeth_gilbert elizabeth_gilbert]
| [[:d:Q231424|Q231424]]
|-
| [[Fitxategi:Elizabeth Kapuʻuwailani Lindsey.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5363053|Elizabeth Kapu'uwailani Lindsey]]''
| aktore estatubatuarra
| [[Antzezle|aktore]]<br/>[[antropologo]]<br/>''[[:d:Q18581305|edertasun lehiaketan parte-hartzaile]]''<br/>[[film-zuzendari]]
| 1956-04-17
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/elizabeth_lindsey elizabeth_lindsey]
| [[:d:Q5363053|Q5363053]]
|-
|
| ''[[:d:Q18155703|Elizabeth Lesser]]''
|
| [[emagin]]
| 1953
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/elizabeth_lesser elizabeth_lesser]
| [[:d:Q18155703|Q18155703]]
|-
|
| ''[[:d:Q24040890|Elizabeth Lev]]''
| idazle estatubatuarra
| [[idazle]]
| 1967
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/elizabeth_lev elizabeth_lev]
| [[:d:Q24040890|Q24040890]]
|-
| [[Fitxategi:Elizabeth Loftus.jpg|center|128px]]
| [[Elizabeth Loftus]]
| psikologo kognitibo estatubatuarra
| ''[[:d:Q212980|psikologo]]''<br/>''[[:d:Q2732142|estatistikari]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q93068487|forensic psychologist]]''
| 1944-10-16
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/elizabeth_loftus elizabeth_loftus]
| [[:d:Q262154|Q262154]]
|-
|
| ''[[:d:Q18913035|Elizabeth Murchison]]''
|
| ''[[:d:Q3126128|genetista]]''<br/>''[[:d:Q16062369|onkologo]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/elizabeth_murchison elizabeth_murchison]
| [[:d:Q18913035|Q18913035]]
|-
| [[Fitxategi:Elizabeth Nyamayaro (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23782690|Elizabeth Nyamayaro]]''
|
| ''[[:d:Q1238570|politologo]]''<br/>''[[:d:Q28692502|emakumeen eskubideen aldeko ekintzaile]]''<br/>''[[:d:Q193391|diplomazialari]]''
| 1975-08-15
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Zimbabwe]]
| [https://www.ted.com/speakers/elizabeth_nyamayaro elizabeth_nyamayaro]
| [[:d:Q23782690|Q23782690]]
|-
| [[Fitxategi:ElizabethPisaniAtQEDcon2014-2.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5363352|Elizabeth Pisani]]''
|
| ''[[:d:Q12765408|epidemiologo]]''<br/>[[kazetari]]
| 1964
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/elizabeth_pisani elizabeth_pisani]
| [[:d:Q5363352|Q5363352]]
|-
| [[Fitxategi:Ellen 't Hoen, at UNITAID Market Forum, April 7, 2014.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5364710|Ellen 't Hoen]]''
| abokatu nederlandarra
| [[abokatu]]
| 1960
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Herbehereetako Erresuma]]
| [https://www.ted.com/speakers/ellen_t_hoen ellen_t_hoen]
| [[:d:Q5364710|Q5364710]]
|-
| [[Fitxategi:Ellen Dunham-Jones (6931479086) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23796172|Ellen Dunham-Jones]]''
| arkitekto estatubatuarra
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''
| 1959-01-27
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/ellen_dunham_jones ellen_dunham_jones]
| [[:d:Q23796172|Q23796172]]
|-
|
| ''[[:d:Q5364858|Ellen Gustafson]]''
|
| [[enpresaburu]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/ellen_gustafson ellen_gustafson]
| [[:d:Q5364858|Q5364858]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662797|Ellen Jorgensen]]''
|
| ''[[:d:Q864503|biologo]]''
| 1955-06-02
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/ellen_jorgensen ellen_jorgensen]
| [[:d:Q23662797|Q23662797]]
|-
| [[Fitxategi:Ellen McArthur, 2010 (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Ellen MacArthur]]
| britainiar distantzia luzeko nabigatzailea
| ''[[:d:Q11900058|esploratzaile]]''<br/>''[[:d:Q254651|itsasturi]]''<br/>[[geografo]]<br/>''[[:d:Q476246|estropadalari]]''
| 1976-07-08
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/ellen_macarthur ellen_macarthur]
| [[:d:Q262259|Q262259]]
|-
|
| ''[[:d:Q78906351|Ellen Støkken Dahl]]''
|
| [[mediku]]<br/>[[autore]]<br/>''[[:d:Q8246794|blogari]]''
| 1991
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Norvegia]]
| [https://www.ted.com/speakers/ellen_stokken_dahl ellen_stokken_dahl]
| [[:d:Q78906351|Q78906351]]
|-
|
| ''[[:d:Q23784323|Elliot Krane]]''
| ikertzailea
| [[ikertzaile]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/elliot_krane elliot_krane]
| [[:d:Q23784323|Q23784323]]
|-
| [[Fitxategi:Elon Musk Colorado 2022 (cropped2).jpg|center|128px]]
| [[Elon Musk]]
| ingeniari, enpresari, asmatzailea.
| [[programatzaile]]<br/>[[ingeniari]]<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>''[[:d:Q557880|inbertitzailea]]''<br/>[[enpresaburu]]<br/>[[politikari]]
| 1971-06-28
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Hegoafrika]]<br/>[[Kanada]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/elon_musk elon_musk]
| [[:d:Q317521|Q317521]]
|-
|
| ''[[:d:Q23760249|Elora Hardy]]''
| arkitekto indonesiarra
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''
| 1980
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Indonesia]]
| [https://www.ted.com/speakers/elora_hardy elora_hardy]
| [[:d:Q23760249|Q23760249]]
|-
|
| ''[[:d:Q5368497|Elyn Saks]]''
| abokatu estatubatuarra
| [[abokatu]]
| 1955-11-03
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/elyn_saks elyn_saks]
| [[:d:Q5368497|Q5368497]]
|-
|
| ''[[:d:Q23759555|Eman Mohammed]]''
|
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''<br/>[[kazetari]]<br/>''[[:d:Q957729|fotokazetari]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Palestina]]
| [https://www.ted.com/speakers/eman_mohammed eman_mohammed]
| [[:d:Q23759555|Q23759555]]
|-
| [[Fitxategi:Emeli Sandé September 2014.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q470429|Emeli Sandé]]''
|
| [[egile abeslari]]<br/>[[Kantari|abeslari]]<br/>''[[:d:Q55960555|estudioko musikari]]''
| 1987-03-10
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/emeli_sande emeli_sande]
| [[:d:Q470429|Q470429]]
|-
| [[Fitxategi:Emiliano Salinas.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q8263870|Emiliano Salinas]]''
|
| ''[[:d:Q1416279|finantza-analista]]''<br/>[[ekonomialari]]
| 1976-02-19
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Mexiko]]
| [https://www.ted.com/speakers/emiliano_salinas emiliano_salinas]
| [[:d:Q8263870|Q8263870]]
|-
|
| ''[[:d:Q23782719|Emilie Wapnick]]''
|
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q1028181|margolari]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/emilie_wapnick emilie_wapnick]
| [[:d:Q23782719|Q23782719]]
|-
| [[Fitxategi:Emily Balcetis in 2022.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23768714|Emily Balcetis]]''
|
| ''[[:d:Q10672931|gizarte-psikologo]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/emily_balcetis emily_balcetis]
| [[:d:Q23768714|Q23768714]]
|-
|
| ''[[:d:Q106452648|Emily Esfahani Smith]]''
|
| [[kazetari]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/emily_esfahani_smith emily_esfahani_smith]
| [[:d:Q106452648|Q106452648]]
|-
|
| ''[[:d:Q4260929|Emily Levine]]''
|
| ''[[:d:Q12406482|umorista]]''<br/>[[idazle]]<br/>[[hizlari]]
| 1944-10-23
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/emily_levine emily_levine]
| [[:d:Q4260929|Q4260929]]
|-
|
| ''[[:d:Q106860592|Emily Nagoski]]''
|
| [[ikertzaile]]<br/>[[katedradun]]
| 1977
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/emily_nagoski emily_nagoski]
| [[:d:Q106860592|Q106860592]]
|-
| [[Fitxategi:ECB COVID-19 Webinar Series Emily Oster 54m40s.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5372306|Emily Oster]]''
|
| [[ekonomialari]]<br/>''[[:d:Q15980158|saiakeragile]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1980-02-14
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/emily_oster emily_oster]<br/>[https://www.ted.com/speakers/126 126]
| [[:d:Q5372306|Q5372306]]
|-
| [[Fitxategi:Emily Pilloton - PopTech 2009 - Camden, ME.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23795673|Emily Pilloton]]''
|
| ''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q9379869|hizlari]]''<br/>''[[:d:Q16515647|mentor]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/emily_pilloton emily_pilloton]
| [[:d:Q23795673|Q23795673]]
|-
| [[Fitxategi:Emma Teeling for The Story of Your Stuff.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q21392291|Emma C. Teeling]]''
| zoologo irlandarra
| ''[[:d:Q350979|zoologo]]''<br/>''[[:d:Q3126128|genetista]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Irlanda (estatua)|Irlandako Errepublika]]
| [https://www.ted.com/speakers/emma_teeling emma_teeling]
| [[:d:Q21392291|Q21392291]]
|-
|
| ''[[:d:Q19662329|Emma Marris]]''
|
| ''[[:d:Q3745071|zientzia idazle]]''
| 1979-01-15
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/emma_marris emma_marris]
| [[:d:Q19662329|Q19662329]]
|-
| [[Fitxategi:Emmanuel Jal (152417).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1338331|Emmanuel Jal]]''
|
| ''[[:d:Q2252262|rapero]]''<br/>[[Antzezle|aktore]]<br/>[[Kantari|abeslari]]
| 1980-01-01
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Sudan]]
| [https://www.ted.com/speakers/emmanuel_jal emmanuel_jal]<br/>[https://www.ted.com/speakers/492 492]
| [[:d:Q1338331|Q1338331]]
|-
| [[Fitxategi:Emi Mahmoud Islamic Poet.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q26702742|Emtithal Mahmoud]]''
|
| [[poeta]]<br/>[[idazle]]
| 1993
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Sudan]]
| [https://www.ted.com/speakers/emtithal_mahmoud emtithal_mahmoud]
| [[:d:Q26702742|Q26702742]]
|-
|
| ''[[:d:Q5379508|Enric Sala]]''
| ikertzailea
| ''[[:d:Q3640160|itsas-biologo]]''<br/>[[ikertzaile]]<br/>''[[:d:Q864503|biologo]]''<br/>''[[:d:Q15839134|ekologo]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[Ekologista|ekintzaile ekologista]]
| 1968-11-26
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Espainia]]
| [https://www.ted.com/speakers/enric_sala enric_sala]
| [[:d:Q5379508|Q5379508]]
|-
|
| ''[[:d:Q89654407|Enrico Ramirez-Ruiz]]''
|
| [[ikertzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/enrico_ramirez_ruiz enrico_ramirez_ruiz]
| [[:d:Q89654407|Q89654407]]
|-
| [[Fitxategi:Enrique Peñalosa no Fronteiras do Pensamento Porto Alegre (7417396154).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q989831|Enrique Peñalosa]]''
| politikari kolonbiarra
| [[politikari]]<br/>[[ekonomialari]]<br/>''[[:d:Q131062|hirigile]]''
| 1954-09-30
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Kolonbia]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/enrique_penalosa enrique_penalosa]
| [[:d:Q989831|Q989831]]
|-
| [[Fitxategi:Erez Lieberman Aiden.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5385746|Erez Lieberman Aiden]]''
|
| [[informatikari]]<br/>[[ikertzaile]]<br/>[[matematikari]]<br/>''[[:d:Q201788|historialari]]''<br/>[[filosofo]]
| 1980
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/erez_lieberman_aiden erez_lieberman_aiden]
| [[:d:Q5385746|Q5385746]]
|-
|
| ''[[:d:Q23795686|Eric Berlow]]''
|
| [[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/eric_berlow eric_berlow]
| [[:d:Q23795686|Q23795686]]
|-
|
| ''[[:d:Q23797191|Eric Dishman]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/eric_dishman eric_dishman]
| [[:d:Q23797191|Q23797191]]
|-
|
| ''[[:d:Q23783074|Eric Giler]]''
|
|
| 1955
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/eric_giler eric_giler]
| [[:d:Q23783074|Q23783074]]
|-
|
| ''[[:d:Q976346|Eric Haseltine]]''
|
| ''[[:d:Q10497074|military flight engineer]]''<br/>''[[:d:Q56027752|intelligence analyst]]''<br/>[[asmatzaile]]
| 1951-10-11
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/eric_haseltine eric_haseltine]
| [[:d:Q976346|Q976346]]
|-
|
| ''[[:d:Q107663251|Eric Hirshberg]]''
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/eric_hirshberg eric_hirshberg]
| [[:d:Q107663251|Q107663251]]
|-
| [[Fitxategi:Eric J Topol.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5387640|Eric J. Topol]]''
|
| ''[[:d:Q3264451|kardiologo]]''<br/>''[[:d:Q3126128|genetista]]''
| 1954-06-26
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/eric_topol eric_topol]
| [[:d:Q5387640|Q5387640]]
|-
| [[Fitxategi:Eric Lewis-33.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5386963|Eric Lewis]]''
|
| ''[[:d:Q15981151|jazz musikari]]''<br/>[[piano-jotzaile]]
| 1973-05-13
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/eric_lewis eric_lewis]
| [[:d:Q5386963|Q5386963]]
|-
| [[Fitxategi:Eric Liu.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5386981|Eric Liu]]''
| kazetari estatubatuarra
| [[kazetari]]
| 1968
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/eric_liu eric_liu]
| [[:d:Q5386981|Q5386981]]
|-
|
| ''[[:d:Q23785222|Eric Mead]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/eric_mead eric_mead]
| [[:d:Q23785222|Q23785222]]
|-
| [[Fitxategi:Manhatta author at NYBG 2022 jeh (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5387689|Eric W. Sanderson]]''
| ekologo estatubatuarra
| ''[[:d:Q15839134|ekologo]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/eric_sanderson eric_sanderson]
| [[:d:Q5387689|Q5387689]]
|-
| [[Fitxategi:Eric Whitacre.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q726206|Eric Whitacre]]''
| musikagile estatubatuarra
| ''[[:d:Q158852|orkestra zuzendari]]''<br/>[[musikagile]]<br/>''[[:d:Q14915627|musikologo]]''<br/>[[abesbatza-zuzendari]]
| 1970-01-02
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/eric_whitacre eric_whitacre]
| [[:d:Q726206|Q726206]]
|-
| [[Fitxategi:EricXunLi2019.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q18653772|Eric X. Li]]''
|
| [[idazle]]
| 1968-05
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/eric_x_li eric_x_li]
| [[:d:Q18653772|Q18653772]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662179|Erica Frenkel]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/erica_frenkel erica_frenkel]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1216 1216]
| [[:d:Q23662179|Q23662179]]
|-
| [[Fitxategi:Erik Brynjolfsson at MIT Sloan CIO Symposium 2013 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5388515|Erik Brynjolfsson]]''
|
| [[ekonomialari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1962
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/erik_brynjolfsson erik_brynjolfsson]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1486 1486]
| [[:d:Q5388515|Q5388515]]
|-
| [[Fitxategi:Erik Hersman PopTech 2013.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5388622|Erik Hersman]]''
|
| [[ingeniari]]
| 1975
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/erik_hersman erik_hersman]
| [[:d:Q5388622|Q5388622]]
|-
| [[Fitxategi:Erik Johansson portrait.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q18353878|Erik Johansson]]''
| argazkilari suediarra
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''<br/>''[[:d:Q3391743|artista bisuala]]''
| 1985
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Suedia]]
| [https://www.ted.com/speakers/erik_johannson erik_johannson]
| [[:d:Q18353878|Q18353878]]
|-
|
| ''[[:d:Q23671001|Erik Schlangen]]''
|
| [[zientzialari]]<br/>''[[:d:Q13582652|ingeniari zibil]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/erik_schlangen erik_schlangen]
| [[:d:Q23671001|Q23671001]]
|-
| [[Fitxategi:Erin McKean.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2559665|Erin McKean]]''
|
| ''[[:d:Q14972848|lexikografo]]''<br/>''[[:d:Q14467526|hizkuntzalari]]''
| 1971
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/erin_mckean erin_mckean]
| [[:d:Q2559665|Q2559665]]
|-
|
| ''[[:d:Q23760623|Ernest Madu]]''
|
| ''[[:d:Q3264451|kardiologo]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/ernest_madu ernest_madu]
| [[:d:Q23760623|Q23760623]]
|-
| [[Fitxategi:Ernesto Sirolli.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23662694|Ernesto Sirolli]]''
|
|
| 1950-09-22
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Italia]]
| [https://www.ted.com/speakers/ernesto_sirolli ernesto_sirolli]
| [[:d:Q23662694|Q23662694]]
|-
| [[Fitxategi:Erricka Bridgeford 03.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q47003561|Erricka Bridgeford]]''
| aktibista estatubatuarra
| ''[[:d:Q15253558|aktibista]]''
| 1972-10-09
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/erricka_bridgeford erricka_bridgeford]
| [[:d:Q47003561|Q47003561]]
|-
| [[Fitxategi:Esta Soler Headshot North Porch.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q22703937|Esta Soler]]''
| aktibista estatubatuarra
| ''[[:d:Q15253558|aktibista]]''
| 1947
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/esta_soler esta_soler]
| [[:d:Q22703937|Q22703937]]
|-
| [[Fitxategi:Esther Duflo - Pop!Tech 2009 - 001 (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Esther Duflo]]
| ikertzailea
| [[ekonomialari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[ikertzaile]]
| 1972-10-25
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Frantzia]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/esther_duflo esther_duflo]
| [[:d:Q434509|Q434509]]
|-
| [[Fitxategi:Esther Perel 2017.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q17388335|Esther Perel]]''
| psikologo belgikarra
| ''[[:d:Q1900167|psikoterapeuta]]''<br/>''[[:d:Q16614000|sexu-terapeuta]]''<br/>''[[:d:Q6001194|marriage counselor]]''<br/>''[[:d:Q15077007|podcaster]]''
| 1958
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Belgika]]
| [https://www.ted.com/speakers/esther_perel esther_perel]
| [[:d:Q17388335|Q17388335]]
|-
|
| ''[[:d:Q61980065|Ethan Lindenberger]]''
|
|
| 2001
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/ethan_lindenberger ethan_lindenberger]
| [[:d:Q61980065|Q61980065]]
|-
| [[Fitxategi:Ethan A. Nadelmann - World Economic Forum on Latin America.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5402967|Ethan Nadelmann]]''
| idazle estatubatuarra
| [[idazle]]
| 1957-03-13
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/ethan_nadelmann ethan_nadelmann]<br/>[https://www.ted.com/speakers/2032 2032]
| [[:d:Q5402967|Q5402967]]
|-
| [[Fitxategi:Ethan Zuckerman (48278826342) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4451591|Ethan Zuckerman]]''
|
| ''[[:d:Q8246794|blogari]]''<br/>''[[:d:Q15253558|aktibista]]''<br/>[[informatikari]]<br/>[[kazetari]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q9379869|hizlari]]''
| 1973-01-04
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/ethan_zuckerman ethan_zuckerman]
| [[:d:Q4451591|Q4451591]]
|-
| [[Fitxategi:EugeniaCheng PhiBetaKappa EnLightningTalksChicago2016 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q20831455|Eugenia Cheng]]''
| matematikari britainiarra
| [[matematikari]]<br/>[[piano-jotzaile]]<br/>[[irakasle]]
| 1976-08-01
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/eugenia_cheng eugenia_cheng]
| [[:d:Q20831455|Q20831455]]
|-
|
| ''[[:d:Q433087|Euna Lee]]''
| kazetari estatubatuarra
| [[kazetari]]
| 1972
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Hego Korea]]
| [https://www.ted.com/speakers/euna_lee euna_lee]
| [[:d:Q433087|Q433087]]
|-
| [[Fitxategi:Euvin Naidoo - World Economic Forum on Africa 2012 crop.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5414626|Euvin Naidoo]]''
|
| ''[[:d:Q2961975|enpresa exekutiboa]]''
| 1971
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Hegoafrika]]
| [https://www.ted.com/speakers/euvin_naidoo euvin_naidoo]
| [[:d:Q5414626|Q5414626]]
|-
| [[Fitxategi:Eva Galperin 2013 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q35746033|Eva Galperin]]''
|
| [[Sistema administratzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/eva_galperin eva_galperin]
| [[:d:Q35746033|Q35746033]]
|-
| [[Fitxategi:Eva Vertes in 2006.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5415201|Eva Vertes George]]''
|
|
| 1985
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/eva_vertes eva_vertes]
| [[:d:Q5415201|Q5415201]]
|-
| [[Fitxategi:Eva Zeisel.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q216141|Eva Zeisel]]''
|
| ''[[:d:Q1281618|eskultore]]''<br/>''[[:d:Q7541856|zeramikari]]''<br/>[[diseinatzaile]]<br/>[[artista]]
| 1906-11-13
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Hungaria]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/eva_zeisel eva_zeisel]
| [[:d:Q216141|Q216141]]
|-
|
| ''[[:d:Q23783431|Evan Grant]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/evan_grant evan_grant]
| [[:d:Q23783431|Q23783431]]
|-
| [[Fitxategi:Ev Williams (15527604887).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q561960|Evan Williams]]''
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>''[[:d:Q8246794|blogari]]''<br/>[[enpresaburu]]<br/>[[informatikari]]
| 1972-03-31
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/evan_williams evan_williams]
| [[:d:Q561960|Q561960]]
|-
| [[Fitxategi:Eve Ensler at a Hudson Union Society event in March 2011.jpg|center|128px]]
| [[Eve Ensler]]
|
| [[Antzezle|aktore]]<br/>[[Dramagile|antzerkigile]]<br/>''[[:d:Q18814623|autobiografialari]]''<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q28692502|emakumeen eskubideen aldeko ekintzaile]]''<br/>[[film-zuzendari]]
| 1953-05-25
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/eve_ensler eve_ensler]
| [[:d:Q2086841|Q2086841]]
|-
| [[Fitxategi:Evelyn-glennie.jpg|center|128px]]
| [[Evelyn Glennie]]
| eskoziar perkusionista birtuoso gorra
| [[musikagile]]<br/>''[[:d:Q4351403|perkusionista]]''<br/>''[[:d:Q386854|bateria-jotzaile]]''<br/>''[[:d:Q12795793|marimba player]]''<br/>''[[:d:Q66370835|xylophonist]]''
| 1965-07-19
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/evelyn_glennie evelyn_glennie]
| [[:d:Q239275|Q239275]]
|-
| [[Fitxategi:Wer kann die neue Zukunft machen? (17333061348).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q93054|Evgeny Morozov]]''
|
| [[idazle]]<br/>[[kazetari]]<br/>[[informatikari]]
| 1984
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Bielorrusia]]
| [https://www.ted.com/speakers/evgeny_morozov evgeny_morozov]
| [[:d:Q93054|Q93054]]
|-
|
| ''[[:d:Q23784493|Eythor Bender]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/eythor_bender eythor_bender]
| [[:d:Q23784493|Q23784493]]
|-
| [[Fitxategi:NEXT14 Day 2 - Image by Dan Taylor - dan@heisenbergmedia.com-140 (13935053809).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23796639|Fabian Hemmert]]''
|
| ''[[:d:Q11287574|industrial designer]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/fabian_hemmert fabian_hemmert]
| [[:d:Q23796639|Q23796639]]
|-
|
| ''[[:d:Q16223327|Fabian Oefner]]''
| artista suitzarra
| [[artista]]
| 1984
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Suitza]]
| [https://www.ted.com/speakers/fabian_oefner fabian_oefner]
| [[:d:Q16223327|Q16223327]]
|-
| [[Fitxategi:TEDxBrooklyn - Fabien Cousteau (5173719132).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5427748|Fabien Cousteau]]''
|
| [[film-zuzendari]]<br/>''[[:d:Q11900058|esploratzaile]]''
| 1967-10-02
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Frantzia]]
| [https://www.ted.com/speakers/fabien_cousteau fabien_cousteau]
| [[:d:Q5427748|Q5427748]]
|-
| [[Fitxategi:Fadi-chehade-toronto.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q536854|Fadi Chehadé]]''
|
| [[informatikari]]<br/>[[enpresaburu]]
| 1962
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Libano]]<br/>[[Egipto]]
| [https://www.ted.com/speakers/fadi_chehade fadi_chehade]
| [[:d:Q536854|Q536854]]
|-
|
| ''[[:d:Q23670985|Fahad Al-Attiya]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Qatar]]
| [https://www.ted.com/speakers/fahad_al_attiya fahad_al_attiya]
| [[:d:Q23670985|Q23670985]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662658|Faith Jegede]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/faith_jegede faith_jegede]
| [[:d:Q23662658|Q23662658]]
|-
|
| ''[[:d:Q21259711|Faith Osier]]''
| ikertzaile kenyarra
| [[ikertzaile]]<br/>''[[:d:Q12119633|immunologo]]''
| 1972
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Kenya]]
| [https://www.ted.com/speakers/faith_osier faith_osier]
| [[:d:Q21259711|Q21259711]]
|-
| [[Fitxategi:Farida Nabourema (103909).jpg|center|128px]]
| [[Farida Nabourema]]
|
| ''[[:d:Q1476215|giza eskubideen aldeko ekintzaile]]''<br/>[[idazle]]<br/>[[kazetari]]
| 1990-04-19
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Togo]]
| [https://www.ted.com/speakers/farida_nabourema farida_nabourema]
| [[:d:Q54362908|Q54362908]]
|-
|
| ''[[:d:Q42791593|Fatima AlZahra'a Alatraktchi]]''
|
| [[ikertzaile]]<br/>[[ingeniari]]
| 1989-04-02
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| ''[[:d:Q756617|Danimarka]]''
| [https://www.ted.com/speakers/fatima_alzahra_a_alatraktchi fatima_alzahra_a_alatraktchi]
| [[:d:Q42791593|Q42791593]]
|-
| [[Fitxategi:Fei-Fei Li at AI for Good 2017.jpg|center|128px]]
| [[Fei-fei Li]]
| Stanford Unibertsitateko informatikaria
| [[informatikari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1976-07-03
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/fei_fei_li fei_fei_li]<br/>[https://www.ted.com/speakers/2454 2454]
| [[:d:Q18686107|Q18686107]]
|-
| [[Fitxategi:Imam Feisal Abdul Rauf (1).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5441577|Feisal Abdul Rauf]]''
|
| [[Imam]]
| 1948-10-23
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/imam_feisal_abdul_rauf imam_feisal_abdul_rauf]
| [[:d:Q5441577|Q5441577]]
|-
|
| ''[[:d:Q5442186|Felix Dennis]]''
|
| ''[[:d:Q2516866|argitaratzaile]]''<br/>[[idazle]]<br/>[[poeta]]<br/>[[enpresaburu]]
| 1947-05-27
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/felix_dennis felix_dennis]
| [[:d:Q5442186|Q5442186]]
|-
|
| ''[[:d:Q23783216|Fields Wicker-Miurin]]''
|
|
| 1958
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/fields_wicker_miurin fields_wicker_miurin]
| [[:d:Q23783216|Q23783216]]
|-
|
| ''[[:d:Q23784380|Fiorenzo Omenetto]]''
|
| [[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/fiorenzo_omenetto fiorenzo_omenetto]
| [[:d:Q23784380|Q23784380]]
|-
|
| ''[[:d:Q42562201|Floyd E Romesberg]]''
|
| ''[[:d:Q864835|bioteknologo]]''<br/>''[[:d:Q2919046|biokimikari]]''<br/>''[[:d:Q3126128|genetista]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/floyd_romesberg floyd_romesberg]
| [[:d:Q42562201|Q42562201]]
|-
|
| ''[[:d:Q23782707|Frances Larson]]''
|
| [[antropologo]]<br/>''[[:d:Q15985128|medical historian]]''
| 1976-08-12
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/frances_larson frances_larson]
| [[:d:Q23782707|Q23782707]]
|-
|
| ''[[:d:Q23783036|Francesco Sauro]]''
|
| [[zientzialari]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Italia]]
| [https://www.ted.com/speakers/francesco_sauro francesco_sauro]<br/>[https://www.ted.com/speakers/2667 2667]
| [[:d:Q23783036|Q23783036]]
|-
| [[Fitxategi:Francis Collins official portrait.jpg|center|128px]]
| [[Francis Collins]]
|
| ''[[:d:Q3126128|genetista]]''<br/>[[mediku]]<br/>[[autore]]<br/>''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>[[kimikari]]
| 1950-04-14
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/francis_collins francis_collins]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1556 1556]
| [[:d:Q336658|Q336658]]
|-
|
| ''[[:d:Q23759562|Francis de los Reyes]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/francis_de_los_reyes francis_de_los_reyes]
| [[:d:Q23759562|Q23759562]]
|-
|
| ''[[:d:Q23769571|Franco Sacchi]]''
|
| [[film-zuzendari]]<br/>[[Zinema-editore|film-muntatzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/franco_sacchi franco_sacchi]
| [[:d:Q23769571|Q23769571]]
|-
| [[Fitxategi:Frank O. Gehry - Parc des Ateliers (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Frank Gehry]]
|
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''
| 1929-02-28
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/frank_gehry frank_gehry]
| [[:d:Q180374|Q180374]]
|-
|
| ''[[:d:Q23657144|Frank Warren]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/frank_warren frank_warren]
| [[:d:Q23657144|Q23657144]]
|-
| [[Fitxategi:Franklin Leonard for Mercer.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16499779|Franklin Leonard]]''
|
| [[enpresaburu]]<br/>[[zinema ekoizle]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/franklin_leonard franklin_leonard]
| [[:d:Q16499779|Q16499779]]
|-
| [[Fitxategi:Frans Lanting; September 13, 2006; Ittoqqortoormiit, Greenland.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q722227|Frans Lanting]]''
| argazkilari estatubatuarra
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''
| 1951-07-13
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/frans_lanting frans_lanting]
| [[:d:Q722227|Q722227]]
|-
| [[Fitxategi:Frans de Waal.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q303350|Frans de Waal]]''
| ikertzailea
| ''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q16825962|primatologist]]''<br/>''[[:d:Q16831721|etologo]]''<br/>''[[:d:Q350979|zoologo]]''<br/>''[[:d:Q33231|argazkilari]]''<br/>[[autore]]<br/>[[ikertzaile]]
| 1948-10-29
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Herbehereetako Erresuma]]
| [https://www.ted.com/speakers/frans_de_waal frans_de_waal]
| [[:d:Q303350|Q303350]]
|-
| [[Fitxategi:Pope Francis, June 2024 (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Frantzisko (aita santua)|Frantzisko]]
| Elizaren 266. Aita Santua
| ''[[:d:Q1469535|apaiz katoliko latindar]]''<br/>[[kimikari]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q1234713|teologo]]''<br/>''[[:d:Q432386|predikari]]''<br/>''[[:d:Q16827718|confessor]]''<br/>''[[:d:Q352507|pastor]]''<br/>''[[:d:Q102039658|apezpiku katoliko latindar]]''<br/>''[[:d:Q611644|apezpiku katoliko]]''<br/>[[politikari]]
| 1936-12-17
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Argentina]]
| [https://www.ted.com/speakers/pope_francis pope_francis]
| [[:d:Q450675|Q450675]]
|-
|
| ''[[:d:Q19787217|Franz Freudenthal]]''
|
| [[mediku]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Bolivia]]
| [https://www.ted.com/speakers/franz_freudenthal franz_freudenthal]
| [[:d:Q19787217|Q19787217]]
|-
| [[Fitxategi:Françoise Mouly.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q941550|Françoise Mouly]]''
|
| ''[[:d:Q2516866|argitaratzaile]]''<br/>[[marrazkilari]]<br/>''[[:d:Q1111648|colorist]]''<br/>[[Arte zuzendaritza|zuzendari artistiko]]<br/>''[[:d:Q11892507|komiki gidoilari]]''
| 1955-10-24
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Frantzia]]
| [https://www.ted.com/speakers/francoise_mouly francoise_mouly]
| [[:d:Q941550|Q941550]]
|-
|
| ''[[:d:Q23769264|Fred Jansen]]''
|
| [[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/fred_jansen fred_jansen]
| [[:d:Q23769264|Q23769264]]
|-
| [[Fitxategi:The Global Energy Context Fred Krupp talks (8417459670).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5495700|Fred Krupp]]''
|
| [[abokatu]]<br/>[[Ekologista|ekintzaile ekologista]]
| 1954
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/fred_krupp fred_krupp]
| [[:d:Q5495700|Q5495700]]
|-
| [[Fitxategi:Fred Swaniker - PopTech 2015 - Camden, Maine.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16216114|Fred Swaniker]]''
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]
| 1976
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ghana]]
| [https://www.ted.com/speakers/fred_swaniker fred_swaniker]
| [[:d:Q16216114|Q16216114]]
|-
| [[Fitxategi:Frédéric Kaplan (3330993703).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23714153|Frederic Kaplan]]''
|
| [[ikertzaile]]<br/>[[zientzialari]]
| 1974-06-23
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/frederic_kaplan frederic_kaplan]
| [[:d:Q23714153|Q23714153]]
|-
|
| ''[[:d:Q23785270|Frederick Balagadde]]''
|
| [[zientzialari]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/frederick_balagadde frederick_balagadde]
| [[:d:Q23785270|Q23785270]]
|-
| [[Fitxategi:Fredros Okumu.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q49675220|Fredros O Okumu]]''
|
| ''[[:d:Q12773412|parasitologist]]''<br/>''[[:d:Q3055126|entomologo]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Kenya]]
| [https://www.ted.com/speakers/fredros_okumu fredros_okumu]
| [[:d:Q49675220|Q49675220]]
|-
|
| ''[[:d:Q5499597|Fredy Peccerelli]]''
|
| [[antropologo]]<br/>''[[:d:Q1476215|giza eskubideen aldeko ekintzaile]]''
| 1971
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Guatemala]]
| [https://www.ted.com/speakers/fredy_peccerelli fredy_peccerelli]
| [[:d:Q5499597|Q5499597]]
|-
| [[Fitxategi:Freeman Hrabowski 2012 Shankbone.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q5500990|Freeman A. Hrabowski III]]''
|
| [[matematikari]]<br/>''[[:d:Q4376769|university president]]''<br/>''[[:d:Q1231865|pedagogo]]''
| 1950-08-13
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/freeman_hrabowski freeman_hrabowski]
| [[:d:Q5500990|Q5500990]]
|-
| [[Fitxategi:Freeman Dyson.jpg|center|128px]]
| [[Freeman Dyson]]
|
| [[matematikari]]<br/>''[[:d:Q19350898|fisikari teoriko]]''<br/>''[[:d:Q16742096|fisikari nuklear]]''<br/>[[katedradun]]<br/>''[[:d:Q2732142|estatistikari]]''<br/>''[[:d:Q169470|fisikari]]''
| 1923-12-15
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/freeman_dyson freeman_dyson]<br/>[https://www.ted.com/speakers/259 259]
| [[:d:Q153717|Q153717]]
|-
| [[Fitxategi:GT Bynum.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q25040837|G. T. Bynum]]''
| politikari estatubatuarra
| ''[[:d:Q11986654|lobbyist]]''
| 1977-08-28
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/g_t_bynum g_t_bynum]
| [[:d:Q25040837|Q25040837]]
|-
|
| ''[[:d:Q23797774|Gabby Giffords and Mark Kelly]]''
|
|
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/mark_kelly_and_gabby_giffords mark_kelly_and_gabby_giffords]
| [[:d:Q23797774|Q23797774]]
|-
|
| ''[[:d:Q52106895|Gabby Rivera]]''
|
| [[idazle]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/gabby_rivera gabby_rivera]
| [[:d:Q52106895|Q52106895]]
|-
|
| ''[[:d:Q16727388|Gabe Barcia-Colombo]]''
| zinema zuzendari estatubatuarra
| [[film-zuzendari]]<br/>''[[:d:Q578109|telebista-ekoizle]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/gabriel_barcia_colombo gabriel_barcia_colombo]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1388 1388]
| [[:d:Q16727388|Q16727388]]
|-
| [[Fitxategi:TNW Con EU15- Gabe Zichermann -1.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16214845|Gabe Zichermann]]''
|
| [[enpresaburu]]
| 1974-05-20
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/gabe_zichermann gabe_zichermann]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1107 1107]
| [[:d:Q16214845|Q16214845]]
|-
| [[Fitxategi:“Astronomía con ondas Gravitacionales” (43603989761).jpg|center|128px]]
| [[Gabriela González]]
| fisikari argentinarra
| [[astronomo]]<br/>[[katedradun]]<br/>[[ikertzaile]]<br/>''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[zientzialari]]
| 1965-02-24
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Argentina]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/gabriela_gonzalez gabriela_gonzalez]
| [[:d:Q16843449|Q16843449]]
|-
|
| ''[[:d:Q23759565|Gail Reed]]''
|
| [[kazetari]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/gail_reed gail_reed]
| [[:d:Q23759565|Q23759565]]
|-
| [[Fitxategi:Garry Kasparov European Union 2023 (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Gari Kasparov]]
|
| ''[[:d:Q10873124|xakelari]]''<br/>[[politikari]]<br/>[[idazle]]<br/>[[kazetari]]<br/>''[[:d:Q6430706|kritikari]]''
| 1963-04-13
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Errusia]]<br/>[[Kroazia]]
| [https://www.ted.com/speakers/garry_kasparov garry_kasparov]
| [[:d:Q28614|Q28614]]
|-
| [[Fitxategi:Garik Israelian.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5523322|Garik Israelyan]]''
|
| ''[[:d:Q752129|astrofisikari]]''
| 1963
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna]]<br/>[[Armenia]]
| [https://www.ted.com/speakers/garik_israelian garik_israelian]
| [[:d:Q5523322|Q5523322]]
|-
|
| ''[[:d:Q23661679|Garth Lenz]]''
|
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/garth_lenz garth_lenz]
| [[:d:Q23661679|Q23661679]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662677|Gary Greenberg]]''
|
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''<br/>[[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/gary_greenberg gary_greenberg]
| [[:d:Q23662677|Q23662677]]
|-
| [[Fitxategi:The hidden root of global poverty, according to Gary Haugen? It's broken law enforcement.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5525220|Gary Haugen]]''
|
| ''[[:d:Q1476215|giza eskubideen aldeko ekintzaile]]''
| 1963<br/>1964
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/gary_haugen gary_haugen]<br/>[https://www.ted.com/speakers/2420 2420]
| [[:d:Q5525220|Q5525220]]
|-
| [[Fitxategi:Gary Kovacs at the World Economic Forum Annual Meeting of the New Champions in Tianjin, China, 2012..jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3916015|Gary Kovacs]]''
|
| [[ekonomialari]]
| 1963<br/>1964
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/gary_kovacs gary_kovacs]
| [[:d:Q3916015|Q3916015]]
|-
|
| ''[[:d:Q23785051|Gary Lauder]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/gary_lauder gary_lauder]
| [[:d:Q23785051|Q23785051]]
|-
|
| ''[[:d:Q23712673|Gary Slutkin]]''
|
| ''[[:d:Q12765408|epidemiologo]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/gary_slutkin gary_slutkin]
| [[:d:Q23712673|Q23712673]]
|-
| [[Fitxategi:Gary Vaynerchuk public domain.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3098629|Gary Vaynerchuk]]''
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>[[informatikari]]<br/>''[[:d:Q139648|technology evangelist]]''<br/>[[hizlari]]<br/>''[[:d:Q15077007|podcaster]]''<br/>''[[:d:Q897317|mahastizaina]]''<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q215536|merkatari]]''<br/>[[Antzezle|aktore]]
| 1975-11-14
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/gary_vaynerchuk gary_vaynerchuk]
| [[:d:Q3098629|Q3098629]]
|-
| [[Fitxategi:Gary William Flake FLoC 2006.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5526162|Gary William Flake]]''
| ikertzailea
| [[enpresaburu]]<br/>[[ikertzaile]]
| 1960s
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/gary_flake gary_flake]<br/>[https://www.ted.com/speakers/672 672]
| [[:d:Q5526162|Q5526162]]
|-
| [[Fitxategi:Gary Wolf (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q17090269|Gary Wolf]]''
| kazetari estatubatuarra
| [[kazetari]]
| 1961
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/gary_wolf gary_wolf]
| [[:d:Q17090269|Q17090269]]
|-
| [[Fitxategi:Gastón Acurio realizó conversatorio en la ADP sobre la proyección externa de la gastronomía peruana.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q142216|Gastón Acurio]]''
|
| [[enpresaburu]]<br/>''[[:d:Q947873|telebista aurkezle]]''<br/>''[[:d:Q156839|sukaldari]]''<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q3499072|sukaldariburu]]''<br/>''[[:d:Q9379869|hizlari]]''
| 1967-10-30
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Peru]]
| [https://www.ted.com/speakers/gaston_acurio gaston_acurio]
| [[:d:Q142216|Q142216]]
|-
|
| ''[[:d:Q27663103|Gautam Bhan]]''
|
| ''[[:d:Q19509201|LGBT ekintzaile]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/gautam_bhan gautam_bhan]
| [[:d:Q27663103|Q27663103]]
|-
|
| ''[[:d:Q5528244|Gavin Pretor-Pinney]]''
| idazle britainiarra
| [[idazle]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/gavin_pretor_pinney gavin_pretor_pinney]
| [[:d:Q5528244|Q5528244]]
|-
| [[Fitxategi:Gavin Schmidt - climate scientist.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1496443|Gavin Schmidt]]''
|
| ''[[:d:Q1113838|klimatologo]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/gavin_schmidt gavin_schmidt]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1782 1782]
| [[:d:Q1496443|Q1496443]]
|-
| [[Fitxategi:Gayle King of CBS 2019.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5528805|Gayle King]]''
|
| ''[[:d:Q2722764|irrati-esatari]]''<br/>[[kazetari]]<br/>''[[:d:Q106568011|magazine editor]]''
| 1954-12-28<br/>1956
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/gayle_king gayle_king]
| [[:d:Q5528805|Q5528805]]
|-
| [[Fitxategi:2015-10-06 WDC 0045 Gayle Tzemach Lemmon (22009448265).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5528818|Gayle Tzemach Lemmon]]''
|
| [[idazle]]
| 1973-09-07
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/gayle_tzemach_lemmon gayle_tzemach_lemmon]
| [[:d:Q5528818|Q5528818]]
|-
| [[Fitxategi:GeWang.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5529428|Ge Wang]]''
|
| [[ingeniari]]<br/>[[informatikari]]
| 1977-11-02
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/ge_wang ge_wang]
| [[:d:Q5529428|Q5529428]]
|-
| [[Fitxategi:Geena Rocero for Chromat.jpg|center|128px]]
| [[Geena Rocero]]
|
| [[Modelo (lanbidea)|modelo]]<br/>''[[:d:Q19509201|LGBT ekintzaile]]''<br/>[[playmate]]
| 1983-10-24
| [[Emakume trans|emakume transgenero]]
| [[Filipinak]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/geena_rocero geena_rocero]
| [[:d:Q16205705|Q16205705]]
|-
| [[Fitxategi:Geert Chatrou 2005.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3759206|Geert Chatrou]]''
|
| [[musikari]]<br/>''[[:d:Q713200|artista eszeniko]]''
| 1969-02-06
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Herbehereetako Erresuma]]
| [https://www.ted.com/speakers/geert_chatrou geert_chatrou]
| [[:d:Q3759206|Q3759206]]
|-
| [[Fitxategi:NBF2024-gene-luen-yang.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5531537|Gene Luen Yang]]''
|
| ''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q4853732|haur literaturaren idazle]]''<br/>[[eleberrigile]]<br/>''[[:d:Q107436166|graphic novelist]]''<br/>''[[:d:Q11892507|komiki gidoilari]]''<br/>[[komikigile]]
| 1973-08-09
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Txinako Herri Errepublika]]
| [https://www.ted.com/speakers/gene_yang gene_yang]
| [[:d:Q5531537|Q5531537]]
|-
| [[Fitxategi:Genevieve Bell by Tegan Osborne (ABC RN).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5533059|Genevieve Bell]]''
|
| [[antropologo]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1968
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Australia]]
| [https://www.ted.com/speakers/genevieve_bell genevieve_bell]
| [[:d:Q5533059|Q5533059]]
|-
|
| ''[[:d:Q23760544|Genevieve von Petzinger]]''
|
| [[antropologo]]<br/>''[[:d:Q21272406|paleoantropologo]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/genevieve_von_petzinger genevieve_von_petzinger]
| [[:d:Q23760544|Q23760544]]
|-
| [[Fitxategi:Geoff Mulgan.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4993665|Geoff Mulgan]]''
|
| [[ekonomialari]]
| 1961
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/geoff_mulgan geoff_mulgan]<br/>[https://www.ted.com/speakers/517 517]
| [[:d:Q4993665|Q4993665]]
|-
| [[Fitxategi:GeoffreyCanada.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5534498|Geoffrey Canada]]''
| idazle estatubatuarra
| [[idazle]]
| 1952-01-13
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/geoffrey_canada geoffrey_canada]
| [[:d:Q5534498|Q5534498]]
|-
| [[Fitxategi:Geoffrey West by Augustas Didzgalvis.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q964122|Geoffrey West]]''
| fisikari britainiarra
| ''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1940-12-15
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/geoffrey_west geoffrey_west]
| [[:d:Q964122|Q964122]]
|-
| [[Fitxategi:George Ayittey detail.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3101406|George Ayittey]]''
|
| [[ekonomialari]]<br/>[[idazle]]
| 1945-10-13
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ghana]]
| [https://www.ted.com/speakers/george_ayittey george_ayittey]
| [[:d:Q3101406|Q3101406]]
|-
| [[Fitxategi:George Dyson, portrait 2.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q447285|George Dyson]]''
| historialari estatubatuarra
| ''[[:d:Q201788|historialari]]''<br/>''[[:d:Q17486338|teknologiaren historialaria]]''
| 1953-03-26
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/george_dyson george_dyson]
| [[:d:Q447285|Q447285]]
|-
| [[Fitxategi:George M. Whitesides HD2007.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q701501|George M. Whitesides]]''
|
| [[kimikari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1939-08-03
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/george_whitesides george_whitesides]<br/>[https://www.ted.com/speakers/609 609]
| [[:d:Q701501|Q701501]]
|-
| [[Fitxategi:George beach crop4.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q390147|George Monbiot]]''
|
| [[kazetari]]<br/>''[[:d:Q9379869|hizlari]]''<br/>''[[:d:Q15253558|aktibista]]''<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q61048378|climate activist]]''<br/>[[Ekologista|ekintzaile ekologista]]<br/>''[[:d:Q106638245|documentary participant]]''
| 1963-01-27
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/george_monbiot george_monbiot]
| [[:d:Q390147|Q390147]]
|-
| [[Fitxategi:Papandreou handover cropped.jpg|center|128px]]
| [[Georgios Papandreu (1952)|George Papandreou]]
| politikari greziarra
| [[politikari]]<br/>''[[:d:Q193391|diplomazialari]]''<br/>''[[:d:Q2306091|soziologo]]''
| 1952-06-16
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Grezia]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/george_papandreou george_papandreou]
| [[:d:Q151917|Q151917]]
|-
| [[Fitxategi:George smoot 06N7133a.jpg|center|128px]]
| [[George Smoot]]
|
| [[astronomo]]<br/>''[[:d:Q2998308|kosmologo]]''<br/>''[[:d:Q752129|astrofisikari]]''<br/>''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1945-02-20
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/george_smoot george_smoot]
| [[:d:Q179572|Q179572]]
|-
|
| ''[[:d:Q1508284|George Steinmetz]]''
| argazkilari estatubatuarra
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''<br/>[[idazle]]
| 1957-10-01
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/george_steinmetz george_steinmetz]
| [[:d:Q1508284|Q1508284]]
|-
| [[Fitxategi:George Takei in 2024 (cropped).jpg|center|128px]]
| [[George Takei]]
|
| [[komediante]]<br/>[[Kantari|abeslari]]<br/>[[ahots-aktore]]<br/>''[[:d:Q8246794|blogari]]''<br/>''[[:d:Q10800557|zinema aktore]]''<br/>[[telebista-aktore]]<br/>[[Antzezle|aktore]]<br/>''[[:d:Q3455803|errealizadore]]''<br/>''[[:d:Q6051619|iritzi-kazetari]]''<br/>[[idazle]]
| 1937-04-20
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/george_takei george_takei]<br/>[https://www.ted.com/speakers/2018 2018]
| [[:d:Q110154|Q110154]]
|-
|
| ''[[:d:Q70058501|George Tulevski]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/george_tulevski george_tulevski]
| [[:d:Q70058501|Q70058501]]
|-
|
| ''[[:d:Q21600083|Georgette Mulheir]]''
|
| ''[[:d:Q7019111|gizarte-langile]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/georgette_mulheir georgette_mulheir]
| [[:d:Q21600083|Q21600083]]
|-
|
| ''[[:d:Q23727544|Geraldine Hamilton]]''
|
| [[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/geraldine_hamilton geraldine_hamilton]
| [[:d:Q23727544|Q23727544]]
|-
|
| ''[[:d:Q15442598|Gerard Ryle]]''
| kazetari australiarra
| [[kazetari]]
| 1965
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/gerard_ryle gerard_ryle]
| [[:d:Q15442598|Q15442598]]
|-
| [[Fitxategi:Gero Miesenböck FRS.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5552368|Gero Miesenböck]]''
|
| ''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1965-07-15
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Austria]]
| [https://www.ted.com/speakers/gero_miesenboeck gero_miesenboeck]
| [[:d:Q5552368|Q5552368]]
|-
| [[Fitxategi:Gever Tulley.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5554907|Gever Tulley]]''
|
| [[informatikari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/gever_tulley gever_tulley]
| [[:d:Q5554907|Q5554907]]
|-
|
| ''[[:d:Q88420518|Giada Gerboni]]''
|
| [[ikertzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/giada_gerboni giada_gerboni]
| [[:d:Q88420518|Q88420518]]
|-
| [[Fitxategi:Gian Francesco Giudice.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q3762636|Gian Francesco Giudice]]''
|
| ''[[:d:Q169470|fisikari]]''
| 1961-01-25
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Italia]]
| [https://www.ted.com/speakers/gian_giudice gian_giudice]
| [[:d:Q3762636|Q3762636]]
|-
| [[Fitxategi:2019-04-13 Yanis Varoufakis by Olaf Kosinsky-0658 (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Gianis Varufakis]]
|
| [[ekonomialari]]<br/>[[politikari]]<br/>''[[:d:Q15980158|saiakeragile]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[autore]]
| 1961-03-24
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Grezia]]<br/>[[Australia]]
| [https://www.ted.com/speakers/yanis_varoufakis yanis_varoufakis]
| [[:d:Q40688|Q40688]]
|-
| [[Fitxategi:Giles Duley.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5561638|Giles Duley]]''
| argazkilari britainiarra
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''<br/>''[[:d:Q957729|fotokazetari]]''
| 1971-09-15
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/giles_duley giles_duley]
| [[:d:Q5561638|Q5561638]]
|-
| [[Fitxategi:Gill Hicks.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5561888|Gill Hicks]]''
|
|
| 1968
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/gill_hicks gill_hicks]
| [[:d:Q5561888|Q5561888]]
|-
| [[Fitxategi:Giorgia Lupi, 2017.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q50345179|Giorgia Lupi]]''
|
| [[diseinatzaile]]
| 1981
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Italia]]
| [https://www.ted.com/speakers/giorgia_lupi giorgia_lupi]
| [[:d:Q50345179|Q50345179]]
|-
| [[Fitxategi:Giulia Enders 2015.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16937497|Giulia Enders]]''
|
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q15980158|saiakeragile]]''<br/>[[mediku]]
| 1990
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Alemania]]
| [https://www.ted.com/speakers/giulia_enders giulia_enders]
| [[:d:Q16937497|Q16937497]]
|-
| [[Fitxategi:Glenn Greenwald 2014-01-20 001.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5568842|Glenn Greenwald]]''
|
| [[abokatu]]<br/>[[kazetari]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q1642960|iruzkingile]]''<br/>''[[:d:Q8246794|blogari]]''<br/>[[legelari]]
| 1967-03-06
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/2081 2081]<br/>[https://www.ted.com/speakers/glenn_greenwald glenn_greenwald]
| [[:d:Q5568842|Q5568842]]
|-
| [[Fitxategi:Golan levin.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5578394|Golan Levin]]''
| artista estatubatuarra
| [[artista]]<br/>''[[:d:Q6934789|artista multimedia]]''<br/>[[musikagile]]<br/>''[[:d:Q10774753|performancelari]]''
| 1972
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/golan_levin golan_levin]
| [[:d:Q5578394|Q5578394]]
|-
| [[Fitxategi:Gordon Brown (2008).jpg|center|128px]]
| [[Gordon Brown]]
|
| [[politikari]]<br/>[[kazetari]]<br/>''[[:d:Q864380|biografo]]''<br/>''[[:d:Q18814623|autobiografialari]]''<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''<br/>''[[:d:Q201788|historialari]]''
| 1951-02-20
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/gordon_brown gordon_brown]
| [[:d:Q10648|Q10648]]
|-
| [[Fitxategi:Grady Booch, CHM 2011 2 cropped.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q92803|Grady Booch]]''
|
| [[informatikari]]<br/>[[ingeniari]]<br/>[[software garatzaile]]
| 1955-02-27<br/>1955
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/grady_booch grady_booch]
| [[:d:Q92803|Q92803]]
|-
|
| ''[[:d:Q5592891|Graham Hawkes]]''
|
| [[ingeniari]]
| 1947-12-23
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/graham_hawkes graham_hawkes]
| [[:d:Q5592891|Q5592891]]
|-
|
| ''[[:d:Q23795659|Graham Hill]]''
|
| [[kazetari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/graham_hill graham_hill]
| [[:d:Q23795659|Q23795659]]
|-
| [[Fitxategi:Graham T. Allison, Jr.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2663882|Graham T. Allison]]''
|
| ''[[:d:Q1238570|politologo]]''<br/>[[idazle]]
| 1940-03-23
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/graham_allison graham_allison]
| [[:d:Q2663882|Q2663882]]
|-
| [[Fitxategi:Disrupt SF TechCrunch Disrupt San Francisco 2019 - Day 2 (48838200316) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q100604534|Greg Brockman]]''
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>''[[:d:Q557880|inbertitzailea]]''<br/>[[programatzaile]]<br/>[[ikertzaile]]
| 1987-11-29
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/greg_brockman greg_brockman]
| [[:d:Q100604534|Q100604534]]
|-
|
| ''[[:d:Q23663036|Greg Gage]]''
|
| ''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/greg_gage greg_gage]
| [[:d:Q23663036|Q23663036]]
|-
| [[Fitxategi:Greg Lynn.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q513374|Greg Lynn]]''
| arkitekto estatubatuarra
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''<br/>[[idazle]]<br/>[[diseinatzaile]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1964
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/greg_lynn greg_lynn]<br/>[https://www.ted.com/speakers/387 387]
| [[:d:Q513374|Q513374]]
|-
|
| ''[[:d:Q23796887|Greg Stone]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/greg_stone greg_stone]
| [[:d:Q23796887|Q23796887]]
|-
| [[Fitxategi:Greg Asner.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23670497|Gregory Asner]]''
|
| [[zientzialari]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/greg_asner greg_asner]
| [[:d:Q23670497|Q23670497]]
|-
| [[Fitxategi:Image copy.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q5607114|Gregory Petsko]]''
|
| ''[[:d:Q2919046|biokimikari]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[kimikari]]<br/>''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''
| 1948-08-07
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/gregory_petsko gregory_petsko]
| [[:d:Q5607114|Q5607114]]
|-
|
| ''[[:d:Q372400|Gregory Stock]]''
|
| ''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q14906342|biofisikari]]''<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]
| 1949
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/gregory_stock gregory_stock]<br/>[https://www.ted.com/speakers/432 432]
| [[:d:Q372400|Q372400]]
|-
| [[Fitxategi:Greta Thunberg in Stckholm (cropped5).jpg|center|128px]]
| [[Greta Thunberg]]
| Klimaren aldeko aktibista suediarra
| [[Ekologista|ekintzaile ekologista]]
| 2003-01-03
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Suedia]]
| [https://www.ted.com/speakers/greta_thunberg greta_thunberg]
| [[:d:Q56434717|Q56434717]]
|-
| [[Fitxategi:Photo of Gretchen Carlson in 2017.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q465597|Gretchen Carlson]]''
|
| ''[[:d:Q947873|telebista aurkezle]]''<br/>[[Modelo (lanbidea)|modelo]]<br/>[[kazetari]]<br/>''[[:d:Q18581305|edertasun lehiaketan parte-hartzaile]]''
| 1966-06-21
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/gretchen_carlson gretchen_carlson]
| [[:d:Q465597|Q465597]]
|-
| [[Fitxategi:Grégoire Courtine in 2014.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23670337|Grégoire Courtine]]''
| ikertzailea
| [[zientzialari]]
| 1975
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/gregoire_courtine gregoire_courtine]
| [[:d:Q23670337|Q23670337]]
|-
| [[Fitxategi:Guillaume Nery.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3120107|Guillaume Néry]]''
|
| ''[[:d:Q17318006|freediver]]''<br/>''[[:d:Q1866686|urpekari]]''<br/>[[film-zuzendari]]<br/>[[aurkezle]]
| 1982-07-11
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Frantzia]]
| [https://www.ted.com/speakers/guillaume_nery guillaume_nery]
| [[:d:Q3120107|Q3120107]]
|-
| [[Fitxategi:Casely-Hayford2015.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5620629|Gus Casely-Hayford]]''
|
| ''[[:d:Q1792450|arte-historialari]]''<br/>''[[:d:Q201788|historialari]]''
| 1964
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/gus_casely_hayford gus_casely_hayford]
| [[:d:Q5620629|Q5620629]]
|-
|
| ''[[:d:Q23809293|Gustavo Dudamel & Teresa Carreño Youth Orchestra]]''
|
|
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/the_teresa_carreno_youth_orchestra the_teresa_carreno_youth_orchestra]
| [[:d:Q23809293|Q23809293]]
|-
|
| ''[[:d:Q23728362|Guy Hoffman]]''
| ikertzailea
| [[ikertzaile]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/guy_hoffman guy_hoffman]
| [[:d:Q23728362|Q23728362]]
|-
|
| ''[[:d:Q23769541|Guy Winch]]''
|
| ''[[:d:Q212980|psikologo]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/guy_winch guy_winch]
| [[:d:Q23769541|Q23769541]]
|-
|
| ''[[:d:Q23657222|Guy-Philippe Goldstein]]''
|
| [[idazle]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/guy_philippe_goldstein guy_philippe_goldstein]
| [[:d:Q23657222|Q23657222]]
|-
| [[Fitxategi:Gwynne Shotwell at pre-launch briefing for CRS-2 mission (KSC-2013-1704).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1557944|Gwynne Shotwell]]''
|
| ''[[:d:Q10497074|military flight engineer]]''<br/>[[enpresaburu]]<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]
| 1963-11-23
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/gwynne_shotwell gwynne_shotwell]
| [[:d:Q1557944|Q1557944]]
|-
| [[Fitxategi:Haas&Hahn Dutch Artists.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q17097956|Haas&Hahn]]''
|
|
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/haas_hahn haas_hahn]
| [[:d:Q17097956|Q17097956]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662747|Hadyn Parry]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/hadyn_parry hadyn_parry]
| [[:d:Q23662747|Q23662747]]
|-
| [[Fitxategi:Halima-Aden.jpg|center|128px]]
| [[Halima Aden]]
| modelo estatubatuarra
| [[Modelo (lanbidea)|modelo]]<br/>''[[:d:Q22336956|gizaldeko ekintzaile]]''
| 1997-09-19
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/halima_aden halima_aden]
| [[:d:Q28859847|Q28859847]]
|-
| [[Fitxategi:Halla Tómasdóttir at Arctic Circle 2024 cropped.jpg|center|128px]]
| [[Halla Tómasdóttir]]
| politikari islandiarra
| [[politikari]]<br/>[[enpresaburu]]
| 1968-10-11
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Islandia]]
| [https://www.ted.com/speakers/halla_tomasdottir halla_tomasdottir]
| [[:d:Q24494577|Q24494577]]
|-
|
| ''[[:d:Q23748667|Hamish Jolly]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/hamish_jolly hamish_jolly]
| [[:d:Q23748667|Q23748667]]
|-
|
| ''[[:d:Q5647664|Handspring Puppet Company]]''
|
|
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/handspring_puppet_company handspring_puppet_company]
| [[:d:Q5647664|Q5647664]]
|-
| [[Fitxategi:Hank Willis Thomas at the unveiling of the "The Embrace" (FmcSzEoXoAAQCdX) (1) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5648502|Hank Willis Thomas]]''
| argazkilari estatubatuarra
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''<br/>''[[:d:Q21550489|conceptual artist]]''
| 1976-03-17
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/hank_willis_thomas hank_willis_thomas]
| [[:d:Q5648502|Q5648502]]
|-
| [[Fitxategi:Hanna Rosin 216714.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3126824|Hanna Rosin]]''
| kazetari estatubatuarra
| [[idazle]]<br/>[[kazetari]]<br/>''[[:d:Q15077007|podcaster]]''
| 1970
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Israel]]
| [https://www.ted.com/speakers/hanna_rosin hanna_rosin]
| [[:d:Q3126824|Q3126824]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662784|Hannah Brencher]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/hannah_brencher hannah_brencher]
| [[:d:Q23662784|Q23662784]]
|-
| [[Fitxategi:Hannah Fry at the Data of Tomorrow Conference 2017 (36638999274) (cropped 2).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23657278|Hannah Fry]]''
|
| ''[[:d:Q15143191|zientzia-dibulgatzaile]]''<br/>[[matematikari]]<br/>''[[:d:Q20856740|audio-liburu kontalari]]''<br/>[[aurkezle]]<br/>[[hizlari]]<br/>[[autore]]<br/>[[zientzialari]]<br/>''[[:d:Q9379869|hizlari]]''
| 1984-02-21
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/hannah_fry hannah_fry]
| [[:d:Q23657278|Q23657278]]
|-
| [[Fitxategi:Hannah Gadsby and Jason Wing - Jam Project - crop.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5648835|Hannah Gadsby]]''
| komediante australiarra
| [[komediante]]<br/>[[Antzezle|aktore]]
| 1978-01-12
| [[Genero ez bitar|ez-bitar]]
| [[Australia]]
| [https://www.ted.com/speakers/hannah_gadsby hannah_gadsby]
| [[:d:Q5648835|Q5648835]]
|-
| [[Fitxategi:Hans Rosling, 2016 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q588259|Hans Rosling]]''
|
| [[mediku]]<br/>''[[:d:Q2732142|estatistikari]]''<br/>''[[:d:Q8246794|blogari]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[zientzialari]]
| 1948-07-27
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Suedia]]
| [https://www.ted.com/speakers/hans_rosling hans_rosling]
| [[:d:Q588259|Q588259]]
|-
|
| ''[[:d:Q5653782|Harald Haas]]''
|
| ''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[informatikari]]<br/>[[ingeniari]]
| 1968
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Alemania]]
| [https://www.ted.com/speakers/harald_haas harald_haas]
| [[:d:Q5653782|Q5653782]]
|-
|
| ''[[:d:Q22278084|Harald Haas]]''
| Wikimediako argipen orri
|
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/harald_haas harald_haas]
| [[:d:Q22278084|Q22278084]]
|-
| [[Fitxategi:Flickr - World Economic Forum - Harish Manwani - Annual Meeting of the New Champions Tianjin 2008.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5657894|Harish Manwani]]''
|
| [[enpresaburu]]
| 1954<br/>1953<br/>1953-06-15
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/harish_manwani harish_manwani]
| [[:d:Q5657894|Q5657894]]
|-
|
| ''[[:d:Q23769245|Harry Baker]]''
|
| [[poeta]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/harry_baker harry_baker]
| [[:d:Q23769245|Q23769245]]
|-
|
| ''[[:d:Q23840678|Harry Cliff]]''
|
| ''[[:d:Q169470|fisikari]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/harry_cliff harry_cliff]
| [[:d:Q23840678|Q23840678]]
|-
| [[Fitxategi:Harsha Bhogle walks for Manish Malhotra & Shaina NC's show for CPAA 21.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q12053146|Harsha Bhogle]]''
|
| [[kazetari]]<br/>''[[:d:Q7888586|kimika-ingeniari]]''
| 1961-07-19
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/harsha_bhogle harsha_bhogle]
| [[:d:Q12053146|Q12053146]]
|-
| [[Fitxategi:Harvey V Fineberg 2021 01.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5677639|Harvey V. Fineberg]]''
|
| ''[[:d:Q12765408|epidemiologo]]''
| 1945-09-15
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/harvey_fineberg harvey_fineberg]
| [[:d:Q5677639|Q5677639]]
|-
| [[Fitxategi:Hasan Elahi 20110204.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5678224|Hasan M. Elahi]]''
| eskultore estatubatuarra
| ''[[:d:Q1281618|eskultore]]''<br/>''[[:d:Q578109|telebista-ekoizle]]''
| 1972
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/hasan_elahi hasan_elahi]
| [[:d:Q5678224|Q5678224]]
|-
|
| ''[[:d:Q23809276|Hawa Abdi & Deqo Mohamed]]''
|
|
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/dr_hawa_abdi_dr_deqo_mohamed dr_hawa_abdi_dr_deqo_mohamed]
| [[:d:Q23809276|Q23809276]]
|-
|
| ''[[:d:Q20740945|Heather Barnett]]''
| artista britainiarra
| [[artista]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/heather_barnett_1 heather_barnett_1]
| [[:d:Q20740945|Q20740945]]
|-
| [[Fitxategi:Heather Brooke, 2012 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2367689|Heather Brooke]]''
|
| [[kazetari]]<br/>[[idazle]]
| 1970
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/heather_brooke heather_brooke]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1317 1317]
| [[:d:Q2367689|Q2367689]]
|-
| [[Fitxategi:Heather Knight, College of Engineering (41832666920).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23797061|Heather Knight]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/heather_knight heather_knight]
| [[:d:Q23797061|Q23797061]]
|-
| [[Fitxategi:HectorRuiz.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q563211|Hector Ruiz]]''
|
| [[ingeniari]]<br/>[[enpresaburu]]
| 1945-12-25
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Mexiko]]
| [https://www.ted.com/speakers/hector_ruiz hector_ruiz]
| [[:d:Q563211|Q563211]]
|-
|
| ''[[:d:Q56697413|Heidi M Sosik]]''
|
| ''[[:d:Q3640160|itsas-biologo]]''<br/>''[[:d:Q864503|biologo]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/heidi_m_sosik heidi_m_sosik]
| [[:d:Q56697413|Q56697413]]
|-
| [[Fitxategi:Helen Czerski 2022.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4509588|Helen Czerski]]''
|
| ''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>''[[:d:Q3546255|ozeanografo]]''<br/>''[[:d:Q947873|telebista aurkezle]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1978-11-01
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/helen_czerski helen_czerski]
| [[:d:Q4509588|Q4509588]]
|-
| [[Fitxategi:Helen Fisher at LaWeb 2008 in Paris.jpg|center|128px]]
| [[Helen Fisher]]
| estatubatuar antropologoa eta biologoa
| [[antropologo]]
| 1945-05-31
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/helen_fisher helen_fisher]
| [[:d:Q457262|Q457262]]
|-
|
| ''[[:d:Q65383021|Helen Pearson]]''
| idazle britainiarra
| [[idazle]]
| 1973
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/helen_pearson helen_pearson]
| [[:d:Q65383021|Q65383021]]
|-
|
| ''[[:d:Q1605088|Hendrik N. Poinar]]''
| biologo estatubatuarra
| ''[[:d:Q864503|biologo]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1969-05-31
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/hendrik hendrik]
| [[:d:Q1605088|Q1605088]]
|-
|
| ''[[:d:Q78849966|Henna-Maria Uusitupa]]''
| ikertzaile finlandiarra
| [[ikertzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Finlandia]]
| [https://www.ted.com/speakers/henna_maria_uusitupa henna_maria_uusitupa]
| [[:d:Q78849966|Q78849966]]
|-
| [[Fitxategi:Henrietta Fore UNICEF (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Henrietta H. Fore]]
| estatubatuar diplomazialaria, UNICEFeko zuzendari exekutiboa
| ''[[:d:Q193391|diplomazialari]]''<br/>''[[:d:Q4115780|environmental health officer]]''
| 1948-12-09
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/henrietta_fore henrietta_fore]
| [[:d:Q12057924|Q12057924]]
|-
|
| ''[[:d:Q23712262|Henry Evans]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/henry_evans henry_evans]
| [[:d:Q23712262|Q23712262]]
|-
|
| ''[[:d:Q18044616|Henry Lin]]''
| astronomo estatubatuarra
| [[astronomo]]
| 1995
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/henry_lin henry_lin]
| [[:d:Q18044616|Q18044616]]
|-
| [[Fitxategi:Portrait of Henry Markram.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2000022|Henry Markram]]''
|
| ''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q783906|neurologo]]''
| 1962-03-28
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Israel]]<br/>[[Hegoafrika]]
| [https://www.ted.com/speakers/henry_markram henry_markram]
| [[:d:Q2000022|Q2000022]]
|-
| [[Fitxategi:Herbie Hancock.jpg|center|128px]]
| [[Herbie Hancock]]
|
| [[egile abeslari]]<br/>''[[:d:Q806349|musika-talde gidaria]]''<br/>''[[:d:Q158852|orkestra zuzendari]]''<br/>''[[:d:Q15981151|jazz musikari]]''<br/>[[teklatu-jotzaile]]<br/>[[Antzezle|aktore]]<br/>[[piano-jotzaile]]<br/>''[[:d:Q1415090|soinu banda konpositore]]''
| 1940-04-12
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/herbie_hancock herbie_hancock]
| [[:d:Q105875|Q105875]]
|-
|
| ''[[:d:Q23795333|Heribert Watzke]]''
|
| [[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/heribert_watzke heribert_watzke]
| [[:d:Q23795333|Q23795333]]
|-
|
| ''[[:d:Q23712659|Hetain Patel]]''
|
| [[artista]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/hetain_patel hetain_patel]
| [[:d:Q23712659|Q23712659]]
|-
| [[Fitxategi:Radically Reinventing Social Systems (45933060145) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5760932|Hilary Cottam]]''
|
| ''[[:d:Q978044|executive]]''
| 1965
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/hilary_cottam hilary_cottam]
| [[:d:Q5760932|Q5760932]]
|-
|
| ''[[:d:Q23796161|Hillel Cooperman]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/hillel_cooperman hillel_cooperman]
| [[:d:Q23796161|Q23796161]]
|-
| [[Fitxategi:Orgyen Trinley Dorje, 2017 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q465033|His Holiness the 17th Gyalwang Karmapa Orgyen Trinley Dorje|]]''
|
| [[poeta]]<br/>[[Ekologista|ekintzaile ekologista]]<br/>''[[:d:Q29514511|compiler]]''<br/>''[[:d:Q854997|bhikkhu]]''
| 1985-06-19
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Txinako Herri Errepublika]]<br/>[[Dominika]]
| [https://www.ted.com/speakers/his_holiness_the_17th_karmapa his_holiness_the_17th_karmapa]<br/>[https://www.ted.com/speakers/539 539]
| [[:d:Q465033|Q465033]]
|-
| [[Fitxategi:Waiter- The New World of 3D Printing and Computation (9972110315).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q12406466|Hod Lipson]]''
|
| ''[[:d:Q3437279|roboticist]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[ingeniari]]
| 1967
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/hod_lipson hod_lipson]<br/>[https://www.ted.com/speakers/151 151]
| [[:d:Q12406466|Q12406466]]
|-
|
| ''[[:d:Q5882187|Holly Morris]]''
| telebista aurkezle estatubatuarra
| ''[[:d:Q947873|telebista aurkezle]]''<br/>''[[:d:Q578109|telebista-ekoizle]]''<br/>''[[:d:Q1235146|dokumentalgile]]''<br/>[[idazle]]<br/>[[gidoilari]]<br/>[[film-zuzendari]]
| 1965-09-30
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/holly_morris holly_morris]
| [[:d:Q5882187|Q5882187]]
|-
| [[Fitxategi:Homaro Cantu Cusp Conference 2008.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5887763|Homaro Cantu]]''
|
| ''[[:d:Q3499072|sukaldariburu]]''<br/>[[asmatzaile]]
| 1976-09-23
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/homaro_cantu homaro_cantu]
| [[:d:Q5887763|Q5887763]]
|-
| [[Fitxategi:Honor Harger (5417653795).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5896804|Honor Harger]]''
|
| [[artista]]<br/>[[Museo eta arte-galerietako arduradun|eduki-editore]]<br/>[[Erakusketa komisario|erakusketa-komisario]]<br/>[[diseinatzaile]]
| 1975
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Zeelanda Berria]]<br/>[[Australia]]
| [https://www.ted.com/speakers/honor_harger honor_harger]
| [[:d:Q5896804|Q5896804]]
|-
| [[Fitxategi:HowardRheingoldJI4.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q962698|Howard Rheingold]]''
| kazetari estatubatuarra
| ''[[:d:Q4263842|literatura-kritikari]]''<br/>''[[:d:Q2306091|soziologo]]''<br/>''[[:d:Q11774202|saiakeragile]]''<br/>[[idazle]]
| 1947-07-07
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/howard_rheingold howard_rheingold]<br/>[https://www.ted.com/speakers/192 192]
| [[:d:Q962698|Q962698]]
|-
| [[Fitxategi:Hubertus Knabe auf dem Blauen Sofa (6318869369) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q74348|Hubertus Knabe]]''
| historialari alemaniarra
| ''[[:d:Q17489339|Aro Modernoko historialari]]''<br/>''[[:d:Q201788|historialari]]''<br/>''[[:d:Q1476215|giza eskubideen aldeko ekintzaile]]''
| 1959-07-19
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Alemania]]
| [https://www.ted.com/speakers/hubertus_knabe hubertus_knabe]
| [[:d:Q74348|Q74348]]
|-
| [[Fitxategi:Hugh Herr, 2013-crop.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3738041|Hugh Herr]]''
|
| [[ingeniari]]<br/>''[[:d:Q14906342|biofisikari]]''<br/>''[[:d:Q3951423|arroka-eskalatzaile]]''
| 1964-10-25
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/hugh_herr hugh_herr]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1779 1779]
| [[:d:Q3738041|Q3738041]]
|-
| [[Fitxategi:HELDER (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q17280334|Hélder Guimarães]]''
|
|
| 1982-11-16
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Portugal]]
| [https://www.ted.com/speakers/helder_guimaraes helder_guimaraes]
| [[:d:Q17280334|Q17280334]]
|-
|
| ''[[:d:Q23797233|Iain Hutchison]]''
|
| [[zirujau]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/iain_hutchison iain_hutchison]
| [[:d:Q23797233|Q23797233]]
|-
| [[Fitxategi:Iain McGilchrist.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q16732304|Iain McGilchrist]]''
| psikiatra britainiarra
| ''[[:d:Q211346|psikiatra]]''
| 1953
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/iain_mcgilchrist iain_mcgilchrist]
| [[:d:Q16732304|Q16732304]]
|-
| [[Fitxategi:Ian Bremmer headshot.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5980992|Ian Bremmer]]''
|
| ''[[:d:Q1238570|politologo]]''<br/>[[enpresaburu]]<br/>[[ekonomialari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1969-11-12
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/ian_bremmer ian_bremmer]
| [[:d:Q5980992|Q5980992]]
|-
|
| ''[[:d:Q39202|Ian Dunbar]]''
|
| ''[[:d:Q202883|albaitari]]''
| 1947-04-15
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/ian_dunbar ian_dunbar]
| [[:d:Q39202|Q39202]]
|-
|
| ''[[:d:Q55314755|Ian Firth]]''
|
| ''[[:d:Q2305987|egitura ingeniari]]''
| 1956-02-17
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/ian_firth ian_firth]
| [[:d:Q55314755|Q55314755]]
|-
| [[Fitxategi:Professor Ian Goldin, Director, Oxford Martin School, University of Oxford.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5981666|Ian Goldin]]''
|
| ''[[:d:Q806798|bankari]]''<br/>[[ekonomialari]]
| 1955
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Hegoafrika]]
| [https://www.ted.com/speakers/ian_goldin ian_goldin]
| [[:d:Q5981666|Q5981666]]
|-
|
| ''[[:d:Q5982726|Ian Ritchie]]''
|
| [[informatikari]]<br/>[[enpresaburu]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/ian_ritchie ian_ritchie]
| [[:d:Q5982726|Q5982726]]
|-
| [[Fitxategi:Ibeyi by Maya Dagnino 1.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16800947|Ibeyi]]''
|
|
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/ibeyi ibeyi]
| [[:d:Q16800947|Q16800947]]
|-
| [[Fitxategi:Ibram Kendi 2019 Texas Book Festival.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q31213305|Ibram X. Kendi]]''
| historialari estatubatuarra
| ''[[:d:Q201788|historialari]]''<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[Argitaratzaile|editore]]
| 1982-08-13
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/ibram_kendi ibram_kendi]
| [[:d:Q31213305|Q31213305]]
|-
| [[Fitxategi:Iké Udé - 2024 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q18217444|Iké Udé]]''
| argazkilari nigeriarra
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''
| 1964
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Nigeria]]
| [https://www.ted.com/speakers/ike_ude ike_ude]
| [[:d:Q18217444|Q18217444]]
|-
|
| ''[[:d:Q23759716|Ilona Szabó de Carvalho]]''
|
| ''[[:d:Q1238570|politologo]]''
| 1978-05-31
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Brasil]]
| [https://www.ted.com/speakers/ilona_szabo_de_carvalho ilona_szabo_de_carvalho]
| [[:d:Q23759716|Q23759716]]
|-
| [[Fitxategi:Web Summit 2018 - Centre Stage - Day 2, November 7 DSC 5287 (44853624505) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q230484|Imogen Heap]]''
|
| [[egile abeslari]]<br/>[[Kantari|abeslari]]<br/>[[disko-ekoizle]]<br/>''[[:d:Q1294626|music artist]]''<br/>[[musikari]]<br/>''[[:d:Q55960555|estudioko musikari]]''<br/>[[film-zuzendari]]
| 1977-12-09
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/imogen_heap imogen_heap]<br/>[https://www.ted.com/speakers/487 487]
| [[:d:Q230484|Q230484]]
|-
|
| ''[[:d:Q1139870|Improv Everywhere]]''
|
|
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/improv_everywhere improv_everywhere]
| [[:d:Q1139870|Q1139870]]
|-
| [[Fitxategi:InaraGeorge2.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q274117|Inara George]]''
|
| [[Antzezle|aktore]]<br/>[[musikari]]<br/>[[Kantari|abeslari]]<br/>[[kantugile]]<br/>[[egile abeslari]]<br/>[[musikagile]]
| 1974-07-04
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/inara_george inara_george]
| [[:d:Q274117|Q274117]]
|-
| [[Fitxategi:Ines Pedras Architekten und Planer Albretch in Denmark Hall Exhibition.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q104034316|Ines J. Pedras]]''
|
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''<br/>[[artista]]<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Espainia]]
| [https://www.ted.com/speakers/imported imported]
| [[:d:Q104034316|Q104034316]]
|-
|
| ''[[:d:Q23795297|Inge Missmahl]]''
|
| ''[[:d:Q212980|psikologo]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/inge_missmahl inge_missmahl]
| [[:d:Q23795297|Q23795297]]
|-
| [[Fitxategi:Íngrid Betancourt.jpg|center|128px]]
| [[Ingrid Betancourt]]
|
| [[politikari]]
| 1961-12-25
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Frantzia]]<br/>[[Kolonbia]]<br/>[[Seychelleak]]
| [https://www.ted.com/speakers/ingrid_betancourt ingrid_betancourt]
| [[:d:Q152472|Q152472]]
|-
| [[Fitxategi:Iqbal Quadir.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3347269|Iqbal Quadir]]''
|
| ''[[:d:Q11960402|propriétaire d'entreprise]]''<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]
| 1958-08-13
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/iqbal_quadir iqbal_quadir]
| [[:d:Q3347269|Q3347269]]
|-
|
| ''[[:d:Q89307223|Irina Kareva]]''
| ikertzailea
| [[ikertzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/irina_kareva irina_kareva]
| [[:d:Q89307223|Q89307223]]
|-
| [[Fitxategi:Iredlener-photo small.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q6075109|Irwin Redlener]]''
|
| [[mediku]]
| 1944-08-12
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/irwin_redlener irwin_redlener]
| [[:d:Q6075109|Q6075109]]
|-
|
| ''[[:d:Q4578334|Isaac Lidsky]]''
|
| [[Antzezle|aktore]]<br/>[[abokatu]]
| 1979-07-30
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/isaac_lidsky isaac_lidsky]
| [[:d:Q4578334|Q4578334]]
|-
| [[Fitxategi:Isaac Mizrahi (12852).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1673431|Isaac Mizrahi]]''
|
| ''[[:d:Q667982|creative director]]''<br/>[[Antzezle|aktore]]<br/>[[zinema ekoizle]]<br/>''[[:d:Q3501317|moda-diseinatzaile]]''<br/>[[diseinatzaile]]
| 1961-10-14
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/isaac_mizrahi isaac_mizrahi]<br/>[https://www.ted.com/speakers/312 312]
| [[:d:Q1673431|Q1673431]]
|-
| [[Fitxategi:Isabel Allende Frankfurter Buchmesse 2015 (cropped).JPG|center|128px]]
| [[Isabel Allende]]
| Chileko idazlaria
| [[eleberrigile]]
| 1942-08-02
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Txile]]
| [https://www.ted.com/speakers/isabel_allende isabel_allende]<br/>[https://www.ted.com/speakers/181 181]
| [[:d:Q83566|Q83566]]
|-
| [[Fitxategi:Isabel B Congo Bonobo.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q18684694|Isabel Behncke]]''
|
| ''[[:d:Q16825962|primatologist]]''<br/>''[[:d:Q16831721|etologo]]''
| 1976-11-10
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Txile]]
| [https://www.ted.com/speakers/isabel_behncke_izquierdo isabel_behncke_izquierdo]
| [[:d:Q18684694|Q18684694]]
|-
| [[Fitxategi:Isabel wilkerson 2010.jpg|center|128px]]
| [[Isabel Wilkerson]]
| kazetari estatubatuarra
| [[kazetari]]<br/>[[idazle]]
| 1961
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/isabel_wilkerson isabel_wilkerson]
| [[:d:Q6077806|Q6077806]]
|-
|
| ''[[:d:Q23760196|Ismael Nazario]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/ismael_nazario ismael_nazario]
| [[:d:Q23760196|Q23760196]]
|-
| [[Fitxategi:Itay Talgam02.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6094174|Itay Talgam]]''
|
| ''[[:d:Q158852|orkestra zuzendari]]''<br/>[[piano-jotzaile]]
| 1958
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Israel]]
| [https://www.ted.com/speakers/itay_talgam itay_talgam]
| [[:d:Q6094174|Q6094174]]
|-
| [[Fitxategi:Ivan Coyote.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6096094|Ivan Coyote]]''
|
| ''[[:d:Q17378128|hitz esana egiten duen artista]]''<br/>[[poeta]]<br/>[[idazle]]
| 1969-08-11
| [[Genero ez bitar|ez-bitar]]
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/ivan_coyote ivan_coyote]
| [[:d:Q6096094|Q6096094]]
|-
| [[Fitxategi:Ivan Krastev (48049273052) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2340462|Ivan Krastev]]''
|
| ''[[:d:Q1238570|politologo]]''<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1965-01-01
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Bulgaria]]
| [https://www.ted.com/speakers/ivan_krastev ivan_krastev]
| [[:d:Q2340462|Q2340462]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662491|Ivan Oransky]]''
| ikertzaile errusiarra
| [[ikertzaile]]<br/>[[kazetari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Errusia]]
| [https://www.ted.com/speakers/ivan_oransky ivan_oransky]
| [[:d:Q23662491|Q23662491]]
|-
| [[Fitxategi:NEXT Conference 2024 (54023049561).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q130418516|Ivan Poupyrev]]''
|
| [[diseinatzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna]]
| [https://www.ted.com/speakers/ivan_poupyrev ivan_poupyrev]
| [[:d:Q130418516|Q130418516]]
|-
| [[Fitxategi:Iwan at Rock Garden.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q3156399|Iwan Baan]]''
| argazkilari nederlandarra
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''<br/>''[[:d:Q3381574|architectural photographer]]''<br/>''[[:d:Q42973|arkitekto]]''
| 1975-02-08
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Herbehereetako Erresuma]]
| [https://www.ted.com/speakers/iwan_baan iwan_baan]
| [[:d:Q3156399|Q3156399]]
|-
| [[Fitxategi:Iyad Rahwan (24346536449).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q29453267|Iyad Rahwan]]''
|
| [[informatikari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1978
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Siria]]<br/>[[Australia]]
| [https://www.ted.com/speakers/iyad_rahwan iyad_rahwan]
| [[:d:Q29453267|Q29453267]]
|-
| [[Fitxategi:J. J. Abrams (23175170706) (cropped).jpg|center|128px]]
| [[J. J. Abrams]]
|
| [[film-zuzendari]]<br/>[[zinema ekoizle]]<br/>''[[:d:Q578109|telebista-ekoizle]]''<br/>[[gidoilari]]<br/>[[telebista-aktore]]<br/>''[[:d:Q10800557|zinema aktore]]''<br/>[[musikagile]]<br/>[[Antzezle|aktore]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q2059704|telebista zuzendari]]''<br/>''[[:d:Q13235160|ekoizle]]''<br/>''[[:d:Q1415090|soinu banda konpositore]]''<br/>''[[:d:Q1053574|ekoizle exekutiboa]]''<br/>[[showrunner]]
| 1966-06-27
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/j_j_abrams j_j_abrams]
| [[:d:Q188137|Q188137]]
|-
| [[Fitxategi:J. K. Rowling 2010.jpg|center|128px]]
| [[J. K. Rowling]]
|
| [[zinema ekoizle]]<br/>[[idazle]]<br/>[[eleberrigile]]<br/>''[[:d:Q4853732|haur literaturaren idazle]]''<br/>[[gidoilari]]<br/>[[autore]]<br/>''[[:d:Q1053574|ekoizle exekutiboa]]''<br/>''[[:d:Q111597957|transgeneroen eskubideen aurkako ekintzaile]]''<br/>''[[:d:Q12362622|filantropo]]''<br/>''[[:d:Q28692502|emakumeen eskubideen aldeko ekintzaile]]''
| 1965-07-31
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/jk_rowling jk_rowling]<br/>[https://www.ted.com/speakers/661 661]
| [[:d:Q34660|Q34660]]
|-
| [[Fitxategi:Dr Marshall Shepherd (2332653215).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16205502|J. Marshall Shepherd]]''
|
| ''[[:d:Q2310145|meteorologo]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/j_marshall_shepherd j_marshall_shepherd]
| [[:d:Q16205502|Q16205502]]
|-
| [[Fitxategi:Senator Vance official portrait. 118th Congress.jpg|center|128px]]
| [[J.D. Vance]]
|
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q1979607|finantzari]]''<br/>''[[:d:Q1642960|iruzkingile]]''<br/>[[politikari]]<br/>''[[:d:Q5172469|corporate lawyer]]''<br/>[[filosofo]]<br/>''[[:d:Q215536|merkatari]]''
| 1984-08-02
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jd_vance jd_vance]
| [[:d:Q28935729|Q28935729]]
|-
| [[Fitxategi:-rpTEN - Tag 1 (26171481963).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q12318774|J.P. Rangaswami]]''
|
| [[informatikari]]<br/>[[enpresaburu]]
| 1957-11-12
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/jp_rangaswami jp_rangaswami]
| [[:d:Q12318774|Q12318774]]
|-
|
| ''[[:d:Q23657167|JD Schramm]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/jd_schramm jd_schramm]
| [[:d:Q23657167|Q23657167]]
|-
| [[Fitxategi:JR (artist) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1312565|JR]]''
|
| ''[[:d:Q19890761|artibista]]''<br/>[[film-zuzendari]]<br/>''[[:d:Q15095148|grafiti artista]]''<br/>''[[:d:Q33231|argazkilari]]''<br/>''[[:d:Q21477194|contemporary artist]]''<br/>''[[:d:Q3391743|artista bisuala]]''
| 1983-02-22<br/>1986
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Frantzia]]
| [https://www.ted.com/speakers/jr jr]
| [[:d:Q1312565|Q1312565]]
|-
|
| ''[[:d:Q23769228|Jaap de Roode]]''
|
| [[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/jaap_de_roode jaap_de_roode]
| [[:d:Q23769228|Q23769228]]
|-
|
| ''[[:d:Q23782383|Jacek Utko]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/jacek_utko jacek_utko]
| [[:d:Q23782383|Q23782383]]
|-
| [[Fitxategi:Jack Andraka 2013.jpg|center|128px]]
| [[Jack Andraka]]
|
| [[asmatzaile]]<br/>''[[:d:Q30086937|cancer researcher]]''
| 1997-01-08
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jack_andraka jack_andraka]
| [[:d:Q2626989|Q2626989]]
|-
|
| ''[[:d:Q23657134|Jack Choi]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/jack_choi jack_choi]
| [[:d:Q23657134|Q23657134]]
|-
| [[Fitxategi:Jack Conte 2014.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q14648645|Jack Conte]]''
|
| [[egile abeslari]]<br/>[[musikari]]<br/>[[musikagile]]<br/>[[youtuber]]<br/>[[piano-jotzaile]]<br/>''[[:d:Q4351403|perkusionista]]''<br/>[[gitarra-jotzaile]]<br/>''[[:d:Q578109|telebista-ekoizle]]''
| 1984-07-12
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jack_conte jack_conte]
| [[:d:Q14648645|Q14648645]]
|-
| [[Fitxategi:Remarks by Mr. Jack Dangermond at the Geographic Information Systems Conference (2).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3157158|Jack Dangermond]]''
|
| [[geografo]]<br/>[[enpresaburu]]
| 1945
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jack_dangermond jack_dangermond]
| [[:d:Q3157158|Q3157158]]
|-
| [[Fitxategi:Jack Horner.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q247264|Jack Horner]]''
|
| [[geologo]]<br/>''[[:d:Q1662561|paleontologo]]''<br/>''[[:d:Q16271064|herpetologoa]]''
| 1946-06-15
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jack_horner jack_horner]
| [[:d:Q247264|Q247264]]
|-
|
| ''[[:d:Q23729170|Jackie Savitz]]''
|
| [[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/jackie_savitz jackie_savitz]
| [[:d:Q23729170|Q23729170]]
|-
| [[Fitxategi:RabbiJackieTabick.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6116680|Jackie Tabick]]''
|
| [[errabino]]
| 1948
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/jackie_tabick jackie_tabick]
| [[:d:Q6116680|Q6116680]]
|-
| [[Fitxategi:JacksonBrowne3.jpg|center|128px]]
| [[Jackson Browne]]
|
| [[egile abeslari]]<br/>[[Kantari|abeslari]]<br/>[[kantugile]]<br/>[[gitarra-jotzaile]]<br/>[[piano-jotzaile]]<br/>[[teklatu-jotzaile]]<br/>''[[:d:Q13235160|ekoizle]]''<br/>[[musikagile]]<br/>''[[:d:Q55960555|estudioko musikari]]''<br/>[[Ekologista|ekintzaile ekologista]]
| 1948-10-09
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jackson_brown jackson_brown]
| [[:d:Q355009|Q355009]]
|-
|
| ''[[:d:Q6117187|Jackson Katz]]''
|
| [[zientzialari]]<br/>[[zinema ekoizle]]
| 1960-05-07
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jackson_katz jackson_katz]
| [[:d:Q6117187|Q6117187]]
|-
| [[Fitxategi:Jake Barton in Local Projects, Aug 2014.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q17386582|Jacob Barton]]''
| diseinatzaile estatubatuarra
| [[diseinatzaile]]
| 1972-11-07
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jake_barton jake_barton]
| [[:d:Q17386582|Q17386582]]
|-
| [[Fitxategi:Jacob Collier -1180632.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q24900882|Jacob Collier]]''
|
| [[Kantari|abeslari]]<br/>[[musikagile]]<br/>[[disko-ekoizle]]<br/>[[musikari]]
| 1994-08-02
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/jacob_collier jacob_collier]
| [[:d:Q24900882|Q24900882]]
|-
| [[Fitxategi:Jacqueline Novogratz DJO2709.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q924979|Jacqueline Novogratz]]''
|
| ''[[:d:Q806798|bankari]]''<br/>[[enpresaburu]]<br/>''[[:d:Q1416279|finantza-analista]]''<br/>''[[:d:Q15978655|aholkulari]]''
| 1961-03-15
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jacqueline_novogratz jacqueline_novogratz]
| [[:d:Q924979|Q924979]]
|-
| [[Fitxategi:2018-us-nationalbookfestival-jacqueline-woodson.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6120237|Jacqueline Woodson]]''
|
| [[idazle]]<br/>[[eleberrigile]]<br/>''[[:d:Q4853732|haur literaturaren idazle]]''<br/>[[poeta]]<br/>[[film-zuzendari]]
| 1963-02-12
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jacqueline_woodson jacqueline_woodson]
| [[:d:Q6120237|Q6120237]]
|-
| [[Fitxategi:Jad Abumrad.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2856132|Jad Abumrad]]''
|
| ''[[:d:Q2722764|irrati-esatari]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1973-04-18
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jad_abumrad jad_abumrad]
| [[:d:Q2856132|Q2856132]]
|-
|
| ''[[:d:Q19663314|Jae Rhim Lee]]''
| artista estatubatuarra
| [[artista]]<br/>[[diseinatzaile]]<br/>[[ikertzaile]]
| 1975
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jae_rhim_lee jae_rhim_lee]
| [[:d:Q19663314|Q19663314]]
|-
| [[Fitxategi:Фото Игорь Катаев 1-1.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q923927|Jaime Lerner]]''
|
| [[politikari]]<br/>''[[:d:Q42973|arkitekto]]''<br/>''[[:d:Q131062|hirigile]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1937-12-17
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Brasil]]
| [https://www.ted.com/speakers/jaime_lerner jaime_lerner]
| [[:d:Q923927|Q923927]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662959|Jake Wood]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/jake_wood jake_wood]
| [[:d:Q23662959|Q23662959]]
|-
|
| ''[[:d:Q89526310|Jakob Magolan]]''
| ikertzailea
| [[ikertzaile]]
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/jakob_magolan jakob_magolan]
| [[:d:Q89526310|Q89526310]]
|-
| [[Fitxategi:Jakob Trollbäck.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6215569|Jakob Trollbäck]]''
| diseinatzaile suediarra
| [[diseinatzaile]]
| 1959-10-06
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Suedia]]
| [https://www.ted.com/speakers/jakob_trollback jakob_trollback]
| [[:d:Q6215569|Q6215569]]
|-
| [[Fitxategi:Jamais Cascio 2015.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q22277279|Jamais Cascio]]''
|
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q54845077|role-playing game designer]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/jamais_cascio jamais_cascio]
| [[:d:Q22277279|Q22277279]]
|-
| [[Fitxategi:Rev James A Forbes speaking 2006.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q6128099|James A. Forbes]]''
|
| ''[[:d:Q1234713|teologo]]''
| 1935-09-06
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/james_forbes james_forbes]
| [[:d:Q6128099|Q6128099]]
|-
|
| ''[[:d:Q23760213|James A. White Sr.]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/james_a_white_sr james_a_white_sr]
| [[:d:Q23760213|Q23760213]]
|-
|
| ''[[:d:Q23671470|James B. Glattfelder]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/james_b_glattfelder james_b_glattfelder]
| [[:d:Q23671470|Q23671470]]
|-
| [[Fitxategi:James Balog Iceland.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q6129316|James Balog]]''
| argazkilari estatubatuarra
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''
| 1952-07-15
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/james_balog james_balog]
| [[:d:Q6129316|Q6129316]]
|-
| [[Fitxategi:James Beacham - Kolkata 2023-12-19 9686.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q67466997|James Beacham]]''
| fisikari estatubatuarra
| ''[[:d:Q169470|fisikari]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/james_beacham james_beacham]
| [[:d:Q67466997|Q67466997]]
|-
| [[Fitxategi:Re publica 2015 - Tag 1 (17379378221).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q20683898|James Bridle]]''
|
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q18074503|installation artist]]''<br/>[[artista]]
| 1980-09
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/james_bridle james_bridle]
| [[:d:Q20683898|Q20683898]]
|-
|
| ''[[:d:Q23769563|James Burchfield]]''
|
| [[musikari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/james_burchfield james_burchfield]
| [[:d:Q23769563|Q23769563]]
|-
| [[Fitxategi:James Cameron October 2012.jpg|center|128px]]
| [[James Cameron]]
|
| [[zinema ekoizle]]<br/>[[film-zuzendari]]<br/>[[gidoilari]]<br/>[[Zinema-editore|film-muntatzaile]]<br/>[[asmatzaile]]<br/>''[[:d:Q3455803|errealizadore]]''<br/>''[[:d:Q12362622|filantropo]]''<br/>[[ingeniari]]<br/>[[Antzezle|aktore]]<br/>''[[:d:Q11900058|esploratzaile]]''<br/>''[[:d:Q578109|telebista-ekoizle]]''<br/>''[[:d:Q47541952|produktore]]''
| 1954-08-16
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/james_cameron james_cameron]
| [[:d:Q42574|Q42574]]
|-
| [[Fitxategi:James D Watson.jpg|center|128px]]
| [[James Dewey Watson]]
|
| ''[[:d:Q864503|biologo]]''<br/>''[[:d:Q3126128|genetista]]''<br/>''[[:d:Q350979|zoologo]]''<br/>''[[:d:Q2919046|biokimikari]]''<br/>''[[:d:Q15839206|biologo molekular]]''<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[kimikari]]<br/>''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q14906342|biofisikari]]''
| 1928-04-06
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/james_watson james_watson]
| [[:d:Q83333|Q83333]]
|-
| [[Fitxategi:James Hansen profile (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q724095|James E. Hansen]]''
| fisikari estatubatuarra
| ''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q752129|astrofisikari]]''<br/>[[Ekologista|ekintzaile ekologista]]<br/>''[[:d:Q1113838|klimatologo]]''
| 1941-03-29
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/james_hansen james_hansen]
| [[:d:Q724095|Q724095]]
|-
| [[Fitxategi:Jim Flynn Political Studies University of Otago.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1383120|James Flynn]]''
|
| [[filosofo]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q212980|psikologo]]''<br/>''[[:d:Q1238570|politologo]]''<br/>[[politikari]]<br/>[[idazle]]
| 1934-04-28
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Zeelanda Berria]]
| [https://www.ted.com/speakers/jim_flynn jim_flynn]
| [[:d:Q1383120|Q1383120]]
|-
| [[Fitxategi:James Geary 1051144.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6134546|James Geary]]''
| kazetari estatubatuarra
| [[kazetari]]
| 1962
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/james_geary james_geary]<br/>[https://www.ted.com/speakers/478 478]
| [[:d:Q6134546|Q6134546]]
|-
|
| ''[[:d:Q9010694|James H. Fallon]]''
|
| ''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''<br/>''[[:d:Q783906|neurologo]]''<br/>''[[:d:Q211346|psikiatra]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1947-10-18
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jim_fallon jim_fallon]
| [[:d:Q9010694|Q9010694]]
|-
|
| ''[[:d:Q6136003|James Heywood]]''
|
| ''[[:d:Q2961975|enpresa exekutiboa]]''
| 1966-10-04
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/jamie_heywood jamie_heywood]
| [[:d:Q6136003|Q6136003]]
|-
| [[Fitxategi:Jim w mustache.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q962004|James Howard Kunstler]]''
|
| [[kazetari]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q18844224|zientzia-fikzio idazle]]''<br/>[[eleberrigile]]<br/>[[Ekologista|ekintzaile ekologista]]
| 1948-10-19
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/james_howard_kunstler james_howard_kunstler]
| [[:d:Q962004|Q962004]]
|-
|
| ''[[:d:Q23712699|James Lyne]]''
|
| ''[[:d:Q123577390|cybersecurity specialist]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/james_lyne james_lyne]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1472 1472]
| [[:d:Q23712699|Q23712699]]
|-
| [[Fitxategi:Nachtwey MSK2011.jpg|center|128px]]
| [[James Nachtwey]]
| argazkilari estatubatuarra
| ''[[:d:Q11496048|gerra argazkilari]]''<br/>''[[:d:Q33231|argazkilari]]''<br/>''[[:d:Q957729|fotokazetari]]''<br/>[[kazetari]]
| 1948-03-14
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/james_nachtwey james_nachtwey]<br/>[https://www.ted.com/speakers/84 84]
| [[:d:Q437013|Q437013]]
|-
| [[Fitxategi:James Patten (24375372394).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23748686|James Patten]]''
|
| [[asmatzaile]]<br/>[[diseinatzaile]]<br/>''[[:d:Q11977439|interaction designer]]''
| 1977
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/james_patten james_patten]
| [[:d:Q23748686|Q23748686]]
|-
| [[Fitxategi:Preferred official head-shot from James Randi Educational Foundation.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q294918|James Randi]]''
|
| [[filosofo]]<br/>''[[:d:Q15855449|magialari]]''<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q758780|lorezain]]''
| 1928-08-07
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Kanada]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/james_randi james_randi]
| [[:d:Q294918|Q294918]]
|-
| [[Fitxategi:Admiral Stavridis in the remote studio at The Fletcher School.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q116464|James Stavridis]]''
|
| ''[[:d:Q10669499|itsas ofizial]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[Itsastar|marinel]]<br/>[[soldadu]]
| 1955-02-15
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/james_stavridis james_stavridis]
| [[:d:Q116464|Q116464]]
|-
| [[Fitxategi:JamesSurowieckiMUleft.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1496028|James Surowiecki]]''
| kazetari estatubatuarra
| [[kazetari]]<br/>[[idazle]]
| 1967-04-30
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/james_surowiecki james_surowiecki]
| [[:d:Q1496028|Q1496028]]
|-
|
| ''[[:d:Q6144629|James Veitch]]''
|
| [[komediante]]<br/>[[antzerki zuzendari]]
| 1980-04-01
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/james_veitch james_veitch]
| [[:d:Q6144629|Q6144629]]
|-
| [[Fitxategi:Jamie Bartlett in conversation with Inotai Edit at CASM 14.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q20675953|Jamie Bartlett]]''
|
| [[kazetari]]<br/>''[[:d:Q8246794|blogari]]''
| 1979
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/jamie_bartlett jamie_bartlett]
| [[:d:Q20675953|Q20675953]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662542|Jamie Drummond]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/jamie_drummond jamie_drummond]
| [[:d:Q23662542|Q23662542]]
|-
| [[Fitxategi:Jamie Oliver (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Jamie Oliver]]
|
| ''[[:d:Q3499072|sukaldariburu]]''<br/>''[[:d:Q3427922|jatetxe-jabe]]''<br/>[[artista]]<br/>''[[:d:Q8246794|blogari]]''<br/>''[[:d:Q27431213|cookbook writer]]''<br/>[[youtuber]]<br/>''[[:d:Q15253558|aktibista]]''<br/>''[[:d:Q947873|telebista aurkezle]]''<br/>''[[:d:Q578109|telebista-ekoizle]]''
| 1975-05-27
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/jamie_oliver jamie_oliver]
| [[:d:Q190051|Q190051]]
|-
|
| ''[[:d:Q23795294|Jamil Abu-Wardeh]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/jamil_abu_wardeh jamil_abu_wardeh]
| [[:d:Q23795294|Q23795294]]
|-
| [[Fitxategi:Portrait de Jamila Gordon2.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q106919199|Jamila Gordon]]''
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Australia]]<br/>[[Somalia]]
| [https://www.ted.com/speakers/jamila_gordon jamila_gordon]
| [[:d:Q106919199|Q106919199]]
|-
|
| ''[[:d:Q23759680|Jamila Lyiscott]]''
|
| ''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/jamila_lyiscott jamila_lyiscott]
| [[:d:Q23759680|Q23759680]]
|-
|
| ''[[:d:Q6148692|Jan Chipchase]]''
|
| [[ikertzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/jan_chipchase jan_chipchase]
| [[:d:Q6148692|Q6148692]]
|-
| [[Fitxategi:Jane Marie Chen, 2012 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6151247|Jane Chen]]''
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]
| 1978-12-05
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jane_chen jane_chen]
| [[:d:Q6151247|Q6151247]]
|-
| [[Fitxategi:Jane Fonda Cannes 2014.jpg|center|128px]]
| [[Jane Fonda]]
|
| ''[[:d:Q10800557|zinema aktore]]''<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q2259451|antzerki aktore]]''<br/>[[Modelo (lanbidea)|modelo]]<br/>[[Antzezle|aktore]]<br/>[[zinema ekoizle]]<br/>[[telebista-aktore]]<br/>''[[:d:Q18814623|autobiografialari]]''<br/>[[ahots-aktore]]
| 1937-12-21
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jane_fonda jane_fonda]
| [[:d:Q41142|Q41142]]
|-
| [[Fitxategi:Johanna lohr jane-goodall.jpg|center|128px]]
| [[Jane Goodall]]
|
| ''[[:d:Q15253558|aktibista]]''<br/>''[[:d:Q16831721|etologo]]''
| 1934-04-03
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/jane_goodall jane_goodall]
| [[:d:Q184746|Q184746]]
|-
| [[Fitxategi:Jane McGonigal Meet the Media Guru 1.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2699296|Jane McGonigal]]''
|
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q3630699|jolas diseinatzailea]]''
| 1977-10-21
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jane_mcgonigal jane_mcgonigal]<br/>[https://www.ted.com/speakers/600 600]
| [[:d:Q2699296|Q2699296]]
|-
| [[Fitxategi:Champions for Change photo.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6152636|Jane Poynter]]''
|
| [[enpresaburu]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jane_poynter jane_poynter]
| [[:d:Q6152636|Q6152636]]
|-
| [[Fitxategi:Janet Echelman.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2346435|Janet Echelman]]''
| eskultore estatubatuarra
| ''[[:d:Q1281618|eskultore]]''
| 1966-02-19
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/janet_echelman janet_echelman]
| [[:d:Q2346435|Q2346435]]
|-
|
| ''[[:d:Q23729136|Janet Iwasa]]''
|
| ''[[:d:Q864503|biologo]]''<br/>''[[:d:Q15839136|biologo zelularra]]''<br/>[[animatzaile]]<br/>''[[:d:Q2919046|biokimikari]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1978
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/janet_iwasa janet_iwasa]
| [[:d:Q23729136|Q23729136]]
|-
| [[Fitxategi:Janette Sadik-Khan.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6153709|Janette Sadik-Khan]]''
| politikari estatubatuarra
| [[politikari]]<br/>[[legelari]]
| 1961-04-28<br/>1961
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/janette_sadik_khan janette_sadik_khan]
| [[:d:Q6153709|Q6153709]]
|-
|
| [[Janine Benyus]]
| idazle amerikarra
| [[asmatzaile]]<br/>''[[:d:Q61048378|climate activist]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[naturalista]]
| 1958
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/janine_benyus janine_benyus]
| [[:d:Q3161983|Q3161983]]
|-
| [[Fitxategi:Janine Shepherd.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6154579|Janine Shepherd]]''
|
| ''[[:d:Q4270517|eskiatzaile]]''<br/>''[[:d:Q15982858|motivational speaker]]''<br/>[[hegazkinlari]]<br/>''[[:d:Q6051619|iritzi-kazetari]]''
| 1962-01-07
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Australia]]
| [https://www.ted.com/speakers/janine_shepherd janine_shepherd]
| [[:d:Q6154579|Q6154579]]
|-
| [[Fitxategi:Janine di Giovanni at the International Journalism Festival 2024 in Perugia, Italy (cropped2).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1304314|Janine di Giovanni]]''
| kazetari estatubatuarra
| ''[[:d:Q164236|gerra-berriemaile]]''<br/>[[kazetari]]
| 1961
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/janine_di_giovanni janine_di_giovanni]
| [[:d:Q1304314|Q1304314]]
|-
| [[Fitxategi:Beyond the Cradle 2019 Janna Levin (47422163091).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6155075|Janna Levin]]''
|
| ''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>''[[:d:Q19350898|fisikari teoriko]]''<br/>[[matematikari]]
| 1967
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/janna_levin janna_levin]
| [[:d:Q6155075|Q6155075]]
|-
| [[Fitxategi:Jared diamond.jpg|center|128px]]
| [[Jared Diamond]]
| zientzia dibulgatzailea, idazlea
| ''[[:d:Q864503|biologo]]''<br/>''[[:d:Q2055046|fisiologo]]''<br/>[[geografo]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q1225716|ornitologo]]''<br/>''[[:d:Q15839134|ekologo]]''<br/>''[[:d:Q15143191|zientzia-dibulgatzaile]]''<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''
| 1937-09-10
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jared_diamond jared_diamond]
| [[:d:Q205772|Q205772]]
|-
|
| ''[[:d:Q23657161|Jared Ficklin]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/jared_ficklin jared_ficklin]
| [[:d:Q23657161|Q23657161]]
|-
| [[Fitxategi:Jaron Lanier 1.jpg|center|128px]]
| [[Jaron Lanier]]
|
| [[informatikari]]<br/>[[musikagile]]<br/>[[programatzaile]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q11774202|saiakeragile]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q15976092|artificial intelligence researcher]]''<br/>[[enpresaburu]]<br/>[[filosofo]]<br/>[[piano-jotzaile]]<br/>''[[:d:Q3391743|artista bisuala]]''
| 1960-05-03
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jaron_lanier jaron_lanier]
| [[:d:Q92862|Q92862]]
|-
| [[Fitxategi:Jarreth Merz 01.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1683706|Jarreth Merz]]''
|
| [[film-zuzendari]]<br/>[[zinema ekoizle]]<br/>''[[:d:Q2259451|antzerki aktore]]''<br/>''[[:d:Q10800557|zinema aktore]]''
| 1970-05-01
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Suitza]]<br/>[[Ghana]]
| [https://www.ted.com/speakers/jarreth_merz jarreth_merz]
| [[:d:Q1683706|Q1683706]]
|-
| [[Fitxategi:Jarrett Krosoczka (10747).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6161021|Jarrett J. Krosoczka]]''
|
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q4853732|haur literaturaren idazle]]''
| 1977-12-22
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jarrett_j_krosoczka jarrett_j_krosoczka]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1511 1511]
| [[:d:Q6161021|Q6161021]]
|-
|
| ''[[:d:Q23795288|Jason Clay]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/jason_clay jason_clay]
| [[:d:Q23795288|Q23795288]]
|-
|
| ''[[:d:Q23795888|Jason Fried]]''
|
| [[idazle]]<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]
| 1974
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/jason_fried jason_fried]
| [[:d:Q23795888|Q23795888]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662557|Jason McCue]]''
|
| [[abokatu]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/jason_mccue jason_mccue]
| [[:d:Q23662557|Q23662557]]
|-
| [[Fitxategi:Jason Pontin.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6163277|Jason Pontin]]''
| kazetari estatubatuarra
| [[kazetari]]<br/>''[[:d:Q16023665|venture capitalist]]''
| 1967-05-11
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jason_pontin jason_pontin]
| [[:d:Q6163277|Q6163277]]
|-
|
| ''[[:d:Q1684006|Jason deCaires Taylor]]''
| eskultore britainiarra
| ''[[:d:Q1281618|eskultore]]''<br/>''[[:d:Q7541856|zeramikari]]''<br/>''[[:d:Q33231|argazkilari]]''
| 1974-08-12
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/jason_decaires_taylor jason_decaires_taylor]
| [[:d:Q1684006|Q1684006]]
|-
| [[Fitxategi:Javed Aktar 2010.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2319562|Javed Akhtar]]''
|
| [[gidoilari]]<br/>[[idazle]]<br/>[[poeta]]<br/>''[[:d:Q822146|kanta-idazle]]''<br/>[[kantugile]]<br/>[[politikari]]
| 1945-01-17
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Britainiar Raj]]<br/>[[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/javed_akhtar javed_akhtar]
| [[:d:Q2319562|Q2319562]]
|-
|
| ''[[:d:Q23656752|Jay Bradner]]''
|
| [[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/jay_bradner jay_bradner]
| [[:d:Q23656752|Q23656752]]
|-
| [[Fitxategi:Jay Walker.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6167147|Jay S. Walker]]''
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]
| 1955-11-05
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jay_walker jay_walker]
| [[:d:Q6167147|Q6167147]]
|-
|
| ''[[:d:Q19667282|Jay Silver]]''
|
|
| 1979-09-06
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/jay_silver jay_silver]
| [[:d:Q19667282|Q19667282]]
|-
|
| ''[[:d:Q23657155|Jean-Baptiste Michel]]''
|
| [[matematikari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/jean_baptiste_michel jean_baptiste_michel]
| [[:d:Q23657155|Q23657155]]
|-
|
| ''[[:d:Q3168596|Jean-Paul Mari]]''
| idazle frantziarra
| ''[[:d:Q164236|gerra-berriemaile]]''<br/>[[kazetari]]
| 1950-10-08
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Frantzia]]
| [https://www.ted.com/speakers/jean_paul_mari jean_paul_mari]
| [[:d:Q3168596|Q3168596]]
|-
| [[Fitxategi:Jeanne Gang.jpg|center|128px]]
| [[Jeanne Gang]]
| arkitekto estatubatuarra
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''
| 1964-03-19
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jeanne_gang jeanne_gang]
| [[:d:Q444257|Q444257]]
|-
|
| ''[[:d:Q23760219|Jedidah Isler]]''
|
| ''[[:d:Q752129|astrofisikari]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/jedidah_isler jedidah_isler]
| [[:d:Q23760219|Q23760219]]
|-
| [[Fitxategi:Jeff Bezos at Amazon Spheres Grand Opening in Seattle - 2018 (39074799225) (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Jeff Bezos]]
|
| [[informatikari]]<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>''[[:d:Q2868586|commercial astronaut]]''
| 1964-01-12
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jeff_bezos jeff_bezos]
| [[:d:Q312556|Q312556]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662685|Jeff Hancock]]''
|
| ''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q26759595|communication scholar]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/jeff_hancock jeff_hancock]
| [[:d:Q23662685|Q23662685]]
|-
| [[Fitxategi:Jeff Hawkins by Jeff Kubina.jpeg|center|128px]]
| ''[[:d:Q92993|Jeff Hawkins]]''
| ikertzailea
| [[enpresaburu]]<br/>[[informatikari]]<br/>''[[:d:Q15976092|artificial intelligence researcher]]''<br/>''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''<br/>[[ikertzaile]]
| 1957-06-01
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jeff_hawkins jeff_hawkins]
| [[:d:Q92993|Q92993]]
|-
|
| ''[[:d:Q23768700|Jeff Iliff]]''
|
| ''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/jeff_iliff jeff_iliff]
| [[:d:Q23768700|Q23768700]]
|-
| [[Fitxategi:Jeff Skoll 2013 (5576999744).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q710924|Jeff Skoll]]''
|
| [[zinema ekoizle]]<br/>[[informatikari]]<br/>[[ingeniari]]<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>''[[:d:Q2462658|manager]]''<br/>''[[:d:Q557880|inbertitzailea]]''<br/>''[[:d:Q12362622|filantropo]]''
| 1965-01-16
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/jeff_skoll jeff_skoll]
| [[:d:Q710924|Q710924]]
|-
| [[Fitxategi:Jeffsmithedited-400x600.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q15498191|Jeff Smith]]''
| politikari estatubatuarra (1973-)
| [[politikari]]
| 1973-12-09
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jeff_smith jeff_smith]
| [[:d:Q15498191|Q15498191]]
|-
|
| ''[[:d:Q23713807|Jeff Speck]]''
|
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q131062|hirigile]]''
| 1963-08-28
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/jeff_speck jeff_speck]
| [[:d:Q23713807|Q23713807]]
|-
| [[Fitxategi:Table-cum-touch display.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6175484|Jefferson Han]]''
|
| [[ingeniari]]<br/>[[informatikari]]
| 1975
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/jeff_han jeff_han]
| [[:d:Q6175484|Q6175484]]
|-
|
| ''[[:d:Q23760258|Jeffrey Brown]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/rev_jeffrey_brown rev_jeffrey_brown]
| [[:d:Q23760258|Q23760258]]
|-
| [[Fitxategi:Jeffrey Kluger.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1686458|Jeffrey Kluger]]''
|
| [[kazetari]]<br/>[[idazle]]<br/>[[abokatu]]<br/>''[[:d:Q876864|editore-laguntzaile]]''<br/>[[gidoilari]]<br/>[[Argitaratzaile|editore]]
| 1954-05-21
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jeffrey_kluger jeffrey_kluger]
| [[:d:Q1686458|Q1686458]]
|-
| [[Fitxategi:Jehane Noujaim.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2264148|Jehane Noujaim]]''
|
| [[film-zuzendari]]<br/>[[kazetari]]<br/>''[[:d:Q3455803|errealizadore]]''<br/>[[gidoilari]]
| 1974-05-17
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jehane_noujaim jehane_noujaim]
| [[:d:Q2264148|Q2264148]]
|-
| [[Fitxategi:Jen Golbeck 2012.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q15429153|Jen Golbeck]]''
|
| [[informatikari]]<br/>[[autore]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1976-12-16
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jennifer_golbeck jennifer_golbeck]
| [[:d:Q15429153|Q15429153]]
|-
| [[Fitxategi:Jenna McCarthy.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6177767|Jenna McCarthy]]''
| idazle estatubatuarra
| [[idazle]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jenna_mccarthy jenna_mccarthy]
| [[:d:Q6177767|Q6177767]]
|-
| [[Fitxategi:WorldPride 2017 - Madrid Summit - 170626 182102.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23809207|Jenni Chang & Lisa Dazols]]''
|
|
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/jenni_chang_and_lisa_dazols jenni_chang_and_lisa_dazols]
| [[:d:Q23809207|Q23809207]]
|-
| [[Fitxategi:Wikiconference NA DSC 6441.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q702510|Jennifer 8. Lee]]''
| kazetari estatubatuarra
| [[kazetari]]
| 1976-03-15
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jennifer_8_lee jennifer_8_lee]
| [[:d:Q702510|Q702510]]
|-
|
| ''[[:d:Q24578998|Jennifer Brea]]''
|
| [[film-zuzendari]]<br/>[[gidoilari]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q3455803|errealizadore]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/jen_brea jen_brea]
| [[:d:Q24578998|Q24578998]]
|-
| [[Fitxategi:Professor Jennifer Doudna ForMemRS (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Jennifer Doudna]]
| Amerikar biokimikaria
| ''[[:d:Q2919046|biokimikari]]''<br/>''[[:d:Q15839206|biologo molekular]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[kimikari]]<br/>''[[:d:Q15142825|kristalografo]]''
| 1964-02-19
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jennifer_doudna jennifer_doudna]
| [[:d:Q56068|Q56068]]
|-
| [[Fitxategi:Secretary Jennifer Granholm (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Jennifer Granholm]]
| politikari estatubatuarra
| [[abokatu]]<br/>''[[:d:Q18581305|edertasun lehiaketan parte-hartzaile]]''<br/>[[epaile]]<br/>[[politikari]]<br/>''[[:d:Q1238570|politologo]]''
| 1959-02-05
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jennifer_granholm jennifer_granholm]
| [[:d:Q234994|Q234994]]
|-
| [[Fitxategi:Jennifer Granick.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6178367|Jennifer Granick]]''
| abokatu estatubatuarra
| [[abokatu]]
| 1969-06-25
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jennifer_granick jennifer_granick]
| [[:d:Q6178367|Q6178367]]
|-
| [[Fitxategi:TNW Conference 2014 - Jennifer Healey (14014859332) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23713350|Jennifer Healey]]''
|
| ''[[:d:Q15976092|artificial intelligence researcher]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/jennifer_healey jennifer_healey]
| [[:d:Q23713350|Q23713350]]
|-
|
| ''[[:d:Q61138464|Jennifer Kahn]]''
|
| [[kazetari]]<br/>[[idazle]]<br/>[[hizlari]]
| 1986
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/jennifer_kahn jennifer_kahn]
| [[:d:Q61138464|Q61138464]]
|-
|
| ''[[:d:Q6178542|Jennifer Lin]]''
| piano-jotzaile estatubatuarra
| [[piano-jotzaile]]
| 1990
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jennifer_lin jennifer_lin]
| [[:d:Q6178542|Q6178542]]
|-
| [[Fitxategi:Jennifer Pahlka of Code for America, speaking at the opening of Open Up!.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6178697|Jennifer Pahlka]]''
|
| [[enpresaburu]]
| 1969-12-27
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jen_pahlka jen_pahlka]
| [[:d:Q6178697|Q6178697]]
|-
|
| ''[[:d:Q23728486|Jennifer Senior]]''
|
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q1086863|zutabegile]]''<br/>''[[:d:Q4263842|literatura-kritikari]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jennifer_senior jennifer_senior]
| [[:d:Q23728486|Q23728486]]
|-
| [[Fitxategi:Jennifer Wilcox .jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q60197318|Jennifer Wilcox]]''
|
| [[kimikari]]
| 1974-07-15
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jen_wilcox jen_wilcox]
| [[:d:Q60197318|Q60197318]]
|-
| [[Fitxategi:Jer Thorp - PopTech 2012 - Camden Maine USA (8102975934) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23662183|Jer Thorp]]''
| artista kanadarra
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[hizlari]]<br/>[[artista]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/jer_thorp jer_thorp]
| [[:d:Q23662183|Q23662183]]
|-
| [[Fitxategi:JeremyJackson1243.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q15485171|Jeremy B. C. Jackson]]''
|
| ''[[:d:Q3640160|itsas-biologo]]''<br/>''[[:d:Q16037036|paleobiologist]]''<br/>''[[:d:Q3546255|ozeanografo]]''<br/>[[ikertzaile]]<br/>[[idazle]]
| 1942-11-13
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jeremy_jackson jeremy_jackson]
| [[:d:Q15485171|Q15485171]]
|-
| [[Fitxategi:Jeremy Gilley (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1653797|Jeremy Gilley]]''
| aktore britainiarra
| [[zinema ekoizle]]<br/>''[[:d:Q10800557|zinema aktore]]''<br/>[[film-zuzendari]]<br/>''[[:d:Q2259451|antzerki aktore]]''<br/>''[[:d:Q16323111|bakearen aldeko aktibista]]''<br/>''[[:d:Q3455803|errealizadore]]''<br/>[[Antzezle|aktore]]
| 1969
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/jeremy_gilley jeremy_gilley]
| [[:d:Q1653797|Q1653797]]
|-
| [[Fitxategi:Jeremy Heimans Purpose Co-founder CEO.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16729741|Jeremy Heimans]]''
|
| ''[[:d:Q2961975|enpresa exekutiboa]]''<br/>''[[:d:Q11499147|militante politiko]]''<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]
| 1977
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Australia]]
| [https://www.ted.com/speakers/jeremy_heimans jeremy_heimans]
| [[:d:Q16729741|Q16729741]]
|-
| [[Fitxategi:Jeremy Howard.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6181501|Jeremy Howard]]''
|
| ''[[:d:Q29169143|data scientist]]''<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>[[informatikari]]<br/>''[[:d:Q1231865|pedagogo]]''
| 1973-11-13
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Australia]]
| [https://www.ted.com/speakers/jeremy_howard jeremy_howard]
| [[:d:Q6181501|Q6181501]]
|-
| [[Fitxategi:Jeremy Rifkin, 2009 (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Jeremy Rifkin]]
|
| [[ekonomialari]]<br/>''[[:d:Q2306091|soziologo]]''<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q12047093|prognostician]]''<br/>''[[:d:Q1238570|politologo]]''<br/>''[[:d:Q6051619|iritzi-kazetari]]''<br/>[[filosofo]]
| 1945-01-26
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jeremy_rifkin jeremy_rifkin]
| [[:d:Q505154|Q505154]]
|-
|
| ''[[:d:Q6186043|Jessa Gamble]]''
|
| [[kazetari]]<br/>''[[:d:Q8246794|blogari]]''
| 1979-04-25
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/jessa_gamble jessa_gamble]
| [[:d:Q6186043|Q6186043]]
|-
|
| ''[[:d:Q20966512|Jesse J. Perez]]''
|
| [[Antzezle|aktore]]<br/>[[koreografo]]
| 1977
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jesse_j_perez jesse_j_perez]
| [[:d:Q20966512|Q20966512]]
|-
| [[Fitxategi:Jesse Schell (4670646737).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6186836|Jesse Schell]]''
|
| [[software garatzaile]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[informatikari]]
| 1970-06-13
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jesse_schell jesse_schell]
| [[:d:Q6186836|Q6186836]]
|-
|
| ''[[:d:Q23656726|Jessi Arrington]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/jessi_arrington jessi_arrington]
| [[:d:Q23656726|Q23656726]]
|-
| [[Fitxategi:Jessica Green visits the Center for Total Health 39089 (13428328504).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q21062122|Jessica Green]]''
|
| ''[[:d:Q864503|biologo]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jessica_green jessica_green]
| [[:d:Q21062122|Q21062122]]
|-
| [[Fitxategi:Jessica Jackley.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6187288|Jessica Jackley]]''
|
| ''[[:d:Q2462658|manager]]''
| 1977-10-29
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jessica_jackley jessica_jackley]
| [[:d:Q6187288|Q6187288]]
|-
|
| ''[[:d:Q23783057|Jessica Shortall]]''
|
| [[idazle]]
| 1900
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/jessica_shortall jessica_shortall]
| [[:d:Q23783057|Q23783057]]
|-
| [[Fitxategi:Jherek Bischoff Roxy Theater 18 July 2013.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16199394|Jherek Bischoff]]''
| musikari estatubatuarra
| [[musikari]]
| 1979-09-11
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jherek_bischoff jherek_bischoff]
| [[:d:Q16199394|Q16199394]]
|-
| [[Fitxategi:증명사진 jiha.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16887739|Ji-hae Park]]''
| biolin-jotzaile korearra
| ''[[:d:Q1259917|biolin-jotzaile]]''
| 1985
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Hego Korea]]
| [https://www.ted.com/speakers/ji_hae_park ji_hae_park]
| [[:d:Q16887739|Q16887739]]
|-
| [[Fitxategi:Jill Bolte Taylor - observing a stroke from within.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2550602|Jill Bolte Taylor]]''
|
| ''[[:d:Q10872101|anatomista]]''<br/>''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''<br/>[[autore]]<br/>''[[:d:Q864503|biologo]]''
| 1959-05-04
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jill_bolte_taylor jill_bolte_taylor]
| [[:d:Q2550602|Q2550602]]
|-
|
| [[Jill Farrant]]
|
| ''[[:d:Q15839136|biologo zelularra]]''<br/>''[[:d:Q2374149|botanikari]]''<br/>[[ikertzaile]]
| 1961
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Hegoafrika]]
| [https://www.ted.com/speakers/jill_farrant jill_farrant]
| [[:d:Q15839341|Q15839341]]
|-
| [[Fitxategi:JillHeinerth.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q17484182|Jill Heinerth]]''
|
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q55383113|cave diver]]''<br/>''[[:d:Q1235146|dokumentalgile]]''
| 1965
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/jill_heinerth jill_heinerth]
| [[:d:Q17484182|Q17484182]]
|-
|
| ''[[:d:Q23759545|Jill Shargaa]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/jill_shargaa jill_shargaa]
| [[:d:Q23759545|Q23759545]]
|-
| [[Fitxategi:Jill Sobule in 2013.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q520324|Jill Sobule]]''
|
| [[egile abeslari]]<br/>[[Kantari|abeslari]]<br/>[[musikagile]]
| 1965-01-16<br/>1959-01-16
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jill_sobule jill_sobule]<br/>[https://www.ted.com/speakers/105 105]
| [[:d:Q520324|Q520324]]
|-
| [[Fitxategi:Jill Tarter at TED in 2009.jpg|center|128px]]
| [[Jill Tarter]]
| astronomo estatubatuarra
| [[astronomo]]<br/>''[[:d:Q752129|astrofisikari]]''
| 1944-01-16
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jill_cornell_tarter jill_cornell_tarter]
| [[:d:Q445596|Q445596]]
|-
| [[Fitxategi:Jim Al-Khalili (cropped and shadow enhanced).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q259054|Jim Al-Khalili]]''
|
| ''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>''[[:d:Q15143191|zientzia-dibulgatzaile]]''<br/>''[[:d:Q15980158|saiakeragile]]''<br/>[[katedradun]]<br/>''[[:d:Q19350898|fisikari teoriko]]''<br/>''[[:d:Q947873|telebista aurkezle]]''<br/>[[idazle]]
| 1962-09-20
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/jim_al_khalili jim_al_khalili]
| [[:d:Q259054|Q259054]]
|-
|
| ''[[:d:Q13566451|Jim Holt]]''
|
| [[kazetari]]<br/>[[filosofo]]<br/>''[[:d:Q15980158|saiakeragile]]''
| 1954-10-30
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jim_holt jim_holt]
| [[:d:Q13566451|Q13566451]]
|-
| [[Fitxategi:Jim Simons at MSRI.jpg|center|128px]]
| [[Jim Simons]]
| matematikari estatubatuarra
| [[matematikari]]<br/>''[[:d:Q1979607|finantzari]]''<br/>[[enpresaburu]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[kriptografo]]<br/>[[zientzialari]]<br/>''[[:d:Q683476|finantza-aholkulari]]''<br/>''[[:d:Q12362622|filantropo]]''
| 1938-04-25
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jim_simons jim_simons]<br/>[https://www.ted.com/speakers/2417 2417]
| [[:d:Q560847|Q560847]]
|-
|
| ''[[:d:Q6198539|Jim Toomey]]''
|
| ''[[:d:Q1114448|umorista grafiko]]''
| 1960-12-26
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jim_toomey jim_toomey]
| [[:d:Q6198539|Q6198539]]
|-
| [[Fitxategi:Jim Yong Kim (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q313297|Jim Yong Kim]]''
|
| [[mediku]]<br/>[[antropologo]]<br/>[[politikari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1959-12-08
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jim_yong_kim jim_yong_kim]
| [[:d:Q313297|Q313297]]
|-
| [[Fitxategi:JimmyCarterPortrait2.jpg|center|128px]]
| [[Jimmy Carter]]
|
| ''[[:d:Q10669499|itsas ofizial]]''<br/>''[[:d:Q193391|diplomazialari]]''<br/>[[eleberrigile]]<br/>[[politikari]]<br/>[[nekazari]]<br/>''[[:d:Q18814623|autobiografialari]]''<br/>''[[:d:Q3492027|submariner]]''<br/>''[[:d:Q372436|estatu-politikari]]''<br/>[[Ekologista|ekintzaile ekologista]]<br/>[[enpresaburu]]<br/>[[ingeniari]]<br/>''[[:d:Q16323111|bakearen aldeko aktibista]]''<br/>''[[:d:Q1476215|giza eskubideen aldeko ekintzaile]]''<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q22336956|gizaldeko ekintzaile]]''
| 1924-10-01
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jimmy_carter jimmy_carter]
| [[:d:Q23685|Q23685]]
|-
| [[Fitxategi:Jimmy Nelson (photographer) - TEDxAMS 2014-1.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q17198658|Jimmy Nelson]]''
| argazkilari britainiarra
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''<br/>''[[:d:Q957729|fotokazetari]]''
| 1967
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/jimmy_nelson jimmy_nelson]
| [[:d:Q17198658|Q17198658]]
|-
| [[Fitxategi:Jimmy Wales in New York City March 2023 blurred cropped.jpg|center|128px]]
| [[Jimmy Wales]]
|
| [[enpresaburu]]<br/>''[[:d:Q8246794|blogari]]''<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>''[[:d:Q41546637|wikimedialaria]]''<br/>[[informatikari]]<br/>[[ikertzaile]]<br/>[[hizlari]]<br/>''[[:d:Q215536|merkatari]]''
| 1966-08-07
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/jimmy_wales jimmy_wales]
| [[:d:Q181|Q181]]
|-
|
| ''[[:d:Q23670510|Jinsop Lee]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/jinsop_lee jinsop_lee]
| [[:d:Q23670510|Q23670510]]
|-
|
| ''[[:d:Q18208314|JoAnn Kuchera-Morin]]''
|
| [[musikagile]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1951
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/joann_kuchera_morin joann_kuchera_morin]
| [[:d:Q18208314|Q18208314]]
|-
|
| ''[[:d:Q6204680|Joachim de Posada]]''
|
| ''[[:d:Q15982858|motivational speaker]]''
| 1948
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/joachim_de_posada joachim_de_posada]
| [[:d:Q6204680|Q6204680]]
|-
| [[Fitxategi:Joan Blades (2011).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6204866|Joan Blades]]''
| kazetari estatubatuarra
| [[kazetari]]<br/>[[enpresaburu]]
| 1956-03-18
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/joan_blades joan_blades]
| [[:d:Q6204866|Q6204866]]
|-
| [[Fitxategi:Joan Halifax and the Dalai Lama.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3179589|Joan Halifax]]''
|
| [[antropologo]]<br/>''[[:d:Q24262594|idazle erlijioso]]''<br/>''[[:d:Q15253558|aktibista]]''<br/>[[idazle]]
| 1942-07-30
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/joan_halifax joan_halifax]
| [[:d:Q3179589|Q3179589]]
|-
| [[Fitxategi:Joanne Chory at Salk in 2022 11 (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Joanne Chory]]
|
| ''[[:d:Q2374149|botanikari]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q864503|biologo]]''<br/>''[[:d:Q3126128|genetista]]''
| 1955-03-19
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/joanne_chory joanne_chory]
| [[:d:Q15994359|Q15994359]]
|-
| [[Fitxategi:EPFL Jocelyne Bloch Portrait.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q38548794|Jocelyne Bloch]]''
|
| ''[[:d:Q9385011|neurosurgeon]]''
| 1971
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Suitza]]
| [https://www.ted.com/speakers/jocelyne_bloch jocelyne_bloch]
| [[:d:Q38548794|Q38548794]]
|-
| [[Fitxategi:JodyWilliamsMay2010 headcrop.jpg|center|128px]]
| [[Jody Williams]]
|
| [[katedradun]]<br/>''[[:d:Q1476215|giza eskubideen aldeko ekintzaile]]''<br/>''[[:d:Q16323111|bakearen aldeko aktibista]]''
| 1950-10-09
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jody_williams jody_williams]
| [[:d:Q211239|Q211239]]
|-
| [[Fitxategi:Joe Gebbia, 2012 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q19560551|Joe Gebbia]]''
|
| [[informatikari]]
| 1981-08-21
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/joe_gebbia joe_gebbia]
| [[:d:Q19560551|Q19560551]]
|-
|
| ''[[:d:Q23727954|Joe Kowan]]''
|
| [[musikari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/joe_kowan joe_kowan]
| [[:d:Q23727954|Q23727954]]
|-
|
| ''[[:d:Q18714137|Joe Landolina]]''
|
| ''[[:d:Q19902880|biomedical engineer]]''
| 1993-01-27
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/joe_landolina joe_landolina]
| [[:d:Q18714137|Q18714137]]
|-
| [[Fitxategi:Joe Madiath, Skoll Foundation.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6211071|Joe Madiath]]''
|
| [[enpresaburu]]
| 1950-12-03
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/joe_madiath joe_madiath]
| [[:d:Q6211071|Q6211071]]
|-
| [[Fitxategi:Joe Sabia.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6212143|Joe Sabia]]''
|
| [[artista]]
| 1924
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/joe_sabia joe_sabia]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1110 1110]
| [[:d:Q6212143|Q6212143]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662319|Joe Smith]]''
|
| [[abokatu]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/joe_smith joe_smith]
| [[:d:Q23662319|Q23662319]]
|-
|
| ''[[:d:Q6213282|Joel Burns]]''
| politikari estatubatuarra
| [[politikari]]
| 1969-02-04<br/>1965-02-04
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/joel_burns joel_burns]
| [[:d:Q6213282|Q6213282]]
|-
|
| ''[[:d:Q47784150|Joel Jackson]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/joel_jackson joel_jackson]
| [[:d:Q47784150|Q47784150]]
|-
| [[Fitxategi:Joel S. Levine NASA headshot.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23785260|Joel Levine]]''
|
| ''[[:d:Q16742203|planetary scientist]]''<br/>''[[:d:Q17276189|atmospheric scientist]]''<br/>''[[:d:Q27177003|research professor]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q1113838|klimatologo]]''
| 1942
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/joel_levine joel_levine]
| [[:d:Q23785260|Q23785260]]
|-
| [[Fitxategi:Joel Selanikio at TEDxAustin in 2013 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23671459|Joel Selanikio]]''
|
| [[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/joel_selanikio joel_selanikio]
| [[:d:Q23671459|Q23671459]]
|-
| [[Fitxategi:Joey Alexander with MPR leader (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q19922013|Joey Alexander]]''
|
| ''[[:d:Q15981151|jazz musikari]]''<br/>[[piano-jotzaile]]<br/>[[musikagile]]
| 2003-06-25
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Indonesia]]
| [https://www.ted.com/speakers/joey_alexander joey_alexander]
| [[:d:Q19922013|Q19922013]]
|-
| [[Fitxategi:Re publica 19 - Day 3 (47015668824).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6075610|Johan Rockström]]''
|
| ''[[:d:Q3644587|hidrologo]]''<br/>[[katedradun]]<br/>[[ekonomialari]]<br/>''[[:d:Q1781198|agronomo]]''
| 1965-12-31
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Suedia]]
| [https://www.ted.com/speakers/johan_rockstrom johan_rockstrom]<br/>[https://www.ted.com/speakers/792 792]
| [[:d:Q6075610|Q6075610]]
|-
| [[Fitxategi:Johannhari.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q437536|Johann Hari]]''
| kazetari britainiarra
| [[kazetari]]<br/>[[idazle]]
| 1979-01-21
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/johann_hari johann_hari]
| [[:d:Q437536|Q437536]]
|-
|
| ''[[:d:Q23795344|Johanna Blakley]]''
| ikertzailea
| [[ikertzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/johanna_blakley johanna_blakley]
| [[:d:Q23795344|Q23795344]]
|-
|
| ''[[:d:Q116964435|John Biewen]]''
|
| [[kazetari]]<br/>''[[:d:Q11814411|dokumentalista]]''<br/>[[katedradun]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/john_biewen john_biewen]
| [[:d:Q116964435|Q116964435]]
|-
| [[Fitxategi:2012-04-21 USA Trip 1574 - NECSS (New York) (7980184439).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6222357|John Bohannon]]''
|
| ''[[:d:Q864503|biologo]]''<br/>[[kazetari]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/john_bohannon john_bohannon]
| [[:d:Q6222357|Q6222357]]
|-
|
| ''[[:d:Q23796177|John Delaney]]''
|
| [[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/john_delaney john_delaney]
| [[:d:Q23796177|Q23796177]]
|-
| [[Fitxategi:John Doerr.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1380459|John Doerr]]''
|
| [[informatikari]]<br/>[[enpresaburu]]
| 1951-06-29
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/john_doerr john_doerr]
| [[:d:Q1380459|Q1380459]]
|-
|
| ''[[:d:Q6233855|John Francis]]''
|
| [[idazle]]<br/>[[Ekologista|ekintzaile ekologista]]
| 1946
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/john_francis john_francis]
| [[:d:Q6233855|Q6233855]]
|-
| [[Fitxategi:John Gerzema (2014).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6235206|John Gerzema]]''
|
| ''[[:d:Q16849727|negozio aholkulari]]''<br/>''[[:d:Q15980158|saiakeragile]]''<br/>''[[:d:Q1086863|zutabegile]]''<br/>[[kazetari]]<br/>[[ekonomialari]]<br/>''[[:d:Q6051619|iritzi-kazetari]]''
| 1961
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/john_gerzema john_gerzema]<br/>[https://www.ted.com/speakers/568 568]
| [[:d:Q6235206|Q6235206]]
|-
| [[Fitxategi:Image of John Graham-Cumming.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3181625|John Graham-Cumming]]''
|
| [[ingeniari]]<br/>[[programatzaile]]<br/>[[idazle]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/john_graham_cumming john_graham_cumming]
| [[:d:Q3181625|Q3181625]]
|-
| [[Fitxategi:John Green 2020 (C6txQ5yn5S8).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q630446|John Green]]''
|
| [[idazle]]<br/>[[eleberrigile]]<br/>[[enpresaburu]]<br/>[[zinema ekoizle]]<br/>[[youtuber]]<br/>''[[:d:Q4263842|literatura-kritikari]]''<br/>''[[:d:Q15077007|podcaster]]''<br/>''[[:d:Q4853732|haur literaturaren idazle]]''<br/>''[[:d:Q6430706|kritikari]]''<br/>[[kazetari]]<br/>[[Argitaratzaile|editore]]<br/>''[[:d:Q4110598|video blogger]]''<br/>''[[:d:Q578109|telebista-ekoizle]]''<br/>''[[:d:Q58209937|history teacher]]''
| 1977-08-24
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/john_green john_green]
| [[:d:Q630446|Q630446]]
|-
|
| ''[[:d:Q23688353|John Hardy]]''
| artista kanadarra
| [[artista]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/john_hardy john_hardy]
| [[:d:Q23688353|Q23688353]]
|-
| [[Fitxategi:John Hockenberry at New America NYC (Dis)Honesty - The Truth About Lies (19962005979) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6239461|John Hockenberry]]''
|
| [[kazetari]]<br/>''[[:d:Q2722764|irrati-esatari]]''
| 1956-06-04
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/john_hockenberry john_hockenberry]
| [[:d:Q6239461|Q6239461]]
|-
| [[Fitxategi:John Hodgman at BookExpo (05165).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q329372|John Hodgman]]''
|
| [[idazle]]<br/>[[komediante]]<br/>[[telebista-aktore]]<br/>''[[:d:Q10800557|zinema aktore]]''<br/>[[aurkezle]]<br/>''[[:d:Q15077007|podcaster]]''
| 1971-06-03
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/john_hodgman john_hodgman]
| [[:d:Q329372|Q329372]]
|-
|
| ''[[:d:Q23784955|John Hunter]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/john_hunter john_hunter]
| [[:d:Q23784955|Q23784955]]
|-
|
| ''[[:d:Q23783403|John Kasaona]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/john_kasaona john_kasaona]
| [[:d:Q23783403|Q23783403]]
|-
|
| ''[[:d:Q124285668|John Koenig]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/john_koenig john_koenig]
| [[:d:Q124285668|Q124285668]]
|-
| [[Fitxategi:John La Grou at TED 2014 Vancouver.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23783066|John La Grou]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/john_la_grou john_la_grou]
| [[:d:Q23783066|Q23783066]]
|-
| [[Fitxategi:John Legend 2019 by Glenn Francis.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q44857|John Legend]]''
|
| [[egile abeslari]]<br/>[[Antzezle|aktore]]<br/>[[Kantari|abeslari]]<br/>[[piano-jotzaile]]<br/>[[disko-ekoizle]]
| 1978-12-28
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/john_legend john_legend]
| [[:d:Q44857|Q44857]]
|-
| [[Fitxategi:John lloyd secret comedy podcast.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q366162|John Lloyd]]''
|
| [[idazle]]<br/>[[gidoilari]]<br/>''[[:d:Q578109|telebista-ekoizle]]''<br/>[[zinema ekoizle]]
| 1951-09-30
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/john_lloyd john_lloyd]
| [[:d:Q366162|Q366162]]
|-
| [[Fitxategi:SXSW-2024-alih-OB7A0084-John Maeda.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q93024|John Maeda]]''
|
| [[diseinatzaile grafiko]]<br/>[[informatikari]]<br/>[[diseinatzaile]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q7016454|new media artist]]''
| 1966
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/john_maeda john_maeda]<br/>[https://www.ted.com/speakers/155 155]
| [[:d:Q93024|Q93024]]
|-
| [[Fitxategi:JohnMcWhorter.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2468338|John McWhorter]]''
| hizkuntzalari estatubatuarra
| ''[[:d:Q89675028|creolist]]''<br/>[[katedradun]]<br/>[[idazle]]
| 1965-10-06
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/john_mcwhorter john_mcwhorter]
| [[:d:Q2468338|Q2468338]]
|-
|
| ''[[:d:Q23782393|John Q. Walker]]''
|
| [[musikari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/john_walker john_walker]
| [[:d:Q23782393|Q23782393]]
|-
| [[Fitxategi:John Searle speaking at Google 1.jpg|center|128px]]
| [[John Rogers Searle]]
| filosofo estatubatuarra
| [[filosofo]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q15976092|artificial intelligence researcher]]''<br/>''[[:d:Q14467526|hizkuntzalari]]''
| 1932-07-31
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/john_searle john_searle]
| [[:d:Q295012|Q295012]]
|-
|
| ''[[:d:Q23783401|John Underkoffler]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/john_underkoffler john_underkoffler]
| [[:d:Q23783401|Q23783401]]
|-
| [[Fitxategi:John Wilbanks Portrait by Nick Vedros.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2000014|John Wilbanks]]''
| ikertzaile estatubatuarra
| [[ikertzaile]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/john_wilbanks john_wilbanks]
| [[:d:Q2000014|Q2000014]]
|-
| [[Fitxategi:Johnwooden.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q551032|John Wooden]]''
|
| [[ofizier]]<br/>''[[:d:Q5137571|saskibaloi entrenatzaile]]''<br/>''[[:d:Q3665646|saskibaloi jokalari]]''<br/>[[idazle]]
| 1910-10-14
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/john_wooden john_wooden]
| [[:d:Q551032|Q551032]]
|-
|
| ''[[:d:Q6267100|Johnny Lee]]''
|
| [[informatikari]]<br/>[[ingeniari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/johnny_lee johnny_lee]
| [[:d:Q6267100|Q6267100]]
|-
| [[Fitxategi:Joichi Ito Headshot 2007.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q934616|Joi Ito]]''
|
| ''[[:d:Q15253558|aktibista]]''<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>''[[:d:Q16023665|venture capitalist]]''<br/>''[[:d:Q8246794|blogari]]''<br/>[[ingeniari]]
| 1966-06-19
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Japonia]]
| [https://www.ted.com/speakers/joi_ito joi_ito]
| [[:d:Q934616|Q934616]]
|-
| [[Fitxategi:Jok Church.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6269643|Jok Church]]''
|
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q4853732|haur literaturaren idazle]]''
| 1949-11-28
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jok_church jok_church]
| [[:d:Q6269643|Q6269643]]
|-
|
| ''[[:d:Q16729389|Jon Gosier]]''
|
| [[ingeniari]]
| 1981-04-01
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jon_gosier jon_gosier]
| [[:d:Q16729389|Q16729389]]
|-
|
| ''[[:d:Q19880666|Jon Mooallem]]''
| kazetari estatubatuarra
| [[kazetari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jon_mooallem jon_mooallem]
| [[:d:Q19880666|Q19880666]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662502|Jon Nguyen]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/jon_nguyen jon_nguyen]
| [[:d:Q23662502|Q23662502]]
|-
| [[Fitxategi:Jon Ronson (27846097432) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3400803|Jon Ronson]]''
|
| [[kazetari]]<br/>[[idazle]]<br/>[[gidoilari]]<br/>''[[:d:Q1235146|dokumentalgile]]''<br/>''[[:d:Q2722764|irrati-esatari]]''<br/>[[film-zuzendari]]
| 1967-05-10
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/jon_ronson jon_ronson]
| [[:d:Q3400803|Q3400803]]
|-
| [[Fitxategi:Jonas Eliasson at TEDxKTH 2012.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5708819|Jonas Eliasson]]''
|
| ''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''
| 1969-02-03
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Suedia]]
| [https://www.ted.com/speakers/jonas_eliasson jonas_eliasson]
| [[:d:Q5708819|Q5708819]]
|-
| [[Fitxategi:Nordic prime ministers’ meeting in Helsinki 1.11.2022 - 52469398971 (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Jonas Gahr Støre]]
| norvegiar politikaria, Norvegiako 36. lehen ministroa
| [[politikari]]<br/>''[[:d:Q193391|diplomazialari]]''<br/>[[Akziodun]]<br/>''[[:d:Q2192875|multimillionaire]]''
| 1960-08-25
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Norvegia]]
| [https://www.ted.com/speakers/jonas_gahr_store jonas_gahr_store]
| [[:d:Q467948|Q467948]]
|-
| [[Fitxategi:Jonathan Eisen - PLOS Biology Tenth Anniversary (cropped).png|center|128px]]
| ''[[:d:Q2000017|Jonathan A. Eisen]]''
|
| ''[[:d:Q864503|biologo]]''<br/>''[[:d:Q2904006|bioinformatikari]]''<br/>''[[:d:Q16063497|evolutionary biologist]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1967<br/>1968-08-31
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jonathan_eisen jonathan_eisen]
| [[:d:Q2000017|Q2000017]]
|-
| [[Fitxategi:8oCongresoInnovacion08.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q15710897|Jonathan Bergmann]]''
| irakasle estatubatuarra
| [[politikari]]<br/>''[[:d:Q5758653|bigarren mailako irakaskuntza katedraduna]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jon_bergmann jon_bergmann]
| [[:d:Q15710897|Q15710897]]
|-
|
| ''[[:d:Q23782385|Jonathan Drori]]''
|
| ''[[:d:Q15839134|ekologo]]''<br/>''[[:d:Q2994387|aholkulari]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q2374149|botanikari]]''<br/>''[[:d:Q5352191|teknikari]]''<br/>''[[:d:Q1231865|pedagogo]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/jonathan_drori jonathan_drori]
| [[:d:Q23782385|Q23782385]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662200|Jonathan Foley]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jonathan_foley jonathan_foley]
| [[:d:Q23662200|Q23662200]]
|-
| [[Fitxategi:Jonathan Haidt 2012 03.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q845573|Jonathan Haidt]]''
|
| ''[[:d:Q212980|psikologo]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[idazle]]
| 1963-10-19
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jonathan_haidt jonathan_haidt]
| [[:d:Q845573|Q845573]]
|-
| [[Fitxategi:Jonathan Harris.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6273354|Jonathan Harris]]''
| artista estatubatuarra
| [[artista]]<br/>''[[:d:Q7016454|new media artist]]''
| 1979-08-27
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jonathan_harris jonathan_harris]
| [[:d:Q6273354|Q6273354]]
|-
| [[Fitxategi:Jonathan Klein Getty 2023.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6273583|Jonathan Klein]]''
|
| [[enpresaburu]]
| 1960
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Hegoafrika]]
| [https://www.ted.com/speakers/jonathan_klein jonathan_klein]
| [[:d:Q6273583|Q6273583]]
|-
|
| ''[[:d:Q46999694|Jonathan Rossiter]]''
|
| [[katedradun]]<br/>''[[:d:Q3437279|roboticist]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/jonathan_rossiter jonathan_rossiter]
| [[:d:Q46999694|Q46999694]]
|-
| [[Fitxategi:Rabbi Jonathan Sacks zt"l.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q336766|Jonathan Sacks]]''
|
| [[errabino]]<br/>''[[:d:Q1234713|teologo]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1948-03-08
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/rabbi_lord_jonathan_sacks rabbi_lord_jonathan_sacks]
| [[:d:Q336766|Q336766]]
|-
| [[Fitxategi:John Tepperman (2014).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q17145793|Jonathan Tepperman]]''
|
| ''[[:d:Q1238570|politologo]]''<br/>[[kazetari]]<br/>[[Argitaratzaile|editore]]
| 1971
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jonathan_tepperman jonathan_tepperman]
| [[:d:Q17145793|Q17145793]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662788|Jonathan Trent]]''
|
| [[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/jonathan_trent jonathan_trent]
| [[:d:Q23662788|Q23662788]]
|-
| [[Fitxategi:Wilker poptech.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q18385701|Jonathan Wilker]]''
|
| [[kimikari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jonathan_wilker jonathan_wilker]
| [[:d:Q18385701|Q18385701]]
|-
| [[Fitxategi:Zittrain-20080308-crop.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6274894|Jonathan Zittrain]]''
| katedradun estatubatuarra
| [[legelari]]<br/>[[katedradun]]
| 1969-12-24
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jonathan_zittrain jonathan_zittrain]
| [[:d:Q6274894|Q6274894]]
|-
|
| ''[[:d:Q2068759|Jor-El]]''
|
| [[zientzialari]]<br/>[[asmatzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/jor_el jor_el]
| [[:d:Q2068759|Q2068759]]
|-
| [[Fitxategi:Premios Goya 2018 - Jorge Drexler.jpg|center|128px]]
| [[Jorge Drexler]]
|
| [[musikari]]<br/>[[Kantari|abeslari]]<br/>[[musikagile]]<br/>''[[:d:Q2854916|otorrinolaringologo]]''
| 1964-09-21
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Uruguai]]
| [https://www.ted.com/speakers/jorge_drexler jorge_drexler]
| [[:d:Q543506|Q543506]]
|-
| [[Fitxategi:NASA Univision Hispanic Education Campaign DVIDS858679 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1981462|Jorge Ramos]]''
|
| [[kazetari]]<br/>''[[:d:Q8209871|Autor]]''<br/>''[[:d:Q15253558|aktibista]]''
| 1958-03-16
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Mexiko]]
| [https://www.ted.com/speakers/jorge_ramos jorge_ramos]
| [[:d:Q1981462|Q1981462]]
|-
|
| ''[[:d:Q23759657|Jorge Soto]]''
|
| [[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/jorge_soto jorge_soto]
| [[:d:Q23759657|Q23759657]]
|-
|
| ''[[:d:Q23670640|Jose Miguel Sokoloff]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/jose_miguel_sokoloff jose_miguel_sokoloff]
| [[:d:Q23670640|Q23670640]]
|-
| [[Fitxategi:Joseph DeRisi 2021.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6282538|Joseph DeRisi]]''
| ikertzailea
| ''[[:d:Q15839206|biologo molekular]]''<br/>''[[:d:Q15634281|birologo]]''<br/>[[ikertzaile]]
| 1969
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/joe_derisi joe_derisi]
| [[:d:Q6282538|Q6282538]]
|-
| [[Fitxategi:Joseph DeSimone 2010 11 22 History Live.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q6282541|Joseph DeSimone]]''
| ikertzailea
| [[ingeniari]]<br/>[[kimikari]]<br/>[[ikertzaile]]
| 1964-05-16
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/joseph_desimone joseph_desimone]<br/>[https://www.ted.com/speakers/2457 2457]
| [[:d:Q6282541|Q6282541]]
|-
|
| ''[[:d:Q97553147|Joseph E. Ravenell]]''
|
| [[ikertzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/joseph_ravenell joseph_ravenell]
| [[:d:Q97553147|Q97553147]]
|-
|
| ''[[:d:Q23671269|Joseph Kim]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ipar Korea]]
| [https://www.ted.com/speakers/joseph_kim joseph_kim]
| [[:d:Q23671269|Q23671269]]
|-
|
| ''[[:d:Q16499778|Joseph Lekuton]]''
| politikari kenyarra
| [[politikari]]
| 1960s
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Kenya]]
| [https://www.ted.com/speakers/joseph_lekuton joseph_lekuton]
| [[:d:Q16499778|Q16499778]]
|-
| [[Fitxategi:Portrait of Dr. Joseph S. Nye, Jr., Assistant Secretary of Defense, International Security Affairs.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q210362|Joseph Nye]]''
|
| ''[[:d:Q16947320|geopolitikari]]''<br/>''[[:d:Q1238570|politologo]]''<br/>[[filosofo]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1937-01-19
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/joseph_nye joseph_nye]
| [[:d:Q210362|Q210362]]
|-
|
| ''[[:d:Q123202312|Joseph Redmon]]''
|
| [[informatikari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/joseph_redmon joseph_redmon]
| [[:d:Q123202312|Q123202312]]
|-
| [[Fitxategi:Josette Sheeran Shiner May 2007.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q433934|Josette Sheeran]]''
|
| ''[[:d:Q193391|diplomazialari]]''<br/>[[politikari]]<br/>[[moderatzaile]]
| 1954-06-12
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/josette_sheeran josette_sheeran]
| [[:d:Q433934|Q433934]]
|-
| [[Fitxategi:Josh Luber.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23783050|Josh Luber]]''
|
|
| 1978-02-18
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/josh_luber josh_luber]
| [[:d:Q23783050|Q23783050]]
|-
| [[Fitxategi:Joshua-foer-2007.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q16729033|Joshua Foer]]''
| kazetari estatubatuarra
| [[kazetari]]
| 1982-09-23
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/joshua_foer joshua_foer]
| [[:d:Q16729033|Q16729033]]
|-
|
| ''[[:d:Q6289972|Joshua Klein]]''
|
|
| 1974
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/joshua_klein joshua_klein]
| [[:d:Q6289972|Q6289972]]
|-
|
| ''[[:d:Q6290132|Joshua Prager]]''
| kazetari estatubatuarra
| [[kazetari]]<br/>''[[:d:Q201788|historialari]]''<br/>[[idazle]]
| 1971
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/joshua_prager joshua_prager]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1469 1469]
| [[:d:Q6290132|Q6290132]]
|-
|
| ''[[:d:Q6290134|Joshua Ramus]]''
| arkitekto estatubatuarra
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''
| 1969-08-11
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/joshua_prince_ramus joshua_prince_ramus]
| [[:d:Q6290134|Q6290134]]
|-
| [[Fitxategi:Joshua Roman (TED 2011).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6290164|Joshua Roman]]''
|
| ''[[:d:Q13219637|biolontxelista]]''
| 1983-12-16
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/joshua_roman joshua_roman]
| [[:d:Q6290164|Q6290164]]
|-
|
| ''[[:d:Q6290197|Joshua Silver]]''
|
| ''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>''[[:d:Q12013238|oftalmologo]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/joshua_silver joshua_silver]
| [[:d:Q6290197|Q6290197]]
|-
|
| ''[[:d:Q23656020|Joshua Walters]]''
|
| [[komediante]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/joshua_walters joshua_walters]
| [[:d:Q23656020|Q23656020]]
|-
| [[Fitxategi:Antonio ABREU.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q671147|José Antonio Abreu]]''
|
| [[piano-jotzaile]]<br/>[[ekonomialari]]<br/>[[politikari]]<br/>[[musikagile]]<br/>''[[:d:Q158852|orkestra zuzendari]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1939-05-07
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Venezuela]]
| [https://www.ted.com/speakers/jose_antonio_abreu jose_antonio_abreu]
| [[:d:Q671147|Q671147]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662467|José Bowen]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/jose_bowen jose_bowen]
| [[:d:Q23662467|Q23662467]]
|-
| [[Fitxategi:Jose Andres.jpg|center|128px]]
| [[José Andrés|José Ramón Andrés Puerta]]
|
| ''[[:d:Q3499072|sukaldariburu]]''<br/>''[[:d:Q947873|telebista aurkezle]]''<br/>''[[:d:Q156839|sukaldari]]''
| 1969-07-13
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Espainia]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/jose_andres jose_andres]
| [[:d:Q3751091|Q3751091]]
|-
| [[Fitxategi:Joy Buolamwini, 2018 (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Joy Buolamwini]]
| Informatikari afroamerikarra
| [[informatikari]]
| 1989
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/joy_buolamwini joy_buolamwini]
| [[:d:Q31359093|Q31359093]]
|-
|
| ''[[:d:Q23729164|Joy Sun]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/joy_sun joy_sun]
| [[:d:Q23729164|Q23729164]]
|-
|
| ''[[:d:Q57017996|Joy Wolfram]]''
| ikertzaile finlandiarra
| ''[[:d:Q107194722|nanoscientist]]''
| 1989
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Finlandia]]
| [https://www.ted.com/speakers/joy_wolfram joy_wolfram]
| [[:d:Q57017996|Q57017996]]
|-
| [[Fitxategi:Juan Enríquez - PopTech 2012.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q15454884|Juan Enríquez]]''
| politikari mexikarra
| ''[[:d:Q3745071|zientzia idazle]]''<br/>[[politikari]]<br/>[[enpresaburu]]<br/>[[zientzialari]]<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]
| 1959
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Mexiko]]
| [https://www.ted.com/speakers/juan_enriquez juan_enriquez]
| [[:d:Q15454884|Q15454884]]
|-
| [[Fitxategi:Jude Kelly @ Edge Hill Station, Liverpool - 2460482450.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6302366|Jude Kelly]]''
|
| [[antzerki zuzendari]]
| 1954-03-24
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/jude_kelly jude_kelly]
| [[:d:Q6302366|Q6302366]]
|-
|
| ''[[:d:Q18683810|Judith Adong]]''
|
| [[Dramagile|antzerkigile]]<br/>[[idazle]]
| 1977
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Uganda]]
| [https://www.ted.com/speakers/adong_judith adong_judith]
| [[:d:Q18683810|Q18683810]]
|-
| [[Fitxategi:Judith Heumann, 2014 (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Judith Heumann]]
| Ezgaitasundun pertsonen eskubideen aldeko amerikar aktibista
| ''[[:d:Q61857538|disability rights activist]]''<br/>[[funtzionario]]
| 1947-12-18
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/judith_heumann judith_heumann]
| [[:d:Q6303462|Q6303462]]
|-
| [[Fitxategi:2012 at Elon University 14 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6303488|Judith Jamison]]''
|
| [[koreografo]]<br/>''[[:d:Q5716684|dantzari]]''<br/>''[[:d:Q1797162|zuzendari artistiko]]''
| 1943-05-10
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/judith_jamison judith_jamison]
| [[:d:Q6303488|Q6303488]]
|-
|
| ''[[:d:Q24053213|Judson Brewer]]''
| psikiatra estatubatuarra
| ''[[:d:Q211346|psikiatra]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/judson_brewer judson_brewer]
| [[:d:Q24053213|Q24053213]]
|-
|
| ''[[:d:Q23671268|Judy MacDonald Johnston]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/judy_macdonald_johnston judy_macdonald_johnston]
| [[:d:Q23671268|Q23671268]]
|-
| [[Fitxategi:Julia Bacha Headshot.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q519340|Julia Bacha]]''
| zinema zuzendari brasildarra
| [[film-zuzendari]]<br/>''[[:d:Q1235146|dokumentalgile]]''
| 1980
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Brasil]]
| [https://www.ted.com/speakers/julia_bacha julia_bacha]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1039 1039]
| [[:d:Q519340|Q519340]]
|-
| [[Fitxategi:20150126 Julia Galef 2.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q19873435|Julia Galef]]''
|
| ''[[:d:Q15077007|podcaster]]''<br/>[[hizlari]]
| 1983-07-04<br/>1983
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/julia_galef julia_galef]
| [[:d:Q19873435|Q19873435]]
|-
| [[Fitxategi:Julia Shaw 2018-03-10 cropped.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q26996789|Julia Shaw]]''
|
| ''[[:d:Q212980|psikologo]]''<br/>[[ikertzaile]]
| 1987
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Alemania]]<br/>[[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/julia_shaw julia_shaw]
| [[:d:Q26996789|Q26996789]]
|-
| [[Fitxategi:Sweeney julia.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q270774|Julia Sweeney]]''
|
| [[telebista-aktore]]<br/>[[Antzezle|aktore]]<br/>''[[:d:Q8246794|blogari]]''<br/>[[gidoilari]]<br/>''[[:d:Q2259451|antzerki aktore]]''<br/>''[[:d:Q10800557|zinema aktore]]''<br/>[[ahots-aktore]]<br/>[[film-zuzendari]]
| 1959-10-10
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/julia_sweeney julia_sweeney]
| [[:d:Q270774|Q270774]]
|-
| [[Fitxategi:RUEDA DE PRENSA CONJUNTA ENTRE CANCILLER RICARDO PATIÑO Y JULIAN ASSANGE (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Julian Assange]]
|
| ''[[:d:Q19890746|Interneteko ekintzailea]]''<br/>[[hacker]]<br/>[[programatzaile]]<br/>[[informatikari]]<br/>''[[:d:Q578109|telebista-ekoizle]]''<br/>''[[:d:Q2059704|telebista zuzendari]]''<br/>[[idazle]]<br/>[[kazetari]]<br/>[[aurkezle]]<br/>[[enpresaburu]]<br/>[[Barneko salatzaile]]<br/>''[[:d:Q947873|telebista aurkezle]]''<br/>''[[:d:Q2516866|argitaratzaile]]''
| 1971-07-03
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Australia]]
| [https://www.ted.com/speakers/julian_assange julian_assange]<br/>[https://www.ted.com/speakers/779 779]
| [[:d:Q360|Q360]]
|-
| [[Fitxategi:Julian Baggini-1.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q737519|Julian Baggini]]''
|
| [[filosofo]]<br/>[[idazle]]
| 1968-09-09
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/julian_baggini julian_baggini]
| [[:d:Q737519|Q737519]]
|-
| [[Fitxategi:The Power of Sound - Thursday (Dovregubben) - NMD 2013 (8723048924) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23795650|Julian Treasure]]''
|
|
| 1958-04-18
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/julian_treasure julian_treasure]
| [[:d:Q23795650|Q23795650]]
|-
|
| ''[[:d:Q23785249|Juliana Machado Ferreira]]''
|
| [[zientzialari]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Brasil]]
| [https://www.ted.com/speakers/juliana_machado_ferreira juliana_machado_ferreira]
| [[:d:Q23785249|Q23785249]]
|-
| [[Fitxategi:Juliana Rotich - World Economic Forum on Africa 2012.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q51700|Juliana Rotich]]''
|
| ''[[:d:Q12336252|gizarte ekintzaile]]''
| 1977
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Kenya]]
| [https://www.ted.com/speakers/juliana_rotich juliana_rotich]
| [[:d:Q51700|Q51700]]
|-
|
| ''[[:d:Q23657214|Julie Burstein]]''
|
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q3406651|radio producer]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/julie_burstein julie_burstein]
| [[:d:Q23657214|Q23657214]]
|-
| [[Fitxategi:Julie Taymor at Opening Ceremony of the Tokyo International Film Festival 2022 (52461091576).jpg|center|128px]]
| [[Julie Taymor]]
|
| [[film-zuzendari]]<br/>[[gidoilari]]<br/>''[[:d:Q1323191|jantzi-diseinatzaile]]''<br/>''[[:d:Q2707485|eszenografo]]''<br/>[[zinema ekoizle]]<br/>[[antzerki zuzendari]]<br/>''[[:d:Q28054786|opera director]]''<br/>''[[:d:Q3455803|errealizadore]]''
| 1952-12-15
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/julie_taymor julie_taymor]
| [[:d:Q240490|Q240490]]
|-
|
| ''[[:d:Q104130163|Juliet K Brophy]]''
| ikertzailea
| [[ikertzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/juliet_brophy juliet_brophy]
| [[:d:Q104130163|Q104130163]]
|-
| [[Fitxategi:Jun Wang at the HGM 2015 meeting.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16027697|Jun Wang]]''
|
| ''[[:d:Q15976092|artificial intelligence researcher]]''<br/>[[mediku]]
| 1976-06-04
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Txinako Herri Errepublika]]
| [https://www.ted.com/speakers/jun_wang jun_wang]
| [[:d:Q16027697|Q16027697]]
|-
| [[Fitxategi:Justin Baldoni at 2015 PaleyFest.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1303706|Justin Baldoni]]''
| aktore estatubatuarra
| [[Antzezle|aktore]]<br/>''[[:d:Q937857|futbolari]]''<br/>[[Disk jockey|discjockey]]<br/>''[[:d:Q10800557|zinema aktore]]''<br/>[[telebista-aktore]]<br/>[[Modelo (lanbidea)|modelo]]<br/>''[[:d:Q3455803|errealizadore]]''<br/>''[[:d:Q1053574|ekoizle exekutiboa]]''<br/>[[zinema ekoizle]]<br/>[[film-zuzendari]]
| 1984-01-24
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/justin_baldoni justin_baldoni]
| [[:d:Q1303706|Q1303706]]
|-
| [[Fitxategi:Justin Davidson introduces his book Magnetic City at Columbia GSAPP.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6317508|Justin Davidson]]''
|
| [[musikagile]]<br/>[[kazetari]]<br/>''[[:d:Q1350157|musika-kritikari]]''
| 1966
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/justin_davidson justin_davidson]
| [[:d:Q6317508|Q6317508]]
|-
|
| ''[[:d:Q23657166|Justin Hall-Tipping]]''
|
| [[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/justin_hall_tipping justin_hall_tipping]
| [[:d:Q23657166|Q23657166]]
|-
|
| ''[[:d:Q10313432|Júlio Gil]]''
|
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''<br/>[[idazle]]
| 1924-04-24
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Portugal]]
| [https://www.ted.com/speakers/julio_gil julio_gil]
| [[:d:Q10313432|Q10313432]]
|-
| [[Fitxategi:2007GoogleTaiwanPressConference KaifuLee.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q699605|Kai-Fu Lee]]''
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>[[informatikari]]<br/>[[ingeniari]]<br/>[[enpresaburu]]<br/>''[[:d:Q1265807|information scientist]]''
| 1961-12-03
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Taiwan]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/kai_fu_lee kai_fu_lee]
| [[:d:Q699605|Q699605]]
|-
| [[Fitxategi:Kailash Satyarthi.jpg|center|128px]]
| [[Kailash Satyarthi]]
| Indiako ekintzailea, umeen giza eskubideen aldeko ekintzailea.
| ''[[:d:Q85305832|children's rights activist]]''<br/>[[ingeniari]]<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''<br/>''[[:d:Q1326886|ingeniari elektriko]]''
| 1954-01-11
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/kailash_satyarthi kailash_satyarthi]
| [[:d:Q3442375|Q3442375]]
|-
| [[Fitxategi:Kaitlyn Sadtler headshot.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q88258658|Kaitlyn Sadtler]]''
| ikertzailea
| [[ikertzaile]]<br/>''[[:d:Q12119633|immunologo]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/kaitlyn_sadtler kaitlyn_sadtler]
| [[:d:Q88258658|Q88258658]]
|-
| [[Fitxategi:L-16-06-14-A-007 (27595809641) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q18386676|Kakenya Ntaiya]]''
|
| ''[[:d:Q28692502|emakumeen eskubideen aldeko ekintzaile]]''<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''
| 1978
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Kenya]]
| [https://www.ted.com/speakers/kakenya_ntaiya kakenya_ntaiya]
| [[:d:Q18386676|Q18386676]]
|-
| [[Fitxategi:WebsterHall2008.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q445648|Kaki King]]''
|
| [[gitarra-jotzaile]]<br/>[[musikagile]]<br/>[[Kantari|abeslari]]<br/>[[musikari]]<br/>[[egile abeslari]]
| 1979-08-24
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/kaki_king kaki_king]
| [[:d:Q445648|Q445648]]
|-
|
| ''[[:d:Q6355487|Kamal Meattle]]''
|
| [[enpresaburu]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/kamal_meattle kamal_meattle]
| [[:d:Q6355487|Q6355487]]
|-
|
| ''[[:d:Q70058569|Kamau Gachigi]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/kamau_gachigi kamau_gachigi]
| [[:d:Q70058569|Q70058569]]
|-
|
| ''[[:d:Q23759742|Kare Anderson]]''
|
| [[idazle]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/kare_anderson kare_anderson]
| [[:d:Q23759742|Q23759742]]
|-
| [[Fitxategi:Karen Armstrong.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q256548|Karen Armstrong]]''
|
| ''[[:d:Q1234713|teologo]]''<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q3155377|Islamicist]]''<br/>''[[:d:Q17488357|erlijio-historialari]]''
| 1944-11-14
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/karen_armstrong karen_armstrong]
| [[:d:Q256548|Q256548]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662231|Karen Bass]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/karen_bass karen_bass]
| [[:d:Q23662231|Q23662231]]
|-
|
| ''[[:d:Q43199273|Karen G. Lloyd]]''
| ikertzailea
| [[ikertzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/karen_lloyd karen_lloyd]
| [[:d:Q43199273|Q43199273]]
|-
| [[Fitxategi:Karen Tse.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6369726|Karen I. Tse]]''
|
|
| 1964-10-20
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Suitza]]
| [https://www.ted.com/speakers/karen_tse karen_tse]
| [[:d:Q6369726|Q6369726]]
|-
|
| [[Karen Jean Meech]]
| estatubatuar astronomoa
| [[astronomo]]
| 1959<br/>1959-07-09
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/karen_j_meech karen_j_meech]
| [[:d:Q6369738|Q6369738]]
|-
|
| ''[[:d:Q6370083|Karen Thompson Walker]]''
| idazle estatubatuarra
| [[idazle]]
| 1980
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/karen_t_walker karen_t_walker]
| [[:d:Q6370083|Q6370083]]
|-
| [[Fitxategi:I Am Because You Are (17715083350) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q19609479|Karim Abouelnaga]]''
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]
| 1991-12-15
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/karim_abouelnaga karim_abouelnaga]
| [[:d:Q19609479|Q19609479]]
|-
| [[Fitxategi:Karima Bennoune.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q23759696|Karima Bennoune]]''
|
| [[idazle]]<br/>[[katedradun]]<br/>[[legelari]]
| 1967-06-25
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Aljeria]]
| [https://www.ted.com/speakers/karima_bennoune karima_bennoune]
| [[:d:Q23759696|Q23759696]]
|-
| [[Fitxategi:Karissa wikipedia2.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q63190411|Karissa Sanbonmatsu]]''
|
| ''[[:d:Q84505215|structural biologist]]''
|
| [[Emakume trans|emakume transgenero]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/karissa_sanbonmatsu karissa_sanbonmatsu]
| [[:d:Q63190411|Q63190411]]
|-
| [[Fitxategi:GDC Europe 2015 Session- Cities- Skylines, a Case Study (Tuesday (20660971258).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q28828004|Karoliina Korppoo]]''
|
| ''[[:d:Q18882335|bideo-joko diseinatzaile]]''<br/>''[[:d:Q54845077|role-playing game designer]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Finlandia]]
| [https://www.ted.com/speakers/karoliina_korppoo karoliina_korppoo]
| [[:d:Q28828004|Q28828004]]
|-
|
| ''[[:d:Q23783421|Kartick Satyanarayan]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/kartick_satyanarayan kartick_satyanarayan]
| [[:d:Q23783421|Q23783421]]
|-
| [[Fitxategi:Kary Mullis.jpg|center|128px]]
| [[Kary Mullis]]
|
| ''[[:d:Q2919046|biokimikari]]''<br/>''[[:d:Q15839206|biologo molekular]]''<br/>[[kimikari]]
| 1944-12-28
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/kary_mullis kary_mullis]
| [[:d:Q157224|Q157224]]
|-
|
| ''[[:d:Q54892135|Kasiva Mutua]]''
|
| ''[[:d:Q4351403|perkusionista]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Kenya]]
| [https://www.ted.com/speakers/kasiva_mutua kasiva_mutua]
| [[:d:Q54892135|Q54892135]]
|-
|
| ''[[:d:Q46805725|Kate A Stafford]]''
| ikertzailea
| [[ikertzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/kate_stafford kate_stafford]
| [[:d:Q46805725|Q46805725]]
|-
| [[Fitxategi:Kate Darling 2017.jpg|center|128px]]
| [[Kate Darling]]
|
| [[abokatu]]<br/>[[zientzialari]]<br/>[[legelari]]
| 1982-01-27
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Suitza]]
| [https://www.ted.com/speakers/kate_darling kate_darling]
| [[:d:Q67188911|Q67188911]]
|-
| [[Fitxategi:Decoded speaker 2011 (6308556603).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23784307|Kate Hartman]]''
|
| [[artista]]
| 1981
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/kate_hartman kate_hartman]<br/>[https://www.ted.com/speakers/898 898]
| [[:d:Q23784307|Q23784307]]
|-
| [[Fitxategi:Kate Marvel.jpg|center|128px]]
| [[Kate Marvel]]
| zientzialari klimatikoa eta idazle zientifikoa
| ''[[:d:Q15143191|zientzia-dibulgatzaile]]''<br/>''[[:d:Q1113838|klimatologo]]''<br/>''[[:d:Q61048378|climate activist]]''<br/>[[zientzialari]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/kate_marvel kate_marvel]
| [[:d:Q55640226|Q55640226]]
|-
| [[Fitxategi:Kate Orff - Climate Change and the Scales of Environment (24705846441) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6375703|Kate Orff]]''
| arkitekto estatubatuarra
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''<br/>''[[:d:Q2815948|paisaiaren arkitektoa]]''<br/>''[[:d:Q61048378|climate activist]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[zientzialari]]
| 1971
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/kate_orff kate_orff]
| [[:d:Q6375703|Q6375703]]
|-
| [[Fitxategi:Kate Raworth, 2018 (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Kate Raworth]]
|
| [[ekonomialari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1970-12-13
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/kate_raworth kate_raworth]
| [[:d:Q37424557|Q37424557]]
|-
| [[Fitxategi:-rpTEN - Tag 1 (26750367556).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23670574|Kate Stone]]''
|
| [[zientzialari]]
|
| [[Emakume trans|emakume transgenero]]
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/kate_stone kate_stone]
| [[:d:Q23670574|Q23670574]]
|-
|
| ''[[:d:Q80672929|Katharine Wilkinson]]''
|
| ''[[:d:Q16060693|kontserbatzaile]]''<br/>''[[:d:Q61048378|climate activist]]''<br/>[[kazetari]]<br/>''[[:d:Q15839134|ekologo]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[idazle]]
| 1983-01-05<br/>1983
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/katharine_wilkinson katharine_wilkinson]
| [[:d:Q80672929|Q80672929]]
|-
|
| ''[[:d:Q23795674|Katherine Fulton]]''
|
| [[idazle]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/katherine_fulton katherine_fulton]
| [[:d:Q23795674|Q23795674]]
|-
|
| ''[[:d:Q23301824|Katherine Kuchenbecker]]''
| ikertzailea
| ''[[:d:Q1906857|ingeniari mekaniko]]''<br/>[[ikertzaile]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/katherine_kuchenbecker katherine_kuchenbecker]
| [[:d:Q23301824|Q23301824]]
|-
| [[Fitxategi:Katherine Maher (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Katherine Maher]]
| Wikimedia Fundazioko zuzendari exekutiboa
| ''[[:d:Q267936|zuzendari exekutiboa]]''
| 1983-04-18
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/katherine_maher katherine_maher]
| [[:d:Q23034479|Q23034479]]
|-
| [[Fitxategi:Kathryn Schulz - official author photo.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q3194102|Kathryn Schulz]]''
| kazetari estatubatuarra
| [[kazetari]]
| 1974
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/kathryn_schulz kathryn_schulz]
| [[:d:Q3194102|Q3194102]]
|-
| [[Fitxategi:Katie Bouman answers questions about the Event Horizon Telescope project.jpg|center|128px]]
| [[Katie Bouman]]
| AEBko informatikaria, zulo beltz baten argazki bat lortu zuen lehen pertsona
| [[informatikari]]<br/>''[[:d:Q1326886|ingeniari elektriko]]''
| 1989-05-09
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/katie_bouman katie_bouman]
| [[:d:Q63080922|Q63080922]]
|-
| [[Fitxategi:Katie Hinde speaks at NIH in 2016.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q41201157|Katie Hinde]]''
|
| [[antropologo]]<br/>''[[:d:Q864503|biologo]]''
| 2000
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/katie_hinde katie_hinde]
| [[:d:Q41201157|Q41201157]]
|-
| [[Fitxategi:Performance artist Kat Kai Koi-Kes.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q54921856|Katlego Kai Kolanyane-Kesupile]]''
|
| [[egile abeslari]]<br/>''[[:d:Q10774753|performancelari]]''<br/>[[musikari]]<br/>''[[:d:Q15253558|aktibista]]''
| 1988-01
| [[Emakume trans|emakume transgenero]]
| [[Botswana]]
| [https://www.ted.com/speakers/katlego_kolanyane_kesupile katlego_kolanyane_kesupile]
| [[:d:Q54921856|Q54921856]]
|-
| [[Fitxategi:Katrina Spade Headshot 2017.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q55081332|Katrina Spade]]''
|
| [[diseinatzaile]]
| 1977-09-09
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/katrina_spade katrina_spade]
| [[:d:Q55081332|Q55081332]]
|-
| [[Fitxategi:Kavita N. Ramdas World Economic Forum 2013.jpg|center|128px]]
| [[Kavita Ramdas]]
| zientzialari indiarra
| [[zientzialari]]
| 1963<br/>1962-09-22
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/kavita_ramdas kavita_ramdas]
| [[:d:Q6379296|Q6379296]]
|-
| [[Fitxategi:KeesMoeliker.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4493781|Kees Moeliker]]''
| biologo nederlandarra
| ''[[:d:Q864503|biologo]]''<br/>''[[:d:Q1225716|ornitologo]]''
| 1960-10-09
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Herbehereetako Erresuma]]
| [https://www.ted.com/speakers/kees_moeliker kees_moeliker]
| [[:d:Q4493781|Q4493781]]
|-
| [[Fitxategi:TED Magic Show.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5566371|Keith Barry]]''
|
| ''[[:d:Q15855449|magialari]]''
| 1976-10-02
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Irlanda (estatua)|Irlandako Errepublika]]
| [https://www.ted.com/speakers/keith_barry keith_barry]
| [[:d:Q5566371|Q5566371]]
|-
|
| ''[[:d:Q23782683|Keith Bellows]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/keith_bellows keith_bellows]
| [[:d:Q23782683|Q23782683]]
|-
|
| ''[[:d:Q22095432|Keith Chen]]''
|
| [[ekonomialari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/keith_chen keith_chen]
| [[:d:Q22095432|Q22095432]]
|-
|
| ''[[:d:Q23661670|Keith Nolan]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/keith_nolan keith_nolan]
| [[:d:Q23661670|Q23661670]]
|-
| [[Fitxategi:Keith Schacht.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6384989|Keith Schacht]]''
|
| [[enpresaburu]]
| 1979-12-09
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/keith_schacht keith_schacht]
| [[:d:Q6384989|Q6384989]]
|-
| [[Fitxategi:Keller Rinaudo.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23713542|Keller Rinaudo]]''
|
| ''[[:d:Q3951423|arroka-eskalatzaile]]''<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>''[[:d:Q3437279|roboticist]]''
| 1987
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/keller_rinaudo keller_rinaudo]
| [[:d:Q23713542|Q23713542]]
|-
| [[Fitxategi:Kelli Anderson 1.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23662160|Kelli Anderson]]''
|
| [[artista]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/kelli_anderson kelli_anderson]
| [[:d:Q23662160|Q23662160]]
|-
|
| ''[[:d:Q23712681|Kelli Swazey]]''
|
| [[antropologo]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/kelli_swazey kelli_swazey]
| [[:d:Q23712681|Q23712681]]
|-
|
| ''[[:d:Q16216668|Kelly McGonigal]]''
| psikologo estatubatuarra
| ''[[:d:Q212980|psikologo]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1977-10-21
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/kelly_mcgonigal kelly_mcgonigal]
| [[:d:Q16216668|Q16216668]]
|-
|
| ''[[:d:Q59828743|Kelly Richmond Pope]]''
|
| ''[[:d:Q8142883|kriminologo]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/kelly_richmond_pope kelly_richmond_pope]
| [[:d:Q59828743|Q59828743]]
|-
| [[Fitxategi:Ken-Goldberg-Apr-2019-med-res.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6387683|Ken Goldberg]]''
|
| [[informatikari]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q3391743|artista bisuala]]''<br/>''[[:d:Q6934789|artista multimedia]]''<br/>[[irakasle]]<br/>''[[:d:Q3437279|roboticist]]''
| 1961-10-06
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/ken_goldberg ken_goldberg]
| [[:d:Q6387683|Q6387683]]
|-
| [[Fitxategi:KenJenningsByPhilKonstantin.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q186|Ken Jennings]]''
|
| ''[[:d:Q1709010|software ingeniari]]''<br/>''[[:d:Q8246794|blogari]]''<br/>''[[:d:Q15980158|saiakeragile]]''<br/>[[informatikari]]<br/>''[[:d:Q47454185|game show contestant]]''<br/>''[[:d:Q15077007|podcaster]]''<br/>''[[:d:Q61747890|mind gamer]]''<br/>''[[:d:Q22662561|game show host]]''<br/>[[idazle]]
| 1974-05-23
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/ken_jennings ken_jennings]
| [[:d:Q186|Q186]]
|-
| [[Fitxategi:Sir Ken Robinson (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Ken Robinson]]
| entsegugile, idazle eta hizlari ingelesa. Hezkuntza gaia jorratu duen idazlea.
| ''[[:d:Q13423598|education expert]]''<br/>''[[:d:Q1758037|parlamentuko lehendakari]]''<br/>[[idazle]]<br/>[[hezitzaile]]<br/>''[[:d:Q736415|conferencier]]''<br/>''[[:d:Q106638245|documentary participant]]''
| 1950-03-04
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/sir_ken_robinson sir_ken_robinson]
| [[:d:Q718012|Q718012]]
|-
|
| ''[[:d:Q6389224|Kenichi Ebina]]''
|
| ''[[:d:Q5716684|dantzari]]''<br/>[[koreografo]]
| 1974-01-01
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Japonia]]
| [https://www.ted.com/speakers/kenichi_ebina kenichi_ebina]
| [[:d:Q6389224|Q6389224]]
|-
| [[Fitxategi:Kenneth Cukier.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23729173|Kenneth Cukier]]''
| kazetari britainiarra
| [[kazetari]]
| 1968
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/kenneth_cukier kenneth_cukier]
| [[:d:Q23729173|Q23729173]]
|-
|
| ''[[:d:Q6390295|Kenneth Kamler]]''
|
| ''[[:d:Q9149093|mendigoizale]]''<br/>[[zirujau]]
| 1947
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/ken_kamler ken_kamler]
| [[:d:Q6390295|Q6390295]]
|-
| [[Fitxategi:Kenneth J. Lacovara with Dreadnoughtus femur.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q17517145|Kenneth Lacovara]]''
| paleontologo estatubatuarra
| ''[[:d:Q1662561|paleontologo]]''
| 1961-03-11
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/kenneth_lacovara kenneth_lacovara]
| [[:d:Q17517145|Q17517145]]
|-
|
| ''[[:d:Q23769238|Kenneth Shinozuka]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/kenneth_shinozuka kenneth_shinozuka]
| [[:d:Q23769238|Q23769238]]
|-
|
| ''[[:d:Q6391818|Kent Larson]]''
| arkitekto estatubatuarra
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/kent_larson kent_larson]
| [[:d:Q6391818|Q6391818]]
|-
|
| ''[[:d:Q92662381|Keolu Fox]]''
|
| [[ikertzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/keolu_fox keolu_fox]
| [[:d:Q92662381|Q92662381]]
|-
| [[Fitxategi:Keren Elazari at the SingularityU The Netherlands Summit 2016 (29027689414) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23728252|Keren Elazari]]''
|
| ''[[:d:Q28344495|computer security consultant]]''<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q18922761|white hat]]''<br/>[[hizlari]]
| 1981
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Israel]]
| [https://www.ted.com/speakers/keren_elezari keren_elezari]
| [[:d:Q23728252|Q23728252]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662144|Kevin Allocca]]''
|
| [[informatikari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/kevin_allocca kevin_allocca]
| [[:d:Q23662144|Q23662144]]
|-
| [[Fitxategi:Kevin Bales at Chatham House 2013.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1740079|Kevin Bales]]''
|
| ''[[:d:Q2306091|soziologo]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1952-02-09
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/kevin_bales kevin_bales]
| [[:d:Q1740079|Q1740079]]
|-
|
| ''[[:d:Q23712692|Kevin Breel]]''
|
| [[idazle]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/kevin_breel kevin_breel]
| [[:d:Q23712692|Q23712692]]
|-
|
| ''[[:d:Q16159323|Kevin Briggs]]''
| polizia estatubatuarra
| ''[[:d:Q384593|polizia]]''
| 1960s
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/kevin_briggs kevin_briggs]
| [[:d:Q16159323|Q16159323]]
|-
| [[Fitxategi:Kevin Kelly, 2016 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2707355|Kevin Kelly]]''
|
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''<br/>[[kazetari]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q876864|editore-laguntzaile]]''<br/>''[[:d:Q45916492|co-founder]]''
| 1952-04-28
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/kevin_kelly kevin_kelly]
| [[:d:Q2707355|Q2707355]]
|-
|
| ''[[:d:Q6397296|Kevin R. Stone]]''
|
| [[zirujau]]
| 1955-06-04
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/kevin_stone kevin_stone]
| [[:d:Q6397296|Q6397296]]
|-
| [[Fitxategi:Kevin Rudd DFAT (smile).jpg|center|128px]]
| [[Kevin Rudd]]
|
| [[politikari]]<br/>''[[:d:Q193391|diplomazialari]]''<br/>''[[:d:Q1238570|politologo]]''
| 1957-09-21
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Australia]]
| [https://www.ted.com/speakers/kevin_rudd kevin_rudd]
| [[:d:Q43135|Q43135]]
|-
| [[Fitxategi:Kevin Slavin (5417557447).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23656201|Kevin Slavin]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/kevin_slavin kevin_slavin]
| [[:d:Q23656201|Q23656201]]
|-
| [[Fitxategi:At the WEF in Davos- Kevin Surace (5851680253).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6397572|Kevin Surace]]''
|
| [[enpresaburu]]
| 1962-07-12
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/kevin_surace kevin_surace]
| [[:d:Q6397572|Q6397572]]
|-
|
| ''[[:d:Q90746452|Kevin Y Njabo]]''
|
| [[ikertzaile]]
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/kevin_njabo kevin_njabo]
| [[:d:Q90746452|Q90746452]]
|-
|
| ''[[:d:Q23769225|Khadija Gbla]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/khadija_gbla khadija_gbla]
| [[:d:Q23769225|Q23769225]]
|-
| [[Fitxategi:Khalida Brohi.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q20987867|Khalida Brohi]]''
|
| ''[[:d:Q15253558|aktibista]]''<br/>''[[:d:Q28692502|emakumeen eskubideen aldeko ekintzaile]]''<br/>[[idazle]]
| 1988
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Pakistan]]
| [https://www.ted.com/speakers/khalida_brohi khalida_brohi]<br/>[https://www.ted.com/speakers/2043 2043]
| [[:d:Q20987867|Q20987867]]
|-
|
| ''[[:d:Q23795688|Kim Gorgens]]''
|
| [[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/kim_gorgens kim_gorgens]
| [[:d:Q23795688|Q23795688]]
|-
|
| ''[[:d:Q19893432|Kim Katrin Milan]]''
|
| [[kazetari]]<br/>[[artista]]<br/>[[irakasle]]<br/>''[[:d:Q28692502|emakumeen eskubideen aldeko ekintzaile]]''<br/>[[hezitzaile]]
| 1984-03-09
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/kim_katrin_milan kim_katrin_milan]
| [[:d:Q19893432|Q19893432]]
|-
| [[Fitxategi:Kimyoungha.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q140135|Kim Young-ha]]''
| idazle korearra
| [[idazle]]
| 1968-11-11
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Hego Korea]]
| [https://www.ted.com/speakers/young_ha_kim young_ha_kim]
| [[:d:Q140135|Q140135]]
|-
|
| ''[[:d:Q20684882|Kimberley Motley]]''
| abokatu estatubatuarra
| [[abokatu]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/kimberley_motley kimberley_motley]
| [[:d:Q20684882|Q20684882]]
|-
| [[Fitxategi:Kimberlé Crenshaw (40901215153).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6409990|Kimberlé Crenshaw]]''
|
| [[abokatu]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1959-05-05
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/kimberle_crenshaw kimberle_crenshaw]
| [[:d:Q6409990|Q6409990]]
|-
| [[Fitxategi:Kiran Bedi at the SWIM Conference.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q2722085|Kiran Bedi]]''
|
| ''[[:d:Q384593|polizia]]''<br/>''[[:d:Q10833314|tenislari]]''<br/>[[politikari]]<br/>[[idazle]]
| 1949-06-09
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/kiran_bedhi kiran_bedhi]<br/>[https://www.ted.com/speakers/816 816]
| [[:d:Q2722085|Q2722085]]
|-
| [[Fitxategi:Kiran Bir Sethi.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q17089348|Kiran Bir Sethi]]''
|
| [[enpresaburu]]
| 1966-04-08
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/kiran_sethi kiran_sethi]
| [[:d:Q17089348|Q17089348]]
|-
| [[Fitxategi:Kiran Gandhi.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q28545688|Kiran Gandhi]]''
|
| [[musikari]]<br/>''[[:d:Q15253558|aktibista]]''<br/>''[[:d:Q28692502|emakumeen eskubideen aldeko ekintzaile]]''<br/>''[[:d:Q386854|bateria-jotzaile]]''
| 1989
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/madame_gandhi madame_gandhi]
| [[:d:Q28545688|Q28545688]]
|-
| [[Fitxategi:Kirby Ferguson by Rachel Lovinger.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23662751|Kirby Ferguson]]''
|
| [[film-zuzendari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/kirby_ferguson kirby_ferguson]
| [[:d:Q23662751|Q23662751]]
|-
|
| ''[[:d:Q23785264|Kirk Citron]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/kirk_citron kirk_citron]
| [[:d:Q23785264|Q23785264]]
|-
|
| ''[[:d:Q23661631|Kirk Sorensen]]''
|
| [[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/kirk_sorensen kirk_sorensen]
| [[:d:Q23661631|Q23661631]]
|-
| [[Fitxategi:Kirsty Duncan2019.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3197422|Kirsty Duncan]]''
| politikari kanadarra
| [[politikari]]<br/>[[geografo]]
| 1966-10-31
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/kirsty_duncan kirsty_duncan]
| [[:d:Q3197422|Q3197422]]
|-
|
| ''[[:d:Q23748704|Kitra Cahana]]''
|
| [[artista]]<br/>''[[:d:Q33231|argazkilari]]''<br/>[[film-zuzendari]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/kitra_cahana kitra_cahana]
| [[:d:Q23748704|Q23748704]]
|-
|
| ''[[:d:Q23657081|Klaus Stadlmann]]''
|
| [[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/klaus_stadlmann klaus_stadlmann]
| [[:d:Q23657081|Q23657081]]
|-
| [[Fitxategi:Kotchakorn Voraakhom (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q59160125|Kotchakorn Voraakhom]]''
|
| ''[[:d:Q2815948|paisaiaren arkitektoa]]''
| 1981
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Thailandia]]
| [https://www.ted.com/speakers/kotchakorn_voraakhom kotchakorn_voraakhom]
| [[:d:Q59160125|Q59160125]]
|-
| [[Fitxategi:Kris Tompkins11.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6437293|Kris Tompkins]]''
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>''[[:d:Q16060693|kontserbatzaile]]''
| 1950-06-30
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/kristine_tompkins kristine_tompkins]
| [[:d:Q6437293|Q6437293]]
|-
| [[Fitxategi:Krista Donaldson.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23713567|Krista Donaldson]]''
|
| ''[[:d:Q2961975|enpresa exekutiboa]]''
| 1973
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/krista_donaldson krista_donaldson]
| [[:d:Q23713567|Q23713567]]
|-
| [[Fitxategi:Krista tippett 1050.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q6437693|Krista Tippett]]''
|
| [[kazetari]]<br/>''[[:d:Q2722764|irrati-esatari]]''
| 1960-11-09
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/krista_tippett krista_tippett]
| [[:d:Q6437693|Q6437693]]
|-
|
| ''[[:d:Q6437748|Kristen Ashburn]]''
|
| [[kazetari]]<br/>''[[:d:Q33231|argazkilari]]''<br/>''[[:d:Q957729|fotokazetari]]''
| 1973
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/kristen_ashburn kristen_ashburn]
| [[:d:Q6437748|Q6437748]]
|-
|
| ''[[:d:Q23760564|Kristen Marhaver]]''
|
| ''[[:d:Q864503|biologo]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/kristen_marhaver kristen_marhaver]
| [[:d:Q23760564|Q23760564]]
|-
|
| ''[[:d:Q57891612|Kristin Poinar]]''
| ikertzailea
| [[ikertzaile]]
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/kristin_poinar kristin_poinar]
| [[:d:Q57891612|Q57891612]]
|-
|
| ''[[:d:Q23795680|Kristina Gjerde]]''
|
| [[abokatu]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/kristina_gjerde kristina_gjerde]
| [[:d:Q23795680|Q23795680]]
|-
| [[Fitxategi:AI for Good Global Summit 2018 (42155745511).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q27576279|Kriti Sharma]]''
|
| ''[[:d:Q15976092|artificial intelligence researcher]]''
| 1988
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/kriti_sharma kriti_sharma]
| [[:d:Q27576279|Q27576279]]
|-
|
| ''[[:d:Q6449926|Kwabena Boahen]]''
|
| ''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q1326886|ingeniari elektriko]]''<br/>''[[:d:Q26848923|bioengineer]]''
| 1964-09-22
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Ghana]]
| [https://www.ted.com/speakers/kwabena_boahen kwabena_boahen]
| [[:d:Q6449926|Q6449926]]
|-
| [[Fitxategi:Kwame Anthony Appiah in 2024 at the Library of Congress Great Hall (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q572741|Kwame Anthony Appiah]]''
|
| [[filosofo]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[eleberrigile]]<br/>[[kazetari]]<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''
| 1954-05-08
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/anthony_appiah anthony_appiah]
| [[:d:Q572741|Q572741]]
|-
|
| ''[[:d:Q6451751|Kym Worthy]]''
| abokatu estatubatuarra
| [[abokatu]]<br/>[[kazetari]]
| 1957
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/kym_worthy kym_worthy]
| [[:d:Q6451751|Q6451751]]
|-
| [[Fitxategi:Kyra D. Gaunt 02.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q63699019|Kyra Gaunt]]''
|
| ''[[:d:Q17484288|etnomusikologo]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/kyra_gaunt kyra_gaunt]
| [[:d:Q63699019|Q63699019]]
|-
| [[Fitxategi:LZ Granderson on New America.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6460513|LZ Granderson]]''
|
| ''[[:d:Q1086863|zutabegile]]''<br/>[[kazetari]]
| 1972-03-11
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/lz_granderson lz_granderson]
| [[:d:Q6460513|Q6460513]]
|-
| [[Fitxategi:LaToye Ruby Frazier Look 3 2011 Ramspott.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q19667999|LaToya Ruby Frazier]]''
| argazkilari estatubatuarra
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''<br/>[[hezitzaile]]<br/>[[Museo eta arte-galerietako arduradun|eduki-editore]]<br/>''[[:d:Q18216771|bideoartista]]''<br/>''[[:d:Q10774753|performancelari]]''<br/>''[[:d:Q18074503|installation artist]]''<br/>''[[:d:Q56884373|book artist]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[artista]]
| 1982
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/latoya_ruby_frazier latoya_ruby_frazier]
| [[:d:Q19667999|Q19667999]]
|-
| [[Fitxategi:Lakshmi Pratury.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6479908|Lakshmi Pratury]]''
|
| [[enpresaburu]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/lakshmi_pratury lakshmi_pratury]
| [[:d:Q6479908|Q6479908]]
|-
|
| ''[[:d:Q23301825|Lalitesh Katragadda]]''
|
| [[ingeniari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/lalitesh_katragadda lalitesh_katragadda]
| [[:d:Q23301825|Q23301825]]
|-
| [[Fitxategi:Laolu Senbanjo.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q30323325|Laolu Senbanjo]]''
|
| [[artista]]<br/>[[abokatu]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Nigeria]]
| [https://www.ted.com/speakers/laolu_senbanjo laolu_senbanjo]
| [[:d:Q30323325|Q30323325]]
|-
| [[Fitxategi:Lara Setrakian.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6488591|Lara Setrakian]]''
| kazetari estatubatuarra
| [[kazetari]]
| 1982-02-04
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/lara_setrakian lara_setrakian]
| [[:d:Q6488591|Q6488591]]
|-
| [[Fitxategi:Larry Brilliant in 2023 04.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2301314|Larry Brilliant]]''
|
| ''[[:d:Q12765408|epidemiologo]]''<br/>[[mediku]]<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''<br/>[[enpresaburu]]
| 1944-05-05
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/larry_brilliant larry_brilliant]
| [[:d:Q2301314|Q2301314]]
|-
|
| ''[[:d:Q6490024|Larry Burns]]''
|
| [[ingeniari]]<br/>[[enpresaburu]]<br/>[[idazle]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/larry_burns larry_burns]
| [[:d:Q6490024|Q6490024]]
|-
| [[Fitxategi:Larry Page in the European Parliament, 17.06.2009.jpg|center|128px]]
| [[Larry Page]]
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>[[informatikari]]<br/>[[ingeniari]]
| 1973-03-26
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/sergey_brin_and_larry_page sergey_brin_and_larry_page]
| [[:d:Q4934|Q4934]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662777|Larry Smith]]''
|
| [[ekonomialari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/larry_smith larry_smith]
| [[:d:Q23662777|Q23662777]]
|-
|
| ''[[:d:Q23760296|Latif Nasser]]''
|
| ''[[:d:Q1235146|dokumentalgile]]''
| 1986-07-21
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Kanada]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/latif_nasser latif_nasser]
| [[:d:Q23760296|Q23760296]]
|-
| [[Fitxategi:Laura Boushnak.jpeg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23767452|Laura Boushnak]]''
|
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''
| 1976
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Kuwait]]
| [https://www.ted.com/speakers/laura_boushnak laura_boushnak]
| [[:d:Q23767452|Q23767452]]
|-
|
| ''[[:d:Q90497004|Laura Galante]]''
|
| [[ikertzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/laura_galante laura_galante]
| [[:d:Q90497004|Q90497004]]
|-
| [[Fitxategi:LauraJSnyder.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q18207085|Laura J. Snyder]]''
|
| ''[[:d:Q201788|historialari]]''<br/>[[filosofo]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1964
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/laura_snyder laura_snyder]
| [[:d:Q18207085|Q18207085]]
|-
|
| ''[[:d:Q23498217|Laura L. Carstensen]]''
| psikologo estatubatuarra
| ''[[:d:Q212980|psikologo]]''
| 1953
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/laura_carstensen laura_carstensen]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1277 1277]
| [[:d:Q23498217|Q23498217]]
|-
|
| ''[[:d:Q28114721|Laura Robinson]]''
| kazetari kanadarra
| [[kazetari]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/laura_robinson laura_robinson]
| [[:d:Q28114721|Q28114721]]
|-
|
| ''[[:d:Q20675690|Laura Schulz]]''
| psikologo estatubatuarra
| ''[[:d:Q212980|psikologo]]''<br/>[[ikertzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/laura_schulz laura_schulz]
| [[:d:Q20675690|Q20675690]]
|-
|
| ''[[:d:Q23769557|Laura Trice]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/laura_trice laura_trice]
| [[:d:Q23769557|Q23769557]]
|-
| [[Fitxategi:Laurel Braitman.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16738992|Laurel Braitman]]''
| idazle estatubatuarra
| [[idazle]]
| 1978-02-11
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/laurel_braitman laurel_braitman]
| [[:d:Q16738992|Q16738992]]
|-
| [[Fitxategi:SallanCommencement.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q54704043|Lauren Cole Sallan]]''
|
| ''[[:d:Q1662561|paleontologo]]''<br/>''[[:d:Q864503|biologo]]''<br/>''[[:d:Q16037036|paleobiologist]]''<br/>''[[:d:Q4205432|iktiologo]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/lauren_sallan lauren_sallan]
| [[:d:Q54704043|Q54704043]]
|-
|
| ''[[:d:Q23798375|Lauren Hodge]]''
|
| [[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/lauren_hodge lauren_hodge]
| [[:d:Q23798375|Q23798375]]
|-
| [[Fitxategi:Lauren Zalaznick.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23797175|Lauren Zalaznick]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/lauren_zalaznick lauren_zalaznick]
| [[:d:Q23797175|Q23797175]]
|-
| [[Fitxategi:Laurie Garrett at Poptech shot by Kris Krug.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q11351111|Laurie Garrett]]''
|
| [[kazetari]]<br/>[[idazle]]
| 1951
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/laurie_garrett laurie_garrett]<br/>[https://www.ted.com/speakers/302 302]
| [[:d:Q11351111|Q11351111]]
|-
|
| ''[[:d:Q16215537|Laurie R. Santos]]''
| psikologo estatubatuarra
| ''[[:d:Q212980|psikologo]]''<br/>[[katedradun]]<br/>''[[:d:Q1162163|zuzendari]]''
| 1975
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/laurie_santos laurie_santos]
| [[:d:Q16215537|Q16215537]]
|-
| [[Fitxategi:Lawrence Lessig May 2017.jpg|center|128px]]
| [[Lawrence Lessig]]
|
| [[legelari]]<br/>''[[:d:Q11499147|militante politiko]]''<br/>[[abokatu]]<br/>''[[:d:Q15980158|saiakeragile]]''<br/>[[informatikari]]<br/>[[politikari]]<br/>[[katedradun]]<br/>[[irakasle]]
| 1961-06-03
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/larry_lessig larry_lessig]
| [[:d:Q217790|Q217790]]
|-
|
| ''[[:d:Q6509162|Leah Buechley]]''
|
| [[ingeniari]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/leah_buechley leah_buechley]
| [[:d:Q6509162|Q6509162]]
|-
| [[Fitxategi:LeahChaseAp08Crop.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6509170|Leah Chase]]''
|
| ''[[:d:Q3427922|jatetxe-jabe]]''<br/>[[enpresaburu]]<br/>''[[:d:Q3499072|sukaldariburu]]''
| 1923-01-06
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/leah_chase leah_chase]
| [[:d:Q6509170|Q6509170]]
|-
| [[Fitxategi:Leana Wen 2017 04 14.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6509479|Leana Wen]]''
| ikertzailea
| [[mediku]]<br/>[[idazle]]<br/>[[ikertzaile]]
| 1983-01-27
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Txinako Herri Errepublika]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/leana_wen leana_wen]
| [[:d:Q6509479|Q6509479]]
|-
| [[Fitxategi:Escape from North Korea.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q17306046|Lee Hyeon-seo]]''
|
| [[Kantari|abeslari]]<br/>''[[:d:Q1476215|giza eskubideen aldeko ekintzaile]]''<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q11499147|militante politiko]]''
| 1980
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ipar Korea]]
| [https://www.ted.com/speakers/hyeonseo_lee hyeonseo_lee]
| [[:d:Q17306046|Q17306046]]
|-
| [[Fitxategi:삼성전자 연구원 이진하 트위터 프로필 사진.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q21059962|Lee Jin-ha]]''
| diseinatzaile korearra
| [[diseinatzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Hego Korea]]
| [https://www.ted.com/speakers/jinha_lee jinha_lee]
| [[:d:Q21059962|Q21059962]]
|-
|
| ''[[:d:Q23760283|Lee Mokobe]]''
|
| [[poeta]]
|
| [[Gizon trans|gizon transgenero]]
|
| [https://www.ted.com/speakers/lerato_mokobe lerato_mokobe]
| [[:d:Q23760283|Q23760283]]
|-
| [[Fitxategi:LeeSmolinAtHarvard.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q437263|Lee Smolin]]''
|
| [[astronomo]]<br/>''[[:d:Q19350898|fisikari teoriko]]''<br/>''[[:d:Q15980158|saiakeragile]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1955-06-06
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/lee_smolin lee_smolin]<br/>[https://www.ted.com/speakers/310 310]
| [[:d:Q437263|Q437263]]
|-
| [[Fitxategi:Leland Melvin.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q632907|Leland D. Melvin]]''
|
| [[astronauta]]<br/>''[[:d:Q19204627|amerikar futboleko jokalari]]''<br/>[[ingeniari]]
| 1964-02-15
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/leland_melvin leland_melvin]
| [[:d:Q632907|Q632907]]
|-
| [[Fitxategi:Lemn Sissay hopemas xmas partyeventful-org-uk low 18 (5273390039).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6521230|Lemn Sissay]]''
|
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q15958754|esatari]]''<br/>[[poeta]]
| 1967-05-21
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/lemn_sissay lemn_sissay]
| [[:d:Q6521230|Q6521230]]
|-
| [[Fitxategi:Lemon Andersen.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6521290|Lemon Andersen]]''
| aktore estatubatuarra
| [[Antzezle|aktore]]
| 1975-04-21
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/lemon_andersen lemon_andersen]
| [[:d:Q6521290|Q6521290]]
|-
| [[Fitxategi:Lennart Green 2006.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5769932|Lennart Green]]''
|
| ''[[:d:Q15855449|magialari]]''
| 1941-12-25
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Suedia]]
| [https://www.ted.com/speakers/lennart_green lennart_green]
| [[:d:Q5769932|Q5769932]]
|-
| [[Fitxategi:Leo Igwe at TAM 7-12-2012.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q6523857|Leo Igwe]]''
|
| ''[[:d:Q1476215|giza eskubideen aldeko ekintzaile]]''<br/>''[[:d:Q10527030|humanista]]''
| 1970-07-26
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Nigeria]]
| [https://www.ted.com/speakers/leo_igwe leo_igwe]
| [[:d:Q6523857|Q6523857]]
|-
| [[Fitxategi:LeonardSusskindStanfordNov2013.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q203243|Leonard Susskind]]''
| fisikari estatubatuarra
| ''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''<br/>''[[:d:Q15980158|saiakeragile]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[zientzialari]]
| 1940-05-20
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/leonard_susskind leonard_susskind]<br/>[https://www.ted.com/speakers/992 992]
| [[:d:Q203243|Q203243]]
|-
| [[Fitxategi:Lera Boroditsky.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6528728|Lera Boroditsky]]''
|
| ''[[:d:Q212980|psikologo]]''<br/>''[[:d:Q14565186|cognitive scientist]]''<br/>[[katedradun]]
| 1976-05-08
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Bielorrusia]]
| [https://www.ted.com/speakers/lera_boroditsky lera_boroditsky]
| [[:d:Q6528728|Q6528728]]
|-
| [[Fitxategi:Dr. Leroy Cronin portrait.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6528921|Leroy Cronin]]''
|
| [[kimikari]]
| 1973-06-01
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/lee_cronin lee_cronin]
| [[:d:Q6528921|Q6528921]]
|-
|
| ''[[:d:Q4116838|Lesley Hazleton]]''
| idazle britainiarra
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q24262594|idazle erlijioso]]''<br/>''[[:d:Q212980|psikologo]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[hizlari]]<br/>[[kazetari]]<br/>''[[:d:Q6051619|iritzi-kazetari]]''
| 1945-09-20
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/lesley_hazleton lesley_hazleton]
| [[:d:Q4116838|Q4116838]]
|-
|
| ''[[:d:Q23656887|Leslie Dodson]]''
|
| [[kazetari]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/leslie_dodson leslie_dodson]
| [[:d:Q23656887|Q23656887]]
|-
|
| ''[[:d:Q6531033|Leslie Morgan Steiner]]''
| kazetari estatubatuarra
| [[kazetari]]
| 1965-07-20
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/leslie_morgan_steiner leslie_morgan_steiner]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1527 1527]
| [[:d:Q6531033|Q6531033]]
|-
|
| ''[[:d:Q6531172|Leslie T. Chang]]''
|
| [[kazetari]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/leslie_chang leslie_chang]
| [[:d:Q6531172|Q6531172]]
|-
|
| ''[[:d:Q124728014|Levon Biss]]''
|
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/levon_biss levon_biss]
| [[:d:Q124728014|Q124728014]]
|-
| [[Fitxategi:Headshot Lewis Pugh.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q715979|Lewis Pugh]]''
|
| ''[[:d:Q11900058|esploratzaile]]''<br/>[[abokatu]]<br/>''[[:d:Q10843402|igerilari]]''
| 1969-12-05
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/lewis_pugh lewis_pugh]
| [[:d:Q715979|Q715979]]
|-
|
| ''[[:d:Q23670651|Leyla Acaroglu]]''
|
| ''[[:d:Q2306091|soziologo]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/leyla_acaroglu leyla_acaroglu]
| [[:d:Q23670651|Q23670651]]
|-
| [[Fitxategi:Leymah Gbowee (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Leymah Gbowee]]
|
| [[politikari]]<br/>[[enpresaburu]]<br/>[[ekonomialari]]<br/>''[[:d:Q16323111|bakearen aldeko aktibista]]''<br/>''[[:d:Q15253558|aktibista]]''
| 1972-02-01
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Liberia]]
| [https://www.ted.com/speakers/leymah_gbowee leymah_gbowee]
| [[:d:Q107037|Q107037]]
|-
| [[Fitxategi:Lian Pin Koh, Founding Director, ConservationDrones.org; and Professor of Applied Ecology and Conservation, University of Adelaide (34299001125) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23670480|Lian Pin Koh]]''
|
| ''[[:d:Q15839134|ekologo]]''
| 1976-04-22
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/lian_pin_koh lian_pin_koh]
| [[:d:Q23670480|Q23670480]]
|-
| [[Fitxategi:Lidia Yuknavitch 2141146.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q21067165|Lidia Yuknavitch]]''
| idazle estatubatuarra
| [[idazle]]
| 1963-06-18
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/lidia_yuknavitch lidia_yuknavitch]
| [[:d:Q21067165|Q21067165]]
|-
|
| ''[[:d:Q6547401|Lil Buck]]''
|
| [[koreografo]]<br/>''[[:d:Q17307272|zirkuko artista]]''<br/>''[[:d:Q5716684|dantzari]]''
| 1988-05-25
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/lil_buck lil_buck]
| [[:d:Q6547401|Q6547401]]
|-
| [[Fitxategi:Lili Haydn.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q51603|Lili Haydn]]''
|
| [[musikagile]]<br/>[[Kantari|abeslari]]<br/>''[[:d:Q15981151|jazz musikari]]''<br/>[[Antzezle|aktore]]<br/>''[[:d:Q10800557|zinema aktore]]''<br/>''[[:d:Q1259917|biolin-jotzaile]]''
| 1969-12-25
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/lili_haydn lili_haydn]
| [[:d:Q51603|Q51603]]
|-
| [[Fitxategi:Lily Tomlin in 2014.jpg|center|128px]]
| [[Lily Tomlin]]
|
| ''[[:d:Q2259451|antzerki aktore]]''<br/>''[[:d:Q10800557|zinema aktore]]''<br/>[[telebista-aktore]]<br/>[[ahots-aktore]]<br/>[[idazle]]<br/>[[gidoilari]]
| 1939-09-01
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/lily_tomlin lily_tomlin]
| [[:d:Q229271|Q229271]]
|-
|
| ''[[:d:Q21552205|Linda A. Hill]]''
|
| [[hezitzaile]]<br/>[[ekonomialari]]
| 1956-07-20
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/linda_hill linda_hill]
| [[:d:Q21552205|Q21552205]]
|-
|
| ''[[:d:Q23760269|Linda Cliatt-Wayman]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/linda_cliatt_wayman linda_cliatt_wayman]
| [[:d:Q23760269|Q23760269]]
|-
| [[Fitxategi:Linda Liukas at the Data of Tomorrow Conference 2017 (23496747288).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q20252140|Linda Liukas]]''
|
| [[irakasle]]<br/>''[[:d:Q4853732|haur literaturaren idazle]]''<br/>[[hizlari]]<br/>[[programatzaile]]<br/>[[Irudigile|ilustratzaile]]
| 1986
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Finlandia]]
| [https://www.ted.com/speakers/linda_liukas linda_liukas]
| [[:d:Q20252140|Q20252140]]
|-
| [[Fitxategi:LinuxCon Europe Linus Torvalds 03 (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Linus Torvalds]]
|
| [[programatzaile]]
| 1969-12-28
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Finlandia]]
| [https://www.ted.com/speakers/linus_torvalds linus_torvalds]
| [[:d:Q34253|Q34253]]
|-
|
| ''[[:d:Q23712829|Lisa Bu]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/lisa_bu lisa_bu]
| [[:d:Q23712829|Q23712829]]
|-
|
| ''[[:d:Q52394619|Lisa Dyson]]''
|
| ''[[:d:Q169470|fisikari]]''
| 1974
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/lisa_dyson lisa_dyson]
| [[:d:Q52394619|Q52394619]]
|-
| [[Fitxategi:Lisa Feldman.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6557970|Lisa Feldman Barrett]]''
| ikertzailea
| ''[[:d:Q212980|psikologo]]''<br/>''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''<br/>[[ikertzaile]]
| 1963
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/lisa_feldman_barrett lisa_feldman_barrett]
| [[:d:Q6557970|Q6557970]]
|-
| [[Fitxategi:Lisa Gansky, entrepreneur, investor and author of The Mesh (15851050897).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6558012|Lisa Gansky]]''
|
| [[idazle]]<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]
| 1958-05-01
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/lisa_gansky lisa_gansky]
| [[:d:Q6558012|Q6558012]]
|-
|
| ''[[:d:Q13563157|Lisa Genova]]''
|
| ''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''<br/>[[eleberrigile]]<br/>[[idazle]]
| 1970-11-22
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/lisa_genova lisa_genova]
| [[:d:Q13563157|Q13563157]]
|-
| [[Fitxategi:Lisa Harouni (6783963974).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23661649|Lisa Harouni]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/lisa_harouni lisa_harouni]
| [[:d:Q23661649|Q23661649]]
|-
| [[Fitxategi:Kofi Portrait.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q6558163|Lisa Kristine]]''
| argazkilari estatubatuarra
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''
| 1965-09-02
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/lisa_kristine lisa_kristine]
| [[:d:Q6558163|Q6558163]]
|-
| [[Fitxategi:Lisa Margonelli 2011 (6263290261).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23797751|Lisa Margonelli]]''
|
| [[idazle]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/lisa_margonelli lisa_margonelli]
| [[:d:Q23797751|Q23797751]]
|-
| [[Fitxategi:Liu Bolin painted portrait from Laurent Baillet.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q710377|Liu Bolin]]''
|
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''<br/>''[[:d:Q1281618|eskultore]]''<br/>''[[:d:Q18216771|bideoartista]]''
| 1973-01-07
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Txinako Herri Errepublika]]
| [https://www.ted.com/speakers/liu_bolin liu_bolin]
| [[:d:Q710377|Q710377]]
|-
| [[Fitxategi:Liv Boeree 2019.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q272529|Liv Boeree]]''
|
| ''[[:d:Q15295720|poker jokalari]]''<br/>''[[:d:Q947873|telebista aurkezle]]''<br/>[[Modelo (lanbidea)|modelo]]
| 1984-07-18
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]<br/>[[Ingalaterra]]
| [https://www.ted.com/speakers/liv_boeree liv_boeree]
| [[:d:Q272529|Q272529]]
|-
|
| ''[[:d:Q109566748|Liz Ogbu]]''
|
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''<br/>[[diseinatzaile]]<br/>''[[:d:Q131062|hirigile]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/liz_ogbu liz_ogbu]
| [[:d:Q109566748|Q109566748]]
|-
| [[Fitxategi:Portrait-liza-donnelly.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6660387|Liza Donnelly]]''
|
| ''[[:d:Q1114448|umorista grafiko]]''
| 1955-01-26
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/liza_donnelly liza_donnelly]
| [[:d:Q6660387|Q6660387]]
|-
| [[Fitxategi:Napoleoni Loretta by Peter Hodsoll 380dpi.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2617501|Loretta Napoleoni]]''
| kazetari italiarra
| [[kazetari]]
| 1955-07-05
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Italia]]
| [https://www.ted.com/speakers/loretta_napoleoni loretta_napoleoni]
| [[:d:Q2617501|Q2617501]]
|-
| [[Fitxategi:Loretta Ross The Laura Flanders Show 2017.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q50361895|Loretta Ross]]''
|
| ''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''<br/>''[[:d:Q15253558|aktibista]]''<br/>[[idazle]]
| 1953-08-16
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/loretta_j_ross loretta_j_ross]
| [[:d:Q50361895|Q50361895]]
|-
|
| ''[[:d:Q6681071|Lori Gottlieb]]''
|
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q1900167|psikoterapeuta]]''<br/>[[kazetari]]<br/>''[[:d:Q212980|psikologo]]''<br/>''[[:d:Q1086863|zutabegile]]''<br/>[[autore]]
| 1966-12-20<br/>1967
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/lori_gottlieb lori_gottlieb]
| [[:d:Q6681071|Q6681071]]
|-
| [[Fitxategi:Privacy and security in a connected age.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6681722|Lorrie Cranor]]''
| ikertzaile estatubatuarra
| ''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[informatikari]]<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''
| 1971-02-25
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/lorrie_faith_cranor lorrie_faith_cranor]
| [[:d:Q6681722|Q6681722]]
|-
| [[Fitxategi:Louie Schwartzberg (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3260256|Louis Schwartzberg]]''
|
| [[film-zuzendari]]<br/>[[argazki-zuzendari]]
| 1950-02-21
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/louie_schwartzberg louie_schwartzberg]
| [[:d:Q3260256|Q3260256]]
|-
|
| ''[[:d:Q454074|Louise Leakey]]''
|
| [[antropologo]]<br/>''[[:d:Q1662561|paleontologo]]''<br/>[[arkeologo]]<br/>''[[:d:Q17488316|historiaurrelari]]''<br/>''[[:d:Q21272406|paleoantropologo]]''
| 1972-03-21
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/louise_leakey louise_leakey]
| [[:d:Q454074|Q454074]]
|-
| [[Fitxategi:Fresco Louise Foto Henk Thomas.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3490296|Louise O. Fresco]]''
|
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q1086863|zutabegile]]''<br/>''[[:d:Q4263842|literatura-kritikari]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[ingeniari]]
| 1952-02-11
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Herbehereetako Erresuma]]
| [https://www.ted.com/speakers/louise_fresco louise_fresco]
| [[:d:Q3490296|Q3490296]]
|-
|
| ''[[:d:Q11763228|Luca Turin]]''
|
| ''[[:d:Q5287861|chief technology officer]]''<br/>''[[:d:Q15839206|biologo molekular]]''<br/>''[[:d:Q14906342|biofisikari]]''<br/>[[idazle]]
| 1953-11-20
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Libano]]
| [https://www.ted.com/speakers/luca_turin luca_turin]
| [[:d:Q11763228|Q11763228]]
|-
| [[Fitxategi:Lucianne Walkowicz (cropped).png|center|128px]]
| ''[[:d:Q23656158|Lucianne M. Walkowicz]]''
|
| [[astronomo]]
| 1979
| [[Genero ez bitar|ez-bitar]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/lucianne_walkowicz lucianne_walkowicz]
| [[:d:Q23656158|Q23656158]]
|-
| [[Fitxategi:TEDxAmsterdam Live 0511 (5933038975).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16194527|Lucien Engelen]]''
| ikertzailea
| [[ikertzaile]]
| 1962-07-02
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/lucien_engelen lucien_engelen]
| [[:d:Q16194527|Q16194527]]
|-
| [[Fitxategi:Body Architect.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23662194|Lucy McRae]]''
|
| [[artista]]<br/>[[diseinatzaile]]<br/>''[[:d:Q42973|arkitekto]]''<br/>''[[:d:Q11977439|interaction designer]]''
| 1979
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]<br/>[[Australia]]
| [https://www.ted.com/speakers/lucy_mcrae lucy_mcrae]
| [[:d:Q23662194|Q23662194]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662726|Ludwick Marishane]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/ludwick_marishane ludwick_marishane]
| [[:d:Q23662726|Q23662726]]
|-
|
| ''[[:d:Q68704888|Luhan Yang]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/luhan_yang luhan_yang]
| [[:d:Q68704888|Q68704888]]
|-
| [[Fitxategi:Luis von Ahn.jpg|center|128px]]
| [[Luis von Ahn]]
|
| [[informatikari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1978-08-19
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Guatemala]]
| [https://www.ted.com/speakers/luis_von_ahn luis_von_ahn]
| [[:d:Q92984|Q92984]]
|-
| [[Fitxategi:Luisa Neubauer at 15 September 2023 Fridays for Future rally.jpg|center|128px]]
| [[Luisa Neubauer]]
|
| ''[[:d:Q61048378|climate activist]]''<br/>''[[:d:Q8246794|blogari]]''<br/>[[Ekologista|ekintzaile ekologista]]<br/>''[[:d:Q15980158|saiakeragile]]''<br/>[[geografo]]<br/>''[[:d:Q15077007|podcaster]]''
| 1996-04-21
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Alemania]]
| [https://www.ted.com/speakers/luisa_neubauer luisa_neubauer]
| [[:d:Q61625543|Q61625543]]
|-
| [[Fitxategi:Luke Sital-Singh (Haldern Pop Festival 2014) IMGP1705 smial wp.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16232430|Luke Sital-Singh]]''
| egile abeslari britainiarra
| [[egile abeslari]]
| 1988-03-11
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/luke_sital_singh luke_sital_singh]
| [[:d:Q16232430|Q16232430]]
|-
|
| ''[[:d:Q23727939|Luke Syson]]''
|
| [[Museo eta arte-galerietako arduradun|eduki-editore]]<br/>''[[:d:Q1162163|zuzendari]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/luke_syson luke_syson]
| [[:d:Q23727939|Q23727939]]
|-
|
| ''[[:d:Q6702999|Luma Mufleh]]''
|
| [[zientzialari]]
| 1975-03-01
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/luma_mufleh luma_mufleh]
| [[:d:Q6702999|Q6702999]]
|-
|
| ''[[:d:Q27494203|Luvvie Ajayi]]''
|
| ''[[:d:Q11774202|saiakeragile]]''<br/>''[[:d:Q8246794|blogari]]''<br/>[[hizlari]]<br/>''[[:d:Q70591255|digital strategist]]''
| 1985-01-05
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Nigeria]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/luvvie_ajayi luvvie_ajayi]
| [[:d:Q27494203|Q27494203]]
|-
|
| ''[[:d:Q91830904|Lýdia Machová]]''
|
| [[Eleaniztun]]
| 1989-04-02
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/lydia_machova lydia_machova]
| [[:d:Q91830904|Q91830904]]
|-
| [[Fitxategi:Maajid Nawaz speaking at LibDem campaign event.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6721039|Maajid Nawaz]]''
|
| [[politikari]]<br/>''[[:d:Q11774202|saiakeragile]]''<br/>''[[:d:Q1476215|giza eskubideen aldeko ekintzaile]]''<br/>''[[:d:Q11499147|militante politiko]]''<br/>[[idazle]]
| 1977-11-02
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/maajid_nawaz maajid_nawaz]
| [[:d:Q6721039|Q6721039]]
|-
| [[Fitxategi:Mac Barnett 2018.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6722199|Mac Barnett]]''
|
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q4853732|haur literaturaren idazle]]''
| 1982-08-23
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/mac_barnett mac_barnett]
| [[:d:Q6722199|Q6722199]]
|-
|
| ''[[:d:Q23782713|Mac Stone]]''
|
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/mac_stone mac_stone]
| [[:d:Q23782713|Q23782713]]
|-
| [[Fitxategi:Madeleine Albright 1997.jpg|center|128px]]
| [[Madeleine Albright]]
|
| ''[[:d:Q193391|diplomazialari]]''<br/>[[politikari]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q1238570|politologo]]''<br/>[[enbaxadore]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q6051619|iritzi-kazetari]]''<br/>[[ministro]]<br/>''[[:d:Q7330070|Kanpo Harremanetarako ministro]]''
| 1937-05-15
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Txekoslovakia]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/madeleine_albright madeleine_albright]<br/>[https://www.ted.com/speakers/814 814]
| [[:d:Q174438|Q174438]]
|-
| [[Fitxategi:Mae Carol Jemison.jpg|center|128px]]
| [[Mae Jemison]]
|
| [[astronauta]]<br/>[[mediku]]<br/>[[katedradun]]<br/>''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>[[Antzezle|aktore]]<br/>[[ingeniari]]<br/>''[[:d:Q4853732|haur literaturaren idazle]]''
| 1956-10-17
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/mae_jemison mae_jemison]<br/>[https://www.ted.com/speakers/444 444]
| [[:d:Q34091|Q34091]]
|-
| [[Fitxategi:Magatte Wade 2013.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q30547266|Magatte Wade]]''
|
| [[enpresaburu]]
| 1976
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Senegal]]
| [https://www.ted.com/speakers/magatte_wade magatte_wade]
| [[:d:Q30547266|Q30547266]]
|-
|
| ''[[:d:Q84076056|Magda Sayeg]]''
| artista estatubatuarra
| [[artista]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/magda_sayeg magda_sayeg]
| [[:d:Q84076056|Q84076056]]
|-
|
| ''[[:d:Q600738|Magnus Larsson]]''
| tenislari suediarra
| ''[[:d:Q10833314|tenislari]]''
| 1970-03-25
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Suedia]]
| [https://www.ted.com/speakers/magnus_larsson magnus_larsson]
| [[:d:Q600738|Q600738]]
|-
| [[Fitxategi:Mai Lan.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q15211605|Mai Lan]]''
|
| [[Kantari|abeslari]]<br/>''[[:d:Q3501317|moda-diseinatzaile]]''<br/>[[egile abeslari]]<br/>[[musikari]]
| 1982
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Frantzia]]
| [https://www.ted.com/speakers/mai_lan mai_lan]
| [[:d:Q15211605|Q15211605]]
|-
| [[Fitxategi:Maira kalman 2010.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6736888|Maira Kalman]]''
|
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q4853732|haur literaturaren idazle]]''<br/>[[Irudigile|ilustratzaile]]<br/>''[[:d:Q8246794|blogari]]''<br/>''[[:d:Q3391743|artista bisuala]]''<br/>[[diseinatzaile]]
| 1949
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/maira_kalman maira_kalman]
| [[:d:Q6736888|Q6736888]]
|-
|
| ''[[:d:Q6738379|Majora Carter]]''
|
| [[enpresaburu]]<br/>''[[:d:Q2722764|irrati-esatari]]''<br/>''[[:d:Q104541864|urban activist]]''
| 1966-10-27
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/majora_carter majora_carter]
| [[:d:Q6738379|Q6738379]]
|-
| [[Fitxategi:Malcolm Gladwell 2014 (cropped) -2.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q318429|Malcolm Gladwell]]''
|
| [[idazle]]<br/>[[gidoilari]]<br/>''[[:d:Q2306091|soziologo]]''<br/>[[kazetari]]<br/>''[[:d:Q15077007|podcaster]]''
| 1963-09-03
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/malcolm_gladwell malcolm_gladwell]
| [[:d:Q318429|Q318429]]
|-
|
| ''[[:d:Q23713725|Malcolm London]]''
|
| [[poeta]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/malcolm_london malcolm_london]
| [[:d:Q23713725|Q23713725]]
|-
| [[Fitxategi:MalcomMcLarenspeaking.jpg|center|128px]]
| [[Malcolm McLaren]]
|
| [[Kantari|abeslari]]<br/>[[gidoilari]]<br/>[[kantugile]]<br/>''[[:d:Q1344174|talent agent]]''<br/>[[disko-ekoizle]]<br/>[[Ordezkari artistiko]]<br/>''[[:d:Q21550489|conceptual artist]]''
| 1946-01-22
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/malcolm_mclaren malcolm_mclaren]
| [[:d:Q325377|Q325377]]
|-
| [[Fitxategi:Mallika-sarabhai-before-performance-saarang-2011-iit-madras.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3518417|Mallika Sarabhai]]''
|
| [[Antzezle|aktore]]<br/>[[Kantari|abeslari]]<br/>''[[:d:Q1476215|giza eskubideen aldeko ekintzaile]]''<br/>''[[:d:Q5716684|dantzari]]''<br/>[[politikari]]<br/>[[film-zuzendari]]
| 1954-05-09
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/mallika_sarabhai mallika_sarabhai]
| [[:d:Q3518417|Q3518417]]
|-
| [[Fitxategi:Rp23wiki-67.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1525015|Malte Spitz]]''
| politikari alemaniarra
| [[politikari]]
| 1984-04-14
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Alemania]]
| [https://www.ted.com/speakers/malte_spitz malte_spitz]
| [[:d:Q1525015|Q1525015]]
|-
| [[Fitxategi:Manal al-Shraif face (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Manal Al Sharif]]
|
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q15253558|aktibista]]''<br/>[[informatikari]]
| 1979-04-25
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Saudi Arabia]]
| [https://www.ted.com/speakers/manal_al_sharif manal_al_sharif]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1587 1587]
| [[:d:Q445754|Q445754]]
|-
|
| ''[[:d:Q23782698|Mandy Len Catron]]''
|
| [[idazle]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/mandy_len_catron mandy_len_catron]
| [[:d:Q23782698|Q23782698]]
|-
|
| ''[[:d:Q41571330|Manoush Zomorodi]]''
|
| [[kazetari]]<br/>''[[:d:Q15077007|podcaster]]''
| 1973-06-09
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/manoush_zomorodi manoush_zomorodi]
| [[:d:Q41571330|Q41571330]]
|-
| [[Fitxategi:Manu Prakash at TED.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q22063727|Manu Prakash]]''
|
| ''[[:d:Q14906342|biofisikari]]''<br/>[[asmatzaile]]<br/>[[diseinatzaile]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q26848923|bioengineer]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/manu_prakash manu_prakash]
| [[:d:Q22063727|Q22063727]]
|-
| [[Fitxategi:Manuel Lima.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6752682|Manuel Lima]]''
|
| ''[[:d:Q15980158|saiakeragile]]''<br/>[[diseinatzaile]]
| 1978-05-03
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Portugal]]
| [https://www.ted.com/speakers/manuel_lima manuel_lima]
| [[:d:Q6752682|Q6752682]]
|-
| [[Fitxategi:Marc Abraham in Chile with AECH 01.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6755336|Marc Abrahams]]''
|
| ''[[:d:Q15143191|zientzia-dibulgatzaile]]''<br/>[[Ig Nobel sariak]]
| 1956
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/marc_abrahams marc_abrahams]
| [[:d:Q6755336|Q6755336]]
|-
| [[Fitxategi:Marc Bamuthi Joseph, interview with YBCA (July 2014).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6755368|Marc Bamuthi Joseph]]''
|
| [[koreografo]]
| 1975
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/marc_bamuthi_joseph marc_bamuthi_joseph]
| [[:d:Q6755368|Q6755368]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662529|Marc Goodman]]''
|
| [[informatikari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/marc_goodman marc_goodman]
| [[:d:Q23662529|Q23662529]]
|-
| [[Fitxategi:Marc koska.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6755670|Marc Koska]]''
|
| [[enpresaburu]]
| 1961-03-14
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/marc_koska marc_koska]
| [[:d:Q6755670|Q6755670]]
|-
|
| ''[[:d:Q19881192|Marc Kushner]]''
| arkitekto estatubatuarra
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''
| 1977-09-27
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/marc_kushner marc_kushner]
| [[:d:Q19881192|Q19881192]]
|-
|
| ''[[:d:Q15917299|Marc Pachter]]''
|
| [[Erakusketa komisario|erakusketa-komisario]]
| 1943-05-07
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/marc_pachter marc_pachter]
| [[:d:Q15917299|Q15917299]]
|-
| [[Fitxategi:Marc raibert cebit hannover 2018.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6755817|Marc Raibert]]''
|
| [[ingeniari]]
| 1949-10-22<br/>1949-12-22
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/marc_raibert marc_raibert]
| [[:d:Q6755817|Q6755817]]
|-
| [[Fitxategi:MarcelDicke2007.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q18521479|Marcel Dicke]]''
|
| ''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q3055126|entomologo]]''
| 1957-11-28
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Herbehereetako Erresuma]]
| [https://www.ted.com/speakers/marcel_dicke marcel_dicke]
| [[:d:Q18521479|Q18521479]]
|-
|
| ''[[:d:Q23303134|Marcin Jakubowski]]''
|
|
| 1972
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/marcin_jakubowski marcin_jakubowski]
| [[:d:Q23303134|Q23303134]]
|-
| [[Fitxategi:MarcoAlverà.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q43191861|Marco Alverà]]''
|
| ''[[:d:Q2961975|enpresa exekutiboa]]''
| 1975-08-19
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Italia]]
| [https://www.ted.com/speakers/marco_alvera marco_alvera]
| [[:d:Q43191861|Q43191861]]
|-
|
| ''[[:d:Q23728391|Marco Annunziata]]''
|
| [[ekonomialari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/marco_annunziata marco_annunziata]
| [[:d:Q23728391|Q23728391]]
|-
| [[Fitxategi:Marco Tempest.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q124966|Marco Tempest]]''
|
| [[antzerki zuzendari]]<br/>''[[:d:Q15855449|magialari]]''
| 1964-12-03
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Suitza]]
| [https://www.ted.com/speakers/marco_tempest marco_tempest]
| [[:d:Q124966|Q124966]]
|-
|
| ''[[:d:Q18352586|Marcus Byrne]]''
| akademikoa hegoafrikarra
| ''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Hegoafrika]]
| [https://www.ted.com/speakers/marcus_byrne marcus_byrne]
| [[:d:Q18352586|Q18352586]]
|-
| [[Fitxategi:Sautoy2 cropped.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q536457|Marcus du Sautoy]]''
|
| [[matematikari]]<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[idazle]]
| 1965-08-26
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/marcus_du_sautoy marcus_du_sautoy]<br/>[https://www.ted.com/speakers/420 420]
| [[:d:Q536457|Q536457]]
|-
|
| ''[[:d:Q101242984|Margaret Bourdeaux]]''
|
| ''[[:d:Q18121578|directeur de recherche]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/margaret_bourdeaux margaret_bourdeaux]
| [[:d:Q101242984|Q101242984]]
|-
|
| ''[[:d:Q23765418|Margaret Gould Stewart]]''
| diseinatzaile estatubatuarra
| [[diseinatzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/margaret_stewart margaret_stewart]
| [[:d:Q23765418|Q23765418]]
|-
| [[Fitxategi:Margaret Heffernan.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6759505|Margaret Heffernan]]''
|
| [[idazle]]<br/>[[enpresaburu]]<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>''[[:d:Q2462658|manager]]''
| 1955-06-16
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/margaret_heffernan margaret_heffernan]
| [[:d:Q6759505|Q6759505]]
|-
| [[Fitxategi:MargaretMitchell2022.jpg|center|128px]]
| [[Margaret Mitchell (zientzialaria)]]
| ikertzailea
| [[ikertzaile]]<br/>''[[:d:Q123574267|AI ethicist]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/margaret_mitchell margaret_mitchell]
| [[:d:Q50346871|Q50346871]]
|-
| [[Fitxategi:Margaret Wertheim speaking at TED in 2009 (cropped closer).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4990332|Margaret Wertheim]]''
|
| ''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>[[idazle]]<br/>[[matematikari]]
| 1958-08-20
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Australia]]
| [https://www.ted.com/speakers/margaret_wertheim margaret_wertheim]<br/>[https://www.ted.com/speakers/334 334]
| [[:d:Q4990332|Q4990332]]
|-
| [[Fitxategi:(Margrethe Vestager) Hearings of Margrethe Vestager DK, vice president-designate for a Europe fit for the digital age (48865071413) (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Margrethe Vestager]]
| daniar politikaria
| [[politikari]]<br/>[[poeta]]
| 1968-04-13
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| ''[[:d:Q756617|Danimarka]]''
| [https://www.ted.com/speakers/margrethe_vestager margrethe_vestager]
| [[:d:Q270820|Q270820]]
|-
|
| ''[[:d:Q23671015|Maria Bezaitis]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/maria_bezaitis maria_bezaitis]
| [[:d:Q23671015|Q23671015]]
|-
| [[Fitxategi:Maria DAMANAKI.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q261709|Maria Damanaki]]''
| politikari greziarra
| [[politikari]]<br/>[[ingeniari]]
| 1952-05-31
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Grezia]]
| [https://www.ted.com/speakers/maria_damanaki maria_damanaki]
| [[:d:Q261709|Q261709]]
|-
| [[Fitxategi:Marian Bantjes Pop!Tech.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3847649|Marian Bantjes]]''
|
| [[diseinatzaile grafiko]]<br/>[[diseinatzaile]]<br/>[[Irudigile|ilustratzaile]]<br/>''[[:d:Q1229025|tipografo]]''
| 1963-03-23
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/marian_bantjes marian_bantjes]
| [[:d:Q3847649|Q3847649]]
|-
| [[Fitxategi:Marian Wright Edelman, 2010 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1896700|Marian Wright Edelman]]''
|
| [[idazle]]<br/>[[abokatu]]<br/>''[[:d:Q85305832|children's rights activist]]''
| 1939-06-06
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/marian_wright_edelman marian_wright_edelman]
| [[:d:Q1896700|Q1896700]]
|-
| [[Fitxategi:Mariana Mazzucato.jpg|center|128px]]
| [[Mariana Mazzucato]]
| italiar-estatubatuar ekonomialaria
| [[ekonomialari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[autore]]
| 1968-06-16
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Italia]]<br/>[[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/mariana_mazzucato mariana_mazzucato]
| [[:d:Q15127513|Q15127513]]
|-
|
| ''[[:d:Q88976878|Marily Oppezzo]]''
| ikertzailea
| [[ikertzaile]]
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/marily_oppezzo marily_oppezzo]
| [[:d:Q88976878|Q88976878]]
|-
| [[Fitxategi:Marina Abramović. The Cleaner (45524492341).jpg|center|128px]]
| [[Marina Abramović]]
| performancelari eta artista serbiarra
| ''[[:d:Q10774753|performancelari]]''<br/>''[[:d:Q33231|argazkilari]]''<br/>''[[:d:Q18216771|bideoartista]]''<br/>''[[:d:Q1281618|eskultore]]''<br/>''[[:d:Q19850998|soinu artista]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[zinema ekoizle]]<br/>''[[:d:Q2707485|eszenografo]]''<br/>[[film-zuzendari]]<br/>[[artista]]<br/>[[gidoilari]]<br/>''[[:d:Q3391743|artista bisuala]]''
| 1946-11-30
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| ''[[:d:Q1290149|Jugoslaviako Errepublika Federal Sozialista]]''<br/>[[Jugoslaviako Errepublika Federal Sozialista]]<br/>[[Jugoslaviako Errepublika Federala]]<br/>[[Serbia eta Montenegro]]<br/>[[Serbia]]<br/>[[Jugoslavia]]
| [https://www.ted.com/speakers/marina_abramovic marina_abramovic]
| [[:d:Q47496|Q47496]]
|-
|
| ''[[:d:Q23760166|Marisa Fick-Jordan]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/marisa_fick_jordan marisa_fick_jordan]
| [[:d:Q23760166|Q23760166]]
|-
| [[Fitxategi:Nacht van de Radicale Vernieuwing (44737558181) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q33044550|Marjan van Aubel]]''
|
| ''[[:d:Q7541856|zeramikari]]''<br/>[[diseinatzaile]]
| 1985
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Herbehereetako Erresuma]]
| [https://www.ted.com/speakers/marjan_van_aubel marjan_van_aubel]
| [[:d:Q33044550|Q33044550]]
|-
| [[Fitxategi:Mark Applebaum at TEDx Stanford (7231657568).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6766581|Mark Applebaum]]''
| musikagile estatubatuarra
| [[musikagile]]<br/>[[katedradun]]<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[musikari]]
| 1967
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/mark_applebaum mark_applebaum]
| [[:d:Q6766581|Q6766581]]
|-
|
| ''[[:d:Q23784752|Mark Bezos]]''
|
| [[enpresaburu]]
| 1969-05-17
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/mark_bezos mark_bezos]
| [[:d:Q23784752|Q23784752]]
|-
| [[Fitxategi:Mark Bittman 2017.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3294002|Mark Bittman]]''
| kazetari estatubatuarra
| [[kazetari]]<br/>''[[:d:Q3499072|sukaldariburu]]''
| 1950-02-17
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/mark_bittman mark_bittman]<br/>[https://www.ted.com/speakers/234 234]
| [[:d:Q3294002|Q3294002]]
|-
| [[Fitxategi:Mark Forsyth portrait.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16216552|Mark Forsyth]]''
| idazle britainiarra
| ''[[:d:Q8246794|blogari]]''<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q16312408|etymologist]]''<br/>[[kazetari]]
| 1977-04-02
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/mark_forsyth mark_forsyth]
| [[:d:Q16216552|Q16216552]]
|-
|
| ''[[:d:Q23670507|Mark Kendall]]''
|
| ''[[:d:Q19902880|biomedical engineer]]''
| 1972-04-16
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Australia]]
| [https://www.ted.com/speakers/mark_kendall mark_kendall]
| [[:d:Q23670507|Q23670507]]
|-
|
| ''[[:d:Q15994669|Mark Pagel]]''
|
| ''[[:d:Q16063497|evolutionary biologist]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1954-06-05
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/mark_pagel mark_pagel]
| [[:d:Q15994669|Q15994669]]
|-
| [[Fitxategi:D07cd11-Guarup-Xingu-2007-Sue photos (22).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6769279|Mark Plotkin]]''
|
| [[antropologo]]<br/>''[[:d:Q2374149|botanikari]]''<br/>''[[:d:Q32518759|ethnobotanist]]''
| 1955-05-21
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/mark_plotkin mark_plotkin]
| [[:d:Q6769279|Q6769279]]
|-
| [[Fitxategi:Mark Pollock.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6769287|Mark Pollock]]''
|
| ''[[:d:Q11900058|esploratzaile]]''<br/>''[[:d:Q15982858|motivational speaker]]''<br/>''[[:d:Q18814623|autobiografialari]]''<br/>[[arraunlari]]
| 1976-02-29
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Irlanda (estatua)|Irlandako Errepublika]]
| [https://www.ted.com/speakers/mark_pollock mark_pollock]
| [[:d:Q6769287|Q6769287]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662165|Mark Raymond]]''
|
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/mark_raymond mark_raymond]
| [[:d:Q23662165|Q23662165]]
|-
| [[Fitxategi:Mark Ronson and Jennifer Su, 2011 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q425821|Mark Ronson]]''
|
| [[Disk jockey|discjockey]]<br/>[[kantugile]]<br/>[[disko-ekoizle]]<br/>[[gitarra-jotzaile]]<br/>[[Kantari|abeslari]]
| 1975-09-04
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/mark_ronson mark_ronson]
| [[:d:Q425821|Q425821]]
|-
|
| ''[[:d:Q6769512|Mark Roth]]''
|
| ''[[:d:Q2919046|biokimikari]]''
| 1958
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/mark_roth mark_roth]
| [[:d:Q6769512|Q6769512]]
|-
|
| ''[[:d:Q23713549|Mark Shaw]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/mark_shaw mark_shaw]
| [[:d:Q23713549|Q23713549]]
|-
| [[Fitxategi:Mark Z. Jacobson.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6770480|Mark Z. Jacobson]]''
|
| ''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q1113838|klimatologo]]''<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''<br/>''[[:d:Q19377727|environmental engineer]]''<br/>[[ingeniari]]<br/>[[zientzialari]]
| 1965
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/mark_z_jacobson mark_z_jacobson]
| [[:d:Q6770480|Q6770480]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662733|Markham Nolan]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/markham_nolan markham_nolan]
| [[:d:Q23662733|Q23662733]]
|-
|
| ''[[:d:Q23656649|Markus Fischer]]''
|
| [[diseinatzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/markus_fischer markus_fischer]
| [[:d:Q23656649|Q23656649]]
|-
| [[Fitxategi:Markus giesler.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1789020|Markus Giesler]]''
|
| [[ekonomialari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q104629540|editor]]''
| 1976-07-20
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Alemania]]
| [https://www.ted.com/speakers/markus_giesler markus_giesler]
| [[:d:Q1789020|Q1789020]]
|-
|
| ''[[:d:Q16751209|Marla Spivak]]''
|
| ''[[:d:Q350979|zoologo]]''<br/>''[[:d:Q3055126|entomologo]]''
| 1955
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/marla_spivak marla_spivak]
| [[:d:Q16751209|Q16751209]]
|-
| [[Fitxategi:Marlene Zuk, Palmerston North City Library.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q7472231|Marlene Zuk]]''
|
| ''[[:d:Q864503|biologo]]''<br/>''[[:d:Q15839134|ekologo]]''
| 1956-05-20
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/marlene_zuk marlene_zuk]
| [[:d:Q7472231|Q7472231]]
|-
| [[Fitxategi:Martin Ford Speaking July 2016.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q19971558|Martin Ford]]''
|
| [[idazle]]<br/>[[informatikari]]<br/>''[[:d:Q846430|futurist]]''<br/>[[hizlari]]<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/martin_ford martin_ford]
| [[:d:Q19971558|Q19971558]]
|-
|
| ''[[:d:Q23656755|Martin Hanczyc]]''
|
| [[kimikari]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/martin_hanczyc martin_hanczyc]
| [[:d:Q23656755|Q23656755]]
|-
| [[Fitxategi:Martin Jacques (2012).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6775790|Martin Jacques]]''
| kazetari britainiarra
| [[kazetari]]<br/>''[[:d:Q15958754|esatari]]''
| 1945-10
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/martin_jacques martin_jacques]
| [[:d:Q6775790|Q6775790]]
|-
| [[Fitxategi:Official portrait of Lord Rees of Ludlow crop 2.jpg|center|128px]]
| [[Martin John Rees]]
|
| ''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>[[astronomo]]<br/>[[politikari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q752129|astrofisikari]]''<br/>''[[:d:Q2998308|kosmologo]]''
| 1942-06-23
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/sir_martin_rees sir_martin_rees]
| [[:d:Q335213|Q335213]]
|-
|
| ''[[:d:Q20011313|Martin Pistorius]]''
|
| [[autore]]<br/>''[[:d:Q6859454|web developer]]''<br/>[[diseinatzaile]]
| 1975-12-31
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Hegoafrika]]<br/>[[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/martin_pistorius martin_pistorius]
| [[:d:Q20011313|Q20011313]]
|-
| [[Fitxategi:Flickr - The U.S. Army - Comprehensive Soldiers Fitness (1)cropped.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q320927|Martin Seligman]]''
|
| ''[[:d:Q212980|psikologo]]''<br/>''[[:d:Q18437198|bridge jokalari]]''<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1942-08-12
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/martin_seligman martin_seligman]
| [[:d:Q320927|Q320927]]
|-
| [[Fitxategi:Photo of filmmaker Martin Villeneuve, April 2015.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3295670|Martin Villeneuve]]''
|
| [[idazle]]<br/>[[gidoilari]]<br/>[[film-zuzendari]]
| 1978-03-13
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/martin_villeneuve martin_villeneuve]
| [[:d:Q3295670|Q3295670]]
|-
|
| ''[[:d:Q30754553|Martina Flor]]''
|
| [[diseinatzaile grafiko]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/martina_flor martina_flor]
| [[:d:Q30754553|Q30754553]]
|-
| [[Fitxategi:Martine-Rothblatt2-5773.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6777103|Martine Rothblatt]]''
| estatubatuar abokatua, idazlea eta enpresaburua
| [[abokatu]]<br/>[[enpresaburu]]<br/>''[[:d:Q19509201|LGBT ekintzaile]]''<br/>[[ikertzaile]]
| 1954-10-10
| [[Emakume trans|emakume transgenero]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/martine_rothblatt martine_rothblatt]
| [[:d:Q6777103|Q6777103]]
|-
| [[Fitxategi:Marvin Minsky at OLPC.jpg|center|128px]]
| [[Marvin Minsky]]
| Adimen Artifizialaren sortzaileetako bat (1927-2016)
| [[matematikari]]<br/>[[informatikari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q15976092|artificial intelligence researcher]]''
| 1927-08-09
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/marvin_minsky marvin_minsky]
| [[:d:Q204815|Q204815]]
|-
| [[Fitxategi:Marvin Rees - 2023 (52717617130) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q24039198|Marvin Rees]]''
| politikari britainiarra
| [[politikari]]<br/>''[[:d:Q837703|non-executive director]]''
| 1972-04
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/marvin_rees marvin_rees]
| [[:d:Q24039198|Q24039198]]
|-
| [[Fitxategi:Marwa Al-Sabouni.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q71169687|Marwa Al-Sabouni]]''
| arkitekto siriarra
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''<br/>[[idazle]]
| 1981-09-18
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Siria]]
| [https://www.ted.com/speakers/marwa_al_sabouni marwa_al_sabouni]
| [[:d:Q71169687|Q71169687]]
|-
| [[Fitxategi:Mary-lou-jepsen-google-io-2013.jpg|center|128px]]
| [[Mary Lou Jepsen]]
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>[[informatikari]]
| 1965-04-06
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/mary_lou_jepsen mary_lou_jepsen]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1465 1465]
| [[:d:Q41638|Q41638]]
|-
| [[Fitxategi:Mary Norris 2019 Texas Book Festival.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q20979342|Mary Norris]]''
|
| [[kazetari]]
| 1952-02-07
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/mary_norris mary_norris]
| [[:d:Q20979342|Q20979342]]
|-
| [[Fitxategi:Mary Roach at TED in 2009.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q444136|Mary Roach]]''
|
| ''[[:d:Q18533509|medikuntza-idazlea]]''<br/>[[idazle]]<br/>[[kazetari]]<br/>''[[:d:Q123853167|magazine writer]]''
| 1959-03-20
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/mary_roach mary_roach]
| [[:d:Q444136|Q444136]]
|-
| [[Fitxategi:Mary Robinson (2014).jpg|center|128px]]
| [[Mary Robinson]]
|
| [[politikari]]<br/>[[legelari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q808967|barrister]]''
| 1944-05-21
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Irlanda (estatua)|Irlandako Errepublika]]
| [https://www.ted.com/speakers/mary_robinson mary_robinson]<br/>[https://www.ted.com/speakers/2526 2526]
| [[:d:Q188214|Q188214]]
|-
| [[Fitxategi:MARY T. BASSETT in 2023 06.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23767444|Mary Travis Bassett]]''
|
| ''[[:d:Q12765408|epidemiologo]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/mary_bassett mary_bassett]
| [[:d:Q23767444|Q23767444]]
|-
|
| ''[[:d:Q23498467|Maryn McKenna]]''
|
| [[kazetari]]
| 1959-01-22
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/maryn_mckenna maryn_mckenna]
| [[:d:Q23498467|Q23498467]]
|-
| [[Fitxategi:Massimo banzi.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16174456|Massimo Banzi]]''
| diseinatzaile italiarra
| [[diseinatzaile]]<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>''[[:d:Q1231865|pedagogo]]''<br/>''[[:d:Q2994387|aholkulari]]''
| 1968-02-20
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Italia]]
| [https://www.ted.com/speakers/massimo_banzi massimo_banzi]
| [[:d:Q16174456|Q16174456]]
|-
|
| ''[[:d:Q91168750|Mathias Basner]]''
|
| [[ikertzaile]]
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/mathias_basner mathias_basner]
| [[:d:Q91168750|Q91168750]]
|-
|
| ''[[:d:Q23783045|Mathias Jud]]''
|
| [[artista]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Suitza]]
| [https://www.ted.com/speakers/mathias_jud mathias_jud]
| [[:d:Q23783045|Q23783045]]
|-
|
| ''[[:d:Q3298792|Mathieu Lehanneur]]''
| diseinatzaile frantziarra
| [[diseinatzaile]]
| 1974-08-29
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Frantzia]]
| [https://www.ted.com/speakers/mathieu_lehanneur mathieu_lehanneur]<br/>[https://www.ted.com/speakers/501 501]
| [[:d:Q3298792|Q3298792]]
|-
| [[Fitxategi:Matt Cutts Headshot.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q890702|Matt Cutts]]''
|
| [[informatikari]]
| 1972
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/matt_cutts matt_cutts]
| [[:d:Q890702|Q890702]]
|-
|
| ''[[:d:Q16194081|Matt Goldman]]''
|
| [[disko-ekoizle]]<br/>[[kantugile]]
| 1969-12-30
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/matt_goldman matt_goldman]
| [[:d:Q16194081|Q16194081]]
|-
|
| ''[[:d:Q3299487|Matt Johnson]]''
|
| ''[[:d:Q386854|bateria-jotzaile]]''<br/>''[[:d:Q4351403|perkusionista]]''<br/>[[diseinatzaile]]<br/>[[software garatzaile]]<br/>''[[:d:Q1779650|design engineer]]''
| 1970-11-06
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/matt_johnson matt_johnson]
| [[:d:Q3299487|Q3299487]]
|-
|
| ''[[:d:Q23769530|Matt Kenyon]]''
|
| [[artista]]<br/>''[[:d:Q1281618|eskultore]]''
| 1977
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/matt_kenyon matt_kenyon]
| [[:d:Q23769530|Q23769530]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662668|Matt Killingsworth]]''
|
| [[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/matt_killingsworth matt_killingsworth]
| [[:d:Q23662668|Q23662668]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662543|Matt Mills]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/matthew_mills_and_tamara_roukaerts matthew_mills_and_tamara_roukaerts]
| [[:d:Q23662543|Q23662543]]
|-
| [[Fitxategi:Matt Mullenweg (1).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q92877|Matt Mullenweg]]''
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>[[programatzaile]]<br/>[[informatikari]]<br/>[[musikari]]<br/>''[[:d:Q8246794|blogari]]''
| 1984-01-11
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/matt_mullenweg matt_mullenweg]
| [[:d:Q92877|Q92877]]
|-
| [[Fitxategi:Official portrait of Viscount Ridley crop 2.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q961972|Matt Ridley]]''
|
| ''[[:d:Q806798|bankari]]''<br/>[[kazetari]]<br/>''[[:d:Q350979|zoologo]]''<br/>[[politikari]]<br/>[[ekonomialari]]<br/>[[idazle]]<br/>[[lur-jabe]]
| 1958-02-07
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/matt_ridley matt_ridley]
| [[:d:Q961972|Q961972]]
|-
|
| ''[[:d:Q23301826|Matt Weinstein]]''
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/matt_weinstein matt_weinstein]
| [[:d:Q23301826|Q23301826]]
|-
|
| ''[[:d:Q124606154|Matthew A. Wilson]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/matt_wilson matt_wilson]
| [[:d:Q124606154|Q124606154]]
|-
| [[Fitxategi:Matthew Carter, 2014.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q383244|Matthew Carter]]''
|
| ''[[:d:Q354034|type designer]]''<br/>''[[:d:Q635734|artxibozain]]''<br/>[[diseinatzaile]]
| 1937-10-01
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/matthew_carter matthew_carter]
| [[:d:Q383244|Q383244]]
|-
|
| ''[[:d:Q23783062|Matthew Childs]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/matthew_childs matthew_childs]
| [[:d:Q23783062|Q23783062]]
|-
|
| ''[[:d:Q23759559|Matthew O'Reilly]]''
|
| ''[[:d:Q1497094|emergency medical technician]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/matthew_o_reilly matthew_o_reilly]
| [[:d:Q23759559|Q23759559]]
|-
|
| ''[[:d:Q23783080|Matthew White]]''
|
| [[musikari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/matthew_white matthew_white]
| [[:d:Q23783080|Q23783080]]
|-
|
| ''[[:d:Q24041573|Matthew Williams]]''
|
| [[Atleta|kirolari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/matthew_williams matthew_williams]
| [[:d:Q24041573|Q24041573]]
|-
| [[Fitxategi:Portrait de Matthieu Ricard.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q732418|Matthieu Ricard]]''
|
| ''[[:d:Q854997|bhikkhu]]''<br/>''[[:d:Q33231|argazkilari]]''<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q333634|itzultzaile]]''
| 1946-02-09
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Frantzia]]
| [https://www.ted.com/speakers/matthieu_ricard matthieu_ricard]
| [[:d:Q732418|Q732418]]
|-
| [[Fitxategi:Seracini.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q283470|Maurizio Seracini]]''
|
| [[ingeniari]]<br/>[[Aditu]]<br/>''[[:d:Q864503|biologo]]''
| 1946-12-16
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Italia]]
| [https://www.ted.com/speakers/maurizio_seracini maurizio_seracini]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1296 1296]
| [[:d:Q283470|Q283470]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662756|Max Little]]''
|
| [[matematikari]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/max_little max_little]
| [[:d:Q23662756|Q23662756]]
|-
| [[Fitxategi:Max Tegmark.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2076321|Max Tegmark]]''
|
| ''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>[[astronomo]]<br/>''[[:d:Q752129|astrofisikari]]''<br/>''[[:d:Q2998308|kosmologo]]''<br/>[[idazle]]
| 1967-05-05
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Suedia]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/max_tegmark max_tegmark]
| [[:d:Q2076321|Q2076321]]
|-
| [[Fitxategi:20101227 May El-Khalil cropped.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1489143|May El-Khalil]]''
|
|
| 1955-12-20
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/may_el_khalil may_el_khalil]
| [[:d:Q1489143|Q1489143]]
|-
|
| ''[[:d:Q4081184|Maya Beiser]]''
|
| ''[[:d:Q13219637|biolontxelista]]''
| 1963-12-31
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/maya_beiser maya_beiser]
| [[:d:Q4081184|Q4081184]]
|-
| [[Fitxategi:Maya Penn headshot.jpeg|center|128px]]
| ''[[:d:Q19664921|Maya Penn]]''
|
| [[animatzaile]]<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>''[[:d:Q12362622|filantropo]]''<br/>''[[:d:Q3501317|moda-diseinatzaile]]''
| 2000-02-10
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/maya_penn_1 maya_penn_1]
| [[:d:Q19664921|Q19664921]]
|-
| [[Fitxategi:General Session with Maysoon Zayid.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6797978|Maysoon Zayid]]''
|
| [[Antzezle|aktore]]<br/>[[komediante]]<br/>[[telebista-aktore]]<br/>''[[:d:Q10800557|zinema aktore]]''<br/>[[film-zuzendari]]
| 1974
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/maysoon_zayid maysoon_zayid]
| [[:d:Q6797978|Q6797978]]
|-
| [[Fitxategi:Maz Jobrani VOA 02 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1142510|Maz Jobrani]]''
|
| [[gidoilari]]<br/>[[zinema ekoizle]]<br/>[[telebista-aktore]]<br/>''[[:d:Q10800557|zinema aktore]]''<br/>[[komediante]]<br/>[[film-zuzendari]]<br/>[[Antzezle|aktore]]
| 1972-02-26
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Iran]]
| [https://www.ted.com/speakers/maz_jobrani maz_jobrani]
| [[:d:Q1142510|Q1142510]]
|-
|
| ''[[:d:Q23798616|McKenna Pope]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/mckenna_pope mckenna_pope]
| [[:d:Q23798616|Q23798616]]
|-
|
| ''[[:d:Q23759676|Meaghan Ramsey]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/meaghan_ramsey meaghan_ramsey]
| [[:d:Q23759676|Q23759676]]
|-
| [[Fitxategi:Mechai Viravaidya 2008 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6584188|Mechai Viravaidya]]''
| politikari thailandiarra
| [[politikari]]
| 1941-01-17
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Thailandia]]
| [https://www.ted.com/speakers/mechai_viravaidya mechai_viravaidya]
| [[:d:Q6584188|Q6584188]]
|-
|
| ''[[:d:Q23759544|Meera Vijayann]]''
|
| [[kazetari]]<br/>''[[:d:Q8246794|blogari]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/meera_vijayann meera_vijayann]<br/>[https://www.ted.com/speakers/2071 2071]
| [[:d:Q23759544|Q23759544]]
|-
|
| ''[[:d:Q23670504|Meg Jay]]''
|
| ''[[:d:Q1113899|psikologo kliniko]]''<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q212980|psikologo]]''
| 1969-09
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/meg_jay meg_jay]
| [[:d:Q23670504|Q23670504]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662848|Megan Kamerick]]''
|
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q5394545|freelance journalist]]''<br/>''[[:d:Q2722764|irrati-esatari]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/megan_kamerick megan_kamerick]
| [[:d:Q23662848|Q23662848]]
|-
| [[Fitxategi:Megan Phelps-Roper 266660.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q22279168|Megan Phelps-Roper]]''
|
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q15253558|aktibista]]''<br/>[[hizlari]]<br/>''[[:d:Q2296674|social media manager]]''
| 1986-01-31
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/megan_phelps_roper megan_phelps_roper]
| [[:d:Q22279168|Q22279168]]
|-
| [[Fitxategi:Megan Washington.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6808754|Megan Washington]]''
|
| [[Kantari|abeslari]]<br/>[[kantugile]]<br/>''[[:d:Q55960555|estudioko musikari]]''
| 1986-01-07
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Australia]]
| [https://www.ted.com/speakers/megan_washington megan_washington]
| [[:d:Q6808754|Q6808754]]
|-
|
| ''[[:d:Q59706643|Mei Lin Neo]]''
|
|
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/mei_lin_neo mei_lin_neo]
| [[:d:Q59706643|Q59706643]]
|-
| [[Fitxategi:Meklit Hadero and Susie Ibarra (15276289548) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6810590|Meklit Hadero Meklit]]''
|
| [[Kantari|abeslari]]<br/>[[egile abeslari]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/meklit_hadero meklit_hadero]
| [[:d:Q6810590|Q6810590]]
|-
|
| ''[[:d:Q23688634|Melati and Isabel Wijsen]]''
|
|
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/melati_and_isabel_wijsen melati_and_isabel_wijsen]
| [[:d:Q23688634|Q23688634]]
|-
| [[Fitxategi:Melinda Gates - World Economic Forum Annual Meeting 2011.jpg|center|128px]]
| [[Melinda Gates]]
|
| [[enpresaburu]]<br/>''[[:d:Q15472169|mezenas]]''<br/>''[[:d:Q12362622|filantropo]]''<br/>''[[:d:Q4479442|fundatzaile]]''<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]
| 1964-08-15
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/melinda_french_gates melinda_french_gates]<br/>[https://www.ted.com/speakers/803 803]
| [[:d:Q463877|Q463877]]
|-
| [[Fitxategi:Melissa Fleming (2021).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23759770|Melissa Fleming]]''
|
| ''[[:d:Q17221|bozeramaile]]''<br/>[[kazetari]]<br/>[[idazle]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/melissa_fleming melissa_fleming]
| [[:d:Q23759770|Q23759770]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662348|Melissa Garren]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/melissa_garren melissa_garren]
| [[:d:Q23662348|Q23662348]]
|-
|
| ''[[:d:Q85954688|Melissa J. Moore]]''
|
| [[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/melissa_j_moore melissa_j_moore]
| [[:d:Q85954688|Q85954688]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662916|Melissa Marshall]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/melissa_marshall melissa_marshall]
| [[:d:Q23662916|Q23662916]]
|-
| [[Fitxategi:Mellody Hobson.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6813152|Mellody Hobson]]''
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]
| 1969-04-03
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/mellody_hobson mellody_hobson]
| [[:d:Q6813152|Q6813152]]
|-
|
| ''[[:d:Q24054818|Melvin Russell]]''
| polizia estatubatuarra
| ''[[:d:Q384593|polizia]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/melvin_russell melvin_russell]
| [[:d:Q24054818|Q24054818]]
|-
| [[Fitxategi:Memory Banda.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23760334|Memory Banda]]''
| aktibista malawiarra
| ''[[:d:Q15253558|aktibista]]''
| 1996-09-24
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Malawi]]
| [https://www.ted.com/speakers/memory_banda memory_banda]
| [[:d:Q23760334|Q23760334]]
|-
| [[Fitxategi:Mena Trott from The Sew Weekly.jpeg|center|128px]]
| ''[[:d:Q52826|Mena Grabowski Trott]]''
| blogalari amerikarra
| ''[[:d:Q8246794|blogari]]''
| 1977-09-16
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/mena_trott mena_trott]
| [[:d:Q52826|Q52826]]
|-
|
| ''[[:d:Q54956679|Mennat El Ghalid]]''
|
| ''[[:d:Q2487799|mikologo]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/mennat_el_ghalid mennat_el_ghalid]
| [[:d:Q54956679|Q54956679]]
|-
| [[Fitxategi:Meta - Meron Gribetz - Founder-CEO - A.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q25095565|Meron Gribetz]]''
|
| [[enpresaburu]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Israel]]
| [https://www.ted.com/speakers/meron_gribetz meron_gribetz]
| [[:d:Q25095565|Q25095565]]
|-
| [[Fitxategi:Mia Birdsong.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23782693|Mia Birdsong]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/mia_birdsong mia_birdsong]
| [[:d:Q23782693|Q23782693]]
|-
| [[Fitxategi:Michael Nielsen.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6833069|Michael A. Nielsen]]''
|
| ''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''<br/>''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>''[[:d:Q19350898|fisikari teoriko]]''<br/>[[programatzaile]]
| 1974-01-04
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Australia]]
| [https://www.ted.com/speakers/michael_nielsen michael_nielsen]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1094 1094]
| [[:d:Q6833069|Q6833069]]
|-
| [[Fitxategi:Michael Anti.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q536668|Michael Anti]]''
|
| [[kazetari]]<br/>''[[:d:Q1086863|zutabegile]]''<br/>''[[:d:Q8246794|blogari]]''
| 1975
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Txinako Herri Errepublika]]
| [https://www.ted.com/speakers/michael_anti michael_anti]
| [[:d:Q536668|Q536668]]
|-
| [[Fitxategi:Michael Bierut.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3856114|Michael Bierut]]''
|
| [[diseinatzaile]]<br/>[[diseinatzaile grafiko]]<br/>''[[:d:Q1231865|pedagogo]]''
| 1957
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/michael_bierut michael_bierut]
| [[:d:Q3856114|Q3856114]]
|-
| [[Fitxategi:Michael Botticelli.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6828740|Michael Botticelli]]''
| politikari estatubatuarra
| [[politikari]]
| 1958-01-02
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/michael_botticelli michael_botticelli]
| [[:d:Q6828740|Q6828740]]
|-
|
| ''[[:d:Q6829848|Michael Dickinson]]''
| ikertzailea
| [[ingeniari]]<br/>[[ikertzaile]]
| 1963
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/michael_dickinson michael_dickinson]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1551 1551]
| [[:d:Q6829848|Q6829848]]
|-
|
| ''[[:d:Q23670632|Michael Green]]''
| arkitekto kanadarra
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''
| 1966
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/michael_green michael_green]
| [[:d:Q23670632|Q23670632]]
|-
|
| ''[[:d:Q23759758|Michael Green]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/michael_green_spi michael_green_spi]
| [[:d:Q23759758|Q23759758]]
|-
|
| ''[[:d:Q6830936|Michael Hansmeyer]]''
|
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''
| 1973
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/michael_hansmeyer michael_hansmeyer]
| [[:d:Q6830936|Q6830936]]
|-
|
| ''[[:d:Q40001545|Michael Hendryx]]''
|
| [[katedradun]]
| 1960
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/michael_hendryx michael_hendryx]
| [[:d:Q40001545|Q40001545]]
|-
| [[Fitxategi:Sociologist Michael Kimmel in 2012.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1498283|Michael Kimmel]]''
|
| ''[[:d:Q2306091|soziologo]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1951-02-26
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/michael_kimmel michael_kimmel]
| [[:d:Q1498283|Q1498283]]
|-
| [[Fitxategi:Michael Patrick Lynch at Senate House.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6832368|Michael Lynch]]''
|
| [[filosofo]]
| 1966
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/michael_lynch michael_lynch]
| [[:d:Q6832368|Q6832368]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662341|Michael McDaniel]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/michael_mcdaniel michael_mcdaniel]
| [[:d:Q23662341|Q23662341]]
|-
|
| ''[[:d:Q6832811|Michael Merzenich]]''
|
| ''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''
| 1942-05-15
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/michael_merzenich michael_merzenich]
| [[:d:Q6832811|Q6832811]]
|-
|
| ''[[:d:Q23727972|Michael Metcalfe]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/michael_metcalfe michael_metcalfe]
| [[:d:Q23727972|Q23727972]]
|-
|
| ''[[:d:Q3308398|Michael Moschen]]''
|
| ''[[:d:Q17307272|zirkuko artista]]''
| 1955
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/michael_moschen michael_moschen]
| [[:d:Q3308398|Q3308398]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662981|Michael Norton]]''
|
| [[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/michael_norton michael_norton]
| [[:d:Q23662981|Q23662981]]
|-
|
| ''[[:d:Q23784724|Michael Pawlyn]]''
| arkitekto britainiarra
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''
| 1967-09-30
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/michael_pawlyn michael_pawlyn]
| [[:d:Q23784724|Q23784724]]
|-
| [[Fitxategi:Michael Pollan at Yale 1 cropped.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1138996|Michael Pollan]]''
|
| [[idazle]]<br/>[[kazetari]]<br/>[[katedradun]]<br/>''[[:d:Q15980158|saiakeragile]]''
| 1955-02-06
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/michael_pollan michael_pollan]
| [[:d:Q1138996|Q1138996]]
|-
| [[Fitxategi:Michael porter.jpg|center|128px]]
| [[Michael Porter]]
|
| [[ekonomialari]]<br/>''[[:d:Q1906857|ingeniari mekaniko]]''<br/>''[[:d:Q10497074|military flight engineer]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1947-05-30
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/michael_porter michael_porter]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1622 1622]
| [[:d:Q272146|Q272146]]
|-
|
| ''[[:d:Q23783071|Michael Pritchard]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/michael_pritchard michael_pritchard]
| [[:d:Q23783071|Q23783071]]
|-
|
| ''[[:d:Q23768729|Michael Rubinstein]]''
|
| [[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/michael_rubinstein michael_rubinstein]
| [[:d:Q23768729|Q23768729]]
|-
| [[Fitxategi:Michael Sandel Me Judice.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q381044|Michael Sandel]]''
|
| ''[[:d:Q18930007|filosofo politiko]]''<br/>''[[:d:Q1231865|pedagogo]]''<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1953-03-05<br/>1953-05-03
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/michael_sandel michael_sandel]
| [[:d:Q381044|Q381044]]
|-
| [[Fitxategi:Michael Shellenberger.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6834344|Michael Shellenberger]]''
|
| [[autore]]<br/>[[Ekologista|ekintzaile ekologista]]<br/>''[[:d:Q30131998|cultural anthropologist]]''<br/>''[[:d:Q15839134|ekologo]]''
| 1971-06-16
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/michael_shellenberger michael_shellenberger]
| [[:d:Q6834344|Q6834344]]
|-
| [[Fitxategi:Michael Shermer wiki portrait4.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q126225|Michael Shermer]]''
|
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q16063546|historian of science]]''<br/>[[kazetari]]<br/>''[[:d:Q2309784|txirrindulari]]''<br/>''[[:d:Q212980|psikologo]]''<br/>[[filosofo]]
| 1954-09-08
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/michael_shermer michael_shermer]
| [[:d:Q126225|Q126225]]
|-
| [[Fitxategi:Michael Specter Headshot new.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2356503|Michael Specter]]''
| kazetari estatubatuarra
| [[kazetari]]
| 1955
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/michael_specter michael_specter]
| [[:d:Q2356503|Q2356503]]
|-
| [[Fitxategi:Michael Stevens VidCon 2016.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q14436762|Michael Stevens]]''
|
| [[youtuber]]<br/>''[[:d:Q15143191|zientzia-dibulgatzaile]]''<br/>[[hezitzaile]]<br/>[[hizlari]]<br/>[[komediante]]<br/>''[[:d:Q138858|animatzaile]]''<br/>[[Argitaratzaile|editore]]<br/>''[[:d:Q947873|telebista aurkezle]]''<br/>''[[:d:Q578109|telebista-ekoizle]]''
| 1986-01-23
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/michael_stevens michael_stevens]
| [[:d:Q14436762|Q14436762]]
|-
| [[Fitxategi:MTTKeepingScore.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q520493|Michael Tilson Thomas]]''
|
| ''[[:d:Q158852|orkestra zuzendari]]''<br/>[[piano-jotzaile]]<br/>[[musikagile]]<br/>''[[:d:Q16145150|musika-irakasle]]''
| 1944-12-21
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/michael_tilson_thomas michael_tilson_thomas]
| [[:d:Q520493|Q520493]]
|-
| [[Fitxategi:General Fusion Michel Laberge (33250324636).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23727986|Michel Laberge]]''
| fisikari kanadarra
| ''[[:d:Q169470|fisikari]]''
| 1961
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/michel_laberge michel_laberge]
| [[:d:Q23727986|Q23727986]]
|-
|
| ''[[:d:Q60754633|Michel M Dugon]]''
|
| ''[[:d:Q5669847|assistant professor]]''
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/michel_dugon michel_dugon]
| [[:d:Q60754633|Q60754633]]
|-
|
| ''[[:d:Q23661627|Michelle Borkin]]''
|
| ''[[:d:Q169470|fisikari]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/michelle_borkin michelle_borkin]
| [[:d:Q23661627|Q23661627]]
|-
| [[Fitxategi:Michelle Obama 2013 official portrait.jpg|center|128px]]
| [[Michelle Obama]]
|
| [[abokatu]]<br/>[[idazle]]<br/>[[politikari]]<br/>''[[:d:Q15077007|podcaster]]''<br/>[[legelari]]<br/>''[[:d:Q2306091|soziologo]]''
| 1964-01-17
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/michelle_obama michelle_obama]
| [[:d:Q13133|Q13133]]
|-
| [[Fitxategi:Mick Cornett (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q12003032|Mick Cornett]]''
|
| [[politikari]]<br/>[[kazetari]]
| 1958-07-16
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/mick_cornett mick_cornett]
| [[:d:Q12003032|Q12003032]]
|-
| [[Fitxategi:Mick Ebeling (2015).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6838160|Mick Ebeling]]''
|
| [[zinema ekoizle]]
| 1970-11-14
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/mick_ebeling mick_ebeling]
| [[:d:Q6838160|Q6838160]]
|-
|
| ''[[:d:Q16732921|Mick Mountz]]''
|
| ''[[:d:Q2961975|enpresa exekutiboa]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/mick_mountz mick_mountz]
| [[:d:Q16732921|Q16732921]]
|-
| [[Fitxategi:Miguel Nicolelis (16397324065).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q976399|Miguel Nicolelis]]''
|
| ''[[:d:Q864503|biologo]]''<br/>[[mediku]]<br/>''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''<br/>''[[:d:Q783906|neurologo]]''
| 1961-03-07
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Brasil]]
| [https://www.ted.com/speakers/miguel_nicolelis miguel_nicolelis]
| [[:d:Q976399|Q976399]]
|-
| [[Fitxategi:Mihaly Csikszentmihalyi.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q316147|Mihaly Csikszentmihalyi]]''
|
| ''[[:d:Q212980|psikologo]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q211346|psikiatra]]''
| 1934-09-29
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Hungaria]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/mihaly_csikszentmihalyi mihaly_csikszentmihalyi]
| [[:d:Q316147|Q316147]]
|-
|
| ''[[:d:Q89906394|Miho Janvier]]''
| ikertzailea
| [[ikertzaile]]
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/miho_janvier miho_janvier]
| [[:d:Q89906394|Q89906394]]
|-
|
| ''[[:d:Q957612|Mike Archer]]''
|
| ''[[:d:Q1662561|paleontologo]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1945-03-25
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Australia]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/michael_archer michael_archer]
| [[:d:Q957612|Q957612]]
|-
|
| ''[[:d:Q23657163|Mike Biddle]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/michael_biddle michael_biddle]
| [[:d:Q23657163|Q23657163]]
|-
| [[Fitxategi:Mikematas.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q21463338|Mike Matas]]''
|
| [[diseinatzaile grafiko]]<br/>[[asmatzaile]]<br/>''[[:d:Q107573818|icon designer]]''
| 1986-03-23
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/mike_matas mike_matas]
| [[:d:Q21463338|Q21463338]]
|-
| [[Fitxategi:Mike Rowe.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q455808|Mike Rowe]]''
|
| ''[[:d:Q947873|telebista aurkezle]]''<br/>[[ahots-aktore]]
| 1962-03-18
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/mike_rowe mike_rowe]
| [[:d:Q455808|Q455808]]
|-
|
| ''[[:d:Q24053199|Mike Velings]]''
|
| ''[[:d:Q16060693|kontserbatzaile]]''<br/>''[[:d:Q56249301|pisciculturist]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/mike_velings mike_velings]
| [[:d:Q24053199|Q24053199]]
|-
| [[Fitxategi:Mike deGruy.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6849378|Mike deGruy]]''
|
| ''[[:d:Q1235146|dokumentalgile]]''<br/>[[argazki-zuzendari]]
| 1951-12-29
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/mike_degruy mike_degruy]
| [[:d:Q6849378|Q6849378]]
|-
| [[Fitxategi:Michail Sygar, 2023 Ausschnitt.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4194814|Mikhail Zygar]]''
| kazetari errusiarra
| ''[[:d:Q15973695|political reporter]]''<br/>''[[:d:Q12144794|prosalari]]''<br/>''[[:d:Q3455803|errealizadore]]''<br/>''[[:d:Q164236|gerra-berriemaile]]''<br/>''[[:d:Q589298|erredaktoreburu]]''<br/>[[idazle]]<br/>[[kazetari]]<br/>''[[:d:Q6051619|iritzi-kazetari]]''
| 1981-01-31
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Errusia]]
| [https://www.ted.com/speakers/mikhail_zygar mikhail_zygar]
| [[:d:Q4194814|Q4194814]]
|-
| [[Fitxategi:Mikko Hypponen (12340136955) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2489610|Mikko Hyppönen]]''
|
| [[informatikari]]<br/>''[[:d:Q28344495|computer security consultant]]''<br/>[[kazetari]]<br/>''[[:d:Q9379869|hizlari]]''<br/>[[Aditu]]
| 1969-10-13
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Finlandia]]
| [https://www.ted.com/speakers/mikko_hypponen mikko_hypponen]
| [[:d:Q2489610|Q2489610]]
|-
| [[Fitxategi:Milton glaser.jpg|center|128px]]
| [[Milton Glaser]]
|
| [[diseinatzaile]]<br/>[[Irudigile|ilustratzaile]]<br/>[[diseinatzaile grafiko]]<br/>''[[:d:Q1229025|tipografo]]''<br/>''[[:d:Q1925963|artista grafiko]]''
| 1929-06-26
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/milton_glaser milton_glaser]
| [[:d:Q1351481|Q1351481]]
|-
|
| ''[[:d:Q4794835|Mina Bissell]]''
| ikertzailea
| ''[[:d:Q15839206|biologo molekular]]''<br/>''[[:d:Q15839136|biologo zelularra]]''<br/>''[[:d:Q2919046|biokimikari]]''<br/>''[[:d:Q864503|biologo]]''<br/>[[asmatzaile]]<br/>[[ikertzaile]]
| 1940
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Iran]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/mina_bissell mina_bissell]
| [[:d:Q4794835|Q4794835]]
|-
|
| ''[[:d:Q73482980|Mindy Scheier]]''
|
| ''[[:d:Q3501317|moda-diseinatzaile]]''<br/>[[enpresaburu]]<br/>[[diseinatzaile]]
| 1971
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/mindy_scheier mindy_scheier]
| [[:d:Q73482980|Q73482980]]
|-
|
| ''[[:d:Q23809265|Miranda Wang & Jeanny Yao]]''
|
|
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/miranda_wang_and_jenny_yao miranda_wang_and_jenny_yao]
| [[:d:Q23809265|Q23809265]]
|-
| [[Fitxategi:Miru Kim in paris catacombs.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6874759|Miru Kim]]''
| argazkilari estatubatuarra
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''
| 1981
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/miru_kim miru_kim]
| [[:d:Q6874759|Q6874759]]
|-
| [[Fitxategi:MishaGlenny.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3859025|Misha Glenny]]''
|
| [[kazetari]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q201788|historialari]]''
| 1958-04
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/misha_glenny misha_glenny]<br/>[https://www.ted.com/speakers/486 486]
| [[:d:Q3859025|Q3859025]]
|-
| [[Fitxategi:Mitchel Resnick.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q650983|Mitchel Resnick]]''
|
| ''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[informatikari]]<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''<br/>''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>[[kazetari]]<br/>[[idazle]]
| 1956-06-12
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/mitch_resnick mitch_resnick]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1529 1529]
| [[:d:Q650983|Q650983]]
|-
|
| ''[[:d:Q23795567|Mitchell Besser]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/mitchell_besser mitchell_besser]
| [[:d:Q23795567|Q23795567]]
|-
| [[Fitxategi:Mitchell joachim 2008.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q984089|Mitchell Joachim]]''
| arkitekto estatubatuarra
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''<br/>[[diseinatzaile]]<br/>''[[:d:Q131062|hirigile]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[zientzialari]]
| 1972-02-03
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/mitchell_joachim mitchell_joachim]
| [[:d:Q984089|Q984089]]
|-
|
| ''[[:d:Q23795336|Miwa Matreyek]]''
|
| [[artista]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/miwa_matreyek miwa_matreyek]
| [[:d:Q23795336|Q23795336]]
|-
|
| ''[[:d:Q23712268|Mohamed Ali]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/mohamed_ali mohamed_ali]
| [[:d:Q23712268|Q23712268]]
|-
|
| ''[[:d:Q23712650|Mohamed Hijri]]''
|
| [[zientzialari]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/mohamed_hijri mohamed_hijri]
| [[:d:Q23712650|Q23712650]]
|-
| [[Fitxategi:Molly Crockett at World Economic Forum.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q15989936|Molly J. Crockett]]''
|
| ''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''
| 1983-05
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/molly_crockett molly_crockett]
| [[:d:Q15989936|Q15989936]]
|-
| [[Fitxategi:Molly Stevens - 29314178254 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q15896847|Molly Stevens]]''
| ikertzailea
| [[ingeniari]]<br/>[[ikertzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/molly_stevens molly_stevens]
| [[:d:Q15896847|Q15896847]]
|-
| [[Fitxategi:Mona Chalabi, 2013 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q21793960|Mona Chalabi]]''
| kazetari britainiarra
| [[kazetari]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/mona_chalabi mona_chalabi]
| [[:d:Q21793960|Q21793960]]
|-
| [[Fitxategi:Monica Byrne Author.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q21642356|Monica Byrne]]''
|
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q18844224|zientzia-fikzio idazle]]''<br/>[[eleberrigile]]<br/>[[Dramagile|antzerkigile]]
| 1981-07-13
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/monica_byrne monica_byrne]
| [[:d:Q21642356|Q21642356]]
|-
| [[Fitxategi:Monica Lewinsky 2014 IDA Awards (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Monica Lewinsky]]
|
| ''[[:d:Q3501317|moda-diseinatzaile]]''<br/>''[[:d:Q10672931|gizarte-psikologo]]''<br/>[[enpresaburu]]<br/>''[[:d:Q212980|psikologo]]''<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]
| 1973-07-23
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/monica_lewinsky monica_lewinsky]
| [[:d:Q212659|Q212659]]
|-
| [[Fitxategi:MONIKA BULAJ 2015.1.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3860861|Monika Bulaj]]''
| kazetari poloniarra
| [[kazetari]]
| 1966-05-21
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Polonia]]
| [https://www.ted.com/speakers/monika_bulaj monika_bulaj]
| [[:d:Q3860861|Q3860861]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662833|Morgan O'Neill]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/morgan_o_neill morgan_o_neill]
| [[:d:Q23662833|Q23662833]]
|-
| [[Fitxategi:Morgan Spurlock 2012 Shankbone.JPG|center|128px]]
| [[Morgan Spurlock]]
|
| [[gidoilari]]<br/>[[film-zuzendari]]<br/>[[kazetari]]<br/>''[[:d:Q11814411|dokumentalista]]''<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q578109|telebista-ekoizle]]''
| 1970-11-07
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/morgan_spurlock morgan_spurlock]
| [[:d:Q364421|Q364421]]
|-
|
| ''[[:d:Q23769521|Morgana Bailey]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/morgana_bailey morgana_bailey]
| [[:d:Q23769521|Q23769521]]
|-
| [[Fitxategi:Morley.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6912508|Morley]]''
|
| [[Kantari|abeslari]]<br/>[[egile abeslari]]<br/>[[musikari]]<br/>[[musikagile]]<br/>[[disko-ekoizle]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/morley morley]
| [[:d:Q6912508|Q6912508]]
|-
| [[Fitxategi:La guerra gaucha-Sebastián Chiola-Ángel Magaña.jpg|center|128px]]
| [[Moshe Safdie]]
|
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''<br/>''[[:d:Q131062|hirigile]]''<br/>[[autore]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1938-07-14
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Kanada]]<br/>[[Israel]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/moshe_safdie moshe_safdie]
| [[:d:Q220944|Q220944]]
|-
| [[Fitxategi:Congreso Futuro - 2019-01-14 - 26.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q15429344|Moshe Szyf]]''
| ikertzailea
| ''[[:d:Q3126128|genetista]]''<br/>[[ikertzaile]]
| 1955
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/moshe_szyf moshe_szyf]
| [[:d:Q15429344|Q15429344]]
|-
|
| ''[[:d:Q23768724|Mundano]]''
|
| [[artista]]
| 1986
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Brasil]]
| [https://www.ted.com/speakers/mundano mundano]
| [[:d:Q23768724|Q23768724]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662706|Munir Virani]]''
|
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Kenya]]
| [https://www.ted.com/speakers/munir_virani munir_virani]
| [[:d:Q23662706|Q23662706]]
|-
| [[Fitxategi:Murray Gell-Mann - World Economic Forum Annual Meeting 2012.jpg|center|128px]]
| [[Murray Gell-Mann]]
| ikertzailea
| ''[[:d:Q15980158|saiakeragile]]''<br/>''[[:d:Q19350898|fisikari teoriko]]''<br/>[[ikertzaile]]<br/>''[[:d:Q169470|fisikari]]''
| 1929-09-15
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/murray_gell_mann murray_gell_mann]<br/>[https://www.ted.com/speakers/173 173]
| [[:d:Q172840|Q172840]]
|-
| [[Fitxategi:Musimbi Kanyoro, CEO and President, Global Fund for Women, speaking at the Girl Summit 2014 (14701908346).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16185411|Musimbi Kanyoro]]''
|
| ''[[:d:Q15253558|aktibista]]''<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''
| 1953-11-30
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Kenya]]
| [https://www.ted.com/speakers/musimbi_kanyoro musimbi_kanyoro]
| [[:d:Q16185411|Q16185411]]
|-
| [[Fitxategi:Mustafa Akyol.jpeg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6943223|Mustafa Akyol]]''
|
| [[kazetari]]<br/>''[[:d:Q84681895|political analyst]]''<br/>[[idazle]]
| 1972-02-20
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Turkia]]
| [https://www.ted.com/speakers/mustafa_akyol mustafa_akyol]
| [[:d:Q6943223|Q6943223]]
|-
|
| ''[[:d:Q23759569|Myriam Sidibe]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/myriam_sidibe myriam_sidibe]
| [[:d:Q23759569|Q23759569]]
|-
| [[Fitxategi:Monica Araya donated by Dave Malkoff (sq cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q109969488|Mónica Araya]]''
|
| [[Ekologista|ekintzaile ekologista]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Costa Rica]]
| [https://www.ted.com/speakers/monica_araya monica_araya]
| [[:d:Q109969488|Q109969488]]
|-
|
| ''[[:d:Q22095670|N. Jeremy Kasdin]]''
|
| [[astronomo]]<br/>''[[:d:Q752129|astrofisikari]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/jeremy_kasdin jeremy_kasdin]
| [[:d:Q22095670|Q22095670]]
|-
| [[Fitxategi:Nadezhda Tolokonnikova während einer Paneldisskusion auf der republica 2015-cropped.jpg|center|128px]]
| [[Nadezhda Tolokonnikova]]
| errusiar ekintzaile politikoa eta musikaria
| [[Modelo (lanbidea)|modelo]]<br/>''[[:d:Q108309647|sewing machine slave]]''<br/>''[[:d:Q11499147|militante politiko]]''<br/>[[musikari]]<br/>''[[:d:Q1027930|webcam model]]''<br/>[[artista]]<br/>[[film-zuzendari]]<br/>''[[:d:Q12359071|anarkista]]''
| 1989-11-07
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Errusia]]
| [https://www.ted.com/speakers/nadya_tolokonnikova nadya_tolokonnikova]
| [[:d:Q288956|Q288956]]
|-
| [[Fitxategi:Nadia Al-Sakkaf, AlJazeera Channel - May 11, 2015.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q20423647|Nadia Al-Sakkaf]]''
|
| [[politikari]]<br/>[[kazetari]]
| 1977-03-08
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Yemen]]
| [https://www.ted.com/speakers/nadia_al_sakkaf nadia_al_sakkaf]
| [[:d:Q20423647|Q20423647]]
|-
| [[Fitxategi:Nadine Burke Harris (38590996961).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q19878640|Nadine Burke Harris]]''
|
| [[mediku]]
| 1975-10-09
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/nadine_burke_harris_1 nadine_burke_harris_1]
| [[:d:Q19878640|Q19878640]]
|-
| [[Fitxategi:Nagin Cox with JPL icon.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q28678622|Nagin Cox]]''
|
| ''[[:d:Q10497074|military flight engineer]]''
| 1965
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/nagin_cox nagin_cox]
| [[:d:Q28678622|Q28678622]]
|-
|
| ''[[:d:Q23795283|Naif Al-Mutawa]]''
|
| ''[[:d:Q1113899|psikologo kliniko]]''<br/>''[[:d:Q11892507|komiki gidoilari]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/naif_al_mutawa naif_al_mutawa]
| [[:d:Q23795283|Q23795283]]
|-
| [[Fitxategi:Nalini Nadkarni speaking at TED in 2009.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1275902|Nalini M. Nadkarni]]''
|
| ''[[:d:Q864503|biologo]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q15839134|ekologo]]''<br/>''[[:d:Q2374149|botanikari]]''
| 1954-10-13
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/nalini_nadkarni nalini_nadkarni]
| [[:d:Q1275902|Q1275902]]
|-
|
| ''[[:d:Q6962654|Nancy Duarte]]''
|
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q1758037|parlamentuko lehendakari]]''<br/>''[[:d:Q6051619|iritzi-kazetari]]''
| 1950
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/nancy_duarte nancy_duarte]
| [[:d:Q6962654|Q6962654]]
|-
|
| ''[[:d:Q11789453|Nancy Etcoff]]''
| psikologo estatubatuarra
| ''[[:d:Q212980|psikologo]]''
| 1955
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/nancy_etcoff nancy_etcoff]
| [[:d:Q11789453|Q11789453]]
|-
|
| ''[[:d:Q23768711|Nancy Frates]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/nancy_frates nancy_frates]
| [[:d:Q23768711|Q23768711]]
|-
| [[Fitxategi:Introduction to the Simons Center, Nancy Kanwisher, 2m33s.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6962770|Nancy Kanwisher]]''
|
| ''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''<br/>''[[:d:Q212980|psikologo]]''
| 1958
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/nancy_kanwisher nancy_kanwisher]
| [[:d:Q6962770|Q6962770]]
|-
| [[Fitxategi:Nancy Lublin.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6962820|Nancy Lublin]]''
|
| [[enpresaburu]]<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>''[[:d:Q3492227|berritzaile]]''<br/>''[[:d:Q2994387|aholkulari]]''
| 1971-06-30
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/nancy_lublin nancy_lublin]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1307 1307]
| [[:d:Q6962820|Q6962820]]
|-
|
| ''[[:d:Q18156724|Nancy N. Rabalais]]''
| ikertzailea
| ''[[:d:Q3640160|itsas-biologo]]''<br/>[[ikertzaile]]
| 1950
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/nancy_n_rabalais nancy_n_rabalais]
| [[:d:Q18156724|Q18156724]]
|-
| [[Fitxategi:Nandan M. Nilekani.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1391255|Nandan Nilekani]]''
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>[[politikari]]
| 1955-06-02
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/nandan_nilekani nandan_nilekani]
| [[:d:Q1391255|Q1391255]]
|-
| [[Fitxategi:Nanfu Wang 2019.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q24609090|Nanfu Wang]]''
| zinema zuzendari txinatarra
| [[film-zuzendari]]<br/>''[[:d:Q1414443|zinemagilea]]''<br/>''[[:d:Q1235146|dokumentalgile]]''
| 1985
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Txinako Herri Errepublika]]
| [https://www.ted.com/speakers/nanfu_wang nanfu_wang]
| [[:d:Q24609090|Q24609090]]
|-
| [[Fitxategi:Naná Vasconcelos.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q707607|Naná Vasconcelos]]''
|
| [[Kantari|abeslari]]<br/>[[musikagile]]<br/>''[[:d:Q15981151|jazz musikari]]''<br/>''[[:d:Q4351403|perkusionista]]''<br/>[[kantugile]]<br/>''[[:d:Q1415090|soinu banda konpositore]]''<br/>[[musikari]]<br/>[[egile abeslari]]<br/>[[Antzezle|aktore]]
| 1944-08-02
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Brasil]]
| [https://www.ted.com/speakers/nana_vasconcelos nana_vasconcelos]
| [[:d:Q707607|Q707607]]
|-
|
| ''[[:d:Q11584846|Naoko Ishii]]''
| seiyū japoniarra
| [[seiyū]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Japonia]]
| [https://www.ted.com/speakers/naoko_ishii naoko_ishii]
| [[:d:Q11584846|Q11584846]]
|-
| [[Fitxategi:Naomi Klein - Brainwash Festival 2017.jpg|center|128px]]
| [[Naomi Klein]]
|
| [[kazetari]]<br/>[[gidoilari]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q1235146|dokumentalgile]]''<br/>''[[:d:Q2306091|soziologo]]''<br/>[[ekonomialari]]<br/>''[[:d:Q61048378|climate activist]]''
| 1970-05-08
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/naomi_klein naomi_klein]<br/>[https://www.ted.com/speakers/845 845]
| [[:d:Q236606|Q236606]]
|-
|
| ''[[:d:Q59631607|Naomi McDougall Jones]]''
|
| [[Antzezle|aktore]]<br/>''[[:d:Q10800557|zinema aktore]]''<br/>[[film-zuzendari]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/naomi_mcdougall_jones naomi_mcdougall_jones]
| [[:d:Q59631607|Q59631607]]
|-
| [[Fitxategi:Naomi Oreskes 2nd European TA conference in Berlin 2015.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q205618|Naomi Oreskes]]''
|
| ''[[:d:Q16063546|historian of science]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q12094958|geophysicist]]''<br/>''[[:d:Q11424604|earth scientist]]''
| 1958-11-25
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/naomi_oreskes naomi_oreskes]
| [[:d:Q205618|Q205618]]
|-
|
| ''[[:d:Q23798128|Naomi Shah]]''
|
| [[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/naomi_shah naomi_shah]
| [[:d:Q23798128|Q23798128]]
|-
|
| ''[[:d:Q126278106|Natalie Cargill]]''
|
| ''[[:d:Q12362622|filantropo]]''<br/>[[abokatu]]
| 1990
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/natalie_cargill natalie_cargill]
| [[:d:Q126278106|Q126278106]]
|-
| [[Fitxategi:Natalie Jeremijenko.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6968182|Natalie Jeremijenko]]''
| ikertzailea
| [[ingeniari]]<br/>''[[:d:Q3391743|artista bisuala]]''<br/>[[artista]]<br/>''[[:d:Q1779650|design engineer]]''<br/>[[asmatzaile]]<br/>[[ikertzaile]]
| 1966
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Australia]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/natalie_jeremijenko natalie_jeremijenko]
| [[:d:Q6968182|Q6968182]]
|-
| [[Fitxategi:Natalie MacMaster - Seattle - 2010.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6968206|Natalie MacMaster]]''
|
| ''[[:d:Q3560496|fiddler]]''<br/>[[musikari]]
| 1972-06-13
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/natalie_macmaster natalie_macmaster]
| [[:d:Q6968206|Q6968206]]
|-
| [[Fitxategi:Natalie Merchant 07 15 2017 -13 (36837904352).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q238215|Natalie Merchant]]''
|
| [[egile abeslari]]<br/>[[Kantari|abeslari]]<br/>[[musikagile]]<br/>[[piano-jotzaile]]<br/>''[[:d:Q55960555|estudioko musikari]]''<br/>[[film-zuzendari]]
| 1963-10-26
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/natalie_merchant natalie_merchant]
| [[:d:Q238215|Q238215]]
|-
| [[Fitxategi:Natalie Panek, NASA internship with Henning Leidecker.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q50379483|Natalie Panek]]''
|
| ''[[:d:Q15143191|zientzia-dibulgatzaile]]''
| 1983
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/natalie_panek natalie_panek]
| [[:d:Q50379483|Q50379483]]
|-
|
| ''[[:d:Q23656760|Natalie Warne]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/natalie_warne natalie_warne]
| [[:d:Q23656760|Q23656760]]
|-
|
| ''[[:d:Q57201099|Natasha Hurley-Walker]]''
|
| ''[[:d:Q752129|astrofisikari]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/natasha_hurley_walker natasha_hurley_walker]
| [[:d:Q57201099|Q57201099]]
|-
|
| ''[[:d:Q16982366|Natasha Tsakos]]''
| aktore estatubatuarra
| [[Antzezle|aktore]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/natasha_tsakos natasha_tsakos]
| [[:d:Q16982366|Q16982366]]
|-
|
| ''[[:d:Q23661623|Nate Garvis]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/nate_garvis nate_garvis]
| [[:d:Q23661623|Q23661623]]
|-
| [[Fitxategi:Nate silver poker.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q562521|Nate Silver]]''
|
| [[kazetari]]<br/>''[[:d:Q2732142|estatistikari]]''<br/>''[[:d:Q15295720|poker jokalari]]''
| 1978-01-13
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/nate_silver nate_silver]
| [[:d:Q562521|Q562521]]
|-
| [[Fitxategi:NBF2024-nathalie-cabrol.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q21005247|Nathalie Cabrol]]''
|
| ''[[:d:Q16742203|planetary scientist]]''<br/>''[[:d:Q17318006|freediver]]''<br/>''[[:d:Q3061999|astrobiologist]]''<br/>''[[:d:Q9149093|mendigoizale]]''<br/>[[autore]]
| 1963-08-30
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Frantzia]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/nathalie_cabrol nathalie_cabrol]
| [[:d:Q21005247|Q21005247]]
|-
|
| ''[[:d:Q23656749|Nathalie Miebach]]''
|
| [[artista]]<br/>''[[:d:Q1281618|eskultore]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/nathalie_miebach nathalie_miebach]
| [[:d:Q23656749|Q23656749]]
|-
| [[Fitxategi:Nathan Myhrvold.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q365578|Nathan Myhrvold]]''
|
| [[matematikari]]<br/>[[ingeniari]]<br/>''[[:d:Q33231|argazkilari]]''<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>[[informatikari]]<br/>[[asmatzaile]]<br/>[[autore]]<br/>''[[:d:Q1662561|paleontologo]]''<br/>[[zientzialari]]<br/>''[[:d:Q156839|sukaldari]]''<br/>''[[:d:Q978044|executive]]''<br/>[[ikertzaile]]
| 1959-08-03<br/>1959
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/nathan_myhrvold nathan_myhrvold]
| [[:d:Q365578|Q365578]]
|-
| [[Fitxategi:Nathan Wolfe 2011 Shankbone.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q15438588|Nathan Wolfe]]''
|
| ''[[:d:Q12765408|epidemiologo]]''<br/>''[[:d:Q15634281|birologo]]''<br/>''[[:d:Q864503|biologo]]''
| 1970-08-24
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/nathan_wolfe nathan_wolfe]
| [[:d:Q15438588|Q15438588]]
|-
| [[Fitxategi:Nathaniel Kahn.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3329419|Nathaniel Kahn]]''
|
| [[film-zuzendari]]<br/>[[gidoilari]]
| 1962-11-09
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/nathaniel_kahn nathaniel_kahn]
| [[:d:Q3329419|Q3329419]]
|-
|
| ''[[:d:Q54954376|Natsai Audrey Chieza]]''
|
| [[diseinatzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/natsai_audrey_chieza natsai_audrey_chieza]
| [[:d:Q54954376|Q54954376]]
|-
| [[Fitxategi:2018-07-01 ZDF Fernsehgarten Naturally 7-0347.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1970037|Naturally 7]]''
|
|
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/naturally_7 naturally_7]
| [[:d:Q1970037|Q1970037]]
|-
|
| ''[[:d:Q6982299|Navi Radjou]]''
|
| [[ekonomialari]]
| 1970-08-14
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/navi_radjou navi_radjou]
| [[:d:Q6982299|Q6982299]]
|-
| [[Fitxategi:Ndidi Nwuneli.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q19564385|Ndidi Okonkwo Nwuneli]]''
| idazle nigeriarra
| [[idazle]]
| 1975-03-22
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Nigeria]]
| [https://www.ted.com/speakers/ndidi_nwuneli ndidi_nwuneli]
| [[:d:Q19564385|Q19564385]]
|-
| [[Fitxategi:Negin Farsad.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q6987345|Negin Farsad]]''
| komediante estatubatuarra
| [[komediante]]<br/>[[idazle]]<br/>[[Antzezle|aktore]]<br/>[[film-zuzendari]]<br/>''[[:d:Q15077007|podcaster]]''
| 1978
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/negin_farsad negin_farsad]
| [[:d:Q6987345|Q6987345]]
|-
| [[Fitxategi:Neha Narula at World Economic Forum Davos 2023.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q102962826|Neha Narula]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/neha_narula neha_narula]
| [[:d:Q102962826|Q102962826]]
|-
| [[Fitxategi:Neil Burgess Royal Society.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23657268|Neil Burgess]]''
|
| ''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''
| 1966-07-13
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/neil_burgess neil_burgess]
| [[:d:Q23657268|Q23657268]]
|-
| [[Fitxategi:Neil Gershenfeld 2007.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1030183|Neil Gershenfeld]]''
| fisikari estatubatuarra
| ''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[informatikari]]
| 1959-12-01
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/neil_gershenfeld neil_gershenfeld]<br/>[https://www.ted.com/speakers/88 88]
| [[:d:Q1030183|Q1030183]]
|-
|
| [[Neil Harbisson]]
| artista, argazkilari, musikari eta ziborg
| [[musikagile]]<br/>''[[:d:Q1028181|margolari]]''<br/>''[[:d:Q33231|argazkilari]]''
| 1982-07-27
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/neil_harbisson neil_harbisson]
| [[:d:Q1355729|Q1355729]]
|-
| [[Fitxategi:Neil MacGregor Frankfurter Buchmesse 2015.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q1226759|Neil MacGregor]]''
|
| ''[[:d:Q1792450|arte-historialari]]''<br/>''[[:d:Q15980158|saiakeragile]]''<br/>''[[:d:Q15077007|podcaster]]''
| 1946-06-16
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/neil_macgregor neil_macgregor]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1018 1018]
| [[:d:Q1226759|Q1226759]]
|-
| [[Fitxategi:Neil Pasricha San Diego.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16733247|Neil Pasricha]]''
|
| ''[[:d:Q8246794|blogari]]''<br/>''[[:d:Q15982858|motivational speaker]]''<br/>''[[:d:Q26831130|life coach]]''
| 1979-09-17
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/neil_pasricha neil_pasricha]
| [[:d:Q16733247|Q16733247]]
|-
| [[Fitxategi:Neil Turok AIMS.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1386754|Neil Turok]]''
| ikertzailea
| ''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>''[[:d:Q15980158|saiakeragile]]''<br/>[[astronomo]]<br/>[[ikertzaile]]
| 1958-11-16
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Hegoafrika]]
| [https://www.ted.com/speakers/neil_turok neil_turok]<br/>[https://www.ted.com/speakers/207 207]
| [[:d:Q1386754|Q1386754]]
|-
| [[Fitxategi:Nellie McKay.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q454975|Nellie McKay]]''
|
| [[egile abeslari]]<br/>[[Kantari|abeslari]]<br/>''[[:d:Q15981151|jazz musikari]]''<br/>[[musikagile]]<br/>[[piano-jotzaile]]<br/>''[[:d:Q2259451|antzerki aktore]]''<br/>''[[:d:Q18545066|bakarrizketalari]]''<br/>''[[:d:Q10800557|zinema aktore]]''
| 1982-04-13
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/nellie_mckay nellie_mckay]<br/>[https://www.ted.com/speakers/248 248]
| [[:d:Q454975|Q454975]]
|-
| [[Fitxategi:Neri Oxman - Pop!Tech 2009 - Camden, ME.jpg|center|128px]]
| [[Neri Oxman]]
| israeldar-estatubatuar arkitektoa, diseinatzailea eta irakaslea
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''<br/>[[diseinatzaile]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[artista]]
| 1976
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Israel]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/neri_oxman neri_oxman]
| [[:d:Q4981374|Q4981374]]
|-
| [[Fitxategi:Newton Aduaka.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2422311|Newton Aduaka]]''
| zinema zuzendari nigeriarra
| [[film-zuzendari]]<br/>[[gidoilari]]
| 1966
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Nigeria]]
| [https://www.ted.com/speakers/newton_aduaka newton_aduaka]
| [[:d:Q2422311|Q2422311]]
|-
| [[Fitxategi:Okonjo-Iweala, Ngozi (2008 portrait).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q289350|Ngozi Okonjo-Iweala]]''
|
| ''[[:d:Q193391|diplomazialari]]''<br/>[[ekonomialari]]<br/>[[politikari]]<br/>[[ministro]]
| 1954-06-13
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Nigeria]]
| [https://www.ted.com/speakers/ngozi_okonjo_iweala ngozi_okonjo_iweala]<br/>[https://www.ted.com/speakers/115 115]
| [[:d:Q289350|Q289350]]
|-
| [[Fitxategi:Niall Ferguson no Fronteiras do Pensamento São Paulo 2017 (37840342015) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q377638|Niall Ferguson]]''
| historialari britainiarra
| ''[[:d:Q17488363|historialari ekonomiko]]''<br/>''[[:d:Q201788|historialari]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[ekonomialari]]<br/>[[kazetari]]
| 1964-04-18
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/niall_ferguson niall_ferguson]
| [[:d:Q377638|Q377638]]
|-
|
| ''[[:d:Q22279054|Nic Marks]]''
|
| ''[[:d:Q2732142|estatistikari]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/nic_marks nic_marks]
| [[:d:Q22279054|Q22279054]]
|-
| [[Fitxategi:Nicholas Christakis.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1094336|Nicholas A. Christakis]]''
|
| ''[[:d:Q2306091|soziologo]]''<br/>[[mediku]]
| 1962-05-07
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/nicholas_christakis nicholas_christakis]
| [[:d:Q1094336|Q1094336]]
|-
| [[Fitxategi:Nicholas Negroponte USNA 20090415 cropped.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q92601|Nicholas Negroponte]]''
|
| [[informatikari]]<br/>''[[:d:Q42973|arkitekto]]''<br/>''[[:d:Q557880|inbertitzailea]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[idazle]]
| 1943-12-01
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/nicholas_negroponte nicholas_negroponte]
| [[:d:Q92601|Q92601]]
|-
| [[Fitxategi:Nicholas Herbert Stern, Baron Stern of Brentford.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q335441|Nicholas Stern, Baron Stern of Brentford]]''
|
| [[ekonomialari]]<br/>[[politikari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q806798|bankari]]''
| 1946-04-22
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/lord_nicholas_stern lord_nicholas_stern]<br/>[https://www.ted.com/speakers/2127 2127]
| [[:d:Q335441|Q335441]]
|-
| [[Fitxategi:Prof Nick Bostrom 324-1.jpg|center|128px]]
| [[Nick Bostrom]]
| filosofo suediarra
| [[filosofo]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1973-03-10
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Suedia]]
| [https://www.ted.com/speakers/nick_bostrom nick_bostrom]
| [[:d:Q460475|Q460475]]
|-
| [[Fitxategi:Nick Hanauer Laura Flanders 2016.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q14633126|Nick Hanauer]]''
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]
| 1959
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/nick_hanauer nick_hanauer]
| [[:d:Q14633126|Q14633126]]
|-
|
| ''[[:d:Q23769567|Nick Sears]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/nick_sears_1 nick_sears_1]
| [[:d:Q23769567|Q23769567]]
|-
|
| ''[[:d:Q7028078|Nick Veasey]]''
| argazkilari britainiarra
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''
| 1962
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/nick_veasey nick_veasey]
| [[:d:Q7028078|Q7028078]]
|-
|
| ''[[:d:Q23727944|Nicolas Perony]]''
|
| [[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/nicholas_perony nicholas_perony]
| [[:d:Q23727944|Q23727944]]
|-
| [[Fitxategi:Nicole-maines-2019.jpg|center|128px]]
| [[Nicole Maines]]
|
| [[Antzezle|aktore]]<br/>[[telebista-aktore]]<br/>''[[:d:Q19509201|LGBT ekintzaile]]''
| 1997-10-07
| [[Emakume trans|emakume transgenero]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/nicole_maines nicole_maines]
| [[:d:Q33124715|Q33124715]]
|-
|
| ''[[:d:Q24054775|Nicole Paris & Ed Cage]]''
|
| ''[[:d:Q59958430|beatboxer]]''
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/nicole_paris nicole_paris]
| [[:d:Q24054775|Q24054775]]
|-
| [[Fitxategi:NielsDiffrient.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3277342|Niels Diffrient]]''
|
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''<br/>[[enpresaburu]]<br/>''[[:d:Q11287574|industrial designer]]''
| 1928-09-06
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/niels_diffrient niels_diffrient]
| [[:d:Q3277342|Q3277342]]
|-
|
| ''[[:d:Q23783481|Nigel Marsh]]''
|
| [[idazle]]
| 1964
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/nigel_marsh nigel_marsh]
| [[:d:Q23783481|Q23783481]]
|-
| [[Fitxategi:Nighat Dad.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q20050928|Nighat Dad]]''
|
| [[abokatu]]<br/>''[[:d:Q7019111|gizarte-langile]]''
| 1981
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Pakistan]]
| [https://www.ted.com/speakers/nighat_dad nighat_dad]
| [[:d:Q20050928|Q20050928]]
|-
|
| ''[[:d:Q23729145|Nikolai Begg]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/nikolai_begg nikolai_begg]
| [[:d:Q23729145|Q23729145]]
|-
| [[Fitxategi:Nilofer Merchant At Inspirefest 2017 -July 2017--130283 (35410533590).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23670940|Nilofer Merchant]]''
|
| [[idazle]]<br/>[[hizlari]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/nilofer_merchant nilofer_merchant]
| [[:d:Q23670940|Q23670940]]
|-
| [[Fitxategi:Nina Fedoroff at the New America Foundation (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4494049|Nina Fedoroff]]''
| biologo estatubatuarra
| ''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q3126128|genetista]]''
| 1942
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/nina_fedoroff nina_fedoroff]
| [[:d:Q4494049|Q4494049]]
|-
| [[Fitxategi:Nina Jablonski.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q16730096|Nina G. Jablonski]]''
| ikertzailea
| [[antropologo]]<br/>''[[:d:Q21272406|paleoantropologo]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q864503|biologo]]''<br/>[[ikertzaile]]
| 1953-08-20
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/nina_jablonski nina_jablonski]<br/>[https://www.ted.com/speakers/340 340]
| [[:d:Q16730096|Q16730096]]
|-
| [[Fitxategi:Nina Tandon.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23657225|Nina Tandon]]''
|
| [[zientzialari]]<br/>[[enpresaburu]]<br/>[[ingeniari]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/nina_tandon nina_tandon]
| [[:d:Q23657225|Q23657225]]
|-
| [[Fitxategi:Nirmalya Kumar.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q7040060|Nirmalya Kumar]]''
| irakasle indiarra
| [[irakasle]]
| 1960-03-08
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/nirmalya_kumar nirmalya_kumar]
| [[:d:Q7040060|Q7040060]]
|-
| [[Fitxategi:Nita A Farahany at the World Economic Forum in 2016.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q60322343|Nita A Farahany]]''
| ikertzailea
| [[ikertzaile]]<br/>[[abokatu]]<br/>''[[:d:Q47455777|bioethicist]]''
| 1978-04-28
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/nita_farahany nita_farahany]
| [[:d:Q60322343|Q60322343]]
|-
| [[Fitxategi:Re publica 19 - Day 2 (32852536387).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q63790029|Niti Bhan]]''
|
| [[enpresaburu]]<br/>[[diseinatzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/niti_bhan niti_bhan]
| [[:d:Q63790029|Q63790029]]
|-
| [[Fitxategi:Nizar Ibrahim.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23769268|Nizar Ibrahim]]''
|
| ''[[:d:Q1662561|paleontologo]]''
| 1982
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Alemania]]<br/>No/unknown value
| [https://www.ted.com/speakers/nizar_ibrahim nizar_ibrahim]
| [[:d:Q23769268|Q23769268]]
|-
| [[Fitxategi:Nnedi Okorafor (37108184821).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3877423|Nnedi Okorafor]]''
|
| [[eleberrigile]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q18844224|zientzia-fikzio idazle]]''<br/>''[[:d:Q4853732|haur literaturaren idazle]]''<br/>[[hezitzaile]]<br/>''[[:d:Q11892507|komiki gidoilari]]''
| 1974-04-08
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Nigeria]]
| [https://www.ted.com/speakers/nnedi_okorafor nnedi_okorafor]
| [[:d:Q3877423|Q3877423]]
|-
| [[Fitxategi:Noah Feldman.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1959850|Noah Feldman]]''
|
| ''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''<br/>[[abokatu]]<br/>[[legelari]]<br/>[[autore]]
| 1970-05-22
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/noah_feldman noah_feldman]
| [[:d:Q1959850|Q1959850]]
|-
|
| ''[[:d:Q23663073|Noah Wilson-Rich]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/noah_wilson_rich noah_wilson_rich]
| [[:d:Q23663073|Q23663073]]
|-
| [[Fitxategi:SXSW-2024-alih-OB7A0967-Nonny de la Pena.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q18354191|Nonny de la Peña]]''
| kazetari estatubatuarra
| [[kazetari]]<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>[[film-zuzendari]]<br/>[[gidoilari]]
| 1963
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/nonny_de_la_pena nonny_de_la_pena]
| [[:d:Q18354191|Q18354191]]
|-
|
| ''[[:d:Q92203204|Nora E. Atkinson]]''
|
| ''[[:d:Q1792450|arte-historialari]]''<br/>[[Museo eta arte-galerietako arduradun|eduki-editore]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/nora_atkinson nora_atkinson]
| [[:d:Q92203204|Q92203204]]
|-
|
| ''[[:d:Q23797707|Nora York]]''
|
| [[musikari]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/nora_york nora_york]
| [[:d:Q23797707|Q23797707]]
|-
| [[Fitxategi:Noreena Hertz - Trento - 1.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q94555|Noreena Hertz]]''
|
| [[ekonomialari]]<br/>[[kazetari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q2722764|irrati-esatari]]''<br/>''[[:d:Q18190897|foreign correspondent]]''<br/>''[[:d:Q1416279|finantza-analista]]''
| 1967-09-24
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/noreena_hertz noreena_hertz]
| [[:d:Q94555|Q94555]]
|-
|
| ''[[:d:Q18817338|Noriko Arai]]''
|
| [[matematikari]]<br/>[[informatikari]]<br/>''[[:d:Q15976092|artificial intelligence researcher]]''
| 1962
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Japonia]]
| [https://www.ted.com/speakers/noriko_arai noriko_arai]
| [[:d:Q18817338|Q18817338]]
|-
| [[Fitxategi:Un edificio sostenible de acero y cristal, nuevo proyecto de Foster para Madrid 04 (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Norman Foster]]
|
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''<br/>[[politikari]]<br/>[[diseinatzaile]]
| 1935-06-01
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/norman_foster norman_foster]<br/>[https://www.ted.com/speakers/157 157]
| [[:d:Q104898|Q104898]]
|-
| [[Fitxategi:Norman Lear 1975 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1270283|Norman Lear]]''
|
| ''[[:d:Q578109|telebista-ekoizle]]''<br/>[[gidoilari]]<br/>[[zinema ekoizle]]<br/>[[enpresaburu]]<br/>[[Antzezle|aktore]]<br/>[[showrunner]]<br/>[[film-zuzendari]]
| 1922-07-27
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/norman_lear norman_lear]
| [[:d:Q1270283|Q1270283]]
|-
|
| ''[[:d:Q7052808|Norman Spack]]''
|
| ''[[:d:Q4531850|endokrinologo]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/norman_spack norman_spack]
| [[:d:Q7052808|Q7052808]]
|-
|
| ''[[:d:Q23769298|Noy Thrupkaew]]''
|
| [[kazetari]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/noy_thrupkaew noy_thrupkaew]
| [[:d:Q23769298|Q23769298]]
|-
| [[Fitxategi:OK Go at Lotusphere 2012.jpg|center|128px]]
| [[OK Go]]
|
|
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/ok_go ok_go]
| [[:d:Q736107|Q736107]]
|-
|
| ''[[:d:Q87990786|Oded Shoseyov]]''
| ikertzailea
| [[ikertzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/oded_shoseyov oded_shoseyov]
| [[:d:Q87990786|Q87990786]]
|-
|
| ''[[:d:Q61994730|Ofer Levy]]''
| ikertzailea
| [[ikertzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/ofer_levy ofer_levy]
| [[:d:Q61994730|Q61994730]]
|-
| [[Fitxategi:Ola Rosling on Factfulness.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q22280133|Ola Rosling]]''
|
| [[software garatzaile]]<br/>''[[:d:Q2732142|estatistikari]]''<br/>[[enpresaburu]]<br/>[[idazle]]
| 1975-11-01
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Suedia]]
| [https://www.ted.com/speakers/ola_rosling ola_rosling]
| [[:d:Q22280133|Q22280133]]
|-
| [[Fitxategi:Ólafur Elíasson Internationale Jury Berlinale 2017 (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Olafur Eliasson]]
| artista danimarkarra
| ''[[:d:Q3391743|artista bisuala]]''
| 1967-02-05
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| ''[[:d:Q756617|Danimarka]]''
| [https://www.ted.com/speakers/olafur_eliasson olafur_eliasson]<br/>[https://www.ted.com/speakers/336 336]
| [[:d:Q365691|Q365691]]
|-
| [[Fitxategi:Ole Scheeren in Frankfurt.20130525.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q67031|Ole Scheeren]]''
| arkitekto alemaniarra
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''
| 1971
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Alemania]]
| [https://www.ted.com/speakers/ole_scheeren ole_scheeren]
| [[:d:Q67031|Q67031]]
|-
| [[Fitxategi:NBF2024-oliver-jeffers.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3350659|Oliver Jeffers]]''
|
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q3391743|artista bisuala]]''<br/>[[artista]]<br/>[[autore]]<br/>''[[:d:Q4853732|haur literaturaren idazle]]''<br/>[[Irudigile|ilustratzaile]]
| 1977
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]<br/>[[Australia]]
| [https://www.ted.com/speakers/oliver_jeffers oliver_jeffers]
| [[:d:Q3350659|Q3350659]]
|-
| [[Fitxategi:Oliversacks.jpg|center|128px]]
| [[Oliver Sacks]]
| Neurologo eta idazle britainiarra
| [[idazle]]<br/>[[kimikari]]<br/>''[[:d:Q551835|mediku idazlea]]''<br/>''[[:d:Q783906|neurologo]]''<br/>''[[:d:Q15143191|zientzia-dibulgatzaile]]''<br/>[[gidoilari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[mediku]]
| 1933-07-09
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/oliver_sacks oliver_sacks]
| [[:d:Q258662|Q258662]]
|-
| [[Fitxategi:OluTimehin Adegbeye Norwegian Council for Africa 2018 (174840).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q32537994|OluTimehin Kukoyi]]''
|
| [[idazle]]<br/>[[Argitaratzaile|editore]]<br/>''[[:d:Q15253558|aktibista]]''<br/>''[[:d:Q28692502|emakumeen eskubideen aldeko ekintzaile]]''
| 1991-10-03
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Nigeria]]
| [https://www.ted.com/speakers/olutimehin_adegbeye olutimehin_adegbeye]
| [[:d:Q32537994|Q32537994]]
|-
| [[Fitxategi:TaiwoLeiden2023.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q99501373|Olúfẹ́mi Táíwò]]''
|
| [[filosofo]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1956
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Nigeria]]
| [https://www.ted.com/speakers/olu_fe_mi_ta_i_wo olu_fe_mi_ta_i_wo]
| [[:d:Q99501373|Q99501373]]
|-
|
| ''[[:d:Q7089622|Omar Ahmad]]''
|
| ''[[:d:Q5287861|chief technology officer]]''<br/>''[[:d:Q484876|zuzendari exekutibo]]''<br/>[[politikari]]
| 1964-06-25
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/omar_ahmad omar_ahmad]
| [[:d:Q7089622|Q7089622]]
|-
| [[Fitxategi:Official portrait of Baroness O'Neill of Bengarve crop 3.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q336089|Onora O'Neill]]''
|
| [[filosofo]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[politikari]]
| 1941-08-23
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/onora_o_neill onora_o_neill]
| [[:d:Q336089|Q336089]]
|-
|
| ''[[:d:Q23656126|Onyx Ashanti]]''
|
| [[musikari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/onyx_ashanti onyx_ashanti]
| [[:d:Q23656126|Q23656126]]
|-
|
| ''[[:d:Q23759585|Oren Yakobovich]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/oren_yakobovich oren_yakobovich]
| [[:d:Q23759585|Q23759585]]
|-
| [[Fitxategi:Okolloh.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q49275|Ory Okolloh]]''
|
| [[abokatu]]<br/>''[[:d:Q19890746|Interneteko ekintzailea]]''<br/>''[[:d:Q8246794|blogari]]''
| 1977
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Kenya]]
| [https://www.ted.com/speakers/ory_okolloh ory_okolloh]
| [[:d:Q49275|Q49275]]
|-
|
| ''[[:d:Q7106910|Oskar Eustis]]''
|
| ''[[:d:Q1797162|zuzendari artistiko]]''<br/>[[antzerki zuzendari]]<br/>[[Dramagile|antzerkigile]]
| 1958-07-31
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/oskar_eustis oskar_eustis]
| [[:d:Q7106910|Q7106910]]
|-
| [[Fitxategi:P. Dee Boersma portrait at International Penguin Conference 10.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16971310|P. Dee Boersma]]''
|
| ''[[:d:Q76928813|conservation biologist]]''<br/>''[[:d:Q1225716|ornitologo]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''<br/>''[[:d:Q104828277|biology teacher]]''
| 1946-11-01
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/dee_boersma dee_boersma]
| [[:d:Q16971310|Q16971310]]
|-
| [[Fitxategi:P W Singer Political Scientist and International Relations Expert (26294536015).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q320696|P. W. Singer]]''
|
| ''[[:d:Q1238570|politologo]]''<br/>[[politikari]]
| 1974
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/p_w_singer p_w_singer]
| [[:d:Q320696|Q320696]]
|-
| [[Fitxategi:Official portrait of Lord Ashdown of Norton-sub-Hamdon crop 2.jpg|center|128px]]
| [[Paddy Ashdown]]
|
| [[politikari]]<br/>''[[:d:Q193391|diplomazialari]]''
| 1941-02-27
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/paddy_ashdown paddy_ashdown]
| [[:d:Q333066|Q333066]]
|-
| [[Fitxategi:Pam Warhurst at TDC12.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7129276|Pam Warhurst]]''
|
| ''[[:d:Q4479442|fundatzaile]]''
| 1950
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/pam_warhurst pam_warhurst]
| [[:d:Q7129276|Q7129276]]
|-
| [[Fitxategi:PamelaMeyerSeptember2015.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q21063835|Pamela Meyer]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/pamela_meyer pamela_meyer]
| [[:d:Q21063835|Q21063835]]
|-
| [[Fitxategi:March for Science San Francisco 20170422-4376.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7129246|Pamela Ronald]]''
| genetista estatubatuarra
| ''[[:d:Q3126128|genetista]]''<br/>[[ikertzaile]]
| 1961
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/pamela_ronald pamela_ronald]
| [[:d:Q7129246|Q7129246]]
|-
| [[Fitxategi:Vienna 2013-07-12 'central garden' - Blublut feat. Colin Webster 078 Pamelia Kurstin.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q275179|Pamelia Kurstin]]''
| musikari estatubatuarra
| [[piano-jotzaile]]<br/>''[[:d:Q13219637|biolontxelista]]''<br/>[[musikagile]]<br/>[[musikari]]
| 1976-05-28
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/pamelia_kurstin pamelia_kurstin]
| [[:d:Q275179|Q275179]]
|-
| [[Fitxategi:Pankaj Ghemawat - 2014.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7131284|Pankaj Ghemawat]]''
|
| [[ekonomialari]]<br/>[[autore]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1959-09-30
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[India]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>No/unknown value
| [https://www.ted.com/speakers/pankaj_ghemawat pankaj_ghemawat]
| [[:d:Q7131284|Q7131284]]
|-
| [[Fitxategi:Paola Antonelli in 2008.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q440493|Paola Antonelli]]''
|
| ''[[:d:Q1792450|arte-historialari]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q42973|arkitekto]]''
| 1963-05-13
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Italia]]
| [https://www.ted.com/speakers/paola_antonelli paola_antonelli]
| [[:d:Q440493|Q440493]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662717|Paolo Cardini]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/paolo_cardini paolo_cardini]
| [[:d:Q23662717|Q23662717]]
|-
| [[Fitxategi:Parag Khanna (6856923986).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2051465|Parag Khanna]]''
|
| [[autore]]<br/>''[[:d:Q1238570|politologo]]''<br/>''[[:d:Q6051619|iritzi-kazetari]]''
| 1977-07-27
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/parag_khanna parag_khanna]
| [[:d:Q2051465|Q2051465]]
|-
|
| ''[[:d:Q97655984|Paramjit Parmar]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/pj_parmar pj_parmar]
| [[:d:Q97655984|Q97655984]]
|-
| [[Fitxategi:Pardis Sabeti - PopTech 2011 - Camden Maine USA.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3063122|Pardis C. Sabeti]]''
|
| ''[[:d:Q864503|biologo]]''<br/>[[mediku]]<br/>''[[:d:Q3126128|genetista]]''
| 1975-12-25
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Iran]]
| [https://www.ted.com/speakers/pardis_sabeti pardis_sabeti]
| [[:d:Q3063122|Q3063122]]
|-
| [[Fitxategi:Yeonmi Park (53065489343) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q18437771|Park Yeon-mi]]''
|
| ''[[:d:Q1476215|giza eskubideen aldeko ekintzaile]]''<br/>[[kazetari]]<br/>[[idazle]]
| 1993-10-04
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ipar Korea]]<br/>[[Hego Korea]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/yeonmi_park yeonmi_park]
| [[:d:Q18437771|Q18437771]]
|-
| [[Fitxategi:Parul Sehgal NBCC 2011 Shankbone.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7141204|Parul Sehgal]]''
|
| [[autore]]<br/>''[[:d:Q4263842|literatura-kritikari]]''<br/>[[kazetari]]
| 1982
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/parul_sehgal_1 parul_sehgal_1]
| [[:d:Q7141204|Q7141204]]
|-
| [[Fitxategi:Pat Mitchell (8157972890) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7143792|Pat Mitchell]]''
| kazetari estatubatuarra
| [[enpresaburu]]
| 1943-01-20
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/pat_mitchell pat_mitchell]
| [[:d:Q7143792|Q7143792]]
|-
| [[Fitxategi:2011 portrait - Patience Mthunzi (6197342763) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23782661|Patience Mthunzi]]''
|
| ''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>''[[:d:Q864503|biologo]]''
| 1976-05-02
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Hegoafrika]]
| [https://www.ted.com/speakers/patience_mthunzi patience_mthunzi]
| [[:d:Q23782661|Q23782661]]
|-
| [[Fitxategi:Stanford2010PatriciaBurchat.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q23782676|Patricia Burchat]]''
|
| ''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1958
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/patricia_burchat patricia_burchat]
| [[:d:Q23782676|Q23782676]]
|-
|
| ''[[:d:Q7145662|Patricia K. Kuhl]]''
| psikologo estatubatuarra
| ''[[:d:Q212980|psikologo]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''<br/>''[[:d:Q14467526|hizkuntzalari]]''<br/>''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''<br/>''[[:d:Q2854916|otorrinolaringologo]]''
| 1946-11-05
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/patricia_kuhl patricia_kuhl]
| [[:d:Q7145662|Q7145662]]
|-
|
| ''[[:d:Q23784397|Patricia Ryan]]''
|
| [[irakasle]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/patricia_ryan patricia_ryan]
| [[:d:Q23784397|Q23784397]]
|-
| [[Fitxategi:Patrick Awuah (Ashesi).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7146064|Patrick Awuah, Jr.]]''
|
| ''[[:d:Q6017510|Independent inventor]]''<br/>''[[:d:Q1132207|business incubator]]''<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>[[ingeniari]]
| 1965
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Ghana]]
| [https://www.ted.com/speakers/patrick_awuah patrick_awuah]
| [[:d:Q7146064|Q7146064]]
|-
| [[Fitxategi:Patrick Chappatte-IMG 8680-square.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q116361|Patrick Chappatte]]''
|
| ''[[:d:Q3658608|karikaturagile]]''<br/>[[kazetari]]<br/>[[komikigile]]
| 1967
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Suitza]]
| [https://www.ted.com/speakers/patrick_chappatte patrick_chappatte]
| [[:d:Q116361|Q116361]]
|-
| [[Fitxategi:Patrisse Cullors.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q20090524|Patrisse Khan-Cullors]]''
| artista estatubatuarra
| ''[[:d:Q15253558|aktibista]]''
| 1984
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/patrisse_cullors patrisse_cullors]
| [[:d:Q20090524|Q20090524]]
|-
|
| ''[[:d:Q23769549|Patrícia Medici]]''
|
| ''[[:d:Q864503|biologo]]''<br/>[[Ekologista|ekintzaile ekologista]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Brasil]]
| [https://www.ted.com/speakers/patricia_medici patricia_medici]
| [[:d:Q23769549|Q23769549]]
|-
|
| ''[[:d:Q7148280|Patsy Rodenburg]]''
| aktore britainiarra
| [[Antzezle|aktore]]<br/>''[[:d:Q20971450|voice coach]]''<br/>[[autore]]<br/>[[antzerki zuzendari]]
| 1953-09-02
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/patsy_rodenburg patsy_rodenburg]
| [[:d:Q7148280|Q7148280]]
|-
| [[Fitxategi:Pattie Maes and Hiroshi Ishii (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7552|Pattie Maes]]''
| zientzialari belgikarra
| [[informatikari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1961
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Belgika]]
| [https://www.ted.com/speakers/pattie_maes pattie_maes]
| [[:d:Q7552|Q7552]]
|-
|
| ''[[:d:Q60539319|Patty McCord]]''
|
| ''[[:d:Q15978655|aholkulari]]''<br/>''[[:d:Q978044|executive]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/patty_mccord patty_mccord]
| [[:d:Q60539319|Q60539319]]
|-
|
| ''[[:d:Q23782390|Paul Bennett]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/paul_bennett paul_bennett]
| [[:d:Q23782390|Q23782390]]
|-
| [[Fitxategi:Paul Bloom no Fronteiras do Pensamento Porto Alegre 2014 (14929910380).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1590549|Paul Bloom]]''
|
| ''[[:d:Q212980|psikologo]]''
| 1963-12-24
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Kanada]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/paul_bloom paul_bloom]
| [[:d:Q1590549|Q1590549]]
|-
| [[Fitxategi:Paul Collier World Economic Forum 2013.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2059187|Paul Collier]]''
|
| [[ekonomialari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1949-04-23
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/paul_collier paul_collier]
| [[:d:Q2059187|Q2059187]]
|-
|
| ''[[:d:Q23661675|Paul Conneally]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/paul_conneally paul_conneally]
| [[:d:Q23661675|Q23661675]]
|-
| [[Fitxategi:Paul Debevec.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q93006|Paul Debevec]]''
|
| [[ingeniari]]<br/>[[informatikari]]<br/>[[film-zuzendari]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/paul_debevec paul_debevec]
| [[:d:Q93006|Q93006]]
|-
| [[Fitxategi:PaulGilding.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q2754187|Paul Gilding]]''
|
| [[Ekologista|ekintzaile ekologista]]<br/>[[enpresaburu]]<br/>''[[:d:Q61048378|climate activist]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Australia]]
| [https://www.ted.com/speakers/paul_gilding paul_gilding]
| [[:d:Q2754187|Q2754187]]
|-
| [[Fitxategi:OmegaAuthPhoto.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16196964|Paul Greenberg]]''
| idazle estatubatuarra
| [[idazle]]
| 1967
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/paul_greenberg paul_greenberg]
| [[:d:Q16196964|Q16196964]]
|-
| [[Fitxategi:Paul J. Zak.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q1967906|Paul J. Zak]]''
|
| [[ekonomialari]]<br/>''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''
| 1962-02-09
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/paul_zak paul_zak]
| [[:d:Q1967906|Q1967906]]
|-
|
| ''[[:d:Q23712890|Paul Kemp-Robertson]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/paul_kemp_robertson paul_kemp_robertson]
| [[:d:Q23712890|Q23712890]]
|-
|
| ''[[:d:Q16274683|Paul Knoepfler]]''
| idazle estatubatuarra
| [[idazle]]<br/>[[ikertzaile]]
| 1967-04-10
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/paul_knoepfler paul_knoepfler]
| [[:d:Q16274683|Q16274683]]
|-
| [[Fitxategi:NMD 2019 Høyrepopulismens fremvekst 6 (32873985077) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7152025|Paul Lewis]]''
| kazetari britainiarra
| [[kazetari]]
| 1981
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/paul_lewis paul_lewis]
| [[:d:Q7152025|Q7152025]]
|-
| [[Fitxategi:Paul maccready.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1374080|Paul MacCready]]''
|
| ''[[:d:Q10497074|military flight engineer]]''<br/>''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>[[asmatzaile]]<br/>[[ingeniari]]<br/>[[hegazkinlari]]<br/>''[[:d:Q27732138|glider pilot]]''
| 1925-09-29
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/paul_maccready paul_maccready]
| [[:d:Q1374080|Q1374080]]
|-
|
| ''[[:d:Q705347|Paul Moller]]''
|
| [[ingeniari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[enpresaburu]]
| 1936-12-11
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/paul_moller paul_moller]
| [[:d:Q705347|Q705347]]
|-
| [[Fitxategi:Paul Nicklen’s Polar Wonderland.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7152732|Paul Nicklen]]''
| argazkilari kanadarra
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''<br/>''[[:d:Q957729|fotokazetari]]''<br/>''[[:d:Q16060693|kontserbatzaile]]''
| 1968-07-21
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/paul_nicklen paul_nicklen]
| [[:d:Q7152732|Q7152732]]
|-
| [[Fitxategi:Paul Pholeros, SUST cropped.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q15430944|Paul Pholeros]]''
| arkitekto australiarra
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1953
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Australia]]
| [https://www.ted.com/speakers/paul_pholeros paul_pholeros]
| [[:d:Q15430944|Q15430944]]
|-
|
| ''[[:d:Q23728301|Paul Piff]]''
|
| [[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/paul_piff paul_piff]
| [[:d:Q23728301|Q23728301]]
|-
| [[Fitxategi:Paul Romer, 2005 (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Paul Romer]]
|
| [[ekonomialari]]<br/>[[matematikari]]
| 1955-11-06
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/paul_romer paul_romer]<br/>[https://www.ted.com/speakers/471 471]
| [[:d:Q509262|Q509262]]
|-
|
| ''[[:d:Q7153314|Paul Root Wolpe]]''
|
| ''[[:d:Q2306091|soziologo]]''
| 1957-02-26
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/paul_root_wolpe paul_root_wolpe]
| [[:d:Q7153314|Q7153314]]
|-
| [[Fitxategi:Paul Sereno Lab Photo (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q562813|Paul Sereno]]''
|
| ''[[:d:Q1662561|paleontologo]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q350979|zoologo]]''
| 1957-10-11
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/paul_sereno paul_sereno]
| [[:d:Q562813|Q562813]]
|-
|
| ''[[:d:Q23657114|Paul Snelgrove]]''
|
| [[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/paul_snelgrove paul_snelgrove]
| [[:d:Q23657114|Q23657114]]
|-
| [[Fitxategi:Paul Stamets with Agarikon.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q783942|Paul Stamets]]''
| ikertzailea
| ''[[:d:Q2487799|mikologo]]''<br/>[[ikertzaile]]<br/>[[Ekologista|ekintzaile ekologista]]
| 1955-07-17
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/paul_stamets paul_stamets]
| [[:d:Q783942|Q783942]]
|-
| [[Fitxategi:Paul Tudor Jones, Tudor Investments.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7154092|Paul Tudor Jones]]''
|
| [[burtsa agente]]<br/>''[[:d:Q43423468|hedge fund manager]]''<br/>''[[:d:Q3704253|trader]]''<br/>[[enpresaburu]]
| 1954-09-28
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/paul_tudor_jones_ii paul_tudor_jones_ii]
| [[:d:Q7154092|Q7154092]]
|-
|
| ''[[:d:Q2663689|Paul W. Ewald]]''
|
| ''[[:d:Q16063497|evolutionary biologist]]''
| 1950s<br/>1953
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/paul_ewald paul_ewald]<br/>[https://www.ted.com/speakers/230 230]
| [[:d:Q2663689|Q2663689]]
|-
|
| ''[[:d:Q7154189|Paul W. K. Rothemund]]''
| akademikoa estatubatuarra
| ''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/paul_rothemund paul_rothemund]
| [[:d:Q7154189|Q7154189]]
|-
|
| ''[[:d:Q23498304|Paula Johnson]]''
|
| ''[[:d:Q3264451|kardiologo]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1959
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/paula_johnson paula_johnson]
| [[:d:Q23498304|Q23498304]]
|-
| [[Fitxategi:Paula Scher interview OnCreativity.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7154764|Paula Scher]]''
|
| [[diseinatzaile grafiko]]<br/>''[[:d:Q1028181|margolari]]''<br/>[[diseinatzaile]]<br/>[[irakasle]]
| 1948-10-06
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/paula_scher paula_scher]
| [[:d:Q7154764|Q7154764]]
|-
|
| ''[[:d:Q64748198|Paula Stone Williams]]''
|
| ''[[:d:Q7143049|pastoral counseling]]''<br/>[[idazle]]
| 1951
| [[Emakume trans|emakume transgenero]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/paula_stone_williams paula_stone_williams]
| [[:d:Q64748198|Q64748198]]
|-
| [[Fitxategi:Pavan Sukhdev (10186874696) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16254734|Pavan Sukhdev]]''
|
| [[ekonomialari]]<br/>[[Ekologista|ekintzaile ekologista]]
| 1960-03-30
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/pavan_sukhdev pavan_sukhdev]
| [[:d:Q16254734|Q16254734]]
|-
|
| ''[[:d:Q7156113|Pawan Sinha]]''
| ikertzailea
| ''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''<br/>[[katedradun]]<br/>[[ikertzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[India]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/pawan_sinha pawan_sinha]
| [[:d:Q7156113|Q7156113]]
|-
|
| ''[[:d:Q23671263|Pearl Arredondo]]''
|
| [[irakasle]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/pearl_arredondo pearl_arredondo]
| [[:d:Q23671263|Q23671263]]
|-
| [[Fitxategi:Peggy Orenstein on Boys and Sex.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7160710|Peggy Orenstein]]''
| kazetari estatubatuarra
| [[kazetari]]<br/>[[idazle]]
| 1961-11-22
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/peggy_orenstein peggy_orenstein]
| [[:d:Q7160710|Q7160710]]
|-
| [[Fitxategi:Penelope Boston lecturing on Subsurface Astrobiology Cave Habitats on Earth, Mars, and Beyond.webp|center|128px]]
| ''[[:d:Q7162562|Penelope Boston]]''
|
| ''[[:d:Q16742175|espeleologo]]''<br/>[[geologo]]<br/>''[[:d:Q3061999|astrobiologist]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/penelope_boston penelope_boston]
| [[:d:Q7162562|Q7162562]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662947|Penelope Jagessar Chaffer]]''
|
| [[film-zuzendari]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/penelope_jagessar_chaffer penelope_jagessar_chaffer]
| [[:d:Q23662947|Q23662947]]
|-
| [[Fitxategi:Per Espen Stoknes (2017) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q11995189|Per Espen Stoknes]]''
|
| ''[[:d:Q212980|psikologo]]''<br/>''[[:d:Q2306091|soziologo]]''<br/>[[politikari]]
| 1967-03-09
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Norvegia]]
| [https://www.ted.com/speakers/per_espen_stoknes per_espen_stoknes]
| [[:d:Q11995189|Q11995189]]
|-
|
| ''[[:d:Q23783063|Pete Alcorn]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/pete_alcorn pete_alcorn]
| [[:d:Q23783063|Q23783063]]
|-
| [[Fitxategi:Peter Attia at Ancestral Health Symposium.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23712954|Peter Attia]]''
|
| [[zirujau]]<br/>[[mediku]]<br/>[[ikertzaile]]
| 1973-03-19<br/>1973
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/peter_attia peter_attia]
| [[:d:Q23712954|Q23712954]]
|-
| [[Fitxategi:Peter Calthorpe on book tour (6545182197) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7173152|Peter Calthorpe]]''
| arkitekto estatubatuarra
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''
| 1949
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/peter_calthorpe peter_calthorpe]
| [[:d:Q7173152|Q7173152]]
|-
|
| ''[[:d:Q950763|Peter D. Ward]]''
|
| ''[[:d:Q1662561|paleontologo]]''<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''<br/>[[idazle]]
| 1949
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/peter_ward peter_ward]
| [[:d:Q950763|Q950763]]
|-
| [[Fitxategi:Peter-Diamandis-Headshot.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q562799|Peter Diamandis]]''
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>[[idazle]]
| 1961-05-20
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/peter_diamandis peter_diamandis]
| [[:d:Q562799|Q562799]]
|-
|
| ''[[:d:Q7173699|Peter Donnelly]]''
|
| [[matematikari]]<br/>''[[:d:Q12765408|epidemiologo]]''<br/>''[[:d:Q2732142|estatistikari]]''
| 1959-05-15
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Australia]]
| [https://www.ted.com/speakers/peter_donnelly peter_donnelly]<br/>[https://www.ted.com/speakers/63 63]
| [[:d:Q7173699|Q7173699]]
|-
|
| ''[[:d:Q23712235|Peter Doolittle]]''
|
| [[zientzialari]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/peter_doolittle peter_doolittle]
| [[:d:Q23712235|Q23712235]]
|-
| [[Fitxategi:Petereigenfeature.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q95830|Peter Eigen]]''
|
| [[ekonomialari]]<br/>[[legelari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1938-06-11
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Alemania]]
| [https://www.ted.com/speakers/peter_eigen peter_eigen]
| [[:d:Q95830|Q95830]]
|-
| [[Fitxategi:Peter Gabriel Allan Warren.jpg|center|128px]]
| [[Peter Gabriel]]
| musikari, konpositore eta konpositore britainiarra (1950 jaioa)
| [[Kantari|abeslari]]<br/>[[musikagile]]<br/>''[[:d:Q1415090|soinu banda konpositore]]''<br/>''[[:d:Q2643890|kantari]]''<br/>[[poeta]]<br/>[[Antzezle|aktore]]
| 1950-02-13
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/peter_gabriel peter_gabriel]
| [[:d:Q175195|Q175195]]
|-
|
| ''[[:d:Q23759857|Peter Haas]]''
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/peter_haas peter_haas]
| [[:d:Q23759857|Q23759857]]
|-
| [[Fitxategi:Peter Hirshberg (916338285).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23769555|Peter Hirshberg]]''
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/peter_hirshberg peter_hirshberg]
| [[:d:Q23769555|Q23769555]]
|-
| [[Fitxategi:Peter Molyneux 20080927 Festival du jeu video 02.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q164565|Peter Molyneux]]''
|
| ''[[:d:Q863368|bideo-joko programatzaile]]''<br/>[[ingeniari]]<br/>[[programatzaile]]<br/>''[[:d:Q3630699|jolas diseinatzailea]]''<br/>''[[:d:Q18882335|bideo-joko diseinatzaile]]''
| 1959-05-05
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/peter_molyneux peter_molyneux]
| [[:d:Q164565|Q164565]]
|-
| [[Fitxategi:Peter Norvig in 2019.jpg|center|128px]]
| [[Peter Norvig]]
|
| [[informatikari]]<br/>''[[:d:Q15976092|artificial intelligence researcher]]''
| 1956-12-05<br/>1956-12-14
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/peter_norvig peter_norvig]
| [[:d:Q92832|Q92832]]
|-
|
| ''[[:d:Q58812993|Peter Ouko]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/peter_ouko peter_ouko]
| [[:d:Q58812993|Q58812993]]
|-
|
| ''[[:d:Q20853515|Peter Reinhart]]''
|
| [[okin]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 20th century<br/>1950
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/peter_reinhart peter_reinhart]
| [[:d:Q20853515|Q20853515]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662569|Peter Saul]]''
|
| [[mediku]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Australia]]
| [https://www.ted.com/speakers/peter_saul peter_saul]
| [[:d:Q23662569|Q23662569]]
|-
| [[Fitxategi:Peter Singer 2017 (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Peter Singer]]
| filosofo australiarra
| [[filosofo]]<br/>[[katedradun]]<br/>[[idazle]]<br/>[[politikari]]
| 1946-07-06
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Australia]]
| [https://www.ted.com/speakers/peter_singer peter_singer]
| [[:d:Q211539|Q211539]]
|-
|
| ''[[:d:Q23796156|Peter Tyack]]''
|
| ''[[:d:Q107267362|behavioral ecologist]]''<br/>''[[:d:Q107267423|marine mammalogist]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/peter_tyack peter_tyack]
| [[:d:Q23796156|Q23796156]]
|-
|
| ''[[:d:Q23712817|Peter van Manen]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/peter_van_manen peter_van_manen]
| [[:d:Q23712817|Q23712817]]
|-
| [[Fitxategi:Peter van Uhm.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2079298|Peter van Uhm]]''
| gudari nederlandarra
| [[militar]]
| 1955-07-15
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Herbehereetako Erresuma]]
| [https://www.ted.com/speakers/peter_van_uhm peter_van_uhm]
| [[:d:Q2079298|Q2079298]]
|-
|
| ''[[:d:Q7181721|Phil Borges]]''
| argazkilari estatubatuarra
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''
| 1942
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/phil_borges phil_borges]
| [[:d:Q7181721|Q7181721]]
|-
|
| ''[[:d:Q3378790|Phil Hansen]]''
| artista estatubatuarra
| [[artista]]
| 1979
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/phil_hansen phil_hansen]
| [[:d:Q3378790|Q3378790]]
|-
| [[Fitxategi:Philip Plait 2007.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2701388|Phil Plait]]''
| astronomo estatubatuarra
| [[astronomo]]<br/>''[[:d:Q1412961|Trekkie]]''
| 1964-09-30
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/phil_plait phil_plait]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1109 1109]
| [[:d:Q2701388|Q2701388]]
|-
|
| ''[[:d:Q23728383|Philip Evans]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/philip_evans philip_evans]
| [[:d:Q23728383|Q23728383]]
|-
| [[Fitxategi:Philip K. Howard.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7183880|Philip K. Howard]]''
| abokatu estatubatuarra
| [[abokatu]]
| 1948
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/philip_k_howard philip_k_howard]<br/>[https://www.ted.com/speakers/621 621]
| [[:d:Q7183880|Q7183880]]
|-
| [[Fitxategi:Philip Rosedale in 2021 by Chris Michel 1d35908-4-26.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1978446|Philip Rosedale]]''
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>[[enpresaburu]]
| 1968-09-29
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/philip_rosedale philip_rosedale]
| [[:d:Q1978446|Q1978446]]
|-
| [[Fitxategi:Professor Zimbardo (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Philip Zimbardo]]
|
| ''[[:d:Q10672931|gizarte-psikologo]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q15980158|saiakeragile]]''<br/>''[[:d:Q212980|psikologo]]''<br/>[[gidoilari]]<br/>[[autore]]
| 1933-03-23
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/philip_zimbardo philip_zimbardo]
| [[:d:Q296042|Q296042]]
|-
| [[Fitxategi:PhilippePetitAAFeb09.jpg|center|128px]]
| [[Philippe Petit]]
|
| ''[[:d:Q11957145|akrobata]]''<br/>''[[:d:Q17307272|zirkuko artista]]''<br/>''[[:d:Q15855449|magialari]]''<br/>''[[:d:Q3090865|funanbulista]]''<br/>''[[:d:Q10774753|performancelari]]''<br/>[[gidoilari]]<br/>''[[:d:Q465501|stunt performer]]''
| 1949-08-13
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Frantzia]]
| [https://www.ted.com/speakers/philippe_petit philippe_petit]
| [[:d:Q705289|Q705289]]
|-
| [[Fitxategi:Phillippe Starck 2011.jpg|center|128px]]
| [[Philippe Starck]]
|
| ''[[:d:Q11287574|industrial designer]]''<br/>[[diseinatzaile]]<br/>[[enpresaburu]]
| 1949-01-18
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Frantzia]]
| [https://www.ted.com/speakers/philippe_starck philippe_starck]
| [[:d:Q316906|Q316906]]
|-
| [[Fitxategi:Pia Mancini.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q18326639|Pia Mancini]]''
|
| ''[[:d:Q1238570|politologo]]''<br/>''[[:d:Q15253558|aktibista]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Argentina]]
| [https://www.ted.com/speakers/pia_mancini pia_mancini]
| [[:d:Q18326639|Q18326639]]
|-
| [[Fitxategi:Pico Iyer 2.08.12 (6847745503).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2955951|Pico Iyer]]''
| idazle britainiarra
| [[eleberrigile]]<br/>''[[:d:Q11774202|saiakeragile]]''<br/>''[[:d:Q6051619|iritzi-kazetari]]''<br/>[[idazle]]
| 1957-02-11
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/pico_iyer pico_iyer]
| [[:d:Q2955951|Q2955951]]
|-
|
| ''[[:d:Q766390|Pilobolus]]''
|
|
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/pilobolus pilobolus]
| [[:d:Q766390|Q766390]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662189|Plankton Chronicles Project]]''
|
|
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/plankton_chronicles_project plankton_chronicles_project]
| [[:d:Q23662189|Q23662189]]
|-
|
| ''[[:d:Q56882240|Poppy Crum]]''
|
| ''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/poppy_crum poppy_crum]
| [[:d:Q56882240|Q56882240]]
|-
| [[Fitxategi:Pranavmistry.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2722796|Pranav Mistry]]''
|
| [[informatikari]]
| 1981-05-14
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/pranav_mistry pranav_mistry]
| [[:d:Q2722796|Q2722796]]
|-
|
| ''[[:d:Q59696234|Pratik Shah]]''
|
| [[ikertzaile]]
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/pratik_shah pratik_shah]
| [[:d:Q59696234|Q59696234]]
|-
| [[Fitxategi:Preston Reed June 2011.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q357378|Preston Reed]]''
|
| ''[[:d:Q15981151|jazz musikari]]''<br/>[[gitarra-jotzaile]]<br/>''[[:d:Q6168364|jazz guitarist]]''<br/>''[[:d:Q55960555|estudioko musikari]]''
| 1955-04-13
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/preston_reed preston_reed]
| [[:d:Q357378|Q357378]]
|-
| [[Fitxategi:Priti Krishtel - Initiative for Medicines, Access and Knowledge (I-MAK).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q110316854|Priti Krishtel]]''
|
| [[abokatu]]<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/priti_krishtel priti_krishtel]
| [[:d:Q110316854|Q110316854]]
|-
|
| ''[[:d:Q106904404|Priya Parker]]''
|
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q2462658|manager]]''<br/>''[[:d:Q9379869|hizlari]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/priya_parker priya_parker]
| [[:d:Q106904404|Q106904404]]
|-
| [[Fitxategi:Priyanka Chopra at Bulgary launch, 2024 (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Priyanka Chopra]]
| indiar abeslari eta antzezlea
| ''[[:d:Q18581305|edertasun lehiaketan parte-hartzaile]]''<br/>''[[:d:Q10800557|zinema aktore]]''<br/>''[[:d:Q3357567|argazki-modelo]]''<br/>[[Kantari|abeslari]]<br/>[[zinema ekoizle]]<br/>[[Modelo (lanbidea)|modelo]]
| 1982-07-18
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/priyanka_chopra priyanka_chopra]
| [[:d:Q158957|Q158957]]
|-
| [[Fitxategi:LSU Museum of Natural Science - Prosanta Chakrabarty with zoological specimen.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q21338838|Prosanta Chakrabarty]]''
|
| ''[[:d:Q4205432|iktiologo]]''
| 1978-11-25
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/prosanta_chakrabarty prosanta_chakrabarty]
| [[:d:Q21338838|Q21338838]]
|-
|
| ''[[:d:Q23656762|Péter Fankhauser]]''
|
| [[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/peter_fankhauser peter_fankhauser]
| [[:d:Q23656762|Q23656762]]
|-
|
| ''[[:d:Q23783069|Qi Zhang]]''
|
| [[musikari]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/qi_zhang qi_zhang]
| [[:d:Q23783069|Q23783069]]
|-
|
| ''[[:d:Q45175182|Qudus Onikeku]]''
|
| ''[[:d:Q5716684|dantzari]]''<br/>[[koreografo]]
| 1984
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Nigeria]]
| [https://www.ted.com/speakers/qudus_onikeku qudus_onikeku]
| [[:d:Q45175182|Q45175182]]
|-
|
| ''[[:d:Q23657158|Quixotic Fusion]]''
|
|
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/quixotic quixotic]
| [[:d:Q23657158|Q23657158]]
|-
|
| ''[[:d:Q23657089|Quyen Nguyen]]''
|
| [[zientzialari]]<br/>[[zirujau]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/quyen_nguyen quyen_nguyen]
| [[:d:Q23657089|Q23657089]]
|-
| [[Fitxategi:Lukedubois.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7273818|R. Luke DuBois]]''
|
| [[musikagile]]<br/>[[musikari]]<br/>''[[:d:Q3391743|artista bisuala]]''<br/>''[[:d:Q10774753|performancelari]]''
| 1975-09-10
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/r_luke_dubois r_luke_dubois]
| [[:d:Q7273818|Q7273818]]
|-
| [[Fitxategi:Rachel Armstrong (8460277065).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23795664|Rachel Armstrong]]''
|
| [[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/rachel_armstrong rachel_armstrong]
| [[:d:Q23795664|Q23795664]]
|-
| [[Fitxategi:Explaining the Sharing Economy - Rachel Botsman.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q20995290|Rachel Botsman]]''
| idazle britainiarra
| [[idazle]]<br/>[[ekonomialari]]<br/>''[[:d:Q6051619|iritzi-kazetari]]''
| 1978
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/rachel_botsman rachel_botsman]
| [[:d:Q20995290|Q20995290]]
|-
|
| ''[[:d:Q23783093|Rachel Pike]]''
|
| ''[[:d:Q105839787|atmospheric chemist]]''<br/>''[[:d:Q1113838|klimatologo]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/rachel_pike rachel_pike]
| [[:d:Q23783093|Q23783093]]
|-
|
| ''[[:d:Q7279417|Rachel Sussman]]''
| argazkilari estatubatuarra
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''<br/>[[artista]]
| 1975
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/rachel_sussman rachel_sussman]
| [[:d:Q7279417|Q7279417]]
|-
| [[Fitxategi:Horizonte 2014 Fr 1464.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q18397247|Rachelle Garniez]]''
|
| [[kantugile]]<br/>[[Kantari|abeslari]]
| 1965-03-07
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/rachelle_garniez rachelle_garniez]
| [[:d:Q18397247|Q18397247]]
|-
|
| ''[[:d:Q17517256|Radhika Nagpal]]''
|
| [[informatikari]]<br/>''[[:d:Q15976092|artificial intelligence researcher]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/radhika_nagpal radhika_nagpal]
| [[:d:Q17517256|Q17517256]]
|-
| [[Fitxategi:Raffaello D’Andrea, Professor and artist (48088758103).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16864843|Raffaello D'Andrea]]''
|
| ''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''
| 1967-08-13
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/raffaello_d_andrea raffaello_d_andrea]
| [[:d:Q16864843|Q16864843]]
|-
|
| ''[[:d:Q23795356|Raghava KK]]''
|
| [[artista]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/kk_raghava kk_raghava]
| [[:d:Q23795356|Q23795356]]
|-
| [[Fitxategi:Ramesh Mashelkar Apr09.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7283012|Raghunath Anant Mashelkar]]''
|
| ''[[:d:Q7888586|kimika-ingeniari]]''<br/>[[kimikari]]
| 1943-01-01
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[India]]<br/>[[Britainiar Raj]]<br/>[[Indiako Agindupeko Lurra]]
| [https://www.ted.com/speakers/r_a_mashelkar r_a_mashelkar]
| [[:d:Q7283012|Q7283012]]
|-
|
| ''[[:d:Q23768717|Rainer Strack]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/rainer_strack rainer_strack]
| [[:d:Q23768717|Q23768717]]
|-
| [[Fitxategi:Rainn Wilson 2011 Shankbone 2.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q349548|Rainn Wilson]]''
| aktore estatubatuarra
| [[komediante]]<br/>[[film-zuzendari]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q8246794|blogari]]''<br/>''[[:d:Q948329|karaktere aktore]]''<br/>[[telebista-aktore]]<br/>''[[:d:Q10800557|zinema aktore]]''<br/>''[[:d:Q685433|saltzaile]]''<br/>[[Antzezle|aktore]]
| 1966-01-20
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/rainn_wilson rainn_wilson]
| [[:d:Q349548|Q349548]]
|-
| [[Fitxategi:Raj Jayadev at Pacific News Service 40th anniversary celebration.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q100178541|Raj Jayadev]]''
|
| ''[[:d:Q28532974|community organizer]]''
| 1975
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/raj_jayadev raj_jayadev]
| [[:d:Q100178541|Q100178541]]
|-
| [[Fitxategi:Raj Panjabi, NSC Senior Director.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q28101938|Raj Panjabi]]''
|
| [[mediku]]
| 1981-02-03
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/raj_panjabi raj_panjabi]
| [[:d:Q28101938|Q28101938]]
|-
| [[Fitxategi:Rajesh Rao 01.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q14751924|Rajesh P.N. Rao]]''
|
| ''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''<br/>[[informatikari]]
| 1970-07-02
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/rajesh_rao rajesh_rao]
| [[:d:Q14751924|Q14751924]]
|-
|
| ''[[:d:Q23760316|Rajiv Maheswaran]]''
| ikertzailea
| [[ikertzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/rajiv_maheswaran rajiv_maheswaran]
| [[:d:Q23760316|Q23760316]]
|-
|
| ''[[:d:Q23784293|Ralph Langner]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/ralph_langner ralph_langner]
| [[:d:Q23784293|Q23784293]]
|-
| [[Fitxategi:Ralph nader portrait.jpg|center|128px]]
| [[Ralph Nader]]
|
| [[abokatu]]<br/>''[[:d:Q201788|historialari]]''<br/>[[eleberrigile]]<br/>[[politikari]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q11986654|lobbyist]]''<br/>[[Ekologista|ekintzaile ekologista]]<br/>''[[:d:Q11499147|militante politiko]]''<br/>[[kazetari]]<br/>''[[:d:Q1086863|zutabegile]]''<br/>''[[:d:Q15958642|politika-idazle]]''
| 1934-02-27
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/ralph_nader ralph_nader]
| [[:d:Q193156|Q193156]]
|-
| [[Fitxategi:Ramanan laxminarayan.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23759575|Ramanan Laxminarayan]]''
|
| [[ekonomialari]]
| 1970
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/ramanan_laxminarayan ramanan_laxminarayan]
| [[:d:Q23759575|Q23759575]]
|-
| [[Fitxategi:Ramesh Raskar (11539797465).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16735003|Ramesh Raskar]]''
| ikertzaile estatubatuarra
| [[informatikari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q1265807|information scientist]]''
| 1970-06-18
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/ramesh_raskar ramesh_raskar]
| [[:d:Q16735003|Q16735003]]
|-
|
| ''[[:d:Q23657180|Ramona Pierson]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/ramona_pierson ramona_pierson]
| [[:d:Q23657180|Q23657180]]
|-
|
| ''[[:d:Q23712989|Ramsey Musallam]]''
|
| [[irakasle]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/ramsey_musallam ramsey_musallam]
| [[:d:Q23712989|Q23712989]]
|-
| [[Fitxategi:Rana el Kaliouby.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q17465952|Rana el Kaliouby]]''
|
| [[informatikari]]
| 1978
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Egipto]]
| [https://www.ted.com/speakers/rana_el_kaliouby rana_el_kaliouby]<br/>[https://www.ted.com/speakers/2533 2533]
| [[:d:Q17465952|Q17465952]]
|-
| [[Fitxategi:Randall Munroe 2016.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q285048|Randall Munroe]]''
|
| [[programatzaile]]<br/>[[komikigile]]<br/>[[idazle]]<br/>[[informatikari]]<br/>''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>[[ingeniari]]<br/>''[[:d:Q15980158|saiakeragile]]''<br/>''[[:d:Q98668847|geohasher]]''
| 1984-10-17
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/randall_munroe randall_munroe]
| [[:d:Q285048|Q285048]]
|-
| [[Fitxategi:RandyPausch Wiki 2.jpg|center|128px]]
| [[Randy Pausch]]
|
| ''[[:d:Q15982858|motivational speaker]]''<br/>[[informatikari]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q1231865|pedagogo]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1960-10-23
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/randy_pausch randy_pausch]<br/>[https://www.ted.com/speakers/643 643]
| [[:d:Q49828|Q49828]]
|-
|
| ''[[:d:Q23751633|Raspyni Brothers]]''
|
|
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/raspyni_brothers raspyni_brothers]
| [[:d:Q23751633|Q23751633]]
|-
| [[Fitxategi:The Raul Midón Trio - Leverkusener Jazztage 2017-1537.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1375278|Raul Midón]]''
|
| [[egile abeslari]]<br/>''[[:d:Q15981151|jazz musikari]]''<br/>[[Kantari|abeslari]]<br/>[[gitarra-jotzaile]]<br/>''[[:d:Q6168364|jazz guitarist]]''
| 1966-03-14
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/raul_midon raul_midon]<br/>[https://www.ted.com/speakers/168 168]
| [[:d:Q1375278|Q1375278]]
|-
|
| ''[[:d:Q23784984|Ravin Agrawal]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/ravin_agrawal ravin_agrawal]
| [[:d:Q23784984|Q23784984]]
|-
|
| ''[[:d:Q5555893|Ray Anderson]]''
|
| [[idazle]]<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]
| 1934-07-28
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/ray_anderson ray_anderson]<br/>[https://www.ted.com/speakers/351 351]
| [[:d:Q5555893|Q5555893]]
|-
| [[Fitxategi:Web Summit 2018 - Forum - Day 2, November 7 HM1 7481 (44858045925).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7297378|Ray Dalio]]''
|
| ''[[:d:Q43423468|hedge fund manager]]''<br/>''[[:d:Q557880|inbertitzailea]]''<br/>''[[:d:Q1979607|finantzari]]''
| 1949-08-01
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/ray_dalio ray_dalio]
| [[:d:Q7297378|Q7297378]]
|-
| [[Fitxategi:Ray Kurzweil @ SXSW 2017 (32594766664).jpg|center|128px]]
| [[Ray Kurzweil]]
|
| [[asmatzaile]]<br/>[[informatikari]]<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q18844224|zientzia-fikzio idazle]]''<br/>[[zientzialari]]<br/>''[[:d:Q846430|futurist]]''<br/>''[[:d:Q15976092|artificial intelligence researcher]]''<br/>[[filosofo]]
| 1948-02-12
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/ray_kurzweil ray_kurzweil]
| [[:d:Q298341|Q298341]]
|-
| [[Fitxategi:Ray Zahab speaking at TED in 2009.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7298329|Ray Zahab]]''
|
| ''[[:d:Q15982858|motivational speaker]]''<br/>''[[:d:Q11513337|atleta]]''
| 1968<br/>1969
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/ray_zahab ray_zahab]
| [[:d:Q7298329|Q7298329]]
|-
|
| ''[[:d:Q24054740|Raymond Wang]]''
|
| [[asmatzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/raymond_wang raymond_wang]
| [[:d:Q24054740|Q24054740]]
|-
|
| ''[[:d:Q7300377|Read Montague]]''
| ikertzailea
| ''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''<br/>[[ikertzaile]]
| 1960
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/read_montague read_montague]
| [[:d:Q7300377|Q7300377]]
|-
|
| ''[[:d:Q86113114|Rebecca A Brachman]]''
| ikertzailea
| [[ikertzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/rebecca_brachman rebecca_brachman]
| [[:d:Q86113114|Q86113114]]
|-
| [[Fitxategi:Rebecca Goldstein.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q766723|Rebecca Goldstein]]''
|
| [[filosofo]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q864380|biografo]]''<br/>[[eleberrigile]]<br/>''[[:d:Q2468727|Ikasketa klasikoetan aditua]]''
| 1950-02-23
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/rebecca_newberger_goldstein rebecca_newberger_goldstein]
| [[:d:Q766723|Q766723]]
|-
| [[Fitxategi:Rebecca MacKinnon 2022.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2915379|Rebecca MacKinnon]]''
|
| ''[[:d:Q42909|erreportari]]''<br/>[[kazetari]]<br/>''[[:d:Q1476215|giza eskubideen aldeko ekintzaile]]''
| 1969-09-16
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/rebecca_mackinnon rebecca_mackinnon]
| [[:d:Q2915379|Q2915379]]
|-
|
| ''[[:d:Q7301850|Rebecca Onie]]''
|
| [[zientzialari]]
| 1977
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/rebecca_onie rebecca_onie]
| [[:d:Q7301850|Q7301850]]
|-
|
| ''[[:d:Q7301901|Rebecca Saxe]]''
|
| ''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/rebecca_saxe rebecca_saxe]
| [[:d:Q7301901|Q7301901]]
|-
| [[Fitxategi:Reed Hastings, Web 2.0 Conference.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7306657|Reed Hastings]]''
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>''[[:d:Q484876|zuzendari exekutibo]]''<br/>''[[:d:Q12362622|filantropo]]''
| 1960-10-08
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/reed_hastings reed_hastings]
| [[:d:Q7306657|Q7306657]]
|-
|
| ''[[:d:Q23759787|Reed Kroloff]]''
|
| [[idazle]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/reed_kroloff reed_kroloff]
| [[:d:Q23759787|Q23759787]]
|-
| [[Fitxategi:Reggie Watts at PopTech 2011 (a).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3423441|Reggie Watts]]''
|
| [[Kantari|abeslari]]<br/>[[ahots-aktore]]<br/>[[musikari]]<br/>[[Antzezle|aktore]]<br/>''[[:d:Q1198887|musika-zuzendari]]''<br/>[[musikagile]]<br/>''[[:d:Q947873|telebista aurkezle]]''<br/>[[telebista-aktore]]<br/>''[[:d:Q10800557|zinema aktore]]''
| 1972-03-23
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/reggie_watts reggie_watts]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1160 1160]
| [[:d:Q3423441|Q3423441]]
|-
| [[Fitxategi:DARPA Director Dr regina dugan.jpeg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1709949|Regina E. Dugan]]''
|
| [[ingeniari]]<br/>[[enpresaburu]]
| 1963-03-19
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/regina_dugan regina_dugan]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1161 1161]
| [[:d:Q1709949|Q1709949]]
|-
|
| ''[[:d:Q23783055|Regina Hartley]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/regina_hartley regina_hartley]
| [[:d:Q23783055|Q23783055]]
|-
| [[Fitxategi:Renata Salecl.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6118610|Renata Salecl]]''
|
| [[filosofo]]<br/>''[[:d:Q2306091|soziologo]]''<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1962-01-09
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Eslovenia]]<br/>[[Jugoslaviako Errepublika Federal Sozialista]]
| [https://www.ted.com/speakers/renata_salecl renata_salecl]
| [[:d:Q6118610|Q6118610]]
|-
|
| ''[[:d:Q23795629|Renny Gleeson]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/renny_gleeson renny_gleeson]
| [[:d:Q23795629|Q23795629]]
|-
| [[Fitxategi:Renzo Piano, portrait.jpg|center|128px]]
| [[Renzo Piano]]
|
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''<br/>[[politikari]]
| 1937-09-14
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Italia]]
| [https://www.ted.com/speakers/renzo_piano renzo_piano]
| [[:d:Q190148|Q190148]]
|-
| [[Fitxategi:Renee Hlozek.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q54318944|Renée Hložek]]''
|
| ''[[:d:Q2998308|kosmologo]]''<br/>[[astronomo]]<br/>''[[:d:Q1706722|research fellow]]''
| 1983-11-15
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Hegoafrika]]
| [https://www.ted.com/speakers/1388817 1388817]
| [[:d:Q54318944|Q54318944]]
|-
| [[Fitxategi:2018-prathamusa-reshma-saujani.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7315375|Reshma Saujani]]''
| politikari estatubatuarra
| [[politikari]]<br/>[[abokatu]]
| 1975-11-18
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/reshma_saujani reshma_saujani]
| [[:d:Q7315375|Q7315375]]
|-
|
| ''[[:d:Q11140288|Reuben Heyday Margolin]]''
| eskultore estatubatuarra
| ''[[:d:Q1281618|eskultore]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/reuben_margolin reuben_margolin]
| [[:d:Q11140288|Q11140288]]
|-
|
| ''[[:d:Q114630044|Reuben Jonathan Miller]]''
|
| ''[[:d:Q2306091|soziologo]]''<br/>''[[:d:Q8142883|kriminologo]]''<br/>''[[:d:Q7019111|gizarte-langile]]''<br/>''[[:d:Q37941017|fieldworker]]''<br/>''[[:d:Q27177003|research professor]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/reuben_jonathan_miller reuben_jonathan_miller]
| [[:d:Q114630044|Q114630044]]
|-
| [[Fitxategi:Rhiannon Giddens of Carolina Chocolate Drops North Carolina USA July 2009.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7320514|Rhiannon Giddens]]''
|
| [[Kantari|abeslari]]<br/>''[[:d:Q9648008|banjo-jotzaile]]''<br/>[[musikagile]]<br/>''[[:d:Q1259917|biolin-jotzaile]]''<br/>''[[:d:Q8178443|libretista]]''
| 1977-02-21
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/rhiannon_giddens rhiannon_giddens]
| [[:d:Q7320514|Q7320514]]
|-
|
| ''[[:d:Q17486500|Ric Elias]]''
|
| [[enpresaburu]]
| 1967-05-21
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Puerto Rico]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/ric_elias ric_elias]
| [[:d:Q17486500|Q17486500]]
|-
|
| ''[[:d:Q706665|Ricardo Semler]]''
|
| [[enpresaburu]]<br/>[[idazle]]
| 1959
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Brasil]]
| [https://www.ted.com/speakers/ricardo_semler ricardo_semler]
| [[:d:Q706665|Q706665]]
|-
|
| ''[[:d:Q7323191|Rich Benjamin]]''
|
| [[kazetari]]<br/>[[idazle]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/rich_benjamin rich_benjamin]
| [[:d:Q7323191|Q7323191]]
|-
| [[Fitxategi:5.3.10RichardBransonByDavidShankbone.jpg|center|128px]]
| [[Richard Branson]]
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>[[enpresaburu]]
| 1950-07-18
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/richard_branson richard_branson]
| [[:d:Q194419|Q194419]]
|-
| [[Fitxategi:Dinner with Richard Dawkins and CFI... like a candle in the dark.jpg|center|128px]]
| [[Richard Dawkins]]
|
| ''[[:d:Q16063497|evolutionary biologist]]''<br/>''[[:d:Q16831721|etologo]]''<br/>''[[:d:Q3745071|zientzia idazle]]''<br/>''[[:d:Q15143191|zientzia-dibulgatzaile]]''<br/>''[[:d:Q11774202|saiakeragile]]''<br/>''[[:d:Q16270720|theoretical biologist]]''<br/>''[[:d:Q15632482|epistemologo]]''<br/>''[[:d:Q19356916|sociobiologist]]''<br/>[[gidoilari]]<br/>''[[:d:Q864503|biologo]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q350979|zoologo]]''<br/>[[Antzezle|aktore]]<br/>[[autore]]<br/>''[[:d:Q3126128|genetista]]''<br/>''[[:d:Q10800557|zinema aktore]]''
| 1941-03-26
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/richard_dawkins richard_dawkins]<br/>[https://www.ted.com/speakers/93 93]
| [[:d:Q44461|Q44461]]
|-
| [[Fitxategi:RichardFeynman-PaineMansionWoods1984 copyrightTamikoThiel bw.jpg|center|128px]]
| [[Richard Feynman]]
|
| ''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>''[[:d:Q16745601|quantum physicist]]''<br/>[[asmatzaile]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q4351403|perkusionista]]''<br/>''[[:d:Q19350898|fisikari teoriko]]''<br/>''[[:d:Q15143191|zientzia-dibulgatzaile]]''<br/>[[politikari]]<br/>[[autore]]
| 1918-05-11
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/richard_feynman richard_feynman]<br/>[https://www.ted.com/speakers/673 673]
| [[:d:Q39246|Q39246]]
|-
| [[Fitxategi:Richard Baraniuk at the SPARC 2014 OA Meeting - DSC00777 (cropped).JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q7323946|Richard G. Baraniuk]]''
| ikertzailea
| [[asmatzaile]]<br/>[[ikertzaile]]
| 1965
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/richard_baraniuk richard_baraniuk]<br/>[https://www.ted.com/speakers/26 26]
| [[:d:Q7323946|Q7323946]]
|-
| [[Fitxategi:Richard G Wilkinson.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2096593|Richard G. Wilkinson]]''
|
| ''[[:d:Q11774202|saiakeragile]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[ekonomialari]]<br/>''[[:d:Q201788|historialari]]''<br/>''[[:d:Q12765408|epidemiologo]]''
| 1943-07-03
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/richard_wilkinson richard_wilkinson]
| [[:d:Q2096593|Q2096593]]
|-
| [[Fitxategi:Mayor Richard J. Berry first photo.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7326701|Richard J. Berry]]''
| politikari estatubatuarra
| [[politikari]]<br/>[[ekonomialari]]<br/>[[enpresaburu]]
| 1962-11-05
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/richard_j_berry richard_j_berry]
| [[:d:Q7326701|Q7326701]]
|-
| [[Fitxategi:Richard L. Pyle On Boat in Philippines, with Poseidon SE7EN Rebreather.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q21340682|Richard L. Pyle]]''
|
| ''[[:d:Q864503|biologo]]''<br/>''[[:d:Q4205432|iktiologo]]''<br/>[[Museo eta arte-galerietako arduradun|eduki-editore]]<br/>''[[:d:Q109120509|zoological collector]]''<br/>''[[:d:Q350979|zoologo]]''
| 1967-03-24
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/richard_pyle richard_pyle]
| [[:d:Q21340682|Q21340682]]
|-
| [[Fitxategi:Richard H. Ledgett.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q17079639|Richard Ledgett]]''
|
|
| 1958
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/rick_ledgett rick_ledgett]
| [[:d:Q17079639|Q17079639]]
|-
|
| ''[[:d:Q320884|Richard Preston]]''
|
| [[eleberrigile]]<br/>[[idazle]]<br/>[[kazetari]]<br/>''[[:d:Q18844224|zientzia-fikzio idazle]]''<br/>''[[:d:Q17433421|zientzia kazetari]]''
| 1954-08-05
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/richard_preston richard_preston]
| [[:d:Q320884|Q320884]]
|-
|
| ''[[:d:Q23656666|Richard Resnick]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/richard_resnick richard_resnick]
| [[:d:Q23656666|Q23656666]]
|-
|
| ''[[:d:Q23785283|Richard Sears]]''
|
| [[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/richard_sears richard_sears]
| [[:d:Q23785283|Q23785283]]
|-
|
| ''[[:d:Q23657219|Richard Seymour]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/richard_seymour richard_seymour]
| [[:d:Q23657219|Q23657219]]
|-
| [[Fitxategi:Richard St. John, The 8 Traits Successful People Have in Common - Gulltaggen 2010 (4561385080).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23795641|Richard St. John]]''
|
| ''[[:d:Q15980158|saiakeragile]]''
| 1947
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/richard_st_john richard_st_john]
| [[:d:Q23795641|Q23795641]]
|-
|
| ''[[:d:Q23797900|Richard Turere]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/richard_turere richard_turere]
| [[:d:Q23797900|Q23797900]]
|-
|
| ''[[:d:Q23670529|Richard Weller]]''
|
| [[zientzialari]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/richard_weller richard_weller]
| [[:d:Q23670529|Q23670529]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662323|Rick Guidotti]]''
|
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/rick_guidotti_s rick_guidotti_s]
| [[:d:Q23662323|Q23662323]]
|-
| [[Fitxategi:Rick.Smolan.headshot.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7331756|Rick Smolan]]''
| argazkilari estatubatuarra
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''
| 1949-11-05
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/rick_smolan rick_smolan]
| [[:d:Q7331756|Q7331756]]
|-
| [[Fitxategi:Rick Warren (2016).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q380107|Rick Warren]]''
|
| ''[[:d:Q1234713|teologo]]''<br/>[[idazle]]<br/>[[Artzain (kristautasuna)|artzain]]
| 1954-01-28
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/rick_warren rick_warren]
| [[:d:Q380107|Q380107]]
|-
| [[Fitxategi:Rickard Falkvinge - 2006-06-03 (Jon Åslund).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q443624|Rickard Falkvinge]]''
|
| [[politikari]]<br/>[[programatzaile]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q8246794|blogari]]''<br/>[[enpresaburu]]<br/>''[[:d:Q1662485|information professional]]''
| 1972-01-21
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Suedia]]
| [https://www.ted.com/speakers/rick_falkvinge rick_falkvinge]
| [[:d:Q443624|Q443624]]
|-
|
| ''[[:d:Q23759728|Rishi Manchanda]]''
|
| [[mediku]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/rishi_manchanda rishi_manchanda]
| [[:d:Q23759728|Q23759728]]
|-
|
| ''[[:d:Q23671271|Rita F. Pierson]]''
|
|
| 1951-10-27
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/rita_f_pierson rita_f_pierson]
| [[:d:Q23671271|Q23671271]]
|-
|
| ''[[:d:Q3433529|Rives]]''
| poeta estatubatuarra
| [[poeta]]
| 1968-10-31
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/rives rives]
| [[:d:Q3433529|Q3433529]]
|-
|
| ''[[:d:Q23796184|Rob Dunbar]]''
|
| ''[[:d:Q11424604|earth scientist]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/rob_dunbar rob_dunbar]
| [[:d:Q23796184|Q23796184]]
|-
|
| ''[[:d:Q22087979|Rob Forbes]]''
|
| [[diseinatzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/rob_forbes rob_forbes]
| [[:d:Q22087979|Q22087979]]
|-
|
| ''[[:d:Q23783483|Rob Harmon]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/rob_harmon rob_harmon]
| [[:d:Q23783483|Q23783483]]
|-
| [[Fitxategi:Rob Hopkins, 2014 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1594109|Rob Hopkins]]''
|
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q17010072|militante]]''<br/>''[[:d:Q8246794|blogari]]''<br/>[[Ekologista|ekintzaile ekologista]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1968-06-24
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/rob_hopkins rob_hopkins]
| [[:d:Q1594109|Q1594109]]
|-
| [[Fitxategi:Congreso Futuro 2020 - Rob Knight 01.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q20657126|Rob Knight]]''
|
| ''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q864503|biologo]]''<br/>[[idazle]]<br/>[[zientzialari]]
| 1976
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Zeelanda Berria]]
| [https://www.ted.com/speakers/rob_knight rob_knight]
| [[:d:Q20657126|Q20657126]]
|-
| [[Fitxategi:Robb Willer.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q41634525|Robb Willer]]''
|
| ''[[:d:Q212980|psikologo]]''<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q2306091|soziologo]]''
| 1977
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/robb_willer robb_willer]
| [[:d:Q41634525|Q41634525]]
|-
| [[Fitxategi:Kid President in White House 2013 Easter Egg Roll Promo.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q18196390|Robby Novak]]''
| aktore estatubatuarra
| [[Antzezle|aktore]]
| 2004-01-26
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/kid_president kid_president]
| [[:d:Q18196390|Q18196390]]
|-
| [[Fitxategi:Dr. Ballard visit 2023 (52976464273) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q312867|Robert Ballard]]''
|
| ''[[:d:Q10669499|itsas ofizial]]''<br/>''[[:d:Q3546255|ozeanografo]]''<br/>''[[:d:Q15980158|saiakeragile]]''<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''<br/>[[geologo]]<br/>[[film-zuzendari]]
| 1942-06-30
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/robert_ballard robert_ballard]
| [[:d:Q312867|Q312867]]
|-
| [[Fitxategi:330-PSA-153-63 (USN 711326) (22171848378) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2357840|Robert Fischell]]''
| fisikari estatubatuarra
| ''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>[[asmatzaile]]
| 1929-02-10
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/robert_fischell robert_fischell]
| [[:d:Q2357840|Q2357840]]
|-
|
| ''[[:d:Q23728142|Robert Full]]''
|
| [[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/robert_full robert_full]
| [[:d:Q23728142|Q23728142]]
|-
|
| ''[[:d:Q23797194|Robert Gupta]]''
|
| [[musikari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/robert_gupta robert_gupta]
| [[:d:Q23797194|Q23797194]]
|-
|
| ''[[:d:Q17299886|Robert Hammond]]''
|
|
| 1960s
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/robert_hammond robert_hammond]
| [[:d:Q17299886|Q17299886]]
|-
|
| ''[[:d:Q7345891|Robert J. Gordon]]''
|
| [[ekonomialari]]
| 1940-09-03
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/robert_j_gordon robert_j_gordon]
| [[:d:Q7345891|Q7345891]]
|-
| [[Fitxategi:Robert J. Lang, origami expert.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q642995|Robert J. Lang]]''
|
| ''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>[[matematikari]]
| 1961-05-04
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/robert_lang robert_lang]
| [[:d:Q642995|Q642995]]
|-
|
| ''[[:d:Q16150166|Robert J. Waldinger]]''
|
| ''[[:d:Q211346|psikiatra]]''
| 1951
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/robert_waldinger robert_waldinger]
| [[:d:Q16150166|Q16150166]]
|-
|
| ''[[:d:Q23797695|Robert Lee Hotz]]''
|
| [[kazetari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/robert_lee_hotz robert_lee_hotz]
| [[:d:Q23797695|Q23797695]]
|-
|
| ''[[:d:Q8342|Robert Legato]]''
|
| [[argazki-zuzendari]]<br/>[[film-zuzendari]]
| 1956-05-06
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/robert_legato robert_legato]
| [[:d:Q8342|Q8342]]
|-
|
| ''[[:d:Q7347308|Robert Mankoff]]''
|
| ''[[:d:Q1114448|umorista grafiko]]''<br/>[[Argitaratzaile|editore]]
| 1944-05-01
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/bob_mankoff bob_mankoff]
| [[:d:Q7347308|Q7347308]]
|-
|
| ''[[:d:Q23759693|Robert Muggah]]''
|
| ''[[:d:Q1238570|politologo]]''<br/>''[[:d:Q131062|hirigile]]''
| 1974-07-20
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/robert_muggah robert_muggah]
| [[:d:Q23759693|Q23759693]]
|-
| [[Fitxategi:Robert Neuwirth in 2011.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7348003|Robert Neuwirth]]''
|
| [[kazetari]]<br/>[[autore]]<br/>''[[:d:Q15931838|ikerketa kazetari]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/robert_neuwirth robert_neuwirth]
| [[:d:Q7348003|Q7348003]]
|-
| [[Fitxategi:RobReid.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2798390|Robert Reid]]''
|
| ''[[:d:Q18844224|zientzia-fikzio idazle]]''<br/>[[enpresaburu]]
| 1966-10-02
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/rob_reid rob_reid]
| [[:d:Q2798390|Q2798390]]
|-
| [[Fitxategi:Robert Sapolsky-edited.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3118802|Robert Sapolsky]]''
|
| ''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q864503|biologo]]''<br/>''[[:d:Q783906|neurologo]]''<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''<br/>''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''
| 1957-04-06
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/robert_sapolsky robert_sapolsky]
| [[:d:Q3118802|Q3118802]]
|-
| [[Fitxategi:Robert Swan in 2018.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2582394|Robert Swan]]''
|
| ''[[:d:Q11900058|esploratzaile]]''
| 1956-07-28
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/robert_swan robert_swan]
| [[:d:Q2582394|Q2582394]]
|-
| [[Fitxategi:Robert Thurman 2006.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1377791|Robert Thurman]]''
|
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q333634|itzultzaile]]''<br/>[[Erakusketa komisario|erakusketa-komisario]]<br/>[[Museo eta arte-galerietako arduradun|eduki-editore]]
| 1941-08-03<br/>1941-08-04
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/bob_thurman bob_thurman]
| [[:d:Q1377791|Q1377791]]
|-
| [[Fitxategi:Robert Wright journalist.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3123126|Robert Wright]]''
| kazetari estatubatuarra
| [[kazetari]]<br/>''[[:d:Q4110598|video blogger]]''<br/>[[idazle]]
| 1957-01-25
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/robert_wright robert_wright]
| [[:d:Q3123126|Q3123126]]
|-
|
| ''[[:d:Q23809243|Roberto D'Angelo & Francesca Fedeli]]''
|
|
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/roberto_and_francesca_d_angelo roberto_and_francesca_d_angelo]
| [[:d:Q23809243|Q23809243]]
|-
| [[Fitxategi:Robinchase2008.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7352317|Robin Chase]]''
|
| [[enpresaburu]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/robin_chase robin_chase]
| [[:d:Q7352317|Q7352317]]
|-
| [[Fitxategi:Robin Hanson in a field 2.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2159779|Robin Hanson]]''
|
| [[ekonomialari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q15319501|social scientist]]''
| 1959-08-28
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/robin_hanson robin_hanson]
| [[:d:Q2159779|Q2159779]]
|-
| [[Fitxategi:Robin Ince - EdSciFest 2014.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q7352559|Robin Ince]]''
|
| [[komediante]]<br/>[[gidoilari]]<br/>''[[:d:Q18545066|bakarrizketalari]]''<br/>[[aurkezle]]<br/>[[telebista-aktore]]<br/>[[Antzezle|aktore]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q2722764|irrati-esatari]]''
| 1969-02-20
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/robin_ince robin_ince]
| [[:d:Q7352559|Q7352559]]
|-
| [[Fitxategi:RobinMorgan profile.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q450796|Robin Morgan]]''
|
| [[poeta]]<br/>[[eleberrigile]]<br/>[[kazetari]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q15253558|aktibista]]''<br/>[[Argitaratzaile|editore]]<br/>[[Antzezle|aktore]]<br/>''[[:d:Q28692502|emakumeen eskubideen aldeko ekintzaile]]''<br/>''[[:d:Q1238570|politologo]]''<br/>[[ahots-aktore]]<br/>''[[:d:Q11499147|militante politiko]]''
| 1941-01-29<br/>1942-01-29
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/robin_morgan robin_morgan]
| [[:d:Q450796|Q450796]]
|-
|
| ''[[:d:Q23782688|Robin Murphy]]''
|
| [[informatikari]]<br/>''[[:d:Q18844224|zientzia-fikzio idazle]]''
| 1957-08-25
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/robin_murphy robin_murphy]
| [[:d:Q23782688|Q23782688]]
|-
|
| ''[[:d:Q23713828|Robin Nagle]]''
|
| [[antropologo]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/robin_nagle robin_nagle]
| [[:d:Q23713828|Q23713828]]
|-
|
| ''[[:d:Q55583699|Robin Steinberg]]''
|
| [[abokatu]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/robin_steinberg robin_steinberg]
| [[:d:Q55583699|Q55583699]]
|-
|
| ''[[:d:Q23760207|Robyn Stein DeLuca]]''
|
| ''[[:d:Q212980|psikologo]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/robyn_stein_deluca robyn_stein_deluca]
| [[:d:Q23760207|Q23760207]]
|-
| [[Fitxategi:Rodney Brooks ML40.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q92809|Rodney Brooks]]''
|
| [[informatikari]]<br/>[[ingeniari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q3437279|roboticist]]''<br/>''[[:d:Q15976092|artificial intelligence researcher]]''<br/>[[matematikari]]
| 1954-12-30
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Australia]]
| [https://www.ted.com/speakers/rodney_brooks rodney_brooks]
| [[:d:Q92809|Q92809]]
|-
| [[Fitxategi:Rodney Mullen PopTech 2013 01 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q313447|Rodney Mullen]]''
| skater estatubatuarra
| ''[[:d:Q17502714|skater]]''
| 1966-08-17
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/rodney_mullen rodney_mullen]
| [[:d:Q313447|Q313447]]
|-
|
| ''[[:d:Q24052043|Rodrigo Bijou]]''
|
| ''[[:d:Q65952601|computer security engineer]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/rodrigo_bijou rodrigo_bijou]
| [[:d:Q24052043|Q24052043]]
|-
|
| ''[[:d:Q23712290|Rodrigo Canales]]''
|
| [[irakasle]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/rodrigo_canales rodrigo_canales]
| [[:d:Q23712290|Q23712290]]
|-
| [[Fitxategi:Rodrigo y Gabriela.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1469093|Rodrigo y Gabriela]]''
|
| ''[[:d:Q215380|musika talde]]''
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/rodrigo_y_gabriela rodrigo_y_gabriela]
| [[:d:Q1469093|Q1469093]]
|-
|
| ''[[:d:Q106736121|Roger Antonsen]]''
|
| ''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q1569495|unibertsitateko irakaslea]]''<br/>[[matematikari]]<br/>[[informatikari]]<br/>[[programatzaile]]
| 1976-08-31
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Norvegia]]
| [https://www.ted.com/speakers/roger_antonsen roger_antonsen]
| [[:d:Q106736121|Q106736121]]
|-
|
| ''[[:d:Q23657103|Roger Doiron]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/roger_doiron roger_doiron]
| [[:d:Q23657103|Q23657103]]
|-
| [[Fitxategi:Roger Ebert cropped.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q212173|Roger Ebert]]''
|
| [[gidoilari]]<br/>''[[:d:Q4220892|zinema-kritikari]]''<br/>[[kazetari]]<br/>''[[:d:Q42909|erreportari]]''<br/>[[idazle]]<br/>[[aurkezle]]<br/>''[[:d:Q947873|telebista aurkezle]]''
| 1942-06-18
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/roger_ebert roger_ebert]<br/>[https://www.ted.com/speakers/904 904]
| [[:d:Q212173|Q212173]]
|-
| [[Fitxategi:2021 - Centre Stage SM5 1003 (51652425540) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7358633|Roger McNamee]]''
|
| ''[[:d:Q1979607|finantzari]]''<br/>[[gitarra-jotzaile]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q557880|inbertitzailea]]''<br/>[[musikari]]<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>''[[:d:Q6051619|iritzi-kazetari]]''
| 1956-05-02
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/roger_mcnamee roger_mcnamee]
| [[:d:Q7358633|Q7358633]]
|-
|
| ''[[:d:Q23728309|Roger Stein]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/roger_stein roger_stein]
| [[:d:Q23728309|Q23728309]]
|-
|
| ''[[:d:Q57010924|Roger T. Hanlon]]''
|
| ''[[:d:Q15839134|ekologo]]''<br/>''[[:d:Q864503|biologo]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1947-05-17<br/>1947
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/roger_hanlon roger_hanlon]
| [[:d:Q57010924|Q57010924]]
|-
|
| ''[[:d:Q7359408|Rogier van der Heide]]''
|
| ''[[:d:Q1823479|argi-diseinatzailea]]''<br/>[[ingeniari]]<br/>''[[:d:Q42973|arkitekto]]''
| 1970
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Herbehereetako Erresuma]]
| [https://www.ted.com/speakers/rogier_van_der_heide rogier_van_der_heide]
| [[:d:Q7359408|Q7359408]]
|-
| [[Fitxategi:Rokia Traoré - Festival du Bout du Monde 2013 - 003.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q256065|Rokia Traoré]]''
|
| [[egile abeslari]]<br/>[[Kantari|abeslari]]<br/>[[musikagile]]
| 1974-01-24
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Mali]]<br/>[[Frantzia]]
| [https://www.ted.com/speakers/rokia_traore rokia_traore]<br/>[https://www.ted.com/speakers/166 166]
| [[:d:Q256065|Q256065]]
|-
|
| ''[[:d:Q52151628|Rola Hallam]]''
|
| [[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Siria]]
| [https://www.ted.com/speakers/rola_hallam rola_hallam]
| [[:d:Q52151628|Q52151628]]
|-
|
| ''[[:d:Q17388690|Roman Mars]]''
|
| [[kazetari]]<br/>''[[:d:Q15077007|podcaster]]''<br/>''[[:d:Q2722764|irrati-esatari]]''<br/>''[[:d:Q112120568|tvůrce rozhlasových pořadů]]''<br/>[[hizlari]]
| 1974-10-16
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/roman_mars roman_mars]
| [[:d:Q17388690|Q17388690]]
|-
|
| ''[[:d:Q23769241|Romina Libster]]''
|
| [[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/romina_libster romina_libster]
| [[:d:Q23769241|Q23769241]]
|-
| [[Fitxategi:Mr. Romulus Whitaker.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q3532796|Romulus Whitaker]]''
|
| ''[[:d:Q864503|biologo]]''<br/>''[[:d:Q16271064|herpetologoa]]''
| 1943-05-23
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[India]]<br/>[[Britainiar Raj]]<br/>[[Indiako Agindupeko Lurra]]
| [https://www.ted.com/speakers/romulus_whitaker romulus_whitaker]
| [[:d:Q3532796|Q3532796]]
|-
|
| ''[[:d:Q11099812|Ron Eglash]]''
| matematikari estatubatuarra
| [[matematikari]]<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''
| 1958-12-25
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/ron_eglash ron_eglash]
| [[:d:Q11099812|Q11099812]]
|-
|
| ''[[:d:Q7363766|Ron Finley]]''
|
| ''[[:d:Q3501317|moda-diseinatzaile]]''<br/>''[[:d:Q758780|lorezain]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/ron_finley ron_finley]
| [[:d:Q7363766|Q7363766]]
|-
| [[Fitxategi:Photo of Ron Gutman.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q7363861|Ron Gutman]]''
|
| ''[[:d:Q2961975|enpresa exekutiboa]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/ron_gutman ron_gutman]
| [[:d:Q7363861|Q7363861]]
|-
|
| ''[[:d:Q7364137|Ron McCallum]]''
| akademikoa australiarra
| ''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''
| 1948-10-08
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Australia]]
| [https://www.ted.com/speakers/ron_mccallum ron_mccallum]
| [[:d:Q7364137|Q7364137]]
|-
|
| ''[[:d:Q7365256|Ronald S. Sullivan Jr.]]''
| katedradun estatubatuarra
| [[katedradun]]
| 1966-12-12
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/ronald_sullivan ronald_sullivan]
| [[:d:Q7365256|Q7365256]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662811|Ronny Edry]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/ronny_edry ronny_edry]
| [[:d:Q23662811|Q23662811]]
|-
| [[Fitxategi:Rory Bremner at the Savoy 2007.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3400702|Rory Bremner]]''
|
| [[komediante]]<br/>''[[:d:Q3149505|improviser]]''<br/>[[telebista-aktore]]
| 1961-04-06
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/rory_bremner rory_bremner]
| [[:d:Q3400702|Q3400702]]
|-
| [[Fitxategi:Official portrait of Rory Stewart crop 2.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q328892|Rory Stewart]]''
|
| [[politikari]]<br/>''[[:d:Q193391|diplomazialari]]''<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q3579035|bidaia idazle]]''<br/>[[ofizier]]<br/>''[[:d:Q1238570|politologo]]''<br/>[[Atleta|kirolari]]<br/>[[aurkezle]]<br/>''[[:d:Q15077007|podcaster]]''
| 1973-01-03
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/rory_stewart rory_stewart]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1045 1045]
| [[:d:Q328892|Q328892]]
|-
| [[Fitxategi:Business of Software - Rory Sutherland.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q19666293|Rory Sutherland]]''
|
| ''[[:d:Q10355417|advertising person]]''<br/>''[[:d:Q4178004|publizista]]''<br/>''[[:d:Q6051619|iritzi-kazetari]]''<br/>''[[:d:Q106879368|marketing theorist]]''<br/>''[[:d:Q1086863|zutabegile]]''
| 1965-11-12
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/rory_sutherland rory_sutherland]
| [[:d:Q19666293|Q19666293]]
|-
| [[Fitxategi:Rose George on The Big Necessity.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4949823|Rose George]]''
|
| [[kazetari]]<br/>''[[:d:Q15980158|saiakeragile]]''
| 1969
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/rose_george rose_george]
| [[:d:Q4949823|Q4949823]]
|-
| [[Fitxategi:Rose Goslinga - PopTech 2011 - Camden Maine USA (6264061943).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23759550|Rose Goslinga]]''
|
| ''[[:d:Q285759|aseguru-artekari]]''<br/>''[[:d:Q1979607|finantzari]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/rose_goslinga rose_goslinga]
| [[:d:Q23759550|Q23759550]]
|-
|
| ''[[:d:Q76469472|Rose Mutiso]]''
| fisikari kenyarra
| ''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>''[[:d:Q2961975|enpresa exekutiboa]]''
| 1986
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Kenya]]
| [https://www.ted.com/speakers/rose_m_mutiso rose_m_mutiso]
| [[:d:Q76469472|Q76469472]]
|-
|
| ''[[:d:Q23728320|Roselinde Torres]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/roselinde_torres roselinde_torres]
| [[:d:Q23728320|Q23728320]]
|-
|
| [[Rosie King]]
|
| ''[[:d:Q15253558|aktibista]]''<br/>[[ahots-aktore]]<br/>[[Irudigile|ilustratzaile]]
| 1998
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/rosie_king rosie_king]
| [[:d:Q23759581|Q23759581]]
|-
| [[Fitxategi:Portrait of Ross Lovegrove.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q573143|Ross Lovegrove]]''
| diseinatzaile britainiarra
| [[diseinatzaile]]
| 1958-08-16
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/ross_lovegrove ross_lovegrove]<br/>[https://www.ted.com/speakers/28 28]
| [[:d:Q573143|Q573143]]
|-
| [[Fitxategi:Roxane gay 9134940.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q16202911|Roxane Gay]]''
|
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q11774202|saiakeragile]]''<br/>[[kazetari]]<br/>[[eleberrigile]]<br/>''[[:d:Q20708269|Scrabble player]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q876864|editore-laguntzaile]]''<br/>''[[:d:Q4263842|literatura-kritikari]]''
| 1974-10-15
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/roxane_gay roxane_gay]
| [[:d:Q16202911|Q16202911]]
|-
|
| ''[[:d:Q23728739|Roy Gould]]''
|
| [[zientzialari]]<br/>[[astronomo]]
| 1947
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/roy_gould roy_gould]
| [[:d:Q23728739|Q23728739]]
|-
| [[Fitxategi:Official portrait of Roz Savage MP crop 2.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7375304|Roz Savage]]''
|
| ''[[:d:Q21081635|ocean rower]]''<br/>[[politikari]]
| 1967-12-23
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/roz_savage roz_savage]
| [[:d:Q7375304|Q7375304]]
|-
|
| ''[[:d:Q7376380|Ruby Sales]]''
| aktibista estatubatuarra
| ''[[:d:Q15253558|aktibista]]''
| 1948-07-08
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/ruby_sales ruby_sales]
| [[:d:Q7376380|Q7376380]]
|-
| [[Fitxategi:Ruby-Wax-2016 (cropped again).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q460549|Ruby Wax]]''
|
| [[kazetari]]<br/>[[komediante]]<br/>''[[:d:Q2259451|antzerki aktore]]''<br/>''[[:d:Q73306227|television writer]]''<br/>[[Antzezle|aktore]]<br/>''[[:d:Q9379869|hizlari]]''<br/>[[gidoilari]]
| 1953-04-19
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/ruby_wax ruby_wax]
| [[:d:Q460549|Q460549]]
|-
| [[Fitxategi:Rufus Cappadocia.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7378014|Rufus Cappadocia]]''
|
| ''[[:d:Q13219637|biolontxelista]]''
| 1967
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/rufus_cappadocia rufus_cappadocia]
| [[:d:Q7378014|Q7378014]]
|-
|
| ''[[:d:Q23809230|Rufus Griscom & Alisa Volkman]]''
|
|
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/rufus_griscom_alisa_volkam rufus_griscom_alisa_volkam]
| [[:d:Q23809230|Q23809230]]
|-
| [[Fitxategi:Rumaitha Al Busaidi at Sustainable Development Impact Summit 2021.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q106923101|Rumaitha Al Busaidi]]''
|
| [[politikari]]<br/>[[enpresaburu]]<br/>[[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Oman]]
| [https://www.ted.com/speakers/rumaitha_al_busaidi rumaitha_al_busaidi]
| [[:d:Q106923101|Q106923101]]
|-
|
| ''[[:d:Q23713556|Rupal Patel]]''
|
| [[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/rupal_patel rupal_patel]
| [[:d:Q23713556|Q23713556]]
|-
| [[Fitxategi:Russ B. Altman.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7381092|Russ Altman]]''
|
| ''[[:d:Q2904006|bioinformatikari]]''<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q26848923|bioengineer]]''
| 1961-11-05
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/russ_altman russ_altman]
| [[:d:Q7381092|Q7381092]]
|-
| [[Fitxategi:Russell G Foster - EdSciFest 2014 (20).JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q7381511|Russell G. Foster]]''
| ikertzailea
| ''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''<br/>''[[:d:Q783906|neurologo]]''<br/>''[[:d:Q12013238|oftalmologo]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1959-08-19
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/russell_foster russell_foster]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1623 1623]
| [[:d:Q7381511|Q7381511]]
|-
| [[Fitxategi:Rutger Bregman (2024)-32 (2).jpg|center|128px]]
| [[Rutger Bregman]]
|
| [[kazetari]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q201788|historialari]]''<br/>''[[:d:Q24885626|pentsalari]]''
| 1988-04-26
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Herbehereetako Erresuma]]
| [https://www.ted.com/speakers/rutger_bregman rutger_bregman]
| [[:d:Q19747970|Q19747970]]
|-
| [[Fitxategi:Ruth Chang.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7382918|Ruth Chang]]''
| filosofo estatubatuarra
| [[filosofo]]<br/>''[[:d:Q63677188|law professor]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/ruth_chang ruth_chang]
| [[:d:Q7382918|Q7382918]]
|-
|
| ''[[:d:Q23727935|Ryan Holladay]]''
|
| [[artista]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/ryan_holladay ryan_holladay]
| [[:d:Q23727935|Q23727935]]
|-
|
| ''[[:d:Q23783358|Ryan Lobo]]''
|
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''<br/>[[film-zuzendari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/ryan_lobo ryan_lobo]
| [[:d:Q23783358|Q23783358]]
|-
| [[Fitxategi:TerBurgDSCF0820 (34367491515).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16876158|Ryan Merkley]]''
|
| ''[[:d:Q707492|military chief of staff]]''<br/>''[[:d:Q15077007|podcaster]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/ryan_merkley ryan_merkley]
| [[:d:Q16876158|Q16876158]]
|-
| [[Fitxategi:Sakena Yacoobi Profile.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7402892|Sakena Yacoobi]]''
|
| ''[[:d:Q15253558|aktibista]]''<br/>[[idazle]]
| 1950
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Afganistan]]
| [https://www.ted.com/speakers/sakena_yacoobi sakena_yacoobi]
| [[:d:Q7402892|Q7402892]]
|-
|
| ''[[:d:Q23670961|Saki Mafundikwa]]''
|
| ''[[:d:Q3391743|artista bisuala]]''
| 1955
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Botswana]]
| [https://www.ted.com/speakers/saki_mafundikwa saki_mafundikwa]
| [[:d:Q23670961|Q23670961]]
|-
| [[Fitxategi:Sally Kohn by Gage Skidmore.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7405192|Sally Kohn]]''
| kazetari estatubatuarra
| [[abokatu]]<br/>[[kazetari]]<br/>''[[:d:Q11499163|analista politiko]]''<br/>''[[:d:Q111535220|nonprofit administrator]]''<br/>''[[:d:Q15978655|aholkulari]]''<br/>''[[:d:Q28532974|community organizer]]''
| 1977-03-27
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/sally_kohn sally_kohn]
| [[:d:Q7405192|Q7405192]]
|-
| [[Fitxategi:Salman Khan TED 2011.jpg|center|128px]]
| [[Salman Khan]]
|
| [[irakasle]]<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>[[idazle]]<br/>[[matematikari]]<br/>[[youtuber]]<br/>''[[:d:Q578109|telebista-ekoizle]]''
| 1976-10-11
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/salman_khan salman_khan]
| [[:d:Q471472|Q471472]]
|-
|
| ''[[:d:Q23670952|Salvatore Iaconesi]]''
|
| [[artista]]<br/>[[hacker]]<br/>[[ingeniari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Italia]]
| [https://www.ted.com/speakers/salvatore_iaconesi salvatore_iaconesi]
| [[:d:Q23670952|Q23670952]]
|-
| [[Fitxategi:Sam Harris 2016 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q296047|Sam Harris]]''
|
| [[filosofo]]<br/>''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q8246794|blogari]]''<br/>''[[:d:Q15077007|podcaster]]''
| 1967-04-09
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/sam_harris sam_harris]
| [[:d:Q296047|Q296047]]
|-
| [[Fitxategi:SamKass2009.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16220987|Sam Kass]]''
|
| ''[[:d:Q3499072|sukaldariburu]]''
| 1980
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/sam_kass sam_kass]
| [[:d:Q16220987|Q16220987]]
|-
|
| ''[[:d:Q23795645|Sam Martin]]''
|
| [[idazle]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/sam_martin sam_martin]
| [[:d:Q23795645|Q23795645]]
|-
|
| ''[[:d:Q4844862|Sam Richards]]''
|
| ''[[:d:Q2306091|soziologo]]''
| 1960-09-03
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/sam_richards sam_richards]
| [[:d:Q4844862|Q4844862]]
|-
| [[Fitxategi:Samantha Nutt New Image - -14.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q7408709|Samantha Nutt]]''
|
| [[mediku]]
| 1969-10-01
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/samantha_nutt samantha_nutt]
| [[:d:Q7408709|Q7408709]]
|-
| [[Fitxategi:Samantha Power in 2023 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q454970|Samantha Power]]''
|
| [[kazetari]]<br/>''[[:d:Q193391|diplomazialari]]''<br/>''[[:d:Q1231865|pedagogo]]''<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q1476215|giza eskubideen aldeko ekintzaile]]''<br/>''[[:d:Q11499147|militante politiko]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1970-09-21
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Irlanda (estatua)|Irlandako Errepublika]]
| [https://www.ted.com/speakers/samantha_power samantha_power]
| [[:d:Q454970|Q454970]]
|-
|
| ''[[:d:Q23782711|Samuel Cohen]]''
|
| [[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/samuel_cohen samuel_cohen]
| [[:d:Q23782711|Q23782711]]
|-
| [[Fitxategi:Sandi Toksvig - Secret Comedy Podcast - 2013 (9468814916) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q293020|Sandi Toksvig]]''
|
| [[komediante]]<br/>''[[:d:Q2722764|irrati-esatari]]''<br/>[[idazle]]<br/>[[politikari]]<br/>''[[:d:Q947873|telebista aurkezle]]''<br/>''[[:d:Q3149505|improviser]]''<br/>[[Antzezle|aktore]]<br/>''[[:d:Q11499147|militante politiko]]''
| 1958-05-03
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]<br/>''[[:d:Q756617|Danimarka]]''
| [https://www.ted.com/speakers/sandi_toksvig sandi_toksvig]
| [[:d:Q293020|Q293020]]
|-
|
| ''[[:d:Q111649594|Sandor Markon]]''
|
| [[hezitzaile]]<br/>[[asmatzaile]]
| 1948-11-16
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Hungaria]]
| [https://www.ted.com/speakers/speaker0046 speaker0046]
| [[:d:Q111649594|Q111649594]]
|-
|
| ''[[:d:Q23670660|Sandra Aamodt]]''
|
| ''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/sandra_aamodt sandra_aamodt]
| [[:d:Q23670660|Q23670660]]
|-
|
| ''[[:d:Q23657109|Sandra Fisher-Martins]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/sandra_fisher_martins sandra_fisher_martins]
| [[:d:Q23657109|Q23657109]]
|-
|
| ''[[:d:Q23782729|Sandrine Thuret]]''
|
| [[zientzialari]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/sandrine_thuret sandrine_thuret]
| [[:d:Q23782729|Q23782729]]
|-
|
| ''[[:d:Q7417607|Sanford Biggers]]''
|
| [[artista]]<br/>''[[:d:Q11569986|grabatzaile]]''
| 1970
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/sanford_biggers sanford_biggers]
| [[:d:Q7417607|Q7417607]]
|-
| [[Fitxategi:Sangeeta N. Bhatia-Heritage-Day-2019-115.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7417919|Sangeeta N. Bhatia]]''
|
| [[ingeniari]]
| 1968
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/sangeeta_bhatia sangeeta_bhatia]
| [[:d:Q7417919|Q7417919]]
|-
|
| ''[[:d:Q23769249|Sangu Delle]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/sangu_delle sangu_delle]
| [[:d:Q23769249|Q23769249]]
|-
|
| ''[[:d:Q23713544|Sanjay Dastoor]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/sanjay_dastoor sanjay_dastoor]
| [[:d:Q23713544|Q23713544]]
|-
| [[Fitxategi:Sanjay Pradhan at World Economic Forum Davos 2022.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q23662565|Sanjay Pradhan]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/sanjay_pradhan sanjay_pradhan]
| [[:d:Q23662565|Q23662565]]
|-
|
| ''[[:d:Q23728286|Sara Lewis]]''
|
| [[zientzialari]]
| 1953
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/sara_lewis sara_lewis]
| [[:d:Q23728286|Q23728286]]
|-
| [[Fitxategi:Sara Menker 2017.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q54908063|Sara Menker]]''
|
| ''[[:d:Q2961975|enpresa exekutiboa]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Etiopia]]
| [https://www.ted.com/speakers/sara_menker sara_menker]
| [[:d:Q54908063|Q54908063]]
|-
| [[Fitxategi:Sara Ramírez3.jpg|center|128px]]
| [[Sara Ramírez]]
|
| [[telebista-aktore]]<br/>[[musikagile]]<br/>[[Kantari|abeslari]]<br/>[[kantugile]]<br/>[[egile abeslari]]<br/>''[[:d:Q2259451|antzerki aktore]]''<br/>''[[:d:Q10800557|zinema aktore]]''<br/>[[ahots-aktore]]
| 1975-08-31
| [[Genero ez bitar|ez-bitar]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Mexiko]]
| [https://www.ted.com/speakers/sara_ramirez sara_ramirez]
| [[:d:Q40069|Q40069]]
|-
| [[Fitxategi:Sara Seager.jpg|center|128px]]
| [[Sara Seager]]
| kanadiar astronomoa, ikertzailea eta irakaslea
| [[astronomo]]<br/>''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>''[[:d:Q752129|astrofisikari]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q864503|biologo]]''
| 1971-07-21
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/sara_seager sara_seager]
| [[:d:Q7421764|Q7421764]]
|-
|
| ''[[:d:Q23760629|Sarah Bergbreiter]]''
|
| [[zientzialari]]<br/>''[[:d:Q3437279|roboticist]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/sarah_bergbreiter sarah_bergbreiter]
| [[:d:Q23760629|Q23760629]]
|-
| [[Fitxategi:Sarah P Corbett.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16205571|Sarah Corbett]]''
|
| ''[[:d:Q10694573|ehungintzako artista]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/sarah_corbett sarah_corbett]
| [[:d:Q16205571|Q16205571]]
|-
| [[Fitxategi:SarahJones.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7422463|Sarah Jones]]''
|
| [[Antzezle|aktore]]<br/>''[[:d:Q2259451|antzerki aktore]]''<br/>[[idazle]]<br/>[[film-zuzendari]]
| 1973-11-29
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/sarah_jones sarah_jones]
| [[:d:Q7422463|Q7422463]]
|-
| [[Fitxategi:Sarah Kaminsky - TEDxTalk 2010 01.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23797164|Sarah Kaminsky]]''
|
| [[Antzezle|aktore]]<br/>[[idazle]]<br/>[[gidoilari]]
| 1979-03-24
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Frantzia]]
| [https://www.ted.com/speakers/sarah_kaminsky sarah_kaminsky]
| [[:d:Q23797164|Q23797164]]
|-
| [[Fitxategi:Sarah Kay 2018.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q32931|Sarah Kay]]''
| poeta estatubatuarra
| [[poeta]]<br/>[[idazle]]
| 1988-06-19
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/sarah_kay sarah_kay]
| [[:d:Q32931|Q32931]]
|-
|
| ''[[:d:Q7422530|Sarah Lewis]]''
|
| [[Museo eta arte-galerietako arduradun|eduki-editore]]<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''
| 1979-08-17
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/sarah_lewis sarah_lewis]
| [[:d:Q7422530|Q7422530]]
|-
| [[Fitxategi:Sarah Parcak, 2014 (crop).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7422673|Sarah Parcak]]''
|
| ''[[:d:Q1350189|egiptologoa]]''<br/>[[antropologo]]<br/>[[arkeologo]]
| 1979
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/sarah_parcak sarah_parcak]
| [[:d:Q7422673|Q7422673]]
|-
|
| ''[[:d:Q24890253|Sarah T. Stewart-Mukhopadhyay]]''
|
| [[astronomo]]
| 1973
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/sarah_t_stewart sarah_t_stewart]
| [[:d:Q24890253|Q24890253]]
|-
| [[Fitxategi:Sarah-Jayne Blakemore, University College London.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q15739591|Sarah-Jayne Blakemore]]''
|
| ''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1974-08-11
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/sarah_jayne_blakemore sarah_jayne_blakemore]
| [[:d:Q15739591|Q15739591]]
|-
|
| ''[[:d:Q23656709|Sasha Dichter]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/sasha_dichter sasha_dichter]
| [[:d:Q23656709|Q23656709]]
|-
| [[Fitxategi:Saul Griffith shot at Pop!Tech by Kris Krug.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7427302|Saul Griffith]]''
|
| [[asmatzaile]]<br/>[[ingeniari]]<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]
| 1974
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Australia]]
| [https://www.ted.com/speakers/saul_griffith saul_griffith]
| [[:d:Q7427302|Q7427302]]
|-
| [[Fitxategi:Sauti-Sol.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7427621|Sauti Sol]]''
|
|
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/sauti_sol sauti_sol]
| [[:d:Q7427621|Q7427621]]
|-
|
| ''[[:d:Q17017620|Saša Vučinić]]''
|
| [[kazetari]]<br/>''[[:d:Q1476215|giza eskubideen aldeko ekintzaile]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Serbia]]
| [https://www.ted.com/speakers/sasa_vucinic sasa_vucinic]
| [[:d:Q17017620|Q17017620]]
|-
|
| ''[[:d:Q539960|Scilla Elworthy]]''
|
| ''[[:d:Q15980158|saiakeragile]]''<br/>''[[:d:Q16323111|bakearen aldeko aktibista]]''<br/>''[[:d:Q11499147|militante politiko]]''
| 1943-06-03
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/scilla_elworthy scilla_elworthy]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1403 1403]
| [[:d:Q539960|Q539960]]
|-
|
| ''[[:d:Q23782703|Scott Dinsmore]]''
|
| [[idazle]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/scott_dinsmore scott_dinsmore]
| [[:d:Q23782703|Q23782703]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662590|Scott Fraser]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/scott_fraser scott_fraser]
| [[:d:Q23662590|Q23662590]]
|-
| [[Fitxategi:Scott Galloway (51933097365) (cropped) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q29017701|Scott Galloway]]''
|
| [[katedradun]]<br/>[[hizlari]]<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1964-11-03
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/scott_galloway scott_galloway]
| [[:d:Q29017701|Q29017701]]
|-
|
| ''[[:d:Q3476245|Scott Kim]]''
| artista estatubatuarra
| [[artista]]
| 1955
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/scott_kim scott_kim]
| [[:d:Q3476245|Q3476245]]
|-
| [[Fitxategi:Scott McCloud.Making Comics Tour.RISD.gk.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q454833|Scott McCloud]]''
|
| [[komikigile]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q1028181|margolari]]''
| 1960-06-10
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/scott_mccloud scott_mccloud]
| [[:d:Q454833|Q454833]]
|-
|
| ''[[:d:Q23661641|Scott Rickard]]''
|
| [[matematikari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/scott_rickard scott_rickard]
| [[:d:Q23661641|Q23661641]]
|-
|
| ''[[:d:Q21551156|Scott Summit]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/scott_summit scott_summit]
| [[:d:Q21551156|Q21551156]]
|-
|
| ''[[:d:Q37390205|Sean Davis]]''
|
| ''[[:d:Q2904006|bioinformatikari]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/sean_davis sean_davis]
| [[:d:Q37390205|Q37390205]]
|-
|
| ''[[:d:Q24054846|Sean Follmer]]''
|
| [[diseinatzaile]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[ikertzaile]]<br/>''[[:d:Q1906857|ingeniari mekaniko]]''<br/>[[informatikari]]<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/sean_follmer sean_follmer]
| [[:d:Q24054846|Q24054846]]
|-
|
| ''[[:d:Q23817870|Sean Gourley]]''
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Zeelanda Berria]]
| [https://www.ted.com/speakers/sean_gourley sean_gourley]
| [[:d:Q23817870|Q23817870]]
|-
| [[Fitxategi:Seanmcarroll2.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3129354|Sean M. Carroll]]''
|
| ''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>''[[:d:Q752129|astrofisikari]]''<br/>''[[:d:Q8246794|blogari]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1966-10-05
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/sean_carroll sean_carroll]
| [[:d:Q3129354|Q3129354]]
|-
| [[Fitxategi:Sebastian Deterding (6777479684).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23662471|Sebastian Deterding]]''
|
| ''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Alemania]]
| [https://www.ted.com/speakers/sebastian_deterding sebastian_deterding]
| [[:d:Q23662471|Q23662471]]
|-
| [[Fitxategi:Sebastian Junger, April 2013.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q969298|Sebastian Junger]]''
|
| [[film-zuzendari]]<br/>[[kazetari]]<br/>''[[:d:Q15980158|saiakeragile]]''<br/>[[gidoilari]]<br/>[[zinema ekoizle]]<br/>[[argazki-zuzendari]]<br/>[[Antzezle|aktore]]
| 1962-01-17
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/sebastian_junger sebastian_junger]
| [[:d:Q969298|Q969298]]
|-
|
| ''[[:d:Q7442523|Sebastian Seung]]''
| fisikari estatubatuarra
| ''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>[[katedradun]]<br/>''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''
| 1966
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/sebastian_seung sebastian_seung]<br/>[https://www.ted.com/speakers/751 751]
| [[:d:Q7442523|Q7442523]]
|-
| [[Fitxategi:Sebastian Thrun at IAA 2019 IMG 0893.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q62901|Sebastian Thrun]]''
|
| [[informatikari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q15976092|artificial intelligence researcher]]''<br/>''[[:d:Q3437279|roboticist]]''
| 1967-05-14
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Alemania]]
| [https://www.ted.com/speakers/sebastian_thrun sebastian_thrun]<br/>[https://www.ted.com/speakers/972 972]
| [[:d:Q62901|Q62901]]
|-
|
| ''[[:d:Q23795349|Sebastian Wernicke]]''
|
| ''[[:d:Q2732142|estatistikari]]''<br/>[[informatikari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/sebastian_wernicke sebastian_wernicke]
| [[:d:Q23795349|Q23795349]]
|-
| [[Fitxategi:Sebastião Salgado (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Sebastião Salgado]]
| argazkilari brasildarra
| ''[[:d:Q957729|fotokazetari]]''<br/>''[[:d:Q1028181|margolari]]''<br/>''[[:d:Q33231|argazkilari]]''
| 1944-02-08
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Brasil]]<br/>[[Frantzia]]
| [https://www.ted.com/speakers/sebastiao_salgado sebastiao_salgado]
| [[:d:Q358158|Q358158]]
|-
| [[Fitxategi:Sendhil Mullainathan - Behavioral Economics of Extreme Poverty - 2014 (13927918920) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q655590|Sendhil Mullainathan]]''
|
| [[ekonomialari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1973
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/sendhil_mullainathan sendhil_mullainathan]<br/>[https://www.ted.com/speakers/546 546]
| [[:d:Q655590|Q655590]]
|-
| [[Fitxategi:Serena Williams at 2013 US Open.jpg|center|128px]]
| [[Serena Williams]]
| estatubatuar tenislari ohi profesionala
| ''[[:d:Q10833314|tenislari]]''<br/>''[[:d:Q18814623|autobiografialari]]''<br/>[[Antzezle|aktore]]<br/>[[enpresaburu]]<br/>[[idazle]]<br/>[[diseinatzaile]]
| 1981-09-26
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/serena_williams serena_williams]
| [[:d:Q11459|Q11459]]
|-
|
| ''[[:d:Q23729052|Sergei Lupashin]]''
|
| ''[[:d:Q3437279|roboticist]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/sergei_lupashin sergei_lupashin]
| [[:d:Q23729052|Q23729052]]
|-
| [[Fitxategi:Sergey Brin Ted 2010 (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Sergey Brin]]
|
| [[informatikari]]<br/>[[asmatzaile]]<br/>''[[:d:Q2961975|enpresa exekutiboa]]''
| 1973-08-21
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/sergey_brin sergey_brin]
| [[:d:Q92764|Q92764]]
|-
| [[Fitxategi:Seth F. Berkley - Annual Meeting of the New Champions 2012.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7456439|Seth Berkley]]''
|
| ''[[:d:Q12765408|epidemiologo]]''
| 1956-10-18
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/seth_berkley seth_berkley]
| [[:d:Q7456439|Q7456439]]
|-
| [[Fitxategi:Seth Godin in 2009.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q439396|Seth Godin]]''
|
| [[idazle]]<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>''[[:d:Q8246794|blogari]]''<br/>[[ekonomialari]]<br/>[[informatikari]]<br/>[[Antzezle|aktore]]
| 1960-07-10
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/seth_godin seth_godin]
| [[:d:Q439396|Q439396]]
|-
|
| ''[[:d:Q7456582|Seth Priebatsch]]''
|
| [[enpresaburu]]
| 1989
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/seth_priebatsch seth_priebatsch]<br/>[https://www.ted.com/speakers/784 784]
| [[:d:Q7456582|Q7456582]]
|-
| [[Fitxategi:CSICON 2011-Seth Shostak.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q5762284|Seth Shostak]]''
|
| [[astronomo]]<br/>''[[:d:Q2722764|irrati-esatari]]''<br/>''[[:d:Q169470|fisikari]]''
| 1943-07-20
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/seth_shostak seth_shostak]
| [[:d:Q5762284|Q5762284]]
|-
| [[Fitxategi:Sethembile Msezane- Portrait.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q54915207|Sethembile Msezane]]''
| artista hegoafrikarra
| [[artista]]
| 1991
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Hegoafrika]]
| [https://www.ted.com/speakers/sethembile_msezane sethembile_msezane]
| [[:d:Q54915207|Q54915207]]
|-
| [[Fitxategi:Seyi Oyesola.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7459066|Seyi Oyesola]]''
|
| [[mediku]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Nigeria]]
| [https://www.ted.com/speakers/seyi_oyesola seyi_oyesola]
| [[:d:Q7459066|Q7459066]]
|-
|
| ''[[:d:Q23498237|Shabana Basij-Rasikh]]''
|
| [[hezitzaile]]<br/>''[[:d:Q22336956|gizaldeko ekintzaile]]''
| 1990
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Afganistan]]
| [https://www.ted.com/speakers/shabana_basij_rasikh shabana_basij_rasikh]
| [[:d:Q23498237|Q23498237]]
|-
| [[Fitxategi:Shad Begum at 2012 IWOC Award (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7460202|Shad Begum]]''
|
| ''[[:d:Q7019111|gizarte-langile]]''
| 1979-01-20
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Pakistan]]
| [https://www.ted.com/speakers/shad_begum shad_begum]
| [[:d:Q7460202|Q7460202]]
|-
|
| ''[[:d:Q16212117|Shaffi Mather]]''
|
| [[enpresaburu]]
| 1970-02-06
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/shaffi_mather shaffi_mather]
| [[:d:Q16212117|Q16212117]]
|-
| [[Fitxategi:Shah Rukh Khan graces the launch of the new Santro.jpg|center|128px]]
| [[Shahrukh Khan|Shah Rukh Khan]]
|
| ''[[:d:Q947873|telebista aurkezle]]''<br/>[[Antzezle|aktore]]<br/>[[gidoilari]]<br/>[[zinema ekoizle]]<br/>''[[:d:Q5716684|dantzari]]''<br/>''[[:d:Q10800557|zinema aktore]]''<br/>''[[:d:Q578109|telebista-ekoizle]]''
| 1965-11-02
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/shah_rukh_khan shah_rukh_khan]
| [[:d:Q9535|Q9535]]
|-
| [[Fitxategi:Shai Agassi2.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1235658|Shai Agassi]]''
|
| ''[[:d:Q2961975|enpresa exekutiboa]]''
| 1968-04-19
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Israel]]
| [https://www.ted.com/speakers/shai_agassi shai_agassi]
| [[:d:Q1235658|Q1235658]]
|-
| [[Fitxategi:Shai Reshef.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7462389|Shai Reshef]]''
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>[[enpresaburu]]
| 1955-09-11
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Israel]]
| [https://www.ted.com/speakers/shai_reshef shai_reshef]
| [[:d:Q7462389|Q7462389]]
|-
| [[Fitxategi:Shaka Senghor - Flickr - Knight Foundation.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23498341|Shaka Senghor]]''
|
| ''[[:d:Q1569495|unibertsitateko irakaslea]]''<br/>[[idazle]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/shaka_senghor shaka_senghor]
| [[:d:Q23498341|Q23498341]]
|-
| [[Fitxategi:Shane Koyczan and the Short Story Long.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q6483777|Shane Koyczan]]''
| poeta kanadarra
| ''[[:d:Q17378128|hitz esana egiten duen artista]]''<br/>[[poeta]]
| 1976-05-22
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/shane_koyczan shane_koyczan]
| [[:d:Q6483777|Q6483777]]
|-
|
| ''[[:d:Q22278829|Shane Legg]]''
|
| ''[[:d:Q15976092|artificial intelligence researcher]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Zeelanda Berria]]
| [https://www.ted.com/speakers/shane_legg shane_legg]
| [[:d:Q22278829|Q22278829]]
|-
| [[Fitxategi:ShaoLan speaks at TED 2013.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q19058856|Shaolan Hsueh]]''
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>[[irakasle]]
| 1971
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Taiwan]]
| [https://www.ted.com/speakers/shaolan_hsueh shaolan_hsueh]
| [[:d:Q19058856|Q19058856]]
|-
| [[Fitxategi:Sharmeen Obaid Chinoy World Economic Forum 2013.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3563826|Sharmeen Obaid-Chinoy]]''
|
| [[kazetari]]<br/>[[film-zuzendari]]<br/>[[zinema ekoizle]]
| 1978-11-12
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Pakistan]]
| [https://www.ted.com/speakers/sharmeen_obaid_chinoy sharmeen_obaid_chinoy]
| [[:d:Q3563826|Q3563826]]
|-
|
| ''[[:d:Q7489999|Sharon Brous]]''
|
| [[errabino]]
| 1973
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/sharon_brous sharon_brous]
| [[:d:Q7489999|Q7489999]]
|-
| [[Fitxategi:Sharon F Terry headshot 2013.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7490049|Sharon F. Terry]]''
|
|
| 1956-11-16
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/sharon_terry sharon_terry]
| [[:d:Q7490049|Q7490049]]
|-
| [[Fitxategi:Sharon Weinberger al Magnànim (34839642425).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7490261|Sharon Weinberger]]''
| kazetari estatubatuarra
| [[kazetari]]<br/>''[[:d:Q6051619|iritzi-kazetari]]''<br/>[[idazle]]
| 1972
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/sharon_weinberger sharon_weinberger]
| [[:d:Q7490261|Q7490261]]
|-
| [[Fitxategi:Shashi Tharoor 2015.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q195616|Shashi Tharoor]]''
|
| [[idazle]]<br/>[[politikari]]<br/>''[[:d:Q193391|diplomazialari]]''
| 1956-03-09
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/shashi_tharoor shashi_tharoor]<br/>[https://www.ted.com/speakers/560 560]
| [[:d:Q195616|Q195616]]
|-
| [[Fitxategi:Shawn Achor by Gage Skidmore.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16156426|Shawn Achor]]''
| psikologo estatubatuarra
| ''[[:d:Q212980|psikologo]]''<br/>[[enpresaburu]]<br/>[[autore]]
| 1978-03-09
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/shawn_achor shawn_achor]
| [[:d:Q16156426|Q16156426]]
|-
|
| ''[[:d:Q7492127|Shea Hembrey]]''
| artista estatubatuarra
| [[artista]]
| 1974
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/shea_hembrey shea_hembrey]
| [[:d:Q7492127|Q7492127]]
|-
| [[Fitxategi:Sheena Iyengar.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q29752|Sheena Iyengar]]''
|
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q212980|psikologo]]''
| 1969-11-29
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/sheena_iyengar sheena_iyengar]
| [[:d:Q29752|Q29752]]
|-
|
| ''[[:d:Q17118618|Sheila Nirenberg]]''
| neurozientzialari estatubatuarra
| ''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/sheila_nirenberg sheila_nirenberg]
| [[:d:Q17118618|Q17118618]]
|-
|
| ''[[:d:Q23797211|Sheila Patek]]''
|
| ''[[:d:Q16063497|evolutionary biologist]]''
| 1972
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/sheila_patek sheila_patek]
| [[:d:Q23797211|Q23797211]]
|-
| [[Fitxategi:Shekhar kapur 02.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q522232|Shekhar Kapur]]''
|
| [[Antzezle|aktore]]<br/>[[film-zuzendari]]<br/>[[Kontulari publiko|kontulari]]<br/>''[[:d:Q8246794|blogari]]''<br/>[[zinema ekoizle]]<br/>[[Modelo (lanbidea)|modelo]]<br/>[[gidoilari]]<br/>''[[:d:Q3455803|errealizadore]]''
| 1945-12-06
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Britainiar Raj]]<br/>[[Indiako Agindupeko Lurra]]<br/>[[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/shekhar_kapur shekhar_kapur]
| [[:d:Q522232|Q522232]]
|-
|
| ''[[:d:Q14159717|Shereen El Feki]]''
|
| [[kazetari]]<br/>''[[:d:Q947873|telebista aurkezle]]''<br/>''[[:d:Q15980158|saiakeragile]]''<br/>[[idazle]]
| 1968
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Egipto]]<br/>[[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/shereen_el_feki shereen_el_feki]
| [[:d:Q14159717|Q14159717]]
|-
| [[Fitxategi:Sherry Turkle.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q52919|Sherry Turkle]]''
|
| ''[[:d:Q212980|psikologo]]''<br/>''[[:d:Q2306091|soziologo]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q15980158|saiakeragile]]''
| 1948-06-18
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/sherry_turkle sherry_turkle]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1166 1166]
| [[:d:Q52919|Q52919]]
|-
| [[Fitxategi:Sherwin Nuland.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2278468|Sherwin B. Nuland]]''
|
| [[zirujau]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q15980158|saiakeragile]]''
| 1930-12-08
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/sherwin_nuland sherwin_nuland]
| [[:d:Q2278468|Q2278468]]
|-
| [[Fitxategi:Sheryl Sandberg WEF 2013 (crop by James Tamim).jpg|center|128px]]
| [[Sheryl Sandberg]]
|
| [[ekonomialari]]<br/>[[enpresaburu]]<br/>[[informatikari]]<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]
| 1969-08-28
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/sheryl_sandberg sheryl_sandberg]
| [[:d:Q234653|Q234653]]
|-
| [[Fitxategi:WuDunn, Sheryl.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7126275|Sheryl WuDunn]]''
|
| [[enpresaburu]]<br/>''[[:d:Q2883465|inbertsio bankari]]''<br/>[[kazetari]]
| 1959-11-16
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/sheryl_wudunn sheryl_wudunn]
| [[:d:Q7126275|Q7126275]]
|-
| [[Fitxategi:Shigeru Ban.jpg|center|128px]]
| [[Shigeru Ban]]
| arkitekto japoniarra
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''<br/>''[[:d:Q2145981|zaharberritzaile]]''
| 1957-08-05
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Japonia]]
| [https://www.ted.com/speakers/shigeru_ban shigeru_ban]
| [[:d:Q526725|Q526725]]
|-
|
| ''[[:d:Q23729147|Shih Chieh Huang]]''
|
| [[artista]]
| 1975
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/shih_chieh_huang shih_chieh_huang]
| [[:d:Q23729147|Q23729147]]
|-
| [[Fitxategi:Shilo Shiv Suleman.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q20685693|Shilo Shiv Suleman]]''
| artista indiarra
| [[artista]]
| 1989
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/shilo_shiv_suleman shilo_shiv_suleman]
| [[:d:Q20685693|Q20685693]]
|-
|
| ''[[:d:Q23795685|Shimon Schocken]]''
|
| [[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/shimon_schocken shimon_schocken]
| [[:d:Q23795685|Q23795685]]
|-
|
| ''[[:d:Q23796822|Shimon Steinberg]]''
|
| [[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/shimon_steinberg shimon_steinberg]
| [[:d:Q23796822|Q23796822]]
|-
|
| ''[[:d:Q18233521|Shimpei Takahashi]]''
|
| [[enpresaburu]]
| 1979
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Japonia]]
| [https://www.ted.com/speakers/shimpei_takahashi shimpei_takahashi]
| [[:d:Q18233521|Q18233521]]
|-
| [[Fitxategi:Viennale talk (2), Shirin Neshat.jpg|center|128px]]
| [[Shirin Neshat]]
| artista, film zuzendari eta argazkilari irandarra
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''<br/>[[film-zuzendari]]<br/>[[gidoilari]]<br/>''[[:d:Q18216771|bideoartista]]''<br/>''[[:d:Q1414443|zinemagilea]]''<br/>''[[:d:Q106227216|bideo instalazioen artista]]''<br/>''[[:d:Q1028181|margolari]]''<br/>''[[:d:Q11814411|dokumentalista]]''<br/>''[[:d:Q28054786|opera director]]''<br/>''[[:d:Q3391743|artista bisuala]]''
| 1957-03-26
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Iran]]
| [https://www.ted.com/speakers/shirin_neshat shirin_neshat]<br/>[https://www.ted.com/speakers/830 830]
| [[:d:Q262413|Q262413]]
|-
| [[Fitxategi:Shivani Sirona (38198572896).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q61446521|Shivani Siroya]]''
|
| ''[[:d:Q2961975|enpresa exekutiboa]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/shivani_siroya shivani_siroya]
| [[:d:Q61446521|Q61446521]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662139|Shlomo Benartzi]]''
|
| [[ekonomialari]]
| 1968
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Israel]]
| [https://www.ted.com/speakers/shlomo_benartzi shlomo_benartzi]
| [[:d:Q23662139|Q23662139]]
|-
| [[Fitxategi:Shohini brch 2018-1.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q52707485|Shohini Ghose]]''
|
| [[katedradun]]<br/>''[[:d:Q752129|astrofisikari]]''<br/>''[[:d:Q169470|fisikari]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/shohini_ghose shohini_ghose]
| [[:d:Q52707485|Q52707485]]
|-
| [[Fitxategi:Shonda Rhimes at the 75th Annual Peabody Awards (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Shonda Rhimes]]
| estatubatuar gidoilaria, film-zuzendaria eta ekoizlea
| [[gidoilari]]<br/>[[idazle]]<br/>[[zinema ekoizle]]<br/>[[showrunner]]<br/>''[[:d:Q578109|telebista-ekoizle]]''<br/>[[film-zuzendari]]
| 1970-01-13
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/shonda_rhimes shonda_rhimes]
| [[:d:Q242329|Q242329]]
|-
| [[Fitxategi:Shree Bose (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23797949|Shree Bose]]''
|
| [[zientzialari]]
| 1994-03-27
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/shree_bose shree_bose]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1190 1190]
| [[:d:Q23797949|Q23797949]]
|-
|
| ''[[:d:Q23728304|Shubhendu Sharma]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/shubhendu_sharma shubhendu_sharma]
| [[:d:Q23728304|Q23728304]]
|-
| [[Fitxategi:Shukla bose.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7504834|Shukla Bose]]''
|
| ''[[:d:Q15253558|aktibista]]''<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/shukla_bose shukla_bose]
| [[:d:Q7504834|Q7504834]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662246|Shyam Sankar]]''
|
| ''[[:d:Q2961975|enpresa exekutiboa]]''
| 1982
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/shyam_sankar shyam_sankar]
| [[:d:Q23662246|Q23662246]]
|-
|
| ''[[:d:Q16192736|Siamak Hariri]]''
| arkitekto kanadarra
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''
| 1958
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/siamak_hariri siamak_hariri]
| [[:d:Q16192736|Q16192736]]
|-
| [[Fitxategi:Sian Beilock - Dartmouth College - 10 January 2024 - 21 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16198523|Sian Beilock]]''
|
| ''[[:d:Q212980|psikologo]]''<br/>[[idazle]]
| 1976-01-10
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/sian_leah_beilock sian_leah_beilock]
| [[:d:Q16198523|Q16198523]]
|-
| [[Fitxategi:Siddhartha Mukherjee.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q983450|Siddhartha Mukherjee]]''
| ikertzailea
| ''[[:d:Q551835|mediku idazlea]]''<br/>''[[:d:Q11774202|saiakeragile]]''<br/>''[[:d:Q16062369|onkologo]]''<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''<br/>''[[:d:Q15980158|saiakeragile]]''<br/>[[zientzialari]]
| 1970
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/siddhartha_mukherjee siddhartha_mukherjee]
| [[:d:Q983450|Q983450]]
|-
| [[Fitxategi:Siddhartha Roy - Kolkata 2011-05-21 3594.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q27663696|Siddhartha Roy]]''
| biologo indiarra
| ''[[:d:Q16529590|ingurumen zientzialari]]''
| 1954-04-01
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/siddhartha_roy siddhartha_roy]
| [[:d:Q27663696|Q27663696]]
|-
|
| ''[[:d:Q23670511|Siddharthan Chandran]]''
|
| [[zientzialari]]<br/>''[[:d:Q783906|neurologo]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/siddharthan_chandran siddharthan_chandran]
| [[:d:Q23670511|Q23670511]]
|-
| [[Fitxategi:Siegfried Woldhek (2017).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7510710|Siegfried Woldhek]]''
| artista nederlandarra
| [[artista]]
| 1951-05-14
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Herbehereetako Erresuma]]
| [https://www.ted.com/speakers/siegfried_woldhek siegfried_woldhek]
| [[:d:Q7510710|Q7510710]]
|-
| [[Fitxategi:Simon Anholt.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q7518172|Simon Anholt]]''
|
| ''[[:d:Q1238570|politologo]]''<br/>''[[:d:Q2732142|estatistikari]]''
| 1961
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/simon_anholt simon_anholt]
| [[:d:Q7518172|Q7518172]]
|-
|
| ''[[:d:Q23657275|Simon Berrow]]''
|
| [[zientzialari]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/simon_berrow simon_berrow]
| [[:d:Q23657275|Q23657275]]
|-
|
| ''[[:d:Q23657193|Simon Lewis]]''
|
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q578109|telebista-ekoizle]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/simon_lewis simon_lewis]
| [[:d:Q23657193|Q23657193]]
|-
| [[Fitxategi:Simon Sinek speaks to I MIG Marines (2) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7519777|Simon Sinek]]''
|
| ''[[:d:Q15982858|motivational speaker]]''<br/>[[idazle]]
| 1973-10-09
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/simon_sinek simon_sinek]
| [[:d:Q7519777|Q7519777]]
|-
| [[Fitxategi:Simone Giertz 2019.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23304510|Simone Giertz]]''
|
| ''[[:d:Q4110598|video blogger]]''<br/>''[[:d:Q3437279|roboticist]]''<br/>''[[:d:Q947873|telebista aurkezle]]''<br/>''[[:d:Q578109|telebista-ekoizle]]''
| 1990-11-01
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Suedia]]
| [https://www.ted.com/speakers/simone_giertz simone_giertz]
| [[:d:Q23304510|Q23304510]]
|-
| [[Fitxategi:Sinan Aral - 2016.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q88200399|Sinan Aral]]''
|
| ''[[:d:Q15319501|social scientist]]''<br/>''[[:d:Q29169143|data scientist]]''
| 1974
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Turkia]]
| [https://www.ted.com/speakers/sinan_aral sinan_aral]
| [[:d:Q88200399|Q88200399]]
|-
|
| ''[[:d:Q7530129|Sirena Huang]]''
| biolin-jotzaile estatubatuarra
| ''[[:d:Q1259917|biolin-jotzaile]]''
| 1994-05-18
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/sirena_huang sirena_huang]
| [[:d:Q7530129|Q7530129]]
|-
| [[Fitxategi:Sisonke Msimang - TEDxSoweto 2014 - arm raised (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q72181398|Sisonke Msimang]]''
|
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q15253558|aktibista]]''<br/>''[[:d:Q84681895|political analyst]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Hegoafrika]]
| [https://www.ted.com/speakers/sisonke_msimang sisonke_msimang]
| [[:d:Q72181398|Q72181398]]
|-
| [[Fitxategi:Sivamani 2009.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3595145|Sivamani]]''
|
| ''[[:d:Q4351403|perkusionista]]''
| 1959-12-01
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/sivamani sivamani]
| [[:d:Q3595145|Q3595145]]
|-
| [[Fitxategi:Siyanda Mohutsiwa (26683928862) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q27987700|Siyanda Mohutsiwa]]''
| idazle botswanarra
| [[idazle]]
| 1993-03
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Botswana]]
| [https://www.ted.com/speakers/siyanda_mohutsiwa siyanda_mohutsiwa]
| [[:d:Q27987700|Q27987700]]
|-
|
| ''[[:d:Q19564457|Skylar Tibbits]]''
| arkitekto estatubatuarra
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''<br/>[[diseinatzaile]]<br/>[[informatikari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/skylar_tibbits skylar_tibbits]
| [[:d:Q19564457|Q19564457]]
|-
|
| ''[[:d:Q1493085|Sleepy Man]]''
|
|
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/sleepy_man_banjo_boys sleepy_man_banjo_boys]
| [[:d:Q1493085|Q1493085]]
|-
| [[Fitxategi:Sofi Tukker 06 04 2016 -14 (27454016316) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q22044898|Sofi Tukker]]''
|
|
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/sofi_tukker sofi_tukker]
| [[:d:Q22044898|Q22044898]]
|-
|
| ''[[:d:Q108514270|Sofia Jawed-Wessel]]''
|
| ''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/sofia_jawed_wessel sofia_jawed_wessel]
| [[:d:Q108514270|Q108514270]]
|-
| [[Fitxategi:SOMI, концерт в рамках фестиваля "Акваджаз" в "Зимнем театре".jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7560413|Somi]]''
|
| [[Kantari|abeslari]]<br/>''[[:d:Q15981151|jazz musikari]]''<br/>[[musikari]]
| 1979-06-06<br/>1981-06-06
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/somi_kakoma somi_kakoma]
| [[:d:Q7560413|Q7560413]]
|-
|
| ''[[:d:Q23661638|Sonaar Luthra]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/sonaar_luthra sonaar_luthra]
| [[:d:Q23661638|Q23661638]]
|-
| [[Fitxategi:SoniaShahByJohnnyMartyr.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3964777|Sonia Shah]]''
|
| [[idazle]]<br/>[[kazetari]]
| 1969
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/sonia_shah sonia_shah]
| [[:d:Q3964777|Q3964777]]
|-
| [[Fitxategi:Sophal Ear (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q20685614|Sophal Ear]]''
|
| [[zientzialari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1960s
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Kanbodia]]
| [https://www.ted.com/speakers/sophal_ear sophal_ear]
| [[:d:Q20685614|Q20685614]]
|-
| [[Fitxategi:Sophie Howe Change Now.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q102277721|Sophie Howe]]''
|
| [[politikari]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/sophie_howe sophie_howe]
| [[:d:Q102277721|Q102277721]]
|-
| [[Fitxategi:Sophie Hunger 2009.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q260336|Sophie Hunger]]''
|
| [[egile abeslari]]<br/>''[[:d:Q1415090|soinu banda konpositore]]''<br/>[[piano-jotzaile]]<br/>''[[:d:Q15981151|jazz musikari]]''<br/>[[gitarra-jotzaile]]
| 1983-03-31
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Suitza]]
| [https://www.ted.com/speakers/sophie_hunger sophie_hunger]
| [[:d:Q260336|Q260336]]
|-
| [[Fitxategi:Sophie scott photo.jpeg|center|128px]]
| ''[[:d:Q17278767|Sophie Scott]]''
|
| ''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''
| 1966
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/sophie_scott sophie_scott]
| [[:d:Q17278767|Q17278767]]
|-
| [[Fitxategi:Annual Membership Meeting 2017 9832 3 - Soraya Chemaly.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q60695598|Soraya Chemaly]]''
| idazle estatubatuarra
| [[idazle]]<br/>[[kazetari]]<br/>''[[:d:Q15253558|aktibista]]''
| 1966
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/soraya_chemaly soraya_chemaly]
| [[:d:Q60695598|Q60695598]]
|-
| [[Fitxategi:Soul Rebels in 2012.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q7564283|Soul Rebels Brass Band]]''
|
|
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/the_soul_rebels the_soul_rebels]
| [[:d:Q7564283|Q7564283]]
|-
|
| ''[[:d:Q91346129|Soyapi L Mumba]]''
|
| [[ikertzaile]]
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/soyapi_mumba soyapi_mumba]
| [[:d:Q91346129|Q91346129]]
|-
| [[Fitxategi:Spencer Wells.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3595861|Spencer Wells]]''
| genetista estatubatuarra
| ''[[:d:Q3126128|genetista]]''<br/>[[ikertzaile]]
| 1969-04-06
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/spencer_wells spencer_wells]
| [[:d:Q3595861|Q3595861]]
|-
| [[Fitxategi:Srđa Popović, 2012 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2315360|Srđa Popović]]''
|
| ''[[:d:Q11499147|militante politiko]]''<br/>''[[:d:Q864503|biologo]]''<br/>[[politikari]]
| 1973-02-01
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Serbia]]
| [https://www.ted.com/speakers/srdja_popovic srdja_popovic]
| [[:d:Q2315360|Q2315360]]
|-
| [[Fitxategi:Stacey Abrams by Gage Skidmore.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7595813|Stacey Abrams]]''
|
| [[politikari]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q106758751|voting rights activist]]''<br/>[[abokatu]]<br/>[[legelari]]<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>''[[:d:Q11499147|militante politiko]]''
| 1973-12-09
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/stacey_abrams stacey_abrams]
| [[:d:Q7595813|Q7595813]]
|-
|
| ''[[:d:Q23769382|Stacey Baker]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/stacey_baker stacey_baker]
| [[:d:Q23769382|Q23769382]]
|-
|
| ''[[:d:Q23796642|Stacey Kramer]]''
|
| ''[[:d:Q125129579|brand strategist]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/stacey_kramer stacey_kramer]
| [[:d:Q23796642|Q23796642]]
|-
| [[Fitxategi:Stanley McChrystal BG 1999.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q374338|Stanley A. McChrystal]]''
| gudari estatubatuarra
| ''[[:d:Q38239859|army officer]]''<br/>''[[:d:Q11545923|buruzagi militarra]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1954-08-14
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/stanley_mcchrystal stanley_mcchrystal]
| [[:d:Q374338|Q374338]]
|-
|
| ''[[:d:Q23713770|Stefan Larsson]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/stefan_larsson stefan_larsson]
| [[:d:Q23713770|Q23713770]]
|-
| [[Fitxategi:MJK61338 Stefan Sagmeister (Beyond Tellerrand München 2018).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q89568|Stefan Sagmeister]]''
|
| [[diseinatzaile]]<br/>''[[:d:Q1229025|tipografo]]''<br/>[[diseinatzaile grafiko]]<br/>[[film-zuzendari]]<br/>[[Irudigile|ilustratzaile]]
| 1962-08-06
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Austria]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Frantzia]]
| [https://www.ted.com/speakers/stefan_sagmeister stefan_sagmeister]
| [[:d:Q89568|Q89568]]
|-
| [[Fitxategi:Stefan Wolff.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7606332|Stefan Wolff]]''
|
| [[ikertzaile]]<br/>''[[:d:Q1238570|politologo]]''
| 1969-02-06
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/stefan_wolff stefan_wolff]
| [[:d:Q7606332|Q7606332]]
|-
| [[Fitxategi:Stefana Broadbent (6920625333).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23795676|Stefana Broadbent]]''
|
| [[antropologo]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/stefana_broadbent stefana_broadbent]
| [[:d:Q23795676|Q23795676]]
|-
|
| ''[[:d:Q27825327|Stefano Fratepietro]]''
|
| ''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''<br/>[[autore]]<br/>[[Zibersegurtasun|Segurtasun informatiko]]
| 1983-04-09
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Italia]]
| [https://www.ted.com/speakers/stefano_fratepietro stefano_fratepietro]
| [[:d:Q27825327|Q27825327]]
|-
| [[Fitxategi:Stefano Mancuso Laterza.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q23795300|Stefano Mancuso]]''
|
| ''[[:d:Q864503|biologo]]''<br/>''[[:d:Q2374149|botanikari]]''<br/>''[[:d:Q20739288|neurobiologist]]''<br/>''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''<br/>''[[:d:Q15980158|saiakeragile]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1965-05-09
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Italia]]
| [https://www.ted.com/speakers/stefano_mancuso stefano_mancuso]
| [[:d:Q23795300|Q23795300]]
|-
| [[Fitxategi:Stefon Harris.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q720524|Stefon Harris]]''
|
| ''[[:d:Q15981151|jazz musikari]]''
| 1973-03-23
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/stefon_harris stefon_harris]
| [[:d:Q720524|Q720524]]
|-
| [[Fitxategi:Stella Young.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16222140|Stella Young]]''
|
| [[kazetari]]<br/>''[[:d:Q61857538|disability rights activist]]''
| 1982-02-24
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Australia]]
| [https://www.ted.com/speakers/stella_young stella_young]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1937 1937]
| [[:d:Q16222140|Q16222140]]
|-
| [[Fitxategi:Stephanie Burt.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7608816|Stephanie Burt]]''
|
| ''[[:d:Q4263842|literatura-kritikari]]''<br/>[[kazetari]]<br/>[[poeta]]
| 1971
| [[Emakume trans|emakume transgenero]]<br/>''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/stephen_burt stephen_burt]
| [[:d:Q7608816|Q7608816]]
|-
| [[Fitxategi:Secretary Blinken Participates in an Interview (51700746148).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q76832840|Stephanie Busari]]''
|
| [[kazetari]]
| 1977-08-12
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/stephanie_busari stephanie_busari]
| [[:d:Q76832840|Q76832840]]
|-
|
| ''[[:d:Q23727585|Stephen Cave]]''
|
| [[filosofo]]<br/>[[idazle]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/stephen_cave stephen_cave]
| [[:d:Q23727585|Q23727585]]
|-
|
| ''[[:d:Q23661665|Stephen Coleman]]''
|
|
| 1942
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/stephen_coleman stephen_coleman]
| [[:d:Q23661665|Q23661665]]
|-
|
| ''[[:d:Q120052205|Stephen DeBerry]]''
|
| [[ikertzaile]]<br/>''[[:d:Q16023665|venture capitalist]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/stephen_deberry stephen_deberry]
| [[:d:Q120052205|Q120052205]]
|-
| [[Fitxategi:Stephen Friend at NightScience 2013 in Paris.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q891710|Stephen Friend]]''
|
| [[zientzialari]]
| 1953-12-10
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/stephen_friend stephen_friend]
| [[:d:Q891710|Q891710]]
|-
| [[Fitxategi:Stephen Hawking.StarChild.jpg|center|128px]]
| [[Stephen Hawking]]
| Britainiar fisikari teoriko, kosmologo eta idazlea
| ''[[:d:Q19350898|fisikari teoriko]]''<br/>''[[:d:Q2998308|kosmologo]]''<br/>[[idazle]]
| 1942-01-08
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/stephen_hawking stephen_hawking]<br/>[https://www.ted.com/speakers/209 209]
| [[:d:Q17714|Q17714]]
|-
|
| ''[[:d:Q23661621|Stephen Lawler]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/stephen_lawler stephen_lawler]
| [[:d:Q23661621|Q23661621]]
|-
| [[Fitxategi:Steve Palumbi on Climate Change Recovery (52391781204).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23797692|Stephen Palumbi]]''
|
| ''[[:d:Q3640160|itsas-biologo]]''<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1956
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/stephen_palumbi stephen_palumbi]
| [[:d:Q23797692|Q23797692]]
|-
| [[Fitxategi:Stephen Petranek 2018.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23301821|Stephen Petranek]]''
|
| [[kazetari]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/stephen_petranek stephen_petranek]
| [[:d:Q23301821|Q23301821]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662878|Stephen Ritz]]''
|
| [[irakasle]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/stephen_ritz stephen_ritz]
| [[:d:Q23662878|Q23662878]]
|-
|
| ''[[:d:Q3498677|Stephen Webb]]''
| fisikari britainiarra
| ''[[:d:Q169470|fisikari]]''
| 1963-02-25
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/stephen_webb stephen_webb]
| [[:d:Q3498677|Q3498677]]
|-
| [[Fitxategi:Stephen Wilkes Headshot.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7610852|Stephen Wilkes]]''
| argazkilari estatubatuarra
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''
| 1957
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/stephen_wilkes stephen_wilkes]
| [[:d:Q7610852|Q7610852]]
|-
| [[Fitxategi:Stephen Wolfram PR.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q310798|Stephen Wolfram]]''
|
| [[matematikari]]<br/>''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>[[informatikari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q715679|patent inventor]]''<br/>[[enpresaburu]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q15976092|artificial intelligence researcher]]''<br/>''[[:d:Q6051619|iritzi-kazetari]]''<br/>''[[:d:Q215536|merkatari]]''<br/>''[[:d:Q15077007|podcaster]]''
| 1959-08-29
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/stephen_wolfram stephen_wolfram]
| [[:d:Q310798|Q310798]]
|-
|
| ''[[:d:Q23670647|Steve Howard]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/steve_howard steve_howard]
| [[:d:Q23670647|Q23670647]]
|-
| [[Fitxategi:Steve Jobs Headshot 2010-CROP2.jpg|center|128px]]
| [[Steve Jobs]]
| enpresari amerikarra eta Apple Inc. enpresaren fundatzailea
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>[[asmatzaile]]<br/>[[diseinatzaile]]<br/>[[informatikari]]<br/>''[[:d:Q1053574|ekoizle exekutiboa]]''<br/>[[zinema ekoizle]]<br/>''[[:d:Q1979607|finantzari]]''
| 1955-02-24
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/steve_jobs steve_jobs]
| [[:d:Q19837|Q19837]]
|-
| [[Fitxategi:Steve Jurvetson Headshot.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q9079904|Steve Jurvetson]]''
|
| [[enpresaburu]]
| 1967-03-01
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Estonia]]
| [https://www.ted.com/speakers/steve_jurvetson steve_jurvetson]
| [[:d:Q9079904|Q9079904]]
|-
| [[Fitxategi:TNW Conference 2012 - Day 2 (6970534756).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23656010|Steve Keil]]''
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/steve_keil steve_keil]
| [[:d:Q23656010|Q23656010]]
|-
|
| ''[[:d:Q23712705|Steve Ramirez]]''
|
| ''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/steve_ramirez steve_ramirez]
| [[:d:Q23712705|Q23712705]]
|-
| [[Fitxategi:Dame Stephanie Shirley - 2013.jpg|center|128px]]
| [[Steve Shirley]]
| britaniar informatikari, enpresari, eta filantropoa
| [[informatikari]]<br/>''[[:d:Q28692502|emakumeen eskubideen aldeko ekintzaile]]''<br/>[[enpresaburu]]
| 1933-09-16
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Alemania]]<br/>[[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/dame_stephanie_steve_shirley dame_stephanie_steve_shirley]
| [[:d:Q214661|Q214661]]
|-
| [[Fitxategi:Steve Silberman.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7613926|Steve Silberman]]''
| idazle estatubatuarra
| [[idazle]]<br/>[[kazetari]]
| 1957-12-23
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/steve_silberman steve_silberman]
| [[:d:Q7613926|Q7613926]]
|-
|
| ''[[:d:Q7614168|Steve Truglia]]''
|
| ''[[:d:Q2833480|stunt coordinator]]''<br/>''[[:d:Q947873|telebista aurkezle]]''<br/>''[[:d:Q17318006|freediver]]''<br/>''[[:d:Q465501|stunt performer]]''
| 1962
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/steve_truglia steve_truglia]
| [[:d:Q7614168|Q7614168]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662571|Steven Addis]]''
|
| ''[[:d:Q125129579|brand strategist]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/steven_addis steven_addis]
| [[:d:Q23662571|Q23662571]]
|-
| [[Fitxategi:Professor Steven Cowley FRS.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2347488|Steven Cowley]]''
| fisikari britainiarra
| ''[[:d:Q169470|fisikari]]''
| 1951
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/steven_cowley steven_cowley]<br/>[https://www.ted.com/speakers/463 463]
| [[:d:Q2347488|Q2347488]]
|-
| [[Fitxategi:Steven Levitt, 2012.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q730969|Steven D. Levitt]]''
|
| [[ekonomialari]]<br/>[[katedradun]]<br/>[[idazle]]<br/>[[autore]]<br/>''[[:d:Q15077007|podcaster]]''
| 1967-05-29
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/steven_levitt steven_levitt]<br/>[https://www.ted.com/speakers/30 30]
| [[:d:Q730969|Q730969]]
|-
| [[Fitxategi:Steven Strogatz.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1384920|Steven H. Strogatz]]''
| matematikari estatubatuarra
| [[matematikari]]<br/>''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1959-08-13
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/steven_strogatz steven_strogatz]<br/>[https://www.ted.com/speakers/382 382]
| [[:d:Q1384920|Q1384920]]
|-
| [[Fitxategi:Steven Berlin Johnson - South by Southwest 2008 crop.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q980046|Steven Johnson]]''
| kazetari estatubatuarra
| [[kazetari]]<br/>[[idazle]]
| 1968-06-06
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/steven_johnson steven_johnson]
| [[:d:Q980046|Q980046]]
|-
| [[Fitxategi:Attorney Steven M. Wise at Boston Vegetarian Society, 10-13-2013.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7615012|Steven M. Wise]]''
|
| [[legelari]]<br/>[[abokatu]]
| 1950-12-19
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/steven_wise steven_wise]
| [[:d:Q7615012|Q7615012]]
|-
| [[Fitxategi:StevenPetrow02.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7615140|Steven Petrow]]''
| kazetari estatubatuarra
| [[kazetari]]
| 1957-07-12
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/steven_petrow steven_petrow]
| [[:d:Q7615140|Q7615140]]
|-
| [[Fitxategi:Steven Pinker in 2023 A 04 (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Steven Pinker]]
| psikologoa, hizkuntzalaria, idazlea antropologoa, filosofoa, unibertsitateko irakaslea
| ''[[:d:Q212980|psikologo]]''<br/>''[[:d:Q14467526|hizkuntzalari]]''<br/>[[antropologo]]<br/>[[filosofo]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q15980158|saiakeragile]]''<br/>''[[:d:Q84320739|evolutionary psychologist]]''<br/>''[[:d:Q115736435|experimental psychologist]]''
| 1954-09-18
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/steven_pinker steven_pinker]
| [[:d:Q212730|Q212730]]
|-
|
| ''[[:d:Q23670976|Steven Schwaitzberg]]''
|
| [[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/steven_schwaitzberg steven_schwaitzberg]
| [[:d:Q23670976|Q23670976]]
|-
| [[Fitxategi:Stevesoundcheck.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4442562|Steven Sharp Nelson]]''
|
| ''[[:d:Q13219637|biolontxelista]]''<br/>[[musikagile]]
| 1977-07-05
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/steven_sharp_nelson steven_sharp_nelson]
| [[:d:Q4442562|Q4442562]]
|-
|
| ''[[:d:Q7615646|Stew]]''
|
| [[egile abeslari]]<br/>''[[:d:Q2259451|antzerki aktore]]''
| 1961-08-16
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/stew stew]
| [[:d:Q7615646|Q7615646]]
|-
| [[Fitxategi:Stewart Brand -Sausalito, California, USA -at home-14Dec2010.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q971994|Stewart Brand]]''
|
| ''[[:d:Q11774202|saiakeragile]]''<br/>[[idazle]]<br/>[[kazetari]]<br/>''[[:d:Q864503|biologo]]''
| 1938-12-14
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/stewart_brand stewart_brand]
| [[:d:Q971994|Q971994]]
|-
| [[Fitxategi:Sting in April 2018.jpg|center|128px]]
| [[Sting]]
|
| [[Antzezle|aktore]]<br/>[[egile abeslari]]<br/>''[[:d:Q584301|baxu-jotzaile]]''<br/>[[gitarra-jotzaile]]<br/>[[musikagile]]<br/>''[[:d:Q21166956|lauta-jotzaile]]''<br/>''[[:d:Q10800557|zinema aktore]]''<br/>[[disko-ekoizle]]<br/>[[Kantari|abeslari]]
| 1951-10-02
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/sting sting]
| [[:d:Q483203|Q483203]]
|-
| [[Fitxategi:Stuart Firestein 2012.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q7626530|Stuart Firestein]]''
| biologo estatubatuarra
| ''[[:d:Q864503|biologo]]''<br/>''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''<br/>''[[:d:Q15143191|zientzia-dibulgatzaile]]''<br/>[[ikertzaile]]
| 1949
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/stuart_firestein stuart_firestein]
| [[:d:Q7626530|Q7626530]]
|-
| [[Fitxategi:Stuart Kauffman.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q516009|Stuart Kauffman]]''
|
| ''[[:d:Q864503|biologo]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q14906342|biofisikari]]''
| 1939-09-28
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/stuart_kauffman stuart_kauffman]
| [[:d:Q516009|Q516009]]
|-
|
| ''[[:d:Q23783413|Stuart L. Brown]]''
|
| [[zientzialari]]
| 1933
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/stuart_brown stuart_brown]
| [[:d:Q23783413|Q23783413]]
|-
| [[Fitxategi:Stuart Russell 01.jpg|center|128px]]
| [[Stuart J. Russell|Stuart Russell]]
|
| [[informatikari]]<br/>[[ingeniari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q15976092|artificial intelligence researcher]]''<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''
| 1962
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/stuart_russell stuart_russell]
| [[:d:Q3656334|Q3656334]]
|-
| [[Fitxategi:Sue Austin at TedX Monterrey (crop).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23308975|Sue Austin]]''
| artista britainiarra
| [[artista]]
| 1965-09-07
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/sue_austin sue_austin]
| [[:d:Q23308975|Q23308975]]
|-
|
| ''[[:d:Q61457270|Sue Klebold]]''
| idazle estatubatuarra
| [[idazle]]
| 1949-03-25
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/sue_klebold sue_klebold]
| [[:d:Q61457270|Q61457270]]
|-
| [[Fitxategi:Sue Savage Rumbaugh 2011 Shankbone.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q3088125|Sue Savage-Rumbaugh]]''
|
| ''[[:d:Q16825962|primatologist]]''<br/>''[[:d:Q212980|psikologo]]''<br/>''[[:d:Q16831394|mammalogist]]''<br/>''[[:d:Q864503|biologo]]''
| 1946-08-16
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/susan_savage_rumbaugh susan_savage_rumbaugh]
| [[:d:Q3088125|Q3088125]]
|-
| [[Fitxategi:Sugra mitra.jpg|center|128px]]
| [[Sugata Mitra]]
|
| [[informatikari]]<br/>[[katedradun]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q169470|fisikari]]''
| 1952-02-12
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/sugata_mitra sugata_mitra]
| [[:d:Q4352958|Q4352958]]
|-
| [[Fitxategi:SuheirHammad.jpg|center|128px]]
| [[Suheir Hammad]]
| Palestinar-amerikar poeta
| [[poeta]]<br/>[[Antzezle|aktore]]<br/>[[idazle]]
| 1973-10-25
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Palestinako Estatua|Palestina]]
| [https://www.ted.com/speakers/suheir_hammad suheir_hammad]
| [[:d:Q2895141|Q2895141]]
|-
| [[Fitxategi:Suki Kim, Miami Book Fair 2015 - 2.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7635852|Suki Kim]]''
|
| [[idazle]]<br/>[[kazetari]]<br/>[[irakasle]]
| 1970-09-19
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Hego Korea]]
| [https://www.ted.com/speakers/suki_kim suki_kim]
| [[:d:Q7635852|Q7635852]]
|-
|
| ''[[:d:Q20858396|Suleika Jaouad]]''
|
| [[idazle]]<br/>[[kazetari]]<br/>[[hizlari]]<br/>''[[:d:Q9379869|hizlari]]''
| 1988-07-05
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/suleika_jaouad suleika_jaouad]
| [[:d:Q20858396|Q20858396]]
|-
| [[Fitxategi:SunithaKrishnanJI1.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3530114|Sunitha Krishnan]]''
|
| ''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''<br/>''[[:d:Q15253558|aktibista]]''
| 1972-05-23
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/sunitha_krishnan sunitha_krishnan]
| [[:d:Q3530114|Q3530114]]
|-
|
| ''[[:d:Q7640561|Sunni Brown]]''
| idazle estatubatuarra
| [[idazle]]
| 1977-07-08
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/sunni_brown sunni_brown]
| [[:d:Q7640561|Q7640561]]
|-
|
| ''[[:d:Q56709133|Surya Mattu]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/surya_mattu surya_mattu]
| [[:d:Q56709133|Q56709133]]
|-
| [[Fitxategi:Susan Blackmore (2014).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q155199|Susan Blackmore]]''
|
| [[Langile autonomo]]<br/>''[[:d:Q1569495|unibertsitateko irakaslea]]''<br/>''[[:d:Q947873|telebista aurkezle]]''<br/>''[[:d:Q212980|psikologo]]''<br/>[[idazle]]<br/>[[Irakasleen klaustro]]<br/>[[ikertzaile]]
| 1951-07-29
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/susan_blackmore susan_blackmore]
| [[:d:Q155199|Q155199]]
|-
| [[Fitxategi:SusanCainPortrait 250px 20120305.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2036370|Susan Cain]]''
|
| [[abokatu]]<br/>''[[:d:Q15980158|saiakeragile]]''
| 1968-03-20
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/susan_cain susan_cain]
| [[:d:Q2036370|Q2036370]]
|-
|
| ''[[:d:Q23769279|Susan Colantuono]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/susan_colantuono susan_colantuono]
| [[:d:Q23769279|Q23769279]]
|-
| [[Fitxategi:Susan Shaw with Seal Pup 2007.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q15429604|Susan D. Shaw]]''
|
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q11900058|esploratzaile]]''<br/>''[[:d:Q16060693|kontserbatzaile]]''<br/>''[[:d:Q113827227|environmental health scientist]]''
| 1943-10-24
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/susan_shaw susan_shaw]
| [[:d:Q15429604|Q15429604]]
|-
| [[Fitxategi:SDH-3249.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7647750|Susan Desmond-Hellmann]]''
|
| ''[[:d:Q484876|zuzendari exekutibo]]''
| 1958
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/sue_desmond_hellman sue_desmond_hellman]
| [[:d:Q7647750|Q7647750]]
|-
|
| ''[[:d:Q23759572|Susan Etlinger]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/susan_etlinger susan_etlinger]
| [[:d:Q23759572|Q23759572]]
|-
| [[Fitxategi:Susan L. Solomon Philanthropy Summit 2016 00.47.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16151526|Susan L. Solomon]]''
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>[[enpresaburu]]
| 1951-08-23
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/susan_solomon susan_solomon]
| [[:d:Q16151526|Q16151526]]
|-
| [[Fitxategi:Dr Susan Lim Mey Lee.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7648117|Susan Lim]]''
|
| [[zirujau]]<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]
| 1962
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/susan_lim susan_lim]
| [[:d:Q7648117|Q7648117]]
|-
| [[Fitxategi:Susan Pinker no Fronteiras do Pensamento São Paulo 2017 (38182000214).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q542461|Susan Pinker]]''
|
| [[kazetari]]<br/>''[[:d:Q212980|psikologo]]''
| 1957-06-12
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/susan_pinker susan_pinker]
| [[:d:Q542461|Q542461]]
|-
| [[Fitxategi:As Conexões e Desconexões do Amor - Suzana Herculano-Houzel em Sorocaba.jpg|center|128px]]
| [[Suzana Herculano-Houzel]]
|
| ''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''
| 1972
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Brasil]]
| [https://www.ted.com/speakers/suzana_herculano_houzel suzana_herculano_houzel]
| [[:d:Q10375239|Q10375239]]
|-
|
| ''[[:d:Q70058784|Suzanne Barakat]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/suzanne_barakat suzanne_barakat]
| [[:d:Q70058784|Q70058784]]
|-
| [[Fitxategi:Christine Butler-426.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7650902|Suzanne Lee]]''
|
| ''[[:d:Q3501317|moda-diseinatzaile]]''<br/>[[Erakusketa komisario|erakusketa-komisario]]<br/>[[diseinatzaile]]<br/>[[ikertzaile]]
| 1970
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/suzanne_lee suzanne_lee]
| [[:d:Q7650902|Q7650902]]
|-
|
| ''[[:d:Q23727927|Suzanne Talhouk]]''
|
| [[poeta]]<br/>[[idazle]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/suzanne_talhouk suzanne_talhouk]
| [[:d:Q23727927|Q23727927]]
|-
| [[Fitxategi:Suzanne Simard.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q26702907|Suzanne W. Simard]]''
| ekologo kanadarra
| ''[[:d:Q15839134|ekologo]]''<br/>[[naturalista]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1960
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/suzanne_simard suzanne_simard]
| [[:d:Q26702907|Q26702907]]
|-
| [[Fitxategi:Eat Play Collide Sheehy (33259941573).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q55230019|Suzie Sheehy]]''
|
| ''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>[[zientzialari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1984
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/suzie_sheehy suzie_sheehy]
| [[:d:Q55230019|Q55230019]]
|-
| [[Fitxategi:Professor Svante Paabo ForMemRS (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Svante Pääbo]]
| genetista suediarra
| ''[[:d:Q3126128|genetista]]''<br/>''[[:d:Q864503|biologo]]''<br/>''[[:d:Q16063497|evolutionary biologist]]''
| 1955-04-20
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Suedia]]
| [https://www.ted.com/speakers/svante_paabo svante_paabo]
| [[:d:Q170342|Q170342]]
|-
| [[Fitxategi:Belarusian Leader of the Democratic Opposition Sviatlana Tsikhanouskaya (Svyatlana Tsikhanouskaya) on March 22, 2023 - (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Sviatlana Tsikhanouskaia]]
| bielorrusiar politikaria eta hezitzailea
| [[politikari]]
| 1982-09-11
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Bielorrusia]]
| [https://www.ted.com/speakers/sviatlana_tsikhanouskaya sviatlana_tsikhanouskaya]
| [[:d:Q97010473|Q97010473]]
|-
| [[Fitxategi:Sxip Shirey performing in 2010.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7659404|Sxip Shirey]]''
| musikagile estatubatuarra
| [[musikagile]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/sxip_shirey sxip_shirey]
| [[:d:Q7659404|Q7659404]]
|-
| [[Fitxategi:SylviaEarle.jpg|center|128px]]
| [[Sylvia Earle]]
|
| ''[[:d:Q3640160|itsas-biologo]]''<br/>''[[:d:Q3546255|ozeanografo]]''<br/>''[[:d:Q11900058|esploratzaile]]''<br/>''[[:d:Q2374149|botanikari]]''<br/>''[[:d:Q864503|biologo]]''
| 1936-08-30
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/sylvia_earle sylvia_earle]
| [[:d:Q439046|Q439046]]
|-
|
| ''[[:d:Q3510362|Sébastien de Halleux]]''
|
| [[informatikari]]
| 1977-11
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Belgika]]
| [https://www.ted.com/speakers/sebastien_de_halleux sebastien_de_halleux]
| [[:d:Q3510362|Q3510362]]
|-
| [[Fitxategi:Autessereheadshot.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23759752|Séverine Autesserre]]''
|
| ''[[:d:Q1238570|politologo]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q1706722|research fellow]]''<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''
| 1976-12-06
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Frantzia]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/severine_autesserre severine_autesserre]
| [[:d:Q23759752|Q23759752]]
|-
| [[Fitxategi:Caroline Shaw with Attacca Quartet and So Percussion at Miller Theater - 49517620871.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3487248|Sō Percussion]]''
|
|
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/so_percussion so_percussion]
| [[:d:Q3487248|Q3487248]]
|-
| [[Fitxategi:T. Boone Pickens discusses the impact of shale natural gas on the American economy at the Hudson Institute on 6 April 2016 - 25 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q370092|T. Boone Pickens]]''
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>''[[:d:Q1979607|finantzari]]''<br/>''[[:d:Q1524582|abeltzain]]''
| 1928-05-22
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/t_boone_pickens t_boone_pickens]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1170 1170]
| [[:d:Q370092|Q370092]]
|-
| [[Fitxategi:TabethaSuzanneBoyajian.jpg|center|128px]]
| [[Tabetha S. Boyajian]]
| astronomo estatubatuarra
| [[astronomo]]
| 1980
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/tabetha_boyajian tabetha_boyajian]
| [[:d:Q22080714|Q22080714]]
|-
| [[Fitxategi:TaiyeSelasi P1030135.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q7484811|Taiye Selasi]]''
|
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q33231|argazkilari]]''
| 1979-11-02
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/taiye_selasi taiye_selasi]
| [[:d:Q7484811|Q7484811]]
|-
|
| ''[[:d:Q11496991|Takaharu Tezuka]]''
| arkitekto japoniarra
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''
| 1964-02-23
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Japonia]]
| [https://www.ted.com/speakers/takaharu_tezuka takaharu_tezuka]
| [[:d:Q11496991|Q11496991]]
|-
|
| ''[[:d:Q23760236|Tal Danino]]''
|
| ''[[:d:Q864503|biologo]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/tal_danino tal_danino]
| [[:d:Q23760236|Q23760236]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662204|Tal Golesworthy]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/tal_golesworthy tal_golesworthy]
| [[:d:Q23662204|Q23662204]]
|-
| [[Fitxategi:Tali Sharot.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q19667092|Tali Sharot]]''
|
| ''[[:d:Q212980|psikologo]]''<br/>''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Israel]]
| [https://www.ted.com/speakers/tali_sharot tali_sharot]
| [[:d:Q19667092|Q19667092]]
|-
|
| ''[[:d:Q23729163|Talithia Williams]]''
|
| ''[[:d:Q2732142|estatistikari]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/talithia_williams talithia_williams]
| [[:d:Q23729163|Q23729163]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662544|Tamara Roukaerts]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/tamara_roukaerts tamara_roukaerts]
| [[:d:Q23662544|Q23662544]]
|-
| [[Fitxategi:TanTTLe.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q10823919|Tan Le]]''
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]
| 1977-05-20
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Australia]]
| [https://www.ted.com/speakers/tan_le tan_le]
| [[:d:Q10823919|Q10823919]]
|-
|
| ''[[:d:Q23714031|Tania Luna]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/tania_luna tania_luna]
| [[:d:Q23714031|Q23714031]]
|-
|
| ''[[:d:Q39754563|Tania S. Douglas]]''
|
| [[katedradun]]
| 1969-08-11
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/tania_douglas tania_douglas]
| [[:d:Q39754563|Q39754563]]
|-
| [[Fitxategi:Tania Simoncelli.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7683264|Tania Simoncelli]]''
| ikertzailea
| [[ikertzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/tania_simoncelli tania_simoncelli]
| [[:d:Q7683264|Q7683264]]
|-
| [[Fitxategi:Tara Houska .jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q104094025|Tara Houska]]''
| abokatu estatubatuarra
| [[abokatu]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q8125919|aholkulari politiko]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/tara_houska tara_houska]
| [[:d:Q104094025|Q104094025]]
|-
| [[Fitxategi:Tarana Burke from She's Revolutionary.jpg|center|128px]]
| [[Tarana Burke]]
| Bronx-eko aktibista estatubatuarra, Me Too mugimenduaren sortzailea
| ''[[:d:Q17010072|militante]]''<br/>[[irakasle]]<br/>[[pertsona ospetsu]]<br/>''[[:d:Q34074720|feminista]]''
| 1973-09-12
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/tarana_burke tarana_burke]
| [[:d:Q43177774|Q43177774]]
|-
|
| ''[[:d:Q534385|Taryn Simon]]''
| argazkilari estatubatuarra
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''
| 1975-02-04
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/taryn_simon taryn_simon]
| [[:d:Q534385|Q534385]]
|-
|
| ''[[:d:Q108168053|Tasos Frantzolas]]''
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Grezia]]
| [https://www.ted.com/speakers/tasos_frantzolas tasos_frantzolas]
| [[:d:Q108168053|Q108168053]]
|-
| [[Fitxategi:CDH - Comissão de Direitos Humanos e Legislação Participativa (26495983277).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23759688|Tasso Azevedo]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Brasil]]
| [https://www.ted.com/speakers/tasso_azevedo tasso_azevedo]
| [[:d:Q23759688|Q23759688]]
|-
| [[Fitxategi:MAKERS event New York Feb 7, 2013.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q443207|Tavi Gevinson]]''
|
| [[kazetari]]<br/>[[idazle]]<br/>[[Antzezle|aktore]]<br/>''[[:d:Q106568011|magazine editor]]''
| 1996-04-21
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/tavi_gevinson tavi_gevinson]
| [[:d:Q443207|Q443207]]
|-
| [[Fitxategi:Taylor Mali.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5973239|Taylor Mali]]''
|
| [[irakasle]]<br/>[[ahots-aktore]]<br/>[[poeta]]
| 1965-03-28
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/taylor_mali taylor_mali]
| [[:d:Q5973239|Q5973239]]
|-
| [[Fitxategi:Taylor Wilson - 02.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1421302|Taylor Wilson]]''
|
| [[ingeniari]]<br/>''[[:d:Q16742096|fisikari nuklear]]''
| 1994-05-07
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/taylor_wilson taylor_wilson]
| [[:d:Q1421302|Q1421302]]
|-
|
| ''[[:d:Q7693254|Ted Halstead]]''
| idazle estatubatuarra
| [[idazle]]
| 1968-07-25
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/ted_halstead ted_halstead]
| [[:d:Q7693254|Q7693254]]
|-
| [[Fitxategi:MK34966 Teddy Cruz.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q17350521|Teddy Cruz]]''
|
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''<br/>[[artista]]<br/>''[[:d:Q131062|hirigile]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1962
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Guatemala]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/teddy_cruz teddy_cruz]
| [[:d:Q17350521|Q17350521]]
|-
| [[Fitxategi:Teitur Lassen 20090502-DSCF1829.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q737181|Teitur Lassen]]''
|
| [[egile abeslari]]<br/>[[Kantari|abeslari]]<br/>[[musikagile]]<br/>[[gitarra-jotzaile]]
| 1977-01-04
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| ''[[:d:Q756617|Danimarka]]''
| [https://www.ted.com/speakers/teitur teitur]<br/>[https://www.ted.com/speakers/2396 2396]
| [[:d:Q737181|Q737181]]
|-
| [[Fitxategi:Temple Grandin at TED.jpg|center|128px]]
| [[Temple Grandin]]
|
| ''[[:d:Q350979|zoologo]]''<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q15253558|aktibista]]''<br/>''[[:d:Q15980158|saiakeragile]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[gidoilari]]<br/>''[[:d:Q864503|biologo]]''
| 1947-08-29
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/temple_grandin temple_grandin]
| [[:d:Q232810|Q232810]]
|-
| [[Fitxategi:Teresa Bejan 2018.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q30674189|Teresa Bejan]]''
|
| ''[[:d:Q15994177|Politikari teorikoa]]''
| 1984-03-30
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/teresa_bejan teresa_bejan]
| [[:d:Q30674189|Q30674189]]
|-
|
| ''[[:d:Q23783488|Terry Moore]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/terry_moore terry_moore]
| [[:d:Q23783488|Q23783488]]
|-
| [[Fitxategi:Thandiwe Newton Peabody Awards, June 2021.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q229029|Thandie Newton]]''
|
| ''[[:d:Q10800557|zinema aktore]]''
| 1972-11-06
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/thandie_newton thandie_newton]
| [[:d:Q229029|Q229029]]
|-
| [[Fitxategi:Thandiswa Mazwai1.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4348940|Thandiswa Mazwai]]''
|
| [[Kantari|abeslari]]<br/>[[egile abeslari]]
| 1976-03-31
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Hegoafrika]]
| [https://www.ted.com/speakers/thandiswa_mazwai thandiswa_mazwai]
| [[:d:Q4348940|Q4348940]]
|-
| [[Fitxategi:A Tribe Called Red, Hideaway Records and Bar, February 2014.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4660300|The Halluci Nation]]''
|
|
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/a_tribe_called_red a_tribe_called_red]
| [[:d:Q4660300|Q4660300]]
|-
|
| ''[[:d:Q23797818|The LXD]]''
|
|
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/lxd lxd]
| [[:d:Q23797818|Q23797818]]
|-
|
| ''[[:d:Q23797880|The Lady Lifers]]''
|
|
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/the_lady_lifers the_lady_lifers]
| [[:d:Q23797880|Q23797880]]
|-
|
| ''[[:d:Q23798957|The TED Staff]]''
|
|
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/daffodil_hudson daffodil_hudson]
| [[:d:Q23798957|Q23798957]]
|-
| [[Fitxategi:Unleashing Entrepreneurial Innovation with Stanford University Theaster Gates.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7777257|Theaster Gates]]''
| artista estatubatuarra
| [[artista]]<br/>''[[:d:Q10774753|performancelari]]''<br/>''[[:d:Q7541856|zeramikari]]''
| 1973-08-28
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/theaster_gates theaster_gates]
| [[:d:Q7777257|Q7777257]]
|-
|
| ''[[:d:Q7781067|Thelma Golden]]''
|
| [[Museo eta arte-galerietako arduradun|eduki-editore]]
| 1966-09-22
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/thelma_golden thelma_golden]
| [[:d:Q7781067|Q7781067]]
|-
| [[Fitxategi:Jansen Theo Hannover.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q540764|Theo Jansem]]''
|
| ''[[:d:Q1281618|eskultore]]''<br/>''[[:d:Q21000481|kinetic artist]]''<br/>''[[:d:Q3391743|artista bisuala]]''<br/>''[[:d:Q1028181|margolari]]''<br/>''[[:d:Q1779650|design engineer]]''
| 1948-03-17
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Argentina]]
| [https://www.ted.com/speakers/theo_jansen theo_jansen]
| [[:d:Q540764|Q540764]]
|-
| [[Fitxategi:2015LinnellFlansburghTMBG.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q420880|They Might Be Giants]]''
|
|
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/they_might_be_giants they_might_be_giants]
| [[:d:Q420880|Q420880]]
|-
| [[Fitxategi:Thom Mayne, USC, 2023.jpg|center|128px]]
| [[Thom Mayne]]
|
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1944-01-19
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/thom_mayne thom_mayne]
| [[:d:Q312847|Q312847]]
|-
| [[Fitxategi:Thomas Dolby, 2006.jpg|center|128px]]
| [[Thomas Dolby]]
|
| ''[[:d:Q8246794|blogari]]''<br/>[[kantugile]]<br/>[[enpresaburu]]<br/>[[Kantari|abeslari]]<br/>''[[:d:Q55960555|estudioko musikari]]''<br/>[[musikari]]<br/>[[musikagile]]
| 1958-10-14
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/thomas_dolby thomas_dolby]<br/>[https://www.ted.com/speakers/107 107]
| [[:d:Q553790|Q553790]]
|-
|
| ''[[:d:Q23783479|Thomas Goetz]]''
|
| ''[[:d:Q5780518|dibulgatzaile]]''<br/>[[Argitaratzaile|editore]]<br/>[[idazle]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/thomas_goetz thomas_goetz]
| [[:d:Q23783479|Q23783479]]
|-
| [[Fitxategi:141008 03 HR ThomasHeatherwick CREDIT ElenaHeatherwick.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3051023|Thomas Heatherwick]]''
|
| ''[[:d:Q1281618|eskultore]]''<br/>[[artista]]<br/>''[[:d:Q42973|arkitekto]]''<br/>[[diseinatzaile]]
| 1970-02-17
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/thomas_heatherwick thomas_heatherwick]
| [[:d:Q3051023|Q3051023]]
|-
| [[Fitxategi:Tidenes TV-seilas - NMD 2012 (7176547966) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23768719|Thomas Hellum]]''
|
| ''[[:d:Q578109|telebista-ekoizle]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Norvegia]]
| [https://www.ted.com/speakers/thomas_hellum thomas_hellum]
| [[:d:Q23768719|Q23768719]]
|-
|
| ''[[:d:Q77873402|Thomas L. Griffiths]]''
|
| ''[[:d:Q14565186|cognitive scientist]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/tom_griffiths tom_griffiths]
| [[:d:Q77873402|Q77873402]]
|-
|
| ''[[:d:Q7792920|Thomas P. Campbell]]''
|
| ''[[:d:Q1792450|arte-historialari]]''
| 1962
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/thomas_p_campbell thomas_p_campbell]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1217 1217]
| [[:d:Q7792920|Q7792920]]
|-
| [[Fitxategi:Thomas Barnett.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q381984|Thomas P. M. Barnett]]''
|
| ''[[:d:Q16947320|geopolitikari]]''<br/>''[[:d:Q1238570|politologo]]''<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q8246794|blogari]]''<br/>''[[:d:Q115429803|geostrategist]]''
| 1962
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/thomas_barnett thomas_barnett]<br/>[https://www.ted.com/speakers/33 33]
| [[:d:Q381984|Q381984]]
|-
| [[Fitxategi:Thomas Piketty2.jpg|center|128px]]
| [[Thomas Piketty]]
|
| [[ekonomialari]]<br/>''[[:d:Q1706722|research fellow]]''<br/>[[idazle]]<br/>[[gidoilari]]
| 1971-05-07
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Frantzia]]
| [https://www.ted.com/speakers/thomas_piketty thomas_piketty]
| [[:d:Q984448|Q984448]]
|-
| [[Fitxategi:2014-01-08 Thomas Pogge 4737-cropped.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q66820|Thomas Pogge]]''
| filosofo alemaniarra
| [[filosofo]]
| 1953-08-13
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Alemania]]
| [https://www.ted.com/speakers/thomas_pogge thomas_pogge]
| [[:d:Q66820|Q66820]]
|-
| [[Fitxategi:Thomas Insel NIMH 2011.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q891667|Thomas R. Insel]]''
|
| ''[[:d:Q211346|psikiatra]]''<br/>''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''<br/>[[ikertzaile]]
| 1951-10-19
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/thomas_insel thomas_insel]
| [[:d:Q891667|Q891667]]
|-
| [[Fitxategi:Tom Shannon, The Highline.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7817541|Thomas Shannon]]''
|
| [[artista]]<br/>[[asmatzaile]]
| 1947-06-23
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/tom_shannon tom_shannon]<br/>[https://www.ted.com/speakers/445 445]
| [[:d:Q7817541|Q7817541]]
|-
|
| ''[[:d:Q23657200|Thomas Suarez]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/thomas_suarez thomas_suarez]
| [[:d:Q23657200|Q23657200]]
|-
| [[Fitxategi:Thomas Thwaites - PopTech 2011 - Camden Maine USA (6267267862).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23784804|Thomas Thwaites]]''
|
| [[diseinatzaile]]<br/>[[idazle]]<br/>[[artista]]<br/>''[[:d:Q11977439|interaction designer]]''<br/>[[asmatzaile]]
| 1980
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/thomas_thwaites thomas_thwaites]
| [[:d:Q23784804|Q23784804]]
|-
| [[Fitxategi:Thordis Elva December 2019.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q28962547|Thordis Elva]]''
| idazle islandiarra
| ''[[:d:Q709113|write]]''<br/>[[idazle]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Islandia]]
| [https://www.ted.com/speakers/thordis_elva thordis_elva]
| [[:d:Q28962547|Q28962547]]
|-
|
| ''[[:d:Q7798747|Thulasiraj Ravilla]]''
| aktibista indiarra
| ''[[:d:Q15253558|aktibista]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/ravilla_thulasiraj ravilla_thulasiraj]
| [[:d:Q7798747|Q7798747]]
|-
| [[Fitxategi:Tierney Thys5 (14807437303) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q20090055|Tierney Thys]]''
|
| ''[[:d:Q3640160|itsas-biologo]]''
| 1966
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/tierney_thys tierney_thys]
| [[:d:Q20090055|Q20090055]]
|-
| [[Fitxategi:Sir Tim Berners-Lee (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Tim Berners-Lee]]
|
| [[informatikari]]<br/>''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>[[programatzaile]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q6859454|web developer]]''<br/>[[ingeniari]]<br/>[[asmatzaile]]
| 1955-06-08
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/tim_berners_lee tim_berners_lee]
| [[:d:Q80|Q80]]
|-
|
| ''[[:d:Q7803180|Tim Birkhead]]''
|
| ''[[:d:Q350979|zoologo]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q1225716|ornitologo]]''
| 1950-02-20
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/tim_birkhead tim_birkhead]
| [[:d:Q7803180|Q7803180]]
|-
| [[Fitxategi:Interview with IDEO CEO Tim Brown about innovating together (Drucker Forum 2018) 3-5 screenshot.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q1735158|Tim Brown]]''
|
| ''[[:d:Q11287574|industrial designer]]''
| 1962-06-24
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/tim_brown tim_brown]
| [[:d:Q1735158|Q1735158]]
|-
| [[Fitxategi:Tim Harford in 2012.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1141956|Tim Harford]]''
|
| [[ekonomialari]]<br/>[[kazetari]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q947873|telebista aurkezle]]''
| 1973-09-27
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/tim_harford tim_harford]
| [[:d:Q1141956|Q1141956]]
|-
| [[Fitxategi:Tim Jackson, Denmark 2018.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q509730|Tim Jackson]]''
|
| [[ekonomialari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[idazle]]
| 1957-06-04
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/tim_jackson tim_jackson]
| [[:d:Q509730|Q509730]]
|-
| [[Fitxategi:Tim Leberecht - 2016.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23663091|Tim Leberecht]]''
|
| [[autore]]<br/>''[[:d:Q15978655|aholkulari]]''<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>[[gitarra-jotzaile]]
| 1972
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Alemania]]
| [https://www.ted.com/speakers/tim_leberecht tim_leberecht]
| [[:d:Q23663091|Q23663091]]
|-
| [[Fitxategi:Timothy Ferriss (2315822162).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q563672|Timothy Ferriss]]''
|
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q15077007|podcaster]]''<br/>''[[:d:Q139648|technology evangelist]]''<br/>[[enpresaburu]]<br/>''[[:d:Q557880|inbertitzailea]]''
| 1977-07-20
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/tim_ferriss tim_ferriss]
| [[:d:Q563672|Q563672]]
|-
|
| ''[[:d:Q7807273|Timothy J. Bartik]]''
|
| [[ekonomialari]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1952-10-01
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/timothy_bartik timothy_bartik]
| [[:d:Q7807273|Q7807273]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662586|Timothy Prestero]]''
|
| [[diseinatzaile]]<br/>''[[:d:Q484876|zuzendari exekutibo]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/timothy_prestero timothy_prestero]
| [[:d:Q23662586|Q23662586]]
|-
|
| ''[[:d:Q2435551|Tina Seelig]]''
|
| [[autore]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q20158113|management engineer]]''<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''
| 1958<br/>1957
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/tina_seelig tina_seelig]
| [[:d:Q2435551|Q2435551]]
|-
|
| ''[[:d:Q19893434|Tiq Milan]]''
|
| [[hizlari]]<br/>''[[:d:Q19509201|LGBT ekintzaile]]''<br/>[[kazetari]]
|
| [[Gizon trans|gizon transgenero]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/tiq_milan tiq_milan]
| [[:d:Q19893434|Q19893434]]
|-
| [[Fitxategi:Titus Kaphar at CitizenUCon17 - Reckoning With History - Panel Discussion.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q28839817|Titus Kaphar]]''
| margolari estatubatuarra
| ''[[:d:Q1028181|margolari]]''<br/>''[[:d:Q15253558|aktibista]]''<br/>[[marrazkilari]]
| 1976
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/titus_kaphar titus_kaphar]
| [[:d:Q28839817|Q28839817]]
|-
|
| ''[[:d:Q23670500|Toby Eccles]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/toby_eccles toby_eccles]
| [[:d:Q23670500|Q23670500]]
|-
| [[Fitxategi:Toby Shapshak - In Africa, necessity is the mother of innovation - Screenshot.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q19664221|Toby Shapshak]]''
| kazetari hegoafrikarra
| [[kazetari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Hegoafrika]]
| [https://www.ted.com/speakers/toby_shapshak toby_shapshak]
| [[:d:Q19664221|Q19664221]]
|-
| [[Fitxategi:Tod Machover JI1.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3738050|Tod Machover]]''
|
| [[musikagile]]<br/>''[[:d:Q16145150|musika-irakasle]]''<br/>[[piano-jotzaile]]
| 1953-11-24
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/tod_machover tod_machover]
| [[:d:Q3738050|Q3738050]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662531|Todd Humphreys]]''
|
| ''[[:d:Q5669847|assistant professor]]''<br/>''[[:d:Q4479442|fundatzaile]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/todd_humphreys todd_humphreys]
| [[:d:Q23662531|Q23662531]]
|-
|
| ''[[:d:Q23656743|Todd Kuiken]]''
|
| ''[[:d:Q19902880|biomedical engineer]]''<br/>[[mediku]]<br/>[[ingeniari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/todd_kuiken todd_kuiken]
| [[:d:Q23656743|Q23656743]]
|-
| [[Fitxategi:Tom Chatfield - Debating Europe.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q7815261|Tom Chatfield]]''
| idazle britainiarra
| [[idazle]]
| 1980
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/tom_chatfield tom_chatfield]
| [[:d:Q7815261|Q7815261]]
|-
|
| ''[[:d:Q7816025|Tom Gruber]]''
|
| [[ingeniari]]
| 1959
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/tom_gruber tom_gruber]
| [[:d:Q7816025|Q7816025]]
|-
|
| ''[[:d:Q23765117|Tom Honey]]''
|
| ''[[:d:Q1234713|teologo]]''<br/>[[bikario]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/rev_tom_honey rev_tom_honey]
| [[:d:Q23765117|Q23765117]]
|-
|
| ''[[:d:Q23655997|Tom Rielly]]''
|
| [[komediante]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/tom_rielly tom_rielly]
| [[:d:Q23655997|Q23655997]]
|-
|
| ''[[:d:Q23712919|Tom Thum]]''
|
| [[musikari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/tom_thum tom_thum]
| [[:d:Q23712919|Q23712919]]
|-
|
| ''[[:d:Q23783043|Tom Uglow]]''
|
| ''[[:d:Q667982|creative director]]''<br/>[[diseinatzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/tom_uglow tom_uglow]
| [[:d:Q23783043|Q23783043]]
|-
| [[Fitxategi:Tom Wujec Speaking Photo.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q7818114|Tom Wujec]]''
| autore kanadarra
| [[autore]]
| 1959-07-14
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/tom_wujec tom_wujec]
| [[:d:Q7818114|Q7818114]]
|-
| [[Fitxategi:Tomás Saraceno a Firenze, 21 febbraio 2020, 04.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2441279|Tomás Saraceno]]''
| artista
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''<br/>''[[:d:Q3391743|artista bisuala]]''<br/>''[[:d:Q10774753|performancelari]]''<br/>''[[:d:Q18074503|installation artist]]''<br/>[[artista]]
| 1973
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Argentina]]
| [https://www.ted.com/speakers/toma_s_saraceno toma_s_saraceno]
| [[:d:Q2441279|Q2441279]]
|-
|
| ''[[:d:Q23727824|Toni Griffin]]''
|
| ''[[:d:Q131062|hirigile]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/toni_griffin toni_griffin]
| [[:d:Q23727824|Q23727824]]
|-
| [[Fitxategi:Tony Fadell.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q92879|Tony Fadell]]''
|
| [[asmatzaile]]<br/>[[informatikari]]<br/>[[ingeniari]]<br/>[[enpresaburu]]<br/>[[diseinatzaile]]<br/>[[idazle]]<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]
| 1969-03-22
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/tony_fadell tony_fadell]
| [[:d:Q92879|Q92879]]
|-
|
| ''[[:d:Q9360020|Tony Porter]]''
|
| ''[[:d:Q15253558|aktibista]]''<br/>[[idazle]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/tony_porter tony_porter]
| [[:d:Q9360020|Q9360020]]
|-
| [[Fitxategi:Tony Robbins.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q380429|Tony Robbins]]''
|
| ''[[:d:Q15982858|motivational speaker]]''
| 1960-02-29
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/tony_robbins tony_robbins]
| [[:d:Q380429|Q380429]]
|-
|
| ''[[:d:Q23782672|Tony Wyss-Coray]]''
|
| [[zientzialari]]<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/tony_wyss_coray tony_wyss_coray]
| [[:d:Q23782672|Q23782672]]
|-
|
| ''[[:d:Q23769244|Topher White]]''
|
| ''[[:d:Q5352191|teknikari]]''<br/>''[[:d:Q484876|zuzendari exekutibo]]''<br/>''[[:d:Q4479442|fundatzaile]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/topher_white topher_white]
| [[:d:Q23769244|Q23769244]]
|-
|
| ''[[:d:Q23759778|Torsten Reil]]''
|
| ''[[:d:Q20739288|neurobiologist]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/torsten_reil torsten_reil]
| [[:d:Q23759778|Q23759778]]
|-
| [[Fitxategi:Touria El Glaoui.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q27999600|Touria El Glaoui]]''
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>[[Erakusketa komisario|erakusketa-komisario]]<br/>''[[:d:Q173950|arte-merkatari]]''
| 1974
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Maroko]]
| [https://www.ted.com/speakers/touria_el_glaoui touria_el_glaoui]
| [[:d:Q27999600|Q27999600]]
|-
| [[Fitxategi:TraceeEllisRossbyErikMelvin (1).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q534371|Tracee Ellis Ross]]''
|
| [[Antzezle|aktore]]<br/>[[Modelo (lanbidea)|modelo]]<br/>''[[:d:Q10800557|zinema aktore]]''<br/>[[telebista-aktore]]<br/>''[[:d:Q2059704|telebista zuzendari]]''<br/>''[[:d:Q947873|telebista aurkezle]]''<br/>[[komediante]]<br/>''[[:d:Q15253558|aktibista]]''
| 1972-10-29
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/tracee_ellis_ross tracee_ellis_ross]
| [[:d:Q534371|Q534371]]
|-
| [[Fitxategi:Tracy Chevalier tree.jpg|center|128px]]
| [[Tracy Chevalier]]
|
| [[idazle]]<br/>[[eleberrigile]]<br/>[[gidoilari]]
| 1962-10-19
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/tracy_chevalier tracy_chevalier]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1393 1393]
| [[:d:Q232212|Q232212]]
|-
| [[Fitxategi:Travis Kalanick at DLD Munich 2015 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7836291|Travis Kalanick]]''
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>[[enpresaburu]]<br/>[[informatikari]]
| 1976-08-06
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/travis_kalanick travis_kalanick]
| [[:d:Q7836291|Q7836291]]
|-
| [[Fitxategi:Travis rieder5188080.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q88971005|Travis N Rieder]]''
|
| [[ikertzaile]]
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/travis_rieder travis_rieder]
| [[:d:Q88971005|Q88971005]]
|-
|
| ''[[:d:Q18763756|Trevor Aaronson]]''
| kazetari estatubatuarra
| [[kazetari]]<br/>''[[:d:Q15931838|ikerketa kazetari]]''<br/>''[[:d:Q15980158|saiakeragile]]''<br/>[[idazle]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/trevor_aaronson trevor_aaronson]
| [[:d:Q18763756|Q18763756]]
|-
| [[Fitxategi:Tristan Harris at Collision Conf 2018.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q59781806|Tristan Harris]]''
|
| [[enpresaburu]]
| 1984
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Frantzia]]
| [https://www.ted.com/speakers/tristan_harris tristan_harris]
| [[:d:Q59781806|Q59781806]]
|-
| [[Fitxategi:Tristram Stuart, 2016 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2451241|Tristram Stuart]]''
| historialari britainiarra
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q201788|historialari]]''<br/>''[[:d:Q61048378|climate activist]]''<br/>''[[:d:Q15839134|ekologo]]''
| 1977-03-12
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/tristram_stuart tristram_stuart]
| [[:d:Q2451241|Q2451241]]
|-
|
| ''[[:d:Q23729168|Tristram Wyatt]]''
|
| ''[[:d:Q350979|zoologo]]''<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''<br/>''[[:d:Q16063497|evolutionary biologist]]''<br/>''[[:d:Q864503|biologo]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q16831721|etologo]]''
| 1956-12-16
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/tristram_wyatt tristram_wyatt]
| [[:d:Q23729168|Q23729168]]
|-
| [[Fitxategi:Attitudes from Tehran - New America Foundation - Trita Parsi.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q4674518|Trita Parsi]]''
|
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q1238570|politologo]]''
| 1974-07-21
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Iran]]
| [https://www.ted.com/speakers/trita_parsi trita_parsi]
| [[:d:Q4674518|Q4674518]]
|-
| [[Fitxategi:Tshering Tobgay.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7849613|Tshering Tobgay]]''
| politikari bhutandarra
| [[politikari]]
| 1965-09-19
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Bhutan]]
| [https://www.ted.com/speakers/tshering_tobgay tshering_tobgay]
| [[:d:Q7849613|Q7849613]]
|-
| [[Fitxategi:Tyler Cowen 1.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q602278|Tyler Cowen]]''
|
| [[ekonomialari]]<br/>''[[:d:Q1231865|pedagogo]]''<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q8246794|blogari]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q15077007|podcaster]]''
| 1962-01-21
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/tyler_cowen tyler_cowen]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1186 1186]
| [[:d:Q602278|Q602278]]
|-
|
| ''[[:d:Q23670993|Tyler DeWitt]]''
|
| [[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/tyler_dewitt tyler_dewitt]
| [[:d:Q23670993|Q23670993]]
|-
| [[Fitxategi:Tyrone Hayes at King University in 2013 (10680719164).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7861609|Tyrone Hayes]]''
| biologo estatubatuarra
| ''[[:d:Q864503|biologo]]''
| 1967-07-29
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/tyrone_hayes tyrone_hayes]
| [[:d:Q7861609|Q7861609]]
|-
| [[Fitxategi:Gegenschatz.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q666346|Ueli Gegenschatz]]''
|
| ''[[:d:Q6060450|jauskari]]''
| 1971-01-03
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Suitza]]
| [https://www.ted.com/speakers/ueli_gegenschatz ueli_gegenschatz]
| [[:d:Q666346|Q666346]]
|-
|
| ''[[:d:Q21635200|Uldus Bakhtiozina]]''
|
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''<br/>''[[:d:Q3391743|artista bisuala]]''
| 1986-07-22
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Errusia]]
| [https://www.ted.com/speakers/uldus_bakhtiozina uldus_bakhtiozina]
| [[:d:Q21635200|Q21635200]]
|-
| [[Fitxategi:Alon Uri.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7900508|Uri Alon]]''
|
| ''[[:d:Q11827483|ordinary professor]]''<br/>''[[:d:Q14906342|biofisikari]]''<br/>''[[:d:Q15839206|biologo molekular]]''<br/>''[[:d:Q864503|biologo]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1969-03-16
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Israel]]
| [https://www.ted.com/speakers/uri_alon uri_alon]
| [[:d:Q7900508|Q7900508]]
|-
|
| ''[[:d:Q42791358|Uri Hasson]]''
|
| ''[[:d:Q20739288|neurobiologist]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/uri_hasson uri_hasson]
| [[:d:Q42791358|Q42791358]]
|-
| [[Fitxategi:Frankfurter Buchmesse 2011 - Ursus Wehrli 1.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q1672786|Ursus Wehrli]]''
| argazkilari suitzarra
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''
| 1969-08-13
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Suitza]]
| [https://www.ted.com/speakers/ursus_wehrli ursus_wehrli]
| [[:d:Q1672786|Q1672786]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662548|Usman Riaz]]''
|
| [[musikari]]<br/>[[film-zuzendari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/usman_riaz usman_riaz]
| [[:d:Q23662548|Q23662548]]
|-
| [[Fitxategi:Valarie Kaur Aug 2016.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q25197171|Valarie Kaur]]''
|
| ''[[:d:Q1235146|dokumentalgile]]''
| 1981-02-14
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/valarie_kaur valarie_kaur]
| [[:d:Q25197171|Q25197171]]
|-
| [[Fitxategi:Van Jones (27958227305) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3742492|Van Jones]]''
|
| ''[[:d:Q15982858|motivational speaker]]''<br/>''[[:d:Q1476215|giza eskubideen aldeko ekintzaile]]''<br/>[[abokatu]]<br/>[[Ekologista|ekintzaile ekologista]]<br/>''[[:d:Q1021386|eskubide zibilen aldeko ekintzaile]]''<br/>''[[:d:Q1642960|iruzkingile]]''
| 1968-09-20
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/van_jones van_jones]
| [[:d:Q3742492|Q3742492]]
|-
| [[Fitxategi:Vernā Myers.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23769282|Vernā Myers]]''
| aktibista estatubatuarra
| ''[[:d:Q15253558|aktibista]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/verna_myers verna_myers]
| [[:d:Q23769282|Q23769282]]
|-
|
| ''[[:d:Q23663066|Vicki Arroyo]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/vicki_arroyo vicki_arroyo]
| [[:d:Q23663066|Q23663066]]
|-
| [[Fitxategi:Viktor Frankl2.jpg|center|128px]]
| [[Victor Frankl|Victor Emil Frankl]]
|
| ''[[:d:Q1900167|psikoterapeuta]]''<br/>''[[:d:Q212980|psikologo]]''<br/>''[[:d:Q211346|psikiatra]]''<br/>[[katedradun]]<br/>''[[:d:Q783906|neurologo]]''<br/>''[[:d:Q64485042|existentziaren terapeuta]]''<br/>[[idazle]]<br/>[[zirujau]]<br/>[[hegazkinlari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1905-03-26
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Austria]]
| [https://www.ted.com/speakers/viktor_e_frankl viktor_e_frankl]
| [[:d:Q154723|Q154723]]
|-
|
| ''[[:d:Q28823210|Victor Rios]]''
|
| ''[[:d:Q2306091|soziologo]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/victor_rios victor_rios]
| [[:d:Q28823210|Q28823210]]
|-
| [[Fitxategi:VVescovo at the Calypso Deep Prior to Diving Feb 2020 (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q60050774|Victor Vescovo]]''
|
| ''[[:d:Q11900058|esploratzaile]]''<br/>[[astronauta]]
| 1966-02-10
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/victor_vescovo victor_vescovo]
| [[:d:Q60050774|Q60050774]]
|-
|
| ''[[:d:Q7929163|Vijay Kumar]]''
|
| ''[[:d:Q3437279|roboticist]]''
| 1962-04-12<br/>1962
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/vijay_kumar vijay_kumar]
| [[:d:Q7929163|Q7929163]]
|-
| [[Fitxategi:Visita - Artista Plástico Vik Muniz (53515588190) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1288454|Vik Muniz]]''
|
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''<br/>''[[:d:Q1028181|margolari]]''<br/>[[film-zuzendari]]<br/>''[[:d:Q3391743|artista bisuala]]''<br/>''[[:d:Q33123562|landa artista]]''<br/>[[marrazkilari]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q14623005|arkitektura proiektuen marrazkilaria]]''<br/>''[[:d:Q1281618|eskultore]]''
| 1961-12-20
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Brasil]]
| [https://www.ted.com/speakers/vik_muniz vik_muniz]<br/>[https://www.ted.com/speakers/32 32]
| [[:d:Q1288454|Q1288454]]
|-
| [[Fitxategi:Vikram Patel at The Asian Awards.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q21712261|Vikram Patel]]''
| psikiatra indiarra
| ''[[:d:Q211346|psikiatra]]''
| 1964-05-05
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/vikram_patel vikram_patel]
| [[:d:Q21712261|Q21712261]]
|-
|
| ''[[:d:Q87839253|Vikram Sharma]]''
|
| [[ikertzaile]]
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/vikram_sharma vikram_sharma]
| [[:d:Q87839253|Q87839253]]
|-
| [[Fitxategi:Vilayanur S Ramachandran 2011 Shankbone.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q380221|Vilayanur S. Ramachandran]]''
|
| ''[[:d:Q212980|psikologo]]''<br/>''[[:d:Q1231865|pedagogo]]''<br/>''[[:d:Q783906|neurologo]]''<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''<br/>[[idazle]]
| 1951-08-10
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[India]]
| [https://www.ted.com/speakers/vilayanur_ramachandran vilayanur_ramachandran]
| [[:d:Q380221|Q380221]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662545|Vinay Venkatraman]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/vinay_venkatraman vinay_venkatraman]
| [[:d:Q23662545|Q23662545]]
|-
|
| ''[[:d:Q16682693|Vincent Cochetel]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Frantzia]]
| [https://www.ted.com/speakers/vincent_cochetel vincent_cochetel]
| [[:d:Q16682693|Q16682693]]
|-
| [[Fitxategi:Vincent Moon.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q977743|Vincent Moon]]''
| zinema zuzendari frantziarra
| [[film-zuzendari]]
| 1979-08-25
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Frantzia]]
| [https://www.ted.com/speakers/vincent_moon vincent_moon]<br/>[https://www.ted.com/speakers/2104 2104]
| [[:d:Q977743|Q977743]]
|-
| [[Fitxategi:Dr Vint Cerf ForMemRS.jpg|center|128px]]
| [[Vint Cerf]]
|
| [[informatikari]]<br/>[[ingeniari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q139648|technology evangelist]]''
| 1943-06-23
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/vint_cerf vint_cerf]
| [[:d:Q92743|Q92743]]
|-
| [[Fitxategi:Virginia Postrel.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7934461|Virginia Postrel]]''
|
| [[idazle]]<br/>[[kazetari]]
| 1960-01-14
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/virginia_postrel virginia_postrel]
| [[:d:Q7934461|Q7934461]]
|-
|
| ''[[:d:Q85678964|Vishaan Chakrabarti]]''
| arkitekto estatubatuarra
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/vishaan_chakrabarti vishaan_chakrabarti]
| [[:d:Q85678964|Q85678964]]
|-
|
| ''[[:d:Q23783076|Vishal Vaid]]''
|
| [[musikari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/vishal_vaid vishal_vaid]
| [[:d:Q23783076|Q23783076]]
|-
|
| ''[[:d:Q88839071|Vittorio Loreto]]''
|
| [[ikertzaile]]
|
|
|
| [https://www.ted.com/speakers/vittorio_loreto vittorio_loreto]
| [[:d:Q88839071|Q88839071]]
|-
| [[Fitxategi:Vivek Maru.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q24248305|Vivek Maru]]''
|
| ''[[:d:Q380075|abokatu defendatzaile]]''<br/>''[[:d:Q1476215|giza eskubideen aldeko ekintzaile]]''
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/vivek_maru vivek_maru]
| [[:d:Q24248305|Q24248305]]
|-
| [[Fitxategi:Vusi Mahlasela 2015.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q909069|Vusi Mahlasela]]''
|
| [[musikagile]]<br/>[[gitarra-jotzaile]]<br/>[[kantugile]]<br/>[[Kantari|abeslari]]
| 1965
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Hegoafrika]]
| [https://www.ted.com/speakers/vusi_mahlasela vusi_mahlasela]
| [[:d:Q909069|Q909069]]
|-
| [[Fitxategi:Wadah Khanfar.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2918071|Wadah Khanfar]]''
| kazetari palestinarra
| [[kazetari]]
| 1968-09-20
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Palestinako Estatua|Palestina]]
| [https://www.ted.com/speakers/wadah_khanfar wadah_khanfar]
| [[:d:Q2918071|Q2918071]]
|-
| [[Fitxategi:Wade-Davis (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7959036|Wade Davis]]''
| antropologo kanadarra
| [[antropologo]]<br/>''[[:d:Q32518759|ethnobotanist]]''<br/>''[[:d:Q33231|argazkilari]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1953-12-14
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Kanada]]
| [https://www.ted.com/speakers/wade_davis wade_davis]<br/>[https://www.ted.com/speakers/62 62]
| [[:d:Q7959036|Q7959036]]
|-
| [[Fitxategi:Wael ghonim.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q312823|Wael Ghonim]]''
|
| [[informatikari]]<br/>[[politikari]]
| 1980-12-23
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Egipto]]
| [https://www.ted.com/speakers/wael_ghonim wael_ghonim]
| [[:d:Q312823|Q312823]]
|-
| [[Fitxategi:SXSW-2024-OB7A0147-alih-Wajahat Ali.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q65493690|Wajahat Ali]]''
|
| [[idazle]]<br/>[[Dramagile|antzerkigile]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/wajahat_ali wajahat_ali]
| [[:d:Q65493690|Q65493690]]
|-
|
| ''[[:d:Q55080924|Wale Oyejide]]''
|
| [[abokatu]]
| 1981
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/wale_oyejide wale_oyejide]
| [[:d:Q55080924|Q55080924]]
|-
|
| [[Wanda Díaz-Merced]]
|
| ''[[:d:Q752129|astrofisikari]]''<br/>''[[:d:Q9379869|hizlari]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/wanda_diaz_merced wanda_diaz_merced]
| [[:d:Q41570105|Q41570105]]
|-
| [[Fitxategi:Wanjira Mathai at Global Scholars Symposium 2013.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q79996197|Wanjira Mathai]]''
|
| [[Ekologista|ekintzaile ekologista]]
| 1971-12
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Kenya]]
| [https://www.ted.com/speakers/wanjira_mathai wanjira_mathai]
| [[:d:Q79996197|Q79996197]]
|-
| [[Fitxategi:Wanuri Kahiu.png|center|128px]]
| [[Wanuri Kahiu]]
| kenyar zinema zuzendaria, gidoilaria eta ekoizlea
| [[film-zuzendari]]<br/>[[gidoilari]]
| 1980-06-21
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Kenya]]
| [https://www.ted.com/speakers/wanuri_kahiu wanuri_kahiu]
| [[:d:Q3566180|Q3566180]]
|-
| [[Fitxategi:Wayne McGregor (Random Dance Company) (2545447164).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q2553119|Wayne McGregor]]''
|
| [[koreografo]]<br/>''[[:d:Q5716684|dantzari]]''<br/>[[antzerki zuzendari]]<br/>''[[:d:Q1231865|pedagogo]]''
| 1970-03-12
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/wayne_mcgregor wayne_mcgregor]
| [[:d:Q2553119|Q2553119]]
|-
|
| ''[[:d:Q23727987|Wendy Chung]]''
| ikertzailea
| ''[[:d:Q3126128|genetista]]''<br/>[[mediku]]<br/>[[ikertzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/wendy_chung wendy_chung]
| [[:d:Q23727987|Q23727987]]
|-
| [[Fitxategi:Wendy Freedman (4617812603).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5384049|Wendy Freedman]]''
|
| [[astronomo]]<br/>''[[:d:Q169470|fisikari]]''
| 1957-07-17
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Kanada]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/wendy_freedman wendy_freedman]
| [[:d:Q5384049|Q5384049]]
|-
| [[Fitxategi:Wendy Luers.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7982704|Wendy Luers]]''
|
| [[politikari]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/wendy_woods wendy_woods]
| [[:d:Q7982704|Q7982704]]
|-
| [[Fitxategi:Wendy Suzuki at National Institutes of Health Director’s Lecture (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q56065068|Wendy Suzuki]]''
|
| ''[[:d:Q15143191|zientzia-dibulgatzaile]]''<br/>''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/wendy_suzuki wendy_suzuki]
| [[:d:Q56065068|Q56065068]]
|-
|
| ''[[:d:Q56026002|Wendy Troxel]]''
| ikertzailea
| [[ikertzaile]]<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/wendy_troxel wendy_troxel]
| [[:d:Q56026002|Q56026002]]
|-
| [[Fitxategi:Wes Moore credit Amunankhra House Ltd.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q7983732|Wes Moore]]''
|
| [[soldadu]]<br/>[[idazle]]<br/>[[politikari]]<br/>''[[:d:Q2961975|enpresa exekutiboa]]''<br/>''[[:d:Q2883465|inbertsio bankari]]''<br/>''[[:d:Q578109|telebista-ekoizle]]''
| 1978-10-15
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/wes_moore wes_moore]
| [[:d:Q7983732|Q7983732]]
|-
| [[Fitxategi:TechCrunch Disrupt San Francisco 2018 - day 1 (43784198524).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23688148|Will Marshall]]''
|
| ''[[:d:Q484876|zuzendari exekutibo]]''<br/>[[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/will_marshall will_marshall]
| [[:d:Q23688148|Q23688148]]
|-
| [[Fitxategi:Will Potter 0959.JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q8003021|Will Potter]]''
| kazetari estatubatuarra
| [[kazetari]]
| 1980
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/will_potter will_potter]
| [[:d:Q8003021|Q8003021]]
|-
| [[Fitxategi:Will Wright - Game Developers Conference 2010 (2).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q309493|Will Wright]]''
|
| [[informatikari]]<br/>[[ahots-aktore]]<br/>''[[:d:Q3630699|jolas diseinatzailea]]''<br/>''[[:d:Q58287519|video game developer]]''<br/>[[diseinatzaile]]<br/>''[[:d:Q7016454|new media artist]]''
| 1960-01-20
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/will_wright will_wright]
| [[:d:Q309493|Q309493]]
|-
| [[Fitxategi:Willard Wigan (sq cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q8003505|Willard Wigan]]''
|
| ''[[:d:Q1028181|margolari]]''<br/>''[[:d:Q1281618|eskultore]]''
| 1957-06
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/willard_wigan willard_wigan]
| [[:d:Q8003505|Q8003505]]
|-
| [[Fitxategi:Bill Ford 2011.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q321698|William Clay Ford]]''
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>''[[:d:Q13382533|taekwondolari]]''<br/>''[[:d:Q2961975|enpresa exekutiboa]]''
| 1957-05-03
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/bill_ford bill_ford]<br/>[https://www.ted.com/speakers/912 912]
| [[:d:Q321698|Q321698]]
|-
| [[Fitxategi:Danny Hillis2.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q92942|William Daniel Hillis]]''
|
| [[asmatzaile]]<br/>[[informatikari]]<br/>[[ingeniari]]<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>[[idazle]]
| 1956-09-25
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/danny_hillis danny_hillis]<br/>[https://www.ted.com/speakers/961 961]
| [[:d:Q92942|Q92942]]
|-
| [[Fitxategi:William K. Black.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q3568755|William K. Black]]''
|
| [[ekonomialari]]<br/>[[abokatu]]
| 1951-09-06
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/william_black william_black]<br/>[https://www.ted.com/speakers/1888 1888]
| [[:d:Q3568755|Q3568755]]
|-
| [[Fitxategi:William Kamkwamba at TED in 2007.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q448964|William Kamkwamba]]''
|
| [[asmatzaile]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q1327627|electrotechnician]]''
| 1987-08-05
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Malawi]]
| [https://www.ted.com/speakers/william_kamkwamba william_kamkwamba]<br/>[https://www.ted.com/speakers/245287 245287]
| [[:d:Q448964|Q448964]]
|-
|
| ''[[:d:Q23783392|William Li]]''
|
| [[zientzialari]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/william_li william_li]
| [[:d:Q23783392|Q23783392]]
|-
| [[Fitxategi:William McDonough (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q1662745|William McDonough]]''
| arkitekto estatubatuarra
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''<br/>[[idazle]]<br/>[[Ekologista|ekintzaile ekologista]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1951-02-20
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/william_mcdonough william_mcdonough]
| [[:d:Q1662745|Q1662745]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662458|William Noel]]''
|
| ''[[:d:Q12008505|academic librarian]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/will_noel will_noel]
| [[:d:Q23662458|Q23662458]]
|-
|
| ''[[:d:Q8018871|William Stone]]''
|
| ''[[:d:Q11900058|esploratzaile]]''<br/>''[[:d:Q10497074|military flight engineer]]''<br/>[[asmatzaile]]
| 1952-12-07
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/bill_stone bill_stone]
| [[:d:Q8018871|Q8018871]]
|-
|
| ''[[:d:Q18749288|William Ury]]''
|
| [[autore]]<br/>[[antropologo]]
| 1953
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/william_ury william_ury]
| [[:d:Q18749288|Q18749288]]
|-
| [[Fitxategi:Willie Smits.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q939502|Willie Smits]]''
|
| ''[[:d:Q21244999|forestry scientist]]''<br/>''[[:d:Q19509237|animal rights advocate]]''<br/>''[[:d:Q3779582|mikrobiologo]]''<br/>[[Ekologista|ekintzaile ekologista]]
| 1957-02-22
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Herbehereetako Erresuma]]<br/>[[Indonesia]]
| [https://www.ted.com/speakers/willie_smits willie_smits]
| [[:d:Q939502|Q939502]]
|-
|
| ''[[:d:Q23301429|Wingham Rowan]]''
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/wingham_rowan wingham_rowan]
| [[:d:Q23301429|Q23301429]]
|-
|
| ''[[:d:Q23662498|Wolfgang Kessling]]''
|
| ''[[:d:Q169470|fisikari]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/wolfgang_kessling wolfgang_kessling]
| [[:d:Q23662498|Q23662498]]
|-
|
| ''[[:d:Q8033686|Woody Norris]]''
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>[[asmatzaile]]
| 1938
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/woody_norris woody_norris]
| [[:d:Q8033686|Q8033686]]
|-
| [[Fitxategi:Xaviervilalta2010.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q8043321|Xavier Vilalta]]''
| arkitekto espainiarra
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''
| 1980-05-08
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Espainia]]
| [https://www.ted.com/speakers/xavier_vilalta xavier_vilalta]
| [[:d:Q8043321|Q8043321]]
|-
|
| ''[[:d:Q23713831|Xu Liu]]''
|
| ''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/xu_liu xu_liu]
| [[:d:Q23713831|Q23713831]]
|-
| [[Fitxategi:Yang Lan - Annual Meeting of the New Champions 2012.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q8048424|Yang Lan]]''
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>[[aurkezle]]<br/>[[kazetari]]<br/>[[enpresaburu]]<br/>''[[:d:Q1420621|media proprietor]]''
| 1968-03-31
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Txinako Herri Errepublika]]
| [https://www.ted.com/speakers/yang_lan yang_lan]
| [[:d:Q8048424|Q8048424]]
|-
| [[Fitxategi:Yann Arthus-Bertrand, 2009 (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Yann Arthus-Bertrand]]
| argazkilari frantziarra
| ''[[:d:Q1028181|margolari]]''<br/>''[[:d:Q33231|argazkilari]]''<br/>[[film-zuzendari]]<br/>[[kazetari]]<br/>[[gidoilari]]<br/>''[[:d:Q728425|aeronauta]]''<br/>[[Ekologista|ekintzaile ekologista]]
| 1946-03-13
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Frantzia]]
| [https://www.ted.com/speakers/yann_arthus_bertrand yann_arthus_bertrand]
| [[:d:Q314223|Q314223]]
|-
|
| ''[[:d:Q23728380|Yann Dall'Aglio]]''
|
| [[filosofo]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/yann_dall_aglio yann_dall_aglio]
| [[:d:Q23728380|Q23728380]]
|-
| [[Fitxategi:Huang Yasheng.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q14948726|Yasheng Huang]]''
|
| [[ekonomialari]]
| 1960-03-03
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/yasheng_huang yasheng_huang]
| [[:d:Q14948726|Q14948726]]
|-
| [[Fitxategi:-5 - Yassmin Abdel-Magied.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23760263|Yassmin Abdel-Magied]]''
|
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q1906857|ingeniari mekaniko]]''<br/>[[ingeniari]]
| 1991-03-03
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Australia]]
| [https://www.ted.com/speakers/yassmin_abdel_magied yassmin_abdel_magied]
| [[:d:Q23760263|Q23760263]]
|-
|
| ''[[:d:Q129739802|Yifat Susskind]]''
|
| ''[[:d:Q1021386|eskubide zibilen aldeko ekintzaile]]''<br/>''[[:d:Q15253558|aktibista]]''<br/>[[idazle]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/yifat_susskind yifat_susskind]
| [[:d:Q129739802|Q129739802]]
|-
|
| ''[[:d:Q23656971|Yoav Medan]]''
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/yoav_medan yoav_medan]
| [[:d:Q23656971|Q23656971]]
|-
| [[Fitxategi:YochaiBenklerJI6.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q982240|Yochai Benkler]]''
|
| [[ekonomialari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[abokatu]]<br/>''[[:d:Q16012028|lege-aditua]]''<br/>[[legelari]]
| 1964
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Israel]]
| [https://www.ted.com/speakers/yochai_benkler yochai_benkler]
| [[:d:Q982240|Q982240]]
|-
| [[Fitxategi:Yoruba Richen (7311549170).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q16738382|Yoruba Richen]]''
|
| [[film-zuzendari]]<br/>[[zinema ekoizle]]
| 1972
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/yoruba_richen yoruba_richen]
| [[:d:Q16738382|Q16738382]]
|-
| [[Fitxategi:Yossi Vardi, 2005.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q4027187|Yossi Vardi]]''
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>[[enpresaburu]]
| 1942-09-02
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Israel]]
| [https://www.ted.com/speakers/yossi_vardi yossi_vardi]
| [[:d:Q4027187|Q4027187]]
|-
| [[Fitxategi:MKr364751 Yuval Noah Harari (Frankfurter Buchmesse 2024).jpg|center|128px]]
| [[Yuval Noah Harari|Yuval Harari]]
|
| ''[[:d:Q3332711|mediebalista]]''<br/>''[[:d:Q112972705|popular science author]]''<br/>''[[:d:Q1493121|historialari militar]]''<br/>[[filosofo]]<br/>[[idazle]]
| 1976-02-24
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Israel]]
| [https://www.ted.com/speakers/yuval_noah_harari yuval_noah_harari]
| [[:d:Q2484404|Q2484404]]
|-
|
| ''[[:d:Q23712653|Yuyu Rau]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/yuyu_rau yuyu_rau]
| [[:d:Q23712653|Q23712653]]
|-
| [[Fitxategi:Yves Behar.jpg|center|128px]]
| [[Yves Béhar]]
|
| [[diseinatzaile]]<br/>[[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| 1967-05-09
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Suitza]]
| [https://www.ted.com/speakers/yves_behar yves_behar]<br/>[https://www.ted.com/speakers/236 236]
| [[:d:Q123419|Q123419]]
|-
|
| ''[[:d:Q23728732|Yves Morieux]]''
|
| ''[[:d:Q683476|finantza-aholkulari]]''
| 1960
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Frantzia]]
| [https://www.ted.com/speakers/yves_morieux yves_morieux]
| [[:d:Q23728732|Q23728732]]
|-
| [[Fitxategi:Yves Rossi mg 4625.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q460670|Yves Rossy]]''
|
| [[hegazkinlari]]<br/>[[asmatzaile]]
| 1959-08-27
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Suitza]]
| [https://www.ted.com/speakers/yves_rossy yves_rossy]
| [[:d:Q460670|Q460670]]
|-
| [[Fitxategi:Zach Kaplan and Brian Fitzpatrick at ORD Camp 2014 (13907776842) (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q8063810|Zach Kaplan]]''
|
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]
| 1970s
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/zach_kaplan zach_kaplan]
| [[:d:Q8063810|Q8063810]]
|-
|
| ''[[:d:Q23670988|Zahra' Langhi]]''
|
| ''[[:d:Q1476215|giza eskubideen aldeko ekintzaile]]''<br/>[[politikari]]
| 1975-01-28
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Libia]]
| [https://www.ted.com/speakers/zahra_langhi zahra_langhi]
| [[:d:Q23670988|Q23670988]]
|-
| [[Fitxategi:Zainab Salbi.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q12214935|Zainab Salbi]]''
|
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q15253558|aktibista]]''<br/>''[[:d:Q947873|telebista aurkezle]]''
| 1969-09-24
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Irak]]
| [https://www.ted.com/speakers/zainab_salbi zainab_salbi]
| [[:d:Q12214935|Q12214935]]
|-
| [[Fitxategi:Zak Ebrahim (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23728371|Zak Ebrahim]]''
|
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q16323111|bakearen aldeko aktibista]]''<br/>''[[:d:Q16003550|bakezale]]''
| 1983-03-24
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/zak_ebrahim zak_ebrahim]
| [[:d:Q23728371|Q23728371]]
|-
| [[Fitxategi:Ze Frank at the 2010 Streamy Awards (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q169286|Ze Frank]]''
| artista estatubatuarra
| [[artista]]<br/>''[[:d:Q578109|telebista-ekoizle]]''
| 1972-03-31
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/ze_frank ze_frank]
| [[:d:Q169286|Q169286]]
|-
| [[Fitxategi:Zeresenay Alemseged (2013-01).JPG|center|128px]]
| ''[[:d:Q163169|Zeresenay Alemseged]]''
|
| [[antropologo]]<br/>[[arkeologo]]<br/>''[[:d:Q17488316|historiaurrelari]]''<br/>''[[:d:Q21272406|paleoantropologo]]''<br/>[[ikertzaile]]
| 1969-06-04
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Etiopia]]
| [https://www.ted.com/speakers/zeresenay_alemseged zeresenay_alemseged]<br/>[https://www.ted.com/speakers/141 141]
| [[:d:Q163169|Q163169]]
|-
| [[Fitxategi:Zeynep Tufekci crop.jpeg|center|128px]]
| ''[[:d:Q23759736|Zeynep Tüfekçi]]''
|
| ''[[:d:Q2306091|soziologo]]''<br/>''[[:d:Q6051619|iritzi-kazetari]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[idazle]]<br/>[[kazetari]]<br/>''[[:d:Q123853167|magazine writer]]''<br/>''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''<br/>[[ikertzaile]]
| 20th century
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Turkia]]
| [https://www.ted.com/speakers/zeynep_tufekci zeynep_tufekci]
| [[:d:Q23759736|Q23759736]]
|-
| [[Fitxategi:Remise du Prix Sakharov à Malala Yousafzai Strasbourg 20 novembre 2013 01.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q8071389|Ziauddin Yousafzai]]''
|
| ''[[:d:Q193391|diplomazialari]]''<br/>[[irakasle]]<br/>''[[:d:Q47799218|education activist]]''
| 1969-01
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Pakistan]]
| [https://www.ted.com/speakers/ziauddin_yousafzai ziauddin_yousafzai]
| [[:d:Q8071389|Q8071389]]
|-
|
| ''[[:d:Q23728728|Ziyah Gafić]]''
| argazkilari bosniarra
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''
| 1980
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Bosnia-Herzegovina]]
| [https://www.ted.com/speakers/ziyah_gafic ziyah_gafic]
| [[:d:Q23728728|Q23728728]]
|-
| [[Fitxategi:Zubaida Bai at World Economic Forum Growth Summit 2023.png|center|128px]]
| ''[[:d:Q24572427|Zubaida Bai]]''
|
| [[enpresaburu]]
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
| [https://www.ted.com/speakers/zubaida_bai zubaida_bai]
| [[:d:Q24572427|Q24572427]]
|-
| [[Fitxategi:EL Seed (cropped).jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q12955922|eL Seed]]''
|
| ''[[:d:Q1028181|margolari]]''<br/>''[[:d:Q1281618|eskultore]]''
| 1981-08-21
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Tunisia]]<br/>[[Frantzia]]
| [https://www.ted.com/speakers/el_seed el_seed]
| [[:d:Q12955922|Q12955922]]
|-
| [[Fitxategi:IO Tillett Wright.jpg|center|128px]]
| ''[[:d:Q5972933|iO Tillett Wright]]''
|
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''
| 1985-09-02
| [[Gizon trans|gizon transgenero]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| [https://www.ted.com/speakers/io_tillett_wright io_tillett_wright]
| [[:d:Q5972933|Q5972933]]
|-
| [[Fitxategi:Douglas adams portrait.jpg|center|128px]]
| [[Douglas Adams|Q42]]
| idazle eta umorista britaniarra
| [[Dramagile|antzerkigile]]<br/>[[gidoilari]]<br/>[[eleberrigile]]<br/>''[[:d:Q4853732|haur literaturaren idazle]]''<br/>''[[:d:Q18844224|zientzia-fikzio idazle]]''<br/>[[komediante]]<br/>[[idazle]]<br/>[[musikari]]
| 1952-03-11
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Erresuma Batua]]
| [https://www.ted.com/speakers/douglas_adams douglas_adams]
| [[:d:Q42|Q42]]
|}
{{Wikidata list end}}
lp5504hw0oxtw30sifwhtn0yf30th1w
Lankide:Lainobeltz/Wikidata probak/proba2
2
655010
9975880
9972517
2024-11-21T05:26:51Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975880
wikitext
text/x-wiki
1850-1855 urteetan jaiotakoak
{{Wikidata list |sparql=SELECT ?item WHERE { ?item wdt:P31 wd:Q5 . ?item wdt:P569 ?date . FILTER (?date >= "1850-01-01"^^xsd:dateTime && ?date <= "1855-12-31"^^xsd:dateTime) FILTER EXISTS { ?weu schema:about ?item . ?weu schema:inLanguage "eu" } } |section= |sort=P569 |columns=P569:Jaiotza data,P18,label:Izena,P27:Jaiotza herrialdea,description:deskribapena,P570:heriotza data |links=local }}
{| class='wikitable sortable'
! Jaiotza data
! irudia
! Izena
! Jaiotza herrialdea
! deskribapena
! heriotza data
|-
| 1847<br/>1853
| [[Fitxategi:Angelina Vidal.jpg|center|128px]]
| [[Angelina Vidal]]
| [[Portugal]]<br/>[[Portugalgo Erresuma]]
| Portugalgo idazle eta kazetaria (1847-1917)
| 1917
|-
| 1849<br/>1853-04-18
| [[Fitxategi:Gertrudis Echeñique viuda de Errázuriz.JPG|center|128px]]
| [[Gertrudis Echeñique]]
| [[Txile]]
| Txileko emagina eta lehen dama
| 1928-05-07
|-
| 19th century
| [[Fitxategi:A rare image by Hippolyte Arnoux .jpg|center|128px]]
| [[Hippolyte Arnoux]]
| [[Frantzia]]
| argazkilari frantziarra
| No/unknown value
|-
| 19th century
|
| [[Georges Forsans]]
| [[Frantzia]]
| politikari frantziarra
| 1963-05-31
|-
| 19th century
|
| [[Louis-Albert Salingré]]
| [[Frantzia]]
|
|
|-
| 19th century
|
| [[Louis Intxauspe]]
| [[Frantzia]]
| politikari frantziarra
| 1960-08-10
|-
| 19th century
|
| [[Ehyophsta]]
|
|
| 1915-08
|-
| 19th century
|
| [[Bernardino Carrera]]
| [[Espainia]]
|
| No/unknown value
|-
| 19th century
|
| [[La Sordita]]
| [[Espainia]]
| jereztar flamenko-dantzaria
| 20th century
|-
| 19th century
| [[Fitxategi:Len Taunyane.jpg|center|128px]]
| [[Len Taunyane]]
| [[Hegoafrika]]
|
|
|-
| 19th century
| [[Fitxategi:Pablo Zárate.jpg|center|128px]]
| [[Pablo Zárate Willca]]
| [[Bolivia]]
| gudari boliviarra
| 1900
|-
| 1850
|
| [[Baldomero Vega de Seoane]]
| [[Espainia]]
| politikari espainiarra
| 1910
|-
| 19th century
|
| [[Eduardo Arriaga]]
| [[Espainia]]
| politikari espainiarra
|
|-
| 19th century
|
| [[Jauretxe apaiza]]
|
|
| 19th century
|-
| 19th century
|
| [[Jose Ganboa]]
| [[Espainia]]
| poeta espainiarra
|
|-
| 19th century
|
| [[Pierre Bidart (poeta)]]
|
|
| 20th century
|-
| 19th century
|
| [[Joan Maria Muzeyi]]
|
|
| 1887-01-27
|-
| 19th century
|
| [[Bonkoro I.a]]
| [[Coriscoko badia]]
|
| 1857
|-
| 19th century
|
| [[Bonkoro II.a]]
| [[Coriscoko badia]]
|
| 1874
|-
| 1850
|
| [[Julian Arteaga]]
| [[Espainia]]
| arkitekto espainiarra
| 1921-01-04<br/>1921
|-
| 19th century
|
| [[Inés Luisi]]
| [[Uruguai]]
| Uruguaiko mediku zirujaua
| 1965
|-
| 19th century
| [[Fitxategi:Katarine Zalyan-Manukyan.jpg|center|128px]]
| [[Katarine Zalian-Manukian]]
| [[Armeniako Errepublika Demokratikoa]]<br/>[[Errusiako Inperioa|Errusiar Inperioa]]<br/>[[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna]]
| politikari armeniarra
| 1965
|-
| 19th century
|
| [[Joakin Pavia Bermingham]]
| [[Espainia]]
| arkitekto espainiarra
| 20th century
|-
| 19th century
|
| [[Abel A. Luna Mujica]]
| [[Peru]]
|
|
|-
| 1850
|
| [[Emilio Pliego]]
| [[Espainia]]
|
| 1924-01-08
|-
| 1850
| [[Fitxategi:Miguel Irigaray.png|center|128px]]
| [[Migel Irigarai Gorria]]
| [[Espainia]]
| politikari espainiarra
| 1903
|-
| 1850
| [[Fitxategi:Abelardo Gamarra El tunante.jpg|center|128px]]
| [[Abelardo Gamarra]]
| [[Peru]]
| musikagile perutarra
| 1924
|-
| 1850
| [[Fitxategi:Alonzo T. Jones.jpg|center|128px]]
| [[Alonzo T. Jones]]
|
|
| 1923
|-
| 1850
|
| [[Emily Rushton]]
| [[Erresuma Batua]]
|
| 1939
|-
| 1850
| [[Fitxategi:Vicente Cutanda Autorretrato.jpg|center|128px]]
| [[Vicente Cutanda]]
| [[Espainia]]
| margolari espainiarra
| 1925
|-
| 1850-01-01<br/>1850-09-01
| [[Fitxategi:Pierre Xavier Mugabure.jpeg|center|128px]]
| [[Pierre-Xavier Mugaburu]]
| [[Frantzia]]
|
| 1910-05-27
|-
| 1850
| [[Fitxategi:Sarah Massey Overton.jpg|center|128px]]
| [[Sarah Massey Overton]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| Estatubatuar emakumeen eskubideen aldeko ekintzailea eta afro-amerikarren eskubideen ekintzailea
| 1914-08-24
|-
| 1850
|
| [[Stana Kovačević]]
|
| Serbiar gudaria
| No/unknown value
|-
| 1850-01-03
| [[Fitxategi:Sofja Wassiljewna Kowalewskaja 1.jpg|center|128px]]
| [[Sofia Kovalevskaia]]
| [[Errusiako Inperioa|Errusiar Inperioa]]<br/>[[Suedia]]
|
| 1899-02-10
|-
| 1850-01-06
| [[Fitxategi:Bernstein Eduard 1895.jpg|center|128px]]
| [[Eduard Bernstein]]
| [[Alemaniar Inperioa]]<br/>[[Weimarko Errepublika]]
|
| 1932-12-18
|-
| 1850-01-14
| [[Fitxategi:Pierre Loti en académicien.jpg|center|128px]]
| [[Pierre Loti]]
| [[Frantzia]]
| idazle frantziarra
| 1923-06-10
|-
| 1850-01-15
| [[Fitxategi:Eminescu.jpg|center|128px]]
| [[Mihai Eminescu]]
| [[Moldaviako Printzerria]]<br/>''[[:d:Q958291|United Principalities of Moldavia and Wallachia]]''<br/>[[Errumaniako Erresuma]]
|
| 1889-06-15
|-
| 1850-01-15
| [[Fitxategi:Leonard Darwin.jpg|center|128px]]
| [[Leonard Darwin]]
| [[Erresuma Batua]]
|
| 1943-03-26
|-
| 1850-01-18
|
| [[Joxe Jabier Uresberueta]]
| [[Espainia]]
| arraunlari gipuzkoarra
| 1927-10-24
|-
| 1850-01-24
| [[Fitxategi:Ebbinghaus2.jpg|center|128px]]
| [[Hermann Ebbinghaus]]
| [[Prusiako Erresuma]]<br/>[[Alemaniar Inperioa]]
|
| 1909-02-26
|-
| 1850-01-27
|
| [[Marie Fillunger]]
| [[Austria]]
| Austriako kantaria eta ahots-irakaslea
| 1930-12-23
|-
| 1850-01-27
| [[Fitxategi:Collier, Marian - Portrait of John Collier - circa 1882-1883.jpg|center|128px]]
| [[John Collier]]
| [[Erresuma Batua]]
|
| 1934-04-11
|-
| 1850-01-29
| [[Fitxategi:Ebenezer Howard.jpg|center|128px]]
| [[Ebenezer Howard]]
| [[Erresuma Batua]]
|
| 1928-05-01
|-
| 1850-01-30
| [[Fitxategi:Albina Dvorakova Mrackova 1872 Maixner.jpg|center|128px]]
| [[Albína Dvořáková-Mráčková]]
| [[Austriar Inperioa]]<br/>''[[:d:Q533534|Cisleithania]]''
|
| 1893-05-23
|-
| 1850-02-08
| [[Fitxategi:Kate Chopin.jpg|center|128px]]
| [[Kate Chopin]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| idazle amerikarra
| 1904-08-22
|-
| 1850-02-15
| [[Fitxategi:Sophie Bryant.jpg|center|128px]]
| [[Sophie Bryant]]
| [[Erresuma Batua]]
| matematikari britainiarra
| 1922-08-14
|-
| 1850-02-23
| [[Fitxategi:Ritz1897.jpg|center|128px]]
| [[César Ritz]]
| [[Suitza]]
|
| 1918-10-26
|-
| 1850-03-07
| [[Fitxategi:MasarykFotoPrvniPoselstviTGM.jpg|center|128px]]
| [[Tomáš Masaryk]]
| ''[[:d:Q533534|Cisleithania]]''<br/>[[Txekoslovakia]]
|
| 1937-09-14
|-
| 1850-03-13
| [[Fitxategi:1891-04-11, Madrid Cómico, Emilio Serrano, Cilla (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Emilio Serrano Ruiz]]
| [[Espainia]]
| musikagile espainiarra
| 1939-04-08
|-
| 1850-03-31
| [[Fitxategi:Charles Walcott.jpg|center|128px]]
| [[Charles Doolittle Walcott]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1927-02-09
|-
| 1850-04-10<br/>1849-04-10
| [[Fitxategi:Mary Emilie Holmes ca 1893.jpg|center|128px]]
| [[Mary Emilie Holmes]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| Geologo eta irakasle estatubatuarra
| 1906-02-13
|-
| 1850-04-13
| [[Fitxategi:José Marina Vega 1910, de Goñi (cropped).jpg|center|128px]]
| [[José Marina Vega]]
| [[Espainia]]
| militar, politikari eta Maroko komisario espainiarra
| 1926-01-30
|-
| 1850-04-16<br/>1850
| [[Fitxategi:Sidney Gilchrist Thomas 669x762.jpg|center|128px]]
| [[Sidney Gilchrist Thomas]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1885-02-01<br/>1885
|-
| 1850-04-20
| [[Fitxategi:Jean Francois Raffaelli portrait.png|center|128px]]
| [[Jean-François Raffaëlli]]
| [[Frantzia]]
| margolari frantziarra
| 1924-02-11
|-
| 1850-04-20
| [[Fitxategi:Daniel Chester French 1902.jpg|center|128px]]
| [[Daniel Chester French]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| eskultore estatubatuarra
| 1931-10-07
|-
| 1850-04-21
|
| [[Pasquale Cinquegrana]]
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]
|
| 1939-04-27
|-
| 1850-05-01
| [[Fitxategi:Prince Arthur, 1st Duke of Connaught and Strathearn.jpg|center|128px]]
| [[Arturo, Connaughteko eta Strathearngo dukea]]
| [[Erresuma Batua]]<br/>[[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
| gudari britainiarra
| 1942-01-16
|-
| 1850-05-05
|
| [[John Penrose]]
| [[Erresuma Batua]]<br/>[[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1932-04-21
|-
| 1850-05-08
|
| [[Miguel Astrain]]
| [[Espainia]]
|
| 1895-11-08
|-
| 1850-05-16
| [[Fitxategi:Auguste D aus Marktbreit.jpg|center|128px]]
| [[Auguste Deter]]
| [[Alemania]]
| alemaniar etxekoandrea, dokumentatutako alzheimer gaixotasunaren lehen kasua
| 1906-04-08
|-
| 1850-05-18
| [[Fitxategi:Oliver Heaviside2.jpg|center|128px]]
| [[Oliver Heaviside]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1925-02-03
|-
| 1850-05-21
| [[Fitxategi:Giuseppe Mercalli (cropped).JPG|center|128px]]
| [[Giuseppe Mercalli]]
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]
|
| 1914-03-19
|-
| 1850-05-26
| [[Fitxategi:Carl Adolph Hårdh - Portrait photograph of Amélie Lundahl.jpg|center|128px]]
| [[Amélie Helga Lundahl]]
| [[Finlandia]]
| margolari finlandiarra
| 1914-08-20
|-
| 1850-06-05
| [[Fitxategi:Pat Garrett2.jpg|center|128px]]
| [[Pat Garrett]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1908-02-29
|-
| 1850-06-06
| [[Fitxategi:Ferdinand Braun.jpg|center|128px]]
| [[Karl Ferdinand Braun]]
| ''[[:d:Q529605|Electorate of Hesse]]''<br/>[[Prusiako Erresuma]]
|
| 1918-04-20
|-
| 1850-06-08
|
| [[Emiliano Isaza Gutiérrez]]
| [[Kolonbia]]
|
| 1930-02-17
|-
| 1850-06-12
| [[Fitxategi:The Artist Carl Skånberg, 1878 (Carl Larsson) - Nationalmuseum - 18775.tif|center|128px]]
| [[Carl Skånberg]]
| [[Suedia]]
| margolari suediarra
| 1883-01-24
|-
| 1850-06-21
| [[Fitxategi:Enrico Cecchetti.jpg|center|128px]]
| [[Enrico Cecchetti]]
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]
|
| 1928-11-12
|-
| 1850-06-24
| [[Fitxategi:Herbert Kitchener 1914.jpg|center|128px]]
| [[Horatio Herbert Kitchener]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1916-06-05
|-
| 1850-06-26
| [[Fitxategi:Père Delattre.jpg|center|128px]]
| [[Alfred Louis Delattre]]
| [[Frantzia]]
| arkeologo frantziarra
| 1932-01-12
|-
| 1850-06-27
| [[Fitxategi:Portrait of Lafcadio Hearn.jpg|center|128px]]
| [[Lafcadio Hearn]]
| [[Britainiar Inperioa]]
| idazle japoniarra
| 1904-09-26
|-
| 1850-07-03
| [[Fitxategi:Santu Casanova - from L'Annu Corsu 1927.jpg|center|128px]]
| [[Santu Casanova]]
| [[Frantzia]]
|
| 1936-12-27
|-
| 1850-07-09
| [[Fitxategi:BASA-937K-1-410-7-Ivan Vazov (cropped).JPG|center|128px]]
| [[Ivan Vazov]]
| [[Bulgaria]]
|
| 1921-09-22
|-
| 1850-08-05
| [[Fitxategi:Maupassant par Nadar.jpg|center|128px]]
| [[Guy de Maupassant]]
| [[Frantzia]]
| Frantziar idazlea
| 1893-07-06
|-
| 1850-08-16
|
| [[Emilio Campuzano]]
| [[Espainia]]
| bizkaitar ingeniaria
| 1938
|-
| 1850-08-26
| [[Fitxategi:Charles Robert Richet nobel.jpg|center|128px]]
| [[Charles Richet]]
| [[Frantzia]]
|
| 1935-12-04
|-
| 1850-08-27
| [[Fitxategi:Augusto Righi.jpg|center|128px]]
| [[Augusto Righi]]
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]
|
| 1920-06-08
|-
| 1850-09-02
| [[Fitxategi:Woldemar-Voigt 1850-1919.jpg|center|128px]]
| [[Woldemar Voigt]]
| [[Alemania]]
| fisikari alemaniarra
| 1919-12-13
|-
| 1850-09-04
| [[Fitxategi:Luigi Cadorna 02.jpg|center|128px]]
| [[Luigi Cadorna]]
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]
|
| 1928-12-21
|-
| 1850-09-09
| [[Fitxategi:Jane Ellen Harrison 02.jpg|center|128px]]
| [[Jane Ellen Harrison]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]<br/>[[Erresuma Batua]]
| britainiar akademikoa ikasketa klasikoetan, hizkuntzalari eta feminista (1850 – 1928)
| 1928-04-15
|-
| 1850-09-18
| [[Fitxategi:Miķelis Krogzemis.jpg|center|128px]]
| [[Miķelis Krogzemis]]
| [[Errusiako Inperioa|Errusiar Inperioa]]
|
| 1879-02-06
|-
| 1850-09-20
| [[Fitxategi:Adelina Lopes Vieira.jpg|center|128px]]
| [[Adelina Lopes Vieira]]
| [[Brasil]]<br/>[[Portugal]]<br/>[[Portugalgo Erresuma]]
| idazlea, poeta, ipuingilea,dramagilea, irakaslea
| 1923-02-02
|-
| 1850-09-24
| [[Fitxategi:Galeazzo von Thun und Hohenstein.jpg|center|128px]]
| [[Galeas von Thun und Hohenstein]]
| ''[[:d:Q533534|Cisleithania]]''<br/>[[Austria]]
|
| 1931-03-26
|-
| 1850-09-28
| [[Fitxategi:El ministro de la Guerra, general Luque.jpg|center|128px]]
| [[Agustín de Luque Coca|Agustín de Luque y Coca]]
| [[Espainia]]
| espainiar politikari, militar eta Guardia Zibilaren zuzendari nagusia
| 1937-10-14
|-
| 1850-10-03
| [[Fitxategi:Rakowice Cemetery, tomb of Franciszek Rychnowski-photo, 26 Rakowicka street, Kraków, Poland.jpg|center|128px]]
| [[Franciszek Rychnowski]]
| [[Poloniako Bigarren Errepublika]]
|
| 1929
|-
| 1850-10-03
|
| [[Francisco Goitia]]
| [[Espainia]]
|
| 1914-08-25
|-
| 1850-10-08
| [[Fitxategi:Анри Луи Ле Шателье.jpg|center|128px]]
| [[Henry Louis Le Chatelier]]
| [[Frantzia]]
| kimikari frantziarra
| 1936-09-17
|-
| 1850-10-12
|
| [[Serafin Basterra|Serafín Basterra]]
| [[Espainia]]
| eskultore espainiarra
| 1927-02-17
|-
| 1850-10-18
| [[Fitxategi:Pablo Iglesias Posse, fundador del PSOE.jpg|center|128px]]
| [[Pablo Iglesias Posse]]
| [[Espainia]]
|
| 1925-12-09
|-
| 1850-10-22
| [[Fitxategi:Portrait of Gustave Den Duyts.jpg|center|128px]]
| [[Gustave Den Duyts]]
| [[Belgika]]
| margolari belgikarra
| 1897-02-13
|-
| 1850-11-01
| [[Fitxategi:Pauline Chaponnière-Chaix, ca 1920 (8677811318) (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Pauline Chaponnière-Chaix]]
| [[Suitza]]
| Erlijioso, erizain eta sugragista
| 1934-12-06
|-
| 1850-11-09
| [[Fitxategi:Retrato de Ignacio Bolívar.jpg|center|128px]]
| [[Ignacio Bolívar Urrutia]]
| [[Espainia]]
| Entomologo eta naturalista espainiarra (1850-1944)
| 1944-11-19
|-
| 1850-11-13
| [[Fitxategi:Robert Louis Stevenson by Henry Walter Barnett bw.jpg|center|128px]]
| [[Robert Louis Stevenson]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]<br/>[[Erresuma Batua]]
|
| 1894-12-03
|-
| 1850-11-14
|
| [[Amos Casselman]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1929-11-30
|-
| 1850-11-16
| [[Fitxategi:Federico Errázuriz Echaurren asume como parlamentario-2.jpg|center|128px]]
| [[Federico Errázuriz Echaurren|Federico Errázuriz]]
| [[Txile]]
|
| 1901-07-12
|-
| 1850-12-16
|
| [[Theodor Linschmann]]
| ''[[:d:Q1206012|Alemaniar Inperioa]]''
|
| 1940-05
|-
| 1850-12-22<br/>1854-12-22
| [[Fitxategi:V Huerta.jpg|center|128px]]
| [[Victoriano Huerta|Victoriano Huérta]]
| [[Mexiko]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| Mexikoko presidentea
| 1916-01-13
|-
| 1850-12-29
| [[Fitxategi:Tomás Bretón, fotógrafo Esplugas, Barcelona .jpg|center|128px]]
| [[Tomás Bretón]]
| [[Espainia]]
|
| 1923-12-02
|-
| 1851
| [[Fitxategi:Lucy Parsons.1920.jpg|center|128px]]
| [[Lucy Parsons]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| Anarko-komunista estatubatuarra (1851-1942)
| 1942-03-07
|-
| 1851
|
| [[Blas Pradere Arruti]]
| [[Espainia]]
| Euskal idazlea
| 1923-08-04
|-
| 1851
|
| [[Salvador Etxaide]]
| [[Espainia]]
| Idazle, euskaltzale eta abokatu nafarra
| 1921-12-22
|-
| 1851
|
| [[Ziriako Garralda]]
| [[Espainia]]
|
| 1930
|-
| 1851
| [[Fitxategi:Hermann Paasche.jpg|center|128px]]
| [[Hermann Paasche]]
| [[Alemania]]
|
| 1925<br/>1925-04-11
|-
| 1851-01-03
| [[Fitxategi:Viggo Johansen 1851-1935 by Peter Newland.jpg|center|128px]]
| [[Viggo Johansen]]
| ''[[:d:Q756617|Danimarka]]''
| margolari danimarkarra
| 1935-12-18
|-
| 1851-01-09
| [[Fitxategi:Louis Coloma.jpg|center|128px]]
| [[Luis Coloma]]
| [[Espainia]]
|
| 1915-06-10
|-
| 1851-01-16
| [[Fitxategi:William Hall-Jones 2.jpg|center|128px]]
| [[William Hall-Jones]]
| [[Erresuma Batua]]<br/>[[Zeelanda Berria]]<br/>[[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
| politikari zeelandaberritarra
| 1936-06-19
|-
| 1851-01-19<br/>1851
| [[Fitxategi:Jacobus Kapteyn.jpg|center|128px]]
| [[Jacobus Kapteyn]]
| [[Herbehereetako Erresuma]]
|
| 1922-06-18<br/>1922
|-
| 1851-01-19
| [[Fitxategi:David Starr Jordan (1851-1931).jpg|center|128px]]
| [[David Starr Jordan]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1931-09-19
|-
| 1851-01-25
| [[Fitxategi:Garborg portrett.jpg|center|128px]]
| [[Arne Aadne Garborg]]
| [[Norvegia]]
| idazle norvegiarra
| 1924-01-14
|-
| 1851-01-31
| [[Fitxategi:Annette von Essipoff, Brustbild.jpg|center|128px]]
| [[Anna Jesipova]]
| [[Errusiako Inperioa|Errusiar Inperioa]]
|
| 1914-08-05<br/>1914-08-18
|-
| 1851-02-12
| [[Fitxategi:Portrett av Randi Marie Blehr, 1899 (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Randi Blehr]]
| [[Norvegia]]
| Norvegiar sufragista
| 1928-06-13
|-
| 1851-02-12
|
| [[Francesca Saperas|Francisca Saperas i Miró]]
| [[Espainia]]
| Bartzelonako militante anarkista eta anarkosindikalista
| 1933-08-21
|-
| 1851-02-27
| [[Fitxategi:AR-MCR-AWM-CM-0053 (cropped).tif|center|128px]]
| [[Miguel Laurencena]]
| [[Argentina]]
| argentinar politikaria
| 1928-02-03
|-
| 1851-03-04
| [[Fitxategi:Alexandros Papadiamantis.jpg|center|128px]]
| [[Alexandros Papadiamandis]]
| [[Grezia]]
|
| 1911-01-03
|-
| 1851-03-05
| [[Fitxategi:Daniel Urrabieta Vierge - selfportrait.jpg|center|128px]]
| [[Daniel Urrabieta Vierge]]
| [[Espainia]]
|
| 1904-05-10
|-
| 1851-03-15
| [[Fitxategi:Carolina Michaëlis.jpg|center|128px]]
| [[Carolina Michaëlis de Vasconcelos]]
| [[Portugal]]<br/>[[Prusiako Erresuma]]<br/>[[Portugalgo Erresuma]]
| alemaniar akademikoa
| 1925-11-16
|-
| 1851-03-16
| [[Fitxategi:Martinus Beijerinck.png|center|128px]]
| [[Martinus Beijerinck]]
| [[Herbehereetako Erresuma]]
|
| 1931-01-01
|-
| 1851-03-19
| [[Fitxategi:Pierre RUffey.jpg|center|128px]]
| [[Pierre Ruffey]]
| [[Frantzia]]
| gudari frantziarra
| 1928-12-14<br/>1932
|-
| 1851-03-27
| [[Fitxategi:Vincent d'Indy 1914.jpg|center|128px]]
| [[Vincent d'Indy]]
| [[Frantzia]]
|
| 1931-12-02
|-
| 1851-03-27<br/>1951-03-27
| [[Fitxategi:Ruperto chapi300.jpg|center|128px]]
| [[Ruperto Chapí]]
| [[Espainia]]
| musikagile espainiarra
| 1909-03-25
|-
| 1851-03-28
| [[Fitxategi:Retrato do Dr. Bernardino Machado.jpg|center|128px]]
| [[Bernardino Machado]]
| [[Portugal]]<br/>[[Portugalgo Erresuma]]
| politikari portugesra
| 1944-04-29
|-
| 1851-03-31
| [[Fitxategi:Sir Francis Henry Dillon Bell, ca 1924.jpg|center|128px]]
| [[Francis Bell]]
| [[Zeelanda Berria]]
|
| 1936-03-13
|-
| 1851-04-10
| [[Fitxategi:Ramon Casas - MNAC- Pauleta Pàmies- 027536-D 006517.jpg|center|128px]]
| [[Pauleta Pamies]]
| [[Espainia]]
| bartzelonar dantzaria, irakaslea, zuzendaria eta koreografoa
| 1937-03-31
|-
| 1851-04-13
| [[Fitxategi:William Quan Judge.jpg|center|128px]]
| [[William Quan Judge]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1896-03-21
|-
| 1851-05-02
|
| [[François Gieure]]
| [[Frantzia]]
|
| 1937-04-23
|-
| 1851-05-07
| [[Fitxategi:Adolf Harnack.jpg|center|128px]]
| [[Adolf von Harnack]]
| [[Alemania]]
|
| 1930-06-10
|-
| 1851-05-11
| [[Fitxategi:Teresanuzzo.jpg|center|128px]]
| [[Maria Teresa Nuzzo]]
| ''[[:d:Q6744657|Crown Colony of Malta]]''<br/>[[Erresuma Batua]]
|
| 1923-04-17
|-
| 1851-05-20
| [[Fitxategi:Emile Berliner.jpg|center|128px]]
| [[Emile Berliner]]
| [[Hannoverko Erresuma]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1929-08-03
|-
| 1851-05-21
| [[Fitxategi:Lorenza Cobián - Fenollera ca. 1890.jpg|center|128px]]
| [[Lorenza Cobián]]
| [[Espainia]]
| asturiar modeloa
| 1906-07-31<br/>1906
|-
| 1851-05-23
| [[Fitxategi:Luis Ricardo Falero.jpg|center|128px]]
| [[Luis Ricardo Falero]]
| [[Espainia]]
| margolari espainiarra
| 1896-12-07
|-
| 1851-05-28
| [[Fitxategi:Federico Baraibar idazle gasteiztarra.jpg|center|128px]]
| [[Federico Baraibar]]
| [[Espainia]]
| Arabar idazle, itzultzaile eta arkeologoa
| 1918-02-25
|-
| 1851-05-29
| [[Fitxategi:Léon Bourgeois.jpg|center|128px]]
| [[Léon Bourgeois]]
| [[Frantzia]]
|
| 1925-09-29
|-
| 1851-06-01
| [[Fitxategi:Isaac Peral (Ayuntamiento de Cartagena).jpg|center|128px]]
| [[Isaac Peral]]
| [[Cartagena]]<br/>[[Espainia]]
|
| 1895-05-22
|-
| 1851-06-03
|
| [[Malvina Poulain]]
| [[Frantzia]]
| Frantziar maistra eta communarde (1851-1921)
| 1921-01-17
|-
| 1851-06-14
| [[Fitxategi:1913-07-06, El País, Basilio Lacort (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Basilio Lacort]]
| [[Espainia]]
|
| 1908-07-05
|-
| 1851-06-16
| [[Fitxategi:Georg Jellinek.jpg|center|128px]]
| [[Georg Jellinek]]
| [[Saxoniako Erresuma]]
| filosofo alemaniarra
| 1911-01-12
|-
| 1851-06-29<br/>1851-06-20<br/>1851-07-29
| [[Fitxategi:Jane Dieulafoy photo.jpg|center|128px]]
| [[Jane Dieulafoy]]
| [[Frantzia]]
| antropologo eta arkeologoa
| 1916-05-25
|-
| 1851-07-07
|
| [[Louis Bonneau]]
| [[Frantzia]]
| gudari frantziarra
| 1938-02-26
|-
| 1851-07-08
| [[Fitxategi:Sir Arthur John Evans.jpg|center|128px]]
| [[Arthur Evans]]
| [[Erresuma Batua]]<br/>[[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1941-07-11
|-
| 1851-07-10
| [[Fitxategi:1wieser.jpg|center|128px]]
| [[Friedrich von Wieser]]
| [[Austria-Hungariako Inperioa]]<br/>[[Austria]]
|
| 1926-07-22
|-
| 1851-07-12
| [[Fitxategi:Pomortsev.jpg|center|128px]]
| [[Mikhail Pomortsev]]
| [[Errusiako Inperioa|Errusiar Inperioa]]
|
| 1916-06-19
|-
| 1851-07-12<br/>1851-06-22
| [[Fitxategi:Elizabeth Phillips Hughes.jpg|center|128px]]
| [[Elizabeth Hughes]]
| [[Gales]]<br/>[[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1925-12-19
|-
| 1851-07-23
| [[Fitxategi:P S Krøyer 1897 - Selvportræt.jpg|center|128px]]
| [[Peder Severin Krøyer]]
| [[Norvegia]]<br/>''[[:d:Q756617|Danimarka]]''
|
| 1909-11-21
|-
| 1851-08-03
| [[Fitxategi:George Francis FitzGerald.jpg|center|128px]]
| [[Georges Francis Fitzgerald]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1901-02-21
|-
| 1851-08-14
| [[Fitxategi:DocHolliday.jpg|center|128px]]
| [[Doc Holliday]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1887-11-08
|-
| 1851-08-19
| [[Fitxategi:Frans Schollaert.jpg|center|128px]]
| [[Frans Schollaert]]
| [[Belgika]]
| politikari belgikarra
| 1917-06-29
|-
| 1851-08-19
|
| [[Homer Taylor]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1933-01-07
|-
| 1851-08-23
| [[Fitxategi:Alois Jirásek by Agence Rol.jpg|center|128px]]
| [[Alois Jirásek|Alois Jirasek]]
| [[Txekoslovakia]]<br/>[[Austria-Hungariako Inperioa]]
|
| 1930-03-12
|-
| 1851-08-26
| [[Fitxategi:Emile Boirac.png|center|128px]]
| [[Émile Boirac]]
| [[Frantzia]]
|
| 1917-09-20
|-
| 1851-08-27
| [[Fitxategi:EdgardoMortara (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Edgardo Mortara]]
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]
| italiar apaiza
| 1940-03-11
|-
| 1851-09-03
| [[Fitxategi:Olga of Greece VI restoration.jpg|center|128px]]
| [[Olga Konstantinovna Errusiakoa|Olga Konstantinovna]]
| [[Errusiako Inperioa|Errusiar Inperioa]]<br/>[[Greziako Erresuma]]
|
| 1926-06-18
|-
| 1851-09-04
| [[Fitxategi:John Dillon.jpg|center|128px]]
| [[John Dillon]]
| [[Irlanda (estatua)|Irlandako Errepublika]]
| politikari irlandarra
| 1927-08-04
|-
| 1851-09-08
| [[Fitxategi:Maxim Kovalevsky.jpg|center|128px]]
| [[Maxim Kovaliewski]]
| [[Errusiako Inperioa|Errusiar Inperioa]]
|
| 1916-04-05
|-
| 1851-09-13
| [[Fitxategi:WalterReed.jpeg|center|128px]]
| [[Walter Reed]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1902-11-22
|-
| 1851-09-15
| [[Fitxategi:Curros - henriquez.jpg|center|128px]]
| [[Manuel Curros Enríquez]]
| [[1874ko Espainiako Borboien berrezarkuntza|Borboien berrezarkuntza]]<br/>[[Kuba]]
|
| 1908-03-07
|-
| 1851-09-16
| [[Fitxategi:Emilia Pardo Bazán por Luis Sellier 1885.jpg|center|128px]]
| [[Emilia Pardo Bazán]]
| [[Espainia]]
|
| 1921-05-12
|-
| 1851-09-23
| [[Fitxategi:Ellen Hayes.jpg|center|128px]]
| [[Ellen Hayes]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1930-10-27
|-
| 1851-10-02
| [[Fitxategi:Ferdinand Foch by Melcy, 1921.png|center|128px]]
| [[Ferdinand Foch]]
| [[Frantzia]]
|
| 1929-03-20
|-
| 1851-10-24
|
| [[Jean Irazabal (militarra)|Jean Irazabal]]
| [[Frantzia]]
| Militarra
| 1929-05-08
|-
| 1851-10-31
| [[Fitxategi:Dowager Queen of Denmark.jpg|center|128px]]
| [[Luisa Suediakoa]]
| [[Suedia]]<br/>''[[:d:Q756617|Danimarka]]''
|
| 1926-03-20
|-
| 1851-11-01
| [[Fitxategi:Elisabeth Dmitrieff.jpg|center|128px]]
| [[Elisabeth Dmitrieff]]
| [[Errusiako Inperioa|Errusiar Inperioa]]
| Errusiar feminista, kooperatibista, sozialista iraultzaile eta komuneroa
| 1910s<br/>1919
|-
| 1851-11-01<br/>1850-11-01
| [[Fitxategi:Rosario de Acuña Villanueva de la Iglesia3.jpg|center|128px]]
| [[Rosario de Acuña]]
| [[Espainia]]
| Idazle, librepentsalari eta kazetari espainiarra
| 1923-05-05
|-
| 1851-11-05
| [[Fitxategi:Dupuy.jpg|center|128px]]
| [[Charles Dupuy]]
| [[Frantzia]]
| politikari frantziarra
| 1923-07-23
|-
| 1851-11-20
| [[Fitxategi:Margherita of Savoy, Queen of Italy.jpg|center|128px]]
| [[Margarita Teresa Savoiakoa]]
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]
|
| 1926-01-04
|-
| 1851-11-21<br/>1851-11-22
| [[Fitxategi:Cardinal Mercier.png|center|128px]]
| [[Désiré-Joseph Mercier]]
| [[Belgika]]
|
| 1926-01-23
|-
| 1851-11-21
| [[Fitxategi:Carl Locher with his dog Tiger (Ancher).jpg|center|128px]]
| [[Carl Locher]]
| ''[[:d:Q756617|Danimarka]]''
|
| 1915-12-20
|-
| 1851-11-27
| [[Fitxategi:Friedrich Sixt von Armin.png|center|128px]]
| [[Friedrich Sixt von Armin]]
| [[Alemania]]
|
| 1936-09-30<br/>1936-10-01
|-
| 1851-12-01
| [[Fitxategi:Eugenie Schumann (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Eugenie Schumann]]
| ''[[:d:Q1206012|Alemaniar Inperioa]]''
| alemaniar piano-jotzailea, piano-irakaslea eta idazlea
| 1938-09-25
|-
| 1851-12-10
| [[Fitxategi:Melvil Dewey.jpg|center|128px]]
| [[Melvil Dewey]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1931-12-26
|-
| 1851-12-16
| [[Fitxategi:Theo de Meester-2.jpg|center|128px]]
| [[Theo de Meester]]
| [[Herbehereetako Erresuma]]
| politikari nederlandarra
| 1919-12-27
|-
| 1851-12-20
| [[Fitxategi:Dora Montefiore.jpg|center|128px]]
| [[Dora Montefiore]]
| [[Erresuma Batua]]<br/>[[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1933-12-21
|-
| 1851-12-24
| [[Fitxategi:Gen. Castelneau (i.e., Castelnau) LCCN2014703495.jpg|center|128px]]
| [[Édouard de Castelnau]]
| [[Frantzia]]
|
| 1944-03-19
|-
| 1852
|
| [[Luis Aladrén]]
| [[Espainia]]
| arkitekto espainiarra
| 1902
|-
| 1852
|
| [[Simon Durruti]]
| [[Espainia]]
|
| 1915
|-
| 1852
|
| [[Letitia Mumford Geer]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| erizaina, asmatzailea
| 1935-07-18
|-
| 1852
|
| [[Margaret Aldersley]]
| [[Erresuma Batua]]
| Sufragista, feminista, sindikalista britainiarra
| 1940
|-
| 1852
|
| [[Ramon Aginaga]]
| [[Espainia]]
|
| 1933
|-
| 1852
| [[Fitxategi:Gavro Vuković.jpg|center|128px]]
| [[Gavro Vuković]]
| ''[[:d:Q15102440|Serbiar, Kroaziar eta Esloveniarren Erresuma]]''
|
| 1928
|-
| 1852
| [[Fitxategi:Gwynneth.jpg|center|128px]]
| [[Ann Harriet Hughes]]
| [[Gales]]<br/>[[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1910-04-25
|-
| 1852
| [[Fitxategi:Retrato Daniel Zuloaga.jpg|center|128px]]
| [[Daniel Zuloaga]]
| [[Espainia]]
|
| 1921-12-27
|-
| 1852-01-02
| [[Fitxategi:Abdulhak Hamid Bey.jpg|center|128px]]
| [[Abdülhak Hâmit]]
| [[Turkia]]
|
| 1937-04-13
|-
| 1852-01-07
| [[Fitxategi:Pascal Dagnan-Bouveret.jpg|center|128px]]
| [[Pascal Dagnan-Bouveret]]
| [[Frantzia]]
| margolari frantziarra
| 1929-07-03
|-
| 1852-01-11
| [[Fitxategi:Bundesarchiv Bild 183-R18733, Constantin Fehrenbach.jpg|center|128px]]
| [[Constantin Fehrenbach]]
| [[Alemania]]
|
| 1926-03-26
|-
| 1852-01-12
| [[Fitxategi:Joseph Joffre.jpg|center|128px]]
| [[Joseph-Jaques-Césaire Joffre]]
| [[Frantzia]]
|
| 1931-01-03
|-
| 1852-01-26
| [[Fitxategi:Pierre Savorgnan de Brazza by Paul Nadar.jpg|center|128px]]
| [[Pierre Savorgnan de Brazza]]
| [[Frantzia]]<br/>[[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]<br/>[[Aita Santuen Lurraldea]]
|
| 1905-09-14
|-
| 1852-02-01<br/>1845-01-30
| [[Fitxategi:Ion Luca Caragiale (1).jpg|center|128px]]
| [[Ion Luca Caragiale]]
| [[Valakiako Printzerria]]<br/>''[[:d:Q958291|United Principalities of Moldavia and Wallachia]]''<br/>[[Errumaniako Erresuma]]
| Errumaniako idazlea (1852-1912)
| 1912-06-09
|-
| 1852-02-23
|
| [[Harry John Lawson]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1925-07-12
|-
| 1852-02-24
| [[Fitxategi:Edouard Manet Georges Moore.jpg|center|128px]]
| [[George Moore]]
| [[Irlanda (estatua)|Irlandako Errepublika]]
|
| 1933-01-21
|-
| 1852-03-01
| [[Fitxategi:Delcasse LCCN2014685739 (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Théophile Delcassé]]
| [[Frantzia]]
|
| 1923-02-22
|-
| 1852-03-15
| [[Fitxategi:Lady gregory.jpg|center|128px]]
| [[Isabella Augusta Gregory]]
| [[Irlanda (estatua)|Irlandako Errepublika]]<br/>[[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1932-05-22
|-
| 1852-03-25
| [[Fitxategi:Gerard Cooreman.jpg|center|128px]]
| [[Gérard Cooreman]]
| [[Belgika]]
| politikari belgikarra
| 1926-12-02
|-
| 1852-03-26
|
| [[John Bridges]]
| [[Erresuma Batua]]
|
| 1925-02-12
|-
| 1852-04-14
|
| [[Joaquim Vives i Tutó]]
| [[Espainia]]
|
| 1923-06-13
|-
| 1852-04-22
| [[Fitxategi:Grand-duc Guillaume IV.jpg|center|128px]]
| [[Gilen IV.a Luxenburgokoa]]
| [[Herbehereetako Erresuma]]<br/>[[Luxenburgo]]
| politikari nederlandarra
| 1912-02-25
|-
| 1852-04-22
| [[Fitxategi:Pedro Perea.jpg|center|128px]]
| [[Pedro Perea]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| politikari estatubatuarra
| 1906-01-11
|-
| 1852-04-25
| [[Fitxategi:LeopoldoAlasClarin.jpg|center|128px]]
| [[Leopoldo Alas "Clarín"]]
| [[Espainia]]
|
| 1901-06-13
|-
| 1852-04-30
| [[Fitxategi:Felipa Gisasola.jpg|center|128px]]
| [[Felipa Gisasola|Felipa Gisasola Gabiola]]
|
| Artista
| 1939
|-
| 1852-05-01
| [[Fitxategi:Cajal-mi.jpg|center|128px]]
| [[Santiago Ramón y Cajal]]
| [[Espainia]]
|
| 1934-10-17
|-
| 1852-05-01
| [[Fitxategi:Calamity jane.jpeg|center|128px]]
| [[Calamity Jane]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| AEBko mendebaldeko esploradorea, konkistatzailea
| 1903-08-01
|-
| 1852-05-04
| [[Fitxategi:Alice Liddell.jpg|center|128px]]
| [[Alice Liddell]]
| [[Erresuma Batua]]
|
| 1934-11-16
|-
| 1852-05-05
| [[Fitxategi:Pietro Gasparri.jpg|center|128px]]
| [[Pietro Gasparri]]
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]
|
| 1934-11-18
|-
| 1852-05-11<br/>1852
| [[Fitxategi:Charles W Fairbanks by Harris & Ewing.jpg|center|128px]]
| [[Charles W. Fairbanks]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1918-06-04<br/>1918
|-
| 1852-05-15
|
| [[Isidro Alegria]]
| [[Espainia]]
|
| 1913-02-21
|-
| 1852-05-18
| [[Fitxategi:Gertrude Kasebier-Portrait.jpg|center|128px]]
| [[Gertrude Käsebier]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| argazkilari estatubatuarra
| 1934-10-12
|-
| 1852-05-18
| [[Fitxategi:I L Peretz postcard.jpg|center|128px]]
| [[Isaac Leib Peretz]]
| [[Errusiako Inperioa|Errusiar Inperioa]]<br/>[[Polonia]]
|
| 1915-04-03
|-
| 1852-05-31
| [[Fitxategi:FranciscoMoreno.jpg|center|128px]]
| [[Francisco Pascasio Moreno]]
| [[Argentina]]
| esploratzaile argentinarra (1852–1919)
| 1919-11-22
|-
| 1852-06-15
| [[Fitxategi:Víctor Eguiguren Escudero Diplomático.jpg|center|128px]]
| [[Víctor Eguiguren Escudero]]
| [[Peru]]
| politikari perutarra
| 1919-08-09
|-
| 1852-06-25
| [[Fitxategi:Gaudí (1878).jpg|center|128px]]
| [[Antoni Gaudí]]
| [[Espainia]]
| kataluniar arkitektoa
| 1926-06-10
|-
| 1852-06-25
| [[Fitxategi:Vera Figner 1930.jpg|center|128px]]
| [[Vera Figner]]
| [[Errusiako Inperioa|Errusiar Inperioa]]<br/>[[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna]]
|
| 1942-06-15
|-
| 1852-07-07
|
| [[Fermin Herran]]
| [[Espainia]]
|
| 1908-09-26
|-
| 1852-07-12
| [[Fitxategi:"Retrato del Presidente Hipolito Yrigoyen" (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Hipólito Yrigoyen|Hipolito Irigoien]]
| [[Argentina]]
| argentinako nazioko presidenteak
| 1936-07-03
|-
| 1852-07-20
| [[Fitxategi:TheoHeemskerk.jpg|center|128px]]
| [[Theo Heemskerk]]
| [[Herbehereetako Erresuma]]
|
| 1932-06-12
|-
| 1852-07-23
| [[Fitxategi:Martina Castells.jpg|center|128px]]
| [[Martina Castells Ballespí]]
| [[Espainia]]
| mediku katalana, Espainian mediku-doktore gradua lortutako lehen emakumea
| 1884-01-21
|-
| 1852-07-30
| [[Fitxategi:Charles Lanrezac.gif|center|128px]]
| [[Charles Lanrezac]]
| [[Frantzia]]
| gudari frantziarra
| 1925-01-18
|-
| 1852-08-04
| [[Fitxategi:Thun thun 1894 06 10 jose erviti.jpg|center|128px]]
| [[José Erviti]]
| [[Espainia]]
| musika-irakasle nafarra
| 1900-01-09
|-
| 1852-08-13
| [[Fitxategi:Portrett av Christian Krohg, ca 1903.jpg|center|128px]]
| [[Christian Krohg]]
| [[Norvegia]]
|
| 1925-10-16
|-
| 1852-08-20
|
| [[José Luis Villabaso]]
| [[Espainia]]
|
| 1917-07-26
|-
| 1852-08-30<br/>1852
| [[Fitxategi:Vant Hoff.jpg|center|128px]]
| [[Jacobus Henricus van 't Hoff]]
| [[Herbehereetako Erresuma]]
|
| 1911-03-01
|-
| 1852-09-02
| [[Fitxategi:PaulBourget.jpg|center|128px]]
| [[Paul Bourget]]
| [[Frantzia]]
| idazle frantziarra (1852－1935）
| 1935-12-25
|-
| 1852-09-04
| [[Fitxategi:Eilif Peterssen.png|center|128px]]
| [[Eilif Peterssen]]
| [[Norvegia]]
| margolari norvegiarra
| 1928-12-29
|-
| 1852-09-08
| [[Fitxategi:Gojong of the Korean Empire 02.jpg|center|128px]]
| [[Gojong Koreakoa]]
| [[Joseon]]<br/>[[Koreako Inperioa]]<br/>[[Korea]]
|
| 1919-01-21
|-
| 1852-09-09
| [[Fitxategi:John Henry Poynting.jpg|center|128px]]
| [[John Henry Poynting]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1914-03-30
|-
| 1852-09-10<br/>1852-12-10
| [[Fitxategi:HenriGervex.jpg|center|128px]]
| [[Henri Gervex]]
| [[Frantzia]]
|
| 1929-06-07
|-
| 1852-09-12
| [[Fitxategi:Herbert Henry Asquith.jpg|center|128px]]
| [[Herbert Henry Asquith]]
| [[Erresuma Batua]]
|
| 1928-02-15
|-
| 1852-09-28
| [[Fitxategi:Henri Moissan HiRes.jpg|center|128px]]
| [[Henri Moissan]]
| [[Frantzia]]
|
| 1907-02-20
|-
| 1852-09-28
| [[Fitxategi:F.M. Sir John French, Commander in Chief, in France (Photo 24-309).jpg|center|128px]]
| [[John French]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1925-05-22
|-
| 1852-09-28
|
| [[Isis Pogson]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1945-05-14
|-
| 1852-09-30
| [[Fitxategi:Charles Villiers Stanford c1894bw.jpg|center|128px]]
| [[Charles Villiers Stanford]]
| [[Irlanda (estatua)|Irlandako Errepublika]]<br/>[[Erresuma Batua]]<br/>[[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1924-03-29
|-
| 1852-10-01
| [[Fitxategi:Carl Chun 1899.jpg|center|128px]]
| [[Carl Chun]]
| [[Nassauko Dukerria]]<br/>[[Prusiako Erresuma]]
|
| 1914-04-11
|-
| 1852-10-02
| [[Fitxategi:William Ramsay.jpg|center|128px]]
| [[William Ramsay]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1916-07-23<br/>1918-07-23
|-
| 1852-10-09
| [[Fitxategi:Hermann Emil Fischer c1895.jpg|center|128px]]
| [[Hermann Emil Fischer]]
| [[Alemaniar Inperioa]]
|
| 1919-07-15
|-
| 1852-10-10
| [[Fitxategi:René Cagnat 2.jpeg|center|128px]]
| [[René Cagnat]]
| [[Frantzia]]
| frantses historialaria, arkeologoa eta epigrafista
| 1937-03-27
|-
| 1852-10-23
| [[Fitxategi:Jean-Louis Forain.jpg|center|128px]]
| [[Jean-Louis Forain]]
| [[Frantzia]]
|
| 1931-07-11
|-
| 1852-10-31
| [[Fitxategi:Mary E. Wilkins cph.3b16502.jpg|center|128px]]
| [[Mary Eleanor Wilkins Freeman]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1930-03-13
|-
| 1852-11-03
| [[Fitxategi:Meiji Emperor.jpg|center|128px]]
| [[Meiji enperadorea]]
| [[Japonia]]
|
| 1912-07-30
|-
| 1852-11-11
| [[Fitxategi:Franz Conrad von Hötzendorf (Hermann Torggler, 1915).jpg|center|128px]]
| [[Franz Conrad von Hötzendorf]]
| [[Austria]]<br/>[[Austria-Hungariako Inperioa]]
|
| 1925-08-25
|-
| 1852-11-15
| [[Fitxategi:MohamedTewfik.jpg|center|128px]]
| [[Muhammad Tawfiq]]
| [[Otomandar Inperioa]]
|
| 1892-01-07
|-
| 1852-11-17
|
| [[Eugène Mougin]]
| [[Frantzia]]
|
| 1923-12-28
|-
| 1852-11-21
| [[Fitxategi:Francisco tarrega retrato.jpg|center|128px]]
| [[Francesc Tàrrega]]
| [[Espainia]]
|
| 1909-12-15
|-
| 1852-11-22
| [[Fitxategi:Paul Balluet nobel.jpg|center|128px]]
| [[Paul Henri Balluet d'Estournelles de Constant]]
| [[Frantzia]]
|
| 1924-05-15
|-
| 1852-11-23
| [[Fitxategi:MaximoTajes.jpg|center|128px]]
| [[Máximo Tajes]]
| [[Uruguai]]
| Uruguaiko lehendakaria
| 1912-11-21
|-
| 1852-12-06
|
| [[Enrique Aresti]]
| [[Espainia]]
|
| 1946-01-17
|-
| 1852-12-15
| [[Fitxategi:Paul Nadar - Henri Becquerel.jpg|center|128px]]
| [[Henri Becquerel]]
| [[Frantzia]]
| fisikari frantziarra
| 1908-08-25
|-
| 1852-12-19
| [[Fitxategi:Albert Abraham Michelson2.jpg|center|128px]]
| [[Albert A. Michelson|Albert Abraham Michelson]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| fisikari poloniarra
| 1931-05-09
|-
| 1852-12-20
| [[Fitxategi:Eugenia Osterberger.jpg|center|128px]]
| [[Eugenia Osterberger]]
| [[Espainia]]
| musikagile espainiarra
| 1932-02-08
|-
| 1852-12-28
| [[Fitxategi:1921 Leonardo Torres Quevedo.jpg|center|128px]]
| [[Leonardo Torres Quevedo]]
| [[Espainia]]
|
| 1936-12-18
|-
| 1853
| [[Fitxategi:ملك العرب الشريف حسين بن علي.jpg|center|128px]]
| [[Hussein bin Ali (Mekako xerifea)|Hussein bin Ali]]
| [[Otomandar Inperioa]]<br/>''[[:d:Q956357|Kingdom of Hejaz]]''<br/>[[Transjordaniako emirerria]]
|
| 1931-06-04
|-
| 1853
| [[Fitxategi:Consuelo Yznaga.jpg|center|128px]]
| [[Consuelo Yznaga]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| kubar-amerikar aristokrata, dukesa
| 1909-11-20
|-
| 1853
| [[Fitxategi:AhmaduBamba.jpg|center|128px]]
| [[Ahmadou Bamba|Cheikh Ahmadou Bamba]]
| [[Senegal]]
|
| 1927-07-19
|-
| 1853
| [[Fitxategi:John Henry Clarke.jpg|center|128px]]
| [[John Henry Clarke]]
| [[Ingeles (herria)|Ingeles]]
|
| 1931-11-24
|-
| 1853
|
| [[Eulogio Serdán|Eulogio Serdan]]
| [[Espainia]]
| (1853-1929)
| 1929
|-
| 1853
| [[Fitxategi:1886-03-27, Le Monde illustré, Samuel Urrabieta, Alviach, Vuillier, Dochy (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Samuel Urrabieta]]
| [[Espainia]]
| marrazkilari espainiarra
| 1886-03-10
|-
| 1853
|
| [[Clementina Albéniz|Clementina Albéniz Pascual]]
| [[Espainia]]
| Bigarren Errepublikako maistrak
| 1946-11-05
|-
| 1853
|
| [[Javier Agirre Iturralde]]
| [[Espainia]]
| arkitekto espainiarra
| 1939<br/>1939-11-29
|-
| 1853
| [[Fitxategi:Self-Portrait-Delvin.jpg|center|128px]]
| [[Jean Delvin]]
| [[Belgika]]
| margolari belgikarra (1853–1922)
| 1922
|-
| 1853
| [[Fitxategi:Angata, The Prophetess, The Mystery of Easter Island, published 1919.jpg|center|128px]]
| [[Angata]]
| [[Txile]]
| Rapa Nui erlijio-buruzagia eta buruzagi matxinoa
| 1914-12
|-
| 1853-01-12
| [[Fitxategi:Ricci Curbastro (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Gregorio Ricci-Curbastro]]
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]<br/>[[Aita Santuen Lurraldea]]
| matematikari italiarra
| 1925-08-06
|-
| 1853-01-13
| [[Fitxategi:Nicolina Maria Christina Sloot (1853-1927).jpg|center|128px]]
| [[Melati van Java]]
| [[Herbehereetako Erresuma]]
|
| 1927-06-13
|-
| 1853-01-16
| [[Fitxategi:VS Solovyov.jpg|center|128px]]
| [[Vladimir Soloviov|Vladimir Soloviev]]
| [[Errusiako Inperioa|Errusiar Inperioa]]
|
| 1900-07-31
|-
| 1853-01-17
| [[Fitxategi:Mrs. O.H.P. (Alva) Belmont (Cropped).jpg|center|128px]]
| [[Alva Belmont]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| estatubatuar aristokrata, sufragista eta aktibista
| 1933-01-26
|-
| 1853-01-25
| [[Fitxategi:Eulalia de Abaitua y Allende-Salazar.jpg|center|128px]]
| [[Eulalia Abaitua]]
| [[Espainia]]
| Lehenetariko euskal argazkilaria
| 1943-09-16
|-
| 1853-01-26
| [[Fitxategi:Anto Gvozdenović.jpg|center|128px]]
| [[Anto Gvozdenović]]
| [[Montenegro]]
| diplomazialari, politikari eta militar montenegroarra
| 1935-09-02
|-
| 1853-01-26
| [[Fitxategi:Grigorovich I.K. 1914 K.Bulla.jpg|center|128px]]
| [[Ivan Grigorovitx]]
| [[Errusiako Inperioa|Errusiar Inperioa]]<br/>[[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna]]
| almirante, militar eta Itsas Armada ministro errusiarra
| 1930-03-03
|-
| 1853-01-28
| [[Fitxategi:MartiJohnManuel K TRestauration.jpg|center|128px]]
| [[José Martí]]
| [[Espainia]]
|
| 1895-05-19
|-
| 1853-01-29
| [[Fitxategi:Shibasaburō Kitasato 1910.jpg|center|128px]]
| [[Kitasato Shibasaburō]]
| [[Japonia]]
|
| 1931-06-13
|-
| 1853-02-04
|
| [[Rafael Balantzategi|Rafael Balanzategi]]
| [[Espainia]]
|
| 20th century
|-
| 1853-02-11
| [[Fitxategi:1890-12-22, La Ilustración Española y Americana, Saturnino Calleja y Fernández (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Saturnino Calleja]]
| [[Espainia]]
|
| 1915-07-09
|-
| 1853-02-17<br/>1853-02-18
| [[Fitxategi:Vrchlicky 01.jpg|center|128px]]
| [[Jaroslav Vrchlický|Jaroslav Vrchlicky]]
| [[Bohemiako Erresuma]]
|
| 1912-09-09
|-
| 1853-02-22
|
| [[Louis Etxeberri]]
| [[Frantzia]]
| politikari frantziarra
| 1907-10-15
|-
| 1853-02-23
|
| [[Florentzio Basaldua]]
| [[Espainia]]<br/>[[Argentina]]
|
| 1932-05-30
|-
| 1853-02-23
| [[Fitxategi:Dolores correra y zapata.jpg|center|128px]]
| [[Dolores Correa Zapata]]
| [[Mexiko]]
| irakaslea, idazlea, poetisa eta emakumearen eskubideen defendatzaile mexikarra
| 1924-05-24
|-
| 1853-03-05<br/>1853-03-15<br/>1853-04-05<br/>1853
| [[Fitxategi:Howard Pyle.png|center|128px]]
| [[Howard Pyle]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1911-11-09
|-
| 1853-03-14
| [[Fitxategi:Hodler - Selbstbildnis mit Stehkragen - 1879.jpeg|center|128px]]
| [[Ferdinand Hodler]]
| [[Suitza]]
|
| 1918-05-19
|-
| 1853-03-29
| [[Fitxategi:Elihu thomson ca1880.png|center|128px]]
| [[Elihu Thomson]]
| [[Erresuma Batua]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1937-03-13
|-
| 1853-03-29
|
| [[Ramón Castro]]
| [[Espainia]]
|
| 1923
|-
| 1853-03-30
| [[Fitxategi:Vincent van Gogh - Self-Portrait - Google Art Project (454045).jpg|center|128px]]
| [[Vincent van Gogh]]
| [[Herbehereetako Erresuma]]
|
| 1890-07-29
|-
| 1853-04-05
| [[Fitxategi:Joaquima Santamaria i Ventura (1879).jpg|center|128px]]
| [[Joaquima Santamaria i Ventura]]
| [[Espainia]]
| Kataluniako idazle, folklorista eta itzultzailea (1853-1930)
| 1930-05-29
|-
| 1853-04-08
| [[Fitxategi:Laura Alberta Linton.jpg|center|128px]]
| [[Laura Alberta Linton]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1915-04-01
|-
| 1853-04-11
|
| [[Charles Goethals]]
| [[Belgika]]
| margolari belgikarra
| 1885-11-11
|-
| 1853-04-11
| [[Fitxategi:Remigia Etxarren. Funanbulista.Iruñea.jpg|center|128px]]
| [[Remigia Etxarren Aranguren|Remigia Etxarren]]
| [[Espainia]]
| Nafarroako funanbulista
| 1921-01-09
|-
| 1853-04-15
| [[Fitxategi:Elise Hall.jpg|center|128px]]
| [[Elise Hall]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| Amerikar musikaria (1853-1924)
| 1924-11-27
|-
| 1853-04-23
| [[Fitxategi:Portrait of Thomas Nelson Page.jpg|center|128px]]
| [[Thomas Nelson Page]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1922-11-01
|-
| 1853-05-02
| [[Fitxategi:Antonio Maura, de Kaulak (cropped) b.jpg|center|128px]]
| [[Antonio Maura]]
| [[Espainia]]
|
| 1925-12-13
|-
| 1853-05-25
|
| [[Elena Maseras]]
| [[Espainia]]
| mediku, pedagogo eta irakasle katalana, Espainiako fakultate batean matrikulatutako lehen emakumea
| 1905-12-04
|-
| 1853-05-28
| [[Fitxategi:Carl Larsson selfportrait 1891.png|center|128px]]
| [[Carl Larsson]]
| [[Suedia]]
|
| 1919-01-22
|-
| 1853-06-03
| [[Fitxategi:Flinders Petrie.jpg|center|128px]]
| [[Flinders Petrie]]
| [[Erresuma Batua]]
|
| 1942-07-28
|-
| 1853-07-04
| [[Fitxategi:Beckmann Ernst Otto.jpg|center|128px]]
| [[Ernst Otto Beckmann]]
| [[Alemania]]
|
| 1923-07-12
|-
| 1853-07-05
| [[Fitxategi:Cecil Rhodes ww.jpg|center|128px]]
| [[Cecil Rhodes]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1902-03-26
|-
| 1853-07-05
| [[Fitxategi:Csontváry Önarckép.jpg|center|128px]]
| [[Tivadar Csontváry Kosztka]]
| [[Hungaria]]
|
| 1919-06-20
|-
| 1853-07-07
| [[Fitxategi:Antonio Mnsuri sainz.jpg|center|128px]]
| [[Antonio Munsuri Sainz]]
| [[Espainia]]
|
| 1901-10-28
|-
| 1853-07-15
| [[Fitxategi:Vladimir Korolenko bw.jpg|center|128px]]
| [[Vladimir Korolenko|Vladimir Galaktionovitx Korolenko]]
| [[Errusiako Inperioa|Errusiar Inperioa]]
|
| 1921-12-25
|-
| 1853-07-18
| [[Fitxategi:H A Lorentz (Nobel).jpg|center|128px]]
| [[Hendrik Lorentz]]
| [[Herbehereetako Erresuma]]
|
| 1928-02-04
|-
| 1853-08-03
| [[Fitxategi:Brusilov Aleksei in 1917.jpg|center|128px]]
| [[Alexei Brusilov]]
| [[Errusiako Inperioa|Errusiar Inperioa]]<br/>[[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna]]
| errusiar jenerala
| 1926-03-17
|-
| 1853-08-13
| [[Fitxategi:Antonio Salandra 01.jpg|center|128px]]
| [[Antonio Salandra]]
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]
|
| 1931-12-09
|-
| 1853-08-21
| [[Fitxategi:Laura de los Ríos Giner.JPG|center|128px]]
| [[Laura García Hoppe]]
| [[Espainia]]
| margolari espainiarra
| 1946
|-
| 1853-08-28
| [[Fitxategi:Franz I von Liechtenstein in Russia.jpg|center|128px]]
| [[Frantzisko I.a Liechtensteingoa]]
| [[Austria]]<br/>[[Liechtenstein]]
|
| 1938-07-25
|-
| 1853-09-01
|
| [[Pierre Forsans]]
| [[Frantzia]]
| politikari frantziarra
| 1919-11-16
|-
| 1853-09-02
| [[Fitxategi:Ostwald.jpg|center|128px]]
| [[Wilhelm Ostwald]]
| ''[[:d:Q1419584|Livonia Governorate]]''<br/>[[Alemania]]<br/>[[Errusiako Inperioa|Errusiar Inperioa]]
|
| 1932-04-04
|-
| 1853-09-04
| [[Fitxategi:D. Fermín Calbetón en Eibar de Indalecio Ojanguren (Cropped).jpg|center|128px]]
| [[Fermín Calbetón|Fermin Calbetón]]
| [[Espainia]]
| Irundar ospetsua, politikaria eta ministroa
| 1919-02-04
|-
| 1853-09-07
| [[Fitxategi:Portret Antoniego Piotrowskiego (1853-1924), malarza (popiersie) (more cropped).png|center|128px]]
| [[Antoni Piotrowski]]
| [[Polonia]]
|
| 1924-12-12
|-
| 1853-09-10
|
| [[Johannes van Gastel]]
| [[Herbehereetako Erresuma]]
|
| 1928-10-11
|-
| 1853-09-13
| [[Fitxategi:Hans Christian Gram portrait by Hansen & Weller.jpg|center|128px]]
| [[Hans Christian Gram]]
| ''[[:d:Q756617|Danimarka]]''
|
| 1938-11-14
|-
| 1853-09-13
| [[Fitxategi:S Perovskaya.jpg|center|128px]]
| [[Sofia Perovskaia]]
| [[Errusiako Inperioa|Errusiar Inperioa]]
|
| 1881-04-15
|-
| 1853-09-16
| [[Fitxategi:Albrecht Kossel nobel.jpg|center|128px]]
| [[Albrecht Kossel]]
| [[Alemania]]
|
| 1927-07-05
|-
| 1853-09-18
| [[Fitxategi:Альмединген Екатерина Николаевна.jpg|center|128px]]
| [[Jekaterina Almedingen]]
| [[Errusiako Inperioa|Errusiar Inperioa]]
|
| 1887-01-20
|-
| 1853-09-20
| [[Fitxategi:Chulalongkorn LoC.jpg|center|128px]]
| [[Chulalongkorn]]
| ''[[:d:Q1081620|Siam]]''
|
| 1910-10-23
|-
| 1853-09-21
| [[Fitxategi:Kamerlingh portret.jpg|center|128px]]
| [[Heike Kamerlingh Onnes]]
| [[Herbehereetako Erresuma]]
|
| 1926-02-21
|-
| 1853-10-04
| [[Fitxategi:Armando Palacio Valdés, de Compañy, en Mundo Gráfico.jpg|center|128px]]
| [[Armando Palacio Valdés]]
| [[Espainia]]
|
| 1938-01-29
|-
| 1853-10-06
| [[Fitxategi:Francis Meadow Sutcliffe.jpg|center|128px]]
| [[Francis Meadow Sutcliffe]]
| [[Erresuma Batua]]
| argazkilari britainiarra
| 1941-05-31
|-
| 1853-10-10
| [[Fitxategi:Anna Maria Gardell-Ericson - from Svenskt Porträttgalleri XX.png|center|128px]]
| [[Anna Gardell-Ericson]]
| [[Suedia]]
| margolari suediarra
| 1939-06-02
|-
| 1853-10-23
| [[Fitxategi:PedroBilbaoArrola.jpg|center|128px]]
| [[Pedro Bilbao Arrola]]
| [[Espainia]]
| Bilboko alkatea (1902-1905)
| 1908-08-24
|-
| 1853-10-30
| [[Fitxategi:Louise Abbéma 1914 (1).jpg|center|128px]]
| [[Louise Abbéma]]
| [[Frantzia]]
|
| 1927-07-10
|-
| 1853-10-31
|
| [[Margaret Weedon]]
| [[Erresuma Batua]]
|
| 1930-10-19
|-
| 1853-11-01
| [[Fitxategi:JZelaya.jpg|center|128px]]
| [[José Santos Zelaya]]
| [[Nikaragua]]
| politikari nikaraguarra
| 1919-05-17
|-
| 1853-11-19
| [[Fitxategi:Gabriel Hanotaux 1921.jpg|center|128px]]
| [[Gabriel Hanotaux]]
| [[Frantzia]]
|
| 1944-04-11
|-
| 1853-11-20
| [[Fitxategi:Potiorek oskar fzm 1853 1933 photo2.jpg|center|128px]]
| [[Oskar Potiorek]]
| [[Austria]]
|
| 1933-12-17
|-
| 1853-11-22
|
| [[Benjamin Keys]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1911-06-07
|-
| 1853-11-29
| [[Fitxategi:Francisca Sarasate de Mena. 1893.jpg|center|128px]]
| [[Francisca Sarasate]]
| [[Espainia]]
| idazle nafarra
| 1922-05-01
|-
| 1853-12-04<br/>1853-12-14
| [[Fitxategi:Malatesta.png|center|128px]]
| [[Errico Malatesta]]
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]
|
| 1932-07-22
|-
| 1853-12-09
| [[Fitxategi:Laurits Tuxen by Riise.jpg|center|128px]]
| [[Laurits Tuxen]]
| ''[[:d:Q756617|Danimarka]]''
|
| 1927-11-21
|-
| 1853-12-12
| [[Fitxategi:J P Johansson 1940.jpg|center|128px]]
| [[Johan Petter Johansson]]
| [[Suedia]]
| asmatzailea, Suedian jaioa (1853-1943)
| 1943-08-25
|-
| 1853-12-16
| [[Fitxategi:Ferruzzi Reproduktion.jpg|center|128px]]
| [[Roberto Ferruzzi]]
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]
|
| 1934-02-16
|-
| 1853-12-17
| [[Fitxategi:Pierre Paul Émile Roux 2.jpg|center|128px]]
| [[Émile Roux]]
| [[Frantzia]]
| frantziar sendagilea
| 1933-11-03
|-
| 1853-12-22
| [[Fitxategi:Teresa Carreño, 1916.jpg|center|128px]]
| [[Teresa Carreño]]
| [[Venezuela]]
| venezuelar piano-jotzailea, mezzosopranoa, musikagilea eta enpresaburua
| 1917-06-12
|-
| 1853-12-26
| [[Fitxategi:Rene Bazin.jpg|center|128px]]
| [[René Bazin]]
| [[Frantzia]]
|
| 1932-07-20
|-
| 1853-12-27
|
| [[Ruth Ogden]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1927-07-02
|-
| 1853-12-31
| [[Fitxategi:Alexander Rediger.jpeg|center|128px]]
| [[Alexander Roediger]]
| [[Errusiako Inperioa|Errusiar Inperioa]]
| militar eta Gerra ministro errusiarra
| 1920-01-26
|-
| 1854
| [[Fitxategi:Hermilio de Olóriz.png|center|128px]]
| [[Hermilio Oloritz]]
| [[Espainia]]
|
| 1919-05-05
|-
| 1854
| [[Fitxategi:Eleanor Greatorex.jpg|center|128px]]
| [[Eleanor Greatorex|Q21818570]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1908
|-
| 1854
| [[Fitxategi:Isabella Williams Blaney (1912).png|center|128px]]
| [[Isabella W. Blaney]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| Estatu batuar aktibista bai politika progresistetan eta bai Kaliforniako emakumeen mugimendu sufragistan
| 1933
|-
| 1854
|
| [[Ziriako Morea]]
|
| nafar ongile eta enpresari
| 1936-09-08
|-
| 1854-01-01
| [[Fitxategi:JamesGeorgeFrazer.jpg|center|128px]]
| [[James George Frazer]]
| [[Erresuma Batua]]
|
| 1941-05-07
|-
| 1854
| [[Fitxategi:Šako Petrović-Njegoš.jpg|center|128px]]
| [[Šako Petrović-Njegoš]]
|
|
| 1914
|-
| 1854-01-08
| [[Fitxategi:Yan fu.jpg|center|128px]]
| [[Yan Fu]]
| [[Qing dinastia]]<br/>[[Txinako Errepublika (1912–1949)]]
|
| 1921-10-27
|-
| 1854-01-09<br/>1851
| [[Fitxategi:Lady Jennie Spencer-Churchill (1854-1921) (A).jpg|center|128px]]
| [[Lady Randolph Churchill]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1921-06-29
|-
| 1854-01-14<br/>1854-01-24
| [[Fitxategi:Paul Natorp.jpg|center|128px]]
| [[Paul Natorp]]
| [[Prusiako Erresuma]]<br/>''[[:d:Q1206012|Alemaniar Inperioa]]''
|
| 1924-08-17
|-
| 1854-01-26
| [[Fitxategi:Julio Cervera 1886cr.jpg|center|128px]]
| [[Julio Cervera Bavaria]]
| [[Espainia]]
|
| 1927-06-24
|-
| 1854-02-09
| [[Fitxategi:Aletta Jacobs, 1895-1905.jpg|center|128px]]
| [[Aletta Jacobs]]
| [[Herbehereetako Erresuma]]
|
| 1929-08-10
|-
| 1854-03-05
| [[Fitxategi:Ruth Belville 1908.jpg|center|128px]]
| [[Ruth Belville]]
| [[Erresuma Batua]]
|
| 1943-12-07
|-
| 1854-03-06
| [[Fitxategi:Paul-Émile Chabas - Portrait de Daniel Lesueur (Jeanne Loiseau,1860-1921, dite), femme de lettres - P1384 - Musée Carnavalet.jpg|center|128px]]
| [[Jeanne Loiseau|Jeanne Lapauze]]
| [[Frantzia]]
| Frantziar idazlea
| 1921-01-03
|-
| 1854-03-10
| [[Fitxategi:Thomas Mackenzie.jpg|center|128px]]
| [[Thomas Mackenzie]]
| [[Zeelanda Berria]]
|
| 1930-02-14
|-
| 1854-03-10<br/>1854
|
| [[Robert Backhouse]]
| [[Erresuma Batua]]<br/>[[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1940-04-10
|-
| 1854-03-12<br/>1854
| [[Fitxategi:Porträtt av Johan Turi - SSME031007.jpg|center|128px]]
| [[Johan Turi]]
| [[Norvegia]]
|
| 1936-11-30<br/>1936
|-
| 1854-03-14
| [[Fitxategi:Paul Ehrlich 3.jpg|center|128px]]
| [[Paul Ehrlich]]
| [[Prusiako Erresuma]]<br/>[[Alemaniar Inperioa]]
|
| 1915-08-20
|-
| 1854-03-14<br/>1854
| [[Fitxategi:Thomas Riley Marshall headshot.jpg|center|128px]]
| [[Thomas R. Marshall]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1925-06-01<br/>1925
|-
| 1854-03-15
| [[Fitxategi:Emil von Behring im März 1914. Fotografie von Waldemar Titzenthaler.jpg|center|128px]]
| [[Emil von Behring]]
| [[Alemaniar Inperioa]]<br/>[[Prusiako Erresuma]]
|
| 1917-03-31
|-
| 1854-03-15
| [[Fitxategi:Procès du général Fournier, 4-11-19, conseil de guerre (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Joseph Anthelme Fournier]]
| [[Frantzia]]
|
| 1928-06-23
|-
| 1854-03-29
| [[Fitxategi:Lasminingrat, de echtgenote van Raden Adipati Ario Wiratanoedatur VIII, regent van Garoet, KITLV 33394.tiff|center|128px]]
| [[Lasminingrat]]
| [[Indonesia]]
|
| 1948-04-10
|-
| 1854-04-01
| [[Fitxategi:1900-08-18, Instantáneas, Anselmo Guinea, notable pintor realista (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Anselmo Ginea]]
| [[Espainia]]
| margolari bizkaitarra
| 1906-06-10
|-
| 1854-04-01
| [[Fitxategi:Ignacio Darío Irigoyen.jpg|center|128px]]
| [[Ignacio Darío Irigoyen]]
| [[Argentina]]
| politikari argentinarra
| 1919-11-03
|-
| 1854-04-05
| [[Fitxategi:Ibarra (Aramayona), monumento al músico Vicente Goicoechea y Errasti.JPG|center|128px]]
| [[Bixente Goikoetxea Errasti]]
| [[Espainia]]
| musikagile arabarra
| 1916-04-09
|-
| 1854-04-06
|
| [[Pierre Harizpe|Piarres Harispe]]
| [[Frantzia]]
| euskal idazlea
| 1929-11-05
|-
| 1854-04-09
| [[Fitxategi:Pavlina Pajk3.jpg|center|128px]]
| [[Pavlina Pajk]]
| [[Austria-Hungariako Inperioa]]
|
| 1901-06-01
|-
| 1854-04-20
| [[Fitxategi:Alberto orrego luco retrato.jpg|center|128px]]
| [[Alberto Orrego Luco]]
| [[Txile]]
|
| 1931-06-02
|-
| 1854-04-22
| [[Fitxategi:HenriLaFontaine.jpg|center|128px]]
| [[Henri La Fontaine]]
| [[Belgika]]
|
| 1943-05-14
|-
| 1854-04-27
|
| [[Eduardo Velasco López Cano]]
| [[Espainia]]
|
| 1920-12-28
|-
| 1854-04-28
| [[Fitxategi:Helena Arsène Darmesteter - Portrait of Hertha Ayrton.jpg|center|128px]]
| [[Hertha Ayrton]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]<br/>[[Erresuma Batua]]
|
| 1923-08-23
|-
| 1854-04-29
| [[Fitxategi:Henri Poincaré-2.jpg|center|128px]]
| [[Henri Poincaré]]
| [[Frantzia]]
|
| 1912-07-17
|-
| 1854-05-03
| [[Fitxategi:1905-05-14, La Ilustració Catalana, Joan Alcover, de Esplugas.jpg|center|128px]]
| [[Joan Alcover]]
| [[Espainia]]
|
| 1926-02-26
|-
| 1854-05-04
| [[Fitxategi:María Tubau ANC-1-402-N-173.jpg|center|128px]]
| [[María Tubau]]
| [[Espainia]]
| Antzerki aktore madrildarra (1854-1914)
| 1914-03-13
|-
| 1854-05-07
| [[Fitxategi:Giuseppe Veronese 2.jpg|center|128px]]
| [[Giuseppe Veronese]]
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]
|
| 1917-07-17
|-
| 1854-05-07
| [[Fitxategi:ArturoCampión.jpg|center|128px]]
| [[Arturo Kanpion]]
| [[Espainia]]
| euskal idazle, akademikide eta politikaria
| 1937-08-18
|-
| 1854-05-21
|
| [[Georges Desdevises du Dézert]]
| [[Frantzia]]
| poeta frantziarra
| 1942-04-15
|-
| 1854-05-27
| [[Fitxategi:Georges Eekhoud 1.jpg|center|128px]]
| [[Georges Eekhoud]]
| [[Belgika]]
| idazle belgikarra
| 1927-05-29
|-
| 1854-05-28
| [[Fitxategi:Germán Riesco con banda presidencial-2.jpg|center|128px]]
| [[Germán Riesco Errázuriz]]
| [[Txile]]
|
| 1916-12-08
|-
| 1854-06-06
|
| [[Jean Baptiste Duhalde]]
| [[Espainia]]
|
| 1928
|-
| 1854-06-13
| [[Fitxategi:Charles Algernon Parsons.jpg|center|128px]]
| [[Charles Algernon Parsons]]
| [[Erresuma Batua]]<br/>[[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1931-02-11
|-
| 1854-06-13
| [[Fitxategi:Jenny Nyström-Stoopendaal - from Svenskt Porträttgalleri XX.png|center|128px]]
| [[Jenny Nyström]]
| [[Suedia]]
| Suediar artista
| 1946-01-17
|-
| 1854-06-19
| [[Fitxategi:Alfredo Catalani (before 1893) - Archivio Storico Ricordi FOTO000807 (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Alfredo Catalani]]
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]
|
| 1893-08-07
|-
| 1854-06-27
| [[Fitxategi:Niels Thomasius Neergaard.jpg|center|128px]]
| [[Niels Neergaard]]
| ''[[:d:Q756617|Danimarka]]''
| Danimarkako lehen ministroa
| 1936-09-02
|-
| 1854-07-03
| [[Fitxategi:Leoš Janáček.jpg|center|128px]]
| [[Leoš Janáček]]
| [[Austriar Inperioa]]<br/>[[Txekoslovakia]]
|
| 1928-08-12
|-
| 1854-07-06
| [[Fitxategi:ManuelIradier.jpg|center|128px]]
| [[Manuel Iradier]]
| [[Espainia]]
|
| 1911-07-19
|-
| 1854-07-08
| [[Fitxategi:Isabel de Urquiola.jpg|center|128px]]
| [[Isabel Urkiola]]
| [[Espainia]]
| arabar esploratzailea
| 1911-09-16
|-
| 1854-07-12
| [[Fitxategi:GeorgeEastman2.jpg|center|128px]]
| [[George Eastman]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1932-03-14
|-
| 1854-07-15
| [[Fitxategi:Jacek Malczewski - Autoportret 1908.jpg|center|128px]]
| [[Jacek Malczewski]]
| [[Polonia]]
|
| 1929-10-08
|-
| 1854-07-21
| [[Fitxategi:Albert Edelfelt-Självporträtt.jpg|center|128px]]
| [[Albert Edelfelt]]
| [[Finlandiako Dukerri Handia]]
|
| 1905-08-18
|-
| 1854-07-23
| [[Fitxategi:Birt Acres.jpg|center|128px]]
| [[Birt Acres]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1918-12-27
|-
| 1854-07-28
| [[Fitxategi:Guillermo Tell Villegas Pulido.jpg|center|128px]]
| [[Guillermo Tell Villegas Pulido]]
| [[Venezuela]]
| politikari venezuelarra
| 1949-07-25
|-
| 1854-07-29
|
| [[Georg Kerschensteiner]]
| [[Bavariako Erresuma]]<br/>''[[:d:Q1206012|Alemaniar Inperioa]]''
| pedagogoa
| 1932-01-15
|-
| 1854-07-30
| [[Fitxategi:Matilda Smith00.jpg|center|128px]]
| [[Matilda Smith]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
| Britainiar ilustratzaile botaniko eta botanikoa
| 1927-01-05
|-
| 1854-07-31
| [[Fitxategi:José Canalejas M.jpg|center|128px]]
| [[José Canalejas]]
| [[Espainia]]
|
| 1912-11-12
|-
| 1854-07-31
| [[Fitxategi:Arthur Barclay.jpg|center|128px]]
| [[Arthur Barclay]]
| [[Liberia]]
| politikari liberiarra
| 1938-07-10
|-
| 1854-08-02
| [[Fitxategi:Eugène Ruffy.gif|center|128px]]
| [[Eugène Ruffy]]
| [[Suitza]]
| politikari suitzarra
| 1919-10-25
|-
| 1854-08-10<br/>1854-08-22
| [[Fitxategi:Exkönig Milan (Wiener Bilder 1901).png|center|128px]]
| [[Milan I.a Serbiakoa]]
| [[Serbiako Printzerria|Serbiako printzerria]]<br/>[[Serbiako Erresuma]]
|
| 1901-01-29
|-
| 1854-09-01
| [[Fitxategi:Engelbert humperdinck 1854.jpg|center|128px]]
| [[Engelbert Humperdinck]]
| [[Alemania]]
|
| 1921-09-27
|-
| 1854-09-02
| [[Fitxategi:Paul VIEILLE.jpg|center|128px]]
| [[Paul Vieille]]
| [[Frantzia]]
|
| 1934-01-14<br/>1934-01-15
|-
| 1854-09-02
| [[Fitxategi:Hans Jæger.jpg|center|128px]]
| [[Hans Jæger]]
| [[Norvegia]]
|
| 1910-02-08
|-
| 1854-09-16
| [[Fitxategi:Zhang Xun2.jpg|center|128px]]
| [[Zhang Xun (Txinako Errepublika)]]
| [[Qing dinastia]]<br/>[[Txinako Errepublika (1912–1949)]]
|
| 1923-09-11
|-
| 1854-09-16
|
| [[Joaquim Bassegoda i Amigó]]
| [[Espainia]]
| arkitekto espainiarra
| 1938-08-13
|-
| 1854-09-18<br/>1854-08-18<br/>1859<br/>1854
| [[Fitxategi:Bildnis Eufemia von Adlersfeld-Ballestrem (Buch für Alle 1915).jpg|center|128px]]
| [[Eufemia von Adlersfeld-Ballestrem]]
| ''[[:d:Q1206012|Alemaniar Inperioa]]''
|
| 1941-04-26
|-
| 1854-10-11
| [[Fitxategi:Adela Zamudio.jpg|center|128px]]
| [[Adela Zamudio]]
| [[Bolivia]]
|
| 1928-06-02
|-
| 1854-10-11
| [[Fitxategi:Comtesse Lecointre zoom.jpg|center|128px]]
| [[Henriette Delamarre de Monchaux]]
| [[Frantzia]]
| frantziar geologo eta paleontologoa
| 1911-05-12
|-
| 1854-10-13
|
| [[Antonin Personnaz]]
| [[Frantzia]]
|
| 1936-12-31
|-
| 1854-10-16<br/>1854-06-16
| [[Fitxategi:Oscar Wilde by Napoleon Sarony. Three-quarter-length photograph, seated.jpg|center|128px]]
| [[Oscar Wilde]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]<br/>[[Irlanda (estatua)|Irlandako Errepublika]]<br/>[[Erresuma Batua]]<br/>[[Frantzia]]
|
| 1900-11-30
|-
| 1854-10-16
| [[Fitxategi:Karl Kautsky 01.jpg|center|128px]]
| [[Karl Kautsky]]
| ''[[:d:Q533534|Cisleithania]]''<br/>''[[:d:Q1206012|Alemaniar Inperioa]]''<br/>[[Alemania]]
|
| 1938-10-17
|-
| 1854-10-17
| [[Fitxategi:Queenie Newall.jpg|center|128px]]
| [[Queenie Newall]]
| [[Erresuma Batua]]
|
| 1929-06-24
|-
| 1854-10-19
| [[Fitxategi:Ernest Lacombe.jpg|center|128px]]
| [[Jean-Baptiste Ernest Lacombe]]
| [[Frantzia]]
| arkitekto frantziarra
| 1922-09-30
|-
| 1854-10-20
| [[Fitxategi:Rimbaud.PNG|center|128px]]
| [[Arthur Rimbaud]]
| [[Frantzia]]<br/>[[Frantziako Bigarren Inperioa]]<br/>[[Frantziako Hirugarren Errepublika]]
|
| 1891-11-10
|-
| 1854-10-24
| [[Fitxategi:Dmitry Shuvaev.jpg|center|128px]]
| [[Dmitri Xuvaiev]]
| [[Errusiako Inperioa|Errusiar Inperioa]]
| militar eta gerra ministro errusiarra
| 1937-12-19
|-
| 1854-10-29
| [[Fitxategi:Napoleon-Apel·lesMestres-1884.jpg|center|128px]]
| [[Apel·les Mestres i Oñós]]
| [[Espainia]]
|
| 1936-07-19
|-
| 1854-10-31
| [[Fitxategi:Otto Sverdrup - F. Nansen.jpg|center|128px]]
| [[Otto Sverdrup]]
| [[Norvegia]]
|
| 1930-11-26
|-
| 1854-11-03
|
| [[Valentín Arin]]
| [[Espainia]]
|
| 1912-11-26
|-
| 1854-11-05
| [[Fitxategi:Paul Sabatier.jpg|center|128px]]
| [[Paul Sabatier]]
| [[Frantzia]]
|
| 1941-08-14
|-
| 1854-11-06
| [[Fitxategi:JohnPhilipSousa-Chickering.LOC.jpg|center|128px]]
| [[John Philip Sousa]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1932-03-06
|-
| 1854-11-08
| [[Fitxategi:Rydberg, Janne (foto Per Bagge; AFs Arkiv).jpg|center|128px]]
| [[Johannes Robert Rydberg]]
| [[Suedia]]
| fisikari suediarra
| 1919-12-28
|-
| 1854-11-14
|
| [[Serapio Muxika]]
| [[Espainia]]
| historialaria eta artxibozaina (1854-1941)
| 1941-03-16
|-
| 1854-11-17
| [[Fitxategi:LYAUTEY PHOTO.jpg|center|128px]]
| [[Hubert Lyautey]]
| [[Frantzia]]
|
| 1934-07-21
|-
| 1854-11-21
| [[Fitxategi:Benedictus XV, by Nicola Perscheid, 1915 (retouched).jpg|center|128px]]
| [[Benedikto XV.a]]
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]
|
| 1922-01-22
|-
| 1854-11-28
| [[Fitxategi:Alfred-William-Finch-2.jpg|center|128px]]
| [[Alfred William Finch]]
| [[Belgika]]<br/>[[Finlandia]]
|
| 1930-04-28
|-
| 1854-12
| [[Fitxategi:Ned Kelly in 1880.png|center|128px]]
| [[Ned Kelly]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1880-11-11
|-
| 1854-12-14
| [[Fitxategi:Starley-Rover bicycle.jpg|center|128px]]
| [[John Kemp Starley]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1901-10-29
|-
| 1854-12-23
| [[Fitxategi:Bilbao - Estacion de FEVE Concordia 08.jpg|center|128px]]
| [[Victor Txabarri]]
| [[Espainia]]
|
| 1900-03-29
|-
| 1855
| [[Fitxategi:Tomás Ó Criomhthain.jpg|center|128px]]
| [[Tomás Ó Criomhthain]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]<br/>[[Irlandako Estatu Askea]]
|
| 1937-03-07
|-
| 1855
| [[Fitxategi:Jorge Astaburuaga Vergara (1855 - 1907).jpg|center|128px]]
| [[Jorge Astaburuaga Vergara]]
| [[Txile]]
| politikari txiletarra
| 1924-11-10
|-
| 1855
| [[Fitxategi:Sarah Goode t580.png|center|128px]]
| [[Sarah E. Goode]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| estatubatuar asmatzailea (ohe-armairu tolesgarria)
| 1905-04-08
|-
| 1855
| [[Fitxategi:Cándido de Orbe.jpg|center|128px]]
| [[Cándido Orbe Gaitan de Aiala]]
| [[Espainia]]
|
| No/unknown value
|-
| 1855
|
| [[Jose Lertxundi Alda]]
|
|
| 1932
|-
| 1855
|
| [[Jeronima Uriarte Elizalde]]
|
| filantropoa, ongilea
| 1929
|-
| 1855
|
| [[Polyxeni Loizias]]
| [[Zipre]]
|
| 1942
|-
| 1855
| [[Fitxategi:Josep Pascó y Mensa, Foment de les artes decoratives (1922).jpg|center|128px]]
| [[Josep Pascó i Mensa]]
| [[Espainia]]
|
| 1910-06-23
|-
| 1855<br/>1857-06-21
|
| [[Lauro Aguirre]]
|
|
| 1925-01-09
|-
| 1855
| [[Fitxategi:ManuelEgozcue-Cintron.jpeg|center|128px]]
| [[Manuel Egozkue]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Espainia]]
|
| 1906
|-
| 1855
|
| [[Janetta Vance]]
| [[Erresuma Batua]]
|
| 1921
|-
| 1855
|
| [[Elisa Augusta da Conceição Andrade]]
| [[Portugal]]
| Portugalgo lehen emakume medikua (1855-??)
| No/unknown value
|-
| 1855-01-06
| [[Fitxategi:Elena Maróthy-Šoltésová Krupina.jpg|center|128px]]
| [[Elena Maróthy-Šoltésová]]
| [[Austria-Hungariako Inperioa]]<br/>[[Txekoslovakia]]
|
| 1939-02-11
|-
| 1855-01-16
| [[Fitxategi:Eleanor Marx.jpg|center|128px]]
| [[Eleanor Marx]]
| [[Alemaniar Inperioa]]<br/>[[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1898-03-31
|-
| 1855-01-19
| [[Fitxategi:Marianne Stokes00.jpg|center|128px]]
| [[Marianne Stokes]]
| [[Erresuma Batua]]<br/>[[Austria-Hungariako Inperioa]]<br/>[[Austria]]
| margolaria
| 1927-08-13
|-
| 1855-01-20
| [[Fitxategi:Chausson, Ernest, BNF Gallica.jpg|center|128px]]
| [[Ernest Chausson]]
| [[Frantzia]]
| musikagile frantziarra
| 1899-06-10
|-
| 1855-01-23
| [[Fitxategi:JOHN M. BROWNING.jpg|center|128px]]
| [[John Browning]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1926-11-26
|-
| 1855-01-26
| [[Fitxategi:Anna Pavlyk.jpg|center|128px]]
| [[Anna Pavlyk]]
| [[Austria-Hungariako Inperioa]]<br/>[[Poloniako Bigarren Errepublika]]
| idazle eta aktibista ukrainarra
| 1928-10-03
|-
| 1855-02-02
| [[Fitxategi:Илья Репин - Портрет Всеволод Михайлович Гаршин.jpg|center|128px]]
| [[Vsevolod Garxin]]
| [[Errusiako Inperioa|Errusiar Inperioa]]<br/>[[Errusia]]
|
| 1888-03-24
|-
| 1855-02-10
| [[Fitxategi:1923 Adrienne Avril de Sainte-Croix.jpg|center|128px]]
| [[Adrienne Avril de Sainte-Croix]]
| [[Suitza]]<br/>[[Frantzia]]
| Frantziako filantropo eta feminista (1855-1939)
| 1939-03-21<br/>1939-03
|-
| 1855-02-11
| [[Fitxategi:Erik Werenskjold (9469047995).jpg|center|128px]]
| [[Erik Werenskiold]]
| [[Norvegia]]
|
| 1938-11-23<br/>1938-11-02
|-
| 1855-02-11
| [[Fitxategi:Self-Portrait, by Ellen Day Hale.jpg|center|128px]]
| [[Ellen Day Hale]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| Amerikar margolari inpresionista
| 1940-02-11
|-
| 1855-02-12
|
| [[Lamberto Loria]]
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]
|
| 1913-04-04
|-
| 1855-02-13
| [[Fitxategi:Portrait officiel P. Deschanel.jpg|center|128px]]
| [[Paul Deschanel]]
| [[Frantzia]]
|
| 1922-04-28
|-
| 1855-02-15<br/>1855-02-05
|
| [[Antonio Trueba Aginagalde]]
| [[Espainia]]
| musikagilea (1855-1944)
| 1944-08-07
|-
| 1855-02-18<br/>1855
| [[Fitxategi:Marie Stritt.jpg|center|128px]]
| [[Marie Stritt]]
| [[Alemaniar Inperioa]]<br/>[[Alemania]]
| aktorea, idazlea, editorea, feminista eta aktibista
| 1928-09-16<br/>1928
|-
| 1855-02-20
|
| [[Victor Pierre Dubarat]]
| [[Frantzia]]
|
| 1939-05-28
|-
| 1855-02-22
| [[Fitxategi:Draga Ljocic.jpg|center|128px]]
| [[Draga Ljočić]]
| [[Serbiako Printzerria|Serbiako printzerria]]<br/>[[Serbiako Erresuma]]<br/>''[[:d:Q15102440|Serbiar, Kroaziar eta Esloveniarren Erresuma]]''
| mediku eta feminista serbiarra
| 1926-11-05
|-
| 1855-02-28
| [[Fitxategi:Francisco José Eguiguren.jpg|center|128px]]
| [[Francisco José Eguiguren Escudero]]
| [[Peru]]
| politikari perutarra
| 1921-06-20
|-
| 1855-03-04
| [[Fitxategi:Alexei Polivanov.jpg|center|128px]]
| [[Aleksei Polivanov|Alexei Polivanov]]
| [[Errusiako Inperioa|Errusiar Inperioa]]
| militar eta gerra ministro errusiarra
| 1920-09-25
|-
| 1855-03-13
| [[Fitxategi:Percival Lowell by James E. Purdy.jpg|center|128px]]
| [[Percival Lowell]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1916-11-12
|-
| 1855-03-20
|
| [[José Cadena|Jose Cadena]]
| [[Espainia]]
|
| 1918-06-08
|-
| 1855-03-22
| [[Fitxategi:Karl Madsen.jpg|center|128px]]
| [[Karl Madsen]]
| ''[[:d:Q756617|Danimarka]]''
|
| 1938-04-16
|-
| 1855-03-24
| [[Fitxategi:Olive Schreiner00.jpg|center|128px]]
| [[Olive Schreiner]]
| [[Hegoafrika]]
| idazle hegoafrikarra
| 1920-12-11
|-
| 1855-03-27
| [[Fitxategi:William Libbey.jpg|center|128px]]
| [[William Libbey]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| Irakaslea, olinpiar tiratzailea
| 1927-09-06
|-
| 1855-04
|
| [[Edmond Perron]]
| [[Espainia]]
|
| 1924-09
|-
| 1855-04-09
| [[Fitxategi:Pavlos Coundouriotis.png|center|128px]]
| [[Pavlos Kountouriotis]]
| [[Grezia]]
|
| 1935-08-22
|-
| 1855-04-09
| [[Fitxategi:Hellmesberger josef jun von angerer ludwig.jpg|center|128px]]
| [[Josef Hellmesberger (semea)]]
| [[Austria-Hungariako Inperioa]]
|
| 1907-04-26
|-
| 1855-04-17
| [[Fitxategi:Joseph Vrindts cropped.png|center|128px]]
| [[Joseph Vrindts]]
| [[Belgika]]
| idazle belgikarra
| 1940-11-06
|-
| 1855-04-24
|
| [[Catherine Raisin]]
| [[Erresuma Batua]]<br/>[[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
| britainiar geologoa
| 1945-07-12
|-
| 1855-04-27
| [[Fitxategi:Séverine Atelier Nadar 01.png|center|128px]]
| [[Caroline Rémy de Guebhard]]
| [[Frantzia]]
|
| 1929-04-24
|-
| 1855-05-01
| [[Fitxategi:Cecilia Beaux.jpg|center|128px]]
| [[Cecilia Beaux]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| margolari estatubatuarra
| 1942-09-17<br/>1942
|-
| 1855-05-15
|
| [[Juan Mari Zubizarreta Larrañaga]]
|
|
| 1905-07-22
|-
| 1855-05-21
| [[Fitxategi:Emile Verhaeren01.jpg|center|128px]]
| [[Emile Verhaeren]]
| [[Belgika]]
|
| 1916-11-27
|-
| 1855-06-01
| [[Fitxategi:Portrait - Karl von Pflanzer-Baltin.jpg|center|128px]]
| [[Karl von Pflanzer-Baltin]]
| ''[[:d:Q533534|Cisleithania]]''
|
| 1925-04-08
|-
| 1855-06-04
| [[Fitxategi:Inukai Tsuyoshi.jpg|center|128px]]
| [[Inukai Tsuyoshi]]
| [[Japonia]]
|
| 1932-05-15
|-
| 1855-06-08<br/>1851-06-08
| [[Fitxategi:Kobrinska.jpg|center|128px]]
| [[Natalia Kobrynska]]
| [[Austria-Hungariako Inperioa]]<br/>''[[:d:Q457167|Mendebaldeko Ukrainako Herri Errepublika]]''<br/>[[Ukraina]]
| idazle eta feminista ukrainarra
| 1920-01-22
|-
| 1855-06-28
| [[Fitxategi:Theodor Reuss.png|center|128px]]
| [[Theodor Reuss]]
| [[Alemania]]
| abeslari alemaniarra
| 1923-10-28
|-
| 1855-07-02
| [[Fitxategi:Von Puttkamer in full dress.jpg|center|128px]]
| [[Jesko von Puttkamer]]
| [[Prusiako Erresuma]]
|
| 1917-01-23
|-
| 1855-07-02
| [[Fitxategi:Georg Wilhelm Pauli - from Svenskt Porträttgalleri XX.png|center|128px]]
| [[Georg Pauli|Georg Vilhelm Pauli]]
| [[Suedia]]
|
| 1935-11-28
|-
| 1855-07-04
| [[Fitxategi:Vlaho Bukovac - Autoportret.jpg|center|128px]]
| [[Vlaho Bukovac]]
| [[Austriar Inperioa]]<br/>[[Austria-Hungariako Inperioa]]
|
| 1922-04-23
|-
| 1855-07-16
| [[Fitxategi:Georges Rodenbach, portrait.jpg|center|128px]]
| [[Georges Rodenbach]]
| [[Belgika]]
|
| 1898-12-25
|-
| 1855-07-18
| [[Fitxategi:Axel Paulsen.jpg|center|128px]]
| [[Axel Paulsen]]
| [[Norvegia]]
|
| 1938-02-09
|-
| 1855-07-19<br/>1855-01-19
| [[Fitxategi:Uroš Predić - vojvoda Živojin Mišić, 1919.jpg|center|128px]]
| [[Živojin Mišić]]
| [[Serbiako Erresuma]]<br/>[[Serbiako Printzerria|Serbiako printzerria]]<br/>''[[:d:Q15102440|Serbiar, Kroaziar eta Esloveniarren Erresuma]]''
|
| 1921-01-20
|-
| 1855-07-26
| [[Fitxategi:Ferdinand Tönnies.jpg|center|128px]]
| [[Ferdinand Tönnies]]
| [[Alemania]]
|
| 1936-04-09
|-
| 1855-07-26
| [[Fitxategi:Antoine d'Abbadie 1.jpg|center|128px]]
| [[Antonio Arzak]]
| [[Espainia]]
| euskal idazlea
| 1904-10-11
|-
| 1855-08-15
|
| [[Vicente Vera y López]]
| [[Espainia]]
| Espainiako kazetari eta irakaslea (1855-1934)
| 1934-04-23
|-
| 1855-08-26
| [[Fitxategi:Lidia-poët.jpg|center|128px]]
| [[Lidia Poët]]
| [[Italia]]
| Italiako aktibista eta lehen emakume abokatua
| 1949-02-25
|-
| 1855-09-24
|
| [[Horacio Espondaburu]]
| [[Uruguai]]
| margolari uruguaitarra
| 1902-09-27
|-
| 1855-10-01
| [[Fitxategi:Jose Benlliure y Gil self-portrait.jpg|center|128px]]
| [[José Benlliure]]
| [[Espainia]]
| margolari espainiarra
| 1937-04-05
|-
| 1855-10-03
| [[Fitxategi:Louis de Beaufront.jpg|center|128px]]
| [[Louis de Beaufront]]
| [[Frantzia]]
|
| 1935-01-08
|-
| 1855-10-12
| [[Fitxategi:Arthur Nikisch LCCN2014712922 (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Arthur Nikisch]]
| [[Alemania]]<br/>[[Hungaria]]<br/>[[Austria]]
|
| 1922-01-23<br/>1922-01-24
|-
| 1855-10-15
| [[Fitxategi:Michurin 1936.jpg|center|128px]]
| [[Ivan Mitxurin]]
| [[Errusiako Inperioa|Errusiar Inperioa]]<br/>''[[:d:Q2305208|Errusiako Sobietar Errepublika Sozialista Federatiboa]]''<br/>[[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna]]
|
| 1935-06-07
|-
| 1855-10-24
| [[Fitxategi:James S. Sherman facing straight.jpg|center|128px]]
| [[James S. Sherman]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1912-10-30
|-
| 1855-11-01
| [[Fitxategi:GuidoAdler.png|center|128px]]
| [[Guido Adler]]
| [[Austria]]<br/>''[[:d:Q533534|Cisleithania]]''
|
| 1941-02-15
|-
| 1855-11-05
| [[Fitxategi:Eugene V Debs 1912.jpg|center|128px]]
| [[Eugene Debs]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1926-10-20
|-
| 1855-11-07
| [[Fitxategi:PSM V64 D380 Edwin H Hall.png|center|128px]]
| [[Edwin Herbert Hall]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1938-11-20
|-
| 1855-11-09
| [[Fitxategi:Alexandros Zaimis 02.jpg|center|128px]]
| [[Alexandros Zaimis]]
| [[Grezia]]
|
| 1936-09-15
|-
| 1855-11-16
| [[Fitxategi:Tommaso Tittoni 01.jpg|center|128px]]
| [[Tommaso Tittoni]]
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]
|
| 1931-02-07
|-
| 1855-11-20
| [[Fitxategi:Josiah Royce.jpeg|center|128px]]
| [[Josiah Royce]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1916-09-14
|-
| 1855-12-08
| [[Fitxategi:Eduardo Sanz Escartín (Luis Menéndez Pidal).jpg|center|128px]]
| [[Eduardo Sanz Escartín]]
| [[Espainia]]
|
| 1939-05-28
|-
| 1855-12-17
| [[Fitxategi:Suze Robertson - self-portrait - 1890 - IB00062106.jpg|center|128px]]
| [[Suze Robertson]]
| [[Herbehereetako Erresuma]]
| margolari nederlandarra (1855-1922)
| 1922-10-18
|-
| 1855-12-31
| [[Fitxategi:Giovanni Pascoli 01.jpg|center|128px]]
| [[Giovanni Pascoli]]
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]
|
| 1912-04-06
|}
{{wikidata list end}}
6vaq33ac7t6wc2aart5tsczow3lcqtd
Lankide:Lainobeltz/Wikidata probak/proba3
2
655011
9974651
9971206
2024-11-20T12:26:49Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9974651
wikitext
text/x-wiki
== 1901-1908 urteetan hildakoen zerrenda ==
{{Wikidata list |sparql=SELECT ?item WHERE { ?item wdt:P31 wd:Q5 . ?item wdt:P570 ?date . FILTER (?date >= "1901-01-01"^^xsd:dateTime && ?date <= "1908-12-31"^^xsd:dateTime) FILTER EXISTS { ?weu schema:about ?item . ?weu schema:inLanguage "eu" } } |section= |sort=P570 |columns=P570:heriotza data,P18,label:Izena,P27:Jaiotza herrialdea,description:deskribapena,P569:Jaiotza data |links=local }}
{| class='wikitable sortable'
! heriotza data
! irudia
! Izena
! Jaiotza herrialdea
! deskribapena
! Jaiotza data
|-
| No/unknown value<br/>1908
| [[Fitxategi:Belle gunness br d 640068a.jpg|center|128px]]
| [[Belle Gunness]]
| [[Norvegia]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1859-11-11
|-
| 20th century
|
| [[Louis Glineur]]
| [[Belgika]]
|
| 1849-12-10
|-
| 20th century
|
| [[Henriette Michaelis]]
| [[Alemania]]
| filologoa, erromanista eta lexikografoa
| 1849-07-06
|-
| 20th century
|
| [[Adele Bianchi]]
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]
| Italiar geografoa
| 1842-08-26
|-
| 1901
|
| [[Urtxalle]]
|
|
| 1828-10-14
|-
| 1901
| [[Fitxategi:Hilary R. W. Johnson - Crop.png|center|128px]]
| [[Hilary R. W. Johnson|Hillary R. W. Johnson]]
| [[Liberia]]
| politikari liberiarra
| 1837-06-01
|-
| 1901-01-04
| [[Fitxategi:Nikolaos Gyzis (1842–1901).png|center|128px]]
| [[Nikolaos Gyzis]]
| [[Grezia]]
|
| 1842-03-01
|-
| 1901-01-14
| [[Fitxategi:Charles Hermite circa 1901 edit.jpg|center|128px]]
| [[Charles Hermite]]
| [[Frantzia]]
|
| 1822-12-24
|-
| 1901-01-14
| [[Fitxategi:Victor Balaguer.jpg|center|128px]]
| [[Víctor Balaguer]]
| [[Espainia]]
|
| 1824-12-11
|-
| 1901-01-15
| [[Fitxategi:1900-08-18, Instantáneas, Sabino de Goicoechea (Argos), antiguo periodista y escritor (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Sabino Goikoetxea]]
| [[Espainia]]
|
| 1826-12-31
|-
| 1901-01-16
| [[Fitxategi:Arnold Böcklin (1827 - 1901), Selbstportrait (1873).jpg|center|128px]]
| [[Arnold Böcklin]]
| [[Suitza]]
|
| 1827-10-16
|-
| 1901-01-19
| [[Fitxategi:Albert de Broglie - photo Bacard fils.png|center|128px]]
| [[Albert de Broglie]]
| [[Frantzia]]
|
| 1821-06-13
|-
| 1901-01-20
| [[Fitxategi:Zénobe Gramme 1893.jpg|center|128px]]
| [[Zénobe Gramme]]
| [[Belgika]]
|
| 1826-04-04
|-
| 1901-01-21
| [[Fitxategi:Portrait elisha gray.jpg|center|128px]]
| [[Elisha Gray]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1835-08-02
|-
| 1901-01-22
| [[Fitxategi:Queen Victoria by Bassano.jpg|center|128px]]
| [[Viktoria Erresuma Batukoa]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1819-05-24
|-
| 1901-01-25
| [[Fitxategi:Prosper Lissagaray.jpg|center|128px]]
| [[Prosper-Olivier Lissagaray]]
| [[Frantzia]]
|
| 1838-11-24
|-
| 1901-01-27
| [[Fitxategi:Verdi by Giovanni Boldini.jpg|center|128px]]
| [[Giuseppe Verdi]]
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]
|
| 1813-10-10
|-
| 1901-01-29
| [[Fitxategi:Exkönig Milan (Wiener Bilder 1901).png|center|128px]]
| [[Milan I.a Serbiakoa]]
| [[Serbiako Printzerria|Serbiako printzerria]]<br/>[[Serbiako Erresuma]]
|
| 1854-08-10<br/>1854-08-22
|-
| 1901-02-02
| [[Fitxategi:Marko Miljanov.jpg|center|128px]]
| [[Marko Miljanov]]
| [[Montenegroko Printzerria]]<br/>[[Montenegroko Printzerria-Gotzaindegia]]
| estatu-gizon, militar, buruzagi eta idazle montenegroarra
| 1833-04-25
|-
| 1901-02-03
| [[Fitxategi:Fukuzawa Yukichi 1891.jpg|center|128px]]
| [[Fukuzawa Yukichi]]
| [[Japonia]]
| Ilustrazio modernoko pentsalari, hezitzaile, filosofo, jakintsu, egilea, idazle, kazetari, itzultzaile, ekintzailea eta Japoniako Meiji garaiko Keio Unibertsitatearen sortzailea (1835-1901)
| 1835-01-10
|-
| 1901-02-07
| [[Fitxategi:Ana Betancourt.png|center|128px]]
| [[Ana Betancourt]]
| [[Kuba]]
|
| 1832-02-14
|-
| 1901-02-10
| [[Fitxategi:Telemaco Signorini.jpg|center|128px]]
| [[Telemaco Signorini]]
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]
| margolari italiarra
| 1835-08-18
|-
| 1901-02-11
| [[Fitxategi:Ramón de Campoamor.jpg|center|128px]]
| [[Ramón de Campoamor]]
| [[Espainia]]
|
| 1817-09-24
|-
| 1901-02-14
| [[Fitxategi:Edward Stafford.jpg|center|128px]]
| [[Edward Stafford (politikaria)|Edward Stafford]]
| [[Zeelanda Berria]]
| politikari zeelandaberritarra
| 1819-04-23
|-
| 1901-02-14
| [[Fitxategi:1916-08-12, La Esfera, Pedro de Gandarias (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Pedro Pascual Gandarias]]
| [[Espainia]]
|
| 1843-10-22
|-
| 1901-02-21
| [[Fitxategi:Emil Hübner.jpg|center|128px]]
| [[Emil Hübner]]
| [[Prusiako Erresuma]]
|
| 1834-07-07
|-
| 1901-02-21
| [[Fitxategi:George Francis FitzGerald.jpg|center|128px]]
| [[Georges Francis Fitzgerald]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1851-08-03
|-
| 1901-02-23
|
| [[Pierre Hariztoi]]
| [[Espainia]]
|
| 1836
|-
| 1901-03-02
| [[Fitxategi:Buste d'Achille Zo, Bayonne.jpg|center|128px]]
| [[Achille Zo]]
| [[Frantzia]]
| margolari frantziarra
| 1826-07-30
|-
| 1901-03-04
| [[Fitxategi:Fèlix Gras dins Jourdanne.png|center|128px]]
| [[Fèlix Gras]]
| [[Frantzia]]
|
| 1844-05-03
|-
| 1901-03-13
| [[Fitxategi:Benjamin Harrison, head and shoulders bw photo, 1896.jpg|center|128px]]
| [[Benjamin Harrison]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1833-08-20
|-
| 1901-03-13
| [[Fitxategi:Pelloutier.jpg|center|128px]]
| [[Fernand Pelloutier]]
| [[Frantzia]]
| sindikalista frantziarra
| 1867-10-01
|-
| 1901-04-01
| [[Fitxategi:Raoult.jpg|center|128px]]
| [[François-Marie Raoult]]
| [[Frantzia]]
|
| 1830-05-10<br/>1850-05-10
|-
| 1901-04-16
| [[Fitxategi:Rowland Henry.jpg|center|128px]]
| [[Henry Augustus Rowland]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| fisikari estatubatuarra
| 1848-11-27
|-
| 1901-04-28
| [[Fitxategi:Paule Minck.png|center|128px]]
| [[Paule Minck]]
| [[Frantzia]]
| Frantziako iraultzaile feminsta eta sozialista (1839-1901)
| 1839-11-09
|-
| 1901-05-30
| [[Fitxategi:Victor D'Hondt (1841-1901) .jpg|center|128px]]
| [[Victor D'Hondt]]
| [[Belgika]]
|
| 1841-11-20
|-
| 1901-06-01
| [[Fitxategi:Pavlina Pajk3.jpg|center|128px]]
| [[Pavlina Pajk]]
| [[Austria-Hungariako Inperioa]]
|
| 1854-04-09
|-
| 1901-06-13
| [[Fitxategi:LeopoldoAlasClarin.jpg|center|128px]]
| [[Leopoldo Alas "Clarín"]]
| [[Espainia]]
|
| 1852-04-25
|-
| 1901-06-21
|
| [[Henri Helle]]
| [[Frantzia]]
|
| 1873-09-04
|-
| 1901-07-02
|
| [[Concepción Bona]]
| [[Dominikar Errepublika]]
| Dominar hezitzailea eta ekintzailea
| 1824-12-06
|-
| 1901-07-06
| [[Fitxategi:Hohenlohe-Schillingsfürst, Chlodwig Fürst zu 1899.jpg|center|128px]]
| [[Chlodwig zu Hohenlohe-Schillingsfürst]]
| [[Prusiako Erresuma]]
|
| 1819-03-31
|-
| 1901-07-07
| [[Fitxategi:Zentralbibliothek Zürich - Johanna Spyri - 000006279 2.tif|center|128px]]
| [[Johanna Spyri]]
| [[Suitza]]
|
| 1827-06-12
|-
| 1901-07-12
| [[Fitxategi:Federico Errázuriz Echaurren asume como parlamentario-2.jpg|center|128px]]
| [[Federico Errázuriz Echaurren|Federico Errázuriz]]
| [[Txile]]
|
| 1850-11-16
|-
| 1901-08-05
| [[Fitxategi:Empress Viktoria of Germany (1840-1901).png|center|128px]]
| [[Viktoria Erresuma Batukoa (1840-1901)]]
| [[Prusiako Erresuma]]<br/>[[Alemaniar Inperioa]]<br/>[[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1840-11-21
|-
| 1901-08-06
|
| [[Karoline Rosing]]
| ''[[:d:Q756617|Danimarka]]''
|
| 1842-08-04
|-
| 1901-08-10
|
| [[Charles Bernadou]]
| [[Frantzia]]
| historialaria
| 1841
|-
| 1901-08-11
| [[Fitxategi:Francesco Crispi (1).jpg|center|128px]]
| [[Francesco Crispi]]
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]
|
| 1818-10-04
|-
| 1901-08-12
| [[Fitxategi:Adolf Erik Nordenskiöld by Axel Jungstedt 1902.jpg|center|128px]]
| [[Adolf Erik Nordenskiöld]]
| [[Suedia]]<br/>[[Finlandiako Dukerri Handia]]
|
| 1832-11-18
|-
| 1901-08-24
| [[Fitxategi:Clara Maass 13 cent stamp.jpg|center|128px]]
| [[Clara Maass]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| estatubatuar erizaina
| 1876-06-28
|-
| 1901-08-27
| [[Fitxategi:Cipriano Segundo Montesino.jpg|center|128px]]
| [[Cipriano Segundo Montesino]]
| [[Espainia]]
|
| 1817-09-26
|-
| 1901-09-02
| [[Fitxategi:Luigi Maria D'Albertis.jpg|center|128px]]
| [[Luigi D'Albertis]]
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]
|
| 1841-11-21
|-
| 1901-09-09
| [[Fitxategi:Photolautrec.jpg|center|128px]]
| [[Henri de Toulouse-Lautrec]]
| [[Frantziako Bigarren Inperioa]]<br/>[[Frantziako Hirugarren Errepublika]]<br/>[[Frantzia]]
| margolari frantziarra
| 1864-11-24
|-
| 1901-09-10
| [[Fitxategi:Emanuella Carlbeck Idun 1892, nr 5.jpg|center|128px]]
| [[Emanuella Carlbeck]]
| [[Suedia]]
| pedagogo suediarra
| 1829-08-24
|-
| 1901-09-14
| [[Fitxategi:William mckinley.jpg|center|128px]]
| [[William McKinley]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1843-01-29
|-
| 1901-10-11
| [[Fitxategi:Victorine Gorget.png|center|128px]]
| [[Victorine Gorget]]
| [[Frantzia]]
| Frantziako ikuzlea eta Parisko Komunan militante errepublikanoa (1843-1901)
| 1843-04-20
|-
| 1901-10-24
| [[Fitxategi:James McDougal Hart.jpg|center|128px]]
| [[James McDougal Hart]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| margolari estatubatuarra
| 1828-05-10
|-
| 1901-10-28
| [[Fitxategi:Antonio Mnsuri sainz.jpg|center|128px]]
| [[Antonio Munsuri Sainz]]
| [[Espainia]]
|
| 1853-07-07
|-
| 1901-10-29
| [[Fitxategi:Leon Czolgosz ca 1900.jpg|center|128px]]
| [[Leon Czolgosz]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1873-05-05
|-
| 1901-10-29
| [[Fitxategi:Starley-Rover bicycle.jpg|center|128px]]
| [[John Kemp Starley]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1854-12-14
|-
| 1901-11-06
| [[Fitxategi:Kate Greenaway00.jpg|center|128px]]
| [[Kate Greenaway]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
| Britainiar artista eta idazlea
| 1846-03-17
|-
| 1901-11-22
| [[Fitxategi:Alexander Kovalevsky.JPG|center|128px]]
| [[Aleksandr Kovalevski]]
| [[Errusiako Inperioa|Errusiar Inperioa]]
|
| 1840-11-19
|-
| 1901-11-22
| [[Fitxategi:Germán Gamazo.jpg|center|128px]]
| [[Germán Gamazo]]
| [[Espainia]]
| politikari espainiarra
| 1840-05-27
|-
| 1901-11-25
| [[Fitxategi:Rheinberger.jpg|center|128px]]
| [[Josef Rheinberger]]
| [[Liechtenstein]]
|
| 1839-03-17
|-
| 1901-11-27
| [[Fitxategi:Don Antonio Gisbert, en El Museo Universal.jpg|center|128px]]
| [[Antonio Gisbert]]
| [[Espainia]]
| margolari espainiarra
| 1834-12-19
|-
| 1901-11-29
| [[Fitxategi:Pi y margall.jpg|center|128px]]
| [[Francesc Pi i Margall]]
| [[Espainia]]
|
| 1824-04-29
|-
| 1901-11-30
| [[Fitxategi:Edward John Eyre.jpg|center|128px]]
| [[Edward John Eyre]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1815-08-05
|-
| 1901-12-11
| [[Fitxategi:Lev Ivanov -St. Petersburg -circa 1885.JPG|center|128px]]
| [[Lev Ivanov]]
| [[Errusiako Inperioa|Errusiar Inperioa]]
|
| 1834-02-18<br/>1834
|-
| 1901-12-20
| [[Fitxategi:Gustavo Cobreros.jpg|center|128px]]
| [[Gustavo Cobreros]]
| [[Espainia]]
| (1838-1901)
| 1838-12
|-
| 1901-12-23
| [[Fitxategi:Charles d’Abbadie (c 1870).jpg|center|128px]]
| [[Txarles Abadia|Charles Abbadia-Ürrüstoi]]
| [[Frantzia]]
| politikari frantziarra
| 1821-12-15
|-
| 1902
|
| [[Laurent Diharasarri]]
| [[Frantzia]]
| euskal idazlea
| 1848-04-01
|-
| 1902
|
| [[Luis Aladrén]]
| [[Espainia]]
| arkitekto espainiarra
| 1852
|-
| 1902-01-20
| [[Fitxategi:General Albán.jpg|center|128px]]
| [[Carlos Albán]]
| [[Kolonbia]]
|
| 1844-03-09
|-
| 1902-02
| [[Fitxategi:Salvador Elío.png|center|128px]]
| [[Salvador Elio]]
| [[Espainia]]
|
| 1816-05-22
|-
| 1902-02-01
| [[Fitxategi:Anibal Zanartu.jpg|center|128px]]
| [[Aníbal Zañartu]]
| [[Txile]]
|
| 1847-04-12
|-
| 1902-02-01
| [[Fitxategi:Ricardo Becerro de Bengoa, en El Diario Palentino.jpg|center|128px]]
| [[Ricardo Becerro de Bengoa]]
| [[Espainia]]
|
| 1845-02-07
|-
| 1902-02-18
| [[Fitxategi:Bierstadt.jpg|center|128px]]
| [[Albert Bierstadt]]
| [[Prusiako Erresuma]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| margolari estatubatuarra
| 1830-01-07
|-
| 1902-03-03
| [[Fitxategi:Van der Putte.jpg|center|128px]]
| [[Isaäc Dignus Fransen van de Putte]]
| [[Herbehereetako Erresuma]]
| politikari nederlandarra
| 1822-03-22
|-
| 1902-03-09
|
| [[Marion Kirkland Reid]]
| [[Eskozia]]
|
| 1815-03-25
|-
| 1902-03-17
| [[Fitxategi:Avelina Valladares - A Estrada.JPG|center|128px]]
| [[Avelina Valladares|Q3284672]]
| [[Espainia]]
| Galiziar idazlea
| 1825-10-23
|-
| 1902-03-21
| [[Fitxategi:Vincenzo cabianca, primi del '900.JPG|center|128px]]
| [[Vincenzo Cabianca]]
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]
| margolari italiarra
| 1827-06-21
|-
| 1902-03-26
| [[Fitxategi:Cecil Rhodes ww.jpg|center|128px]]
| [[Cecil Rhodes]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1853-07-05
|-
| 1902-03-30
| [[Fitxategi:Julius Koch 01.jpg|center|128px]]
| [[Julius Koch]]
| ''[[:d:Q1206012|Alemaniar Inperioa]]''
| aktore alemaniarra
| 1872
|-
| 1902-04-08
| [[Fitxategi:Isidoro Fernández Florez, Fernanflor, de Perea.jpg|center|128px]]
| [[Isidoro Fernández Flórez]]
| [[Espainia]]
| idazle espainiarra
| 1840
|-
| 1902-04-12
|
| [[Buenaventura Iñigitz]]
| [[Espainia]]
|
| 1840-07-14
|-
| 1902-04-13
|
| [[Felipa Zurikaldai]]
| [[Espainia]]
|
| 1849-08-23
|-
| 1902-04-15
| [[Fitxategi:Dalou dans son atelier.jpg|center|128px]]
| [[Jules Dalou]]
| [[Frantzia]]
| eskultore frantziarra
| 1838-12-31
|-
| 1902-04-17<br/>1902
| [[Fitxategi:Francis King consort of Spain.jpg|center|128px]]
| [[Frantzisko Asiskoa Borboikoa]]
| [[Espainia]]
|
| 1822-05-13
|-
| 1902-05-05
| [[Fitxategi:Bret Harte by Napoleon Sarony.jpg|center|128px]]
| [[Bret Harte]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1836-08-25
|-
| 1902-05-06
| [[Fitxategi:William Thomas Sampson.jpg|center|128px]]
| [[William Thomas Sampson]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1840-02-09
|-
| 1902-05-22
| [[Fitxategi:Spencer-autoportret1848-52.jpg|center|128px]]
| [[Lilly Martin Spencer]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| estatubatuar margolaria
| 1822-11-26
|-
| 1902-05-26
| [[Fitxategi:Benjamin-Constant Autoportrait (2011 1 3).jpg|center|128px]]
| [[Jean-Joseph Benjamin-Constant]]
| [[Frantzia]]
|
| 1845-06-10
|-
| 1902-06-03
| [[Fitxategi:AdolfDygasinski.jpg|center|128px]]
| [[Adolf Dygasiński]]
| [[Polonia]]<br/>[[Errusiako Inperioa|Errusiar Inperioa]]
| filosofo poloniarra
| 1839-03-07
|-
| 1902-06-08
|
| [[Amado Lázaro]]
| [[Espainia]]
|
| 1831-08-07
|-
| 1902-06-10
| [[Fitxategi:Jacint Verdaguer 140x190.jpg|center|128px]]
| [[Jacint Verdaguer]]
| [[Espainia]]
|
| 1845-05-17
|-
| 1902-06-15
| [[Fitxategi:1900-08-18, Instantáneas, Eduardo Aznar y de la Sota, marqués de Bérriz (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Eduardo Aznar de la Sota]]
| [[Espainia]]
| politikari espainiarra
| 1830
|-
| 1902-06-16
|
| [[François-Antoine Jauffret]]
| [[Frantzia]]
|
| 1833-12-04
|-
| 1902-06-18
| [[Fitxategi:SamuelErewhonButler.jpg|center|128px]]
| [[Samuel Butler (eleberrigilea)]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1835-12-04
|-
| 1902-06-19
| [[Fitxategi:Nicola Perscheid - König Albert von Sachsen vor 1902.jpg|center|128px]]
| [[Alberto Saxoniakoa]]
| [[Saxoniako Erresuma]]
| politikari alemaniarra
| 1828-04-23
|-
| 1902-06-19
| [[Fitxategi:Lord Emerich Edward Dalberg Acton.jpg|center|128px]]
| [[John Dalberg-Acton (Acton I. baroia)|Lord Acton]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1834-01-10
|-
| 1902-06-28
|
| [[Eusebio Gurrutxaga]]
| [[Espainia]]
| gipuzkoar industrialari, enpresaburu eta politikaria
| 1827-08-14
|-
| 1902-07-04
| [[Fitxategi:Swami Vivekananda 1893 Scanned Image.jpg|center|128px]]
| [[Swami Vivekananda]]
| [[Britainiar Raj]]
| Indian hindu monje eta filosofo
| 1863-01-12
|-
| 1902-07-04
| [[Fitxategi:Hervé Faye.jpg|center|128px]]
| [[Hervé Faye]]
| [[Frantzia]]
| astronomo frantziarra
| 1814-10-01
|-
| 1902-07-09
| [[Fitxategi:Serena Lake.png|center|128px]]
| [[Serena Lake]]
| [[Australia]]
| Australiako predikatzaile ebanjelaria eta sufragista
| 1842-10-28
|-
| 1902-07-20
| [[Fitxategi:Thun thun 1894 09 30 marcelino soroa.jpg|center|128px]]
| [[Martzelino Soroa|Marzelino Soroa]]
| [[Espainia]]
| euskal idazlea
| 1848-04-27
|-
| 1902-08-02
| [[Fitxategi:Tomás O'Ryan y Vázquez.jpg|center|128px]]
| [[Tomás O'Ryan]]
| [[Espainia]]
| militar eta Gerra ministro espainiarra
| 1821-03-30
|-
| 1902-08-08
| [[Fitxategi:James Tissot Self Portrait (1865).jpg|center|128px]]
| [[James Tissot]]
| [[Frantzia]]
|
| 1836-10-15
|-
| 1902-08-23
| [[Fitxategi:Фотография Семирадского.JPG|center|128px]]
| [[Henryk Siemiradzki]]
| [[Batzarreko Polonia]]
| margolari poloniarra
| 1843-10-12
|-
| 1902-08-24
| [[Fitxategi:Juan Bautista Luis Egusquiza Isasi.jpg|center|128px]]
| [[Juan Bautista Egusquiza]]
| [[Paraguai]]
|
| 1845-08-25
|-
| 1902-09-05
| [[Fitxategi:Rudolf Ludwig Karl Virchow. Photograph by J. C. Schaarwächte Wellcome V0027292.jpg|center|128px]]
| [[Rudolf Virchow|Rudolph Carl Virchow]]
| [[Prusiako Erresuma]]
|
| 1822-10-13
|-
| 1902-09-07
| [[Fitxategi:1902-02-22, Blanco y Negro, Enrique Gaspar, Esplugas.jpg|center|128px]]
| [[Enrique Gaspar]]
| [[Espainia]]
|
| 1842-03-02
|-
| 1902-09-19
| [[Fitxategi:Queen Marie Henriette of Belgium (neé Archduchess of Austria-Teschen).jpg|center|128px]]
| [[Maria Henriketa Austriakoa]]
| [[Austriar Inperioa]]<br/>[[Belgika]]
|
| 1836-08-23
|-
| 1902-09-23
| [[Fitxategi:John Wesley Powell USGS.jpg|center|128px]]
| [[John Wesley Powell]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1834-03-24
|-
| 1902-09-25
|
| [[Emmanuel Intxauspe]]
| [[Frantzia]]
| euskal idazlea
| 1815-11-12
|-
| 1902-09-26
| [[Fitxategi:Levi Strauss 1.jpg|center|128px]]
| [[Levi Strauss]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1829-02-26
|-
| 1902-09-27
|
| [[Horacio Espondaburu]]
| [[Uruguai]]
| margolari uruguaitarra
| 1855-09-24
|-
| 1902-09-29
| [[Fitxategi:Emile Zola 1902.jpg|center|128px]]
| [[Émile Zola]]
| [[Frantzia]]<br/>[[Erresuma Batua]]
| frantses idalea (1840–1902)
| 1840-04-02
|-
| 1902-10-20
| [[Fitxategi:Autoportree, Julie Hagen-Schwarz.jpg|center|128px]]
| [[Julie Wilhelmine Hagen-Schwarz]]
| [[Errusiako Inperioa|Errusiar Inperioa]]
| Margolari alemaniarra
| 1824-10-27
|-
| 1902-10-22
| [[Fitxategi:Annie Jones.jpg|center|128px]]
| [[Annie Jones]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| estatubatuar emakume bizarduna
| 1865-07-14
|-
| 1902-10-25
| [[Fitxategi:Frank Norris.jpg|center|128px]]
| [[Frank Norris]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1870-03-05
|-
| 1902-10-26
| [[Fitxategi:Elizabeth Stanton.jpg|center|128px]]
| [[Elizabeth Cady Stanton]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1815-11-12
|-
| 1902-11-14
| [[Fitxategi:Wighams jane and eliza and another.JPG|center|128px]]
| [[Mary Estlin]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
| Aktibista britainiarra
| 1820-07-31
|-
| 1902-11-17
|
| [[Damaso Legaz]]
| [[Espainia]]
| euskal idazlea
| 1838-12-11
|-
| 1902-11-22
| [[Fitxategi:WalterReed.jpeg|center|128px]]
| [[Walter Reed]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1851-09-13
|-
| 1902-12-10
| [[Fitxategi:Antonio DAchiardi.jpg|center|128px]]
| [[Antonio D'Achiardi]]
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]
|
| 1839-11-28
|-
| 1902-12-14
| [[Fitxategi:Julia Dent Grant.jpg|center|128px]]
| [[Julia Grant]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| politikari estatubatuarra
| 1826-01-26
|-
| 1903
| [[Fitxategi:José Nicolás Araníbar y Llano.jpg|center|128px]]
| [[José de Araníbar]]
| [[Peru]]
| politikari perutarra
| 1835
|-
| 1903
| [[Fitxategi:Marie Joséphine Nicolas - Autoportrait.jpg|center|128px]]
| [[Marie Joséphine Nicolas]]
| [[Frantzia]]
| margolari frantziarra
| 1845-07-25
|-
| 1903
| [[Fitxategi:Miguel Irigaray.png|center|128px]]
| [[Migel Irigarai Gorria]]
| [[Espainia]]
| politikari espainiarra
| 1850
|-
| 1903
|
| [[Carlos Castellanos]]
| [[Espainia]]
|
| 1881
|-
| 1903
|
| [[Dionisio Antonio Ibarluzea]]
| [[Espainia]]
|
| 1831
|-
| 1903-01-05
| [[Fitxategi:Práxedes Mateo Sagasta. Pintado por Casado del Alisal en 1884.jpg|center|128px]]
| [[Práxedes Mateo Sagasta]]
| [[Espainia]]
| politikaria, 1870-1902 bitartean Espainiako Gobernuko presidente 7 aldiz izan zen
| 1825-07-21
|-
| 1903-02-01
| [[Fitxategi:George Gabriel Stokes, ante 1903 - Accademia delle Scienze di Torino 0155 B.jpg|center|128px]]
| [[George Gabriel Stokes]]
| [[Irlanda (estatua)|Irlandako Errepublika]]<br/>[[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]<br/>[[Erresuma Batua]]
|
| 1819-08-13
|-
| 1903-02-07
| [[Fitxategi:James Glaisher.jpg|center|128px]]
| [[James Glaisher]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1809-04-07
|-
| 1903-02-22
| [[Fitxategi:Postcard-1910 Hugo Wolf.jpg|center|128px]]
| [[Hugo Wolf]]
| [[Austria-Hungariako Inperioa]]<br/>[[Austriar Inperioa]]
| musikagile austriarra
| 1860-03-13
|-
| 1903-02-28
| [[Fitxategi:Brooklyn Museum - Portrait of Emily Warren Roebling - Charles-Émile-Auguste Carolus-Duran.jpg|center|128px]]
| [[Emily Warren Roebling]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| estatubatuar ingeniaria
| 1843-09-23
|-
| 1903-02-28
| [[Fitxategi:Laureano Figuerola Ballester (Palacio del Senado de España).jpg|center|128px]]
| [[Laureano Figuerola]]
| [[Espainia]]
|
| 1816-07-04
|-
| 1903-02-28
| [[Fitxategi:1916-08-12, La Esfera, Cosme Echevarrieta (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Cosme Etxebarrieta]]
| [[Espainia]]
|
| 1842-09-28
|-
| 1903-03-03
| [[Fitxategi:František L Rieger.jpg|center|128px]]
| [[František Ladislav Rieger]]
| [[Austriar Inperioa]]<br/>[[Austria-Hungariako Inperioa]]
|
| 1818-12-10
|-
| 1903-03-05
| [[Fitxategi:Gaston Paris.jpg|center|128px]]
| [[Gaston Paris]]
| [[Frantzia]]
|
| 1839-08-09
|-
| 1903-03-08
| [[Fitxategi:Josefina Wettergrund.jpg|center|128px]]
| [[Josefina Wettergrund]]
| [[Suedia]]
|
| 1830-09-02
|-
| 1903-03-13
|
| [[José Aranguren]]
| [[Espainia]]
| piano-jotzaile espainiarra
| 1821-05-25
|-
| 1903-03-17
| [[Fitxategi:Manaseina M M 1860.jpg|center|128px]]
| [[Maria Manasseina]]
| [[Errusiako Inperioa|Errusiar Inperioa]]
|
| 1841
|-
| 1903-03-20
| [[Fitxategi:Olive Oatman, 1857.png|center|128px]]
| [[Olive Oatman]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| estatubatuar mendebalde urruneko emakume mormoia, esploratzaile bahitua
| 1837-09-07
|-
| 1903-03-28
| [[Fitxategi:Emile Baudot.jpg|center|128px]]
| [[Jean-Maurice-Émile Baudot]]
| [[Frantzia]]
|
| 1845-09-11
|-
| 1903-04-11
| [[Fitxategi:La seraphique Gemma Galgani (HS85-10-31647).jpg|center|128px]]
| [[Gemma Galgani]]
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]
|
| 1878-03-12
|-
| 1903-04-28
| [[Fitxategi:Josiah Willard Gibbs -from MMS-.jpg|center|128px]]
| [[Josiah Willard Gibbs]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1839-02-11
|-
| 1903-04-30<br/>1903-04-29
| [[Fitxategi:Portrait of Emily Stowe.jpg|center|128px]]
| [[Emily Stowe]]
| [[Kanada]]
| mediku kanadarra
| 1831-05-01
|-
| 1903-05-08
| [[Fitxategi:Paul Gauguin 1891.png|center|128px]]
| [[Paul Gauguin]]
| [[Frantzia]]
|
| 1848-06-07
|-
| 1903-05-20
| [[Fitxategi:Marcial Valladares Núñez.jpg|center|128px]]
| [[Marcial Valladares Núñez|Q3320983]]
| [[Espainia]]
| idazle espainiarra
| 1821-06-14
|-
| 1903-05-29<br/>1903
| [[Fitxategi:AlejandroIDeSerbiaEn1900.jpg|center|128px]]
| [[Alexandro I.a Serbiakoa]]
| [[Serbiako Printzerria|Serbiako printzerria]]<br/>[[Serbiako Erresuma]]
|
| 1876-08-02<br/>1876-08-14
|-
| 1903-06-09
| [[Fitxategi:Núñez de Arce.jpg|center|128px]]
| [[Gaspar Núñez de Arce]]
| [[Espainia]]
| poeta eta idazle espainiarra
| 1832-08-04
|-
| 1903-06-10
| [[Fitxategi:Luigi Cremona.jpg|center|128px]]
| [[Luigi Cremona]]
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]
|
| 1830-12-07
|-
| 1903-06-11
| [[Fitxategi:Kraljica Draga 11.jpg|center|128px]]
| [[Draga Mašin]]
| [[Serbia]]
| kazetari serbiarra
| 1861-09-23
|-
| 1903-06-22
| [[Fitxategi:Antonio Pirala.png|center|128px]]
| [[Antonio Pirala|Antonio de Pirala]]
| [[Espainia]]
| politikari espainiarra
| 1824-03-27
|-
| 1903-07-02
|
| [[Severo Rodríguez Etchart]]
| [[Argentina]]
| margolari argentinarra
| 1865
|-
| 1903-07-03<br/>1903
| [[Fitxategi:Harriet Lane.jpg|center|128px]]
| [[Harriet Lane|Harriet Rebecca Lane]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1830-05-09<br/>1833<br/>1830
|-
| 1903-07-11
| [[Fitxategi:William Ernest Henley young.jpg|center|128px]]
| [[William Ernest Henley]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1849-08-23
|-
| 1903-07-17
| [[Fitxategi:Whistler Selbstporträt.jpg|center|128px]]
| [[James Abbott McNeill Whistler]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| margolari estatubatuarra
| 1834-07-10
|-
| 1903-07-20
| [[Fitxategi:Papa Leone XIII.jpeg|center|128px]]
| [[Leon XIII.a]]
| [[Aita Santuen Lurraldea]]<br/>[[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]
|
| 1810-03-02
|-
| 1903-07-27
| [[Fitxategi:Lina Sandell.jpg|center|128px]]
| [[Lina Sandell]]
| [[Suedia]]
| suediar poeta eta gospel himnoen egilea
| 1832-10-03
|-
| 1903-08-01
| [[Fitxategi:Arthur Sullivan 1898cr.jpg|center|128px]]
| [[Arthur Sullivan]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1842-05-13
|-
| 1903-08-01
| [[Fitxategi:Calamity jane.jpeg|center|128px]]
| [[Calamity Jane]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| AEBko mendebaldeko esploradorea, konkistatzailea
| 1852-05-01
|-
| 1903-08-17
| [[Fitxategi:Hans Gude, by Julius Amatus Roeting.jpg|center|128px]]
| [[Hans Gude]]
| [[Norvegia]]
|
| 1825-03-13
|-
| 1903-08-21
|
| [[Charles-Alexandre Fay]]
| [[Frantzia]]
|
| 1827-09-22
|-
| 1903-08-22
| [[Fitxategi:Robert-Gascoyne-Cecil-3rd-Marquess-of-Salisbury (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Robert Cecil-Gascoyne (Salisburyko III. markesa)]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1830-02-03
|-
| 1903-09-01
| [[Fitxategi:Charles Renouvier.png|center|128px]]
| [[Charles Renouvier]]
| [[Frantzia]]
| filosofo frantziarra
| 1815-01-01
|-
| 1903-09-14
| [[Fitxategi:AliceGordonGulick1917.png|center|128px]]
| [[Alice Gulick]]
|
| AEBetako pedagogo eta misiolaria
| 1847-08-08
|-
| 1903-09-28
| [[Fitxategi:Jesús de Monasterio (Vallmitjana) MRABASF 01.jpg|center|128px]]
| [[Jesús de Monasterio]]
| [[Espainia]]
|
| 1836-03-21
|-
| 1903-10-04
|
| [[Helen Evans|Helen Evans Russel]]
|
| irlandar medikua, Edinburgoko Zazpiakeko kidea
| 1833-04
|-
| 1903-11-01<br/>1903-01-11
| [[Fitxategi:Theodor Mommsen 02.jpg|center|128px]]
| [[Theodor Mommsen]]
| [[Prusiako Erresuma]]<br/>[[Schleswigeko Dukerria]]
|
| 1817-11-30
|-
| 1903-11-11
| [[Fitxategi:ESTHER LAVILLA ALLEN.jpg|center|128px]]
| [[Lavilla Esther Allen]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| idazle estatubatuarra
| 1834-05-28
|-
| 1903-11-13
| [[Fitxategi:Pissarro-portrait-c1900.jpg|center|128px]]
| [[Camille Pissarro]]
| [[Frantzia]]<br/>''[[:d:Q756617|Danimarka]]''
|
| 1830-07-10
|-
| 1903-11-25
| [[Fitxategi:Sabino-arana-olerkijak.jpg|center|128px]]
| [[Sabin Arana|Sabino Arana Goiri]]
| [[Espainia]]
| euskal politikaria eta idazlea
| 1865-01-25
|-
| 1903-11-25
|
| [[Jean Dominique Julien Sallaberri|Jean Dominique Julien Salaberri]]
| [[Frantzia]]
| euskal idazlea
| 1837-05-16
|-
| 1903-12-07
|
| [[Ramón Fernandez Garaialde]]
| [[Espainia]]
| politikari espainiarra
| 1814-02-12
|-
| 1903-12-08
| [[Fitxategi:Herbert Spencer.jpg|center|128px]]
| [[Herbert Spencer]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1820-04-27<br/>1824-04-27<br/>1820-04-28
|-
| 1903-12-09
| [[Fitxategi:Herrera by Barbera.jpg|center|128px]]
| [[Sebastián Herrero]]
| [[Espainia]]
|
| 1822-01-20
|-
| 1903-12-20
| [[Fitxategi:Mother Mathilda Beasley, OSF.jpg|center|128px]]
| [[Mathilda Beasley]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| maistra estatubatuarra
| 1832-11-14
|-
| 1903-12-24
| [[Fitxategi:Alix Payen by Paul Milliet.png|center|128px]]
| [[Alix Payen]]
| [[Frantzia]]
| 1871ko Parisko Komunako ambulancière (1842-1903)
| 1842-05-18
|-
| 1903-12-26
| [[Fitxategi:Giuseppe Zanardelli iii.jpg|center|128px]]
| [[Giuseppe Zanardelli]]
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]<br/>''[[:d:Q2577303|Sardiniako Erresuma]]''
|
| 1826-10-26
|-
| 1903-12-28<br/>1903
| [[Fitxategi:George Gissing.jpg|center|128px]]
| [[George Gissing]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1857-11-22
|-
| 1904
|
| [[Sarah Boone]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| estatubatuar esklaboa, jostuna eta asmatzailea (mahukak eta, lisatzeko taula)
| 1832
|-
| 1904
| [[Fitxategi:Cipriana Álvarez Durán 001.jpg|center|128px]]
| [[Elena Cipriana Álvarez Durán|Cipriana Álvarez Durán]]
| [[Espainia]]
| Idazlea eta margolaria
| 1827-09-16
|-
| 1904-01-04
| [[Fitxategi:Mary Ellen Pleasant, 1901.jpg|center|128px]]
| [[Mary Ellen Pleasant]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1814-08-19<br/>1812<br/>1814-08-20<br/>1817<br/>1817-08-19
|-
| 1904-01-10
| [[Fitxategi:Jean-Leon Gerome.jpg|center|128px]]
| [[Jean-Léon Gérôme]]
| [[Frantzia]]
|
| 1824-05-11
|-
| 1904-01-11
|
| [[Teresa Urrea]]
| [[Mexiko]]
|
| 1873-10-15
|-
| 1904-01-22
| [[Fitxategi:Laura Vicuña 2.jpg|center|128px]]
| [[Laura Vicuña]]
| [[Txinaren izenak|Txina (eskualdea)]]
| haur-aktore txiletarra
| 1891-04-05
|-
| 1904-01-22
| [[Fitxategi:Estanislao Jaime de Labayru, en La Hormiga de Oro.jpg|center|128px]]
| [[Estanislao Labairu|Estanislao Jaime Labairu Goikoetxea]]
| [[Espainia]]
|
| 1845-05-07
|-
| 1904-01-29
| [[Fitxategi:VladimirMarkovnikov.jpg|center|128px]]
| [[Vladimir Markovnikov]]
| [[Errusiako Inperioa|Errusiar Inperioa]]
|
| 1838-12-22
|-
| 1904-02-16
| [[Fitxategi:Maurice Harriet (1814-1904).jpg|center|128px]]
| [[Maurice Harriet]]
| [[Frantzia]]
|
| 1814-09-14
|-
| 1904-02-22
| [[Fitxategi:Leslie Stephen c1860.jpg|center|128px]]
| [[Leslie Stephen]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1832-11-28
|-
| 1904-03-07
|
| [[Jean León Bastres]]
| [[Espainia]]
|
| 1832-03-18
|-
| 1904-03-17
| [[Fitxategi:Blanca Catalán de Ocón y Gayolá.tif|center|128px]]
| [[Blanca Catalán de Ocón y Gayolá]]
| [[Espainia]]
| botanikari espainiarra
| 1860-08-22
|-
| 1904-03-26
| [[Fitxategi:Ramos Azkarate (moztua).jpg|center|128px]]
| [[Ramos Azkarate]]
| [[Espainia]]
| euskal idazlea
| 1847-03-28
|-
| 1904-03-31
| [[Fitxategi:Vasili Vereshchagin.jpg|center|128px]]
| [[Vasilii Veresxagin]]
| [[Errusiako Inperioa|Errusiar Inperioa]]
|
| 1842-10-14
|-
| 1904-04-05
| [[Fitxategi:FrancesPowerCobb.jpg|center|128px]]
| [[Frances Power Cobbe]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]<br/>[[Irlanda]]
| Irlandar idazle, sufragista, antibibisekzionista, ekintzailea
| 1822-12-04
|-
| 1904-04-09<br/>1904-04-10
| [[Fitxategi:Isabel de Borbón y Borbón-Dos Sicilias.jpg|center|128px]]
| [[Elisabet II.a Borboikoa (Espainia)|Elisabet II.a Espainiakoa]]
| [[Espainia]]
|
| 1830-10-10
|-
| 1904-04-15
|
| [[Ferdinand Corrèges]]
| [[Frantzia]]
| margolari frantziarra
| 1844
|-
| 1904-05-01
| [[Fitxategi:Dvorak.jpg|center|128px]]
| [[Antonín Dvořák]]
| [[Bohemiako Erresuma]]<br/>''[[:d:Q533534|Cisleithania]]''
|
| 1841-09-08
|-
| 1904-05-03
| [[Fitxategi:Emile Duclaux 1900s.jpg|center|128px]]
| [[Émile Duclaux]]
| [[Frantzia]]
|
| 1840-06-24
|-
| 1904-05-05
| [[Fitxategi:Mór Jókai.jpg|center|128px]]
| [[Mór Jókai|Mor Jókai]]
| [[Hungaria]]
|
| 1825-02-18
|-
| 1904-05-05
| [[Fitxategi:Perso-SerafinUhagon.jpg|center|128px]]
| [[Serafin Uhagon]]
| [[Espainia]]
| Euskal bankari, entomologo eta espeleologoa
| 1845-09-22
|-
| 1904-05-06
| [[Fitxategi:Franz von Defregger Porträt Franz von Lenbach 1907.jpg|center|128px]]
| [[Franz von Lenbach]]
| [[Bavariako Erresuma]]
|
| 1836-12-13
|-
| 1904-05-08
| [[Fitxategi:Muybridge-2.jpg|center|128px]]
| [[Eadweard Muybridge]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]<br/>[[Erresuma Batua]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1830-04-09
|-
| 1904-05-10
| [[Fitxategi:Henry Morton Stanley 1.jpg|center|128px]]
| [[Henry Morton Stanley]]
| [[Gales]]<br/>[[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1841-01-28
|-
| 1904-05-10
| [[Fitxategi:Daniel Urrabieta Vierge - selfportrait.jpg|center|128px]]
| [[Daniel Urrabieta Vierge]]
| [[Espainia]]
|
| 1851-03-05
|-
| 1904-05-13
| [[Fitxategi:M. Tarde, membre de l'Institut, professeur au Collège de France CIPB0463.jpg|center|128px]]
| [[Gabriel Tarde]]
| [[Frantzia]]
| Frantses soziologoa
| 1843-03-12
|-
| 1904-05-19
| [[Fitxategi:JNTata.jpg|center|128px]]
| [[Jamsetji Tata]]
| [[Britainiar Inperioa]]
|
| 1839-03-03
|-
| 1904-05-30
| [[Fitxategi:MartaAnnaWiecka.JPG|center|128px]]
| [[Marta Anna Wiecka]]
|
|
| 1874-01-12
|-
| 1904-06-20
| [[Fitxategi:Almirall.jpg|center|128px]]
| [[Valentí Almirall]]
| [[Espainia]]
|
| 1841-03-08
|-
| 1904-06-23<br/>1904-07-06
| [[Fitxategi:Abai Kunanbaev.jpg|center|128px]]
| [[Abai Kunanbaev]]
| [[Errusiako Inperioa|Errusiar Inperioa]]
|
| 1845-07-29<br/>1845-08-10
|-
| 1904-07-01<br/>1904-06-01
| [[Fitxategi:George Frederic Watts by George Frederic Watts.jpg|center|128px]]
| [[George Frederic Watts]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1817-02-23
|-
| 1904-07-03
| [[Fitxategi:Theodor Herzl.jpg|center|128px]]
| [[Theodor Herzl]]
| [[Austria-Hungariako Inperioa]]<br/>[[Hungaria]]
|
| 1860-05-02
|-
| 1904-07-03
| [[Fitxategi:Edouard Beaupre.JPG|center|128px]]
| [[Édouard Beaupré]]
| [[Kanada]]
|
| 1881-01-09
|-
| 1904-07-09
| [[Fitxategi:Edouard Thilges.jpg|center|128px]]
| [[Édouard Thilges]]
| [[Luxenburgo]]
|
| 1817-02-17
|-
| 1904-07-09<br/>1902
| [[Fitxategi:MarthaCoston.jpg|center|128px]]
| [[Martha Coston]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1826-12-12<br/>1826
|-
| 1904-07-14
| [[Fitxategi:Paul Kruger, 1883.jpg|center|128px]]
| [[Paul Kruger]]
| [[Hegoafrikar Errepublika|Hegoafrikako Errepublika]]
|
| 1825-10-10
|-
| 1904-07-15
| [[Fitxategi:Anton Chekhov with bow-tie sepia image.jpg|center|128px]]
| [[Anton Txekhov]]
| [[Errusiako Inperioa|Errusiar Inperioa]]
|
| 1860-01-17
|-
| 1904-07-23
| [[Fitxategi:Isaias Gamboa.jpg|center|128px]]
| [[Isaías Gamboa]]
| [[Kolonbia]]<br/>[[El Salvador]]
|
| 1872-12-12
|-
| 1904-08-09
| [[Fitxategi:Bundesarchiv Bild 183-R35179, Prof. Friedrich Ratzel (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Friedrich Ratzel]]
| [[Badengo Dukerri Handia]]
|
| 1844-08-30
|-
| 1904-08-10
| [[Fitxategi:Pierre Waldeck-Rousseau by Nadar.jpg|center|128px]]
| [[Pierre Waldeck-Rousseau]]
| [[Frantzia]]
|
| 1846-12-02
|-
| 1904-08-22
| [[Fitxategi:Kate Chopin.jpg|center|128px]]
| [[Kate Chopin]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| idazle amerikarra
| 1850-02-08
|-
| 1904-08-22
|
| [[Émile Lafourcade-Cortina]]
| [[Frantzia]]
| eskrimalari baxenafarra
| 1864-01-04
|-
| 1904-08-25
| [[Fitxategi:Bemberg Fondation Toulouse - Self-portrait paintings by Henri Fantin-Latour.jpg|center|128px]]
| [[Henri Fantin-Latour]]
| [[Frantzia]]
|
| 1836-01-25
|-
| 1904-08-29
| [[Fitxategi:Portrait of Murad V.jpg|center|128px]]
| [[Murad V.a]]
| [[Otomandar Inperioa]]
|
| 1840-09-21
|-
| 1904-09-04
| [[Fitxategi:Martin-johnson-heade.jpg|center|128px]]
| [[Martin Johnson Heade]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1819-08-11
|-
| 1904-09-17
| [[Fitxategi:COLLECTIE TROPENMUSEUM Portret van Raden Ajeng Kartini TMnr 10018776.jpg|center|128px]]
| [[Kartini]]
| [[Ekialdeko Herbeheretar Indiak]]
| heroi nazional indonesiarra, feminista
| 1879-04-21
|-
| 1904-09-21
| [[Fitxategi:Chief Joseph by Edward Sheriff Curtis.jpg|center|128px]]
| [[Joseph Buruzagia]]
|
|
| 1840-03-03
|-
| 1904-09-23
| [[Fitxategi:Émile Gallé.jpg|center|128px]]
| [[Émile Gallé]]
| [[Frantzia]]
|
| 1846-05-04
|-
| 1904-09-24
| [[Fitxategi:Niels Ryberg Finsen portrait.jpg|center|128px]]
| [[Niels Ryberg Finsen]]
| ''[[:d:Q756617|Danimarka]]''
|
| 1860-12-15
|-
| 1904-09-26
| [[Fitxategi:Portrait of Lafcadio Hearn.jpg|center|128px]]
| [[Lafcadio Hearn]]
| [[Britainiar Inperioa]]
| idazle japoniarra
| 1850-06-27
|-
| 1904-10-01
| [[Fitxategi:Jean-François-Albert Du Pouget de Nadaillac, ante 1904 - Accademia delle Scienze di Torino 0124 B.jpg|center|128px]]
| [[Jean-François-Albert du Pouget de Nadaillac]]
| [[Frantzia]]
|
| 1818-07-16
|-
| 1904-10-04
| [[Fitxategi:Bartholdi, Auguste, Nadar, GALLICA.jpg|center|128px]]
| [[Frédéric Auguste Bartholdi]]
| [[Frantzia]]
|
| 1834-08-02
|-
| 1904-10-08
| [[Fitxategi:Isabella Bird.jpg|center|128px]]
| [[Isabella Bird]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1831-10-15
|-
| 1904-10-11
| [[Fitxategi:Antoine d'Abbadie 1.jpg|center|128px]]
| [[Antonio Arzak]]
| [[Espainia]]
| euskal idazlea
| 1855-07-26
|-
| 1904-10-13
| [[Fitxategi:Lotz Károly Önarckép.jpg|center|128px]]
| [[Károly Lotz]]
| [[Hungaria]]
| margolari hungariarra
| 1833-12-16
|-
| 1904-10-15
| [[Fitxategi:George of Saxony by Nicola Perscheid c1900.jpg|center|128px]]
| [[Jurgi Saxoniakoa]]
| [[Saxonia]]
|
| 1832-08-08
|-
| 1904-10-17
| [[Fitxategi:Retrato de Rámon de Errazu.jpg|center|128px]]
| [[Ramón de Errazu]]
| [[Espainia]]<br/>[[Mexiko]]
|
| 1840-07
|-
| 1904-10-21
| [[Fitxategi:Isabelle Eberhardt.jpg|center|128px]]
| [[Isabelle Eberhardt]]
| [[Errusiako Inperioa|Errusiar Inperioa]]<br/>[[Suitza]]<br/>[[Frantzia]]
|
| 1877-02-17
|-
| 1904-10-23
| [[Fitxategi:Emilia Francis (née Strong), Lady Dilke by Sir Hubert von Herkomer.jpg|center|128px]]
| [[Emilia Dilke]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
| Britainiar idazle, historiala eta feminista
| 1840-09-02
|-
| 1904-11-24
| [[Fitxategi:ChristopherDresser.jpg|center|128px]]
| [[Christopher Dresser]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]<br/>[[Erresuma Batua]]
|
| 1834-07-04
|-
| 1904-11-27
|
| [[Josefa Antúnez]]
| [[Espainia]]
| sevillar jostuna, brodatzailea
| 1833
|-
| 1904-11-29
| [[Fitxategi:Michael Helen Abbott.jpg|center|128px]]
| [[Helen Abbott Michael]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1857-12-23
|-
| 1904-12-04
| [[Fitxategi:Cristiano Banti.jpg|center|128px]]
| [[Cristiano Banti]]
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]
|
| 1824-01-04
|-
| 1905
|
| [[Antonio Elosegi Lizargarate]]
| [[Espainia]]
|
| 1834
|-
| 1905
|
| [[Jean Pierre Arbelbide]]
| [[Espainia]]
| euskal idazlea
| 1841-12-20
|-
| 1905
|
| [[Judy W. Reed]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| Asmatzaile afro-amerikar goiztiarra
| 1826
|-
| 1905-01-05
| [[Fitxategi:Rudolfkoller.jpg|center|128px]]
| [[Rudolf Koller]]
| [[Suitza]]
| margolari suitzarra
| 1828-05-21
|-
| 1905-01-09
| [[Fitxategi:Louise Michel, grayscale.jpg|center|128px]]
| [[Louise Michel]]
| [[Frantzia]]
|
| 1830-05-29
|-
| 1905-01-21
| [[Fitxategi:Portrait of Robert Brough by John Singer Sargent (detail).jpg|center|128px]]
| [[Robert Brough]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1872-03-20
|-
| 1905-01-24
| [[Fitxategi:Portrait of Giovanni Battista Ceschi a Santa Croce in the uniform of a bailiff of the Order of the Knights of Malta.png|center|128px]]
| [[Giovanni Battista Ceschi a Santa Croce]]
| [[Austria-Hungariako Inperioa]]
| politikari austriarra
| 1827-02-21
|-
| 1905-01-28
| [[Fitxategi:Manuel Mariátegui y Vinyals, Conde de San Bernardo.jpg|center|128px]]
| [[Manuel Mariátegui y Vinyals]]
| [[Espainia]]
| Espainiako politikari kontserbadores
| 1842-05-24
|-
| 1905-02-09
| [[Fitxategi:1839 Meyerheim Portrait Adolph Menzel anagoria.JPG|center|128px]]
| [[Adolph Menzel]]
| [[Prusiako Erresuma]]
|
| 1815-12-08
|-
| 1905-02-12
| [[Fitxategi:Fausto Garagarza en la orla de graduación de farmacia.jpg|center|128px]]
| [[Fausto Garagartza]]
| [[Espainia]]
|
| 1833
|-
| 1905-02-15
| [[Fitxategi:Lew Wallace - Brady-Handy.jpg|center|128px]]
| [[Lew Wallace]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1827-04-10
|-
| 1905-02-24
| [[Fitxategi:Fanny Cochrane Smith (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Fanny Cochrane Smith]]
| [[Australia]]
|
| 1834-12
|-
| 1905-02-26<br/>1905-02-12
| [[Fitxategi:Marcel Schwob 1905.png|center|128px]]
| [[Marcel Schwob]]
| [[Frantzia]]
| idazle frantziarra
| 1867-08-23
|-
| 1905-02-28
| [[Fitxategi:Clément Juglar.gif|center|128px]]
| [[Clément Juglar]]
| [[Frantzia]]
|
| 1819-10-15
|-
| 1905-02-28
| [[Fitxategi:Portrait of Jane Stanford.jpg|center|128px]]
| [[Jane Stanford]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1828-08-25
|-
| 1905-03-12
| [[Fitxategi:Rudolf-von-Alt-1890.jpg|center|128px]]
| [[Rudolf von Alt]]
| [[Austria]]
| margolari austriarra
| 1812-08-28
|-
| 1905-03-15
| [[Fitxategi:Meyer Guggenheim.jpg|center|128px]]
| [[Meyer Guggenheim]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Suitza]]
|
| 1828-02-01<br/>1827-02-01
|-
| 1905-03-24
| [[Fitxategi:Félix Nadar 1820-1910 portraits Jules Verne.jpg|center|128px]]
| [[Jules Verne]]
| [[Frantzia]]
| idazlea
| 1828-02-08
|-
| 1905-03-27
| [[Fitxategi:Հերանուշ Արշակյան.jpg|center|128px]]
| [[Heranux Arxakean]]
| [[Otomandar Inperioa]]
|
| 1887-07-28
|-
| 1905-03-27
|
| [[Francisco Javier Los Arcos]]
| [[Espainia]]
|
| 1847-11-17
|-
| 1905-03-30
|
| [[Julián Zubizarreta]]
| [[Espainia]]
| arkitekto espainiarra
| 1846-09-04
|-
| 1905-04-04
| [[Fitxategi:Constantin Meunier - Painted self-portrait.jpeg|center|128px]]
| [[Constantin Meunier]]
| [[Belgika]]
|
| 1831-04-12
|-
| 1905-04-07
| [[Fitxategi:1888-05-19, Madrid Cómico, Apolinar Brull, Cilla (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Apolinar Brull]]
| [[Espainia]]
| musikagile espainiarra
| 1845-07-03
|-
| 1905-04-08
| [[Fitxategi:Sarah Goode t580.png|center|128px]]
| [[Sarah E. Goode]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| estatubatuar asmatzailea (ohe-armairu tolesgarria)
| 1855
|-
| 1905-04-13
| [[Fitxategi:Charles Renard.jpg|center|128px]]
| [[Charles Renard]]
| [[Frantzia]]
|
| 1847-11-23
|-
| 1905-04-14
| [[Fitxategi:Struve O.jpg|center|128px]]
| [[Otto Wilhelm von Struve]]
| [[Errusiako Inperioa|Errusiar Inperioa]]<br/>[[Alemaniar Inperioa]]
|
| 1819-05-07
|-
| 1905-04-18
| [[Fitxategi:Juan Valera.jpg|center|128px]]
| [[Juan Valera]]
| [[Espainia]]
|
| 1824-10-18
|-
| 1905-05-08
| [[Fitxategi:Washington duke portrait.jpg|center|128px]]
| [[Washington Duke]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1820-12-18
|-
| 1905-05-11
| [[Fitxategi:Thorvald Niss 1874 by H. Tönnies.jpg|center|128px]]
| [[Thorvald Niss]]
| ''[[:d:Q756617|Danimarka]]''
| margolari danimarkarra
| 1842-05-07
|-
| 1905-05-23
| [[Fitxategi:Mary Livermore.jpg|center|128px]]
| [[Mary Livermore]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| kazetari estatubatuarra
| 1820-12-19
|-
| 1905-06-18<br/>1905-06-08
| [[Fitxategi:Carmine Crocco1.jpg|center|128px]]
| [[Carmine Crocco]]
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]<br/>[[Bi Sizilietako Erresuma]]
|
| 1830-06-05
|-
| 1905-06-18
| [[Fitxategi:Per Teodor Cleve c1885.jpg|center|128px]]
| [[Per Teodor Cleve]]
| [[Suedia]]
|
| 1840-02-10
|-
| 1905-06-21
| [[Fitxategi:JuanLCuestas.jpg|center|128px]]
| [[Juan Lindolfo Cuestas]]
| [[Uruguai]]
| Uruguaiko lehendakaria
| 1837-01-06
|-
| 1905-07-04
| [[Fitxategi:Élisée Reclus, photo par Nadar, 1889.jpg|center|128px]]
| [[Élisée Reclus]]
| [[Frantzia]]<br/>[[Belgika]]
|
| 1830-03-15
|-
| 1905-07-09
|
| [[Rafael Murga Mugartegi]]
| [[Espainia]]
|
| 1840-05-07
|-
| 1905-07-22
| [[Fitxategi:Presidente Rojas Paúl (1890) by Cristobal Rojas.jpg|center|128px]]
| [[Juan Pablo Rojas Paúl]]
| [[Venezuela]]
|
| 1826-11-26
|-
| 1905-07-22
|
| [[Juan Mari Zubizarreta Larrañaga]]
|
|
| 1855-05-15
|-
| 1905-07-23
| [[Fitxategi:Jean-Jacques Henner photo.jpg|center|128px]]
| [[Jean-Jacques Henner]]
| [[Frantzia]]
| margolari frantziarra
| 1829-03-15
|-
| 1905-07-28
| [[Fitxategi:María Margarita Cabrales Fernández.jpg|center|128px]]
| [[María Cabrales]]
|
| Kubako independentziaren aldeko protagonista
| 1866-02-16
|-
| 1905-08-06
| [[Fitxategi:Anton Ažbe 1886 Avtoportret.jpg|center|128px]]
| [[Anton Ažbe]]
| [[Austriar Inperioa]]<br/>[[Austria-Hungariako Inperioa]]
|
| 1862-05-30
|-
| 1905-08-08
| [[Fitxategi:Pedro Altube.png|center|128px]]
| [[Pedro Altube]]
|
|
| 1827-04-27
|-
| 1905-08-18
| [[Fitxategi:Albert Edelfelt-Självporträtt.jpg|center|128px]]
| [[Albert Edelfelt]]
| [[Finlandiako Dukerri Handia]]
|
| 1854-07-21
|-
| 1905-08-18
|
| [[Morrochco Harriaga-Saint-Martin]]
| [[Frantzia]]
| Frantziako politikan aritu politikari euskalduna
| 1849-10-08
|-
| 1905-08-19
| [[Fitxategi:William-Adolphe Bouguereau photo.jpg|center|128px]]
| [[William-Adolphe Bouguereau]]
| [[Frantzia]]
| Frantses margolaria
| 1825-11-30
|-
| 1905-08-21
| [[Fitxategi:Jules Oppert par E.Pirou.JPEG|center|128px]]
| [[Julius Oppert]]
| [[Frantzia]]<br/>[[Hanburgo]]
|
| 1825-07-09
|-
| 1905-09-12
| [[Fitxategi:John-Rogan.jpg|center|128px]]
| [[John Rogan]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1868-02-16<br/>1865
|-
| 1905-09-13<br/>1905-12-13
| [[Fitxategi:René Goblet.jpg|center|128px]]
| [[René Goblet]]
| [[Frantzia]]
| politikari frantziarra
| 1828-11-26
|-
| 1905-09-14
| [[Fitxategi:Pierre Savorgnan de Brazza by Paul Nadar.jpg|center|128px]]
| [[Pierre Savorgnan de Brazza]]
| [[Frantzia]]<br/>[[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]<br/>[[Aita Santuen Lurraldea]]
|
| 1852-01-26
|-
| 1905-09-14
| [[Fitxategi:Borrani-Selfportrait.jpg|center|128px]]
| [[Odoardo Borrani]]
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]
| margolari italiarra
| 1833-08-22<br/>1834
|-
| 1905-09-15<br/>1905-09-14
| [[Fitxategi:Rain-In-The-Face.Sioux.1893.ws.jpg|center|128px]]
| [[Euria Aurpegian]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1835
|-
| 1905-09-18
| [[Fitxategi:Portrait of George MacDonald.jpg|center|128px]]
| [[George MacDonald]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1824-12-10
|-
| 1905-09-23
|
| [[Martial Berdoly]]
| [[Frantzia]]
| politikari frantziarra
| 1844-02-29
|-
| 1905-10-03
| [[Fitxategi:José-Maria de Heredia 1896.jpg|center|128px]]
| [[José María de Heredia]]
| [[Frantzia]]<br/>[[Espainia]]
|
| 1842-11-22
|-
| 1905-10-06
| [[Fitxategi:(Ferdinand von Richthofen) - Ernst (...)Milster Ernst btv1b84510245 (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Ferdinand von Richthofen|Ferdinand Paul Wilhelm Richthofen]]
| [[Prusiako Erresuma]]
|
| 1833-05-05
|-
| 1905-10-11
| [[Fitxategi:Alfred Cluysenaer s painting of Isabelle Gatti de Gamond.jpg|center|128px]]
| [[Isabelle Gatti de Gamond]]
| [[Frantzia]]
| Belgikako hezitzaile, feminista, politikaria eta giza eskubideen aldeko ekintzaile aitzindaria
| 1839-07-28
|-
| 1905-10-12
| [[Fitxategi:Josephine Shaw Lowell 1869.png|center|128px]]
| [[Josephine Shaw Lowell]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| Amerikako filantropoa eta gizarte-eraberritzailea
| 1843-12-16
|-
| 1905-10-18
| [[Fitxategi:Jessie Boucherett circa 1860.jpg|center|128px]]
| [[Jessie Boucherett]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
| sufragista britaniarra
| 1825<br/>1825-11
|-
| 1905-10-19
| [[Fitxategi:VirgilEarp.jpg|center|128px]]
| [[Virgil Earp]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| polizia estatubatuarra
| 1843-07-18
|-
| 1905-10-23
|
| [[Juan Astorkia]]
| [[Espainia]]
| futbolari espainiarra
| 1876-06
|-
| 1905-10-25
|
| [[Frantzisko Laphitz|Franzisko Laphitz]]
| [[Espainia]]
| euskal idazlea
| 1832-10-01
|-
| 1905-11-02
| [[Fitxategi:Kolliker2.jpg|center|128px]]
| [[Albert von Kölliker]]
| [[Suitza]]
|
| 1817-07-06
|-
| 1905-11-17
| [[Fitxategi:Grand-duc Adolphe.jpg|center|128px]]
| [[Adolfo Luxenburgokoa]]
| [[Nassauko Dukerria]]<br/>[[Luxenburgo]]
|
| 1817-07-24
|-
| 1905-11-23<br/>1905-10-25
| [[Fitxategi:Otto Stolz.jpeg|center|128px]]
| [[Otto Stolz]]
| [[Austria]]
| matematikari austriarra
| 1842-07-03<br/>1842-05-03
|-
| 1905-12-04
|
| [[Elena Maseras]]
| [[Espainia]]
| mediku, pedagogo eta irakasle katalana, Espainiako fakultate batean matrikulatutako lehen emakumea
| 1853-05-25
|-
| 1905-12-31
| [[Fitxategi:Alexander Stepanovich Popov.jpg|center|128px]]
| [[Aleksandr Stepanovitx Popov]]
| [[Errusiako Inperioa|Errusiar Inperioa]]<br/>[[Errusia]]
| fisikari errusiarra
| 1859-03-04
|-
| 1906
|
| [[Louis Gèze]]
| [[Frantzia]]
|
|
|-
| 1906
|
| [[Manuel Jose Mitxelena Kamio]]
|
| Bertsolari gipuzkoarra
| 1825
|-
| 1906
| [[Fitxategi:Pedro Varela.jpg|center|128px]]
| [[Pedro Varela Olivera]]
| [[Uruguai]]
| politikari uruguaitarra
| 1837-02-22
|-
| 1906
| [[Fitxategi:Aniceto Arce.jpg|center|128px]]
| [[Aniceto Arce]]
| [[Bolivia]]
| politikari boliviarra
| 1824-04-15
|-
| 1906
| [[Fitxategi:ManuelEgozcue-Cintron.jpeg|center|128px]]
| [[Manuel Egozkue]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Espainia]]
|
| 1855
|-
| 1906-01-11
| [[Fitxategi:Pedro Perea.jpg|center|128px]]
| [[Pedro Perea]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| politikari estatubatuarra
| 1852-04-22
|-
| 1906-01-11
| [[Fitxategi:Portret van de kunstenares Maria Vos, RP-T-1940-282.jpg|center|128px]]
| [[Maria Vos]]
| [[Herbehereetako Erresuma]]
| margolari nederlandarra
| 1824-12-21
|-
| 1906-01-14
|
| [[Hermann Sprengel]]
| [[Prusiako Erresuma]]
|
| 1834-08-29
|-
| 1906-01-16
| [[Fitxategi:Felipe Arrese Beitia.png|center|128px]]
| [[Felipe Arrese Beitia]]
| [[Espainia]]
| euskal idazlea
| 1841-05-25
|-
| 1906-01-16
|
| [[Brita Bjørgum]]
| [[Norvegia]]
|
| 1858-03-11
|-
| 1906-01-17
| [[Fitxategi:Kaarlo Bergbom.jpg|center|128px]]
| [[Kaarlo Bergbom]]
| [[Finlandiako Dukerri Handia]]
|
| 1843-10-02
|-
| 1906-01-19
| [[Fitxategi:Bartolomé Mitre 01.jpg|center|128px]]
| [[Bartolomé Mitre]]
| [[Argentina]]
|
| 1821-06-26
|-
| 1906-01-29
| [[Fitxategi:Christian IX of Denmark (restored picture).jpg|center|128px]]
| [[Kristian IX.a Danimarkakoa]]
| ''[[:d:Q756617|Danimarka]]''
|
| 1818-04-08
|-
| 1906-02-13
| [[Fitxategi:Mary Emilie Holmes ca 1893.jpg|center|128px]]
| [[Mary Emilie Holmes]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| Geologo eta irakasle estatubatuarra
| 1850-04-10<br/>1849-04-10
|-
| 1906-02-24
| [[Fitxategi:ErnestoBalmaceda.jpg|center|128px]]
| [[Ernesto Balmaceda]]
| [[Txile]]
| diplomazialari txiletarra
| 1887-02-27
|-
| 1906-02-26
| [[Fitxategi:Caballero.png|center|128px]]
| [[Manuel Fernández Caballero]]
| [[Espainia]]
| musikagile espainiarra
| 1835-03-14
|-
| 1906-02-27
| [[Fitxategi:Samuel Pierpont Langley.jpg|center|128px]]
| [[Samuel Pierpont Langley]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1834-08-22
|-
| 1906-03-01
| [[Fitxategi:1916-03-11, La Esfera, José María de Pereda, Zenón Quintana.jpg|center|128px]]
| [[José María de Pereda]]
| [[Espainia]]
| idazle espainiarra
| 1833-02-06
|-
| 1906-03-04
| [[Fitxategi:General Ramón Blanco y Erenas.jpg|center|128px]]
| [[Ramón Blanco]]
| [[Espainia]]<br/>[[Kuba]]
|
| 1833-09-15<br/>1833-05-15
|-
| 1906-03-12
| [[Fitxategi:Manuelquintana2.jpg|center|128px]]
| [[Manuel Quintana Sáenz de Gaona]]
| [[Argentina]]
| politikari argentinarra
| 1835-10-19
|-
| 1906-03-13
| [[Fitxategi:SB Anthony from RoRaWW.jpg|center|128px]]
| [[Susan B. Anthony]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| Feminista eta sufragista Estatubatuarra
| 1820-02-15
|-
| 1906-03-13
|
| [[Jose Mendibe Sueskun]]
|
| nafar idazle, irakasle eta jesuita
| 1836-01-11
|-
| 1906-03-27
| [[Fitxategi:Eugène Carrière - Self-portrait.jpg|center|128px]]
| [[Eugène Carrière]]
| [[Frantzia]]
|
| 1849-01-16
|-
| 1906-03-31
| [[Fitxategi:Sangarren.JPG|center|128px]]
| [[Ramón Altarriba]]
| [[Espainia]]
|
| 1841-08-30
|-
| 1906-04-06
| [[Fitxategi:Alexander Kielland by Emil Hohlenberg (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Alexander Kielland]]
| [[Norvegia]]
| idazle norvegiarra
| 1849-02-18
|-
| 1906-04-08
| [[Fitxategi:Auguste D aus Marktbreit.jpg|center|128px]]
| [[Auguste Deter]]
| [[Alemania]]
| alemaniar etxekoandrea, dokumentatutako alzheimer gaixotasunaren lehen kasua
| 1850-05-16
|-
| 1906-04-10
| [[Fitxategi:Retrato del pintor Juan de Barroeta (Museo de Bellas Artes de Bilbao).jpg|center|128px]]
| [[Juan Barroeta]]
| [[Espainia]]
| euskal herritar margolari
| 1835-10-10
|-
| 1906-04-19
| [[Fitxategi:Pierre Curie by Dujardin c1906.jpg|center|128px]]
| [[Pierre Curie]]
| [[Frantzia]]
|
| 1859-05-15
|-
| 1906-05-23
| [[Fitxategi:Henrik Ibsen av Eilif Peterssen 1895.jpg|center|128px]]
| [[Henrik Ibsen]]
| [[Norvegia]]
|
| 1828-03-20
|-
| 1906-05-30<br/>1896
| [[Fitxategi:Michael Davitt (Charlie Farr) restored.png|center|128px]]
| [[Michael Davitt]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1846-03-25
|-
| 1906-06-02
| [[Fitxategi:Mateu Morral.jpg|center|128px]]
| [[Mateu Morral]]
| [[Espainia]]
|
| 1879-11-27
|-
| 1906-06-10
| [[Fitxategi:RichardSeddon1905.jpg|center|128px]]
| [[Richard Seddon]]
| [[Zeelanda Berria]]<br/>[[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1845-06-22
|-
| 1906-06-10
| [[Fitxategi:MaryCorinnaPutnamJacobi.jpg|center|128px]]
| [[Mary Corinna Putnam Jacobi]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| estatubatuar sendagile, idazle eta sufragista
| 1842-08-31
|-
| 1906-06-10
| [[Fitxategi:1900-08-18, Instantáneas, Anselmo Guinea, notable pintor realista (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Anselmo Ginea]]
| [[Espainia]]
| margolari bizkaitarra
| 1854-04-01
|-
| 1906-07-05
| [[Fitxategi:Paul Drude.jpg|center|128px]]
| [[Paul Drude]]
| ''[[:d:Q326029|Brunswickeko Dukerria]]''
|
| 1863-07-12
|-
| 1906-07-05
| [[Fitxategi:Jules Breton (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Jules Breton]]
| [[Frantzia]]
|
| 1827-05-01
|-
| 1906-07-05
| [[Fitxategi:Wienerstraße 13.JPG|center|128px]]
| [[Anton Schrödl]]
| [[Austria]]
| margolari austriarra
| 1820-02-19<br/>1823-06-08
|-
| 1906-07-15
| [[Fitxategi:Ольга-Олександра Бажанська-Озаркевич.jpg|center|128px]]
| [[Olha-Oleksandra Bazhanska-Ozarkevytx]]
|
|
| 1866-12-30<br/>1866
|-
| 1906-07-31<br/>1906
| [[Fitxategi:Lorenza Cobián - Fenollera ca. 1890.jpg|center|128px]]
| [[Lorenza Cobián]]
| [[Espainia]]
| asturiar modeloa
| 1851-05-21
|-
| 1906-08-06
| [[Fitxategi:George Marsden Waterhouse.jpg|center|128px]]
| [[George Waterhouse]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1824-04-06
|-
| 1906-08-16
| [[Fitxategi:Rebecca Clarke.jpg|center|128px]]
| [[Rebecca Sophia Clarke]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1833-02-22
|-
| 1906-08-20
| [[Fitxategi:R artola.png|center|128px]]
| [[Ramon Artola]]
| [[Espainia]]
| euskal idazlea
| 1831-08-31
|-
| 1906-08-24
| [[Fitxategi:Stevens, Alfred, Erwin Hanfstaengl phot., album Manet, BNF Gallica.jpg|center|128px]]
| [[Alfred Stevens]]
| [[Belgika]]<br/>[[Frantzia]]
| margolari belgikarra
| 1823-05-11
|-
| 1906-09-01
| [[Fitxategi:Giuseppe Giacosa 02.jpg|center|128px]]
| [[Giuseppe Giacosa]]
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]
|
| 1847-10-21
|-
| 1906-09-04
| [[Fitxategi:Valentín Lamas Carvajal.jpg|center|128px]]
| [[Valentín Lamas Carvajal]]
| [[Espainia]]
| idazle espainiarra
| 1849-11-01
|-
| 1906-09-05
| [[Fitxategi:Boltzmann-Ludwig.jpg|center|128px]]
| [[Ludwig Boltzmann]]
| ''[[:d:Q533534|Cisleithania]]''
| fisikari austriarra
| 1844-02-20
|-
| 1906-09-11
| [[Fitxategi:Amanda Tigerhielm - Self-portrait - NMGrh 5164 - Nationalmuseum.jpg|center|128px]]
| [[Anna Tigerhielm]]
| [[Suedia]]
| margolari suediarra
| 1832-09-30
|-
| 1906-09-12
| [[Fitxategi:ErnestoCesaro.jpg|center|128px]]
| [[Ernesto Cesàro]]
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]
|
| 1859-03-12
|-
| 1906-09-21
| [[Fitxategi:Jose Antonio Santesteban.jpg|center|128px]]
| [[José Antonio Santesteban|Jose Antonio Santesteban]]
| [[Frantzia]]<br/>[[Espainia]]
|
| 1835-10-18
|-
| 1906-10-02
| [[Fitxategi:Ravivarma1b.jpg|center|128px]]
| [[Raja Ravi Varma]]
| ''[[:d:Q150058|Kingdom of Thiruvithamkoor]]''
|
| 1848-04-29
|-
| 1906-10-19
| [[Fitxategi:Charlespfizer.jpg|center|128px]]
| [[Charles Pfizer]]
| [[Württembergeko Erresuma]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1824-03-22
|-
| 1906-10-22<br/>1906-10-23
| [[Fitxategi:Paul-Cezanne.jpg|center|128px]]
| [[Paul Cézanne]]
| [[Frantzia]]
| margolari frantziarra
| 1839-01-19
|-
| 1906-11-05
| [[Fitxategi:Fritz Thaulow (1847 - 1906) (7859299524).jpg|center|128px]]
| [[Frits Thaulow]]
| [[Norvegia]]
| margolari norvegiarra
| 1847-10-20
|-
| 1906-11-05
| [[Fitxategi:Priscilla-bright-mclaren.jpg|center|128px]]
| [[Priscilla Bright McLaren]]
| [[Erresuma Batua]]
| Eskoziako sufragista
| 1815-09-08
|-
| 1906-11-07
|
| [[Juan Benanzio Arakistain]]
| [[Espainia]]
| euskal idazlea
| 1828
|-
| 1906-11-09
| [[Fitxategi:L'Université de Bruxelles pendant son troisième quart de siècle; (1909) (14596415139).jpg|center|128px]]
| [[Léon Vanderkindere]]
| [[Belgika]]
|
| 1842-02-22
|-
| 1906-11-27
| [[Fitxategi:Michael cusack portrait.jpg|center|128px]]
| [[Michael Cusack]]
| [[Irlanda (estatua)|Irlandako Errepublika]]
| irakasle irlandarra
| 1847-09-20
|-
| 1906-12-07
| [[Fitxategi:Ducommun.jpg|center|128px]]
| [[Élie Ducommun]]
| [[Suitza]]
|
| 1833-02-19
|-
| 1906-12-08
| [[Fitxategi:Alma de Paradeda.jpg|center|128px]]
| [[Dina Alma de Paradeda]]
| [[Brasil]]
|
| 1871
|-
| 1906-12-27
| [[Fitxategi:Bernardo de Irigoyen.JPG|center|128px]]
| [[Bernardo de Irigoyen]]
| [[Argentina]]
|
| 1822-12-18
|-
| 1906-12-30
| [[Fitxategi:Angela Georgina Burdett-Coutts, Baroness Burdett-Coutts from NPG.jpg|center|128px]]
| [[Angela Burdett-Coutts]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
| XIX. mendeko filantropoa
| 1814-04-21
|-
| 1906-12-30
| [[Fitxategi:Josephine Butler.jpg|center|128px]]
| [[Josephine Butler]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]<br/>[[Erresuma Batua]]
| editorea, feminista, gizarte erreformatzailea
| 1828-04-13
|-
| 1906-12-30
| [[Fitxategi:Mariano Castro Zaldivar.jpg|center|128px]]
| [[Mariano Castro Zaldívar]]
| [[Peru]]
|
| 1828-09-12
|-
| 1907
|
| [[Anastasio Etxeberri]]
| [[Espainia]]
|
| 1822-04-17
|-
| 1907
| [[Fitxategi:Henriette browne-madame anselma.jpg|center|128px]]
| [[Alejandrina Gessler]]
| [[Espainia]]
| margolari espainiarra
| 1831
|-
| 1907-01-19
| [[Fitxategi:Giuseppe Saracco.gif|center|128px]]
| [[Giuseppe Saracco]]
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]<br/>''[[:d:Q2577303|Sardiniako Erresuma]]''
|
| 1821-10-09
|-
| 1907-01-19
| [[Fitxategi:HenriLouxL1110800 (2).jpg|center|128px]]
| [[Henri Loux]]
| [[Alemaniar Inperioa]]
| margolari alemaniarra
| 1873-02-20
|-
| 1907-01-20
| [[Fitxategi:드미트리 멘델레예프.jpg|center|128px]]
| [[Dmitri Mendeleiev]]
| [[Errusiako Inperioa|Errusiar Inperioa]]
|
| 1834-01-27
|-
| 1907-01-20
| [[Fitxategi:Clerke Agnes Mary.jpg|center|128px]]
| [[Agnes Mary Clerke]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
| irlandar astronomoa
| 1842-02-10
|-
| 1907-01-25
| [[Fitxategi:René Pottier.jpg|center|128px]]
| [[René Pottier]]
| [[Frantzia]]
| txirrindulari frantziarra
| 1879-06-06
|-
| 1907-01-29<br/>1907
| [[Fitxategi:H Taylor (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Helen Taylor (feminista)|Helen Taylor]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]<br/>[[Erresuma Batua]]
| feminista, idazlea eta aktorea
| 1831-07-31<br/>1831
|-
| 1907-01-31
| [[Fitxategi:Maria del Pilar Maspons i Labrós (1879).jpg|center|128px]]
| [[María del Pilar Maspons y Labrós]]
| [[Espainia]]
|
| 1841-12-04
|-
| 1907-02-10
| [[Fitxategi:Manuel Durán y Bas, de Audouard.jpg|center|128px]]
| [[Manuel Duran]]
| [[Espainia]]
| politikari espainiarra
| 1823-11-28
|-
| 1907-02-16
| [[Fitxategi:Giosuè Carducci3 (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Giosuè Carducci]]
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]
|
| 1835-07-27
|-
| 1907-02-20
| [[Fitxategi:Henri Moissan HiRes.jpg|center|128px]]
| [[Henri Moissan]]
| [[Frantzia]]
|
| 1852-09-28
|-
| 1907-02-27
|
| [[Agustín Pérez Soriano]]
| [[Espainia]]
| musikagile espainiarra
| 1846-08-28
|-
| 1907-02-28
| [[Fitxategi:Don Claudio Vicuña.jpg|center|128px]]
| [[Claudio Vicuña Guerrero]]
| [[Txile]]
| politikari txiletarra
| 1833
|-
| 1907-03-10<br/>1907-03-23
| [[Fitxategi:Pobedonostsev Konstantin Petrovich.jpg|center|128px]]
| [[Konstantin Pobedonostsev|Konstantin Petrovitx Pobedonostsev]]
| [[Errusiako Inperioa|Errusiar Inperioa]]<br/>[[Errusia]]
|
| 1827-05-21<br/>1827-06-02
|-
| 1907-03-11
| [[Fitxategi:The evolution of France under the third republic (1897) (14782527405).jpg|center|128px]]
| [[Jean Casimir-Perier]]
| [[Frantzia]]
|
| 1847-11-08
|-
| 1907-03-14
|
| [[Julius Naue]]
| ''[[:d:Q16550783|Duchy of Anhalt]]''
|
| 1833-07-17
|-
| 1907-03-18
| [[Fitxategi:Marcellin Berthelot.jpg|center|128px]]
| [[Marcelin Berthelot]]
| [[Frantzia]]
|
| 1827-10-25
|-
| 1907-03-19
| [[Fitxategi:Mariano Baptista Caserta.jpg|center|128px]]
| [[Mariano Baptista]]
| [[Bolivia]]
|
| 1832-07-16
|-
| 1907-03-21
| [[Fitxategi:Guillermo Tell Villegas 1.jpg|center|128px]]
| [[Guillermo Tell Villegas]]
| [[Venezuela]]
| politikari venezuelarra
| 1823
|-
| 1907-04-01
| [[Fitxategi:Ramón Nocedal, de Manuel Compañy.jpg|center|128px]]
| [[Ramón Nocedal]]
| [[Espainia]]
| politikari espainiarra
| 1842-12-31
|-
| 1907-04-02
| [[Fitxategi:Wentworth Webster.jpg|center|128px]]
| [[Wentworth Webster]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
| euskal idazlea
| 1828-06-16
|-
| 1907-04-02
|
| [[Eduardo Victoria de Lezea]]
| [[Espainia]]
|
| 1835-07-10
|-
| 1907-04-05
| [[Fitxategi:Laura de Force Gordon.jpg|center|128px]]
| [[Laura de Force Gordon]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| Estatu batuar hizlaria, ekintzaile, kazetaria, enpresaria, sufragista eta abokatua
| 1838-08-17
|-
| 1907-04-26
| [[Fitxategi:Hellmesberger josef jun von angerer ludwig.jpg|center|128px]]
| [[Josef Hellmesberger (semea)]]
| [[Austria-Hungariako Inperioa]]
|
| 1855-04-09
|-
| 1907-05-02
|
| [[Louise Abel]]
| [[Norvegia]]
| Norvegiako argazkilaria (1841-1907)
| 1841-11-05
|-
| 1907-05-06
| [[Fitxategi:Eugene Le Roy.png|center|128px]]
| [[Eugène Le Roy]]
| [[Frantzia]]
| idazle frantziarra
| 1836-11-29
|-
| 1907-05-12
| [[Fitxategi:Huysmans - photo André Taponier.jpg|center|128px]]
| [[Joris-Karl Huysmans]]
| [[Frantzia]]
|
| 1848-02-05
|-
| 1907-05-26
| [[Fitxategi:ISMcKinley.jpg|center|128px]]
| [[Ida McKinley]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| politikari estatubatuarra
| 1847-06-08
|-
| 1907-06-14
| [[Fitxategi:Jenney.jpg|center|128px]]
| [[William Le Baron Jenney]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1832-09-25
|-
| 1907-06-25
| [[Fitxategi:Sir John Hall, ca 1880.jpg|center|128px]]
| [[John Hall (politikaria)|John Hall]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1824-12-18
|-
| 1907-06-27
| [[Fitxategi:Elizabeth Cary Agassiz, 1852 portrait.jpg|center|128px]]
| [[Elizabeth Cabot Agassiz]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| Hezitzaile eta naturalista estatubatuarra
| 1822-12-05
|-
| 1907-07-14
| [[Fitxategi:William Henry Perkin.jpg|center|128px]]
| [[William Henry Perkin]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1838-03-12
|-
| 1907-07-27
| [[Fitxategi:Eduardo Benot (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Eduardo Benot]]
| [[Espainia]]
|
| 1822-11-26
|-
| 1907-07-28
| [[Fitxategi:Marko Vovchok.jpg|center|128px]]
| [[Marko Vovtxok]]
| [[Errusiako Inperioa|Errusiar Inperioa]]<br/>[[Ukraina]]
| ukrainar idazlea
| 1833-12-10
|-
| 1907-08-15
| [[Fitxategi:Joseph Joachim.jpg|center|128px]]
| [[Joseph Joachim]]
| [[Hungaria]]
|
| 1831-06-28
|-
| 1907-08-15
| [[Fitxategi:John Kerr (physicist).jpg|center|128px]]
| [[John Kerr]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1824-12-17
|-
| 1907-08-30
| [[Fitxategi:Ilia Tchavtchavadze.jpg|center|128px]]
| [[Ilia Txavtxavadze|Ilia Chavchavadze]]
| [[Errusiako Inperioa|Errusiar Inperioa]]
|
| 1837-10-27
|-
| 1907-09-04
| [[Fitxategi:Eilif Peterssen - Portrait of the Composer Edvard Grieg - NG.M.00396 - National Museum of Art, Architecture and Design.jpg|center|128px]]
| [[Edvard Grieg]]
| [[Norvegia]]
|
| 1843-06-15
|-
| 1907-09-07
| [[Fitxategi:Sully Prudhomme, René-François-Armand, BNF Gallica.jpg|center|128px]]
| [[Sully Prudhomme]]
| [[Frantzia]]
|
| 1839-03-16
|-
| 1907-09-15
| [[Fitxategi:Manuel Arriarán.jpg|center|128px]]
| [[Manuel Arriarán]]
| [[Txile]]
|
| 1845-02-18
|-
| 1907-09-17
| [[Fitxategi:Sculptress Supreme Edmonia Lewis (49868214211).jpg|center|128px]]
| [[Edmonia Lewis]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| eskultore estatubatuarra
| 1844-07-04
|-
| 1907-09-26
|
| [[Antonio Lekuona]]
| [[Espainia]]
| margolari gipuzkoarra
| 1831-01-17
|-
| 1907-09-27
| [[Fitxategi:Fermín Salvochea postcard.jpg|center|128px]]
| [[Fermín Salvochea|Fermín Salvochea y Álvarez]]
| [[Espainia]]
| anarkista eta politikari andaluziarra
| 1842-03-01
|-
| 1907-10-15
|
| [[Louis Etxeberri]]
| [[Frantzia]]
| politikari frantziarra
| 1853-02-22
|-
| 1907-11-01
| [[Fitxategi:Alfred Jarry.jpg|center|128px]]
| [[Alfred Jarry]]
| [[Frantzia]]
| idazle frantziarra
| 1873-09-08
|-
| 1907-11-04
| [[Fitxategi:Diego B Arana.jpg|center|128px]]
| [[Diego Barros Arana]]
| [[Txile]]
|
| 1830-08-16
|-
| 1907-11-13
| [[Fitxategi:Francis Thompson at 19.jpg|center|128px]]
| [[Francis Thompson]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
| poeta britainiarra
| 1859-12-16
|-
| 1907-11-20
| [[Fitxategi:Paula Modersohn-Becker.jpg|center|128px]]
| [[Paula Modersohn-Becker]]
| [[Alemaniar Inperioa]]
|
| 1876-02-08
|-
| 1907-11-22
| [[Fitxategi:T-asaph-hall.jpg|center|128px]]
| [[Asaph Hall]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| astronomo estatubatuarra
| 1829-10-15
|-
| 1907-11-22
| [[Fitxategi:Carlotta Ferrari.jpg|center|128px]]
| [[Carlotta Ferrari]]
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]
|
| 1830-01-27<br/>1831-01-27
|-
| 1907-11-28
| [[Fitxategi:Stanisław Wyspiański3.png|center|128px]]
| [[Stanisław Wyspiański]]
| [[Polonia]]<br/>[[Austria-Hungariako Inperioa]]<br/>[[Errusiako Inperioa|Errusiar Inperioa]]
|
| 1869-01-15
|-
| 1907-12-08
| [[Fitxategi:Porträtt av Oscar II i amiralsuniform. 1900-1907. Foto Lars Larsson.jpg|center|128px]]
| [[Oskar II.a Suediakoa]]
| [[Suedia]]
|
| 1829-01-21
|-
| 1907-12-10
|
| [[Grazian Adema|Gratien Adema]]
| [[Frantzia]]
| euskal idazlea
| 1828-04-14
|-
| 1907-12-17
| [[Fitxategi:Sir William Thomson, Baron Kelvin by T. & R. Annan & Sons.jpg|center|128px]]
| [[William Thomson]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1824-06-26
|-
| 1907-12-21
| [[Fitxategi:Klara Hitler.jpg|center|128px]]
| [[Klara Hitler]]
| [[Austriar Inperioa]]<br/>[[Austria-Hungariako Inperioa]]
|
| 1860-08-12
|-
| 1907-12-23
| [[Fitxategi:Jules Janssen 3.jpg|center|128px]]
| [[Jules Janssen]]
| [[Frantzia]]
|
| 1824-02-22
|-
| 1907-12-31
| [[Fitxategi:Jules de Trooz.jpg|center|128px]]
| [[Jules de Trooz]]
| [[Belgika]]
| politikari belgikarra
| 1857-02-21
|-
| 1908
| [[Fitxategi:Eleanor Greatorex.jpg|center|128px]]
| [[Eleanor Greatorex|Q21818570]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1854
|-
| 1908
|
| [[Philippe Jolyet]]
| [[Frantzia]]
| margolari frantziarra
| 1832-11-11
|-
| 1908-01-14
| [[Fitxategi:Holger Drachmann, fra Klæbels samling - Restoration.jpg|center|128px]]
| [[Holger Drachmann]]
| ''[[:d:Q756617|Danimarka]]''
|
| 1846-10-09
|-
| 1908-01-15
|
| [[Mary Hayden Pike]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| idazle estatubatuarra
| 1824-11-30
|-
| 1908-01-17
| [[Fitxategi:Großherzog Ferdinand IV von Toskana.jpg|center|128px]]
| [[Fernando IV.a Toskanakoa]]
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]
|
| 1835-06-10
|-
| 1908-01-20
| [[Fitxategi:Carl Johan Emanuel Törnström född 1830.jpg|center|128px]]
| [[Carl Johan Emanuel Törnström]]
| [[Suedia]]
|
| 1830-01-26
|-
| 1908-01-25
| [[Fitxategi:Ouida from Cabinet Card.jpg|center|128px]]
| [[Ouida|Q258001]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]<br/>[[Erresuma Batua]]
|
| 1839-01-01
|-
| 1908-01-28<br/>1908-01-25
| [[Fitxategi:SidneyEdwardPaget.jpg|center|128px]]
| [[Sidney Paget]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1860-10-04
|-
| 1908-01-30
| [[Fitxategi:David Johnson (American artist; 1827–1908).png|center|128px]]
| [[David Johnson (margolaria)|David Johnson]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| margolari estatubatuarra
| 1827-05-10
|-
| 1908-02-01
| [[Fitxategi:King Carlos I of Portugal - National Portrait Gallery.png|center|128px]]
| [[Karlos I.a Portugalgoa]]
| [[Portugalgo Erresuma]]
|
| 1863-09-28
|-
| 1908-02-06
|
| [[Jan Portielje]]
| [[Herbehereetako Erresuma]]
| margolari nederlandarra
| 1829-04-20
|-
| 1908-02-09
| [[Fitxategi:Clara Corral Aller.jpg|center|128px]]
| [[Clara Corral|Clara Corral Aller]]
| [[Espainia]]
| Galiziar idazlea
| 1847-06-08
|-
| 1908-02-21
| [[Fitxategi:Engraving of Harriet Hosmer.jpg|center|128px]]
| [[Harriet Hosmer]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| eskultore estatubatuarra
| 1830-10-09
|-
| 1908-02-23
| [[Fitxategi:Svatopluk Čech.png|center|128px]]
| [[Svatopluk Čech|Svatopluk Cech]]
| [[Austria-Hungariako Inperioa]]
|
| 1846-02-21
|-
| 1908-02-29
| [[Fitxategi:Lord Hopetoun 1902.jpg|center|128px]]
| [[John Hope, Linlithgowko I. markesa]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1860-09-25
|-
| 1908-02-29
| [[Fitxategi:Pat Garrett2.jpg|center|128px]]
| [[Pat Garrett]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1850-06-05
|-
| 1908-03-03
| [[Fitxategi:Lorenz Lindelöf.jpg|center|128px]]
| [[Lorenz Leonard Lindelöf]]
| [[Finlandiako Dukerri Handia]]
|
| 1827-11-13
|-
| 1908-03-07
| [[Fitxategi:Curros - henriquez.jpg|center|128px]]
| [[Manuel Curros Enríquez]]
| [[1874ko Espainiako Borboien berrezarkuntza|Borboien berrezarkuntza]]<br/>[[Kuba]]
|
| 1851-09-15
|-
| 1908-03-11
| [[Fitxategi:Portrait of Edmondo De Amicis.jpg|center|128px]]
| [[Edmundo de Amicis]]
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]
|
| 1846-10-21
|-
| 1908-03-14
| [[Fitxategi:LesterAllanPelton.jpg|center|128px]]
| [[Lester Allan Pelton]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1829-09-05
|-
| 1908-03-21
| [[Fitxategi:Photographie - Eugène Pereire.jpg|center|128px]]
| [[Eugène Péreire]]
| [[Frantzia]]
|
| 1831-10-01
|-
| 1908-04-03
| [[Fitxategi:Luis Aldunate Carrera 1882-1884.JPG|center|128px]]
| [[Luis Aldunate]]
| [[Txile]]
|
| 1842-05-03
|-
| 1908-04-09
|
| [[Eugène Lefébure]]
| [[Frantzia]]
|
| 1838-11-11
|-
| 1908-04-11
| [[Fitxategi:Mentia-taylor.jpg|center|128px]]
| [[Clementia Taylor]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
| Sufragista britainiarra
| 1810-12-17
|-
| 1908-04-14
| [[Fitxategi:Edith Pechey.jpg|center|128px]]
| [[Edith Pechey]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
| Erresuma Batuko lehen doktorea eta emakumeen eskubideen defendatzailea.
| 1845-10-07
|-
| 1908-04-22
| [[Fitxategi:Henry Campbell-Bannerman photo.jpg|center|128px]]
| [[Henry Campbell-Bannerman]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1836-09-07
|-
| 1908-05-22
| [[Fitxategi:PedroBiteri.jpg|center|128px]]
| [[Pedro Biteri]]
| [[Espainia]]
|
| 1833-07-18
|-
| 1908-05-23
| [[Fitxategi:François Coppée.jpg|center|128px]]
| [[François Coppée]]
| [[Frantzia]]
|
| 1842-01-26<br/>1842-01-12
|-
| 1908-05-31
| [[Fitxategi:Louis-Honore Frechette.jpg|center|128px]]
| [[Louis-Honoré Fréchette]]
| [[Kanada]]
|
| 1839-11-16
|-
| 1908-06-01
| [[Fitxategi:Paulus 01.jpg|center|128px]]
| [[Jean-Paul Habans]]
| [[Frantzia]]
| abeslari frantziarra
| 1845-02-06
|-
| 1908-06-05<br/>1908-07-05
| [[Fitxategi:Portrett av Jonas Lie, 1904 - no-nb digifoto 20160308 00031 blds 04695 (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Jonas Lie (idazlea)|Jonas Lie]]
| [[Norvegia]]
|
| 1833-11-06
|-
| 1908-06-15
| [[Fitxategi:Kawakami Bizan.jpg|center|128px]]
| [[Bizan Kawakami]]
| [[Japonia]]
|
| 1869-03-05
|-
| 1908-06-21
| [[Fitxategi:Nikolai A. Rimsky-Korsakov.jpg|center|128px]]
| [[Nikolai Rimski-Korsakov]]
| [[Errusiako Inperioa|Errusiar Inperioa]]
| musikagile errusiarra
| 1844-03-06
|-
| 1908-06-24
| [[Fitxategi:Grover Cleveland - NARA - 518139 (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Grover Cleveland]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1837-03-18
|-
| 1908-06-30
| [[Fitxategi:Thomas Hill (artist) crop.jpg|center|128px]]
| [[Thomas Hill (margolaria)|Thomas Hill]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]<br/>[[Erresuma Batua]]
|
| 1829-09-11
|-
| 1908-07-03<br/>1908
| [[Fitxategi:Joel Chandler Harris - Project Gutenberg eText 16622.jpg|center|128px]]
| [[Joel Chandler Harris]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1848-12-09
|-
| 1908-07-05
| [[Fitxategi:1913-07-06, El País, Basilio Lacort (cropped).jpg|center|128px]]
| [[Basilio Lacort]]
| [[Espainia]]
|
| 1851-06-14
|-
| 1908-07-12
| [[Fitxategi:William Coleman2.jpg|center|128px]]
| [[William D. Coleman]]
| [[Liberia]]
| politikari liberiarra
| 1842-07-18
|-
| 1908-07-20
| [[Fitxategi:Demetrius Vikelas.jpg|center|128px]]
| [[Dimitrios Vikelas]]
| [[Grezia]]
|
| 1835-02-15
|-
| 1908-07-22
| [[Fitxategi:Cremer.jpg|center|128px]]
| [[William Randal Cremer]]
| [[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
|
| 1828-03-18
|-
| 1908-08-07
| [[Fitxategi:Antonio Starabba di Rudinì 1908.jpg|center|128px]]
| [[Antonio Starabba]]
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]
|
| 1839-04-16
|-
| 1908-08-08
| [[Fitxategi:Joseph Maria Olbrich 1908.jpg|center|128px]]
| [[Joseph Maria Olbrich]]
| ''[[:d:Q533534|Cisleithania]]''
| arkitekto austriarra
| 1867-12-22<br/>1867-11-22
|-
| 1908-08-24
| [[Fitxategi:PedroBilbaoArrola.jpg|center|128px]]
| [[Pedro Bilbao Arrola]]
| [[Espainia]]
| Bilboko alkatea (1902-1905)
| 1853-10-23
|-
| 1908-08-25
| [[Fitxategi:Paul Nadar - Henri Becquerel.jpg|center|128px]]
| [[Henri Becquerel]]
| [[Frantzia]]
| fisikari frantziarra
| 1852-12-15
|-
| 1908-08-27
| [[Fitxategi:Thorvald Bindesboell.jpg|center|128px]]
| [[Thorvald Bindesbøll]]
| ''[[:d:Q756617|Danimarka]]''
|
| 1846-07-21
|-
| 1908-08-30
| [[Fitxategi:Self-portrait (1854), by Giovanni Fattori.jpg|center|128px]]
| [[Giovanni Fattori]]
| [[Toskanako Dukerri Handia]]<br/>[[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]
|
| 1825-09-06
|-
| 1908-09-18
| [[Fitxategi:Emilia Calé.jpg|center|128px]]
| [[Emilia Calé]]
| [[Espainia]]
| Galiziar poeta
| 1837-02-12
|-
| 1908-09-20
| [[Fitxategi:Pablo de Sarasate 1906.jpg|center|128px]]
| [[Pablo Sarasate]]
| [[Espainia]]
| Iruñean jaiotako eta Biarritzen bizi izandako biolin jotzailea eta musikagilea
| 1844-03-10
|-
| 1908-09-20
| [[Fitxategi:Nicolas Salmeron xilografía.jpg|center|128px]]
| [[Nicolás Salmerón]]
| [[Espainia]]
|
| 1838-04-10
|-
| 1908-09-26
|
| [[Fermin Herran]]
| [[Espainia]]
|
| 1852-07-07
|-
| 1908-09-29
| [[Fitxategi:Machado de Assis aos 57 anos.jpg|center|128px]]
| [[Machado de Assis|Joaquim Maria Machado de Assis]]
| [[Brasil]]
| idazle brasildarra
| 1839-06-21
|-
| 1908-10-11
| [[Fitxategi:Rita Cetina (aka Rita Cetina Gutiérrez).jpg|center|128px]]
| [[Rita Cetina Gutiérrez]]
| [[Mexiko]]
| Maistra, poeta eta feminista mexikarra
| 1846-05-22
|-
| 1908-10-13
| [[Fitxategi:Herzogin Antoinette of Anhalt.jpg|center|128px]]
| [[Antonieta Saxonia-Altenburgekoa]]
| ''[[:d:Q16550783|Duchy of Anhalt]]''
| politikari alemaniarra
| 1838-04-17
|-
| 1908-10-16
| [[Fitxategi:Eugenie-le-brun.jpg|center|128px]]
| [[Eugénie Le Brun]]
| [[Egipto]]
| Egiptoko intelektual feminista
| 1873
|-
| 1908-10-30
| [[Fitxategi:Caroline Schermerhorn Astor.jpg|center|128px]]
| [[Caroline Schermerhorn Astor]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| esatubatuar aristokrata
| 1830-09-22
|-
| 1908-11-07
| [[Fitxategi:Butch Cassidy with bowler hat.jpg|center|128px]]
| [[Butch Cassidy]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1866-04-13
|-
| 1908-11-08
| [[Fitxategi:Victorien Sardou (before 1908) - Archivio Storico Ricordi FOTO001650.jpg|center|128px]]
| [[Victorien Sardou]]
| [[Frantzia]]
|
| 1831-09-05
|-
| 1908-11-09
|
| [[Justo Arévalo]]
| [[Espainia]]
|
| 1819-08-09
|-
| 1908-11-10
| [[Fitxategi:Alejandro San Martín (Mercurio, 1906).jpg|center|128px]]
| [[Alejandro San Martin]]
| [[Espainia]]
|
| 1847-10-17
|-
| 1908-11-13
| [[Fitxategi:Achille Luchaire.jpg|center|128px]]
| [[Achille Luchaire]]
| [[Frantzia]]
| historialari frantziarra
| 1846-10-04
|-
| 1908-11-14
| [[Fitxategi:The Imperial Portrait of Emperor Guangxu2.jpg|center|128px]]
| [[Guangxu]]
| [[Qing dinastia]]
|
| 1871-08-14
|-
| 1908-11-14
|
| [[Antonio Ruiz-Cabal]]
| [[Espainia]]
|
| 1835-10-04
|-
| 1908-11-15
| [[Fitxategi:The Ci-Xi Imperial Dowager Empress (6).PNG|center|128px]]
| [[Cixi]]
| [[Qing dinastia]]
|
| 1835-11-29
|-
| 1908-12-05
| [[Fitxategi:William Ireland Knapp, fotografia.jpg|center|128px]]
| [[William Ireland Knapp]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1835-03-10
|-
| 1908-12-05
| [[Fitxategi:Escoriaza - Aquí nació el bienhechor José Arana y Elorza (1839-1908).jpg|center|128px]]
| [[Jose Arana Elortza|Jose Arana]]
| [[Espainia]]
| Donostiar enpresaburua (1839-1908)
| 1839-05-14
|-
| 1908-12-16
| [[Fitxategi:American.Horse.1900.ws.jpg|center|128px]]
| [[Amerikar Zaldi]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| 1840
|-
| 1908-12-21
| [[Fitxategi:Antero Apaolaza.jpg|center|128px]]
| [[Antero Apaolaza]]
| [[Espainia]]
| euskal idazlea
| 1845-01-03
|}
{{wikidata list end}}
dzwnfcy378suax64237foemhspp3zae
Pedro Antequera Azpiri
0
663586
9976097
9396266
2024-11-21T11:04:38Z
InternetArchiveBot
119347
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
9976097
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Pedro Antequera Azpiri''' ([[Madril]], [[1892]]ko [[ekainaren 29]]a - [[Madril]], [[1975]]eko [[irailaren 11]]) espainiar margolaria, marrazkilaria eta artista grafikoa izan zen. Bere ibilbide artistikoaren zenbait urte [[Donostia]]n eman zituen.
== Bizitza ==
Zuzenbidean eta Filosofia eta Letretan lizentziatu zen. Lanbidez, Liburutegi Nazionaleko artxibozaina izan zen Arte Ederretako sailean.<ref>Auñamendi Eusko Entziklopedia-Fondo Bernardo Estornés Lasa. [Usurbil]: Euskomedia Fundazioa, 2006. http://www.euskomedia.org/aunamendi/1030</ref>
1919 urtean '''Donostian''' finkatu zen. Bertan, [[Lizariturry y Rezola]] produktu kimikoen enpresaren lan grafikoen ardura hartu zuen, eta han diseinatu zuen [[Lagarto Xaboia]]ren kartel klasikoa<ref>[https://web.archive.org/web/20140514062253/http://kmk.gipuzkoakultura.net/attachments/article/857/Espetxeko%20Erretratuak-Retratos%20desde%20la%20prisi%C3%B3n.%20Katalogoa.pdf Retratos desde la prisión - Diputación Foral de Gipuzkoa]</ref>.
1934 urtean berriz Madrilera itzuli zen. Antza, Madrilen kokatzea erabaki zuen, beren lanbide-aukerak handitzeko, eta bertan [[Espainiako Gerra Zibila]]ren hasierak harrapatu zuen. Batik bat joera politikoko karikaturak eta ilustrazioak egin zituen garai hartan .
1937 urtean [[UGT]] sindikatuko kide egin zen eta ondoren Izquierda Republicana partiduan sartu zen. ‘’Politica’’ agerkariko lanak utzi eta Ikerketa Militarraren Zerbitzuko Prentsa Bulegoan lan egiten hasi zen.
1939 urtean, Francoren gudarosteak Madril okupatu ondoren, Alacantera abiatu zen handik Parisera eta ondoren Argentinara joateko asmoz. Dirudienez, Buenos Airesko ‘’La Nación’’ egunkarian lan egiteko aukeraren bat zuen. Baina ontziratu aurretik atxilotua izan zen eta, berriz Madrilera itzuli zen, non atxilotu eta kartzelatu zuten Conde de Torero kartzelan.
Bertan, hainbat, pintorerekin, musikarirekin, arkitektorekin, idazlerekin eta irakaslerekin batera egon zen, eta horien erretratuak egin zituen. Kartzela hartan hain zuzen, laguna zuen [[David Álvarez Flores|David Álvarez Flores.]] 1940ko uztailean fusilatu zuten eta Antequera Azpirik Cuéllar (Segoviakoa) eta Las Comendadoras eta Yeserías (biak Madrilekoak) kartzeletan zeharreko bidaldiari ekin zion, 1943an baldintzapean askatu zuten arte. Kartzelaldietan, emazteak bidalitako materialari esker jarraitu zuen marrazkiak eta akuarelak egiten.
Irtendakoan, ate asko itxi zizkioten eta ezin izan zuen berreskuratu bere lan ibilbidea. Sinatu gabeko publizitate lanak egin zituen eta hurrengo hamarkadan Buenos Aireseko ‘’La Nación’’ eta Madrilgo ‘’ABC’’ eta ‘’Blanco y Negro’’ agerkarietan argitaratu zituen bere lanak.
== Lanak ==
Madrilgo ‘’El Imparcial’’ egunkariak antolatutako karikatura lehiaketan, bigarren saria eskuratu zuen hogei urte zituela. 1913 eta 1916 urteetan bakarkako erakusketak antolatu zituen. Bestela, taldeko erakusketetan parte hartu izan zuen: Umoristen Madrilgo Aretoak eginikoak 1915 eta 1918 urteetan, baita Bartzelonan 1918an ere. Hainbat aldizkaritan argitaratu zituen bere lanak ondorengo urteetan, besteak beste, ‘’La Esfera’’ edo ‘’ Mundo Gráfico’’.
Donostian, 1927an, bere lanen erakusketa egin zuen Lagarde arkitektoraren estudioan eta 1931n Salón Yacaré delakoan. Era berean, Donostiako honako agerkarietan azaldu ziren bere lanak: ‘’La Voz de Guipúzcoa’’ eta ‘'El Día’’.
20. hamarkadan komikiaren aurrekari batzuk utzi zituen, aipagarriak batez ere marrazkiengatik. <ref>{{Erreferentzia
|egilea=José María Unsain
|izenburua=Antecedentes del cómic en Euskadi (1894-1936)
|argitaletxea=Ttartalo
|urtea=1989
|orrialdea=2}}
</ref>
Argentinan, ‘’La Nación’’ eta ‘’Caras y caretas’’ agerkarietan argitaratu zituzten haren testuak eta marrazkiak.
Gartzela urteetan (1939-1943) jarraitu zuen marrazten eta margotzen. Maiz, erregimenak presoak egindako lanak baliatu zituen espetxeak apaintzeko, are gehiago eraikin erlijiosoak baziren; Conde de Torenoren gartzelako egonaldiaren kasuan, erakusketak ere egin omen ziren.
Gerra ostean, zailtasunak zailtasun, zenbait argitaldarik jaso zituzten bere lanak, besteak beste, ‘’ABC’’, ‘’Blanco y Negro’’ eta Argentinako ‘’La Nacion’ egunkarientzat jarraitu zuen lanean.
Bestalde, haur eta gazteei zuzendutako lanak ere egin zituen: <ref>Zerrendako izenburuak ‘’Corremundo: aventuras de un aviador de doce años’’, Pasaiko Artes Gráficas de Pasajes-en, data azaldu gabe argitaratutako liburuaren kontrazalean azaltzen dira</ref>.
* ‘’Corremundo: aventuras de un aviador de doce años’’
* ’’Cuentos para cinco días’’
* ’’La historia de narizotas’’ (''Cuentos nuevos en colores'' bildumaren 1.alea)
* ’’La larva y el águila’’(''Cuentos nuevos en colores'' bildumaren 2. alea)
* ’’Mikolan y compañía’’(''Cuentos nuevos en colores'' bildumaren 3. alea)
* ‘’El piratilla’’(''Cuentos nuevos en colores'' bildumaren 4. alea)<ref> Biblioteca digital Junta de Castilla y León. ''Catálogo Hijos de Santiago Rodríguez''. Burgos , 1929. http://bibliotecadigital.jcyl.es/i18n/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=10070448</ref>.
1952 urtean Madrilgo Arte Ederretako Zirkuluan haren marrazki eta olio-pinturen erakusketa esanguratsua izan zen, non hiriko agertokiak nabarmendu ziren. Aipagarria ere bere ezaugarria izango den ikuspuntua, gainetik hartutakoa. Margolanen artean, honako hauek aipa daitezke:
* ''Partido de pelota''
* ''Recorriendo las Estaciones''
* ''Un baile en los Cuatro Caminos''
* ''Romería vasca''
* ''Regatas de traineras''
* ''Una boda en el Buen Pastor''
* ''Un partido de rebote''
* ''Caras y Caretas''
Bestalde, teknika artistikoen inguruko testu hauek argitaratu zituen:
* “La publicidad artística para todos”, 1928an argitaratua.<ref>``Liburuaren iruzkina: ''Gaceta de las artes gráficas del libro y de la industria del papel''. (1/7/1928), orrialdea 30. Hemeroteca Digital BNE.[http://hemerotecadigital.bne.es/issue.vm?id=0005426148&page=30&search=%22antequera+azpiri%22+libro&lang=eu]</ref>.
* “Dibuja y pintarás”, haurrei zuzenduta.
== Diseinu-lanak ==
''' Donostian'''
* [[Lizariturry y Rezola]] enpresaren produktu ezagunenaren kartela: ''[[Jabones Lagarto]]'', 1924<ref> ABC.ES (12/11/2014) ''Los cien años del jabón lagarto'', 1914. http://www.abc.es/economia/20141112/abci-aniversario-jabon-lagarto-201411120451.html</ref>.
* Perfumería Gurys lurrin dendaren publizidade kanpaina, 1925<ref name="#1">Mikel Lertxundi Galiana: ``Espetxeko erretratuak = Retratos desde prisión :
Pedro Antequera Azpiri - David Álvarez Flores’’ Erakusketaren Katalogoa. ‘’Kronologiak. Pedro Antequera Azpiri’’ p.77.[https://web.archive.org/web/20140514062253/http://kmk.gipuzkoakultura.net/attachments/article/857/Espetxeko%20Erretratuak-Retratos%20desde%20la%20prisi%C3%B3n.%20Katalogoa.pdf Retratos desde la prisión - Diputación Foral de Gipuzkoa]</ref>.
* Perfumería Calber lurrin dendaren publizidade kanpaina, 1925 <ref name="#1"/>.
* Chocolates Nestlé enpresaren publizidade kanpaina, 1925 <ref name="#1"/>.
== Erakusketak ==
* 2011 — “Espetxeko erretratuak = Retratos desde prisión:Pedro Antequera Azpiri - David Álvarez Flores: 2011.01.26 / 2011.03.12”,KMK, Ganbara Aretoa [[Donostia]]. <ref>``Espetxeko erretratuak = Retratos desde prisión :
Pedro Antequera Azpiri - David Álvarez Flores’’ Erakusketaren Katalogoa [https://web.archive.org/web/20140514062253/http://kmk.gipuzkoakultura.net/attachments/article/857/Espetxeko%20Erretratuak-Retratos%20desde%20la%20prisi%C3%B3n.%20Katalogoa.pdf Retratos desde la prisión - Diputación Foral de Gipuzkoa]</ref>.
* 2016 - Antequera Azpiri. Gipuzkoa. 1919-1934, 2016ko azaroaren 23tik 2017ko urtarrilaren 14ra, Koldo Mitxelena Kulturuneko Ganbara Aretoan, [[Donostia]] <ref>''Antequera Azpiri, P., Mikel Lertxundi Galianak "Antequera Azpiri: Gipuzkoa, 1919-1934" erakusketaren katalogoa, Donostian : Gipuzkoako Foru Aldundiak, 2016an argitaratua. https://web.archive.org/web/20161220230136/http://kmk.gipuzkoakultura.eus/eu/ganbara-/erakusketak/1776-antequera-azpiri-gipuzkoa-1919-1934</ref>.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpoko loturak ==
* [https://web.archive.org/web/20120711231853/http://lahistoriadelapublicidad.com/protagonistas_ficha.php?Codnot=287 Pedro Antequera Azpiri], La historia de la publicidad.
* [https://web.archive.org/web/20140514062253/http://kmk.gipuzkoakultura.net/attachments/article/857/Espetxeko%20Erretratuak-Retratos%20desde%20la%20prisi%C3%B3n.%20Katalogoa.pdf Dos dibujantes en las cárceles franquistas de posguerra], Gipuzkoako Foru Aldundia, Mikel Lertxundi Galiana.
{{Bizialdia|1892ko|1975eko|Antequera Azpiri, Pedro}}
[[Kategoria:Espainiako marrazkilariak]]
[[Kategoria:Madrilgo margolariak]]
[[Kategoria:Donostiapedia]]
[[Kategoria:Publizitate-eragileak]]
[[Kategoria:Madrildarrak]]
[[Kategoria:Karikaturagileak]]
[[Kategoria:Madrilen hildakoak]]
8pw2s7y7iv3nv1en6oq9r1b7l2te869
Loïc Chetout
0
669045
9976156
9916891
2024-11-21T11:34:09Z
Joseba65
69297
/* Palmaresa */
9976156
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa|nazionalitatea={{bandera|Lapurdi}}}}
'''Loïc Chetout''' ([[Chambéry]], {{data|1992|9|23}} -) lapurtar [[txirrindularitza|txirrindulari]] ohia da, profesionala 2015etik 2019ra [[Cofidis (txirrindularitza taldea)|Cofidis]] taldean.
[[Naturgas Energía (txirrindularitza taldea)|Naturgas Energía]] talde amateurrean hazia, [[Orbea Continental|Euskadi]] taldetik pasatu zen profesionaletara.
== Palmaresa ==
'''2010'''
* [[Gipuzkoako Itzulia]] (junior)
'''2012'''
* 3. [[Lemoiz Klasika]]n
'''2013'''
* [[Ereñoko Udala Sari Nagusia]]
* Insalus Saria
* [[Bidasoako Itzulia|Bidasoako Itzuli]]ko 1. etapa
* [[Lemoiz Klasika]]
* [[Andra Mari Sari Nagusia]]
* 2. [[Jose Mari Anza Memoriala]]n
* 2. [[Guerrita garaikurra]]n
* 3. [[Mungia Sari Nagusia]]n
* 3. [[Altsasuko Saria]]n
'''2014'''
* Midi-Pyrénéeseko txapelketa
* [[Essor basque]]ko Sailkapen nagusia
* [[Euskal Herriko Itzulia (lasterketa amateurra)]]
* [[Grand Prix d'ouverture Pierre Pinel]]
* [[Bidasoako Itzulia]] eta etapa 1
* [[Ronde de l'Isard d'Ariège]]ko etapa 1
'''2016'''
* 2. [[Loire-Atlantique Klasikoa]]n
'''2018'''
* [[Omango Tourra|Omango Tour]]reko Saiatuenaren saria
== Emaitzak lasterketa nagusietan ==
{| cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: #aaa solid 1px; border-collapse: collapse;"
|- bgcolor="#eeeeee"
!align="left"|Lasterketa
!2015
!2016
!2017
!2018
|-
|align="center" style="background:pink;"|[[Italiako Giroa]]
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|-
|align="center" style="background:yellow;"|[[Frantziako Tourra]]
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|-
|align="center" style="background:gold;"|[[Espainiako Vuelta]]
|align="center"|-
|align="center"|[[2016ko Espainiako Itzulia|138.]]
|align="center"|-
|align="center"|[[2018ko Espainiako Itzulia|144.]]
|-
|[[Txirrindularitzako Munduko Txapelketak]] [[Fitxategi:Arc en ciel.svg|28px]]
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|}
<small>-: Ez zuen parte hartu</br>
Err.: Erretiratu zen</small>
== Taldeak ==
* [[Orbea Continental|Euskadi]] (2013)
* [[Cofidis (txirrindularitza taldea)|Cofidis]] (2014-2019)
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{ProCyclingStats}}
* [https://firstcycling.com/m/rider.php?r=25688 Loïc Chetout] - ''FirstCycling.com''
{{bizialdia|1992ko||Chetout, Loic}}
[[Kategoria:Baionarrak]]
[[Kategoria:Lapurdiko txirrindulariak]]
[[Kategoria:Txirrindulari ohiak]]
nmutguxprzx8v460kkv2voewb8z9a2w
79ko Vesuvioren erupzioa
0
671001
9975781
9879049
2024-11-20T22:16:11Z
Treuiller
59723
9975781
wikitext
text/x-wiki
{{Sumendiko erupzio infotaula
| izena =K. o. 79ko Vesuvioren erupzioa
| data = K. o. 79ko urriaren 24–25
| sumendia = [[Vesuvio]]
| mota = [[Pliniar erupzio|Pliniarra]]
| eskualdea = Campaniar sumendi-arkua, [[Italia]]
| koordenatuak = {{coord|40|49|N|14|26|E|display=inline, title}}
| LIB = 5
| ondorioak = [[Ponpeia]], [[Herkulano]], [[Oplontis]], eta [[Estabia]] erromatar hiriak suntsitu zituen
| irudia = Destruction of Pompeii and Herculaneum.jpg
| oina = John Martinen 'Ponpeia eta Herkulanoren suntsipena'
| mapa = Mt_Vesuvius_79_AD_eruption.svg
}}
'''K. o. 79ko Vesuvioren erupzio'''a [[79|urte hartako]] [[urriaren 24]]/[[urriaren 25|25ean]] izan zen<ref>{{Erreferentzia|izena=Daniel|abizena=Verdú|izenburua=Pompeya ardió dos meses después|hizkuntza=es|data=2018-10-17|url=https://elpais.com/cultura/2018/10/17/actualidad/1539759970_244111.html|aldizkaria=El País|issn=1134-6582|sartze-data=2018-10-17}}</ref> eta [[Ponpeia]], [[Herkulano]], [[Oplontis]] eta [[Estabia]] erromatar hiriak suntsitu zituen.<ref name=BBCportents>{{erreferentzia|url=http://www.bbc.co.uk/history/ancient/romans/pompeii_portents_01.shtml|izenburua=Pompeii: Portents of Disaster|bilduma=[[BBC]] History|izena=Andrew |abizena= Wallace-Hadrill|data= 2010-10-15}}</ref> Tradizionalki, abuztuaren 24an gertatu zela esan ohi da, baina gaur egungo hipotesiak leherketa urriko egun batean kokatzen du.
== Kontaketa tradizionala ==
Kontaketa tradizionalaren arabera, abuztuaren 24ko goizean, [[Vesuvio]] sumenditik kezko zutabe bat atera zen.<ref>{{erreferentzia|abizena= Ceram|izena= C. W.|izenburua= Dioses, tumbas y sabios|argitaletxea= Editorial Orbis|urtea= 1949| ISBN =84-7530-941-0}}</ref> Bertokoek aurreko urtean izandako beste kezko isuri bat besterik ez zela uste zuten. Baina honakoa bi eratan azaldu zen:<ref>{{erreferentzia|izena1=Haraldur |abizena1=Sigurdsson|izena2=Stanford |abizena2=Cashdollar |izena3=R. Stephen J. |abizena3=Sparks|izenburua=The Eruption of Vesuvius in A. D. 79: Reconstruction from Historical and Volcanological Evidence|aldizkaria=American Journal of Archaeology|liburukia=86|data=1982ko urtarrila|orrialdea=39–51|alea=1|doi=10.2307/504292|jstor=504292|argitaletxea=American Journal of Archaeology|liburukia= 86}}</ref> Oplontisen eta Herkulanon, lokatzaz, errautsez eta labaz osatutako euriak bete zituen kaleak, teilatuak estali eta lehiatil eta zirrikituetatik sartu zen. Biztanleak ikaraturik atera ziren etxeetatik ihesi, baina gutxi izan ziren bizirik ateratzeko gai. Ponpeian, berriz, errautsezko zirimiri egin zuen, ia nabaritzen ez zutena. Gero {{lang|la|''lapilli''}} erori zitzaizkien, zenbait kiloko [[apar-harri]] modukoak. [[Sufre]]zko baporeak hiriko etxe eta ''villa''ko leiho eta ateetatik sartu ziren eta ahoa [[toga]]z estaltzea ere ez zen nahikoa. Gorriak ikusi zituzten bertan bizi ziren ponpeiatarrek. Ihes egiten saiatu zirenak apar-harriek jota hil ziren. Etxeetan babestu zirenek ere ez zuten zorte handirik izan: teilatuak eraitsi eta haien gainean erori ziren.
Abuztuaren 26an eguzkia berriro atera eta Vesuviotik kezko zutabe ahul bat baino ez zen ateratzen. 18 kilometroko eremuan paisaia samingarria zen: lorategia zokortsuak, erretako larreak... Errautsak [[Magreb]], [[Siria]] eta [[Egipto]]raino ailegatu ziren. 24 ordutan 3.000 lagun inguru hil ziren.<ref name=Margossian>{{erreferentzia|izena=Nichan |abizena= Margossian|izenburua=Risques et accidents industriels majeurs|argitaletxea=Dunod|urtea=2006|orrialdea=5}}</ref>
== Ikus, gainera ==
* [[Avellino erupzioa]]
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Sumendietako erupzioak]]
[[Kategoria:79]]
[[Kategoria:Campaniako historia]]
[[Kategoria:Italiako hondamendi naturalak]]
[[Kategoria:Herkulano]]
[[Kategoria:Ponpeia]]
[[Kategoria:Vesuvio]]
c32n6ry6x5a8qx85xu9or9g5963rn7c
9975785
9975781
2024-11-20T22:18:45Z
Treuiller
59723
9975785
wikitext
text/x-wiki
{{Sumendiko erupzio infotaula
| izena =K. o. 79ko Vesuvioren erupzioa
| data = K. o. 79ko urriaren 24–25
| sumendia = [[Vesuvio]]
| mota = [[Pliniar erupzio|Pliniarra]]
| eskualdea = Campaniar sumendi-arkua, [[Italia]]
| koordenatuak = {{coord|40|49|N|14|26|E|display=inline, title}}
| LIB = 5
| ondorioak = [[Ponpeia]], [[Herkulano]], [[Oplontis]], eta [[Estabia]] erromatar hiriak suntsitu zituen
| irudia = Destruction of Pompeii and Herculaneum.jpg
| oina = John Martinen 'Ponpeia eta Herkulanoren suntsipena'
| mapa = Mt_Vesuvius_79_AD_eruption.svg
}}
'''K. o. 79ko Vesuvioren erupzio'''a [[79|urte hartako]] [[urriaren 24]]/[[urriaren 25|25ean]] izan zen<ref>{{Erreferentzia|izena=Daniel|abizena=Verdú|izenburua=Pompeya ardió dos meses después|hizkuntza=es|data=2018-10-17|url=https://elpais.com/cultura/2018/10/17/actualidad/1539759970_244111.html|aldizkaria=El País|issn=1134-6582|sartze-data=2018-10-17}}</ref> eta [[Ponpeia]], [[Herkulano]], [[Oplontis]] eta [[Estabia]] erromatar hiriak suntsitu zituen.<ref name=BBCportents>{{erreferentzia|url=http://www.bbc.co.uk/history/ancient/romans/pompeii_portents_01.shtml|izenburua=Pompeii: Portents of Disaster|bilduma=[[BBC]] History|izena=Andrew |abizena= Wallace-Hadrill|data= 2010-10-15}}</ref> Tradizionalki, abuztuaren 24an gertatu zela esan ohi da, baina gaur egungo hipotesiak leherketa urriko egun batean kokatzen du.
== Kontaketa tradizionala ==
Kontaketa tradizionalaren arabera, abuztuaren 24ko goizean, [[Vesuvio]] sumenditik kezko zutabe bat atera zen.<ref>{{erreferentzia|abizena= Ceram|izena= C. W.|izenburua= Dioses, tumbas y sabios|argitaletxea= Editorial Orbis|urtea= 1949| ISBN =84-7530-941-0}}</ref> Bertokoek aurreko urtean izandako beste kezko isuri bat besterik ez zela uste zuten. Baina honakoa bi eratan azaldu zen:<ref>{{erreferentzia|izena1=Haraldur |abizena1=Sigurdsson|izena2=Stanford |abizena2=Cashdollar |izena3=R. Stephen J. |abizena3=Sparks|izenburua=The Eruption of Vesuvius in A. D. 79: Reconstruction from Historical and Volcanological Evidence|aldizkaria=American Journal of Archaeology|liburukia=86|data=1982ko urtarrila|orrialdea=39–51|alea=1|doi=10.2307/504292|jstor=504292|argitaletxea=American Journal of Archaeology|liburukia= 86}}</ref> Oplontisen eta Herkulanon, lokatzaz, errautsez eta labaz osatutako euriak bete zituen kaleak, teilatuak estali eta lehiatia eta zirrikituetatik sartu zen. Biztanleak ikaraturik etxeetatik ihesi joan ziren, baina gutxi irten ziren bizirik. Ponpeian, berriz, errautsezko zirimiri egin zuen, ia nabaritzen ez zutena. Gero {{lang|la|''lapilli''}} erori zitzaizkien, zenbait kiloko [[apar-harri]] modukoak. [[Sufre]]zko baporeak hiriko etxe eta ''villa''ko leiho eta ateetatik sartu ziren eta ahoa [[toga]]z estaltzea ere ez zen nahikoa. Gorriak ikusi zituzten bertan bizi ziren ponpeiatarrek. Ihes egiten saiatu zirenak apar-harriek jota hil ziren. Etxeetan babestu zirenek ere ez zuten zorte handirik izan: teilatuak eraitsi eta haien gainean erori ziren.
Abuztuaren 26an eguzkia berriro atera eta Vesuviori kezko zutabe ahul bat baino ez zerion. Hemezortzi kilometroko eremuan paisaia samingarria zen: lorategia zokortsuak, erretako larreak... Errautsak [[Magreb]], [[Siria]] eta [[Egipto]]raino iritsi ziren. 24 orduan, 3.000 lagun inguru hil ziren.<ref name=Margossian>{{erreferentzia|izena=Nichan |abizena= Margossian|izenburua=Risques et accidents industriels majeurs|argitaletxea=Dunod|urtea=2006|orrialdea=5}}</ref>
== Ikus, gainera ==
* [[Avellino erupzioa]]
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Sumendietako erupzioak]]
[[Kategoria:79]]
[[Kategoria:Campaniako historia]]
[[Kategoria:Italiako hondamendi naturalak]]
[[Kategoria:Herkulano]]
[[Kategoria:Ponpeia]]
[[Kategoria:Vesuvio]]
5d38z73jn3v3e3gpcb5qei5han1eb7i
Jule Goikoetxea Mentxaka
0
674875
9975950
9966651
2024-11-21T07:26:22Z
Wikimaribarre
88969
+ liburuari buruzko datua eta erreferentzia
9975950
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa
}}
'''Jule Goikoetxea Mentxaka''' ([[Donostia]], [[Gipuzkoa]], {{data|1981|12|13}}) filosofo politikoa eta irakaslea da. Donostian jaio zen, hiria utzi zuen 15 urte zituela, eta azken hamarkadan ikertzaile gisa ibilia da [[Europa]]ko eta [[Kanada]]ko unibertsitateetan. Bere azken ikerketak [[Cambridgeko Unibertsitatea]]n egin ditu. Ezaguna da bere ekoizpen teoriko eta literarioengatik eta hedabideetan egiten dituen kolaborazioengatik, esaterako ''[[Berria]]n,'' ''Diagonal''en, eta [[Euskal Irrati Telebista|EITBn]]. Gaur egun, ikertzaile eta irakaslea da [[Euskal Herriko Unibertsitatea]]n.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Juleren web orria - Politika eta Administrazio Zientzia Saila - UPV/EHU|hizkuntza=eu-ES|url=https://www.ehu.eus/eu/web/cpa/juleren-web-orria|aldizkaria=cpa|sartze-data=2019-09-16}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=literaturaren zubitegia - Jule Goikoetxea|url=https://zubitegia.armiarma.eus/?i=910|aldizkaria=zubitegia.armiarma.eus|sartze-data=2019-11-03}}</ref>
== Bizitza ==
=== Prestakuntza eta ibilbide profesionala ===
Cambridge Unibertsitatean eta Euskal Herriko Unibertsitatean (UPV-EHU) hezita, filosofian doktoregoa lortu zuen 2009. urtean. Ikertzaile elkartua izan da [[Londres]], [[Edinburgheko Unibertsitatea|Edinburgoko]] eta Lancasterko unibertsitateetan. 2010-2013 urte bitartean doktorego osteko ikertzaile gisa lan egin du [[Cambridgeko Unibertsitatea]]n (Erresuma Batua) eta Queen's-eko Unibertsitatean (Kanada).
Irakasle gisa aritu izan da hainbat unibetsitatetan: UPV-EHU, [[Oxfordeko Unibertsitatea|Oxford]], [[Pompeu Fabra Unibertsitatea|Pompeu Fabra]] eta [[Bartzelonako Unibertsitatea|Bartzelonako Unibertsitatean.]]<ref>{{Erreferentzia|izena=Baigorri Argitaletxea|abizena=SA|izenburua=«Si miramos al bienestar de las mujeres, todos los indicadores caen»|hizkuntza=es|data=2019-09-15|url=https://www.naiz.eus/eu/hemeroteca/gara/editions/2019-09-16/hemeroteca_articles/si-miramos-al-bienestar-de-las-mujeres-todos-los-indicadores-caen|aldizkaria=GARA|sartze-data=2019-09-16}}</ref><ref name=":0" />
=== Politika ===
[[Aralar (alderdi politikoa)|Aralar]] alderdiko kidea izan zen. Aralarren Gipuzkoako exekutibako kidea izan zen. [[2008ko Espainiako hauteskunde orokorrak|2008ko hauteskunde orokorretan]] Senaturako hautagaia izan zen, eta [[2011ko udal eta foru hauteskundeak Hego Euskal Herrian|2011ko udal hauteskundeetan]] [[Donostia]]ko hautagaitzan hirugarren postuan aurkeztu zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Oxel Erostarbe, elegido nuevo coordinador de Aralar en Gipuzkoa|hizkuntza=es-ES|data=2006-12-18|url=https://www.diariovasco.com/prensa/20061218/politica/oxel-erostarbe-elegido-nuevo_20061218.html|aldizkaria=El Diario Vasco|sartze-data=2021-04-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=77. zenbakia Data 2011-04-26 77 Aldizkariaren orria|url=https://egoitza.gipuzkoa.eus/gao-bog/euskera/gao/2011/04/26/e1104966.htm|aldizkaria=egoitza.gipuzkoa.eus|sartze-data=2021-04-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|abizena=N.G.|urtea=2011|izenburua=Las redes sociales, en la campaña|argitaletxea=Editorial Iparragirre|hizkuntza=es|argitaratze-data=2011-05-17|url=https://www.noticiasdegipuzkoa.eus/gipuzkoa/bertan/2011/05/17/redes-sociales-campana/123611.html|aldizkaria=Noticias de Gipuzkoa|sartze-data=2021-04-23}}</ref> [[2011ko Espainiako hauteskunde orokorrak|2011ko Espainiako hauteskunde orokorretan]], aldiz, [[Amaiur]] koalizioaren hautagaia izan zen Diputatuen Kongresurako.
=== Ikerketak ===
2019an [[Emakunde]]ren<nowiki/> beka batekin '''Goikoetxeak''' gidatuta, Lore Etxeberria, [[Estitxu Garai]], Zuriñe Rodriguez eta Nora Mirallesekin "EAEko demokrazia patriarkala" azterlana argitaratu du. Bertan, Araba, Bizkai eta Gipuzkoakoak ongizate sistemarik «sexistenen» artean dagoela ondorioztatzeaz gain, despatriarkalizazio-prozesua martxan jartzeko hainbat proposamen bildu dituzte, adibidez, estatu federal feminista bat sortzea, eta egitura publikoa federalki antolatzea, emakumeek botere handiagoa izan dezaten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua='EAEko demokrazia patriarkala', Jule Goikoetxeari elkarrizketa|hizkuntza=eu|url=https://kazeta.naiz.eus/eu/mediateca/video/eaeko-demokrazia-patriarkala-jule-goikoetxeari-elkarrizketa|aldizkaria=kazeta.naiz.eus|sartze-data=2019-09-16}}</ref><ref>{{erreferentzia|url=https://www.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/mezularia/osoa/6663120/eaeko-demokrazia-patriarkala-jule-goikoetxearen-ikerlana-mezularian-/|izenburua="EAEko demokrazia patriarkala" Jule Goikoetxearen ikerlana Mezularian.|sartze-data=2019|egunkaria=Euskadi irratia-EITB|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=eu|formatua=}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Emakunde constata que el patriarcado aún domina la sociedad y sus estructuras. Noticias de Gipuzkoa|hizkuntza=es|url=https://www.noticiasdegipuzkoa.eus/2019/09/04/sociedad/emakunde-constata-que-el-patriarcado-aun-domina-la-sociedad-y-sus-estructuras|aldizkaria=Noticias de Gipuzkoa|sartze-data=2019-09-16}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Edurne|abizena=Begiristain|izenburua=«Patriarkatua ez dago desegite bidean, oso ongi birkokatu da»|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1857/004/001/2019-09-04/patriarkatua-ez-dago-desegite-bidean-oso-ongi-birkokatu-da.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2019-09-16}}</ref>
[[Parte Hartuz (ikerketa taldea)|Parte Hartuz]] taldearen barruan egiten du ikerketa.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kideak - Parte Hartuz Ikerketa Taldea - Parte Hartuz Ikerketa Taldea - UPV/EHU|hizkuntza=eu-ES|url=https://www.ehu.eus/eu/web/partehartuz/pertsonak|aldizkaria=Parte Hartuz Ikerketa Taldea|sartze-data=2021-06-26}}</ref><gallery mode="slideshow" showfilename="yes" caption="'''''Demokrazia patriarkala''''' '''Jule''' '''Goikoetxea''' Nora Miralles Estitxu Garai Lore Etxeberria (Emakunde, 2019)">
Fitxategi:Demokrazia patriarkala.pdf
Fitxategi:Demokrazia patriarkala (page 11 crop).jpg
Fitxategi:Demokrazia patriarkala (page 44 crop).jpg
Fitxategi:Demokrazia patriarkala (page 31 crop).jpg
Fitxategi:Demokrazia patriarkala (page 46 crop).jpg
Fitxategi:Demokrazia patriarkala (page 39 crop).jpg
Fitxategi:Demokrazia patriarkala (page 33 crop).jpg
Fitxategi:Demokrazia patriarkala (page 35).jpg
Fitxategi:Demokrazia patriarkala (page 38 crop).jpg
Fitxategi:Demokrazia patriarkala (page 41 crop).jpg
Fitxategi:Demokrazia patriarkala (page 45 crop).jpg
Fitxategi:Demokrazia patriarkala (page 34 crop).jpg
Fitxategi:Demokrazia patriarkala (page 37 crop).jpg
Fitxategi:Demokrazia patriarkala (page 33 crop2).jpg
Fitxategi:Demokrazia patriarkala (page 34 crop2).jpg
Fitxategi:Demokrazia patriarkala (page 40 crop).jpg
Fitxategi:Demokrazia patriarkala (page 35 crop).jpg
</gallery>
== Liburuak ==
{{sakontzeko|Zerrenda:Jule Goikoetxearen lanak}}
=== Eleberria ===
* ''Politeismo bastarta'' (Susa, 2024), Bartzelonako Fira Literal liburu azokan [[Angela Davis]] amerikar politikari marxista, aktibista afroamerikarra eta filosofia irakaslearekin emandako lau egunen inguruko ezohiko nobela <ref>{{Erreferentzia|izenburua='Politeismo bastarta' ondu du Jule Goikoetxeak, Angela Davisekin emandako egunen harira|hizkuntza=eu|data=2024-11-12|url=https://www.berria.eus/kultura/politeismo-bastarta-ondu-du-jule-goikoetxeak-angela-davisekin-emandako-egunen-harira_2133422_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-11-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=TAI GABE DIGITALA|abizena=SL|izenburua=‘Politeismo bastarta’, Jule Goikoetxea lau egunez Angela Davisen bizkartzain izan zenekoa|hizkuntza=eu|data=2024-11-12|url=https://www.naiz.eus/eu/info/noticia/20241112/jule-goikoetxea-lau-egunez-angela-davisen-bizkartzain-izan-zenekoa-politeismo-bastarta|aldizkaria=naiz:|sartze-data=2024-11-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=‘Politeismo bastarta’: lau egun Angela Davisekin eta Jule Goikoetxearen pentsamenduetan|hizkuntza=eu|url=https://www.argia.eus/albistea/politeismo-bastarta-lau-egun-angela-davisekin-eta-jule-goikoetxearen-pentsamenduetan|aldizkaria=Argia|sartze-data=2024-11-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Funtsak-Diseño y Programación Web-|abizena=www.funtsak.com|izenburua=Politeismo bastarta - Jule Goikoetxea Mentxaka|hizkuntza=es|url=https://www.txalaparta.eus/es/libros/politeismo-bastarta|aldizkaria=www.txalaparta.eus|sartze-data=2024-11-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|abizena=nontzeberri|izenburua=Jule Goikoetxea idazleak “Politeismo bastarta” nobela argitaratu du|hizkuntza=eu|data=2024-11-12|url=https://nontzeberri.eus/jule-goikoetxea-idazleak-politeismo-bastarta-nobela-argitaratu-du|aldizkaria=Nontzeberri|sartze-data=2024-11-13}}</ref>
=== Poesia ===
* ''Tractatus'' (Susa, 2014)<ref>{{Erreferentzia|abizena=Goikoetxea, Jule ( 1981-)|izenburua=Tractatus|argitaletxea=Susa|data=2014|url=https://www.worldcat.org/oclc/920307743|isbn=9788492468577|pmc=920307743|sartze-data=2019-09-16}}</ref><ref>{{Erreferentzia|abizena=Goikoetxea, Jule ( 1981-)|izenburua=Tractatus|argitaletxea=Susa|data=2014|url=https://www.worldcat.org/oclc/920307743|isbn=9788492468577|pmc=920307743|sartze-data=2019-11-03}}</ref>
=== Saiakera ===
* ''Demokraziaren pribatizazioa'' (Elkar, 2017).<ref>{{Erreferentzia|abizena=Goikoetxea, Jule.|izenburua=Demokraziaren pribatizazioa : kapitalismo globala, Europa eta euskal lurraldeak|argitaletxea=Elkar|data=D.L. 2017|url=https://www.worldcat.org/oclc/1055603357|isbn=9788490277744|pmc=1055603357|sartze-data=2019-09-16}}</ref>
* "Por qué necesitamos un estado feminista" en "Terra de Ningú: perspectives feministes sobre la independència"] (Pollen, 2018).<ref>{{Erreferentzia|izena=Maria|abizena=Rodó de Zarate|izenburua=Terra de ningú: perspectives feministes sobre la independència|hizkuntza=Catalan|data=2017|url=https://www.worldcat.org/title/terra-de-ningu-perspectives-feministes-sobre-la-independencia/oclc/1020076855|isbn=9788416828227|pmc=1020076855|sartze-data=2019-11-03}}</ref>
* ''Independentzia helburu'' (Txalaparta, 2015).<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Independentzia helburu|url=https://www.worldcat.org/oclc/964622303|isbn=9788416350377|pmc=964622303|sartze-data=2019-11-03}}</ref>
* ''Politeismo bastarda'' (Susa, 2024)<ref>{{Erreferentzia|izenburua='Politeismo bastarta' ondu du Jule Goikoetxeak, Angela Davisekin emandako egunen harira|hizkuntza=eu|data=2024-11-12|url=https://www.berria.eus/kultura/politeismo-bastarta-ondu-du-jule-goikoetxeak-angela-davisekin-emandako-egunen-harira_2133422_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-11-21}}</ref>
== Sariak ==
* 2014 Lauaxeta Saria TRACTATUS liburuarengatik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Jule Goikoetxeak Lauaxeta Poesia Saria jasoko du|hizkuntza=eu|data=2014-11-21|url=https://irutxulo.hitza.eus/2014/11/21/jule-goikoetxeak-lauaxeta-poesia-saria-jasoko-du/|aldizkaria=Irutxuloko Hitza|sartze-data=2019-11-03}}</ref>
* 2010-2011 Tasa Saria, St Edmund’s College, Cambridgeko Unibertsitatea, Erresuma Batua.
* 2009-2010 'Summa cum Laude Doktorea Saria', Eusko Jaurlaritza.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{wikiesanak}}
* Blog pertsonala: https://julegoikoetxea.wordpress.com/
* Academia.edu: https://ehu.academia.edu/JULEGOIKOETXEA
* SUSA: http://zubitegia.armiarma.eus/?i=910
{{bizialdia|1981eko||Goikoetxea Mentxaka, Jule}}
[[Kategoria:Euskal Herriko politologoak]]
[[Kategoria:Gipuzkoako zientzialariak]]
[[Kategoria:Euskal Herriko filosofoak]]
[[Kategoria:Euskal Herriko feministak]]
[[Kategoria:Emakume poetak]]
[[Kategoria:Euskarazko poetak]]
[[Kategoria:Euskal Herriko Unibertsitateko irakasleak]]
[[Kategoria:XXI. mendeko emakume idazleak]]
[[Kategoria:XXI. mendeko Donostiako idazleak]]
clca8jmv2sol20abpk5np6qkttax41a
Txantiloi:Urtebetetzeak gaur
10
679259
9975867
9972230
2024-11-21T03:26:13Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975867
wikitext
text/x-wiki
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item (SAMPLE(?date) as ?date) (SAMPLE(?img) as ?img) (SAMPLE(?rank) as ?rank)
{
SELECT ?item ?stct ?slct (?stct + ?slct*2 as ?rank) ?img ?date
{
?date_node wikibase:timePrecision "11"^^xsd:integer .
?date_node wikibase:timeValue ?date .
FILTER (year(?date) > 1898 && day(?date) = day(now()) && month(?date) = month(now()))
?item p:P569/psv:P569 ?date_node .
OPTIONAL {?item wdt:P570 ?dod} FILTER (!bound(?dod))
OPTIONAL {?item wdt:P1087 ?e} FILTER (!bound(?e)) #saturates ranking
?item wdt:P18 ?img .
?item wdt:P31 wd:Q5 .
?item wikibase:statements ?stct .
?item wikibase:sitelinks ?slct
}
ORDER BY DESC(?rank) ?item
LIMIT 15
}
GROUP BY ?item
ORDER BY ?date
LIMIT 12
|section=
|columns=P18,label,P569,P19,qid
|thumb=130
|min_section=
|links=red
|row_template=Wikidata list/GalleryRD
|skip_table=1
|short = true
|chart=true
|link=Wikidata:Database_reports/birthday_today/gallery
}}
{{Wikidata list/GalleryRD
| p18 = [[Fitxategi:Fairuz in btd concert 2001.jpg|center|130px]]
| label = [[Fairuz]]
| p569 = 1934-11-21
| p19 = [[Beirut]]
| qid = Q3247658
}}
{{Wikidata list/GalleryRD
| p18 = [[Fitxategi:Richard Durbin official photo.jpg|center|130px]]
| label = [[Dick Durbin]]
| p569 = 1944-11-21
| p19 = [[East St. Louis (Illinois)|East St. Louis]]
| qid = Q434804
}}
{{Wikidata list/GalleryRD
| p18 = [[Fitxategi:Goldie Hawn - 1970.jpg|center|130px]]
| label = [[Goldie Hawn]]
| p569 = 1945-11-21
| p19 = [[Washington]]
| qid = Q188459
}}
{{Wikidata list/GalleryRD
| p18 = [[Fitxategi:Michel Suleiman.jpg|center|130px]]
| label = [[Michel Suleiman]]
| p569 = 1948-11-21
| p19 = [[Chamat]]
| qid = Q57427
}}
{{Wikidata list/GalleryRD
| p18 = [[Fitxategi:Bertrand Meyer IMG 2481.jpg|center|130px]]
| label = [[Bertrand Meyer]]
| p569 = 1950-11-21
| p19 = [[Paris]]
| qid = Q92946
}}
{{Wikidata list/GalleryRD
| p18 = [[Fitxategi:Peter Bosz crop.png|center|130px]]
| label = [[Peter Bosz]]
| p569 = 1963-11-21
| p19 = [[Apeldoorn]]
| qid = Q1029982
}}
{{Wikidata list/GalleryRD
| p18 = [[Fitxategi:Nicollette Sheridan at the Beowulf premiere.jpg|center|130px]]
| label = [[Nicollette Sheridan]]
| p569 = 1963-11-21
| p19 = [[Worthing]]
| qid = Q229440
}}
{{Wikidata list/GalleryRD
| p18 = [[Fitxategi:AlexanderSiddig09TIFF.jpg|center|130px]]
| label = [[Alexander Siddig]]
| p569 = 1965-11-21
| p19 = [[Omdurman]]
| qid = Q311165
}}
{{Wikidata list/GalleryRD
| p18 = [[Fitxategi:Björk by deep schismic at Big Day Out 2008, Melbourne Flemington Racecourse.jpg|center|130px]]
| label = [[Björk]]
| p569 = 1965-11-21
| p19 = [[Reykjavik]]
| qid = Q42455
}}
{{Wikidata list/GalleryRD
| p18 = [[Fitxategi:Jena Malone at KVIFF 2015 (head only).jpg|center|130px]]
| label = [[Jena Malone]]
| p569 = 1984-11-21
| p19 = [[Sparks (Nevada)|Sparks]]
| qid = Q233368
}}
{{Wikidata list/GalleryRD
| p18 = [[Fitxategi:Jesús Navas.jpg|center|130px]]
| label = [[Jesús Navas]]
| p569 = 1985-11-21
| p19 = [[Los Palacios y Villafranca]]
| qid = Q185093
}}
{{Wikidata list/GalleryRD
| p18 = [[Fitxategi:Carly Rae Jepsen Primavera19 -146 (48986111926) (cropped).jpg|center|130px]]
| label = [[Carly Rae Jepsen]]
| p569 = 1985-11-21
| p19 = [[Mission]]
| qid = Q52583
}}
{{wikidata list end}}
ryxupzsc7rjbwirmykebybxmcnjngco
Ren eta Stimpy
0
680769
9975400
9007089
2024-11-20T16:58:02Z
Emman De La Macha
168204
9975400
wikitext
text/x-wiki
{{lan infotaula|izena=Ren eta Stimpy-ren show-a}}
'''''"Ren eta Stimpy-ren show-a"''''' (Jatorrizko izenburua: ''The Ren & Stimpy Show'') [[John Kricfalusi]]-k sortutako eta Spümcø eta Games Animation-ek ekoitzitako [[Animazio|animaziozko]] [[telesail]] [[Ameriketako Estatu Batuak|estatubatuarra]] da. Saio honen euskarazko bikoizketa [[ETB 1|ETB1en]] estreinatu zen 1995eko irailaren 21etik 1995eko urriaren 5era arte (bost denboraldietatik bi bikoiztuak izan ziren).<ref>{{Erreferentzia|abizena=Berria.eus|izenburua=Euskaldunon Egunkariaren hemeroteka. 1990-2003.|hizkuntza=en|data=2024-11-20|url=https://www.berria.eus/hemeroteka/egunkaria/?zbilatu=Ren+Stimpy&h_u=1990&h_h=12&h_e=06&b_u=2003&b_h=02&b_e=20&bilatu=Bilatu&_gl=1*1px83x2*_up*MQ..*_ga*MTI1MzA5MDM0OS4xNzMyMTIxNzY2*_ga_EC0FSX7N43*MTczMjEyMTc2Ni4xLjAuMTczMjEyMTc2Ni4wLjAuMA..&orridata=19950921&ikusi=030|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Euskarazko bikoiztaileak ==
====== Bikoizketa estudioa: Edertrack ([[Bilbo]]) ======
* [[Txomin Madariaga]]: Ren Hoëk
* [[Joseba Etxebarria]]: Stimpson "Stimpy" Katua
* [[Kepa Cueto]]: George Liquor
* [[Jesus Eguskiza]]: Narratzailea
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Telebista zirriborroa}}
[[Kategoria:Marrazki bizidun telesailak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako telesailak]]
[[Kategoria:Euskal Telebistan emititutako telesailak]]
[[Kategoria:Euskal Telebistan emititutako marrazki bizidunak]]
[[Kategoria:Telebistari buruzko eztabaidak Ameriketako Estatu Batuetan]]
[[Kategoria:Euskaratutako telesailak]]
p4wrwbl5wn490jll1qfcx2kxm4uclbi
Txantiloi:Heriotza garrantzitsuenak/12/17/Mundua
10
682285
9974966
9930451
2024-11-20T14:14:37Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9974966
wikitext
text/x-wiki
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?date ?stct ?slct (?stct + ?slct*2 as ?rank) WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5.
?date_node wikibase:timePrecision "11"^^xsd:integer .
?date_node wikibase:timeValue ?date .
FILTER (year(?date) > 1 && day(?date) = (17) && month(?date) = (12))
?item p:P570/psv:P570 ?date_node .
OPTIONAL {?item wdt:P1087 ?e} FILTER (!bound(?e)) #saturates ranking
?item wikibase:statements ?stct .
?item wikibase:sitelinks ?slct .
MINUS { ?item wdt:P19/wdt:P131*/^wdt:P527 wd:Q47588 }
}
ORDER BY DESC(?rank)
LIMIT 4
|columns=item,P18,label
|thumb=60
|autolist=fallback
|links=local
|row_template=Wikidata list/Heriotzak
|skip_table=1
|short = true
|chart=true
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q39931|Q39931]]
| p18 = [[Fitxategi:Pierre Auguste Renoir, uncropped image.jpg|center|60px]]
| label = [[Pierre-Auguste Renoir]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q38337|Q38337]]
| p18 = [[Fitxategi:Alexander Dumas père par Nadar - Google Art Project.jpg|center|60px]]
| label = [[Alexandre Dumas]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q8605|Q8605]]
| p18 = [[Fitxategi:Simón Bolívar by Acevedo Bernal, 1922.jpg|center|60px]]
| label = [[Simón Bolívar]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q39837|Q39837]]
| p18 = [[Fitxategi:Statue of Averroes in Córdoba, Spain.jpg|center|60px]]
| label = [[Averroes]]
}}
{{wikidata list end}}
5aqs49he6shtsa1a0phyhf3yi4tozrk
Txantiloi:Heriotza garrantzitsuenak/12/14/Mundua/Falta
10
682317
9975199
9465853
2024-11-20T14:26:49Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975199
wikitext
text/x-wiki
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?date ?stct ?slct (?stct + ?slct*2 as ?rank) WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5.
?date_node wikibase:timePrecision "11"^^xsd:integer .
?date_node wikibase:timeValue ?date .
FILTER (year(?date) > 1 && day(?date) = (14) && month(?date) = (12))
?item p:P570/psv:P570 ?date_node .
OPTIONAL {?item wdt:P1087 ?e} FILTER (!bound(?e)) #saturates ranking
?item wikibase:statements ?stct .
?item wikibase:sitelinks ?slct .
}
ORDER BY DESC(?rank)
LIMIT 30
|columns=label
|thumb=60
|links=red_only
|row_template=Wikidata list/Zerrenda_laua
|skip_table=1
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Louis Agassiz]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Walter Lippmann]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Stanley Spencer]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Princess Alice of the United Kingdom]]
}}
{{wikidata list end}}
trp1bpzgi2nr7nspyk28pn1nqapatf4
Txantiloi:Jaiotza garrantzitsuenak/1/3/Mundua/Falta
10
682427
9975796
9968600
2024-11-20T22:31:31Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975796
wikitext
text/x-wiki
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?date ?stct ?slct (?stct + ?slct*2 as ?rank) WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5.
?date_node wikibase:timePrecision "11"^^xsd:integer .
?date_node wikibase:timeValue ?date .
FILTER (year(?date) > 1 && day(?date) = (3) && month(?date) = (1))
?item p:P569/psv:P569 ?date_node .
OPTIONAL {?item wdt:P1087 ?e} FILTER (!bound(?e)) #saturates ranking
?item wikibase:statements ?stct .
?item wikibase:sitelinks ?slct .
}
ORDER BY DESC(?rank)
LIMIT 30
|columns=label
|thumb=60
|links=red_only
|row_template=Wikidata list/Zerrenda_laua
|skip_table=1
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Jisoo]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Jonny Evans]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Franz Cumont]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Eric Voegelin]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[John Paul Jones]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Jaswant Singh]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Sakamoto Ryōma]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Yurii Mitropolskiy]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Victor Borge]]
}}
{{wikidata list end}}
sczenlt65d2tug1ijql7us1hh6bzk39
Txantiloi:Jaiotza garrantzitsuenak/11/29/Mundua/Falta
10
682638
9975453
9942014
2024-11-20T18:29:18Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975453
wikitext
text/x-wiki
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?date ?stct ?slct (?stct + ?slct*2 as ?rank) WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5.
?date_node wikibase:timePrecision "11"^^xsd:integer .
?date_node wikibase:timeValue ?date .
FILTER (year(?date) > 1 && day(?date) = (29) && month(?date) = (11))
?item p:P569/psv:P569 ?date_node .
OPTIONAL {?item wdt:P1087 ?e} FILTER (!bound(?e)) #saturates ranking
?item wikibase:statements ?stct .
?item wikibase:sitelinks ?slct .
}
ORDER BY DESC(?rank)
LIMIT 30
|columns=label
|thumb=60
|links=red_only
|row_template=Wikidata list/Zerrenda_laua
|skip_table=1
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Wilhelm Hauff]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Joel Coen (Q13595311)|Joel Coen]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Laura Marano]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Tsongkhapa]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Lauren German]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Game]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[John David Barrow]]
}}
{{wikidata list end}}
kd4r8ptp4pgxbdqmzqgp93j22hhgm3m
Txantiloi:Jaiotza garrantzitsuenak/9/11/Mundua/Falta
10
682650
9975855
9968741
2024-11-21T01:01:05Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975855
wikitext
text/x-wiki
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?date ?stct ?slct (?stct + ?slct*2 as ?rank) WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5.
?date_node wikibase:timePrecision "11"^^xsd:integer .
?date_node wikibase:timeValue ?date .
FILTER (year(?date) > 1 && day(?date) = (11) && month(?date) = (9))
?item p:P569/psv:P569 ?date_node .
OPTIONAL {?item wdt:P1087 ?e} FILTER (!bound(?e)) #saturates ranking
?item wikibase:statements ?stct .
?item wikibase:sitelinks ?slct .
}
ORDER BY DESC(?rank)
LIMIT 30
|columns=label
|thumb=60
|links=red_only
|row_template=Wikidata list/Zerrenda_laua
|skip_table=1
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Moby]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Ludacris]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Gerard de Lairesse]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Emperor Xuanzong of Tang]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Eduard Hanslick]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Taraji P. Henson]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Harry Connick Jr.]]
}}
{{wikidata list end}}
qjr18hlgh0qvg0tpsu708idwfq1g7q2
Txantiloi:Jaiotza garrantzitsuenak/9/13/Mundua/Falta
10
682652
9975314
9852615
2024-11-20T15:29:41Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975314
wikitext
text/x-wiki
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?date ?stct ?slct (?stct + ?slct*2 as ?rank) WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5.
?date_node wikibase:timePrecision "11"^^xsd:integer .
?date_node wikibase:timeValue ?date .
FILTER (year(?date) > 1 && day(?date) = (13) && month(?date) = (9))
?item p:P569/psv:P569 ?date_node .
OPTIONAL {?item wdt:P1087 ?e} FILTER (!bound(?e)) #saturates ranking
?item wikibase:statements ?stct .
?item wikibase:sitelinks ?slct .
}
ORDER BY DESC(?rank)
LIMIT 30
|columns=label
|thumb=60
|links=red_only
|row_template=Wikidata list/Zerrenda_laua
|skip_table=1
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Hermann Huber]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[J. J. Grandville]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Konstantinos Carathéodory]]
}}
{{wikidata list end}}
kjmriu7kpqw19i7pae1y3m0yvntedem
Txantiloi:Jaiotza garrantzitsuenak/9/17/Mundua/Falta
10
682656
9974734
9968397
2024-11-20T13:35:04Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9974734
wikitext
text/x-wiki
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?date ?stct ?slct (?stct + ?slct*2 as ?rank) WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5.
?date_node wikibase:timePrecision "11"^^xsd:integer .
?date_node wikibase:timeValue ?date .
FILTER (year(?date) > 1 && day(?date) = (17) && month(?date) = (9))
?item p:P569/psv:P569 ?date_node .
OPTIONAL {?item wdt:P1087 ?e} FILTER (!bound(?e)) #saturates ranking
?item wikibase:statements ?stct .
?item wikibase:sitelinks ?slct .
}
ORDER BY DESC(?rank)
LIMIT 30
|columns=label
|thumb=60
|links=red_only
|row_template=Wikidata list/Zerrenda_laua
|skip_table=1
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Jimmie Johnson]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Uzeyir Hajibeyov]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Bryan Singer]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Chuck Grassley]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Ella Purnell]]
}}
{{wikidata list end}}
g841kos1jpuzrqa6gxwa08ksqh5vktn
Txantiloi:Jaiotza garrantzitsuenak/9/30/Mundua/Falta
10
682669
9974758
9950349
2024-11-20T14:02:44Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9974758
wikitext
text/x-wiki
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?date ?stct ?slct (?stct + ?slct*2 as ?rank) WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5.
?date_node wikibase:timePrecision "11"^^xsd:integer .
?date_node wikibase:timeValue ?date .
FILTER (year(?date) > 1 && day(?date) = (30) && month(?date) = (9))
?item p:P569/psv:P569 ?date_node .
OPTIONAL {?item wdt:P1087 ?e} FILTER (!bound(?e)) #saturates ranking
?item wikibase:statements ?stct .
?item wikibase:sitelinks ?slct .
}
ORDER BY DESC(?rank)
LIMIT 30
|columns=label
|thumb=60
|links=red_only
|row_template=Wikidata list/Zerrenda_laua
|skip_table=1
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Aleksandr Vasilevski]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Olivier Giroud]]
}}
{{wikidata list end}}
ktq5ilv5517buz7py8ootodj6xnyqct
Txantiloi:Jaiotza garrantzitsuenak/6/29/Mundua/Falta
10
682698
9975298
9946347
2024-11-20T14:51:40Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975298
wikitext
text/x-wiki
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?date ?stct ?slct (?stct + ?slct*2 as ?rank) WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5.
?date_node wikibase:timePrecision "11"^^xsd:integer .
?date_node wikibase:timeValue ?date .
FILTER (year(?date) > 1 && day(?date) = (29) && month(?date) = (6))
?item p:P569/psv:P569 ?date_node .
OPTIONAL {?item wdt:P1087 ?e} FILTER (!bound(?e)) #saturates ranking
?item wikibase:statements ?stct .
?item wikibase:sitelinks ?slct .
}
ORDER BY DESC(?rank)
LIMIT 30
|columns=label
|thumb=60
|links=red_only
|row_template=Wikidata list/Zerrenda_laua
|skip_table=1
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Gurbanguly Berdimuhamedow]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[DJ Shadow]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Addison Timlin]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Robert Evans]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Joachim Heinrich Campe]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Primož Trubar]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Beatrice d’Este]]
}}
{{wikidata list end}}
5i9nm12h8t8upi283yz58jg367a0q5m
Txantiloi:Jaiotza garrantzitsuenak/4/4/Mundua/Falta
10
682703
9974741
9941829
2024-11-20T13:43:20Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9974741
wikitext
text/x-wiki
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?date ?stct ?slct (?stct + ?slct*2 as ?rank) WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5.
?date_node wikibase:timePrecision "11"^^xsd:integer .
?date_node wikibase:timeValue ?date .
FILTER (year(?date) > 1 && day(?date) = (4) && month(?date) = (4))
?item p:P569/psv:P569 ?date_node .
OPTIONAL {?item wdt:P1087 ?e} FILTER (!bound(?e)) #saturates ranking
?item wikibase:statements ?stct .
?item wikibase:sitelinks ?slct .
}
ORDER BY DESC(?rank)
LIMIT 30
|columns=label
|thumb=60
|links=red_only
|row_template=Wikidata list/Zerrenda_laua
|skip_table=1
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Sami Khedira]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[David Cross]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Casimir Delavigne]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Antoine Galland]]
}}
{{wikidata list end}}
i2rvpozcb6qttnduattodyzqtpz806h
Txantiloi:Jaiotza garrantzitsuenak/4/29/Mundua/Falta
10
682728
9974679
9968374
2024-11-20T12:52:48Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9974679
wikitext
text/x-wiki
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?date ?stct ?slct (?stct + ?slct*2 as ?rank) WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5.
?date_node wikibase:timePrecision "11"^^xsd:integer .
?date_node wikibase:timeValue ?date .
FILTER (year(?date) > 1 && day(?date) = (29) && month(?date) = (4))
?item p:P569/psv:P569 ?date_node .
OPTIONAL {?item wdt:P1087 ?e} FILTER (!bound(?e)) #saturates ranking
?item wikibase:statements ?stct .
?item wikibase:sitelinks ?slct .
}
ORDER BY DESC(?rank)
LIMIT 30
|columns=label
|thumb=60
|links=red_only
|row_template=Wikidata list/Zerrenda_laua
|skip_table=1
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Jerry Seinfeld]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Egon Erwin Kisch]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Rod McKuen]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Auguste Herbin]]
}}
{{wikidata list end}}
s0k62uzl5joj9c3m0vbfulp26kjt7d2
Txantiloi:Jaiotza garrantzitsuenak/1/9/EH
10
682767
9975719
9626473
2024-11-20T21:08:41Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975719
wikitext
text/x-wiki
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?date ?stct ?slct (?stct + ?slct*2 as ?rank) WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5.
?date_node wikibase:timePrecision "11"^^xsd:integer .
?date_node wikibase:timeValue ?date .
FILTER (year(?date) > 1 && day(?date) = (9) && month(?date) = (1))
?item p:P569/psv:P569 ?date_node .
OPTIONAL {?item wdt:P570 ?dod. BIND(YEAR(?dod) AS ?yod)}
OPTIONAL {?item wdt:P1087 ?e} FILTER (!bound(?e)) #saturates ranking
?item wikibase:statements ?stct .
?item wikibase:sitelinks ?slct .
?item wdt:P19/wdt:P131*/^wdt:P527 wd:Q47588
}
ORDER BY DESC(?rank)
LIMIT 4
|columns=item,P18,label
|thumb=60
|autolist=fallback
|links=local
|row_template=Wikidata list/Jaiotzak
|skip_table=1
|short = true
|chart=true
}}
{{Wikidata list/Jaiotzak
| item = [[:d:Q2415070|Q2415070]]
| p18 = [[Fitxategi:Ruben Ibarruri (cropped).jpg|center|60px]]
| label = [[Rubén Ruiz Ibarruri]]
}}
{{Wikidata list/Jaiotzak
| item = [[:d:Q930130|Q930130]]
| label = [[Manuel Sarabia]]
}}
{{Wikidata list/Jaiotzak
| item = [[:d:Q1366357|Q1366357]]
| p18 = [[Fitxategi:Julián Gayarre - 1881.jpg|center|60px]]
| label = [[Julian Gaiarre]]
}}
{{Wikidata list/Jaiotzak
| item = [[:d:Q55242|Q55242]]
| p18 = [[Fitxategi:Arzobispo Marcelino Olaechea (cropped).jpg|center|60px]]
| label = [[Marcelino Olaetxea]]
}}
{{wikidata list end}}
m53xp629f8mh60afwndowditbtua8n5
Txantiloi:Jaiotza garrantzitsuenak/7/11/EH
10
682861
9975547
9186119
2024-11-20T18:56:00Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975547
wikitext
text/x-wiki
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?date ?stct ?slct (?stct + ?slct*2 as ?rank) WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5.
?date_node wikibase:timePrecision "11"^^xsd:integer .
?date_node wikibase:timeValue ?date .
FILTER (year(?date) > 1 && day(?date) = (11) && month(?date) = (7))
?item p:P569/psv:P569 ?date_node .
OPTIONAL {?item wdt:P570 ?dod. BIND(YEAR(?dod) AS ?yod)}
OPTIONAL {?item wdt:P1087 ?e} FILTER (!bound(?e)) #saturates ranking
?item wikibase:statements ?stct .
?item wikibase:sitelinks ?slct .
?item wdt:P19/wdt:P131*/^wdt:P527 wd:Q47588
}
ORDER BY DESC(?rank)
LIMIT 4
|columns=item,P18,label
|thumb=60
|autolist=fallback
|links=local
|row_template=Wikidata list/Jaiotzak
|skip_table=1
|short = true
|chart=true
}}
{{Wikidata list/Jaiotzak
| item = [[:d:Q316772|Q316772]]
| p18 = [[Fitxategi:Raúl García - 01 (cropped).jpg|center|60px]]
| label = [[Raúl García|Raul Garcia]]
}}
{{Wikidata list/Jaiotzak
| item = [[:d:Q276943|Q276943]]
| p18 = [[Fitxategi:VGG.17.1.jpg|center|60px]]
| label = [[Ignacio Hidalgo de Cisneros]]
}}
{{Wikidata list/Jaiotzak
| item = [[:d:Q719994|Q719994]]
| p18 = [[Fitxategi:Juan José Oroz Eneco Tour 2009.jpg|center|60px]]
| label = [[Juan José Oroz]]
}}
{{Wikidata list/Jaiotzak
| item = [[:d:Q2876484|Q2876484]]
| p18 = [[Fitxategi:Ibon Sarasola (2012).jpg|center|60px]]
| label = [[Ibon Sarasola]]
}}
{{wikidata list end}}
qofmq2uj3npqk8x9syl2u4wuljf33e5
Txantiloi:Jaiotza garrantzitsuenak/8/31/EH
10
682912
9974730
9968387
2024-11-20T13:29:41Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9974730
wikitext
text/x-wiki
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?date ?stct ?slct (?stct + ?slct*2 as ?rank) WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5.
?date_node wikibase:timePrecision "11"^^xsd:integer .
?date_node wikibase:timeValue ?date .
FILTER (year(?date) > 1 && day(?date) = (31) && month(?date) = (8))
?item p:P569/psv:P569 ?date_node .
OPTIONAL {?item wdt:P570 ?dod. BIND(YEAR(?dod) AS ?yod)}
OPTIONAL {?item wdt:P1087 ?e} FILTER (!bound(?e)) #saturates ranking
?item wikibase:statements ?stct .
?item wikibase:sitelinks ?slct .
?item wdt:P19/wdt:P131*/^wdt:P527 wd:Q47588
}
ORDER BY DESC(?rank)
LIMIT 4
|columns=item,P18,label
|thumb=60
|autolist=fallback
|links=local
|row_template=Wikidata list/Jaiotzak
|skip_table=1
|short = true
|chart=true
}}
{{Wikidata list/Jaiotzak
| item = [[:d:Q950984|Q950984]]
| label = [[Justo Ruiz]]
}}
{{Wikidata list/Jaiotzak
| item = [[:d:Q3354695|Q3354695]]
| label = [[Silverio Izagirre]]
}}
{{Wikidata list/Jaiotzak
| item = [[:d:Q12260873|Q12260873]]
| label = [[José Ramón Castro Alaba]]
}}
{{Wikidata list/Jaiotzak
| item = [[:d:Q16300929|Q16300929]]
| p18 = [[Fitxategi:ImasDphotoArt.jpeg|center|60px]]
| label = [[Ramón Ibarra]]
}}
{{wikidata list end}}
nitkcyd11mgn0vxjicpcv3bmfwxvsll
Txantiloi:Jaiotza garrantzitsuenak/2/5/EH
10
683068
9975868
9972242
2024-11-21T03:31:21Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975868
wikitext
text/x-wiki
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?date ?stct ?slct (?stct + ?slct*2 as ?rank) WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5.
?date_node wikibase:timePrecision "11"^^xsd:integer .
?date_node wikibase:timeValue ?date .
FILTER (year(?date) > 1 && day(?date) = (5) && month(?date) = (2))
?item p:P569/psv:P569 ?date_node .
OPTIONAL {?item wdt:P570 ?dod. BIND(YEAR(?dod) AS ?yod)}
OPTIONAL {?item wdt:P1087 ?e} FILTER (!bound(?e)) #saturates ranking
?item wikibase:statements ?stct .
?item wikibase:sitelinks ?slct .
?item wdt:P19/wdt:P131*/^wdt:P527 wd:Q47588
}
ORDER BY DESC(?rank)
LIMIT 4
|columns=item,P18,label
|thumb=60
|autolist=fallback
|links=local
|row_template=Wikidata list/Jaiotzak
|skip_table=1
|short = true
|chart=true
}}
{{Wikidata list/Jaiotzak
| item = [[:d:Q232873|Q232873]]
| p18 = [[Fitxategi:René Cassin nobel.jpg|center|60px]]
| label = [[René Cassin]]
}}
{{Wikidata list/Jaiotzak
| item = [[:d:Q3312950|Q3312950]]
| p18 = [[Fitxategi:Miguel Boyer en el Congreso de los Diputados (1983).jpg|center|60px]]
| label = [[Miguel Boyer]]
}}
{{Wikidata list/Jaiotzak
| item = [[:d:Q529136|Q529136]]
| p18 = [[Fitxategi:Markel Irizar - TdF 2023 Stage 1 Bilbao-Bilbao (cropped).jpg|center|60px]]
| label = [[Markel Irizar]]
}}
{{Wikidata list/Jaiotzak
| item = [[:d:Q432741|Q432741]]
| p18 = [[Fitxategi:KLM Open 2009 Olazabal.JPG|center|60px]]
| label = [[Jose Maria Olazabal]]
}}
{{wikidata list end}}
gigz1biusrh929lnw4j2m2n2uobbto2
Txantiloi:Jaiotza garrantzitsuenak/10/24/Mundua
10
683265
9975259
9900450
2024-11-20T14:30:52Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975259
wikitext
text/x-wiki
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?date ?stct ?slct (?stct + ?slct*2 as ?rank) WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5.
?date_node wikibase:timePrecision "11"^^xsd:integer .
?date_node wikibase:timeValue ?date .
FILTER (year(?date) > 1 && day(?date) = (24) && month(?date) = (10))
?item p:P569/psv:P569 ?date_node .
OPTIONAL {?item wdt:P570 ?dod. BIND(YEAR(?dod) AS ?yod)}
OPTIONAL {?item wdt:P1087 ?e} FILTER (!bound(?e)) #saturates ranking
?item wikibase:statements ?stct .
?item wikibase:sitelinks ?slct .
MINUS { ?item wdt:P19/wdt:P131*/^wdt:P527 wd:Q47588 }
}
ORDER BY DESC(?rank)
LIMIT 4
|columns=item,P18,label
|thumb=60
|autolist=fallback
|links=local
|row_template=Wikidata list/Jaiotzak
|skip_table=1
|short = true
|chart=true
}}
{{Wikidata list/Jaiotzak
| item = [[:d:Q126188|Q126188]]
| p18 = [[Fitxategi:King James II by Sir Godfrey Kneller, Bt.jpg|center|60px]]
| label = [[Jakue II.a Ingalaterrakoa|Jakue II.a Ingalaterrakoa eta VII.a Eskoziakoa]]
}}
{{Wikidata list/Jaiotzak
| item = [[:d:Q43522|Q43522]]
| p18 = [[Fitxategi:Jan Verkolje - Antonie van Leeuwenhoek.jpg|center|60px]]
| label = [[Anton van Leeuwenhoek]]
}}
{{Wikidata list/Jaiotzak
| item = [[:d:Q33240|Q33240]]
| p18 = [[Fitxategi:Drake July 2016.jpg|center|60px]]
| label = [[Drake (musikaria)|Drake]]
}}
{{Wikidata list/Jaiotzak
| item = [[:d:Q209152|Q209152]]
| p18 = [[Fitxategi:William Penn at 22 1666.jpg|center|60px]]
| label = [[William Penn]]
}}
{{wikidata list end}}
hbeaswx9ngeu5q2ydaepgxd98b7nmj3
Txantiloi:Heriotza garrantzitsuenak/10/2/Mundua/Falta
10
683431
9975310
9968447
2024-11-20T15:23:12Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975310
wikitext
text/x-wiki
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?date ?stct ?slct (?stct + ?slct*2 as ?rank) WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5.
?date_node wikibase:timePrecision "11"^^xsd:integer .
?date_node wikibase:timeValue ?date .
FILTER (year(?date) > 1 && day(?date) = (2) && month(?date) = (10))
?item p:P570/psv:P570 ?date_node .
OPTIONAL {?item wdt:P1087 ?e} FILTER (!bound(?e)) #saturates ranking
?item wikibase:statements ?stct .
?item wikibase:sitelinks ?slct .
}
ORDER BY DESC(?rank)
LIMIT 30
|columns=label
|thumb=60
|links=red_only
|row_template=Wikidata list/Zerrenda_laua
|skip_table=1
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Samuel Adams]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Giya Kancheli]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Vasily Shukshin]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[John Marin]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[William Ellery Channing]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Marek Edelman]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Johann Caspar Bluntschli]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Brian Friel]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Heinz G. Konsalik]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Oskar Lange]]
}}
{{wikidata list end}}
lrttqijyz1edehvvfp011kbqzts34rt
Txantiloi:Heriotza garrantzitsuenak/8/26/Mundua/Falta
10
683486
9975427
9968527
2024-11-20T18:15:30Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975427
wikitext
text/x-wiki
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?date ?stct ?slct (?stct + ?slct*2 as ?rank) WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5.
?date_node wikibase:timePrecision "11"^^xsd:integer .
?date_node wikibase:timeValue ?date .
FILTER (year(?date) > 1 && day(?date) = (26) && month(?date) = (8))
?item p:P570/psv:P570 ?date_node .
OPTIONAL {?item wdt:P1087 ?e} FILTER (!bound(?e)) #saturates ranking
?item wikibase:statements ?stct .
?item wikibase:sitelinks ?slct .
}
ORDER BY DESC(?rank)
LIMIT 30
|columns=label
|thumb=60
|links=red_only
|row_template=Wikidata list/Zerrenda_laua
|skip_table=1
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Irving Stone]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Anna German]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Andrew W. Mellon]]
}}
{{wikidata list end}}
3jnsisezolv541u92qfwm6tnc5r3hrd
Txantiloi:Heriotza garrantzitsuenak/1/25/Mundua/Falta
10
683616
9975269
9852597
2024-11-20T14:33:42Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975269
wikitext
text/x-wiki
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?date ?stct ?slct (?stct + ?slct*2 as ?rank) WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5.
?date_node wikibase:timePrecision "11"^^xsd:integer .
?date_node wikibase:timeValue ?date .
FILTER (year(?date) > 1 && day(?date) = (25) && month(?date) = (1))
?item p:P570/psv:P570 ?date_node .
OPTIONAL {?item wdt:P1087 ?e} FILTER (!bound(?e)) #saturates ranking
?item wikibase:statements ?stct .
?item wikibase:sitelinks ?slct .
}
ORDER BY DESC(?rank)
LIMIT 30
|columns=label
|thumb=60
|links=red_only
|row_template=Wikidata list/Zerrenda_laua
|skip_table=1
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Sergei Ivanovitx Vavilov]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Grand Duke Konstantin Nikolayevich of Russia]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Stephen Cole Kleene]]
}}
{{wikidata list end}}
69qmpjo2la8bq4lb5cxkwwlfx299hkd
Txantiloi:Heriotza garrantzitsuenak/9/27/Mundua/Falta
10
683680
9974729
9968384
2024-11-20T13:25:04Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9974729
wikitext
text/x-wiki
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?date ?stct ?slct (?stct + ?slct*2 as ?rank) WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5.
?date_node wikibase:timePrecision "11"^^xsd:integer .
?date_node wikibase:timeValue ?date .
FILTER (year(?date) > 1 && day(?date) = (27) && month(?date) = (9))
?item p:P570/psv:P570 ?date_node .
OPTIONAL {?item wdt:P1087 ?e} FILTER (!bound(?e)) #saturates ranking
?item wikibase:statements ?stct .
?item wikibase:sitelinks ?slct .
}
ORDER BY DESC(?rank)
LIMIT 30
|columns=label
|thumb=60
|links=red_only
|row_template=Wikidata list/Zerrenda_laua
|skip_table=1
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Bai Juyi]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Heinrich Bullinger]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Jaswant Singh]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Pol Bury]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Sergei Prokudin-Gorskii]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Go-Daigo]]
}}
{{wikidata list end}}
ro7h6mb8ikuyj3y0n2qdh5vv5so8o6d
Txantiloi:Heriotza garrantzitsuenak/4/2/Mundua/Falta
10
683715
9974733
9852563
2024-11-20T13:32:42Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9974733
wikitext
text/x-wiki
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?date ?stct ?slct (?stct + ?slct*2 as ?rank) WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5.
?date_node wikibase:timePrecision "11"^^xsd:integer .
?date_node wikibase:timeValue ?date .
FILTER (year(?date) > 1 && day(?date) = (2) && month(?date) = (4))
?item p:P570/psv:P570 ?date_node .
OPTIONAL {?item wdt:P1087 ?e} FILTER (!bound(?e)) #saturates ranking
?item wikibase:statements ?stct .
?item wikibase:sitelinks ?slct .
}
ORDER BY DESC(?rank)
LIMIT 30
|columns=label
|thumb=60
|links=red_only
|row_template=Wikidata list/Zerrenda_laua
|skip_table=1
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Elizabeth Catlett]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Richard Cobden]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Eugenius Warming]]
}}
{{wikidata list end}}
69slx4pa5x1uvsjtqde11mpkcqej11y
Txantiloi:Heriotza garrantzitsuenak/4/23/Mundua/Falta
10
683738
9975415
9941996
2024-11-20T17:46:26Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975415
wikitext
text/x-wiki
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?date ?stct ?slct (?stct + ?slct*2 as ?rank) WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5.
?date_node wikibase:timePrecision "11"^^xsd:integer .
?date_node wikibase:timeValue ?date .
FILTER (year(?date) > 1 && day(?date) = (23) && month(?date) = (4))
?item p:P570/psv:P570 ?date_node .
OPTIONAL {?item wdt:P1087 ?e} FILTER (!bound(?e)) #saturates ranking
?item wikibase:statements ?stct .
?item wikibase:sitelinks ?slct .
}
ORDER BY DESC(?rank)
LIMIT 30
|columns=label
|thumb=60
|links=red_only
|row_template=Wikidata list/Zerrenda_laua
|skip_table=1
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Harold Arlen]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Roland Penrose]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Joseph Pennell]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Christian Wilhelm Ernst Dietrich]]
}}
{{wikidata list end}}
izihkyultvsyu27ls9j4yd1szxkbwa5
Txantiloi:Heriotza garrantzitsuenak/2/14/Mundua/Falta
10
683790
9975759
9942046
2024-11-20T21:58:32Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975759
wikitext
text/x-wiki
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?date ?stct ?slct (?stct + ?slct*2 as ?rank) WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5.
?date_node wikibase:timePrecision "11"^^xsd:integer .
?date_node wikibase:timeValue ?date .
FILTER (year(?date) > 1 && day(?date) = (14) && month(?date) = (2))
?item p:P570/psv:P570 ?date_node .
OPTIONAL {?item wdt:P1087 ?e} FILTER (!bound(?e)) #saturates ranking
?item wikibase:statements ?stct .
?item wikibase:sitelinks ?slct .
}
ORDER BY DESC(?rank)
LIMIT 30
|columns=label
|thumb=60
|links=red_only
|row_template=Wikidata list/Zerrenda_laua
|skip_table=1
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Abraham Bosse]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[William Blackstone]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Conrad Celtes]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[William Rothenstein]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Gioseffo Zarlino]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Henri Auguste Barbier]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Dick Francis]]
}}
{{wikidata list end}}
3bvg3vc5m1ncujb4h19e1hgvzicegsi
Txantiloi:Heriotza garrantzitsuenak/2/25/Mundua/Falta
10
683801
9975713
9631723
2024-11-20T21:04:01Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975713
wikitext
text/x-wiki
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?date ?stct ?slct (?stct + ?slct*2 as ?rank) WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5.
?date_node wikibase:timePrecision "11"^^xsd:integer .
?date_node wikibase:timeValue ?date .
FILTER (year(?date) > 1 && day(?date) = (25) && month(?date) = (2))
?item p:P570/psv:P570 ?date_node .
OPTIONAL {?item wdt:P1087 ?e} FILTER (!bound(?e)) #saturates ranking
?item wikibase:statements ?stct .
?item wikibase:sitelinks ?slct .
}
ORDER BY DESC(?rank)
LIMIT 30
|columns=label
|thumb=60
|links=red_only
|row_template=Wikidata list/Zerrenda_laua
|skip_table=1
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Pu Songling]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Hugo Steinhaus]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Daniel Heinsius]]
}}
{{wikidata list end}}
1hprqidfu8kj4t2u2ezjlhg47fsngg6
Txantiloi:Heriotza garrantzitsuenak/7/8/EH
10
683875
9975773
9852805
2024-11-20T22:12:34Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975773
wikitext
text/x-wiki
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?date ?stct ?slct (?stct + ?slct*2 as ?rank) WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5.
?date_node wikibase:timePrecision "11"^^xsd:integer .
?date_node wikibase:timeValue ?date .
FILTER (year(?date) > 1 && day(?date) = (8) && month(?date) = (7))
?item p:P570/psv:P570 ?date_node .
OPTIONAL {?item wdt:P1087 ?e} FILTER (!bound(?e)) #saturates ranking
?item wikibase:statements ?stct .
?item wikibase:sitelinks ?slct .
?item wdt:P19/wdt:P131*/^wdt:P527 wd:Q47588
}
ORDER BY DESC(?rank)
LIMIT 4
|columns=item,P18,label
|thumb=60
|autolist=fallback
|links=local
|row_template=Wikidata list/Heriotzak
|skip_table=1
|short = true
|chart=true
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q6299875|Q6299875]]
| label = [[Juan Gartzia de Salazar]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q139650|Q139650]]
| label = [[Beltran Pagola]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q12393005|Q12393005]]
| p18 = [[Fitxategi:Retrato de Martín José de Yriarte (cropped).jpg|center|60px]]
| label = [[Martin Jose Iriarte]]
}}
{{wikidata list end}}
cgsdzlo6takce8kfngnuj1f0g3znxhz
Txantiloi:Heriotza garrantzitsuenak/5/2/EH
10
683900
9974725
9950343
2024-11-20T13:20:02Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9974725
wikitext
text/x-wiki
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?date ?stct ?slct (?stct + ?slct*2 as ?rank) WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5.
?date_node wikibase:timePrecision "11"^^xsd:integer .
?date_node wikibase:timeValue ?date .
FILTER (year(?date) > 1 && day(?date) = (2) && month(?date) = (5))
?item p:P570/psv:P570 ?date_node .
OPTIONAL {?item wdt:P1087 ?e} FILTER (!bound(?e)) #saturates ranking
?item wikibase:statements ?stct .
?item wikibase:sitelinks ?slct .
?item wdt:P19/wdt:P131*/^wdt:P527 wd:Q47588
}
ORDER BY DESC(?rank)
LIMIT 4
|columns=item,P18,label
|thumb=60
|autolist=fallback
|links=local
|row_template=Wikidata list/Heriotzak
|skip_table=1
|short = true
|chart=true
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q3285654|Q3285654]]
| p18 = [[Fitxategi:Manex Goienetxe Liburugile.jpg|center|60px]]
| label = [[Manex Goienetxe|Manex Goihenetxe]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q12260887|Q12260887]]
| p18 = [[Fitxategi:Joxantonio Ormazabal (Maider Zapirain).jpg|center|60px]]
| label = [[Joxantonio Ormazabal]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q12262191|Q12262191]]
| label = [[Leoncio Urabaien]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q12261323|Q12261323]]
| p18 = [[Fitxategi:Karmele Rotaetxe 2008.jpg|center|60px]]
| label = [[Karmele Rotaetxe]]
}}
{{wikidata list end}}
djy00x3f4ggk9qrwsg4yqvmvg4nzwen
Txantiloi:Heriotza garrantzitsuenak/5/6/EH
10
683904
9975065
9968422
2024-11-20T14:18:53Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975065
wikitext
text/x-wiki
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?date ?stct ?slct (?stct + ?slct*2 as ?rank) WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5.
?date_node wikibase:timePrecision "11"^^xsd:integer .
?date_node wikibase:timeValue ?date .
FILTER (year(?date) > 1 && day(?date) = (6) && month(?date) = (5))
?item p:P570/psv:P570 ?date_node .
OPTIONAL {?item wdt:P1087 ?e} FILTER (!bound(?e)) #saturates ranking
?item wikibase:statements ?stct .
?item wikibase:sitelinks ?slct .
?item wdt:P19/wdt:P131*/^wdt:P527 wd:Q47588
}
ORDER BY DESC(?rank)
LIMIT 4
|columns=item,P18,label
|thumb=60
|autolist=fallback
|links=local
|row_template=Wikidata list/Heriotzak
|skip_table=1
|short = true
|chart=true
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q2017262|Q2017262]]
| label = [[Jesús Galdeano]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q4890142|Q4890142]]
| label = [[Frantzisko Jabier Landaburu]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q11940728|Q11940728]]
| p18 = [[Fitxategi:Pedro mari otaño.jpg|center|60px]]
| label = [[Pello Mari Otaño|Pedro Mari Otaño]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q5643037|Q5643037]]
| label = [[Manuel Giménez Abad]]
}}
{{wikidata list end}}
nldi8shlpbe4dwz8o2j3g7xbo6afbh2
Txantiloi:Heriotza garrantzitsuenak/3/12/EH
10
683940
9975742
9971629
2024-11-20T21:33:09Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975742
wikitext
text/x-wiki
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?date ?stct ?slct (?stct + ?slct*2 as ?rank) WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5.
?date_node wikibase:timePrecision "11"^^xsd:integer .
?date_node wikibase:timeValue ?date .
FILTER (year(?date) > 1 && day(?date) = (12) && month(?date) = (3))
?item p:P570/psv:P570 ?date_node .
OPTIONAL {?item wdt:P1087 ?e} FILTER (!bound(?e)) #saturates ranking
?item wikibase:statements ?stct .
?item wikibase:sitelinks ?slct .
?item wdt:P19/wdt:P131*/^wdt:P527 wd:Q47588
}
ORDER BY DESC(?rank)
LIMIT 4
|columns=item,P18,label
|thumb=60
|autolist=fallback
|links=local
|row_template=Wikidata list/Heriotzak
|skip_table=1
|short = true
|chart=true
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q3757000|Q3757000]]
| p18 = [[Fitxategi:Xabier Lizardi idazlea 1933an.jpg|center|60px]]
| label = [[Xabier Lizardi|Jose Mari Agirre]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q3749662|Q3749662]]
| p18 = [[Fitxategi:Patricio Arabolaza.jpg|center|60px]]
| label = [[Patricio Arabolaza]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q3854624|Q3854624]]
| p18 = [[Fitxategi:Mentxu Gal - Dani Blanco.jpg|center|60px]]
| label = [[Mentxu Gal]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q3324823|Q3324823]]
| label = [[Jacinto Argaia]]
}}
{{wikidata list end}}
17l6zplytf2wqdq928ufkly5ebdal99
Txantiloi:Heriotza garrantzitsuenak/1/23/EH
10
683983
9975736
9950815
2024-11-20T21:22:35Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975736
wikitext
text/x-wiki
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?date ?stct ?slct (?stct + ?slct*2 as ?rank) WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5.
?date_node wikibase:timePrecision "11"^^xsd:integer .
?date_node wikibase:timeValue ?date .
FILTER (year(?date) > 1 && day(?date) = (23) && month(?date) = (1))
?item p:P570/psv:P570 ?date_node .
OPTIONAL {?item wdt:P1087 ?e} FILTER (!bound(?e)) #saturates ranking
?item wikibase:statements ?stct .
?item wikibase:sitelinks ?slct .
?item wdt:P19/wdt:P131*/^wdt:P527 wd:Q47588
}
ORDER BY DESC(?rank)
LIMIT 4
|columns=item,P18,label
|thumb=60
|autolist=fallback
|links=local
|row_template=Wikidata list/Heriotzak
|skip_table=1
|short = true
|chart=true
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q3488893|Q3488893]]
| p18 = [[Fitxategi:Sofía Gandarias 2011 (cropped).jpg|center|60px]]
| label = [[Sofia Gandarias]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q11697224|Q11697224]]
| p18 = [[Fitxategi:Tolosa - Monumento a Pablo Gorosabel.JPG|center|60px]]
| label = [[Pablo Gorosabel]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q5994720|Q5994720]]
| p18 = [[Fitxategi:F. de Madrazo - 1849, El general Manuel Mazarredo (Colección particular, Madrid).jpg|center|60px]]
| label = [[Manuel Mazarredo]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q12261791|Q12261791]]
| p18 = [[Fitxategi:Euskal erria velasco 1891.jpg|center|60px]]
| label = [[Ladislao Belasko|Ladislao Belasko Fernández de la Cuesta]]
}}
{{wikidata list end}}
g0hyfi5meetr3sx760xhez9r7lxrpq4
Txantiloi:Heriotza garrantzitsuenak/11/20/EH
10
684032
9975445
9968531
2024-11-20T18:27:05Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975445
wikitext
text/x-wiki
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?date ?stct ?slct (?stct + ?slct*2 as ?rank) WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5.
?date_node wikibase:timePrecision "11"^^xsd:integer .
?date_node wikibase:timeValue ?date .
FILTER (year(?date) > 1 && day(?date) = (20) && month(?date) = (11))
?item p:P570/psv:P570 ?date_node .
OPTIONAL {?item wdt:P1087 ?e} FILTER (!bound(?e)) #saturates ranking
?item wikibase:statements ?stct .
?item wikibase:sitelinks ?slct .
?item wdt:P19/wdt:P131*/^wdt:P527 wd:Q47588
}
ORDER BY DESC(?rank)
LIMIT 4
|columns=item,P18,label
|thumb=60
|autolist=fallback
|links=local
|row_template=Wikidata list/Heriotzak
|skip_table=1
|short = true
|chart=true
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q1339551|Q1339551]]
| label = [[Javier Pradera]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q3752369|Q3752369]]
| p18 = [[Fitxategi:Santi Brouard (cropped).jpg|center|60px]]
| label = [[Santiago Brouard]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q804900|Q804900]]
| p18 = [[Fitxategi:Balendin Enbeita statue.jpg|center|60px]]
| label = [[Balendin Enbeita]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q2765110|Q2765110]]
| p18 = [[Fitxategi:Baron Alfons von Pawel-Rammingen.jpg|center|60px]]
| label = [[Alfons van Pawel-Rammingen]]
}}
{{wikidata list end}}
spq3ugsscj5br5jg0iy35iirqi3w1c6
Txantiloi:Heriotza garrantzitsuenak/9/22/EH
10
684065
9974757
9971219
2024-11-20T14:02:43Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9974757
wikitext
text/x-wiki
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?date ?stct ?slct (?stct + ?slct*2 as ?rank) WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5.
?date_node wikibase:timePrecision "11"^^xsd:integer .
?date_node wikibase:timeValue ?date .
FILTER (year(?date) > 1 && day(?date) = (22) && month(?date) = (9))
?item p:P570/psv:P570 ?date_node .
OPTIONAL {?item wdt:P1087 ?e} FILTER (!bound(?e)) #saturates ranking
?item wikibase:statements ?stct .
?item wikibase:sitelinks ?slct .
?item wdt:P19/wdt:P131*/^wdt:P527 wd:Q47588
}
ORDER BY DESC(?rank)
LIMIT 4
|columns=item,P18,label
|thumb=60
|autolist=fallback
|links=local
|row_template=Wikidata list/Heriotzak
|skip_table=1
|short = true
|chart=true
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q708534|Q708534]]
| label = [[Javier Yubero]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q6056700|Q6056700]]
| p18 = [[Fitxategi:Pachuco Prats.jpg|center|60px]]
| label = [[Manuel Prats]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q99566952|Q99566952]]
| label = [[Fernando Luis Ibarra|Fernando Luis Ybarra]]
}}
{{wikidata list end}}
tfmmsktqe9buezo0q60cngl9ww8eevd
Txantiloi:Heriotza garrantzitsuenak/6/23/EH
10
684096
9975775
9971678
2024-11-20T22:13:36Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975775
wikitext
text/x-wiki
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?date ?stct ?slct (?stct + ?slct*2 as ?rank) WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5.
?date_node wikibase:timePrecision "11"^^xsd:integer .
?date_node wikibase:timeValue ?date .
FILTER (year(?date) > 1 && day(?date) = (23) && month(?date) = (6))
?item p:P570/psv:P570 ?date_node .
OPTIONAL {?item wdt:P1087 ?e} FILTER (!bound(?e)) #saturates ranking
?item wikibase:statements ?stct .
?item wikibase:sitelinks ?slct .
?item wdt:P19/wdt:P131*/^wdt:P527 wd:Q47588
}
ORDER BY DESC(?rank)
LIMIT 4
|columns=item,P18,label
|thumb=60
|autolist=fallback
|links=local
|row_template=Wikidata list/Heriotzak
|skip_table=1
|short = true
|chart=true
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q442901|Q442901]]
| p18 = [[Fitxategi:Juan-de-Zumarraga.jpg|center|60px]]
| label = [[Juan Zumarraga]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q2010067|Q2010067]]
| p18 = [[Fitxategi:Tour de France 1936 btv1b90773095.jpg|center|60px]]
| label = [[Sauveur Ducazeaux]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q3753615|Q3753615]]
| label = [[Luis Alberto Agiriano]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q27430266|Q27430266]]
| label = [[Juan Antonio Castro Izagirre]]
}}
{{wikidata list end}}
klcjt83ulu830fd6n59jky0m5ra20si
Txantiloi:Heriotza garrantzitsuenak/6/27/EH
10
684100
9974736
8557560
2024-11-20T13:36:57Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9974736
wikitext
text/x-wiki
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?date ?stct ?slct (?stct + ?slct*2 as ?rank) WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5.
?date_node wikibase:timePrecision "11"^^xsd:integer .
?date_node wikibase:timeValue ?date .
FILTER (year(?date) > 1 && day(?date) = (27) && month(?date) = (6))
?item p:P570/psv:P570 ?date_node .
OPTIONAL {?item wdt:P1087 ?e} FILTER (!bound(?e)) #saturates ranking
?item wikibase:statements ?stct .
?item wikibase:sitelinks ?slct .
?item wdt:P19/wdt:P131*/^wdt:P527 wd:Q47588
}
ORDER BY DESC(?rank)
LIMIT 4
|columns=item,P18,label
|thumb=60
|autolist=fallback
|links=local
|row_template=Wikidata list/Heriotzak
|skip_table=1
|short = true
|chart=true
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q526028|Q526028]]
| p18 = [[Fitxategi:Elias de Borbón-Parma.jpg|center|60px]]
| label = [[Elias Borboi-Parmakoa]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q3191088|Q3191088]]
| label = [[Jeronimo Xabierkoa]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q24251491|Q24251491]]
| label = [[Lucio del Álamo]]
}}
{{wikidata list end}}
m39zh1qce97xafx6w53spxty15qzehp
Txantiloi:Heriotza garrantzitsuenak/6/30/EH
10
684103
9975792
9971700
2024-11-20T22:26:29Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975792
wikitext
text/x-wiki
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?date ?stct ?slct (?stct + ?slct*2 as ?rank) WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5.
?date_node wikibase:timePrecision "11"^^xsd:integer .
?date_node wikibase:timeValue ?date .
FILTER (year(?date) > 1 && day(?date) = (30) && month(?date) = (6))
?item p:P570/psv:P570 ?date_node .
OPTIONAL {?item wdt:P1087 ?e} FILTER (!bound(?e)) #saturates ranking
?item wikibase:statements ?stct .
?item wikibase:sitelinks ?slct .
?item wdt:P19/wdt:P131*/^wdt:P527 wd:Q47588
}
ORDER BY DESC(?rank)
LIMIT 4
|columns=item,P18,label
|thumb=60
|autolist=fallback
|links=local
|row_template=Wikidata list/Heriotzak
|skip_table=1
|short = true
|chart=true
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q958389|Q958389]]
| label = [[Jose Antonio Zaldua Urdanabia|Jose Antonio Zaldua]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q3754581|Q3754581]]
| p18 = [[Fitxategi:Aita Madina tokikom.png|center|60px]]
| label = [[Francisco Madina]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q1646510|Q1646510]]
| p18 = [[Fitxategi:Jose Mari Orue - Athletic Club - 1965.png|center|60px]]
| label = [[José María Orue|Jose Maria Orue]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q3572522|Q3572522]]
| p18 = [[Fitxategi:Yon etxaide.jpg|center|60px]]
| label = [[Yon Etxaide|Jon Etxaide]]
}}
{{wikidata list end}}
09d3gqkgsfoeuam2stntexoowgel5g7
Txantiloi:Heriotza garrantzitsuenak/4/16/EH
10
684119
9975641
9946806
2024-11-20T20:20:02Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975641
wikitext
text/x-wiki
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?date ?stct ?slct (?stct + ?slct*2 as ?rank) WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5.
?date_node wikibase:timePrecision "11"^^xsd:integer .
?date_node wikibase:timeValue ?date .
FILTER (year(?date) > 1 && day(?date) = (16) && month(?date) = (4))
?item p:P570/psv:P570 ?date_node .
OPTIONAL {?item wdt:P1087 ?e} FILTER (!bound(?e)) #saturates ranking
?item wikibase:statements ?stct .
?item wikibase:sitelinks ?slct .
?item wdt:P19/wdt:P131*/^wdt:P527 wd:Q47588
}
ORDER BY DESC(?rank)
LIMIT 4
|columns=item,P18,label
|thumb=60
|autolist=fallback
|links=local
|row_template=Wikidata list/Heriotzak
|skip_table=1
|short = true
|chart=true
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q2736342|Q2736342]]
| p18 = [[Fitxategi:José de Armendáriz2.jpg|center|60px]]
| label = [[José Armendaritz]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q9067954|Q9067954]]
| p18 = [[Fitxategi:Remigio Mendiburu - Korrika1980 - Egunkaria1997.png|center|60px]]
| label = [[Remigio Mendiburu]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q691456|Q691456]]
| p18 = [[Fitxategi:Arnaud Massy.jpg|center|60px]]
| label = [[Arnaud Massy]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q3420980|Q3420980]]
| p18 = [[Fitxategi:Album des députés au Corps législatif entre 1852-1857-Larrabure.jpg|center|60px]]
| label = [[Raymond Larraburu]]
}}
{{wikidata list end}}
3b40i0e344pbum3m27oqo1j9ck2ao8j
Txantiloi:Heriotza garrantzitsuenak/4/21/EH
10
684124
9975026
9968419
2024-11-20T14:16:47Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975026
wikitext
text/x-wiki
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?date ?stct ?slct (?stct + ?slct*2 as ?rank) WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5.
?date_node wikibase:timePrecision "11"^^xsd:integer .
?date_node wikibase:timeValue ?date .
FILTER (year(?date) > 1 && day(?date) = (21) && month(?date) = (4))
?item p:P570/psv:P570 ?date_node .
OPTIONAL {?item wdt:P1087 ?e} FILTER (!bound(?e)) #saturates ranking
?item wikibase:statements ?stct .
?item wikibase:sitelinks ?slct .
?item wdt:P19/wdt:P131*/^wdt:P527 wd:Q47588
}
ORDER BY DESC(?rank)
LIMIT 4
|columns=item,P18,label
|thumb=60
|autolist=fallback
|links=local
|row_template=Wikidata list/Heriotzak
|skip_table=1
|short = true
|chart=true
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q524561|Q524561]]
| p18 = [[Fitxategi:Margaret Fountaine02a.jpg|center|60px]]
| label = [[Margaret Fountaine]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q2750183|Q2750183]]
| label = [[Louis-Armand de Lom d'Arce]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q18643823|Q18643823]]
| p18 = [[Fitxategi:Benita Asas Manterola.jpg|center|60px]]
| label = [[Benita Asas|Benita Asas Manterola]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q27996551|Q27996551]]
| label = [[François Eugène Garai de Monglave]]
}}
{{wikidata list end}}
rkbz8posqg2n556zsou0g8zuh9u55qa
Txantiloi:Heriotza garrantzitsuenak/2/7/EH
10
684140
9974971
9946254
2024-11-20T14:14:49Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9974971
wikitext
text/x-wiki
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?date ?stct ?slct (?stct + ?slct*2 as ?rank) WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5.
?date_node wikibase:timePrecision "11"^^xsd:integer .
?date_node wikibase:timeValue ?date .
FILTER (year(?date) > 1 && day(?date) = (7) && month(?date) = (2))
?item p:P570/psv:P570 ?date_node .
OPTIONAL {?item wdt:P1087 ?e} FILTER (!bound(?e)) #saturates ranking
?item wikibase:statements ?stct .
?item wikibase:sitelinks ?slct .
?item wdt:P19/wdt:P131*/^wdt:P527 wd:Q47588
}
ORDER BY DESC(?rank)
LIMIT 4
|columns=item,P18,label
|thumb=60
|autolist=fallback
|links=local
|row_template=Wikidata list/Heriotzak
|skip_table=1
|short = true
|chart=true
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q355875|Q355875]]
| label = [[Domingo Rey d'Harcourt]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q5882966|Q5882966]]
| label = [[Gonzalo Goikoetxea]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q3188809|Q3188809]]
| label = [[Oxobi|Jules Moulier]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q12260529|Q12260529]]
| p18 = [[Fitxategi:Jon Lopategi UEU84.jpg|center|60px]]
| label = [[Jon Lopategi]]
}}
{{wikidata list end}}
5mougs2xvv0mhp8ze9hilyql75h2lw2
Txantiloi:Heriotza garrantzitsuenak/9/5/Mundua
10
684256
9975794
9968599
2024-11-20T22:27:40Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975794
wikitext
text/x-wiki
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?date ?stct ?slct (?stct + ?slct*2 as ?rank) WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5.
?date_node wikibase:timePrecision "11"^^xsd:integer .
?date_node wikibase:timeValue ?date .
FILTER (year(?date) > 1 && day(?date) = (5) && month(?date) = (9))
?item p:P570/psv:P570 ?date_node .
OPTIONAL {?item wdt:P1087 ?e} FILTER (!bound(?e)) #saturates ranking
?item wikibase:statements ?stct .
?item wikibase:sitelinks ?slct .
MINUS { ?item wdt:P19/wdt:P131*/^wdt:P527 wd:Q47588 }
}
ORDER BY DESC(?rank)
LIMIT 4
|columns=item,P18,label
|thumb=60
|autolist=fallback
|links=local
|row_template=Wikidata list/Heriotzak
|skip_table=1
|short = true
|chart=true
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q30547|Q30547]]
| p18 = [[Fitxategi:MotherTeresa 090.jpg|center|60px]]
| label = [[Ama Teresa Kalkutakoa|Teresa Kalkutakoa]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q43270|Q43270]]
| p18 = [[Fitxategi:Pieter Bruegel the Elder - The Painter and the Buyer, ca. 1566 - Google Art Project.jpg|center|60px]]
| label = [[Pieter Bruegel Zaharra]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q12718|Q12718]]
| p18 = [[Fitxategi:Portrait dAuguste Comte (maison dA. Comte, Paris) (2424895050).jpg|center|60px]]
| label = [[Auguste Comte]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q76432|Q76432]]
| p18 = [[Fitxategi:Rudolf Ludwig Karl Virchow. Photograph by J. C. Schaarwächte Wellcome V0027292.jpg|center|60px]]
| label = [[Rudolf Virchow|Rudolph Carl Virchow]]
}}
{{wikidata list end}}
mr6w3njpw6lr5851jq0f5pmusmo13xb
Txantiloi:Heriotza garrantzitsuenak/11/12/Mundua
10
684293
9975715
9934403
2024-11-20T21:04:24Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975715
wikitext
text/x-wiki
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?date ?stct ?slct (?stct + ?slct*2 as ?rank) WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5.
?date_node wikibase:timePrecision "11"^^xsd:integer .
?date_node wikibase:timeValue ?date .
FILTER (year(?date) > 1 && day(?date) = (12) && month(?date) = (11))
?item p:P570/psv:P570 ?date_node .
OPTIONAL {?item wdt:P1087 ?e} FILTER (!bound(?e)) #saturates ranking
?item wikibase:statements ?stct .
?item wikibase:sitelinks ?slct .
MINUS { ?item wdt:P19/wdt:P131*/^wdt:P527 wd:Q47588 }
}
ORDER BY DESC(?rank)
LIMIT 4
|columns=item,P18,label
|thumb=60
|autolist=fallback
|links=local
|row_template=Wikidata list/Heriotzak
|skip_table=1
|short = true
|chart=true
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q181900|Q181900]]
| p18 = [[Fitxategi:Stan Lee December 2016.jpg|center|60px]]
| label = [[Stan Lee]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q43954|Q43954]]
| p18 = [[Fitxategi:Pope St. Leo I the Great.jpg|center|60px]]
| label = [[Leon I.a (aita santua)|Leon I.a]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q229226|Q229226]]
| p18 = [[Fitxategi:Elizabeth Gaskell.jpg|center|60px]]
| label = [[Elizabeth Gaskell]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q134128|Q134128]]
| p18 = [[Fitxategi:Knut der Große cropped.jpg|center|60px]]
| label = [[Kanuto II.a Handia|Knut II.a Danimarkakoa]]
}}
{{wikidata list end}}
10y8m8azqqcwqyk8b50t9xd92qhujrz
Txantiloi:Heriotza garrantzitsuenak/5/13/Mundua
10
684387
9975787
9971691
2024-11-20T22:20:01Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975787
wikitext
text/x-wiki
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?date ?stct ?slct (?stct + ?slct*2 as ?rank) WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5.
?date_node wikibase:timePrecision "11"^^xsd:integer .
?date_node wikibase:timeValue ?date .
FILTER (year(?date) > 1 && day(?date) = (13) && month(?date) = (5))
?item p:P570/psv:P570 ?date_node .
OPTIONAL {?item wdt:P1087 ?e} FILTER (!bound(?e)) #saturates ranking
?item wikibase:statements ?stct .
?item wikibase:sitelinks ?slct .
MINUS { ?item wdt:P19/wdt:P131*/^wdt:P527 wd:Q47588 }
}
ORDER BY DESC(?rank)
LIMIT 4
|columns=item,P18,label
|thumb=60
|autolist=fallback
|links=local
|row_template=Wikidata list/Heriotzak
|skip_table=1
|short = true
|chart=true
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q72292|Q72292]]
| p18 = [[Fitxategi:Fridtjof Nansen LOC 03377u-3.jpg|center|60px]]
| label = [[Fridtjof Nansen]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q104372|Q104372]]
| p18 = [[Fitxategi:Doris Day 1958 crop.jpg|center|60px]]
| label = [[Doris Day]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q234819|Q234819]]
| p18 = [[Fitxategi:Alice Munro 2006 (cropped).jpg|center|60px]]
| label = [[Alice Munro]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q171969|Q171969]]
| p18 = [[Fitxategi:Georges Cuvier 3.jpg|center|60px]]
| label = [[Georges Cuvier]]
}}
{{wikidata list end}}
ooztsm1sbhwyotbhex2tfo0dk4dd09v
Txantiloi:Heriotza garrantzitsuenak/3/18/Mundua
10
684422
9975442
9621132
2024-11-20T18:26:35Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975442
wikitext
text/x-wiki
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?date ?stct ?slct (?stct + ?slct*2 as ?rank) WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q5.
?date_node wikibase:timePrecision "11"^^xsd:integer .
?date_node wikibase:timeValue ?date .
FILTER (year(?date) > 1 && day(?date) = (18) && month(?date) = (3))
?item p:P570/psv:P570 ?date_node .
OPTIONAL {?item wdt:P1087 ?e} FILTER (!bound(?e)) #saturates ranking
?item wikibase:statements ?stct .
?item wikibase:sitelinks ?slct .
MINUS { ?item wdt:P19/wdt:P131*/^wdt:P527 wd:Q47588 }
}
ORDER BY DESC(?rank)
LIMIT 4
|columns=item,P18,label
|thumb=60
|autolist=fallback
|links=local
|row_template=Wikidata list/Heriotzak
|skip_table=1
|short = true
|chart=true
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q57085|Q57085]]
| p18 = [[Fitxategi:Erich Fromm 1974 (cropped)2.jpg|center|60px]]
| label = [[Erich Fromm]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q5921|Q5921]]
| p18 = [[Fitxategi:Chuck Berry (8275961).jpeg|center|60px]]
| label = [[Chuck Berry]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q218960|Q218960]]
| p18 = [[Fitxategi:Laurence Sterne by Sir Joshua Reynolds.jpg|center|60px]]
| label = [[Laurence Sterne]]
}}
{{Wikidata list/Heriotzak
| item = [[:d:Q178577|Q178577]]
| p18 = [[Fitxategi:Norbert wiener.jpg|center|60px]]
| label = [[Norbert Wiener]]
}}
{{wikidata list end}}
dzeojz8oyp3mnrr9f6rb2p0vi7k26h8
Lankide:Ksarasola/proba/produktu informatikoak
2
684474
9975968
9972587
2024-11-21T08:14:44Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975968
wikitext
text/x-wiki
Software libre moduan Wikidatan definituta dauden Wikipediako artikuluak
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item WHERE { ?item wdt:P31 wd:Q341 }
|section=
|sort=label
|columns=label:Izen-abizenak,P106:Lizentzia,P154:logotipoa,P569,P570,P18
|links=local
}}
{| class='wikitable sortable'
! Izen-abizenak
! Lizentzia
! logotipoa
! jaiotza data
! heriotza data
! irudia
|-
| [[Alfresco (softwarea)|Alfresco]]
|
| [[Fitxategi:Alfresco-logo.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Share and Repository Browser (Alfresco Community Edition).jpg|center|128px]]
|-
| [[Anaconda (Python banaketa)|Anaconda]]
|
|
|
|
| [[Fitxategi:Anaconda.Starting page.png|center|128px]]
|-
| [[Anki (softwarea)]]
|
| [[Fitxategi:Anki-icon.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Anki-23.12.12x17=.png|center|128px]]
|-
| [[AntennaPod]]
|
| [[Fitxategi:AntennaPod Icon 2.0.1.png|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Screenshot antennapod 1.8.3.png|center|128px]]
|-
| [[Ardour]]
|
| [[Fitxategi:Ardour-icon.png|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Ardour 6.7 Recorder Editor Mixer.png|center|128px]]
|-
| [[Asterisk]]
|
| [[Fitxategi:Asterisk logo.svg|center|128px]]
|
|
|
|-
| [[Audacity]]
|
| [[Fitxategi:Audacity Logo nofilter.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Audacity 3.6 Screenshot.png|center|128px]]
|-
| [[BIND]]
|
|
|
|
|
|-
| [[Bash]]
|
| [[Fitxategi:Gnu-bash-logo.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Command line.png|center|128px]]
|-
| [[Brasero (softwarea)|Brasero]]
|
| [[Fitxategi:Brasero-logo-new.png|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Brasero 3.12.2 screenshot.png|center|128px]]
|-
| [[Cairo (grafikoak)|Cairo]]
|
| [[Fitxategi:Cairo banner 1.svg|center|128px]]
|
|
|
|-
| [[Cheese]]
|
| [[Fitxategi:GNOME Cheese icon 2019.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Cheese 3.34.png|center|128px]]
|-
| [[Clonezilla]]
|
| [[Fitxategi:Clonezilla.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Clonezilla.png|center|128px]]
|-
| [[Cyberduck]]
|
| [[Fitxategi:Cyberduck icon.png|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Cyberduck Browser Bookmarks.png|center|128px]]
|-
| [[Diaspora (softwarea)]]
|
| [[Fitxategi:Diaspora logotype.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Diaspora latest.png|center|128px]]
|-
| [[DrGeo]]
|
| [[Fitxategi:Dr. Geo mascot.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:DrGeo example screenshot.png|center|128px]]
|-
| [[Element]]
|
| [[Fitxategi:Element textlogo.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Element 1.11.80 screenshot.png|center|128px]]
|-
| [[Ethereum]]
|
| [[Fitxategi:Ethereum-icon-purple.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Ethereum.png|center|128px]]
|-
| [[Etherpad]]
|
| [[Fitxategi:Etherpad logo.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Framapad-screenshot.png|center|128px]]
|-
| [[Ettercap]]
|
|
|
|
| [[Fitxategi:Ettercap ncurses-screenshot.png|center|128px]]
|-
| [[Evince]]
|
| [[Fitxategi:GNOME Document Viewer icon 2019.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Evince 42.3.png|center|128px]]
|-
| [[Fluxbox]]
|
| [[Fitxategi:Fluxbox-logo.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Fluxbox.png|center|128px]]
|-
| [[Foma]]
|
|
|
|
|
|-
| [[Freeplane]]
|
| [[Fitxategi:Freeplane-icon-2022.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Freeplane Mind-mapping.png|center|128px]]
|-
| [[GDesklets]]
|
| [[Fitxategi:GDesklets.png|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Gdesklets.png|center|128px]]
|-
| [[GNU Compiler Collection]]
|
| [[Fitxategi:GNU Compiler Collection logo.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:GCC 11.1.0 compiling Chicken screenshot.png|center|128px]]
|-
| [[GNU IceCat]]
|
| [[Fitxategi:Icecat1-300x300.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Icecatdefaultsquantum.png|center|128px]]
|-
| [[GnuPG|GNU Privacy Guard]]
|
| [[Fitxategi:Gnupg logo.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:GPG keys generation.png|center|128px]]
|-
| [[Grub]]
|
| [[Fitxategi:Grub logo.png|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Debian Unstable GRUB2 (2015).png|center|128px]]
|-
| [[Gtranslator]]
|
| [[Fitxategi:Gtranslator icon Tango 48px.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:GTranslator screen.png|center|128px]]
|-
| [[H5P]]
|
| [[Fitxategi:H5P Logo.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:H5P - pannello di scelta.png|center|128px]]
|-
| [[HandBrake]]
|
| [[Fitxategi:HandBrake Icon.png|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:HandBrake screenshot.png|center|128px]]
|-
| [[Hubzilla]]
|
|
|
|
|
|-
| [[IceWM]]
|
| [[Fitxategi:IceWM Logo.png|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:IceWM NanoBlue openSUSE.png|center|128px]]
|-
| [[Inetd]]
|
|
|
|
|
|-
| [[Ionic (mobile app framework)|Ionic]]
|
| [[Fitxategi:Ionic Logo.svg|center|128px]]
|
|
|
|-
| [[Iperf]]
|
|
|
|
| [[Fitxategi:Iperf4662.png|center|128px]]
|-
| [[IXA pipes|Ixa pipes]]
|
|
|
|
|
|-
| [[IxaKat|IxaKat (sotware)]]
|
|
|
|
| [[Fitxategi:Ixakat logoa.png|center|128px]]
|-
| [[JClic]]
|
| [[Fitxategi:JClic-logo.png|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Jclic.jpg|center|128px]]
|-
| [[Jami (softwarea)|Jami]]
|
| [[Fitxategi:Logo-jami-net.svg|center|128px]]
|
|
|
|-
| [[Joplin (softwarea)|Joplin]]
|
|
|
|
| [[Fitxategi:Joplin accueil.png|center|128px]]
|-
| [[KGeography]]
|
| [[Fitxategi:Sc-apps-kgeography.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Map of Estonia in KGeography.png|center|128px]]
|-
| [[KOffice]]
|
| [[Fitxategi:Koffice Logo.svg|center|128px]]
|
|
|
|-
| [[KOrganizer]]
|
| [[Fitxategi:Breezeicons-apps-48-plan.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Kontact-korganizer.png|center|128px]]
|-
| [[Kontact]]
|
| [[Fitxategi:Breezeicons-apps-48-kontact.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Kontact-summary.png|center|128px]]
|-
| [[Konversation]]
|
| [[Fitxategi:Breezeicons-apps-48-konversation.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Konversation 21.12.1 screenshot.png|center|128px]]
|-
| [[Kopete]]
|
| [[Fitxategi:Breezeicons-apps-48-kopete.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Kopete Screenshot.png|center|128px]]
|-
| [[Laguntza:Denbora lerroak]]
|
|
|
|
|
|-
| [[Laguntza:Liburuak]]
|
|
|
|
| [[Fitxategi:05 manage book.png|center|128px]]
|-
| [[Lemmy (softwarea)|Lemmy]]
|
| [[Fitxategi:Lemmy logo.svg|center|128px]]
|
|
|
|-
| [[LiberaForms]]
|
|
|
|
| [[Fitxategi:LiberaForms logo AGPLv3 license.png|center|128px]]
|-
| [[LibreOffice Writer]]
|
| [[Fitxategi:LibreOffice 7.5 Writer Icon.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:LibreOffice 7.2.4.1 Writer screenshot.png|center|128px]]
|-
| [[Liferay (ataria)|Liferay]]
|
| [[Fitxategi:Liferay-logo-full-color-2x.png|center|128px]]
|
|
|
|-
| [[LilyPond]]
|
| [[Fitxategi:LilyPond-logo-with-music.png|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:PL-lilypond-2.10.33-screenshot.png|center|128px]]
|-
| [[MATE]]
|
| [[Fitxategi:Mate-logo.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Mate-desktop-1.26.en.png|center|128px]]
|-
| [[Mahara (softwarea)|Mahara]]
|
| [[Fitxategi:Mahara logo.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Mahara software dashboard.png|center|128px]]
|-
| [[Marble]]
|
| [[Fitxategi:Marble-logo.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:KDE Marble OpenStreetMap Europe screenshot.png|center|128px]]
|-
| [[Mastodon (sare soziala)|Mastodon]]
|
| [[Fitxategi:Mastodon logotype (simple) new hue.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Mastodon Single-column-layout.png|center|128px]]
|-
| [[Maven]]
|
| [[Fitxategi:Apache Maven logo.svg|center|128px]]
|
|
|
|-
| [[MediaWiki]]
|
| [[Fitxategi:MediaWiki-2020-logo.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:20210524 MediaWiki software screenshot en.png|center|128px]]
|-
| [[Meneame.net]]
|
| [[Fitxategi:Meneame favicon.png|center|128px]]
|
|
|
|-
| [[Mobilizon]]
|
| [[Fitxategi:Mobilizon FR.png|center|128px]]
|
|
|
|-
| [[Modulu:Kokapen mapa]]
|
|
|
|
|
|-
| [[Monero (kriptomoneta)|Monero (kriptodiru)]]
|
| [[Fitxategi:Monero-Logo.svg|center|128px]]
|
|
|
|-
| [[Mozilla Fennec]]
|
| [[Fitxategi:Firefox logo, 2019.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Firefox for Android 130 screenshot.png|center|128px]]
|-
| [[Mutt]]
|
| [[Fitxategi:Mutt.gif|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Mutt rus.png|center|128px]]
|-
| [[MySQL]]
|
| [[Fitxategi:MySQL textlogo.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Mysql-screenshot.PNG|center|128px]]
|-
| [[Natural Language Toolkit]]
|
|
|
|
| [[Fitxategi:Noun phrase chunking with NLTK.svg|center|128px]]
|-
| [[Nextcloud]]
|
| [[Fitxategi:Nextcloud Logo.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:File-Nextcloud File Manager Screenshot.png|center|128px]]
|-
| [[Nmap]]
|
| [[Fitxategi:Logo nmap.png|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Nmap-4.53.png|center|128px]]
|-
| [[Node.js]]
|
| [[Fitxategi:Node.js logo.svg|center|128px]]
|
|
|
|-
| [[Nvu]]
|
|
|
|
| [[Fitxategi:Nvu.png|center|128px]]
|-
| [[Odoo]]
|
| [[Fitxategi:Odoo Official Logo.png|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Odoo crm.jpg|center|128px]]
|-
| [[OmegaT]]
|
| [[Fitxategi:OmegaT Logo.png|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:OmegaT-1.6.0 RCB-wc.png|center|128px]]
|-
| [[Open Journal Systems]]
|
| [[Fitxategi:OpenJournalSystems logo 2023.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Ojs3-screenshot.png|center|128px]]
|-
| [[OpenSSL]]
|
| [[Fitxategi:OpenSSL logo.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:UEFI Secure Boot DB certificate.png|center|128px]]
|-
| [[OpenShot|OpenShot Video Editor]]
|
| [[Fitxategi:OpenShot logo (2016).svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Wcubuntu24041ltsenusopenshot20241102.png|center|128px]]
|-
| [[OpenStreetMap]]
|
| [[Fitxategi:Openstreetmap logo.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:OpenStreetMap homepage 2022 en.png|center|128px]]
|-
| [[OpenVPN]]
|
| [[Fitxategi:OpenVPN logo.svg|center|128px]]
|
|
|
|-
| [[PeerTube]]
|
| [[Fitxategi:Peertube logo.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:PeerTube trending page v3.0.png|center|128px]]
|-
| [[Pinta (softwarea)|Pinta]]
|
| [[Fitxategi:Applications-graphics.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Wcubuntu24041ltsenuspinta20241102.png|center|128px]]
|-
| [[PixelFed|Pixelfed]]
|
| [[Fitxategi:Pixelfed logo multicolor (September 2018).svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Pixelfed-ui.png|center|128px]]
|-
| [[Pleroma]]
|
| [[Fitxategi:Pleroma logo.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Pleroma-FE UI screenshot 2020.png|center|128px]]
|-
| [[Portage]]
|
|
|
|
| [[Fitxategi:Portage-oppdatering.png|center|128px]]
|-
| [[PostgreSQL]]
|
| [[Fitxategi:Postgresql elephant.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:PostgreSQL psql screenshot.png|center|128px]]
|-
| [[Psensor]]
|
|
|
|
|
|-
| [[Qt]]
|
| [[Fitxategi:Qt logo neon 2022.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Qt Creator 6.0.2 based on Qt 6.2.2.png|center|128px]]
|-
| [[R (programazio-lengoaia)|R]]
|
| [[Fitxategi:R logo.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:R Terminal.png|center|128px]]
|-
| [[RPM]]
|
| [[Fitxategi:RPM Logo.svg|center|128px]]
|
|
|
|-
| [[Roundcube]]
|
| [[Fitxategi:Roundcube.png|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Roundcube 1.6.0 screenshot.png|center|128px]]
|-
| [[Ruby on Rails]]
|
| [[Fitxategi:Ruby On Rails Logo.svg|center|128px]]
|
|
|
|-
| [[Security Administrator Tool for Analyzing Networks|S.A.T.A.N.]]
|
|
|
|
|
|-
| [[Samba]]
|
| [[Fitxategi:Samba logo 2010.svg|center|128px]]
|
|
|
|-
| [[Scratch (programazio-lengoaia)|Scratch]]
|
| [[Fitxategi:Scratchlogo.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Scratch 3.0 editor.png|center|128px]]
|-
| [[Scribus]]
|
| [[Fitxategi:Scribus logo.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Scribus 1.4.6 on Linux Mint 18.png|center|128px]]
|-
| [[Searx]]
|
| [[Fitxategi:Logo searx a.png|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Screenshot-2017-8-31 searx me.png|center|128px]]
|-
| [[Signal (softwarea)|Signal]]
|
| [[Fitxategi:Signal-Lockup-Ultramarine (2024).svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Chat signal.png|center|128px]]
|-
| [[SimpleScreenRecorder]]
|
|
|
|
| [[Fitxategi:SimpleScreenRecorder 0.3.11.png|center|128px]]
|-
| [[Snap! (programazio-lengoaia)|Snap!]]
|
| [[Fitxategi:Snap!.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Snap Entwicklungsumgung Beispiel.png|center|128px]]
|-
| [[Snap4Arduino]]
|
|
|
|
| [[Fitxategi:Snap4Arduino 1.2.7.png|center|128px]]
|-
| [[SquirrelMail]]
|
| [[Fitxategi:Squirrelmail logo.png|center|128px]]
|
|
|
|-
| [[StatusNet]]
|
|
|
|
| [[Fitxategi:Statusnet.1.0.1.png|center|128px]]
|-
| [[StreetComplete]]
|
| [[Fitxategi:StreetComplete Logo.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:StreetComplete - Sport quest.png|center|128px]]
|-
| [[Subversion]]
|
| [[Fitxategi:Apache Subversion logo.svg|center|128px]]
|
|
|
|-
| [[Sweet Home 3D]]
|
| [[Fitxategi:Sweet Home 3D - AboutIcon.png|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Sweet Home 3D - Blank screen ru.png|center|128px]]
|-
| [[TCP Wrapper]]
|
|
|
|
|
|-
| [[Telegram (aplikazioa)|Telegram]]
|
| [[Fitxategi:Telegram 2019 Logo.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Telegram Android screenshot (v 3.3, English).png|center|128px]]
|-
| [[Tor (nabigatzailea)|Tor]]
|
| [[Fitxategi:Tor-logo-2011-flat.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Vidalia control panel.png|center|128px]]
|-
| [[TortoiseSVN]]
|
| [[Fitxategi:TortoiseSVN logo.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:TortoiseSVN.png|center|128px]]
|-
| [[Udev]]
|
|
|
|
|
|-
| [[Virtaal]]
|
|
|
|
| [[Fitxategi:Virtaal 0.7.1.png|center|128px]]
|-
| [[Waterfox]]
|
| [[Fitxategi:Waterfox logo 2019.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Waterfox in Wikipedia.png|center|128px]]
|-
| [[Wikibase]]
|
| [[Fitxategi:Wikibase Logo – symbol.svg|center|128px]]
|
|
|
|-
| [[Wikipedia:AutoWikiBrowser]]
|
|
|
|
| [[Fitxategi:Awbscreenshot.PNG|center|128px]]
|-
| [[Wine-Doors]]
|
| [[Fitxategi:Wine-Doors logo.png|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Wine-Doors installing 7-Zip.png|center|128px]]
|-
| [[Wubi]]
|
| [[Fitxategi:Wubi-logo-text.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Wubi screenshot.png|center|128px]]
|-
| [[Xarchiver]]
|
| [[Fitxategi:Xarchiver.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Xarchiver.png|center|128px]]
|-
| [[Xinetd]]
|
|
|
|
|
|-
| [[Xournal++]]
|
| [[Fitxategi:Xournal++ logo.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Note taking example xournal++.png|center|128px]]
|-
| [[Xuxen]]
|
| [[Fitxategi:Xuxen logo2.png|center|128px]]
|
|
|
|-
| [[YaCy (bilaketa motorra)|YaCy]]
|
| [[Fitxategi:YaCy logo.png|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Yacy-buscador.png|center|128px]]
|-
| [[ZFS]]
|
|
|
|
|
|-
| [[bitcoin]]
|
| [[Fitxategi:Bitcoin.svg|center|128px]]
|
|
|
|-
| [[Calibre (softwarea)|calibre]]
|
| [[Fitxategi:Calibre logo 3.png|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:Calibre-0.9.0-main-fedora.png|center|128px]]
|-
| [[fork]]
|
|
|
|
|
|-
| [[Lm sensors|lm_sensors]]
|
|
|
|
| [[Fitxategi:KSensors 0.7.3.png|center|128px]]
|-
| [[ownCloud]]
|
| [[Fitxategi:Oc-logo-1c-invert.svg|center|128px]]
|
|
| [[Fitxategi:OwnCloud Sidebar sharing.png|center|128px]]
|}
{{Wikidata list end}}
o974mcw52sdouki7sszadrjjab5hlnf
Lankide:Ksarasola/proba/hernaniarrak
2
684947
9975476
9968544
2024-11-20T18:35:35Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975476
wikitext
text/x-wiki
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item WHERE { { ?item wdt:P19 wd:Q1441329} UNION { ?item wdt:P937 wd:Q1441329}. ?item wdt:P31 wd:Q5 }
|section=
|sort=label
|columns=label:Izen-abizenak,P106:Jarduera,P19:Jaiolekua,P569,P570,P21,P18
|links=local
}}
{| class='wikitable sortable'
! Izen-abizenak
! Jarduera
! Jaiolekua
! jaiotza data
! heriotza data
! sexua edo generoa
! irudia
|-
| [[Agustin Paskual Iturriaga|Agustin Iturriaga]]
| [[idazle]]<br/>[[politikari]]<br/>''[[:d:Q1231865|pedagogo]]''
| [[Hernani]]
| 1778-01-31
| 1851-03-30
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Agustin Kardaberaz]]
| [[idazle]]
| [[Hernani]]
| 1703-12-29
| 1770-10-18
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Fitxategi:Agustin Kardaberaz idazlea.png|center|128px]]
|-
| [[Aimar Elosegi Ansa]]
| ''[[:d:Q315247|university student]]''
| [[Hernani]]
| 1986-02-19
| 2007-04-23
| [[Gizon trans|gizon transgenero]]
|
|-
| [[Ainara Azpiazu Aduriz|Ainara Azpiazu]]
| [[marrazkilari]]<br/>[[idazle]]<br/>[[komikigile]]
| [[Hernani]]
| 1980-11-07
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Ainara Azpiazu 'Axpi' (Irutxuloko Hitza Estitxu Zabala).jpg|center|128px]]
|-
| [[Ainara Ortega]]
| [[Kantari|abeslari]]<br/>[[Antzezle|aktore]]
| [[Hernani]]
| 1981-03-03
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Ainara Ortega Barrenetxea.jpg|center|128px]]
|-
| [[Ainara Otxotorena]]
| [[irakasle]]<br/>[[politikari]]
| [[Hernani]]
| 1984-05-23
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Ainara Otxotorena. Alkatea.jpg|center|128px]]
|-
| [[Ainhoa Azurmendi Etxegaray]]
| ''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| [[Hernani]]
| 1978
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Ainhoa Azurmendi Etxegaray.jpg|center|128px]]
|-
| [[Ainhoa Jauregi]]
| [[kazetari]]
| [[Hernani]]
| 1981
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Ainhoa Larrañaga]]
| [[Antzezle|aktore]]<br/>[[Kantari|abeslari]]
| [[Hernani]]
| 2000-06-30
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Ainhoa Larrañaga (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| [[Aitor Fraga]]
| ''[[:d:Q937857|futbolari]]''
| [[Hernani]]
| 2003-03-12
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Aitor Ruiz de Egino]]
| [[artista]]
| [[Hernani]]
| 1971-03-07
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Fitxategi:Aitor Ruiz de Egino.jpg|center|128px]]
|-
| [[Alfredo Moraza Barea]]
| [[arkeologo]]<br/>[[ikertzaile]]
| [[Hernani]]
| 1966
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Andoni Mutiloa|Andoni Mutiloa Irazusta]]
| [[kazetari]]<br/>[[Antzezle|aktore]]
| [[Hernani]]
| 1976
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Fitxategi:Andioni Mutiloa.jpg|center|128px]]
|-
| [[Morau|Andoni Tolosa]]
| [[idazle]]<br/>[[musikari]]<br/>''[[:d:Q2722764|irrati-esatari]]''
| [[Hernani]]
| 1963-11-26
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Fitxategi:Morau 0001.jpg|center|128px]]
|-
| [[Ane Rodriguez Armendaritz]]
|
| [[Hernani]]
| 1978
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Angel Olaran]]
| [[misiolari]]
| [[Hernani]]
| 1938-05-18
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Fitxategi:Ángel Olaran.jpg|center|128px]]
|-
| [[Antton Morcillo]]
| [[politikari]]
| [[Hernani]]
| 1965-05-23
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Arantzazu Royo Materola|Arantzazu Royo Manterola]]
| ''[[:d:Q333634|itzultzaile]]''
| [[Hernani]]
| 1967
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Azucena Vieites]]
| [[artista]]
| [[Hernani]]<br/>[[Donostia]]
| 1967
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Azucena Vieites.jpg|center|128px]]
|-
| [[Begoña Arrondo]]
| [[politikari]]<br/>''[[:d:Q635734|artxibozain]]''
| [[Hernani]]
| 1963
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Begoña Arrondo.jpg|center|128px]]
|-
| [[Begoña Gorospe]]
| [[film-zuzendari]]<br/>''[[:d:Q28692502|emakumeen eskubideen aldeko ekintzaile]]''
| [[Hernani]]
| 1942
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Bernardino Pérez Elizaran]]
| ''[[:d:Q937857|futbolari]]''<br/>''[[:d:Q628099|futbol entrenatzaile]]''
| [[Hernani]]
| 1925-05-21
| 2002-10-21
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Beñat Leitza|Beñat Leiza]]
| ''[[:d:Q937857|futbolari]]''
| [[Hernani]]
| 1997-02-18
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Bingen Erdozia]]
| ''[[:d:Q937857|futbolari]]''
| [[Hernani]]
| 1989-04-02
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Bingen Zupiria]]
| [[kazetari]]<br/>[[politikari]]<br/>[[filosofo]]
| [[Hernani]]
| 1961
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Fitxategi:Entrega de los premios Euskadi de Literatura 2017 21 (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| [[Carmen Adarraga]]
| ''[[:d:Q3665646|saskibaloi jokalari]]''<br/>''[[:d:Q12840545|eskubaloi jokalari]]''<br/>''[[:d:Q10843263|belar hockey jokalari]]''
| [[Hernani]]
| 1921-07-05
| 2004-09-19
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Cesareo Gabarain]]
| [[musikagile]]<br/>[[apaiz katoliko]]<br/>''[[:d:Q13424456|hymnwriter]]''
| [[Hernani]]
| 1936-05-17
| 1991-04-30
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Elias Kerexeta]]
| [[zinema ekoizle]]<br/>''[[:d:Q937857|futbolari]]''<br/>[[gidoilari]]<br/>[[film-zuzendari]]<br/>''[[:d:Q47541952|produktore]]''
| [[Hernani]]
| 1934-10-27
| 2013-06-09
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Empar Pineda]]
| [[politikari]]
| [[Hernani]]
| 1944
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Empar Pineda 2010.jpg|center|128px]]
|-
| [[Erika Elizari]]
| [[idazle]]
| [[Hernani]]
| 1988
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Estitxu Eizagirre]]
| [[kazetari]]<br/>[[bertsolari]]
| [[Hernani]]
| 1979-12-11
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Estitxu Eizagirre Durangon 2017.jpg|center|128px]]
|-
| [[Eñaut Martikorena]]
| [[bertsolari]]
| [[Hernani]]
| 1995
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Fitxategi:Eñaut Martikorena 2022an.jpg|center|128px]]
|-
| [[Florentino Goikoetxea]]
| [[mugalari]]
| [[Hernani]]
| 1898-03-14
| 1980-07-27
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Fitxategi:Florentino Goikoetxea.jpg|center|128px]]
|-
| [[Gabriel Celaya]]
| [[poeta]]<br/>[[idazle]]<br/>[[ingeniari]]<br/>''[[:d:Q12144794|prosalari]]''<br/>[[Dramagile|antzerkigile]]<br/>''[[:d:Q11774202|saiakeragile]]''
| [[Hernani]]
| 1911-03-18
| 1991-04-18
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Fitxategi:Gabriel Celaya bere lantokian.jpg|center|128px]]
|-
| [[Gabriel Olaizola]]
| [[Kantari|abeslari]]
| [[Hernani]]
| 1891<br/>1891-01-19
| 1973
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Fitxategi:Gabriel Olaizola.jpg|center|128px]]
|-
| [[Garbiñe Etxeberria]]
| ''[[:d:Q26481809|kirol-zuzendari]]''
| [[Hernani]]
| 1967-01-22
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Garbiñe etxeberria.jpg|center|128px]]
|-
| [[Gexan Elosegi]]
| ''[[:d:Q937857|futbolari]]''
| [[Hernani]]
| 1999-07-25
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Gorka Bereziartua]]
| [[kazetari]]
| [[Hernani]]
| 1984
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Fitxategi:Gorka bereziartua.jpg|center|128px]]
|-
| [[Gorka Kijera]]
| ''[[:d:Q937857|futbolari]]''
| [[Hernani]]
| 1986-05-26
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Gregorio Arrue]]
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q333634|itzultzaile]]''
| [[Hernani]]
| 1811-05-22
| 1890-04-22
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Fitxategi:Gregorio Arrue itzultzailea.png|center|128px]]
|-
| [[Gregorio Muro]]
| ''[[:d:Q11892507|komiki gidoilari]]''<br/>[[film-zuzendari]]<br/>[[komikigile]]
| [[Hernani]]
| 1954-05-13
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Fitxategi:Gregorio Muro.jpg|center|128px]]
|-
| [[Ibon Amatriain]]
| ''[[:d:Q13561328|surflari]]''
| [[Hernani]]
| 1969
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Ignacio Iturbide]]
| ''[[:d:Q12414919|terrorista]]''
| [[Hernani]]
| 1949
| 2013
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Igor Genua]]
| [[hamabosteko errugbi]]<br/>[[zazpiko errugbi]]
| [[Hernani]]
| 1988-06-05
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Igor Miner]]
| ''[[:d:Q2309784|txirrindulari]]''
| [[Hernani]]
| 1974-01-04
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Ion Insausti Jiménez]]
| ''[[:d:Q14089670|hamabosteko errugbilari]]''
| [[Hernani]]
| 1984-04-27
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Irati Sarasua]]
| [[kazetari]]<br/>''[[:d:Q947873|telebista aurkezle]]''
| [[Hernani]]
| 1990
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Irene Arraratz|Irene Arrarats]]
| ''[[:d:Q333634|itzultzaile]]''<br/>''[[:d:Q96657961|euskaltzain urgazle]]''
| [[Hernani]]
| 1967
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Irene Arrarats|Irene Arrarats Lizeaga]]
| [[kazetari]]<br/>''[[:d:Q333634|itzultzaile]]''
| [[Hernani]]
| 1967
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Irene Arriarats.jpg|center|128px]]
|-
| [[Isidro Ansorena]]
| ''[[:d:Q53713594|txistulari]]''
| [[Hernani]]
| 1892-05-15
| 1975-08-20
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Fitxategi:Isidro̙ Ansorena Argia.jpg|center|128px]]
|-
| [[Iñaki Sanz Azkue|Iñaki Sanz-Azkue]]
| ''[[:d:Q864503|biologo]]''<br/>[[ikertzaile]]<br/>''[[:d:Q5780518|dibulgatzaile]]''
| [[Hernani]]
| 1981
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Fitxategi:Iñaki Sanz-Azkue 2023.jpg|center|128px]]
|-
| [[Iñaki Zabala Goiburu]]
| ''[[:d:Q937857|futbolari]]''
| [[Hernani]]
| 1970-08-15
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Iñaki Zelaia]]
| [[bertsolari]]
| [[Hernani]]
| 1973
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Iñigo Rodríguez]]
| ''[[:d:Q937857|futbolari]]''
| [[Hernani]]
| 1991-04-29
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Javier Adarraga]]
| ''[[:d:Q19746576|pilotari]]''
| [[Hernani]]
| 1891
| 1964
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Fitxategi:Javier-adarraga-pala.jpg|center|128px]]
|-
| [[Joanmari Larrarte]]
| ''[[:d:Q5780518|dibulgatzaile]]''<br/>''[[:d:Q2462658|manager]]''
| [[Hernani]]
| 1967
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Fitxategi:Joanmari Larrarte 2023.jpg|center|128px]]
|-
| [[Joaquín Fernández Aiarragarai]]
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''
| [[Hernani]]
| 1821-08-17
| 1900-03-26
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Jon Eizmendi]]
| [[bertsolari]]
| [[Hernani]]
| 1970
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Jon Zabaleta]]
| [[Irudigile|ilustratzaile]]
| [[Hernani]]
| 1950
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Jose Garzia]]
| [[apaiz katoliko]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q611644|apezpiku katoliko]]''
| [[Hernani]]
| 1893-10-27
| 1973-07-10
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Fitxategi:José García y Goldaraz.jpg|center|128px]]
|-
| [[Jose Joakin Iradi]]
| [[bertsolari]]<br/>[[arlote]]
| [[Hernani]]
| 19th century
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Jose Luis Urdangarin]]
| [[bertsolari]]
| [[Hernani]]
| 1972
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Jose Maria Setien]]
| [[apaiz katoliko]]<br/>''[[:d:Q611644|apezpiku katoliko]]''<br/>''[[:d:Q102039658|apezpiku katoliko latindar]]''
| [[Hernani]]
| 1928-03-19
| 2018-07-10
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Fitxategi:Mons. Setién (30877902216).jpg|center|128px]]
|-
| [[Jose Olaizola]]
| [[idazle]]<br/>[[musikagile]]<br/>''[[:d:Q765778|organista]]''
| [[Hernani]]
| 1883-01-27
| 1969-06-08
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Joseba Pagazaurtundua]]
| ''[[:d:Q384593|polizia]]''
| [[Hernani]]
| 1957-12-27
| 2003-02-08
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Josema López]]
| ''[[:d:Q937857|futbolari]]''
| [[Hernani]]
| 1969-01-16
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[José Manuel Otxotorena]]
| ''[[:d:Q937857|futbolari]]''
| [[Hernani]]
| 1961-01-16
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Fitxategi:Ochotorena.jpg|center|128px]]
|-
| [[José Orbegozo]]
| ''[[:d:Q2309784|txirrindulari]]''
| [[Hernani]]
|
| 2001
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Joxan Goikoetxea]]
| [[musikagile]]<br/>''[[:d:Q1863064|akordeoi-jotzaile]]''
| [[Hernani]]
| 1967-12-17
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Fitxategi:Joxan Goikoetxea.JPG|center|128px]]
|-
| [[Joxe Mari Aizega]]
| ''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[legelari]]
| [[Hernani]]
| 1970-06-29
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Juan Bautista Adarraga]]
| ''[[:d:Q11513337|atleta]]''<br/>[[ingeniari]]
| [[Hernani]]
| 1924-06-24
| 1996-09-21
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Juan Bautista Anza I.a]]
| ''[[:d:Q11900058|esploratzaile]]''<br/>[[militar]]
| [[Hernani]]
| 1693-06-29
| 1740-05-09
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Juan Bautista Vallejo]]
| ''[[:d:Q15117415|ziklokros txirrindulari]]''
| [[Hernani]]
| No/unknown value
| 20th century
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Juan Larburu|Juan Larburu Odriozola]]
| [[nekazaritza]]
| [[Hernani]]
| 1912-08-20
| 1944-04-05
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Fitxategi:Juan manuel larburu.jpg|center|128px]]
|-
| [[Juan Luis Irazusta]]
| ''[[:d:Q937857|futbolari]]''
| [[Hernani]]
| 1948-05-28
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Juan Migel Orkolaga]]
| ''[[:d:Q2310145|meteorologo]]''<br/>[[apaiz katoliko]]
| [[Hernani]]
| 1863-10-13
| 1914-09-22
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Fitxategi:Juan migel orkolaga 0001.jpeg|center|128px]]
|-
| [[Juan Urbieta]]
| [[militar]]
| [[Hernani]]
|
| 1553-08-22
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Judith Montero]]
| ''[[:d:Q12800682|saxofoi-jotzaile]]''
| [[Hernani]]
| 1979
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Judith Montero 2007.jpg|center|128px]]
|-
| [[Julen Madina]]
| [[katedradun]]
| [[Hernani]]
| 1955
| 2016-08-30
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Julián Olivares]]
| ''[[:d:Q13381863|eskrimalari]]''
| [[Hernani]]
| 1895-12-10
| 1977-10-23
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Kattalin Miner]]
| [[kazetari]]<br/>[[idazle]]<br/>[[Disk jockey|discjockey]]
| [[Hernani]]
| 1988-10-09
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Kattalin Miner.jpg|center|128px]]
|-
| [[Luciano Lizarraga]]
| [[Atleta|kirolari]]<br/>''[[:d:Q937857|futbolari]]''
| [[Hernani]]
| 1881-03-13
| 1960-05-03
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Maialen Lujanbio]]
| [[bertsolari]]<br/>[[idazle]]<br/>[[poeta]]
| [[Hernani]]
| 1976-11-26
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:81972maialen-txapeldunaren-agurra.jpg|center|128px]]
|-
| [[Maite Larburu]]
| [[Kantari|abeslari]]<br/>[[musikagile]]<br/>''[[:d:Q1259917|biolin-jotzaile]]''
| [[Hernani]]
| 1979-08-16
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Maite Larburu 2016.jpg|center|128px]]
|-
| [[Maite Pagazaurtundua]]
| [[politikari]]<br/>[[idazle]]
| [[Hernani]]
| 1965-02-11
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Mpagaza12 (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| [[Maria Garaiar Rekalde]]
| ''[[:d:Q1934684|Etxekoandre]]''<br/>''[[:d:Q20204892|kolaboratzaile]]''
| [[Hernani]]
| 1893-10-22
| 1983-11-15
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Maria Garaiar.Argazkia.jpg|center|128px]]
|-
| [[Martin Zabaleta]]
| ''[[:d:Q9149093|mendigoizale]]''<br/>[[mendiko gidari]]
| [[Hernani]]
| 1949-09-20
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Joxepa Zubeldia|Matea Joxepa Zubeldia]]
| [[bertsolari]]<br/>''[[:d:Q7501153|dendari]]''
| [[Hernani]]
| 1867
| 1947
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Joxepa Zubeldia.jpg|center|128px]]
|-
| [[Miguel Antonio Zuaznabar]]
| [[ofizier]]<br/>[[politikari]]<br/>[[alkate]]
| [[Hernani]]
| 1685-04-04
| 1750-04-15
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Miren Garmendia]]
| [[arraunlari]]
| [[Hernani]]
| 1999-02-21
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Nagore Legarreta]]
| ''[[:d:Q33231|argazkilari]]''
|
| 1981
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Naroa Iturri]]
| [[kazetari]]
| [[Hernani]]
| 1976-10-08
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Naroa Iturri KZK Atorrasagasti iturri (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| [[Niko Lizeaga]]
| [[Antzezle|aktore]]
| [[Hernani]]
| 1966
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Olatz Santana]]
| ''[[:d:Q937857|futbolari]]''
| [[Hernani]]
| 1997-05-08
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Olatz Zugasti]]
| [[Kantari|abeslari]]
| [[Hernani]]
| 1965
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Olatz Zugasti 2010.jpg|center|128px]]
|-
| [[Paul Álvarez]]
| ''[[:d:Q937857|futbolari]]''
| [[Hernani]]
| 2000-03-30
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Paulo Zubiarrain]]
| [[bertsolari]]
| [[Hernani]]
| 1912-09-26
| 2002-04-04
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Pedro Otxotorena]]
| ''[[:d:Q937857|futbolari]]''
| [[Hernani]]
| 1956-04-19
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Pedro Sarriegi]]
| [[idazle]]
| [[Hernani]]
| 1906-05-26
| 1968-06-10
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Pello Sarasola]]
| ''[[:d:Q578109|telebista-ekoizle]]''
| [[Hernani]]
| 1964-08-17
| 2015-07-02
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Rafa Egiguren]]
| [[idazle]]<br/>[[poeta]]
| [[Hernani]]
| 1948-10-30
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Raúl García Fernández|Raul Garcia Fernandez]]
| ''[[:d:Q937857|futbolari]]''
| [[Hernani]]
| 1976-06-30
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Rosa Aierbe|Rosa Aierbe Iribar]]
| ''[[:d:Q201788|historialari]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| [[Hernani]]
| 1954-05-16
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Rosa Aierbe. Historilaria.jpg|center|128px]]
|-
| [[Rosa Talavera]]
| ''[[:d:Q11513337|atleta]]''
| [[Hernani]]
| 1961-10-30
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Tito Irazusta]]
| [[kazetari]]<br/>''[[:d:Q947873|telebista aurkezle]]''
| [[Hernani]]
| 1955-07-14
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Unai Agirre]]
| [[bertsolari]]
| [[Hernani]]
| 1975-07-30
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Fitxategi:2017ko Bertsolari Txapelketa Nagusia - BEC - Unai Agirre sariketa.jpg|center|128px]]
|-
| [[Urko Apaolaza]]
| [[kazetari]]<br/>''[[:d:Q201788|historialari]]''
| [[Hernani]]
| 1979
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Uxue Apaolaza]]
| [[idazle]]<br/>[[irakasle]]
| [[Hernani]]
| 1981-04-20
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Uxue Apaolaza 2011.jpg|center|128px]]
|-
| [[Uxue Bereziartua]]
| [[artista]]
| [[Hernani]]
| 1996
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Vicente Zaragueta|Vicente Zaragüeta]]
| [[Ekintzaile (enpresa arlokoa)|ekintzaile]]<br/>[[enpresaburu]]
| [[Hernani]]
| 1926
| 2015-12-07
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Xabat Otxotorena]]
| ''[[:d:Q2309784|txirrindulari]]''
| [[Hernani]]
| 1980-11-17
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Fitxategi:Xabat Ochotorena Euskal.jpg|center|128px]]
|-
| [[Xabi Solano]]
| ''[[:d:Q107161894|trikitilari]]''
| [[Hernani]]
| 1978-10-21
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Fitxategi:Xabi Solano.jpg|center|128px]]
|}
{{Wikidata list end}}
sa3fvothi8da6a7vxfqna5z30d3m3ye
Lankide:Theklan/1000 film ezagun
2
686526
9975308
9971239
2024-11-20T15:16:05Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975308
wikitext
text/x-wiki
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?itemLabel ?slct WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q11424.
?item wikibase:sitelinks ?slct.
}
ORDER BY DESC(?slct)
LIMIT 1000
|columns=label
|links=red_only
|row_template=Wikidata list/Zerrenda_laua
|skip_table=1
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Toy Story 2]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Toy Story 3]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[:Ice Age: The Meltdown| The Meltdown]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Bolt]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Saludos Amigos]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[A Bug's Life]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Rio]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Finding Dory]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Monsters University]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[3 Idiots]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Chicken Little]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Despicable Me 2]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Fun and Fancy Free]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[:Ice Age: Continental Drift| Continental Drift]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Cars 2]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Good Dinosaur]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Beauty and the Beast]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[:Madagascar 3: Europe's Most Wanted| Europe's Most Wanted]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Croods]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Open Season]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Make Mine Music]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Coraline]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Angry Birds Movie]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Despicable Me 3]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Live Free or Die Hard]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Adventures of Ichabod and Mr. Toad]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Kung Fu Panda 2]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Lorax]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Dinosaur]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Iron Giant]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Boss Baby]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Moscow Does Not Believe in Tears]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[:The Mummy: Tomb of the Dragon Emperor| Tomb of the Dragon Emperor]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Alvin and the Chipmunks]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Cinderella]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Secret Life of Pets]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[:Minions: The Rise of Gru| The Rise of Gru]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[:Thor: Love and Thunder| Love and Thunder]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Smurfs]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Cloudy with a Chance of Meatballs]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The SpongeBob SquarePants Movie]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Taare Zameen Par]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Diamond Arm]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Suicide Squad]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Surf's Up]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Kung Fu Panda 3]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Penguins of Madagascar]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Guardians of the Galaxy Vol. 3]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[:Alvin and the Chipmunks: Chipwrecked| Chipwrecked]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[:Looney Tunes: Back in Action| Back in Action]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[RED]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[:The SpongeBob Movie: Sponge Out of Water| Sponge Out of Water]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[How to Train Your Dragon 2]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[:Ice Age: Collision Course| Collision Course]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Cars 3]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[:Kong: Skull Island| Skull Island]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[:Ant-Man and the Wasp: Quantumania| Quantumania]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Stardust]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[:Alvin and the Chipmunks: The Squeakquel| The Squeakquel]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Ivan's Childhood]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Andrei Rublev]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Kuch Kuch Hota Hai]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The LEGO Movie]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Home]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[:How to Train Your Dragon: The Hidden World| The Hidden World]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[A Walk to Remember]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Enchanted]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Broadway Melody]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[War and Peace]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[:Spirit: Stallion of the Cimarron| Stallion of the Cimarron]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Hitch]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Rio 2]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Indiana Jones and the Dial of Destiny]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Déjà Vu]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[:Ivan Vasilievich: Back to the Future| Back to the Future]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Mr. Peabody & Sherman]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Carol]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[San Andreas]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Baby Driver]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[:Transformers: The Last Knight| The Last Knight]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Secret Life of Pets 2]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[:Mission: Impossible – Dead Reckoning Part One| Impossible – Dead Reckoning Part One]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Despicable Me 4]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Looper]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Home Alone 3]]
}}
{{wikidata list end}}
fxsdht463zku0erk5q7131xnxgnhts5
Lankide:Theklan/1000 diska ezagun
2
686567
9975791
9971696
2024-11-20T22:24:05Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975791
wikitext
text/x-wiki
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?itemLabel ?slct WHERE {
?item wdt:P31 wd:Q482994.
?item wikibase:sitelinks ?slct.
}
ORDER BY DESC(?slct)
LIMIT 1000
|columns=label
|links=red_only
|row_template=Wikidata list/Zerrenda_laua
|skip_table=1
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Meteora (Q19858)|Meteora]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Hybrid Theory]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Led Zeppelin (Q131392)|Led Zeppelin]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[I Am… Sasha Fierce]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Queen II]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Led Zeppelin IV]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Animals]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[A Day at the Races (Q220756)|A Day at the Races]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Minutes to Midnight]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[B'Day]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Jazz (Q270083)|Jazz]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[A Thousand Suns]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Dangerously in Love]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Piper at the Gates of Dawn]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Led Zeppelin II]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Works]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Division Bell]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Pet Sounds]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Hot Space]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Fearless]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Off the Wall]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[American Idiot]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[…Baby One More Time]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Led Zeppelin III]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Taylor Swift]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[21 (Q155169)|21]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[21st Century Breakdown]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Miracle]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Red]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Invincible]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Living Things]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Death Magnetic]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[A Saucerful of Secrets]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Final Cut]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[:HIStory: Past, Present and Future, Book I| Past]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Got to Be There]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Confessions on a Dance Floor]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Fever]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Aphrodite]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Loud]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Music of the Sun]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Dookie]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Flash Gordon (Q275834)|Flash Gordon]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Up All Night]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Dreaming of You]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Good Girl Gone Bad]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[X&Y]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Black Sabbath]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Madonna]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Houses of the Holy]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Talk That Talk]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[ReLoad]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Paranoid]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[25 (Q21168841)|25]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Lover]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Folklore (Q97620733)|Folklore]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Kylie]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[In the Zone]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Forever, Michael]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Oops!… I Did It Again]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Mutter]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Eminem Show]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Viva la vida or Death and All His Friends]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Black Holes and Revelations]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Light Years]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Body Language]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[X (Q208332)|X]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Iron Maiden (Q209646)|Iron Maiden]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Herzeleid]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Presence]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[In Rainbows]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[:Blood on the Dance Floor: HIStory in the Mix| HIStory in the Mix]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[4 (Q238235)|4]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Load]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Unapologetic]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Ben]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[St. Anger]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[True Blue]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Fallen]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Piece of Mind]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[19 (Q208902)|19]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Dark Passion Play]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Relapse]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Hunting Party]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Endless River]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Lemonade]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[When We All Fall Asleep, Where Do We Go?]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Music & Me]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Parachutes]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Powerslave]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Wishmaster]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Reise, Reise]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Obscured by Clouds]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Absolution]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Rated R]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Michael]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Century Child]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Kid A]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[MDNA]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Rise and Fall of Ziggy Stardust and the Spiders from Mars]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Killers (Q275550)|Killers]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Sweetener]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Midnights]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Angels Fall First]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[London Calling]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Reanimation]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[A Girl like Me]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Back to Black]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[In Through the Out Door]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Oceanborn]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Pulse]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[A Rush of Blood to the Head]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[In the Court of the Crimson King]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Slim Shady LP]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Pablo Honey]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Like a Virgin]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Seventh Son of a Seventh Son]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Beyoncé (Q15303590)|Beyoncé]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Anti]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Future Nostalgia]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[No Line on the Horizon]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[A Matter of Life and Death]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Marshall Mathers LP]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Ray of Light]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Greatest Hits]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Reign in Blood]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Fear of the Dark]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[All Eyez on Me]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Origin of Symmetry]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Sehnsucht]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Rosenrot]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Soundtrack From The Film “More”]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Bends]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Coda]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Like a Prayer]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Once]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Encore]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Are You Experienced]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Highway to Hell]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Book of Souls]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Dangerous Woman]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Born to Die]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[2Pacalypse Now]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Pink Friday]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Liebe ist für alle da]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Unforgettable Fire]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[My Generation (Q375249)|My Generation]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Warning]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Highway 61 Revisited]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Exile on Main St.]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[One of the Boys]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Amnesiac]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Songs of Faith and Devotion]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Mylo Xyloto]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Christina Aguilera (Q243789)|Christina Aguilera]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Velvet Underground & Nico]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Recovery]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Hail to the Thief]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Final Frontier]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Brave New World]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[G N' R Lies]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Yours Truly]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Hardwired… to Self-Destruct]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Evermore]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Voyage]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[(What's the Story) Morning Glory?]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Music]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Definitely Maybe]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Stripped]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[FutureSex/LoveSounds]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Garage Inc.]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Erotica]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Virtual XI]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[No Prayer for the Dying]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Loose (Q488934)|Loose]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Deep Purple In Rock]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Shades of Deep Purple]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Insomniac]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Can't Be Tamed]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Nimrod (Q217018)|Nimrod]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Ten]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[American Life]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Violator]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Somewhere in Time]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Ultra]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Kylie Minogue]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Unknown Pleasures]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Ring Ring]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Waterloo (Q744013)|Waterloo]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Britney Jean]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Ultraviolence]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[My Everything]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Thank U, Next]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Tortured Poets Department]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Don't Forget]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Rust in Peace]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Live in Texas]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Playing the Angel]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Nightmare]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Bedtime Stories]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Tommy (Q372055)|Tommy]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Machine Head]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Hot Fuss]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Songs About Jane]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Let It Bleed]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Take Me Home]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Open Door]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Chinese Democracy]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Sam's Town]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Construction Time Again]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Live Killers]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The X Factor]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Painkiller]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Images and Words]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Sounds of the Universe]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[British Steel]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Use Your Illusion I]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Hunky Dory]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Use Your Illusion II]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Xscape]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Bangerz]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Four]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Rebel Heart]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Made in the A.M.]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Positions]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Renaissance (Q112595827)|Renaissance]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Greatest Hits II]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Music for the Masses]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Kerplunk]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The King of Limbs]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[S&M]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[:Greatest Hits: My Prerogative| My Prerogative]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Justified]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Infinite]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Imaginaerum]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[My Kind of Christmas]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Strictly 4 My N.I.G.G.A.Z.…]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Breakout]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Me Against the World]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[808s & Heartbreak]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Who's Next]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Is There Anybody Out There? The Wall Live 1980–81]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Mi Reflejo]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Master of Reality]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Whatever People Say I Am, That's What I'm Not]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Three Cheers for Sweet Revenge]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[David Bowie (Q1753009)|David Bowie]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Demi]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Prism]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[÷]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Glory]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Witness (Q29948806)|Witness]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[30 (Q108773286)|30]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[A Broken Frame]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Virgin Killer]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The E.N.D]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Something to Remember]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [["Heroes"]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[John Lennon/Plastic Ono Band]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Fireball]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Live aus Berlin]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Screaming for Vengeance]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Aftermath]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Delicate Sound of Thunder]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Number Ones]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Speak & Spell]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[So Far, So Good… So What!]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[39/Smooth]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Oral Fixation Vol. 2]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Some Great Reward]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Black Celebration]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Bionic]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Back to Basics]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Sticky Fingers]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Chronic]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Exciter]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Goats Head Soup]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Avenged Sevenfold]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Killing Is My Business... and Business Is Good!]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Ghost Stories]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Endless Forms Most Beautiful]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[One More Light]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Fine Line]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Born in the U.S.A.]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Black Ice]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Angel of Retribution]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Frank]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Blizzard of Ozz]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[My Beautiful Dark Twisted Fantasy]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Greatest Hits III]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Let's Get to It]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[In the Wake of Poseidon]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Electric Ladyland]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Follow the Leader]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Awake]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Rocka Rolla]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[I Brought You My Bullets, You Brought Me Your Love]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[:B in the Mix: The Remixes| The Remixes]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Live After Death]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Mr. Bad Guy]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Immaculate Collection]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Aerosmith (Q281133)|Aerosmith]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Live at Wembley '86]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Live Magic]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Dire Straits (Q731870)|Dire Straits]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Mariah Carey (Q732845)|Mariah Carey]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[:Vol. 3: (The Subliminal Verses)|Vol. 3:]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Filosofem]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Korn]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[:Metropolis Pt. 2: Scenes from a Memory|Metropolis Pt. 2: Scenes from a Memory]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[All Hope Is Gone]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Spliknot]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Queen on Fire – Live at the Bowl]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Believe]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Jagged Little Pill]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Hotel California]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Goodbye Yellow Brick Road]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Six Degrees of Inner Turbulence]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Brand New Eyes]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Super Trouper]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Closer]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Freak Out!]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Fragile]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Low]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Breakaway]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Some Girls]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Black Parade]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[David Bowie (Q1648283)|David Bowie]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Diamond Dogs]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Delta Machine]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[My World 2.0]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Kiss Me Once]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Midnight Memories]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[AM (Q13539256)|AM]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Marshall Mathers LP 2]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[1000 Forms of Fear]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Drones]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Beauty Behind the Madness]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Blackstar]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[A Moon Shaped Pool]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[A Star Is Born]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[After Hours]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Happier Than Ever]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Sour]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Made in Japan]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Hysteria]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[A Beautiful Lie]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Laundry Service]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Visitors]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Tattoo You]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[¡Uno!]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Double Fantasy]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Perfect Strangers]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Band on the Run]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Antichrist Superstar]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Book of Taliesyn]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Deep Purple (Q216333)|Deep Purple]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Ram It Down]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[You Can Dance]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Who Do We Think We Are]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[All We Know Is Falling]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Emotions]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Stormbringer]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Their Satanic Majesties Request]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Unbroken]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Singles Collection]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Close to the Edge]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Celebration]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Ultimate Collection]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Essential Michael Jackson]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Greatest Hits]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Larks' Tongues in Aspic]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Countdown to Extinction]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[8 Mile – Music from and Inspired by the Motion Picture]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[What's Going On]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Purpendicular]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[ABBA (Q286672)|ABBA]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Rhythm of Love]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Black Metal]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Peace Sells… but Who's Buying?]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Pros and Cons of Hitch Hiking]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The College Dropout]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[When Dream and Day Unite]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Doggystyle]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Fat of the Land]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[I'm with You]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Station to Station]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Impossible Princess]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Demon Days]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Enjoy Yourself]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Dirt]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Queen Rocks]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Islands]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Here We Go Again]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Love?]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Queen Is Dead]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Riot]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Good Kid, M.A.A.D City]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[+]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[13]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Stars Dance]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Avril Lavigne]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Scare Force One]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[To Pimp a Butterfly]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Purpose]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Starboy]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Lust for Life]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Revival]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Norman Fucking Rockwell!]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Music to Be Murdered By]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Dawn FM]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[72 Seasons]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Oxygène]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Thick as a Brick]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Born Again]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Let's Dance]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[A Quick One]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[I'm Not Dead]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Love at First Sting]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Funhouse]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Hopes and Fears]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Ready to Die]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Enema of the State]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[About Face]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[A Year Without Rain]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Rage Against the Machine (Q540943)|Rage Against the Machine]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[12 X 5]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Americana]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[2001]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[:The Don Killuminati: The 7 Day Theory| The 7 Day Theory]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Ultimate Kylie]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The System Has Failed]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Beggars Banquet]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Abandon]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Animal (Q547234)|Animal]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[:Pink Friday: Roman Reloaded| Roman Reloaded]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[2112]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Youthanasia]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Truth About Love]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Out of Our Heads]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Best of Michael Jackson]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Whitney Houston (Q220749)|Whitney Houston]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Killing Machine]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Octavarium]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Wasting Light]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[White Light/White Heat]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Funeral]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[On the 6]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Headless Cross]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Bob Dylan (Q251309)|Bob Dylan]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Remix]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Life Is Peachy]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Crazy World]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[(Pronounced 'Lĕh-'nérd 'Skin-'nérd)]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Burn]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Superunknown]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The House of Blue Light]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Dutchess]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Come Taste the Band]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Slaves and Masters]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[:Live Shit: Binge & Purge| Binge & Purge]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[I'm Breathless – Music from and Inspired by the Film Dick Tracy]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Spice]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[De Mysteriis Dom Sathanas]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Bridges to Babylon]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Selling England by the Pound]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Love. Angel. Music. Baby.]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The High End of Low]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Born to Run]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Mechanical Animals]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Voulez-Vous]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Queen Rock Montreal]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Iowa]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Battle Rages On...]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Sad Wings of Destiny]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Defenders of the Faith]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [["The Spaghetti Incident?"]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[:ABBA: The Album| The Album]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Point of Entry]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Falling into Infinity]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Show No Mercy]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Tyr]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Dehumanizer]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Rolling Stones No. 2]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Lana Del Ray a.k.a. Lizzy Grant]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Pyromania]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Michael Jackson's This Is It]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Motörhead]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Golden Age of Grotesque]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Kiss & Tell]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Doll Domination]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[PCD]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Favourite Worst Nightmare]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[City of Evil]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Cowboys from Hell]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Pin-Ups]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Humbug]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[X (Q16623588)|X]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Revival]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Fire at Sea]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Getaway]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Harry Styles (Q29391051)|Harry Styles]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[A Love Supreme]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Hot Rats]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Black Clouds & Silver Linings]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Blink-182]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Missundaztood]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Arrival]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[10,000 Days]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Vol. 4]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Lonesome Crow]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Sin After Sin]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Seasons in the Abyss]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Vs.]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Ramones (Q176284)|Ramones]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[She Wolf]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Take Off Your Pants and Jacket]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Ace of Spades]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[At the Beeb]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Aladdin Sane]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[United Abominations]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Blonde on Blonde]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Issues]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Heaven and Hell]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Relics]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Memoirs of an Imperfect Angel]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Scream Bloody Gore]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Lulu (Q221580)|Lulu]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[30 Seconds to Mars]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Watermark]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[God Hates Us All]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[:Axis: Bold as Love| Bold as Love]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Lizard]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Standing on the Shoulder of Giants]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Rush (Q633544)|Rush]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Disraeli Gears]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The 1st Album]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Black and Blue]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[:Keeps Gettin' Better: A Decade of Hits|Keeps Gettin' Better: A Decade of Hits]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Grace]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Music Box]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Divine Intervention]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The World Needs a Hero]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Binaural]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[All Killer, No Filler]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Eat Me, Drink Me]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Thriller 25]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[On an Island]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Train of Thought]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Debut]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Lamb Lies Down on Broadway]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Rapture of the Deep]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Franz Ferdinand]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Rocks]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[This Is Me… Then]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Let There Be Rock]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Trespass]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Just a Little More Love]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Sabbath Bloody Sabbath]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Get Rich or Die Tryin']]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Back to Bedlam]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Young Americans]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Day & Age]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Bananas]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[South of Heaven]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Daydream]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Jugulator]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Stained Class]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Mob Rules]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Holy Wood]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Starless and Bible Black]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Red]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Band of Gypsys]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Hell Awaits]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Who's That Girl — Original Motion Picture Soundtrack]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Who Sell Out]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Cross Purposes]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Illmatic]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[From the Muddy Banks of the Wishkah]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[It Won't Be Soon Before Long]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Overkill]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Sounding the Seventh Trumpet]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[GHV2]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Evita – The Complete Motion Picture Music Soundtrack]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Man Who Sold the World (Q1129202)|The Man Who Sold the World]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Hvis lyset tar oss]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Facelift]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Suck It and See]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Scary Monsters (and Super Creeps)]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Portrait of an American Family]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Yes Album]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The 20/20 Experience]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Yeezus]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[:.5: The Gray Chapter|.5: The Gray Chapter]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Blurryface]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Handwritten]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Melodrama]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Camila]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Kamikaze (Q56394963)|Kamikaze]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[untitled Rammstein album]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Donda]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Harry's House]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Eternal Sunshine]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Alright, Still]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[:Road to Revolution: Live at Milton Keynes| Live at Milton Keynes]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Enter]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[My December]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[A Little Bit Longer]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Razors Edge]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Control]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Die Mensch-Maschine]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Underclass Hero]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Concerto for Group and Orchestra]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[MCMXC a.D.]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Nightfall in Middle-Earth]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Loveless]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Evanescence (Q178345)|Evanescence]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Yield]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Amor prohibido]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Amused to Death]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Rainbow]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Holy Diver]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Monkey Business]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Elephant]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Badmotorfinger]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Get Your Wings]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Heart of Everything]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Cryptic Writings]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Trans-Europe Express]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Christ Illusion]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Parklife]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[On Every Street]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Sabotage]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Purple Rain]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Butterfly]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Vulgar Display of Power]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Does This Look Infected?]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Doo-Wops & Hooligans]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Transformer]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Emancipation of Mimi]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Tragic Kingdom]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Among the Living]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Is This It]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Automatic for the People]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Ænima]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[90125]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Barcelona]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Diary of a Madman]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Whoa, Nelly!]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Out of Time]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[White Blood Cells]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Moving Pictures]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Thirteen]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[:Hannah Montana 2: Meet Miley Cyrus| Meet Miley Cyrus]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Colour and the Shape]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[All Things Must Pass]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Cosmos Rocks]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Blood Fire Death]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Be Here Now]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Art of War]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Surrealistic Pillow]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Merry Christmas]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Chuck]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Echoes, Silence, Patience & Grace]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Between the Buttons]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Remixed & Revisited]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Stiff Upper Lip]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Fijación Oral vol. 1]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Risk]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Turbo]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Never Say Die!]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Nursery Cryme]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Electra Heart]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Green]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Tarkus]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Attero Dominatus]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Life thru a Lens]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[:Echoes: The Best of Pink Floyd| The Best of Pink Floyd]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Music for the Jilted Generation]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Love over Gold]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[J.Lo]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Nostradamus]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Modern Life Is Rubbish]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Smash]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Making Movies]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[World Painted Blood]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Songs in the Key of Life]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Silent Force]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Song Remains the Same (Q847678)|The Song Remains the Same]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[King of Pop]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Katy Hudson]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Under the Mistletoe]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Watch the Throne]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Nirvana (Q1128931)|Nirvana]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[December's Children (And Everybody's)]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Graduation]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Det som engang var]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Late Registration]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Emotional Rescue]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Follow the Reaper]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[It's Only Rock 'n Roll]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Far Beyond Driven]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Radio-Activity]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Honky Château]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Waking the Fallen]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[A Fever You Can't Sweat Out]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Let's Talk About Love]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Burzum]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Now What?!]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Pure Heroine]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Hail to the King]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Pinkprint]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Songs of Innocence]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[In the Lonely Hour]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Confident]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Life of Pablo]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[No.6 Collaborations Project]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Born Pink]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[1989 (Taylor's Version)]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[( )]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Lotus (Q25935)|Lotus]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Mother Earth]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[A Bigger Bang]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[A Collection of Great Dance Songs]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[A Dramatic Turn of Events]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[A Farewell to Kings]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[A Night at the Opera]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Blood on the Tracks]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[In Trance]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Harvest]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Earthling]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Return]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Keeper of the Seven Keys, Pt. 1]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Autobahn (Q544099)|Autobahn]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Dark Horse]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Imaginations from the Other Side]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Lateralus]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Absolutely Live]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Final Countdown]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Fly by Night]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Tonight]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Alice in Chains]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[:Curtain Call: The Hits| The Hits]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Another Side of Bob Dylan]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Hammerheart]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Brain Salad Surgery]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[1]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Gourmandises]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Communiqué]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Caress of Steel]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[461 Ocean Boulevard]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Elvis Presley (Q610926)|Elvis Presley]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Life After Death]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Balls to the Wall]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Ágætis byrjun]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Ram]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Live at Leeds]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[A Nice Pair]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Spirit]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Conspiracy of One]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Come Away with Me]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Van Halen (Q264135)|Van Halen]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Bringing It All Back Home]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Primo Victoria]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Demolition]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Relayer]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Leprosy]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Abraxas (Q284798)|Abraxas]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Straight Outta Compton]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Joyride (Q645006)|Joyride]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Falling into You]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Forbidden]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[John Wesley Harding]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Alive!]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Reality]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Seventh Star]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Dónde están los ladrones?]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Foxtrot (Q745724)|Foxtrot]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Unleashed in the East]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Blue]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[…Very 'eavy …Very 'umble]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Völkerball]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Rebirth]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Curtis (Q826146)|Curtis]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Systematic Chaos]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Vitalogy]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Technical Ecstasy]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Elephunk]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Leisure]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Bomber]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[From Genesis to Revelation]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[No Code]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[THRAK]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Discipline]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Cross of Changes]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Endgame]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Cheshire Cat]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[T.N.T.]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Beginning]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Janet Jackson's Rhythm Nation 1814]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Fresh Cream]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Warriors of the World]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Emerson, Lake & Palmer (Q845639)|Emerson, Lake & Palmer]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[I'm Your Baby Tonight]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[All I Ever Wanted]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Greatest Hits]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Chocolate Starfish and the Hot Dog Flavored Water]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Velvet Underground (Q848781)|The Velvet Underground]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Spiritual Healing]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Madman Across the Water]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Disintegration]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[High 'n' Dry]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Salisbury (Q858445)|Salisbury]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[:Born This Way: The Remix| The Remix]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Who You Are]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Hatebreeder]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[The Rolling Stones, Now!]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Meat Is Murder]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Lodger]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Weezer]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Keeper of the Seven Keys, Pt. 2]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Try This]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Voodoo Lounge]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Plastic Beach]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Dirty Work]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Under the Iron Sea]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[In the Aeroplane Over the Sea]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Steel Wheels]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Harry Potter and the Philosopher's Stone – Music From and Inspired by the Motion Picture]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Undercover]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Creatures of the Night]]
}}
{{Wikidata list/Zerrenda_laua
| label = [[Invaders Must Die]]
}}
{{wikidata list end}}
apzii8xs11tvf4carwzbhnxhc9izf9v
Henry Hobson Richardson
0
686670
9976192
8346064
2024-11-21T11:52:37Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo loturak */
9976192
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia infotaula automatikoa}}
'''Henry Hobson Richardson''' ([[St. James parrokia (Louisiana)|St. James parrokia]], [[Louisiana]], [[1838]]ko [[irailaren 29]]a - [[Brookline]], [[Massachusetts]], [[1866]]ko [[apirilaren 27]]a) [[AEB|Estatu Batuetako]] arkitektoa izan zen.
== Bizitza ==
[[Harvard Unibertsitatea]]n lizentziatura atera ondoren ([[1859]]), Parisa joan zen arte ikasketak jarraitzera. Parisen Arte Ederretako Eskolan ikasi zuen (1859-[[1862]]), eta [[Henri Labrouste]] frantziar arkitektoarekin aritu zen lanean. [[Boston]]era itzuli orduko bezero asko eta aberatsak lortu zituen, eta langile trebeak beraren esanetara lanean.
Estatu Batuetan garai hartan egiten zen arkitektura moldetik aldenduz, Richardsonek bere kontzeptu pertsonalak formulatu zituen eta lehenengo ''block''-ak egin zituen, [[etxe orratz]]en aitzindariak. [[1880]]-[[1886]] bitartean, landetxe asko egin zituen eta, [[Ingalaterra Berri]]ko tradizioa gaindituz, oina era librean antolatu zuen eta material naturalak erabili zituen. Berrikuntza horiek eragin handia izan zuten [[Frank Lloyd Wright]] gaztearengan . Richardsonen azken lana, ''Marshall Field's Wholesale Store'' (Chicago, [[1885]]-[[1887]]), eredugarri izan zen [[Chicagoko eskola (arkitektura)|Chicagoko eskolako]] arkitekto gazteentzat.
== Irudi galeria ==
<gallery class="center" widths="200px" heights="200px">
File:Trinity Church, Boston MA.jpg|''Hirutasunaren eliza'', [[Boston]], [[1872]]
File:Old_Colony_Railroad_Station,_North_Easton,_Massachusetts.jpg|''Old Colony tren geltokia'', [[Easton (Massachusetts)|Easton]], [[Massachusetts]], [[1881]]
File:Marshall Field Warehouse Store.jpg|''Marshall Field Wholesale Store'', [[Chicago]], [[1885]]–[[1887]]
</gallery>
== Erreferentziak ==
{{ lur | data=2016/12/14}}
== Kanpo estekak ==
{{commonskat}}
{{bizialdia|1838ko|1886ko|Richardson, Henry Hobson}}
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako arkitektoak]]
[[Kategoria:Arkitektura eklektikoa]]
[[Kategoria:Harvard Unibertsitateko ikasleak]]
[[Kategoria:Nefritisak hildakoak]]
nozry6l19kafxio5l66ajxdvvdx7245
Lankide:Zorion/Zirriborro
2
687038
9975238
9973034
2024-11-20T14:27:56Z
Zorion
44278
9975238
wikitext
text/x-wiki
[[Berezi:KategoriaZuhaitza]]
<!--
{{Ezabatu|akats ortografikoa}}
{{Ezabatu|esteka hainbat izenekin}}
Avant toute chose, écrire "[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]:". Puis faire une suite des noms des taxons qui sont séparés par une virgule et mettre '' avant le nom et '' après le mot. Le nom du taxon, c'est soit les deux premiers mots ou, soit deux premiers mots + « var. » + le mot suivant. Ne pas écrire les noms des auteurs ou autre chose. S'il y a écrit "(Basionyme)" et seulement "(Basionyme)", écrire après '' <small>([[Basionimo]]a)</small>. Ne rien écrire si vous lisez "(nom. illegit.)" ou "(nom. amb.)" ou "(nom actuel)", ignorer toutes les autres entre parenthèses. Ne pas répéter le même nom deux fois. Finir avec un point.
ko onddoak]]<br>[[Kategoria:
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''' ''[[]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref>
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]:
=== Banaketa eremua ===
Kanada, Alaska, Ameriketako Estatu Batuak, Mexiko, Costa Rica, Kolonbia, Venezuela, Guyana Frantsesa, Brasil, Txile, Argentina, Groenlandia, Islandia, Kanariak, Svalbard, Europa, Errusia, Kaukasia, Turkia, Himalaiako eremua, Kazakhstan, Turkmenistan, Uzbekistan, Tajikistan, Kirgizistan, India, Mongolia, Hego Korea, Japonia, Txina, Taiwan, Papua Ginea Berria, Australia, Zeelanda Berria, Hegoafrika, Kongoko Errepublika Demokratikoa.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:]]
[[Kategoria:Kanadako onddoak]]
[[Kategoria:Alaskako onddoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]]
[[Kategoria:Mexikoko onddoak]]
[[Kategoria:Costa Ricako onddoak]]
[[Kategoria:Kolonbiako onddoak]]
[[Kategoria:Venezuelako onddoak]]
[[Kategoria:Guyana Frantseseko onddoak]]
[[Kategoria:Brasilgo onddoak]]
[[Kategoria:Txileko onddoak]]
[[Kategoria:Argentinako onddoak]]
[[Kategoria:Groenlandiako onddoak]]
[[Kategoria:Islandiako onddoak]]
[[Kategoria:Kanarietako onddoak]]
[[Kategoria:Svalbardeko onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
[[Kategoria:Errusiako onddoak]]
[[Kategoria:Kaukasoko onddoak]]
[[Kategoria:Turkiako onddoak]]
[[Kategoria:Kazakhstango onddoak]]
[[Kategoria:Turkmenistango onddoak]]
[[Kategoria:Uzbekistango onddoak]]
[[Kategoria:Tajikistango onddoak]]
[[Kategoria:Kirgizistango onddoak]]
[[Kategoria:Indiako onddoak]]
[[Kategoria:Himalaiako eremuaren onddoak]]
[[Kategoria:Mongoliako onddoak]]
[[Kategoria:Hego Koreako onddoak]]
[[Kategoria:Japoniako onddoak]]
[[Kategoria:Txinako onddoak]]
[[Kategoria:Taiwango onddoak]]
[[Kategoria:Australiako onddoak]]
[[Kategoria:Zeelanda Berriko onddoak]]
[[Kategoria:Papua Ginea Berriko onddoak]]
[[Kategoria:Hegoafrikako onddoak]]
[[Kategoria:Kongoko Errepublika Demokratikoko onddoak]]
=== Banaketa eremua ===
Alpeak, Suitza, Austria, Eslovenia, Danimarka, Norvegia, Suedia, Finlandia, Estonia, Portugal, Espainia, Frantzia, Italia, Erresuma Batua, Belgika, Herbehereak, Alemania, Hungaria, Eslovakia, Txekia, Polonia, Errumania, Bulgaria, Grezia, Pirinioak, Errusia.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:]]
[[Kategoria:Alpeetako onddoak]]
[[Kategoria:Suitzako onddoak]]
[[Kategoria:Austriako onddoak]]
[[Kategoria:Esloveniako onddoak]]
[[Kategoria:Danimarkako onddoak]]
[[Kategoria:Norvegiako onddoak]]
[[Kategoria:Suediako onddoak]]
[[Kategoria:Finlandiako onddoak]]
[[Kategoria:Estoniako onddoak]]
[[Kategoria:Portugalgo onddoak]]
[[Kategoria:Espainiako onddoak]]
[[Kategoria:Frantziako onddoak]]
[[Kategoria:Italiako onddoak]]
[[Kategoria:Erresuma Batuko onddoak]]
[[Kategoria:Belgikako onddoak]]
[[Kategoria:Herbehereetako onddoak]]
[[Kategoria:Alemaniako onddoak]]
[[Kategoria:Hungariako onddoak]]
[[Kategoria:Eslovakiako onddoak]]
[[Kategoria:Txekiako onddoak]]
[[Kategoria:Poloniako onddoak]]
[[Kategoria:Errumaniako onddoak]]
[[Kategoria:Bulgariako onddoak]]
[[Kategoria:Greziako onddoak]]
[[Kategoria:Errusiako onddoak]]
=== Banaketa eremua ===
Mundu osoan barreiatzen da, [[kontinente]] guztietan zehar, [[Antartika]]n izan ezik, eta [[habitat]] ugaritan garatzen da.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:]]
[[Kategoria:Afrikako onddoak]]
[[Kategoria:Asiako onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
[[Kategoria:Amerikako onddoak]]
[[Kategoria:Ozeaniako onddoak]]
[[Kategoria:Antartikako onddoak]]
<nowiki>
[https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%BA%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B1%D9%86%D8%B3%D9%8A%D8%A9 ar]
[https://es.wikipedia.org/wiki/Idioma_franc%C3%A9s es]
[https://eu.wikipedia.org/wiki/Frantses eu]
[https://fr.wikipedia.org/wiki/Français fr]
[https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AB%E0%A4%BC%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%B8%E0%A5%80%E0%A4%B8%E0%A5%80_%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A4%BE hi]
[https://id.wikipedia.org/wiki/Bahasa_Prancis id]
[https://it.wikipedia.org/wiki/Lingua_francese it]
[https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%95%E3%83%A9%E3%83%B3%E3%82%B9%E8%AA%9E ja]
[https://nl.wikipedia.org/wiki/Frans nl]
[https://pt.wikipedia.org/wiki/L%C3%ADngua_francesa pt]
[https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%83%D0%B7%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA ru]
[https://tr.wikipedia.org/wiki/Frans%C4%B1zca tr]
[https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C%D8%B3%DB%8C_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86 ur]
[https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E6%B3%95%E6%96%87 zh-yue]
[https://zh.wikipedia.org/wiki/%E6%B3%95%E8%AF%AD zh]
{{Ezabatu}}
|source={{own}}<br/>Map data & imagery © [[:en:OpenStreetMap|OpenStreetMap]]<br/>[https://leafletjs.com/ Leaflet], an open-source JavaScript library<br/>[https://fr-fr.topographic-map.com/maps/j59/Navarre/ Topographic-map.com], Visualisation et partage de cartes topographiques gratuites.
|author={{User:Zorion/creditimage}}
|permission=
|other versions=
}}
[[Category:Mountain ranges of Gipuzkoa]]
[[Category:Mountain ranges of Navarre]]
[[Category:Mountain ranges of Biscay]]
[[Category:Mountain ranges of Álava-Araba]]
[[Category:Mountain ranges of the Northern Basque Country]]
[[Category:Mountain ranges in the Pyrenees]]
[[Category:Mountain ranges of the Basque Mountains]]
[[Category:Mountain ranges of the Basque Country]]
[[Category:Mountain ranges of La Rioja (Spain)]]
[[Category:Mountain ranges of Aragon]]
[[Category:Mountain ranges of Cantabria]]
[[Category:Mountain ranges of Castile and León]]
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Deconica inquilina''''' ''[[Strophariaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref>
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Agaricus inquilinus'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Agaricus rufidus'', ''Agaricus inquilinus var. ß squarrulosus'', ''Naucoria inquilina'', ''Agaricus ecbolus'', ''Tubaria inquilina'', ''Tubaria inquilina subsp. ecbola'', ''Agaricus inquilinus var. ecbolus'', ''Hylophila inquilina'', ''Tubaria inquilina var. ecbolus'', ''Tubaria ecbola'', ''Psilocybe inquilina'', ''Melanotus inquilinus'', ''Psilocybe ecbola''.
=== Banaketa eremua ===
Kanada, Alaska, Ameriketako Estatu Batuak, Mexiko, Kolonbia, Txile, Groenlandia, Islandia, Kanariak, Europa, Errusia, Australia, Zeelanda Berria.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:Deconica]]
[[Kategoria:Kanadako onddoak]]
[[Kategoria:Alaskako onddoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]]
[[Kategoria:Mexikoko onddoak]]
[[Kategoria:Kolonbiako onddoak]]
[[Kategoria:Txileko onddoak]]
[[Kategoria:Groenlandiako onddoak]]
[[Kategoria:Islandiako onddoak]]
[[Kategoria:Kanarietako onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
[[Kategoria:Errusiako onddoak]]
[[Kategoria:Australiako onddoak]]
[[Kategoria:Zeelanda Berriko onddoak]]
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Ramaria flavobrunnescens''''' ''[[Gomphaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref>
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Clavaria flavobrunnescens'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Ramaria michaelis''.
=== Banaketa eremua ===
Kanada, Alaska, Ameriketako Estatu Batuak, Mexiko, Brasil, Europa, Errusia, Himalaiako eremua, Australia.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:Ramaria]]
[[Kategoria:Kanadako onddoak]]
[[Kategoria:Alaskako onddoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]]
[[Kategoria:Mexikoko onddoak]]
[[Kategoria:Brasilgo onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
[[Kategoria:Errusiako onddoak]]
[[Kategoria:Kaukasoko onddoak]]
[[Kategoria:Himalaiako eremuaren onddoak]]
[[Kategoria:Australiako onddoak]]
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Ramaria flavoides''''' ''[[Gomphaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref>
=== Banaketa eremua ===
Kanada, Ameriketako Estatu Batuak, Europa.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:Ramaria]]
[[Kategoria:Kanadako onddoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Ramaria fennica''''' ''[[Gomphaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref>
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Clavaria fennica'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Clavariella fennica'', ''Clavaria aurea var. fennica''.
=== Banaketa eremua ===
Kanada, Ameriketako Estatu Batuak, Mexiko, Txile, Kanariak, Europa, Errusia, Japonia, Australia.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:Ramaria]]
[[Kategoria:Kanadako onddoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]]
[[Kategoria:Mexikoko onddoak]]
[[Kategoria:Txileko onddoak]]
[[Kategoria:Kanarietako onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
[[Kategoria:Errusiako onddoak]]
[[Kategoria:Japoniako onddoak]]
[[Kategoria:Australiako onddoak]]
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Clavulinopsis laeticolor''''' ''[[Clavariaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref>
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Clavaria laeticolor'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Clavaria pulchra'', ''Clavaria persimilis'', ''Clavaria inaequalis var. aurantia'', ''Clavaria thymiphila'', ''Clavulinopsis pulchra'', ''Clavulinopsis laeticolor f. bulbispora'', ''Ramariopsis laeticolor'', ''Ramariopsis laeticolor f. bulbispora'', ''Donkella laeticolor''.
=== Banaketa eremua ===
Mundu osoan barreiatzen da, [[kontinente]] guztietan zehar, eta [[habitat]] ugaritan garatzen da.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:Clavulinopsis]]
[[Kategoria:Afrikako onddoak]]
[[Kategoria:Asiako onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
[[Kategoria:Amerikako onddoak]]
[[Kategoria:Ozeaniako onddoak]]
[[Kategoria:Antartikako onddoak]]
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Tremella encephala''''' ''[[Tremellaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref>
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Tremella fragiformis'', ''Tremella encephaloides'', ''Tremella alutacea'', ''Encephalium aurantiacum'', ''Dacrymyces fragiformis'', ''Naematelia rubiformis'', ''Naematelia encephala'', ''Tremella rubiformis'', ''Tremella encephaloidea'', ''Tremella alabastrina'', ''Dacrymyces rubiformis''.
=== Banaketa eremua ===
Kanada, Ameriketako Estatu Batuak, Txile, Islandia, Europa, Errusia, Txina, Australia, Zeelanda Berria.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:Tremella]]
[[Kategoria:Kanadako onddoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]]
[[Kategoria:Txileko onddoak]]
[[Kategoria:Islandiako onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
[[Kategoria:Errusiako onddoak]]
[[Kategoria:Txinako onddoak]]
[[Kategoria:Australiako onddoak]]
[[Kategoria:Zeelanda Berriko onddoak]]
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Bovista dermoxantha''''' ''[[Agaricaceae]]'' familiako [[onddo]] [[espezie]] bat da. <ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref>
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Lycoperdon pusillum'', ''Bovista pusilla'', ''Lycoperdon ericetorum'', ''Lycoperdon dermoxanthum'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Lycoperdon reticulatum'', ''Globaria pusilla'', ''Lycoperdon mundula'', ''Globaria dermoxantha'', ''Utraria dermoxantha'', ''Bovista mundula'', ''Bovistaria pusilla'', ''Lycoperdon pseudopusillum'', ''Lycoperdon semi-immersum'', ''Pseudolycoperdon pusillum'', ''Lycoperdon polymorphum var. pusillum'', ''Lycoperdon ericetorum var. pusillum''.
=== Banaketa eremua ===
Kanada, Ameriketako Estatu Batuak, Mexiko, Costa Rica, Dominikar Errepublika, Puerto Rico, Brasil, Kanariak, Europa, Errusia, Kaukasia, Japonia, Txina, Australia.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:Bovista]]
[[Kategoria:Kanadako onddoak]]
[[Kategoria:Alaskako onddoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]]
[[Kategoria:Mexikoko onddoak]]
[[Kategoria:Costa Ricako onddoak]]
[[Kategoria:Dominikar Errepublikako onddoak]]
[[Kategoria:Puerto Ricoko onddoak]]
[[Kategoria:Brasilgo onddoak]]
[[Kategoria:Kanarietako onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
[[Kategoria:Errusiako onddoak]]
[[Kategoria:Kaukasoko onddoak]]
[[Kategoria:Japoniako onddoak]]
[[Kategoria:Txinako onddoak]]
[[Kategoria:Taiwango onddoak]]
[[Kategoria:Australiako onddoak]]
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Phallus duplicatus''''' ''[[Tricholomataceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref>
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Hymenophallus duplicatus'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Kirchbaumia duplicata'', ''Dictyophora duplicata''.
=== Banaketa eremua ===
Kanada, Ameriketako Estatu Batuak, Mexiko, Costa Rica, Kolonbia, Kuba, Brasil, Europa, Thalandia, Hegoafrika.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:Phallus]]
[[Kategoria:Kanadako onddoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]]
[[Kategoria:Mexikoko onddoak]]
[[Kategoria:Costa Ricako onddoak]]
[[Kategoria:Kolonbiako onddoak]]
[[Kategoria:Kubako onddoak]]
[[Kategoria:Brasilgo onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
[[Kategoria:Hegoafrikako onddoak]]
[[Kategoria:Thailandiako onddoak]]
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Lysurus mokusin''''' ''[[Phallaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Phallus mokusin'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Clathrus mokusin''.
=== Banaketa eremua ===
Batez er Ameriketako Estatu Batuak, Japonia, Australia eta Txina. Kanada, Brasil, Europa (Iparraldeko Italia eta Ekialdeko Pirinioak), Errusia, Mozambike.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Lysurus]]
[[Kategoria:Kanadako onddoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]]
[[Kategoria:Brasilgo onddoak]]
[[Kategoria:Mozambikeko onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
[[Kategoria:Errusiako onddoak]]
[[Kategoria:Kaukasoko onddoak]]
[[Kategoria:Turkiako onddoak]]
[[Kategoria:Kazakhstango onddoak]]
[[Kategoria:Turkmenistango onddoak]]
[[Kategoria:Uzbekistango onddoak]]
[[Kategoria:Tajikistango onddoak]]
[[Kategoria:Kirgizistango onddoak]]
[[Kategoria:Indiako onddoak]]
[[Kategoria:Himalaiako eremuaren onddoak]]
[[Kategoria:Mongoliako onddoak]]
[[Kategoria:Hego Koreako onddoak]]
[[Kategoria:Japoniako onddoak]]
[[Kategoria:Txinako onddoak]]
[[Kategoria:Taiwango onddoak]]
[[Kategoria:Australiako onddoak]]
[[Kategoria:Zeelanda Berriko onddoak]]
[[Kategoria:Papua Ginea Berriko onddoak]]
[[Kategoria:Hegoafrikako onddoak]]
[[Kategoria:Kongoko Errepublika Demokratikoko onddoak]]
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Hysterangium clathroides''''' ''[[Hysterangiaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref>
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Splanchnomyces clathroides'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Hysterangium rickenii''.
=== Banaketa eremua ===
Ameriketako Estatu Batuak, Europa.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:Hysterangiales]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Rutstroemia bulgarioides''''' ''[[Rutstroemiaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref>
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Peziza versiformis var. ßß livida'', ''Niptera erumpens'', ''Peziza bulgarioides'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Peziza ciborioides var. strobilina'', ''Chlorosplenium bulgarioides'', ''Chlorosplenium nigrescenteolivaceum'', ''Helotium versiforme var. lividopurpurascens'', ''Cenangium strobilinum'', ''Chlorosplenium lividum'', ''Plectania bulgarioides'', ''Humaria bulgarioides'', ''Ciboria bulgarioides'', ''Ciboria livida'', ''Ciboria strobilina var. bresadolae'', ''Ombrophila livida'', ''Piceomphale bulgarioides'', ''Chlorociboria bulgarioides''.
=== Banaketa eremua ===
Kanada, Alaska, Ameriketako Estatu Batuak, Europa, Errusia, Japonia.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:]]
[[Kategoria:Kanadako onddoak]]
[[Kategoria:Alaskako onddoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
[[Kategoria:Errusiako onddoak]]
[[Kategoria:Japoniako onddoak]]
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Russula olivascens''''' ''[[Russulaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref>
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Russula olivascens'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Russula alutacea var. olivascens'', ''Russulina alutacea var. olivascens'', ''Russula postiana'', ''Russula multicolor'', ''Russula xerampelina var. olivascens''.
=== Banaketa eremua ===
Euskal Herria, Pirinioak, Alpeak, Danimarka, Norvegia, Suedia, Finlandia, Espainia, Frantzia, Alemania, Polonia, Ameriketako Estatu Batuak.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:Russula]]
[[Kategoria:Alpeetako onddoak]]
[[Kategoria:Danimarkako onddoak]]
[[Kategoria:Norvegiako onddoak]]
[[Kategoria:Suediako onddoak]]
[[Kategoria:Finlandiako onddoak]]
[[Kategoria:Espainiako onddoak]]
[[Kategoria:Frantziako onddoak]]
[[Kategoria:Alemaniako onddoak]]
[[Kategoria:Poloniako onddoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]]
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Russula pumila''''' ''[[Russulaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref>
=== Banaketa eremua ===
Euskal Herria, Pirinioak, Alpeak, Espainia, Frantzia, Alemania, Polonia, Belgika, Herbehereak, Erresuma Batua.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:Russula]]
[[Kategoria:Alpeetako onddoak]]
[[Kategoria:Erresuma Batuko onddoak]]
[[Kategoria:Belgikako onddoak]]
[[Kategoria:Herbehereetako onddoak]]
[[Kategoria:Espainiako onddoak]]
[[Kategoria:Frantziako onddoak]]
[[Kategoria:Alemaniako onddoak]]
[[Kategoria:Poloniako onddoak]]
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Tricholoma viridilutescens''''' ''[[]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref>
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Agaricus luridatus'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Tricholoma luridatum'', ''Tricholoma fucatum var. lutescens'', ''Tricholoma subsejunctum''.
=== Banaketa eremua ===
Kanada, Europa (batez ere [[Eskandinavia]] eta Alpeak), Errusia.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:]]
[[Kategoria:Kanadako onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
[[Kategoria:Errusiako onddoak]]
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Tubaria minutalis''''' ''[[]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref>
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Tubaria minima'', ''Naucoria minutalis''.
=== Banaketa eremua ===
Ameriketako Estatu Batuak, batez ere Europa. Errusia eta Txina.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
[[Kategoria:Errusiako onddoak]]
[[Kategoria:Txinako onddoak]]
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Volvariella hypopithys''''' ''[[]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref>
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Agaricus parvulus var. b major'', ''Agaricus plumulosus'', ''Agaricus hypopithys'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Volvaria plumulosa'', ''Agaricus pubescentipes'', ''Volvaria hypopithys'', ''Volvaria pubescentipes'', ''Volvaria pubipes'', ''Volvaria parvula var. biloba'', ''Volvaria perplexa'', ''Volvariopsis pubescentipes'', ''Volvariopsis perplexa'', ''Volvaria pusilla var. biloba'', ''Volvariopsis plumulosa'', ''Volvaria media var. biloba'', ''Volvariella pubescentipes'', ''Volvariella plumulosa''.
=== Banaketa eremua ===
Batez ere Kanada, Ameriketako Estatu Batuak eta Europa. Brasil, Himalaiako eremua, Japonia, Zeelanda Berria.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:]]
[[Kategoria:Kanadako onddoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]]
[[Kategoria:Brasilgo onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
[[Kategoria:Himalaiako eremuaren onddoak]]
[[Kategoria:Japoniako onddoak]]
[[Kategoria:Zeelanda Berriko onddoak]]
</nowiki>
-->
ale49992haqz5hnufine64w1wua5mt2
9975430
9975238
2024-11-20T18:16:53Z
Zorion
44278
9975430
wikitext
text/x-wiki
[[Berezi:KategoriaZuhaitza]]
<!--
{{Ezabatu|akats ortografikoa}}
{{Ezabatu|esteka hainbat izenekin}}
Avant toute chose, écrire "[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]:". Puis faire une suite des noms des taxons qui sont séparés par une virgule et mettre '' avant le nom et '' après le mot. Le nom du taxon, c'est soit les deux premiers mots ou, soit deux premiers mots + « var. » + le mot suivant. Ne pas écrire les noms des auteurs ou autre chose. S'il y a écrit "(Basionyme)" et seulement "(Basionyme)", écrire après '' <small>([[Basionimo]]a)</small>. Ne rien écrire si vous lisez "(nom. illegit.)" ou "(nom. amb.)" ou "(nom actuel)", ignorer toutes les autres entre parenthèses. Ne pas répéter le même nom deux fois. Finir avec un point.
ko onddoak]]<br>[[Kategoria:
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''' ''[[]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref>
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]:
=== Banaketa eremua ===
Kanada, Alaska, Ameriketako Estatu Batuak, Mexiko, Costa Rica, Kolonbia, Venezuela, Guyana Frantsesa, Brasil, Txile, Argentina, Groenlandia, Islandia, Kanariak, Svalbard, Europa, Errusia, Kaukasia, Turkia, Himalaiako eremua, Kazakhstan, Turkmenistan, Uzbekistan, Tajikistan, Kirgizistan, India, Mongolia, Hego Korea, Japonia, Txina, Taiwan, Papua Ginea Berria, Australia, Zeelanda Berria, Hegoafrika, Kongoko Errepublika Demokratikoa.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:]]
[[Kategoria:Kanadako onddoak]]
[[Kategoria:Alaskako onddoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]]
[[Kategoria:Mexikoko onddoak]]
[[Kategoria:Costa Ricako onddoak]]
[[Kategoria:Kolonbiako onddoak]]
[[Kategoria:Venezuelako onddoak]]
[[Kategoria:Guyana Frantseseko onddoak]]
[[Kategoria:Brasilgo onddoak]]
[[Kategoria:Txileko onddoak]]
[[Kategoria:Argentinako onddoak]]
[[Kategoria:Groenlandiako onddoak]]
[[Kategoria:Islandiako onddoak]]
[[Kategoria:Kanarietako onddoak]]
[[Kategoria:Svalbardeko onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
[[Kategoria:Errusiako onddoak]]
[[Kategoria:Kaukasoko onddoak]]
[[Kategoria:Turkiako onddoak]]
[[Kategoria:Kazakhstango onddoak]]
[[Kategoria:Turkmenistango onddoak]]
[[Kategoria:Uzbekistango onddoak]]
[[Kategoria:Tajikistango onddoak]]
[[Kategoria:Kirgizistango onddoak]]
[[Kategoria:Indiako onddoak]]
[[Kategoria:Himalaiako eremuaren onddoak]]
[[Kategoria:Mongoliako onddoak]]
[[Kategoria:Hego Koreako onddoak]]
[[Kategoria:Japoniako onddoak]]
[[Kategoria:Txinako onddoak]]
[[Kategoria:Taiwango onddoak]]
[[Kategoria:Australiako onddoak]]
[[Kategoria:Zeelanda Berriko onddoak]]
[[Kategoria:Papua Ginea Berriko onddoak]]
[[Kategoria:Hegoafrikako onddoak]]
[[Kategoria:Kongoko Errepublika Demokratikoko onddoak]]
=== Banaketa eremua ===
Alpeak, Suitza, Austria, Eslovenia, Danimarka, Norvegia, Suedia, Finlandia, Estonia, Portugal, Espainia, Frantzia, Italia, Erresuma Batua, Belgika, Herbehereak, Alemania, Hungaria, Eslovakia, Txekia, Polonia, Errumania, Bulgaria, Grezia, Pirinioak, Errusia.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:]]
[[Kategoria:Alpeetako onddoak]]
[[Kategoria:Suitzako onddoak]]
[[Kategoria:Austriako onddoak]]
[[Kategoria:Esloveniako onddoak]]
[[Kategoria:Danimarkako onddoak]]
[[Kategoria:Norvegiako onddoak]]
[[Kategoria:Suediako onddoak]]
[[Kategoria:Finlandiako onddoak]]
[[Kategoria:Estoniako onddoak]]
[[Kategoria:Portugalgo onddoak]]
[[Kategoria:Espainiako onddoak]]
[[Kategoria:Frantziako onddoak]]
[[Kategoria:Italiako onddoak]]
[[Kategoria:Erresuma Batuko onddoak]]
[[Kategoria:Belgikako onddoak]]
[[Kategoria:Herbehereetako onddoak]]
[[Kategoria:Alemaniako onddoak]]
[[Kategoria:Hungariako onddoak]]
[[Kategoria:Eslovakiako onddoak]]
[[Kategoria:Txekiako onddoak]]
[[Kategoria:Poloniako onddoak]]
[[Kategoria:Errumaniako onddoak]]
[[Kategoria:Bulgariako onddoak]]
[[Kategoria:Greziako onddoak]]
[[Kategoria:Errusiako onddoak]]
=== Banaketa eremua ===
Mundu osoan barreiatzen da, [[kontinente]] guztietan zehar, [[Antartika]]n izan ezik, eta [[habitat]] ugaritan garatzen da.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:]]
[[Kategoria:Afrikako onddoak]]
[[Kategoria:Asiako onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
[[Kategoria:Amerikako onddoak]]
[[Kategoria:Ozeaniako onddoak]]
[[Kategoria:Antartikako onddoak]]
<nowiki>
[https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%BA%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B1%D9%86%D8%B3%D9%8A%D8%A9 ar]
[https://es.wikipedia.org/wiki/Idioma_franc%C3%A9s es]
[https://eu.wikipedia.org/wiki/Frantses eu]
[https://fr.wikipedia.org/wiki/Français fr]
[https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AB%E0%A4%BC%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%B8%E0%A5%80%E0%A4%B8%E0%A5%80_%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A4%BE hi]
[https://id.wikipedia.org/wiki/Bahasa_Prancis id]
[https://it.wikipedia.org/wiki/Lingua_francese it]
[https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%95%E3%83%A9%E3%83%B3%E3%82%B9%E8%AA%9E ja]
[https://nl.wikipedia.org/wiki/Frans nl]
[https://pt.wikipedia.org/wiki/L%C3%ADngua_francesa pt]
[https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%83%D0%B7%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA ru]
[https://tr.wikipedia.org/wiki/Frans%C4%B1zca tr]
[https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C%D8%B3%DB%8C_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86 ur]
[https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E6%B3%95%E6%96%87 zh-yue]
[https://zh.wikipedia.org/wiki/%E6%B3%95%E8%AF%AD zh]
{{Ezabatu}}
|source={{own}}<br/>Map data & imagery © [[:en:OpenStreetMap|OpenStreetMap]]<br/>[https://leafletjs.com/ Leaflet], an open-source JavaScript library<br/>[https://fr-fr.topographic-map.com/maps/j59/Navarre/ Topographic-map.com], Visualisation et partage de cartes topographiques gratuites.
|author={{User:Zorion/creditimage}}
|permission=
|other versions=
}}
[[Category:Mountain ranges of Gipuzkoa]]
[[Category:Mountain ranges of Navarre]]
[[Category:Mountain ranges of Biscay]]
[[Category:Mountain ranges of Álava-Araba]]
[[Category:Mountain ranges of the Northern Basque Country]]
[[Category:Mountain ranges in the Pyrenees]]
[[Category:Mountain ranges of the Basque Mountains]]
[[Category:Mountain ranges of the Basque Country]]
[[Category:Mountain ranges of La Rioja (Spain)]]
[[Category:Mountain ranges of Aragon]]
[[Category:Mountain ranges of Cantabria]]
[[Category:Mountain ranges of Castile and León]]
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Deconica inquilina''''' ''[[Strophariaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref>
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Agaricus inquilinus'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Agaricus rufidus'', ''Agaricus inquilinus var. ß squarrulosus'', ''Naucoria inquilina'', ''Agaricus ecbolus'', ''Tubaria inquilina'', ''Tubaria inquilina subsp. ecbola'', ''Agaricus inquilinus var. ecbolus'', ''Hylophila inquilina'', ''Tubaria inquilina var. ecbolus'', ''Tubaria ecbola'', ''Psilocybe inquilina'', ''Melanotus inquilinus'', ''Psilocybe ecbola''.
=== Banaketa eremua ===
Kanada, Alaska, Ameriketako Estatu Batuak, Mexiko, Kolonbia, Txile, Groenlandia, Islandia, Kanariak, Europa, Errusia, Australia, Zeelanda Berria.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:Deconica]]
[[Kategoria:Kanadako onddoak]]
[[Kategoria:Alaskako onddoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]]
[[Kategoria:Mexikoko onddoak]]
[[Kategoria:Kolonbiako onddoak]]
[[Kategoria:Txileko onddoak]]
[[Kategoria:Groenlandiako onddoak]]
[[Kategoria:Islandiako onddoak]]
[[Kategoria:Kanarietako onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
[[Kategoria:Errusiako onddoak]]
[[Kategoria:Australiako onddoak]]
[[Kategoria:Zeelanda Berriko onddoak]]
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Ramaria flavobrunnescens''''' ''[[Gomphaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref>
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Clavaria flavobrunnescens'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Ramaria michaelis''.
=== Banaketa eremua ===
Kanada, Alaska, Ameriketako Estatu Batuak, Mexiko, Brasil, Europa, Errusia, Himalaiako eremua, Australia.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:Ramaria]]
[[Kategoria:Kanadako onddoak]]
[[Kategoria:Alaskako onddoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]]
[[Kategoria:Mexikoko onddoak]]
[[Kategoria:Brasilgo onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
[[Kategoria:Errusiako onddoak]]
[[Kategoria:Kaukasoko onddoak]]
[[Kategoria:Himalaiako eremuaren onddoak]]
[[Kategoria:Australiako onddoak]]
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Ramaria flavoides''''' ''[[Gomphaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref>
=== Banaketa eremua ===
Kanada, Ameriketako Estatu Batuak, Europa.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:Ramaria]]
[[Kategoria:Kanadako onddoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Ramaria fennica''''' ''[[Gomphaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref>
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Clavaria fennica'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Clavariella fennica'', ''Clavaria aurea var. fennica''.
=== Banaketa eremua ===
Kanada, Ameriketako Estatu Batuak, Mexiko, Txile, Kanariak, Europa, Errusia, Japonia, Australia.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:Ramaria]]
[[Kategoria:Kanadako onddoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]]
[[Kategoria:Mexikoko onddoak]]
[[Kategoria:Txileko onddoak]]
[[Kategoria:Kanarietako onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
[[Kategoria:Errusiako onddoak]]
[[Kategoria:Japoniako onddoak]]
[[Kategoria:Australiako onddoak]]
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Clavulinopsis laeticolor''''' ''[[Clavariaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref>
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Clavaria laeticolor'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Clavaria pulchra'', ''Clavaria persimilis'', ''Clavaria inaequalis var. aurantia'', ''Clavaria thymiphila'', ''Clavulinopsis pulchra'', ''Clavulinopsis laeticolor f. bulbispora'', ''Ramariopsis laeticolor'', ''Ramariopsis laeticolor f. bulbispora'', ''Donkella laeticolor''.
=== Banaketa eremua ===
Mundu osoan barreiatzen da, [[kontinente]] guztietan zehar, eta [[habitat]] ugaritan garatzen da.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:Clavulinopsis]]
[[Kategoria:Afrikako onddoak]]
[[Kategoria:Asiako onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
[[Kategoria:Amerikako onddoak]]
[[Kategoria:Ozeaniako onddoak]]
[[Kategoria:Antartikako onddoak]]
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Tremella encephala''''' ''[[Tremellaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref>
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Tremella fragiformis'', ''Tremella encephaloides'', ''Tremella alutacea'', ''Encephalium aurantiacum'', ''Dacrymyces fragiformis'', ''Naematelia rubiformis'', ''Naematelia encephala'', ''Tremella rubiformis'', ''Tremella encephaloidea'', ''Tremella alabastrina'', ''Dacrymyces rubiformis''.
=== Banaketa eremua ===
Kanada, Ameriketako Estatu Batuak, Txile, Islandia, Europa, Errusia, Txina, Australia, Zeelanda Berria.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:Tremella]]
[[Kategoria:Kanadako onddoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]]
[[Kategoria:Txileko onddoak]]
[[Kategoria:Islandiako onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
[[Kategoria:Errusiako onddoak]]
[[Kategoria:Txinako onddoak]]
[[Kategoria:Australiako onddoak]]
[[Kategoria:Zeelanda Berriko onddoak]]
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Bovista dermoxantha''''' ''[[Agaricaceae]]'' familiako [[onddo]] [[espezie]] bat da. <ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref>
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Lycoperdon pusillum'', ''Bovista pusilla'', ''Lycoperdon ericetorum'', ''Lycoperdon dermoxanthum'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Lycoperdon reticulatum'', ''Globaria pusilla'', ''Lycoperdon mundula'', ''Globaria dermoxantha'', ''Utraria dermoxantha'', ''Bovista mundula'', ''Bovistaria pusilla'', ''Lycoperdon pseudopusillum'', ''Lycoperdon semi-immersum'', ''Pseudolycoperdon pusillum'', ''Lycoperdon polymorphum var. pusillum'', ''Lycoperdon ericetorum var. pusillum''.
=== Banaketa eremua ===
Kanada, Ameriketako Estatu Batuak, Mexiko, Costa Rica, Dominikar Errepublika, Puerto Rico, Brasil, Kanariak, Europa, Errusia, Kaukasia, Japonia, Txina, Australia.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:Bovista]]
[[Kategoria:Kanadako onddoak]]
[[Kategoria:Alaskako onddoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]]
[[Kategoria:Mexikoko onddoak]]
[[Kategoria:Costa Ricako onddoak]]
[[Kategoria:Dominikar Errepublikako onddoak]]
[[Kategoria:Puerto Ricoko onddoak]]
[[Kategoria:Brasilgo onddoak]]
[[Kategoria:Kanarietako onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
[[Kategoria:Errusiako onddoak]]
[[Kategoria:Kaukasoko onddoak]]
[[Kategoria:Japoniako onddoak]]
[[Kategoria:Txinako onddoak]]
[[Kategoria:Taiwango onddoak]]
[[Kategoria:Australiako onddoak]]
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Phallus duplicatus''''' ''[[Tricholomataceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref>
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Hymenophallus duplicatus'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Kirchbaumia duplicata'', ''Dictyophora duplicata''.
=== Banaketa eremua ===
Kanada, Ameriketako Estatu Batuak, Mexiko, Costa Rica, Kolonbia, Kuba, Brasil, Europa, Thalandia, Hegoafrika.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:Phallus]]
[[Kategoria:Kanadako onddoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]]
[[Kategoria:Mexikoko onddoak]]
[[Kategoria:Costa Ricako onddoak]]
[[Kategoria:Kolonbiako onddoak]]
[[Kategoria:Kubako onddoak]]
[[Kategoria:Brasilgo onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
[[Kategoria:Hegoafrikako onddoak]]
[[Kategoria:Thailandiako onddoak]]
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Lysurus mokusin''''' ''[[Phallaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Phallus mokusin'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Clathrus mokusin''.
=== Banaketa eremua ===
Batez er Ameriketako Estatu Batuak, Japonia, Australia eta Txina. Kanada, Brasil, Europa (Iparraldeko Italia eta Ekialdeko Pirinioak), Errusia, Mozambike.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Lysurus]]
[[Kategoria:Kanadako onddoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]]
[[Kategoria:Brasilgo onddoak]]
[[Kategoria:Mozambikeko onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
[[Kategoria:Errusiako onddoak]]
[[Kategoria:Kaukasoko onddoak]]
[[Kategoria:Turkiako onddoak]]
[[Kategoria:Kazakhstango onddoak]]
[[Kategoria:Turkmenistango onddoak]]
[[Kategoria:Uzbekistango onddoak]]
[[Kategoria:Tajikistango onddoak]]
[[Kategoria:Kirgizistango onddoak]]
[[Kategoria:Indiako onddoak]]
[[Kategoria:Himalaiako eremuaren onddoak]]
[[Kategoria:Mongoliako onddoak]]
[[Kategoria:Hego Koreako onddoak]]
[[Kategoria:Japoniako onddoak]]
[[Kategoria:Txinako onddoak]]
[[Kategoria:Taiwango onddoak]]
[[Kategoria:Australiako onddoak]]
[[Kategoria:Zeelanda Berriko onddoak]]
[[Kategoria:Papua Ginea Berriko onddoak]]
[[Kategoria:Hegoafrikako onddoak]]
[[Kategoria:Kongoko Errepublika Demokratikoko onddoak]]
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Hysterangium clathroides''''' ''[[Hysterangiaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref>
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Splanchnomyces clathroides'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Hysterangium rickenii''.
=== Banaketa eremua ===
Ameriketako Estatu Batuak, Europa.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:Hysterangiales]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Rutstroemia bulgarioides''''' ''[[Rutstroemiaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref>
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Peziza versiformis var. ßß livida'', ''Niptera erumpens'', ''Peziza bulgarioides'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Peziza ciborioides var. strobilina'', ''Chlorosplenium bulgarioides'', ''Chlorosplenium nigrescenteolivaceum'', ''Helotium versiforme var. lividopurpurascens'', ''Cenangium strobilinum'', ''Chlorosplenium lividum'', ''Plectania bulgarioides'', ''Humaria bulgarioides'', ''Ciboria bulgarioides'', ''Ciboria livida'', ''Ciboria strobilina var. bresadolae'', ''Ombrophila livida'', ''Piceomphale bulgarioides'', ''Chlorociboria bulgarioides''.
=== Banaketa eremua ===
Kanada, Alaska, Ameriketako Estatu Batuak, Europa, Errusia, Japonia.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:]]
[[Kategoria:Kanadako onddoak]]
[[Kategoria:Alaskako onddoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
[[Kategoria:Errusiako onddoak]]
[[Kategoria:Japoniako onddoak]]
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Russula olivascens''''' ''[[Russulaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref>
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Russula olivascens'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Russula alutacea var. olivascens'', ''Russulina alutacea var. olivascens'', ''Russula postiana'', ''Russula multicolor'', ''Russula xerampelina var. olivascens''.
=== Banaketa eremua ===
Euskal Herria, Pirinioak, Alpeak, Danimarka, Norvegia, Suedia, Finlandia, Espainia, Frantzia, Alemania, Polonia, Ameriketako Estatu Batuak.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:Russula]]
[[Kategoria:Alpeetako onddoak]]
[[Kategoria:Danimarkako onddoak]]
[[Kategoria:Norvegiako onddoak]]
[[Kategoria:Suediako onddoak]]
[[Kategoria:Finlandiako onddoak]]
[[Kategoria:Espainiako onddoak]]
[[Kategoria:Frantziako onddoak]]
[[Kategoria:Alemaniako onddoak]]
[[Kategoria:Poloniako onddoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]]
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Russula pumila''''' ''[[Russulaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref>
=== Banaketa eremua ===
Euskal Herria, Pirinioak, Alpeak, Espainia, Frantzia, Alemania, Polonia, Belgika, Herbehereak, Erresuma Batua.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:Russula]]
[[Kategoria:Alpeetako onddoak]]
[[Kategoria:Erresuma Batuko onddoak]]
[[Kategoria:Belgikako onddoak]]
[[Kategoria:Herbehereetako onddoak]]
[[Kategoria:Espainiako onddoak]]
[[Kategoria:Frantziako onddoak]]
[[Kategoria:Alemaniako onddoak]]
[[Kategoria:Poloniako onddoak]]
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Tricholoma viridilutescens''''' ''[[]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref>
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Agaricus luridatus'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Tricholoma luridatum'', ''Tricholoma fucatum var. lutescens'', ''Tricholoma subsejunctum''.
=== Banaketa eremua ===
Kanada, Europa (batez ere [[Eskandinavia]] eta Alpeak), Errusia.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:]]
[[Kategoria:Kanadako onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
[[Kategoria:Errusiako onddoak]]
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Tubaria minutalis''''' ''[[]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref>
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Tubaria minima'', ''Naucoria minutalis''.
=== Banaketa eremua ===
Ameriketako Estatu Batuak, batez ere Europa. Errusia eta Txina.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
[[Kategoria:Errusiako onddoak]]
[[Kategoria:Txinako onddoak]]
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Volvariella hypopithys''''' ''[[]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref>
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Agaricus parvulus var. b major'', ''Agaricus plumulosus'', ''Agaricus hypopithys'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Volvaria plumulosa'', ''Agaricus pubescentipes'', ''Volvaria hypopithys'', ''Volvaria pubescentipes'', ''Volvaria pubipes'', ''Volvaria parvula var. biloba'', ''Volvaria perplexa'', ''Volvariopsis pubescentipes'', ''Volvariopsis perplexa'', ''Volvaria pusilla var. biloba'', ''Volvariopsis plumulosa'', ''Volvaria media var. biloba'', ''Volvariella pubescentipes'', ''Volvariella plumulosa''.
=== Banaketa eremua ===
Batez ere Kanada, Ameriketako Estatu Batuak eta Europa. Brasil, Himalaiako eremua, Japonia, Zeelanda Berria.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:]]
[[Kategoria:Kanadako onddoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]]
[[Kategoria:Brasilgo onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
[[Kategoria:Himalaiako eremuaren onddoak]]
[[Kategoria:Japoniako onddoak]]
[[Kategoria:Zeelanda Berriko onddoak]]
Capitotricha bicolor
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Helvella minuta'', ''Peziza bicolor'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Octospora calyciformis'', ''Peziza minuta'', ''Peziza oxyacanthae'', ''Peziza transparens'', ''Peziza pulchella'', ''Peziza pulchella var. a vulgaris'', ''Dasyscyphus pulchellus'', ''Peziza quercina'', ''Cyathicula bicolor'', ''Dasyscyphus bicolor'', ''Lachnum bicolor'', ''Lachnea bicolor'', ''Lachnea pulchella'', ''Erinella calycina'', ''Erinella bicolor'', ''Lachnella bicolor'', ''Trichopeziza bicolor'', ''Lachnella hispanica'', ''Dasyscyphus hispanicus'', ''Atractobolus bicolor'', ''Atractobolus hispanicus''.
Lachnellula willkommii
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Peziza willkommii'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Peziza calycina var. trevelyani'', ''Dasyscyphus willkommii'', ''Helotium willkommii'', ''Lachnella calycina var. trevelyani'', ''Dasyscyphus calycinus var. trevelyani'', ''Trichoscypha willkommii'', ''Trichoscypha calycina var. trevelyani'', ''Trichoscyphella willkommii'', ''Lachnella willkommii''.
Belonidium sulphureum
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Peziza sulphurea'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Peziza hydnoides'', ''Peziza citrinella'', ''Trichopeziza sulphurea'', ''Lachnum sulphureum'', ''Lachnea sulphurea'', ''Lachnella sulphurea'', ''Dasyscyphus sulphureus''.
Dissingia leucomelaena
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Peziza leucomelas'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Acetabula calyx'', ''Peziza ciborium var. major'', ''Peziza percevalii'', ''Peziza calyx'', ''Aleuria leucomelas'', ''Peziza debeauxii'', ''Acetabula leucomelas'', ''Acetabula debeauxii'', ''Geopyxis percevalii'', ''Paxina leucomelas'', ''Paxina debeauxii'', ''Paxina calyx'', ''Acetabula percevalii'', ''Acetabula leucomelas var. percevalii'', ''Helvella leucomelaena'', ''Helvella pedunculata''.
Gyromitra leucoxantha
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Discina leucoxantha'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Peziza leucoxantha'', ''Peziza radiculata var. leucoxantha'', ''Discina leucoxantha var. fulvescens'', ''Paradiscina leucoxantha''.
Cheilymenia crucipila
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Peziza crucipila'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Lachnea crucipila'', ''Neottiella crucipila'', ''Ciliaria crucipila'', ''Cheilymenia calvescens'', ''Lachnea calvescens'', ''Patella crucipila'', ''Humaria stellata'', ''Humaria crucipila'', ''Scutellinia crucipila''.
Tuber foetidum
Colpoma quercinum
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Variolaria corrugata'', ''Hysterium nigrum'', ''Hysterium quercinum'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Sphaeria collapsa'', ''Hypoderma quercinum'', ''Cenangium quercinum'', ''Triblidium quercinum'', ''Clithris quercina'', ''Lophodermium quercinum'', ''Dendrophoma didyma'', ''Colpoma corrugatum'', ''Clithris nigra'', ''Psilospora quercina'', ''Colpoma nigrum'', ''Conostroma didymum'', ''Discosporella didyma''.
Dialonectria episphaeria
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Sphaeria episphaeria'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Monosphaeria episphaeria'', ''Lophium episphaerium'', ''Lophium episphaerium var. ß fuscescens'', ''Platysphaera episphaeria'', ''Nectria episphaeria'', ''Cucurbitaria episphaeria'', ''Fusarium episphaeria'', ''Cosmospora episphaeria''.
Hypoxylon fuscum
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Sphaeria fusca'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Sphaeria fragiformis'', ''Sphaeria confluens'', ''Sphaeria tuberculosa'', ''Hypoxylon glomerulatum'', ''Sphaeria castorea'', ''Sphaeria fusca var. a circumscripta'', ''Sphaeria fragiformis var. ß castorea'', ''Sphaeria lycoperdoides'', ''Sphaeria populi'', ''Sphaeria glomerulata'', ''Sphaeria coryli'', ''Peripherostoma fuscum'', ''Stromatosphaeria fusca'', ''Hypoxylon purpureum'', ''Hypoxylon fuscum var. ß confluens'', ''Hypoxylon commutatum subsp. holwayanum'', ''Hypoxylon confluens'', ''Hypoxylon subchlorinum'', ''Hypoxylon commutatum var. holwayanum'', ''Hypoxylon lianincolum'', ''Hypoxylon oregonense'', ''Hypoxylon pruinatoides''.
Diatrype stigma
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Sphaeria stigma'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Hypoxylon operculatum'', ''Sphaeria cinerea'', ''Sphaeria stigma var. a vulgaris'', ''Naemaspora encephalum'', ''Nemania stigma'', ''Nemania maculata'', ''Stromatosphaeria stigma'', ''Naemaspora encephaloides'', ''Naemaspora microspora'', ''Hypoxylon stigma'', ''Cytospora microspora'', ''Libertella betulina'', ''Stictosphaeria hoffmannii'', ''Valsa stigma''.
Hemitrichia decipiens
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Clathrus stipitatus'', ''Mucor miniatus'', ''Lycoperdon pusillum'', ''Sphaerocarpus ficoides'', ''Stemonitis ficoides'', ''Arcyria decipiens'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Trichia fallax'', ''Trichia fallax var. ß ficoides'', ''Trichia virescens'', ''Trichia cerina'', ''Trichia fulva'', ''Trichia clavata var. ß cerina'', ''Trichia furcata'', ''Trichia fallax var. cerina'', ''Trichia nana'', ''Trichia decipiens'', ''Trichia stuhlmannii'', ''Trichia pusilla''.
Cribraria piriformis
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Cribraria intermedia'', ''Cribraria rufescens var. ß pyriformis'', ''Cribraria rufescens var. γ intermedia''.
Oligonema persimile
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Trichia persimilis'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Trichia intermedia var. persimilis'', ''Trichia favoginea var. persimilis''.
Hemitrichia clavata
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Trichia clavata'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Hemiarcyria clavata'', ''Arcyria clavata'', ''Hemiarcyria funalis'', ''Hemiarcyria ablata'', ''Hyporhamma clavatum''.
Hemiarcyria stipitata
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Arcyria stipitata'', ''Hemitrichia clavata var. stipitata'', ''Hemitrichia stipitata''.
Physarum cinereum
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Lycoperdon cinereum'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Reticularia cinerea'', ''Trichia cinerea'', ''Physarum plumbeum'', ''Didymium cinereum'', ''Didymium scrobiculatum'', ''Badhamia cinerea'', ''Didymium oxalinum'', ''Physarum scrobiculatum'', ''Lignydium cinereum''.
</nowiki>
-->
3olj6kkx253pgzd7qoyr2qjmqi5rjy1
9975494
9975430
2024-11-20T18:40:37Z
Zorion
44278
9975494
wikitext
text/x-wiki
[[Berezi:KategoriaZuhaitza]]
<!--
{{Ezabatu|akats ortografikoa}}
{{Ezabatu|esteka hainbat izenekin}}
Avant toute chose, écrire "[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]:". Puis faire une suite des noms des taxons qui sont séparés par une virgule et mettre '' avant le nom et '' après le mot. Le nom du taxon, c'est soit les deux premiers mots ou, soit deux premiers mots + « var. » + le mot suivant. Ne pas écrire les noms des auteurs ou autre chose. S'il y a écrit "(Basionyme)" et seulement "(Basionyme)", écrire après '' <small>([[Basionimo]]a)</small>. Ne rien écrire si vous lisez "(nom. illegit.)" ou "(nom. amb.)" ou "(nom actuel)", ignorer toutes les autres entre parenthèses. Ne pas répéter le même nom deux fois. Finir avec un point.
ko onddoak]]<br>[[Kategoria:
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''' ''[[]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref>
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]:
=== Banaketa eremua ===
Kanada, Alaska, Ameriketako Estatu Batuak, Mexiko, Costa Rica, Kolonbia, Venezuela, Guyana Frantsesa, Brasil, Txile, Argentina, Groenlandia, Islandia, Kanariak, Svalbard, Europa, Errusia, Kaukasia, Turkia, Himalaiako eremua, Kazakhstan, Turkmenistan, Uzbekistan, Tajikistan, Kirgizistan, India, Mongolia, Hego Korea, Japonia, Txina, Taiwan, Papua Ginea Berria, Australia, Zeelanda Berria, Hegoafrika, Kongoko Errepublika Demokratikoa.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:]]
[[Kategoria:Kanadako onddoak]]
[[Kategoria:Alaskako onddoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]]
[[Kategoria:Mexikoko onddoak]]
[[Kategoria:Costa Ricako onddoak]]
[[Kategoria:Kolonbiako onddoak]]
[[Kategoria:Venezuelako onddoak]]
[[Kategoria:Guyana Frantseseko onddoak]]
[[Kategoria:Brasilgo onddoak]]
[[Kategoria:Txileko onddoak]]
[[Kategoria:Argentinako onddoak]]
[[Kategoria:Groenlandiako onddoak]]
[[Kategoria:Islandiako onddoak]]
[[Kategoria:Kanarietako onddoak]]
[[Kategoria:Svalbardeko onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
[[Kategoria:Errusiako onddoak]]
[[Kategoria:Kaukasoko onddoak]]
[[Kategoria:Turkiako onddoak]]
[[Kategoria:Kazakhstango onddoak]]
[[Kategoria:Turkmenistango onddoak]]
[[Kategoria:Uzbekistango onddoak]]
[[Kategoria:Tajikistango onddoak]]
[[Kategoria:Kirgizistango onddoak]]
[[Kategoria:Indiako onddoak]]
[[Kategoria:Himalaiako eremuaren onddoak]]
[[Kategoria:Mongoliako onddoak]]
[[Kategoria:Hego Koreako onddoak]]
[[Kategoria:Japoniako onddoak]]
[[Kategoria:Txinako onddoak]]
[[Kategoria:Taiwango onddoak]]
[[Kategoria:Australiako onddoak]]
[[Kategoria:Zeelanda Berriko onddoak]]
[[Kategoria:Papua Ginea Berriko onddoak]]
[[Kategoria:Hegoafrikako onddoak]]
[[Kategoria:Kongoko Errepublika Demokratikoko onddoak]]
=== Banaketa eremua ===
Alpeak, Suitza, Austria, Eslovenia, Danimarka, Norvegia, Suedia, Finlandia, Estonia, Portugal, Espainia, Frantzia, Italia, Erresuma Batua, Belgika, Herbehereak, Alemania, Hungaria, Eslovakia, Txekia, Polonia, Errumania, Bulgaria, Grezia, Pirinioak, Errusia.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:]]
[[Kategoria:Alpeetako onddoak]]
[[Kategoria:Suitzako onddoak]]
[[Kategoria:Austriako onddoak]]
[[Kategoria:Esloveniako onddoak]]
[[Kategoria:Danimarkako onddoak]]
[[Kategoria:Norvegiako onddoak]]
[[Kategoria:Suediako onddoak]]
[[Kategoria:Finlandiako onddoak]]
[[Kategoria:Estoniako onddoak]]
[[Kategoria:Portugalgo onddoak]]
[[Kategoria:Espainiako onddoak]]
[[Kategoria:Frantziako onddoak]]
[[Kategoria:Italiako onddoak]]
[[Kategoria:Erresuma Batuko onddoak]]
[[Kategoria:Belgikako onddoak]]
[[Kategoria:Herbehereetako onddoak]]
[[Kategoria:Alemaniako onddoak]]
[[Kategoria:Hungariako onddoak]]
[[Kategoria:Eslovakiako onddoak]]
[[Kategoria:Txekiako onddoak]]
[[Kategoria:Poloniako onddoak]]
[[Kategoria:Errumaniako onddoak]]
[[Kategoria:Bulgariako onddoak]]
[[Kategoria:Greziako onddoak]]
[[Kategoria:Errusiako onddoak]]
=== Banaketa eremua ===
Mundu osoan barreiatzen da, [[kontinente]] guztietan zehar, [[Antartika]]n izan ezik, eta [[habitat]] ugaritan garatzen da.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:]]
[[Kategoria:Afrikako onddoak]]
[[Kategoria:Asiako onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
[[Kategoria:Amerikako onddoak]]
[[Kategoria:Ozeaniako onddoak]]
[[Kategoria:Antartikako onddoak]]
<nowiki>
[https://ar.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%84%D9%84%D8%BA%D8%A9_%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B1%D9%86%D8%B3%D9%8A%D8%A9 ar]
[https://es.wikipedia.org/wiki/Idioma_franc%C3%A9s es]
[https://eu.wikipedia.org/wiki/Frantses eu]
[https://fr.wikipedia.org/wiki/Français fr]
[https://hi.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AB%E0%A4%BC%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%B8%E0%A5%80%E0%A4%B8%E0%A5%80_%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A4%BE hi]
[https://id.wikipedia.org/wiki/Bahasa_Prancis id]
[https://it.wikipedia.org/wiki/Lingua_francese it]
[https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%83%95%E3%83%A9%E3%83%B3%E3%82%B9%E8%AA%9E ja]
[https://nl.wikipedia.org/wiki/Frans nl]
[https://pt.wikipedia.org/wiki/L%C3%ADngua_francesa pt]
[https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D1%80%D0%B0%D0%BD%D1%86%D1%83%D0%B7%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA ru]
[https://tr.wikipedia.org/wiki/Frans%C4%B1zca tr]
[https://ur.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%DB%8C%D8%B3%DB%8C_%D8%B2%D8%A8%D8%A7%D9%86 ur]
[https://zh-yue.wikipedia.org/wiki/%E6%B3%95%E6%96%87 zh-yue]
[https://zh.wikipedia.org/wiki/%E6%B3%95%E8%AF%AD zh]
{{Ezabatu}}
|source={{own}}<br/>Map data & imagery © [[:en:OpenStreetMap|OpenStreetMap]]<br/>[https://leafletjs.com/ Leaflet], an open-source JavaScript library<br/>[https://fr-fr.topographic-map.com/maps/j59/Navarre/ Topographic-map.com], Visualisation et partage de cartes topographiques gratuites.
|author={{User:Zorion/creditimage}}
|permission=
|other versions=
}}
[[Category:Mountain ranges of Gipuzkoa]]
[[Category:Mountain ranges of Navarre]]
[[Category:Mountain ranges of Biscay]]
[[Category:Mountain ranges of Álava-Araba]]
[[Category:Mountain ranges of the Northern Basque Country]]
[[Category:Mountain ranges in the Pyrenees]]
[[Category:Mountain ranges of the Basque Mountains]]
[[Category:Mountain ranges of the Basque Country]]
[[Category:Mountain ranges of La Rioja (Spain)]]
[[Category:Mountain ranges of Aragon]]
[[Category:Mountain ranges of Cantabria]]
[[Category:Mountain ranges of Castile and León]]
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Deconica inquilina''''' ''[[Strophariaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref>
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Agaricus inquilinus'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Agaricus rufidus'', ''Agaricus inquilinus var. ß squarrulosus'', ''Naucoria inquilina'', ''Agaricus ecbolus'', ''Tubaria inquilina'', ''Tubaria inquilina subsp. ecbola'', ''Agaricus inquilinus var. ecbolus'', ''Hylophila inquilina'', ''Tubaria inquilina var. ecbolus'', ''Tubaria ecbola'', ''Psilocybe inquilina'', ''Melanotus inquilinus'', ''Psilocybe ecbola''.
=== Banaketa eremua ===
Kanada, Alaska, Ameriketako Estatu Batuak, Mexiko, Kolonbia, Txile, Groenlandia, Islandia, Kanariak, Europa, Errusia, Australia, Zeelanda Berria.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:Deconica]]
[[Kategoria:Kanadako onddoak]]
[[Kategoria:Alaskako onddoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]]
[[Kategoria:Mexikoko onddoak]]
[[Kategoria:Kolonbiako onddoak]]
[[Kategoria:Txileko onddoak]]
[[Kategoria:Groenlandiako onddoak]]
[[Kategoria:Islandiako onddoak]]
[[Kategoria:Kanarietako onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
[[Kategoria:Errusiako onddoak]]
[[Kategoria:Australiako onddoak]]
[[Kategoria:Zeelanda Berriko onddoak]]
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Ramaria flavobrunnescens''''' ''[[Gomphaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref>
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Clavaria flavobrunnescens'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Ramaria michaelis''.
=== Banaketa eremua ===
Kanada, Alaska, Ameriketako Estatu Batuak, Mexiko, Brasil, Europa, Errusia, Himalaiako eremua, Australia.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:Ramaria]]
[[Kategoria:Kanadako onddoak]]
[[Kategoria:Alaskako onddoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]]
[[Kategoria:Mexikoko onddoak]]
[[Kategoria:Brasilgo onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
[[Kategoria:Errusiako onddoak]]
[[Kategoria:Kaukasoko onddoak]]
[[Kategoria:Himalaiako eremuaren onddoak]]
[[Kategoria:Australiako onddoak]]
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Ramaria flavoides''''' ''[[Gomphaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref>
=== Banaketa eremua ===
Kanada, Ameriketako Estatu Batuak, Europa.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:Ramaria]]
[[Kategoria:Kanadako onddoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Ramaria fennica''''' ''[[Gomphaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref>
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Clavaria fennica'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Clavariella fennica'', ''Clavaria aurea var. fennica''.
=== Banaketa eremua ===
Kanada, Ameriketako Estatu Batuak, Mexiko, Txile, Kanariak, Europa, Errusia, Japonia, Australia.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:Ramaria]]
[[Kategoria:Kanadako onddoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]]
[[Kategoria:Mexikoko onddoak]]
[[Kategoria:Txileko onddoak]]
[[Kategoria:Kanarietako onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
[[Kategoria:Errusiako onddoak]]
[[Kategoria:Japoniako onddoak]]
[[Kategoria:Australiako onddoak]]
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Clavulinopsis laeticolor''''' ''[[Clavariaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref>
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Clavaria laeticolor'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Clavaria pulchra'', ''Clavaria persimilis'', ''Clavaria inaequalis var. aurantia'', ''Clavaria thymiphila'', ''Clavulinopsis pulchra'', ''Clavulinopsis laeticolor f. bulbispora'', ''Ramariopsis laeticolor'', ''Ramariopsis laeticolor f. bulbispora'', ''Donkella laeticolor''.
=== Banaketa eremua ===
Mundu osoan barreiatzen da, [[kontinente]] guztietan zehar, eta [[habitat]] ugaritan garatzen da.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:Clavulinopsis]]
[[Kategoria:Afrikako onddoak]]
[[Kategoria:Asiako onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
[[Kategoria:Amerikako onddoak]]
[[Kategoria:Ozeaniako onddoak]]
[[Kategoria:Antartikako onddoak]]
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Tremella encephala''''' ''[[Tremellaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref>
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Tremella fragiformis'', ''Tremella encephaloides'', ''Tremella alutacea'', ''Encephalium aurantiacum'', ''Dacrymyces fragiformis'', ''Naematelia rubiformis'', ''Naematelia encephala'', ''Tremella rubiformis'', ''Tremella encephaloidea'', ''Tremella alabastrina'', ''Dacrymyces rubiformis''.
=== Banaketa eremua ===
Kanada, Ameriketako Estatu Batuak, Txile, Islandia, Europa, Errusia, Txina, Australia, Zeelanda Berria.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:Tremella]]
[[Kategoria:Kanadako onddoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]]
[[Kategoria:Txileko onddoak]]
[[Kategoria:Islandiako onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
[[Kategoria:Errusiako onddoak]]
[[Kategoria:Txinako onddoak]]
[[Kategoria:Australiako onddoak]]
[[Kategoria:Zeelanda Berriko onddoak]]
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Bovista dermoxantha''''' ''[[Agaricaceae]]'' familiako [[onddo]] [[espezie]] bat da. <ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref>
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Lycoperdon pusillum'', ''Bovista pusilla'', ''Lycoperdon ericetorum'', ''Lycoperdon dermoxanthum'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Lycoperdon reticulatum'', ''Globaria pusilla'', ''Lycoperdon mundula'', ''Globaria dermoxantha'', ''Utraria dermoxantha'', ''Bovista mundula'', ''Bovistaria pusilla'', ''Lycoperdon pseudopusillum'', ''Lycoperdon semi-immersum'', ''Pseudolycoperdon pusillum'', ''Lycoperdon polymorphum var. pusillum'', ''Lycoperdon ericetorum var. pusillum''.
=== Banaketa eremua ===
Kanada, Ameriketako Estatu Batuak, Mexiko, Costa Rica, Dominikar Errepublika, Puerto Rico, Brasil, Kanariak, Europa, Errusia, Kaukasia, Japonia, Txina, Australia.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:Bovista]]
[[Kategoria:Kanadako onddoak]]
[[Kategoria:Alaskako onddoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]]
[[Kategoria:Mexikoko onddoak]]
[[Kategoria:Costa Ricako onddoak]]
[[Kategoria:Dominikar Errepublikako onddoak]]
[[Kategoria:Puerto Ricoko onddoak]]
[[Kategoria:Brasilgo onddoak]]
[[Kategoria:Kanarietako onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
[[Kategoria:Errusiako onddoak]]
[[Kategoria:Kaukasoko onddoak]]
[[Kategoria:Japoniako onddoak]]
[[Kategoria:Txinako onddoak]]
[[Kategoria:Taiwango onddoak]]
[[Kategoria:Australiako onddoak]]
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Phallus duplicatus''''' ''[[Tricholomataceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref>
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Hymenophallus duplicatus'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Kirchbaumia duplicata'', ''Dictyophora duplicata''.
=== Banaketa eremua ===
Kanada, Ameriketako Estatu Batuak, Mexiko, Costa Rica, Kolonbia, Kuba, Brasil, Europa, Thalandia, Hegoafrika.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:Phallus]]
[[Kategoria:Kanadako onddoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]]
[[Kategoria:Mexikoko onddoak]]
[[Kategoria:Costa Ricako onddoak]]
[[Kategoria:Kolonbiako onddoak]]
[[Kategoria:Kubako onddoak]]
[[Kategoria:Brasilgo onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
[[Kategoria:Hegoafrikako onddoak]]
[[Kategoria:Thailandiako onddoak]]
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Lysurus mokusin''''' ''[[Phallaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Phallus mokusin'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Clathrus mokusin''.
=== Banaketa eremua ===
Batez er Ameriketako Estatu Batuak, Japonia, Australia eta Txina. Kanada, Brasil, Europa (Iparraldeko Italia eta Ekialdeko Pirinioak), Errusia, Mozambike.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Lysurus]]
[[Kategoria:Kanadako onddoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]]
[[Kategoria:Brasilgo onddoak]]
[[Kategoria:Mozambikeko onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
[[Kategoria:Errusiako onddoak]]
[[Kategoria:Kaukasoko onddoak]]
[[Kategoria:Turkiako onddoak]]
[[Kategoria:Kazakhstango onddoak]]
[[Kategoria:Turkmenistango onddoak]]
[[Kategoria:Uzbekistango onddoak]]
[[Kategoria:Tajikistango onddoak]]
[[Kategoria:Kirgizistango onddoak]]
[[Kategoria:Indiako onddoak]]
[[Kategoria:Himalaiako eremuaren onddoak]]
[[Kategoria:Mongoliako onddoak]]
[[Kategoria:Hego Koreako onddoak]]
[[Kategoria:Japoniako onddoak]]
[[Kategoria:Txinako onddoak]]
[[Kategoria:Taiwango onddoak]]
[[Kategoria:Australiako onddoak]]
[[Kategoria:Zeelanda Berriko onddoak]]
[[Kategoria:Papua Ginea Berriko onddoak]]
[[Kategoria:Hegoafrikako onddoak]]
[[Kategoria:Kongoko Errepublika Demokratikoko onddoak]]
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Hysterangium clathroides''''' ''[[Hysterangiaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref>
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Splanchnomyces clathroides'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Hysterangium rickenii''.
=== Banaketa eremua ===
Ameriketako Estatu Batuak, Europa.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:Hysterangiales]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Rutstroemia bulgarioides''''' ''[[Rutstroemiaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref>
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Peziza versiformis var. ßß livida'', ''Niptera erumpens'', ''Peziza bulgarioides'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Peziza ciborioides var. strobilina'', ''Chlorosplenium bulgarioides'', ''Chlorosplenium nigrescenteolivaceum'', ''Helotium versiforme var. lividopurpurascens'', ''Cenangium strobilinum'', ''Chlorosplenium lividum'', ''Plectania bulgarioides'', ''Humaria bulgarioides'', ''Ciboria bulgarioides'', ''Ciboria livida'', ''Ciboria strobilina var. bresadolae'', ''Ombrophila livida'', ''Piceomphale bulgarioides'', ''Chlorociboria bulgarioides''.
=== Banaketa eremua ===
Kanada, Alaska, Ameriketako Estatu Batuak, Europa, Errusia, Japonia.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:]]
[[Kategoria:Kanadako onddoak]]
[[Kategoria:Alaskako onddoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
[[Kategoria:Errusiako onddoak]]
[[Kategoria:Japoniako onddoak]]
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Volvariella hypopithys''''' ''[[]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref>
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Agaricus parvulus var. b major'', ''Agaricus plumulosus'', ''Agaricus hypopithys'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Volvaria plumulosa'', ''Agaricus pubescentipes'', ''Volvaria hypopithys'', ''Volvaria pubescentipes'', ''Volvaria pubipes'', ''Volvaria parvula var. biloba'', ''Volvaria perplexa'', ''Volvariopsis pubescentipes'', ''Volvariopsis perplexa'', ''Volvaria pusilla var. biloba'', ''Volvariopsis plumulosa'', ''Volvaria media var. biloba'', ''Volvariella pubescentipes'', ''Volvariella plumulosa''.
=== Banaketa eremua ===
Batez ere Kanada, Ameriketako Estatu Batuak eta Europa. Brasil, Himalaiako eremua, Japonia, Zeelanda Berria.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:]]
[[Kategoria:Kanadako onddoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]]
[[Kategoria:Brasilgo onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
[[Kategoria:Himalaiako eremuaren onddoak]]
[[Kategoria:Japoniako onddoak]]
[[Kategoria:Zeelanda Berriko onddoak]]
Capitotricha bicolor
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Helvella minuta'', ''Peziza bicolor'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Octospora calyciformis'', ''Peziza minuta'', ''Peziza oxyacanthae'', ''Peziza transparens'', ''Peziza pulchella'', ''Peziza pulchella var. a vulgaris'', ''Dasyscyphus pulchellus'', ''Peziza quercina'', ''Cyathicula bicolor'', ''Dasyscyphus bicolor'', ''Lachnum bicolor'', ''Lachnea bicolor'', ''Lachnea pulchella'', ''Erinella calycina'', ''Erinella bicolor'', ''Lachnella bicolor'', ''Trichopeziza bicolor'', ''Lachnella hispanica'', ''Dasyscyphus hispanicus'', ''Atractobolus bicolor'', ''Atractobolus hispanicus''.
Lachnellula willkommii
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Peziza willkommii'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Peziza calycina var. trevelyani'', ''Dasyscyphus willkommii'', ''Helotium willkommii'', ''Lachnella calycina var. trevelyani'', ''Dasyscyphus calycinus var. trevelyani'', ''Trichoscypha willkommii'', ''Trichoscypha calycina var. trevelyani'', ''Trichoscyphella willkommii'', ''Lachnella willkommii''.
Belonidium sulphureum
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Peziza sulphurea'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Peziza hydnoides'', ''Peziza citrinella'', ''Trichopeziza sulphurea'', ''Lachnum sulphureum'', ''Lachnea sulphurea'', ''Lachnella sulphurea'', ''Dasyscyphus sulphureus''.
Dissingia leucomelaena
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Peziza leucomelas'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Acetabula calyx'', ''Peziza ciborium var. major'', ''Peziza percevalii'', ''Peziza calyx'', ''Aleuria leucomelas'', ''Peziza debeauxii'', ''Acetabula leucomelas'', ''Acetabula debeauxii'', ''Geopyxis percevalii'', ''Paxina leucomelas'', ''Paxina debeauxii'', ''Paxina calyx'', ''Acetabula percevalii'', ''Acetabula leucomelas var. percevalii'', ''Helvella leucomelaena'', ''Helvella pedunculata''.
Gyromitra leucoxantha
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Discina leucoxantha'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Peziza leucoxantha'', ''Peziza radiculata var. leucoxantha'', ''Discina leucoxantha var. fulvescens'', ''Paradiscina leucoxantha''.
Cheilymenia crucipila
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Peziza crucipila'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Lachnea crucipila'', ''Neottiella crucipila'', ''Ciliaria crucipila'', ''Cheilymenia calvescens'', ''Lachnea calvescens'', ''Patella crucipila'', ''Humaria stellata'', ''Humaria crucipila'', ''Scutellinia crucipila''.
Tuber foetidum
Colpoma quercinum
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Variolaria corrugata'', ''Hysterium nigrum'', ''Hysterium quercinum'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Sphaeria collapsa'', ''Hypoderma quercinum'', ''Cenangium quercinum'', ''Triblidium quercinum'', ''Clithris quercina'', ''Lophodermium quercinum'', ''Dendrophoma didyma'', ''Colpoma corrugatum'', ''Clithris nigra'', ''Psilospora quercina'', ''Colpoma nigrum'', ''Conostroma didymum'', ''Discosporella didyma''.
Dialonectria episphaeria
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Sphaeria episphaeria'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Monosphaeria episphaeria'', ''Lophium episphaerium'', ''Lophium episphaerium var. ß fuscescens'', ''Platysphaera episphaeria'', ''Nectria episphaeria'', ''Cucurbitaria episphaeria'', ''Fusarium episphaeria'', ''Cosmospora episphaeria''.
Hypoxylon fuscum
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Sphaeria fusca'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Sphaeria fragiformis'', ''Sphaeria confluens'', ''Sphaeria tuberculosa'', ''Hypoxylon glomerulatum'', ''Sphaeria castorea'', ''Sphaeria fusca var. a circumscripta'', ''Sphaeria fragiformis var. ß castorea'', ''Sphaeria lycoperdoides'', ''Sphaeria populi'', ''Sphaeria glomerulata'', ''Sphaeria coryli'', ''Peripherostoma fuscum'', ''Stromatosphaeria fusca'', ''Hypoxylon purpureum'', ''Hypoxylon fuscum var. ß confluens'', ''Hypoxylon commutatum subsp. holwayanum'', ''Hypoxylon confluens'', ''Hypoxylon subchlorinum'', ''Hypoxylon commutatum var. holwayanum'', ''Hypoxylon lianincolum'', ''Hypoxylon oregonense'', ''Hypoxylon pruinatoides''.
Diatrype stigma
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Sphaeria stigma'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Hypoxylon operculatum'', ''Sphaeria cinerea'', ''Sphaeria stigma var. a vulgaris'', ''Naemaspora encephalum'', ''Nemania stigma'', ''Nemania maculata'', ''Stromatosphaeria stigma'', ''Naemaspora encephaloides'', ''Naemaspora microspora'', ''Hypoxylon stigma'', ''Cytospora microspora'', ''Libertella betulina'', ''Stictosphaeria hoffmannii'', ''Valsa stigma''.
Hemitrichia decipiens
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Clathrus stipitatus'', ''Mucor miniatus'', ''Lycoperdon pusillum'', ''Sphaerocarpus ficoides'', ''Stemonitis ficoides'', ''Arcyria decipiens'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Trichia fallax'', ''Trichia fallax var. ß ficoides'', ''Trichia virescens'', ''Trichia cerina'', ''Trichia fulva'', ''Trichia clavata var. ß cerina'', ''Trichia furcata'', ''Trichia fallax var. cerina'', ''Trichia nana'', ''Trichia decipiens'', ''Trichia stuhlmannii'', ''Trichia pusilla''.
Cribraria piriformis
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Cribraria intermedia'', ''Cribraria rufescens var. ß pyriformis'', ''Cribraria rufescens var. γ intermedia''.
Oligonema persimile
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Trichia persimilis'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Trichia intermedia var. persimilis'', ''Trichia favoginea var. persimilis''.
Hemitrichia clavata
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Trichia clavata'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Hemiarcyria clavata'', ''Arcyria clavata'', ''Hemiarcyria funalis'', ''Hemiarcyria ablata'', ''Hyporhamma clavatum''.
Hemiarcyria stipitata
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Arcyria stipitata'', ''Hemitrichia clavata var. stipitata'', ''Hemitrichia stipitata''.
Physarum cinereum
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Lycoperdon cinereum'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Reticularia cinerea'', ''Trichia cinerea'', ''Physarum plumbeum'', ''Didymium cinereum'', ''Didymium scrobiculatum'', ''Badhamia cinerea'', ''Didymium oxalinum'', ''Physarum scrobiculatum'', ''Lignydium cinereum''.
</nowiki>
-->
92wtq0ag6aalhvujurizoonjzw5hmzx
Lankide eztabaida:Theklan/2016ko abendua
3
716699
9974858
5801006
2024-11-20T14:09:56Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/2016ko abendua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2016ko abendua]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
5801006
wikitext
text/x-wiki
== Arazoak kokapen mapa moduluarekin ==
Begiratu beharko dut... Gehienetan koordenatuen arazoa dela ematen du.--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 11:12, 30 azaroa 2016 (UTC)
:Joan naiz zuzentzen arazo gehienak. Orain geratzen diren akats gehienak beste script batzuenak dira. Uste dut zuk sortu dituzula script horiek. Begiratuko dituzu? [https://eu.wikipedia.org/wiki/Kategoria:Pages_with_script_errors Hemen] --[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 16:26, 19 abendua 2016 (UTC)
== Biografia infotaula automatikoa ==
Ufaaaa! Baina, zer da hori? Zuen elkarrizketak kuxkuxeatuta nituen eta probatzekotan nenbilen, baina ''solopainformatikos'' izango ote zen beldur nintzen! Hau duk hau, mirarie! Mila esker, txe! Horrela bai denbora aurreztuko dugula!-[[Lankide:Koro|Koro]] ([[Lankide eztabaida:Koro|eztabaida]]) 17:00, 2 abendua 2016 (UTC)
:Garai honetarako forofo eginda naukazu, e? Aurten egindako artikulu guztietan aldatu dudala esango nuke!
* Arraroak gelditu zaizkidan bakarrak (Wikidatan egongo da gaizki, pentsatzen dut...) hurrengoak dira: [[Michael Curtiz]] eta [[José María Gil-Robles]] dira.
* eta hurrengoak, berriz, ez ditut aldatu... ez zaidalako gustatu...: [[Carlos Garaikoetxea Urriza]], [[Felipe González]], [[Amon Göth]], [[Draga Mašin]], [[Tsutomu Miyazaki]], [[Yoyes|Yoyes, Dolores Gonzalez Katarain]]... eta beste batzuetan informaziorik ez zegoelako...
* Dudatan egon naiz [[José María Gil-Robles]] artikuluan, baina, azkenean aldatu egin dut.
Esan bezala, aurrerapen handia da! Ez nuen ba denbora pasa! Orain di-da batean egiten da!
== A vueltas con los mapas (again) ==
Gran Theklan, hoy soy yo el que busca tu ciència. No sé si estàs muy puesto con los mapas, però antes de molestar al Yurik, pruebo. A la WP-CA actualmente las infotaulas de geografia política, o bien tiene un solo mapa de ubicación (ex.: [[:ca:València]], [[:ca:La Corunya]]) o bien tiene uno/dos de aproximación-ubicacion, mas otro que determina la seva àrea, con diferentes solucions (ex.: [[:ca:Madrid]], [[:ca:Girona]]). Para mirar de ordenar, dar una cierta homogeneidad y aprovechar las nuevas posibilidades de cartografia que tenemos, estaba pensando en un esquema de dos mapas: '''uno''' de aproximacion basado en mapas dinámicos, de forma que, clikando y manejando el zoom, todo el mundo se puede situar aunque no conozca la zona, y '''otro''' que mostrara el area, sola o dentro d'un contexto. He hecho una [[:ca:Usuari:Amadalvarez/proves/mapa wd|prueba]] para Francia y Girona. Tengo tres preguntas: 1) tu opinión sobre la propuesta/diseño, 2) como evitar que salga el símbolo de "full screen" que molesta visualment? 3) sabes como usar los mapas con capas que tiene OSM como [https://www.openstreetmap.org/relation/343535 este de Girona] ? o [https://www.openstreetmap.org/relation/339549 este de Bilbo] ?. eskerrik asko, --[[Lankide:Amadalvarez|Amadalvarez]] ([[Lankide eztabaida:Amadalvarez|eztabaida]]) 17:55, 5 abendua 2016 (UTC)
:{{ping|Amadalvarez}} Pues no te puedo asesorar mucho porque en wp:ca tenéis unos plugins que nosotros todavía no. Sobre todo el del mapa con el punto que se puede ampliar. Así que no me e mirado la documentación. En cuanto a la propuesta... ma prece que puede estar bien, aunque yo intentaría llenar todo el cuadro con el mapa, no como si estuviera dentro de un thumb (lo cual nos lleva a la pantalla completa, que supongo que vendrá en ese mismo pack. Sé que se pueden usar mapas de OSM con la [https://www.mediawiki.org/wiki/Help:Extension:Kartographer#.3Cmaplink.3E extensión Kartographer] y su código <nowiki><maplink></nowiki>. Pero eso solo funciona en algunas wikis, como la vuestra. Quizás en la página de la extensión en MediaWiki te puedan asesorar mejor.
:Por otra parte Yurik también tiene [https://meta.wikimedia.org/wiki/User:Yurik/From_Dream_to_Reality esta página] con información extra sobre proyectos de futuro. Y también existe [https://www.mediawiki.org/wiki/Extension:Graph/Demo esta otra] sobre la extensión Graph -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 20:30, 5 abendua 2016 (UTC)
::Pues, gracias. Pensava que me ahorrarias tiempo. No problem. La presentación del mapa es encerrado porque tiene que ir dentro de la infotaula y no quiero gastar dos "pisos" en mapas para que no sea muy larga. Si pruebas, veras que el mapa de la izquierda se abre a pantalla completa cuando lo tocas, por eso no me parece un problema que se vea pequeño. Me miraré la pàgina del "dream"; la otra ya la conocia. De hecho de ahí saque la informació para lo que tenemos. Ya te explicaré como acaba. Salut !--[[Lankide:Amadalvarez|Amadalvarez]] ([[Lankide eztabaida:Amadalvarez|eztabaida]]) 20:44, 5 abendua 2016 (UTC)
== INSEE ==
Respecto al comentario en [[Modulu eztabaida:Wikidata]], apostaría que el problema se debe a [[Txantiloi:Frantziako udalerri infotaula INSEE]] y la colección [[Special:PrefixIndex/Template:INSEE]]. Como la plantilla utiliza también el módulo Wikidata para las coordenadas, una edición en el módulo debe forzar la actualización de los múltiples switch encadenados. Compara el tiempo de respuesta de un municipio francés con cualquier otro artículo al azar. Con una previsualización te muestra, al final después de las inclusiones y categorías ocultas, "Parser profilaren datuak". Lo normal es un tiempo de respuesta alrededor de 0.5 seg. Para los municipios franceses me sale entre 5 y 8 seg, una eternidad. Los artículos más ''pesados'' de ca.wiki de los que tengo constancia tardan 3.5 seg. --[[Lankide:Vriullop|Vriullop]] ([[Lankide eztabaida:Vriullop|eztabaida]]) 09:12, 7 abendua 2016 (UTC)
:Y qué me recomiendas, {{u|Vriullop}}? -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 10:00, 7 abendua 2016 (UTC)
::No lo he comprovado, pero lo que se pueda irlo sustituyendo por consultas a Wikidata. Donde no sea posible, se puede comprovar si hay plantillas similares en fr.wiki para ver cómo lo han solucionado. Ten en cuenta que cada edición en esa plantilla provocará un pico de carga en los servidores. Mejor crear una nueva de probak. --[[Lankide:Vriullop|Vriullop]] ([[Lankide eztabaida:Vriullop|eztabaida]]) 10:35, 7 abendua 2016 (UTC)
:::{{ping|Vriullop}} Una solución puede ser dividir las consultas por departamentos. Será algo más rápido, supongo. -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 10:49, 7 abendua 2016 (UTC)
::::{{ping|Vriullop}} Después de dividir las plantillas más brutales por departamentos me da una media de 1.1 segundos de tiempo de carga, en algunos un poco menos (si el departamento es pequeño. [[Paris]] me da 1.7 segundos, que es un tiempo bueno para un artículo bastante más grande. -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 22:00, 8 abendua 2016 (UTC)
:::::Estos son tiempos razonables. Buen trabajo. --[[Lankide:Vriullop|Vriullop]] ([[Lankide eztabaida:Vriullop|eztabaida]]) 10:18, 9 abendua 2016 (UTC)
== Munduko Heriotza garrantzitsuen txantiloia abuztuan ==
Kaixo Theklan: Abuztuari dagozkion heriotza garrantzitsuenen txantiloiak sortu gabe daude, ziurrenik oharkabean saltatuak ([[Abuztuaren 1]]ean [[Txantiloi:Heriotza garrantzitsuenak/8/1/Mundua]] falta da, eta horrela 31rarte. Sortzerik bai? Ondo izan, -[[Lankide:Lainobeltz|Lainobeltz]] ([[Lankide eztabaida:Lainobeltz|eztabaida]]) 21:56, 12 abendua 2016 (UTC)
:Aiba! Ea bihar, {{u|Lainobeltz}} -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 22:04, 12 abendua 2016 (UTC)
== Infobox created from Wikidata ==
Hi Theklan.
I've seen that you have created templates and modules to generate infoboxes automatically from Wikidata, e.g. in the article [[Lurcy]]. As this is something really great I'm looking for years I've copied several templates and modules from euwiki and create them on alswiki (see [[:als:Kategorie:Vorlage:Baskische Hilfsvorlagen]] and [[:als:Kategorie:Baskische Module]]). I've also create an article for the french commune [[:als:Lurcy]]. As you can see the coordinates in the article are shown as ''Koordinate 46° 03′ 46″ N, 4° 46′ 52″ E / 46.062777777778°N,4.7811111111111°E'' instead of ''Koordinate: 46° 03′ 46″ N, 4° 46′ 52″ E''. I have no idea how to correct this. Could help me to repair this error? Do we need a additional template or do we have to correct MediaWiki:Common.js etc.?
Thank you very much and best regards. --[[Lankide:Holder|Holder]] ([[Lankide eztabaida:Holder|eztabaida]]) 16:14, 15 abendua 2016 (UTC)
:Hello {{u|Holder}}! Glad to see that our work is useful in other languages! We use the template {{tx|Cal coor}}, that is a copy from ca:wp. You can use their documentation if you want: [[:ca:Plantilla:Cal_coor]]. -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 17:07, 15 abendua 2016 (UTC)
::Hi Theklan. I've also copied this template to [[:als:Vorlage:Cal coor]]. It seems that it doesn't work correct. --[[Lankide:Holder|Holder]] ([[Lankide eztabaida:Holder|eztabaida]]) 05:19, 16 abendua 2016 (UTC)
:::With your and Vriullop's help I could solve the problem. Thank you very much! --[[Lankide:Holder|Holder]] ([[Lankide eztabaida:Holder|eztabaida]]) 12:24, 16 abendua 2016 (UTC)
== ''The Signpost'': 22 December 2016 ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Year in review: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2016-12-22/Year in review|Looking back on Wikimedia's 2016]]
* Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2016-12-22/Special report|German Wikipedia ArbCom implodes amid revelation of member's far-right political role]]
* In focus: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2016-12-22/In focus|Active user page filter prevents vandalism and harassment]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2016-12-22/News and notes|English Wikipedia ArbCom election results; strategic planning update]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2016-12-22/Op-ed|Operation successful, patient dead: Outreach workshops in Namibia]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2016-12-22/In the media|In brief: Coverage of gender gap initiatives, banner fundraising, and more]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2016-12-22/Traffic report|Post-election traffic blues]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2016-12-22/Featured content|The pre-Christmas edition]]
* Blog: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2016-12-22/Blog|Wiki Loves Monuments contest winners announced]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2016-12-22/Technology report|Labs improvements impact 2016 Tool Labs survey results]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2016-12-22/Recent research|One study and several abstracts]]
</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 03:05, 22 abendua 2016 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:Peteforsyth@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=16152982 -->
== Irlandako udalerriak ==
Eguerdion. Bai, Irlanda, Eskozia eta Galesko udalerrien infotaula "semiautomatikoak" sortu ditut (Kornualles eta Man uhartekoak ere bai... Ingalaterrakoak ere gustatuko litzaizkidake, baina hori ia beste liga batean jokatzea da). '''''[[Lankide:Euskaldunaa|Ikus nire lankide orriko zerrenda]]'''''. Nire asmoa herrialde horien udalerri guztien euskarazko artikuluak sortzea da, gero asmo hori egi bihurtuko den, nork daki, ikarragarrizko lan erraldoia baita. Infotaula horiek automatikoak ez izatearen arrazoi nagusia, hasiera batean automatikoak egiten saiatu baina hainbat datu ongi hartzen ez zituelako izan zen: konderria, irudia, biztanlerria, postakodea, telefono aurrizkia... artikulu askotan ez zituen hartzen, batzutan artikuluen datuak wikidatan ez daudelako, beste batzutan bai. Hortaz, konderria, biztanleria eta irudiak neronek eskuz sartzea erabaki nuen, honela hiru datu horiek eskuz sartu arren artikulu bakoitza pare bat minututan gehienera sortua baidut. Automatizatzeko zeozer buruan badaukazu proposatu zaidazu lasai, lana arintzeko edozein proposamenari irekia bainago. Ongi izan.
-[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 12:06, 27 abendua 2016 (UTC)
:Sortu ditudan infotaula horiekin abiaduran dezente aurreratu dut, jada konderri bateko udalerri guztiak ordu pare batean sor baiditzazket (lehen aste bateko lana zena), infotaula txukun batez eta oinarrizko datuekin: kokapen mapa, koordenatuak biztanleria, konderria, ingelesezko artikuluek ere ez pentsa askoz ere datu gehiago dauzkatenik (batez ere Irlandako udalerrien kasuan). Jakin nahiko nukeena da, sortu ditudan infotaula horiek erabiliz bot baten bidez artikuluak automatikoki sor daitezken, gehiena interesatzen zaidana '''artikuluen sorkuntza abiadura handiagotzea''' baita. Bestelakoan, Wikidatan bai, datuak sar daitezke, koordenatuak ez zauzkaten ingelesezko zenbait artikuluetan koordenatuak sartzen egon naiz, baina datu jakin batzuk ez dituzten artikuluetan datuak sartzen hasiko banintz denbora galduko nuke, gainera Britainiar Uharteetako udalerrien artikuluak izanik, zir nago etorkizunean ingeles hiztunen batek datu horiek osatuz joango dela. :-[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 12:24, 27 abendua 2016 (UTC)
::Beharbada bigarren aukera nahiago, lehenbizi bootarekin udalerrien artikuluak sortu: infotaula hori (konderria, probintzia eta koordenatuak/mapa datu finkoak dituztela) + esaldia (Irlandako udalerri bat da, X konderrian dagoena.) eta ondoren banan-banan beste datuak eskuz sartu (irlanderazko/Ulstergo eskozierazko izenak, biztanleria). Adibidez, Cavan konderriko udalerriekin ({{tx|Cavan konderriko udalerriak}}) froga egin dezakegu. Hori egitea posible al litzateke? -[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 12:34, 27 abendua 2016 (UTC)
Milesker. -[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 13:23, 27 abendua 2016 (UTC)
:Lan bikaina, [[Lankide:Theklan|Theklan]]!! Eskerrik asko. Irlandako falta diren konderrietako udalerrien txantiloiak moldatu eta pasatzen baldin badizkizut konderriz-konderri bootarekin gauza berbera errepikatuko al zenuke? Honela, falta diren Ulsterko 5 konderrien eta Leinsterko 12 konderrien udalerriak amaituz gero, jada euskarazko Wikipediak Irlanda osoko udalerrien artikuluak izango lituzke. Lehen esan bezala nire asmoa Eskozia, Gales, Kornualles eta Man uharteko udalerriak ere osatzea litzateke (herrialde bakoitzerako berezko infotaula zehatza sortuz). Geure Wikipediak herrialde horien udalerri guztien artikuluak izateak, geure hizkuntz egoera beretxuan dauden herrialde horietan euskarari nahiz Euskal Herriari buruzko interesa pizteko onura ekarri lekiokela uste baidut. Horretarako orain jarraitu dugun prozesu berbera jarraituz: nik konderrien aurkibide txantiloia moldatu, zuri pasatu, zeuk botarekin sortu, eta sortuak daudela abisatzen didazun heinean, neuk errepasatu, azken datuak sartu eta beste hizkuntzerarako loturak egingo nituzke. Zer deritzozu?
:Leinsterko konderri guztien udalerri aurkibideen txantiloiak eta gelditzen diren Ulstergo 5 konderrien udalerri aurkibideen txantiloiak moldatuak dauzkat eta zuk nahi izanez gero bootarekin haien udalerrietako artikuluak sortzeko zain:
:{{tx|Ipar Irlandako udalerri infotaula automatikoa}} + sarrerako esaldia ("'''X''' ([[irlandera]]z ''X'', [[Ulsterko eskoziera]]z ''X'') [[Ipar Irlanda]]ko udalerria da, X konderrian dagoena") erabiliz:
:* {{tx|Derry konderriko udalerriak}} {{egina}}
:* {{tx|Down konderriko udalerriak}}{{egina}}
:* {{tx|Fermanagh konderriko udalerriak}}{{egina}}
:* {{tx|Tyrone konderriko udalerriak}}{{egina}}
:{{tx|Irlandako Errepublikako udalerri infotaula automatikoa}} + sarrerako esaldia erabiliz
::- Ulster probintzia:
:* {{tx|Monaghan konderriko udalerriak}} {{egina}}
::- Leinster probintzia
:* {{tx|Carlow konderriko udalerriak}} {{egina}}
:* {{tx|Kildare konderriko udalerriak}} {{egina}}
:* {{tx|Kilkenny konderriko udalerriak}} {{egina}}
:* {{tx|Laois konderriko udalerriak}} {{egina}}
:* {{tx|Longford konderriko udalerriak}} {{egina}}
:* {{tx|Louth konderriko udalerriak}} {{egina}}
:* {{tx|Meath konderriko udalerriak}} {{egina}}
:* {{tx|Offaly konderriko udalerriak}} {{egina}}
:* {{tx|Westmeath konderriko udalerriak}} {{egina}}
:* {{tx|Wexford konderriko udalerriak}} {{egina}}
:* {{tx|Wicklow konderriko udalerriak}} {{egina}}
:Dublingo konderriari tratamendu berezia eman nahi diot, sortu berri dudan {{tx|Dublin konderriko udalerriak}} aurkibide txantiloian udalerri eta auzuneak nahasten direnez (asko {{tx|Dublingo barruti aurkibidea}} txantiloian errepikatuak). Hortaz, prozesua 2 urratsetan banatuko litzateke:
# {{tx|Dublingo barruti infotaula}} + sarrerako esaldia ("'''X''' (irlanderaz ''X'') "[[Irlandako Errepublika]]ko [[Dublin]] hiriburuan dagoen auzune bat da.") + {{tx|Dublingo barruti aurkibidea}} txantiloiak erabiliz hiriburuko auzuneen artikuluak sortu.
# {{tx|Dublin konderriko udalerriak}}, txantiloi honetan auzune eta udalerriak nahastuak daudenez, eta jada lehen urratsean auzuneen artikuluak osatuak egongo direnez, oraindik bigarren txantiloi honetan sortzeke leudekeen artikuluak udalerrienak lirateke. Hortaz, falta diren udalerrien artikuluak {{tx|Irlandako Errepublikako udalerri infotaula automatikoa}} + sarrerako esaldia ("'''X''' (irlanderaz ''X'') [[Irlandako Errepublika|Irlandako]] udalerri bat da, X konderrian dagoena.") + {{tx|Dublin konderriko udalerriak}} txantiloiak erabiliz sortzea litzateke.
:Edozein zalantza izanez gero, galdetu lasai.
:-[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 02:58, 28 abendua 2016 (UTC)
::Milesker, [[Lankide:Theklan|Theklan]]! Topatu ditudan akatsak: [[Kildare konderria|Kildare konderriko]] udalerrien artikuluak Carlow konderriko aurkibide txantiloi eta esaldiekin sortuak izan direla da (hortaz, "korantenan" jarriko ditut, gerora aldaketa egiteko), eta Laois konderriko zenbait udalerrietako artikuluak oraindik sortzeke daudela (Newton-etik Vicarstown-era). Bestelakoan, Monaghan, Carlow eta Kilkenny konderrietako udalerriak ongi daude eta jada osatu eta beste hizkuntzetako loturak gehitu dizkiet. Longford konderriko udalerrien artikuluak ongi daude, orain hauek osatzea falta zait. Lan bikaina. -[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 05:29, 29 abendua 2016 (UTC)
Lan bikaina, [[Lankide:Theklan|Theklan]], datozen egunetan zuk sortu berri dituzun eta falta diren Irlandako konderrietako udalerrietako artikulu horiek osatzen eta beste hizkuntzeratako loturak jartzen joango naiz.
Bestalde, Dublin konderriaren kasuan:
# Lehenbizi Dublin hiriburuko auzo edo auzuneen artikulu guztiak sortu nahi nituzke, bi txantiloi hauek erabiliz {{tx|Dublingo barruti infotaula}} (ahal den guztien automatizatu beharrekoa) eta {{tx|Dublingo barruti aurkibidea}}. Ikus adibidea: [[Malahide]].
# Behin auzoen artikuluak amaituta, jada Dublin konderriko udalerrien artikulu guztiak sortzea, bi txantiloi hauekin: {{tx|Irlandako Errepublikako udalerri infotaula automatikoa}} eta {{tx|Dublin konderriko udalerriak}}.
Zergatik bi urratsetan egin? Ba, Dublin konderria gainontzeko Irlandako konderriak ez bezala konderria baino etengabeko hirigune handi bat denez, ingelesezko Wikipedian maiz udalerri, hiriburu inguruko hiriak eta auzuneen arteko ezberdintasuna nahiko lausoa delako. Gainera, konderri horren barnean hiru azpikonderri daude: [[Dun Laoghaire-Rathdowneko konderria|Dún Laoghaire–Rathdown]], [[Fingal]] eta [[Hego Dublin]]. Ondorioz, ingelesezko Wikipediatik kopiatu nuen {{tx|Dublingo barruti aurkibidea}} txantiloian auzune bezala agertzen diren artikulu asko {{tx|Dublin konderriko udalerriak}} txantiloian ere udalerri gisa errepikatzen dira. Hortaz, lehenbizi {{tx|Dublingo barruti aurkibidea}} auzoen aurkibidea amaitu eta artikulu horiek Dublingo auzoen kategorian sartzea pentsatu dut. Ondoren, {{tx|Dublin konderriko udalerriak}} txantiloian oraindik sortzeke gelditzen diren artikuluak udalerriak edo hiriak direla suposatzen denez, horiek sortu eta jada dagozkien azpikonderrien kategorien barnean sartuko nituzke (Dún Laoghaire–Rathdown, Fingal edota Hego Dublin: denak Dublin konderriko udalerrien azpikategoriak).
Bestalde, {{tx|Dublingo barruti infotaula}} egoki bat sortuz gero, Irlandako beste hiri batzuetarako erdeu gisa ere erabili dezakegu: Cork, Limerick, Galway, Belfast eta Derry hirietako auzoen euskarazko artikuluak sortzea ere burutan baidut. Beharbada, Eskozia eta Galesko hirietarako eredu bezala erabil daiteke: Eginburgh, Glasgow eta Cardiffko auzoen euskarazko artikuluak ere sortu nahi ditudalako.
Beno, ni oraingoz falta diren Irlandako konderrietako udalerrien artikuluak osatuz joango naiz. {{tx|Dublingo barruti infotaula}} txantiloia eredutzat hartuz Dublingo auzo infotaula "automatizatu" (semiautomatizatu) bat sortzen ere saiatuko naiz, amaitzen dudanean abisatuko dizut, ea zer iruditzen zaizun eta berau gehiago automatizatzeko zein hobekuntza egin daitezkeen. Ongi izan.
-[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 15:45, 2 urtarrila 2017 (UTC)
b5o3458vmyaq62e2a0vhdysfxfp2usw
9975047
9974858
2024-11-20T14:18:25Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2016ko abendua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2016ko abendua]]» izenera aldatu du: Revert
5801006
wikitext
text/x-wiki
== Arazoak kokapen mapa moduluarekin ==
Begiratu beharko dut... Gehienetan koordenatuen arazoa dela ematen du.--[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 11:12, 30 azaroa 2016 (UTC)
:Joan naiz zuzentzen arazo gehienak. Orain geratzen diren akats gehienak beste script batzuenak dira. Uste dut zuk sortu dituzula script horiek. Begiratuko dituzu? [https://eu.wikipedia.org/wiki/Kategoria:Pages_with_script_errors Hemen] --[[Lankide:Assar|Assar]]; [[Lankide eztabaida:Assar|(erantzun hemen)]] 16:26, 19 abendua 2016 (UTC)
== Biografia infotaula automatikoa ==
Ufaaaa! Baina, zer da hori? Zuen elkarrizketak kuxkuxeatuta nituen eta probatzekotan nenbilen, baina ''solopainformatikos'' izango ote zen beldur nintzen! Hau duk hau, mirarie! Mila esker, txe! Horrela bai denbora aurreztuko dugula!-[[Lankide:Koro|Koro]] ([[Lankide eztabaida:Koro|eztabaida]]) 17:00, 2 abendua 2016 (UTC)
:Garai honetarako forofo eginda naukazu, e? Aurten egindako artikulu guztietan aldatu dudala esango nuke!
* Arraroak gelditu zaizkidan bakarrak (Wikidatan egongo da gaizki, pentsatzen dut...) hurrengoak dira: [[Michael Curtiz]] eta [[José María Gil-Robles]] dira.
* eta hurrengoak, berriz, ez ditut aldatu... ez zaidalako gustatu...: [[Carlos Garaikoetxea Urriza]], [[Felipe González]], [[Amon Göth]], [[Draga Mašin]], [[Tsutomu Miyazaki]], [[Yoyes|Yoyes, Dolores Gonzalez Katarain]]... eta beste batzuetan informaziorik ez zegoelako...
* Dudatan egon naiz [[José María Gil-Robles]] artikuluan, baina, azkenean aldatu egin dut.
Esan bezala, aurrerapen handia da! Ez nuen ba denbora pasa! Orain di-da batean egiten da!
== A vueltas con los mapas (again) ==
Gran Theklan, hoy soy yo el que busca tu ciència. No sé si estàs muy puesto con los mapas, però antes de molestar al Yurik, pruebo. A la WP-CA actualmente las infotaulas de geografia política, o bien tiene un solo mapa de ubicación (ex.: [[:ca:València]], [[:ca:La Corunya]]) o bien tiene uno/dos de aproximación-ubicacion, mas otro que determina la seva àrea, con diferentes solucions (ex.: [[:ca:Madrid]], [[:ca:Girona]]). Para mirar de ordenar, dar una cierta homogeneidad y aprovechar las nuevas posibilidades de cartografia que tenemos, estaba pensando en un esquema de dos mapas: '''uno''' de aproximacion basado en mapas dinámicos, de forma que, clikando y manejando el zoom, todo el mundo se puede situar aunque no conozca la zona, y '''otro''' que mostrara el area, sola o dentro d'un contexto. He hecho una [[:ca:Usuari:Amadalvarez/proves/mapa wd|prueba]] para Francia y Girona. Tengo tres preguntas: 1) tu opinión sobre la propuesta/diseño, 2) como evitar que salga el símbolo de "full screen" que molesta visualment? 3) sabes como usar los mapas con capas que tiene OSM como [https://www.openstreetmap.org/relation/343535 este de Girona] ? o [https://www.openstreetmap.org/relation/339549 este de Bilbo] ?. eskerrik asko, --[[Lankide:Amadalvarez|Amadalvarez]] ([[Lankide eztabaida:Amadalvarez|eztabaida]]) 17:55, 5 abendua 2016 (UTC)
:{{ping|Amadalvarez}} Pues no te puedo asesorar mucho porque en wp:ca tenéis unos plugins que nosotros todavía no. Sobre todo el del mapa con el punto que se puede ampliar. Así que no me e mirado la documentación. En cuanto a la propuesta... ma prece que puede estar bien, aunque yo intentaría llenar todo el cuadro con el mapa, no como si estuviera dentro de un thumb (lo cual nos lleva a la pantalla completa, que supongo que vendrá en ese mismo pack. Sé que se pueden usar mapas de OSM con la [https://www.mediawiki.org/wiki/Help:Extension:Kartographer#.3Cmaplink.3E extensión Kartographer] y su código <nowiki><maplink></nowiki>. Pero eso solo funciona en algunas wikis, como la vuestra. Quizás en la página de la extensión en MediaWiki te puedan asesorar mejor.
:Por otra parte Yurik también tiene [https://meta.wikimedia.org/wiki/User:Yurik/From_Dream_to_Reality esta página] con información extra sobre proyectos de futuro. Y también existe [https://www.mediawiki.org/wiki/Extension:Graph/Demo esta otra] sobre la extensión Graph -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 20:30, 5 abendua 2016 (UTC)
::Pues, gracias. Pensava que me ahorrarias tiempo. No problem. La presentación del mapa es encerrado porque tiene que ir dentro de la infotaula y no quiero gastar dos "pisos" en mapas para que no sea muy larga. Si pruebas, veras que el mapa de la izquierda se abre a pantalla completa cuando lo tocas, por eso no me parece un problema que se vea pequeño. Me miraré la pàgina del "dream"; la otra ya la conocia. De hecho de ahí saque la informació para lo que tenemos. Ya te explicaré como acaba. Salut !--[[Lankide:Amadalvarez|Amadalvarez]] ([[Lankide eztabaida:Amadalvarez|eztabaida]]) 20:44, 5 abendua 2016 (UTC)
== INSEE ==
Respecto al comentario en [[Modulu eztabaida:Wikidata]], apostaría que el problema se debe a [[Txantiloi:Frantziako udalerri infotaula INSEE]] y la colección [[Special:PrefixIndex/Template:INSEE]]. Como la plantilla utiliza también el módulo Wikidata para las coordenadas, una edición en el módulo debe forzar la actualización de los múltiples switch encadenados. Compara el tiempo de respuesta de un municipio francés con cualquier otro artículo al azar. Con una previsualización te muestra, al final después de las inclusiones y categorías ocultas, "Parser profilaren datuak". Lo normal es un tiempo de respuesta alrededor de 0.5 seg. Para los municipios franceses me sale entre 5 y 8 seg, una eternidad. Los artículos más ''pesados'' de ca.wiki de los que tengo constancia tardan 3.5 seg. --[[Lankide:Vriullop|Vriullop]] ([[Lankide eztabaida:Vriullop|eztabaida]]) 09:12, 7 abendua 2016 (UTC)
:Y qué me recomiendas, {{u|Vriullop}}? -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 10:00, 7 abendua 2016 (UTC)
::No lo he comprovado, pero lo que se pueda irlo sustituyendo por consultas a Wikidata. Donde no sea posible, se puede comprovar si hay plantillas similares en fr.wiki para ver cómo lo han solucionado. Ten en cuenta que cada edición en esa plantilla provocará un pico de carga en los servidores. Mejor crear una nueva de probak. --[[Lankide:Vriullop|Vriullop]] ([[Lankide eztabaida:Vriullop|eztabaida]]) 10:35, 7 abendua 2016 (UTC)
:::{{ping|Vriullop}} Una solución puede ser dividir las consultas por departamentos. Será algo más rápido, supongo. -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 10:49, 7 abendua 2016 (UTC)
::::{{ping|Vriullop}} Después de dividir las plantillas más brutales por departamentos me da una media de 1.1 segundos de tiempo de carga, en algunos un poco menos (si el departamento es pequeño. [[Paris]] me da 1.7 segundos, que es un tiempo bueno para un artículo bastante más grande. -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 22:00, 8 abendua 2016 (UTC)
:::::Estos son tiempos razonables. Buen trabajo. --[[Lankide:Vriullop|Vriullop]] ([[Lankide eztabaida:Vriullop|eztabaida]]) 10:18, 9 abendua 2016 (UTC)
== Munduko Heriotza garrantzitsuen txantiloia abuztuan ==
Kaixo Theklan: Abuztuari dagozkion heriotza garrantzitsuenen txantiloiak sortu gabe daude, ziurrenik oharkabean saltatuak ([[Abuztuaren 1]]ean [[Txantiloi:Heriotza garrantzitsuenak/8/1/Mundua]] falta da, eta horrela 31rarte. Sortzerik bai? Ondo izan, -[[Lankide:Lainobeltz|Lainobeltz]] ([[Lankide eztabaida:Lainobeltz|eztabaida]]) 21:56, 12 abendua 2016 (UTC)
:Aiba! Ea bihar, {{u|Lainobeltz}} -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 22:04, 12 abendua 2016 (UTC)
== Infobox created from Wikidata ==
Hi Theklan.
I've seen that you have created templates and modules to generate infoboxes automatically from Wikidata, e.g. in the article [[Lurcy]]. As this is something really great I'm looking for years I've copied several templates and modules from euwiki and create them on alswiki (see [[:als:Kategorie:Vorlage:Baskische Hilfsvorlagen]] and [[:als:Kategorie:Baskische Module]]). I've also create an article for the french commune [[:als:Lurcy]]. As you can see the coordinates in the article are shown as ''Koordinate 46° 03′ 46″ N, 4° 46′ 52″ E / 46.062777777778°N,4.7811111111111°E'' instead of ''Koordinate: 46° 03′ 46″ N, 4° 46′ 52″ E''. I have no idea how to correct this. Could help me to repair this error? Do we need a additional template or do we have to correct MediaWiki:Common.js etc.?
Thank you very much and best regards. --[[Lankide:Holder|Holder]] ([[Lankide eztabaida:Holder|eztabaida]]) 16:14, 15 abendua 2016 (UTC)
:Hello {{u|Holder}}! Glad to see that our work is useful in other languages! We use the template {{tx|Cal coor}}, that is a copy from ca:wp. You can use their documentation if you want: [[:ca:Plantilla:Cal_coor]]. -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 17:07, 15 abendua 2016 (UTC)
::Hi Theklan. I've also copied this template to [[:als:Vorlage:Cal coor]]. It seems that it doesn't work correct. --[[Lankide:Holder|Holder]] ([[Lankide eztabaida:Holder|eztabaida]]) 05:19, 16 abendua 2016 (UTC)
:::With your and Vriullop's help I could solve the problem. Thank you very much! --[[Lankide:Holder|Holder]] ([[Lankide eztabaida:Holder|eztabaida]]) 12:24, 16 abendua 2016 (UTC)
== ''The Signpost'': 22 December 2016 ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[File:WikipediaSignpostIcon.svg|40px|right]] ''News, reports and features from the English Wikipedia's weekly journal about Wikipedia and Wikimedia''</div>
<div style="-moz-column-count:2; -webkit-column-count:2; column-count:2;">
* Year in review: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2016-12-22/Year in review|Looking back on Wikimedia's 2016]]
* Special report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2016-12-22/Special report|German Wikipedia ArbCom implodes amid revelation of member's far-right political role]]
* In focus: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2016-12-22/In focus|Active user page filter prevents vandalism and harassment]]
* News and notes: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2016-12-22/News and notes|English Wikipedia ArbCom election results; strategic planning update]]
* Op-ed: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2016-12-22/Op-ed|Operation successful, patient dead: Outreach workshops in Namibia]]
* In the media: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2016-12-22/In the media|In brief: Coverage of gender gap initiatives, banner fundraising, and more]]
* Traffic report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2016-12-22/Traffic report|Post-election traffic blues]]
* Featured content: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2016-12-22/Featured content|The pre-Christmas edition]]
* Blog: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2016-12-22/Blog|Wiki Loves Monuments contest winners announced]]
* Technology report: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2016-12-22/Technology report|Labs improvements impact 2016 Tool Labs survey results]]
* Recent research: [[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost/2016-12-22/Recent research|One study and several abstracts]]
</div>
<div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">'''[[w:en:Wikipedia:Wikipedia Signpost|Read this Signpost in full]]''' · [[w:en:Wikipedia:Signpost/Single|Single-page]] · [[m:Global message delivery/Targets/Signpost|Unsubscribe]] · [[m:Global message delivery|Global message delivery]] 03:05, 22 abendua 2016 (UTC)
</div></div>
<!-- Message sent by User:Peteforsyth@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Signpost&oldid=16152982 -->
== Irlandako udalerriak ==
Eguerdion. Bai, Irlanda, Eskozia eta Galesko udalerrien infotaula "semiautomatikoak" sortu ditut (Kornualles eta Man uhartekoak ere bai... Ingalaterrakoak ere gustatuko litzaizkidake, baina hori ia beste liga batean jokatzea da). '''''[[Lankide:Euskaldunaa|Ikus nire lankide orriko zerrenda]]'''''. Nire asmoa herrialde horien udalerri guztien euskarazko artikuluak sortzea da, gero asmo hori egi bihurtuko den, nork daki, ikarragarrizko lan erraldoia baita. Infotaula horiek automatikoak ez izatearen arrazoi nagusia, hasiera batean automatikoak egiten saiatu baina hainbat datu ongi hartzen ez zituelako izan zen: konderria, irudia, biztanlerria, postakodea, telefono aurrizkia... artikulu askotan ez zituen hartzen, batzutan artikuluen datuak wikidatan ez daudelako, beste batzutan bai. Hortaz, konderria, biztanleria eta irudiak neronek eskuz sartzea erabaki nuen, honela hiru datu horiek eskuz sartu arren artikulu bakoitza pare bat minututan gehienera sortua baidut. Automatizatzeko zeozer buruan badaukazu proposatu zaidazu lasai, lana arintzeko edozein proposamenari irekia bainago. Ongi izan.
-[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 12:06, 27 abendua 2016 (UTC)
:Sortu ditudan infotaula horiekin abiaduran dezente aurreratu dut, jada konderri bateko udalerri guztiak ordu pare batean sor baiditzazket (lehen aste bateko lana zena), infotaula txukun batez eta oinarrizko datuekin: kokapen mapa, koordenatuak biztanleria, konderria, ingelesezko artikuluek ere ez pentsa askoz ere datu gehiago dauzkatenik (batez ere Irlandako udalerrien kasuan). Jakin nahiko nukeena da, sortu ditudan infotaula horiek erabiliz bot baten bidez artikuluak automatikoki sor daitezken, gehiena interesatzen zaidana '''artikuluen sorkuntza abiadura handiagotzea''' baita. Bestelakoan, Wikidatan bai, datuak sar daitezke, koordenatuak ez zauzkaten ingelesezko zenbait artikuluetan koordenatuak sartzen egon naiz, baina datu jakin batzuk ez dituzten artikuluetan datuak sartzen hasiko banintz denbora galduko nuke, gainera Britainiar Uharteetako udalerrien artikuluak izanik, zir nago etorkizunean ingeles hiztunen batek datu horiek osatuz joango dela. :-[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 12:24, 27 abendua 2016 (UTC)
::Beharbada bigarren aukera nahiago, lehenbizi bootarekin udalerrien artikuluak sortu: infotaula hori (konderria, probintzia eta koordenatuak/mapa datu finkoak dituztela) + esaldia (Irlandako udalerri bat da, X konderrian dagoena.) eta ondoren banan-banan beste datuak eskuz sartu (irlanderazko/Ulstergo eskozierazko izenak, biztanleria). Adibidez, Cavan konderriko udalerriekin ({{tx|Cavan konderriko udalerriak}}) froga egin dezakegu. Hori egitea posible al litzateke? -[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 12:34, 27 abendua 2016 (UTC)
Milesker. -[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 13:23, 27 abendua 2016 (UTC)
:Lan bikaina, [[Lankide:Theklan|Theklan]]!! Eskerrik asko. Irlandako falta diren konderrietako udalerrien txantiloiak moldatu eta pasatzen baldin badizkizut konderriz-konderri bootarekin gauza berbera errepikatuko al zenuke? Honela, falta diren Ulsterko 5 konderrien eta Leinsterko 12 konderrien udalerriak amaituz gero, jada euskarazko Wikipediak Irlanda osoko udalerrien artikuluak izango lituzke. Lehen esan bezala nire asmoa Eskozia, Gales, Kornualles eta Man uharteko udalerriak ere osatzea litzateke (herrialde bakoitzerako berezko infotaula zehatza sortuz). Geure Wikipediak herrialde horien udalerri guztien artikuluak izateak, geure hizkuntz egoera beretxuan dauden herrialde horietan euskarari nahiz Euskal Herriari buruzko interesa pizteko onura ekarri lekiokela uste baidut. Horretarako orain jarraitu dugun prozesu berbera jarraituz: nik konderrien aurkibide txantiloia moldatu, zuri pasatu, zeuk botarekin sortu, eta sortuak daudela abisatzen didazun heinean, neuk errepasatu, azken datuak sartu eta beste hizkuntzerarako loturak egingo nituzke. Zer deritzozu?
:Leinsterko konderri guztien udalerri aurkibideen txantiloiak eta gelditzen diren Ulstergo 5 konderrien udalerri aurkibideen txantiloiak moldatuak dauzkat eta zuk nahi izanez gero bootarekin haien udalerrietako artikuluak sortzeko zain:
:{{tx|Ipar Irlandako udalerri infotaula automatikoa}} + sarrerako esaldia ("'''X''' ([[irlandera]]z ''X'', [[Ulsterko eskoziera]]z ''X'') [[Ipar Irlanda]]ko udalerria da, X konderrian dagoena") erabiliz:
:* {{tx|Derry konderriko udalerriak}} {{egina}}
:* {{tx|Down konderriko udalerriak}}{{egina}}
:* {{tx|Fermanagh konderriko udalerriak}}{{egina}}
:* {{tx|Tyrone konderriko udalerriak}}{{egina}}
:{{tx|Irlandako Errepublikako udalerri infotaula automatikoa}} + sarrerako esaldia erabiliz
::- Ulster probintzia:
:* {{tx|Monaghan konderriko udalerriak}} {{egina}}
::- Leinster probintzia
:* {{tx|Carlow konderriko udalerriak}} {{egina}}
:* {{tx|Kildare konderriko udalerriak}} {{egina}}
:* {{tx|Kilkenny konderriko udalerriak}} {{egina}}
:* {{tx|Laois konderriko udalerriak}} {{egina}}
:* {{tx|Longford konderriko udalerriak}} {{egina}}
:* {{tx|Louth konderriko udalerriak}} {{egina}}
:* {{tx|Meath konderriko udalerriak}} {{egina}}
:* {{tx|Offaly konderriko udalerriak}} {{egina}}
:* {{tx|Westmeath konderriko udalerriak}} {{egina}}
:* {{tx|Wexford konderriko udalerriak}} {{egina}}
:* {{tx|Wicklow konderriko udalerriak}} {{egina}}
:Dublingo konderriari tratamendu berezia eman nahi diot, sortu berri dudan {{tx|Dublin konderriko udalerriak}} aurkibide txantiloian udalerri eta auzuneak nahasten direnez (asko {{tx|Dublingo barruti aurkibidea}} txantiloian errepikatuak). Hortaz, prozesua 2 urratsetan banatuko litzateke:
# {{tx|Dublingo barruti infotaula}} + sarrerako esaldia ("'''X''' (irlanderaz ''X'') "[[Irlandako Errepublika]]ko [[Dublin]] hiriburuan dagoen auzune bat da.") + {{tx|Dublingo barruti aurkibidea}} txantiloiak erabiliz hiriburuko auzuneen artikuluak sortu.
# {{tx|Dublin konderriko udalerriak}}, txantiloi honetan auzune eta udalerriak nahastuak daudenez, eta jada lehen urratsean auzuneen artikuluak osatuak egongo direnez, oraindik bigarren txantiloi honetan sortzeke leudekeen artikuluak udalerrienak lirateke. Hortaz, falta diren udalerrien artikuluak {{tx|Irlandako Errepublikako udalerri infotaula automatikoa}} + sarrerako esaldia ("'''X''' (irlanderaz ''X'') [[Irlandako Errepublika|Irlandako]] udalerri bat da, X konderrian dagoena.") + {{tx|Dublin konderriko udalerriak}} txantiloiak erabiliz sortzea litzateke.
:Edozein zalantza izanez gero, galdetu lasai.
:-[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 02:58, 28 abendua 2016 (UTC)
::Milesker, [[Lankide:Theklan|Theklan]]! Topatu ditudan akatsak: [[Kildare konderria|Kildare konderriko]] udalerrien artikuluak Carlow konderriko aurkibide txantiloi eta esaldiekin sortuak izan direla da (hortaz, "korantenan" jarriko ditut, gerora aldaketa egiteko), eta Laois konderriko zenbait udalerrietako artikuluak oraindik sortzeke daudela (Newton-etik Vicarstown-era). Bestelakoan, Monaghan, Carlow eta Kilkenny konderrietako udalerriak ongi daude eta jada osatu eta beste hizkuntzetako loturak gehitu dizkiet. Longford konderriko udalerrien artikuluak ongi daude, orain hauek osatzea falta zait. Lan bikaina. -[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 05:29, 29 abendua 2016 (UTC)
Lan bikaina, [[Lankide:Theklan|Theklan]], datozen egunetan zuk sortu berri dituzun eta falta diren Irlandako konderrietako udalerrietako artikulu horiek osatzen eta beste hizkuntzeratako loturak jartzen joango naiz.
Bestalde, Dublin konderriaren kasuan:
# Lehenbizi Dublin hiriburuko auzo edo auzuneen artikulu guztiak sortu nahi nituzke, bi txantiloi hauek erabiliz {{tx|Dublingo barruti infotaula}} (ahal den guztien automatizatu beharrekoa) eta {{tx|Dublingo barruti aurkibidea}}. Ikus adibidea: [[Malahide]].
# Behin auzoen artikuluak amaituta, jada Dublin konderriko udalerrien artikulu guztiak sortzea, bi txantiloi hauekin: {{tx|Irlandako Errepublikako udalerri infotaula automatikoa}} eta {{tx|Dublin konderriko udalerriak}}.
Zergatik bi urratsetan egin? Ba, Dublin konderria gainontzeko Irlandako konderriak ez bezala konderria baino etengabeko hirigune handi bat denez, ingelesezko Wikipedian maiz udalerri, hiriburu inguruko hiriak eta auzuneen arteko ezberdintasuna nahiko lausoa delako. Gainera, konderri horren barnean hiru azpikonderri daude: [[Dun Laoghaire-Rathdowneko konderria|Dún Laoghaire–Rathdown]], [[Fingal]] eta [[Hego Dublin]]. Ondorioz, ingelesezko Wikipediatik kopiatu nuen {{tx|Dublingo barruti aurkibidea}} txantiloian auzune bezala agertzen diren artikulu asko {{tx|Dublin konderriko udalerriak}} txantiloian ere udalerri gisa errepikatzen dira. Hortaz, lehenbizi {{tx|Dublingo barruti aurkibidea}} auzoen aurkibidea amaitu eta artikulu horiek Dublingo auzoen kategorian sartzea pentsatu dut. Ondoren, {{tx|Dublin konderriko udalerriak}} txantiloian oraindik sortzeke gelditzen diren artikuluak udalerriak edo hiriak direla suposatzen denez, horiek sortu eta jada dagozkien azpikonderrien kategorien barnean sartuko nituzke (Dún Laoghaire–Rathdown, Fingal edota Hego Dublin: denak Dublin konderriko udalerrien azpikategoriak).
Bestalde, {{tx|Dublingo barruti infotaula}} egoki bat sortuz gero, Irlandako beste hiri batzuetarako erdeu gisa ere erabili dezakegu: Cork, Limerick, Galway, Belfast eta Derry hirietako auzoen euskarazko artikuluak sortzea ere burutan baidut. Beharbada, Eskozia eta Galesko hirietarako eredu bezala erabil daiteke: Eginburgh, Glasgow eta Cardiffko auzoen euskarazko artikuluak ere sortu nahi ditudalako.
Beno, ni oraingoz falta diren Irlandako konderrietako udalerrien artikuluak osatuz joango naiz. {{tx|Dublingo barruti infotaula}} txantiloia eredutzat hartuz Dublingo auzo infotaula "automatizatu" (semiautomatizatu) bat sortzen ere saiatuko naiz, amaitzen dudanean abisatuko dizut, ea zer iruditzen zaizun eta berau gehiago automatizatzeko zein hobekuntza egin daitezkeen. Ongi izan.
-[[Lankide:Euskaldunaa|Euskaldunaa]] ([[Lankide eztabaida:Euskaldunaa|eztabaida]]) 15:45, 2 urtarrila 2017 (UTC)
b5o3458vmyaq62e2a0vhdysfxfp2usw
Charlotte Perkins Gilman
0
716827
9975478
9126710
2024-11-20T18:36:07Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975478
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Charlotte Perkins Gilman''' ([[Hartford]], [[Connecticut]], [[1860]]ko [[uztailaren 3]]a – [[Pasadena (argipena)|Pasadena]], [[Kalifornia]], [[1935]]ko [[abuztuaren 17]]a) estatubatuar feminista, soziologoa, eleberrigilea, poeta eta gizarte erreformarako irakurlea izan zen. Feminista utopikoa izan zen eta ondorengo belaunaldientzat eredugarri izan zen, batez ere haren kontzeptu ez-ortodoxoengatik eta haren bizimoduagatik.
Lan nabarmenduen artean, "The Yellow Wallpaper" istorio labur erdi autobiografikoa dago, [[erdiondoko depresio]] betean idatzi zuena. Euskaraz "[[Hormako paper horia]]" izenburupean dugu [[Ana Morales]] itzultzaileari esker. <ref>{{Erreferentzia|izena=Jaume|abizena=Gelabert|izenburua=Hormako paper horia|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1892/020/002/2018-09-13/hormako-paper-horia.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2020-07-03}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=euskarari ekarriak|url=https://ekarriak.armiarma.eus/?i=1075|aldizkaria=ekarriak.armiarma.eus|sartze-data=2020-07-03}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1860ko|1935eko|Gilman, Charlotte Perkins}}
{{Biografia zirriborroa|Connecticut}}
[[Kategoria:Connecticutarrak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako soziologoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako feministak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako eleberrigileak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako poetak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako saiakeragileak]]
[[Kategoria:Emakume eleberrigileak]]
[[Kategoria:XX. mendeko emakume idazleak]]
[[Kategoria:XXI. mendeko emakume idazleak]]
[[Kategoria:Ingelesezko idazleak]]
8d7i8afg03k75849msmqs26fyo5rnv2
Lankide:Ksarasola/Maistrak
2
717438
9975857
9972061
2024-11-21T01:06:20Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975857
wikitext
text/x-wiki
== Maistren zerrenda ==
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item WHERE { ?item wdt:P106 wd:Q121594. ?item wdt:P21 wd:Q6581072 }
|section=
|sort=label
|columns=label:Izen-abizenak,P106:Jarduera,P19:Jaiolekua,P569,P570,P21,P18
|links=local
}}
{| class='wikitable sortable'
! Izen-abizenak
! Jarduera
! Jaiolekua
! jaiotza data
! heriotza data
! sexua edo generoa
! irudia
|-
| [[Alicia Miyares]]
| [[idazle]]<br/>[[katedradun]]<br/>[[filosofo]]<br/>''[[:d:Q15253558|aktibista]]''
| [[Les Arriondes]]
| 1963-04-30
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Alicia Miyares.jpg|center|128px]]
|-
| [[Almudena Domínguez Arranz]]
| [[arkeologo]]<br/>[[katedradun]]<br/>''[[:d:Q2004963|numismatikari]]''
| [[Vigo]]
| 1949-07-03
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Amaia Larrañaga]]
| [[katedradun]]<br/>[[politikari]]
| [[Arrasate]]
| 1957-07-22
| 2018-10-25
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Amaia Larrañaga. Irakaslea eta politikaria.png|center|128px]]
|-
| [[Amanda Labarca]]
| ''[[:d:Q193391|diplomazialari]]''<br/>[[politikari]]<br/>[[katedradun]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q1231865|pedagogo]]''<br/>''[[:d:Q28692502|emakumeen eskubideen aldeko ekintzaile]]''<br/>[[Suffragette|sufragette]]
| [[Santiago (Txile)|Santiago]]
| 1886-12-05
| 1975-01-02
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Amanda Labarca.jpg|center|128px]]
|-
| [[Ana Acuña]]
| [[ikertzaile]]<br/>[[katedradun]]
| [[Marín (Galizia)|Marín]]
| 1971-02-22
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Anacuña.jpg|center|128px]]
|-
| [[Ana Iriarte]]
| [[katedradun]]
| [[Iruñea]]
| 1956-03-23
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Ana Itelman]]
| ''[[:d:Q1425858|Tanztheater]]''<br/>[[katedradun]]
| [[Santiago (Txile)|Santiago]]
| 1927-08-20
| 1989-09-16
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Ana María Alonso Zarza]]
| [[ikertzaile]]<br/>[[katedradun]]<br/>[[geologo]]
| [[Viñegra de Moraña]]
| 1962
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Ana Urkiza]]
| [[katedradun]]<br/>[[kazetari]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q333634|itzultzaile]]''
| [[Ondarroa]]
| 1969-01-10
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Ana Urkiza.jpg|center|128px]]
|-
| [[Ane Albisu]]
| [[Antzezle|aktore]]<br/>''[[:d:Q13418253|filologo]]''<br/>[[katedradun]]
| [[Donostia]]
| 1960-03-23
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Ane Albisu 2014.jpg|center|128px]]
|-
| [[Angela Davis]]
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q1476215|giza eskubideen aldeko ekintzaile]]''<br/>[[filosofo]]<br/>''[[:d:Q18814623|autobiografialari]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[politikari]]<br/>''[[:d:Q28692502|emakumeen eskubideen aldeko ekintzaile]]''<br/>[[Preso politiko]]<br/>''[[:d:Q34074720|feminista]]''<br/>[[katedradun]]
| [[Birmingham (Alabama)|Birmingham]]
| 1944-01-26
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Angela Davis in 2019.jpg|center|128px]]
|-
| [[Anna R. Figueiredo]]
| [[idazle]]<br/>[[katedradun]]
| [[Ourense]]
| 1979-09-17
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Anna R. Figueiredo escritora.jpg|center|128px]]
|-
| [[Anna Szatkowska]]
| [[idazle]]<br/>[[katedradun]]
| [[Cieszyn]]
| 1928-03-15
| 2015-02-27
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Anne Carson]]
| ''[[:d:Q16267607|filologo klasiko]]''<br/>[[poeta]]<br/>''[[:d:Q333634|itzultzaile]]''<br/>[[katedradun]]<br/>''[[:d:Q4263842|literatura-kritikari]]''<br/>[[idazle]]<br/>[[autore]]
| [[Toronto]]
| 1950-06-21
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Argitxu Noblia]]
| [[katedradun]]<br/>[[politikari]]<br/>''[[:d:Q28837|anestesista]]''
| [[Angelu (Lapurdi)|Angelu]]
| 1942-04-03
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Argitxu Noblia Biarritzen 2010-8-7.jpg|center|128px]]
|-
| [[Ascensión Cambrón]]
| [[filosofo]]<br/>[[katedradun]]
| [[Kordoba]]
| 1943
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Assia Djebar]]
| ''[[:d:Q14467526|hizkuntzalari]]''<br/>[[film-zuzendari]]<br/>[[katedradun]]<br/>''[[:d:Q333634|itzultzaile]]''<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q201788|historialari]]''
| [[Cherchell]]
| 1936-06-30
| 2015-02-06
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Assia-Djebar (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| [[Aurora de Albornoz]]
| [[katedradun]]<br/>[[idazle]]<br/>[[poeta]]<br/>''[[:d:Q4263842|literatura-kritikari]]''
| ''[[:d:Q56849753|Ḷḷuarca]]''
| 1926-01-22
| 1990-06-06
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Aurora de Albornoz.jpg|center|128px]]
|-
| [[Barbara Oakley]]
| ''[[:d:Q333634|itzultzaile]]''<br/>[[katedradun]]<br/>[[ikertzaile]]
| [[Lodi (Kalifornia)|Lodi]]
| 1955-11-24
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Barb Oakley jpg.jpg|center|128px]]
|-
| [[Bathilda Bagshot]]
| ''[[:d:Q201788|historialari]]''<br/>[[idazle]]<br/>[[katedradun]]
|
| 19th century
| 1997
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Begonya Pozo]]
| ''[[:d:Q13418253|filologo]]''<br/>[[katedradun]]<br/>''[[:d:Q21993562|kultura-ekintzaile]]''
| [[Valentzia]]
| 1974
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Begoña Arregi]]
| [[idazle]]<br/>[[kazetari]]<br/>[[katedradun]]
| [[Andoain]]
| 1944-10-19
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Carme Adán]]
| [[politikari]]<br/>[[katedradun]]
| [[Donostia]]
| 1966-12-16
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Carmen Adán 19.jpg|center|128px]]
|-
| [[Carmen Alborch]]
| [[politikari]]<br/>[[katedradun]]<br/>[[idazle]]<br/>[[abokatu]]<br/>[[legelari]]<br/>[[ministro]]
| [[Castelló de Rugat]]
| 1947-10-31
| 2018-10-24
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Carmen Alborch (cropped).JPG|center|128px]]
|-
| [[Carmen Aranegui|Carmen Aranegui Gascó]]
| [[katedradun]]<br/>[[arkeologo]]
| [[Valentzia]]
| 1945
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Carmen Aranegui Gascó 01.jpg|center|128px]]
|-
| [[Carol-Ann Duffy|Carol Ann Duffy]]
| [[poeta]]<br/>[[idazle]]<br/>[[katedradun]]<br/>[[autore]]<br/>[[Dramagile|antzerkigile]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| [[Glasgow]]
| 1955-12-23
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Carol Ann Duffy at Humber Mouth 2009 (3646825708).jpg|center|128px]]
|-
| [[Cristina Garmendia]]
| ''[[:d:Q864503|biologo]]''<br/>[[politikari]]<br/>[[enpresaburu]]<br/>[[katedradun]]
| [[Donostia]]
| 1962-02-21
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:(Cristina Garmendia) Campus Party 2010 Dia2 (4523460120) (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| [[Cristina Uriarte]]
| [[katedradun]]<br/>[[kimikari]]<br/>[[politikari]]
| [[Hondarribia]]
| 1961
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Cristina Uriarte.jpg|center|128px]]
|-
| [[Diana Agrest]]
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''<br/>[[katedradun]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| [[Buenos Aires]]
| 1945
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Dilhan Eryurt]]
| ''[[:d:Q752129|astrofisikari]]''<br/>[[katedradun]]
| [[Esmirna]]
| 1926-11-29
| 2012-09-13
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Bodrum Belediyesi 09.jpg|center|128px]]
|-
| [[Dolores Cebrián]]
| [[katedradun]]<br/>[[politikari]]
| [[Salamanca]]
| 1890-11-30
| 1973-02-18
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:1926-11-18, El Liberal, La Semana del Niño, La ilustre profesora de la Escuela Normal de Maestras, doña Dolores Cebrián (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| [[Dolors Oller]]
| [[idazle]]<br/>[[katedradun]]
| [[Girona]]
| 1942
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Dora Ibarburu]]
| ''[[:d:Q186360|erizain]]''<br/>[[katedradun]]<br/>[[idazle]]
| [[Salto (Uruguai)|Salto]]
| 1918-04-27
| 1992-11-19
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Dora Ibarburu en el Acto de su nombramiento como Prof. Emérita.jpg|center|128px]]
|-
| [[Elena Vázquez Zendon|Elena Vázquez Cendón]]
| [[matematikari]]<br/>[[katedradun]]
| [[Ourense]]
| 1966-03-02
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Elisa Garrido González]]
| [[katedradun]]<br/>''[[:d:Q201788|historialari]]''
| [[Espainia]]
| 20th century
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Esmeralda Mallada]]
| [[astronomo]]<br/>[[katedradun]]
| [[Montevideo]]
| 1937-01-10
| 2023-09-12
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Esmeralda Mallada.jpg|center|128px]]
|-
| [[Espe Alegria]]
| [[katedradun]]<br/>''[[:d:Q2722764|irrati-esatari]]''
| [[Ermua]]
| 1906-12-18
| 1991-09-14
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Estrella de Diego]]
| [[idazle]]<br/>[[katedradun]]<br/>[[ikertzaile]]<br/>''[[:d:Q1792450|arte-historialari]]''
| [[Madril]]
| 1958
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Estrella de Diego (UNTREF - Bienal Sur 2016).jpg|center|128px]]
|-
| [[Eva Alcón|Eva Alcón Soler]]
| [[katedradun]]
| [[Castelló de la Plana]]
| 1964-01-21
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Eva Alcón.jpg|center|128px]]
|-
| [[Evelyn Pielou]]
| [[katedradun]]<br/>''[[:d:Q15839134|ekologo]]''
| [[Bognor Regis]]
| 1924-02-20
| 2016-07-16
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Chris Pielou.png|center|128px]]
|-
| [[Faustina Carril Arozena]]
| [[katedradun]]
| [[Donostia]]
| 1910
| 1997
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Fina Casalderrey]]
| [[idazle]]<br/>[[katedradun]]<br/>''[[:d:Q4853732|haur literaturaren idazle]]''<br/>[[kazetari]]<br/>''[[:d:Q1231865|pedagogo]]''<br/>''[[:d:Q12347522|etnografo]]''<br/>[[Dramagile|antzerkigile]]
| ''[[:d:Q3396681|Xeve]]''
| 1951-08-11
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Fina Casalderrey portrait.jpg|center|128px]]
|-
| [[Françoise Héritier]]
| [[antropologo]]<br/>''[[:d:Q1371378|etnologo]]''<br/>''[[:d:Q15253558|aktibista]]''<br/>[[katedradun]]<br/>[[ikertzaile]]
| [[Veauche]]
| 1933-11-15
| 2017-11-15
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Françoise Héritier, 2009 (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| [[Gabriela González]]
| [[astronomo]]<br/>[[katedradun]]<br/>[[ikertzaile]]<br/>''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[zientzialari]]
| [[Córdoba (Argentina)|Córdoba]]
| 1965-02-24
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:“Astronomía con ondas Gravitacionales” (43603989761).jpg|center|128px]]
|-
| [[Garbiñe Biurrun]]
| [[epaile]]<br/>[[katedradun]]
| [[Tolosa]]
| 1960
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Garbiñe Biurrun (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| [[Germaine Greer]]
| ''[[:d:Q11774202|saiakeragile]]''<br/>[[kazetari]]<br/>[[katedradun]]<br/>[[gidoilari]]<br/>[[Antzezle|aktore]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q28692502|emakumeen eskubideen aldeko ekintzaile]]''<br/>''[[:d:Q6430706|kritikari]]''<br/>''[[:d:Q15958754|esatari]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q34074720|feminista]]''<br/>''[[:d:Q12359071|anarkista]]''
| [[Melbourne]]
| 1939-01-29
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Germaine Greer, 28 October 2013 (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| [[Gertrude Belle Elion]]
| ''[[:d:Q864503|biologo]]''<br/>[[kimikari]]<br/>''[[:d:Q2919046|biokimikari]]''<br/>''[[:d:Q2114605|farmakologo]]''<br/>[[farmazialari]]<br/>[[katedradun]]<br/>[[ikertzaile]]
| [[New York (estatua)|New York]]
| 1918-01-23
| 1999-02-21
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Gertrude Elion (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| [[Gordana Siljanovska-Davkova]]
| [[abokatu]]<br/>[[katedradun]]<br/>[[politikari]]
| [[Ohrid]]
| 1953-05-11
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:MK presidential office handover 2024 - Cropped.jpg|center|128px]]
|-
| [[Hilda Iparraguirre]]
| [[katedradun]]
|
| 1937
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Hilda Iparraguirre.png|center|128px]]
|-
| [[Idea Vilariño]]
| ''[[:d:Q333634|itzultzaile]]''<br/>[[idazle]]<br/>[[katedradun]]<br/>[[poeta]]<br/>[[musikagile]]<br/>''[[:d:Q17167049|literaturan aditu]]''
| [[Montevideo]]
| 1920-08-18
| 2009-04-28
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Idea Vilariño.jpg|center|128px]]
|-
| [[Irene Aldasoro]]
| [[katedradun]]<br/>''[[:d:Q333634|itzultzaile]]''
| [[Idiazabal]]
| 1955
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Iris Murdoch]]
| [[poeta]]<br/>[[filosofo]]<br/>[[eleberrigile]]<br/>''[[:d:Q12144794|prosalari]]''<br/>''[[:d:Q864380|biografo]]''<br/>[[katedradun]]<br/>[[idazle]]
| [[Dublin]]
| 1919-07-15
| 1999-02-08
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Irma Kukkasjärvi]]
| ''[[:d:Q10694573|ehungintzako artista]]''<br/>[[katedradun]]
| [[Helsinki]]
| 1941-02-08
| 2011-10-08
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Irène Joliot-Curie]]
| ''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>[[kimikari]]<br/>[[katedradun]]<br/>[[politikari]]<br/>''[[:d:Q16742096|fisikari nuklear]]''<br/>[[ikertzaile]]
| [[Parisko 13. barrutia]]
| 1897-09-12
| 1956-03-17
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Joliot-curie.jpg|center|128px]]
|-
| [[Isabel Lizarraga]]
| [[idazle]]<br/>[[katedradun]]
| [[Tutera]]
| 1958-05-18
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Isabelizarragavizcarra.jpg|center|128px]]
|-
| [[Isabel Llull]]
| ''[[:d:Q805221|ballet dantzari]]''<br/>[[katedradun]]
| [[Palma|Palma Mallorcakoa]]
| 1946-10-20
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Itziar Laka]]
| ''[[:d:Q14467526|hizkuntzalari]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q4618975|doktore]]''<br/>[[katedradun]]
| [[Bilbo]]
| 1962-02-02
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Itziar Laka.jpg|center|128px]]
|-
| [[Itziar Mujika Irastorza]]
| [[katedradun]]<br/>[[politikari]]
| [[Donostia]]
| 1904-10-10
| 1992
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Red Álava.jpg|center|128px]]
|-
| [[Itziar Nogeras]]
| [[katedradun]]<br/>''[[:d:Q13418253|filologo]]''
| [[Donostia]]
| 1966-01-19
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Itziar nogeras 001.jpg|center|128px]]
|-
| [[Ivana Radovanović]]
| [[katedradun]]<br/>[[arkeologo]]
|
| 1951
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Ixiar Rozas]]
| [[idazle]]<br/>[[Dramagile|antzerkigile]]<br/>[[katedradun]]
| [[Lasarte-Oria]]
| 1972-01-19
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Ixiar Rozas.jpg|center|128px]]
|-
| [[Janet Yellen]]
| [[ekonomialari]]<br/>[[katedradun]]<br/>''[[:d:Q806798|bankari]]''<br/>[[politikari]]
| [[Brooklyn]]
| 1946-08-13
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Secretary Janet Yellen portrait (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| [[Jody Williams]]
| [[katedradun]]<br/>''[[:d:Q1476215|giza eskubideen aldeko ekintzaile]]''<br/>''[[:d:Q16323111|bakearen aldeko aktibista]]''
| [[Brattleboro]]
| 1950-10-09
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:JodyWilliamsMay2010 headcrop.jpg|center|128px]]
|-
| [[Joyce Carol Oates]]
| [[Dramagile|antzerkigile]]<br/>[[poeta]]<br/>[[eleberrigile]]<br/>''[[:d:Q11774202|saiakeragile]]''<br/>''[[:d:Q18814623|autobiografialari]]''<br/>[[idazle]]<br/>[[gidoilari]]<br/>[[katedradun]]<br/>''[[:d:Q18939491|eguneroko-idazlea]]''
| [[Lockport (New York)|Lockport]]
| 1938-06-16
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Joyce carol oates 2014.jpg|center|128px]]
|-
| [[Juncal Ballestín]]
| ''[[:d:Q1028181|margolari]]''<br/>''[[:d:Q329439|Irarle]]''<br/>[[katedradun]]
| [[Gasteiz]]
| 1953-09-01
| 2015-05-01
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Juncal Ballestín.jpg|center|128px]]
|-
| [[Kamini Roy]]
| [[idazle]]<br/>[[katedradun]]
| [[Barisal]]
| 1864-10-12
| 1933-09-27
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Kamini Roy.jpg|center|128px]]
|-
| [[Karen Masters]]
| ''[[:d:Q3400985|akademikoa]]''<br/>[[katedradun]]
|
| 1979
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Karen Masters, astronomer, December 2017.jpg|center|128px]]
|-
| [[Karin Gundersen]]
| ''[[:d:Q333634|itzultzaile]]''<br/>[[katedradun]]
| ''[[:d:Q1772243|Malm]]''
| 1944-08-27
| 2024-06-04
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Karmele Esnal Zulaika|Karmele Esnal]]
| [[idazle]]<br/>[[katedradun]]
| [[Orio]]
| 1932-12-20
| 2012-05-30
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Karmele Esnal.jpg|center|128px]]
|-
| [[Karmele Igartua Bengoa|Karmele Igartua]]
| [[katedradun]]<br/>[[idazle]]<br/>[[poeta]]
| [[Bergara]]
| 1959-07-16
| 2010-08-20
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Karmele Igartua. Idazlea, poeta.jpg|center|128px]]
|-
| [[Kontxi Aizarna]]
| [[katedradun]]<br/>[[musikagile]]
| [[Zestoa]]
| 1958
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Kontxi Aizarna Imanol Urbietarekin.jpg|center|128px]]
|-
| [[Koro Garmendia|Koro Garmendia Iartza]]
| [[politikari]]<br/>[[katedradun]]<br/>[[ikertzaile]]
| [[Donostia]]
| 1957
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Laura Mancinelli]]
| [[katedradun]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q333634|itzultzaile]]''<br/>''[[:d:Q201788|historialari]]''<br/>''[[:d:Q2599593|Germanist]]''<br/>[[eleberrigile]]<br/>''[[:d:Q11774202|saiakeragile]]''<br/>''[[:d:Q4853732|haur literaturaren idazle]]''
| [[Udine]]
| 1933-12-18
| 2016-07-07
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Leire Narbaiza|Leire Narbaiza Arizmendi]]
| [[katedradun]]<br/>''[[:d:Q6051619|iritzi-kazetari]]''<br/>''[[:d:Q8246794|blogari]]''
| [[Eibar]]
| 1968-04-05
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Leire Narbaiza (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| [[Libe Enbeita]]
| [[bertsolari]]<br/>[[katedradun]]
| [[Muxika]]
| 1944-08-26
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Libe-enbeita.jpg|center|128px]]
|-
| [[Libe Mimenza]]
| [[kazetari]]<br/>[[ikertzaile]]<br/>[[katedradun]]
| [[Elorrio]]
| 1988
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Libe Mimenza, Euskal Hedabideen Behategiaren urtekaria 2017 (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| [[Lola Blasco]]
| [[Dramagile|antzerkigile]]<br/>''[[:d:Q2259451|antzerki aktore]]''<br/>[[antzerki zuzendari]]<br/>[[katedradun]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q3455803|errealizadore]]''<br/>[[Antzezle|aktore]]
| [[Alacant]]
| 1983-01-01
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Lola Blasco dramaturga.jpg|center|128px]]
|-
| [[Loli Anaut]]
| [[katedradun]]
| [[Irun]]
| 1939-09-20
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Loli Anaut.jpg|center|128px]]
|-
| [[Lucía Lahoz Gutiérrez]]
| [[katedradun]]<br/>''[[:d:Q1792450|arte-historialari]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| [[Leza]]
| 1962-01-06
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Lur Gallastegi]]
| ''[[:d:Q333634|itzultzaile]]''<br/>[[katedradun]]<br/>[[idazle]]
| [[Bilbo]]
| 1983
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:PB170097bbb.jpg|center|128px]]
|-
| [[Maddi Zubeldia]]
| [[idazle]]<br/>[[Kantari|abeslari]]<br/>[[katedradun]]
| [[Donostia]]
| 1961-04-12
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Maddi Zubeldia.jpg|center|128px]]
|-
| [[Mae Jemison]]
| [[astronauta]]<br/>[[mediku]]<br/>[[katedradun]]<br/>''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>[[Antzezle|aktore]]<br/>[[ingeniari]]<br/>''[[:d:Q4853732|haur literaturaren idazle]]''
| [[Decatur (Alabama)|Decatur]]
| 1956-10-17
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Mae Carol Jemison.jpg|center|128px]]
|-
| [[Maite Carranza]]
| [[gidoilari]]<br/>[[idazle]]<br/>[[katedradun]]<br/>''[[:d:Q4853732|haur literaturaren idazle]]''
| [[Bartzelona]]
| 1958-02-25
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Maite Carranza.jpg|center|128px]]
|-
| [[Maite Goñi]]
| [[katedradun]]
| [[Ordizia]]
| 1967
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:MaiteGoñi2.jpg|center|128px]]
|-
| [[Maite Larrauri Gómez]]
| [[filosofo]]<br/>[[idazle]]<br/>[[katedradun]]
| [[Valentzia]]
| 1950
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:MaiteLarrauri.jpg|center|128px]]
|-
| [[Margarita Torre]]
| ''[[:d:Q3332711|mediebalista]]''<br/>[[politikari]]<br/>''[[:d:Q201788|historialari]]''<br/>[[eleberrigile]]<br/>[[katedradun]]<br/>[[kronikagile]]
| [[Bañeza]]
| 1969-04-06
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Margarita Torres.jpg|center|128px]]
|-
| [[Mari Karmen Alzueta]]
| [[katedradun]]
| [[Donostia]]
| 1928-05-04
| 1983-12-27
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Mari Karmen Garmendia]]
| [[katedradun]]<br/>[[politikari]]
| [[Ormaiztegi]]
| 1947-06-09
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:MariKarmenGarmendia1999Egunkariarenhemeroteka (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| [[Maria Dolors Renau]]
| ''[[:d:Q212980|psikologo]]''<br/>[[katedradun]]<br/>[[politikari]]<br/>''[[:d:Q1231865|pedagogo]]''<br/>[[idazle]]
| [[Bartzelona]]
| 1936-11-15
| 2019-08-29
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Dolors Renau (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| [[Maria Fullana i Montoro]]
| [[poeta]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q333634|itzultzaile]]''<br/>[[katedradun]]
| [[Valentzia]]
| 1958-06-16
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Maria Fullana.jpg|center|128px]]
|-
| [[Maria Lainá|Maria Laina]]
| [[poeta]]<br/>[[katedradun]]<br/>[[gidoilari]]<br/>''[[:d:Q333634|itzultzaile]]''<br/>''[[:d:Q6430706|kritikari]]''<br/>''[[:d:Q2722764|irrati-esatari]]''<br/>[[idazle]]<br/>[[Antzezle|aktore]]
| [[Patras]]
| 1947
| 2023-12-27
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Maria Pilar Perea Sabater]]
| ''[[:d:Q13418253|filologo]]''<br/>[[katedradun]]<br/>[[ikertzaile]]
|
| 1960
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Mariasun Landa]]
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q4853732|haur literaturaren idazle]]''<br/>[[katedradun]]
| [[Errenteria]]
| 1949-06-05
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Mariasun Landa (Natividad de la Puerta Rueda).jpg|center|128px]]
|-
| [[Marina Garcés]]
| [[filosofo]]<br/>[[idazle]]<br/>[[katedradun]]<br/>''[[:d:Q7245082|ikertzaile nagusia]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| [[Bartzelona]]
| 1973-05-30
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Marina Garcés al CCCB 2018 (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| [[María José Escalona]]
| [[ikertzaile]]<br/>[[katedradun]]<br/>''[[:d:Q10272926|informatikari]]''
| [[Sevilla]]
| 1976-01-17
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:HeadPhoto4MJEscalona.jpg|center|128px]]
|-
| [[María Luisa Cuerda Arnau]]
| [[legelari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[katedradun]]
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[María Soriano Llorente]]
| [[katedradun]]
| [[Valentzia]]
| 1900-06-12
| 1996-03-24
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[María Teresa Ruiz]]
| [[astronomo]]<br/>[[katedradun]]<br/>[[ikertzaile]]
| [[Santiago (Txile)|Santiago]]
| 1946-09-24
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:María Teresa Ruiz, Premio Nacional de Ciencias Exactas cropped.jpg|center|128px]]
|-
| [[María Teresa Sagarna|María Teresa Sagarna Alberdi]]
| [[politikari]]<br/>[[katedradun]]
| [[Gasteiz]]
| 1943-03-23
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[María Victoria Arraiza]]
| [[politikari]]<br/>[[katedradun]]
| [[Iruñea]]
| 1962-10-01
| 2015-01-17
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Maxine Hong Kingston]]
| [[katedradun]]<br/>[[idazle]]<br/>[[eleberrigile]]
| [[Stockton (Kalifornia)|Stockton]]
| 1940-10-27
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Maxine Hong Kingston by David Shankbone.jpg|center|128px]]
|-
| [[May-Britt Moser]]
| [[katedradun]]<br/>''[[:d:Q6337803|neurozientzialari]]''<br/>''[[:d:Q212980|psikologo]]''<br/>[[ikertzaile]]
| ''[[:d:Q1439388|Fosnavåg]]''
| 1963-01-04
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:May-Britt Moser (20902423978) (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| [[Maya Angelou]]
| [[politikari]]<br/>[[komediante]]<br/>''[[:d:Q5716684|dantzari]]''<br/>[[zinema ekoizle]]<br/>''[[:d:Q578109|telebista-ekoizle]]''<br/>[[Dramagile|antzerkigile]]<br/>[[film-zuzendari]]<br/>[[katedradun]]<br/>[[gidoilari]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q11774202|saiakeragile]]''<br/>[[kantugile]]<br/>''[[:d:Q18814623|autobiografialari]]''<br/>[[Kantari|abeslari]]<br/>[[telebista-aktore]]<br/>''[[:d:Q2259451|antzerki aktore]]''<br/>[[kazetari]]<br/>[[eleberrigile]]<br/>''[[:d:Q1476215|giza eskubideen aldeko ekintzaile]]''
| [[Saint Louis (Missouri)|Saint Louis]]
| 1928-04-04
| 2014-05-28
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Maya Angelou visits YCP Feb 2013.jpg|center|128px]]
|-
| [[Menene Gras]]
| [[filosofo]]<br/>''[[:d:Q4164507|arte-kritikari]]''<br/>[[katedradun]]<br/>''[[:d:Q1792450|arte-historialari]]''
| [[Bartzelona]]
| 1951
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Minerva McGonagall]]
| [[maisu/maistra]]<br/>''[[:d:Q703534|enplegatu]]''<br/>[[katedradun]]<br/>''[[:d:Q1056391|eskola zuzendari]]''
|
| 1935-10-04
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:The Making of Harry Potter 29-05-2012 (7172838439).jpg|center|128px]]
|-
| [[Miren Egaña Goya]]
| ''[[:d:Q12347522|etnografo]]''<br/>[[katedradun]]
| [[Donostia]]
| 1946-04-16
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Mireneganagoya.jpg|center|128px]]
|-
| [[Miren Josune Tolaretxipi]]
| [[katedradun]]
| [[Donostia]]
| 1926
| 2017-08-09
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Miren Josune Tolaretxipi.jpg|center|128px]]
|-
| [[Miren Maortua]]
| [[idazle]]<br/>[[katedradun]]
| [[Zaldibar]]
| 1916-05-29
| 1971-12-25
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Miren Maortua.jpg|center|128px]]
|-
| [[Montserrat Casas]]
| [[katedradun]]<br/>''[[:d:Q169470|fisikari]]''
| [[Hostalric]]
| 1955-09-06
| 2013-03-30
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:(Monserrat Casas) UIB medalla d'or 2009.jpg|center|128px]]
|-
| [[Nerilie Abram]]
| [[zientzialari]]<br/>''[[:d:Q61048378|climate activist]]''<br/>[[katedradun]]
| [[Hegoaldeko Gales Berria]]
| 1977-06
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Nerilie Abram (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| [[Neus Campillo Iborra|Neus Campillo i Iborra]]
| [[filosofo]]<br/>[[katedradun]]
| [[Sueca]]
| 1945
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:NEUS CAMPILLO 2.png|center|128px]]
|-
| [[Nuria Espallargas]]
| ''[[:d:Q373184|surface science]]''<br/>[[katedradun]]
| [[Esplugues de Llobregat]]
| 1979-04-03
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Nuria Espallargas.jpg|center|128px]]
|-
| [[Nélida Zaitegi]]
| [[katedradun]]<br/>''[[:d:Q1231865|pedagogo]]''
| [[Abanto]]
| 1946-10-17
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Nélida Zaitegi.jpg|center|128px]]
|-
| [[Petra Gandarias]]
| [[katedradun]]<br/>[[moja]]
| [[Bilbo]]
| 1901-05-26
| 1989-03-20
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Raquel Olea]]
| [[idazle]]<br/>[[katedradun]]<br/>''[[:d:Q20020377|kultura-kritikari]]''<br/>[[ikertzaile]]
|
| 1944-05-07
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Raquel Olea 2011 (cropped 2023).jpg|center|128px]]
|-
| [[River Song]]
| [[arkeologo]]<br/>[[katedradun]]<br/>''[[:d:Q60661987|time traveller]]''
|
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Romila Thapar]]
| ''[[:d:Q201788|historialari]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[idazle]]<br/>[[katedradun]]
| [[Lucknow]]
| 1931-11-30
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Thapr2.jpg|center|128px]]
|-
| [[Sadako Ogata]]
| ''[[:d:Q1238570|politologo]]''<br/>''[[:d:Q193391|diplomazialari]]''<br/>[[katedradun]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| ''[[:d:Q7473516|Tokio]]''
| 1927-09-16
| 2019-10-22
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Sadako Ogata.jpg|center|128px]]
|-
| [[Sagrario Aleman]]
| [[katedradun]]<br/>[[politikari]]
| [[Imotz]]
| 1952-03-05
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Sagrario Aleman (Josu Santesteban, 2011).jpg|center|128px]]
|-
| [[Sally Haslanger]]
| [[filosofo]]<br/>[[katedradun]]
| [[Connecticut]]
| 1955
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Sally Haslanger, May 2013 (cropped).jpeg|center|128px]]
|-
| [[Sarah Gilbert]]
| [[ikertzaile]]<br/>[[katedradun]]<br/>''[[:d:Q12119633|immunologo]]''
| [[Kettering (Ingalaterra)]]
| 1962-04-03
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Dr.Sarah Gilbert.jpg|center|128px]]
|-
| [[Sophie Freud]]
| [[katedradun]]<br/>''[[:d:Q212980|psikologo]]''
| [[Viena]]
| 1924-08-06
| 2022-06-03
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:FreudFamily1898.jpg|center|128px]]
|-
| [[Susan Sontag]]
| [[idazle]]<br/>[[film-zuzendari]]<br/>[[gidoilari]]<br/>[[katedradun]]<br/>''[[:d:Q11774202|saiakeragile]]''<br/>[[eleberrigile]]<br/>[[filosofo]]<br/>''[[:d:Q4263842|literatura-kritikari]]''<br/>[[kazetari]]<br/>''[[:d:Q28692502|emakumeen eskubideen aldeko ekintzaile]]''<br/>''[[:d:Q4220892|zinema-kritikari]]''<br/>[[antzerki zuzendari]]<br/>''[[:d:Q1476215|giza eskubideen aldeko ekintzaile]]''<br/>''[[:d:Q201788|historialari]]''<br/>''[[:d:Q6051619|iritzi-kazetari]]''
| [[New York]]
| 1933-01-16
| 2004-12-28
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Susan Sontag 1979 ©Lynn Gilbert (headshot).jpg|center|128px]]
|-
| [[Taneko Suzuki]]
| [[zientzialari]]<br/>[[katedradun]]
| [[Tokio]]
| 1926-11-12
| 2020-04-24
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Telma Reca]]
| [[katedradun]]
|
| 1904-01-08
| 1979-06-16
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Telma Reca.jpg|center|128px]]
|-
| [[Tere Irastortza]]
| [[katedradun]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q333634|itzultzaile]]''<br/>[[poeta]]
| [[Zaldibia]]
| 1961-02-23
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Tere Irastortza (F.M.).jpg|center|128px]]
|-
| [[Uri Ruiz Bikandi]]
| [[katedradun]]<br/>[[hezitzaile]]<br/>[[idazle]]
| [[Durango]]
| 1950-05-24
| 2023-02-21
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Uri Ruiz Bikandi.jpg|center|128px]]
|-
| [[Uxue Juárez]]
| [[katedradun]]<br/>[[eleberrigile]]
| [[Iruñea]]
| 1981-09-27
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Victoria Fonseca González]]
| [[ikertzaile]]<br/>[[katedradun]]<br/>''[[:d:Q4618975|doktore]]''<br/>''[[:d:Q169470|fisikari]]''
| [[Espainia]]
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Victoria fonseca.jpg|center|128px]]
|-
| [[Victoria Sau]]
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q212980|psikologo]]''<br/>[[katedradun]]<br/>''[[:d:Q4853732|haur literaturaren idazle]]''
| [[Bartzelona]]
| 1930-04-01
| 2013-11-06
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Victòria.JPG|center|128px]]
|-
| [[Vigdis Ystad]]
| [[katedradun]]<br/>''[[:d:Q13570226|literatura historialari]]''
| [[Verdal]]
| 1942-01-13
| 2019-12-07
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Xesqui Castañer]]
| [[politikari]]<br/>[[ikertzaile]]<br/>[[katedradun]]
| [[Valentzia]]
| 1952-07-09
| 2018-10-01
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Zuriñe Hidalgo]]
| [[Kantari|abeslari]]<br/>''[[:d:Q947873|telebista aurkezle]]''<br/>[[katedradun]]
| [[Gasteiz]]
| 1990-10-19
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Zuriñe Hidalgo.jpg|center|128px]]
|-
| [[Ángeles Alvariño]]
| ''[[:d:Q864503|biologo]]''<br/>''[[:d:Q3546255|ozeanografo]]''<br/>[[katedradun]]
| ''[[:d:Q3398150|Serantes]]''
| 1916-10-03
| 2005-05-29
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|}
{{Wikidata list end}}
sfs1k2f9pv6z36prdo4mazjvm5exsog
Lankide:Oiertzu/proba/gernikarrak
2
720214
9975826
9968618
2024-11-20T23:32:25Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975826
wikitext
text/x-wiki
== Donostiarren zerrenda ==
Donostian jaioak bakarrik ez, Donostian lan egin dutenak ere sartu dira zerrenda honetan.
<!--Wikidatako ezaugarri hauek erabili dira: work location/lantokia/P937 eta honako erakunde administratiboan dago/P131.-->
Zerrenda [http://histropedia.com/showcase/wikidata-viewer.html?query=SELECT%20?person%20?personLabel%20?occupationLabel%20?birthDate%20?birthDateLabel%20?image%20%0A%0AWHERE%20%7B%0A%20%20%0A?person%20wdt:P19%20wd:Q10313%20.%0A?person%20wdt:P106%20?occupation%20.%0A?person%20wdt:P569%20?birthDate%20.%20%0A?person%20wdt:P18%20?image%20.%0A%20%20%0A%20%20SERVICE%20wikibase:label%20%7B%0A%20%20%20%20bd:serviceParam%20wikibase:language%20%22eu%22.%0A%20%20%0A%20%20%7D%0A%7D&url=person&title=personLabel&from=birthDate&imageUrl=image&colourCodeBy=occupationLabel&threshold=2&view=timeline denbora lerroan] ikusi.
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item WHERE { { ?item wdt:P19 wd:Q189848 } UNION { ?item wdt:P937 wd:Q189848}. ?item wdt:P31 wd:Q5 }
|section=
|sort=label
|columns=label:Izen-abizenak,P106:Jarduera,P19:Jaiolekua,P569,P570,P21,P18
|links=local
}}
{| class='wikitable sortable'
! Izen-abizenak
! Jarduera
! Jaiolekua
! jaiotza data
! heriotza data
! sexua edo generoa
! irudia
|-
| [[Aimar Duñabeitia]]
| ''[[:d:Q937857|futbolari]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 2003-02-26
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Ainhoa Ibarra]]
| ''[[:d:Q4144610|eskiatzaile alpino]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1968-10-27
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Aitor Etxebarriazarraga]]
| ''[[:d:Q937857|futbolari]]''<br/>[[bertsolari]]
| [[Gernika-Lumo]]
| 1993-03-26
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Alaine Arruti Lejarzegi|Alaine Arruti]]
| ''[[:d:Q212980|psikologo]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1983
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Alex Sardui]]
| [[Kantari|abeslari]]<br/>[[idazle]]
| [[Gernika-Lumo]]
| 1966-11-18
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Fitxategi:Alex Sardui - Gatibu (Durangoko Azoka) 2.jpg|center|128px]]
|-
| [[Alexis Apraiz]]
| ''[[:d:Q28054240|esku huskako pilotari]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1984-08-23
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Amaia Jauregizar]]
| [[bertsolari]]<br/>[[poeta]]<br/>[[idazle]]
| [[Gernika-Lumo]]
| 1985
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Ander Barck]]
| ''[[:d:Q937857|futbolari]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 2004-04-04
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Ander Larruzea]]
| ''[[:d:Q937857|futbolari]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1990-02-12
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Araia Peña]]
| ''[[:d:Q3665646|saskibaloi jokalari]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1990-11-08
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Arantza Ibarra]]
| [[idazle]]<br/>[[film-zuzendari]]<br/>''[[:d:Q6051619|iritzi-kazetari]]''<br/>[[gidoilari]]
| [[Gernika-Lumo]]
| 1975-09-28
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Arantzaibarra3.jpg|center|128px]]
|-
| [[Aritz Arruti]]
| ''[[:d:Q2309784|txirrindulari]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1980-03-29
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Aritz Lopategi]]
| [[bertsolari]]<br/>[[kimikari]]
| [[Gernika-Lumo]]
| 1969-09-09
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Asier Villalibre]]
| ''[[:d:Q937857|futbolari]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1997-09-30
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Fitxategi:Asier Villalibre (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| [[Augusto Unceta-Barrenechea]]
| [[enpresaburu]]<br/>[[politikari]]
| [[Gernika-Lumo]]
| 1923-12-05
| 1977-10-08
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Bego Etxebarria Bilbao]]
| [[langile]]
| [[Gernika-Lumo]]
| 1942
| 2018-06-07
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Bego Etxebarria Bilbao.png|center|128px]]
|-
| [[Bittor Egurrola]]
| [[Kantari|abeslari]]
| [[Gernika-Lumo]]
| 1944-06-02
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Borxa Urberuaga]]
| ''[[:d:Q1028181|margolari]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1977
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Casimiro Loizaga]]
| [[abokatu]]<br/>[[politikari]]
| [[Gernika-Lumo]]
| 1782-03-04
| 1841-01-21
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Dionisio Onaindia]]
| ''[[:d:Q19746576|pilotari]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1918
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Fitxategi:Dionisio Onaindia.jpg|center|128px]]
|-
| [[Eneko Gogeaskoetxea]]
|
| [[Gernika-Lumo]]
| 1967
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Eneritz Artetxe Aranaz]]
| [[Antzezle|aktore]]<br/>[[idazle]]
| [[Gernika-Lumo]]
| 1972-02-07
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Enrique Gerrikagoitia]]
| ''[[:d:Q2309784|txirrindulari]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1967-06-03
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Eñaut Elorrieta]]
| [[Kantari|abeslari]]<br/>[[kantugile]]<br/>''[[:d:Q55960555|estudioko musikari]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1975
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Fitxategi:Ken Zazpiko Eñaut Elorrieta, Arrasaten, 2011n.jpg|center|128px]]
|-
| [[Fariba Sheikhan]]
| [[Antzezle|aktore]]<br/>[[Kantari|abeslari]]<br/>''[[:d:Q5716684|dantzari]]''<br/>[[Modelo (lanbidea)|modelo]]
| [[Gernika-Lumo]]
| 1988-03-07
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Fernando Lamikiz]]
| [[ekonomialari]]<br/>[[abokatu]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1959-01-31
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Fatima Ansotegi|Fátima Ansotegi Elordi]]
| [[politikari]]<br/>''[[:d:Q1238570|politologo]]''<br/>''[[:d:Q2306091|soziologo]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1971-05-10
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Fatima Ansotegi.jpg|center|128px]]
|-
| [[Gema Intxausti]]
| ''[[:d:Q1281618|eskultore]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1966
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Goio Soria]]
| ''[[:d:Q937857|futbolari]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1969-09-25
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Gonzalo Beaskoetxea]]
| ''[[:d:Q19746576|pilotari]]''<br/>[[entrenatzaile]]
| [[Gernika-Lumo]]
| 1957-05-07
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Gorka Bilbao]]
| [[film-zuzendari]]
| [[Gernika-Lumo]]
| 1974
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Gorka Gerrikagoitia]]
| ''[[:d:Q2309784|txirrindulari]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1973-12-07
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Gorka Larruzea]]
| ''[[:d:Q937857|futbolari]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1993-02-24
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Haimar Arejita]]
| [[gitarra-jotzaile]]<br/>[[musikari]]
| [[Gernika-Lumo]]
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Fitxategi:Haimar Arejita̠ Musika zuzenean 2022.png|center|128px]]
|-
| [[Haritz Orbe]]
| ''[[:d:Q2309784|txirrindulari]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1991-07-18
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Hibai Etxebarria]]
| [[musikari]]<br/>[[Kantari|abeslari]]
| [[Gernika-Lumo]]
| 1980
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Horacio Egia]]
| ''[[:d:Q1281618|eskultore]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1914-04-15
| 1991-01-15
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Ibon Ajuria]]
| [[bertsolari]]<br/>[[maisu/maistra]]
| [[Gernika-Lumo]]
| 1977
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Ignazio Omaetxebarria]]
| ''[[:d:Q14467526|hizkuntzalari]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1909
| 1995
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Igor Salutregi]]
| ''[[:d:Q937857|futbolari]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1988-07-12
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Iker Amorrortu|Iker Amorrrortu]]
| ''[[:d:Q937857|futbolari]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1995-10-17
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Imanol Etxabe]]
| ''[[:d:Q937857|futbolari]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1984-12-09
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Ixusko Ordeñana|Ixusko Ordeñana Gezuraga]]
| ''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[legelari]]<br/>[[idazle]]<br/>''[[:d:Q329455|bake-epaile]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1975-03-17
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Izaskun García]]
| ''[[:d:Q3665646|saskibaloi jokalari]]''
| [[Gernika-Lumo]]<br/>[[Muxika]]
| 1992-07-25
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Izaskun García.jpg|center|128px]]
|-
| [[Iñaki Goikoetxea]]
| [[politikari]]
| [[Gernika-Lumo]]
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Jabier Gorostiza]]
| [[idazle]]
| [[Gernika-Lumo]]
| 1963
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Javier Olaeta]]
| ''[[:d:Q5716684|dantzari]]''<br/>[[Kantari|abeslari]]
| [[Gernika-Lumo]]
| 1923-09-16
| 2016-04-06
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Jesús Felipe Armendaritz]]
| ''[[:d:Q15627169|sindikalista]]''<br/>[[politikari]]
| [[Gernika-Lumo]]
| 1945
| 2012-09-12
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Joane Somarriba]]
| ''[[:d:Q2309784|txirrindulari]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1972-08-11
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Joane Somarriba. Txirrindularia.jpg|center|128px]]
|-
| [[Jon Altamira]]
| ''[[:d:Q937857|futbolari]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1990-01-02
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Jon Iñaki Lasa]]
| [[funtzionario]]<br/>[[katedradun]]<br/>[[idazle]]
| [[Gernika-Lumo]]
| 1963-09-14
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Fitxategi:Jon Iñaki Lasa Haur Liburuaren Dokumentaziogunean 4.jpg|center|128px]]
|-
| [[Jon Larrinaga Apraiz|Jon Larrinaga]]
| [[ekonomialari]]<br/>[[politikari]]
| [[Gernika-Lumo]]
| 1948
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Jon Mikel Arronategi]]
| [[musikari]]
| [[Gernika-Lumo]]
| 20th century
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Jon Mikel Omagojeaskoa]]
| [[bertsolari]]
| [[Gernika-Lumo]]
|
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Jose Alberto Pradera]]
| [[enpresaburu]]<br/>[[politikari]]
| [[Gernika-Lumo]]
| 1951-02-05
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Jose Antonio Arana]]
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q14915627|musikologo]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1931-03-10
| 2011-04-27
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Fitxategi:Jose Antonio Arana Martija 1989an.jpg|center|128px]]
|-
| [[Jose Maria Gorroño]]
| [[politikari]]
| [[Gernika-Lumo]]
| 1953
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Jose Ramon Etxebarria|Jose Ramon Etxebarria Bilbao]]
| ''[[:d:Q169470|fisikari]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[politikari]]
| [[Gernika-Lumo]]
| 1948-05-27
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Fitxategi:Jose Ramon Etxebarria ingeniaria 2010ean.jpg|center|128px]]
|-
| [[Joseba Arruti]]
| [[kazetari]]
| [[Gernika-Lumo]]
| 1969-10-12
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Josu Goikoetxea]]
| [[idazle]]<br/>[[kazetari]]
| [[Gernika-Lumo]]
| 1974-01-18
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Fitxategi:Josu.goikoetxea.png|center|128px]]
|-
| [[Juan Antonio Salutregi]]
|
| [[Gernika-Lumo]]
| 1902-02-05
| 1936-07-26
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Fitxategi:Beato Antonio osst.jpg|center|128px]]
|-
| [[Juan Carlos Herrero]]
| ''[[:d:Q937857|futbolari]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1961-08-10
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Juan Martin Pertika]]
| [[idazle]]
| [[Gernika-Lumo]]
| 1888-12-07
| 1971-07-27
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Julen Bereikua]]
| ''[[:d:Q19746576|pilotari]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1975-11-02
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Julen Uriguen]]
| ''[[:d:Q937857|futbolari]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1995-02-04
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Julian Ikazuriaga]]
| ''[[:d:Q937857|futbolari]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1939-08-24
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Karlos Gorrindo]]
| [[idazle]]
| [[Gernika-Lumo]]
| 1959
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Koldo Berasaluze]]
| ''[[:d:Q937857|futbolari]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1992-05-17
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Koldo Obieta]]
| ''[[:d:Q937857|futbolari]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1993-10-08
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Lander Euba]]
| ''[[:d:Q2309784|txirrindulari]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1977-10-15
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Lander Torrealdai]]
| ''[[:d:Q937857|futbolari]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1988-03-09
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Laura Uruburu]]
| [[idazle]]
| [[Gernika-Lumo]]
| 1962
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Lide Olaeta Torrezuri]]
| ''[[:d:Q5716684|dantzari]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 20th century
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Lourdes Olaeta]]
| ''[[:d:Q5716684|dantzari]]''
| [[Gernika-Lumo]]
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Luis Villasante]]
| [[idazle]]<br/>''[[:d:Q14467526|hizkuntzalari]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1920-03-22
| 2000-12-02
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Fitxategi:Luis Villasante euskaltzaina 1989an.jpg|center|128px]]
|-
| [[Manuel Allendesalazar]]
| [[politikari]]<br/>''[[:d:Q193391|diplomazialari]]''<br/>[[enpresaburu]]
| [[Gernika-Lumo]]
| 1856-08-24
| 1923-05-17
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Fitxategi:Mallendesalazar.jpg|center|128px]]
|-
| [[Mario Iceta]]
| ''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>[[apaiz katoliko]]
| [[Gernika-Lumo]]
| 1965-03-21
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Fitxategi:Mons. Iceta (30279525424).jpg|center|128px]]
|-
| [[Marta Alberdi|Marta Alberdi Larrucea]]
| ''[[:d:Q3665646|saskibaloi jokalari]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 2000-10-07
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Mauri Ugartemendia]]
| ''[[:d:Q937857|futbolari]]''<br/>''[[:d:Q628099|futbol entrenatzaile]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1934-07-26
| 2022-02-18
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Mikel Buesa|Mikel Buesa Blanco]]
| [[politikari]]<br/>[[ekonomialari]]
| [[Gernika-Lumo]]
| 1951-01-23
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Fitxategi:Mikel Buesa 2015 (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| [[Mikel Elgezabal]]
| ''[[:d:Q2309784|txirrindulari]]''<br/>''[[:d:Q15306067|triatleta]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1979-10-08
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Mikel Goiria]]
| ''[[:d:Q937857|futbolari]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1999-03-05
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Mila Amurrio|Mila Amurrio Velez]]
| ''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1964
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Mila-Amurrio berria.png|center|128px]]
|-
| [[Miren Arantza Madariaga Aberasturi]]
| [[politikari]]
| [[Gernika-Lumo]]
| 1967-08-21
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Miren Arantza Madariaga.jpg|center|128px]]
|-
| [[Oihane Enbeita]]
| [[bertsolari]]<br/>''[[:d:Q2259451|antzerki aktore]]''<br/>[[Antzezle|aktore]]
| [[Gernika-Lumo]]
| 1978-10-24
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Olatz Arrizabalaga]]
| ''[[:d:Q19746576|pilotari]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1997-04-12
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Olatz Arrizabalaga pilotaria.jpg|center|128px]]
|-
| [[Pako Miangolarra]]
| ''[[:d:Q2516866|argitaratzaile]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1934-12-08
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Pello Bilbao|Peio Bilbao]]
| ''[[:d:Q2309784|txirrindulari]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1990-02-25
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Fitxategi:Pello Bilbao López de Armentia (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| [[Rafael Iriondo]]
| ''[[:d:Q937857|futbolari]]''<br/>''[[:d:Q628099|futbol entrenatzaile]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1918-10-24
| 2016-02-24
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Fitxategi:Rafael Iriondo Iriondo Athletic Club 1945.png|center|128px]]
|-
| [[Ramon Aranburu|Ramon Aranburu Gezuraga]]
| ''[[:d:Q19746576|pilotari]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1962
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Ramón Zallo|Ramon Zallo Elgezabal]]
| [[ekonomialari]]<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''<br/>''[[:d:Q11499163|analista politiko]]''<br/>[[ikertzaile]]<br/>[[Komunikazio zientziak]]
| [[Gernika-Lumo]]
| 1948-04-10
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Fitxategi:Ramon Zallo by Dani Blanco.jpg|center|128px]]
|-
| [[Ricardo Arrien]]
| ''[[:d:Q937857|futbolari]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1960-11-15
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Roberto Laiseka]]
| ''[[:d:Q2309784|txirrindulari]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1969-06-17
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Rosa Olivares]]
| [[politikari]]
| [[Gernika-Lumo]]
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Ruben Oarbeaskoa]]
| ''[[:d:Q2309784|txirrindulari]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1975-11-21
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
| [[Fitxategi:Rubén Oarbeaskoa EB05.jpg|center|128px]]
|-
| [[Segundo Olaeta]]
| [[koreografo]]
| [[Gernika-Lumo]]
| 1896-03-24
| 1971
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Sofia Gandarias]]
| ''[[:d:Q1028181|margolari]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1957
| 2016-01-23
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Sofía Gandarias 2011 (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| [[Tere Jaio]]
| [[Antzezle|aktore]]<br/>[[Bikoizketa-aktore|bikoizle]]
| [[Gernika-Lumo]]
| 1954-11-30
| 2013-09-30
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Urtzi Erleaga]]
| ''[[:d:Q937857|futbolari]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 1993-05-01
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Víctor Olaeta]]
| ''[[:d:Q5716684|dantzari]]''<br/>[[musikari]]<br/>[[koreografo]]
| [[Gernika-Lumo]]
| 1922
| 2007
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Xabier Arberas]]
| ''[[:d:Q937857|futbolari]]''
| [[Gernika-Lumo]]
| 2000-04-06
|
| ''[[:d:Q6581097|gizonezko]]''
|
|-
| [[Yolanda Alzola]]
| ''[[:d:Q947873|telebista aurkezle]]''<br/>[[Antzezle|aktore]]<br/>[[«Zuk zeuk egin» metodoa]]<br/>[[Eskulangintza]]
| [[Gernika-Lumo]]
| 1970-11-03
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Zihara Enbeita]]
| [[kazetari]]<br/>[[bertsolari]]
| [[Gernika-Lumo]]
| 1976-08-25
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Zihara Enbeita. Bertsolaria.jpg|center|128px]]
|}
{{Wikidata list end}}
6xgze06wkp0l309rmv8t145736lkoby
Ekhiñe Atorrasagasti
0
722661
9975966
9839655
2024-11-21T08:11:10Z
Wikimaribarre
88969
9975966
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
[[Fitxategi:KZK Atorrasagasti iturri.jpg|thumb|269x269px|KZK Ekhiñe Atorrasagasti Naroa Iturrirekin ''Kolpez kolpe'' saioan, 2018]]
'''Ekhiñe Atorrasagasti Ugarte''' ([[Belauntza]], [[Gipuzkoa]], [[1982|1982ko]] [[Azaroaren 21|azaroaren 21a]]) euskal [[kazetari]], irrati-esatari eta [[Telebista aurkezle|telebista-aurkezlea]] da.
== Bizitza ==
Ekhiñe Atorrasagastik Filosofia ikasi zuen [[Euskal Herriko Unibertsitatea|Euskal Herriko Unibertsitatean]].<ref>{{erreferentzia|izena=https://es.linkedin.com/in/ekhi%C3%B1e-atorrasagasti-ugarte-66199013|ISSN=https://es.linkedin.com/in/ekhi%C3%B1e-atorrasagasti-ugarte-66199013}}</ref>
=== Lan ibilbidea ===
''[[Gurean Gaur]]'' albistegiko aurkezlea zen [[Hamaika Telebista|Hamaika]] telebista-katean. [[Martin Garitano]]ren prentsa arduraduna izan zen, [[Gipuzkoako Aldundia]]n.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=La Diputación de Gipuzkoa se niega a hablar en castellano y se encara con los medios por protestar|hizkuntza=es|data=2014-02-19|url=https://www.elmundo.es/pais-vasco/2014/02/19/5304a5d3e2704ef4208b4572.html|aldizkaria=ELMUNDO|sartze-data=2024-06-27}}</ref>
2019an [[Hamaika Telebista|Hamaika telebistako]] [[Kolpez kolpe (telebista-saioa)|''Kolpez kolpe'']] saioa zuzentzen hasi zen beste hamaika lagunekin eta [[Naroa Iturri]] aurkezlearekin batera.<ref>{{Erreferentzia|izena=Asier|abizena=ERRASTI|izenburua=Ekhiñe Atorrasagasti: «Politikoki zuzena ez izatea da, politikoki zuzena izatea»|hizkuntza=eu|data=2020-05-30|url=https://irratia.naiz.eus/eu/info_irratia/20200530/ekhine-atorrasagasti-politikoki-zuzena-ez-izatea-da-politikoki-zuzena-izatea|aldizkaria=irratia.naiz.eus|sartze-data=2024-07-03}}</ref>
2022ko Korrikaren amaiera zela-eta, euskal hedabideekin elkarlanean EITBko saio berezia eman zuten zuzenean. ETB2ko zuzeneko saio horren gidariak izan ziren [[Ilaski Serrano]] eta Ekhiñe Atorrasagasti. Saio hori euskaldunen artean lider izan zen % 12,4ko kuotarekin.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=1.373.000 ikustaldi lortu ditu Korrikaren zuzeneko eta etengabeko emanaldiak|hizkuntza=eu|data=2022-04-11|url=https://www.eitb.eus/eu/eitb-taldea/osoa/8781404/1373000-ikustaldi-lortu-ditu-2022ko-korrikaren-zuzeneko-eta-etengabeko-emanaldiak/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-06-27}}</ref>
2023 urteari amaiera emateko eta 2024 berria ondo hasteko Hamaika telebistan, emankizun berezia prestatu zuen Donostian, Egia auzoko Le Bukowski tabernan. Ekhiñe Atorrasagasti eta Naroa Iturri izan ziren saioaren gidari nagusiak —Hamaikako ''Kolpez kolpe'' programaren aurkezleak —. Bi aurkezleez gain, gonbidatu bereziak izan ziren: besteak beste, [[Jon Maia]] bertsolari eta idazlea, [[Dorleta Urretabizkaia]] idazle eta aktorea, [[Iruñe Astitz]] eduki sortzailea, [[Nerea Arriola]] aktore, you tuberra eta irrati esataria eta Andoni Ollokiegi musikaria.<ref>{{erreferentzia|izena=https://www.berria.eus/komunikazioa/etbk-gasteizen-emango-dio-ongietorria-2024-urteari_2118155_102.html|ISSN=https://www.berria.eus/komunikazioa/etbk-gasteizen-emango-dio-ongietorria-2024-urteari_2118155_102.html}}</ref>
== Familiakidea Erorien haranean ==
Ekhiñe Atorrasagastiren aitonaren anaia, Lucas Plaza Huarte 22 urte zituela eraman zuten frentera derrigortuta. Gerran hil zela jakin zutenean Lucasen amak gorpua etxeratzea lortu zuen eta Euskal Herrian lurperatzea. Atorrasagastiren esanetan, ordea, 2018 urte inguruan jakin zuten Lucas Huarteren gorpua bere lekutik atera egin zutela 1960 hamarkada hasiera «inolako baimenik gabe» eta Erorien Haranean [[Cuelgamuros Harana|(Cuelgamuros Harana]]) zegoela.<ref>{{Erreferentzia|izena=Naiz|abizena=Irratia|izenburua=Ekhiñe Atorrasagasti: «Erorien Harana munduko hobi komunik handiena da»|hizkuntza=eu|data=2020-12-16|url=https://irratia.naiz.eus/eu/info_irratia/20201216/ekhine-atorrasagasti-munduko-hobi-komunik-handiena-dela-esatera-ausartuko-naiz|aldizkaria=irratia.naiz.eus|sartze-data=2024-07-03}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* [https://www.twitter.com/ekhi_atorra Ekhiñe Atorrasagastiren Twitter profila]
{{bizialdia|1982ko||Atorrasagasti, Ekhiñe}}
[[Kategoria:Emakume kazetariak]]
[[Kategoria:Euskal Herriko kazetariak]]
[[Kategoria:Gipuzkoako telebista aurkezleak]]
[[Kategoria:Hamaika Telebistako aurkezleak]]
[[Kategoria:Emakume irrati esatariak]]
4oiqy6vexcle7rvahrfe0ccwqff4paq
Elizabeth Cady Stanton
0
723147
9975522
9077332
2024-11-20T18:49:10Z
Eliatxo
96586
/* Elizabeth Cady Stanton-i buruzko beste online baliabide batzuk */
9975522
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Elizabeth Cady Stanton''' ([[1815]]eko [[azaroaren 12]]a – [[1902]]ko [[urriaren 26]]a) Ipar [[Ameriketako Estatu Batu]]en ekintzaile, abolizionista eta emakumeen mugimenduko erreferente nabaria izan zen. [[1848]]an [[Seneca Fallseko Adierazpena|"Sentimenduen Aitorpena]]" aurkeztu zuen Seneca Falls-en garaturiko emakumeen eskubideen aldeko lehenengo batzarrean, [[Seneca Fallseko konbentzioa|Seneca Fallseko konbentzioan]]. Aitorpen hori Ipar Ameriketako emakumeen mugimendu antolatuen hasiera bezala onartzen da askotan, emakumeen eskubide eta sufragioaren aldeko mugimendua<ref>«Elizabeth Cady Stanton Dies at Her Home.». New York Times. 1902ko urriaren 27a. Kontsulta: 2007ko urriaren 31n. «Mrs. Elizabeth Cady Stanton died at 3 o'clock yesterday afternoon at her home in the Stuart Apartment House, 250 West Ninety-fourth Street. Had she lived until the 12th of next month she would have been 87.»</ref>.
== Ibilbidea ==
Emakumeen eskubideen aldeko politikan buru belarri hasi baino lehen, abolizionista amorratua izan zen bere senarra Henry Brewster Stanton eta bere lehengusuarekin batera, Gerrit Smith. Elizabeth-k, sufragio eskubideen alde borrokatzeaz gain harago joan eta emakumeei buruzko beste gai jorratu zizkion: gurasotasun eskubideak eta emakumeen kustodiarenak, propietatearen eskubideak, enplegu eta soldata eskubideak, dibortzio legeak, familiaren osasun ekonomikoa eta jaiotze kontrola<ref>Baker, p. 109</ref>. XIX mendeko Tenplantzaren Mugimenduaren aldekoa izan zen ere.
Ipar Ameriketako guda zibilaren ostean, Elizabeth-en emakumeen sufragioaren aldeko konpromisoak haustura sortu zuen emakumeen eskubideen aldeko mugimenduan. Arrazoia izan zen Ipar Ameriketako konstituzioaren Hamalaugarren eta Hamabosgarren zuzenketak ez zituela babestu Susan B. Anthony-rekin batera, biek beste elkarte bat sortu zuten, Emakumearen sufragioaren aldeko Elkarte Nazionala. Ez zuten nahi afroamerikar gizonei legezko babes eta sufragio eskubide gehiago eman, emakume beltz eta zuriei eskubide berberak errekonozitzen ez zitzaien bitartean. Stanton-ek gai horren gainean zuen jarrera gehi antolaturiko kristianismoari buruz zituen pentsamenduak zein bototik harago zihoazen emakumeen inguruko beste gaiak zituela sortu ziren emakumeen eskubideen aldeko bi erakunde banatuek, hogei urteren bat beranduago batu ziren erakunde bateratuan Elisabeth presidentea izanda.
== Idazlanak (egile eta egilekide) ==
=== Liburuak ===
* ''History of Woman Suffrage''; 1–3 bolumenak (Susan B. Anthony eta Matilda Joslyn Gage-rekin idatzita); 4–6 bolumenak (beste egilekin osatuta, Anthony, Gage eta Ida Harper barne) (1881–1922)
* ''Solitude of Self'' (hasieran hitzaldi bezala 1892-an; geroago Paris Press-ek argitaratu zuen)
* ''The Woman's Bible'' (1895, 1898)
* ''Eighty Years & More: Reminiscences 1815–1898''
=== Egunkari eta aldizkarietan ===
* ''Revolution'' (Stanton, editorekide) (1868–1870)
* ''Lily'' (Amelia Bloomer-rek argitaratuta; Stanton como contribuidora)
* ''Una'' (publicado por Paulina Wright Davis; Stanton laguntzaile gisa)
* ''New York Tribune'' (Horace Greeley-k argitaratuta; Stanton laguntzaile gisa)
=== Entsegu eta hitzaldiak ===
* ''Declaration of Rights & Sentiments'' (1848)
* ''A Petition for Universal Suffrage'' (1866)
* ''Self-government the Best Means of Self-development'' (1884)
* ''Solitude of Self'' (1892)
* ''The Degradation of Disenfranchisement'' (1892)
* Hitzaldiak: "Our Girls," "Our Boys," "Co-education," "Marriage and Divorce," "Prison Life," y "The Bible and Woman's Rights," "Temperence and Women's Rights".
Stanton-en idazlanak artxibaturik daude Rutgers-eko unibertsitatean: [https://web.archive.org/web/20200213161023/http://ecssba.rutgers.edu/ Proiektu Elizabeth Cady Stanton eta Susan B. Anthony-ren dokumentuak].
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Bibliografia ==
* Baker, Jean H. (2005). ''Sisters: The Lives of America's Suffragists.'' Nueva York: Hill and Wang, [[:es:Especial:FuentesDeLibros/0809095289|ISBN 0-8090-9528-9]].
* Banner, Lois W. (1997). ''Elizabeth Cady Stanton: A Radical for Women's Rights.'' Addison-Wesley Publishers, [[:es:Especial:FuentesDeLibros/0673393194|ISBN 0-673-39319-4]].
* Blatch, Harriot Stanton y Alma Lutz (1940). ''Challenging Years: the Memoirs of Harriot Stanton Blatch''. Nueva York: G.P. Putnam's Sons.
* Burns, Ken, dir. (1999). ''Not for Ourselves Alone - The Story of Elizabeth Cady Stanton & Susan B. Anthony.'' DVD & VHS, PBS Home Video.
* Burns, Ken y Geoffrey C. Ward (1999). ''Not for Ourselves Alone: The Story of Elizabeth Cady Stanton and Susan B. Anthony.'' Nueva York: Alfred A. Knoph, [[:es:Especial:FuentesDeLibros/0375405607|ISBN 0-375-40560-7]].
* Douglass, Frederick (1994). ''Autobiographies: Narrative of the Life, My Bondage and Freedom, Life and Times''. Nueva York: Ed. Henry Louis Gates, Jr. Penguin Putnam, Inc., [[:es:Especial:FuentesDeLibros/0940450798|ISBN 0-940450-79-8]].
* Dubois, Ellen Carol, ed. (1994). ''The Elizabeth Cady Stanton-Susan B. Anthony Reader: Correspondence, Writings, Speeches.'' Northeastern University Press, [[:es:Especial:FuentesDeLibros/1555531490|ISBN 1-55553-149-0]].
* Dubois, Ellen Carol (1999). ''Feminism & Suffrage: The Emergence of an Independent Women's Movement in America, 1848-1869.'' Ithaca, Nueva York: Cornell University Press, [[:es:Especial:FuentesDeLibros/0801486416|ISBN 0-8014-8641-6]].
* Foner, Philip S., ed. (1999). ''Frederick Douglass: Selected Speeches and Writings''. Chicago: Lawrence Hill Books (The Library of Black America), [[:es:Especial:FuentesDeLibros/1556523521|ISBN 1-55652-352-1]].
* Gaylor, Annie Laurie (1997). ''Women Without Superstition: No Gods - No Masters.'' FFRF, [[:es:Especial:FuentesDeLibros/1877733091|ISBN 1-877733-09-1]].
* Gordon, Ann D., ed. (2001). ''The Selected Papers of Elizabeth Cady Stanton & Susan B. Anthony Volume I: In the School of Anti-Slavery 1840–1866.'' New Brunswick: Rutgers University Press, [[:es:Especial:FuentesDeLibros/0813523176|ISBN 0-8135-2317-6]].
* Gordon, Ann D., ed. (2000). ''The Selected Papers of Elizabeth Cady Stanton & Susan B. Anthony Volume II: Against an Aristocracy of Sex 1866–1873.'' New Brunswick: Rutgers University Press, [[:es:Especial:FuentesDeLibros/0813523184|ISBN 0-8135-2318-4]].
* Gordon, Ann D., ed. (2003). ''The Selected Papers of Elizabeth Cady Stanton & Susan B. Anthony Volume III: National Protection for National Citizens 1873–1880.'' New Brunswick: Rutgers University Press, [[:es:Especial:FuentesDeLibros/0813523192|ISBN 0-8135-2319-2]].
* Gordon, Ann D., ed. (2006). ''The Selected Papers of Elizabeth Cady Stanton & Susan B. Anthony Volume IV: When Clowns Make Laws for Queens 1880–1887.'' New Brunswick: Rutgers University Press, [[:es:Especial:FuentesDeLibros/0813523206|ISBN 0-8135-2320-6]].
* Griffith, Elisabeth (1985). ''In Her Own Right: The Life of Elizabeth Cady Stanton.'' Nueva York: [[:en:Oxford_University_Press|Oxford University Press]], [[:es:Especial:FuentesDeLibros/0195037294|ISBN 0-19-503729-4]].
* James, Edward T., ed. (1971). ''Notable American Women a Biographical Dictionary (1607–1950); Volume II (G–O).'' "GAGE, Matilda Joslyn" (pp4–6) y "HOWE, Julia Ward" (pp. 225–229). The Belknap Press of Harvard University Press, [[:es:Especial:FuentesDeLibros/0674627342|ISBN 0-674-62734-2]].
* James, Edward T., ed. (1971). ''Notable American Women a Biographical Dictionary (1607–1950); Volume III (P–Z).'' "STANTON, Elizabeth Cady" (pp. 342–347) y "STONE, Lucy" (pp387–390). The Belknap Press of [[:en:Harvard_University_Press|Harvard University Press]]; [[:es:Especial:FuentesDeLibros/0674627342|ISBN 0-674-62734-2]].
* Kern, Kathi (2001). ''Mrs. Stanton's Bible.'' Ithaca, Nueva York: Cornell University Press; [[:es:Especial:FuentesDeLibros/0801482887|ISBN 0-8014-8288-7]].
* Klein, Milton M., ed. (2001). ''The Empire State: a History of New York.'' Ithaca, Nueva York: Cornell University Press; [[:es:Especial:FuentesDeLibros/0801438667|ISBN 0-8014-3866-7]].
* Langley, Winston E. y Vivian C. Fox, eds. (1994). ''Women's Rights in the United States: A Documentary History.'' Westport: Praeger Publishers; [[:es:Especial:FuentesDeLibros/0275965279|ISBN 0-275-96527-9]].
* Mason, Alpheus Thomas (1975). ''Free Government in the Making: Readings in American Political Thought''. Nueva York: Oxford University Press; 3. edizioa.
* [https://archive.nytimes.com/www.nytimes.com/learning/general/onthisday/bday/1112.html "Elizabeth Cady Stanton Dies at Her Home"]; obituario en ''[[The New York Times]]'', 1902ko urriaren 27an, kontsulta 2019ko urriaren 25ean.
* Ozieblo, Bárbara (1996). "Un siglo de lucha: la consecución del voto femenino en los Estados Unidos." Malaga, Malagako Aldundi Probintzialeko Argitalpen Zerbitzua.
* Palmer, Beverly Wilson, ed. (2002). ''Selected Letters of Lucretia Coffin Mott.'' University of Illinois Press; [[:es:Especial:FuentesDeLibros/0252026748|ISBN 0-252-02674-8]].
* Renehan, Edward J. (1995). ''The Secret Six: The True Tale of the Men Who Conspired with John Brown''. Nueva York: Crown Publishers, Inc., [[:es:Especial:FuentesDeLibros/051759028X|ISBN 0-517-59028-X]].
* Sigerman, Harriet (2001). ''Elizabeth Cady Stanton: The Right Is Ours.'' Oxford University Press, [[:es:Especial:FuentesDeLibros/019511969X|ISBN 0-19-511969-X]].
* Sklar, Kathryn Kish (2000). ''Women's Rights Emerges within the Antislavery Movement 1830–1870: A Brief History with Documents.'' Bedford/St. Martins (The Bedford Series in History and Culture), [[:es:Especial:FuentesDeLibros/0312101449|ISBN 0-312-10144-9]].
* Stanton, Elizabeth Cady (1993). ''Eighty Years & More: Reminiscences 1815–1897.'' Boston: Northeastern University Press; [[:es:Especial:FuentesDeLibros/1555531377|ISBN 1-55553-137-7]].
* Stanton, Elizabeth Cady (2001). ''Solitude of Self.'' Ashfield: Paris Press; [[:es:Especial:FuentesDeLibros/1930464010|ISBN 1-930464-01-0]].
* Stanton, Elizabeth Cady (1993). ''The Woman's Bible.'' Boston: Northeastern University Press; [[:es:Especial:FuentesDeLibros/1555531628|ISBN 1-55553-162-8]]. Hitzaurrea Maureen Fitzgerald-ena.
* Stanton, Elizabeth Cady (1999). ''The Woman's Bible.'' Amherst: Prometheus Books; Great Minds Series; [[:es:Especial:FuentesDeLibros/1573926966|ISBN 1-57392-696-6]].
* Stanton, Elizabeth ''et al''., eds. (1902). ''History of Woman Suffrage'', 4. bol.
* Stanton, Theodore y Harriot Stanton Blatch, eds. (1969). ''Elizabeth Cady Stanton As Revealed in Her Letters Diary and Reminiscences, Volume One.'' Nueva York: Arno & The New York Times.
* Stanton, Theodore y Harriot Stanton Blatch, eds. (1969). ''Elizabeth Cady Stanton As Revealed in Her Letters Diary and Reminiscences, Volume Two.'' Nueva York: Arno & The New York Times.
* Ward, Geoffrey C. y Ken Burns (2001). ''Not for Ourselves Alone: The Story of Elizabeth Cady Stanton y Susan B. Anthony.'' Knopf Publishing Group, [[:es:Especial:FuentesDeLibros/037570969X|ISBN 0-375-70969-X]].
== Ikus, gainera ==
* '''[[Feminismo]]'''rekin loturiko edukiak.
== Kanpo estekak ==
* [[Wikimedia Commons]]-ek badu '''[[c:Elizabeth_Cady_Stanton|Elizabeth Cady Stanton]]''' multimedia kategoria bat.
=== Elizabeth Cady Stanton-en obrak ===
:* [https://web.archive.org/web/20090502042259/http://ocp.hul.harvard.edu/ww/people_stanton.html Open Collections Program: Elizabeth Cady Stanton publications]. [[Harvard Unibertsitatea]]
=== Elizabeth Cady Stanton-en banako idazkiak ===
:* ''[http://digital.library.upenn.edu/women/stanton/years/years.html Eighty Years and More]'' Pensilvania Unibertsitateko liburutegi digitalean
:* ''[https://web.archive.org/web/20061012080114/http://antislavery.eserver.org/tracts/stantonslavesappeal/ The Slave's Appeal]'' Esklabotzaren Aurkako Literatura Proiektua
:* [http://www.gutenberg.org/ebooks/9880 Edición electrónica libre de ''The Woman's Bible''] Proyecto Gutenberg-en
=== Elizabeth Cady Stanton-i buruzko beste online baliabide batzuk ===
:* [https://www.nps.gov/subjects/travelwomenshistory/index.htm Elizabeth Cady Stanton House] Estatu Batuetako Parke Nazionalen Zerbitzuan
:* ''[https://www.pbs.org/kenburns/not-for-ourselves-alone Not for Ourselves Alone: The Story of Elizabeth Cady Stanton and Susan B. Anthony]''. PBSko Ken Burns
:* [https://archive.nytimes.com/www.nytimes.com/learning/general/onthisday/bday/1112.html Elizabeth Cady Stanton's obituary]. ''[[The New York Times]]''
:* [https://web.archive.org/web/20050419094449/http://www.womensenews.org/article.cfm/dyn/aid/1500/context/archive Stanton's Family Memorabilia]. ''Women's eNews''
:* [https://web.archive.org/web/20050305222529/http://www.nps.gov/wori/home.htm Women's Rights National Historical Park]. Parke Nazionalen Zerbitzua.
{{bizialdia|1815eko|1902ko|Stanton, Elizabeth Cady}}
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako abolizionistak]]
[[Kategoria:Sufragistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako feministak]]
[[Kategoria:Feminista kristauak]]
[[Kategoria:Newyorkarrak]]
[[Kategoria:Amerikako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako idazleak]]
[[Kategoria:XIX. mendeko emakume idazleak]]
[[Kategoria:Ingelesezko idazleak]]
[[Kategoria:New Yorken hildakoak]]
oze9ofnx161jbbh8qmg14rahjzqwsia
9975523
9975522
2024-11-20T18:49:25Z
Eliatxo
96586
/* Elizabeth Cady Stanton-i buruzko beste online baliabide batzuk */
9975523
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Elizabeth Cady Stanton''' ([[1815]]eko [[azaroaren 12]]a – [[1902]]ko [[urriaren 26]]a) Ipar [[Ameriketako Estatu Batu]]en ekintzaile, abolizionista eta emakumeen mugimenduko erreferente nabaria izan zen. [[1848]]an [[Seneca Fallseko Adierazpena|"Sentimenduen Aitorpena]]" aurkeztu zuen Seneca Falls-en garaturiko emakumeen eskubideen aldeko lehenengo batzarrean, [[Seneca Fallseko konbentzioa|Seneca Fallseko konbentzioan]]. Aitorpen hori Ipar Ameriketako emakumeen mugimendu antolatuen hasiera bezala onartzen da askotan, emakumeen eskubide eta sufragioaren aldeko mugimendua<ref>«Elizabeth Cady Stanton Dies at Her Home.». New York Times. 1902ko urriaren 27a. Kontsulta: 2007ko urriaren 31n. «Mrs. Elizabeth Cady Stanton died at 3 o'clock yesterday afternoon at her home in the Stuart Apartment House, 250 West Ninety-fourth Street. Had she lived until the 12th of next month she would have been 87.»</ref>.
== Ibilbidea ==
Emakumeen eskubideen aldeko politikan buru belarri hasi baino lehen, abolizionista amorratua izan zen bere senarra Henry Brewster Stanton eta bere lehengusuarekin batera, Gerrit Smith. Elizabeth-k, sufragio eskubideen alde borrokatzeaz gain harago joan eta emakumeei buruzko beste gai jorratu zizkion: gurasotasun eskubideak eta emakumeen kustodiarenak, propietatearen eskubideak, enplegu eta soldata eskubideak, dibortzio legeak, familiaren osasun ekonomikoa eta jaiotze kontrola<ref>Baker, p. 109</ref>. XIX mendeko Tenplantzaren Mugimenduaren aldekoa izan zen ere.
Ipar Ameriketako guda zibilaren ostean, Elizabeth-en emakumeen sufragioaren aldeko konpromisoak haustura sortu zuen emakumeen eskubideen aldeko mugimenduan. Arrazoia izan zen Ipar Ameriketako konstituzioaren Hamalaugarren eta Hamabosgarren zuzenketak ez zituela babestu Susan B. Anthony-rekin batera, biek beste elkarte bat sortu zuten, Emakumearen sufragioaren aldeko Elkarte Nazionala. Ez zuten nahi afroamerikar gizonei legezko babes eta sufragio eskubide gehiago eman, emakume beltz eta zuriei eskubide berberak errekonozitzen ez zitzaien bitartean. Stanton-ek gai horren gainean zuen jarrera gehi antolaturiko kristianismoari buruz zituen pentsamenduak zein bototik harago zihoazen emakumeen inguruko beste gaiak zituela sortu ziren emakumeen eskubideen aldeko bi erakunde banatuek, hogei urteren bat beranduago batu ziren erakunde bateratuan Elisabeth presidentea izanda.
== Idazlanak (egile eta egilekide) ==
=== Liburuak ===
* ''History of Woman Suffrage''; 1–3 bolumenak (Susan B. Anthony eta Matilda Joslyn Gage-rekin idatzita); 4–6 bolumenak (beste egilekin osatuta, Anthony, Gage eta Ida Harper barne) (1881–1922)
* ''Solitude of Self'' (hasieran hitzaldi bezala 1892-an; geroago Paris Press-ek argitaratu zuen)
* ''The Woman's Bible'' (1895, 1898)
* ''Eighty Years & More: Reminiscences 1815–1898''
=== Egunkari eta aldizkarietan ===
* ''Revolution'' (Stanton, editorekide) (1868–1870)
* ''Lily'' (Amelia Bloomer-rek argitaratuta; Stanton como contribuidora)
* ''Una'' (publicado por Paulina Wright Davis; Stanton laguntzaile gisa)
* ''New York Tribune'' (Horace Greeley-k argitaratuta; Stanton laguntzaile gisa)
=== Entsegu eta hitzaldiak ===
* ''Declaration of Rights & Sentiments'' (1848)
* ''A Petition for Universal Suffrage'' (1866)
* ''Self-government the Best Means of Self-development'' (1884)
* ''Solitude of Self'' (1892)
* ''The Degradation of Disenfranchisement'' (1892)
* Hitzaldiak: "Our Girls," "Our Boys," "Co-education," "Marriage and Divorce," "Prison Life," y "The Bible and Woman's Rights," "Temperence and Women's Rights".
Stanton-en idazlanak artxibaturik daude Rutgers-eko unibertsitatean: [https://web.archive.org/web/20200213161023/http://ecssba.rutgers.edu/ Proiektu Elizabeth Cady Stanton eta Susan B. Anthony-ren dokumentuak].
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Bibliografia ==
* Baker, Jean H. (2005). ''Sisters: The Lives of America's Suffragists.'' Nueva York: Hill and Wang, [[:es:Especial:FuentesDeLibros/0809095289|ISBN 0-8090-9528-9]].
* Banner, Lois W. (1997). ''Elizabeth Cady Stanton: A Radical for Women's Rights.'' Addison-Wesley Publishers, [[:es:Especial:FuentesDeLibros/0673393194|ISBN 0-673-39319-4]].
* Blatch, Harriot Stanton y Alma Lutz (1940). ''Challenging Years: the Memoirs of Harriot Stanton Blatch''. Nueva York: G.P. Putnam's Sons.
* Burns, Ken, dir. (1999). ''Not for Ourselves Alone - The Story of Elizabeth Cady Stanton & Susan B. Anthony.'' DVD & VHS, PBS Home Video.
* Burns, Ken y Geoffrey C. Ward (1999). ''Not for Ourselves Alone: The Story of Elizabeth Cady Stanton and Susan B. Anthony.'' Nueva York: Alfred A. Knoph, [[:es:Especial:FuentesDeLibros/0375405607|ISBN 0-375-40560-7]].
* Douglass, Frederick (1994). ''Autobiographies: Narrative of the Life, My Bondage and Freedom, Life and Times''. Nueva York: Ed. Henry Louis Gates, Jr. Penguin Putnam, Inc., [[:es:Especial:FuentesDeLibros/0940450798|ISBN 0-940450-79-8]].
* Dubois, Ellen Carol, ed. (1994). ''The Elizabeth Cady Stanton-Susan B. Anthony Reader: Correspondence, Writings, Speeches.'' Northeastern University Press, [[:es:Especial:FuentesDeLibros/1555531490|ISBN 1-55553-149-0]].
* Dubois, Ellen Carol (1999). ''Feminism & Suffrage: The Emergence of an Independent Women's Movement in America, 1848-1869.'' Ithaca, Nueva York: Cornell University Press, [[:es:Especial:FuentesDeLibros/0801486416|ISBN 0-8014-8641-6]].
* Foner, Philip S., ed. (1999). ''Frederick Douglass: Selected Speeches and Writings''. Chicago: Lawrence Hill Books (The Library of Black America), [[:es:Especial:FuentesDeLibros/1556523521|ISBN 1-55652-352-1]].
* Gaylor, Annie Laurie (1997). ''Women Without Superstition: No Gods - No Masters.'' FFRF, [[:es:Especial:FuentesDeLibros/1877733091|ISBN 1-877733-09-1]].
* Gordon, Ann D., ed. (2001). ''The Selected Papers of Elizabeth Cady Stanton & Susan B. Anthony Volume I: In the School of Anti-Slavery 1840–1866.'' New Brunswick: Rutgers University Press, [[:es:Especial:FuentesDeLibros/0813523176|ISBN 0-8135-2317-6]].
* Gordon, Ann D., ed. (2000). ''The Selected Papers of Elizabeth Cady Stanton & Susan B. Anthony Volume II: Against an Aristocracy of Sex 1866–1873.'' New Brunswick: Rutgers University Press, [[:es:Especial:FuentesDeLibros/0813523184|ISBN 0-8135-2318-4]].
* Gordon, Ann D., ed. (2003). ''The Selected Papers of Elizabeth Cady Stanton & Susan B. Anthony Volume III: National Protection for National Citizens 1873–1880.'' New Brunswick: Rutgers University Press, [[:es:Especial:FuentesDeLibros/0813523192|ISBN 0-8135-2319-2]].
* Gordon, Ann D., ed. (2006). ''The Selected Papers of Elizabeth Cady Stanton & Susan B. Anthony Volume IV: When Clowns Make Laws for Queens 1880–1887.'' New Brunswick: Rutgers University Press, [[:es:Especial:FuentesDeLibros/0813523206|ISBN 0-8135-2320-6]].
* Griffith, Elisabeth (1985). ''In Her Own Right: The Life of Elizabeth Cady Stanton.'' Nueva York: [[:en:Oxford_University_Press|Oxford University Press]], [[:es:Especial:FuentesDeLibros/0195037294|ISBN 0-19-503729-4]].
* James, Edward T., ed. (1971). ''Notable American Women a Biographical Dictionary (1607–1950); Volume II (G–O).'' "GAGE, Matilda Joslyn" (pp4–6) y "HOWE, Julia Ward" (pp. 225–229). The Belknap Press of Harvard University Press, [[:es:Especial:FuentesDeLibros/0674627342|ISBN 0-674-62734-2]].
* James, Edward T., ed. (1971). ''Notable American Women a Biographical Dictionary (1607–1950); Volume III (P–Z).'' "STANTON, Elizabeth Cady" (pp. 342–347) y "STONE, Lucy" (pp387–390). The Belknap Press of [[:en:Harvard_University_Press|Harvard University Press]]; [[:es:Especial:FuentesDeLibros/0674627342|ISBN 0-674-62734-2]].
* Kern, Kathi (2001). ''Mrs. Stanton's Bible.'' Ithaca, Nueva York: Cornell University Press; [[:es:Especial:FuentesDeLibros/0801482887|ISBN 0-8014-8288-7]].
* Klein, Milton M., ed. (2001). ''The Empire State: a History of New York.'' Ithaca, Nueva York: Cornell University Press; [[:es:Especial:FuentesDeLibros/0801438667|ISBN 0-8014-3866-7]].
* Langley, Winston E. y Vivian C. Fox, eds. (1994). ''Women's Rights in the United States: A Documentary History.'' Westport: Praeger Publishers; [[:es:Especial:FuentesDeLibros/0275965279|ISBN 0-275-96527-9]].
* Mason, Alpheus Thomas (1975). ''Free Government in the Making: Readings in American Political Thought''. Nueva York: Oxford University Press; 3. edizioa.
* [https://archive.nytimes.com/www.nytimes.com/learning/general/onthisday/bday/1112.html "Elizabeth Cady Stanton Dies at Her Home"]; obituario en ''[[The New York Times]]'', 1902ko urriaren 27an, kontsulta 2019ko urriaren 25ean.
* Ozieblo, Bárbara (1996). "Un siglo de lucha: la consecución del voto femenino en los Estados Unidos." Malaga, Malagako Aldundi Probintzialeko Argitalpen Zerbitzua.
* Palmer, Beverly Wilson, ed. (2002). ''Selected Letters of Lucretia Coffin Mott.'' University of Illinois Press; [[:es:Especial:FuentesDeLibros/0252026748|ISBN 0-252-02674-8]].
* Renehan, Edward J. (1995). ''The Secret Six: The True Tale of the Men Who Conspired with John Brown''. Nueva York: Crown Publishers, Inc., [[:es:Especial:FuentesDeLibros/051759028X|ISBN 0-517-59028-X]].
* Sigerman, Harriet (2001). ''Elizabeth Cady Stanton: The Right Is Ours.'' Oxford University Press, [[:es:Especial:FuentesDeLibros/019511969X|ISBN 0-19-511969-X]].
* Sklar, Kathryn Kish (2000). ''Women's Rights Emerges within the Antislavery Movement 1830–1870: A Brief History with Documents.'' Bedford/St. Martins (The Bedford Series in History and Culture), [[:es:Especial:FuentesDeLibros/0312101449|ISBN 0-312-10144-9]].
* Stanton, Elizabeth Cady (1993). ''Eighty Years & More: Reminiscences 1815–1897.'' Boston: Northeastern University Press; [[:es:Especial:FuentesDeLibros/1555531377|ISBN 1-55553-137-7]].
* Stanton, Elizabeth Cady (2001). ''Solitude of Self.'' Ashfield: Paris Press; [[:es:Especial:FuentesDeLibros/1930464010|ISBN 1-930464-01-0]].
* Stanton, Elizabeth Cady (1993). ''The Woman's Bible.'' Boston: Northeastern University Press; [[:es:Especial:FuentesDeLibros/1555531628|ISBN 1-55553-162-8]]. Hitzaurrea Maureen Fitzgerald-ena.
* Stanton, Elizabeth Cady (1999). ''The Woman's Bible.'' Amherst: Prometheus Books; Great Minds Series; [[:es:Especial:FuentesDeLibros/1573926966|ISBN 1-57392-696-6]].
* Stanton, Elizabeth ''et al''., eds. (1902). ''History of Woman Suffrage'', 4. bol.
* Stanton, Theodore y Harriot Stanton Blatch, eds. (1969). ''Elizabeth Cady Stanton As Revealed in Her Letters Diary and Reminiscences, Volume One.'' Nueva York: Arno & The New York Times.
* Stanton, Theodore y Harriot Stanton Blatch, eds. (1969). ''Elizabeth Cady Stanton As Revealed in Her Letters Diary and Reminiscences, Volume Two.'' Nueva York: Arno & The New York Times.
* Ward, Geoffrey C. y Ken Burns (2001). ''Not for Ourselves Alone: The Story of Elizabeth Cady Stanton y Susan B. Anthony.'' Knopf Publishing Group, [[:es:Especial:FuentesDeLibros/037570969X|ISBN 0-375-70969-X]].
== Ikus, gainera ==
* '''[[Feminismo]]'''rekin loturiko edukiak.
== Kanpo estekak ==
* [[Wikimedia Commons]]-ek badu '''[[c:Elizabeth_Cady_Stanton|Elizabeth Cady Stanton]]''' multimedia kategoria bat.
=== Elizabeth Cady Stanton-en obrak ===
:* [https://web.archive.org/web/20090502042259/http://ocp.hul.harvard.edu/ww/people_stanton.html Open Collections Program: Elizabeth Cady Stanton publications]. [[Harvard Unibertsitatea]]
=== Elizabeth Cady Stanton-en banako idazkiak ===
:* ''[http://digital.library.upenn.edu/women/stanton/years/years.html Eighty Years and More]'' Pensilvania Unibertsitateko liburutegi digitalean
:* ''[https://web.archive.org/web/20061012080114/http://antislavery.eserver.org/tracts/stantonslavesappeal/ The Slave's Appeal]'' Esklabotzaren Aurkako Literatura Proiektua
:* [http://www.gutenberg.org/ebooks/9880 Edición electrónica libre de ''The Woman's Bible''] Proyecto Gutenberg-en
=== Elizabeth Cady Stanton-i buruzko beste online baliabide batzuk ===
:* [https://www.nps.gov/subjects/travelwomenshistory/index.htm Elizabeth Cady Stanton House] Estatu Batuetako Parke Nazionalen Zerbitzuan
:* ''[https://www.pbs.org/kenburns/not-for-ourselves-alone Not for Ourselves Alone: The Story of Elizabeth Cady Stanton and Susan B. Anthony]''. PBSko Ken Burns
:* [https://archive.nytimes.com/www.nytimes.com/learning/general/onthisday/bday/1112.html Elizabeth Cady Stanton's obituary]. ''[[The New York Times]]''
:* [https://web.archive.org/web/20050419094449/http://www.womensenews.org/article.cfm/dyn/aid/1500/context/archive Stanton's Family Memorabilia]. ''Women's eNews''
:* [https://web.archive.org/web/20050305222529/http://www.nps.gov/wori/home.htm Women's Rights National Historical Park]. Parke Nazionalen Zerbitzua.
{{bizialdia|1815eko|1902ko|Stanton, Elizabeth Cady}}
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako abolizionistak]]
[[Kategoria:Sufragistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako feministak]]
[[Kategoria:Feminista kristauak]]
[[Kategoria:Newyorkarrak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako idazleak]]
[[Kategoria:XIX. mendeko emakume idazleak]]
[[Kategoria:Ingelesezko idazleak]]
[[Kategoria:New Yorken hildakoak]]
doj31kuqspse31upldhosvxlsnb47cj
Wikiproiektu:WikiEmakume/Wikidatan dauden Etxebarriko emakumeen zerrenda
102
726048
9975877
9451229
2024-11-21T04:54:02Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975877
wikitext
text/x-wiki
== Wikidatan dauden Etxebarriko emakumeen zerrenda (Wikidata-kontsulta moduan)==
Etxebarrin jaioak bakarrik ez, Etxebarrin bizi edo lanegin dutenak ere sartu dira zerrenda honetan.
Jo ezazu Wikidata kontsultatzeko orrira: ([https://labur.eus/bZv0v Wikidata kontsulta])
Zuk esperimentatu!
* Ez ahaztu "Run" botoiari sakatzen!
* "Display" botoian sakatu eta aukeratu "Image Grid".
* Etxebarri (Q1228107) jarri ordez jarri beste herri bat. Adibidez: Hernani (1441329) edo Iruñea (Q10282) Ikus https://www.wikidata.org/wiki/1441329
'''Errazago egin daiteke Wikidata galdera''' Wikipedian zure herrian jaiotako emakumerik baldin badago (oraingoz ez dago Etxebarrikorik). Adibidez: Hernanin jaio diren emakumeak: ([https://labur.eus/p6qiF Wikidata kontsulta])
== Wikidatan dauden Etxebarriko emakumeen zerrenda (Wikipedia artikulu batean sartuta)==
Horrelako zerrenda edo grafiko bat kokatu nahi duzula Wikipediako artikulu batean? Artikulu honetan beherago jarri dugun moduan?
Beheko taula zerrenda lortzeko kode hau besterik ez dugu jarri hemen:
<nowiki>
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item WHERE {
?item wdt:P21 wd:Q6581072.
{ ?item wdt:P19 wd:Q1228107 }
UNION
{ ?item wdt:P551 wd:Q1228107 }
UNION
{ ?item wdt:P937 wd:Q1228107}.
}
|section=
|sort=label
|columns=label:Izen-abizenak,P106:Jarduera,P19:Jaiolekua,P569,P570,P21,P18
|links=local
}}
{| class='wikitable sortable'
! Izen-abizenak
! Jarduera
! Jaiolekua
! jaiotza data
! heriotza data
! sexua edo generoa
! irudia
|-
| [[Andrea Mora]]
| [[Antzezle|aktore]]
| [[Etxebarri]]
| 2000
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Andrea Mora (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| [[Arantza Saez de Lafuente|Arantza Saez de Lafuente Calvo]]
| [[artista]]
| [[Bilbo]]
| 1966-06-20
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:ArantzaSaezdeLafuenteenMaxArtCenter2019.jpg|center|128px]]
|-
| [[Janire Azkueta]]
| ''[[:d:Q3286049|neurri handietako modelo]]''
| [[Etxebarri]]
| 1989-09-07
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[La Basu]]
| [[Kantari|abeslari]]<br/>''[[:d:Q2252262|rapero]]''
| [[Etxebarri]]
| 1983-01-06
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:URBAN FEMME 2019 LA BASU (47380111632).jpg|center|128px]]
|-
| [[Tania Martínez Portugal]]
| ''[[:d:Q1238570|politologo]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| [[Etxebarri]]
| 1983
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|}
{{Wikidata list end}}
</nowiki>
Taula ez da azalduko lehenaldian baina gero automatikoki sortuko da orria, "Eskuz gaurkotu" eskatuta edo gauero eguneratuko denean.
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item WHERE {
?item wdt:P21 wd:Q6581072.
{ ?item wdt:P19 wd:Q1228107 }
UNION
{ ?item wdt:P551 wd:Q1228107 }
UNION
{ ?item wdt:P937 wd:Q1228107}.
}
|section=
|sort=label
|columns=label:Izen-abizenak,P106:Jarduera,P19:Jaiolekua,P569,P570,P21,P18
|links=local
}}
{| class='wikitable sortable'
! Izen-abizenak
! Jarduera
! Jaiolekua
! jaiotza data
! heriotza data
! sexua edo generoa
! irudia
|-
| [[Andrea Mora]]
| [[Antzezle|aktore]]
| [[Etxebarri]]
| 2000
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Andrea Mora (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| [[Arantza Saez de Lafuente|Arantza Saez de Lafuente Calvo]]
| [[artista]]
| [[Bilbo]]
| 1966-06-20
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:ArantzaSaezdeLafuenteenMaxArtCenter2019.jpg|center|128px]]
|-
| [[Janire Azkueta]]
| ''[[:d:Q3286049|neurri handietako modelo]]''
| [[Etxebarri]]
| 1989-09-07
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[La Basu]]
| [[Kantari|abeslari]]<br/>''[[:d:Q2252262|rapero]]''
| [[Etxebarri]]
| 1983-01-06
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:URBAN FEMME 2019 LA BASU (47380111632).jpg|center|128px]]
|-
| [[Tania Martínez Portugal]]
| ''[[:d:Q1238570|politologo]]''<br/>''[[:d:Q1622272|unibertsitateko irakasle]]''
| [[Etxebarri]]
| 1983
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|}
{{Wikidata list end}}
nccygf1vhg9b8xyrpkiiu0zbc85wfml
Wikiproiektu:WikiEmakume/Wikipedian dauden Euskal Herriko emakume ilustratzaileen zerrenda
102
726051
9975876
9969127
2024-11-21T04:51:46Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975876
wikitext
text/x-wiki
==Wikidatan dauden emakume ilustratzaileen zerrenda lortu Wikidata kontsulta moduan==
Jo ezazu Wikidata kontsultatzeko orrira: ([https://w.wiki/WSJ Wikidata kontsulta])
[[File:EHko emakume ilustratzaileak.png|thumb||right|500px|Wikidatan argazkia uten Euskal Herriko emakume ilustratzaileak (Image Grid, 2017)]]
[[File:Emakume ilustratzaileak2020.png|thumb||right|500px|Basque women ilustrators (2020) ([https://w.wiki/WSJ Wikidata kontsulta])]]
Zuk esperimentatu!
* Ez ahaztu "Run" botoiari sakatzen!
* "Display" botoian sakatu eta aukeratu "Image Grid" edo "Map".
* Ilustratzaile (Q644687) jarri ordez jarri beste jarduera bat. Adibidez: idazle (Q36180) edo politikari (Q82955) Ikus https://www.wikidata.org/wiki/Q82955
Zailtxuago: EHn jaioak bakarrik ez, EHn jaio, bizi edo lan egin dutenak ([https://labur.eus/UmfrE Wikidata kontsulta])
== Wikidatan dauden emakume ilustratzaileen zerrenda Wikipediako artikulu batean==
Horrelako zerrenda edo grafiko bat kokatu nahi duzula Wikipediako artikulu batean?
Beheko taula zerrenda lortzeko kode hau besterik ez dugu jarri hemen:
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item WHERE {
?item wdt:P21 wd:Q6581072.
?item wdt:P106 wd:Q644687.
?item wdt:P19 ?pob.
?pob wdt:P131*/^wdt:P527 wd:Q47588.
OPTIONAL { ?pob wdt:P625 ?coor. }
OPTIONAL { ?item wdt:P18 ?image. }
?item wdt:P31 wd:Q5.}
|section=
|sort=label
|columns=label:Izen-abizenak,P106:Jarduera,P19:Jaiolekua,P569,P570,P21,P18
|links=local }}
{| class='wikitable sortable'
! Izen-abizenak
! Jarduera
! Jaiolekua
! jaiotza data
! heriotza data
! sexua edo generoa
! irudia
|-
| [[Agurtzane Villate]]
| [[Irudigile|ilustratzaile]]
| [[Gasteiz]]
| 1969
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Aitziber Alonso]]
| [[Irudigile|ilustratzaile]]
| [[Donostia]]
| 1971
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Aitziber Alonso.JPG|center|128px]]
|-
| [[Amaia Arrazola]]
| [[Irudigile|ilustratzaile]]<br/>''[[:d:Q3391743|artista bisuala]]''
| [[Gasteiz]]
| 1984-04-18
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Mural d'Amaia Arrazola.jpg|center|128px]]
|-
| [[Amaia Ballesteros]]
| [[diseinatzaile grafiko]]<br/>[[Irudigile|ilustratzaile]]<br/>[[marrazkilari]]<br/>[[komikigile]]
| [[Trapagaran]]
| 1978
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Ania Sáenz de Buruaga]]
| [[Irudigile|ilustratzaile]]
| ''[[:d:Q53155438|Gasteiz]]''
| 1988
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Arantza Sestayo]]
| ''[[:d:Q1028181|margolari]]''<br/>[[Irudigile|ilustratzaile]]
| [[Donostia]]
| 1964
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Cavacon Italy.jpg|center|128px]]
|-
| [[Arrate Rodríguez]]
| [[Irudigile|ilustratzaile]]<br/>[[diseinatzaile grafiko]]
| [[Errenteria]]
| 1984
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Arrate Rodríguez.jpg|center|128px]]
|-
| [[Asun Balzola]]
| [[Irudigile|ilustratzaile]]<br/>''[[:d:Q4853732|haur literaturaren idazle]]''
| [[Bilbo]]
| 1942-07-18
| 2006-06-22
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Asun Balzola.JPG|center|128px]]
|-
| [[Begoña Durruty]]
| [[idazle]]<br/>[[Irudigile|ilustratzaile]]<br/>[[irakasle]]
| [[Arizkun]]
| 1968-10-02
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Begoña Durruty. Ilustratzailea, idazlea.jpg|center|128px]]
|-
| [[Begoña Zia]]
| [[Irudigile|ilustratzaile]]<br/>[[komikigile]]
| [[Iruñea]]
| 1959-10-10
| 2019
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Belen Lucas]]
| [[Irudigile|ilustratzaile]]
| [[Bilbo]]
| 1958
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Belen Lucas ilustratzailea.JPG|center|128px]]
|-
| [[Belén Moreno Zaldibar|Belen Moreno Zaldibar]]
| [[artista]]<br/>[[Irudigile|ilustratzaile]]<br/>''[[:d:Q1281618|eskultore]]''<br/>[[diseinatzaile grafiko]]
| [[Donostia]]
| 1966-01-30
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:BELÉN MORENO.jpg|center|128px]]
|-
| [[Concetta Probanza]]
| [[marrazkilari]]<br/>[[Irudigile|ilustratzaile]]
| [[Urretxu]]
| 1969
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Concetta Probanza 2017.jpg|center|128px]]
|-
| [[Dom Campistron]]
| [[Irudigile|ilustratzaile]]
| [[Aldude]]
| 1994
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Eider Eibar]]
| [[Irudigile|ilustratzaile]]
| [[Zornotza]]
| 1980
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Eider Eibar.jpg|center|128px]]
|-
| [[Elena Odriozola]]
| [[Irudigile|ilustratzaile]]
| [[Donostia]]
| 1967-11-27
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Elena odriozola 2016 001.jpg|center|128px]]
|-
| [[Elena Ziordia]]
| ''[[:d:Q1028181|margolari]]''<br/>[[Irudigile|ilustratzaile]]
| [[Ortuella]]
| 1964-12-16
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Elena Ziordia. Ilustratzailea.jpg|center|128px]]
|-
| [[Estibalitz Jalón]]
| [[Irudigile|ilustratzaile]]
| [[Gasteiz]]
| 1984
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:EstibalitzJalónMtz.jpg|center|128px]]
|-
| [[Helena Azkarragaurizar]]
| [[Irudigile|ilustratzaile]]<br/>[[artista]]
| [[Arrasate]]
| 1992
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Idoia Beratarbide Arrieta|Idoia Beratarbide]]
| [[Irudigile|ilustratzaile]]<br/>[[artista]]
| [[Oiartzun]]
| 1977-07-29
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Idoia Beratarbide (Alvaro Ledesma) - Memoria Zulatua.jpg|center|128px]]
|-
| [[Ignazia Zabalo]]
| [[Irudigile|ilustratzaile]]<br/>[[marrazkilari]]
| [[Donostia]]
| 1905
| 1939
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Ignazia Zabalo 2022 Ciordia zoom.png|center|128px]]
|-
| [[Iraia Okina]]
| [[Irudigile|ilustratzaile]]
| [[Durango]]
| 1980-02-19
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Iraia okina.JPG|center|128px]]
|-
| [[Irati Eguren]]
| ''[[:d:Q42973|arkitekto]]''<br/>[[Irudigile|ilustratzaile]]
| [[Durango]]
| 1981-05-07
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Irati Eguren. Ilustratzailea, arkitektoa.jpg|center|128px]]
|-
| [[Irati Fernandez Gabarain]]
| [[Irudigile|ilustratzaile]]<br/>''[[:d:Q2500638|sortzaile]]''<br/>[[irakasle]]
| [[Iruñea]]
| 1983-01-28
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Irati Fernandez.jpg|center|128px]]
|-
| [[June Baonza Pagaldai]]
| [[diseinatzaile]]<br/>[[Irudigile|ilustratzaile]]
| [[Durango]]
| 1979-09-25
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:June Baonza.jpg|center|128px]]
|-
| [[Laida Ruiz]]
| [[Irudigile|ilustratzaile]]
| [[Lazkao]]
| 1996
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Leire Salaberria]]
| [[idazle]]<br/>[[Irudigile|ilustratzaile]]
| [[Andoain]]
| 1983
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Leire Urbeltz]]
| [[Irudigile|ilustratzaile]]
| [[Iruñea]]
| 1985-06-04
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Leire Urbeltz.jpg|center|128px]]
|-
| [[Lorea Perosanz]]
| [[diseinatzaile]]<br/>[[Irudigile|ilustratzaile]]
| [[Ermua]]
| 1976-07-26
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Lorena Martínez]]
| [[Irudigile|ilustratzaile]]
| [[Irun]]
| 1973
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Lorena Martínez Oronoz.jpg|center|128px]]
|-
| [[Maddi Astigarraga]]
| [[Irudigile|ilustratzaile]]<br/>[[mediku]]
| [[Deba]]
| 1997-07-24
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Maite Gurrutxaga]]
| [[Irudigile|ilustratzaile]]
| [[Amezketa]]
| 1983-10-20
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Maite Gurrutxaga.jpg|center|128px]]
|-
| [[Maite Mutuberria]]
| [[Irudigile|ilustratzaile]]
| [[Eltzaburu]]
| 1985
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Maite Mutuberria (Jorge Fernández).jpg|center|128px]]
|-
| [[Maite Rosende Gutierrez]]
| [[Irudigile|ilustratzaile]]
| [[Donostia]]
| 1991
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Maite Rosende Maite Rosende eta Nerea Ariznabarreta (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| [[Malen Amenabar]]
| [[Irudigile|ilustratzaile]]<br/>[[bertsolari]]
| [[Larrabetzu]]
| 1994-01-10
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Malen Amenabar. Bertsolaria eta artista.jpg|center|128px]]
|-
| [[Maritxu Urreta]]
| ''[[:d:Q333634|itzultzaile]]''<br/>[[Irudigile|ilustratzaile]]<br/>''[[:d:Q33231|argazkilari]]''<br/>[[idazle]]
| [[Donostia]]
| 1915-09-10
| 2018-08-13
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Maritxu Urreta Zulaika.jpg|center|128px]]
|-
| [[Mariñe Arbeo]]
| [[Irudigile|ilustratzaile]]
| [[Zumarraga]]
| 1992-04-14
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Mariñe Arbeo. Ilustratzailea.jpg|center|128px]]
|-
| [[Marta Extramiana]]
| [[idazle]]<br/>[[Irudigile|ilustratzaile]]<br/>[[diseinatzaile]]<br/>[[gidoilari]]
| [[Gasteiz]]
| 1964
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Marta Extramiana.png|center|128px]]
|-
| [[Mayana Itoiz]]
| [[Irudigile|ilustratzaile]]<br/>''[[:d:Q17098559|penciller]]''<br/>''[[:d:Q59587410|comics colorist]]''
| [[Baiona]]
| 1978-10-30
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Mayana Itoiz.jpg|center|128px]]
|-
| [[Mirari Sagarzazu]]
| [[Irudigile|ilustratzaile]]<br/>''[[:d:Q1294787|artisau]]''<br/>[[bertsolari]]
| [[Oñati]]
|
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Mirari Sagarzazu. Ilustratzailea.jpg|center|128px]]
|-
| [[Miren Asiain]]
| [[Irudigile|ilustratzaile]]<br/>''[[:d:Q1028181|margolari]]''
| [[Iruñea]]
| 1988
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Miren Asiain Lora.jpg|center|128px]]
|-
| [[Myriam Cameros Sierra]]
| [[Irudigile|ilustratzaile]]<br/>''[[:d:Q3391743|artista bisuala]]''<br/>''[[:d:Q1925963|artista grafiko]]''
| [[Iruñea]]
| 1978-07-07
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Myriam-Cameros-Sierra.jpg|center|128px]]
|-
| [[Natalia Albeniz|Natalia Albéniz]]
| [[Irudigile|ilustratzaile]]<br/>[[artista]]<br/>[[irakasle]]<br/>''[[:d:Q89610146|gas man]]''
| [[Gasteiz]]
| 2011
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Natalia Albéniz.jpg|center|128px]]
|-
| [[Nere Gabantxo]]
| [[Irudigile|ilustratzaile]]<br/>[[idazle]]
| [[Bermeo]]
| 1981
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Paula Estévez]]
| [[Irudigile|ilustratzaile]]<br/>[[komikigile]]<br/>[[musikari]]
| [[Donostia]]
| 1984-10-04
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Paula estevez.jpg|center|128px]]
|-
| [[Pili Aguado]]
| [[Irudigile|ilustratzaile]]
| [[Tolosa]]
| 1981
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Pili Aguado Ilustratzailea bere lanekin.jpg|center|128px]]
|-
| [[Raquel Alzate]]
| [[Irudigile|ilustratzaile]]<br/>[[komikigile]]
| [[Barakaldo]]
| 1972
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Regina Salcedo]]
| [[poeta]]<br/>[[eleberrigile]]<br/>[[Irudigile|ilustratzaile]]<br/>[[idazle]]
| [[Iruñea]]
| 1972-09-05
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Regina Salcedo.jpg|center|128px]]
|-
| [[Sandra Garayoa]]
| [[Irudigile|ilustratzaile]]<br/>[[artista]]<br/>[[marrazkilari]]
| [[Donostia]]
| 1993-09-07
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Sandra Garayoa.jpg|center|128px]]
|-
| [[Shandra Martínez]]
| ''[[:d:Q98552221|artista plastiko]]''<br/>[[Irudigile|ilustratzaile]]
| [[Errenteria]]
| 1977
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Teresa Castro]]
| [[Irudigile|ilustratzaile]]<br/>[[komikigile]]
| [[Donostia]]
| 1968-12-28
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Udane Ansa Iragorri]]
| [[Irudigile|ilustratzaile]]<br/>[[diseinatzaile]]<br/>[[Maketazio]]<br/>[[irakasle]]
| [[Oiartzun]]
| 1982-10-09
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Udane Ansa Iragorri.jpg|center|128px]]
|-
| [[Usue Egia]]
| [[Irudigile|ilustratzaile]]
| [[Durango]]
| 1992
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
| [[Fitxategi:Usue Egia. Ilustratzailea.jpg|center|128px]]
|-
| [[Uxue del Río]]
| [[artista]]<br/>[[Irudigile|ilustratzaile]]<br/>[[diseinatzaile grafiko]]
| [[Donostia]]
| 1997-01-08
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|-
| [[Yolanda Mosquera Fernández]]
| [[Irudigile|ilustratzaile]]<br/>[[diseinatzaile grafiko]]<br/>''[[:d:Q10429561|drawing teacher]]''
| [[Amurrio]]
| 1973
|
| ''[[:d:Q6581072|emakumezko]]''
|
|}
{{Wikidata list end}}
1d3b6wp8gh41ut0lqn86nf7u88613op
Wikiproiektu:WikiEmakume/Eginak
102
726182
9975723
9958477
2024-11-20T21:11:24Z
Ladymarion
4496
/* 2024 */
9975723
wikitext
text/x-wiki
== Emakumeak ==
=== 2017 ===
{{zutabeak|kopurua=4|
# [[Virginie Despentes]]
# [[Zaida Fernández]]
# [[Ianire Estébanez]]
# [[June Fernández]]
# [[Marian Moreno]]
# [[Berdintasunerako Emakunde Saria]]
# [[Marta Macho Stadler]]
# [[Marina Garcés]]
# [[Maria Mercè Marçal]]
# [[Pilar Barandiaran Barandiaran]]
# [[Anne Sexton]]
# [[Ingeborg Bachmann]]
# [[Rebecca Solnit]]
# [[Audre Lorde]]
# [[Nijole Miliauskaite]]
# [[Birgit Vanderbeke]]
# [[Hilma af Klint]]
# [[Nina Paley]]
# [[Alfonsina Storni]]
# [[Asunción García Asarta]]
# [[Assata Shakur]]
# [[Monique Wittig]]
# [[Judith Butler]]
# [[Usoa Zumeta]]
# [[Silvia Federici]]
# [[Marcela Lagarde]]
# [[Eve Ensler]]
# [[Nazik al-Malaika]]
# [[Grace Paley]]
# [[Alice Nkom]]
# [[Nancy Fraser]]
# [[Josebe Iturrioz]]
# [[Brigitte Engerer]]
# [[Kate Millett]]
# [[Isabel Villanueva]]
# [[Vanessa Bell]]
# [[Françoise d'Eaubonne]]
# [[Yayo Herrero]]
# [[Rita Segato]]
# [[Sofía Gala Castiglione]]
# [[Anahí Berneri]]
# [[Remedios Zafra]]
# [[Mercedes Kareaga]]
# [[Cynthia Ozick]]
# [[Udane Juaristi]]
# [[Gerda Lerner]]
# [[Joan Clarke]]
# [[Karmele Saint-Martin]]
# [[Iolanda Zúñiga]]
# [[Ainhoa Santamaría]]
# [[Edurne Larraza]]
}}
=== 2018 ===
{{zutabeak|kopurua=4|
# [[Celeste Caeiro]]
# [[Maitena Monroy]]
# [[Iratxe Fresneda]]
# [[Donna Haraway]]
# [[Conny Beyreuther]]
# [[Amelia Barquín]]
# [[Andresa Portugal (murala)|Andresa Portugal]]
# [[Iratxe Retolaza Gutierrez|Iratxe Retolaza]]
# [[Marina Aoiz]]
# [[Concepcion Gangoiti]]
# [[Blanca Fernández Viguera]]
# [[Marian Arregi]]
# [[Amber Case]]
# [[SC Natzab]]
# [[7menos20]]
# [[Pikarrai]]
# [[Inmaculada Mujika]]
# [[Hanan Al Hroub]]
# [[Miren Ortubay Fuentes]]
# [[Halina Birenbaum]]
# [[Nerea Barjola]]
# [[Aixa de la Cruz]]
# [[Eva Lopez de Arroyabe]]
# [[Maite Asensio Lozano]]
# [[Karmele Igartua Bengoa]]
# [[Maria Dolores Juliano]]
# [[Arantza Campos Rubio]]
# [[Arantxa Elizondo Lopetegi]]
# [[Concepción Jaramillo Guijarro]]
# [[Maite Goñi]]
# [[Garbiñe Larralde]]
# [[Euskal Herriko Batukada Feministak]]
# [[Uxue Fraile Azpeitia]]
# [[Yolanda Urarte]]
# [[Paquita Sáenz de Urturi]]
# [[María Dolores Juliano]]
# [[Consuelo Gallastegi]] maistra
# [[Maria Jesus Ibaseta]] maistra
# [[Mercedes Kareaga]] gizarte ekintzailea
# [[Concepcion Gangoiti]] maistra
# [[Lunes Lilas]] kolektibo feminista
# [[María Dolores Juliano]] antropologo sozial feminista
# [[Coral Herrera]]
# [[Dolors Reig]]
# [[Andrea Momoitio]]
# [[Pikara Magazine]]
# [[Feministaldia]]
# [[Wen-Do]]
# [[Amaia Perez Orozco]]
# [[Nerea Balda]]
# [[Clara Peya]]
}}
=== 2019 ===
{{zutabeak|kopurua=4|
# [[Lucía Artazcoz Lazcano]]
# [[Miren Egaña Goya]]
# [[Brigitte Vasallo]]
# [[Amal Ramsis]]
# [[Maria Biskarret]]
# [[María Lacunza Ezcurra]]
# [[Iosune Murillo]]
# [[Amelia Tiganus]]
# [[Mona Eltahawy]]
# [[Sadie Plant]]
# [[Joy Buolamwini]]
# [[Carmen Ruiz Repullo]]
# [[Genero arrakala digital]]
# [[Lorena Fernández Álvarez]]
# [[Amaia Alvarez Uria]]
# [[Yolanda Jubeto Ruiz]]
}}
=== 2020 ===
{{zutabeak|kopurua=4|
# [[Aintzane Galardi]]
# [[Begoña Zabala]]
# [[Adela Turin]]
# [[La Kora]]
# [[Ziberfeminismo]]
# [[Oihane Iraguen]]
# [[Beatriz Gimeno]]
# [[Iruña Cormenzana]]
# [[María Galindo]]
# [[Miquel Missé]]
# [[Karfania]]
# [[Hortentsia (hizlaria)]]
# [[Terentzia]]
# [[VNS Matrix]]
# [[Lisistrata]]
# [[Sahatsa Jauregi]]
# [[Maritxu Viscarret]]
# [[Korina]]
# [[Feliciana Setoain]]
# [[Mikela Gastesi]]
# [[Isabel Zendal Gómez]]
# [[Kleobulina]]
# [[Ceferina Fontellas]]
# [[Filina Tesaliakoa]]
# [[Nosis]]
# [[Marisa Barrena]]
# [[Phia Ménard]]
# [[Alice Ball]]
# [[Nuria Varela]]
# [[Uxue Bereziartua]]
# [[Oihane Amantegi]]
# [[María Zayas]]
# [[Alamanda Castelnauko]]
# [[Azalaís Porcairaguesko]]
# [[Maria Ventadorngo]]
# [[Garsenda Proençako, Forcalquiergo kondesa]]
# [[Annemarie Jacir]]
# [[Catalina de la Rosa]]
# [[Leonor de la Cueva y Silva]]
# [[Ana Caro de Mallén]]
# [[Marcela de San Félix]]
# [[Gregoria Francisca de Santa Teresa]]
# [[Margarita Ruano]]
# [[Isabel Morgan]]
# [[Helen Hester]]
# [[Rosi Braidotti]]
# [[Jeanne Baret]]
# [[Rosa Cobo Bedía]]
# [[Maria Mendozakoa]]
# [[Mila Amurrio Vélez]]
# [[Mabel Lozano]]
# [[Irma Hoffren]]
# [[Xantipa]]
# [[Yolanda Domínguez]]
# [[Artemisia I.a Kariakoa]]
# [[Sara Bilbatua]]
# [[Peggy Ahwesh]]
# [[Victoria Sau]]
# [[Montserrat Moreno]]
# [[Maite Albiz]]
# [[Eulalia Lledó]]
# [[Victoria Sendón de León]]
# [[Marina Subirats]]
# [[Maria Mendozakoa]]
# [[Carol Gilligan]]
# [[Joan Wallach Scott]]
# [[Heather Nova]]
# [[Julianne Pierce]]
# [[Lindsey Davis]]
# [[Miren Guillo]]
# [[Agurne Barruso]]
# [[Mechthild von Magdeburg]]
# [[Janna Jihad]]
# [[Anasuya Sengupta]]
# [[Uxue Iturrate]]
# [[Helen Rose]]
# [[Louise Catherine Breslau]]
# [[Madeleine Zillhardt]]
# [[Beatriz Nazaretekoa]]
# [[Sabine von Steinbach]]
# [[Manana Avazashvili]]
# [[Alida Withoos]]
# [[Maria Withoos]]
# [[Nice Nailantei Leng'ete]]
# [[Marianne North]]
# [[Chichana Patiño]]
# [[Elisabetta Sirani]]
}}
=== 2021 ===
{{zutabeak|kopurua=4|
# [[Amparo Tomé]]
# [[Zaida Muxí]]
# [[Amy Johnson]]
# [[María Teresa Toral Peñaranda]]
# [[Matilda efektu]]
# [[Hizkuntza inklusibo]]
# [[Lola Valverde Lamsfus]]
# [[Cinthia María Hamlin]]
# [[Gudrun Corvinus]]
# [[Jane Dieulafoy]]
# [[Elizabeth Thomas]]
# [[Dorothy Garrod]]
# [[Adela Breton]]
# [[Susana Talayero]]
# [[Moira Dunbar]]
# [[Celia Brañas]]
# [[Beatriz Aveirokoa]]
# [[Elisabet Viseukoa]]
# [[Intersekzionalitatea]]
# [[Fabiola Gianotti]]
# [[Elsa Dorlin]]
# [[María Pazos]]
# [[Marienea]]
# [[Zuriñe Arrue]]
# [[Núria Solsona]]
# [[Katinka Bock]]
# [[Mary Eleanor Wilkins Freeman]]
# [[Garoa Martinez]]
# [[Dom Campistron]]
# [[Dorothea Bate]]
# [[Edith Nesbit]]
# [[Janaki Ammal]]
# [[Cristina Galbó]]
# [[Vivian Gornick]]
# [[Masha Ivashintsova]]
# [[Margaret Mee]]
# [[Erifanis]]
# [[Mirtis Antedonekoa]]
# [[Macaria Iriarte]]
# [[Hedile]]
# [[Lucas Platero]]
# [[Maria Rodés]]
# [[Isabella Springmühl Tejada]]
# [[María Sorolla]]
# [[Edith Alice Müller]]
# [[Lise Tréhot]]
# [[Margaret Clay Ferguson]]
# [[Elsie Maud Wakefield]]
# [[Tomoe Gozen]]
# [[Maria Ressa]]
}}
=== 2022 ===
{{zutabeak|kopurua=4|
# [[Liudmila Turistxeva]]
# [[Edurne Portela]]
# [[Léonora Miano]]
# [[Olaia Inziarte]]
# [[Sylvia Baleztena Azkarate]]
# [[Lofi Girl]]
# [[Vera Rubin]]
}}
=== 2023 ===
{{zutabeak|kopurua=4|
# [[Milagros Bidegain]]
# [[Mercedes Corominas]]
# [[María Nicanor]]
# [[Marta Knörr Jiménez]]
# [[Consuelo de Saint Exupéry]]
# [[Hélène de Vogüé]]
# [[Marguerite d'Oingt]]
# [[Béatrice Ornacieuxkoa]]
# [[Hadewych Meerkoa]]
# [[Helen Marguerite Muir-Wood]]
# [[Henriette Negrin]]
# [[Cecilia de Madrazo]]
# [[Hadewijch Anbereskoa]]
# [[May Morris]]
# [[Jane Morris]]
# [[Tashlultum]]
# [[Isabel Labaien]]
# [[Aitana Alberti León]]
# [[Jenny Morris]]
# [[Marquise-Thérèse de Gorla]]
# [[Susan Fenimore Cooper]]
# [[Kaenis]]
# [[Domitilla Nagusia]]
# [[Domitilla Gaztea]]
# [[Laila bint Lukaiz]]
# [[Augusta Innes Withers]]
# [[Barbara Regina Dietzsch]]
# [[Oihana Fernandez Barrena]]
# [[María Antonia de Cortázar]]
# [[Kalhata]]
}}
=== 2024 ===
{{zutabeak|kopurua=4|
# [[Carmen Aldekoa]]
# [[Minna Keene]]
# [[Olga Ivinskaia]]
# [[Margaret Tait]]
# [[Izaskun Urkijo Alijo]]
# [[Yolanda Mosquera Fernández]]
# [[Su Friedrich]]
# [[Katharina Heinroth]]
# [[Zelia Nuttall]]
# [[Eveleen Myers]]
# [[Madame Grès]]
# [[Jacqueline Idiart]]
# [[Paz Díaz de Espada Buesa]]
# [[Macarena Domaica Goñi]]
# [[Widad Kawar]]
# [[Andrak Erramutan talde feminista]]
# [[Mercedes Maroto-Valer]]
# [[Begoña Zubero]]
# [[Eva Libertad]]
# [[Azuzena Dorado]]
# [[Consuelo Berges]]
# [[Maialen Gallardo]]
# [[Susana Koska]]
# [[Jeanne Bellevillekoa]]
# [[Joana Flandriakoa]]
# [[Elizabeth Sabine]]
# [[Fu Hao]]
}}
== Kategoriak ==
# [[:Kategoria:Maistrak]]
# [[:Kategoria:Emakume zaintzaileak]]
# [[:Kategoria:Emakume abokatuak]]
# [[:Kategoria:Emakume idazkariak]]
# [[:Kategoria:Emakume idazleak]]
# [[:Kategoria:Hezkidetza]]
# [[:Kategoria:Emakume soziologoak]]
# [[:Kategoria:Emakume itzultzaileak]]
# [[:Kategoria:Lesbofeminismoa]]
# [[:Kategoria:Zuzendari artistikoak]]
aet8ehw32zsoylwtka1hddkwcxpgjn1
2005eko Arraun Federazioaren Liga
0
726878
9975752
9837720
2024-11-20T21:41:52Z
Gartxoak
23317
/* Sailkapena */
9975752
wikitext
text/x-wiki
{{Arraun liga denboraldi infotaula
| izena = 2005eko Arraun Federazioaren Liga
| irudia = [[Fitxategi:Kontxako banderarako sailkapena 07 02.jpg|250px]]
| irudi oina = Zumaia izan zen Ligako txapelduna.
| antolatzailea = Kantauriko Arraun Elkartea
| parte-hartzaileak = 20 talde
| estropadak = 25 estropada (13+12)
| hasiera =
| amaiera =
| txapelduna = [[Aita Mari Arraun Elkartea|Zumaia]] <small>(21,80 p.)</small>
| txapeldunordea = [[Zarautz Arraun Elkartea|Zarautz]] <small>(20,20 p.)</small>
| ohorezko txanda = [[Zierbena Arraun Elkartea|Zierbena]] <small>(19,20 p.)</small><br/>[[Laredo Remo Club|Laredo]] <small>(18,60 p.)</small>
| jaitsiera =
| aurrekodenboraldia = [[2004ko Arraun Federazioaren Liga|2004]]
| hurrengodenboraldia = [[2006ko KAE Liga|2006]]
}}
'''2005eko Arraun Federazioaren Liga''' Arraunketaren Euskal Federazioak antolatutako hirugarren Liga izan zen, [[TKE Liga]]n sartu ez ziren traineruentzako. Hurrengo urtetik aurrera [[KAE Liga]] osatu zen eta bi maila eratu ziren. Ligaren bukaeran bi onenek eta TKE Ligako bi azkenek play-offak jokatu zituzten. [[Aita Mari Arraun Elkartea|Zumaia]] izan zen txapelduna eta zumaiarrekin batera [[Zarautz Arraun Elkartea|Zarautz]] igo zen TKE Ligara. [[Laredo Remo Club|Laredo]] laugarrena izan zen baina TKE Ligan [[Sociedad Deportiva de Remo Astillero|Astillero]] zigortua izan zenean haren tokia hartu zuen, Kantabriarren kupoa betetzeko.
== Partehartzaileak ==
Guztira 20 traineruk hartu zuten parte, 9 gipuzkoarrek, 8 bizkaitarrek eta 3 kantabriarrek. Maila desberdineko estropadak jokatu ziren eta horren arabera puntuazio desberdinak eman ziren.
== Sailkapena ==
{| class="wikitable"
|-
! # !! Taldea !! Puntuak !! Garaipenak
|-
| 1 || [[Aita Mari Arraun Elkartea|Zumaia]] || align=center|21,80 || '''9:''' Laredo, Petronor, Zumaia, Zarautz-Prom, Ondarroa, Pasaia, Getaria, San Pedro, Santoña Hiria
|-
| 2 || [[Zarautz Arraun Elkartea|Zarautz]] || align=center|20,20 || '''2:''' Koxtape, Donibane Lohitzune
|-
| 3 || [[Zierbena Arraun Elkartea|Zierbena]] || align=center|19,20 || -
|-
| 4 || [[Laredo Remo Club|Laredo]] || align=center|18,60 || -
|-
| 5 || [[Club de Remo Ciudad de Santander|Ciudad de Santander]] || align=center|18,40 || '''1:''' Santander
|-
| 6 || [[Getariako Arraun Elkartea|Getaria]] || align=center|17,11 || '''2:''' Portu Zaharra, Getxo
|-
| 7 || [[Ondarroa Arraun Elkartea|Ondarroa]] || align=center|16,90 || -
|-
| 8 || [[Sanpedrotarra Arraun Elkartea|San Pedro]] || align=center|16,20 || -
|-
| 9 || [[Club de Remo Pontejos|Pontejos]] || align=center|13,75 || '''6:''' Santurtzi, Pontejos, Asón, Santoña, Portugalete, Portu Zaharra-B
|-
| 10 || [[Itsasoko Ama Arraun Elkartea|Santurtzi]] || align=center|11,89 || '''3:''' Bilbo Hiria, Areeta, Hondarribia-Prom
|-
| 11 || [[Pasai Donibane Koxtape Arraun Elkartea|Koxtape B]]-[[Ur Joko Arraun Taldea|Ur Joko]] || align=center|12,17 || '''2:''' Erandio, Zumaia-Prom
|-
| 12 || [[Lutxana Arraun Elkartea|Lutxana]] || align=center|11,55 || -
|-
| 13 || [[Hondarribia Arraun Elkartea|Hondarribia B]] || align=center|10,45 || -
|-
| 14 || [[San Nikolas Arraun Taldea|Portugalete]] || align=center|10,18
|| -
|-
| 15 || [[Aita Mari Arraun Elkartea|Zumaia B]] || align=center|10,00 || -
|-
| 16 || [[Sanpedrotarra Arraun Elkartea|San Pedro B]] || align=center|9,00 || -
|-
| 17 || [[Algorta Arraun Taldea|Algorta]] || align=center|8,18 || -
|-
| 18 || [[Donostia Arraun Lagunak]] || align=center|8,18 || -
|-
| 19 || [[Deustu Arraun Taldea|Deustu]] || align=center|7,58 || -
|-
| 20 || [[Raspas del Embarcadero]] || align=center|6,36 || -
|}
== Playoffak ==
* Hondarribian eta Portugaleten.
{| class="wikitable"
|-
! # !! Taldeak !! Puntuak !! 1 !! 2 !! Emaitza
|-bgcolor="#EFEFEF"
| 1 || [[Aita Mari Arraun Elkartea|Zumaia]] || align=center|7 || 4 || 3 || Igo
|-bgcolor="#EFEFEF"
| 2 || [[Zarautz Arraun Elkartea|Zarautz]] || align=center|7 || 3 || 4 || Igo
|-
| 3 || [[Isuntza Arraun Elkartea|Isuntza]] || align=center|4 || 2 || 2 || Jeitsi
|-
| 4 || [[Illunbe Kirol Elkartea|Trintxerpe]] || align=center|2 || 1 || 1 || Jeitsi
|}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{KAE Ligako denboraldiak}}
[[Kategoria:KAE Liga]]
[[Kategoria:2005 arraunketan]]
[[Kategoria:2005 Euskal Herrian]]
l535hfw51cqsqvxnsoj1tekq2av3szh
Antonio Bertrán
0
728836
9975528
9973738
2024-11-20T18:50:33Z
88.15.90.3
9975528
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Antonio Bertrán Panadés''' ([[Bartzelona]], [[1933]]ko [[azaroaren 19]]a - [[2008]]ko [[martxoaren 21]]a) gipuzkoar txirrindularia izan zen, 1958 eta 1966 artean profesionala zena.
== Palmaresa ==
{| width="70%"
| valign="top" width="50%" |
'''1955'''
* [[Asturiasko Itzulia]]: etapa 1
'''1956'''
* 2. [[Levanteko Itzulia]]n
'''1958'''
* [[Kataluniako Volta]]: etapa 1
'''1959'''
* [[Pascuas Sari Nagusia]]
* [[Euskal Bizikleta]]
* 3. [[Miguel Indurain Sari Nagusia|Nafarroako Sari Nagusia]]n
* 8. [[1959ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]]n
'''1960'''
* [[1960ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]]: etapa 1 eta Tarteko helmugen saria
* [[Jaumendreu garaikurra]]
* [[Levanteko Itzulia]]: etapa 1
'''1962'''
* 2. [[Levanteko Itzulia]]n
* 3. [[1962ko Euskal-Nafar mendiko txapelketa|Euskal-Nafar mendiko txapelketa]]n
| valign="top" width="50%" |
'''1963'''
* [[Kataluniako Volta]]: etapa 1
'''1964'''
* 10. [[1964ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]n eta Tarteko helmugen saria
'''1965'''
* [[Masferrer garaikurra]]
* 2. [[Setmana Catalana]]n
'''1966'''
* 10. [[1966ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzulia]]n eta etapa 1
* [[Levanteko Itzulia|Levanteko Itzuli]]ko etapa 1
|}
== Sailkapen orokorra Itzuli Handietan ==
{| class="wikitable"
|- style="background:#eee;"
!Itzuli Handia
!1958
!1959
!1960
!1961
!1962
!1963
!1964
!1965
!1966
|- style="text-align:center;"
|style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px|link=General classification in the Giro d'Italia|alt=Pink jersey]] '''[[Italiako Giroa]]'''
|—
|—
|26.
|32.
|—
|—
|—
|—
|—
|- style="text-align:center;"
|style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px|link=General classification in the Frantziako Tour|alt=Yellow jersey]] '''[[Frantziako Tourra]]'''
|—
|—
|—
|UT
|—
|35.
|55.
|85.
|—
|- style="text-align:center;"
|style="text-align:left; background:#efefef;"|[[Fitxategi:Jersey red.svg|20px|link=General classification in the Espainiako Vuelta|alt=Red jersey]] '''[[Espainiako Vuelta]]'''
|—
|29.
|23.
|—
|24.
|45.
|'''[[1964ko Espainiako Itzulia|10.]]'''
|33.
|36.
|- style="text-align:center;"
|[[Fitxategi:MaillotMundial.PNG|20px]] '''[[Txirrindularitzako Munduko Txapelketak|Munduko Txapelketa]]'''
|—
|—
|—
|—
|—
|—
|—
|—
|—
|}
{| class="wikitable"
|+Legenda
|-
| style="text-align:center;"|—||Ez zuen parte hartu
|-
| style="text-align:center;"|DSK||Deskalifikatua
|-
| style="text-align:center;"|UT||Utzi
|}
==Kanpo estekak==
* {{ProCyclingStats}}
{{bizialdia|1933ko|2008ko|Bertran, Antonio}}
{{Biografia zirriborroa|Gipuzkoa}}
[[Kategoria:Eibartarrak]]
[[Kategoria:Gipuzkoako txirrindulariak]]
[[Kategoria:Bartzelonan hildakoak]]
eh9n9f1f60tsvqgm5ztqofaev0vr5nc
Atari eztabaida:Hezkuntza/Emakumea eta generoa
101
732220
9974900
8909022
2024-11-20T14:10:53Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Emakumea eta generoa]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Emakumea eta generoa]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
6583689
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="font-size: 88%; width: 30em; text-align: left; line-height: 1.5em"
|-
|<center><big>'''Azken aldaketak'''</big></center>
{{Berezi:RecentChangesLinked/Atari:Hezkuntza/1.000_artikulu/Emakumea eta generoa}}
|}
Iepa! Zerrenda interesgarria! Horrelako zerrendak egitean ohartzen gara zenbat dagoen esateko eta egiteko...
Dena den, zerrenda ikusita, ez daukat oso argi zein den proposamena. Aipatu sarrera horien artikuluak dira egin beharrekoak? Adibidez, artikulu bat izango genuke azaltzen duena zein izan den emakumeen ibilbidea kimikan, eta beste bat non azaltzen den zein izan den emakumeen ibilbidea medikuntzan, adibidez? Hori horrela bada, ez genuke izango tokirik (50 sarrera aukeratu behar direlako) emakume jakin batzuk proposatzeko, beren biografiak egiteko. Baina, egia esan, ez dakit ondo ulertu dudan...
Nik hola, boteprontoan, emakumeen borrokan mugarri izan diren mugimenduak eta gertaerak ere erantsiko nituzke. Adibidez:
* Emakumeen ahalduntzea
* Wages for Housework Movement [Soldatak Etxeko Lanentzat mugimendua]
* Sorgin-ehiza [Federici-ren azken teoriak eta beste batzuk jasota)
* 1970eko hamarkadako mugimendua
* Emakumeen ibilbidea (edo ibilbide eza) Nobel Sarietan
* Emakumeen ibilbidea politikan
* Kristalezko sabaia
* Era guztietako diskriminazioak: generoa, sexua...
* Era guztietako jazarpenak, abusuak, tratu txarrak, indarkeriak, feminizidioa...
* Lanaren banaketa sexuala
* Generoa eta hiria (UEUk badu horri buruko materiala)
* Abortuaren legearen ibilbidea Euskal Herrian (Frantzia+Espainia)
* Ezkontza homosexualen legearen ibilbidea Euskal Herrian (Frantzia+Espainia)
* Alokairuzko sabelak
* Arduraldi osoko etxekoandrearen sorrera eta langile-klaseko familiaren sorrera
* Produkzio-lana eta erreprodukzio-lana
* Emakumeen biografiak (aurreko guztiarekin lotura dutenak)
Tira, eta beste pila bat... Orain ez daukat burua hroretan, baina pentsatzen eta bilatzen hasiz gero...
Hau da, proposatutako gai guztiak interesekoak (oso!) eta ezinbestekoak iruditzen zaizkit, baina hainbeste hartzen dute beren barruan, ezen iruditzen zait beharbada batzuetan ikuspegi orokorregi bat emanteko arriskua dagoela, garrantzi handiko gertaera, mugimendu, pertsona... batzuk alde batera -edo ezkutuan, behintzat- utzita. Eta uste dut proiektu hau aukera polita izan daitekeela ikasleekin batera gai horietaz guztietaz hausnartzeko. Gero, ikusi beharko litzateke ere nola jaso hori guztia; aukera bat da gai bat hartu eta goitik behera jorratzea, eta beste bat gai horiekin zerikusia daukaten pertsonak hartu eta beren biografien bidez gaiaren ebraren irakurketa bat egitea (ez dakit, hartzen baduzu adibidez Simon Veil, Frantzian -eta, beraz, Iparraldean- abortuaren legea bultzatu zuen politikaria, bada bere bizitzaren biografiaren zati batekin -biografia zabala du-eta- abortuaren legearen ibilbidea ere azaldezakezu.
Barkatu, Galder, beharbada urrunegi noa, edo gertuegi geratzen ari naiz, ez dakit... Balekoak hartu, besteak hurrengo baterako utzi... Edo buruan daukazuena gehiago zehazten baduzue, beharbada gu ere eremu jakin batean zentratzeko..
Eskerrik asko egindako lanagatik!
:Bai, arazoa da non jarri muga. Agian jarri dituzun guzti horiek ere txertau beharko lirateke nolabait. Nik, hala ere, curriculumean dauden aipamenak (gutxi gorabehera, eta oso gainetik) hartu ditut. Hau da, hemen agertzen diren gai hauetako gehienak agertzen dira dagokion jakintza esparruan. Agian, zuk pasatako zerrendarekin, egin beharko genuke beste proiektutxo bat, mugimendu feministarekin gai horiek lantzeko editatoiak eta egiten. Buelta bat emango diogu... denbora dugu! -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 23:42, 6 urria 2017 (UTC)
::Atal hauek jarri ditut jada. 70 artikulu guztira. -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 12:38, 9 urria 2017 (UTC)
== Kanpo loturak ==
* Pagepile: https://tools.wmflabs.org/pagepile/api.php?action=get_data&id=10938
* Ikustaldi estatistikak: https://tools.wmflabs.org/massviews/?platform=all-access&agent=user&source=pagepile&target=10938&range=this-year&sort=views&direction=1&view=list
==Sexismo repetido==
[[User:Theklan|Theklan]], el artículo sexismo está repetido en la página. Saúdos, -[[Lankide:Elisardojm|Elisardojm]] ([[Lankide eztabaida:Elisardojm|eztabaida]]) 01:59, 31 abendua 2018 (UTC)
:{{ping|Elisardojm}} Anda! Gracias por avisar. Lo cambiaré por alguno que tenga sentido ahí. -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 09:38, 31 abendua 2018 (UTC)
6pin3pgvbt01pwebxr749j8ph1brtol
9974957
9974900
2024-11-20T14:11:56Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Emakumea eta generoa]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Emakumea eta generoa]]» izenera aldatu du: Revert
6583689
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="font-size: 88%; width: 30em; text-align: left; line-height: 1.5em"
|-
|<center><big>'''Azken aldaketak'''</big></center>
{{Berezi:RecentChangesLinked/Atari:Hezkuntza/1.000_artikulu/Emakumea eta generoa}}
|}
Iepa! Zerrenda interesgarria! Horrelako zerrendak egitean ohartzen gara zenbat dagoen esateko eta egiteko...
Dena den, zerrenda ikusita, ez daukat oso argi zein den proposamena. Aipatu sarrera horien artikuluak dira egin beharrekoak? Adibidez, artikulu bat izango genuke azaltzen duena zein izan den emakumeen ibilbidea kimikan, eta beste bat non azaltzen den zein izan den emakumeen ibilbidea medikuntzan, adibidez? Hori horrela bada, ez genuke izango tokirik (50 sarrera aukeratu behar direlako) emakume jakin batzuk proposatzeko, beren biografiak egiteko. Baina, egia esan, ez dakit ondo ulertu dudan...
Nik hola, boteprontoan, emakumeen borrokan mugarri izan diren mugimenduak eta gertaerak ere erantsiko nituzke. Adibidez:
* Emakumeen ahalduntzea
* Wages for Housework Movement [Soldatak Etxeko Lanentzat mugimendua]
* Sorgin-ehiza [Federici-ren azken teoriak eta beste batzuk jasota)
* 1970eko hamarkadako mugimendua
* Emakumeen ibilbidea (edo ibilbide eza) Nobel Sarietan
* Emakumeen ibilbidea politikan
* Kristalezko sabaia
* Era guztietako diskriminazioak: generoa, sexua...
* Era guztietako jazarpenak, abusuak, tratu txarrak, indarkeriak, feminizidioa...
* Lanaren banaketa sexuala
* Generoa eta hiria (UEUk badu horri buruko materiala)
* Abortuaren legearen ibilbidea Euskal Herrian (Frantzia+Espainia)
* Ezkontza homosexualen legearen ibilbidea Euskal Herrian (Frantzia+Espainia)
* Alokairuzko sabelak
* Arduraldi osoko etxekoandrearen sorrera eta langile-klaseko familiaren sorrera
* Produkzio-lana eta erreprodukzio-lana
* Emakumeen biografiak (aurreko guztiarekin lotura dutenak)
Tira, eta beste pila bat... Orain ez daukat burua hroretan, baina pentsatzen eta bilatzen hasiz gero...
Hau da, proposatutako gai guztiak interesekoak (oso!) eta ezinbestekoak iruditzen zaizkit, baina hainbeste hartzen dute beren barruan, ezen iruditzen zait beharbada batzuetan ikuspegi orokorregi bat emanteko arriskua dagoela, garrantzi handiko gertaera, mugimendu, pertsona... batzuk alde batera -edo ezkutuan, behintzat- utzita. Eta uste dut proiektu hau aukera polita izan daitekeela ikasleekin batera gai horietaz guztietaz hausnartzeko. Gero, ikusi beharko litzateke ere nola jaso hori guztia; aukera bat da gai bat hartu eta goitik behera jorratzea, eta beste bat gai horiekin zerikusia daukaten pertsonak hartu eta beren biografien bidez gaiaren ebraren irakurketa bat egitea (ez dakit, hartzen baduzu adibidez Simon Veil, Frantzian -eta, beraz, Iparraldean- abortuaren legea bultzatu zuen politikaria, bada bere bizitzaren biografiaren zati batekin -biografia zabala du-eta- abortuaren legearen ibilbidea ere azaldezakezu.
Barkatu, Galder, beharbada urrunegi noa, edo gertuegi geratzen ari naiz, ez dakit... Balekoak hartu, besteak hurrengo baterako utzi... Edo buruan daukazuena gehiago zehazten baduzue, beharbada gu ere eremu jakin batean zentratzeko..
Eskerrik asko egindako lanagatik!
:Bai, arazoa da non jarri muga. Agian jarri dituzun guzti horiek ere txertau beharko lirateke nolabait. Nik, hala ere, curriculumean dauden aipamenak (gutxi gorabehera, eta oso gainetik) hartu ditut. Hau da, hemen agertzen diren gai hauetako gehienak agertzen dira dagokion jakintza esparruan. Agian, zuk pasatako zerrendarekin, egin beharko genuke beste proiektutxo bat, mugimendu feministarekin gai horiek lantzeko editatoiak eta egiten. Buelta bat emango diogu... denbora dugu! -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 23:42, 6 urria 2017 (UTC)
::Atal hauek jarri ditut jada. 70 artikulu guztira. -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 12:38, 9 urria 2017 (UTC)
== Kanpo loturak ==
* Pagepile: https://tools.wmflabs.org/pagepile/api.php?action=get_data&id=10938
* Ikustaldi estatistikak: https://tools.wmflabs.org/massviews/?platform=all-access&agent=user&source=pagepile&target=10938&range=this-year&sort=views&direction=1&view=list
==Sexismo repetido==
[[User:Theklan|Theklan]], el artículo sexismo está repetido en la página. Saúdos, -[[Lankide:Elisardojm|Elisardojm]] ([[Lankide eztabaida:Elisardojm|eztabaida]]) 01:59, 31 abendua 2018 (UTC)
:{{ping|Elisardojm}} Anda! Gracias por avisar. Lo cambiaré por alguno que tenga sentido ahí. -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 09:38, 31 abendua 2018 (UTC)
6pin3pgvbt01pwebxr749j8ph1brtol
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Matematika
101
732468
9974948
8885482
2024-11-20T14:11:08Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Matematika]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Matematika]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
6019317
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="font-size: 88%; width: 30em; text-align: left; line-height: 1.5em"
|-
|<center><big>'''Azken aldaketak'''</big></center>
{{Berezi:RecentChangesLinked/Atari:Hezkuntza/1.000_artikulu/Matematika}}
|}
== Kanpo loturak ==
* Pagepile: https://tools.wmflabs.org/pagepile/api.php?action=get_data&id=10926
* Ikustaldi estatistikak: https://tools.wmflabs.org/massviews/?platform=all-access&agent=user&source=pagepile&target=10926&range=this-year&sort=views&direction=1&view=list
ofeubmy7l8x3whe740y94ho8rc5q39d
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Fisika eta kimika
101
732472
9974907
8902848
2024-11-20T14:10:55Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Fisika eta kimika]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Fisika eta kimika]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
6383539
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="font-size: 88%; width: 30em; text-align: left; line-height: 1.5em"
|-
|<center><big>'''Azken aldaketak'''</big></center>
{{Berezi:RecentChangesLinked/Atari:Hezkuntza/1.000_artikulu/Fisika eta kimika}}
|}
== Kanpo loturak ==
* Pagepile: https://tools.wmflabs.org/pagepile/api.php?action=get_data&id=10928
* Ikustaldi estatistikak: https://tools.wmflabs.org/massviews/?platform=all-access&agent=user&source=pagepile&target=10928&range=this-year&sort=views&direction=1&view=list
==Número de artículos==
[[User:Theklan|Theklan]], una tontería, en el primer apartado pone que hay 48 artículos pero en la lista sólo hay 47... Saúdos, --[[Lankide:Elisardojm|Elisardojm]] ([[Lankide eztabaida:Elisardojm|eztabaida]]) 16:45, 17 uztaila 2018 (UTC)
:{{ping|Elisardojm}} Sí, puede ser que algún artículo estuviera repetido en otra sección y lo borráramos de una de las listas. Creo recordar que era volumen, que estaba en ambos. Puedes poner, si quieres, volumen pero de sonido. -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 08:30, 18 uztaila 2018 (UTC)
bahx6105a0f7xj03ryknxn49c8gktq1
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Geografia eta historia
101
732473
9974908
8908163
2024-11-20T14:10:56Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Geografia eta historia]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Geografia eta historia]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
6019671
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="font-size: 88%; width: 30em; text-align: left; line-height: 1.5em"
|-
|<center><big>'''Azken aldaketak'''</big></center>
{{Berezi:RecentChangesLinked/Atari:Hezkuntza/1.000_artikulu/Geografia eta historia}}
|}
== Kanpo loturak ==
* Pagepile: https://tools.wmflabs.org/pagepile/api.php?action=get_data&id=10933
* Ikustaldi estatistikak: https://tools.wmflabs.org/massviews/?platform=all-access&agent=user&source=pagepile&target=10933&range=this-year&sort=views&direction=1&view=list
t20l1l4fu8qar5eu3q5c0zmlys49yyg
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Kultura zientifikoa
101
732474
9974915
8902855
2024-11-20T14:10:58Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Kultura zientifikoa]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Kultura zientifikoa]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
6019679
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="font-size: 88%; width: 30em; text-align: left; line-height: 1.5em"
|-
|<center><big>'''Azken aldaketak'''</big></center>
{{Berezi:RecentChangesLinked/Atari:Hezkuntza/1.000_artikulu/Kultura zientifikoa}}
|}
== Kanpo loturak ==
* Pagepile: https://tools.wmflabs.org/pagepile/api.php?action=get_data&id=10934
* Ikustaldi estatistikak: https://tools.wmflabs.org/massviews/?platform=all-access&agent=user&source=pagepile&target=10934&range=this-year&sort=views&direction=1&view=list
qv3sr8mjt5v2mhn0f6b1ftmev975jel
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Informazioaren eta komunikazioaren teknologiak
101
732475
9974912
8908908
2024-11-20T14:10:57Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Informazioaren eta komunikazioaren teknologiak]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Informazioaren eta komunikazioaren teknologiak]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
8821671
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="font-size: 88%; width: 30em; text-align: left; line-height: 1.5em"
|-
|<center><big>'''Azken aldaketak'''</big></center>
{{Berezi:RecentChangesLinked/Atari:Hezkuntza/1.000_artikulu/Informazioa eta komunikazioaren teknologia}}
|}
== Kanpo loturak ==
* Pagepile: https://tools.wmflabs.org/pagepile/api.php?action=get_data&id=10935
* Ikustaldi estatistikak: https://tools.wmflabs.org/massviews/?platform=all-access&agent=user&source=pagepile&target=10935&range=this-year&sort=views&direction=1&view=list
== Ordenagailuz lagundutako diseinu ==
Kaixo @[[Lankide:Ksarasola|Ksarasola]], @[[Lankide:Ana Zelaia Jauregi|Ana Zelaia Jauregi]]. Aurreko batean [[Ordenagailuz lagundutako diseinu]] artikulua sartu zenuten, eta ez nago artikulua sartzearen kontra, baina gero estatistikak joaten zaizkit 75 artikulu beharrean 76 baldin baditugu (kalkulu-orrian zergatik nituen 2001 artikulu aztertzen nengoen). Akaso hau [[CAD/CAM]] artikulua baino garrantzitsuagoa da, eta trukatu daiteke bata bestearengatik, baina bat gehiago sartzen badugu, arazoak sortzen dira. Esaidazue zer nahiago duzuen. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 12:42, 27 abendua 2021 (CET)
:kaixo @[[Lankide:Theklan|Theklan]] eta @[[Lankide:Ana Zelaia Jauregi|Ana Zelaia Jauregi.]] ez naiz ondo gogoratzen zergatik egin genuen, interesgarria delako eta landu delako uste dut. Hala ere, estatistikekin arazoak sortzen badira, egin duzun bezala, utzi Ordenagailuz lagundutako diseinu kanpoan. Hezkuntza programatik kanpo baina artikulua beti egongo da. Ana, merezi du artikulu truke hori egitea?[[Lankide:Ksarasola|Ksarasola]] ([[Lankide eztabaida:Ksarasola|eztabaida]]) 23:41, 27 abendua 2021 (CET)
::Egunon @Theklan eta @Ksarasola. Barkatu hain berandu erantzuteagatik. Oraintxe ikusi dut eztabaida... Arrazoi duzue, "CAD/CAM" zegoen zerrendan, baina "Ordenagailuz lagundutako diseinu" landu zuten ikasleek sakonago. Ikusgarritasun gehiago ematearren jarriko nuen zerrendan, baina kenduta ondo dago. Zuzendu dut IKT azpiatalean dagoen artikulu kopurua (23) eta horrela guztira (90) geratzen dira. Eskerrik asko!! [[Lankide:Ana Zelaia Jauregi|Ana Zelaia Jauregi]] ([[Lankide eztabaida:Ana Zelaia Jauregi|eztabaida]]) 11:04, 16 urtarrila 2022 (CET)
3cjorsavnqjjjjcc15p7vzyuebfx9vi
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Hizkuntzak
101
732477
9974910
8908969
2024-11-20T14:10:56Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Hizkuntzak]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Hizkuntzak]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
8908965
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="font-size: 88%; width: 30em; text-align: left; line-height: 1.5em"
|-
|<center><big>'''Azken aldaketak'''</big></center>
{{Berezi:RecentChangesLinked/Atari:Hezkuntza/1.000_artikulu/Hizkuntzak}}
|}
== Kanpo loturak ==
* Pagepile: https://tools.wmflabs.org/pagepile/api.php?action=get_data&id=10936
* Ikustaldi estatistikak: https://tools.wmflabs.org/massviews/?platform=all-access&agent=user&source=pagepile&target=10936&range=this-year&sort=views&direction=1&view=list
== Proposamenak ==
[[Fonetika]] eta [[fonologia]] batuko nituzke. (2 > 1).
Gramatika arloko beste artikulu batzuk ere batu egingo nituzke: [[Perpaus]] / [[Subjektu (gramatika)]] / [[Predikatu (gramatika)]] / [[Objektu (gramatika)]] (4 > 1); [[aditz-sintagma]], [[Aditz|Aditza]], [[Adberbio]] eta [[Adizlagun|adizlagun]]. (4 > 1).
[[Izen-sintagma|Izen sintagma]] / [[Izen]]a + [[izenondo]] / [[adjektibo]] (3 > 1).
[[Morfologia (hizkuntzalaritza)|Morfologia]] + [[Sintaxi]]a + [[Morfosintaxi]]a (3 > 1).
:* <big>Gramatika arloko artikuluak nolabait murriztuko nituzke horrelako batuketak egiten eta [[Testu tipologia|testu mota]] batzuei lekua egingo nieke.</big>
[[Hego Euskal Herria|Hegoaldean]] [[Unibertsitatera Sartzeko Ebaluazioa|Unibertsitatera Sartzeko Hautaprobetan]] '''azken urteotan beti''' zera proposatu zaie ikasleei: edo '''[[gutun formal]]''' bat idaztea, ―garai batean gutuna egun '''[https://eu.wikipedia.org/wiki/Posta_elektroniko#Mezuaren_idazketa posta elektroniko mezu]a'''―, edo '''[[iritzi artikulu]]''' bat.
Gaur egun ''Euskara eta literatura'' irakasgaian [[Testu tipologia|testu mota]] batzuk lantzea ezinbestekoa da: gorago aipatutako [[gutun formal|gutun]] edo [[gutun formal|posta mezu formal]] horiekin batera, eta [[iritzi artikulu]]arekin batera, irakasgai guztietan lantzen dira [[azalpen testu]] eta [[definizio]] bezalako testuak. Irakasle batzuk oso kontziente dira landu beharreko testu motekin eta ikastetxe batzuetan [[Testu tipologia|testu mota]] batzuen zerrendak egiten dira eta ikastetxeko hizkuntzen artean banatu eta mailakatu egiten dira. ''Hizkuntzen trataera integratua eta integrala'' esaten zaio laburregi aipatu dudan kontu honi.
Honako hauek gehituko nituzke:
[[Komunikazio gaitasun]]a ('''+ 1'''); [[jendaurreko aurkezpen]]a / [[erretorika]] / [[oratoria]] (3 > '''1''').
:Proposamen hauek kasu eginez, {{u|Gorkaazk}}, honakoa egingo dut:
'''Kendu'''
* [[Fonologia]]
* [[Subjektu]]
* [[Predikatu]]
* [[Objektu]]
* [[Aditza]]
* [[Adberbio]]
* [[Adizlagun]]
* [[Sintaxi]]
* [[Morfologia (hizkuntzalaritza)]]
'''Gehitu'''
* [[Gutun formal]] (posta elektroniko jada sartua dago, IKT eremuan)
* [[Iritzi artikulu]]
* [[Azalpen testu]]
* [[Definizio]]
* [[Komunikazio gaitasuna]]
* [[Ahozko hizkuntza]]
* [[Hizkuntza-erregistro]]
* [[Eztabaida]]
* [[Monologo]]
-[[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 12:26, 12 apirila 2022 (CEST)
== Pentsatu behar ea hemendik besteren bati ere lekua egin behar ote zaion... ==
Ahozko hizkuntza eta '''ahozko erabilera sustatzea xedea''' izanik, gramatika funtzionala eta deskriptiboari lekua kenduko nioke ahozkotasuna sustatze aldera.
<div style="column-count:2;-moz-column-count:2;-webkit-column-count:2">
* [[Ahozko hizkuntza]]
* [[Deskonferentzia]].
* [[Elkarrizketa (argipena)|Elkarrizketa]].
* [[Hitzaldi]].
* [[Hizkuntza-erregistro]]a.
* [[Monologo|Bakarrizketa]].
* [[Solasaldi (hizketaldi informala)|Solasaldi informala]].
* [[Solasaldi (elkarrizketarako bilera antolatua)|Solasaldi antolatua]]
* [[Solasaldi dialogiko]].
</div>
:Hauetako batzuk ere sartu ditut goian. -[[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 12:51, 12 apirila 2022 (CEST)
15uj7n7coj50jnfbhbg9fib0yg7erpi
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Literatura
101
732480
9974947
8908975
2024-11-20T14:11:08Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Literatura]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Literatura]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
6019756
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="font-size: 88%; width: 30em; text-align: left; line-height: 1.5em"
|-
|<center><big>'''Azken aldaketak'''</big></center>
{{Berezi:RecentChangesLinked/Atari:Hezkuntza/1.000_artikulu/Literatura}}
|}
== Kanpo loturak ==
* Pagepile: https://tools.wmflabs.org/pagepile/api.php?action=get_data&id=10939
* Ikustaldi estatistikak: https://tools.wmflabs.org/massviews/?platform=all-access&agent=user&source=pagepile&target=10939&range=this-year&sort=views&direction=1&view=list
318wf4ym9920otsrz8qng8unddzjabd
Atari eztabaida:Hezkuntza/Ekonomia eta ekintzailetza
101
732483
9974899
8908985
2024-11-20T14:10:53Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Ekonomia eta ekintzailetza]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Ekonomia eta ekintzailetza]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
6019765
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="font-size: 88%; width: 30em; text-align: left; line-height: 1.5em"
|-
|<center><big>'''Azken aldaketak'''</big></center>
{{Berezi:RecentChangesLinked/Atari:Hezkuntza/1.000_artikulu/Ekonomia eta ekintzailetza}}
|}
== Kanpo loturak ==
* Pagepile: https://tools.wmflabs.org/pagepile/api.php?action=get_data&id=10941
* Ikustaldi estatistikak: https://tools.wmflabs.org/massviews/?platform=all-access&agent=user&source=pagepile&target=10941&range=this-year&sort=views&direction=1&view=list
l1pa1rguyguxtn7f4p99o6e4iv10pgp
9974959
9974899
2024-11-20T14:11:59Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Ekonomia eta ekintzailetza]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Ekonomia eta ekintzailetza]]» izenera aldatu du: Revert
6019765
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="font-size: 88%; width: 30em; text-align: left; line-height: 1.5em"
|-
|<center><big>'''Azken aldaketak'''</big></center>
{{Berezi:RecentChangesLinked/Atari:Hezkuntza/1.000_artikulu/Ekonomia eta ekintzailetza}}
|}
== Kanpo loturak ==
* Pagepile: https://tools.wmflabs.org/pagepile/api.php?action=get_data&id=10941
* Ikustaldi estatistikak: https://tools.wmflabs.org/massviews/?platform=all-access&agent=user&source=pagepile&target=10941&range=this-year&sort=views&direction=1&view=list
l1pa1rguyguxtn7f4p99o6e4iv10pgp
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Kultura klasikoa
101
732491
9974914
8908992
2024-11-20T14:10:58Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Kultura klasikoa]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Kultura klasikoa]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
6019833
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="font-size: 88%; width: 30em; text-align: left; line-height: 1.5em"
|-
|<center><big>'''Azken aldaketak'''</big></center>
{{Berezi:RecentChangesLinked/Atari:Hezkuntza/1.000_artikulu/Kultura klasikoa}}
|}
== Kanpo loturak ==
* Pagepile: https://tools.wmflabs.org/pagepile/api.php?action=get_data&id=10945
* Ikustaldi estatistikak: https://tools.wmflabs.org/massviews/?platform=all-access&agent=user&source=pagepile&target=10945&range=this-year&sort=views&direction=1&view=list
q8gvblno1wm4agcf89b9phkijdzjwzt
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Filosofia
101
732492
9974904
8908997
2024-11-20T14:10:55Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Filosofia]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Filosofia]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
6019757
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="font-size: 88%; width: 30em; text-align: left; line-height: 1.5em"
|-
|<center><big>'''Azken aldaketak'''</big></center>
{{Berezi:RecentChangesLinked/Atari:Hezkuntza/1.000_artikulu/Filosofia}}
|}
== Kanpo loturak ==
* Pagepile: https://tools.wmflabs.org/pagepile/api.php?action=get_data&id=10940
* Ikustaldi estatistikak: https://tools.wmflabs.org/massviews/?platform=all-access&agent=user&source=pagepile&target=10940&range=this-year&sort=views&direction=1&view=list
pz20llx7t3h3s0pqndejc5kk62zwrus
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Gorputz hezkuntza
101
732494
9974909
8909016
2024-11-20T14:10:56Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Gorputz hezkuntza]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Gorputz hezkuntza]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
6019839
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="font-size: 88%; width: 30em; text-align: left; line-height: 1.5em"
|-
|<center><big>'''Azken aldaketak'''</big></center>
{{Berezi:RecentChangesLinked/Atari:Hezkuntza/1.000_artikulu/Gorputz hezkuntza}}
|}
== Kanpo loturak ==
* Pagepile: https://tools.wmflabs.org/pagepile/api.php?action=get_data&id=10949
* Ikustaldi estatistikak: https://tools.wmflabs.org/massviews/?platform=all-access&agent=user&source=pagepile&target=10949&range=this-year&sort=views&direction=1&view=list
gzdxywls34hmsrhjf64j7iijh4tfjtg
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Musika eta dantza
101
732495
9974949
8909010
2024-11-20T14:11:09Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Musika eta dantza]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Musika eta dantza]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
6019855
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="font-size: 88%; width: 30em; text-align: left; line-height: 1.5em"
|-
|<center><big>'''Azken aldaketak'''</big></center>
{{Berezi:RecentChangesLinked/Atari:Hezkuntza/1.000_artikulu/Musika eta dantza}}
|}
== Kanpo loturak ==
* Pagepile: https://tools.wmflabs.org/pagepile/api.php?action=get_data&id=10950
* Ikustaldi estatistikak: https://tools.wmflabs.org/massviews/?platform=all-access&agent=user&source=pagepile&target=10950&range=this-year&sort=views&direction=1&view=list
gt79h99scpwe4hn36hseu4rykww5net
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Plastika eta ikus-entzunezkoak
101
732516
9974950
8909003
2024-11-20T14:11:09Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Plastika eta ikus-entzunezkoak]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Plastika eta ikus-entzunezkoak]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
6398654
wikitext
text/x-wiki
{| class="infobox" style="font-size: 88%; width: 30em; text-align: left; line-height: 1.5em"
|-
|<center><big>'''Azken aldaketak'''</big></center>
{{Berezi:RecentChangesLinked/Atari:Hezkuntza/1.000_artikulu/Plastika eta ikus-entzunezkoak}}
|}
== Kanpo loturak ==
* Pagepile: https://tools.wmflabs.org/pagepile/api.php?action=get_data&id=10980
* Ikustaldi estatistikak: https://tools.wmflabs.org/massviews/?platform=all-access&agent=user&source=pagepile&target=10980&range=this-year&sort=views&direction=1&view=list
==Ekain==
Hola [[Lankide:Theklan|Theklan]], en esta lista se enlaza a [[Ekain]], que según las interwikis es junio, supongo que se refiere a la cueva de Ekain, o algo relacionado, no? Saúdos, --[[Lankide:Elisardojm|Elisardojm]] ([[Lankide eztabaida:Elisardojm|eztabaida]]) 12:38, 27 uztaila 2018 (UTC)
:{{ping|Elisardojm}} Efectivamente! Gracias por avisar! Y parabens por los 150.000! -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 15:05, 29 uztaila 2018 (UTC)
::Gracias! :) Saúdos, --[[Lankide:Elisardojm|Elisardojm]] ([[Lankide eztabaida:Elisardojm|eztabaida]]) 07:56, 31 uztaila 2018 (UTC)
820h639j1la7e15miiwrptlni99gyd6
Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Alfabetikoki
101
732518
9974878
7747257
2024-11-20T14:10:48Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Alfabetikoki]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Alfabetikoki]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
6020265
wikitext
text/x-wiki
== Kanpo loturak ==
* Pagepile: https://tools.wmflabs.org/pagepile/api.php?action=get_data&id=10982
* Ikustaldi estatistikak: https://tools.wmflabs.org/massviews/?platform=all-access&agent=user&source=pagepile&target=10982&range=this-year&sort=views&direction=1&view=list
* Batezbesteko luzera: 6.077 byte (2017/10/07)
prfmzbkamgso3cmwbvsju1evf8cqk0y
9975006
9974878
2024-11-20T14:16:08Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Alfabetikoki]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Alfabetikoki]]» izenera aldatu du: Revert
6020265
wikitext
text/x-wiki
== Kanpo loturak ==
* Pagepile: https://tools.wmflabs.org/pagepile/api.php?action=get_data&id=10982
* Ikustaldi estatistikak: https://tools.wmflabs.org/massviews/?platform=all-access&agent=user&source=pagepile&target=10982&range=this-year&sort=views&direction=1&view=list
* Batezbesteko luzera: 6.077 byte (2017/10/07)
prfmzbkamgso3cmwbvsju1evf8cqk0y
Mary Edwards Walker
0
734132
9975527
9583901
2024-11-20T18:50:13Z
Eliatxo
96586
9975527
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Mary Edwards Walker''' (Oswego, [[New York (estatua)|New York]], [[Estatu Batuak]], [[1832]]ko [[azaroaren 26]]a - [[Oswego (New York)|Oswego]], New York, [[1919]]ko [[otsailaren 21]]a) [[feminista]], abolitzailea, ustezko [[espioi]]a, gerrako gatibua eta [[zirujau]]a izan zen.
{{biografia zirriborroa|Ameriketako Estatu Batuak}}
{{bizialdia|1832ko|1919ko|Walker, Mary Edwards}}
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako medikuak]]
[[Kategoria:Zirujauak]]
[[Kategoria:Emakume espioiak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako abolizionistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako feministak]]
[[Kategoria:Sufragistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Trabestiak]]
cdghxjw46ls9q4ye8fbzwzocz1spx9w
Jessie J
0
738266
9974668
9974562
2024-11-20T12:40:04Z
Uxue Arróniz
166682
9974668
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Jessica Ellen Cornish''', ezagunagoa '''Jessie J''' izen artistikoagatik, ([[Londres]], [[Ingalaterra]], [[1988]]ko [[martxoaren 27]]a) [[britania]]<nowiki/>r abeslari eta konpositorea da. Bere musika estiloak; R&B, Pop, Soul, Música hip hop, Dance, Pop rocketatik mugitzen da. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Jessie J|hizkuntza=es|data=2024-08-20|url=https://es.wikipedia.org/wiki/Jessie_J|sartze-data=2024-11-20|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref>
2011aren Otsailaren 28an, Jessie J, bere lehenengo diska luzea atera zuen, [[:en:Who_You_Are_(Jessie_J_album)|Who You Are]] izenekoa. Albuma, musika garaikideko kritikarien kritika nahasiak jaso zituen. [[Erresuma Batuko historia|Erresuma Batuko]] albumeko 2. postuan estreinatu zen eta 105.000 kopiak saldu zituen lehenengo astean. [https://www.billboard.com/charts/billboard-200/ Billboard 200]eko zerrendako 11 postuan kokatu zen, [[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]]<nowiki/>an, 34.000 kopiak salduta lehenengo astean.
Albumeko bi single nabarmendu ziren; [[:es:Price_Tag|"Price Tag]]" abestia, [[:en:B.o.B|B.o.B]] raperoaren kolaborazioarekin, diska platinoa izatea iritsi zela Estatu Batuetan eta hemezortzi lurralde desberdinetan zerrendatan lehenengoa kokatua egon zena. Beste abesti nabarmendua "[[:es:Do_It_like_a_Dude|Do It Like a Dude]]" izan zen <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Who You Are (Jessie J album)|hizkuntza=en|data=2024-11-14|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Who_You_Are_(Jessie_J_album)|sartze-data=2024-11-20|encyclopedia=Wikipedia}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Alfred, (Arnold) Montague, (21 March 1925–26 July 2011), Deputy Chairman: Ward Lock Educational Co. Ltd, 1985–88; BLA Publishing Ltd, 1985–88; Ling Kee (UK) Ltd, 1985–88|argitaletxea=Oxford University Press|data=2007-12-01|url=http://dx.doi.org/10.1093/ww/9780199540884.013.u5238|sartze-data=2024-11-20|encyclopedia=Who Was Who}}</ref> zerrendetan ere gohi egon zena, gehien [[Erresuma Batua]] eta [[Zeelanda Berria|Zelanda Berrian]]. Abesti hau printzipioz, [[Rihanna]]<nowiki/>rentzako konposatu zuen, inspirazio nagusitzat bere [[:es:Rude_Boy_(canción)|"Rude Boy"]] singlea hartuta, duela gutxi kaleratu zuena. Abestia idatzi eta gero, Rihannari bidalia baino lehen, Jessie, bere diskografikari ([[:es:Island_Records|Island Records]]) erakutsi zion eta Island abestia berarentzat gordetzeko esan zion, bere lehenengo singlea bezala, "izugarria"<ref>{{Erreferentzia|izena=Linda|abizena=Flores Ohlson|izenburua=El cambio de código español/inglés en la letra del rap ”Mentirosa” de Mellow Man Ace|orrialdeak=84–95|data=2008-12-01|url=http://dx.doi.org/10.58221/mosp.v102i2.8509|aldizkaria=Moderna Språk|alea=2|zenbakia=102|issn=2000-3560|doi=10.58221/mosp.v102i2.8509|sartze-data=2024-11-20}}</ref> zela eta.
[[:en:Nobody's_Perfect_(Jessie_J_song)|"Nobody's Perfect"]] abestia eragin handia izan zuen ere. Bere diskaren hirugarren singlea izan zen eta bi platino diska izan zituen. [[:es:The_Sun|The sun]] aldizkarian abestiaz hitz egin zuen: <blockquote>«Existitzen den abestirik gordin eta zintzoenetako bat da. Abesten dudan bakoitzean, idatzi nuen momentua bizitzen dut. Garrantzitsua iruditzen zait musikan ditudan akatsak agerian uztea, baita bere bertuteak ere. Esaten duen bezala, inor ez da perfektua. Zalantzarik gabe, ez naiz perfektua!».<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Perfiles de salinidad y temperatura de la columna de agua obtenidos en el Crucero Oceanográfico Caribe I 2011. Colombia. Febrero - marzo de 2011|url=http://dx.doi.org/10.26640/cecoldo.dataset_00188|doi=10.26640/cecoldo.dataset_00188|sartze-data=2024-11-20}}</ref></blockquote>
Albumeko laugarren singlea, [[:en:Who's_Laughing_Now_(Jessie_J_song)|"Who's Laughing Now"]], 2011ko abuztuaren 21ean kaleratu zena, Erresuma Batuko zerrendaren 16. postuan kokatuz. Gero [[:en:Who_You_Are_(Jessie_J_song)|"Who You Are"]] albumaren titulua bezala duen abestia, diskoaren bosgarren single gisa kaleratu zuen Erresuma Batuan, 2011ko azaroaren 13an. <blockquote>
«Abesti honek musikalki bizitza salbatu zidan. Abesti hau idatzi aurreko egunean musika uzteko prest nengoen. Harrigarria da hiru minutu eta erdiko melodia eta letrak zure bizitza alda dezaketela, gainera nire bizitza ez da salbatzen den bakarra, besteena ere bai. Onengatik, nire lehen diskoa "Nor zara" deitzen da».<ref>{{Erreferentzia|izena=DuckKi|abizena=Cho|izenburua=It’s Not Who You Know — It’s Who Knows You: Employee Social Capital and Firm Performance|abizena2=Choi|abizena3=Hertzel|abizena4=Wang|izena2=Lyungmae|izena3=Michael G.|izena4=Jessie Jiaxu|data=2020|url=http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.3752197|aldizkaria=SSRN Electronic Journal|issn=1556-5068|doi=10.2139/ssrn.3752197|sartze-data=2024-11-20}}</ref></blockquote>Who You Are-ren berrargitalpena («Deluxe Edition» edo «Platinum Edition» izenekoa) 2011ko azaroaren 14an kaleratu zen. Hiru abesti gehio biltzen ditu: Jessieren Erresuma Batuko bigarren singlea lehenengo postuan, "[[:es:Domino_(canción_de_Jessie_J)|Domino]]" izan zuen, "[[:en:My_Shadow_(song)|My Shadow]]" eta albumeko azken abestia [[:es:LaserLight|"Laserlight]]" izan zen, [[:es:David_Guetta|David Guetta]]-rekin elkarlanean egin zuena. Erresuma Batuko zerrandan bosgarren postua lortu zuen. Jessie, disko bereko sei singleak Top10ean izatea lortu zituen, orain arte abeslari britainiar bakarra izan da hau lortzen. <ref>{{Erreferentzia|izena=Raquel|abizena=González Ramírez|izenburua=Atención integral del adulto mayor en atención primaria en el área de salud de Desamparados 2 en el período de septiembre-diciembre 2020|data=2022|url=http://dx.doi.org/10.55139/voic4548|aldizkaria=Crónicas científicas|issn=2215-5171|doi=10.55139/voic4548|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Netzai|abizena=Sandoval Ballesteros|izenburua=Las restricciones a la libertad de reunión en relación con las elecciones en españa y méxico**Artículo recibido el 20 de abril de 2012 y aceptado para su publicación el 10 de octubre de 2012.|orrialdeak=97–123|data=2013-01|url=http://dx.doi.org/10.1016/s0041-8633(13)71123-2|aldizkaria=Boletín Mexicano de Derecho Comparado|alea=136|zenbakia=46|issn=0041-8633|doi=10.1016/s0041-8633(13)71123-2|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Biografia ==
Jessie J 1988ko martxoaren 27an jaio zen Redbridgen (Londres, Erresuma Batua), Jessica Ellen Cornish izenarekin. 11 urterekin hasi zuen bere karrera artistikoa ikuskizunaren negozioan, "[[:es:Cuando_el_viento_silba|Whistle Down the Wind"]] musikalean, 1961eko filman oinarrituta.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=AMG allmusic|orrialdeak=43Sup–0163-43Sup-0163|data=2006-08-01|url=http://dx.doi.org/10.5860/choice.43sup-0163|aldizkaria=Choice Reviews Online|alea=12|zenbakia=43|issn=0009-4978|doi=10.5860/choice.43sup-0163|sartze-data=2024-11-20}}</ref> Bere ahizpek ez bezala, Jessica "inoiz ez zen oso ona ezertan". [[:es:The_Independent|The Independent]] egunkari britainiarrari egindako elkarrizketa batean esan zuen: "Eskolan, denek pentsatzen zuten 'oh, zu Cornish bat zara', eta nire ahizpak bezalakoa nintzela uste zuten". Jessicak ere adierazi zuen ez ziela inoiz bere adimenak egotzi bere azterketen emaitzei.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=APÉNDICE 3.|argitaletxea=Dykinson|orrialdeak=89–112|data=2021-03-29|url=http://dx.doi.org/10.2307/j.ctv1ks0dv8.8|aldizkaria=¿Puede enseñarse el derecho inglés en las universidades?|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
11 urte zituela ere, medikuek bihotzaren [[:es:Trastornos_del_ritmo_cardíaco|taupaden erritmo anormal]] bat zuela diagnostikatu zioten, eta, 18 urterekin, ez zekiten nola konpondu, eta onengatik [[:es:Accidente_cerebrovascular|garuneko isurtze]] txiki bat izan zuen. Sustoaren ostean, gorputza zaintzen du, eta horregatik ez du erretzen, edaten edo drogarik kontsumitzen. 16 urte zituela, BRIT School-en hasi zen ikasten, [[Adele (abeslaria)|Adele]], [[Amy Winehouse]], [[Katie Melua]] eta [[Leona Lewis]] bezalako artistak ere ikasi zuten eskolan.<ref>{{Erreferentzia|izena=Miguel|abizena=Cruz Azofeifa|izenburua=RECUPERACIÓN DE LA INFRAESTRUCTURA HOSPITALARIA EN EL SALVADOR, DESPUÉS DE LOS SISMOS DE ENERO Y FEBRERO DEL 2001|data=2011-07-19|url=http://dx.doi.org/10.15517/ring.v14i1-2.632|aldizkaria=Revista Ingeniería|alea=1-2|zenbakia=14|issn=2215-2652|doi=10.15517/ring.v14i1-2.632|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
Jessie-k [[:en:Gut_Records|Gut Records]]-ekin kontratua sinatu zuen bere lehen diskoa grabatzen hasteko. Dena den, hori ez zen inoiz argira atera, konpainiak porrot egin baitzuen martxan jarri aurretik.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Álvarez|izenburua=LA MÚSICA EN EL CONGRESO DE CULTURA DE CANARIAS (Noviembre de 1986 - Febrero de 1987)|orrialdeak=324|data=1988|url=http://dx.doi.org/10.2307/20795224|aldizkaria=Revista de Musicología|alea=1|zenbakia=11|issn=0210-1459|doi=10.2307/20795224|sartze-data=2024-11-20}}</ref> Honen ostean, abeslari famatuei hasi zen abestiak konposatzen, [[Justin Timberlake]]<nowiki/>ri, [[:es:Chris_Brown_(cantante)|Chris Brown]]<nowiki/>eri -[[Europa]]<nowiki/>n zehar bidaiatu zuela harekin-, [[Alicia Keys]]<nowiki/>eri, [[Miley Cyrus]]<nowiki/>eri eta [[Christina Aguilera]]<nowiki/>ri. Konpositore gisa izandako arrakastaren ostean, [[Sony/ATV Music Publishing|Sony/ATV]] konpainiarekin kontratua sinatu zuen bere estudioko lehen diskoa grabatzeko.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Conclusiones del Seminario Conflictos de Jurisdicción y Competencia en el Orden Civil. Madrid, del 29 de febrero al 2 de marzo de 2012|orrialdeak=1–102|data=2012|url=http://dx.doi.org/10.62659/se1200401|aldizkaria=Conflictos de jurisdicción y competencia en el orden civil|doi=10.62659/se1200401|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Diskografia ==
* ''[[:en:Who_You_Are_(Jessie_J_album)|Who You Are]]'' (2011)
* ''[[:es:Alive_(álbum_de_Jessie_J)|Alive]]'' (2013)
* [[:es:Sweet_Talker|''Sweet Talker'']] (2014)
* ''[[:es:R.O.S.E._(álbum)|R.O.S.E.]]'' (2018)
* [[:en:This_Christmas_Day|This Christmas Day]] (2018)
{{Biografia zirriborroa|Ingalaterra}}
{{bizialdia|1988ko||Jessie J}}
[[Kategoria:Ingalaterrako abeslariak]]
[[Kategoria:Londrestarrak]]
afwbxlb8yw8efs8zhje0pdak8rkq46p
Alexander MacKenzie
0
739914
9976193
9530421
2024-11-21T11:52:54Z
Eliatxo
96586
9976193
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa
| nazionalitatea = {{bandera|Eskozia}}
}}
'''Sir Alexander MacKenzie''' ({{lang-gd|Alasdair MacCoinnich}}, [[1764]], [[Stornoway]], [[Lewis]], [[Kanpoko Hebridak]] – [[1820]]ko [[martxoaren 12]]a, [[Dunkeld]]etik hurbil) [[eskoziar]] esploratzaile bat izan zen.
[[Ipar Amerika]]n, gaur egungo [[Kanada]]ko lurraldeetan barna burututako esplorazio handiengatik nabarmendu zen: [[1789]]an, [[Athabaska aintzira]]tik abiatuz, eta gaur egun bere omenezko izena daraman [[Mackenzie]] ibaia jaitsiz, [[Artiko]]ra iristea lortu zuen, horretarako guztiz basati eta ezezagunak ziren lurraldeetan zehar 4.800 kilometroko joan-etorriko bidai luzea gauzatuz; eta 1792-1793 denboraldian, [[Mexiko]]tik iparraldera Ipar Amerika alderik-alde gurutzatu zuen lehenbiziko bidai transkontinentala amaitzea lortu zuen, [[Lewis eta Clarken espedizioa|Lewis eta Clark estatubatuarren espedizio]] ospetsuari 10 urte aurreratuz.
{{bizialdia|1764ko|1820ko|MacKenzie, Alexander}}
[[Kategoria:Eskoziako esploratzaileak]]
[[Kategoria:Kanadako esploratzaileak]]
[[Kategoria:Artikoaren esploratzaileak]]
[[Kategoria:Knights Bachelor]]
[[Kategoria:Nefritisak hildakoak]]
6dvfwmzecin1a926gp4oqs5id36wfr4
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2018/01
101
740943
9974916
6101358
2024-11-20T14:10:58Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Lehiaketak/2018/01]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2018/01]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
6101358
wikitext
text/x-wiki
"Beja" gaizki lotua dago. Beja Portugalgo herrira dago lotua eta, Afrikako ingurune honetan, Beja talde etniko bat da. [[Lankide:MerZab|MerZab]] ([[Lankide eztabaida:MerZab|eztabaida]]) 23:57, 12 urtarrila 2018 (UTC)
t7d4kaxl2hnnbywk62m6q56wds7rski
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2018/02
101
743690
9974917
6144807
2024-11-20T14:10:58Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Lehiaketak/2018/02]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2018/02]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
6144807
wikitext
text/x-wiki
Indeseable pare bat bandalismoa egiten ibili dira hemen: Enarakus eta Garazi15. Norbaitek konpondu beharko luke.-[[Lankide:Ernestobanpiroa|Ernestobanpiroa]] ([[Lankide eztabaida:Ernestobanpiroa|eztabaida]]) 18:11, 14 otsaila 2018 (UTC)
== Bi artikulu kanporatzeko bidea ==
Kaixo! [[Lankide:MikelGaton77|MikelGaton 77]] lankideak bi diskoren letra osoak igo ditu. Gaztelaniaz egoteaz gain, copyright bortxaketa nabarmena da, puntuak eskuratzeko truko bat. Puntuak kontabilizatzeko sistemak ez du aurreikusten horrelako egoera bat (nahiz eta botaren egileari galdetu diodan). Afera ez da txikia, ia 200 puntu horrela lortu baitira. Horregatik, besterik esan ezean, Eskorbutoren diskoen kategoria kendu dut puntuaziotik. Ondo edo gaizki baderitzozue, hemen esan. Bihar neurri horri buelta eman dakioke, arazorik gabe. -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 22:21, 27 otsaila 2018 (UTC)
:Kaixo denoi
:Ulertzen dut copyright bortxaketa dela eta ezabatutako zatiak puntuazio totalari kentzea, baina Eskorbutoren diskoko kategorian lau diskari buruz idatzi egin dut eta puntu gehiegi kentzea iruditzen zait. Dena den, erabakitakoa onartuko dut Gartxoak eta Luistxo lankideak kriston lana egin dutelako eta saria ni baino gehiago merezi dezaketelako. Agur eta barkatu norbaiti haserretu badio nire jarrerak.
::Berriro jarriko ditut diskoak lehian, egia delako 4 artikulu egin direla eta bietan izan dela. Puntuetan oso justu izango balitz, [[Lankide:Luistxo]] eta [[Lankide:Gartxoak]]en iritzia ere nahiko nuke. -[[Lankide:Theklan|Theklan]]
:::Iruditzen zait pixkat lekuz kanpokoa dela gaztelaniazko naterialarekin hornitzea euskarazko wikipedia hau bezalako lehiaketa batean. Gazteleraz egindako musika eta kultura ere aipagai izan behar dira, jakina, baina Doctor Deseoren edo Eskorbutoren diskoekin, kopia ta kopia eginez 300 puntu gehitzea ez da normala. Hurrengo batzuetarako sistema hobetze aldera, zenbaketa bot-aren arduradunei bi eskaera. Bat (zaila edo ezinezkoa izango da akaso)ː hitz kontaketan hizkuntza igarpena eta ezaguera balego, hori aplikatu beharko litzateke, zehazki ez bada, portzentualki. Biː erreferentzia gehikuntza gain-baloratua dago, argazkienak bezala puntu tope bat behar luke.-[[Lankide:Luistxo|Luistxo]] ([[Lankide eztabaida:Luistxo|eztabaida]]) 06:19, 28 otsaila 2018 (UTC)
::::Kaixo! Hizkuntzarena ezinezko ikusten dut momentuz. Bota garatu duenak ez du horrelako biderik. Beste gauza bat da gutako norbaitek, edo IXA taldeak edo Elhuyarrek garatuko balu horrelako zerbait, baina esfortzu handiegia. Nik uste ez dela gertatuko beste lehiaketako kasuetan, ez baitago bai horietan horrelako egoerarik emateko aukera.
::::Erreferentziei dagokionez, apropos egina dago. Erreferentziak dira Wikipedia kalitatez hornitzeko mamietako bat. Praktika on gisa, erreferentziak sartzera behartzea irabazteko aukera ona da. Agian puntuz gainbaloratua dago, eta hori hurrengo lehiaketan pixka bat modulatu dezakegu, 4 puntu beharrean 3 izanik, adibidez. -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 07:46, 28 otsaila 2018 (UTC)
:::::Kaixo, Gartxoak naiz. Nire iritzia honen inguruan. Copyright-arenarekin ados, horrekin gainera kontu handiz ibili beharra dago. Gaztelerazko taldeen inguruan puntualizazio batzuk. Lehiaketa Euskal Herriko musikari buruzkoa da eta '''proposaturiko''' artikuluen artean badaude esate baterako RIP, Eskorbuto, Duncan Dhu, La oreja de Van Gogh... Horretaz gain, lehiaketako sari bat ere (hirugarrena) gazteleraz kantatzen duen talde baten diskoa da, "harribitxi" bezala kalifikaturik dagoena gainera. Beraz ez dut ulertzen zertara datorren gaztelerazko materialari buruzko komentario hau. Nik Doctor Deseorena egin badut gustoko dudan taldea delako izan da, ez puntuak eskuratzearren. Berdin berdin eskura nitzakeen euskaraz kantatzen dutenen diskoekin ere, adibidez Zarama edo Izaro, egin dudan bezala. Sortutako artikuluak begiratzen badituzue, gazteleraz izenburua eta kanten zerrenda baino ez dago, gainerako azalpen guztiak euskaraz daude. [[Lankide:Gartxoak|Gartxoak]]
::::::Letrak besterik gabe igotzeak ez du inongo zentzurik (egile eskubideak urratzen ariko da segur aski; hala ere, ez dakit zenbateraino egia esateko), eta amarru itxura handia du, non eta letrak ez diren puntu jakin bat ilustratzeko/argitzeko baliatzen. Beraz, puntu eta testu horiek zaborretara, niri ikuspuntutik. Erreferentziak bereziki balioztatzearekin ados. Gaztelaniari buruz, non eta ez diren bloke handiak hizkuntza horretan jartzen, proiektu honen barruan kokatzen da. Goraintzi -[[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 09:07, 28 otsaila 2018 (UTC)
:::::::Lankide horren ekarpenaz gehiago zorroztearren. Nire ustez, talde edo kantari bati buruzko artikuluan haren diskoetako kantuak jartzea ez da zuzena. Horretarako, beste artikulu bat sortu beharko litzateke, diskoari buruz hitz egin, eta azalpenaren gehigarri, diskoko kantuen izenburuak gehitu, atal berezi batean. -[[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 14:26, 28 otsaila 2018 (UTC)
s4y5jw0tf2no405s5psyxr1mh416fpi
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2018/03
101
744935
9974918
6155622
2024-11-20T14:10:59Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Lehiaketak/2018/03]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2018/03]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
6155622
wikitext
text/x-wiki
Kaixo, Hezkuntza programako artikuluetako bat, ''Alokairuzko sabel'', jada existitzen da ''Haurduntza subrogatu'' izenpean. [[Lankide:MerZab|MerZab]]([[Lankide eztabaida:MerZab|eztabaida]])
:Aldatu dut! -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 16:52, 26 otsaila 2018 (UTC)
== Kategoriarik ez? ==
Hau desberdina da otsailekoarekin alderatuta, kategoriei dagokienez, ezta? ez dago kategoria jakinik non artikulu berririk sor daitekeen materiala gehitzeko, ezta [[Lankide:Theklan]] maisu jauna? ...-[[Lankide:Luistxo|Luistxo]] ([[Lankide eztabaida:Luistxo|eztabaida]]) 08:03, 1 martxoa 2018 (UTC)
:Kaixo {{u|Luistxo}} ikaslea! ;) Hau urtarrilean egin bezala zerrenda itxi batekin egiten da. Ezkerreko gaiak Hezkuntza Programakoak dira eta ondo legoke lantzea. Eskubikoak dira 999 emakume ''[[The Dinner Party]]'' artelanean agertzen direnak. Horrela pixka bat akotatzen dugu. Bestela sistemarentzat oso zaila zen lehiaketan sartzen dena edo ez jakitea. Pentsa edozein emakumek egindako edozein film, liburu edo batek-daki-zer sar zitekeela bestela. Lehiaketa sistema ezberdinen helburua da emaitza onenak zer ematen duen jakitea. Beste proposamenik baduzu, hala ere, bota lasai! -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 08:06, 1 martxoa 2018 (UTC)
::Izan nuen [[Antxon_Mendizabal|irakasle batek]] marxismo klaseak (ustez ekonomia zen ikasgaia) ematen amaitzean galdetzen zuen bezala, "onartzen da?", BAI, ONARTZEN DA. -[[Lankide:Luistxo|Luistxo]] ([[Lankide eztabaida:Luistxo|eztabaida]]) 10:53, 1 martxoa 2018 (UTC)
==Izena==
Kaixo, ''[[Emilia (fisikaria)]]'' dago jarrita eta hala egin dut, baina ''(medikua)'' hobe letorkiokela uste dut. Garai batean medikuari fisikaria esaten zitzaion baina gaur egun nahasketara daramala iruditzen zait. [[Lankide:MerZab|MerZab]]([[Lankide eztabaida:MerZab|eztabaida]]) 17:18, 1 martxoa 2018 (UTC)
:Bai, egon da ekarpen hori lehenago ere beste batekin. Physicist gaizki itzuli nuen. ''[[Mea culpa]]''. -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 10:49, 5 martxoa 2018 (UTC)
== Orri gainetako goiburua? ==
martxoak 3 da eta oraindik dago musika lehiaketaren abisua... norbaitek ahalko du aldatu ezta ? -[[Lankide:Luistxo|Luistxo]] ([[Lankide eztabaida:Luistxo|eztabaida]])
:Konpondu nuen aurrekoan. Nirean goiburua kenduta dut eta ez nintzen ohartu. -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 10:50, 5 martxoa 2018 (UTC)
== Zerrenda ==
Kaixo, pixka bat zerrenda begiratuta, kexatzen gara ''bias'' edo gizonen aldeko joeraz Wikipedian, baina eskuineko zerrendan, gehien-gehienak Mendebaldeko emakumeak dira. Koherenteena iruditzen zait zerrenda irekia egitea, eta horiek lehiaketarako zenbatzea. -[[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 10:31, 5 martxoa 2018 (UTC)
:Kaixo Iñaki. ''[[The Dinner Party]]'' artelanak kritika ugari ditu, bat hori da, beste bat emakume beltzak ez izatea aluaren errepresentazioa artelanean... baina 999 emakumeren zerrenda sistematiko bat egin zuen artelana izanda, eta gehienak falta zaizkigula ikusita, aukera egokia da zerrenda zehatz bat egiteko. Zerrenda baten ordez kategoria bat jartzen bada, beste arazo batzuk izango ditugu, adibidez 2.000 emakume aktore porno egin daitezke, eta ez da, zehazki, bilatzen den "emakumea historian" profila. Zerrenda hedatzeko proposamen zehatzik baduzu, eztabaidatuko dugu. -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 10:48, 5 martxoa 2018 (UTC)
::{{lank|Theklan}} Artean garaiz gabiltzala uste dut... Zer moduz Petscanen ingelesez ''Asian women, Oceanian women, African women'' eta ''South American women'' jarrita? Emaitzak, bi azpikategoria gehituz, baina, gehiegi dira; hori nola mugatu? Ez dakit onartzen duen alemanez, frantsesez, ingelesez eta gaztelaniaz dauden '''women'' zerrendatzea, nik behintzat ez dakit... Era horretan, gutxiago izango dira. Beste "diskriminazio" bat (:s) artikuluen byte kopurua zehaztuz egin daiteke, alegia, byte kopuru batetik gora duten artikuluak. Konplikatuegia al da? -[[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 10:43, 8 martxoa 2018 (UTC)
:::Bi objezio jarriko dizkiot horri. Lehenengoa da egin nuela zerrenda [[Lankide:Theklan/1000_diska_ezagun|hau bezalako bilaketa batekin]], eta emaitza berdina dela: emakume ezagunak dira mendebaldeko herrialdeetakoak direlako. Bigarren arazoa oraindik larriagoa da: emakume ezagunak dira aktore, modelo, kantari edo aktore porno izateagatik. Horri buelta emateko, zehazki, jarraitu nuen katalanek emandako pista, ''The Dinner Party'' artelanarena. Kritikak egin dakizkioke, baina bertan agertzen diren 999 emakume eta pertsonai femeninoek ez dute ordezkatzen justo kritikatu nahi den emakumearen figura. Honi guztiari gehituko nioke dagoeneko 1000 artikulu baino gehiagoko zerrenda dagoela, eta beste, demagun, 200 artikulu gehitzeak ez dituela gauzak errazten. Nahi baduzu, gehitu emakume gehiago, ez naiz hasiko inposatzen gauza bat edo bestea, noski. Baina lehiaketa hasi da jada eta arraroa litzateke hilabete erdian beste zerrenda bat gehitzea. Eta pentsa hurrengo urtean ere martxoa izango dugula! -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 14:54, 8 martxoa 2018 (UTC)
::::{{lank|Theklan}} Um, beste kontinenteetan ikusi ditudan gehienak ez dirudi kategoria horretan sartzen direla (aktore etab etab). Ez da desegiteko asmoaz noski, baina The Dinner Partyko gehienak esango nuke Mendebaldeko zibilizazioaren ikonoak direla, askotan santuak (edo ezdakinor boteretsu baten emazteak), ez oso erakargarriak. Komentarioak beste baterako balio beza. Goraintzi -[[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 09:27, 10 martxoa 2018 (UTC)
== Puntu kenketak ==
Bi puntu kenketa jarri ditut, uste dudalako neurri batzuk hartu behar direla. Azalduko dut: sistemak automatikoki kontatzen ditu egindako ekarpenak, baina ez ekarpen horren kalitatea. Wikilari batek artikuluak itzultzaile automatikoarekin jarri eta bere horretan utzi ditu, inongo moldaketarik egin gabe. Testua, beraz, ulergaitza da. Ondoren etorri da beste wikilari bat eta artikulua txukundu du, baina puntuak hasierakoak eraman ditu, ia ezer ere egin gabe. Horregatik puntuak kentzeko sistema jarri dut, horrelakoetan byte kopurua eta hitz kopuruagatik ematen diren puntuak kentzea zilegi dela pentsatuta. Zer pentsatzen duzue? -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 10:58, 5 martxoa 2018 (UTC)
== Irene Montero ==
{{Ping|Iñaki LL}} [[Irene Montero]] ''The Dinner Partyren'' 999 emakumeen zerrendara gehitu duzu eta uste dut, batetik, ez dela egokia hor jartzea. Ez da zerrendako partaide. Beste kontu bat da lehiaketan Irene Montero artikuluarekin puntuatu nahi izatea. Kasu horretan (pertsonalki ez nago ados, lehiaketa baten arauak ez dira aldatu behar abiatu eta gero) hobe beste atal batean sartzea, ''beste'' edo ''beste biografiak''. Zer iruditzen?
-[[Lankide:Xabier Cañas|Xabier Cañas]] ([[Lankide eztabaida:Xabier Cañas|eztabaida]]) 05:04, 12 martxoa 2018 (UTC)
:Kendu dut zerrendatik, Irene Montero ez baita artelan horren parte. Beste biografia batzuk gehitzearena, goiko eztabaidan irekita dagoen zerbait da, eta {{u|Xabier Cañas}}ek dioen bezala, lehiaketa behin hasita ez da egokiena. Gainera, irizpideak ere zehaztu beharko lirateke, zergatik hau bai eta bestea ez. Eta pertsonalki hasten bagara bakoitzak egiten dituen emakumeak gehitzen, irizpide horiek nola jarriko ditugu? Demagun sartzen dudala playmate guztiak zerrenda batean... zerbait esango al dit norbaitek? -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 08:19, 12 martxoa 2018 (UTC)
::Ez, The Dinner Partykoa ez da, arrazoia. Uste dut eztabaida orrian azaldutako arrazoien eta lehiaketako espirituaren haritik alde egin gabe intuizioz jokatzea ere badela zerbait, [[Atari:Hezkuntza/Lehiaketak/2018/03/Artikuluak|The Dinner Partyko zerrenda]] ere ez baita estatistikoa edo beharrezkoak diren 1.000 artikuluen zerrendan kokatutako zerbait: gaia mugatzeko ahalegin bat da nolabait, zilegi noski. Eztabaida orrian [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Lehiaketak/2018/03#Zerrenda|azaldu egin nuen nire arrazoibidea]]. ''Bias'' edo joeraz hitz egin dugu eztabaidan eta, alde horretatik, nik Filipinetako gerrilari garrantzitsu bat ere sartu dut, zerrendako hainbat emakume bezain edo garrantzitsuagotzat baitaukat, baita Irene Montero ere, azken hau, besterik ez bada, gaurkotasuna duelako, eta hutsune bat delako.
::Nik zerrenda hori proposamen gisa jarriko nuke, hutsune nabarmenak dituelako emakumeen taldearen osotasunaren aldean. Hala ere, hortik kanpokoak ez puntuatzekotzat jotzea erabakitzen bada, ez bitez puntuatu, nik berdin-berdin egingo ditut falta diren emakume interesgarri edota garrantzitsuen artikuluak, hilabete honetan bederen, lehiaketan egon bai edo ez, baina lehiaketaren espiritu berdinaz. -[[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 12:34, 12 martxoa 2018 (UTC)
:::Kontua ez da Irene Montero edo beste edozein emakume garantzitsu diren edo ez, baizik eta zein den erabiltzen den irizpidea emakume gehiago sartzeko. Zerrenda hau zehatza da. Gehiago edo gutxiago gustatu ahal zaigu, baina badaude ekintzaileak, Erdi Aroko politikariak eta antzinaroko emakume garrantzitsuak zein mitologiako pertsonaiak. Bada ere Hezkuntza Programan zehaztutako emakumeen historiari buruzko artikulu sorta bat. Eta, garrantzitsuena, historikoak diren emakumeak dira, ez dira garaikideak. ''The Dinner Party'' artelanak arte feministaren oinarriak finkatu zituen, eta hiru urteko ikerketa egin zuen emakume garrantzitsu horiek zerrendatzeko. Nik beste zerrenad bat egin dezakedala? Bai, noski. baina bertan daudenak zerrenda bat dira. Eta lehiaketaren helburua zerrenda bat egitea da, ez edozein emakumeri buruz idaztea, bestelako irizpiderik finkatu ezean.
:::Azkenik, posible da beste pertsona batzuen inguruan idaztea, noski. Baina lehiaketek oinarri batzuk dituzte, eta lehiaketaren erdian oinarri horiek aldatzeak arazoak sortzen ditu beste wikilariekiko. Izan ere, badira prate-hartzeaileen artean emakume aktore, kirolari edo idazleen inguruan artikuluak sortu dituztenak hilabete honetan, baina ez dira kontabilizatu lehiaketa honetan, ez daudelako aurrez finkatutako zerrendan. -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 12:44, 12 martxoa 2018 (UTC)
::::Nire batzuk, adibidez. Ez dut esaten huts egindako zerrenda denik, baina nire ustez argi dago Mendebaldeko ''bias'' duela, identifikaziorako ikerketa sakonagoek denbora gehiago ere eskatzen dute, eta horregatik beharbada. Esan bezala, lehiaketaren filosofiak bultzatzen nau gehiago, eta nik beraz zerrendaz kanpokoak ere egiten ari naiz, bete-betean gai honetan sartuta egonda ere. -[[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 17:04, 12 martxoa 2018 (UTC)
di68opch1p64ldmz8844r3psimd25pb
Marian Arregi
0
745671
9976194
9452433
2024-11-21T11:53:02Z
Ksarasola
1491
/* Ikus, gainera */
9976194
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Maria Angeles Arregi Sarasola''' ([[Donostia]], [[Gipuzkoa]], [[1944]] – Donostia, [[2018]]ko [[martxoaren 5]]a) musikaria eta dantzaria izan zen. Euskal dantza eta musika tradizionala berreskuratzen lan handia egin zuen, [[Juan Antonio Urbeltz]] bikotekidearekin batera.<ref name=":0">{{Cite news|url=https://www.naiz.eus/eu/actualidad/noticia/20180305/marian-arregi-musikaria-hil-da|abizena=Kamio|izena=Ariane|izenburua=Marian Arregi musikaria hil da|data=2018-03-05|egunkaria=Gara|sartze-data=2018-03-05}}</ref>
== Ibilbidea ==
[[Fitxategi:Marian Arregi Kemen hirukotean.jpg|thumb|Marian Arregi eskusoinuarekin, Trio Kemen taldean|ezkerrera|198x198px]]Maria Angeles Arregi Sarasola Donostian jaio zen, 1944an.<ref name=":0" /><ref name=":1">{{Cite news|url=https://dantzan.eus/albisteak/marian-arregi-hil-da|abizena=|izena=|izenburua=Marian Arregi hil da, musika dantzan jarri duen dantzari musikaria|data=2018-03-06|egunkaria=dantzan.eus|formatoa=|hizkuntza=|sartze-data=2018-03-06}}</ref> Gaztetan [[Goizaldi Dantza Taldea|Goizaldi dantza-taldean]] aritu zen, eta nagusiki dantza soltean nabarmendu zen, hainbat sari irabazita.<ref name=":1" /> Akordeoia jotzen ere gaztetan ikasi zuen, eta 16 urterekin Trio Kemen musika taldea osatu zuen, Marian Murgiondo eta Encarna Uriarterekin.<ref name=":1" /> Harrera beroa izan zuen hirukoteak, eta, zenbait kantaldi arrakastatsuren ondotik, Espainiako telebistan agertu ziren<ref>{{Erreferentzia|izena=Oier|abizena=Araolaza|urtea=|izenburua=Marian Arregi, argi-itzalak|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu-ES|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1957/029/001/2018-03-13/marian_arregi_argi_itzalak.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2018-03-14}}</ref>.
1960ko hamarkadan, Arregi eta Urbeltz herriz herri ibili ziren, euskal dantzari eta musikari buruzko informazioa biltzen. Herriz herri dantza-maisu eta adineko musikariak bisitatu, utzita eta galduta zeuden doinuak jaso eta horiek biziberrituta zirkulazioan jartzen jardun zuen.
1965ean [[Argia Dantza Taldea|Argia dantza-taldearen]] zuzendaritza hartu zuten;<ref name=":0" /><ref name=":1" /> Arregi musikaren arduraduna zen, eta Urbeltz, berriz, dantzarena eta sorkuntzarena. Harrezkeroztik, euskal sinbologiarekin zerikusia duten hainbat ikuskizun egin zituzten elkarrekin.<ref name=":0" /> Horien artean daude, besteak beste, ''Zortziko'', ''Alakiketan'', ''Kondharian'', ''Pas de Basque'', ''Axeri Boda'' eta ''Axuri Beltza,''<ref name=":2">{{Cite news|url=https://www.berria.eus/paperekoa/2265/036/002/2018-03-06/herri_kulturaren_sustatzailea.htm|abizena=Lizarralde|izena=Mikel|izenburua=Herri kulturaren sustatzailea|data=2018-03-06|egunkaria=Berria|formatoa=|hizkuntza=|sartze-data=2018-03-06}}</ref> azken hau Jaurrietan aurkitutako paper batzuetatik berreskuratua, Benito Lertxundirekin ere aritu zen garai batean akordeoia jotzen, eta haren hainbat diskotan parte hartu zuen.<ref name=":2" /> Xabier Lete ere lagundu zuen bere kantaldietan.
== Azken lana ==
Arregik eta Urbeltzek egindako azken lana ''Martin Zalakain'' izan zen, narrazio dramatikoa duen dantza-ikuskizuna. Obra hori Argia dantza-taldearen eta Artedrama Arte Eszenikoen Plataformaren arteko elkarlanaren fruitua izan zen, eta gidoia [[Harkaitz Cano]]k idatzi zuen, [[Pío Baroja|Pio Barojaren]] ''[[Zalakain abenturazalea (Pío Baroja)|Zalakain abenturazalea]]'' obra gogoan hartuta. Marian Arregi eta Mikel Urbeltz arduratu ziren musika-konposizio eta konponketa guztiak egiteaz.<ref>{{erreferentzia|url=http://www.argia.eus/albistea/martin-zalakain-ikuskizuna-estreinatuko-dute-argiak-eta-artedramak-azaroan|izenburua='Martin Zalakain' ikuskizuna estreinatuko dute Argiak eta Artedramak azaroan|sartze-data=2018-03-05|aldizkaria=Argia}}</ref>
== Sariak ==
[[Fitxategi:Marian Arregi Dantza Ganbaran.jpg|thumb|Marian Arregi eta Juan Antonio Urbeltz, Bilboko Kafe Antzokiak antolatutako Dantza Ganbaran (2016), Maider alaba eta Mikel semearekin batera.|225x225px]]
* 2015ean, Gipuzkoako Foru Aldundiak banatzen duen [[Gipuzkoako Urrezko Domina]] eman zieten Arregiri eta Urbeltzi.<ref name=":0" />
* 2017ko abenduan, Txondorra saria jaso zuten Marian Arregik eta Juan Antonio Urbeltzek. Sari hori Olentzeroren Adiskideak Elkarteak banatzen du, Iruñeko Udalarekin eta Nafarroako Gobernuarekin elkarlanean, eta kultura herrikoiari eskainitako lana aintzatestea du helburu.<ref>{{Cite news|url=https://euskalerriairratia.eus/nafarroa/1514272040653-marian-arregik-eta-juan-antonio-urbeltzek-jaso-du-txondorra-saria|izenburua=Marian Arregik eta Juan Antonio Urbeltzek jaso du Txondorra saria|data=2017-12-26|egunkaria=Euskalerria Irratia|sartze-data=2018-03-05}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Ikus, gainera ==
* [[Amaia Illarreta]]
* [[Pantxika Telleria]]
* [[Begoña Arroyo Aldekoa|Begoña Arroyo]]
== Kanpo loturak ==
* [https://dantzan.eus/albisteak/marian-arregi-hil-da Marian Arregiren ibilbide profesionalaren eta heriotzaren berri '''dantzan.eus''' webgunean]
{{bizialdia|1944ko|2018ko|Arregi, Marian}}
[[Kategoria:Emakume musikagileak]]
[[Kategoria:Donostiako musikariak]]
[[Kategoria:Emakume dantzariak]]
[[Kategoria:Donostian hildakoak]]
[[Kategoria:Karlos III.a Noblearen Gurutzea]]
oo094amqwjrnt251q74gyleulimv8of
Jeannette Rankin
0
745827
9975514
9181562
2024-11-20T18:46:10Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975514
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Jeannette Pickering Rankin''' (Montana, [[Ameriketako Estatu Batuak]], [[1880]]ko ekainaren 11 – [[Kalifornia]], Ameriketako Estatu Batuak, 1973ko maiatzaren 18a) politikaria eta emakumeen eskubideen aldeko aktibista izan zen. Kargu federal bat izan zuen lehenengo emakumea izan zen. Lehen emakumea izan zen [[Ameriketako Estatu Batuetako Ordezkarien Etxea|Ameriketako Estatu Batuetako Ordezkarien Etxerako]] hautatua izaten. [[Lehen Mundu Gerra]] zela eta, bera izan zen bakarrenetakoa, beste 50 legegilerekin batera, 1917an Alemaniari gerra deklaratzearen aurka bozkatu zuena. [[Bigarren Mundu Gerra]]n ez sartzeko botoa eman zuen bakarra izan zen biltzarrean. [[Vietnamgo Gerra]]ren aurkako erresistentzia gidatu zuen.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Jeannette Rankin, la primera mujer en el Congreso estadounidense|hizkuntza=es|data=2016-11-06|url=https://www.lavanguardia.com/hemeroteca/20161107/411553077561/jeannette-rankin-primera-mujer-miembro-congreso-sere-ultima.html|aldizkaria=La Vanguardia|sartze-data=2023-01-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Jeannette Rankin {{!}} Biography & Facts {{!}} Britannica|hizkuntza=en|url=https://www.britannica.com/biography/Jeannette-Rankin|aldizkaria=www.britannica.com|sartze-data=2023-01-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=RANKIN, Jeannette {{!}} US House of Representatives: History, Art & Archives|hizkuntza=en|url=https://history.house.gov/People/Listing/R/RANKIN,-Jeannette-(R000055)/|aldizkaria=history.house.gov|sartze-data=2023-01-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Scott|abizena=Mansch|izenburua=Under the Big Sky: Recalling Rankin’s legacy|hizkuntza=en-US|url=https://www.greatfallstribune.com/story/news/2016/11/07/big-sky-recalling-rankins-legacy/93422310/|aldizkaria=Great Falls Tribune|sartze-data=2023-01-20}}</ref>
== Bere lehen urteak ==
[[Fitxategi:Miss Jeannette Rankin, of Montana, speaking from the balcony of the National American Woman Suffrage Association, Monday, April 2, 1917. LOC.jpg | thumb | ezkerrera | Jeannette Rankin 1917ko apirilaren 2an, National American Woman Suffrage Association elkarte feministaren egoitzako balkoitik hitz egiten.]]
Aita nekazaria zuen; eta ama, irakaslea, [[Montana]]n. [[Montanako Unibertsitatea]]n ikasi zuen, eta 1902an graduatu zen.
1908. urtean New Yorkera joan zen bizi izatera, han lan soziala egin zuen. Gero [[Seattle]]ra [[Washington|(Washington]]) aldatu zen, eta hango unibertsitatean [[mugimendu sufragista]] antolatu zuen. Rankinek oso rol garrantzitsuan jokatu zen Montanan 1914an emakumeek botoa emateko eskubidea lortzeko borrokan.<ref name=":0" />
== Kongresista ==
[[1916]]ko [[azaroaren 7]]an, Montana estatuko alderdi errepublikanoak ordezkarien ganberako kide izendatu zuen, [[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]]<nowiki/>etako kongresuko lehen emakumezko kidea izanik. 1917ko apirilaren 6an, Ordezkarien Ganberako bere aldia amaitu baino lau egun lehenago, [[Etxe Zuria]]n [[Lehen Mundu Gerra]]ra sartzearen alde bozkatu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Wayback Machine|data=2009-03-25|url=https://web.archive.org/web/20090325215529/http://holt.house.gov/pdf/CRS_on_women_in_Congress_Sep_2005.pdf|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2023-01-20}}</ref> Rankin izan zen 50 ordezkarien ebazpenaren aurka bozkatu zuen bakarra; gerran sartzeko aurkako botoa eman zuen arren, berak askatasun bonuak saldu zituen eta boskote militarraren alde bozkatu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Jeannette Rankin, la primera mujer en el Congreso estadounidense|hizkuntza=es|data=2016-11-06|url=https://www.lavanguardia.com/hemeroteca/20161107/411553077561/jeannette-rankin-primera-mujer-miembro-congreso-sere-ultima.html|aldizkaria=La Vanguardia|sartze-data=2023-01-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=U.S. Senate: 404 Error Page|url=https://www.senate.gov/pagelayout/general/one_item_and_teasers/file_not_found.htm|aldizkaria=www.senate.gov|sartze-data=2023-01-20}}</ref>
1918an, porrot egin zuen kanpaina batean lan egiten hasi zen, Montana estatuaren ordezkari izendatu baitzuten [[Ameriketako Estatu Batuetako Senatua]]n. Ondoren, independente gisa aurkeztu zuen bere hautagaitza, eta horrek ere huts egin zuen. Bere ganberako garaia 1919 baino lehen amaitu zen, hurrengo bi hamarkadetan [[Washington|Washington Hiritik]] kudeaketan lan egin zuen zenbait arrazoirengatik.
1918an eta 1919an, estatuaren baliabideak eta erreserba-funtsak emateko legeria bat sartu zuen, [[Osasun-klinika|osasun-kliniketarako]], [[Ama-hizkuntza|ama-hezkuntzarako]] eta nazioan haurren hilkortasuna murrizteko programetarako. [[Kontsumitzaileen Liga Nazionala|Kontsumitzaileen Liga Nazionalerako]] idazkaria zen bitartean, Rankinek amaren eta haurren zaintza sustatzeko kanpaina egin zuen. [[Askatasun Zibilen aldeko Amerikako Batasuna]]ren presidenteordea izan zen eta [[Bakearen eta Askatasunaren aldeko Emakumeen Nazioarteko Liga]] sortu zuen.
1940an kongresura itzultzeko aukeratua izan zen, baina oraingoan plataforma batean bakezale bezala. [[Pearl Harborko erasoa|Pearl Harborreko]] itsas basearen aurkako erasoaren ondoren, Rankinek [[Bigarren Mundu Gerra]]n parte hartzearen aurka bozkatu zuen, berriz ere kontra bozkatu zuen kongresuko kide bakarra izan zelarik, honako hau esan zuen: "Emakume gisa ezin dut onartu, eta edozein pertsona bidaltzea errefusatzen dut, botoa ez ematea". Hala ere, berak ez zuen aurkako botorik eman Alemaniari eta Italiari gerra deklaratu zienean Estatu Batuei, horren ordez, bertan bozkatu zuen.
== Kongresuaren ondorengo bizitza ==
Hurrengo hogei urteetan, Rankin munduan zehar ibili zen, [[India]]ra maiz joan zen eta bertan [[Mahatma Gandhi]]ren ikasketa bakezaleak ikasi zituen. Etxeak izan zituen Georgian eta Montanan.
1960an eta 1970ean, bakezale, feminista eta eskubide zibilen aldekoen belaunaldi berri batek inspirazioa aurkitu zuen Rankinen, eta bere ahaleginak besarkatu zituen bere belaunaldiak ez zezan halakorik. Vietnamgo gerrari erantzuteko mobilizatu zen berriro. 1968ko urtarrilean, Jeannette Rankin Brigadak, emakumeen bake-taldeen koalizioak, gerraren aurkako martxa antolatu zuen Washington, D.C.n, emakumeen ibilaldirik handiena izan zen [[1913ko emakumeen sufragio-desfilea|1913ko emakumeen sufragio-desfiletik.]]
Rankinek Union Stationeko 5.000 parte-hartzaile eraman zituen kapitolioaren urratsetara, eta John McCormack ganberako presidenteari bake-eskaera aurkeztu zioten. Aldi berean, emakumeak askatzeko mugimenduko aktibista-talde batek protesta bat sortu zuen Brigadaren protestaren barruan, [[Arlingtongo Hilerri Nazionala|Arlingtongo Hilerri Nazionalean]] "[[Benetako Emakumearen Ehorzketa]]" antolatu baitzuen, emakumeei emazte eta ama gisa esleitutako paper pasiboaren gainean ohartarazteko.1972an, Rankinek, laurogeita hamarreko hamarkadan, Ganberaren hirugarren kanpaina bat antolatzea erabaki zuen, [[Vietnamgo Gerra]]ri aurre egiteko audientzia zabalagoa lortzeko, baina eztarriaren eta data luzeko bihotzaren gaixotasunek azken proiektu hori uztera behartu zuten.
== Pribatutasuna ==
Jeannette Rankin ezkongabea zen .Katherine Anthony kazetari eta idazlearekin adiskidetasun sakona zuen, baina harreman hori ez zen sentimentala. Rankineko biografoak beren sexu-joeraren aurka zeuden, baina bat datoz: lanpetuegi zegoen maitasun-harremanak ezartzeko edo familia bat eraikitzeko.<ref>{{Erreferentzia|izena=Josh|abizena=Zeitz|izenburua=The Congresswoman Who Paved the Way for Hillary Clinton|hizkuntza=en|url=https://www.politico.com/magazine/story/2016/11/the-congresswoman-who-paved-the-way-for-hillary-clinton-214413|aldizkaria=POLITICO Magazine|sartze-data=2023-01-20}}</ref>
== Heriotza eta legatua ==
Rankin Carmel-by-the-Sea (Kalifornia) hil zen 92 urte zituela. Watkinsville (Georgia) utzi zuen legatua emakume langabeei laguntzeko. Jeannette Rankin Fundazioa sortu zen, Estatu Batuetan diru-sarrera txikiak dituzten emakumeei hezkuntza ematen dizkien erakundea. Erakundea handituz joan zen, 1978an 500 dolarreko beka batekin hasi zen, eta 2007an 2.000 dolarreko laurogei beka izatera iritsi zen. 1985ean, Rankinen omenezko estatua bat eraiki zen Estatu Batuetako Kapitolioaren Santutegi Nazionalaren aretoan, historian izan duen ondare bikainagatik eta giza eskubideen aldeko borrokagatik.<ref>{{erreferentzia|izenburua=Jeannette Rankin Given by Montana to the National Statuary Hall Collection|url=https://www.aoc.gov/explore-capitol-campus/art/jeannette-rankin-statue}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1880ko|1973ko|Rankin, Jeannette}}
[[Kategoria:Montanarrak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako politikariak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako feministak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako Alderdi Errepublikanoko politikariak]]
[[Kategoria:Gerraren aurkako aktibistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako eskubide zibilen aldeko ekintzaileak]]
c2rxmtp9z0wa6yuprovcew1n3zih3xr
Victoria Woodhull
0
745877
9975530
9370417
2024-11-20T18:50:53Z
Eliatxo
96586
/* Erreferentziak */
9975530
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia infotaula automatikoa
}}
'''Victoria Claflin Woodhull''', beranduago '''Victoria Woodhull Martin''' bezala ezaguna ([[1838]]ko [[irailaren 23]]a - [[1927]]ko [[ekainaren 9]]a), [[Emakumeen sufragismoa|emakumeek bozkatzeko eskubideraren aldeko]] lider bat izan zen [[Ameriketako Estatu Batuak|Ameriketako Estatu Batuetan]].
== Biografia ==
[[1872]]<nowiki/>an Ameriketako Estatu Batuetako presidentetzarako hautagai moduan aurkeztu zuen bere burua, hori egiten zuen lehen emakumea bihurtuz.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=PressReader.com - Connecting People Through News|url=https://www.pressreader.com/canada/toronto-star/20161022/282935269864363|aldizkaria=www.pressreader.com|sartze-data=2018-03-08}}</ref> Hauteskunde horietan emakumeek ez zuten botorik emateko eskubiderik ere izan. Oso ideia aurrerakoiak zituen bere garairako, eta adibidez, munduko langileria antolatu asmo zuen Langileen Lehen Internazionalarekin bat egin zuen.<ref>https://www.argia.eus/efemerideen-kanala/victoria-woodhull-aebetako-presidente-izateko-aurkeztu-zen-hori-egiten-zuen-lehen-emakumea</ref>
Lan erreformen eta emakumeen eskubideen aldeko aktibista izateaz gain, Woodhullek [[maitasun askea]] babesten zuen, gobernuaren eskuhartzerik gabe ezkondu, banandu edo seme-alabak edukitzeko askatasuna izatea<ref>{{Erreferentzia|izena=Bill Kemp Archivist/Historian McLean County Museum of|abizena=History|izenburua=‘Free love’ advocate Victoria Woodhull excited Bloomington|hizkuntza=en|url=http://www.pantagraph.com/news/local/free-love-advocate-victoria-woodhull-excited-bloomington/article_2c2cb275-b36e-5a6a-bc6a-dd4821121900.html|aldizkaria=pantagraph.com|sartze-data=2018-03-08}}</ref>.
Woodhull bi aldiz pasa zen pobreziatik aberastasunera: lehen aldian, [[terapia magnetikoa]]rekin egindako lanari esker lortu zuen arrakasta; bigarren aldia [[mugimendu espiritualista]]ra batu zenean izan zen, 1870eko hamarkadan. Bere hainbat artikuluren autoretza eztabaidagai den arren (zenbait idatzi eta hitzartze bere laguntzaile eta bigarren senarraren elkarlanarekin egindakoak izan ziren), emakumeen bozka eskubidearen aldeko mugimenduetan eta bestelako sektore kaltetuen aldeko lanean oso paper garrantzitsua izan zuen. Bere ahizparekin batera [[Wall Street]]en finantza-artekaritza bat zuzentzen lehen emakumea izan zen<ref name=":0" /> eta AEBetan egunkari bat martxan jarri zuten lehen emakumeak ere izan ziren, egunkaria 1870ean hasi zen publikatzen, ''Woodhull & Claflin's Weekly'' izenarekin.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
{{bizialdia|1838ko|1927ko|Woodhull, Victoria}}
[[Kategoria:Ohioarrak]]
[[Kategoria:Sufragistak]]
[[Kategoria:XIX. mendeko emakume idazleak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako feministak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako abolizionistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Maitasun askearen defendatzaileak]]
[[Kategoria:Sexuaren aldeko feministak]]
84vt0tv5z03b7p35f5cp089ld4ev1mc
Actividades Náuticas Castro
0
745960
9975625
9907261
2024-11-20T20:08:15Z
Gartxoak
23317
/* Errefeentziak */
9975625
wikitext
text/x-wiki
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = white
| kolore2 = #009E60
| izena = Actividades Náuticas Castro
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera = [[2007]]
| bazkideak =
| herria = {{banderaikur|Espainia}} [[Castro Urdiales]], [[Kantabria]]
| koloreak = {{color box|#009E60}} berdea
| lehendakaria = {{banderaikur|Espainia}} José Domingo Ten Villar
| entrenatzailea = {{banderaikur|Espainia}} Adrian Vega
| patroia = {{banderaikur|Espainia}} Agustín Peña<br/>{{banderaikur|EH}} Peio Lopez
| trainerua = {{color box|#00DF00}} ''Flaviobriga''
| txapelketak = '''0''' [[Kontxako Bandera]]<br />'''0''' [[TKE Liga]]<br />'''0''' [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]]<br />'''0''' [[Kantabriako Traineru Txapelketa|Kantabriako Txapelketa]]
| kontxa =
| liga =
| aurten =
| webgunea = [http://www.actividadesnauticascastro.com/ webgune ofiziala]
}}
'''Actividades Náuticas Castro''' (izen osoa ''Club Deportivo Elemental Actividades Náuticas de Castro'') [[Kantabria]]ko [[Castro Urdiales]] udalerriko arraun elkartea da.
== Historia ==
Santiago Vélez kirol zinegotziak sortu zuen 2007an<ref>{{Erreferentzia|izenburua=El Club – A. N. CASTRO|hizkuntza=es|url=https://www.actividadesnauticascastro.com/el-club/|sartze-data=2024-06-03}}</ref> baina 2014an hasi zen lehiatzen. Batelak atera zituen eta 2015ean infantil gizonezkoen Espainiako txapelketa irabazi zuen, 2016an gizonezko kadeteak eta 2017an gizonezko kadete eta infantilak.
2019an [[KAE Liga|KAE 2 Ligan]] egin zuen debuta eta KAE 2 Ligako azken postuan gelditu zen, nahiz eta estropada batzutan azken postu hori besteren bati utzi zion. ''Portus Amanus'' trainerua erabili zuen.
2020an [[Club de Remo Valle de Camargo|Camargori]] trainerua erosi eta ''Flaviobriga'' izena eman zion. Lehenengo estropada denboraldi aurrean irabazi zuen, [[Colindresko Traineru Jaitsiera|Ría del Asón Jaitsiera]] hain zuzen ere<ref>{{Erreferentzia|izena=Radio|abizena=Camargo|izenburua=Cuartos en el Descenso del Asón|hizkuntza=es-es|data=2020-03-09|url=https://radiocamargo.es/index.php/component/k2/item/13565-cuartos-en-el-descenso-del-ason.html|aldizkaria=radiocamargo.es|sartze-data=2024-06-03}}</ref>. Kantabriako txapelketan bosgarrena izan zen eta hainbat taldek uko egin izanagatik Espainiako txapelketan hartu zuen parte, KAE 2 Ligako trainerua izan arren<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Zierbena logra el Campeonato de España de Traineras por tercera vez en su historia|hizkuntza=es|data=2020-08-02|url=https://www.mundodeportivo.com/bizkaia/20200802/482639287547/remo-campeonato-de-espana-de-traineras-zierbena-orio-santurtzi-pedrena-borja-gomez.html|aldizkaria=Mundo Deportivo|sartze-data=2024-06-03}}</ref>.
== Banderak ==
* [[Colindresko Traineru Jaitsiera|Ría del Asón Jaitsiera]] (1): 2020.
== Denboraldiak ==
{| class="wikitable"
|-
! Urtea !! Liga !! Kontxa !! Espainiako txap.
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2019 || KAE 2 Liga, 11.a || align="center"|- || align="center"|-
|-bgcolor="#AADDFF"
| 2020 || KAE 2 Liga, 7.a || align="center"|- || align="center"|7.a
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* [https://web.archive.org/web/20180309054533/http://www.actividadesnauticascastro.com/ www.actividadesnauticascastro.com]
{{autoritate kontrola}}
{{KAE Ligako taldeen aurkibidea}}
[[Kategoria:Kantabriako arraun taldeak|C]]
[[Kategoria:Castro Urdialesko kirola|C]]
74y69fv6yn68uc8ihxj5fzp4oh13911
Angelina Grimké
0
746221
9975482
7897959
2024-11-20T18:36:54Z
Eliatxo
96586
/* Idatziak */
9975482
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Angelina Emily Grimké''' ([[Charleston (Hego Carolina)|Charleston]], [[Hego Carolina]], [[1805]]eko [[otsailaren 20]]a - Hyde Park, [[Massachusetts]], [[1879]]ko [[urriaren 26]]a) aktibista politikari estatu batuar bat izan zen, emakumeen eskubideen defendatzailea.
== Biografia ==
[[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuetako]] hegoaldean hazi zen, guztiz hazi zenean iparraldean bizi izan zen bere heldutasuna. Bere onartze handien urteak [[1836]] inguruan eman ziren, [[William Lloyd Garrison]]-i eskutitz bat bidali ondoren, gutuna egunkari esklabista batean argitaratua izan zen, ''The Liberator,'' [[1838]]ko maiatzean.
Garai hartan hitzaldi adoretsu eta bikain bat eman zuen [[Abolizionismo|abolizionistentzat]] [[Filadelfia]]n, aretoaren kanpoan aurkako talde batek harriak botatzen eta ohiukatzen zioten bitartean. Bi urtez eskaintzen eta ematen zituen hitzaldien argudioak [[esklabismoa]] bukatzeko eta emakumeen eskubideen alde egiteko ziren.
Bere ikuspuntua erabakita zeukan [[Derecho natural|natura eskubideen]] ideologiatik, [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuetako]] independentzia ezarri zenetik, bere konstituzioan eta [[Biblia]] [[Kristautasun|kristauen]] sinesmenean. Gainera bere experintzia pertsonala aipatu zuen [[Esklabotza|esklabismoa]] eta [[Arrazismo|arrazakeria]] adierazteko hegoaldean gertatutakoa, eta gizon eta emakumeen askatasunaren injustiziagatik emakume eta gizonak defendatu zituen eta izan zen adierazgarria arraza arteko aurreiritziekin.
== Idatziak ==
Grimkéren bi historia garrantzitsuenak "''An Appeal to the Christian Women of the South''"('''Hegoaldeko emakume kristauei deialdia''') eta [[Catharine Beecher]]-ri idatzitako gutunak.
Bere ''Deialdia'' [[American Anti-Slavery Society]]-gatik argitaratua izan zen [[1836]]. urtean, hegoaldeko emakumeak beraien apelazioak ez jasan izanagatik ezagutua da.
''Grimkeren Apelazioa'' [[American Anti-Slavery Society]]-etik banatua izan zen, eta abolizionista erradikalengatik jasoaizan zen txaloaldi batekin.
Deialdia zazpi arrazoi dauka:
* Lehena: esklabotza Independentziaren daklaraziora kontra egiten dute.
* Bigarrena: esklabotza giza eskubideen deklarazioaren lehen ezarpenari kontra egiten dute.
* Hirugarrena: esklabotzaren argumentua ez da aitzakia, esklaboen jabeentzako esklaboen eskubide naturalak inbaditzeko.
* Laugarrena: suposatzen da esklabotza ez zuela inoiz existitu patriarkal dispensation.
* Bostgarrena: esklabotza ez zen existitu hebreko Bibliaren legean.
* Seigarrena: esklabotza Estatu Batuetan 'Txikitzen du gizona gauza batean'.
* Zazpigarrena: Jesukristoren eta apostoluen irakaskuntzaren kontrakoa da esklabutza.
{{bizialdia|1805eko|1879ko|Grimke, Angelina}}
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako feministak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako abolizionistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako kuakeroak]]
[[Kategoria:Sufragistak]]
[[Kategoria:Hego Carolinarrak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
cbb5uxm24kmj26weuusl21tpo3aqnlf
9975483
9975482
2024-11-20T18:37:03Z
Eliatxo
96586
/* Idatziak */
9975483
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Angelina Emily Grimké''' ([[Charleston (Hego Carolina)|Charleston]], [[Hego Carolina]], [[1805]]eko [[otsailaren 20]]a - Hyde Park, [[Massachusetts]], [[1879]]ko [[urriaren 26]]a) aktibista politikari estatu batuar bat izan zen, emakumeen eskubideen defendatzailea.
== Biografia ==
[[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuetako]] hegoaldean hazi zen, guztiz hazi zenean iparraldean bizi izan zen bere heldutasuna. Bere onartze handien urteak [[1836]] inguruan eman ziren, [[William Lloyd Garrison]]-i eskutitz bat bidali ondoren, gutuna egunkari esklabista batean argitaratua izan zen, ''The Liberator,'' [[1838]]ko maiatzean.
Garai hartan hitzaldi adoretsu eta bikain bat eman zuen [[Abolizionismo|abolizionistentzat]] [[Filadelfia]]n, aretoaren kanpoan aurkako talde batek harriak botatzen eta ohiukatzen zioten bitartean. Bi urtez eskaintzen eta ematen zituen hitzaldien argudioak [[esklabismoa]] bukatzeko eta emakumeen eskubideen alde egiteko ziren.
Bere ikuspuntua erabakita zeukan [[Derecho natural|natura eskubideen]] ideologiatik, [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuetako]] independentzia ezarri zenetik, bere konstituzioan eta [[Biblia]] [[Kristautasun|kristauen]] sinesmenean. Gainera bere experintzia pertsonala aipatu zuen [[Esklabotza|esklabismoa]] eta [[Arrazismo|arrazakeria]] adierazteko hegoaldean gertatutakoa, eta gizon eta emakumeen askatasunaren injustiziagatik emakume eta gizonak defendatu zituen eta izan zen adierazgarria arraza arteko aurreiritziekin.
== Idatziak ==
Grimkéren bi historia garrantzitsuenak "''An Appeal to the Christian Women of the South''"('''Hegoaldeko emakume kristauei deialdia''') eta [[Catharine Beecher]]-ri idatzitako gutunak.
Bere ''Deialdia'' [[American Anti-Slavery Society]]-gatik argitaratua izan zen [[1836]]. urtean, hegoaldeko emakumeak beraien apelazioak ez jasan izanagatik ezagutua da.
''Grimkeren Apelazioa'' [[American Anti-Slavery Society]]-etik banatua izan zen, eta abolizionista erradikalengatik jasoaizan zen txaloaldi batekin.
Deialdia zazpi arrazoi dauka:
* Lehena: esklabotza Independentziaren daklaraziora kontra egiten dute.
* Bigarrena: esklabotza giza eskubideen deklarazioaren lehen ezarpenari kontra egiten dute.
* Hirugarrena: esklabotzaren argumentua ez da aitzakia, esklaboen jabeentzako esklaboen eskubide naturalak inbaditzeko.
* Laugarrena: suposatzen da esklabotza ez zuela inoiz existitu patriarkal dispensation.
* Bostgarrena: esklabotza ez zen existitu hebreko Bibliaren legean.
* Seigarrena: esklabotza Estatu Batuetan 'Txikitzen du gizona gauza batean'.
* Zazpigarrena: Jesukristoren eta apostoluen irakaskuntzaren kontrakoa da esklabutza.
{{bizialdia|1805eko|1879ko|Grimke, Angelina}}
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako feministak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako abolizionistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako kuakeroak]]
[[Kategoria:Hego Carolinarrak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
5d9rey17l8cn2vjyh7hrocq7z2c66rb
Lankide:Aioramu/Proba orria
2
746347
9975339
9973587
2024-11-20T16:05:51Z
Aioramu
75584
9975339
wikitext
text/x-wiki
Kaixo! Ongietorri Wikipediari buruzko solasaldi honetara!
== Zer da entziklopedia bat? ==
Gauza askori buruzko informazioa ematen duen ''zerbait''.
* [[Lur Hiztegi Entziklopedikoa|Liburu potolo sorta bat]].
* Wikipedia! ([[Wikipedia:Wikipediaren tamaina|ikusi konparaketa]])
== Zenbat Wikipedia daude? ==
Euskarazko Wikipediari buruz ari gara baina... zenbat Wikipedia daude?
* Denak berdin berdinak dira? Ingelesezkoa eta euskarazkoa berdinak dira? -> KOMUNITATE bakoitzak bere Wikipedia egiten du.
* Artikulu kopuruari begiratuta, zein postutan dago euskarazko Wikipedia? (erantzuna [[metawiki:List_of_Wikipedias|hemen]] eta [https://www.kazeta.eus/eu/info_kz/20230106/euskara-wikipedia-guziek-izan-beharreko-10-000-artikuluak-lortu-dituzten-lau-hizkuntzen-artean hemen] beste zerrenda eta datu garrantzitsu bat)
== Eta Txikipedia? Ezagutzen duzue? ==
Hau da [[Txikipedia:Azala|Txikipedia]].
* Txikipedia eta Wikipedia lotuta daude. Baina... Wikipedia guztietan dago hau?
* Zuek Txikipediako artikulu bat idatziko duzue, gero ikusiko dugu honi buruz gehiago.
== Nork idazten du Wikipedia eta Txikipedia? ==
Wikipedian eta Txikipedian edonork idatzi dezake. Boluntarioek egiten dute. Auzolanean.
* Norbanakoak, pertsonak: bakoitzak bere etxetik, interesatzen zaion gai bati buruz idatzi dezake.
* Taldeka: badira elkarrekin editatzeko elkartzen diren taldeak. Adibide bat: [[Wikiproiektu:WikiEmakumeok/WikiDurangaldea|Wikiemakumeok Durangon.]]
* Ikasleak: batzuetan gu joaten gara ikasgeletara azalpenak eman eta ikasleekin lan egitera (adibidez, [https://wikimedia.eus/2020/01/inoizko-wikilaririk-txikienak-izan-ditugu-sakanan/ Sakanako wikilari hauek]). Zuek egingo duzuen bezala.
== Nola zaintzen da? ==
Ateak irekita eta sarrera librea duen liburutegi erraldoi bat izango bagenu, liburuz eta edukiz betea, eta jendeari esango bagenio libre dela bertan nahi duena egiteko, nahi duena erabili eta nahi duena uzteko... zer gertatuko litzateke?
Wikipediako ateak irekita izateak baditu arriskuak ere. [[Berezi:AzkenAldaketak|Nola zaindu hau?]]
== Zuen txanda da! ==
Txikipediako artikuluak idaztea izango da zuen lana. Horretarako, ni itzuliko naiz hemendik denboralditxo batetara, lanarekin laguntzeko. Baina, horren aurretik, prest izan behar dira hainbat gauza:
* Gaia aukeratu: zeri buruz idatzi nahi dugu Txikipedian? Pertsona bat, musika talde bat, nire herriko leku garrantzitsu bat...
* Zer kontatu nahi dut honi buruz? Informazioa antolatu, ataletan banatu.
* Bitxikeriaren bat gehitu nahi badut, bereziki nabarmendu nahi badut zerbait: '''Ba al dakizu?''' atala.
* Argazki bat jarri nahi badut, zer egin?
== Galderarik? ==
Eskerrik asko :)
hebh8s566xyuzpl9i3zx9k493dcyx8v
Prudence Crandall
0
746409
9975512
7897950
2024-11-20T18:45:51Z
Eliatxo
96586
9975512
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Prudence Crandall''' (1803ko irailaren 3a - 1890eko urtarrilaren 28a) [[Estatu Batuak|Estatu Batuetako]] [[Emakumeen sufragismoa|emakumeen boto-ematearen]] eta afro-amerikarren eskubideen aldeko [[Irakasle|maistra]] eta ekintzaile amerikarra izan zen. [[Rhode Island]]-ekoa jatorriz, Crandall [[Adiskideen Erlijiozko Elkartea|kuakero]] gisa hazi zen [[Canterbury (Connecticut)|Canterbury-n (Connecticut)]], eta afro-amerikar emakumezkoen hezkuntzarako akademia bat ezartzeagatik ezaguna bihurtu zen.
{{bizialdia|1803ko|1890eko|Prudence Crandall}}
[[Kategoria:Afro-amerikarren eskubide zibilen aldeko mugimenduaren ekintzaileak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako kuakeroak]]
[[Kategoria:Rhode Islandarrak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
0eeck9rlpj029byvvxj0bb1jsrqrz3h
Matilda Joslyn Gage
0
746631
9975474
8893917
2024-11-20T18:34:49Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975474
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Matilda Electa Joslyn Gage''' ([[Cicero (New York)|Cicero]], [[New York (estatua)|New York]], [[1826]]ko [[martxoaren 24]]a - [[Chicago]], [[Illinois]], [[1898]]ko [[martxoaren 18]]a) estatubatuar [[Emakumeen sufragismoa|emakumeen sufragioaren]] eta [[Amerikar natiboen eskubide zibilak|amerikar natiboen eskubide zibilen]] aldeko ekintzailea, abolizionista, librepentsalaria eta idazlea izan zen.
== Biografia ==
=== Lehen urratsak ===
Joslyn Gagek bere haurtzaroa esklaboei laguntzeko sare klandestinoaren (lurpeko trenbidea) parte zen etxe batean igaro zuen. Kartzelan egon zen Fugitive Slave Law of 1850 delakoaren arabera egindako ekintzengatik, ekintza kriminal bezala esklabo iheslariei laguntza ematea tipifikatzen zuena. Bizitza osoan zehar arazo fisiko eta finantzarioak (bihotz-arazoak) izan zituen arren, emakumeen eskubideen alde egindako lana zabala, praktikoa eta askotan bikain gauzatua izan zen.
1852an Gage emakumeen eskubideen aldeko mugimenduan sartu zen, Sirakusako Emakumeen Eskubideen Konbentzio Nazionalean (New York) hitz egin zuenean. Emakumearen Sufragioaren Aldeko Elkarte Nazionaleko presidentea izan zen 1875etik 1876ra, eta hogei urte baino gehiagoz Batzorde Exekutiboko presidentea edo presidenteordea izan zen. 1876ko konbentzioan, polizia talde batekin eztabaida arrakastatsua izan zuen, elkartea legez kanpoko batzar bat egiten ari zela argudiatuz. Polizia, azkenean, kargurik jaso gabe joan zen
== Argitalpenak ==
Gage The National Citizen and Ballot Boxeko editorea izan zen 1878ko maiatzetik 1881eko urrira arte (mikrofilmetan eskuragarri) eta The Liberal Thinker egunkariko editorea 1890etik aurrera. Argitalpen horiek aukera eman zioten saiakerak eta iritzi-artikuluak argitaratzeko. Honako hau da bere lanen zerrenda partziala:
* ''Is Woman Her Own'' (The Revolution, 1868, ed. Elizabeth Cady Stanton, Parker Pillsbury. pp 215-216).
* ''Prospectus'' (The National Citizen and Ballot Box, ed. Matilda E. J. Gage. May 1878 p 1.)
* ''Indian Citizenship'' (The National Citizen and Ballot Box, ed. Matilda E. J. Gage. May 1878 p 2.)
* ''All The Rights I Want'' (The National Citizen and Ballot Box, ed. Matilda E. J. Gage. January 1879 p 2.)
* ''A Sermon Against Woman'' (The National Citizen and Ballot Box, ed. Matilda E. J. Gage. September 1881 p 2.)
* ''God in the Constitution (''The National Citizen and Ballot Box, ed. Matilda E. J. Gage. October 1881 p 2.)
* ''Woman As Inventor (''1870, Fayetteville, NY: F.A. Darling)
* ''History of Woman Suffrage'' (1881, Capítulos por Cady Stanton, E., Anthony, S.B., Gage, M. E. J., Harper, I.H. (berrito argitaratua 1985ean Salem NH: Ayer Company)
* ''The Aberdeen Saturday Pioneer'' (1891)
* ''Woman, Church and State (''1893) (berriro argitaratua 1980an Watertowne MA: Persephone Press)
== Matilda efektua ==
1993an, [[Margaret W. Rossiter]] zientziaren historialariak Matilda J. Gageren omenez "Matilda efektua" terminoa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=#NoMoreMatildas|hizkuntza=es|url=https://www.nomorematildas.com/|aldizkaria=#NoMoreMatildas|sartze-data=2021-06-02}}</ref> sortu zuen, emakume zientzialariek beren lanaren azterketa objektibo batetik legokiekeena baino kreditu eta aintzatespen txikiagoa jasotzen duten egoera soziala identifikatzeko. Matilda efektua Robert K. Merton soziologo ospetsuak aurkeztutako "Mateo efektua" ren ondorio bat da.
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1826ko|1888ko|Gage, Matilda Joslyn}}
{{biografia zirriborroa|New York}}
[[Kategoria:New York estatuko jendea]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako idazleak]]
[[Kategoria:XIX. mendeko emakume idazleak]]
[[Kategoria:Ingelesezko idazleak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako feministak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Amerindiarren eskubideen aldeko ekintzaileak]]
f49yem9r8os5byu53dkqnqygqoc9pwn
9975477
9975474
2024-11-20T18:35:36Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975477
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Matilda Electa Joslyn Gage''' ([[Cicero (New York)|Cicero]], [[New York (estatua)|New York]], [[1826]]ko [[martxoaren 24]]a - [[Chicago]], [[Illinois]], [[1898]]ko [[martxoaren 18]]a) estatubatuar [[Emakumeen sufragismoa|emakumeen sufragioaren]] eta [[Amerikar natiboen eskubide zibilak|amerikar natiboen eskubide zibilen]] aldeko ekintzailea, abolizionista, librepentsalaria eta idazlea izan zen.
== Biografia ==
=== Lehen urratsak ===
Joslyn Gagek bere haurtzaroa esklaboei laguntzeko sare klandestinoaren (lurpeko trenbidea) parte zen etxe batean igaro zuen. Kartzelan egon zen Fugitive Slave Law of 1850 delakoaren arabera egindako ekintzengatik, ekintza kriminal bezala esklabo iheslariei laguntza ematea tipifikatzen zuena. Bizitza osoan zehar arazo fisiko eta finantzarioak (bihotz-arazoak) izan zituen arren, emakumeen eskubideen alde egindako lana zabala, praktikoa eta askotan bikain gauzatua izan zen.
1852an Gage emakumeen eskubideen aldeko mugimenduan sartu zen, Sirakusako Emakumeen Eskubideen Konbentzio Nazionalean (New York) hitz egin zuenean. Emakumearen Sufragioaren Aldeko Elkarte Nazionaleko presidentea izan zen 1875etik 1876ra, eta hogei urte baino gehiagoz Batzorde Exekutiboko presidentea edo presidenteordea izan zen. 1876ko konbentzioan, polizia talde batekin eztabaida arrakastatsua izan zuen, elkartea legez kanpoko batzar bat egiten ari zela argudiatuz. Polizia, azkenean, kargurik jaso gabe joan zen
== Argitalpenak ==
Gage The National Citizen and Ballot Boxeko editorea izan zen 1878ko maiatzetik 1881eko urrira arte (mikrofilmetan eskuragarri) eta The Liberal Thinker egunkariko editorea 1890etik aurrera. Argitalpen horiek aukera eman zioten saiakerak eta iritzi-artikuluak argitaratzeko. Honako hau da bere lanen zerrenda partziala:
* ''Is Woman Her Own'' (The Revolution, 1868, ed. Elizabeth Cady Stanton, Parker Pillsbury. pp 215-216).
* ''Prospectus'' (The National Citizen and Ballot Box, ed. Matilda E. J. Gage. May 1878 p 1.)
* ''Indian Citizenship'' (The National Citizen and Ballot Box, ed. Matilda E. J. Gage. May 1878 p 2.)
* ''All The Rights I Want'' (The National Citizen and Ballot Box, ed. Matilda E. J. Gage. January 1879 p 2.)
* ''A Sermon Against Woman'' (The National Citizen and Ballot Box, ed. Matilda E. J. Gage. September 1881 p 2.)
* ''God in the Constitution (''The National Citizen and Ballot Box, ed. Matilda E. J. Gage. October 1881 p 2.)
* ''Woman As Inventor (''1870, Fayetteville, NY: F.A. Darling)
* ''History of Woman Suffrage'' (1881, Capítulos por Cady Stanton, E., Anthony, S.B., Gage, M. E. J., Harper, I.H. (berrito argitaratua 1985ean Salem NH: Ayer Company)
* ''The Aberdeen Saturday Pioneer'' (1891)
* ''Woman, Church and State (''1893) (berriro argitaratua 1980an Watertowne MA: Persephone Press)
== Matilda efektua ==
1993an, [[Margaret W. Rossiter]] zientziaren historialariak Matilda J. Gageren omenez "Matilda efektua" terminoa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=#NoMoreMatildas|hizkuntza=es|url=https://www.nomorematildas.com/|aldizkaria=#NoMoreMatildas|sartze-data=2021-06-02}}</ref> sortu zuen, emakume zientzialariek beren lanaren azterketa objektibo batetik legokiekeena baino kreditu eta aintzatespen txikiagoa jasotzen duten egoera soziala identifikatzeko. Matilda efektua Robert K. Merton soziologo ospetsuak aurkeztutako "Mateo efektua" ren ondorio bat da.
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1826ko|1888ko|Gage, Matilda Joslyn}}
{{biografia zirriborroa|New York}}
[[Kategoria:New Yorkeko estatuko jendea]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako idazleak]]
[[Kategoria:XIX. mendeko emakume idazleak]]
[[Kategoria:Ingelesezko idazleak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako feministak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Amerindiarren eskubideen aldeko ekintzaileak]]
f9rm7315y5pnnmglvgqdit2sj7q5l5n
Alice Paul
0
747598
9975510
8926349
2024-11-20T18:45:42Z
Eliatxo
96586
9975510
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Alice Stokes Paul''' ([[Mount Laurel]], [[1885]]eko [[urtarrilaren 11]] – [[Moorestown]], [[1977]]ko [[uztailaren 9]]a) ekintzaile feminista estatubatuarra, [[Ameriketako Estatu Batuetako Konstituzioa|Estatu Batuetako Konstituzioaren]] [[Estatu Batuetako Konstituzioaren Hemeretzigarren Zuzenketa|Hemeretzigarren Zuzenketa]] bultzatzeko kanpainaren liderra izan zen, emakumeen botoa legezko egiteko xedez.
Aktibismo britainiarrean trebatu zen, [[Emmeline Pankhurst]] eredutzat hartuz. Paul-ek muturreko neurri eta moldeekin bultzatzen zuen sufragismoaren borroka, Emakume Amerikarren Safragiorako Nazio-Elkartearen epelkeriatik urrun. Gainera, herriaren Konstituzioaren erreforma zuen helburu bakar bezala, estatuz estatu erreferendumak egin ordez. [[1916]]<nowiki/>ko elkartetik bota zen eta Emakumeen Alderdi Nazionala sortu zuen, eta bertan jarraitu zuen militatzen mende erdi baino gehiagoz.
{{Bizialdia|1885eko|1977ko|Paul, Alice}}
[[Kategoria:Newjerseyarrak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako feministak]]
[[Kategoria:Sufragistak]]
[[Kategoria:Desobedientzia zibila]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako protestanteak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Berdintasun-eskubideak]]
[[Kategoria:Emakumeen eskubideen historia Ameriketako Estatu Batuetan]]
[[Kategoria:Emakumeen eskubideen historia]]
tl6fgi2kpgane3qai8qteymrhvyene5
Anna Ella Carroll
0
747983
9976195
9530503
2024-11-21T11:53:42Z
Eliatxo
96586
/* Erreferentziak */
9976195
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Anna Ella Carroll '''(Pocomoke City, [[Somerset]], [[Estatu Batuak]], [[1815]]eko [[abuztuaren 29]] – [[Washington]], [[1894]]ko [[otsailaren 19]]a) panfletista, [[politikari]] eta Estatu Batuetako Gerra Zibileko estrategian parte hartu zuen teoriko konstituzional bat izan zen.
== Bizitza ==
Anna Ella Carroll zortzi semeetan nagusiena izan zen. Bere aita Thomas King Carroll, 1830-1831n gobernadorea izan zena zen. Gaztetatik hartu zuen parte Annak politika eta lege kontuetan. Bere aitak hezi eta gidatu zuenez, gizonezkoa zen politika munduan sartzea lortu zuen. Aktiboa egin zen Estatu Batuetako Whig alderdian.
Brighten gaixotasunaren ondorioz hil zen Carroll, giltzurruneko arazo batengatik. Old Trinity Churchen lurperatua izan zen ([[Maryland]]).
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
{{bizialdia|1815eko|1894ko|Carroll, Anna Ella}}
[[Kategoria:Emakume politikariak]]
[[Kategoria:Marylandeko politikariak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako idazleak]]
[[Kategoria:XIX. mendeko emakume idazleak]]
[[Kategoria:Nefritisak hildakoak]]
mvyyrdtuft9mhla40vxrfyigjfktts6
Mary Livermore
0
748113
9975503
7897961
2024-11-20T18:43:25Z
Eliatxo
96586
/* Aukeratutako lanak */
9975503
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Mary Livermore''', '''Mary Ashton Rice''' jaio zen, (1820ko abenduaren 19a - 1905eko maiatzaren 23a), [[Emakumeen eskubideak|emakumeen eskubideen]] defendatzailea, abolizionista eta [[kazetari]] [[estatubatuarra]] izan zen.
[[Ameriketako Estatu Batuetako Gerra Zibila]] piztu zenean, Estatu Batuetako Osasun Batzordean sartu zen Chicago-ko egoitzan, mota guztietako lan handia egin zuen: erakunde laguntzaileak antolatzen, ospitale eta postu militarrak bisitatu zituen, prentsan laguntzen, korrespondentzia erantzuten, eta erakunde horrek egiten zituen beste lann batzuk. Chicagoko 1863ko azoka bikaina antolatu zuen laguntzaileetariko bat izan zen, ia 100.000 US $ bildu baitzuten, eta horrenbestez, 3.000 dolarretan saldu zen Lincoln presidentearen Emantzipazio-Aldarrikapenaren jatorrizko zirriborroa lortu zuen.
Gerra amaitu zenean, ''the Agitator'' izeneko dokumentu bat eratu zuen, ondoren emakumearen egunkarian bildu zena. Horretarako, editorea izan zen bi urtez eta maiz laguntzaile izan zen gero. Hitzaldi-plataforman, karrera nabarmena izan zuen, batez ere [[Emakumeen sufragismoa|emakumeen sufragioaren]] eta neurritasun mugimenduaren izenean hitz egiten. Urte askotan, 25.000 mila (40.000 km) bidaiatu zituen urtero, bost gau astean hitz egiten urteko bost hilabeteetan.
== Lan hautatuak ==
* ''The Children's Army'' (1844)
* "The Twin Sisters: or, The History of Two Families," collected in ''The Two Families; and The Duty that Lies Nearest. Prize Stories'' (1848)
* ''A Mental Transformation'' (1848)
* ''Pen Pictures'' (1863)
* ''What Shall We Do With Our Daughters? and Other Lectures''
* ''A Woman of the Century'' (1893) (ed. Willard, Frances E. & Livermore, Mary A.)
* ''My Story of the War: The Civil War Memories of the Famous Nurse, Relief Organizer and Suffragette'' (1887/1995) Nina Silber-en hitzaurrea. New York: De Capo Press.
* ''[http://quod.lib.umich.edu/m/moa/4728109.0001.001 The story of my life ; or, The sunshine and shadow of seventy years]'' (1897).
* Cooperative Womanhood in the State.(1891) ''[[North American Review]]'' 153 283–295 orr.
{{bizialdia|1820ko|1905eko|Mary Livermore}}
[[Kategoria:Bostondarrak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako erizainak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako Gerra Zibileko biografiak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako idazleak]]
[[Kategoria:XIX. mendeko emakume idazleak]]
[[Kategoria:Ingelesezko idazleak]]
qgm3wlxsf1ufbkbr00v5ql7wvi1jmg2
9975504
9975503
2024-11-20T18:44:07Z
Eliatxo
96586
/* Lan hautatuak */
9975504
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Mary Livermore''', '''Mary Ashton Rice''' jaio zen, (1820ko abenduaren 19a - 1905eko maiatzaren 23a), [[Emakumeen eskubideak|emakumeen eskubideen]] defendatzailea, abolizionista eta [[kazetari]] [[estatubatuarra]] izan zen.
[[Ameriketako Estatu Batuetako Gerra Zibila]] piztu zenean, Estatu Batuetako Osasun Batzordean sartu zen Chicago-ko egoitzan, mota guztietako lan handia egin zuen: erakunde laguntzaileak antolatzen, ospitale eta postu militarrak bisitatu zituen, prentsan laguntzen, korrespondentzia erantzuten, eta erakunde horrek egiten zituen beste lann batzuk. Chicagoko 1863ko azoka bikaina antolatu zuen laguntzaileetariko bat izan zen, ia 100.000 US $ bildu baitzuten, eta horrenbestez, 3.000 dolarretan saldu zen Lincoln presidentearen Emantzipazio-Aldarrikapenaren jatorrizko zirriborroa lortu zuen.
Gerra amaitu zenean, ''the Agitator'' izeneko dokumentu bat eratu zuen, ondoren emakumearen egunkarian bildu zena. Horretarako, editorea izan zen bi urtez eta maiz laguntzaile izan zen gero. Hitzaldi-plataforman, karrera nabarmena izan zuen, batez ere [[Emakumeen sufragismoa|emakumeen sufragioaren]] eta neurritasun mugimenduaren izenean hitz egiten. Urte askotan, 25.000 mila (40.000 km) bidaiatu zituen urtero, bost gau astean hitz egiten urteko bost hilabeteetan.
== Lan hautatuak ==
* ''The Children's Army'' (1844)
* "The Twin Sisters: or, The History of Two Families," collected in ''The Two Families; and The Duty that Lies Nearest. Prize Stories'' (1848)
* ''A Mental Transformation'' (1848)
* ''Pen Pictures'' (1863)
* ''What Shall We Do With Our Daughters? and Other Lectures''
* ''A Woman of the Century'' (1893) (ed. Willard, Frances E. & Livermore, Mary A.)
* ''My Story of the War: The Civil War Memories of the Famous Nurse, Relief Organizer and Suffragette'' (1887/1995) Nina Silber-en hitzaurrea. New York: De Capo Press.
* ''[http://quod.lib.umich.edu/m/moa/4728109.0001.001 The story of my life ; or, The sunshine and shadow of seventy years]'' (1897).
* Cooperative Womanhood in the State.(1891) ''[[North American Review]]'' 153 283–295 orr.
{{bizialdia|1820ko|1905eko|Livermore, Mary}}
[[Kategoria:Bostondarrak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako erizainak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako Gerra Zibileko biografiak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako idazleak]]
[[Kategoria:XIX. mendeko emakume idazleak]]
[[Kategoria:Ingelesezko idazleak]]
9amwxcq5isnqasafxxf9c0f78gvdfz8
Carrie Chapman Catt
0
748161
9975462
9530507
2024-11-20T18:31:16Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975462
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
[[Carrie Chapman Catt]], (jaiotzaz, '''Carrie Clinton Lane'''; [[1859]]ko [[urtarrilaren 9]] – [[1947]]ko [[martxoaren 9]]) [[Ameriketako Estatu Batu]]etako [[sufragismo|sufragisten]] buru izan zen, eta [[Ameriketako Estatu Batuetako Konstituzioaren Hemeretzigarren Zuzenketa]]ren aldeko kanpaina egin zuen, Estatu Batuetako emakumeei botoa emateko eskubidea eman ziena. Catt National [[American Woman Suffrage Association]] erakundeko presidentea izan zen 1900etik 1904ra eta 1915etik 1920ra<ref>{{Erreferentzia|izenburua=CARRIE C.CATT DIES OF HEART ATTACK; Woman's Suffrage Pioneer, Long an Advocate of World Peace, Succumbs at 88|hizkuntza=en-US|data=1947-03-10|url=https://www.nytimes.com/1947/03/10/archives/carrie-ccatt-dies-of-heart-attack-womans-suffrage-pioneer-long-an.html|aldizkaria=The New York Times|issn=0362-4331|sartze-data=2023-04-19}}</ref>. [[Emakume Boto-emaileen Liga]] sortu zuen 1920an, eta Emakumeen Sufragioaren aldeko Nazioarteko Aliantza, 1904an, beranduago [[Emakumeen Nazioarteko Aliantza]] izan zena. Boto-eskubiderik gabeko emakumeen armada bat zuzendu zuen 1919an, Kongresuari presio egiteko, boto-eskubidea ematen zien konstituzio-zuzenketa onar zezan, eta estatuko legegintzaldiak konbentzitu zituen hura berrets zezaten 1920an. "XX. mendearen lehen erdian Estatu Batuetako emakume ezagunenetako bat izan zen, eta AEBetako emakume ospetsuen zerrenda guztietan agertzen zen"<ref>{{Erreferentzia|izena=Jacqueline|abizena=Van Voris|izenburua=Carrie Chapman Catt : a public life|argitaletxea=Feminist Press at the City University of New York|data=1996|url=https://www.worldcat.org/oclc/34186678|edizioa=1st pbk. ed|isbn=0-935312-63-3|pmc=34186678|sartze-data=2023-04-19}}</ref>.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1859ko|1947ko|Chapman Xatt, Carrie}}
[[Kategoria:Wisconsingo politikariak]]
[[Kategoria:Emakume politikariak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako feministak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
jduw2kr7b65e3z7nqjdy6zynpjz50fy
Elizabeth Gurley Flynn
0
748163
9975473
8435522
2024-11-20T18:33:52Z
Eliatxo
96586
9975473
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Elizabeth Gurley Flynn''' ([[1890]]eko abuztuaren 7a -[[1964]]ko irailaren 5a) [[politikari]], [[sindikalismo|sindikalista]] eta [[feminismo|feminista]] [[Ameriketako Estatu Batuak|estatubatuar]] bat izan zen.
Ezkertiar militanteen alaba izan zen. Bere lehenengo urratsak [[ehungintza]]ren munduan izan ziren. Interes [[Politika|politikoa]] oso txikitatik izan zuenez, [[debate]] [[Politika|politikotara]] joaten eta gero parte hartzen jarraitu zuen. [[Politikari]] garrantzitsua izan zen: [[Estatu Batuetako Alderdi Komunista]]ren buru izan zen 1961etik 1964ra.
{{biografia zirriborroa|New Hampshire}}
{{bizialdia|1890eko|1964ko|Flynn, Elizabeth Gurley}}
[[Kategoria:New Hampshiretarrak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sindikalistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako politikariak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako feministak]]
[[Kategoria:Irlandar estatubatuarrak]]
[[Kategoria:Sufragistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako komunistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Moskun hildakoak]]
cilop64s5z6e52usz7bau17pkvc3mvb
Club de Remo Barquereño
0
750599
9975623
9793817
2024-11-20T20:07:34Z
Gartxoak
23317
/* Historia */
9975623
wikitext
text/x-wiki
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = blue
| kolore2 = #65acdf
| izena = Club de Remo Barquereño
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera = [[1969]]
| bazkideak =
| herria = {{banderaikur|Espainia}} [[San Vicente de la Barquera]], [[Kantabria]]
| koloreak = {{color box|#65acdf}} urdin argia
| lehendakaria = {{banderaikur|Espainia}} Marcelino Ortiz Román
| entrenatzailea = ?
| patroia = ?
| trainerua = {{color box|#65acdf}}
| txapelketak = '''0''' [[Kontxako Bandera]]<br />'''0''' [[TKE Liga]]<br />'''0''' [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]]<br />'''0''' [[Kantabriako Traineru Txapelketa|Kantabriako Txapelketa]]
| kontxa = ez
| liga = ez
| aurten =
| webgunea =
}}
'''Club de Remo Barquereño''' [[San Vicente de la Barquera]]ko arraun elkartea da. 1969. urtean sortu zen eta bateletan aritzen da<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=C.R. Barquereño – Federación cántabra de Remo|hizkuntza=es-ES|url=http://www.fecanremo.com/c-r-barquereno/|aldizkaria=www.fecanremo.com|sartze-data=2018-04-09}}</ref>.
== Historia ==
Bateletan lehiatzen hasi zen eta aurreneko garaipena Espainiako Printzeraren saria izan zuen 1972an. [[Laredo Remo Club|Laredo R.C.k]] eta ''Educación y Descanso'' elkarteak utzitako materialarekin aritzen ziren 1986an material propioa erosi zuten arte<ref name=":0" />.
XXI mendearen hasieran ia utzia egon zen, ontzirik atera gabe baina 2009an José Manuel García Sánchez presidente izendatu eta [[Club de Remo Pontejos|C.R. Pontejosekin]] batera trainerua ere atera zuen, Kantabriako estropadetan parte hartu zuena. Urte hartan instalazio brriak inauguratu zituen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Detalle - Gobierno - cantabria.es|hizkuntza=es-ES|url=https://www.cantabria.es/detalle/-/journal_content/56_INSTANCE_DETALLE/16413/1063461|aldizkaria=Gobierno|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. 2013an berriz atera zuen trainerua eta Luancoko [[El Socorro Bandera]]n hirugarren postua lortu zuen. 2015etik aurrera arraun olinpikoan ere lehiatzen da.
Urte horietan beteranoen trainerua ere osatu zuen estropada gutxi batzuetan aritzeko. 2012an [[San Vicente de la Barquerako Bandera|etxeko Bandera]] irabazi zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bandera de San Vicente|url=https://traineras.es/banderas/183#SM|aldizkaria=traineras.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* [https://web.archive.org/web/20230629083132/https://www.remobarquereno.com/ Webgune ofiziala]
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Kantabriako arraun taldeak|B]]
[[Kategoria:San Vicente de la Barquera|B]]
5ys19ayg76dw5deswkbx4uv9t64wguy
9975624
9975623
2024-11-20T20:07:45Z
Gartxoak
23317
/* Erreferentziak */
9975624
wikitext
text/x-wiki
{{Arraun talde infotaula
| kolore1 = blue
| kolore2 = #65acdf
| izena = Club de Remo Barquereño
| ezizena =
| logoa =
| zabalera =
| sorrera = [[1969]]
| bazkideak =
| herria = {{banderaikur|Espainia}} [[San Vicente de la Barquera]], [[Kantabria]]
| koloreak = {{color box|#65acdf}} urdin argia
| lehendakaria = {{banderaikur|Espainia}} Marcelino Ortiz Román
| entrenatzailea = ?
| patroia = ?
| trainerua = {{color box|#65acdf}}
| txapelketak = '''0''' [[Kontxako Bandera]]<br />'''0''' [[TKE Liga]]<br />'''0''' [[Espainiako Traineru Txapelketa|Espainiako Txapelketa]]<br />'''0''' [[Kantabriako Traineru Txapelketa|Kantabriako Txapelketa]]
| kontxa = ez
| liga = ez
| aurten =
| webgunea =
}}
'''Club de Remo Barquereño''' [[San Vicente de la Barquera]]ko arraun elkartea da. 1969. urtean sortu zen eta bateletan aritzen da<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=C.R. Barquereño – Federación cántabra de Remo|hizkuntza=es-ES|url=http://www.fecanremo.com/c-r-barquereno/|aldizkaria=www.fecanremo.com|sartze-data=2018-04-09}}</ref>.
== Historia ==
Bateletan lehiatzen hasi zen eta aurreneko garaipena Espainiako Printzeraren saria izan zuen 1972an. [[Laredo Remo Club|Laredo R.C.k]] eta ''Educación y Descanso'' elkarteak utzitako materialarekin aritzen ziren 1986an material propioa erosi zuten arte<ref name=":0" />.
XXI mendearen hasieran ia utzia egon zen, ontzirik atera gabe baina 2009an José Manuel García Sánchez presidente izendatu eta [[Club de Remo Pontejos|C.R. Pontejosekin]] batera trainerua ere atera zuen, Kantabriako estropadetan parte hartu zuena. Urte hartan instalazio brriak inauguratu zituen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Detalle - Gobierno - cantabria.es|hizkuntza=es-ES|url=https://www.cantabria.es/detalle/-/journal_content/56_INSTANCE_DETALLE/16413/1063461|aldizkaria=Gobierno|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. 2013an berriz atera zuen trainerua eta Luancoko [[El Socorro Bandera]]n hirugarren postua lortu zuen. 2015etik aurrera arraun olinpikoan ere lehiatzen da.
Urte horietan beteranoen trainerua ere osatu zuen estropada gutxi batzuetan aritzeko. 2012an [[San Vicente de la Barquerako Bandera|etxeko Bandera]] irabazi zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bandera de San Vicente|url=https://traineras.es/banderas/183#SM|aldizkaria=traineras.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* [https://web.archive.org/web/20230629083132/https://www.remobarquereno.com/ Webgune ofiziala]
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Kantabriako arraun taldeak|B]]
[[Kategoria:San Vicente de la Barquera|B]]
5166y1w7r0zxyr4qm50k9qnnnewp3ei
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2018/04
101
752330
9974919
6207437
2024-11-20T14:10:59Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Lehiaketak/2018/04]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2018/04]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
6207437
wikitext
text/x-wiki
==Ohar bat==
Kaixo denoi, ez dut nik hemen parte hartu, baina argitzearren, gainbegiratu egin dut eta ikusi dut bi lankide gutxienez '''zerrendatutako artikuluez kanpora''' ari direla. Kontuz! Lehiaketaren lehen paragrafoan argi esaten du: "Helburua behean agertzen den artikulu zerrenda erraldoi hori hobetzea da, artikuluak sortuz edo daudenak hedatuz". [[Atari_eztabaida:Hezkuntza/Lehiaketak/2018/03#Irene_Montero|Gai hau bera otsailean atera zen]]. Kasu horretan, artikulu batzuk ordurako eginda edukiagatik ere, nire artikuluak zenbatu gabe geratu ziren, baina artean pare bat artikulu egiten jarraitu nuen lehiaketaren espirituarekin bat etorriz. Goraintzi --[[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 21:25, 27 apirila 2018 (UTC)
84a1za3rczon7nz0t3lmm7ionk35pxn
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow
101
753882
9974859
6226957
2024-11-20T14:10:44Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
6226957
flow-board
application/json
{"flow-workflow":"ud8inwd24y155eo0"}
av19iff169h4th8870r3otwampzbi4f
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Irakasle-gela
101
754692
9974913
6249428
2024-11-20T14:10:57Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Irakasle-gela]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Irakasle-gela]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
6249428
flow-board
application/json
{"flow-workflow":"udzkmyvhs9b6qog0"}
c256fcrfqafp61o57vwcr1qkhyv1f5e
Palmirako Lehoia
0
800685
9975961
9246340
2024-11-21T07:57:12Z
InternetArchiveBot
119347
Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
9975961
wikitext
text/x-wiki
{{eraikin infotaula}}
'''Palmirako Lehoia, Al·lat-eko Lehoia''' edo '''Atenako Lehoia''' ([[arabiera]]z اللات) [[Siria]]ko Palmirako hirian gorde zen lehoi baten estatua izan zen. Lehen mendean eraikia, Islam aurreko [[Al·lat]] tenplua apaintzen zuen. [[2015]]ean [[Estatu Islamikoa]]ren partaideek txikitu zuten baina, zatiak berreskuratuak, egun [[Damaskoko Museo Nazionala|Damaskoko Museo Nazionalean]] ikus daiteke.
== Deskribapena ==
Lehoia hanken artean gazela bat babesten zuen. Harri kalkareaz egina zegoen. Hiru metro eta erdiko garaiera zuen eta 15 tonako pisua. Ezkerreko hankan lehoiak kaltetuta zegoen idazkuna zeukan: : ''tbrk'' ʾ[jainkosa] (Al·lat beneirà) ''mn dy lʾyšd'' (ez du botako) '' dm l ḥgb'' (odola santutegian).
== Esanahia ==
Lehoia [[Al-Lat]], Palmirako [[Ama jainkosa]]ren sinboloa zen. Gazela, bestetik, [[Al-Lat]] jainkosaren sentimendu maitekorren sinboloa zen.
== Historia ==
Lehenengo mendean [[Al·lat]] tenplua apaintzeko eraiki zen. Denboraren poderioz, lehoia desagertu [[1977]] arte; urte horretan, Bartosz Markowski eta Robert Zukowski agindupean arkeologo talde poloniar batek zatiak aurkitu zituen eta Palmirako Museoaren aurrean berreraiki zuten; azken lan hori Józef Gazy zaharberritzaileak egin zuen. <ref>{{erreferentzia|url=https://www.lainformacion.com/arte-cultura-y-espectaculos/arqueologia/Arqueologos-reencuentran-Leon-Palmira-yihadistas_0_910409028.html|izenburua=|sartze-data=|egunkaria=|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=|formatua=}}{{Apurtutako esteka|date=azaroa 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> [[2005]]ean ere, berriro, berritua izan zen. [[Siriako Gerra Zibila]]ren bitartean metalezko xaflez eta [[harea]]-sakuez babestu zen. [[2015]]eko [[ekainaren 27]]an [[Estatu Islamikoa]]k Palmira okupatu zuen larriki kaltetu zuten eskultura.
Behin Estatu Islamikoa kanporatuta, Maamoun Abdulkarim, Siriako museoen zuzendariak, piezak bertan zeudela esan zuen, eta eskultura berreskuratzea posiblea zela. [[2016]]an [[Damasko]]ra eraman zuten eta han, [[UNESCO]]ren babesarekin, erabateko berreskuratzea egin zen. [[2017]]ko [[urriaren 1]]an Damaskoko Museo Nazionalean egokitu zen Palmirako egoera lasaitu arte, berriro ere hara eramateko asmoz.<ref>{{erreferentzia|url=http://es.euronews.com/2017/10/02/el-leon-de-palmira-renace-de-entre-las-ruinas|izenburua=|sartze-data=|egunkaria=|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=|formatua=}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{es}}: [https://www.youtube.com/watch?v=F7lGo_X4hWk Lehoi berreskuratuaren irudiak Youtuben.]
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Palmira]]
[[Kategoria:Siriako eskulturak]]
[[Kategoria:Erlijio eskulturak]]
[[Kategoria:Artelan galduak]]
[[Kategoria:I. mendea]]
[[Kategoria:Lehoi mitologikoak]]
15wezqbvyhilpprs63ldrqovzz6cr6v
Txikipedia:Bangkok
104
835069
9976071
8394142
2024-11-21T10:28:51Z
CommonsDelinker
688
«BKK-0972_(cropped).JPG» fitxategiaren ordez «Giant_swing_-_Sao_Chingcha_crop_2013-05-20.jpg» jarri da (eragilea: CommonsDelinker; arrazoia: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FNC|]] #2 meaningless name).
9976071
wikitext
text/x-wiki
{{PAGEBANNER:Bangkok GrandPalace from River2.jpg|origin=0,0}}
[[Fitxategi:View from Baiyoke Sky Hotel, Bangkok (7053110333) cropped.jpg|thumb|righ|380px|<center>Airetiko ikuspegia.<center>]]
'''Bangkok''' {{txp|Asia|Asiako}} hiri bat da, {{txp|Thailandia|Thailandiako}} hiriburua eta hiri handiena da. 2010eko datuen arabera 8.280.925 biztanle ditu. {{txp|Biztanleriaren dentsitatea}} oso handia da, eta, horregatik, kutsadura handia dago bertan.
Herrialdeko industriagunerik handiena, eta itsas porturik garrantzitsuena ere badu.
Hiriak {{txp|Ubide|ubide}} edo {{txp|Kanal|kanal}} ugari ditu, Italiako {{txp|Venezia}} hiriak bezala. Horregatik, "Ekialdeko Venezia" izena ematen zaio batzuetan. Kanal horiek garraiorako erabiltzen dira; badira ur gaineko azoka edo merkatuak ere. Saltzaileek ontzietan eskaintzen dituzte beren salgaiak eta bezeroak ere txalupetan hurbiltzen dira erostera. Dena dela, kanal batzuk hustu eta kaleak egin dituzte bertan, bai eta etxeak ere.
== Geografia ==
Bangkok {{txp|Asia|Asian}} dago, Chao Phraya ibaiaren ertzean, Thailandiako Golkotik hurbil. Bi eremu oso desberdin ditu:
* Alde zaharra: XVIII. mendeko jauregi eta tenpluak daude bertan.
* Hiri modernoa: Ibaiertzean dago eta {{txp|Etxe orratz|etxe orratzak}} eta merkatalguneak daude bertan.
Hiria {{txp|Tropiko|tropikoan}} kokatuta dago; hori dela eta, bero handia egiten du gau eta egun, eta oso euritsua da. Gainera, euri-sasoian, uholde handia izaten dira askotan.
== Historia ==
XV. mendean ibai ertzeko arrantzale herri txiki bat zen Bangkok. 1767. urtean, Thailandiako hiriburua bihurtu zen, {{txp|Burma|burmatarrek}} lehenagoko hiriburua, Ayutthaya izenekoa, suntsitu ondoren; 1782. urtean, Rama erregeak bere jauregi ederra eraiki zuen.
== Leku ikusgarriak ==
Bangkok hiriak turismo asko du eta leku ikusgarri asko ditu, adibidez:
* Jauregi handia
* Wat Arun tenplua
* Swing erraldoia
Gainera, tenplu budista asko ere badaude, 400dik gora. Ezagunena Buda Esmeraldaren tenplua da, Thailandiako santutegi nazionala. Budaren estatua, ordea, ez da {{txp|Esmeralda|esmeraldazkoa}}, {{txp|Jade|jadezkoa}} baizik.
== Irudiak ==
<center><gallery widths="200px" heights="200px" perrow="4">
Irudi:Grand Palace Bangkok, Thailand.jpg|Jauregi handia.
Irudi:034 Light Up in the Evening (9171263377).jpg|Wat Arun.
Irudi:Giant swing - Sao Chingcha crop 2013-05-20.jpg|Swing erraldoia.
Irudi:Aerial view of Lumphini Park.jpg|Lumphini parkea.
</gallery>
{{Txikipedia interwiki}}
[[Kategoria:Txikipedia]]
[[Kategoria:Txikipedia:Thailandia]]
[[Kategoria:Txikipedia:Asiako hiriburuak]]
05duk9l6lno2nkdkyhvfvmg0weexuwh
Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu
101
835354
9974877
7747255
2024-11-20T14:10:48Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
6382255
wikitext
text/x-wiki
==Wikiproxecto 1000 artigos de calidade para alumnado de 12 a 16 anos en la Galipedia==
Hola a todos, os comento que he comenzado el wikiproyecto "1000 artigos de calidade para alumnado de 12 a 16 anos" para intentar replicar en la Galipedia este interesante proyecto. No tenemos los medios de los que disponéis vosotros pero esperamos ir poco a poco mejorando esta lista de artículos intentando contactar con institutos y la universidad.
También necesito de vuestra ayuda, no tenemos editores que conozcan suficiente euskera, por lo que algunas partes no las he podido adaptar, si me podéis echar una mano para aclarar algunas dudas, sería genial.
Sólo me queda felicitaros por este estupendo e interesante proyecto, y desearos que funcione estupendamente! Saludos, --[[Lankide:Elisardojm|Elisardojm]] ([[Lankide eztabaida:Elisardojm|eztabaida]]) 17:02, 15 uztaila 2018 (UTC)
:{{ping|Elisardojm}} Qué alegría! Cualquier duda que tengas, escríbeme, soy el que está llevando adelante este proyecto. Lo más importante de adaptar, es mirarse el currículum oficial que tenga la Xunta, es la manera más rápida de obtener temas que puedan ser de interés. -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 09:51, 16 uztaila 2018 (UTC)
ospb7qwshcg9t42t422s0r4ryqrnvxw
9975008
9974877
2024-11-20T14:16:11Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu]]» izenera aldatu du: Revert
6382255
wikitext
text/x-wiki
==Wikiproxecto 1000 artigos de calidade para alumnado de 12 a 16 anos en la Galipedia==
Hola a todos, os comento que he comenzado el wikiproyecto "1000 artigos de calidade para alumnado de 12 a 16 anos" para intentar replicar en la Galipedia este interesante proyecto. No tenemos los medios de los que disponéis vosotros pero esperamos ir poco a poco mejorando esta lista de artículos intentando contactar con institutos y la universidad.
También necesito de vuestra ayuda, no tenemos editores que conozcan suficiente euskera, por lo que algunas partes no las he podido adaptar, si me podéis echar una mano para aclarar algunas dudas, sería genial.
Sólo me queda felicitaros por este estupendo e interesante proyecto, y desearos que funcione estupendamente! Saludos, --[[Lankide:Elisardojm|Elisardojm]] ([[Lankide eztabaida:Elisardojm|eztabaida]]) 17:02, 15 uztaila 2018 (UTC)
:{{ping|Elisardojm}} Qué alegría! Cualquier duda que tengas, escríbeme, soy el que está llevando adelante este proyecto. Lo más importante de adaptar, es mirarse el currículum oficial que tenga la Xunta, es la manera más rápida de obtener temas que puedan ser de interés. -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 09:51, 16 uztaila 2018 (UTC)
ospb7qwshcg9t42t422s0r4ryqrnvxw
Ellen Glasgow
0
835423
9975479
9949587
2024-11-20T18:36:24Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975479
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Ellen Glasgow''' ([[Richmond]], [[Virginia]], [[1873]]ko [[apirilaren 22]]a – [[Ibidem|''ib.'']], [[1945]]eko [[azaroaren 21]]a) estatubatuar idazlea izan zen. Hogei liburu argitaratu zituen, horietatik bost best-sellerrak. Bere garaiko Hegoaldeko mundu aldakorra iruditako zituen. 1942an ''In This Our Life'' bere eleberriak [[Pulitzer Saria]] jaso zuen.
== Eleberriak ==
* ''The Descendant'' (1897)
* ''Phases of an Inferior Planet'' (1898)
* ''The Voice of the People'' (1900)
* ''The Battle-Ground'' (1902)
* ''The Deliverance'' (1904)
* ''The Wheel of Life'' (1906)
* ''The Ancient Law'' (1908)
* ''The Romance of a Plain Man'' (1909)
* ''The Miller of Old Church'' (1911)
* ''Virginia'' (1913)
* ''Life and Gabriella'' (1916)
* ''The Builders'' (1919)
* ''The Past'' (1920)
* ''One Man In His Time'' (1922)
* ''Barren Ground'' (1925)
* ''The Romantic Comedians'' (1926)
* ''They Stooped to Folly'' (1929)
* ''The Sheltered Life'' (1932)
* ''Vein of Iron'' (1935)
* ''In This Our Life'' (1941)
== Kanpo estekak ==
{{biografia zirriborroa|Virginia}}
{{bizialdia|1873ko|1945eko|Glasgow, Ellen}}
[[Kategoria:Richmondarrak (Virginia)]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako eleberrigileak]]
[[Kategoria:Emakume eleberrigileak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako feministak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:XIX. mendeko emakume idazleak]]
[[Kategoria:XX. mendeko emakume idazleak]]
[[Kategoria:Ingelesezko idazleak]]
lsq9tjmx7zjzy4filholyaancug5jha
Čaňa
0
836557
9975898
8456076
2024-11-21T06:21:59Z
Akul59
96772
udalaren webgunea
9975898
wikitext
text/x-wiki
{{hiri infotaula}}
'''Čaňa''' [[Eslovakia]]ko udalerri bat da, [[Košice-okolie barrutia]]n kokatuta. 11,55 km²ko azalera du eta 5836 biztanle [[2017]]ko datuen arabera.
== Historia ==
Idatzizko lehen aipamena [[1164]]. urtekoa da.
== Demografia ==
=== Bilakaera demografikoa ===
{{Barra bertikalen grafikoa
|izena=Biztanleria
|altuera=300
|zabalera=600
| 1998 | 4470 | 1999 | 4539 | 2000 | 4566 | 2001 | 4804 | 2002 | 4870 | 2003 | 4922 | 2004 | 4954 | 2005 | 5013 | 2006 | 5006 | 2007 | 5008 | 2008 | 5092 | 2009 | 5129 | 2010 | 5195 | 2011 | 5488 | 2012 | 5522 | 2013 | 5577 | 2014 | 5642 | 2015 | 5750 | 2016 | 5765 | 2017 | 5836 |oharrak = Datu-iturria: [https://slovak.statistics.sk/wps/portal/ext/themes/demography/population/indicators/ Počet obyvateľov SR k 31. 12. 2017]}}
== Kanpo estekak ==
* [https://www.obeccana.eu Udalaren webgunea]
{{autoritate kontrola}}
{{Košice-okolie barrutiko udalerri aurkibidea}}
[[Kategoria:Košice-okolie barrutiko udalerriak]]
itrhpsxbohifatvec9nyjg60yjycwpx
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2018/10
101
840665
9974920
6418669
2024-11-20T14:10:59Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Lehiaketak/2018/10]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2018/10]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
6418669
wikitext
text/x-wiki
== Zerrendara artikulu gehiago gehitzea ==
Astronomia lehiaketako zerrenda aztertzen egon ondoren, nire ustetan garrantzitsuak diren artikulu batzuk ez direla ageri ikusi dut. Horregatik, jarraian dituzuen artikulu hauek ere zerrendan gehitzea proposatzen dut, astronomiaren arloan ere Wikipedia sendo bat eduki dezagun.<br>
<div class="references-small" style="-moz-column-count:3; column-count:3;">
'''Astronomiaren adarrak'''
* [[Planetologia]]
* [[Astronautika]]
* [[Posizioaren astronomia]]
* [[X-izpien astronomia]]
* [[Astrosismologia]]
* [[Galaxiaren astronomia]] edo galaktikoa
* [[Galaxiaz kanpoko astronomia]]
* [[Izarren astronomia]] edo [[astronomia estelarra]]
* [[Izarren sorkuntza]]
* [[Astrokimika]]
* [[Astrodinamika]]
* [[Astrofisika]]
* [[Kosmologia fisiko|Kosmologia fisikoa]]
* [[Astrogeologia]]
'''Eguzki-sistema'''
* [[Jupiterren sateliteak]]
* [[Jupiterren eraztunak]]
* [[Saturnoren sateliteak]]
* [[Saturnoren eraztunak]]
* [[Uranoren sateliteak]]
* [[Uranoren eraztunak]]
* [[Neptunoren sateliteak]]
* [[Neptunoren eraztunak]]
* [[Eguzki-sistemako ustezko objektuak]]
* [[Banandutako objektu|Banandutako objektuak]]
* [[(28978) Ixion]]
* [[(20000) Varuna]]
* [[Neptunoz haraindiko objektu|Neptunoz haraindiko objektuak]]
* [[Neptunoz haraindiko planetak]]
'''Lurraren kokalekua unibertsoan'''
* [[Izarrarteko Hodei Lokala]]
* [[Burbuila Lokala]]
* [[Gould gerrikoa]]
* [[Orion besoa]]
* [[Esne Bidearen azpitaldea]]
* [[Talde Lokala]]
* [[Virgo superkumulua]]
'''Kosmologia eta astrofisika'''
* [[Unibertsoaren egitura eskala handian]]
* [[Multibertso]]
* [[Hawkingen erradiazio]]
* [[Zulo zuri]]
'''Zundak eta teleskopioak'''
* [[Teleskopio|Teleskopio]]
* [[Teleskopioaren historia]]
* [[Behatoki astronomiko]]
* [[Voyager 1]]
* [[Voyager 2]]
* [[New Horizons]]
* [[Hubble espazio teleskopioa|Hubble espazio teleskopioa]]
* [[ISO espazio teleskopioa]]
* [[Spitzer espazio teleskopioa]]
* [[James Webb (teleskopioa)]]
* [[Kepler (teleskopioa)]]
* [[Areciboko irrati-teleskopioa|Areciboko irrati-teleskopioa]]
* [[Kanarietako Teleskopio Handia]]
* [[Max Planck espazio teleskopioa]]
* [[Hegoafrikako Teleskopio Handia]]
* [[SOHO]]
* [[Mars Science Laboratory|Curiosity]]
* [[Nazioarteko Espazio Estazioa]]
</div>
Bestalde, hainbat izar ospetsu falta direla ere uste dut eta zerrenda batzuk jartzea ere ez legoke gaizki. Nik aipatutako artikuluak zerrendara batuz gero, 334 artikuluz osatutako zerrenda bat lortuko genuke. Hurren arte! [[Lankide:Xabi22|Xabi22]] ([[Lankide eztabaida:Xabi22|eztabaida]]) 13:58, 26 abuztua 2018 (UTC)
hmxv54vd8rh93amwpnwhc4jztl9xo4d
Zerrenda:Balmasedako kultura ondasunak
106
841571
9974726
9930431
2024-11-20T13:21:50Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9974726
wikitext
text/x-wiki
'''Zerrenda''' honetan '''Balmasedako kultura ondasunak''' zerrendatzen dira, [[Eusko Jaurlaritza]]ren arabera<ref>{{Erreferentzia|izena=Eusko Jaurlaritza - Gobierno|abizena=Vasco|izenburua=Bizkaiko ondarea. Euskal Ondare Kulturalaren Informazio Sistemaren hasiera orria.|hizkuntza=eu|url=http://www.euskadi.eus/app/ondarea/eraikitako-euskal-ondarea-nabaria/}}</ref>, ahal denean [[Kultura ondasun (Espainia)|Espainiako kultura ondasun]] kodea eskainiz.
== Ondarea ==
{{ondare mota legenda}}
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item WHERE {?item wdt:P1435 [] . ?item wdt:P131 wd:Q4480.}
|sort=label
|columns=label,P18,P361,P625,item,P373,P131,P1435
|links=red
|row_template=Wikidata list/Ondarea
|skip_table=1
|thumbs=100x100px
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [["La Plazuela" etxea]]
| p361 = [[La Encartada (Q65965668)|La Encartada]]
| p625 = {{Coord|43.176377|-3.212793|display=inline}}
| item = [[:d:Q65556179|Q65556179]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Alboko eraikina]]
| p361 = [[La Encartada (Q65965668)|La Encartada]]
| p625 = {{Coord|43.175863|-3.212644|display=inline}}
| item = [[:d:Q65556176|Q65556176]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Avenida Encartaciones 3 etxea]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]<br/>[[Mena Haranako bidea]]
| p625 = {{Coord|43.191924|-3.19789|display=inline}}
| item = [[:d:Q65557361|Q65557361]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Avenida Encartaciones 5 etxea]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]<br/>[[Mena Haranako bidea]]
| p625 = {{Coord|43.191756|-3.198086|display=inline}}
| item = [[:d:Q65557362|Q65557362]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Balmasedako Gaztelua]]
| p361 = [[Mena Haranako bidea]]
| p625 = {{Coord|43.196357|-3.196233|display=inline}}
| item = [[:d:Q65948160|Q65948160]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Balmasedako eskola publikoa]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]
| p625 = {{Coord|43.193853|-3.1948|display=inline}}
| item = [[:d:Q65557379|Q65557379]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Balmasedako galtzada]]
| p361 = [[Mena Haranako bidea]]
| p625 = {{Coord|43.200302|-3.186839|display=inline}}
| item = [[:d:Q65948167|Q65948167]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Balmasedako harresiko kuboa]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]
| p625 = {{Coord|43.193254|-3.19633|display=inline}}
| item = [[:d:Q65557392|Q65557392]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Balmasedako hiltegia]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]
| p625 = {{Coord|43.193764|-3.19428|display=inline}}
| item = [[:d:Q65557415|Q65557415]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Balmasedako udaletxea]]
| p18 = [[Fitxategi:Balmaseda (Vizcaya)-Ayuntamiento-1.jpg|center|128px]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]
| p625 = {{Coord|43.19587|-3.192908|display=inline}}
| item = [[:d:Q47509505|Q47509505]]
| p373 = [[:commons:Category:Town hall of Balmaseda|Town hall of Balmaseda]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Balparda jauregia]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]
| p625 = {{Coord|43.194544|-3.194953|display=inline}}
| item = [[:d:Q65557382|Q65557382]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Bunieleko Markesaren jauregia]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]
| p625 = {{Coord|43.1942|-3.194247|display=inline}}
| item = [[:d:Q65557374|Q65557374]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Correría 13 etxea]]
| p18 = [[Fitxategi:Casa Correría 13.jpg|center|128px]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]<br/>[[Alde Zaharra (Gasteiz)|Alde Zaharra]]
| p625 = {{Coord|42.8473223752|-2.67353585731|display=inline}}
| item = [[:d:Q65557407|Q65557407]]
| p131 = [[Balmaseda]]<br/>[[Gasteiz]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Correría 14 etxea]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]
| p625 = {{Coord|43.195452|-3.193349|display=inline}}
| item = [[:d:Q65557408|Q65557408]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Correría 22 etxea]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]
| p625 = {{Coord|43.195105|-3.193896|display=inline}}
| item = [[:d:Q65557409|Q65557409]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Correría 26 etxea]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]
| p625 = {{Coord|43.19504|-3.194012|display=inline}}
| item = [[:d:Q65557410|Q65557410]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Correría 28 etxea]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]
| p625 = {{Coord|43.195002|-3.194076|display=inline}}
| item = [[:d:Q65557411|Q65557411]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Correría 32 etxea]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]
| p625 = {{Coord|43.194945|-3.194188|display=inline}}
| item = [[:d:Q65557375|Q65557375]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Correría 33 y 35 etxea]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]
| p625 = {{Coord|43.194602|-3.19439|display=inline}}
| item = [[:d:Q65557381|Q65557381]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Correría 43 etxea]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]
| p625 = {{Coord|43.194381|-3.1948|display=inline}}
| item = [[:d:Q65557365|Q65557365]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Correría 44 etxea]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]
| p625 = {{Coord|43.194482|-3.195167|display=inline}}
| item = [[:d:Q65557383|Q65557383]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Correría 49 etxea]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]
| p625 = {{Coord|43.194229|-3.195107|display=inline}}
| item = [[:d:Q65557384|Q65557384]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Correría 60 etxea]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]
| p625 = {{Coord|43.194145|-3.195695|display=inline}}
| item = [[:d:Q65557394|Q65557394]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Correría 64 etxea]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]
| p625 = {{Coord|43.194042|-3.19591|display=inline}}
| item = [[:d:Q65557386|Q65557386]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Correría 9 etxea]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]
| p625 = {{Coord|43.195365|-3.193106|display=inline}}
| item = [[:d:Q65557406|Q65557406]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Erdiko nabea]]
| p361 = [[La Encartada (Q65965668)|La Encartada]]
| p625 = {{Coord|43.175911|-3.212887|display=inline}}
| item = [[:d:Q65556175|Q65556175]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Errezeptoria zaharra]]
| p361 = [[Mena Haranako bidea]]
| p625 = {{Coord|43.192439|-3.19773|display=inline}}
| item = [[:d:Q65948165|Q65948165]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Guadalupeko Ama Birginaren kapera]]
| p361 = [[La Encartada (Q65965668)|La Encartada]]
| p625 = {{Coord|43.17747|-3.212262|display=inline}}
| item = [[:d:Q65556181|Q65556181]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Hijas de la Cruz ikastetxea]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]
| p625 = {{Coord|43.194122|-3.196298|display=inline}}
| item = [[:d:Q65557385|Q65557385]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Hurtado de Salcedotarren etxea]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]
| p625 = {{Coord|43.195942|-3.192147|display=inline}}
| item = [[:d:Q65557369|Q65557369]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Kadagua Ibaiaren Atzealdeko Galeriak]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]
| p625 = {{Coord|43.195644|-3.192184|display=inline}}
| item = [[:d:Q65557390|Q65557390]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[La Cuesta 14 etxea]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]
| p625 = {{Coord|43.195771|-3.193409|display=inline}}
| item = [[:d:Q65557388|Q65557388]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[La Cuesta 38 etxea]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]
| p625 = {{Coord|43.194749|-3.195348|display=inline}}
| item = [[:d:Q65557389|Q65557389]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[La Encartada (Q65965668)|La Encartada]]
| p18 = [[Fitxategi:La Encartada 02.jpg|center|128px]]
| p361 = [[Plan Nacional de Patrimonio Industrial]]
| p625 = {{Coord|43.175830555556|-3.2127805555556|display=inline}}
| item = [[:d:Q65965668|Q65965668]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[Kultura Intereseko Ondasun (Espainia)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Boinas La Encartada museoa|La Encartada Museoa]]
| p18 = [[Fitxategi:Laencartada.JPG|center|128px]]
| p361 = [[La Encartada (Q65965668)|La Encartada]]<br/>[[Mena Haranako bidea]]
| p625 = {{Coord|43.176156|-3.212533|display=inline}}
| item = [[:d:Q12255401|Q12255401]]
| p373 = [[:commons:Category:La Encartada Beret Factory Museum in Balmaseda|La Encartada Beret Factory Museum in Balmaseda]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]<br/>[[Kultura Intereseko Ondasun (Espainia)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Magdalena jauregia (Q65963231)|Magdalena jauregia]]
| p361 = [[Mena Haranako bidea]]
| p625 = {{Coord|43.1970669843|-3.19164008873|display=inline}}
| item = [[:d:Q65963231|Q65963231]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Mariaren Bihotzeko eliza]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]
| p625 = {{Coord|43.193515|-3.195519|display=inline}}
| item = [[:d:Q65557378|Q65557378]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Martín Mendia 2 etxea]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]
| p625 = {{Coord|43.195126|-3.192846|display=inline}}
| item = [[:d:Q65557373|Q65557373]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Martín Mendia 4 etxea]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]
| p625 = {{Coord|43.194949|-3.193026|display=inline}}
| item = [[:d:Q65557398|Q65557398]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Neovasca Magdalena 21 etxea]]
| p361 = [[Mena Haranako bidea]]
| p625 = {{Coord|43.198513|-3.189954|display=inline}}
| item = [[:d:Q65948156|Q65948156]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Nueva etxea]]
| p361 = [[La Encartada (Q65965668)|La Encartada]]
| p625 = {{Coord|43.177586|-3.212149|display=inline}}
| item = [[:d:Q65556180|Q65556180]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Plaza San Severino 10 etxea]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]
| p625 = {{Coord|43.195864|-3.192195|display=inline}}
| item = [[:d:Q65557404|Q65557404]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Plaza de San Severino 12 etxea]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]
| p625 = {{Coord|43.196038|-3.192053|display=inline}}
| item = [[:d:Q65557397|Q65557397]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Plaza de San Severino 14 etxea]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]
| p625 = {{Coord|43.196247|-3.19178|display=inline}}
| item = [[:d:Q65557366|Q65557366]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Plaza de San Severino 2 etxea]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]
| p625 = {{Coord|43.196252|-3.193305|display=inline}}
| item = [[:d:Q65557363|Q65557363]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Plaza de San Severino 3 etxea]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]
| p625 = {{Coord|43.196251|-3.193455|display=inline}}
| item = [[:d:Q65557364|Q65557364]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Plaza de San Severino 5 etxea]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]
| p625 = {{Coord|43.195805|-3.193097|display=inline}}
| item = [[:d:Q65557368|Q65557368]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Plaza de San Severino 6 etxea]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]
| p625 = {{Coord|43.195743|-3.192917|display=inline}}
| item = [[:d:Q65557367|Q65557367]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Plaza de San Severino 7 etxea]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]
| p625 = {{Coord|43.195644|-3.192364|display=inline}}
| item = [[:d:Q65557395|Q65557395]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Plaza de San Severino 8 etxea]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]
| p625 = {{Coord|43.195708|-3.192325|display=inline}}
| item = [[:d:Q65557396|Q65557396]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Plaza de los Fueros 1 y 2 etxea]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]
| p625 = {{Coord|43.193834|-3.195703|display=inline}}
| item = [[:d:Q65557387|Q65557387]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Plaza del Marqués 1 etxea]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]
| p625 = {{Coord|43.195563|-3.192395|display=inline}}
| item = [[:d:Q65557370|Q65557370]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Plaza del Marqués 10 etxea]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]
| p625 = {{Coord|43.195336|-3.19286|display=inline}}
| item = [[:d:Q65557372|Q65557372]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Plaza del Marqués 2 etxea]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]
| p625 = {{Coord|43.19564|-3.192692|display=inline}}
| item = [[:d:Q65557371|Q65557371]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Presa eta urbidea]]
| p361 = [[La Encartada (Q65965668)|La Encartada]]
| p625 = {{Coord|43.175129|-3.213378|display=inline}}
| item = [[:d:Q65556182|Q65556182]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Pío Bermejillo 1 etxea]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]
| p625 = {{Coord|43.195069|-3.192898|display=inline}}
| item = [[:d:Q65557403|Q65557403]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Pío Bermejillo 13 etxea]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]
| p625 = {{Coord|43.194651|-3.193497|display=inline}}
| item = [[:d:Q65557399|Q65557399]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Pío Bermejillo 16 etxea]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]
| p625 = {{Coord|43.194813|-3.193652|display=inline}}
| item = [[:d:Q65557401|Q65557401]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Pío Bermejillo 17 etxea]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]
| p625 = {{Coord|43.194504|-3.193785|display=inline}}
| item = [[:d:Q65557380|Q65557380]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Pío Bermejillo 20 etxea]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]
| p625 = {{Coord|43.194634|-3.19397|display=inline}}
| item = [[:d:Q65557400|Q65557400]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Pío Bermejillo 7 etxea]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]
| p625 = {{Coord|43.194842|-3.193151|display=inline}}
| item = [[:d:Q65557402|Q65557402]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[San Juan del Moral Eliza]]
| p18 = [[Fitxategi:Balmaseda - Iglesia de San Juan Bautista del Moral 01.jpg|center|128px]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]
| p625 = {{Coord|43.193517|-3.194825|display=inline}}
| item = [[:d:Q65557376|Q65557376]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[San Severino eliza]]
| p18 = [[Fitxategi:Balmaseda - Iglesia de San Severino 03.jpg|center|128px]]
| p625 = {{Coord|43.196166|-3.192629|display=inline}}
| item = [[:d:Q47290759|Q47290759]]
| p373 = [[:commons:Category:Church of San Severino, Balmaseda|Church of San Severino, Balmaseda]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]<br/>[[Kultura Intereseko Ondasun (Espainia)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[San Severino plazako iturria]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]
| p625 = {{Coord|43.19607|-3.193252|display=inline}}
| item = [[:d:Q65557391|Q65557391]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Santa Klara Komentuko eliza]]
| p361 = [[Mena Haranako bidea]]
| p625 = {{Coord|43.192563|-3.197615|display=inline}}
| item = [[:d:Q65948164|Q65948164]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Santa-Klara egoitza-komentua]]
| p361 = [[Mena Haranako bidea]]
| p625 = {{Coord|43.192749|-3.197504|display=inline}}
| item = [[:d:Q65948162|Q65948162]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Turbinaren eraikina]]
| p361 = [[La Encartada (Q65965668)|La Encartada]]
| p625 = {{Coord|43.176232|-3.212671|display=inline}}
| item = [[:d:Q65556178|Q65556178]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Txalet etxea 19]]
| p361 = [[Mena Haranako bidea]]
| p625 = {{Coord|43.198486|-3.190514|display=inline}}
| item = [[:d:Q65948158|Q65948158]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Urrutia jauregia (Balmaseda)|Urrutia jauregia]]
| p18 = [[Fitxategi:Balmaseda - Palacio de Urrutia 2.jpg|center|128px]]
| p625 = {{Coord|43.1947629|-3.1965792|display=inline}}
| item = [[:d:Q47509607|Q47509607]]
| p373 = [[:commons:Category:Urrutia jauregia, Balmaseda|Urrutia jauregia, Balmaseda]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Villa Lola]]
| p361 = [[Mena Haranako bidea]]
| p625 = {{Coord|43.1974423191|-3.19128629228|display=inline}}
| item = [[:d:Q12268881|Q12268881]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Zeharkako eraikina]]
| p361 = [[La Encartada (Q65965668)|La Encartada]]
| p625 = {{Coord|43.176152|-3.212638|display=inline}}
| item = [[:d:Q65556177|Q65556177]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[eraikitako euskal ondare nabaria (EAE)]]
}}
{{Wikidata list/Ondarea
| label = [[Zubi Zaharra (Balmaseda)|Zubizaharra zubia]]
| p18 = [[Fitxategi:Balmaseda - Puente Viejo 03.jpg|center|128px]]
| p361 = [[Balmasedako hiri historikoa]]
| p625 = {{Coord|43.192839760878826|-3.195438555421233|display=inline}}
| item = [[:d:Q12269445|Q12269445]]
| p373 = [[:commons:Category:Puente Viejo de Balmaseda|Puente Viejo de Balmaseda]]
| p131 = [[Balmaseda]]
| p1435 = [[Kultura Intereseko Ondasun (Espainia)]]
}}
{{Wikidata list end}}
<br clear="all" />
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Ikus, gainera ==
* [[Bizkaiko kultura ondasunak]]
[[Kategoria:Bizkaiko Kultura Ondasunak]]
[[Kategoria:Balmaseda]]
eldly9v189pnkzb5b7k8cgsn2mwsqds
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Ikasle-gela
101
843690
9974911
6444157
2024-11-20T14:10:57Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Ikasle-gela]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Ikasle-gela]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
6444157
flow-board
application/json
{"flow-workflow":"ull50tj1cblkbgjt"}
2j1p4uvgwm3tjc8ft6l5t3igkl5ausd
Erregai fosil
0
849339
9976102
9909191
2024-11-21T11:07:16Z
46.27.1.240
9976102
wikitext
text/x-wiki
{{Wikipedia1000}}
{{HezkuntzaPrograma|Biologia eta geologia}}
[[Fitxategi:Coal.jpg|thumb|Ikatza, erregai fosil mota.]]
'''Erregai fosilak''' Mikel boliviano da eta sopa de mani gustatzen zaio.
[[Eguzkia]] da planetan dagoen energiaren zatirik handienaren iturri. Eguzkiaren beroa eta argia dira [[zelula]] bakarreko [[landare]] eta [[animalia|animalien]] garapenerako beharrezko diren [[erreakzio kimiko]] ugarietarako oinarriak. Gainera, landare eta animalia horiek dira, mendeen poderioz, gaur egun erabiltzen ditugun erregai fosilak sortu zituztenak.
2019an, munduko lehen mailako [[Energia-kontsumo|energiaren kontsumoaren]] % 84 eta elektrizitatearen % 64 erregai fosiletatik zetozen<ref>{{Erreferentzia|izena=Hannah|abizena=Ritchie|izenburua=Energy|abizena2=Roser|abizena3=Rosado|izena2=Max|izena3=Pablo|data=2022-10-27|url=https://ourworldindata.org/fossil-fuels|aldizkaria=Our World in Data|sartze-data=2023-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=European Investment|abizena=Bank|izenburua=Energy Overview 2023|hizkuntza=EN|data=2023-02-02|url=https://www.eib.org/en/publications/20220286-energy-overview-2023|sartze-data=2023-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=United|abizena=Nations|izenburua=Renewable energy – powering a safer future|hizkuntza=en|url=https://www.un.org/en/climatechange/raising-ambition/renewable-energy|aldizkaria=United Nations|sartze-data=2023-05-23}}</ref>. Erregai fosilak eskala handian erretzeak kalte handiak eragiten ditu ingurumenean. Giza jarduerak sortzen duen [[Karbono dioxido|karbono dioxidoaren]] (CO<sub>2</sub>) % 80 baino gehiago (urtean 35.000 milioi [[tona]] inguru) horiek erretzetik dator<ref>{{Erreferentzia|izena=Jillian|abizena=Ambrose|izenburua=Carbon emissions from fossil fuels could fall by 2.5bn tonnes in 2020|hizkuntza=en-GB|data=2020-04-12|url=https://www.theguardian.com/environment/2020/apr/12/global-carbon-emisions-could-fall-by-record-25bn-tonnes-in-2020|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2023-05-23}}</ref>, lurraren garapenetik datozen 4.000 milioiren aldean<ref>{{Erreferentzia|izenburua=GCP - Carbon Budget|data=2022-04-08|url=https://web.archive.org/web/20220408142051/https://www.globalcarbonproject.org/carbonbudget/21/infographics.htm|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2023-05-23}}</ref>. Lurreko [[Karbonoaren zikloa|prozesu naturalek]], ozeanoak xurgatzen dituenak gehienbat, horren zati txiki bat baino ezin dute garbitu. Beraz, urtean, mila milioi tona karbono dioxido atmosferiko gehitzen dira<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Greenhouse gases' effect on climate - U.S. Energy Information Administration (EIA)|url=https://www.eia.gov/energyexplained/energy-and-the-environment/greenhouse-gases-and-the-climate.php|aldizkaria=www.eia.gov|sartze-data=2023-05-23}}</ref>. Metano ihesak esanguratsuak diren arren<ref>"[https://report.ipcc.ch/ar6wg3/pdf/IPCC_AR6_WGIII_FinalDraft_Chapter02.pdf Chapter 2: Emissions trends and drivers]" (PDF). ''Ipcc_Ar6_Wgiii''. 2022. [https://web.archive.org/web/20220404150655/https://report.ipcc.ch/ar6wg3/pdf/IPCC_AR6_WGIII_FinalDraft_Chapter02.pdf Archived] (PDF) from the original on 4 April 2022.</ref>, erregai fosilak erretzea da [[Berotegi-efektuko gas|berotegi-efektuko]] gasen iturri nagusia, [[Klima aldaketa|berotze globala]] eta [[Ozeanoen azidifikazio|ozeanoen azidotzea]] eragiten duena. Gainera, airearen kutsaduraren ondoriozko heriotza gehienak erregai fosilen [[Partikula eseki|partikulek]] eta gas kaltegarriek eragiten dituzte. Horrek [[Barne produktu gordin|barne produktu gordinaren]] % 3 baino gehiago balio duela kalkulatzen da<ref>"[https://web.archive.org/web/20200406173555/https://energyandcleanair.org/wp/wp-content/uploads/2020/02/Cost-of-fossil-fuels-briefing.pdf Quantifying the Economic Costs of Air Pollution from Fossil Fuels]" (PDF). Archived from [https://energyandcleanair.org/wp/wp-content/uploads/2020/02/Cost-of-fossil-fuels-briefing.pdf the original] (PDF) on 6 April 2020.</ref>, eta erregai fosilak urtero milioika bizitza salbatuko dituela<ref>Zhang, Sharon. "[https://psmag.com/environment/air-pollution-is-killing-more-people-than-smoking-and-fossil-fuels-are-largely-to-blame Air Pollution Is Killing More People Than Smoking—and Fossil Fuels Are Largely to Blame]". ''Pacific Standard''. Retrieved 5 February 2020.</ref>.
Klima-krisia, [[Airearen kutsadura|kutsadura]] eta erregai fosilek eragindako beste inpaktu negatibo batzuk ezagutzeak politikaren [[Energia trantsizio|trantsizio]] orokorra eta [[Klima-mugimendua|mugimendu aktibista]] ekarri ditu, energia jasangarriaren aldeko erabilera amaitzera bideratuak<ref>{{Erreferentzia|izena=Gloria|abizena=Dickie|izenburua=Factbox: Key takeaways from the IPCC report on climate change mitigation|hizkuntza=en|abizena2=Dickie|izena2=Gloria|data=2022-04-04|url=https://www.reuters.com/business/environment/key-takeaways-ipcc-report-climate-change-mitigation-2022-04-04/|aldizkaria=Reuters|sartze-data=2023-05-23}}</ref>. Hala ere, erregai fosilen industria ekonomia globalean oso integratuta eta diruz lagunduta dagoenez, trantsizio horrek inpaktu ekonomiko handiak izango dituela aurreikusten da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Price Spike Fortifies Fossil Fuel Subsidies|hizkuntza=en|data=2022-04-14|url=https://www.energyintel.com/0000017f-db65-d6e9-a1ff-dfe5df610000|aldizkaria=Energy Intelligence|sartze-data=2023-05-23}}</ref>. Interesdun askok diote aldaketak trantsizio justua izan behar duela<ref>{{Erreferentzia|izena=Amy|abizena=Westervelt|izenburua=IPCC: We can tackle climate change if big oil gets out of the way|hizkuntza=en-GB|data=2022-04-05|url=https://www.theguardian.com/environment/2022/apr/05/ipcc-report-scientists-climate-crisis-fossil-fuels|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2023-05-23}}</ref> eta politika bat sortu behar duela erregai fosilen industriaren aktibo hondartuek sortutako karga sozialei aurre egiteko<ref>{{Erreferentzia|izena=Jean|abizena=Eaglesham|izenburua=Trillions in Assets May Be Left Stranded as Companies Address Climate Change|hizkuntza=en-US|abizena2=Monga|izena2=Vipal|data=2021-11-20|url=https://www.wsj.com/articles/trillions-in-assets-may-be-left-stranded-as-companies-address-climate-change-11637416980|aldizkaria=Wall Street Journal|issn=0099-9660|sartze-data=2023-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Kyra|abizena=Bos|izenburua=Stranded assets and stranded resources: Implications for climate change mitigation and global sustainable development|orrialdeak=101215|hizkuntza=en|abizena2=Gupta|izena2=Joyeeta|data=2019-10-01|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2214629618305383|aldizkaria=Energy Research & Social Science|zenbakia=56|issn=2214-6296|doi=10.1016/j.erss.2019.05.025|sartze-data=2023-05-23}}</ref>.
==Jatorria==
[[Fitxategi:Countries by Oil Production in 2013.svg|thumb|upright=0.9|Petrolio-eremuak Lurreko leku jakin batzuetan soilik daudenez<ref>[http://quakeinfo.ucsd.edu/~gabi/sio15/energy/supps/globalmap-oil.jpg Oil fields map] [https://web.archive.org/web/20120806212614/http://quakeinfo.ucsd.edu/~gabi/sio15/energy/supps/globalmap-oil.jpg Archived] 6 August 2012 at the [[Wayback Machine|Wayback Machine.]] quakeinfo.ucsd.edu</ref> herrialde batzuk baino ez dira petrolioarekiko independenteak; gainerako herrialdeak herrialde horien petrolioa ekoizteko ahalmenen araberakoak dira.]]
Erregai [[Fosil|fosilak]], milioika urtetan zehar [[Lurrazal|lurrazaleko]] beroaren eta presioaren eraginez, landare hilen hondakin fosilizatuetatik sortu zirela zioen teoria [[Andreas Libavius|Andreas Libaviusek]], 1597an, ''Alchemia'' [Alkimia], eta, geroago, [[Mikhail Lomonosov|Mikhail Lomonosovek]], jada 1757an (eta 1763an zalantzarik gabe) aurkeztu zuen<ref>{{Erreferentzia|izena=Chang Samuel|abizena=Hsu|izenburua=Springer Handbook of Petroleum Technology|argitaletxea=Springer|hizkuntza=en|abizena2=Robinson|izena2=Paul R.|data=2017-12-20|url=https://books.google.com/books?id=mgxEDwAAQBAJ|isbn=978-3-319-49347-3|sartze-data=2023-05-24}}</ref>. ''Erregai fosila'' esapidearen lehen erabilera [[Caspar Neumann]] kimikari alemaniarraren 1759ko ingelesezko itzulpenean agertzen da<ref>{{Erreferentzia|izena=Caspar|abizena=Neumann|izenburua=The Chemical Works of Caspar Neumann ...|argitaletxea=J. and F. Rivington|hizkuntza=en|data=1773|url=https://books.google.com/books?id=OBUAAAAAQAAJ&pg=PA492|sartze-data=2023-05-24}}</ref>. Gutxienez 1652an datatua<ref>"[https://oed.com/search?searchType=dictionary&q=fossil fossil] [...] adj. [...] Obtained by digging; found buried in the earth. Now chiefly of fuels and other materials occurring naturally in underground deposits; esp. in FOSSIL FUEL n."</ref>, [[Oxford English Dictionary|''Oxford English Dictionary''k]] dioenez, ''erregai fosila'' esapidean, ''fosila'' adjektiboak ''indusketan aurkitua'', ''lurperatuta aurkitua'' esan nahi du, bistan denez, ingelesezko ''fosil'' izena hildako organismoei erreferentzia egin aurretik, nagusiki XVIII. mendearen hasieran<ref>Considine, John (1998). "[http://www.euralex.org/elx_proceedings/Euralex1998_2/John%20CONSIDINE%20Why%20do%20large%20historical%20dictionaries%20give%20so%20much%20pleasure%20to%20their%20owners%20and%20users.pdf Why do large historical dictionaries give so much pleasure to their owners and users?]" (PDF). ''Proceedings of the 8th EURALEX International Congress'': 579–587. Retrieved 8 June 2014.</ref>.
Uretako [[Fitoplankton|fitoplanktona]] eta [[Zooplankton|zooplanktona]], baldintza anoxikoetan kantitate handitan hil eta [[Sedimentu|jalki]] zirenak, duela milioika urte hasi zuten [[Petrolio|petrolioaren]] eta [[Gas natural|gas naturalaren]] eraketa deskonposizio [[Anaerobio|anaerobikoaren]] ondorioz. Denbora geologikoan zehar, [[materia organiko]] hori, [[Lokatz|lokatzarekin]] nahasirik, [[sedimentu]] inorganikoen geruza astunagoen azpian lurperatu zen. Horren ondorioz, tenperatura altuak eta presioak materia organikoa aldarazi zuten kimikoki, lehen kerogeno izeneko [[Eskisto bituminoso|argizarizko]] material batean eta gero [[hidrokarburo]] [[likido]] eta gaseosoetan katagenesi izeneko prozesu batean. Eraldaketa horiek beroak eragindakoak izan arren, jatorrian, errekuntzan askatutako energia, oraindik, [[Fotosintesi|fotosintesiak]] eragindakoa da<ref name=":0">"[http://www.geochemsoc.org/files/6214/1261/1770/SP-2_271-284_Sato.pdf thermochemistry of fossil fuel formation]" (PDF). [https://web.archive.org/web/20150920172448/http://www.geochemsoc.org/files/6214/1261/1770/SP-2_271-284_Sato.pdf Archived] (PDF) from the original on 20 September 2015.</ref>.
Lurreko landareek ikatza eta metanoa sortzeko joera dute. Ikatz meategi asko [[Lurraren historia|Lurraren historiako]] aro [[Karbonifero|karboniferoen]] garaikoak dira. Lurreko landareek ere III motako kerogenoa osatzen dute, gas naturalaren iturria. Nahiz eta erregai fosilak prozesu naturalen bidez sortzen diren etengabe, [[Baliabide berriztaezin|baliabide ez-berriztagarri]] gisa sailkatzen dira, milioika urte behar izaten baitituzte erreserba bideragarriak eratzeko eta, daudenak, berriak sortzen direnak baino askoz azkarrago agortzen ari direlako<ref>{{Erreferentzia|izena=G.|abizena=Miller|izenburua=Environmental Science: Problems, Connections and Solutions|argitaletxea=Cengage Learning|hizkuntza=en|abizena2=Spoolman|izena2=Scott|data=2007-09-28|url=https://books.google.com/books?id=AJ4SnHbb-ZcC&q=fossil+fuels+depleted+much+faster+than+renewal&pg=PA11|isbn=978-0-495-38337-6|sartze-data=2023-05-24}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Satinder|abizena=Ahuja|izenburua=Food, Energy, and Water: The Chemistry Connection|argitaletxea=Elsevier|hizkuntza=en|data=2015-01-25|url=https://books.google.com/books?id=DHKDBAAAQBAJ&q=fossil+fuels+depleted+much+faster+than+renewal&pg=PA278|isbn=978-0-12-800374-9|sartze-data=2023-05-24}}</ref>.
==Garrantzia==
[[Fitxategi:2007- Profits of energy companies (annual) - stacked bar chart.svg|thumb |upright=1.25 |[[COVID-19 pandemia|COVID-19 pandemiatik]] errekuperatu ondoren, energia konpainien irabaziak handitu egin ziren [[Ukrainako inbasioa (2022)|Ukrainako Errusiako inbasioaren]] ondorioz, erregaien prezio altuago, zor-mailaren jaitsierak, Errusian itxitako proiektuen zerga-balioketak eta lehenagoko [[Berotegi-efektua|berotegi-efektuko gasen isurketak]] murrizteko planetatik atzera egin zutelako<ref>{{Erreferentzia|izena=Ron|abizena=Bousso|izenburua=Big Oil doubles profits in blockbuster 2022|hizkuntza=en|abizena2=Bousso|izena2=Ron|data=2023-02-08|url=https://www.reuters.com/business/energy/big-oil-doubles-profits-blockbuster-2022-2023-02-08/|aldizkaria=Reuters|sartze-data=2023-05-24}}</ref>.]]
[[Fitxategi:Grangemouth04nov06.jpg|thumb|upright|Findegi petrokimikoa [[Grangemouth|Grangemouth-en]], [[Eskozia|Eskozian]], [[Erresuma Batua|Erresuma Batuan]]]]
Erregai fosilak garrantzitsuak izan dira giza garapenerako, atmosfera irekian erraz erre daitezkeelako beroa sortzeko. [[Zohikatz|Zohikatza]] etxeko erregai gisa erabiltzea historia erregistratua baino lehenagokoa da. Lehen, [[labe]] batzuetan, ikatza erretzen zen [[Metalurgia|metalezko minerala]] urtzeko, eta petrolio-isurketetako hidrokarburo erdi solidoak ere antzina erretzen ziren<ref>"[https://www.britannica.com/ebc/article-50695 Encyclopædia Britannica, use of oil seeps in ancient times]". Retrieved 9 September 2007.</ref>, iragazgaiztzerako eta baltsamatzeko erabiltzen baitziren gehienbat<ref>{{Erreferentzia|izenburua=BULLS FROM THE SEA : Ancient Oil Industries by Dr. Zayn Bilkadi|data=2007-11-13|url=https://web.archive.org/web/20071113215013/http://www.gr8dubai.com/oil2.htm|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2023-05-24}}</ref>.
Petrolioaren ustiapen komertziala XIX. mendean hasi zen<ref>Ball, Max W.; Douglas Ball; Daniel S. Turner (1965). ''This Fascinating Oil Business''. Indianapolis: Bobbs-Merrill. ISBN 978-0-672-50829-5</ref>.
Gas naturala, garai batean petrolioaren ekoizpenaren alferrikako azpiproduktu gisa egotzia zena, gaur egun oso baliabide baliotsutzat hartzen da<ref>Kaldany, Rashad, Director Oil, Gas, Mining and Chemicals Dept, World Bank (13 December 2006). ''[http://www.worldbank.org/html/fpd/ggfrforum06/kadany.pdf Global Gas Flaring Reduction: A Time for Action!]'' (PDF). Global Forum on Flaring & Gas Utilization. Paris. Retrieved 9 September 2007.</ref>. Gas naturalaren hobiak ere [[helio]] iturri nagusia dira.
Petrolio gordin astuna (ohiko petrolio gordina baino askoz likatsuagoa dena) eta [[Harea bituminoso|harea bituminosoak]] (betuna harearekin eta buztinarekin nahastuta), 2000ko hamarkadaren hasieran, erregai fosilen iturri gisa garrantzi handiagoa hartzen hasi ziren<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Oil Sands Global Market Potential 2007|url=https://www.prlog.org/10026386-oil-sands-global-market-potential-2007.html|aldizkaria=PRLog|sartze-data=2023-05-24}}</ref>. [[Eskisto bituminoso|Eskisto bituminosoa]] eta antzeko materialak kerogenoa duten [[Arroka sedimentario|arroka sedimentarioak]] dira, pisu molekular handiko konposatu organikoen nahasketa konplexua eta, berotzen denean ([[Pirolisi|pirolisia]]), petrolio gordina sintetikoa ematen dutenak. Prozesamendu gehigarriarekin, beste erregai fosil batzuen ordez erabil daitezke. 2010eko eta 2020ko hamarkadetan, baliabide horien ustiapenetik desinbertsioa gertatu zen [[Karbono aztarna|karbono-aztarna]] handia zutelako errazago prozesatzen ziren erreserbaren aldean<ref>{{Erreferentzia|izena=Damian|abizena=Carrington|izenburua=Insurance giant Axa dumps investments in tar sands pipelines|hizkuntza=en-GB|abizena2=editor|izena2=Damian Carrington Environment|data=2017-12-12|url=https://www.theguardian.com/environment/2017/dec/12/insurance-giant-axa-dumps-investments-tar-sands-pipelines|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2023-05-24}}</ref>.
XVIII. mendearen azken erdia baino lehen, [[Haize errota|haize-errotak]] eta [[Ur-errota|ur-errotak]] [[Irin|irina]] ehotzeko, [[Zur|egurra]] zerratzeko edo [[Ur|ura]] ponpatzeko lanetarako behar zen energia ematen zuten, egurra edo [[Zohikatz|zohikatza]] erretzeak etxerako beroa ematen zuen bitartean. [[Erregai fosil|Erregai fosilen]] erabilerak (hasieran, [[Harrikatz|ikatza]] eta, gero, [[Petrolio|petrolioa]]) [[Lurrun-makina|lurrun-makinetan]], industria iraultza ahalbidetu zuen. Aldi berean, [[Gas natural|gas naturala]] edo [[Ikatz gas|ikatz gasa]] erabiltzen zuten gas argiak erabilera zabala hartzen ari ziren. [[Barne-errekuntzako motor|Barne-errekuntzako motorra]] asmatzeak eta [[automobil]] eta [[Kamioi|kamioietan]] erabiltzeak asko handitu zuen [[gasolina]] eta gasolioaren eskaera, biak erregai fosilez egindakoak. Beste [[Garraio|garraiobide]] batzuek ere, [[Tren|trenek]] eta [[Hegazkin|hegazkinek]], erregai fosilak behar dituzte. Erregai fosilen beste erabilera nagusia [[Elektrizitate|elektrizitatea]] sortzeko eta industria petrokimikorako lehengai gisa da. Mundruna, petrolioa ateratzearen hondarra, errepideen eraikuntzan erabiltzen da.
Iraultza Berderako energia erregai fosilek eman zuten ongarri ([[Gas natural|gas naturala]]), [[pestizida]] ([[Petrolio|petrolioa]]) eta [[Hidrokarburo|hidrokarburoz]] elikatutako ureztaketa moduan<ref>[http://www.energybulletin.net/281.html Eating Fossil Fuels]. [[:en:EnergyBulletin|EnergyBulletin]]. [https://web.archive.org/web/20070611071544/http://www.energybulletin.net/281.html Archived] June 11, 2007, at the [[Wayback Machine]]</ref><ref>"[https://www.axios.com/2022/05/06/fertilizer-prices-food-securtiy Soaring fertilizer prices put global food security at risk]". ''Axios''. 6 May 2022.</ref>. Nitrogeno-ongarri sintetikoen garapenak nabarmen lagundu du populazio globalaren hazkundea; gaur egun, [[Lurra|Lurreko]] biztanleriaren ia erdia nitrogeno ongarri sintetikoen erabileraren ondorioz elikatzen dela kalkulatu da<ref>{{Erreferentzia|izena=Jan Willem|abizena=Erisman|izenburua=How a century of ammonia synthesis changed the world|orrialdeak=636–639|hizkuntza=en|abizena2=Sutton|abizena3=Galloway|abizena4=Klimont|abizena5=Winiwarter|izena2=Mark A.|izena3=James|izena4=Zbigniew|izena5=Wilfried|data=2008-10|url=https://www.nature.com/articles/ngeo325|aldizkaria=Nature Geoscience|alea=10|zenbakia=1|issn=1752-0908|doi=10.1038/ngeo325|sartze-data=2023-05-24}}</ref>. Ongarrien salgaien prezioen agentzia baten buruaren arabera, «munduko elikagaien % 50 ongarrietan oinarritzen da»<ref>{{Erreferentzia|izena=Sarah|abizena=Butler|izenburua=Fears global energy crisis could lead to famine in vulnerable countries|hizkuntza=en-GB|abizena2=Ambrose|izena2=Jillian|data=2021-10-20|url=https://www.theguardian.com/business/2021/oct/20/global-energy-crisis-famine-production|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2023-05-24}}</ref>.
== Erregai fosil motak ==
Erregai fosilak hiru dira: [[petrolio]]a, [[Harrikatz|ikatza]] eta [[gas natural]]a. Animalien eta landareen [[Materia organiko|osagai organikoen]] metaketaren ondorioz sortu dira. Hondakin horiek, itsas hondoen edo aintziraren sakonuneetan pilatu ziren [[mikroorganismo]] [[anaerobio]]en irismenetik kanpo geratuz. Ondoren, [[sedimentu]] geruzaz estaliz joan ziren. [[Presio]] eta tenperatura handien eraginez hondakin organiko hauek gas, petrolio eta ikatz bilakatuko dira. Pilatuta geratu ahal dira, arroketatik ihes egin edota [[atmosfera]]ra ihes egin dezakete. Erregai fosilak baliabide [[Energia ez berriztagarri|ez berriztagarriak]] dira ezin baitira epe laburrean berritu.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Michel T. Halbouty|izenburua=An Overview of Giant Oil and Gas Fields of the Decade: 1978-1988: ABSTRACT|data=1990|url=http://dx.doi.org/10.1306/20b2339f-170d-11d7-8645000102c1865d|aldizkaria=AAPG Bulletin|zenbakia=74|issn=0149-1423|doi=10.1306/20b2339f-170d-11d7-8645000102c1865d|sartze-data=2018-11-29}}</ref>
== Petrolioa ==
{{sakontzeko|Petrolio}}
Petrolioa substantzia erregaia da, beltza eta likatsua, tenperatura eta presio normaletan likidoa. [[Hidrokarburo]] mota ezberdinen nahasketaz osaturiko likido oliotsua da, jatorri naturalekoa. Batez ere hidrokarburoak eratzen dituzten [[Karbono hidrato|karbonoz]] (% 84-87) eta [[hidrogeno]]z (% 11-14) osatzen da, eta beste konposatu organikoetatik eratorritako elementuak eduki ditzake (% 1-8), hala nola [[sufre]]a, [[oxigeno]]a, [[nitrogeno]]a, [[metal]]ak, [[ur]]a, [[gatza]]k eta abar. <ref>{{Erreferentzia|izena=IRATI|abizena=BEREAU|izenburua=PETROLIOA|data=2009-09-17|url=https://zthiztegia.elhuyar.eus/terminoa/eu/petrolio|aldizkaria=zthiztegia.elhuyar.eus|sartze-data=2018-11-30}}</ref>
Bere jatorrian substantzia organikoen deskonposizioa dago, bizitzeko airerik behar ez duten mikrobioen eraginez gertatzen dena (anaerobioak). Petrolioa duela hainbat milioi urte sortu zen, [[fosil]] bihurtu ziren animalia eta landareetatik abiatuta. Fosiltzeko, animaliak lokatzetan edo hareatan lurperatuta geratu behar du, hezurrak desegin baino lehenago. Milaka urtetan zehar, hezur hondar horien gainean sedimentu geruzak pilatuz joan ziren, eta [[mineral]]ak sartu ziren, petrolio bihurtu arte. Petrolioa [[hareharri]]zko arrokak osatzen dituzten hondar aleen arteko tarteetan gordeta egoten da, eta horien jatorria itsasokoa, ibaikoa, glaziarretakoa edo aintziretakoa izan daiteke. Beraz, petrolio erreserbak lurpean daude, ehunka metrora, edo milaka metrora, eta horien kokapen zehatza jakiteko metodo bakarra [[esplorazio zundaketak]] dira.
Gaur egun, putzuetatik petrolioa erauzteko teknikarik erabiliena [[zundaketa birakaria]] da. Oliobideetan zehar gaia biltegietako tankeetaraino eramaten da, eta handik bere helmugara bidaltzen da.
== Ikatza ==
{{sakontzeko|Ikatz}}
Ikatza, erregai fosil beltz eta gogorra da, gehienbat [[karbono]]z osatuta eta jatorri ezberdineko landareen hondakinez osatuta dago. Hondakin hauek, [[geologia]] aldi askotan zehar urpean (ingurune [[erreduzitzaile]]<nowiki/>an) metatu, eta [[bakterio]] anaerobioen eraginez deskonposatzen hasi ziren, modu honetan, oxigenoa eta hidrogenoa askatu eta karbono proportzioa handitu zen. Ondorioz, aintzira, ibai, delta eta antzeko ingurune sedimentarioetan, karbono ugari zuten sedimentu kantitate handiak metatu ziren. Ondoren, sedimentu horiek beste batzuek estali zituzten, eta lurperatuz joan ziren. Lurperatu ahala, [[gradiente geotermikoa]]<nowiki/>k eraginda, tenperatura igo egiten da eta presioa handitzen da, horrela, ikazte-prozesurako beharrezko baldintzak sortzen dira. Hondakin hauek, airearen ukimenetik kanpo jasandako presioaren, beroaren eta bakterioen eraginez eratzen da ikatza.<ref>{{Erreferentzia|izena=Elixabete|abizena=Etxeberria|izenburua=Dokumentua|data=2009-09-17|url=https://zthiztegia.elhuyar.eus/terminoa/eu/ikatz|aldizkaria=zthiztegia.elhuyar.eus|sartze-data=2018-11-30}}</ref>
Ikatzak karbono eta gai lurrunkorren edukiaren arabera sailkatzen dira: [[antrazita]] (% 90-98 karbono), harrikatz bituminosoa (% 70-90) eta [[lignito]]a (< % 70). [[Bero-ahalmena]], oso lotuta dago erregaiaren osaera kimikoarekin, karbono kantitatearekin, hain zuzen ere. Beraz, ikatza bero-ahalmen handiaren ondorioz erregaitzat (gaur egun zentral termikoetan nagusiki) eta produktu batzuk lortzeko lehengaitzat ([[koke]]a, gas erregai batzuk, [[sintesi-gasa]], gas natural sintetikoa...) erabiltzen da.
== Gas naturala ==
{{sakontzeko|Gas natural}}
[[Pisu molekular]] txikiko hidrokarburo ase gaseosoen nahastea, petrolioa bezala lurpean metatutako organismoen transformazio geldoaren emaitza dena eta hobietan horrekin batera edo bakarrik dagoena. Osagai nagusia [[metano]]a da (% 80-99 bolumenean) eta horrez gain [[etano]], [[propano]] eta [[butano]]a ere badaude. Nitrogenoa, [[karbono dioxido]]a eta [[hidrogeno sulfuroa]] ere izaten ditu. Gas naturala lurrazaleko arroka porotsuen zirrikituetan egoten da, airerik gabe, 2.000-5.000 metro bitarteko sakoneran. Normalean, petrolio gordinaren hobien aldamenean egoten da, baina bakarrik ere egon daiteke, beste hidrokarburo edo gas kantitate txikiekin batera. Gas naturala petrolioaren eratze prozesu beraren emaitza da. Lurpean (toles [[Tektonika|tektonikoetan]]) harrapaturiko [[materia organiko]]aren deskonposizio anaerobikoaren ondorioz eratu zen, orain dela 50 milioi urte inguru. Horretarako oinarrizko baldintza izan zen mikroorganismoak oxigenorik gabeko ingurunean egotea. Horregatik egoten da gas naturala oxigenoari igarotzen uzten ez zioten geruzak dauden tokietan, adibidez, basamortu edo itsas hondoaren azpian. Petrolioak eta gas naturalak lur iragazkor eta porotsuaren geruzetatik ihes egin zuten, lur iragazgaitzezko kupula baten azpian edo [[faila]] baten kontra harrapatuta geratu arte. Beraz, metatzean, gaur egun aurkitu diren hobiak eratu ziren.<ref>{{Erreferentzia|izena=MARI|abizena=KARMEN|izenburua=Gas naturala|data=2009-09-17|url=https://zthiztegia.elhuyar.eus/terminoa/eu/gas%20natural|aldizkaria=zthiztegia.elhuyar.eus|sartze-data=2018-11-30}}</ref>
Erregaitzat erabiltzen da batez ere, eta [[industria kimiko]]a<nowiki/>n lehengaitzat ere bai. Petrolioak eta harrikatzak baino bero-ahalmen txikiagoa du eta horiek baino karbono dioxido gutxiago aireratzen du.
== Erregai fosilen abantailak eta desabantailak ==
=== Abantailak ===
* Oso energetikoak dira.
* Biltegiratzeko eta garraiatzeko errazak dira.
* Beste energia batzuekin alderatuz nahiko merkeak dira.
* Erauzteko errazak izaten dira lursail irekietan.
=== Desabantailak ===
* Erregai fosilak oso astiro birsortzen dira.
* Planetan ez dira homogeneoki banatzen.
* Erregai fosilen erauzketa eta errekuntza [[berotegi-efektu]]ko gasen areagotzea dakar, hala nola, metanoa eta karbono dioxidoa.
* Errekuntzaren ondorioz [[Merkurio (elementua)|merkurioa]] eta [[artseniko]]a bezalako konposatu kutsakorrak sortzen dira, ordea, [[biomasa]]tik eratorritako erregaiekin ez da hori gertatzen.
* Erregai fosilak ez dira berriztagarriak, honen ondorioz, erreserbak agortzen direnez, bere erauzketa zailtzen da eta prezioa igotzen da.
* Balio ekonomiko handiko baliabideak diraeta bere uztiapena gatazkak suerta ditzake. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Qué son los combustibles fósiles y su formación|hizkuntza=es-ES|url=https://www.ecologiaverde.com/que-son-los-combustibles-fosiles-y-como-se-formaron-1349.html|aldizkaria=ecologiaverde.com|sartze-data=2018-11-30}}</ref>
[[Fitxategi:Gulf Offshore Platform.jpg|thumb|upright|[[[[Mexikoko golkoa|Mexikoko Golkoan]]]], petrolio putzu bat]]
== Ingurumen ondorioak ==
[[Fitxategi:CO2 Emissions by Source Since 1880.svg|thumb|right|upright=1.35|''Global Carbon Project''-ek erakusten du 1880az geroztik CO<sub>2</sub>-ren gehikuntzak nola sortu diren iturri ezberdinek bata bestearen atzetik gora egin dutelako.]]
[[Fitxategi:Common Era Temperature.svg|thumb|upright=1.35|right|Azaleko tenperatura globalaren berreraikuntza azken 2000 urteetan zuhaitz-eraztun, koral eta izotz-nukleoen zeharkako datuak erabiliz<ref>{{Erreferentzia|izena=Raphael|abizena=Neukom|izenburua=Consistent multidecadal variability in global temperature reconstructions and simulations over the Common Era|orrialdeak=643–649|hizkuntza=en|abizena2=Barboza|abizena3=Erb|abizena4=Shi|abizena5=Emile-Geay|abizena6=Evans|abizena7=Franke|abizena8=Kaufman|abizena9=Lücke|izena2=Luis A.|izena3=Michael P.|izena4=Feng|izena5=Julien|izena6=Michael N.|izena7=Jörg|izena8=Darrell S.|izena9=Lucie|data=2019-08|url=https://www.nature.com/articles/s41561-019-0400-0|aldizkaria=Nature Geoscience|alea=8|zenbakia=12|issn=1752-0908|pmid=31372180|pmc=PMC6675609|doi=10.1038/s41561-019-0400-0|sartze-data=2023-05-24}}</ref>. Zuzeneko behaketa-datuak gorriz daude, eta datu guztiek 5 urteko batez besteko mugikorra erakusten dute<ref>"[https://data.giss.nasa.gov/gistemp/graphs_v4/ Global Annual Mean Surface Air Temperature Change]". NASA. Retrieved 23 February 2020.</ref>.]]
[[Fitxategi:20210125 Europe Power Sector - Renewables vs Fossil Fuels - Climate change.svg|thumb|upright=1.35|2020an, lehen aldiz, berriztagarriek erregai fosilak gainditu zituzten Europar Batasuneko elektrizitate iturri nagusi gisa<ref>"[https://ember-climate.org/wp-content/uploads/2021/01/Report-European-Power-Sector-in-2020.pdf The European Power Sector in 2020 / Up-to-Date Analysis on the Electricity Transition]" (PDF). ''ember-climate.org''. Ember and Agora Energiewende. 25 January 2021. [https://web.archive.org/web/20210125215659/https://ember-climate.org/wp-content/uploads/2021/01/Report-European-Power-Sector-in-2020.pdf Archived] (PDF) from the original on 25 January 2021.</ref>.]]
Erregai fosilak erretzeak [[Kanpokotasun|kanpo-eragin]] negatibo ugari ditu: ingurumen-inpaktu kaltegarriak non ondorioak erregaia erabiltzen duten pertsonengandik haratago hedatzen diren. Benetako ondorioak kasuan kasuko erregaiaren araberakoak dira. Erregai fosil guztiek CO<sub>2</sub> askatzen dute erretzean, eta, horrela, [[Klima aldaketa|klima-aldaketa]] azkartu egiten da. Ikatza erretzeak eta, neurri txikiagoan, petrolioa eta haren eratorriek, horrenbestez, atmosferako [[Partikula eseki|partikulak]], [[Ke|kea]] eta [[Euri azido|euri azidoa]] eragiten dute<ref>[[:en:Oswald_Spengler|Oswald Spengler]] (1932). ''[https://web.archive.org/web/20201112020604/http://fatuma.net/text/Spengler_Man-Technics.pdf Man and Technics]'' (PDF). [[:en:Alfred_A._Knopf|Alfred A. Knopf]]. [[:en:Special:BookSources/0-8371-8875-X|ISBN <bdi>0-8371-8875-X</bdi>]]. Archived from [http://fatuma.net/text/Spengler_Man-Technics.pdf the original] (PDF) on 12 November 2020. Retrieved 7 December 2020.</ref><ref>Griffin, Rodman (10 July 1992). "Alternative Energy". '''2''' (2): 573–596.</ref><ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Energy and Climate Change|hizkuntza=en|url=https://www.sciencedirect.com/book/9780128120217/energy-and-climate-change|aldizkaria=ScienceDirect|sartze-data=2023-05-24}}</ref>.
Klima-aldaketa, neurri handi batean, CO<sub>2</sub> gisako berotegi-efektuko gasak isurtzeak eragiten du, eta erregai fosilak erretzea da isuri horien iturri nagusia. Munduko leku gehienetan, klima-aldaketak ekosistemetan eragin negatiboa du<ref>{{Erreferentzia|izena=OA|abizena=US EPA|izenburua=Climate Impacts on Ecosystems|hizkuntza=en|url=https://19january2017snapshot.epa.gov/climate-impacts/climate-impacts-ecosystems|aldizkaria=19january2017snapshot.epa.gov|sartze-data=2023-05-24}}</ref>. Horrek espezieak desagertzen laguntzea eta pertsonen elikagaiak ekoizteko gaitasuna murriztea dakar, horrela munduko [[Gose|gosearen]] arazoa areagotuz. Tenperatura globalaren etengabeko igoerak ondorio kaltegarri gehiago ekarriko ditu, bai ekosistemetan, bai pertsonengan, eta, [[Munduko Osasun Erakundea|Munduko Osasun Erakundeak]] adierazi duenez, klima-aldaketa da XXI. mendeko giza osasunerako mehatxurik handiena<ref>{{Erreferentzia|izenburua=WHO {{!}} WHO calls for urgent action to protect health from climate change – Sign the call|data=2015-10-08|url=https://web.archive.org/web/20151008113710/http://www.who.int/globalchange/global-campaign/cop21/en/|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2023-05-24}}</ref><ref>World Meteorological Organization (2020). ''[https://web.archive.org/web/20200310233045/https://library.wmo.int/doc_num.php?explnum_id=10211 WMO Statement on the State of the Global Climate in 2019]''. WMO-No. 1248. Geneva. ISBN 978-92-63-11248-4</ref>.
Erregai fosilen errekuntzak [[Azido sulfuriko|azido sulfurikoa]] eta [[Azido nitriko|nitrikoa]] sortzen ditu, [[Lurra|Lurrera]] [[euri azido]] gisa erortzen direnak, eremu naturalean zein eraikitako ingurunean eraginez. [[Haitzurdin|Haitzurdin]] eta [[Kareharri|kareharriz]] egindako [[Monumentu|monumentuak]] eta [[Eskulturagintza|eskulturak]] bereziki zaurgarriak dira, azidoek [[Kaltzio karbonato|kaltzio karbonatoa]] disolbatzen baitute.
Erregai fosilek [[Desintegrazio erradioaktibo|material erradioaktiboak]] ere badituzte, batez ere [[Uranio|uranioa]] eta [[Torio|torioa]], [[Atmosfera|atmosferara]] isurtzen direnak. 2000. urtean, 12.000 tona torio eta 5.000 tona uranio inguru askatu ziren mundu osoan ikatza erretzeagatik<ref>[http://www.ornl.gov/info/ornlreview/rev26-34/text/colmain.html Coal Combustion: Nuclear Resource or Danger] [https://web.archive.org/web/20070205103749/http://www.ornl.gov/info/ornlreview/rev26-34/text/colmain.html Archived] 5 February 2007 at the [[Wayback Machine]] – Alex Gabbard</ref>. 1982an, [[Ameriketako Estatu Batuak|AEBko]] ikatza erretzeak, atmosferara, [[Three Mile Islandeko istripua|Three Mile Islandeko istripuak]] baino 155 aldiz [[Desintegrazio erradioaktibo|erradioaktibitate]] handiagoa askatu zuela kalkulatzen da<ref>[http://www.physics.ohio-state.edu/~aubrecht/coalvsnucMarcon.pdf#page=8 Nuclear proliferation through coal burning] [https://web.archive.org/web/20090327101806/http://www.physics.ohio-state.edu/~aubrecht/coalvsnucMarcon.pdf Archived] 27 March 2009 at the [[Wayback Machine]] – Gordon J. Aubrecht, II, Ohio State University</ref>.
Ikatza erretzeak lurreko errauts eta errauts hegalari kantitate handiak ere sortzen ditu. Material horiek hainbat aplikaziotan erabiltzen dira, adibidez, Estatu Batuetako ekoizpenaren % 40 inguru erabiliz<ref>American Coal Ash Association. "[http://acaa.affiniscape.com/associations/8003/files/2004_CCP_Survey(9-9-05).pdf CCP Production and Use Survey]" PDF</ref>.
Erretzeak sortzen duen ondorioez gain, erregai fosilen bilketa, prozesamendu eta banaketak ingurumen-ondorioak ere baditu. Ikatza ustiatzeko metodoek, batez ere mendi-gailurrak kentzeak eta aire zabaleko meatzaritzak, ingurumen-inpaktu negatiboak dituzte, eta itsasoko petrolio-zundaketak arriskua dakar uretako organismoentzat. Erregai fosilen putzuek, gas isuri iheslarien bidez, metanoa askatzen lagun dezakete. [[Petrolio findegi|Petrolio-findegiek]] ere ingurumen-inpaktu negatiboak dituzte, airearen eta uraren kutsadura barne. Ikatza, batzuetan, diesel motordun lokomotorek garraiatzen dute, petrolio gordina, normalean, zisterna-ontziek garraiatzen eta erregai fosil osagarriak erretzea eskatzen duten bitartean.
Erregai fosilen ondorio negatiboei aurre egiteko, arintze-ahalegin ugari sortu dira. Horrek energia iturri alternatiboak erabiltzeko mugimendua barne hartzen du, hala nola [[Energia berriztagarri|energia berriztagarriak]]. Ingurumen-araudiak hainbat ikuspegi erabiltzen ditu isuri horiek mugatzeko; adibidez, errauts hegalariak bezalako hondakin-produktuak atmosferara isurtzearen aurkako arauak<ref name=":1" />.
2020ko abenduan, [[Nazio Batuen Erakundea|Nazio Batuen Erakundeak]] txosten bat kaleratu zuen esanez: berotegi-efektuko isuriak murrizteko beharra izan arren, hainbat gobernuk erregai fosilen aldeko apustua bikoizten ari zirela, kasu batzuetan COVID-19tik suspertzeko diru-laguntzaren % 50 baino gehiago erregai fosilen ekoizpenera bideratuz energia alternatibora beharrean. [[António Guterres]] NBEko idazkari nagusiak adierazi zuenez, «Gizadia naturaren aurkako gerra egiten ari da. Hori suizida da. Naturak beti kontraerasotzen du, eta, dagoeneko, gero eta indar eta amorru handiagoz ari da egiten». Guterresek, hala ere, oraindik itxaropenerako arrazoirik badagoela esan zuen, [[Joe Biden|Joe Bidenen]] planari eskatuz AEBk bat egin dezala Txina eta EB gisako beste igorle handi batzuen asmoarekin, 2050erako zero emisio garbietara iristeko helburuak hartzeko<ref>{{Erreferentzia|izena=Damian|abizena=Carrington|izenburua=World is ‘doubling down’ on fossil fuels despite climate crisis – UN report|hizkuntza=en-GB|abizena2=editor|izena2=Damian Carrington Environment|data=2020-12-02|url=https://www.theguardian.com/environment/2020/dec/02/world-is-doubling-down-on-fossil-fuels-despite-climate-crisis-un-report|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2023-05-24}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Fiona|abizena=Harvey|izenburua=Humanity is waging war on nature, says UN secretary general|hizkuntza=en-GB|abizena2=correspondent|izena2=Fiona Harvey Environment|data=2020-12-02|url=https://www.theguardian.com/environment/2020/dec/02/humanity-is-waging-war-on-nature-says-un-secretary-general-antonio-guterres|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2023-05-24}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=2020 Report|hizkuntza=en-US|url=https://productiongap.org/2020report/|aldizkaria=Production Gap|sartze-data=2023-05-24}}</ref>.
Atmosferan dauden berotegi-gasen kontzentrazio gero eta handiagoa da, hau da, milaka urtetan lur-azpian sortu diren erregai fosilen zati handi bat gizakiak erabili duelako azken 150 urteotan, errekuntza-prozesuen bidez energia lortzeko.
Ondorioz, lur-azaleko tenperatura, normala den gorabehera mugaren gainetik igotzen da. Berotze orokor honek aldatu egiten du planetako klimaren dinamika, toki batzuetan lehorteak areagotzen ditu, beste batzuetan euri garaiak luzatzen ditu eta, ikerketa batzuen arabera, poloetako izotza urtzen hasteko arriskua dago, eta beraz, itsasoaren maila igotzekoa.
Horrek aldaketak ekarriko lituzke itsaso bazterrak gaur egun duen mailari dagokionez eta ondorio larriak izango lituzke itsasertzean dauden herrientzat.<ref>{{Erreferentzia|izena=Kultur|abizena=Saila|izenburua=d1401034|hizkuntza=eu|data=2011-07-13|url=http://www.euskara.euskadi.eus/r59-luredir/es/contenidos/articulo/c1401/eu_d1401034/1401034.html|aldizkaria=www.euskara.euskadi.eus|sartze-data=2018-11-30}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|2}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Erregai fosilak]]
i5qbgnarl1fykwuljpbdopgteitaqal
9976114
9976102
2024-11-21T11:13:40Z
46.27.1.240
9976114
wikitext
text/x-wiki
{{Wikipedia1000}}
{{HezkuntzaPrograma|Biologia eta geologia}}
[[Fitxategi:Coal.jpg|thumb|Ikatza, erregai fosil mota.]]
'''Erregai fosilak''' Mikel boliviano da eta sopa de mani gustatzen zaio. Asier oso kakorro da eta puzker asko botatzen du.
[[Eguzkia]] da planetan dagoen energiaren zatirik handienaren iturri. Eguzkiaren beroa eta argia dira [[zelula]] bakarreko [[landare]] eta [[animalia|animalien]] garapenerako beharrezko diren [[erreakzio kimiko]] ugarietarako oinarriak. Gainera, landare eta animalia horiek dira, mendeen poderioz, gaur egun erabiltzen ditugun erregai fosilak sortu zituztenak.
2019an, munduko lehen mailako [[Energia-kontsumo|energiaren kontsumoaren]] % 84 eta elektrizitatearen % 64 erregai fosiletatik zetozen<ref>{{Erreferentzia|izena=Hannah|abizena=Ritchie|izenburua=Energy|abizena2=Roser|abizena3=Rosado|izena2=Max|izena3=Pablo|data=2022-10-27|url=https://ourworldindata.org/fossil-fuels|aldizkaria=Our World in Data|sartze-data=2023-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=European Investment|abizena=Bank|izenburua=Energy Overview 2023|hizkuntza=EN|data=2023-02-02|url=https://www.eib.org/en/publications/20220286-energy-overview-2023|sartze-data=2023-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=United|abizena=Nations|izenburua=Renewable energy – powering a safer future|hizkuntza=en|url=https://www.un.org/en/climatechange/raising-ambition/renewable-energy|aldizkaria=United Nations|sartze-data=2023-05-23}}</ref>. Erregai fosilak eskala handian erretzeak kalte handiak eragiten ditu ingurumenean. Giza jarduerak sortzen duen [[Karbono dioxido|karbono dioxidoaren]] (CO<sub>2</sub>) % 80 baino gehiago (urtean 35.000 milioi [[tona]] inguru) horiek erretzetik dator<ref>{{Erreferentzia|izena=Jillian|abizena=Ambrose|izenburua=Carbon emissions from fossil fuels could fall by 2.5bn tonnes in 2020|hizkuntza=en-GB|data=2020-04-12|url=https://www.theguardian.com/environment/2020/apr/12/global-carbon-emisions-could-fall-by-record-25bn-tonnes-in-2020|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2023-05-23}}</ref>, lurraren garapenetik datozen 4.000 milioiren aldean<ref>{{Erreferentzia|izenburua=GCP - Carbon Budget|data=2022-04-08|url=https://web.archive.org/web/20220408142051/https://www.globalcarbonproject.org/carbonbudget/21/infographics.htm|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2023-05-23}}</ref>. Lurreko [[Karbonoaren zikloa|prozesu naturalek]], ozeanoak xurgatzen dituenak gehienbat, horren zati txiki bat baino ezin dute garbitu. Beraz, urtean, mila milioi tona karbono dioxido atmosferiko gehitzen dira<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Greenhouse gases' effect on climate - U.S. Energy Information Administration (EIA)|url=https://www.eia.gov/energyexplained/energy-and-the-environment/greenhouse-gases-and-the-climate.php|aldizkaria=www.eia.gov|sartze-data=2023-05-23}}</ref>. Metano ihesak esanguratsuak diren arren<ref>"[https://report.ipcc.ch/ar6wg3/pdf/IPCC_AR6_WGIII_FinalDraft_Chapter02.pdf Chapter 2: Emissions trends and drivers]" (PDF). ''Ipcc_Ar6_Wgiii''. 2022. [https://web.archive.org/web/20220404150655/https://report.ipcc.ch/ar6wg3/pdf/IPCC_AR6_WGIII_FinalDraft_Chapter02.pdf Archived] (PDF) from the original on 4 April 2022.</ref>, erregai fosilak erretzea da [[Berotegi-efektuko gas|berotegi-efektuko]] gasen iturri nagusia, [[Klima aldaketa|berotze globala]] eta [[Ozeanoen azidifikazio|ozeanoen azidotzea]] eragiten duena. Gainera, airearen kutsaduraren ondoriozko heriotza gehienak erregai fosilen [[Partikula eseki|partikulek]] eta gas kaltegarriek eragiten dituzte. Horrek [[Barne produktu gordin|barne produktu gordinaren]] % 3 baino gehiago balio duela kalkulatzen da<ref>"[https://web.archive.org/web/20200406173555/https://energyandcleanair.org/wp/wp-content/uploads/2020/02/Cost-of-fossil-fuels-briefing.pdf Quantifying the Economic Costs of Air Pollution from Fossil Fuels]" (PDF). Archived from [https://energyandcleanair.org/wp/wp-content/uploads/2020/02/Cost-of-fossil-fuels-briefing.pdf the original] (PDF) on 6 April 2020.</ref>, eta erregai fosilak urtero milioika bizitza salbatuko dituela<ref>Zhang, Sharon. "[https://psmag.com/environment/air-pollution-is-killing-more-people-than-smoking-and-fossil-fuels-are-largely-to-blame Air Pollution Is Killing More People Than Smoking—and Fossil Fuels Are Largely to Blame]". ''Pacific Standard''. Retrieved 5 February 2020.</ref>.
Klima-krisia, [[Airearen kutsadura|kutsadura]] eta erregai fosilek eragindako beste inpaktu negatibo batzuk ezagutzeak politikaren [[Energia trantsizio|trantsizio]] orokorra eta [[Klima-mugimendua|mugimendu aktibista]] ekarri ditu, energia jasangarriaren aldeko erabilera amaitzera bideratuak<ref>{{Erreferentzia|izena=Gloria|abizena=Dickie|izenburua=Factbox: Key takeaways from the IPCC report on climate change mitigation|hizkuntza=en|abizena2=Dickie|izena2=Gloria|data=2022-04-04|url=https://www.reuters.com/business/environment/key-takeaways-ipcc-report-climate-change-mitigation-2022-04-04/|aldizkaria=Reuters|sartze-data=2023-05-23}}</ref>. Hala ere, erregai fosilen industria ekonomia globalean oso integratuta eta diruz lagunduta dagoenez, trantsizio horrek inpaktu ekonomiko handiak izango dituela aurreikusten da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Price Spike Fortifies Fossil Fuel Subsidies|hizkuntza=en|data=2022-04-14|url=https://www.energyintel.com/0000017f-db65-d6e9-a1ff-dfe5df610000|aldizkaria=Energy Intelligence|sartze-data=2023-05-23}}</ref>. Interesdun askok diote aldaketak trantsizio justua izan behar duela<ref>{{Erreferentzia|izena=Amy|abizena=Westervelt|izenburua=IPCC: We can tackle climate change if big oil gets out of the way|hizkuntza=en-GB|data=2022-04-05|url=https://www.theguardian.com/environment/2022/apr/05/ipcc-report-scientists-climate-crisis-fossil-fuels|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2023-05-23}}</ref> eta politika bat sortu behar duela erregai fosilen industriaren aktibo hondartuek sortutako karga sozialei aurre egiteko<ref>{{Erreferentzia|izena=Jean|abizena=Eaglesham|izenburua=Trillions in Assets May Be Left Stranded as Companies Address Climate Change|hizkuntza=en-US|abizena2=Monga|izena2=Vipal|data=2021-11-20|url=https://www.wsj.com/articles/trillions-in-assets-may-be-left-stranded-as-companies-address-climate-change-11637416980|aldizkaria=Wall Street Journal|issn=0099-9660|sartze-data=2023-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Kyra|abizena=Bos|izenburua=Stranded assets and stranded resources: Implications for climate change mitigation and global sustainable development|orrialdeak=101215|hizkuntza=en|abizena2=Gupta|izena2=Joyeeta|data=2019-10-01|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2214629618305383|aldizkaria=Energy Research & Social Science|zenbakia=56|issn=2214-6296|doi=10.1016/j.erss.2019.05.025|sartze-data=2023-05-23}}</ref>.
==Jatorria==
[[Fitxategi:Countries by Oil Production in 2013.svg|thumb|upright=0.9|Petrolio-eremuak Lurreko leku jakin batzuetan soilik daudenez<ref>[http://quakeinfo.ucsd.edu/~gabi/sio15/energy/supps/globalmap-oil.jpg Oil fields map] [https://web.archive.org/web/20120806212614/http://quakeinfo.ucsd.edu/~gabi/sio15/energy/supps/globalmap-oil.jpg Archived] 6 August 2012 at the [[Wayback Machine|Wayback Machine.]] quakeinfo.ucsd.edu</ref> herrialde batzuk baino ez dira petrolioarekiko independenteak; gainerako herrialdeak herrialde horien petrolioa ekoizteko ahalmenen araberakoak dira.]]
Erregai [[Fosil|fosilak]], milioika urtetan zehar [[Lurrazal|lurrazaleko]] beroaren eta presioaren eraginez, landare hilen hondakin fosilizatuetatik sortu zirela zioen teoria [[Andreas Libavius|Andreas Libaviusek]], 1597an, ''Alchemia'' [Alkimia], eta, geroago, [[Mikhail Lomonosov|Mikhail Lomonosovek]], jada 1757an (eta 1763an zalantzarik gabe) aurkeztu zuen<ref>{{Erreferentzia|izena=Chang Samuel|abizena=Hsu|izenburua=Springer Handbook of Petroleum Technology|argitaletxea=Springer|hizkuntza=en|abizena2=Robinson|izena2=Paul R.|data=2017-12-20|url=https://books.google.com/books?id=mgxEDwAAQBAJ|isbn=978-3-319-49347-3|sartze-data=2023-05-24}}</ref>. ''Erregai fosila'' esapidearen lehen erabilera [[Caspar Neumann]] kimikari alemaniarraren 1759ko ingelesezko itzulpenean agertzen da<ref>{{Erreferentzia|izena=Caspar|abizena=Neumann|izenburua=The Chemical Works of Caspar Neumann ...|argitaletxea=J. and F. Rivington|hizkuntza=en|data=1773|url=https://books.google.com/books?id=OBUAAAAAQAAJ&pg=PA492|sartze-data=2023-05-24}}</ref>. Gutxienez 1652an datatua<ref>"[https://oed.com/search?searchType=dictionary&q=fossil fossil] [...] adj. [...] Obtained by digging; found buried in the earth. Now chiefly of fuels and other materials occurring naturally in underground deposits; esp. in FOSSIL FUEL n."</ref>, [[Oxford English Dictionary|''Oxford English Dictionary''k]] dioenez, ''erregai fosila'' esapidean, ''fosila'' adjektiboak ''indusketan aurkitua'', ''lurperatuta aurkitua'' esan nahi du, bistan denez, ingelesezko ''fosil'' izena hildako organismoei erreferentzia egin aurretik, nagusiki XVIII. mendearen hasieran<ref>Considine, John (1998). "[http://www.euralex.org/elx_proceedings/Euralex1998_2/John%20CONSIDINE%20Why%20do%20large%20historical%20dictionaries%20give%20so%20much%20pleasure%20to%20their%20owners%20and%20users.pdf Why do large historical dictionaries give so much pleasure to their owners and users?]" (PDF). ''Proceedings of the 8th EURALEX International Congress'': 579–587. Retrieved 8 June 2014.</ref>.
Uretako [[Fitoplankton|fitoplanktona]] eta [[Zooplankton|zooplanktona]], baldintza anoxikoetan kantitate handitan hil eta [[Sedimentu|jalki]] zirenak, duela milioika urte hasi zuten [[Petrolio|petrolioaren]] eta [[Gas natural|gas naturalaren]] eraketa deskonposizio [[Anaerobio|anaerobikoaren]] ondorioz. Denbora geologikoan zehar, [[materia organiko]] hori, [[Lokatz|lokatzarekin]] nahasirik, [[sedimentu]] inorganikoen geruza astunagoen azpian lurperatu zen. Horren ondorioz, tenperatura altuak eta presioak materia organikoa aldarazi zuten kimikoki, lehen kerogeno izeneko [[Eskisto bituminoso|argizarizko]] material batean eta gero [[hidrokarburo]] [[likido]] eta gaseosoetan katagenesi izeneko prozesu batean. Eraldaketa horiek beroak eragindakoak izan arren, jatorrian, errekuntzan askatutako energia, oraindik, [[Fotosintesi|fotosintesiak]] eragindakoa da<ref name=":0">"[http://www.geochemsoc.org/files/6214/1261/1770/SP-2_271-284_Sato.pdf thermochemistry of fossil fuel formation]" (PDF). [https://web.archive.org/web/20150920172448/http://www.geochemsoc.org/files/6214/1261/1770/SP-2_271-284_Sato.pdf Archived] (PDF) from the original on 20 September 2015.</ref>.
Lurreko landareek ikatza eta metanoa sortzeko joera dute. Ikatz meategi asko [[Lurraren historia|Lurraren historiako]] aro [[Karbonifero|karboniferoen]] garaikoak dira. Lurreko landareek ere III motako kerogenoa osatzen dute, gas naturalaren iturria. Nahiz eta erregai fosilak prozesu naturalen bidez sortzen diren etengabe, [[Baliabide berriztaezin|baliabide ez-berriztagarri]] gisa sailkatzen dira, milioika urte behar izaten baitituzte erreserba bideragarriak eratzeko eta, daudenak, berriak sortzen direnak baino askoz azkarrago agortzen ari direlako<ref>{{Erreferentzia|izena=G.|abizena=Miller|izenburua=Environmental Science: Problems, Connections and Solutions|argitaletxea=Cengage Learning|hizkuntza=en|abizena2=Spoolman|izena2=Scott|data=2007-09-28|url=https://books.google.com/books?id=AJ4SnHbb-ZcC&q=fossil+fuels+depleted+much+faster+than+renewal&pg=PA11|isbn=978-0-495-38337-6|sartze-data=2023-05-24}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Satinder|abizena=Ahuja|izenburua=Food, Energy, and Water: The Chemistry Connection|argitaletxea=Elsevier|hizkuntza=en|data=2015-01-25|url=https://books.google.com/books?id=DHKDBAAAQBAJ&q=fossil+fuels+depleted+much+faster+than+renewal&pg=PA278|isbn=978-0-12-800374-9|sartze-data=2023-05-24}}</ref>.
==Garrantzia==
[[Fitxategi:2007- Profits of energy companies (annual) - stacked bar chart.svg|thumb |upright=1.25 |[[COVID-19 pandemia|COVID-19 pandemiatik]] errekuperatu ondoren, energia konpainien irabaziak handitu egin ziren [[Ukrainako inbasioa (2022)|Ukrainako Errusiako inbasioaren]] ondorioz, erregaien prezio altuago, zor-mailaren jaitsierak, Errusian itxitako proiektuen zerga-balioketak eta lehenagoko [[Berotegi-efektua|berotegi-efektuko gasen isurketak]] murrizteko planetatik atzera egin zutelako<ref>{{Erreferentzia|izena=Ron|abizena=Bousso|izenburua=Big Oil doubles profits in blockbuster 2022|hizkuntza=en|abizena2=Bousso|izena2=Ron|data=2023-02-08|url=https://www.reuters.com/business/energy/big-oil-doubles-profits-blockbuster-2022-2023-02-08/|aldizkaria=Reuters|sartze-data=2023-05-24}}</ref>.]]
[[Fitxategi:Grangemouth04nov06.jpg|thumb|upright|Findegi petrokimikoa [[Grangemouth|Grangemouth-en]], [[Eskozia|Eskozian]], [[Erresuma Batua|Erresuma Batuan]]]]
Erregai fosilak garrantzitsuak izan dira giza garapenerako, atmosfera irekian erraz erre daitezkeelako beroa sortzeko. [[Zohikatz|Zohikatza]] etxeko erregai gisa erabiltzea historia erregistratua baino lehenagokoa da. Lehen, [[labe]] batzuetan, ikatza erretzen zen [[Metalurgia|metalezko minerala]] urtzeko, eta petrolio-isurketetako hidrokarburo erdi solidoak ere antzina erretzen ziren<ref>"[https://www.britannica.com/ebc/article-50695 Encyclopædia Britannica, use of oil seeps in ancient times]". Retrieved 9 September 2007.</ref>, iragazgaiztzerako eta baltsamatzeko erabiltzen baitziren gehienbat<ref>{{Erreferentzia|izenburua=BULLS FROM THE SEA : Ancient Oil Industries by Dr. Zayn Bilkadi|data=2007-11-13|url=https://web.archive.org/web/20071113215013/http://www.gr8dubai.com/oil2.htm|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2023-05-24}}</ref>.
Petrolioaren ustiapen komertziala XIX. mendean hasi zen<ref>Ball, Max W.; Douglas Ball; Daniel S. Turner (1965). ''This Fascinating Oil Business''. Indianapolis: Bobbs-Merrill. ISBN 978-0-672-50829-5</ref>.
Gas naturala, garai batean petrolioaren ekoizpenaren alferrikako azpiproduktu gisa egotzia zena, gaur egun oso baliabide baliotsutzat hartzen da<ref>Kaldany, Rashad, Director Oil, Gas, Mining and Chemicals Dept, World Bank (13 December 2006). ''[http://www.worldbank.org/html/fpd/ggfrforum06/kadany.pdf Global Gas Flaring Reduction: A Time for Action!]'' (PDF). Global Forum on Flaring & Gas Utilization. Paris. Retrieved 9 September 2007.</ref>. Gas naturalaren hobiak ere [[helio]] iturri nagusia dira.
Petrolio gordin astuna (ohiko petrolio gordina baino askoz likatsuagoa dena) eta [[Harea bituminoso|harea bituminosoak]] (betuna harearekin eta buztinarekin nahastuta), 2000ko hamarkadaren hasieran, erregai fosilen iturri gisa garrantzi handiagoa hartzen hasi ziren<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Oil Sands Global Market Potential 2007|url=https://www.prlog.org/10026386-oil-sands-global-market-potential-2007.html|aldizkaria=PRLog|sartze-data=2023-05-24}}</ref>. [[Eskisto bituminoso|Eskisto bituminosoa]] eta antzeko materialak kerogenoa duten [[Arroka sedimentario|arroka sedimentarioak]] dira, pisu molekular handiko konposatu organikoen nahasketa konplexua eta, berotzen denean ([[Pirolisi|pirolisia]]), petrolio gordina sintetikoa ematen dutenak. Prozesamendu gehigarriarekin, beste erregai fosil batzuen ordez erabil daitezke. 2010eko eta 2020ko hamarkadetan, baliabide horien ustiapenetik desinbertsioa gertatu zen [[Karbono aztarna|karbono-aztarna]] handia zutelako errazago prozesatzen ziren erreserbaren aldean<ref>{{Erreferentzia|izena=Damian|abizena=Carrington|izenburua=Insurance giant Axa dumps investments in tar sands pipelines|hizkuntza=en-GB|abizena2=editor|izena2=Damian Carrington Environment|data=2017-12-12|url=https://www.theguardian.com/environment/2017/dec/12/insurance-giant-axa-dumps-investments-tar-sands-pipelines|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2023-05-24}}</ref>.
XVIII. mendearen azken erdia baino lehen, [[Haize errota|haize-errotak]] eta [[Ur-errota|ur-errotak]] [[Irin|irina]] ehotzeko, [[Zur|egurra]] zerratzeko edo [[Ur|ura]] ponpatzeko lanetarako behar zen energia ematen zuten, egurra edo [[Zohikatz|zohikatza]] erretzeak etxerako beroa ematen zuen bitartean. [[Erregai fosil|Erregai fosilen]] erabilerak (hasieran, [[Harrikatz|ikatza]] eta, gero, [[Petrolio|petrolioa]]) [[Lurrun-makina|lurrun-makinetan]], industria iraultza ahalbidetu zuen. Aldi berean, [[Gas natural|gas naturala]] edo [[Ikatz gas|ikatz gasa]] erabiltzen zuten gas argiak erabilera zabala hartzen ari ziren. [[Barne-errekuntzako motor|Barne-errekuntzako motorra]] asmatzeak eta [[automobil]] eta [[Kamioi|kamioietan]] erabiltzeak asko handitu zuen [[gasolina]] eta gasolioaren eskaera, biak erregai fosilez egindakoak. Beste [[Garraio|garraiobide]] batzuek ere, [[Tren|trenek]] eta [[Hegazkin|hegazkinek]], erregai fosilak behar dituzte. Erregai fosilen beste erabilera nagusia [[Elektrizitate|elektrizitatea]] sortzeko eta industria petrokimikorako lehengai gisa da. Mundruna, petrolioa ateratzearen hondarra, errepideen eraikuntzan erabiltzen da.
Iraultza Berderako energia erregai fosilek eman zuten ongarri ([[Gas natural|gas naturala]]), [[pestizida]] ([[Petrolio|petrolioa]]) eta [[Hidrokarburo|hidrokarburoz]] elikatutako ureztaketa moduan<ref>[http://www.energybulletin.net/281.html Eating Fossil Fuels]. [[:en:EnergyBulletin|EnergyBulletin]]. [https://web.archive.org/web/20070611071544/http://www.energybulletin.net/281.html Archived] June 11, 2007, at the [[Wayback Machine]]</ref><ref>"[https://www.axios.com/2022/05/06/fertilizer-prices-food-securtiy Soaring fertilizer prices put global food security at risk]". ''Axios''. 6 May 2022.</ref>. Nitrogeno-ongarri sintetikoen garapenak nabarmen lagundu du populazio globalaren hazkundea; gaur egun, [[Lurra|Lurreko]] biztanleriaren ia erdia nitrogeno ongarri sintetikoen erabileraren ondorioz elikatzen dela kalkulatu da<ref>{{Erreferentzia|izena=Jan Willem|abizena=Erisman|izenburua=How a century of ammonia synthesis changed the world|orrialdeak=636–639|hizkuntza=en|abizena2=Sutton|abizena3=Galloway|abizena4=Klimont|abizena5=Winiwarter|izena2=Mark A.|izena3=James|izena4=Zbigniew|izena5=Wilfried|data=2008-10|url=https://www.nature.com/articles/ngeo325|aldizkaria=Nature Geoscience|alea=10|zenbakia=1|issn=1752-0908|doi=10.1038/ngeo325|sartze-data=2023-05-24}}</ref>. Ongarrien salgaien prezioen agentzia baten buruaren arabera, «munduko elikagaien % 50 ongarrietan oinarritzen da»<ref>{{Erreferentzia|izena=Sarah|abizena=Butler|izenburua=Fears global energy crisis could lead to famine in vulnerable countries|hizkuntza=en-GB|abizena2=Ambrose|izena2=Jillian|data=2021-10-20|url=https://www.theguardian.com/business/2021/oct/20/global-energy-crisis-famine-production|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2023-05-24}}</ref>.
== Erregai fosil motak ==
Erregai fosilak hiru dira: [[petrolio]]a, [[Harrikatz|ikatza]] eta [[gas natural]]a. Animalien eta landareen [[Materia organiko|osagai organikoen]] metaketaren ondorioz sortu dira. Hondakin horiek, itsas hondoen edo aintziraren sakonuneetan pilatu ziren [[mikroorganismo]] [[anaerobio]]en irismenetik kanpo geratuz. Ondoren, [[sedimentu]] geruzaz estaliz joan ziren. [[Presio]] eta tenperatura handien eraginez hondakin organiko hauek gas, petrolio eta ikatz bilakatuko dira. Pilatuta geratu ahal dira, arroketatik ihes egin edota [[atmosfera]]ra ihes egin dezakete. Erregai fosilak baliabide [[Energia ez berriztagarri|ez berriztagarriak]] dira ezin baitira epe laburrean berritu.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Michel T. Halbouty|izenburua=An Overview of Giant Oil and Gas Fields of the Decade: 1978-1988: ABSTRACT|data=1990|url=http://dx.doi.org/10.1306/20b2339f-170d-11d7-8645000102c1865d|aldizkaria=AAPG Bulletin|zenbakia=74|issn=0149-1423|doi=10.1306/20b2339f-170d-11d7-8645000102c1865d|sartze-data=2018-11-29}}</ref>
== Petrolioa ==
{{sakontzeko|Petrolio}}
Petrolioa substantzia erregaia da, beltza eta likatsua, tenperatura eta presio normaletan likidoa. [[Hidrokarburo]] mota ezberdinen nahasketaz osaturiko likido oliotsua da, jatorri naturalekoa. Batez ere hidrokarburoak eratzen dituzten [[Karbono hidrato|karbonoz]] (% 84-87) eta [[hidrogeno]]z (% 11-14) osatzen da, eta beste konposatu organikoetatik eratorritako elementuak eduki ditzake (% 1-8), hala nola [[sufre]]a, [[oxigeno]]a, [[nitrogeno]]a, [[metal]]ak, [[ur]]a, [[gatza]]k eta abar. <ref>{{Erreferentzia|izena=IRATI|abizena=BEREAU|izenburua=PETROLIOA|data=2009-09-17|url=https://zthiztegia.elhuyar.eus/terminoa/eu/petrolio|aldizkaria=zthiztegia.elhuyar.eus|sartze-data=2018-11-30}}</ref>
Bere jatorrian substantzia organikoen deskonposizioa dago, bizitzeko airerik behar ez duten mikrobioen eraginez gertatzen dena (anaerobioak). Petrolioa duela hainbat milioi urte sortu zen, [[fosil]] bihurtu ziren animalia eta landareetatik abiatuta. Fosiltzeko, animaliak lokatzetan edo hareatan lurperatuta geratu behar du, hezurrak desegin baino lehenago. Milaka urtetan zehar, hezur hondar horien gainean sedimentu geruzak pilatuz joan ziren, eta [[mineral]]ak sartu ziren, petrolio bihurtu arte. Petrolioa [[hareharri]]zko arrokak osatzen dituzten hondar aleen arteko tarteetan gordeta egoten da, eta horien jatorria itsasokoa, ibaikoa, glaziarretakoa edo aintziretakoa izan daiteke. Beraz, petrolio erreserbak lurpean daude, ehunka metrora, edo milaka metrora, eta horien kokapen zehatza jakiteko metodo bakarra [[esplorazio zundaketak]] dira.
Gaur egun, putzuetatik petrolioa erauzteko teknikarik erabiliena [[zundaketa birakaria]] da. Oliobideetan zehar gaia biltegietako tankeetaraino eramaten da, eta handik bere helmugara bidaltzen da.
== Ikatza ==
{{sakontzeko|Ikatz}}
Ikatza, erregai fosil beltz eta gogorra da, gehienbat [[karbono]]z osatuta eta jatorri ezberdineko landareen hondakinez osatuta dago. Hondakin hauek, [[geologia]] aldi askotan zehar urpean (ingurune [[erreduzitzaile]]<nowiki/>an) metatu, eta [[bakterio]] anaerobioen eraginez deskonposatzen hasi ziren, modu honetan, oxigenoa eta hidrogenoa askatu eta karbono proportzioa handitu zen. Ondorioz, aintzira, ibai, delta eta antzeko ingurune sedimentarioetan, karbono ugari zuten sedimentu kantitate handiak metatu ziren. Ondoren, sedimentu horiek beste batzuek estali zituzten, eta lurperatuz joan ziren. Lurperatu ahala, [[gradiente geotermikoa]]<nowiki/>k eraginda, tenperatura igo egiten da eta presioa handitzen da, horrela, ikazte-prozesurako beharrezko baldintzak sortzen dira. Hondakin hauek, airearen ukimenetik kanpo jasandako presioaren, beroaren eta bakterioen eraginez eratzen da ikatza.<ref>{{Erreferentzia|izena=Elixabete|abizena=Etxeberria|izenburua=Dokumentua|data=2009-09-17|url=https://zthiztegia.elhuyar.eus/terminoa/eu/ikatz|aldizkaria=zthiztegia.elhuyar.eus|sartze-data=2018-11-30}}</ref>
Ikatzak karbono eta gai lurrunkorren edukiaren arabera sailkatzen dira: [[antrazita]] (% 90-98 karbono), harrikatz bituminosoa (% 70-90) eta [[lignito]]a (< % 70). [[Bero-ahalmena]], oso lotuta dago erregaiaren osaera kimikoarekin, karbono kantitatearekin, hain zuzen ere. Beraz, ikatza bero-ahalmen handiaren ondorioz erregaitzat (gaur egun zentral termikoetan nagusiki) eta produktu batzuk lortzeko lehengaitzat ([[koke]]a, gas erregai batzuk, [[sintesi-gasa]], gas natural sintetikoa...) erabiltzen da.
== Gas naturala ==
{{sakontzeko|Gas natural}}
[[Pisu molekular]] txikiko hidrokarburo ase gaseosoen nahastea, petrolioa bezala lurpean metatutako organismoen transformazio geldoaren emaitza dena eta hobietan horrekin batera edo bakarrik dagoena. Osagai nagusia [[metano]]a da (% 80-99 bolumenean) eta horrez gain [[etano]], [[propano]] eta [[butano]]a ere badaude. Nitrogenoa, [[karbono dioxido]]a eta [[hidrogeno sulfuroa]] ere izaten ditu. Gas naturala lurrazaleko arroka porotsuen zirrikituetan egoten da, airerik gabe, 2.000-5.000 metro bitarteko sakoneran. Normalean, petrolio gordinaren hobien aldamenean egoten da, baina bakarrik ere egon daiteke, beste hidrokarburo edo gas kantitate txikiekin batera. Gas naturala petrolioaren eratze prozesu beraren emaitza da. Lurpean (toles [[Tektonika|tektonikoetan]]) harrapaturiko [[materia organiko]]aren deskonposizio anaerobikoaren ondorioz eratu zen, orain dela 50 milioi urte inguru. Horretarako oinarrizko baldintza izan zen mikroorganismoak oxigenorik gabeko ingurunean egotea. Horregatik egoten da gas naturala oxigenoari igarotzen uzten ez zioten geruzak dauden tokietan, adibidez, basamortu edo itsas hondoaren azpian. Petrolioak eta gas naturalak lur iragazkor eta porotsuaren geruzetatik ihes egin zuten, lur iragazgaitzezko kupula baten azpian edo [[faila]] baten kontra harrapatuta geratu arte. Beraz, metatzean, gaur egun aurkitu diren hobiak eratu ziren.<ref>{{Erreferentzia|izena=MARI|abizena=KARMEN|izenburua=Gas naturala|data=2009-09-17|url=https://zthiztegia.elhuyar.eus/terminoa/eu/gas%20natural|aldizkaria=zthiztegia.elhuyar.eus|sartze-data=2018-11-30}}</ref>
Erregaitzat erabiltzen da batez ere, eta [[industria kimiko]]a<nowiki/>n lehengaitzat ere bai. Petrolioak eta harrikatzak baino bero-ahalmen txikiagoa du eta horiek baino karbono dioxido gutxiago aireratzen du.
== Erregai fosilen abantailak eta desabantailak ==
=== Abantailak ===
* Oso energetikoak dira.
* Biltegiratzeko eta garraiatzeko errazak dira.
* Beste energia batzuekin alderatuz nahiko merkeak dira.
* Erauzteko errazak izaten dira lursail irekietan.
=== Desabantailak ===
* Erregai fosilak oso astiro birsortzen dira.
* Planetan ez dira homogeneoki banatzen.
* Erregai fosilen erauzketa eta errekuntza [[berotegi-efektu]]ko gasen areagotzea dakar, hala nola, metanoa eta karbono dioxidoa.
* Errekuntzaren ondorioz [[Merkurio (elementua)|merkurioa]] eta [[artseniko]]a bezalako konposatu kutsakorrak sortzen dira, ordea, [[biomasa]]tik eratorritako erregaiekin ez da hori gertatzen.
* Erregai fosilak ez dira berriztagarriak, honen ondorioz, erreserbak agortzen direnez, bere erauzketa zailtzen da eta prezioa igotzen da.
* Balio ekonomiko handiko baliabideak diraeta bere uztiapena gatazkak suerta ditzake. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Qué son los combustibles fósiles y su formación|hizkuntza=es-ES|url=https://www.ecologiaverde.com/que-son-los-combustibles-fosiles-y-como-se-formaron-1349.html|aldizkaria=ecologiaverde.com|sartze-data=2018-11-30}}</ref>
[[Fitxategi:Gulf Offshore Platform.jpg|thumb|upright|[[[[Mexikoko golkoa|Mexikoko Golkoan]]]], petrolio putzu bat]]
== Ingurumen ondorioak ==
[[Fitxategi:CO2 Emissions by Source Since 1880.svg|thumb|right|upright=1.35|''Global Carbon Project''-ek erakusten du 1880az geroztik CO<sub>2</sub>-ren gehikuntzak nola sortu diren iturri ezberdinek bata bestearen atzetik gora egin dutelako.]]
[[Fitxategi:Common Era Temperature.svg|thumb|upright=1.35|right|Azaleko tenperatura globalaren berreraikuntza azken 2000 urteetan zuhaitz-eraztun, koral eta izotz-nukleoen zeharkako datuak erabiliz<ref>{{Erreferentzia|izena=Raphael|abizena=Neukom|izenburua=Consistent multidecadal variability in global temperature reconstructions and simulations over the Common Era|orrialdeak=643–649|hizkuntza=en|abizena2=Barboza|abizena3=Erb|abizena4=Shi|abizena5=Emile-Geay|abizena6=Evans|abizena7=Franke|abizena8=Kaufman|abizena9=Lücke|izena2=Luis A.|izena3=Michael P.|izena4=Feng|izena5=Julien|izena6=Michael N.|izena7=Jörg|izena8=Darrell S.|izena9=Lucie|data=2019-08|url=https://www.nature.com/articles/s41561-019-0400-0|aldizkaria=Nature Geoscience|alea=8|zenbakia=12|issn=1752-0908|pmid=31372180|pmc=PMC6675609|doi=10.1038/s41561-019-0400-0|sartze-data=2023-05-24}}</ref>. Zuzeneko behaketa-datuak gorriz daude, eta datu guztiek 5 urteko batez besteko mugikorra erakusten dute<ref>"[https://data.giss.nasa.gov/gistemp/graphs_v4/ Global Annual Mean Surface Air Temperature Change]". NASA. Retrieved 23 February 2020.</ref>.]]
[[Fitxategi:20210125 Europe Power Sector - Renewables vs Fossil Fuels - Climate change.svg|thumb|upright=1.35|2020an, lehen aldiz, berriztagarriek erregai fosilak gainditu zituzten Europar Batasuneko elektrizitate iturri nagusi gisa<ref>"[https://ember-climate.org/wp-content/uploads/2021/01/Report-European-Power-Sector-in-2020.pdf The European Power Sector in 2020 / Up-to-Date Analysis on the Electricity Transition]" (PDF). ''ember-climate.org''. Ember and Agora Energiewende. 25 January 2021. [https://web.archive.org/web/20210125215659/https://ember-climate.org/wp-content/uploads/2021/01/Report-European-Power-Sector-in-2020.pdf Archived] (PDF) from the original on 25 January 2021.</ref>.]]
Erregai fosilak erretzeak [[Kanpokotasun|kanpo-eragin]] negatibo ugari ditu: ingurumen-inpaktu kaltegarriak non ondorioak erregaia erabiltzen duten pertsonengandik haratago hedatzen diren. Benetako ondorioak kasuan kasuko erregaiaren araberakoak dira. Erregai fosil guztiek CO<sub>2</sub> askatzen dute erretzean, eta, horrela, [[Klima aldaketa|klima-aldaketa]] azkartu egiten da. Ikatza erretzeak eta, neurri txikiagoan, petrolioa eta haren eratorriek, horrenbestez, atmosferako [[Partikula eseki|partikulak]], [[Ke|kea]] eta [[Euri azido|euri azidoa]] eragiten dute<ref>[[:en:Oswald_Spengler|Oswald Spengler]] (1932). ''[https://web.archive.org/web/20201112020604/http://fatuma.net/text/Spengler_Man-Technics.pdf Man and Technics]'' (PDF). [[:en:Alfred_A._Knopf|Alfred A. Knopf]]. [[:en:Special:BookSources/0-8371-8875-X|ISBN <bdi>0-8371-8875-X</bdi>]]. Archived from [http://fatuma.net/text/Spengler_Man-Technics.pdf the original] (PDF) on 12 November 2020. Retrieved 7 December 2020.</ref><ref>Griffin, Rodman (10 July 1992). "Alternative Energy". '''2''' (2): 573–596.</ref><ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Energy and Climate Change|hizkuntza=en|url=https://www.sciencedirect.com/book/9780128120217/energy-and-climate-change|aldizkaria=ScienceDirect|sartze-data=2023-05-24}}</ref>.
Klima-aldaketa, neurri handi batean, CO<sub>2</sub> gisako berotegi-efektuko gasak isurtzeak eragiten du, eta erregai fosilak erretzea da isuri horien iturri nagusia. Munduko leku gehienetan, klima-aldaketak ekosistemetan eragin negatiboa du<ref>{{Erreferentzia|izena=OA|abizena=US EPA|izenburua=Climate Impacts on Ecosystems|hizkuntza=en|url=https://19january2017snapshot.epa.gov/climate-impacts/climate-impacts-ecosystems|aldizkaria=19january2017snapshot.epa.gov|sartze-data=2023-05-24}}</ref>. Horrek espezieak desagertzen laguntzea eta pertsonen elikagaiak ekoizteko gaitasuna murriztea dakar, horrela munduko [[Gose|gosearen]] arazoa areagotuz. Tenperatura globalaren etengabeko igoerak ondorio kaltegarri gehiago ekarriko ditu, bai ekosistemetan, bai pertsonengan, eta, [[Munduko Osasun Erakundea|Munduko Osasun Erakundeak]] adierazi duenez, klima-aldaketa da XXI. mendeko giza osasunerako mehatxurik handiena<ref>{{Erreferentzia|izenburua=WHO {{!}} WHO calls for urgent action to protect health from climate change – Sign the call|data=2015-10-08|url=https://web.archive.org/web/20151008113710/http://www.who.int/globalchange/global-campaign/cop21/en/|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2023-05-24}}</ref><ref>World Meteorological Organization (2020). ''[https://web.archive.org/web/20200310233045/https://library.wmo.int/doc_num.php?explnum_id=10211 WMO Statement on the State of the Global Climate in 2019]''. WMO-No. 1248. Geneva. ISBN 978-92-63-11248-4</ref>.
Erregai fosilen errekuntzak [[Azido sulfuriko|azido sulfurikoa]] eta [[Azido nitriko|nitrikoa]] sortzen ditu, [[Lurra|Lurrera]] [[euri azido]] gisa erortzen direnak, eremu naturalean zein eraikitako ingurunean eraginez. [[Haitzurdin|Haitzurdin]] eta [[Kareharri|kareharriz]] egindako [[Monumentu|monumentuak]] eta [[Eskulturagintza|eskulturak]] bereziki zaurgarriak dira, azidoek [[Kaltzio karbonato|kaltzio karbonatoa]] disolbatzen baitute.
Erregai fosilek [[Desintegrazio erradioaktibo|material erradioaktiboak]] ere badituzte, batez ere [[Uranio|uranioa]] eta [[Torio|torioa]], [[Atmosfera|atmosferara]] isurtzen direnak. 2000. urtean, 12.000 tona torio eta 5.000 tona uranio inguru askatu ziren mundu osoan ikatza erretzeagatik<ref>[http://www.ornl.gov/info/ornlreview/rev26-34/text/colmain.html Coal Combustion: Nuclear Resource or Danger] [https://web.archive.org/web/20070205103749/http://www.ornl.gov/info/ornlreview/rev26-34/text/colmain.html Archived] 5 February 2007 at the [[Wayback Machine]] – Alex Gabbard</ref>. 1982an, [[Ameriketako Estatu Batuak|AEBko]] ikatza erretzeak, atmosferara, [[Three Mile Islandeko istripua|Three Mile Islandeko istripuak]] baino 155 aldiz [[Desintegrazio erradioaktibo|erradioaktibitate]] handiagoa askatu zuela kalkulatzen da<ref>[http://www.physics.ohio-state.edu/~aubrecht/coalvsnucMarcon.pdf#page=8 Nuclear proliferation through coal burning] [https://web.archive.org/web/20090327101806/http://www.physics.ohio-state.edu/~aubrecht/coalvsnucMarcon.pdf Archived] 27 March 2009 at the [[Wayback Machine]] – Gordon J. Aubrecht, II, Ohio State University</ref>.
Ikatza erretzeak lurreko errauts eta errauts hegalari kantitate handiak ere sortzen ditu. Material horiek hainbat aplikaziotan erabiltzen dira, adibidez, Estatu Batuetako ekoizpenaren % 40 inguru erabiliz<ref>American Coal Ash Association. "[http://acaa.affiniscape.com/associations/8003/files/2004_CCP_Survey(9-9-05).pdf CCP Production and Use Survey]" PDF</ref>.
Erretzeak sortzen duen ondorioez gain, erregai fosilen bilketa, prozesamendu eta banaketak ingurumen-ondorioak ere baditu. Ikatza ustiatzeko metodoek, batez ere mendi-gailurrak kentzeak eta aire zabaleko meatzaritzak, ingurumen-inpaktu negatiboak dituzte, eta itsasoko petrolio-zundaketak arriskua dakar uretako organismoentzat. Erregai fosilen putzuek, gas isuri iheslarien bidez, metanoa askatzen lagun dezakete. [[Petrolio findegi|Petrolio-findegiek]] ere ingurumen-inpaktu negatiboak dituzte, airearen eta uraren kutsadura barne. Ikatza, batzuetan, diesel motordun lokomotorek garraiatzen dute, petrolio gordina, normalean, zisterna-ontziek garraiatzen eta erregai fosil osagarriak erretzea eskatzen duten bitartean.
Erregai fosilen ondorio negatiboei aurre egiteko, arintze-ahalegin ugari sortu dira. Horrek energia iturri alternatiboak erabiltzeko mugimendua barne hartzen du, hala nola [[Energia berriztagarri|energia berriztagarriak]]. Ingurumen-araudiak hainbat ikuspegi erabiltzen ditu isuri horiek mugatzeko; adibidez, errauts hegalariak bezalako hondakin-produktuak atmosferara isurtzearen aurkako arauak<ref name=":1" />.
2020ko abenduan, [[Nazio Batuen Erakundea|Nazio Batuen Erakundeak]] txosten bat kaleratu zuen esanez: berotegi-efektuko isuriak murrizteko beharra izan arren, hainbat gobernuk erregai fosilen aldeko apustua bikoizten ari zirela, kasu batzuetan COVID-19tik suspertzeko diru-laguntzaren % 50 baino gehiago erregai fosilen ekoizpenera bideratuz energia alternatibora beharrean. [[António Guterres]] NBEko idazkari nagusiak adierazi zuenez, «Gizadia naturaren aurkako gerra egiten ari da. Hori suizida da. Naturak beti kontraerasotzen du, eta, dagoeneko, gero eta indar eta amorru handiagoz ari da egiten». Guterresek, hala ere, oraindik itxaropenerako arrazoirik badagoela esan zuen, [[Joe Biden|Joe Bidenen]] planari eskatuz AEBk bat egin dezala Txina eta EB gisako beste igorle handi batzuen asmoarekin, 2050erako zero emisio garbietara iristeko helburuak hartzeko<ref>{{Erreferentzia|izena=Damian|abizena=Carrington|izenburua=World is ‘doubling down’ on fossil fuels despite climate crisis – UN report|hizkuntza=en-GB|abizena2=editor|izena2=Damian Carrington Environment|data=2020-12-02|url=https://www.theguardian.com/environment/2020/dec/02/world-is-doubling-down-on-fossil-fuels-despite-climate-crisis-un-report|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2023-05-24}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Fiona|abizena=Harvey|izenburua=Humanity is waging war on nature, says UN secretary general|hizkuntza=en-GB|abizena2=correspondent|izena2=Fiona Harvey Environment|data=2020-12-02|url=https://www.theguardian.com/environment/2020/dec/02/humanity-is-waging-war-on-nature-says-un-secretary-general-antonio-guterres|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2023-05-24}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=2020 Report|hizkuntza=en-US|url=https://productiongap.org/2020report/|aldizkaria=Production Gap|sartze-data=2023-05-24}}</ref>.
Atmosferan dauden berotegi-gasen kontzentrazio gero eta handiagoa da, hau da, milaka urtetan lur-azpian sortu diren erregai fosilen zati handi bat gizakiak erabili duelako azken 150 urteotan, errekuntza-prozesuen bidez energia lortzeko.
Ondorioz, lur-azaleko tenperatura, normala den gorabehera mugaren gainetik igotzen da. Berotze orokor honek aldatu egiten du planetako klimaren dinamika, toki batzuetan lehorteak areagotzen ditu, beste batzuetan euri garaiak luzatzen ditu eta, ikerketa batzuen arabera, poloetako izotza urtzen hasteko arriskua dago, eta beraz, itsasoaren maila igotzekoa.
Horrek aldaketak ekarriko lituzke itsaso bazterrak gaur egun duen mailari dagokionez eta ondorio larriak izango lituzke itsasertzean dauden herrientzat.<ref>{{Erreferentzia|izena=Kultur|abizena=Saila|izenburua=d1401034|hizkuntza=eu|data=2011-07-13|url=http://www.euskara.euskadi.eus/r59-luredir/es/contenidos/articulo/c1401/eu_d1401034/1401034.html|aldizkaria=www.euskara.euskadi.eus|sartze-data=2018-11-30}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|2}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Erregai fosilak]]
8p9vu2eqr97xojmwo4t82myih6znkke
9976119
9976114
2024-11-21T11:14:46Z
Borhan
154638
Undid edits by [[Special:Contribs/46.27.1.240|46.27.1.240]] ([[User talk:46.27.1.240|talk]]) to last version by InternetArchiveBot: reverting vandalism
9976119
wikitext
text/x-wiki
{{Wikipedia1000}}
{{HezkuntzaPrograma|Biologia eta geologia}}
[[Fitxategi:Coal.jpg|thumb|Ikatza, erregai fosil mota.]]
'''Erregai fosilak''' [[Lurra]]ren [[litosfera]]n aurkitutako [[hidrokarburo]]ak dira, esterako [[Harrikatz|ikatza]], [[Petrolio|petrolioa]] eta [[Gas natural|gas naturala]] gisako materialak<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Fossil fuel|hizkuntza=en|url=https://www.sciencedaily.com/terms/fossil_fuel.htm|aldizkaria=ScienceDaily|sartze-data=2023-05-23}}</ref>, [[Lurrazal|lurrazalean]] modu naturalean eratua, erregai gisa atera eta erretzen diren [[landare]] eta animalia hilen hondarretatik. Erregai fosilak erre daitezke zuzenean beroa ematen erabiltzeko (kozinatzeko edo berotzeko), motorrak elikatzeko (ibilgailu motordunen [[Barne-errekuntzako motor|barne-errekuntzako motorrak]]) edo [[Elektrizitate|elektrizitatea]] sortzeko<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Fossil fuels|url=https://www.gsi.ie/en-ie/education/earth-resources/Pages/Fossil-fuels.aspx|aldizkaria=www.gsi.ie|sartze-data=2023-05-23}}</ref>, adibidez. Erregai fosil batzuk, erre aurretik, deribatuetan fintzen dira, hala nola [[Keroseno|kerosenoa]], [[gasolina]] eta [[Propano|propanoa]]. Erregai fosilen jatorria lurperatutako organismo hilen deskonposizio [[Anaerobio|anaerobikoa]] da, [[Fotosintesi|fotosintesiak]] sortutako molekula organikoak dituena<ref name=":0">"[http://www.geochemsoc.org/files/6214/1261/1770/SP-2_271-284_Sato.pdf thermochemistry of fossil fuel formation]" (PDF). [https://web.archive.org/web/20150920172448/http://www.geochemsoc.org/files/6214/1261/1770/SP-2_271-284_Sato.pdf Archived] (PDF) from the original on 20 September 2015.</ref>. Material horiek, [[karbono]] handiko erregai fosil bihurtzeko, milioika urteko prozesu [[Geologia|geologikoa]] behar izaten da<ref>Paul Mann, Lisa Gahagan, and Mark B. Gordon, "Tectonic setting of the world's giant oil and gas fields", in [[:en:Michel_T._Halbouty|Michel T. Halbouty]] (ed.) ''[https://books.google.com/books?id=mrghwzjeU-AC&pg=PA50 Giant Oil and Gas Fields of the Decade, 1990–1999]'', Tulsa, Okla.: [[:en:American_Association_of_Petroleum_Geologists|American Association of Petroleum Geologists]], p. 50, accessed 22 June 2009.</ref>.
Gaur egun, erregai fosilak [[energia]] sortzeko lehengai nagusia dira, munduko energia premien % 90 betetzen dute eta. Hala ere, erregai hauek bukatzeko arriskuak beste energia mota batzuk bilatzera bultzatu du gizartea, hala nola [[energia berriztagarri]]ra.
[[Eguzkia]] da planetan dagoen energiaren zatirik handienaren iturri. Eguzkiaren beroa eta argia dira [[zelula]] bakarreko [[landare]] eta [[animalia|animalien]] garapenerako beharrezko diren [[erreakzio kimiko]] ugarietarako oinarriak. Gainera, landare eta animalia horiek dira, mendeen poderioz, gaur egun erabiltzen ditugun erregai fosilak sortu zituztenak.
2019an, munduko lehen mailako [[Energia-kontsumo|energiaren kontsumoaren]] % 84 eta elektrizitatearen % 64 erregai fosiletatik zetozen<ref>{{Erreferentzia|izena=Hannah|abizena=Ritchie|izenburua=Energy|abizena2=Roser|abizena3=Rosado|izena2=Max|izena3=Pablo|data=2022-10-27|url=https://ourworldindata.org/fossil-fuels|aldizkaria=Our World in Data|sartze-data=2023-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=European Investment|abizena=Bank|izenburua=Energy Overview 2023|hizkuntza=EN|data=2023-02-02|url=https://www.eib.org/en/publications/20220286-energy-overview-2023|sartze-data=2023-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=United|abizena=Nations|izenburua=Renewable energy – powering a safer future|hizkuntza=en|url=https://www.un.org/en/climatechange/raising-ambition/renewable-energy|aldizkaria=United Nations|sartze-data=2023-05-23}}</ref>. Erregai fosilak eskala handian erretzeak kalte handiak eragiten ditu ingurumenean. Giza jarduerak sortzen duen [[Karbono dioxido|karbono dioxidoaren]] (CO<sub>2</sub>) % 80 baino gehiago (urtean 35.000 milioi [[tona]] inguru) horiek erretzetik dator<ref>{{Erreferentzia|izena=Jillian|abizena=Ambrose|izenburua=Carbon emissions from fossil fuels could fall by 2.5bn tonnes in 2020|hizkuntza=en-GB|data=2020-04-12|url=https://www.theguardian.com/environment/2020/apr/12/global-carbon-emisions-could-fall-by-record-25bn-tonnes-in-2020|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2023-05-23}}</ref>, lurraren garapenetik datozen 4.000 milioiren aldean<ref>{{Erreferentzia|izenburua=GCP - Carbon Budget|data=2022-04-08|url=https://web.archive.org/web/20220408142051/https://www.globalcarbonproject.org/carbonbudget/21/infographics.htm|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2023-05-23}}</ref>. Lurreko [[Karbonoaren zikloa|prozesu naturalek]], ozeanoak xurgatzen dituenak gehienbat, horren zati txiki bat baino ezin dute garbitu. Beraz, urtean, mila milioi tona karbono dioxido atmosferiko gehitzen dira<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Greenhouse gases' effect on climate - U.S. Energy Information Administration (EIA)|url=https://www.eia.gov/energyexplained/energy-and-the-environment/greenhouse-gases-and-the-climate.php|aldizkaria=www.eia.gov|sartze-data=2023-05-23}}</ref>. Metano ihesak esanguratsuak diren arren<ref>"[https://report.ipcc.ch/ar6wg3/pdf/IPCC_AR6_WGIII_FinalDraft_Chapter02.pdf Chapter 2: Emissions trends and drivers]" (PDF). ''Ipcc_Ar6_Wgiii''. 2022. [https://web.archive.org/web/20220404150655/https://report.ipcc.ch/ar6wg3/pdf/IPCC_AR6_WGIII_FinalDraft_Chapter02.pdf Archived] (PDF) from the original on 4 April 2022.</ref>, erregai fosilak erretzea da [[Berotegi-efektuko gas|berotegi-efektuko]] gasen iturri nagusia, [[Klima aldaketa|berotze globala]] eta [[Ozeanoen azidifikazio|ozeanoen azidotzea]] eragiten duena. Gainera, airearen kutsaduraren ondoriozko heriotza gehienak erregai fosilen [[Partikula eseki|partikulek]] eta gas kaltegarriek eragiten dituzte. Horrek [[Barne produktu gordin|barne produktu gordinaren]] % 3 baino gehiago balio duela kalkulatzen da<ref>"[https://web.archive.org/web/20200406173555/https://energyandcleanair.org/wp/wp-content/uploads/2020/02/Cost-of-fossil-fuels-briefing.pdf Quantifying the Economic Costs of Air Pollution from Fossil Fuels]" (PDF). Archived from [https://energyandcleanair.org/wp/wp-content/uploads/2020/02/Cost-of-fossil-fuels-briefing.pdf the original] (PDF) on 6 April 2020.</ref>, eta erregai fosilak urtero milioika bizitza salbatuko dituela<ref>Zhang, Sharon. "[https://psmag.com/environment/air-pollution-is-killing-more-people-than-smoking-and-fossil-fuels-are-largely-to-blame Air Pollution Is Killing More People Than Smoking—and Fossil Fuels Are Largely to Blame]". ''Pacific Standard''. Retrieved 5 February 2020.</ref>.
Klima-krisia, [[Airearen kutsadura|kutsadura]] eta erregai fosilek eragindako beste inpaktu negatibo batzuk ezagutzeak politikaren [[Energia trantsizio|trantsizio]] orokorra eta [[Klima-mugimendua|mugimendu aktibista]] ekarri ditu, energia jasangarriaren aldeko erabilera amaitzera bideratuak<ref>{{Erreferentzia|izena=Gloria|abizena=Dickie|izenburua=Factbox: Key takeaways from the IPCC report on climate change mitigation|hizkuntza=en|abizena2=Dickie|izena2=Gloria|data=2022-04-04|url=https://www.reuters.com/business/environment/key-takeaways-ipcc-report-climate-change-mitigation-2022-04-04/|aldizkaria=Reuters|sartze-data=2023-05-23}}</ref>. Hala ere, erregai fosilen industria ekonomia globalean oso integratuta eta diruz lagunduta dagoenez, trantsizio horrek inpaktu ekonomiko handiak izango dituela aurreikusten da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Price Spike Fortifies Fossil Fuel Subsidies|hizkuntza=en|data=2022-04-14|url=https://www.energyintel.com/0000017f-db65-d6e9-a1ff-dfe5df610000|aldizkaria=Energy Intelligence|sartze-data=2023-05-23}}</ref>. Interesdun askok diote aldaketak trantsizio justua izan behar duela<ref>{{Erreferentzia|izena=Amy|abizena=Westervelt|izenburua=IPCC: We can tackle climate change if big oil gets out of the way|hizkuntza=en-GB|data=2022-04-05|url=https://www.theguardian.com/environment/2022/apr/05/ipcc-report-scientists-climate-crisis-fossil-fuels|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2023-05-23}}</ref> eta politika bat sortu behar duela erregai fosilen industriaren aktibo hondartuek sortutako karga sozialei aurre egiteko<ref>{{Erreferentzia|izena=Jean|abizena=Eaglesham|izenburua=Trillions in Assets May Be Left Stranded as Companies Address Climate Change|hizkuntza=en-US|abizena2=Monga|izena2=Vipal|data=2021-11-20|url=https://www.wsj.com/articles/trillions-in-assets-may-be-left-stranded-as-companies-address-climate-change-11637416980|aldizkaria=Wall Street Journal|issn=0099-9660|sartze-data=2023-05-23}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Kyra|abizena=Bos|izenburua=Stranded assets and stranded resources: Implications for climate change mitigation and global sustainable development|orrialdeak=101215|hizkuntza=en|abizena2=Gupta|izena2=Joyeeta|data=2019-10-01|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2214629618305383|aldizkaria=Energy Research & Social Science|zenbakia=56|issn=2214-6296|doi=10.1016/j.erss.2019.05.025|sartze-data=2023-05-23}}</ref>.
==Jatorria==
[[Fitxategi:Countries by Oil Production in 2013.svg|thumb|upright=0.9|Petrolio-eremuak Lurreko leku jakin batzuetan soilik daudenez<ref>[http://quakeinfo.ucsd.edu/~gabi/sio15/energy/supps/globalmap-oil.jpg Oil fields map] [https://web.archive.org/web/20120806212614/http://quakeinfo.ucsd.edu/~gabi/sio15/energy/supps/globalmap-oil.jpg Archived] 6 August 2012 at the [[Wayback Machine|Wayback Machine.]] quakeinfo.ucsd.edu</ref> herrialde batzuk baino ez dira petrolioarekiko independenteak; gainerako herrialdeak herrialde horien petrolioa ekoizteko ahalmenen araberakoak dira.]]
Erregai [[Fosil|fosilak]], milioika urtetan zehar [[Lurrazal|lurrazaleko]] beroaren eta presioaren eraginez, landare hilen hondakin fosilizatuetatik sortu zirela zioen teoria [[Andreas Libavius|Andreas Libaviusek]], 1597an, ''Alchemia'' [Alkimia], eta, geroago, [[Mikhail Lomonosov|Mikhail Lomonosovek]], jada 1757an (eta 1763an zalantzarik gabe) aurkeztu zuen<ref>{{Erreferentzia|izena=Chang Samuel|abizena=Hsu|izenburua=Springer Handbook of Petroleum Technology|argitaletxea=Springer|hizkuntza=en|abizena2=Robinson|izena2=Paul R.|data=2017-12-20|url=https://books.google.com/books?id=mgxEDwAAQBAJ|isbn=978-3-319-49347-3|sartze-data=2023-05-24}}</ref>. ''Erregai fosila'' esapidearen lehen erabilera [[Caspar Neumann]] kimikari alemaniarraren 1759ko ingelesezko itzulpenean agertzen da<ref>{{Erreferentzia|izena=Caspar|abizena=Neumann|izenburua=The Chemical Works of Caspar Neumann ...|argitaletxea=J. and F. Rivington|hizkuntza=en|data=1773|url=https://books.google.com/books?id=OBUAAAAAQAAJ&pg=PA492|sartze-data=2023-05-24}}</ref>. Gutxienez 1652an datatua<ref>"[https://oed.com/search?searchType=dictionary&q=fossil fossil] [...] adj. [...] Obtained by digging; found buried in the earth. Now chiefly of fuels and other materials occurring naturally in underground deposits; esp. in FOSSIL FUEL n."</ref>, [[Oxford English Dictionary|''Oxford English Dictionary''k]] dioenez, ''erregai fosila'' esapidean, ''fosila'' adjektiboak ''indusketan aurkitua'', ''lurperatuta aurkitua'' esan nahi du, bistan denez, ingelesezko ''fosil'' izena hildako organismoei erreferentzia egin aurretik, nagusiki XVIII. mendearen hasieran<ref>Considine, John (1998). "[http://www.euralex.org/elx_proceedings/Euralex1998_2/John%20CONSIDINE%20Why%20do%20large%20historical%20dictionaries%20give%20so%20much%20pleasure%20to%20their%20owners%20and%20users.pdf Why do large historical dictionaries give so much pleasure to their owners and users?]" (PDF). ''Proceedings of the 8th EURALEX International Congress'': 579–587. Retrieved 8 June 2014.</ref>.
Uretako [[Fitoplankton|fitoplanktona]] eta [[Zooplankton|zooplanktona]], baldintza anoxikoetan kantitate handitan hil eta [[Sedimentu|jalki]] zirenak, duela milioika urte hasi zuten [[Petrolio|petrolioaren]] eta [[Gas natural|gas naturalaren]] eraketa deskonposizio [[Anaerobio|anaerobikoaren]] ondorioz. Denbora geologikoan zehar, [[materia organiko]] hori, [[Lokatz|lokatzarekin]] nahasirik, [[sedimentu]] inorganikoen geruza astunagoen azpian lurperatu zen. Horren ondorioz, tenperatura altuak eta presioak materia organikoa aldarazi zuten kimikoki, lehen kerogeno izeneko [[Eskisto bituminoso|argizarizko]] material batean eta gero [[hidrokarburo]] [[likido]] eta gaseosoetan katagenesi izeneko prozesu batean. Eraldaketa horiek beroak eragindakoak izan arren, jatorrian, errekuntzan askatutako energia, oraindik, [[Fotosintesi|fotosintesiak]] eragindakoa da<ref name=":0" />.
Lurreko landareek ikatza eta metanoa sortzeko joera dute. Ikatz meategi asko [[Lurraren historia|Lurraren historiako]] aro [[Karbonifero|karboniferoen]] garaikoak dira. Lurreko landareek ere III motako kerogenoa osatzen dute, gas naturalaren iturria. Nahiz eta erregai fosilak prozesu naturalen bidez sortzen diren etengabe, [[Baliabide berriztaezin|baliabide ez-berriztagarri]] gisa sailkatzen dira, milioika urte behar izaten baitituzte erreserba bideragarriak eratzeko eta, daudenak, berriak sortzen direnak baino askoz azkarrago agortzen ari direlako<ref>{{Erreferentzia|izena=G.|abizena=Miller|izenburua=Environmental Science: Problems, Connections and Solutions|argitaletxea=Cengage Learning|hizkuntza=en|abizena2=Spoolman|izena2=Scott|data=2007-09-28|url=https://books.google.com/books?id=AJ4SnHbb-ZcC&q=fossil+fuels+depleted+much+faster+than+renewal&pg=PA11|isbn=978-0-495-38337-6|sartze-data=2023-05-24}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Satinder|abizena=Ahuja|izenburua=Food, Energy, and Water: The Chemistry Connection|argitaletxea=Elsevier|hizkuntza=en|data=2015-01-25|url=https://books.google.com/books?id=DHKDBAAAQBAJ&q=fossil+fuels+depleted+much+faster+than+renewal&pg=PA278|isbn=978-0-12-800374-9|sartze-data=2023-05-24}}</ref>.
==Garrantzia==
[[Fitxategi:2007- Profits of energy companies (annual) - stacked bar chart.svg|thumb |upright=1.25 |[[COVID-19 pandemia|COVID-19 pandemiatik]] errekuperatu ondoren, energia konpainien irabaziak handitu egin ziren [[Ukrainako inbasioa (2022)|Ukrainako Errusiako inbasioaren]] ondorioz, erregaien prezio altuago, zor-mailaren jaitsierak, Errusian itxitako proiektuen zerga-balioketak eta lehenagoko [[Berotegi-efektua|berotegi-efektuko gasen isurketak]] murrizteko planetatik atzera egin zutelako<ref>{{Erreferentzia|izena=Ron|abizena=Bousso|izenburua=Big Oil doubles profits in blockbuster 2022|hizkuntza=en|abizena2=Bousso|izena2=Ron|data=2023-02-08|url=https://www.reuters.com/business/energy/big-oil-doubles-profits-blockbuster-2022-2023-02-08/|aldizkaria=Reuters|sartze-data=2023-05-24}}</ref>.]]
[[Fitxategi:Grangemouth04nov06.jpg|thumb|upright|Findegi petrokimikoa [[Grangemouth|Grangemouth-en]], [[Eskozia|Eskozian]], [[Erresuma Batua|Erresuma Batuan]]]]
Erregai fosilak garrantzitsuak izan dira giza garapenerako, atmosfera irekian erraz erre daitezkeelako beroa sortzeko. [[Zohikatz|Zohikatza]] etxeko erregai gisa erabiltzea historia erregistratua baino lehenagokoa da. Lehen, [[labe]] batzuetan, ikatza erretzen zen [[Metalurgia|metalezko minerala]] urtzeko, eta petrolio-isurketetako hidrokarburo erdi solidoak ere antzina erretzen ziren<ref>"[https://www.britannica.com/ebc/article-50695 Encyclopædia Britannica, use of oil seeps in ancient times]". Retrieved 9 September 2007.</ref>, iragazgaiztzerako eta baltsamatzeko erabiltzen baitziren gehienbat<ref>{{Erreferentzia|izenburua=BULLS FROM THE SEA : Ancient Oil Industries by Dr. Zayn Bilkadi|data=2007-11-13|url=https://web.archive.org/web/20071113215013/http://www.gr8dubai.com/oil2.htm|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2023-05-24}}</ref>.
Petrolioaren ustiapen komertziala XIX. mendean hasi zen<ref>Ball, Max W.; Douglas Ball; Daniel S. Turner (1965). ''This Fascinating Oil Business''. Indianapolis: Bobbs-Merrill. ISBN 978-0-672-50829-5</ref>.
Gas naturala, garai batean petrolioaren ekoizpenaren alferrikako azpiproduktu gisa egotzia zena, gaur egun oso baliabide baliotsutzat hartzen da<ref>Kaldany, Rashad, Director Oil, Gas, Mining and Chemicals Dept, World Bank (13 December 2006). ''[http://www.worldbank.org/html/fpd/ggfrforum06/kadany.pdf Global Gas Flaring Reduction: A Time for Action!]'' (PDF). Global Forum on Flaring & Gas Utilization. Paris. Retrieved 9 September 2007.</ref>. Gas naturalaren hobiak ere [[helio]] iturri nagusia dira.
Petrolio gordin astuna (ohiko petrolio gordina baino askoz likatsuagoa dena) eta [[Harea bituminoso|harea bituminosoak]] (betuna harearekin eta buztinarekin nahastuta), 2000ko hamarkadaren hasieran, erregai fosilen iturri gisa garrantzi handiagoa hartzen hasi ziren<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Oil Sands Global Market Potential 2007|url=https://www.prlog.org/10026386-oil-sands-global-market-potential-2007.html|aldizkaria=PRLog|sartze-data=2023-05-24}}</ref>. [[Eskisto bituminoso|Eskisto bituminosoa]] eta antzeko materialak kerogenoa duten [[Arroka sedimentario|arroka sedimentarioak]] dira, pisu molekular handiko konposatu organikoen nahasketa konplexua eta, berotzen denean ([[Pirolisi|pirolisia]]), petrolio gordina sintetikoa ematen dutenak. Prozesamendu gehigarriarekin, beste erregai fosil batzuen ordez erabil daitezke. 2010eko eta 2020ko hamarkadetan, baliabide horien ustiapenetik desinbertsioa gertatu zen [[Karbono aztarna|karbono-aztarna]] handia zutelako errazago prozesatzen ziren erreserbaren aldean<ref>{{Erreferentzia|izena=Damian|abizena=Carrington|izenburua=Insurance giant Axa dumps investments in tar sands pipelines|hizkuntza=en-GB|abizena2=editor|izena2=Damian Carrington Environment|data=2017-12-12|url=https://www.theguardian.com/environment/2017/dec/12/insurance-giant-axa-dumps-investments-tar-sands-pipelines|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2023-05-24}}</ref>.
XVIII. mendearen azken erdia baino lehen, [[Haize errota|haize-errotak]] eta [[Ur-errota|ur-errotak]] [[Irin|irina]] ehotzeko, [[Zur|egurra]] zerratzeko edo [[Ur|ura]] ponpatzeko lanetarako behar zen energia ematen zuten, egurra edo [[Zohikatz|zohikatza]] erretzeak etxerako beroa ematen zuen bitartean. [[Erregai fosil|Erregai fosilen]] erabilerak (hasieran, [[Harrikatz|ikatza]] eta, gero, [[Petrolio|petrolioa]]) [[Lurrun-makina|lurrun-makinetan]], industria iraultza ahalbidetu zuen. Aldi berean, [[Gas natural|gas naturala]] edo [[Ikatz gas|ikatz gasa]] erabiltzen zuten gas argiak erabilera zabala hartzen ari ziren. [[Barne-errekuntzako motor|Barne-errekuntzako motorra]] asmatzeak eta [[automobil]] eta [[Kamioi|kamioietan]] erabiltzeak asko handitu zuen [[gasolina]] eta gasolioaren eskaera, biak erregai fosilez egindakoak. Beste [[Garraio|garraiobide]] batzuek ere, [[Tren|trenek]] eta [[Hegazkin|hegazkinek]], erregai fosilak behar dituzte. Erregai fosilen beste erabilera nagusia [[Elektrizitate|elektrizitatea]] sortzeko eta industria petrokimikorako lehengai gisa da. Mundruna, petrolioa ateratzearen hondarra, errepideen eraikuntzan erabiltzen da.
Iraultza Berderako energia erregai fosilek eman zuten ongarri ([[Gas natural|gas naturala]]), [[pestizida]] ([[Petrolio|petrolioa]]) eta [[Hidrokarburo|hidrokarburoz]] elikatutako ureztaketa moduan<ref>[http://www.energybulletin.net/281.html Eating Fossil Fuels]. [[:en:EnergyBulletin|EnergyBulletin]]. [https://web.archive.org/web/20070611071544/http://www.energybulletin.net/281.html Archived] June 11, 2007, at the [[Wayback Machine]]</ref><ref>"[https://www.axios.com/2022/05/06/fertilizer-prices-food-securtiy Soaring fertilizer prices put global food security at risk]". ''Axios''. 6 May 2022.</ref>. Nitrogeno-ongarri sintetikoen garapenak nabarmen lagundu du populazio globalaren hazkundea; gaur egun, [[Lurra|Lurreko]] biztanleriaren ia erdia nitrogeno ongarri sintetikoen erabileraren ondorioz elikatzen dela kalkulatu da<ref>{{Erreferentzia|izena=Jan Willem|abizena=Erisman|izenburua=How a century of ammonia synthesis changed the world|orrialdeak=636–639|hizkuntza=en|abizena2=Sutton|abizena3=Galloway|abizena4=Klimont|abizena5=Winiwarter|izena2=Mark A.|izena3=James|izena4=Zbigniew|izena5=Wilfried|data=2008-10|url=https://www.nature.com/articles/ngeo325|aldizkaria=Nature Geoscience|alea=10|zenbakia=1|issn=1752-0908|doi=10.1038/ngeo325|sartze-data=2023-05-24}}</ref>. Ongarrien salgaien prezioen agentzia baten buruaren arabera, «munduko elikagaien % 50 ongarrietan oinarritzen da»<ref>{{Erreferentzia|izena=Sarah|abizena=Butler|izenburua=Fears global energy crisis could lead to famine in vulnerable countries|hizkuntza=en-GB|abizena2=Ambrose|izena2=Jillian|data=2021-10-20|url=https://www.theguardian.com/business/2021/oct/20/global-energy-crisis-famine-production|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2023-05-24}}</ref>.
== Erregai fosil motak ==
Erregai fosilak hiru dira: [[petrolio]]a, [[Harrikatz|ikatza]] eta [[gas natural]]a. Animalien eta landareen [[Materia organiko|osagai organikoen]] metaketaren ondorioz sortu dira. Hondakin horiek, itsas hondoen edo aintziraren sakonuneetan pilatu ziren [[mikroorganismo]] [[anaerobio]]en irismenetik kanpo geratuz. Ondoren, [[sedimentu]] geruzaz estaliz joan ziren. [[Presio]] eta tenperatura handien eraginez hondakin organiko hauek gas, petrolio eta ikatz bilakatuko dira. Pilatuta geratu ahal dira, arroketatik ihes egin edota [[atmosfera]]ra ihes egin dezakete. Erregai fosilak baliabide [[Energia ez berriztagarri|ez berriztagarriak]] dira ezin baitira epe laburrean berritu.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Michel T. Halbouty|izenburua=An Overview of Giant Oil and Gas Fields of the Decade: 1978-1988: ABSTRACT|data=1990|url=http://dx.doi.org/10.1306/20b2339f-170d-11d7-8645000102c1865d|aldizkaria=AAPG Bulletin|zenbakia=74|issn=0149-1423|doi=10.1306/20b2339f-170d-11d7-8645000102c1865d|sartze-data=2018-11-29}}</ref>
== Petrolioa ==
{{sakontzeko|Petrolio}}
Petrolioa substantzia erregaia da, beltza eta likatsua, tenperatura eta presio normaletan likidoa. [[Hidrokarburo]] mota ezberdinen nahasketaz osaturiko likido oliotsua da, jatorri naturalekoa. Batez ere hidrokarburoak eratzen dituzten [[Karbono hidrato|karbonoz]] (% 84-87) eta [[hidrogeno]]z (% 11-14) osatzen da, eta beste konposatu organikoetatik eratorritako elementuak eduki ditzake (% 1-8), hala nola [[sufre]]a, [[oxigeno]]a, [[nitrogeno]]a, [[metal]]ak, [[ur]]a, [[gatza]]k eta abar. <ref>{{Erreferentzia|izena=IRATI|abizena=BEREAU|izenburua=PETROLIOA|data=2009-09-17|url=https://zthiztegia.elhuyar.eus/terminoa/eu/petrolio|aldizkaria=zthiztegia.elhuyar.eus|sartze-data=2018-11-30}}</ref>
Bere jatorrian substantzia organikoen deskonposizioa dago, bizitzeko airerik behar ez duten mikrobioen eraginez gertatzen dena (anaerobioak). Petrolioa duela hainbat milioi urte sortu zen, [[fosil]] bihurtu ziren animalia eta landareetatik abiatuta. Fosiltzeko, animaliak lokatzetan edo hareatan lurperatuta geratu behar du, hezurrak desegin baino lehenago. Milaka urtetan zehar, hezur hondar horien gainean sedimentu geruzak pilatuz joan ziren, eta [[mineral]]ak sartu ziren, petrolio bihurtu arte. Petrolioa [[hareharri]]zko arrokak osatzen dituzten hondar aleen arteko tarteetan gordeta egoten da, eta horien jatorria itsasokoa, ibaikoa, glaziarretakoa edo aintziretakoa izan daiteke. Beraz, petrolio erreserbak lurpean daude, ehunka metrora, edo milaka metrora, eta horien kokapen zehatza jakiteko metodo bakarra [[esplorazio zundaketak]] dira.
Gaur egun, putzuetatik petrolioa erauzteko teknikarik erabiliena [[zundaketa birakaria]] da. Oliobideetan zehar gaia biltegietako tankeetaraino eramaten da, eta handik bere helmugara bidaltzen da.
== Ikatza ==
{{sakontzeko|Ikatz}}
Ikatza, erregai fosil beltz eta gogorra da, gehienbat [[karbono]]z osatuta eta jatorri ezberdineko landareen hondakinez osatuta dago. Hondakin hauek, [[geologia]] aldi askotan zehar urpean (ingurune [[erreduzitzaile]]<nowiki/>an) metatu, eta [[bakterio]] anaerobioen eraginez deskonposatzen hasi ziren, modu honetan, oxigenoa eta hidrogenoa askatu eta karbono proportzioa handitu zen. Ondorioz, aintzira, ibai, delta eta antzeko ingurune sedimentarioetan, karbono ugari zuten sedimentu kantitate handiak metatu ziren. Ondoren, sedimentu horiek beste batzuek estali zituzten, eta lurperatuz joan ziren. Lurperatu ahala, [[gradiente geotermikoa]]<nowiki/>k eraginda, tenperatura igo egiten da eta presioa handitzen da, horrela, ikazte-prozesurako beharrezko baldintzak sortzen dira. Hondakin hauek, airearen ukimenetik kanpo jasandako presioaren, beroaren eta bakterioen eraginez eratzen da ikatza.<ref>{{Erreferentzia|izena=Elixabete|abizena=Etxeberria|izenburua=Dokumentua|data=2009-09-17|url=https://zthiztegia.elhuyar.eus/terminoa/eu/ikatz|aldizkaria=zthiztegia.elhuyar.eus|sartze-data=2018-11-30}}</ref>
Ikatzak karbono eta gai lurrunkorren edukiaren arabera sailkatzen dira: [[antrazita]] (% 90-98 karbono), harrikatz bituminosoa (% 70-90) eta [[lignito]]a (< % 70). [[Bero-ahalmena]], oso lotuta dago erregaiaren osaera kimikoarekin, karbono kantitatearekin, hain zuzen ere. Beraz, ikatza bero-ahalmen handiaren ondorioz erregaitzat (gaur egun zentral termikoetan nagusiki) eta produktu batzuk lortzeko lehengaitzat ([[koke]]a, gas erregai batzuk, [[sintesi-gasa]], gas natural sintetikoa...) erabiltzen da.
== Gas naturala ==
{{sakontzeko|Gas natural}}
[[Pisu molekular]] txikiko hidrokarburo ase gaseosoen nahastea, petrolioa bezala lurpean metatutako organismoen transformazio geldoaren emaitza dena eta hobietan horrekin batera edo bakarrik dagoena. Osagai nagusia [[metano]]a da (% 80-99 bolumenean) eta horrez gain [[etano]], [[propano]] eta [[butano]]a ere badaude. Nitrogenoa, [[karbono dioxido]]a eta [[hidrogeno sulfuroa]] ere izaten ditu. Gas naturala lurrazaleko arroka porotsuen zirrikituetan egoten da, airerik gabe, 2.000-5.000 metro bitarteko sakoneran. Normalean, petrolio gordinaren hobien aldamenean egoten da, baina bakarrik ere egon daiteke, beste hidrokarburo edo gas kantitate txikiekin batera. Gas naturala petrolioaren eratze prozesu beraren emaitza da. Lurpean (toles [[Tektonika|tektonikoetan]]) harrapaturiko [[materia organiko]]aren deskonposizio anaerobikoaren ondorioz eratu zen, orain dela 50 milioi urte inguru. Horretarako oinarrizko baldintza izan zen mikroorganismoak oxigenorik gabeko ingurunean egotea. Horregatik egoten da gas naturala oxigenoari igarotzen uzten ez zioten geruzak dauden tokietan, adibidez, basamortu edo itsas hondoaren azpian. Petrolioak eta gas naturalak lur iragazkor eta porotsuaren geruzetatik ihes egin zuten, lur iragazgaitzezko kupula baten azpian edo [[faila]] baten kontra harrapatuta geratu arte. Beraz, metatzean, gaur egun aurkitu diren hobiak eratu ziren.<ref>{{Erreferentzia|izena=MARI|abizena=KARMEN|izenburua=Gas naturala|data=2009-09-17|url=https://zthiztegia.elhuyar.eus/terminoa/eu/gas%20natural|aldizkaria=zthiztegia.elhuyar.eus|sartze-data=2018-11-30}}</ref>
Erregaitzat erabiltzen da batez ere, eta [[industria kimiko]]a<nowiki/>n lehengaitzat ere bai. Petrolioak eta harrikatzak baino bero-ahalmen txikiagoa du eta horiek baino karbono dioxido gutxiago aireratzen du.
== Erregai fosilen abantailak eta desabantailak ==
=== Abantailak ===
* Oso energetikoak dira.
* Biltegiratzeko eta garraiatzeko errazak dira.
* Beste energia batzuekin alderatuz nahiko merkeak dira.
* Erauzteko errazak izaten dira lursail irekietan.
=== Desabantailak ===
* Erregai fosilak oso astiro birsortzen dira.
* Planetan ez dira homogeneoki banatzen.
* Erregai fosilen erauzketa eta errekuntza [[berotegi-efektu]]ko gasen areagotzea dakar, hala nola, metanoa eta karbono dioxidoa.
* Errekuntzaren ondorioz [[Merkurio (elementua)|merkurioa]] eta [[artseniko]]a bezalako konposatu kutsakorrak sortzen dira, ordea, [[biomasa]]tik eratorritako erregaiekin ez da hori gertatzen.
* Erregai fosilak ez dira berriztagarriak, honen ondorioz, erreserbak agortzen direnez, bere erauzketa zailtzen da eta prezioa igotzen da.
* Balio ekonomiko handiko baliabideak diraeta bere uztiapena gatazkak suerta ditzake. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Qué son los combustibles fósiles y su formación|hizkuntza=es-ES|url=https://www.ecologiaverde.com/que-son-los-combustibles-fosiles-y-como-se-formaron-1349.html|aldizkaria=ecologiaverde.com|sartze-data=2018-11-30}}</ref>
[[Fitxategi:Gulf Offshore Platform.jpg|thumb|upright|[[[[Mexikoko golkoa|Mexikoko Golkoan]]]], petrolio putzu bat]]
== Ingurumen ondorioak ==
[[Fitxategi:CO2 Emissions by Source Since 1880.svg|thumb|right|upright=1.35|''Global Carbon Project''-ek erakusten du 1880az geroztik CO<sub>2</sub>-ren gehikuntzak nola sortu diren iturri ezberdinek bata bestearen atzetik gora egin dutelako.]]
[[Fitxategi:Common Era Temperature.svg|thumb|upright=1.35|right|Azaleko tenperatura globalaren berreraikuntza azken 2000 urteetan zuhaitz-eraztun, koral eta izotz-nukleoen zeharkako datuak erabiliz<ref>{{Erreferentzia|izena=Raphael|abizena=Neukom|izenburua=Consistent multidecadal variability in global temperature reconstructions and simulations over the Common Era|orrialdeak=643–649|hizkuntza=en|abizena2=Barboza|abizena3=Erb|abizena4=Shi|abizena5=Emile-Geay|abizena6=Evans|abizena7=Franke|abizena8=Kaufman|abizena9=Lücke|izena2=Luis A.|izena3=Michael P.|izena4=Feng|izena5=Julien|izena6=Michael N.|izena7=Jörg|izena8=Darrell S.|izena9=Lucie|data=2019-08|url=https://www.nature.com/articles/s41561-019-0400-0|aldizkaria=Nature Geoscience|alea=8|zenbakia=12|issn=1752-0908|pmid=31372180|pmc=PMC6675609|doi=10.1038/s41561-019-0400-0|sartze-data=2023-05-24}}</ref>. Zuzeneko behaketa-datuak gorriz daude, eta datu guztiek 5 urteko batez besteko mugikorra erakusten dute<ref>"[https://data.giss.nasa.gov/gistemp/graphs_v4/ Global Annual Mean Surface Air Temperature Change]". NASA. Retrieved 23 February 2020.</ref>.]]
[[Fitxategi:20210125 Europe Power Sector - Renewables vs Fossil Fuels - Climate change.svg|thumb|upright=1.35|2020an, lehen aldiz, berriztagarriek erregai fosilak gainditu zituzten Europar Batasuneko elektrizitate iturri nagusi gisa<ref>"[https://ember-climate.org/wp-content/uploads/2021/01/Report-European-Power-Sector-in-2020.pdf The European Power Sector in 2020 / Up-to-Date Analysis on the Electricity Transition]" (PDF). ''ember-climate.org''. Ember and Agora Energiewende. 25 January 2021. [https://web.archive.org/web/20210125215659/https://ember-climate.org/wp-content/uploads/2021/01/Report-European-Power-Sector-in-2020.pdf Archived] (PDF) from the original on 25 January 2021.</ref>.]]
Erregai fosilak erretzeak [[Kanpokotasun|kanpo-eragin]] negatibo ugari ditu: ingurumen-inpaktu kaltegarriak non ondorioak erregaia erabiltzen duten pertsonengandik haratago hedatzen diren. Benetako ondorioak kasuan kasuko erregaiaren araberakoak dira. Erregai fosil guztiek CO<sub>2</sub> askatzen dute erretzean, eta, horrela, [[Klima aldaketa|klima-aldaketa]] azkartu egiten da. Ikatza erretzeak eta, neurri txikiagoan, petrolioa eta haren eratorriek, horrenbestez, atmosferako [[Partikula eseki|partikulak]], [[Ke|kea]] eta [[Euri azido|euri azidoa]] eragiten dute<ref>[[:en:Oswald_Spengler|Oswald Spengler]] (1932). ''[https://web.archive.org/web/20201112020604/http://fatuma.net/text/Spengler_Man-Technics.pdf Man and Technics]'' (PDF). [[:en:Alfred_A._Knopf|Alfred A. Knopf]]. [[:en:Special:BookSources/0-8371-8875-X|ISBN <bdi>0-8371-8875-X</bdi>]]. Archived from [http://fatuma.net/text/Spengler_Man-Technics.pdf the original] (PDF) on 12 November 2020. Retrieved 7 December 2020.</ref><ref>Griffin, Rodman (10 July 1992). "Alternative Energy". '''2''' (2): 573–596.</ref><ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Energy and Climate Change|hizkuntza=en|url=https://www.sciencedirect.com/book/9780128120217/energy-and-climate-change|aldizkaria=ScienceDirect|sartze-data=2023-05-24}}</ref>.
Klima-aldaketa, neurri handi batean, CO<sub>2</sub> gisako berotegi-efektuko gasak isurtzeak eragiten du, eta erregai fosilak erretzea da isuri horien iturri nagusia. Munduko leku gehienetan, klima-aldaketak ekosistemetan eragin negatiboa du<ref>{{Erreferentzia|izena=OA|abizena=US EPA|izenburua=Climate Impacts on Ecosystems|hizkuntza=en|url=https://19january2017snapshot.epa.gov/climate-impacts/climate-impacts-ecosystems|aldizkaria=19january2017snapshot.epa.gov|sartze-data=2023-05-24}}</ref>. Horrek espezieak desagertzen laguntzea eta pertsonen elikagaiak ekoizteko gaitasuna murriztea dakar, horrela munduko [[Gose|gosearen]] arazoa areagotuz. Tenperatura globalaren etengabeko igoerak ondorio kaltegarri gehiago ekarriko ditu, bai ekosistemetan, bai pertsonengan, eta, [[Munduko Osasun Erakundea|Munduko Osasun Erakundeak]] adierazi duenez, klima-aldaketa da XXI. mendeko giza osasunerako mehatxurik handiena<ref>{{Erreferentzia|izenburua=WHO {{!}} WHO calls for urgent action to protect health from climate change – Sign the call|data=2015-10-08|url=https://web.archive.org/web/20151008113710/http://www.who.int/globalchange/global-campaign/cop21/en/|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2023-05-24}}</ref><ref>World Meteorological Organization (2020). ''[https://web.archive.org/web/20200310233045/https://library.wmo.int/doc_num.php?explnum_id=10211 WMO Statement on the State of the Global Climate in 2019]''. WMO-No. 1248. Geneva. ISBN 978-92-63-11248-4</ref>.
Erregai fosilen errekuntzak [[Azido sulfuriko|azido sulfurikoa]] eta [[Azido nitriko|nitrikoa]] sortzen ditu, [[Lurra|Lurrera]] [[euri azido]] gisa erortzen direnak, eremu naturalean zein eraikitako ingurunean eraginez. [[Haitzurdin|Haitzurdin]] eta [[Kareharri|kareharriz]] egindako [[Monumentu|monumentuak]] eta [[Eskulturagintza|eskulturak]] bereziki zaurgarriak dira, azidoek [[Kaltzio karbonato|kaltzio karbonatoa]] disolbatzen baitute.
Erregai fosilek [[Desintegrazio erradioaktibo|material erradioaktiboak]] ere badituzte, batez ere [[Uranio|uranioa]] eta [[Torio|torioa]], [[Atmosfera|atmosferara]] isurtzen direnak. 2000. urtean, 12.000 tona torio eta 5.000 tona uranio inguru askatu ziren mundu osoan ikatza erretzeagatik<ref>[http://www.ornl.gov/info/ornlreview/rev26-34/text/colmain.html Coal Combustion: Nuclear Resource or Danger] [https://web.archive.org/web/20070205103749/http://www.ornl.gov/info/ornlreview/rev26-34/text/colmain.html Archived] 5 February 2007 at the [[Wayback Machine]] – Alex Gabbard</ref>. 1982an, [[Ameriketako Estatu Batuak|AEBko]] ikatza erretzeak, atmosferara, [[Three Mile Islandeko istripua|Three Mile Islandeko istripuak]] baino 155 aldiz [[Desintegrazio erradioaktibo|erradioaktibitate]] handiagoa askatu zuela kalkulatzen da<ref>[http://www.physics.ohio-state.edu/~aubrecht/coalvsnucMarcon.pdf#page=8 Nuclear proliferation through coal burning] [https://web.archive.org/web/20090327101806/http://www.physics.ohio-state.edu/~aubrecht/coalvsnucMarcon.pdf Archived] 27 March 2009 at the [[Wayback Machine]] – Gordon J. Aubrecht, II, Ohio State University</ref>.
Ikatza erretzeak lurreko errauts eta errauts hegalari kantitate handiak ere sortzen ditu. Material horiek hainbat aplikaziotan erabiltzen dira, adibidez, Estatu Batuetako ekoizpenaren % 40 inguru erabiliz<ref>American Coal Ash Association. "[http://acaa.affiniscape.com/associations/8003/files/2004_CCP_Survey(9-9-05).pdf CCP Production and Use Survey]" PDF</ref>.
Erretzeak sortzen duen ondorioez gain, erregai fosilen bilketa, prozesamendu eta banaketak ingurumen-ondorioak ere baditu. Ikatza ustiatzeko metodoek, batez ere mendi-gailurrak kentzeak eta aire zabaleko meatzaritzak, ingurumen-inpaktu negatiboak dituzte, eta itsasoko petrolio-zundaketak arriskua dakar uretako organismoentzat. Erregai fosilen putzuek, gas isuri iheslarien bidez, metanoa askatzen lagun dezakete. [[Petrolio findegi|Petrolio-findegiek]] ere ingurumen-inpaktu negatiboak dituzte, airearen eta uraren kutsadura barne. Ikatza, batzuetan, diesel motordun lokomotorek garraiatzen dute, petrolio gordina, normalean, zisterna-ontziek garraiatzen eta erregai fosil osagarriak erretzea eskatzen duten bitartean.
Erregai fosilen ondorio negatiboei aurre egiteko, arintze-ahalegin ugari sortu dira. Horrek energia iturri alternatiboak erabiltzeko mugimendua barne hartzen du, hala nola [[Energia berriztagarri|energia berriztagarriak]]. Ingurumen-araudiak hainbat ikuspegi erabiltzen ditu isuri horiek mugatzeko; adibidez, errauts hegalariak bezalako hondakin-produktuak atmosferara isurtzearen aurkako arauak<ref name=":1" />.
2020ko abenduan, [[Nazio Batuen Erakundea|Nazio Batuen Erakundeak]] txosten bat kaleratu zuen esanez: berotegi-efektuko isuriak murrizteko beharra izan arren, hainbat gobernuk erregai fosilen aldeko apustua bikoizten ari zirela, kasu batzuetan COVID-19tik suspertzeko diru-laguntzaren % 50 baino gehiago erregai fosilen ekoizpenera bideratuz energia alternatibora beharrean. [[António Guterres]] NBEko idazkari nagusiak adierazi zuenez, «Gizadia naturaren aurkako gerra egiten ari da. Hori suizida da. Naturak beti kontraerasotzen du, eta, dagoeneko, gero eta indar eta amorru handiagoz ari da egiten». Guterresek, hala ere, oraindik itxaropenerako arrazoirik badagoela esan zuen, [[Joe Biden|Joe Bidenen]] planari eskatuz AEBk bat egin dezala Txina eta EB gisako beste igorle handi batzuen asmoarekin, 2050erako zero emisio garbietara iristeko helburuak hartzeko<ref>{{Erreferentzia|izena=Damian|abizena=Carrington|izenburua=World is ‘doubling down’ on fossil fuels despite climate crisis – UN report|hizkuntza=en-GB|abizena2=editor|izena2=Damian Carrington Environment|data=2020-12-02|url=https://www.theguardian.com/environment/2020/dec/02/world-is-doubling-down-on-fossil-fuels-despite-climate-crisis-un-report|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2023-05-24}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Fiona|abizena=Harvey|izenburua=Humanity is waging war on nature, says UN secretary general|hizkuntza=en-GB|abizena2=correspondent|izena2=Fiona Harvey Environment|data=2020-12-02|url=https://www.theguardian.com/environment/2020/dec/02/humanity-is-waging-war-on-nature-says-un-secretary-general-antonio-guterres|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2023-05-24}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=2020 Report|hizkuntza=en-US|url=https://productiongap.org/2020report/|aldizkaria=Production Gap|sartze-data=2023-05-24}}</ref>.
Atmosferan dauden berotegi-gasen kontzentrazio gero eta handiagoa da, hau da, milaka urtetan lur-azpian sortu diren erregai fosilen zati handi bat gizakiak erabili duelako azken 150 urteotan, errekuntza-prozesuen bidez energia lortzeko.
Ondorioz, lur-azaleko tenperatura, normala den gorabehera mugaren gainetik igotzen da. Berotze orokor honek aldatu egiten du planetako klimaren dinamika, toki batzuetan lehorteak areagotzen ditu, beste batzuetan euri garaiak luzatzen ditu eta, ikerketa batzuen arabera, poloetako izotza urtzen hasteko arriskua dago, eta beraz, itsasoaren maila igotzekoa.
Horrek aldaketak ekarriko lituzke itsaso bazterrak gaur egun duen mailari dagokionez eta ondorio larriak izango lituzke itsasertzean dauden herrientzat.<ref>{{Erreferentzia|izena=Kultur|abizena=Saila|izenburua=d1401034|hizkuntza=eu|data=2011-07-13|url=http://www.euskara.euskadi.eus/r59-luredir/es/contenidos/articulo/c1401/eu_d1401034/1401034.html|aldizkaria=www.euskara.euskadi.eus|sartze-data=2018-11-30}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|2}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Erregai fosilak]]
stl82rt6ubolyjd0utej5lj25kjgvso
Nazioarteko Finantza Zerbitzuen Barrutia (Glasgow)
0
850830
9975696
8535429
2024-11-20T20:50:18Z
InternetArchiveBot
119347
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
9975696
wikitext
text/x-wiki
{{hiri infotaula
| Eskoziako gaeleraz =
| Eskozieraz =
}}
'''Nazioarteko Finantza Zerbitzuen Barrutia''', {{lang-en|'International Financial Services District'}}, [[Eskozia]]ko [[Glasgow]] hirian dagoen finantza, negozio edo enpresa gune pribatu bat da.
[[2001]]ean sortu zen eta bertan 28.000 langilek lan egiten dute.
== Kanpo estekak ==
* [https://web.archive.org/web/20070904071228/http://www.ifsdglasgow.co.uk/ Webgune ofiziala] {{en}}
{{autoritate kontrola}}
{{Glasgow}}
[[Kategoria:Glasgowko auzoak]]
[[Kategoria:Eskoziako ekonomia]]
nev8a05gj8t1ugm9wjt6j2854xwl9ve
Alexander McDonnell
0
851209
9976197
9858787
2024-11-21T11:54:28Z
Eliatxo
96586
9976197
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Alexander McDonnell''' ([[1798]]ko [[maiatzaren 22]]a, [[Belfast]] – [[Londres]], [[1835]]eko [[irailaren 14]]a, [[Londres]]) [[irlandar]] [[xake]]lari bat izan zen.
Nagusiki, [[1834]]an [[Louis-Charles Mahé de La Bourdonnais]] frantziar xakelariarekin jokatutako partida sailaren ondorioz ezaguna da. Denera 88 partida jokatu zituzten, frantziarra nagusituz: horietatik 44 frantziarrak irabazi, 30 irlandarrak irabazi eta 14 berdinketan amaitu baitziren.
{{Biografia zirriborroa|Ipar Irlanda}}
{{bizialdia|1798ko|1835eko|McDonnell, Alexander}}
[[Kategoria:Belfastarrak]]
[[Kategoria:Irlandako xakelariak]]
[[Kategoria:Erresuma Batuko xakelariak]]
[[Kategoria:Londresen hildakoak]]
[[Kategoria:Nefritisak hildakoak]]
rvc93273tofci4pq6sdpkzjjsdx6z8l
Txikipedia:Klima aldaketa
104
852972
9975959
9968611
2024-11-21T07:50:22Z
150.241.33.134
9975959
wikitext
text/x-wiki
{{PAGEBANNER:GISS temperature 2000-09.png}}
<center><gallery perrow="4" widths="200" heights="180">
Irudi:Gletch und Rhonegletscher um 1900.jpeg|1900eko postala. Rodanoko {{txp|Glaziar|Glaziarra}} ibarreraino iristen zen.
Irudi:Rhoneglacier.JPG|2005eko argazkia. Glaziarraren arrastorik ez dago.
</gallery></center>
{{Txikipedia interwiki}}
[[Kategoria:Txikipedia]]
[[Kategoria:Txikipedia:Klima]]
pjpo893pzsyoojxxoob689fpapfs1ob
9975983
9975959
2024-11-21T08:33:10Z
Xabier Armendaritz
448
150.241.33.134 wikilariaren aldaketak ezabatuz, ToadetteEdit wikilariaren azken bertsiora itzularazi da.
9968611
wikitext
text/x-wiki
{{PAGEBANNER:GISS temperature 2000-09.png}}
{{txp|Lurra|Lurraren}} batez besteko tenperatura igotzen ari da. Joera horri '''klima aldaketa''' edo '''berotze globala''' deitzen zaio.
Berotze globala zer den ulertzeko, beharrezkoa da jakitea zer den {{txp|Berotegi-efektua|berotegi-efektua}}. Berotegi bat kristalezko edo plastikozko egitura bat da, {{txp|Landare|landareak}} hazteko erabiltzen dena kanpoan egiten duen hotzetik babesturik. Kristal edo plastikoak argiari igarotzen uzten dio, baina barruan berotasuna mantentzen du; beroa eraikin horren barruan geratzen da eta landareek bizirik jarrai dezakete, kanpoan tenperatura oso hotza egiten badu ere.
Era berean, Lurraren {{txp|Atmosfera|atmosferak}} eguzkiaren {{txp|Energia|energia}} harrapatzen du. Karbono dioxidoak eta airean dauden beste gas batzuek (berotegi-efektu gas deitzen dira) harrapatzen dute beroa. Gas horiek gabe, espaziora bero gehiegi aterako litzateke eta {{txp|Izaki bizidun|izaki bizidunek}} ezingo lukete biziraun. Hala ere, airean zenbat eta berotegi-efektuko gas gehiago egon, orduan eta bero handiagoa harrapatzen dute. Horrek planetaren berotze globala eragiten du.
==Zergatik gertatzen da?==
Lurreko historiaren zati handi batean, berotegi efektuko gasak ez dira arazo bat izan. Aldiz, egoera hori aldatu egin zen jendea {{txp|Erregai fosil|erregai fosilekiko}} (petrolioa, gasa eta ikatza) mendeko bihurtu zenean. Gaur egun, helburu askotarako erabiltzen ditugu erregai fosilak: fabrikek funtzionatzeko, autoak mugiarazteko, elektrizitatea sortzeko, etxeak berotzeko, etab. Erregai fosilak erretzen direnean, karbono dioxidoa botatzen dugu atmosferara.
Gainera, gizakiok baso asko bota ditugu; bada, zuhaitzek karbono dioxidoa erabiltzen dute haien {{txp|Elikagai|elikagai}} propioak egiteko. Ondorioz, zuhaitz gutxiago egoteak atmosferatik karbono dioxido gutxiago kentzea dakar.
==Kezkatu behar dugu?==
Zientzialariek ez dakite zehazki nola berotuko den Lurra denbora igaro ahala. Batzuek uste dute 2100. urterako, tenperatura 1,8 eta 4 {{txp|Celsius gradu}} artean igoko dela. Lurrean klima berotzen ari den eran, izaki bizidunek kalte handiak jasaten ari dira, eta haietariko asko desagertuko dira. Horretaz gain, {{txp|Polo geografiko|poloetako}} izotza urtzea eragiten ari da. Horren ondorioz, itsasoaren maila igotzen ari da, eta, beraz, kostaldean dauden landareak, animaliak eta eraikinak arriskuan daude.
==Zerbait egin dezakegu?==
Berotze globalak jende asko kezkatzen du munduan. Baina interes asko daude tartean, eta pertsona batzuek ez dute onartzen arazo bat denik. Gehien kezkaturik dauden gobernuak bai ari dira ahaleginak egiten airera botatzen diren berotegi efektuko gasak mugatzeko.
Guk, pertsona bakoitzak ere lagundu dezakegu; adibidez, ibilgailu pribatuak gutxiago erabiliz. Edo energia ere aurreztu dezakegu, beharrezkoak ez diren argiak eta beste gailu elektronikoak itzaliz.
==Berotze globalaren ondorioak iruditan==
<center><gallery perrow="4" widths="200" heights="180">
Irudi:Gletch und Rhonegletscher um 1900.jpeg|1900eko postala. Rodanoko {{txp|Glaziar|Glaziarra}} ibarreraino iristen zen.
Irudi:Rhoneglacier.JPG|2005eko argazkia. Glaziarraren arrastorik ez dago.
</gallery></center>
{{Txikipedia interwiki}}
[[Kategoria:Txikipedia]]
[[Kategoria:Txikipedia:Klima]]
4ebfecnifl9vrse4c1i0pytsqmzskt9
9975984
9975983
2024-11-21T08:35:53Z
Xabier Armendaritz
448
administratzaileak «[[Txikipedia:Klima aldaketa]]» babestu du: Gehiegizko bandalismoa edo spama ([Aldatu=Erregistratu gabeko erabiltzaileak blokeatu] (iraungipen-data: 08:35, 21 abendua 2024 (UTC)) [Mugitu=Erregistratu gabeko erabiltzaileak blokeatu] (iraungipen-data: 08:35, 21 abendua 2024 (UTC)))
9968611
wikitext
text/x-wiki
{{PAGEBANNER:GISS temperature 2000-09.png}}
{{txp|Lurra|Lurraren}} batez besteko tenperatura igotzen ari da. Joera horri '''klima aldaketa''' edo '''berotze globala''' deitzen zaio.
Berotze globala zer den ulertzeko, beharrezkoa da jakitea zer den {{txp|Berotegi-efektua|berotegi-efektua}}. Berotegi bat kristalezko edo plastikozko egitura bat da, {{txp|Landare|landareak}} hazteko erabiltzen dena kanpoan egiten duen hotzetik babesturik. Kristal edo plastikoak argiari igarotzen uzten dio, baina barruan berotasuna mantentzen du; beroa eraikin horren barruan geratzen da eta landareek bizirik jarrai dezakete, kanpoan tenperatura oso hotza egiten badu ere.
Era berean, Lurraren {{txp|Atmosfera|atmosferak}} eguzkiaren {{txp|Energia|energia}} harrapatzen du. Karbono dioxidoak eta airean dauden beste gas batzuek (berotegi-efektu gas deitzen dira) harrapatzen dute beroa. Gas horiek gabe, espaziora bero gehiegi aterako litzateke eta {{txp|Izaki bizidun|izaki bizidunek}} ezingo lukete biziraun. Hala ere, airean zenbat eta berotegi-efektuko gas gehiago egon, orduan eta bero handiagoa harrapatzen dute. Horrek planetaren berotze globala eragiten du.
==Zergatik gertatzen da?==
Lurreko historiaren zati handi batean, berotegi efektuko gasak ez dira arazo bat izan. Aldiz, egoera hori aldatu egin zen jendea {{txp|Erregai fosil|erregai fosilekiko}} (petrolioa, gasa eta ikatza) mendeko bihurtu zenean. Gaur egun, helburu askotarako erabiltzen ditugu erregai fosilak: fabrikek funtzionatzeko, autoak mugiarazteko, elektrizitatea sortzeko, etxeak berotzeko, etab. Erregai fosilak erretzen direnean, karbono dioxidoa botatzen dugu atmosferara.
Gainera, gizakiok baso asko bota ditugu; bada, zuhaitzek karbono dioxidoa erabiltzen dute haien {{txp|Elikagai|elikagai}} propioak egiteko. Ondorioz, zuhaitz gutxiago egoteak atmosferatik karbono dioxido gutxiago kentzea dakar.
==Kezkatu behar dugu?==
Zientzialariek ez dakite zehazki nola berotuko den Lurra denbora igaro ahala. Batzuek uste dute 2100. urterako, tenperatura 1,8 eta 4 {{txp|Celsius gradu}} artean igoko dela. Lurrean klima berotzen ari den eran, izaki bizidunek kalte handiak jasaten ari dira, eta haietariko asko desagertuko dira. Horretaz gain, {{txp|Polo geografiko|poloetako}} izotza urtzea eragiten ari da. Horren ondorioz, itsasoaren maila igotzen ari da, eta, beraz, kostaldean dauden landareak, animaliak eta eraikinak arriskuan daude.
==Zerbait egin dezakegu?==
Berotze globalak jende asko kezkatzen du munduan. Baina interes asko daude tartean, eta pertsona batzuek ez dute onartzen arazo bat denik. Gehien kezkaturik dauden gobernuak bai ari dira ahaleginak egiten airera botatzen diren berotegi efektuko gasak mugatzeko.
Guk, pertsona bakoitzak ere lagundu dezakegu; adibidez, ibilgailu pribatuak gutxiago erabiliz. Edo energia ere aurreztu dezakegu, beharrezkoak ez diren argiak eta beste gailu elektronikoak itzaliz.
==Berotze globalaren ondorioak iruditan==
<center><gallery perrow="4" widths="200" heights="180">
Irudi:Gletch und Rhonegletscher um 1900.jpeg|1900eko postala. Rodanoko {{txp|Glaziar|Glaziarra}} ibarreraino iristen zen.
Irudi:Rhoneglacier.JPG|2005eko argazkia. Glaziarraren arrastorik ez dago.
</gallery></center>
{{Txikipedia interwiki}}
[[Kategoria:Txikipedia]]
[[Kategoria:Txikipedia:Klima]]
4ebfecnifl9vrse4c1i0pytsqmzskt9
9975992
9975984
2024-11-21T08:41:46Z
Xabier Armendaritz
448
/* Zerbait egin dezakegu? */
9975992
wikitext
text/x-wiki
{{PAGEBANNER:GISS temperature 2000-09.png}}
{{txp|Lurra|Lurraren}} batez besteko tenperatura igotzen ari da. Joera horri '''klima aldaketa''' edo '''berotze globala''' deitzen zaio.
Berotze globala zer den ulertzeko, beharrezkoa da jakitea zer den {{txp|Berotegi-efektua|berotegi-efektua}}. Berotegi bat kristalezko edo plastikozko egitura bat da, {{txp|Landare|landareak}} hazteko erabiltzen dena kanpoan egiten duen hotzetik babesturik. Kristal edo plastikoak argiari igarotzen uzten dio, baina barruan berotasuna mantentzen du; beroa eraikin horren barruan geratzen da eta landareek bizirik jarrai dezakete, kanpoan tenperatura oso hotza egiten badu ere.
Era berean, Lurraren {{txp|Atmosfera|atmosferak}} eguzkiaren {{txp|Energia|energia}} harrapatzen du. Karbono dioxidoak eta airean dauden beste gas batzuek (berotegi-efektu gas deitzen dira) harrapatzen dute beroa. Gas horiek gabe, espaziora bero gehiegi aterako litzateke eta {{txp|Izaki bizidun|izaki bizidunek}} ezingo lukete biziraun. Hala ere, airean zenbat eta berotegi-efektuko gas gehiago egon, orduan eta bero handiagoa harrapatzen dute. Horrek planetaren berotze globala eragiten du.
==Zergatik gertatzen da?==
Lurreko historiaren zati handi batean, berotegi efektuko gasak ez dira arazo bat izan. Aldiz, egoera hori aldatu egin zen jendea {{txp|Erregai fosil|erregai fosilekiko}} (petrolioa, gasa eta ikatza) mendeko bihurtu zenean. Gaur egun, helburu askotarako erabiltzen ditugu erregai fosilak: fabrikek funtzionatzeko, autoak mugiarazteko, elektrizitatea sortzeko, etxeak berotzeko, etab. Erregai fosilak erretzen direnean, karbono dioxidoa botatzen dugu atmosferara.
Gainera, gizakiok baso asko bota ditugu; bada, zuhaitzek karbono dioxidoa erabiltzen dute haien {{txp|Elikagai|elikagai}} propioak egiteko. Ondorioz, zuhaitz gutxiago egoteak atmosferatik karbono dioxido gutxiago kentzea dakar.
==Kezkatu behar dugu?==
Zientzialariek ez dakite zehazki nola berotuko den Lurra denbora igaro ahala. Batzuek uste dute 2100. urterako, tenperatura 1,8 eta 4 {{txp|Celsius gradu}} artean igoko dela. Lurrean klima berotzen ari den eran, izaki bizidunek kalte handiak jasaten ari dira, eta haietariko asko desagertuko dira. Horretaz gain, {{txp|Polo geografiko|poloetako}} izotza urtzea eragiten ari da. Horren ondorioz, itsasoaren maila igotzen ari da, eta, beraz, kostaldean dauden landareak, animaliak eta eraikinak arriskuan daude.
==Zerbait egin dezakegu?==
Berotze globalak jende asko kezkatzen du munduan. Baina interes asko daude tartean, eta pertsona batzuek ez dute onartzen arazo bat denik. Gobernuek ekonomia haztearen aldeko politikak egiten dituzte, eta horrek nahitaez esan nahi du planeta gehiago kutsatzea eta klima aldaketa bultzatzea. Industria kutsagarrienak Mendebaldeko Europatik eta herrialde garatuetatik kentzea bultzatu dute, baina planetako beste toki batzuetara eramateko. Gehien kezkaturik dauden {{txp|gobernuz kanpoko erakunde|gobernuz kanpoko erakunde}} batzuk bai ari dira ahaleginak egiten, planeta osoan {{txp|erregai fosil|erregai fosilak}} erretzeari uzteko.
Guk, pertsona bakoitzak ere lagundu dezakegu; adibidez, ibilgailu pribatuak gutxiago erabiliz. Edo behar ez ditugun gauzak erosteri utziz. Edo energia ere aurreztu dezakegu, beharrezkoak ez diren argiak eta beste gailu elektronikoak itzaliz.
==Berotze globalaren ondorioak iruditan==
<center><gallery perrow="4" widths="200" heights="180">
Irudi:Gletch und Rhonegletscher um 1900.jpeg|1900eko postala. Rodanoko {{txp|Glaziar|Glaziarra}} ibarreraino iristen zen.
Irudi:Rhoneglacier.JPG|2005eko argazkia. Glaziarraren arrastorik ez dago.
</gallery></center>
{{Txikipedia interwiki}}
[[Kategoria:Txikipedia]]
[[Kategoria:Txikipedia:Klima]]
62gzihz6grhk43kw1vm1xif94dx3d3c
9975995
9975992
2024-11-21T08:43:08Z
Xabier Armendaritz
448
/* Zerbait egin dezakegu? */
9975995
wikitext
text/x-wiki
{{PAGEBANNER:GISS temperature 2000-09.png}}
{{txp|Lurra|Lurraren}} batez besteko tenperatura igotzen ari da. Joera horri '''klima aldaketa''' edo '''berotze globala''' deitzen zaio.
Berotze globala zer den ulertzeko, beharrezkoa da jakitea zer den {{txp|Berotegi-efektua|berotegi-efektua}}. Berotegi bat kristalezko edo plastikozko egitura bat da, {{txp|Landare|landareak}} hazteko erabiltzen dena kanpoan egiten duen hotzetik babesturik. Kristal edo plastikoak argiari igarotzen uzten dio, baina barruan berotasuna mantentzen du; beroa eraikin horren barruan geratzen da eta landareek bizirik jarrai dezakete, kanpoan tenperatura oso hotza egiten badu ere.
Era berean, Lurraren {{txp|Atmosfera|atmosferak}} eguzkiaren {{txp|Energia|energia}} harrapatzen du. Karbono dioxidoak eta airean dauden beste gas batzuek (berotegi-efektu gas deitzen dira) harrapatzen dute beroa. Gas horiek gabe, espaziora bero gehiegi aterako litzateke eta {{txp|Izaki bizidun|izaki bizidunek}} ezingo lukete biziraun. Hala ere, airean zenbat eta berotegi-efektuko gas gehiago egon, orduan eta bero handiagoa harrapatzen dute. Horrek planetaren berotze globala eragiten du.
==Zergatik gertatzen da?==
Lurreko historiaren zati handi batean, berotegi efektuko gasak ez dira arazo bat izan. Aldiz, egoera hori aldatu egin zen jendea {{txp|Erregai fosil|erregai fosilekiko}} (petrolioa, gasa eta ikatza) mendeko bihurtu zenean. Gaur egun, helburu askotarako erabiltzen ditugu erregai fosilak: fabrikek funtzionatzeko, autoak mugiarazteko, elektrizitatea sortzeko, etxeak berotzeko, etab. Erregai fosilak erretzen direnean, karbono dioxidoa botatzen dugu atmosferara.
Gainera, gizakiok baso asko bota ditugu; bada, zuhaitzek karbono dioxidoa erabiltzen dute haien {{txp|Elikagai|elikagai}} propioak egiteko. Ondorioz, zuhaitz gutxiago egoteak atmosferatik karbono dioxido gutxiago kentzea dakar.
==Kezkatu behar dugu?==
Zientzialariek ez dakite zehazki nola berotuko den Lurra denbora igaro ahala. Batzuek uste dute 2100. urterako, tenperatura 1,8 eta 4 {{txp|Celsius gradu}} artean igoko dela. Lurrean klima berotzen ari den eran, izaki bizidunek kalte handiak jasaten ari dira, eta haietariko asko desagertuko dira. Horretaz gain, {{txp|Polo geografiko|poloetako}} izotza urtzea eragiten ari da. Horren ondorioz, itsasoaren maila igotzen ari da, eta, beraz, kostaldean dauden landareak, animaliak eta eraikinak arriskuan daude.
==Zerbait egin dezakegu?==
Berotze globalak jende asko kezkatzen du munduan. Baina interes asko daude tartean, eta pertsona batzuek ez dute onartzen arazo bat denik. Gobernuek ekonomia haztearen aldeko politikak egiten dituzte, eta horrek nahitaez esan nahi du planeta gehiago kutsatzea eta klima aldaketa bultzatzea. Industria kutsagarrienak Mendebaldeko Europatik eta herrialde garatuetatik kentzea bultzatu dute, baina planetako beste toki batzuetara eramateko. {{txp|Gobernuz kanpoko erakunde|gobernuz kanpoko erakunde}} batzuk eta zientzialari batzuk bai ari dira ahaleginak egiten, planeta osoan {{txp|erregai fosil|erregai fosilak}} erretzeari uzteko.
Guk, pertsona bakoitzak ere lagundu dezakegu; adibidez, ibilgailu pribatuak gutxiago erabiliz. Edo behar ez ditugun gauzak erosteri utziz. Edo energia ere aurreztu dezakegu, beharrezkoak ez diren argiak eta beste gailu elektronikoak itzaliz.
==Berotze globalaren ondorioak iruditan==
<center><gallery perrow="4" widths="200" heights="180">
Irudi:Gletch und Rhonegletscher um 1900.jpeg|1900eko postala. Rodanoko {{txp|Glaziar|Glaziarra}} ibarreraino iristen zen.
Irudi:Rhoneglacier.JPG|2005eko argazkia. Glaziarraren arrastorik ez dago.
</gallery></center>
{{Txikipedia interwiki}}
[[Kategoria:Txikipedia]]
[[Kategoria:Txikipedia:Klima]]
da1xtj5ijw1n65mnfo041od4gi5sl7d
9975996
9975995
2024-11-21T08:43:49Z
Xabier Armendaritz
448
/* Zerbait egin dezakegu? */
9975996
wikitext
text/x-wiki
{{PAGEBANNER:GISS temperature 2000-09.png}}
{{txp|Lurra|Lurraren}} batez besteko tenperatura igotzen ari da. Joera horri '''klima aldaketa''' edo '''berotze globala''' deitzen zaio.
Berotze globala zer den ulertzeko, beharrezkoa da jakitea zer den {{txp|Berotegi-efektua|berotegi-efektua}}. Berotegi bat kristalezko edo plastikozko egitura bat da, {{txp|Landare|landareak}} hazteko erabiltzen dena kanpoan egiten duen hotzetik babesturik. Kristal edo plastikoak argiari igarotzen uzten dio, baina barruan berotasuna mantentzen du; beroa eraikin horren barruan geratzen da eta landareek bizirik jarrai dezakete, kanpoan tenperatura oso hotza egiten badu ere.
Era berean, Lurraren {{txp|Atmosfera|atmosferak}} eguzkiaren {{txp|Energia|energia}} harrapatzen du. Karbono dioxidoak eta airean dauden beste gas batzuek (berotegi-efektu gas deitzen dira) harrapatzen dute beroa. Gas horiek gabe, espaziora bero gehiegi aterako litzateke eta {{txp|Izaki bizidun|izaki bizidunek}} ezingo lukete biziraun. Hala ere, airean zenbat eta berotegi-efektuko gas gehiago egon, orduan eta bero handiagoa harrapatzen dute. Horrek planetaren berotze globala eragiten du.
==Zergatik gertatzen da?==
Lurreko historiaren zati handi batean, berotegi efektuko gasak ez dira arazo bat izan. Aldiz, egoera hori aldatu egin zen jendea {{txp|Erregai fosil|erregai fosilekiko}} (petrolioa, gasa eta ikatza) mendeko bihurtu zenean. Gaur egun, helburu askotarako erabiltzen ditugu erregai fosilak: fabrikek funtzionatzeko, autoak mugiarazteko, elektrizitatea sortzeko, etxeak berotzeko, etab. Erregai fosilak erretzen direnean, karbono dioxidoa botatzen dugu atmosferara.
Gainera, gizakiok baso asko bota ditugu; bada, zuhaitzek karbono dioxidoa erabiltzen dute haien {{txp|Elikagai|elikagai}} propioak egiteko. Ondorioz, zuhaitz gutxiago egoteak atmosferatik karbono dioxido gutxiago kentzea dakar.
==Kezkatu behar dugu?==
Zientzialariek ez dakite zehazki nola berotuko den Lurra denbora igaro ahala. Batzuek uste dute 2100. urterako, tenperatura 1,8 eta 4 {{txp|Celsius gradu}} artean igoko dela. Lurrean klima berotzen ari den eran, izaki bizidunek kalte handiak jasaten ari dira, eta haietariko asko desagertuko dira. Horretaz gain, {{txp|Polo geografiko|poloetako}} izotza urtzea eragiten ari da. Horren ondorioz, itsasoaren maila igotzen ari da, eta, beraz, kostaldean dauden landareak, animaliak eta eraikinak arriskuan daude.
==Zerbait egin dezakegu?==
Berotze globalak jende asko kezkatzen du munduan. Baina interes asko daude tartean, eta pertsona batzuek ez dute onartzen arazo bat denik. Gobernuek ekonomia haztearen aldeko politikak egiten dituzte, eta horrek nahitaez esan nahi du planeta gehiago kutsatzea eta klima aldaketa bultzatzea. Industria kutsagarrienak Mendebaldeko Europatik eta herrialde garatuetatik kentzea bultzatu dute, baina planetako beste toki batzuetara eramateko. {{txp|Gobernuz kanpoko erakunde|Gobernuz kanpoko erakunde}} batzuk eta {{txp|aktibista}} batzuk bai ari dira ahaleginak egiten, planeta osoan {{txp|erregai fosil|erregai fosilak}} erretzeari uzteko.
Guk, pertsona bakoitzak ere lagundu dezakegu; adibidez, ibilgailu pribatuak gutxiago erabiliz. Edo behar ez ditugun gauzak erosteri utziz. Edo energia ere aurreztu dezakegu, beharrezkoak ez diren argiak eta beste gailu elektronikoak itzaliz.
==Berotze globalaren ondorioak iruditan==
<center><gallery perrow="4" widths="200" heights="180">
Irudi:Gletch und Rhonegletscher um 1900.jpeg|1900eko postala. Rodanoko {{txp|Glaziar|Glaziarra}} ibarreraino iristen zen.
Irudi:Rhoneglacier.JPG|2005eko argazkia. Glaziarraren arrastorik ez dago.
</gallery></center>
{{Txikipedia interwiki}}
[[Kategoria:Txikipedia]]
[[Kategoria:Txikipedia:Klima]]
smnlgrprgr5utpgv8tb50vgk2itorc2
9975999
9975996
2024-11-21T08:46:49Z
Xabier Armendaritz
448
/* Zerbait egin dezakegu? */
9975999
wikitext
text/x-wiki
{{PAGEBANNER:GISS temperature 2000-09.png}}
{{txp|Lurra|Lurraren}} batez besteko tenperatura igotzen ari da. Joera horri '''klima aldaketa''' edo '''berotze globala''' deitzen zaio.
Berotze globala zer den ulertzeko, beharrezkoa da jakitea zer den {{txp|Berotegi-efektua|berotegi-efektua}}. Berotegi bat kristalezko edo plastikozko egitura bat da, {{txp|Landare|landareak}} hazteko erabiltzen dena kanpoan egiten duen hotzetik babesturik. Kristal edo plastikoak argiari igarotzen uzten dio, baina barruan berotasuna mantentzen du; beroa eraikin horren barruan geratzen da eta landareek bizirik jarrai dezakete, kanpoan tenperatura oso hotza egiten badu ere.
Era berean, Lurraren {{txp|Atmosfera|atmosferak}} eguzkiaren {{txp|Energia|energia}} harrapatzen du. Karbono dioxidoak eta airean dauden beste gas batzuek (berotegi-efektu gas deitzen dira) harrapatzen dute beroa. Gas horiek gabe, espaziora bero gehiegi aterako litzateke eta {{txp|Izaki bizidun|izaki bizidunek}} ezingo lukete biziraun. Hala ere, airean zenbat eta berotegi-efektuko gas gehiago egon, orduan eta bero handiagoa harrapatzen dute. Horrek planetaren berotze globala eragiten du.
==Zergatik gertatzen da?==
Lurreko historiaren zati handi batean, berotegi efektuko gasak ez dira arazo bat izan. Aldiz, egoera hori aldatu egin zen jendea {{txp|Erregai fosil|erregai fosilekiko}} (petrolioa, gasa eta ikatza) mendeko bihurtu zenean. Gaur egun, helburu askotarako erabiltzen ditugu erregai fosilak: fabrikek funtzionatzeko, autoak mugiarazteko, elektrizitatea sortzeko, etxeak berotzeko, etab. Erregai fosilak erretzen direnean, karbono dioxidoa botatzen dugu atmosferara.
Gainera, gizakiok baso asko bota ditugu; bada, zuhaitzek karbono dioxidoa erabiltzen dute haien {{txp|Elikagai|elikagai}} propioak egiteko. Ondorioz, zuhaitz gutxiago egoteak atmosferatik karbono dioxido gutxiago kentzea dakar.
==Kezkatu behar dugu?==
Zientzialariek ez dakite zehazki nola berotuko den Lurra denbora igaro ahala. Batzuek uste dute 2100. urterako, tenperatura 1,8 eta 4 {{txp|Celsius gradu}} artean igoko dela. Lurrean klima berotzen ari den eran, izaki bizidunek kalte handiak jasaten ari dira, eta haietariko asko desagertuko dira. Horretaz gain, {{txp|Polo geografiko|poloetako}} izotza urtzea eragiten ari da. Horren ondorioz, itsasoaren maila igotzen ari da, eta, beraz, kostaldean dauden landareak, animaliak eta eraikinak arriskuan daude.
==Zerbait egin dezakegu?==
Berotze globalak jende asko kezkatzen du munduan. Baina interes asko daude tartean, eta pertsona batzuek ez dute onartzen arazo bat denik. Gobernuek ekonomia haztearen aldeko politikak egiten dituzte, eta horrek nahitaez esan nahi du planeta gehiago kutsatzea eta klima aldaketa bultzatzea. Industria kutsagarrienak Mendebaldeko Europatik eta herrialde garatuetatik kentzea bultzatu dute, baina planetako beste toki batzuetara eramateko. {{txp|Gobernuz kanpoko erakunde|Gobernuz kanpoko erakunde}} batzuk eta {{txp|aktibista}} batzuk bai ari dira ahaleginak egiten, planeta osoan {{txp|erregai fosil|erregai fosilak}} erretzeari uzteko.
Guk, pertsona bakoitzak ere lagundu dezakegu; adibidez, ibilgailu pribatuak gutxiago erabiliz. Eta behar ez ditugun gauzak erosteri utziz. Eta zerbait behar dugunean, ahalik eta hurbilen fabrikatutako edo egindako gauzak erosiz. Eta energia ere aurreztu dezakegu, beharrezkoak ez diren argiak eta beste gailu elektronikoak itzaliz.
==Berotze globalaren ondorioak iruditan==
<center><gallery perrow="4" widths="200" heights="180">
Irudi:Gletch und Rhonegletscher um 1900.jpeg|1900eko postala. Rodanoko {{txp|Glaziar|Glaziarra}} ibarreraino iristen zen.
Irudi:Rhoneglacier.JPG|2005eko argazkia. Glaziarraren arrastorik ez dago.
</gallery></center>
{{Txikipedia interwiki}}
[[Kategoria:Txikipedia]]
[[Kategoria:Txikipedia:Klima]]
4f748b8j17dxfdal7wcxh0in2e02w6b
UEFA Euro 2024
0
853412
9975317
9869641
2024-11-20T15:33:32Z
CommonsDelinker
688
«Allainz_Arena_(Bayern_Munich).jpg» fitxategiaren ordez «Allianz_Arena_(Bayern_Munich).jpg» jarri da (eragilea: CommonsDelinker; arrazoia: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR3|Criterion 3]] (obvious error)).
9975317
wikitext
text/x-wiki
{{gertakari infotaula}}
'''UEFA Euro 2024''', '''Eurokopa 2024''' edo '''UEFAren Europako Futbol Txapelketa 2024''' [[UEFA]]ko lau urtean behin egiten duten [[futbol]] txapelketaren [[Europako Futbol Txapelketa|17. edizioa izan zen]]. [[Alemania]]n ospatu zen, 2024ko [[ekainaren 14]]tik [[uztailaren 14]]ra bitarte. 24 taldek hartu zuten parte, eta [[Georgiako futbol selekzio nazionala]]rentzat lehenengo Europako Futbol Txapelketa izan zen.
Hirugarren aldia izan zen Europako Futbol Txapelketa Alemanian ospatzen zena, eta bigarren aldia [[1990eko Alemaniaren bateratzea|Alemaniaren birbateratzearen]] ostean, [[Mendebaldeko Alemania]]k [[UEFA Euro 1988|1988ko txapelketa]] antolatu baitzuen, eta [[UEFA Euro 2020]] ekitaldi multi-nazionaleko lau partida [[Munich]]en jokatu baitziren. Lehenengo aldiz [[Ekialdeko Alemania]] zenan jokatuko da partida bat, [[Leipzig]]en zehazki. [[UEFA Euro 2016]]tik ez zen ospatu txapelketari herrialde bakarreko egoitzarekin.
Aurreko txapelketa [[Italiako futbol selekzio nazionala|Italiako selekzioak]] irabazi zuen, [[Ingalaterrako futbol selekzio nazionala|Ingalaterraren]] aurka penaltietan finala irabazi ostean. Lehen partida [[Espainiako futbol selekzio nazionala|Espainiak]] eta [[Kroaziako futbol selekzio nazionala|Kroaziak]] jokatu zuten. [[Lamine Yamal]] izan zen inoiz Eurokopa batean jokatu zuen futbolaririk gazteena, 16 urte eta 338 egunekin. Egun berean [[Albaniako futbol selekzio nazionala|Albaniako]] [[Nedim Bajrami]] inoizko golik azkarrena sartu zuen Eurokopa batean, Italiaren aurka 23. segundoan sartuta.
== Egoitzaren aukeraketa ==
Bi herrialde, [[Alemania]] eta [[Turkia]], aurkeztu ziren txapelketa antolatzeko asmotan. [[UEFA]]k Alemania aukeratu zuen egoitza bezala 2018ko irailaren 27an [[Nyon]]en, [[Suitza]]n egindako bozketa batean.<ref>{{erreferentzia|url=https://www.uefa.com/insideuefa/about-uefa/news/newsid=2573282.html|izenburua=Germany to host UEFA EURO 2024}}</ref>
{| class="wikitable" style="text-align:center;"
|+ Emaitzak
! Hautagaia
! Botoak
|- style="background:#90EE90;"
| style="text-align:left;" | Alemania
| 12
|-
| style="text-align:left;" | Turkia
| 4
|-
| style="text-align:left;" | Abstentzioa
| 1
|-
! style="text-align:left;" | Guztira
! 17
|}
== Egoitzak eta estadioak ==
{| class="wikitable" style="text-align:center"
|-
! [[Berlin]]
! [[Munich]]
! [[Dortmund]]
! [[Gelsenkirchen]]
|-
| [[Berlingo Olinpiar Estadioa|Olympiastadion]]
| [[Allianz Arena]]
| [[Signal Iduna Park|Westfalenstadion]]
| [[Veltins-Arena|Arena AufSchalke]]
|-
| Edukiera: '''74 461'''
| Edukiera: '''70 076'''
| Edukiera: '''65 849'''
| Edukiera: '''54 740'''
|-
| [[Fitxategi:Olympiastadion Berlin Sep-2015.jpg|200px]]
| [[Fitxategi:Allianz Arena (Bayern Munich).jpg|200px]]
| [[Fitxategi:WM2006 BRA-JPN2.JPG|200px]]
| [[Fitxategi:080110 schalke arena germany.JPG|200px]]
|-
! [[Stuttgart]]
! rowspan="4" colspan="2" | {{Location map+|Alemania|float=center|width=412|caption=|places=
{{kokapen mapa~|Alemania|lat=52.514722|long=13.239444|label=[[Berlin]]|position=right}}
{{kokapen mapa~|Alemania|lat=48.218611|long=11.624444|label=[[Munich]]|position=bottom}}
{{kokapen mapa~|Alemania|lat=51.492569|long= 7.451667|label=[[Dortmund]]|position=right}}
{{kokapen mapa~|Alemania|lat=51.554474|long= 7.067642|label=[[Gelsenkirchen]]|position=top}}
{{kokapen mapa~|Alemania|lat=48.792222|long= 9.231944|label=[[Stuttgart]]|position=right}}
{{kokapen mapa~|Alemania|lat=53.586944|long= 9.898611|label=[[Hanburgo]]|position=top}}
{{kokapen mapa~|Alemania|lat=51.261539|long= 6.733083|label=[[Düsseldorf]]|position=right}}
{{kokapen mapa~|Alemania|lat=50.933611|long= 6.874997|label=[[Kolonia (Alemania)|Kolonia]]|position=bottom}}
{{kokapen mapa~|Alemania|lat=51.345833|long=12.348056|label=[[Leipzig]]|position=right}}
{{kokapen mapa~|Alemania|lat=50.068611|long= 8.645278|label=[[Frankfurt]]|position=right}}}}
! [[Hanburgo]]
|-
| [[MHPArena]]
| [[Imtech Arena|Volksparkstadion]]
|-
| Edukiera: '''54 697'''
| Edukiera: '''52 245'''
|-
| [[Fitxategi:Mercedes-Benz-Arena 2013.JPG|200px]]
| [[Fitxategi:HH imtech arena.jpg|200px]]
|-
! [[Düsseldorf]]
! [[Kolonia (Alemania)|Kolonia]]
! [[Leipzig]]
! [[Frankfurt]]
|-
| [[Merkur Spiel-Arena]]
| [[RheinEnergieStadion|Müngersdorfer Stadion]]
| [[Red Bull Arena (Leipzig)|Red Bull Arena]]
| [[Commerzbank-Arena|Waldstadion]]
|-
| Edukiera: '''51 031'''
| Edukiera: '''49 827'''
| Edukiera: '''49 539'''
| Edukiera: '''48 387'''
|-
| [[Fitxategi:LTU arena-1.png|200px]]
| [[Fitxategi:FIFA WM06 Stadion Koeln.jpg|200px]]
| [[Fitxategi:Ligapokalfinale 2007 in Leipzig1.JPG|200px]]
| [[Fitxategi:Waldstation Frankfurt.jpg|200px]]
|}
== Multzoak ==
=== A Multzoa ===
{| align=center cellpadding="3" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=40%
|- bgcolor=#006699 style="color:white;"
!width=31% |Taldea
!width=5% style="cursor: help;" title="Puntos"|Puntuak
!width=5% style="cursor: help;" title="Jokatutako partiduak"|J
!width=5% style="cursor: help;" title="Irabazitako partiduak"|I
!width=5% style="cursor: help;" title="Berdindutako partiduak"|B
!width=5% style="cursor: help;" title="Galdutako partiduak"|G
!width=5% style="cursor: help;" title="Aldeko golak"|AlG
!width=5% style="cursor: help;" title="Aurkako golak"|AuG
!width=5% style="cursor: help;" title="Gol diferentzia"|Dif
|- align=center bgcolor=D0E7FF
|align=left| {{futbol selekzio|Alemania}}
|'''7'''||3||2||1||0||8||2||+6
|- align=center bgcolor=D0E7FF
|align=left| {{futbol selekzio|Suitza}}
|'''5'''||3||1||2||0||5||3||+2
|- align=center
|align=left| {{futbol selekzio|Hungaria}}
|'''3'''||3||1||0||2||2||5||-3
|- align=center
|align=left| {{futbol selekzio|Eskozia}}
|'''1'''||3||0||1||2||2||7||-5
|}
{{Finala
| data = [[2024]]ko [[ekainaren 14]]a, 21.00
| lekua = [[Allianz Arena]], [[Munich]]<br />- ikusle:65.052<br />Epailea:Clément Turpin (Frantzia)
| A taldea = {{futbol selekzio|Alemania}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Eskozia}}
| emaitza = 5-1
| report =
| A emaitza = Wirtz {{gol|10}}<br />Musiala {{gol|19}}<br>Havertz {{gol|45+1|pen}}</br>Füllkrug {{gol|68}}</br>Can {{gol|90+3}}
| B emaitza = Rüdiger {{gol|87|b.a.}}
}}
{{Finala
| data = [[2024]]ko [[ekainaren 15]]a, 15.00
| lekua = [[RheinEnergieStadion]], [[Kolonia]]<br />- ikusle:41.676<br />Epailea:Slavko Vinčić (Eslovenia)
| A taldea = {{futbol selekzio|Hungaria}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Suitza}}
| emaitza = 1-3
| report =
| A emaitza = Varga {{gol|66}}
| B emaitza = Duah {{gol|12}}<br />Aebischer {{gol|4t}}<br />Embolo {{gol|90+3}}
}}
{{Finala
| data = [[2024]]ko [[ekainaren 19]]a, 18.00
| lekua = [[MHPArena]], [[Stuttgart]]<br />- ikusle:54.000<br />Epailea:Danny Makkelie (Herbehereak)
| A taldea = {{futbol selekzio|Alemania}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Hungaria}}
| emaitza = 2-0
| report =
| A emaitza = Musiala {{gol|22}}<br />Gündoğan {{gol|67}}
| B emaitza =
}}
{{Finala
| data = [[2024]]ko [[ekainaren 19]]a, 21.00
| lekua = [[RheinEnergieStadion]], [[Kolonia]]<br />- ikusle:42.711<br />Epailea:Ivan Kružliak (Eslovakia)
| A taldea = {{futbol selekzio|Eskozia}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Suitza}}
| emaitza = 1-1
| report =
| A emaitza = McTominay {{gol|13}}
| B emaitza = Shaqiri {{gol|26}}
}}
{{Finala
| data = [[2024]]ko [[ekainaren 23]]a,21.00
| lekua = [[Deutsche Bank Park]], [[Frankfurt]]<br />- ikusle:46.685<br />Epailea:Daniele Orsato (Italia)
| A taldea = {{futbol selekzio|Suitza}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Alemania}}
| emaitza = 1-1
| report =
| A emaitza = Ndoye {{gol|28}}
| B emaitza = Füllkrug {{gol|90+2}}
}}
{{Finala
| data = [[2024]]ko [[ekainaren 23]]a, 21.00
| lekua = [[MHPArena]], [[Stuttgart]]<br />- ikusle:54.000<br />Epailea:Facundo Tello (Argentina)
| A taldea = {{futbol selekzio|Eskozia}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Hungaria}}
| emaitza = 0-1
| report =
| A emaitza =
| B emaitza = Csoboth {{gol|90+10}}
}}
=== B Multzoa ===
{| align=center cellpadding="3" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=40%
|- bgcolor=#006699 style="color:white;"
!width=31% |Taldea
!width=5% style="cursor: help;" title="Puntos"|Puntuak
!width=5% style="cursor: help;" title="Jokatutako partiduak"|J
!width=5% style="cursor: help;" title="Irabazitako partiduak"|I
!width=5% style="cursor: help;" title="Berdindutako partiduak"|B
!width=5% style="cursor: help;" title="Galdutako partiduak"|G
!width=5% style="cursor: help;" title="Aldeko golak"|AlG
!width=5% style="cursor: help;" title="Aurkako golak"|AuG
!width=5% style="cursor: help;" title="Gol diferentzia"|Dif
|- align=center bgcolor=D0E7FF
|align=left| {{futbol selekzio|Espainia}}
|'''9'''||3||3||0||0||5||0||+5
|- align=center bgcolor=D0E7FF
|align=left| {{futbol selekzio|Italia}}
|'''4'''||3||1||1||1||3||3||0
|- align=center
|align=left| {{futbol selekzio|Kroazia}}
|'''2'''||3||0||2||1||3||6||-3
|- align=center
|align=left| {{futbol selekzio|Albania}}
|'''1'''||3||0||1||2||3||5||-2
|}
{{Finala
| data = [[2024]]ko [[ekainaren 15]]a, 18:00
| lekua = [[Berlingo Olinpiar Estadioa]], [[Berlin]]<br />- ikusle:68.844<br />Epailea:Michael Oliver (Ingalaterra)
| A taldea = {{futbol selekzio|Espainia}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Kroazia}}
| emaitza = 3-0
| report =
| A emaitza = Morata {{gol|29}}<br />Fabián {{gol|32}}<br />Carvajal {{gol|45+2}}
| B emaitza =
}}
{{Finala
| data = [[2024]]ko [[ekainaren 15]]a, 21:00
| lekua = [[Signal Iduna Park]], [[Dortmund]]<br />- ikusle:60.512<br />Epailea:Felix Zwayer (Alemania)
| A taldea = {{futbol selekzio|Italia}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Albania}}
| emaitza = 2-1
| report =
| A emaitza = Bastoni {{gol|11}}<br />Barella {{gol|16}}
| B emaitza = Bajrami {{gol|1}}
}}
{{Finala
| data = [[2024]]ko [[ekainaren 19]]a, 15:00
| lekua = [[Volksparkstadion]], [[Hanburgo]]<br />- ikusle:46.784<br />Epailea: François Letexier (Frantzia)
| A taldea = {{futbol selekzio|Kroazia}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Albania}}
| emaitza = 2-2
| report =
| A emaitza = Kramarić {{gol|74}}<br />Gjasula {{gol|76|b.a.}}
| B emaitza = Laçi {{gol|11}}<br />Gjasula {{gol|90+5}}
}}
{{Finala
| data = [[2024]]eko [[ekainaren 20]]a, 21:00
| lekua = [[Veltins-Arena]], [[Gelsenkirchen]]<br />- ikusle:49.528<br />Epailea:Slavko Vinčić (Eslovenia)
| A taldea = {{futbol selekzio|Espainia}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Italia}}
| emaitza = 1-0
| report =
| A emaitza = Calafiori {{gol|55|b.a.}}
| B emaitza =
}}
{{Finala
| data = [[2024]]ko [[ekainaren 24]]a, 21:00
| lekua = [[Merkur Spiel-Arena]], [[Düsseldorf]]<br />- ikusle:46.586<br />Epailea:Glenn Nyberg (Suedia)
| A taldea = {{futbol selekzio|Albania}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Espainia}}
| emaitza = 0-1
| report =
| A emaitza =
| B emaitza = Torres {{gol|13}}
}}
{{Finala
| data = [[2024]]ko [[ekainaren 24]]a, 21:00
| lekua = [[Red Bull Arena (Leipzig)|Red Bull Arena]], [[Leipzig]]<br />- ikusle:38.322<br />Epailea:Danny Makkelie (Herbehereak)
| A taldea = {{futbol selekzio|Kroazia}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Italia}}
| emaitza = 1-1
| report =
| A emaitza = Modrić {{gol|55}}
| B emaitza = Zaccagni {{gol|90+8}}
}}
=== C Multzoa ===
{| align=center cellpadding="3" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=40%
|- bgcolor=#006699 style="color:white;"
!width=31% |Taldea
!width=5% style="cursor: help;" title="Puntos"|Puntuak
!width=5% style="cursor: help;" title="Jokatutako partiduak"|J
!width=5% style="cursor: help;" title="Irabazitako partiduak"|I
!width=5% style="cursor: help;" title="Berdindutako partiduak"|B
!width=5% style="cursor: help;" title="Galdutako partiduak"|G
!width=5% style="cursor: help;" title="Aldeko golak"|AlG
!width=5% style="cursor: help;" title="Aurkako golak"|AuG
!width=5% style="cursor: help;" title="Gol diferentzia"|Dif
|- align=center bgcolor=D0E7FF
|align=left| {{futbol selekzio|Ingalaterra}}
|'''5'''||3||1||2||0||2||1||+1
|- align=center bgcolor=D0E7FF
|align=left| {{futbol selekzio|Danimarka}}
|'''3'''||3||0||3||0||2||2||0
|- align=center bgcolor=#B9FFB9
|align=left| {{futbol selekzio|Eslovenia}}
|'''3'''||3||0||3||0||2||2||0
|- align=center
|align=left| {{futbol selekzio|Serbia}}
|'''2'''||3||0||2||1||1||2||-1
|}
{{Finala
| data = [[2024]]ko [[ekainaren 16]]a, 18:00
| lekua = [[Signal Iduna Park]], [[Stuttgart]]<br />- ikusle:54.000<br />Epailea:Sandro Schärer (Suitza)
| A taldea = {{futbol selekzio|Eslovenia}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Danimarka}}
| emaitza = 1-1
| report =
| A emaitza = Janža {{gol|77}}
| B emaitza = Eriksen {{gol|17}}
}}
{{Finala
| data = [[2024]]ko [[ekainaren 16]]a, 21:00
| lekua = [[Veltins-Arena]], [[Gelsenkirchen]]<br />- ikusle:48.953<br />Epailea:Daniele Orsato (Italia)
| A taldea = {{futbol selekzio|Serbia}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Ingalaterra}}
| emaitza = 0-1
| report =
| A emaitza =
| B emaitza = Bellingham {{gol|13}}
}}
{{Finala
| data = [[2024]]ko [[ekainaren 20]]a, 15:00
| lekua = [[Allianz Arena]], [[Munich]]<br />- ikusle:63.028<br />Epailea:István Kovács (Errumania)
| A taldea = {{futbol selekzio|Eslovenia}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Serbia}}
| emaitza = 1-1
| report =
| A emaitza = Karničnik {{gol|69}}
| B emaitza = Jović {{gol|90+5}}
}}
{{Finala
| data = [[2024]]ko [[ekainaren 20]]a, 18:00
| lekua = [[Deutsche Bank Park]], [[Frankfurt]]<br />- ikusle:46.177<br />Epailea:Artur Soares Dias (Portugal)
| A taldea = {{futbol selekzio|Danimarka}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Ingalaterra}}
| emaitza = 1-1
| report =
| A emaitza = Hjulmand {{gol|34'}}
| B emaitza = Kane {{gol|17}}
}}
{{Finala
| data = [[2024]]ko [[ekainaren 25]]a, 21:00
| lekua = [[RheinEnergieStadion]], [[Kolonia]]<br />- ikusle:41.536<br />Epailea:Clément Turpin
| A taldea = {{futbol selekzio|Ingalaterra}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Eslovenia}}
| emaitza = 0-0
| report =
| A emaitza =
| B emaitza =
}}
{{Finala
| data = [[2024]]ko [[ekainaren 25]]a, 21:00
| lekua = [[Allianz Arena]], [[Munich]]<br />- ikusle<:64.288<br />Epailea:François Letexier
| A taldea = {{futbol selekzio|Danimarka}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Serbia}}
| emaitza = 0-0
| report =
| A emaitza =
| B emaitza =
}}
=== D Multzoa ===
{| align=center cellpadding="3" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=40%
|- bgcolor=#006699 style="color:white;"
!width=31% |Taldea
!width=5% style="cursor: help;" title="Puntos"|Puntuak
!width=5% style="cursor: help;" title="Jokatutako partiduak"|J
!width=5% style="cursor: help;" title="Irabazitako partiduak"|I
!width=5% style="cursor: help;" title="Berdindutako partiduak"|B
!width=5% style="cursor: help;" title="Galdutako partiduak"|G
!width=5% style="cursor: help;" title="Aldeko golak"|AlG
!width=5% style="cursor: help;" title="Aurkako golak"|AuG
!width=5% style="cursor: help;" title="Gol diferentzia"|Dif
|- align=center bgcolor=D0E7FF
|align=left| {{futbol selekzio|Austria}}
|'''6'''||3||2||0||1||6||4||+2
|- align=center bgcolor=D0E7FF
|align=left| {{futbol selekzio|Frantzia}}
|'''5'''||3||1||2||0||2||1||+1
|- align=center bgcolor=#B9FFB9
|align=left| {{futbol selekzio|Herbehereak}}
|'''4'''||3||1||1||1||4||4||0
|- align=center
|align=left| {{futbol selekzio|Polonia}}
|'''1'''||3||0||1||2||3||6||-3
|}
{{Finala
| data = [[2024]]ko [[ekainaren 16]]a, 15:00
| lekua = [[Volksparkstadion]], [[Hanburgo]]<br />- ikusle:48.117<br />Epailea:Artur Soares Dias (Portugal)
| A taldea = {{futbol selekzio|Polonia}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Herbehereak}}
| emaitza = 1-2
| report =
| A emaitza = Buksa {{gol|16}}
| B emaitza = Gakpo {{gol|29}}<br />Weghorst {{gol|83}}
}}
{{Finala
| data = [[2024]]ko [[ekainaren 17]]a, 21:00
| lekua = [[Merkur Spiel-Arena]], [[Düsseldorf]]<br />- ikusle:46.425<br />Epailea:Jesús Gil Manzano (Espainia)
| A taldea = {{futbol selekzio|Austria}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Frantzia}}
| emaitza = 0-1
| report =
| A emaitza =
| B emaitza = Wöber {{gol|38|b.a.}}
}}
{{Finala
| data = [[2024]]ko [[ekainaren 21]]a, 18:00
| lekua = [[Berlingo Olinpiar Estadioa]], [[Berlin]]<br />- ikusle:69.455<br />Epailea:Halil Umut Meler (Turkia)
| A taldea = {{futbol selekzio|Polonia}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Austria}}
| emaitza = 1-3
| report =
| A emaitza = Piątek {{gol|30}}
| B emaitza = Trauner {{gol|9}}<br /> Baumgartner {{gol|66}}<br />Arnautović {{gol|78|pen}}
}}
{{Finala
| data = [[2024]]ko [[ekainaren 21]]a, 21:00
| lekua = [[Red Bull Arena (Leipzig)|Red Bull Arena]], [[Leipzig]]<br />- ikusle:38.531<br />Epailea:Anthony Taylor (Ingalaterra)
| A taldea = {{futbol selekzio|Herbehereak}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Frantzia}}
| emaitza = 0-0
| report =
| A emaitza =
| B emaitza =
}}
{{Finala
| data = [[2024]]ko [[ekainaren 25]]a, 18:00
| lekua = [[Berlingo Olinpiar Estadioa]], [[Berlin]]<br />- ikusle:68.363<br />Epailea:Ivan Kružliak (Eslovakia)
| A taldea = {{futbol selekzio|Herbehereak}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Austria}}
| emaitza = 2-3
| report =
| A emaitza = Gakpo {{gol|47}}<br />Depay {{gol|75}}
| B emaitza = Malen {{gol|6|b.a.}}<br />Schmid {{gol|59}}<br />Sabitzer {{gol|80}}
}}
{{Finala
| data = [[2024]]ko [[ekainaren 25]]a, 18:00
| lekua = [[Signal Iduna Park]], [[Dortmund]]<br />- ikusle:59.728<br />Epailea:Marco Guida (Italia)
| A taldea = {{futbol selekzio|Frantzia}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Polonia}}
| emaitza = 1-1
| report =
| A emaitza = Mbappé {{gol|56|pen}}
| B emaitza = Lewandowski {{gol|79|pen}}
}}
=== E Multzoa ===
{| align=center cellpadding="3" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=40%
|- bgcolor=#006699 style="color:white;"
!width=31% |Taldea
!width=5% style="cursor: help;" title="Puntos"|Puntuak
!width=5% style="cursor: help;" title="Jokatutako partiduak"|J
!width=5% style="cursor: help;" title="Irabazitako partiduak"|I
!width=5% style="cursor: help;" title="Berdindutako partiduak"|B
!width=5% style="cursor: help;" title="Galdutako partiduak"|G
!width=5% style="cursor: help;" title="Aldeko golak"|AlG
!width=5% style="cursor: help;" title="Aurkako golak"|AuG
!width=5% style="cursor: help;" title="Gol diferentzia"|Dif
|- align=center bgcolor=D0E7FF
|align=left| {{futbol selekzio|Errumania}}
|'''4'''||3||1||1||1||4||3||+1
|- align=center bgcolor=D0E7FF
|align=left| {{futbol selekzio|Belgika}}
|'''4'''||3||1||1||1||2||1||+1
|- align=center bgcolor=#B9FFB9
|align=left| {{futbol selekzio|Eslovakia}}
|'''4'''||3||1||1||1||3||3||0
|- align=center
|align=left| {{futbol selekzio|Ukraina}}
|'''4'''||3||1||1||1||2||4||-2
|}
{{Finala
| data = [[2024]]ko [[ekainaren 17]]a, 15:00
| lekua = [[Allianz Arena]], [[Munich]]<br />- ikusle:61.595<br />Epailea:Glenn Nyberg (Suedia)
| A taldea = {{futbol selekzio|Errumania}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Ukraina}}
| emaitza = 3-0
| report =
| A emaitza = Stanciu {{gol|29}}<br />R. Marin {{gol|53}}<br />Drăguş {{gol|57}}
| B emaitza =
}}
{{Finala
| data = [[2024]]ko [[ekainaren 17]]a, 18:00
| lekua = [[Deutsche Bank Park]], [[Frankfurt]]<br />- ikusle:45.181<br />Epailea:Halil Umut Meler (Turkia)
| A taldea = {{futbol selekzio|Belgika}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Eslovakia}}
| emaitza = 0-1
| report =
| A emaitza =
| B emaitza = Schrantz {{gol|7}}
}}
{{Finala
| data = [[2024]]ko [[ekainaren 21]]a, 15:00
| lekua = [[Merkur Spiel-Arena]], [[Düsseldorf]]<br />- ikusle:43.910<br />Epailea:Michael Oliver (Ingalaterra)
| A taldea = {{futbol selekzio|Eslovakia}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Ukraina}}
| emaitza = 1-2
| report =
| A emaitza = Schrantz {{gol|17}}
| B emaitza = Xaparenko {{gol|54}}<br />Jaremtxuk {{gol|80}}
}}
{{Finala
| data = [[2024]]ko [[ekainaren 22]]a, 21:00
| lekua = [[RheinEnergieStadion]], [[Kolonia]]<br />- ikusle:42.535<br />Epailea:Szymon Marciniak (Polonia)
| A taldea = {{futbol selekzio|Belgika}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Errumania}}
| emaitza = 2-0
| report =
| A emaitza = Tielemans {{gol|2}}<br />De Bruyne {{gol|80}}
| B emaitza =
}}
{{Finala
| data = [[2024]]ko [[ekainaren 26]]a, 18:00
| lekua = [[Deutsche Bank Park]], [[Frankfurt]]<br />- ikusle:54.000<br />Epailea:Daniel Siebert (Alemania)
| A taldea = {{futbol selekzio|Eslovakia}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Errumania}}
| emaitza = 1-1
| report =
| A emaitza = Duda {{gol|24}}
| B emaitza = R. Marin {{gol|37|pen}}
}}
{{Finala
| data = [[2024]]ko [[ekainaren 26]]a, 18:00
| lekua = [[MHPArena]], [[Stuttgart]]<br />- ikusle:54.000<br />Epailea:Anthony Taylor (Ingalaterra)
| A taldea = {{futbol selekzio|Ukraina}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Belgika}}
| emaitza = 0-0
| report =
| A emaitza =
| B emaitza =
}}
=== F Multzoa ===
{| align=center cellpadding="3" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=40%
|- bgcolor=#006699 style="color:white;"
!width=31% |Taldea
!width=5% style="cursor: help;" title="Puntos"|Puntuak
!width=5% style="cursor: help;" title="Jokatutako partiduak"|J
!width=5% style="cursor: help;" title="Irabazitako partiduak"|I
!width=5% style="cursor: help;" title="Berdindutako partiduak"|B
!width=5% style="cursor: help;" title="Galdutako partiduak"|G
!width=5% style="cursor: help;" title="Aldeko golak"|AlG
!width=5% style="cursor: help;" title="Aurkako golak"|AuG
!width=5% style="cursor: help;" title="Gol diferentzia"|Dif
|- align=center bgcolor=D0E7FF
|align=left| {{futbol selekzio|Portugal}}
|'''6'''||3||2||0||1||5||3||+2
|- align=center bgcolor=D0E7FF
|align=left| {{futbol selekzio|Turkia}}
|'''6'''||3||2||0||1||5||5||0
|- align=center bgcolor=#B9FFB9
|align=left| {{futbol selekzio|Georgia}}
|'''4'''||3||1||1||1||4||4||0
|- align=center
|align=left| {{futbol selekzio|Txekia}}
|'''1'''||3||0||1||2||3||5||-2
|}
{{Finala
| data = [[2024]]ko [[ekainaren 18]]a, 18:00
| lekua = [[Signal Iduna Park]], [[Dortmund]]<br />- ikusle:59.127<br />Epailea:Facundo Tello (Argentina)
| A taldea = {{futbol selekzio|Turkia}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Georgia}}
| emaitza = 3-1
| report =
| A emaitza = Müldür {{gol|25}}<br />Güler {{gol|65}}<br />Aktürkoğlu {{gol|90+7}}
| B emaitza = Mikautadze {{gol|32}}
}}
{{Finala
| data = [[2024]]ko [[ekainaren 18]]a, 21:00
| lekua = [[Red Bull Arena (Leipzig)|Red Bull Arena]], [[Leipzig]]<br />- ikusle:38.421<br />Epailea:Marco Guida (Italia)
| A taldea = {{futbol selekzio|Portugal}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Txekia}}
| emaitza = 2-1
| report =
| A emaitza = Hranáč {{gol|69|b.a.}}<br />Conceição {{gol|90+2}}
| B emaitza = Provod {{gol|62}}
}}
{{Finala
| data = [[2024]]ko [[ekainaren 22]]a, 15:00
| lekua = [[Volksparkstadion]], [[Hanburgo]]<br />- ikusle:46.524<br />Epailea:Daniel Siebert (Alemania)
| A taldea = {{futbol selekzio|Georgia}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Txekia}}
| emaitza = 1-1
| report =
| A emaitza = Mikautadze {{gol|45+4|pen}}
| B emaitza = Schick {{gol|59}}
}}
{{Finala
| data = [[2024]]ko [[ekainaren 22]]a, 18:00
| lekua = [[Signal Iduna Park]], [[Dortmund]]<br />- ikusle:61.047<br />Epailea:Felix Zwayer (Alemania)
| A taldea = {{futbol selekzio|Turkia}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Portugal}}
| emaitza = 0-3
| report =
| A emaitza =
| B emaitza = B. Silva {{gol|21}}<br />Akaydin {{gol|28|b.a.}}<br />Fernandes {{gol|56}}
}}
{{Finala
| data = [[2024]]ko [[ekainaren 26]]a, 21:00
| lekua = [[Veltins-Arena]], [[Gelsenkirchen]]<br />- ikusle:49.616<br />Epailea:Sandro Schärer (Suitza)
| A taldea = {{futbol selekzio|Georgia}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Portugal}}
| emaitza = 2-0
| report =
| A emaitza = Kvaratskhelia {{gol|2}}<br />Mikautadze {{gol|57|pen}}
| B emaitza =
}}
{{Finala
| data = [[2024]]ko [[ekainaren 26]]a, 21:00
| lekua = [[Volksparkstadion]], [[Hanburgo]]<br />- ikusle:47.683<br />Epailea:István Kovács (Errumania)
| A taldea = {{futbol selekzio|Txekia}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Turkia}}
| emaitza = 1-2
| report =
| A emaitza = Souček {{gol|66}}
| B emaitza = Çalhanoğlu {{gol|55}}<br />Tosun {{gol|90+4}}
}}
== Kanporaketa fasea ==
=== Eskema orokorra ===
{{#invoke:RoundN|N16
|style=white-space:nowrap|widescore=yes|bold_winner=high|3rdplace=no
|RD1=Final zortzirenak
|RD2=Final laurdenak
|RD3=Finalerdiak
|RD4=Finala
<!-- Date-Place|Team 1|Score 1|Team 2|Score 2 -->
<!-- round of 16 -->
|Ekainaren 30 – [[RheinEnergieStadion|Cologne]]|{{fb|ESP}}|4|{{fb|GEO}}|1
|Ekainaren 29 – [[Westfalenstadion|Dortmund]]|{{fb|GER}}|2|{{fb|DEN}}|0
|Uztailaren 1 – [[Waldstadion (Frankfurt)|Frankfurt]]|{{fb|POR}}|0(3)|{{fb|SVN}}|0(0)
|Uztailaren 1 – [[Merkur Spiel-Arena|Düsseldorf]]|{{fb|FRA}}|1|{{fb|BEL}}|0
|Uztailaren 2 – [[Allianz Arena|Munich]]|{{fb|ROU}}|0|{{fb|NED}}|3
|Uztailaren 2 – [[Red Bull Arena (Leipzig)|Leipzig]]|{{fb|AUT}}|1|{{fb|TUR}}|2
|Ekainaren 30 – [[Arena AufSchalke|Gelsenkirchen]]|{{fb|ENG}}|2|{{fb|SVK}}|1
|Ekainaren 29 – [[Olympiastadion (Berlin)|Berlin]]|{{fb|SUI}}|2|{{fb|ITA}}|0
<!-- quarter-finals -->
|Uztailaren 5 – [[MHPArena|Stuttgart]]|{{fb|ESP}}|2|{{fb|GER}}|1
|Uztailaren 5 – [[Volksparkstadion|Hamburg]]|{{fb|POR}}|0(3)|{{fb|FRA}}|0(5)
|Uztailaren 6 – [[Olympiastadion (Berlin)|Berlin]]|{{fb|NED}}|2|{{fb|TUR}}|1
|Uztailaren 7 – [[Merkur Spiel-Arena|Düsseldorf]]|{{fb|ENG}}|1(5)|{{fb|SUI}}|1(3)
<!-- semi-finals -->
|Uztailaren 9 – [[Allianz Arena|Munich]]|{{fb|ESP}}|2|{{fb|FRA}}|1
|uztailaren 10 – [[Westfalenstadion|Dortmund]]|{{fb|NED}}|1|{{fb|ENG}}|2
<!-- final -->
|Uztailaren 14 – [[Olympiastadion (Berlin)|Berlin]]|{{fb|ESP}}|2|<{{fb|ENG}}|1
}}
=== Final hamaseirenak ===
{{Finala
| data = 2024ko ekainaren 29a, 18:00
| lekua = [[Olympiastadion]], [[Berlin]]<br />68.172 ikusle<br />Epailea: Szymon Marciniak (Polonia)
| A taldea = {{futbol selekzio|Suitza}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Italia}}
| emaitza = 2 - 0
| report =
| A emaitza = Freuler {{gol|37}}<br />Vargas {{gol|46}}
| B emaitza =
}}
{{Finala
| data = 2024ko ekainaren 29a, 21:00
| lekua = [[Westfalenstadion]], [[Dortmund]]<br />61.612 ikusle<br />Epailea: Michael Oliver (Ingalaterra)
| A taldea = {{futbol selekzio|Alemania}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Danimarka}}
| emaitza = 2 - 0
| report =
| A emaitza = Havertz {{gol|53|pen}}<br />Musiala {{gol|68}}
| B emaitza =
}}
{{Finala
| data = 2024ko ekainaren 30a, 18:00
| lekua = [[Arena AufSchalke]], [[Gelsenkirchen]] <br />47.244 ikusle<br />Epailea: Halil Umut Meler (Turkia)
| A taldea = {{futbol selekzio|Ingalaterra}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Eslovakia}}
| emaitza = 2 - 1<br/>(luz)
| report =
| A emaitza = Bellingham {{gol|90+5}}<br />Kane {{gol|91}}
| B emaitza = Schrantz {{gol|25}}
}}
{{Finala
| data = 2024ko ekainaren 30a, 21:00
| lekua = [[RheinEnergieStadion]], [[Kolonia]] <br />42.233 ikusle<br />Epailea: François Letexier (Frantzia)
| A taldea = {{futbol selekzio|Espainia}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Georgia}}
| emaitza = 4 - 1
| report =
| A emaitza = Rodri {{gol|39}}<br />Fabián {{gol|51}}<br />Williams {{gol|75}}<br />Olmo {{gol|83}}
| B emaitza = Le Normand {{gol|18|b.a.}}
}}
{{Finala
| data = 2024ko uztailaren 1a, 18:00
| lekua = [[Merkur Spiel-Arena]], [[Düsseldorf]]<br />46.810 ikusle<br />Epailea: Glenn Nyberg (Suedia)
| A taldea = {{futbol selekzio|Frantzia}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Belgika}}
| emaitza = 1 - 0
| report =
| A emaitza = Vertonghen {{gol|85|b.a.}}
| B emaitza =
}}
{{Finala
| data = 2024ko uztailaren 1a, 21:00
| lekua = [[Deutsche Bank Park|Waldstadion]], [[Frankfurt]]<br />46.576 ikusle<br />Epailea: Daniele Orsato (Italia)
| A taldea = {{futbol selekzio|Portugal}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Eslovenia}}
| emaitza = 0 - 0
| report =
| A emaitza =
| B emaitza =
}}
{{Finala
| data = 2024ko uztailaren 2a, 18:00
| lekua = [[Allianz Arena]], [[Munich]] <br />65.012 ikusle<br />Epailea: Felix Zwayer (Alemania)
| A taldea = {{futbol selekzio|Errumania}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Herbehereak}}
| emaitza = 0 - 3
| report =
| A emaitza =
| B emaitza = Gakpo {{gol|20}}<br />Malen {{gol|83', 90+3}}
}}
{{Finala
| data = 2024ko uztailaren 2a, 21:00
| lekua = [[Red Bull Arena]], [[Leipzig]] <br />38.305 ikusle<br />Epailea: Arturo Soares Dias (Portugal)
| A taldea = {{futbol selekzio|Austria}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Turkia}}
| emaitza = 1 - 2
| report =
| A emaitza = Gregoritsch {{gol|66}}
| B emaitza = Demiral {{gol|1', 59}}
}}
=== Final laurdenak ===
{{Finala
| data = 2024ko uztailaren 5a, 18:00
| lekua = [[MHPArena]], [[Stuttgart]] <br />54.000 ikusle<br />Epailea: Anthony Taylor (Ingalaterra)
| A taldea = {{futbol selekzio|Espainia}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Alemania}}
| emaitza = 2 - 1<br/>(luz)
| report =
| A emaitza = Olmo {{gol|51}}<br />Merino {{gol|119}}
| B emaitza = Wirtz {{gol|89}}
}}
{{Finala
| data = 2024ko uztailaren 5a, 21:00
| lekua = [[Volksparkstadion]], [[Hanburgo]]<br />47.789 ikusle<br />Epailea: Michael Oliver (Ingalaterra)
| A taldea = {{futbol selekzio|Portugal}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Frantzia}}
| emaitza = 0 - 0
| report =
| A emaitza =
| B emaitza =
}}
{{Finala
| data = 2024ko uztailaren 6a, 18:00
| lekua = [[Merkur Spiel-Arena]], [[Düsseldorf]]<br />46.907 ikusle<br />Epailea: Daniele Orsato (Italia)
| A taldea = {{futbol selekzio|Ingalaterra}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Suitza}}
| emaitza = 1 - 1
| report =
| A emaitza = Saka {{gol|80}}
| B emaitza = Embolo {{gol|75}}
}}
{{Finala
| data = 2024ko uztailaren 6a, 21:00
| lekua = [[Olympiastadion]], [[Berlin]] <br />70.091 ikusle<br />Epailea: Clément Turpin (Frantzia)
| A taldea = {{futbol selekzio|Herbehereak}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Turkia}}
| emaitza = 2 - 1
| report =
| A emaitza = De Vrij {{gol|70}}<br />Müldür {{gol|80|b.a.}}
| B emaitza = Akaydin {{gol|35}}
}}
=== Finalerdiak ===
{{Finala
| data = 2024ko uztailaren 9a, 21:00
| lekua = [[Allianz Arena]], [[Munich]] <br />62.042 ikusle<br />Epailea: Slavko Vinčić (Eslovenia)
| A taldea = {{futbol selekzio|Espainia}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Frantzia}}
| emaitza = 2 - 1
| report =
| A emaitza = Yamal {{gol|21}}<br />Olmo {{gol|25}}
| B emaitza = Kolo Muani {{gol|9}}
}}
{{Finala
| data = 2024ko uztailaren 10a, 21:00
| lekua = [[Westfalenstadion]], [[Dortmund]] <br />60.926 ikusle<br />Epailea: Felix Zwayer (Alemania)
| A taldea = {{futbol selekzio|Herbehereak}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Ingalaterra}}
| emaitza = 1 - 2
| report =
| A emaitza = Simons {{gol|7}}
| B emaitza = Kane {{gol|18|pen}}<br />Watkins {{gol|90+1}}
}}
=== Finala ===
{{Finala
| data = 2024ko uztailaren 14a, 21:00
| lekua = [[Olympiastadion]], [[Berlin]] <br />65.600 ikusle<br />Epailea:François Letexier (Frantzia)
| A taldea = {{futbol selekzio|Espainia}}
| B taldea = {{futbol selekzio|Ingalaterra}}
| emaitza = 2 - 1
| report =
| A emaitza = Williams {{gol|47}}<br />Oiartzabal {{gol|86}}
| B emaitza = Palmer {{gol|73}}
}}
== Golegile nagusiak ==
{| class="wikitable"
|-
! Jokalaria !! Golak
|-
| {{Banderaikur|Ingalaterra}} [[Harry Kane]] || [[Fitxategi:BalónFut.png|17px]] [[Fitxategi:BalónFut.png|17px]] [[Fitxategi:BalónFut.png|17px]]
|-
| {{Banderaikur|Georgia}} [[Georges Mikautadze]] || [[Fitxategi:BalónFut.png|17px]] [[Fitxategi:BalónFut.png|17px]] [[Fitxategi:BalónFut.png|17px]]
|-
| {{Banderaikur|Alemania}} [[Jamal Musiala]] || [[Fitxategi:BalónFut.png|17px]] [[Fitxategi:BalónFut.png|17px]] [[Fitxategi:BalónFut.png|17px]]
|-
| {{Banderaikur|Herbehereak}} [[Cody Gakpo]] || [[Fitxategi:BalónFut.png|17px]] [[Fitxategi:BalónFut.png|17px]] [[Fitxategi:BalónFut.png|17px]]
|-
| {{Banderaikur|Espainia}} [[Dani Olmo]] || [[Fitxategi:BalónFut.png|17px]] [[Fitxategi:BalónFut.png|17px]] [[Fitxategi:BalónFut.png|17px]]
|-
| {{Banderaikur|Eslovakia}} [[Ivan Schranz]] || [[Fitxategi:BalónFut.png|17px]] [[Fitxategi:BalónFut.png|17px]] [[Fitxategi:BalónFut.png|17px]]
|}
* Jokalari euskaldunak: [[Nico Williams]] (2), [[Mikel Merino]] (1) eta [[Mikel Oiartzabal]] (1)
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* [http://www.uefa.com/uefaeuro/ Webgune ofiziala]
{{autoritate kontrola}}
{{UEFA Euro aurkibidea}}
[[Kategoria:UEFA Euro 2024| ]]
hmfbiyex5yubpdhboa5ysizhswdykgn
Lankide:Lasterketak/Proba orria
2
866367
9974636
9974603
2024-11-20T11:59:52Z
Lasterketak
49276
/* Merkatuak */
9974636
wikitext
text/x-wiki
= Erroma hiriko kutsadura antzinitatean =
Erromatarrak zuzenean eragiten zieten bi kutsadura moten jakitun ziren: kutsadura fisikoa eta kutsadura erlijiosoa<ref>Ikus [[Heriotza antzinako Erroman]]</ref>. Lehenengoak Erromako osasungarritasunari eragiten zion<ref group="oh">Dionisio Halikarnasokoaren esanetan, nahiz eta eremua zingiratsua izan, Troiatik ihes egin zutenen bigarren belaunaldikoek beste abantaila batzuk kontuan izan zituzten toki hori aukeratzean Erroma eraikitzeko. Livio, Plutarko eta Plinio beste iritzikoak baziren ere.</ref><ref>Dion. Hal. ''Ant. Rom.'' 1.72.1-2; Livy 1.7.1.1; Plut. ''Rom''. 9; Plin. ''HN'' 3.9.</ref> eta, ondorioz, biztanleen osasunari.
Kutsadura-mota hark zerikusia zuen [[Erroma hiriko drainatze eta saneamendua Antzinako Erroman|Erromak zingira-leku]] batean altxatua izanarekin. Horregatik, esan daiteke Erromako kutsaduraren jatorria hiria toki zingiratsu batean eraikitzean zetzala, non eltxoek eragindako malaria bezalako gaixotasunak ohikoak izango liratekeen. Hala ere, denborak aurrera egin ahala, arazo horiek konpontzen joan ziren paduren drainatzearekin, estoldak eraikitzearekin eta baliabide gehiagoko populazioa zazpi muinoen magaletara mugitzearekin, han altuerak eta haizeak gaixotasunak eta kiratsak urruntzen baitzituzten. Palatino eta Kapitolioko muinoen artean kokatutako leku paduratsua hustu ondoren, hiriko erdigunea bihurtu zen, hortaz, [[Erromatar foroa]] mendeetan zehar eguneroko bizitzaren erdigunea izan zena. Bertan garaipen-prozesioak, hauteskundeak, epaiketa kriminalak, gladiadoreen borrokak eta merkataritza-guneak antolatzen ziren.
Gainera, bazeuden beste faktore batzuk kutsadura areagotzen zutenak, adibidez kaleen eta merkatuen (''[[Macellum|macella]]'') zikinkeria eta zarata, ur zikinen drainatzearen funtzionamendu txarrak, zikinkeria, kaleetan abandonaturiko gorpuak, giza hondakinen pilaketak, hilerrien eta nekropolien egoera negargarriagatik, eta kutsadura akustikoa.
== Hiriko topografia eta biztanle-dentsitatea ==
Erroman kutsadurak gainpopulazioarekin zerikusi handia zuela jakinik, agintariak legeriaren eta hiri-erreformen bidez kutsadura murrizten saiatu ziren biztanleei bizi-egoera hobeak eskaintzekotan<ref>Bruun, C., 2015, 487-488. or.</ref>. Hala ere, ezer gutxi egin ahal izan zuten immigrazioaren etengabeko fluxuaren aurrean, ostatua nonahi bilatzen zuena.
[[File:RegioIIRome2.png|thumb|300px|<center>Erromako Augustoren eskualdeak</center>]]
Arazoa zen Erromak lurralde berriak konkistatu ahala, hango bizilagun asko hiriburura zetozela. Lehen etorkinak [[Italiar penintsula|Italiar penintsulatik]] etorri ziren, nekazaritzaren etekin ekonomikoaren beherakadaren ondorioz. Arrazoia zen Erromak lurralde berriak konkistatu ahala, gerren galtzaile asko, esklabo bihurtuta, Italiara eraman eta nekazaritzan lan egitera behartzen zituztela. Ondorioz, eskulan merke horrek elikagaien prezioak hondoratu zituen eta nekazari tradizionalek beren soroak utzi behar zituzten errentagarritasun faltagatik. Aukera horretaz jabe berriak baliatu ziren latifundioak sortzeko, eta horiekin elikagaien ekoizpen masiboaren etapa berri bati ekiteko.
Erromara emigratzeko beste erakargarri bat superpopulazioa bera izan zen. Ekonomiaren ikuspegitik, hiri-biztanleriaren kontzentrazioa abantaila zen etorkinentzat, kontsumitzaile talde sendoa osatzen baitzuen, eta heldu berriek beren ondasun eta zerbitzuak eskaini zitzaketen. Errepublikaren garaitik jende askok emigratu zuen Erromara, pentsatuz janaria prezio baxuan edo doan lortzeko asmotan, baina laguntza hori ez zegoen eskuragarri hiriko edozein biztanlerentzat baizik eta bakarrik hiritartasun osoko erromatarrentzat.
Tradizioaren arabera, Erroma inolako planik gabe berreraiki zen K.a. IV. mendeko galiar inbasioaren ondoren. Hondakinetatik hasita, etxe berriak egin ziren hirigintza planik erabili gabe. Poliki-poliki, auzo aristokratikoak pobreenetatik bereizi ziren, eta K.a. I. mendean [[plebe]] gehiena [[Aventino|Aventinon]], [[Zelio|Zelion]] (txikizkako merkatarien erdigunea) eta Argileton (zapatarien eta liburu-saltzaileen erdigunea) kontzentratu zen<ref>Yavetz, Z., 1958, 505. or.</ref>.
Hala eta guztiz ere, banaketa hori ez zen guztiz behin betikoa izan, auzo txiroetan pertsona garrantzitsuak eta aberatsak bizi izan zirelako. Adibidez [[Ponpeio|Ponpeiok]] egoitza izan zuen Karinae barrutian<ref>Cic. ''Har. resp''. 49.</ref> (Zelioren eta [[Eskilino|Eskilinoaren]] artean); [[Julio Zesar]] ''[[pontifex maximus]]'' izan baino lehen, Suburan bizi zen, baita [[Luzio Kornelio Sila|Sila]]<ref>Plut. ''Sull''. 1.</ref> eta [[Zesar Augusto|Augusto]]<ref>Suet. ''Aug''. 72.</ref> zenbait momentutan ere.
Jakina da aurrerapen teknologikorik gabe hiri batek ezin diola biztanleriaren tamainari eutsi. Erromatarrek berrikuntza egin zuten ingeniaritza hidraulikoan eta zibilean: airearen, uraren eta animalien indarra, egurra, hormigoia eta masa-ekoizpena bikain erabiliz. Ondasunen estandarizazioan, banaketan, espezializazioan eta nekazaritza-teknologien garapenean maisuak izan ziren. Aurrerapen horiek guztiek ekoizpena eta ekonomia garatu zituzten hainbat mendetan<ref>Mandich, M. J., 2015, 87. or.</ref>. Hori zela eta, Erromak, Italiak eta inperioaren ekonomiak bultzaturik, hazkunde demografiko handia izan zuen.
Silaren garaitik [[Printzealdia (Antzinako Erroma)|Printzaldira]] arte, Erromako populazioa pixkanaka-pixkanaka handitu zen, eta are bizkorrago [[Antoninotar dinastia|Antoninoen]] gobernupean, hiru mendez banatutako bi estatistika-multzoek adierazten digutenez. Horren harira, Erromari buruzko bi dokumentuek (''Curiosum'' eta ''Notitia'') hiriari buruzko erreferentziak eta estatistiken laburpenak ematen dituzte. Informazio hau Augustok egindako Erromako banaketa 14 eskualdetan oinarritzen zen. Esan beharra dago dokumentu hauek K.o. IV. mendeko konpilazioak direla, Dioklezianoren azken egunetan, K.o. 305aren inguruan, edo Konstantinoren agintaldian<ref>Storey, G. R., 2002, 412. or.</ref>.
Txosten horiek erromatar ''vici''en errolda bat ematen dute, hau da, mugakide ziren kaleek elkarren artean banatzen zituzten hamalau barrutietako auzoena<ref>Suet. ''Aug''. 30.</ref>. Augustok administrazio berezi bat eman zion ''vicus'' bakoitzari, ''magister'' batek zuzenduta eta [[Larak|lare]] aldare batek mugaturik kaleen gurutzetan. Banaketa horren ondoren, [[Vespasiano|Vespasianok]] eta [[Tito|Titok]], Erroma 265 ''vici''tan zatitu zuten<ref>Carcopino, J., 2004, 38. or.</ref>. Augustok hasitako Erromaren plangintzak etxebizitza bloke izugarri eta neurrigabeak ugaritu zituen.
Erroman biztanleria-dentsitatea asko aldatzen zen haranaren hondoan edo muinoen magalean bizitzearen arabera. Yavetzek kalkulatu zuenez, Erromak 1.000.000 biztanle bazituen, ''domus''etan (esklaboak barne) 200.000 eta 300.000 pertsona artean biziko ziren, eta gainerako 700.000-800.000 pertsonen etxebizitzak intsulak edo bestelako ostatuak izango ziren<ref>Yavetz, Z., 1958, 504. or.</ref>.
Palatinotik, [[Julio-klaudiotar dinastia|Julio-Klaudiotar]] aldiko enperadoreek dentsitate gutxiagoko eremuetara zabaldu zituzten beren jabetzak ''horti''<ref group="oh">''Hortus'' hitza, hasiera batean, hiritik kanpoko baratzeak izendatzeko erabili bazen ere, K.a. I. mendean honela deitzen zitzaien luxuzko bizilekuei, eta egoitza horiek landa-ingurune bat eskaintzen zieten jabeei Erromatik hurbil.</ref> izenekoak sortzeko, baina, batzuetan, aristokraziari lurrak kentzen zizkioten zilegiak ez ziren moduak erabiliz.
[[Neron|Neronek]] ''Domus Transitoria'' eta ''[[Domus Aurea]]'' Eskilinoko ''horti'' jauregiarekin konbinatu nahi izan zituen. Asmo handiko proiektu horrek landa- eta hiri-elementuak integratuko zituen luxuzko konplexu artifizial batean. [[Flaviotar dinastia|Flaviotarren]] jauregia, aldiz, [[Palatino|Palatinoan]] eraiki zen berriro<ref>Patterson, J. R., 2000, 260. or.</ref>.
Gainpopulaziorekin loturik etxebizitza falta zegoen. Biztanleriaren estraturik baxuenak, [[Patrizioak|''patrizioe''n]] adina baliabide ekonomikorik ez zutenez, zorionekoenak etxe-blokeetako gela txikietan (''insulae'') pilatuta bizitzearekin konformatzen ziren, zeinen eraikuntza-kalitatea ideala izatetik oso urrun baitzegoen. Dena den, egoera okerragoa zen baliabide ekonomikorik ez zutenentzat, arkupeen azpiko eraikuntza inprobisatuetan (''ergasteria'') edo mausoleoetan aterpea bilatu behar zutelako, azken hauek ''[[pater familias]]''en baimenarekin eta gainbegiratzearekin.
Erromako egoitzen prezioaren etengabeko igoera justifikatzeko ustezko arrazoietako bat izango zen seiehun senatari erromatarrek beren aberastasunen zati bat Italiako higiezinetan eta lurretan inbertitzeko zuten betebeharra, ziurrenik Erromako senatuko bileretan haien presentzia bermatzeko<ref>Bruun, C., 2015, 477. or.</ref>. [[Trajano|Trajanoren]] garaian, esaterako, senatariek beren ondasunen herena inbertitu behar izan zuten Italiako lurretan<ref>Plin. ''Ep''. 6.19.4.</ref>; Marko Aurelioren agindupean, ordea, eskakizuna laurden batera murriztu zen<ref>SHA ''M. Ant.'' 11.8</ref>.
Espekulazioaren ondorioz, aberatsek etxeak eta ''domus''ak erosten zituzten bitartean, pobre asko kale gorrian bizi ziren. Martzialek egoera hau salatu zuen epigrama batean:
{{esaera2|''Jauregi bat duzu Eskilino muinoan, eta beste jauregi bat Diana muinoan; eta beste batek bere burua altxatzen du Patrizioen eremuan<ref group="oh">Servio Tuliok patrizioei emandako zatia, Eskilino muinotik ez oso urruti.</ref>. Zure bizileku batetik Zibele alargunaren tenplua ikusten duzu, beste batetik Vestarena; beste batzuetatik Kapitolio zaharra eta berria begiratzen dituzu. Esadazu non aurki eta bila zaitzaket: nonahi bizi den gizon bat, Maximus, ez da inon bizi''<ref>Mart. ''Ep'' 7.73.</ref>.|}}Martzialek erromatar superpopulazioa eta hiri-giroa ikuspegi materialista batetik irudikatu zuen, non ohikoak baitziren sexu-eszenak, literatura-giroa, klientelismoa eta finantzak. Horregatik, Martzialen idatziak oso garrantzitsuak dira erreferentzia topografikoen dentsitatea zehazteko<ref>Roman, L., 2010, 90. or.</ref>.
Gertuko Ostia hiriak adibide gisa balio dezake inguruko Erromako etxebizitza arazoa azaltzeko. Aipatutako biztanleriaren %90 bere dendetan (''tabernae'') bizi zen, intsuletako logeletan, ostatuetan (''hospitia, stabularia, capponae, deversoria''), edo zuzenean kale gorrian (arkupeak, gangak, zubiak edo eskailerak)<ref>Briones Dieste, V., 2018, 72. or.</ref>.
Giza jarduerak sortutako hondakin solidoek eta likidoek eragindako kutsaduraz gain, kutsadura akustikoa nabaria zen, jarduera ekonomikoaren zalapartak eta kalez kale ibiltzeak eragiten zituztenak. Horiek guztiek eragin zuzena izango zuten erromatarren osasunean.
== Auzoak ==
Erromatarrak adituak ziren konkistatutako herriak eta tokiak zenbatzen, neurtzen eta haietan hirigintza planak ezartzen. Horregatik, hiriak zonifikatu zituzten, eta Erroma hiriari zegokionez, zenbait muga zituen, adibidez, fisikoak, erritualak, ekonomikoak eta juridikoak.
Erromatarren mugarik nagusiena hiriko perimetroarena zen, hots, ''[[pomerium]]''arena<ref group="oh">''Pomerium'' edo ''pomoerium (''latinezko ''postmoerium'' hitzetik: harresiaren ostean) Erroma hiriko muga sakratua zen. Legez, Erroma bakarrik ''pomerium'' barruan zegoen, beraz, kanpoaldeko Erromari zegozkion lurrak ez ziren Erroma.</ref><ref>Carcopino, J., 2004, 23. or.</ref>, zeinak berriki aipatutako lau kategoriak biltzen baitzituen. Zonifikazioak zirela medio, zenbait talde hiritik kanporatu ziren, hala nola, erlijio batzuen kideak, talde etnikoak edo zenbait lanbidetakoak<ref>McGinn, T. A., 2004, 140. or.</ref>.
Erromako jende gehiena osasungarritasun gutxiagoko auzoetan pilatzen zen zazpi muinoen oinetan. Alde horietan, bizi-egoera kaskarrenen artean, prostituzioa ohiko jarduera zen, eta mota guztien artean kalekoa hedatuena zen, zinegotziek araututa bazuten ere. Jarduera horren tokirik aipagarrienak ziren ''vicus Tuscus''; etruriar auzoa (hiriko auzorik jendetsuenetako bat), eta ''vicus Turarius'', Suburarako bidean zegoena<ref>Torregaray, E., 2011, 10. or.</ref>, hots, burdelen auzo tradizionala. Subura, [[Viminal]]<nowiki/>eko, Eskilinoko eta Palatinoko muinoen oinetan kokaturik zegoen. Hala ere, putetxeen presentzia ez zen auzo pobreenetara mugatzen, Erromatar Foroan bertan burdelen ebidentzia ez baita baztertzekoa; Titoren arkutik gertu, ''Via'' ''Sacra''n, putetxe bat zegoen. Era berean, azpimarratzekoa da ''cauponae'' izenekoetan, ostalaritzaz gain, prostituzioarekin lotutako beste zerbitzu batzuk ere eskaintzen zituztela<ref>McGinn, T. A., 2004, 247. or</ref>.
Subura Erromako auzo zabalena eta jendeztatuena zen. ''Murus terreus'' azpian kokatua, Karinaeko<ref>Varro ''Ling.'' 5.48.2-3.</ref> eta Kirinaleko magalean zehar hedatzen zen Viminal eta Eskilino muinoetaraino<ref>Richardson, L., jr., 1992, 373. or. </ref>. Suburako bizilagunak, beste auzoetako monumentuz eta zerbitzu publikoez inguraturik egon arren, egoera tamalgarrietan bizi ziren<ref>Platner, B. S., 1929, 500-501. or.</ref>. K.o. II. mendearen hasieran. Juvenalek satira erabili zuen [[Cloaca Maxima]] estoldarik itogarriena zela salatzeko, bereziki Suburatik igarotzean. Haren arabera aingirak estolda honetatik Suburaraino igotzen ziren. Gainera, estolda auzo horretan, hondakinen pilaketa puntu garrantzitsu bat zen, hiri osoko nazkagarriena. Poetaren arabera, bertan bukatzen ziren ardo merkearen kontsumo handiaren ondoriozko isurketak, baita auzoan kontsumitutako janari txarraren ondorengo gorotzak ere<ref>Juv. 5.106.</ref>. Bestalde, Suburako etxebizitzen bizigarritasun-egoera txarrak zirela eta, bertatik izurriteak erraz hedatzen ziren baita Erromako beste auzoetatik ere. Bada, heldutasunera iristeko, suburatarrek immunitate-sistema sendoa izan behar zuten<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 4.3.</ref>.
[[File:Roma, via Tor de' Conti e muro della Suburra nel 1880.jpg|thumb|300px|<center>Erroma, ''Tor Conti''ren bidea eta Suburako harresia 1880an</center>]]
Bailararen behealdea K.a. 46. urtean hartu zuen lehenik Zesarren foroak, Kapitolioko muinoaren ekialdeko oinetan, eta, ondoren, Augustoko foroa K.a. 2. urtean jarri zen. Koliseoren ondoan, beste eraikin batzuk altxatu ziren, esaterako, [[Bakearen Templua (Cardiff)|Bakearen tenplua]] K.o. 75ean; Nervaren foroa K.o. 97an, eta azkenik, Trajanoren foroa, K.o. 112. urtean. Augustoren garaian, harresi bat eraiki zen gune monumental hauek Subura etxebizitzetatik maiz sortzen ziren suteetatik babesteko<ref group="oh">Gaur egun dirauen harresia da.</ref>.
Augustok, inperioaren mugak ziurtatu eta ordura arte ezezaguna zen bake garaia inauguratu ondoren, Janoren tenplua handikiro itxi zuen. Bakearen ondorioetako bat izan zen Erroma Servio Tulioren harresietatik kanpo hedatzea. Bi garapen-eremu nagusiak ziren Marteren zelaia eta, Tiber ibaiaren beste aldea, ''Transtiberinum''. Erromaren hedapen izugarriaren ondorioetako bat Augustok, K.o. 7an, Erroma hamalau eskualde administratibotan (''regiones'') banatzea izan zen, Erroma errepublikarraren lau eskualdeen ordez<ref group="oh">Errepublikan lau eskualde zeuden ''pomerium''aren barruan: ''Suburana, Esquilina, Collina'' eta ''Palatina.''</ref><ref>Varro ''Ling''. 5.45.3.</ref>.
Tiber ibaiaren ezkerraldean 13 eskualde zeuden, baina eskuinaldean bakarrik ''Transtiberinum'' izenekoa. Lehenengo bost eskualdeak harresien barruan zeuden, baina beste bost batzuek azaleraren erdia ''pomerium''aren barruan zuten eta beste erdia kanpoan. Alabaina, ''Eskilino, Via Lata, Circo Faminius'' eta ''Transtiberinum'' izenekoak, ''pomerium''etik kanpo geratu ziren.
Lehen eskualdea, ''[[Porta Capena]]'' izenekoa, kanpoaldean zegoen baina garai hartan hiriaren erdigunea bihurtu zen. K.o. 274an, [[Aureliano|Aurelianok]] ia 19 kilometroko harresia eraiki zuen germaniar inbasioen aurka babesteko, baina Augustoren eskualde batzuk kanpoan utzi zituen. Asmoa ez zen hiriko perimetro osoa inguratzea, baizik eta puntu estrategiko nagusiak elkarren artean lotzea, ''pomerium'' berri honetan, akueduktuak bezalako aurreko eraikuntzak aprobetxatuz<ref>Carcopino J., 2004, 24-25. or.</ref>.
Neronen erregealdian izandako sutearen ondoren eraikitako Erromak kale lerrokatuak eta erregularrak zituen, etorbide zabalekin. Etxeen altuera murriztu eta haien artean espazio irekiak sortu zituzten. Aldi berean, intsulen aurreko aldeari arkupeak atxiki zizkieten suteen aurkako babes gisa<ref>Tac. ''Ann''. 15.43.1.</ref>.
Harrigarria da [[Romulo eta Remo|Romulok]] sortutako hiriaren bilakaera ikustea, hasieran 3 ate besterik ez zituen ere, [[Vespasiano|Vespasianoren]] garaian Erromako zazpi muinoak inguratzen zituzten harresien zirkunferentzia 21 kilometrokoa zen. Edonola ere, Augustoren hamalau barrutiko banaketari eutsi zioten, guztira 265 gurutze-biderekin. Plinio Zaharrak zioenez, munduan ez zegoen tamainaz aldera zitekeen beste hiririk<ref>Plin. ''HN'' 3.9.66-67.</ref>.
Vespasianok interesa izan zuen hiriko alderdi administratiboari eta praktikoari buruz, Augustoren garaitik Erromako lehen errolda sistematikoa egin baitzuen. Erroldaren emaitzak Bakearen Tenpluko artxibo batean gorde omen zituzten<ref>Roman, L., 2010, 92. or.</ref>.
Erromako biztanleria kongestioa arintzeko beste saiakera bat egin zen K.o. hirugarren mendean. Handik aurrera, hiriko erdigunean eta foro errepublikarraren inguruan merkataritza-espazio metaketa pixkanaka desagertuz joan zen, hiriko beste gune batzuetara lekualdatu baitzen. Hala, hainbat merkatu sortu ziren, ''macellum Liviae, macellum Augusti'' (Zelio muinoan), Eskilinoko ''macellum''a, ''Macellum magnum'' edo Trajanoren merkatua, besteak beste<ref>Espinosa, M., 2015, 61. or.</ref>.
Gutxiengo etnikoek, euren jatorriaren arabera auzo bat edo beste aukeratzen zuten bizilekua finkatzeko. Horrela, jakina da [[Erromatar Errepublika|Errepublikaren]] amaieran Erromako judu gehienak Suburan bizi zirela, baina Augustoren garaian, ''Transtiberinum''eko (''Regio XIV'') barruti berrira aldatzea erabaki zuten. Barruti hori juduen eta nazionalitate bereko beste etorkin batzuen kokaleku nagusia bihurtu zen.
Inperioaren amaieran, judu-komunitateak Erromako hegoaldean (''Regio I'') eta hiriaren ekialdean (''Regio VI'') sakabanatuta zeuden. Kasu askotan, juduak kristau taldeen eremu berean bizi ziren, maiz ''tituli'' edo otoitz-etxeen inguruan kontzentraturik<ref>Rocca, S., 2019, 437. or.</ref>. Juduen asentamendua bi alditan garatu zen nagusiki, K.o. I. mendearen hasieran, Augustoren eta Julio-Klaudiar leinuaren agintaldian, eta K.o. III. eta IV. mendeetan. Hala ere, Erromako komunitate juduak ez zituen 10.000 pertsona baino gehiago lortu K.o. II. mendearen hasieran, nahiko txikia ekialdeko komunitate juduekin alderatuz gero, batez ere Egiptoko Alexandriarekin eta Asia Txikiko hainbat elkarterekin. Bestela, Erromako juduen lehen gainbehera demografikoa Antoninoren izurritearen ondorioz gertatu zen, ondoko komunitateei jazo zitzaien moduan<ref>Ibid. 458. or.</ref>.
Oro har, Kirinal eta Suburako auzo txiroetan erromatar plebea bizi zen, eta biztanleriaren dentsitatea 58.000 biztanle/km<sup>2</sup> ingurukoa zela kalkulatzen da<ref>Le Roux, P., 2015, 117. or.</ref>. Erromatar txiroen etxeen iraunkortasun faltak eta antzinatean hiria suntsitu zuten sute ugariek asko zaildu dute herri-etxebizitza asko identifikatzea; hala ere, K.a. I. mendearen amaieran eta K.o. II. mendean, elitearenak ez ziren etxebizitzen eremuak identifikatu dira Erroman. adibide interesgarri bat Piazza Celimontanako indusketetan aurkitutako intsula bloke multzoa da, sute handiaren ondoren sortua. Era berean, Kirinalaren mendebaldeko magalean eta Via Latan etxebizitzen hedapen handia izan zela dirudi. Severotarren agintaldian, K.o. III. mendearen hasieran, kasu batzuetan, ''domus'' tradizionalak intsula bihurtu ziren. Seguru asko, ''atrium''en egindako azpizatiketetan familia-talde desberdinak sartuz<ref>Patterson, J. R., 1992, 204. or.</ref>.
== Kaleetako osasungarritasuna ==
Erromako immigrazio masiboak masifikazioa, etxebizitza estandarrak, ur kutsatuak eta hondakin-pilaketak sortu zituen. Erromatar gehienak biztanleria-dentsitate handiko eremuetan bizi ziren, non zaborrak, zikinkeriak, gorotzak eta ur kutsatuak, kate trofiko edo parasitoak sortzen baitzituzten, azken ostalari gisa pertsonak, etxeko haragijaleak, karraskariak eta hegaztiak zituztela. Eraikuntza-material organikoak, porotsuak edo zuntzezkoak ere intsektuentzako eta karraskarientzako kokaleku onak izaten ziren<ref>Briones Dieste, V., 2022, 1. or.</ref>.
Erroman hilkortasuna, immigrazio handiarekin lotutakoa, Italiako beste leku batzuetan baino handiagoa izan zen, eta horrek, azkenean, gainbehera demografikoa eragin zuen. Murrizketa horiek gertatzen dira heriotza-kopurua jaiotza-kopurua baino handiagoa denean, ez tokiko biztanleria patogeno-talde guztiz desberdin baten eraginpean egon delako, baizik eta haien eraginpean maizago dagoelako. Erromaren tamaina zela eta, gaixotasun batzuk endemiko bihurtu ziren epidemikoak izan beharrean; elgorriak, esaterako, milioi erdi inguru biztanle behar ditu endemiko bihurtzeko, baztangak, tuberkulosiak eta paperak, berriz, ehun mila biztanle<ref><nowiki>https://thebiologynotes.com/endemic-diseases/</nowiki> 2023.04.14an kontsultaturik.</ref>.
Erromatarrak kutsatzeko arriskuan zeuden etengabe, baina landa-eremuko biztanleak gaixotasun bat landetara zabaltzen zenean bakarrik zeuden arriskuan<ref>Morley, N., 2005, 196-197. or.</ref>. Osasunaren gaia jorratzen zuten egile erromatar gehienek onartzen zuten landa eremuan bizitzea hirian baino osasuntsuagoa zela, beraz, irtenbidea herrialdera joatea zen<ref>Col. ''Rust.'' 1 pr. 15-19.</ref>. Zentzu horretan, elitearen ohitura izaten zen, udako hilabete beroetan, ''salubritas'' bila hiritik kanpo joatea, aldirietako landetxe batera edo Napoliko badiara<ref>Sen. ''Ep''. 104.1.4.</ref>. Zeltsok Erromaren osasungaitza nabaritu zuen, eta bizilekuaren arabera bizilagun bat ahuldu zitekeela gaineratu zuen<ref>Celsus ''Med.'' 1.2.1.</ref>.
Bestalde, Vitruviok bere ekarpen teorikoak ere egin zituen hiri osasuntsuago bat sortzeko, eta gaixotasunaren kausak kontuan hartuta, arkitektoek, haiek konpontzen, lagun zitzakeen moduak azaldu zituen. Bere ustez, arkitekto idealak medikuntzaz jakin beharko luke, beste zientzietako ezagutzak izateaz gain. Gaixotasunaren kausa gorputzeko elementuen desoreka izanik, gehiegizko beroa edo hotza, hezetasuna edo lehortasuna dela eta, arkitektoaren zeregin nagusia leku egokia aukeratzea eta eraikinak antolatzea zen, haize kaltegarrien ondorioak murrizteko. Azkenik, edateko uraren hornidura ugaria ziurtatu behar zuen<ref>Vitruv. 1.1.3, 8. proem. 3.</ref>. Arkitekturazko ideia horiek pentsatuta zeuden hiri edo eraikin berrietarako, tamalez, oso zaila izan zen gainpopulatutako Erroman abian jartzea.
Erromak zenbait parke zituen, hala nola Mezenasena edo inperialak, berdegune horiek luxu aristokratiko edo inperialarekin lotu baziren ere, hiria parke pribatu bihurtzeko haien ahaleginean<ref>Suet. ''Ner''. 31.</ref>. Litekeena da bertako landarediaren eraginak hiriko bizi-kalitatea hobetzea bertako biztanle batzuentzat, baina ez dirudi eragin handirik izango zuenik biztanleria osoaren heriotza-tasaren jaitsieran.
Frontinok, bere aldetik, adierazi zuen hiriko osasungarritasun-arazoetarako irtenbide bat edateko uraren hornidura-emariaren bolumena handitzea izango zela, akueduktu berriak eraikiz baita hiritarren ur-bereganatze kentzea ere, gauez eta egunez iturri publikoen funtzionamendua eragozten zutelako<ref>Frontin. ''Aq''. 103-104.</ref>. Gainera, horrek hiriko airea hobetuko luke. {{esaera2|''Gaur egun garbitasunaren itxura guztiz freskoa eta aire garbiagoa dago; desagertu dira klima ez-osasungarriaren arrazoiak, askotan gure hiriari ospe txarra eman diotenak''<ref>Frontin. ''Aq''. 88.3.2.</ref>.|}}
Eraikin publikoez, ur-garraioaz eta estolderiaz hiriko gobernua arduratzen zen, baina Erromako kaleen garbiketa eta haien egoera ona edilen ardura zen<ref group="oh">Legeak, gainera, herritarrei eskatzen zien, zigorpean, eraikinen fatxadak ez ezik, euren jabetzaren aurretiko bide publikoaren zatia ere garbi edukitzea.</ref>, batez ere drainatze, konponketa eta zoladura<ref>''Tab. Hera. Lex Jul.'' 20-23'';'' 25-28.</ref>. Pixka bat lehenago, Julio Zesarrek lege zorrotzak onartu zituen kaleetako zikinkeria kontrolatzeko, baina efektu eskasarekin<ref>Carcopino, J., 2004: 56-57. or.</ref>. Halaber, etxebizitzen zaramarako, abandonaturiko animalien eta gizakien gorputzerako bazegoen gaueko garraio-zerbitzu bat.
Behin Neronek, zaborra kaleetan pilaturik ikusirik, Vespasiano zinegotziari lezio bat eman nahi izan zion, eta bere soldaduei agindu zien togaren aurrealdea lokatzez zikin ziezaiotela. Une horretan ez zion aparteko garrantzirik eman egoerari, eta Vespasianok boterea hartu zuenean, Neronek abandonatutako hiria hobetzeko jainkozko esku-hartze gisa interpretatu zuen kasua<ref>Cass. Dio 59.12.3; Suet. ''Vesp''. 5.3.</ref>.
Hala ere, enperadoreen jarduerak lehendik zeuden zerbitzuak mantentzera mugatzen ziren neurri handi batean. Baliteke eskala handiko hiri-berritzea Zesarren eta Neronen tankerako megalomanoekin lotzen zelako, baina Erromako topografiak ere egin zitezkeen erreformei muga ezarri zien<ref>Suet. ''Ner.'' 16.38.</ref>.
Hiri-komisarioen (''curatores urbium'') ardura zen hiriko bideak zaintzea, zolatzea, ibaiek eraikinei kalterik ez egitea, eta behar ziren lekuetan zubiak egotea. Era berean, ikuskatu behar zituzten horma pribatuak, edo etxeari erantsitako beste edozein motatakoak, bidea ez inbaditzeko. Eraikinaren jabeek konpondu eta aldatu beharko lukete, zigorpean<ref>Pap. ''Dig''. 43.10.1.</ref>.
Erroman jakitun ziren kaleen garbitasunak eta estolden egoera onak biztanleriaren osasunarekin zuten harremana. Beraz, pretoreen ardura zen estolden garbiketa eta konponketa, estolderiako zikinkeria izurrite eta hondamenaren kausa baitzen<ref>Ulp. ''Dig''. 43.23.1.1.</ref>.
Bestalde, bide publikoari erasan ziezaiokeen obra baten egileak, hura amaitzean, jatorrizko egoeran utzi behar zuen<ref>Ulp. ''Dig''. 43.11.1.1.</ref>. Nahiz eta erromatar legeak bide publikoan egindako obrek drainatze egokia izatera behartu, ez zegoen autoritatera joaterik ur geldiek eragindako usain txarrengatik<ref>Ulp. ''Dig''. 43.8.2.29.</ref>.
Objektuak bide publikora botatzea (''effusis vel deiectis'') legeak zigortzen zuen, baina horrek kalteak edo galerak konpontzeari garrantzia handiagoa ematen zion kaleak garbi izateari baino. Labeon juristak legea gauez aplikatzen ez zela argudiatu bazuen ere, Pablok adierazi zuen bazirela jendea gauez joaten zen lekuak<ref>Paul. ''Dig''. 9.3.6.1.</ref> .
Erromak hondakinak ezabatzeko arazo itzela zuen saneamendu sistema eskas eta desegokia zelako, eta horrek elikagaiak eta ura kutsatzeko arriskua zuen. Aitzitik, nekazariek bazuten etxetik kanpo hauek metatzeko lekua, soroetan zabaldu aurretik. Varronek komunen eta gorotz-hobien kokapen ezin hobeari buruzko xehetasun handiak eman zituen, gizakiek eta animaliek ur-iturri bereiziak izan behar zituztela gomendatuz<ref>Varro. ''Rust.'' 1.11.2; 1.13.4.</ref>. Nekazariek malaria jasateko aukera gutxiago zuten haien animaliak eraikin bereizietan mantentzen zituztenean, eltxoak animalietan kontzentratzen direlako, baina hiritarrek ez zuten babes hori.
Erroman hiltegirik ez zegoenez, zegokien merkatuan (''boarium''<ref group="oh">Abelgorri-merkatua.</ref>'', suarium''<ref group="oh">Txerri-merkatua.</ref>) abereak erosi ondoren, bizirik eraman behar zituzten harategira, bidean ebakuatu eta pixa egiten zuten bitartean. Han saltzen zituzten sakrifikatuak eta zatikatuak izan ondoren, baina animalien hondakinak kalera botatzen zituzten.
Iturri klasikoek adierazten dutenez, ez zen batere erraza kale estuetan zamatutako animaliak gidatzea. Horregatik, nahiko usuak ziren haiek edo garraiatutako kargak oinezkoen gainera erortzearen ondoriozko istripuak<ref>Alfen''. Dig''. 9.2.52.2-3; Ulp. ''Dig.'' 9.2.27.33.</ref>.
[[File:Map of downtown Rome during the Roman Empire large-annotated.jpg|thumb|300px|<center>Cloaca Maxima Erromatar Inperioan, gorriz markatutakoa</center>]]
Antzinako Erroman, hiriko osasungarritasunari eragiten zion animalia asko bizi ziren<ref>McCormick, M., 2003, 8. or.</ref>. Etxeetan txakurrak eta katuak ugariak ziren; etxeko txakurrek intsulen eta ''domus''en ateak zaintzen zituzten, baina kaleko txakurrak, zurratzaileek larruagatik ehizatzen zituzten. Horretaz gain, behartsuek txakurkia jaten zuten, jakin gabe kiste hedatidikoez kutsatuta izateko modu bat zela<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.</ref>. Martzialen esanetan, etxeak zaintzen zituzten txakurrek, gorotzak egiteaz gain, janari-hondarrak eta giza kakak jaten zituzten<ref>Mart. ''Ep''. 1.83; 12.48.8.</ref>.
Etxeko haragijaleek kutsatutako gaixotasunak (ekinokosia, amorrua...) ugariak ziren. Ektoparasitosi hutsalak, hala nola sarna edo zizareak, ohikoak ziren, baina bektoreek transmititutako gaixotasunak ere ezin ziren falta (izurria eta tifusa). Zakurrek edo beleek sarraskia jaten zuten Tiber ibaira edo zaborretan botatako gorputzetatik<ref>Briones Dieste, V., 2022, 1. or.</ref>.
Erroma hiriak arratoi arazo handirik ez izateak azal dezake izurrite bubonikorik ez egotea Justinianoren garaira arte. Zizeronek ere ez zituen karraskari horiek aipatzen etxe batean bizilagun ez desiragarritzat, baina sugeei erreferentzia egin zien<ref>Cic''. Off.'' 3.54.1.</ref>.
Erromatar hirietan, estolden eta komunen helburua ez zen patogenoen transmisioa gelditzea, gaur egun bezala; logikoa denez, mikroorganismoen kontzeptua artean ez zen ulertzen garai horretan. Aitzitik, litekeena da estolderia eta komunak eraikitzea kirats eta hondakinak publikoaren ikuspegitik ezabatzeko<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 66. or</ref>.
== Merkatuak ==
Erromatarrek hiri-espazioa merkaturatu zuten: hiri oparoagoa bihurtu ahala, merkataritza-guneak handitu eta egonkor bihurtu ziren. Dendak (''tabernae''), elikagai azokak (''macella''), biltegiak (''horrea'')<ref>''ILS'' 5910</ref> eta beste eraikuntza mota batzuk susperraldi ekonomikoaren adierazleak ziren, baita gero eta landuagoko garraio eta lehorreratze-azpiegiturak ere<ref>Flohr, M., 2020, 7. or.</ref>.
Trajanok, uholdeak saihesteko eta Erromaren hornidura ziurtatzeko, Ostian portu berri bat eraiki zuen, Tiberreko kaiak zabaldu zituen, baita bere foroari atxikitako merkatuak ere<ref>Patterson, J. R., 1992, 213. or.</ref>.
Erromaren oinarrizko elikagai gehienak ibaiz eta itsasoz ekartzen ziren, hiritik gertuko ekoizleek ez baitziren gai hiriko beharrak asetzeko. Tiberren zehar, gizonek eta idiek salgaiak garraiatzen zituzten, eta azken garraiorako, erromatar kaietatik biltegietara, milaka langile libre eta kontratatuen indarra erabiltzen zuten<ref>Erdkamp, P., 2013, 270. or.</ref>.
''Macellum'' terminoak Erromako eraikin mota bati egiten zion erreferentzia, hots, hornidura-merkatuari<ref group="oh">''Macellum'' elikagaien merkatua zen, non haragia, arraina edo inportatutako beste produktu exotiko batzuk aurki baitzitezkeen. Egitura angeluzuzena izan ohi zuen, arkupeez inguratutako esparru itxia, eta taberna ilarak zituena.</ref><ref>''ILS'' 9432</ref>. Merkatu mota hura ohikoa zen Italian zein probintzietan. Egitura angelu zuzenekoa, eta haren patio nagusia ate eta burdin itxitura batek inguratzen zuten. Erromako merkaturik ezagunenak honako hauek ziren: Zelio muinoko ''Macellum Liviae''<ref>''LTUR'' 3.73. or.</ref>'', Macellum Augusti,'' Eskilinoko ''macellum''a, ''Macellum Magnum'' edo Trajanoren ''macellum''a.
Aipatutakoez gain, Erroman baziren produktu espezifikoen salmenta biltzen zuten beste merkatu batzuk, hala nola ''Forum boarium''a<ref>''ILS'' 426.</ref>, ganaduaren merkataritzari eskainia, Palatino muinoaren eta Tiber ibaiaren artean; ''Forum holitolium''a, belar eta barazkien merkataritzari eskainitakoa, Kapitolioko muinoaren eta [[Serviar Harresiak|Serviar harresi]]<nowiki/>en artean; ''Forum piscarium''a, arrain merkataritzari eskainia, Kapitolioaren eta Tiberren artean, egungo Erromako Ghettoaren eremuan; ''Forum suarium''a<ref>''ILS'' 722.</ref>, txerri-merkataritzari eskainia, [[Marteren Zelaia (Erroma)|Marte Zelaia]]<nowiki/>ren iparraldeko hiri-kohorteen kuartelaren ondoan; ''Forum vinarium''a<ref>''ILS'' 6168.</ref>, ardoaren merkataritzari eskainia, gaur egun ''quartiere'' ''Testaccio''ren eremuan, Aventino muinoaren eta Tiberren artean. Beste merkatu batzuk ezagutzen ziren baina identifikaezinak dira, gune bakoitzaren funtzioari buruzko informazio zehatza falta zaigulako<ref>Richardson, L. Jr., 1992, 101, 159-164. or.</ref>. Ospe txarreko beste merkatu bat Suburakoa zen. Izan ere, Porfirioren hitzetan, arratsaldeetan bakarrik irekitzen zen, eta han saltzen zen goizean Erroman lapurtutakoa<ref>Porph. 7.113.1-2.</ref>.
''Taberna''k, merkatuetako eta kaleko saltoki iraunkorrak ziren, baina kaleko posturik gabeko saltzaileak nonahi ugaritzen ziren Domizianok praktika hori debekatu zuen arte, beharbada dendariek lehiakortasun ilegalez kexatu zirelako. Gainera, saltzaile horiek ez zuten ezartzen ziren espazioa garbi uzteko ardura, legeak beste establezimendu batzuen jabeei agintzen zien bezala, zeinek kalea garbitu behar baitzuten beren eraikinen aurrean<ref>Mart. ''Ep.'' 7.61.1-10; ''Tab. Her., Lex Iul.'' 53.</ref>.
Merkatu-saltzaileek (''macellarius''<ref>Col. ''Rust.'' 11.ca.9.1.</ref>'', propola''<ref>Plaut. ''Aul''. 512.</ref>), libreek edo esklaboek, negozioa beren kabuz edo errentan izan zezaketen. Merkatu eta hirietako saltzaile txiki horiek zerga bat (''vectigal'') ordaintzen zuten beren postua izateagatik<ref>Espinosa, M., 2015, 64. or.</ref>. Merkatariaren lanbidea, Zizeronen iritziz zikina zelako, gizartean gutxien balioztatutakoen artean zegoen, eta maisuak, arkitektoak edo medikuak, berriz, estimatuenak ziren<ref>Cic''. Off.'' 1.151.4-10.</ref>.
Hala ere, enperadoreak txikizkako merkataritzaren garrantzia ulertzean, saiatu ziren arautzen. [[Alexandro Severo]]k, adibidez, ardo, barazki, zapatari eta abarren saltzaileen elkarteak sortu zituen, beren ordezkari eta epaileekin<ref>''SHA Alex.Sev.'' 2.4.8.</ref>.
Elikagaiak kontserbatzeko sistemak mugatuak zirenez, merkatuak inguruan ekoitzitako produktu freskoez hornitzen ziren, batez ere<ref>Kron, G., 2012, 278. or.</ref>. ''Pastio villatica'' deiturikoak Erroma inguruko nekazaritza-zentroak ziren, barazkiak, etxeko hegaztiak eta baserriko animaliak ekoizten zituztenak hiriburuko merkatuetan saltzeko<ref>Purcell, N., 2007, 294. or.</ref>.
Merkatari erromatarrak bere produktu edo zerbitzura erakarri behar zituen kontsumitzaileak, lehiakideena baino hobea zela erakutsiz. Horretarako, zenbait estrategia eta metodo erabiltzen zituen bere produktuak aurkezteko. Metodoen artean, aipatzekoak dira saltokien sarreretan jarritako mosaikoak, kanpoko zein barruko errotulu edo margolanak, saltzaileek ordaindutakoa euren produktua literatura-testuetan aipatzeko eta sustatzeko. Nolanahi ere, publizitaterik onena produktuaren kalitatea zen, eta arrain saltsen eta gatzatzearen kasuan (''tituli picti''), gehien erabilitako kalitate-indizea ''flos'' terminoa zen<ref>Espinosa, M., 2015, 59. or</ref>.
Merkatuetan postu iraunkorra zuten saltzaileen artean, aipatzekoak dira, okinak, harakinak, arrain- eta barazki-saltzaileak besteak beste. Latinezko ''pistor'' hitzak ez ditu aleak ehotzea eta ogia egostea bereizten; horrek adierazten du Erromako okinek bi zerbitzuak egiten zituztela<ref>Erdkamp, P., 2013, 275. or.</ref>. Ogiari dagokionez, etxe aberatsenetan bakarrik zeukaten okin propioa. Jende arruntak azokara joan behar zuen ogia erostera<ref>Mart. ''Ep.'' 14.223.1.</ref>.
[[File:Mercati di Traiano - Roma.jpg|thumb|300px|<center>Trajanoren merkatua</center>]]
Dendak nonahi zeuden Erroman, baina ''honestiores''ek etxean egindako ogia eta beraiek ekoiztutako ardoa kontsumitu ohi zuten. Hori zela eta, Zizeronek bere aurkari politikoetako bati burla egin zion ogia eta ardoa saltzaileari erosten zizkiolako. Hala ere, kontsumitzaile aberatsek ere merkatari espezializatuei erositako produktuak sartzen zituzten sukaldean<ref>Cic''. Pis.'' 67.9.</ref>.
Haragiaren kasuan, Erroman hiltegirik ez egotean, abereak azokatik harategira bizirik eramaten zituzten, non sakrifikatzen eta zatitzen baitzituzten [[Txikizkari|txikizka]] saltzeko. Harakinek arazoak zituzten euliekin, animalien hondakinak kalera botatzen baitzituzten txakurrek eta karraskariek jan zitzaten<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.; Scobie, A., 1986, 421. or.</ref>.
Haragia ere auzoko ''taberna'' txikietan saltzen omen zen, [[Ponpeia|Ponpeian]] nabaria den moduan, eta badirudi talde zehatz batzuen artean, esaterako, soldadu erromatarren artean, oso ezaguna izan zela<ref>Corbier, M., 1989, 224. or.</ref>. Haragia jatea oso gomendagarria ere zen kirolarientzat<ref>Donahue, J. F., 2015, 89. or.</ref>.
Azterketa bioarkeologikoen arabera, eskeleto batzuen deformazioek adierazten dute dieta erromatarra pobrea zela eta haragi gutxi kontsumitzen zutelako<ref>Paine, R. et al., 2009, 206. or.; Griffin, R. et al., 2011, 542. or.</ref>. Hala ere, Peter Teminek uste du Erromatar Inperioaren hedapenak eta ondorioz garraio-kostuak murrizteak dieta zabalagoa ekarri zutela, fruta eta barazki berriekin eta haragi gehiagorekin. Bere kostu handiagatik goi mailako klaseei zuzenduta egon arren, Printzaldian aurreko edo ondorengo mendeetan baino animalia hezur gehiago aurkitu dira<sup>202</sup>.
Gehien kontsumitutako haragia txerrikia zen. Jende xumeak harakinari erosten zion, eta Varronek diosku txerriak Galiatik inportatzen zirela<sup>203</sup>. Txerri hazkuntza oso hedatuta zegoen mundu mediterraneoan. Txerrikia oso preziatua zen erromatar maila ekonomiko guztietan, txerriki-kontsumoa klase txiroenen artean ez ezik, aberatsen artean ere ezaguna baitzen<sup>204</sup>. Alabaina, haragia garestia zen eta erromatar gehienek ezin zuten maiz jan K.o. 270ko hamarkadara arte, Aurelianok txerrikiaren doako banaketa ezarri zuenean<sup>205</sup>.
Hegaztiak kontsumitzeko hazten ziren batez ere. Ardiak eta ahuntzak, artilerako; larrurako eta esnetarako hazten ziren arren, beren bizitzaren amaieran haragitarako erabiltzen ziren. Behi-azienda aberastasunarekin eta estatusarekin oso lotuta zegoenez, eliteek behe mailakoek baino haragi gehiago kontsumitzeko aukera zuten. Aipatutakoez gain, oso gutxitan hazi ziren haragitarako beste animalia mota batzuk, lur gehiena nekazaritzarako erabiltzen baitzen<sup>206</sup>.
Etxeko abereak ez bezala, lan-animalien haragia, zaldiena eta astoena adibidez, ez zen oro har jaten. Animalia horiek ez zirelako haragi edo esnerako hazten, gurdi edo golde bat tiratzeko baizik
Erromatar aristokraziaren ehizarekiko zaletasuna zela eta, beste haragi batzuk ere kontsumitu ziren, basurdea eta oreina, esaterako.
Inperioa hedatu ahala, espezie exotiko berrien presentzia areagotu egin zen (lehoiak, elefanteak...). Behin ikuskizuna amaituta, beren haragia ''vivarium''eko beste animaliei jaten ematen zitzaien, baina publikoari ere eman zekiokeen. Errenta baxuko zergadunek kalitate handiko doako proteina estimatzen zuten. Praktika haiek patogenoen transmisioarekin erlazionatuta egon arren, ez dago animalia horiekin lotutako agerraldi bati buruzko erreferentziarik, batez ere ikuskizunetako animaliek biktima izateko, itxuraz, osasuntsu egon behar zutelako, zoonosi batzuk asintomatikoak izan bazitezkeen ere<sup>207</sup>.
Pobreek haragia jateko zuten modu bakanetako bat aberatsen afarietara joatea zen, non soberakinak jan baitzitzaketen. Kolumela K.o. I. mendeko autore betikoaren arabera, eskuzabaltasun hori ohikoagoa izan zen aurreko garaietan<sup>208</sup>.
Txakurrak ugariak ziren Erroman etxebizitzen ateak zaintzeko. Zurratzaileek larruagatik ehizatzen zituzten, eta behartsuek, berriz, kaleko txakur-haragia jateko. Hori kiste hedatidikoak hedatzeko modu erraza zen<sup>209</sup>.
202Temin, P., 2012, 224. or.
203Varro'', Rust.'' 2.4.8, 10.
204Donahue, J.F., 2015, 90. or.
205Aur. Vict. ''Caes.'' 35.7.
206Chandezon, C., 2015, 137. or.; Edmondson, J., 2015, 681. or.
207Briones Dieste, V., 2022, 1. or.
208Col. ''Rust.'' 10.pr.1.1.
Medikuek ere haragiaren gehiegizko kontsumoaren ikuspegi ezkorra zuten, lehorreko eta itsasoko animalia gehienek (arrain handiek eta zetazeoek bereziki) odol malenkoniatsua sortzen baitzuten<sup>210</sup>. Edonola ere, medikuek uste zuten onuragarria zela haragia jatea osasuntsuago bizi ahal izateko. Hipokratesek, adibidez, hidropesia-kasu batzuetarako gomendatzen zuen besotik odola ateratzea, urez, ardoz eta olioz bustitako ogi zati beroak jatea, oso gutxi edatea, lan asko egitea, eta ondo elikatutako txerrikia kontsumitzea, ozpinetan irakinda, ariketa gogorrak jasan ahal izateko<sup>211</sup>.
Arrainaren eskariak, kontserbakoa edo freskoa, garrantzitsua izan behar zuen Erroman, Katon Zentsorearen garaian, eta horrek prezioen igoera nabarmena ekarri zuen. Katonek berak salatu zuen garestitasun hura Erroman zegoen luxu handiegiak eragin zuela, eta adibide gisa jarri zuen hiriburuan arrainaren prezioa idi batena baino handiagoa izan zitekeela<sup>212</sup>.
Arrain freskoa oso preziatua zen Erroman<sup>213</sup>. Arrain-saltzaile batzuk arrain-haztegiak izaten zituzten merkatuetan, bai ur gezakoak, bai gazikoak, eguraldi txarragatik arrantzaleak arrantzara irten ezin zutenean produktua urria izan ez zedin<sup>214</sup>. Itsas arrainen edukiontziak Ostiako portutik ekarritako urez betetzen ziren, eta ur gezakoak, berriz, kanalizazio bidez desbideratutako akueduktuen bidez.
Enkante publikoak egiten ziren Erromako merkatuetan, batez ere kalitatezko edo produktu exotikoen arrain sorta handiak iristen zirenean. Enkante horiek hainbat lekutan baieztatu dira, hala nola ''macellum Liviae''n, non Senekak kontatu baitzuen Tiberiok 4,5 librako barbarin bat opari gisa jaso zuela, baina berehala itzuli zuen merkatura, esanez Apiziok eta Oktaviok bakarrik onar zezaketela arrain hura<sup>215</sup>.
Arrain enkante-saltzaile baten kasu jakin bat ''macelum Magnum''ean aurkitutako hilarri batean agertzen da, Luzio Kalpurnio Dafno bankariari eskainia. Hilarrian, bankariaren erliebe bat ikusten da; beste aldean, tunikak eta txanoak janzten dituzten bi gizon daude, batak urez betetako ontziak daramatza, eta besteak, eskuineko eskuan arrain batzuk ditu. Beheko aldeko inskripzioan mezu hau irakur daiteke: ''Emadazu arrain bat: Bost as ematen dizkizut''<sup>216</sup>.
Tiber ibaian harrapatutako arraina merke saltzen zen. Galenoren esanetan kutsatua eta zapore txarrekoa zen Tiberreko uraren kalitate eskasagatik, populazioaren hazkundeak eraginda<sup>217</sup>.
Jende arruntak, batez ere, prezio eskuragarriagoko produktua kontsumituko luke, hau da, arrain txikiak eta kalitate gutxiko arrain-saltsak, eskuarki ale txikiekin eginak. Hala ere, zaila da jakitea arrainak biztanleriaren zati handienaren dietan zuen ehunekoa<sup>218</sup>.
Haragi eta arrainen postuez gain, azoketan baziren beste barazki eta fruta batzuk ere bai. Produktu horiek, gutxi irauten zutenez, gertuko nekazaritza-ekoizpeneko gunetatik zetozen. Kolumelak mahatsaren kasua jarri zuen adibidetzat, esanez denbora laburrean bakarrik jan zitekeela freskoa eta edan haren zukua, hondatu baino lehen. Horregatik, uste zuen ez zela ekonomikoki errentagarria helburu horretarako mahastiak landatzea, salbu eta horiek hiritik hurbil bazeuden, dendariei produktua egoera onenetan saldu ahal izateko<sup>219</sup>.
Galeno barazkiak jatearen aldekoa zen, aza izan ezik, odol malenkoniatsua sortzen zuelako. Alabaina, ohiko babez eta esne-zopa ez zuen uste gladiadoreentzat dietarik onena zenik. Gladiadoreak, batez ere, azarekin nahastutako tofuarekin bizi ziren, eta Galenok salatu zuen janari mota horrek ez zuela borrokalarien haragia gogortzen, baizik eta bigun eta leun egiten zuela<sup>220</sup>.
Erromatar dietaren ohiko elementu gehienak ―lekaleak, oliba olioa, ardoa eta haragia― merkatuetan erosi behar zituzten baina ez dago argi zein kantitateetan eta erregulartasunarekin jaten ziren<sup>221</sup>.
''Annona macelli''ak salgaien prezioei eta merkatuko produktuen kotizazioari egiten zion erreferentzia, eta Varron bezalako autoreek uste zuten inflazioa jasan zezaketela erromatar gizartean ospatzen ziren afari eta oturuntzen ondorioz<sup>222</sup>. ''Annonak macelli''ak ez zituen alearen eta oinarrizko beste produktu batzuen prezioak bakarrik kontuan hartzen, haragia edo arraina ere bertan sartuta zeuden.
Plautok ere esan zuen prezioak gero eta garestiagoak zirela:
''Merkatura nator eta arraina eskatzen dut. Garestia dela esaten didate baita arkumea, txahalkia, balea eta txerria ere, dena garesti''<sup>223</sup>''.''
Tiberio luxua eta prezioen gorakada mugatzen saiatu zen eta senatuari agindu zion urtero ''annona'' hori arautzea. Horrela, edilen ardura zen merkatuak, prezioak, pisuak, neurriak eta beste merkatu iraunkor edo aldizkakoetako salmentak gainbegiratzea eta kontrolatzea<sup>224</sup>.
Hainbat elementu konbinatu ziren elikagaien prezioak hain kezkagarriak izateko diru-sarrera baxuko herritarrentzat: lehenik eta behin, haien eros-ahalmena hain zen baxua, non diru-sarreren zatirik handiena elikagaietan gastatzen baitzuten; bigarrenik, soldatapeko askoren diru-sarrerak ezegonkorrak eta sasoikoak ziren, negua heldu orduko, garraiolariek eta peoiek lana galtzen zuten itsas trafikoa eta eraikuntza murrizten zirelako; hirugarrenik, alearen prezioa garestitzen zenean, hiritar askok ez zuten ordezko elikagairik. Nahiz eta benetako gosea eskalei eta etxerik gabekoei mugatu, jende arruntak bere horniduratik jan behar zuen gosea ez pairatzeko<sup>225</sup>.
Merkatuetan, zorura jaurtitako hondakinez aparte, beste kutsadura-iturri bat komunetatik (''foricae'') zetorren. Eraikin publikoei atxikitako eta eserleku anitzeko instalazio horiek pribatutasuna eskaintzen zuten hiriko espazio publikoetan, hala nola kaleetan eta merkatuetan, baina kutsadura guneak izan zitezkeen<sup>226</sup>.
209Briones Dieste, V., 2018, 74. or.
210Gal. ''De loc. aff.'' 3.184.
211Hippoc. ''Reg.'' Append. 20.
212Plut. ''Quaest. conv.'' 4.4.2.9.
213Sen. Q''Nat.'' 3.18.2.
214Varro ''Rust.'' 3.17.2.1; 3.17.7.3; Col. ''Rust.'' 8.17.15.7.
215Sen. ''Ep''. 95.42.1-6.
216''CIL'' 6.9183 = ''ILS'' 7501.
217Gal. ''Alim''. ''fac.'' 6.30.
218Espinosa, M., 2015, 80. or.
219Col. ''Rust.'' 3.2.1.
220Gal. ''Alim''.''Fac.'' 6.19.
221Erdkamp, P., 2013, 263. or.
222Varr. ''Rust.'' 3.2.16.1.
223'''Plaut. ''Aul''.''' 371.
224Suet. ''Tib.'' 34.
225Erdkamp, P., 2013, 267. or.
226Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 4.4. atala.
3.2.4. '''''Eraikuntza-arazoak''' '''eta hondakinak'''''
Erroma etengabe berritzen zen, enperadoreek edo udal agintariek sustatutako obra publikoengatik edo ekimen pribatuagatik. Lan horien bidez, eraikinak birmoldatu eta beste eraikin batzuk eraiki ziren, bai hiri-espazio berrietan, bai aurreko orubeetan, non suteak izan edo eraikinak erori ziren. Lan horiek guztiek eskulan handia behar zuten klimatologia oneko hilabeteetan.
26. irudia: J''ulio-Klaudiar enperadoreen jauregien kokapena''
Printzaldiaren hasieratik, aristokratek ezin izan zuten enperadoreekin lehian jarraitu eraikin berrietan eta monumentu tradizionalak berreraikitzen. Enperadorea, erromatar bizitzaren beste hainbat alderditan bezala, patroi eta ongile bakarra bihurtu zen.
Julio-Klaudiar dinastiaren enperadoreek beren jauregiak Kapitolino muinoan eraiki zituzten. Neron harago joan zen bi eraiki zituelako: lehena, ''Domus Transitoria'' deitutakoa, Kapitoliotik Eskilinoraino hedatzen zen; bigarrena, ''Domus Aurea'', eraikitzeko ideia Erromako sutearen ostean sortu zen, eta horretarako suteak Zelioko eta Opioko suntsitutako orubeak bereganatu zituen<sup>227</sup>.
Mantentze eta eraberritze lanetarako udal arduradunak zeuden. Dekurioiak eta magistratu nagusiak arduratu behar ziren kaleak, arekak eta estoldak eraikitzeaz eta zaintzeaz<sup>228</sup>. Ordaindu gabeko fakturei, amaitu gabeko lanei eta oreka gabeko udal kontuei aurre egiteko, K.o. II. mendetik aurrera, enperadoreek esku hartu zuten udal aurrekontuetan, ''curatores rei publicae'' izeneko funtzionarioak izendatuz<sup>229</sup>.
Dena den, funts publikoak motz geratzen zirenean, gutxienez beste bi diru-iturri zeuden hiria mantentzen eta hobetzen laguntzeko. Lehenengoa, magistratuek eraikuntza-proiektuetarako, jokoetarako (''ludi'') edo sakrifizioetarako gastatu behar zuten dirutik zetorren. Nahitaezko gastu horiei borondatezko beste diru-sarrera batzuk gehitu ohi zitzaizkien, eraikinen itxura hobetzeko edo jokoetan borrokalari gehiago sartzeko.
Bigarren diru iturria (''summa honoraria)'' magistratuek kargua hartu aurretik inbertitu beharreko dirua zen. ''Ob honorem'' ordainketa hori ez zitzaion aurrekontu publiko orokorrari gehitzen: hautetsiek onura publikoko helburu zehatzetarako erabil zezaketen, hauteskunde kanpainan (''pollicitatio'') agindu bezala, kargurako hautatuak izateko ohorea (''honos'') lortzen bazuten.
27. irudia: ''Cippus bat Luzio Sentio pretorraren ediktuarekin.''
''Kapitolino-Museoak''
Erromako geruza sozial gorenek, enperadoreak, elite inperialak (senatariek eta zaldunek, gehi liberto inperial kopuru txiki batek) eta tokiko handikiek mezenasgoaren bidez ''(''evergetismo) lagundu zuten. Inskripzioek adierazten dutenez, bertako eliteko kideak izan ziren ekarpen garrantzitsuenak egin zituztenak gizarte aitorpena lortzeko, egindako lanaren ondoan jarritako plaka batean mezenasen izena inskribatuz.
Eraikuntza-lanen datu epigrafikoek adierazten duten moduan, funts publikoek azpiegiturak (kaleak, ur-hornidura, estolderia), eraikin publikoak eta gotorlekuak finantzatu zituzten. Baina era guztietako eraikinen eraikuntza, zaharberritze edo dekorazioa ordaintzeko tokiko elitearen ekarpen ekonomikoak iragartzen dituzten inskripzio guztiak aztertuz gero, funts pribatuekin finantzatutako eraikuntzen kopurua esanguratsua izan behar zen<sup>230</sup>.
Etxebizitza xumeetarako erabilitako materialak kalitate eskasekoak izateaz gain (adobea, adreilua, kereta, txilar edo kanabera-sabaiak), karraskarien eta bizkarroien babesleku ere izan zitezkeen<sup>231</sup>.
Etxe batek behar adinako kalitatea izan dezan, materialak xehetasunez aukeratu behar ziren. Harriei buruz, Pliniok adierazi zuen nola eta noiz atera harrobitik, eta haietatik zein erabil zitezkeen eraikuntzan:
''Harriaren izaera zalantzan dagoenean, neurri egokia da udan harrobitik ateratzea, eta urte pare bat igaro baino lehen eraikitzeko ez erabiltzea, bitartean eguraldiak ongi onduta utziz. Kaltetutako xaflak lurpeko zimenduetarako egokiagoak direla ikusiko da, eta kalterik gabekoak, aldiz, segurtasunez erabil daitezke, baita aire zabalean''<sup>232</sup>.
Hondakin organiko eta ez-organikoen kudeaketa benetako arazoa izan zen Erromako hiriarentzat.
Lehen hondakin motari dagokionez, inperioaren hasieran, Erromako populazioa zortziehun mila eta milioi bat biztanle artekoa zela kontuan hartuz gero, pertsona horiek berrogei eta berrogeita hamar mila kilogramo gorozki inguru sor zitzaketen eguneko.
Gizakien gorozkiak Tiberrera estolderiaren bidez bideratzeko arazoa zen euri-ura edo iturrietatik gainezka egiten zuena ez zirela nahikoak.
Horri gehitu behar zitzaion erromatar hustubideek ez zutela atzera egiteko mekanismorik, uholdeen kasuan estoldetan zehar etxebizitzetan sar zitezkeen ur beltzak saihesteko, ezta gas-isuriak ere, hala nola hidrogeno sulfuroa (H<sub>2</sub>S) eta metanoa (CH<sub>4</sub>). Beraz, estolden usainaz gain, leherketak ohikoak izango zirela ondoriozta daiteke<sup>233</sup>.
Hondarrak kalean ez uzteko debekua ekiditeko, askotan, erromatarrek gauaz baliatzen ziren leihoetatik kalera hondakin solidoak edo likidoak botatzeko. Seguraski, arazoa larria zen, eta honela jaso zuen Ulpianok bere ''Ad edictum'' ''praetoris'' 23. liburuan:
''Leihoetatik botatakoagatik kalteturen bat dagoenean, epaileak medikuei ordaindutako soldatak kalkulatuko ditu, baita tratamenduaren gainerako karguak ere''”<sup>234</sup>.
Kaleetan bildutako hondakinak Erromatik kanpoko aire zabaleko lubakietan (''puticuli'') botatzen ziren. Ezagunena hiriaren ekialdean zegoen, Serviar harresien ondoan eta Eskilino Atearen kanpoaldean. Eremu horretan, gaizkileak exekutatzen zituzten eta, bertako lubaki kiratsetan, etxegabeen eta animalien gorpuak botatzen zituzten beste hondakin batzuekin batera<sup>235</sup>. K.a. I. mendearen hasieran, Eskilinoko atearen iparraldean hobi komun horietako batzuk estali ondoren, eremua marmol trabertinoko harriekin (''cippi'') mugatu zuten. Harri horiek adierazten zuten debekatuta zegoela zaborra botatzea eta huraxe zela hileta-suak egin zitezkeen hiritik gertueneko puntua<sup>236</sup>.
Ondoko mugarrian, ''senatus consultum'' batek debekatu egiten zuen zedarriek zehaztutako barruko eremuan gorpuak erretzea, lurperatzea, eta zaborra edo lurra botatzea. Zinegotziek bete behar zuten legea. Ikertzaileek diotenez, ''Pagus Montanus''ek definitutako barrutia Eskilino atearen kanpoaldeko eremuari dagokio, Venus Libitinaren santutegitik gertu.
''Lex Iulia Municipalis''ek<sup>237</sup> edilak premiatu zituen eraikin eta saltokien jabeek beren jabetzaren aurreko kalearen zatia egoera ezin hobean eduki zezaten, ura eta hondakinak pilatzea saihesteko eta ibilgailuek askatasunez zirkulatu ahal izateko. Jabeak kalea konpondu ezean, maizterrek egin beharko zuten, baina gero, gastatutakoa alokairutik kenduko zen<sup>238</sup>.
Papinianok ''De cura urbium'' liburuan adierazi zuen zinegotziek zaindu behar zutela tabernetako langileek beren lantokietako materialarekin kaleetako trafikoa oztopa ez zezaten. Gainera, udal-arduradunek ziurtatu behar zuten kaleetan ez zela liskarrik egongo. Ordena publikoaz gain, kaleak garbi eusteaz arduratu behar ziren, gorotzik egon ez zedin, eta gorpuak edo larruak bide publikora bota ez zitezen, usteltzeko arriskua zegoelako<sup>239</sup>.
Erromatarrek askotan ez zuten jakin hondakin biodegradagarrien kopuru ikaragarriarekin zer egin, hala nola eraikuntzak ateratakoekin, edo erromatarren eguneroko zereginetan erabiltzen ziren zeramikazko edo beirazko ontzien hondarrekin. Horien artean aipagarrienak dira ''dolia'' edo ''dolia curta'', edo likidoak eta ''garum''a garraiatzeko erabiltakoak, anforak kasu. Mediterraneoan zehar Erromara iritsitako produktuen kopurua zela eta, ohikoa zen, ontzien hauskortasunaren ondorioz, asko eta asko apurtzea, gehienbat Ostiako portuan deskargatzen zirenean.
Kontuan izanik hondakinak eta gorotzak gurdietan erretiratzen zirela, eta zirkulazio-arazoak saihesteko legeak eguzkia sartzen zenetik goizeko hamarrak arte bakarrik baimentzen zuela garraiatzea, erraz ondoriozta daiteke, eraginkortasuna zela eta, zabortegiak ez zirela hiritik urrun egongo<sup>240</sup>.
Tazitok K.o. 65. urteko sute handiaren hondakinen garraio masiboaren egoera deskribatu zuen. Neronek, Tiberretik gora alearekin Erromara alea garraiatzen zuten ontziak behartu zituen hondakinez kargatuta jaistera, Ostiako paduretan botatzeko<sup>241</sup>.
Zeramikaren hondakinak biltzeko, deskonposatzen zaila den materiala izanik, zabortegiak sortu behar izan ziren. Erroma ere ez zen arazo horretatik libratu, eta, izatez, bere muinoetako batean, ''Testaccio'' mendian edo ''Dei cocci'' mendian aurkitu da, elikagai-, ardo- eta olio-ontziz osatutako zabortegi handi bat, gehienbat zeramikazko hondakinez osatua, normalean anforak. Muinoak 30 metroko altuera hartu zuen eta bertara eramaten ziren anforen hondarrak pilatzeagatik sortu zen, benetako zabortegi bat sortuz. Han uzten eta apurtzen ziren portutik ekarritako anforak, beste ontzi batzuekin batera. Material horiek guztiak eta beren eduki-hondarrak karean lurperatzen ziren, usain txarrak saihesteko<sup>242</sup>.
== Erromako suteak Neronen garaian ==
Erromako urbanizazioa Neronen gustukoa ez bazen ere, ez dago argi enperadore horrek aurretiaz pentsatuta ote zuen Erromari su ematea hiria plan berri baten arabera egiteko. Suetoniok baietz uste zuen, kontsul ohi batzuk haien jabegoetan zenbait piromano zuziekin harrapatu zituztelako, baina ezin zitzaien ezer egin enperadorearen agindupekoak zirelako<sup>54</sup>. Dion Kasio ideia berekoa zen; horren ustez, enperadoreak menpekoak bidali zituen Erroman zehar hainbat tokitan sua pizteko<sup>55</sup>.
Gertakizun horren harira, Plinio Zaharrak ere uste zuen Neron izan zela Erromako sutearen arduraduna<sup>56</sup>. Senekak, berriz, suteaz eta erromatarren miseriaz hitz egiten zuen baina erantzulerik salatu gabe<sup>57</sup>.
Dena dela, Neron K.o. 64. urteko suteaz baliatu zen hiria berreraikitzeko; oinezkoentzako espaloiak estuak (''itinera'') eta kaleen zabalera handitu zituen; lehen gurdi bakar baterako kaleak ireki egin zituen bi orga aldi berean igaro ahal izateko (''viae'').
Erroma eraikuntza-estilo berri batekin eraiki zen, etxe guztien aurrean plazak egin ziren, bai kalean, bai familia bakarreko etxeetan, sua gertatuz gero, hedatu ez zedin<sup>58</sup>.
Sutearen ostean, hirigintza-plangintza berriarekin, jendez gainezkatzearen ondorioak arindu ziren, eta Erromako biztanle gehienen bizi-giroa osasuntsua izatetik urrun bazegoen ere, litekeena da Erdi Aroko hiri gehienena baino hobea izatea<sup>59</sup>.
Hiriburuan, sutetik salbatu ziren auzoak berreraiki ziren, ez galiarrek sortutako sutearen ondoren egin zen moduan, bereizi gabe eta zatituta, baizik eta kaleak eta etorbideak zabalagoak eta lerrokatuagoak egin zirela, baita altuera mugatuko eraikinak eta espazio irekiak ere. Apartamentu blokeen aurrean arkupeak jarri ziren, suaren aurkako babes gisa. Gehienak Neronek ordaindu zituen, baina suteak kaltetutako eraikinen eta orubeen jabeak ere behartu zituen zaborrik eta hondakinik gabe uztera.
Berreraikuntza bizkortzeko, sari bat eskaini zien etxe berrien jabeei, baina soilik eraikinak aldi jakin baten barruan altxatzen bazituzten. Suak sortutako hondakinetik orubeak garbitzeko, Ostiatik gariarekin zetozen ontziak hondarrez beteta itzultzeko agindu zuen, Ostiako zingiretan botatzeko.
Neronen hirigintza-planaren barruan, eraikinen ondoan iturri berriak egin zituzten suak itzaltzeko neurri gisa. Beraz, legez kanpo egindako ur-bilketak moztu ziren, herritarrei behar adina ur emari ziurtatzeko<sup>60</sup>.
54 Suet. ''Ner.'' 38.
55 Cass. Dio 62.16.1.
56 Plin. ''HN'' 17.1.5.
57 Sen. ''Oct.'' 831''.''
58 Suet. ''Ner.'' 16.
59 Morley, N., 2005, 198. or.
60 Frontin. ''Aq''. 2.110-115.
227Suet. ''Ner.'' 31, 38.
228''Lex Col. Gen''. 77; ''Lex Flav. Mun.'' 19.
229 Jacques, F., 1984, 4. or.
230 Horster, M., 2014, 525-531. or.
231Briones Dieste, V., 2018, 72. or.
232Plin. ''HN'' 36.50.
233Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 3.3. atala.
234Gai. ''Dig''. 9.3.7.
235Bodel, J., 2014, 178. or.
236''CIL'' 1<sup>2 n</sup>838, 839.
237''ILS'' 6085.
238''CIL'' 6.593.32; ''Tab. Her''. 7
239Pap''. Dig.'' 43.10.1, 3-5.
240''CIL'' 6.593.66.
241Tac. ''Ann''. 15.43.1.
242Zamora-Manzano, L., 2017, 71, 83. or.
== Oharrak ==
{{erreferentzia_zerrenda|taldea=oh}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|3}}
== Bibliografia ==
*Briones Dieste, V. (2022). ''Was ancient Rome the perfect environment for zoonoses transmission?, Travel Medicine and Infectious Disease,'' <nowiki>https://doi.org/10.1016/j.tmaid.2020.101740</nowiki>
*Briones Dieste, V. (2018). La antigua Roma y las zoonosis. ''Revista Complutense de Ciencias Veterinarias,'' ''12(''2), 71-80 [ejournal]. https://doi.org/10.5209/rccv.60895.
*Bruun, C. (2015). The City of Rome. In C. Bruun & J. Edmondson (Ed.), ''The Oxford Handbook of Roman Epigraphy'' (471-494. or.). Oxford University Press.
*Carcopino, J. (1968). ''Daily Life in Ancient Rome.'' Yale University Press.
*Corbier, M. (1989). ''The ambiguous status of meat in ancient Rome. Food and Foodways,'' 3(3), 223–264. <nowiki>https://doi.org/10.1080/07409710.1989.9961951</nowiki>
*Donahue, J. F., (2015). ''Food and Drink in Antiquity. Readings from the Graeco-Roman World'', Bloomsbury Academic.
*Erdkamp, P. (2013). The food supply of the Capital. In P. Erdkamp (Ed.), ''The Cambridge Companion to Ancient Rome'' (262-277. or.). Cambridge University Press.
*Espinosa Bueno, M. (2015). ''El consumo de pescado y producto del mar en la sociedad romana. Implicaciones sociales, culturales e ideológicas'' [Master Amaierako Lana, Universidad de Sevilla].
*Flohr, M. (2020). ''Urban Space and Urban History in the Roman World,'' Routledge. New York.
*Griffin, R., Pitts, M., Richard, S., & Brook, A. (2011). Inequality at late Roman Baldock, UK: The impact of Social Factors on Health and Diet. ''Journal of Anthropological Research, 67''(4), 533-556.
*Koloski-Ostrow, A. O. (2015). ''The Archaelogy of Sanitation in Roman Italy: Toilets, Sewers, and Water Systems.'' University of North Carolina Press.
*Kron, G. (2012). Food production. In W. Scheidel (Ed.), ''The Cambridge Companion to the Economic History of the Roman World'' (156-212. or.). Cambridge University Press.
*Le Roux, P. (2015). ''Erromatar Goi Inperioa Mendebaldean.'' Euskal Herriko Unibertsitatea.
*Mandich, M. J., (2015) Re-defining the Roman ‘suburbium’ from Republic to Empire: A Theoretical Approach, ''TRAC 2014.'' ''Proceedings of the Twenty-Fourth Annual Theoretical Roman Archaeology Conference,'' The University of Reading https://doi.org/10.16995/TRAC2014_81_99''.''
*McCormick, M. (2003). Rats, Communications, and Plague: Toward an Ecological History, in ''The Journal of Interdisciplinary History, 34''(1), 1-25. <nowiki>https://doi.org/10.1162/002219503322645439</nowiki>
*McGinn, T. (2004). ''The Economy of Prostitution in the Roman World: A Study of Social History and the Brothel.'' Ann Arbor. <nowiki>https://doi.org/10.3998/mpub.17679</nowiki>
*Morley, N. (2005). The salubriousness of the Roman city. In H. King (Ed.), ''Health in Antiquity'' (192-204. or.). Routledge.
*Paine, R. R., Vargiu, R., Signoretti, C., & Coppa, A. (2009). A health assessment for Imperial Roman burials recovered from the necropolis of San Donato and Bivio CH. ''Journal of Anthropological Sciences, 87'', 193-210.
*Patterson, J. R. (2000). Living and Dying in the City of Rome: houses and tombs. In J. Coulston and H., Dodge (eds.) ''Ancient Rome: The Archaeology of the Eternal City''. Oxford: Oxford University School of Archaeology Monograph 54: 257–289.
*Patterson, J. R. (1992). The City of Rome: From Republic to Empire, ''The Journal of Roman Studies,'' Vol. 82 (1992), pp. 186-215. <nowiki>http://www.jstor.org/stable/301291</nowiki> <nowiki>https://sci-hub.se/https://doi.org/10.2307/301291</nowiki>
*Platner, S. B. (1929), ''The Topography and Monuments of Ancient Rome,'' Franklin Classics Trade Press arg.
*Purcell, N. (2007). ''T''he Horti of Rome and the Landscape of Property. In E. Macdougall (Ed.), ''Ancient Roman Villa Gardens'' (287-203. or.). Harvard University Press.
*Richardson, L. J. (1992). ''A new topographical dictionary of ancient Rome''. Johns Hopkins Univ. Press.
*Rocca, S. (2019). Foreigners at Home: The Historical Geography and Demography of the Jews of Ancient Rome. In N. Andrade, C. Marcaccini, G. Marconi & D. Violante (Ed.), ''Ancient Cities 1. Roman Imperial Cities in the East and in Central-Southern Italy'' (438-467. or.). L’Erma.
*Roman, L. (2010). Martial and the City of Rome. ''The Journal of Roman Studies, 100,'' 88-117. <nowiki>https://doi.org/10.1017/S0075435810000092</nowiki>
*Scobie, A. (1986). Slums, Sanitation, and Mortality in the Roman World. ''Klio, 68,'' 399-433.
*Storey, G. R., (2002), ''Regionaries-Type Insulae 2: Architectural/Residential Units at Rome.'' American Journal of Archaeology'','' 106(3), 411-434., https://doi.org/10.2307/4126281.
*Torregaray, E. (2011). Sexo en Roma del mito a la realidad. ''Bitarte'', ''55'', 5-22.
*Yavetz, Z. (1958). The Living Conditions of the Urban Plebs in Republican Rome. ''Latomus, 17''(3), 500-517.
== Ikus, gainera ==
*[[Ur_sakratuak_Erromatar_Inperioan]]
*[[Erromako ur-hornidura Erromatar Inperioan]]
*[[Erromako ur-kontsumoa Erromatar Inperioan]]
*[[:en:Suburra|Subura]]
== Kanpo estekak ==
* ''CIL'' (''[https://cil.bbaw.de/en/homenavigation/the-cil/volumes Corpus Inscriptionum Latinarum]'')
* ''ILS ([[iarchive:inscriptioneslat01dessuoft/page/n11/mode/2up|Inscriptiones Latinae Selectae]]).''
* ''LTUR'' ([https://archive.org/details/lexicon-topographicum-urbis-romae-suburbium-4-m-q-2006/Lexicon%20Topographicum%20Urbis%20Romae%20-%20Suburbium%202%20-%20C-F%20%282004%29/page/220/mode/2up?q=Camenae Lexicon Topographicum Urbis Romae Suburbium])
* Oxford Classical Dictionary, 4th Edition, Abbreviations List https://oxfordre.com/classics/page/3993
* (ing) [[:en:Mefitis|Mefitis]]
*(ing) [[:en:Cloacina|Cloacina]]
*{{Erreferentzia|izenburua=Suburra|hizkuntza=en|data=2024-10-06|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Suburra|sartze-data=2024-11-10|encyclopedia=Wikipedia}}
*(es) [[:es:Templo_de_la_Paz|El Templo de la Paz]]
[[Kategoria: Ura]]
[[Kategoria: Erromatar akueduktuak]]
[[Kategoria: Antzinako Erroma]]
{{autoritate kontrola}}
{{commonskat}}
1y2cx3jefa5ccvzxffhkl3t0cxl76vg
9974639
9974636
2024-11-20T12:02:01Z
Lasterketak
49276
/* Merkatuak */
9974639
wikitext
text/x-wiki
= Erroma hiriko kutsadura antzinitatean =
Erromatarrak zuzenean eragiten zieten bi kutsadura moten jakitun ziren: kutsadura fisikoa eta kutsadura erlijiosoa<ref>Ikus [[Heriotza antzinako Erroman]]</ref>. Lehenengoak Erromako osasungarritasunari eragiten zion<ref group="oh">Dionisio Halikarnasokoaren esanetan, nahiz eta eremua zingiratsua izan, Troiatik ihes egin zutenen bigarren belaunaldikoek beste abantaila batzuk kontuan izan zituzten toki hori aukeratzean Erroma eraikitzeko. Livio, Plutarko eta Plinio beste iritzikoak baziren ere.</ref><ref>Dion. Hal. ''Ant. Rom.'' 1.72.1-2; Livy 1.7.1.1; Plut. ''Rom''. 9; Plin. ''HN'' 3.9.</ref> eta, ondorioz, biztanleen osasunari.
Kutsadura-mota hark zerikusia zuen [[Erroma hiriko drainatze eta saneamendua Antzinako Erroman|Erromak zingira-leku]] batean altxatua izanarekin. Horregatik, esan daiteke Erromako kutsaduraren jatorria hiria toki zingiratsu batean eraikitzean zetzala, non eltxoek eragindako malaria bezalako gaixotasunak ohikoak izango liratekeen. Hala ere, denborak aurrera egin ahala, arazo horiek konpontzen joan ziren paduren drainatzearekin, estoldak eraikitzearekin eta baliabide gehiagoko populazioa zazpi muinoen magaletara mugitzearekin, han altuerak eta haizeak gaixotasunak eta kiratsak urruntzen baitzituzten. Palatino eta Kapitolioko muinoen artean kokatutako leku paduratsua hustu ondoren, hiriko erdigunea bihurtu zen, hortaz, [[Erromatar foroa]] mendeetan zehar eguneroko bizitzaren erdigunea izan zena. Bertan garaipen-prozesioak, hauteskundeak, epaiketa kriminalak, gladiadoreen borrokak eta merkataritza-guneak antolatzen ziren.
Gainera, bazeuden beste faktore batzuk kutsadura areagotzen zutenak, adibidez kaleen eta merkatuen (''[[Macellum|macella]]'') zikinkeria eta zarata, ur zikinen drainatzearen funtzionamendu txarrak, zikinkeria, kaleetan abandonaturiko gorpuak, giza hondakinen pilaketak, hilerrien eta nekropolien egoera negargarriagatik, eta kutsadura akustikoa.
== Hiriko topografia eta biztanle-dentsitatea ==
Erroman kutsadurak gainpopulazioarekin zerikusi handia zuela jakinik, agintariak legeriaren eta hiri-erreformen bidez kutsadura murrizten saiatu ziren biztanleei bizi-egoera hobeak eskaintzekotan<ref>Bruun, C., 2015, 487-488. or.</ref>. Hala ere, ezer gutxi egin ahal izan zuten immigrazioaren etengabeko fluxuaren aurrean, ostatua nonahi bilatzen zuena.
[[File:RegioIIRome2.png|thumb|300px|<center>Erromako Augustoren eskualdeak</center>]]
Arazoa zen Erromak lurralde berriak konkistatu ahala, hango bizilagun asko hiriburura zetozela. Lehen etorkinak [[Italiar penintsula|Italiar penintsulatik]] etorri ziren, nekazaritzaren etekin ekonomikoaren beherakadaren ondorioz. Arrazoia zen Erromak lurralde berriak konkistatu ahala, gerren galtzaile asko, esklabo bihurtuta, Italiara eraman eta nekazaritzan lan egitera behartzen zituztela. Ondorioz, eskulan merke horrek elikagaien prezioak hondoratu zituen eta nekazari tradizionalek beren soroak utzi behar zituzten errentagarritasun faltagatik. Aukera horretaz jabe berriak baliatu ziren latifundioak sortzeko, eta horiekin elikagaien ekoizpen masiboaren etapa berri bati ekiteko.
Erromara emigratzeko beste erakargarri bat superpopulazioa bera izan zen. Ekonomiaren ikuspegitik, hiri-biztanleriaren kontzentrazioa abantaila zen etorkinentzat, kontsumitzaile talde sendoa osatzen baitzuen, eta heldu berriek beren ondasun eta zerbitzuak eskaini zitzaketen. Errepublikaren garaitik jende askok emigratu zuen Erromara, pentsatuz janaria prezio baxuan edo doan lortzeko asmotan, baina laguntza hori ez zegoen eskuragarri hiriko edozein biztanlerentzat baizik eta bakarrik hiritartasun osoko erromatarrentzat.
Tradizioaren arabera, Erroma inolako planik gabe berreraiki zen K.a. IV. mendeko galiar inbasioaren ondoren. Hondakinetatik hasita, etxe berriak egin ziren hirigintza planik erabili gabe. Poliki-poliki, auzo aristokratikoak pobreenetatik bereizi ziren, eta K.a. I. mendean [[plebe]] gehiena [[Aventino|Aventinon]], [[Zelio|Zelion]] (txikizkako merkatarien erdigunea) eta Argileton (zapatarien eta liburu-saltzaileen erdigunea) kontzentratu zen<ref>Yavetz, Z., 1958, 505. or.</ref>.
Hala eta guztiz ere, banaketa hori ez zen guztiz behin betikoa izan, auzo txiroetan pertsona garrantzitsuak eta aberatsak bizi izan zirelako. Adibidez [[Ponpeio|Ponpeiok]] egoitza izan zuen Karinae barrutian<ref>Cic. ''Har. resp''. 49.</ref> (Zelioren eta [[Eskilino|Eskilinoaren]] artean); [[Julio Zesar]] ''[[pontifex maximus]]'' izan baino lehen, Suburan bizi zen, baita [[Luzio Kornelio Sila|Sila]]<ref>Plut. ''Sull''. 1.</ref> eta [[Zesar Augusto|Augusto]]<ref>Suet. ''Aug''. 72.</ref> zenbait momentutan ere.
Jakina da aurrerapen teknologikorik gabe hiri batek ezin diola biztanleriaren tamainari eutsi. Erromatarrek berrikuntza egin zuten ingeniaritza hidraulikoan eta zibilean: airearen, uraren eta animalien indarra, egurra, hormigoia eta masa-ekoizpena bikain erabiliz. Ondasunen estandarizazioan, banaketan, espezializazioan eta nekazaritza-teknologien garapenean maisuak izan ziren. Aurrerapen horiek guztiek ekoizpena eta ekonomia garatu zituzten hainbat mendetan<ref>Mandich, M. J., 2015, 87. or.</ref>. Hori zela eta, Erromak, Italiak eta inperioaren ekonomiak bultzaturik, hazkunde demografiko handia izan zuen.
Silaren garaitik [[Printzealdia (Antzinako Erroma)|Printzaldira]] arte, Erromako populazioa pixkanaka-pixkanaka handitu zen, eta are bizkorrago [[Antoninotar dinastia|Antoninoen]] gobernupean, hiru mendez banatutako bi estatistika-multzoek adierazten digutenez. Horren harira, Erromari buruzko bi dokumentuek (''Curiosum'' eta ''Notitia'') hiriari buruzko erreferentziak eta estatistiken laburpenak ematen dituzte. Informazio hau Augustok egindako Erromako banaketa 14 eskualdetan oinarritzen zen. Esan beharra dago dokumentu hauek K.o. IV. mendeko konpilazioak direla, Dioklezianoren azken egunetan, K.o. 305aren inguruan, edo Konstantinoren agintaldian<ref>Storey, G. R., 2002, 412. or.</ref>.
Txosten horiek erromatar ''vici''en errolda bat ematen dute, hau da, mugakide ziren kaleek elkarren artean banatzen zituzten hamalau barrutietako auzoena<ref>Suet. ''Aug''. 30.</ref>. Augustok administrazio berezi bat eman zion ''vicus'' bakoitzari, ''magister'' batek zuzenduta eta [[Larak|lare]] aldare batek mugaturik kaleen gurutzetan. Banaketa horren ondoren, [[Vespasiano|Vespasianok]] eta [[Tito|Titok]], Erroma 265 ''vici''tan zatitu zuten<ref>Carcopino, J., 2004, 38. or.</ref>. Augustok hasitako Erromaren plangintzak etxebizitza bloke izugarri eta neurrigabeak ugaritu zituen.
Erroman biztanleria-dentsitatea asko aldatzen zen haranaren hondoan edo muinoen magalean bizitzearen arabera. Yavetzek kalkulatu zuenez, Erromak 1.000.000 biztanle bazituen, ''domus''etan (esklaboak barne) 200.000 eta 300.000 pertsona artean biziko ziren, eta gainerako 700.000-800.000 pertsonen etxebizitzak intsulak edo bestelako ostatuak izango ziren<ref>Yavetz, Z., 1958, 504. or.</ref>.
Palatinotik, [[Julio-klaudiotar dinastia|Julio-Klaudiotar]] aldiko enperadoreek dentsitate gutxiagoko eremuetara zabaldu zituzten beren jabetzak ''horti''<ref group="oh">''Hortus'' hitza, hasiera batean, hiritik kanpoko baratzeak izendatzeko erabili bazen ere, K.a. I. mendean honela deitzen zitzaien luxuzko bizilekuei, eta egoitza horiek landa-ingurune bat eskaintzen zieten jabeei Erromatik hurbil.</ref> izenekoak sortzeko, baina, batzuetan, aristokraziari lurrak kentzen zizkioten zilegiak ez ziren moduak erabiliz.
[[Neron|Neronek]] ''Domus Transitoria'' eta ''[[Domus Aurea]]'' Eskilinoko ''horti'' jauregiarekin konbinatu nahi izan zituen. Asmo handiko proiektu horrek landa- eta hiri-elementuak integratuko zituen luxuzko konplexu artifizial batean. [[Flaviotar dinastia|Flaviotarren]] jauregia, aldiz, [[Palatino|Palatinoan]] eraiki zen berriro<ref>Patterson, J. R., 2000, 260. or.</ref>.
Gainpopulaziorekin loturik etxebizitza falta zegoen. Biztanleriaren estraturik baxuenak, [[Patrizioak|''patrizioe''n]] adina baliabide ekonomikorik ez zutenez, zorionekoenak etxe-blokeetako gela txikietan (''insulae'') pilatuta bizitzearekin konformatzen ziren, zeinen eraikuntza-kalitatea ideala izatetik oso urrun baitzegoen. Dena den, egoera okerragoa zen baliabide ekonomikorik ez zutenentzat, arkupeen azpiko eraikuntza inprobisatuetan (''ergasteria'') edo mausoleoetan aterpea bilatu behar zutelako, azken hauek ''[[pater familias]]''en baimenarekin eta gainbegiratzearekin.
Erromako egoitzen prezioaren etengabeko igoera justifikatzeko ustezko arrazoietako bat izango zen seiehun senatari erromatarrek beren aberastasunen zati bat Italiako higiezinetan eta lurretan inbertitzeko zuten betebeharra, ziurrenik Erromako senatuko bileretan haien presentzia bermatzeko<ref>Bruun, C., 2015, 477. or.</ref>. [[Trajano|Trajanoren]] garaian, esaterako, senatariek beren ondasunen herena inbertitu behar izan zuten Italiako lurretan<ref>Plin. ''Ep''. 6.19.4.</ref>; Marko Aurelioren agindupean, ordea, eskakizuna laurden batera murriztu zen<ref>SHA ''M. Ant.'' 11.8</ref>.
Espekulazioaren ondorioz, aberatsek etxeak eta ''domus''ak erosten zituzten bitartean, pobre asko kale gorrian bizi ziren. Martzialek egoera hau salatu zuen epigrama batean:
{{esaera2|''Jauregi bat duzu Eskilino muinoan, eta beste jauregi bat Diana muinoan; eta beste batek bere burua altxatzen du Patrizioen eremuan<ref group="oh">Servio Tuliok patrizioei emandako zatia, Eskilino muinotik ez oso urruti.</ref>. Zure bizileku batetik Zibele alargunaren tenplua ikusten duzu, beste batetik Vestarena; beste batzuetatik Kapitolio zaharra eta berria begiratzen dituzu. Esadazu non aurki eta bila zaitzaket: nonahi bizi den gizon bat, Maximus, ez da inon bizi''<ref>Mart. ''Ep'' 7.73.</ref>.|}}Martzialek erromatar superpopulazioa eta hiri-giroa ikuspegi materialista batetik irudikatu zuen, non ohikoak baitziren sexu-eszenak, literatura-giroa, klientelismoa eta finantzak. Horregatik, Martzialen idatziak oso garrantzitsuak dira erreferentzia topografikoen dentsitatea zehazteko<ref>Roman, L., 2010, 90. or.</ref>.
Gertuko Ostia hiriak adibide gisa balio dezake inguruko Erromako etxebizitza arazoa azaltzeko. Aipatutako biztanleriaren %90 bere dendetan (''tabernae'') bizi zen, intsuletako logeletan, ostatuetan (''hospitia, stabularia, capponae, deversoria''), edo zuzenean kale gorrian (arkupeak, gangak, zubiak edo eskailerak)<ref>Briones Dieste, V., 2018, 72. or.</ref>.
Giza jarduerak sortutako hondakin solidoek eta likidoek eragindako kutsaduraz gain, kutsadura akustikoa nabaria zen, jarduera ekonomikoaren zalapartak eta kalez kale ibiltzeak eragiten zituztenak. Horiek guztiek eragin zuzena izango zuten erromatarren osasunean.
== Auzoak ==
Erromatarrak adituak ziren konkistatutako herriak eta tokiak zenbatzen, neurtzen eta haietan hirigintza planak ezartzen. Horregatik, hiriak zonifikatu zituzten, eta Erroma hiriari zegokionez, zenbait muga zituen, adibidez, fisikoak, erritualak, ekonomikoak eta juridikoak.
Erromatarren mugarik nagusiena hiriko perimetroarena zen, hots, ''[[pomerium]]''arena<ref group="oh">''Pomerium'' edo ''pomoerium (''latinezko ''postmoerium'' hitzetik: harresiaren ostean) Erroma hiriko muga sakratua zen. Legez, Erroma bakarrik ''pomerium'' barruan zegoen, beraz, kanpoaldeko Erromari zegozkion lurrak ez ziren Erroma.</ref><ref>Carcopino, J., 2004, 23. or.</ref>, zeinak berriki aipatutako lau kategoriak biltzen baitzituen. Zonifikazioak zirela medio, zenbait talde hiritik kanporatu ziren, hala nola, erlijio batzuen kideak, talde etnikoak edo zenbait lanbidetakoak<ref>McGinn, T. A., 2004, 140. or.</ref>.
Erromako jende gehiena osasungarritasun gutxiagoko auzoetan pilatzen zen zazpi muinoen oinetan. Alde horietan, bizi-egoera kaskarrenen artean, prostituzioa ohiko jarduera zen, eta mota guztien artean kalekoa hedatuena zen, zinegotziek araututa bazuten ere. Jarduera horren tokirik aipagarrienak ziren ''vicus Tuscus''; etruriar auzoa (hiriko auzorik jendetsuenetako bat), eta ''vicus Turarius'', Suburarako bidean zegoena<ref>Torregaray, E., 2011, 10. or.</ref>, hots, burdelen auzo tradizionala. Subura, [[Viminal]]<nowiki/>eko, Eskilinoko eta Palatinoko muinoen oinetan kokaturik zegoen. Hala ere, putetxeen presentzia ez zen auzo pobreenetara mugatzen, Erromatar Foroan bertan burdelen ebidentzia ez baita baztertzekoa; Titoren arkutik gertu, ''Via'' ''Sacra''n, putetxe bat zegoen. Era berean, azpimarratzekoa da ''cauponae'' izenekoetan, ostalaritzaz gain, prostituzioarekin lotutako beste zerbitzu batzuk ere eskaintzen zituztela<ref>McGinn, T. A., 2004, 247. or</ref>.
Subura Erromako auzo zabalena eta jendeztatuena zen. ''Murus terreus'' azpian kokatua, Karinaeko<ref>Varro ''Ling.'' 5.48.2-3.</ref> eta Kirinaleko magalean zehar hedatzen zen Viminal eta Eskilino muinoetaraino<ref>Richardson, L., jr., 1992, 373. or. </ref>. Suburako bizilagunak, beste auzoetako monumentuz eta zerbitzu publikoez inguraturik egon arren, egoera tamalgarrietan bizi ziren<ref>Platner, B. S., 1929, 500-501. or.</ref>. K.o. II. mendearen hasieran. Juvenalek satira erabili zuen [[Cloaca Maxima]] estoldarik itogarriena zela salatzeko, bereziki Suburatik igarotzean. Haren arabera aingirak estolda honetatik Suburaraino igotzen ziren. Gainera, estolda auzo horretan, hondakinen pilaketa puntu garrantzitsu bat zen, hiri osoko nazkagarriena. Poetaren arabera, bertan bukatzen ziren ardo merkearen kontsumo handiaren ondoriozko isurketak, baita auzoan kontsumitutako janari txarraren ondorengo gorotzak ere<ref>Juv. 5.106.</ref>. Bestalde, Suburako etxebizitzen bizigarritasun-egoera txarrak zirela eta, bertatik izurriteak erraz hedatzen ziren baita Erromako beste auzoetatik ere. Bada, heldutasunera iristeko, suburatarrek immunitate-sistema sendoa izan behar zuten<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 4.3.</ref>.
[[File:Roma, via Tor de' Conti e muro della Suburra nel 1880.jpg|thumb|300px|<center>Erroma, ''Tor Conti''ren bidea eta Suburako harresia 1880an</center>]]
Bailararen behealdea K.a. 46. urtean hartu zuen lehenik Zesarren foroak, Kapitolioko muinoaren ekialdeko oinetan, eta, ondoren, Augustoko foroa K.a. 2. urtean jarri zen. Koliseoren ondoan, beste eraikin batzuk altxatu ziren, esaterako, [[Bakearen Templua (Cardiff)|Bakearen tenplua]] K.o. 75ean; Nervaren foroa K.o. 97an, eta azkenik, Trajanoren foroa, K.o. 112. urtean. Augustoren garaian, harresi bat eraiki zen gune monumental hauek Subura etxebizitzetatik maiz sortzen ziren suteetatik babesteko<ref group="oh">Gaur egun dirauen harresia da.</ref>.
Augustok, inperioaren mugak ziurtatu eta ordura arte ezezaguna zen bake garaia inauguratu ondoren, Janoren tenplua handikiro itxi zuen. Bakearen ondorioetako bat izan zen Erroma Servio Tulioren harresietatik kanpo hedatzea. Bi garapen-eremu nagusiak ziren Marteren zelaia eta, Tiber ibaiaren beste aldea, ''Transtiberinum''. Erromaren hedapen izugarriaren ondorioetako bat Augustok, K.o. 7an, Erroma hamalau eskualde administratibotan (''regiones'') banatzea izan zen, Erroma errepublikarraren lau eskualdeen ordez<ref group="oh">Errepublikan lau eskualde zeuden ''pomerium''aren barruan: ''Suburana, Esquilina, Collina'' eta ''Palatina.''</ref><ref>Varro ''Ling''. 5.45.3.</ref>.
Tiber ibaiaren ezkerraldean 13 eskualde zeuden, baina eskuinaldean bakarrik ''Transtiberinum'' izenekoa. Lehenengo bost eskualdeak harresien barruan zeuden, baina beste bost batzuek azaleraren erdia ''pomerium''aren barruan zuten eta beste erdia kanpoan. Alabaina, ''Eskilino, Via Lata, Circo Faminius'' eta ''Transtiberinum'' izenekoak, ''pomerium''etik kanpo geratu ziren.
Lehen eskualdea, ''[[Porta Capena]]'' izenekoa, kanpoaldean zegoen baina garai hartan hiriaren erdigunea bihurtu zen. K.o. 274an, [[Aureliano|Aurelianok]] ia 19 kilometroko harresia eraiki zuen germaniar inbasioen aurka babesteko, baina Augustoren eskualde batzuk kanpoan utzi zituen. Asmoa ez zen hiriko perimetro osoa inguratzea, baizik eta puntu estrategiko nagusiak elkarren artean lotzea, ''pomerium'' berri honetan, akueduktuak bezalako aurreko eraikuntzak aprobetxatuz<ref>Carcopino J., 2004, 24-25. or.</ref>.
Neronen erregealdian izandako sutearen ondoren eraikitako Erromak kale lerrokatuak eta erregularrak zituen, etorbide zabalekin. Etxeen altuera murriztu eta haien artean espazio irekiak sortu zituzten. Aldi berean, intsulen aurreko aldeari arkupeak atxiki zizkieten suteen aurkako babes gisa<ref>Tac. ''Ann''. 15.43.1.</ref>.
Harrigarria da [[Romulo eta Remo|Romulok]] sortutako hiriaren bilakaera ikustea, hasieran 3 ate besterik ez zituen ere, [[Vespasiano|Vespasianoren]] garaian Erromako zazpi muinoak inguratzen zituzten harresien zirkunferentzia 21 kilometrokoa zen. Edonola ere, Augustoren hamalau barrutiko banaketari eutsi zioten, guztira 265 gurutze-biderekin. Plinio Zaharrak zioenez, munduan ez zegoen tamainaz aldera zitekeen beste hiririk<ref>Plin. ''HN'' 3.9.66-67.</ref>.
Vespasianok interesa izan zuen hiriko alderdi administratiboari eta praktikoari buruz, Augustoren garaitik Erromako lehen errolda sistematikoa egin baitzuen. Erroldaren emaitzak Bakearen Tenpluko artxibo batean gorde omen zituzten<ref>Roman, L., 2010, 92. or.</ref>.
Erromako biztanleria kongestioa arintzeko beste saiakera bat egin zen K.o. hirugarren mendean. Handik aurrera, hiriko erdigunean eta foro errepublikarraren inguruan merkataritza-espazio metaketa pixkanaka desagertuz joan zen, hiriko beste gune batzuetara lekualdatu baitzen. Hala, hainbat merkatu sortu ziren, ''macellum Liviae, macellum Augusti'' (Zelio muinoan), Eskilinoko ''macellum''a, ''Macellum magnum'' edo Trajanoren merkatua, besteak beste<ref>Espinosa, M., 2015, 61. or.</ref>.
Gutxiengo etnikoek, euren jatorriaren arabera auzo bat edo beste aukeratzen zuten bizilekua finkatzeko. Horrela, jakina da [[Erromatar Errepublika|Errepublikaren]] amaieran Erromako judu gehienak Suburan bizi zirela, baina Augustoren garaian, ''Transtiberinum''eko (''Regio XIV'') barruti berrira aldatzea erabaki zuten. Barruti hori juduen eta nazionalitate bereko beste etorkin batzuen kokaleku nagusia bihurtu zen.
Inperioaren amaieran, judu-komunitateak Erromako hegoaldean (''Regio I'') eta hiriaren ekialdean (''Regio VI'') sakabanatuta zeuden. Kasu askotan, juduak kristau taldeen eremu berean bizi ziren, maiz ''tituli'' edo otoitz-etxeen inguruan kontzentraturik<ref>Rocca, S., 2019, 437. or.</ref>. Juduen asentamendua bi alditan garatu zen nagusiki, K.o. I. mendearen hasieran, Augustoren eta Julio-Klaudiar leinuaren agintaldian, eta K.o. III. eta IV. mendeetan. Hala ere, Erromako komunitate juduak ez zituen 10.000 pertsona baino gehiago lortu K.o. II. mendearen hasieran, nahiko txikia ekialdeko komunitate juduekin alderatuz gero, batez ere Egiptoko Alexandriarekin eta Asia Txikiko hainbat elkarterekin. Bestela, Erromako juduen lehen gainbehera demografikoa Antoninoren izurritearen ondorioz gertatu zen, ondoko komunitateei jazo zitzaien moduan<ref>Ibid. 458. or.</ref>.
Oro har, Kirinal eta Suburako auzo txiroetan erromatar plebea bizi zen, eta biztanleriaren dentsitatea 58.000 biztanle/km<sup>2</sup> ingurukoa zela kalkulatzen da<ref>Le Roux, P., 2015, 117. or.</ref>. Erromatar txiroen etxeen iraunkortasun faltak eta antzinatean hiria suntsitu zuten sute ugariek asko zaildu dute herri-etxebizitza asko identifikatzea; hala ere, K.a. I. mendearen amaieran eta K.o. II. mendean, elitearenak ez ziren etxebizitzen eremuak identifikatu dira Erroman. adibide interesgarri bat Piazza Celimontanako indusketetan aurkitutako intsula bloke multzoa da, sute handiaren ondoren sortua. Era berean, Kirinalaren mendebaldeko magalean eta Via Latan etxebizitzen hedapen handia izan zela dirudi. Severotarren agintaldian, K.o. III. mendearen hasieran, kasu batzuetan, ''domus'' tradizionalak intsula bihurtu ziren. Seguru asko, ''atrium''en egindako azpizatiketetan familia-talde desberdinak sartuz<ref>Patterson, J. R., 1992, 204. or.</ref>.
== Kaleetako osasungarritasuna ==
Erromako immigrazio masiboak masifikazioa, etxebizitza estandarrak, ur kutsatuak eta hondakin-pilaketak sortu zituen. Erromatar gehienak biztanleria-dentsitate handiko eremuetan bizi ziren, non zaborrak, zikinkeriak, gorotzak eta ur kutsatuak, kate trofiko edo parasitoak sortzen baitzituzten, azken ostalari gisa pertsonak, etxeko haragijaleak, karraskariak eta hegaztiak zituztela. Eraikuntza-material organikoak, porotsuak edo zuntzezkoak ere intsektuentzako eta karraskarientzako kokaleku onak izaten ziren<ref>Briones Dieste, V., 2022, 1. or.</ref>.
Erroman hilkortasuna, immigrazio handiarekin lotutakoa, Italiako beste leku batzuetan baino handiagoa izan zen, eta horrek, azkenean, gainbehera demografikoa eragin zuen. Murrizketa horiek gertatzen dira heriotza-kopurua jaiotza-kopurua baino handiagoa denean, ez tokiko biztanleria patogeno-talde guztiz desberdin baten eraginpean egon delako, baizik eta haien eraginpean maizago dagoelako. Erromaren tamaina zela eta, gaixotasun batzuk endemiko bihurtu ziren epidemikoak izan beharrean; elgorriak, esaterako, milioi erdi inguru biztanle behar ditu endemiko bihurtzeko, baztangak, tuberkulosiak eta paperak, berriz, ehun mila biztanle<ref><nowiki>https://thebiologynotes.com/endemic-diseases/</nowiki> 2023.04.14an kontsultaturik.</ref>.
Erromatarrak kutsatzeko arriskuan zeuden etengabe, baina landa-eremuko biztanleak gaixotasun bat landetara zabaltzen zenean bakarrik zeuden arriskuan<ref>Morley, N., 2005, 196-197. or.</ref>. Osasunaren gaia jorratzen zuten egile erromatar gehienek onartzen zuten landa eremuan bizitzea hirian baino osasuntsuagoa zela, beraz, irtenbidea herrialdera joatea zen<ref>Col. ''Rust.'' 1 pr. 15-19.</ref>. Zentzu horretan, elitearen ohitura izaten zen, udako hilabete beroetan, ''salubritas'' bila hiritik kanpo joatea, aldirietako landetxe batera edo Napoliko badiara<ref>Sen. ''Ep''. 104.1.4.</ref>. Zeltsok Erromaren osasungaitza nabaritu zuen, eta bizilekuaren arabera bizilagun bat ahuldu zitekeela gaineratu zuen<ref>Celsus ''Med.'' 1.2.1.</ref>.
Bestalde, Vitruviok bere ekarpen teorikoak ere egin zituen hiri osasuntsuago bat sortzeko, eta gaixotasunaren kausak kontuan hartuta, arkitektoek, haiek konpontzen, lagun zitzakeen moduak azaldu zituen. Bere ustez, arkitekto idealak medikuntzaz jakin beharko luke, beste zientzietako ezagutzak izateaz gain. Gaixotasunaren kausa gorputzeko elementuen desoreka izanik, gehiegizko beroa edo hotza, hezetasuna edo lehortasuna dela eta, arkitektoaren zeregin nagusia leku egokia aukeratzea eta eraikinak antolatzea zen, haize kaltegarrien ondorioak murrizteko. Azkenik, edateko uraren hornidura ugaria ziurtatu behar zuen<ref>Vitruv. 1.1.3, 8. proem. 3.</ref>. Arkitekturazko ideia horiek pentsatuta zeuden hiri edo eraikin berrietarako, tamalez, oso zaila izan zen gainpopulatutako Erroman abian jartzea.
Erromak zenbait parke zituen, hala nola Mezenasena edo inperialak, berdegune horiek luxu aristokratiko edo inperialarekin lotu baziren ere, hiria parke pribatu bihurtzeko haien ahaleginean<ref>Suet. ''Ner''. 31.</ref>. Litekeena da bertako landarediaren eraginak hiriko bizi-kalitatea hobetzea bertako biztanle batzuentzat, baina ez dirudi eragin handirik izango zuenik biztanleria osoaren heriotza-tasaren jaitsieran.
Frontinok, bere aldetik, adierazi zuen hiriko osasungarritasun-arazoetarako irtenbide bat edateko uraren hornidura-emariaren bolumena handitzea izango zela, akueduktu berriak eraikiz baita hiritarren ur-bereganatze kentzea ere, gauez eta egunez iturri publikoen funtzionamendua eragozten zutelako<ref>Frontin. ''Aq''. 103-104.</ref>. Gainera, horrek hiriko airea hobetuko luke. {{esaera2|''Gaur egun garbitasunaren itxura guztiz freskoa eta aire garbiagoa dago; desagertu dira klima ez-osasungarriaren arrazoiak, askotan gure hiriari ospe txarra eman diotenak''<ref>Frontin. ''Aq''. 88.3.2.</ref>.|}}
Eraikin publikoez, ur-garraioaz eta estolderiaz hiriko gobernua arduratzen zen, baina Erromako kaleen garbiketa eta haien egoera ona edilen ardura zen<ref group="oh">Legeak, gainera, herritarrei eskatzen zien, zigorpean, eraikinen fatxadak ez ezik, euren jabetzaren aurretiko bide publikoaren zatia ere garbi edukitzea.</ref>, batez ere drainatze, konponketa eta zoladura<ref>''Tab. Hera. Lex Jul.'' 20-23'';'' 25-28.</ref>. Pixka bat lehenago, Julio Zesarrek lege zorrotzak onartu zituen kaleetako zikinkeria kontrolatzeko, baina efektu eskasarekin<ref>Carcopino, J., 2004: 56-57. or.</ref>. Halaber, etxebizitzen zaramarako, abandonaturiko animalien eta gizakien gorputzerako bazegoen gaueko garraio-zerbitzu bat.
Behin Neronek, zaborra kaleetan pilaturik ikusirik, Vespasiano zinegotziari lezio bat eman nahi izan zion, eta bere soldaduei agindu zien togaren aurrealdea lokatzez zikin ziezaiotela. Une horretan ez zion aparteko garrantzirik eman egoerari, eta Vespasianok boterea hartu zuenean, Neronek abandonatutako hiria hobetzeko jainkozko esku-hartze gisa interpretatu zuen kasua<ref>Cass. Dio 59.12.3; Suet. ''Vesp''. 5.3.</ref>.
Hala ere, enperadoreen jarduerak lehendik zeuden zerbitzuak mantentzera mugatzen ziren neurri handi batean. Baliteke eskala handiko hiri-berritzea Zesarren eta Neronen tankerako megalomanoekin lotzen zelako, baina Erromako topografiak ere egin zitezkeen erreformei muga ezarri zien<ref>Suet. ''Ner.'' 16.38.</ref>.
Hiri-komisarioen (''curatores urbium'') ardura zen hiriko bideak zaintzea, zolatzea, ibaiek eraikinei kalterik ez egitea, eta behar ziren lekuetan zubiak egotea. Era berean, ikuskatu behar zituzten horma pribatuak, edo etxeari erantsitako beste edozein motatakoak, bidea ez inbaditzeko. Eraikinaren jabeek konpondu eta aldatu beharko lukete, zigorpean<ref>Pap. ''Dig''. 43.10.1.</ref>.
Erroman jakitun ziren kaleen garbitasunak eta estolden egoera onak biztanleriaren osasunarekin zuten harremana. Beraz, pretoreen ardura zen estolden garbiketa eta konponketa, estolderiako zikinkeria izurrite eta hondamenaren kausa baitzen<ref>Ulp. ''Dig''. 43.23.1.1.</ref>.
Bestalde, bide publikoari erasan ziezaiokeen obra baten egileak, hura amaitzean, jatorrizko egoeran utzi behar zuen<ref>Ulp. ''Dig''. 43.11.1.1.</ref>. Nahiz eta erromatar legeak bide publikoan egindako obrek drainatze egokia izatera behartu, ez zegoen autoritatera joaterik ur geldiek eragindako usain txarrengatik<ref>Ulp. ''Dig''. 43.8.2.29.</ref>.
Objektuak bide publikora botatzea (''effusis vel deiectis'') legeak zigortzen zuen, baina horrek kalteak edo galerak konpontzeari garrantzia handiagoa ematen zion kaleak garbi izateari baino. Labeon juristak legea gauez aplikatzen ez zela argudiatu bazuen ere, Pablok adierazi zuen bazirela jendea gauez joaten zen lekuak<ref>Paul. ''Dig''. 9.3.6.1.</ref> .
Erromak hondakinak ezabatzeko arazo itzela zuen saneamendu sistema eskas eta desegokia zelako, eta horrek elikagaiak eta ura kutsatzeko arriskua zuen. Aitzitik, nekazariek bazuten etxetik kanpo hauek metatzeko lekua, soroetan zabaldu aurretik. Varronek komunen eta gorotz-hobien kokapen ezin hobeari buruzko xehetasun handiak eman zituen, gizakiek eta animaliek ur-iturri bereiziak izan behar zituztela gomendatuz<ref>Varro. ''Rust.'' 1.11.2; 1.13.4.</ref>. Nekazariek malaria jasateko aukera gutxiago zuten haien animaliak eraikin bereizietan mantentzen zituztenean, eltxoak animalietan kontzentratzen direlako, baina hiritarrek ez zuten babes hori.
Erroman hiltegirik ez zegoenez, zegokien merkatuan (''boarium''<ref group="oh">Abelgorri-merkatua.</ref>'', suarium''<ref group="oh">Txerri-merkatua.</ref>) abereak erosi ondoren, bizirik eraman behar zituzten harategira, bidean ebakuatu eta pixa egiten zuten bitartean. Han saltzen zituzten sakrifikatuak eta zatikatuak izan ondoren, baina animalien hondakinak kalera botatzen zituzten.
Iturri klasikoek adierazten dutenez, ez zen batere erraza kale estuetan zamatutako animaliak gidatzea. Horregatik, nahiko usuak ziren haiek edo garraiatutako kargak oinezkoen gainera erortzearen ondoriozko istripuak<ref>Alfen''. Dig''. 9.2.52.2-3; Ulp. ''Dig.'' 9.2.27.33.</ref>.
[[File:Map of downtown Rome during the Roman Empire large-annotated.jpg|thumb|300px|<center>Cloaca Maxima Erromatar Inperioan, gorriz markatutakoa</center>]]
Antzinako Erroman, hiriko osasungarritasunari eragiten zion animalia asko bizi ziren<ref>McCormick, M., 2003, 8. or.</ref>. Etxeetan txakurrak eta katuak ugariak ziren; etxeko txakurrek intsulen eta ''domus''en ateak zaintzen zituzten, baina kaleko txakurrak, zurratzaileek larruagatik ehizatzen zituzten. Horretaz gain, behartsuek txakurkia jaten zuten, jakin gabe kiste hedatidikoez kutsatuta izateko modu bat zela<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.</ref>. Martzialen esanetan, etxeak zaintzen zituzten txakurrek, gorotzak egiteaz gain, janari-hondarrak eta giza kakak jaten zituzten<ref>Mart. ''Ep''. 1.83; 12.48.8.</ref>.
Etxeko haragijaleek kutsatutako gaixotasunak (ekinokosia, amorrua...) ugariak ziren. Ektoparasitosi hutsalak, hala nola sarna edo zizareak, ohikoak ziren, baina bektoreek transmititutako gaixotasunak ere ezin ziren falta (izurria eta tifusa). Zakurrek edo beleek sarraskia jaten zuten Tiber ibaira edo zaborretan botatako gorputzetatik<ref>Briones Dieste, V., 2022, 1. or.</ref>.
Erroma hiriak arratoi arazo handirik ez izateak azal dezake izurrite bubonikorik ez egotea Justinianoren garaira arte. Zizeronek ere ez zituen karraskari horiek aipatzen etxe batean bizilagun ez desiragarritzat, baina sugeei erreferentzia egin zien<ref>Cic''. Off.'' 3.54.1.</ref>.
Erromatar hirietan, estolden eta komunen helburua ez zen patogenoen transmisioa gelditzea, gaur egun bezala; logikoa denez, mikroorganismoen kontzeptua artean ez zen ulertzen garai horretan. Aitzitik, litekeena da estolderia eta komunak eraikitzea kirats eta hondakinak publikoaren ikuspegitik ezabatzeko<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 66. or</ref>.
== Merkatuak ==
Erromatarrek hiri-espazioa merkaturatu zuten: hiri oparoagoa bihurtu ahala, merkataritza-guneak handitu eta egonkor bihurtu ziren. Dendak (''tabernae''), elikagai azokak (''macella''), biltegiak (''horrea'')<ref>''ILS'' 5910</ref> eta beste eraikuntza mota batzuk susperraldi ekonomikoaren adierazleak ziren, baita gero eta landuagoko garraio eta lehorreratze-azpiegiturak ere<ref>Flohr, M., 2020, 7. or.</ref>.
Trajanok, uholdeak saihesteko eta Erromaren hornidura ziurtatzeko, Ostian portu berri bat eraiki zuen, Tiberreko kaiak zabaldu zituen, baita bere foroari atxikitako merkatuak ere<ref>Patterson, J. R., 1992, 213. or.</ref>.
Erromaren oinarrizko elikagai gehienak ibaiz eta itsasoz ekartzen ziren, hiritik gertuko ekoizleek ez baitziren gai hiriko beharrak asetzeko. Tiberren zehar, gizonek eta idiek salgaiak garraiatzen zituzten, eta azken garraiorako, erromatar kaietatik biltegietara, milaka langile libre eta kontratatuen indarra erabiltzen zuten<ref>Erdkamp, P., 2013, 270. or.</ref>.
''Macellum'' terminoak Erromako eraikin mota bati egiten zion erreferentzia, hots, hornidura-merkatuari<ref group="oh">''Macellum'' elikagaien merkatua zen, non haragia, arraina edo inportatutako beste produktu exotiko batzuk aurki baitzitezkeen. Egitura angeluzuzena izan ohi zuen, arkupeez inguratutako esparru itxia, eta taberna ilarak zituena.</ref><ref>''ILS'' 9432</ref>. Merkatu mota hura ohikoa zen Italian zein probintzietan. Egitura angelu zuzenekoa, eta haren patio nagusia ate eta burdin itxitura batek inguratzen zuten. Erromako merkaturik ezagunenak honako hauek ziren: Zelio muinoko ''Macellum Liviae''<ref>''LTUR'' 3.73. or.</ref>'', Macellum Augusti,'' Eskilinoko ''macellum''a, ''Macellum Magnum'' edo Trajanoren ''macellum''a.
Aipatutakoez gain, Erroman baziren produktu espezifikoen salmenta biltzen zuten beste merkatu batzuk, hala nola ''Forum boarium''a<ref>''ILS'' 426.</ref>, ganaduaren merkataritzari eskainia, Palatino muinoaren eta Tiber ibaiaren artean; ''Forum holitolium''a, belar eta barazkien merkataritzari eskainitakoa, Kapitolioko muinoaren eta [[Serviar Harresiak|Serviar harresi]]<nowiki/>en artean; ''Forum piscarium''a, arrain merkataritzari eskainia, Kapitolioaren eta Tiberren artean, egungo Erromako Ghettoaren eremuan; ''Forum suarium''a<ref>''ILS'' 722.</ref>, txerri-merkataritzari eskainia, [[Marteren Zelaia (Erroma)|Marte Zelaia]]<nowiki/>ren iparraldeko hiri-kohorteen kuartelaren ondoan; ''Forum vinarium''a<ref>''ILS'' 6168.</ref>, ardoaren merkataritzari eskainia, gaur egun ''quartiere'' ''Testaccio''ren eremuan, Aventino muinoaren eta Tiberren artean. Beste merkatu batzuk ezagutzen ziren baina identifikaezinak dira, gune bakoitzaren funtzioari buruzko informazio zehatza falta zaigulako<ref>Richardson, L. Jr., 1992, 101, 159-164. or.</ref>. Ospe txarreko beste merkatu bat Suburakoa zen. Izan ere, Porfirioren hitzetan, arratsaldeetan bakarrik irekitzen zen, eta han saltzen zen goizean Erroman lapurtutakoa<ref>Porph. 7.113.1-2.</ref>.
''Taberna''k, merkatuetako eta kaleko saltoki iraunkorrak ziren, baina kaleko posturik gabeko saltzaileak nonahi ugaritzen ziren Domizianok praktika hori debekatu zuen arte, beharbada dendariek lehiakortasun ilegalez kexatu zirelako. Gainera, saltzaile horiek ez zuten ezartzen ziren espazioa garbi uzteko ardura, legeak beste establezimendu batzuen jabeei agintzen zien bezala, zeinek kalea garbitu behar baitzuten beren eraikinen aurrean<ref>Mart. ''Ep.'' 7.61.1-10; ''Tab. Her., Lex Iul.'' 53.</ref>.
Merkatu-saltzaileek (''macellarius''<ref>Col. ''Rust.'' 11.ca.9.1.</ref>'', propola''<ref>Plaut. ''Aul''. 512.</ref>), libreek edo esklaboek, negozioa beren kabuz edo errentan izan zezaketen. Merkatu eta hirietako saltzaile txiki horiek zerga bat (''vectigal'') ordaintzen zuten beren postua izateagatik<ref>Espinosa, M., 2015, 64. or.</ref>. Merkatariaren lanbidea, Zizeronen iritziz zikina zelako, gizartean gutxien balioztatutakoen artean zegoen, eta maisuak, arkitektoak edo medikuak, berriz, estimatuenak ziren<ref>Cic''. Off.'' 1.151.4-10.</ref>.
Hala ere, enperadoreak txikizkako merkataritzaren garrantzia ulertzean, saiatu ziren arautzen. [[Alexandro Severo]]k, adibidez, ardo, barazki, zapatari eta abarren saltzaileen elkarteak sortu zituen, beren ordezkari eta epaileekin<ref>''SHA Alex.Sev.'' 2.4.8.</ref>.
Elikagaiak kontserbatzeko sistemak mugatuak zirenez, merkatuak inguruan ekoitzitako produktu freskoez hornitzen ziren, batez ere<ref>Kron, G., 2012, 278. or.</ref>. ''Pastio villatica'' deiturikoak Erroma inguruko nekazaritza-zentroak ziren, barazkiak, etxeko hegaztiak eta baserriko animaliak ekoizten zituztenak hiriburuko merkatuetan saltzeko<ref>Purcell, N., 2007, 294. or.</ref>.
Merkatari erromatarrak bere produktu edo zerbitzura erakarri behar zituen kontsumitzaileak, lehiakideena baino hobea zela erakutsiz. Horretarako, zenbait estrategia eta metodo erabiltzen zituen bere produktuak aurkezteko. Metodoen artean, aipatzekoak dira saltokien sarreretan jarritako mosaikoak, kanpoko zein barruko errotulu edo margolanak, saltzaileek ordaindutakoa euren produktua literatura-testuetan aipatzeko eta sustatzeko. Nolanahi ere, publizitaterik onena produktuaren kalitatea zen, eta arrain saltsen eta gatzatzearen kasuan (''tituli picti''), gehien erabilitako kalitate-indizea ''flos'' terminoa zen<ref>Espinosa, M., 2015, 59. or</ref>.
Merkatuetan postu iraunkorra zuten saltzaileen artean, aipatzekoak dira, okinak, harakinak, arrain- eta barazki-saltzaileak besteak beste. Latinezko ''pistor'' hitzak ez ditu aleak ehotzea eta ogia egostea bereizten; horrek adierazten du Erromako okinek bi zerbitzuak egiten zituztela<ref>Erdkamp, P., 2013, 275. or.</ref>. Ogiari dagokionez, etxe aberatsenetan bakarrik zeukaten okin propioa. Jende arruntak azokara joan behar zuen ogia erostera<ref>Mart. ''Ep.'' 14.223.1.</ref>.
[[File:Mercati di Traiano - Roma.jpg|thumb|300px|<center>Trajanoren merkatua</center>]]
Dendak nonahi zeuden Erroman, baina ''honestiores''ek etxean egindako ogia eta beraiek ekoiztutako ardoa kontsumitu ohi zuten. Hori zela eta, Zizeronek bere aurkari politikoetako bati burla egin zion ogia eta ardoa saltzaileari erosten zizkiolako. Hala ere, kontsumitzaile aberatsek ere merkatari espezializatuei erositako produktuak sartzen zituzten sukaldean<ref>Cic''. Pis.'' 67.9.</ref>.
Haragiaren kasuan, Erroman hiltegirik ez egotean, abereak azokatik harategira bizirik eramaten zituzten, non sakrifikatzen eta zatitzen baitzituzten [[Txikizkari|txikizka]] saltzeko. Harakinek arazoak zituzten euliekin, animalien hondakinak kalera botatzen baitzituzten txakurrek eta karraskariek jan zitzaten<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.; Scobie, A., 1986, 421. or.</ref>.
Haragia ere auzoko ''taberna'' txikietan saltzen omen zen, [[Ponpeia|Ponpeian]] nabaria den moduan, eta badirudi talde zehatz batzuen artean, esaterako, soldadu erromatarren artean, oso ezaguna izan zela<ref>Corbier, M., 1989, 224. or.</ref>. Haragia jatea oso gomendagarria ere zen kirolarientzat<ref>Donahue, J. F., 2015, 89. or.</ref>.
Azterketa bioarkeologikoen arabera, eskeleto batzuen deformazioek adierazten dute dieta erromatarra pobrea zela eta haragi gutxi kontsumitzen zutelako<ref>Paine, R. et al., 2009, 206. or.; Griffin, R. et al., 2011, 542. or.</ref>. Hala ere, Peter Teminek uste du Erromatar Inperioaren hedapenak eta ondorioz garraio-kostuak murrizteak dieta zabalagoa ekarri zutela, fruta eta barazki berriekin eta haragi gehiagorekin. Bere kostu handiagatik goi mailako klaseei zuzenduta egon arren, Printzaldian aurreko edo ondorengo mendeetan baino animalia hezur gehiago aurkitu dira<ref>Temin, P., 2012, 224. or.</ref>.
Gehien kontsumitutako haragia txerrikia zen. Jende xumeak harakinari erosten zion, eta Varronek diosku txerriak Galiatik inportatzen zirela<sup>203</sup>. Txerri hazkuntza oso hedatuta zegoen mundu mediterraneoan. Txerrikia oso preziatua zen erromatar maila ekonomiko guztietan, txerriki-kontsumoa klase txiroenen artean ez ezik, aberatsen artean ere ezaguna baitzen<sup>204</sup>. Alabaina, haragia garestia zen eta erromatar gehienek ezin zuten maiz jan K.o. 270ko hamarkadara arte, Aurelianok txerrikiaren doako banaketa ezarri zuenean<sup>205</sup>.
Hegaztiak kontsumitzeko hazten ziren batez ere. Ardiak eta ahuntzak, artilerako; larrurako eta esnetarako hazten ziren arren, beren bizitzaren amaieran haragitarako erabiltzen ziren. Behi-azienda aberastasunarekin eta estatusarekin oso lotuta zegoenez, eliteek behe mailakoek baino haragi gehiago kontsumitzeko aukera zuten. Aipatutakoez gain, oso gutxitan hazi ziren haragitarako beste animalia mota batzuk, lur gehiena nekazaritzarako erabiltzen baitzen<sup>206</sup>.
Etxeko abereak ez bezala, lan-animalien haragia, zaldiena eta astoena adibidez, ez zen oro har jaten. Animalia horiek ez zirelako haragi edo esnerako hazten, gurdi edo golde bat tiratzeko baizik
Erromatar aristokraziaren ehizarekiko zaletasuna zela eta, beste haragi batzuk ere kontsumitu ziren, basurdea eta oreina, esaterako.
Inperioa hedatu ahala, espezie exotiko berrien presentzia areagotu egin zen (lehoiak, elefanteak...). Behin ikuskizuna amaituta, beren haragia ''vivarium''eko beste animaliei jaten ematen zitzaien, baina publikoari ere eman zekiokeen. Errenta baxuko zergadunek kalitate handiko doako proteina estimatzen zuten. Praktika haiek patogenoen transmisioarekin erlazionatuta egon arren, ez dago animalia horiekin lotutako agerraldi bati buruzko erreferentziarik, batez ere ikuskizunetako animaliek biktima izateko, itxuraz, osasuntsu egon behar zutelako, zoonosi batzuk asintomatikoak izan bazitezkeen ere<sup>207</sup>.
Pobreek haragia jateko zuten modu bakanetako bat aberatsen afarietara joatea zen, non soberakinak jan baitzitzaketen. Kolumela K.o. I. mendeko autore betikoaren arabera, eskuzabaltasun hori ohikoagoa izan zen aurreko garaietan<sup>208</sup>.
Txakurrak ugariak ziren Erroman etxebizitzen ateak zaintzeko. Zurratzaileek larruagatik ehizatzen zituzten, eta behartsuek, berriz, kaleko txakur-haragia jateko. Hori kiste hedatidikoak hedatzeko modu erraza zen<sup>209</sup>.
203Varro'', Rust.'' 2.4.8, 10.
204Donahue, J.F., 2015, 90. or.
205Aur. Vict. ''Caes.'' 35.7.
206Chandezon, C., 2015, 137. or.; Edmondson, J., 2015, 681. or.
207Briones Dieste, V., 2022, 1. or.
208Col. ''Rust.'' 10.pr.1.1.
Medikuek ere haragiaren gehiegizko kontsumoaren ikuspegi ezkorra zuten, lehorreko eta itsasoko animalia gehienek (arrain handiek eta zetazeoek bereziki) odol malenkoniatsua sortzen baitzuten<sup>210</sup>. Edonola ere, medikuek uste zuten onuragarria zela haragia jatea osasuntsuago bizi ahal izateko. Hipokratesek, adibidez, hidropesia-kasu batzuetarako gomendatzen zuen besotik odola ateratzea, urez, ardoz eta olioz bustitako ogi zati beroak jatea, oso gutxi edatea, lan asko egitea, eta ondo elikatutako txerrikia kontsumitzea, ozpinetan irakinda, ariketa gogorrak jasan ahal izateko<sup>211</sup>.
Arrainaren eskariak, kontserbakoa edo freskoa, garrantzitsua izan behar zuen Erroman, Katon Zentsorearen garaian, eta horrek prezioen igoera nabarmena ekarri zuen. Katonek berak salatu zuen garestitasun hura Erroman zegoen luxu handiegiak eragin zuela, eta adibide gisa jarri zuen hiriburuan arrainaren prezioa idi batena baino handiagoa izan zitekeela<sup>212</sup>.
Arrain freskoa oso preziatua zen Erroman<sup>213</sup>. Arrain-saltzaile batzuk arrain-haztegiak izaten zituzten merkatuetan, bai ur gezakoak, bai gazikoak, eguraldi txarragatik arrantzaleak arrantzara irten ezin zutenean produktua urria izan ez zedin<sup>214</sup>. Itsas arrainen edukiontziak Ostiako portutik ekarritako urez betetzen ziren, eta ur gezakoak, berriz, kanalizazio bidez desbideratutako akueduktuen bidez.
Enkante publikoak egiten ziren Erromako merkatuetan, batez ere kalitatezko edo produktu exotikoen arrain sorta handiak iristen zirenean. Enkante horiek hainbat lekutan baieztatu dira, hala nola ''macellum Liviae''n, non Senekak kontatu baitzuen Tiberiok 4,5 librako barbarin bat opari gisa jaso zuela, baina berehala itzuli zuen merkatura, esanez Apiziok eta Oktaviok bakarrik onar zezaketela arrain hura<sup>215</sup>.
Arrain enkante-saltzaile baten kasu jakin bat ''macelum Magnum''ean aurkitutako hilarri batean agertzen da, Luzio Kalpurnio Dafno bankariari eskainia. Hilarrian, bankariaren erliebe bat ikusten da; beste aldean, tunikak eta txanoak janzten dituzten bi gizon daude, batak urez betetako ontziak daramatza, eta besteak, eskuineko eskuan arrain batzuk ditu. Beheko aldeko inskripzioan mezu hau irakur daiteke: ''Emadazu arrain bat: Bost as ematen dizkizut''<sup>216</sup>.
Tiber ibaian harrapatutako arraina merke saltzen zen. Galenoren esanetan kutsatua eta zapore txarrekoa zen Tiberreko uraren kalitate eskasagatik, populazioaren hazkundeak eraginda<sup>217</sup>.
Jende arruntak, batez ere, prezio eskuragarriagoko produktua kontsumituko luke, hau da, arrain txikiak eta kalitate gutxiko arrain-saltsak, eskuarki ale txikiekin eginak. Hala ere, zaila da jakitea arrainak biztanleriaren zati handienaren dietan zuen ehunekoa<sup>218</sup>.
Haragi eta arrainen postuez gain, azoketan baziren beste barazki eta fruta batzuk ere bai. Produktu horiek, gutxi irauten zutenez, gertuko nekazaritza-ekoizpeneko gunetatik zetozen. Kolumelak mahatsaren kasua jarri zuen adibidetzat, esanez denbora laburrean bakarrik jan zitekeela freskoa eta edan haren zukua, hondatu baino lehen. Horregatik, uste zuen ez zela ekonomikoki errentagarria helburu horretarako mahastiak landatzea, salbu eta horiek hiritik hurbil bazeuden, dendariei produktua egoera onenetan saldu ahal izateko<sup>219</sup>.
Galeno barazkiak jatearen aldekoa zen, aza izan ezik, odol malenkoniatsua sortzen zuelako. Alabaina, ohiko babez eta esne-zopa ez zuen uste gladiadoreentzat dietarik onena zenik. Gladiadoreak, batez ere, azarekin nahastutako tofuarekin bizi ziren, eta Galenok salatu zuen janari mota horrek ez zuela borrokalarien haragia gogortzen, baizik eta bigun eta leun egiten zuela<sup>220</sup>.
Erromatar dietaren ohiko elementu gehienak ―lekaleak, oliba olioa, ardoa eta haragia― merkatuetan erosi behar zituzten baina ez dago argi zein kantitateetan eta erregulartasunarekin jaten ziren<sup>221</sup>.
''Annona macelli''ak salgaien prezioei eta merkatuko produktuen kotizazioari egiten zion erreferentzia, eta Varron bezalako autoreek uste zuten inflazioa jasan zezaketela erromatar gizartean ospatzen ziren afari eta oturuntzen ondorioz<sup>222</sup>. ''Annonak macelli''ak ez zituen alearen eta oinarrizko beste produktu batzuen prezioak bakarrik kontuan hartzen, haragia edo arraina ere bertan sartuta zeuden.
Plautok ere esan zuen prezioak gero eta garestiagoak zirela:
''Merkatura nator eta arraina eskatzen dut. Garestia dela esaten didate baita arkumea, txahalkia, balea eta txerria ere, dena garesti''<sup>223</sup>''.''
Tiberio luxua eta prezioen gorakada mugatzen saiatu zen eta senatuari agindu zion urtero ''annona'' hori arautzea. Horrela, edilen ardura zen merkatuak, prezioak, pisuak, neurriak eta beste merkatu iraunkor edo aldizkakoetako salmentak gainbegiratzea eta kontrolatzea<sup>224</sup>.
Hainbat elementu konbinatu ziren elikagaien prezioak hain kezkagarriak izateko diru-sarrera baxuko herritarrentzat: lehenik eta behin, haien eros-ahalmena hain zen baxua, non diru-sarreren zatirik handiena elikagaietan gastatzen baitzuten; bigarrenik, soldatapeko askoren diru-sarrerak ezegonkorrak eta sasoikoak ziren, negua heldu orduko, garraiolariek eta peoiek lana galtzen zuten itsas trafikoa eta eraikuntza murrizten zirelako; hirugarrenik, alearen prezioa garestitzen zenean, hiritar askok ez zuten ordezko elikagairik. Nahiz eta benetako gosea eskalei eta etxerik gabekoei mugatu, jende arruntak bere horniduratik jan behar zuen gosea ez pairatzeko<sup>225</sup>.
Merkatuetan, zorura jaurtitako hondakinez aparte, beste kutsadura-iturri bat komunetatik (''foricae'') zetorren. Eraikin publikoei atxikitako eta eserleku anitzeko instalazio horiek pribatutasuna eskaintzen zuten hiriko espazio publikoetan, hala nola kaleetan eta merkatuetan, baina kutsadura guneak izan zitezkeen<sup>226</sup>.
209Briones Dieste, V., 2018, 74. or.
210Gal. ''De loc. aff.'' 3.184.
211Hippoc. ''Reg.'' Append. 20.
212Plut. ''Quaest. conv.'' 4.4.2.9.
213Sen. Q''Nat.'' 3.18.2.
214Varro ''Rust.'' 3.17.2.1; 3.17.7.3; Col. ''Rust.'' 8.17.15.7.
215Sen. ''Ep''. 95.42.1-6.
216''CIL'' 6.9183 = ''ILS'' 7501.
217Gal. ''Alim''. ''fac.'' 6.30.
218Espinosa, M., 2015, 80. or.
219Col. ''Rust.'' 3.2.1.
220Gal. ''Alim''.''Fac.'' 6.19.
221Erdkamp, P., 2013, 263. or.
222Varr. ''Rust.'' 3.2.16.1.
223'''Plaut. ''Aul''.''' 371.
224Suet. ''Tib.'' 34.
225Erdkamp, P., 2013, 267. or.
226Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 4.4. atala.
3.2.4. '''''Eraikuntza-arazoak''' '''eta hondakinak'''''
Erroma etengabe berritzen zen, enperadoreek edo udal agintariek sustatutako obra publikoengatik edo ekimen pribatuagatik. Lan horien bidez, eraikinak birmoldatu eta beste eraikin batzuk eraiki ziren, bai hiri-espazio berrietan, bai aurreko orubeetan, non suteak izan edo eraikinak erori ziren. Lan horiek guztiek eskulan handia behar zuten klimatologia oneko hilabeteetan.
26. irudia: J''ulio-Klaudiar enperadoreen jauregien kokapena''
Printzaldiaren hasieratik, aristokratek ezin izan zuten enperadoreekin lehian jarraitu eraikin berrietan eta monumentu tradizionalak berreraikitzen. Enperadorea, erromatar bizitzaren beste hainbat alderditan bezala, patroi eta ongile bakarra bihurtu zen.
Julio-Klaudiar dinastiaren enperadoreek beren jauregiak Kapitolino muinoan eraiki zituzten. Neron harago joan zen bi eraiki zituelako: lehena, ''Domus Transitoria'' deitutakoa, Kapitoliotik Eskilinoraino hedatzen zen; bigarrena, ''Domus Aurea'', eraikitzeko ideia Erromako sutearen ostean sortu zen, eta horretarako suteak Zelioko eta Opioko suntsitutako orubeak bereganatu zituen<sup>227</sup>.
Mantentze eta eraberritze lanetarako udal arduradunak zeuden. Dekurioiak eta magistratu nagusiak arduratu behar ziren kaleak, arekak eta estoldak eraikitzeaz eta zaintzeaz<sup>228</sup>. Ordaindu gabeko fakturei, amaitu gabeko lanei eta oreka gabeko udal kontuei aurre egiteko, K.o. II. mendetik aurrera, enperadoreek esku hartu zuten udal aurrekontuetan, ''curatores rei publicae'' izeneko funtzionarioak izendatuz<sup>229</sup>.
Dena den, funts publikoak motz geratzen zirenean, gutxienez beste bi diru-iturri zeuden hiria mantentzen eta hobetzen laguntzeko. Lehenengoa, magistratuek eraikuntza-proiektuetarako, jokoetarako (''ludi'') edo sakrifizioetarako gastatu behar zuten dirutik zetorren. Nahitaezko gastu horiei borondatezko beste diru-sarrera batzuk gehitu ohi zitzaizkien, eraikinen itxura hobetzeko edo jokoetan borrokalari gehiago sartzeko.
Bigarren diru iturria (''summa honoraria)'' magistratuek kargua hartu aurretik inbertitu beharreko dirua zen. ''Ob honorem'' ordainketa hori ez zitzaion aurrekontu publiko orokorrari gehitzen: hautetsiek onura publikoko helburu zehatzetarako erabil zezaketen, hauteskunde kanpainan (''pollicitatio'') agindu bezala, kargurako hautatuak izateko ohorea (''honos'') lortzen bazuten.
27. irudia: ''Cippus bat Luzio Sentio pretorraren ediktuarekin.''
''Kapitolino-Museoak''
Erromako geruza sozial gorenek, enperadoreak, elite inperialak (senatariek eta zaldunek, gehi liberto inperial kopuru txiki batek) eta tokiko handikiek mezenasgoaren bidez ''(''evergetismo) lagundu zuten. Inskripzioek adierazten dutenez, bertako eliteko kideak izan ziren ekarpen garrantzitsuenak egin zituztenak gizarte aitorpena lortzeko, egindako lanaren ondoan jarritako plaka batean mezenasen izena inskribatuz.
Eraikuntza-lanen datu epigrafikoek adierazten duten moduan, funts publikoek azpiegiturak (kaleak, ur-hornidura, estolderia), eraikin publikoak eta gotorlekuak finantzatu zituzten. Baina era guztietako eraikinen eraikuntza, zaharberritze edo dekorazioa ordaintzeko tokiko elitearen ekarpen ekonomikoak iragartzen dituzten inskripzio guztiak aztertuz gero, funts pribatuekin finantzatutako eraikuntzen kopurua esanguratsua izan behar zen<sup>230</sup>.
Etxebizitza xumeetarako erabilitako materialak kalitate eskasekoak izateaz gain (adobea, adreilua, kereta, txilar edo kanabera-sabaiak), karraskarien eta bizkarroien babesleku ere izan zitezkeen<sup>231</sup>.
Etxe batek behar adinako kalitatea izan dezan, materialak xehetasunez aukeratu behar ziren. Harriei buruz, Pliniok adierazi zuen nola eta noiz atera harrobitik, eta haietatik zein erabil zitezkeen eraikuntzan:
''Harriaren izaera zalantzan dagoenean, neurri egokia da udan harrobitik ateratzea, eta urte pare bat igaro baino lehen eraikitzeko ez erabiltzea, bitartean eguraldiak ongi onduta utziz. Kaltetutako xaflak lurpeko zimenduetarako egokiagoak direla ikusiko da, eta kalterik gabekoak, aldiz, segurtasunez erabil daitezke, baita aire zabalean''<sup>232</sup>.
Hondakin organiko eta ez-organikoen kudeaketa benetako arazoa izan zen Erromako hiriarentzat.
Lehen hondakin motari dagokionez, inperioaren hasieran, Erromako populazioa zortziehun mila eta milioi bat biztanle artekoa zela kontuan hartuz gero, pertsona horiek berrogei eta berrogeita hamar mila kilogramo gorozki inguru sor zitzaketen eguneko.
Gizakien gorozkiak Tiberrera estolderiaren bidez bideratzeko arazoa zen euri-ura edo iturrietatik gainezka egiten zuena ez zirela nahikoak.
Horri gehitu behar zitzaion erromatar hustubideek ez zutela atzera egiteko mekanismorik, uholdeen kasuan estoldetan zehar etxebizitzetan sar zitezkeen ur beltzak saihesteko, ezta gas-isuriak ere, hala nola hidrogeno sulfuroa (H<sub>2</sub>S) eta metanoa (CH<sub>4</sub>). Beraz, estolden usainaz gain, leherketak ohikoak izango zirela ondoriozta daiteke<sup>233</sup>.
Hondarrak kalean ez uzteko debekua ekiditeko, askotan, erromatarrek gauaz baliatzen ziren leihoetatik kalera hondakin solidoak edo likidoak botatzeko. Seguraski, arazoa larria zen, eta honela jaso zuen Ulpianok bere ''Ad edictum'' ''praetoris'' 23. liburuan:
''Leihoetatik botatakoagatik kalteturen bat dagoenean, epaileak medikuei ordaindutako soldatak kalkulatuko ditu, baita tratamenduaren gainerako karguak ere''”<sup>234</sup>.
Kaleetan bildutako hondakinak Erromatik kanpoko aire zabaleko lubakietan (''puticuli'') botatzen ziren. Ezagunena hiriaren ekialdean zegoen, Serviar harresien ondoan eta Eskilino Atearen kanpoaldean. Eremu horretan, gaizkileak exekutatzen zituzten eta, bertako lubaki kiratsetan, etxegabeen eta animalien gorpuak botatzen zituzten beste hondakin batzuekin batera<sup>235</sup>. K.a. I. mendearen hasieran, Eskilinoko atearen iparraldean hobi komun horietako batzuk estali ondoren, eremua marmol trabertinoko harriekin (''cippi'') mugatu zuten. Harri horiek adierazten zuten debekatuta zegoela zaborra botatzea eta huraxe zela hileta-suak egin zitezkeen hiritik gertueneko puntua<sup>236</sup>.
Ondoko mugarrian, ''senatus consultum'' batek debekatu egiten zuen zedarriek zehaztutako barruko eremuan gorpuak erretzea, lurperatzea, eta zaborra edo lurra botatzea. Zinegotziek bete behar zuten legea. Ikertzaileek diotenez, ''Pagus Montanus''ek definitutako barrutia Eskilino atearen kanpoaldeko eremuari dagokio, Venus Libitinaren santutegitik gertu.
''Lex Iulia Municipalis''ek<sup>237</sup> edilak premiatu zituen eraikin eta saltokien jabeek beren jabetzaren aurreko kalearen zatia egoera ezin hobean eduki zezaten, ura eta hondakinak pilatzea saihesteko eta ibilgailuek askatasunez zirkulatu ahal izateko. Jabeak kalea konpondu ezean, maizterrek egin beharko zuten, baina gero, gastatutakoa alokairutik kenduko zen<sup>238</sup>.
Papinianok ''De cura urbium'' liburuan adierazi zuen zinegotziek zaindu behar zutela tabernetako langileek beren lantokietako materialarekin kaleetako trafikoa oztopa ez zezaten. Gainera, udal-arduradunek ziurtatu behar zuten kaleetan ez zela liskarrik egongo. Ordena publikoaz gain, kaleak garbi eusteaz arduratu behar ziren, gorotzik egon ez zedin, eta gorpuak edo larruak bide publikora bota ez zitezen, usteltzeko arriskua zegoelako<sup>239</sup>.
Erromatarrek askotan ez zuten jakin hondakin biodegradagarrien kopuru ikaragarriarekin zer egin, hala nola eraikuntzak ateratakoekin, edo erromatarren eguneroko zereginetan erabiltzen ziren zeramikazko edo beirazko ontzien hondarrekin. Horien artean aipagarrienak dira ''dolia'' edo ''dolia curta'', edo likidoak eta ''garum''a garraiatzeko erabiltakoak, anforak kasu. Mediterraneoan zehar Erromara iritsitako produktuen kopurua zela eta, ohikoa zen, ontzien hauskortasunaren ondorioz, asko eta asko apurtzea, gehienbat Ostiako portuan deskargatzen zirenean.
Kontuan izanik hondakinak eta gorotzak gurdietan erretiratzen zirela, eta zirkulazio-arazoak saihesteko legeak eguzkia sartzen zenetik goizeko hamarrak arte bakarrik baimentzen zuela garraiatzea, erraz ondoriozta daiteke, eraginkortasuna zela eta, zabortegiak ez zirela hiritik urrun egongo<sup>240</sup>.
Tazitok K.o. 65. urteko sute handiaren hondakinen garraio masiboaren egoera deskribatu zuen. Neronek, Tiberretik gora alearekin Erromara alea garraiatzen zuten ontziak behartu zituen hondakinez kargatuta jaistera, Ostiako paduretan botatzeko<sup>241</sup>.
Zeramikaren hondakinak biltzeko, deskonposatzen zaila den materiala izanik, zabortegiak sortu behar izan ziren. Erroma ere ez zen arazo horretatik libratu, eta, izatez, bere muinoetako batean, ''Testaccio'' mendian edo ''Dei cocci'' mendian aurkitu da, elikagai-, ardo- eta olio-ontziz osatutako zabortegi handi bat, gehienbat zeramikazko hondakinez osatua, normalean anforak. Muinoak 30 metroko altuera hartu zuen eta bertara eramaten ziren anforen hondarrak pilatzeagatik sortu zen, benetako zabortegi bat sortuz. Han uzten eta apurtzen ziren portutik ekarritako anforak, beste ontzi batzuekin batera. Material horiek guztiak eta beren eduki-hondarrak karean lurperatzen ziren, usain txarrak saihesteko<sup>242</sup>.
== Erromako suteak Neronen garaian ==
Erromako urbanizazioa Neronen gustukoa ez bazen ere, ez dago argi enperadore horrek aurretiaz pentsatuta ote zuen Erromari su ematea hiria plan berri baten arabera egiteko. Suetoniok baietz uste zuen, kontsul ohi batzuk haien jabegoetan zenbait piromano zuziekin harrapatu zituztelako, baina ezin zitzaien ezer egin enperadorearen agindupekoak zirelako<sup>54</sup>. Dion Kasio ideia berekoa zen; horren ustez, enperadoreak menpekoak bidali zituen Erroman zehar hainbat tokitan sua pizteko<sup>55</sup>.
Gertakizun horren harira, Plinio Zaharrak ere uste zuen Neron izan zela Erromako sutearen arduraduna<sup>56</sup>. Senekak, berriz, suteaz eta erromatarren miseriaz hitz egiten zuen baina erantzulerik salatu gabe<sup>57</sup>.
Dena dela, Neron K.o. 64. urteko suteaz baliatu zen hiria berreraikitzeko; oinezkoentzako espaloiak estuak (''itinera'') eta kaleen zabalera handitu zituen; lehen gurdi bakar baterako kaleak ireki egin zituen bi orga aldi berean igaro ahal izateko (''viae'').
Erroma eraikuntza-estilo berri batekin eraiki zen, etxe guztien aurrean plazak egin ziren, bai kalean, bai familia bakarreko etxeetan, sua gertatuz gero, hedatu ez zedin<sup>58</sup>.
Sutearen ostean, hirigintza-plangintza berriarekin, jendez gainezkatzearen ondorioak arindu ziren, eta Erromako biztanle gehienen bizi-giroa osasuntsua izatetik urrun bazegoen ere, litekeena da Erdi Aroko hiri gehienena baino hobea izatea<sup>59</sup>.
Hiriburuan, sutetik salbatu ziren auzoak berreraiki ziren, ez galiarrek sortutako sutearen ondoren egin zen moduan, bereizi gabe eta zatituta, baizik eta kaleak eta etorbideak zabalagoak eta lerrokatuagoak egin zirela, baita altuera mugatuko eraikinak eta espazio irekiak ere. Apartamentu blokeen aurrean arkupeak jarri ziren, suaren aurkako babes gisa. Gehienak Neronek ordaindu zituen, baina suteak kaltetutako eraikinen eta orubeen jabeak ere behartu zituen zaborrik eta hondakinik gabe uztera.
Berreraikuntza bizkortzeko, sari bat eskaini zien etxe berrien jabeei, baina soilik eraikinak aldi jakin baten barruan altxatzen bazituzten. Suak sortutako hondakinetik orubeak garbitzeko, Ostiatik gariarekin zetozen ontziak hondarrez beteta itzultzeko agindu zuen, Ostiako zingiretan botatzeko.
Neronen hirigintza-planaren barruan, eraikinen ondoan iturri berriak egin zituzten suak itzaltzeko neurri gisa. Beraz, legez kanpo egindako ur-bilketak moztu ziren, herritarrei behar adina ur emari ziurtatzeko<sup>60</sup>.
54 Suet. ''Ner.'' 38.
55 Cass. Dio 62.16.1.
56 Plin. ''HN'' 17.1.5.
57 Sen. ''Oct.'' 831''.''
58 Suet. ''Ner.'' 16.
59 Morley, N., 2005, 198. or.
60 Frontin. ''Aq''. 2.110-115.
227Suet. ''Ner.'' 31, 38.
228''Lex Col. Gen''. 77; ''Lex Flav. Mun.'' 19.
229 Jacques, F., 1984, 4. or.
230 Horster, M., 2014, 525-531. or.
231Briones Dieste, V., 2018, 72. or.
232Plin. ''HN'' 36.50.
233Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 3.3. atala.
234Gai. ''Dig''. 9.3.7.
235Bodel, J., 2014, 178. or.
236''CIL'' 1<sup>2 n</sup>838, 839.
237''ILS'' 6085.
238''CIL'' 6.593.32; ''Tab. Her''. 7
239Pap''. Dig.'' 43.10.1, 3-5.
240''CIL'' 6.593.66.
241Tac. ''Ann''. 15.43.1.
242Zamora-Manzano, L., 2017, 71, 83. or.
== Oharrak ==
{{erreferentzia_zerrenda|taldea=oh}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|3}}
== Bibliografia ==
*Briones Dieste, V. (2022). ''Was ancient Rome the perfect environment for zoonoses transmission?, Travel Medicine and Infectious Disease,'' <nowiki>https://doi.org/10.1016/j.tmaid.2020.101740</nowiki>
*Briones Dieste, V. (2018). La antigua Roma y las zoonosis. ''Revista Complutense de Ciencias Veterinarias,'' ''12(''2), 71-80 [ejournal]. https://doi.org/10.5209/rccv.60895.
*Bruun, C. (2015). The City of Rome. In C. Bruun & J. Edmondson (Ed.), ''The Oxford Handbook of Roman Epigraphy'' (471-494. or.). Oxford University Press.
*Carcopino, J. (1968). ''Daily Life in Ancient Rome.'' Yale University Press.
*Corbier, M. (1989). ''The ambiguous status of meat in ancient Rome. Food and Foodways,'' 3(3), 223–264. <nowiki>https://doi.org/10.1080/07409710.1989.9961951</nowiki>
*Donahue, J. F., (2015). ''Food and Drink in Antiquity. Readings from the Graeco-Roman World'', Bloomsbury Academic.
*Erdkamp, P. (2013). The food supply of the Capital. In P. Erdkamp (Ed.), ''The Cambridge Companion to Ancient Rome'' (262-277. or.). Cambridge University Press.
*Espinosa Bueno, M. (2015). ''El consumo de pescado y producto del mar en la sociedad romana. Implicaciones sociales, culturales e ideológicas'' [Master Amaierako Lana, Universidad de Sevilla].
*Flohr, M. (2020). ''Urban Space and Urban History in the Roman World,'' Routledge. New York.
*Griffin, R., Pitts, M., Richard, S., & Brook, A. (2011). Inequality at late Roman Baldock, UK: The impact of Social Factors on Health and Diet. ''Journal of Anthropological Research, 67''(4), 533-556.
*Koloski-Ostrow, A. O. (2015). ''The Archaelogy of Sanitation in Roman Italy: Toilets, Sewers, and Water Systems.'' University of North Carolina Press.
*Kron, G. (2012). Food production. In W. Scheidel (Ed.), ''The Cambridge Companion to the Economic History of the Roman World'' (156-212. or.). Cambridge University Press.
*Le Roux, P. (2015). ''Erromatar Goi Inperioa Mendebaldean.'' Euskal Herriko Unibertsitatea.
*Mandich, M. J., (2015) Re-defining the Roman ‘suburbium’ from Republic to Empire: A Theoretical Approach, ''TRAC 2014.'' ''Proceedings of the Twenty-Fourth Annual Theoretical Roman Archaeology Conference,'' The University of Reading https://doi.org/10.16995/TRAC2014_81_99''.''
*McCormick, M. (2003). Rats, Communications, and Plague: Toward an Ecological History, in ''The Journal of Interdisciplinary History, 34''(1), 1-25. <nowiki>https://doi.org/10.1162/002219503322645439</nowiki>
*McGinn, T. (2004). ''The Economy of Prostitution in the Roman World: A Study of Social History and the Brothel.'' Ann Arbor. <nowiki>https://doi.org/10.3998/mpub.17679</nowiki>
*Morley, N. (2005). The salubriousness of the Roman city. In H. King (Ed.), ''Health in Antiquity'' (192-204. or.). Routledge.
*Paine, R. R., Vargiu, R., Signoretti, C., & Coppa, A. (2009). A health assessment for Imperial Roman burials recovered from the necropolis of San Donato and Bivio CH. ''Journal of Anthropological Sciences, 87'', 193-210.
*Patterson, J. R. (2000). Living and Dying in the City of Rome: houses and tombs. In J. Coulston and H., Dodge (eds.) ''Ancient Rome: The Archaeology of the Eternal City''. Oxford: Oxford University School of Archaeology Monograph 54: 257–289.
*Patterson, J. R. (1992). The City of Rome: From Republic to Empire, ''The Journal of Roman Studies,'' Vol. 82 (1992), pp. 186-215. <nowiki>http://www.jstor.org/stable/301291</nowiki> <nowiki>https://sci-hub.se/https://doi.org/10.2307/301291</nowiki>
*Platner, S. B. (1929), ''The Topography and Monuments of Ancient Rome,'' Franklin Classics Trade Press arg.
*Purcell, N. (2007). ''T''he Horti of Rome and the Landscape of Property. In E. Macdougall (Ed.), ''Ancient Roman Villa Gardens'' (287-203. or.). Harvard University Press.
*Richardson, L. J. (1992). ''A new topographical dictionary of ancient Rome''. Johns Hopkins Univ. Press.
*Rocca, S. (2019). Foreigners at Home: The Historical Geography and Demography of the Jews of Ancient Rome. In N. Andrade, C. Marcaccini, G. Marconi & D. Violante (Ed.), ''Ancient Cities 1. Roman Imperial Cities in the East and in Central-Southern Italy'' (438-467. or.). L’Erma.
*Roman, L. (2010). Martial and the City of Rome. ''The Journal of Roman Studies, 100,'' 88-117. <nowiki>https://doi.org/10.1017/S0075435810000092</nowiki>
*Scobie, A. (1986). Slums, Sanitation, and Mortality in the Roman World. ''Klio, 68,'' 399-433.
*Storey, G. R., (2002), ''Regionaries-Type Insulae 2: Architectural/Residential Units at Rome.'' American Journal of Archaeology'','' 106(3), 411-434., https://doi.org/10.2307/4126281.
*Temin, P. (2012). ''The Roman Market Economy.'' Princeton University Press.
*Torregaray, E. (2011). Sexo en Roma del mito a la realidad. ''Bitarte'', ''55'', 5-22.
*Yavetz, Z. (1958). The Living Conditions of the Urban Plebs in Republican Rome. ''Latomus, 17''(3), 500-517.
== Ikus, gainera ==
*[[Ur_sakratuak_Erromatar_Inperioan]]
*[[Erromako ur-hornidura Erromatar Inperioan]]
*[[Erromako ur-kontsumoa Erromatar Inperioan]]
*[[:en:Suburra|Subura]]
== Kanpo estekak ==
* ''CIL'' (''[https://cil.bbaw.de/en/homenavigation/the-cil/volumes Corpus Inscriptionum Latinarum]'')
* ''ILS ([[iarchive:inscriptioneslat01dessuoft/page/n11/mode/2up|Inscriptiones Latinae Selectae]]).''
* ''LTUR'' ([https://archive.org/details/lexicon-topographicum-urbis-romae-suburbium-4-m-q-2006/Lexicon%20Topographicum%20Urbis%20Romae%20-%20Suburbium%202%20-%20C-F%20%282004%29/page/220/mode/2up?q=Camenae Lexicon Topographicum Urbis Romae Suburbium])
* Oxford Classical Dictionary, 4th Edition, Abbreviations List https://oxfordre.com/classics/page/3993
* (ing) [[:en:Mefitis|Mefitis]]
*(ing) [[:en:Cloacina|Cloacina]]
*{{Erreferentzia|izenburua=Suburra|hizkuntza=en|data=2024-10-06|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Suburra|sartze-data=2024-11-10|encyclopedia=Wikipedia}}
*(es) [[:es:Templo_de_la_Paz|El Templo de la Paz]]
[[Kategoria: Ura]]
[[Kategoria: Erromatar akueduktuak]]
[[Kategoria: Antzinako Erroma]]
{{autoritate kontrola}}
{{commonskat}}
t9wrpg3dkf3npqsnqcy1llez1y1shaz
9974644
9974639
2024-11-20T12:18:09Z
Lasterketak
49276
/* Merkatuak */
9974644
wikitext
text/x-wiki
= Erroma hiriko kutsadura antzinitatean =
Erromatarrak zuzenean eragiten zieten bi kutsadura moten jakitun ziren: kutsadura fisikoa eta kutsadura erlijiosoa<ref>Ikus [[Heriotza antzinako Erroman]]</ref>. Lehenengoak Erromako osasungarritasunari eragiten zion<ref group="oh">Dionisio Halikarnasokoaren esanetan, nahiz eta eremua zingiratsua izan, Troiatik ihes egin zutenen bigarren belaunaldikoek beste abantaila batzuk kontuan izan zituzten toki hori aukeratzean Erroma eraikitzeko. Livio, Plutarko eta Plinio beste iritzikoak baziren ere.</ref><ref>Dion. Hal. ''Ant. Rom.'' 1.72.1-2; Livy 1.7.1.1; Plut. ''Rom''. 9; Plin. ''HN'' 3.9.</ref> eta, ondorioz, biztanleen osasunari.
Kutsadura-mota hark zerikusia zuen [[Erroma hiriko drainatze eta saneamendua Antzinako Erroman|Erromak zingira-leku]] batean altxatua izanarekin. Horregatik, esan daiteke Erromako kutsaduraren jatorria hiria toki zingiratsu batean eraikitzean zetzala, non eltxoek eragindako malaria bezalako gaixotasunak ohikoak izango liratekeen. Hala ere, denborak aurrera egin ahala, arazo horiek konpontzen joan ziren paduren drainatzearekin, estoldak eraikitzearekin eta baliabide gehiagoko populazioa zazpi muinoen magaletara mugitzearekin, han altuerak eta haizeak gaixotasunak eta kiratsak urruntzen baitzituzten. Palatino eta Kapitolioko muinoen artean kokatutako leku paduratsua hustu ondoren, hiriko erdigunea bihurtu zen, hortaz, [[Erromatar foroa]] mendeetan zehar eguneroko bizitzaren erdigunea izan zena. Bertan garaipen-prozesioak, hauteskundeak, epaiketa kriminalak, gladiadoreen borrokak eta merkataritza-guneak antolatzen ziren.
Gainera, bazeuden beste faktore batzuk kutsadura areagotzen zutenak, adibidez kaleen eta merkatuen (''[[Macellum|macella]]'') zikinkeria eta zarata, ur zikinen drainatzearen funtzionamendu txarrak, zikinkeria, kaleetan abandonaturiko gorpuak, giza hondakinen pilaketak, hilerrien eta nekropolien egoera negargarriagatik, eta kutsadura akustikoa.
== Hiriko topografia eta biztanle-dentsitatea ==
Erroman kutsadurak gainpopulazioarekin zerikusi handia zuela jakinik, agintariak legeriaren eta hiri-erreformen bidez kutsadura murrizten saiatu ziren biztanleei bizi-egoera hobeak eskaintzekotan<ref>Bruun, C., 2015, 487-488. or.</ref>. Hala ere, ezer gutxi egin ahal izan zuten immigrazioaren etengabeko fluxuaren aurrean, ostatua nonahi bilatzen zuena.
[[File:RegioIIRome2.png|thumb|300px|<center>Erromako Augustoren eskualdeak</center>]]
Arazoa zen Erromak lurralde berriak konkistatu ahala, hango bizilagun asko hiriburura zetozela. Lehen etorkinak [[Italiar penintsula|Italiar penintsulatik]] etorri ziren, nekazaritzaren etekin ekonomikoaren beherakadaren ondorioz. Arrazoia zen Erromak lurralde berriak konkistatu ahala, gerren galtzaile asko, esklabo bihurtuta, Italiara eraman eta nekazaritzan lan egitera behartzen zituztela. Ondorioz, eskulan merke horrek elikagaien prezioak hondoratu zituen eta nekazari tradizionalek beren soroak utzi behar zituzten errentagarritasun faltagatik. Aukera horretaz jabe berriak baliatu ziren latifundioak sortzeko, eta horiekin elikagaien ekoizpen masiboaren etapa berri bati ekiteko.
Erromara emigratzeko beste erakargarri bat superpopulazioa bera izan zen. Ekonomiaren ikuspegitik, hiri-biztanleriaren kontzentrazioa abantaila zen etorkinentzat, kontsumitzaile talde sendoa osatzen baitzuen, eta heldu berriek beren ondasun eta zerbitzuak eskaini zitzaketen. Errepublikaren garaitik jende askok emigratu zuen Erromara, pentsatuz janaria prezio baxuan edo doan lortzeko asmotan, baina laguntza hori ez zegoen eskuragarri hiriko edozein biztanlerentzat baizik eta bakarrik hiritartasun osoko erromatarrentzat.
Tradizioaren arabera, Erroma inolako planik gabe berreraiki zen K.a. IV. mendeko galiar inbasioaren ondoren. Hondakinetatik hasita, etxe berriak egin ziren hirigintza planik erabili gabe. Poliki-poliki, auzo aristokratikoak pobreenetatik bereizi ziren, eta K.a. I. mendean [[plebe]] gehiena [[Aventino|Aventinon]], [[Zelio|Zelion]] (txikizkako merkatarien erdigunea) eta Argileton (zapatarien eta liburu-saltzaileen erdigunea) kontzentratu zen<ref>Yavetz, Z., 1958, 505. or.</ref>.
Hala eta guztiz ere, banaketa hori ez zen guztiz behin betikoa izan, auzo txiroetan pertsona garrantzitsuak eta aberatsak bizi izan zirelako. Adibidez [[Ponpeio|Ponpeiok]] egoitza izan zuen Karinae barrutian<ref>Cic. ''Har. resp''. 49.</ref> (Zelioren eta [[Eskilino|Eskilinoaren]] artean); [[Julio Zesar]] ''[[pontifex maximus]]'' izan baino lehen, Suburan bizi zen, baita [[Luzio Kornelio Sila|Sila]]<ref>Plut. ''Sull''. 1.</ref> eta [[Zesar Augusto|Augusto]]<ref>Suet. ''Aug''. 72.</ref> zenbait momentutan ere.
Jakina da aurrerapen teknologikorik gabe hiri batek ezin diola biztanleriaren tamainari eutsi. Erromatarrek berrikuntza egin zuten ingeniaritza hidraulikoan eta zibilean: airearen, uraren eta animalien indarra, egurra, hormigoia eta masa-ekoizpena bikain erabiliz. Ondasunen estandarizazioan, banaketan, espezializazioan eta nekazaritza-teknologien garapenean maisuak izan ziren. Aurrerapen horiek guztiek ekoizpena eta ekonomia garatu zituzten hainbat mendetan<ref>Mandich, M. J., 2015, 87. or.</ref>. Hori zela eta, Erromak, Italiak eta inperioaren ekonomiak bultzaturik, hazkunde demografiko handia izan zuen.
Silaren garaitik [[Printzealdia (Antzinako Erroma)|Printzaldira]] arte, Erromako populazioa pixkanaka-pixkanaka handitu zen, eta are bizkorrago [[Antoninotar dinastia|Antoninoen]] gobernupean, hiru mendez banatutako bi estatistika-multzoek adierazten digutenez. Horren harira, Erromari buruzko bi dokumentuek (''Curiosum'' eta ''Notitia'') hiriari buruzko erreferentziak eta estatistiken laburpenak ematen dituzte. Informazio hau Augustok egindako Erromako banaketa 14 eskualdetan oinarritzen zen. Esan beharra dago dokumentu hauek K.o. IV. mendeko konpilazioak direla, Dioklezianoren azken egunetan, K.o. 305aren inguruan, edo Konstantinoren agintaldian<ref>Storey, G. R., 2002, 412. or.</ref>.
Txosten horiek erromatar ''vici''en errolda bat ematen dute, hau da, mugakide ziren kaleek elkarren artean banatzen zituzten hamalau barrutietako auzoena<ref>Suet. ''Aug''. 30.</ref>. Augustok administrazio berezi bat eman zion ''vicus'' bakoitzari, ''magister'' batek zuzenduta eta [[Larak|lare]] aldare batek mugaturik kaleen gurutzetan. Banaketa horren ondoren, [[Vespasiano|Vespasianok]] eta [[Tito|Titok]], Erroma 265 ''vici''tan zatitu zuten<ref>Carcopino, J., 2004, 38. or.</ref>. Augustok hasitako Erromaren plangintzak etxebizitza bloke izugarri eta neurrigabeak ugaritu zituen.
Erroman biztanleria-dentsitatea asko aldatzen zen haranaren hondoan edo muinoen magalean bizitzearen arabera. Yavetzek kalkulatu zuenez, Erromak 1.000.000 biztanle bazituen, ''domus''etan (esklaboak barne) 200.000 eta 300.000 pertsona artean biziko ziren, eta gainerako 700.000-800.000 pertsonen etxebizitzak intsulak edo bestelako ostatuak izango ziren<ref>Yavetz, Z., 1958, 504. or.</ref>.
Palatinotik, [[Julio-klaudiotar dinastia|Julio-Klaudiotar]] aldiko enperadoreek dentsitate gutxiagoko eremuetara zabaldu zituzten beren jabetzak ''horti''<ref group="oh">''Hortus'' hitza, hasiera batean, hiritik kanpoko baratzeak izendatzeko erabili bazen ere, K.a. I. mendean honela deitzen zitzaien luxuzko bizilekuei, eta egoitza horiek landa-ingurune bat eskaintzen zieten jabeei Erromatik hurbil.</ref> izenekoak sortzeko, baina, batzuetan, aristokraziari lurrak kentzen zizkioten zilegiak ez ziren moduak erabiliz.
[[Neron|Neronek]] ''Domus Transitoria'' eta ''[[Domus Aurea]]'' Eskilinoko ''horti'' jauregiarekin konbinatu nahi izan zituen. Asmo handiko proiektu horrek landa- eta hiri-elementuak integratuko zituen luxuzko konplexu artifizial batean. [[Flaviotar dinastia|Flaviotarren]] jauregia, aldiz, [[Palatino|Palatinoan]] eraiki zen berriro<ref>Patterson, J. R., 2000, 260. or.</ref>.
Gainpopulaziorekin loturik etxebizitza falta zegoen. Biztanleriaren estraturik baxuenak, [[Patrizioak|''patrizioe''n]] adina baliabide ekonomikorik ez zutenez, zorionekoenak etxe-blokeetako gela txikietan (''insulae'') pilatuta bizitzearekin konformatzen ziren, zeinen eraikuntza-kalitatea ideala izatetik oso urrun baitzegoen. Dena den, egoera okerragoa zen baliabide ekonomikorik ez zutenentzat, arkupeen azpiko eraikuntza inprobisatuetan (''ergasteria'') edo mausoleoetan aterpea bilatu behar zutelako, azken hauek ''[[pater familias]]''en baimenarekin eta gainbegiratzearekin.
Erromako egoitzen prezioaren etengabeko igoera justifikatzeko ustezko arrazoietako bat izango zen seiehun senatari erromatarrek beren aberastasunen zati bat Italiako higiezinetan eta lurretan inbertitzeko zuten betebeharra, ziurrenik Erromako senatuko bileretan haien presentzia bermatzeko<ref>Bruun, C., 2015, 477. or.</ref>. [[Trajano|Trajanoren]] garaian, esaterako, senatariek beren ondasunen herena inbertitu behar izan zuten Italiako lurretan<ref>Plin. ''Ep''. 6.19.4.</ref>; Marko Aurelioren agindupean, ordea, eskakizuna laurden batera murriztu zen<ref>SHA ''M. Ant.'' 11.8</ref>.
Espekulazioaren ondorioz, aberatsek etxeak eta ''domus''ak erosten zituzten bitartean, pobre asko kale gorrian bizi ziren. Martzialek egoera hau salatu zuen epigrama batean:
{{esaera2|''Jauregi bat duzu Eskilino muinoan, eta beste jauregi bat Diana muinoan; eta beste batek bere burua altxatzen du Patrizioen eremuan<ref group="oh">Servio Tuliok patrizioei emandako zatia, Eskilino muinotik ez oso urruti.</ref>. Zure bizileku batetik Zibele alargunaren tenplua ikusten duzu, beste batetik Vestarena; beste batzuetatik Kapitolio zaharra eta berria begiratzen dituzu. Esadazu non aurki eta bila zaitzaket: nonahi bizi den gizon bat, Maximus, ez da inon bizi''<ref>Mart. ''Ep'' 7.73.</ref>.|}}Martzialek erromatar superpopulazioa eta hiri-giroa ikuspegi materialista batetik irudikatu zuen, non ohikoak baitziren sexu-eszenak, literatura-giroa, klientelismoa eta finantzak. Horregatik, Martzialen idatziak oso garrantzitsuak dira erreferentzia topografikoen dentsitatea zehazteko<ref>Roman, L., 2010, 90. or.</ref>.
Gertuko Ostia hiriak adibide gisa balio dezake inguruko Erromako etxebizitza arazoa azaltzeko. Aipatutako biztanleriaren %90 bere dendetan (''tabernae'') bizi zen, intsuletako logeletan, ostatuetan (''hospitia, stabularia, capponae, deversoria''), edo zuzenean kale gorrian (arkupeak, gangak, zubiak edo eskailerak)<ref>Briones Dieste, V., 2018, 72. or.</ref>.
Giza jarduerak sortutako hondakin solidoek eta likidoek eragindako kutsaduraz gain, kutsadura akustikoa nabaria zen, jarduera ekonomikoaren zalapartak eta kalez kale ibiltzeak eragiten zituztenak. Horiek guztiek eragin zuzena izango zuten erromatarren osasunean.
== Auzoak ==
Erromatarrak adituak ziren konkistatutako herriak eta tokiak zenbatzen, neurtzen eta haietan hirigintza planak ezartzen. Horregatik, hiriak zonifikatu zituzten, eta Erroma hiriari zegokionez, zenbait muga zituen, adibidez, fisikoak, erritualak, ekonomikoak eta juridikoak.
Erromatarren mugarik nagusiena hiriko perimetroarena zen, hots, ''[[pomerium]]''arena<ref group="oh">''Pomerium'' edo ''pomoerium (''latinezko ''postmoerium'' hitzetik: harresiaren ostean) Erroma hiriko muga sakratua zen. Legez, Erroma bakarrik ''pomerium'' barruan zegoen, beraz, kanpoaldeko Erromari zegozkion lurrak ez ziren Erroma.</ref><ref>Carcopino, J., 2004, 23. or.</ref>, zeinak berriki aipatutako lau kategoriak biltzen baitzituen. Zonifikazioak zirela medio, zenbait talde hiritik kanporatu ziren, hala nola, erlijio batzuen kideak, talde etnikoak edo zenbait lanbidetakoak<ref>McGinn, T. A., 2004, 140. or.</ref>.
Erromako jende gehiena osasungarritasun gutxiagoko auzoetan pilatzen zen zazpi muinoen oinetan. Alde horietan, bizi-egoera kaskarrenen artean, prostituzioa ohiko jarduera zen, eta mota guztien artean kalekoa hedatuena zen, zinegotziek araututa bazuten ere. Jarduera horren tokirik aipagarrienak ziren ''vicus Tuscus''; etruriar auzoa (hiriko auzorik jendetsuenetako bat), eta ''vicus Turarius'', Suburarako bidean zegoena<ref>Torregaray, E., 2011, 10. or.</ref>, hots, burdelen auzo tradizionala. Subura, [[Viminal]]<nowiki/>eko, Eskilinoko eta Palatinoko muinoen oinetan kokaturik zegoen. Hala ere, putetxeen presentzia ez zen auzo pobreenetara mugatzen, Erromatar Foroan bertan burdelen ebidentzia ez baita baztertzekoa; Titoren arkutik gertu, ''Via'' ''Sacra''n, putetxe bat zegoen. Era berean, azpimarratzekoa da ''cauponae'' izenekoetan, ostalaritzaz gain, prostituzioarekin lotutako beste zerbitzu batzuk ere eskaintzen zituztela<ref>McGinn, T. A., 2004, 247. or</ref>.
Subura Erromako auzo zabalena eta jendeztatuena zen. ''Murus terreus'' azpian kokatua, Karinaeko<ref>Varro ''Ling.'' 5.48.2-3.</ref> eta Kirinaleko magalean zehar hedatzen zen Viminal eta Eskilino muinoetaraino<ref>Richardson, L., jr., 1992, 373. or. </ref>. Suburako bizilagunak, beste auzoetako monumentuz eta zerbitzu publikoez inguraturik egon arren, egoera tamalgarrietan bizi ziren<ref>Platner, B. S., 1929, 500-501. or.</ref>. K.o. II. mendearen hasieran. Juvenalek satira erabili zuen [[Cloaca Maxima]] estoldarik itogarriena zela salatzeko, bereziki Suburatik igarotzean. Haren arabera aingirak estolda honetatik Suburaraino igotzen ziren. Gainera, estolda auzo horretan, hondakinen pilaketa puntu garrantzitsu bat zen, hiri osoko nazkagarriena. Poetaren arabera, bertan bukatzen ziren ardo merkearen kontsumo handiaren ondoriozko isurketak, baita auzoan kontsumitutako janari txarraren ondorengo gorotzak ere<ref>Juv. 5.106.</ref>. Bestalde, Suburako etxebizitzen bizigarritasun-egoera txarrak zirela eta, bertatik izurriteak erraz hedatzen ziren baita Erromako beste auzoetatik ere. Bada, heldutasunera iristeko, suburatarrek immunitate-sistema sendoa izan behar zuten<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 4.3.</ref>.
[[File:Roma, via Tor de' Conti e muro della Suburra nel 1880.jpg|thumb|300px|<center>Erroma, ''Tor Conti''ren bidea eta Suburako harresia 1880an</center>]]
Bailararen behealdea K.a. 46. urtean hartu zuen lehenik Zesarren foroak, Kapitolioko muinoaren ekialdeko oinetan, eta, ondoren, Augustoko foroa K.a. 2. urtean jarri zen. Koliseoren ondoan, beste eraikin batzuk altxatu ziren, esaterako, [[Bakearen Templua (Cardiff)|Bakearen tenplua]] K.o. 75ean; Nervaren foroa K.o. 97an, eta azkenik, Trajanoren foroa, K.o. 112. urtean. Augustoren garaian, harresi bat eraiki zen gune monumental hauek Subura etxebizitzetatik maiz sortzen ziren suteetatik babesteko<ref group="oh">Gaur egun dirauen harresia da.</ref>.
Augustok, inperioaren mugak ziurtatu eta ordura arte ezezaguna zen bake garaia inauguratu ondoren, Janoren tenplua handikiro itxi zuen. Bakearen ondorioetako bat izan zen Erroma Servio Tulioren harresietatik kanpo hedatzea. Bi garapen-eremu nagusiak ziren Marteren zelaia eta, Tiber ibaiaren beste aldea, ''Transtiberinum''. Erromaren hedapen izugarriaren ondorioetako bat Augustok, K.o. 7an, Erroma hamalau eskualde administratibotan (''regiones'') banatzea izan zen, Erroma errepublikarraren lau eskualdeen ordez<ref group="oh">Errepublikan lau eskualde zeuden ''pomerium''aren barruan: ''Suburana, Esquilina, Collina'' eta ''Palatina.''</ref><ref>Varro ''Ling''. 5.45.3.</ref>.
Tiber ibaiaren ezkerraldean 13 eskualde zeuden, baina eskuinaldean bakarrik ''Transtiberinum'' izenekoa. Lehenengo bost eskualdeak harresien barruan zeuden, baina beste bost batzuek azaleraren erdia ''pomerium''aren barruan zuten eta beste erdia kanpoan. Alabaina, ''Eskilino, Via Lata, Circo Faminius'' eta ''Transtiberinum'' izenekoak, ''pomerium''etik kanpo geratu ziren.
Lehen eskualdea, ''[[Porta Capena]]'' izenekoa, kanpoaldean zegoen baina garai hartan hiriaren erdigunea bihurtu zen. K.o. 274an, [[Aureliano|Aurelianok]] ia 19 kilometroko harresia eraiki zuen germaniar inbasioen aurka babesteko, baina Augustoren eskualde batzuk kanpoan utzi zituen. Asmoa ez zen hiriko perimetro osoa inguratzea, baizik eta puntu estrategiko nagusiak elkarren artean lotzea, ''pomerium'' berri honetan, akueduktuak bezalako aurreko eraikuntzak aprobetxatuz<ref>Carcopino J., 2004, 24-25. or.</ref>.
Neronen erregealdian izandako sutearen ondoren eraikitako Erromak kale lerrokatuak eta erregularrak zituen, etorbide zabalekin. Etxeen altuera murriztu eta haien artean espazio irekiak sortu zituzten. Aldi berean, intsulen aurreko aldeari arkupeak atxiki zizkieten suteen aurkako babes gisa<ref>Tac. ''Ann''. 15.43.1.</ref>.
Harrigarria da [[Romulo eta Remo|Romulok]] sortutako hiriaren bilakaera ikustea, hasieran 3 ate besterik ez zituen ere, [[Vespasiano|Vespasianoren]] garaian Erromako zazpi muinoak inguratzen zituzten harresien zirkunferentzia 21 kilometrokoa zen. Edonola ere, Augustoren hamalau barrutiko banaketari eutsi zioten, guztira 265 gurutze-biderekin. Plinio Zaharrak zioenez, munduan ez zegoen tamainaz aldera zitekeen beste hiririk<ref>Plin. ''HN'' 3.9.66-67.</ref>.
Vespasianok interesa izan zuen hiriko alderdi administratiboari eta praktikoari buruz, Augustoren garaitik Erromako lehen errolda sistematikoa egin baitzuen. Erroldaren emaitzak Bakearen Tenpluko artxibo batean gorde omen zituzten<ref>Roman, L., 2010, 92. or.</ref>.
Erromako biztanleria kongestioa arintzeko beste saiakera bat egin zen K.o. hirugarren mendean. Handik aurrera, hiriko erdigunean eta foro errepublikarraren inguruan merkataritza-espazio metaketa pixkanaka desagertuz joan zen, hiriko beste gune batzuetara lekualdatu baitzen. Hala, hainbat merkatu sortu ziren, ''macellum Liviae, macellum Augusti'' (Zelio muinoan), Eskilinoko ''macellum''a, ''Macellum magnum'' edo Trajanoren merkatua, besteak beste<ref>Espinosa, M., 2015, 61. or.</ref>.
Gutxiengo etnikoek, euren jatorriaren arabera auzo bat edo beste aukeratzen zuten bizilekua finkatzeko. Horrela, jakina da [[Erromatar Errepublika|Errepublikaren]] amaieran Erromako judu gehienak Suburan bizi zirela, baina Augustoren garaian, ''Transtiberinum''eko (''Regio XIV'') barruti berrira aldatzea erabaki zuten. Barruti hori juduen eta nazionalitate bereko beste etorkin batzuen kokaleku nagusia bihurtu zen.
Inperioaren amaieran, judu-komunitateak Erromako hegoaldean (''Regio I'') eta hiriaren ekialdean (''Regio VI'') sakabanatuta zeuden. Kasu askotan, juduak kristau taldeen eremu berean bizi ziren, maiz ''tituli'' edo otoitz-etxeen inguruan kontzentraturik<ref>Rocca, S., 2019, 437. or.</ref>. Juduen asentamendua bi alditan garatu zen nagusiki, K.o. I. mendearen hasieran, Augustoren eta Julio-Klaudiar leinuaren agintaldian, eta K.o. III. eta IV. mendeetan. Hala ere, Erromako komunitate juduak ez zituen 10.000 pertsona baino gehiago lortu K.o. II. mendearen hasieran, nahiko txikia ekialdeko komunitate juduekin alderatuz gero, batez ere Egiptoko Alexandriarekin eta Asia Txikiko hainbat elkarterekin. Bestela, Erromako juduen lehen gainbehera demografikoa Antoninoren izurritearen ondorioz gertatu zen, ondoko komunitateei jazo zitzaien moduan<ref>Ibid. 458. or.</ref>.
Oro har, Kirinal eta Suburako auzo txiroetan erromatar plebea bizi zen, eta biztanleriaren dentsitatea 58.000 biztanle/km<sup>2</sup> ingurukoa zela kalkulatzen da<ref>Le Roux, P., 2015, 117. or.</ref>. Erromatar txiroen etxeen iraunkortasun faltak eta antzinatean hiria suntsitu zuten sute ugariek asko zaildu dute herri-etxebizitza asko identifikatzea; hala ere, K.a. I. mendearen amaieran eta K.o. II. mendean, elitearenak ez ziren etxebizitzen eremuak identifikatu dira Erroman. adibide interesgarri bat Piazza Celimontanako indusketetan aurkitutako intsula bloke multzoa da, sute handiaren ondoren sortua. Era berean, Kirinalaren mendebaldeko magalean eta Via Latan etxebizitzen hedapen handia izan zela dirudi. Severotarren agintaldian, K.o. III. mendearen hasieran, kasu batzuetan, ''domus'' tradizionalak intsula bihurtu ziren. Seguru asko, ''atrium''en egindako azpizatiketetan familia-talde desberdinak sartuz<ref>Patterson, J. R., 1992, 204. or.</ref>.
== Kaleetako osasungarritasuna ==
Erromako immigrazio masiboak masifikazioa, etxebizitza estandarrak, ur kutsatuak eta hondakin-pilaketak sortu zituen. Erromatar gehienak biztanleria-dentsitate handiko eremuetan bizi ziren, non zaborrak, zikinkeriak, gorotzak eta ur kutsatuak, kate trofiko edo parasitoak sortzen baitzituzten, azken ostalari gisa pertsonak, etxeko haragijaleak, karraskariak eta hegaztiak zituztela. Eraikuntza-material organikoak, porotsuak edo zuntzezkoak ere intsektuentzako eta karraskarientzako kokaleku onak izaten ziren<ref>Briones Dieste, V., 2022, 1. or.</ref>.
Erroman hilkortasuna, immigrazio handiarekin lotutakoa, Italiako beste leku batzuetan baino handiagoa izan zen, eta horrek, azkenean, gainbehera demografikoa eragin zuen. Murrizketa horiek gertatzen dira heriotza-kopurua jaiotza-kopurua baino handiagoa denean, ez tokiko biztanleria patogeno-talde guztiz desberdin baten eraginpean egon delako, baizik eta haien eraginpean maizago dagoelako. Erromaren tamaina zela eta, gaixotasun batzuk endemiko bihurtu ziren epidemikoak izan beharrean; elgorriak, esaterako, milioi erdi inguru biztanle behar ditu endemiko bihurtzeko, baztangak, tuberkulosiak eta paperak, berriz, ehun mila biztanle<ref><nowiki>https://thebiologynotes.com/endemic-diseases/</nowiki> 2023.04.14an kontsultaturik.</ref>.
Erromatarrak kutsatzeko arriskuan zeuden etengabe, baina landa-eremuko biztanleak gaixotasun bat landetara zabaltzen zenean bakarrik zeuden arriskuan<ref>Morley, N., 2005, 196-197. or.</ref>. Osasunaren gaia jorratzen zuten egile erromatar gehienek onartzen zuten landa eremuan bizitzea hirian baino osasuntsuagoa zela, beraz, irtenbidea herrialdera joatea zen<ref>Col. ''Rust.'' 1 pr. 15-19.</ref>. Zentzu horretan, elitearen ohitura izaten zen, udako hilabete beroetan, ''salubritas'' bila hiritik kanpo joatea, aldirietako landetxe batera edo Napoliko badiara<ref>Sen. ''Ep''. 104.1.4.</ref>. Zeltsok Erromaren osasungaitza nabaritu zuen, eta bizilekuaren arabera bizilagun bat ahuldu zitekeela gaineratu zuen<ref>Celsus ''Med.'' 1.2.1.</ref>.
Bestalde, Vitruviok bere ekarpen teorikoak ere egin zituen hiri osasuntsuago bat sortzeko, eta gaixotasunaren kausak kontuan hartuta, arkitektoek, haiek konpontzen, lagun zitzakeen moduak azaldu zituen. Bere ustez, arkitekto idealak medikuntzaz jakin beharko luke, beste zientzietako ezagutzak izateaz gain. Gaixotasunaren kausa gorputzeko elementuen desoreka izanik, gehiegizko beroa edo hotza, hezetasuna edo lehortasuna dela eta, arkitektoaren zeregin nagusia leku egokia aukeratzea eta eraikinak antolatzea zen, haize kaltegarrien ondorioak murrizteko. Azkenik, edateko uraren hornidura ugaria ziurtatu behar zuen<ref>Vitruv. 1.1.3, 8. proem. 3.</ref>. Arkitekturazko ideia horiek pentsatuta zeuden hiri edo eraikin berrietarako, tamalez, oso zaila izan zen gainpopulatutako Erroman abian jartzea.
Erromak zenbait parke zituen, hala nola Mezenasena edo inperialak, berdegune horiek luxu aristokratiko edo inperialarekin lotu baziren ere, hiria parke pribatu bihurtzeko haien ahaleginean<ref>Suet. ''Ner''. 31.</ref>. Litekeena da bertako landarediaren eraginak hiriko bizi-kalitatea hobetzea bertako biztanle batzuentzat, baina ez dirudi eragin handirik izango zuenik biztanleria osoaren heriotza-tasaren jaitsieran.
Frontinok, bere aldetik, adierazi zuen hiriko osasungarritasun-arazoetarako irtenbide bat edateko uraren hornidura-emariaren bolumena handitzea izango zela, akueduktu berriak eraikiz baita hiritarren ur-bereganatze kentzea ere, gauez eta egunez iturri publikoen funtzionamendua eragozten zutelako<ref>Frontin. ''Aq''. 103-104.</ref>. Gainera, horrek hiriko airea hobetuko luke. {{esaera2|''Gaur egun garbitasunaren itxura guztiz freskoa eta aire garbiagoa dago; desagertu dira klima ez-osasungarriaren arrazoiak, askotan gure hiriari ospe txarra eman diotenak''<ref>Frontin. ''Aq''. 88.3.2.</ref>.|}}
Eraikin publikoez, ur-garraioaz eta estolderiaz hiriko gobernua arduratzen zen, baina Erromako kaleen garbiketa eta haien egoera ona edilen ardura zen<ref group="oh">Legeak, gainera, herritarrei eskatzen zien, zigorpean, eraikinen fatxadak ez ezik, euren jabetzaren aurretiko bide publikoaren zatia ere garbi edukitzea.</ref>, batez ere drainatze, konponketa eta zoladura<ref>''Tab. Hera. Lex Jul.'' 20-23'';'' 25-28.</ref>. Pixka bat lehenago, Julio Zesarrek lege zorrotzak onartu zituen kaleetako zikinkeria kontrolatzeko, baina efektu eskasarekin<ref>Carcopino, J., 2004: 56-57. or.</ref>. Halaber, etxebizitzen zaramarako, abandonaturiko animalien eta gizakien gorputzerako bazegoen gaueko garraio-zerbitzu bat.
Behin Neronek, zaborra kaleetan pilaturik ikusirik, Vespasiano zinegotziari lezio bat eman nahi izan zion, eta bere soldaduei agindu zien togaren aurrealdea lokatzez zikin ziezaiotela. Une horretan ez zion aparteko garrantzirik eman egoerari, eta Vespasianok boterea hartu zuenean, Neronek abandonatutako hiria hobetzeko jainkozko esku-hartze gisa interpretatu zuen kasua<ref>Cass. Dio 59.12.3; Suet. ''Vesp''. 5.3.</ref>.
Hala ere, enperadoreen jarduerak lehendik zeuden zerbitzuak mantentzera mugatzen ziren neurri handi batean. Baliteke eskala handiko hiri-berritzea Zesarren eta Neronen tankerako megalomanoekin lotzen zelako, baina Erromako topografiak ere egin zitezkeen erreformei muga ezarri zien<ref>Suet. ''Ner.'' 16.38.</ref>.
Hiri-komisarioen (''curatores urbium'') ardura zen hiriko bideak zaintzea, zolatzea, ibaiek eraikinei kalterik ez egitea, eta behar ziren lekuetan zubiak egotea. Era berean, ikuskatu behar zituzten horma pribatuak, edo etxeari erantsitako beste edozein motatakoak, bidea ez inbaditzeko. Eraikinaren jabeek konpondu eta aldatu beharko lukete, zigorpean<ref>Pap. ''Dig''. 43.10.1.</ref>.
Erroman jakitun ziren kaleen garbitasunak eta estolden egoera onak biztanleriaren osasunarekin zuten harremana. Beraz, pretoreen ardura zen estolden garbiketa eta konponketa, estolderiako zikinkeria izurrite eta hondamenaren kausa baitzen<ref>Ulp. ''Dig''. 43.23.1.1.</ref>.
Bestalde, bide publikoari erasan ziezaiokeen obra baten egileak, hura amaitzean, jatorrizko egoeran utzi behar zuen<ref>Ulp. ''Dig''. 43.11.1.1.</ref>. Nahiz eta erromatar legeak bide publikoan egindako obrek drainatze egokia izatera behartu, ez zegoen autoritatera joaterik ur geldiek eragindako usain txarrengatik<ref>Ulp. ''Dig''. 43.8.2.29.</ref>.
Objektuak bide publikora botatzea (''effusis vel deiectis'') legeak zigortzen zuen, baina horrek kalteak edo galerak konpontzeari garrantzia handiagoa ematen zion kaleak garbi izateari baino. Labeon juristak legea gauez aplikatzen ez zela argudiatu bazuen ere, Pablok adierazi zuen bazirela jendea gauez joaten zen lekuak<ref>Paul. ''Dig''. 9.3.6.1.</ref> .
Erromak hondakinak ezabatzeko arazo itzela zuen saneamendu sistema eskas eta desegokia zelako, eta horrek elikagaiak eta ura kutsatzeko arriskua zuen. Aitzitik, nekazariek bazuten etxetik kanpo hauek metatzeko lekua, soroetan zabaldu aurretik. Varronek komunen eta gorotz-hobien kokapen ezin hobeari buruzko xehetasun handiak eman zituen, gizakiek eta animaliek ur-iturri bereiziak izan behar zituztela gomendatuz<ref>Varro. ''Rust.'' 1.11.2; 1.13.4.</ref>. Nekazariek malaria jasateko aukera gutxiago zuten haien animaliak eraikin bereizietan mantentzen zituztenean, eltxoak animalietan kontzentratzen direlako, baina hiritarrek ez zuten babes hori.
Erroman hiltegirik ez zegoenez, zegokien merkatuan (''boarium''<ref group="oh">Abelgorri-merkatua.</ref>'', suarium''<ref group="oh">Txerri-merkatua.</ref>) abereak erosi ondoren, bizirik eraman behar zituzten harategira, bidean ebakuatu eta pixa egiten zuten bitartean. Han saltzen zituzten sakrifikatuak eta zatikatuak izan ondoren, baina animalien hondakinak kalera botatzen zituzten.
Iturri klasikoek adierazten dutenez, ez zen batere erraza kale estuetan zamatutako animaliak gidatzea. Horregatik, nahiko usuak ziren haiek edo garraiatutako kargak oinezkoen gainera erortzearen ondoriozko istripuak<ref>Alfen''. Dig''. 9.2.52.2-3; Ulp. ''Dig.'' 9.2.27.33.</ref>.
[[File:Map of downtown Rome during the Roman Empire large-annotated.jpg|thumb|300px|<center>Cloaca Maxima Erromatar Inperioan, gorriz markatutakoa</center>]]
Antzinako Erroman, hiriko osasungarritasunari eragiten zion animalia asko bizi ziren<ref>McCormick, M., 2003, 8. or.</ref>. Etxeetan txakurrak eta katuak ugariak ziren; etxeko txakurrek intsulen eta ''domus''en ateak zaintzen zituzten, baina kaleko txakurrak, zurratzaileek larruagatik ehizatzen zituzten. Horretaz gain, behartsuek txakurkia jaten zuten, jakin gabe kiste hedatidikoez kutsatuta izateko modu bat zela<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.</ref>. Martzialen esanetan, etxeak zaintzen zituzten txakurrek, gorotzak egiteaz gain, janari-hondarrak eta giza kakak jaten zituzten<ref>Mart. ''Ep''. 1.83; 12.48.8.</ref>.
Etxeko haragijaleek kutsatutako gaixotasunak (ekinokosia, amorrua...) ugariak ziren. Ektoparasitosi hutsalak, hala nola sarna edo zizareak, ohikoak ziren, baina bektoreek transmititutako gaixotasunak ere ezin ziren falta (izurria eta tifusa). Zakurrek edo beleek sarraskia jaten zuten Tiber ibaira edo zaborretan botatako gorputzetatik<ref>Briones Dieste, V., 2022, 1. or.</ref>.
Erroma hiriak arratoi arazo handirik ez izateak azal dezake izurrite bubonikorik ez egotea Justinianoren garaira arte. Zizeronek ere ez zituen karraskari horiek aipatzen etxe batean bizilagun ez desiragarritzat, baina sugeei erreferentzia egin zien<ref>Cic''. Off.'' 3.54.1.</ref>.
Erromatar hirietan, estolden eta komunen helburua ez zen patogenoen transmisioa gelditzea, gaur egun bezala; logikoa denez, mikroorganismoen kontzeptua artean ez zen ulertzen garai horretan. Aitzitik, litekeena da estolderia eta komunak eraikitzea kirats eta hondakinak publikoaren ikuspegitik ezabatzeko<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 66. or</ref>.
== Merkatuak ==
Erromatarrek hiri-espazioa merkaturatu zuten: hiri oparoagoa bihurtu ahala, merkataritza-guneak handitu eta egonkor bihurtu ziren. Dendak (''tabernae''), elikagai azokak (''macella''), biltegiak (''horrea'')<ref>''ILS'' 5910</ref> eta beste eraikuntza mota batzuk susperraldi ekonomikoaren adierazleak ziren, baita gero eta landuagoko garraio eta lehorreratze-azpiegiturak ere<ref>Flohr, M., 2020, 7. or.</ref>.
Trajanok, uholdeak saihesteko eta Erromaren hornidura ziurtatzeko, Ostian portu berri bat eraiki zuen, Tiberreko kaiak zabaldu zituen, baita bere foroari atxikitako merkatuak ere<ref>Patterson, J. R., 1992, 213. or.</ref>.
Erromaren oinarrizko elikagai gehienak ibaiz eta itsasoz ekartzen ziren, hiritik gertuko ekoizleek ez baitziren gai hiriko beharrak asetzeko. Tiberren zehar, gizonek eta idiek salgaiak garraiatzen zituzten, eta azken garraiorako, erromatar kaietatik biltegietara, milaka langile libre eta kontratatuen indarra erabiltzen zuten<ref>Erdkamp, P., 2013, 270. or.</ref>.
''Macellum'' terminoak Erromako eraikin mota bati egiten zion erreferentzia, hots, hornidura-merkatuari<ref group="oh">''Macellum'' elikagaien merkatua zen, non haragia, arraina edo inportatutako beste produktu exotiko batzuk aurki baitzitezkeen. Egitura angeluzuzena izan ohi zuen, arkupeez inguratutako esparru itxia, eta taberna ilarak zituena.</ref><ref>''ILS'' 9432</ref>. Merkatu mota hura ohikoa zen Italian zein probintzietan. Egitura angelu zuzenekoa, eta haren patio nagusia ate eta burdin itxitura batek inguratzen zuten. Erromako merkaturik ezagunenak honako hauek ziren: Zelio muinoko ''Macellum Liviae''<ref>''LTUR'' 3.73. or.</ref>'', Macellum Augusti,'' Eskilinoko ''macellum''a, ''Macellum Magnum'' edo Trajanoren ''macellum''a.
Aipatutakoez gain, Erroman baziren produktu espezifikoen salmenta biltzen zuten beste merkatu batzuk, hala nola ''Forum boarium''a<ref>''ILS'' 426.</ref>, ganaduaren merkataritzari eskainia, Palatino muinoaren eta Tiber ibaiaren artean; ''Forum holitolium''a, belar eta barazkien merkataritzari eskainitakoa, Kapitolioko muinoaren eta [[Serviar Harresiak|Serviar harresi]]<nowiki/>en artean; ''Forum piscarium''a, arrain merkataritzari eskainia, Kapitolioaren eta Tiberren artean, egungo Erromako Ghettoaren eremuan; ''Forum suarium''a<ref>''ILS'' 722.</ref>, txerri-merkataritzari eskainia, [[Marteren Zelaia (Erroma)|Marte Zelaia]]<nowiki/>ren iparraldeko hiri-kohorteen kuartelaren ondoan; ''Forum vinarium''a<ref>''ILS'' 6168.</ref>, ardoaren merkataritzari eskainia, gaur egun ''quartiere'' ''Testaccio''ren eremuan, Aventino muinoaren eta Tiberren artean. Beste merkatu batzuk ezagutzen ziren baina identifikaezinak dira, gune bakoitzaren funtzioari buruzko informazio zehatza falta zaigulako<ref>Richardson, L. Jr., 1992, 101, 159-164. or.</ref>. Ospe txarreko beste merkatu bat Suburakoa zen. Izan ere, Porfirioren hitzetan, arratsaldeetan bakarrik irekitzen zen, eta han saltzen zen goizean Erroman lapurtutakoa<ref>Porph. 7.113.1-2.</ref>.
''Taberna''k, merkatuetako eta kaleko saltoki iraunkorrak ziren, baina kaleko posturik gabeko saltzaileak nonahi ugaritzen ziren Domizianok praktika hori debekatu zuen arte, beharbada dendariek lehiakortasun ilegalez kexatu zirelako. Gainera, saltzaile horiek ez zuten ezartzen ziren espazioa garbi uzteko ardura, legeak beste establezimendu batzuen jabeei agintzen zien bezala, zeinek kalea garbitu behar baitzuten beren eraikinen aurrean<ref>Mart. ''Ep.'' 7.61.1-10; ''Tab. Her., Lex Iul.'' 53.</ref>.
Merkatu-saltzaileek (''macellarius''<ref>Col. ''Rust.'' 11.ca.9.1.</ref>'', propola''<ref>Plaut. ''Aul''. 512.</ref>), libreek edo esklaboek, negozioa beren kabuz edo errentan izan zezaketen. Merkatu eta hirietako saltzaile txiki horiek zerga bat (''vectigal'') ordaintzen zuten beren postua izateagatik<ref>Espinosa, M., 2015, 64. or.</ref>. Merkatariaren lanbidea, Zizeronen iritziz zikina zelako, gizartean gutxien balioztatutakoen artean zegoen, eta maisuak, arkitektoak edo medikuak, berriz, estimatuenak ziren<ref>Cic''. Off.'' 1.151.4-10.</ref>.
Hala ere, enperadoreak txikizkako merkataritzaren garrantzia ulertzean, saiatu ziren arautzen. [[Alexandro Severo]]k, adibidez, ardo, barazki, zapatari eta abarren saltzaileen elkarteak sortu zituen, beren ordezkari eta epaileekin<ref>''SHA Alex.Sev.'' 2.4.8.</ref>.
Elikagaiak kontserbatzeko sistemak mugatuak zirenez, merkatuak inguruan ekoitzitako produktu freskoez hornitzen ziren, batez ere<ref>Kron, G., 2012, 278. or.</ref>. ''Pastio villatica'' deiturikoak Erroma inguruko nekazaritza-zentroak ziren, barazkiak, etxeko hegaztiak eta baserriko animaliak ekoizten zituztenak hiriburuko merkatuetan saltzeko<ref>Purcell, N., 2007, 294. or.</ref>.
Merkatari erromatarrak bere produktu edo zerbitzura erakarri behar zituen kontsumitzaileak, lehiakideena baino hobea zela erakutsiz. Horretarako, zenbait estrategia eta metodo erabiltzen zituen bere produktuak aurkezteko. Metodoen artean, aipatzekoak dira saltokien sarreretan jarritako mosaikoak, kanpoko zein barruko errotulu edo margolanak, saltzaileek ordaindutakoa euren produktua literatura-testuetan aipatzeko eta sustatzeko. Nolanahi ere, publizitaterik onena produktuaren kalitatea zen, eta arrain saltsen eta gatzatzearen kasuan (''tituli picti''), gehien erabilitako kalitate-indizea ''flos'' terminoa zen<ref>Espinosa, M., 2015, 59. or</ref>.
Merkatuetan postu iraunkorra zuten saltzaileen artean, aipatzekoak dira, okinak, harakinak, arrain- eta barazki-saltzaileak besteak beste. Latinezko ''pistor'' hitzak ez ditu aleak ehotzea eta ogia egostea bereizten; horrek adierazten du Erromako okinek bi zerbitzuak egiten zituztela<ref>Erdkamp, P., 2013, 275. or.</ref>. Ogiari dagokionez, etxe aberatsenetan bakarrik zeukaten okin propioa. Jende arruntak azokara joan behar zuen ogia erostera<ref>Mart. ''Ep.'' 14.223.1.</ref>.
[[File:Mercati di Traiano - Roma.jpg|thumb|300px|<center>Trajanoren merkatua</center>]]
Dendak nonahi zeuden Erroman, baina ''honestiores''ek etxean egindako ogia eta beraiek ekoiztutako ardoa kontsumitu ohi zuten. Hori zela eta, Zizeronek bere aurkari politikoetako bati burla egin zion ogia eta ardoa saltzaileari erosten zizkiolako. Hala ere, kontsumitzaile aberatsek ere merkatari espezializatuei erositako produktuak sartzen zituzten sukaldean<ref>Cic''. Pis.'' 67.9.</ref>.
Haragiaren kasuan, Erroman hiltegirik ez egotean, abereak azokatik harategira bizirik eramaten zituzten, non sakrifikatzen eta zatitzen baitzituzten [[Txikizkari|txikizka]] saltzeko. Harakinek arazoak zituzten euliekin, animalien hondakinak kalera botatzen baitzituzten txakurrek eta karraskariek jan zitzaten<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.; Scobie, A., 1986, 421. or.</ref>.
Haragia ere auzoko ''taberna'' txikietan saltzen omen zen, [[Ponpeia|Ponpeian]] nabaria den moduan, eta badirudi talde zehatz batzuen artean, esaterako, soldadu erromatarren artean, oso ezaguna izan zela<ref>Corbier, M., 1989, 224. or.</ref>. Haragia jatea oso gomendagarria ere zen kirolarientzat<ref>Donahue, J. F., 2015, 89. or.</ref>.
Azterketa bioarkeologikoen arabera, eskeleto batzuen deformazioek adierazten dute dieta erromatarra pobrea zela eta haragi gutxi kontsumitzen zutelako<ref>Paine, R. et al., 2009, 206. or.; Griffin, R. et al., 2011, 542. or.</ref>. Hala ere, Peter Teminek uste du Erromatar Inperioaren hedapenak eta ondorioz garraio-kostuak murrizteak dieta zabalagoa ekarri zutela, fruta eta barazki berriekin eta haragi gehiagorekin. Bere kostu handiagatik goi mailako klaseei zuzenduta egon arren, Printzaldian aurreko edo ondorengo mendeetan baino animalia hezur gehiago aurkitu dira<ref>Temin, P., 2012, 224. or.</ref>.
Pobreek haragia jateko zuten modu bakanetako bat aberatsen afarietara joatea zen, non soberakinak jan baitzitzaketen. Kolumela K.o. I. mendeko autore betikoaren arabera, eskuzabaltasun hori ohikoagoa izan zen aurreko garaietan<ref>Col. ''Rust.'' 10.pr.1.1.</ref>.
Txakurrak ugariak ziren Erroman etxebizitzen ateak zaintzeko. Zurratzaileek larruagatik ehizatzen zituzten, eta behartsuek, berriz, kaleko txakur-haragia jateko. Hori kiste hedatidikoak hedatzeko modu erraza zen<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.</ref>.
Hainbat elementu konbinatu ziren elikagaien prezioak hain kezkagarriak izateko diru-sarrera baxuko herritarrentzat: lehenik eta behin, haien eros-ahalmena hain zen baxua, non diru-sarreren zatirik handiena elikagaietan gastatzen baitzuten; bigarrenik, soldatapeko askoren diru-sarrerak ezegonkorrak eta sasoikoak ziren, negua heldu orduko, garraiolariek eta peoiek, esaterako, lana galtzen zuten itsas trafikoa eta eraikuntza murrizten zirelako; hirugarrenik, alearen prezioa garestitzen zenean, hiritar askok ez zuten ordezko elikagairik. Nahiz eta benetako gosea eskalei eta etxerik gabekoei mugatu, jende arruntak bere horniduratik jan behar zuen gosea ez pairatzeko<ref>Erdkamp, P., 2013, 267. or.</ref>.
Merkatuetan, zorura jaurtitako hondakinez aparte, beste kutsadura-iturri bat komunetatik (''foricae'') zetorren. Eraikin publikoei atxikitako eta eserleku anitzeko instalazio horiek pribatutasuna eskaintzen zuten hiriko espazio publikoetan, hala nola kaleetan eta merkatuetan, baina kutsadura guneak izan ohi ziren<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 4.4. atala</ref>.
== Eraikuntza-arazoak eta hondakinak ==
Erroma etengabe berritzen zen, enperadoreek edo udal agintariek sustatutako obra publikoengatik edo ekimen pribatuagatik. Lan horien bidez, eraikinak birmoldatu eta beste eraikin batzuk eraiki ziren, bai hiri-espazio berrietan, bai aurreko orubeetan, non suteak izan edo eraikinak erori ziren. Lan horiek guztiek eskulan handia behar zuten klimatologia oneko hilabeteetan.
26. irudia: J''ulio-Klaudiar enperadoreen jauregien kokapena''
Printzaldiaren hasieratik, aristokratek ezin izan zuten enperadoreekin lehian jarraitu eraikin berrietan eta monumentu tradizionalak berreraikitzen. Enperadorea, erromatar bizitzaren beste hainbat alderditan bezala, patroi eta ongile bakarra bihurtu zen.
Julio-Klaudiar dinastiaren enperadoreek beren jauregiak Kapitolino muinoan eraiki zituzten. Neron harago joan zen bi eraiki zituelako: lehena, ''Domus Transitoria'' deitutakoa, Kapitoliotik Eskilinoraino hedatzen zen; bigarrena, ''Domus Aurea'', eraikitzeko ideia Erromako sutearen ostean sortu zen, eta horretarako suteak Zelioko eta Opioko suntsitutako orubeak bereganatu zituen<sup>227</sup>.
Mantentze eta eraberritze lanetarako udal arduradunak zeuden. Dekurioiak eta magistratu nagusiak arduratu behar ziren kaleak, arekak eta estoldak eraikitzeaz eta zaintzeaz<sup>228</sup>. Ordaindu gabeko fakturei, amaitu gabeko lanei eta oreka gabeko udal kontuei aurre egiteko, K.o. II. mendetik aurrera, enperadoreek esku hartu zuten udal aurrekontuetan, ''curatores rei publicae'' izeneko funtzionarioak izendatuz<sup>229</sup>.
Dena den, funts publikoak motz geratzen zirenean, gutxienez beste bi diru-iturri zeuden hiria mantentzen eta hobetzen laguntzeko. Lehenengoa, magistratuek eraikuntza-proiektuetarako, jokoetarako (''ludi'') edo sakrifizioetarako gastatu behar zuten dirutik zetorren. Nahitaezko gastu horiei borondatezko beste diru-sarrera batzuk gehitu ohi zitzaizkien, eraikinen itxura hobetzeko edo jokoetan borrokalari gehiago sartzeko.
Bigarren diru iturria (''summa honoraria)'' magistratuek kargua hartu aurretik inbertitu beharreko dirua zen. ''Ob honorem'' ordainketa hori ez zitzaion aurrekontu publiko orokorrari gehitzen: hautetsiek onura publikoko helburu zehatzetarako erabil zezaketen, hauteskunde kanpainan (''pollicitatio'') agindu bezala, kargurako hautatuak izateko ohorea (''honos'') lortzen bazuten.
27. irudia: ''Cippus bat Luzio Sentio pretorraren ediktuarekin.''
''Kapitolino-Museoak''
Erromako geruza sozial gorenek, enperadoreak, elite inperialak (senatariek eta zaldunek, gehi liberto inperial kopuru txiki batek) eta tokiko handikiek mezenasgoaren bidez ''(''evergetismo) lagundu zuten. Inskripzioek adierazten dutenez, bertako eliteko kideak izan ziren ekarpen garrantzitsuenak egin zituztenak gizarte aitorpena lortzeko, egindako lanaren ondoan jarritako plaka batean mezenasen izena inskribatuz.
Eraikuntza-lanen datu epigrafikoek adierazten duten moduan, funts publikoek azpiegiturak (kaleak, ur-hornidura, estolderia), eraikin publikoak eta gotorlekuak finantzatu zituzten. Baina era guztietako eraikinen eraikuntza, zaharberritze edo dekorazioa ordaintzeko tokiko elitearen ekarpen ekonomikoak iragartzen dituzten inskripzio guztiak aztertuz gero, funts pribatuekin finantzatutako eraikuntzen kopurua esanguratsua izan behar zen<sup>230</sup>.
Etxebizitza xumeetarako erabilitako materialak kalitate eskasekoak izateaz gain (adobea, adreilua, kereta, txilar edo kanabera-sabaiak), karraskarien eta bizkarroien babesleku ere izan zitezkeen<sup>231</sup>.
Etxe batek behar adinako kalitatea izan dezan, materialak xehetasunez aukeratu behar ziren. Harriei buruz, Pliniok adierazi zuen nola eta noiz atera harrobitik, eta haietatik zein erabil zitezkeen eraikuntzan:
''Harriaren izaera zalantzan dagoenean, neurri egokia da udan harrobitik ateratzea, eta urte pare bat igaro baino lehen eraikitzeko ez erabiltzea, bitartean eguraldiak ongi onduta utziz. Kaltetutako xaflak lurpeko zimenduetarako egokiagoak direla ikusiko da, eta kalterik gabekoak, aldiz, segurtasunez erabil daitezke, baita aire zabalean''<sup>232</sup>.
Hondakin organiko eta ez-organikoen kudeaketa benetako arazoa izan zen Erromako hiriarentzat.
Lehen hondakin motari dagokionez, inperioaren hasieran, Erromako populazioa zortziehun mila eta milioi bat biztanle artekoa zela kontuan hartuz gero, pertsona horiek berrogei eta berrogeita hamar mila kilogramo gorozki inguru sor zitzaketen eguneko.
Gizakien gorozkiak Tiberrera estolderiaren bidez bideratzeko arazoa zen euri-ura edo iturrietatik gainezka egiten zuena ez zirela nahikoak.
Horri gehitu behar zitzaion erromatar hustubideek ez zutela atzera egiteko mekanismorik, uholdeen kasuan estoldetan zehar etxebizitzetan sar zitezkeen ur beltzak saihesteko, ezta gas-isuriak ere, hala nola hidrogeno sulfuroa (H<sub>2</sub>S) eta metanoa (CH<sub>4</sub>). Beraz, estolden usainaz gain, leherketak ohikoak izango zirela ondoriozta daiteke<sup>233</sup>.
Hondarrak kalean ez uzteko debekua ekiditeko, askotan, erromatarrek gauaz baliatzen ziren leihoetatik kalera hondakin solidoak edo likidoak botatzeko. Seguraski, arazoa larria zen, eta honela jaso zuen Ulpianok bere ''Ad edictum'' ''praetoris'' 23. liburuan:
''Leihoetatik botatakoagatik kalteturen bat dagoenean, epaileak medikuei ordaindutako soldatak kalkulatuko ditu, baita tratamenduaren gainerako karguak ere''”<sup>234</sup>.
Kaleetan bildutako hondakinak Erromatik kanpoko aire zabaleko lubakietan (''puticuli'') botatzen ziren. Ezagunena hiriaren ekialdean zegoen, Serviar harresien ondoan eta Eskilino Atearen kanpoaldean. Eremu horretan, gaizkileak exekutatzen zituzten eta, bertako lubaki kiratsetan, etxegabeen eta animalien gorpuak botatzen zituzten beste hondakin batzuekin batera<sup>235</sup>. K.a. I. mendearen hasieran, Eskilinoko atearen iparraldean hobi komun horietako batzuk estali ondoren, eremua marmol trabertinoko harriekin (''cippi'') mugatu zuten. Harri horiek adierazten zuten debekatuta zegoela zaborra botatzea eta huraxe zela hileta-suak egin zitezkeen hiritik gertueneko puntua<sup>236</sup>.
Ondoko mugarrian, ''senatus consultum'' batek debekatu egiten zuen zedarriek zehaztutako barruko eremuan gorpuak erretzea, lurperatzea, eta zaborra edo lurra botatzea. Zinegotziek bete behar zuten legea. Ikertzaileek diotenez, ''Pagus Montanus''ek definitutako barrutia Eskilino atearen kanpoaldeko eremuari dagokio, Venus Libitinaren santutegitik gertu.
''Lex Iulia Municipalis''ek<sup>237</sup> edilak premiatu zituen eraikin eta saltokien jabeek beren jabetzaren aurreko kalearen zatia egoera ezin hobean eduki zezaten, ura eta hondakinak pilatzea saihesteko eta ibilgailuek askatasunez zirkulatu ahal izateko. Jabeak kalea konpondu ezean, maizterrek egin beharko zuten, baina gero, gastatutakoa alokairutik kenduko zen<sup>238</sup>.
Papinianok ''De cura urbium'' liburuan adierazi zuen zinegotziek zaindu behar zutela tabernetako langileek beren lantokietako materialarekin kaleetako trafikoa oztopa ez zezaten. Gainera, udal-arduradunek ziurtatu behar zuten kaleetan ez zela liskarrik egongo. Ordena publikoaz gain, kaleak garbi eusteaz arduratu behar ziren, gorotzik egon ez zedin, eta gorpuak edo larruak bide publikora bota ez zitezen, usteltzeko arriskua zegoelako<sup>239</sup>.
Erromatarrek askotan ez zuten jakin hondakin biodegradagarrien kopuru ikaragarriarekin zer egin, hala nola eraikuntzak ateratakoekin, edo erromatarren eguneroko zereginetan erabiltzen ziren zeramikazko edo beirazko ontzien hondarrekin. Horien artean aipagarrienak dira ''dolia'' edo ''dolia curta'', edo likidoak eta ''garum''a garraiatzeko erabiltakoak, anforak kasu. Mediterraneoan zehar Erromara iritsitako produktuen kopurua zela eta, ohikoa zen, ontzien hauskortasunaren ondorioz, asko eta asko apurtzea, gehienbat Ostiako portuan deskargatzen zirenean.
Kontuan izanik hondakinak eta gorotzak gurdietan erretiratzen zirela, eta zirkulazio-arazoak saihesteko legeak eguzkia sartzen zenetik goizeko hamarrak arte bakarrik baimentzen zuela garraiatzea, erraz ondoriozta daiteke, eraginkortasuna zela eta, zabortegiak ez zirela hiritik urrun egongo<sup>240</sup>.
Tazitok K.o. 65. urteko sute handiaren hondakinen garraio masiboaren egoera deskribatu zuen. Neronek, Tiberretik gora alearekin Erromara alea garraiatzen zuten ontziak behartu zituen hondakinez kargatuta jaistera, Ostiako paduretan botatzeko<sup>241</sup>.
Zeramikaren hondakinak biltzeko, deskonposatzen zaila den materiala izanik, zabortegiak sortu behar izan ziren. Erroma ere ez zen arazo horretatik libratu, eta, izatez, bere muinoetako batean, ''Testaccio'' mendian edo ''Dei cocci'' mendian aurkitu da, elikagai-, ardo- eta olio-ontziz osatutako zabortegi handi bat, gehienbat zeramikazko hondakinez osatua, normalean anforak. Muinoak 30 metroko altuera hartu zuen eta bertara eramaten ziren anforen hondarrak pilatzeagatik sortu zen, benetako zabortegi bat sortuz. Han uzten eta apurtzen ziren portutik ekarritako anforak, beste ontzi batzuekin batera. Material horiek guztiak eta beren eduki-hondarrak karean lurperatzen ziren, usain txarrak saihesteko<sup>242</sup>.
== Erromako suteak Neronen garaian ==
Erromako urbanizazioa Neronen gustukoa ez bazen ere, ez dago argi enperadore horrek aurretiaz pentsatuta ote zuen Erromari su ematea hiria plan berri baten arabera egiteko. Suetoniok baietz uste zuen, kontsul ohi batzuk haien jabegoetan zenbait piromano zuziekin harrapatu zituztelako, baina ezin zitzaien ezer egin enperadorearen agindupekoak zirelako<sup>54</sup>. Dion Kasio ideia berekoa zen; horren ustez, enperadoreak menpekoak bidali zituen Erroman zehar hainbat tokitan sua pizteko<sup>55</sup>.
Gertakizun horren harira, Plinio Zaharrak ere uste zuen Neron izan zela Erromako sutearen arduraduna<sup>56</sup>. Senekak, berriz, suteaz eta erromatarren miseriaz hitz egiten zuen baina erantzulerik salatu gabe<sup>57</sup>.
Dena dela, Neron K.o. 64. urteko suteaz baliatu zen hiria berreraikitzeko; oinezkoentzako espaloiak estuak (''itinera'') eta kaleen zabalera handitu zituen; lehen gurdi bakar baterako kaleak ireki egin zituen bi orga aldi berean igaro ahal izateko (''viae'').
Erroma eraikuntza-estilo berri batekin eraiki zen, etxe guztien aurrean plazak egin ziren, bai kalean, bai familia bakarreko etxeetan, sua gertatuz gero, hedatu ez zedin<sup>58</sup>.
Sutearen ostean, hirigintza-plangintza berriarekin, jendez gainezkatzearen ondorioak arindu ziren, eta Erromako biztanle gehienen bizi-giroa osasuntsua izatetik urrun bazegoen ere, litekeena da Erdi Aroko hiri gehienena baino hobea izatea<sup>59</sup>.
Hiriburuan, sutetik salbatu ziren auzoak berreraiki ziren, ez galiarrek sortutako sutearen ondoren egin zen moduan, bereizi gabe eta zatituta, baizik eta kaleak eta etorbideak zabalagoak eta lerrokatuagoak egin zirela, baita altuera mugatuko eraikinak eta espazio irekiak ere. Apartamentu blokeen aurrean arkupeak jarri ziren, suaren aurkako babes gisa. Gehienak Neronek ordaindu zituen, baina suteak kaltetutako eraikinen eta orubeen jabeak ere behartu zituen zaborrik eta hondakinik gabe uztera.
Berreraikuntza bizkortzeko, sari bat eskaini zien etxe berrien jabeei, baina soilik eraikinak aldi jakin baten barruan altxatzen bazituzten. Suak sortutako hondakinetik orubeak garbitzeko, Ostiatik gariarekin zetozen ontziak hondarrez beteta itzultzeko agindu zuen, Ostiako zingiretan botatzeko.
Neronen hirigintza-planaren barruan, eraikinen ondoan iturri berriak egin zituzten suak itzaltzeko neurri gisa. Beraz, legez kanpo egindako ur-bilketak moztu ziren, herritarrei behar adina ur emari ziurtatzeko<sup>60</sup>.
54 Suet. ''Ner.'' 38.
55 Cass. Dio 62.16.1.
56 Plin. ''HN'' 17.1.5.
57 Sen. ''Oct.'' 831''.''
58 Suet. ''Ner.'' 16.
59 Morley, N., 2005, 198. or.
60 Frontin. ''Aq''. 2.110-115.
227Suet. ''Ner.'' 31, 38.
228''Lex Col. Gen''. 77; ''Lex Flav. Mun.'' 19.
229 Jacques, F., 1984, 4. or.
230 Horster, M., 2014, 525-531. or.
231Briones Dieste, V., 2018, 72. or.
232Plin. ''HN'' 36.50.
233Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 3.3. atala.
234Gai. ''Dig''. 9.3.7.
235Bodel, J., 2014, 178. or.
236''CIL'' 1<sup>2 n</sup>838, 839.
237''ILS'' 6085.
238''CIL'' 6.593.32; ''Tab. Her''. 7
239Pap''. Dig.'' 43.10.1, 3-5.
240''CIL'' 6.593.66.
241Tac. ''Ann''. 15.43.1.
242Zamora-Manzano, L., 2017, 71, 83. or.
== Oharrak ==
{{erreferentzia_zerrenda|taldea=oh}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|3}}
== Bibliografia ==
*Briones Dieste, V. (2022). ''Was ancient Rome the perfect environment for zoonoses transmission?, Travel Medicine and Infectious Disease,'' <nowiki>https://doi.org/10.1016/j.tmaid.2020.101740</nowiki>
*Briones Dieste, V. (2018). La antigua Roma y las zoonosis. ''Revista Complutense de Ciencias Veterinarias,'' ''12(''2), 71-80 [ejournal]. https://doi.org/10.5209/rccv.60895.
*Bruun, C. (2015). The City of Rome. In C. Bruun & J. Edmondson (Ed.), ''The Oxford Handbook of Roman Epigraphy'' (471-494. or.). Oxford University Press.
*Carcopino, J. (1968). ''Daily Life in Ancient Rome.'' Yale University Press.
*Corbier, M. (1989). ''The ambiguous status of meat in ancient Rome. Food and Foodways,'' 3(3), 223–264. <nowiki>https://doi.org/10.1080/07409710.1989.9961951</nowiki>
*Donahue, J. F., (2015). ''Food and Drink in Antiquity. Readings from the Graeco-Roman World'', Bloomsbury Academic.
*Erdkamp, P. (2013). The food supply of the Capital. In P. Erdkamp (Ed.), ''The Cambridge Companion to Ancient Rome'' (262-277. or.). Cambridge University Press.
*Espinosa Bueno, M. (2015). ''El consumo de pescado y producto del mar en la sociedad romana. Implicaciones sociales, culturales e ideológicas'' [Master Amaierako Lana, Universidad de Sevilla].
*Flohr, M. (2020). ''Urban Space and Urban History in the Roman World,'' Routledge. New York.
*Griffin, R., Pitts, M., Richard, S., & Brook, A. (2011). Inequality at late Roman Baldock, UK: The impact of Social Factors on Health and Diet. ''Journal of Anthropological Research, 67''(4), 533-556.
*Koloski-Ostrow, A. O. (2015). ''The Archaelogy of Sanitation in Roman Italy: Toilets, Sewers, and Water Systems.'' University of North Carolina Press.
*Kron, G. (2012). Food production. In W. Scheidel (Ed.), ''The Cambridge Companion to the Economic History of the Roman World'' (156-212. or.). Cambridge University Press.
*Le Roux, P. (2015). ''Erromatar Goi Inperioa Mendebaldean.'' Euskal Herriko Unibertsitatea.
*Mandich, M. J., (2015) Re-defining the Roman ‘suburbium’ from Republic to Empire: A Theoretical Approach, ''TRAC 2014.'' ''Proceedings of the Twenty-Fourth Annual Theoretical Roman Archaeology Conference,'' The University of Reading https://doi.org/10.16995/TRAC2014_81_99''.''
*McCormick, M. (2003). Rats, Communications, and Plague: Toward an Ecological History, in ''The Journal of Interdisciplinary History, 34''(1), 1-25. <nowiki>https://doi.org/10.1162/002219503322645439</nowiki>
*McGinn, T. (2004). ''The Economy of Prostitution in the Roman World: A Study of Social History and the Brothel.'' Ann Arbor. <nowiki>https://doi.org/10.3998/mpub.17679</nowiki>
*Morley, N. (2005). The salubriousness of the Roman city. In H. King (Ed.), ''Health in Antiquity'' (192-204. or.). Routledge.
*Paine, R. R., Vargiu, R., Signoretti, C., & Coppa, A. (2009). A health assessment for Imperial Roman burials recovered from the necropolis of San Donato and Bivio CH. ''Journal of Anthropological Sciences, 87'', 193-210.
*Patterson, J. R. (2000). Living and Dying in the City of Rome: houses and tombs. In J. Coulston and H., Dodge (eds.) ''Ancient Rome: The Archaeology of the Eternal City''. Oxford: Oxford University School of Archaeology Monograph 54: 257–289.
*Patterson, J. R. (1992). The City of Rome: From Republic to Empire, ''The Journal of Roman Studies,'' Vol. 82 (1992), pp. 186-215. <nowiki>http://www.jstor.org/stable/301291</nowiki> <nowiki>https://sci-hub.se/https://doi.org/10.2307/301291</nowiki>
*Platner, S. B. (1929), ''The Topography and Monuments of Ancient Rome,'' Franklin Classics Trade Press arg.
*Purcell, N. (2007). ''T''he Horti of Rome and the Landscape of Property. In E. Macdougall (Ed.), ''Ancient Roman Villa Gardens'' (287-203. or.). Harvard University Press.
*Richardson, L. J. (1992). ''A new topographical dictionary of ancient Rome''. Johns Hopkins Univ. Press.
*Rocca, S. (2019). Foreigners at Home: The Historical Geography and Demography of the Jews of Ancient Rome. In N. Andrade, C. Marcaccini, G. Marconi & D. Violante (Ed.), ''Ancient Cities 1. Roman Imperial Cities in the East and in Central-Southern Italy'' (438-467. or.). L’Erma.
*Roman, L. (2010). Martial and the City of Rome. ''The Journal of Roman Studies, 100,'' 88-117. <nowiki>https://doi.org/10.1017/S0075435810000092</nowiki>
*Scobie, A. (1986). Slums, Sanitation, and Mortality in the Roman World. ''Klio, 68,'' 399-433.
*Storey, G. R., (2002), ''Regionaries-Type Insulae 2: Architectural/Residential Units at Rome.'' American Journal of Archaeology'','' 106(3), 411-434., https://doi.org/10.2307/4126281.
*Temin, P. (2012). ''The Roman Market Economy.'' Princeton University Press.
*Torregaray, E. (2011). Sexo en Roma del mito a la realidad. ''Bitarte'', ''55'', 5-22.
*Yavetz, Z. (1958). The Living Conditions of the Urban Plebs in Republican Rome. ''Latomus, 17''(3), 500-517.
== Ikus, gainera ==
*[[Ur_sakratuak_Erromatar_Inperioan]]
*[[Erromako ur-hornidura Erromatar Inperioan]]
*[[Erromako ur-kontsumoa Erromatar Inperioan]]
*[[:en:Suburra|Subura]]
== Kanpo estekak ==
* ''CIL'' (''[https://cil.bbaw.de/en/homenavigation/the-cil/volumes Corpus Inscriptionum Latinarum]'')
* ''ILS ([[iarchive:inscriptioneslat01dessuoft/page/n11/mode/2up|Inscriptiones Latinae Selectae]]).''
* ''LTUR'' ([https://archive.org/details/lexicon-topographicum-urbis-romae-suburbium-4-m-q-2006/Lexicon%20Topographicum%20Urbis%20Romae%20-%20Suburbium%202%20-%20C-F%20%282004%29/page/220/mode/2up?q=Camenae Lexicon Topographicum Urbis Romae Suburbium])
* Oxford Classical Dictionary, 4th Edition, Abbreviations List https://oxfordre.com/classics/page/3993
* (ing) [[:en:Mefitis|Mefitis]]
*(ing) [[:en:Cloacina|Cloacina]]
*{{Erreferentzia|izenburua=Suburra|hizkuntza=en|data=2024-10-06|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Suburra|sartze-data=2024-11-10|encyclopedia=Wikipedia}}
*(es) [[:es:Templo_de_la_Paz|El Templo de la Paz]]
[[Kategoria: Ura]]
[[Kategoria: Erromatar akueduktuak]]
[[Kategoria: Antzinako Erroma]]
{{autoritate kontrola}}
{{commonskat}}
qspbxxs7epxusm0s3wbjmdoedwa13m3
9975316
9974644
2024-11-20T15:32:43Z
Lasterketak
49276
/* Merkatuak */
9975316
wikitext
text/x-wiki
= Erroma hiriko kutsadura antzinitatean =
Erromatarrak zuzenean eragiten zieten bi kutsadura moten jakitun ziren: kutsadura fisikoa eta kutsadura erlijiosoa<ref>Ikus [[Heriotza antzinako Erroman]]</ref>. Lehenengoak Erromako osasungarritasunari eragiten zion<ref group="oh">Dionisio Halikarnasokoaren esanetan, nahiz eta eremua zingiratsua izan, Troiatik ihes egin zutenen bigarren belaunaldikoek beste abantaila batzuk kontuan izan zituzten toki hori aukeratzean Erroma eraikitzeko. Livio, Plutarko eta Plinio beste iritzikoak baziren ere.</ref><ref>Dion. Hal. ''Ant. Rom.'' 1.72.1-2; Livy 1.7.1.1; Plut. ''Rom''. 9; Plin. ''HN'' 3.9.</ref> eta, ondorioz, biztanleen osasunari.
Kutsadura-mota hark zerikusia zuen [[Erroma hiriko drainatze eta saneamendua Antzinako Erroman|Erromak zingira-leku]] batean altxatua izanarekin. Horregatik, esan daiteke Erromako kutsaduraren jatorria hiria toki zingiratsu batean eraikitzean zetzala, non eltxoek eragindako malaria bezalako gaixotasunak ohikoak izango liratekeen. Hala ere, denborak aurrera egin ahala, arazo horiek konpontzen joan ziren paduren drainatzearekin, estoldak eraikitzearekin eta baliabide gehiagoko populazioa zazpi muinoen magaletara mugitzearekin, han altuerak eta haizeak gaixotasunak eta kiratsak urruntzen baitzituzten. Palatino eta Kapitolioko muinoen artean kokatutako leku paduratsua hustu ondoren, hiriko erdigunea bihurtu zen, hortaz, [[Erromatar foroa]] mendeetan zehar eguneroko bizitzaren erdigunea izan zena. Bertan garaipen-prozesioak, hauteskundeak, epaiketa kriminalak, gladiadoreen borrokak eta merkataritza-guneak antolatzen ziren.
Gainera, bazeuden beste faktore batzuk kutsadura areagotzen zutenak, adibidez kaleen eta merkatuen (''[[Macellum|macella]]'') zikinkeria eta zarata, ur zikinen drainatzearen funtzionamendu txarrak, zikinkeria, kaleetan abandonaturiko gorpuak, giza hondakinen pilaketak, hilerrien eta nekropolien egoera negargarriagatik, eta kutsadura akustikoa.
== Hiriko topografia eta biztanle-dentsitatea ==
Erroman kutsadurak gainpopulazioarekin zerikusi handia zuela jakinik, agintariak legeriaren eta hiri-erreformen bidez kutsadura murrizten saiatu ziren biztanleei bizi-egoera hobeak eskaintzekotan<ref>Bruun, C., 2015, 487-488. or.</ref>. Hala ere, ezer gutxi egin ahal izan zuten immigrazioaren etengabeko fluxuaren aurrean, ostatua nonahi bilatzen zuena.
[[File:RegioIIRome2.png|thumb|300px|<center>Erromako Augustoren eskualdeak</center>]]
Arazoa zen Erromak lurralde berriak konkistatu ahala, hango bizilagun asko hiriburura zetozela. Lehen etorkinak [[Italiar penintsula|Italiar penintsulatik]] etorri ziren, nekazaritzaren etekin ekonomikoaren beherakadaren ondorioz. Arrazoia zen Erromak lurralde berriak konkistatu ahala, gerren galtzaile asko, esklabo bihurtuta, Italiara eraman eta nekazaritzan lan egitera behartzen zituztela. Ondorioz, eskulan merke horrek elikagaien prezioak hondoratu zituen eta nekazari tradizionalek beren soroak utzi behar zituzten errentagarritasun faltagatik. Aukera horretaz jabe berriak baliatu ziren latifundioak sortzeko, eta horiekin elikagaien ekoizpen masiboaren etapa berri bati ekiteko.
Erromara emigratzeko beste erakargarri bat superpopulazioa bera izan zen. Ekonomiaren ikuspegitik, hiri-biztanleriaren kontzentrazioa abantaila zen etorkinentzat, kontsumitzaile talde sendoa osatzen baitzuen, eta heldu berriek beren ondasun eta zerbitzuak eskaini zitzaketen. Errepublikaren garaitik jende askok emigratu zuen Erromara, pentsatuz janaria prezio baxuan edo doan lortzeko asmotan, baina laguntza hori ez zegoen eskuragarri hiriko edozein biztanlerentzat baizik eta bakarrik hiritartasun osoko erromatarrentzat.
Tradizioaren arabera, Erroma inolako planik gabe berreraiki zen K.a. IV. mendeko galiar inbasioaren ondoren. Hondakinetatik hasita, etxe berriak egin ziren hirigintza planik erabili gabe. Poliki-poliki, auzo aristokratikoak pobreenetatik bereizi ziren, eta K.a. I. mendean [[plebe]] gehiena [[Aventino|Aventinon]], [[Zelio|Zelion]] (txikizkako merkatarien erdigunea) eta Argileton (zapatarien eta liburu-saltzaileen erdigunea) kontzentratu zen<ref>Yavetz, Z., 1958, 505. or.</ref>.
Hala eta guztiz ere, banaketa hori ez zen guztiz behin betikoa izan, auzo txiroetan pertsona garrantzitsuak eta aberatsak bizi izan zirelako. Adibidez [[Ponpeio|Ponpeiok]] egoitza izan zuen Karinae barrutian<ref>Cic. ''Har. resp''. 49.</ref> (Zelioren eta [[Eskilino|Eskilinoaren]] artean); [[Julio Zesar]] ''[[pontifex maximus]]'' izan baino lehen, Suburan bizi zen, baita [[Luzio Kornelio Sila|Sila]]<ref>Plut. ''Sull''. 1.</ref> eta [[Zesar Augusto|Augusto]]<ref>Suet. ''Aug''. 72.</ref> zenbait momentutan ere.
Jakina da aurrerapen teknologikorik gabe hiri batek ezin diola biztanleriaren tamainari eutsi. Erromatarrek berrikuntza egin zuten ingeniaritza hidraulikoan eta zibilean: airearen, uraren eta animalien indarra, egurra, hormigoia eta masa-ekoizpena bikain erabiliz. Ondasunen estandarizazioan, banaketan, espezializazioan eta nekazaritza-teknologien garapenean maisuak izan ziren. Aurrerapen horiek guztiek ekoizpena eta ekonomia garatu zituzten hainbat mendetan<ref>Mandich, M. J., 2015, 87. or.</ref>. Hori zela eta, Erromak, Italiak eta inperioaren ekonomiak bultzaturik, hazkunde demografiko handia izan zuen.
Silaren garaitik [[Printzealdia (Antzinako Erroma)|Printzaldira]] arte, Erromako populazioa pixkanaka-pixkanaka handitu zen, eta are bizkorrago [[Antoninotar dinastia|Antoninoen]] gobernupean, hiru mendez banatutako bi estatistika-multzoek adierazten digutenez. Horren harira, Erromari buruzko bi dokumentuek (''Curiosum'' eta ''Notitia'') hiriari buruzko erreferentziak eta estatistiken laburpenak ematen dituzte. Informazio hau Augustok egindako Erromako banaketa 14 eskualdetan oinarritzen zen. Esan beharra dago dokumentu hauek K.o. IV. mendeko konpilazioak direla, Dioklezianoren azken egunetan, K.o. 305aren inguruan, edo Konstantinoren agintaldian<ref>Storey, G. R., 2002, 412. or.</ref>.
Txosten horiek erromatar ''vici''en errolda bat ematen dute, hau da, mugakide ziren kaleek elkarren artean banatzen zituzten hamalau barrutietako auzoena<ref>Suet. ''Aug''. 30.</ref>. Augustok administrazio berezi bat eman zion ''vicus'' bakoitzari, ''magister'' batek zuzenduta eta [[Larak|lare]] aldare batek mugaturik kaleen gurutzetan. Banaketa horren ondoren, [[Vespasiano|Vespasianok]] eta [[Tito|Titok]], Erroma 265 ''vici''tan zatitu zuten<ref>Carcopino, J., 2004, 38. or.</ref>. Augustok hasitako Erromaren plangintzak etxebizitza bloke izugarri eta neurrigabeak ugaritu zituen.
Erroman biztanleria-dentsitatea asko aldatzen zen haranaren hondoan edo muinoen magalean bizitzearen arabera. Yavetzek kalkulatu zuenez, Erromak 1.000.000 biztanle bazituen, ''domus''etan (esklaboak barne) 200.000 eta 300.000 pertsona artean biziko ziren, eta gainerako 700.000-800.000 pertsonen etxebizitzak intsulak edo bestelako ostatuak izango ziren<ref>Yavetz, Z., 1958, 504. or.</ref>.
Palatinotik, [[Julio-klaudiotar dinastia|Julio-Klaudiotar]] aldiko enperadoreek dentsitate gutxiagoko eremuetara zabaldu zituzten beren jabetzak ''horti''<ref group="oh">''Hortus'' hitza, hasiera batean, hiritik kanpoko baratzeak izendatzeko erabili bazen ere, K.a. I. mendean honela deitzen zitzaien luxuzko bizilekuei, eta egoitza horiek landa-ingurune bat eskaintzen zieten jabeei Erromatik hurbil.</ref> izenekoak sortzeko, baina, batzuetan, aristokraziari lurrak kentzen zizkioten zilegiak ez ziren moduak erabiliz.
[[Neron|Neronek]] ''Domus Transitoria'' eta ''[[Domus Aurea]]'' Eskilinoko ''horti'' jauregiarekin konbinatu nahi izan zituen. Asmo handiko proiektu horrek landa- eta hiri-elementuak integratuko zituen luxuzko konplexu artifizial batean. [[Flaviotar dinastia|Flaviotarren]] jauregia, aldiz, [[Palatino|Palatinoan]] eraiki zen berriro<ref>Patterson, J. R., 2000, 260. or.</ref>.
Gainpopulaziorekin loturik etxebizitza falta zegoen. Biztanleriaren estraturik baxuenak, [[Patrizioak|''patrizioe''n]] adina baliabide ekonomikorik ez zutenez, zorionekoenak etxe-blokeetako gela txikietan (''insulae'') pilatuta bizitzearekin konformatzen ziren, zeinen eraikuntza-kalitatea ideala izatetik oso urrun baitzegoen. Dena den, egoera okerragoa zen baliabide ekonomikorik ez zutenentzat, arkupeen azpiko eraikuntza inprobisatuetan (''ergasteria'') edo mausoleoetan aterpea bilatu behar zutelako, azken hauek ''[[pater familias]]''en baimenarekin eta gainbegiratzearekin.
Erromako egoitzen prezioaren etengabeko igoera justifikatzeko ustezko arrazoietako bat izango zen seiehun senatari erromatarrek beren aberastasunen zati bat Italiako higiezinetan eta lurretan inbertitzeko zuten betebeharra, ziurrenik Erromako senatuko bileretan haien presentzia bermatzeko<ref>Bruun, C., 2015, 477. or.</ref>. [[Trajano|Trajanoren]] garaian, esaterako, senatariek beren ondasunen herena inbertitu behar izan zuten Italiako lurretan<ref>Plin. ''Ep''. 6.19.4.</ref>; Marko Aurelioren agindupean, ordea, eskakizuna laurden batera murriztu zen<ref>SHA ''M. Ant.'' 11.8</ref>.
Espekulazioaren ondorioz, aberatsek etxeak eta ''domus''ak erosten zituzten bitartean, pobre asko kale gorrian bizi ziren. Martzialek egoera hau salatu zuen epigrama batean:
{{esaera2|''Jauregi bat duzu Eskilino muinoan, eta beste jauregi bat Diana muinoan; eta beste batek bere burua altxatzen du Patrizioen eremuan<ref group="oh">Servio Tuliok patrizioei emandako zatia, Eskilino muinotik ez oso urruti.</ref>. Zure bizileku batetik Zibele alargunaren tenplua ikusten duzu, beste batetik Vestarena; beste batzuetatik Kapitolio zaharra eta berria begiratzen dituzu. Esadazu non aurki eta bila zaitzaket: nonahi bizi den gizon bat, Maximus, ez da inon bizi''<ref>Mart. ''Ep'' 7.73.</ref>.|}}Martzialek erromatar superpopulazioa eta hiri-giroa ikuspegi materialista batetik irudikatu zuen, non ohikoak baitziren sexu-eszenak, literatura-giroa, klientelismoa eta finantzak. Horregatik, Martzialen idatziak oso garrantzitsuak dira erreferentzia topografikoen dentsitatea zehazteko<ref>Roman, L., 2010, 90. or.</ref>.
Gertuko Ostia hiriak adibide gisa balio dezake inguruko Erromako etxebizitza arazoa azaltzeko. Aipatutako biztanleriaren %90 bere dendetan (''tabernae'') bizi zen, intsuletako logeletan, ostatuetan (''hospitia, stabularia, capponae, deversoria''), edo zuzenean kale gorrian (arkupeak, gangak, zubiak edo eskailerak)<ref>Briones Dieste, V., 2018, 72. or.</ref>.
Giza jarduerak sortutako hondakin solidoek eta likidoek eragindako kutsaduraz gain, kutsadura akustikoa nabaria zen, jarduera ekonomikoaren zalapartak eta kalez kale ibiltzeak eragiten zituztenak. Horiek guztiek eragin zuzena izango zuten erromatarren osasunean.
== Auzoak ==
Erromatarrak adituak ziren konkistatutako herriak eta tokiak zenbatzen, neurtzen eta haietan hirigintza planak ezartzen. Horregatik, hiriak zonifikatu zituzten, eta Erroma hiriari zegokionez, zenbait muga zituen, adibidez, fisikoak, erritualak, ekonomikoak eta juridikoak.
Erromatarren mugarik nagusiena hiriko perimetroarena zen, hots, ''[[pomerium]]''arena<ref group="oh">''Pomerium'' edo ''pomoerium (''latinezko ''postmoerium'' hitzetik: harresiaren ostean) Erroma hiriko muga sakratua zen. Legez, Erroma bakarrik ''pomerium'' barruan zegoen, beraz, kanpoaldeko Erromari zegozkion lurrak ez ziren Erroma.</ref><ref>Carcopino, J., 2004, 23. or.</ref>, zeinak berriki aipatutako lau kategoriak biltzen baitzituen. Zonifikazioak zirela medio, zenbait talde hiritik kanporatu ziren, hala nola, erlijio batzuen kideak, talde etnikoak edo zenbait lanbidetakoak<ref>McGinn, T. A., 2004, 140. or.</ref>.
Erromako jende gehiena osasungarritasun gutxiagoko auzoetan pilatzen zen zazpi muinoen oinetan. Alde horietan, bizi-egoera kaskarrenen artean, prostituzioa ohiko jarduera zen, eta mota guztien artean kalekoa hedatuena zen, zinegotziek araututa bazuten ere. Jarduera horren tokirik aipagarrienak ziren ''vicus Tuscus''; etruriar auzoa (hiriko auzorik jendetsuenetako bat), eta ''vicus Turarius'', Suburarako bidean zegoena<ref>Torregaray, E., 2011, 10. or.</ref>, hots, burdelen auzo tradizionala. Subura, [[Viminal]]<nowiki/>eko, Eskilinoko eta Palatinoko muinoen oinetan kokaturik zegoen. Hala ere, putetxeen presentzia ez zen auzo pobreenetara mugatzen, Erromatar Foroan bertan burdelen ebidentzia ez baita baztertzekoa; Titoren arkutik gertu, ''Via'' ''Sacra''n, putetxe bat zegoen. Era berean, azpimarratzekoa da ''cauponae'' izenekoetan, ostalaritzaz gain, prostituzioarekin lotutako beste zerbitzu batzuk ere eskaintzen zituztela<ref>McGinn, T. A., 2004, 247. or</ref>.
Subura Erromako auzo zabalena eta jendeztatuena zen. ''Murus terreus'' azpian kokatua, Karinaeko<ref>Varro ''Ling.'' 5.48.2-3.</ref> eta Kirinaleko magalean zehar hedatzen zen Viminal eta Eskilino muinoetaraino<ref>Richardson, L., jr., 1992, 373. or. </ref>. Suburako bizilagunak, beste auzoetako monumentuz eta zerbitzu publikoez inguraturik egon arren, egoera tamalgarrietan bizi ziren<ref>Platner, B. S., 1929, 500-501. or.</ref>. K.o. II. mendearen hasieran. Juvenalek satira erabili zuen [[Cloaca Maxima]] estoldarik itogarriena zela salatzeko, bereziki Suburatik igarotzean. Haren arabera aingirak estolda honetatik Suburaraino igotzen ziren. Gainera, estolda auzo horretan, hondakinen pilaketa puntu garrantzitsu bat zen, hiri osoko nazkagarriena. Poetaren arabera, bertan bukatzen ziren ardo merkearen kontsumo handiaren ondoriozko isurketak, baita auzoan kontsumitutako janari txarraren ondorengo gorotzak ere<ref>Juv. 5.106.</ref>. Bestalde, Suburako etxebizitzen bizigarritasun-egoera txarrak zirela eta, bertatik izurriteak erraz hedatzen ziren baita Erromako beste auzoetatik ere. Bada, heldutasunera iristeko, suburatarrek immunitate-sistema sendoa izan behar zuten<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 4.3.</ref>.
[[File:Roma, via Tor de' Conti e muro della Suburra nel 1880.jpg|thumb|300px|<center>Erroma, ''Tor Conti''ren bidea eta Suburako harresia 1880an</center>]]
Bailararen behealdea K.a. 46. urtean hartu zuen lehenik Zesarren foroak, Kapitolioko muinoaren ekialdeko oinetan, eta, ondoren, Augustoko foroa K.a. 2. urtean jarri zen. Koliseoren ondoan, beste eraikin batzuk altxatu ziren, esaterako, [[Bakearen Templua (Cardiff)|Bakearen tenplua]] K.o. 75ean; Nervaren foroa K.o. 97an, eta azkenik, Trajanoren foroa, K.o. 112. urtean. Augustoren garaian, harresi bat eraiki zen gune monumental hauek Subura etxebizitzetatik maiz sortzen ziren suteetatik babesteko<ref group="oh">Gaur egun dirauen harresia da.</ref>.
Augustok, inperioaren mugak ziurtatu eta ordura arte ezezaguna zen bake garaia inauguratu ondoren, Janoren tenplua handikiro itxi zuen. Bakearen ondorioetako bat izan zen Erroma Servio Tulioren harresietatik kanpo hedatzea. Bi garapen-eremu nagusiak ziren Marteren zelaia eta, Tiber ibaiaren beste aldea, ''Transtiberinum''. Erromaren hedapen izugarriaren ondorioetako bat Augustok, K.o. 7an, Erroma hamalau eskualde administratibotan (''regiones'') banatzea izan zen, Erroma errepublikarraren lau eskualdeen ordez<ref group="oh">Errepublikan lau eskualde zeuden ''pomerium''aren barruan: ''Suburana, Esquilina, Collina'' eta ''Palatina.''</ref><ref>Varro ''Ling''. 5.45.3.</ref>.
Tiber ibaiaren ezkerraldean 13 eskualde zeuden, baina eskuinaldean bakarrik ''Transtiberinum'' izenekoa. Lehenengo bost eskualdeak harresien barruan zeuden, baina beste bost batzuek azaleraren erdia ''pomerium''aren barruan zuten eta beste erdia kanpoan. Alabaina, ''Eskilino, Via Lata, Circo Faminius'' eta ''Transtiberinum'' izenekoak, ''pomerium''etik kanpo geratu ziren.
Lehen eskualdea, ''[[Porta Capena]]'' izenekoa, kanpoaldean zegoen baina garai hartan hiriaren erdigunea bihurtu zen. K.o. 274an, [[Aureliano|Aurelianok]] ia 19 kilometroko harresia eraiki zuen germaniar inbasioen aurka babesteko, baina Augustoren eskualde batzuk kanpoan utzi zituen. Asmoa ez zen hiriko perimetro osoa inguratzea, baizik eta puntu estrategiko nagusiak elkarren artean lotzea, ''pomerium'' berri honetan, akueduktuak bezalako aurreko eraikuntzak aprobetxatuz<ref>Carcopino J., 2004, 24-25. or.</ref>.
Neronen erregealdian izandako sutearen ondoren eraikitako Erromak kale lerrokatuak eta erregularrak zituen, etorbide zabalekin. Etxeen altuera murriztu eta haien artean espazio irekiak sortu zituzten. Aldi berean, intsulen aurreko aldeari arkupeak atxiki zizkieten suteen aurkako babes gisa<ref>Tac. ''Ann''. 15.43.1.</ref>.
Harrigarria da [[Romulo eta Remo|Romulok]] sortutako hiriaren bilakaera ikustea, hasieran 3 ate besterik ez zituen ere, [[Vespasiano|Vespasianoren]] garaian Erromako zazpi muinoak inguratzen zituzten harresien zirkunferentzia 21 kilometrokoa zen. Edonola ere, Augustoren hamalau barrutiko banaketari eutsi zioten, guztira 265 gurutze-biderekin. Plinio Zaharrak zioenez, munduan ez zegoen tamainaz aldera zitekeen beste hiririk<ref>Plin. ''HN'' 3.9.66-67.</ref>.
Vespasianok interesa izan zuen hiriko alderdi administratiboari eta praktikoari buruz, Augustoren garaitik Erromako lehen errolda sistematikoa egin baitzuen. Erroldaren emaitzak Bakearen Tenpluko artxibo batean gorde omen zituzten<ref>Roman, L., 2010, 92. or.</ref>.
Erromako biztanleria kongestioa arintzeko beste saiakera bat egin zen K.o. hirugarren mendean. Handik aurrera, hiriko erdigunean eta foro errepublikarraren inguruan merkataritza-espazio metaketa pixkanaka desagertuz joan zen, hiriko beste gune batzuetara lekualdatu baitzen. Hala, hainbat merkatu sortu ziren, ''macellum Liviae, macellum Augusti'' (Zelio muinoan), Eskilinoko ''macellum''a, ''Macellum magnum'' edo Trajanoren merkatua, besteak beste<ref>Espinosa, M., 2015, 61. or.</ref>.
Gutxiengo etnikoek, euren jatorriaren arabera auzo bat edo beste aukeratzen zuten bizilekua finkatzeko. Horrela, jakina da [[Erromatar Errepublika|Errepublikaren]] amaieran Erromako judu gehienak Suburan bizi zirela, baina Augustoren garaian, ''Transtiberinum''eko (''Regio XIV'') barruti berrira aldatzea erabaki zuten. Barruti hori juduen eta nazionalitate bereko beste etorkin batzuen kokaleku nagusia bihurtu zen.
Inperioaren amaieran, judu-komunitateak Erromako hegoaldean (''Regio I'') eta hiriaren ekialdean (''Regio VI'') sakabanatuta zeuden. Kasu askotan, juduak kristau taldeen eremu berean bizi ziren, maiz ''tituli'' edo otoitz-etxeen inguruan kontzentraturik<ref>Rocca, S., 2019, 437. or.</ref>. Juduen asentamendua bi alditan garatu zen nagusiki, K.o. I. mendearen hasieran, Augustoren eta Julio-Klaudiar leinuaren agintaldian, eta K.o. III. eta IV. mendeetan. Hala ere, Erromako komunitate juduak ez zituen 10.000 pertsona baino gehiago lortu K.o. II. mendearen hasieran, nahiko txikia ekialdeko komunitate juduekin alderatuz gero, batez ere Egiptoko Alexandriarekin eta Asia Txikiko hainbat elkarterekin. Bestela, Erromako juduen lehen gainbehera demografikoa Antoninoren izurritearen ondorioz gertatu zen, ondoko komunitateei jazo zitzaien moduan<ref>Ibid. 458. or.</ref>.
Oro har, Kirinal eta Suburako auzo txiroetan erromatar plebea bizi zen, eta biztanleriaren dentsitatea 58.000 biztanle/km<sup>2</sup> ingurukoa zela kalkulatzen da<ref>Le Roux, P., 2015, 117. or.</ref>. Erromatar txiroen etxeen iraunkortasun faltak eta antzinatean hiria suntsitu zuten sute ugariek asko zaildu dute herri-etxebizitza asko identifikatzea; hala ere, K.a. I. mendearen amaieran eta K.o. II. mendean, elitearenak ez ziren etxebizitzen eremuak identifikatu dira Erroman. adibide interesgarri bat Piazza Celimontanako indusketetan aurkitutako intsula bloke multzoa da, sute handiaren ondoren sortua. Era berean, Kirinalaren mendebaldeko magalean eta Via Latan etxebizitzen hedapen handia izan zela dirudi. Severotarren agintaldian, K.o. III. mendearen hasieran, kasu batzuetan, ''domus'' tradizionalak intsula bihurtu ziren. Seguru asko, ''atrium''en egindako azpizatiketetan familia-talde desberdinak sartuz<ref>Patterson, J. R., 1992, 204. or.</ref>.
== Kaleetako osasungarritasuna ==
Erromako immigrazio masiboak masifikazioa, etxebizitza estandarrak, ur kutsatuak eta hondakin-pilaketak sortu zituen. Erromatar gehienak biztanleria-dentsitate handiko eremuetan bizi ziren, non zaborrak, zikinkeriak, gorotzak eta ur kutsatuak, kate trofiko edo parasitoak sortzen baitzituzten, azken ostalari gisa pertsonak, etxeko haragijaleak, karraskariak eta hegaztiak zituztela. Eraikuntza-material organikoak, porotsuak edo zuntzezkoak ere intsektuentzako eta karraskarientzako kokaleku onak izaten ziren<ref>Briones Dieste, V., 2022, 1. or.</ref>.
Erroman hilkortasuna, immigrazio handiarekin lotutakoa, Italiako beste leku batzuetan baino handiagoa izan zen, eta horrek, azkenean, gainbehera demografikoa eragin zuen. Murrizketa horiek gertatzen dira heriotza-kopurua jaiotza-kopurua baino handiagoa denean, ez tokiko biztanleria patogeno-talde guztiz desberdin baten eraginpean egon delako, baizik eta haien eraginpean maizago dagoelako. Erromaren tamaina zela eta, gaixotasun batzuk endemiko bihurtu ziren epidemikoak izan beharrean; elgorriak, esaterako, milioi erdi inguru biztanle behar ditu endemiko bihurtzeko, baztangak, tuberkulosiak eta paperak, berriz, ehun mila biztanle<ref><nowiki>https://thebiologynotes.com/endemic-diseases/</nowiki> 2023.04.14an kontsultaturik.</ref>.
Erromatarrak kutsatzeko arriskuan zeuden etengabe, baina landa-eremuko biztanleak gaixotasun bat landetara zabaltzen zenean bakarrik zeuden arriskuan<ref>Morley, N., 2005, 196-197. or.</ref>. Osasunaren gaia jorratzen zuten egile erromatar gehienek onartzen zuten landa eremuan bizitzea hirian baino osasuntsuagoa zela, beraz, irtenbidea herrialdera joatea zen<ref>Col. ''Rust.'' 1 pr. 15-19.</ref>. Zentzu horretan, elitearen ohitura izaten zen, udako hilabete beroetan, ''salubritas'' bila hiritik kanpo joatea, aldirietako landetxe batera edo Napoliko badiara<ref>Sen. ''Ep''. 104.1.4.</ref>. Zeltsok Erromaren osasungaitza nabaritu zuen, eta bizilekuaren arabera bizilagun bat ahuldu zitekeela gaineratu zuen<ref>Celsus ''Med.'' 1.2.1.</ref>.
Bestalde, Vitruviok bere ekarpen teorikoak ere egin zituen hiri osasuntsuago bat sortzeko, eta gaixotasunaren kausak kontuan hartuta, arkitektoek, haiek konpontzen, lagun zitzakeen moduak azaldu zituen. Bere ustez, arkitekto idealak medikuntzaz jakin beharko luke, beste zientzietako ezagutzak izateaz gain. Gaixotasunaren kausa gorputzeko elementuen desoreka izanik, gehiegizko beroa edo hotza, hezetasuna edo lehortasuna dela eta, arkitektoaren zeregin nagusia leku egokia aukeratzea eta eraikinak antolatzea zen, haize kaltegarrien ondorioak murrizteko. Azkenik, edateko uraren hornidura ugaria ziurtatu behar zuen<ref>Vitruv. 1.1.3, 8. proem. 3.</ref>. Arkitekturazko ideia horiek pentsatuta zeuden hiri edo eraikin berrietarako, tamalez, oso zaila izan zen gainpopulatutako Erroman abian jartzea.
Erromak zenbait parke zituen, hala nola Mezenasena edo inperialak, berdegune horiek luxu aristokratiko edo inperialarekin lotu baziren ere, hiria parke pribatu bihurtzeko haien ahaleginean<ref>Suet. ''Ner''. 31.</ref>. Litekeena da bertako landarediaren eraginak hiriko bizi-kalitatea hobetzea bertako biztanle batzuentzat, baina ez dirudi eragin handirik izango zuenik biztanleria osoaren heriotza-tasaren jaitsieran.
Frontinok, bere aldetik, adierazi zuen hiriko osasungarritasun-arazoetarako irtenbide bat edateko uraren hornidura-emariaren bolumena handitzea izango zela, akueduktu berriak eraikiz baita hiritarren ur-bereganatze kentzea ere, gauez eta egunez iturri publikoen funtzionamendua eragozten zutelako<ref>Frontin. ''Aq''. 103-104.</ref>. Gainera, horrek hiriko airea hobetuko luke. {{esaera2|''Gaur egun garbitasunaren itxura guztiz freskoa eta aire garbiagoa dago; desagertu dira klima ez-osasungarriaren arrazoiak, askotan gure hiriari ospe txarra eman diotenak''<ref>Frontin. ''Aq''. 88.3.2.</ref>.|}}
Eraikin publikoez, ur-garraioaz eta estolderiaz hiriko gobernua arduratzen zen, baina Erromako kaleen garbiketa eta haien egoera ona edilen ardura zen<ref group="oh">Legeak, gainera, herritarrei eskatzen zien, zigorpean, eraikinen fatxadak ez ezik, euren jabetzaren aurretiko bide publikoaren zatia ere garbi edukitzea.</ref>, batez ere drainatze, konponketa eta zoladura<ref>''Tab. Hera. Lex Jul.'' 20-23'';'' 25-28.</ref>. Pixka bat lehenago, Julio Zesarrek lege zorrotzak onartu zituen kaleetako zikinkeria kontrolatzeko, baina efektu eskasarekin<ref>Carcopino, J., 2004: 56-57. or.</ref>. Halaber, etxebizitzen zaramarako, abandonaturiko animalien eta gizakien gorputzerako bazegoen gaueko garraio-zerbitzu bat.
Behin Neronek, zaborra kaleetan pilaturik ikusirik, Vespasiano zinegotziari lezio bat eman nahi izan zion, eta bere soldaduei agindu zien togaren aurrealdea lokatzez zikin ziezaiotela. Une horretan ez zion aparteko garrantzirik eman egoerari, eta Vespasianok boterea hartu zuenean, Neronek abandonatutako hiria hobetzeko jainkozko esku-hartze gisa interpretatu zuen kasua<ref>Cass. Dio 59.12.3; Suet. ''Vesp''. 5.3.</ref>.
Hala ere, enperadoreen jarduerak lehendik zeuden zerbitzuak mantentzera mugatzen ziren neurri handi batean. Baliteke eskala handiko hiri-berritzea Zesarren eta Neronen tankerako megalomanoekin lotzen zelako, baina Erromako topografiak ere egin zitezkeen erreformei muga ezarri zien<ref>Suet. ''Ner.'' 16.38.</ref>.
Hiri-komisarioen (''curatores urbium'') ardura zen hiriko bideak zaintzea, zolatzea, ibaiek eraikinei kalterik ez egitea, eta behar ziren lekuetan zubiak egotea. Era berean, ikuskatu behar zituzten horma pribatuak, edo etxeari erantsitako beste edozein motatakoak, bidea ez inbaditzeko. Eraikinaren jabeek konpondu eta aldatu beharko lukete, zigorpean<ref>Pap. ''Dig''. 43.10.1.</ref>.
Erroman jakitun ziren kaleen garbitasunak eta estolden egoera onak biztanleriaren osasunarekin zuten harremana. Beraz, pretoreen ardura zen estolden garbiketa eta konponketa, estolderiako zikinkeria izurrite eta hondamenaren kausa baitzen<ref>Ulp. ''Dig''. 43.23.1.1.</ref>.
Bestalde, bide publikoari erasan ziezaiokeen obra baten egileak, hura amaitzean, jatorrizko egoeran utzi behar zuen<ref>Ulp. ''Dig''. 43.11.1.1.</ref>. Nahiz eta erromatar legeak bide publikoan egindako obrek drainatze egokia izatera behartu, ez zegoen autoritatera joaterik ur geldiek eragindako usain txarrengatik<ref>Ulp. ''Dig''. 43.8.2.29.</ref>.
Objektuak bide publikora botatzea (''effusis vel deiectis'') legeak zigortzen zuen, baina horrek kalteak edo galerak konpontzeari garrantzia handiagoa ematen zion kaleak garbi izateari baino. Labeon juristak legea gauez aplikatzen ez zela argudiatu bazuen ere, Pablok adierazi zuen bazirela jendea gauez joaten zen lekuak<ref>Paul. ''Dig''. 9.3.6.1.</ref> .
Erromak hondakinak ezabatzeko arazo itzela zuen saneamendu sistema eskas eta desegokia zelako, eta horrek elikagaiak eta ura kutsatzeko arriskua zuen. Aitzitik, nekazariek bazuten etxetik kanpo hauek metatzeko lekua, soroetan zabaldu aurretik. Varronek komunen eta gorotz-hobien kokapen ezin hobeari buruzko xehetasun handiak eman zituen, gizakiek eta animaliek ur-iturri bereiziak izan behar zituztela gomendatuz<ref>Varro. ''Rust.'' 1.11.2; 1.13.4.</ref>. Nekazariek malaria jasateko aukera gutxiago zuten haien animaliak eraikin bereizietan mantentzen zituztenean, eltxoak animalietan kontzentratzen direlako, baina hiritarrek ez zuten babes hori.
Erroman hiltegirik ez zegoenez, zegokien merkatuan (''boarium''<ref group="oh">Abelgorri-merkatua.</ref>'', suarium''<ref group="oh">Txerri-merkatua.</ref>) abereak erosi ondoren, bizirik eraman behar zituzten harategira, bidean ebakuatu eta pixa egiten zuten bitartean. Han saltzen zituzten sakrifikatuak eta zatikatuak izan ondoren, baina animalien hondakinak kalera botatzen zituzten.
Iturri klasikoek adierazten dutenez, ez zen batere erraza kale estuetan zamatutako animaliak gidatzea. Horregatik, nahiko usuak ziren haiek edo garraiatutako kargak oinezkoen gainera erortzearen ondoriozko istripuak<ref>Alfen''. Dig''. 9.2.52.2-3; Ulp. ''Dig.'' 9.2.27.33.</ref>.
[[File:Map of downtown Rome during the Roman Empire large-annotated.jpg|thumb|300px|<center>Cloaca Maxima Erromatar Inperioan, gorriz markatutakoa</center>]]
Antzinako Erroman, hiriko osasungarritasunari eragiten zion animalia asko bizi ziren<ref>McCormick, M., 2003, 8. or.</ref>. Etxeetan txakurrak eta katuak ugariak ziren; etxeko txakurrek intsulen eta ''domus''en ateak zaintzen zituzten, baina kaleko txakurrak, zurratzaileek larruagatik ehizatzen zituzten. Horretaz gain, behartsuek txakurkia jaten zuten, jakin gabe kiste hedatidikoez kutsatuta izateko modu bat zela<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.</ref>. Martzialen esanetan, etxeak zaintzen zituzten txakurrek, gorotzak egiteaz gain, janari-hondarrak eta giza kakak jaten zituzten<ref>Mart. ''Ep''. 1.83; 12.48.8.</ref>.
Etxeko haragijaleek kutsatutako gaixotasunak (ekinokosia, amorrua...) ugariak ziren. Ektoparasitosi hutsalak, hala nola sarna edo zizareak, ohikoak ziren, baina bektoreek transmititutako gaixotasunak ere ezin ziren falta (izurria eta tifusa). Zakurrek edo beleek sarraskia jaten zuten Tiber ibaira edo zaborretan botatako gorputzetatik<ref>Briones Dieste, V., 2022, 1. or.</ref>.
Erroma hiriak arratoi arazo handirik ez izateak azal dezake izurrite bubonikorik ez egotea Justinianoren garaira arte. Zizeronek ere ez zituen karraskari horiek aipatzen etxe batean bizilagun ez desiragarritzat, baina sugeei erreferentzia egin zien<ref>Cic''. Off.'' 3.54.1.</ref>.
Erromatar hirietan, estolden eta komunen helburua ez zen patogenoen transmisioa gelditzea, gaur egun bezala; logikoa denez, mikroorganismoen kontzeptua artean ez zen ulertzen garai horretan. Aitzitik, litekeena da estolderia eta komunak eraikitzea kirats eta hondakinak publikoaren ikuspegitik ezabatzeko<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 66. or</ref>.
== Merkatuak ==
Erromatarrek hiri-espazioa merkaturatu zuten: hiri oparoagoa bihurtu ahala, merkataritza-guneak handitu eta egonkor bihurtu ziren. Dendak (''tabernae''), elikagai azokak (''macella''), biltegiak (''horrea'')<ref>''ILS'' 5910</ref> eta beste eraikuntza mota batzuk susperraldi ekonomikoaren adierazleak ziren, baita gero eta landuagoko garraio eta lehorreratze-azpiegiturak ere<ref>Flohr, M., 2020, 7. or.</ref>.
Trajanok, uholdeak saihesteko eta Erromaren hornidura ziurtatzeko, Ostian portu berri bat eraiki zuen, Tiberreko kaiak zabaldu zituen, baita bere foroari atxikitako merkatuak ere<ref>Patterson, J. R., 1992, 213. or.</ref>.
Erromaren oinarrizko elikagai gehienak ibaiz eta itsasoz ekartzen ziren, hiritik gertuko ekoizleek ez baitziren gai hiriko beharrak asetzeko. Tiberren zehar, gizonek eta idiek salgaiak garraiatzen zituzten, eta azken garraiorako, erromatar kaietatik biltegietara, milaka langile libre eta kontratatuen indarra erabiltzen zuten<ref>Erdkamp, P., 2013, 270. or.</ref>.
''Macellum'' terminoak Erromako eraikin mota bati egiten zion erreferentzia, hots, hornidura-merkatuari<ref group="oh">''Macellum'' elikagaien merkatua zen, non haragia, arraina edo inportatutako beste produktu exotiko batzuk aurki baitzitezkeen. Egitura angeluzuzena izan ohi zuen, arkupeez inguratutako esparru itxia, eta taberna ilarak zituena.</ref><ref>''ILS'' 9432</ref>. Merkatu mota hura ohikoa zen Italian zein probintzietan. Egitura angelu zuzenekoa, eta haren patio nagusia ate eta burdin itxitura batek inguratzen zuten. Erromako merkaturik ezagunenak honako hauek ziren: Zelio muinoko ''Macellum Liviae''<ref>''LTUR'' 3.73. or.</ref>'', Macellum Augusti,'' Eskilinoko ''macellum''a, ''Macellum Magnum'' edo Trajanoren ''macellum''a.
Aipatutakoez gain, Erroman baziren produktu espezifikoen salmenta biltzen zuten beste merkatu batzuk, hala nola ''Forum boarium''a<ref>''ILS'' 426.</ref>, ganaduaren merkataritzari eskainia, Palatino muinoaren eta Tiber ibaiaren artean; ''Forum holitolium''a, belar eta barazkien merkataritzari eskainitakoa, Kapitolioko muinoaren eta [[Serviar Harresiak|Serviar harresi]]<nowiki/>en artean; ''Forum piscarium''a, arrain merkataritzari eskainia, Kapitolioaren eta Tiberren artean, egungo Erromako Ghettoaren eremuan; ''Forum suarium''a<ref>''ILS'' 722.</ref>, txerri-merkataritzari eskainia, [[Marteren Zelaia (Erroma)|Marte Zelaia]]<nowiki/>ren iparraldeko hiri-kohorteen kuartelaren ondoan; ''Forum vinarium''a<ref>''ILS'' 6168.</ref>, ardoaren merkataritzari eskainia, gaur egun ''quartiere'' ''Testaccio''ren eremuan, Aventino muinoaren eta Tiberren artean. Beste merkatu batzuk ezagutzen ziren baina identifikaezinak dira, gune bakoitzaren funtzioari buruzko informazio zehatza falta zaigulako<ref>Richardson, L. Jr., 1992, 101, 159-164. or.</ref>. Ospe txarreko beste merkatu bat Suburakoa zen. Izan ere, Porfirioren hitzetan, arratsaldeetan bakarrik irekitzen zen, eta han saltzen zen goizean Erroman lapurtutakoa<ref>Porph. 7.113.1-2.</ref>.
''Taberna''k, merkatuetako eta kaleko saltoki iraunkorrak ziren, baina kaleko posturik gabeko saltzaileak nonahi ugaritzen ziren Domizianok praktika hori debekatu zuen arte, beharbada dendariek lehiakortasun ilegalez kexatu zirelako. Gainera, saltzaile horiek ez zuten ezartzen ziren espazioa garbi uzteko ardura, legeak beste establezimendu batzuen jabeei agintzen zien bezala, zeinek kalea garbitu behar baitzuten beren eraikinen aurrean<ref>Mart. ''Ep.'' 7.61.1-10; ''Tab. Her., Lex Iul.'' 53.</ref>.
Merkatu-saltzaileek (''macellarius''<ref>Col. ''Rust.'' 11.ca.9.1.</ref>'', propola''<ref>Plaut. ''Aul''. 512.</ref>), libreek edo esklaboek, negozioa beren kabuz edo errentan izan zezaketen. Merkatu eta hirietako saltzaile txiki horiek zerga bat (''vectigal'') ordaintzen zuten beren postua izateagatik<ref>Espinosa, M., 2015, 64. or.</ref>. Merkatariaren lanbidea, Zizeronen iritziz zikina zelako, gizartean gutxien balioztatutakoen artean zegoen, eta maisuak, arkitektoak edo medikuak, berriz, estimatuenak ziren<ref>Cic''. Off.'' 1.151.4-10.</ref>.
Hala ere, enperadoreak txikizkako merkataritzaren garrantzia ulertzean, saiatu ziren arautzen. [[Alexandro Severo]]k, adibidez, ardo, barazki, zapatari eta abarren saltzaileen elkarteak sortu zituen, beren ordezkari eta epaileekin<ref>''SHA Alex.Sev.'' 2.4.8.</ref>.
Elikagaiak kontserbatzeko sistemak mugatuak zirenez, merkatuak inguruan ekoitzitako produktu freskoez hornitzen ziren, batez ere<ref>Kron, G., 2012, 278. or.</ref>. ''Pastio villatica'' deiturikoak Erroma inguruko nekazaritza-zentroak ziren, barazkiak, etxeko hegaztiak eta baserriko animaliak ekoizten zituztenak hiriburuko merkatuetan saltzeko<ref>Purcell, N., 2007, 294. or.</ref>.
Merkatari erromatarrak bere produktu edo zerbitzura erakarri behar zituen kontsumitzaileak, lehiakideena baino hobea zela erakutsiz. Horretarako, zenbait estrategia eta metodo erabiltzen zituen bere produktuak aurkezteko. Metodoen artean, aipatzekoak dira saltokien sarreretan jarritako mosaikoak, kanpoko zein barruko errotulu edo margolanak, saltzaileek ordaindutakoa euren produktua literatura-testuetan aipatzeko eta sustatzeko. Nolanahi ere, publizitaterik onena produktuaren kalitatea zen, eta arrain saltsen eta gatzatzearen kasuan (''tituli picti''), gehien erabilitako kalitate-indizea ''flos'' terminoa zen<ref>Espinosa, M., 2015, 59. or</ref>.
Merkatuetan postu iraunkorra zuten saltzaileen artean, aipatzekoak dira, okinak, harakinak, arrain- eta barazki-saltzaileak besteak beste. Latinezko ''pistor'' hitzak ez ditu aleak ehotzea eta ogia egostea bereizten; horrek adierazten du Erromako okinek bi zerbitzuak egiten zituztela<ref>Erdkamp, P., 2013, 275. or.</ref>. Ogiari dagokionez, etxe aberatsenetan bakarrik zeukaten okin propioa. Jende arruntak azokara joan behar zuen ogia erostera<ref>Mart. ''Ep.'' 14.223.1.</ref>.
[[File:Mercati di Traiano - Roma.jpg|thumb|300px|<center>Trajanoren merkatua</center>]]
Dendak nonahi zeuden Erroman, baina ''honestiores''ek etxean egindako ogia eta beraiek ekoiztutako ardoa kontsumitu ohi zuten. Hori zela eta, Zizeronek bere aurkari politikoetako bati burla egin zion ogia eta ardoa saltzaileari erosten zizkiolako. Hala ere, kontsumitzaile aberatsek ere merkatari espezializatuei erositako produktuak sartzen zituzten sukaldean<ref>Cic''. Pis.'' 67.9.</ref>.
Haragiaren kasuan, Erroman hiltegirik ez egotean, abereak azokatik harategira bizirik eramaten zituzten, non sakrifikatzen eta zatitzen baitzituzten [[Txikizkari|txikizka]] saltzeko. Harakinek arazoak zituzten euliekin, animalien hondakinak kalera botatzen baitzituzten txakurrek eta karraskariek jan zitzaten<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.; Scobie, A., 1986, 421. or.</ref>.
Haragia ere auzoko ''taberna'' txikietan saltzen omen zen, [[Ponpeia|Ponpeian]] nabaria den moduan, eta badirudi talde zehatz batzuen artean, esaterako, soldadu erromatarren artean, oso ezaguna izan zela<ref>Corbier, M., 1989, 224. or.</ref>. Haragia jatea oso gomendagarria ere zen kirolarientzat<ref>Donahue, J. F., 2015, 89. or.</ref>.
Azterketa bioarkeologikoen arabera, eskeleto batzuen deformazioek adierazten dute dieta erromatarra pobrea zela eta haragi gutxi kontsumitzen zutelako<ref>Paine, R. et al., 2009, 206. or.; Griffin, R. et al., 2011, 542. or.</ref>. Hala ere, Peter Teminek uste du Erromatar Inperioaren hedapenak eta ondorioz garraio-kostuak murrizteak dieta zabalagoa ekarri zutela, fruta eta barazki berriekin eta haragi gehiagorekin. Bere kostu handiagatik goi mailako klaseei zuzenduta egon arren, Printzaldian aurreko edo ondorengo mendeetan baino animalia hezur gehiago aurkitu dira<ref>Temin, P., 2012, 224. or.</ref>.
Pobreek haragia jateko zuten modu bakanetako bat aberatsen afarietara joatea zen, non soberakinak jan baitzitzaketen. Kolumela K.o. I. mendeko autore betikoaren arabera, eskuzabaltasun hori ohikoagoa izan zen aurreko garaietan<ref>Col. ''Rust.'' 10.pr.1.1.</ref>.
Txakurrak ugariak ziren Erroman etxebizitzen ateak zaintzeko. Zurratzaileek larruagatik ehizatzen zituzten, eta behartsuek, berriz, kaleko txakur-haragia jateko. Hori kiste hedatidikoak hedatzeko modu erraza zen<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.</ref>.
Hainbat elementu konbinatu ziren elikagaien prezioak hain kezkagarriak izateko diru-sarrera baxuko herritarrentzat: lehenik eta behin, haien eros-ahalmena hain zen baxua, non diru-sarreren zatirik handiena elikagaietan gastatzen baitzuten; bigarrenik, soldatapeko askoren diru-sarrerak ezegonkorrak eta sasoikoak ziren, negua heldu orduko, garraiolariek eta peoiek, esaterako, lana galtzen zuten itsas trafikoa eta eraikuntza murrizten zirelako; hirugarrenik, alearen prezioa garestitzen zenean, hiritar askok ez zuten ordezko elikagairik. Nahiz eta benetako gosea eskalei eta etxerik gabekoei mugatu, jende arruntak bere horniduratik jan behar zuen gosea ez pairatzeko<ref>Erdkamp, P., 2013, 267. or.</ref>.
Merkatuetan, zorura jaurtitako hondakinez aparte, beste kutsadura-iturri bat komunetatik (''foricae'') zetorren. Eraikin publikoei atxikitako eta eserleku anitzeko instalazio horiek pribatutasuna eskaintzen zuten hiriko espazio publikoetan, hala nola kaleetan eta merkatuetan, baina kutsadura guneak izan ohi ziren<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 4.4. atala</ref>.
== Eraikuntza-arazoak eta hondakinak ==
Erroma etengabe berritzen zen, enperadoreek edo udal agintariek sustatutako obra publikoengatik edo ekimen pribatuagatik.Lan horien bidez, eraikinak birmoldatu eta beste batzuk eraiki ziren, hiri-espazio berrietan eta lehengo orubeetan, bai suteek kaltetu zituelako edo beren kalitate txarraren eraginez eraikinak behera etorri zirelako. Lan horiek guztiek eskulan handia behar zuten klimatologia oneko hilabeteetan.
Printzaldiaren hasieratik, aristokratek ezin izan zuten enperadoreekin lehian jarraitu eraikin berrietan eta monumentu tradizionalak berreraikitzen. Azkenean, enperadorea, erromatar bizitzaren beste hainbat alderditan bezala, patroi eta ongile bakarra bihurtu zen. Julio-Klaudiotar dinastiaren enperadoreek beren jauregiak Kapitolino muinoan eraiki zituzten. Neron harago joan zen bi eraiki zituelako: lehena, ''Domus Transitoria'' deitutakoa, Kapitoliotik Eskilinoraino hedatzen zen; bigarrena, ''[[Domus Aurea]]'', eraikitzeko ideia Erromako sutearen ostean sortu zen, eta horretarako suteak Zelioko eta Opioko suntsitutako orubeak bereganatu zituen<sup>227</sup>.
Mantentze eta eraberritze lanetarako udal arduradunak zeuden. Dekurioiak eta magistratu nagusiak arduratu behar ziren kaleak, arekak eta estoldak eraikitzeaz eta zaintzeaz<sup>228</sup>. Ordaindu gabeko fakturei, amaitu gabeko lanei eta oreka gabeko udal kontuei aurre egiteko, K.o. II. mendetik aurrera, enperadoreek esku hartu zuten udal aurrekontuetan, ''curatores rei publicae'' izeneko funtzionarioak izendatuz<sup>229</sup>.
Dena den, funts publikoak motz geratzen zirenean, gutxienez beste bi diru-iturri zeuden hiria mantentzen eta hobetzen laguntzeko. Lehenengoa, magistratuek eraikuntza-proiektuetarako, jokoetarako (''ludi'') edo sakrifizioetarako gastatu behar zuten dirutik zetorren. Nahitaezko gastu horiei borondatezko beste diru-sarrera batzuk gehitu ohi zitzaizkien, eraikinen itxura hobetzeko edo jokoetan borrokalari gehiago sartzeko.
Bigarren diru iturria (''summa honoraria)'' magistratuek kargua hartu aurretik inbertitu beharreko dirua zen. ''Ob honorem'' ordainketa hori ez zitzaion aurrekontu publiko orokorrari gehitzen: hautetsiek onura publikoko helburu zehatzetarako erabil zezaketen, hauteskunde kanpainan (''pollicitatio'') agindu bezala, kargurako hautatuak izateko ohorea (''honos'') lortzen bazuten.
27. irudia: ''Cippus bat Luzio Sentio pretorraren ediktuarekin.''
''Kapitolino-Museoak''
Erromako geruza sozial gorenek, enperadoreak, elite inperialak (senatariek eta zaldunek, gehi liberto inperial kopuru txiki batek) eta tokiko handikiek mezenasgoaren bidez ''(''evergetismo) lagundu zuten. Inskripzioek adierazten dutenez, bertako eliteko kideak izan ziren ekarpen garrantzitsuenak egin zituztenak gizarte aitorpena lortzeko, egindako lanaren ondoan jarritako plaka batean mezenasen izena inskribatuz.
Eraikuntza-lanen datu epigrafikoek adierazten duten moduan, funts publikoek azpiegiturak (kaleak, ur-hornidura, estolderia), eraikin publikoak eta gotorlekuak finantzatu zituzten. Baina era guztietako eraikinen eraikuntza, zaharberritze edo dekorazioa ordaintzeko tokiko elitearen ekarpen ekonomikoak iragartzen dituzten inskripzio guztiak aztertuz gero, funts pribatuekin finantzatutako eraikuntzen kopurua esanguratsua izan behar zen<sup>230</sup>.
Etxebizitza xumeetarako erabilitako materialak kalitate eskasekoak izateaz gain (adobea, adreilua, kereta, txilar edo kanabera-sabaiak), karraskarien eta bizkarroien babesleku ere izan zitezkeen<sup>231</sup>.
Etxe batek behar adinako kalitatea izan dezan, materialak xehetasunez aukeratu behar ziren. Harriei buruz, Pliniok adierazi zuen nola eta noiz atera harrobitik, eta haietatik zein erabil zitezkeen eraikuntzan:
''Harriaren izaera zalantzan dagoenean, neurri egokia da udan harrobitik ateratzea, eta urte pare bat igaro baino lehen eraikitzeko ez erabiltzea, bitartean eguraldiak ongi onduta utziz. Kaltetutako xaflak lurpeko zimenduetarako egokiagoak direla ikusiko da, eta kalterik gabekoak, aldiz, segurtasunez erabil daitezke, baita aire zabalean''<sup>232</sup>.
Hondakin organiko eta ez-organikoen kudeaketa benetako arazoa izan zen Erromako hiriarentzat.
Lehen hondakin motari dagokionez, inperioaren hasieran, Erromako populazioa zortziehun mila eta milioi bat biztanle artekoa zela kontuan hartuz gero, pertsona horiek berrogei eta berrogeita hamar mila kilogramo gorozki inguru sor zitzaketen eguneko.
Gizakien gorozkiak Tiberrera estolderiaren bidez bideratzeko arazoa zen euri-ura edo iturrietatik gainezka egiten zuena ez zirela nahikoak.
Horri gehitu behar zitzaion erromatar hustubideek ez zutela atzera egiteko mekanismorik, uholdeen kasuan estoldetan zehar etxebizitzetan sar zitezkeen ur beltzak saihesteko, ezta gas-isuriak ere, hala nola hidrogeno sulfuroa (H<sub>2</sub>S) eta metanoa (CH<sub>4</sub>). Beraz, estolden usainaz gain, leherketak ohikoak izango zirela ondoriozta daiteke<sup>233</sup>.
Hondarrak kalean ez uzteko debekua ekiditeko, askotan, erromatarrek gauaz baliatzen ziren leihoetatik kalera hondakin solidoak edo likidoak botatzeko. Seguraski, arazoa larria zen, eta honela jaso zuen Ulpianok bere ''Ad edictum'' ''praetoris'' 23. liburuan:
''Leihoetatik botatakoagatik kalteturen bat dagoenean, epaileak medikuei ordaindutako soldatak kalkulatuko ditu, baita tratamenduaren gainerako karguak ere''”<sup>234</sup>.
Kaleetan bildutako hondakinak Erromatik kanpoko aire zabaleko lubakietan (''puticuli'') botatzen ziren. Ezagunena hiriaren ekialdean zegoen, Serviar harresien ondoan eta Eskilino Atearen kanpoaldean. Eremu horretan, gaizkileak exekutatzen zituzten eta, bertako lubaki kiratsetan, etxegabeen eta animalien gorpuak botatzen zituzten beste hondakin batzuekin batera<sup>235</sup>. K.a. I. mendearen hasieran, Eskilinoko atearen iparraldean hobi komun horietako batzuk estali ondoren, eremua marmol trabertinoko harriekin (''cippi'') mugatu zuten. Harri horiek adierazten zuten debekatuta zegoela zaborra botatzea eta huraxe zela hileta-suak egin zitezkeen hiritik gertueneko puntua<sup>236</sup>.
Ondoko mugarrian, ''senatus consultum'' batek debekatu egiten zuen zedarriek zehaztutako barruko eremuan gorpuak erretzea, lurperatzea, eta zaborra edo lurra botatzea. Zinegotziek bete behar zuten legea. Ikertzaileek diotenez, ''Pagus Montanus''ek definitutako barrutia Eskilino atearen kanpoaldeko eremuari dagokio, Venus Libitinaren santutegitik gertu.
''Lex Iulia Municipalis''ek<sup>237</sup> edilak premiatu zituen eraikin eta saltokien jabeek beren jabetzaren aurreko kalearen zatia egoera ezin hobean eduki zezaten, ura eta hondakinak pilatzea saihesteko eta ibilgailuek askatasunez zirkulatu ahal izateko. Jabeak kalea konpondu ezean, maizterrek egin beharko zuten, baina gero, gastatutakoa alokairutik kenduko zen<sup>238</sup>.
Papinianok ''De cura urbium'' liburuan adierazi zuen zinegotziek zaindu behar zutela tabernetako langileek beren lantokietako materialarekin kaleetako trafikoa oztopa ez zezaten. Gainera, udal-arduradunek ziurtatu behar zuten kaleetan ez zela liskarrik egongo. Ordena publikoaz gain, kaleak garbi eusteaz arduratu behar ziren, gorotzik egon ez zedin, eta gorpuak edo larruak bide publikora bota ez zitezen, usteltzeko arriskua zegoelako<sup>239</sup>.
Erromatarrek askotan ez zuten jakin hondakin biodegradagarrien kopuru ikaragarriarekin zer egin, hala nola eraikuntzak ateratakoekin, edo erromatarren eguneroko zereginetan erabiltzen ziren zeramikazko edo beirazko ontzien hondarrekin. Horien artean aipagarrienak dira ''dolia'' edo ''dolia curta'', edo likidoak eta ''garum''a garraiatzeko erabiltakoak, anforak kasu. Mediterraneoan zehar Erromara iritsitako produktuen kopurua zela eta, ohikoa zen, ontzien hauskortasunaren ondorioz, asko eta asko apurtzea, gehienbat Ostiako portuan deskargatzen zirenean.
Kontuan izanik hondakinak eta gorotzak gurdietan erretiratzen zirela, eta zirkulazio-arazoak saihesteko legeak eguzkia sartzen zenetik goizeko hamarrak arte bakarrik baimentzen zuela garraiatzea, erraz ondoriozta daiteke, eraginkortasuna zela eta, zabortegiak ez zirela hiritik urrun egongo<sup>240</sup>.
Tazitok K.o. 65. urteko sute handiaren hondakinen garraio masiboaren egoera deskribatu zuen. Neronek, Tiberretik gora alearekin Erromara alea garraiatzen zuten ontziak behartu zituen hondakinez kargatuta jaistera, Ostiako paduretan botatzeko<sup>241</sup>.
Zeramikaren hondakinak biltzeko, deskonposatzen zaila den materiala izanik, zabortegiak sortu behar izan ziren. Erroma ere ez zen arazo horretatik libratu, eta, izatez, bere muinoetako batean, ''Testaccio'' mendian edo ''Dei cocci'' mendian aurkitu da, elikagai-, ardo- eta olio-ontziz osatutako zabortegi handi bat, gehienbat zeramikazko hondakinez osatua, normalean anforak. Muinoak 30 metroko altuera hartu zuen eta bertara eramaten ziren anforen hondarrak pilatzeagatik sortu zen, benetako zabortegi bat sortuz. Han uzten eta apurtzen ziren portutik ekarritako anforak, beste ontzi batzuekin batera. Material horiek guztiak eta beren eduki-hondarrak karean lurperatzen ziren, usain txarrak saihesteko<sup>242</sup>.
== Erromako suteak Neronen garaian ==
Erromako urbanizazioa Neronen gustukoa ez bazen ere, ez dago argi enperadore horrek aurretiaz pentsatuta ote zuen Erromari su ematea hiria plan berri baten arabera egiteko. Suetoniok baietz uste zuen, kontsul ohi batzuk haien jabegoetan zenbait piromano zuziekin harrapatu zituztelako, baina ezin zitzaien ezer egin enperadorearen agindupekoak zirelako<sup>54</sup>. Dion Kasio ideia berekoa zen; horren ustez, enperadoreak menpekoak bidali zituen Erroman zehar hainbat tokitan sua pizteko<sup>55</sup>.
Gertakizun horren harira, Plinio Zaharrak ere uste zuen Neron izan zela Erromako sutearen arduraduna<sup>56</sup>. Senekak, berriz, suteaz eta erromatarren miseriaz hitz egiten zuen baina erantzulerik salatu gabe<sup>57</sup>.
Dena dela, Neron K.o. 64. urteko suteaz baliatu zen hiria berreraikitzeko; oinezkoentzako espaloiak estuak (''itinera'') eta kaleen zabalera handitu zituen; lehen gurdi bakar baterako kaleak ireki egin zituen bi orga aldi berean igaro ahal izateko (''viae'').
Erroma eraikuntza-estilo berri batekin eraiki zen, etxe guztien aurrean plazak egin ziren, bai kalean, bai familia bakarreko etxeetan, sua gertatuz gero, hedatu ez zedin<sup>58</sup>.
Sutearen ostean, hirigintza-plangintza berriarekin, jendez gainezkatzearen ondorioak arindu ziren, eta Erromako biztanle gehienen bizi-giroa osasuntsua izatetik urrun bazegoen ere, litekeena da Erdi Aroko hiri gehienena baino hobea izatea<sup>59</sup>.
Hiriburuan, sutetik salbatu ziren auzoak berreraiki ziren, ez galiarrek sortutako sutearen ondoren egin zen moduan, bereizi gabe eta zatituta, baizik eta kaleak eta etorbideak zabalagoak eta lerrokatuagoak egin zirela, baita altuera mugatuko eraikinak eta espazio irekiak ere. Apartamentu blokeen aurrean arkupeak jarri ziren, suaren aurkako babes gisa. Gehienak Neronek ordaindu zituen, baina suteak kaltetutako eraikinen eta orubeen jabeak ere behartu zituen zaborrik eta hondakinik gabe uztera.
Berreraikuntza bizkortzeko, sari bat eskaini zien etxe berrien jabeei, baina soilik eraikinak aldi jakin baten barruan altxatzen bazituzten. Suak sortutako hondakinetik orubeak garbitzeko, Ostiatik gariarekin zetozen ontziak hondarrez beteta itzultzeko agindu zuen, Ostiako zingiretan botatzeko.
Neronen hirigintza-planaren barruan, eraikinen ondoan iturri berriak egin zituzten suak itzaltzeko neurri gisa. Beraz, legez kanpo egindako ur-bilketak moztu ziren, herritarrei behar adina ur emari ziurtatzeko<sup>60</sup>.
54 Suet. ''Ner.'' 38.
55 Cass. Dio 62.16.1.
56 Plin. ''HN'' 17.1.5.
57 Sen. ''Oct.'' 831''.''
58 Suet. ''Ner.'' 16.
59 Morley, N., 2005, 198. or.
60 Frontin. ''Aq''. 2.110-115.
227Suet. ''Ner.'' 31, 38.
228''Lex Col. Gen''. 77; ''Lex Flav. Mun.'' 19.
229 Jacques, F., 1984, 4. or.
230 Horster, M., 2014, 525-531. or.
231Briones Dieste, V., 2018, 72. or.
232Plin. ''HN'' 36.50.
233Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 3.3. atala.
234Gai. ''Dig''. 9.3.7.
235Bodel, J., 2014, 178. or.
236''CIL'' 1<sup>2 n</sup>838, 839.
237''ILS'' 6085.
238''CIL'' 6.593.32; ''Tab. Her''. 7
239Pap''. Dig.'' 43.10.1, 3-5.
240''CIL'' 6.593.66.
241Tac. ''Ann''. 15.43.1.
242Zamora-Manzano, L., 2017, 71, 83. or.
== Oharrak ==
{{erreferentzia_zerrenda|taldea=oh}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|3}}
== Bibliografia ==
*Briones Dieste, V. (2022). ''Was ancient Rome the perfect environment for zoonoses transmission?, Travel Medicine and Infectious Disease,'' <nowiki>https://doi.org/10.1016/j.tmaid.2020.101740</nowiki>
*Briones Dieste, V. (2018). La antigua Roma y las zoonosis. ''Revista Complutense de Ciencias Veterinarias,'' ''12(''2), 71-80 [ejournal]. https://doi.org/10.5209/rccv.60895.
*Bruun, C. (2015). The City of Rome. In C. Bruun & J. Edmondson (Ed.), ''The Oxford Handbook of Roman Epigraphy'' (471-494. or.). Oxford University Press.
*Carcopino, J. (1968). ''Daily Life in Ancient Rome.'' Yale University Press.
*Corbier, M. (1989). ''The ambiguous status of meat in ancient Rome. Food and Foodways,'' 3(3), 223–264. <nowiki>https://doi.org/10.1080/07409710.1989.9961951</nowiki>
*Donahue, J. F., (2015). ''Food and Drink in Antiquity. Readings from the Graeco-Roman World'', Bloomsbury Academic.
*Erdkamp, P. (2013). The food supply of the Capital. In P. Erdkamp (Ed.), ''The Cambridge Companion to Ancient Rome'' (262-277. or.). Cambridge University Press.
*Espinosa Bueno, M. (2015). ''El consumo de pescado y producto del mar en la sociedad romana. Implicaciones sociales, culturales e ideológicas'' [Master Amaierako Lana, Universidad de Sevilla].
*Flohr, M. (2020). ''Urban Space and Urban History in the Roman World,'' Routledge. New York.
*Griffin, R., Pitts, M., Richard, S., & Brook, A. (2011). Inequality at late Roman Baldock, UK: The impact of Social Factors on Health and Diet. ''Journal of Anthropological Research, 67''(4), 533-556.
*Koloski-Ostrow, A. O. (2015). ''The Archaelogy of Sanitation in Roman Italy: Toilets, Sewers, and Water Systems.'' University of North Carolina Press.
*Kron, G. (2012). Food production. In W. Scheidel (Ed.), ''The Cambridge Companion to the Economic History of the Roman World'' (156-212. or.). Cambridge University Press.
*Le Roux, P. (2015). ''Erromatar Goi Inperioa Mendebaldean.'' Euskal Herriko Unibertsitatea.
*Mandich, M. J., (2015) Re-defining the Roman ‘suburbium’ from Republic to Empire: A Theoretical Approach, ''TRAC 2014.'' ''Proceedings of the Twenty-Fourth Annual Theoretical Roman Archaeology Conference,'' The University of Reading https://doi.org/10.16995/TRAC2014_81_99''.''
*McCormick, M. (2003). Rats, Communications, and Plague: Toward an Ecological History, in ''The Journal of Interdisciplinary History, 34''(1), 1-25. <nowiki>https://doi.org/10.1162/002219503322645439</nowiki>
*McGinn, T. (2004). ''The Economy of Prostitution in the Roman World: A Study of Social History and the Brothel.'' Ann Arbor. <nowiki>https://doi.org/10.3998/mpub.17679</nowiki>
*Morley, N. (2005). The salubriousness of the Roman city. In H. King (Ed.), ''Health in Antiquity'' (192-204. or.). Routledge.
*Paine, R. R., Vargiu, R., Signoretti, C., & Coppa, A. (2009). A health assessment for Imperial Roman burials recovered from the necropolis of San Donato and Bivio CH. ''Journal of Anthropological Sciences, 87'', 193-210.
*Patterson, J. R. (2000). Living and Dying in the City of Rome: houses and tombs. In J. Coulston and H., Dodge (eds.) ''Ancient Rome: The Archaeology of the Eternal City''. Oxford: Oxford University School of Archaeology Monograph 54: 257–289.
*Patterson, J. R. (1992). The City of Rome: From Republic to Empire, ''The Journal of Roman Studies,'' Vol. 82 (1992), pp. 186-215. <nowiki>http://www.jstor.org/stable/301291</nowiki> <nowiki>https://sci-hub.se/https://doi.org/10.2307/301291</nowiki>
*Platner, S. B. (1929), ''The Topography and Monuments of Ancient Rome,'' Franklin Classics Trade Press arg.
*Purcell, N. (2007). ''T''he Horti of Rome and the Landscape of Property. In E. Macdougall (Ed.), ''Ancient Roman Villa Gardens'' (287-203. or.). Harvard University Press.
*Richardson, L. J. (1992). ''A new topographical dictionary of ancient Rome''. Johns Hopkins Univ. Press.
*Rocca, S. (2019). Foreigners at Home: The Historical Geography and Demography of the Jews of Ancient Rome. In N. Andrade, C. Marcaccini, G. Marconi & D. Violante (Ed.), ''Ancient Cities 1. Roman Imperial Cities in the East and in Central-Southern Italy'' (438-467. or.). L’Erma.
*Roman, L. (2010). Martial and the City of Rome. ''The Journal of Roman Studies, 100,'' 88-117. <nowiki>https://doi.org/10.1017/S0075435810000092</nowiki>
*Scobie, A. (1986). Slums, Sanitation, and Mortality in the Roman World. ''Klio, 68,'' 399-433.
*Storey, G. R., (2002), ''Regionaries-Type Insulae 2: Architectural/Residential Units at Rome.'' American Journal of Archaeology'','' 106(3), 411-434., https://doi.org/10.2307/4126281.
*Temin, P. (2012). ''The Roman Market Economy.'' Princeton University Press.
*Torregaray, E. (2011). Sexo en Roma del mito a la realidad. ''Bitarte'', ''55'', 5-22.
*Yavetz, Z. (1958). The Living Conditions of the Urban Plebs in Republican Rome. ''Latomus, 17''(3), 500-517.
== Ikus, gainera ==
*[[Ur_sakratuak_Erromatar_Inperioan]]
*[[Erromako ur-hornidura Erromatar Inperioan]]
*[[Erromako ur-kontsumoa Erromatar Inperioan]]
*(ing) [[:en:Suburra|Subura]]
*(ing) [[:en:Domus_Transitoria|Domus Transitoria]]
== Kanpo estekak ==
* ''CIL'' (''[https://cil.bbaw.de/en/homenavigation/the-cil/volumes Corpus Inscriptionum Latinarum]'')
* ''ILS ([[iarchive:inscriptioneslat01dessuoft/page/n11/mode/2up|Inscriptiones Latinae Selectae]]).''
* ''LTUR'' ([https://archive.org/details/lexicon-topographicum-urbis-romae-suburbium-4-m-q-2006/Lexicon%20Topographicum%20Urbis%20Romae%20-%20Suburbium%202%20-%20C-F%20%282004%29/page/220/mode/2up?q=Camenae Lexicon Topographicum Urbis Romae Suburbium])
* Oxford Classical Dictionary, 4th Edition, Abbreviations List https://oxfordre.com/classics/page/3993
* (ing) [[:en:Mefitis|Mefitis]]
*(ing) [[:en:Cloacina|Cloacina]]
*{{Erreferentzia|izenburua=Suburra|hizkuntza=en|data=2024-10-06|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Suburra|sartze-data=2024-11-10|encyclopedia=Wikipedia}}
*(es) [[:es:Templo_de_la_Paz|El Templo de la Paz]]
[[Kategoria: Ura]]
[[Kategoria: Kutsadura]]
[[Kategoria: Erromatar akueduktuak]]
[[Kategoria: Antzinako Erroma]]
{{autoritate kontrola}}
{{commonskat}}
t35uieqxmnw03kd4xzzryl2oxz2cw06
9975330
9975316
2024-11-20T15:54:46Z
Lasterketak
49276
/* Eraikuntza-arazoak eta hondakinak */
9975330
wikitext
text/x-wiki
= Erroma hiriko kutsadura antzinitatean =
Erromatarrak zuzenean eragiten zieten bi kutsadura moten jakitun ziren: kutsadura fisikoa eta kutsadura erlijiosoa<ref>Ikus [[Heriotza antzinako Erroman]]</ref>. Lehenengoak Erromako osasungarritasunari eragiten zion<ref group="oh">Dionisio Halikarnasokoaren esanetan, nahiz eta eremua zingiratsua izan, Troiatik ihes egin zutenen bigarren belaunaldikoek beste abantaila batzuk kontuan izan zituzten toki hori aukeratzean Erroma eraikitzeko. Livio, Plutarko eta Plinio beste iritzikoak baziren ere.</ref><ref>Dion. Hal. ''Ant. Rom.'' 1.72.1-2; Livy 1.7.1.1; Plut. ''Rom''. 9; Plin. ''HN'' 3.9.</ref> eta, ondorioz, biztanleen osasunari.
Kutsadura-mota hark zerikusia zuen [[Erroma hiriko drainatze eta saneamendua Antzinako Erroman|Erromak zingira-leku]] batean altxatua izanarekin. Horregatik, esan daiteke Erromako kutsaduraren jatorria hiria toki zingiratsu batean eraikitzean zetzala, non eltxoek eragindako malaria bezalako gaixotasunak ohikoak izango liratekeen. Hala ere, denborak aurrera egin ahala, arazo horiek konpontzen joan ziren paduren drainatzearekin, estoldak eraikitzearekin eta baliabide gehiagoko populazioa zazpi muinoen magaletara mugitzearekin, han altuerak eta haizeak gaixotasunak eta kiratsak urruntzen baitzituzten. Palatino eta Kapitolioko muinoen artean kokatutako leku paduratsua hustu ondoren, hiriko erdigunea bihurtu zen, hortaz, [[Erromatar foroa]] mendeetan zehar eguneroko bizitzaren erdigunea izan zena. Bertan garaipen-prozesioak, hauteskundeak, epaiketa kriminalak, gladiadoreen borrokak eta merkataritza-guneak antolatzen ziren.
Gainera, bazeuden beste faktore batzuk kutsadura areagotzen zutenak, adibidez kaleen eta merkatuen (''[[Macellum|macella]]'') zikinkeria eta zarata, ur zikinen drainatzearen funtzionamendu txarrak, zikinkeria, kaleetan abandonaturiko gorpuak, giza hondakinen pilaketak, hilerrien eta nekropolien egoera negargarriagatik, eta kutsadura akustikoa.
== Hiriko topografia eta biztanle-dentsitatea ==
Erroman kutsadurak gainpopulazioarekin zerikusi handia zuela jakinik, agintariak legeriaren eta hiri-erreformen bidez kutsadura murrizten saiatu ziren biztanleei bizi-egoera hobeak eskaintzekotan<ref>Bruun, C., 2015, 487-488. or.</ref>. Hala ere, ezer gutxi egin ahal izan zuten immigrazioaren etengabeko fluxuaren aurrean, ostatua nonahi bilatzen zuena.
[[File:RegioIIRome2.png|thumb|300px|<center>Erromako Augustoren eskualdeak</center>]]
Arazoa zen Erromak lurralde berriak konkistatu ahala, hango bizilagun asko hiriburura zetozela. Lehen etorkinak [[Italiar penintsula|Italiar penintsulatik]] etorri ziren, nekazaritzaren etekin ekonomikoaren beherakadaren ondorioz. Arrazoia zen Erromak lurralde berriak konkistatu ahala, gerren galtzaile asko, esklabo bihurtuta, Italiara eraman eta nekazaritzan lan egitera behartzen zituztela. Ondorioz, eskulan merke horrek elikagaien prezioak hondoratu zituen eta nekazari tradizionalek beren soroak utzi behar zituzten errentagarritasun faltagatik. Aukera horretaz jabe berriak baliatu ziren latifundioak sortzeko, eta horiekin elikagaien ekoizpen masiboaren etapa berri bati ekiteko.
Erromara emigratzeko beste erakargarri bat superpopulazioa bera izan zen. Ekonomiaren ikuspegitik, hiri-biztanleriaren kontzentrazioa abantaila zen etorkinentzat, kontsumitzaile talde sendoa osatzen baitzuen, eta heldu berriek beren ondasun eta zerbitzuak eskaini zitzaketen. Errepublikaren garaitik jende askok emigratu zuen Erromara, pentsatuz janaria prezio baxuan edo doan lortzeko asmotan, baina laguntza hori ez zegoen eskuragarri hiriko edozein biztanlerentzat baizik eta bakarrik hiritartasun osoko erromatarrentzat.
Tradizioaren arabera, Erroma inolako planik gabe berreraiki zen K.a. IV. mendeko galiar inbasioaren ondoren. Hondakinetatik hasita, etxe berriak egin ziren hirigintza planik erabili gabe. Poliki-poliki, auzo aristokratikoak pobreenetatik bereizi ziren, eta K.a. I. mendean [[plebe]] gehiena [[Aventino|Aventinon]], [[Zelio|Zelion]] (txikizkako merkatarien erdigunea) eta Argileton (zapatarien eta liburu-saltzaileen erdigunea) kontzentratu zen<ref>Yavetz, Z., 1958, 505. or.</ref>.
Hala eta guztiz ere, banaketa hori ez zen guztiz behin betikoa izan, auzo txiroetan pertsona garrantzitsuak eta aberatsak bizi izan zirelako. Adibidez [[Ponpeio|Ponpeiok]] egoitza izan zuen Karinae barrutian<ref>Cic. ''Har. resp''. 49.</ref> (Zelioren eta [[Eskilino|Eskilinoaren]] artean); [[Julio Zesar]] ''[[pontifex maximus]]'' izan baino lehen, Suburan bizi zen, baita [[Luzio Kornelio Sila|Sila]]<ref>Plut. ''Sull''. 1.</ref> eta [[Zesar Augusto|Augusto]]<ref>Suet. ''Aug''. 72.</ref> zenbait momentutan ere.
Jakina da aurrerapen teknologikorik gabe hiri batek ezin diola biztanleriaren tamainari eutsi. Erromatarrek berrikuntza egin zuten ingeniaritza hidraulikoan eta zibilean: airearen, uraren eta animalien indarra, egurra, hormigoia eta masa-ekoizpena bikain erabiliz. Ondasunen estandarizazioan, banaketan, espezializazioan eta nekazaritza-teknologien garapenean maisuak izan ziren. Aurrerapen horiek guztiek ekoizpena eta ekonomia garatu zituzten hainbat mendetan<ref>Mandich, M. J., 2015, 87. or.</ref>. Hori zela eta, Erromak, Italiak eta inperioaren ekonomiak bultzaturik, hazkunde demografiko handia izan zuen.
Silaren garaitik [[Printzealdia (Antzinako Erroma)|Printzaldira]] arte, Erromako populazioa pixkanaka-pixkanaka handitu zen, eta are bizkorrago [[Antoninotar dinastia|Antoninoen]] gobernupean, hiru mendez banatutako bi estatistika-multzoek adierazten digutenez. Horren harira, Erromari buruzko bi dokumentuek (''Curiosum'' eta ''Notitia'') hiriari buruzko erreferentziak eta estatistiken laburpenak ematen dituzte. Informazio hau Augustok egindako Erromako banaketa 14 eskualdetan oinarritzen zen. Esan beharra dago dokumentu hauek K.o. IV. mendeko konpilazioak direla, Dioklezianoren azken egunetan, K.o. 305aren inguruan, edo Konstantinoren agintaldian<ref>Storey, G. R., 2002, 412. or.</ref>.
Txosten horiek erromatar ''vici''en errolda bat ematen dute, hau da, mugakide ziren kaleek elkarren artean banatzen zituzten hamalau barrutietako auzoena<ref>Suet. ''Aug''. 30.</ref>. Augustok administrazio berezi bat eman zion ''vicus'' bakoitzari, ''magister'' batek zuzenduta eta [[Larak|lare]] aldare batek mugaturik kaleen gurutzetan. Banaketa horren ondoren, [[Vespasiano|Vespasianok]] eta [[Tito|Titok]], Erroma 265 ''vici''tan zatitu zuten<ref>Carcopino, J., 2004, 38. or.</ref>. Augustok hasitako Erromaren plangintzak etxebizitza bloke izugarri eta neurrigabeak ugaritu zituen.
Erroman biztanleria-dentsitatea asko aldatzen zen haranaren hondoan edo muinoen magalean bizitzearen arabera. Yavetzek kalkulatu zuenez, Erromak 1.000.000 biztanle bazituen, ''domus''etan (esklaboak barne) 200.000 eta 300.000 pertsona artean biziko ziren, eta gainerako 700.000-800.000 pertsonen etxebizitzak intsulak edo bestelako ostatuak izango ziren<ref>Yavetz, Z., 1958, 504. or.</ref>.
Palatinotik, [[Julio-klaudiotar dinastia|Julio-Klaudiotar]] aldiko enperadoreek dentsitate gutxiagoko eremuetara zabaldu zituzten beren jabetzak ''horti''<ref group="oh">''Hortus'' hitza, hasiera batean, hiritik kanpoko baratzeak izendatzeko erabili bazen ere, K.a. I. mendean honela deitzen zitzaien luxuzko bizilekuei, eta egoitza horiek landa-ingurune bat eskaintzen zieten jabeei Erromatik hurbil.</ref> izenekoak sortzeko, baina, batzuetan, aristokraziari lurrak kentzen zizkioten zilegiak ez ziren moduak erabiliz.
[[Neron|Neronek]] ''Domus Transitoria'' eta ''[[Domus Aurea]]'' Eskilinoko ''horti'' jauregiarekin konbinatu nahi izan zituen. Asmo handiko proiektu horrek landa- eta hiri-elementuak integratuko zituen luxuzko konplexu artifizial batean. [[Flaviotar dinastia|Flaviotarren]] jauregia, aldiz, [[Palatino|Palatinoan]] eraiki zen berriro<ref>Patterson, J. R., 2000, 260. or.</ref>.
Gainpopulaziorekin loturik etxebizitza falta zegoen. Biztanleriaren estraturik baxuenak, [[Patrizioak|''patrizioe''n]] adina baliabide ekonomikorik ez zutenez, zorionekoenak etxe-blokeetako gela txikietan (''insulae'') pilatuta bizitzearekin konformatzen ziren, zeinen eraikuntza-kalitatea ideala izatetik oso urrun baitzegoen. Dena den, egoera okerragoa zen baliabide ekonomikorik ez zutenentzat, arkupeen azpiko eraikuntza inprobisatuetan (''ergasteria'') edo mausoleoetan aterpea bilatu behar zutelako, azken hauek ''[[pater familias]]''en baimenarekin eta gainbegiratzearekin.
Erromako egoitzen prezioaren etengabeko igoera justifikatzeko ustezko arrazoietako bat izango zen seiehun senatari erromatarrek beren aberastasunen zati bat Italiako higiezinetan eta lurretan inbertitzeko zuten betebeharra, ziurrenik Erromako senatuko bileretan haien presentzia bermatzeko<ref>Bruun, C., 2015, 477. or.</ref>. [[Trajano|Trajanoren]] garaian, esaterako, senatariek beren ondasunen herena inbertitu behar izan zuten Italiako lurretan<ref>Plin. ''Ep''. 6.19.4.</ref>; Marko Aurelioren agindupean, ordea, eskakizuna laurden batera murriztu zen<ref>SHA ''M. Ant.'' 11.8</ref>.
Espekulazioaren ondorioz, aberatsek etxeak eta ''domus''ak erosten zituzten bitartean, pobre asko kale gorrian bizi ziren. Martzialek egoera hau salatu zuen epigrama batean:
{{esaera2|''Jauregi bat duzu Eskilino muinoan, eta beste jauregi bat Diana muinoan; eta beste batek bere burua altxatzen du Patrizioen eremuan<ref group="oh">Servio Tuliok patrizioei emandako zatia, Eskilino muinotik ez oso urruti.</ref>. Zure bizileku batetik Zibele alargunaren tenplua ikusten duzu, beste batetik Vestarena; beste batzuetatik Kapitolio zaharra eta berria begiratzen dituzu. Esadazu non aurki eta bila zaitzaket: nonahi bizi den gizon bat, Maximus, ez da inon bizi''<ref>Mart. ''Ep'' 7.73.</ref>.|}}Martzialek erromatar superpopulazioa eta hiri-giroa ikuspegi materialista batetik irudikatu zuen, non ohikoak baitziren sexu-eszenak, literatura-giroa, klientelismoa eta finantzak. Horregatik, Martzialen idatziak oso garrantzitsuak dira erreferentzia topografikoen dentsitatea zehazteko<ref>Roman, L., 2010, 90. or.</ref>.
Gertuko Ostia hiriak adibide gisa balio dezake inguruko Erromako etxebizitza arazoa azaltzeko. Aipatutako biztanleriaren %90 bere dendetan (''tabernae'') bizi zen, intsuletako logeletan, ostatuetan (''hospitia, stabularia, capponae, deversoria''), edo zuzenean kale gorrian (arkupeak, gangak, zubiak edo eskailerak)<ref>Briones Dieste, V., 2018, 72. or.</ref>.
Giza jarduerak sortutako hondakin solidoek eta likidoek eragindako kutsaduraz gain, kutsadura akustikoa nabaria zen, jarduera ekonomikoaren zalapartak eta kalez kale ibiltzeak eragiten zituztenak. Horiek guztiek eragin zuzena izango zuten erromatarren osasunean.
== Auzoak ==
Erromatarrak adituak ziren konkistatutako herriak eta tokiak zenbatzen, neurtzen eta haietan hirigintza planak ezartzen. Horregatik, hiriak zonifikatu zituzten, eta Erroma hiriari zegokionez, zenbait muga zituen, adibidez, fisikoak, erritualak, ekonomikoak eta juridikoak.
Erromatarren mugarik nagusiena hiriko perimetroarena zen, hots, ''[[pomerium]]''arena<ref group="oh">''Pomerium'' edo ''pomoerium (''latinezko ''postmoerium'' hitzetik: harresiaren ostean) Erroma hiriko muga sakratua zen. Legez, Erroma bakarrik ''pomerium'' barruan zegoen, beraz, kanpoaldeko Erromari zegozkion lurrak ez ziren Erroma.</ref><ref>Carcopino, J., 2004, 23. or.</ref>, zeinak berriki aipatutako lau kategoriak biltzen baitzituen. Zonifikazioak zirela medio, zenbait talde hiritik kanporatu ziren, hala nola, erlijio batzuen kideak, talde etnikoak edo zenbait lanbidetakoak<ref>McGinn, T. A., 2004, 140. or.</ref>.
Erromako jende gehiena osasungarritasun gutxiagoko auzoetan pilatzen zen zazpi muinoen oinetan. Alde horietan, bizi-egoera kaskarrenen artean, prostituzioa ohiko jarduera zen, eta mota guztien artean kalekoa hedatuena zen, zinegotziek araututa bazuten ere. Jarduera horren tokirik aipagarrienak ziren ''vicus Tuscus''; etruriar auzoa (hiriko auzorik jendetsuenetako bat), eta ''vicus Turarius'', Suburarako bidean zegoena<ref>Torregaray, E., 2011, 10. or.</ref>, hots, burdelen auzo tradizionala. Subura, [[Viminal]]<nowiki/>eko, Eskilinoko eta Palatinoko muinoen oinetan kokaturik zegoen. Hala ere, putetxeen presentzia ez zen auzo pobreenetara mugatzen, Erromatar Foroan bertan burdelen ebidentzia ez baita baztertzekoa; Titoren arkutik gertu, ''Via'' ''Sacra''n, putetxe bat zegoen. Era berean, azpimarratzekoa da ''cauponae'' izenekoetan, ostalaritzaz gain, prostituzioarekin lotutako beste zerbitzu batzuk ere eskaintzen zituztela<ref>McGinn, T. A., 2004, 247. or</ref>.
Subura Erromako auzo zabalena eta jendeztatuena zen. ''Murus terreus'' azpian kokatua, Karinaeko<ref>Varro ''Ling.'' 5.48.2-3.</ref> eta Kirinaleko magalean zehar hedatzen zen Viminal eta Eskilino muinoetaraino<ref>Richardson, L., jr., 1992, 373. or. </ref>. Suburako bizilagunak, beste auzoetako monumentuz eta zerbitzu publikoez inguraturik egon arren, egoera tamalgarrietan bizi ziren<ref>Platner, B. S., 1929, 500-501. or.</ref>. K.o. II. mendearen hasieran. Juvenalek satira erabili zuen [[Cloaca Maxima]] estoldarik itogarriena zela salatzeko, bereziki Suburatik igarotzean. Haren arabera aingirak estolda honetatik Suburaraino igotzen ziren. Gainera, estolda auzo horretan, hondakinen pilaketa puntu garrantzitsu bat zen, hiri osoko nazkagarriena. Poetaren arabera, bertan bukatzen ziren ardo merkearen kontsumo handiaren ondoriozko isurketak, baita auzoan kontsumitutako janari txarraren ondorengo gorotzak ere<ref>Juv. 5.106.</ref>. Bestalde, Suburako etxebizitzen bizigarritasun-egoera txarrak zirela eta, bertatik izurriteak erraz hedatzen ziren baita Erromako beste auzoetatik ere. Bada, heldutasunera iristeko, suburatarrek immunitate-sistema sendoa izan behar zuten<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 4.3.</ref>.
[[File:Roma, via Tor de' Conti e muro della Suburra nel 1880.jpg|thumb|300px|<center>Erroma, ''Tor Conti''ren bidea eta Suburako harresia 1880an</center>]]
Bailararen behealdea K.a. 46. urtean hartu zuen lehenik Zesarren foroak, Kapitolioko muinoaren ekialdeko oinetan, eta, ondoren, Augustoko foroa K.a. 2. urtean jarri zen. Koliseoren ondoan, beste eraikin batzuk altxatu ziren, esaterako, [[Bakearen Templua (Cardiff)|Bakearen tenplua]] K.o. 75ean; Nervaren foroa K.o. 97an, eta azkenik, Trajanoren foroa, K.o. 112. urtean. Augustoren garaian, harresi bat eraiki zen gune monumental hauek Subura etxebizitzetatik maiz sortzen ziren suteetatik babesteko<ref group="oh">Gaur egun dirauen harresia da.</ref>.
Augustok, inperioaren mugak ziurtatu eta ordura arte ezezaguna zen bake garaia inauguratu ondoren, Janoren tenplua handikiro itxi zuen. Bakearen ondorioetako bat izan zen Erroma Servio Tulioren harresietatik kanpo hedatzea. Bi garapen-eremu nagusiak ziren Marteren zelaia eta, Tiber ibaiaren beste aldea, ''Transtiberinum''. Erromaren hedapen izugarriaren ondorioetako bat Augustok, K.o. 7an, Erroma hamalau eskualde administratibotan (''regiones'') banatzea izan zen, Erroma errepublikarraren lau eskualdeen ordez<ref group="oh">Errepublikan lau eskualde zeuden ''pomerium''aren barruan: ''Suburana, Esquilina, Collina'' eta ''Palatina.''</ref><ref>Varro ''Ling''. 5.45.3.</ref>.
Tiber ibaiaren ezkerraldean 13 eskualde zeuden, baina eskuinaldean bakarrik ''Transtiberinum'' izenekoa. Lehenengo bost eskualdeak harresien barruan zeuden, baina beste bost batzuek azaleraren erdia ''pomerium''aren barruan zuten eta beste erdia kanpoan. Alabaina, ''Eskilino, Via Lata, Circo Faminius'' eta ''Transtiberinum'' izenekoak, ''pomerium''etik kanpo geratu ziren.
Lehen eskualdea, ''[[Porta Capena]]'' izenekoa, kanpoaldean zegoen baina garai hartan hiriaren erdigunea bihurtu zen. K.o. 274an, [[Aureliano|Aurelianok]] ia 19 kilometroko harresia eraiki zuen germaniar inbasioen aurka babesteko, baina Augustoren eskualde batzuk kanpoan utzi zituen. Asmoa ez zen hiriko perimetro osoa inguratzea, baizik eta puntu estrategiko nagusiak elkarren artean lotzea, ''pomerium'' berri honetan, akueduktuak bezalako aurreko eraikuntzak aprobetxatuz<ref>Carcopino J., 2004, 24-25. or.</ref>.
Neronen erregealdian izandako sutearen ondoren eraikitako Erromak kale lerrokatuak eta erregularrak zituen, etorbide zabalekin. Etxeen altuera murriztu eta haien artean espazio irekiak sortu zituzten. Aldi berean, intsulen aurreko aldeari arkupeak atxiki zizkieten suteen aurkako babes gisa<ref>Tac. ''Ann''. 15.43.1.</ref>.
Harrigarria da [[Romulo eta Remo|Romulok]] sortutako hiriaren bilakaera ikustea, hasieran 3 ate besterik ez zituen ere, [[Vespasiano|Vespasianoren]] garaian Erromako zazpi muinoak inguratzen zituzten harresien zirkunferentzia 21 kilometrokoa zen. Edonola ere, Augustoren hamalau barrutiko banaketari eutsi zioten, guztira 265 gurutze-biderekin. Plinio Zaharrak zioenez, munduan ez zegoen tamainaz aldera zitekeen beste hiririk<ref>Plin. ''HN'' 3.9.66-67.</ref>.
Vespasianok interesa izan zuen hiriko alderdi administratiboari eta praktikoari buruz, Augustoren garaitik Erromako lehen errolda sistematikoa egin baitzuen. Erroldaren emaitzak Bakearen Tenpluko artxibo batean gorde omen zituzten<ref>Roman, L., 2010, 92. or.</ref>.
Erromako biztanleria kongestioa arintzeko beste saiakera bat egin zen K.o. hirugarren mendean. Handik aurrera, hiriko erdigunean eta foro errepublikarraren inguruan merkataritza-espazio metaketa pixkanaka desagertuz joan zen, hiriko beste gune batzuetara lekualdatu baitzen. Hala, hainbat merkatu sortu ziren, ''macellum Liviae, macellum Augusti'' (Zelio muinoan), Eskilinoko ''macellum''a, ''Macellum magnum'' edo Trajanoren merkatua, besteak beste<ref>Espinosa, M., 2015, 61. or.</ref>.
Gutxiengo etnikoek, euren jatorriaren arabera auzo bat edo beste aukeratzen zuten bizilekua finkatzeko. Horrela, jakina da [[Erromatar Errepublika|Errepublikaren]] amaieran Erromako judu gehienak Suburan bizi zirela, baina Augustoren garaian, ''Transtiberinum''eko (''Regio XIV'') barruti berrira aldatzea erabaki zuten. Barruti hori juduen eta nazionalitate bereko beste etorkin batzuen kokaleku nagusia bihurtu zen.
Inperioaren amaieran, judu-komunitateak Erromako hegoaldean (''Regio I'') eta hiriaren ekialdean (''Regio VI'') sakabanatuta zeuden. Kasu askotan, juduak kristau taldeen eremu berean bizi ziren, maiz ''tituli'' edo otoitz-etxeen inguruan kontzentraturik<ref>Rocca, S., 2019, 437. or.</ref>. Juduen asentamendua bi alditan garatu zen nagusiki, K.o. I. mendearen hasieran, Augustoren eta Julio-Klaudiar leinuaren agintaldian, eta K.o. III. eta IV. mendeetan. Hala ere, Erromako komunitate juduak ez zituen 10.000 pertsona baino gehiago lortu K.o. II. mendearen hasieran, nahiko txikia ekialdeko komunitate juduekin alderatuz gero, batez ere Egiptoko Alexandriarekin eta Asia Txikiko hainbat elkarterekin. Bestela, Erromako juduen lehen gainbehera demografikoa Antoninoren izurritearen ondorioz gertatu zen, ondoko komunitateei jazo zitzaien moduan<ref>Ibid. 458. or.</ref>.
Oro har, Kirinal eta Suburako auzo txiroetan erromatar plebea bizi zen, eta biztanleriaren dentsitatea 58.000 biztanle/km<sup>2</sup> ingurukoa zela kalkulatzen da<ref>Le Roux, P., 2015, 117. or.</ref>. Erromatar txiroen etxeen iraunkortasun faltak eta antzinatean hiria suntsitu zuten sute ugariek asko zaildu dute herri-etxebizitza asko identifikatzea; hala ere, K.a. I. mendearen amaieran eta K.o. II. mendean, elitearenak ez ziren etxebizitzen eremuak identifikatu dira Erroman. adibide interesgarri bat Piazza Celimontanako indusketetan aurkitutako intsula bloke multzoa da, sute handiaren ondoren sortua. Era berean, Kirinalaren mendebaldeko magalean eta Via Latan etxebizitzen hedapen handia izan zela dirudi. Severotarren agintaldian, K.o. III. mendearen hasieran, kasu batzuetan, ''domus'' tradizionalak intsula bihurtu ziren. Seguru asko, ''atrium''en egindako azpizatiketetan familia-talde desberdinak sartuz<ref>Patterson, J. R., 1992, 204. or.</ref>.
== Kaleetako osasungarritasuna ==
Erromako immigrazio masiboak masifikazioa, etxebizitza estandarrak, ur kutsatuak eta hondakin-pilaketak sortu zituen. Erromatar gehienak biztanleria-dentsitate handiko eremuetan bizi ziren, non zaborrak, zikinkeriak, gorotzak eta ur kutsatuak, kate trofiko edo parasitoak sortzen baitzituzten, azken ostalari gisa pertsonak, etxeko haragijaleak, karraskariak eta hegaztiak zituztela. Eraikuntza-material organikoak, porotsuak edo zuntzezkoak ere intsektuentzako eta karraskarientzako kokaleku onak izaten ziren<ref>Briones Dieste, V., 2022, 1. or.</ref>.
Erroman hilkortasuna, immigrazio handiarekin lotutakoa, Italiako beste leku batzuetan baino handiagoa izan zen, eta horrek, azkenean, gainbehera demografikoa eragin zuen. Murrizketa horiek gertatzen dira heriotza-kopurua jaiotza-kopurua baino handiagoa denean, ez tokiko biztanleria patogeno-talde guztiz desberdin baten eraginpean egon delako, baizik eta haien eraginpean maizago dagoelako. Erromaren tamaina zela eta, gaixotasun batzuk endemiko bihurtu ziren epidemikoak izan beharrean; elgorriak, esaterako, milioi erdi inguru biztanle behar ditu endemiko bihurtzeko, baztangak, tuberkulosiak eta paperak, berriz, ehun mila biztanle<ref><nowiki>https://thebiologynotes.com/endemic-diseases/</nowiki> 2023.04.14an kontsultaturik.</ref>.
Erromatarrak kutsatzeko arriskuan zeuden etengabe, baina landa-eremuko biztanleak gaixotasun bat landetara zabaltzen zenean bakarrik zeuden arriskuan<ref>Morley, N., 2005, 196-197. or.</ref>. Osasunaren gaia jorratzen zuten egile erromatar gehienek onartzen zuten landa eremuan bizitzea hirian baino osasuntsuagoa zela, beraz, irtenbidea herrialdera joatea zen<ref>Col. ''Rust.'' 1 pr. 15-19.</ref>. Zentzu horretan, elitearen ohitura izaten zen, udako hilabete beroetan, ''salubritas'' bila hiritik kanpo joatea, aldirietako landetxe batera edo Napoliko badiara<ref>Sen. ''Ep''. 104.1.4.</ref>. Zeltsok Erromaren osasungaitza nabaritu zuen, eta bizilekuaren arabera bizilagun bat ahuldu zitekeela gaineratu zuen<ref>Celsus ''Med.'' 1.2.1.</ref>.
Bestalde, Vitruviok bere ekarpen teorikoak ere egin zituen hiri osasuntsuago bat sortzeko, eta gaixotasunaren kausak kontuan hartuta, arkitektoek, haiek konpontzen, lagun zitzakeen moduak azaldu zituen. Bere ustez, arkitekto idealak medikuntzaz jakin beharko luke, beste zientzietako ezagutzak izateaz gain. Gaixotasunaren kausa gorputzeko elementuen desoreka izanik, gehiegizko beroa edo hotza, hezetasuna edo lehortasuna dela eta, arkitektoaren zeregin nagusia leku egokia aukeratzea eta eraikinak antolatzea zen, haize kaltegarrien ondorioak murrizteko. Azkenik, edateko uraren hornidura ugaria ziurtatu behar zuen<ref>Vitruv. 1.1.3, 8. proem. 3.</ref>. Arkitekturazko ideia horiek pentsatuta zeuden hiri edo eraikin berrietarako, tamalez, oso zaila izan zen gainpopulatutako Erroman abian jartzea.
Erromak zenbait parke zituen, hala nola Mezenasena edo inperialak, berdegune horiek luxu aristokratiko edo inperialarekin lotu baziren ere, hiria parke pribatu bihurtzeko haien ahaleginean<ref>Suet. ''Ner''. 31.</ref>. Litekeena da bertako landarediaren eraginak hiriko bizi-kalitatea hobetzea bertako biztanle batzuentzat, baina ez dirudi eragin handirik izango zuenik biztanleria osoaren heriotza-tasaren jaitsieran.
Frontinok, bere aldetik, adierazi zuen hiriko osasungarritasun-arazoetarako irtenbide bat edateko uraren hornidura-emariaren bolumena handitzea izango zela, akueduktu berriak eraikiz baita hiritarren ur-bereganatze kentzea ere, gauez eta egunez iturri publikoen funtzionamendua eragozten zutelako<ref>Frontin. ''Aq''. 103-104.</ref>. Gainera, horrek hiriko airea hobetuko luke. {{esaera2|''Gaur egun garbitasunaren itxura guztiz freskoa eta aire garbiagoa dago; desagertu dira klima ez-osasungarriaren arrazoiak, askotan gure hiriari ospe txarra eman diotenak''<ref>Frontin. ''Aq''. 88.3.2.</ref>.|}}
Eraikin publikoez, ur-garraioaz eta estolderiaz hiriko gobernua arduratzen zen, baina Erromako kaleen garbiketa eta haien egoera ona edilen ardura zen<ref group="oh">Legeak, gainera, herritarrei eskatzen zien, zigorpean, eraikinen fatxadak ez ezik, euren jabetzaren aurretiko bide publikoaren zatia ere garbi edukitzea.</ref>, batez ere drainatze, konponketa eta zoladura<ref>''Tab. Hera. Lex Jul.'' 20-23'';'' 25-28.</ref>. Pixka bat lehenago, Julio Zesarrek lege zorrotzak onartu zituen kaleetako zikinkeria kontrolatzeko, baina efektu eskasarekin<ref>Carcopino, J., 2004: 56-57. or.</ref>. Halaber, etxebizitzen zaramarako, abandonaturiko animalien eta gizakien gorputzerako bazegoen gaueko garraio-zerbitzu bat.
Behin Neronek, zaborra kaleetan pilaturik ikusirik, Vespasiano zinegotziari lezio bat eman nahi izan zion, eta bere soldaduei agindu zien togaren aurrealdea lokatzez zikin ziezaiotela. Une horretan ez zion aparteko garrantzirik eman egoerari, eta Vespasianok boterea hartu zuenean, Neronek abandonatutako hiria hobetzeko jainkozko esku-hartze gisa interpretatu zuen kasua<ref>Cass. Dio 59.12.3; Suet. ''Vesp''. 5.3.</ref>.
Hala ere, enperadoreen jarduerak lehendik zeuden zerbitzuak mantentzera mugatzen ziren neurri handi batean. Baliteke eskala handiko hiri-berritzea Zesarren eta Neronen tankerako megalomanoekin lotzen zelako, baina Erromako topografiak ere egin zitezkeen erreformei muga ezarri zien<ref>Suet. ''Ner.'' 16.38.</ref>.
Hiri-komisarioen (''curatores urbium'') ardura zen hiriko bideak zaintzea, zolatzea, ibaiek eraikinei kalterik ez egitea, eta behar ziren lekuetan zubiak egotea. Era berean, ikuskatu behar zituzten horma pribatuak, edo etxeari erantsitako beste edozein motatakoak, bidea ez inbaditzeko. Eraikinaren jabeek konpondu eta aldatu beharko lukete, zigorpean<ref>Pap. ''Dig''. 43.10.1.</ref>.
Erroman jakitun ziren kaleen garbitasunak eta estolden egoera onak biztanleriaren osasunarekin zuten harremana. Beraz, pretoreen ardura zen estolden garbiketa eta konponketa, estolderiako zikinkeria izurrite eta hondamenaren kausa baitzen<ref>Ulp. ''Dig''. 43.23.1.1.</ref>.
Bestalde, bide publikoari erasan ziezaiokeen obra baten egileak, hura amaitzean, jatorrizko egoeran utzi behar zuen<ref>Ulp. ''Dig''. 43.11.1.1.</ref>. Nahiz eta erromatar legeak bide publikoan egindako obrek drainatze egokia izatera behartu, ez zegoen autoritatera joaterik ur geldiek eragindako usain txarrengatik<ref>Ulp. ''Dig''. 43.8.2.29.</ref>.
Objektuak bide publikora botatzea (''effusis vel deiectis'') legeak zigortzen zuen, baina horrek kalteak edo galerak konpontzeari garrantzia handiagoa ematen zion kaleak garbi izateari baino. Labeon juristak legea gauez aplikatzen ez zela argudiatu bazuen ere, Pablok adierazi zuen bazirela jendea gauez joaten zen lekuak<ref>Paul. ''Dig''. 9.3.6.1.</ref> .
Erromak hondakinak ezabatzeko arazo itzela zuen saneamendu sistema eskas eta desegokia zelako, eta horrek elikagaiak eta ura kutsatzeko arriskua zuen. Aitzitik, nekazariek bazuten etxetik kanpo hauek metatzeko lekua, soroetan zabaldu aurretik. Varronek komunen eta gorotz-hobien kokapen ezin hobeari buruzko xehetasun handiak eman zituen, gizakiek eta animaliek ur-iturri bereiziak izan behar zituztela gomendatuz<ref>Varro. ''Rust.'' 1.11.2; 1.13.4.</ref>. Nekazariek malaria jasateko aukera gutxiago zuten haien animaliak eraikin bereizietan mantentzen zituztenean, eltxoak animalietan kontzentratzen direlako, baina hiritarrek ez zuten babes hori.
Erroman hiltegirik ez zegoenez, zegokien merkatuan (''boarium''<ref group="oh">Abelgorri-merkatua.</ref>'', suarium''<ref group="oh">Txerri-merkatua.</ref>) abereak erosi ondoren, bizirik eraman behar zituzten harategira, bidean ebakuatu eta pixa egiten zuten bitartean. Han saltzen zituzten sakrifikatuak eta zatikatuak izan ondoren, baina animalien hondakinak kalera botatzen zituzten.
Iturri klasikoek adierazten dutenez, ez zen batere erraza kale estuetan zamatutako animaliak gidatzea. Horregatik, nahiko usuak ziren haiek edo garraiatutako kargak oinezkoen gainera erortzearen ondoriozko istripuak<ref>Alfen''. Dig''. 9.2.52.2-3; Ulp. ''Dig.'' 9.2.27.33.</ref>.
[[File:Map of downtown Rome during the Roman Empire large-annotated.jpg|thumb|300px|<center>Cloaca Maxima Erromatar Inperioan, gorriz markatutakoa</center>]]
Antzinako Erroman, hiriko osasungarritasunari eragiten zion animalia asko bizi ziren<ref>McCormick, M., 2003, 8. or.</ref>. Etxeetan txakurrak eta katuak ugariak ziren; etxeko txakurrek intsulen eta ''domus''en ateak zaintzen zituzten, baina kaleko txakurrak, zurratzaileek larruagatik ehizatzen zituzten. Horretaz gain, behartsuek txakurkia jaten zuten, jakin gabe kiste hedatidikoez kutsatuta izateko modu bat zela<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.</ref>. Martzialen esanetan, etxeak zaintzen zituzten txakurrek, gorotzak egiteaz gain, janari-hondarrak eta giza kakak jaten zituzten<ref>Mart. ''Ep''. 1.83; 12.48.8.</ref>.
Etxeko haragijaleek kutsatutako gaixotasunak (ekinokosia, amorrua...) ugariak ziren. Ektoparasitosi hutsalak, hala nola sarna edo zizareak, ohikoak ziren, baina bektoreek transmititutako gaixotasunak ere ezin ziren falta (izurria eta tifusa). Zakurrek edo beleek sarraskia jaten zuten Tiber ibaira edo zaborretan botatako gorputzetatik<ref>Briones Dieste, V., 2022, 1. or.</ref>.
Erroma hiriak arratoi arazo handirik ez izateak azal dezake izurrite bubonikorik ez egotea Justinianoren garaira arte. Zizeronek ere ez zituen karraskari horiek aipatzen etxe batean bizilagun ez desiragarritzat, baina sugeei erreferentzia egin zien<ref>Cic''. Off.'' 3.54.1.</ref>.
Erromatar hirietan, estolden eta komunen helburua ez zen patogenoen transmisioa gelditzea, gaur egun bezala; logikoa denez, mikroorganismoen kontzeptua artean ez zen ulertzen garai horretan. Aitzitik, litekeena da estolderia eta komunak eraikitzea kirats eta hondakinak publikoaren ikuspegitik ezabatzeko<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 66. or</ref>.
== Merkatuak ==
Erromatarrek hiri-espazioa merkaturatu zuten: hiri oparoagoa bihurtu ahala, merkataritza-guneak handitu eta egonkor bihurtu ziren. Dendak (''tabernae''), elikagai azokak (''macella''), biltegiak (''horrea'')<ref>''ILS'' 5910</ref> eta beste eraikuntza mota batzuk susperraldi ekonomikoaren adierazleak ziren, baita gero eta landuagoko garraio eta lehorreratze-azpiegiturak ere<ref>Flohr, M., 2020, 7. or.</ref>.
Trajanok, uholdeak saihesteko eta Erromaren hornidura ziurtatzeko, Ostian portu berri bat eraiki zuen, Tiberreko kaiak zabaldu zituen, baita bere foroari atxikitako merkatuak ere<ref>Patterson, J. R., 1992, 213. or.</ref>.
Erromaren oinarrizko elikagai gehienak ibaiz eta itsasoz ekartzen ziren, hiritik gertuko ekoizleek ez baitziren gai hiriko beharrak asetzeko. Tiberren zehar, gizonek eta idiek salgaiak garraiatzen zituzten, eta azken garraiorako, erromatar kaietatik biltegietara, milaka langile libre eta kontratatuen indarra erabiltzen zuten<ref>Erdkamp, P., 2013, 270. or.</ref>.
''Macellum'' terminoak Erromako eraikin mota bati egiten zion erreferentzia, hots, hornidura-merkatuari<ref group="oh">''Macellum'' elikagaien merkatua zen, non haragia, arraina edo inportatutako beste produktu exotiko batzuk aurki baitzitezkeen. Egitura angeluzuzena izan ohi zuen, arkupeez inguratutako esparru itxia, eta taberna ilarak zituena.</ref><ref>''ILS'' 9432</ref>. Merkatu mota hura ohikoa zen Italian zein probintzietan. Egitura angelu zuzenekoa, eta haren patio nagusia ate eta burdin itxitura batek inguratzen zuten. Erromako merkaturik ezagunenak honako hauek ziren: Zelio muinoko ''Macellum Liviae''<ref>''LTUR'' 3.73. or.</ref>'', Macellum Augusti,'' Eskilinoko ''macellum''a, ''Macellum Magnum'' edo Trajanoren ''macellum''a.
Aipatutakoez gain, Erroman baziren produktu espezifikoen salmenta biltzen zuten beste merkatu batzuk, hala nola ''Forum boarium''a<ref>''ILS'' 426.</ref>, ganaduaren merkataritzari eskainia, Palatino muinoaren eta Tiber ibaiaren artean; ''Forum holitolium''a, belar eta barazkien merkataritzari eskainitakoa, Kapitolioko muinoaren eta [[Serviar Harresiak|Serviar harresi]]<nowiki/>en artean; ''Forum piscarium''a, arrain merkataritzari eskainia, Kapitolioaren eta Tiberren artean, egungo Erromako Ghettoaren eremuan; ''Forum suarium''a<ref>''ILS'' 722.</ref>, txerri-merkataritzari eskainia, [[Marteren Zelaia (Erroma)|Marte Zelaia]]<nowiki/>ren iparraldeko hiri-kohorteen kuartelaren ondoan; ''Forum vinarium''a<ref>''ILS'' 6168.</ref>, ardoaren merkataritzari eskainia, gaur egun ''quartiere'' ''Testaccio''ren eremuan, Aventino muinoaren eta Tiberren artean. Beste merkatu batzuk ezagutzen ziren baina identifikaezinak dira, gune bakoitzaren funtzioari buruzko informazio zehatza falta zaigulako<ref>Richardson, L. Jr., 1992, 101, 159-164. or.</ref>. Ospe txarreko beste merkatu bat Suburakoa zen. Izan ere, Porfirioren hitzetan, arratsaldeetan bakarrik irekitzen zen, eta han saltzen zen goizean Erroman lapurtutakoa<ref>Porph. 7.113.1-2.</ref>.
''Taberna''k, merkatuetako eta kaleko saltoki iraunkorrak ziren, baina kaleko posturik gabeko saltzaileak nonahi ugaritzen ziren Domizianok praktika hori debekatu zuen arte, beharbada dendariek lehiakortasun ilegalez kexatu zirelako. Gainera, saltzaile horiek ez zuten ezartzen ziren espazioa garbi uzteko ardura, legeak beste establezimendu batzuen jabeei agintzen zien bezala, zeinek kalea garbitu behar baitzuten beren eraikinen aurrean<ref>Mart. ''Ep.'' 7.61.1-10; ''Tab. Her., Lex Iul.'' 53.</ref>.
Merkatu-saltzaileek (''macellarius''<ref>Col. ''Rust.'' 11.ca.9.1.</ref>'', propola''<ref>Plaut. ''Aul''. 512.</ref>), libreek edo esklaboek, negozioa beren kabuz edo errentan izan zezaketen. Merkatu eta hirietako saltzaile txiki horiek zerga bat (''vectigal'') ordaintzen zuten beren postua izateagatik<ref>Espinosa, M., 2015, 64. or.</ref>. Merkatariaren lanbidea, Zizeronen iritziz zikina zelako, gizartean gutxien balioztatutakoen artean zegoen, eta maisuak, arkitektoak edo medikuak, berriz, estimatuenak ziren<ref>Cic''. Off.'' 1.151.4-10.</ref>.
Hala ere, enperadoreak txikizkako merkataritzaren garrantzia ulertzean, saiatu ziren arautzen. [[Alexandro Severo]]k, adibidez, ardo, barazki, zapatari eta abarren saltzaileen elkarteak sortu zituen, beren ordezkari eta epaileekin<ref>''SHA Alex.Sev.'' 2.4.8.</ref>.
Elikagaiak kontserbatzeko sistemak mugatuak zirenez, merkatuak inguruan ekoitzitako produktu freskoez hornitzen ziren, batez ere<ref>Kron, G., 2012, 278. or.</ref>. ''Pastio villatica'' deiturikoak Erroma inguruko nekazaritza-zentroak ziren, barazkiak, etxeko hegaztiak eta baserriko animaliak ekoizten zituztenak hiriburuko merkatuetan saltzeko<ref>Purcell, N., 2007, 294. or.</ref>.
Merkatari erromatarrak bere produktu edo zerbitzura erakarri behar zituen kontsumitzaileak, lehiakideena baino hobea zela erakutsiz. Horretarako, zenbait estrategia eta metodo erabiltzen zituen bere produktuak aurkezteko. Metodoen artean, aipatzekoak dira saltokien sarreretan jarritako mosaikoak, kanpoko zein barruko errotulu edo margolanak, saltzaileek ordaindutakoa euren produktua literatura-testuetan aipatzeko eta sustatzeko. Nolanahi ere, publizitaterik onena produktuaren kalitatea zen, eta arrain saltsen eta gatzatzearen kasuan (''tituli picti''), gehien erabilitako kalitate-indizea ''flos'' terminoa zen<ref>Espinosa, M., 2015, 59. or</ref>.
Merkatuetan postu iraunkorra zuten saltzaileen artean, aipatzekoak dira, okinak, harakinak, arrain- eta barazki-saltzaileak besteak beste. Latinezko ''pistor'' hitzak ez ditu aleak ehotzea eta ogia egostea bereizten; horrek adierazten du Erromako okinek bi zerbitzuak egiten zituztela<ref>Erdkamp, P., 2013, 275. or.</ref>. Ogiari dagokionez, etxe aberatsenetan bakarrik zeukaten okin propioa. Jende arruntak azokara joan behar zuen ogia erostera<ref>Mart. ''Ep.'' 14.223.1.</ref>.
[[File:Mercati di Traiano - Roma.jpg|thumb|300px|<center>Trajanoren merkatua</center>]]
Dendak nonahi zeuden Erroman, baina ''honestiores''ek etxean egindako ogia eta beraiek ekoiztutako ardoa kontsumitu ohi zuten. Hori zela eta, Zizeronek bere aurkari politikoetako bati burla egin zion ogia eta ardoa saltzaileari erosten zizkiolako. Hala ere, kontsumitzaile aberatsek ere merkatari espezializatuei erositako produktuak sartzen zituzten sukaldean<ref>Cic''. Pis.'' 67.9.</ref>.
Haragiaren kasuan, Erroman hiltegirik ez egotean, abereak azokatik harategira bizirik eramaten zituzten, non sakrifikatzen eta zatitzen baitzituzten [[Txikizkari|txikizka]] saltzeko. Harakinek arazoak zituzten euliekin, animalien hondakinak kalera botatzen baitzituzten txakurrek eta karraskariek jan zitzaten<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.; Scobie, A., 1986, 421. or.</ref>.
Haragia ere auzoko ''taberna'' txikietan saltzen omen zen, [[Ponpeia|Ponpeian]] nabaria den moduan, eta badirudi talde zehatz batzuen artean, esaterako, soldadu erromatarren artean, oso ezaguna izan zela<ref>Corbier, M., 1989, 224. or.</ref>. Haragia jatea oso gomendagarria ere zen kirolarientzat<ref>Donahue, J. F., 2015, 89. or.</ref>.
Azterketa bioarkeologikoen arabera, eskeleto batzuen deformazioek adierazten dute dieta erromatarra pobrea zela eta haragi gutxi kontsumitzen zutelako<ref>Paine, R. et al., 2009, 206. or.; Griffin, R. et al., 2011, 542. or.</ref>. Hala ere, Peter Teminek uste du Erromatar Inperioaren hedapenak eta ondorioz garraio-kostuak murrizteak dieta zabalagoa ekarri zutela, fruta eta barazki berriekin eta haragi gehiagorekin. Bere kostu handiagatik goi mailako klaseei zuzenduta egon arren, Printzaldian aurreko edo ondorengo mendeetan baino animalia hezur gehiago aurkitu dira<ref>Temin, P., 2012, 224. or.</ref>.
Pobreek haragia jateko zuten modu bakanetako bat aberatsen afarietara joatea zen, non soberakinak jan baitzitzaketen. Kolumela K.o. I. mendeko autore betikoaren arabera, eskuzabaltasun hori ohikoagoa izan zen aurreko garaietan<ref>Col. ''Rust.'' 10.pr.1.1.</ref>.
Txakurrak ugariak ziren Erroman etxebizitzen ateak zaintzeko. Zurratzaileek larruagatik ehizatzen zituzten, eta behartsuek, berriz, kaleko txakur-haragia jateko. Hori kiste hedatidikoak hedatzeko modu erraza zen<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.</ref>.
Hainbat elementu konbinatu ziren elikagaien prezioak hain kezkagarriak izateko diru-sarrera baxuko herritarrentzat: lehenik eta behin, haien eros-ahalmena hain zen baxua, non diru-sarreren zatirik handiena elikagaietan gastatzen baitzuten; bigarrenik, soldatapeko askoren diru-sarrerak ezegonkorrak eta sasoikoak ziren, negua heldu orduko, garraiolariek eta peoiek, esaterako, lana galtzen zuten itsas trafikoa eta eraikuntza murrizten zirelako; hirugarrenik, alearen prezioa garestitzen zenean, hiritar askok ez zuten ordezko elikagairik. Nahiz eta benetako gosea eskalei eta etxerik gabekoei mugatu, jende arruntak bere horniduratik jan behar zuen gosea ez pairatzeko<ref>Erdkamp, P., 2013, 267. or.</ref>.
Merkatuetan, zorura jaurtitako hondakinez aparte, beste kutsadura-iturri bat komunetatik (''foricae'') zetorren. Eraikin publikoei atxikitako eta eserleku anitzeko instalazio horiek pribatutasuna eskaintzen zuten hiriko espazio publikoetan, hala nola kaleetan eta merkatuetan, baina kutsadura guneak izan ohi ziren<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 4.4. atala</ref>.
== Eraikuntza-arazoak eta hondakinak ==
Erroma etengabe berritzen zen, enperadoreek edo udal agintariek sustatutako obra publikoengatik edo ekimen pribatuagatik.Lan horien bidez, eraikinak birmoldatu eta beste batzuk eraiki ziren, hiri-espazio berrietan eta lehengo orubeetan, bai suteek kaltetu zituelako edo beren kalitate txarraren eraginez eraikinak behera etorri zirelako. Lan horiek guztiek eskulan handia behar zuten klimatologia oneko hilabeteetan.
Printzaldiaren hasieratik, aristokratek ezin izan zuten enperadoreekin lehian jarraitu eraikin berrietan eta monumentu tradizionalak berreraikitzen. Azkenean, enperadorea, erromatar bizitzaren beste hainbat alderditan bezala, patroi eta ongile bakarra bihurtu zen. Julio-Klaudiotar dinastiaren enperadoreek beren jauregiak Kapitolino muinoan eraiki zituzten. Neron harago joan zen bi eraiki zituelako: lehena, ''Domus Transitoria'' deitutakoa, Kapitoliotik Eskilinoraino hedatzen zen; bigarrena, ''[[Domus Aurea]]'', eraikitzeko ideia [[Erromako Sute Handia|Erromako sutea]]<nowiki/>ren ostean sortu zen, eta horretarako suteak Zelioko eta Opioko suntsitutako orubeak bereganatu zituen<ref>Suet. ''Ner.'' 31, 38.</ref>.
Bazeuden mantentze eta eraberritze lanetarako udal arduradunak zirenak. [[Dekurioi (Erromako armadako ofizial)|Dekurioiak]] eta [[magistratu]] nagusiak arduratu behar ziren kaleak, [[Areka|arekak]] eta estoldak eraikitzeaz eta zaintzeaz<ref>''Lex Col. Gen''. 77; ''Lex Flav. Mun.'' 19.</ref>. Ordaindu gabeko fakturei, amaitu gabeko lanei eta oreka gabeko udal kontuei aurre egiteko, K.o. II. mendetik aurrera, enperadoreek esku hartu zuten udal aurrekontuetan, ''curatores rei publicae'' izeneko funtzionarioak izendatuz<ref>Jacques, F., 1984, 4. or.</ref>.
Dena den, funts publikoak motz geratzen zirenean, gutxienez beste bi diru-iturri zeuden hiria mantentzen eta hobetzen laguntzeko. Lehenengoa, magistratuek eraikuntza-proiektuetarako, jokoetarako (''ludi'') edo sakrifizioetarako gastatu behar zuten dirutik zetorren. Nahitaezko gastu horiei borondatezko beste diru-sarrera batzuk gehitu ohi zitzaizkien, eraikinen itxura hobetzeko edo jokoetan borrokalari gehiago sartzeko.
Bigarren diru iturria (''summa honoraria)'' magistratuek kargua hartu aurretik inbertitu beharreko dirua zen. ''Ob honorem'' ordainketa hori ez zitzaion aurrekontu publiko orokorrari gehitzen: hautetsiek onura publikoko helburu zehatzetarako erabil zezaketen, hauteskunde kanpainan (''pollicitatio'') agindu bezala, kargurako hautatuak izateko ohorea (''honos'') lortzen bazuten.
27. irudia: ''Cippus bat Luzio Sentio pretorraren ediktuarekin.''
''Kapitolino-Museoak''
Erromako geruza sozial gorenek, enperadoreak, elite inperialak (senatariek eta zaldunek, gehi liberto inperial kopuru txiki batek) eta tokiko handikiek mezenasgoaren bidez ''(''evergetismo) lagundu zuten. Inskripzioek adierazten dutenez, bertako eliteko kideak izan ziren ekarpen garrantzitsuenak egin zituztenak gizarte aitorpena lortzeko, egindako lanaren ondoan jarritako plaka batean mezenasen izena inskribatuz.
Eraikuntza-lanen datu epigrafikoek adierazten duten moduan, funts publikoek azpiegiturak (kaleak, ur-hornidura, estolderia), eraikin publikoak eta gotorlekuak finantzatu zituzten. Baina era guztietako eraikinen eraikuntza, zaharberritze edo dekorazioa ordaintzeko tokiko elitearen ekarpen ekonomikoak iragartzen dituzten inskripzio guztiak aztertuz gero, funts pribatuekin finantzatutako eraikuntzen kopurua esanguratsua izan behar zen<sup>230</sup>.
Etxebizitza xumeetarako erabilitako materialak kalitate eskasekoak izateaz gain (adobea, adreilua, kereta, txilar edo kanabera-sabaiak), karraskarien eta bizkarroien babesleku ere izan zitezkeen<sup>231</sup>.
Etxe batek behar adinako kalitatea izan dezan, materialak xehetasunez aukeratu behar ziren. Harriei buruz, Pliniok adierazi zuen nola eta noiz atera harrobitik, eta haietatik zein erabil zitezkeen eraikuntzan:
''Harriaren izaera zalantzan dagoenean, neurri egokia da udan harrobitik ateratzea, eta urte pare bat igaro baino lehen eraikitzeko ez erabiltzea, bitartean eguraldiak ongi onduta utziz. Kaltetutako xaflak lurpeko zimenduetarako egokiagoak direla ikusiko da, eta kalterik gabekoak, aldiz, segurtasunez erabil daitezke, baita aire zabalean''<sup>232</sup>.
Hondakin organiko eta ez-organikoen kudeaketa benetako arazoa izan zen Erromako hiriarentzat.
Lehen hondakin motari dagokionez, inperioaren hasieran, Erromako populazioa zortziehun mila eta milioi bat biztanle artekoa zela kontuan hartuz gero, pertsona horiek berrogei eta berrogeita hamar mila kilogramo gorozki inguru sor zitzaketen eguneko.
Gizakien gorozkiak Tiberrera estolderiaren bidez bideratzeko arazoa zen euri-ura edo iturrietatik gainezka egiten zuena ez zirela nahikoak.
Horri gehitu behar zitzaion erromatar hustubideek ez zutela atzera egiteko mekanismorik, uholdeen kasuan estoldetan zehar etxebizitzetan sar zitezkeen ur beltzak saihesteko, ezta gas-isuriak ere, hala nola hidrogeno sulfuroa (H<sub>2</sub>S) eta metanoa (CH<sub>4</sub>). Beraz, estolden usainaz gain, leherketak ohikoak izango zirela ondoriozta daiteke<sup>233</sup>.
230 Horster, M., 2014, 525-531. or.
231Briones Dieste, V., 2018, 72. or.
232Plin. ''HN'' 36.50.
233Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 3.3. atala.
Hondarrak kalean ez uzteko debekua ekiditeko, askotan, erromatarrek gauaz baliatzen ziren leihoetatik kalera hondakin solidoak edo likidoak botatzeko. Seguraski, arazoa larria zen, eta honela jaso zuen Ulpianok bere ''Ad edictum'' ''praetoris'' 23. liburuan:
''Leihoetatik botatakoagatik kalteturen bat dagoenean, epaileak medikuei ordaindutako soldatak kalkulatuko ditu, baita tratamenduaren gainerako karguak ere''”<sup>234</sup>.
Kaleetan bildutako hondakinak Erromatik kanpoko aire zabaleko lubakietan (''puticuli'') botatzen ziren. Ezagunena hiriaren ekialdean zegoen, Serviar harresien ondoan eta Eskilino Atearen kanpoaldean. Eremu horretan, gaizkileak exekutatzen zituzten eta, bertako lubaki kiratsetan, etxegabeen eta animalien gorpuak botatzen zituzten beste hondakin batzuekin batera<sup>235</sup>. K.a. I. mendearen hasieran, Eskilinoko atearen iparraldean hobi komun horietako batzuk estali ondoren, eremua marmol trabertinoko harriekin (''cippi'') mugatu zuten. Harri horiek adierazten zuten debekatuta zegoela zaborra botatzea eta huraxe zela hileta-suak egin zitezkeen hiritik gertueneko puntua<sup>236</sup>.
Ondoko mugarrian, ''senatus consultum'' batek debekatu egiten zuen zedarriek zehaztutako barruko eremuan gorpuak erretzea, lurperatzea, eta zaborra edo lurra botatzea. Zinegotziek bete behar zuten legea. Ikertzaileek diotenez, ''Pagus Montanus''ek definitutako barrutia Eskilino atearen kanpoaldeko eremuari dagokio, Venus Libitinaren santutegitik gertu.
''Lex Iulia Municipalis''ek<sup>237</sup> edilak premiatu zituen eraikin eta saltokien jabeek beren jabetzaren aurreko kalearen zatia egoera ezin hobean eduki zezaten, ura eta hondakinak pilatzea saihesteko eta ibilgailuek askatasunez zirkulatu ahal izateko. Jabeak kalea konpondu ezean, maizterrek egin beharko zuten, baina gero, gastatutakoa alokairutik kenduko zen<sup>238</sup>.
Papinianok ''De cura urbium'' liburuan adierazi zuen zinegotziek zaindu behar zutela tabernetako langileek beren lantokietako materialarekin kaleetako trafikoa oztopa ez zezaten. Gainera, udal-arduradunek ziurtatu behar zuten kaleetan ez zela liskarrik egongo. Ordena publikoaz gain, kaleak garbi eusteaz arduratu behar ziren, gorotzik egon ez zedin, eta gorpuak edo larruak bide publikora bota ez zitezen, usteltzeko arriskua zegoelako<sup>239</sup>.
Erromatarrek askotan ez zuten jakin hondakin biodegradagarrien kopuru ikaragarriarekin zer egin, hala nola eraikuntzak ateratakoekin, edo erromatarren eguneroko zereginetan erabiltzen ziren zeramikazko edo beirazko ontzien hondarrekin. Horien artean aipagarrienak dira ''dolia'' edo ''dolia curta'', edo likidoak eta ''garum''a garraiatzeko erabiltakoak, anforak kasu. Mediterraneoan zehar Erromara iritsitako produktuen kopurua zela eta, ohikoa zen, ontzien hauskortasunaren ondorioz, asko eta asko apurtzea, gehienbat Ostiako portuan deskargatzen zirenean.
Kontuan izanik hondakinak eta gorotzak gurdietan erretiratzen zirela, eta zirkulazio-arazoak saihesteko legeak eguzkia sartzen zenetik goizeko hamarrak arte bakarrik baimentzen zuela garraiatzea, erraz ondoriozta daiteke, eraginkortasuna zela eta, zabortegiak ez zirela hiritik urrun egongo<sup>240</sup>.
Tazitok K.o. 65. urteko sute handiaren hondakinen garraio masiboaren egoera deskribatu zuen. Neronek, Tiberretik gora alearekin Erromara alea garraiatzen zuten ontziak behartu zituen hondakinez kargatuta jaistera, Ostiako paduretan botatzeko<sup>241</sup>.
Zeramikaren hondakinak biltzeko, deskonposatzen zaila den materiala izanik, zabortegiak sortu behar izan ziren. Erroma ere ez zen arazo horretatik libratu, eta, izatez, bere muinoetako batean, ''Testaccio'' mendian edo ''Dei cocci'' mendian aurkitu da, elikagai-, ardo- eta olio-ontziz osatutako zabortegi handi bat, gehienbat zeramikazko hondakinez osatua, normalean anforak. Muinoak 30 metroko altuera hartu zuen eta bertara eramaten ziren anforen hondarrak pilatzeagatik sortu zen, benetako zabortegi bat sortuz. Han uzten eta apurtzen ziren portutik ekarritako anforak, beste ontzi batzuekin batera. Material horiek guztiak eta beren eduki-hondarrak karean lurperatzen ziren, usain txarrak saihesteko<sup>242</sup>.
== Erromako suteak Neronen garaian ==
Erromako urbanizazioa Neronen gustukoa ez bazen ere, ez dago argi enperadore horrek aurretiaz pentsatuta ote zuen Erromari su ematea hiria plan berri baten arabera egiteko. Suetoniok baietz uste zuen, kontsul ohi batzuk haien jabegoetan zenbait piromano zuziekin harrapatu zituztelako, baina ezin zitzaien ezer egin enperadorearen agindupekoak zirelako<sup>54</sup>. Dion Kasio ideia berekoa zen; horren ustez, enperadoreak menpekoak bidali zituen Erroman zehar hainbat tokitan sua pizteko<sup>55</sup>.
Gertakizun horren harira, Plinio Zaharrak ere uste zuen Neron izan zela Erromako sutearen arduraduna<sup>56</sup>. Senekak, berriz, suteaz eta erromatarren miseriaz hitz egiten zuen baina erantzulerik salatu gabe<sup>57</sup>.
Dena dela, Neron K.o. 64. urteko suteaz baliatu zen hiria berreraikitzeko; oinezkoentzako espaloiak estuak (''itinera'') eta kaleen zabalera handitu zituen; lehen gurdi bakar baterako kaleak ireki egin zituen bi orga aldi berean igaro ahal izateko (''viae'').
Erroma eraikuntza-estilo berri batekin eraiki zen, etxe guztien aurrean plazak egin ziren, bai kalean, bai familia bakarreko etxeetan, sua gertatuz gero, hedatu ez zedin<sup>58</sup>.
Sutearen ostean, hirigintza-plangintza berriarekin, jendez gainezkatzearen ondorioak arindu ziren, eta Erromako biztanle gehienen bizi-giroa osasuntsua izatetik urrun bazegoen ere, litekeena da Erdi Aroko hiri gehienena baino hobea izatea<sup>59</sup>.
Hiriburuan, sutetik salbatu ziren auzoak berreraiki ziren, ez galiarrek sortutako sutearen ondoren egin zen moduan, bereizi gabe eta zatituta, baizik eta kaleak eta etorbideak zabalagoak eta lerrokatuagoak egin zirela, baita altuera mugatuko eraikinak eta espazio irekiak ere. Apartamentu blokeen aurrean arkupeak jarri ziren, suaren aurkako babes gisa. Gehienak Neronek ordaindu zituen, baina suteak kaltetutako eraikinen eta orubeen jabeak ere behartu zituen zaborrik eta hondakinik gabe uztera.
Berreraikuntza bizkortzeko, sari bat eskaini zien etxe berrien jabeei, baina soilik eraikinak aldi jakin baten barruan altxatzen bazituzten. Suak sortutako hondakinetik orubeak garbitzeko, Ostiatik gariarekin zetozen ontziak hondarrez beteta itzultzeko agindu zuen, Ostiako zingiretan botatzeko.
Neronen hirigintza-planaren barruan, eraikinen ondoan iturri berriak egin zituzten suak itzaltzeko neurri gisa. Beraz, legez kanpo egindako ur-bilketak moztu ziren, herritarrei behar adina ur emari ziurtatzeko<sup>60</sup>.
234Gai. ''Dig''. 9.3.7.
235Bodel, J., 2014, 178. or.
236''CIL'' 1<sup>2 n</sup>838, 839.
237''ILS'' 6085.
238''CIL'' 6.593.32; ''Tab. Her''. 7
239Pap''. Dig.'' 43.10.1, 3-5.
240''CIL'' 6.593.66.
241Tac. ''Ann''. 15.43.1.
242Zamora-Manzano, L., 2017, 71, 83. or.
== Oharrak ==
{{erreferentzia_zerrenda|taldea=oh}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|3}}
== Bibliografia ==
*Briones Dieste, V. (2022). ''Was ancient Rome the perfect environment for zoonoses transmission?, Travel Medicine and Infectious Disease,'' <nowiki>https://doi.org/10.1016/j.tmaid.2020.101740</nowiki>
*Briones Dieste, V. (2018). La antigua Roma y las zoonosis. ''Revista Complutense de Ciencias Veterinarias,'' ''12(''2), 71-80 [ejournal]. https://doi.org/10.5209/rccv.60895.
*Bruun, C. (2015). The City of Rome. In C. Bruun & J. Edmondson (Ed.), ''The Oxford Handbook of Roman Epigraphy'' (471-494. or.). Oxford University Press.
*Carcopino, J. (1968). ''Daily Life in Ancient Rome.'' Yale University Press.
*Corbier, M. (1989). ''The ambiguous status of meat in ancient Rome. Food and Foodways,'' 3(3), 223–264. <nowiki>https://doi.org/10.1080/07409710.1989.9961951</nowiki>
*Donahue, J. F., (2015). ''Food and Drink in Antiquity. Readings from the Graeco-Roman World'', Bloomsbury Academic.
*Erdkamp, P. (2013). The food supply of the Capital. In P. Erdkamp (Ed.), ''The Cambridge Companion to Ancient Rome'' (262-277. or.). Cambridge University Press.
*Espinosa Bueno, M. (2015). ''El consumo de pescado y producto del mar en la sociedad romana. Implicaciones sociales, culturales e ideológicas'' [Master Amaierako Lana, Universidad de Sevilla].
*Flohr, M. (2020). ''Urban Space and Urban History in the Roman World,'' Routledge. New York.
*Griffin, R., Pitts, M., Richard, S., & Brook, A. (2011). Inequality at late Roman Baldock, UK: The impact of Social Factors on Health and Diet. ''Journal of Anthropological Research, 67''(4), 533-556.
*Jacques, F., (1984). ''Le privilège de liberté. Politique impériale et autonomie municipale dans les cités de l'Occident romain (161-244),'' École française de Rome. <nowiki>https://www.persee.fr/doc/efr_0000-0000_1984_mon_76_1#efr_0000-0000_1984_mon_76_1_T1_0001_0000</nowiki>
*Koloski-Ostrow, A. O. (2015). ''The Archaelogy of Sanitation in Roman Italy: Toilets, Sewers, and Water Systems.'' University of North Carolina Press.
*Kron, G. (2012). Food production. In W. Scheidel (Ed.), ''The Cambridge Companion to the Economic History of the Roman World'' (156-212. or.). Cambridge University Press.
*Le Roux, P. (2015). ''Erromatar Goi Inperioa Mendebaldean.'' Euskal Herriko Unibertsitatea.
*Mandich, M. J., (2015) Re-defining the Roman ‘suburbium’ from Republic to Empire: A Theoretical Approach, ''TRAC 2014.'' ''Proceedings of the Twenty-Fourth Annual Theoretical Roman Archaeology Conference,'' The University of Reading https://doi.org/10.16995/TRAC2014_81_99''.''
*McCormick, M. (2003). Rats, Communications, and Plague: Toward an Ecological History, in ''The Journal of Interdisciplinary History, 34''(1), 1-25. <nowiki>https://doi.org/10.1162/002219503322645439</nowiki>
*McGinn, T. (2004). ''The Economy of Prostitution in the Roman World: A Study of Social History and the Brothel.'' Ann Arbor. <nowiki>https://doi.org/10.3998/mpub.17679</nowiki>
*Morley, N. (2005). The salubriousness of the Roman city. In H. King (Ed.), ''Health in Antiquity'' (192-204. or.). Routledge.
*Paine, R. R., Vargiu, R., Signoretti, C., & Coppa, A. (2009). A health assessment for Imperial Roman burials recovered from the necropolis of San Donato and Bivio CH. ''Journal of Anthropological Sciences, 87'', 193-210.
*Patterson, J. R. (2000). Living and Dying in the City of Rome: houses and tombs. In J. Coulston and H., Dodge (eds.) ''Ancient Rome: The Archaeology of the Eternal City''. Oxford: Oxford University School of Archaeology Monograph 54: 257–289.
*Patterson, J. R. (1992). The City of Rome: From Republic to Empire, ''The Journal of Roman Studies,'' Vol. 82 (1992), pp. 186-215. <nowiki>http://www.jstor.org/stable/301291</nowiki> <nowiki>https://sci-hub.se/https://doi.org/10.2307/301291</nowiki>
*Platner, S. B. (1929), ''The Topography and Monuments of Ancient Rome,'' Franklin Classics Trade Press arg.
*Purcell, N. (2007). ''T''he Horti of Rome and the Landscape of Property. In E. Macdougall (Ed.), ''Ancient Roman Villa Gardens'' (287-203. or.). Harvard University Press.
*Richardson, L. J. (1992). ''A new topographical dictionary of ancient Rome''. Johns Hopkins Univ. Press.
*Rocca, S. (2019). Foreigners at Home: The Historical Geography and Demography of the Jews of Ancient Rome. In N. Andrade, C. Marcaccini, G. Marconi & D. Violante (Ed.), ''Ancient Cities 1. Roman Imperial Cities in the East and in Central-Southern Italy'' (438-467. or.). L’Erma.
*Roman, L. (2010). Martial and the City of Rome. ''The Journal of Roman Studies, 100,'' 88-117. <nowiki>https://doi.org/10.1017/S0075435810000092</nowiki>
*Scobie, A. (1986). Slums, Sanitation, and Mortality in the Roman World. ''Klio, 68,'' 399-433.
*Storey, G. R., (2002), ''Regionaries-Type Insulae 2: Architectural/Residential Units at Rome.'' American Journal of Archaeology'','' 106(3), 411-434., https://doi.org/10.2307/4126281.
*Temin, P. (2012). ''The Roman Market Economy.'' Princeton University Press.
*Torregaray, E. (2011). Sexo en Roma del mito a la realidad. ''Bitarte'', ''55'', 5-22.
*Yavetz, Z. (1958). The Living Conditions of the Urban Plebs in Republican Rome. ''Latomus, 17''(3), 500-517.
== Ikus, gainera ==
*[[Ur_sakratuak_Erromatar_Inperioan]]
*[[Erromako ur-hornidura Erromatar Inperioan]]
*[[Erromako ur-kontsumoa Erromatar Inperioan]]
*(ing) [[:en:Suburra|Subura]]
*(ing) [[:en:Domus_Transitoria|Domus Transitoria]]
== Kanpo estekak ==
* ''CIL'' (''[https://cil.bbaw.de/en/homenavigation/the-cil/volumes Corpus Inscriptionum Latinarum]'')
* ''ILS ([[iarchive:inscriptioneslat01dessuoft/page/n11/mode/2up|Inscriptiones Latinae Selectae]]).''
* ''LTUR'' ([https://archive.org/details/lexicon-topographicum-urbis-romae-suburbium-4-m-q-2006/Lexicon%20Topographicum%20Urbis%20Romae%20-%20Suburbium%202%20-%20C-F%20%282004%29/page/220/mode/2up?q=Camenae Lexicon Topographicum Urbis Romae Suburbium])
* Oxford Classical Dictionary, 4th Edition, Abbreviations List https://oxfordre.com/classics/page/3993
* (ing) [[:en:Mefitis|Mefitis]]
*(ing) [[:en:Cloacina|Cloacina]]
*{{Erreferentzia|izenburua=Suburra|hizkuntza=en|data=2024-10-06|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Suburra|sartze-data=2024-11-10|encyclopedia=Wikipedia}}
*(es) [[:es:Templo_de_la_Paz|El Templo de la Paz]]
[[Kategoria: Ura]]
[[Kategoria: Kutsadura]]
[[Kategoria: Erromatar akueduktuak]]
[[Kategoria: Antzinako Erroma]]
{{autoritate kontrola}}
{{commonskat}}
mqdngk7kc7nqlj6t9zrtcp4snp4ktmj
9975336
9975330
2024-11-20T16:04:51Z
Lasterketak
49276
/* Eraikuntza-arazoak eta hondakinak */
9975336
wikitext
text/x-wiki
= Erroma hiriko kutsadura antzinitatean =
Erromatarrak zuzenean eragiten zieten bi kutsadura moten jakitun ziren: kutsadura fisikoa eta kutsadura erlijiosoa<ref>Ikus [[Heriotza antzinako Erroman]]</ref>. Lehenengoak Erromako osasungarritasunari eragiten zion<ref group="oh">Dionisio Halikarnasokoaren esanetan, nahiz eta eremua zingiratsua izan, Troiatik ihes egin zutenen bigarren belaunaldikoek beste abantaila batzuk kontuan izan zituzten toki hori aukeratzean Erroma eraikitzeko. Livio, Plutarko eta Plinio beste iritzikoak baziren ere.</ref><ref>Dion. Hal. ''Ant. Rom.'' 1.72.1-2; Livy 1.7.1.1; Plut. ''Rom''. 9; Plin. ''HN'' 3.9.</ref> eta, ondorioz, biztanleen osasunari.
Kutsadura-mota hark zerikusia zuen [[Erroma hiriko drainatze eta saneamendua Antzinako Erroman|Erromak zingira-leku]] batean altxatua izanarekin. Horregatik, esan daiteke Erromako kutsaduraren jatorria hiria toki zingiratsu batean eraikitzean zetzala, non eltxoek eragindako malaria bezalako gaixotasunak ohikoak izango liratekeen. Hala ere, denborak aurrera egin ahala, arazo horiek konpontzen joan ziren paduren drainatzearekin, estoldak eraikitzearekin eta baliabide gehiagoko populazioa zazpi muinoen magaletara mugitzearekin, han altuerak eta haizeak gaixotasunak eta kiratsak urruntzen baitzituzten. Palatino eta Kapitolioko muinoen artean kokatutako leku paduratsua hustu ondoren, hiriko erdigunea bihurtu zen, hortaz, [[Erromatar foroa]] mendeetan zehar eguneroko bizitzaren erdigunea izan zena. Bertan garaipen-prozesioak, hauteskundeak, epaiketa kriminalak, gladiadoreen borrokak eta merkataritza-guneak antolatzen ziren.
Gainera, bazeuden beste faktore batzuk kutsadura areagotzen zutenak, adibidez kaleen eta merkatuen (''[[Macellum|macella]]'') zikinkeria eta zarata, ur zikinen drainatzearen funtzionamendu txarrak, zikinkeria, kaleetan abandonaturiko gorpuak, giza hondakinen pilaketak, hilerrien eta nekropolien egoera negargarriagatik, eta kutsadura akustikoa.
== Hiriko topografia eta biztanle-dentsitatea ==
Erroman kutsadurak gainpopulazioarekin zerikusi handia zuela jakinik, agintariak legeriaren eta hiri-erreformen bidez kutsadura murrizten saiatu ziren biztanleei bizi-egoera hobeak eskaintzekotan<ref>Bruun, C., 2015, 487-488. or.</ref>. Hala ere, ezer gutxi egin ahal izan zuten immigrazioaren etengabeko fluxuaren aurrean, ostatua nonahi bilatzen zuena.
[[File:RegioIIRome2.png|thumb|300px|<center>Erromako Augustoren eskualdeak</center>]]
Arazoa zen Erromak lurralde berriak konkistatu ahala, hango bizilagun asko hiriburura zetozela. Lehen etorkinak [[Italiar penintsula|Italiar penintsulatik]] etorri ziren, nekazaritzaren etekin ekonomikoaren beherakadaren ondorioz. Arrazoia zen Erromak lurralde berriak konkistatu ahala, gerren galtzaile asko, esklabo bihurtuta, Italiara eraman eta nekazaritzan lan egitera behartzen zituztela. Ondorioz, eskulan merke horrek elikagaien prezioak hondoratu zituen eta nekazari tradizionalek beren soroak utzi behar zituzten errentagarritasun faltagatik. Aukera horretaz jabe berriak baliatu ziren latifundioak sortzeko, eta horiekin elikagaien ekoizpen masiboaren etapa berri bati ekiteko.
Erromara emigratzeko beste erakargarri bat superpopulazioa bera izan zen. Ekonomiaren ikuspegitik, hiri-biztanleriaren kontzentrazioa abantaila zen etorkinentzat, kontsumitzaile talde sendoa osatzen baitzuen, eta heldu berriek beren ondasun eta zerbitzuak eskaini zitzaketen. Errepublikaren garaitik jende askok emigratu zuen Erromara, pentsatuz janaria prezio baxuan edo doan lortzeko asmotan, baina laguntza hori ez zegoen eskuragarri hiriko edozein biztanlerentzat baizik eta bakarrik hiritartasun osoko erromatarrentzat.
Tradizioaren arabera, Erroma inolako planik gabe berreraiki zen K.a. IV. mendeko galiar inbasioaren ondoren. Hondakinetatik hasita, etxe berriak egin ziren hirigintza planik erabili gabe. Poliki-poliki, auzo aristokratikoak pobreenetatik bereizi ziren, eta K.a. I. mendean [[plebe]] gehiena [[Aventino|Aventinon]], [[Zelio|Zelion]] (txikizkako merkatarien erdigunea) eta Argileton (zapatarien eta liburu-saltzaileen erdigunea) kontzentratu zen<ref>Yavetz, Z., 1958, 505. or.</ref>.
Hala eta guztiz ere, banaketa hori ez zen guztiz behin betikoa izan, auzo txiroetan pertsona garrantzitsuak eta aberatsak bizi izan zirelako. Adibidez [[Ponpeio|Ponpeiok]] egoitza izan zuen Karinae barrutian<ref>Cic. ''Har. resp''. 49.</ref> (Zelioren eta [[Eskilino|Eskilinoaren]] artean); [[Julio Zesar]] ''[[pontifex maximus]]'' izan baino lehen, Suburan bizi zen, baita [[Luzio Kornelio Sila|Sila]]<ref>Plut. ''Sull''. 1.</ref> eta [[Zesar Augusto|Augusto]]<ref>Suet. ''Aug''. 72.</ref> zenbait momentutan ere.
Jakina da aurrerapen teknologikorik gabe hiri batek ezin diola biztanleriaren tamainari eutsi. Erromatarrek berrikuntza egin zuten ingeniaritza hidraulikoan eta zibilean: airearen, uraren eta animalien indarra, egurra, hormigoia eta masa-ekoizpena bikain erabiliz. Ondasunen estandarizazioan, banaketan, espezializazioan eta nekazaritza-teknologien garapenean maisuak izan ziren. Aurrerapen horiek guztiek ekoizpena eta ekonomia garatu zituzten hainbat mendetan<ref>Mandich, M. J., 2015, 87. or.</ref>. Hori zela eta, Erromak, Italiak eta inperioaren ekonomiak bultzaturik, hazkunde demografiko handia izan zuen.
Silaren garaitik [[Printzealdia (Antzinako Erroma)|Printzaldira]] arte, Erromako populazioa pixkanaka-pixkanaka handitu zen, eta are bizkorrago [[Antoninotar dinastia|Antoninoen]] gobernupean, hiru mendez banatutako bi estatistika-multzoek adierazten digutenez. Horren harira, Erromari buruzko bi dokumentuek (''Curiosum'' eta ''Notitia'') hiriari buruzko erreferentziak eta estatistiken laburpenak ematen dituzte. Informazio hau Augustok egindako Erromako banaketa 14 eskualdetan oinarritzen zen. Esan beharra dago dokumentu hauek K.o. IV. mendeko konpilazioak direla, Dioklezianoren azken egunetan, K.o. 305aren inguruan, edo Konstantinoren agintaldian<ref>Storey, G. R., 2002, 412. or.</ref>.
Txosten horiek erromatar ''vici''en errolda bat ematen dute, hau da, mugakide ziren kaleek elkarren artean banatzen zituzten hamalau barrutietako auzoena<ref>Suet. ''Aug''. 30.</ref>. Augustok administrazio berezi bat eman zion ''vicus'' bakoitzari, ''magister'' batek zuzenduta eta [[Larak|lare]] aldare batek mugaturik kaleen gurutzetan. Banaketa horren ondoren, [[Vespasiano|Vespasianok]] eta [[Tito|Titok]], Erroma 265 ''vici''tan zatitu zuten<ref>Carcopino, J., 2004, 38. or.</ref>. Augustok hasitako Erromaren plangintzak etxebizitza bloke izugarri eta neurrigabeak ugaritu zituen.
Erroman biztanleria-dentsitatea asko aldatzen zen haranaren hondoan edo muinoen magalean bizitzearen arabera. Yavetzek kalkulatu zuenez, Erromak 1.000.000 biztanle bazituen, ''domus''etan (esklaboak barne) 200.000 eta 300.000 pertsona artean biziko ziren, eta gainerako 700.000-800.000 pertsonen etxebizitzak intsulak edo bestelako ostatuak izango ziren<ref>Yavetz, Z., 1958, 504. or.</ref>.
Palatinotik, [[Julio-klaudiotar dinastia|Julio-Klaudiotar]] aldiko enperadoreek dentsitate gutxiagoko eremuetara zabaldu zituzten beren jabetzak ''horti''<ref group="oh">''Hortus'' hitza, hasiera batean, hiritik kanpoko baratzeak izendatzeko erabili bazen ere, K.a. I. mendean honela deitzen zitzaien luxuzko bizilekuei, eta egoitza horiek landa-ingurune bat eskaintzen zieten jabeei Erromatik hurbil.</ref> izenekoak sortzeko, baina, batzuetan, aristokraziari lurrak kentzen zizkioten zilegiak ez ziren moduak erabiliz.
[[Neron|Neronek]] ''Domus Transitoria'' eta ''[[Domus Aurea]]'' Eskilinoko ''horti'' jauregiarekin konbinatu nahi izan zituen. Asmo handiko proiektu horrek landa- eta hiri-elementuak integratuko zituen luxuzko konplexu artifizial batean. [[Flaviotar dinastia|Flaviotarren]] jauregia, aldiz, [[Palatino|Palatinoan]] eraiki zen berriro<ref>Patterson, J. R., 2000, 260. or.</ref>.
Gainpopulaziorekin loturik etxebizitza falta zegoen. Biztanleriaren estraturik baxuenak, [[Patrizioak|''patrizioe''n]] adina baliabide ekonomikorik ez zutenez, zorionekoenak etxe-blokeetako gela txikietan (''insulae'') pilatuta bizitzearekin konformatzen ziren, zeinen eraikuntza-kalitatea ideala izatetik oso urrun baitzegoen. Dena den, egoera okerragoa zen baliabide ekonomikorik ez zutenentzat, arkupeen azpiko eraikuntza inprobisatuetan (''ergasteria'') edo mausoleoetan aterpea bilatu behar zutelako, azken hauek ''[[pater familias]]''en baimenarekin eta gainbegiratzearekin.
Erromako egoitzen prezioaren etengabeko igoera justifikatzeko ustezko arrazoietako bat izango zen seiehun senatari erromatarrek beren aberastasunen zati bat Italiako higiezinetan eta lurretan inbertitzeko zuten betebeharra, ziurrenik Erromako senatuko bileretan haien presentzia bermatzeko<ref>Bruun, C., 2015, 477. or.</ref>. [[Trajano|Trajanoren]] garaian, esaterako, senatariek beren ondasunen herena inbertitu behar izan zuten Italiako lurretan<ref>Plin. ''Ep''. 6.19.4.</ref>; Marko Aurelioren agindupean, ordea, eskakizuna laurden batera murriztu zen<ref>SHA ''M. Ant.'' 11.8</ref>.
Espekulazioaren ondorioz, aberatsek etxeak eta ''domus''ak erosten zituzten bitartean, pobre asko kale gorrian bizi ziren. Martzialek egoera hau salatu zuen epigrama batean:
{{esaera2|''Jauregi bat duzu Eskilino muinoan, eta beste jauregi bat Diana muinoan; eta beste batek bere burua altxatzen du Patrizioen eremuan<ref group="oh">Servio Tuliok patrizioei emandako zatia, Eskilino muinotik ez oso urruti.</ref>. Zure bizileku batetik Zibele alargunaren tenplua ikusten duzu, beste batetik Vestarena; beste batzuetatik Kapitolio zaharra eta berria begiratzen dituzu. Esadazu non aurki eta bila zaitzaket: nonahi bizi den gizon bat, Maximus, ez da inon bizi''<ref>Mart. ''Ep'' 7.73.</ref>.|}}Martzialek erromatar superpopulazioa eta hiri-giroa ikuspegi materialista batetik irudikatu zuen, non ohikoak baitziren sexu-eszenak, literatura-giroa, klientelismoa eta finantzak. Horregatik, Martzialen idatziak oso garrantzitsuak dira erreferentzia topografikoen dentsitatea zehazteko<ref>Roman, L., 2010, 90. or.</ref>.
Gertuko Ostia hiriak adibide gisa balio dezake inguruko Erromako etxebizitza arazoa azaltzeko. Aipatutako biztanleriaren %90 bere dendetan (''tabernae'') bizi zen, intsuletako logeletan, ostatuetan (''hospitia, stabularia, capponae, deversoria''), edo zuzenean kale gorrian (arkupeak, gangak, zubiak edo eskailerak)<ref>Briones Dieste, V., 2018, 72. or.</ref>.
Giza jarduerak sortutako hondakin solidoek eta likidoek eragindako kutsaduraz gain, kutsadura akustikoa nabaria zen, jarduera ekonomikoaren zalapartak eta kalez kale ibiltzeak eragiten zituztenak. Horiek guztiek eragin zuzena izango zuten erromatarren osasunean.
== Auzoak ==
Erromatarrak adituak ziren konkistatutako herriak eta tokiak zenbatzen, neurtzen eta haietan hirigintza planak ezartzen. Horregatik, hiriak zonifikatu zituzten, eta Erroma hiriari zegokionez, zenbait muga zituen, adibidez, fisikoak, erritualak, ekonomikoak eta juridikoak.
Erromatarren mugarik nagusiena hiriko perimetroarena zen, hots, ''[[pomerium]]''arena<ref group="oh">''Pomerium'' edo ''pomoerium (''latinezko ''postmoerium'' hitzetik: harresiaren ostean) Erroma hiriko muga sakratua zen. Legez, Erroma bakarrik ''pomerium'' barruan zegoen, beraz, kanpoaldeko Erromari zegozkion lurrak ez ziren Erroma.</ref><ref>Carcopino, J., 2004, 23. or.</ref>, zeinak berriki aipatutako lau kategoriak biltzen baitzituen. Zonifikazioak zirela medio, zenbait talde hiritik kanporatu ziren, hala nola, erlijio batzuen kideak, talde etnikoak edo zenbait lanbidetakoak<ref>McGinn, T. A., 2004, 140. or.</ref>.
Erromako jende gehiena osasungarritasun gutxiagoko auzoetan pilatzen zen zazpi muinoen oinetan. Alde horietan, bizi-egoera kaskarrenen artean, prostituzioa ohiko jarduera zen, eta mota guztien artean kalekoa hedatuena zen, zinegotziek araututa bazuten ere. Jarduera horren tokirik aipagarrienak ziren ''vicus Tuscus''; etruriar auzoa (hiriko auzorik jendetsuenetako bat), eta ''vicus Turarius'', Suburarako bidean zegoena<ref>Torregaray, E., 2011, 10. or.</ref>, hots, burdelen auzo tradizionala. Subura, [[Viminal]]<nowiki/>eko, Eskilinoko eta Palatinoko muinoen oinetan kokaturik zegoen. Hala ere, putetxeen presentzia ez zen auzo pobreenetara mugatzen, Erromatar Foroan bertan burdelen ebidentzia ez baita baztertzekoa; Titoren arkutik gertu, ''Via'' ''Sacra''n, putetxe bat zegoen. Era berean, azpimarratzekoa da ''cauponae'' izenekoetan, ostalaritzaz gain, prostituzioarekin lotutako beste zerbitzu batzuk ere eskaintzen zituztela<ref>McGinn, T. A., 2004, 247. or</ref>.
Subura Erromako auzo zabalena eta jendeztatuena zen. ''Murus terreus'' azpian kokatua, Karinaeko<ref>Varro ''Ling.'' 5.48.2-3.</ref> eta Kirinaleko magalean zehar hedatzen zen Viminal eta Eskilino muinoetaraino<ref>Richardson, L., jr., 1992, 373. or. </ref>. Suburako bizilagunak, beste auzoetako monumentuz eta zerbitzu publikoez inguraturik egon arren, egoera tamalgarrietan bizi ziren<ref>Platner, B. S., 1929, 500-501. or.</ref>. K.o. II. mendearen hasieran. Juvenalek satira erabili zuen [[Cloaca Maxima]] estoldarik itogarriena zela salatzeko, bereziki Suburatik igarotzean. Haren arabera aingirak estolda honetatik Suburaraino igotzen ziren. Gainera, estolda auzo horretan, hondakinen pilaketa puntu garrantzitsu bat zen, hiri osoko nazkagarriena. Poetaren arabera, bertan bukatzen ziren ardo merkearen kontsumo handiaren ondoriozko isurketak, baita auzoan kontsumitutako janari txarraren ondorengo gorotzak ere<ref>Juv. 5.106.</ref>. Bestalde, Suburako etxebizitzen bizigarritasun-egoera txarrak zirela eta, bertatik izurriteak erraz hedatzen ziren baita Erromako beste auzoetatik ere. Bada, heldutasunera iristeko, suburatarrek immunitate-sistema sendoa izan behar zuten<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 4.3.</ref>.
[[File:Roma, via Tor de' Conti e muro della Suburra nel 1880.jpg|thumb|300px|<center>Erroma, ''Tor Conti''ren bidea eta Suburako harresia 1880an</center>]]
Bailararen behealdea K.a. 46. urtean hartu zuen lehenik Zesarren foroak, Kapitolioko muinoaren ekialdeko oinetan, eta, ondoren, Augustoko foroa K.a. 2. urtean jarri zen. Koliseoren ondoan, beste eraikin batzuk altxatu ziren, esaterako, [[Bakearen Templua (Cardiff)|Bakearen tenplua]] K.o. 75ean; Nervaren foroa K.o. 97an, eta azkenik, Trajanoren foroa, K.o. 112. urtean. Augustoren garaian, harresi bat eraiki zen gune monumental hauek Subura etxebizitzetatik maiz sortzen ziren suteetatik babesteko<ref group="oh">Gaur egun dirauen harresia da.</ref>.
Augustok, inperioaren mugak ziurtatu eta ordura arte ezezaguna zen bake garaia inauguratu ondoren, Janoren tenplua handikiro itxi zuen. Bakearen ondorioetako bat izan zen Erroma Servio Tulioren harresietatik kanpo hedatzea. Bi garapen-eremu nagusiak ziren Marteren zelaia eta, Tiber ibaiaren beste aldea, ''Transtiberinum''. Erromaren hedapen izugarriaren ondorioetako bat Augustok, K.o. 7an, Erroma hamalau eskualde administratibotan (''regiones'') banatzea izan zen, Erroma errepublikarraren lau eskualdeen ordez<ref group="oh">Errepublikan lau eskualde zeuden ''pomerium''aren barruan: ''Suburana, Esquilina, Collina'' eta ''Palatina.''</ref><ref>Varro ''Ling''. 5.45.3.</ref>.
Tiber ibaiaren ezkerraldean 13 eskualde zeuden, baina eskuinaldean bakarrik ''Transtiberinum'' izenekoa. Lehenengo bost eskualdeak harresien barruan zeuden, baina beste bost batzuek azaleraren erdia ''pomerium''aren barruan zuten eta beste erdia kanpoan. Alabaina, ''Eskilino, Via Lata, Circo Faminius'' eta ''Transtiberinum'' izenekoak, ''pomerium''etik kanpo geratu ziren.
Lehen eskualdea, ''[[Porta Capena]]'' izenekoa, kanpoaldean zegoen baina garai hartan hiriaren erdigunea bihurtu zen. K.o. 274an, [[Aureliano|Aurelianok]] ia 19 kilometroko harresia eraiki zuen germaniar inbasioen aurka babesteko, baina Augustoren eskualde batzuk kanpoan utzi zituen. Asmoa ez zen hiriko perimetro osoa inguratzea, baizik eta puntu estrategiko nagusiak elkarren artean lotzea, ''pomerium'' berri honetan, akueduktuak bezalako aurreko eraikuntzak aprobetxatuz<ref>Carcopino J., 2004, 24-25. or.</ref>.
Neronen erregealdian izandako sutearen ondoren eraikitako Erromak kale lerrokatuak eta erregularrak zituen, etorbide zabalekin. Etxeen altuera murriztu eta haien artean espazio irekiak sortu zituzten. Aldi berean, intsulen aurreko aldeari arkupeak atxiki zizkieten suteen aurkako babes gisa<ref>Tac. ''Ann''. 15.43.1.</ref>.
Harrigarria da [[Romulo eta Remo|Romulok]] sortutako hiriaren bilakaera ikustea, hasieran 3 ate besterik ez zituen ere, [[Vespasiano|Vespasianoren]] garaian Erromako zazpi muinoak inguratzen zituzten harresien zirkunferentzia 21 kilometrokoa zen. Edonola ere, Augustoren hamalau barrutiko banaketari eutsi zioten, guztira 265 gurutze-biderekin. Plinio Zaharrak zioenez, munduan ez zegoen tamainaz aldera zitekeen beste hiririk<ref>Plin. ''HN'' 3.9.66-67.</ref>.
Vespasianok interesa izan zuen hiriko alderdi administratiboari eta praktikoari buruz, Augustoren garaitik Erromako lehen errolda sistematikoa egin baitzuen. Erroldaren emaitzak Bakearen Tenpluko artxibo batean gorde omen zituzten<ref>Roman, L., 2010, 92. or.</ref>.
Erromako biztanleria kongestioa arintzeko beste saiakera bat egin zen K.o. hirugarren mendean. Handik aurrera, hiriko erdigunean eta foro errepublikarraren inguruan merkataritza-espazio metaketa pixkanaka desagertuz joan zen, hiriko beste gune batzuetara lekualdatu baitzen. Hala, hainbat merkatu sortu ziren, ''macellum Liviae, macellum Augusti'' (Zelio muinoan), Eskilinoko ''macellum''a, ''Macellum magnum'' edo Trajanoren merkatua, besteak beste<ref>Espinosa, M., 2015, 61. or.</ref>.
Gutxiengo etnikoek, euren jatorriaren arabera auzo bat edo beste aukeratzen zuten bizilekua finkatzeko. Horrela, jakina da [[Erromatar Errepublika|Errepublikaren]] amaieran Erromako judu gehienak Suburan bizi zirela, baina Augustoren garaian, ''Transtiberinum''eko (''Regio XIV'') barruti berrira aldatzea erabaki zuten. Barruti hori juduen eta nazionalitate bereko beste etorkin batzuen kokaleku nagusia bihurtu zen.
Inperioaren amaieran, judu-komunitateak Erromako hegoaldean (''Regio I'') eta hiriaren ekialdean (''Regio VI'') sakabanatuta zeuden. Kasu askotan, juduak kristau taldeen eremu berean bizi ziren, maiz ''tituli'' edo otoitz-etxeen inguruan kontzentraturik<ref>Rocca, S., 2019, 437. or.</ref>. Juduen asentamendua bi alditan garatu zen nagusiki, K.o. I. mendearen hasieran, Augustoren eta Julio-Klaudiar leinuaren agintaldian, eta K.o. III. eta IV. mendeetan. Hala ere, Erromako komunitate juduak ez zituen 10.000 pertsona baino gehiago lortu K.o. II. mendearen hasieran, nahiko txikia ekialdeko komunitate juduekin alderatuz gero, batez ere Egiptoko Alexandriarekin eta Asia Txikiko hainbat elkarterekin. Bestela, Erromako juduen lehen gainbehera demografikoa Antoninoren izurritearen ondorioz gertatu zen, ondoko komunitateei jazo zitzaien moduan<ref>Ibid. 458. or.</ref>.
Oro har, Kirinal eta Suburako auzo txiroetan erromatar plebea bizi zen, eta biztanleriaren dentsitatea 58.000 biztanle/km<sup>2</sup> ingurukoa zela kalkulatzen da<ref>Le Roux, P., 2015, 117. or.</ref>. Erromatar txiroen etxeen iraunkortasun faltak eta antzinatean hiria suntsitu zuten sute ugariek asko zaildu dute herri-etxebizitza asko identifikatzea; hala ere, K.a. I. mendearen amaieran eta K.o. II. mendean, elitearenak ez ziren etxebizitzen eremuak identifikatu dira Erroman. adibide interesgarri bat Piazza Celimontanako indusketetan aurkitutako intsula bloke multzoa da, sute handiaren ondoren sortua. Era berean, Kirinalaren mendebaldeko magalean eta Via Latan etxebizitzen hedapen handia izan zela dirudi. Severotarren agintaldian, K.o. III. mendearen hasieran, kasu batzuetan, ''domus'' tradizionalak intsula bihurtu ziren. Seguru asko, ''atrium''en egindako azpizatiketetan familia-talde desberdinak sartuz<ref>Patterson, J. R., 1992, 204. or.</ref>.
== Kaleetako osasungarritasuna ==
Erromako immigrazio masiboak masifikazioa, etxebizitza estandarrak, ur kutsatuak eta hondakin-pilaketak sortu zituen. Erromatar gehienak biztanleria-dentsitate handiko eremuetan bizi ziren, non zaborrak, zikinkeriak, gorotzak eta ur kutsatuak, kate trofiko edo parasitoak sortzen baitzituzten, azken ostalari gisa pertsonak, etxeko haragijaleak, karraskariak eta hegaztiak zituztela. Eraikuntza-material organikoak, porotsuak edo zuntzezkoak ere intsektuentzako eta karraskarientzako kokaleku onak izaten ziren<ref>Briones Dieste, V., 2022, 1. or.</ref>.
Erroman hilkortasuna, immigrazio handiarekin lotutakoa, Italiako beste leku batzuetan baino handiagoa izan zen, eta horrek, azkenean, gainbehera demografikoa eragin zuen. Murrizketa horiek gertatzen dira heriotza-kopurua jaiotza-kopurua baino handiagoa denean, ez tokiko biztanleria patogeno-talde guztiz desberdin baten eraginpean egon delako, baizik eta haien eraginpean maizago dagoelako. Erromaren tamaina zela eta, gaixotasun batzuk endemiko bihurtu ziren epidemikoak izan beharrean; elgorriak, esaterako, milioi erdi inguru biztanle behar ditu endemiko bihurtzeko, baztangak, tuberkulosiak eta paperak, berriz, ehun mila biztanle<ref><nowiki>https://thebiologynotes.com/endemic-diseases/</nowiki> 2023.04.14an kontsultaturik.</ref>.
Erromatarrak kutsatzeko arriskuan zeuden etengabe, baina landa-eremuko biztanleak gaixotasun bat landetara zabaltzen zenean bakarrik zeuden arriskuan<ref>Morley, N., 2005, 196-197. or.</ref>. Osasunaren gaia jorratzen zuten egile erromatar gehienek onartzen zuten landa eremuan bizitzea hirian baino osasuntsuagoa zela, beraz, irtenbidea herrialdera joatea zen<ref>Col. ''Rust.'' 1 pr. 15-19.</ref>. Zentzu horretan, elitearen ohitura izaten zen, udako hilabete beroetan, ''salubritas'' bila hiritik kanpo joatea, aldirietako landetxe batera edo Napoliko badiara<ref>Sen. ''Ep''. 104.1.4.</ref>. Zeltsok Erromaren osasungaitza nabaritu zuen, eta bizilekuaren arabera bizilagun bat ahuldu zitekeela gaineratu zuen<ref>Celsus ''Med.'' 1.2.1.</ref>.
Bestalde, Vitruviok bere ekarpen teorikoak ere egin zituen hiri osasuntsuago bat sortzeko, eta gaixotasunaren kausak kontuan hartuta, arkitektoek, haiek konpontzen, lagun zitzakeen moduak azaldu zituen. Bere ustez, arkitekto idealak medikuntzaz jakin beharko luke, beste zientzietako ezagutzak izateaz gain. Gaixotasunaren kausa gorputzeko elementuen desoreka izanik, gehiegizko beroa edo hotza, hezetasuna edo lehortasuna dela eta, arkitektoaren zeregin nagusia leku egokia aukeratzea eta eraikinak antolatzea zen, haize kaltegarrien ondorioak murrizteko. Azkenik, edateko uraren hornidura ugaria ziurtatu behar zuen<ref>Vitruv. 1.1.3, 8. proem. 3.</ref>. Arkitekturazko ideia horiek pentsatuta zeuden hiri edo eraikin berrietarako, tamalez, oso zaila izan zen gainpopulatutako Erroman abian jartzea.
Erromak zenbait parke zituen, hala nola Mezenasena edo inperialak, berdegune horiek luxu aristokratiko edo inperialarekin lotu baziren ere, hiria parke pribatu bihurtzeko haien ahaleginean<ref>Suet. ''Ner''. 31.</ref>. Litekeena da bertako landarediaren eraginak hiriko bizi-kalitatea hobetzea bertako biztanle batzuentzat, baina ez dirudi eragin handirik izango zuenik biztanleria osoaren heriotza-tasaren jaitsieran.
Frontinok, bere aldetik, adierazi zuen hiriko osasungarritasun-arazoetarako irtenbide bat edateko uraren hornidura-emariaren bolumena handitzea izango zela, akueduktu berriak eraikiz baita hiritarren ur-bereganatze kentzea ere, gauez eta egunez iturri publikoen funtzionamendua eragozten zutelako<ref>Frontin. ''Aq''. 103-104.</ref>. Gainera, horrek hiriko airea hobetuko luke. {{esaera2|''Gaur egun garbitasunaren itxura guztiz freskoa eta aire garbiagoa dago; desagertu dira klima ez-osasungarriaren arrazoiak, askotan gure hiriari ospe txarra eman diotenak''<ref>Frontin. ''Aq''. 88.3.2.</ref>.|}}
Eraikin publikoez, ur-garraioaz eta estolderiaz hiriko gobernua arduratzen zen, baina Erromako kaleen garbiketa eta haien egoera ona edilen ardura zen<ref group="oh">Legeak, gainera, herritarrei eskatzen zien, zigorpean, eraikinen fatxadak ez ezik, euren jabetzaren aurretiko bide publikoaren zatia ere garbi edukitzea.</ref>, batez ere drainatze, konponketa eta zoladura<ref>''Tab. Hera. Lex Jul.'' 20-23'';'' 25-28.</ref>. Pixka bat lehenago, Julio Zesarrek lege zorrotzak onartu zituen kaleetako zikinkeria kontrolatzeko, baina efektu eskasarekin<ref>Carcopino, J., 2004: 56-57. or.</ref>. Halaber, etxebizitzen zaramarako, abandonaturiko animalien eta gizakien gorputzerako bazegoen gaueko garraio-zerbitzu bat.
Behin Neronek, zaborra kaleetan pilaturik ikusirik, Vespasiano zinegotziari lezio bat eman nahi izan zion, eta bere soldaduei agindu zien togaren aurrealdea lokatzez zikin ziezaiotela. Une horretan ez zion aparteko garrantzirik eman egoerari, eta Vespasianok boterea hartu zuenean, Neronek abandonatutako hiria hobetzeko jainkozko esku-hartze gisa interpretatu zuen kasua<ref>Cass. Dio 59.12.3; Suet. ''Vesp''. 5.3.</ref>.
Hala ere, enperadoreen jarduerak lehendik zeuden zerbitzuak mantentzera mugatzen ziren neurri handi batean. Baliteke eskala handiko hiri-berritzea Zesarren eta Neronen tankerako megalomanoekin lotzen zelako, baina Erromako topografiak ere egin zitezkeen erreformei muga ezarri zien<ref>Suet. ''Ner.'' 16.38.</ref>.
Hiri-komisarioen (''curatores urbium'') ardura zen hiriko bideak zaintzea, zolatzea, ibaiek eraikinei kalterik ez egitea, eta behar ziren lekuetan zubiak egotea. Era berean, ikuskatu behar zituzten horma pribatuak, edo etxeari erantsitako beste edozein motatakoak, bidea ez inbaditzeko. Eraikinaren jabeek konpondu eta aldatu beharko lukete, zigorpean<ref>Pap. ''Dig''. 43.10.1.</ref>.
Erroman jakitun ziren kaleen garbitasunak eta estolden egoera onak biztanleriaren osasunarekin zuten harremana. Beraz, pretoreen ardura zen estolden garbiketa eta konponketa, estolderiako zikinkeria izurrite eta hondamenaren kausa baitzen<ref>Ulp. ''Dig''. 43.23.1.1.</ref>.
Bestalde, bide publikoari erasan ziezaiokeen obra baten egileak, hura amaitzean, jatorrizko egoeran utzi behar zuen<ref>Ulp. ''Dig''. 43.11.1.1.</ref>. Nahiz eta erromatar legeak bide publikoan egindako obrek drainatze egokia izatera behartu, ez zegoen autoritatera joaterik ur geldiek eragindako usain txarrengatik<ref>Ulp. ''Dig''. 43.8.2.29.</ref>.
Objektuak bide publikora botatzea (''effusis vel deiectis'') legeak zigortzen zuen, baina horrek kalteak edo galerak konpontzeari garrantzia handiagoa ematen zion kaleak garbi izateari baino. Labeon juristak legea gauez aplikatzen ez zela argudiatu bazuen ere, Pablok adierazi zuen bazirela jendea gauez joaten zen lekuak<ref>Paul. ''Dig''. 9.3.6.1.</ref> .
Erromak hondakinak ezabatzeko arazo itzela zuen saneamendu sistema eskas eta desegokia zelako, eta horrek elikagaiak eta ura kutsatzeko arriskua zuen. Aitzitik, nekazariek bazuten etxetik kanpo hauek metatzeko lekua, soroetan zabaldu aurretik. Varronek komunen eta gorotz-hobien kokapen ezin hobeari buruzko xehetasun handiak eman zituen, gizakiek eta animaliek ur-iturri bereiziak izan behar zituztela gomendatuz<ref>Varro. ''Rust.'' 1.11.2; 1.13.4.</ref>. Nekazariek malaria jasateko aukera gutxiago zuten haien animaliak eraikin bereizietan mantentzen zituztenean, eltxoak animalietan kontzentratzen direlako, baina hiritarrek ez zuten babes hori.
Erroman hiltegirik ez zegoenez, zegokien merkatuan (''boarium''<ref group="oh">Abelgorri-merkatua.</ref>'', suarium''<ref group="oh">Txerri-merkatua.</ref>) abereak erosi ondoren, bizirik eraman behar zituzten harategira, bidean ebakuatu eta pixa egiten zuten bitartean. Han saltzen zituzten sakrifikatuak eta zatikatuak izan ondoren, baina animalien hondakinak kalera botatzen zituzten.
Iturri klasikoek adierazten dutenez, ez zen batere erraza kale estuetan zamatutako animaliak gidatzea. Horregatik, nahiko usuak ziren haiek edo garraiatutako kargak oinezkoen gainera erortzearen ondoriozko istripuak<ref>Alfen''. Dig''. 9.2.52.2-3; Ulp. ''Dig.'' 9.2.27.33.</ref>.
[[File:Map of downtown Rome during the Roman Empire large-annotated.jpg|thumb|300px|<center>Cloaca Maxima Erromatar Inperioan, gorriz markatutakoa</center>]]
Antzinako Erroman, hiriko osasungarritasunari eragiten zion animalia asko bizi ziren<ref>McCormick, M., 2003, 8. or.</ref>. Etxeetan txakurrak eta katuak ugariak ziren; etxeko txakurrek intsulen eta ''domus''en ateak zaintzen zituzten, baina kaleko txakurrak, zurratzaileek larruagatik ehizatzen zituzten. Horretaz gain, behartsuek txakurkia jaten zuten, jakin gabe kiste hedatidikoez kutsatuta izateko modu bat zela<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.</ref>. Martzialen esanetan, etxeak zaintzen zituzten txakurrek, gorotzak egiteaz gain, janari-hondarrak eta giza kakak jaten zituzten<ref>Mart. ''Ep''. 1.83; 12.48.8.</ref>.
Etxeko haragijaleek kutsatutako gaixotasunak (ekinokosia, amorrua...) ugariak ziren. Ektoparasitosi hutsalak, hala nola sarna edo zizareak, ohikoak ziren, baina bektoreek transmititutako gaixotasunak ere ezin ziren falta (izurria eta tifusa). Zakurrek edo beleek sarraskia jaten zuten Tiber ibaira edo zaborretan botatako gorputzetatik<ref>Briones Dieste, V., 2022, 1. or.</ref>.
Erroma hiriak arratoi arazo handirik ez izateak azal dezake izurrite bubonikorik ez egotea Justinianoren garaira arte. Zizeronek ere ez zituen karraskari horiek aipatzen etxe batean bizilagun ez desiragarritzat, baina sugeei erreferentzia egin zien<ref>Cic''. Off.'' 3.54.1.</ref>.
Erromatar hirietan, estolden eta komunen helburua ez zen patogenoen transmisioa gelditzea, gaur egun bezala; logikoa denez, mikroorganismoen kontzeptua artean ez zen ulertzen garai horretan. Aitzitik, litekeena da estolderia eta komunak eraikitzea kirats eta hondakinak publikoaren ikuspegitik ezabatzeko<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 66. or</ref>.
== Merkatuak ==
Erromatarrek hiri-espazioa merkaturatu zuten: hiri oparoagoa bihurtu ahala, merkataritza-guneak handitu eta egonkor bihurtu ziren. Dendak (''tabernae''), elikagai azokak (''macella''), biltegiak (''horrea'')<ref>''ILS'' 5910</ref> eta beste eraikuntza mota batzuk susperraldi ekonomikoaren adierazleak ziren, baita gero eta landuagoko garraio eta lehorreratze-azpiegiturak ere<ref>Flohr, M., 2020, 7. or.</ref>.
Trajanok, uholdeak saihesteko eta Erromaren hornidura ziurtatzeko, Ostian portu berri bat eraiki zuen, Tiberreko kaiak zabaldu zituen, baita bere foroari atxikitako merkatuak ere<ref>Patterson, J. R., 1992, 213. or.</ref>.
Erromaren oinarrizko elikagai gehienak ibaiz eta itsasoz ekartzen ziren, hiritik gertuko ekoizleek ez baitziren gai hiriko beharrak asetzeko. Tiberren zehar, gizonek eta idiek salgaiak garraiatzen zituzten, eta azken garraiorako, erromatar kaietatik biltegietara, milaka langile libre eta kontratatuen indarra erabiltzen zuten<ref>Erdkamp, P., 2013, 270. or.</ref>.
''Macellum'' terminoak Erromako eraikin mota bati egiten zion erreferentzia, hots, hornidura-merkatuari<ref group="oh">''Macellum'' elikagaien merkatua zen, non haragia, arraina edo inportatutako beste produktu exotiko batzuk aurki baitzitezkeen. Egitura angeluzuzena izan ohi zuen, arkupeez inguratutako esparru itxia, eta taberna ilarak zituena.</ref><ref>''ILS'' 9432</ref>. Merkatu mota hura ohikoa zen Italian zein probintzietan. Egitura angelu zuzenekoa, eta haren patio nagusia ate eta burdin itxitura batek inguratzen zuten. Erromako merkaturik ezagunenak honako hauek ziren: Zelio muinoko ''Macellum Liviae''<ref>''LTUR'' 3.73. or.</ref>'', Macellum Augusti,'' Eskilinoko ''macellum''a, ''Macellum Magnum'' edo Trajanoren ''macellum''a.
Aipatutakoez gain, Erroman baziren produktu espezifikoen salmenta biltzen zuten beste merkatu batzuk, hala nola ''Forum boarium''a<ref>''ILS'' 426.</ref>, ganaduaren merkataritzari eskainia, Palatino muinoaren eta Tiber ibaiaren artean; ''Forum holitolium''a, belar eta barazkien merkataritzari eskainitakoa, Kapitolioko muinoaren eta [[Serviar Harresiak|Serviar harresi]]<nowiki/>en artean; ''Forum piscarium''a, arrain merkataritzari eskainia, Kapitolioaren eta Tiberren artean, egungo Erromako Ghettoaren eremuan; ''Forum suarium''a<ref>''ILS'' 722.</ref>, txerri-merkataritzari eskainia, [[Marteren Zelaia (Erroma)|Marte Zelaia]]<nowiki/>ren iparraldeko hiri-kohorteen kuartelaren ondoan; ''Forum vinarium''a<ref>''ILS'' 6168.</ref>, ardoaren merkataritzari eskainia, gaur egun ''quartiere'' ''Testaccio''ren eremuan, Aventino muinoaren eta Tiberren artean. Beste merkatu batzuk ezagutzen ziren baina identifikaezinak dira, gune bakoitzaren funtzioari buruzko informazio zehatza falta zaigulako<ref>Richardson, L. Jr., 1992, 101, 159-164. or.</ref>. Ospe txarreko beste merkatu bat Suburakoa zen. Izan ere, Porfirioren hitzetan, arratsaldeetan bakarrik irekitzen zen, eta han saltzen zen goizean Erroman lapurtutakoa<ref>Porph. 7.113.1-2.</ref>.
''Taberna''k, merkatuetako eta kaleko saltoki iraunkorrak ziren, baina kaleko posturik gabeko saltzaileak nonahi ugaritzen ziren Domizianok praktika hori debekatu zuen arte, beharbada dendariek lehiakortasun ilegalez kexatu zirelako. Gainera, saltzaile horiek ez zuten ezartzen ziren espazioa garbi uzteko ardura, legeak beste establezimendu batzuen jabeei agintzen zien bezala, zeinek kalea garbitu behar baitzuten beren eraikinen aurrean<ref>Mart. ''Ep.'' 7.61.1-10; ''Tab. Her., Lex Iul.'' 53.</ref>.
Merkatu-saltzaileek (''macellarius''<ref>Col. ''Rust.'' 11.ca.9.1.</ref>'', propola''<ref>Plaut. ''Aul''. 512.</ref>), libreek edo esklaboek, negozioa beren kabuz edo errentan izan zezaketen. Merkatu eta hirietako saltzaile txiki horiek zerga bat (''vectigal'') ordaintzen zuten beren postua izateagatik<ref>Espinosa, M., 2015, 64. or.</ref>. Merkatariaren lanbidea, Zizeronen iritziz zikina zelako, gizartean gutxien balioztatutakoen artean zegoen, eta maisuak, arkitektoak edo medikuak, berriz, estimatuenak ziren<ref>Cic''. Off.'' 1.151.4-10.</ref>.
Hala ere, enperadoreak txikizkako merkataritzaren garrantzia ulertzean, saiatu ziren arautzen. [[Alexandro Severo]]k, adibidez, ardo, barazki, zapatari eta abarren saltzaileen elkarteak sortu zituen, beren ordezkari eta epaileekin<ref>''SHA Alex.Sev.'' 2.4.8.</ref>.
Elikagaiak kontserbatzeko sistemak mugatuak zirenez, merkatuak inguruan ekoitzitako produktu freskoez hornitzen ziren, batez ere<ref>Kron, G., 2012, 278. or.</ref>. ''Pastio villatica'' deiturikoak Erroma inguruko nekazaritza-zentroak ziren, barazkiak, etxeko hegaztiak eta baserriko animaliak ekoizten zituztenak hiriburuko merkatuetan saltzeko<ref>Purcell, N., 2007, 294. or.</ref>.
Merkatari erromatarrak bere produktu edo zerbitzura erakarri behar zituen kontsumitzaileak, lehiakideena baino hobea zela erakutsiz. Horretarako, zenbait estrategia eta metodo erabiltzen zituen bere produktuak aurkezteko. Metodoen artean, aipatzekoak dira saltokien sarreretan jarritako mosaikoak, kanpoko zein barruko errotulu edo margolanak, saltzaileek ordaindutakoa euren produktua literatura-testuetan aipatzeko eta sustatzeko. Nolanahi ere, publizitaterik onena produktuaren kalitatea zen, eta arrain saltsen eta gatzatzearen kasuan (''tituli picti''), gehien erabilitako kalitate-indizea ''flos'' terminoa zen<ref>Espinosa, M., 2015, 59. or</ref>.
Merkatuetan postu iraunkorra zuten saltzaileen artean, aipatzekoak dira, okinak, harakinak, arrain- eta barazki-saltzaileak besteak beste. Latinezko ''pistor'' hitzak ez ditu aleak ehotzea eta ogia egostea bereizten; horrek adierazten du Erromako okinek bi zerbitzuak egiten zituztela<ref>Erdkamp, P., 2013, 275. or.</ref>. Ogiari dagokionez, etxe aberatsenetan bakarrik zeukaten okin propioa. Jende arruntak azokara joan behar zuen ogia erostera<ref>Mart. ''Ep.'' 14.223.1.</ref>.
[[File:Mercati di Traiano - Roma.jpg|thumb|300px|<center>Trajanoren merkatua</center>]]
Dendak nonahi zeuden Erroman, baina ''honestiores''ek etxean egindako ogia eta beraiek ekoiztutako ardoa kontsumitu ohi zuten. Hori zela eta, Zizeronek bere aurkari politikoetako bati burla egin zion ogia eta ardoa saltzaileari erosten zizkiolako. Hala ere, kontsumitzaile aberatsek ere merkatari espezializatuei erositako produktuak sartzen zituzten sukaldean<ref>Cic''. Pis.'' 67.9.</ref>.
Haragiaren kasuan, Erroman hiltegirik ez egotean, abereak azokatik harategira bizirik eramaten zituzten, non sakrifikatzen eta zatitzen baitzituzten [[Txikizkari|txikizka]] saltzeko. Harakinek arazoak zituzten euliekin, animalien hondakinak kalera botatzen baitzituzten txakurrek eta karraskariek jan zitzaten<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.; Scobie, A., 1986, 421. or.</ref>.
Haragia ere auzoko ''taberna'' txikietan saltzen omen zen, [[Ponpeia|Ponpeian]] nabaria den moduan, eta badirudi talde zehatz batzuen artean, esaterako, soldadu erromatarren artean, oso ezaguna izan zela<ref>Corbier, M., 1989, 224. or.</ref>. Haragia jatea oso gomendagarria ere zen kirolarientzat<ref>Donahue, J. F., 2015, 89. or.</ref>.
Azterketa bioarkeologikoen arabera, eskeleto batzuen deformazioek adierazten dute dieta erromatarra pobrea zela eta haragi gutxi kontsumitzen zutelako<ref>Paine, R. et al., 2009, 206. or.; Griffin, R. et al., 2011, 542. or.</ref>. Hala ere, Peter Teminek uste du Erromatar Inperioaren hedapenak eta ondorioz garraio-kostuak murrizteak dieta zabalagoa ekarri zutela, fruta eta barazki berriekin eta haragi gehiagorekin. Bere kostu handiagatik goi mailako klaseei zuzenduta egon arren, Printzaldian aurreko edo ondorengo mendeetan baino animalia hezur gehiago aurkitu dira<ref>Temin, P., 2012, 224. or.</ref>.
Pobreek haragia jateko zuten modu bakanetako bat aberatsen afarietara joatea zen, non soberakinak jan baitzitzaketen. Kolumela K.o. I. mendeko autore betikoaren arabera, eskuzabaltasun hori ohikoagoa izan zen aurreko garaietan<ref>Col. ''Rust.'' 10.pr.1.1.</ref>.
Txakurrak ugariak ziren Erroman etxebizitzen ateak zaintzeko. Zurratzaileek larruagatik ehizatzen zituzten, eta behartsuek, berriz, kaleko txakur-haragia jateko. Hori kiste hedatidikoak hedatzeko modu erraza zen<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.</ref>.
Hainbat elementu konbinatu ziren elikagaien prezioak hain kezkagarriak izateko diru-sarrera baxuko herritarrentzat: lehenik eta behin, haien eros-ahalmena hain zen baxua, non diru-sarreren zatirik handiena elikagaietan gastatzen baitzuten; bigarrenik, soldatapeko askoren diru-sarrerak ezegonkorrak eta sasoikoak ziren, negua heldu orduko, garraiolariek eta peoiek, esaterako, lana galtzen zuten itsas trafikoa eta eraikuntza murrizten zirelako; hirugarrenik, alearen prezioa garestitzen zenean, hiritar askok ez zuten ordezko elikagairik. Nahiz eta benetako gosea eskalei eta etxerik gabekoei mugatu, jende arruntak bere horniduratik jan behar zuen gosea ez pairatzeko<ref>Erdkamp, P., 2013, 267. or.</ref>.
Merkatuetan, zorura jaurtitako hondakinez aparte, beste kutsadura-iturri bat komunetatik (''foricae'') zetorren. Eraikin publikoei atxikitako eta eserleku anitzeko instalazio horiek pribatutasuna eskaintzen zuten hiriko espazio publikoetan, hala nola kaleetan eta merkatuetan, baina kutsadura guneak izan ohi ziren<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 4.4. atala</ref>.
== Eraikuntza-arazoak eta hondakinak ==
Erroma etengabe berritzen zen, enperadoreek edo udal agintariek sustatutako obra publikoengatik edo ekimen pribatuagatik.Lan horien bidez, eraikinak birmoldatu eta beste batzuk eraiki ziren, hiri-espazio berrietan eta lehengo orubeetan, bai suteek kaltetu zituelako edo beren kalitate txarraren eraginez eraikinak behera etorri zirelako. Lan horiek guztiek eskulan handia behar zuten klimatologia oneko hilabeteetan.
Printzaldiaren hasieratik, aristokratek ezin izan zuten enperadoreekin lehian jarraitu eraikin berrietan eta monumentu tradizionalak berreraikitzen. Azkenean, enperadorea, erromatar bizitzaren beste hainbat alderditan bezala, patroi eta ongile bakarra bihurtu zen. Julio-Klaudiotar dinastiaren enperadoreek beren jauregiak Kapitolino muinoan eraiki zituzten. Neron harago joan zen bi eraiki zituelako: lehena, ''Domus Transitoria'' deitutakoa, Kapitoliotik Eskilinoraino hedatzen zen; bigarrena, ''[[Domus Aurea]]'', eraikitzeko ideia [[Erromako Sute Handia|Erromako sutea]]<nowiki/>ren ostean sortu zen, eta horretarako suteak Zelioko eta Opioko suntsitutako orubeak bereganatu zituen<ref>Suet. ''Ner.'' 31, 38.</ref>.
Bazeuden mantentze eta eraberritze lanetarako udal arduradunak zirenak. [[Dekurioi (Erromako armadako ofizial)|Dekurioiak]] eta [[magistratu]] nagusiak arduratu behar ziren kaleak, [[Areka|arekak]] eta estoldak eraikitzeaz eta zaintzeaz<ref>''Lex Col. Gen''. 77; ''Lex Flav. Mun.'' 19.</ref>. Ordaindu gabeko fakturei, amaitu gabeko lanei eta oreka gabeko udal kontuei aurre egiteko, K.o. II. mendetik aurrera, enperadoreek esku hartu zuten udal aurrekontuetan, ''curatores rei publicae'' izeneko funtzionarioak izendatuz<ref>Jacques, F., 1984, 4. or.</ref>.
Dena den, funts publikoak motz geratzen zirenean, gutxienez beste bi diru-iturri zeuden hiria mantentzen eta hobetzen laguntzeko. Lehenengoa zetorren magistratuek eraikuntza-proiektuetarako, jokoetarako (''ludi'') edo sakrifizioetarako gastatu behar zuten dirutik. Nahitaezko gastu horiei borondatezko beste diru-sarrera batzuk gehitu ohi zitzaizkien, eraikinen itxura hobetzeko edo jokoetan borrokalari gehiago sartzeko.
Bigarren diru iturria (''summa honoraria)'' magistratuek kargua hartu aurretik inbertitu beharreko dirua zen. ''Ob honorem'' ordainketa hori ez zitzaion aurrekontu publiko orokorrari gehitzen: hautetsiek onura publikoko helburu zehatzetarako erabil zezaketen, hauteskunde kanpainan (''pollicitatio'') agindu bezala, beti ere, kargurako hautatuak izateko ohorea (''honos'') lortzen bazuten.
Erromako geruza sozial gorenek, enperadoreak, elite inperialak (senatariek eta zaldunek, gehi [[liberto]] inperial kopuru txiki batek) eta tokiko handikiek [[Mezenasgo|mezenasgoaren]] bidez ''(evergetismo'') lagundu zuten. Inskripzioek adierazten dutenez, bertako eliteko kideak izan ziren ekarpen garrantzitsuenak egin zituztenak gizarte aitorpena lortzeko, egindako lanaren ondoan jarritako plaka batean mezenasen izena inskribatuz.
Eraikuntza-lanen datu epigrafikoek adierazten duten moduan, funts publikoek azpiegiturak (kaleak, ur-hornidura, estolderia), eraikin publikoak eta gotorlekuak finantzatu zituzten. Baina era guztietako eraikinen eraikuntza, zaharberritze edo dekorazioa ordaintzeko tokiko elitearen ekarpen ekonomikoak iragartzen dituzten inskripzio guztiak aztertuz gero, funts pribatuekin finantzatutako eraikuntzen kopurua esanguratsua izan behar zen<ref>Horster, M., 2014, 525-531. or.</ref>.
Etxebizitza xumeetarako erabilitako materialak kalitate eskasekoak izateaz gain (adobea, adreilua, kereta, txilar edo kanabera-sabaiak), karraskarien eta bizkarroien babesleku ere izan zitezkeen<sup>231</sup>.
Etxe batek behar adinako kalitatea izan dezan, materialak xehetasunez aukeratu behar ziren. Harriei buruz, Pliniok adierazi zuen nola eta noiz atera harrobitik, eta haietatik zein erabil zitezkeen eraikuntzan:
''Harriaren izaera zalantzan dagoenean, neurri egokia da udan harrobitik ateratzea, eta urte pare bat igaro baino lehen eraikitzeko ez erabiltzea, bitartean eguraldiak ongi onduta utziz. Kaltetutako xaflak lurpeko zimenduetarako egokiagoak direla ikusiko da, eta kalterik gabekoak, aldiz, segurtasunez erabil daitezke, baita aire zabalean''<sup>232</sup>.
Hondakin organiko eta ez-organikoen kudeaketa benetako arazoa izan zen Erromako hiriarentzat.
Lehen hondakin motari dagokionez, inperioaren hasieran, Erromako populazioa zortziehun mila eta milioi bat biztanle artekoa zela kontuan hartuz gero, pertsona horiek berrogei eta berrogeita hamar mila kilogramo gorozki inguru sor zitzaketen eguneko.
Gizakien gorozkiak Tiberrera estolderiaren bidez bideratzeko arazoa zen euri-ura edo iturrietatik gainezka egiten zuena ez zirela nahikoak.
Horri gehitu behar zitzaion erromatar hustubideek ez zutela atzera egiteko mekanismorik, uholdeen kasuan estoldetan zehar etxebizitzetan sar zitezkeen ur beltzak saihesteko, ezta gas-isuriak ere, hala nola hidrogeno sulfuroa (H<sub>2</sub>S) eta metanoa (CH<sub>4</sub>). Beraz, estolden usainaz gain, leherketak ohikoak izango zirela ondoriozta daiteke<sup>233</sup>.
231Briones Dieste, V., 2018, 72. or.
232Plin. ''HN'' 36.50.
233Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 3.3. atala.
Hondarrak kalean ez uzteko debekua ekiditeko, askotan, erromatarrek gauaz baliatzen ziren leihoetatik kalera hondakin solidoak edo likidoak botatzeko. Seguraski, arazoa larria zen, eta honela jaso zuen Ulpianok bere ''Ad edictum'' ''praetoris'' 23. liburuan:
''Leihoetatik botatakoagatik kalteturen bat dagoenean, epaileak medikuei ordaindutako soldatak kalkulatuko ditu, baita tratamenduaren gainerako karguak ere''”<sup>234</sup>.
Kaleetan bildutako hondakinak Erromatik kanpoko aire zabaleko lubakietan (''puticuli'') botatzen ziren. Ezagunena hiriaren ekialdean zegoen, Serviar harresien ondoan eta Eskilino Atearen kanpoaldean. Eremu horretan, gaizkileak exekutatzen zituzten eta, bertako lubaki kiratsetan, etxegabeen eta animalien gorpuak botatzen zituzten beste hondakin batzuekin batera<sup>235</sup>. K.a. I. mendearen hasieran, Eskilinoko atearen iparraldean hobi komun horietako batzuk estali ondoren, eremua marmol trabertinoko harriekin (''cippi'') mugatu zuten. Harri horiek adierazten zuten debekatuta zegoela zaborra botatzea eta huraxe zela hileta-suak egin zitezkeen hiritik gertueneko puntua<sup>236</sup>.
Ondoko mugarrian, ''senatus consultum'' batek debekatu egiten zuen zedarriek zehaztutako barruko eremuan gorpuak erretzea, lurperatzea, eta zaborra edo lurra botatzea. Zinegotziek bete behar zuten legea. Ikertzaileek diotenez, ''Pagus Montanus''ek definitutako barrutia Eskilino atearen kanpoaldeko eremuari dagokio, Venus Libitinaren santutegitik gertu.
''Lex Iulia Municipalis''ek<sup>237</sup> edilak premiatu zituen eraikin eta saltokien jabeek beren jabetzaren aurreko kalearen zatia egoera ezin hobean eduki zezaten, ura eta hondakinak pilatzea saihesteko eta ibilgailuek askatasunez zirkulatu ahal izateko. Jabeak kalea konpondu ezean, maizterrek egin beharko zuten, baina gero, gastatutakoa alokairutik kenduko zen<sup>238</sup>.
Papinianok ''De cura urbium'' liburuan adierazi zuen zinegotziek zaindu behar zutela tabernetako langileek beren lantokietako materialarekin kaleetako trafikoa oztopa ez zezaten. Gainera, udal-arduradunek ziurtatu behar zuten kaleetan ez zela liskarrik egongo. Ordena publikoaz gain, kaleak garbi eusteaz arduratu behar ziren, gorotzik egon ez zedin, eta gorpuak edo larruak bide publikora bota ez zitezen, usteltzeko arriskua zegoelako<sup>239</sup>.
Erromatarrek askotan ez zuten jakin hondakin biodegradagarrien kopuru ikaragarriarekin zer egin, hala nola eraikuntzak ateratakoekin, edo erromatarren eguneroko zereginetan erabiltzen ziren zeramikazko edo beirazko ontzien hondarrekin. Horien artean aipagarrienak dira ''dolia'' edo ''dolia curta'', edo likidoak eta ''garum''a garraiatzeko erabiltakoak, anforak kasu. Mediterraneoan zehar Erromara iritsitako produktuen kopurua zela eta, ohikoa zen, ontzien hauskortasunaren ondorioz, asko eta asko apurtzea, gehienbat Ostiako portuan deskargatzen zirenean.
Kontuan izanik hondakinak eta gorotzak gurdietan erretiratzen zirela, eta zirkulazio-arazoak saihesteko legeak eguzkia sartzen zenetik goizeko hamarrak arte bakarrik baimentzen zuela garraiatzea, erraz ondoriozta daiteke, eraginkortasuna zela eta, zabortegiak ez zirela hiritik urrun egongo<sup>240</sup>.
Tazitok K.o. 65. urteko sute handiaren hondakinen garraio masiboaren egoera deskribatu zuen. Neronek, Tiberretik gora alearekin Erromara alea garraiatzen zuten ontziak behartu zituen hondakinez kargatuta jaistera, Ostiako paduretan botatzeko<sup>241</sup>.
Zeramikaren hondakinak biltzeko, deskonposatzen zaila den materiala izanik, zabortegiak sortu behar izan ziren. Erroma ere ez zen arazo horretatik libratu, eta, izatez, bere muinoetako batean, ''Testaccio'' mendian edo ''Dei cocci'' mendian aurkitu da, elikagai-, ardo- eta olio-ontziz osatutako zabortegi handi bat, gehienbat zeramikazko hondakinez osatua, normalean anforak. Muinoak 30 metroko altuera hartu zuen eta bertara eramaten ziren anforen hondarrak pilatzeagatik sortu zen, benetako zabortegi bat sortuz. Han uzten eta apurtzen ziren portutik ekarritako anforak, beste ontzi batzuekin batera. Material horiek guztiak eta beren eduki-hondarrak karean lurperatzen ziren, usain txarrak saihesteko<sup>242</sup>.
== Erromako suteak Neronen garaian ==
Erromako urbanizazioa Neronen gustukoa ez bazen ere, ez dago argi enperadore horrek aurretiaz pentsatuta ote zuen Erromari su ematea hiria plan berri baten arabera egiteko. Suetoniok baietz uste zuen, kontsul ohi batzuk haien jabegoetan zenbait piromano zuziekin harrapatu zituztelako, baina ezin zitzaien ezer egin enperadorearen agindupekoak zirelako<sup>54</sup>. Dion Kasio ideia berekoa zen; horren ustez, enperadoreak menpekoak bidali zituen Erroman zehar hainbat tokitan sua pizteko<sup>55</sup>.
Gertakizun horren harira, Plinio Zaharrak ere uste zuen Neron izan zela Erromako sutearen arduraduna<sup>56</sup>. Senekak, berriz, suteaz eta erromatarren miseriaz hitz egiten zuen baina erantzulerik salatu gabe<sup>57</sup>.
Dena dela, Neron K.o. 64. urteko suteaz baliatu zen hiria berreraikitzeko; oinezkoentzako espaloiak estuak (''itinera'') eta kaleen zabalera handitu zituen; lehen gurdi bakar baterako kaleak ireki egin zituen bi orga aldi berean igaro ahal izateko (''viae'').
Erroma eraikuntza-estilo berri batekin eraiki zen, etxe guztien aurrean plazak egin ziren, bai kalean, bai familia bakarreko etxeetan, sua gertatuz gero, hedatu ez zedin<sup>58</sup>.
Sutearen ostean, hirigintza-plangintza berriarekin, jendez gainezkatzearen ondorioak arindu ziren, eta Erromako biztanle gehienen bizi-giroa osasuntsua izatetik urrun bazegoen ere, litekeena da Erdi Aroko hiri gehienena baino hobea izatea<sup>59</sup>.
Hiriburuan, sutetik salbatu ziren auzoak berreraiki ziren, ez galiarrek sortutako sutearen ondoren egin zen moduan, bereizi gabe eta zatituta, baizik eta kaleak eta etorbideak zabalagoak eta lerrokatuagoak egin zirela, baita altuera mugatuko eraikinak eta espazio irekiak ere. Apartamentu blokeen aurrean arkupeak jarri ziren, suaren aurkako babes gisa. Gehienak Neronek ordaindu zituen, baina suteak kaltetutako eraikinen eta orubeen jabeak ere behartu zituen zaborrik eta hondakinik gabe uztera.
Berreraikuntza bizkortzeko, sari bat eskaini zien etxe berrien jabeei, baina soilik eraikinak aldi jakin baten barruan altxatzen bazituzten. Suak sortutako hondakinetik orubeak garbitzeko, Ostiatik gariarekin zetozen ontziak hondarrez beteta itzultzeko agindu zuen, Ostiako zingiretan botatzeko.
Neronen hirigintza-planaren barruan, eraikinen ondoan iturri berriak egin zituzten suak itzaltzeko neurri gisa. Beraz, legez kanpo egindako ur-bilketak moztu ziren, herritarrei behar adina ur emari ziurtatzeko<sup>60</sup>.
234Gai. ''Dig''. 9.3.7.
235Bodel, J., 2014, 178. or.
236''CIL'' 1<sup>2 n</sup>838, 839.
237''ILS'' 6085.
238''CIL'' 6.593.32; ''Tab. Her''. 7
239Pap''. Dig.'' 43.10.1, 3-5.
240''CIL'' 6.593.66.
241Tac. ''Ann''. 15.43.1.
242Zamora-Manzano, L., 2017, 71, 83. or.
== Oharrak ==
{{erreferentzia_zerrenda|taldea=oh}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|3}}
== Bibliografia ==
*Briones Dieste, V. (2022). ''Was ancient Rome the perfect environment for zoonoses transmission?, Travel Medicine and Infectious Disease,'' <nowiki>https://doi.org/10.1016/j.tmaid.2020.101740</nowiki>
*Briones Dieste, V. (2018). La antigua Roma y las zoonosis. ''Revista Complutense de Ciencias Veterinarias,'' ''12(''2), 71-80 [ejournal]. https://doi.org/10.5209/rccv.60895.
*Bruun, C. (2015). The City of Rome. In C. Bruun & J. Edmondson (Ed.), ''The Oxford Handbook of Roman Epigraphy'' (471-494. or.). Oxford University Press.
*Carcopino, J. (1968). ''Daily Life in Ancient Rome.'' Yale University Press.
*Corbier, M. (1989). ''The ambiguous status of meat in ancient Rome. Food and Foodways,'' 3(3), 223–264. <nowiki>https://doi.org/10.1080/07409710.1989.9961951</nowiki>
*Donahue, J. F., (2015). ''Food and Drink in Antiquity. Readings from the Graeco-Roman World'', Bloomsbury Academic.
*Erdkamp, P. (2013). The food supply of the Capital. In P. Erdkamp (Ed.), ''The Cambridge Companion to Ancient Rome'' (262-277. or.). Cambridge University Press.
*Espinosa Bueno, M. (2015). ''El consumo de pescado y producto del mar en la sociedad romana. Implicaciones sociales, culturales e ideológicas'' [Master Amaierako Lana, Universidad de Sevilla].
*Flohr, M. (2020). ''Urban Space and Urban History in the Roman World,'' Routledge. New York.
*Griffin, R., Pitts, M., Richard, S., & Brook, A. (2011). Inequality at late Roman Baldock, UK: The impact of Social Factors on Health and Diet. ''Journal of Anthropological Research, 67''(4), 533-556.
*Horster, M. (2014). Urban Infrastructure and Euergetism. In C. Bruun & J. Edmondson (Ed.), ''Oxford Handbook of Roman Epigraphy'' (515-536). Oxford University Press.
*Jacques, F., (1984). ''Le privilège de liberté. Politique impériale et autonomie municipale dans les cités de l'Occident romain (161-244),'' École française de Rome. <nowiki>https://www.persee.fr/doc/efr_0000-0000_1984_mon_76_1#efr_0000-0000_1984_mon_76_1_T1_0001_0000</nowiki>
*Koloski-Ostrow, A. O. (2015). ''The Archaelogy of Sanitation in Roman Italy: Toilets, Sewers, and Water Systems.'' University of North Carolina Press.
*Kron, G. (2012). Food production. In W. Scheidel (Ed.), ''The Cambridge Companion to the Economic History of the Roman World'' (156-212. or.). Cambridge University Press.
*Le Roux, P. (2015). ''Erromatar Goi Inperioa Mendebaldean.'' Euskal Herriko Unibertsitatea.
*Mandich, M. J., (2015) Re-defining the Roman ‘suburbium’ from Republic to Empire: A Theoretical Approach, ''TRAC 2014.'' ''Proceedings of the Twenty-Fourth Annual Theoretical Roman Archaeology Conference,'' The University of Reading https://doi.org/10.16995/TRAC2014_81_99''.''
*McCormick, M. (2003). Rats, Communications, and Plague: Toward an Ecological History, in ''The Journal of Interdisciplinary History, 34''(1), 1-25. <nowiki>https://doi.org/10.1162/002219503322645439</nowiki>
*McGinn, T. (2004). ''The Economy of Prostitution in the Roman World: A Study of Social History and the Brothel.'' Ann Arbor. <nowiki>https://doi.org/10.3998/mpub.17679</nowiki>
*Morley, N. (2005). The salubriousness of the Roman city. In H. King (Ed.), ''Health in Antiquity'' (192-204. or.). Routledge.
*Paine, R. R., Vargiu, R., Signoretti, C., & Coppa, A. (2009). A health assessment for Imperial Roman burials recovered from the necropolis of San Donato and Bivio CH. ''Journal of Anthropological Sciences, 87'', 193-210.
*Patterson, J. R. (2000). Living and Dying in the City of Rome: houses and tombs. In J. Coulston and H., Dodge (eds.) ''Ancient Rome: The Archaeology of the Eternal City''. Oxford: Oxford University School of Archaeology Monograph 54: 257–289.
*Patterson, J. R. (1992). The City of Rome: From Republic to Empire, ''The Journal of Roman Studies,'' Vol. 82 (1992), pp. 186-215. <nowiki>http://www.jstor.org/stable/301291</nowiki> <nowiki>https://sci-hub.se/https://doi.org/10.2307/301291</nowiki>
*Platner, S. B. (1929), ''The Topography and Monuments of Ancient Rome,'' Franklin Classics Trade Press arg.
*Purcell, N. (2007). ''T''he Horti of Rome and the Landscape of Property. In E. Macdougall (Ed.), ''Ancient Roman Villa Gardens'' (287-203. or.). Harvard University Press.
*Richardson, L. J. (1992). ''A new topographical dictionary of ancient Rome''. Johns Hopkins Univ. Press.
*Rocca, S. (2019). Foreigners at Home: The Historical Geography and Demography of the Jews of Ancient Rome. In N. Andrade, C. Marcaccini, G. Marconi & D. Violante (Ed.), ''Ancient Cities 1. Roman Imperial Cities in the East and in Central-Southern Italy'' (438-467. or.). L’Erma.
*Roman, L. (2010). Martial and the City of Rome. ''The Journal of Roman Studies, 100,'' 88-117. <nowiki>https://doi.org/10.1017/S0075435810000092</nowiki>
*Scobie, A. (1986). Slums, Sanitation, and Mortality in the Roman World. ''Klio, 68,'' 399-433.
*Storey, G. R., (2002), ''Regionaries-Type Insulae 2: Architectural/Residential Units at Rome.'' American Journal of Archaeology'','' 106(3), 411-434., https://doi.org/10.2307/4126281.
*Temin, P. (2012). ''The Roman Market Economy.'' Princeton University Press.
*Torregaray, E. (2011). Sexo en Roma del mito a la realidad. ''Bitarte'', ''55'', 5-22.
*Yavetz, Z. (1958). The Living Conditions of the Urban Plebs in Republican Rome. ''Latomus, 17''(3), 500-517.
== Ikus, gainera ==
*[[Ur_sakratuak_Erromatar_Inperioan]]
*[[Erromako ur-hornidura Erromatar Inperioan]]
*[[Erromako ur-kontsumoa Erromatar Inperioan]]
*(ing) [[:en:Suburra|Subura]]
*(ing) [[:en:Domus_Transitoria|Domus Transitoria]]
== Kanpo estekak ==
* ''CIL'' (''[https://cil.bbaw.de/en/homenavigation/the-cil/volumes Corpus Inscriptionum Latinarum]'')
* ''ILS ([[iarchive:inscriptioneslat01dessuoft/page/n11/mode/2up|Inscriptiones Latinae Selectae]]).''
* ''LTUR'' ([https://archive.org/details/lexicon-topographicum-urbis-romae-suburbium-4-m-q-2006/Lexicon%20Topographicum%20Urbis%20Romae%20-%20Suburbium%202%20-%20C-F%20%282004%29/page/220/mode/2up?q=Camenae Lexicon Topographicum Urbis Romae Suburbium])
* Oxford Classical Dictionary, 4th Edition, Abbreviations List https://oxfordre.com/classics/page/3993
* (ing) [[:en:Mefitis|Mefitis]]
*(ing) [[:en:Cloacina|Cloacina]]
*{{Erreferentzia|izenburua=Suburra|hizkuntza=en|data=2024-10-06|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Suburra|sartze-data=2024-11-10|encyclopedia=Wikipedia}}
*(es) [[:es:Templo_de_la_Paz|El Templo de la Paz]]
[[Kategoria: Ura]]
[[Kategoria: Kutsadura]]
[[Kategoria: Erromatar akueduktuak]]
[[Kategoria: Antzinako Erroma]]
{{autoritate kontrola}}
{{commonskat}}
l82jas8kbrifxlvk1389b7fxgmz5iex
9975349
9975336
2024-11-20T16:13:16Z
Lasterketak
49276
/* Eraikuntza-arazoak eta hondakinak */
9975349
wikitext
text/x-wiki
= Erroma hiriko kutsadura antzinitatean =
Erromatarrak zuzenean eragiten zieten bi kutsadura moten jakitun ziren: kutsadura fisikoa eta kutsadura erlijiosoa<ref>Ikus [[Heriotza antzinako Erroman]]</ref>. Lehenengoak Erromako osasungarritasunari eragiten zion<ref group="oh">Dionisio Halikarnasokoaren esanetan, nahiz eta eremua zingiratsua izan, Troiatik ihes egin zutenen bigarren belaunaldikoek beste abantaila batzuk kontuan izan zituzten toki hori aukeratzean Erroma eraikitzeko. Livio, Plutarko eta Plinio beste iritzikoak baziren ere.</ref><ref>Dion. Hal. ''Ant. Rom.'' 1.72.1-2; Livy 1.7.1.1; Plut. ''Rom''. 9; Plin. ''HN'' 3.9.</ref> eta, ondorioz, biztanleen osasunari.
Kutsadura-mota hark zerikusia zuen [[Erroma hiriko drainatze eta saneamendua Antzinako Erroman|Erromak zingira-leku]] batean altxatua izanarekin. Horregatik, esan daiteke Erromako kutsaduraren jatorria hiria toki zingiratsu batean eraikitzean zetzala, non eltxoek eragindako malaria bezalako gaixotasunak ohikoak izango liratekeen. Hala ere, denborak aurrera egin ahala, arazo horiek konpontzen joan ziren paduren drainatzearekin, estoldak eraikitzearekin eta baliabide gehiagoko populazioa zazpi muinoen magaletara mugitzearekin, han altuerak eta haizeak gaixotasunak eta kiratsak urruntzen baitzituzten. Palatino eta Kapitolioko muinoen artean kokatutako leku paduratsua hustu ondoren, hiriko erdigunea bihurtu zen, hortaz, [[Erromatar foroa]] mendeetan zehar eguneroko bizitzaren erdigunea izan zena. Bertan garaipen-prozesioak, hauteskundeak, epaiketa kriminalak, gladiadoreen borrokak eta merkataritza-guneak antolatzen ziren.
Gainera, bazeuden beste faktore batzuk kutsadura areagotzen zutenak, adibidez kaleen eta merkatuen (''[[Macellum|macella]]'') zikinkeria eta zarata, ur zikinen drainatzearen funtzionamendu txarrak, zikinkeria, kaleetan abandonaturiko gorpuak, giza hondakinen pilaketak, hilerrien eta nekropolien egoera negargarriagatik, eta kutsadura akustikoa.
== Hiriko topografia eta biztanle-dentsitatea ==
Erroman kutsadurak gainpopulazioarekin zerikusi handia zuela jakinik, agintariak legeriaren eta hiri-erreformen bidez kutsadura murrizten saiatu ziren biztanleei bizi-egoera hobeak eskaintzekotan<ref>Bruun, C., 2015, 487-488. or.</ref>. Hala ere, ezer gutxi egin ahal izan zuten immigrazioaren etengabeko fluxuaren aurrean, ostatua nonahi bilatzen zuena.
[[File:RegioIIRome2.png|thumb|300px|<center>Erromako Augustoren eskualdeak</center>]]
Arazoa zen Erromak lurralde berriak konkistatu ahala, hango bizilagun asko hiriburura zetozela. Lehen etorkinak [[Italiar penintsula|Italiar penintsulatik]] etorri ziren, nekazaritzaren etekin ekonomikoaren beherakadaren ondorioz. Arrazoia zen Erromak lurralde berriak konkistatu ahala, gerren galtzaile asko, esklabo bihurtuta, Italiara eraman eta nekazaritzan lan egitera behartzen zituztela. Ondorioz, eskulan merke horrek elikagaien prezioak hondoratu zituen eta nekazari tradizionalek beren soroak utzi behar zituzten errentagarritasun faltagatik. Aukera horretaz jabe berriak baliatu ziren latifundioak sortzeko, eta horiekin elikagaien ekoizpen masiboaren etapa berri bati ekiteko.
Erromara emigratzeko beste erakargarri bat superpopulazioa bera izan zen. Ekonomiaren ikuspegitik, hiri-biztanleriaren kontzentrazioa abantaila zen etorkinentzat, kontsumitzaile talde sendoa osatzen baitzuen, eta heldu berriek beren ondasun eta zerbitzuak eskaini zitzaketen. Errepublikaren garaitik jende askok emigratu zuen Erromara, pentsatuz janaria prezio baxuan edo doan lortzeko asmotan, baina laguntza hori ez zegoen eskuragarri hiriko edozein biztanlerentzat baizik eta bakarrik hiritartasun osoko erromatarrentzat.
Tradizioaren arabera, Erroma inolako planik gabe berreraiki zen K.a. IV. mendeko galiar inbasioaren ondoren. Hondakinetatik hasita, etxe berriak egin ziren hirigintza planik erabili gabe. Poliki-poliki, auzo aristokratikoak pobreenetatik bereizi ziren, eta K.a. I. mendean [[plebe]] gehiena [[Aventino|Aventinon]], [[Zelio|Zelion]] (txikizkako merkatarien erdigunea) eta Argileton (zapatarien eta liburu-saltzaileen erdigunea) kontzentratu zen<ref>Yavetz, Z., 1958, 505. or.</ref>.
Hala eta guztiz ere, banaketa hori ez zen guztiz behin betikoa izan, auzo txiroetan pertsona garrantzitsuak eta aberatsak bizi izan zirelako. Adibidez [[Ponpeio|Ponpeiok]] egoitza izan zuen Karinae barrutian<ref>Cic. ''Har. resp''. 49.</ref> (Zelioren eta [[Eskilino|Eskilinoaren]] artean); [[Julio Zesar]] ''[[pontifex maximus]]'' izan baino lehen, Suburan bizi zen, baita [[Luzio Kornelio Sila|Sila]]<ref>Plut. ''Sull''. 1.</ref> eta [[Zesar Augusto|Augusto]]<ref>Suet. ''Aug''. 72.</ref> zenbait momentutan ere.
Jakina da aurrerapen teknologikorik gabe hiri batek ezin diola biztanleriaren tamainari eutsi. Erromatarrek berrikuntza egin zuten ingeniaritza hidraulikoan eta zibilean: airearen, uraren eta animalien indarra, egurra, hormigoia eta masa-ekoizpena bikain erabiliz. Ondasunen estandarizazioan, banaketan, espezializazioan eta nekazaritza-teknologien garapenean maisuak izan ziren. Aurrerapen horiek guztiek ekoizpena eta ekonomia garatu zituzten hainbat mendetan<ref>Mandich, M. J., 2015, 87. or.</ref>. Hori zela eta, Erromak, Italiak eta inperioaren ekonomiak bultzaturik, hazkunde demografiko handia izan zuen.
Silaren garaitik [[Printzealdia (Antzinako Erroma)|Printzaldira]] arte, Erromako populazioa pixkanaka-pixkanaka handitu zen, eta are bizkorrago [[Antoninotar dinastia|Antoninoen]] gobernupean, hiru mendez banatutako bi estatistika-multzoek adierazten digutenez. Horren harira, Erromari buruzko bi dokumentuek (''Curiosum'' eta ''Notitia'') hiriari buruzko erreferentziak eta estatistiken laburpenak ematen dituzte. Informazio hau Augustok egindako Erromako banaketa 14 eskualdetan oinarritzen zen. Esan beharra dago dokumentu hauek K.o. IV. mendeko konpilazioak direla, Dioklezianoren azken egunetan, K.o. 305aren inguruan, edo Konstantinoren agintaldian<ref>Storey, G. R., 2002, 412. or.</ref>.
Txosten horiek erromatar ''vici''en errolda bat ematen dute, hau da, mugakide ziren kaleek elkarren artean banatzen zituzten hamalau barrutietako auzoena<ref>Suet. ''Aug''. 30.</ref>. Augustok administrazio berezi bat eman zion ''vicus'' bakoitzari, ''magister'' batek zuzenduta eta [[Larak|lare]] aldare batek mugaturik kaleen gurutzetan. Banaketa horren ondoren, [[Vespasiano|Vespasianok]] eta [[Tito|Titok]], Erroma 265 ''vici''tan zatitu zuten<ref>Carcopino, J., 2004, 38. or.</ref>. Augustok hasitako Erromaren plangintzak etxebizitza bloke izugarri eta neurrigabeak ugaritu zituen.
Erroman biztanleria-dentsitatea asko aldatzen zen haranaren hondoan edo muinoen magalean bizitzearen arabera. Yavetzek kalkulatu zuenez, Erromak 1.000.000 biztanle bazituen, ''domus''etan (esklaboak barne) 200.000 eta 300.000 pertsona artean biziko ziren, eta gainerako 700.000-800.000 pertsonen etxebizitzak intsulak edo bestelako ostatuak izango ziren<ref>Yavetz, Z., 1958, 504. or.</ref>.
Palatinotik, [[Julio-klaudiotar dinastia|Julio-Klaudiotar]] aldiko enperadoreek dentsitate gutxiagoko eremuetara zabaldu zituzten beren jabetzak ''horti''<ref group="oh">''Hortus'' hitza, hasiera batean, hiritik kanpoko baratzeak izendatzeko erabili bazen ere, K.a. I. mendean honela deitzen zitzaien luxuzko bizilekuei, eta egoitza horiek landa-ingurune bat eskaintzen zieten jabeei Erromatik hurbil.</ref> izenekoak sortzeko, baina, batzuetan, aristokraziari lurrak kentzen zizkioten zilegiak ez ziren moduak erabiliz.
[[Neron|Neronek]] ''Domus Transitoria'' eta ''[[Domus Aurea]]'' Eskilinoko ''horti'' jauregiarekin konbinatu nahi izan zituen. Asmo handiko proiektu horrek landa- eta hiri-elementuak integratuko zituen luxuzko konplexu artifizial batean. [[Flaviotar dinastia|Flaviotarren]] jauregia, aldiz, [[Palatino|Palatinoan]] eraiki zen berriro<ref>Patterson, J. R., 2000, 260. or.</ref>.
Gainpopulaziorekin loturik etxebizitza falta zegoen. Biztanleriaren estraturik baxuenak, [[Patrizioak|''patrizioe''n]] adina baliabide ekonomikorik ez zutenez, zorionekoenak etxe-blokeetako gela txikietan (''insulae'') pilatuta bizitzearekin konformatzen ziren, zeinen eraikuntza-kalitatea ideala izatetik oso urrun baitzegoen. Dena den, egoera okerragoa zen baliabide ekonomikorik ez zutenentzat, arkupeen azpiko eraikuntza inprobisatuetan (''ergasteria'') edo mausoleoetan aterpea bilatu behar zutelako, azken hauek ''[[pater familias]]''en baimenarekin eta gainbegiratzearekin.
Erromako egoitzen prezioaren etengabeko igoera justifikatzeko ustezko arrazoietako bat izango zen seiehun senatari erromatarrek beren aberastasunen zati bat Italiako higiezinetan eta lurretan inbertitzeko zuten betebeharra, ziurrenik Erromako senatuko bileretan haien presentzia bermatzeko<ref>Bruun, C., 2015, 477. or.</ref>. [[Trajano|Trajanoren]] garaian, esaterako, senatariek beren ondasunen herena inbertitu behar izan zuten Italiako lurretan<ref>Plin. ''Ep''. 6.19.4.</ref>; Marko Aurelioren agindupean, ordea, eskakizuna laurden batera murriztu zen<ref>SHA ''M. Ant.'' 11.8</ref>.
Espekulazioaren ondorioz, aberatsek etxeak eta ''domus''ak erosten zituzten bitartean, pobre asko kale gorrian bizi ziren. Martzialek egoera hau salatu zuen epigrama batean:
{{esaera2|''Jauregi bat duzu Eskilino muinoan, eta beste jauregi bat Diana muinoan; eta beste batek bere burua altxatzen du Patrizioen eremuan<ref group="oh">Servio Tuliok patrizioei emandako zatia, Eskilino muinotik ez oso urruti.</ref>. Zure bizileku batetik Zibele alargunaren tenplua ikusten duzu, beste batetik Vestarena; beste batzuetatik Kapitolio zaharra eta berria begiratzen dituzu. Esadazu non aurki eta bila zaitzaket: nonahi bizi den gizon bat, Maximus, ez da inon bizi''<ref>Mart. ''Ep'' 7.73.</ref>.|}}Martzialek erromatar superpopulazioa eta hiri-giroa ikuspegi materialista batetik irudikatu zuen, non ohikoak baitziren sexu-eszenak, literatura-giroa, klientelismoa eta finantzak. Horregatik, Martzialen idatziak oso garrantzitsuak dira erreferentzia topografikoen dentsitatea zehazteko<ref>Roman, L., 2010, 90. or.</ref>.
Gertuko Ostia hiriak adibide gisa balio dezake inguruko Erromako etxebizitza arazoa azaltzeko. Aipatutako biztanleriaren %90 bere dendetan (''tabernae'') bizi zen, intsuletako logeletan, ostatuetan (''hospitia, stabularia, capponae, deversoria''), edo zuzenean kale gorrian (arkupeak, gangak, zubiak edo eskailerak)<ref>Briones Dieste, V., 2018, 72. or.</ref>.
Giza jarduerak sortutako hondakin solidoek eta likidoek eragindako kutsaduraz gain, kutsadura akustikoa nabaria zen, jarduera ekonomikoaren zalapartak eta kalez kale ibiltzeak eragiten zituztenak. Horiek guztiek eragin zuzena izango zuten erromatarren osasunean.
== Auzoak ==
Erromatarrak adituak ziren konkistatutako herriak eta tokiak zenbatzen, neurtzen eta haietan hirigintza planak ezartzen. Horregatik, hiriak zonifikatu zituzten, eta Erroma hiriari zegokionez, zenbait muga zituen, adibidez, fisikoak, erritualak, ekonomikoak eta juridikoak.
Erromatarren mugarik nagusiena hiriko perimetroarena zen, hots, ''[[pomerium]]''arena<ref group="oh">''Pomerium'' edo ''pomoerium (''latinezko ''postmoerium'' hitzetik: harresiaren ostean) Erroma hiriko muga sakratua zen. Legez, Erroma bakarrik ''pomerium'' barruan zegoen, beraz, kanpoaldeko Erromari zegozkion lurrak ez ziren Erroma.</ref><ref>Carcopino, J., 2004, 23. or.</ref>, zeinak berriki aipatutako lau kategoriak biltzen baitzituen. Zonifikazioak zirela medio, zenbait talde hiritik kanporatu ziren, hala nola, erlijio batzuen kideak, talde etnikoak edo zenbait lanbidetakoak<ref>McGinn, T. A., 2004, 140. or.</ref>.
Erromako jende gehiena osasungarritasun gutxiagoko auzoetan pilatzen zen zazpi muinoen oinetan. Alde horietan, bizi-egoera kaskarrenen artean, prostituzioa ohiko jarduera zen, eta mota guztien artean kalekoa hedatuena zen, zinegotziek araututa bazuten ere. Jarduera horren tokirik aipagarrienak ziren ''vicus Tuscus''; etruriar auzoa (hiriko auzorik jendetsuenetako bat), eta ''vicus Turarius'', Suburarako bidean zegoena<ref>Torregaray, E., 2011, 10. or.</ref>, hots, burdelen auzo tradizionala. Subura, [[Viminal]]<nowiki/>eko, Eskilinoko eta Palatinoko muinoen oinetan kokaturik zegoen. Hala ere, putetxeen presentzia ez zen auzo pobreenetara mugatzen, Erromatar Foroan bertan burdelen ebidentzia ez baita baztertzekoa; Titoren arkutik gertu, ''Via'' ''Sacra''n, putetxe bat zegoen. Era berean, azpimarratzekoa da ''cauponae'' izenekoetan, ostalaritzaz gain, prostituzioarekin lotutako beste zerbitzu batzuk ere eskaintzen zituztela<ref>McGinn, T. A., 2004, 247. or</ref>.
Subura Erromako auzo zabalena eta jendeztatuena zen. ''Murus terreus'' azpian kokatua, Karinaeko<ref>Varro ''Ling.'' 5.48.2-3.</ref> eta Kirinaleko magalean zehar hedatzen zen Viminal eta Eskilino muinoetaraino<ref>Richardson, L., jr., 1992, 373. or. </ref>. Suburako bizilagunak, beste auzoetako monumentuz eta zerbitzu publikoez inguraturik egon arren, egoera tamalgarrietan bizi ziren<ref>Platner, B. S., 1929, 500-501. or.</ref>. K.o. II. mendearen hasieran. Juvenalek satira erabili zuen [[Cloaca Maxima]] estoldarik itogarriena zela salatzeko, bereziki Suburatik igarotzean. Haren arabera aingirak estolda honetatik Suburaraino igotzen ziren. Gainera, estolda auzo horretan, hondakinen pilaketa puntu garrantzitsu bat zen, hiri osoko nazkagarriena. Poetaren arabera, bertan bukatzen ziren ardo merkearen kontsumo handiaren ondoriozko isurketak, baita auzoan kontsumitutako janari txarraren ondorengo gorotzak ere<ref>Juv. 5.106.</ref>. Bestalde, Suburako etxebizitzen bizigarritasun-egoera txarrak zirela eta, bertatik izurriteak erraz hedatzen ziren baita Erromako beste auzoetatik ere. Bada, heldutasunera iristeko, suburatarrek immunitate-sistema sendoa izan behar zuten<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 4.3.</ref>.
[[File:Roma, via Tor de' Conti e muro della Suburra nel 1880.jpg|thumb|300px|<center>Erroma, ''Tor Conti''ren bidea eta Suburako harresia 1880an</center>]]
Bailararen behealdea K.a. 46. urtean hartu zuen lehenik Zesarren foroak, Kapitolioko muinoaren ekialdeko oinetan, eta, ondoren, Augustoko foroa K.a. 2. urtean jarri zen. Koliseoren ondoan, beste eraikin batzuk altxatu ziren, esaterako, [[Bakearen Templua (Cardiff)|Bakearen tenplua]] K.o. 75ean; Nervaren foroa K.o. 97an, eta azkenik, Trajanoren foroa, K.o. 112. urtean. Augustoren garaian, harresi bat eraiki zen gune monumental hauek Subura etxebizitzetatik maiz sortzen ziren suteetatik babesteko<ref group="oh">Gaur egun dirauen harresia da.</ref>.
Augustok, inperioaren mugak ziurtatu eta ordura arte ezezaguna zen bake garaia inauguratu ondoren, Janoren tenplua handikiro itxi zuen. Bakearen ondorioetako bat izan zen Erroma Servio Tulioren harresietatik kanpo hedatzea. Bi garapen-eremu nagusiak ziren Marteren zelaia eta, Tiber ibaiaren beste aldea, ''Transtiberinum''. Erromaren hedapen izugarriaren ondorioetako bat Augustok, K.o. 7an, Erroma hamalau eskualde administratibotan (''regiones'') banatzea izan zen, Erroma errepublikarraren lau eskualdeen ordez<ref group="oh">Errepublikan lau eskualde zeuden ''pomerium''aren barruan: ''Suburana, Esquilina, Collina'' eta ''Palatina.''</ref><ref>Varro ''Ling''. 5.45.3.</ref>.
Tiber ibaiaren ezkerraldean 13 eskualde zeuden, baina eskuinaldean bakarrik ''Transtiberinum'' izenekoa. Lehenengo bost eskualdeak harresien barruan zeuden, baina beste bost batzuek azaleraren erdia ''pomerium''aren barruan zuten eta beste erdia kanpoan. Alabaina, ''Eskilino, Via Lata, Circo Faminius'' eta ''Transtiberinum'' izenekoak, ''pomerium''etik kanpo geratu ziren.
Lehen eskualdea, ''[[Porta Capena]]'' izenekoa, kanpoaldean zegoen baina garai hartan hiriaren erdigunea bihurtu zen. K.o. 274an, [[Aureliano|Aurelianok]] ia 19 kilometroko harresia eraiki zuen germaniar inbasioen aurka babesteko, baina Augustoren eskualde batzuk kanpoan utzi zituen. Asmoa ez zen hiriko perimetro osoa inguratzea, baizik eta puntu estrategiko nagusiak elkarren artean lotzea, ''pomerium'' berri honetan, akueduktuak bezalako aurreko eraikuntzak aprobetxatuz<ref>Carcopino J., 2004, 24-25. or.</ref>.
Neronen erregealdian izandako sutearen ondoren eraikitako Erromak kale lerrokatuak eta erregularrak zituen, etorbide zabalekin. Etxeen altuera murriztu eta haien artean espazio irekiak sortu zituzten. Aldi berean, intsulen aurreko aldeari arkupeak atxiki zizkieten suteen aurkako babes gisa<ref>Tac. ''Ann''. 15.43.1.</ref>.
Harrigarria da [[Romulo eta Remo|Romulok]] sortutako hiriaren bilakaera ikustea, hasieran 3 ate besterik ez zituen ere, [[Vespasiano|Vespasianoren]] garaian Erromako zazpi muinoak inguratzen zituzten harresien zirkunferentzia 21 kilometrokoa zen. Edonola ere, Augustoren hamalau barrutiko banaketari eutsi zioten, guztira 265 gurutze-biderekin. Plinio Zaharrak zioenez, munduan ez zegoen tamainaz aldera zitekeen beste hiririk<ref>Plin. ''HN'' 3.9.66-67.</ref>.
Vespasianok interesa izan zuen hiriko alderdi administratiboari eta praktikoari buruz, Augustoren garaitik Erromako lehen errolda sistematikoa egin baitzuen. Erroldaren emaitzak Bakearen Tenpluko artxibo batean gorde omen zituzten<ref>Roman, L., 2010, 92. or.</ref>.
Erromako biztanleria kongestioa arintzeko beste saiakera bat egin zen K.o. hirugarren mendean. Handik aurrera, hiriko erdigunean eta foro errepublikarraren inguruan merkataritza-espazio metaketa pixkanaka desagertuz joan zen, hiriko beste gune batzuetara lekualdatu baitzen. Hala, hainbat merkatu sortu ziren, ''macellum Liviae, macellum Augusti'' (Zelio muinoan), Eskilinoko ''macellum''a, ''Macellum magnum'' edo Trajanoren merkatua, besteak beste<ref>Espinosa, M., 2015, 61. or.</ref>.
Gutxiengo etnikoek, euren jatorriaren arabera auzo bat edo beste aukeratzen zuten bizilekua finkatzeko. Horrela, jakina da [[Erromatar Errepublika|Errepublikaren]] amaieran Erromako judu gehienak Suburan bizi zirela, baina Augustoren garaian, ''Transtiberinum''eko (''Regio XIV'') barruti berrira aldatzea erabaki zuten. Barruti hori juduen eta nazionalitate bereko beste etorkin batzuen kokaleku nagusia bihurtu zen.
Inperioaren amaieran, judu-komunitateak Erromako hegoaldean (''Regio I'') eta hiriaren ekialdean (''Regio VI'') sakabanatuta zeuden. Kasu askotan, juduak kristau taldeen eremu berean bizi ziren, maiz ''tituli'' edo otoitz-etxeen inguruan kontzentraturik<ref>Rocca, S., 2019, 437. or.</ref>. Juduen asentamendua bi alditan garatu zen nagusiki, K.o. I. mendearen hasieran, Augustoren eta Julio-Klaudiar leinuaren agintaldian, eta K.o. III. eta IV. mendeetan. Hala ere, Erromako komunitate juduak ez zituen 10.000 pertsona baino gehiago lortu K.o. II. mendearen hasieran, nahiko txikia ekialdeko komunitate juduekin alderatuz gero, batez ere Egiptoko Alexandriarekin eta Asia Txikiko hainbat elkarterekin. Bestela, Erromako juduen lehen gainbehera demografikoa Antoninoren izurritearen ondorioz gertatu zen, ondoko komunitateei jazo zitzaien moduan<ref>Ibid. 458. or.</ref>.
Oro har, Kirinal eta Suburako auzo txiroetan erromatar plebea bizi zen, eta biztanleriaren dentsitatea 58.000 biztanle/km<sup>2</sup> ingurukoa zela kalkulatzen da<ref>Le Roux, P., 2015, 117. or.</ref>. Erromatar txiroen etxeen iraunkortasun faltak eta antzinatean hiria suntsitu zuten sute ugariek asko zaildu dute herri-etxebizitza asko identifikatzea; hala ere, K.a. I. mendearen amaieran eta K.o. II. mendean, elitearenak ez ziren etxebizitzen eremuak identifikatu dira Erroman. adibide interesgarri bat Piazza Celimontanako indusketetan aurkitutako intsula bloke multzoa da, sute handiaren ondoren sortua. Era berean, Kirinalaren mendebaldeko magalean eta Via Latan etxebizitzen hedapen handia izan zela dirudi. Severotarren agintaldian, K.o. III. mendearen hasieran, kasu batzuetan, ''domus'' tradizionalak intsula bihurtu ziren. Seguru asko, ''atrium''en egindako azpizatiketetan familia-talde desberdinak sartuz<ref>Patterson, J. R., 1992, 204. or.</ref>.
== Kaleetako osasungarritasuna ==
Erromako immigrazio masiboak masifikazioa, etxebizitza estandarrak, ur kutsatuak eta hondakin-pilaketak sortu zituen. Erromatar gehienak biztanleria-dentsitate handiko eremuetan bizi ziren, non zaborrak, zikinkeriak, gorotzak eta ur kutsatuak, kate trofiko edo parasitoak sortzen baitzituzten, azken ostalari gisa pertsonak, etxeko haragijaleak, karraskariak eta hegaztiak zituztela. Eraikuntza-material organikoak, porotsuak edo zuntzezkoak ere intsektuentzako eta karraskarientzako kokaleku onak izaten ziren<ref>Briones Dieste, V., 2022, 1. or.</ref>.
Erroman hilkortasuna, immigrazio handiarekin lotutakoa, Italiako beste leku batzuetan baino handiagoa izan zen, eta horrek, azkenean, gainbehera demografikoa eragin zuen. Murrizketa horiek gertatzen dira heriotza-kopurua jaiotza-kopurua baino handiagoa denean, ez tokiko biztanleria patogeno-talde guztiz desberdin baten eraginpean egon delako, baizik eta haien eraginpean maizago dagoelako. Erromaren tamaina zela eta, gaixotasun batzuk endemiko bihurtu ziren epidemikoak izan beharrean; elgorriak, esaterako, milioi erdi inguru biztanle behar ditu endemiko bihurtzeko, baztangak, tuberkulosiak eta paperak, berriz, ehun mila biztanle<ref><nowiki>https://thebiologynotes.com/endemic-diseases/</nowiki> 2023.04.14an kontsultaturik.</ref>.
Erromatarrak kutsatzeko arriskuan zeuden etengabe, baina landa-eremuko biztanleak gaixotasun bat landetara zabaltzen zenean bakarrik zeuden arriskuan<ref>Morley, N., 2005, 196-197. or.</ref>. Osasunaren gaia jorratzen zuten egile erromatar gehienek onartzen zuten landa eremuan bizitzea hirian baino osasuntsuagoa zela, beraz, irtenbidea herrialdera joatea zen<ref>Col. ''Rust.'' 1 pr. 15-19.</ref>. Zentzu horretan, elitearen ohitura izaten zen, udako hilabete beroetan, ''salubritas'' bila hiritik kanpo joatea, aldirietako landetxe batera edo Napoliko badiara<ref>Sen. ''Ep''. 104.1.4.</ref>. Zeltsok Erromaren osasungaitza nabaritu zuen, eta bizilekuaren arabera bizilagun bat ahuldu zitekeela gaineratu zuen<ref>Celsus ''Med.'' 1.2.1.</ref>.
Bestalde, Vitruviok bere ekarpen teorikoak ere egin zituen hiri osasuntsuago bat sortzeko, eta gaixotasunaren kausak kontuan hartuta, arkitektoek, haiek konpontzen, lagun zitzakeen moduak azaldu zituen. Bere ustez, arkitekto idealak medikuntzaz jakin beharko luke, beste zientzietako ezagutzak izateaz gain. Gaixotasunaren kausa gorputzeko elementuen desoreka izanik, gehiegizko beroa edo hotza, hezetasuna edo lehortasuna dela eta, arkitektoaren zeregin nagusia leku egokia aukeratzea eta eraikinak antolatzea zen, haize kaltegarrien ondorioak murrizteko. Azkenik, edateko uraren hornidura ugaria ziurtatu behar zuen<ref>Vitruv. 1.1.3, 8. proem. 3.</ref>. Arkitekturazko ideia horiek pentsatuta zeuden hiri edo eraikin berrietarako, tamalez, oso zaila izan zen gainpopulatutako Erroman abian jartzea.
Erromak zenbait parke zituen, hala nola Mezenasena edo inperialak, berdegune horiek luxu aristokratiko edo inperialarekin lotu baziren ere, hiria parke pribatu bihurtzeko haien ahaleginean<ref>Suet. ''Ner''. 31.</ref>. Litekeena da bertako landarediaren eraginak hiriko bizi-kalitatea hobetzea bertako biztanle batzuentzat, baina ez dirudi eragin handirik izango zuenik biztanleria osoaren heriotza-tasaren jaitsieran.
Frontinok, bere aldetik, adierazi zuen hiriko osasungarritasun-arazoetarako irtenbide bat edateko uraren hornidura-emariaren bolumena handitzea izango zela, akueduktu berriak eraikiz baita hiritarren ur-bereganatze kentzea ere, gauez eta egunez iturri publikoen funtzionamendua eragozten zutelako<ref>Frontin. ''Aq''. 103-104.</ref>. Gainera, horrek hiriko airea hobetuko luke. {{esaera2|''Gaur egun garbitasunaren itxura guztiz freskoa eta aire garbiagoa dago; desagertu dira klima ez-osasungarriaren arrazoiak, askotan gure hiriari ospe txarra eman diotenak''<ref>Frontin. ''Aq''. 88.3.2.</ref>.|}}
Eraikin publikoez, ur-garraioaz eta estolderiaz hiriko gobernua arduratzen zen, baina Erromako kaleen garbiketa eta haien egoera ona edilen ardura zen<ref group="oh">Legeak, gainera, herritarrei eskatzen zien, zigorpean, eraikinen fatxadak ez ezik, euren jabetzaren aurretiko bide publikoaren zatia ere garbi edukitzea.</ref>, batez ere drainatze, konponketa eta zoladura<ref>''Tab. Hera. Lex Jul.'' 20-23'';'' 25-28.</ref>. Pixka bat lehenago, Julio Zesarrek lege zorrotzak onartu zituen kaleetako zikinkeria kontrolatzeko, baina efektu eskasarekin<ref>Carcopino, J., 2004: 56-57. or.</ref>. Halaber, etxebizitzen zaramarako, abandonaturiko animalien eta gizakien gorputzerako bazegoen gaueko garraio-zerbitzu bat.
Behin Neronek, zaborra kaleetan pilaturik ikusirik, Vespasiano zinegotziari lezio bat eman nahi izan zion, eta bere soldaduei agindu zien togaren aurrealdea lokatzez zikin ziezaiotela. Une horretan ez zion aparteko garrantzirik eman egoerari, eta Vespasianok boterea hartu zuenean, Neronek abandonatutako hiria hobetzeko jainkozko esku-hartze gisa interpretatu zuen kasua<ref>Cass. Dio 59.12.3; Suet. ''Vesp''. 5.3.</ref>.
Hala ere, enperadoreen jarduerak lehendik zeuden zerbitzuak mantentzera mugatzen ziren neurri handi batean. Baliteke eskala handiko hiri-berritzea Zesarren eta Neronen tankerako megalomanoekin lotzen zelako, baina Erromako topografiak ere egin zitezkeen erreformei muga ezarri zien<ref>Suet. ''Ner.'' 16.38.</ref>.
Hiri-komisarioen (''curatores urbium'') ardura zen hiriko bideak zaintzea, zolatzea, ibaiek eraikinei kalterik ez egitea, eta behar ziren lekuetan zubiak egotea. Era berean, ikuskatu behar zituzten horma pribatuak, edo etxeari erantsitako beste edozein motatakoak, bidea ez inbaditzeko. Eraikinaren jabeek konpondu eta aldatu beharko lukete, zigorpean<ref>Pap. ''Dig''. 43.10.1.</ref>.
Erroman jakitun ziren kaleen garbitasunak eta estolden egoera onak biztanleriaren osasunarekin zuten harremana. Beraz, pretoreen ardura zen estolden garbiketa eta konponketa, estolderiako zikinkeria izurrite eta hondamenaren kausa baitzen<ref>Ulp. ''Dig''. 43.23.1.1.</ref>.
Bestalde, bide publikoari erasan ziezaiokeen obra baten egileak, hura amaitzean, jatorrizko egoeran utzi behar zuen<ref>Ulp. ''Dig''. 43.11.1.1.</ref>. Nahiz eta erromatar legeak bide publikoan egindako obrek drainatze egokia izatera behartu, ez zegoen autoritatera joaterik ur geldiek eragindako usain txarrengatik<ref>Ulp. ''Dig''. 43.8.2.29.</ref>.
Objektuak bide publikora botatzea (''effusis vel deiectis'') legeak zigortzen zuen, baina horrek kalteak edo galerak konpontzeari garrantzia handiagoa ematen zion kaleak garbi izateari baino. Labeon juristak legea gauez aplikatzen ez zela argudiatu bazuen ere, Pablok adierazi zuen bazirela jendea gauez joaten zen lekuak<ref>Paul. ''Dig''. 9.3.6.1.</ref> .
Erromak hondakinak ezabatzeko arazo itzela zuen saneamendu sistema eskas eta desegokia zelako, eta horrek elikagaiak eta ura kutsatzeko arriskua zuen. Aitzitik, nekazariek bazuten etxetik kanpo hauek metatzeko lekua, soroetan zabaldu aurretik. Varronek komunen eta gorotz-hobien kokapen ezin hobeari buruzko xehetasun handiak eman zituen, gizakiek eta animaliek ur-iturri bereiziak izan behar zituztela gomendatuz<ref>Varro. ''Rust.'' 1.11.2; 1.13.4.</ref>. Nekazariek malaria jasateko aukera gutxiago zuten haien animaliak eraikin bereizietan mantentzen zituztenean, eltxoak animalietan kontzentratzen direlako, baina hiritarrek ez zuten babes hori.
Erroman hiltegirik ez zegoenez, zegokien merkatuan (''boarium''<ref group="oh">Abelgorri-merkatua.</ref>'', suarium''<ref group="oh">Txerri-merkatua.</ref>) abereak erosi ondoren, bizirik eraman behar zituzten harategira, bidean ebakuatu eta pixa egiten zuten bitartean. Han saltzen zituzten sakrifikatuak eta zatikatuak izan ondoren, baina animalien hondakinak kalera botatzen zituzten.
Iturri klasikoek adierazten dutenez, ez zen batere erraza kale estuetan zamatutako animaliak gidatzea. Horregatik, nahiko usuak ziren haiek edo garraiatutako kargak oinezkoen gainera erortzearen ondoriozko istripuak<ref>Alfen''. Dig''. 9.2.52.2-3; Ulp. ''Dig.'' 9.2.27.33.</ref>.
[[File:Map of downtown Rome during the Roman Empire large-annotated.jpg|thumb|300px|<center>Cloaca Maxima Erromatar Inperioan, gorriz markatutakoa</center>]]
Antzinako Erroman, hiriko osasungarritasunari eragiten zion animalia asko bizi ziren<ref>McCormick, M., 2003, 8. or.</ref>. Etxeetan txakurrak eta katuak ugariak ziren; etxeko txakurrek intsulen eta ''domus''en ateak zaintzen zituzten, baina kaleko txakurrak, zurratzaileek larruagatik ehizatzen zituzten. Horretaz gain, behartsuek txakurkia jaten zuten, jakin gabe kiste hedatidikoez kutsatuta izateko modu bat zela<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.</ref>. Martzialen esanetan, etxeak zaintzen zituzten txakurrek, gorotzak egiteaz gain, janari-hondarrak eta giza kakak jaten zituzten<ref>Mart. ''Ep''. 1.83; 12.48.8.</ref>.
Etxeko haragijaleek kutsatutako gaixotasunak (ekinokosia, amorrua...) ugariak ziren. Ektoparasitosi hutsalak, hala nola sarna edo zizareak, ohikoak ziren, baina bektoreek transmititutako gaixotasunak ere ezin ziren falta (izurria eta tifusa). Zakurrek edo beleek sarraskia jaten zuten Tiber ibaira edo zaborretan botatako gorputzetatik<ref>Briones Dieste, V., 2022, 1. or.</ref>.
Erroma hiriak arratoi arazo handirik ez izateak azal dezake izurrite bubonikorik ez egotea Justinianoren garaira arte. Zizeronek ere ez zituen karraskari horiek aipatzen etxe batean bizilagun ez desiragarritzat, baina sugeei erreferentzia egin zien<ref>Cic''. Off.'' 3.54.1.</ref>.
Erromatar hirietan, estolden eta komunen helburua ez zen patogenoen transmisioa gelditzea, gaur egun bezala; logikoa denez, mikroorganismoen kontzeptua artean ez zen ulertzen garai horretan. Aitzitik, litekeena da estolderia eta komunak eraikitzea kirats eta hondakinak publikoaren ikuspegitik ezabatzeko<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 66. or</ref>.
== Merkatuak ==
Erromatarrek hiri-espazioa merkaturatu zuten: hiri oparoagoa bihurtu ahala, merkataritza-guneak handitu eta egonkor bihurtu ziren. Dendak (''tabernae''), elikagai azokak (''macella''), biltegiak (''horrea'')<ref>''ILS'' 5910</ref> eta beste eraikuntza mota batzuk susperraldi ekonomikoaren adierazleak ziren, baita gero eta landuagoko garraio eta lehorreratze-azpiegiturak ere<ref>Flohr, M., 2020, 7. or.</ref>.
Trajanok, uholdeak saihesteko eta Erromaren hornidura ziurtatzeko, Ostian portu berri bat eraiki zuen, Tiberreko kaiak zabaldu zituen, baita bere foroari atxikitako merkatuak ere<ref>Patterson, J. R., 1992, 213. or.</ref>.
Erromaren oinarrizko elikagai gehienak ibaiz eta itsasoz ekartzen ziren, hiritik gertuko ekoizleek ez baitziren gai hiriko beharrak asetzeko. Tiberren zehar, gizonek eta idiek salgaiak garraiatzen zituzten, eta azken garraiorako, erromatar kaietatik biltegietara, milaka langile libre eta kontratatuen indarra erabiltzen zuten<ref>Erdkamp, P., 2013, 270. or.</ref>.
''Macellum'' terminoak Erromako eraikin mota bati egiten zion erreferentzia, hots, hornidura-merkatuari<ref group="oh">''Macellum'' elikagaien merkatua zen, non haragia, arraina edo inportatutako beste produktu exotiko batzuk aurki baitzitezkeen. Egitura angeluzuzena izan ohi zuen, arkupeez inguratutako esparru itxia, eta taberna ilarak zituena.</ref><ref>''ILS'' 9432</ref>. Merkatu mota hura ohikoa zen Italian zein probintzietan. Egitura angelu zuzenekoa, eta haren patio nagusia ate eta burdin itxitura batek inguratzen zuten. Erromako merkaturik ezagunenak honako hauek ziren: Zelio muinoko ''Macellum Liviae''<ref>''LTUR'' 3.73. or.</ref>'', Macellum Augusti,'' Eskilinoko ''macellum''a, ''Macellum Magnum'' edo Trajanoren ''macellum''a.
Aipatutakoez gain, Erroman baziren produktu espezifikoen salmenta biltzen zuten beste merkatu batzuk, hala nola ''Forum boarium''a<ref>''ILS'' 426.</ref>, ganaduaren merkataritzari eskainia, Palatino muinoaren eta Tiber ibaiaren artean; ''Forum holitolium''a, belar eta barazkien merkataritzari eskainitakoa, Kapitolioko muinoaren eta [[Serviar Harresiak|Serviar harresi]]<nowiki/>en artean; ''Forum piscarium''a, arrain merkataritzari eskainia, Kapitolioaren eta Tiberren artean, egungo Erromako Ghettoaren eremuan; ''Forum suarium''a<ref>''ILS'' 722.</ref>, txerri-merkataritzari eskainia, [[Marteren Zelaia (Erroma)|Marte Zelaia]]<nowiki/>ren iparraldeko hiri-kohorteen kuartelaren ondoan; ''Forum vinarium''a<ref>''ILS'' 6168.</ref>, ardoaren merkataritzari eskainia, gaur egun ''quartiere'' ''Testaccio''ren eremuan, Aventino muinoaren eta Tiberren artean. Beste merkatu batzuk ezagutzen ziren baina identifikaezinak dira, gune bakoitzaren funtzioari buruzko informazio zehatza falta zaigulako<ref>Richardson, L. Jr., 1992, 101, 159-164. or.</ref>. Ospe txarreko beste merkatu bat Suburakoa zen. Izan ere, Porfirioren hitzetan, arratsaldeetan bakarrik irekitzen zen, eta han saltzen zen goizean Erroman lapurtutakoa<ref>Porph. 7.113.1-2.</ref>.
''Taberna''k, merkatuetako eta kaleko saltoki iraunkorrak ziren, baina kaleko posturik gabeko saltzaileak nonahi ugaritzen ziren Domizianok praktika hori debekatu zuen arte, beharbada dendariek lehiakortasun ilegalez kexatu zirelako. Gainera, saltzaile horiek ez zuten ezartzen ziren espazioa garbi uzteko ardura, legeak beste establezimendu batzuen jabeei agintzen zien bezala, zeinek kalea garbitu behar baitzuten beren eraikinen aurrean<ref>Mart. ''Ep.'' 7.61.1-10; ''Tab. Her., Lex Iul.'' 53.</ref>.
Merkatu-saltzaileek (''macellarius''<ref>Col. ''Rust.'' 11.ca.9.1.</ref>'', propola''<ref>Plaut. ''Aul''. 512.</ref>), libreek edo esklaboek, negozioa beren kabuz edo errentan izan zezaketen. Merkatu eta hirietako saltzaile txiki horiek zerga bat (''vectigal'') ordaintzen zuten beren postua izateagatik<ref>Espinosa, M., 2015, 64. or.</ref>. Merkatariaren lanbidea, Zizeronen iritziz zikina zelako, gizartean gutxien balioztatutakoen artean zegoen, eta maisuak, arkitektoak edo medikuak, berriz, estimatuenak ziren<ref>Cic''. Off.'' 1.151.4-10.</ref>.
Hala ere, enperadoreak txikizkako merkataritzaren garrantzia ulertzean, saiatu ziren arautzen. [[Alexandro Severo]]k, adibidez, ardo, barazki, zapatari eta abarren saltzaileen elkarteak sortu zituen, beren ordezkari eta epaileekin<ref>''SHA Alex.Sev.'' 2.4.8.</ref>.
Elikagaiak kontserbatzeko sistemak mugatuak zirenez, merkatuak inguruan ekoitzitako produktu freskoez hornitzen ziren, batez ere<ref>Kron, G., 2012, 278. or.</ref>. ''Pastio villatica'' deiturikoak Erroma inguruko nekazaritza-zentroak ziren, barazkiak, etxeko hegaztiak eta baserriko animaliak ekoizten zituztenak hiriburuko merkatuetan saltzeko<ref>Purcell, N., 2007, 294. or.</ref>.
Merkatari erromatarrak bere produktu edo zerbitzura erakarri behar zituen kontsumitzaileak, lehiakideena baino hobea zela erakutsiz. Horretarako, zenbait estrategia eta metodo erabiltzen zituen bere produktuak aurkezteko. Metodoen artean, aipatzekoak dira saltokien sarreretan jarritako mosaikoak, kanpoko zein barruko errotulu edo margolanak, saltzaileek ordaindutakoa euren produktua literatura-testuetan aipatzeko eta sustatzeko. Nolanahi ere, publizitaterik onena produktuaren kalitatea zen, eta arrain saltsen eta gatzatzearen kasuan (''tituli picti''), gehien erabilitako kalitate-indizea ''flos'' terminoa zen<ref>Espinosa, M., 2015, 59. or</ref>.
Merkatuetan postu iraunkorra zuten saltzaileen artean, aipatzekoak dira, okinak, harakinak, arrain- eta barazki-saltzaileak besteak beste. Latinezko ''pistor'' hitzak ez ditu aleak ehotzea eta ogia egostea bereizten; horrek adierazten du Erromako okinek bi zerbitzuak egiten zituztela<ref>Erdkamp, P., 2013, 275. or.</ref>. Ogiari dagokionez, etxe aberatsenetan bakarrik zeukaten okin propioa. Jende arruntak azokara joan behar zuen ogia erostera<ref>Mart. ''Ep.'' 14.223.1.</ref>.
[[File:Mercati di Traiano - Roma.jpg|thumb|300px|<center>Trajanoren merkatua</center>]]
Dendak nonahi zeuden Erroman, baina ''honestiores''ek etxean egindako ogia eta beraiek ekoiztutako ardoa kontsumitu ohi zuten. Hori zela eta, Zizeronek bere aurkari politikoetako bati burla egin zion ogia eta ardoa saltzaileari erosten zizkiolako. Hala ere, kontsumitzaile aberatsek ere merkatari espezializatuei erositako produktuak sartzen zituzten sukaldean<ref>Cic''. Pis.'' 67.9.</ref>.
Haragiaren kasuan, Erroman hiltegirik ez egotean, abereak azokatik harategira bizirik eramaten zituzten, non sakrifikatzen eta zatitzen baitzituzten [[Txikizkari|txikizka]] saltzeko. Harakinek arazoak zituzten euliekin, animalien hondakinak kalera botatzen baitzituzten txakurrek eta karraskariek jan zitzaten<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.; Scobie, A., 1986, 421. or.</ref>.
Haragia ere auzoko ''taberna'' txikietan saltzen omen zen, [[Ponpeia|Ponpeian]] nabaria den moduan, eta badirudi talde zehatz batzuen artean, esaterako, soldadu erromatarren artean, oso ezaguna izan zela<ref>Corbier, M., 1989, 224. or.</ref>. Haragia jatea oso gomendagarria ere zen kirolarientzat<ref>Donahue, J. F., 2015, 89. or.</ref>.
Azterketa bioarkeologikoen arabera, eskeleto batzuen deformazioek adierazten dute dieta erromatarra pobrea zela eta haragi gutxi kontsumitzen zutelako<ref>Paine, R. et al., 2009, 206. or.; Griffin, R. et al., 2011, 542. or.</ref>. Hala ere, Peter Teminek uste du Erromatar Inperioaren hedapenak eta ondorioz garraio-kostuak murrizteak dieta zabalagoa ekarri zutela, fruta eta barazki berriekin eta haragi gehiagorekin. Bere kostu handiagatik goi mailako klaseei zuzenduta egon arren, Printzaldian aurreko edo ondorengo mendeetan baino animalia hezur gehiago aurkitu dira<ref>Temin, P., 2012, 224. or.</ref>.
Pobreek haragia jateko zuten modu bakanetako bat aberatsen afarietara joatea zen, non soberakinak jan baitzitzaketen. Kolumela K.o. I. mendeko autore betikoaren arabera, eskuzabaltasun hori ohikoagoa izan zen aurreko garaietan<ref>Col. ''Rust.'' 10.pr.1.1.</ref>.
Txakurrak ugariak ziren Erroman etxebizitzen ateak zaintzeko. Zurratzaileek larruagatik ehizatzen zituzten, eta behartsuek, berriz, kaleko txakur-haragia jateko. Hori kiste hedatidikoak hedatzeko modu erraza zen<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.</ref>.
Hainbat elementu konbinatu ziren elikagaien prezioak hain kezkagarriak izateko diru-sarrera baxuko herritarrentzat: lehenik eta behin, haien eros-ahalmena hain zen baxua, non diru-sarreren zatirik handiena elikagaietan gastatzen baitzuten; bigarrenik, soldatapeko askoren diru-sarrerak ezegonkorrak eta sasoikoak ziren, negua heldu orduko, garraiolariek eta peoiek, esaterako, lana galtzen zuten itsas trafikoa eta eraikuntza murrizten zirelako; hirugarrenik, alearen prezioa garestitzen zenean, hiritar askok ez zuten ordezko elikagairik. Nahiz eta benetako gosea eskalei eta etxerik gabekoei mugatu, jende arruntak bere horniduratik jan behar zuen gosea ez pairatzeko<ref>Erdkamp, P., 2013, 267. or.</ref>.
Merkatuetan, zorura jaurtitako hondakinez aparte, beste kutsadura-iturri bat komunetatik (''foricae'') zetorren. Eraikin publikoei atxikitako eta eserleku anitzeko instalazio horiek pribatutasuna eskaintzen zuten hiriko espazio publikoetan, hala nola kaleetan eta merkatuetan, baina kutsadura guneak izan ohi ziren<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 4.4. atala</ref>.
== Eraikuntza-arazoak eta hondakinak ==
Erroma etengabe berritzen zen, enperadoreek edo udal agintariek sustatutako obra publikoengatik edo ekimen pribatuagatik.Lan horien bidez, eraikinak birmoldatu eta beste batzuk eraiki ziren, hiri-espazio berrietan eta lehengo orubeetan, bai suteek kaltetu zituelako edo beren kalitate txarraren eraginez eraikinak behera etorri zirelako. Lan horiek guztiek eskulan handia behar zuten klimatologia oneko hilabeteetan.
Printzaldiaren hasieratik, aristokratek ezin izan zuten enperadoreekin lehian jarraitu eraikin berrietan eta monumentu tradizionalak berreraikitzen. Azkenean, enperadorea, erromatar bizitzaren beste hainbat alderditan bezala, patroi eta ongile bakarra bihurtu zen. Julio-Klaudiotar dinastiaren enperadoreek beren jauregiak Kapitolino muinoan eraiki zituzten. Neron harago joan zen bi eraiki zituelako: lehena, ''Domus Transitoria'' deitutakoa, Kapitoliotik Eskilinoraino hedatzen zen; bigarrena, ''[[Domus Aurea]]'', eraikitzeko ideia [[Erromako Sute Handia|Erromako sutea]]<nowiki/>ren ostean sortu zen, eta horretarako suteak Zelioko eta Opioko suntsitutako orubeak bereganatu zituen<ref>Suet. ''Ner.'' 31, 38.</ref>.
Bazeuden mantentze eta eraberritze lanetarako udal arduradunak zirenak. [[Dekurioi (Erromako armadako ofizial)|Dekurioiak]] eta [[magistratu]] nagusiak arduratu behar ziren kaleak, [[Areka|arekak]] eta estoldak eraikitzeaz eta zaintzeaz<ref>''Lex Col. Gen''. 77; ''Lex Flav. Mun.'' 19.</ref>. Ordaindu gabeko fakturei, amaitu gabeko lanei eta oreka gabeko udal kontuei aurre egiteko, K.o. II. mendetik aurrera, enperadoreek esku hartu zuten udal aurrekontuetan, ''curatores rei publicae'' izeneko funtzionarioak izendatuz<ref>Jacques, F., 1984, 4. or.</ref>.
Dena den, funts publikoak motz geratzen zirenean, gutxienez beste bi diru-iturri zeuden hiria mantentzen eta hobetzen laguntzeko. Lehenengoa zetorren magistratuek eraikuntza-proiektuetarako, jokoetarako (''ludi'') edo sakrifizioetarako gastatu behar zuten dirutik. Nahitaezko gastu horiei borondatezko beste diru-sarrera batzuk gehitu ohi zitzaizkien, eraikinen itxura hobetzeko edo jokoetan borrokalari gehiago sartzeko.
Bigarren diru iturria (''summa honoraria)'' magistratuek kargua hartu aurretik inbertitu beharreko dirua zen. ''Ob honorem'' ordainketa hori ez zitzaion aurrekontu publiko orokorrari gehitzen: hautetsiek onura publikoko helburu zehatzetarako erabil zezaketen, hauteskunde kanpainan (''pollicitatio'') agindu bezala, beti ere, kargurako hautatuak izateko ohorea (''honos'') lortzen bazuten.
Erromako geruza sozial gorenek, enperadoreak, elite inperialak (senatariek eta zaldunek, gehi [[liberto]] inperial kopuru txiki batek) eta tokiko handikiek [[Mezenasgo|mezenasgoaren]] bidez ''(evergetismo'') lagundu zuten. Inskripzioek adierazten dutenez, bertako eliteko kideak izan ziren ekarpen garrantzitsuenak egin zituztenak gizarte aitorpena lortzeko, egindako lanaren ondoan jarritako plaka batean mezenasen izena inskribatuz.
Eraikuntza-lanen datu epigrafikoek adierazten duten moduan, funts publikoek azpiegiturak (kaleak, ur-hornidura, estolderia), eraikin publikoak eta gotorlekuak finantzatu zituzten. Baina era guztietako eraikinen eraikuntza, zaharberritze edo dekorazioa ordaintzeko tokiko elitearen ekarpen ekonomikoak iragartzen dituzten inskripzio guztiak aztertuz gero, funts pribatuekin finantzatutako eraikuntzen kopurua esanguratsua izan behar zen<ref>Horster, M., 2014, 525-531. or.</ref>.
Etxebizitza xumeei zegokienez, han erabilitako materialak kalitate eskasekoak izateaz gain (adobea, adreilua, kereta, [[Txilar zuri|txilar]] edo kanabera-sabaiak), karraskarien eta bizkarroien babesleku ere izan zitezkeen<ref>Briones Dieste, V., 2018, 72. or.</ref>. Etxe batek behar adinako kalitatea izan dezan, materialak xehetasunez aukeratu behar ziren. Harriei buruz, Pliniok adierazi zuen nola eta noiz atera harrobitik, eta haietatik zein erabil zitezkeen eraikuntzan:
{{esaera2|''Harriaren izaera zalantzan dagoenean, neurri egokia da udan harrobitik ateratzea, eta urte pare bat igaro baino lehen eraikitzeko ez erabiltzea, bitartean eguraldiak ongi onduta utziz. Kaltetutako xaflak lurpeko zimenduetarako egokiagoak direla ikusiko da, eta kalterik gabekoak, aldiz, segurtasunez erabil daitezke, aire zabalean bada ere''<ref>Plin. ''HN'' 36.50.</ref>.|}}
<sup>232</sup>.
Hondakin organiko eta ez-organikoen kudeaketa benetako arazoa izan zen Erromako hiriarentzat.
Lehen hondakin motari dagokionez, inperioaren hasieran, Erromako populazioa zortziehun mila eta milioi bat biztanle artekoa zela kontuan hartuz gero, pertsona horiek berrogei eta berrogeita hamar mila kilogramo gorozki inguru sor zitzaketen eguneko.
Gizakien gorozkiak Tiberrera estolderiaren bidez bideratzeko arazoa zen euri-ura edo iturrietatik gainezka egiten zuena ez zirela nahikoak.
Horri gehitu behar zitzaion erromatar hustubideek ez zutela atzera egiteko mekanismorik, uholdeen kasuan estoldetan zehar etxebizitzetan sar zitezkeen ur beltzak saihesteko, ezta gas-isuriak ere, hala nola hidrogeno sulfuroa (H<sub>2</sub>S) eta metanoa (CH<sub>4</sub>). Beraz, estolden usainaz gain, leherketak ohikoak izango zirela ondoriozta daiteke<sup>233</sup>.
233Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 3.3. atala.
Hondarrak kalean ez uzteko debekua ekiditeko, askotan, erromatarrek gauaz baliatzen ziren leihoetatik kalera hondakin solidoak edo likidoak botatzeko. Seguraski, arazoa larria zen, eta honela jaso zuen Ulpianok bere ''Ad edictum'' ''praetoris'' 23. liburuan:
''Leihoetatik botatakoagatik kalteturen bat dagoenean, epaileak medikuei ordaindutako soldatak kalkulatuko ditu, baita tratamenduaren gainerako karguak ere''”<sup>234</sup>.
Kaleetan bildutako hondakinak Erromatik kanpoko aire zabaleko lubakietan (''puticuli'') botatzen ziren. Ezagunena hiriaren ekialdean zegoen, Serviar harresien ondoan eta Eskilino Atearen kanpoaldean. Eremu horretan, gaizkileak exekutatzen zituzten eta, bertako lubaki kiratsetan, etxegabeen eta animalien gorpuak botatzen zituzten beste hondakin batzuekin batera<sup>235</sup>. K.a. I. mendearen hasieran, Eskilinoko atearen iparraldean hobi komun horietako batzuk estali ondoren, eremua marmol trabertinoko harriekin (''cippi'') mugatu zuten. Harri horiek adierazten zuten debekatuta zegoela zaborra botatzea eta huraxe zela hileta-suak egin zitezkeen hiritik gertueneko puntua<sup>236</sup>.
Ondoko mugarrian, ''senatus consultum'' batek debekatu egiten zuen zedarriek zehaztutako barruko eremuan gorpuak erretzea, lurperatzea, eta zaborra edo lurra botatzea. Zinegotziek bete behar zuten legea. Ikertzaileek diotenez, ''Pagus Montanus''ek definitutako barrutia Eskilino atearen kanpoaldeko eremuari dagokio, Venus Libitinaren santutegitik gertu.
''Lex Iulia Municipalis''ek<sup>237</sup> edilak premiatu zituen eraikin eta saltokien jabeek beren jabetzaren aurreko kalearen zatia egoera ezin hobean eduki zezaten, ura eta hondakinak pilatzea saihesteko eta ibilgailuek askatasunez zirkulatu ahal izateko. Jabeak kalea konpondu ezean, maizterrek egin beharko zuten, baina gero, gastatutakoa alokairutik kenduko zen<sup>238</sup>.
Papinianok ''De cura urbium'' liburuan adierazi zuen zinegotziek zaindu behar zutela tabernetako langileek beren lantokietako materialarekin kaleetako trafikoa oztopa ez zezaten. Gainera, udal-arduradunek ziurtatu behar zuten kaleetan ez zela liskarrik egongo. Ordena publikoaz gain, kaleak garbi eusteaz arduratu behar ziren, gorotzik egon ez zedin, eta gorpuak edo larruak bide publikora bota ez zitezen, usteltzeko arriskua zegoelako<sup>239</sup>.
Erromatarrek askotan ez zuten jakin hondakin biodegradagarrien kopuru ikaragarriarekin zer egin, hala nola eraikuntzak ateratakoekin, edo erromatarren eguneroko zereginetan erabiltzen ziren zeramikazko edo beirazko ontzien hondarrekin. Horien artean aipagarrienak dira ''dolia'' edo ''dolia curta'', edo likidoak eta ''garum''a garraiatzeko erabiltakoak, anforak kasu. Mediterraneoan zehar Erromara iritsitako produktuen kopurua zela eta, ohikoa zen, ontzien hauskortasunaren ondorioz, asko eta asko apurtzea, gehienbat Ostiako portuan deskargatzen zirenean.
Kontuan izanik hondakinak eta gorotzak gurdietan erretiratzen zirela, eta zirkulazio-arazoak saihesteko legeak eguzkia sartzen zenetik goizeko hamarrak arte bakarrik baimentzen zuela garraiatzea, erraz ondoriozta daiteke, eraginkortasuna zela eta, zabortegiak ez zirela hiritik urrun egongo<sup>240</sup>.
Tazitok K.o. 65. urteko sute handiaren hondakinen garraio masiboaren egoera deskribatu zuen. Neronek, Tiberretik gora alearekin Erromara alea garraiatzen zuten ontziak behartu zituen hondakinez kargatuta jaistera, Ostiako paduretan botatzeko<sup>241</sup>.
Zeramikaren hondakinak biltzeko, deskonposatzen zaila den materiala izanik, zabortegiak sortu behar izan ziren. Erroma ere ez zen arazo horretatik libratu, eta, izatez, bere muinoetako batean, ''Testaccio'' mendian edo ''Dei cocci'' mendian aurkitu da, elikagai-, ardo- eta olio-ontziz osatutako zabortegi handi bat, gehienbat zeramikazko hondakinez osatua, normalean anforak. Muinoak 30 metroko altuera hartu zuen eta bertara eramaten ziren anforen hondarrak pilatzeagatik sortu zen, benetako zabortegi bat sortuz. Han uzten eta apurtzen ziren portutik ekarritako anforak, beste ontzi batzuekin batera. Material horiek guztiak eta beren eduki-hondarrak karean lurperatzen ziren, usain txarrak saihesteko<sup>242</sup>.
== Erromako suteak Neronen garaian ==
Erromako urbanizazioa Neronen gustukoa ez bazen ere, ez dago argi enperadore horrek aurretiaz pentsatuta ote zuen Erromari su ematea hiria plan berri baten arabera egiteko. Suetoniok baietz uste zuen, kontsul ohi batzuk haien jabegoetan zenbait piromano zuziekin harrapatu zituztelako, baina ezin zitzaien ezer egin enperadorearen agindupekoak zirelako<sup>54</sup>. Dion Kasio ideia berekoa zen; horren ustez, enperadoreak menpekoak bidali zituen Erroman zehar hainbat tokitan sua pizteko<sup>55</sup>.
Gertakizun horren harira, Plinio Zaharrak ere uste zuen Neron izan zela Erromako sutearen arduraduna<sup>56</sup>. Senekak, berriz, suteaz eta erromatarren miseriaz hitz egiten zuen baina erantzulerik salatu gabe<sup>57</sup>.
Dena dela, Neron K.o. 64. urteko suteaz baliatu zen hiria berreraikitzeko; oinezkoentzako espaloiak estuak (''itinera'') eta kaleen zabalera handitu zituen; lehen gurdi bakar baterako kaleak ireki egin zituen bi orga aldi berean igaro ahal izateko (''viae'').
Erroma eraikuntza-estilo berri batekin eraiki zen, etxe guztien aurrean plazak egin ziren, bai kalean, bai familia bakarreko etxeetan, sua gertatuz gero, hedatu ez zedin<sup>58</sup>.
Sutearen ostean, hirigintza-plangintza berriarekin, jendez gainezkatzearen ondorioak arindu ziren, eta Erromako biztanle gehienen bizi-giroa osasuntsua izatetik urrun bazegoen ere, litekeena da Erdi Aroko hiri gehienena baino hobea izatea<sup>59</sup>.
Hiriburuan, sutetik salbatu ziren auzoak berreraiki ziren, ez galiarrek sortutako sutearen ondoren egin zen moduan, bereizi gabe eta zatituta, baizik eta kaleak eta etorbideak zabalagoak eta lerrokatuagoak egin zirela, baita altuera mugatuko eraikinak eta espazio irekiak ere. Apartamentu blokeen aurrean arkupeak jarri ziren, suaren aurkako babes gisa. Gehienak Neronek ordaindu zituen, baina suteak kaltetutako eraikinen eta orubeen jabeak ere behartu zituen zaborrik eta hondakinik gabe uztera.
Berreraikuntza bizkortzeko, sari bat eskaini zien etxe berrien jabeei, baina soilik eraikinak aldi jakin baten barruan altxatzen bazituzten. Suak sortutako hondakinetik orubeak garbitzeko, Ostiatik gariarekin zetozen ontziak hondarrez beteta itzultzeko agindu zuen, Ostiako zingiretan botatzeko.
Neronen hirigintza-planaren barruan, eraikinen ondoan iturri berriak egin zituzten suak itzaltzeko neurri gisa. Beraz, legez kanpo egindako ur-bilketak moztu ziren, herritarrei behar adina ur emari ziurtatzeko<sup>60</sup>.
234Gai. ''Dig''. 9.3.7.
235Bodel, J., 2014, 178. or.
236''CIL'' 1<sup>2 n</sup>838, 839.
237''ILS'' 6085.
238''CIL'' 6.593.32; ''Tab. Her''. 7
239Pap''. Dig.'' 43.10.1, 3-5.
240''CIL'' 6.593.66.
241Tac. ''Ann''. 15.43.1.
242Zamora-Manzano, L., 2017, 71, 83. or.
== Oharrak ==
{{erreferentzia_zerrenda|taldea=oh}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|3}}
== Bibliografia ==
*Briones Dieste, V. (2022). ''Was ancient Rome the perfect environment for zoonoses transmission?, Travel Medicine and Infectious Disease,'' <nowiki>https://doi.org/10.1016/j.tmaid.2020.101740</nowiki>
*Briones Dieste, V. (2018). La antigua Roma y las zoonosis. ''Revista Complutense de Ciencias Veterinarias,'' ''12(''2), 71-80 [ejournal]. https://doi.org/10.5209/rccv.60895.
*Bruun, C. (2015). The City of Rome. In C. Bruun & J. Edmondson (Ed.), ''The Oxford Handbook of Roman Epigraphy'' (471-494. or.). Oxford University Press.
*Carcopino, J. (1968). ''Daily Life in Ancient Rome.'' Yale University Press.
*Corbier, M. (1989). ''The ambiguous status of meat in ancient Rome. Food and Foodways,'' 3(3), 223–264. <nowiki>https://doi.org/10.1080/07409710.1989.9961951</nowiki>
*Donahue, J. F., (2015). ''Food and Drink in Antiquity. Readings from the Graeco-Roman World'', Bloomsbury Academic.
*Erdkamp, P. (2013). The food supply of the Capital. In P. Erdkamp (Ed.), ''The Cambridge Companion to Ancient Rome'' (262-277. or.). Cambridge University Press.
*Espinosa Bueno, M. (2015). ''El consumo de pescado y producto del mar en la sociedad romana. Implicaciones sociales, culturales e ideológicas'' [Master Amaierako Lana, Universidad de Sevilla].
*Flohr, M. (2020). ''Urban Space and Urban History in the Roman World,'' Routledge. New York.
*Griffin, R., Pitts, M., Richard, S., & Brook, A. (2011). Inequality at late Roman Baldock, UK: The impact of Social Factors on Health and Diet. ''Journal of Anthropological Research, 67''(4), 533-556.
*Horster, M. (2014). Urban Infrastructure and Euergetism. In C. Bruun & J. Edmondson (Ed.), ''Oxford Handbook of Roman Epigraphy'' (515-536). Oxford University Press.
*Jacques, F., (1984). ''Le privilège de liberté. Politique impériale et autonomie municipale dans les cités de l'Occident romain (161-244),'' École française de Rome. <nowiki>https://www.persee.fr/doc/efr_0000-0000_1984_mon_76_1#efr_0000-0000_1984_mon_76_1_T1_0001_0000</nowiki>
*Koloski-Ostrow, A. O. (2015). ''The Archaelogy of Sanitation in Roman Italy: Toilets, Sewers, and Water Systems.'' University of North Carolina Press.
*Kron, G. (2012). Food production. In W. Scheidel (Ed.), ''The Cambridge Companion to the Economic History of the Roman World'' (156-212. or.). Cambridge University Press.
*Le Roux, P. (2015). ''Erromatar Goi Inperioa Mendebaldean.'' Euskal Herriko Unibertsitatea.
*Mandich, M. J., (2015) Re-defining the Roman ‘suburbium’ from Republic to Empire: A Theoretical Approach, ''TRAC 2014.'' ''Proceedings of the Twenty-Fourth Annual Theoretical Roman Archaeology Conference,'' The University of Reading https://doi.org/10.16995/TRAC2014_81_99''.''
*McCormick, M. (2003). Rats, Communications, and Plague: Toward an Ecological History, in ''The Journal of Interdisciplinary History, 34''(1), 1-25. <nowiki>https://doi.org/10.1162/002219503322645439</nowiki>
*McGinn, T. (2004). ''The Economy of Prostitution in the Roman World: A Study of Social History and the Brothel.'' Ann Arbor. <nowiki>https://doi.org/10.3998/mpub.17679</nowiki>
*Morley, N. (2005). The salubriousness of the Roman city. In H. King (Ed.), ''Health in Antiquity'' (192-204. or.). Routledge.
*Paine, R. R., Vargiu, R., Signoretti, C., & Coppa, A. (2009). A health assessment for Imperial Roman burials recovered from the necropolis of San Donato and Bivio CH. ''Journal of Anthropological Sciences, 87'', 193-210.
*Patterson, J. R. (2000). Living and Dying in the City of Rome: houses and tombs. In J. Coulston and H., Dodge (eds.) ''Ancient Rome: The Archaeology of the Eternal City''. Oxford: Oxford University School of Archaeology Monograph 54: 257–289.
*Patterson, J. R. (1992). The City of Rome: From Republic to Empire, ''The Journal of Roman Studies,'' Vol. 82 (1992), pp. 186-215. <nowiki>http://www.jstor.org/stable/301291</nowiki> <nowiki>https://sci-hub.se/https://doi.org/10.2307/301291</nowiki>
*Platner, S. B. (1929), ''The Topography and Monuments of Ancient Rome,'' Franklin Classics Trade Press arg.
*Purcell, N. (2007). ''T''he Horti of Rome and the Landscape of Property. In E. Macdougall (Ed.), ''Ancient Roman Villa Gardens'' (287-203. or.). Harvard University Press.
*Richardson, L. J. (1992). ''A new topographical dictionary of ancient Rome''. Johns Hopkins Univ. Press.
*Rocca, S. (2019). Foreigners at Home: The Historical Geography and Demography of the Jews of Ancient Rome. In N. Andrade, C. Marcaccini, G. Marconi & D. Violante (Ed.), ''Ancient Cities 1. Roman Imperial Cities in the East and in Central-Southern Italy'' (438-467. or.). L’Erma.
*Roman, L. (2010). Martial and the City of Rome. ''The Journal of Roman Studies, 100,'' 88-117. <nowiki>https://doi.org/10.1017/S0075435810000092</nowiki>
*Scobie, A. (1986). Slums, Sanitation, and Mortality in the Roman World. ''Klio, 68,'' 399-433.
*Storey, G. R., (2002), ''Regionaries-Type Insulae 2: Architectural/Residential Units at Rome.'' American Journal of Archaeology'','' 106(3), 411-434., https://doi.org/10.2307/4126281.
*Temin, P. (2012). ''The Roman Market Economy.'' Princeton University Press.
*Torregaray, E. (2011). Sexo en Roma del mito a la realidad. ''Bitarte'', ''55'', 5-22.
*Yavetz, Z. (1958). The Living Conditions of the Urban Plebs in Republican Rome. ''Latomus, 17''(3), 500-517.
== Ikus, gainera ==
*[[Ur_sakratuak_Erromatar_Inperioan]]
*[[Erromako ur-hornidura Erromatar Inperioan]]
*[[Erromako ur-kontsumoa Erromatar Inperioan]]
*(ing) [[:en:Suburra|Subura]]
*(ing) [[:en:Domus_Transitoria|Domus Transitoria]]
== Kanpo estekak ==
* ''CIL'' (''[https://cil.bbaw.de/en/homenavigation/the-cil/volumes Corpus Inscriptionum Latinarum]'')
* ''ILS ([[iarchive:inscriptioneslat01dessuoft/page/n11/mode/2up|Inscriptiones Latinae Selectae]]).''
* ''LTUR'' ([https://archive.org/details/lexicon-topographicum-urbis-romae-suburbium-4-m-q-2006/Lexicon%20Topographicum%20Urbis%20Romae%20-%20Suburbium%202%20-%20C-F%20%282004%29/page/220/mode/2up?q=Camenae Lexicon Topographicum Urbis Romae Suburbium])
* Oxford Classical Dictionary, 4th Edition, Abbreviations List https://oxfordre.com/classics/page/3993
* (ing) [[:en:Mefitis|Mefitis]]
*(ing) [[:en:Cloacina|Cloacina]]
*{{Erreferentzia|izenburua=Suburra|hizkuntza=en|data=2024-10-06|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Suburra|sartze-data=2024-11-10|encyclopedia=Wikipedia}}
*(es) [[:es:Templo_de_la_Paz|El Templo de la Paz]]
[[Kategoria: Ura]]
[[Kategoria: Kutsadura]]
[[Kategoria: Erromatar akueduktuak]]
[[Kategoria: Antzinako Erroma]]
{{autoritate kontrola}}
{{commonskat}}
nky9rhft6a32bkzthkwttkbvr0u37rh
9975370
9975349
2024-11-20T16:36:07Z
Lasterketak
49276
/* Eraikuntza-arazoak eta hondakinak */
9975370
wikitext
text/x-wiki
= Erroma hiriko kutsadura antzinitatean =
Erromatarrak zuzenean eragiten zieten bi kutsadura moten jakitun ziren: kutsadura fisikoa eta kutsadura erlijiosoa<ref>Ikus [[Heriotza antzinako Erroman]]</ref>. Lehenengoak Erromako osasungarritasunari eragiten zion<ref group="oh">Dionisio Halikarnasokoaren esanetan, nahiz eta eremua zingiratsua izan, Troiatik ihes egin zutenen bigarren belaunaldikoek beste abantaila batzuk kontuan izan zituzten toki hori aukeratzean Erroma eraikitzeko. Livio, Plutarko eta Plinio beste iritzikoak baziren ere.</ref><ref>Dion. Hal. ''Ant. Rom.'' 1.72.1-2; Livy 1.7.1.1; Plut. ''Rom''. 9; Plin. ''HN'' 3.9.</ref> eta, ondorioz, biztanleen osasunari.
Kutsadura-mota hark zerikusia zuen [[Erroma hiriko drainatze eta saneamendua Antzinako Erroman|Erromak zingira-leku]] batean altxatua izanarekin. Horregatik, esan daiteke Erromako kutsaduraren jatorria hiria toki zingiratsu batean eraikitzean zetzala, non eltxoek eragindako malaria bezalako gaixotasunak ohikoak izango liratekeen. Hala ere, denborak aurrera egin ahala, arazo horiek konpontzen joan ziren paduren drainatzearekin, estoldak eraikitzearekin eta baliabide gehiagoko populazioa zazpi muinoen magaletara mugitzearekin, han altuerak eta haizeak gaixotasunak eta kiratsak urruntzen baitzituzten. Palatino eta Kapitolioko muinoen artean kokatutako leku paduratsua hustu ondoren, hiriko erdigunea bihurtu zen, hortaz, [[Erromatar foroa]] mendeetan zehar eguneroko bizitzaren erdigunea izan zena. Bertan garaipen-prozesioak, hauteskundeak, epaiketa kriminalak, gladiadoreen borrokak eta merkataritza-guneak antolatzen ziren.
Gainera, bazeuden beste faktore batzuk kutsadura areagotzen zutenak, adibidez kaleen eta merkatuen (''[[Macellum|macella]]'') zikinkeria eta zarata, ur zikinen drainatzearen funtzionamendu txarrak, zikinkeria, kaleetan abandonaturiko gorpuak, giza hondakinen pilaketak, hilerrien eta nekropolien egoera negargarriagatik, eta kutsadura akustikoa.
== Hiriko topografia eta biztanle-dentsitatea ==
Erroman kutsadurak gainpopulazioarekin zerikusi handia zuela jakinik, agintariak legeriaren eta hiri-erreformen bidez kutsadura murrizten saiatu ziren biztanleei bizi-egoera hobeak eskaintzekotan<ref>Bruun, C., 2015, 487-488. or.</ref>. Hala ere, ezer gutxi egin ahal izan zuten immigrazioaren etengabeko fluxuaren aurrean, ostatua nonahi bilatzen zuena.
[[File:RegioIIRome2.png|thumb|300px|<center>Erromako Augustoren eskualdeak</center>]]
Arazoa zen Erromak lurralde berriak konkistatu ahala, hango bizilagun asko hiriburura zetozela. Lehen etorkinak [[Italiar penintsula|Italiar penintsulatik]] etorri ziren, nekazaritzaren etekin ekonomikoaren beherakadaren ondorioz. Arrazoia zen Erromak lurralde berriak konkistatu ahala, gerren galtzaile asko, esklabo bihurtuta, Italiara eraman eta nekazaritzan lan egitera behartzen zituztela. Ondorioz, eskulan merke horrek elikagaien prezioak hondoratu zituen eta nekazari tradizionalek beren soroak utzi behar zituzten errentagarritasun faltagatik. Aukera horretaz jabe berriak baliatu ziren latifundioak sortzeko, eta horiekin elikagaien ekoizpen masiboaren etapa berri bati ekiteko.
Erromara emigratzeko beste erakargarri bat superpopulazioa bera izan zen. Ekonomiaren ikuspegitik, hiri-biztanleriaren kontzentrazioa abantaila zen etorkinentzat, kontsumitzaile talde sendoa osatzen baitzuen, eta heldu berriek beren ondasun eta zerbitzuak eskaini zitzaketen. Errepublikaren garaitik jende askok emigratu zuen Erromara, pentsatuz janaria prezio baxuan edo doan lortzeko asmotan, baina laguntza hori ez zegoen eskuragarri hiriko edozein biztanlerentzat baizik eta bakarrik hiritartasun osoko erromatarrentzat.
Tradizioaren arabera, Erroma inolako planik gabe berreraiki zen K.a. IV. mendeko galiar inbasioaren ondoren. Hondakinetatik hasita, etxe berriak egin ziren hirigintza planik erabili gabe. Poliki-poliki, auzo aristokratikoak pobreenetatik bereizi ziren, eta K.a. I. mendean [[plebe]] gehiena [[Aventino|Aventinon]], [[Zelio|Zelion]] (txikizkako merkatarien erdigunea) eta Argileton (zapatarien eta liburu-saltzaileen erdigunea) kontzentratu zen<ref>Yavetz, Z., 1958, 505. or.</ref>.
Hala eta guztiz ere, banaketa hori ez zen guztiz behin betikoa izan, auzo txiroetan pertsona garrantzitsuak eta aberatsak bizi izan zirelako. Adibidez [[Ponpeio|Ponpeiok]] egoitza izan zuen Karinae barrutian<ref>Cic. ''Har. resp''. 49.</ref> (Zelioren eta [[Eskilino|Eskilinoaren]] artean); [[Julio Zesar]] ''[[pontifex maximus]]'' izan baino lehen, Suburan bizi zen, baita [[Luzio Kornelio Sila|Sila]]<ref>Plut. ''Sull''. 1.</ref> eta [[Zesar Augusto|Augusto]]<ref>Suet. ''Aug''. 72.</ref> zenbait momentutan ere.
Jakina da aurrerapen teknologikorik gabe hiri batek ezin diola biztanleriaren tamainari eutsi. Erromatarrek berrikuntza egin zuten ingeniaritza hidraulikoan eta zibilean: airearen, uraren eta animalien indarra, egurra, hormigoia eta masa-ekoizpena bikain erabiliz. Ondasunen estandarizazioan, banaketan, espezializazioan eta nekazaritza-teknologien garapenean maisuak izan ziren. Aurrerapen horiek guztiek ekoizpena eta ekonomia garatu zituzten hainbat mendetan<ref>Mandich, M. J., 2015, 87. or.</ref>. Hori zela eta, Erromak, Italiak eta inperioaren ekonomiak bultzaturik, hazkunde demografiko handia izan zuen.
Silaren garaitik [[Printzealdia (Antzinako Erroma)|Printzaldira]] arte, Erromako populazioa pixkanaka-pixkanaka handitu zen, eta are bizkorrago [[Antoninotar dinastia|Antoninoen]] gobernupean, hiru mendez banatutako bi estatistika-multzoek adierazten digutenez. Horren harira, Erromari buruzko bi dokumentuek (''Curiosum'' eta ''Notitia'') hiriari buruzko erreferentziak eta estatistiken laburpenak ematen dituzte. Informazio hau Augustok egindako Erromako banaketa 14 eskualdetan oinarritzen zen. Esan beharra dago dokumentu hauek K.o. IV. mendeko konpilazioak direla, Dioklezianoren azken egunetan, K.o. 305aren inguruan, edo Konstantinoren agintaldian<ref>Storey, G. R., 2002, 412. or.</ref>.
Txosten horiek erromatar ''vici''en errolda bat ematen dute, hau da, mugakide ziren kaleek elkarren artean banatzen zituzten hamalau barrutietako auzoena<ref>Suet. ''Aug''. 30.</ref>. Augustok administrazio berezi bat eman zion ''vicus'' bakoitzari, ''magister'' batek zuzenduta eta [[Larak|lare]] aldare batek mugaturik kaleen gurutzetan. Banaketa horren ondoren, [[Vespasiano|Vespasianok]] eta [[Tito|Titok]], Erroma 265 ''vici''tan zatitu zuten<ref>Carcopino, J., 2004, 38. or.</ref>. Augustok hasitako Erromaren plangintzak etxebizitza bloke izugarri eta neurrigabeak ugaritu zituen.
Erroman biztanleria-dentsitatea asko aldatzen zen haranaren hondoan edo muinoen magalean bizitzearen arabera. Yavetzek kalkulatu zuenez, Erromak 1.000.000 biztanle bazituen, ''domus''etan (esklaboak barne) 200.000 eta 300.000 pertsona artean biziko ziren, eta gainerako 700.000-800.000 pertsonen etxebizitzak intsulak edo bestelako ostatuak izango ziren<ref>Yavetz, Z., 1958, 504. or.</ref>.
Palatinotik, [[Julio-klaudiotar dinastia|Julio-Klaudiotar]] aldiko enperadoreek dentsitate gutxiagoko eremuetara zabaldu zituzten beren jabetzak ''horti''<ref group="oh">''Hortus'' hitza, hasiera batean, hiritik kanpoko baratzeak izendatzeko erabili bazen ere, K.a. I. mendean honela deitzen zitzaien luxuzko bizilekuei, eta egoitza horiek landa-ingurune bat eskaintzen zieten jabeei Erromatik hurbil.</ref> izenekoak sortzeko, baina, batzuetan, aristokraziari lurrak kentzen zizkioten zilegiak ez ziren moduak erabiliz.
[[Neron|Neronek]] ''Domus Transitoria'' eta ''[[Domus Aurea]]'' Eskilinoko ''horti'' jauregiarekin konbinatu nahi izan zituen. Asmo handiko proiektu horrek landa- eta hiri-elementuak integratuko zituen luxuzko konplexu artifizial batean. [[Flaviotar dinastia|Flaviotarren]] jauregia, aldiz, [[Palatino|Palatinoan]] eraiki zen berriro<ref>Patterson, J. R., 2000, 260. or.</ref>.
Gainpopulaziorekin loturik etxebizitza falta zegoen. Biztanleriaren estraturik baxuenak, [[Patrizioak|''patrizioe''n]] adina baliabide ekonomikorik ez zutenez, zorionekoenak etxe-blokeetako gela txikietan (''insulae'') pilatuta bizitzearekin konformatzen ziren, zeinen eraikuntza-kalitatea ideala izatetik oso urrun baitzegoen. Dena den, egoera okerragoa zen baliabide ekonomikorik ez zutenentzat, arkupeen azpiko eraikuntza inprobisatuetan (''ergasteria'') edo mausoleoetan aterpea bilatu behar zutelako, azken hauek ''[[pater familias]]''en baimenarekin eta gainbegiratzearekin.
Erromako egoitzen prezioaren etengabeko igoera justifikatzeko ustezko arrazoietako bat izango zen seiehun senatari erromatarrek beren aberastasunen zati bat Italiako higiezinetan eta lurretan inbertitzeko zuten betebeharra, ziurrenik Erromako senatuko bileretan haien presentzia bermatzeko<ref>Bruun, C., 2015, 477. or.</ref>. [[Trajano|Trajanoren]] garaian, esaterako, senatariek beren ondasunen herena inbertitu behar izan zuten Italiako lurretan<ref>Plin. ''Ep''. 6.19.4.</ref>; Marko Aurelioren agindupean, ordea, eskakizuna laurden batera murriztu zen<ref>SHA ''M. Ant.'' 11.8</ref>.
Espekulazioaren ondorioz, aberatsek etxeak eta ''domus''ak erosten zituzten bitartean, pobre asko kale gorrian bizi ziren. Martzialek egoera hau salatu zuen epigrama batean:
{{esaera2|''Jauregi bat duzu Eskilino muinoan, eta beste jauregi bat Diana muinoan; eta beste batek bere burua altxatzen du Patrizioen eremuan<ref group="oh">Servio Tuliok patrizioei emandako zatia, Eskilino muinotik ez oso urruti.</ref>. Zure bizileku batetik Zibele alargunaren tenplua ikusten duzu, beste batetik Vestarena; beste batzuetatik Kapitolio zaharra eta berria begiratzen dituzu. Esadazu non aurki eta bila zaitzaket: nonahi bizi den gizon bat, Maximus, ez da inon bizi''<ref>Mart. ''Ep'' 7.73.</ref>.|}}Martzialek erromatar superpopulazioa eta hiri-giroa ikuspegi materialista batetik irudikatu zuen, non ohikoak baitziren sexu-eszenak, literatura-giroa, klientelismoa eta finantzak. Horregatik, Martzialen idatziak oso garrantzitsuak dira erreferentzia topografikoen dentsitatea zehazteko<ref>Roman, L., 2010, 90. or.</ref>.
Gertuko Ostia hiriak adibide gisa balio dezake inguruko Erromako etxebizitza arazoa azaltzeko. Aipatutako biztanleriaren %90 bere dendetan (''tabernae'') bizi zen, intsuletako logeletan, ostatuetan (''hospitia, stabularia, capponae, deversoria''), edo zuzenean kale gorrian (arkupeak, gangak, zubiak edo eskailerak)<ref>Briones Dieste, V., 2018, 72. or.</ref>.
Giza jarduerak sortutako hondakin solidoek eta likidoek eragindako kutsaduraz gain, kutsadura akustikoa nabaria zen, jarduera ekonomikoaren zalapartak eta kalez kale ibiltzeak eragiten zituztenak. Horiek guztiek eragin zuzena izango zuten erromatarren osasunean.
== Auzoak ==
Erromatarrak adituak ziren konkistatutako herriak eta tokiak zenbatzen, neurtzen eta haietan hirigintza planak ezartzen. Horregatik, hiriak zonifikatu zituzten, eta Erroma hiriari zegokionez, zenbait muga zituen, adibidez, fisikoak, erritualak, ekonomikoak eta juridikoak.
Erromatarren mugarik nagusiena hiriko perimetroarena zen, hots, ''[[pomerium]]''arena<ref group="oh">''Pomerium'' edo ''pomoerium (''latinezko ''postmoerium'' hitzetik: harresiaren ostean) Erroma hiriko muga sakratua zen. Legez, Erroma bakarrik ''pomerium'' barruan zegoen, beraz, kanpoaldeko Erromari zegozkion lurrak ez ziren Erroma.</ref><ref>Carcopino, J., 2004, 23. or.</ref>, zeinak berriki aipatutako lau kategoriak biltzen baitzituen. Zonifikazioak zirela medio, zenbait talde hiritik kanporatu ziren, hala nola, erlijio batzuen kideak, talde etnikoak edo zenbait lanbidetakoak<ref>McGinn, T. A., 2004, 140. or.</ref>.
Erromako jende gehiena osasungarritasun gutxiagoko auzoetan pilatzen zen zazpi muinoen oinetan. Alde horietan, bizi-egoera kaskarrenen artean, prostituzioa ohiko jarduera zen, eta mota guztien artean kalekoa hedatuena zen, zinegotziek araututa bazuten ere. Jarduera horren tokirik aipagarrienak ziren ''vicus Tuscus''; etruriar auzoa (hiriko auzorik jendetsuenetako bat), eta ''vicus Turarius'', Suburarako bidean zegoena<ref>Torregaray, E., 2011, 10. or.</ref>, hots, burdelen auzo tradizionala. Subura, [[Viminal]]<nowiki/>eko, Eskilinoko eta Palatinoko muinoen oinetan kokaturik zegoen. Hala ere, putetxeen presentzia ez zen auzo pobreenetara mugatzen, Erromatar Foroan bertan burdelen ebidentzia ez baita baztertzekoa; Titoren arkutik gertu, ''Via'' ''Sacra''n, putetxe bat zegoen. Era berean, azpimarratzekoa da ''cauponae'' izenekoetan, ostalaritzaz gain, prostituzioarekin lotutako beste zerbitzu batzuk ere eskaintzen zituztela<ref>McGinn, T. A., 2004, 247. or</ref>.
Subura Erromako auzo zabalena eta jendeztatuena zen. ''Murus terreus'' azpian kokatua, Karinaeko<ref>Varro ''Ling.'' 5.48.2-3.</ref> eta Kirinaleko magalean zehar hedatzen zen Viminal eta Eskilino muinoetaraino<ref>Richardson, L., jr., 1992, 373. or. </ref>. Suburako bizilagunak, beste auzoetako monumentuz eta zerbitzu publikoez inguraturik egon arren, egoera tamalgarrietan bizi ziren<ref>Platner, B. S., 1929, 500-501. or.</ref>. K.o. II. mendearen hasieran. Juvenalek satira erabili zuen [[Cloaca Maxima]] estoldarik itogarriena zela salatzeko, bereziki Suburatik igarotzean. Haren arabera aingirak estolda honetatik Suburaraino igotzen ziren. Gainera, estolda auzo horretan, hondakinen pilaketa puntu garrantzitsu bat zen, hiri osoko nazkagarriena. Poetaren arabera, bertan bukatzen ziren ardo merkearen kontsumo handiaren ondoriozko isurketak, baita auzoan kontsumitutako janari txarraren ondorengo gorotzak ere<ref>Juv. 5.106.</ref>. Bestalde, Suburako etxebizitzen bizigarritasun-egoera txarrak zirela eta, bertatik izurriteak erraz hedatzen ziren baita Erromako beste auzoetatik ere. Bada, heldutasunera iristeko, suburatarrek immunitate-sistema sendoa izan behar zuten<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 4.3.</ref>.
[[File:Roma, via Tor de' Conti e muro della Suburra nel 1880.jpg|thumb|300px|<center>Erroma, ''Tor Conti''ren bidea eta Suburako harresia 1880an</center>]]
Bailararen behealdea K.a. 46. urtean hartu zuen lehenik Zesarren foroak, Kapitolioko muinoaren ekialdeko oinetan, eta, ondoren, Augustoko foroa K.a. 2. urtean jarri zen. Koliseoren ondoan, beste eraikin batzuk altxatu ziren, esaterako, [[Bakearen Templua (Cardiff)|Bakearen tenplua]] K.o. 75ean; Nervaren foroa K.o. 97an, eta azkenik, Trajanoren foroa, K.o. 112. urtean. Augustoren garaian, harresi bat eraiki zen gune monumental hauek Subura etxebizitzetatik maiz sortzen ziren suteetatik babesteko<ref group="oh">Gaur egun dirauen harresia da.</ref>.
Augustok, inperioaren mugak ziurtatu eta ordura arte ezezaguna zen bake garaia inauguratu ondoren, Janoren tenplua handikiro itxi zuen. Bakearen ondorioetako bat izan zen Erroma Servio Tulioren harresietatik kanpo hedatzea. Bi garapen-eremu nagusiak ziren Marteren zelaia eta, Tiber ibaiaren beste aldea, ''Transtiberinum''. Erromaren hedapen izugarriaren ondorioetako bat Augustok, K.o. 7an, Erroma hamalau eskualde administratibotan (''regiones'') banatzea izan zen, Erroma errepublikarraren lau eskualdeen ordez<ref group="oh">Errepublikan lau eskualde zeuden ''pomerium''aren barruan: ''Suburana, Esquilina, Collina'' eta ''Palatina.''</ref><ref>Varro ''Ling''. 5.45.3.</ref>.
Tiber ibaiaren ezkerraldean 13 eskualde zeuden, baina eskuinaldean bakarrik ''Transtiberinum'' izenekoa. Lehenengo bost eskualdeak harresien barruan zeuden, baina beste bost batzuek azaleraren erdia ''pomerium''aren barruan zuten eta beste erdia kanpoan. Alabaina, ''Eskilino, Via Lata, Circo Faminius'' eta ''Transtiberinum'' izenekoak, ''pomerium''etik kanpo geratu ziren.
Lehen eskualdea, ''[[Porta Capena]]'' izenekoa, kanpoaldean zegoen baina garai hartan hiriaren erdigunea bihurtu zen. K.o. 274an, [[Aureliano|Aurelianok]] ia 19 kilometroko harresia eraiki zuen germaniar inbasioen aurka babesteko, baina Augustoren eskualde batzuk kanpoan utzi zituen. Asmoa ez zen hiriko perimetro osoa inguratzea, baizik eta puntu estrategiko nagusiak elkarren artean lotzea, ''pomerium'' berri honetan, akueduktuak bezalako aurreko eraikuntzak aprobetxatuz<ref>Carcopino J., 2004, 24-25. or.</ref>.
Neronen erregealdian izandako sutearen ondoren eraikitako Erromak kale lerrokatuak eta erregularrak zituen, etorbide zabalekin. Etxeen altuera murriztu eta haien artean espazio irekiak sortu zituzten. Aldi berean, intsulen aurreko aldeari arkupeak atxiki zizkieten suteen aurkako babes gisa<ref>Tac. ''Ann''. 15.43.1.</ref>.
Harrigarria da [[Romulo eta Remo|Romulok]] sortutako hiriaren bilakaera ikustea, hasieran 3 ate besterik ez zituen ere, [[Vespasiano|Vespasianoren]] garaian Erromako zazpi muinoak inguratzen zituzten harresien zirkunferentzia 21 kilometrokoa zen. Edonola ere, Augustoren hamalau barrutiko banaketari eutsi zioten, guztira 265 gurutze-biderekin. Plinio Zaharrak zioenez, munduan ez zegoen tamainaz aldera zitekeen beste hiririk<ref>Plin. ''HN'' 3.9.66-67.</ref>.
Vespasianok interesa izan zuen hiriko alderdi administratiboari eta praktikoari buruz, Augustoren garaitik Erromako lehen errolda sistematikoa egin baitzuen. Erroldaren emaitzak Bakearen Tenpluko artxibo batean gorde omen zituzten<ref>Roman, L., 2010, 92. or.</ref>.
Erromako biztanleria kongestioa arintzeko beste saiakera bat egin zen K.o. hirugarren mendean. Handik aurrera, hiriko erdigunean eta foro errepublikarraren inguruan merkataritza-espazio metaketa pixkanaka desagertuz joan zen, hiriko beste gune batzuetara lekualdatu baitzen. Hala, hainbat merkatu sortu ziren, ''macellum Liviae, macellum Augusti'' (Zelio muinoan), Eskilinoko ''macellum''a, ''Macellum magnum'' edo Trajanoren merkatua, besteak beste<ref>Espinosa, M., 2015, 61. or.</ref>.
Gutxiengo etnikoek, euren jatorriaren arabera auzo bat edo beste aukeratzen zuten bizilekua finkatzeko. Horrela, jakina da [[Erromatar Errepublika|Errepublikaren]] amaieran Erromako judu gehienak Suburan bizi zirela, baina Augustoren garaian, ''Transtiberinum''eko (''Regio XIV'') barruti berrira aldatzea erabaki zuten. Barruti hori juduen eta nazionalitate bereko beste etorkin batzuen kokaleku nagusia bihurtu zen.
Inperioaren amaieran, judu-komunitateak Erromako hegoaldean (''Regio I'') eta hiriaren ekialdean (''Regio VI'') sakabanatuta zeuden. Kasu askotan, juduak kristau taldeen eremu berean bizi ziren, maiz ''tituli'' edo otoitz-etxeen inguruan kontzentraturik<ref>Rocca, S., 2019, 437. or.</ref>. Juduen asentamendua bi alditan garatu zen nagusiki, K.o. I. mendearen hasieran, Augustoren eta Julio-Klaudiar leinuaren agintaldian, eta K.o. III. eta IV. mendeetan. Hala ere, Erromako komunitate juduak ez zituen 10.000 pertsona baino gehiago lortu K.o. II. mendearen hasieran, nahiko txikia ekialdeko komunitate juduekin alderatuz gero, batez ere Egiptoko Alexandriarekin eta Asia Txikiko hainbat elkarterekin. Bestela, Erromako juduen lehen gainbehera demografikoa Antoninoren izurritearen ondorioz gertatu zen, ondoko komunitateei jazo zitzaien moduan<ref>Ibid. 458. or.</ref>.
Oro har, Kirinal eta Suburako auzo txiroetan erromatar plebea bizi zen, eta biztanleriaren dentsitatea 58.000 biztanle/km<sup>2</sup> ingurukoa zela kalkulatzen da<ref>Le Roux, P., 2015, 117. or.</ref>. Erromatar txiroen etxeen iraunkortasun faltak eta antzinatean hiria suntsitu zuten sute ugariek asko zaildu dute herri-etxebizitza asko identifikatzea; hala ere, K.a. I. mendearen amaieran eta K.o. II. mendean, elitearenak ez ziren etxebizitzen eremuak identifikatu dira Erroman. adibide interesgarri bat Piazza Celimontanako indusketetan aurkitutako intsula bloke multzoa da, sute handiaren ondoren sortua. Era berean, Kirinalaren mendebaldeko magalean eta Via Latan etxebizitzen hedapen handia izan zela dirudi. Severotarren agintaldian, K.o. III. mendearen hasieran, kasu batzuetan, ''domus'' tradizionalak intsula bihurtu ziren. Seguru asko, ''atrium''en egindako azpizatiketetan familia-talde desberdinak sartuz<ref>Patterson, J. R., 1992, 204. or.</ref>.
== Kaleetako osasungarritasuna ==
Erromako immigrazio masiboak masifikazioa, etxebizitza estandarrak, ur kutsatuak eta hondakin-pilaketak sortu zituen. Erromatar gehienak biztanleria-dentsitate handiko eremuetan bizi ziren, non zaborrak, zikinkeriak, gorotzak eta ur kutsatuak, kate trofiko edo parasitoak sortzen baitzituzten, azken ostalari gisa pertsonak, etxeko haragijaleak, karraskariak eta hegaztiak zituztela. Eraikuntza-material organikoak, porotsuak edo zuntzezkoak ere intsektuentzako eta karraskarientzako kokaleku onak izaten ziren<ref>Briones Dieste, V., 2022, 1. or.</ref>.
Erroman hilkortasuna, immigrazio handiarekin lotutakoa, Italiako beste leku batzuetan baino handiagoa izan zen, eta horrek, azkenean, gainbehera demografikoa eragin zuen. Murrizketa horiek gertatzen dira heriotza-kopurua jaiotza-kopurua baino handiagoa denean, ez tokiko biztanleria patogeno-talde guztiz desberdin baten eraginpean egon delako, baizik eta haien eraginpean maizago dagoelako. Erromaren tamaina zela eta, gaixotasun batzuk endemiko bihurtu ziren epidemikoak izan beharrean; elgorriak, esaterako, milioi erdi inguru biztanle behar ditu endemiko bihurtzeko, baztangak, tuberkulosiak eta paperak, berriz, ehun mila biztanle<ref><nowiki>https://thebiologynotes.com/endemic-diseases/</nowiki> 2023.04.14an kontsultaturik.</ref>.
Erromatarrak kutsatzeko arriskuan zeuden etengabe, baina landa-eremuko biztanleak gaixotasun bat landetara zabaltzen zenean bakarrik zeuden arriskuan<ref>Morley, N., 2005, 196-197. or.</ref>. Osasunaren gaia jorratzen zuten egile erromatar gehienek onartzen zuten landa eremuan bizitzea hirian baino osasuntsuagoa zela, beraz, irtenbidea herrialdera joatea zen<ref>Col. ''Rust.'' 1 pr. 15-19.</ref>. Zentzu horretan, elitearen ohitura izaten zen, udako hilabete beroetan, ''salubritas'' bila hiritik kanpo joatea, aldirietako landetxe batera edo Napoliko badiara<ref>Sen. ''Ep''. 104.1.4.</ref>. Zeltsok Erromaren osasungaitza nabaritu zuen, eta bizilekuaren arabera bizilagun bat ahuldu zitekeela gaineratu zuen<ref>Celsus ''Med.'' 1.2.1.</ref>.
Bestalde, Vitruviok bere ekarpen teorikoak ere egin zituen hiri osasuntsuago bat sortzeko, eta gaixotasunaren kausak kontuan hartuta, arkitektoek, haiek konpontzen, lagun zitzakeen moduak azaldu zituen. Bere ustez, arkitekto idealak medikuntzaz jakin beharko luke, beste zientzietako ezagutzak izateaz gain. Gaixotasunaren kausa gorputzeko elementuen desoreka izanik, gehiegizko beroa edo hotza, hezetasuna edo lehortasuna dela eta, arkitektoaren zeregin nagusia leku egokia aukeratzea eta eraikinak antolatzea zen, haize kaltegarrien ondorioak murrizteko. Azkenik, edateko uraren hornidura ugaria ziurtatu behar zuen<ref>Vitruv. 1.1.3, 8. proem. 3.</ref>. Arkitekturazko ideia horiek pentsatuta zeuden hiri edo eraikin berrietarako, tamalez, oso zaila izan zen gainpopulatutako Erroman abian jartzea.
Erromak zenbait parke zituen, hala nola Mezenasena edo inperialak, berdegune horiek luxu aristokratiko edo inperialarekin lotu baziren ere, hiria parke pribatu bihurtzeko haien ahaleginean<ref>Suet. ''Ner''. 31.</ref>. Litekeena da bertako landarediaren eraginak hiriko bizi-kalitatea hobetzea bertako biztanle batzuentzat, baina ez dirudi eragin handirik izango zuenik biztanleria osoaren heriotza-tasaren jaitsieran.
Frontinok, bere aldetik, adierazi zuen hiriko osasungarritasun-arazoetarako irtenbide bat edateko uraren hornidura-emariaren bolumena handitzea izango zela, akueduktu berriak eraikiz baita hiritarren ur-bereganatze kentzea ere, gauez eta egunez iturri publikoen funtzionamendua eragozten zutelako<ref>Frontin. ''Aq''. 103-104.</ref>. Gainera, horrek hiriko airea hobetuko luke. {{esaera2|''Gaur egun garbitasunaren itxura guztiz freskoa eta aire garbiagoa dago; desagertu dira klima ez-osasungarriaren arrazoiak, askotan gure hiriari ospe txarra eman diotenak''<ref>Frontin. ''Aq''. 88.3.2.</ref>.|}}
Eraikin publikoez, ur-garraioaz eta estolderiaz hiriko gobernua arduratzen zen, baina Erromako kaleen garbiketa eta haien egoera ona edilen ardura zen<ref group="oh">Legeak, gainera, herritarrei eskatzen zien, zigorpean, eraikinen fatxadak ez ezik, euren jabetzaren aurretiko bide publikoaren zatia ere garbi edukitzea.</ref>, batez ere drainatze, konponketa eta zoladura<ref>''Tab. Hera. Lex Jul.'' 20-23'';'' 25-28.</ref>. Pixka bat lehenago, Julio Zesarrek lege zorrotzak onartu zituen kaleetako zikinkeria kontrolatzeko, baina efektu eskasarekin<ref>Carcopino, J., 2004: 56-57. or.</ref>. Halaber, etxebizitzen zaramarako, abandonaturiko animalien eta gizakien gorputzerako bazegoen gaueko garraio-zerbitzu bat.
Behin Neronek, zaborra kaleetan pilaturik ikusirik, Vespasiano zinegotziari lezio bat eman nahi izan zion, eta bere soldaduei agindu zien togaren aurrealdea lokatzez zikin ziezaiotela. Une horretan ez zion aparteko garrantzirik eman egoerari, eta Vespasianok boterea hartu zuenean, Neronek abandonatutako hiria hobetzeko jainkozko esku-hartze gisa interpretatu zuen kasua<ref>Cass. Dio 59.12.3; Suet. ''Vesp''. 5.3.</ref>.
Hala ere, enperadoreen jarduerak lehendik zeuden zerbitzuak mantentzera mugatzen ziren neurri handi batean. Baliteke eskala handiko hiri-berritzea Zesarren eta Neronen tankerako megalomanoekin lotzen zelako, baina Erromako topografiak ere egin zitezkeen erreformei muga ezarri zien<ref>Suet. ''Ner.'' 16.38.</ref>.
Hiri-komisarioen (''curatores urbium'') ardura zen hiriko bideak zaintzea, zolatzea, ibaiek eraikinei kalterik ez egitea, eta behar ziren lekuetan zubiak egotea. Era berean, ikuskatu behar zituzten horma pribatuak, edo etxeari erantsitako beste edozein motatakoak, bidea ez inbaditzeko. Eraikinaren jabeek konpondu eta aldatu beharko lukete, zigorpean<ref>Pap. ''Dig''. 43.10.1.</ref>.
Erroman jakitun ziren kaleen garbitasunak eta estolden egoera onak biztanleriaren osasunarekin zuten harremana. Beraz, pretoreen ardura zen estolden garbiketa eta konponketa, estolderiako zikinkeria izurrite eta hondamenaren kausa baitzen<ref>Ulp. ''Dig''. 43.23.1.1.</ref>.
Bestalde, bide publikoari erasan ziezaiokeen obra baten egileak, hura amaitzean, jatorrizko egoeran utzi behar zuen<ref>Ulp. ''Dig''. 43.11.1.1.</ref>. Nahiz eta erromatar legeak bide publikoan egindako obrek drainatze egokia izatera behartu, ez zegoen autoritatera joaterik ur geldiek eragindako usain txarrengatik<ref>Ulp. ''Dig''. 43.8.2.29.</ref>.
Objektuak bide publikora botatzea (''effusis vel deiectis'') legeak zigortzen zuen, baina horrek kalteak edo galerak konpontzeari garrantzia handiagoa ematen zion kaleak garbi izateari baino. Labeon juristak legea gauez aplikatzen ez zela argudiatu bazuen ere, Pablok adierazi zuen bazirela jendea gauez joaten zen lekuak<ref>Paul. ''Dig''. 9.3.6.1.</ref> .
Erromak hondakinak ezabatzeko arazo itzela zuen saneamendu sistema eskas eta desegokia zelako, eta horrek elikagaiak eta ura kutsatzeko arriskua zuen. Aitzitik, nekazariek bazuten etxetik kanpo hauek metatzeko lekua, soroetan zabaldu aurretik. Varronek komunen eta gorotz-hobien kokapen ezin hobeari buruzko xehetasun handiak eman zituen, gizakiek eta animaliek ur-iturri bereiziak izan behar zituztela gomendatuz<ref>Varro. ''Rust.'' 1.11.2; 1.13.4.</ref>. Nekazariek malaria jasateko aukera gutxiago zuten haien animaliak eraikin bereizietan mantentzen zituztenean, eltxoak animalietan kontzentratzen direlako, baina hiritarrek ez zuten babes hori.
Erroman hiltegirik ez zegoenez, zegokien merkatuan (''boarium''<ref group="oh">Abelgorri-merkatua.</ref>'', suarium''<ref group="oh">Txerri-merkatua.</ref>) abereak erosi ondoren, bizirik eraman behar zituzten harategira, bidean ebakuatu eta pixa egiten zuten bitartean. Han saltzen zituzten sakrifikatuak eta zatikatuak izan ondoren, baina animalien hondakinak kalera botatzen zituzten.
Iturri klasikoek adierazten dutenez, ez zen batere erraza kale estuetan zamatutako animaliak gidatzea. Horregatik, nahiko usuak ziren haiek edo garraiatutako kargak oinezkoen gainera erortzearen ondoriozko istripuak<ref>Alfen''. Dig''. 9.2.52.2-3; Ulp. ''Dig.'' 9.2.27.33.</ref>.
[[File:Map of downtown Rome during the Roman Empire large-annotated.jpg|thumb|300px|<center>Cloaca Maxima Erromatar Inperioan, gorriz markatutakoa</center>]]
Antzinako Erroman, hiriko osasungarritasunari eragiten zion animalia asko bizi ziren<ref>McCormick, M., 2003, 8. or.</ref>. Etxeetan txakurrak eta katuak ugariak ziren; etxeko txakurrek intsulen eta ''domus''en ateak zaintzen zituzten, baina kaleko txakurrak, zurratzaileek larruagatik ehizatzen zituzten. Horretaz gain, behartsuek txakurkia jaten zuten, jakin gabe kiste hedatidikoez kutsatuta izateko modu bat zela<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.</ref>. Martzialen esanetan, etxeak zaintzen zituzten txakurrek, gorotzak egiteaz gain, janari-hondarrak eta giza kakak jaten zituzten<ref>Mart. ''Ep''. 1.83; 12.48.8.</ref>.
Etxeko haragijaleek kutsatutako gaixotasunak (ekinokosia, amorrua...) ugariak ziren. Ektoparasitosi hutsalak, hala nola sarna edo zizareak, ohikoak ziren, baina bektoreek transmititutako gaixotasunak ere ezin ziren falta (izurria eta tifusa). Zakurrek edo beleek sarraskia jaten zuten Tiber ibaira edo zaborretan botatako gorputzetatik<ref>Briones Dieste, V., 2022, 1. or.</ref>.
Erroma hiriak arratoi arazo handirik ez izateak azal dezake izurrite bubonikorik ez egotea Justinianoren garaira arte. Zizeronek ere ez zituen karraskari horiek aipatzen etxe batean bizilagun ez desiragarritzat, baina sugeei erreferentzia egin zien<ref>Cic''. Off.'' 3.54.1.</ref>.
Erromatar hirietan, estolden eta komunen helburua ez zen patogenoen transmisioa gelditzea, gaur egun bezala; logikoa denez, mikroorganismoen kontzeptua artean ez zen ulertzen garai horretan. Aitzitik, litekeena da estolderia eta komunak eraikitzea kirats eta hondakinak publikoaren ikuspegitik ezabatzeko<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 66. or</ref>.
== Merkatuak ==
Erromatarrek hiri-espazioa merkaturatu zuten: hiri oparoagoa bihurtu ahala, merkataritza-guneak handitu eta egonkor bihurtu ziren. Dendak (''tabernae''), elikagai azokak (''macella''), biltegiak (''horrea'')<ref>''ILS'' 5910</ref> eta beste eraikuntza mota batzuk susperraldi ekonomikoaren adierazleak ziren, baita gero eta landuagoko garraio eta lehorreratze-azpiegiturak ere<ref>Flohr, M., 2020, 7. or.</ref>.
Trajanok, uholdeak saihesteko eta Erromaren hornidura ziurtatzeko, Ostian portu berri bat eraiki zuen, Tiberreko kaiak zabaldu zituen, baita bere foroari atxikitako merkatuak ere<ref>Patterson, J. R., 1992, 213. or.</ref>.
Erromaren oinarrizko elikagai gehienak ibaiz eta itsasoz ekartzen ziren, hiritik gertuko ekoizleek ez baitziren gai hiriko beharrak asetzeko. Tiberren zehar, gizonek eta idiek salgaiak garraiatzen zituzten, eta azken garraiorako, erromatar kaietatik biltegietara, milaka langile libre eta kontratatuen indarra erabiltzen zuten<ref>Erdkamp, P., 2013, 270. or.</ref>.
''Macellum'' terminoak Erromako eraikin mota bati egiten zion erreferentzia, hots, hornidura-merkatuari<ref group="oh">''Macellum'' elikagaien merkatua zen, non haragia, arraina edo inportatutako beste produktu exotiko batzuk aurki baitzitezkeen. Egitura angeluzuzena izan ohi zuen, arkupeez inguratutako esparru itxia, eta taberna ilarak zituena.</ref><ref>''ILS'' 9432</ref>. Merkatu mota hura ohikoa zen Italian zein probintzietan. Egitura angelu zuzenekoa, eta haren patio nagusia ate eta burdin itxitura batek inguratzen zuten. Erromako merkaturik ezagunenak honako hauek ziren: Zelio muinoko ''Macellum Liviae''<ref>''LTUR'' 3.73. or.</ref>'', Macellum Augusti,'' Eskilinoko ''macellum''a, ''Macellum Magnum'' edo Trajanoren ''macellum''a.
Aipatutakoez gain, Erroman baziren produktu espezifikoen salmenta biltzen zuten beste merkatu batzuk, hala nola ''Forum boarium''a<ref>''ILS'' 426.</ref>, ganaduaren merkataritzari eskainia, Palatino muinoaren eta Tiber ibaiaren artean; ''Forum holitolium''a, belar eta barazkien merkataritzari eskainitakoa, Kapitolioko muinoaren eta [[Serviar Harresiak|Serviar harresi]]<nowiki/>en artean; ''Forum piscarium''a, arrain merkataritzari eskainia, Kapitolioaren eta Tiberren artean, egungo Erromako Ghettoaren eremuan; ''Forum suarium''a<ref>''ILS'' 722.</ref>, txerri-merkataritzari eskainia, [[Marteren Zelaia (Erroma)|Marte Zelaia]]<nowiki/>ren iparraldeko hiri-kohorteen kuartelaren ondoan; ''Forum vinarium''a<ref>''ILS'' 6168.</ref>, ardoaren merkataritzari eskainia, gaur egun ''quartiere'' ''Testaccio''ren eremuan, Aventino muinoaren eta Tiberren artean. Beste merkatu batzuk ezagutzen ziren baina identifikaezinak dira, gune bakoitzaren funtzioari buruzko informazio zehatza falta zaigulako<ref>Richardson, L. Jr., 1992, 101, 159-164. or.</ref>. Ospe txarreko beste merkatu bat Suburakoa zen. Izan ere, Porfirioren hitzetan, arratsaldeetan bakarrik irekitzen zen, eta han saltzen zen goizean Erroman lapurtutakoa<ref>Porph. 7.113.1-2.</ref>.
''Taberna''k, merkatuetako eta kaleko saltoki iraunkorrak ziren, baina kaleko posturik gabeko saltzaileak nonahi ugaritzen ziren Domizianok praktika hori debekatu zuen arte, beharbada dendariek lehiakortasun ilegalez kexatu zirelako. Gainera, saltzaile horiek ez zuten ezartzen ziren espazioa garbi uzteko ardura, legeak beste establezimendu batzuen jabeei agintzen zien bezala, zeinek kalea garbitu behar baitzuten beren eraikinen aurrean<ref>Mart. ''Ep.'' 7.61.1-10; ''Tab. Her., Lex Iul.'' 53.</ref>.
Merkatu-saltzaileek (''macellarius''<ref>Col. ''Rust.'' 11.ca.9.1.</ref>'', propola''<ref>Plaut. ''Aul''. 512.</ref>), libreek edo esklaboek, negozioa beren kabuz edo errentan izan zezaketen. Merkatu eta hirietako saltzaile txiki horiek zerga bat (''vectigal'') ordaintzen zuten beren postua izateagatik<ref>Espinosa, M., 2015, 64. or.</ref>. Merkatariaren lanbidea, Zizeronen iritziz zikina zelako, gizartean gutxien balioztatutakoen artean zegoen, eta maisuak, arkitektoak edo medikuak, berriz, estimatuenak ziren<ref>Cic''. Off.'' 1.151.4-10.</ref>.
Hala ere, enperadoreak txikizkako merkataritzaren garrantzia ulertzean, saiatu ziren arautzen. [[Alexandro Severo]]k, adibidez, ardo, barazki, zapatari eta abarren saltzaileen elkarteak sortu zituen, beren ordezkari eta epaileekin<ref>''SHA Alex.Sev.'' 2.4.8.</ref>.
Elikagaiak kontserbatzeko sistemak mugatuak zirenez, merkatuak inguruan ekoitzitako produktu freskoez hornitzen ziren, batez ere<ref>Kron, G., 2012, 278. or.</ref>. ''Pastio villatica'' deiturikoak Erroma inguruko nekazaritza-zentroak ziren, barazkiak, etxeko hegaztiak eta baserriko animaliak ekoizten zituztenak hiriburuko merkatuetan saltzeko<ref>Purcell, N., 2007, 294. or.</ref>.
Merkatari erromatarrak bere produktu edo zerbitzura erakarri behar zituen kontsumitzaileak, lehiakideena baino hobea zela erakutsiz. Horretarako, zenbait estrategia eta metodo erabiltzen zituen bere produktuak aurkezteko. Metodoen artean, aipatzekoak dira saltokien sarreretan jarritako mosaikoak, kanpoko zein barruko errotulu edo margolanak, saltzaileek ordaindutakoa euren produktua literatura-testuetan aipatzeko eta sustatzeko. Nolanahi ere, publizitaterik onena produktuaren kalitatea zen, eta arrain saltsen eta gatzatzearen kasuan (''tituli picti''), gehien erabilitako kalitate-indizea ''flos'' terminoa zen<ref>Espinosa, M., 2015, 59. or</ref>.
Merkatuetan postu iraunkorra zuten saltzaileen artean, aipatzekoak dira, okinak, harakinak, arrain- eta barazki-saltzaileak besteak beste. Latinezko ''pistor'' hitzak ez ditu aleak ehotzea eta ogia egostea bereizten; horrek adierazten du Erromako okinek bi zerbitzuak egiten zituztela<ref>Erdkamp, P., 2013, 275. or.</ref>. Ogiari dagokionez, etxe aberatsenetan bakarrik zeukaten okin propioa. Jende arruntak azokara joan behar zuen ogia erostera<ref>Mart. ''Ep.'' 14.223.1.</ref>.
[[File:Mercati di Traiano - Roma.jpg|thumb|300px|<center>Trajanoren merkatua</center>]]
Dendak nonahi zeuden Erroman, baina ''honestiores''ek etxean egindako ogia eta beraiek ekoiztutako ardoa kontsumitu ohi zuten. Hori zela eta, Zizeronek bere aurkari politikoetako bati burla egin zion ogia eta ardoa saltzaileari erosten zizkiolako. Hala ere, kontsumitzaile aberatsek ere merkatari espezializatuei erositako produktuak sartzen zituzten sukaldean<ref>Cic''. Pis.'' 67.9.</ref>.
Haragiaren kasuan, Erroman hiltegirik ez egotean, abereak azokatik harategira bizirik eramaten zituzten, non sakrifikatzen eta zatitzen baitzituzten [[Txikizkari|txikizka]] saltzeko. Harakinek arazoak zituzten euliekin, animalien hondakinak kalera botatzen baitzituzten txakurrek eta karraskariek jan zitzaten<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.; Scobie, A., 1986, 421. or.</ref>.
Haragia ere auzoko ''taberna'' txikietan saltzen omen zen, [[Ponpeia|Ponpeian]] nabaria den moduan, eta badirudi talde zehatz batzuen artean, esaterako, soldadu erromatarren artean, oso ezaguna izan zela<ref>Corbier, M., 1989, 224. or.</ref>. Haragia jatea oso gomendagarria ere zen kirolarientzat<ref>Donahue, J. F., 2015, 89. or.</ref>.
Azterketa bioarkeologikoen arabera, eskeleto batzuen deformazioek adierazten dute dieta erromatarra pobrea zela eta haragi gutxi kontsumitzen zutelako<ref>Paine, R. et al., 2009, 206. or.; Griffin, R. et al., 2011, 542. or.</ref>. Hala ere, Peter Teminek uste du Erromatar Inperioaren hedapenak eta ondorioz garraio-kostuak murrizteak dieta zabalagoa ekarri zutela, fruta eta barazki berriekin eta haragi gehiagorekin. Bere kostu handiagatik goi mailako klaseei zuzenduta egon arren, Printzaldian aurreko edo ondorengo mendeetan baino animalia hezur gehiago aurkitu dira<ref>Temin, P., 2012, 224. or.</ref>.
Pobreek haragia jateko zuten modu bakanetako bat aberatsen afarietara joatea zen, non soberakinak jan baitzitzaketen. Kolumela K.o. I. mendeko autore betikoaren arabera, eskuzabaltasun hori ohikoagoa izan zen aurreko garaietan<ref>Col. ''Rust.'' 10.pr.1.1.</ref>.
Txakurrak ugariak ziren Erroman etxebizitzen ateak zaintzeko. Zurratzaileek larruagatik ehizatzen zituzten, eta behartsuek, berriz, kaleko txakur-haragia jateko. Hori kiste hedatidikoak hedatzeko modu erraza zen<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.</ref>.
Hainbat elementu konbinatu ziren elikagaien prezioak hain kezkagarriak izateko diru-sarrera baxuko herritarrentzat: lehenik eta behin, haien eros-ahalmena hain zen baxua, non diru-sarreren zatirik handiena elikagaietan gastatzen baitzuten; bigarrenik, soldatapeko askoren diru-sarrerak ezegonkorrak eta sasoikoak ziren, negua heldu orduko, garraiolariek eta peoiek, esaterako, lana galtzen zuten itsas trafikoa eta eraikuntza murrizten zirelako; hirugarrenik, alearen prezioa garestitzen zenean, hiritar askok ez zuten ordezko elikagairik. Nahiz eta benetako gosea eskalei eta etxerik gabekoei mugatu, jende arruntak bere horniduratik jan behar zuen gosea ez pairatzeko<ref>Erdkamp, P., 2013, 267. or.</ref>.
Merkatuetan, zorura jaurtitako hondakinez aparte, beste kutsadura-iturri bat komunetatik (''foricae'') zetorren. Eraikin publikoei atxikitako eta eserleku anitzeko instalazio horiek pribatutasuna eskaintzen zuten hiriko espazio publikoetan, hala nola kaleetan eta merkatuetan, baina kutsadura guneak izan ohi ziren<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 4.4. atala</ref>.
== Eraikuntza-arazoak eta hondakinak ==
Erroma etengabe berritzen zen, enperadoreek edo udal agintariek sustatutako obra publikoengatik edo ekimen pribatuagatik.Lan horien bidez, eraikinak birmoldatu eta beste batzuk eraiki ziren, hiri-espazio berrietan eta lehengo orubeetan, bai suteek kaltetu zituelako edo beren kalitate txarraren eraginez eraikinak behera etorri zirelako. Lan horiek guztiek eskulan handia behar zuten klimatologia oneko hilabeteetan.
Printzaldiaren hasieratik, aristokratek ezin izan zuten enperadoreekin lehian jarraitu eraikin berrietan eta monumentu tradizionalak berreraikitzen. Azkenean, enperadorea, erromatar bizitzaren beste hainbat alderditan bezala, patroi eta ongile bakarra bihurtu zen. Julio-Klaudiotar dinastiaren enperadoreek beren jauregiak Kapitolino muinoan eraiki zituzten. Neron harago joan zen bi eraiki zituelako: lehena, ''Domus Transitoria'' deitutakoa, Kapitoliotik Eskilinoraino hedatzen zen; bigarrena, ''[[Domus Aurea]]'', eraikitzeko ideia [[Erromako Sute Handia|Erromako sutea]]<nowiki/>ren ostean sortu zen, eta horretarako suteak Zelioko eta Opioko suntsitutako orubeak bereganatu zituen<ref>Suet. ''Ner.'' 31, 38.</ref>.
Bazeuden mantentze eta eraberritze lanetarako udal arduradunak zirenak. [[Dekurioi (Erromako armadako ofizial)|Dekurioiak]] eta [[magistratu]] nagusiak arduratu behar ziren kaleak, [[Areka|arekak]] eta estoldak eraikitzeaz eta zaintzeaz<ref>''Lex Col. Gen''. 77; ''Lex Flav. Mun.'' 19.</ref>. Ordaindu gabeko fakturei, amaitu gabeko lanei eta oreka gabeko udal kontuei aurre egiteko, K.o. II. mendetik aurrera, enperadoreek esku hartu zuten udal aurrekontuetan, ''curatores rei publicae'' izeneko funtzionarioak izendatuz<ref>Jacques, F., 1984, 4. or.</ref>.
Dena den, funts publikoak motz geratzen zirenean, gutxienez beste bi diru-iturri zeuden hiria mantentzen eta hobetzen laguntzeko. Lehenengoa zetorren magistratuek eraikuntza-proiektuetarako, jokoetarako (''ludi'') edo sakrifizioetarako gastatu behar zuten dirutik. Nahitaezko gastu horiei borondatezko beste diru-sarrera batzuk gehitu ohi zitzaizkien, eraikinen itxura hobetzeko edo jokoetan borrokalari gehiago sartzeko.
Bigarren diru iturria (''summa honoraria)'' magistratuek kargua hartu aurretik inbertitu beharreko dirua zen. ''Ob honorem'' ordainketa hori ez zitzaion aurrekontu publiko orokorrari gehitzen: hautetsiek onura publikoko helburu zehatzetarako erabil zezaketen, hauteskunde kanpainan (''pollicitatio'') agindu bezala, beti ere, kargurako hautatuak izateko ohorea (''honos'') lortzen bazuten.
Erromako geruza sozial gorenek, enperadoreak, elite inperialak (senatariek eta zaldunek, gehi [[liberto]] inperial kopuru txiki batek) eta tokiko handikiek [[Mezenasgo|mezenasgoaren]] bidez ''(evergetismo'') lagundu zuten. Inskripzioek adierazten dutenez, bertako eliteko kideak izan ziren ekarpen garrantzitsuenak egin zituztenak gizarte aitorpena lortzeko, egindako lanaren ondoan jarritako plaka batean mezenasen izena inskribatuz.
Eraikuntza-lanen datu epigrafikoek adierazten duten moduan, funts publikoek azpiegiturak (kaleak, ur-hornidura, estolderia), eraikin publikoak eta gotorlekuak finantzatu zituzten. Baina era guztietako eraikinen eraikuntza, zaharberritze edo dekorazioa ordaintzeko tokiko elitearen ekarpen ekonomikoak iragartzen dituzten inskripzio guztiak aztertuz gero, funts pribatuekin finantzatutako eraikuntzen kopurua esanguratsua izan behar zen<ref>Horster, M., 2014, 525-531. or.</ref>.
Etxebizitza xumeei zegokienez, han erabilitako materialak kalitate eskasekoak izateaz gain (adobea, adreilua, kereta, [[Txilar zuri|txilar]] edo kanabera-sabaiak), karraskarien eta bizkarroien babesleku ere izan zitezkeen<ref>Briones Dieste, V., 2018, 72. or.</ref>. Etxe batek behar adinako kalitatea izan dezan, materialak xehetasunez aukeratu behar ziren. Harriei buruz, Pliniok adierazi zuen nola eta noiz atera harrobitik, eta haietatik zein erabil zitezkeen eraikuntzan:
{{esaera2|''Harriaren izaera zalantzan dagoenean, neurri egokia da udan harrobitik ateratzea, eta urte pare bat igaro baino lehen eraikitzeko ez erabiltzea, bitartean eguraldiak ongi onduta utziz. Kaltetutako xaflak lurpeko zimenduetarako egokiagoak direla ikusiko da, eta kalterik gabekoak, aldiz, segurtasunez erabil daitezke, aire zabalean bada ere''<ref>Plin. ''HN'' 36.50.</ref>.|}}
Kaleetan sakabanaturiko hondakin organiko eta ez-organikoen kudeaketa benetako arazoa izan zen Erromako hiriarentzat. Lehen hondakin motaren kantitatea itzela zen, inperioaren hasieran, Erromako populazioa zortziehun mila eta milioi bat biztanle artekoa zenak, berrogei eta berrogeita hamar mila kilogramo gorozki inguru sor zitzakeen egunero. Giza gorotzak estolden bidez Tiberreraino bideratu ahal izatearen arazoa zen euri-ura edo iturri publikoen soberakina ez zela nahikoa. Horri gehitu behar zitzaion erromatar hustubideek ez zutela atzera egiteko mekanismorik, uholdeen kasuan estoldetan zehar etxebizitzetan sar zitezkeen ur beltzak saihesteko, ezta gas-isuriak ere, hala nola hidrogeno sulfuroa (H<sub>2</sub>S) eta metanoa (CH<sub>4</sub>). Beraz, estolden usainaz gain, leherketak ohikoak izango zirela ondoriozta daiteke<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 3.3. atala.</ref>.
Hondarrak kalean ez uztearen debekua ekiditeko, askotan, erromatarrek gauaz baliatzen ziren leihoetatik kalera hondakin solidoak edo likidoak botatzeko. Erromatarrak arazo larri horretaz konturatu ziren, eta honela jaso zuen Ulpianok bere ''Ad edictum'' ''praetoris'' 23. liburuan:
{{esaera2|''Leihoetatik botatakoagatik kalteturen bat dagoenean, epaileak medikuei ordaindutako soldatak kalkulatuko ditu, baita tratamenduaren gainerako karguak ere''<ref>Gai. ''Dig''. 9.3.7.</ref>.|}}
Kaleetan bildutako hondakinak Erromatik kanpoko aire zabaleko lubakietan (''puticuli'') botatzen ziren. Ezagunena hiriaren ekialdean zegoen, Serviar harresien ondoan eta Eskilino Atearen kanpoaldean. Eremu horretan, gaizkileak exekutatzen zituzten eta, bertako lubaki kiratsetan, etxegabeen eta animalien gorpuak botatzen zituzten beste hondakin batzuekin batera<sup>235</sup>. K.a. I. mendearen hasieran, Eskilinoko atearen iparraldean hobi komun horietako batzuk estali ondoren, eremua marmol trabertinoko harriekin (''cippi'') mugatu zuten. Harri horiek adierazten zuten debekatuta zegoela zaborra botatzea eta huraxe zela hileta-suak egin zitezkeen hiritik gertueneko puntua<sup>236</sup>.
Ondoko mugarrian, ''senatus consultum'' batek debekatu egiten zuen zedarriek zehaztutako barruko eremuan gorpuak erretzea, lurperatzea, eta zaborra edo lurra botatzea. Zinegotziek bete behar zuten legea. Ikertzaileek diotenez, ''Pagus Montanus''ek definitutako barrutia Eskilino atearen kanpoaldeko eremuari dagokio, Venus Libitinaren santutegitik gertu.
''Lex Iulia Municipalis''ek<sup>237</sup> edilak premiatu zituen eraikin eta saltokien jabeek beren jabetzaren aurreko kalearen zatia egoera ezin hobean eduki zezaten, ura eta hondakinak pilatzea saihesteko eta ibilgailuek askatasunez zirkulatu ahal izateko. Jabeak kalea konpondu ezean, maizterrek egin beharko zuten, baina gero, gastatutakoa alokairutik kenduko zen<sup>238</sup>.
Papinianok ''De cura urbium'' liburuan adierazi zuen zinegotziek zaindu behar zutela tabernetako langileek beren lantokietako materialarekin kaleetako trafikoa oztopa ez zezaten. Gainera, udal-arduradunek ziurtatu behar zuten kaleetan ez zela liskarrik egongo. Ordena publikoaz gain, kaleak garbi eusteaz arduratu behar ziren, gorotzik egon ez zedin, eta gorpuak edo larruak bide publikora bota ez zitezen, usteltzeko arriskua zegoelako<sup>239</sup>.
Erromatarrek askotan ez zuten jakin hondakin biodegradagarrien kopuru ikaragarriarekin zer egin, hala nola eraikuntzak ateratakoekin, edo erromatarren eguneroko zereginetan erabiltzen ziren zeramikazko edo beirazko ontzien hondarrekin. Horien artean aipagarrienak dira ''dolia'' edo ''dolia curta'', edo likidoak eta ''garum''a garraiatzeko erabiltakoak, anforak kasu. Mediterraneoan zehar Erromara iritsitako produktuen kopurua zela eta, ohikoa zen, ontzien hauskortasunaren ondorioz, asko eta asko apurtzea, gehienbat Ostiako portuan deskargatzen zirenean.
Kontuan izanik hondakinak eta gorotzak gurdietan erretiratzen zirela, eta zirkulazio-arazoak saihesteko legeak eguzkia sartzen zenetik goizeko hamarrak arte bakarrik baimentzen zuela garraiatzea, erraz ondoriozta daiteke, eraginkortasuna zela eta, zabortegiak ez zirela hiritik urrun egongo<sup>240</sup>.
Tazitok K.o. 65. urteko sute handiaren hondakinen garraio masiboaren egoera deskribatu zuen. Neronek, Tiberretik gora alearekin Erromara alea garraiatzen zuten ontziak behartu zituen hondakinez kargatuta jaistera, Ostiako paduretan botatzeko<sup>241</sup>.
Zeramikaren hondakinak biltzeko, deskonposatzen zaila den materiala izanik, zabortegiak sortu behar izan ziren. Erroma ere ez zen arazo horretatik libratu, eta, izatez, bere muinoetako batean, ''Testaccio'' mendian edo ''Dei cocci'' mendian aurkitu da, elikagai-, ardo- eta olio-ontziz osatutako zabortegi handi bat, gehienbat zeramikazko hondakinez osatua, normalean anforak. Muinoak 30 metroko altuera hartu zuen eta bertara eramaten ziren anforen hondarrak pilatzeagatik sortu zen, benetako zabortegi bat sortuz. Han uzten eta apurtzen ziren portutik ekarritako anforak, beste ontzi batzuekin batera. Material horiek guztiak eta beren eduki-hondarrak karean lurperatzen ziren, usain txarrak saihesteko<sup>242</sup>.
== Erromako suteak Neronen garaian ==
Erromako urbanizazioa Neronen gustukoa ez bazen ere, ez dago argi enperadore horrek aurretiaz pentsatuta ote zuen Erromari su ematea hiria plan berri baten arabera egiteko. Suetoniok baietz uste zuen, kontsul ohi batzuk haien jabegoetan zenbait piromano zuziekin harrapatu zituztelako, baina ezin zitzaien ezer egin enperadorearen agindupekoak zirelako<sup>54</sup>. Dion Kasio ideia berekoa zen; horren ustez, enperadoreak menpekoak bidali zituen Erroman zehar hainbat tokitan sua pizteko<sup>55</sup>.
Gertakizun horren harira, Plinio Zaharrak ere uste zuen Neron izan zela Erromako sutearen arduraduna<sup>56</sup>. Senekak, berriz, suteaz eta erromatarren miseriaz hitz egiten zuen baina erantzulerik salatu gabe<sup>57</sup>.
Dena dela, Neron K.o. 64. urteko suteaz baliatu zen hiria berreraikitzeko; oinezkoentzako espaloiak estuak (''itinera'') eta kaleen zabalera handitu zituen; lehen gurdi bakar baterako kaleak ireki egin zituen bi orga aldi berean igaro ahal izateko (''viae'').
Erroma eraikuntza-estilo berri batekin eraiki zen, etxe guztien aurrean plazak egin ziren, bai kalean, bai familia bakarreko etxeetan, sua gertatuz gero, hedatu ez zedin<sup>58</sup>.
Sutearen ostean, hirigintza-plangintza berriarekin, jendez gainezkatzearen ondorioak arindu ziren, eta Erromako biztanle gehienen bizi-giroa osasuntsua izatetik urrun bazegoen ere, litekeena da Erdi Aroko hiri gehienena baino hobea izatea<sup>59</sup>.
Hiriburuan, sutetik salbatu ziren auzoak berreraiki ziren, ez galiarrek sortutako sutearen ondoren egin zen moduan, bereizi gabe eta zatituta, baizik eta kaleak eta etorbideak zabalagoak eta lerrokatuagoak egin zirela, baita altuera mugatuko eraikinak eta espazio irekiak ere. Apartamentu blokeen aurrean arkupeak jarri ziren, suaren aurkako babes gisa. Gehienak Neronek ordaindu zituen, baina suteak kaltetutako eraikinen eta orubeen jabeak ere behartu zituen zaborrik eta hondakinik gabe uztera.
Berreraikuntza bizkortzeko, sari bat eskaini zien etxe berrien jabeei, baina soilik eraikinak aldi jakin baten barruan altxatzen bazituzten. Suak sortutako hondakinetik orubeak garbitzeko, Ostiatik gariarekin zetozen ontziak hondarrez beteta itzultzeko agindu zuen, Ostiako zingiretan botatzeko.
Neronen hirigintza-planaren barruan, eraikinen ondoan iturri berriak egin zituzten suak itzaltzeko neurri gisa. Beraz, legez kanpo egindako ur-bilketak moztu ziren, herritarrei behar adina ur emari ziurtatzeko<sup>60</sup>.
235Bodel, J., 2014, 178. or.
236''CIL'' 1<sup>2 n</sup>838, 839.
237''ILS'' 6085.
238''CIL'' 6.593.32; ''Tab. Her''. 7
239Pap''. Dig.'' 43.10.1, 3-5.
240''CIL'' 6.593.66.
241Tac. ''Ann''. 15.43.1.
242Zamora-Manzano, L., 2017, 71, 83. or.
== Oharrak ==
{{erreferentzia_zerrenda|taldea=oh}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|3}}
== Bibliografia ==
*Briones Dieste, V. (2022). ''Was ancient Rome the perfect environment for zoonoses transmission?, Travel Medicine and Infectious Disease,'' <nowiki>https://doi.org/10.1016/j.tmaid.2020.101740</nowiki>
*Briones Dieste, V. (2018). La antigua Roma y las zoonosis. ''Revista Complutense de Ciencias Veterinarias,'' ''12(''2), 71-80 [ejournal]. https://doi.org/10.5209/rccv.60895.
*Bruun, C. (2015). The City of Rome. In C. Bruun & J. Edmondson (Ed.), ''The Oxford Handbook of Roman Epigraphy'' (471-494. or.). Oxford University Press.
*Carcopino, J. (1968). ''Daily Life in Ancient Rome.'' Yale University Press.
*Corbier, M. (1989). ''The ambiguous status of meat in ancient Rome. Food and Foodways,'' 3(3), 223–264. <nowiki>https://doi.org/10.1080/07409710.1989.9961951</nowiki>
*Donahue, J. F., (2015). ''Food and Drink in Antiquity. Readings from the Graeco-Roman World'', Bloomsbury Academic.
*Erdkamp, P. (2013). The food supply of the Capital. In P. Erdkamp (Ed.), ''The Cambridge Companion to Ancient Rome'' (262-277. or.). Cambridge University Press.
*Espinosa Bueno, M. (2015). ''El consumo de pescado y producto del mar en la sociedad romana. Implicaciones sociales, culturales e ideológicas'' [Master Amaierako Lana, Universidad de Sevilla].
*Flohr, M. (2020). ''Urban Space and Urban History in the Roman World,'' Routledge. New York.
*Griffin, R., Pitts, M., Richard, S., & Brook, A. (2011). Inequality at late Roman Baldock, UK: The impact of Social Factors on Health and Diet. ''Journal of Anthropological Research, 67''(4), 533-556.
*Horster, M. (2014). Urban Infrastructure and Euergetism. In C. Bruun & J. Edmondson (Ed.), ''Oxford Handbook of Roman Epigraphy'' (515-536). Oxford University Press.
*Jacques, F., (1984). ''Le privilège de liberté. Politique impériale et autonomie municipale dans les cités de l'Occident romain (161-244),'' École française de Rome. <nowiki>https://www.persee.fr/doc/efr_0000-0000_1984_mon_76_1#efr_0000-0000_1984_mon_76_1_T1_0001_0000</nowiki>
*Koloski-Ostrow, A. O. (2015). ''The Archaelogy of Sanitation in Roman Italy: Toilets, Sewers, and Water Systems.'' University of North Carolina Press.
*Kron, G. (2012). Food production. In W. Scheidel (Ed.), ''The Cambridge Companion to the Economic History of the Roman World'' (156-212. or.). Cambridge University Press.
*Le Roux, P. (2015). ''Erromatar Goi Inperioa Mendebaldean.'' Euskal Herriko Unibertsitatea.
*Mandich, M. J., (2015) Re-defining the Roman ‘suburbium’ from Republic to Empire: A Theoretical Approach, ''TRAC 2014.'' ''Proceedings of the Twenty-Fourth Annual Theoretical Roman Archaeology Conference,'' The University of Reading https://doi.org/10.16995/TRAC2014_81_99''.''
*McCormick, M. (2003). Rats, Communications, and Plague: Toward an Ecological History, in ''The Journal of Interdisciplinary History, 34''(1), 1-25. <nowiki>https://doi.org/10.1162/002219503322645439</nowiki>
*McGinn, T. (2004). ''The Economy of Prostitution in the Roman World: A Study of Social History and the Brothel.'' Ann Arbor. <nowiki>https://doi.org/10.3998/mpub.17679</nowiki>
*Morley, N. (2005). The salubriousness of the Roman city. In H. King (Ed.), ''Health in Antiquity'' (192-204. or.). Routledge.
*Paine, R. R., Vargiu, R., Signoretti, C., & Coppa, A. (2009). A health assessment for Imperial Roman burials recovered from the necropolis of San Donato and Bivio CH. ''Journal of Anthropological Sciences, 87'', 193-210.
*Patterson, J. R. (2000). Living and Dying in the City of Rome: houses and tombs. In J. Coulston and H., Dodge (eds.) ''Ancient Rome: The Archaeology of the Eternal City''. Oxford: Oxford University School of Archaeology Monograph 54: 257–289.
*Patterson, J. R. (1992). The City of Rome: From Republic to Empire, ''The Journal of Roman Studies,'' Vol. 82 (1992), pp. 186-215. <nowiki>http://www.jstor.org/stable/301291</nowiki> <nowiki>https://sci-hub.se/https://doi.org/10.2307/301291</nowiki>
*Platner, S. B. (1929), ''The Topography and Monuments of Ancient Rome,'' Franklin Classics Trade Press arg.
*Purcell, N. (2007). ''T''he Horti of Rome and the Landscape of Property. In E. Macdougall (Ed.), ''Ancient Roman Villa Gardens'' (287-203. or.). Harvard University Press.
*Richardson, L. J. (1992). ''A new topographical dictionary of ancient Rome''. Johns Hopkins Univ. Press.
*Rocca, S. (2019). Foreigners at Home: The Historical Geography and Demography of the Jews of Ancient Rome. In N. Andrade, C. Marcaccini, G. Marconi & D. Violante (Ed.), ''Ancient Cities 1. Roman Imperial Cities in the East and in Central-Southern Italy'' (438-467. or.). L’Erma.
*Roman, L. (2010). Martial and the City of Rome. ''The Journal of Roman Studies, 100,'' 88-117. <nowiki>https://doi.org/10.1017/S0075435810000092</nowiki>
*Scobie, A. (1986). Slums, Sanitation, and Mortality in the Roman World. ''Klio, 68,'' 399-433.
*Storey, G. R., (2002), ''Regionaries-Type Insulae 2: Architectural/Residential Units at Rome.'' American Journal of Archaeology'','' 106(3), 411-434., https://doi.org/10.2307/4126281.
*Temin, P. (2012). ''The Roman Market Economy.'' Princeton University Press.
*Torregaray, E. (2011). Sexo en Roma del mito a la realidad. ''Bitarte'', ''55'', 5-22.
*Yavetz, Z. (1958). The Living Conditions of the Urban Plebs in Republican Rome. ''Latomus, 17''(3), 500-517.
== Ikus, gainera ==
*[[Ur_sakratuak_Erromatar_Inperioan]]
*[[Erromako ur-hornidura Erromatar Inperioan]]
*[[Erromako ur-kontsumoa Erromatar Inperioan]]
*(ing) [[:en:Suburra|Subura]]
*(ing) [[:en:Domus_Transitoria|Domus Transitoria]]
== Kanpo estekak ==
* ''CIL'' (''[https://cil.bbaw.de/en/homenavigation/the-cil/volumes Corpus Inscriptionum Latinarum]'')
* ''ILS ([[iarchive:inscriptioneslat01dessuoft/page/n11/mode/2up|Inscriptiones Latinae Selectae]]).''
* ''LTUR'' ([https://archive.org/details/lexicon-topographicum-urbis-romae-suburbium-4-m-q-2006/Lexicon%20Topographicum%20Urbis%20Romae%20-%20Suburbium%202%20-%20C-F%20%282004%29/page/220/mode/2up?q=Camenae Lexicon Topographicum Urbis Romae Suburbium])
* Oxford Classical Dictionary, 4th Edition, Abbreviations List https://oxfordre.com/classics/page/3993
* (ing) [[:en:Mefitis|Mefitis]]
*(ing) [[:en:Cloacina|Cloacina]]
*{{Erreferentzia|izenburua=Suburra|hizkuntza=en|data=2024-10-06|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Suburra|sartze-data=2024-11-10|encyclopedia=Wikipedia}}
*(es) [[:es:Templo_de_la_Paz|El Templo de la Paz]]
[[Kategoria: Ura]]
[[Kategoria: Kutsadura]]
[[Kategoria: Erromatar akueduktuak]]
[[Kategoria: Antzinako Erroma]]
{{autoritate kontrola}}
{{commonskat}}
3h224qjiuy1wgxcgs8wbks1yq1tem73
9975392
9975370
2024-11-20T16:41:16Z
Lasterketak
49276
/* Eraikuntza-arazoak eta hondakinak */
9975392
wikitext
text/x-wiki
= Erroma hiriko kutsadura antzinitatean =
Erromatarrak zuzenean eragiten zieten bi kutsadura moten jakitun ziren: kutsadura fisikoa eta kutsadura erlijiosoa<ref>Ikus [[Heriotza antzinako Erroman]]</ref>. Lehenengoak Erromako osasungarritasunari eragiten zion<ref group="oh">Dionisio Halikarnasokoaren esanetan, nahiz eta eremua zingiratsua izan, Troiatik ihes egin zutenen bigarren belaunaldikoek beste abantaila batzuk kontuan izan zituzten toki hori aukeratzean Erroma eraikitzeko. Livio, Plutarko eta Plinio beste iritzikoak baziren ere.</ref><ref>Dion. Hal. ''Ant. Rom.'' 1.72.1-2; Livy 1.7.1.1; Plut. ''Rom''. 9; Plin. ''HN'' 3.9.</ref> eta, ondorioz, biztanleen osasunari.
Kutsadura-mota hark zerikusia zuen [[Erroma hiriko drainatze eta saneamendua Antzinako Erroman|Erromak zingira-leku]] batean altxatua izanarekin. Horregatik, esan daiteke Erromako kutsaduraren jatorria hiria toki zingiratsu batean eraikitzean zetzala, non eltxoek eragindako malaria bezalako gaixotasunak ohikoak izango liratekeen. Hala ere, denborak aurrera egin ahala, arazo horiek konpontzen joan ziren paduren drainatzearekin, estoldak eraikitzearekin eta baliabide gehiagoko populazioa zazpi muinoen magaletara mugitzearekin, han altuerak eta haizeak gaixotasunak eta kiratsak urruntzen baitzituzten. Palatino eta Kapitolioko muinoen artean kokatutako leku paduratsua hustu ondoren, hiriko erdigunea bihurtu zen, hortaz, [[Erromatar foroa]] mendeetan zehar eguneroko bizitzaren erdigunea izan zena. Bertan garaipen-prozesioak, hauteskundeak, epaiketa kriminalak, gladiadoreen borrokak eta merkataritza-guneak antolatzen ziren.
Gainera, bazeuden beste faktore batzuk kutsadura areagotzen zutenak, adibidez kaleen eta merkatuen (''[[Macellum|macella]]'') zikinkeria eta zarata, ur zikinen drainatzearen funtzionamendu txarrak, zikinkeria, kaleetan abandonaturiko gorpuak, giza hondakinen pilaketak, hilerrien eta nekropolien egoera negargarriagatik, eta kutsadura akustikoa.
== Hiriko topografia eta biztanle-dentsitatea ==
Erroman kutsadurak gainpopulazioarekin zerikusi handia zuela jakinik, agintariak legeriaren eta hiri-erreformen bidez kutsadura murrizten saiatu ziren biztanleei bizi-egoera hobeak eskaintzekotan<ref>Bruun, C., 2015, 487-488. or.</ref>. Hala ere, ezer gutxi egin ahal izan zuten immigrazioaren etengabeko fluxuaren aurrean, ostatua nonahi bilatzen zuena.
[[File:RegioIIRome2.png|thumb|300px|<center>Erromako Augustoren eskualdeak</center>]]
Arazoa zen Erromak lurralde berriak konkistatu ahala, hango bizilagun asko hiriburura zetozela. Lehen etorkinak [[Italiar penintsula|Italiar penintsulatik]] etorri ziren, nekazaritzaren etekin ekonomikoaren beherakadaren ondorioz. Arrazoia zen Erromak lurralde berriak konkistatu ahala, gerren galtzaile asko, esklabo bihurtuta, Italiara eraman eta nekazaritzan lan egitera behartzen zituztela. Ondorioz, eskulan merke horrek elikagaien prezioak hondoratu zituen eta nekazari tradizionalek beren soroak utzi behar zituzten errentagarritasun faltagatik. Aukera horretaz jabe berriak baliatu ziren latifundioak sortzeko, eta horiekin elikagaien ekoizpen masiboaren etapa berri bati ekiteko.
Erromara emigratzeko beste erakargarri bat superpopulazioa bera izan zen. Ekonomiaren ikuspegitik, hiri-biztanleriaren kontzentrazioa abantaila zen etorkinentzat, kontsumitzaile talde sendoa osatzen baitzuen, eta heldu berriek beren ondasun eta zerbitzuak eskaini zitzaketen. Errepublikaren garaitik jende askok emigratu zuen Erromara, pentsatuz janaria prezio baxuan edo doan lortzeko asmotan, baina laguntza hori ez zegoen eskuragarri hiriko edozein biztanlerentzat baizik eta bakarrik hiritartasun osoko erromatarrentzat.
Tradizioaren arabera, Erroma inolako planik gabe berreraiki zen K.a. IV. mendeko galiar inbasioaren ondoren. Hondakinetatik hasita, etxe berriak egin ziren hirigintza planik erabili gabe. Poliki-poliki, auzo aristokratikoak pobreenetatik bereizi ziren, eta K.a. I. mendean [[plebe]] gehiena [[Aventino|Aventinon]], [[Zelio|Zelion]] (txikizkako merkatarien erdigunea) eta Argileton (zapatarien eta liburu-saltzaileen erdigunea) kontzentratu zen<ref>Yavetz, Z., 1958, 505. or.</ref>.
Hala eta guztiz ere, banaketa hori ez zen guztiz behin betikoa izan, auzo txiroetan pertsona garrantzitsuak eta aberatsak bizi izan zirelako. Adibidez [[Ponpeio|Ponpeiok]] egoitza izan zuen Karinae barrutian<ref>Cic. ''Har. resp''. 49.</ref> (Zelioren eta [[Eskilino|Eskilinoaren]] artean); [[Julio Zesar]] ''[[pontifex maximus]]'' izan baino lehen, Suburan bizi zen, baita [[Luzio Kornelio Sila|Sila]]<ref>Plut. ''Sull''. 1.</ref> eta [[Zesar Augusto|Augusto]]<ref>Suet. ''Aug''. 72.</ref> zenbait momentutan ere.
Jakina da aurrerapen teknologikorik gabe hiri batek ezin diola biztanleriaren tamainari eutsi. Erromatarrek berrikuntza egin zuten ingeniaritza hidraulikoan eta zibilean: airearen, uraren eta animalien indarra, egurra, hormigoia eta masa-ekoizpena bikain erabiliz. Ondasunen estandarizazioan, banaketan, espezializazioan eta nekazaritza-teknologien garapenean maisuak izan ziren. Aurrerapen horiek guztiek ekoizpena eta ekonomia garatu zituzten hainbat mendetan<ref>Mandich, M. J., 2015, 87. or.</ref>. Hori zela eta, Erromak, Italiak eta inperioaren ekonomiak bultzaturik, hazkunde demografiko handia izan zuen.
Silaren garaitik [[Printzealdia (Antzinako Erroma)|Printzaldira]] arte, Erromako populazioa pixkanaka-pixkanaka handitu zen, eta are bizkorrago [[Antoninotar dinastia|Antoninoen]] gobernupean, hiru mendez banatutako bi estatistika-multzoek adierazten digutenez. Horren harira, Erromari buruzko bi dokumentuek (''Curiosum'' eta ''Notitia'') hiriari buruzko erreferentziak eta estatistiken laburpenak ematen dituzte. Informazio hau Augustok egindako Erromako banaketa 14 eskualdetan oinarritzen zen. Esan beharra dago dokumentu hauek K.o. IV. mendeko konpilazioak direla, Dioklezianoren azken egunetan, K.o. 305aren inguruan, edo Konstantinoren agintaldian<ref>Storey, G. R., 2002, 412. or.</ref>.
Txosten horiek erromatar ''vici''en errolda bat ematen dute, hau da, mugakide ziren kaleek elkarren artean banatzen zituzten hamalau barrutietako auzoena<ref>Suet. ''Aug''. 30.</ref>. Augustok administrazio berezi bat eman zion ''vicus'' bakoitzari, ''magister'' batek zuzenduta eta [[Larak|lare]] aldare batek mugaturik kaleen gurutzetan. Banaketa horren ondoren, [[Vespasiano|Vespasianok]] eta [[Tito|Titok]], Erroma 265 ''vici''tan zatitu zuten<ref>Carcopino, J., 2004, 38. or.</ref>. Augustok hasitako Erromaren plangintzak etxebizitza bloke izugarri eta neurrigabeak ugaritu zituen.
Erroman biztanleria-dentsitatea asko aldatzen zen haranaren hondoan edo muinoen magalean bizitzearen arabera. Yavetzek kalkulatu zuenez, Erromak 1.000.000 biztanle bazituen, ''domus''etan (esklaboak barne) 200.000 eta 300.000 pertsona artean biziko ziren, eta gainerako 700.000-800.000 pertsonen etxebizitzak intsulak edo bestelako ostatuak izango ziren<ref>Yavetz, Z., 1958, 504. or.</ref>.
Palatinotik, [[Julio-klaudiotar dinastia|Julio-Klaudiotar]] aldiko enperadoreek dentsitate gutxiagoko eremuetara zabaldu zituzten beren jabetzak ''horti''<ref group="oh">''Hortus'' hitza, hasiera batean, hiritik kanpoko baratzeak izendatzeko erabili bazen ere, K.a. I. mendean honela deitzen zitzaien luxuzko bizilekuei, eta egoitza horiek landa-ingurune bat eskaintzen zieten jabeei Erromatik hurbil.</ref> izenekoak sortzeko, baina, batzuetan, aristokraziari lurrak kentzen zizkioten zilegiak ez ziren moduak erabiliz.
[[Neron|Neronek]] ''Domus Transitoria'' eta ''[[Domus Aurea]]'' Eskilinoko ''horti'' jauregiarekin konbinatu nahi izan zituen. Asmo handiko proiektu horrek landa- eta hiri-elementuak integratuko zituen luxuzko konplexu artifizial batean. [[Flaviotar dinastia|Flaviotarren]] jauregia, aldiz, [[Palatino|Palatinoan]] eraiki zen berriro<ref>Patterson, J. R., 2000, 260. or.</ref>.
Gainpopulaziorekin loturik etxebizitza falta zegoen. Biztanleriaren estraturik baxuenak, [[Patrizioak|''patrizioe''n]] adina baliabide ekonomikorik ez zutenez, zorionekoenak etxe-blokeetako gela txikietan (''insulae'') pilatuta bizitzearekin konformatzen ziren, zeinen eraikuntza-kalitatea ideala izatetik oso urrun baitzegoen. Dena den, egoera okerragoa zen baliabide ekonomikorik ez zutenentzat, arkupeen azpiko eraikuntza inprobisatuetan (''ergasteria'') edo mausoleoetan aterpea bilatu behar zutelako, azken hauek ''[[pater familias]]''en baimenarekin eta gainbegiratzearekin.
Erromako egoitzen prezioaren etengabeko igoera justifikatzeko ustezko arrazoietako bat izango zen seiehun senatari erromatarrek beren aberastasunen zati bat Italiako higiezinetan eta lurretan inbertitzeko zuten betebeharra, ziurrenik Erromako senatuko bileretan haien presentzia bermatzeko<ref>Bruun, C., 2015, 477. or.</ref>. [[Trajano|Trajanoren]] garaian, esaterako, senatariek beren ondasunen herena inbertitu behar izan zuten Italiako lurretan<ref>Plin. ''Ep''. 6.19.4.</ref>; Marko Aurelioren agindupean, ordea, eskakizuna laurden batera murriztu zen<ref>SHA ''M. Ant.'' 11.8</ref>.
Espekulazioaren ondorioz, aberatsek etxeak eta ''domus''ak erosten zituzten bitartean, pobre asko kale gorrian bizi ziren. Martzialek egoera hau salatu zuen epigrama batean:
{{esaera2|''Jauregi bat duzu Eskilino muinoan, eta beste jauregi bat Diana muinoan; eta beste batek bere burua altxatzen du Patrizioen eremuan<ref group="oh">Servio Tuliok patrizioei emandako zatia, Eskilino muinotik ez oso urruti.</ref>. Zure bizileku batetik Zibele alargunaren tenplua ikusten duzu, beste batetik Vestarena; beste batzuetatik Kapitolio zaharra eta berria begiratzen dituzu. Esadazu non aurki eta bila zaitzaket: nonahi bizi den gizon bat, Maximus, ez da inon bizi''<ref>Mart. ''Ep'' 7.73.</ref>.|}}Martzialek erromatar superpopulazioa eta hiri-giroa ikuspegi materialista batetik irudikatu zuen, non ohikoak baitziren sexu-eszenak, literatura-giroa, klientelismoa eta finantzak. Horregatik, Martzialen idatziak oso garrantzitsuak dira erreferentzia topografikoen dentsitatea zehazteko<ref>Roman, L., 2010, 90. or.</ref>.
Gertuko Ostia hiriak adibide gisa balio dezake inguruko Erromako etxebizitza arazoa azaltzeko. Aipatutako biztanleriaren %90 bere dendetan (''tabernae'') bizi zen, intsuletako logeletan, ostatuetan (''hospitia, stabularia, capponae, deversoria''), edo zuzenean kale gorrian (arkupeak, gangak, zubiak edo eskailerak)<ref>Briones Dieste, V., 2018, 72. or.</ref>.
Giza jarduerak sortutako hondakin solidoek eta likidoek eragindako kutsaduraz gain, kutsadura akustikoa nabaria zen, jarduera ekonomikoaren zalapartak eta kalez kale ibiltzeak eragiten zituztenak. Horiek guztiek eragin zuzena izango zuten erromatarren osasunean.
== Auzoak ==
Erromatarrak adituak ziren konkistatutako herriak eta tokiak zenbatzen, neurtzen eta haietan hirigintza planak ezartzen. Horregatik, hiriak zonifikatu zituzten, eta Erroma hiriari zegokionez, zenbait muga zituen, adibidez, fisikoak, erritualak, ekonomikoak eta juridikoak.
Erromatarren mugarik nagusiena hiriko perimetroarena zen, hots, ''[[pomerium]]''arena<ref group="oh">''Pomerium'' edo ''pomoerium (''latinezko ''postmoerium'' hitzetik: harresiaren ostean) Erroma hiriko muga sakratua zen. Legez, Erroma bakarrik ''pomerium'' barruan zegoen, beraz, kanpoaldeko Erromari zegozkion lurrak ez ziren Erroma.</ref><ref>Carcopino, J., 2004, 23. or.</ref>, zeinak berriki aipatutako lau kategoriak biltzen baitzituen. Zonifikazioak zirela medio, zenbait talde hiritik kanporatu ziren, hala nola, erlijio batzuen kideak, talde etnikoak edo zenbait lanbidetakoak<ref>McGinn, T. A., 2004, 140. or.</ref>.
Erromako jende gehiena osasungarritasun gutxiagoko auzoetan pilatzen zen zazpi muinoen oinetan. Alde horietan, bizi-egoera kaskarrenen artean, prostituzioa ohiko jarduera zen, eta mota guztien artean kalekoa hedatuena zen, zinegotziek araututa bazuten ere. Jarduera horren tokirik aipagarrienak ziren ''vicus Tuscus''; etruriar auzoa (hiriko auzorik jendetsuenetako bat), eta ''vicus Turarius'', Suburarako bidean zegoena<ref>Torregaray, E., 2011, 10. or.</ref>, hots, burdelen auzo tradizionala. Subura, [[Viminal]]<nowiki/>eko, Eskilinoko eta Palatinoko muinoen oinetan kokaturik zegoen. Hala ere, putetxeen presentzia ez zen auzo pobreenetara mugatzen, Erromatar Foroan bertan burdelen ebidentzia ez baita baztertzekoa; Titoren arkutik gertu, ''Via'' ''Sacra''n, putetxe bat zegoen. Era berean, azpimarratzekoa da ''cauponae'' izenekoetan, ostalaritzaz gain, prostituzioarekin lotutako beste zerbitzu batzuk ere eskaintzen zituztela<ref>McGinn, T. A., 2004, 247. or</ref>.
Subura Erromako auzo zabalena eta jendeztatuena zen. ''Murus terreus'' azpian kokatua, Karinaeko<ref>Varro ''Ling.'' 5.48.2-3.</ref> eta Kirinaleko magalean zehar hedatzen zen Viminal eta Eskilino muinoetaraino<ref>Richardson, L., jr., 1992, 373. or. </ref>. Suburako bizilagunak, beste auzoetako monumentuz eta zerbitzu publikoez inguraturik egon arren, egoera tamalgarrietan bizi ziren<ref>Platner, B. S., 1929, 500-501. or.</ref>. K.o. II. mendearen hasieran. Juvenalek satira erabili zuen [[Cloaca Maxima]] estoldarik itogarriena zela salatzeko, bereziki Suburatik igarotzean. Haren arabera aingirak estolda honetatik Suburaraino igotzen ziren. Gainera, estolda auzo horretan, hondakinen pilaketa puntu garrantzitsu bat zen, hiri osoko nazkagarriena. Poetaren arabera, bertan bukatzen ziren ardo merkearen kontsumo handiaren ondoriozko isurketak, baita auzoan kontsumitutako janari txarraren ondorengo gorotzak ere<ref>Juv. 5.106.</ref>. Bestalde, Suburako etxebizitzen bizigarritasun-egoera txarrak zirela eta, bertatik izurriteak erraz hedatzen ziren baita Erromako beste auzoetatik ere. Bada, heldutasunera iristeko, suburatarrek immunitate-sistema sendoa izan behar zuten<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 4.3.</ref>.
[[File:Roma, via Tor de' Conti e muro della Suburra nel 1880.jpg|thumb|300px|<center>Erroma, ''Tor Conti''ren bidea eta Suburako harresia 1880an</center>]]
Bailararen behealdea K.a. 46. urtean hartu zuen lehenik Zesarren foroak, Kapitolioko muinoaren ekialdeko oinetan, eta, ondoren, Augustoko foroa K.a. 2. urtean jarri zen. Koliseoren ondoan, beste eraikin batzuk altxatu ziren, esaterako, [[Bakearen Templua (Cardiff)|Bakearen tenplua]] K.o. 75ean; Nervaren foroa K.o. 97an, eta azkenik, Trajanoren foroa, K.o. 112. urtean. Augustoren garaian, harresi bat eraiki zen gune monumental hauek Subura etxebizitzetatik maiz sortzen ziren suteetatik babesteko<ref group="oh">Gaur egun dirauen harresia da.</ref>.
Augustok, inperioaren mugak ziurtatu eta ordura arte ezezaguna zen bake garaia inauguratu ondoren, Janoren tenplua handikiro itxi zuen. Bakearen ondorioetako bat izan zen Erroma Servio Tulioren harresietatik kanpo hedatzea. Bi garapen-eremu nagusiak ziren Marteren zelaia eta, Tiber ibaiaren beste aldea, ''Transtiberinum''. Erromaren hedapen izugarriaren ondorioetako bat Augustok, K.o. 7an, Erroma hamalau eskualde administratibotan (''regiones'') banatzea izan zen, Erroma errepublikarraren lau eskualdeen ordez<ref group="oh">Errepublikan lau eskualde zeuden ''pomerium''aren barruan: ''Suburana, Esquilina, Collina'' eta ''Palatina.''</ref><ref>Varro ''Ling''. 5.45.3.</ref>.
Tiber ibaiaren ezkerraldean 13 eskualde zeuden, baina eskuinaldean bakarrik ''Transtiberinum'' izenekoa. Lehenengo bost eskualdeak harresien barruan zeuden, baina beste bost batzuek azaleraren erdia ''pomerium''aren barruan zuten eta beste erdia kanpoan. Alabaina, ''Eskilino, Via Lata, Circo Faminius'' eta ''Transtiberinum'' izenekoak, ''pomerium''etik kanpo geratu ziren.
Lehen eskualdea, ''[[Porta Capena]]'' izenekoa, kanpoaldean zegoen baina garai hartan hiriaren erdigunea bihurtu zen. K.o. 274an, [[Aureliano|Aurelianok]] ia 19 kilometroko harresia eraiki zuen germaniar inbasioen aurka babesteko, baina Augustoren eskualde batzuk kanpoan utzi zituen. Asmoa ez zen hiriko perimetro osoa inguratzea, baizik eta puntu estrategiko nagusiak elkarren artean lotzea, ''pomerium'' berri honetan, akueduktuak bezalako aurreko eraikuntzak aprobetxatuz<ref>Carcopino J., 2004, 24-25. or.</ref>.
Neronen erregealdian izandako sutearen ondoren eraikitako Erromak kale lerrokatuak eta erregularrak zituen, etorbide zabalekin. Etxeen altuera murriztu eta haien artean espazio irekiak sortu zituzten. Aldi berean, intsulen aurreko aldeari arkupeak atxiki zizkieten suteen aurkako babes gisa<ref>Tac. ''Ann''. 15.43.1.</ref>.
Harrigarria da [[Romulo eta Remo|Romulok]] sortutako hiriaren bilakaera ikustea, hasieran 3 ate besterik ez zituen ere, [[Vespasiano|Vespasianoren]] garaian Erromako zazpi muinoak inguratzen zituzten harresien zirkunferentzia 21 kilometrokoa zen. Edonola ere, Augustoren hamalau barrutiko banaketari eutsi zioten, guztira 265 gurutze-biderekin. Plinio Zaharrak zioenez, munduan ez zegoen tamainaz aldera zitekeen beste hiririk<ref>Plin. ''HN'' 3.9.66-67.</ref>.
Vespasianok interesa izan zuen hiriko alderdi administratiboari eta praktikoari buruz, Augustoren garaitik Erromako lehen errolda sistematikoa egin baitzuen. Erroldaren emaitzak Bakearen Tenpluko artxibo batean gorde omen zituzten<ref>Roman, L., 2010, 92. or.</ref>.
Erromako biztanleria kongestioa arintzeko beste saiakera bat egin zen K.o. hirugarren mendean. Handik aurrera, hiriko erdigunean eta foro errepublikarraren inguruan merkataritza-espazio metaketa pixkanaka desagertuz joan zen, hiriko beste gune batzuetara lekualdatu baitzen. Hala, hainbat merkatu sortu ziren, ''macellum Liviae, macellum Augusti'' (Zelio muinoan), Eskilinoko ''macellum''a, ''Macellum magnum'' edo Trajanoren merkatua, besteak beste<ref>Espinosa, M., 2015, 61. or.</ref>.
Gutxiengo etnikoek, euren jatorriaren arabera auzo bat edo beste aukeratzen zuten bizilekua finkatzeko. Horrela, jakina da [[Erromatar Errepublika|Errepublikaren]] amaieran Erromako judu gehienak Suburan bizi zirela, baina Augustoren garaian, ''Transtiberinum''eko (''Regio XIV'') barruti berrira aldatzea erabaki zuten. Barruti hori juduen eta nazionalitate bereko beste etorkin batzuen kokaleku nagusia bihurtu zen.
Inperioaren amaieran, judu-komunitateak Erromako hegoaldean (''Regio I'') eta hiriaren ekialdean (''Regio VI'') sakabanatuta zeuden. Kasu askotan, juduak kristau taldeen eremu berean bizi ziren, maiz ''tituli'' edo otoitz-etxeen inguruan kontzentraturik<ref>Rocca, S., 2019, 437. or.</ref>. Juduen asentamendua bi alditan garatu zen nagusiki, K.o. I. mendearen hasieran, Augustoren eta Julio-Klaudiar leinuaren agintaldian, eta K.o. III. eta IV. mendeetan. Hala ere, Erromako komunitate juduak ez zituen 10.000 pertsona baino gehiago lortu K.o. II. mendearen hasieran, nahiko txikia ekialdeko komunitate juduekin alderatuz gero, batez ere Egiptoko Alexandriarekin eta Asia Txikiko hainbat elkarterekin. Bestela, Erromako juduen lehen gainbehera demografikoa Antoninoren izurritearen ondorioz gertatu zen, ondoko komunitateei jazo zitzaien moduan<ref>Ibid. 458. or.</ref>.
Oro har, Kirinal eta Suburako auzo txiroetan erromatar plebea bizi zen, eta biztanleriaren dentsitatea 58.000 biztanle/km<sup>2</sup> ingurukoa zela kalkulatzen da<ref>Le Roux, P., 2015, 117. or.</ref>. Erromatar txiroen etxeen iraunkortasun faltak eta antzinatean hiria suntsitu zuten sute ugariek asko zaildu dute herri-etxebizitza asko identifikatzea; hala ere, K.a. I. mendearen amaieran eta K.o. II. mendean, elitearenak ez ziren etxebizitzen eremuak identifikatu dira Erroman. adibide interesgarri bat Piazza Celimontanako indusketetan aurkitutako intsula bloke multzoa da, sute handiaren ondoren sortua. Era berean, Kirinalaren mendebaldeko magalean eta Via Latan etxebizitzen hedapen handia izan zela dirudi. Severotarren agintaldian, K.o. III. mendearen hasieran, kasu batzuetan, ''domus'' tradizionalak intsula bihurtu ziren. Seguru asko, ''atrium''en egindako azpizatiketetan familia-talde desberdinak sartuz<ref>Patterson, J. R., 1992, 204. or.</ref>.
== Kaleetako osasungarritasuna ==
Erromako immigrazio masiboak masifikazioa, etxebizitza estandarrak, ur kutsatuak eta hondakin-pilaketak sortu zituen. Erromatar gehienak biztanleria-dentsitate handiko eremuetan bizi ziren, non zaborrak, zikinkeriak, gorotzak eta ur kutsatuak, kate trofiko edo parasitoak sortzen baitzituzten, azken ostalari gisa pertsonak, etxeko haragijaleak, karraskariak eta hegaztiak zituztela. Eraikuntza-material organikoak, porotsuak edo zuntzezkoak ere intsektuentzako eta karraskarientzako kokaleku onak izaten ziren<ref>Briones Dieste, V., 2022, 1. or.</ref>.
Erroman hilkortasuna, immigrazio handiarekin lotutakoa, Italiako beste leku batzuetan baino handiagoa izan zen, eta horrek, azkenean, gainbehera demografikoa eragin zuen. Murrizketa horiek gertatzen dira heriotza-kopurua jaiotza-kopurua baino handiagoa denean, ez tokiko biztanleria patogeno-talde guztiz desberdin baten eraginpean egon delako, baizik eta haien eraginpean maizago dagoelako. Erromaren tamaina zela eta, gaixotasun batzuk endemiko bihurtu ziren epidemikoak izan beharrean; elgorriak, esaterako, milioi erdi inguru biztanle behar ditu endemiko bihurtzeko, baztangak, tuberkulosiak eta paperak, berriz, ehun mila biztanle<ref><nowiki>https://thebiologynotes.com/endemic-diseases/</nowiki> 2023.04.14an kontsultaturik.</ref>.
Erromatarrak kutsatzeko arriskuan zeuden etengabe, baina landa-eremuko biztanleak gaixotasun bat landetara zabaltzen zenean bakarrik zeuden arriskuan<ref>Morley, N., 2005, 196-197. or.</ref>. Osasunaren gaia jorratzen zuten egile erromatar gehienek onartzen zuten landa eremuan bizitzea hirian baino osasuntsuagoa zela, beraz, irtenbidea herrialdera joatea zen<ref>Col. ''Rust.'' 1 pr. 15-19.</ref>. Zentzu horretan, elitearen ohitura izaten zen, udako hilabete beroetan, ''salubritas'' bila hiritik kanpo joatea, aldirietako landetxe batera edo Napoliko badiara<ref>Sen. ''Ep''. 104.1.4.</ref>. Zeltsok Erromaren osasungaitza nabaritu zuen, eta bizilekuaren arabera bizilagun bat ahuldu zitekeela gaineratu zuen<ref>Celsus ''Med.'' 1.2.1.</ref>.
Bestalde, Vitruviok bere ekarpen teorikoak ere egin zituen hiri osasuntsuago bat sortzeko, eta gaixotasunaren kausak kontuan hartuta, arkitektoek, haiek konpontzen, lagun zitzakeen moduak azaldu zituen. Bere ustez, arkitekto idealak medikuntzaz jakin beharko luke, beste zientzietako ezagutzak izateaz gain. Gaixotasunaren kausa gorputzeko elementuen desoreka izanik, gehiegizko beroa edo hotza, hezetasuna edo lehortasuna dela eta, arkitektoaren zeregin nagusia leku egokia aukeratzea eta eraikinak antolatzea zen, haize kaltegarrien ondorioak murrizteko. Azkenik, edateko uraren hornidura ugaria ziurtatu behar zuen<ref>Vitruv. 1.1.3, 8. proem. 3.</ref>. Arkitekturazko ideia horiek pentsatuta zeuden hiri edo eraikin berrietarako, tamalez, oso zaila izan zen gainpopulatutako Erroman abian jartzea.
Erromak zenbait parke zituen, hala nola Mezenasena edo inperialak, berdegune horiek luxu aristokratiko edo inperialarekin lotu baziren ere, hiria parke pribatu bihurtzeko haien ahaleginean<ref>Suet. ''Ner''. 31.</ref>. Litekeena da bertako landarediaren eraginak hiriko bizi-kalitatea hobetzea bertako biztanle batzuentzat, baina ez dirudi eragin handirik izango zuenik biztanleria osoaren heriotza-tasaren jaitsieran.
Frontinok, bere aldetik, adierazi zuen hiriko osasungarritasun-arazoetarako irtenbide bat edateko uraren hornidura-emariaren bolumena handitzea izango zela, akueduktu berriak eraikiz baita hiritarren ur-bereganatze kentzea ere, gauez eta egunez iturri publikoen funtzionamendua eragozten zutelako<ref>Frontin. ''Aq''. 103-104.</ref>. Gainera, horrek hiriko airea hobetuko luke. {{esaera2|''Gaur egun garbitasunaren itxura guztiz freskoa eta aire garbiagoa dago; desagertu dira klima ez-osasungarriaren arrazoiak, askotan gure hiriari ospe txarra eman diotenak''<ref>Frontin. ''Aq''. 88.3.2.</ref>.|}}
Eraikin publikoez, ur-garraioaz eta estolderiaz hiriko gobernua arduratzen zen, baina Erromako kaleen garbiketa eta haien egoera ona edilen ardura zen<ref group="oh">Legeak, gainera, herritarrei eskatzen zien, zigorpean, eraikinen fatxadak ez ezik, euren jabetzaren aurretiko bide publikoaren zatia ere garbi edukitzea.</ref>, batez ere drainatze, konponketa eta zoladura<ref>''Tab. Hera. Lex Jul.'' 20-23'';'' 25-28.</ref>. Pixka bat lehenago, Julio Zesarrek lege zorrotzak onartu zituen kaleetako zikinkeria kontrolatzeko, baina efektu eskasarekin<ref>Carcopino, J., 2004: 56-57. or.</ref>. Halaber, etxebizitzen zaramarako, abandonaturiko animalien eta gizakien gorputzerako bazegoen gaueko garraio-zerbitzu bat.
Behin Neronek, zaborra kaleetan pilaturik ikusirik, Vespasiano zinegotziari lezio bat eman nahi izan zion, eta bere soldaduei agindu zien togaren aurrealdea lokatzez zikin ziezaiotela. Une horretan ez zion aparteko garrantzirik eman egoerari, eta Vespasianok boterea hartu zuenean, Neronek abandonatutako hiria hobetzeko jainkozko esku-hartze gisa interpretatu zuen kasua<ref>Cass. Dio 59.12.3; Suet. ''Vesp''. 5.3.</ref>.
Hala ere, enperadoreen jarduerak lehendik zeuden zerbitzuak mantentzera mugatzen ziren neurri handi batean. Baliteke eskala handiko hiri-berritzea Zesarren eta Neronen tankerako megalomanoekin lotzen zelako, baina Erromako topografiak ere egin zitezkeen erreformei muga ezarri zien<ref>Suet. ''Ner.'' 16.38.</ref>.
Hiri-komisarioen (''curatores urbium'') ardura zen hiriko bideak zaintzea, zolatzea, ibaiek eraikinei kalterik ez egitea, eta behar ziren lekuetan zubiak egotea. Era berean, ikuskatu behar zituzten horma pribatuak, edo etxeari erantsitako beste edozein motatakoak, bidea ez inbaditzeko. Eraikinaren jabeek konpondu eta aldatu beharko lukete, zigorpean<ref>Pap. ''Dig''. 43.10.1.</ref>.
Erroman jakitun ziren kaleen garbitasunak eta estolden egoera onak biztanleriaren osasunarekin zuten harremana. Beraz, pretoreen ardura zen estolden garbiketa eta konponketa, estolderiako zikinkeria izurrite eta hondamenaren kausa baitzen<ref>Ulp. ''Dig''. 43.23.1.1.</ref>.
Bestalde, bide publikoari erasan ziezaiokeen obra baten egileak, hura amaitzean, jatorrizko egoeran utzi behar zuen<ref>Ulp. ''Dig''. 43.11.1.1.</ref>. Nahiz eta erromatar legeak bide publikoan egindako obrek drainatze egokia izatera behartu, ez zegoen autoritatera joaterik ur geldiek eragindako usain txarrengatik<ref>Ulp. ''Dig''. 43.8.2.29.</ref>.
Objektuak bide publikora botatzea (''effusis vel deiectis'') legeak zigortzen zuen, baina horrek kalteak edo galerak konpontzeari garrantzia handiagoa ematen zion kaleak garbi izateari baino. Labeon juristak legea gauez aplikatzen ez zela argudiatu bazuen ere, Pablok adierazi zuen bazirela jendea gauez joaten zen lekuak<ref>Paul. ''Dig''. 9.3.6.1.</ref> .
Erromak hondakinak ezabatzeko arazo itzela zuen saneamendu sistema eskas eta desegokia zelako, eta horrek elikagaiak eta ura kutsatzeko arriskua zuen. Aitzitik, nekazariek bazuten etxetik kanpo hauek metatzeko lekua, soroetan zabaldu aurretik. Varronek komunen eta gorotz-hobien kokapen ezin hobeari buruzko xehetasun handiak eman zituen, gizakiek eta animaliek ur-iturri bereiziak izan behar zituztela gomendatuz<ref>Varro. ''Rust.'' 1.11.2; 1.13.4.</ref>. Nekazariek malaria jasateko aukera gutxiago zuten haien animaliak eraikin bereizietan mantentzen zituztenean, eltxoak animalietan kontzentratzen direlako, baina hiritarrek ez zuten babes hori.
Erroman hiltegirik ez zegoenez, zegokien merkatuan (''boarium''<ref group="oh">Abelgorri-merkatua.</ref>'', suarium''<ref group="oh">Txerri-merkatua.</ref>) abereak erosi ondoren, bizirik eraman behar zituzten harategira, bidean ebakuatu eta pixa egiten zuten bitartean. Han saltzen zituzten sakrifikatuak eta zatikatuak izan ondoren, baina animalien hondakinak kalera botatzen zituzten.
Iturri klasikoek adierazten dutenez, ez zen batere erraza kale estuetan zamatutako animaliak gidatzea. Horregatik, nahiko usuak ziren haiek edo garraiatutako kargak oinezkoen gainera erortzearen ondoriozko istripuak<ref>Alfen''. Dig''. 9.2.52.2-3; Ulp. ''Dig.'' 9.2.27.33.</ref>.
[[File:Map of downtown Rome during the Roman Empire large-annotated.jpg|thumb|300px|<center>Cloaca Maxima Erromatar Inperioan, gorriz markatutakoa</center>]]
Antzinako Erroman, hiriko osasungarritasunari eragiten zion animalia asko bizi ziren<ref>McCormick, M., 2003, 8. or.</ref>. Etxeetan txakurrak eta katuak ugariak ziren; etxeko txakurrek intsulen eta ''domus''en ateak zaintzen zituzten, baina kaleko txakurrak, zurratzaileek larruagatik ehizatzen zituzten. Horretaz gain, behartsuek txakurkia jaten zuten, jakin gabe kiste hedatidikoez kutsatuta izateko modu bat zela<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.</ref>. Martzialen esanetan, etxeak zaintzen zituzten txakurrek, gorotzak egiteaz gain, janari-hondarrak eta giza kakak jaten zituzten<ref>Mart. ''Ep''. 1.83; 12.48.8.</ref>.
Etxeko haragijaleek kutsatutako gaixotasunak (ekinokosia, amorrua...) ugariak ziren. Ektoparasitosi hutsalak, hala nola sarna edo zizareak, ohikoak ziren, baina bektoreek transmititutako gaixotasunak ere ezin ziren falta (izurria eta tifusa). Zakurrek edo beleek sarraskia jaten zuten Tiber ibaira edo zaborretan botatako gorputzetatik<ref>Briones Dieste, V., 2022, 1. or.</ref>.
Erroma hiriak arratoi arazo handirik ez izateak azal dezake izurrite bubonikorik ez egotea Justinianoren garaira arte. Zizeronek ere ez zituen karraskari horiek aipatzen etxe batean bizilagun ez desiragarritzat, baina sugeei erreferentzia egin zien<ref>Cic''. Off.'' 3.54.1.</ref>.
Erromatar hirietan, estolden eta komunen helburua ez zen patogenoen transmisioa gelditzea, gaur egun bezala; logikoa denez, mikroorganismoen kontzeptua artean ez zen ulertzen garai horretan. Aitzitik, litekeena da estolderia eta komunak eraikitzea kirats eta hondakinak publikoaren ikuspegitik ezabatzeko<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 66. or</ref>.
== Merkatuak ==
Erromatarrek hiri-espazioa merkaturatu zuten: hiri oparoagoa bihurtu ahala, merkataritza-guneak handitu eta egonkor bihurtu ziren. Dendak (''tabernae''), elikagai azokak (''macella''), biltegiak (''horrea'')<ref>''ILS'' 5910</ref> eta beste eraikuntza mota batzuk susperraldi ekonomikoaren adierazleak ziren, baita gero eta landuagoko garraio eta lehorreratze-azpiegiturak ere<ref>Flohr, M., 2020, 7. or.</ref>.
Trajanok, uholdeak saihesteko eta Erromaren hornidura ziurtatzeko, Ostian portu berri bat eraiki zuen, Tiberreko kaiak zabaldu zituen, baita bere foroari atxikitako merkatuak ere<ref>Patterson, J. R., 1992, 213. or.</ref>.
Erromaren oinarrizko elikagai gehienak ibaiz eta itsasoz ekartzen ziren, hiritik gertuko ekoizleek ez baitziren gai hiriko beharrak asetzeko. Tiberren zehar, gizonek eta idiek salgaiak garraiatzen zituzten, eta azken garraiorako, erromatar kaietatik biltegietara, milaka langile libre eta kontratatuen indarra erabiltzen zuten<ref>Erdkamp, P., 2013, 270. or.</ref>.
''Macellum'' terminoak Erromako eraikin mota bati egiten zion erreferentzia, hots, hornidura-merkatuari<ref group="oh">''Macellum'' elikagaien merkatua zen, non haragia, arraina edo inportatutako beste produktu exotiko batzuk aurki baitzitezkeen. Egitura angeluzuzena izan ohi zuen, arkupeez inguratutako esparru itxia, eta taberna ilarak zituena.</ref><ref>''ILS'' 9432</ref>. Merkatu mota hura ohikoa zen Italian zein probintzietan. Egitura angelu zuzenekoa, eta haren patio nagusia ate eta burdin itxitura batek inguratzen zuten. Erromako merkaturik ezagunenak honako hauek ziren: Zelio muinoko ''Macellum Liviae''<ref>''LTUR'' 3.73. or.</ref>'', Macellum Augusti,'' Eskilinoko ''macellum''a, ''Macellum Magnum'' edo Trajanoren ''macellum''a.
Aipatutakoez gain, Erroman baziren produktu espezifikoen salmenta biltzen zuten beste merkatu batzuk, hala nola ''Forum boarium''a<ref>''ILS'' 426.</ref>, ganaduaren merkataritzari eskainia, Palatino muinoaren eta Tiber ibaiaren artean; ''Forum holitolium''a, belar eta barazkien merkataritzari eskainitakoa, Kapitolioko muinoaren eta [[Serviar Harresiak|Serviar harresi]]<nowiki/>en artean; ''Forum piscarium''a, arrain merkataritzari eskainia, Kapitolioaren eta Tiberren artean, egungo Erromako Ghettoaren eremuan; ''Forum suarium''a<ref>''ILS'' 722.</ref>, txerri-merkataritzari eskainia, [[Marteren Zelaia (Erroma)|Marte Zelaia]]<nowiki/>ren iparraldeko hiri-kohorteen kuartelaren ondoan; ''Forum vinarium''a<ref>''ILS'' 6168.</ref>, ardoaren merkataritzari eskainia, gaur egun ''quartiere'' ''Testaccio''ren eremuan, Aventino muinoaren eta Tiberren artean. Beste merkatu batzuk ezagutzen ziren baina identifikaezinak dira, gune bakoitzaren funtzioari buruzko informazio zehatza falta zaigulako<ref>Richardson, L. Jr., 1992, 101, 159-164. or.</ref>. Ospe txarreko beste merkatu bat Suburakoa zen. Izan ere, Porfirioren hitzetan, arratsaldeetan bakarrik irekitzen zen, eta han saltzen zen goizean Erroman lapurtutakoa<ref>Porph. 7.113.1-2.</ref>.
''Taberna''k, merkatuetako eta kaleko saltoki iraunkorrak ziren, baina kaleko posturik gabeko saltzaileak nonahi ugaritzen ziren Domizianok praktika hori debekatu zuen arte, beharbada dendariek lehiakortasun ilegalez kexatu zirelako. Gainera, saltzaile horiek ez zuten ezartzen ziren espazioa garbi uzteko ardura, legeak beste establezimendu batzuen jabeei agintzen zien bezala, zeinek kalea garbitu behar baitzuten beren eraikinen aurrean<ref>Mart. ''Ep.'' 7.61.1-10; ''Tab. Her., Lex Iul.'' 53.</ref>.
Merkatu-saltzaileek (''macellarius''<ref>Col. ''Rust.'' 11.ca.9.1.</ref>'', propola''<ref>Plaut. ''Aul''. 512.</ref>), libreek edo esklaboek, negozioa beren kabuz edo errentan izan zezaketen. Merkatu eta hirietako saltzaile txiki horiek zerga bat (''vectigal'') ordaintzen zuten beren postua izateagatik<ref>Espinosa, M., 2015, 64. or.</ref>. Merkatariaren lanbidea, Zizeronen iritziz zikina zelako, gizartean gutxien balioztatutakoen artean zegoen, eta maisuak, arkitektoak edo medikuak, berriz, estimatuenak ziren<ref>Cic''. Off.'' 1.151.4-10.</ref>.
Hala ere, enperadoreak txikizkako merkataritzaren garrantzia ulertzean, saiatu ziren arautzen. [[Alexandro Severo]]k, adibidez, ardo, barazki, zapatari eta abarren saltzaileen elkarteak sortu zituen, beren ordezkari eta epaileekin<ref>''SHA Alex.Sev.'' 2.4.8.</ref>.
Elikagaiak kontserbatzeko sistemak mugatuak zirenez, merkatuak inguruan ekoitzitako produktu freskoez hornitzen ziren, batez ere<ref>Kron, G., 2012, 278. or.</ref>. ''Pastio villatica'' deiturikoak Erroma inguruko nekazaritza-zentroak ziren, barazkiak, etxeko hegaztiak eta baserriko animaliak ekoizten zituztenak hiriburuko merkatuetan saltzeko<ref>Purcell, N., 2007, 294. or.</ref>.
Merkatari erromatarrak bere produktu edo zerbitzura erakarri behar zituen kontsumitzaileak, lehiakideena baino hobea zela erakutsiz. Horretarako, zenbait estrategia eta metodo erabiltzen zituen bere produktuak aurkezteko. Metodoen artean, aipatzekoak dira saltokien sarreretan jarritako mosaikoak, kanpoko zein barruko errotulu edo margolanak, saltzaileek ordaindutakoa euren produktua literatura-testuetan aipatzeko eta sustatzeko. Nolanahi ere, publizitaterik onena produktuaren kalitatea zen, eta arrain saltsen eta gatzatzearen kasuan (''tituli picti''), gehien erabilitako kalitate-indizea ''flos'' terminoa zen<ref>Espinosa, M., 2015, 59. or</ref>.
Merkatuetan postu iraunkorra zuten saltzaileen artean, aipatzekoak dira, okinak, harakinak, arrain- eta barazki-saltzaileak besteak beste. Latinezko ''pistor'' hitzak ez ditu aleak ehotzea eta ogia egostea bereizten; horrek adierazten du Erromako okinek bi zerbitzuak egiten zituztela<ref>Erdkamp, P., 2013, 275. or.</ref>. Ogiari dagokionez, etxe aberatsenetan bakarrik zeukaten okin propioa. Jende arruntak azokara joan behar zuen ogia erostera<ref>Mart. ''Ep.'' 14.223.1.</ref>.
[[File:Mercati di Traiano - Roma.jpg|thumb|300px|<center>Trajanoren merkatua</center>]]
Dendak nonahi zeuden Erroman, baina ''honestiores''ek etxean egindako ogia eta beraiek ekoiztutako ardoa kontsumitu ohi zuten. Hori zela eta, Zizeronek bere aurkari politikoetako bati burla egin zion ogia eta ardoa saltzaileari erosten zizkiolako. Hala ere, kontsumitzaile aberatsek ere merkatari espezializatuei erositako produktuak sartzen zituzten sukaldean<ref>Cic''. Pis.'' 67.9.</ref>.
Haragiaren kasuan, Erroman hiltegirik ez egotean, abereak azokatik harategira bizirik eramaten zituzten, non sakrifikatzen eta zatitzen baitzituzten [[Txikizkari|txikizka]] saltzeko. Harakinek arazoak zituzten euliekin, animalien hondakinak kalera botatzen baitzituzten txakurrek eta karraskariek jan zitzaten<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.; Scobie, A., 1986, 421. or.</ref>.
Haragia ere auzoko ''taberna'' txikietan saltzen omen zen, [[Ponpeia|Ponpeian]] nabaria den moduan, eta badirudi talde zehatz batzuen artean, esaterako, soldadu erromatarren artean, oso ezaguna izan zela<ref>Corbier, M., 1989, 224. or.</ref>. Haragia jatea oso gomendagarria ere zen kirolarientzat<ref>Donahue, J. F., 2015, 89. or.</ref>.
Azterketa bioarkeologikoen arabera, eskeleto batzuen deformazioek adierazten dute dieta erromatarra pobrea zela eta haragi gutxi kontsumitzen zutelako<ref>Paine, R. et al., 2009, 206. or.; Griffin, R. et al., 2011, 542. or.</ref>. Hala ere, Peter Teminek uste du Erromatar Inperioaren hedapenak eta ondorioz garraio-kostuak murrizteak dieta zabalagoa ekarri zutela, fruta eta barazki berriekin eta haragi gehiagorekin. Bere kostu handiagatik goi mailako klaseei zuzenduta egon arren, Printzaldian aurreko edo ondorengo mendeetan baino animalia hezur gehiago aurkitu dira<ref>Temin, P., 2012, 224. or.</ref>.
Pobreek haragia jateko zuten modu bakanetako bat aberatsen afarietara joatea zen, non soberakinak jan baitzitzaketen. Kolumela K.o. I. mendeko autore betikoaren arabera, eskuzabaltasun hori ohikoagoa izan zen aurreko garaietan<ref>Col. ''Rust.'' 10.pr.1.1.</ref>.
Txakurrak ugariak ziren Erroman etxebizitzen ateak zaintzeko. Zurratzaileek larruagatik ehizatzen zituzten, eta behartsuek, berriz, kaleko txakur-haragia jateko. Hori kiste hedatidikoak hedatzeko modu erraza zen<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.</ref>.
Hainbat elementu konbinatu ziren elikagaien prezioak hain kezkagarriak izateko diru-sarrera baxuko herritarrentzat: lehenik eta behin, haien eros-ahalmena hain zen baxua, non diru-sarreren zatirik handiena elikagaietan gastatzen baitzuten; bigarrenik, soldatapeko askoren diru-sarrerak ezegonkorrak eta sasoikoak ziren, negua heldu orduko, garraiolariek eta peoiek, esaterako, lana galtzen zuten itsas trafikoa eta eraikuntza murrizten zirelako; hirugarrenik, alearen prezioa garestitzen zenean, hiritar askok ez zuten ordezko elikagairik. Nahiz eta benetako gosea eskalei eta etxerik gabekoei mugatu, jende arruntak bere horniduratik jan behar zuen gosea ez pairatzeko<ref>Erdkamp, P., 2013, 267. or.</ref>.
Merkatuetan, zorura jaurtitako hondakinez aparte, beste kutsadura-iturri bat komunetatik (''foricae'') zetorren. Eraikin publikoei atxikitako eta eserleku anitzeko instalazio horiek pribatutasuna eskaintzen zuten hiriko espazio publikoetan, hala nola kaleetan eta merkatuetan, baina kutsadura guneak izan ohi ziren<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 4.4. atala</ref>.
== Eraikuntza-arazoak eta hondakinak ==
Erroma etengabe berritzen zen, enperadoreek edo udal agintariek sustatutako obra publikoengatik edo ekimen pribatuagatik.Lan horien bidez, eraikinak birmoldatu eta beste batzuk eraiki ziren, hiri-espazio berrietan eta lehengo orubeetan, bai suteek kaltetu zituelako edo beren kalitate txarraren eraginez eraikinak behera etorri zirelako. Lan horiek guztiek eskulan handia behar zuten klimatologia oneko hilabeteetan.
Printzaldiaren hasieratik, aristokratek ezin izan zuten enperadoreekin lehian jarraitu eraikin berrietan eta monumentu tradizionalak berreraikitzen. Azkenean, enperadorea, erromatar bizitzaren beste hainbat alderditan bezala, patroi eta ongile bakarra bihurtu zen. Julio-Klaudiotar dinastiaren enperadoreek beren jauregiak Kapitolino muinoan eraiki zituzten. Neron harago joan zen bi eraiki zituelako: lehena, ''Domus Transitoria'' deitutakoa, Kapitoliotik Eskilinoraino hedatzen zen; bigarrena, ''[[Domus Aurea]]'', eraikitzeko ideia [[Erromako Sute Handia|Erromako sutea]]<nowiki/>ren ostean sortu zen, eta horretarako suteak Zelioko eta Opioko suntsitutako orubeak bereganatu zituen<ref>Suet. ''Ner.'' 31, 38.</ref>.
Bazeuden mantentze eta eraberritze lanetarako udal arduradunak zirenak. [[Dekurioi (Erromako armadako ofizial)|Dekurioiak]] eta [[magistratu]] nagusiak arduratu behar ziren kaleak, [[Areka|arekak]] eta estoldak eraikitzeaz eta zaintzeaz<ref>''Lex Col. Gen''. 77; ''Lex Flav. Mun.'' 19.</ref>. Ordaindu gabeko fakturei, amaitu gabeko lanei eta oreka gabeko udal kontuei aurre egiteko, K.o. II. mendetik aurrera, enperadoreek esku hartu zuten udal aurrekontuetan, ''curatores rei publicae'' izeneko funtzionarioak izendatuz<ref>Jacques, F., 1984, 4. or.</ref>.
Dena den, funts publikoak motz geratzen zirenean, gutxienez beste bi diru-iturri zeuden hiria mantentzen eta hobetzen laguntzeko. Lehenengoa zetorren magistratuek eraikuntza-proiektuetarako, jokoetarako (''ludi'') edo sakrifizioetarako gastatu behar zuten dirutik. Nahitaezko gastu horiei borondatezko beste diru-sarrera batzuk gehitu ohi zitzaizkien, eraikinen itxura hobetzeko edo jokoetan borrokalari gehiago sartzeko.
Bigarren diru iturria (''summa honoraria)'' magistratuek kargua hartu aurretik inbertitu beharreko dirua zen. ''Ob honorem'' ordainketa hori ez zitzaion aurrekontu publiko orokorrari gehitzen: hautetsiek onura publikoko helburu zehatzetarako erabil zezaketen, hauteskunde kanpainan (''pollicitatio'') agindu bezala, beti ere, kargurako hautatuak izateko ohorea (''honos'') lortzen bazuten.
Erromako geruza sozial gorenek, enperadoreak, elite inperialak (senatariek eta zaldunek, gehi [[liberto]] inperial kopuru txiki batek) eta tokiko handikiek [[Mezenasgo|mezenasgoaren]] bidez ''(evergetismo'') lagundu zuten. Inskripzioek adierazten dutenez, bertako eliteko kideak izan ziren ekarpen garrantzitsuenak egin zituztenak gizarte aitorpena lortzeko, egindako lanaren ondoan jarritako plaka batean mezenasen izena inskribatuz.
Eraikuntza-lanen datu epigrafikoek adierazten duten moduan, funts publikoek azpiegiturak (kaleak, ur-hornidura, estolderia), eraikin publikoak eta gotorlekuak finantzatu zituzten. Baina era guztietako eraikinen eraikuntza, zaharberritze edo dekorazioa ordaintzeko tokiko elitearen ekarpen ekonomikoak iragartzen dituzten inskripzio guztiak aztertuz gero, funts pribatuekin finantzatutako eraikuntzen kopurua esanguratsua izan behar zen<ref>Horster, M., 2014, 525-531. or.</ref>.
Etxebizitza xumeei zegokienez, han erabilitako materialak kalitate eskasekoak izateaz gain (adobea, adreilua, kereta, [[Txilar zuri|txilar]] edo kanabera-sabaiak), karraskarien eta bizkarroien babesleku ere izan zitezkeen<ref>Briones Dieste, V., 2018, 72. or.</ref>. Etxe batek behar adinako kalitatea izan dezan, materialak xehetasunez aukeratu behar ziren. Harriei buruz, Pliniok adierazi zuen nola eta noiz atera harrobitik, eta haietatik zein erabil zitezkeen eraikuntzan:
{{esaera2|''Harriaren izaera zalantzan dagoenean, neurri egokia da udan harrobitik ateratzea, eta urte pare bat igaro baino lehen eraikitzeko ez erabiltzea, bitartean eguraldiak ongi onduta utziz. Kaltetutako xaflak lurpeko zimenduetarako egokiagoak direla ikusiko da, eta kalterik gabekoak, aldiz, segurtasunez erabil daitezke, aire zabalean bada ere''<ref>Plin. ''HN'' 36.50.</ref>.|}}
Kaleetan sakabanaturiko hondakin organiko eta ez-organikoen kudeaketa benetako arazoa izan zen Erromako hiriarentzat. Lehen hondakin motaren kantitatea itzela zen, inperioaren hasieran, Erromako populazioa zortziehun mila eta milioi bat biztanle artekoa zenak, berrogei eta berrogeita hamar mila kilogramo gorozki inguru sor zitzakeen egunero. Giza gorotzak estolden bidez Tiberreraino bideratu ahal izatearen arazoa zen euri-ura edo iturri publikoen soberakina ez zela nahikoa. Horri gehitu behar zitzaion erromatar hustubideek ez zutela atzera egiteko mekanismorik, uholdeen kasuan estoldetan zehar etxebizitzetan sar zitezkeen ur beltzak saihesteko, ezta gas-isuriak ere, hala nola hidrogeno sulfuroa (H<sub>2</sub>S) eta metanoa (CH<sub>4</sub>). Beraz, estolden usainaz gain, leherketak ohikoak izango zirela ondoriozta daiteke<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 3.3. atala.</ref>.
Hondarrak kalean ez uztearen debekua ekiditeko, askotan, erromatarrek gauaz baliatzen ziren leihoetatik kalera hondakin solidoak edo likidoak botatzeko. Erromatarrak arazo larri horretaz konturatu ziren, eta honela jaso zuen Ulpianok bere ''Ad edictum'' ''praetoris'' 23. liburuan:
{{esaera2|''Leihoetatik botatakoagatik kalteturen bat dagoenean, epaileak medikuei ordaindutako soldatak kalkulatuko ditu, baita tratamenduaren gainerako karguak ere''<ref>Gai. ''Dig''. 9.3.7.</ref>.|}}
Kaleetan bildutako hondakinak Erromatik kanpoko aire zabaleko lubakietan (''puticuli'') botatzen ziren. Ezagunena hiriaren ekialdean zegoen, Serviar harresien ondoan eta Eskilino atearen kanpoaldean. Eremu horretako lubaki kiratsetan, gaizkileak exekutatzen zituzten eta etxegabeen eta animalien gorpuak botatzen zituzten beste hondakin batzuekin batera<ref>Bodel, J., 2014, 178. or.</ref>. K.a. I. mendearen hasieran, Eskilinoko atearen iparraldean hobi komun horietako batzuk estali ondoren, eremua marmol trabertinoko harriekin (''cippi'') mugatu zuten. Harri horiek adierazten zuten debekatuta zegoela zaborra botatzea eta huraxe zela hileta-suak egin zitezkeen hiritik gertueneko puntua<sup>236</sup>.
Ondoko mugarrian, ''senatus consultum'' batek debekatu egiten zuen zedarriek zehaztutako barruko eremuan gorpuak erretzea, lurperatzea, eta zaborra edo lurra botatzea. Zinegotziek bete behar zuten legea. Ikertzaileek diotenez, ''Pagus Montanus''ek definitutako barrutia Eskilino atearen kanpoaldeko eremuari dagokio, Venus Libitinaren santutegitik gertu.
''Lex Iulia Municipalis''ek<sup>237</sup> edilak premiatu zituen eraikin eta saltokien jabeek beren jabetzaren aurreko kalearen zatia egoera ezin hobean eduki zezaten, ura eta hondakinak pilatzea saihesteko eta ibilgailuek askatasunez zirkulatu ahal izateko. Jabeak kalea konpondu ezean, maizterrek egin beharko zuten, baina gero, gastatutakoa alokairutik kenduko zen<sup>238</sup>.
Papinianok ''De cura urbium'' liburuan adierazi zuen zinegotziek zaindu behar zutela tabernetako langileek beren lantokietako materialarekin kaleetako trafikoa oztopa ez zezaten. Gainera, udal-arduradunek ziurtatu behar zuten kaleetan ez zela liskarrik egongo. Ordena publikoaz gain, kaleak garbi eusteaz arduratu behar ziren, gorotzik egon ez zedin, eta gorpuak edo larruak bide publikora bota ez zitezen, usteltzeko arriskua zegoelako<sup>239</sup>.
Erromatarrek askotan ez zuten jakin hondakin biodegradagarrien kopuru ikaragarriarekin zer egin, hala nola eraikuntzak ateratakoekin, edo erromatarren eguneroko zereginetan erabiltzen ziren zeramikazko edo beirazko ontzien hondarrekin. Horien artean aipagarrienak dira ''dolia'' edo ''dolia curta'', edo likidoak eta ''garum''a garraiatzeko erabiltakoak, anforak kasu. Mediterraneoan zehar Erromara iritsitako produktuen kopurua zela eta, ohikoa zen, ontzien hauskortasunaren ondorioz, asko eta asko apurtzea, gehienbat Ostiako portuan deskargatzen zirenean.
Kontuan izanik hondakinak eta gorotzak gurdietan erretiratzen zirela, eta zirkulazio-arazoak saihesteko legeak eguzkia sartzen zenetik goizeko hamarrak arte bakarrik baimentzen zuela garraiatzea, erraz ondoriozta daiteke, eraginkortasuna zela eta, zabortegiak ez zirela hiritik urrun egongo<sup>240</sup>.
Tazitok K.o. 65. urteko sute handiaren hondakinen garraio masiboaren egoera deskribatu zuen. Neronek, Tiberretik gora alearekin Erromara alea garraiatzen zuten ontziak behartu zituen hondakinez kargatuta jaistera, Ostiako paduretan botatzeko<sup>241</sup>.
Zeramikaren hondakinak biltzeko, deskonposatzen zaila den materiala izanik, zabortegiak sortu behar izan ziren. Erroma ere ez zen arazo horretatik libratu, eta, izatez, bere muinoetako batean, ''Testaccio'' mendian edo ''Dei cocci'' mendian aurkitu da, elikagai-, ardo- eta olio-ontziz osatutako zabortegi handi bat, gehienbat zeramikazko hondakinez osatua, normalean anforak. Muinoak 30 metroko altuera hartu zuen eta bertara eramaten ziren anforen hondarrak pilatzeagatik sortu zen, benetako zabortegi bat sortuz. Han uzten eta apurtzen ziren portutik ekarritako anforak, beste ontzi batzuekin batera. Material horiek guztiak eta beren eduki-hondarrak karean lurperatzen ziren, usain txarrak saihesteko<sup>242</sup>.
== Erromako suteak Neronen garaian ==
Erromako urbanizazioa Neronen gustukoa ez bazen ere, ez dago argi enperadore horrek aurretiaz pentsatuta ote zuen Erromari su ematea hiria plan berri baten arabera egiteko. Suetoniok baietz uste zuen, kontsul ohi batzuk haien jabegoetan zenbait piromano zuziekin harrapatu zituztelako, baina ezin zitzaien ezer egin enperadorearen agindupekoak zirelako<sup>54</sup>. Dion Kasio ideia berekoa zen; horren ustez, enperadoreak menpekoak bidali zituen Erroman zehar hainbat tokitan sua pizteko<sup>55</sup>.
Gertakizun horren harira, Plinio Zaharrak ere uste zuen Neron izan zela Erromako sutearen arduraduna<sup>56</sup>. Senekak, berriz, suteaz eta erromatarren miseriaz hitz egiten zuen baina erantzulerik salatu gabe<sup>57</sup>.
Dena dela, Neron K.o. 64. urteko suteaz baliatu zen hiria berreraikitzeko; oinezkoentzako espaloiak estuak (''itinera'') eta kaleen zabalera handitu zituen; lehen gurdi bakar baterako kaleak ireki egin zituen bi orga aldi berean igaro ahal izateko (''viae'').
Erroma eraikuntza-estilo berri batekin eraiki zen, etxe guztien aurrean plazak egin ziren, bai kalean, bai familia bakarreko etxeetan, sua gertatuz gero, hedatu ez zedin<sup>58</sup>.
Sutearen ostean, hirigintza-plangintza berriarekin, jendez gainezkatzearen ondorioak arindu ziren, eta Erromako biztanle gehienen bizi-giroa osasuntsua izatetik urrun bazegoen ere, litekeena da Erdi Aroko hiri gehienena baino hobea izatea<sup>59</sup>.
Hiriburuan, sutetik salbatu ziren auzoak berreraiki ziren, ez galiarrek sortutako sutearen ondoren egin zen moduan, bereizi gabe eta zatituta, baizik eta kaleak eta etorbideak zabalagoak eta lerrokatuagoak egin zirela, baita altuera mugatuko eraikinak eta espazio irekiak ere. Apartamentu blokeen aurrean arkupeak jarri ziren, suaren aurkako babes gisa. Gehienak Neronek ordaindu zituen, baina suteak kaltetutako eraikinen eta orubeen jabeak ere behartu zituen zaborrik eta hondakinik gabe uztera.
Berreraikuntza bizkortzeko, sari bat eskaini zien etxe berrien jabeei, baina soilik eraikinak aldi jakin baten barruan altxatzen bazituzten. Suak sortutako hondakinetik orubeak garbitzeko, Ostiatik gariarekin zetozen ontziak hondarrez beteta itzultzeko agindu zuen, Ostiako zingiretan botatzeko.
Neronen hirigintza-planaren barruan, eraikinen ondoan iturri berriak egin zituzten suak itzaltzeko neurri gisa. Beraz, legez kanpo egindako ur-bilketak moztu ziren, herritarrei behar adina ur emari ziurtatzeko<sup>60</sup>.
236''CIL'' 1<sup>2 n</sup>838, 839.
237''ILS'' 6085.
238''CIL'' 6.593.32; ''Tab. Her''. 7
239Pap''. Dig.'' 43.10.1, 3-5.
240''CIL'' 6.593.66.
241Tac. ''Ann''. 15.43.1.
242Zamora-Manzano, L., 2017, 71, 83. or.
== Oharrak ==
{{erreferentzia_zerrenda|taldea=oh}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|3}}
== Bibliografia ==
*Bodel, J. (2014). The life and death of ancient Roman cemeteries. Living with the dead in imperial Rome. In C. Häuber, F.X. Schütz & G.M. Winder (Ed.), ''Reconstruction and the Historic City: Rome and Abroad'' (177-195. or.). Hausdruckerei der Ludwig-Maximilians-Universität München.
*Briones Dieste, V. (2022). ''Was ancient Rome the perfect environment for zoonoses transmission?, Travel Medicine and Infectious Disease,'' <nowiki>https://doi.org/10.1016/j.tmaid.2020.101740</nowiki>
*Briones Dieste, V. (2018). La antigua Roma y las zoonosis. ''Revista Complutense de Ciencias Veterinarias,'' ''12(''2), 71-80 [ejournal]. https://doi.org/10.5209/rccv.60895.
*Bruun, C. (2015). The City of Rome. In C. Bruun & J. Edmondson (Ed.), ''The Oxford Handbook of Roman Epigraphy'' (471-494. or.). Oxford University Press.
*Carcopino, J. (1968). ''Daily Life in Ancient Rome.'' Yale University Press.
*Corbier, M. (1989). ''The ambiguous status of meat in ancient Rome. Food and Foodways,'' 3(3), 223–264. <nowiki>https://doi.org/10.1080/07409710.1989.9961951</nowiki>
*Donahue, J. F., (2015). ''Food and Drink in Antiquity. Readings from the Graeco-Roman World'', Bloomsbury Academic.
*Erdkamp, P. (2013). The food supply of the Capital. In P. Erdkamp (Ed.), ''The Cambridge Companion to Ancient Rome'' (262-277. or.). Cambridge University Press.
*Espinosa Bueno, M. (2015). ''El consumo de pescado y producto del mar en la sociedad romana. Implicaciones sociales, culturales e ideológicas'' [Master Amaierako Lana, Universidad de Sevilla].
*Flohr, M. (2020). ''Urban Space and Urban History in the Roman World,'' Routledge. New York.
*Griffin, R., Pitts, M., Richard, S., & Brook, A. (2011). Inequality at late Roman Baldock, UK: The impact of Social Factors on Health and Diet. ''Journal of Anthropological Research, 67''(4), 533-556.
*Horster, M. (2014). Urban Infrastructure and Euergetism. In C. Bruun & J. Edmondson (Ed.), ''Oxford Handbook of Roman Epigraphy'' (515-536). Oxford University Press.
*Jacques, F., (1984). ''Le privilège de liberté. Politique impériale et autonomie municipale dans les cités de l'Occident romain (161-244),'' École française de Rome. <nowiki>https://www.persee.fr/doc/efr_0000-0000_1984_mon_76_1#efr_0000-0000_1984_mon_76_1_T1_0001_0000</nowiki>
*Koloski-Ostrow, A. O. (2015). ''The Archaelogy of Sanitation in Roman Italy: Toilets, Sewers, and Water Systems.'' University of North Carolina Press.
*Kron, G. (2012). Food production. In W. Scheidel (Ed.), ''The Cambridge Companion to the Economic History of the Roman World'' (156-212. or.). Cambridge University Press.
*Le Roux, P. (2015). ''Erromatar Goi Inperioa Mendebaldean.'' Euskal Herriko Unibertsitatea.
*Mandich, M. J., (2015) Re-defining the Roman ‘suburbium’ from Republic to Empire: A Theoretical Approach, ''TRAC 2014.'' ''Proceedings of the Twenty-Fourth Annual Theoretical Roman Archaeology Conference,'' The University of Reading https://doi.org/10.16995/TRAC2014_81_99''.''
*McCormick, M. (2003). Rats, Communications, and Plague: Toward an Ecological History, in ''The Journal of Interdisciplinary History, 34''(1), 1-25. <nowiki>https://doi.org/10.1162/002219503322645439</nowiki>
*McGinn, T. (2004). ''The Economy of Prostitution in the Roman World: A Study of Social History and the Brothel.'' Ann Arbor. <nowiki>https://doi.org/10.3998/mpub.17679</nowiki>
*Morley, N. (2005). The salubriousness of the Roman city. In H. King (Ed.), ''Health in Antiquity'' (192-204. or.). Routledge.
*Paine, R. R., Vargiu, R., Signoretti, C., & Coppa, A. (2009). A health assessment for Imperial Roman burials recovered from the necropolis of San Donato and Bivio CH. ''Journal of Anthropological Sciences, 87'', 193-210.
*Patterson, J. R. (2000). Living and Dying in the City of Rome: houses and tombs. In J. Coulston and H., Dodge (eds.) ''Ancient Rome: The Archaeology of the Eternal City''. Oxford: Oxford University School of Archaeology Monograph 54: 257–289.
*Patterson, J. R. (1992). The City of Rome: From Republic to Empire, ''The Journal of Roman Studies,'' Vol. 82 (1992), pp. 186-215. <nowiki>http://www.jstor.org/stable/301291</nowiki> <nowiki>https://sci-hub.se/https://doi.org/10.2307/301291</nowiki>
*Platner, S. B. (1929), ''The Topography and Monuments of Ancient Rome,'' Franklin Classics Trade Press arg.
*Purcell, N. (2007). ''T''he Horti of Rome and the Landscape of Property. In E. Macdougall (Ed.), ''Ancient Roman Villa Gardens'' (287-203. or.). Harvard University Press.
*Richardson, L. J. (1992). ''A new topographical dictionary of ancient Rome''. Johns Hopkins Univ. Press.
*Rocca, S. (2019). Foreigners at Home: The Historical Geography and Demography of the Jews of Ancient Rome. In N. Andrade, C. Marcaccini, G. Marconi & D. Violante (Ed.), ''Ancient Cities 1. Roman Imperial Cities in the East and in Central-Southern Italy'' (438-467. or.). L’Erma.
*Roman, L. (2010). Martial and the City of Rome. ''The Journal of Roman Studies, 100,'' 88-117. <nowiki>https://doi.org/10.1017/S0075435810000092</nowiki>
*Scobie, A. (1986). Slums, Sanitation, and Mortality in the Roman World. ''Klio, 68,'' 399-433.
*Storey, G. R., (2002), ''Regionaries-Type Insulae 2: Architectural/Residential Units at Rome.'' American Journal of Archaeology'','' 106(3), 411-434., https://doi.org/10.2307/4126281.
*Temin, P. (2012). ''The Roman Market Economy.'' Princeton University Press.
*Torregaray, E. (2011). Sexo en Roma del mito a la realidad. ''Bitarte'', ''55'', 5-22.
*Yavetz, Z. (1958). The Living Conditions of the Urban Plebs in Republican Rome. ''Latomus, 17''(3), 500-517.
== Ikus, gainera ==
*[[Ur_sakratuak_Erromatar_Inperioan]]
*[[Erromako ur-hornidura Erromatar Inperioan]]
*[[Erromako ur-kontsumoa Erromatar Inperioan]]
*(ing) [[:en:Suburra|Subura]]
*(ing) [[:en:Domus_Transitoria|Domus Transitoria]]
== Kanpo estekak ==
* ''CIL'' (''[https://cil.bbaw.de/en/homenavigation/the-cil/volumes Corpus Inscriptionum Latinarum]'')
* ''ILS ([[iarchive:inscriptioneslat01dessuoft/page/n11/mode/2up|Inscriptiones Latinae Selectae]]).''
* ''LTUR'' ([https://archive.org/details/lexicon-topographicum-urbis-romae-suburbium-4-m-q-2006/Lexicon%20Topographicum%20Urbis%20Romae%20-%20Suburbium%202%20-%20C-F%20%282004%29/page/220/mode/2up?q=Camenae Lexicon Topographicum Urbis Romae Suburbium])
* Oxford Classical Dictionary, 4th Edition, Abbreviations List https://oxfordre.com/classics/page/3993
* (ing) [[:en:Mefitis|Mefitis]]
*(ing) [[:en:Cloacina|Cloacina]]
*{{Erreferentzia|izenburua=Suburra|hizkuntza=en|data=2024-10-06|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Suburra|sartze-data=2024-11-10|encyclopedia=Wikipedia}}
*(es) [[:es:Templo_de_la_Paz|El Templo de la Paz]]
[[Kategoria: Ura]]
[[Kategoria: Kutsadura]]
[[Kategoria: Erromatar akueduktuak]]
[[Kategoria: Antzinako Erroma]]
{{autoritate kontrola}}
{{commonskat}}
1nyoym1tgdxtvk1sebkjzr59ijdcxxt
9975401
9975392
2024-11-20T17:06:40Z
Lasterketak
49276
/* Eraikuntza-arazoak eta hondakinak */
9975401
wikitext
text/x-wiki
= Erroma hiriko kutsadura antzinitatean =
Erromatarrak zuzenean eragiten zieten bi kutsadura moten jakitun ziren: kutsadura fisikoa eta kutsadura erlijiosoa<ref>Ikus [[Heriotza antzinako Erroman]]</ref>. Lehenengoak Erromako osasungarritasunari eragiten zion<ref group="oh">Dionisio Halikarnasokoaren esanetan, nahiz eta eremua zingiratsua izan, Troiatik ihes egin zutenen bigarren belaunaldikoek beste abantaila batzuk kontuan izan zituzten toki hori aukeratzean Erroma eraikitzeko. Livio, Plutarko eta Plinio beste iritzikoak baziren ere.</ref><ref>Dion. Hal. ''Ant. Rom.'' 1.72.1-2; Livy 1.7.1.1; Plut. ''Rom''. 9; Plin. ''HN'' 3.9.</ref> eta, ondorioz, biztanleen osasunari.
Kutsadura-mota hark zerikusia zuen [[Erroma hiriko drainatze eta saneamendua Antzinako Erroman|Erromak zingira-leku]] batean altxatua izanarekin. Horregatik, esan daiteke Erromako kutsaduraren jatorria hiria toki zingiratsu batean eraikitzean zetzala, non eltxoek eragindako malaria bezalako gaixotasunak ohikoak izango liratekeen. Hala ere, denborak aurrera egin ahala, arazo horiek konpontzen joan ziren paduren drainatzearekin, estoldak eraikitzearekin eta baliabide gehiagoko populazioa zazpi muinoen magaletara mugitzearekin, han altuerak eta haizeak gaixotasunak eta kiratsak urruntzen baitzituzten. Palatino eta Kapitolioko muinoen artean kokatutako leku paduratsua hustu ondoren, hiriko erdigunea bihurtu zen, hortaz, [[Erromatar foroa]] mendeetan zehar eguneroko bizitzaren erdigunea izan zena. Bertan garaipen-prozesioak, hauteskundeak, epaiketa kriminalak, gladiadoreen borrokak eta merkataritza-guneak antolatzen ziren.
Gainera, bazeuden beste faktore batzuk kutsadura areagotzen zutenak, adibidez kaleen eta merkatuen (''[[Macellum|macella]]'') zikinkeria eta zarata, ur zikinen drainatzearen funtzionamendu txarrak, zikinkeria, kaleetan abandonaturiko gorpuak, giza hondakinen pilaketak, hilerrien eta nekropolien egoera negargarriagatik, eta kutsadura akustikoa.
== Hiriko topografia eta biztanle-dentsitatea ==
Erroman kutsadurak gainpopulazioarekin zerikusi handia zuela jakinik, agintariak legeriaren eta hiri-erreformen bidez kutsadura murrizten saiatu ziren biztanleei bizi-egoera hobeak eskaintzekotan<ref>Bruun, C., 2015, 487-488. or.</ref>. Hala ere, ezer gutxi egin ahal izan zuten immigrazioaren etengabeko fluxuaren aurrean, ostatua nonahi bilatzen zuena.
[[File:RegioIIRome2.png|thumb|300px|<center>Erromako Augustoren eskualdeak</center>]]
Arazoa zen Erromak lurralde berriak konkistatu ahala, hango bizilagun asko hiriburura zetozela. Lehen etorkinak [[Italiar penintsula|Italiar penintsulatik]] etorri ziren, nekazaritzaren etekin ekonomikoaren beherakadaren ondorioz. Arrazoia zen Erromak lurralde berriak konkistatu ahala, gerren galtzaile asko, esklabo bihurtuta, Italiara eraman eta nekazaritzan lan egitera behartzen zituztela. Ondorioz, eskulan merke horrek elikagaien prezioak hondoratu zituen eta nekazari tradizionalek beren soroak utzi behar zituzten errentagarritasun faltagatik. Aukera horretaz jabe berriak baliatu ziren latifundioak sortzeko, eta horiekin elikagaien ekoizpen masiboaren etapa berri bati ekiteko.
Erromara emigratzeko beste erakargarri bat superpopulazioa bera izan zen. Ekonomiaren ikuspegitik, hiri-biztanleriaren kontzentrazioa abantaila zen etorkinentzat, kontsumitzaile talde sendoa osatzen baitzuen, eta heldu berriek beren ondasun eta zerbitzuak eskaini zitzaketen. Errepublikaren garaitik jende askok emigratu zuen Erromara, pentsatuz janaria prezio baxuan edo doan lortzeko asmotan, baina laguntza hori ez zegoen eskuragarri hiriko edozein biztanlerentzat baizik eta bakarrik hiritartasun osoko erromatarrentzat.
Tradizioaren arabera, Erroma inolako planik gabe berreraiki zen K.a. IV. mendeko galiar inbasioaren ondoren. Hondakinetatik hasita, etxe berriak egin ziren hirigintza planik erabili gabe. Poliki-poliki, auzo aristokratikoak pobreenetatik bereizi ziren, eta K.a. I. mendean [[plebe]] gehiena [[Aventino|Aventinon]], [[Zelio|Zelion]] (txikizkako merkatarien erdigunea) eta Argileton (zapatarien eta liburu-saltzaileen erdigunea) kontzentratu zen<ref>Yavetz, Z., 1958, 505. or.</ref>.
Hala eta guztiz ere, banaketa hori ez zen guztiz behin betikoa izan, auzo txiroetan pertsona garrantzitsuak eta aberatsak bizi izan zirelako. Adibidez [[Ponpeio|Ponpeiok]] egoitza izan zuen Karinae barrutian<ref>Cic. ''Har. resp''. 49.</ref> (Zelioren eta [[Eskilino|Eskilinoaren]] artean); [[Julio Zesar]] ''[[pontifex maximus]]'' izan baino lehen, Suburan bizi zen, baita [[Luzio Kornelio Sila|Sila]]<ref>Plut. ''Sull''. 1.</ref> eta [[Zesar Augusto|Augusto]]<ref>Suet. ''Aug''. 72.</ref> zenbait momentutan ere.
Jakina da aurrerapen teknologikorik gabe hiri batek ezin diola biztanleriaren tamainari eutsi. Erromatarrek berrikuntza egin zuten ingeniaritza hidraulikoan eta zibilean: airearen, uraren eta animalien indarra, egurra, hormigoia eta masa-ekoizpena bikain erabiliz. Ondasunen estandarizazioan, banaketan, espezializazioan eta nekazaritza-teknologien garapenean maisuak izan ziren. Aurrerapen horiek guztiek ekoizpena eta ekonomia garatu zituzten hainbat mendetan<ref>Mandich, M. J., 2015, 87. or.</ref>. Hori zela eta, Erromak, Italiak eta inperioaren ekonomiak bultzaturik, hazkunde demografiko handia izan zuen.
Silaren garaitik [[Printzealdia (Antzinako Erroma)|Printzaldira]] arte, Erromako populazioa pixkanaka-pixkanaka handitu zen, eta are bizkorrago [[Antoninotar dinastia|Antoninoen]] gobernupean, hiru mendez banatutako bi estatistika-multzoek adierazten digutenez. Horren harira, Erromari buruzko bi dokumentuek (''Curiosum'' eta ''Notitia'') hiriari buruzko erreferentziak eta estatistiken laburpenak ematen dituzte. Informazio hau Augustok egindako Erromako banaketa 14 eskualdetan oinarritzen zen. Esan beharra dago dokumentu hauek K.o. IV. mendeko konpilazioak direla, Dioklezianoren azken egunetan, K.o. 305aren inguruan, edo Konstantinoren agintaldian<ref>Storey, G. R., 2002, 412. or.</ref>.
Txosten horiek erromatar ''vici''en errolda bat ematen dute, hau da, mugakide ziren kaleek elkarren artean banatzen zituzten hamalau barrutietako auzoena<ref>Suet. ''Aug''. 30.</ref>. Augustok administrazio berezi bat eman zion ''vicus'' bakoitzari, ''magister'' batek zuzenduta eta [[Larak|lare]] aldare batek mugaturik kaleen gurutzetan. Banaketa horren ondoren, [[Vespasiano|Vespasianok]] eta [[Tito|Titok]], Erroma 265 ''vici''tan zatitu zuten<ref>Carcopino, J., 2004, 38. or.</ref>. Augustok hasitako Erromaren plangintzak etxebizitza bloke izugarri eta neurrigabeak ugaritu zituen.
Erroman biztanleria-dentsitatea asko aldatzen zen haranaren hondoan edo muinoen magalean bizitzearen arabera. Yavetzek kalkulatu zuenez, Erromak 1.000.000 biztanle bazituen, ''domus''etan (esklaboak barne) 200.000 eta 300.000 pertsona artean biziko ziren, eta gainerako 700.000-800.000 pertsonen etxebizitzak intsulak edo bestelako ostatuak izango ziren<ref>Yavetz, Z., 1958, 504. or.</ref>.
Palatinotik, [[Julio-klaudiotar dinastia|Julio-Klaudiotar]] aldiko enperadoreek dentsitate gutxiagoko eremuetara zabaldu zituzten beren jabetzak ''horti''<ref group="oh">''Hortus'' hitza, hasiera batean, hiritik kanpoko baratzeak izendatzeko erabili bazen ere, K.a. I. mendean honela deitzen zitzaien luxuzko bizilekuei, eta egoitza horiek landa-ingurune bat eskaintzen zieten jabeei Erromatik hurbil.</ref> izenekoak sortzeko, baina, batzuetan, aristokraziari lurrak kentzen zizkioten zilegiak ez ziren moduak erabiliz.
[[Neron|Neronek]] ''Domus Transitoria'' eta ''[[Domus Aurea]]'' Eskilinoko ''horti'' jauregiarekin konbinatu nahi izan zituen. Asmo handiko proiektu horrek landa- eta hiri-elementuak integratuko zituen luxuzko konplexu artifizial batean. [[Flaviotar dinastia|Flaviotarren]] jauregia, aldiz, [[Palatino|Palatinoan]] eraiki zen berriro<ref>Patterson, J. R., 2000, 260. or.</ref>.
Gainpopulaziorekin loturik etxebizitza falta zegoen. Biztanleriaren estraturik baxuenak, [[Patrizioak|''patrizioe''n]] adina baliabide ekonomikorik ez zutenez, zorionekoenak etxe-blokeetako gela txikietan (''insulae'') pilatuta bizitzearekin konformatzen ziren, zeinen eraikuntza-kalitatea ideala izatetik oso urrun baitzegoen. Dena den, egoera okerragoa zen baliabide ekonomikorik ez zutenentzat, arkupeen azpiko eraikuntza inprobisatuetan (''ergasteria'') edo mausoleoetan aterpea bilatu behar zutelako, azken hauek ''[[pater familias]]''en baimenarekin eta gainbegiratzearekin.
Erromako egoitzen prezioaren etengabeko igoera justifikatzeko ustezko arrazoietako bat izango zen seiehun senatari erromatarrek beren aberastasunen zati bat Italiako higiezinetan eta lurretan inbertitzeko zuten betebeharra, ziurrenik Erromako senatuko bileretan haien presentzia bermatzeko<ref>Bruun, C., 2015, 477. or.</ref>. [[Trajano|Trajanoren]] garaian, esaterako, senatariek beren ondasunen herena inbertitu behar izan zuten Italiako lurretan<ref>Plin. ''Ep''. 6.19.4.</ref>; Marko Aurelioren agindupean, ordea, eskakizuna laurden batera murriztu zen<ref>SHA ''M. Ant.'' 11.8</ref>.
Espekulazioaren ondorioz, aberatsek etxeak eta ''domus''ak erosten zituzten bitartean, pobre asko kale gorrian bizi ziren. Martzialek egoera hau salatu zuen epigrama batean:
{{esaera2|''Jauregi bat duzu Eskilino muinoan, eta beste jauregi bat Diana muinoan; eta beste batek bere burua altxatzen du Patrizioen eremuan<ref group="oh">Servio Tuliok patrizioei emandako zatia, Eskilino muinotik ez oso urruti.</ref>. Zure bizileku batetik Zibele alargunaren tenplua ikusten duzu, beste batetik Vestarena; beste batzuetatik Kapitolio zaharra eta berria begiratzen dituzu. Esadazu non aurki eta bila zaitzaket: nonahi bizi den gizon bat, Maximus, ez da inon bizi''<ref>Mart. ''Ep'' 7.73.</ref>.|}}Martzialek erromatar superpopulazioa eta hiri-giroa ikuspegi materialista batetik irudikatu zuen, non ohikoak baitziren sexu-eszenak, literatura-giroa, klientelismoa eta finantzak. Horregatik, Martzialen idatziak oso garrantzitsuak dira erreferentzia topografikoen dentsitatea zehazteko<ref>Roman, L., 2010, 90. or.</ref>.
Gertuko Ostia hiriak adibide gisa balio dezake inguruko Erromako etxebizitza arazoa azaltzeko. Aipatutako biztanleriaren %90 bere dendetan (''tabernae'') bizi zen, intsuletako logeletan, ostatuetan (''hospitia, stabularia, capponae, deversoria''), edo zuzenean kale gorrian (arkupeak, gangak, zubiak edo eskailerak)<ref>Briones Dieste, V., 2018, 72. or.</ref>.
Giza jarduerak sortutako hondakin solidoek eta likidoek eragindako kutsaduraz gain, kutsadura akustikoa nabaria zen, jarduera ekonomikoaren zalapartak eta kalez kale ibiltzeak eragiten zituztenak. Horiek guztiek eragin zuzena izango zuten erromatarren osasunean.
== Auzoak ==
Erromatarrak adituak ziren konkistatutako herriak eta tokiak zenbatzen, neurtzen eta haietan hirigintza planak ezartzen. Horregatik, hiriak zonifikatu zituzten, eta Erroma hiriari zegokionez, zenbait muga zituen, adibidez, fisikoak, erritualak, ekonomikoak eta juridikoak.
Erromatarren mugarik nagusiena hiriko perimetroarena zen, hots, ''[[pomerium]]''arena<ref group="oh">''Pomerium'' edo ''pomoerium (''latinezko ''postmoerium'' hitzetik: harresiaren ostean) Erroma hiriko muga sakratua zen. Legez, Erroma bakarrik ''pomerium'' barruan zegoen, beraz, kanpoaldeko Erromari zegozkion lurrak ez ziren Erroma.</ref><ref>Carcopino, J., 2004, 23. or.</ref>, zeinak berriki aipatutako lau kategoriak biltzen baitzituen. Zonifikazioak zirela medio, zenbait talde hiritik kanporatu ziren, hala nola, erlijio batzuen kideak, talde etnikoak edo zenbait lanbidetakoak<ref>McGinn, T. A., 2004, 140. or.</ref>.
Erromako jende gehiena osasungarritasun gutxiagoko auzoetan pilatzen zen zazpi muinoen oinetan. Alde horietan, bizi-egoera kaskarrenen artean, prostituzioa ohiko jarduera zen, eta mota guztien artean kalekoa hedatuena zen, zinegotziek araututa bazuten ere. Jarduera horren tokirik aipagarrienak ziren ''vicus Tuscus''; etruriar auzoa (hiriko auzorik jendetsuenetako bat), eta ''vicus Turarius'', Suburarako bidean zegoena<ref>Torregaray, E., 2011, 10. or.</ref>, hots, burdelen auzo tradizionala. Subura, [[Viminal]]<nowiki/>eko, Eskilinoko eta Palatinoko muinoen oinetan kokaturik zegoen. Hala ere, putetxeen presentzia ez zen auzo pobreenetara mugatzen, Erromatar Foroan bertan burdelen ebidentzia ez baita baztertzekoa; Titoren arkutik gertu, ''Via'' ''Sacra''n, putetxe bat zegoen. Era berean, azpimarratzekoa da ''cauponae'' izenekoetan, ostalaritzaz gain, prostituzioarekin lotutako beste zerbitzu batzuk ere eskaintzen zituztela<ref>McGinn, T. A., 2004, 247. or</ref>.
Subura Erromako auzo zabalena eta jendeztatuena zen. ''Murus terreus'' azpian kokatua, Karinaeko<ref>Varro ''Ling.'' 5.48.2-3.</ref> eta Kirinaleko magalean zehar hedatzen zen Viminal eta Eskilino muinoetaraino<ref>Richardson, L., jr., 1992, 373. or. </ref>. Suburako bizilagunak, beste auzoetako monumentuz eta zerbitzu publikoez inguraturik egon arren, egoera tamalgarrietan bizi ziren<ref>Platner, B. S., 1929, 500-501. or.</ref>. K.o. II. mendearen hasieran. Juvenalek satira erabili zuen [[Cloaca Maxima]] estoldarik itogarriena zela salatzeko, bereziki Suburatik igarotzean. Haren arabera aingirak estolda honetatik Suburaraino igotzen ziren. Gainera, estolda auzo horretan, hondakinen pilaketa puntu garrantzitsu bat zen, hiri osoko nazkagarriena. Poetaren arabera, bertan bukatzen ziren ardo merkearen kontsumo handiaren ondoriozko isurketak, baita auzoan kontsumitutako janari txarraren ondorengo gorotzak ere<ref>Juv. 5.106.</ref>. Bestalde, Suburako etxebizitzen bizigarritasun-egoera txarrak zirela eta, bertatik izurriteak erraz hedatzen ziren baita Erromako beste auzoetatik ere. Bada, heldutasunera iristeko, suburatarrek immunitate-sistema sendoa izan behar zuten<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 4.3.</ref>.
[[File:Roma, via Tor de' Conti e muro della Suburra nel 1880.jpg|thumb|300px|<center>Erroma, ''Tor Conti''ren bidea eta Suburako harresia 1880an</center>]]
Bailararen behealdea K.a. 46. urtean hartu zuen lehenik Zesarren foroak, Kapitolioko muinoaren ekialdeko oinetan, eta, ondoren, Augustoko foroa K.a. 2. urtean jarri zen. Koliseoren ondoan, beste eraikin batzuk altxatu ziren, esaterako, [[Bakearen Templua (Cardiff)|Bakearen tenplua]] K.o. 75ean; Nervaren foroa K.o. 97an, eta azkenik, Trajanoren foroa, K.o. 112. urtean. Augustoren garaian, harresi bat eraiki zen gune monumental hauek Subura etxebizitzetatik maiz sortzen ziren suteetatik babesteko<ref group="oh">Gaur egun dirauen harresia da.</ref>.
Augustok, inperioaren mugak ziurtatu eta ordura arte ezezaguna zen bake garaia inauguratu ondoren, Janoren tenplua handikiro itxi zuen. Bakearen ondorioetako bat izan zen Erroma Servio Tulioren harresietatik kanpo hedatzea. Bi garapen-eremu nagusiak ziren Marteren zelaia eta, Tiber ibaiaren beste aldea, ''Transtiberinum''. Erromaren hedapen izugarriaren ondorioetako bat Augustok, K.o. 7an, Erroma hamalau eskualde administratibotan (''regiones'') banatzea izan zen, Erroma errepublikarraren lau eskualdeen ordez<ref group="oh">Errepublikan lau eskualde zeuden ''pomerium''aren barruan: ''Suburana, Esquilina, Collina'' eta ''Palatina.''</ref><ref>Varro ''Ling''. 5.45.3.</ref>.
Tiber ibaiaren ezkerraldean 13 eskualde zeuden, baina eskuinaldean bakarrik ''Transtiberinum'' izenekoa. Lehenengo bost eskualdeak harresien barruan zeuden, baina beste bost batzuek azaleraren erdia ''pomerium''aren barruan zuten eta beste erdia kanpoan. Alabaina, ''Eskilino, Via Lata, Circo Faminius'' eta ''Transtiberinum'' izenekoak, ''pomerium''etik kanpo geratu ziren.
Lehen eskualdea, ''[[Porta Capena]]'' izenekoa, kanpoaldean zegoen baina garai hartan hiriaren erdigunea bihurtu zen. K.o. 274an, [[Aureliano|Aurelianok]] ia 19 kilometroko harresia eraiki zuen germaniar inbasioen aurka babesteko, baina Augustoren eskualde batzuk kanpoan utzi zituen. Asmoa ez zen hiriko perimetro osoa inguratzea, baizik eta puntu estrategiko nagusiak elkarren artean lotzea, ''pomerium'' berri honetan, akueduktuak bezalako aurreko eraikuntzak aprobetxatuz<ref>Carcopino J., 2004, 24-25. or.</ref>.
Neronen erregealdian izandako sutearen ondoren eraikitako Erromak kale lerrokatuak eta erregularrak zituen, etorbide zabalekin. Etxeen altuera murriztu eta haien artean espazio irekiak sortu zituzten. Aldi berean, intsulen aurreko aldeari arkupeak atxiki zizkieten suteen aurkako babes gisa<ref>Tac. ''Ann''. 15.43.1.</ref>.
Harrigarria da [[Romulo eta Remo|Romulok]] sortutako hiriaren bilakaera ikustea, hasieran 3 ate besterik ez zituen ere, [[Vespasiano|Vespasianoren]] garaian Erromako zazpi muinoak inguratzen zituzten harresien zirkunferentzia 21 kilometrokoa zen. Edonola ere, Augustoren hamalau barrutiko banaketari eutsi zioten, guztira 265 gurutze-biderekin. Plinio Zaharrak zioenez, munduan ez zegoen tamainaz aldera zitekeen beste hiririk<ref>Plin. ''HN'' 3.9.66-67.</ref>.
Vespasianok interesa izan zuen hiriko alderdi administratiboari eta praktikoari buruz, Augustoren garaitik Erromako lehen errolda sistematikoa egin baitzuen. Erroldaren emaitzak Bakearen Tenpluko artxibo batean gorde omen zituzten<ref>Roman, L., 2010, 92. or.</ref>.
Erromako biztanleria kongestioa arintzeko beste saiakera bat egin zen K.o. hirugarren mendean. Handik aurrera, hiriko erdigunean eta foro errepublikarraren inguruan merkataritza-espazio metaketa pixkanaka desagertuz joan zen, hiriko beste gune batzuetara lekualdatu baitzen. Hala, hainbat merkatu sortu ziren, ''macellum Liviae, macellum Augusti'' (Zelio muinoan), Eskilinoko ''macellum''a, ''Macellum magnum'' edo Trajanoren merkatua, besteak beste<ref>Espinosa, M., 2015, 61. or.</ref>.
Gutxiengo etnikoek, euren jatorriaren arabera auzo bat edo beste aukeratzen zuten bizilekua finkatzeko. Horrela, jakina da [[Erromatar Errepublika|Errepublikaren]] amaieran Erromako judu gehienak Suburan bizi zirela, baina Augustoren garaian, ''Transtiberinum''eko (''Regio XIV'') barruti berrira aldatzea erabaki zuten. Barruti hori juduen eta nazionalitate bereko beste etorkin batzuen kokaleku nagusia bihurtu zen.
Inperioaren amaieran, judu-komunitateak Erromako hegoaldean (''Regio I'') eta hiriaren ekialdean (''Regio VI'') sakabanatuta zeuden. Kasu askotan, juduak kristau taldeen eremu berean bizi ziren, maiz ''tituli'' edo otoitz-etxeen inguruan kontzentraturik<ref>Rocca, S., 2019, 437. or.</ref>. Juduen asentamendua bi alditan garatu zen nagusiki, K.o. I. mendearen hasieran, Augustoren eta Julio-Klaudiar leinuaren agintaldian, eta K.o. III. eta IV. mendeetan. Hala ere, Erromako komunitate juduak ez zituen 10.000 pertsona baino gehiago lortu K.o. II. mendearen hasieran, nahiko txikia ekialdeko komunitate juduekin alderatuz gero, batez ere Egiptoko Alexandriarekin eta Asia Txikiko hainbat elkarterekin. Bestela, Erromako juduen lehen gainbehera demografikoa Antoninoren izurritearen ondorioz gertatu zen, ondoko komunitateei jazo zitzaien moduan<ref>Ibid. 458. or.</ref>.
Oro har, Kirinal eta Suburako auzo txiroetan erromatar plebea bizi zen, eta biztanleriaren dentsitatea 58.000 biztanle/km<sup>2</sup> ingurukoa zela kalkulatzen da<ref>Le Roux, P., 2015, 117. or.</ref>. Erromatar txiroen etxeen iraunkortasun faltak eta antzinatean hiria suntsitu zuten sute ugariek asko zaildu dute herri-etxebizitza asko identifikatzea; hala ere, K.a. I. mendearen amaieran eta K.o. II. mendean, elitearenak ez ziren etxebizitzen eremuak identifikatu dira Erroman. adibide interesgarri bat Piazza Celimontanako indusketetan aurkitutako intsula bloke multzoa da, sute handiaren ondoren sortua. Era berean, Kirinalaren mendebaldeko magalean eta Via Latan etxebizitzen hedapen handia izan zela dirudi. Severotarren agintaldian, K.o. III. mendearen hasieran, kasu batzuetan, ''domus'' tradizionalak intsula bihurtu ziren. Seguru asko, ''atrium''en egindako azpizatiketetan familia-talde desberdinak sartuz<ref>Patterson, J. R., 1992, 204. or.</ref>.
== Kaleetako osasungarritasuna ==
Erromako immigrazio masiboak masifikazioa, etxebizitza estandarrak, ur kutsatuak eta hondakin-pilaketak sortu zituen. Erromatar gehienak biztanleria-dentsitate handiko eremuetan bizi ziren, non zaborrak, zikinkeriak, gorotzak eta ur kutsatuak, kate trofiko edo parasitoak sortzen baitzituzten, azken ostalari gisa pertsonak, etxeko haragijaleak, karraskariak eta hegaztiak zituztela. Eraikuntza-material organikoak, porotsuak edo zuntzezkoak ere intsektuentzako eta karraskarientzako kokaleku onak izaten ziren<ref>Briones Dieste, V., 2022, 1. or.</ref>.
Erroman hilkortasuna, immigrazio handiarekin lotutakoa, Italiako beste leku batzuetan baino handiagoa izan zen, eta horrek, azkenean, gainbehera demografikoa eragin zuen. Murrizketa horiek gertatzen dira heriotza-kopurua jaiotza-kopurua baino handiagoa denean, ez tokiko biztanleria patogeno-talde guztiz desberdin baten eraginpean egon delako, baizik eta haien eraginpean maizago dagoelako. Erromaren tamaina zela eta, gaixotasun batzuk endemiko bihurtu ziren epidemikoak izan beharrean; elgorriak, esaterako, milioi erdi inguru biztanle behar ditu endemiko bihurtzeko, baztangak, tuberkulosiak eta paperak, berriz, ehun mila biztanle<ref><nowiki>https://thebiologynotes.com/endemic-diseases/</nowiki> 2023.04.14an kontsultaturik.</ref>.
Erromatarrak kutsatzeko arriskuan zeuden etengabe, baina landa-eremuko biztanleak gaixotasun bat landetara zabaltzen zenean bakarrik zeuden arriskuan<ref>Morley, N., 2005, 196-197. or.</ref>. Osasunaren gaia jorratzen zuten egile erromatar gehienek onartzen zuten landa eremuan bizitzea hirian baino osasuntsuagoa zela, beraz, irtenbidea herrialdera joatea zen<ref>Col. ''Rust.'' 1 pr. 15-19.</ref>. Zentzu horretan, elitearen ohitura izaten zen, udako hilabete beroetan, ''salubritas'' bila hiritik kanpo joatea, aldirietako landetxe batera edo Napoliko badiara<ref>Sen. ''Ep''. 104.1.4.</ref>. Zeltsok Erromaren osasungaitza nabaritu zuen, eta bizilekuaren arabera bizilagun bat ahuldu zitekeela gaineratu zuen<ref>Celsus ''Med.'' 1.2.1.</ref>.
Bestalde, Vitruviok bere ekarpen teorikoak ere egin zituen hiri osasuntsuago bat sortzeko, eta gaixotasunaren kausak kontuan hartuta, arkitektoek, haiek konpontzen, lagun zitzakeen moduak azaldu zituen. Bere ustez, arkitekto idealak medikuntzaz jakin beharko luke, beste zientzietako ezagutzak izateaz gain. Gaixotasunaren kausa gorputzeko elementuen desoreka izanik, gehiegizko beroa edo hotza, hezetasuna edo lehortasuna dela eta, arkitektoaren zeregin nagusia leku egokia aukeratzea eta eraikinak antolatzea zen, haize kaltegarrien ondorioak murrizteko. Azkenik, edateko uraren hornidura ugaria ziurtatu behar zuen<ref>Vitruv. 1.1.3, 8. proem. 3.</ref>. Arkitekturazko ideia horiek pentsatuta zeuden hiri edo eraikin berrietarako, tamalez, oso zaila izan zen gainpopulatutako Erroman abian jartzea.
Erromak zenbait parke zituen, hala nola Mezenasena edo inperialak, berdegune horiek luxu aristokratiko edo inperialarekin lotu baziren ere, hiria parke pribatu bihurtzeko haien ahaleginean<ref>Suet. ''Ner''. 31.</ref>. Litekeena da bertako landarediaren eraginak hiriko bizi-kalitatea hobetzea bertako biztanle batzuentzat, baina ez dirudi eragin handirik izango zuenik biztanleria osoaren heriotza-tasaren jaitsieran.
Frontinok, bere aldetik, adierazi zuen hiriko osasungarritasun-arazoetarako irtenbide bat edateko uraren hornidura-emariaren bolumena handitzea izango zela, akueduktu berriak eraikiz baita hiritarren ur-bereganatze kentzea ere, gauez eta egunez iturri publikoen funtzionamendua eragozten zutelako<ref>Frontin. ''Aq''. 103-104.</ref>. Gainera, horrek hiriko airea hobetuko luke. {{esaera2|''Gaur egun garbitasunaren itxura guztiz freskoa eta aire garbiagoa dago; desagertu dira klima ez-osasungarriaren arrazoiak, askotan gure hiriari ospe txarra eman diotenak''<ref>Frontin. ''Aq''. 88.3.2.</ref>.|}}
Eraikin publikoez, ur-garraioaz eta estolderiaz hiriko gobernua arduratzen zen, baina Erromako kaleen garbiketa eta haien egoera ona edilen ardura zen<ref group="oh">Legeak, gainera, herritarrei eskatzen zien, zigorpean, eraikinen fatxadak ez ezik, euren jabetzaren aurretiko bide publikoaren zatia ere garbi edukitzea.</ref>, batez ere drainatze, konponketa eta zoladura<ref>''Tab. Hera. Lex Jul.'' 20-23'';'' 25-28.</ref>. Pixka bat lehenago, Julio Zesarrek lege zorrotzak onartu zituen kaleetako zikinkeria kontrolatzeko, baina efektu eskasarekin<ref>Carcopino, J., 2004: 56-57. or.</ref>. Halaber, etxebizitzen zaramarako, abandonaturiko animalien eta gizakien gorputzerako bazegoen gaueko garraio-zerbitzu bat.
Behin Neronek, zaborra kaleetan pilaturik ikusirik, Vespasiano zinegotziari lezio bat eman nahi izan zion, eta bere soldaduei agindu zien togaren aurrealdea lokatzez zikin ziezaiotela. Une horretan ez zion aparteko garrantzirik eman egoerari, eta Vespasianok boterea hartu zuenean, Neronek abandonatutako hiria hobetzeko jainkozko esku-hartze gisa interpretatu zuen kasua<ref>Cass. Dio 59.12.3; Suet. ''Vesp''. 5.3.</ref>.
Hala ere, enperadoreen jarduerak lehendik zeuden zerbitzuak mantentzera mugatzen ziren neurri handi batean. Baliteke eskala handiko hiri-berritzea Zesarren eta Neronen tankerako megalomanoekin lotzen zelako, baina Erromako topografiak ere egin zitezkeen erreformei muga ezarri zien<ref>Suet. ''Ner.'' 16.38.</ref>.
Hiri-komisarioen (''curatores urbium'') ardura zen hiriko bideak zaintzea, zolatzea, ibaiek eraikinei kalterik ez egitea, eta behar ziren lekuetan zubiak egotea. Era berean, ikuskatu behar zituzten horma pribatuak, edo etxeari erantsitako beste edozein motatakoak, bidea ez inbaditzeko. Eraikinaren jabeek konpondu eta aldatu beharko lukete, zigorpean<ref>Pap. ''Dig''. 43.10.1.</ref>.
Erroman jakitun ziren kaleen garbitasunak eta estolden egoera onak biztanleriaren osasunarekin zuten harremana. Beraz, pretoreen ardura zen estolden garbiketa eta konponketa, estolderiako zikinkeria izurrite eta hondamenaren kausa baitzen<ref>Ulp. ''Dig''. 43.23.1.1.</ref>.
Bestalde, bide publikoari erasan ziezaiokeen obra baten egileak, hura amaitzean, jatorrizko egoeran utzi behar zuen<ref>Ulp. ''Dig''. 43.11.1.1.</ref>. Nahiz eta erromatar legeak bide publikoan egindako obrek drainatze egokia izatera behartu, ez zegoen autoritatera joaterik ur geldiek eragindako usain txarrengatik<ref>Ulp. ''Dig''. 43.8.2.29.</ref>.
Objektuak bide publikora botatzea (''effusis vel deiectis'') legeak zigortzen zuen, baina horrek kalteak edo galerak konpontzeari garrantzia handiagoa ematen zion kaleak garbi izateari baino. Labeon juristak legea gauez aplikatzen ez zela argudiatu bazuen ere, Pablok adierazi zuen bazirela jendea gauez joaten zen lekuak<ref>Paul. ''Dig''. 9.3.6.1.</ref> .
Erromak hondakinak ezabatzeko arazo itzela zuen saneamendu sistema eskas eta desegokia zelako, eta horrek elikagaiak eta ura kutsatzeko arriskua zuen. Aitzitik, nekazariek bazuten etxetik kanpo hauek metatzeko lekua, soroetan zabaldu aurretik. Varronek komunen eta gorotz-hobien kokapen ezin hobeari buruzko xehetasun handiak eman zituen, gizakiek eta animaliek ur-iturri bereiziak izan behar zituztela gomendatuz<ref>Varro. ''Rust.'' 1.11.2; 1.13.4.</ref>. Nekazariek malaria jasateko aukera gutxiago zuten haien animaliak eraikin bereizietan mantentzen zituztenean, eltxoak animalietan kontzentratzen direlako, baina hiritarrek ez zuten babes hori.
Erroman hiltegirik ez zegoenez, zegokien merkatuan (''boarium''<ref group="oh">Abelgorri-merkatua.</ref>'', suarium''<ref group="oh">Txerri-merkatua.</ref>) abereak erosi ondoren, bizirik eraman behar zituzten harategira, bidean ebakuatu eta pixa egiten zuten bitartean. Han saltzen zituzten sakrifikatuak eta zatikatuak izan ondoren, baina animalien hondakinak kalera botatzen zituzten.
Iturri klasikoek adierazten dutenez, ez zen batere erraza kale estuetan zamatutako animaliak gidatzea. Horregatik, nahiko usuak ziren haiek edo garraiatutako kargak oinezkoen gainera erortzearen ondoriozko istripuak<ref>Alfen''. Dig''. 9.2.52.2-3; Ulp. ''Dig.'' 9.2.27.33.</ref>.
[[File:Map of downtown Rome during the Roman Empire large-annotated.jpg|thumb|300px|<center>Cloaca Maxima Erromatar Inperioan, gorriz markatutakoa</center>]]
Antzinako Erroman, hiriko osasungarritasunari eragiten zion animalia asko bizi ziren<ref>McCormick, M., 2003, 8. or.</ref>. Etxeetan txakurrak eta katuak ugariak ziren; etxeko txakurrek intsulen eta ''domus''en ateak zaintzen zituzten, baina kaleko txakurrak, zurratzaileek larruagatik ehizatzen zituzten. Horretaz gain, behartsuek txakurkia jaten zuten, jakin gabe kiste hedatidikoez kutsatuta izateko modu bat zela<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.</ref>. Martzialen esanetan, etxeak zaintzen zituzten txakurrek, gorotzak egiteaz gain, janari-hondarrak eta giza kakak jaten zituzten<ref>Mart. ''Ep''. 1.83; 12.48.8.</ref>.
Etxeko haragijaleek kutsatutako gaixotasunak (ekinokosia, amorrua...) ugariak ziren. Ektoparasitosi hutsalak, hala nola sarna edo zizareak, ohikoak ziren, baina bektoreek transmititutako gaixotasunak ere ezin ziren falta (izurria eta tifusa). Zakurrek edo beleek sarraskia jaten zuten Tiber ibaira edo zaborretan botatako gorputzetatik<ref>Briones Dieste, V., 2022, 1. or.</ref>.
Erroma hiriak arratoi arazo handirik ez izateak azal dezake izurrite bubonikorik ez egotea Justinianoren garaira arte. Zizeronek ere ez zituen karraskari horiek aipatzen etxe batean bizilagun ez desiragarritzat, baina sugeei erreferentzia egin zien<ref>Cic''. Off.'' 3.54.1.</ref>.
Erromatar hirietan, estolden eta komunen helburua ez zen patogenoen transmisioa gelditzea, gaur egun bezala; logikoa denez, mikroorganismoen kontzeptua artean ez zen ulertzen garai horretan. Aitzitik, litekeena da estolderia eta komunak eraikitzea kirats eta hondakinak publikoaren ikuspegitik ezabatzeko<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 66. or</ref>.
== Merkatuak ==
Erromatarrek hiri-espazioa merkaturatu zuten: hiri oparoagoa bihurtu ahala, merkataritza-guneak handitu eta egonkor bihurtu ziren. Dendak (''tabernae''), elikagai azokak (''macella''), biltegiak (''horrea'')<ref>''ILS'' 5910</ref> eta beste eraikuntza mota batzuk susperraldi ekonomikoaren adierazleak ziren, baita gero eta landuagoko garraio eta lehorreratze-azpiegiturak ere<ref>Flohr, M., 2020, 7. or.</ref>.
Trajanok, uholdeak saihesteko eta Erromaren hornidura ziurtatzeko, Ostian portu berri bat eraiki zuen, Tiberreko kaiak zabaldu zituen, baita bere foroari atxikitako merkatuak ere<ref>Patterson, J. R., 1992, 213. or.</ref>.
Erromaren oinarrizko elikagai gehienak ibaiz eta itsasoz ekartzen ziren, hiritik gertuko ekoizleek ez baitziren gai hiriko beharrak asetzeko. Tiberren zehar, gizonek eta idiek salgaiak garraiatzen zituzten, eta azken garraiorako, erromatar kaietatik biltegietara, milaka langile libre eta kontratatuen indarra erabiltzen zuten<ref>Erdkamp, P., 2013, 270. or.</ref>.
''Macellum'' terminoak Erromako eraikin mota bati egiten zion erreferentzia, hots, hornidura-merkatuari<ref group="oh">''Macellum'' elikagaien merkatua zen, non haragia, arraina edo inportatutako beste produktu exotiko batzuk aurki baitzitezkeen. Egitura angeluzuzena izan ohi zuen, arkupeez inguratutako esparru itxia, eta taberna ilarak zituena.</ref><ref>''ILS'' 9432</ref>. Merkatu mota hura ohikoa zen Italian zein probintzietan. Egitura angelu zuzenekoa, eta haren patio nagusia ate eta burdin itxitura batek inguratzen zuten. Erromako merkaturik ezagunenak honako hauek ziren: Zelio muinoko ''Macellum Liviae''<ref>''LTUR'' 3.73. or.</ref>'', Macellum Augusti,'' Eskilinoko ''macellum''a, ''Macellum Magnum'' edo Trajanoren ''macellum''a.
Aipatutakoez gain, Erroman baziren produktu espezifikoen salmenta biltzen zuten beste merkatu batzuk, hala nola ''Forum boarium''a<ref>''ILS'' 426.</ref>, ganaduaren merkataritzari eskainia, Palatino muinoaren eta Tiber ibaiaren artean; ''Forum holitolium''a, belar eta barazkien merkataritzari eskainitakoa, Kapitolioko muinoaren eta [[Serviar Harresiak|Serviar harresi]]<nowiki/>en artean; ''Forum piscarium''a, arrain merkataritzari eskainia, Kapitolioaren eta Tiberren artean, egungo Erromako Ghettoaren eremuan; ''Forum suarium''a<ref>''ILS'' 722.</ref>, txerri-merkataritzari eskainia, [[Marteren Zelaia (Erroma)|Marte Zelaia]]<nowiki/>ren iparraldeko hiri-kohorteen kuartelaren ondoan; ''Forum vinarium''a<ref>''ILS'' 6168.</ref>, ardoaren merkataritzari eskainia, gaur egun ''quartiere'' ''Testaccio''ren eremuan, Aventino muinoaren eta Tiberren artean. Beste merkatu batzuk ezagutzen ziren baina identifikaezinak dira, gune bakoitzaren funtzioari buruzko informazio zehatza falta zaigulako<ref>Richardson, L. Jr., 1992, 101, 159-164. or.</ref>. Ospe txarreko beste merkatu bat Suburakoa zen. Izan ere, Porfirioren hitzetan, arratsaldeetan bakarrik irekitzen zen, eta han saltzen zen goizean Erroman lapurtutakoa<ref>Porph. 7.113.1-2.</ref>.
''Taberna''k, merkatuetako eta kaleko saltoki iraunkorrak ziren, baina kaleko posturik gabeko saltzaileak nonahi ugaritzen ziren Domizianok praktika hori debekatu zuen arte, beharbada dendariek lehiakortasun ilegalez kexatu zirelako. Gainera, saltzaile horiek ez zuten ezartzen ziren espazioa garbi uzteko ardura, legeak beste establezimendu batzuen jabeei agintzen zien bezala, zeinek kalea garbitu behar baitzuten beren eraikinen aurrean<ref>Mart. ''Ep.'' 7.61.1-10; ''Tab. Her., Lex Iul.'' 53.</ref>.
Merkatu-saltzaileek (''macellarius''<ref>Col. ''Rust.'' 11.ca.9.1.</ref>'', propola''<ref>Plaut. ''Aul''. 512.</ref>), libreek edo esklaboek, negozioa beren kabuz edo errentan izan zezaketen. Merkatu eta hirietako saltzaile txiki horiek zerga bat (''vectigal'') ordaintzen zuten beren postua izateagatik<ref>Espinosa, M., 2015, 64. or.</ref>. Merkatariaren lanbidea, Zizeronen iritziz zikina zelako, gizartean gutxien balioztatutakoen artean zegoen, eta maisuak, arkitektoak edo medikuak, berriz, estimatuenak ziren<ref>Cic''. Off.'' 1.151.4-10.</ref>.
Hala ere, enperadoreak txikizkako merkataritzaren garrantzia ulertzean, saiatu ziren arautzen. [[Alexandro Severo]]k, adibidez, ardo, barazki, zapatari eta abarren saltzaileen elkarteak sortu zituen, beren ordezkari eta epaileekin<ref>''SHA Alex.Sev.'' 2.4.8.</ref>.
Elikagaiak kontserbatzeko sistemak mugatuak zirenez, merkatuak inguruan ekoitzitako produktu freskoez hornitzen ziren, batez ere<ref>Kron, G., 2012, 278. or.</ref>. ''Pastio villatica'' deiturikoak Erroma inguruko nekazaritza-zentroak ziren, barazkiak, etxeko hegaztiak eta baserriko animaliak ekoizten zituztenak hiriburuko merkatuetan saltzeko<ref>Purcell, N., 2007, 294. or.</ref>.
Merkatari erromatarrak bere produktu edo zerbitzura erakarri behar zituen kontsumitzaileak, lehiakideena baino hobea zela erakutsiz. Horretarako, zenbait estrategia eta metodo erabiltzen zituen bere produktuak aurkezteko. Metodoen artean, aipatzekoak dira saltokien sarreretan jarritako mosaikoak, kanpoko zein barruko errotulu edo margolanak, saltzaileek ordaindutakoa euren produktua literatura-testuetan aipatzeko eta sustatzeko. Nolanahi ere, publizitaterik onena produktuaren kalitatea zen, eta arrain saltsen eta gatzatzearen kasuan (''tituli picti''), gehien erabilitako kalitate-indizea ''flos'' terminoa zen<ref>Espinosa, M., 2015, 59. or</ref>.
Merkatuetan postu iraunkorra zuten saltzaileen artean, aipatzekoak dira, okinak, harakinak, arrain- eta barazki-saltzaileak besteak beste. Latinezko ''pistor'' hitzak ez ditu aleak ehotzea eta ogia egostea bereizten; horrek adierazten du Erromako okinek bi zerbitzuak egiten zituztela<ref>Erdkamp, P., 2013, 275. or.</ref>. Ogiari dagokionez, etxe aberatsenetan bakarrik zeukaten okin propioa. Jende arruntak azokara joan behar zuen ogia erostera<ref>Mart. ''Ep.'' 14.223.1.</ref>.
[[File:Mercati di Traiano - Roma.jpg|thumb|300px|<center>Trajanoren merkatua</center>]]
Dendak nonahi zeuden Erroman, baina ''honestiores''ek etxean egindako ogia eta beraiek ekoiztutako ardoa kontsumitu ohi zuten. Hori zela eta, Zizeronek bere aurkari politikoetako bati burla egin zion ogia eta ardoa saltzaileari erosten zizkiolako. Hala ere, kontsumitzaile aberatsek ere merkatari espezializatuei erositako produktuak sartzen zituzten sukaldean<ref>Cic''. Pis.'' 67.9.</ref>.
Haragiaren kasuan, Erroman hiltegirik ez egotean, abereak azokatik harategira bizirik eramaten zituzten, non sakrifikatzen eta zatitzen baitzituzten [[Txikizkari|txikizka]] saltzeko. Harakinek arazoak zituzten euliekin, animalien hondakinak kalera botatzen baitzituzten txakurrek eta karraskariek jan zitzaten<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.; Scobie, A., 1986, 421. or.</ref>.
Haragia ere auzoko ''taberna'' txikietan saltzen omen zen, [[Ponpeia|Ponpeian]] nabaria den moduan, eta badirudi talde zehatz batzuen artean, esaterako, soldadu erromatarren artean, oso ezaguna izan zela<ref>Corbier, M., 1989, 224. or.</ref>. Haragia jatea oso gomendagarria ere zen kirolarientzat<ref>Donahue, J. F., 2015, 89. or.</ref>.
Azterketa bioarkeologikoen arabera, eskeleto batzuen deformazioek adierazten dute dieta erromatarra pobrea zela eta haragi gutxi kontsumitzen zutelako<ref>Paine, R. et al., 2009, 206. or.; Griffin, R. et al., 2011, 542. or.</ref>. Hala ere, Peter Teminek uste du Erromatar Inperioaren hedapenak eta ondorioz garraio-kostuak murrizteak dieta zabalagoa ekarri zutela, fruta eta barazki berriekin eta haragi gehiagorekin. Bere kostu handiagatik goi mailako klaseei zuzenduta egon arren, Printzaldian aurreko edo ondorengo mendeetan baino animalia hezur gehiago aurkitu dira<ref>Temin, P., 2012, 224. or.</ref>.
Pobreek haragia jateko zuten modu bakanetako bat aberatsen afarietara joatea zen, non soberakinak jan baitzitzaketen. Kolumela K.o. I. mendeko autore betikoaren arabera, eskuzabaltasun hori ohikoagoa izan zen aurreko garaietan<ref>Col. ''Rust.'' 10.pr.1.1.</ref>.
Txakurrak ugariak ziren Erroman etxebizitzen ateak zaintzeko. Zurratzaileek larruagatik ehizatzen zituzten, eta behartsuek, berriz, kaleko txakur-haragia jateko. Hori kiste hedatidikoak hedatzeko modu erraza zen<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.</ref>.
Hainbat elementu konbinatu ziren elikagaien prezioak hain kezkagarriak izateko diru-sarrera baxuko herritarrentzat: lehenik eta behin, haien eros-ahalmena hain zen baxua, non diru-sarreren zatirik handiena elikagaietan gastatzen baitzuten; bigarrenik, soldatapeko askoren diru-sarrerak ezegonkorrak eta sasoikoak ziren, negua heldu orduko, garraiolariek eta peoiek, esaterako, lana galtzen zuten itsas trafikoa eta eraikuntza murrizten zirelako; hirugarrenik, alearen prezioa garestitzen zenean, hiritar askok ez zuten ordezko elikagairik. Nahiz eta benetako gosea eskalei eta etxerik gabekoei mugatu, jende arruntak bere horniduratik jan behar zuen gosea ez pairatzeko<ref>Erdkamp, P., 2013, 267. or.</ref>.
Merkatuetan, zorura jaurtitako hondakinez aparte, beste kutsadura-iturri bat komunetatik (''foricae'') zetorren. Eraikin publikoei atxikitako eta eserleku anitzeko instalazio horiek pribatutasuna eskaintzen zuten hiriko espazio publikoetan, hala nola kaleetan eta merkatuetan, baina kutsadura guneak izan ohi ziren<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 4.4. atala</ref>.
== Eraikuntza-arazoak eta hondakinak ==
Erroma etengabe berritzen zen, enperadoreek edo udal agintariek sustatutako obra publikoengatik edo ekimen pribatuagatik.Lan horien bidez, eraikinak birmoldatu eta beste batzuk eraiki ziren, hiri-espazio berrietan eta lehengo orubeetan, bai suteek kaltetu zituelako edo beren kalitate txarraren eraginez eraikinak behera etorri zirelako. Lan horiek guztiek eskulan handia behar zuten klimatologia oneko hilabeteetan.
Printzaldiaren hasieratik, aristokratek ezin izan zuten enperadoreekin lehian jarraitu eraikin berrietan eta monumentu tradizionalak berreraikitzen. Azkenean, enperadorea, erromatar bizitzaren beste hainbat alderditan bezala, patroi eta ongile bakarra bihurtu zen. Julio-Klaudiotar dinastiaren enperadoreek beren jauregiak Kapitolino muinoan eraiki zituzten. Neron harago joan zen bi eraiki zituelako: lehena, ''Domus Transitoria'' deitutakoa, Kapitoliotik Eskilinoraino hedatzen zen; bigarrena, ''[[Domus Aurea]]'', eraikitzeko ideia [[Erromako Sute Handia|Erromako sutea]]<nowiki/>ren ostean sortu zen, eta horretarako suteak Zelioko eta Opioko suntsitutako orubeak bereganatu zituen<ref>Suet. ''Ner.'' 31, 38.</ref>.
Bazeuden mantentze eta eraberritze lanetarako udal arduradunak zirenak. [[Dekurioi (Erromako armadako ofizial)|Dekurioiak]] eta [[magistratu]] nagusiak arduratu behar ziren kaleak, [[Areka|arekak]] eta estoldak eraikitzeaz eta zaintzeaz<ref>''Lex Col. Gen''. 77; ''Lex Flav. Mun.'' 19.</ref>. Ordaindu gabeko fakturei, amaitu gabeko lanei eta oreka gabeko udal kontuei aurre egiteko, K.o. II. mendetik aurrera, enperadoreek esku hartu zuten udal aurrekontuetan, ''curatores rei publicae'' izeneko funtzionarioak izendatuz<ref>Jacques, F., 1984, 4. or.</ref>.
Dena den, funts publikoak motz geratzen zirenean, gutxienez beste bi diru-iturri zeuden hiria mantentzen eta hobetzen laguntzeko. Lehenengoa zetorren magistratuek eraikuntza-proiektuetarako, jokoetarako (''ludi'') edo sakrifizioetarako gastatu behar zuten dirutik. Nahitaezko gastu horiei borondatezko beste diru-sarrera batzuk gehitu ohi zitzaizkien, eraikinen itxura hobetzeko edo jokoetan borrokalari gehiago sartzeko.
Bigarren diru iturria (''summa honoraria)'' magistratuek kargua hartu aurretik inbertitu beharreko dirua zen. ''Ob honorem'' ordainketa hori ez zitzaion aurrekontu publiko orokorrari gehitzen: hautetsiek onura publikoko helburu zehatzetarako erabil zezaketen, hauteskunde kanpainan (''pollicitatio'') agindu bezala, beti ere, kargurako hautatuak izateko ohorea (''honos'') lortzen bazuten.
Erromako geruza sozial gorenek, enperadoreak, elite inperialak (senatariek eta zaldunek, gehi [[liberto]] inperial kopuru txiki batek) eta tokiko handikiek [[Mezenasgo|mezenasgoaren]] bidez ''(evergetismo'') lagundu zuten. Inskripzioek adierazten dutenez, bertako eliteko kideak izan ziren ekarpen garrantzitsuenak egin zituztenak gizarte aitorpena lortzeko, egindako lanaren ondoan jarritako plaka batean mezenasen izena inskribatuz.
Eraikuntza-lanen datu epigrafikoek adierazten duten moduan, funts publikoek azpiegiturak (kaleak, ur-hornidura, estolderia), eraikin publikoak eta gotorlekuak finantzatu zituzten. Baina era guztietako eraikinen eraikuntza, zaharberritze edo dekorazioa ordaintzeko tokiko elitearen ekarpen ekonomikoak iragartzen dituzten inskripzio guztiak aztertuz gero, funts pribatuekin finantzatutako eraikuntzen kopurua esanguratsua izan behar zen<ref>Horster, M., 2014, 525-531. or.</ref>.
Etxebizitza xumeei zegokienez, han erabilitako materialak kalitate eskasekoak izateaz gain (adobea, adreilua, kereta, [[Txilar zuri|txilar]] edo kanabera-sabaiak), karraskarien eta bizkarroien babesleku ere izan zitezkeen<ref>Briones Dieste, V., 2018, 72. or.</ref>. Etxe batek behar adinako kalitatea izan dezan, materialak xehetasunez aukeratu behar ziren. Harriei buruz, Pliniok adierazi zuen nola eta noiz atera harrobitik, eta haietatik zein erabil zitezkeen eraikuntzan:
{{esaera2|''Harriaren izaera zalantzan dagoenean, neurri egokia da udan harrobitik ateratzea, eta urte pare bat igaro baino lehen eraikitzeko ez erabiltzea, bitartean eguraldiak ongi onduta utziz. Kaltetutako xaflak lurpeko zimenduetarako egokiagoak direla ikusiko da, eta kalterik gabekoak, aldiz, segurtasunez erabil daitezke, aire zabalean bada ere''<ref>Plin. ''HN'' 36.50.</ref>.|}}
Kaleetan sakabanaturiko hondakin organiko eta ez-organikoen kudeaketa benetako arazoa izan zen Erromako hiriarentzat. Lehen hondakin motaren kantitatea itzela zen, inperioaren hasieran, Erromako populazioa zortziehun mila eta milioi bat biztanle artekoa zenak, berrogei eta berrogeita hamar mila kilogramo gorozki inguru sor zitzakeen egunero. Giza gorotzak estolden bidez Tiberreraino bideratu ahal izatearen arazoa zen euri-ura edo iturri publikoen soberakina ez zela nahikoa. Horri gehitu behar zitzaion erromatar hustubideek ez zutela atzera egiteko mekanismorik, uholdeen kasuan estoldetan zehar etxebizitzetan sar zitezkeen ur beltzak saihesteko, ezta gas-isuriak ere, hala nola hidrogeno sulfuroa (H<sub>2</sub>S) eta metanoa (CH<sub>4</sub>). Beraz, estolden usainaz gain, leherketak ohikoak izango zirela ondoriozta daiteke<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 3.3. atala.</ref>.
Hondarrak kalean ez uztearen debekua ekiditeko, askotan, erromatarrek gauaz baliatzen ziren leihoetatik kalera hondakin solidoak edo likidoak botatzeko. Erromatarrak arazo larri horretaz konturatu ziren, eta honela jaso zuen Ulpianok bere ''Ad edictum'' ''praetoris'' 23. liburuan:
{{esaera2|''Leihoetatik botatakoagatik kalteturen bat dagoenean, epaileak medikuei ordaindutako soldatak kalkulatuko ditu, baita tratamenduaren gainerako karguak ere''<ref>Gai. ''Dig''. 9.3.7.</ref>.|}}
Kaleetan bildutako hondakinak Erromatik kanpoko aire zabaleko lubakietan (''puticuli'') botatzen ziren. Ezagunena hiriaren ekialdean zegoen, Serviar harresien ondoan eta Eskilino atearen kanpoaldean. Eremu horretako lubaki kiratsetan, gaizkileak exekutatzen zituzten eta etxegabeen eta animalien gorpuak botatzen zituzten beste hondakin batzuekin batera<ref>Bodel, J., 2014, 178. or.</ref>. K.a. I. mendearen hasieran, Eskilinoko atearen iparraldean hobi komun horietako batzuk estali ondoren, eremua [[Trabertino|marmol trabertinoko]] harriekin (''cippi'') mugatu zuten. Harri horiek adierazten zuten debekatuta zegoela zaborra botatzea eta huraxe zela hileta-suak egin zitezkeen hiritik gertueneko puntua<ref>''CIL'' 1<sup>2 n</sup>838, 839.</ref>.
Ondoko mugarrian, ''senatus consultum'' batek debekatu egiten zuen zedarriek zehaztutako barruko eremuan gorpuak erretzea, lurperatzea, eta zaborra edo lurra botatzea. Zinegotziek bete behar zuten legea. Ikertzaileek diotenez, ''Pagus Montanus''ek definitutako barrutia Eskilino atearen kanpoaldeko eremuari dagokio, Venus Libitinaren santutegitik gertu.
[[[[File:Cippus bat Luzio Sentio pretorraren ediktuarekin.jpg|thumb|300px|<center>Cippus bat Luzio Sentio pretorraren ediktuarekin. Kapitolino-Museoak</center>]]
''Lex Iulia Municipalis''ek<sup>237</sup> edilak premiatu zituen eraikin eta saltokien jabeek beren jabetzaren aurreko kalearen zatia egoera ezin hobean eduki zezaten, ura eta hondakinak pilatzea saihesteko eta ibilgailuek askatasunez zirkulatu ahal izateko. Jabeak kalea konpondu ezean, maizterrek egin beharko zuten, baina gero, gastatutakoa alokairutik kenduko zen<sup>238</sup>.
Papinianok ''De cura urbium'' liburuan adierazi zuen zinegotziek zaindu behar zutela tabernetako langileek beren lantokietako materialarekin kaleetako trafikoa oztopa ez zezaten. Gainera, udal-arduradunek ziurtatu behar zuten kaleetan ez zela liskarrik egongo. Ordena publikoaz gain, kaleak garbi eusteaz arduratu behar ziren, gorotzik egon ez zedin, eta gorpuak edo larruak bide publikora bota ez zitezen, usteltzeko arriskua zegoelako<sup>239</sup>.
Erromatarrek askotan ez zuten jakin hondakin biodegradagarrien kopuru ikaragarriarekin zer egin, hala nola eraikuntzak ateratakoekin, edo erromatarren eguneroko zereginetan erabiltzen ziren zeramikazko edo beirazko ontzien hondarrekin. Horien artean aipagarrienak dira ''dolia'' edo ''dolia curta'', edo likidoak eta ''garum''a garraiatzeko erabiltakoak, anforak kasu. Mediterraneoan zehar Erromara iritsitako produktuen kopurua zela eta, ohikoa zen, ontzien hauskortasunaren ondorioz, asko eta asko apurtzea, gehienbat Ostiako portuan deskargatzen zirenean.
Kontuan izanik hondakinak eta gorotzak gurdietan erretiratzen zirela, eta zirkulazio-arazoak saihesteko legeak eguzkia sartzen zenetik goizeko hamarrak arte bakarrik baimentzen zuela garraiatzea, erraz ondoriozta daiteke, eraginkortasuna zela eta, zabortegiak ez zirela hiritik urrun egongo<sup>240</sup>.
Tazitok K.o. 65. urteko sute handiaren hondakinen garraio masiboaren egoera deskribatu zuen. Neronek, Tiberretik gora alearekin Erromara alea garraiatzen zuten ontziak behartu zituen hondakinez kargatuta jaistera, Ostiako paduretan botatzeko<sup>241</sup>.
Zeramikaren hondakinak biltzeko, deskonposatzen zaila den materiala izanik, zabortegiak sortu behar izan ziren. Erroma ere ez zen arazo horretatik libratu, eta, izatez, bere muinoetako batean, ''Testaccio'' mendian edo ''Dei cocci'' mendian aurkitu da, elikagai-, ardo- eta olio-ontziz osatutako zabortegi handi bat, gehienbat zeramikazko hondakinez osatua, normalean anforak. Muinoak 30 metroko altuera hartu zuen eta bertara eramaten ziren anforen hondarrak pilatzeagatik sortu zen, benetako zabortegi bat sortuz. Han uzten eta apurtzen ziren portutik ekarritako anforak, beste ontzi batzuekin batera. Material horiek guztiak eta beren eduki-hondarrak karean lurperatzen ziren, usain txarrak saihesteko<sup>242</sup>.
== Erromako suteak Neronen garaian ==
Erromako urbanizazioa Neronen gustukoa ez bazen ere, ez dago argi enperadore horrek aurretiaz pentsatuta ote zuen Erromari su ematea hiria plan berri baten arabera egiteko. Suetoniok baietz uste zuen, kontsul ohi batzuk haien jabegoetan zenbait piromano zuziekin harrapatu zituztelako, baina ezin zitzaien ezer egin enperadorearen agindupekoak zirelako<sup>54</sup>. Dion Kasio ideia berekoa zen; horren ustez, enperadoreak menpekoak bidali zituen Erroman zehar hainbat tokitan sua pizteko<sup>55</sup>.
Gertakizun horren harira, Plinio Zaharrak ere uste zuen Neron izan zela Erromako sutearen arduraduna<sup>56</sup>. Senekak, berriz, suteaz eta erromatarren miseriaz hitz egiten zuen baina erantzulerik salatu gabe<sup>57</sup>.
Dena dela, Neron K.o. 64. urteko suteaz baliatu zen hiria berreraikitzeko; oinezkoentzako espaloiak estuak (''itinera'') eta kaleen zabalera handitu zituen; lehen gurdi bakar baterako kaleak ireki egin zituen bi orga aldi berean igaro ahal izateko (''viae'').
Erroma eraikuntza-estilo berri batekin eraiki zen, etxe guztien aurrean plazak egin ziren, bai kalean, bai familia bakarreko etxeetan, sua gertatuz gero, hedatu ez zedin<sup>58</sup>.
Sutearen ostean, hirigintza-plangintza berriarekin, jendez gainezkatzearen ondorioak arindu ziren, eta Erromako biztanle gehienen bizi-giroa osasuntsua izatetik urrun bazegoen ere, litekeena da Erdi Aroko hiri gehienena baino hobea izatea<sup>59</sup>.
Hiriburuan, sutetik salbatu ziren auzoak berreraiki ziren, ez galiarrek sortutako sutearen ondoren egin zen moduan, bereizi gabe eta zatituta, baizik eta kaleak eta etorbideak zabalagoak eta lerrokatuagoak egin zirela, baita altuera mugatuko eraikinak eta espazio irekiak ere. Apartamentu blokeen aurrean arkupeak jarri ziren, suaren aurkako babes gisa. Gehienak Neronek ordaindu zituen, baina suteak kaltetutako eraikinen eta orubeen jabeak ere behartu zituen zaborrik eta hondakinik gabe uztera.
Berreraikuntza bizkortzeko, sari bat eskaini zien etxe berrien jabeei, baina soilik eraikinak aldi jakin baten barruan altxatzen bazituzten. Suak sortutako hondakinetik orubeak garbitzeko, Ostiatik gariarekin zetozen ontziak hondarrez beteta itzultzeko agindu zuen, Ostiako zingiretan botatzeko.
Neronen hirigintza-planaren barruan, eraikinen ondoan iturri berriak egin zituzten suak itzaltzeko neurri gisa. Beraz, legez kanpo egindako ur-bilketak moztu ziren, herritarrei behar adina ur emari ziurtatzeko<sup>60</sup>.
237''ILS'' 6085.
238''CIL'' 6.593.32; ''Tab. Her''. 7
239Pap''. Dig.'' 43.10.1, 3-5.
240''CIL'' 6.593.66.
241Tac. ''Ann''. 15.43.1.
242Zamora-Manzano, L., 2017, 71, 83. or.
== Oharrak ==
{{erreferentzia_zerrenda|taldea=oh}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|3}}
== Bibliografia ==
*Bodel, J. (2014). The life and death of ancient Roman cemeteries. Living with the dead in imperial Rome. In C. Häuber, F.X. Schütz & G.M. Winder (Ed.), ''Reconstruction and the Historic City: Rome and Abroad'' (177-195. or.). Hausdruckerei der Ludwig-Maximilians-Universität München.
*Briones Dieste, V. (2022). ''Was ancient Rome the perfect environment for zoonoses transmission?, Travel Medicine and Infectious Disease,'' <nowiki>https://doi.org/10.1016/j.tmaid.2020.101740</nowiki>
*Briones Dieste, V. (2018). La antigua Roma y las zoonosis. ''Revista Complutense de Ciencias Veterinarias,'' ''12(''2), 71-80 [ejournal]. https://doi.org/10.5209/rccv.60895.
*Bruun, C. (2015). The City of Rome. In C. Bruun & J. Edmondson (Ed.), ''The Oxford Handbook of Roman Epigraphy'' (471-494. or.). Oxford University Press.
*Carcopino, J. (1968). ''Daily Life in Ancient Rome.'' Yale University Press.
*Corbier, M. (1989). ''The ambiguous status of meat in ancient Rome. Food and Foodways,'' 3(3), 223–264. <nowiki>https://doi.org/10.1080/07409710.1989.9961951</nowiki>
*Donahue, J. F., (2015). ''Food and Drink in Antiquity. Readings from the Graeco-Roman World'', Bloomsbury Academic.
*Erdkamp, P. (2013). The food supply of the Capital. In P. Erdkamp (Ed.), ''The Cambridge Companion to Ancient Rome'' (262-277. or.). Cambridge University Press.
*Espinosa Bueno, M. (2015). ''El consumo de pescado y producto del mar en la sociedad romana. Implicaciones sociales, culturales e ideológicas'' [Master Amaierako Lana, Universidad de Sevilla].
*Flohr, M. (2020). ''Urban Space and Urban History in the Roman World,'' Routledge. New York.
*Griffin, R., Pitts, M., Richard, S., & Brook, A. (2011). Inequality at late Roman Baldock, UK: The impact of Social Factors on Health and Diet. ''Journal of Anthropological Research, 67''(4), 533-556.
*Horster, M. (2014). Urban Infrastructure and Euergetism. In C. Bruun & J. Edmondson (Ed.), ''Oxford Handbook of Roman Epigraphy'' (515-536). Oxford University Press.
*Jacques, F., (1984). ''Le privilège de liberté. Politique impériale et autonomie municipale dans les cités de l'Occident romain (161-244),'' École française de Rome. <nowiki>https://www.persee.fr/doc/efr_0000-0000_1984_mon_76_1#efr_0000-0000_1984_mon_76_1_T1_0001_0000</nowiki>
*Koloski-Ostrow, A. O. (2015). ''The Archaelogy of Sanitation in Roman Italy: Toilets, Sewers, and Water Systems.'' University of North Carolina Press.
*Kron, G. (2012). Food production. In W. Scheidel (Ed.), ''The Cambridge Companion to the Economic History of the Roman World'' (156-212. or.). Cambridge University Press.
*Le Roux, P. (2015). ''Erromatar Goi Inperioa Mendebaldean.'' Euskal Herriko Unibertsitatea.
*Mandich, M. J., (2015) Re-defining the Roman ‘suburbium’ from Republic to Empire: A Theoretical Approach, ''TRAC 2014.'' ''Proceedings of the Twenty-Fourth Annual Theoretical Roman Archaeology Conference,'' The University of Reading https://doi.org/10.16995/TRAC2014_81_99''.''
*McCormick, M. (2003). Rats, Communications, and Plague: Toward an Ecological History, in ''The Journal of Interdisciplinary History, 34''(1), 1-25. <nowiki>https://doi.org/10.1162/002219503322645439</nowiki>
*McGinn, T. (2004). ''The Economy of Prostitution in the Roman World: A Study of Social History and the Brothel.'' Ann Arbor. <nowiki>https://doi.org/10.3998/mpub.17679</nowiki>
*Morley, N. (2005). The salubriousness of the Roman city. In H. King (Ed.), ''Health in Antiquity'' (192-204. or.). Routledge.
*Paine, R. R., Vargiu, R., Signoretti, C., & Coppa, A. (2009). A health assessment for Imperial Roman burials recovered from the necropolis of San Donato and Bivio CH. ''Journal of Anthropological Sciences, 87'', 193-210.
*Patterson, J. R. (2000). Living and Dying in the City of Rome: houses and tombs. In J. Coulston and H., Dodge (eds.) ''Ancient Rome: The Archaeology of the Eternal City''. Oxford: Oxford University School of Archaeology Monograph 54: 257–289.
*Patterson, J. R. (1992). The City of Rome: From Republic to Empire, ''The Journal of Roman Studies,'' Vol. 82 (1992), pp. 186-215. <nowiki>http://www.jstor.org/stable/301291</nowiki> <nowiki>https://sci-hub.se/https://doi.org/10.2307/301291</nowiki>
*Platner, S. B. (1929), ''The Topography and Monuments of Ancient Rome,'' Franklin Classics Trade Press arg.
*Purcell, N. (2007). ''T''he Horti of Rome and the Landscape of Property. In E. Macdougall (Ed.), ''Ancient Roman Villa Gardens'' (287-203. or.). Harvard University Press.
*Richardson, L. J. (1992). ''A new topographical dictionary of ancient Rome''. Johns Hopkins Univ. Press.
*Rocca, S. (2019). Foreigners at Home: The Historical Geography and Demography of the Jews of Ancient Rome. In N. Andrade, C. Marcaccini, G. Marconi & D. Violante (Ed.), ''Ancient Cities 1. Roman Imperial Cities in the East and in Central-Southern Italy'' (438-467. or.). L’Erma.
*Roman, L. (2010). Martial and the City of Rome. ''The Journal of Roman Studies, 100,'' 88-117. <nowiki>https://doi.org/10.1017/S0075435810000092</nowiki>
*Scobie, A. (1986). Slums, Sanitation, and Mortality in the Roman World. ''Klio, 68,'' 399-433.
*Storey, G. R., (2002), ''Regionaries-Type Insulae 2: Architectural/Residential Units at Rome.'' American Journal of Archaeology'','' 106(3), 411-434., https://doi.org/10.2307/4126281.
*Temin, P. (2012). ''The Roman Market Economy.'' Princeton University Press.
*Torregaray, E. (2011). Sexo en Roma del mito a la realidad. ''Bitarte'', ''55'', 5-22.
*Yavetz, Z. (1958). The Living Conditions of the Urban Plebs in Republican Rome. ''Latomus, 17''(3), 500-517.
== Ikus, gainera ==
*[[Ur_sakratuak_Erromatar_Inperioan]]
*[[Erromako ur-hornidura Erromatar Inperioan]]
*[[Erromako ur-kontsumoa Erromatar Inperioan]]
*(ing) [[:en:Suburra|Subura]]
*(ing) [[:en:Domus_Transitoria|Domus Transitoria]]
== Kanpo estekak ==
* ''CIL'' (''[https://cil.bbaw.de/en/homenavigation/the-cil/volumes Corpus Inscriptionum Latinarum]'')
* ''ILS ([[iarchive:inscriptioneslat01dessuoft/page/n11/mode/2up|Inscriptiones Latinae Selectae]]).''
* ''LTUR'' ([https://archive.org/details/lexicon-topographicum-urbis-romae-suburbium-4-m-q-2006/Lexicon%20Topographicum%20Urbis%20Romae%20-%20Suburbium%202%20-%20C-F%20%282004%29/page/220/mode/2up?q=Camenae Lexicon Topographicum Urbis Romae Suburbium])
* Oxford Classical Dictionary, 4th Edition, Abbreviations List https://oxfordre.com/classics/page/3993
* (ing) [[:en:Mefitis|Mefitis]]
*(ing) [[:en:Cloacina|Cloacina]]
*{{Erreferentzia|izenburua=Suburra|hizkuntza=en|data=2024-10-06|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Suburra|sartze-data=2024-11-10|encyclopedia=Wikipedia}}
*(es) [[:es:Templo_de_la_Paz|El Templo de la Paz]]
[[Kategoria: Ura]]
[[Kategoria: Kutsadura]]
[[Kategoria: Erromatar akueduktuak]]
[[Kategoria: Antzinako Erroma]]
{{autoritate kontrola}}
{{commonskat}}
1epw77amc7l2e49wew5uh7hjxoqbqzw
9975402
9975401
2024-11-20T17:08:07Z
Lasterketak
49276
/* Eraikuntza-arazoak eta hondakinak */
9975402
wikitext
text/x-wiki
= Erroma hiriko kutsadura antzinitatean =
Erromatarrak zuzenean eragiten zieten bi kutsadura moten jakitun ziren: kutsadura fisikoa eta kutsadura erlijiosoa<ref>Ikus [[Heriotza antzinako Erroman]]</ref>. Lehenengoak Erromako osasungarritasunari eragiten zion<ref group="oh">Dionisio Halikarnasokoaren esanetan, nahiz eta eremua zingiratsua izan, Troiatik ihes egin zutenen bigarren belaunaldikoek beste abantaila batzuk kontuan izan zituzten toki hori aukeratzean Erroma eraikitzeko. Livio, Plutarko eta Plinio beste iritzikoak baziren ere.</ref><ref>Dion. Hal. ''Ant. Rom.'' 1.72.1-2; Livy 1.7.1.1; Plut. ''Rom''. 9; Plin. ''HN'' 3.9.</ref> eta, ondorioz, biztanleen osasunari.
Kutsadura-mota hark zerikusia zuen [[Erroma hiriko drainatze eta saneamendua Antzinako Erroman|Erromak zingira-leku]] batean altxatua izanarekin. Horregatik, esan daiteke Erromako kutsaduraren jatorria hiria toki zingiratsu batean eraikitzean zetzala, non eltxoek eragindako malaria bezalako gaixotasunak ohikoak izango liratekeen. Hala ere, denborak aurrera egin ahala, arazo horiek konpontzen joan ziren paduren drainatzearekin, estoldak eraikitzearekin eta baliabide gehiagoko populazioa zazpi muinoen magaletara mugitzearekin, han altuerak eta haizeak gaixotasunak eta kiratsak urruntzen baitzituzten. Palatino eta Kapitolioko muinoen artean kokatutako leku paduratsua hustu ondoren, hiriko erdigunea bihurtu zen, hortaz, [[Erromatar foroa]] mendeetan zehar eguneroko bizitzaren erdigunea izan zena. Bertan garaipen-prozesioak, hauteskundeak, epaiketa kriminalak, gladiadoreen borrokak eta merkataritza-guneak antolatzen ziren.
Gainera, bazeuden beste faktore batzuk kutsadura areagotzen zutenak, adibidez kaleen eta merkatuen (''[[Macellum|macella]]'') zikinkeria eta zarata, ur zikinen drainatzearen funtzionamendu txarrak, zikinkeria, kaleetan abandonaturiko gorpuak, giza hondakinen pilaketak, hilerrien eta nekropolien egoera negargarriagatik, eta kutsadura akustikoa.
== Hiriko topografia eta biztanle-dentsitatea ==
Erroman kutsadurak gainpopulazioarekin zerikusi handia zuela jakinik, agintariak legeriaren eta hiri-erreformen bidez kutsadura murrizten saiatu ziren biztanleei bizi-egoera hobeak eskaintzekotan<ref>Bruun, C., 2015, 487-488. or.</ref>. Hala ere, ezer gutxi egin ahal izan zuten immigrazioaren etengabeko fluxuaren aurrean, ostatua nonahi bilatzen zuena.
[[File:RegioIIRome2.png|thumb|300px|<center>Erromako Augustoren eskualdeak</center>]]
Arazoa zen Erromak lurralde berriak konkistatu ahala, hango bizilagun asko hiriburura zetozela. Lehen etorkinak [[Italiar penintsula|Italiar penintsulatik]] etorri ziren, nekazaritzaren etekin ekonomikoaren beherakadaren ondorioz. Arrazoia zen Erromak lurralde berriak konkistatu ahala, gerren galtzaile asko, esklabo bihurtuta, Italiara eraman eta nekazaritzan lan egitera behartzen zituztela. Ondorioz, eskulan merke horrek elikagaien prezioak hondoratu zituen eta nekazari tradizionalek beren soroak utzi behar zituzten errentagarritasun faltagatik. Aukera horretaz jabe berriak baliatu ziren latifundioak sortzeko, eta horiekin elikagaien ekoizpen masiboaren etapa berri bati ekiteko.
Erromara emigratzeko beste erakargarri bat superpopulazioa bera izan zen. Ekonomiaren ikuspegitik, hiri-biztanleriaren kontzentrazioa abantaila zen etorkinentzat, kontsumitzaile talde sendoa osatzen baitzuen, eta heldu berriek beren ondasun eta zerbitzuak eskaini zitzaketen. Errepublikaren garaitik jende askok emigratu zuen Erromara, pentsatuz janaria prezio baxuan edo doan lortzeko asmotan, baina laguntza hori ez zegoen eskuragarri hiriko edozein biztanlerentzat baizik eta bakarrik hiritartasun osoko erromatarrentzat.
Tradizioaren arabera, Erroma inolako planik gabe berreraiki zen K.a. IV. mendeko galiar inbasioaren ondoren. Hondakinetatik hasita, etxe berriak egin ziren hirigintza planik erabili gabe. Poliki-poliki, auzo aristokratikoak pobreenetatik bereizi ziren, eta K.a. I. mendean [[plebe]] gehiena [[Aventino|Aventinon]], [[Zelio|Zelion]] (txikizkako merkatarien erdigunea) eta Argileton (zapatarien eta liburu-saltzaileen erdigunea) kontzentratu zen<ref>Yavetz, Z., 1958, 505. or.</ref>.
Hala eta guztiz ere, banaketa hori ez zen guztiz behin betikoa izan, auzo txiroetan pertsona garrantzitsuak eta aberatsak bizi izan zirelako. Adibidez [[Ponpeio|Ponpeiok]] egoitza izan zuen Karinae barrutian<ref>Cic. ''Har. resp''. 49.</ref> (Zelioren eta [[Eskilino|Eskilinoaren]] artean); [[Julio Zesar]] ''[[pontifex maximus]]'' izan baino lehen, Suburan bizi zen, baita [[Luzio Kornelio Sila|Sila]]<ref>Plut. ''Sull''. 1.</ref> eta [[Zesar Augusto|Augusto]]<ref>Suet. ''Aug''. 72.</ref> zenbait momentutan ere.
Jakina da aurrerapen teknologikorik gabe hiri batek ezin diola biztanleriaren tamainari eutsi. Erromatarrek berrikuntza egin zuten ingeniaritza hidraulikoan eta zibilean: airearen, uraren eta animalien indarra, egurra, hormigoia eta masa-ekoizpena bikain erabiliz. Ondasunen estandarizazioan, banaketan, espezializazioan eta nekazaritza-teknologien garapenean maisuak izan ziren. Aurrerapen horiek guztiek ekoizpena eta ekonomia garatu zituzten hainbat mendetan<ref>Mandich, M. J., 2015, 87. or.</ref>. Hori zela eta, Erromak, Italiak eta inperioaren ekonomiak bultzaturik, hazkunde demografiko handia izan zuen.
Silaren garaitik [[Printzealdia (Antzinako Erroma)|Printzaldira]] arte, Erromako populazioa pixkanaka-pixkanaka handitu zen, eta are bizkorrago [[Antoninotar dinastia|Antoninoen]] gobernupean, hiru mendez banatutako bi estatistika-multzoek adierazten digutenez. Horren harira, Erromari buruzko bi dokumentuek (''Curiosum'' eta ''Notitia'') hiriari buruzko erreferentziak eta estatistiken laburpenak ematen dituzte. Informazio hau Augustok egindako Erromako banaketa 14 eskualdetan oinarritzen zen. Esan beharra dago dokumentu hauek K.o. IV. mendeko konpilazioak direla, Dioklezianoren azken egunetan, K.o. 305aren inguruan, edo Konstantinoren agintaldian<ref>Storey, G. R., 2002, 412. or.</ref>.
Txosten horiek erromatar ''vici''en errolda bat ematen dute, hau da, mugakide ziren kaleek elkarren artean banatzen zituzten hamalau barrutietako auzoena<ref>Suet. ''Aug''. 30.</ref>. Augustok administrazio berezi bat eman zion ''vicus'' bakoitzari, ''magister'' batek zuzenduta eta [[Larak|lare]] aldare batek mugaturik kaleen gurutzetan. Banaketa horren ondoren, [[Vespasiano|Vespasianok]] eta [[Tito|Titok]], Erroma 265 ''vici''tan zatitu zuten<ref>Carcopino, J., 2004, 38. or.</ref>. Augustok hasitako Erromaren plangintzak etxebizitza bloke izugarri eta neurrigabeak ugaritu zituen.
Erroman biztanleria-dentsitatea asko aldatzen zen haranaren hondoan edo muinoen magalean bizitzearen arabera. Yavetzek kalkulatu zuenez, Erromak 1.000.000 biztanle bazituen, ''domus''etan (esklaboak barne) 200.000 eta 300.000 pertsona artean biziko ziren, eta gainerako 700.000-800.000 pertsonen etxebizitzak intsulak edo bestelako ostatuak izango ziren<ref>Yavetz, Z., 1958, 504. or.</ref>.
Palatinotik, [[Julio-klaudiotar dinastia|Julio-Klaudiotar]] aldiko enperadoreek dentsitate gutxiagoko eremuetara zabaldu zituzten beren jabetzak ''horti''<ref group="oh">''Hortus'' hitza, hasiera batean, hiritik kanpoko baratzeak izendatzeko erabili bazen ere, K.a. I. mendean honela deitzen zitzaien luxuzko bizilekuei, eta egoitza horiek landa-ingurune bat eskaintzen zieten jabeei Erromatik hurbil.</ref> izenekoak sortzeko, baina, batzuetan, aristokraziari lurrak kentzen zizkioten zilegiak ez ziren moduak erabiliz.
[[Neron|Neronek]] ''Domus Transitoria'' eta ''[[Domus Aurea]]'' Eskilinoko ''horti'' jauregiarekin konbinatu nahi izan zituen. Asmo handiko proiektu horrek landa- eta hiri-elementuak integratuko zituen luxuzko konplexu artifizial batean. [[Flaviotar dinastia|Flaviotarren]] jauregia, aldiz, [[Palatino|Palatinoan]] eraiki zen berriro<ref>Patterson, J. R., 2000, 260. or.</ref>.
Gainpopulaziorekin loturik etxebizitza falta zegoen. Biztanleriaren estraturik baxuenak, [[Patrizioak|''patrizioe''n]] adina baliabide ekonomikorik ez zutenez, zorionekoenak etxe-blokeetako gela txikietan (''insulae'') pilatuta bizitzearekin konformatzen ziren, zeinen eraikuntza-kalitatea ideala izatetik oso urrun baitzegoen. Dena den, egoera okerragoa zen baliabide ekonomikorik ez zutenentzat, arkupeen azpiko eraikuntza inprobisatuetan (''ergasteria'') edo mausoleoetan aterpea bilatu behar zutelako, azken hauek ''[[pater familias]]''en baimenarekin eta gainbegiratzearekin.
Erromako egoitzen prezioaren etengabeko igoera justifikatzeko ustezko arrazoietako bat izango zen seiehun senatari erromatarrek beren aberastasunen zati bat Italiako higiezinetan eta lurretan inbertitzeko zuten betebeharra, ziurrenik Erromako senatuko bileretan haien presentzia bermatzeko<ref>Bruun, C., 2015, 477. or.</ref>. [[Trajano|Trajanoren]] garaian, esaterako, senatariek beren ondasunen herena inbertitu behar izan zuten Italiako lurretan<ref>Plin. ''Ep''. 6.19.4.</ref>; Marko Aurelioren agindupean, ordea, eskakizuna laurden batera murriztu zen<ref>SHA ''M. Ant.'' 11.8</ref>.
Espekulazioaren ondorioz, aberatsek etxeak eta ''domus''ak erosten zituzten bitartean, pobre asko kale gorrian bizi ziren. Martzialek egoera hau salatu zuen epigrama batean:
{{esaera2|''Jauregi bat duzu Eskilino muinoan, eta beste jauregi bat Diana muinoan; eta beste batek bere burua altxatzen du Patrizioen eremuan<ref group="oh">Servio Tuliok patrizioei emandako zatia, Eskilino muinotik ez oso urruti.</ref>. Zure bizileku batetik Zibele alargunaren tenplua ikusten duzu, beste batetik Vestarena; beste batzuetatik Kapitolio zaharra eta berria begiratzen dituzu. Esadazu non aurki eta bila zaitzaket: nonahi bizi den gizon bat, Maximus, ez da inon bizi''<ref>Mart. ''Ep'' 7.73.</ref>.|}}Martzialek erromatar superpopulazioa eta hiri-giroa ikuspegi materialista batetik irudikatu zuen, non ohikoak baitziren sexu-eszenak, literatura-giroa, klientelismoa eta finantzak. Horregatik, Martzialen idatziak oso garrantzitsuak dira erreferentzia topografikoen dentsitatea zehazteko<ref>Roman, L., 2010, 90. or.</ref>.
Gertuko Ostia hiriak adibide gisa balio dezake inguruko Erromako etxebizitza arazoa azaltzeko. Aipatutako biztanleriaren %90 bere dendetan (''tabernae'') bizi zen, intsuletako logeletan, ostatuetan (''hospitia, stabularia, capponae, deversoria''), edo zuzenean kale gorrian (arkupeak, gangak, zubiak edo eskailerak)<ref>Briones Dieste, V., 2018, 72. or.</ref>.
Giza jarduerak sortutako hondakin solidoek eta likidoek eragindako kutsaduraz gain, kutsadura akustikoa nabaria zen, jarduera ekonomikoaren zalapartak eta kalez kale ibiltzeak eragiten zituztenak. Horiek guztiek eragin zuzena izango zuten erromatarren osasunean.
== Auzoak ==
Erromatarrak adituak ziren konkistatutako herriak eta tokiak zenbatzen, neurtzen eta haietan hirigintza planak ezartzen. Horregatik, hiriak zonifikatu zituzten, eta Erroma hiriari zegokionez, zenbait muga zituen, adibidez, fisikoak, erritualak, ekonomikoak eta juridikoak.
Erromatarren mugarik nagusiena hiriko perimetroarena zen, hots, ''[[pomerium]]''arena<ref group="oh">''Pomerium'' edo ''pomoerium (''latinezko ''postmoerium'' hitzetik: harresiaren ostean) Erroma hiriko muga sakratua zen. Legez, Erroma bakarrik ''pomerium'' barruan zegoen, beraz, kanpoaldeko Erromari zegozkion lurrak ez ziren Erroma.</ref><ref>Carcopino, J., 2004, 23. or.</ref>, zeinak berriki aipatutako lau kategoriak biltzen baitzituen. Zonifikazioak zirela medio, zenbait talde hiritik kanporatu ziren, hala nola, erlijio batzuen kideak, talde etnikoak edo zenbait lanbidetakoak<ref>McGinn, T. A., 2004, 140. or.</ref>.
Erromako jende gehiena osasungarritasun gutxiagoko auzoetan pilatzen zen zazpi muinoen oinetan. Alde horietan, bizi-egoera kaskarrenen artean, prostituzioa ohiko jarduera zen, eta mota guztien artean kalekoa hedatuena zen, zinegotziek araututa bazuten ere. Jarduera horren tokirik aipagarrienak ziren ''vicus Tuscus''; etruriar auzoa (hiriko auzorik jendetsuenetako bat), eta ''vicus Turarius'', Suburarako bidean zegoena<ref>Torregaray, E., 2011, 10. or.</ref>, hots, burdelen auzo tradizionala. Subura, [[Viminal]]<nowiki/>eko, Eskilinoko eta Palatinoko muinoen oinetan kokaturik zegoen. Hala ere, putetxeen presentzia ez zen auzo pobreenetara mugatzen, Erromatar Foroan bertan burdelen ebidentzia ez baita baztertzekoa; Titoren arkutik gertu, ''Via'' ''Sacra''n, putetxe bat zegoen. Era berean, azpimarratzekoa da ''cauponae'' izenekoetan, ostalaritzaz gain, prostituzioarekin lotutako beste zerbitzu batzuk ere eskaintzen zituztela<ref>McGinn, T. A., 2004, 247. or</ref>.
Subura Erromako auzo zabalena eta jendeztatuena zen. ''Murus terreus'' azpian kokatua, Karinaeko<ref>Varro ''Ling.'' 5.48.2-3.</ref> eta Kirinaleko magalean zehar hedatzen zen Viminal eta Eskilino muinoetaraino<ref>Richardson, L., jr., 1992, 373. or. </ref>. Suburako bizilagunak, beste auzoetako monumentuz eta zerbitzu publikoez inguraturik egon arren, egoera tamalgarrietan bizi ziren<ref>Platner, B. S., 1929, 500-501. or.</ref>. K.o. II. mendearen hasieran. Juvenalek satira erabili zuen [[Cloaca Maxima]] estoldarik itogarriena zela salatzeko, bereziki Suburatik igarotzean. Haren arabera aingirak estolda honetatik Suburaraino igotzen ziren. Gainera, estolda auzo horretan, hondakinen pilaketa puntu garrantzitsu bat zen, hiri osoko nazkagarriena. Poetaren arabera, bertan bukatzen ziren ardo merkearen kontsumo handiaren ondoriozko isurketak, baita auzoan kontsumitutako janari txarraren ondorengo gorotzak ere<ref>Juv. 5.106.</ref>. Bestalde, Suburako etxebizitzen bizigarritasun-egoera txarrak zirela eta, bertatik izurriteak erraz hedatzen ziren baita Erromako beste auzoetatik ere. Bada, heldutasunera iristeko, suburatarrek immunitate-sistema sendoa izan behar zuten<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 4.3.</ref>.
[[File:Roma, via Tor de' Conti e muro della Suburra nel 1880.jpg|thumb|300px|<center>Erroma, ''Tor Conti''ren bidea eta Suburako harresia 1880an</center>]]
Bailararen behealdea K.a. 46. urtean hartu zuen lehenik Zesarren foroak, Kapitolioko muinoaren ekialdeko oinetan, eta, ondoren, Augustoko foroa K.a. 2. urtean jarri zen. Koliseoren ondoan, beste eraikin batzuk altxatu ziren, esaterako, [[Bakearen Templua (Cardiff)|Bakearen tenplua]] K.o. 75ean; Nervaren foroa K.o. 97an, eta azkenik, Trajanoren foroa, K.o. 112. urtean. Augustoren garaian, harresi bat eraiki zen gune monumental hauek Subura etxebizitzetatik maiz sortzen ziren suteetatik babesteko<ref group="oh">Gaur egun dirauen harresia da.</ref>.
Augustok, inperioaren mugak ziurtatu eta ordura arte ezezaguna zen bake garaia inauguratu ondoren, Janoren tenplua handikiro itxi zuen. Bakearen ondorioetako bat izan zen Erroma Servio Tulioren harresietatik kanpo hedatzea. Bi garapen-eremu nagusiak ziren Marteren zelaia eta, Tiber ibaiaren beste aldea, ''Transtiberinum''. Erromaren hedapen izugarriaren ondorioetako bat Augustok, K.o. 7an, Erroma hamalau eskualde administratibotan (''regiones'') banatzea izan zen, Erroma errepublikarraren lau eskualdeen ordez<ref group="oh">Errepublikan lau eskualde zeuden ''pomerium''aren barruan: ''Suburana, Esquilina, Collina'' eta ''Palatina.''</ref><ref>Varro ''Ling''. 5.45.3.</ref>.
Tiber ibaiaren ezkerraldean 13 eskualde zeuden, baina eskuinaldean bakarrik ''Transtiberinum'' izenekoa. Lehenengo bost eskualdeak harresien barruan zeuden, baina beste bost batzuek azaleraren erdia ''pomerium''aren barruan zuten eta beste erdia kanpoan. Alabaina, ''Eskilino, Via Lata, Circo Faminius'' eta ''Transtiberinum'' izenekoak, ''pomerium''etik kanpo geratu ziren.
Lehen eskualdea, ''[[Porta Capena]]'' izenekoa, kanpoaldean zegoen baina garai hartan hiriaren erdigunea bihurtu zen. K.o. 274an, [[Aureliano|Aurelianok]] ia 19 kilometroko harresia eraiki zuen germaniar inbasioen aurka babesteko, baina Augustoren eskualde batzuk kanpoan utzi zituen. Asmoa ez zen hiriko perimetro osoa inguratzea, baizik eta puntu estrategiko nagusiak elkarren artean lotzea, ''pomerium'' berri honetan, akueduktuak bezalako aurreko eraikuntzak aprobetxatuz<ref>Carcopino J., 2004, 24-25. or.</ref>.
Neronen erregealdian izandako sutearen ondoren eraikitako Erromak kale lerrokatuak eta erregularrak zituen, etorbide zabalekin. Etxeen altuera murriztu eta haien artean espazio irekiak sortu zituzten. Aldi berean, intsulen aurreko aldeari arkupeak atxiki zizkieten suteen aurkako babes gisa<ref>Tac. ''Ann''. 15.43.1.</ref>.
Harrigarria da [[Romulo eta Remo|Romulok]] sortutako hiriaren bilakaera ikustea, hasieran 3 ate besterik ez zituen ere, [[Vespasiano|Vespasianoren]] garaian Erromako zazpi muinoak inguratzen zituzten harresien zirkunferentzia 21 kilometrokoa zen. Edonola ere, Augustoren hamalau barrutiko banaketari eutsi zioten, guztira 265 gurutze-biderekin. Plinio Zaharrak zioenez, munduan ez zegoen tamainaz aldera zitekeen beste hiririk<ref>Plin. ''HN'' 3.9.66-67.</ref>.
Vespasianok interesa izan zuen hiriko alderdi administratiboari eta praktikoari buruz, Augustoren garaitik Erromako lehen errolda sistematikoa egin baitzuen. Erroldaren emaitzak Bakearen Tenpluko artxibo batean gorde omen zituzten<ref>Roman, L., 2010, 92. or.</ref>.
Erromako biztanleria kongestioa arintzeko beste saiakera bat egin zen K.o. hirugarren mendean. Handik aurrera, hiriko erdigunean eta foro errepublikarraren inguruan merkataritza-espazio metaketa pixkanaka desagertuz joan zen, hiriko beste gune batzuetara lekualdatu baitzen. Hala, hainbat merkatu sortu ziren, ''macellum Liviae, macellum Augusti'' (Zelio muinoan), Eskilinoko ''macellum''a, ''Macellum magnum'' edo Trajanoren merkatua, besteak beste<ref>Espinosa, M., 2015, 61. or.</ref>.
Gutxiengo etnikoek, euren jatorriaren arabera auzo bat edo beste aukeratzen zuten bizilekua finkatzeko. Horrela, jakina da [[Erromatar Errepublika|Errepublikaren]] amaieran Erromako judu gehienak Suburan bizi zirela, baina Augustoren garaian, ''Transtiberinum''eko (''Regio XIV'') barruti berrira aldatzea erabaki zuten. Barruti hori juduen eta nazionalitate bereko beste etorkin batzuen kokaleku nagusia bihurtu zen.
Inperioaren amaieran, judu-komunitateak Erromako hegoaldean (''Regio I'') eta hiriaren ekialdean (''Regio VI'') sakabanatuta zeuden. Kasu askotan, juduak kristau taldeen eremu berean bizi ziren, maiz ''tituli'' edo otoitz-etxeen inguruan kontzentraturik<ref>Rocca, S., 2019, 437. or.</ref>. Juduen asentamendua bi alditan garatu zen nagusiki, K.o. I. mendearen hasieran, Augustoren eta Julio-Klaudiar leinuaren agintaldian, eta K.o. III. eta IV. mendeetan. Hala ere, Erromako komunitate juduak ez zituen 10.000 pertsona baino gehiago lortu K.o. II. mendearen hasieran, nahiko txikia ekialdeko komunitate juduekin alderatuz gero, batez ere Egiptoko Alexandriarekin eta Asia Txikiko hainbat elkarterekin. Bestela, Erromako juduen lehen gainbehera demografikoa Antoninoren izurritearen ondorioz gertatu zen, ondoko komunitateei jazo zitzaien moduan<ref>Ibid. 458. or.</ref>.
Oro har, Kirinal eta Suburako auzo txiroetan erromatar plebea bizi zen, eta biztanleriaren dentsitatea 58.000 biztanle/km<sup>2</sup> ingurukoa zela kalkulatzen da<ref>Le Roux, P., 2015, 117. or.</ref>. Erromatar txiroen etxeen iraunkortasun faltak eta antzinatean hiria suntsitu zuten sute ugariek asko zaildu dute herri-etxebizitza asko identifikatzea; hala ere, K.a. I. mendearen amaieran eta K.o. II. mendean, elitearenak ez ziren etxebizitzen eremuak identifikatu dira Erroman. adibide interesgarri bat Piazza Celimontanako indusketetan aurkitutako intsula bloke multzoa da, sute handiaren ondoren sortua. Era berean, Kirinalaren mendebaldeko magalean eta Via Latan etxebizitzen hedapen handia izan zela dirudi. Severotarren agintaldian, K.o. III. mendearen hasieran, kasu batzuetan, ''domus'' tradizionalak intsula bihurtu ziren. Seguru asko, ''atrium''en egindako azpizatiketetan familia-talde desberdinak sartuz<ref>Patterson, J. R., 1992, 204. or.</ref>.
== Kaleetako osasungarritasuna ==
Erromako immigrazio masiboak masifikazioa, etxebizitza estandarrak, ur kutsatuak eta hondakin-pilaketak sortu zituen. Erromatar gehienak biztanleria-dentsitate handiko eremuetan bizi ziren, non zaborrak, zikinkeriak, gorotzak eta ur kutsatuak, kate trofiko edo parasitoak sortzen baitzituzten, azken ostalari gisa pertsonak, etxeko haragijaleak, karraskariak eta hegaztiak zituztela. Eraikuntza-material organikoak, porotsuak edo zuntzezkoak ere intsektuentzako eta karraskarientzako kokaleku onak izaten ziren<ref>Briones Dieste, V., 2022, 1. or.</ref>.
Erroman hilkortasuna, immigrazio handiarekin lotutakoa, Italiako beste leku batzuetan baino handiagoa izan zen, eta horrek, azkenean, gainbehera demografikoa eragin zuen. Murrizketa horiek gertatzen dira heriotza-kopurua jaiotza-kopurua baino handiagoa denean, ez tokiko biztanleria patogeno-talde guztiz desberdin baten eraginpean egon delako, baizik eta haien eraginpean maizago dagoelako. Erromaren tamaina zela eta, gaixotasun batzuk endemiko bihurtu ziren epidemikoak izan beharrean; elgorriak, esaterako, milioi erdi inguru biztanle behar ditu endemiko bihurtzeko, baztangak, tuberkulosiak eta paperak, berriz, ehun mila biztanle<ref><nowiki>https://thebiologynotes.com/endemic-diseases/</nowiki> 2023.04.14an kontsultaturik.</ref>.
Erromatarrak kutsatzeko arriskuan zeuden etengabe, baina landa-eremuko biztanleak gaixotasun bat landetara zabaltzen zenean bakarrik zeuden arriskuan<ref>Morley, N., 2005, 196-197. or.</ref>. Osasunaren gaia jorratzen zuten egile erromatar gehienek onartzen zuten landa eremuan bizitzea hirian baino osasuntsuagoa zela, beraz, irtenbidea herrialdera joatea zen<ref>Col. ''Rust.'' 1 pr. 15-19.</ref>. Zentzu horretan, elitearen ohitura izaten zen, udako hilabete beroetan, ''salubritas'' bila hiritik kanpo joatea, aldirietako landetxe batera edo Napoliko badiara<ref>Sen. ''Ep''. 104.1.4.</ref>. Zeltsok Erromaren osasungaitza nabaritu zuen, eta bizilekuaren arabera bizilagun bat ahuldu zitekeela gaineratu zuen<ref>Celsus ''Med.'' 1.2.1.</ref>.
Bestalde, Vitruviok bere ekarpen teorikoak ere egin zituen hiri osasuntsuago bat sortzeko, eta gaixotasunaren kausak kontuan hartuta, arkitektoek, haiek konpontzen, lagun zitzakeen moduak azaldu zituen. Bere ustez, arkitekto idealak medikuntzaz jakin beharko luke, beste zientzietako ezagutzak izateaz gain. Gaixotasunaren kausa gorputzeko elementuen desoreka izanik, gehiegizko beroa edo hotza, hezetasuna edo lehortasuna dela eta, arkitektoaren zeregin nagusia leku egokia aukeratzea eta eraikinak antolatzea zen, haize kaltegarrien ondorioak murrizteko. Azkenik, edateko uraren hornidura ugaria ziurtatu behar zuen<ref>Vitruv. 1.1.3, 8. proem. 3.</ref>. Arkitekturazko ideia horiek pentsatuta zeuden hiri edo eraikin berrietarako, tamalez, oso zaila izan zen gainpopulatutako Erroman abian jartzea.
Erromak zenbait parke zituen, hala nola Mezenasena edo inperialak, berdegune horiek luxu aristokratiko edo inperialarekin lotu baziren ere, hiria parke pribatu bihurtzeko haien ahaleginean<ref>Suet. ''Ner''. 31.</ref>. Litekeena da bertako landarediaren eraginak hiriko bizi-kalitatea hobetzea bertako biztanle batzuentzat, baina ez dirudi eragin handirik izango zuenik biztanleria osoaren heriotza-tasaren jaitsieran.
Frontinok, bere aldetik, adierazi zuen hiriko osasungarritasun-arazoetarako irtenbide bat edateko uraren hornidura-emariaren bolumena handitzea izango zela, akueduktu berriak eraikiz baita hiritarren ur-bereganatze kentzea ere, gauez eta egunez iturri publikoen funtzionamendua eragozten zutelako<ref>Frontin. ''Aq''. 103-104.</ref>. Gainera, horrek hiriko airea hobetuko luke. {{esaera2|''Gaur egun garbitasunaren itxura guztiz freskoa eta aire garbiagoa dago; desagertu dira klima ez-osasungarriaren arrazoiak, askotan gure hiriari ospe txarra eman diotenak''<ref>Frontin. ''Aq''. 88.3.2.</ref>.|}}
Eraikin publikoez, ur-garraioaz eta estolderiaz hiriko gobernua arduratzen zen, baina Erromako kaleen garbiketa eta haien egoera ona edilen ardura zen<ref group="oh">Legeak, gainera, herritarrei eskatzen zien, zigorpean, eraikinen fatxadak ez ezik, euren jabetzaren aurretiko bide publikoaren zatia ere garbi edukitzea.</ref>, batez ere drainatze, konponketa eta zoladura<ref>''Tab. Hera. Lex Jul.'' 20-23'';'' 25-28.</ref>. Pixka bat lehenago, Julio Zesarrek lege zorrotzak onartu zituen kaleetako zikinkeria kontrolatzeko, baina efektu eskasarekin<ref>Carcopino, J., 2004: 56-57. or.</ref>. Halaber, etxebizitzen zaramarako, abandonaturiko animalien eta gizakien gorputzerako bazegoen gaueko garraio-zerbitzu bat.
Behin Neronek, zaborra kaleetan pilaturik ikusirik, Vespasiano zinegotziari lezio bat eman nahi izan zion, eta bere soldaduei agindu zien togaren aurrealdea lokatzez zikin ziezaiotela. Une horretan ez zion aparteko garrantzirik eman egoerari, eta Vespasianok boterea hartu zuenean, Neronek abandonatutako hiria hobetzeko jainkozko esku-hartze gisa interpretatu zuen kasua<ref>Cass. Dio 59.12.3; Suet. ''Vesp''. 5.3.</ref>.
Hala ere, enperadoreen jarduerak lehendik zeuden zerbitzuak mantentzera mugatzen ziren neurri handi batean. Baliteke eskala handiko hiri-berritzea Zesarren eta Neronen tankerako megalomanoekin lotzen zelako, baina Erromako topografiak ere egin zitezkeen erreformei muga ezarri zien<ref>Suet. ''Ner.'' 16.38.</ref>.
Hiri-komisarioen (''curatores urbium'') ardura zen hiriko bideak zaintzea, zolatzea, ibaiek eraikinei kalterik ez egitea, eta behar ziren lekuetan zubiak egotea. Era berean, ikuskatu behar zituzten horma pribatuak, edo etxeari erantsitako beste edozein motatakoak, bidea ez inbaditzeko. Eraikinaren jabeek konpondu eta aldatu beharko lukete, zigorpean<ref>Pap. ''Dig''. 43.10.1.</ref>.
Erroman jakitun ziren kaleen garbitasunak eta estolden egoera onak biztanleriaren osasunarekin zuten harremana. Beraz, pretoreen ardura zen estolden garbiketa eta konponketa, estolderiako zikinkeria izurrite eta hondamenaren kausa baitzen<ref>Ulp. ''Dig''. 43.23.1.1.</ref>.
Bestalde, bide publikoari erasan ziezaiokeen obra baten egileak, hura amaitzean, jatorrizko egoeran utzi behar zuen<ref>Ulp. ''Dig''. 43.11.1.1.</ref>. Nahiz eta erromatar legeak bide publikoan egindako obrek drainatze egokia izatera behartu, ez zegoen autoritatera joaterik ur geldiek eragindako usain txarrengatik<ref>Ulp. ''Dig''. 43.8.2.29.</ref>.
Objektuak bide publikora botatzea (''effusis vel deiectis'') legeak zigortzen zuen, baina horrek kalteak edo galerak konpontzeari garrantzia handiagoa ematen zion kaleak garbi izateari baino. Labeon juristak legea gauez aplikatzen ez zela argudiatu bazuen ere, Pablok adierazi zuen bazirela jendea gauez joaten zen lekuak<ref>Paul. ''Dig''. 9.3.6.1.</ref> .
Erromak hondakinak ezabatzeko arazo itzela zuen saneamendu sistema eskas eta desegokia zelako, eta horrek elikagaiak eta ura kutsatzeko arriskua zuen. Aitzitik, nekazariek bazuten etxetik kanpo hauek metatzeko lekua, soroetan zabaldu aurretik. Varronek komunen eta gorotz-hobien kokapen ezin hobeari buruzko xehetasun handiak eman zituen, gizakiek eta animaliek ur-iturri bereiziak izan behar zituztela gomendatuz<ref>Varro. ''Rust.'' 1.11.2; 1.13.4.</ref>. Nekazariek malaria jasateko aukera gutxiago zuten haien animaliak eraikin bereizietan mantentzen zituztenean, eltxoak animalietan kontzentratzen direlako, baina hiritarrek ez zuten babes hori.
Erroman hiltegirik ez zegoenez, zegokien merkatuan (''boarium''<ref group="oh">Abelgorri-merkatua.</ref>'', suarium''<ref group="oh">Txerri-merkatua.</ref>) abereak erosi ondoren, bizirik eraman behar zituzten harategira, bidean ebakuatu eta pixa egiten zuten bitartean. Han saltzen zituzten sakrifikatuak eta zatikatuak izan ondoren, baina animalien hondakinak kalera botatzen zituzten.
Iturri klasikoek adierazten dutenez, ez zen batere erraza kale estuetan zamatutako animaliak gidatzea. Horregatik, nahiko usuak ziren haiek edo garraiatutako kargak oinezkoen gainera erortzearen ondoriozko istripuak<ref>Alfen''. Dig''. 9.2.52.2-3; Ulp. ''Dig.'' 9.2.27.33.</ref>.
[[File:Map of downtown Rome during the Roman Empire large-annotated.jpg|thumb|300px|<center>Cloaca Maxima Erromatar Inperioan, gorriz markatutakoa</center>]]
Antzinako Erroman, hiriko osasungarritasunari eragiten zion animalia asko bizi ziren<ref>McCormick, M., 2003, 8. or.</ref>. Etxeetan txakurrak eta katuak ugariak ziren; etxeko txakurrek intsulen eta ''domus''en ateak zaintzen zituzten, baina kaleko txakurrak, zurratzaileek larruagatik ehizatzen zituzten. Horretaz gain, behartsuek txakurkia jaten zuten, jakin gabe kiste hedatidikoez kutsatuta izateko modu bat zela<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.</ref>. Martzialen esanetan, etxeak zaintzen zituzten txakurrek, gorotzak egiteaz gain, janari-hondarrak eta giza kakak jaten zituzten<ref>Mart. ''Ep''. 1.83; 12.48.8.</ref>.
Etxeko haragijaleek kutsatutako gaixotasunak (ekinokosia, amorrua...) ugariak ziren. Ektoparasitosi hutsalak, hala nola sarna edo zizareak, ohikoak ziren, baina bektoreek transmititutako gaixotasunak ere ezin ziren falta (izurria eta tifusa). Zakurrek edo beleek sarraskia jaten zuten Tiber ibaira edo zaborretan botatako gorputzetatik<ref>Briones Dieste, V., 2022, 1. or.</ref>.
Erroma hiriak arratoi arazo handirik ez izateak azal dezake izurrite bubonikorik ez egotea Justinianoren garaira arte. Zizeronek ere ez zituen karraskari horiek aipatzen etxe batean bizilagun ez desiragarritzat, baina sugeei erreferentzia egin zien<ref>Cic''. Off.'' 3.54.1.</ref>.
Erromatar hirietan, estolden eta komunen helburua ez zen patogenoen transmisioa gelditzea, gaur egun bezala; logikoa denez, mikroorganismoen kontzeptua artean ez zen ulertzen garai horretan. Aitzitik, litekeena da estolderia eta komunak eraikitzea kirats eta hondakinak publikoaren ikuspegitik ezabatzeko<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 66. or</ref>.
== Merkatuak ==
Erromatarrek hiri-espazioa merkaturatu zuten: hiri oparoagoa bihurtu ahala, merkataritza-guneak handitu eta egonkor bihurtu ziren. Dendak (''tabernae''), elikagai azokak (''macella''), biltegiak (''horrea'')<ref>''ILS'' 5910</ref> eta beste eraikuntza mota batzuk susperraldi ekonomikoaren adierazleak ziren, baita gero eta landuagoko garraio eta lehorreratze-azpiegiturak ere<ref>Flohr, M., 2020, 7. or.</ref>.
Trajanok, uholdeak saihesteko eta Erromaren hornidura ziurtatzeko, Ostian portu berri bat eraiki zuen, Tiberreko kaiak zabaldu zituen, baita bere foroari atxikitako merkatuak ere<ref>Patterson, J. R., 1992, 213. or.</ref>.
Erromaren oinarrizko elikagai gehienak ibaiz eta itsasoz ekartzen ziren, hiritik gertuko ekoizleek ez baitziren gai hiriko beharrak asetzeko. Tiberren zehar, gizonek eta idiek salgaiak garraiatzen zituzten, eta azken garraiorako, erromatar kaietatik biltegietara, milaka langile libre eta kontratatuen indarra erabiltzen zuten<ref>Erdkamp, P., 2013, 270. or.</ref>.
''Macellum'' terminoak Erromako eraikin mota bati egiten zion erreferentzia, hots, hornidura-merkatuari<ref group="oh">''Macellum'' elikagaien merkatua zen, non haragia, arraina edo inportatutako beste produktu exotiko batzuk aurki baitzitezkeen. Egitura angeluzuzena izan ohi zuen, arkupeez inguratutako esparru itxia, eta taberna ilarak zituena.</ref><ref>''ILS'' 9432</ref>. Merkatu mota hura ohikoa zen Italian zein probintzietan. Egitura angelu zuzenekoa, eta haren patio nagusia ate eta burdin itxitura batek inguratzen zuten. Erromako merkaturik ezagunenak honako hauek ziren: Zelio muinoko ''Macellum Liviae''<ref>''LTUR'' 3.73. or.</ref>'', Macellum Augusti,'' Eskilinoko ''macellum''a, ''Macellum Magnum'' edo Trajanoren ''macellum''a.
Aipatutakoez gain, Erroman baziren produktu espezifikoen salmenta biltzen zuten beste merkatu batzuk, hala nola ''Forum boarium''a<ref>''ILS'' 426.</ref>, ganaduaren merkataritzari eskainia, Palatino muinoaren eta Tiber ibaiaren artean; ''Forum holitolium''a, belar eta barazkien merkataritzari eskainitakoa, Kapitolioko muinoaren eta [[Serviar Harresiak|Serviar harresi]]<nowiki/>en artean; ''Forum piscarium''a, arrain merkataritzari eskainia, Kapitolioaren eta Tiberren artean, egungo Erromako Ghettoaren eremuan; ''Forum suarium''a<ref>''ILS'' 722.</ref>, txerri-merkataritzari eskainia, [[Marteren Zelaia (Erroma)|Marte Zelaia]]<nowiki/>ren iparraldeko hiri-kohorteen kuartelaren ondoan; ''Forum vinarium''a<ref>''ILS'' 6168.</ref>, ardoaren merkataritzari eskainia, gaur egun ''quartiere'' ''Testaccio''ren eremuan, Aventino muinoaren eta Tiberren artean. Beste merkatu batzuk ezagutzen ziren baina identifikaezinak dira, gune bakoitzaren funtzioari buruzko informazio zehatza falta zaigulako<ref>Richardson, L. Jr., 1992, 101, 159-164. or.</ref>. Ospe txarreko beste merkatu bat Suburakoa zen. Izan ere, Porfirioren hitzetan, arratsaldeetan bakarrik irekitzen zen, eta han saltzen zen goizean Erroman lapurtutakoa<ref>Porph. 7.113.1-2.</ref>.
''Taberna''k, merkatuetako eta kaleko saltoki iraunkorrak ziren, baina kaleko posturik gabeko saltzaileak nonahi ugaritzen ziren Domizianok praktika hori debekatu zuen arte, beharbada dendariek lehiakortasun ilegalez kexatu zirelako. Gainera, saltzaile horiek ez zuten ezartzen ziren espazioa garbi uzteko ardura, legeak beste establezimendu batzuen jabeei agintzen zien bezala, zeinek kalea garbitu behar baitzuten beren eraikinen aurrean<ref>Mart. ''Ep.'' 7.61.1-10; ''Tab. Her., Lex Iul.'' 53.</ref>.
Merkatu-saltzaileek (''macellarius''<ref>Col. ''Rust.'' 11.ca.9.1.</ref>'', propola''<ref>Plaut. ''Aul''. 512.</ref>), libreek edo esklaboek, negozioa beren kabuz edo errentan izan zezaketen. Merkatu eta hirietako saltzaile txiki horiek zerga bat (''vectigal'') ordaintzen zuten beren postua izateagatik<ref>Espinosa, M., 2015, 64. or.</ref>. Merkatariaren lanbidea, Zizeronen iritziz zikina zelako, gizartean gutxien balioztatutakoen artean zegoen, eta maisuak, arkitektoak edo medikuak, berriz, estimatuenak ziren<ref>Cic''. Off.'' 1.151.4-10.</ref>.
Hala ere, enperadoreak txikizkako merkataritzaren garrantzia ulertzean, saiatu ziren arautzen. [[Alexandro Severo]]k, adibidez, ardo, barazki, zapatari eta abarren saltzaileen elkarteak sortu zituen, beren ordezkari eta epaileekin<ref>''SHA Alex.Sev.'' 2.4.8.</ref>.
Elikagaiak kontserbatzeko sistemak mugatuak zirenez, merkatuak inguruan ekoitzitako produktu freskoez hornitzen ziren, batez ere<ref>Kron, G., 2012, 278. or.</ref>. ''Pastio villatica'' deiturikoak Erroma inguruko nekazaritza-zentroak ziren, barazkiak, etxeko hegaztiak eta baserriko animaliak ekoizten zituztenak hiriburuko merkatuetan saltzeko<ref>Purcell, N., 2007, 294. or.</ref>.
Merkatari erromatarrak bere produktu edo zerbitzura erakarri behar zituen kontsumitzaileak, lehiakideena baino hobea zela erakutsiz. Horretarako, zenbait estrategia eta metodo erabiltzen zituen bere produktuak aurkezteko. Metodoen artean, aipatzekoak dira saltokien sarreretan jarritako mosaikoak, kanpoko zein barruko errotulu edo margolanak, saltzaileek ordaindutakoa euren produktua literatura-testuetan aipatzeko eta sustatzeko. Nolanahi ere, publizitaterik onena produktuaren kalitatea zen, eta arrain saltsen eta gatzatzearen kasuan (''tituli picti''), gehien erabilitako kalitate-indizea ''flos'' terminoa zen<ref>Espinosa, M., 2015, 59. or</ref>.
Merkatuetan postu iraunkorra zuten saltzaileen artean, aipatzekoak dira, okinak, harakinak, arrain- eta barazki-saltzaileak besteak beste. Latinezko ''pistor'' hitzak ez ditu aleak ehotzea eta ogia egostea bereizten; horrek adierazten du Erromako okinek bi zerbitzuak egiten zituztela<ref>Erdkamp, P., 2013, 275. or.</ref>. Ogiari dagokionez, etxe aberatsenetan bakarrik zeukaten okin propioa. Jende arruntak azokara joan behar zuen ogia erostera<ref>Mart. ''Ep.'' 14.223.1.</ref>.
[[File:Mercati di Traiano - Roma.jpg|thumb|300px|<center>Trajanoren merkatua</center>]]
Dendak nonahi zeuden Erroman, baina ''honestiores''ek etxean egindako ogia eta beraiek ekoiztutako ardoa kontsumitu ohi zuten. Hori zela eta, Zizeronek bere aurkari politikoetako bati burla egin zion ogia eta ardoa saltzaileari erosten zizkiolako. Hala ere, kontsumitzaile aberatsek ere merkatari espezializatuei erositako produktuak sartzen zituzten sukaldean<ref>Cic''. Pis.'' 67.9.</ref>.
Haragiaren kasuan, Erroman hiltegirik ez egotean, abereak azokatik harategira bizirik eramaten zituzten, non sakrifikatzen eta zatitzen baitzituzten [[Txikizkari|txikizka]] saltzeko. Harakinek arazoak zituzten euliekin, animalien hondakinak kalera botatzen baitzituzten txakurrek eta karraskariek jan zitzaten<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.; Scobie, A., 1986, 421. or.</ref>.
Haragia ere auzoko ''taberna'' txikietan saltzen omen zen, [[Ponpeia|Ponpeian]] nabaria den moduan, eta badirudi talde zehatz batzuen artean, esaterako, soldadu erromatarren artean, oso ezaguna izan zela<ref>Corbier, M., 1989, 224. or.</ref>. Haragia jatea oso gomendagarria ere zen kirolarientzat<ref>Donahue, J. F., 2015, 89. or.</ref>.
Azterketa bioarkeologikoen arabera, eskeleto batzuen deformazioek adierazten dute dieta erromatarra pobrea zela eta haragi gutxi kontsumitzen zutelako<ref>Paine, R. et al., 2009, 206. or.; Griffin, R. et al., 2011, 542. or.</ref>. Hala ere, Peter Teminek uste du Erromatar Inperioaren hedapenak eta ondorioz garraio-kostuak murrizteak dieta zabalagoa ekarri zutela, fruta eta barazki berriekin eta haragi gehiagorekin. Bere kostu handiagatik goi mailako klaseei zuzenduta egon arren, Printzaldian aurreko edo ondorengo mendeetan baino animalia hezur gehiago aurkitu dira<ref>Temin, P., 2012, 224. or.</ref>.
Pobreek haragia jateko zuten modu bakanetako bat aberatsen afarietara joatea zen, non soberakinak jan baitzitzaketen. Kolumela K.o. I. mendeko autore betikoaren arabera, eskuzabaltasun hori ohikoagoa izan zen aurreko garaietan<ref>Col. ''Rust.'' 10.pr.1.1.</ref>.
Txakurrak ugariak ziren Erroman etxebizitzen ateak zaintzeko. Zurratzaileek larruagatik ehizatzen zituzten, eta behartsuek, berriz, kaleko txakur-haragia jateko. Hori kiste hedatidikoak hedatzeko modu erraza zen<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.</ref>.
Hainbat elementu konbinatu ziren elikagaien prezioak hain kezkagarriak izateko diru-sarrera baxuko herritarrentzat: lehenik eta behin, haien eros-ahalmena hain zen baxua, non diru-sarreren zatirik handiena elikagaietan gastatzen baitzuten; bigarrenik, soldatapeko askoren diru-sarrerak ezegonkorrak eta sasoikoak ziren, negua heldu orduko, garraiolariek eta peoiek, esaterako, lana galtzen zuten itsas trafikoa eta eraikuntza murrizten zirelako; hirugarrenik, alearen prezioa garestitzen zenean, hiritar askok ez zuten ordezko elikagairik. Nahiz eta benetako gosea eskalei eta etxerik gabekoei mugatu, jende arruntak bere horniduratik jan behar zuen gosea ez pairatzeko<ref>Erdkamp, P., 2013, 267. or.</ref>.
Merkatuetan, zorura jaurtitako hondakinez aparte, beste kutsadura-iturri bat komunetatik (''foricae'') zetorren. Eraikin publikoei atxikitako eta eserleku anitzeko instalazio horiek pribatutasuna eskaintzen zuten hiriko espazio publikoetan, hala nola kaleetan eta merkatuetan, baina kutsadura guneak izan ohi ziren<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 4.4. atala</ref>.
== Eraikuntza-arazoak eta hondakinak ==
Erroma etengabe berritzen zen, enperadoreek edo udal agintariek sustatutako obra publikoengatik edo ekimen pribatuagatik.Lan horien bidez, eraikinak birmoldatu eta beste batzuk eraiki ziren, hiri-espazio berrietan eta lehengo orubeetan, bai suteek kaltetu zituelako edo beren kalitate txarraren eraginez eraikinak behera etorri zirelako. Lan horiek guztiek eskulan handia behar zuten klimatologia oneko hilabeteetan.
Printzaldiaren hasieratik, aristokratek ezin izan zuten enperadoreekin lehian jarraitu eraikin berrietan eta monumentu tradizionalak berreraikitzen. Azkenean, enperadorea, erromatar bizitzaren beste hainbat alderditan bezala, patroi eta ongile bakarra bihurtu zen. Julio-Klaudiotar dinastiaren enperadoreek beren jauregiak Kapitolino muinoan eraiki zituzten. Neron harago joan zen bi eraiki zituelako: lehena, ''Domus Transitoria'' deitutakoa, Kapitoliotik Eskilinoraino hedatzen zen; bigarrena, ''[[Domus Aurea]]'', eraikitzeko ideia [[Erromako Sute Handia|Erromako sutea]]<nowiki/>ren ostean sortu zen, eta horretarako suteak Zelioko eta Opioko suntsitutako orubeak bereganatu zituen<ref>Suet. ''Ner.'' 31, 38.</ref>.
Bazeuden mantentze eta eraberritze lanetarako udal arduradunak zirenak. [[Dekurioi (Erromako armadako ofizial)|Dekurioiak]] eta [[magistratu]] nagusiak arduratu behar ziren kaleak, [[Areka|arekak]] eta estoldak eraikitzeaz eta zaintzeaz<ref>''Lex Col. Gen''. 77; ''Lex Flav. Mun.'' 19.</ref>. Ordaindu gabeko fakturei, amaitu gabeko lanei eta oreka gabeko udal kontuei aurre egiteko, K.o. II. mendetik aurrera, enperadoreek esku hartu zuten udal aurrekontuetan, ''curatores rei publicae'' izeneko funtzionarioak izendatuz<ref>Jacques, F., 1984, 4. or.</ref>.
Dena den, funts publikoak motz geratzen zirenean, gutxienez beste bi diru-iturri zeuden hiria mantentzen eta hobetzen laguntzeko. Lehenengoa zetorren magistratuek eraikuntza-proiektuetarako, jokoetarako (''ludi'') edo sakrifizioetarako gastatu behar zuten dirutik. Nahitaezko gastu horiei borondatezko beste diru-sarrera batzuk gehitu ohi zitzaizkien, eraikinen itxura hobetzeko edo jokoetan borrokalari gehiago sartzeko.
Bigarren diru iturria (''summa honoraria)'' magistratuek kargua hartu aurretik inbertitu beharreko dirua zen. ''Ob honorem'' ordainketa hori ez zitzaion aurrekontu publiko orokorrari gehitzen: hautetsiek onura publikoko helburu zehatzetarako erabil zezaketen, hauteskunde kanpainan (''pollicitatio'') agindu bezala, beti ere, kargurako hautatuak izateko ohorea (''honos'') lortzen bazuten.
Erromako geruza sozial gorenek, enperadoreak, elite inperialak (senatariek eta zaldunek, gehi [[liberto]] inperial kopuru txiki batek) eta tokiko handikiek [[Mezenasgo|mezenasgoaren]] bidez ''(evergetismo'') lagundu zuten. Inskripzioek adierazten dutenez, bertako eliteko kideak izan ziren ekarpen garrantzitsuenak egin zituztenak gizarte aitorpena lortzeko, egindako lanaren ondoan jarritako plaka batean mezenasen izena inskribatuz.
Eraikuntza-lanen datu epigrafikoek adierazten duten moduan, funts publikoek azpiegiturak (kaleak, ur-hornidura, estolderia), eraikin publikoak eta gotorlekuak finantzatu zituzten. Baina era guztietako eraikinen eraikuntza, zaharberritze edo dekorazioa ordaintzeko tokiko elitearen ekarpen ekonomikoak iragartzen dituzten inskripzio guztiak aztertuz gero, funts pribatuekin finantzatutako eraikuntzen kopurua esanguratsua izan behar zen<ref>Horster, M., 2014, 525-531. or.</ref>.
Etxebizitza xumeei zegokienez, han erabilitako materialak kalitate eskasekoak izateaz gain (adobea, adreilua, kereta, [[Txilar zuri|txilar]] edo kanabera-sabaiak), karraskarien eta bizkarroien babesleku ere izan zitezkeen<ref>Briones Dieste, V., 2018, 72. or.</ref>. Etxe batek behar adinako kalitatea izan dezan, materialak xehetasunez aukeratu behar ziren. Harriei buruz, Pliniok adierazi zuen nola eta noiz atera harrobitik, eta haietatik zein erabil zitezkeen eraikuntzan:
{{esaera2|''Harriaren izaera zalantzan dagoenean, neurri egokia da udan harrobitik ateratzea, eta urte pare bat igaro baino lehen eraikitzeko ez erabiltzea, bitartean eguraldiak ongi onduta utziz. Kaltetutako xaflak lurpeko zimenduetarako egokiagoak direla ikusiko da, eta kalterik gabekoak, aldiz, segurtasunez erabil daitezke, aire zabalean bada ere''<ref>Plin. ''HN'' 36.50.</ref>.|}}
Kaleetan sakabanaturiko hondakin organiko eta ez-organikoen kudeaketa benetako arazoa izan zen Erromako hiriarentzat. Lehen hondakin motaren kantitatea itzela zen, inperioaren hasieran, Erromako populazioa zortziehun mila eta milioi bat biztanle artekoa zenak, berrogei eta berrogeita hamar mila kilogramo gorozki inguru sor zitzakeen egunero. Giza gorotzak estolden bidez Tiberreraino bideratu ahal izatearen arazoa zen euri-ura edo iturri publikoen soberakina ez zela nahikoa. Horri gehitu behar zitzaion erromatar hustubideek ez zutela atzera egiteko mekanismorik, uholdeen kasuan estoldetan zehar etxebizitzetan sar zitezkeen ur beltzak saihesteko, ezta gas-isuriak ere, hala nola hidrogeno sulfuroa (H<sub>2</sub>S) eta metanoa (CH<sub>4</sub>). Beraz, estolden usainaz gain, leherketak ohikoak izango zirela ondoriozta daiteke<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 3.3. atala.</ref>.
Hondarrak kalean ez uztearen debekua ekiditeko, askotan, erromatarrek gauaz baliatzen ziren leihoetatik kalera hondakin solidoak edo likidoak botatzeko. Erromatarrak arazo larri horretaz konturatu ziren, eta honela jaso zuen Ulpianok bere ''Ad edictum'' ''praetoris'' 23. liburuan:
{{esaera2|''Leihoetatik botatakoagatik kalteturen bat dagoenean, epaileak medikuei ordaindutako soldatak kalkulatuko ditu, baita tratamenduaren gainerako karguak ere''<ref>Gai. ''Dig''. 9.3.7.</ref>.|}}
Kaleetan bildutako hondakinak Erromatik kanpoko aire zabaleko lubakietan (''puticuli'') botatzen ziren. Ezagunena hiriaren ekialdean zegoen, Serviar harresien ondoan eta Eskilino atearen kanpoaldean. Eremu horretako lubaki kiratsetan, gaizkileak exekutatzen zituzten eta etxegabeen eta animalien gorpuak botatzen zituzten beste hondakin batzuekin batera<ref>Bodel, J., 2014, 178. or.</ref>. K.a. I. mendearen hasieran, Eskilinoko atearen iparraldean hobi komun horietako batzuk estali ondoren, eremua [[Trabertino|marmol trabertinoko]] harriekin (''cippi'') mugatu zuten. Harri horiek adierazten zuten debekatuta zegoela zaborra botatzea eta huraxe zela hileta-suak egin zitezkeen hiritik gertueneko puntua<ref>''CIL'' 1<sup>2 n</sup>838, 839.</ref>.
Ondoko mugarrian, ''senatus consultum'' batek debekatu egiten zuen zedarriek zehaztutako barruko eremuan gorpuak erretzea, lurperatzea, eta zaborra edo lurra botatzea. Zinegotziek bete behar zuten legea. Ikertzaileek diotenez, ''Pagus Montanus''ek definitutako barrutia Eskilino atearen kanpoaldeko eremuari dagokio, Venus Libitinaren santutegitik gertu.
[[File:Cippus bat Luzio Sentio pretorraren ediktuarekin.jpg|thumb|250px|<center>Cippus bat Luzio Sentio pretorraren ediktuarekin. Kapitolino-Museoak</center>]]
''Lex Iulia Municipalis''ek<sup>237</sup> edilak premiatu zituen eraikin eta saltokien jabeek beren jabetzaren aurreko kalearen zatia egoera ezin hobean eduki zezaten, ura eta hondakinak pilatzea saihesteko eta ibilgailuek askatasunez zirkulatu ahal izateko. Jabeak kalea konpondu ezean, maizterrek egin beharko zuten, baina gero, gastatutakoa alokairutik kenduko zen<sup>238</sup>.
Papinianok ''De cura urbium'' liburuan adierazi zuen zinegotziek zaindu behar zutela tabernetako langileek beren lantokietako materialarekin kaleetako trafikoa oztopa ez zezaten. Gainera, udal-arduradunek ziurtatu behar zuten kaleetan ez zela liskarrik egongo. Ordena publikoaz gain, kaleak garbi eusteaz arduratu behar ziren, gorotzik egon ez zedin, eta gorpuak edo larruak bide publikora bota ez zitezen, usteltzeko arriskua zegoelako<sup>239</sup>.
Erromatarrek askotan ez zuten jakin hondakin biodegradagarrien kopuru ikaragarriarekin zer egin, hala nola eraikuntzak ateratakoekin, edo erromatarren eguneroko zereginetan erabiltzen ziren zeramikazko edo beirazko ontzien hondarrekin. Horien artean aipagarrienak dira ''dolia'' edo ''dolia curta'', edo likidoak eta ''garum''a garraiatzeko erabiltakoak, anforak kasu. Mediterraneoan zehar Erromara iritsitako produktuen kopurua zela eta, ohikoa zen, ontzien hauskortasunaren ondorioz, asko eta asko apurtzea, gehienbat Ostiako portuan deskargatzen zirenean.
Kontuan izanik hondakinak eta gorotzak gurdietan erretiratzen zirela, eta zirkulazio-arazoak saihesteko legeak eguzkia sartzen zenetik goizeko hamarrak arte bakarrik baimentzen zuela garraiatzea, erraz ondoriozta daiteke, eraginkortasuna zela eta, zabortegiak ez zirela hiritik urrun egongo<sup>240</sup>.
Tazitok K.o. 65. urteko sute handiaren hondakinen garraio masiboaren egoera deskribatu zuen. Neronek, Tiberretik gora alearekin Erromara alea garraiatzen zuten ontziak behartu zituen hondakinez kargatuta jaistera, Ostiako paduretan botatzeko<sup>241</sup>.
Zeramikaren hondakinak biltzeko, deskonposatzen zaila den materiala izanik, zabortegiak sortu behar izan ziren. Erroma ere ez zen arazo horretatik libratu, eta, izatez, bere muinoetako batean, ''Testaccio'' mendian edo ''Dei cocci'' mendian aurkitu da, elikagai-, ardo- eta olio-ontziz osatutako zabortegi handi bat, gehienbat zeramikazko hondakinez osatua, normalean anforak. Muinoak 30 metroko altuera hartu zuen eta bertara eramaten ziren anforen hondarrak pilatzeagatik sortu zen, benetako zabortegi bat sortuz. Han uzten eta apurtzen ziren portutik ekarritako anforak, beste ontzi batzuekin batera. Material horiek guztiak eta beren eduki-hondarrak karean lurperatzen ziren, usain txarrak saihesteko<sup>242</sup>.
== Erromako suteak Neronen garaian ==
Erromako urbanizazioa Neronen gustukoa ez bazen ere, ez dago argi enperadore horrek aurretiaz pentsatuta ote zuen Erromari su ematea hiria plan berri baten arabera egiteko. Suetoniok baietz uste zuen, kontsul ohi batzuk haien jabegoetan zenbait piromano zuziekin harrapatu zituztelako, baina ezin zitzaien ezer egin enperadorearen agindupekoak zirelako<sup>54</sup>. Dion Kasio ideia berekoa zen; horren ustez, enperadoreak menpekoak bidali zituen Erroman zehar hainbat tokitan sua pizteko<sup>55</sup>.
Gertakizun horren harira, Plinio Zaharrak ere uste zuen Neron izan zela Erromako sutearen arduraduna<sup>56</sup>. Senekak, berriz, suteaz eta erromatarren miseriaz hitz egiten zuen baina erantzulerik salatu gabe<sup>57</sup>.
Dena dela, Neron K.o. 64. urteko suteaz baliatu zen hiria berreraikitzeko; oinezkoentzako espaloiak estuak (''itinera'') eta kaleen zabalera handitu zituen; lehen gurdi bakar baterako kaleak ireki egin zituen bi orga aldi berean igaro ahal izateko (''viae'').
Erroma eraikuntza-estilo berri batekin eraiki zen, etxe guztien aurrean plazak egin ziren, bai kalean, bai familia bakarreko etxeetan, sua gertatuz gero, hedatu ez zedin<sup>58</sup>.
Sutearen ostean, hirigintza-plangintza berriarekin, jendez gainezkatzearen ondorioak arindu ziren, eta Erromako biztanle gehienen bizi-giroa osasuntsua izatetik urrun bazegoen ere, litekeena da Erdi Aroko hiri gehienena baino hobea izatea<sup>59</sup>.
Hiriburuan, sutetik salbatu ziren auzoak berreraiki ziren, ez galiarrek sortutako sutearen ondoren egin zen moduan, bereizi gabe eta zatituta, baizik eta kaleak eta etorbideak zabalagoak eta lerrokatuagoak egin zirela, baita altuera mugatuko eraikinak eta espazio irekiak ere. Apartamentu blokeen aurrean arkupeak jarri ziren, suaren aurkako babes gisa. Gehienak Neronek ordaindu zituen, baina suteak kaltetutako eraikinen eta orubeen jabeak ere behartu zituen zaborrik eta hondakinik gabe uztera.
Berreraikuntza bizkortzeko, sari bat eskaini zien etxe berrien jabeei, baina soilik eraikinak aldi jakin baten barruan altxatzen bazituzten. Suak sortutako hondakinetik orubeak garbitzeko, Ostiatik gariarekin zetozen ontziak hondarrez beteta itzultzeko agindu zuen, Ostiako zingiretan botatzeko.
Neronen hirigintza-planaren barruan, eraikinen ondoan iturri berriak egin zituzten suak itzaltzeko neurri gisa. Beraz, legez kanpo egindako ur-bilketak moztu ziren, herritarrei behar adina ur emari ziurtatzeko<sup>60</sup>.
237''ILS'' 6085.
238''CIL'' 6.593.32; ''Tab. Her''. 7
239Pap''. Dig.'' 43.10.1, 3-5.
240''CIL'' 6.593.66.
241Tac. ''Ann''. 15.43.1.
242Zamora-Manzano, L., 2017, 71, 83. or.
== Oharrak ==
{{erreferentzia_zerrenda|taldea=oh}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|3}}
== Bibliografia ==
*Bodel, J. (2014). The life and death of ancient Roman cemeteries. Living with the dead in imperial Rome. In C. Häuber, F.X. Schütz & G.M. Winder (Ed.), ''Reconstruction and the Historic City: Rome and Abroad'' (177-195. or.). Hausdruckerei der Ludwig-Maximilians-Universität München.
*Briones Dieste, V. (2022). ''Was ancient Rome the perfect environment for zoonoses transmission?, Travel Medicine and Infectious Disease,'' <nowiki>https://doi.org/10.1016/j.tmaid.2020.101740</nowiki>
*Briones Dieste, V. (2018). La antigua Roma y las zoonosis. ''Revista Complutense de Ciencias Veterinarias,'' ''12(''2), 71-80 [ejournal]. https://doi.org/10.5209/rccv.60895.
*Bruun, C. (2015). The City of Rome. In C. Bruun & J. Edmondson (Ed.), ''The Oxford Handbook of Roman Epigraphy'' (471-494. or.). Oxford University Press.
*Carcopino, J. (1968). ''Daily Life in Ancient Rome.'' Yale University Press.
*Corbier, M. (1989). ''The ambiguous status of meat in ancient Rome. Food and Foodways,'' 3(3), 223–264. <nowiki>https://doi.org/10.1080/07409710.1989.9961951</nowiki>
*Donahue, J. F., (2015). ''Food and Drink in Antiquity. Readings from the Graeco-Roman World'', Bloomsbury Academic.
*Erdkamp, P. (2013). The food supply of the Capital. In P. Erdkamp (Ed.), ''The Cambridge Companion to Ancient Rome'' (262-277. or.). Cambridge University Press.
*Espinosa Bueno, M. (2015). ''El consumo de pescado y producto del mar en la sociedad romana. Implicaciones sociales, culturales e ideológicas'' [Master Amaierako Lana, Universidad de Sevilla].
*Flohr, M. (2020). ''Urban Space and Urban History in the Roman World,'' Routledge. New York.
*Griffin, R., Pitts, M., Richard, S., & Brook, A. (2011). Inequality at late Roman Baldock, UK: The impact of Social Factors on Health and Diet. ''Journal of Anthropological Research, 67''(4), 533-556.
*Horster, M. (2014). Urban Infrastructure and Euergetism. In C. Bruun & J. Edmondson (Ed.), ''Oxford Handbook of Roman Epigraphy'' (515-536). Oxford University Press.
*Jacques, F., (1984). ''Le privilège de liberté. Politique impériale et autonomie municipale dans les cités de l'Occident romain (161-244),'' École française de Rome. <nowiki>https://www.persee.fr/doc/efr_0000-0000_1984_mon_76_1#efr_0000-0000_1984_mon_76_1_T1_0001_0000</nowiki>
*Koloski-Ostrow, A. O. (2015). ''The Archaelogy of Sanitation in Roman Italy: Toilets, Sewers, and Water Systems.'' University of North Carolina Press.
*Kron, G. (2012). Food production. In W. Scheidel (Ed.), ''The Cambridge Companion to the Economic History of the Roman World'' (156-212. or.). Cambridge University Press.
*Le Roux, P. (2015). ''Erromatar Goi Inperioa Mendebaldean.'' Euskal Herriko Unibertsitatea.
*Mandich, M. J., (2015) Re-defining the Roman ‘suburbium’ from Republic to Empire: A Theoretical Approach, ''TRAC 2014.'' ''Proceedings of the Twenty-Fourth Annual Theoretical Roman Archaeology Conference,'' The University of Reading https://doi.org/10.16995/TRAC2014_81_99''.''
*McCormick, M. (2003). Rats, Communications, and Plague: Toward an Ecological History, in ''The Journal of Interdisciplinary History, 34''(1), 1-25. <nowiki>https://doi.org/10.1162/002219503322645439</nowiki>
*McGinn, T. (2004). ''The Economy of Prostitution in the Roman World: A Study of Social History and the Brothel.'' Ann Arbor. <nowiki>https://doi.org/10.3998/mpub.17679</nowiki>
*Morley, N. (2005). The salubriousness of the Roman city. In H. King (Ed.), ''Health in Antiquity'' (192-204. or.). Routledge.
*Paine, R. R., Vargiu, R., Signoretti, C., & Coppa, A. (2009). A health assessment for Imperial Roman burials recovered from the necropolis of San Donato and Bivio CH. ''Journal of Anthropological Sciences, 87'', 193-210.
*Patterson, J. R. (2000). Living and Dying in the City of Rome: houses and tombs. In J. Coulston and H., Dodge (eds.) ''Ancient Rome: The Archaeology of the Eternal City''. Oxford: Oxford University School of Archaeology Monograph 54: 257–289.
*Patterson, J. R. (1992). The City of Rome: From Republic to Empire, ''The Journal of Roman Studies,'' Vol. 82 (1992), pp. 186-215. <nowiki>http://www.jstor.org/stable/301291</nowiki> <nowiki>https://sci-hub.se/https://doi.org/10.2307/301291</nowiki>
*Platner, S. B. (1929), ''The Topography and Monuments of Ancient Rome,'' Franklin Classics Trade Press arg.
*Purcell, N. (2007). ''T''he Horti of Rome and the Landscape of Property. In E. Macdougall (Ed.), ''Ancient Roman Villa Gardens'' (287-203. or.). Harvard University Press.
*Richardson, L. J. (1992). ''A new topographical dictionary of ancient Rome''. Johns Hopkins Univ. Press.
*Rocca, S. (2019). Foreigners at Home: The Historical Geography and Demography of the Jews of Ancient Rome. In N. Andrade, C. Marcaccini, G. Marconi & D. Violante (Ed.), ''Ancient Cities 1. Roman Imperial Cities in the East and in Central-Southern Italy'' (438-467. or.). L’Erma.
*Roman, L. (2010). Martial and the City of Rome. ''The Journal of Roman Studies, 100,'' 88-117. <nowiki>https://doi.org/10.1017/S0075435810000092</nowiki>
*Scobie, A. (1986). Slums, Sanitation, and Mortality in the Roman World. ''Klio, 68,'' 399-433.
*Storey, G. R., (2002), ''Regionaries-Type Insulae 2: Architectural/Residential Units at Rome.'' American Journal of Archaeology'','' 106(3), 411-434., https://doi.org/10.2307/4126281.
*Temin, P. (2012). ''The Roman Market Economy.'' Princeton University Press.
*Torregaray, E. (2011). Sexo en Roma del mito a la realidad. ''Bitarte'', ''55'', 5-22.
*Yavetz, Z. (1958). The Living Conditions of the Urban Plebs in Republican Rome. ''Latomus, 17''(3), 500-517.
== Ikus, gainera ==
*[[Ur_sakratuak_Erromatar_Inperioan]]
*[[Erromako ur-hornidura Erromatar Inperioan]]
*[[Erromako ur-kontsumoa Erromatar Inperioan]]
*(ing) [[:en:Suburra|Subura]]
*(ing) [[:en:Domus_Transitoria|Domus Transitoria]]
== Kanpo estekak ==
* ''CIL'' (''[https://cil.bbaw.de/en/homenavigation/the-cil/volumes Corpus Inscriptionum Latinarum]'')
* ''ILS ([[iarchive:inscriptioneslat01dessuoft/page/n11/mode/2up|Inscriptiones Latinae Selectae]]).''
* ''LTUR'' ([https://archive.org/details/lexicon-topographicum-urbis-romae-suburbium-4-m-q-2006/Lexicon%20Topographicum%20Urbis%20Romae%20-%20Suburbium%202%20-%20C-F%20%282004%29/page/220/mode/2up?q=Camenae Lexicon Topographicum Urbis Romae Suburbium])
* Oxford Classical Dictionary, 4th Edition, Abbreviations List https://oxfordre.com/classics/page/3993
* (ing) [[:en:Mefitis|Mefitis]]
*(ing) [[:en:Cloacina|Cloacina]]
*{{Erreferentzia|izenburua=Suburra|hizkuntza=en|data=2024-10-06|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Suburra|sartze-data=2024-11-10|encyclopedia=Wikipedia}}
*(es) [[:es:Templo_de_la_Paz|El Templo de la Paz]]
[[Kategoria: Ura]]
[[Kategoria: Kutsadura]]
[[Kategoria: Erromatar akueduktuak]]
[[Kategoria: Antzinako Erroma]]
{{autoritate kontrola}}
{{commonskat}}
hmysyfn5hg38x3plsmtcyf77psnau1s
9975403
9975402
2024-11-20T17:18:38Z
Lasterketak
49276
/* Eraikuntza-arazoak eta hondakinak */
9975403
wikitext
text/x-wiki
= Erroma hiriko kutsadura antzinitatean =
Erromatarrak zuzenean eragiten zieten bi kutsadura moten jakitun ziren: kutsadura fisikoa eta kutsadura erlijiosoa<ref>Ikus [[Heriotza antzinako Erroman]]</ref>. Lehenengoak Erromako osasungarritasunari eragiten zion<ref group="oh">Dionisio Halikarnasokoaren esanetan, nahiz eta eremua zingiratsua izan, Troiatik ihes egin zutenen bigarren belaunaldikoek beste abantaila batzuk kontuan izan zituzten toki hori aukeratzean Erroma eraikitzeko. Livio, Plutarko eta Plinio beste iritzikoak baziren ere.</ref><ref>Dion. Hal. ''Ant. Rom.'' 1.72.1-2; Livy 1.7.1.1; Plut. ''Rom''. 9; Plin. ''HN'' 3.9.</ref> eta, ondorioz, biztanleen osasunari.
Kutsadura-mota hark zerikusia zuen [[Erroma hiriko drainatze eta saneamendua Antzinako Erroman|Erromak zingira-leku]] batean altxatua izanarekin. Horregatik, esan daiteke Erromako kutsaduraren jatorria hiria toki zingiratsu batean eraikitzean zetzala, non eltxoek eragindako malaria bezalako gaixotasunak ohikoak izango liratekeen. Hala ere, denborak aurrera egin ahala, arazo horiek konpontzen joan ziren paduren drainatzearekin, estoldak eraikitzearekin eta baliabide gehiagoko populazioa zazpi muinoen magaletara mugitzearekin, han altuerak eta haizeak gaixotasunak eta kiratsak urruntzen baitzituzten. Palatino eta Kapitolioko muinoen artean kokatutako leku paduratsua hustu ondoren, hiriko erdigunea bihurtu zen, hortaz, [[Erromatar foroa]] mendeetan zehar eguneroko bizitzaren erdigunea izan zena. Bertan garaipen-prozesioak, hauteskundeak, epaiketa kriminalak, gladiadoreen borrokak eta merkataritza-guneak antolatzen ziren.
Gainera, bazeuden beste faktore batzuk kutsadura areagotzen zutenak, adibidez kaleen eta merkatuen (''[[Macellum|macella]]'') zikinkeria eta zarata, ur zikinen drainatzearen funtzionamendu txarrak, zikinkeria, kaleetan abandonaturiko gorpuak, giza hondakinen pilaketak, hilerrien eta nekropolien egoera negargarriagatik, eta kutsadura akustikoa.
== Hiriko topografia eta biztanle-dentsitatea ==
Erroman kutsadurak gainpopulazioarekin zerikusi handia zuela jakinik, agintariak legeriaren eta hiri-erreformen bidez kutsadura murrizten saiatu ziren biztanleei bizi-egoera hobeak eskaintzekotan<ref>Bruun, C., 2015, 487-488. or.</ref>. Hala ere, ezer gutxi egin ahal izan zuten immigrazioaren etengabeko fluxuaren aurrean, ostatua nonahi bilatzen zuena.
[[File:RegioIIRome2.png|thumb|300px|<center>Erromako Augustoren eskualdeak</center>]]
Arazoa zen Erromak lurralde berriak konkistatu ahala, hango bizilagun asko hiriburura zetozela. Lehen etorkinak [[Italiar penintsula|Italiar penintsulatik]] etorri ziren, nekazaritzaren etekin ekonomikoaren beherakadaren ondorioz. Arrazoia zen Erromak lurralde berriak konkistatu ahala, gerren galtzaile asko, esklabo bihurtuta, Italiara eraman eta nekazaritzan lan egitera behartzen zituztela. Ondorioz, eskulan merke horrek elikagaien prezioak hondoratu zituen eta nekazari tradizionalek beren soroak utzi behar zituzten errentagarritasun faltagatik. Aukera horretaz jabe berriak baliatu ziren latifundioak sortzeko, eta horiekin elikagaien ekoizpen masiboaren etapa berri bati ekiteko.
Erromara emigratzeko beste erakargarri bat superpopulazioa bera izan zen. Ekonomiaren ikuspegitik, hiri-biztanleriaren kontzentrazioa abantaila zen etorkinentzat, kontsumitzaile talde sendoa osatzen baitzuen, eta heldu berriek beren ondasun eta zerbitzuak eskaini zitzaketen. Errepublikaren garaitik jende askok emigratu zuen Erromara, pentsatuz janaria prezio baxuan edo doan lortzeko asmotan, baina laguntza hori ez zegoen eskuragarri hiriko edozein biztanlerentzat baizik eta bakarrik hiritartasun osoko erromatarrentzat.
Tradizioaren arabera, Erroma inolako planik gabe berreraiki zen K.a. IV. mendeko galiar inbasioaren ondoren. Hondakinetatik hasita, etxe berriak egin ziren hirigintza planik erabili gabe. Poliki-poliki, auzo aristokratikoak pobreenetatik bereizi ziren, eta K.a. I. mendean [[plebe]] gehiena [[Aventino|Aventinon]], [[Zelio|Zelion]] (txikizkako merkatarien erdigunea) eta Argileton (zapatarien eta liburu-saltzaileen erdigunea) kontzentratu zen<ref>Yavetz, Z., 1958, 505. or.</ref>.
Hala eta guztiz ere, banaketa hori ez zen guztiz behin betikoa izan, auzo txiroetan pertsona garrantzitsuak eta aberatsak bizi izan zirelako. Adibidez [[Ponpeio|Ponpeiok]] egoitza izan zuen Karinae barrutian<ref>Cic. ''Har. resp''. 49.</ref> (Zelioren eta [[Eskilino|Eskilinoaren]] artean); [[Julio Zesar]] ''[[pontifex maximus]]'' izan baino lehen, Suburan bizi zen, baita [[Luzio Kornelio Sila|Sila]]<ref>Plut. ''Sull''. 1.</ref> eta [[Zesar Augusto|Augusto]]<ref>Suet. ''Aug''. 72.</ref> zenbait momentutan ere.
Jakina da aurrerapen teknologikorik gabe hiri batek ezin diola biztanleriaren tamainari eutsi. Erromatarrek berrikuntza egin zuten ingeniaritza hidraulikoan eta zibilean: airearen, uraren eta animalien indarra, egurra, hormigoia eta masa-ekoizpena bikain erabiliz. Ondasunen estandarizazioan, banaketan, espezializazioan eta nekazaritza-teknologien garapenean maisuak izan ziren. Aurrerapen horiek guztiek ekoizpena eta ekonomia garatu zituzten hainbat mendetan<ref>Mandich, M. J., 2015, 87. or.</ref>. Hori zela eta, Erromak, Italiak eta inperioaren ekonomiak bultzaturik, hazkunde demografiko handia izan zuen.
Silaren garaitik [[Printzealdia (Antzinako Erroma)|Printzaldira]] arte, Erromako populazioa pixkanaka-pixkanaka handitu zen, eta are bizkorrago [[Antoninotar dinastia|Antoninoen]] gobernupean, hiru mendez banatutako bi estatistika-multzoek adierazten digutenez. Horren harira, Erromari buruzko bi dokumentuek (''Curiosum'' eta ''Notitia'') hiriari buruzko erreferentziak eta estatistiken laburpenak ematen dituzte. Informazio hau Augustok egindako Erromako banaketa 14 eskualdetan oinarritzen zen. Esan beharra dago dokumentu hauek K.o. IV. mendeko konpilazioak direla, Dioklezianoren azken egunetan, K.o. 305aren inguruan, edo Konstantinoren agintaldian<ref>Storey, G. R., 2002, 412. or.</ref>.
Txosten horiek erromatar ''vici''en errolda bat ematen dute, hau da, mugakide ziren kaleek elkarren artean banatzen zituzten hamalau barrutietako auzoena<ref>Suet. ''Aug''. 30.</ref>. Augustok administrazio berezi bat eman zion ''vicus'' bakoitzari, ''magister'' batek zuzenduta eta [[Larak|lare]] aldare batek mugaturik kaleen gurutzetan. Banaketa horren ondoren, [[Vespasiano|Vespasianok]] eta [[Tito|Titok]], Erroma 265 ''vici''tan zatitu zuten<ref>Carcopino, J., 2004, 38. or.</ref>. Augustok hasitako Erromaren plangintzak etxebizitza bloke izugarri eta neurrigabeak ugaritu zituen.
Erroman biztanleria-dentsitatea asko aldatzen zen haranaren hondoan edo muinoen magalean bizitzearen arabera. Yavetzek kalkulatu zuenez, Erromak 1.000.000 biztanle bazituen, ''domus''etan (esklaboak barne) 200.000 eta 300.000 pertsona artean biziko ziren, eta gainerako 700.000-800.000 pertsonen etxebizitzak intsulak edo bestelako ostatuak izango ziren<ref>Yavetz, Z., 1958, 504. or.</ref>.
Palatinotik, [[Julio-klaudiotar dinastia|Julio-Klaudiotar]] aldiko enperadoreek dentsitate gutxiagoko eremuetara zabaldu zituzten beren jabetzak ''horti''<ref group="oh">''Hortus'' hitza, hasiera batean, hiritik kanpoko baratzeak izendatzeko erabili bazen ere, K.a. I. mendean honela deitzen zitzaien luxuzko bizilekuei, eta egoitza horiek landa-ingurune bat eskaintzen zieten jabeei Erromatik hurbil.</ref> izenekoak sortzeko, baina, batzuetan, aristokraziari lurrak kentzen zizkioten zilegiak ez ziren moduak erabiliz.
[[Neron|Neronek]] ''Domus Transitoria'' eta ''[[Domus Aurea]]'' Eskilinoko ''horti'' jauregiarekin konbinatu nahi izan zituen. Asmo handiko proiektu horrek landa- eta hiri-elementuak integratuko zituen luxuzko konplexu artifizial batean. [[Flaviotar dinastia|Flaviotarren]] jauregia, aldiz, [[Palatino|Palatinoan]] eraiki zen berriro<ref>Patterson, J. R., 2000, 260. or.</ref>.
Gainpopulaziorekin loturik etxebizitza falta zegoen. Biztanleriaren estraturik baxuenak, [[Patrizioak|''patrizioe''n]] adina baliabide ekonomikorik ez zutenez, zorionekoenak etxe-blokeetako gela txikietan (''insulae'') pilatuta bizitzearekin konformatzen ziren, zeinen eraikuntza-kalitatea ideala izatetik oso urrun baitzegoen. Dena den, egoera okerragoa zen baliabide ekonomikorik ez zutenentzat, arkupeen azpiko eraikuntza inprobisatuetan (''ergasteria'') edo mausoleoetan aterpea bilatu behar zutelako, azken hauek ''[[pater familias]]''en baimenarekin eta gainbegiratzearekin.
Erromako egoitzen prezioaren etengabeko igoera justifikatzeko ustezko arrazoietako bat izango zen seiehun senatari erromatarrek beren aberastasunen zati bat Italiako higiezinetan eta lurretan inbertitzeko zuten betebeharra, ziurrenik Erromako senatuko bileretan haien presentzia bermatzeko<ref>Bruun, C., 2015, 477. or.</ref>. [[Trajano|Trajanoren]] garaian, esaterako, senatariek beren ondasunen herena inbertitu behar izan zuten Italiako lurretan<ref>Plin. ''Ep''. 6.19.4.</ref>; Marko Aurelioren agindupean, ordea, eskakizuna laurden batera murriztu zen<ref>SHA ''M. Ant.'' 11.8</ref>.
Espekulazioaren ondorioz, aberatsek etxeak eta ''domus''ak erosten zituzten bitartean, pobre asko kale gorrian bizi ziren. Martzialek egoera hau salatu zuen epigrama batean:
{{esaera2|''Jauregi bat duzu Eskilino muinoan, eta beste jauregi bat Diana muinoan; eta beste batek bere burua altxatzen du Patrizioen eremuan<ref group="oh">Servio Tuliok patrizioei emandako zatia, Eskilino muinotik ez oso urruti.</ref>. Zure bizileku batetik Zibele alargunaren tenplua ikusten duzu, beste batetik Vestarena; beste batzuetatik Kapitolio zaharra eta berria begiratzen dituzu. Esadazu non aurki eta bila zaitzaket: nonahi bizi den gizon bat, Maximus, ez da inon bizi''<ref>Mart. ''Ep'' 7.73.</ref>.|}}Martzialek erromatar superpopulazioa eta hiri-giroa ikuspegi materialista batetik irudikatu zuen, non ohikoak baitziren sexu-eszenak, literatura-giroa, klientelismoa eta finantzak. Horregatik, Martzialen idatziak oso garrantzitsuak dira erreferentzia topografikoen dentsitatea zehazteko<ref>Roman, L., 2010, 90. or.</ref>.
Gertuko Ostia hiriak adibide gisa balio dezake inguruko Erromako etxebizitza arazoa azaltzeko. Aipatutako biztanleriaren %90 bere dendetan (''tabernae'') bizi zen, intsuletako logeletan, ostatuetan (''hospitia, stabularia, capponae, deversoria''), edo zuzenean kale gorrian (arkupeak, gangak, zubiak edo eskailerak)<ref>Briones Dieste, V., 2018, 72. or.</ref>.
Giza jarduerak sortutako hondakin solidoek eta likidoek eragindako kutsaduraz gain, kutsadura akustikoa nabaria zen, jarduera ekonomikoaren zalapartak eta kalez kale ibiltzeak eragiten zituztenak. Horiek guztiek eragin zuzena izango zuten erromatarren osasunean.
== Auzoak ==
Erromatarrak adituak ziren konkistatutako herriak eta tokiak zenbatzen, neurtzen eta haietan hirigintza planak ezartzen. Horregatik, hiriak zonifikatu zituzten, eta Erroma hiriari zegokionez, zenbait muga zituen, adibidez, fisikoak, erritualak, ekonomikoak eta juridikoak.
Erromatarren mugarik nagusiena hiriko perimetroarena zen, hots, ''[[pomerium]]''arena<ref group="oh">''Pomerium'' edo ''pomoerium (''latinezko ''postmoerium'' hitzetik: harresiaren ostean) Erroma hiriko muga sakratua zen. Legez, Erroma bakarrik ''pomerium'' barruan zegoen, beraz, kanpoaldeko Erromari zegozkion lurrak ez ziren Erroma.</ref><ref>Carcopino, J., 2004, 23. or.</ref>, zeinak berriki aipatutako lau kategoriak biltzen baitzituen. Zonifikazioak zirela medio, zenbait talde hiritik kanporatu ziren, hala nola, erlijio batzuen kideak, talde etnikoak edo zenbait lanbidetakoak<ref>McGinn, T. A., 2004, 140. or.</ref>.
Erromako jende gehiena osasungarritasun gutxiagoko auzoetan pilatzen zen zazpi muinoen oinetan. Alde horietan, bizi-egoera kaskarrenen artean, prostituzioa ohiko jarduera zen, eta mota guztien artean kalekoa hedatuena zen, zinegotziek araututa bazuten ere. Jarduera horren tokirik aipagarrienak ziren ''vicus Tuscus''; etruriar auzoa (hiriko auzorik jendetsuenetako bat), eta ''vicus Turarius'', Suburarako bidean zegoena<ref>Torregaray, E., 2011, 10. or.</ref>, hots, burdelen auzo tradizionala. Subura, [[Viminal]]<nowiki/>eko, Eskilinoko eta Palatinoko muinoen oinetan kokaturik zegoen. Hala ere, putetxeen presentzia ez zen auzo pobreenetara mugatzen, Erromatar Foroan bertan burdelen ebidentzia ez baita baztertzekoa; Titoren arkutik gertu, ''Via'' ''Sacra''n, putetxe bat zegoen. Era berean, azpimarratzekoa da ''cauponae'' izenekoetan, ostalaritzaz gain, prostituzioarekin lotutako beste zerbitzu batzuk ere eskaintzen zituztela<ref>McGinn, T. A., 2004, 247. or</ref>.
Subura Erromako auzo zabalena eta jendeztatuena zen. ''Murus terreus'' azpian kokatua, Karinaeko<ref>Varro ''Ling.'' 5.48.2-3.</ref> eta Kirinaleko magalean zehar hedatzen zen Viminal eta Eskilino muinoetaraino<ref>Richardson, L., jr., 1992, 373. or. </ref>. Suburako bizilagunak, beste auzoetako monumentuz eta zerbitzu publikoez inguraturik egon arren, egoera tamalgarrietan bizi ziren<ref>Platner, B. S., 1929, 500-501. or.</ref>. K.o. II. mendearen hasieran. Juvenalek satira erabili zuen [[Cloaca Maxima]] estoldarik itogarriena zela salatzeko, bereziki Suburatik igarotzean. Haren arabera aingirak estolda honetatik Suburaraino igotzen ziren. Gainera, estolda auzo horretan, hondakinen pilaketa puntu garrantzitsu bat zen, hiri osoko nazkagarriena. Poetaren arabera, bertan bukatzen ziren ardo merkearen kontsumo handiaren ondoriozko isurketak, baita auzoan kontsumitutako janari txarraren ondorengo gorotzak ere<ref>Juv. 5.106.</ref>. Bestalde, Suburako etxebizitzen bizigarritasun-egoera txarrak zirela eta, bertatik izurriteak erraz hedatzen ziren baita Erromako beste auzoetatik ere. Bada, heldutasunera iristeko, suburatarrek immunitate-sistema sendoa izan behar zuten<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 4.3.</ref>.
[[File:Roma, via Tor de' Conti e muro della Suburra nel 1880.jpg|thumb|300px|<center>Erroma, ''Tor Conti''ren bidea eta Suburako harresia 1880an</center>]]
Bailararen behealdea K.a. 46. urtean hartu zuen lehenik Zesarren foroak, Kapitolioko muinoaren ekialdeko oinetan, eta, ondoren, Augustoko foroa K.a. 2. urtean jarri zen. Koliseoren ondoan, beste eraikin batzuk altxatu ziren, esaterako, [[Bakearen Templua (Cardiff)|Bakearen tenplua]] K.o. 75ean; Nervaren foroa K.o. 97an, eta azkenik, Trajanoren foroa, K.o. 112. urtean. Augustoren garaian, harresi bat eraiki zen gune monumental hauek Subura etxebizitzetatik maiz sortzen ziren suteetatik babesteko<ref group="oh">Gaur egun dirauen harresia da.</ref>.
Augustok, inperioaren mugak ziurtatu eta ordura arte ezezaguna zen bake garaia inauguratu ondoren, Janoren tenplua handikiro itxi zuen. Bakearen ondorioetako bat izan zen Erroma Servio Tulioren harresietatik kanpo hedatzea. Bi garapen-eremu nagusiak ziren Marteren zelaia eta, Tiber ibaiaren beste aldea, ''Transtiberinum''. Erromaren hedapen izugarriaren ondorioetako bat Augustok, K.o. 7an, Erroma hamalau eskualde administratibotan (''regiones'') banatzea izan zen, Erroma errepublikarraren lau eskualdeen ordez<ref group="oh">Errepublikan lau eskualde zeuden ''pomerium''aren barruan: ''Suburana, Esquilina, Collina'' eta ''Palatina.''</ref><ref>Varro ''Ling''. 5.45.3.</ref>.
Tiber ibaiaren ezkerraldean 13 eskualde zeuden, baina eskuinaldean bakarrik ''Transtiberinum'' izenekoa. Lehenengo bost eskualdeak harresien barruan zeuden, baina beste bost batzuek azaleraren erdia ''pomerium''aren barruan zuten eta beste erdia kanpoan. Alabaina, ''Eskilino, Via Lata, Circo Faminius'' eta ''Transtiberinum'' izenekoak, ''pomerium''etik kanpo geratu ziren.
Lehen eskualdea, ''[[Porta Capena]]'' izenekoa, kanpoaldean zegoen baina garai hartan hiriaren erdigunea bihurtu zen. K.o. 274an, [[Aureliano|Aurelianok]] ia 19 kilometroko harresia eraiki zuen germaniar inbasioen aurka babesteko, baina Augustoren eskualde batzuk kanpoan utzi zituen. Asmoa ez zen hiriko perimetro osoa inguratzea, baizik eta puntu estrategiko nagusiak elkarren artean lotzea, ''pomerium'' berri honetan, akueduktuak bezalako aurreko eraikuntzak aprobetxatuz<ref>Carcopino J., 2004, 24-25. or.</ref>.
Neronen erregealdian izandako sutearen ondoren eraikitako Erromak kale lerrokatuak eta erregularrak zituen, etorbide zabalekin. Etxeen altuera murriztu eta haien artean espazio irekiak sortu zituzten. Aldi berean, intsulen aurreko aldeari arkupeak atxiki zizkieten suteen aurkako babes gisa<ref>Tac. ''Ann''. 15.43.1.</ref>.
Harrigarria da [[Romulo eta Remo|Romulok]] sortutako hiriaren bilakaera ikustea, hasieran 3 ate besterik ez zituen ere, [[Vespasiano|Vespasianoren]] garaian Erromako zazpi muinoak inguratzen zituzten harresien zirkunferentzia 21 kilometrokoa zen. Edonola ere, Augustoren hamalau barrutiko banaketari eutsi zioten, guztira 265 gurutze-biderekin. Plinio Zaharrak zioenez, munduan ez zegoen tamainaz aldera zitekeen beste hiririk<ref>Plin. ''HN'' 3.9.66-67.</ref>.
Vespasianok interesa izan zuen hiriko alderdi administratiboari eta praktikoari buruz, Augustoren garaitik Erromako lehen errolda sistematikoa egin baitzuen. Erroldaren emaitzak Bakearen Tenpluko artxibo batean gorde omen zituzten<ref>Roman, L., 2010, 92. or.</ref>.
Erromako biztanleria kongestioa arintzeko beste saiakera bat egin zen K.o. hirugarren mendean. Handik aurrera, hiriko erdigunean eta foro errepublikarraren inguruan merkataritza-espazio metaketa pixkanaka desagertuz joan zen, hiriko beste gune batzuetara lekualdatu baitzen. Hala, hainbat merkatu sortu ziren, ''macellum Liviae, macellum Augusti'' (Zelio muinoan), Eskilinoko ''macellum''a, ''Macellum magnum'' edo Trajanoren merkatua, besteak beste<ref>Espinosa, M., 2015, 61. or.</ref>.
Gutxiengo etnikoek, euren jatorriaren arabera auzo bat edo beste aukeratzen zuten bizilekua finkatzeko. Horrela, jakina da [[Erromatar Errepublika|Errepublikaren]] amaieran Erromako judu gehienak Suburan bizi zirela, baina Augustoren garaian, ''Transtiberinum''eko (''Regio XIV'') barruti berrira aldatzea erabaki zuten. Barruti hori juduen eta nazionalitate bereko beste etorkin batzuen kokaleku nagusia bihurtu zen.
Inperioaren amaieran, judu-komunitateak Erromako hegoaldean (''Regio I'') eta hiriaren ekialdean (''Regio VI'') sakabanatuta zeuden. Kasu askotan, juduak kristau taldeen eremu berean bizi ziren, maiz ''tituli'' edo otoitz-etxeen inguruan kontzentraturik<ref>Rocca, S., 2019, 437. or.</ref>. Juduen asentamendua bi alditan garatu zen nagusiki, K.o. I. mendearen hasieran, Augustoren eta Julio-Klaudiar leinuaren agintaldian, eta K.o. III. eta IV. mendeetan. Hala ere, Erromako komunitate juduak ez zituen 10.000 pertsona baino gehiago lortu K.o. II. mendearen hasieran, nahiko txikia ekialdeko komunitate juduekin alderatuz gero, batez ere Egiptoko Alexandriarekin eta Asia Txikiko hainbat elkarterekin. Bestela, Erromako juduen lehen gainbehera demografikoa Antoninoren izurritearen ondorioz gertatu zen, ondoko komunitateei jazo zitzaien moduan<ref>Ibid. 458. or.</ref>.
Oro har, Kirinal eta Suburako auzo txiroetan erromatar plebea bizi zen, eta biztanleriaren dentsitatea 58.000 biztanle/km<sup>2</sup> ingurukoa zela kalkulatzen da<ref>Le Roux, P., 2015, 117. or.</ref>. Erromatar txiroen etxeen iraunkortasun faltak eta antzinatean hiria suntsitu zuten sute ugariek asko zaildu dute herri-etxebizitza asko identifikatzea; hala ere, K.a. I. mendearen amaieran eta K.o. II. mendean, elitearenak ez ziren etxebizitzen eremuak identifikatu dira Erroman. adibide interesgarri bat Piazza Celimontanako indusketetan aurkitutako intsula bloke multzoa da, sute handiaren ondoren sortua. Era berean, Kirinalaren mendebaldeko magalean eta Via Latan etxebizitzen hedapen handia izan zela dirudi. Severotarren agintaldian, K.o. III. mendearen hasieran, kasu batzuetan, ''domus'' tradizionalak intsula bihurtu ziren. Seguru asko, ''atrium''en egindako azpizatiketetan familia-talde desberdinak sartuz<ref>Patterson, J. R., 1992, 204. or.</ref>.
== Kaleetako osasungarritasuna ==
Erromako immigrazio masiboak masifikazioa, etxebizitza estandarrak, ur kutsatuak eta hondakin-pilaketak sortu zituen. Erromatar gehienak biztanleria-dentsitate handiko eremuetan bizi ziren, non zaborrak, zikinkeriak, gorotzak eta ur kutsatuak, kate trofiko edo parasitoak sortzen baitzituzten, azken ostalari gisa pertsonak, etxeko haragijaleak, karraskariak eta hegaztiak zituztela. Eraikuntza-material organikoak, porotsuak edo zuntzezkoak ere intsektuentzako eta karraskarientzako kokaleku onak izaten ziren<ref>Briones Dieste, V., 2022, 1. or.</ref>.
Erroman hilkortasuna, immigrazio handiarekin lotutakoa, Italiako beste leku batzuetan baino handiagoa izan zen, eta horrek, azkenean, gainbehera demografikoa eragin zuen. Murrizketa horiek gertatzen dira heriotza-kopurua jaiotza-kopurua baino handiagoa denean, ez tokiko biztanleria patogeno-talde guztiz desberdin baten eraginpean egon delako, baizik eta haien eraginpean maizago dagoelako. Erromaren tamaina zela eta, gaixotasun batzuk endemiko bihurtu ziren epidemikoak izan beharrean; elgorriak, esaterako, milioi erdi inguru biztanle behar ditu endemiko bihurtzeko, baztangak, tuberkulosiak eta paperak, berriz, ehun mila biztanle<ref><nowiki>https://thebiologynotes.com/endemic-diseases/</nowiki> 2023.04.14an kontsultaturik.</ref>.
Erromatarrak kutsatzeko arriskuan zeuden etengabe, baina landa-eremuko biztanleak gaixotasun bat landetara zabaltzen zenean bakarrik zeuden arriskuan<ref>Morley, N., 2005, 196-197. or.</ref>. Osasunaren gaia jorratzen zuten egile erromatar gehienek onartzen zuten landa eremuan bizitzea hirian baino osasuntsuagoa zela, beraz, irtenbidea herrialdera joatea zen<ref>Col. ''Rust.'' 1 pr. 15-19.</ref>. Zentzu horretan, elitearen ohitura izaten zen, udako hilabete beroetan, ''salubritas'' bila hiritik kanpo joatea, aldirietako landetxe batera edo Napoliko badiara<ref>Sen. ''Ep''. 104.1.4.</ref>. Zeltsok Erromaren osasungaitza nabaritu zuen, eta bizilekuaren arabera bizilagun bat ahuldu zitekeela gaineratu zuen<ref>Celsus ''Med.'' 1.2.1.</ref>.
Bestalde, Vitruviok bere ekarpen teorikoak ere egin zituen hiri osasuntsuago bat sortzeko, eta gaixotasunaren kausak kontuan hartuta, arkitektoek, haiek konpontzen, lagun zitzakeen moduak azaldu zituen. Bere ustez, arkitekto idealak medikuntzaz jakin beharko luke, beste zientzietako ezagutzak izateaz gain. Gaixotasunaren kausa gorputzeko elementuen desoreka izanik, gehiegizko beroa edo hotza, hezetasuna edo lehortasuna dela eta, arkitektoaren zeregin nagusia leku egokia aukeratzea eta eraikinak antolatzea zen, haize kaltegarrien ondorioak murrizteko. Azkenik, edateko uraren hornidura ugaria ziurtatu behar zuen<ref>Vitruv. 1.1.3, 8. proem. 3.</ref>. Arkitekturazko ideia horiek pentsatuta zeuden hiri edo eraikin berrietarako, tamalez, oso zaila izan zen gainpopulatutako Erroman abian jartzea.
Erromak zenbait parke zituen, hala nola Mezenasena edo inperialak, berdegune horiek luxu aristokratiko edo inperialarekin lotu baziren ere, hiria parke pribatu bihurtzeko haien ahaleginean<ref>Suet. ''Ner''. 31.</ref>. Litekeena da bertako landarediaren eraginak hiriko bizi-kalitatea hobetzea bertako biztanle batzuentzat, baina ez dirudi eragin handirik izango zuenik biztanleria osoaren heriotza-tasaren jaitsieran.
Frontinok, bere aldetik, adierazi zuen hiriko osasungarritasun-arazoetarako irtenbide bat edateko uraren hornidura-emariaren bolumena handitzea izango zela, akueduktu berriak eraikiz baita hiritarren ur-bereganatze kentzea ere, gauez eta egunez iturri publikoen funtzionamendua eragozten zutelako<ref>Frontin. ''Aq''. 103-104.</ref>. Gainera, horrek hiriko airea hobetuko luke. {{esaera2|''Gaur egun garbitasunaren itxura guztiz freskoa eta aire garbiagoa dago; desagertu dira klima ez-osasungarriaren arrazoiak, askotan gure hiriari ospe txarra eman diotenak''<ref>Frontin. ''Aq''. 88.3.2.</ref>.|}}
Eraikin publikoez, ur-garraioaz eta estolderiaz hiriko gobernua arduratzen zen, baina Erromako kaleen garbiketa eta haien egoera ona edilen ardura zen<ref group="oh">Legeak, gainera, herritarrei eskatzen zien, zigorpean, eraikinen fatxadak ez ezik, euren jabetzaren aurretiko bide publikoaren zatia ere garbi edukitzea.</ref>, batez ere drainatze, konponketa eta zoladura<ref>''Tab. Hera. Lex Jul.'' 20-23'';'' 25-28.</ref>. Pixka bat lehenago, Julio Zesarrek lege zorrotzak onartu zituen kaleetako zikinkeria kontrolatzeko, baina efektu eskasarekin<ref>Carcopino, J., 2004: 56-57. or.</ref>. Halaber, etxebizitzen zaramarako, abandonaturiko animalien eta gizakien gorputzerako bazegoen gaueko garraio-zerbitzu bat.
Behin Neronek, zaborra kaleetan pilaturik ikusirik, Vespasiano zinegotziari lezio bat eman nahi izan zion, eta bere soldaduei agindu zien togaren aurrealdea lokatzez zikin ziezaiotela. Une horretan ez zion aparteko garrantzirik eman egoerari, eta Vespasianok boterea hartu zuenean, Neronek abandonatutako hiria hobetzeko jainkozko esku-hartze gisa interpretatu zuen kasua<ref>Cass. Dio 59.12.3; Suet. ''Vesp''. 5.3.</ref>.
Hala ere, enperadoreen jarduerak lehendik zeuden zerbitzuak mantentzera mugatzen ziren neurri handi batean. Baliteke eskala handiko hiri-berritzea Zesarren eta Neronen tankerako megalomanoekin lotzen zelako, baina Erromako topografiak ere egin zitezkeen erreformei muga ezarri zien<ref>Suet. ''Ner.'' 16.38.</ref>.
Hiri-komisarioen (''curatores urbium'') ardura zen hiriko bideak zaintzea, zolatzea, ibaiek eraikinei kalterik ez egitea, eta behar ziren lekuetan zubiak egotea. Era berean, ikuskatu behar zituzten horma pribatuak, edo etxeari erantsitako beste edozein motatakoak, bidea ez inbaditzeko. Eraikinaren jabeek konpondu eta aldatu beharko lukete, zigorpean<ref>Pap. ''Dig''. 43.10.1.</ref>.
Erroman jakitun ziren kaleen garbitasunak eta estolden egoera onak biztanleriaren osasunarekin zuten harremana. Beraz, pretoreen ardura zen estolden garbiketa eta konponketa, estolderiako zikinkeria izurrite eta hondamenaren kausa baitzen<ref>Ulp. ''Dig''. 43.23.1.1.</ref>.
Bestalde, bide publikoari erasan ziezaiokeen obra baten egileak, hura amaitzean, jatorrizko egoeran utzi behar zuen<ref>Ulp. ''Dig''. 43.11.1.1.</ref>. Nahiz eta erromatar legeak bide publikoan egindako obrek drainatze egokia izatera behartu, ez zegoen autoritatera joaterik ur geldiek eragindako usain txarrengatik<ref>Ulp. ''Dig''. 43.8.2.29.</ref>.
Objektuak bide publikora botatzea (''effusis vel deiectis'') legeak zigortzen zuen, baina horrek kalteak edo galerak konpontzeari garrantzia handiagoa ematen zion kaleak garbi izateari baino. Labeon juristak legea gauez aplikatzen ez zela argudiatu bazuen ere, Pablok adierazi zuen bazirela jendea gauez joaten zen lekuak<ref>Paul. ''Dig''. 9.3.6.1.</ref> .
Erromak hondakinak ezabatzeko arazo itzela zuen saneamendu sistema eskas eta desegokia zelako, eta horrek elikagaiak eta ura kutsatzeko arriskua zuen. Aitzitik, nekazariek bazuten etxetik kanpo hauek metatzeko lekua, soroetan zabaldu aurretik. Varronek komunen eta gorotz-hobien kokapen ezin hobeari buruzko xehetasun handiak eman zituen, gizakiek eta animaliek ur-iturri bereiziak izan behar zituztela gomendatuz<ref>Varro. ''Rust.'' 1.11.2; 1.13.4.</ref>. Nekazariek malaria jasateko aukera gutxiago zuten haien animaliak eraikin bereizietan mantentzen zituztenean, eltxoak animalietan kontzentratzen direlako, baina hiritarrek ez zuten babes hori.
Erroman hiltegirik ez zegoenez, zegokien merkatuan (''boarium''<ref group="oh">Abelgorri-merkatua.</ref>'', suarium''<ref group="oh">Txerri-merkatua.</ref>) abereak erosi ondoren, bizirik eraman behar zituzten harategira, bidean ebakuatu eta pixa egiten zuten bitartean. Han saltzen zituzten sakrifikatuak eta zatikatuak izan ondoren, baina animalien hondakinak kalera botatzen zituzten.
Iturri klasikoek adierazten dutenez, ez zen batere erraza kale estuetan zamatutako animaliak gidatzea. Horregatik, nahiko usuak ziren haiek edo garraiatutako kargak oinezkoen gainera erortzearen ondoriozko istripuak<ref>Alfen''. Dig''. 9.2.52.2-3; Ulp. ''Dig.'' 9.2.27.33.</ref>.
[[File:Map of downtown Rome during the Roman Empire large-annotated.jpg|thumb|300px|<center>Cloaca Maxima Erromatar Inperioan, gorriz markatutakoa</center>]]
Antzinako Erroman, hiriko osasungarritasunari eragiten zion animalia asko bizi ziren<ref>McCormick, M., 2003, 8. or.</ref>. Etxeetan txakurrak eta katuak ugariak ziren; etxeko txakurrek intsulen eta ''domus''en ateak zaintzen zituzten, baina kaleko txakurrak, zurratzaileek larruagatik ehizatzen zituzten. Horretaz gain, behartsuek txakurkia jaten zuten, jakin gabe kiste hedatidikoez kutsatuta izateko modu bat zela<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.</ref>. Martzialen esanetan, etxeak zaintzen zituzten txakurrek, gorotzak egiteaz gain, janari-hondarrak eta giza kakak jaten zituzten<ref>Mart. ''Ep''. 1.83; 12.48.8.</ref>.
Etxeko haragijaleek kutsatutako gaixotasunak (ekinokosia, amorrua...) ugariak ziren. Ektoparasitosi hutsalak, hala nola sarna edo zizareak, ohikoak ziren, baina bektoreek transmititutako gaixotasunak ere ezin ziren falta (izurria eta tifusa). Zakurrek edo beleek sarraskia jaten zuten Tiber ibaira edo zaborretan botatako gorputzetatik<ref>Briones Dieste, V., 2022, 1. or.</ref>.
Erroma hiriak arratoi arazo handirik ez izateak azal dezake izurrite bubonikorik ez egotea Justinianoren garaira arte. Zizeronek ere ez zituen karraskari horiek aipatzen etxe batean bizilagun ez desiragarritzat, baina sugeei erreferentzia egin zien<ref>Cic''. Off.'' 3.54.1.</ref>.
Erromatar hirietan, estolden eta komunen helburua ez zen patogenoen transmisioa gelditzea, gaur egun bezala; logikoa denez, mikroorganismoen kontzeptua artean ez zen ulertzen garai horretan. Aitzitik, litekeena da estolderia eta komunak eraikitzea kirats eta hondakinak publikoaren ikuspegitik ezabatzeko<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 66. or</ref>.
== Merkatuak ==
Erromatarrek hiri-espazioa merkaturatu zuten: hiri oparoagoa bihurtu ahala, merkataritza-guneak handitu eta egonkor bihurtu ziren. Dendak (''tabernae''), elikagai azokak (''macella''), biltegiak (''horrea'')<ref>''ILS'' 5910</ref> eta beste eraikuntza mota batzuk susperraldi ekonomikoaren adierazleak ziren, baita gero eta landuagoko garraio eta lehorreratze-azpiegiturak ere<ref>Flohr, M., 2020, 7. or.</ref>.
Trajanok, uholdeak saihesteko eta Erromaren hornidura ziurtatzeko, Ostian portu berri bat eraiki zuen, Tiberreko kaiak zabaldu zituen, baita bere foroari atxikitako merkatuak ere<ref>Patterson, J. R., 1992, 213. or.</ref>.
Erromaren oinarrizko elikagai gehienak ibaiz eta itsasoz ekartzen ziren, hiritik gertuko ekoizleek ez baitziren gai hiriko beharrak asetzeko. Tiberren zehar, gizonek eta idiek salgaiak garraiatzen zituzten, eta azken garraiorako, erromatar kaietatik biltegietara, milaka langile libre eta kontratatuen indarra erabiltzen zuten<ref>Erdkamp, P., 2013, 270. or.</ref>.
''Macellum'' terminoak Erromako eraikin mota bati egiten zion erreferentzia, hots, hornidura-merkatuari<ref group="oh">''Macellum'' elikagaien merkatua zen, non haragia, arraina edo inportatutako beste produktu exotiko batzuk aurki baitzitezkeen. Egitura angeluzuzena izan ohi zuen, arkupeez inguratutako esparru itxia, eta taberna ilarak zituena.</ref><ref>''ILS'' 9432</ref>. Merkatu mota hura ohikoa zen Italian zein probintzietan. Egitura angelu zuzenekoa, eta haren patio nagusia ate eta burdin itxitura batek inguratzen zuten. Erromako merkaturik ezagunenak honako hauek ziren: Zelio muinoko ''Macellum Liviae''<ref>''LTUR'' 3.73. or.</ref>'', Macellum Augusti,'' Eskilinoko ''macellum''a, ''Macellum Magnum'' edo Trajanoren ''macellum''a.
Aipatutakoez gain, Erroman baziren produktu espezifikoen salmenta biltzen zuten beste merkatu batzuk, hala nola ''Forum boarium''a<ref>''ILS'' 426.</ref>, ganaduaren merkataritzari eskainia, Palatino muinoaren eta Tiber ibaiaren artean; ''Forum holitolium''a, belar eta barazkien merkataritzari eskainitakoa, Kapitolioko muinoaren eta [[Serviar Harresiak|Serviar harresi]]<nowiki/>en artean; ''Forum piscarium''a, arrain merkataritzari eskainia, Kapitolioaren eta Tiberren artean, egungo Erromako Ghettoaren eremuan; ''Forum suarium''a<ref>''ILS'' 722.</ref>, txerri-merkataritzari eskainia, [[Marteren Zelaia (Erroma)|Marte Zelaia]]<nowiki/>ren iparraldeko hiri-kohorteen kuartelaren ondoan; ''Forum vinarium''a<ref>''ILS'' 6168.</ref>, ardoaren merkataritzari eskainia, gaur egun ''quartiere'' ''Testaccio''ren eremuan, Aventino muinoaren eta Tiberren artean. Beste merkatu batzuk ezagutzen ziren baina identifikaezinak dira, gune bakoitzaren funtzioari buruzko informazio zehatza falta zaigulako<ref>Richardson, L. Jr., 1992, 101, 159-164. or.</ref>. Ospe txarreko beste merkatu bat Suburakoa zen. Izan ere, Porfirioren hitzetan, arratsaldeetan bakarrik irekitzen zen, eta han saltzen zen goizean Erroman lapurtutakoa<ref>Porph. 7.113.1-2.</ref>.
''Taberna''k, merkatuetako eta kaleko saltoki iraunkorrak ziren, baina kaleko posturik gabeko saltzaileak nonahi ugaritzen ziren Domizianok praktika hori debekatu zuen arte, beharbada dendariek lehiakortasun ilegalez kexatu zirelako. Gainera, saltzaile horiek ez zuten ezartzen ziren espazioa garbi uzteko ardura, legeak beste establezimendu batzuen jabeei agintzen zien bezala, zeinek kalea garbitu behar baitzuten beren eraikinen aurrean<ref>Mart. ''Ep.'' 7.61.1-10; ''Tab. Her., Lex Iul.'' 53.</ref>.
Merkatu-saltzaileek (''macellarius''<ref>Col. ''Rust.'' 11.ca.9.1.</ref>'', propola''<ref>Plaut. ''Aul''. 512.</ref>), libreek edo esklaboek, negozioa beren kabuz edo errentan izan zezaketen. Merkatu eta hirietako saltzaile txiki horiek zerga bat (''vectigal'') ordaintzen zuten beren postua izateagatik<ref>Espinosa, M., 2015, 64. or.</ref>. Merkatariaren lanbidea, Zizeronen iritziz zikina zelako, gizartean gutxien balioztatutakoen artean zegoen, eta maisuak, arkitektoak edo medikuak, berriz, estimatuenak ziren<ref>Cic''. Off.'' 1.151.4-10.</ref>.
Hala ere, enperadoreak txikizkako merkataritzaren garrantzia ulertzean, saiatu ziren arautzen. [[Alexandro Severo]]k, adibidez, ardo, barazki, zapatari eta abarren saltzaileen elkarteak sortu zituen, beren ordezkari eta epaileekin<ref>''SHA Alex.Sev.'' 2.4.8.</ref>.
Elikagaiak kontserbatzeko sistemak mugatuak zirenez, merkatuak inguruan ekoitzitako produktu freskoez hornitzen ziren, batez ere<ref>Kron, G., 2012, 278. or.</ref>. ''Pastio villatica'' deiturikoak Erroma inguruko nekazaritza-zentroak ziren, barazkiak, etxeko hegaztiak eta baserriko animaliak ekoizten zituztenak hiriburuko merkatuetan saltzeko<ref>Purcell, N., 2007, 294. or.</ref>.
Merkatari erromatarrak bere produktu edo zerbitzura erakarri behar zituen kontsumitzaileak, lehiakideena baino hobea zela erakutsiz. Horretarako, zenbait estrategia eta metodo erabiltzen zituen bere produktuak aurkezteko. Metodoen artean, aipatzekoak dira saltokien sarreretan jarritako mosaikoak, kanpoko zein barruko errotulu edo margolanak, saltzaileek ordaindutakoa euren produktua literatura-testuetan aipatzeko eta sustatzeko. Nolanahi ere, publizitaterik onena produktuaren kalitatea zen, eta arrain saltsen eta gatzatzearen kasuan (''tituli picti''), gehien erabilitako kalitate-indizea ''flos'' terminoa zen<ref>Espinosa, M., 2015, 59. or</ref>.
Merkatuetan postu iraunkorra zuten saltzaileen artean, aipatzekoak dira, okinak, harakinak, arrain- eta barazki-saltzaileak besteak beste. Latinezko ''pistor'' hitzak ez ditu aleak ehotzea eta ogia egostea bereizten; horrek adierazten du Erromako okinek bi zerbitzuak egiten zituztela<ref>Erdkamp, P., 2013, 275. or.</ref>. Ogiari dagokionez, etxe aberatsenetan bakarrik zeukaten okin propioa. Jende arruntak azokara joan behar zuen ogia erostera<ref>Mart. ''Ep.'' 14.223.1.</ref>.
[[File:Mercati di Traiano - Roma.jpg|thumb|300px|<center>Trajanoren merkatua</center>]]
Dendak nonahi zeuden Erroman, baina ''honestiores''ek etxean egindako ogia eta beraiek ekoiztutako ardoa kontsumitu ohi zuten. Hori zela eta, Zizeronek bere aurkari politikoetako bati burla egin zion ogia eta ardoa saltzaileari erosten zizkiolako. Hala ere, kontsumitzaile aberatsek ere merkatari espezializatuei erositako produktuak sartzen zituzten sukaldean<ref>Cic''. Pis.'' 67.9.</ref>.
Haragiaren kasuan, Erroman hiltegirik ez egotean, abereak azokatik harategira bizirik eramaten zituzten, non sakrifikatzen eta zatitzen baitzituzten [[Txikizkari|txikizka]] saltzeko. Harakinek arazoak zituzten euliekin, animalien hondakinak kalera botatzen baitzituzten txakurrek eta karraskariek jan zitzaten<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.; Scobie, A., 1986, 421. or.</ref>.
Haragia ere auzoko ''taberna'' txikietan saltzen omen zen, [[Ponpeia|Ponpeian]] nabaria den moduan, eta badirudi talde zehatz batzuen artean, esaterako, soldadu erromatarren artean, oso ezaguna izan zela<ref>Corbier, M., 1989, 224. or.</ref>. Haragia jatea oso gomendagarria ere zen kirolarientzat<ref>Donahue, J. F., 2015, 89. or.</ref>.
Azterketa bioarkeologikoen arabera, eskeleto batzuen deformazioek adierazten dute dieta erromatarra pobrea zela eta haragi gutxi kontsumitzen zutelako<ref>Paine, R. et al., 2009, 206. or.; Griffin, R. et al., 2011, 542. or.</ref>. Hala ere, Peter Teminek uste du Erromatar Inperioaren hedapenak eta ondorioz garraio-kostuak murrizteak dieta zabalagoa ekarri zutela, fruta eta barazki berriekin eta haragi gehiagorekin. Bere kostu handiagatik goi mailako klaseei zuzenduta egon arren, Printzaldian aurreko edo ondorengo mendeetan baino animalia hezur gehiago aurkitu dira<ref>Temin, P., 2012, 224. or.</ref>.
Pobreek haragia jateko zuten modu bakanetako bat aberatsen afarietara joatea zen, non soberakinak jan baitzitzaketen. Kolumela K.o. I. mendeko autore betikoaren arabera, eskuzabaltasun hori ohikoagoa izan zen aurreko garaietan<ref>Col. ''Rust.'' 10.pr.1.1.</ref>.
Txakurrak ugariak ziren Erroman etxebizitzen ateak zaintzeko. Zurratzaileek larruagatik ehizatzen zituzten, eta behartsuek, berriz, kaleko txakur-haragia jateko. Hori kiste hedatidikoak hedatzeko modu erraza zen<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.</ref>.
Hainbat elementu konbinatu ziren elikagaien prezioak hain kezkagarriak izateko diru-sarrera baxuko herritarrentzat: lehenik eta behin, haien eros-ahalmena hain zen baxua, non diru-sarreren zatirik handiena elikagaietan gastatzen baitzuten; bigarrenik, soldatapeko askoren diru-sarrerak ezegonkorrak eta sasoikoak ziren, negua heldu orduko, garraiolariek eta peoiek, esaterako, lana galtzen zuten itsas trafikoa eta eraikuntza murrizten zirelako; hirugarrenik, alearen prezioa garestitzen zenean, hiritar askok ez zuten ordezko elikagairik. Nahiz eta benetako gosea eskalei eta etxerik gabekoei mugatu, jende arruntak bere horniduratik jan behar zuen gosea ez pairatzeko<ref>Erdkamp, P., 2013, 267. or.</ref>.
Merkatuetan, zorura jaurtitako hondakinez aparte, beste kutsadura-iturri bat komunetatik (''foricae'') zetorren. Eraikin publikoei atxikitako eta eserleku anitzeko instalazio horiek pribatutasuna eskaintzen zuten hiriko espazio publikoetan, hala nola kaleetan eta merkatuetan, baina kutsadura guneak izan ohi ziren<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 4.4. atala</ref>.
== Eraikuntza-arazoak eta hondakinak ==
Erroma etengabe berritzen zen, enperadoreek edo udal agintariek sustatutako obra publikoengatik edo ekimen pribatuagatik.Lan horien bidez, eraikinak birmoldatu eta beste batzuk eraiki ziren, hiri-espazio berrietan eta lehengo orubeetan, bai suteek kaltetu zituelako edo beren kalitate txarraren eraginez eraikinak behera etorri zirelako. Lan horiek guztiek eskulan handia behar zuten klimatologia oneko hilabeteetan.
Printzaldiaren hasieratik, aristokratek ezin izan zuten enperadoreekin lehian jarraitu eraikin berrietan eta monumentu tradizionalak berreraikitzen. Azkenean, enperadorea, erromatar bizitzaren beste hainbat alderditan bezala, patroi eta ongile bakarra bihurtu zen. Julio-Klaudiotar dinastiaren enperadoreek beren jauregiak Kapitolino muinoan eraiki zituzten. Neron harago joan zen bi eraiki zituelako: lehena, ''Domus Transitoria'' deitutakoa, Kapitoliotik Eskilinoraino hedatzen zen; bigarrena, ''[[Domus Aurea]]'', eraikitzeko ideia [[Erromako Sute Handia|Erromako sutea]]<nowiki/>ren ostean sortu zen, eta horretarako suteak Zelioko eta Opioko suntsitutako orubeak bereganatu zituen<ref>Suet. ''Ner.'' 31, 38.</ref>.
Bazeuden mantentze eta eraberritze lanetarako udal arduradunak zirenak. [[Dekurioi (Erromako armadako ofizial)|Dekurioiak]] eta [[magistratu]] nagusiak arduratu behar ziren kaleak, [[Areka|arekak]] eta estoldak eraikitzeaz eta zaintzeaz<ref>''Lex Col. Gen''. 77; ''Lex Flav. Mun.'' 19.</ref>. Ordaindu gabeko fakturei, amaitu gabeko lanei eta oreka gabeko udal kontuei aurre egiteko, K.o. II. mendetik aurrera, enperadoreek esku hartu zuten udal aurrekontuetan, ''curatores rei publicae'' izeneko funtzionarioak izendatuz<ref>Jacques, F., 1984, 4. or.</ref>.
Dena den, funts publikoak motz geratzen zirenean, gutxienez beste bi diru-iturri zeuden hiria mantentzen eta hobetzen laguntzeko. Lehenengoa zetorren magistratuek eraikuntza-proiektuetarako, jokoetarako (''ludi'') edo sakrifizioetarako gastatu behar zuten dirutik. Nahitaezko gastu horiei borondatezko beste diru-sarrera batzuk gehitu ohi zitzaizkien, eraikinen itxura hobetzeko edo jokoetan borrokalari gehiago sartzeko.
Bigarren diru iturria (''summa honoraria)'' magistratuek kargua hartu aurretik inbertitu beharreko dirua zen. ''Ob honorem'' ordainketa hori ez zitzaion aurrekontu publiko orokorrari gehitzen: hautetsiek onura publikoko helburu zehatzetarako erabil zezaketen, hauteskunde kanpainan (''pollicitatio'') agindu bezala, beti ere, kargurako hautatuak izateko ohorea (''honos'') lortzen bazuten.
Erromako geruza sozial gorenek, enperadoreak, elite inperialak (senatariek eta zaldunek, gehi [[liberto]] inperial kopuru txiki batek) eta tokiko handikiek [[Mezenasgo|mezenasgoaren]] bidez ''(evergetismo'') lagundu zuten. Inskripzioek adierazten dutenez, bertako eliteko kideak izan ziren ekarpen garrantzitsuenak egin zituztenak gizarte aitorpena lortzeko, egindako lanaren ondoan jarritako plaka batean mezenasen izena inskribatuz.
Eraikuntza-lanen datu epigrafikoek adierazten duten moduan, funts publikoek azpiegiturak (kaleak, ur-hornidura, estolderia), eraikin publikoak eta gotorlekuak finantzatu zituzten. Baina era guztietako eraikinen eraikuntza, zaharberritze edo dekorazioa ordaintzeko tokiko elitearen ekarpen ekonomikoak iragartzen dituzten inskripzio guztiak aztertuz gero, funts pribatuekin finantzatutako eraikuntzen kopurua esanguratsua izan behar zen<ref>Horster, M., 2014, 525-531. or.</ref>.
Etxebizitza xumeei zegokienez, han erabilitako materialak kalitate eskasekoak izateaz gain (adobea, adreilua, kereta, [[Txilar zuri|txilar]] edo kanabera-sabaiak), karraskarien eta bizkarroien babesleku ere izan zitezkeen<ref>Briones Dieste, V., 2018, 72. or.</ref>. Etxe batek behar adinako kalitatea izan dezan, materialak xehetasunez aukeratu behar ziren. Harriei buruz, Pliniok adierazi zuen nola eta noiz atera harrobitik, eta haietatik zein erabil zitezkeen eraikuntzan:
{{esaera2|''Harriaren izaera zalantzan dagoenean, neurri egokia da udan harrobitik ateratzea, eta urte pare bat igaro baino lehen eraikitzeko ez erabiltzea, bitartean eguraldiak ongi onduta utziz. Kaltetutako xaflak lurpeko zimenduetarako egokiagoak direla ikusiko da, eta kalterik gabekoak, aldiz, segurtasunez erabil daitezke, aire zabalean bada ere''<ref>Plin. ''HN'' 36.50.</ref>.|}}
Kaleetan sakabanaturiko hondakin organiko eta ez-organikoen kudeaketa benetako arazoa izan zen Erromako hiriarentzat. Lehen hondakin motaren kantitatea itzela zen, inperioaren hasieran, Erromako populazioa zortziehun mila eta milioi bat biztanle artekoa zenak, berrogei eta berrogeita hamar mila kilogramo gorozki inguru sor zitzakeen egunero. Giza gorotzak estolden bidez Tiberreraino bideratu ahal izatearen arazoa zen euri-ura edo iturri publikoen soberakina ez zela nahikoa. Horri gehitu behar zitzaion erromatar hustubideek ez zutela atzera egiteko mekanismorik, uholdeen kasuan estoldetan zehar etxebizitzetan sar zitezkeen ur beltzak saihesteko, ezta gas-isuriak ere, hala nola hidrogeno sulfuroa (H<sub>2</sub>S) eta metanoa (CH<sub>4</sub>). Beraz, estolden usainaz gain, leherketak ohikoak izango zirela ondoriozta daiteke<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 3.3. atala.</ref>.
Hondarrak kalean ez uztearen debekua ekiditeko, askotan, erromatarrek gauaz baliatzen ziren leihoetatik kalera hondakin solidoak edo likidoak botatzeko. Erromatarrak arazo larri horretaz konturatu ziren, eta honela jaso zuen Ulpianok bere ''Ad edictum'' ''praetoris'' 23. liburuan:
{{esaera2|''Leihoetatik botatakoagatik kalteturen bat dagoenean, epaileak medikuei ordaindutako soldatak kalkulatuko ditu, baita tratamenduaren gainerako karguak ere''<ref>Gai. ''Dig''. 9.3.7.</ref>.|}}
Kaleetan bildutako hondakinak Erromatik kanpoko aire zabaleko lubakietan (''puticuli'') botatzen ziren. Ezagunena hiriaren ekialdean zegoen, Serviar harresien ondoan eta Eskilino atearen kanpoaldean. Eremu horretako lubaki kiratsetan, gaizkileak exekutatzen zituzten eta etxegabeen eta animalien gorpuak botatzen zituzten beste hondakin batzuekin batera<ref>Bodel, J., 2014, 178. or.</ref>. K.a. I. mendearen hasieran, Eskilinoko atearen iparraldean hobi komun horietako batzuk estali ondoren, eremua [[Trabertino|marmol trabertinoko]] harriekin (''cippi'') mugatu zuten. Harri horiek adierazten zuten debekatuta zegoela zaborra botatzea eta huraxe zela hileta-suak egin zitezkeen hiritik gertueneko puntua<ref>''CIL'' 1<sup>2 n</sup>838, 839.</ref>.
[[File:Cippus bat Luzio Sentio pretorraren ediktuarekin.jpg|thumb|250px|<center>Cippus bat Luzio Sentio pretorraren ediktuarekin. Kapitolino-Museoak</center>]]
Ondoko mugarrian, ''senatus consultum'' batek debekatu zuen zedarriek zehaztutako barruko eremuan gorpuak erretzea, lurperatzea, eta zaborra edo lurra botatzea. Zinegotziek bete behar zuten legea. Ikertzaileek diotenez, ''Pagus Montanus''ek definitutako barrutia Eskilino atearen kanpoaldeko eremuari dagokio, Venus Libitinaren santutegitik gertu.
''[[Lex Iulia Municipalis]]''ek<ref>''ILS'' 6085.</ref> edilak premiatu zituen eraikin eta saltokien jabeek beren jabetzaren aurreko kaleko zatia egoera ezin hobean eduki zezaten, ura eta hondakinak pilatzea saihesteko ibilgailuek askatasunez zirkulatu ahal izateko. Jabeak kalea konpondu ezean, maizterrek egin beharko zuten, baina gero, gastatutakoa alokairutik kenduko zen<ref>''CIL'' 6.593.32; ''Tab. Her''. 7</ref>.
Papinianok ''De cura urbium'' liburuan adierazi zuen zinegotziek zaindu behar zutela tabernetako langileek beren lantokietako materialarekin kaleetako trafikoa oztopa ez zezaten. Gainera, udal-arduradunek ziurtatu behar zuten kaleetan ez zela liskarrik egongo. Ordena publikoaz gain, kaleak garbi eusteaz arduratu behar ziren, gorotzik egon ez zedin, eta gorpuak edo larruak bide publikora bota ez zitezen, usteltzeko arriskua zegoelako<sup>239</sup>.
Erromatarrek askotan ez zuten jakin hondakin biodegradagarrien kopuru ikaragarriarekin zer egin, hala nola eraikuntzak ateratakoekin, edo erromatarren eguneroko zereginetan erabiltzen ziren zeramikazko edo beirazko ontzien hondarrekin. Horien artean aipagarrienak dira ''dolia'' edo ''dolia curta'', edo likidoak eta ''garum''a garraiatzeko erabiltakoak, anforak kasu. Mediterraneoan zehar Erromara iritsitako produktuen kopurua zela eta, ohikoa zen, ontzien hauskortasunaren ondorioz, asko eta asko apurtzea, gehienbat Ostiako portuan deskargatzen zirenean.
Kontuan izanik hondakinak eta gorotzak gurdietan erretiratzen zirela, eta zirkulazio-arazoak saihesteko legeak eguzkia sartzen zenetik goizeko hamarrak arte bakarrik baimentzen zuela garraiatzea, erraz ondoriozta daiteke, eraginkortasuna zela eta, zabortegiak ez zirela hiritik urrun egongo<sup>240</sup>.
Tazitok K.o. 65. urteko sute handiaren hondakinen garraio masiboaren egoera deskribatu zuen. Neronek, Tiberretik gora alearekin Erromara alea garraiatzen zuten ontziak behartu zituen hondakinez kargatuta jaistera, Ostiako paduretan botatzeko<sup>241</sup>.
Zeramikaren hondakinak biltzeko, deskonposatzen zaila den materiala izanik, zabortegiak sortu behar izan ziren. Erroma ere ez zen arazo horretatik libratu, eta, izatez, bere muinoetako batean, ''Testaccio'' mendian edo ''Dei cocci'' mendian aurkitu da, elikagai-, ardo- eta olio-ontziz osatutako zabortegi handi bat, gehienbat zeramikazko hondakinez osatua, normalean anforak. Muinoak 30 metroko altuera hartu zuen eta bertara eramaten ziren anforen hondarrak pilatzeagatik sortu zen, benetako zabortegi bat sortuz. Han uzten eta apurtzen ziren portutik ekarritako anforak, beste ontzi batzuekin batera. Material horiek guztiak eta beren eduki-hondarrak karean lurperatzen ziren, usain txarrak saihesteko<sup>242</sup>.
== Erromako suteak Neronen garaian ==
Erromako urbanizazioa Neronen gustukoa ez bazen ere, ez dago argi enperadore horrek aurretiaz pentsatuta ote zuen Erromari su ematea hiria plan berri baten arabera egiteko. Suetoniok baietz uste zuen, kontsul ohi batzuk haien jabegoetan zenbait piromano zuziekin harrapatu zituztelako, baina ezin zitzaien ezer egin enperadorearen agindupekoak zirelako<sup>54</sup>. Dion Kasio ideia berekoa zen; horren ustez, enperadoreak menpekoak bidali zituen Erroman zehar hainbat tokitan sua pizteko<sup>55</sup>.
Gertakizun horren harira, Plinio Zaharrak ere uste zuen Neron izan zela Erromako sutearen arduraduna<sup>56</sup>. Senekak, berriz, suteaz eta erromatarren miseriaz hitz egiten zuen baina erantzulerik salatu gabe<sup>57</sup>.
Dena dela, Neron K.o. 64. urteko suteaz baliatu zen hiria berreraikitzeko; oinezkoentzako espaloiak estuak (''itinera'') eta kaleen zabalera handitu zituen; lehen gurdi bakar baterako kaleak ireki egin zituen bi orga aldi berean igaro ahal izateko (''viae'').
Erroma eraikuntza-estilo berri batekin eraiki zen, etxe guztien aurrean plazak egin ziren, bai kalean, bai familia bakarreko etxeetan, sua gertatuz gero, hedatu ez zedin<sup>58</sup>.
Sutearen ostean, hirigintza-plangintza berriarekin, jendez gainezkatzearen ondorioak arindu ziren, eta Erromako biztanle gehienen bizi-giroa osasuntsua izatetik urrun bazegoen ere, litekeena da Erdi Aroko hiri gehienena baino hobea izatea<sup>59</sup>.
Hiriburuan, sutetik salbatu ziren auzoak berreraiki ziren, ez galiarrek sortutako sutearen ondoren egin zen moduan, bereizi gabe eta zatituta, baizik eta kaleak eta etorbideak zabalagoak eta lerrokatuagoak egin zirela, baita altuera mugatuko eraikinak eta espazio irekiak ere. Apartamentu blokeen aurrean arkupeak jarri ziren, suaren aurkako babes gisa. Gehienak Neronek ordaindu zituen, baina suteak kaltetutako eraikinen eta orubeen jabeak ere behartu zituen zaborrik eta hondakinik gabe uztera.
Berreraikuntza bizkortzeko, sari bat eskaini zien etxe berrien jabeei, baina soilik eraikinak aldi jakin baten barruan altxatzen bazituzten. Suak sortutako hondakinetik orubeak garbitzeko, Ostiatik gariarekin zetozen ontziak hondarrez beteta itzultzeko agindu zuen, Ostiako zingiretan botatzeko.
Neronen hirigintza-planaren barruan, eraikinen ondoan iturri berriak egin zituzten suak itzaltzeko neurri gisa. Beraz, legez kanpo egindako ur-bilketak moztu ziren, herritarrei behar adina ur emari ziurtatzeko<sup>60</sup>.
239Pap''. Dig.'' 43.10.1, 3-5.
240''CIL'' 6.593.66.
241Tac. ''Ann''. 15.43.1.
242Zamora-Manzano, L., 2017, 71, 83. or.
== Oharrak ==
{{erreferentzia_zerrenda|taldea=oh}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|3}}
== Bibliografia ==
*Bodel, J. (2014). The life and death of ancient Roman cemeteries. Living with the dead in imperial Rome. In C. Häuber, F.X. Schütz & G.M. Winder (Ed.), ''Reconstruction and the Historic City: Rome and Abroad'' (177-195. or.). Hausdruckerei der Ludwig-Maximilians-Universität München.
*Briones Dieste, V. (2022). ''Was ancient Rome the perfect environment for zoonoses transmission?, Travel Medicine and Infectious Disease,'' <nowiki>https://doi.org/10.1016/j.tmaid.2020.101740</nowiki>
*Briones Dieste, V. (2018). La antigua Roma y las zoonosis. ''Revista Complutense de Ciencias Veterinarias,'' ''12(''2), 71-80 [ejournal]. https://doi.org/10.5209/rccv.60895.
*Bruun, C. (2015). The City of Rome. In C. Bruun & J. Edmondson (Ed.), ''The Oxford Handbook of Roman Epigraphy'' (471-494. or.). Oxford University Press.
*Carcopino, J. (1968). ''Daily Life in Ancient Rome.'' Yale University Press.
*Corbier, M. (1989). ''The ambiguous status of meat in ancient Rome. Food and Foodways,'' 3(3), 223–264. <nowiki>https://doi.org/10.1080/07409710.1989.9961951</nowiki>
*Donahue, J. F., (2015). ''Food and Drink in Antiquity. Readings from the Graeco-Roman World'', Bloomsbury Academic.
*Erdkamp, P. (2013). The food supply of the Capital. In P. Erdkamp (Ed.), ''The Cambridge Companion to Ancient Rome'' (262-277. or.). Cambridge University Press.
*Espinosa Bueno, M. (2015). ''El consumo de pescado y producto del mar en la sociedad romana. Implicaciones sociales, culturales e ideológicas'' [Master Amaierako Lana, Universidad de Sevilla].
*Flohr, M. (2020). ''Urban Space and Urban History in the Roman World,'' Routledge. New York.
*Griffin, R., Pitts, M., Richard, S., & Brook, A. (2011). Inequality at late Roman Baldock, UK: The impact of Social Factors on Health and Diet. ''Journal of Anthropological Research, 67''(4), 533-556.
*Horster, M. (2014). Urban Infrastructure and Euergetism. In C. Bruun & J. Edmondson (Ed.), ''Oxford Handbook of Roman Epigraphy'' (515-536). Oxford University Press.
*Jacques, F., (1984). ''Le privilège de liberté. Politique impériale et autonomie municipale dans les cités de l'Occident romain (161-244),'' École française de Rome. <nowiki>https://www.persee.fr/doc/efr_0000-0000_1984_mon_76_1#efr_0000-0000_1984_mon_76_1_T1_0001_0000</nowiki>
*Koloski-Ostrow, A. O. (2015). ''The Archaelogy of Sanitation in Roman Italy: Toilets, Sewers, and Water Systems.'' University of North Carolina Press.
*Kron, G. (2012). Food production. In W. Scheidel (Ed.), ''The Cambridge Companion to the Economic History of the Roman World'' (156-212. or.). Cambridge University Press.
*Le Roux, P. (2015). ''Erromatar Goi Inperioa Mendebaldean.'' Euskal Herriko Unibertsitatea.
*Mandich, M. J., (2015) Re-defining the Roman ‘suburbium’ from Republic to Empire: A Theoretical Approach, ''TRAC 2014.'' ''Proceedings of the Twenty-Fourth Annual Theoretical Roman Archaeology Conference,'' The University of Reading https://doi.org/10.16995/TRAC2014_81_99''.''
*McCormick, M. (2003). Rats, Communications, and Plague: Toward an Ecological History, in ''The Journal of Interdisciplinary History, 34''(1), 1-25. <nowiki>https://doi.org/10.1162/002219503322645439</nowiki>
*McGinn, T. (2004). ''The Economy of Prostitution in the Roman World: A Study of Social History and the Brothel.'' Ann Arbor. <nowiki>https://doi.org/10.3998/mpub.17679</nowiki>
*Morley, N. (2005). The salubriousness of the Roman city. In H. King (Ed.), ''Health in Antiquity'' (192-204. or.). Routledge.
*Paine, R. R., Vargiu, R., Signoretti, C., & Coppa, A. (2009). A health assessment for Imperial Roman burials recovered from the necropolis of San Donato and Bivio CH. ''Journal of Anthropological Sciences, 87'', 193-210.
*Patterson, J. R. (2000). Living and Dying in the City of Rome: houses and tombs. In J. Coulston and H., Dodge (eds.) ''Ancient Rome: The Archaeology of the Eternal City''. Oxford: Oxford University School of Archaeology Monograph 54: 257–289.
*Patterson, J. R. (1992). The City of Rome: From Republic to Empire, ''The Journal of Roman Studies,'' Vol. 82 (1992), pp. 186-215. <nowiki>http://www.jstor.org/stable/301291</nowiki> <nowiki>https://sci-hub.se/https://doi.org/10.2307/301291</nowiki>
*Platner, S. B. (1929), ''The Topography and Monuments of Ancient Rome,'' Franklin Classics Trade Press arg.
*Purcell, N. (2007). ''T''he Horti of Rome and the Landscape of Property. In E. Macdougall (Ed.), ''Ancient Roman Villa Gardens'' (287-203. or.). Harvard University Press.
*Richardson, L. J. (1992). ''A new topographical dictionary of ancient Rome''. Johns Hopkins Univ. Press.
*Rocca, S. (2019). Foreigners at Home: The Historical Geography and Demography of the Jews of Ancient Rome. In N. Andrade, C. Marcaccini, G. Marconi & D. Violante (Ed.), ''Ancient Cities 1. Roman Imperial Cities in the East and in Central-Southern Italy'' (438-467. or.). L’Erma.
*Roman, L. (2010). Martial and the City of Rome. ''The Journal of Roman Studies, 100,'' 88-117. <nowiki>https://doi.org/10.1017/S0075435810000092</nowiki>
*Scobie, A. (1986). Slums, Sanitation, and Mortality in the Roman World. ''Klio, 68,'' 399-433.
*Storey, G. R., (2002), ''Regionaries-Type Insulae 2: Architectural/Residential Units at Rome.'' American Journal of Archaeology'','' 106(3), 411-434., https://doi.org/10.2307/4126281.
*Temin, P. (2012). ''The Roman Market Economy.'' Princeton University Press.
*Torregaray, E. (2011). Sexo en Roma del mito a la realidad. ''Bitarte'', ''55'', 5-22.
*Yavetz, Z. (1958). The Living Conditions of the Urban Plebs in Republican Rome. ''Latomus, 17''(3), 500-517.
== Ikus, gainera ==
*[[Ur_sakratuak_Erromatar_Inperioan]]
*[[Erromako ur-hornidura Erromatar Inperioan]]
*[[Erromako ur-kontsumoa Erromatar Inperioan]]
*(ing) [[:en:Suburra|Subura]]
*(ing) [[:en:Domus_Transitoria|Domus Transitoria]]
== Kanpo estekak ==
* ''CIL'' (''[https://cil.bbaw.de/en/homenavigation/the-cil/volumes Corpus Inscriptionum Latinarum]'')
* ''ILS ([[iarchive:inscriptioneslat01dessuoft/page/n11/mode/2up|Inscriptiones Latinae Selectae]]).''
* ''LTUR'' ([https://archive.org/details/lexicon-topographicum-urbis-romae-suburbium-4-m-q-2006/Lexicon%20Topographicum%20Urbis%20Romae%20-%20Suburbium%202%20-%20C-F%20%282004%29/page/220/mode/2up?q=Camenae Lexicon Topographicum Urbis Romae Suburbium])
* Oxford Classical Dictionary, 4th Edition, Abbreviations List https://oxfordre.com/classics/page/3993
* (ing) [[:en:Mefitis|Mefitis]]
*(ing) [[:en:Cloacina|Cloacina]]
*{{Erreferentzia|izenburua=Suburra|hizkuntza=en|data=2024-10-06|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Suburra|sartze-data=2024-11-10|encyclopedia=Wikipedia}}
*(es) [[:es:Templo_de_la_Paz|El Templo de la Paz]]
[[Kategoria: Ura]]
[[Kategoria: Kutsadura]]
[[Kategoria: Erromatar akueduktuak]]
[[Kategoria: Antzinako Erroma]]
{{autoritate kontrola}}
{{commonskat}}
at6uab1314j6suel27r12zmxi9wj2tl
9976073
9975403
2024-11-21T10:37:51Z
Lasterketak
49276
/* Eraikuntza-arazoak eta hondakinak */
9976073
wikitext
text/x-wiki
= Erroma hiriko kutsadura antzinitatean =
Erromatarrak zuzenean eragiten zieten bi kutsadura moten jakitun ziren: kutsadura fisikoa eta kutsadura erlijiosoa<ref>Ikus [[Heriotza antzinako Erroman]]</ref>. Lehenengoak Erromako osasungarritasunari eragiten zion<ref group="oh">Dionisio Halikarnasokoaren esanetan, nahiz eta eremua zingiratsua izan, Troiatik ihes egin zutenen bigarren belaunaldikoek beste abantaila batzuk kontuan izan zituzten toki hori aukeratzean Erroma eraikitzeko. Livio, Plutarko eta Plinio beste iritzikoak baziren ere.</ref><ref>Dion. Hal. ''Ant. Rom.'' 1.72.1-2; Livy 1.7.1.1; Plut. ''Rom''. 9; Plin. ''HN'' 3.9.</ref> eta, ondorioz, biztanleen osasunari.
Kutsadura-mota hark zerikusia zuen [[Erroma hiriko drainatze eta saneamendua Antzinako Erroman|Erromak zingira-leku]] batean altxatua izanarekin. Horregatik, esan daiteke Erromako kutsaduraren jatorria hiria toki zingiratsu batean eraikitzean zetzala, non eltxoek eragindako malaria bezalako gaixotasunak ohikoak izango liratekeen. Hala ere, denborak aurrera egin ahala, arazo horiek konpontzen joan ziren paduren drainatzearekin, estoldak eraikitzearekin eta baliabide gehiagoko populazioa zazpi muinoen magaletara mugitzearekin, han altuerak eta haizeak gaixotasunak eta kiratsak urruntzen baitzituzten. Palatino eta Kapitolioko muinoen artean kokatutako leku paduratsua hustu ondoren, hiriko erdigunea bihurtu zen, hortaz, [[Erromatar foroa]] mendeetan zehar eguneroko bizitzaren erdigunea izan zena. Bertan garaipen-prozesioak, hauteskundeak, epaiketa kriminalak, gladiadoreen borrokak eta merkataritza-guneak antolatzen ziren.
Gainera, bazeuden beste faktore batzuk kutsadura areagotzen zutenak, adibidez kaleen eta merkatuen (''[[Macellum|macella]]'') zikinkeria eta zarata, ur zikinen drainatzearen funtzionamendu txarrak, zikinkeria, kaleetan abandonaturiko gorpuak, giza hondakinen pilaketak, hilerrien eta nekropolien egoera negargarriagatik, eta kutsadura akustikoa.
== Hiriko topografia eta biztanle-dentsitatea ==
Erroman kutsadurak gainpopulazioarekin zerikusi handia zuela jakinik, agintariak legeriaren eta hiri-erreformen bidez kutsadura murrizten saiatu ziren biztanleei bizi-egoera hobeak eskaintzekotan<ref>Bruun, C., 2015, 487-488. or.</ref>. Hala ere, ezer gutxi egin ahal izan zuten immigrazioaren etengabeko fluxuaren aurrean, ostatua nonahi bilatzen zuena.
[[File:RegioIIRome2.png|thumb|300px|<center>Erromako Augustoren eskualdeak</center>]]
Arazoa zen Erromak lurralde berriak konkistatu ahala, hango bizilagun asko hiriburura zetozela. Lehen etorkinak [[Italiar penintsula|Italiar penintsulatik]] etorri ziren, nekazaritzaren etekin ekonomikoaren beherakadaren ondorioz. Arrazoia zen Erromak lurralde berriak konkistatu ahala, gerren galtzaile asko, esklabo bihurtuta, Italiara eraman eta nekazaritzan lan egitera behartzen zituztela. Ondorioz, eskulan merke horrek elikagaien prezioak hondoratu zituen eta nekazari tradizionalek beren soroak utzi behar zituzten errentagarritasun faltagatik. Aukera horretaz jabe berriak baliatu ziren latifundioak sortzeko, eta horiekin elikagaien ekoizpen masiboaren etapa berri bati ekiteko.
Erromara emigratzeko beste erakargarri bat superpopulazioa bera izan zen. Ekonomiaren ikuspegitik, hiri-biztanleriaren kontzentrazioa abantaila zen etorkinentzat, kontsumitzaile talde sendoa osatzen baitzuen, eta heldu berriek beren ondasun eta zerbitzuak eskaini zitzaketen. Errepublikaren garaitik jende askok emigratu zuen Erromara, pentsatuz janaria prezio baxuan edo doan lortzeko asmotan, baina laguntza hori ez zegoen eskuragarri hiriko edozein biztanlerentzat baizik eta bakarrik hiritartasun osoko erromatarrentzat.
Tradizioaren arabera, Erroma inolako planik gabe berreraiki zen K.a. IV. mendeko galiar inbasioaren ondoren. Hondakinetatik hasita, etxe berriak egin ziren hirigintza planik erabili gabe. Poliki-poliki, auzo aristokratikoak pobreenetatik bereizi ziren, eta K.a. I. mendean [[plebe]] gehiena [[Aventino|Aventinon]], [[Zelio|Zelion]] (txikizkako merkatarien erdigunea) eta Argileton (zapatarien eta liburu-saltzaileen erdigunea) kontzentratu zen<ref>Yavetz, Z., 1958, 505. or.</ref>.
Hala eta guztiz ere, banaketa hori ez zen guztiz behin betikoa izan, auzo txiroetan pertsona garrantzitsuak eta aberatsak bizi izan zirelako. Adibidez [[Ponpeio|Ponpeiok]] egoitza izan zuen Karinae barrutian<ref>Cic. ''Har. resp''. 49.</ref> (Zelioren eta [[Eskilino|Eskilinoaren]] artean); [[Julio Zesar]] ''[[pontifex maximus]]'' izan baino lehen, Suburan bizi zen, baita [[Luzio Kornelio Sila|Sila]]<ref>Plut. ''Sull''. 1.</ref> eta [[Zesar Augusto|Augusto]]<ref>Suet. ''Aug''. 72.</ref> zenbait momentutan ere.
Jakina da aurrerapen teknologikorik gabe hiri batek ezin diola biztanleriaren tamainari eutsi. Erromatarrek berrikuntza egin zuten ingeniaritza hidraulikoan eta zibilean: airearen, uraren eta animalien indarra, egurra, hormigoia eta masa-ekoizpena bikain erabiliz. Ondasunen estandarizazioan, banaketan, espezializazioan eta nekazaritza-teknologien garapenean maisuak izan ziren. Aurrerapen horiek guztiek ekoizpena eta ekonomia garatu zituzten hainbat mendetan<ref>Mandich, M. J., 2015, 87. or.</ref>. Hori zela eta, Erromak, Italiak eta inperioaren ekonomiak bultzaturik, hazkunde demografiko handia izan zuen.
Silaren garaitik [[Printzealdia (Antzinako Erroma)|Printzaldira]] arte, Erromako populazioa pixkanaka-pixkanaka handitu zen, eta are bizkorrago [[Antoninotar dinastia|Antoninoen]] gobernupean, hiru mendez banatutako bi estatistika-multzoek adierazten digutenez. Horren harira, Erromari buruzko bi dokumentuek (''Curiosum'' eta ''Notitia'') hiriari buruzko erreferentziak eta estatistiken laburpenak ematen dituzte. Informazio hau Augustok egindako Erromako banaketa 14 eskualdetan oinarritzen zen. Esan beharra dago dokumentu hauek K.o. IV. mendeko konpilazioak direla, Dioklezianoren azken egunetan, K.o. 305aren inguruan, edo Konstantinoren agintaldian<ref>Storey, G. R., 2002, 412. or.</ref>.
Txosten horiek erromatar ''vici''en errolda bat ematen dute, hau da, mugakide ziren kaleek elkarren artean banatzen zituzten hamalau barrutietako auzoena<ref>Suet. ''Aug''. 30.</ref>. Augustok administrazio berezi bat eman zion ''vicus'' bakoitzari, ''magister'' batek zuzenduta eta [[Larak|lare]] aldare batek mugaturik kaleen gurutzetan. Banaketa horren ondoren, [[Vespasiano|Vespasianok]] eta [[Tito|Titok]], Erroma 265 ''vici''tan zatitu zuten<ref>Carcopino, J., 2004, 38. or.</ref>. Augustok hasitako Erromaren plangintzak etxebizitza bloke izugarri eta neurrigabeak ugaritu zituen.
Erroman biztanleria-dentsitatea asko aldatzen zen haranaren hondoan edo muinoen magalean bizitzearen arabera. Yavetzek kalkulatu zuenez, Erromak 1.000.000 biztanle bazituen, ''domus''etan (esklaboak barne) 200.000 eta 300.000 pertsona artean biziko ziren, eta gainerako 700.000-800.000 pertsonen etxebizitzak intsulak edo bestelako ostatuak izango ziren<ref>Yavetz, Z., 1958, 504. or.</ref>.
Palatinotik, [[Julio-klaudiotar dinastia|Julio-Klaudiotar]] aldiko enperadoreek dentsitate gutxiagoko eremuetara zabaldu zituzten beren jabetzak ''horti''<ref group="oh">''Hortus'' hitza, hasiera batean, hiritik kanpoko baratzeak izendatzeko erabili bazen ere, K.a. I. mendean honela deitzen zitzaien luxuzko bizilekuei, eta egoitza horiek landa-ingurune bat eskaintzen zieten jabeei Erromatik hurbil.</ref> izenekoak sortzeko, baina, batzuetan, aristokraziari lurrak kentzen zizkioten zilegiak ez ziren moduak erabiliz.
[[Neron|Neronek]] ''Domus Transitoria'' eta ''[[Domus Aurea]]'' Eskilinoko ''horti'' jauregiarekin konbinatu nahi izan zituen. Asmo handiko proiektu horrek landa- eta hiri-elementuak integratuko zituen luxuzko konplexu artifizial batean. [[Flaviotar dinastia|Flaviotarren]] jauregia, aldiz, [[Palatino|Palatinoan]] eraiki zen berriro<ref>Patterson, J. R., 2000, 260. or.</ref>.
Gainpopulaziorekin loturik etxebizitza falta zegoen. Biztanleriaren estraturik baxuenak, [[Patrizioak|''patrizioe''n]] adina baliabide ekonomikorik ez zutenez, zorionekoenak etxe-blokeetako gela txikietan (''insulae'') pilatuta bizitzearekin konformatzen ziren, zeinen eraikuntza-kalitatea ideala izatetik oso urrun baitzegoen. Dena den, egoera okerragoa zen baliabide ekonomikorik ez zutenentzat, arkupeen azpiko eraikuntza inprobisatuetan (''ergasteria'') edo mausoleoetan aterpea bilatu behar zutelako, azken hauek ''[[pater familias]]''en baimenarekin eta gainbegiratzearekin.
Erromako egoitzen prezioaren etengabeko igoera justifikatzeko ustezko arrazoietako bat izango zen seiehun senatari erromatarrek beren aberastasunen zati bat Italiako higiezinetan eta lurretan inbertitzeko zuten betebeharra, ziurrenik Erromako senatuko bileretan haien presentzia bermatzeko<ref>Bruun, C., 2015, 477. or.</ref>. [[Trajano|Trajanoren]] garaian, esaterako, senatariek beren ondasunen herena inbertitu behar izan zuten Italiako lurretan<ref>Plin. ''Ep''. 6.19.4.</ref>; Marko Aurelioren agindupean, ordea, eskakizuna laurden batera murriztu zen<ref>SHA ''M. Ant.'' 11.8</ref>.
Espekulazioaren ondorioz, aberatsek etxeak eta ''domus''ak erosten zituzten bitartean, pobre asko kale gorrian bizi ziren. Martzialek egoera hau salatu zuen epigrama batean:
{{esaera2|''Jauregi bat duzu Eskilino muinoan, eta beste jauregi bat Diana muinoan; eta beste batek bere burua altxatzen du Patrizioen eremuan<ref group="oh">Servio Tuliok patrizioei emandako zatia, Eskilino muinotik ez oso urruti.</ref>. Zure bizileku batetik Zibele alargunaren tenplua ikusten duzu, beste batetik Vestarena; beste batzuetatik Kapitolio zaharra eta berria begiratzen dituzu. Esadazu non aurki eta bila zaitzaket: nonahi bizi den gizon bat, Maximus, ez da inon bizi''<ref>Mart. ''Ep'' 7.73.</ref>.|}}Martzialek erromatar superpopulazioa eta hiri-giroa ikuspegi materialista batetik irudikatu zuen, non ohikoak baitziren sexu-eszenak, literatura-giroa, klientelismoa eta finantzak. Horregatik, Martzialen idatziak oso garrantzitsuak dira erreferentzia topografikoen dentsitatea zehazteko<ref>Roman, L., 2010, 90. or.</ref>.
Gertuko Ostia hiriak adibide gisa balio dezake inguruko Erromako etxebizitza arazoa azaltzeko. Aipatutako biztanleriaren %90 bere dendetan (''tabernae'') bizi zen, intsuletako logeletan, ostatuetan (''hospitia, stabularia, capponae, deversoria''), edo zuzenean kale gorrian (arkupeak, gangak, zubiak edo eskailerak)<ref>Briones Dieste, V., 2018, 72. or.</ref>.
Giza jarduerak sortutako hondakin solidoek eta likidoek eragindako kutsaduraz gain, kutsadura akustikoa nabaria zen, jarduera ekonomikoaren zalapartak eta kalez kale ibiltzeak eragiten zituztenak. Horiek guztiek eragin zuzena izango zuten erromatarren osasunean.
== Auzoak ==
Erromatarrak adituak ziren konkistatutako herriak eta tokiak zenbatzen, neurtzen eta haietan hirigintza planak ezartzen. Horregatik, hiriak zonifikatu zituzten, eta Erroma hiriari zegokionez, zenbait muga zituen, adibidez, fisikoak, erritualak, ekonomikoak eta juridikoak.
Erromatarren mugarik nagusiena hiriko perimetroarena zen, hots, ''[[pomerium]]''arena<ref group="oh">''Pomerium'' edo ''pomoerium (''latinezko ''postmoerium'' hitzetik: harresiaren ostean) Erroma hiriko muga sakratua zen. Legez, Erroma bakarrik ''pomerium'' barruan zegoen, beraz, kanpoaldeko Erromari zegozkion lurrak ez ziren Erroma.</ref><ref>Carcopino, J., 2004, 23. or.</ref>, zeinak berriki aipatutako lau kategoriak biltzen baitzituen. Zonifikazioak zirela medio, zenbait talde hiritik kanporatu ziren, hala nola, erlijio batzuen kideak, talde etnikoak edo zenbait lanbidetakoak<ref>McGinn, T. A., 2004, 140. or.</ref>.
Erromako jende gehiena osasungarritasun gutxiagoko auzoetan pilatzen zen zazpi muinoen oinetan. Alde horietan, bizi-egoera kaskarrenen artean, prostituzioa ohiko jarduera zen, eta mota guztien artean kalekoa hedatuena zen, zinegotziek araututa bazuten ere. Jarduera horren tokirik aipagarrienak ziren ''vicus Tuscus''; etruriar auzoa (hiriko auzorik jendetsuenetako bat), eta ''vicus Turarius'', Suburarako bidean zegoena<ref>Torregaray, E., 2011, 10. or.</ref>, hots, burdelen auzo tradizionala. Subura, [[Viminal]]<nowiki/>eko, Eskilinoko eta Palatinoko muinoen oinetan kokaturik zegoen. Hala ere, putetxeen presentzia ez zen auzo pobreenetara mugatzen, Erromatar Foroan bertan burdelen ebidentzia ez baita baztertzekoa; Titoren arkutik gertu, ''Via'' ''Sacra''n, putetxe bat zegoen. Era berean, azpimarratzekoa da ''cauponae'' izenekoetan, ostalaritzaz gain, prostituzioarekin lotutako beste zerbitzu batzuk ere eskaintzen zituztela<ref>McGinn, T. A., 2004, 247. or</ref>.
Subura Erromako auzo zabalena eta jendeztatuena zen. ''Murus terreus'' azpian kokatua, Karinaeko<ref>Varro ''Ling.'' 5.48.2-3.</ref> eta Kirinaleko magalean zehar hedatzen zen Viminal eta Eskilino muinoetaraino<ref>Richardson, L., jr., 1992, 373. or. </ref>. Suburako bizilagunak, beste auzoetako monumentuz eta zerbitzu publikoez inguraturik egon arren, egoera tamalgarrietan bizi ziren<ref>Platner, B. S., 1929, 500-501. or.</ref>. K.o. II. mendearen hasieran. Juvenalek satira erabili zuen [[Cloaca Maxima]] estoldarik itogarriena zela salatzeko, bereziki Suburatik igarotzean. Haren arabera aingirak estolda honetatik Suburaraino igotzen ziren. Gainera, estolda auzo horretan, hondakinen pilaketa puntu garrantzitsu bat zen, hiri osoko nazkagarriena. Poetaren arabera, bertan bukatzen ziren ardo merkearen kontsumo handiaren ondoriozko isurketak, baita auzoan kontsumitutako janari txarraren ondorengo gorotzak ere<ref>Juv. 5.106.</ref>. Bestalde, Suburako etxebizitzen bizigarritasun-egoera txarrak zirela eta, bertatik izurriteak erraz hedatzen ziren baita Erromako beste auzoetatik ere. Bada, heldutasunera iristeko, suburatarrek immunitate-sistema sendoa izan behar zuten<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 4.3.</ref>.
[[File:Roma, via Tor de' Conti e muro della Suburra nel 1880.jpg|thumb|300px|<center>Erroma, ''Tor Conti''ren bidea eta Suburako harresia 1880an</center>]]
Bailararen behealdea K.a. 46. urtean hartu zuen lehenik Zesarren foroak, Kapitolioko muinoaren ekialdeko oinetan, eta, ondoren, Augustoko foroa K.a. 2. urtean jarri zen. Koliseoren ondoan, beste eraikin batzuk altxatu ziren, esaterako, [[Bakearen Templua (Cardiff)|Bakearen tenplua]] K.o. 75ean; Nervaren foroa K.o. 97an, eta azkenik, Trajanoren foroa, K.o. 112. urtean. Augustoren garaian, harresi bat eraiki zen gune monumental hauek Subura etxebizitzetatik maiz sortzen ziren suteetatik babesteko<ref group="oh">Gaur egun dirauen harresia da.</ref>.
Augustok, inperioaren mugak ziurtatu eta ordura arte ezezaguna zen bake garaia inauguratu ondoren, Janoren tenplua handikiro itxi zuen. Bakearen ondorioetako bat izan zen Erroma Servio Tulioren harresietatik kanpo hedatzea. Bi garapen-eremu nagusiak ziren Marteren zelaia eta, Tiber ibaiaren beste aldea, ''Transtiberinum''. Erromaren hedapen izugarriaren ondorioetako bat Augustok, K.o. 7an, Erroma hamalau eskualde administratibotan (''regiones'') banatzea izan zen, Erroma errepublikarraren lau eskualdeen ordez<ref group="oh">Errepublikan lau eskualde zeuden ''pomerium''aren barruan: ''Suburana, Esquilina, Collina'' eta ''Palatina.''</ref><ref>Varro ''Ling''. 5.45.3.</ref>.
Tiber ibaiaren ezkerraldean 13 eskualde zeuden, baina eskuinaldean bakarrik ''Transtiberinum'' izenekoa. Lehenengo bost eskualdeak harresien barruan zeuden, baina beste bost batzuek azaleraren erdia ''pomerium''aren barruan zuten eta beste erdia kanpoan. Alabaina, ''Eskilino, Via Lata, Circo Faminius'' eta ''Transtiberinum'' izenekoak, ''pomerium''etik kanpo geratu ziren.
Lehen eskualdea, ''[[Porta Capena]]'' izenekoa, kanpoaldean zegoen baina garai hartan hiriaren erdigunea bihurtu zen. K.o. 274an, [[Aureliano|Aurelianok]] ia 19 kilometroko harresia eraiki zuen germaniar inbasioen aurka babesteko, baina Augustoren eskualde batzuk kanpoan utzi zituen. Asmoa ez zen hiriko perimetro osoa inguratzea, baizik eta puntu estrategiko nagusiak elkarren artean lotzea, ''pomerium'' berri honetan, akueduktuak bezalako aurreko eraikuntzak aprobetxatuz<ref>Carcopino J., 2004, 24-25. or.</ref>.
Neronen erregealdian izandako sutearen ondoren eraikitako Erromak kale lerrokatuak eta erregularrak zituen, etorbide zabalekin. Etxeen altuera murriztu eta haien artean espazio irekiak sortu zituzten. Aldi berean, intsulen aurreko aldeari arkupeak atxiki zizkieten suteen aurkako babes gisa<ref>Tac. ''Ann''. 15.43.1.</ref>.
Harrigarria da [[Romulo eta Remo|Romulok]] sortutako hiriaren bilakaera ikustea, hasieran 3 ate besterik ez zituen ere, [[Vespasiano|Vespasianoren]] garaian Erromako zazpi muinoak inguratzen zituzten harresien zirkunferentzia 21 kilometrokoa zen. Edonola ere, Augustoren hamalau barrutiko banaketari eutsi zioten, guztira 265 gurutze-biderekin. Plinio Zaharrak zioenez, munduan ez zegoen tamainaz aldera zitekeen beste hiririk<ref>Plin. ''HN'' 3.9.66-67.</ref>.
Vespasianok interesa izan zuen hiriko alderdi administratiboari eta praktikoari buruz, Augustoren garaitik Erromako lehen errolda sistematikoa egin baitzuen. Erroldaren emaitzak Bakearen Tenpluko artxibo batean gorde omen zituzten<ref>Roman, L., 2010, 92. or.</ref>.
Erromako biztanleria kongestioa arintzeko beste saiakera bat egin zen K.o. hirugarren mendean. Handik aurrera, hiriko erdigunean eta foro errepublikarraren inguruan merkataritza-espazio metaketa pixkanaka desagertuz joan zen, hiriko beste gune batzuetara lekualdatu baitzen. Hala, hainbat merkatu sortu ziren, ''macellum Liviae, macellum Augusti'' (Zelio muinoan), Eskilinoko ''macellum''a, ''Macellum magnum'' edo Trajanoren merkatua, besteak beste<ref>Espinosa, M., 2015, 61. or.</ref>.
Gutxiengo etnikoek, euren jatorriaren arabera auzo bat edo beste aukeratzen zuten bizilekua finkatzeko. Horrela, jakina da [[Erromatar Errepublika|Errepublikaren]] amaieran Erromako judu gehienak Suburan bizi zirela, baina Augustoren garaian, ''Transtiberinum''eko (''Regio XIV'') barruti berrira aldatzea erabaki zuten. Barruti hori juduen eta nazionalitate bereko beste etorkin batzuen kokaleku nagusia bihurtu zen.
Inperioaren amaieran, judu-komunitateak Erromako hegoaldean (''Regio I'') eta hiriaren ekialdean (''Regio VI'') sakabanatuta zeuden. Kasu askotan, juduak kristau taldeen eremu berean bizi ziren, maiz ''tituli'' edo otoitz-etxeen inguruan kontzentraturik<ref>Rocca, S., 2019, 437. or.</ref>. Juduen asentamendua bi alditan garatu zen nagusiki, K.o. I. mendearen hasieran, Augustoren eta Julio-Klaudiar leinuaren agintaldian, eta K.o. III. eta IV. mendeetan. Hala ere, Erromako komunitate juduak ez zituen 10.000 pertsona baino gehiago lortu K.o. II. mendearen hasieran, nahiko txikia ekialdeko komunitate juduekin alderatuz gero, batez ere Egiptoko Alexandriarekin eta Asia Txikiko hainbat elkarterekin. Bestela, Erromako juduen lehen gainbehera demografikoa Antoninoren izurritearen ondorioz gertatu zen, ondoko komunitateei jazo zitzaien moduan<ref>Ibid. 458. or.</ref>.
Oro har, Kirinal eta Suburako auzo txiroetan erromatar plebea bizi zen, eta biztanleriaren dentsitatea 58.000 biztanle/km<sup>2</sup> ingurukoa zela kalkulatzen da<ref>Le Roux, P., 2015, 117. or.</ref>. Erromatar txiroen etxeen iraunkortasun faltak eta antzinatean hiria suntsitu zuten sute ugariek asko zaildu dute herri-etxebizitza asko identifikatzea; hala ere, K.a. I. mendearen amaieran eta K.o. II. mendean, elitearenak ez ziren etxebizitzen eremuak identifikatu dira Erroman. adibide interesgarri bat Piazza Celimontanako indusketetan aurkitutako intsula bloke multzoa da, sute handiaren ondoren sortua. Era berean, Kirinalaren mendebaldeko magalean eta Via Latan etxebizitzen hedapen handia izan zela dirudi. Severotarren agintaldian, K.o. III. mendearen hasieran, kasu batzuetan, ''domus'' tradizionalak intsula bihurtu ziren. Seguru asko, ''atrium''en egindako azpizatiketetan familia-talde desberdinak sartuz<ref>Patterson, J. R., 1992, 204. or.</ref>.
== Kaleetako osasungarritasuna ==
Erromako immigrazio masiboak masifikazioa, etxebizitza estandarrak, ur kutsatuak eta hondakin-pilaketak sortu zituen. Erromatar gehienak biztanleria-dentsitate handiko eremuetan bizi ziren, non zaborrak, zikinkeriak, gorotzak eta ur kutsatuak, kate trofiko edo parasitoak sortzen baitzituzten, azken ostalari gisa pertsonak, etxeko haragijaleak, karraskariak eta hegaztiak zituztela. Eraikuntza-material organikoak, porotsuak edo zuntzezkoak ere intsektuentzako eta karraskarientzako kokaleku onak izaten ziren<ref>Briones Dieste, V., 2022, 1. or.</ref>.
Erroman hilkortasuna, immigrazio handiarekin lotutakoa, Italiako beste leku batzuetan baino handiagoa izan zen, eta horrek, azkenean, gainbehera demografikoa eragin zuen. Murrizketa horiek gertatzen dira heriotza-kopurua jaiotza-kopurua baino handiagoa denean, ez tokiko biztanleria patogeno-talde guztiz desberdin baten eraginpean egon delako, baizik eta haien eraginpean maizago dagoelako. Erromaren tamaina zela eta, gaixotasun batzuk endemiko bihurtu ziren epidemikoak izan beharrean; elgorriak, esaterako, milioi erdi inguru biztanle behar ditu endemiko bihurtzeko, baztangak, tuberkulosiak eta paperak, berriz, ehun mila biztanle<ref><nowiki>https://thebiologynotes.com/endemic-diseases/</nowiki> 2023.04.14an kontsultaturik.</ref>.
Erromatarrak kutsatzeko arriskuan zeuden etengabe, baina landa-eremuko biztanleak gaixotasun bat landetara zabaltzen zenean bakarrik zeuden arriskuan<ref>Morley, N., 2005, 196-197. or.</ref>. Osasunaren gaia jorratzen zuten egile erromatar gehienek onartzen zuten landa eremuan bizitzea hirian baino osasuntsuagoa zela, beraz, irtenbidea herrialdera joatea zen<ref>Col. ''Rust.'' 1 pr. 15-19.</ref>. Zentzu horretan, elitearen ohitura izaten zen, udako hilabete beroetan, ''salubritas'' bila hiritik kanpo joatea, aldirietako landetxe batera edo Napoliko badiara<ref>Sen. ''Ep''. 104.1.4.</ref>. Zeltsok Erromaren osasungaitza nabaritu zuen, eta bizilekuaren arabera bizilagun bat ahuldu zitekeela gaineratu zuen<ref>Celsus ''Med.'' 1.2.1.</ref>.
Bestalde, Vitruviok bere ekarpen teorikoak ere egin zituen hiri osasuntsuago bat sortzeko, eta gaixotasunaren kausak kontuan hartuta, arkitektoek, haiek konpontzen, lagun zitzakeen moduak azaldu zituen. Bere ustez, arkitekto idealak medikuntzaz jakin beharko luke, beste zientzietako ezagutzak izateaz gain. Gaixotasunaren kausa gorputzeko elementuen desoreka izanik, gehiegizko beroa edo hotza, hezetasuna edo lehortasuna dela eta, arkitektoaren zeregin nagusia leku egokia aukeratzea eta eraikinak antolatzea zen, haize kaltegarrien ondorioak murrizteko. Azkenik, edateko uraren hornidura ugaria ziurtatu behar zuen<ref>Vitruv. 1.1.3, 8. proem. 3.</ref>. Arkitekturazko ideia horiek pentsatuta zeuden hiri edo eraikin berrietarako, tamalez, oso zaila izan zen gainpopulatutako Erroman abian jartzea.
Erromak zenbait parke zituen, hala nola Mezenasena edo inperialak, berdegune horiek luxu aristokratiko edo inperialarekin lotu baziren ere, hiria parke pribatu bihurtzeko haien ahaleginean<ref>Suet. ''Ner''. 31.</ref>. Litekeena da bertako landarediaren eraginak hiriko bizi-kalitatea hobetzea bertako biztanle batzuentzat, baina ez dirudi eragin handirik izango zuenik biztanleria osoaren heriotza-tasaren jaitsieran.
Frontinok, bere aldetik, adierazi zuen hiriko osasungarritasun-arazoetarako irtenbide bat edateko uraren hornidura-emariaren bolumena handitzea izango zela, akueduktu berriak eraikiz baita hiritarren ur-bereganatze kentzea ere, gauez eta egunez iturri publikoen funtzionamendua eragozten zutelako<ref>Frontin. ''Aq''. 103-104.</ref>. Gainera, horrek hiriko airea hobetuko luke. {{esaera2|''Gaur egun garbitasunaren itxura guztiz freskoa eta aire garbiagoa dago; desagertu dira klima ez-osasungarriaren arrazoiak, askotan gure hiriari ospe txarra eman diotenak''<ref>Frontin. ''Aq''. 88.3.2.</ref>.|}}
Eraikin publikoez, ur-garraioaz eta estolderiaz hiriko gobernua arduratzen zen, baina Erromako kaleen garbiketa eta haien egoera ona edilen ardura zen<ref group="oh">Legeak, gainera, herritarrei eskatzen zien, zigorpean, eraikinen fatxadak ez ezik, euren jabetzaren aurretiko bide publikoaren zatia ere garbi edukitzea.</ref>, batez ere drainatze, konponketa eta zoladura<ref>''Tab. Hera. Lex Jul.'' 20-23'';'' 25-28.</ref>. Pixka bat lehenago, Julio Zesarrek lege zorrotzak onartu zituen kaleetako zikinkeria kontrolatzeko, baina efektu eskasarekin<ref>Carcopino, J., 2004: 56-57. or.</ref>. Halaber, etxebizitzen zaramarako, abandonaturiko animalien eta gizakien gorputzerako bazegoen gaueko garraio-zerbitzu bat.
Behin Neronek, zaborra kaleetan pilaturik ikusirik, Vespasiano zinegotziari lezio bat eman nahi izan zion, eta bere soldaduei agindu zien togaren aurrealdea lokatzez zikin ziezaiotela. Une horretan ez zion aparteko garrantzirik eman egoerari, eta Vespasianok boterea hartu zuenean, Neronek abandonatutako hiria hobetzeko jainkozko esku-hartze gisa interpretatu zuen kasua<ref>Cass. Dio 59.12.3; Suet. ''Vesp''. 5.3.</ref>.
Hala ere, enperadoreen jarduerak lehendik zeuden zerbitzuak mantentzera mugatzen ziren neurri handi batean. Baliteke eskala handiko hiri-berritzea Zesarren eta Neronen tankerako megalomanoekin lotzen zelako, baina Erromako topografiak ere egin zitezkeen erreformei muga ezarri zien<ref>Suet. ''Ner.'' 16.38.</ref>.
Hiri-komisarioen (''curatores urbium'') ardura zen hiriko bideak zaintzea, zolatzea, ibaiek eraikinei kalterik ez egitea, eta behar ziren lekuetan zubiak egotea. Era berean, ikuskatu behar zituzten horma pribatuak, edo etxeari erantsitako beste edozein motatakoak, bidea ez inbaditzeko. Eraikinaren jabeek konpondu eta aldatu beharko lukete, zigorpean<ref>Pap. ''Dig''. 43.10.1.</ref>.
Erroman jakitun ziren kaleen garbitasunak eta estolden egoera onak biztanleriaren osasunarekin zuten harremana. Beraz, pretoreen ardura zen estolden garbiketa eta konponketa, estolderiako zikinkeria izurrite eta hondamenaren kausa baitzen<ref>Ulp. ''Dig''. 43.23.1.1.</ref>.
Bestalde, bide publikoari erasan ziezaiokeen obra baten egileak, hura amaitzean, jatorrizko egoeran utzi behar zuen<ref>Ulp. ''Dig''. 43.11.1.1.</ref>. Nahiz eta erromatar legeak bide publikoan egindako obrek drainatze egokia izatera behartu, ez zegoen autoritatera joaterik ur geldiek eragindako usain txarrengatik<ref>Ulp. ''Dig''. 43.8.2.29.</ref>.
Objektuak bide publikora botatzea (''effusis vel deiectis'') legeak zigortzen zuen, baina horrek kalteak edo galerak konpontzeari garrantzia handiagoa ematen zion kaleak garbi izateari baino. Labeon juristak legea gauez aplikatzen ez zela argudiatu bazuen ere, Pablok adierazi zuen bazirela jendea gauez joaten zen lekuak<ref>Paul. ''Dig''. 9.3.6.1.</ref> .
Erromak hondakinak ezabatzeko arazo itzela zuen saneamendu sistema eskas eta desegokia zelako, eta horrek elikagaiak eta ura kutsatzeko arriskua zuen. Aitzitik, nekazariek bazuten etxetik kanpo hauek metatzeko lekua, soroetan zabaldu aurretik. Varronek komunen eta gorotz-hobien kokapen ezin hobeari buruzko xehetasun handiak eman zituen, gizakiek eta animaliek ur-iturri bereiziak izan behar zituztela gomendatuz<ref>Varro. ''Rust.'' 1.11.2; 1.13.4.</ref>. Nekazariek malaria jasateko aukera gutxiago zuten haien animaliak eraikin bereizietan mantentzen zituztenean, eltxoak animalietan kontzentratzen direlako, baina hiritarrek ez zuten babes hori.
Erroman hiltegirik ez zegoenez, zegokien merkatuan (''boarium''<ref group="oh">Abelgorri-merkatua.</ref>'', suarium''<ref group="oh">Txerri-merkatua.</ref>) abereak erosi ondoren, bizirik eraman behar zituzten harategira, bidean ebakuatu eta pixa egiten zuten bitartean. Han saltzen zituzten sakrifikatuak eta zatikatuak izan ondoren, baina animalien hondakinak kalera botatzen zituzten.
Iturri klasikoek adierazten dutenez, ez zen batere erraza kale estuetan zamatutako animaliak gidatzea. Horregatik, nahiko usuak ziren haiek edo garraiatutako kargak oinezkoen gainera erortzearen ondoriozko istripuak<ref>Alfen''. Dig''. 9.2.52.2-3; Ulp. ''Dig.'' 9.2.27.33.</ref>.
[[File:Map of downtown Rome during the Roman Empire large-annotated.jpg|thumb|300px|<center>Cloaca Maxima Erromatar Inperioan, gorriz markatutakoa</center>]]
Antzinako Erroman, hiriko osasungarritasunari eragiten zion animalia asko bizi ziren<ref>McCormick, M., 2003, 8. or.</ref>. Etxeetan txakurrak eta katuak ugariak ziren; etxeko txakurrek intsulen eta ''domus''en ateak zaintzen zituzten, baina kaleko txakurrak, zurratzaileek larruagatik ehizatzen zituzten. Horretaz gain, behartsuek txakurkia jaten zuten, jakin gabe kiste hedatidikoez kutsatuta izateko modu bat zela<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.</ref>. Martzialen esanetan, etxeak zaintzen zituzten txakurrek, gorotzak egiteaz gain, janari-hondarrak eta giza kakak jaten zituzten<ref>Mart. ''Ep''. 1.83; 12.48.8.</ref>.
Etxeko haragijaleek kutsatutako gaixotasunak (ekinokosia, amorrua...) ugariak ziren. Ektoparasitosi hutsalak, hala nola sarna edo zizareak, ohikoak ziren, baina bektoreek transmititutako gaixotasunak ere ezin ziren falta (izurria eta tifusa). Zakurrek edo beleek sarraskia jaten zuten Tiber ibaira edo zaborretan botatako gorputzetatik<ref>Briones Dieste, V., 2022, 1. or.</ref>.
Erroma hiriak arratoi arazo handirik ez izateak azal dezake izurrite bubonikorik ez egotea Justinianoren garaira arte. Zizeronek ere ez zituen karraskari horiek aipatzen etxe batean bizilagun ez desiragarritzat, baina sugeei erreferentzia egin zien<ref>Cic''. Off.'' 3.54.1.</ref>.
Erromatar hirietan, estolden eta komunen helburua ez zen patogenoen transmisioa gelditzea, gaur egun bezala; logikoa denez, mikroorganismoen kontzeptua artean ez zen ulertzen garai horretan. Aitzitik, litekeena da estolderia eta komunak eraikitzea kirats eta hondakinak publikoaren ikuspegitik ezabatzeko<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 66. or</ref>.
== Merkatuak ==
Erromatarrek hiri-espazioa merkaturatu zuten: hiri oparoagoa bihurtu ahala, merkataritza-guneak handitu eta egonkor bihurtu ziren. Dendak (''tabernae''), elikagai azokak (''macella''), biltegiak (''horrea'')<ref>''ILS'' 5910</ref> eta beste eraikuntza mota batzuk susperraldi ekonomikoaren adierazleak ziren, baita gero eta landuagoko garraio eta lehorreratze-azpiegiturak ere<ref>Flohr, M., 2020, 7. or.</ref>.
Trajanok, uholdeak saihesteko eta Erromaren hornidura ziurtatzeko, Ostian portu berri bat eraiki zuen, Tiberreko kaiak zabaldu zituen, baita bere foroari atxikitako merkatuak ere<ref>Patterson, J. R., 1992, 213. or.</ref>.
Erromaren oinarrizko elikagai gehienak ibaiz eta itsasoz ekartzen ziren, hiritik gertuko ekoizleek ez baitziren gai hiriko beharrak asetzeko. Tiberren zehar, gizonek eta idiek salgaiak garraiatzen zituzten, eta azken garraiorako, erromatar kaietatik biltegietara, milaka langile libre eta kontratatuen indarra erabiltzen zuten<ref>Erdkamp, P., 2013, 270. or.</ref>.
''Macellum'' terminoak Erromako eraikin mota bati egiten zion erreferentzia, hots, hornidura-merkatuari<ref group="oh">''Macellum'' elikagaien merkatua zen, non haragia, arraina edo inportatutako beste produktu exotiko batzuk aurki baitzitezkeen. Egitura angeluzuzena izan ohi zuen, arkupeez inguratutako esparru itxia, eta taberna ilarak zituena.</ref><ref>''ILS'' 9432</ref>. Merkatu mota hura ohikoa zen Italian zein probintzietan. Egitura angelu zuzenekoa, eta haren patio nagusia ate eta burdin itxitura batek inguratzen zuten. Erromako merkaturik ezagunenak honako hauek ziren: Zelio muinoko ''Macellum Liviae''<ref>''LTUR'' 3.73. or.</ref>'', Macellum Augusti,'' Eskilinoko ''macellum''a, ''Macellum Magnum'' edo Trajanoren ''macellum''a.
Aipatutakoez gain, Erroman baziren produktu espezifikoen salmenta biltzen zuten beste merkatu batzuk, hala nola ''Forum boarium''a<ref>''ILS'' 426.</ref>, ganaduaren merkataritzari eskainia, Palatino muinoaren eta Tiber ibaiaren artean; ''Forum holitolium''a, belar eta barazkien merkataritzari eskainitakoa, Kapitolioko muinoaren eta [[Serviar Harresiak|Serviar harresi]]<nowiki/>en artean; ''Forum piscarium''a, arrain merkataritzari eskainia, Kapitolioaren eta Tiberren artean, egungo Erromako Ghettoaren eremuan; ''Forum suarium''a<ref>''ILS'' 722.</ref>, txerri-merkataritzari eskainia, [[Marteren Zelaia (Erroma)|Marte Zelaia]]<nowiki/>ren iparraldeko hiri-kohorteen kuartelaren ondoan; ''Forum vinarium''a<ref>''ILS'' 6168.</ref>, ardoaren merkataritzari eskainia, gaur egun ''quartiere'' ''Testaccio''ren eremuan, Aventino muinoaren eta Tiberren artean. Beste merkatu batzuk ezagutzen ziren baina identifikaezinak dira, gune bakoitzaren funtzioari buruzko informazio zehatza falta zaigulako<ref>Richardson, L. Jr., 1992, 101, 159-164. or.</ref>. Ospe txarreko beste merkatu bat Suburakoa zen. Izan ere, Porfirioren hitzetan, arratsaldeetan bakarrik irekitzen zen, eta han saltzen zen goizean Erroman lapurtutakoa<ref>Porph. 7.113.1-2.</ref>.
''Taberna''k, merkatuetako eta kaleko saltoki iraunkorrak ziren, baina kaleko posturik gabeko saltzaileak nonahi ugaritzen ziren Domizianok praktika hori debekatu zuen arte, beharbada dendariek lehiakortasun ilegalez kexatu zirelako. Gainera, saltzaile horiek ez zuten ezartzen ziren espazioa garbi uzteko ardura, legeak beste establezimendu batzuen jabeei agintzen zien bezala, zeinek kalea garbitu behar baitzuten beren eraikinen aurrean<ref>Mart. ''Ep.'' 7.61.1-10; ''Tab. Her., Lex Iul.'' 53.</ref>.
Merkatu-saltzaileek (''macellarius''<ref>Col. ''Rust.'' 11.ca.9.1.</ref>'', propola''<ref>Plaut. ''Aul''. 512.</ref>), libreek edo esklaboek, negozioa beren kabuz edo errentan izan zezaketen. Merkatu eta hirietako saltzaile txiki horiek zerga bat (''vectigal'') ordaintzen zuten beren postua izateagatik<ref>Espinosa, M., 2015, 64. or.</ref>. Merkatariaren lanbidea, Zizeronen iritziz zikina zelako, gizartean gutxien balioztatutakoen artean zegoen, eta maisuak, arkitektoak edo medikuak, berriz, estimatuenak ziren<ref>Cic''. Off.'' 1.151.4-10.</ref>.
Hala ere, enperadoreak txikizkako merkataritzaren garrantzia ulertzean, saiatu ziren arautzen. [[Alexandro Severo]]k, adibidez, ardo, barazki, zapatari eta abarren saltzaileen elkarteak sortu zituen, beren ordezkari eta epaileekin<ref>''SHA Alex.Sev.'' 2.4.8.</ref>.
Elikagaiak kontserbatzeko sistemak mugatuak zirenez, merkatuak inguruan ekoitzitako produktu freskoez hornitzen ziren, batez ere<ref>Kron, G., 2012, 278. or.</ref>. ''Pastio villatica'' deiturikoak Erroma inguruko nekazaritza-zentroak ziren, barazkiak, etxeko hegaztiak eta baserriko animaliak ekoizten zituztenak hiriburuko merkatuetan saltzeko<ref>Purcell, N., 2007, 294. or.</ref>.
Merkatari erromatarrak bere produktu edo zerbitzura erakarri behar zituen kontsumitzaileak, lehiakideena baino hobea zela erakutsiz. Horretarako, zenbait estrategia eta metodo erabiltzen zituen bere produktuak aurkezteko. Metodoen artean, aipatzekoak dira saltokien sarreretan jarritako mosaikoak, kanpoko zein barruko errotulu edo margolanak, saltzaileek ordaindutakoa euren produktua literatura-testuetan aipatzeko eta sustatzeko. Nolanahi ere, publizitaterik onena produktuaren kalitatea zen, eta arrain saltsen eta gatzatzearen kasuan (''tituli picti''), gehien erabilitako kalitate-indizea ''flos'' terminoa zen<ref>Espinosa, M., 2015, 59. or</ref>.
Merkatuetan postu iraunkorra zuten saltzaileen artean, aipatzekoak dira, okinak, harakinak, arrain- eta barazki-saltzaileak besteak beste. Latinezko ''pistor'' hitzak ez ditu aleak ehotzea eta ogia egostea bereizten; horrek adierazten du Erromako okinek bi zerbitzuak egiten zituztela<ref>Erdkamp, P., 2013, 275. or.</ref>. Ogiari dagokionez, etxe aberatsenetan bakarrik zeukaten okin propioa. Jende arruntak azokara joan behar zuen ogia erostera<ref>Mart. ''Ep.'' 14.223.1.</ref>.
[[File:Mercati di Traiano - Roma.jpg|thumb|300px|<center>Trajanoren merkatua</center>]]
Dendak nonahi zeuden Erroman, baina ''honestiores''ek etxean egindako ogia eta beraiek ekoiztutako ardoa kontsumitu ohi zuten. Hori zela eta, Zizeronek bere aurkari politikoetako bati burla egin zion ogia eta ardoa saltzaileari erosten zizkiolako. Hala ere, kontsumitzaile aberatsek ere merkatari espezializatuei erositako produktuak sartzen zituzten sukaldean<ref>Cic''. Pis.'' 67.9.</ref>.
Haragiaren kasuan, Erroman hiltegirik ez egotean, abereak azokatik harategira bizirik eramaten zituzten, non sakrifikatzen eta zatitzen baitzituzten [[Txikizkari|txikizka]] saltzeko. Harakinek arazoak zituzten euliekin, animalien hondakinak kalera botatzen baitzituzten txakurrek eta karraskariek jan zitzaten<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.; Scobie, A., 1986, 421. or.</ref>.
Haragia ere auzoko ''taberna'' txikietan saltzen omen zen, [[Ponpeia|Ponpeian]] nabaria den moduan, eta badirudi talde zehatz batzuen artean, esaterako, soldadu erromatarren artean, oso ezaguna izan zela<ref>Corbier, M., 1989, 224. or.</ref>. Haragia jatea oso gomendagarria ere zen kirolarientzat<ref>Donahue, J. F., 2015, 89. or.</ref>.
Azterketa bioarkeologikoen arabera, eskeleto batzuen deformazioek adierazten dute dieta erromatarra pobrea zela eta haragi gutxi kontsumitzen zutelako<ref>Paine, R. et al., 2009, 206. or.; Griffin, R. et al., 2011, 542. or.</ref>. Hala ere, Peter Teminek uste du Erromatar Inperioaren hedapenak eta ondorioz garraio-kostuak murrizteak dieta zabalagoa ekarri zutela, fruta eta barazki berriekin eta haragi gehiagorekin. Bere kostu handiagatik goi mailako klaseei zuzenduta egon arren, Printzaldian aurreko edo ondorengo mendeetan baino animalia hezur gehiago aurkitu dira<ref>Temin, P., 2012, 224. or.</ref>.
Pobreek haragia jateko zuten modu bakanetako bat aberatsen afarietara joatea zen, non soberakinak jan baitzitzaketen. Kolumela K.o. I. mendeko autore betikoaren arabera, eskuzabaltasun hori ohikoagoa izan zen aurreko garaietan<ref>Col. ''Rust.'' 10.pr.1.1.</ref>.
Txakurrak ugariak ziren Erroman etxebizitzen ateak zaintzeko. Zurratzaileek larruagatik ehizatzen zituzten, eta behartsuek, berriz, kaleko txakur-haragia jateko. Hori kiste hedatidikoak hedatzeko modu erraza zen<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.</ref>.
Hainbat elementu konbinatu ziren elikagaien prezioak hain kezkagarriak izateko diru-sarrera baxuko herritarrentzat: lehenik eta behin, haien eros-ahalmena hain zen baxua, non diru-sarreren zatirik handiena elikagaietan gastatzen baitzuten; bigarrenik, soldatapeko askoren diru-sarrerak ezegonkorrak eta sasoikoak ziren, negua heldu orduko, garraiolariek eta peoiek, esaterako, lana galtzen zuten itsas trafikoa eta eraikuntza murrizten zirelako; hirugarrenik, alearen prezioa garestitzen zenean, hiritar askok ez zuten ordezko elikagairik. Nahiz eta benetako gosea eskalei eta etxerik gabekoei mugatu, jende arruntak bere horniduratik jan behar zuen gosea ez pairatzeko<ref>Erdkamp, P., 2013, 267. or.</ref>.
Merkatuetan, zorura jaurtitako hondakinez aparte, beste kutsadura-iturri bat komunetatik (''foricae'') zetorren. Eraikin publikoei atxikitako eta eserleku anitzeko instalazio horiek pribatutasuna eskaintzen zuten hiriko espazio publikoetan, hala nola kaleetan eta merkatuetan, baina kutsadura guneak izan ohi ziren<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 4.4. atala</ref>.
== Eraikuntza-arazoak eta hondakinak ==
Erroma etengabe berritzen zen, enperadoreek edo udal agintariek sustatutako obra publikoengatik edo ekimen pribatuagatik.Lan horien bidez, eraikinak birmoldatu eta beste batzuk eraiki ziren, hiri-espazio berrietan eta lehengo orubeetan, bai suteek kaltetu zituelako edo beren kalitate txarraren eraginez eraikinak behera etorri zirelako. Lan horiek guztiek eskulan handia behar zuten klimatologia oneko hilabeteetan.
Printzaldiaren hasieratik, aristokratek ezin izan zuten enperadoreekin lehian jarraitu eraikin berrietan eta monumentu tradizionalak berreraikitzen. Azkenean, enperadorea, erromatar bizitzaren beste hainbat alderditan bezala, patroi eta ongile bakarra bihurtu zen. Julio-Klaudiotar dinastiaren enperadoreek beren jauregiak Kapitolino muinoan eraiki zituzten. Neron harago joan zen bi eraiki zituelako: lehena, ''Domus Transitoria'' deitutakoa, Kapitoliotik Eskilinoraino hedatzen zen; bigarrena, ''[[Domus Aurea]]'', eraikitzeko ideia [[Erromako Sute Handia|Erromako sutea]]<nowiki/>ren ostean sortu zen, eta horretarako suteak Zelioko eta Opioko suntsitutako orubeak bereganatu zituen<ref>Suet. ''Ner.'' 31, 38.</ref>.
Bazeuden mantentze eta eraberritze lanetarako udal arduradunak zirenak. [[Dekurioi (Erromako armadako ofizial)|Dekurioiak]] eta [[magistratu]] nagusiak arduratu behar ziren kaleak, [[Areka|arekak]] eta estoldak eraikitzeaz eta zaintzeaz<ref>''Lex Col. Gen''. 77; ''Lex Flav. Mun.'' 19.</ref>. Ordaindu gabeko fakturei, amaitu gabeko lanei eta oreka gabeko udal kontuei aurre egiteko, K.o. II. mendetik aurrera, enperadoreek esku hartu zuten udal aurrekontuetan, ''curatores rei publicae'' izeneko funtzionarioak izendatuz<ref>Jacques, F., 1984, 4. or.</ref>.
Dena den, funts publikoak motz geratzen zirenean, gutxienez beste bi diru-iturri zeuden hiria mantentzen eta hobetzen laguntzeko. Lehenengoa zetorren magistratuek eraikuntza-proiektuetarako, jokoetarako (''ludi'') edo sakrifizioetarako gastatu behar zuten dirutik. Nahitaezko gastu horiei borondatezko beste diru-sarrera batzuk gehitu ohi zitzaizkien, eraikinen itxura hobetzeko edo jokoetan borrokalari gehiago sartzeko.
Bigarren diru iturria (''summa honoraria)'' magistratuek kargua hartu aurretik inbertitu beharreko dirua zen. ''Ob honorem'' ordainketa hori ez zitzaion aurrekontu publiko orokorrari gehitzen: hautetsiek onura publikoko helburu zehatzetarako erabil zezaketen, hauteskunde kanpainan (''pollicitatio'') agindu bezala, beti ere, kargurako hautatuak izateko ohorea (''honos'') lortzen bazuten.
Erromako geruza sozial gorenek, enperadoreak, elite inperialak (senatariek eta zaldunek, gehi [[liberto]] inperial kopuru txiki batek) eta tokiko handikiek [[Mezenasgo|mezenasgoaren]] bidez ''(evergetismo'') lagundu zuten. Inskripzioek adierazten dutenez, bertako eliteko kideak izan ziren ekarpen garrantzitsuenak egin zituztenak gizarte aitorpena lortzeko, egindako lanaren ondoan jarritako plaka batean mezenasen izena inskribatuz.
Eraikuntza-lanen datu epigrafikoek adierazten duten moduan, funts publikoek azpiegiturak (kaleak, ur-hornidura, estolderia), eraikin publikoak eta gotorlekuak finantzatu zituzten. Baina era guztietako eraikinen eraikuntza, zaharberritze edo dekorazioa ordaintzeko tokiko elitearen ekarpen ekonomikoak iragartzen dituzten inskripzio guztiak aztertuz gero, funts pribatuekin finantzatutako eraikuntzen kopurua esanguratsua izan behar zen<ref>Horster, M., 2014, 525-531. or.</ref>.
Etxebizitza xumeei zegokienez, han erabilitako materialak kalitate eskasekoak izateaz gain (adobea, adreilua, kereta, [[Txilar zuri|txilar]] edo kanabera-sabaiak), karraskarien eta bizkarroien babesleku ere izan zitezkeen<ref>Briones Dieste, V., 2018, 72. or.</ref>. Etxe batek behar adinako kalitatea izan dezan, materialak xehetasunez aukeratu behar ziren. Harriei buruz, Pliniok adierazi zuen nola eta noiz atera harrobitik, eta haietatik zein erabil zitezkeen eraikuntzan:
{{esaera2|''Harriaren izaera zalantzan dagoenean, neurri egokia da udan harrobitik ateratzea, eta urte pare bat igaro baino lehen eraikitzeko ez erabiltzea, bitartean eguraldiak ongi onduta utziz. Kaltetutako xaflak lurpeko zimenduetarako egokiagoak direla ikusiko da, eta kalterik gabekoak, aldiz, segurtasunez erabil daitezke, aire zabalean bada ere''<ref>Plin. ''HN'' 36.50.</ref>.|}}
Kaleetan sakabanaturiko hondakin organiko eta ez-organikoen kudeaketa benetako arazoa izan zen Erromako hiriarentzat. Lehen hondakin motaren kantitatea itzela zen, inperioaren hasieran, Erromako populazioa zortziehun mila eta milioi bat biztanle artekoa zenak, berrogei eta berrogeita hamar mila kilogramo gorozki inguru sor zitzakeen egunero. Giza gorotzak estolden bidez Tiberreraino bideratu ahal izatearen arazoa zen euri-ura edo iturri publikoen soberakina ez zela nahikoa. Horri gehitu behar zitzaion erromatar hustubideek ez zutela atzera egiteko mekanismorik, uholdeen kasuan estoldetan zehar etxebizitzetan sar zitezkeen ur beltzak saihesteko, ezta gas-isuriak ere, hala nola hidrogeno sulfuroa (H<sub>2</sub>S) eta metanoa (CH<sub>4</sub>). Beraz, estolden usainaz gain, leherketak ohikoak izango zirela ondoriozta daiteke<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 3.3. atala.</ref>.
Hondarrak kalean ez uztearen debekua ekiditeko, askotan, erromatarrek gauaz baliatzen ziren leihoetatik kalera hondakin solidoak edo likidoak botatzeko. Erromatarrak arazo larri horretaz konturatu ziren, eta honela jaso zuen Ulpianok bere ''Ad edictum'' ''praetoris'' 23. liburuan:
{{esaera2|''Leihoetatik botatakoagatik kalteturen bat dagoenean, epaileak medikuei ordaindutako soldatak kalkulatuko ditu, baita tratamenduaren gainerako karguak ere''<ref>Gai. ''Dig''. 9.3.7.</ref>.|}}
Kaleetan bildutako hondakinak Erromatik kanpoko aire zabaleko lubakietan (''puticuli'') botatzen ziren. Ezagunena hiriaren ekialdean zegoen, Serviar harresien ondoan eta Eskilino atearen kanpoaldean. Eremu horretako lubaki kiratsetan, gaizkileak exekutatzen zituzten eta etxegabeen eta animalien gorpuak botatzen zituzten beste hondakin batzuekin batera<ref>Bodel, J., 2014, 178. or.</ref>. K.a. I. mendearen hasieran, Eskilinoko atearen iparraldean hobi komun horietako batzuk estali ondoren, eremua [[Trabertino|marmol trabertinoko]] harriekin (''cippi'') mugatu zuten. Harri horiek adierazten zuten debekatuta zegoela zaborra botatzea eta huraxe zela hileta-suak egin zitezkeen hiritik gertueneko puntua<ref>''CIL'' 1<sup>2 n</sup>838, 839.</ref>.
[[File:Cippus bat Luzio Sentio pretorraren ediktuarekin.jpg|thumb|250px|<center>Cippus bat Luzio Sentio pretorraren ediktuarekin. Kapitolino-Museoak</center>]]
Ondoko mugarrian, ''senatus consultum'' batek debekatu zuen zedarriek zehaztutako barruko eremuan gorpuak erretzea, lurperatzea, eta zaborra edo lurra botatzea. Zinegotziek bete behar zuten legea. Ikertzaileek diotenez, ''Pagus Montanus''ek definitutako barrutia Eskilino atearen kanpoaldeko eremuari dagokio, Venus Libitinaren santutegitik gertu.
''[[Lex Iulia Municipalis]]''ek<ref>''ILS'' 6085.</ref> edilak premiatu zituen eraikin eta saltokien jabeek beren jabetzaren aurreko kaleko zatia egoera ezin hobean eduki zezaten, ura eta hondakinak pilatzea saihesteko ibilgailuek askatasunez zirkulatu ahal izateko. Jabeak kalea konpondu ezean, maizterrek egin beharko zuten, baina gero, gastatutakoa alokairutik kenduko zen<ref>''CIL'' 6.593.32; ''Tab. Her''. 7</ref>.
Papinianok ''De cura urbium'' liburuan adierazi zuen zinegotzien ardura zela tabernetako langileek beren lantokietako materialarekin kaleetako trafikoa oztopa ez zezateaz. Gainera, udal-arduradunek ziurtatu behar zuten kaleetan ez zela liskarrik egongo. Ordena publikoaz gain, kaleak garbi eusteaz arduratu behar ziren, gorotzik egon ez zedin, eta gorpuak edo larruak bide publikora bota ez zitezen, usteltzeko arriskua zegoelako<ref>Pap''. Dig.'' 43.10.1, 3-5.</ref>.
Erromatarrek askotan ez zuten jakin hondakin biodegradagarrien kopuru ikaragarriarekin zer egin, hala nola eraikuntzak ateratakoekin, edo erromatarren eguneroko zereginetan erabiltzen ziren zeramikazko edo beirazko ontzien hondarrekin. Horien artean aipagarrienak dira ''dolia'' edo ''dolia curta'', edo likidoak eta ''garum''a garraiatzeko erabiltako anforak. Mediterraneoan zehar Erromara iritsitako produktuen kopurua zela eta, ohikoa zen, edukiontzien hauskortasunaren ondorioz, asko eta asko apurtzea, gehienbat Ostiako portuan deskargatzen zirenean.
Kontuan izanik hondakinak eta gorotzak gurdietan erretiratzen zirela, eta zirkulazio-arazoak saihesteko legeak eguzkia sartzen zenetik goizeko hamarrak arte bakarrik baimentzen zuela garraiatzea, erraz ondoriozta daiteke, eraginkortasuna zela eta, zabortegiak ez zirela hiritik urrun egongo<ref>''CIL'' 6.593.66.</ref>.
Tazitok K.o. 65. urteko sute handiaren hondakinen garraio masiboaren egoera deskribatu zuen. Neronek, Tiberretik gora alearekin Erromara alea garraiatzen zuten ontziak behartu zituen hondakinez kargatuta jaistera, Ostiako paduretan botatzeko<ref>Tac. ''Ann''. 15.43.1.</ref>.
Zeramikaren hondakinak biltzeko, deskonposatzen zaila den materiala izanik, zabortegiak sortu behar izan ziren. Erroma ere ez zen arazo horretatik libratu, eta, izatez, bere muinoetako batean, ''[[Testaccio (Erroma)|Testaccio]]'' mendian edo ''Dei cocci'' mendian aurkitu da, elikagai-, ardo- eta olio-ontziz osatutako zabortegi handi bat, gehienbat zeramikazko hondakinez osatua, normalean anforak. Muinoak 30 metroko altuera hartu zuen eta bertara eramaten ziren anforen hondarrak pilatzeagatik sortu zen, benetako zabortegia. Han uzten eta apurtzen ziren portutik ekarritako anforak, beste ontzi motarekin batera. Material horiek guztiak eta beren eduki-hondarrak karerekin lurperatzen ziren, usain txarrak saihesteko<ref>Zamora-Manzano, L., 2017, 71, 83. or.</ref>.
== Erromako suteak Neronen garaian ==
Erromako urbanizazioa Neronen gustukoa ez bazen ere, ez dago argi enperadore horrek aurretiaz pentsatuta ote zuen Erromari su ematea hiria plan berri baten arabera egiteko. Suetoniok baietz uste zuen, kontsul ohi batzuk haien jabegoetan zenbait piromano zuziekin harrapatu zituztelako, baina ezin zitzaien ezer egin enperadorearen agindupekoak zirelako<sup>54</sup>. Dion Kasio ideia berekoa zen; horren ustez, enperadoreak menpekoak bidali zituen Erroman zehar hainbat tokitan sua pizteko<sup>55</sup>.
Gertakizun horren harira, Plinio Zaharrak ere uste zuen Neron izan zela Erromako sutearen arduraduna<sup>56</sup>. Senekak, berriz, suteaz eta erromatarren miseriaz hitz egiten zuen baina erantzulerik salatu gabe<sup>57</sup>.
Dena dela, Neron K.o. 64. urteko suteaz baliatu zen hiria berreraikitzeko; oinezkoentzako espaloiak estuak (''itinera'') eta kaleen zabalera handitu zituen; lehen gurdi bakar baterako kaleak ireki egin zituen bi orga aldi berean igaro ahal izateko (''viae'').
Erroma eraikuntza-estilo berri batekin eraiki zen, etxe guztien aurrean plazak egin ziren, bai kalean, bai familia bakarreko etxeetan, sua gertatuz gero, hedatu ez zedin<sup>58</sup>.
Sutearen ostean, hirigintza-plangintza berriarekin, jendez gainezkatzearen ondorioak arindu ziren, eta Erromako biztanle gehienen bizi-giroa osasuntsua izatetik urrun bazegoen ere, litekeena da Erdi Aroko hiri gehienena baino hobea izatea<sup>59</sup>.
Hiriburuan, sutetik salbatu ziren auzoak berreraiki ziren, ez galiarrek sortutako sutearen ondoren egin zen moduan, bereizi gabe eta zatituta, baizik eta kaleak eta etorbideak zabalagoak eta lerrokatuagoak egin zirela, baita altuera mugatuko eraikinak eta espazio irekiak ere. Apartamentu blokeen aurrean arkupeak jarri ziren, suaren aurkako babes gisa. Gehienak Neronek ordaindu zituen, baina suteak kaltetutako eraikinen eta orubeen jabeak ere behartu zituen zaborrik eta hondakinik gabe uztera.
Berreraikuntza bizkortzeko, sari bat eskaini zien etxe berrien jabeei, baina soilik eraikinak aldi jakin baten barruan altxatzen bazituzten. Suak sortutako hondakinetik orubeak garbitzeko, Ostiatik gariarekin zetozen ontziak hondarrez beteta itzultzeko agindu zuen, Ostiako zingiretan botatzeko.
Neronen hirigintza-planaren barruan, eraikinen ondoan iturri berriak egin zituzten suak itzaltzeko neurri gisa. Beraz, legez kanpo egindako ur-bilketak moztu ziren, herritarrei behar adina ur emari ziurtatzeko<sup>60</sup>.
== Oharrak ==
{{erreferentzia_zerrenda|taldea=oh}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|3}}
== Bibliografia ==
*Bodel, J. (2014). The life and death of ancient Roman cemeteries. Living with the dead in imperial Rome. In C. Häuber, F.X. Schütz & G.M. Winder (Ed.), ''Reconstruction and the Historic City: Rome and Abroad'' (177-195. or.). Hausdruckerei der Ludwig-Maximilians-Universität München.
*Briones Dieste, V. (2022). ''Was ancient Rome the perfect environment for zoonoses transmission?, Travel Medicine and Infectious Disease,'' <nowiki>https://doi.org/10.1016/j.tmaid.2020.101740</nowiki>
*Briones Dieste, V. (2018). La antigua Roma y las zoonosis. ''Revista Complutense de Ciencias Veterinarias,'' ''12(''2), 71-80 [ejournal]. https://doi.org/10.5209/rccv.60895.
*Bruun, C. (2015). The City of Rome. In C. Bruun & J. Edmondson (Ed.), ''The Oxford Handbook of Roman Epigraphy'' (471-494. or.). Oxford University Press.
*Carcopino, J. (1968). ''Daily Life in Ancient Rome.'' Yale University Press.
*Corbier, M. (1989). ''The ambiguous status of meat in ancient Rome. Food and Foodways,'' 3(3), 223–264. <nowiki>https://doi.org/10.1080/07409710.1989.9961951</nowiki>
*Donahue, J. F., (2015). ''Food and Drink in Antiquity. Readings from the Graeco-Roman World'', Bloomsbury Academic.
*Erdkamp, P. (2013). The food supply of the Capital. In P. Erdkamp (Ed.), ''The Cambridge Companion to Ancient Rome'' (262-277. or.). Cambridge University Press.
*Espinosa Bueno, M. (2015). ''El consumo de pescado y producto del mar en la sociedad romana. Implicaciones sociales, culturales e ideológicas'' [Master Amaierako Lana, Universidad de Sevilla].
*Flohr, M. (2020). ''Urban Space and Urban History in the Roman World,'' Routledge. New York.
*Griffin, R., Pitts, M., Richard, S., & Brook, A. (2011). Inequality at late Roman Baldock, UK: The impact of Social Factors on Health and Diet. ''Journal of Anthropological Research, 67''(4), 533-556.
*Horster, M. (2014). Urban Infrastructure and Euergetism. In C. Bruun & J. Edmondson (Ed.), ''Oxford Handbook of Roman Epigraphy'' (515-536). Oxford University Press.
*Jacques, F., (1984). ''Le privilège de liberté. Politique impériale et autonomie municipale dans les cités de l'Occident romain (161-244),'' École française de Rome. <nowiki>https://www.persee.fr/doc/efr_0000-0000_1984_mon_76_1#efr_0000-0000_1984_mon_76_1_T1_0001_0000</nowiki>
*Koloski-Ostrow, A. O. (2015). ''The Archaelogy of Sanitation in Roman Italy: Toilets, Sewers, and Water Systems.'' University of North Carolina Press.
*Kron, G. (2012). Food production. In W. Scheidel (Ed.), ''The Cambridge Companion to the Economic History of the Roman World'' (156-212. or.). Cambridge University Press.
*Le Roux, P. (2015). ''Erromatar Goi Inperioa Mendebaldean.'' Euskal Herriko Unibertsitatea.
*Mandich, M. J., (2015) Re-defining the Roman ‘suburbium’ from Republic to Empire: A Theoretical Approach, ''TRAC 2014.'' ''Proceedings of the Twenty-Fourth Annual Theoretical Roman Archaeology Conference,'' The University of Reading https://doi.org/10.16995/TRAC2014_81_99''.''
*McCormick, M. (2003). Rats, Communications, and Plague: Toward an Ecological History, in ''The Journal of Interdisciplinary History, 34''(1), 1-25. <nowiki>https://doi.org/10.1162/002219503322645439</nowiki>
*McGinn, T. (2004). ''The Economy of Prostitution in the Roman World: A Study of Social History and the Brothel.'' Ann Arbor. <nowiki>https://doi.org/10.3998/mpub.17679</nowiki>
*Morley, N. (2005). The salubriousness of the Roman city. In H. King (Ed.), ''Health in Antiquity'' (192-204. or.). Routledge.
*Paine, R. R., Vargiu, R., Signoretti, C., & Coppa, A. (2009). A health assessment for Imperial Roman burials recovered from the necropolis of San Donato and Bivio CH. ''Journal of Anthropological Sciences, 87'', 193-210.
*Patterson, J. R. (2000). Living and Dying in the City of Rome: houses and tombs. In J. Coulston and H., Dodge (eds.) ''Ancient Rome: The Archaeology of the Eternal City''. Oxford: Oxford University School of Archaeology Monograph 54: 257–289.
*Patterson, J. R. (1992). The City of Rome: From Republic to Empire, ''The Journal of Roman Studies,'' Vol. 82 (1992), pp. 186-215. <nowiki>http://www.jstor.org/stable/301291</nowiki> <nowiki>https://sci-hub.se/https://doi.org/10.2307/301291</nowiki>
*Platner, S. B. (1929), ''The Topography and Monuments of Ancient Rome,'' Franklin Classics Trade Press arg.
*Purcell, N. (2007). ''T''he Horti of Rome and the Landscape of Property. In E. Macdougall (Ed.), ''Ancient Roman Villa Gardens'' (287-203. or.). Harvard University Press.
*Richardson, L. J. (1992). ''A new topographical dictionary of ancient Rome''. Johns Hopkins Univ. Press.
*Rocca, S. (2019). Foreigners at Home: The Historical Geography and Demography of the Jews of Ancient Rome. In N. Andrade, C. Marcaccini, G. Marconi & D. Violante (Ed.), ''Ancient Cities 1. Roman Imperial Cities in the East and in Central-Southern Italy'' (438-467. or.). L’Erma.
*Roman, L. (2010). Martial and the City of Rome. ''The Journal of Roman Studies, 100,'' 88-117. <nowiki>https://doi.org/10.1017/S0075435810000092</nowiki>
*Scobie, A. (1986). Slums, Sanitation, and Mortality in the Roman World. ''Klio, 68,'' 399-433.
*Storey, G. R., (2002), ''Regionaries-Type Insulae 2: Architectural/Residential Units at Rome.'' American Journal of Archaeology'','' 106(3), 411-434., https://doi.org/10.2307/4126281.
*Temin, P. (2012). ''The Roman Market Economy.'' Princeton University Press.
*Torregaray, E. (2011). Sexo en Roma del mito a la realidad. ''Bitarte'', ''55'', 5-22.
*Yavetz, Z. (1958). The Living Conditions of the Urban Plebs in Republican Rome. ''Latomus, 17''(3), 500-517.
*Zamora-Manzano, J. L. (2017). La admnistración romana ante la gestión de residuos y la tutela del hábitat. ''Revista digital de Derecho Administrativo, 17'', 69-87 [ejournal].
== Ikus, gainera ==
*[[Ur_sakratuak_Erromatar_Inperioan]]
*[[Erromako ur-hornidura Erromatar Inperioan]]
*[[Erromako ur-kontsumoa Erromatar Inperioan]]
*(ing) [[:en:Suburra|Subura]]
*(ing) [[:en:Domus_Transitoria|Domus Transitoria]]
== Kanpo estekak ==
* ''CIL'' (''[https://cil.bbaw.de/en/homenavigation/the-cil/volumes Corpus Inscriptionum Latinarum]'')
* ''ILS ([[iarchive:inscriptioneslat01dessuoft/page/n11/mode/2up|Inscriptiones Latinae Selectae]]).''
* ''LTUR'' ([https://archive.org/details/lexicon-topographicum-urbis-romae-suburbium-4-m-q-2006/Lexicon%20Topographicum%20Urbis%20Romae%20-%20Suburbium%202%20-%20C-F%20%282004%29/page/220/mode/2up?q=Camenae Lexicon Topographicum Urbis Romae Suburbium])
* Oxford Classical Dictionary, 4th Edition, Abbreviations List https://oxfordre.com/classics/page/3993
* (ing) [[:en:Mefitis|Mefitis]]
*(ing) [[:en:Cloacina|Cloacina]]
*{{Erreferentzia|izenburua=Suburra|hizkuntza=en|data=2024-10-06|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Suburra|sartze-data=2024-11-10|encyclopedia=Wikipedia}}
*(es) [[:es:Templo_de_la_Paz|El Templo de la Paz]]
[[Kategoria: Ura]]
[[Kategoria: Kutsadura]]
[[Kategoria: Erromatar akueduktuak]]
[[Kategoria: Antzinako Erroma]]
{{autoritate kontrola}}
{{commonskat}}
959k327w328cscs6dpn8k880r7zucpw
9976082
9976073
2024-11-21T10:48:48Z
Lasterketak
49276
/* Erromako suteak Neronen garaian */
9976082
wikitext
text/x-wiki
= Erroma hiriko kutsadura antzinitatean =
Erromatarrak zuzenean eragiten zieten bi kutsadura moten jakitun ziren: kutsadura fisikoa eta kutsadura erlijiosoa<ref>Ikus [[Heriotza antzinako Erroman]]</ref>. Lehenengoak Erromako osasungarritasunari eragiten zion<ref group="oh">Dionisio Halikarnasokoaren esanetan, nahiz eta eremua zingiratsua izan, Troiatik ihes egin zutenen bigarren belaunaldikoek beste abantaila batzuk kontuan izan zituzten toki hori aukeratzean Erroma eraikitzeko. Livio, Plutarko eta Plinio beste iritzikoak baziren ere.</ref><ref>Dion. Hal. ''Ant. Rom.'' 1.72.1-2; Livy 1.7.1.1; Plut. ''Rom''. 9; Plin. ''HN'' 3.9.</ref> eta, ondorioz, biztanleen osasunari.
Kutsadura-mota hark zerikusia zuen [[Erroma hiriko drainatze eta saneamendua Antzinako Erroman|Erromak zingira-leku]] batean altxatua izanarekin. Horregatik, esan daiteke Erromako kutsaduraren jatorria hiria toki zingiratsu batean eraikitzean zetzala, non eltxoek eragindako malaria bezalako gaixotasunak ohikoak izango liratekeen. Hala ere, denborak aurrera egin ahala, arazo horiek konpontzen joan ziren paduren drainatzearekin, estoldak eraikitzearekin eta baliabide gehiagoko populazioa zazpi muinoen magaletara mugitzearekin, han altuerak eta haizeak gaixotasunak eta kiratsak urruntzen baitzituzten. Palatino eta Kapitolioko muinoen artean kokatutako leku paduratsua hustu ondoren, hiriko erdigunea bihurtu zen, hortaz, [[Erromatar foroa]] mendeetan zehar eguneroko bizitzaren erdigunea izan zena. Bertan garaipen-prozesioak, hauteskundeak, epaiketa kriminalak, gladiadoreen borrokak eta merkataritza-guneak antolatzen ziren.
Gainera, bazeuden beste faktore batzuk kutsadura areagotzen zutenak, adibidez kaleen eta merkatuen (''[[Macellum|macella]]'') zikinkeria eta zarata, ur zikinen drainatzearen funtzionamendu txarrak, zikinkeria, kaleetan abandonaturiko gorpuak, giza hondakinen pilaketak, hilerrien eta nekropolien egoera negargarriagatik, eta kutsadura akustikoa.
== Hiriko topografia eta biztanle-dentsitatea ==
Erroman kutsadurak gainpopulazioarekin zerikusi handia zuela jakinik, agintariak legeriaren eta hiri-erreformen bidez kutsadura murrizten saiatu ziren biztanleei bizi-egoera hobeak eskaintzekotan<ref>Bruun, C., 2015, 487-488. or.</ref>. Hala ere, ezer gutxi egin ahal izan zuten immigrazioaren etengabeko fluxuaren aurrean, ostatua nonahi bilatzen zuena.
[[File:RegioIIRome2.png|thumb|300px|<center>Erromako Augustoren eskualdeak</center>]]
Arazoa zen Erromak lurralde berriak konkistatu ahala, hango bizilagun asko hiriburura zetozela. Lehen etorkinak [[Italiar penintsula|Italiar penintsulatik]] etorri ziren, nekazaritzaren etekin ekonomikoaren beherakadaren ondorioz. Arrazoia zen Erromak lurralde berriak konkistatu ahala, gerren galtzaile asko, esklabo bihurtuta, Italiara eraman eta nekazaritzan lan egitera behartzen zituztela. Ondorioz, eskulan merke horrek elikagaien prezioak hondoratu zituen eta nekazari tradizionalek beren soroak utzi behar zituzten errentagarritasun faltagatik. Aukera horretaz jabe berriak baliatu ziren latifundioak sortzeko, eta horiekin elikagaien ekoizpen masiboaren etapa berri bati ekiteko.
Erromara emigratzeko beste erakargarri bat superpopulazioa bera izan zen. Ekonomiaren ikuspegitik, hiri-biztanleriaren kontzentrazioa abantaila zen etorkinentzat, kontsumitzaile talde sendoa osatzen baitzuen, eta heldu berriek beren ondasun eta zerbitzuak eskaini zitzaketen. Errepublikaren garaitik jende askok emigratu zuen Erromara, pentsatuz janaria prezio baxuan edo doan lortzeko asmotan, baina laguntza hori ez zegoen eskuragarri hiriko edozein biztanlerentzat baizik eta bakarrik hiritartasun osoko erromatarrentzat.
Tradizioaren arabera, Erroma inolako planik gabe berreraiki zen K.a. IV. mendeko galiar inbasioaren ondoren. Hondakinetatik hasita, etxe berriak egin ziren hirigintza planik erabili gabe. Poliki-poliki, auzo aristokratikoak pobreenetatik bereizi ziren, eta K.a. I. mendean [[plebe]] gehiena [[Aventino|Aventinon]], [[Zelio|Zelion]] (txikizkako merkatarien erdigunea) eta Argileton (zapatarien eta liburu-saltzaileen erdigunea) kontzentratu zen<ref>Yavetz, Z., 1958, 505. or.</ref>.
Hala eta guztiz ere, banaketa hori ez zen guztiz behin betikoa izan, auzo txiroetan pertsona garrantzitsuak eta aberatsak bizi izan zirelako. Adibidez [[Ponpeio|Ponpeiok]] egoitza izan zuen Karinae barrutian<ref>Cic. ''Har. resp''. 49.</ref> (Zelioren eta [[Eskilino|Eskilinoaren]] artean); [[Julio Zesar]] ''[[pontifex maximus]]'' izan baino lehen, Suburan bizi zen, baita [[Luzio Kornelio Sila|Sila]]<ref>Plut. ''Sull''. 1.</ref> eta [[Zesar Augusto|Augusto]]<ref>Suet. ''Aug''. 72.</ref> zenbait momentutan ere.
Jakina da aurrerapen teknologikorik gabe hiri batek ezin diola biztanleriaren tamainari eutsi. Erromatarrek berrikuntza egin zuten ingeniaritza hidraulikoan eta zibilean: airearen, uraren eta animalien indarra, egurra, hormigoia eta masa-ekoizpena bikain erabiliz. Ondasunen estandarizazioan, banaketan, espezializazioan eta nekazaritza-teknologien garapenean maisuak izan ziren. Aurrerapen horiek guztiek ekoizpena eta ekonomia garatu zituzten hainbat mendetan<ref>Mandich, M. J., 2015, 87. or.</ref>. Hori zela eta, Erromak, Italiak eta inperioaren ekonomiak bultzaturik, hazkunde demografiko handia izan zuen.
Silaren garaitik [[Printzealdia (Antzinako Erroma)|Printzaldira]] arte, Erromako populazioa pixkanaka-pixkanaka handitu zen, eta are bizkorrago [[Antoninotar dinastia|Antoninoen]] gobernupean, hiru mendez banatutako bi estatistika-multzoek adierazten digutenez. Horren harira, Erromari buruzko bi dokumentuek (''Curiosum'' eta ''Notitia'') hiriari buruzko erreferentziak eta estatistiken laburpenak ematen dituzte. Informazio hau Augustok egindako Erromako banaketa 14 eskualdetan oinarritzen zen. Esan beharra dago dokumentu hauek K.o. IV. mendeko konpilazioak direla, Dioklezianoren azken egunetan, K.o. 305aren inguruan, edo Konstantinoren agintaldian<ref>Storey, G. R., 2002, 412. or.</ref>.
Txosten horiek erromatar ''vici''en errolda bat ematen dute, hau da, mugakide ziren kaleek elkarren artean banatzen zituzten hamalau barrutietako auzoena<ref>Suet. ''Aug''. 30.</ref>. Augustok administrazio berezi bat eman zion ''vicus'' bakoitzari, ''magister'' batek zuzenduta eta [[Larak|lare]] aldare batek mugaturik kaleen gurutzetan. Banaketa horren ondoren, [[Vespasiano|Vespasianok]] eta [[Tito|Titok]], Erroma 265 ''vici''tan zatitu zuten<ref>Carcopino, J., 2004, 38. or.</ref>. Augustok hasitako Erromaren plangintzak etxebizitza bloke izugarri eta neurrigabeak ugaritu zituen.
Erroman biztanleria-dentsitatea asko aldatzen zen haranaren hondoan edo muinoen magalean bizitzearen arabera. Yavetzek kalkulatu zuenez, Erromak 1.000.000 biztanle bazituen, ''domus''etan (esklaboak barne) 200.000 eta 300.000 pertsona artean biziko ziren, eta gainerako 700.000-800.000 pertsonen etxebizitzak intsulak edo bestelako ostatuak izango ziren<ref>Yavetz, Z., 1958, 504. or.</ref>.
Palatinotik, [[Julio-klaudiotar dinastia|Julio-Klaudiotar]] aldiko enperadoreek dentsitate gutxiagoko eremuetara zabaldu zituzten beren jabetzak ''horti''<ref group="oh">''Hortus'' hitza, hasiera batean, hiritik kanpoko baratzeak izendatzeko erabili bazen ere, K.a. I. mendean honela deitzen zitzaien luxuzko bizilekuei, eta egoitza horiek landa-ingurune bat eskaintzen zieten jabeei Erromatik hurbil.</ref> izenekoak sortzeko, baina, batzuetan, aristokraziari lurrak kentzen zizkioten zilegiak ez ziren moduak erabiliz.
[[Neron|Neronek]] ''Domus Transitoria'' eta ''[[Domus Aurea]]'' Eskilinoko ''horti'' jauregiarekin konbinatu nahi izan zituen. Asmo handiko proiektu horrek landa- eta hiri-elementuak integratuko zituen luxuzko konplexu artifizial batean. [[Flaviotar dinastia|Flaviotarren]] jauregia, aldiz, [[Palatino|Palatinoan]] eraiki zen berriro<ref>Patterson, J. R., 2000, 260. or.</ref>.
Gainpopulaziorekin loturik etxebizitza falta zegoen. Biztanleriaren estraturik baxuenak, [[Patrizioak|''patrizioe''n]] adina baliabide ekonomikorik ez zutenez, zorionekoenak etxe-blokeetako gela txikietan (''insulae'') pilatuta bizitzearekin konformatzen ziren, zeinen eraikuntza-kalitatea ideala izatetik oso urrun baitzegoen. Dena den, egoera okerragoa zen baliabide ekonomikorik ez zutenentzat, arkupeen azpiko eraikuntza inprobisatuetan (''ergasteria'') edo mausoleoetan aterpea bilatu behar zutelako, azken hauek ''[[pater familias]]''en baimenarekin eta gainbegiratzearekin.
Erromako egoitzen prezioaren etengabeko igoera justifikatzeko ustezko arrazoietako bat izango zen seiehun senatari erromatarrek beren aberastasunen zati bat Italiako higiezinetan eta lurretan inbertitzeko zuten betebeharra, ziurrenik Erromako senatuko bileretan haien presentzia bermatzeko<ref>Bruun, C., 2015, 477. or.</ref>. [[Trajano|Trajanoren]] garaian, esaterako, senatariek beren ondasunen herena inbertitu behar izan zuten Italiako lurretan<ref>Plin. ''Ep''. 6.19.4.</ref>; Marko Aurelioren agindupean, ordea, eskakizuna laurden batera murriztu zen<ref>SHA ''M. Ant.'' 11.8</ref>.
Espekulazioaren ondorioz, aberatsek etxeak eta ''domus''ak erosten zituzten bitartean, pobre asko kale gorrian bizi ziren. Martzialek egoera hau salatu zuen epigrama batean:
{{esaera2|''Jauregi bat duzu Eskilino muinoan, eta beste jauregi bat Diana muinoan; eta beste batek bere burua altxatzen du Patrizioen eremuan<ref group="oh">Servio Tuliok patrizioei emandako zatia, Eskilino muinotik ez oso urruti.</ref>. Zure bizileku batetik Zibele alargunaren tenplua ikusten duzu, beste batetik Vestarena; beste batzuetatik Kapitolio zaharra eta berria begiratzen dituzu. Esadazu non aurki eta bila zaitzaket: nonahi bizi den gizon bat, Maximus, ez da inon bizi''<ref>Mart. ''Ep'' 7.73.</ref>.|}}Martzialek erromatar superpopulazioa eta hiri-giroa ikuspegi materialista batetik irudikatu zuen, non ohikoak baitziren sexu-eszenak, literatura-giroa, klientelismoa eta finantzak. Horregatik, Martzialen idatziak oso garrantzitsuak dira erreferentzia topografikoen dentsitatea zehazteko<ref>Roman, L., 2010, 90. or.</ref>.
Gertuko Ostia hiriak adibide gisa balio dezake inguruko Erromako etxebizitza arazoa azaltzeko. Aipatutako biztanleriaren %90 bere dendetan (''tabernae'') bizi zen, intsuletako logeletan, ostatuetan (''hospitia, stabularia, capponae, deversoria''), edo zuzenean kale gorrian (arkupeak, gangak, zubiak edo eskailerak)<ref>Briones Dieste, V., 2018, 72. or.</ref>.
Giza jarduerak sortutako hondakin solidoek eta likidoek eragindako kutsaduraz gain, kutsadura akustikoa nabaria zen, jarduera ekonomikoaren zalapartak eta kalez kale ibiltzeak eragiten zituztenak. Horiek guztiek eragin zuzena izango zuten erromatarren osasunean.
== Auzoak ==
Erromatarrak adituak ziren konkistatutako herriak eta tokiak zenbatzen, neurtzen eta haietan hirigintza planak ezartzen. Horregatik, hiriak zonifikatu zituzten, eta Erroma hiriari zegokionez, zenbait muga zituen, adibidez, fisikoak, erritualak, ekonomikoak eta juridikoak.
Erromatarren mugarik nagusiena hiriko perimetroarena zen, hots, ''[[pomerium]]''arena<ref group="oh">''Pomerium'' edo ''pomoerium (''latinezko ''postmoerium'' hitzetik: harresiaren ostean) Erroma hiriko muga sakratua zen. Legez, Erroma bakarrik ''pomerium'' barruan zegoen, beraz, kanpoaldeko Erromari zegozkion lurrak ez ziren Erroma.</ref><ref>Carcopino, J., 2004, 23. or.</ref>, zeinak berriki aipatutako lau kategoriak biltzen baitzituen. Zonifikazioak zirela medio, zenbait talde hiritik kanporatu ziren, hala nola, erlijio batzuen kideak, talde etnikoak edo zenbait lanbidetakoak<ref>McGinn, T. A., 2004, 140. or.</ref>.
Erromako jende gehiena osasungarritasun gutxiagoko auzoetan pilatzen zen zazpi muinoen oinetan. Alde horietan, bizi-egoera kaskarrenen artean, prostituzioa ohiko jarduera zen, eta mota guztien artean kalekoa hedatuena zen, zinegotziek araututa bazuten ere. Jarduera horren tokirik aipagarrienak ziren ''vicus Tuscus''; etruriar auzoa (hiriko auzorik jendetsuenetako bat), eta ''vicus Turarius'', Suburarako bidean zegoena<ref>Torregaray, E., 2011, 10. or.</ref>, hots, burdelen auzo tradizionala. Subura, [[Viminal]]<nowiki/>eko, Eskilinoko eta Palatinoko muinoen oinetan kokaturik zegoen. Hala ere, putetxeen presentzia ez zen auzo pobreenetara mugatzen, Erromatar Foroan bertan burdelen ebidentzia ez baita baztertzekoa; Titoren arkutik gertu, ''Via'' ''Sacra''n, putetxe bat zegoen. Era berean, azpimarratzekoa da ''cauponae'' izenekoetan, ostalaritzaz gain, prostituzioarekin lotutako beste zerbitzu batzuk ere eskaintzen zituztela<ref>McGinn, T. A., 2004, 247. or</ref>.
Subura Erromako auzo zabalena eta jendeztatuena zen. ''Murus terreus'' azpian kokatua, Karinaeko<ref>Varro ''Ling.'' 5.48.2-3.</ref> eta Kirinaleko magalean zehar hedatzen zen Viminal eta Eskilino muinoetaraino<ref>Richardson, L., jr., 1992, 373. or. </ref>. Suburako bizilagunak, beste auzoetako monumentuz eta zerbitzu publikoez inguraturik egon arren, egoera tamalgarrietan bizi ziren<ref>Platner, B. S., 1929, 500-501. or.</ref>. K.o. II. mendearen hasieran. Juvenalek satira erabili zuen [[Cloaca Maxima]] estoldarik itogarriena zela salatzeko, bereziki Suburatik igarotzean. Haren arabera aingirak estolda honetatik Suburaraino igotzen ziren. Gainera, estolda auzo horretan, hondakinen pilaketa puntu garrantzitsu bat zen, hiri osoko nazkagarriena. Poetaren arabera, bertan bukatzen ziren ardo merkearen kontsumo handiaren ondoriozko isurketak, baita auzoan kontsumitutako janari txarraren ondorengo gorotzak ere<ref>Juv. 5.106.</ref>. Bestalde, Suburako etxebizitzen bizigarritasun-egoera txarrak zirela eta, bertatik izurriteak erraz hedatzen ziren baita Erromako beste auzoetatik ere. Bada, heldutasunera iristeko, suburatarrek immunitate-sistema sendoa izan behar zuten<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 4.3.</ref>.
[[File:Roma, via Tor de' Conti e muro della Suburra nel 1880.jpg|thumb|300px|<center>Erroma, ''Tor Conti''ren bidea eta Suburako harresia 1880an</center>]]
Bailararen behealdea K.a. 46. urtean hartu zuen lehenik Zesarren foroak, Kapitolioko muinoaren ekialdeko oinetan, eta, ondoren, Augustoko foroa K.a. 2. urtean jarri zen. Koliseoren ondoan, beste eraikin batzuk altxatu ziren, esaterako, [[Bakearen Templua (Cardiff)|Bakearen tenplua]] K.o. 75ean; Nervaren foroa K.o. 97an, eta azkenik, Trajanoren foroa, K.o. 112. urtean. Augustoren garaian, harresi bat eraiki zen gune monumental hauek Subura etxebizitzetatik maiz sortzen ziren suteetatik babesteko<ref group="oh">Gaur egun dirauen harresia da.</ref>.
Augustok, inperioaren mugak ziurtatu eta ordura arte ezezaguna zen bake garaia inauguratu ondoren, Janoren tenplua handikiro itxi zuen. Bakearen ondorioetako bat izan zen Erroma Servio Tulioren harresietatik kanpo hedatzea. Bi garapen-eremu nagusiak ziren Marteren zelaia eta, Tiber ibaiaren beste aldea, ''Transtiberinum''. Erromaren hedapen izugarriaren ondorioetako bat Augustok, K.o. 7an, Erroma hamalau eskualde administratibotan (''regiones'') banatzea izan zen, Erroma errepublikarraren lau eskualdeen ordez<ref group="oh">Errepublikan lau eskualde zeuden ''pomerium''aren barruan: ''Suburana, Esquilina, Collina'' eta ''Palatina.''</ref><ref>Varro ''Ling''. 5.45.3.</ref>.
Tiber ibaiaren ezkerraldean 13 eskualde zeuden, baina eskuinaldean bakarrik ''Transtiberinum'' izenekoa. Lehenengo bost eskualdeak harresien barruan zeuden, baina beste bost batzuek azaleraren erdia ''pomerium''aren barruan zuten eta beste erdia kanpoan. Alabaina, ''Eskilino, Via Lata, Circo Faminius'' eta ''Transtiberinum'' izenekoak, ''pomerium''etik kanpo geratu ziren.
Lehen eskualdea, ''[[Porta Capena]]'' izenekoa, kanpoaldean zegoen baina garai hartan hiriaren erdigunea bihurtu zen. K.o. 274an, [[Aureliano|Aurelianok]] ia 19 kilometroko harresia eraiki zuen germaniar inbasioen aurka babesteko, baina Augustoren eskualde batzuk kanpoan utzi zituen. Asmoa ez zen hiriko perimetro osoa inguratzea, baizik eta puntu estrategiko nagusiak elkarren artean lotzea, ''pomerium'' berri honetan, akueduktuak bezalako aurreko eraikuntzak aprobetxatuz<ref>Carcopino J., 2004, 24-25. or.</ref>.
Neronen erregealdian izandako sutearen ondoren eraikitako Erromak kale lerrokatuak eta erregularrak zituen, etorbide zabalekin. Etxeen altuera murriztu eta haien artean espazio irekiak sortu zituzten. Aldi berean, intsulen aurreko aldeari arkupeak atxiki zizkieten suteen aurkako babes gisa<ref>Tac. ''Ann''. 15.43.1.</ref>.
Harrigarria da [[Romulo eta Remo|Romulok]] sortutako hiriaren bilakaera ikustea, hasieran 3 ate besterik ez zituen ere, [[Vespasiano|Vespasianoren]] garaian Erromako zazpi muinoak inguratzen zituzten harresien zirkunferentzia 21 kilometrokoa zen. Edonola ere, Augustoren hamalau barrutiko banaketari eutsi zioten, guztira 265 gurutze-biderekin. Plinio Zaharrak zioenez, munduan ez zegoen tamainaz aldera zitekeen beste hiririk<ref>Plin. ''HN'' 3.9.66-67.</ref>.
Vespasianok interesa izan zuen hiriko alderdi administratiboari eta praktikoari buruz, Augustoren garaitik Erromako lehen errolda sistematikoa egin baitzuen. Erroldaren emaitzak Bakearen Tenpluko artxibo batean gorde omen zituzten<ref>Roman, L., 2010, 92. or.</ref>.
Erromako biztanleria kongestioa arintzeko beste saiakera bat egin zen K.o. hirugarren mendean. Handik aurrera, hiriko erdigunean eta foro errepublikarraren inguruan merkataritza-espazio metaketa pixkanaka desagertuz joan zen, hiriko beste gune batzuetara lekualdatu baitzen. Hala, hainbat merkatu sortu ziren, ''macellum Liviae, macellum Augusti'' (Zelio muinoan), Eskilinoko ''macellum''a, ''Macellum magnum'' edo Trajanoren merkatua, besteak beste<ref>Espinosa, M., 2015, 61. or.</ref>.
Gutxiengo etnikoek, euren jatorriaren arabera auzo bat edo beste aukeratzen zuten bizilekua finkatzeko. Horrela, jakina da [[Erromatar Errepublika|Errepublikaren]] amaieran Erromako judu gehienak Suburan bizi zirela, baina Augustoren garaian, ''Transtiberinum''eko (''Regio XIV'') barruti berrira aldatzea erabaki zuten. Barruti hori juduen eta nazionalitate bereko beste etorkin batzuen kokaleku nagusia bihurtu zen.
Inperioaren amaieran, judu-komunitateak Erromako hegoaldean (''Regio I'') eta hiriaren ekialdean (''Regio VI'') sakabanatuta zeuden. Kasu askotan, juduak kristau taldeen eremu berean bizi ziren, maiz ''tituli'' edo otoitz-etxeen inguruan kontzentraturik<ref>Rocca, S., 2019, 437. or.</ref>. Juduen asentamendua bi alditan garatu zen nagusiki, K.o. I. mendearen hasieran, Augustoren eta Julio-Klaudiar leinuaren agintaldian, eta K.o. III. eta IV. mendeetan. Hala ere, Erromako komunitate juduak ez zituen 10.000 pertsona baino gehiago lortu K.o. II. mendearen hasieran, nahiko txikia ekialdeko komunitate juduekin alderatuz gero, batez ere Egiptoko Alexandriarekin eta Asia Txikiko hainbat elkarterekin. Bestela, Erromako juduen lehen gainbehera demografikoa Antoninoren izurritearen ondorioz gertatu zen, ondoko komunitateei jazo zitzaien moduan<ref>Ibid. 458. or.</ref>.
Oro har, Kirinal eta Suburako auzo txiroetan erromatar plebea bizi zen, eta biztanleriaren dentsitatea 58.000 biztanle/km<sup>2</sup> ingurukoa zela kalkulatzen da<ref>Le Roux, P., 2015, 117. or.</ref>. Erromatar txiroen etxeen iraunkortasun faltak eta antzinatean hiria suntsitu zuten sute ugariek asko zaildu dute herri-etxebizitza asko identifikatzea; hala ere, K.a. I. mendearen amaieran eta K.o. II. mendean, elitearenak ez ziren etxebizitzen eremuak identifikatu dira Erroman. adibide interesgarri bat Piazza Celimontanako indusketetan aurkitutako intsula bloke multzoa da, sute handiaren ondoren sortua. Era berean, Kirinalaren mendebaldeko magalean eta Via Latan etxebizitzen hedapen handia izan zela dirudi. Severotarren agintaldian, K.o. III. mendearen hasieran, kasu batzuetan, ''domus'' tradizionalak intsula bihurtu ziren. Seguru asko, ''atrium''en egindako azpizatiketetan familia-talde desberdinak sartuz<ref>Patterson, J. R., 1992, 204. or.</ref>.
== Kaleetako osasungarritasuna ==
Erromako immigrazio masiboak masifikazioa, etxebizitza estandarrak, ur kutsatuak eta hondakin-pilaketak sortu zituen. Erromatar gehienak biztanleria-dentsitate handiko eremuetan bizi ziren, non zaborrak, zikinkeriak, gorotzak eta ur kutsatuak, kate trofiko edo parasitoak sortzen baitzituzten, azken ostalari gisa pertsonak, etxeko haragijaleak, karraskariak eta hegaztiak zituztela. Eraikuntza-material organikoak, porotsuak edo zuntzezkoak ere intsektuentzako eta karraskarientzako kokaleku onak izaten ziren<ref>Briones Dieste, V., 2022, 1. or.</ref>.
Erroman hilkortasuna, immigrazio handiarekin lotutakoa, Italiako beste leku batzuetan baino handiagoa izan zen, eta horrek, azkenean, gainbehera demografikoa eragin zuen. Murrizketa horiek gertatzen dira heriotza-kopurua jaiotza-kopurua baino handiagoa denean, ez tokiko biztanleria patogeno-talde guztiz desberdin baten eraginpean egon delako, baizik eta haien eraginpean maizago dagoelako. Erromaren tamaina zela eta, gaixotasun batzuk endemiko bihurtu ziren epidemikoak izan beharrean; elgorriak, esaterako, milioi erdi inguru biztanle behar ditu endemiko bihurtzeko, baztangak, tuberkulosiak eta paperak, berriz, ehun mila biztanle<ref><nowiki>https://thebiologynotes.com/endemic-diseases/</nowiki> 2023.04.14an kontsultaturik.</ref>.
Erromatarrak kutsatzeko arriskuan zeuden etengabe, baina landa-eremuko biztanleak gaixotasun bat landetara zabaltzen zenean bakarrik zeuden arriskuan<ref>Morley, N., 2005, 196-197. or.</ref>. Osasunaren gaia jorratzen zuten egile erromatar gehienek onartzen zuten landa eremuan bizitzea hirian baino osasuntsuagoa zela, beraz, irtenbidea herrialdera joatea zen<ref>Col. ''Rust.'' 1 pr. 15-19.</ref>. Zentzu horretan, elitearen ohitura izaten zen, udako hilabete beroetan, ''salubritas'' bila hiritik kanpo joatea, aldirietako landetxe batera edo Napoliko badiara<ref>Sen. ''Ep''. 104.1.4.</ref>. Zeltsok Erromaren osasungaitza nabaritu zuen, eta bizilekuaren arabera bizilagun bat ahuldu zitekeela gaineratu zuen<ref>Celsus ''Med.'' 1.2.1.</ref>.
Bestalde, Vitruviok bere ekarpen teorikoak ere egin zituen hiri osasuntsuago bat sortzeko, eta gaixotasunaren kausak kontuan hartuta, arkitektoek, haiek konpontzen, lagun zitzakeen moduak azaldu zituen. Bere ustez, arkitekto idealak medikuntzaz jakin beharko luke, beste zientzietako ezagutzak izateaz gain. Gaixotasunaren kausa gorputzeko elementuen desoreka izanik, gehiegizko beroa edo hotza, hezetasuna edo lehortasuna dela eta, arkitektoaren zeregin nagusia leku egokia aukeratzea eta eraikinak antolatzea zen, haize kaltegarrien ondorioak murrizteko. Azkenik, edateko uraren hornidura ugaria ziurtatu behar zuen<ref>Vitruv. 1.1.3, 8. proem. 3.</ref>. Arkitekturazko ideia horiek pentsatuta zeuden hiri edo eraikin berrietarako, tamalez, oso zaila izan zen gainpopulatutako Erroman abian jartzea.
Erromak zenbait parke zituen, hala nola Mezenasena edo inperialak, berdegune horiek luxu aristokratiko edo inperialarekin lotu baziren ere, hiria parke pribatu bihurtzeko haien ahaleginean<ref>Suet. ''Ner''. 31.</ref>. Litekeena da bertako landarediaren eraginak hiriko bizi-kalitatea hobetzea bertako biztanle batzuentzat, baina ez dirudi eragin handirik izango zuenik biztanleria osoaren heriotza-tasaren jaitsieran.
Frontinok, bere aldetik, adierazi zuen hiriko osasungarritasun-arazoetarako irtenbide bat edateko uraren hornidura-emariaren bolumena handitzea izango zela, akueduktu berriak eraikiz baita hiritarren ur-bereganatze kentzea ere, gauez eta egunez iturri publikoen funtzionamendua eragozten zutelako<ref>Frontin. ''Aq''. 103-104.</ref>. Gainera, horrek hiriko airea hobetuko luke. {{esaera2|''Gaur egun garbitasunaren itxura guztiz freskoa eta aire garbiagoa dago; desagertu dira klima ez-osasungarriaren arrazoiak, askotan gure hiriari ospe txarra eman diotenak''<ref>Frontin. ''Aq''. 88.3.2.</ref>.|}}
Eraikin publikoez, ur-garraioaz eta estolderiaz hiriko gobernua arduratzen zen, baina Erromako kaleen garbiketa eta haien egoera ona edilen ardura zen<ref group="oh">Legeak, gainera, herritarrei eskatzen zien, zigorpean, eraikinen fatxadak ez ezik, euren jabetzaren aurretiko bide publikoaren zatia ere garbi edukitzea.</ref>, batez ere drainatze, konponketa eta zoladura<ref>''Tab. Hera. Lex Jul.'' 20-23'';'' 25-28.</ref>. Pixka bat lehenago, Julio Zesarrek lege zorrotzak onartu zituen kaleetako zikinkeria kontrolatzeko, baina efektu eskasarekin<ref>Carcopino, J., 2004: 56-57. or.</ref>. Halaber, etxebizitzen zaramarako, abandonaturiko animalien eta gizakien gorputzerako bazegoen gaueko garraio-zerbitzu bat.
Behin Neronek, zaborra kaleetan pilaturik ikusirik, Vespasiano zinegotziari lezio bat eman nahi izan zion, eta bere soldaduei agindu zien togaren aurrealdea lokatzez zikin ziezaiotela. Une horretan ez zion aparteko garrantzirik eman egoerari, eta Vespasianok boterea hartu zuenean, Neronek abandonatutako hiria hobetzeko jainkozko esku-hartze gisa interpretatu zuen kasua<ref>Cass. Dio 59.12.3; Suet. ''Vesp''. 5.3.</ref>.
Hala ere, enperadoreen jarduerak lehendik zeuden zerbitzuak mantentzera mugatzen ziren neurri handi batean. Baliteke eskala handiko hiri-berritzea Zesarren eta Neronen tankerako megalomanoekin lotzen zelako, baina Erromako topografiak ere egin zitezkeen erreformei muga ezarri zien<ref>Suet. ''Ner.'' 16.38.</ref>.
Hiri-komisarioen (''curatores urbium'') ardura zen hiriko bideak zaintzea, zolatzea, ibaiek eraikinei kalterik ez egitea, eta behar ziren lekuetan zubiak egotea. Era berean, ikuskatu behar zituzten horma pribatuak, edo etxeari erantsitako beste edozein motatakoak, bidea ez inbaditzeko. Eraikinaren jabeek konpondu eta aldatu beharko lukete, zigorpean<ref>Pap. ''Dig''. 43.10.1.</ref>.
Erroman jakitun ziren kaleen garbitasunak eta estolden egoera onak biztanleriaren osasunarekin zuten harremana. Beraz, pretoreen ardura zen estolden garbiketa eta konponketa, estolderiako zikinkeria izurrite eta hondamenaren kausa baitzen<ref>Ulp. ''Dig''. 43.23.1.1.</ref>.
Bestalde, bide publikoari erasan ziezaiokeen obra baten egileak, hura amaitzean, jatorrizko egoeran utzi behar zuen<ref>Ulp. ''Dig''. 43.11.1.1.</ref>. Nahiz eta erromatar legeak bide publikoan egindako obrek drainatze egokia izatera behartu, ez zegoen autoritatera joaterik ur geldiek eragindako usain txarrengatik<ref>Ulp. ''Dig''. 43.8.2.29.</ref>.
Objektuak bide publikora botatzea (''effusis vel deiectis'') legeak zigortzen zuen, baina horrek kalteak edo galerak konpontzeari garrantzia handiagoa ematen zion kaleak garbi izateari baino. Labeon juristak legea gauez aplikatzen ez zela argudiatu bazuen ere, Pablok adierazi zuen bazirela jendea gauez joaten zen lekuak<ref>Paul. ''Dig''. 9.3.6.1.</ref> .
Erromak hondakinak ezabatzeko arazo itzela zuen saneamendu sistema eskas eta desegokia zelako, eta horrek elikagaiak eta ura kutsatzeko arriskua zuen. Aitzitik, nekazariek bazuten etxetik kanpo hauek metatzeko lekua, soroetan zabaldu aurretik. Varronek komunen eta gorotz-hobien kokapen ezin hobeari buruzko xehetasun handiak eman zituen, gizakiek eta animaliek ur-iturri bereiziak izan behar zituztela gomendatuz<ref>Varro. ''Rust.'' 1.11.2; 1.13.4.</ref>. Nekazariek malaria jasateko aukera gutxiago zuten haien animaliak eraikin bereizietan mantentzen zituztenean, eltxoak animalietan kontzentratzen direlako, baina hiritarrek ez zuten babes hori.
Erroman hiltegirik ez zegoenez, zegokien merkatuan (''boarium''<ref group="oh">Abelgorri-merkatua.</ref>'', suarium''<ref group="oh">Txerri-merkatua.</ref>) abereak erosi ondoren, bizirik eraman behar zituzten harategira, bidean ebakuatu eta pixa egiten zuten bitartean. Han saltzen zituzten sakrifikatuak eta zatikatuak izan ondoren, baina animalien hondakinak kalera botatzen zituzten.
Iturri klasikoek adierazten dutenez, ez zen batere erraza kale estuetan zamatutako animaliak gidatzea. Horregatik, nahiko usuak ziren haiek edo garraiatutako kargak oinezkoen gainera erortzearen ondoriozko istripuak<ref>Alfen''. Dig''. 9.2.52.2-3; Ulp. ''Dig.'' 9.2.27.33.</ref>.
[[File:Map of downtown Rome during the Roman Empire large-annotated.jpg|thumb|300px|<center>Cloaca Maxima Erromatar Inperioan, gorriz markatutakoa</center>]]
Antzinako Erroman, hiriko osasungarritasunari eragiten zion animalia asko bizi ziren<ref>McCormick, M., 2003, 8. or.</ref>. Etxeetan txakurrak eta katuak ugariak ziren; etxeko txakurrek intsulen eta ''domus''en ateak zaintzen zituzten, baina kaleko txakurrak, zurratzaileek larruagatik ehizatzen zituzten. Horretaz gain, behartsuek txakurkia jaten zuten, jakin gabe kiste hedatidikoez kutsatuta izateko modu bat zela<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.</ref>. Martzialen esanetan, etxeak zaintzen zituzten txakurrek, gorotzak egiteaz gain, janari-hondarrak eta giza kakak jaten zituzten<ref>Mart. ''Ep''. 1.83; 12.48.8.</ref>.
Etxeko haragijaleek kutsatutako gaixotasunak (ekinokosia, amorrua...) ugariak ziren. Ektoparasitosi hutsalak, hala nola sarna edo zizareak, ohikoak ziren, baina bektoreek transmititutako gaixotasunak ere ezin ziren falta (izurria eta tifusa). Zakurrek edo beleek sarraskia jaten zuten Tiber ibaira edo zaborretan botatako gorputzetatik<ref>Briones Dieste, V., 2022, 1. or.</ref>.
Erroma hiriak arratoi arazo handirik ez izateak azal dezake izurrite bubonikorik ez egotea Justinianoren garaira arte. Zizeronek ere ez zituen karraskari horiek aipatzen etxe batean bizilagun ez desiragarritzat, baina sugeei erreferentzia egin zien<ref>Cic''. Off.'' 3.54.1.</ref>.
Erromatar hirietan, estolden eta komunen helburua ez zen patogenoen transmisioa gelditzea, gaur egun bezala; logikoa denez, mikroorganismoen kontzeptua artean ez zen ulertzen garai horretan. Aitzitik, litekeena da estolderia eta komunak eraikitzea kirats eta hondakinak publikoaren ikuspegitik ezabatzeko<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 66. or</ref>.
== Merkatuak ==
Erromatarrek hiri-espazioa merkaturatu zuten: hiri oparoagoa bihurtu ahala, merkataritza-guneak handitu eta egonkor bihurtu ziren. Dendak (''tabernae''), elikagai azokak (''macella''), biltegiak (''horrea'')<ref>''ILS'' 5910</ref> eta beste eraikuntza mota batzuk susperraldi ekonomikoaren adierazleak ziren, baita gero eta landuagoko garraio eta lehorreratze-azpiegiturak ere<ref>Flohr, M., 2020, 7. or.</ref>.
Trajanok, uholdeak saihesteko eta Erromaren hornidura ziurtatzeko, Ostian portu berri bat eraiki zuen, Tiberreko kaiak zabaldu zituen, baita bere foroari atxikitako merkatuak ere<ref>Patterson, J. R., 1992, 213. or.</ref>.
Erromaren oinarrizko elikagai gehienak ibaiz eta itsasoz ekartzen ziren, hiritik gertuko ekoizleek ez baitziren gai hiriko beharrak asetzeko. Tiberren zehar, gizonek eta idiek salgaiak garraiatzen zituzten, eta azken garraiorako, erromatar kaietatik biltegietara, milaka langile libre eta kontratatuen indarra erabiltzen zuten<ref>Erdkamp, P., 2013, 270. or.</ref>.
''Macellum'' terminoak Erromako eraikin mota bati egiten zion erreferentzia, hots, hornidura-merkatuari<ref group="oh">''Macellum'' elikagaien merkatua zen, non haragia, arraina edo inportatutako beste produktu exotiko batzuk aurki baitzitezkeen. Egitura angeluzuzena izan ohi zuen, arkupeez inguratutako esparru itxia, eta taberna ilarak zituena.</ref><ref>''ILS'' 9432</ref>. Merkatu mota hura ohikoa zen Italian zein probintzietan. Egitura angelu zuzenekoa, eta haren patio nagusia ate eta burdin itxitura batek inguratzen zuten. Erromako merkaturik ezagunenak honako hauek ziren: Zelio muinoko ''Macellum Liviae''<ref>''LTUR'' 3.73. or.</ref>'', Macellum Augusti,'' Eskilinoko ''macellum''a, ''Macellum Magnum'' edo Trajanoren ''macellum''a.
Aipatutakoez gain, Erroman baziren produktu espezifikoen salmenta biltzen zuten beste merkatu batzuk, hala nola ''Forum boarium''a<ref>''ILS'' 426.</ref>, ganaduaren merkataritzari eskainia, Palatino muinoaren eta Tiber ibaiaren artean; ''Forum holitolium''a, belar eta barazkien merkataritzari eskainitakoa, Kapitolioko muinoaren eta [[Serviar Harresiak|Serviar harresi]]<nowiki/>en artean; ''Forum piscarium''a, arrain merkataritzari eskainia, Kapitolioaren eta Tiberren artean, egungo Erromako Ghettoaren eremuan; ''Forum suarium''a<ref>''ILS'' 722.</ref>, txerri-merkataritzari eskainia, [[Marteren Zelaia (Erroma)|Marte Zelaia]]<nowiki/>ren iparraldeko hiri-kohorteen kuartelaren ondoan; ''Forum vinarium''a<ref>''ILS'' 6168.</ref>, ardoaren merkataritzari eskainia, gaur egun ''quartiere'' ''Testaccio''ren eremuan, Aventino muinoaren eta Tiberren artean. Beste merkatu batzuk ezagutzen ziren baina identifikaezinak dira, gune bakoitzaren funtzioari buruzko informazio zehatza falta zaigulako<ref>Richardson, L. Jr., 1992, 101, 159-164. or.</ref>. Ospe txarreko beste merkatu bat Suburakoa zen. Izan ere, Porfirioren hitzetan, arratsaldeetan bakarrik irekitzen zen, eta han saltzen zen goizean Erroman lapurtutakoa<ref>Porph. 7.113.1-2.</ref>.
''Taberna''k, merkatuetako eta kaleko saltoki iraunkorrak ziren, baina kaleko posturik gabeko saltzaileak nonahi ugaritzen ziren Domizianok praktika hori debekatu zuen arte, beharbada dendariek lehiakortasun ilegalez kexatu zirelako. Gainera, saltzaile horiek ez zuten ezartzen ziren espazioa garbi uzteko ardura, legeak beste establezimendu batzuen jabeei agintzen zien bezala, zeinek kalea garbitu behar baitzuten beren eraikinen aurrean<ref>Mart. ''Ep.'' 7.61.1-10; ''Tab. Her., Lex Iul.'' 53.</ref>.
Merkatu-saltzaileek (''macellarius''<ref>Col. ''Rust.'' 11.ca.9.1.</ref>'', propola''<ref>Plaut. ''Aul''. 512.</ref>), libreek edo esklaboek, negozioa beren kabuz edo errentan izan zezaketen. Merkatu eta hirietako saltzaile txiki horiek zerga bat (''vectigal'') ordaintzen zuten beren postua izateagatik<ref>Espinosa, M., 2015, 64. or.</ref>. Merkatariaren lanbidea, Zizeronen iritziz zikina zelako, gizartean gutxien balioztatutakoen artean zegoen, eta maisuak, arkitektoak edo medikuak, berriz, estimatuenak ziren<ref>Cic''. Off.'' 1.151.4-10.</ref>.
Hala ere, enperadoreak txikizkako merkataritzaren garrantzia ulertzean, saiatu ziren arautzen. [[Alexandro Severo]]k, adibidez, ardo, barazki, zapatari eta abarren saltzaileen elkarteak sortu zituen, beren ordezkari eta epaileekin<ref>''SHA Alex.Sev.'' 2.4.8.</ref>.
Elikagaiak kontserbatzeko sistemak mugatuak zirenez, merkatuak inguruan ekoitzitako produktu freskoez hornitzen ziren, batez ere<ref>Kron, G., 2012, 278. or.</ref>. ''Pastio villatica'' deiturikoak Erroma inguruko nekazaritza-zentroak ziren, barazkiak, etxeko hegaztiak eta baserriko animaliak ekoizten zituztenak hiriburuko merkatuetan saltzeko<ref>Purcell, N., 2007, 294. or.</ref>.
Merkatari erromatarrak bere produktu edo zerbitzura erakarri behar zituen kontsumitzaileak, lehiakideena baino hobea zela erakutsiz. Horretarako, zenbait estrategia eta metodo erabiltzen zituen bere produktuak aurkezteko. Metodoen artean, aipatzekoak dira saltokien sarreretan jarritako mosaikoak, kanpoko zein barruko errotulu edo margolanak, saltzaileek ordaindutakoa euren produktua literatura-testuetan aipatzeko eta sustatzeko. Nolanahi ere, publizitaterik onena produktuaren kalitatea zen, eta arrain saltsen eta gatzatzearen kasuan (''tituli picti''), gehien erabilitako kalitate-indizea ''flos'' terminoa zen<ref>Espinosa, M., 2015, 59. or</ref>.
Merkatuetan postu iraunkorra zuten saltzaileen artean, aipatzekoak dira, okinak, harakinak, arrain- eta barazki-saltzaileak besteak beste. Latinezko ''pistor'' hitzak ez ditu aleak ehotzea eta ogia egostea bereizten; horrek adierazten du Erromako okinek bi zerbitzuak egiten zituztela<ref>Erdkamp, P., 2013, 275. or.</ref>. Ogiari dagokionez, etxe aberatsenetan bakarrik zeukaten okin propioa. Jende arruntak azokara joan behar zuen ogia erostera<ref>Mart. ''Ep.'' 14.223.1.</ref>.
[[File:Mercati di Traiano - Roma.jpg|thumb|300px|<center>Trajanoren merkatua</center>]]
Dendak nonahi zeuden Erroman, baina ''honestiores''ek etxean egindako ogia eta beraiek ekoiztutako ardoa kontsumitu ohi zuten. Hori zela eta, Zizeronek bere aurkari politikoetako bati burla egin zion ogia eta ardoa saltzaileari erosten zizkiolako. Hala ere, kontsumitzaile aberatsek ere merkatari espezializatuei erositako produktuak sartzen zituzten sukaldean<ref>Cic''. Pis.'' 67.9.</ref>.
Haragiaren kasuan, Erroman hiltegirik ez egotean, abereak azokatik harategira bizirik eramaten zituzten, non sakrifikatzen eta zatitzen baitzituzten [[Txikizkari|txikizka]] saltzeko. Harakinek arazoak zituzten euliekin, animalien hondakinak kalera botatzen baitzituzten txakurrek eta karraskariek jan zitzaten<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.; Scobie, A., 1986, 421. or.</ref>.
Haragia ere auzoko ''taberna'' txikietan saltzen omen zen, [[Ponpeia|Ponpeian]] nabaria den moduan, eta badirudi talde zehatz batzuen artean, esaterako, soldadu erromatarren artean, oso ezaguna izan zela<ref>Corbier, M., 1989, 224. or.</ref>. Haragia jatea oso gomendagarria ere zen kirolarientzat<ref>Donahue, J. F., 2015, 89. or.</ref>.
Azterketa bioarkeologikoen arabera, eskeleto batzuen deformazioek adierazten dute dieta erromatarra pobrea zela eta haragi gutxi kontsumitzen zutelako<ref>Paine, R. et al., 2009, 206. or.; Griffin, R. et al., 2011, 542. or.</ref>. Hala ere, Peter Teminek uste du Erromatar Inperioaren hedapenak eta ondorioz garraio-kostuak murrizteak dieta zabalagoa ekarri zutela, fruta eta barazki berriekin eta haragi gehiagorekin. Bere kostu handiagatik goi mailako klaseei zuzenduta egon arren, Printzaldian aurreko edo ondorengo mendeetan baino animalia hezur gehiago aurkitu dira<ref>Temin, P., 2012, 224. or.</ref>.
Pobreek haragia jateko zuten modu bakanetako bat aberatsen afarietara joatea zen, non soberakinak jan baitzitzaketen. Kolumela K.o. I. mendeko autore betikoaren arabera, eskuzabaltasun hori ohikoagoa izan zen aurreko garaietan<ref>Col. ''Rust.'' 10.pr.1.1.</ref>.
Txakurrak ugariak ziren Erroman etxebizitzen ateak zaintzeko. Zurratzaileek larruagatik ehizatzen zituzten, eta behartsuek, berriz, kaleko txakur-haragia jateko. Hori kiste hedatidikoak hedatzeko modu erraza zen<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.</ref>.
Hainbat elementu konbinatu ziren elikagaien prezioak hain kezkagarriak izateko diru-sarrera baxuko herritarrentzat: lehenik eta behin, haien eros-ahalmena hain zen baxua, non diru-sarreren zatirik handiena elikagaietan gastatzen baitzuten; bigarrenik, soldatapeko askoren diru-sarrerak ezegonkorrak eta sasoikoak ziren, negua heldu orduko, garraiolariek eta peoiek, esaterako, lana galtzen zuten itsas trafikoa eta eraikuntza murrizten zirelako; hirugarrenik, alearen prezioa garestitzen zenean, hiritar askok ez zuten ordezko elikagairik. Nahiz eta benetako gosea eskalei eta etxerik gabekoei mugatu, jende arruntak bere horniduratik jan behar zuen gosea ez pairatzeko<ref>Erdkamp, P., 2013, 267. or.</ref>.
Merkatuetan, zorura jaurtitako hondakinez aparte, beste kutsadura-iturri bat komunetatik (''foricae'') zetorren. Eraikin publikoei atxikitako eta eserleku anitzeko instalazio horiek pribatutasuna eskaintzen zuten hiriko espazio publikoetan, hala nola kaleetan eta merkatuetan, baina kutsadura guneak izan ohi ziren<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 4.4. atala</ref>.
== Eraikuntza-arazoak eta hondakinak ==
Erroma etengabe berritzen zen, enperadoreek edo udal agintariek sustatutako obra publikoengatik edo ekimen pribatuagatik.Lan horien bidez, eraikinak birmoldatu eta beste batzuk eraiki ziren, hiri-espazio berrietan eta lehengo orubeetan, bai suteek kaltetu zituelako edo beren kalitate txarraren eraginez eraikinak behera etorri zirelako. Lan horiek guztiek eskulan handia behar zuten klimatologia oneko hilabeteetan.
Printzaldiaren hasieratik, aristokratek ezin izan zuten enperadoreekin lehian jarraitu eraikin berrietan eta monumentu tradizionalak berreraikitzen. Azkenean, enperadorea, erromatar bizitzaren beste hainbat alderditan bezala, patroi eta ongile bakarra bihurtu zen. Julio-Klaudiotar dinastiaren enperadoreek beren jauregiak Kapitolino muinoan eraiki zituzten. Neron harago joan zen bi eraiki zituelako: lehena, ''Domus Transitoria'' deitutakoa, Kapitoliotik Eskilinoraino hedatzen zen; bigarrena, ''[[Domus Aurea]]'', eraikitzeko ideia [[Erromako Sute Handia|Erromako sutea]]<nowiki/>ren ostean sortu zen, eta horretarako suteak Zelioko eta Opioko suntsitutako orubeak bereganatu zituen<ref>Suet. ''Ner.'' 31, 38.</ref>.
Bazeuden mantentze eta eraberritze lanetarako udal arduradunak zirenak. [[Dekurioi (Erromako armadako ofizial)|Dekurioiak]] eta [[magistratu]] nagusiak arduratu behar ziren kaleak, [[Areka|arekak]] eta estoldak eraikitzeaz eta zaintzeaz<ref>''Lex Col. Gen''. 77; ''Lex Flav. Mun.'' 19.</ref>. Ordaindu gabeko fakturei, amaitu gabeko lanei eta oreka gabeko udal kontuei aurre egiteko, K.o. II. mendetik aurrera, enperadoreek esku hartu zuten udal aurrekontuetan, ''curatores rei publicae'' izeneko funtzionarioak izendatuz<ref>Jacques, F., 1984, 4. or.</ref>.
Dena den, funts publikoak motz geratzen zirenean, gutxienez beste bi diru-iturri zeuden hiria mantentzen eta hobetzen laguntzeko. Lehenengoa zetorren magistratuek eraikuntza-proiektuetarako, jokoetarako (''ludi'') edo sakrifizioetarako gastatu behar zuten dirutik. Nahitaezko gastu horiei borondatezko beste diru-sarrera batzuk gehitu ohi zitzaizkien, eraikinen itxura hobetzeko edo jokoetan borrokalari gehiago sartzeko.
Bigarren diru iturria (''summa honoraria)'' magistratuek kargua hartu aurretik inbertitu beharreko dirua zen. ''Ob honorem'' ordainketa hori ez zitzaion aurrekontu publiko orokorrari gehitzen: hautetsiek onura publikoko helburu zehatzetarako erabil zezaketen, hauteskunde kanpainan (''pollicitatio'') agindu bezala, beti ere, kargurako hautatuak izateko ohorea (''honos'') lortzen bazuten.
Erromako geruza sozial gorenek, enperadoreak, elite inperialak (senatariek eta zaldunek, gehi [[liberto]] inperial kopuru txiki batek) eta tokiko handikiek [[Mezenasgo|mezenasgoaren]] bidez ''(evergetismo'') lagundu zuten. Inskripzioek adierazten dutenez, bertako eliteko kideak izan ziren ekarpen garrantzitsuenak egin zituztenak gizarte aitorpena lortzeko, egindako lanaren ondoan jarritako plaka batean mezenasen izena inskribatuz.
Eraikuntza-lanen datu epigrafikoek adierazten duten moduan, funts publikoek azpiegiturak (kaleak, ur-hornidura, estolderia), eraikin publikoak eta gotorlekuak finantzatu zituzten. Baina era guztietako eraikinen eraikuntza, zaharberritze edo dekorazioa ordaintzeko tokiko elitearen ekarpen ekonomikoak iragartzen dituzten inskripzio guztiak aztertuz gero, funts pribatuekin finantzatutako eraikuntzen kopurua esanguratsua izan behar zen<ref>Horster, M., 2014, 525-531. or.</ref>.
Etxebizitza xumeei zegokienez, han erabilitako materialak kalitate eskasekoak izateaz gain (adobea, adreilua, kereta, [[Txilar zuri|txilar]] edo kanabera-sabaiak), karraskarien eta bizkarroien babesleku ere izan zitezkeen<ref>Briones Dieste, V., 2018, 72. or.</ref>. Etxe batek behar adinako kalitatea izan dezan, materialak xehetasunez aukeratu behar ziren. Harriei buruz, Pliniok adierazi zuen nola eta noiz atera harrobitik, eta haietatik zein erabil zitezkeen eraikuntzan:
{{esaera2|''Harriaren izaera zalantzan dagoenean, neurri egokia da udan harrobitik ateratzea, eta urte pare bat igaro baino lehen eraikitzeko ez erabiltzea, bitartean eguraldiak ongi onduta utziz. Kaltetutako xaflak lurpeko zimenduetarako egokiagoak direla ikusiko da, eta kalterik gabekoak, aldiz, segurtasunez erabil daitezke, aire zabalean bada ere''<ref>Plin. ''HN'' 36.50.</ref>.|}}
Kaleetan sakabanaturiko hondakin organiko eta ez-organikoen kudeaketa benetako arazoa izan zen Erromako hiriarentzat. Lehen hondakin motaren kantitatea itzela zen, inperioaren hasieran, Erromako populazioa zortziehun mila eta milioi bat biztanle artekoa zenak, berrogei eta berrogeita hamar mila kilogramo gorozki inguru sor zitzakeen egunero. Giza gorotzak estolden bidez Tiberreraino bideratu ahal izatearen arazoa zen euri-ura edo iturri publikoen soberakina ez zela nahikoa. Horri gehitu behar zitzaion erromatar hustubideek ez zutela atzera egiteko mekanismorik, uholdeen kasuan estoldetan zehar etxebizitzetan sar zitezkeen ur beltzak saihesteko, ezta gas-isuriak ere, hala nola hidrogeno sulfuroa (H<sub>2</sub>S) eta metanoa (CH<sub>4</sub>). Beraz, estolden usainaz gain, leherketak ohikoak izango zirela ondoriozta daiteke<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 3.3. atala.</ref>.
Hondarrak kalean ez uztearen debekua ekiditeko, askotan, erromatarrek gauaz baliatzen ziren leihoetatik kalera hondakin solidoak edo likidoak botatzeko. Erromatarrak arazo larri horretaz konturatu ziren, eta honela jaso zuen Ulpianok bere ''Ad edictum'' ''praetoris'' 23. liburuan:
{{esaera2|''Leihoetatik botatakoagatik kalteturen bat dagoenean, epaileak medikuei ordaindutako soldatak kalkulatuko ditu, baita tratamenduaren gainerako karguak ere''<ref>Gai. ''Dig''. 9.3.7.</ref>.|}}
Kaleetan bildutako hondakinak Erromatik kanpoko aire zabaleko lubakietan (''puticuli'') botatzen ziren. Ezagunena hiriaren ekialdean zegoen, Serviar harresien ondoan eta Eskilino atearen kanpoaldean. Eremu horretako lubaki kiratsetan, gaizkileak exekutatzen zituzten eta etxegabeen eta animalien gorpuak botatzen zituzten beste hondakin batzuekin batera<ref>Bodel, J., 2014, 178. or.</ref>. K.a. I. mendearen hasieran, Eskilinoko atearen iparraldean hobi komun horietako batzuk estali ondoren, eremua [[Trabertino|marmol trabertinoko]] harriekin (''cippi'') mugatu zuten. Harri horiek adierazten zuten debekatuta zegoela zaborra botatzea eta huraxe zela hileta-suak egin zitezkeen hiritik gertueneko puntua<ref>''CIL'' 1<sup>2 n</sup>838, 839.</ref>.
[[File:Cippus bat Luzio Sentio pretorraren ediktuarekin.jpg|thumb|250px|<center>Cippus bat Luzio Sentio pretorraren ediktuarekin. Kapitolino-Museoak</center>]]
Ondoko mugarrian, ''senatus consultum'' batek debekatu zuen zedarriek zehaztutako barruko eremuan gorpuak erretzea, lurperatzea, eta zaborra edo lurra botatzea. Zinegotziek bete behar zuten legea. Ikertzaileek diotenez, ''Pagus Montanus''ek definitutako barrutia Eskilino atearen kanpoaldeko eremuari dagokio, Venus Libitinaren santutegitik gertu.
''[[Lex Iulia Municipalis]]''ek<ref>''ILS'' 6085.</ref> edilak premiatu zituen eraikin eta saltokien jabeek beren jabetzaren aurreko kaleko zatia egoera ezin hobean eduki zezaten, ura eta hondakinak pilatzea saihesteko ibilgailuek askatasunez zirkulatu ahal izateko. Jabeak kalea konpondu ezean, maizterrek egin beharko zuten, baina gero, gastatutakoa alokairutik kenduko zen<ref>''CIL'' 6.593.32; ''Tab. Her''. 7</ref>.
Papinianok ''De cura urbium'' liburuan adierazi zuen zinegotzien ardura zela tabernetako langileek beren lantokietako materialarekin kaleetako trafikoa oztopa ez zezateaz. Gainera, udal-arduradunek ziurtatu behar zuten kaleetan ez zela liskarrik egongo. Ordena publikoaz gain, kaleak garbi eusteaz arduratu behar ziren, gorotzik egon ez zedin, eta gorpuak edo larruak bide publikora bota ez zitezen, usteltzeko arriskua zegoelako<ref>Pap''. Dig.'' 43.10.1, 3-5.</ref>.
Erromatarrek askotan ez zuten jakin hondakin biodegradagarrien kopuru ikaragarriarekin zer egin, hala nola eraikuntzak ateratakoekin, edo erromatarren eguneroko zereginetan erabiltzen ziren zeramikazko edo beirazko ontzien hondarrekin. Horien artean aipagarrienak dira ''dolia'' edo ''dolia curta'', edo likidoak eta ''garum''a garraiatzeko erabiltako anforak. Mediterraneoan zehar Erromara iritsitako produktuen kopurua zela eta, ohikoa zen, edukiontzien hauskortasunaren ondorioz, asko eta asko apurtzea, gehienbat Ostiako portuan deskargatzen zirenean.
Kontuan izanik hondakinak eta gorotzak gurdietan erretiratzen zirela, eta zirkulazio-arazoak saihesteko legeak eguzkia sartzen zenetik goizeko hamarrak arte bakarrik baimentzen zuela garraiatzea, erraz ondoriozta daiteke, eraginkortasuna zela eta, zabortegiak ez zirela hiritik urrun egongo<ref>''CIL'' 6.593.66.</ref>.
Tazitok K.o. 65. urteko sute handiaren hondakinen garraio masiboaren egoera deskribatu zuen. Neronek, Tiberretik gora alearekin Erromara alea garraiatzen zuten ontziak behartu zituen hondakinez kargatuta jaistera, Ostiako paduretan botatzeko<ref>Tac. ''Ann''. 15.43.1.</ref>.
Zeramikaren hondakinak biltzeko, deskonposatzen zaila den materiala izanik, zabortegiak sortu behar izan ziren. Erroma ere ez zen arazo horretatik libratu, eta, izatez, bere muinoetako batean, ''[[Testaccio (Erroma)|Testaccio]]'' mendian edo ''Dei cocci'' mendian aurkitu da, elikagai-, ardo- eta olio-ontziz osatutako zabortegi handi bat, gehienbat zeramikazko hondakinez osatua, normalean anforak. Muinoak 30 metroko altuera hartu zuen eta bertara eramaten ziren anforen hondarrak pilatzeagatik sortu zen, benetako zabortegia. Han uzten eta apurtzen ziren portutik ekarritako anforak, beste ontzi motarekin batera. Material horiek guztiak eta beren eduki-hondarrak karerekin lurperatzen ziren, usain txarrak saihesteko<ref>Zamora-Manzano, L., 2017, 71, 83. or.</ref>.
3.2.5. '''''Erromako suteak'''''
'''Livioren ''Historia'' Erromak jasandako suteez istorioz beteta dago<sup>1</sup>. Hori zela eta, suteen etengabeko arriskua zen biztanleria-dentsitate handiagatik eta eraikinetan erabilitako zur kopuruagatik<sup>2</sup>, Augustok K.a. 6. urtean, ''vigiles''<sup>3</sup> taldea sortu zuen.'''
'''Erromako K.a. 23., 14. eta K.o. 9. eta 7. urteetako suek nabarmen utzi zuten arrisku hori beti agerian zegoela<sup>4</sup>, baina Augustok suhiltzaileen taldea antolatu ondoren, elitearen jarduera amaitu zen.'''
'''Egia esan, Augustorena ez zen izan suteen aurkako lehen erabakia, beste une batzuetan ekimen pribatuak beste neurri batzuk ere hartu baitzituen. Horrela, eta egoera hori aprobetxatuz, Marko Lizinio Krasok, Erromako gizonik aberatsenetako batek, suteetan bere aberastasuna handitzeko aukera paregabea ikusi zuen. Sistema sinplea zen, Krasok, bere esklaboek lagunduta, prezio jakin bat eskaintzen zion eraikinaren jabeari sua itzaltzearen truke. Eraikinaren jabeak eskaintzari muzin egiten bazion, etxea kiskaltzen uzten zuen, gero eraikina edo orubea ganga prezioan erosi ahal izateko. Ondoren, ikusiko zuen ea merezi zuen etxea birmoldatzea edo beste bat eraikitzea<sup>5</sup>.'''
'''Suhiltzaile-zerbitzu bat sortzeko beste ahalegin bat Egnatio Rufo edilak egin zuen, zeinak, Krasoren antzera, esklabo talde bat antolatu baitzuen suak itzaltzeko. Ekimen hori segurtasun publikoaren zentzuak eragin zuen, karrera politikoa egin nahi baitzuen (''cursus honorum''). Azkenean, ez zuen emaitza handirik lortu, senatuak heriotza-zigorra ezarri baitzion, Estatuaren aurka konspiratzea leporatuta. Nahiz eta aberats batzuek beren suhiltzaileen brigada pertsonalak sortu, suhiltzaileen talde iraunkor eta handiago baten beharra zegoen<sup>6</sup>.'''
'''Administrazioak esku hartzea erabaki zuen, Dion Kasioren arabera, K.a. 6. urtean herriko jendearen artean zenbait ordezkari aukeratu zituenean. Pertsona horiek, toga ofiziala eramateko eskubideaz gain, bi liktoreren laguntza izan zuten suteen gaian, eta lehen edilen agindupean egon ziren esklaboen gorputzaz arduratu ziren suak hartutako eraikinak salbatzeko. Dirudienez, hori izan zen ''vigiles'' taldearen sorreraren aitzindaria:'''
'''''Garai hartan ere hiriko hainbat tokitan suteak izan zirenez, libertoen arteko zazpi dibisio eratu zituen halako kasuetan laguntza emateko, eta zaldun bat izendatu zuen buruzagi, talde hura laster desegiteko asmotan. Baina ez zuen halakorik egin, emandako laguntza baliotsua eta beharrezkoa zela egiaztatu zuelako. Gau-zaindari horiek gaur egun arte existitzen dira, araudi berezien pean, eta zerbitzuan daudenak, libertoen artetik ez ezik, gainerako klasetatik ere aukeratzen dira. Kuartelak dituzte hirian eta diruzaintza publikoak ordaintzen ditu''<sup>7</sup>''.'''''
Hutsunea betetzera zetorren taldea ''vigiles'' edo ''cohortes vigilum'' izan zen. Hasieran, gorputza esklaboz osaturik egon arren, geroago libertoz, libre jaiotakoez eta armadatik etorritako ofizialez osatu zen. Horregatik, unitate militar baten moduan funtzionatu zuen.
Augustok hiriko zazpi kohorteetako bakoitzari babestu beharreko bi eskualde esleitu zizkion, eta guztien artean hamalau hiri-eskualdeak osatzen zituzten. Kohorte bakoitzaren arduradun gisa tribuno bat zegoen, ''praefectus vigilum''aren aurrean erantzun behar zuena'''<sup>8</sup>.'''
Inperio garaiaren hasieran Erroman suteen kontrako 7.000 kideko beilarien talde berezia antolatu zen. Hala ere, ''vigiles'' multzoari eustea garestia zen eta horregatik hasieratik Augustok zerga berriak asmatu behar izan zituen, esaterako esklabo-salmentaren gainekoa %2koa<sup>9</sup>.
Petroniok modu barregarrian deskribatu zuen ''Satirikon'' idazlanean, talde horren azkartasuna eta jarduna.
''Eskualde hartako vigilesek, halako oihuak entzutean, Trimalkioren etxeak su hartu zuela uste zuten eta, arduraz beterik, ateak hautsiz, bat-batean jangelara oldartu ziren zalapartaka, urez betetako zahagiekin eta aizkorekin''<sup>10</sup>.
'''Sute larri bat piztuz gero, ''vigiles''ek honako ekipamendu hau zuten eskura, maizterrek ere hornitzen zutena: ur-ontziak (''amae''), belakiak (''spongiae''), indar-ponpak (''siphones''), aizkorak (''dolabrae''), pikotxak (''secures''), eskailerak (''scalae''), heltzeko kakoak (''falces''), manta hezeak (''centones''), zumezko saskiak (''formiones''), hagak (''perticae''), erratzak (''scopae'') eta ozpina. Horiekin, sua itzali, eta suak harten zituen eraikinak partzialki edo erabat bota zitzaketen<sup>11</sup>. Edonola ere, sua beti izaten zen arriskutsu, gehienbat goiko solairuetan bizi zirenentzat<sup>12</sup>.'''
'''Neronek, K.o. 65eko sutearen ondoren, eraikuntza-estilo berri bat asmatu zuen hirian, etxe guztien aurrean plazak altxatzeko aginduz, kaleetan zein isolatuetako etxebizitzetan, haien terrazetatik errazago izango zelakoan sua itzaltzea. Plaza horiek bere kontura eraiki zituen<sup>13</sup>.'''
<center>
{| class="wikitable"
| colspan="3" |2. taula: '''''Erromako suteak'''''
|-
|'''Urtea'''
|'''Gertakizuna'''
|'''Iturria'''
|-
|K.a. 204
|Erroman bi gau eta egun batez mantendu zen sua piztuta. lur guztia berdinduta zegoen Salinas eta Porta Carmentalaren artean Aequimaelius eta Jugariorekin, eta Fortuna eta Matutaren amaren tenpluekin; eta atearen kanpoaldean sua hedatu zen zabal eta gauza sakratu eta profano asko kontsumitu zituen.
|Livy 24.47.15
|-
|K.a. 63
|Beraz, Katilina Laecan, egon zinen gau hartan, Italiako zatiak banatu zenituen (...) hiriko zein eskualde erre behar ziren aukeratu zenuen...
|Cic. ''Cat.'' 1.4.8-12
|-
|K.a. 23 (Augusto)
|Urte osasungaitza Erroman: suak, ekaitzak eta Tiber ibaiaren uholdeak
|Cass. Dio 53.33.4
|-
|K.o. 65 (Neron)
|Neron Erromako suteaz baliatu zen lehen pilatutako auzoak urbanizatzeko. (''Domus Aurea'', kale berriak...)
|Tac. ''Ann''. 16.13
Suet. ''Ner.'' 39
Oros. 7.7.10-11
|-
|K.o. 78-80 (Tito)
|Vesubio sumendiaren erupzio batek errautsak barreiatu zituen alde guztietatik. Aurrekaririk gabeko sute bat Erroman, hiru egun eta hiru gau iraun zuena.
|
Suet. ''Tit.'' 8.3.2
|-
|
K.o. 80 (Tito)
|Beste sute bat, lurretik, hurrengo urtean (K.o. 80) Erromako zati handi batean zabaldu zen Tito Kanpanian eroritako hondamendiarekin lotutako negozioetan kanpoan zegoen bitartean. Serapisen tenplua, Isisen tenplua, Saepta, Neptunoren tenplua, Agriparen Bainuak, Panteoia, Diribitoriuma, Balboren antzokia, Ponpeioren antzokiaren eszena-eraikuntza, Oktavianoren eraikinak eta beren berekin batera kontsumitu zituen. Liburuak, eta Jupiter Kapitolinoren tenplua bere inguruko tenpluekin.
|
Cass. Dio 63.24
|-
|
|Suarekin hartu dituztenak, makilekin edo zartekin hiltzeko agin dezakezu; baina engainatuta sua eragin dutenek, hiriko prefeta den Fabio Cilo gure lagunari bidaliko dizkiozu.
|
Ulp. ''Dig.'' 1.15.4.pr.4
|-
|
|Intsula saldu ondoren erreko balitz, (...) legeak zer dio? pater familiasen errua ez bada (...) eta arduraz ibili bazen intsula gordetzeko, ezingo zaio ezer leporatu.
|
Alfen. ''Dig''. 18.6.12.pr.1
|-
|
|Errentamendu-kontratuan suterik ez egotea jasota badago, eta suterik egon bazen, gelditu egingo zaio, sua ustekabean eragin izan balitz ere, ez zukeelako suterik izan behar.
|
Ulp. ''Dig''.19.2.11.1
|-
|
|Era berean, kontratistak edozein pertsonaren jabetza edo ondasunak kaltetu ez daitezen zaindu beharko du.
|Ulp. ''Dig''.19.2.11.2
|-
|
|'''Oso ohikoa zen sute bat jasandako eraikinetan gauzak lapurtzea'''
|Ulp. ''Dig.'' 47.9.1.2.2
|}
</center>
'''Sutea gertatu ondoren, kaltetuek epaileengana jo ohi zuten erruduntasunak argitzeko. ''Digesta Iustiniani''k jurisprudentzia zabala jasotzen du sute ezustekoei edo eragindakoei buruz<sup>14</sup>.'''
28. irudia: ''Erromako vigilesen barrutiak''
'''Sute batek kaltetutakoek adiskideen edo senideen etxean bilatu behar zuten babesa, baina segurtasun arrazoiengatik, legeak ez zien inola ere uzten leku komunetan lo egiten, hala nola hirira sartzeko ateetan edo harresietan<sup>15</sup>.'''
'''3.2.6. ''Zarata kutsadura'''''
Erroman eguneroko zarata hain zen handia, non, egungo baremoen arabera, kutsadura akustikotzat har baitzitekeen.
Agian Juvenalek bere satiretan puztu zuen esatean jendea hiltzen zela gauez lorik egin ezin zuelako, nahiz eta ondoren txantxetan gehitu, ez zegoela ziur zarataren edo urdailerako janari digeriezinaren errua zen. Horregatik, ez zuen ulertzen zer zentzu zuten ostatuek Erroman, jendeak lo egin ezin bazuen. Haren iritziz, karrika estu eta bihurrietatik orgak igarotzeak eragiten zuen zaratak, gidarien oihuek, irainek eta borrokek gaixotasun ugari sortzen zituzten<sup>''16''</sup>, prostituzioa ohikoa zen ''taberna'' eta ''deversori''etako zarata eta eskandaluak ahaztu gabe.
Erromatarrek uste zuten iluntasunak areagotu egiten zuela soinuen ahalmen emozionala. Anplifikazio emozionala hori hiru modutan ikusten zen. Lehenik eta behin, erromatarrek gizon baten moraltasuna neurtzen zuten, gauez sortzen zituen soinuetan oinarrituta. Elite erromatarrek gizabanakoak epaitzen zituzten beren gaueko isiltasunagatik zein bere zurrungen bolumenagatik. Bigarrenik, zaratak eta soinuak autoritateari gauez aurre egin ziezaioketen. Gaueko zaratak ordena soziala alda zezakeen aberats eta boteretsuak aztoratuz. Hirugarrenik, iluntasunak areagotu egin zuen entzumen-irudimena, eta komunikazio-bideak ireki zituen naturaz gaindikoarekin eta jainkotiarrarekin<sup>17</sup>.
Iluntasunak anonimotasuna sortzen zuenez, gaueko kantuek, oihuek eta hotsek klase baxuei libreki adierazteko aukera ematen zieten, erromatar ordena soziala aldaraziz. Hori zela eta, Horaziok idatzi zuenean:
''Eutsi lanparak piztuta goizera arte; utzi zarata eta haserrea joan.''
Esplizituki zarata eta haserrea iluntasunarekin lotu zituen, eta inplizituki, berriz, isiltasuna harmoniarekin<sup>18</sup>.
Zurrungei dagokienez, erromatar morala ez zen oso tolerantea halako soinuak sortzen zituztenekin, pentsatzen zelako sabeleko gantz metaketaren ondorioa zela eta zorigaitza eragiten zutela. Zaratak bezala, zurrungak arazo handiago baten sintoma ziren: autokontrol falta. Tripontziak ez ziren egunean zehar jateko irrika kontrolatzeko gai, ezta ezin zituzten gaueko zurrungak kontrolatu ere. Martzialek bere satiretan erakusten digu zenbateraino sentitu ziren irainduak Zoiloren gonbidatuak bere sabelkeriagatik eta ondorengo zurrungengatik<sup>19</sup>.
Iluntasunak ziurgabetasuna sortzen duelako eta entzumenak ez baitu ikusmenaren fidagarritasun bera eskaintzen, irudimena hazten da gauez. Erroman jendeak bere buruari galdetzen zion gaueko soinuen esanahiari edo zergatiari buruz. Entzumenak eta gauak galderak sortzen zituzten bitartean, ikusmenak eta egun argiak erantzunak ematen zituzten<sup>20</sup>.
Pribatutasuna eta lasaitasuna biziki estimatzen zuten goi-klaseko erromatarrek, beren ''domus'' edo ''villae''tako geletan bakarrik lor zitzaketen, non irakurri, hausnartu edo lo egin baitzezaketen, gainerako auzokoek gogaituak izan gabe, intsuletan gertatzen zen bezala<sup>21</sup>.
Seneka, bainu baten gainean logela zuena, kexu zen tokiko zalapartaz, garrasiaz eta zarataz, ikastean kontzentratzea eragozten baitzioten, baina uste zuen aldizkako zaratak luzekoak baino gogaikarriagoak zirela<sup>22</sup>. Haren ikuspegitik, zarata eta beste eragozpen batzuk saihesteko modurik onena etxez aldatzea zen<sup>23</sup>.
Zarata-arazoaren aurrean, pertsonen maila ekonomikoaren arteko aldea nabaria zen, aberatsenek bakarrik eros baitzezaketen etxe bat hiriko alde lasaian, non bizilagunek edo kaleko zaratak ez zuten haien atsedena asaldatuko.
Aberatsenak, ahal zuten guztietan, saiatzen ziren Erromatik kanpo landetxera joaten, naturaz gozatzeko. Plinio Gazteak, adibidez, bere udako etxeak gela isil eta argitsuak zituela adierazi zuen. Bere ondoan itxura eta soinu atsegineko ur-jauzi bat zegoen<sup>24</sup>. Bere villak osasun ona sustatzen zuen, aire freskagarria, zelai berdeak, lur emankorrak eta tenperatura epelak zituelako<sup>25</sup>.
Kutsadura akustikoa murrizteko, Erromako agintariek kaleetako trafikoa mugatu zuten, salbuespen batzuekin. ''Taula Heracleensis'' izeneko udal-araudia saiatu zen zarata, hondakin solidoen pilaketa eta ibilgailuen zirkulazioa arautzen. Izan ere, lege hark debekatu zuen gurdiak egunez Erromako kaleetan ibiltzea. Salbuespen batzuk izan bazituen, esaterako, tenpluak eta herri-lanak eraikitzeko materiala garraiatzea, baita kontratu publiko bidez esleitutako eraikinen eraispenetik sortutako hondakinak kentzeko erabiltzen ziren orgetarako ere. Debeku horretatik salbuetsita zeuden, halaber, ''vestal''en prozesioetan erabilitako orgak, garaipen desfiletan erabilitakoak edo ikuskizun publikoetan parte hartzen zutenak.
Bestalde, legeak agintzen zuen gauez Erroman materialekin sartzen ziren gurdiak goizean hutsik ez ateratzea, eta ahal izanez gero, zaborrak eta hondakinak hiritik atera zitzatela<sup>26</sup>.
Erromatar kale eta bainuetan janari prestatuen postu ugari zeuden. Saltzaileek askotariko elikagaiak jartzen zituzten salgai; besteak beste, hestebeteak, pastelak eta era guztietako janari beroak<sup>27</sup>. Bainu handienak leku zaratatsuak eta biziak ziren, eta han jendea afaltzeko biltzen zen<sup>28</sup>; bainulariek kantatzen zuten jaten eta edaten zuten bitartean; saltzaileak oihuka saiatzen ziren beren produktuak saltzen; emagalduek beren xarma erakusten zuten, eta lapurrak nonahi ugari ziren<sup>29</sup>.
Bainu publikoetan erromatar gizarte osoko kideak biltzen ziren, eta bertaratutakoei era guztietako zerbitzu osagarriak eskaintzen zitzaizkien. Erabiltzaile asko zeudenez, toki horiek zaratatsuak eta gatazkatsuak izaten ziren<sup>30</sup>.
1Livy 4.33.5.2, 24.47.15.
2Paul''. Dig''. 1.15.1.
3 ''ILS'' 2172.
4 Yavetz, Z., 1958, 512. or.
5Suet. ''Aug''. 30.1.1.
6Robinson, O. F., 1994, 8-9. or.
7 C'''ass. Dio 55.8.26.'''
8Paul. ''Dig.'' 1.15.3.1.
9Cass. Dio 55.31.
10Petr. 78.7.1-3.
11Ulp. ''Dig.'' 33.7.12.18.
12'''Juv. 3.199-202.'''
13Suet. ''Ner.'' 16.
14Ulp. ''Dig.'' 43.24.7.4; Gai. ''Dig''. 44.7.1.4; Ulp. ''Dig''. 45.1.15; Ulp. ''Dig''. 47.9.1.2; Marc. ''Dig''. 48.6.3.5.
15Paul. ''Dig.'' 43.6.3.
16 Juv. 3.235-259.
17Linn, J., 2014, 12. or.
18Hor''. Carm.'' 3.8.14.
19Mart. ''Ep''. 3.82.
20Linn, J., 2014, 33. or.
21Plin. ''Ep''. 2.17.22; 9.36.1.1; Suet. ''Aug''. 72.2.1.
22Sen. ''Ep''. 56.1.1, 56.5.1.
23Sen. ''Ep''. 56.15.1.
24 Plin, ''Ep''. 5.6.23.
25 Plin. ''Ep''. 5.6.21; Linn, J., 2014, 2011. or.
26 ''Tab. Her''. 14-16; ''ILS'' 6085; ''Lex Jul. Mun.'' 56. art.
27'''Sen. ''Ep''. 56.2.6.'''
28Mart. ''Ep''. 12.19.1.
29Deming, D., 2019, 155. or.
30Plin. ''Ep''. 3.14.7.1.
== Erromako suteak Neronen garaian ==
Erromako urbanizazioa Neronen gustukoa ez bazen ere, ez dago argi enperadore horrek aurretiaz pentsatuta ote zuen Erromari su ematea hiria plan berri baten arabera egiteko. Suetoniok baietz uste zuen, kontsul ohi batzuk haien jabegoetan zenbait piromano zuziekin harrapatu zituztelako, baina ezin zitzaien ezer egin enperadorearen agindupekoak zirelako<sup>54</sup>. Dion Kasio ideia berekoa zen; horren ustez, enperadoreak menpekoak bidali zituen Erroman zehar hainbat tokitan sua pizteko<sup>55</sup>.
Gertakizun horren harira, Plinio Zaharrak ere uste zuen Neron izan zela Erromako sutearen arduraduna<sup>56</sup>. Senekak, berriz, suteaz eta erromatarren miseriaz hitz egiten zuen baina erantzulerik salatu gabe<sup>57</sup>.
Dena dela, Neron K.o. 64. urteko suteaz baliatu zen hiria berreraikitzeko; oinezkoentzako espaloiak estuak (''itinera'') eta kaleen zabalera handitu zituen; lehen gurdi bakar baterako kaleak ireki egin zituen bi orga aldi berean igaro ahal izateko (''viae'').
Erroma eraikuntza-estilo berri batekin eraiki zen, etxe guztien aurrean plazak egin ziren, bai kalean, bai familia bakarreko etxeetan, sua gertatuz gero, hedatu ez zedin<sup>58</sup>.
Sutearen ostean, hirigintza-plangintza berriarekin, jendez gainezkatzearen ondorioak arindu ziren, eta Erromako biztanle gehienen bizi-giroa osasuntsua izatetik urrun bazegoen ere, litekeena da Erdi Aroko hiri gehienena baino hobea izatea<sup>59</sup>.
Hiriburuan, sutetik salbatu ziren auzoak berreraiki ziren, ez galiarrek sortutako sutearen ondoren egin zen moduan, bereizi gabe eta zatituta, baizik eta kaleak eta etorbideak zabalagoak eta lerrokatuagoak egin zirela, baita altuera mugatuko eraikinak eta espazio irekiak ere. Apartamentu blokeen aurrean arkupeak jarri ziren, suaren aurkako babes gisa. Gehienak Neronek ordaindu zituen, baina suteak kaltetutako eraikinen eta orubeen jabeak ere behartu zituen zaborrik eta hondakinik gabe uztera.
Berreraikuntza bizkortzeko, sari bat eskaini zien etxe berrien jabeei, baina soilik eraikinak aldi jakin baten barruan altxatzen bazituzten. Suak sortutako hondakinetik orubeak garbitzeko, Ostiatik gariarekin zetozen ontziak hondarrez beteta itzultzeko agindu zuen, Ostiako zingiretan botatzeko.
Neronen hirigintza-planaren barruan, eraikinen ondoan iturri berriak egin zituzten suak itzaltzeko neurri gisa. Beraz, legez kanpo egindako ur-bilketak moztu ziren, herritarrei behar adina ur emari ziurtatzeko<sup>60</sup>.
== Oharrak ==
{{erreferentzia_zerrenda|taldea=oh}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|3}}
== Bibliografia ==
*Bodel, J. (2014). The life and death of ancient Roman cemeteries. Living with the dead in imperial Rome. In C. Häuber, F.X. Schütz & G.M. Winder (Ed.), ''Reconstruction and the Historic City: Rome and Abroad'' (177-195. or.). Hausdruckerei der Ludwig-Maximilians-Universität München.
*Briones Dieste, V. (2022). ''Was ancient Rome the perfect environment for zoonoses transmission?, Travel Medicine and Infectious Disease,'' <nowiki>https://doi.org/10.1016/j.tmaid.2020.101740</nowiki>
*Briones Dieste, V. (2018). La antigua Roma y las zoonosis. ''Revista Complutense de Ciencias Veterinarias,'' ''12(''2), 71-80 [ejournal]. https://doi.org/10.5209/rccv.60895.
*Bruun, C. (2015). The City of Rome. In C. Bruun & J. Edmondson (Ed.), ''The Oxford Handbook of Roman Epigraphy'' (471-494. or.). Oxford University Press.
*Carcopino, J. (1968). ''Daily Life in Ancient Rome.'' Yale University Press.
*Corbier, M. (1989). ''The ambiguous status of meat in ancient Rome. Food and Foodways,'' 3(3), 223–264. <nowiki>https://doi.org/10.1080/07409710.1989.9961951</nowiki>
*Donahue, J. F., (2015). ''Food and Drink in Antiquity. Readings from the Graeco-Roman World'', Bloomsbury Academic.
*Erdkamp, P. (2013). The food supply of the Capital. In P. Erdkamp (Ed.), ''The Cambridge Companion to Ancient Rome'' (262-277. or.). Cambridge University Press.
*Espinosa Bueno, M. (2015). ''El consumo de pescado y producto del mar en la sociedad romana. Implicaciones sociales, culturales e ideológicas'' [Master Amaierako Lana, Universidad de Sevilla].
*Flohr, M. (2020). ''Urban Space and Urban History in the Roman World,'' Routledge. New York.
*Griffin, R., Pitts, M., Richard, S., & Brook, A. (2011). Inequality at late Roman Baldock, UK: The impact of Social Factors on Health and Diet. ''Journal of Anthropological Research, 67''(4), 533-556.
*Horster, M. (2014). Urban Infrastructure and Euergetism. In C. Bruun & J. Edmondson (Ed.), ''Oxford Handbook of Roman Epigraphy'' (515-536). Oxford University Press.
*Jacques, F., (1984). ''Le privilège de liberté. Politique impériale et autonomie municipale dans les cités de l'Occident romain (161-244),'' École française de Rome. <nowiki>https://www.persee.fr/doc/efr_0000-0000_1984_mon_76_1#efr_0000-0000_1984_mon_76_1_T1_0001_0000</nowiki>
*Koloski-Ostrow, A. O. (2015). ''The Archaelogy of Sanitation in Roman Italy: Toilets, Sewers, and Water Systems.'' University of North Carolina Press.
*Kron, G. (2012). Food production. In W. Scheidel (Ed.), ''The Cambridge Companion to the Economic History of the Roman World'' (156-212. or.). Cambridge University Press.
*Le Roux, P. (2015). ''Erromatar Goi Inperioa Mendebaldean.'' Euskal Herriko Unibertsitatea.
*Mandich, M. J., (2015) Re-defining the Roman ‘suburbium’ from Republic to Empire: A Theoretical Approach, ''TRAC 2014.'' ''Proceedings of the Twenty-Fourth Annual Theoretical Roman Archaeology Conference,'' The University of Reading https://doi.org/10.16995/TRAC2014_81_99''.''
*McCormick, M. (2003). Rats, Communications, and Plague: Toward an Ecological History, in ''The Journal of Interdisciplinary History, 34''(1), 1-25. <nowiki>https://doi.org/10.1162/002219503322645439</nowiki>
*McGinn, T. (2004). ''The Economy of Prostitution in the Roman World: A Study of Social History and the Brothel.'' Ann Arbor. <nowiki>https://doi.org/10.3998/mpub.17679</nowiki>
*Morley, N. (2005). The salubriousness of the Roman city. In H. King (Ed.), ''Health in Antiquity'' (192-204. or.). Routledge.
*Paine, R. R., Vargiu, R., Signoretti, C., & Coppa, A. (2009). A health assessment for Imperial Roman burials recovered from the necropolis of San Donato and Bivio CH. ''Journal of Anthropological Sciences, 87'', 193-210.
*Patterson, J. R. (2000). Living and Dying in the City of Rome: houses and tombs. In J. Coulston and H., Dodge (eds.) ''Ancient Rome: The Archaeology of the Eternal City''. Oxford: Oxford University School of Archaeology Monograph 54: 257–289.
*Patterson, J. R. (1992). The City of Rome: From Republic to Empire, ''The Journal of Roman Studies,'' Vol. 82 (1992), pp. 186-215. <nowiki>http://www.jstor.org/stable/301291</nowiki> <nowiki>https://sci-hub.se/https://doi.org/10.2307/301291</nowiki>
*Platner, S. B. (1929), ''The Topography and Monuments of Ancient Rome,'' Franklin Classics Trade Press arg.
*Purcell, N. (2007). ''T''he Horti of Rome and the Landscape of Property. In E. Macdougall (Ed.), ''Ancient Roman Villa Gardens'' (287-203. or.). Harvard University Press.
*Richardson, L. J. (1992). ''A new topographical dictionary of ancient Rome''. Johns Hopkins Univ. Press.
*Rocca, S. (2019). Foreigners at Home: The Historical Geography and Demography of the Jews of Ancient Rome. In N. Andrade, C. Marcaccini, G. Marconi & D. Violante (Ed.), ''Ancient Cities 1. Roman Imperial Cities in the East and in Central-Southern Italy'' (438-467. or.). L’Erma.
*Roman, L. (2010). Martial and the City of Rome. ''The Journal of Roman Studies, 100,'' 88-117. <nowiki>https://doi.org/10.1017/S0075435810000092</nowiki>
*Scobie, A. (1986). Slums, Sanitation, and Mortality in the Roman World. ''Klio, 68,'' 399-433.
*Storey, G. R., (2002), ''Regionaries-Type Insulae 2: Architectural/Residential Units at Rome.'' American Journal of Archaeology'','' 106(3), 411-434., https://doi.org/10.2307/4126281.
*Temin, P. (2012). ''The Roman Market Economy.'' Princeton University Press.
*Torregaray, E. (2011). Sexo en Roma del mito a la realidad. ''Bitarte'', ''55'', 5-22.
*Yavetz, Z. (1958). The Living Conditions of the Urban Plebs in Republican Rome. ''Latomus, 17''(3), 500-517.
*Zamora-Manzano, J. L. (2017). La admnistración romana ante la gestión de residuos y la tutela del hábitat. ''Revista digital de Derecho Administrativo, 17'', 69-87 [ejournal].
== Ikus, gainera ==
*[[Ur_sakratuak_Erromatar_Inperioan]]
*[[Erromako ur-hornidura Erromatar Inperioan]]
*[[Erromako ur-kontsumoa Erromatar Inperioan]]
*(ing) [[:en:Suburra|Subura]]
*(ing) [[:en:Domus_Transitoria|Domus Transitoria]]
== Kanpo estekak ==
* ''CIL'' (''[https://cil.bbaw.de/en/homenavigation/the-cil/volumes Corpus Inscriptionum Latinarum]'')
* ''ILS ([[iarchive:inscriptioneslat01dessuoft/page/n11/mode/2up|Inscriptiones Latinae Selectae]]).''
* ''LTUR'' ([https://archive.org/details/lexicon-topographicum-urbis-romae-suburbium-4-m-q-2006/Lexicon%20Topographicum%20Urbis%20Romae%20-%20Suburbium%202%20-%20C-F%20%282004%29/page/220/mode/2up?q=Camenae Lexicon Topographicum Urbis Romae Suburbium])
* Oxford Classical Dictionary, 4th Edition, Abbreviations List https://oxfordre.com/classics/page/3993
* (ing) [[:en:Mefitis|Mefitis]]
*(ing) [[:en:Cloacina|Cloacina]]
*{{Erreferentzia|izenburua=Suburra|hizkuntza=en|data=2024-10-06|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Suburra|sartze-data=2024-11-10|encyclopedia=Wikipedia}}
*(es) [[:es:Templo_de_la_Paz|El Templo de la Paz]]
[[Kategoria: Ura]]
[[Kategoria: Kutsadura]]
[[Kategoria: Erromatar akueduktuak]]
[[Kategoria: Antzinako Erroma]]
{{autoritate kontrola}}
{{commonskat}}
pltno84m8opo7uhdi44ylbpf6yw3cnn
9976086
9976082
2024-11-21T10:52:18Z
Lasterketak
49276
/* Eraikuntza-arazoak eta hondakinak */
9976086
wikitext
text/x-wiki
= Erroma hiriko kutsadura antzinitatean =
Erromatarrak zuzenean eragiten zieten bi kutsadura moten jakitun ziren: kutsadura fisikoa eta kutsadura erlijiosoa<ref>Ikus [[Heriotza antzinako Erroman]]</ref>. Lehenengoak Erromako osasungarritasunari eragiten zion<ref group="oh">Dionisio Halikarnasokoaren esanetan, nahiz eta eremua zingiratsua izan, Troiatik ihes egin zutenen bigarren belaunaldikoek beste abantaila batzuk kontuan izan zituzten toki hori aukeratzean Erroma eraikitzeko. Livio, Plutarko eta Plinio beste iritzikoak baziren ere.</ref><ref>Dion. Hal. ''Ant. Rom.'' 1.72.1-2; Livy 1.7.1.1; Plut. ''Rom''. 9; Plin. ''HN'' 3.9.</ref> eta, ondorioz, biztanleen osasunari.
Kutsadura-mota hark zerikusia zuen [[Erroma hiriko drainatze eta saneamendua Antzinako Erroman|Erromak zingira-leku]] batean altxatua izanarekin. Horregatik, esan daiteke Erromako kutsaduraren jatorria hiria toki zingiratsu batean eraikitzean zetzala, non eltxoek eragindako malaria bezalako gaixotasunak ohikoak izango liratekeen. Hala ere, denborak aurrera egin ahala, arazo horiek konpontzen joan ziren paduren drainatzearekin, estoldak eraikitzearekin eta baliabide gehiagoko populazioa zazpi muinoen magaletara mugitzearekin, han altuerak eta haizeak gaixotasunak eta kiratsak urruntzen baitzituzten. Palatino eta Kapitolioko muinoen artean kokatutako leku paduratsua hustu ondoren, hiriko erdigunea bihurtu zen, hortaz, [[Erromatar foroa]] mendeetan zehar eguneroko bizitzaren erdigunea izan zena. Bertan garaipen-prozesioak, hauteskundeak, epaiketa kriminalak, gladiadoreen borrokak eta merkataritza-guneak antolatzen ziren.
Gainera, bazeuden beste faktore batzuk kutsadura areagotzen zutenak, adibidez kaleen eta merkatuen (''[[Macellum|macella]]'') zikinkeria eta zarata, ur zikinen drainatzearen funtzionamendu txarrak, zikinkeria, kaleetan abandonaturiko gorpuak, giza hondakinen pilaketak, hilerrien eta nekropolien egoera negargarriagatik, eta kutsadura akustikoa.
== Hiriko topografia eta biztanle-dentsitatea ==
Erroman kutsadurak gainpopulazioarekin zerikusi handia zuela jakinik, agintariak legeriaren eta hiri-erreformen bidez kutsadura murrizten saiatu ziren biztanleei bizi-egoera hobeak eskaintzekotan<ref>Bruun, C., 2015, 487-488. or.</ref>. Hala ere, ezer gutxi egin ahal izan zuten immigrazioaren etengabeko fluxuaren aurrean, ostatua nonahi bilatzen zuena.
[[File:RegioIIRome2.png|thumb|300px|<center>Erromako Augustoren eskualdeak</center>]]
Arazoa zen Erromak lurralde berriak konkistatu ahala, hango bizilagun asko hiriburura zetozela. Lehen etorkinak [[Italiar penintsula|Italiar penintsulatik]] etorri ziren, nekazaritzaren etekin ekonomikoaren beherakadaren ondorioz. Arrazoia zen Erromak lurralde berriak konkistatu ahala, gerren galtzaile asko, esklabo bihurtuta, Italiara eraman eta nekazaritzan lan egitera behartzen zituztela. Ondorioz, eskulan merke horrek elikagaien prezioak hondoratu zituen eta nekazari tradizionalek beren soroak utzi behar zituzten errentagarritasun faltagatik. Aukera horretaz jabe berriak baliatu ziren latifundioak sortzeko, eta horiekin elikagaien ekoizpen masiboaren etapa berri bati ekiteko.
Erromara emigratzeko beste erakargarri bat superpopulazioa bera izan zen. Ekonomiaren ikuspegitik, hiri-biztanleriaren kontzentrazioa abantaila zen etorkinentzat, kontsumitzaile talde sendoa osatzen baitzuen, eta heldu berriek beren ondasun eta zerbitzuak eskaini zitzaketen. Errepublikaren garaitik jende askok emigratu zuen Erromara, pentsatuz janaria prezio baxuan edo doan lortzeko asmotan, baina laguntza hori ez zegoen eskuragarri hiriko edozein biztanlerentzat baizik eta bakarrik hiritartasun osoko erromatarrentzat.
Tradizioaren arabera, Erroma inolako planik gabe berreraiki zen K.a. IV. mendeko galiar inbasioaren ondoren. Hondakinetatik hasita, etxe berriak egin ziren hirigintza planik erabili gabe. Poliki-poliki, auzo aristokratikoak pobreenetatik bereizi ziren, eta K.a. I. mendean [[plebe]] gehiena [[Aventino|Aventinon]], [[Zelio|Zelion]] (txikizkako merkatarien erdigunea) eta Argileton (zapatarien eta liburu-saltzaileen erdigunea) kontzentratu zen<ref>Yavetz, Z., 1958, 505. or.</ref>.
Hala eta guztiz ere, banaketa hori ez zen guztiz behin betikoa izan, auzo txiroetan pertsona garrantzitsuak eta aberatsak bizi izan zirelako. Adibidez [[Ponpeio|Ponpeiok]] egoitza izan zuen Karinae barrutian<ref>Cic. ''Har. resp''. 49.</ref> (Zelioren eta [[Eskilino|Eskilinoaren]] artean); [[Julio Zesar]] ''[[pontifex maximus]]'' izan baino lehen, Suburan bizi zen, baita [[Luzio Kornelio Sila|Sila]]<ref>Plut. ''Sull''. 1.</ref> eta [[Zesar Augusto|Augusto]]<ref>Suet. ''Aug''. 72.</ref> zenbait momentutan ere.
Jakina da aurrerapen teknologikorik gabe hiri batek ezin diola biztanleriaren tamainari eutsi. Erromatarrek berrikuntza egin zuten ingeniaritza hidraulikoan eta zibilean: airearen, uraren eta animalien indarra, egurra, hormigoia eta masa-ekoizpena bikain erabiliz. Ondasunen estandarizazioan, banaketan, espezializazioan eta nekazaritza-teknologien garapenean maisuak izan ziren. Aurrerapen horiek guztiek ekoizpena eta ekonomia garatu zituzten hainbat mendetan<ref>Mandich, M. J., 2015, 87. or.</ref>. Hori zela eta, Erromak, Italiak eta inperioaren ekonomiak bultzaturik, hazkunde demografiko handia izan zuen.
Silaren garaitik [[Printzealdia (Antzinako Erroma)|Printzaldira]] arte, Erromako populazioa pixkanaka-pixkanaka handitu zen, eta are bizkorrago [[Antoninotar dinastia|Antoninoen]] gobernupean, hiru mendez banatutako bi estatistika-multzoek adierazten digutenez. Horren harira, Erromari buruzko bi dokumentuek (''Curiosum'' eta ''Notitia'') hiriari buruzko erreferentziak eta estatistiken laburpenak ematen dituzte. Informazio hau Augustok egindako Erromako banaketa 14 eskualdetan oinarritzen zen. Esan beharra dago dokumentu hauek K.o. IV. mendeko konpilazioak direla, Dioklezianoren azken egunetan, K.o. 305aren inguruan, edo Konstantinoren agintaldian<ref>Storey, G. R., 2002, 412. or.</ref>.
Txosten horiek erromatar ''vici''en errolda bat ematen dute, hau da, mugakide ziren kaleek elkarren artean banatzen zituzten hamalau barrutietako auzoena<ref>Suet. ''Aug''. 30.</ref>. Augustok administrazio berezi bat eman zion ''vicus'' bakoitzari, ''magister'' batek zuzenduta eta [[Larak|lare]] aldare batek mugaturik kaleen gurutzetan. Banaketa horren ondoren, [[Vespasiano|Vespasianok]] eta [[Tito|Titok]], Erroma 265 ''vici''tan zatitu zuten<ref>Carcopino, J., 2004, 38. or.</ref>. Augustok hasitako Erromaren plangintzak etxebizitza bloke izugarri eta neurrigabeak ugaritu zituen.
Erroman biztanleria-dentsitatea asko aldatzen zen haranaren hondoan edo muinoen magalean bizitzearen arabera. Yavetzek kalkulatu zuenez, Erromak 1.000.000 biztanle bazituen, ''domus''etan (esklaboak barne) 200.000 eta 300.000 pertsona artean biziko ziren, eta gainerako 700.000-800.000 pertsonen etxebizitzak intsulak edo bestelako ostatuak izango ziren<ref>Yavetz, Z., 1958, 504. or.</ref>.
Palatinotik, [[Julio-klaudiotar dinastia|Julio-Klaudiotar]] aldiko enperadoreek dentsitate gutxiagoko eremuetara zabaldu zituzten beren jabetzak ''horti''<ref group="oh">''Hortus'' hitza, hasiera batean, hiritik kanpoko baratzeak izendatzeko erabili bazen ere, K.a. I. mendean honela deitzen zitzaien luxuzko bizilekuei, eta egoitza horiek landa-ingurune bat eskaintzen zieten jabeei Erromatik hurbil.</ref> izenekoak sortzeko, baina, batzuetan, aristokraziari lurrak kentzen zizkioten zilegiak ez ziren moduak erabiliz.
[[Neron|Neronek]] ''Domus Transitoria'' eta ''[[Domus Aurea]]'' Eskilinoko ''horti'' jauregiarekin konbinatu nahi izan zituen. Asmo handiko proiektu horrek landa- eta hiri-elementuak integratuko zituen luxuzko konplexu artifizial batean. [[Flaviotar dinastia|Flaviotarren]] jauregia, aldiz, [[Palatino|Palatinoan]] eraiki zen berriro<ref>Patterson, J. R., 2000, 260. or.</ref>.
Gainpopulaziorekin loturik etxebizitza falta zegoen. Biztanleriaren estraturik baxuenak, [[Patrizioak|''patrizioe''n]] adina baliabide ekonomikorik ez zutenez, zorionekoenak etxe-blokeetako gela txikietan (''insulae'') pilatuta bizitzearekin konformatzen ziren, zeinen eraikuntza-kalitatea ideala izatetik oso urrun baitzegoen. Dena den, egoera okerragoa zen baliabide ekonomikorik ez zutenentzat, arkupeen azpiko eraikuntza inprobisatuetan (''ergasteria'') edo mausoleoetan aterpea bilatu behar zutelako, azken hauek ''[[pater familias]]''en baimenarekin eta gainbegiratzearekin.
Erromako egoitzen prezioaren etengabeko igoera justifikatzeko ustezko arrazoietako bat izango zen seiehun senatari erromatarrek beren aberastasunen zati bat Italiako higiezinetan eta lurretan inbertitzeko zuten betebeharra, ziurrenik Erromako senatuko bileretan haien presentzia bermatzeko<ref>Bruun, C., 2015, 477. or.</ref>. [[Trajano|Trajanoren]] garaian, esaterako, senatariek beren ondasunen herena inbertitu behar izan zuten Italiako lurretan<ref>Plin. ''Ep''. 6.19.4.</ref>; Marko Aurelioren agindupean, ordea, eskakizuna laurden batera murriztu zen<ref>SHA ''M. Ant.'' 11.8</ref>.
Espekulazioaren ondorioz, aberatsek etxeak eta ''domus''ak erosten zituzten bitartean, pobre asko kale gorrian bizi ziren. Martzialek egoera hau salatu zuen epigrama batean:
{{esaera2|''Jauregi bat duzu Eskilino muinoan, eta beste jauregi bat Diana muinoan; eta beste batek bere burua altxatzen du Patrizioen eremuan<ref group="oh">Servio Tuliok patrizioei emandako zatia, Eskilino muinotik ez oso urruti.</ref>. Zure bizileku batetik Zibele alargunaren tenplua ikusten duzu, beste batetik Vestarena; beste batzuetatik Kapitolio zaharra eta berria begiratzen dituzu. Esadazu non aurki eta bila zaitzaket: nonahi bizi den gizon bat, Maximus, ez da inon bizi''<ref>Mart. ''Ep'' 7.73.</ref>.|}}Martzialek erromatar superpopulazioa eta hiri-giroa ikuspegi materialista batetik irudikatu zuen, non ohikoak baitziren sexu-eszenak, literatura-giroa, klientelismoa eta finantzak. Horregatik, Martzialen idatziak oso garrantzitsuak dira erreferentzia topografikoen dentsitatea zehazteko<ref>Roman, L., 2010, 90. or.</ref>.
Gertuko Ostia hiriak adibide gisa balio dezake inguruko Erromako etxebizitza arazoa azaltzeko. Aipatutako biztanleriaren %90 bere dendetan (''tabernae'') bizi zen, intsuletako logeletan, ostatuetan (''hospitia, stabularia, capponae, deversoria''), edo zuzenean kale gorrian (arkupeak, gangak, zubiak edo eskailerak)<ref>Briones Dieste, V., 2018, 72. or.</ref>.
Giza jarduerak sortutako hondakin solidoek eta likidoek eragindako kutsaduraz gain, kutsadura akustikoa nabaria zen, jarduera ekonomikoaren zalapartak eta kalez kale ibiltzeak eragiten zituztenak. Horiek guztiek eragin zuzena izango zuten erromatarren osasunean.
== Auzoak ==
Erromatarrak adituak ziren konkistatutako herriak eta tokiak zenbatzen, neurtzen eta haietan hirigintza planak ezartzen. Horregatik, hiriak zonifikatu zituzten, eta Erroma hiriari zegokionez, zenbait muga zituen, adibidez, fisikoak, erritualak, ekonomikoak eta juridikoak.
Erromatarren mugarik nagusiena hiriko perimetroarena zen, hots, ''[[pomerium]]''arena<ref group="oh">''Pomerium'' edo ''pomoerium (''latinezko ''postmoerium'' hitzetik: harresiaren ostean) Erroma hiriko muga sakratua zen. Legez, Erroma bakarrik ''pomerium'' barruan zegoen, beraz, kanpoaldeko Erromari zegozkion lurrak ez ziren Erroma.</ref><ref>Carcopino, J., 2004, 23. or.</ref>, zeinak berriki aipatutako lau kategoriak biltzen baitzituen. Zonifikazioak zirela medio, zenbait talde hiritik kanporatu ziren, hala nola, erlijio batzuen kideak, talde etnikoak edo zenbait lanbidetakoak<ref>McGinn, T. A., 2004, 140. or.</ref>.
Erromako jende gehiena osasungarritasun gutxiagoko auzoetan pilatzen zen zazpi muinoen oinetan. Alde horietan, bizi-egoera kaskarrenen artean, prostituzioa ohiko jarduera zen, eta mota guztien artean kalekoa hedatuena zen, zinegotziek araututa bazuten ere. Jarduera horren tokirik aipagarrienak ziren ''vicus Tuscus''; etruriar auzoa (hiriko auzorik jendetsuenetako bat), eta ''vicus Turarius'', Suburarako bidean zegoena<ref>Torregaray, E., 2011, 10. or.</ref>, hots, burdelen auzo tradizionala. Subura, [[Viminal]]<nowiki/>eko, Eskilinoko eta Palatinoko muinoen oinetan kokaturik zegoen. Hala ere, putetxeen presentzia ez zen auzo pobreenetara mugatzen, Erromatar Foroan bertan burdelen ebidentzia ez baita baztertzekoa; Titoren arkutik gertu, ''Via'' ''Sacra''n, putetxe bat zegoen. Era berean, azpimarratzekoa da ''cauponae'' izenekoetan, ostalaritzaz gain, prostituzioarekin lotutako beste zerbitzu batzuk ere eskaintzen zituztela<ref>McGinn, T. A., 2004, 247. or</ref>.
Subura Erromako auzo zabalena eta jendeztatuena zen. ''Murus terreus'' azpian kokatua, Karinaeko<ref>Varro ''Ling.'' 5.48.2-3.</ref> eta Kirinaleko magalean zehar hedatzen zen Viminal eta Eskilino muinoetaraino<ref>Richardson, L., jr., 1992, 373. or. </ref>. Suburako bizilagunak, beste auzoetako monumentuz eta zerbitzu publikoez inguraturik egon arren, egoera tamalgarrietan bizi ziren<ref>Platner, B. S., 1929, 500-501. or.</ref>. K.o. II. mendearen hasieran. Juvenalek satira erabili zuen [[Cloaca Maxima]] estoldarik itogarriena zela salatzeko, bereziki Suburatik igarotzean. Haren arabera aingirak estolda honetatik Suburaraino igotzen ziren. Gainera, estolda auzo horretan, hondakinen pilaketa puntu garrantzitsu bat zen, hiri osoko nazkagarriena. Poetaren arabera, bertan bukatzen ziren ardo merkearen kontsumo handiaren ondoriozko isurketak, baita auzoan kontsumitutako janari txarraren ondorengo gorotzak ere<ref>Juv. 5.106.</ref>. Bestalde, Suburako etxebizitzen bizigarritasun-egoera txarrak zirela eta, bertatik izurriteak erraz hedatzen ziren baita Erromako beste auzoetatik ere. Bada, heldutasunera iristeko, suburatarrek immunitate-sistema sendoa izan behar zuten<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 4.3.</ref>.
[[File:Roma, via Tor de' Conti e muro della Suburra nel 1880.jpg|thumb|300px|<center>Erroma, ''Tor Conti''ren bidea eta Suburako harresia 1880an</center>]]
Bailararen behealdea K.a. 46. urtean hartu zuen lehenik Zesarren foroak, Kapitolioko muinoaren ekialdeko oinetan, eta, ondoren, Augustoko foroa K.a. 2. urtean jarri zen. Koliseoren ondoan, beste eraikin batzuk altxatu ziren, esaterako, [[Bakearen Templua (Cardiff)|Bakearen tenplua]] K.o. 75ean; Nervaren foroa K.o. 97an, eta azkenik, Trajanoren foroa, K.o. 112. urtean. Augustoren garaian, harresi bat eraiki zen gune monumental hauek Subura etxebizitzetatik maiz sortzen ziren suteetatik babesteko<ref group="oh">Gaur egun dirauen harresia da.</ref>.
Augustok, inperioaren mugak ziurtatu eta ordura arte ezezaguna zen bake garaia inauguratu ondoren, Janoren tenplua handikiro itxi zuen. Bakearen ondorioetako bat izan zen Erroma Servio Tulioren harresietatik kanpo hedatzea. Bi garapen-eremu nagusiak ziren Marteren zelaia eta, Tiber ibaiaren beste aldea, ''Transtiberinum''. Erromaren hedapen izugarriaren ondorioetako bat Augustok, K.o. 7an, Erroma hamalau eskualde administratibotan (''regiones'') banatzea izan zen, Erroma errepublikarraren lau eskualdeen ordez<ref group="oh">Errepublikan lau eskualde zeuden ''pomerium''aren barruan: ''Suburana, Esquilina, Collina'' eta ''Palatina.''</ref><ref>Varro ''Ling''. 5.45.3.</ref>.
Tiber ibaiaren ezkerraldean 13 eskualde zeuden, baina eskuinaldean bakarrik ''Transtiberinum'' izenekoa. Lehenengo bost eskualdeak harresien barruan zeuden, baina beste bost batzuek azaleraren erdia ''pomerium''aren barruan zuten eta beste erdia kanpoan. Alabaina, ''Eskilino, Via Lata, Circo Faminius'' eta ''Transtiberinum'' izenekoak, ''pomerium''etik kanpo geratu ziren.
Lehen eskualdea, ''[[Porta Capena]]'' izenekoa, kanpoaldean zegoen baina garai hartan hiriaren erdigunea bihurtu zen. K.o. 274an, [[Aureliano|Aurelianok]] ia 19 kilometroko harresia eraiki zuen germaniar inbasioen aurka babesteko, baina Augustoren eskualde batzuk kanpoan utzi zituen. Asmoa ez zen hiriko perimetro osoa inguratzea, baizik eta puntu estrategiko nagusiak elkarren artean lotzea, ''pomerium'' berri honetan, akueduktuak bezalako aurreko eraikuntzak aprobetxatuz<ref>Carcopino J., 2004, 24-25. or.</ref>.
Neronen erregealdian izandako sutearen ondoren eraikitako Erromak kale lerrokatuak eta erregularrak zituen, etorbide zabalekin. Etxeen altuera murriztu eta haien artean espazio irekiak sortu zituzten. Aldi berean, intsulen aurreko aldeari arkupeak atxiki zizkieten suteen aurkako babes gisa<ref>Tac. ''Ann''. 15.43.1.</ref>.
Harrigarria da [[Romulo eta Remo|Romulok]] sortutako hiriaren bilakaera ikustea, hasieran 3 ate besterik ez zituen ere, [[Vespasiano|Vespasianoren]] garaian Erromako zazpi muinoak inguratzen zituzten harresien zirkunferentzia 21 kilometrokoa zen. Edonola ere, Augustoren hamalau barrutiko banaketari eutsi zioten, guztira 265 gurutze-biderekin. Plinio Zaharrak zioenez, munduan ez zegoen tamainaz aldera zitekeen beste hiririk<ref>Plin. ''HN'' 3.9.66-67.</ref>.
Vespasianok interesa izan zuen hiriko alderdi administratiboari eta praktikoari buruz, Augustoren garaitik Erromako lehen errolda sistematikoa egin baitzuen. Erroldaren emaitzak Bakearen Tenpluko artxibo batean gorde omen zituzten<ref>Roman, L., 2010, 92. or.</ref>.
Erromako biztanleria kongestioa arintzeko beste saiakera bat egin zen K.o. hirugarren mendean. Handik aurrera, hiriko erdigunean eta foro errepublikarraren inguruan merkataritza-espazio metaketa pixkanaka desagertuz joan zen, hiriko beste gune batzuetara lekualdatu baitzen. Hala, hainbat merkatu sortu ziren, ''macellum Liviae, macellum Augusti'' (Zelio muinoan), Eskilinoko ''macellum''a, ''Macellum magnum'' edo Trajanoren merkatua, besteak beste<ref>Espinosa, M., 2015, 61. or.</ref>.
Gutxiengo etnikoek, euren jatorriaren arabera auzo bat edo beste aukeratzen zuten bizilekua finkatzeko. Horrela, jakina da [[Erromatar Errepublika|Errepublikaren]] amaieran Erromako judu gehienak Suburan bizi zirela, baina Augustoren garaian, ''Transtiberinum''eko (''Regio XIV'') barruti berrira aldatzea erabaki zuten. Barruti hori juduen eta nazionalitate bereko beste etorkin batzuen kokaleku nagusia bihurtu zen.
Inperioaren amaieran, judu-komunitateak Erromako hegoaldean (''Regio I'') eta hiriaren ekialdean (''Regio VI'') sakabanatuta zeuden. Kasu askotan, juduak kristau taldeen eremu berean bizi ziren, maiz ''tituli'' edo otoitz-etxeen inguruan kontzentraturik<ref>Rocca, S., 2019, 437. or.</ref>. Juduen asentamendua bi alditan garatu zen nagusiki, K.o. I. mendearen hasieran, Augustoren eta Julio-Klaudiar leinuaren agintaldian, eta K.o. III. eta IV. mendeetan. Hala ere, Erromako komunitate juduak ez zituen 10.000 pertsona baino gehiago lortu K.o. II. mendearen hasieran, nahiko txikia ekialdeko komunitate juduekin alderatuz gero, batez ere Egiptoko Alexandriarekin eta Asia Txikiko hainbat elkarterekin. Bestela, Erromako juduen lehen gainbehera demografikoa Antoninoren izurritearen ondorioz gertatu zen, ondoko komunitateei jazo zitzaien moduan<ref>Ibid. 458. or.</ref>.
Oro har, Kirinal eta Suburako auzo txiroetan erromatar plebea bizi zen, eta biztanleriaren dentsitatea 58.000 biztanle/km<sup>2</sup> ingurukoa zela kalkulatzen da<ref>Le Roux, P., 2015, 117. or.</ref>. Erromatar txiroen etxeen iraunkortasun faltak eta antzinatean hiria suntsitu zuten sute ugariek asko zaildu dute herri-etxebizitza asko identifikatzea; hala ere, K.a. I. mendearen amaieran eta K.o. II. mendean, elitearenak ez ziren etxebizitzen eremuak identifikatu dira Erroman. adibide interesgarri bat Piazza Celimontanako indusketetan aurkitutako intsula bloke multzoa da, sute handiaren ondoren sortua. Era berean, Kirinalaren mendebaldeko magalean eta Via Latan etxebizitzen hedapen handia izan zela dirudi. Severotarren agintaldian, K.o. III. mendearen hasieran, kasu batzuetan, ''domus'' tradizionalak intsula bihurtu ziren. Seguru asko, ''atrium''en egindako azpizatiketetan familia-talde desberdinak sartuz<ref>Patterson, J. R., 1992, 204. or.</ref>.
== Kaleetako osasungarritasuna ==
Erromako immigrazio masiboak masifikazioa, etxebizitza estandarrak, ur kutsatuak eta hondakin-pilaketak sortu zituen. Erromatar gehienak biztanleria-dentsitate handiko eremuetan bizi ziren, non zaborrak, zikinkeriak, gorotzak eta ur kutsatuak, kate trofiko edo parasitoak sortzen baitzituzten, azken ostalari gisa pertsonak, etxeko haragijaleak, karraskariak eta hegaztiak zituztela. Eraikuntza-material organikoak, porotsuak edo zuntzezkoak ere intsektuentzako eta karraskarientzako kokaleku onak izaten ziren<ref>Briones Dieste, V., 2022, 1. or.</ref>.
Erroman hilkortasuna, immigrazio handiarekin lotutakoa, Italiako beste leku batzuetan baino handiagoa izan zen, eta horrek, azkenean, gainbehera demografikoa eragin zuen. Murrizketa horiek gertatzen dira heriotza-kopurua jaiotza-kopurua baino handiagoa denean, ez tokiko biztanleria patogeno-talde guztiz desberdin baten eraginpean egon delako, baizik eta haien eraginpean maizago dagoelako. Erromaren tamaina zela eta, gaixotasun batzuk endemiko bihurtu ziren epidemikoak izan beharrean; elgorriak, esaterako, milioi erdi inguru biztanle behar ditu endemiko bihurtzeko, baztangak, tuberkulosiak eta paperak, berriz, ehun mila biztanle<ref><nowiki>https://thebiologynotes.com/endemic-diseases/</nowiki> 2023.04.14an kontsultaturik.</ref>.
Erromatarrak kutsatzeko arriskuan zeuden etengabe, baina landa-eremuko biztanleak gaixotasun bat landetara zabaltzen zenean bakarrik zeuden arriskuan<ref>Morley, N., 2005, 196-197. or.</ref>. Osasunaren gaia jorratzen zuten egile erromatar gehienek onartzen zuten landa eremuan bizitzea hirian baino osasuntsuagoa zela, beraz, irtenbidea herrialdera joatea zen<ref>Col. ''Rust.'' 1 pr. 15-19.</ref>. Zentzu horretan, elitearen ohitura izaten zen, udako hilabete beroetan, ''salubritas'' bila hiritik kanpo joatea, aldirietako landetxe batera edo Napoliko badiara<ref>Sen. ''Ep''. 104.1.4.</ref>. Zeltsok Erromaren osasungaitza nabaritu zuen, eta bizilekuaren arabera bizilagun bat ahuldu zitekeela gaineratu zuen<ref>Celsus ''Med.'' 1.2.1.</ref>.
Bestalde, Vitruviok bere ekarpen teorikoak ere egin zituen hiri osasuntsuago bat sortzeko, eta gaixotasunaren kausak kontuan hartuta, arkitektoek, haiek konpontzen, lagun zitzakeen moduak azaldu zituen. Bere ustez, arkitekto idealak medikuntzaz jakin beharko luke, beste zientzietako ezagutzak izateaz gain. Gaixotasunaren kausa gorputzeko elementuen desoreka izanik, gehiegizko beroa edo hotza, hezetasuna edo lehortasuna dela eta, arkitektoaren zeregin nagusia leku egokia aukeratzea eta eraikinak antolatzea zen, haize kaltegarrien ondorioak murrizteko. Azkenik, edateko uraren hornidura ugaria ziurtatu behar zuen<ref>Vitruv. 1.1.3, 8. proem. 3.</ref>. Arkitekturazko ideia horiek pentsatuta zeuden hiri edo eraikin berrietarako, tamalez, oso zaila izan zen gainpopulatutako Erroman abian jartzea.
Erromak zenbait parke zituen, hala nola Mezenasena edo inperialak, berdegune horiek luxu aristokratiko edo inperialarekin lotu baziren ere, hiria parke pribatu bihurtzeko haien ahaleginean<ref>Suet. ''Ner''. 31.</ref>. Litekeena da bertako landarediaren eraginak hiriko bizi-kalitatea hobetzea bertako biztanle batzuentzat, baina ez dirudi eragin handirik izango zuenik biztanleria osoaren heriotza-tasaren jaitsieran.
Frontinok, bere aldetik, adierazi zuen hiriko osasungarritasun-arazoetarako irtenbide bat edateko uraren hornidura-emariaren bolumena handitzea izango zela, akueduktu berriak eraikiz baita hiritarren ur-bereganatze kentzea ere, gauez eta egunez iturri publikoen funtzionamendua eragozten zutelako<ref>Frontin. ''Aq''. 103-104.</ref>. Gainera, horrek hiriko airea hobetuko luke. {{esaera2|''Gaur egun garbitasunaren itxura guztiz freskoa eta aire garbiagoa dago; desagertu dira klima ez-osasungarriaren arrazoiak, askotan gure hiriari ospe txarra eman diotenak''<ref>Frontin. ''Aq''. 88.3.2.</ref>.|}}
Eraikin publikoez, ur-garraioaz eta estolderiaz hiriko gobernua arduratzen zen, baina Erromako kaleen garbiketa eta haien egoera ona edilen ardura zen<ref group="oh">Legeak, gainera, herritarrei eskatzen zien, zigorpean, eraikinen fatxadak ez ezik, euren jabetzaren aurretiko bide publikoaren zatia ere garbi edukitzea.</ref>, batez ere drainatze, konponketa eta zoladura<ref>''Tab. Hera. Lex Jul.'' 20-23'';'' 25-28.</ref>. Pixka bat lehenago, Julio Zesarrek lege zorrotzak onartu zituen kaleetako zikinkeria kontrolatzeko, baina efektu eskasarekin<ref>Carcopino, J., 2004: 56-57. or.</ref>. Halaber, etxebizitzen zaramarako, abandonaturiko animalien eta gizakien gorputzerako bazegoen gaueko garraio-zerbitzu bat.
Behin Neronek, zaborra kaleetan pilaturik ikusirik, Vespasiano zinegotziari lezio bat eman nahi izan zion, eta bere soldaduei agindu zien togaren aurrealdea lokatzez zikin ziezaiotela. Une horretan ez zion aparteko garrantzirik eman egoerari, eta Vespasianok boterea hartu zuenean, Neronek abandonatutako hiria hobetzeko jainkozko esku-hartze gisa interpretatu zuen kasua<ref>Cass. Dio 59.12.3; Suet. ''Vesp''. 5.3.</ref>.
Hala ere, enperadoreen jarduerak lehendik zeuden zerbitzuak mantentzera mugatzen ziren neurri handi batean. Baliteke eskala handiko hiri-berritzea Zesarren eta Neronen tankerako megalomanoekin lotzen zelako, baina Erromako topografiak ere egin zitezkeen erreformei muga ezarri zien<ref>Suet. ''Ner.'' 16.38.</ref>.
Hiri-komisarioen (''curatores urbium'') ardura zen hiriko bideak zaintzea, zolatzea, ibaiek eraikinei kalterik ez egitea, eta behar ziren lekuetan zubiak egotea. Era berean, ikuskatu behar zituzten horma pribatuak, edo etxeari erantsitako beste edozein motatakoak, bidea ez inbaditzeko. Eraikinaren jabeek konpondu eta aldatu beharko lukete, zigorpean<ref>Pap. ''Dig''. 43.10.1.</ref>.
Erroman jakitun ziren kaleen garbitasunak eta estolden egoera onak biztanleriaren osasunarekin zuten harremana. Beraz, pretoreen ardura zen estolden garbiketa eta konponketa, estolderiako zikinkeria izurrite eta hondamenaren kausa baitzen<ref>Ulp. ''Dig''. 43.23.1.1.</ref>.
Bestalde, bide publikoari erasan ziezaiokeen obra baten egileak, hura amaitzean, jatorrizko egoeran utzi behar zuen<ref>Ulp. ''Dig''. 43.11.1.1.</ref>. Nahiz eta erromatar legeak bide publikoan egindako obrek drainatze egokia izatera behartu, ez zegoen autoritatera joaterik ur geldiek eragindako usain txarrengatik<ref>Ulp. ''Dig''. 43.8.2.29.</ref>.
Objektuak bide publikora botatzea (''effusis vel deiectis'') legeak zigortzen zuen, baina horrek kalteak edo galerak konpontzeari garrantzia handiagoa ematen zion kaleak garbi izateari baino. Labeon juristak legea gauez aplikatzen ez zela argudiatu bazuen ere, Pablok adierazi zuen bazirela jendea gauez joaten zen lekuak<ref>Paul. ''Dig''. 9.3.6.1.</ref> .
Erromak hondakinak ezabatzeko arazo itzela zuen saneamendu sistema eskas eta desegokia zelako, eta horrek elikagaiak eta ura kutsatzeko arriskua zuen. Aitzitik, nekazariek bazuten etxetik kanpo hauek metatzeko lekua, soroetan zabaldu aurretik. Varronek komunen eta gorotz-hobien kokapen ezin hobeari buruzko xehetasun handiak eman zituen, gizakiek eta animaliek ur-iturri bereiziak izan behar zituztela gomendatuz<ref>Varro. ''Rust.'' 1.11.2; 1.13.4.</ref>. Nekazariek malaria jasateko aukera gutxiago zuten haien animaliak eraikin bereizietan mantentzen zituztenean, eltxoak animalietan kontzentratzen direlako, baina hiritarrek ez zuten babes hori.
Erroman hiltegirik ez zegoenez, zegokien merkatuan (''boarium''<ref group="oh">Abelgorri-merkatua.</ref>'', suarium''<ref group="oh">Txerri-merkatua.</ref>) abereak erosi ondoren, bizirik eraman behar zituzten harategira, bidean ebakuatu eta pixa egiten zuten bitartean. Han saltzen zituzten sakrifikatuak eta zatikatuak izan ondoren, baina animalien hondakinak kalera botatzen zituzten.
Iturri klasikoek adierazten dutenez, ez zen batere erraza kale estuetan zamatutako animaliak gidatzea. Horregatik, nahiko usuak ziren haiek edo garraiatutako kargak oinezkoen gainera erortzearen ondoriozko istripuak<ref>Alfen''. Dig''. 9.2.52.2-3; Ulp. ''Dig.'' 9.2.27.33.</ref>.
[[File:Map of downtown Rome during the Roman Empire large-annotated.jpg|thumb|300px|<center>Cloaca Maxima Erromatar Inperioan, gorriz markatutakoa</center>]]
Antzinako Erroman, hiriko osasungarritasunari eragiten zion animalia asko bizi ziren<ref>McCormick, M., 2003, 8. or.</ref>. Etxeetan txakurrak eta katuak ugariak ziren; etxeko txakurrek intsulen eta ''domus''en ateak zaintzen zituzten, baina kaleko txakurrak, zurratzaileek larruagatik ehizatzen zituzten. Horretaz gain, behartsuek txakurkia jaten zuten, jakin gabe kiste hedatidikoez kutsatuta izateko modu bat zela<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.</ref>. Martzialen esanetan, etxeak zaintzen zituzten txakurrek, gorotzak egiteaz gain, janari-hondarrak eta giza kakak jaten zituzten<ref>Mart. ''Ep''. 1.83; 12.48.8.</ref>.
Etxeko haragijaleek kutsatutako gaixotasunak (ekinokosia, amorrua...) ugariak ziren. Ektoparasitosi hutsalak, hala nola sarna edo zizareak, ohikoak ziren, baina bektoreek transmititutako gaixotasunak ere ezin ziren falta (izurria eta tifusa). Zakurrek edo beleek sarraskia jaten zuten Tiber ibaira edo zaborretan botatako gorputzetatik<ref>Briones Dieste, V., 2022, 1. or.</ref>.
Erroma hiriak arratoi arazo handirik ez izateak azal dezake izurrite bubonikorik ez egotea Justinianoren garaira arte. Zizeronek ere ez zituen karraskari horiek aipatzen etxe batean bizilagun ez desiragarritzat, baina sugeei erreferentzia egin zien<ref>Cic''. Off.'' 3.54.1.</ref>.
Erromatar hirietan, estolden eta komunen helburua ez zen patogenoen transmisioa gelditzea, gaur egun bezala; logikoa denez, mikroorganismoen kontzeptua artean ez zen ulertzen garai horretan. Aitzitik, litekeena da estolderia eta komunak eraikitzea kirats eta hondakinak publikoaren ikuspegitik ezabatzeko<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 66. or</ref>.
== Merkatuak ==
Erromatarrek hiri-espazioa merkaturatu zuten: hiri oparoagoa bihurtu ahala, merkataritza-guneak handitu eta egonkor bihurtu ziren. Dendak (''tabernae''), elikagai azokak (''macella''), biltegiak (''horrea'')<ref>''ILS'' 5910</ref> eta beste eraikuntza mota batzuk susperraldi ekonomikoaren adierazleak ziren, baita gero eta landuagoko garraio eta lehorreratze-azpiegiturak ere<ref>Flohr, M., 2020, 7. or.</ref>.
Trajanok, uholdeak saihesteko eta Erromaren hornidura ziurtatzeko, Ostian portu berri bat eraiki zuen, Tiberreko kaiak zabaldu zituen, baita bere foroari atxikitako merkatuak ere<ref>Patterson, J. R., 1992, 213. or.</ref>.
Erromaren oinarrizko elikagai gehienak ibaiz eta itsasoz ekartzen ziren, hiritik gertuko ekoizleek ez baitziren gai hiriko beharrak asetzeko. Tiberren zehar, gizonek eta idiek salgaiak garraiatzen zituzten, eta azken garraiorako, erromatar kaietatik biltegietara, milaka langile libre eta kontratatuen indarra erabiltzen zuten<ref>Erdkamp, P., 2013, 270. or.</ref>.
''Macellum'' terminoak Erromako eraikin mota bati egiten zion erreferentzia, hots, hornidura-merkatuari<ref group="oh">''Macellum'' elikagaien merkatua zen, non haragia, arraina edo inportatutako beste produktu exotiko batzuk aurki baitzitezkeen. Egitura angeluzuzena izan ohi zuen, arkupeez inguratutako esparru itxia, eta taberna ilarak zituena.</ref><ref>''ILS'' 9432</ref>. Merkatu mota hura ohikoa zen Italian zein probintzietan. Egitura angelu zuzenekoa, eta haren patio nagusia ate eta burdin itxitura batek inguratzen zuten. Erromako merkaturik ezagunenak honako hauek ziren: Zelio muinoko ''Macellum Liviae''<ref>''LTUR'' 3.73. or.</ref>'', Macellum Augusti,'' Eskilinoko ''macellum''a, ''Macellum Magnum'' edo Trajanoren ''macellum''a.
Aipatutakoez gain, Erroman baziren produktu espezifikoen salmenta biltzen zuten beste merkatu batzuk, hala nola ''Forum boarium''a<ref>''ILS'' 426.</ref>, ganaduaren merkataritzari eskainia, Palatino muinoaren eta Tiber ibaiaren artean; ''Forum holitolium''a, belar eta barazkien merkataritzari eskainitakoa, Kapitolioko muinoaren eta [[Serviar Harresiak|Serviar harresi]]<nowiki/>en artean; ''Forum piscarium''a, arrain merkataritzari eskainia, Kapitolioaren eta Tiberren artean, egungo Erromako Ghettoaren eremuan; ''Forum suarium''a<ref>''ILS'' 722.</ref>, txerri-merkataritzari eskainia, [[Marteren Zelaia (Erroma)|Marte Zelaia]]<nowiki/>ren iparraldeko hiri-kohorteen kuartelaren ondoan; ''Forum vinarium''a<ref>''ILS'' 6168.</ref>, ardoaren merkataritzari eskainia, gaur egun ''quartiere'' ''Testaccio''ren eremuan, Aventino muinoaren eta Tiberren artean. Beste merkatu batzuk ezagutzen ziren baina identifikaezinak dira, gune bakoitzaren funtzioari buruzko informazio zehatza falta zaigulako<ref>Richardson, L. Jr., 1992, 101, 159-164. or.</ref>. Ospe txarreko beste merkatu bat Suburakoa zen. Izan ere, Porfirioren hitzetan, arratsaldeetan bakarrik irekitzen zen, eta han saltzen zen goizean Erroman lapurtutakoa<ref>Porph. 7.113.1-2.</ref>.
''Taberna''k, merkatuetako eta kaleko saltoki iraunkorrak ziren, baina kaleko posturik gabeko saltzaileak nonahi ugaritzen ziren Domizianok praktika hori debekatu zuen arte, beharbada dendariek lehiakortasun ilegalez kexatu zirelako. Gainera, saltzaile horiek ez zuten ezartzen ziren espazioa garbi uzteko ardura, legeak beste establezimendu batzuen jabeei agintzen zien bezala, zeinek kalea garbitu behar baitzuten beren eraikinen aurrean<ref>Mart. ''Ep.'' 7.61.1-10; ''Tab. Her., Lex Iul.'' 53.</ref>.
Merkatu-saltzaileek (''macellarius''<ref>Col. ''Rust.'' 11.ca.9.1.</ref>'', propola''<ref>Plaut. ''Aul''. 512.</ref>), libreek edo esklaboek, negozioa beren kabuz edo errentan izan zezaketen. Merkatu eta hirietako saltzaile txiki horiek zerga bat (''vectigal'') ordaintzen zuten beren postua izateagatik<ref>Espinosa, M., 2015, 64. or.</ref>. Merkatariaren lanbidea, Zizeronen iritziz zikina zelako, gizartean gutxien balioztatutakoen artean zegoen, eta maisuak, arkitektoak edo medikuak, berriz, estimatuenak ziren<ref>Cic''. Off.'' 1.151.4-10.</ref>.
Hala ere, enperadoreak txikizkako merkataritzaren garrantzia ulertzean, saiatu ziren arautzen. [[Alexandro Severo]]k, adibidez, ardo, barazki, zapatari eta abarren saltzaileen elkarteak sortu zituen, beren ordezkari eta epaileekin<ref>''SHA Alex.Sev.'' 2.4.8.</ref>.
Elikagaiak kontserbatzeko sistemak mugatuak zirenez, merkatuak inguruan ekoitzitako produktu freskoez hornitzen ziren, batez ere<ref>Kron, G., 2012, 278. or.</ref>. ''Pastio villatica'' deiturikoak Erroma inguruko nekazaritza-zentroak ziren, barazkiak, etxeko hegaztiak eta baserriko animaliak ekoizten zituztenak hiriburuko merkatuetan saltzeko<ref>Purcell, N., 2007, 294. or.</ref>.
Merkatari erromatarrak bere produktu edo zerbitzura erakarri behar zituen kontsumitzaileak, lehiakideena baino hobea zela erakutsiz. Horretarako, zenbait estrategia eta metodo erabiltzen zituen bere produktuak aurkezteko. Metodoen artean, aipatzekoak dira saltokien sarreretan jarritako mosaikoak, kanpoko zein barruko errotulu edo margolanak, saltzaileek ordaindutakoa euren produktua literatura-testuetan aipatzeko eta sustatzeko. Nolanahi ere, publizitaterik onena produktuaren kalitatea zen, eta arrain saltsen eta gatzatzearen kasuan (''tituli picti''), gehien erabilitako kalitate-indizea ''flos'' terminoa zen<ref>Espinosa, M., 2015, 59. or</ref>.
Merkatuetan postu iraunkorra zuten saltzaileen artean, aipatzekoak dira, okinak, harakinak, arrain- eta barazki-saltzaileak besteak beste. Latinezko ''pistor'' hitzak ez ditu aleak ehotzea eta ogia egostea bereizten; horrek adierazten du Erromako okinek bi zerbitzuak egiten zituztela<ref>Erdkamp, P., 2013, 275. or.</ref>. Ogiari dagokionez, etxe aberatsenetan bakarrik zeukaten okin propioa. Jende arruntak azokara joan behar zuen ogia erostera<ref>Mart. ''Ep.'' 14.223.1.</ref>.
[[File:Mercati di Traiano - Roma.jpg|thumb|300px|<center>Trajanoren merkatua</center>]]
Dendak nonahi zeuden Erroman, baina ''honestiores''ek etxean egindako ogia eta beraiek ekoiztutako ardoa kontsumitu ohi zuten. Hori zela eta, Zizeronek bere aurkari politikoetako bati burla egin zion ogia eta ardoa saltzaileari erosten zizkiolako. Hala ere, kontsumitzaile aberatsek ere merkatari espezializatuei erositako produktuak sartzen zituzten sukaldean<ref>Cic''. Pis.'' 67.9.</ref>.
Haragiaren kasuan, Erroman hiltegirik ez egotean, abereak azokatik harategira bizirik eramaten zituzten, non sakrifikatzen eta zatitzen baitzituzten [[Txikizkari|txikizka]] saltzeko. Harakinek arazoak zituzten euliekin, animalien hondakinak kalera botatzen baitzituzten txakurrek eta karraskariek jan zitzaten<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.; Scobie, A., 1986, 421. or.</ref>.
Haragia ere auzoko ''taberna'' txikietan saltzen omen zen, [[Ponpeia|Ponpeian]] nabaria den moduan, eta badirudi talde zehatz batzuen artean, esaterako, soldadu erromatarren artean, oso ezaguna izan zela<ref>Corbier, M., 1989, 224. or.</ref>. Haragia jatea oso gomendagarria ere zen kirolarientzat<ref>Donahue, J. F., 2015, 89. or.</ref>.
Azterketa bioarkeologikoen arabera, eskeleto batzuen deformazioek adierazten dute dieta erromatarra pobrea zela eta haragi gutxi kontsumitzen zutelako<ref>Paine, R. et al., 2009, 206. or.; Griffin, R. et al., 2011, 542. or.</ref>. Hala ere, Peter Teminek uste du Erromatar Inperioaren hedapenak eta ondorioz garraio-kostuak murrizteak dieta zabalagoa ekarri zutela, fruta eta barazki berriekin eta haragi gehiagorekin. Bere kostu handiagatik goi mailako klaseei zuzenduta egon arren, Printzaldian aurreko edo ondorengo mendeetan baino animalia hezur gehiago aurkitu dira<ref>Temin, P., 2012, 224. or.</ref>.
Pobreek haragia jateko zuten modu bakanetako bat aberatsen afarietara joatea zen, non soberakinak jan baitzitzaketen. Kolumela K.o. I. mendeko autore betikoaren arabera, eskuzabaltasun hori ohikoagoa izan zen aurreko garaietan<ref>Col. ''Rust.'' 10.pr.1.1.</ref>.
Txakurrak ugariak ziren Erroman etxebizitzen ateak zaintzeko. Zurratzaileek larruagatik ehizatzen zituzten, eta behartsuek, berriz, kaleko txakur-haragia jateko. Hori kiste hedatidikoak hedatzeko modu erraza zen<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.</ref>.
Hainbat elementu konbinatu ziren elikagaien prezioak hain kezkagarriak izateko diru-sarrera baxuko herritarrentzat: lehenik eta behin, haien eros-ahalmena hain zen baxua, non diru-sarreren zatirik handiena elikagaietan gastatzen baitzuten; bigarrenik, soldatapeko askoren diru-sarrerak ezegonkorrak eta sasoikoak ziren, negua heldu orduko, garraiolariek eta peoiek, esaterako, lana galtzen zuten itsas trafikoa eta eraikuntza murrizten zirelako; hirugarrenik, alearen prezioa garestitzen zenean, hiritar askok ez zuten ordezko elikagairik. Nahiz eta benetako gosea eskalei eta etxerik gabekoei mugatu, jende arruntak bere horniduratik jan behar zuen gosea ez pairatzeko<ref>Erdkamp, P., 2013, 267. or.</ref>.
Merkatuetan, zorura jaurtitako hondakinez aparte, beste kutsadura-iturri bat komunetatik (''foricae'') zetorren. Eraikin publikoei atxikitako eta eserleku anitzeko instalazio horiek pribatutasuna eskaintzen zuten hiriko espazio publikoetan, hala nola kaleetan eta merkatuetan, baina kutsadura guneak izan ohi ziren<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 4.4. atala</ref>.
== Eraikuntza-arazoak eta hondakinak ==
Erroma etengabe berritzen zen, enperadoreek edo udal agintariek sustatutako obra publikoengatik edo ekimen pribatuagatik.Lan horien bidez, eraikinak birmoldatu eta beste batzuk eraiki ziren, hiri-espazio berrietan eta lehengo orubeetan, bai suteek kaltetu zituelako edo beren kalitate txarraren eraginez eraikinak behera etorri zirelako. Lan horiek guztiek eskulan handia behar zuten klimatologia oneko hilabeteetan.
Printzaldiaren hasieratik, aristokratek ezin izan zuten enperadoreekin lehian jarraitu eraikin berrietan eta monumentu tradizionalak berreraikitzen. Azkenean, enperadorea, erromatar bizitzaren beste hainbat alderditan bezala, patroi eta ongile bakarra bihurtu zen. Julio-Klaudiotar dinastiaren enperadoreek beren jauregiak Kapitolino muinoan eraiki zituzten. Neron harago joan zen bi eraiki zituelako: lehena, ''Domus Transitoria'' deitutakoa, Kapitoliotik Eskilinoraino hedatzen zen; bigarrena, ''[[Domus Aurea]]'', eraikitzeko ideia [[Erromako Sute Handia|Erromako sutea]]<nowiki/>ren ostean sortu zen, eta horretarako suteak Zelioko eta Opioko suntsitutako orubeak bereganatu zituen<ref>Suet. ''Ner.'' 31, 38.</ref>.
Bazeuden mantentze eta eraberritze lanetarako udal arduradunak zirenak. [[Dekurioi (Erromako armadako ofizial)|Dekurioiak]] eta [[magistratu]] nagusiak arduratu behar ziren kaleak, [[Areka|arekak]] eta estoldak eraikitzeaz eta zaintzeaz<ref>''Lex Col. Gen''. 77; ''Lex Flav. Mun.'' 19.</ref>. Ordaindu gabeko fakturei, amaitu gabeko lanei eta oreka gabeko udal kontuei aurre egiteko, K.o. II. mendetik aurrera, enperadoreek esku hartu zuten udal aurrekontuetan, ''curatores rei publicae'' izeneko funtzionarioak izendatuz<ref>Jacques, F., 1984, 4. or.</ref>.
Dena den, funts publikoak motz geratzen zirenean, gutxienez beste bi diru-iturri zeuden hiria mantentzen eta hobetzen laguntzeko. Lehenengoa zetorren magistratuek eraikuntza-proiektuetarako, jokoetarako (''ludi'') edo sakrifizioetarako gastatu behar zuten dirutik. Nahitaezko gastu horiei borondatezko beste diru-sarrera batzuk gehitu ohi zitzaizkien, eraikinen itxura hobetzeko edo jokoetan borrokalari gehiago sartzeko.
Bigarren diru iturria (''summa honoraria)'' magistratuek kargua hartu aurretik inbertitu beharreko dirua zen. ''Ob honorem'' ordainketa hori ez zitzaion aurrekontu publiko orokorrari gehitzen: hautetsiek onura publikoko helburu zehatzetarako erabil zezaketen, hauteskunde kanpainan (''pollicitatio'') agindu bezala, beti ere, kargurako hautatuak izateko ohorea (''honos'') lortzen bazuten.
Erromako geruza sozial gorenek, enperadoreak, elite inperialak (senatariek eta zaldunek, gehi [[liberto]] inperial kopuru txiki batek) eta tokiko handikiek [[Mezenasgo|mezenasgoaren]] bidez ''(evergetismo'') lagundu zuten. Inskripzioek adierazten dutenez, bertako eliteko kideak izan ziren ekarpen garrantzitsuenak egin zituztenak gizarte aitorpena lortzeko, egindako lanaren ondoan jarritako plaka batean mezenasen izena inskribatuz.
Eraikuntza-lanen datu epigrafikoek adierazten duten moduan, funts publikoek azpiegiturak (kaleak, ur-hornidura, estolderia), eraikin publikoak eta gotorlekuak finantzatu zituzten. Baina era guztietako eraikinen eraikuntza, zaharberritze edo dekorazioa ordaintzeko tokiko elitearen ekarpen ekonomikoak iragartzen dituzten inskripzio guztiak aztertuz gero, funts pribatuekin finantzatutako eraikuntzen kopurua esanguratsua izan behar zen<ref>Horster, M., 2014, 525-531. or.</ref>.
Etxebizitza xumeei zegokienez, han erabilitako materialak kalitate eskasekoak izateaz gain (adobea, adreilua, kereta, [[Txilar zuri|txilar]] edo kanabera-sabaiak), karraskarien eta bizkarroien babesleku ere izan zitezkeen<ref>Briones Dieste, V., 2018, 72. or.</ref>. Etxe batek behar adinako kalitatea izan dezan, materialak xehetasunez aukeratu behar ziren. Harriei buruz, Pliniok adierazi zuen nola eta noiz atera harrobitik, eta haietatik zein erabil zitezkeen eraikuntzan:
{{esaera2|''Harriaren izaera zalantzan dagoenean, neurri egokia da udan harrobitik ateratzea, eta urte pare bat igaro baino lehen eraikitzeko ez erabiltzea, bitartean eguraldiak ongi onduta utziz. Kaltetutako xaflak lurpeko zimenduetarako egokiagoak direla ikusiko da, eta kalterik gabekoak, aldiz, segurtasunez erabil daitezke, aire zabalean bada ere''<ref>Plin. ''HN'' 36.50.</ref>.|}}
Kaleetan sakabanaturiko hondakin organiko eta ez-organikoen kudeaketa benetako arazoa izan zen Erromako hiriarentzat. Lehen hondakin motaren kantitatea itzela zen, inperioaren hasieran, Erromako populazioa zortziehun mila eta milioi bat biztanle artekoa zenak, berrogei eta berrogeita hamar mila kilogramo gorozki inguru sor zitzakeen egunero. Giza gorotzak estolden bidez Tiberreraino bideratu ahal izatearen arazoa zen euri-ura edo iturri publikoen soberakina ez zela nahikoa. Horri gehitu behar zitzaion erromatar hustubideek ez zutela atzera egiteko mekanismorik, uholdeen kasuan estoldetan zehar etxebizitzetan sar zitezkeen ur beltzak saihesteko, ezta gas-isuriak ere, hala nola hidrogeno sulfuroa (H<sub>2</sub>S) eta metanoa (CH<sub>4</sub>). Beraz, estolden usainaz gain, leherketak ohikoak izango zirela ondoriozta daiteke<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 3.3. atala.</ref>.
Hondarrak kalean ez uztearen debekua ekiditeko, askotan, erromatarrek gauaz baliatzen ziren leihoetatik kalera hondakin solidoak edo likidoak botatzeko. Erromatarrak arazo larri horretaz konturatu ziren, eta honela jaso zuen Ulpianok bere ''Ad edictum'' ''praetoris'' 23. liburuan:
{{esaera2|''Leihoetatik botatakoagatik kalteturen bat dagoenean, epaileak medikuei ordaindutako soldatak kalkulatuko ditu, baita tratamenduaren gainerako karguak ere''<ref>Gai. ''Dig''. 9.3.7.</ref>.|}}
Kaleetan bildutako hondakinak Erromatik kanpoko aire zabaleko lubakietan (''puticuli'') botatzen ziren. Ezagunena hiriaren ekialdean zegoen, Serviar harresien ondoan eta Eskilino atearen kanpoaldean. Eremu horretako lubaki kiratsetan, gaizkileak exekutatzen zituzten eta etxegabeen eta animalien gorpuak botatzen zituzten beste hondakin batzuekin batera<ref>Bodel, J., 2014, 178. or.</ref>. K.a. I. mendearen hasieran, Eskilinoko atearen iparraldean hobi komun horietako batzuk estali ondoren, eremua [[Trabertino|marmol trabertinoko]] harriekin (''cippi'') mugatu zuten. Harri horiek adierazten zuten debekatuta zegoela zaborra botatzea eta huraxe zela hileta-suak egin zitezkeen hiritik gertueneko puntua<ref>''CIL'' 1<sup>2 n</sup>838, 839.</ref>.
[[File:Cippus bat Luzio Sentio pretorraren ediktuarekin.jpg|thumb|250px|<center>Cippus bat Luzio Sentio pretorraren ediktuarekin. Kapitolino-Museoak</center>]]
Ondoko mugarrian, ''senatus consultum'' batek debekatu zuen zedarriek zehaztutako barruko eremuan gorpuak erretzea, lurperatzea, eta zaborra edo lurra botatzea. Zinegotziek bete behar zuten legea. Ikertzaileek diotenez, ''Pagus Montanus''ek definitutako barrutia Eskilino atearen kanpoaldeko eremuari dagokio, Venus Libitinaren santutegitik gertu.
''[[Lex Iulia Municipalis]]''ek<ref>''ILS'' 6085.</ref> edilak premiatu zituen eraikin eta saltokien jabeek beren jabetzaren aurreko kaleko zatia egoera ezin hobean eduki zezaten, ura eta hondakinak pilatzea saihesteko ibilgailuek askatasunez zirkulatu ahal izateko. Jabeak kalea konpondu ezean, maizterrek egin beharko zuten, baina gero, gastatutakoa alokairutik kenduko zen<ref>''CIL'' 6.593.32; ''Tab. Her''. 7</ref>.
Papinianok ''De cura urbium'' liburuan adierazi zuen zinegotzien ardura zela tabernetako langileek beren lantokietako materialarekin kaleetako trafikoa oztopa ez zezateaz. Gainera, udal-arduradunek ziurtatu behar zuten kaleetan ez zela liskarrik egongo. Ordena publikoaz gain, kaleak garbi eusteaz arduratu behar ziren, gorotzik egon ez zedin, eta gorpuak edo larruak bide publikora bota ez zitezen, usteltzeko arriskua zegoelako<ref>Pap''. Dig.'' 43.10.1, 3-5.</ref>.
Erromatarrek askotan ez zuten jakin hondakin biodegradagarrien kopuru ikaragarriarekin zer egin, hala nola eraikuntzak ateratakoekin, edo erromatarren eguneroko zereginetan erabiltzen ziren zeramikazko edo beirazko ontzien hondarrekin. Horien artean aipagarrienak dira ''dolia'' edo ''dolia curta'', edo likidoak eta ''garum''a garraiatzeko erabiltako anforak. Mediterraneoan zehar Erromara iritsitako produktuen kopurua zela eta, ohikoa zen, edukiontzien hauskortasunaren ondorioz, asko eta asko apurtzea, gehienbat Ostiako portuan deskargatzen zirenean.
Kontuan izanik hondakinak eta gorotzak gurdietan erretiratzen zirela, eta zirkulazio-arazoak saihesteko legeak eguzkia sartzen zenetik goizeko hamarrak arte bakarrik baimentzen zuela garraiatzea, erraz ondoriozta daiteke, eraginkortasuna zela eta, zabortegiak ez zirela hiritik urrun egongo<ref>''CIL'' 6.593.66.</ref>.
Tazitok K.o. 65. urteko sute handiaren hondakinen garraio masiboaren egoera deskribatu zuen. Neronek, Tiberretik gora alearekin Erromara alea garraiatzen zuten ontziak behartu zituen hondakinez kargatuta jaistera, Ostiako paduretan botatzeko<ref>Tac. ''Ann''. 15.43.1.</ref>.
Zeramikaren hondakinak biltzeko, deskonposatzen zaila den materiala izanik, zabortegiak sortu behar izan ziren. Erroma ere ez zen arazo horretatik libratu, eta, izatez, bere muinoetako batean, ''[[Testaccio (Erroma)|Testaccio]]'' mendian edo ''Dei cocci'' mendian aurkitu da, elikagai-, ardo- eta olio-ontziz osatutako zabortegi handi bat, gehienbat zeramikazko hondakinez osatua, normalean anforak. Muinoak 30 metroko altuera hartu zuen eta bertara eramaten ziren anforen hondarrak pilatzeagatik sortu zen, benetako zabortegia. Han uzten eta apurtzen ziren portutik ekarritako anforak, beste ontzi motarekin batera. Material horiek guztiak eta beren eduki-hondarrak karerekin lurperatzen ziren, usain txarrak saihesteko<ref>Zamora-Manzano, L., 2017, 71, 83. or.</ref>.
== Erromako suteak ==
Livioren ''Historia'' Erromak jasandako suteez istorioz beteta dago<sup>1</sup>. Hori zela eta, suteen etengabeko arriskua zen biztanleria-dentsitate handiagatik eta eraikinetan erabilitako zur kopuruagatik<sup>2</sup>, Augustok K.a. 6. urtean, ''vigiles''<sup>3</sup> taldea sortu zuen.
Erromako K.a. 23., 14. eta K.o. 9. eta 7. urteetako suek nabarmen utzi zuten arrisku hori beti agerian zegoela<sup>4</sup>, baina Augustok suhiltzaileen taldea antolatu ondoren, elitearen jarduera amaitu zen.
Egia esan, Augustorena ez zen izan suteen aurkako lehen erabakia, beste une batzuetan ekimen pribatuak beste neurri batzuk ere hartu baitzituen. Horrela, eta egoera hori aprobetxatuz, Marko Lizinio Krasok, Erromako gizonik aberatsenetako batek, suteetan bere aberastasuna handitzeko aukera paregabea ikusi zuen. Sistema sinplea zen, Krasok, bere esklaboek lagunduta, prezio jakin bat eskaintzen zion eraikinaren jabeari sua itzaltzearen truke. Eraikinaren jabeak eskaintzari muzin egiten bazion, etxea kiskaltzen uzten zuen, gero eraikina edo orubea ganga prezioan erosi ahal izateko. Ondoren, ikusiko zuen ea merezi zuen etxea birmoldatzea edo beste bat eraikitzea<sup>5</sup>.
Suhiltzaile-zerbitzu bat sortzeko beste ahalegin bat Egnatio Rufo edilak egin zuen, zeinak, Krasoren antzera, esklabo talde bat antolatu baitzuen suak itzaltzeko. Ekimen hori segurtasun publikoaren zentzuak eragin zuen, karrera politikoa egin nahi baitzuen (''cursus honorum''). Azkenean, ez zuen emaitza handirik lortu, senatuak heriotza-zigorra ezarri baitzion, Estatuaren aurka konspiratzea leporatuta. Nahiz eta aberats batzuek beren suhiltzaileen brigada pertsonalak sortu, suhiltzaileen talde iraunkor eta handiago baten beharra zegoen<sup>6</sup>.
Administrazioak esku hartzea erabaki zuen, Dion Kasioren arabera, K.a. 6. urtean herriko jendearen artean zenbait ordezkari aukeratu zituenean. Pertsona horiek, toga ofiziala eramateko eskubideaz gain, bi liktoreren laguntza izan zuten suteen gaian, eta lehen edilen agindupean egon ziren esklaboen gorputzaz arduratu ziren suak hartutako eraikinak salbatzeko. Dirudienez, hori izan zen ''vigiles'' taldearen sorreraren aitzindaria:
''Garai hartan ere hiriko hainbat tokitan suteak izan zirenez, libertoen arteko zazpi dibisio eratu zituen halako kasuetan laguntza emateko, eta zaldun bat izendatu zuen buruzagi, talde hura laster desegiteko asmotan. Baina ez zuen halakorik egin, emandako laguntza baliotsua eta beharrezkoa zela egiaztatu zuelako. Gau-zaindari horiek gaur egun arte existitzen dira, araudi berezien pean, eta zerbitzuan daudenak, libertoen artetik ez ezik, gainerako klasetatik ere aukeratzen dira. Kuartelak dituzte hirian eta diruzaintza publikoak ordaintzen ditu''<sup>7</sup>''.''
Hutsunea betetzera zetorren taldea ''vigiles'' edo ''cohortes vigilum'' izan zen. Hasieran, gorputza esklaboz osaturik egon arren, geroago libertoz, libre jaiotakoez eta armadatik etorritako ofizialez osatu zen. Horregatik, unitate militar baten moduan funtzionatu zuen.
Augustok hiriko zazpi kohorteetako bakoitzari babestu beharreko bi eskualde esleitu zizkion, eta guztien artean hamalau hiri-eskualdeak osatzen zituzten. Kohorte bakoitzaren arduradun gisa tribuno bat zegoen, ''praefectus vigilum''aren aurrean erantzun behar zuena<sup>8</sup>.
Inperio garaiaren hasieran Erroman suteen kontrako 7.000 kideko beilarien talde berezia antolatu zen. Hala ere, ''vigiles'' multzoari eustea garestia zen eta horregatik hasieratik Augustok zerga berriak asmatu behar izan zituen, esaterako esklabo-salmentaren gainekoa %2koa<sup>9</sup>.
Petroniok modu barregarrian deskribatu zuen ''Satirikon'' idazlanean, talde horren azkartasuna eta jarduna.
''Eskualde hartako vigilesek, halako oihuak entzutean, Trimalkioren etxeak su hartu zuela uste zuten eta, arduraz beterik, ateak hautsiz, bat-batean jangelara oldartu ziren zalapartaka, urez betetako zahagiekin eta aizkorekin''<sup>10</sup>.
Sute larri bat piztuz gero, ''vigiles''ek honako ekipamendu hau zuten eskura, maizterrek ere hornitzen zutena: ur-ontziak (''amae''), belakiak (''spongiae''), indar-ponpak (''siphones''), aizkorak (''dolabrae''), pikotxak (''secures''), eskailerak (''scalae''), heltzeko kakoak (''falces''), manta hezeak (''centones''), zumezko saskiak (''formiones''), hagak (''perticae''), erratzak (''scopae'') eta ozpina. Horiekin, sua itzali, eta suak harten zituen eraikinak partzialki edo erabat bota zitzaketen<sup>11</sup>. Edonola ere, sua beti izaten zen arriskutsu, gehienbat goiko solairuetan bizi zirenentzat<sup>12</sup>.
Neronek, K.o. 65eko sutearen ondoren, eraikuntza-estilo berri bat asmatu zuen hirian, etxe guztien aurrean plazak altxatzeko aginduz, kaleetan zein isolatuetako etxebizitzetan, haien terrazetatik errazago izango zelakoan sua itzaltzea. Plaza horiek bere kontura eraiki zituen<sup>13</sup>.
1Livy 4.33.5.2, 24.47.15.
2Paul''. Dig''. 1.15.1.
3 ''ILS'' 2172.
4 Yavetz, Z., 1958, 512. or.
5Suet. ''Aug''. 30.1.1.
6Robinson, O. F., 1994, 8-9. or.
7 C'''ass. Dio 55.8.26.'''
8Paul. ''Dig.'' 1.15.3.1.
9Cass. Dio 55.31.
10Petr. 78.7.1-3.
11Ulp. ''Dig.'' 33.7.12.18.
12'''Juv. 3.199-202.'''
13Suet. ''Ner.'' 16.2. taula: '''''Erromako suteak'''''<center>
{| class="wikitable"
|-
|'''Urtea'''
|'''Gertakizuna'''
|'''Iturria'''
|-
|K.a. 204
|Erroman bi gau eta egun batez mantendu zen sua piztuta. lur guztia berdinduta zegoen Salinas eta Porta Carmentalaren artean Aequimaelius eta Jugariorekin, eta Fortuna eta Matutaren amaren tenpluekin; eta atearen kanpoaldean sua hedatu zen zabal eta gauza sakratu eta profano asko kontsumitu zituen.
|Livy 24.47.15
|-
|K.a. 63
|Beraz, Katilina Laecan, egon zinen gau hartan, Italiako zatiak banatu zenituen (...) hiriko zein eskualde erre behar ziren aukeratu zenuen...
|Cic. ''Cat.'' 1.4.8-12
|-
|K.a. 23 (Augusto)
|Urte osasungaitza Erroman: suak, ekaitzak eta Tiber ibaiaren uholdeak
|Cass. Dio 53.33.4
|-
|K.o. 65 (Neron)
|Neron Erromako suteaz baliatu zen lehen pilatutako auzoak urbanizatzeko. (''Domus Aurea'', kale berriak...)
|Tac. ''Ann''. 16.13
Suet. ''Ner.'' 39
Oros. 7.7.10-11
|-
|K.o. 78-80 (Tito)
|Vesubio sumendiaren erupzio batek errautsak barreiatu zituen alde guztietatik. Aurrekaririk gabeko sute bat Erroman, hiru egun eta hiru gau iraun zuena.
|
Suet. ''Tit.'' 8.3.2
|-
|
K.o. 80 (Tito)
|Beste sute bat, lurretik, hurrengo urtean (K.o. 80) Erromako zati handi batean zabaldu zen Tito Kanpanian eroritako hondamendiarekin lotutako negozioetan kanpoan zegoen bitartean. Serapisen tenplua, Isisen tenplua, Saepta, Neptunoren tenplua, Agriparen Bainuak, Panteoia, Diribitoriuma, Balboren antzokia, Ponpeioren antzokiaren eszena-eraikuntza, Oktavianoren eraikinak eta beren berekin batera kontsumitu zituen. Liburuak, eta Jupiter Kapitolinoren tenplua bere inguruko tenpluekin.
|
Cass. Dio 63.24
|-
|
|Suarekin hartu dituztenak, makilekin edo zartekin hiltzeko agin dezakezu; baina engainatuta sua eragin dutenek, hiriko prefeta den Fabio Cilo gure lagunari bidaliko dizkiozu.
|
Ulp. ''Dig.'' 1.15.4.pr.4
|-
|
|Intsula saldu ondoren erreko balitz, (...) legeak zer dio? pater familiasen errua ez bada (...) eta arduraz ibili bazen intsula gordetzeko, ezingo zaio ezer leporatu.
|
Alfen. ''Dig''. 18.6.12.pr.1
|-
|
|Errentamendu-kontratuan suterik ez egotea jasota badago, eta suterik egon bazen, gelditu egingo zaio, sua ustekabean eragin izan balitz ere, ez zukeelako suterik izan behar.
|
Ulp. ''Dig''.19.2.11.1
|-
|
|Era berean, kontratistak edozein pertsonaren jabetza edo ondasunak kaltetu ez daitezen zaindu beharko du.
|Ulp. ''Dig''.19.2.11.2
|-
|
|'''Oso ohikoa zen sute bat jasandako eraikinetan gauzak lapurtzea'''
|Ulp. ''Dig.'' 47.9.1.2.2
|}
</center>
Sutea gertatu ondoren, kaltetuek epaileengana jo ohi zuten erruduntasunak argitzeko. ''Digesta Iustiniani''k jurisprudentzia zabala jasotzen du sute ezustekoei edo eragindakoei buruz<sup>14</sup>.
28. irudia: ''Erromako vigilesen barrutiak''
Sute batek kaltetutakoek adiskideen edo senideen etxean bilatu behar zuten babesa, baina segurtasun arrazoiengatik, legeak ez zien inola ere uzten leku komunetan lo egiten, hala nola hirira sartzeko ateetan edo harresietan<sup>15</sup>.
== Zarata kutsadura ==
Erroman eguneroko zarata hain zen handia, non, egungo baremoen arabera, kutsadura akustikotzat har baitzitekeen.
Agian Juvenalek bere satiretan puztu zuen esatean jendea hiltzen zela gauez lorik egin ezin zuelako, nahiz eta ondoren txantxetan gehitu, ez zegoela ziur zarataren edo urdailerako janari digeriezinaren errua zen. Horregatik, ez zuen ulertzen zer zentzu zuten ostatuek Erroman, jendeak lo egin ezin bazuen. Haren iritziz, karrika estu eta bihurrietatik orgak igarotzeak eragiten zuen zaratak, gidarien oihuek, irainek eta borrokek gaixotasun ugari sortzen zituzten<sup>''16''</sup>, prostituzioa ohikoa zen ''taberna'' eta ''deversori''etako zarata eta eskandaluak ahaztu gabe.
Erromatarrek uste zuten iluntasunak areagotu egiten zuela soinuen ahalmen emozionala. Anplifikazio emozionala hori hiru modutan ikusten zen. Lehenik eta behin, erromatarrek gizon baten moraltasuna neurtzen zuten, gauez sortzen zituen soinuetan oinarrituta. Elite erromatarrek gizabanakoak epaitzen zituzten beren gaueko isiltasunagatik zein bere zurrungen bolumenagatik. Bigarrenik, zaratak eta soinuak autoritateari gauez aurre egin ziezaioketen. Gaueko zaratak ordena soziala alda zezakeen aberats eta boteretsuak aztoratuz. Hirugarrenik, iluntasunak areagotu egin zuen entzumen-irudimena, eta komunikazio-bideak ireki zituen naturaz gaindikoarekin eta jainkotiarrarekin<sup>17</sup>.
Iluntasunak anonimotasuna sortzen zuenez, gaueko kantuek, oihuek eta hotsek klase baxuei libreki adierazteko aukera ematen zieten, erromatar ordena soziala aldaraziz. Hori zela eta, Horaziok idatzi zuenean:
''Eutsi lanparak piztuta goizera arte; utzi zarata eta haserrea joan.''
Esplizituki zarata eta haserrea iluntasunarekin lotu zituen, eta inplizituki, berriz, isiltasuna harmoniarekin<sup>18</sup>.
Zurrungei dagokienez, erromatar morala ez zen oso tolerantea halako soinuak sortzen zituztenekin, pentsatzen zelako sabeleko gantz metaketaren ondorioa zela eta zorigaitza eragiten zutela. Zaratak bezala, zurrungak arazo handiago baten sintoma ziren: autokontrol falta. Tripontziak ez ziren egunean zehar jateko irrika kontrolatzeko gai, ezta ezin zituzten gaueko zurrungak kontrolatu ere. Martzialek bere satiretan erakusten digu zenbateraino sentitu ziren irainduak Zoiloren gonbidatuak bere sabelkeriagatik eta ondorengo zurrungengatik<sup>19</sup>.
Iluntasunak ziurgabetasuna sortzen duelako eta entzumenak ez baitu ikusmenaren fidagarritasun bera eskaintzen, irudimena hazten da gauez. Erroman jendeak bere buruari galdetzen zion gaueko soinuen esanahiari edo zergatiari buruz. Entzumenak eta gauak galderak sortzen zituzten bitartean, ikusmenak eta egun argiak erantzunak ematen zituzten<sup>20</sup>.
Pribatutasuna eta lasaitasuna biziki estimatzen zuten goi-klaseko erromatarrek, beren ''domus'' edo ''villae''tako geletan bakarrik lor zitzaketen, non irakurri, hausnartu edo lo egin baitzezaketen, gainerako auzokoek gogaituak izan gabe, intsuletan gertatzen zen bezala<sup>21</sup>.
Seneka, bainu baten gainean logela zuena, kexu zen tokiko zalapartaz, garrasiaz eta zarataz, ikastean kontzentratzea eragozten baitzioten, baina uste zuen aldizkako zaratak luzekoak baino gogaikarriagoak zirela<sup>22</sup>. Haren ikuspegitik, zarata eta beste eragozpen batzuk saihesteko modurik onena etxez aldatzea zen<sup>23</sup>.
Zarata-arazoaren aurrean, pertsonen maila ekonomikoaren arteko aldea nabaria zen, aberatsenek bakarrik eros baitzezaketen etxe bat hiriko alde lasaian, non bizilagunek edo kaleko zaratak ez zuten haien atsedena asaldatuko.
Aberatsenak, ahal zuten guztietan, saiatzen ziren Erromatik kanpo landetxera joaten, naturaz gozatzeko. Plinio Gazteak, adibidez, bere udako etxeak gela isil eta argitsuak zituela adierazi zuen. Bere ondoan itxura eta soinu atsegineko ur-jauzi bat zegoen<sup>24</sup>. Bere villak osasun ona sustatzen zuen, aire freskagarria, zelai berdeak, lur emankorrak eta tenperatura epelak zituelako<sup>25</sup>.
Kutsadura akustikoa murrizteko, Erromako agintariek kaleetako trafikoa mugatu zuten, salbuespen batzuekin. ''Taula Heracleensis'' izeneko udal-araudia saiatu zen zarata, hondakin solidoen pilaketa eta ibilgailuen zirkulazioa arautzen. Izan ere, lege hark debekatu zuen gurdiak egunez Erromako kaleetan ibiltzea. Salbuespen batzuk izan bazituen, esaterako, tenpluak eta herri-lanak eraikitzeko materiala garraiatzea, baita kontratu publiko bidez esleitutako eraikinen eraispenetik sortutako hondakinak kentzeko erabiltzen ziren orgetarako ere. Debeku horretatik salbuetsita zeuden, halaber, ''vestal''en prozesioetan erabilitako orgak, garaipen desfiletan erabilitakoak edo ikuskizun publikoetan parte hartzen zutenak.
Bestalde, legeak agintzen zuen gauez Erroman materialekin sartzen ziren gurdiak goizean hutsik ez ateratzea, eta ahal izanez gero, zaborrak eta hondakinak hiritik atera zitzatela<sup>26</sup>.
Erromatar kale eta bainuetan janari prestatuen postu ugari zeuden. Saltzaileek askotariko elikagaiak jartzen zituzten salgai; besteak beste, hestebeteak, pastelak eta era guztietako janari beroak<sup>27</sup>. Bainu handienak leku zaratatsuak eta biziak ziren, eta han jendea afaltzeko biltzen zen<sup>28</sup>; bainulariek kantatzen zuten jaten eta edaten zuten bitartean; saltzaileak oihuka saiatzen ziren beren produktuak saltzen; emagalduek beren xarma erakusten zuten, eta lapurrak nonahi ugari ziren<sup>29</sup>.
Bainu publikoetan erromatar gizarte osoko kideak biltzen ziren, eta bertaratutakoei era guztietako zerbitzu osagarriak eskaintzen zitzaizkien. Erabiltzaile asko zeudenez, toki horiek zaratatsuak eta gatazkatsuak izaten ziren<sup>30</sup>.
14Ulp. ''Dig.'' 43.24.7.4; Gai. ''Dig''. 44.7.1.4; Ulp. ''Dig''. 45.1.15; Ulp. ''Dig''. 47.9.1.2; Marc. ''Dig''. 48.6.3.5.
15Paul. ''Dig.'' 43.6.3.
16 Juv. 3.235-259.
17Linn, J., 2014, 12. or.
18Hor''. Carm.'' 3.8.14.
19Mart. ''Ep''. 3.82.
20Linn, J., 2014, 33. or.
21Plin. ''Ep''. 2.17.22; 9.36.1.1; Suet. ''Aug''. 72.2.1.
22Sen. ''Ep''. 56.1.1, 56.5.1.
23Sen. ''Ep''. 56.15.1.
24 Plin, ''Ep''. 5.6.23.
25 Plin. ''Ep''. 5.6.21; Linn, J., 2014, 2011. or.
26 ''Tab. Her''. 14-16; ''ILS'' 6085; ''Lex Jul. Mun.'' 56. art.
27'''Sen. ''Ep''. 56.2.6.'''
28Mart. ''Ep''. 12.19.1.
29Deming, D., 2019, 155. or.
30Plin. ''Ep''. 3.14.7.1.
== Erromako suteak Neronen garaian ==
Erromako urbanizazioa Neronen gustukoa ez bazen ere, ez dago argi enperadore horrek aurretiaz pentsatuta ote zuen Erromari su ematea hiria plan berri baten arabera egiteko. Suetoniok baietz uste zuen, kontsul ohi batzuk haien jabegoetan zenbait piromano zuziekin harrapatu zituztelako, baina ezin zitzaien ezer egin enperadorearen agindupekoak zirelako<sup>54</sup>. Dion Kasio ideia berekoa zen; horren ustez, enperadoreak menpekoak bidali zituen Erroman zehar hainbat tokitan sua pizteko<sup>55</sup>.
Gertakizun horren harira, Plinio Zaharrak ere uste zuen Neron izan zela Erromako sutearen arduraduna<sup>56</sup>. Senekak, berriz, suteaz eta erromatarren miseriaz hitz egiten zuen baina erantzulerik salatu gabe<sup>57</sup>.
Dena dela, Neron K.o. 64. urteko suteaz baliatu zen hiria berreraikitzeko; oinezkoentzako espaloiak estuak (''itinera'') eta kaleen zabalera handitu zituen; lehen gurdi bakar baterako kaleak ireki egin zituen bi orga aldi berean igaro ahal izateko (''viae'').
Erroma eraikuntza-estilo berri batekin eraiki zen, etxe guztien aurrean plazak egin ziren, bai kalean, bai familia bakarreko etxeetan, sua gertatuz gero, hedatu ez zedin<sup>58</sup>.
Sutearen ostean, hirigintza-plangintza berriarekin, jendez gainezkatzearen ondorioak arindu ziren, eta Erromako biztanle gehienen bizi-giroa osasuntsua izatetik urrun bazegoen ere, litekeena da Erdi Aroko hiri gehienena baino hobea izatea<sup>59</sup>.
Hiriburuan, sutetik salbatu ziren auzoak berreraiki ziren, ez galiarrek sortutako sutearen ondoren egin zen moduan, bereizi gabe eta zatituta, baizik eta kaleak eta etorbideak zabalagoak eta lerrokatuagoak egin zirela, baita altuera mugatuko eraikinak eta espazio irekiak ere. Apartamentu blokeen aurrean arkupeak jarri ziren, suaren aurkako babes gisa. Gehienak Neronek ordaindu zituen, baina suteak kaltetutako eraikinen eta orubeen jabeak ere behartu zituen zaborrik eta hondakinik gabe uztera.
Berreraikuntza bizkortzeko, sari bat eskaini zien etxe berrien jabeei, baina soilik eraikinak aldi jakin baten barruan altxatzen bazituzten. Suak sortutako hondakinetik orubeak garbitzeko, Ostiatik gariarekin zetozen ontziak hondarrez beteta itzultzeko agindu zuen, Ostiako zingiretan botatzeko.
Neronen hirigintza-planaren barruan, eraikinen ondoan iturri berriak egin zituzten suak itzaltzeko neurri gisa. Beraz, legez kanpo egindako ur-bilketak moztu ziren, herritarrei behar adina ur emari ziurtatzeko<sup>60</sup>.
== Oharrak ==
{{erreferentzia_zerrenda|taldea=oh}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|3}}
== Bibliografia ==
*Bodel, J. (2014). The life and death of ancient Roman cemeteries. Living with the dead in imperial Rome. In C. Häuber, F.X. Schütz & G.M. Winder (Ed.), ''Reconstruction and the Historic City: Rome and Abroad'' (177-195. or.). Hausdruckerei der Ludwig-Maximilians-Universität München.
*Briones Dieste, V. (2022). ''Was ancient Rome the perfect environment for zoonoses transmission?, Travel Medicine and Infectious Disease,'' <nowiki>https://doi.org/10.1016/j.tmaid.2020.101740</nowiki>
*Briones Dieste, V. (2018). La antigua Roma y las zoonosis. ''Revista Complutense de Ciencias Veterinarias,'' ''12(''2), 71-80 [ejournal]. https://doi.org/10.5209/rccv.60895.
*Bruun, C. (2015). The City of Rome. In C. Bruun & J. Edmondson (Ed.), ''The Oxford Handbook of Roman Epigraphy'' (471-494. or.). Oxford University Press.
*Carcopino, J. (1968). ''Daily Life in Ancient Rome.'' Yale University Press.
*Corbier, M. (1989). ''The ambiguous status of meat in ancient Rome. Food and Foodways,'' 3(3), 223–264. <nowiki>https://doi.org/10.1080/07409710.1989.9961951</nowiki>
*Donahue, J. F., (2015). ''Food and Drink in Antiquity. Readings from the Graeco-Roman World'', Bloomsbury Academic.
*Erdkamp, P. (2013). The food supply of the Capital. In P. Erdkamp (Ed.), ''The Cambridge Companion to Ancient Rome'' (262-277. or.). Cambridge University Press.
*Espinosa Bueno, M. (2015). ''El consumo de pescado y producto del mar en la sociedad romana. Implicaciones sociales, culturales e ideológicas'' [Master Amaierako Lana, Universidad de Sevilla].
*Flohr, M. (2020). ''Urban Space and Urban History in the Roman World,'' Routledge. New York.
*Griffin, R., Pitts, M., Richard, S., & Brook, A. (2011). Inequality at late Roman Baldock, UK: The impact of Social Factors on Health and Diet. ''Journal of Anthropological Research, 67''(4), 533-556.
*Horster, M. (2014). Urban Infrastructure and Euergetism. In C. Bruun & J. Edmondson (Ed.), ''Oxford Handbook of Roman Epigraphy'' (515-536). Oxford University Press.
*Jacques, F., (1984). ''Le privilège de liberté. Politique impériale et autonomie municipale dans les cités de l'Occident romain (161-244),'' École française de Rome. <nowiki>https://www.persee.fr/doc/efr_0000-0000_1984_mon_76_1#efr_0000-0000_1984_mon_76_1_T1_0001_0000</nowiki>
*Koloski-Ostrow, A. O. (2015). ''The Archaelogy of Sanitation in Roman Italy: Toilets, Sewers, and Water Systems.'' University of North Carolina Press.
*Kron, G. (2012). Food production. In W. Scheidel (Ed.), ''The Cambridge Companion to the Economic History of the Roman World'' (156-212. or.). Cambridge University Press.
*Le Roux, P. (2015). ''Erromatar Goi Inperioa Mendebaldean.'' Euskal Herriko Unibertsitatea.
*Mandich, M. J., (2015) Re-defining the Roman ‘suburbium’ from Republic to Empire: A Theoretical Approach, ''TRAC 2014.'' ''Proceedings of the Twenty-Fourth Annual Theoretical Roman Archaeology Conference,'' The University of Reading https://doi.org/10.16995/TRAC2014_81_99''.''
*McCormick, M. (2003). Rats, Communications, and Plague: Toward an Ecological History, in ''The Journal of Interdisciplinary History, 34''(1), 1-25. <nowiki>https://doi.org/10.1162/002219503322645439</nowiki>
*McGinn, T. (2004). ''The Economy of Prostitution in the Roman World: A Study of Social History and the Brothel.'' Ann Arbor. <nowiki>https://doi.org/10.3998/mpub.17679</nowiki>
*Morley, N. (2005). The salubriousness of the Roman city. In H. King (Ed.), ''Health in Antiquity'' (192-204. or.). Routledge.
*Paine, R. R., Vargiu, R., Signoretti, C., & Coppa, A. (2009). A health assessment for Imperial Roman burials recovered from the necropolis of San Donato and Bivio CH. ''Journal of Anthropological Sciences, 87'', 193-210.
*Patterson, J. R. (2000). Living and Dying in the City of Rome: houses and tombs. In J. Coulston and H., Dodge (eds.) ''Ancient Rome: The Archaeology of the Eternal City''. Oxford: Oxford University School of Archaeology Monograph 54: 257–289.
*Patterson, J. R. (1992). The City of Rome: From Republic to Empire, ''The Journal of Roman Studies,'' Vol. 82 (1992), pp. 186-215. <nowiki>http://www.jstor.org/stable/301291</nowiki> <nowiki>https://sci-hub.se/https://doi.org/10.2307/301291</nowiki>
*Platner, S. B. (1929), ''The Topography and Monuments of Ancient Rome,'' Franklin Classics Trade Press arg.
*Purcell, N. (2007). ''T''he Horti of Rome and the Landscape of Property. In E. Macdougall (Ed.), ''Ancient Roman Villa Gardens'' (287-203. or.). Harvard University Press.
*Richardson, L. J. (1992). ''A new topographical dictionary of ancient Rome''. Johns Hopkins Univ. Press.
*Rocca, S. (2019). Foreigners at Home: The Historical Geography and Demography of the Jews of Ancient Rome. In N. Andrade, C. Marcaccini, G. Marconi & D. Violante (Ed.), ''Ancient Cities 1. Roman Imperial Cities in the East and in Central-Southern Italy'' (438-467. or.). L’Erma.
*Roman, L. (2010). Martial and the City of Rome. ''The Journal of Roman Studies, 100,'' 88-117. <nowiki>https://doi.org/10.1017/S0075435810000092</nowiki>
*Scobie, A. (1986). Slums, Sanitation, and Mortality in the Roman World. ''Klio, 68,'' 399-433.
*Storey, G. R., (2002), ''Regionaries-Type Insulae 2: Architectural/Residential Units at Rome.'' American Journal of Archaeology'','' 106(3), 411-434., https://doi.org/10.2307/4126281.
*Temin, P. (2012). ''The Roman Market Economy.'' Princeton University Press.
*Torregaray, E. (2011). Sexo en Roma del mito a la realidad. ''Bitarte'', ''55'', 5-22.
*Yavetz, Z. (1958). The Living Conditions of the Urban Plebs in Republican Rome. ''Latomus, 17''(3), 500-517.
*Zamora-Manzano, J. L. (2017). La admnistración romana ante la gestión de residuos y la tutela del hábitat. ''Revista digital de Derecho Administrativo, 17'', 69-87 [ejournal].
== Ikus, gainera ==
*[[Ur_sakratuak_Erromatar_Inperioan]]
*[[Erromako ur-hornidura Erromatar Inperioan]]
*[[Erromako ur-kontsumoa Erromatar Inperioan]]
*(ing) [[:en:Suburra|Subura]]
*(ing) [[:en:Domus_Transitoria|Domus Transitoria]]
== Kanpo estekak ==
* ''CIL'' (''[https://cil.bbaw.de/en/homenavigation/the-cil/volumes Corpus Inscriptionum Latinarum]'')
* ''ILS ([[iarchive:inscriptioneslat01dessuoft/page/n11/mode/2up|Inscriptiones Latinae Selectae]]).''
* ''LTUR'' ([https://archive.org/details/lexicon-topographicum-urbis-romae-suburbium-4-m-q-2006/Lexicon%20Topographicum%20Urbis%20Romae%20-%20Suburbium%202%20-%20C-F%20%282004%29/page/220/mode/2up?q=Camenae Lexicon Topographicum Urbis Romae Suburbium])
* Oxford Classical Dictionary, 4th Edition, Abbreviations List https://oxfordre.com/classics/page/3993
* (ing) [[:en:Mefitis|Mefitis]]
*(ing) [[:en:Cloacina|Cloacina]]
*{{Erreferentzia|izenburua=Suburra|hizkuntza=en|data=2024-10-06|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Suburra|sartze-data=2024-11-10|encyclopedia=Wikipedia}}
*(es) [[:es:Templo_de_la_Paz|El Templo de la Paz]]
[[Kategoria: Ura]]
[[Kategoria: Kutsadura]]
[[Kategoria: Erromatar akueduktuak]]
[[Kategoria: Antzinako Erroma]]
{{autoritate kontrola}}
{{commonskat}}
cinhy9fky706ghfw7ckkmcxp77lkbem
9976093
9976086
2024-11-21T11:01:26Z
Lasterketak
49276
/* Erromako suteak */
9976093
wikitext
text/x-wiki
= Erroma hiriko kutsadura antzinitatean =
Erromatarrak zuzenean eragiten zieten bi kutsadura moten jakitun ziren: kutsadura fisikoa eta kutsadura erlijiosoa<ref>Ikus [[Heriotza antzinako Erroman]]</ref>. Lehenengoak Erromako osasungarritasunari eragiten zion<ref group="oh">Dionisio Halikarnasokoaren esanetan, nahiz eta eremua zingiratsua izan, Troiatik ihes egin zutenen bigarren belaunaldikoek beste abantaila batzuk kontuan izan zituzten toki hori aukeratzean Erroma eraikitzeko. Livio, Plutarko eta Plinio beste iritzikoak baziren ere.</ref><ref>Dion. Hal. ''Ant. Rom.'' 1.72.1-2; Livy 1.7.1.1; Plut. ''Rom''. 9; Plin. ''HN'' 3.9.</ref> eta, ondorioz, biztanleen osasunari.
Kutsadura-mota hark zerikusia zuen [[Erroma hiriko drainatze eta saneamendua Antzinako Erroman|Erromak zingira-leku]] batean altxatua izanarekin. Horregatik, esan daiteke Erromako kutsaduraren jatorria hiria toki zingiratsu batean eraikitzean zetzala, non eltxoek eragindako malaria bezalako gaixotasunak ohikoak izango liratekeen. Hala ere, denborak aurrera egin ahala, arazo horiek konpontzen joan ziren paduren drainatzearekin, estoldak eraikitzearekin eta baliabide gehiagoko populazioa zazpi muinoen magaletara mugitzearekin, han altuerak eta haizeak gaixotasunak eta kiratsak urruntzen baitzituzten. Palatino eta Kapitolioko muinoen artean kokatutako leku paduratsua hustu ondoren, hiriko erdigunea bihurtu zen, hortaz, [[Erromatar foroa]] mendeetan zehar eguneroko bizitzaren erdigunea izan zena. Bertan garaipen-prozesioak, hauteskundeak, epaiketa kriminalak, gladiadoreen borrokak eta merkataritza-guneak antolatzen ziren.
Gainera, bazeuden beste faktore batzuk kutsadura areagotzen zutenak, adibidez kaleen eta merkatuen (''[[Macellum|macella]]'') zikinkeria eta zarata, ur zikinen drainatzearen funtzionamendu txarrak, zikinkeria, kaleetan abandonaturiko gorpuak, giza hondakinen pilaketak, hilerrien eta nekropolien egoera negargarriagatik, eta kutsadura akustikoa.
== Hiriko topografia eta biztanle-dentsitatea ==
Erroman kutsadurak gainpopulazioarekin zerikusi handia zuela jakinik, agintariak legeriaren eta hiri-erreformen bidez kutsadura murrizten saiatu ziren biztanleei bizi-egoera hobeak eskaintzekotan<ref>Bruun, C., 2015, 487-488. or.</ref>. Hala ere, ezer gutxi egin ahal izan zuten immigrazioaren etengabeko fluxuaren aurrean, ostatua nonahi bilatzen zuena.
[[File:RegioIIRome2.png|thumb|300px|<center>Erromako Augustoren eskualdeak</center>]]
Arazoa zen Erromak lurralde berriak konkistatu ahala, hango bizilagun asko hiriburura zetozela. Lehen etorkinak [[Italiar penintsula|Italiar penintsulatik]] etorri ziren, nekazaritzaren etekin ekonomikoaren beherakadaren ondorioz. Arrazoia zen Erromak lurralde berriak konkistatu ahala, gerren galtzaile asko, esklabo bihurtuta, Italiara eraman eta nekazaritzan lan egitera behartzen zituztela. Ondorioz, eskulan merke horrek elikagaien prezioak hondoratu zituen eta nekazari tradizionalek beren soroak utzi behar zituzten errentagarritasun faltagatik. Aukera horretaz jabe berriak baliatu ziren latifundioak sortzeko, eta horiekin elikagaien ekoizpen masiboaren etapa berri bati ekiteko.
Erromara emigratzeko beste erakargarri bat superpopulazioa bera izan zen. Ekonomiaren ikuspegitik, hiri-biztanleriaren kontzentrazioa abantaila zen etorkinentzat, kontsumitzaile talde sendoa osatzen baitzuen, eta heldu berriek beren ondasun eta zerbitzuak eskaini zitzaketen. Errepublikaren garaitik jende askok emigratu zuen Erromara, pentsatuz janaria prezio baxuan edo doan lortzeko asmotan, baina laguntza hori ez zegoen eskuragarri hiriko edozein biztanlerentzat baizik eta bakarrik hiritartasun osoko erromatarrentzat.
Tradizioaren arabera, Erroma inolako planik gabe berreraiki zen K.a. IV. mendeko galiar inbasioaren ondoren. Hondakinetatik hasita, etxe berriak egin ziren hirigintza planik erabili gabe. Poliki-poliki, auzo aristokratikoak pobreenetatik bereizi ziren, eta K.a. I. mendean [[plebe]] gehiena [[Aventino|Aventinon]], [[Zelio|Zelion]] (txikizkako merkatarien erdigunea) eta Argileton (zapatarien eta liburu-saltzaileen erdigunea) kontzentratu zen<ref>Yavetz, Z., 1958, 505. or.</ref>.
Hala eta guztiz ere, banaketa hori ez zen guztiz behin betikoa izan, auzo txiroetan pertsona garrantzitsuak eta aberatsak bizi izan zirelako. Adibidez [[Ponpeio|Ponpeiok]] egoitza izan zuen Karinae barrutian<ref>Cic. ''Har. resp''. 49.</ref> (Zelioren eta [[Eskilino|Eskilinoaren]] artean); [[Julio Zesar]] ''[[pontifex maximus]]'' izan baino lehen, Suburan bizi zen, baita [[Luzio Kornelio Sila|Sila]]<ref>Plut. ''Sull''. 1.</ref> eta [[Zesar Augusto|Augusto]]<ref>Suet. ''Aug''. 72.</ref> zenbait momentutan ere.
Jakina da aurrerapen teknologikorik gabe hiri batek ezin diola biztanleriaren tamainari eutsi. Erromatarrek berrikuntza egin zuten ingeniaritza hidraulikoan eta zibilean: airearen, uraren eta animalien indarra, egurra, hormigoia eta masa-ekoizpena bikain erabiliz. Ondasunen estandarizazioan, banaketan, espezializazioan eta nekazaritza-teknologien garapenean maisuak izan ziren. Aurrerapen horiek guztiek ekoizpena eta ekonomia garatu zituzten hainbat mendetan<ref>Mandich, M. J., 2015, 87. or.</ref>. Hori zela eta, Erromak, Italiak eta inperioaren ekonomiak bultzaturik, hazkunde demografiko handia izan zuen.
Silaren garaitik [[Printzealdia (Antzinako Erroma)|Printzaldira]] arte, Erromako populazioa pixkanaka-pixkanaka handitu zen, eta are bizkorrago [[Antoninotar dinastia|Antoninoen]] gobernupean, hiru mendez banatutako bi estatistika-multzoek adierazten digutenez. Horren harira, Erromari buruzko bi dokumentuek (''Curiosum'' eta ''Notitia'') hiriari buruzko erreferentziak eta estatistiken laburpenak ematen dituzte. Informazio hau Augustok egindako Erromako banaketa 14 eskualdetan oinarritzen zen. Esan beharra dago dokumentu hauek K.o. IV. mendeko konpilazioak direla, Dioklezianoren azken egunetan, K.o. 305aren inguruan, edo Konstantinoren agintaldian<ref>Storey, G. R., 2002, 412. or.</ref>.
Txosten horiek erromatar ''vici''en errolda bat ematen dute, hau da, mugakide ziren kaleek elkarren artean banatzen zituzten hamalau barrutietako auzoena<ref>Suet. ''Aug''. 30.</ref>. Augustok administrazio berezi bat eman zion ''vicus'' bakoitzari, ''magister'' batek zuzenduta eta [[Larak|lare]] aldare batek mugaturik kaleen gurutzetan. Banaketa horren ondoren, [[Vespasiano|Vespasianok]] eta [[Tito|Titok]], Erroma 265 ''vici''tan zatitu zuten<ref>Carcopino, J., 2004, 38. or.</ref>. Augustok hasitako Erromaren plangintzak etxebizitza bloke izugarri eta neurrigabeak ugaritu zituen.
Erroman biztanleria-dentsitatea asko aldatzen zen haranaren hondoan edo muinoen magalean bizitzearen arabera. Yavetzek kalkulatu zuenez, Erromak 1.000.000 biztanle bazituen, ''domus''etan (esklaboak barne) 200.000 eta 300.000 pertsona artean biziko ziren, eta gainerako 700.000-800.000 pertsonen etxebizitzak intsulak edo bestelako ostatuak izango ziren<ref>Yavetz, Z., 1958, 504. or.</ref>.
Palatinotik, [[Julio-klaudiotar dinastia|Julio-Klaudiotar]] aldiko enperadoreek dentsitate gutxiagoko eremuetara zabaldu zituzten beren jabetzak ''horti''<ref group="oh">''Hortus'' hitza, hasiera batean, hiritik kanpoko baratzeak izendatzeko erabili bazen ere, K.a. I. mendean honela deitzen zitzaien luxuzko bizilekuei, eta egoitza horiek landa-ingurune bat eskaintzen zieten jabeei Erromatik hurbil.</ref> izenekoak sortzeko, baina, batzuetan, aristokraziari lurrak kentzen zizkioten zilegiak ez ziren moduak erabiliz.
[[Neron|Neronek]] ''Domus Transitoria'' eta ''[[Domus Aurea]]'' Eskilinoko ''horti'' jauregiarekin konbinatu nahi izan zituen. Asmo handiko proiektu horrek landa- eta hiri-elementuak integratuko zituen luxuzko konplexu artifizial batean. [[Flaviotar dinastia|Flaviotarren]] jauregia, aldiz, [[Palatino|Palatinoan]] eraiki zen berriro<ref>Patterson, J. R., 2000, 260. or.</ref>.
Gainpopulaziorekin loturik etxebizitza falta zegoen. Biztanleriaren estraturik baxuenak, [[Patrizioak|''patrizioe''n]] adina baliabide ekonomikorik ez zutenez, zorionekoenak etxe-blokeetako gela txikietan (''insulae'') pilatuta bizitzearekin konformatzen ziren, zeinen eraikuntza-kalitatea ideala izatetik oso urrun baitzegoen. Dena den, egoera okerragoa zen baliabide ekonomikorik ez zutenentzat, arkupeen azpiko eraikuntza inprobisatuetan (''ergasteria'') edo mausoleoetan aterpea bilatu behar zutelako, azken hauek ''[[pater familias]]''en baimenarekin eta gainbegiratzearekin.
Erromako egoitzen prezioaren etengabeko igoera justifikatzeko ustezko arrazoietako bat izango zen seiehun senatari erromatarrek beren aberastasunen zati bat Italiako higiezinetan eta lurretan inbertitzeko zuten betebeharra, ziurrenik Erromako senatuko bileretan haien presentzia bermatzeko<ref>Bruun, C., 2015, 477. or.</ref>. [[Trajano|Trajanoren]] garaian, esaterako, senatariek beren ondasunen herena inbertitu behar izan zuten Italiako lurretan<ref>Plin. ''Ep''. 6.19.4.</ref>; Marko Aurelioren agindupean, ordea, eskakizuna laurden batera murriztu zen<ref>SHA ''M. Ant.'' 11.8</ref>.
Espekulazioaren ondorioz, aberatsek etxeak eta ''domus''ak erosten zituzten bitartean, pobre asko kale gorrian bizi ziren. Martzialek egoera hau salatu zuen epigrama batean:
{{esaera2|''Jauregi bat duzu Eskilino muinoan, eta beste jauregi bat Diana muinoan; eta beste batek bere burua altxatzen du Patrizioen eremuan<ref group="oh">Servio Tuliok patrizioei emandako zatia, Eskilino muinotik ez oso urruti.</ref>. Zure bizileku batetik Zibele alargunaren tenplua ikusten duzu, beste batetik Vestarena; beste batzuetatik Kapitolio zaharra eta berria begiratzen dituzu. Esadazu non aurki eta bila zaitzaket: nonahi bizi den gizon bat, Maximus, ez da inon bizi''<ref>Mart. ''Ep'' 7.73.</ref>.|}}Martzialek erromatar superpopulazioa eta hiri-giroa ikuspegi materialista batetik irudikatu zuen, non ohikoak baitziren sexu-eszenak, literatura-giroa, klientelismoa eta finantzak. Horregatik, Martzialen idatziak oso garrantzitsuak dira erreferentzia topografikoen dentsitatea zehazteko<ref>Roman, L., 2010, 90. or.</ref>.
Gertuko Ostia hiriak adibide gisa balio dezake inguruko Erromako etxebizitza arazoa azaltzeko. Aipatutako biztanleriaren %90 bere dendetan (''tabernae'') bizi zen, intsuletako logeletan, ostatuetan (''hospitia, stabularia, capponae, deversoria''), edo zuzenean kale gorrian (arkupeak, gangak, zubiak edo eskailerak)<ref>Briones Dieste, V., 2018, 72. or.</ref>.
Giza jarduerak sortutako hondakin solidoek eta likidoek eragindako kutsaduraz gain, kutsadura akustikoa nabaria zen, jarduera ekonomikoaren zalapartak eta kalez kale ibiltzeak eragiten zituztenak. Horiek guztiek eragin zuzena izango zuten erromatarren osasunean.
== Auzoak ==
Erromatarrak adituak ziren konkistatutako herriak eta tokiak zenbatzen, neurtzen eta haietan hirigintza planak ezartzen. Horregatik, hiriak zonifikatu zituzten, eta Erroma hiriari zegokionez, zenbait muga zituen, adibidez, fisikoak, erritualak, ekonomikoak eta juridikoak.
Erromatarren mugarik nagusiena hiriko perimetroarena zen, hots, ''[[pomerium]]''arena<ref group="oh">''Pomerium'' edo ''pomoerium (''latinezko ''postmoerium'' hitzetik: harresiaren ostean) Erroma hiriko muga sakratua zen. Legez, Erroma bakarrik ''pomerium'' barruan zegoen, beraz, kanpoaldeko Erromari zegozkion lurrak ez ziren Erroma.</ref><ref>Carcopino, J., 2004, 23. or.</ref>, zeinak berriki aipatutako lau kategoriak biltzen baitzituen. Zonifikazioak zirela medio, zenbait talde hiritik kanporatu ziren, hala nola, erlijio batzuen kideak, talde etnikoak edo zenbait lanbidetakoak<ref>McGinn, T. A., 2004, 140. or.</ref>.
Erromako jende gehiena osasungarritasun gutxiagoko auzoetan pilatzen zen zazpi muinoen oinetan. Alde horietan, bizi-egoera kaskarrenen artean, prostituzioa ohiko jarduera zen, eta mota guztien artean kalekoa hedatuena zen, zinegotziek araututa bazuten ere. Jarduera horren tokirik aipagarrienak ziren ''vicus Tuscus''; etruriar auzoa (hiriko auzorik jendetsuenetako bat), eta ''vicus Turarius'', Suburarako bidean zegoena<ref>Torregaray, E., 2011, 10. or.</ref>, hots, burdelen auzo tradizionala. Subura, [[Viminal]]<nowiki/>eko, Eskilinoko eta Palatinoko muinoen oinetan kokaturik zegoen. Hala ere, putetxeen presentzia ez zen auzo pobreenetara mugatzen, Erromatar Foroan bertan burdelen ebidentzia ez baita baztertzekoa; Titoren arkutik gertu, ''Via'' ''Sacra''n, putetxe bat zegoen. Era berean, azpimarratzekoa da ''cauponae'' izenekoetan, ostalaritzaz gain, prostituzioarekin lotutako beste zerbitzu batzuk ere eskaintzen zituztela<ref>McGinn, T. A., 2004, 247. or</ref>.
Subura Erromako auzo zabalena eta jendeztatuena zen. ''Murus terreus'' azpian kokatua, Karinaeko<ref>Varro ''Ling.'' 5.48.2-3.</ref> eta Kirinaleko magalean zehar hedatzen zen Viminal eta Eskilino muinoetaraino<ref>Richardson, L., jr., 1992, 373. or. </ref>. Suburako bizilagunak, beste auzoetako monumentuz eta zerbitzu publikoez inguraturik egon arren, egoera tamalgarrietan bizi ziren<ref>Platner, B. S., 1929, 500-501. or.</ref>. K.o. II. mendearen hasieran. Juvenalek satira erabili zuen [[Cloaca Maxima]] estoldarik itogarriena zela salatzeko, bereziki Suburatik igarotzean. Haren arabera aingirak estolda honetatik Suburaraino igotzen ziren. Gainera, estolda auzo horretan, hondakinen pilaketa puntu garrantzitsu bat zen, hiri osoko nazkagarriena. Poetaren arabera, bertan bukatzen ziren ardo merkearen kontsumo handiaren ondoriozko isurketak, baita auzoan kontsumitutako janari txarraren ondorengo gorotzak ere<ref>Juv. 5.106.</ref>. Bestalde, Suburako etxebizitzen bizigarritasun-egoera txarrak zirela eta, bertatik izurriteak erraz hedatzen ziren baita Erromako beste auzoetatik ere. Bada, heldutasunera iristeko, suburatarrek immunitate-sistema sendoa izan behar zuten<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 4.3.</ref>.
[[File:Roma, via Tor de' Conti e muro della Suburra nel 1880.jpg|thumb|300px|<center>Erroma, ''Tor Conti''ren bidea eta Suburako harresia 1880an</center>]]
Bailararen behealdea K.a. 46. urtean hartu zuen lehenik Zesarren foroak, Kapitolioko muinoaren ekialdeko oinetan, eta, ondoren, Augustoko foroa K.a. 2. urtean jarri zen. Koliseoren ondoan, beste eraikin batzuk altxatu ziren, esaterako, [[Bakearen Templua (Cardiff)|Bakearen tenplua]] K.o. 75ean; Nervaren foroa K.o. 97an, eta azkenik, Trajanoren foroa, K.o. 112. urtean. Augustoren garaian, harresi bat eraiki zen gune monumental hauek Subura etxebizitzetatik maiz sortzen ziren suteetatik babesteko<ref group="oh">Gaur egun dirauen harresia da.</ref>.
Augustok, inperioaren mugak ziurtatu eta ordura arte ezezaguna zen bake garaia inauguratu ondoren, Janoren tenplua handikiro itxi zuen. Bakearen ondorioetako bat izan zen Erroma Servio Tulioren harresietatik kanpo hedatzea. Bi garapen-eremu nagusiak ziren Marteren zelaia eta, Tiber ibaiaren beste aldea, ''Transtiberinum''. Erromaren hedapen izugarriaren ondorioetako bat Augustok, K.o. 7an, Erroma hamalau eskualde administratibotan (''regiones'') banatzea izan zen, Erroma errepublikarraren lau eskualdeen ordez<ref group="oh">Errepublikan lau eskualde zeuden ''pomerium''aren barruan: ''Suburana, Esquilina, Collina'' eta ''Palatina.''</ref><ref>Varro ''Ling''. 5.45.3.</ref>.
Tiber ibaiaren ezkerraldean 13 eskualde zeuden, baina eskuinaldean bakarrik ''Transtiberinum'' izenekoa. Lehenengo bost eskualdeak harresien barruan zeuden, baina beste bost batzuek azaleraren erdia ''pomerium''aren barruan zuten eta beste erdia kanpoan. Alabaina, ''Eskilino, Via Lata, Circo Faminius'' eta ''Transtiberinum'' izenekoak, ''pomerium''etik kanpo geratu ziren.
Lehen eskualdea, ''[[Porta Capena]]'' izenekoa, kanpoaldean zegoen baina garai hartan hiriaren erdigunea bihurtu zen. K.o. 274an, [[Aureliano|Aurelianok]] ia 19 kilometroko harresia eraiki zuen germaniar inbasioen aurka babesteko, baina Augustoren eskualde batzuk kanpoan utzi zituen. Asmoa ez zen hiriko perimetro osoa inguratzea, baizik eta puntu estrategiko nagusiak elkarren artean lotzea, ''pomerium'' berri honetan, akueduktuak bezalako aurreko eraikuntzak aprobetxatuz<ref>Carcopino J., 2004, 24-25. or.</ref>.
Neronen erregealdian izandako sutearen ondoren eraikitako Erromak kale lerrokatuak eta erregularrak zituen, etorbide zabalekin. Etxeen altuera murriztu eta haien artean espazio irekiak sortu zituzten. Aldi berean, intsulen aurreko aldeari arkupeak atxiki zizkieten suteen aurkako babes gisa<ref>Tac. ''Ann''. 15.43.1.</ref>.
Harrigarria da [[Romulo eta Remo|Romulok]] sortutako hiriaren bilakaera ikustea, hasieran 3 ate besterik ez zituen ere, [[Vespasiano|Vespasianoren]] garaian Erromako zazpi muinoak inguratzen zituzten harresien zirkunferentzia 21 kilometrokoa zen. Edonola ere, Augustoren hamalau barrutiko banaketari eutsi zioten, guztira 265 gurutze-biderekin. Plinio Zaharrak zioenez, munduan ez zegoen tamainaz aldera zitekeen beste hiririk<ref>Plin. ''HN'' 3.9.66-67.</ref>.
Vespasianok interesa izan zuen hiriko alderdi administratiboari eta praktikoari buruz, Augustoren garaitik Erromako lehen errolda sistematikoa egin baitzuen. Erroldaren emaitzak Bakearen Tenpluko artxibo batean gorde omen zituzten<ref>Roman, L., 2010, 92. or.</ref>.
Erromako biztanleria kongestioa arintzeko beste saiakera bat egin zen K.o. hirugarren mendean. Handik aurrera, hiriko erdigunean eta foro errepublikarraren inguruan merkataritza-espazio metaketa pixkanaka desagertuz joan zen, hiriko beste gune batzuetara lekualdatu baitzen. Hala, hainbat merkatu sortu ziren, ''macellum Liviae, macellum Augusti'' (Zelio muinoan), Eskilinoko ''macellum''a, ''Macellum magnum'' edo Trajanoren merkatua, besteak beste<ref>Espinosa, M., 2015, 61. or.</ref>.
Gutxiengo etnikoek, euren jatorriaren arabera auzo bat edo beste aukeratzen zuten bizilekua finkatzeko. Horrela, jakina da [[Erromatar Errepublika|Errepublikaren]] amaieran Erromako judu gehienak Suburan bizi zirela, baina Augustoren garaian, ''Transtiberinum''eko (''Regio XIV'') barruti berrira aldatzea erabaki zuten. Barruti hori juduen eta nazionalitate bereko beste etorkin batzuen kokaleku nagusia bihurtu zen.
Inperioaren amaieran, judu-komunitateak Erromako hegoaldean (''Regio I'') eta hiriaren ekialdean (''Regio VI'') sakabanatuta zeuden. Kasu askotan, juduak kristau taldeen eremu berean bizi ziren, maiz ''tituli'' edo otoitz-etxeen inguruan kontzentraturik<ref>Rocca, S., 2019, 437. or.</ref>. Juduen asentamendua bi alditan garatu zen nagusiki, K.o. I. mendearen hasieran, Augustoren eta Julio-Klaudiar leinuaren agintaldian, eta K.o. III. eta IV. mendeetan. Hala ere, Erromako komunitate juduak ez zituen 10.000 pertsona baino gehiago lortu K.o. II. mendearen hasieran, nahiko txikia ekialdeko komunitate juduekin alderatuz gero, batez ere Egiptoko Alexandriarekin eta Asia Txikiko hainbat elkarterekin. Bestela, Erromako juduen lehen gainbehera demografikoa Antoninoren izurritearen ondorioz gertatu zen, ondoko komunitateei jazo zitzaien moduan<ref>Ibid. 458. or.</ref>.
Oro har, Kirinal eta Suburako auzo txiroetan erromatar plebea bizi zen, eta biztanleriaren dentsitatea 58.000 biztanle/km<sup>2</sup> ingurukoa zela kalkulatzen da<ref>Le Roux, P., 2015, 117. or.</ref>. Erromatar txiroen etxeen iraunkortasun faltak eta antzinatean hiria suntsitu zuten sute ugariek asko zaildu dute herri-etxebizitza asko identifikatzea; hala ere, K.a. I. mendearen amaieran eta K.o. II. mendean, elitearenak ez ziren etxebizitzen eremuak identifikatu dira Erroman. adibide interesgarri bat Piazza Celimontanako indusketetan aurkitutako intsula bloke multzoa da, sute handiaren ondoren sortua. Era berean, Kirinalaren mendebaldeko magalean eta Via Latan etxebizitzen hedapen handia izan zela dirudi. Severotarren agintaldian, K.o. III. mendearen hasieran, kasu batzuetan, ''domus'' tradizionalak intsula bihurtu ziren. Seguru asko, ''atrium''en egindako azpizatiketetan familia-talde desberdinak sartuz<ref>Patterson, J. R., 1992, 204. or.</ref>.
== Kaleetako osasungarritasuna ==
Erromako immigrazio masiboak masifikazioa, etxebizitza estandarrak, ur kutsatuak eta hondakin-pilaketak sortu zituen. Erromatar gehienak biztanleria-dentsitate handiko eremuetan bizi ziren, non zaborrak, zikinkeriak, gorotzak eta ur kutsatuak, kate trofiko edo parasitoak sortzen baitzituzten, azken ostalari gisa pertsonak, etxeko haragijaleak, karraskariak eta hegaztiak zituztela. Eraikuntza-material organikoak, porotsuak edo zuntzezkoak ere intsektuentzako eta karraskarientzako kokaleku onak izaten ziren<ref>Briones Dieste, V., 2022, 1. or.</ref>.
Erroman hilkortasuna, immigrazio handiarekin lotutakoa, Italiako beste leku batzuetan baino handiagoa izan zen, eta horrek, azkenean, gainbehera demografikoa eragin zuen. Murrizketa horiek gertatzen dira heriotza-kopurua jaiotza-kopurua baino handiagoa denean, ez tokiko biztanleria patogeno-talde guztiz desberdin baten eraginpean egon delako, baizik eta haien eraginpean maizago dagoelako. Erromaren tamaina zela eta, gaixotasun batzuk endemiko bihurtu ziren epidemikoak izan beharrean; elgorriak, esaterako, milioi erdi inguru biztanle behar ditu endemiko bihurtzeko, baztangak, tuberkulosiak eta paperak, berriz, ehun mila biztanle<ref><nowiki>https://thebiologynotes.com/endemic-diseases/</nowiki> 2023.04.14an kontsultaturik.</ref>.
Erromatarrak kutsatzeko arriskuan zeuden etengabe, baina landa-eremuko biztanleak gaixotasun bat landetara zabaltzen zenean bakarrik zeuden arriskuan<ref>Morley, N., 2005, 196-197. or.</ref>. Osasunaren gaia jorratzen zuten egile erromatar gehienek onartzen zuten landa eremuan bizitzea hirian baino osasuntsuagoa zela, beraz, irtenbidea herrialdera joatea zen<ref>Col. ''Rust.'' 1 pr. 15-19.</ref>. Zentzu horretan, elitearen ohitura izaten zen, udako hilabete beroetan, ''salubritas'' bila hiritik kanpo joatea, aldirietako landetxe batera edo Napoliko badiara<ref>Sen. ''Ep''. 104.1.4.</ref>. Zeltsok Erromaren osasungaitza nabaritu zuen, eta bizilekuaren arabera bizilagun bat ahuldu zitekeela gaineratu zuen<ref>Celsus ''Med.'' 1.2.1.</ref>.
Bestalde, Vitruviok bere ekarpen teorikoak ere egin zituen hiri osasuntsuago bat sortzeko, eta gaixotasunaren kausak kontuan hartuta, arkitektoek, haiek konpontzen, lagun zitzakeen moduak azaldu zituen. Bere ustez, arkitekto idealak medikuntzaz jakin beharko luke, beste zientzietako ezagutzak izateaz gain. Gaixotasunaren kausa gorputzeko elementuen desoreka izanik, gehiegizko beroa edo hotza, hezetasuna edo lehortasuna dela eta, arkitektoaren zeregin nagusia leku egokia aukeratzea eta eraikinak antolatzea zen, haize kaltegarrien ondorioak murrizteko. Azkenik, edateko uraren hornidura ugaria ziurtatu behar zuen<ref>Vitruv. 1.1.3, 8. proem. 3.</ref>. Arkitekturazko ideia horiek pentsatuta zeuden hiri edo eraikin berrietarako, tamalez, oso zaila izan zen gainpopulatutako Erroman abian jartzea.
Erromak zenbait parke zituen, hala nola Mezenasena edo inperialak, berdegune horiek luxu aristokratiko edo inperialarekin lotu baziren ere, hiria parke pribatu bihurtzeko haien ahaleginean<ref>Suet. ''Ner''. 31.</ref>. Litekeena da bertako landarediaren eraginak hiriko bizi-kalitatea hobetzea bertako biztanle batzuentzat, baina ez dirudi eragin handirik izango zuenik biztanleria osoaren heriotza-tasaren jaitsieran.
Frontinok, bere aldetik, adierazi zuen hiriko osasungarritasun-arazoetarako irtenbide bat edateko uraren hornidura-emariaren bolumena handitzea izango zela, akueduktu berriak eraikiz baita hiritarren ur-bereganatze kentzea ere, gauez eta egunez iturri publikoen funtzionamendua eragozten zutelako<ref>Frontin. ''Aq''. 103-104.</ref>. Gainera, horrek hiriko airea hobetuko luke. {{esaera2|''Gaur egun garbitasunaren itxura guztiz freskoa eta aire garbiagoa dago; desagertu dira klima ez-osasungarriaren arrazoiak, askotan gure hiriari ospe txarra eman diotenak''<ref>Frontin. ''Aq''. 88.3.2.</ref>.|}}
Eraikin publikoez, ur-garraioaz eta estolderiaz hiriko gobernua arduratzen zen, baina Erromako kaleen garbiketa eta haien egoera ona edilen ardura zen<ref group="oh">Legeak, gainera, herritarrei eskatzen zien, zigorpean, eraikinen fatxadak ez ezik, euren jabetzaren aurretiko bide publikoaren zatia ere garbi edukitzea.</ref>, batez ere drainatze, konponketa eta zoladura<ref>''Tab. Hera. Lex Jul.'' 20-23'';'' 25-28.</ref>. Pixka bat lehenago, Julio Zesarrek lege zorrotzak onartu zituen kaleetako zikinkeria kontrolatzeko, baina efektu eskasarekin<ref>Carcopino, J., 2004: 56-57. or.</ref>. Halaber, etxebizitzen zaramarako, abandonaturiko animalien eta gizakien gorputzerako bazegoen gaueko garraio-zerbitzu bat.
Behin Neronek, zaborra kaleetan pilaturik ikusirik, Vespasiano zinegotziari lezio bat eman nahi izan zion, eta bere soldaduei agindu zien togaren aurrealdea lokatzez zikin ziezaiotela. Une horretan ez zion aparteko garrantzirik eman egoerari, eta Vespasianok boterea hartu zuenean, Neronek abandonatutako hiria hobetzeko jainkozko esku-hartze gisa interpretatu zuen kasua<ref>Cass. Dio 59.12.3; Suet. ''Vesp''. 5.3.</ref>.
Hala ere, enperadoreen jarduerak lehendik zeuden zerbitzuak mantentzera mugatzen ziren neurri handi batean. Baliteke eskala handiko hiri-berritzea Zesarren eta Neronen tankerako megalomanoekin lotzen zelako, baina Erromako topografiak ere egin zitezkeen erreformei muga ezarri zien<ref>Suet. ''Ner.'' 16.38.</ref>.
Hiri-komisarioen (''curatores urbium'') ardura zen hiriko bideak zaintzea, zolatzea, ibaiek eraikinei kalterik ez egitea, eta behar ziren lekuetan zubiak egotea. Era berean, ikuskatu behar zituzten horma pribatuak, edo etxeari erantsitako beste edozein motatakoak, bidea ez inbaditzeko. Eraikinaren jabeek konpondu eta aldatu beharko lukete, zigorpean<ref>Pap. ''Dig''. 43.10.1.</ref>.
Erroman jakitun ziren kaleen garbitasunak eta estolden egoera onak biztanleriaren osasunarekin zuten harremana. Beraz, pretoreen ardura zen estolden garbiketa eta konponketa, estolderiako zikinkeria izurrite eta hondamenaren kausa baitzen<ref>Ulp. ''Dig''. 43.23.1.1.</ref>.
Bestalde, bide publikoari erasan ziezaiokeen obra baten egileak, hura amaitzean, jatorrizko egoeran utzi behar zuen<ref>Ulp. ''Dig''. 43.11.1.1.</ref>. Nahiz eta erromatar legeak bide publikoan egindako obrek drainatze egokia izatera behartu, ez zegoen autoritatera joaterik ur geldiek eragindako usain txarrengatik<ref>Ulp. ''Dig''. 43.8.2.29.</ref>.
Objektuak bide publikora botatzea (''effusis vel deiectis'') legeak zigortzen zuen, baina horrek kalteak edo galerak konpontzeari garrantzia handiagoa ematen zion kaleak garbi izateari baino. Labeon juristak legea gauez aplikatzen ez zela argudiatu bazuen ere, Pablok adierazi zuen bazirela jendea gauez joaten zen lekuak<ref>Paul. ''Dig''. 9.3.6.1.</ref> .
Erromak hondakinak ezabatzeko arazo itzela zuen saneamendu sistema eskas eta desegokia zelako, eta horrek elikagaiak eta ura kutsatzeko arriskua zuen. Aitzitik, nekazariek bazuten etxetik kanpo hauek metatzeko lekua, soroetan zabaldu aurretik. Varronek komunen eta gorotz-hobien kokapen ezin hobeari buruzko xehetasun handiak eman zituen, gizakiek eta animaliek ur-iturri bereiziak izan behar zituztela gomendatuz<ref>Varro. ''Rust.'' 1.11.2; 1.13.4.</ref>. Nekazariek malaria jasateko aukera gutxiago zuten haien animaliak eraikin bereizietan mantentzen zituztenean, eltxoak animalietan kontzentratzen direlako, baina hiritarrek ez zuten babes hori.
Erroman hiltegirik ez zegoenez, zegokien merkatuan (''boarium''<ref group="oh">Abelgorri-merkatua.</ref>'', suarium''<ref group="oh">Txerri-merkatua.</ref>) abereak erosi ondoren, bizirik eraman behar zituzten harategira, bidean ebakuatu eta pixa egiten zuten bitartean. Han saltzen zituzten sakrifikatuak eta zatikatuak izan ondoren, baina animalien hondakinak kalera botatzen zituzten.
Iturri klasikoek adierazten dutenez, ez zen batere erraza kale estuetan zamatutako animaliak gidatzea. Horregatik, nahiko usuak ziren haiek edo garraiatutako kargak oinezkoen gainera erortzearen ondoriozko istripuak<ref>Alfen''. Dig''. 9.2.52.2-3; Ulp. ''Dig.'' 9.2.27.33.</ref>.
[[File:Map of downtown Rome during the Roman Empire large-annotated.jpg|thumb|300px|<center>Cloaca Maxima Erromatar Inperioan, gorriz markatutakoa</center>]]
Antzinako Erroman, hiriko osasungarritasunari eragiten zion animalia asko bizi ziren<ref>McCormick, M., 2003, 8. or.</ref>. Etxeetan txakurrak eta katuak ugariak ziren; etxeko txakurrek intsulen eta ''domus''en ateak zaintzen zituzten, baina kaleko txakurrak, zurratzaileek larruagatik ehizatzen zituzten. Horretaz gain, behartsuek txakurkia jaten zuten, jakin gabe kiste hedatidikoez kutsatuta izateko modu bat zela<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.</ref>. Martzialen esanetan, etxeak zaintzen zituzten txakurrek, gorotzak egiteaz gain, janari-hondarrak eta giza kakak jaten zituzten<ref>Mart. ''Ep''. 1.83; 12.48.8.</ref>.
Etxeko haragijaleek kutsatutako gaixotasunak (ekinokosia, amorrua...) ugariak ziren. Ektoparasitosi hutsalak, hala nola sarna edo zizareak, ohikoak ziren, baina bektoreek transmititutako gaixotasunak ere ezin ziren falta (izurria eta tifusa). Zakurrek edo beleek sarraskia jaten zuten Tiber ibaira edo zaborretan botatako gorputzetatik<ref>Briones Dieste, V., 2022, 1. or.</ref>.
Erroma hiriak arratoi arazo handirik ez izateak azal dezake izurrite bubonikorik ez egotea Justinianoren garaira arte. Zizeronek ere ez zituen karraskari horiek aipatzen etxe batean bizilagun ez desiragarritzat, baina sugeei erreferentzia egin zien<ref>Cic''. Off.'' 3.54.1.</ref>.
Erromatar hirietan, estolden eta komunen helburua ez zen patogenoen transmisioa gelditzea, gaur egun bezala; logikoa denez, mikroorganismoen kontzeptua artean ez zen ulertzen garai horretan. Aitzitik, litekeena da estolderia eta komunak eraikitzea kirats eta hondakinak publikoaren ikuspegitik ezabatzeko<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 66. or</ref>.
== Merkatuak ==
Erromatarrek hiri-espazioa merkaturatu zuten: hiri oparoagoa bihurtu ahala, merkataritza-guneak handitu eta egonkor bihurtu ziren. Dendak (''tabernae''), elikagai azokak (''macella''), biltegiak (''horrea'')<ref>''ILS'' 5910</ref> eta beste eraikuntza mota batzuk susperraldi ekonomikoaren adierazleak ziren, baita gero eta landuagoko garraio eta lehorreratze-azpiegiturak ere<ref>Flohr, M., 2020, 7. or.</ref>.
Trajanok, uholdeak saihesteko eta Erromaren hornidura ziurtatzeko, Ostian portu berri bat eraiki zuen, Tiberreko kaiak zabaldu zituen, baita bere foroari atxikitako merkatuak ere<ref>Patterson, J. R., 1992, 213. or.</ref>.
Erromaren oinarrizko elikagai gehienak ibaiz eta itsasoz ekartzen ziren, hiritik gertuko ekoizleek ez baitziren gai hiriko beharrak asetzeko. Tiberren zehar, gizonek eta idiek salgaiak garraiatzen zituzten, eta azken garraiorako, erromatar kaietatik biltegietara, milaka langile libre eta kontratatuen indarra erabiltzen zuten<ref>Erdkamp, P., 2013, 270. or.</ref>.
''Macellum'' terminoak Erromako eraikin mota bati egiten zion erreferentzia, hots, hornidura-merkatuari<ref group="oh">''Macellum'' elikagaien merkatua zen, non haragia, arraina edo inportatutako beste produktu exotiko batzuk aurki baitzitezkeen. Egitura angeluzuzena izan ohi zuen, arkupeez inguratutako esparru itxia, eta taberna ilarak zituena.</ref><ref>''ILS'' 9432</ref>. Merkatu mota hura ohikoa zen Italian zein probintzietan. Egitura angelu zuzenekoa, eta haren patio nagusia ate eta burdin itxitura batek inguratzen zuten. Erromako merkaturik ezagunenak honako hauek ziren: Zelio muinoko ''Macellum Liviae''<ref>''LTUR'' 3.73. or.</ref>'', Macellum Augusti,'' Eskilinoko ''macellum''a, ''Macellum Magnum'' edo Trajanoren ''macellum''a.
Aipatutakoez gain, Erroman baziren produktu espezifikoen salmenta biltzen zuten beste merkatu batzuk, hala nola ''Forum boarium''a<ref>''ILS'' 426.</ref>, ganaduaren merkataritzari eskainia, Palatino muinoaren eta Tiber ibaiaren artean; ''Forum holitolium''a, belar eta barazkien merkataritzari eskainitakoa, Kapitolioko muinoaren eta [[Serviar Harresiak|Serviar harresi]]<nowiki/>en artean; ''Forum piscarium''a, arrain merkataritzari eskainia, Kapitolioaren eta Tiberren artean, egungo Erromako Ghettoaren eremuan; ''Forum suarium''a<ref>''ILS'' 722.</ref>, txerri-merkataritzari eskainia, [[Marteren Zelaia (Erroma)|Marte Zelaia]]<nowiki/>ren iparraldeko hiri-kohorteen kuartelaren ondoan; ''Forum vinarium''a<ref>''ILS'' 6168.</ref>, ardoaren merkataritzari eskainia, gaur egun ''quartiere'' ''Testaccio''ren eremuan, Aventino muinoaren eta Tiberren artean. Beste merkatu batzuk ezagutzen ziren baina identifikaezinak dira, gune bakoitzaren funtzioari buruzko informazio zehatza falta zaigulako<ref>Richardson, L. Jr., 1992, 101, 159-164. or.</ref>. Ospe txarreko beste merkatu bat Suburakoa zen. Izan ere, Porfirioren hitzetan, arratsaldeetan bakarrik irekitzen zen, eta han saltzen zen goizean Erroman lapurtutakoa<ref>Porph. 7.113.1-2.</ref>.
''Taberna''k, merkatuetako eta kaleko saltoki iraunkorrak ziren, baina kaleko posturik gabeko saltzaileak nonahi ugaritzen ziren Domizianok praktika hori debekatu zuen arte, beharbada dendariek lehiakortasun ilegalez kexatu zirelako. Gainera, saltzaile horiek ez zuten ezartzen ziren espazioa garbi uzteko ardura, legeak beste establezimendu batzuen jabeei agintzen zien bezala, zeinek kalea garbitu behar baitzuten beren eraikinen aurrean<ref>Mart. ''Ep.'' 7.61.1-10; ''Tab. Her., Lex Iul.'' 53.</ref>.
Merkatu-saltzaileek (''macellarius''<ref>Col. ''Rust.'' 11.ca.9.1.</ref>'', propola''<ref>Plaut. ''Aul''. 512.</ref>), libreek edo esklaboek, negozioa beren kabuz edo errentan izan zezaketen. Merkatu eta hirietako saltzaile txiki horiek zerga bat (''vectigal'') ordaintzen zuten beren postua izateagatik<ref>Espinosa, M., 2015, 64. or.</ref>. Merkatariaren lanbidea, Zizeronen iritziz zikina zelako, gizartean gutxien balioztatutakoen artean zegoen, eta maisuak, arkitektoak edo medikuak, berriz, estimatuenak ziren<ref>Cic''. Off.'' 1.151.4-10.</ref>.
Hala ere, enperadoreak txikizkako merkataritzaren garrantzia ulertzean, saiatu ziren arautzen. [[Alexandro Severo]]k, adibidez, ardo, barazki, zapatari eta abarren saltzaileen elkarteak sortu zituen, beren ordezkari eta epaileekin<ref>''SHA Alex.Sev.'' 2.4.8.</ref>.
Elikagaiak kontserbatzeko sistemak mugatuak zirenez, merkatuak inguruan ekoitzitako produktu freskoez hornitzen ziren, batez ere<ref>Kron, G., 2012, 278. or.</ref>. ''Pastio villatica'' deiturikoak Erroma inguruko nekazaritza-zentroak ziren, barazkiak, etxeko hegaztiak eta baserriko animaliak ekoizten zituztenak hiriburuko merkatuetan saltzeko<ref>Purcell, N., 2007, 294. or.</ref>.
Merkatari erromatarrak bere produktu edo zerbitzura erakarri behar zituen kontsumitzaileak, lehiakideena baino hobea zela erakutsiz. Horretarako, zenbait estrategia eta metodo erabiltzen zituen bere produktuak aurkezteko. Metodoen artean, aipatzekoak dira saltokien sarreretan jarritako mosaikoak, kanpoko zein barruko errotulu edo margolanak, saltzaileek ordaindutakoa euren produktua literatura-testuetan aipatzeko eta sustatzeko. Nolanahi ere, publizitaterik onena produktuaren kalitatea zen, eta arrain saltsen eta gatzatzearen kasuan (''tituli picti''), gehien erabilitako kalitate-indizea ''flos'' terminoa zen<ref>Espinosa, M., 2015, 59. or</ref>.
Merkatuetan postu iraunkorra zuten saltzaileen artean, aipatzekoak dira, okinak, harakinak, arrain- eta barazki-saltzaileak besteak beste. Latinezko ''pistor'' hitzak ez ditu aleak ehotzea eta ogia egostea bereizten; horrek adierazten du Erromako okinek bi zerbitzuak egiten zituztela<ref>Erdkamp, P., 2013, 275. or.</ref>. Ogiari dagokionez, etxe aberatsenetan bakarrik zeukaten okin propioa. Jende arruntak azokara joan behar zuen ogia erostera<ref>Mart. ''Ep.'' 14.223.1.</ref>.
[[File:Mercati di Traiano - Roma.jpg|thumb|300px|<center>Trajanoren merkatua</center>]]
Dendak nonahi zeuden Erroman, baina ''honestiores''ek etxean egindako ogia eta beraiek ekoiztutako ardoa kontsumitu ohi zuten. Hori zela eta, Zizeronek bere aurkari politikoetako bati burla egin zion ogia eta ardoa saltzaileari erosten zizkiolako. Hala ere, kontsumitzaile aberatsek ere merkatari espezializatuei erositako produktuak sartzen zituzten sukaldean<ref>Cic''. Pis.'' 67.9.</ref>.
Haragiaren kasuan, Erroman hiltegirik ez egotean, abereak azokatik harategira bizirik eramaten zituzten, non sakrifikatzen eta zatitzen baitzituzten [[Txikizkari|txikizka]] saltzeko. Harakinek arazoak zituzten euliekin, animalien hondakinak kalera botatzen baitzituzten txakurrek eta karraskariek jan zitzaten<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.; Scobie, A., 1986, 421. or.</ref>.
Haragia ere auzoko ''taberna'' txikietan saltzen omen zen, [[Ponpeia|Ponpeian]] nabaria den moduan, eta badirudi talde zehatz batzuen artean, esaterako, soldadu erromatarren artean, oso ezaguna izan zela<ref>Corbier, M., 1989, 224. or.</ref>. Haragia jatea oso gomendagarria ere zen kirolarientzat<ref>Donahue, J. F., 2015, 89. or.</ref>.
Azterketa bioarkeologikoen arabera, eskeleto batzuen deformazioek adierazten dute dieta erromatarra pobrea zela eta haragi gutxi kontsumitzen zutelako<ref>Paine, R. et al., 2009, 206. or.; Griffin, R. et al., 2011, 542. or.</ref>. Hala ere, Peter Teminek uste du Erromatar Inperioaren hedapenak eta ondorioz garraio-kostuak murrizteak dieta zabalagoa ekarri zutela, fruta eta barazki berriekin eta haragi gehiagorekin. Bere kostu handiagatik goi mailako klaseei zuzenduta egon arren, Printzaldian aurreko edo ondorengo mendeetan baino animalia hezur gehiago aurkitu dira<ref>Temin, P., 2012, 224. or.</ref>.
Pobreek haragia jateko zuten modu bakanetako bat aberatsen afarietara joatea zen, non soberakinak jan baitzitzaketen. Kolumela K.o. I. mendeko autore betikoaren arabera, eskuzabaltasun hori ohikoagoa izan zen aurreko garaietan<ref>Col. ''Rust.'' 10.pr.1.1.</ref>.
Txakurrak ugariak ziren Erroman etxebizitzen ateak zaintzeko. Zurratzaileek larruagatik ehizatzen zituzten, eta behartsuek, berriz, kaleko txakur-haragia jateko. Hori kiste hedatidikoak hedatzeko modu erraza zen<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.</ref>.
Hainbat elementu konbinatu ziren elikagaien prezioak hain kezkagarriak izateko diru-sarrera baxuko herritarrentzat: lehenik eta behin, haien eros-ahalmena hain zen baxua, non diru-sarreren zatirik handiena elikagaietan gastatzen baitzuten; bigarrenik, soldatapeko askoren diru-sarrerak ezegonkorrak eta sasoikoak ziren, negua heldu orduko, garraiolariek eta peoiek, esaterako, lana galtzen zuten itsas trafikoa eta eraikuntza murrizten zirelako; hirugarrenik, alearen prezioa garestitzen zenean, hiritar askok ez zuten ordezko elikagairik. Nahiz eta benetako gosea eskalei eta etxerik gabekoei mugatu, jende arruntak bere horniduratik jan behar zuen gosea ez pairatzeko<ref>Erdkamp, P., 2013, 267. or.</ref>.
Merkatuetan, zorura jaurtitako hondakinez aparte, beste kutsadura-iturri bat komunetatik (''foricae'') zetorren. Eraikin publikoei atxikitako eta eserleku anitzeko instalazio horiek pribatutasuna eskaintzen zuten hiriko espazio publikoetan, hala nola kaleetan eta merkatuetan, baina kutsadura guneak izan ohi ziren<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 4.4. atala</ref>.
== Eraikuntza-arazoak eta hondakinak ==
Erroma etengabe berritzen zen, enperadoreek edo udal agintariek sustatutako obra publikoengatik edo ekimen pribatuagatik.Lan horien bidez, eraikinak birmoldatu eta beste batzuk eraiki ziren, hiri-espazio berrietan eta lehengo orubeetan, bai suteek kaltetu zituelako edo beren kalitate txarraren eraginez eraikinak behera etorri zirelako. Lan horiek guztiek eskulan handia behar zuten klimatologia oneko hilabeteetan.
Printzaldiaren hasieratik, aristokratek ezin izan zuten enperadoreekin lehian jarraitu eraikin berrietan eta monumentu tradizionalak berreraikitzen. Azkenean, enperadorea, erromatar bizitzaren beste hainbat alderditan bezala, patroi eta ongile bakarra bihurtu zen. Julio-Klaudiotar dinastiaren enperadoreek beren jauregiak Kapitolino muinoan eraiki zituzten. Neron harago joan zen bi eraiki zituelako: lehena, ''Domus Transitoria'' deitutakoa, Kapitoliotik Eskilinoraino hedatzen zen; bigarrena, ''[[Domus Aurea]]'', eraikitzeko ideia [[Erromako Sute Handia|Erromako sutea]]<nowiki/>ren ostean sortu zen, eta horretarako suteak Zelioko eta Opioko suntsitutako orubeak bereganatu zituen<ref>Suet. ''Ner.'' 31, 38.</ref>.
Bazeuden mantentze eta eraberritze lanetarako udal arduradunak zirenak. [[Dekurioi (Erromako armadako ofizial)|Dekurioiak]] eta [[magistratu]] nagusiak arduratu behar ziren kaleak, [[Areka|arekak]] eta estoldak eraikitzeaz eta zaintzeaz<ref>''Lex Col. Gen''. 77; ''Lex Flav. Mun.'' 19.</ref>. Ordaindu gabeko fakturei, amaitu gabeko lanei eta oreka gabeko udal kontuei aurre egiteko, K.o. II. mendetik aurrera, enperadoreek esku hartu zuten udal aurrekontuetan, ''curatores rei publicae'' izeneko funtzionarioak izendatuz<ref>Jacques, F., 1984, 4. or.</ref>.
Dena den, funts publikoak motz geratzen zirenean, gutxienez beste bi diru-iturri zeuden hiria mantentzen eta hobetzen laguntzeko. Lehenengoa zetorren magistratuek eraikuntza-proiektuetarako, jokoetarako (''ludi'') edo sakrifizioetarako gastatu behar zuten dirutik. Nahitaezko gastu horiei borondatezko beste diru-sarrera batzuk gehitu ohi zitzaizkien, eraikinen itxura hobetzeko edo jokoetan borrokalari gehiago sartzeko.
Bigarren diru iturria (''summa honoraria)'' magistratuek kargua hartu aurretik inbertitu beharreko dirua zen. ''Ob honorem'' ordainketa hori ez zitzaion aurrekontu publiko orokorrari gehitzen: hautetsiek onura publikoko helburu zehatzetarako erabil zezaketen, hauteskunde kanpainan (''pollicitatio'') agindu bezala, beti ere, kargurako hautatuak izateko ohorea (''honos'') lortzen bazuten.
Erromako geruza sozial gorenek, enperadoreak, elite inperialak (senatariek eta zaldunek, gehi [[liberto]] inperial kopuru txiki batek) eta tokiko handikiek [[Mezenasgo|mezenasgoaren]] bidez ''(evergetismo'') lagundu zuten. Inskripzioek adierazten dutenez, bertako eliteko kideak izan ziren ekarpen garrantzitsuenak egin zituztenak gizarte aitorpena lortzeko, egindako lanaren ondoan jarritako plaka batean mezenasen izena inskribatuz.
Eraikuntza-lanen datu epigrafikoek adierazten duten moduan, funts publikoek azpiegiturak (kaleak, ur-hornidura, estolderia), eraikin publikoak eta gotorlekuak finantzatu zituzten. Baina era guztietako eraikinen eraikuntza, zaharberritze edo dekorazioa ordaintzeko tokiko elitearen ekarpen ekonomikoak iragartzen dituzten inskripzio guztiak aztertuz gero, funts pribatuekin finantzatutako eraikuntzen kopurua esanguratsua izan behar zen<ref>Horster, M., 2014, 525-531. or.</ref>.
Etxebizitza xumeei zegokienez, han erabilitako materialak kalitate eskasekoak izateaz gain (adobea, adreilua, kereta, [[Txilar zuri|txilar]] edo kanabera-sabaiak), karraskarien eta bizkarroien babesleku ere izan zitezkeen<ref>Briones Dieste, V., 2018, 72. or.</ref>. Etxe batek behar adinako kalitatea izan dezan, materialak xehetasunez aukeratu behar ziren. Harriei buruz, Pliniok adierazi zuen nola eta noiz atera harrobitik, eta haietatik zein erabil zitezkeen eraikuntzan:
{{esaera2|''Harriaren izaera zalantzan dagoenean, neurri egokia da udan harrobitik ateratzea, eta urte pare bat igaro baino lehen eraikitzeko ez erabiltzea, bitartean eguraldiak ongi onduta utziz. Kaltetutako xaflak lurpeko zimenduetarako egokiagoak direla ikusiko da, eta kalterik gabekoak, aldiz, segurtasunez erabil daitezke, aire zabalean bada ere''<ref>Plin. ''HN'' 36.50.</ref>.|}}
Kaleetan sakabanaturiko hondakin organiko eta ez-organikoen kudeaketa benetako arazoa izan zen Erromako hiriarentzat. Lehen hondakin motaren kantitatea itzela zen, inperioaren hasieran, Erromako populazioa zortziehun mila eta milioi bat biztanle artekoa zenak, berrogei eta berrogeita hamar mila kilogramo gorozki inguru sor zitzakeen egunero. Giza gorotzak estolden bidez Tiberreraino bideratu ahal izatearen arazoa zen euri-ura edo iturri publikoen soberakina ez zela nahikoa. Horri gehitu behar zitzaion erromatar hustubideek ez zutela atzera egiteko mekanismorik, uholdeen kasuan estoldetan zehar etxebizitzetan sar zitezkeen ur beltzak saihesteko, ezta gas-isuriak ere, hala nola hidrogeno sulfuroa (H<sub>2</sub>S) eta metanoa (CH<sub>4</sub>). Beraz, estolden usainaz gain, leherketak ohikoak izango zirela ondoriozta daiteke<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 3.3. atala.</ref>.
Hondarrak kalean ez uztearen debekua ekiditeko, askotan, erromatarrek gauaz baliatzen ziren leihoetatik kalera hondakin solidoak edo likidoak botatzeko. Erromatarrak arazo larri horretaz konturatu ziren, eta honela jaso zuen Ulpianok bere ''Ad edictum'' ''praetoris'' 23. liburuan:
{{esaera2|''Leihoetatik botatakoagatik kalteturen bat dagoenean, epaileak medikuei ordaindutako soldatak kalkulatuko ditu, baita tratamenduaren gainerako karguak ere''<ref>Gai. ''Dig''. 9.3.7.</ref>.|}}
Kaleetan bildutako hondakinak Erromatik kanpoko aire zabaleko lubakietan (''puticuli'') botatzen ziren. Ezagunena hiriaren ekialdean zegoen, Serviar harresien ondoan eta Eskilino atearen kanpoaldean. Eremu horretako lubaki kiratsetan, gaizkileak exekutatzen zituzten eta etxegabeen eta animalien gorpuak botatzen zituzten beste hondakin batzuekin batera<ref>Bodel, J., 2014, 178. or.</ref>. K.a. I. mendearen hasieran, Eskilinoko atearen iparraldean hobi komun horietako batzuk estali ondoren, eremua [[Trabertino|marmol trabertinoko]] harriekin (''cippi'') mugatu zuten. Harri horiek adierazten zuten debekatuta zegoela zaborra botatzea eta huraxe zela hileta-suak egin zitezkeen hiritik gertueneko puntua<ref>''CIL'' 1<sup>2 n</sup>838, 839.</ref>.
[[File:Cippus bat Luzio Sentio pretorraren ediktuarekin.jpg|thumb|250px|<center>Cippus bat Luzio Sentio pretorraren ediktuarekin. Kapitolino-Museoak</center>]]
Ondoko mugarrian, ''senatus consultum'' batek debekatu zuen zedarriek zehaztutako barruko eremuan gorpuak erretzea, lurperatzea, eta zaborra edo lurra botatzea. Zinegotziek bete behar zuten legea. Ikertzaileek diotenez, ''Pagus Montanus''ek definitutako barrutia Eskilino atearen kanpoaldeko eremuari dagokio, Venus Libitinaren santutegitik gertu.
''[[Lex Iulia Municipalis]]''ek<ref>''ILS'' 6085.</ref> edilak premiatu zituen eraikin eta saltokien jabeek beren jabetzaren aurreko kaleko zatia egoera ezin hobean eduki zezaten, ura eta hondakinak pilatzea saihesteko ibilgailuek askatasunez zirkulatu ahal izateko. Jabeak kalea konpondu ezean, maizterrek egin beharko zuten, baina gero, gastatutakoa alokairutik kenduko zen<ref>''CIL'' 6.593.32; ''Tab. Her''. 7</ref>.
Papinianok ''De cura urbium'' liburuan adierazi zuen zinegotzien ardura zela tabernetako langileek beren lantokietako materialarekin kaleetako trafikoa oztopa ez zezateaz. Gainera, udal-arduradunek ziurtatu behar zuten kaleetan ez zela liskarrik egongo. Ordena publikoaz gain, kaleak garbi eusteaz arduratu behar ziren, gorotzik egon ez zedin, eta gorpuak edo larruak bide publikora bota ez zitezen, usteltzeko arriskua zegoelako<ref>Pap''. Dig.'' 43.10.1, 3-5.</ref>.
Erromatarrek askotan ez zuten jakin hondakin biodegradagarrien kopuru ikaragarriarekin zer egin, hala nola eraikuntzak ateratakoekin, edo erromatarren eguneroko zereginetan erabiltzen ziren zeramikazko edo beirazko ontzien hondarrekin. Horien artean aipagarrienak dira ''dolia'' edo ''dolia curta'', edo likidoak eta ''garum''a garraiatzeko erabiltako anforak. Mediterraneoan zehar Erromara iritsitako produktuen kopurua zela eta, ohikoa zen, edukiontzien hauskortasunaren ondorioz, asko eta asko apurtzea, gehienbat Ostiako portuan deskargatzen zirenean.
Kontuan izanik hondakinak eta gorotzak gurdietan erretiratzen zirela, eta zirkulazio-arazoak saihesteko legeak eguzkia sartzen zenetik goizeko hamarrak arte bakarrik baimentzen zuela garraiatzea, erraz ondoriozta daiteke, eraginkortasuna zela eta, zabortegiak ez zirela hiritik urrun egongo<ref>''CIL'' 6.593.66.</ref>.
Tazitok K.o. 65. urteko sute handiaren hondakinen garraio masiboaren egoera deskribatu zuen. Neronek, Tiberretik gora alearekin Erromara alea garraiatzen zuten ontziak behartu zituen hondakinez kargatuta jaistera, Ostiako paduretan botatzeko<ref>Tac. ''Ann''. 15.43.1.</ref>.
Zeramikaren hondakinak biltzeko, deskonposatzen zaila den materiala izanik, zabortegiak sortu behar izan ziren. Erroma ere ez zen arazo horretatik libratu, eta, izatez, bere muinoetako batean, ''[[Testaccio (Erroma)|Testaccio]]'' mendian edo ''Dei cocci'' mendian aurkitu da, elikagai-, ardo- eta olio-ontziz osatutako zabortegi handi bat, gehienbat zeramikazko hondakinez osatua, normalean anforak. Muinoak 30 metroko altuera hartu zuen eta bertara eramaten ziren anforen hondarrak pilatzeagatik sortu zen, benetako zabortegia. Han uzten eta apurtzen ziren portutik ekarritako anforak, beste ontzi motarekin batera. Material horiek guztiak eta beren eduki-hondarrak karerekin lurperatzen ziren, usain txarrak saihesteko<ref>Zamora-Manzano, L., 2017, 71, 83. or.</ref>.
== Erromako suteak ==
Livioren ''Historia'' Erromak jasandako suteez istorioz beteta dago<ref>Livy 4.33.5.2, 24.47.15.</ref>. Hori zela eta, suteen etengabeko arriskua zen biztanleria-dentsitate handiagatik eta eraikinetan erabilitako zur kopuruagatik<ref>Paul''. Dig''. 1.15.1.</ref>, Augustok K.a. 6. urtean, [[Vigiles|''vigiles'']] taldea sortu zuen<ref>''ILS'' 2172.</ref>.
Erromako K.a. 23., 14., eta K.o. 9. eta 7. urteetako suek nabarmen utzi zuten arrisku hori beti agerian zegoela<sup>4</sup>, baina Augustok suhiltzaileen taldea antolatu ondoren, elitearen jarduera amaitu zen<ref group="oh">ikus [[vigiles]]</ref>.
Egia esan, Augustorena ez zen izan suteen aurkako lehen erabakia, beste une batzuetan ekimen pribatuak beste neurri batzuk ere hartu baitzituen. Horrela, eta egoera hori aprobetxatuz, Marko Lizinio Krasok, Erromako gizonik aberatsenetako batek, suteetan bere aberastasuna handitzeko aukera paregabea ikusi zuen. Sistema sinplea zen, Krasok, bere esklaboek lagunduta, prezio jakin bat eskaintzen zion eraikinaren jabeari sua itzaltzearen truke. Eraikinaren jabeak eskaintzari muzin egiten bazion, etxea kiskaltzen uzten zuen, gero eraikina edo orubea ganga prezioan erosi ahal izateko. Ondoren, ikusiko zuen ea merezi zuen etxea birmoldatzea edo beste bat eraikitzea<sup>5</sup>.
Suhiltzaile-zerbitzu bat sortzeko beste ahalegin bat Egnatio Rufo edilak egin zuen, zeinak, Krasoren antzera, esklabo talde bat antolatu baitzuen suak itzaltzeko. Ekimen hori segurtasun publikoaren zentzuak eragin zuen, karrera politikoa egin nahi baitzuen (''cursus honorum''). Azkenean, ez zuen emaitza handirik lortu, senatuak heriotza-zigorra ezarri baitzion, Estatuaren aurka konspiratzea leporatuta. Nahiz eta aberats batzuek beren suhiltzaileen brigada pertsonalak sortu, suhiltzaileen talde iraunkor eta handiago baten beharra zegoen<sup>6</sup>.
Administrazioak esku hartzea erabaki zuen, Dion Kasioren arabera, K.a. 6. urtean herriko jendearen artean zenbait ordezkari aukeratu zituenean. Pertsona horiek, toga ofiziala eramateko eskubideaz gain, bi liktoreren laguntza izan zuten suteen gaian, eta lehen edilen agindupean egon ziren esklaboen gorputzaz arduratu ziren suak hartutako eraikinak salbatzeko. Dirudienez, hori izan zen ''vigiles'' taldearen sorreraren aitzindaria:
''Garai hartan ere hiriko hainbat tokitan suteak izan zirenez, libertoen arteko zazpi dibisio eratu zituen halako kasuetan laguntza emateko, eta zaldun bat izendatu zuen buruzagi, talde hura laster desegiteko asmotan. Baina ez zuen halakorik egin, emandako laguntza baliotsua eta beharrezkoa zela egiaztatu zuelako. Gau-zaindari horiek gaur egun arte existitzen dira, araudi berezien pean, eta zerbitzuan daudenak, libertoen artetik ez ezik, gainerako klasetatik ere aukeratzen dira. Kuartelak dituzte hirian eta diruzaintza publikoak ordaintzen ditu''<sup>7</sup>''.''
Hutsunea betetzera zetorren taldea ''vigiles'' edo ''cohortes vigilum'' izan zen. Hasieran, gorputza esklaboz osaturik egon arren, geroago libertoz, libre jaiotakoez eta armadatik etorritako ofizialez osatu zen. Horregatik, unitate militar baten moduan funtzionatu zuen.
Augustok hiriko zazpi kohorteetako bakoitzari babestu beharreko bi eskualde esleitu zizkion, eta guztien artean hamalau hiri-eskualdeak osatzen zituzten. Kohorte bakoitzaren arduradun gisa tribuno bat zegoen, ''praefectus vigilum''aren aurrean erantzun behar zuena<sup>8</sup>.
Inperio garaiaren hasieran Erroman suteen kontrako 7.000 kideko beilarien talde berezia antolatu zen. Hala ere, ''vigiles'' multzoari eustea garestia zen eta horregatik hasieratik Augustok zerga berriak asmatu behar izan zituen, esaterako esklabo-salmentaren gainekoa %2koa<sup>9</sup>.
Petroniok modu barregarrian deskribatu zuen ''Satirikon'' idazlanean, talde horren azkartasuna eta jarduna.
''Eskualde hartako vigilesek, halako oihuak entzutean, Trimalkioren etxeak su hartu zuela uste zuten eta, arduraz beterik, ateak hautsiz, bat-batean jangelara oldartu ziren zalapartaka, urez betetako zahagiekin eta aizkorekin''<sup>10</sup>.
Sute larri bat piztuz gero, ''vigiles''ek honako ekipamendu hau zuten eskura, maizterrek ere hornitzen zutena: ur-ontziak (''amae''), belakiak (''spongiae''), indar-ponpak (''siphones''), aizkorak (''dolabrae''), pikotxak (''secures''), eskailerak (''scalae''), heltzeko kakoak (''falces''), manta hezeak (''centones''), zumezko saskiak (''formiones''), hagak (''perticae''), erratzak (''scopae'') eta ozpina. Horiekin, sua itzali, eta suak harten zituen eraikinak partzialki edo erabat bota zitzaketen<sup>11</sup>. Edonola ere, sua beti izaten zen arriskutsu, gehienbat goiko solairuetan bizi zirenentzat<sup>12</sup>.
Neronek, K.o. 65eko sutearen ondoren, eraikuntza-estilo berri bat asmatu zuen hirian, etxe guztien aurrean plazak altxatzeko aginduz, kaleetan zein isolatuetako etxebizitzetan, haien terrazetatik errazago izango zelakoan sua itzaltzea. Plaza horiek bere kontura eraiki zituen<sup>13</sup>.
4 Yavetz, Z., 1958, 512. or.
5Suet. ''Aug''. 30.1.1.
6Robinson, O. F., 1994, 8-9. or.
7 C'''ass. Dio 55.8.26.'''
8Paul. ''Dig.'' 1.15.3.1.
9Cass. Dio 55.31.
10Petr. 78.7.1-3.
11Ulp. ''Dig.'' 33.7.12.18.
12'''Juv. 3.199-202.'''
13Suet. ''Ner.'' 16.2. taula: '''''Erromako suteak'''''<center>
{| class="wikitable"
|-
|'''Urtea'''
|'''Gertakizuna'''
|'''Iturria'''
|-
|K.a. 204
|Erroman bi gau eta egun batez mantendu zen sua piztuta. lur guztia berdinduta zegoen Salinas eta Porta Carmentalaren artean Aequimaelius eta Jugariorekin, eta Fortuna eta Matutaren amaren tenpluekin; eta atearen kanpoaldean sua hedatu zen zabal eta gauza sakratu eta profano asko kontsumitu zituen.
|Livy 24.47.15
|-
|K.a. 63
|Beraz, Katilina Laecan, egon zinen gau hartan, Italiako zatiak banatu zenituen (...) hiriko zein eskualde erre behar ziren aukeratu zenuen...
|Cic. ''Cat.'' 1.4.8-12
|-
|K.a. 23 (Augusto)
|Urte osasungaitza Erroman: suak, ekaitzak eta Tiber ibaiaren uholdeak
|Cass. Dio 53.33.4
|-
|K.o. 65 (Neron)
|Neron Erromako suteaz baliatu zen lehen pilatutako auzoak urbanizatzeko. (''Domus Aurea'', kale berriak...)
|Tac. ''Ann''. 16.13
Suet. ''Ner.'' 39
Oros. 7.7.10-11
|-
|K.o. 78-80 (Tito)
|Vesubio sumendiaren erupzio batek errautsak barreiatu zituen alde guztietatik. Aurrekaririk gabeko sute bat Erroman, hiru egun eta hiru gau iraun zuena.
|
Suet. ''Tit.'' 8.3.2
|-
|
K.o. 80 (Tito)
|Beste sute bat, lurretik, hurrengo urtean (K.o. 80) Erromako zati handi batean zabaldu zen Tito Kanpanian eroritako hondamendiarekin lotutako negozioetan kanpoan zegoen bitartean. Serapisen tenplua, Isisen tenplua, Saepta, Neptunoren tenplua, Agriparen Bainuak, Panteoia, Diribitoriuma, Balboren antzokia, Ponpeioren antzokiaren eszena-eraikuntza, Oktavianoren eraikinak eta beren berekin batera kontsumitu zituen. Liburuak, eta Jupiter Kapitolinoren tenplua bere inguruko tenpluekin.
|
Cass. Dio 63.24
|-
|
|Suarekin hartu dituztenak, makilekin edo zartekin hiltzeko agin dezakezu; baina engainatuta sua eragin dutenek, hiriko prefeta den Fabio Cilo gure lagunari bidaliko dizkiozu.
|
Ulp. ''Dig.'' 1.15.4.pr.4
|-
|
|Intsula saldu ondoren erreko balitz, (...) legeak zer dio? pater familiasen errua ez bada (...) eta arduraz ibili bazen intsula gordetzeko, ezingo zaio ezer leporatu.
|
Alfen. ''Dig''. 18.6.12.pr.1
|-
|
|Errentamendu-kontratuan suterik ez egotea jasota badago, eta suterik egon bazen, gelditu egingo zaio, sua ustekabean eragin izan balitz ere, ez zukeelako suterik izan behar.
|
Ulp. ''Dig''.19.2.11.1
|-
|
|Era berean, kontratistak edozein pertsonaren jabetza edo ondasunak kaltetu ez daitezen zaindu beharko du.
|Ulp. ''Dig''.19.2.11.2
|-
|
|'''Oso ohikoa zen sute bat jasandako eraikinetan gauzak lapurtzea'''
|Ulp. ''Dig.'' 47.9.1.2.2
|}
</center>
Sutea gertatu ondoren, kaltetuek epaileengana jo ohi zuten erruduntasunak argitzeko. ''Digesta Iustiniani''k jurisprudentzia zabala jasotzen du sute ezustekoei edo eragindakoei buruz<sup>14</sup>.
28. irudia: ''Erromako vigilesen barrutiak''
Sute batek kaltetutakoek adiskideen edo senideen etxean bilatu behar zuten babesa, baina segurtasun arrazoiengatik, legeak ez zien inola ere uzten leku komunetan lo egiten, hala nola hirira sartzeko ateetan edo harresietan<sup>15</sup>.
== Zarata kutsadura ==
Erroman eguneroko zarata hain zen handia, non, egungo baremoen arabera, kutsadura akustikotzat har baitzitekeen.
Agian Juvenalek bere satiretan puztu zuen esatean jendea hiltzen zela gauez lorik egin ezin zuelako, nahiz eta ondoren txantxetan gehitu, ez zegoela ziur zarataren edo urdailerako janari digeriezinaren errua zen. Horregatik, ez zuen ulertzen zer zentzu zuten ostatuek Erroman, jendeak lo egin ezin bazuen. Haren iritziz, karrika estu eta bihurrietatik orgak igarotzeak eragiten zuen zaratak, gidarien oihuek, irainek eta borrokek gaixotasun ugari sortzen zituzten<sup>''16''</sup>, prostituzioa ohikoa zen ''taberna'' eta ''deversori''etako zarata eta eskandaluak ahaztu gabe.
Erromatarrek uste zuten iluntasunak areagotu egiten zuela soinuen ahalmen emozionala. Anplifikazio emozionala hori hiru modutan ikusten zen. Lehenik eta behin, erromatarrek gizon baten moraltasuna neurtzen zuten, gauez sortzen zituen soinuetan oinarrituta. Elite erromatarrek gizabanakoak epaitzen zituzten beren gaueko isiltasunagatik zein bere zurrungen bolumenagatik. Bigarrenik, zaratak eta soinuak autoritateari gauez aurre egin ziezaioketen. Gaueko zaratak ordena soziala alda zezakeen aberats eta boteretsuak aztoratuz. Hirugarrenik, iluntasunak areagotu egin zuen entzumen-irudimena, eta komunikazio-bideak ireki zituen naturaz gaindikoarekin eta jainkotiarrarekin<sup>17</sup>.
Iluntasunak anonimotasuna sortzen zuenez, gaueko kantuek, oihuek eta hotsek klase baxuei libreki adierazteko aukera ematen zieten, erromatar ordena soziala aldaraziz. Hori zela eta, Horaziok idatzi zuenean:
''Eutsi lanparak piztuta goizera arte; utzi zarata eta haserrea joan.''
Esplizituki zarata eta haserrea iluntasunarekin lotu zituen, eta inplizituki, berriz, isiltasuna harmoniarekin<sup>18</sup>.
Zurrungei dagokienez, erromatar morala ez zen oso tolerantea halako soinuak sortzen zituztenekin, pentsatzen zelako sabeleko gantz metaketaren ondorioa zela eta zorigaitza eragiten zutela. Zaratak bezala, zurrungak arazo handiago baten sintoma ziren: autokontrol falta. Tripontziak ez ziren egunean zehar jateko irrika kontrolatzeko gai, ezta ezin zituzten gaueko zurrungak kontrolatu ere. Martzialek bere satiretan erakusten digu zenbateraino sentitu ziren irainduak Zoiloren gonbidatuak bere sabelkeriagatik eta ondorengo zurrungengatik<sup>19</sup>.
Iluntasunak ziurgabetasuna sortzen duelako eta entzumenak ez baitu ikusmenaren fidagarritasun bera eskaintzen, irudimena hazten da gauez. Erroman jendeak bere buruari galdetzen zion gaueko soinuen esanahiari edo zergatiari buruz. Entzumenak eta gauak galderak sortzen zituzten bitartean, ikusmenak eta egun argiak erantzunak ematen zituzten<sup>20</sup>.
Pribatutasuna eta lasaitasuna biziki estimatzen zuten goi-klaseko erromatarrek, beren ''domus'' edo ''villae''tako geletan bakarrik lor zitzaketen, non irakurri, hausnartu edo lo egin baitzezaketen, gainerako auzokoek gogaituak izan gabe, intsuletan gertatzen zen bezala<sup>21</sup>.
Seneka, bainu baten gainean logela zuena, kexu zen tokiko zalapartaz, garrasiaz eta zarataz, ikastean kontzentratzea eragozten baitzioten, baina uste zuen aldizkako zaratak luzekoak baino gogaikarriagoak zirela<sup>22</sup>. Haren ikuspegitik, zarata eta beste eragozpen batzuk saihesteko modurik onena etxez aldatzea zen<sup>23</sup>.
Zarata-arazoaren aurrean, pertsonen maila ekonomikoaren arteko aldea nabaria zen, aberatsenek bakarrik eros baitzezaketen etxe bat hiriko alde lasaian, non bizilagunek edo kaleko zaratak ez zuten haien atsedena asaldatuko.
Aberatsenak, ahal zuten guztietan, saiatzen ziren Erromatik kanpo landetxera joaten, naturaz gozatzeko. Plinio Gazteak, adibidez, bere udako etxeak gela isil eta argitsuak zituela adierazi zuen. Bere ondoan itxura eta soinu atsegineko ur-jauzi bat zegoen<sup>24</sup>. Bere villak osasun ona sustatzen zuen, aire freskagarria, zelai berdeak, lur emankorrak eta tenperatura epelak zituelako<sup>25</sup>.
Kutsadura akustikoa murrizteko, Erromako agintariek kaleetako trafikoa mugatu zuten, salbuespen batzuekin. ''Taula Heracleensis'' izeneko udal-araudia saiatu zen zarata, hondakin solidoen pilaketa eta ibilgailuen zirkulazioa arautzen. Izan ere, lege hark debekatu zuen gurdiak egunez Erromako kaleetan ibiltzea. Salbuespen batzuk izan bazituen, esaterako, tenpluak eta herri-lanak eraikitzeko materiala garraiatzea, baita kontratu publiko bidez esleitutako eraikinen eraispenetik sortutako hondakinak kentzeko erabiltzen ziren orgetarako ere. Debeku horretatik salbuetsita zeuden, halaber, ''vestal''en prozesioetan erabilitako orgak, garaipen desfiletan erabilitakoak edo ikuskizun publikoetan parte hartzen zutenak.
Bestalde, legeak agintzen zuen gauez Erroman materialekin sartzen ziren gurdiak goizean hutsik ez ateratzea, eta ahal izanez gero, zaborrak eta hondakinak hiritik atera zitzatela<sup>26</sup>.
Erromatar kale eta bainuetan janari prestatuen postu ugari zeuden. Saltzaileek askotariko elikagaiak jartzen zituzten salgai; besteak beste, hestebeteak, pastelak eta era guztietako janari beroak<sup>27</sup>. Bainu handienak leku zaratatsuak eta biziak ziren, eta han jendea afaltzeko biltzen zen<sup>28</sup>; bainulariek kantatzen zuten jaten eta edaten zuten bitartean; saltzaileak oihuka saiatzen ziren beren produktuak saltzen; emagalduek beren xarma erakusten zuten, eta lapurrak nonahi ugari ziren<sup>29</sup>.
Bainu publikoetan erromatar gizarte osoko kideak biltzen ziren, eta bertaratutakoei era guztietako zerbitzu osagarriak eskaintzen zitzaizkien. Erabiltzaile asko zeudenez, toki horiek zaratatsuak eta gatazkatsuak izaten ziren<sup>30</sup>.
14Ulp. ''Dig.'' 43.24.7.4; Gai. ''Dig''. 44.7.1.4; Ulp. ''Dig''. 45.1.15; Ulp. ''Dig''. 47.9.1.2; Marc. ''Dig''. 48.6.3.5.
15Paul. ''Dig.'' 43.6.3.
16 Juv. 3.235-259.
17Linn, J., 2014, 12. or.
18Hor''. Carm.'' 3.8.14.
19Mart. ''Ep''. 3.82.
20Linn, J., 2014, 33. or.
21Plin. ''Ep''. 2.17.22; 9.36.1.1; Suet. ''Aug''. 72.2.1.
22Sen. ''Ep''. 56.1.1, 56.5.1.
23Sen. ''Ep''. 56.15.1.
24 Plin, ''Ep''. 5.6.23.
25 Plin. ''Ep''. 5.6.21; Linn, J., 2014, 2011. or.
26 ''Tab. Her''. 14-16; ''ILS'' 6085; ''Lex Jul. Mun.'' 56. art.
27'''Sen. ''Ep''. 56.2.6.'''
28Mart. ''Ep''. 12.19.1.
29Deming, D., 2019, 155. or.
30Plin. ''Ep''. 3.14.7.1.
== Erromako suteak Neronen garaian ==
Erromako urbanizazioa Neronen gustukoa ez bazen ere, ez dago argi enperadore horrek aurretiaz pentsatuta ote zuen Erromari su ematea hiria plan berri baten arabera egiteko. Suetoniok baietz uste zuen, kontsul ohi batzuk haien jabegoetan zenbait piromano zuziekin harrapatu zituztelako, baina ezin zitzaien ezer egin enperadorearen agindupekoak zirelako<sup>54</sup>. Dion Kasio ideia berekoa zen; horren ustez, enperadoreak menpekoak bidali zituen Erroman zehar hainbat tokitan sua pizteko<sup>55</sup>.
Gertakizun horren harira, Plinio Zaharrak ere uste zuen Neron izan zela Erromako sutearen arduraduna<sup>56</sup>. Senekak, berriz, suteaz eta erromatarren miseriaz hitz egiten zuen baina erantzulerik salatu gabe<sup>57</sup>.
Dena dela, Neron K.o. 64. urteko suteaz baliatu zen hiria berreraikitzeko; oinezkoentzako espaloiak estuak (''itinera'') eta kaleen zabalera handitu zituen; lehen gurdi bakar baterako kaleak ireki egin zituen bi orga aldi berean igaro ahal izateko (''viae'').
Erroma eraikuntza-estilo berri batekin eraiki zen, etxe guztien aurrean plazak egin ziren, bai kalean, bai familia bakarreko etxeetan, sua gertatuz gero, hedatu ez zedin<sup>58</sup>.
Sutearen ostean, hirigintza-plangintza berriarekin, jendez gainezkatzearen ondorioak arindu ziren, eta Erromako biztanle gehienen bizi-giroa osasuntsua izatetik urrun bazegoen ere, litekeena da Erdi Aroko hiri gehienena baino hobea izatea<sup>59</sup>.
Hiriburuan, sutetik salbatu ziren auzoak berreraiki ziren, ez galiarrek sortutako sutearen ondoren egin zen moduan, bereizi gabe eta zatituta, baizik eta kaleak eta etorbideak zabalagoak eta lerrokatuagoak egin zirela, baita altuera mugatuko eraikinak eta espazio irekiak ere. Apartamentu blokeen aurrean arkupeak jarri ziren, suaren aurkako babes gisa. Gehienak Neronek ordaindu zituen, baina suteak kaltetutako eraikinen eta orubeen jabeak ere behartu zituen zaborrik eta hondakinik gabe uztera.
Berreraikuntza bizkortzeko, sari bat eskaini zien etxe berrien jabeei, baina soilik eraikinak aldi jakin baten barruan altxatzen bazituzten. Suak sortutako hondakinetik orubeak garbitzeko, Ostiatik gariarekin zetozen ontziak hondarrez beteta itzultzeko agindu zuen, Ostiako zingiretan botatzeko.
Neronen hirigintza-planaren barruan, eraikinen ondoan iturri berriak egin zituzten suak itzaltzeko neurri gisa. Beraz, legez kanpo egindako ur-bilketak moztu ziren, herritarrei behar adina ur emari ziurtatzeko<sup>60</sup>.
== Oharrak ==
{{erreferentzia_zerrenda|taldea=oh}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|3}}
== Bibliografia ==
*Bodel, J. (2014). The life and death of ancient Roman cemeteries. Living with the dead in imperial Rome. In C. Häuber, F.X. Schütz & G.M. Winder (Ed.), ''Reconstruction and the Historic City: Rome and Abroad'' (177-195. or.). Hausdruckerei der Ludwig-Maximilians-Universität München.
*Briones Dieste, V. (2022). ''Was ancient Rome the perfect environment for zoonoses transmission?, Travel Medicine and Infectious Disease,'' <nowiki>https://doi.org/10.1016/j.tmaid.2020.101740</nowiki>
*Briones Dieste, V. (2018). La antigua Roma y las zoonosis. ''Revista Complutense de Ciencias Veterinarias,'' ''12(''2), 71-80 [ejournal]. https://doi.org/10.5209/rccv.60895.
*Bruun, C. (2015). The City of Rome. In C. Bruun & J. Edmondson (Ed.), ''The Oxford Handbook of Roman Epigraphy'' (471-494. or.). Oxford University Press.
*Carcopino, J. (1968). ''Daily Life in Ancient Rome.'' Yale University Press.
*Corbier, M. (1989). ''The ambiguous status of meat in ancient Rome. Food and Foodways,'' 3(3), 223–264. <nowiki>https://doi.org/10.1080/07409710.1989.9961951</nowiki>
*Donahue, J. F., (2015). ''Food and Drink in Antiquity. Readings from the Graeco-Roman World'', Bloomsbury Academic.
*Erdkamp, P. (2013). The food supply of the Capital. In P. Erdkamp (Ed.), ''The Cambridge Companion to Ancient Rome'' (262-277. or.). Cambridge University Press.
*Espinosa Bueno, M. (2015). ''El consumo de pescado y producto del mar en la sociedad romana. Implicaciones sociales, culturales e ideológicas'' [Master Amaierako Lana, Universidad de Sevilla].
*Flohr, M. (2020). ''Urban Space and Urban History in the Roman World,'' Routledge. New York.
*Griffin, R., Pitts, M., Richard, S., & Brook, A. (2011). Inequality at late Roman Baldock, UK: The impact of Social Factors on Health and Diet. ''Journal of Anthropological Research, 67''(4), 533-556.
*Horster, M. (2014). Urban Infrastructure and Euergetism. In C. Bruun & J. Edmondson (Ed.), ''Oxford Handbook of Roman Epigraphy'' (515-536). Oxford University Press.
*Jacques, F., (1984). ''Le privilège de liberté. Politique impériale et autonomie municipale dans les cités de l'Occident romain (161-244),'' École française de Rome. <nowiki>https://www.persee.fr/doc/efr_0000-0000_1984_mon_76_1#efr_0000-0000_1984_mon_76_1_T1_0001_0000</nowiki>
*Koloski-Ostrow, A. O. (2015). ''The Archaelogy of Sanitation in Roman Italy: Toilets, Sewers, and Water Systems.'' University of North Carolina Press.
*Kron, G. (2012). Food production. In W. Scheidel (Ed.), ''The Cambridge Companion to the Economic History of the Roman World'' (156-212. or.). Cambridge University Press.
*Le Roux, P. (2015). ''Erromatar Goi Inperioa Mendebaldean.'' Euskal Herriko Unibertsitatea.
*Mandich, M. J., (2015) Re-defining the Roman ‘suburbium’ from Republic to Empire: A Theoretical Approach, ''TRAC 2014.'' ''Proceedings of the Twenty-Fourth Annual Theoretical Roman Archaeology Conference,'' The University of Reading https://doi.org/10.16995/TRAC2014_81_99''.''
*McCormick, M. (2003). Rats, Communications, and Plague: Toward an Ecological History, in ''The Journal of Interdisciplinary History, 34''(1), 1-25. <nowiki>https://doi.org/10.1162/002219503322645439</nowiki>
*McGinn, T. (2004). ''The Economy of Prostitution in the Roman World: A Study of Social History and the Brothel.'' Ann Arbor. <nowiki>https://doi.org/10.3998/mpub.17679</nowiki>
*Morley, N. (2005). The salubriousness of the Roman city. In H. King (Ed.), ''Health in Antiquity'' (192-204. or.). Routledge.
*Paine, R. R., Vargiu, R., Signoretti, C., & Coppa, A. (2009). A health assessment for Imperial Roman burials recovered from the necropolis of San Donato and Bivio CH. ''Journal of Anthropological Sciences, 87'', 193-210.
*Patterson, J. R. (2000). Living and Dying in the City of Rome: houses and tombs. In J. Coulston and H., Dodge (eds.) ''Ancient Rome: The Archaeology of the Eternal City''. Oxford: Oxford University School of Archaeology Monograph 54: 257–289.
*Patterson, J. R. (1992). The City of Rome: From Republic to Empire, ''The Journal of Roman Studies,'' Vol. 82 (1992), pp. 186-215. <nowiki>http://www.jstor.org/stable/301291</nowiki> <nowiki>https://sci-hub.se/https://doi.org/10.2307/301291</nowiki>
*Platner, S. B. (1929), ''The Topography and Monuments of Ancient Rome,'' Franklin Classics Trade Press arg.
*Purcell, N. (2007). ''T''he Horti of Rome and the Landscape of Property. In E. Macdougall (Ed.), ''Ancient Roman Villa Gardens'' (287-203. or.). Harvard University Press.
*Richardson, L. J. (1992). ''A new topographical dictionary of ancient Rome''. Johns Hopkins Univ. Press.
*Rocca, S. (2019). Foreigners at Home: The Historical Geography and Demography of the Jews of Ancient Rome. In N. Andrade, C. Marcaccini, G. Marconi & D. Violante (Ed.), ''Ancient Cities 1. Roman Imperial Cities in the East and in Central-Southern Italy'' (438-467. or.). L’Erma.
*Roman, L. (2010). Martial and the City of Rome. ''The Journal of Roman Studies, 100,'' 88-117. <nowiki>https://doi.org/10.1017/S0075435810000092</nowiki>
*Scobie, A. (1986). Slums, Sanitation, and Mortality in the Roman World. ''Klio, 68,'' 399-433.
*Storey, G. R., (2002), ''Regionaries-Type Insulae 2: Architectural/Residential Units at Rome.'' American Journal of Archaeology'','' 106(3), 411-434., https://doi.org/10.2307/4126281.
*Temin, P. (2012). ''The Roman Market Economy.'' Princeton University Press.
*Torregaray, E. (2011). Sexo en Roma del mito a la realidad. ''Bitarte'', ''55'', 5-22.
*Yavetz, Z. (1958). The Living Conditions of the Urban Plebs in Republican Rome. ''Latomus, 17''(3), 500-517.
*Zamora-Manzano, J. L. (2017). La admnistración romana ante la gestión de residuos y la tutela del hábitat. ''Revista digital de Derecho Administrativo, 17'', 69-87 [ejournal].
== Ikus, gainera ==
*[[Ur_sakratuak_Erromatar_Inperioan]]
*[[Erromako ur-hornidura Erromatar Inperioan]]
*[[Erromako ur-kontsumoa Erromatar Inperioan]]
*(ing) [[:en:Suburra|Subura]]
*(ing) [[:en:Domus_Transitoria|Domus Transitoria]]
== Kanpo estekak ==
* ''CIL'' (''[https://cil.bbaw.de/en/homenavigation/the-cil/volumes Corpus Inscriptionum Latinarum]'')
* ''ILS ([[iarchive:inscriptioneslat01dessuoft/page/n11/mode/2up|Inscriptiones Latinae Selectae]]).''
* ''LTUR'' ([https://archive.org/details/lexicon-topographicum-urbis-romae-suburbium-4-m-q-2006/Lexicon%20Topographicum%20Urbis%20Romae%20-%20Suburbium%202%20-%20C-F%20%282004%29/page/220/mode/2up?q=Camenae Lexicon Topographicum Urbis Romae Suburbium])
* Oxford Classical Dictionary, 4th Edition, Abbreviations List https://oxfordre.com/classics/page/3993
* (ing) [[:en:Mefitis|Mefitis]]
*(ing) [[:en:Cloacina|Cloacina]]
*{{Erreferentzia|izenburua=Suburra|hizkuntza=en|data=2024-10-06|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Suburra|sartze-data=2024-11-10|encyclopedia=Wikipedia}}
*(es) [[:es:Templo_de_la_Paz|El Templo de la Paz]]
[[Kategoria: Ura]]
[[Kategoria: Kutsadura]]
[[Kategoria: Erromatar akueduktuak]]
[[Kategoria: Antzinako Erroma]]
{{autoritate kontrola}}
{{commonskat}}
6lh2rowu1tixyde8cqp75omwacrs21x
9976099
9976093
2024-11-21T11:05:23Z
Lasterketak
49276
/* Erromako suteak */
9976099
wikitext
text/x-wiki
= Erroma hiriko kutsadura antzinitatean =
Erromatarrak zuzenean eragiten zieten bi kutsadura moten jakitun ziren: kutsadura fisikoa eta kutsadura erlijiosoa<ref>Ikus [[Heriotza antzinako Erroman]]</ref>. Lehenengoak Erromako osasungarritasunari eragiten zion<ref group="oh">Dionisio Halikarnasokoaren esanetan, nahiz eta eremua zingiratsua izan, Troiatik ihes egin zutenen bigarren belaunaldikoek beste abantaila batzuk kontuan izan zituzten toki hori aukeratzean Erroma eraikitzeko. Livio, Plutarko eta Plinio beste iritzikoak baziren ere.</ref><ref>Dion. Hal. ''Ant. Rom.'' 1.72.1-2; Livy 1.7.1.1; Plut. ''Rom''. 9; Plin. ''HN'' 3.9.</ref> eta, ondorioz, biztanleen osasunari.
Kutsadura-mota hark zerikusia zuen [[Erroma hiriko drainatze eta saneamendua Antzinako Erroman|Erromak zingira-leku]] batean altxatua izanarekin. Horregatik, esan daiteke Erromako kutsaduraren jatorria hiria toki zingiratsu batean eraikitzean zetzala, non eltxoek eragindako malaria bezalako gaixotasunak ohikoak izango liratekeen. Hala ere, denborak aurrera egin ahala, arazo horiek konpontzen joan ziren paduren drainatzearekin, estoldak eraikitzearekin eta baliabide gehiagoko populazioa zazpi muinoen magaletara mugitzearekin, han altuerak eta haizeak gaixotasunak eta kiratsak urruntzen baitzituzten. Palatino eta Kapitolioko muinoen artean kokatutako leku paduratsua hustu ondoren, hiriko erdigunea bihurtu zen, hortaz, [[Erromatar foroa]] mendeetan zehar eguneroko bizitzaren erdigunea izan zena. Bertan garaipen-prozesioak, hauteskundeak, epaiketa kriminalak, gladiadoreen borrokak eta merkataritza-guneak antolatzen ziren.
Gainera, bazeuden beste faktore batzuk kutsadura areagotzen zutenak, adibidez kaleen eta merkatuen (''[[Macellum|macella]]'') zikinkeria eta zarata, ur zikinen drainatzearen funtzionamendu txarrak, zikinkeria, kaleetan abandonaturiko gorpuak, giza hondakinen pilaketak, hilerrien eta nekropolien egoera negargarriagatik, eta kutsadura akustikoa.
== Hiriko topografia eta biztanle-dentsitatea ==
Erroman kutsadurak gainpopulazioarekin zerikusi handia zuela jakinik, agintariak legeriaren eta hiri-erreformen bidez kutsadura murrizten saiatu ziren biztanleei bizi-egoera hobeak eskaintzekotan<ref>Bruun, C., 2015, 487-488. or.</ref>. Hala ere, ezer gutxi egin ahal izan zuten immigrazioaren etengabeko fluxuaren aurrean, ostatua nonahi bilatzen zuena.
[[File:RegioIIRome2.png|thumb|300px|<center>Erromako Augustoren eskualdeak</center>]]
Arazoa zen Erromak lurralde berriak konkistatu ahala, hango bizilagun asko hiriburura zetozela. Lehen etorkinak [[Italiar penintsula|Italiar penintsulatik]] etorri ziren, nekazaritzaren etekin ekonomikoaren beherakadaren ondorioz. Arrazoia zen Erromak lurralde berriak konkistatu ahala, gerren galtzaile asko, esklabo bihurtuta, Italiara eraman eta nekazaritzan lan egitera behartzen zituztela. Ondorioz, eskulan merke horrek elikagaien prezioak hondoratu zituen eta nekazari tradizionalek beren soroak utzi behar zituzten errentagarritasun faltagatik. Aukera horretaz jabe berriak baliatu ziren latifundioak sortzeko, eta horiekin elikagaien ekoizpen masiboaren etapa berri bati ekiteko.
Erromara emigratzeko beste erakargarri bat superpopulazioa bera izan zen. Ekonomiaren ikuspegitik, hiri-biztanleriaren kontzentrazioa abantaila zen etorkinentzat, kontsumitzaile talde sendoa osatzen baitzuen, eta heldu berriek beren ondasun eta zerbitzuak eskaini zitzaketen. Errepublikaren garaitik jende askok emigratu zuen Erromara, pentsatuz janaria prezio baxuan edo doan lortzeko asmotan, baina laguntza hori ez zegoen eskuragarri hiriko edozein biztanlerentzat baizik eta bakarrik hiritartasun osoko erromatarrentzat.
Tradizioaren arabera, Erroma inolako planik gabe berreraiki zen K.a. IV. mendeko galiar inbasioaren ondoren. Hondakinetatik hasita, etxe berriak egin ziren hirigintza planik erabili gabe. Poliki-poliki, auzo aristokratikoak pobreenetatik bereizi ziren, eta K.a. I. mendean [[plebe]] gehiena [[Aventino|Aventinon]], [[Zelio|Zelion]] (txikizkako merkatarien erdigunea) eta Argileton (zapatarien eta liburu-saltzaileen erdigunea) kontzentratu zen<ref>Yavetz, Z., 1958, 505. or.</ref>.
Hala eta guztiz ere, banaketa hori ez zen guztiz behin betikoa izan, auzo txiroetan pertsona garrantzitsuak eta aberatsak bizi izan zirelako. Adibidez [[Ponpeio|Ponpeiok]] egoitza izan zuen Karinae barrutian<ref>Cic. ''Har. resp''. 49.</ref> (Zelioren eta [[Eskilino|Eskilinoaren]] artean); [[Julio Zesar]] ''[[pontifex maximus]]'' izan baino lehen, Suburan bizi zen, baita [[Luzio Kornelio Sila|Sila]]<ref>Plut. ''Sull''. 1.</ref> eta [[Zesar Augusto|Augusto]]<ref>Suet. ''Aug''. 72.</ref> zenbait momentutan ere.
Jakina da aurrerapen teknologikorik gabe hiri batek ezin diola biztanleriaren tamainari eutsi. Erromatarrek berrikuntza egin zuten ingeniaritza hidraulikoan eta zibilean: airearen, uraren eta animalien indarra, egurra, hormigoia eta masa-ekoizpena bikain erabiliz. Ondasunen estandarizazioan, banaketan, espezializazioan eta nekazaritza-teknologien garapenean maisuak izan ziren. Aurrerapen horiek guztiek ekoizpena eta ekonomia garatu zituzten hainbat mendetan<ref>Mandich, M. J., 2015, 87. or.</ref>. Hori zela eta, Erromak, Italiak eta inperioaren ekonomiak bultzaturik, hazkunde demografiko handia izan zuen.
Silaren garaitik [[Printzealdia (Antzinako Erroma)|Printzaldira]] arte, Erromako populazioa pixkanaka-pixkanaka handitu zen, eta are bizkorrago [[Antoninotar dinastia|Antoninoen]] gobernupean, hiru mendez banatutako bi estatistika-multzoek adierazten digutenez. Horren harira, Erromari buruzko bi dokumentuek (''Curiosum'' eta ''Notitia'') hiriari buruzko erreferentziak eta estatistiken laburpenak ematen dituzte. Informazio hau Augustok egindako Erromako banaketa 14 eskualdetan oinarritzen zen. Esan beharra dago dokumentu hauek K.o. IV. mendeko konpilazioak direla, Dioklezianoren azken egunetan, K.o. 305aren inguruan, edo Konstantinoren agintaldian<ref>Storey, G. R., 2002, 412. or.</ref>.
Txosten horiek erromatar ''vici''en errolda bat ematen dute, hau da, mugakide ziren kaleek elkarren artean banatzen zituzten hamalau barrutietako auzoena<ref>Suet. ''Aug''. 30.</ref>. Augustok administrazio berezi bat eman zion ''vicus'' bakoitzari, ''magister'' batek zuzenduta eta [[Larak|lare]] aldare batek mugaturik kaleen gurutzetan. Banaketa horren ondoren, [[Vespasiano|Vespasianok]] eta [[Tito|Titok]], Erroma 265 ''vici''tan zatitu zuten<ref>Carcopino, J., 2004, 38. or.</ref>. Augustok hasitako Erromaren plangintzak etxebizitza bloke izugarri eta neurrigabeak ugaritu zituen.
Erroman biztanleria-dentsitatea asko aldatzen zen haranaren hondoan edo muinoen magalean bizitzearen arabera. Yavetzek kalkulatu zuenez, Erromak 1.000.000 biztanle bazituen, ''domus''etan (esklaboak barne) 200.000 eta 300.000 pertsona artean biziko ziren, eta gainerako 700.000-800.000 pertsonen etxebizitzak intsulak edo bestelako ostatuak izango ziren<ref>Yavetz, Z., 1958, 504. or.</ref>.
Palatinotik, [[Julio-klaudiotar dinastia|Julio-Klaudiotar]] aldiko enperadoreek dentsitate gutxiagoko eremuetara zabaldu zituzten beren jabetzak ''horti''<ref group="oh">''Hortus'' hitza, hasiera batean, hiritik kanpoko baratzeak izendatzeko erabili bazen ere, K.a. I. mendean honela deitzen zitzaien luxuzko bizilekuei, eta egoitza horiek landa-ingurune bat eskaintzen zieten jabeei Erromatik hurbil.</ref> izenekoak sortzeko, baina, batzuetan, aristokraziari lurrak kentzen zizkioten zilegiak ez ziren moduak erabiliz.
[[Neron|Neronek]] ''Domus Transitoria'' eta ''[[Domus Aurea]]'' Eskilinoko ''horti'' jauregiarekin konbinatu nahi izan zituen. Asmo handiko proiektu horrek landa- eta hiri-elementuak integratuko zituen luxuzko konplexu artifizial batean. [[Flaviotar dinastia|Flaviotarren]] jauregia, aldiz, [[Palatino|Palatinoan]] eraiki zen berriro<ref>Patterson, J. R., 2000, 260. or.</ref>.
Gainpopulaziorekin loturik etxebizitza falta zegoen. Biztanleriaren estraturik baxuenak, [[Patrizioak|''patrizioe''n]] adina baliabide ekonomikorik ez zutenez, zorionekoenak etxe-blokeetako gela txikietan (''insulae'') pilatuta bizitzearekin konformatzen ziren, zeinen eraikuntza-kalitatea ideala izatetik oso urrun baitzegoen. Dena den, egoera okerragoa zen baliabide ekonomikorik ez zutenentzat, arkupeen azpiko eraikuntza inprobisatuetan (''ergasteria'') edo mausoleoetan aterpea bilatu behar zutelako, azken hauek ''[[pater familias]]''en baimenarekin eta gainbegiratzearekin.
Erromako egoitzen prezioaren etengabeko igoera justifikatzeko ustezko arrazoietako bat izango zen seiehun senatari erromatarrek beren aberastasunen zati bat Italiako higiezinetan eta lurretan inbertitzeko zuten betebeharra, ziurrenik Erromako senatuko bileretan haien presentzia bermatzeko<ref>Bruun, C., 2015, 477. or.</ref>. [[Trajano|Trajanoren]] garaian, esaterako, senatariek beren ondasunen herena inbertitu behar izan zuten Italiako lurretan<ref>Plin. ''Ep''. 6.19.4.</ref>; Marko Aurelioren agindupean, ordea, eskakizuna laurden batera murriztu zen<ref>SHA ''M. Ant.'' 11.8</ref>.
Espekulazioaren ondorioz, aberatsek etxeak eta ''domus''ak erosten zituzten bitartean, pobre asko kale gorrian bizi ziren. Martzialek egoera hau salatu zuen epigrama batean:
{{esaera2|''Jauregi bat duzu Eskilino muinoan, eta beste jauregi bat Diana muinoan; eta beste batek bere burua altxatzen du Patrizioen eremuan<ref group="oh">Servio Tuliok patrizioei emandako zatia, Eskilino muinotik ez oso urruti.</ref>. Zure bizileku batetik Zibele alargunaren tenplua ikusten duzu, beste batetik Vestarena; beste batzuetatik Kapitolio zaharra eta berria begiratzen dituzu. Esadazu non aurki eta bila zaitzaket: nonahi bizi den gizon bat, Maximus, ez da inon bizi''<ref>Mart. ''Ep'' 7.73.</ref>.|}}Martzialek erromatar superpopulazioa eta hiri-giroa ikuspegi materialista batetik irudikatu zuen, non ohikoak baitziren sexu-eszenak, literatura-giroa, klientelismoa eta finantzak. Horregatik, Martzialen idatziak oso garrantzitsuak dira erreferentzia topografikoen dentsitatea zehazteko<ref>Roman, L., 2010, 90. or.</ref>.
Gertuko Ostia hiriak adibide gisa balio dezake inguruko Erromako etxebizitza arazoa azaltzeko. Aipatutako biztanleriaren %90 bere dendetan (''tabernae'') bizi zen, intsuletako logeletan, ostatuetan (''hospitia, stabularia, capponae, deversoria''), edo zuzenean kale gorrian (arkupeak, gangak, zubiak edo eskailerak)<ref>Briones Dieste, V., 2018, 72. or.</ref>.
Giza jarduerak sortutako hondakin solidoek eta likidoek eragindako kutsaduraz gain, kutsadura akustikoa nabaria zen, jarduera ekonomikoaren zalapartak eta kalez kale ibiltzeak eragiten zituztenak. Horiek guztiek eragin zuzena izango zuten erromatarren osasunean.
== Auzoak ==
Erromatarrak adituak ziren konkistatutako herriak eta tokiak zenbatzen, neurtzen eta haietan hirigintza planak ezartzen. Horregatik, hiriak zonifikatu zituzten, eta Erroma hiriari zegokionez, zenbait muga zituen, adibidez, fisikoak, erritualak, ekonomikoak eta juridikoak.
Erromatarren mugarik nagusiena hiriko perimetroarena zen, hots, ''[[pomerium]]''arena<ref group="oh">''Pomerium'' edo ''pomoerium (''latinezko ''postmoerium'' hitzetik: harresiaren ostean) Erroma hiriko muga sakratua zen. Legez, Erroma bakarrik ''pomerium'' barruan zegoen, beraz, kanpoaldeko Erromari zegozkion lurrak ez ziren Erroma.</ref><ref>Carcopino, J., 2004, 23. or.</ref>, zeinak berriki aipatutako lau kategoriak biltzen baitzituen. Zonifikazioak zirela medio, zenbait talde hiritik kanporatu ziren, hala nola, erlijio batzuen kideak, talde etnikoak edo zenbait lanbidetakoak<ref>McGinn, T. A., 2004, 140. or.</ref>.
Erromako jende gehiena osasungarritasun gutxiagoko auzoetan pilatzen zen zazpi muinoen oinetan. Alde horietan, bizi-egoera kaskarrenen artean, prostituzioa ohiko jarduera zen, eta mota guztien artean kalekoa hedatuena zen, zinegotziek araututa bazuten ere. Jarduera horren tokirik aipagarrienak ziren ''vicus Tuscus''; etruriar auzoa (hiriko auzorik jendetsuenetako bat), eta ''vicus Turarius'', Suburarako bidean zegoena<ref>Torregaray, E., 2011, 10. or.</ref>, hots, burdelen auzo tradizionala. Subura, [[Viminal]]<nowiki/>eko, Eskilinoko eta Palatinoko muinoen oinetan kokaturik zegoen. Hala ere, putetxeen presentzia ez zen auzo pobreenetara mugatzen, Erromatar Foroan bertan burdelen ebidentzia ez baita baztertzekoa; Titoren arkutik gertu, ''Via'' ''Sacra''n, putetxe bat zegoen. Era berean, azpimarratzekoa da ''cauponae'' izenekoetan, ostalaritzaz gain, prostituzioarekin lotutako beste zerbitzu batzuk ere eskaintzen zituztela<ref>McGinn, T. A., 2004, 247. or</ref>.
Subura Erromako auzo zabalena eta jendeztatuena zen. ''Murus terreus'' azpian kokatua, Karinaeko<ref>Varro ''Ling.'' 5.48.2-3.</ref> eta Kirinaleko magalean zehar hedatzen zen Viminal eta Eskilino muinoetaraino<ref>Richardson, L., jr., 1992, 373. or. </ref>. Suburako bizilagunak, beste auzoetako monumentuz eta zerbitzu publikoez inguraturik egon arren, egoera tamalgarrietan bizi ziren<ref>Platner, B. S., 1929, 500-501. or.</ref>. K.o. II. mendearen hasieran. Juvenalek satira erabili zuen [[Cloaca Maxima]] estoldarik itogarriena zela salatzeko, bereziki Suburatik igarotzean. Haren arabera aingirak estolda honetatik Suburaraino igotzen ziren. Gainera, estolda auzo horretan, hondakinen pilaketa puntu garrantzitsu bat zen, hiri osoko nazkagarriena. Poetaren arabera, bertan bukatzen ziren ardo merkearen kontsumo handiaren ondoriozko isurketak, baita auzoan kontsumitutako janari txarraren ondorengo gorotzak ere<ref>Juv. 5.106.</ref>. Bestalde, Suburako etxebizitzen bizigarritasun-egoera txarrak zirela eta, bertatik izurriteak erraz hedatzen ziren baita Erromako beste auzoetatik ere. Bada, heldutasunera iristeko, suburatarrek immunitate-sistema sendoa izan behar zuten<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 4.3.</ref>.
[[File:Roma, via Tor de' Conti e muro della Suburra nel 1880.jpg|thumb|300px|<center>Erroma, ''Tor Conti''ren bidea eta Suburako harresia 1880an</center>]]
Bailararen behealdea K.a. 46. urtean hartu zuen lehenik Zesarren foroak, Kapitolioko muinoaren ekialdeko oinetan, eta, ondoren, Augustoko foroa K.a. 2. urtean jarri zen. Koliseoren ondoan, beste eraikin batzuk altxatu ziren, esaterako, [[Bakearen Templua (Cardiff)|Bakearen tenplua]] K.o. 75ean; Nervaren foroa K.o. 97an, eta azkenik, Trajanoren foroa, K.o. 112. urtean. Augustoren garaian, harresi bat eraiki zen gune monumental hauek Subura etxebizitzetatik maiz sortzen ziren suteetatik babesteko<ref group="oh">Gaur egun dirauen harresia da.</ref>.
Augustok, inperioaren mugak ziurtatu eta ordura arte ezezaguna zen bake garaia inauguratu ondoren, Janoren tenplua handikiro itxi zuen. Bakearen ondorioetako bat izan zen Erroma Servio Tulioren harresietatik kanpo hedatzea. Bi garapen-eremu nagusiak ziren Marteren zelaia eta, Tiber ibaiaren beste aldea, ''Transtiberinum''. Erromaren hedapen izugarriaren ondorioetako bat Augustok, K.o. 7an, Erroma hamalau eskualde administratibotan (''regiones'') banatzea izan zen, Erroma errepublikarraren lau eskualdeen ordez<ref group="oh">Errepublikan lau eskualde zeuden ''pomerium''aren barruan: ''Suburana, Esquilina, Collina'' eta ''Palatina.''</ref><ref>Varro ''Ling''. 5.45.3.</ref>.
Tiber ibaiaren ezkerraldean 13 eskualde zeuden, baina eskuinaldean bakarrik ''Transtiberinum'' izenekoa. Lehenengo bost eskualdeak harresien barruan zeuden, baina beste bost batzuek azaleraren erdia ''pomerium''aren barruan zuten eta beste erdia kanpoan. Alabaina, ''Eskilino, Via Lata, Circo Faminius'' eta ''Transtiberinum'' izenekoak, ''pomerium''etik kanpo geratu ziren.
Lehen eskualdea, ''[[Porta Capena]]'' izenekoa, kanpoaldean zegoen baina garai hartan hiriaren erdigunea bihurtu zen. K.o. 274an, [[Aureliano|Aurelianok]] ia 19 kilometroko harresia eraiki zuen germaniar inbasioen aurka babesteko, baina Augustoren eskualde batzuk kanpoan utzi zituen. Asmoa ez zen hiriko perimetro osoa inguratzea, baizik eta puntu estrategiko nagusiak elkarren artean lotzea, ''pomerium'' berri honetan, akueduktuak bezalako aurreko eraikuntzak aprobetxatuz<ref>Carcopino J., 2004, 24-25. or.</ref>.
Neronen erregealdian izandako sutearen ondoren eraikitako Erromak kale lerrokatuak eta erregularrak zituen, etorbide zabalekin. Etxeen altuera murriztu eta haien artean espazio irekiak sortu zituzten. Aldi berean, intsulen aurreko aldeari arkupeak atxiki zizkieten suteen aurkako babes gisa<ref>Tac. ''Ann''. 15.43.1.</ref>.
Harrigarria da [[Romulo eta Remo|Romulok]] sortutako hiriaren bilakaera ikustea, hasieran 3 ate besterik ez zituen ere, [[Vespasiano|Vespasianoren]] garaian Erromako zazpi muinoak inguratzen zituzten harresien zirkunferentzia 21 kilometrokoa zen. Edonola ere, Augustoren hamalau barrutiko banaketari eutsi zioten, guztira 265 gurutze-biderekin. Plinio Zaharrak zioenez, munduan ez zegoen tamainaz aldera zitekeen beste hiririk<ref>Plin. ''HN'' 3.9.66-67.</ref>.
Vespasianok interesa izan zuen hiriko alderdi administratiboari eta praktikoari buruz, Augustoren garaitik Erromako lehen errolda sistematikoa egin baitzuen. Erroldaren emaitzak Bakearen Tenpluko artxibo batean gorde omen zituzten<ref>Roman, L., 2010, 92. or.</ref>.
Erromako biztanleria kongestioa arintzeko beste saiakera bat egin zen K.o. hirugarren mendean. Handik aurrera, hiriko erdigunean eta foro errepublikarraren inguruan merkataritza-espazio metaketa pixkanaka desagertuz joan zen, hiriko beste gune batzuetara lekualdatu baitzen. Hala, hainbat merkatu sortu ziren, ''macellum Liviae, macellum Augusti'' (Zelio muinoan), Eskilinoko ''macellum''a, ''Macellum magnum'' edo Trajanoren merkatua, besteak beste<ref>Espinosa, M., 2015, 61. or.</ref>.
Gutxiengo etnikoek, euren jatorriaren arabera auzo bat edo beste aukeratzen zuten bizilekua finkatzeko. Horrela, jakina da [[Erromatar Errepublika|Errepublikaren]] amaieran Erromako judu gehienak Suburan bizi zirela, baina Augustoren garaian, ''Transtiberinum''eko (''Regio XIV'') barruti berrira aldatzea erabaki zuten. Barruti hori juduen eta nazionalitate bereko beste etorkin batzuen kokaleku nagusia bihurtu zen.
Inperioaren amaieran, judu-komunitateak Erromako hegoaldean (''Regio I'') eta hiriaren ekialdean (''Regio VI'') sakabanatuta zeuden. Kasu askotan, juduak kristau taldeen eremu berean bizi ziren, maiz ''tituli'' edo otoitz-etxeen inguruan kontzentraturik<ref>Rocca, S., 2019, 437. or.</ref>. Juduen asentamendua bi alditan garatu zen nagusiki, K.o. I. mendearen hasieran, Augustoren eta Julio-Klaudiar leinuaren agintaldian, eta K.o. III. eta IV. mendeetan. Hala ere, Erromako komunitate juduak ez zituen 10.000 pertsona baino gehiago lortu K.o. II. mendearen hasieran, nahiko txikia ekialdeko komunitate juduekin alderatuz gero, batez ere Egiptoko Alexandriarekin eta Asia Txikiko hainbat elkarterekin. Bestela, Erromako juduen lehen gainbehera demografikoa Antoninoren izurritearen ondorioz gertatu zen, ondoko komunitateei jazo zitzaien moduan<ref>Ibid. 458. or.</ref>.
Oro har, Kirinal eta Suburako auzo txiroetan erromatar plebea bizi zen, eta biztanleriaren dentsitatea 58.000 biztanle/km<sup>2</sup> ingurukoa zela kalkulatzen da<ref>Le Roux, P., 2015, 117. or.</ref>. Erromatar txiroen etxeen iraunkortasun faltak eta antzinatean hiria suntsitu zuten sute ugariek asko zaildu dute herri-etxebizitza asko identifikatzea; hala ere, K.a. I. mendearen amaieran eta K.o. II. mendean, elitearenak ez ziren etxebizitzen eremuak identifikatu dira Erroman. adibide interesgarri bat Piazza Celimontanako indusketetan aurkitutako intsula bloke multzoa da, sute handiaren ondoren sortua. Era berean, Kirinalaren mendebaldeko magalean eta Via Latan etxebizitzen hedapen handia izan zela dirudi. Severotarren agintaldian, K.o. III. mendearen hasieran, kasu batzuetan, ''domus'' tradizionalak intsula bihurtu ziren. Seguru asko, ''atrium''en egindako azpizatiketetan familia-talde desberdinak sartuz<ref>Patterson, J. R., 1992, 204. or.</ref>.
== Kaleetako osasungarritasuna ==
Erromako immigrazio masiboak masifikazioa, etxebizitza estandarrak, ur kutsatuak eta hondakin-pilaketak sortu zituen. Erromatar gehienak biztanleria-dentsitate handiko eremuetan bizi ziren, non zaborrak, zikinkeriak, gorotzak eta ur kutsatuak, kate trofiko edo parasitoak sortzen baitzituzten, azken ostalari gisa pertsonak, etxeko haragijaleak, karraskariak eta hegaztiak zituztela. Eraikuntza-material organikoak, porotsuak edo zuntzezkoak ere intsektuentzako eta karraskarientzako kokaleku onak izaten ziren<ref>Briones Dieste, V., 2022, 1. or.</ref>.
Erroman hilkortasuna, immigrazio handiarekin lotutakoa, Italiako beste leku batzuetan baino handiagoa izan zen, eta horrek, azkenean, gainbehera demografikoa eragin zuen. Murrizketa horiek gertatzen dira heriotza-kopurua jaiotza-kopurua baino handiagoa denean, ez tokiko biztanleria patogeno-talde guztiz desberdin baten eraginpean egon delako, baizik eta haien eraginpean maizago dagoelako. Erromaren tamaina zela eta, gaixotasun batzuk endemiko bihurtu ziren epidemikoak izan beharrean; elgorriak, esaterako, milioi erdi inguru biztanle behar ditu endemiko bihurtzeko, baztangak, tuberkulosiak eta paperak, berriz, ehun mila biztanle<ref><nowiki>https://thebiologynotes.com/endemic-diseases/</nowiki> 2023.04.14an kontsultaturik.</ref>.
Erromatarrak kutsatzeko arriskuan zeuden etengabe, baina landa-eremuko biztanleak gaixotasun bat landetara zabaltzen zenean bakarrik zeuden arriskuan<ref>Morley, N., 2005, 196-197. or.</ref>. Osasunaren gaia jorratzen zuten egile erromatar gehienek onartzen zuten landa eremuan bizitzea hirian baino osasuntsuagoa zela, beraz, irtenbidea herrialdera joatea zen<ref>Col. ''Rust.'' 1 pr. 15-19.</ref>. Zentzu horretan, elitearen ohitura izaten zen, udako hilabete beroetan, ''salubritas'' bila hiritik kanpo joatea, aldirietako landetxe batera edo Napoliko badiara<ref>Sen. ''Ep''. 104.1.4.</ref>. Zeltsok Erromaren osasungaitza nabaritu zuen, eta bizilekuaren arabera bizilagun bat ahuldu zitekeela gaineratu zuen<ref>Celsus ''Med.'' 1.2.1.</ref>.
Bestalde, Vitruviok bere ekarpen teorikoak ere egin zituen hiri osasuntsuago bat sortzeko, eta gaixotasunaren kausak kontuan hartuta, arkitektoek, haiek konpontzen, lagun zitzakeen moduak azaldu zituen. Bere ustez, arkitekto idealak medikuntzaz jakin beharko luke, beste zientzietako ezagutzak izateaz gain. Gaixotasunaren kausa gorputzeko elementuen desoreka izanik, gehiegizko beroa edo hotza, hezetasuna edo lehortasuna dela eta, arkitektoaren zeregin nagusia leku egokia aukeratzea eta eraikinak antolatzea zen, haize kaltegarrien ondorioak murrizteko. Azkenik, edateko uraren hornidura ugaria ziurtatu behar zuen<ref>Vitruv. 1.1.3, 8. proem. 3.</ref>. Arkitekturazko ideia horiek pentsatuta zeuden hiri edo eraikin berrietarako, tamalez, oso zaila izan zen gainpopulatutako Erroman abian jartzea.
Erromak zenbait parke zituen, hala nola Mezenasena edo inperialak, berdegune horiek luxu aristokratiko edo inperialarekin lotu baziren ere, hiria parke pribatu bihurtzeko haien ahaleginean<ref>Suet. ''Ner''. 31.</ref>. Litekeena da bertako landarediaren eraginak hiriko bizi-kalitatea hobetzea bertako biztanle batzuentzat, baina ez dirudi eragin handirik izango zuenik biztanleria osoaren heriotza-tasaren jaitsieran.
Frontinok, bere aldetik, adierazi zuen hiriko osasungarritasun-arazoetarako irtenbide bat edateko uraren hornidura-emariaren bolumena handitzea izango zela, akueduktu berriak eraikiz baita hiritarren ur-bereganatze kentzea ere, gauez eta egunez iturri publikoen funtzionamendua eragozten zutelako<ref>Frontin. ''Aq''. 103-104.</ref>. Gainera, horrek hiriko airea hobetuko luke. {{esaera2|''Gaur egun garbitasunaren itxura guztiz freskoa eta aire garbiagoa dago; desagertu dira klima ez-osasungarriaren arrazoiak, askotan gure hiriari ospe txarra eman diotenak''<ref>Frontin. ''Aq''. 88.3.2.</ref>.|}}
Eraikin publikoez, ur-garraioaz eta estolderiaz hiriko gobernua arduratzen zen, baina Erromako kaleen garbiketa eta haien egoera ona edilen ardura zen<ref group="oh">Legeak, gainera, herritarrei eskatzen zien, zigorpean, eraikinen fatxadak ez ezik, euren jabetzaren aurretiko bide publikoaren zatia ere garbi edukitzea.</ref>, batez ere drainatze, konponketa eta zoladura<ref>''Tab. Hera. Lex Jul.'' 20-23'';'' 25-28.</ref>. Pixka bat lehenago, Julio Zesarrek lege zorrotzak onartu zituen kaleetako zikinkeria kontrolatzeko, baina efektu eskasarekin<ref>Carcopino, J., 2004: 56-57. or.</ref>. Halaber, etxebizitzen zaramarako, abandonaturiko animalien eta gizakien gorputzerako bazegoen gaueko garraio-zerbitzu bat.
Behin Neronek, zaborra kaleetan pilaturik ikusirik, Vespasiano zinegotziari lezio bat eman nahi izan zion, eta bere soldaduei agindu zien togaren aurrealdea lokatzez zikin ziezaiotela. Une horretan ez zion aparteko garrantzirik eman egoerari, eta Vespasianok boterea hartu zuenean, Neronek abandonatutako hiria hobetzeko jainkozko esku-hartze gisa interpretatu zuen kasua<ref>Cass. Dio 59.12.3; Suet. ''Vesp''. 5.3.</ref>.
Hala ere, enperadoreen jarduerak lehendik zeuden zerbitzuak mantentzera mugatzen ziren neurri handi batean. Baliteke eskala handiko hiri-berritzea Zesarren eta Neronen tankerako megalomanoekin lotzen zelako, baina Erromako topografiak ere egin zitezkeen erreformei muga ezarri zien<ref>Suet. ''Ner.'' 16.38.</ref>.
Hiri-komisarioen (''curatores urbium'') ardura zen hiriko bideak zaintzea, zolatzea, ibaiek eraikinei kalterik ez egitea, eta behar ziren lekuetan zubiak egotea. Era berean, ikuskatu behar zituzten horma pribatuak, edo etxeari erantsitako beste edozein motatakoak, bidea ez inbaditzeko. Eraikinaren jabeek konpondu eta aldatu beharko lukete, zigorpean<ref>Pap. ''Dig''. 43.10.1.</ref>.
Erroman jakitun ziren kaleen garbitasunak eta estolden egoera onak biztanleriaren osasunarekin zuten harremana. Beraz, pretoreen ardura zen estolden garbiketa eta konponketa, estolderiako zikinkeria izurrite eta hondamenaren kausa baitzen<ref>Ulp. ''Dig''. 43.23.1.1.</ref>.
Bestalde, bide publikoari erasan ziezaiokeen obra baten egileak, hura amaitzean, jatorrizko egoeran utzi behar zuen<ref>Ulp. ''Dig''. 43.11.1.1.</ref>. Nahiz eta erromatar legeak bide publikoan egindako obrek drainatze egokia izatera behartu, ez zegoen autoritatera joaterik ur geldiek eragindako usain txarrengatik<ref>Ulp. ''Dig''. 43.8.2.29.</ref>.
Objektuak bide publikora botatzea (''effusis vel deiectis'') legeak zigortzen zuen, baina horrek kalteak edo galerak konpontzeari garrantzia handiagoa ematen zion kaleak garbi izateari baino. Labeon juristak legea gauez aplikatzen ez zela argudiatu bazuen ere, Pablok adierazi zuen bazirela jendea gauez joaten zen lekuak<ref>Paul. ''Dig''. 9.3.6.1.</ref> .
Erromak hondakinak ezabatzeko arazo itzela zuen saneamendu sistema eskas eta desegokia zelako, eta horrek elikagaiak eta ura kutsatzeko arriskua zuen. Aitzitik, nekazariek bazuten etxetik kanpo hauek metatzeko lekua, soroetan zabaldu aurretik. Varronek komunen eta gorotz-hobien kokapen ezin hobeari buruzko xehetasun handiak eman zituen, gizakiek eta animaliek ur-iturri bereiziak izan behar zituztela gomendatuz<ref>Varro. ''Rust.'' 1.11.2; 1.13.4.</ref>. Nekazariek malaria jasateko aukera gutxiago zuten haien animaliak eraikin bereizietan mantentzen zituztenean, eltxoak animalietan kontzentratzen direlako, baina hiritarrek ez zuten babes hori.
Erroman hiltegirik ez zegoenez, zegokien merkatuan (''boarium''<ref group="oh">Abelgorri-merkatua.</ref>'', suarium''<ref group="oh">Txerri-merkatua.</ref>) abereak erosi ondoren, bizirik eraman behar zituzten harategira, bidean ebakuatu eta pixa egiten zuten bitartean. Han saltzen zituzten sakrifikatuak eta zatikatuak izan ondoren, baina animalien hondakinak kalera botatzen zituzten.
Iturri klasikoek adierazten dutenez, ez zen batere erraza kale estuetan zamatutako animaliak gidatzea. Horregatik, nahiko usuak ziren haiek edo garraiatutako kargak oinezkoen gainera erortzearen ondoriozko istripuak<ref>Alfen''. Dig''. 9.2.52.2-3; Ulp. ''Dig.'' 9.2.27.33.</ref>.
[[File:Map of downtown Rome during the Roman Empire large-annotated.jpg|thumb|300px|<center>Cloaca Maxima Erromatar Inperioan, gorriz markatutakoa</center>]]
Antzinako Erroman, hiriko osasungarritasunari eragiten zion animalia asko bizi ziren<ref>McCormick, M., 2003, 8. or.</ref>. Etxeetan txakurrak eta katuak ugariak ziren; etxeko txakurrek intsulen eta ''domus''en ateak zaintzen zituzten, baina kaleko txakurrak, zurratzaileek larruagatik ehizatzen zituzten. Horretaz gain, behartsuek txakurkia jaten zuten, jakin gabe kiste hedatidikoez kutsatuta izateko modu bat zela<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.</ref>. Martzialen esanetan, etxeak zaintzen zituzten txakurrek, gorotzak egiteaz gain, janari-hondarrak eta giza kakak jaten zituzten<ref>Mart. ''Ep''. 1.83; 12.48.8.</ref>.
Etxeko haragijaleek kutsatutako gaixotasunak (ekinokosia, amorrua...) ugariak ziren. Ektoparasitosi hutsalak, hala nola sarna edo zizareak, ohikoak ziren, baina bektoreek transmititutako gaixotasunak ere ezin ziren falta (izurria eta tifusa). Zakurrek edo beleek sarraskia jaten zuten Tiber ibaira edo zaborretan botatako gorputzetatik<ref>Briones Dieste, V., 2022, 1. or.</ref>.
Erroma hiriak arratoi arazo handirik ez izateak azal dezake izurrite bubonikorik ez egotea Justinianoren garaira arte. Zizeronek ere ez zituen karraskari horiek aipatzen etxe batean bizilagun ez desiragarritzat, baina sugeei erreferentzia egin zien<ref>Cic''. Off.'' 3.54.1.</ref>.
Erromatar hirietan, estolden eta komunen helburua ez zen patogenoen transmisioa gelditzea, gaur egun bezala; logikoa denez, mikroorganismoen kontzeptua artean ez zen ulertzen garai horretan. Aitzitik, litekeena da estolderia eta komunak eraikitzea kirats eta hondakinak publikoaren ikuspegitik ezabatzeko<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 66. or</ref>.
== Merkatuak ==
Erromatarrek hiri-espazioa merkaturatu zuten: hiri oparoagoa bihurtu ahala, merkataritza-guneak handitu eta egonkor bihurtu ziren. Dendak (''tabernae''), elikagai azokak (''macella''), biltegiak (''horrea'')<ref>''ILS'' 5910</ref> eta beste eraikuntza mota batzuk susperraldi ekonomikoaren adierazleak ziren, baita gero eta landuagoko garraio eta lehorreratze-azpiegiturak ere<ref>Flohr, M., 2020, 7. or.</ref>.
Trajanok, uholdeak saihesteko eta Erromaren hornidura ziurtatzeko, Ostian portu berri bat eraiki zuen, Tiberreko kaiak zabaldu zituen, baita bere foroari atxikitako merkatuak ere<ref>Patterson, J. R., 1992, 213. or.</ref>.
Erromaren oinarrizko elikagai gehienak ibaiz eta itsasoz ekartzen ziren, hiritik gertuko ekoizleek ez baitziren gai hiriko beharrak asetzeko. Tiberren zehar, gizonek eta idiek salgaiak garraiatzen zituzten, eta azken garraiorako, erromatar kaietatik biltegietara, milaka langile libre eta kontratatuen indarra erabiltzen zuten<ref>Erdkamp, P., 2013, 270. or.</ref>.
''Macellum'' terminoak Erromako eraikin mota bati egiten zion erreferentzia, hots, hornidura-merkatuari<ref group="oh">''Macellum'' elikagaien merkatua zen, non haragia, arraina edo inportatutako beste produktu exotiko batzuk aurki baitzitezkeen. Egitura angeluzuzena izan ohi zuen, arkupeez inguratutako esparru itxia, eta taberna ilarak zituena.</ref><ref>''ILS'' 9432</ref>. Merkatu mota hura ohikoa zen Italian zein probintzietan. Egitura angelu zuzenekoa, eta haren patio nagusia ate eta burdin itxitura batek inguratzen zuten. Erromako merkaturik ezagunenak honako hauek ziren: Zelio muinoko ''Macellum Liviae''<ref>''LTUR'' 3.73. or.</ref>'', Macellum Augusti,'' Eskilinoko ''macellum''a, ''Macellum Magnum'' edo Trajanoren ''macellum''a.
Aipatutakoez gain, Erroman baziren produktu espezifikoen salmenta biltzen zuten beste merkatu batzuk, hala nola ''Forum boarium''a<ref>''ILS'' 426.</ref>, ganaduaren merkataritzari eskainia, Palatino muinoaren eta Tiber ibaiaren artean; ''Forum holitolium''a, belar eta barazkien merkataritzari eskainitakoa, Kapitolioko muinoaren eta [[Serviar Harresiak|Serviar harresi]]<nowiki/>en artean; ''Forum piscarium''a, arrain merkataritzari eskainia, Kapitolioaren eta Tiberren artean, egungo Erromako Ghettoaren eremuan; ''Forum suarium''a<ref>''ILS'' 722.</ref>, txerri-merkataritzari eskainia, [[Marteren Zelaia (Erroma)|Marte Zelaia]]<nowiki/>ren iparraldeko hiri-kohorteen kuartelaren ondoan; ''Forum vinarium''a<ref>''ILS'' 6168.</ref>, ardoaren merkataritzari eskainia, gaur egun ''quartiere'' ''Testaccio''ren eremuan, Aventino muinoaren eta Tiberren artean. Beste merkatu batzuk ezagutzen ziren baina identifikaezinak dira, gune bakoitzaren funtzioari buruzko informazio zehatza falta zaigulako<ref>Richardson, L. Jr., 1992, 101, 159-164. or.</ref>. Ospe txarreko beste merkatu bat Suburakoa zen. Izan ere, Porfirioren hitzetan, arratsaldeetan bakarrik irekitzen zen, eta han saltzen zen goizean Erroman lapurtutakoa<ref>Porph. 7.113.1-2.</ref>.
''Taberna''k, merkatuetako eta kaleko saltoki iraunkorrak ziren, baina kaleko posturik gabeko saltzaileak nonahi ugaritzen ziren Domizianok praktika hori debekatu zuen arte, beharbada dendariek lehiakortasun ilegalez kexatu zirelako. Gainera, saltzaile horiek ez zuten ezartzen ziren espazioa garbi uzteko ardura, legeak beste establezimendu batzuen jabeei agintzen zien bezala, zeinek kalea garbitu behar baitzuten beren eraikinen aurrean<ref>Mart. ''Ep.'' 7.61.1-10; ''Tab. Her., Lex Iul.'' 53.</ref>.
Merkatu-saltzaileek (''macellarius''<ref>Col. ''Rust.'' 11.ca.9.1.</ref>'', propola''<ref>Plaut. ''Aul''. 512.</ref>), libreek edo esklaboek, negozioa beren kabuz edo errentan izan zezaketen. Merkatu eta hirietako saltzaile txiki horiek zerga bat (''vectigal'') ordaintzen zuten beren postua izateagatik<ref>Espinosa, M., 2015, 64. or.</ref>. Merkatariaren lanbidea, Zizeronen iritziz zikina zelako, gizartean gutxien balioztatutakoen artean zegoen, eta maisuak, arkitektoak edo medikuak, berriz, estimatuenak ziren<ref>Cic''. Off.'' 1.151.4-10.</ref>.
Hala ere, enperadoreak txikizkako merkataritzaren garrantzia ulertzean, saiatu ziren arautzen. [[Alexandro Severo]]k, adibidez, ardo, barazki, zapatari eta abarren saltzaileen elkarteak sortu zituen, beren ordezkari eta epaileekin<ref>''SHA Alex.Sev.'' 2.4.8.</ref>.
Elikagaiak kontserbatzeko sistemak mugatuak zirenez, merkatuak inguruan ekoitzitako produktu freskoez hornitzen ziren, batez ere<ref>Kron, G., 2012, 278. or.</ref>. ''Pastio villatica'' deiturikoak Erroma inguruko nekazaritza-zentroak ziren, barazkiak, etxeko hegaztiak eta baserriko animaliak ekoizten zituztenak hiriburuko merkatuetan saltzeko<ref>Purcell, N., 2007, 294. or.</ref>.
Merkatari erromatarrak bere produktu edo zerbitzura erakarri behar zituen kontsumitzaileak, lehiakideena baino hobea zela erakutsiz. Horretarako, zenbait estrategia eta metodo erabiltzen zituen bere produktuak aurkezteko. Metodoen artean, aipatzekoak dira saltokien sarreretan jarritako mosaikoak, kanpoko zein barruko errotulu edo margolanak, saltzaileek ordaindutakoa euren produktua literatura-testuetan aipatzeko eta sustatzeko. Nolanahi ere, publizitaterik onena produktuaren kalitatea zen, eta arrain saltsen eta gatzatzearen kasuan (''tituli picti''), gehien erabilitako kalitate-indizea ''flos'' terminoa zen<ref>Espinosa, M., 2015, 59. or</ref>.
Merkatuetan postu iraunkorra zuten saltzaileen artean, aipatzekoak dira, okinak, harakinak, arrain- eta barazki-saltzaileak besteak beste. Latinezko ''pistor'' hitzak ez ditu aleak ehotzea eta ogia egostea bereizten; horrek adierazten du Erromako okinek bi zerbitzuak egiten zituztela<ref>Erdkamp, P., 2013, 275. or.</ref>. Ogiari dagokionez, etxe aberatsenetan bakarrik zeukaten okin propioa. Jende arruntak azokara joan behar zuen ogia erostera<ref>Mart. ''Ep.'' 14.223.1.</ref>.
[[File:Mercati di Traiano - Roma.jpg|thumb|300px|<center>Trajanoren merkatua</center>]]
Dendak nonahi zeuden Erroman, baina ''honestiores''ek etxean egindako ogia eta beraiek ekoiztutako ardoa kontsumitu ohi zuten. Hori zela eta, Zizeronek bere aurkari politikoetako bati burla egin zion ogia eta ardoa saltzaileari erosten zizkiolako. Hala ere, kontsumitzaile aberatsek ere merkatari espezializatuei erositako produktuak sartzen zituzten sukaldean<ref>Cic''. Pis.'' 67.9.</ref>.
Haragiaren kasuan, Erroman hiltegirik ez egotean, abereak azokatik harategira bizirik eramaten zituzten, non sakrifikatzen eta zatitzen baitzituzten [[Txikizkari|txikizka]] saltzeko. Harakinek arazoak zituzten euliekin, animalien hondakinak kalera botatzen baitzituzten txakurrek eta karraskariek jan zitzaten<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.; Scobie, A., 1986, 421. or.</ref>.
Haragia ere auzoko ''taberna'' txikietan saltzen omen zen, [[Ponpeia|Ponpeian]] nabaria den moduan, eta badirudi talde zehatz batzuen artean, esaterako, soldadu erromatarren artean, oso ezaguna izan zela<ref>Corbier, M., 1989, 224. or.</ref>. Haragia jatea oso gomendagarria ere zen kirolarientzat<ref>Donahue, J. F., 2015, 89. or.</ref>.
Azterketa bioarkeologikoen arabera, eskeleto batzuen deformazioek adierazten dute dieta erromatarra pobrea zela eta haragi gutxi kontsumitzen zutelako<ref>Paine, R. et al., 2009, 206. or.; Griffin, R. et al., 2011, 542. or.</ref>. Hala ere, Peter Teminek uste du Erromatar Inperioaren hedapenak eta ondorioz garraio-kostuak murrizteak dieta zabalagoa ekarri zutela, fruta eta barazki berriekin eta haragi gehiagorekin. Bere kostu handiagatik goi mailako klaseei zuzenduta egon arren, Printzaldian aurreko edo ondorengo mendeetan baino animalia hezur gehiago aurkitu dira<ref>Temin, P., 2012, 224. or.</ref>.
Pobreek haragia jateko zuten modu bakanetako bat aberatsen afarietara joatea zen, non soberakinak jan baitzitzaketen. Kolumela K.o. I. mendeko autore betikoaren arabera, eskuzabaltasun hori ohikoagoa izan zen aurreko garaietan<ref>Col. ''Rust.'' 10.pr.1.1.</ref>.
Txakurrak ugariak ziren Erroman etxebizitzen ateak zaintzeko. Zurratzaileek larruagatik ehizatzen zituzten, eta behartsuek, berriz, kaleko txakur-haragia jateko. Hori kiste hedatidikoak hedatzeko modu erraza zen<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.</ref>.
Hainbat elementu konbinatu ziren elikagaien prezioak hain kezkagarriak izateko diru-sarrera baxuko herritarrentzat: lehenik eta behin, haien eros-ahalmena hain zen baxua, non diru-sarreren zatirik handiena elikagaietan gastatzen baitzuten; bigarrenik, soldatapeko askoren diru-sarrerak ezegonkorrak eta sasoikoak ziren, negua heldu orduko, garraiolariek eta peoiek, esaterako, lana galtzen zuten itsas trafikoa eta eraikuntza murrizten zirelako; hirugarrenik, alearen prezioa garestitzen zenean, hiritar askok ez zuten ordezko elikagairik. Nahiz eta benetako gosea eskalei eta etxerik gabekoei mugatu, jende arruntak bere horniduratik jan behar zuen gosea ez pairatzeko<ref>Erdkamp, P., 2013, 267. or.</ref>.
Merkatuetan, zorura jaurtitako hondakinez aparte, beste kutsadura-iturri bat komunetatik (''foricae'') zetorren. Eraikin publikoei atxikitako eta eserleku anitzeko instalazio horiek pribatutasuna eskaintzen zuten hiriko espazio publikoetan, hala nola kaleetan eta merkatuetan, baina kutsadura guneak izan ohi ziren<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 4.4. atala</ref>.
== Eraikuntza-arazoak eta hondakinak ==
Erroma etengabe berritzen zen, enperadoreek edo udal agintariek sustatutako obra publikoengatik edo ekimen pribatuagatik.Lan horien bidez, eraikinak birmoldatu eta beste batzuk eraiki ziren, hiri-espazio berrietan eta lehengo orubeetan, bai suteek kaltetu zituelako edo beren kalitate txarraren eraginez eraikinak behera etorri zirelako. Lan horiek guztiek eskulan handia behar zuten klimatologia oneko hilabeteetan.
Printzaldiaren hasieratik, aristokratek ezin izan zuten enperadoreekin lehian jarraitu eraikin berrietan eta monumentu tradizionalak berreraikitzen. Azkenean, enperadorea, erromatar bizitzaren beste hainbat alderditan bezala, patroi eta ongile bakarra bihurtu zen. Julio-Klaudiotar dinastiaren enperadoreek beren jauregiak Kapitolino muinoan eraiki zituzten. Neron harago joan zen bi eraiki zituelako: lehena, ''Domus Transitoria'' deitutakoa, Kapitoliotik Eskilinoraino hedatzen zen; bigarrena, ''[[Domus Aurea]]'', eraikitzeko ideia [[Erromako Sute Handia|Erromako sutea]]<nowiki/>ren ostean sortu zen, eta horretarako suteak Zelioko eta Opioko suntsitutako orubeak bereganatu zituen<ref>Suet. ''Ner.'' 31, 38.</ref>.
Bazeuden mantentze eta eraberritze lanetarako udal arduradunak zirenak. [[Dekurioi (Erromako armadako ofizial)|Dekurioiak]] eta [[magistratu]] nagusiak arduratu behar ziren kaleak, [[Areka|arekak]] eta estoldak eraikitzeaz eta zaintzeaz<ref>''Lex Col. Gen''. 77; ''Lex Flav. Mun.'' 19.</ref>. Ordaindu gabeko fakturei, amaitu gabeko lanei eta oreka gabeko udal kontuei aurre egiteko, K.o. II. mendetik aurrera, enperadoreek esku hartu zuten udal aurrekontuetan, ''curatores rei publicae'' izeneko funtzionarioak izendatuz<ref>Jacques, F., 1984, 4. or.</ref>.
Dena den, funts publikoak motz geratzen zirenean, gutxienez beste bi diru-iturri zeuden hiria mantentzen eta hobetzen laguntzeko. Lehenengoa zetorren magistratuek eraikuntza-proiektuetarako, jokoetarako (''ludi'') edo sakrifizioetarako gastatu behar zuten dirutik. Nahitaezko gastu horiei borondatezko beste diru-sarrera batzuk gehitu ohi zitzaizkien, eraikinen itxura hobetzeko edo jokoetan borrokalari gehiago sartzeko.
Bigarren diru iturria (''summa honoraria)'' magistratuek kargua hartu aurretik inbertitu beharreko dirua zen. ''Ob honorem'' ordainketa hori ez zitzaion aurrekontu publiko orokorrari gehitzen: hautetsiek onura publikoko helburu zehatzetarako erabil zezaketen, hauteskunde kanpainan (''pollicitatio'') agindu bezala, beti ere, kargurako hautatuak izateko ohorea (''honos'') lortzen bazuten.
Erromako geruza sozial gorenek, enperadoreak, elite inperialak (senatariek eta zaldunek, gehi [[liberto]] inperial kopuru txiki batek) eta tokiko handikiek [[Mezenasgo|mezenasgoaren]] bidez ''(evergetismo'') lagundu zuten. Inskripzioek adierazten dutenez, bertako eliteko kideak izan ziren ekarpen garrantzitsuenak egin zituztenak gizarte aitorpena lortzeko, egindako lanaren ondoan jarritako plaka batean mezenasen izena inskribatuz.
Eraikuntza-lanen datu epigrafikoek adierazten duten moduan, funts publikoek azpiegiturak (kaleak, ur-hornidura, estolderia), eraikin publikoak eta gotorlekuak finantzatu zituzten. Baina era guztietako eraikinen eraikuntza, zaharberritze edo dekorazioa ordaintzeko tokiko elitearen ekarpen ekonomikoak iragartzen dituzten inskripzio guztiak aztertuz gero, funts pribatuekin finantzatutako eraikuntzen kopurua esanguratsua izan behar zen<ref>Horster, M., 2014, 525-531. or.</ref>.
Etxebizitza xumeei zegokienez, han erabilitako materialak kalitate eskasekoak izateaz gain (adobea, adreilua, kereta, [[Txilar zuri|txilar]] edo kanabera-sabaiak), karraskarien eta bizkarroien babesleku ere izan zitezkeen<ref>Briones Dieste, V., 2018, 72. or.</ref>. Etxe batek behar adinako kalitatea izan dezan, materialak xehetasunez aukeratu behar ziren. Harriei buruz, Pliniok adierazi zuen nola eta noiz atera harrobitik, eta haietatik zein erabil zitezkeen eraikuntzan:
{{esaera2|''Harriaren izaera zalantzan dagoenean, neurri egokia da udan harrobitik ateratzea, eta urte pare bat igaro baino lehen eraikitzeko ez erabiltzea, bitartean eguraldiak ongi onduta utziz. Kaltetutako xaflak lurpeko zimenduetarako egokiagoak direla ikusiko da, eta kalterik gabekoak, aldiz, segurtasunez erabil daitezke, aire zabalean bada ere''<ref>Plin. ''HN'' 36.50.</ref>.|}}
Kaleetan sakabanaturiko hondakin organiko eta ez-organikoen kudeaketa benetako arazoa izan zen Erromako hiriarentzat. Lehen hondakin motaren kantitatea itzela zen, inperioaren hasieran, Erromako populazioa zortziehun mila eta milioi bat biztanle artekoa zenak, berrogei eta berrogeita hamar mila kilogramo gorozki inguru sor zitzakeen egunero. Giza gorotzak estolden bidez Tiberreraino bideratu ahal izatearen arazoa zen euri-ura edo iturri publikoen soberakina ez zela nahikoa. Horri gehitu behar zitzaion erromatar hustubideek ez zutela atzera egiteko mekanismorik, uholdeen kasuan estoldetan zehar etxebizitzetan sar zitezkeen ur beltzak saihesteko, ezta gas-isuriak ere, hala nola hidrogeno sulfuroa (H<sub>2</sub>S) eta metanoa (CH<sub>4</sub>). Beraz, estolden usainaz gain, leherketak ohikoak izango zirela ondoriozta daiteke<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 3.3. atala.</ref>.
Hondarrak kalean ez uztearen debekua ekiditeko, askotan, erromatarrek gauaz baliatzen ziren leihoetatik kalera hondakin solidoak edo likidoak botatzeko. Erromatarrak arazo larri horretaz konturatu ziren, eta honela jaso zuen Ulpianok bere ''Ad edictum'' ''praetoris'' 23. liburuan:
{{esaera2|''Leihoetatik botatakoagatik kalteturen bat dagoenean, epaileak medikuei ordaindutako soldatak kalkulatuko ditu, baita tratamenduaren gainerako karguak ere''<ref>Gai. ''Dig''. 9.3.7.</ref>.|}}
Kaleetan bildutako hondakinak Erromatik kanpoko aire zabaleko lubakietan (''puticuli'') botatzen ziren. Ezagunena hiriaren ekialdean zegoen, Serviar harresien ondoan eta Eskilino atearen kanpoaldean. Eremu horretako lubaki kiratsetan, gaizkileak exekutatzen zituzten eta etxegabeen eta animalien gorpuak botatzen zituzten beste hondakin batzuekin batera<ref>Bodel, J., 2014, 178. or.</ref>. K.a. I. mendearen hasieran, Eskilinoko atearen iparraldean hobi komun horietako batzuk estali ondoren, eremua [[Trabertino|marmol trabertinoko]] harriekin (''cippi'') mugatu zuten. Harri horiek adierazten zuten debekatuta zegoela zaborra botatzea eta huraxe zela hileta-suak egin zitezkeen hiritik gertueneko puntua<ref>''CIL'' 1<sup>2 n</sup>838, 839.</ref>.
[[File:Cippus bat Luzio Sentio pretorraren ediktuarekin.jpg|thumb|250px|<center>Cippus bat Luzio Sentio pretorraren ediktuarekin. Kapitolino-Museoak</center>]]
Ondoko mugarrian, ''senatus consultum'' batek debekatu zuen zedarriek zehaztutako barruko eremuan gorpuak erretzea, lurperatzea, eta zaborra edo lurra botatzea. Zinegotziek bete behar zuten legea. Ikertzaileek diotenez, ''Pagus Montanus''ek definitutako barrutia Eskilino atearen kanpoaldeko eremuari dagokio, Venus Libitinaren santutegitik gertu.
''[[Lex Iulia Municipalis]]''ek<ref>''ILS'' 6085.</ref> edilak premiatu zituen eraikin eta saltokien jabeek beren jabetzaren aurreko kaleko zatia egoera ezin hobean eduki zezaten, ura eta hondakinak pilatzea saihesteko ibilgailuek askatasunez zirkulatu ahal izateko. Jabeak kalea konpondu ezean, maizterrek egin beharko zuten, baina gero, gastatutakoa alokairutik kenduko zen<ref>''CIL'' 6.593.32; ''Tab. Her''. 7</ref>.
Papinianok ''De cura urbium'' liburuan adierazi zuen zinegotzien ardura zela tabernetako langileek beren lantokietako materialarekin kaleetako trafikoa oztopa ez zezateaz. Gainera, udal-arduradunek ziurtatu behar zuten kaleetan ez zela liskarrik egongo. Ordena publikoaz gain, kaleak garbi eusteaz arduratu behar ziren, gorotzik egon ez zedin, eta gorpuak edo larruak bide publikora bota ez zitezen, usteltzeko arriskua zegoelako<ref>Pap''. Dig.'' 43.10.1, 3-5.</ref>.
Erromatarrek askotan ez zuten jakin hondakin biodegradagarrien kopuru ikaragarriarekin zer egin, hala nola eraikuntzak ateratakoekin, edo erromatarren eguneroko zereginetan erabiltzen ziren zeramikazko edo beirazko ontzien hondarrekin. Horien artean aipagarrienak dira ''dolia'' edo ''dolia curta'', edo likidoak eta ''garum''a garraiatzeko erabiltako anforak. Mediterraneoan zehar Erromara iritsitako produktuen kopurua zela eta, ohikoa zen, edukiontzien hauskortasunaren ondorioz, asko eta asko apurtzea, gehienbat Ostiako portuan deskargatzen zirenean.
Kontuan izanik hondakinak eta gorotzak gurdietan erretiratzen zirela, eta zirkulazio-arazoak saihesteko legeak eguzkia sartzen zenetik goizeko hamarrak arte bakarrik baimentzen zuela garraiatzea, erraz ondoriozta daiteke, eraginkortasuna zela eta, zabortegiak ez zirela hiritik urrun egongo<ref>''CIL'' 6.593.66.</ref>.
Tazitok K.o. 65. urteko sute handiaren hondakinen garraio masiboaren egoera deskribatu zuen. Neronek, Tiberretik gora alearekin Erromara alea garraiatzen zuten ontziak behartu zituen hondakinez kargatuta jaistera, Ostiako paduretan botatzeko<ref>Tac. ''Ann''. 15.43.1.</ref>.
Zeramikaren hondakinak biltzeko, deskonposatzen zaila den materiala izanik, zabortegiak sortu behar izan ziren. Erroma ere ez zen arazo horretatik libratu, eta, izatez, bere muinoetako batean, ''[[Testaccio (Erroma)|Testaccio]]'' mendian edo ''Dei cocci'' mendian aurkitu da, elikagai-, ardo- eta olio-ontziz osatutako zabortegi handi bat, gehienbat zeramikazko hondakinez osatua, normalean anforak. Muinoak 30 metroko altuera hartu zuen eta bertara eramaten ziren anforen hondarrak pilatzeagatik sortu zen, benetako zabortegia. Han uzten eta apurtzen ziren portutik ekarritako anforak, beste ontzi motarekin batera. Material horiek guztiak eta beren eduki-hondarrak karerekin lurperatzen ziren, usain txarrak saihesteko<ref>Zamora-Manzano, L., 2017, 71, 83. or.</ref>.
== Erromako suteak ==
Livioren ''Historia'' Erromak jasandako suteez istorioz beteta dago<ref>Livy 4.33.5.2, 24.47.15.</ref>. Hori zela eta, suteen etengabeko arriskua zen biztanleria-dentsitate handiagatik eta eraikinetan erabilitako zur kopuruagatik<ref>Paul''. Dig''. 1.15.1.</ref>, Augustok K.a. 6. urtean, [[Vigiles|''vigiles'']] taldea sortu zuen<ref>''ILS'' 2172.</ref>.
Erromako K.a. 23., 14., eta K.o. 9. eta 7. urteetako suek nabarmen utzi zuten arrisku hori beti agerian zegoela<sup>4</sup>, baina Augustok suhiltzaileen taldea antolatu ondoren, elitearen jarduera amaitu zen<ref group="oh">ikus [[vigiles
https://eu.wikipedia.org/wiki/Vigiles#Historia]]</ref>.
<ref>[[Frantsestu_(Iberiar_Penintsulako_Gerra)#Kanpo estekak|JOES, Anthony James]]</ref>
Egia esan, Augustorena ez zen izan suteen aurkako lehen erabakia, beste une batzuetan ekimen pribatuak beste neurri batzuk ere hartu baitzituen. Horrela, eta egoera hori aprobetxatuz, Marko Lizinio Krasok, Erromako gizonik aberatsenetako batek, suteetan bere aberastasuna handitzeko aukera paregabea ikusi zuen. Sistema sinplea zen, Krasok, bere esklaboek lagunduta, prezio jakin bat eskaintzen zion eraikinaren jabeari sua itzaltzearen truke. Eraikinaren jabeak eskaintzari muzin egiten bazion, etxea kiskaltzen uzten zuen, gero eraikina edo orubea ganga prezioan erosi ahal izateko. Ondoren, ikusiko zuen ea merezi zuen etxea birmoldatzea edo beste bat eraikitzea<sup>5</sup>.
Suhiltzaile-zerbitzu bat sortzeko beste ahalegin bat Egnatio Rufo edilak egin zuen, zeinak, Krasoren antzera, esklabo talde bat antolatu baitzuen suak itzaltzeko. Ekimen hori segurtasun publikoaren zentzuak eragin zuen, karrera politikoa egin nahi baitzuen (''cursus honorum''). Azkenean, ez zuen emaitza handirik lortu, senatuak heriotza-zigorra ezarri baitzion, Estatuaren aurka konspiratzea leporatuta. Nahiz eta aberats batzuek beren suhiltzaileen brigada pertsonalak sortu, suhiltzaileen talde iraunkor eta handiago baten beharra zegoen<sup>6</sup>.
Administrazioak esku hartzea erabaki zuen, Dion Kasioren arabera, K.a. 6. urtean herriko jendearen artean zenbait ordezkari aukeratu zituenean. Pertsona horiek, toga ofiziala eramateko eskubideaz gain, bi liktoreren laguntza izan zuten suteen gaian, eta lehen edilen agindupean egon ziren esklaboen gorputzaz arduratu ziren suak hartutako eraikinak salbatzeko. Dirudienez, hori izan zen ''vigiles'' taldearen sorreraren aitzindaria:
''Garai hartan ere hiriko hainbat tokitan suteak izan zirenez, libertoen arteko zazpi dibisio eratu zituen halako kasuetan laguntza emateko, eta zaldun bat izendatu zuen buruzagi, talde hura laster desegiteko asmotan. Baina ez zuen halakorik egin, emandako laguntza baliotsua eta beharrezkoa zela egiaztatu zuelako. Gau-zaindari horiek gaur egun arte existitzen dira, araudi berezien pean, eta zerbitzuan daudenak, libertoen artetik ez ezik, gainerako klasetatik ere aukeratzen dira. Kuartelak dituzte hirian eta diruzaintza publikoak ordaintzen ditu''<sup>7</sup>''.''
Hutsunea betetzera zetorren taldea ''vigiles'' edo ''cohortes vigilum'' izan zen. Hasieran, gorputza esklaboz osaturik egon arren, geroago libertoz, libre jaiotakoez eta armadatik etorritako ofizialez osatu zen. Horregatik, unitate militar baten moduan funtzionatu zuen.
Augustok hiriko zazpi kohorteetako bakoitzari babestu beharreko bi eskualde esleitu zizkion, eta guztien artean hamalau hiri-eskualdeak osatzen zituzten. Kohorte bakoitzaren arduradun gisa tribuno bat zegoen, ''praefectus vigilum''aren aurrean erantzun behar zuena<sup>8</sup>.
Inperio garaiaren hasieran Erroman suteen kontrako 7.000 kideko beilarien talde berezia antolatu zen. Hala ere, ''vigiles'' multzoari eustea garestia zen eta horregatik hasieratik Augustok zerga berriak asmatu behar izan zituen, esaterako esklabo-salmentaren gainekoa %2koa<sup>9</sup>.
Petroniok modu barregarrian deskribatu zuen ''Satirikon'' idazlanean, talde horren azkartasuna eta jarduna.
''Eskualde hartako vigilesek, halako oihuak entzutean, Trimalkioren etxeak su hartu zuela uste zuten eta, arduraz beterik, ateak hautsiz, bat-batean jangelara oldartu ziren zalapartaka, urez betetako zahagiekin eta aizkorekin''<sup>10</sup>.
Sute larri bat piztuz gero, ''vigiles''ek honako ekipamendu hau zuten eskura, maizterrek ere hornitzen zutena: ur-ontziak (''amae''), belakiak (''spongiae''), indar-ponpak (''siphones''), aizkorak (''dolabrae''), pikotxak (''secures''), eskailerak (''scalae''), heltzeko kakoak (''falces''), manta hezeak (''centones''), zumezko saskiak (''formiones''), hagak (''perticae''), erratzak (''scopae'') eta ozpina. Horiekin, sua itzali, eta suak harten zituen eraikinak partzialki edo erabat bota zitzaketen<sup>11</sup>. Edonola ere, sua beti izaten zen arriskutsu, gehienbat goiko solairuetan bizi zirenentzat<sup>12</sup>.
Neronek, K.o. 65eko sutearen ondoren, eraikuntza-estilo berri bat asmatu zuen hirian, etxe guztien aurrean plazak altxatzeko aginduz, kaleetan zein isolatuetako etxebizitzetan, haien terrazetatik errazago izango zelakoan sua itzaltzea. Plaza horiek bere kontura eraiki zituen<sup>13</sup>.
4 Yavetz, Z., 1958, 512. or.
5Suet. ''Aug''. 30.1.1.
6Robinson, O. F., 1994, 8-9. or.
7 C'''ass. Dio 55.8.26.'''
8Paul. ''Dig.'' 1.15.3.1.
9Cass. Dio 55.31.
10Petr. 78.7.1-3.
11Ulp. ''Dig.'' 33.7.12.18.
12'''Juv. 3.199-202.'''
13Suet. ''Ner.'' 16.2. taula: '''''Erromako suteak'''''<center>
{| class="wikitable"
|-
|'''Urtea'''
|'''Gertakizuna'''
|'''Iturria'''
|-
|K.a. 204
|Erroman bi gau eta egun batez mantendu zen sua piztuta. lur guztia berdinduta zegoen Salinas eta Porta Carmentalaren artean Aequimaelius eta Jugariorekin, eta Fortuna eta Matutaren amaren tenpluekin; eta atearen kanpoaldean sua hedatu zen zabal eta gauza sakratu eta profano asko kontsumitu zituen.
|Livy 24.47.15
|-
|K.a. 63
|Beraz, Katilina Laecan, egon zinen gau hartan, Italiako zatiak banatu zenituen (...) hiriko zein eskualde erre behar ziren aukeratu zenuen...
|Cic. ''Cat.'' 1.4.8-12
|-
|K.a. 23 (Augusto)
|Urte osasungaitza Erroman: suak, ekaitzak eta Tiber ibaiaren uholdeak
|Cass. Dio 53.33.4
|-
|K.o. 65 (Neron)
|Neron Erromako suteaz baliatu zen lehen pilatutako auzoak urbanizatzeko. (''Domus Aurea'', kale berriak...)
|Tac. ''Ann''. 16.13
Suet. ''Ner.'' 39
Oros. 7.7.10-11
|-
|K.o. 78-80 (Tito)
|Vesubio sumendiaren erupzio batek errautsak barreiatu zituen alde guztietatik. Aurrekaririk gabeko sute bat Erroman, hiru egun eta hiru gau iraun zuena.
|
Suet. ''Tit.'' 8.3.2
|-
|
K.o. 80 (Tito)
|Beste sute bat, lurretik, hurrengo urtean (K.o. 80) Erromako zati handi batean zabaldu zen Tito Kanpanian eroritako hondamendiarekin lotutako negozioetan kanpoan zegoen bitartean. Serapisen tenplua, Isisen tenplua, Saepta, Neptunoren tenplua, Agriparen Bainuak, Panteoia, Diribitoriuma, Balboren antzokia, Ponpeioren antzokiaren eszena-eraikuntza, Oktavianoren eraikinak eta beren berekin batera kontsumitu zituen. Liburuak, eta Jupiter Kapitolinoren tenplua bere inguruko tenpluekin.
|
Cass. Dio 63.24
|-
|
|Suarekin hartu dituztenak, makilekin edo zartekin hiltzeko agin dezakezu; baina engainatuta sua eragin dutenek, hiriko prefeta den Fabio Cilo gure lagunari bidaliko dizkiozu.
|
Ulp. ''Dig.'' 1.15.4.pr.4
|-
|
|Intsula saldu ondoren erreko balitz, (...) legeak zer dio? pater familiasen errua ez bada (...) eta arduraz ibili bazen intsula gordetzeko, ezingo zaio ezer leporatu.
|
Alfen. ''Dig''. 18.6.12.pr.1
|-
|
|Errentamendu-kontratuan suterik ez egotea jasota badago, eta suterik egon bazen, gelditu egingo zaio, sua ustekabean eragin izan balitz ere, ez zukeelako suterik izan behar.
|
Ulp. ''Dig''.19.2.11.1
|-
|
|Era berean, kontratistak edozein pertsonaren jabetza edo ondasunak kaltetu ez daitezen zaindu beharko du.
|Ulp. ''Dig''.19.2.11.2
|-
|
|'''Oso ohikoa zen sute bat jasandako eraikinetan gauzak lapurtzea'''
|Ulp. ''Dig.'' 47.9.1.2.2
|}
</center>
Sutea gertatu ondoren, kaltetuek epaileengana jo ohi zuten erruduntasunak argitzeko. ''Digesta Iustiniani''k jurisprudentzia zabala jasotzen du sute ezustekoei edo eragindakoei buruz<sup>14</sup>.
28. irudia: ''Erromako vigilesen barrutiak''
Sute batek kaltetutakoek adiskideen edo senideen etxean bilatu behar zuten babesa, baina segurtasun arrazoiengatik, legeak ez zien inola ere uzten leku komunetan lo egiten, hala nola hirira sartzeko ateetan edo harresietan<sup>15</sup>.
== Zarata kutsadura ==
Erroman eguneroko zarata hain zen handia, non, egungo baremoen arabera, kutsadura akustikotzat har baitzitekeen.
Agian Juvenalek bere satiretan puztu zuen esatean jendea hiltzen zela gauez lorik egin ezin zuelako, nahiz eta ondoren txantxetan gehitu, ez zegoela ziur zarataren edo urdailerako janari digeriezinaren errua zen. Horregatik, ez zuen ulertzen zer zentzu zuten ostatuek Erroman, jendeak lo egin ezin bazuen. Haren iritziz, karrika estu eta bihurrietatik orgak igarotzeak eragiten zuen zaratak, gidarien oihuek, irainek eta borrokek gaixotasun ugari sortzen zituzten<sup>''16''</sup>, prostituzioa ohikoa zen ''taberna'' eta ''deversori''etako zarata eta eskandaluak ahaztu gabe.
Erromatarrek uste zuten iluntasunak areagotu egiten zuela soinuen ahalmen emozionala. Anplifikazio emozionala hori hiru modutan ikusten zen. Lehenik eta behin, erromatarrek gizon baten moraltasuna neurtzen zuten, gauez sortzen zituen soinuetan oinarrituta. Elite erromatarrek gizabanakoak epaitzen zituzten beren gaueko isiltasunagatik zein bere zurrungen bolumenagatik. Bigarrenik, zaratak eta soinuak autoritateari gauez aurre egin ziezaioketen. Gaueko zaratak ordena soziala alda zezakeen aberats eta boteretsuak aztoratuz. Hirugarrenik, iluntasunak areagotu egin zuen entzumen-irudimena, eta komunikazio-bideak ireki zituen naturaz gaindikoarekin eta jainkotiarrarekin<sup>17</sup>.
Iluntasunak anonimotasuna sortzen zuenez, gaueko kantuek, oihuek eta hotsek klase baxuei libreki adierazteko aukera ematen zieten, erromatar ordena soziala aldaraziz. Hori zela eta, Horaziok idatzi zuenean:
''Eutsi lanparak piztuta goizera arte; utzi zarata eta haserrea joan.''
Esplizituki zarata eta haserrea iluntasunarekin lotu zituen, eta inplizituki, berriz, isiltasuna harmoniarekin<sup>18</sup>.
Zurrungei dagokienez, erromatar morala ez zen oso tolerantea halako soinuak sortzen zituztenekin, pentsatzen zelako sabeleko gantz metaketaren ondorioa zela eta zorigaitza eragiten zutela. Zaratak bezala, zurrungak arazo handiago baten sintoma ziren: autokontrol falta. Tripontziak ez ziren egunean zehar jateko irrika kontrolatzeko gai, ezta ezin zituzten gaueko zurrungak kontrolatu ere. Martzialek bere satiretan erakusten digu zenbateraino sentitu ziren irainduak Zoiloren gonbidatuak bere sabelkeriagatik eta ondorengo zurrungengatik<sup>19</sup>.
Iluntasunak ziurgabetasuna sortzen duelako eta entzumenak ez baitu ikusmenaren fidagarritasun bera eskaintzen, irudimena hazten da gauez. Erroman jendeak bere buruari galdetzen zion gaueko soinuen esanahiari edo zergatiari buruz. Entzumenak eta gauak galderak sortzen zituzten bitartean, ikusmenak eta egun argiak erantzunak ematen zituzten<sup>20</sup>.
Pribatutasuna eta lasaitasuna biziki estimatzen zuten goi-klaseko erromatarrek, beren ''domus'' edo ''villae''tako geletan bakarrik lor zitzaketen, non irakurri, hausnartu edo lo egin baitzezaketen, gainerako auzokoek gogaituak izan gabe, intsuletan gertatzen zen bezala<sup>21</sup>.
Seneka, bainu baten gainean logela zuena, kexu zen tokiko zalapartaz, garrasiaz eta zarataz, ikastean kontzentratzea eragozten baitzioten, baina uste zuen aldizkako zaratak luzekoak baino gogaikarriagoak zirela<sup>22</sup>. Haren ikuspegitik, zarata eta beste eragozpen batzuk saihesteko modurik onena etxez aldatzea zen<sup>23</sup>.
Zarata-arazoaren aurrean, pertsonen maila ekonomikoaren arteko aldea nabaria zen, aberatsenek bakarrik eros baitzezaketen etxe bat hiriko alde lasaian, non bizilagunek edo kaleko zaratak ez zuten haien atsedena asaldatuko.
Aberatsenak, ahal zuten guztietan, saiatzen ziren Erromatik kanpo landetxera joaten, naturaz gozatzeko. Plinio Gazteak, adibidez, bere udako etxeak gela isil eta argitsuak zituela adierazi zuen. Bere ondoan itxura eta soinu atsegineko ur-jauzi bat zegoen<sup>24</sup>. Bere villak osasun ona sustatzen zuen, aire freskagarria, zelai berdeak, lur emankorrak eta tenperatura epelak zituelako<sup>25</sup>.
Kutsadura akustikoa murrizteko, Erromako agintariek kaleetako trafikoa mugatu zuten, salbuespen batzuekin. ''Taula Heracleensis'' izeneko udal-araudia saiatu zen zarata, hondakin solidoen pilaketa eta ibilgailuen zirkulazioa arautzen. Izan ere, lege hark debekatu zuen gurdiak egunez Erromako kaleetan ibiltzea. Salbuespen batzuk izan bazituen, esaterako, tenpluak eta herri-lanak eraikitzeko materiala garraiatzea, baita kontratu publiko bidez esleitutako eraikinen eraispenetik sortutako hondakinak kentzeko erabiltzen ziren orgetarako ere. Debeku horretatik salbuetsita zeuden, halaber, ''vestal''en prozesioetan erabilitako orgak, garaipen desfiletan erabilitakoak edo ikuskizun publikoetan parte hartzen zutenak.
Bestalde, legeak agintzen zuen gauez Erroman materialekin sartzen ziren gurdiak goizean hutsik ez ateratzea, eta ahal izanez gero, zaborrak eta hondakinak hiritik atera zitzatela<sup>26</sup>.
Erromatar kale eta bainuetan janari prestatuen postu ugari zeuden. Saltzaileek askotariko elikagaiak jartzen zituzten salgai; besteak beste, hestebeteak, pastelak eta era guztietako janari beroak<sup>27</sup>. Bainu handienak leku zaratatsuak eta biziak ziren, eta han jendea afaltzeko biltzen zen<sup>28</sup>; bainulariek kantatzen zuten jaten eta edaten zuten bitartean; saltzaileak oihuka saiatzen ziren beren produktuak saltzen; emagalduek beren xarma erakusten zuten, eta lapurrak nonahi ugari ziren<sup>29</sup>.
Bainu publikoetan erromatar gizarte osoko kideak biltzen ziren, eta bertaratutakoei era guztietako zerbitzu osagarriak eskaintzen zitzaizkien. Erabiltzaile asko zeudenez, toki horiek zaratatsuak eta gatazkatsuak izaten ziren<sup>30</sup>.
14Ulp. ''Dig.'' 43.24.7.4; Gai. ''Dig''. 44.7.1.4; Ulp. ''Dig''. 45.1.15; Ulp. ''Dig''. 47.9.1.2; Marc. ''Dig''. 48.6.3.5.
15Paul. ''Dig.'' 43.6.3.
16 Juv. 3.235-259.
17Linn, J., 2014, 12. or.
18Hor''. Carm.'' 3.8.14.
19Mart. ''Ep''. 3.82.
20Linn, J., 2014, 33. or.
21Plin. ''Ep''. 2.17.22; 9.36.1.1; Suet. ''Aug''. 72.2.1.
22Sen. ''Ep''. 56.1.1, 56.5.1.
23Sen. ''Ep''. 56.15.1.
24 Plin, ''Ep''. 5.6.23.
25 Plin. ''Ep''. 5.6.21; Linn, J., 2014, 2011. or.
26 ''Tab. Her''. 14-16; ''ILS'' 6085; ''Lex Jul. Mun.'' 56. art.
27'''Sen. ''Ep''. 56.2.6.'''
28Mart. ''Ep''. 12.19.1.
29Deming, D., 2019, 155. or.
30Plin. ''Ep''. 3.14.7.1.
== Erromako suteak Neronen garaian ==
Erromako urbanizazioa Neronen gustukoa ez bazen ere, ez dago argi enperadore horrek aurretiaz pentsatuta ote zuen Erromari su ematea hiria plan berri baten arabera egiteko. Suetoniok baietz uste zuen, kontsul ohi batzuk haien jabegoetan zenbait piromano zuziekin harrapatu zituztelako, baina ezin zitzaien ezer egin enperadorearen agindupekoak zirelako<sup>54</sup>. Dion Kasio ideia berekoa zen; horren ustez, enperadoreak menpekoak bidali zituen Erroman zehar hainbat tokitan sua pizteko<sup>55</sup>.
Gertakizun horren harira, Plinio Zaharrak ere uste zuen Neron izan zela Erromako sutearen arduraduna<sup>56</sup>. Senekak, berriz, suteaz eta erromatarren miseriaz hitz egiten zuen baina erantzulerik salatu gabe<sup>57</sup>.
Dena dela, Neron K.o. 64. urteko suteaz baliatu zen hiria berreraikitzeko; oinezkoentzako espaloiak estuak (''itinera'') eta kaleen zabalera handitu zituen; lehen gurdi bakar baterako kaleak ireki egin zituen bi orga aldi berean igaro ahal izateko (''viae'').
Erroma eraikuntza-estilo berri batekin eraiki zen, etxe guztien aurrean plazak egin ziren, bai kalean, bai familia bakarreko etxeetan, sua gertatuz gero, hedatu ez zedin<sup>58</sup>.
Sutearen ostean, hirigintza-plangintza berriarekin, jendez gainezkatzearen ondorioak arindu ziren, eta Erromako biztanle gehienen bizi-giroa osasuntsua izatetik urrun bazegoen ere, litekeena da Erdi Aroko hiri gehienena baino hobea izatea<sup>59</sup>.
Hiriburuan, sutetik salbatu ziren auzoak berreraiki ziren, ez galiarrek sortutako sutearen ondoren egin zen moduan, bereizi gabe eta zatituta, baizik eta kaleak eta etorbideak zabalagoak eta lerrokatuagoak egin zirela, baita altuera mugatuko eraikinak eta espazio irekiak ere. Apartamentu blokeen aurrean arkupeak jarri ziren, suaren aurkako babes gisa. Gehienak Neronek ordaindu zituen, baina suteak kaltetutako eraikinen eta orubeen jabeak ere behartu zituen zaborrik eta hondakinik gabe uztera.
Berreraikuntza bizkortzeko, sari bat eskaini zien etxe berrien jabeei, baina soilik eraikinak aldi jakin baten barruan altxatzen bazituzten. Suak sortutako hondakinetik orubeak garbitzeko, Ostiatik gariarekin zetozen ontziak hondarrez beteta itzultzeko agindu zuen, Ostiako zingiretan botatzeko.
Neronen hirigintza-planaren barruan, eraikinen ondoan iturri berriak egin zituzten suak itzaltzeko neurri gisa. Beraz, legez kanpo egindako ur-bilketak moztu ziren, herritarrei behar adina ur emari ziurtatzeko<sup>60</sup>.
== Oharrak ==
{{erreferentzia_zerrenda|taldea=oh}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|3}}
== Bibliografia ==
*Bodel, J. (2014). The life and death of ancient Roman cemeteries. Living with the dead in imperial Rome. In C. Häuber, F.X. Schütz & G.M. Winder (Ed.), ''Reconstruction and the Historic City: Rome and Abroad'' (177-195. or.). Hausdruckerei der Ludwig-Maximilians-Universität München.
*Briones Dieste, V. (2022). ''Was ancient Rome the perfect environment for zoonoses transmission?, Travel Medicine and Infectious Disease,'' <nowiki>https://doi.org/10.1016/j.tmaid.2020.101740</nowiki>
*Briones Dieste, V. (2018). La antigua Roma y las zoonosis. ''Revista Complutense de Ciencias Veterinarias,'' ''12(''2), 71-80 [ejournal]. https://doi.org/10.5209/rccv.60895.
*Bruun, C. (2015). The City of Rome. In C. Bruun & J. Edmondson (Ed.), ''The Oxford Handbook of Roman Epigraphy'' (471-494. or.). Oxford University Press.
*Carcopino, J. (1968). ''Daily Life in Ancient Rome.'' Yale University Press.
*Corbier, M. (1989). ''The ambiguous status of meat in ancient Rome. Food and Foodways,'' 3(3), 223–264. <nowiki>https://doi.org/10.1080/07409710.1989.9961951</nowiki>
*Donahue, J. F., (2015). ''Food and Drink in Antiquity. Readings from the Graeco-Roman World'', Bloomsbury Academic.
*Erdkamp, P. (2013). The food supply of the Capital. In P. Erdkamp (Ed.), ''The Cambridge Companion to Ancient Rome'' (262-277. or.). Cambridge University Press.
*Espinosa Bueno, M. (2015). ''El consumo de pescado y producto del mar en la sociedad romana. Implicaciones sociales, culturales e ideológicas'' [Master Amaierako Lana, Universidad de Sevilla].
*Flohr, M. (2020). ''Urban Space and Urban History in the Roman World,'' Routledge. New York.
*Griffin, R., Pitts, M., Richard, S., & Brook, A. (2011). Inequality at late Roman Baldock, UK: The impact of Social Factors on Health and Diet. ''Journal of Anthropological Research, 67''(4), 533-556.
*Horster, M. (2014). Urban Infrastructure and Euergetism. In C. Bruun & J. Edmondson (Ed.), ''Oxford Handbook of Roman Epigraphy'' (515-536). Oxford University Press.
*Jacques, F., (1984). ''Le privilège de liberté. Politique impériale et autonomie municipale dans les cités de l'Occident romain (161-244),'' École française de Rome. <nowiki>https://www.persee.fr/doc/efr_0000-0000_1984_mon_76_1#efr_0000-0000_1984_mon_76_1_T1_0001_0000</nowiki>
*Koloski-Ostrow, A. O. (2015). ''The Archaelogy of Sanitation in Roman Italy: Toilets, Sewers, and Water Systems.'' University of North Carolina Press.
*Kron, G. (2012). Food production. In W. Scheidel (Ed.), ''The Cambridge Companion to the Economic History of the Roman World'' (156-212. or.). Cambridge University Press.
*Le Roux, P. (2015). ''Erromatar Goi Inperioa Mendebaldean.'' Euskal Herriko Unibertsitatea.
*Mandich, M. J., (2015) Re-defining the Roman ‘suburbium’ from Republic to Empire: A Theoretical Approach, ''TRAC 2014.'' ''Proceedings of the Twenty-Fourth Annual Theoretical Roman Archaeology Conference,'' The University of Reading https://doi.org/10.16995/TRAC2014_81_99''.''
*McCormick, M. (2003). Rats, Communications, and Plague: Toward an Ecological History, in ''The Journal of Interdisciplinary History, 34''(1), 1-25. <nowiki>https://doi.org/10.1162/002219503322645439</nowiki>
*McGinn, T. (2004). ''The Economy of Prostitution in the Roman World: A Study of Social History and the Brothel.'' Ann Arbor. <nowiki>https://doi.org/10.3998/mpub.17679</nowiki>
*Morley, N. (2005). The salubriousness of the Roman city. In H. King (Ed.), ''Health in Antiquity'' (192-204. or.). Routledge.
*Paine, R. R., Vargiu, R., Signoretti, C., & Coppa, A. (2009). A health assessment for Imperial Roman burials recovered from the necropolis of San Donato and Bivio CH. ''Journal of Anthropological Sciences, 87'', 193-210.
*Patterson, J. R. (2000). Living and Dying in the City of Rome: houses and tombs. In J. Coulston and H., Dodge (eds.) ''Ancient Rome: The Archaeology of the Eternal City''. Oxford: Oxford University School of Archaeology Monograph 54: 257–289.
*Patterson, J. R. (1992). The City of Rome: From Republic to Empire, ''The Journal of Roman Studies,'' Vol. 82 (1992), pp. 186-215. <nowiki>http://www.jstor.org/stable/301291</nowiki> <nowiki>https://sci-hub.se/https://doi.org/10.2307/301291</nowiki>
*Platner, S. B. (1929), ''The Topography and Monuments of Ancient Rome,'' Franklin Classics Trade Press arg.
*Purcell, N. (2007). ''T''he Horti of Rome and the Landscape of Property. In E. Macdougall (Ed.), ''Ancient Roman Villa Gardens'' (287-203. or.). Harvard University Press.
*Richardson, L. J. (1992). ''A new topographical dictionary of ancient Rome''. Johns Hopkins Univ. Press.
*Rocca, S. (2019). Foreigners at Home: The Historical Geography and Demography of the Jews of Ancient Rome. In N. Andrade, C. Marcaccini, G. Marconi & D. Violante (Ed.), ''Ancient Cities 1. Roman Imperial Cities in the East and in Central-Southern Italy'' (438-467. or.). L’Erma.
*Roman, L. (2010). Martial and the City of Rome. ''The Journal of Roman Studies, 100,'' 88-117. <nowiki>https://doi.org/10.1017/S0075435810000092</nowiki>
*Scobie, A. (1986). Slums, Sanitation, and Mortality in the Roman World. ''Klio, 68,'' 399-433.
*Storey, G. R., (2002), ''Regionaries-Type Insulae 2: Architectural/Residential Units at Rome.'' American Journal of Archaeology'','' 106(3), 411-434., https://doi.org/10.2307/4126281.
*Temin, P. (2012). ''The Roman Market Economy.'' Princeton University Press.
*Torregaray, E. (2011). Sexo en Roma del mito a la realidad. ''Bitarte'', ''55'', 5-22.
*Yavetz, Z. (1958). The Living Conditions of the Urban Plebs in Republican Rome. ''Latomus, 17''(3), 500-517.
*Zamora-Manzano, J. L. (2017). La admnistración romana ante la gestión de residuos y la tutela del hábitat. ''Revista digital de Derecho Administrativo, 17'', 69-87 [ejournal].
== Ikus, gainera ==
*[[Ur_sakratuak_Erromatar_Inperioan]]
*[[Erromako ur-hornidura Erromatar Inperioan]]
*[[Erromako ur-kontsumoa Erromatar Inperioan]]
*(ing) [[:en:Suburra|Subura]]
*(ing) [[:en:Domus_Transitoria|Domus Transitoria]]
== Kanpo estekak ==
* ''CIL'' (''[https://cil.bbaw.de/en/homenavigation/the-cil/volumes Corpus Inscriptionum Latinarum]'')
* ''ILS ([[iarchive:inscriptioneslat01dessuoft/page/n11/mode/2up|Inscriptiones Latinae Selectae]]).''
* ''LTUR'' ([https://archive.org/details/lexicon-topographicum-urbis-romae-suburbium-4-m-q-2006/Lexicon%20Topographicum%20Urbis%20Romae%20-%20Suburbium%202%20-%20C-F%20%282004%29/page/220/mode/2up?q=Camenae Lexicon Topographicum Urbis Romae Suburbium])
* Oxford Classical Dictionary, 4th Edition, Abbreviations List https://oxfordre.com/classics/page/3993
* (ing) [[:en:Mefitis|Mefitis]]
*(ing) [[:en:Cloacina|Cloacina]]
*{{Erreferentzia|izenburua=Suburra|hizkuntza=en|data=2024-10-06|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Suburra|sartze-data=2024-11-10|encyclopedia=Wikipedia}}
*(es) [[:es:Templo_de_la_Paz|El Templo de la Paz]]
[[Kategoria: Ura]]
[[Kategoria: Kutsadura]]
[[Kategoria: Erromatar akueduktuak]]
[[Kategoria: Antzinako Erroma]]
{{autoritate kontrola}}
{{commonskat}}
9b9h9fosovv7t4vrkbaho34ffr1k494
9976104
9976099
2024-11-21T11:07:44Z
Lasterketak
49276
/* Erromako suteak */
9976104
wikitext
text/x-wiki
= Erroma hiriko kutsadura antzinitatean =
Erromatarrak zuzenean eragiten zieten bi kutsadura moten jakitun ziren: kutsadura fisikoa eta kutsadura erlijiosoa<ref>Ikus [[Heriotza antzinako Erroman]]</ref>. Lehenengoak Erromako osasungarritasunari eragiten zion<ref group="oh">Dionisio Halikarnasokoaren esanetan, nahiz eta eremua zingiratsua izan, Troiatik ihes egin zutenen bigarren belaunaldikoek beste abantaila batzuk kontuan izan zituzten toki hori aukeratzean Erroma eraikitzeko. Livio, Plutarko eta Plinio beste iritzikoak baziren ere.</ref><ref>Dion. Hal. ''Ant. Rom.'' 1.72.1-2; Livy 1.7.1.1; Plut. ''Rom''. 9; Plin. ''HN'' 3.9.</ref> eta, ondorioz, biztanleen osasunari.
Kutsadura-mota hark zerikusia zuen [[Erroma hiriko drainatze eta saneamendua Antzinako Erroman|Erromak zingira-leku]] batean altxatua izanarekin. Horregatik, esan daiteke Erromako kutsaduraren jatorria hiria toki zingiratsu batean eraikitzean zetzala, non eltxoek eragindako malaria bezalako gaixotasunak ohikoak izango liratekeen. Hala ere, denborak aurrera egin ahala, arazo horiek konpontzen joan ziren paduren drainatzearekin, estoldak eraikitzearekin eta baliabide gehiagoko populazioa zazpi muinoen magaletara mugitzearekin, han altuerak eta haizeak gaixotasunak eta kiratsak urruntzen baitzituzten. Palatino eta Kapitolioko muinoen artean kokatutako leku paduratsua hustu ondoren, hiriko erdigunea bihurtu zen, hortaz, [[Erromatar foroa]] mendeetan zehar eguneroko bizitzaren erdigunea izan zena. Bertan garaipen-prozesioak, hauteskundeak, epaiketa kriminalak, gladiadoreen borrokak eta merkataritza-guneak antolatzen ziren.
Gainera, bazeuden beste faktore batzuk kutsadura areagotzen zutenak, adibidez kaleen eta merkatuen (''[[Macellum|macella]]'') zikinkeria eta zarata, ur zikinen drainatzearen funtzionamendu txarrak, zikinkeria, kaleetan abandonaturiko gorpuak, giza hondakinen pilaketak, hilerrien eta nekropolien egoera negargarriagatik, eta kutsadura akustikoa.
== Hiriko topografia eta biztanle-dentsitatea ==
Erroman kutsadurak gainpopulazioarekin zerikusi handia zuela jakinik, agintariak legeriaren eta hiri-erreformen bidez kutsadura murrizten saiatu ziren biztanleei bizi-egoera hobeak eskaintzekotan<ref>Bruun, C., 2015, 487-488. or.</ref>. Hala ere, ezer gutxi egin ahal izan zuten immigrazioaren etengabeko fluxuaren aurrean, ostatua nonahi bilatzen zuena.
[[File:RegioIIRome2.png|thumb|300px|<center>Erromako Augustoren eskualdeak</center>]]
Arazoa zen Erromak lurralde berriak konkistatu ahala, hango bizilagun asko hiriburura zetozela. Lehen etorkinak [[Italiar penintsula|Italiar penintsulatik]] etorri ziren, nekazaritzaren etekin ekonomikoaren beherakadaren ondorioz. Arrazoia zen Erromak lurralde berriak konkistatu ahala, gerren galtzaile asko, esklabo bihurtuta, Italiara eraman eta nekazaritzan lan egitera behartzen zituztela. Ondorioz, eskulan merke horrek elikagaien prezioak hondoratu zituen eta nekazari tradizionalek beren soroak utzi behar zituzten errentagarritasun faltagatik. Aukera horretaz jabe berriak baliatu ziren latifundioak sortzeko, eta horiekin elikagaien ekoizpen masiboaren etapa berri bati ekiteko.
Erromara emigratzeko beste erakargarri bat superpopulazioa bera izan zen. Ekonomiaren ikuspegitik, hiri-biztanleriaren kontzentrazioa abantaila zen etorkinentzat, kontsumitzaile talde sendoa osatzen baitzuen, eta heldu berriek beren ondasun eta zerbitzuak eskaini zitzaketen. Errepublikaren garaitik jende askok emigratu zuen Erromara, pentsatuz janaria prezio baxuan edo doan lortzeko asmotan, baina laguntza hori ez zegoen eskuragarri hiriko edozein biztanlerentzat baizik eta bakarrik hiritartasun osoko erromatarrentzat.
Tradizioaren arabera, Erroma inolako planik gabe berreraiki zen K.a. IV. mendeko galiar inbasioaren ondoren. Hondakinetatik hasita, etxe berriak egin ziren hirigintza planik erabili gabe. Poliki-poliki, auzo aristokratikoak pobreenetatik bereizi ziren, eta K.a. I. mendean [[plebe]] gehiena [[Aventino|Aventinon]], [[Zelio|Zelion]] (txikizkako merkatarien erdigunea) eta Argileton (zapatarien eta liburu-saltzaileen erdigunea) kontzentratu zen<ref>Yavetz, Z., 1958, 505. or.</ref>.
Hala eta guztiz ere, banaketa hori ez zen guztiz behin betikoa izan, auzo txiroetan pertsona garrantzitsuak eta aberatsak bizi izan zirelako. Adibidez [[Ponpeio|Ponpeiok]] egoitza izan zuen Karinae barrutian<ref>Cic. ''Har. resp''. 49.</ref> (Zelioren eta [[Eskilino|Eskilinoaren]] artean); [[Julio Zesar]] ''[[pontifex maximus]]'' izan baino lehen, Suburan bizi zen, baita [[Luzio Kornelio Sila|Sila]]<ref>Plut. ''Sull''. 1.</ref> eta [[Zesar Augusto|Augusto]]<ref>Suet. ''Aug''. 72.</ref> zenbait momentutan ere.
Jakina da aurrerapen teknologikorik gabe hiri batek ezin diola biztanleriaren tamainari eutsi. Erromatarrek berrikuntza egin zuten ingeniaritza hidraulikoan eta zibilean: airearen, uraren eta animalien indarra, egurra, hormigoia eta masa-ekoizpena bikain erabiliz. Ondasunen estandarizazioan, banaketan, espezializazioan eta nekazaritza-teknologien garapenean maisuak izan ziren. Aurrerapen horiek guztiek ekoizpena eta ekonomia garatu zituzten hainbat mendetan<ref>Mandich, M. J., 2015, 87. or.</ref>. Hori zela eta, Erromak, Italiak eta inperioaren ekonomiak bultzaturik, hazkunde demografiko handia izan zuen.
Silaren garaitik [[Printzealdia (Antzinako Erroma)|Printzaldira]] arte, Erromako populazioa pixkanaka-pixkanaka handitu zen, eta are bizkorrago [[Antoninotar dinastia|Antoninoen]] gobernupean, hiru mendez banatutako bi estatistika-multzoek adierazten digutenez. Horren harira, Erromari buruzko bi dokumentuek (''Curiosum'' eta ''Notitia'') hiriari buruzko erreferentziak eta estatistiken laburpenak ematen dituzte. Informazio hau Augustok egindako Erromako banaketa 14 eskualdetan oinarritzen zen. Esan beharra dago dokumentu hauek K.o. IV. mendeko konpilazioak direla, Dioklezianoren azken egunetan, K.o. 305aren inguruan, edo Konstantinoren agintaldian<ref>Storey, G. R., 2002, 412. or.</ref>.
Txosten horiek erromatar ''vici''en errolda bat ematen dute, hau da, mugakide ziren kaleek elkarren artean banatzen zituzten hamalau barrutietako auzoena<ref>Suet. ''Aug''. 30.</ref>. Augustok administrazio berezi bat eman zion ''vicus'' bakoitzari, ''magister'' batek zuzenduta eta [[Larak|lare]] aldare batek mugaturik kaleen gurutzetan. Banaketa horren ondoren, [[Vespasiano|Vespasianok]] eta [[Tito|Titok]], Erroma 265 ''vici''tan zatitu zuten<ref>Carcopino, J., 2004, 38. or.</ref>. Augustok hasitako Erromaren plangintzak etxebizitza bloke izugarri eta neurrigabeak ugaritu zituen.
Erroman biztanleria-dentsitatea asko aldatzen zen haranaren hondoan edo muinoen magalean bizitzearen arabera. Yavetzek kalkulatu zuenez, Erromak 1.000.000 biztanle bazituen, ''domus''etan (esklaboak barne) 200.000 eta 300.000 pertsona artean biziko ziren, eta gainerako 700.000-800.000 pertsonen etxebizitzak intsulak edo bestelako ostatuak izango ziren<ref>Yavetz, Z., 1958, 504. or.</ref>.
Palatinotik, [[Julio-klaudiotar dinastia|Julio-Klaudiotar]] aldiko enperadoreek dentsitate gutxiagoko eremuetara zabaldu zituzten beren jabetzak ''horti''<ref group="oh">''Hortus'' hitza, hasiera batean, hiritik kanpoko baratzeak izendatzeko erabili bazen ere, K.a. I. mendean honela deitzen zitzaien luxuzko bizilekuei, eta egoitza horiek landa-ingurune bat eskaintzen zieten jabeei Erromatik hurbil.</ref> izenekoak sortzeko, baina, batzuetan, aristokraziari lurrak kentzen zizkioten zilegiak ez ziren moduak erabiliz.
[[Neron|Neronek]] ''Domus Transitoria'' eta ''[[Domus Aurea]]'' Eskilinoko ''horti'' jauregiarekin konbinatu nahi izan zituen. Asmo handiko proiektu horrek landa- eta hiri-elementuak integratuko zituen luxuzko konplexu artifizial batean. [[Flaviotar dinastia|Flaviotarren]] jauregia, aldiz, [[Palatino|Palatinoan]] eraiki zen berriro<ref>Patterson, J. R., 2000, 260. or.</ref>.
Gainpopulaziorekin loturik etxebizitza falta zegoen. Biztanleriaren estraturik baxuenak, [[Patrizioak|''patrizioe''n]] adina baliabide ekonomikorik ez zutenez, zorionekoenak etxe-blokeetako gela txikietan (''insulae'') pilatuta bizitzearekin konformatzen ziren, zeinen eraikuntza-kalitatea ideala izatetik oso urrun baitzegoen. Dena den, egoera okerragoa zen baliabide ekonomikorik ez zutenentzat, arkupeen azpiko eraikuntza inprobisatuetan (''ergasteria'') edo mausoleoetan aterpea bilatu behar zutelako, azken hauek ''[[pater familias]]''en baimenarekin eta gainbegiratzearekin.
Erromako egoitzen prezioaren etengabeko igoera justifikatzeko ustezko arrazoietako bat izango zen seiehun senatari erromatarrek beren aberastasunen zati bat Italiako higiezinetan eta lurretan inbertitzeko zuten betebeharra, ziurrenik Erromako senatuko bileretan haien presentzia bermatzeko<ref>Bruun, C., 2015, 477. or.</ref>. [[Trajano|Trajanoren]] garaian, esaterako, senatariek beren ondasunen herena inbertitu behar izan zuten Italiako lurretan<ref>Plin. ''Ep''. 6.19.4.</ref>; Marko Aurelioren agindupean, ordea, eskakizuna laurden batera murriztu zen<ref>SHA ''M. Ant.'' 11.8</ref>.
Espekulazioaren ondorioz, aberatsek etxeak eta ''domus''ak erosten zituzten bitartean, pobre asko kale gorrian bizi ziren. Martzialek egoera hau salatu zuen epigrama batean:
{{esaera2|''Jauregi bat duzu Eskilino muinoan, eta beste jauregi bat Diana muinoan; eta beste batek bere burua altxatzen du Patrizioen eremuan<ref group="oh">Servio Tuliok patrizioei emandako zatia, Eskilino muinotik ez oso urruti.</ref>. Zure bizileku batetik Zibele alargunaren tenplua ikusten duzu, beste batetik Vestarena; beste batzuetatik Kapitolio zaharra eta berria begiratzen dituzu. Esadazu non aurki eta bila zaitzaket: nonahi bizi den gizon bat, Maximus, ez da inon bizi''<ref>Mart. ''Ep'' 7.73.</ref>.|}}Martzialek erromatar superpopulazioa eta hiri-giroa ikuspegi materialista batetik irudikatu zuen, non ohikoak baitziren sexu-eszenak, literatura-giroa, klientelismoa eta finantzak. Horregatik, Martzialen idatziak oso garrantzitsuak dira erreferentzia topografikoen dentsitatea zehazteko<ref>Roman, L., 2010, 90. or.</ref>.
Gertuko Ostia hiriak adibide gisa balio dezake inguruko Erromako etxebizitza arazoa azaltzeko. Aipatutako biztanleriaren %90 bere dendetan (''tabernae'') bizi zen, intsuletako logeletan, ostatuetan (''hospitia, stabularia, capponae, deversoria''), edo zuzenean kale gorrian (arkupeak, gangak, zubiak edo eskailerak)<ref>Briones Dieste, V., 2018, 72. or.</ref>.
Giza jarduerak sortutako hondakin solidoek eta likidoek eragindako kutsaduraz gain, kutsadura akustikoa nabaria zen, jarduera ekonomikoaren zalapartak eta kalez kale ibiltzeak eragiten zituztenak. Horiek guztiek eragin zuzena izango zuten erromatarren osasunean.
== Auzoak ==
Erromatarrak adituak ziren konkistatutako herriak eta tokiak zenbatzen, neurtzen eta haietan hirigintza planak ezartzen. Horregatik, hiriak zonifikatu zituzten, eta Erroma hiriari zegokionez, zenbait muga zituen, adibidez, fisikoak, erritualak, ekonomikoak eta juridikoak.
Erromatarren mugarik nagusiena hiriko perimetroarena zen, hots, ''[[pomerium]]''arena<ref group="oh">''Pomerium'' edo ''pomoerium (''latinezko ''postmoerium'' hitzetik: harresiaren ostean) Erroma hiriko muga sakratua zen. Legez, Erroma bakarrik ''pomerium'' barruan zegoen, beraz, kanpoaldeko Erromari zegozkion lurrak ez ziren Erroma.</ref><ref>Carcopino, J., 2004, 23. or.</ref>, zeinak berriki aipatutako lau kategoriak biltzen baitzituen. Zonifikazioak zirela medio, zenbait talde hiritik kanporatu ziren, hala nola, erlijio batzuen kideak, talde etnikoak edo zenbait lanbidetakoak<ref>McGinn, T. A., 2004, 140. or.</ref>.
Erromako jende gehiena osasungarritasun gutxiagoko auzoetan pilatzen zen zazpi muinoen oinetan. Alde horietan, bizi-egoera kaskarrenen artean, prostituzioa ohiko jarduera zen, eta mota guztien artean kalekoa hedatuena zen, zinegotziek araututa bazuten ere. Jarduera horren tokirik aipagarrienak ziren ''vicus Tuscus''; etruriar auzoa (hiriko auzorik jendetsuenetako bat), eta ''vicus Turarius'', Suburarako bidean zegoena<ref>Torregaray, E., 2011, 10. or.</ref>, hots, burdelen auzo tradizionala. Subura, [[Viminal]]<nowiki/>eko, Eskilinoko eta Palatinoko muinoen oinetan kokaturik zegoen. Hala ere, putetxeen presentzia ez zen auzo pobreenetara mugatzen, Erromatar Foroan bertan burdelen ebidentzia ez baita baztertzekoa; Titoren arkutik gertu, ''Via'' ''Sacra''n, putetxe bat zegoen. Era berean, azpimarratzekoa da ''cauponae'' izenekoetan, ostalaritzaz gain, prostituzioarekin lotutako beste zerbitzu batzuk ere eskaintzen zituztela<ref>McGinn, T. A., 2004, 247. or</ref>.
Subura Erromako auzo zabalena eta jendeztatuena zen. ''Murus terreus'' azpian kokatua, Karinaeko<ref>Varro ''Ling.'' 5.48.2-3.</ref> eta Kirinaleko magalean zehar hedatzen zen Viminal eta Eskilino muinoetaraino<ref>Richardson, L., jr., 1992, 373. or. </ref>. Suburako bizilagunak, beste auzoetako monumentuz eta zerbitzu publikoez inguraturik egon arren, egoera tamalgarrietan bizi ziren<ref>Platner, B. S., 1929, 500-501. or.</ref>. K.o. II. mendearen hasieran. Juvenalek satira erabili zuen [[Cloaca Maxima]] estoldarik itogarriena zela salatzeko, bereziki Suburatik igarotzean. Haren arabera aingirak estolda honetatik Suburaraino igotzen ziren. Gainera, estolda auzo horretan, hondakinen pilaketa puntu garrantzitsu bat zen, hiri osoko nazkagarriena. Poetaren arabera, bertan bukatzen ziren ardo merkearen kontsumo handiaren ondoriozko isurketak, baita auzoan kontsumitutako janari txarraren ondorengo gorotzak ere<ref>Juv. 5.106.</ref>. Bestalde, Suburako etxebizitzen bizigarritasun-egoera txarrak zirela eta, bertatik izurriteak erraz hedatzen ziren baita Erromako beste auzoetatik ere. Bada, heldutasunera iristeko, suburatarrek immunitate-sistema sendoa izan behar zuten<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 4.3.</ref>.
[[File:Roma, via Tor de' Conti e muro della Suburra nel 1880.jpg|thumb|300px|<center>Erroma, ''Tor Conti''ren bidea eta Suburako harresia 1880an</center>]]
Bailararen behealdea K.a. 46. urtean hartu zuen lehenik Zesarren foroak, Kapitolioko muinoaren ekialdeko oinetan, eta, ondoren, Augustoko foroa K.a. 2. urtean jarri zen. Koliseoren ondoan, beste eraikin batzuk altxatu ziren, esaterako, [[Bakearen Templua (Cardiff)|Bakearen tenplua]] K.o. 75ean; Nervaren foroa K.o. 97an, eta azkenik, Trajanoren foroa, K.o. 112. urtean. Augustoren garaian, harresi bat eraiki zen gune monumental hauek Subura etxebizitzetatik maiz sortzen ziren suteetatik babesteko<ref group="oh">Gaur egun dirauen harresia da.</ref>.
Augustok, inperioaren mugak ziurtatu eta ordura arte ezezaguna zen bake garaia inauguratu ondoren, Janoren tenplua handikiro itxi zuen. Bakearen ondorioetako bat izan zen Erroma Servio Tulioren harresietatik kanpo hedatzea. Bi garapen-eremu nagusiak ziren Marteren zelaia eta, Tiber ibaiaren beste aldea, ''Transtiberinum''. Erromaren hedapen izugarriaren ondorioetako bat Augustok, K.o. 7an, Erroma hamalau eskualde administratibotan (''regiones'') banatzea izan zen, Erroma errepublikarraren lau eskualdeen ordez<ref group="oh">Errepublikan lau eskualde zeuden ''pomerium''aren barruan: ''Suburana, Esquilina, Collina'' eta ''Palatina.''</ref><ref>Varro ''Ling''. 5.45.3.</ref>.
Tiber ibaiaren ezkerraldean 13 eskualde zeuden, baina eskuinaldean bakarrik ''Transtiberinum'' izenekoa. Lehenengo bost eskualdeak harresien barruan zeuden, baina beste bost batzuek azaleraren erdia ''pomerium''aren barruan zuten eta beste erdia kanpoan. Alabaina, ''Eskilino, Via Lata, Circo Faminius'' eta ''Transtiberinum'' izenekoak, ''pomerium''etik kanpo geratu ziren.
Lehen eskualdea, ''[[Porta Capena]]'' izenekoa, kanpoaldean zegoen baina garai hartan hiriaren erdigunea bihurtu zen. K.o. 274an, [[Aureliano|Aurelianok]] ia 19 kilometroko harresia eraiki zuen germaniar inbasioen aurka babesteko, baina Augustoren eskualde batzuk kanpoan utzi zituen. Asmoa ez zen hiriko perimetro osoa inguratzea, baizik eta puntu estrategiko nagusiak elkarren artean lotzea, ''pomerium'' berri honetan, akueduktuak bezalako aurreko eraikuntzak aprobetxatuz<ref>Carcopino J., 2004, 24-25. or.</ref>.
Neronen erregealdian izandako sutearen ondoren eraikitako Erromak kale lerrokatuak eta erregularrak zituen, etorbide zabalekin. Etxeen altuera murriztu eta haien artean espazio irekiak sortu zituzten. Aldi berean, intsulen aurreko aldeari arkupeak atxiki zizkieten suteen aurkako babes gisa<ref>Tac. ''Ann''. 15.43.1.</ref>.
Harrigarria da [[Romulo eta Remo|Romulok]] sortutako hiriaren bilakaera ikustea, hasieran 3 ate besterik ez zituen ere, [[Vespasiano|Vespasianoren]] garaian Erromako zazpi muinoak inguratzen zituzten harresien zirkunferentzia 21 kilometrokoa zen. Edonola ere, Augustoren hamalau barrutiko banaketari eutsi zioten, guztira 265 gurutze-biderekin. Plinio Zaharrak zioenez, munduan ez zegoen tamainaz aldera zitekeen beste hiririk<ref>Plin. ''HN'' 3.9.66-67.</ref>.
Vespasianok interesa izan zuen hiriko alderdi administratiboari eta praktikoari buruz, Augustoren garaitik Erromako lehen errolda sistematikoa egin baitzuen. Erroldaren emaitzak Bakearen Tenpluko artxibo batean gorde omen zituzten<ref>Roman, L., 2010, 92. or.</ref>.
Erromako biztanleria kongestioa arintzeko beste saiakera bat egin zen K.o. hirugarren mendean. Handik aurrera, hiriko erdigunean eta foro errepublikarraren inguruan merkataritza-espazio metaketa pixkanaka desagertuz joan zen, hiriko beste gune batzuetara lekualdatu baitzen. Hala, hainbat merkatu sortu ziren, ''macellum Liviae, macellum Augusti'' (Zelio muinoan), Eskilinoko ''macellum''a, ''Macellum magnum'' edo Trajanoren merkatua, besteak beste<ref>Espinosa, M., 2015, 61. or.</ref>.
Gutxiengo etnikoek, euren jatorriaren arabera auzo bat edo beste aukeratzen zuten bizilekua finkatzeko. Horrela, jakina da [[Erromatar Errepublika|Errepublikaren]] amaieran Erromako judu gehienak Suburan bizi zirela, baina Augustoren garaian, ''Transtiberinum''eko (''Regio XIV'') barruti berrira aldatzea erabaki zuten. Barruti hori juduen eta nazionalitate bereko beste etorkin batzuen kokaleku nagusia bihurtu zen.
Inperioaren amaieran, judu-komunitateak Erromako hegoaldean (''Regio I'') eta hiriaren ekialdean (''Regio VI'') sakabanatuta zeuden. Kasu askotan, juduak kristau taldeen eremu berean bizi ziren, maiz ''tituli'' edo otoitz-etxeen inguruan kontzentraturik<ref>Rocca, S., 2019, 437. or.</ref>. Juduen asentamendua bi alditan garatu zen nagusiki, K.o. I. mendearen hasieran, Augustoren eta Julio-Klaudiar leinuaren agintaldian, eta K.o. III. eta IV. mendeetan. Hala ere, Erromako komunitate juduak ez zituen 10.000 pertsona baino gehiago lortu K.o. II. mendearen hasieran, nahiko txikia ekialdeko komunitate juduekin alderatuz gero, batez ere Egiptoko Alexandriarekin eta Asia Txikiko hainbat elkarterekin. Bestela, Erromako juduen lehen gainbehera demografikoa Antoninoren izurritearen ondorioz gertatu zen, ondoko komunitateei jazo zitzaien moduan<ref>Ibid. 458. or.</ref>.
Oro har, Kirinal eta Suburako auzo txiroetan erromatar plebea bizi zen, eta biztanleriaren dentsitatea 58.000 biztanle/km<sup>2</sup> ingurukoa zela kalkulatzen da<ref>Le Roux, P., 2015, 117. or.</ref>. Erromatar txiroen etxeen iraunkortasun faltak eta antzinatean hiria suntsitu zuten sute ugariek asko zaildu dute herri-etxebizitza asko identifikatzea; hala ere, K.a. I. mendearen amaieran eta K.o. II. mendean, elitearenak ez ziren etxebizitzen eremuak identifikatu dira Erroman. adibide interesgarri bat Piazza Celimontanako indusketetan aurkitutako intsula bloke multzoa da, sute handiaren ondoren sortua. Era berean, Kirinalaren mendebaldeko magalean eta Via Latan etxebizitzen hedapen handia izan zela dirudi. Severotarren agintaldian, K.o. III. mendearen hasieran, kasu batzuetan, ''domus'' tradizionalak intsula bihurtu ziren. Seguru asko, ''atrium''en egindako azpizatiketetan familia-talde desberdinak sartuz<ref>Patterson, J. R., 1992, 204. or.</ref>.
== Kaleetako osasungarritasuna ==
Erromako immigrazio masiboak masifikazioa, etxebizitza estandarrak, ur kutsatuak eta hondakin-pilaketak sortu zituen. Erromatar gehienak biztanleria-dentsitate handiko eremuetan bizi ziren, non zaborrak, zikinkeriak, gorotzak eta ur kutsatuak, kate trofiko edo parasitoak sortzen baitzituzten, azken ostalari gisa pertsonak, etxeko haragijaleak, karraskariak eta hegaztiak zituztela. Eraikuntza-material organikoak, porotsuak edo zuntzezkoak ere intsektuentzako eta karraskarientzako kokaleku onak izaten ziren<ref>Briones Dieste, V., 2022, 1. or.</ref>.
Erroman hilkortasuna, immigrazio handiarekin lotutakoa, Italiako beste leku batzuetan baino handiagoa izan zen, eta horrek, azkenean, gainbehera demografikoa eragin zuen. Murrizketa horiek gertatzen dira heriotza-kopurua jaiotza-kopurua baino handiagoa denean, ez tokiko biztanleria patogeno-talde guztiz desberdin baten eraginpean egon delako, baizik eta haien eraginpean maizago dagoelako. Erromaren tamaina zela eta, gaixotasun batzuk endemiko bihurtu ziren epidemikoak izan beharrean; elgorriak, esaterako, milioi erdi inguru biztanle behar ditu endemiko bihurtzeko, baztangak, tuberkulosiak eta paperak, berriz, ehun mila biztanle<ref><nowiki>https://thebiologynotes.com/endemic-diseases/</nowiki> 2023.04.14an kontsultaturik.</ref>.
Erromatarrak kutsatzeko arriskuan zeuden etengabe, baina landa-eremuko biztanleak gaixotasun bat landetara zabaltzen zenean bakarrik zeuden arriskuan<ref>Morley, N., 2005, 196-197. or.</ref>. Osasunaren gaia jorratzen zuten egile erromatar gehienek onartzen zuten landa eremuan bizitzea hirian baino osasuntsuagoa zela, beraz, irtenbidea herrialdera joatea zen<ref>Col. ''Rust.'' 1 pr. 15-19.</ref>. Zentzu horretan, elitearen ohitura izaten zen, udako hilabete beroetan, ''salubritas'' bila hiritik kanpo joatea, aldirietako landetxe batera edo Napoliko badiara<ref>Sen. ''Ep''. 104.1.4.</ref>. Zeltsok Erromaren osasungaitza nabaritu zuen, eta bizilekuaren arabera bizilagun bat ahuldu zitekeela gaineratu zuen<ref>Celsus ''Med.'' 1.2.1.</ref>.
Bestalde, Vitruviok bere ekarpen teorikoak ere egin zituen hiri osasuntsuago bat sortzeko, eta gaixotasunaren kausak kontuan hartuta, arkitektoek, haiek konpontzen, lagun zitzakeen moduak azaldu zituen. Bere ustez, arkitekto idealak medikuntzaz jakin beharko luke, beste zientzietako ezagutzak izateaz gain. Gaixotasunaren kausa gorputzeko elementuen desoreka izanik, gehiegizko beroa edo hotza, hezetasuna edo lehortasuna dela eta, arkitektoaren zeregin nagusia leku egokia aukeratzea eta eraikinak antolatzea zen, haize kaltegarrien ondorioak murrizteko. Azkenik, edateko uraren hornidura ugaria ziurtatu behar zuen<ref>Vitruv. 1.1.3, 8. proem. 3.</ref>. Arkitekturazko ideia horiek pentsatuta zeuden hiri edo eraikin berrietarako, tamalez, oso zaila izan zen gainpopulatutako Erroman abian jartzea.
Erromak zenbait parke zituen, hala nola Mezenasena edo inperialak, berdegune horiek luxu aristokratiko edo inperialarekin lotu baziren ere, hiria parke pribatu bihurtzeko haien ahaleginean<ref>Suet. ''Ner''. 31.</ref>. Litekeena da bertako landarediaren eraginak hiriko bizi-kalitatea hobetzea bertako biztanle batzuentzat, baina ez dirudi eragin handirik izango zuenik biztanleria osoaren heriotza-tasaren jaitsieran.
Frontinok, bere aldetik, adierazi zuen hiriko osasungarritasun-arazoetarako irtenbide bat edateko uraren hornidura-emariaren bolumena handitzea izango zela, akueduktu berriak eraikiz baita hiritarren ur-bereganatze kentzea ere, gauez eta egunez iturri publikoen funtzionamendua eragozten zutelako<ref>Frontin. ''Aq''. 103-104.</ref>. Gainera, horrek hiriko airea hobetuko luke. {{esaera2|''Gaur egun garbitasunaren itxura guztiz freskoa eta aire garbiagoa dago; desagertu dira klima ez-osasungarriaren arrazoiak, askotan gure hiriari ospe txarra eman diotenak''<ref>Frontin. ''Aq''. 88.3.2.</ref>.|}}
Eraikin publikoez, ur-garraioaz eta estolderiaz hiriko gobernua arduratzen zen, baina Erromako kaleen garbiketa eta haien egoera ona edilen ardura zen<ref group="oh">Legeak, gainera, herritarrei eskatzen zien, zigorpean, eraikinen fatxadak ez ezik, euren jabetzaren aurretiko bide publikoaren zatia ere garbi edukitzea.</ref>, batez ere drainatze, konponketa eta zoladura<ref>''Tab. Hera. Lex Jul.'' 20-23'';'' 25-28.</ref>. Pixka bat lehenago, Julio Zesarrek lege zorrotzak onartu zituen kaleetako zikinkeria kontrolatzeko, baina efektu eskasarekin<ref>Carcopino, J., 2004: 56-57. or.</ref>. Halaber, etxebizitzen zaramarako, abandonaturiko animalien eta gizakien gorputzerako bazegoen gaueko garraio-zerbitzu bat.
Behin Neronek, zaborra kaleetan pilaturik ikusirik, Vespasiano zinegotziari lezio bat eman nahi izan zion, eta bere soldaduei agindu zien togaren aurrealdea lokatzez zikin ziezaiotela. Une horretan ez zion aparteko garrantzirik eman egoerari, eta Vespasianok boterea hartu zuenean, Neronek abandonatutako hiria hobetzeko jainkozko esku-hartze gisa interpretatu zuen kasua<ref>Cass. Dio 59.12.3; Suet. ''Vesp''. 5.3.</ref>.
Hala ere, enperadoreen jarduerak lehendik zeuden zerbitzuak mantentzera mugatzen ziren neurri handi batean. Baliteke eskala handiko hiri-berritzea Zesarren eta Neronen tankerako megalomanoekin lotzen zelako, baina Erromako topografiak ere egin zitezkeen erreformei muga ezarri zien<ref>Suet. ''Ner.'' 16.38.</ref>.
Hiri-komisarioen (''curatores urbium'') ardura zen hiriko bideak zaintzea, zolatzea, ibaiek eraikinei kalterik ez egitea, eta behar ziren lekuetan zubiak egotea. Era berean, ikuskatu behar zituzten horma pribatuak, edo etxeari erantsitako beste edozein motatakoak, bidea ez inbaditzeko. Eraikinaren jabeek konpondu eta aldatu beharko lukete, zigorpean<ref>Pap. ''Dig''. 43.10.1.</ref>.
Erroman jakitun ziren kaleen garbitasunak eta estolden egoera onak biztanleriaren osasunarekin zuten harremana. Beraz, pretoreen ardura zen estolden garbiketa eta konponketa, estolderiako zikinkeria izurrite eta hondamenaren kausa baitzen<ref>Ulp. ''Dig''. 43.23.1.1.</ref>.
Bestalde, bide publikoari erasan ziezaiokeen obra baten egileak, hura amaitzean, jatorrizko egoeran utzi behar zuen<ref>Ulp. ''Dig''. 43.11.1.1.</ref>. Nahiz eta erromatar legeak bide publikoan egindako obrek drainatze egokia izatera behartu, ez zegoen autoritatera joaterik ur geldiek eragindako usain txarrengatik<ref>Ulp. ''Dig''. 43.8.2.29.</ref>.
Objektuak bide publikora botatzea (''effusis vel deiectis'') legeak zigortzen zuen, baina horrek kalteak edo galerak konpontzeari garrantzia handiagoa ematen zion kaleak garbi izateari baino. Labeon juristak legea gauez aplikatzen ez zela argudiatu bazuen ere, Pablok adierazi zuen bazirela jendea gauez joaten zen lekuak<ref>Paul. ''Dig''. 9.3.6.1.</ref> .
Erromak hondakinak ezabatzeko arazo itzela zuen saneamendu sistema eskas eta desegokia zelako, eta horrek elikagaiak eta ura kutsatzeko arriskua zuen. Aitzitik, nekazariek bazuten etxetik kanpo hauek metatzeko lekua, soroetan zabaldu aurretik. Varronek komunen eta gorotz-hobien kokapen ezin hobeari buruzko xehetasun handiak eman zituen, gizakiek eta animaliek ur-iturri bereiziak izan behar zituztela gomendatuz<ref>Varro. ''Rust.'' 1.11.2; 1.13.4.</ref>. Nekazariek malaria jasateko aukera gutxiago zuten haien animaliak eraikin bereizietan mantentzen zituztenean, eltxoak animalietan kontzentratzen direlako, baina hiritarrek ez zuten babes hori.
Erroman hiltegirik ez zegoenez, zegokien merkatuan (''boarium''<ref group="oh">Abelgorri-merkatua.</ref>'', suarium''<ref group="oh">Txerri-merkatua.</ref>) abereak erosi ondoren, bizirik eraman behar zituzten harategira, bidean ebakuatu eta pixa egiten zuten bitartean. Han saltzen zituzten sakrifikatuak eta zatikatuak izan ondoren, baina animalien hondakinak kalera botatzen zituzten.
Iturri klasikoek adierazten dutenez, ez zen batere erraza kale estuetan zamatutako animaliak gidatzea. Horregatik, nahiko usuak ziren haiek edo garraiatutako kargak oinezkoen gainera erortzearen ondoriozko istripuak<ref>Alfen''. Dig''. 9.2.52.2-3; Ulp. ''Dig.'' 9.2.27.33.</ref>.
[[File:Map of downtown Rome during the Roman Empire large-annotated.jpg|thumb|300px|<center>Cloaca Maxima Erromatar Inperioan, gorriz markatutakoa</center>]]
Antzinako Erroman, hiriko osasungarritasunari eragiten zion animalia asko bizi ziren<ref>McCormick, M., 2003, 8. or.</ref>. Etxeetan txakurrak eta katuak ugariak ziren; etxeko txakurrek intsulen eta ''domus''en ateak zaintzen zituzten, baina kaleko txakurrak, zurratzaileek larruagatik ehizatzen zituzten. Horretaz gain, behartsuek txakurkia jaten zuten, jakin gabe kiste hedatidikoez kutsatuta izateko modu bat zela<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.</ref>. Martzialen esanetan, etxeak zaintzen zituzten txakurrek, gorotzak egiteaz gain, janari-hondarrak eta giza kakak jaten zituzten<ref>Mart. ''Ep''. 1.83; 12.48.8.</ref>.
Etxeko haragijaleek kutsatutako gaixotasunak (ekinokosia, amorrua...) ugariak ziren. Ektoparasitosi hutsalak, hala nola sarna edo zizareak, ohikoak ziren, baina bektoreek transmititutako gaixotasunak ere ezin ziren falta (izurria eta tifusa). Zakurrek edo beleek sarraskia jaten zuten Tiber ibaira edo zaborretan botatako gorputzetatik<ref>Briones Dieste, V., 2022, 1. or.</ref>.
Erroma hiriak arratoi arazo handirik ez izateak azal dezake izurrite bubonikorik ez egotea Justinianoren garaira arte. Zizeronek ere ez zituen karraskari horiek aipatzen etxe batean bizilagun ez desiragarritzat, baina sugeei erreferentzia egin zien<ref>Cic''. Off.'' 3.54.1.</ref>.
Erromatar hirietan, estolden eta komunen helburua ez zen patogenoen transmisioa gelditzea, gaur egun bezala; logikoa denez, mikroorganismoen kontzeptua artean ez zen ulertzen garai horretan. Aitzitik, litekeena da estolderia eta komunak eraikitzea kirats eta hondakinak publikoaren ikuspegitik ezabatzeko<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 66. or</ref>.
== Merkatuak ==
Erromatarrek hiri-espazioa merkaturatu zuten: hiri oparoagoa bihurtu ahala, merkataritza-guneak handitu eta egonkor bihurtu ziren. Dendak (''tabernae''), elikagai azokak (''macella''), biltegiak (''horrea'')<ref>''ILS'' 5910</ref> eta beste eraikuntza mota batzuk susperraldi ekonomikoaren adierazleak ziren, baita gero eta landuagoko garraio eta lehorreratze-azpiegiturak ere<ref>Flohr, M., 2020, 7. or.</ref>.
Trajanok, uholdeak saihesteko eta Erromaren hornidura ziurtatzeko, Ostian portu berri bat eraiki zuen, Tiberreko kaiak zabaldu zituen, baita bere foroari atxikitako merkatuak ere<ref>Patterson, J. R., 1992, 213. or.</ref>.
Erromaren oinarrizko elikagai gehienak ibaiz eta itsasoz ekartzen ziren, hiritik gertuko ekoizleek ez baitziren gai hiriko beharrak asetzeko. Tiberren zehar, gizonek eta idiek salgaiak garraiatzen zituzten, eta azken garraiorako, erromatar kaietatik biltegietara, milaka langile libre eta kontratatuen indarra erabiltzen zuten<ref>Erdkamp, P., 2013, 270. or.</ref>.
''Macellum'' terminoak Erromako eraikin mota bati egiten zion erreferentzia, hots, hornidura-merkatuari<ref group="oh">''Macellum'' elikagaien merkatua zen, non haragia, arraina edo inportatutako beste produktu exotiko batzuk aurki baitzitezkeen. Egitura angeluzuzena izan ohi zuen, arkupeez inguratutako esparru itxia, eta taberna ilarak zituena.</ref><ref>''ILS'' 9432</ref>. Merkatu mota hura ohikoa zen Italian zein probintzietan. Egitura angelu zuzenekoa, eta haren patio nagusia ate eta burdin itxitura batek inguratzen zuten. Erromako merkaturik ezagunenak honako hauek ziren: Zelio muinoko ''Macellum Liviae''<ref>''LTUR'' 3.73. or.</ref>'', Macellum Augusti,'' Eskilinoko ''macellum''a, ''Macellum Magnum'' edo Trajanoren ''macellum''a.
Aipatutakoez gain, Erroman baziren produktu espezifikoen salmenta biltzen zuten beste merkatu batzuk, hala nola ''Forum boarium''a<ref>''ILS'' 426.</ref>, ganaduaren merkataritzari eskainia, Palatino muinoaren eta Tiber ibaiaren artean; ''Forum holitolium''a, belar eta barazkien merkataritzari eskainitakoa, Kapitolioko muinoaren eta [[Serviar Harresiak|Serviar harresi]]<nowiki/>en artean; ''Forum piscarium''a, arrain merkataritzari eskainia, Kapitolioaren eta Tiberren artean, egungo Erromako Ghettoaren eremuan; ''Forum suarium''a<ref>''ILS'' 722.</ref>, txerri-merkataritzari eskainia, [[Marteren Zelaia (Erroma)|Marte Zelaia]]<nowiki/>ren iparraldeko hiri-kohorteen kuartelaren ondoan; ''Forum vinarium''a<ref>''ILS'' 6168.</ref>, ardoaren merkataritzari eskainia, gaur egun ''quartiere'' ''Testaccio''ren eremuan, Aventino muinoaren eta Tiberren artean. Beste merkatu batzuk ezagutzen ziren baina identifikaezinak dira, gune bakoitzaren funtzioari buruzko informazio zehatza falta zaigulako<ref>Richardson, L. Jr., 1992, 101, 159-164. or.</ref>. Ospe txarreko beste merkatu bat Suburakoa zen. Izan ere, Porfirioren hitzetan, arratsaldeetan bakarrik irekitzen zen, eta han saltzen zen goizean Erroman lapurtutakoa<ref>Porph. 7.113.1-2.</ref>.
''Taberna''k, merkatuetako eta kaleko saltoki iraunkorrak ziren, baina kaleko posturik gabeko saltzaileak nonahi ugaritzen ziren Domizianok praktika hori debekatu zuen arte, beharbada dendariek lehiakortasun ilegalez kexatu zirelako. Gainera, saltzaile horiek ez zuten ezartzen ziren espazioa garbi uzteko ardura, legeak beste establezimendu batzuen jabeei agintzen zien bezala, zeinek kalea garbitu behar baitzuten beren eraikinen aurrean<ref>Mart. ''Ep.'' 7.61.1-10; ''Tab. Her., Lex Iul.'' 53.</ref>.
Merkatu-saltzaileek (''macellarius''<ref>Col. ''Rust.'' 11.ca.9.1.</ref>'', propola''<ref>Plaut. ''Aul''. 512.</ref>), libreek edo esklaboek, negozioa beren kabuz edo errentan izan zezaketen. Merkatu eta hirietako saltzaile txiki horiek zerga bat (''vectigal'') ordaintzen zuten beren postua izateagatik<ref>Espinosa, M., 2015, 64. or.</ref>. Merkatariaren lanbidea, Zizeronen iritziz zikina zelako, gizartean gutxien balioztatutakoen artean zegoen, eta maisuak, arkitektoak edo medikuak, berriz, estimatuenak ziren<ref>Cic''. Off.'' 1.151.4-10.</ref>.
Hala ere, enperadoreak txikizkako merkataritzaren garrantzia ulertzean, saiatu ziren arautzen. [[Alexandro Severo]]k, adibidez, ardo, barazki, zapatari eta abarren saltzaileen elkarteak sortu zituen, beren ordezkari eta epaileekin<ref>''SHA Alex.Sev.'' 2.4.8.</ref>.
Elikagaiak kontserbatzeko sistemak mugatuak zirenez, merkatuak inguruan ekoitzitako produktu freskoez hornitzen ziren, batez ere<ref>Kron, G., 2012, 278. or.</ref>. ''Pastio villatica'' deiturikoak Erroma inguruko nekazaritza-zentroak ziren, barazkiak, etxeko hegaztiak eta baserriko animaliak ekoizten zituztenak hiriburuko merkatuetan saltzeko<ref>Purcell, N., 2007, 294. or.</ref>.
Merkatari erromatarrak bere produktu edo zerbitzura erakarri behar zituen kontsumitzaileak, lehiakideena baino hobea zela erakutsiz. Horretarako, zenbait estrategia eta metodo erabiltzen zituen bere produktuak aurkezteko. Metodoen artean, aipatzekoak dira saltokien sarreretan jarritako mosaikoak, kanpoko zein barruko errotulu edo margolanak, saltzaileek ordaindutakoa euren produktua literatura-testuetan aipatzeko eta sustatzeko. Nolanahi ere, publizitaterik onena produktuaren kalitatea zen, eta arrain saltsen eta gatzatzearen kasuan (''tituli picti''), gehien erabilitako kalitate-indizea ''flos'' terminoa zen<ref>Espinosa, M., 2015, 59. or</ref>.
Merkatuetan postu iraunkorra zuten saltzaileen artean, aipatzekoak dira, okinak, harakinak, arrain- eta barazki-saltzaileak besteak beste. Latinezko ''pistor'' hitzak ez ditu aleak ehotzea eta ogia egostea bereizten; horrek adierazten du Erromako okinek bi zerbitzuak egiten zituztela<ref>Erdkamp, P., 2013, 275. or.</ref>. Ogiari dagokionez, etxe aberatsenetan bakarrik zeukaten okin propioa. Jende arruntak azokara joan behar zuen ogia erostera<ref>Mart. ''Ep.'' 14.223.1.</ref>.
[[File:Mercati di Traiano - Roma.jpg|thumb|300px|<center>Trajanoren merkatua</center>]]
Dendak nonahi zeuden Erroman, baina ''honestiores''ek etxean egindako ogia eta beraiek ekoiztutako ardoa kontsumitu ohi zuten. Hori zela eta, Zizeronek bere aurkari politikoetako bati burla egin zion ogia eta ardoa saltzaileari erosten zizkiolako. Hala ere, kontsumitzaile aberatsek ere merkatari espezializatuei erositako produktuak sartzen zituzten sukaldean<ref>Cic''. Pis.'' 67.9.</ref>.
Haragiaren kasuan, Erroman hiltegirik ez egotean, abereak azokatik harategira bizirik eramaten zituzten, non sakrifikatzen eta zatitzen baitzituzten [[Txikizkari|txikizka]] saltzeko. Harakinek arazoak zituzten euliekin, animalien hondakinak kalera botatzen baitzituzten txakurrek eta karraskariek jan zitzaten<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.; Scobie, A., 1986, 421. or.</ref>.
Haragia ere auzoko ''taberna'' txikietan saltzen omen zen, [[Ponpeia|Ponpeian]] nabaria den moduan, eta badirudi talde zehatz batzuen artean, esaterako, soldadu erromatarren artean, oso ezaguna izan zela<ref>Corbier, M., 1989, 224. or.</ref>. Haragia jatea oso gomendagarria ere zen kirolarientzat<ref>Donahue, J. F., 2015, 89. or.</ref>.
Azterketa bioarkeologikoen arabera, eskeleto batzuen deformazioek adierazten dute dieta erromatarra pobrea zela eta haragi gutxi kontsumitzen zutelako<ref>Paine, R. et al., 2009, 206. or.; Griffin, R. et al., 2011, 542. or.</ref>. Hala ere, Peter Teminek uste du Erromatar Inperioaren hedapenak eta ondorioz garraio-kostuak murrizteak dieta zabalagoa ekarri zutela, fruta eta barazki berriekin eta haragi gehiagorekin. Bere kostu handiagatik goi mailako klaseei zuzenduta egon arren, Printzaldian aurreko edo ondorengo mendeetan baino animalia hezur gehiago aurkitu dira<ref>Temin, P., 2012, 224. or.</ref>.
Pobreek haragia jateko zuten modu bakanetako bat aberatsen afarietara joatea zen, non soberakinak jan baitzitzaketen. Kolumela K.o. I. mendeko autore betikoaren arabera, eskuzabaltasun hori ohikoagoa izan zen aurreko garaietan<ref>Col. ''Rust.'' 10.pr.1.1.</ref>.
Txakurrak ugariak ziren Erroman etxebizitzen ateak zaintzeko. Zurratzaileek larruagatik ehizatzen zituzten, eta behartsuek, berriz, kaleko txakur-haragia jateko. Hori kiste hedatidikoak hedatzeko modu erraza zen<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.</ref>.
Hainbat elementu konbinatu ziren elikagaien prezioak hain kezkagarriak izateko diru-sarrera baxuko herritarrentzat: lehenik eta behin, haien eros-ahalmena hain zen baxua, non diru-sarreren zatirik handiena elikagaietan gastatzen baitzuten; bigarrenik, soldatapeko askoren diru-sarrerak ezegonkorrak eta sasoikoak ziren, negua heldu orduko, garraiolariek eta peoiek, esaterako, lana galtzen zuten itsas trafikoa eta eraikuntza murrizten zirelako; hirugarrenik, alearen prezioa garestitzen zenean, hiritar askok ez zuten ordezko elikagairik. Nahiz eta benetako gosea eskalei eta etxerik gabekoei mugatu, jende arruntak bere horniduratik jan behar zuen gosea ez pairatzeko<ref>Erdkamp, P., 2013, 267. or.</ref>.
Merkatuetan, zorura jaurtitako hondakinez aparte, beste kutsadura-iturri bat komunetatik (''foricae'') zetorren. Eraikin publikoei atxikitako eta eserleku anitzeko instalazio horiek pribatutasuna eskaintzen zuten hiriko espazio publikoetan, hala nola kaleetan eta merkatuetan, baina kutsadura guneak izan ohi ziren<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 4.4. atala</ref>.
== Eraikuntza-arazoak eta hondakinak ==
Erroma etengabe berritzen zen, enperadoreek edo udal agintariek sustatutako obra publikoengatik edo ekimen pribatuagatik.Lan horien bidez, eraikinak birmoldatu eta beste batzuk eraiki ziren, hiri-espazio berrietan eta lehengo orubeetan, bai suteek kaltetu zituelako edo beren kalitate txarraren eraginez eraikinak behera etorri zirelako. Lan horiek guztiek eskulan handia behar zuten klimatologia oneko hilabeteetan.
Printzaldiaren hasieratik, aristokratek ezin izan zuten enperadoreekin lehian jarraitu eraikin berrietan eta monumentu tradizionalak berreraikitzen. Azkenean, enperadorea, erromatar bizitzaren beste hainbat alderditan bezala, patroi eta ongile bakarra bihurtu zen. Julio-Klaudiotar dinastiaren enperadoreek beren jauregiak Kapitolino muinoan eraiki zituzten. Neron harago joan zen bi eraiki zituelako: lehena, ''Domus Transitoria'' deitutakoa, Kapitoliotik Eskilinoraino hedatzen zen; bigarrena, ''[[Domus Aurea]]'', eraikitzeko ideia [[Erromako Sute Handia|Erromako sutea]]<nowiki/>ren ostean sortu zen, eta horretarako suteak Zelioko eta Opioko suntsitutako orubeak bereganatu zituen<ref>Suet. ''Ner.'' 31, 38.</ref>.
Bazeuden mantentze eta eraberritze lanetarako udal arduradunak zirenak. [[Dekurioi (Erromako armadako ofizial)|Dekurioiak]] eta [[magistratu]] nagusiak arduratu behar ziren kaleak, [[Areka|arekak]] eta estoldak eraikitzeaz eta zaintzeaz<ref>''Lex Col. Gen''. 77; ''Lex Flav. Mun.'' 19.</ref>. Ordaindu gabeko fakturei, amaitu gabeko lanei eta oreka gabeko udal kontuei aurre egiteko, K.o. II. mendetik aurrera, enperadoreek esku hartu zuten udal aurrekontuetan, ''curatores rei publicae'' izeneko funtzionarioak izendatuz<ref>Jacques, F., 1984, 4. or.</ref>.
Dena den, funts publikoak motz geratzen zirenean, gutxienez beste bi diru-iturri zeuden hiria mantentzen eta hobetzen laguntzeko. Lehenengoa zetorren magistratuek eraikuntza-proiektuetarako, jokoetarako (''ludi'') edo sakrifizioetarako gastatu behar zuten dirutik. Nahitaezko gastu horiei borondatezko beste diru-sarrera batzuk gehitu ohi zitzaizkien, eraikinen itxura hobetzeko edo jokoetan borrokalari gehiago sartzeko.
Bigarren diru iturria (''summa honoraria)'' magistratuek kargua hartu aurretik inbertitu beharreko dirua zen. ''Ob honorem'' ordainketa hori ez zitzaion aurrekontu publiko orokorrari gehitzen: hautetsiek onura publikoko helburu zehatzetarako erabil zezaketen, hauteskunde kanpainan (''pollicitatio'') agindu bezala, beti ere, kargurako hautatuak izateko ohorea (''honos'') lortzen bazuten.
Erromako geruza sozial gorenek, enperadoreak, elite inperialak (senatariek eta zaldunek, gehi [[liberto]] inperial kopuru txiki batek) eta tokiko handikiek [[Mezenasgo|mezenasgoaren]] bidez ''(evergetismo'') lagundu zuten. Inskripzioek adierazten dutenez, bertako eliteko kideak izan ziren ekarpen garrantzitsuenak egin zituztenak gizarte aitorpena lortzeko, egindako lanaren ondoan jarritako plaka batean mezenasen izena inskribatuz.
Eraikuntza-lanen datu epigrafikoek adierazten duten moduan, funts publikoek azpiegiturak (kaleak, ur-hornidura, estolderia), eraikin publikoak eta gotorlekuak finantzatu zituzten. Baina era guztietako eraikinen eraikuntza, zaharberritze edo dekorazioa ordaintzeko tokiko elitearen ekarpen ekonomikoak iragartzen dituzten inskripzio guztiak aztertuz gero, funts pribatuekin finantzatutako eraikuntzen kopurua esanguratsua izan behar zen<ref>Horster, M., 2014, 525-531. or.</ref>.
Etxebizitza xumeei zegokienez, han erabilitako materialak kalitate eskasekoak izateaz gain (adobea, adreilua, kereta, [[Txilar zuri|txilar]] edo kanabera-sabaiak), karraskarien eta bizkarroien babesleku ere izan zitezkeen<ref>Briones Dieste, V., 2018, 72. or.</ref>. Etxe batek behar adinako kalitatea izan dezan, materialak xehetasunez aukeratu behar ziren. Harriei buruz, Pliniok adierazi zuen nola eta noiz atera harrobitik, eta haietatik zein erabil zitezkeen eraikuntzan:
{{esaera2|''Harriaren izaera zalantzan dagoenean, neurri egokia da udan harrobitik ateratzea, eta urte pare bat igaro baino lehen eraikitzeko ez erabiltzea, bitartean eguraldiak ongi onduta utziz. Kaltetutako xaflak lurpeko zimenduetarako egokiagoak direla ikusiko da, eta kalterik gabekoak, aldiz, segurtasunez erabil daitezke, aire zabalean bada ere''<ref>Plin. ''HN'' 36.50.</ref>.|}}
Kaleetan sakabanaturiko hondakin organiko eta ez-organikoen kudeaketa benetako arazoa izan zen Erromako hiriarentzat. Lehen hondakin motaren kantitatea itzela zen, inperioaren hasieran, Erromako populazioa zortziehun mila eta milioi bat biztanle artekoa zenak, berrogei eta berrogeita hamar mila kilogramo gorozki inguru sor zitzakeen egunero. Giza gorotzak estolden bidez Tiberreraino bideratu ahal izatearen arazoa zen euri-ura edo iturri publikoen soberakina ez zela nahikoa. Horri gehitu behar zitzaion erromatar hustubideek ez zutela atzera egiteko mekanismorik, uholdeen kasuan estoldetan zehar etxebizitzetan sar zitezkeen ur beltzak saihesteko, ezta gas-isuriak ere, hala nola hidrogeno sulfuroa (H<sub>2</sub>S) eta metanoa (CH<sub>4</sub>). Beraz, estolden usainaz gain, leherketak ohikoak izango zirela ondoriozta daiteke<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 3.3. atala.</ref>.
Hondarrak kalean ez uztearen debekua ekiditeko, askotan, erromatarrek gauaz baliatzen ziren leihoetatik kalera hondakin solidoak edo likidoak botatzeko. Erromatarrak arazo larri horretaz konturatu ziren, eta honela jaso zuen Ulpianok bere ''Ad edictum'' ''praetoris'' 23. liburuan:
{{esaera2|''Leihoetatik botatakoagatik kalteturen bat dagoenean, epaileak medikuei ordaindutako soldatak kalkulatuko ditu, baita tratamenduaren gainerako karguak ere''<ref>Gai. ''Dig''. 9.3.7.</ref>.|}}
Kaleetan bildutako hondakinak Erromatik kanpoko aire zabaleko lubakietan (''puticuli'') botatzen ziren. Ezagunena hiriaren ekialdean zegoen, Serviar harresien ondoan eta Eskilino atearen kanpoaldean. Eremu horretako lubaki kiratsetan, gaizkileak exekutatzen zituzten eta etxegabeen eta animalien gorpuak botatzen zituzten beste hondakin batzuekin batera<ref>Bodel, J., 2014, 178. or.</ref>. K.a. I. mendearen hasieran, Eskilinoko atearen iparraldean hobi komun horietako batzuk estali ondoren, eremua [[Trabertino|marmol trabertinoko]] harriekin (''cippi'') mugatu zuten. Harri horiek adierazten zuten debekatuta zegoela zaborra botatzea eta huraxe zela hileta-suak egin zitezkeen hiritik gertueneko puntua<ref>''CIL'' 1<sup>2 n</sup>838, 839.</ref>.
[[File:Cippus bat Luzio Sentio pretorraren ediktuarekin.jpg|thumb|250px|<center>Cippus bat Luzio Sentio pretorraren ediktuarekin. Kapitolino-Museoak</center>]]
Ondoko mugarrian, ''senatus consultum'' batek debekatu zuen zedarriek zehaztutako barruko eremuan gorpuak erretzea, lurperatzea, eta zaborra edo lurra botatzea. Zinegotziek bete behar zuten legea. Ikertzaileek diotenez, ''Pagus Montanus''ek definitutako barrutia Eskilino atearen kanpoaldeko eremuari dagokio, Venus Libitinaren santutegitik gertu.
''[[Lex Iulia Municipalis]]''ek<ref>''ILS'' 6085.</ref> edilak premiatu zituen eraikin eta saltokien jabeek beren jabetzaren aurreko kaleko zatia egoera ezin hobean eduki zezaten, ura eta hondakinak pilatzea saihesteko ibilgailuek askatasunez zirkulatu ahal izateko. Jabeak kalea konpondu ezean, maizterrek egin beharko zuten, baina gero, gastatutakoa alokairutik kenduko zen<ref>''CIL'' 6.593.32; ''Tab. Her''. 7</ref>.
Papinianok ''De cura urbium'' liburuan adierazi zuen zinegotzien ardura zela tabernetako langileek beren lantokietako materialarekin kaleetako trafikoa oztopa ez zezateaz. Gainera, udal-arduradunek ziurtatu behar zuten kaleetan ez zela liskarrik egongo. Ordena publikoaz gain, kaleak garbi eusteaz arduratu behar ziren, gorotzik egon ez zedin, eta gorpuak edo larruak bide publikora bota ez zitezen, usteltzeko arriskua zegoelako<ref>Pap''. Dig.'' 43.10.1, 3-5.</ref>.
Erromatarrek askotan ez zuten jakin hondakin biodegradagarrien kopuru ikaragarriarekin zer egin, hala nola eraikuntzak ateratakoekin, edo erromatarren eguneroko zereginetan erabiltzen ziren zeramikazko edo beirazko ontzien hondarrekin. Horien artean aipagarrienak dira ''dolia'' edo ''dolia curta'', edo likidoak eta ''garum''a garraiatzeko erabiltako anforak. Mediterraneoan zehar Erromara iritsitako produktuen kopurua zela eta, ohikoa zen, edukiontzien hauskortasunaren ondorioz, asko eta asko apurtzea, gehienbat Ostiako portuan deskargatzen zirenean.
Kontuan izanik hondakinak eta gorotzak gurdietan erretiratzen zirela, eta zirkulazio-arazoak saihesteko legeak eguzkia sartzen zenetik goizeko hamarrak arte bakarrik baimentzen zuela garraiatzea, erraz ondoriozta daiteke, eraginkortasuna zela eta, zabortegiak ez zirela hiritik urrun egongo<ref>''CIL'' 6.593.66.</ref>.
Tazitok K.o. 65. urteko sute handiaren hondakinen garraio masiboaren egoera deskribatu zuen. Neronek, Tiberretik gora alearekin Erromara alea garraiatzen zuten ontziak behartu zituen hondakinez kargatuta jaistera, Ostiako paduretan botatzeko<ref>Tac. ''Ann''. 15.43.1.</ref>.
Zeramikaren hondakinak biltzeko, deskonposatzen zaila den materiala izanik, zabortegiak sortu behar izan ziren. Erroma ere ez zen arazo horretatik libratu, eta, izatez, bere muinoetako batean, ''[[Testaccio (Erroma)|Testaccio]]'' mendian edo ''Dei cocci'' mendian aurkitu da, elikagai-, ardo- eta olio-ontziz osatutako zabortegi handi bat, gehienbat zeramikazko hondakinez osatua, normalean anforak. Muinoak 30 metroko altuera hartu zuen eta bertara eramaten ziren anforen hondarrak pilatzeagatik sortu zen, benetako zabortegia. Han uzten eta apurtzen ziren portutik ekarritako anforak, beste ontzi motarekin batera. Material horiek guztiak eta beren eduki-hondarrak karerekin lurperatzen ziren, usain txarrak saihesteko<ref>Zamora-Manzano, L., 2017, 71, 83. or.</ref>.
== Erromako suteak ==
Livioren ''Historia'' Erromak jasandako suteez istorioz beteta dago<ref>Livy 4.33.5.2, 24.47.15.</ref>. Hori zela eta, suteen etengabeko arriskua zen biztanleria-dentsitate handiagatik eta eraikinetan erabilitako zur kopuruagatik<ref>Paul''. Dig''. 1.15.1.</ref>, Augustok K.a. 6. urtean, [[Vigiles|''vigiles'']] taldea sortu zuen<ref>''ILS'' 2172.</ref>.
Erromako K.a. 23., 14., eta K.o. 9. eta 7. urteetako suek nabarmen utzi zuten arrisku hori beti agerian zegoela<sup>4</sup>, baina Augustok suhiltzaileen taldea antolatu ondoren, elitearen jarduera amaitu zen<ref group="oh">ikus [[Vigiles#Historia|vigiles]].
<ref>[[Frantsestu_(Iberiar_Penintsulako_Gerra)#Kanpo estekak|JOES, Anthony James]]</ref>
Egia esan, Augustorena ez zen izan suteen aurkako lehen erabakia, beste une batzuetan ekimen pribatuak beste neurri batzuk ere hartu baitzituen. Horrela, eta egoera hori aprobetxatuz, Marko Lizinio Krasok, Erromako gizonik aberatsenetako batek, suteetan bere aberastasuna handitzeko aukera paregabea ikusi zuen. Sistema sinplea zen, Krasok, bere esklaboek lagunduta, prezio jakin bat eskaintzen zion eraikinaren jabeari sua itzaltzearen truke. Eraikinaren jabeak eskaintzari muzin egiten bazion, etxea kiskaltzen uzten zuen, gero eraikina edo orubea ganga prezioan erosi ahal izateko. Ondoren, ikusiko zuen ea merezi zuen etxea birmoldatzea edo beste bat eraikitzea<sup>5</sup>.
Suhiltzaile-zerbitzu bat sortzeko beste ahalegin bat Egnatio Rufo edilak egin zuen, zeinak, Krasoren antzera, esklabo talde bat antolatu baitzuen suak itzaltzeko. Ekimen hori segurtasun publikoaren zentzuak eragin zuen, karrera politikoa egin nahi baitzuen (''cursus honorum''). Azkenean, ez zuen emaitza handirik lortu, senatuak heriotza-zigorra ezarri baitzion, Estatuaren aurka konspiratzea leporatuta. Nahiz eta aberats batzuek beren suhiltzaileen brigada pertsonalak sortu, suhiltzaileen talde iraunkor eta handiago baten beharra zegoen<sup>6</sup>.
Administrazioak esku hartzea erabaki zuen, Dion Kasioren arabera, K.a. 6. urtean herriko jendearen artean zenbait ordezkari aukeratu zituenean. Pertsona horiek, toga ofiziala eramateko eskubideaz gain, bi liktoreren laguntza izan zuten suteen gaian, eta lehen edilen agindupean egon ziren esklaboen gorputzaz arduratu ziren suak hartutako eraikinak salbatzeko. Dirudienez, hori izan zen ''vigiles'' taldearen sorreraren aitzindaria:
''Garai hartan ere hiriko hainbat tokitan suteak izan zirenez, libertoen arteko zazpi dibisio eratu zituen halako kasuetan laguntza emateko, eta zaldun bat izendatu zuen buruzagi, talde hura laster desegiteko asmotan. Baina ez zuen halakorik egin, emandako laguntza baliotsua eta beharrezkoa zela egiaztatu zuelako. Gau-zaindari horiek gaur egun arte existitzen dira, araudi berezien pean, eta zerbitzuan daudenak, libertoen artetik ez ezik, gainerako klasetatik ere aukeratzen dira. Kuartelak dituzte hirian eta diruzaintza publikoak ordaintzen ditu''<sup>7</sup>''.''
Hutsunea betetzera zetorren taldea ''vigiles'' edo ''cohortes vigilum'' izan zen. Hasieran, gorputza esklaboz osaturik egon arren, geroago libertoz, libre jaiotakoez eta armadatik etorritako ofizialez osatu zen. Horregatik, unitate militar baten moduan funtzionatu zuen.
Augustok hiriko zazpi kohorteetako bakoitzari babestu beharreko bi eskualde esleitu zizkion, eta guztien artean hamalau hiri-eskualdeak osatzen zituzten. Kohorte bakoitzaren arduradun gisa tribuno bat zegoen, ''praefectus vigilum''aren aurrean erantzun behar zuena<sup>8</sup>.
Inperio garaiaren hasieran Erroman suteen kontrako 7.000 kideko beilarien talde berezia antolatu zen. Hala ere, ''vigiles'' multzoari eustea garestia zen eta horregatik hasieratik Augustok zerga berriak asmatu behar izan zituen, esaterako esklabo-salmentaren gainekoa %2koa<sup>9</sup>.
Petroniok modu barregarrian deskribatu zuen ''Satirikon'' idazlanean, talde horren azkartasuna eta jarduna.
''Eskualde hartako vigilesek, halako oihuak entzutean, Trimalkioren etxeak su hartu zuela uste zuten eta, arduraz beterik, ateak hautsiz, bat-batean jangelara oldartu ziren zalapartaka, urez betetako zahagiekin eta aizkorekin''<sup>10</sup>.
Sute larri bat piztuz gero, ''vigiles''ek honako ekipamendu hau zuten eskura, maizterrek ere hornitzen zutena: ur-ontziak (''amae''), belakiak (''spongiae''), indar-ponpak (''siphones''), aizkorak (''dolabrae''), pikotxak (''secures''), eskailerak (''scalae''), heltzeko kakoak (''falces''), manta hezeak (''centones''), zumezko saskiak (''formiones''), hagak (''perticae''), erratzak (''scopae'') eta ozpina. Horiekin, sua itzali, eta suak harten zituen eraikinak partzialki edo erabat bota zitzaketen<sup>11</sup>. Edonola ere, sua beti izaten zen arriskutsu, gehienbat goiko solairuetan bizi zirenentzat<sup>12</sup>.
Neronek, K.o. 65eko sutearen ondoren, eraikuntza-estilo berri bat asmatu zuen hirian, etxe guztien aurrean plazak altxatzeko aginduz, kaleetan zein isolatuetako etxebizitzetan, haien terrazetatik errazago izango zelakoan sua itzaltzea. Plaza horiek bere kontura eraiki zituen<sup>13</sup>.
4 Yavetz, Z., 1958, 512. or.
5Suet. ''Aug''. 30.1.1.
6Robinson, O. F., 1994, 8-9. or.
7 C'''ass. Dio 55.8.26.'''
8Paul. ''Dig.'' 1.15.3.1.
9Cass. Dio 55.31.
10Petr. 78.7.1-3.
11Ulp. ''Dig.'' 33.7.12.18.
12'''Juv. 3.199-202.'''
13Suet. ''Ner.'' 16.2. taula: '''''Erromako suteak'''''<center>
{| class="wikitable"
|-
|'''Urtea'''
|'''Gertakizuna'''
|'''Iturria'''
|-
|K.a. 204
|Erroman bi gau eta egun batez mantendu zen sua piztuta. lur guztia berdinduta zegoen Salinas eta Porta Carmentalaren artean Aequimaelius eta Jugariorekin, eta Fortuna eta Matutaren amaren tenpluekin; eta atearen kanpoaldean sua hedatu zen zabal eta gauza sakratu eta profano asko kontsumitu zituen.
|Livy 24.47.15
|-
|K.a. 63
|Beraz, Katilina Laecan, egon zinen gau hartan, Italiako zatiak banatu zenituen (...) hiriko zein eskualde erre behar ziren aukeratu zenuen...
|Cic. ''Cat.'' 1.4.8-12
|-
|K.a. 23 (Augusto)
|Urte osasungaitza Erroman: suak, ekaitzak eta Tiber ibaiaren uholdeak
|Cass. Dio 53.33.4
|-
|K.o. 65 (Neron)
|Neron Erromako suteaz baliatu zen lehen pilatutako auzoak urbanizatzeko. (''Domus Aurea'', kale berriak...)
|Tac. ''Ann''. 16.13
Suet. ''Ner.'' 39
Oros. 7.7.10-11
|-
|K.o. 78-80 (Tito)
|Vesubio sumendiaren erupzio batek errautsak barreiatu zituen alde guztietatik. Aurrekaririk gabeko sute bat Erroman, hiru egun eta hiru gau iraun zuena.
|
Suet. ''Tit.'' 8.3.2
|-
|
K.o. 80 (Tito)
|Beste sute bat, lurretik, hurrengo urtean (K.o. 80) Erromako zati handi batean zabaldu zen Tito Kanpanian eroritako hondamendiarekin lotutako negozioetan kanpoan zegoen bitartean. Serapisen tenplua, Isisen tenplua, Saepta, Neptunoren tenplua, Agriparen Bainuak, Panteoia, Diribitoriuma, Balboren antzokia, Ponpeioren antzokiaren eszena-eraikuntza, Oktavianoren eraikinak eta beren berekin batera kontsumitu zituen. Liburuak, eta Jupiter Kapitolinoren tenplua bere inguruko tenpluekin.
|
Cass. Dio 63.24
|-
|
|Suarekin hartu dituztenak, makilekin edo zartekin hiltzeko agin dezakezu; baina engainatuta sua eragin dutenek, hiriko prefeta den Fabio Cilo gure lagunari bidaliko dizkiozu.
|
Ulp. ''Dig.'' 1.15.4.pr.4
|-
|
|Intsula saldu ondoren erreko balitz, (...) legeak zer dio? pater familiasen errua ez bada (...) eta arduraz ibili bazen intsula gordetzeko, ezingo zaio ezer leporatu.
|
Alfen. ''Dig''. 18.6.12.pr.1
|-
|
|Errentamendu-kontratuan suterik ez egotea jasota badago, eta suterik egon bazen, gelditu egingo zaio, sua ustekabean eragin izan balitz ere, ez zukeelako suterik izan behar.
|
Ulp. ''Dig''.19.2.11.1
|-
|
|Era berean, kontratistak edozein pertsonaren jabetza edo ondasunak kaltetu ez daitezen zaindu beharko du.
|Ulp. ''Dig''.19.2.11.2
|-
|
|'''Oso ohikoa zen sute bat jasandako eraikinetan gauzak lapurtzea'''
|Ulp. ''Dig.'' 47.9.1.2.2
|}
</center>
Sutea gertatu ondoren, kaltetuek epaileengana jo ohi zuten erruduntasunak argitzeko. ''Digesta Iustiniani''k jurisprudentzia zabala jasotzen du sute ezustekoei edo eragindakoei buruz<sup>14</sup>.
28. irudia: ''Erromako vigilesen barrutiak''
Sute batek kaltetutakoek adiskideen edo senideen etxean bilatu behar zuten babesa, baina segurtasun arrazoiengatik, legeak ez zien inola ere uzten leku komunetan lo egiten, hala nola hirira sartzeko ateetan edo harresietan<sup>15</sup>.
== Zarata kutsadura ==
Erroman eguneroko zarata hain zen handia, non, egungo baremoen arabera, kutsadura akustikotzat har baitzitekeen.
Agian Juvenalek bere satiretan puztu zuen esatean jendea hiltzen zela gauez lorik egin ezin zuelako, nahiz eta ondoren txantxetan gehitu, ez zegoela ziur zarataren edo urdailerako janari digeriezinaren errua zen. Horregatik, ez zuen ulertzen zer zentzu zuten ostatuek Erroman, jendeak lo egin ezin bazuen. Haren iritziz, karrika estu eta bihurrietatik orgak igarotzeak eragiten zuen zaratak, gidarien oihuek, irainek eta borrokek gaixotasun ugari sortzen zituzten<sup>''16''</sup>, prostituzioa ohikoa zen ''taberna'' eta ''deversori''etako zarata eta eskandaluak ahaztu gabe.
Erromatarrek uste zuten iluntasunak areagotu egiten zuela soinuen ahalmen emozionala. Anplifikazio emozionala hori hiru modutan ikusten zen. Lehenik eta behin, erromatarrek gizon baten moraltasuna neurtzen zuten, gauez sortzen zituen soinuetan oinarrituta. Elite erromatarrek gizabanakoak epaitzen zituzten beren gaueko isiltasunagatik zein bere zurrungen bolumenagatik. Bigarrenik, zaratak eta soinuak autoritateari gauez aurre egin ziezaioketen. Gaueko zaratak ordena soziala alda zezakeen aberats eta boteretsuak aztoratuz. Hirugarrenik, iluntasunak areagotu egin zuen entzumen-irudimena, eta komunikazio-bideak ireki zituen naturaz gaindikoarekin eta jainkotiarrarekin<sup>17</sup>.
Iluntasunak anonimotasuna sortzen zuenez, gaueko kantuek, oihuek eta hotsek klase baxuei libreki adierazteko aukera ematen zieten, erromatar ordena soziala aldaraziz. Hori zela eta, Horaziok idatzi zuenean:
''Eutsi lanparak piztuta goizera arte; utzi zarata eta haserrea joan.''
Esplizituki zarata eta haserrea iluntasunarekin lotu zituen, eta inplizituki, berriz, isiltasuna harmoniarekin<sup>18</sup>.
Zurrungei dagokienez, erromatar morala ez zen oso tolerantea halako soinuak sortzen zituztenekin, pentsatzen zelako sabeleko gantz metaketaren ondorioa zela eta zorigaitza eragiten zutela. Zaratak bezala, zurrungak arazo handiago baten sintoma ziren: autokontrol falta. Tripontziak ez ziren egunean zehar jateko irrika kontrolatzeko gai, ezta ezin zituzten gaueko zurrungak kontrolatu ere. Martzialek bere satiretan erakusten digu zenbateraino sentitu ziren irainduak Zoiloren gonbidatuak bere sabelkeriagatik eta ondorengo zurrungengatik<sup>19</sup>.
Iluntasunak ziurgabetasuna sortzen duelako eta entzumenak ez baitu ikusmenaren fidagarritasun bera eskaintzen, irudimena hazten da gauez. Erroman jendeak bere buruari galdetzen zion gaueko soinuen esanahiari edo zergatiari buruz. Entzumenak eta gauak galderak sortzen zituzten bitartean, ikusmenak eta egun argiak erantzunak ematen zituzten<sup>20</sup>.
Pribatutasuna eta lasaitasuna biziki estimatzen zuten goi-klaseko erromatarrek, beren ''domus'' edo ''villae''tako geletan bakarrik lor zitzaketen, non irakurri, hausnartu edo lo egin baitzezaketen, gainerako auzokoek gogaituak izan gabe, intsuletan gertatzen zen bezala<sup>21</sup>.
Seneka, bainu baten gainean logela zuena, kexu zen tokiko zalapartaz, garrasiaz eta zarataz, ikastean kontzentratzea eragozten baitzioten, baina uste zuen aldizkako zaratak luzekoak baino gogaikarriagoak zirela<sup>22</sup>. Haren ikuspegitik, zarata eta beste eragozpen batzuk saihesteko modurik onena etxez aldatzea zen<sup>23</sup>.
Zarata-arazoaren aurrean, pertsonen maila ekonomikoaren arteko aldea nabaria zen, aberatsenek bakarrik eros baitzezaketen etxe bat hiriko alde lasaian, non bizilagunek edo kaleko zaratak ez zuten haien atsedena asaldatuko.
Aberatsenak, ahal zuten guztietan, saiatzen ziren Erromatik kanpo landetxera joaten, naturaz gozatzeko. Plinio Gazteak, adibidez, bere udako etxeak gela isil eta argitsuak zituela adierazi zuen. Bere ondoan itxura eta soinu atsegineko ur-jauzi bat zegoen<sup>24</sup>. Bere villak osasun ona sustatzen zuen, aire freskagarria, zelai berdeak, lur emankorrak eta tenperatura epelak zituelako<sup>25</sup>.
Kutsadura akustikoa murrizteko, Erromako agintariek kaleetako trafikoa mugatu zuten, salbuespen batzuekin. ''Taula Heracleensis'' izeneko udal-araudia saiatu zen zarata, hondakin solidoen pilaketa eta ibilgailuen zirkulazioa arautzen. Izan ere, lege hark debekatu zuen gurdiak egunez Erromako kaleetan ibiltzea. Salbuespen batzuk izan bazituen, esaterako, tenpluak eta herri-lanak eraikitzeko materiala garraiatzea, baita kontratu publiko bidez esleitutako eraikinen eraispenetik sortutako hondakinak kentzeko erabiltzen ziren orgetarako ere. Debeku horretatik salbuetsita zeuden, halaber, ''vestal''en prozesioetan erabilitako orgak, garaipen desfiletan erabilitakoak edo ikuskizun publikoetan parte hartzen zutenak.
Bestalde, legeak agintzen zuen gauez Erroman materialekin sartzen ziren gurdiak goizean hutsik ez ateratzea, eta ahal izanez gero, zaborrak eta hondakinak hiritik atera zitzatela<sup>26</sup>.
Erromatar kale eta bainuetan janari prestatuen postu ugari zeuden. Saltzaileek askotariko elikagaiak jartzen zituzten salgai; besteak beste, hestebeteak, pastelak eta era guztietako janari beroak<sup>27</sup>. Bainu handienak leku zaratatsuak eta biziak ziren, eta han jendea afaltzeko biltzen zen<sup>28</sup>; bainulariek kantatzen zuten jaten eta edaten zuten bitartean; saltzaileak oihuka saiatzen ziren beren produktuak saltzen; emagalduek beren xarma erakusten zuten, eta lapurrak nonahi ugari ziren<sup>29</sup>.
Bainu publikoetan erromatar gizarte osoko kideak biltzen ziren, eta bertaratutakoei era guztietako zerbitzu osagarriak eskaintzen zitzaizkien. Erabiltzaile asko zeudenez, toki horiek zaratatsuak eta gatazkatsuak izaten ziren<sup>30</sup>.
14Ulp. ''Dig.'' 43.24.7.4; Gai. ''Dig''. 44.7.1.4; Ulp. ''Dig''. 45.1.15; Ulp. ''Dig''. 47.9.1.2; Marc. ''Dig''. 48.6.3.5.
15Paul. ''Dig.'' 43.6.3.
16 Juv. 3.235-259.
17Linn, J., 2014, 12. or.
18Hor''. Carm.'' 3.8.14.
19Mart. ''Ep''. 3.82.
20Linn, J., 2014, 33. or.
21Plin. ''Ep''. 2.17.22; 9.36.1.1; Suet. ''Aug''. 72.2.1.
22Sen. ''Ep''. 56.1.1, 56.5.1.
23Sen. ''Ep''. 56.15.1.
24 Plin, ''Ep''. 5.6.23.
25 Plin. ''Ep''. 5.6.21; Linn, J., 2014, 2011. or.
26 ''Tab. Her''. 14-16; ''ILS'' 6085; ''Lex Jul. Mun.'' 56. art.
27'''Sen. ''Ep''. 56.2.6.'''
28Mart. ''Ep''. 12.19.1.
29Deming, D., 2019, 155. or.
30Plin. ''Ep''. 3.14.7.1.
== Erromako suteak Neronen garaian ==
Erromako urbanizazioa Neronen gustukoa ez bazen ere, ez dago argi enperadore horrek aurretiaz pentsatuta ote zuen Erromari su ematea hiria plan berri baten arabera egiteko. Suetoniok baietz uste zuen, kontsul ohi batzuk haien jabegoetan zenbait piromano zuziekin harrapatu zituztelako, baina ezin zitzaien ezer egin enperadorearen agindupekoak zirelako<sup>54</sup>. Dion Kasio ideia berekoa zen; horren ustez, enperadoreak menpekoak bidali zituen Erroman zehar hainbat tokitan sua pizteko<sup>55</sup>.
Gertakizun horren harira, Plinio Zaharrak ere uste zuen Neron izan zela Erromako sutearen arduraduna<sup>56</sup>. Senekak, berriz, suteaz eta erromatarren miseriaz hitz egiten zuen baina erantzulerik salatu gabe<sup>57</sup>.
Dena dela, Neron K.o. 64. urteko suteaz baliatu zen hiria berreraikitzeko; oinezkoentzako espaloiak estuak (''itinera'') eta kaleen zabalera handitu zituen; lehen gurdi bakar baterako kaleak ireki egin zituen bi orga aldi berean igaro ahal izateko (''viae'').
Erroma eraikuntza-estilo berri batekin eraiki zen, etxe guztien aurrean plazak egin ziren, bai kalean, bai familia bakarreko etxeetan, sua gertatuz gero, hedatu ez zedin<sup>58</sup>.
Sutearen ostean, hirigintza-plangintza berriarekin, jendez gainezkatzearen ondorioak arindu ziren, eta Erromako biztanle gehienen bizi-giroa osasuntsua izatetik urrun bazegoen ere, litekeena da Erdi Aroko hiri gehienena baino hobea izatea<sup>59</sup>.
Hiriburuan, sutetik salbatu ziren auzoak berreraiki ziren, ez galiarrek sortutako sutearen ondoren egin zen moduan, bereizi gabe eta zatituta, baizik eta kaleak eta etorbideak zabalagoak eta lerrokatuagoak egin zirela, baita altuera mugatuko eraikinak eta espazio irekiak ere. Apartamentu blokeen aurrean arkupeak jarri ziren, suaren aurkako babes gisa. Gehienak Neronek ordaindu zituen, baina suteak kaltetutako eraikinen eta orubeen jabeak ere behartu zituen zaborrik eta hondakinik gabe uztera.
Berreraikuntza bizkortzeko, sari bat eskaini zien etxe berrien jabeei, baina soilik eraikinak aldi jakin baten barruan altxatzen bazituzten. Suak sortutako hondakinetik orubeak garbitzeko, Ostiatik gariarekin zetozen ontziak hondarrez beteta itzultzeko agindu zuen, Ostiako zingiretan botatzeko.
Neronen hirigintza-planaren barruan, eraikinen ondoan iturri berriak egin zituzten suak itzaltzeko neurri gisa. Beraz, legez kanpo egindako ur-bilketak moztu ziren, herritarrei behar adina ur emari ziurtatzeko<sup>60</sup>.
== Oharrak ==
{{erreferentzia_zerrenda|taldea=oh}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|3}}
== Bibliografia ==
*Bodel, J. (2014). The life and death of ancient Roman cemeteries. Living with the dead in imperial Rome. In C. Häuber, F.X. Schütz & G.M. Winder (Ed.), ''Reconstruction and the Historic City: Rome and Abroad'' (177-195. or.). Hausdruckerei der Ludwig-Maximilians-Universität München.
*Briones Dieste, V. (2022). ''Was ancient Rome the perfect environment for zoonoses transmission?, Travel Medicine and Infectious Disease,'' <nowiki>https://doi.org/10.1016/j.tmaid.2020.101740</nowiki>
*Briones Dieste, V. (2018). La antigua Roma y las zoonosis. ''Revista Complutense de Ciencias Veterinarias,'' ''12(''2), 71-80 [ejournal]. https://doi.org/10.5209/rccv.60895.
*Bruun, C. (2015). The City of Rome. In C. Bruun & J. Edmondson (Ed.), ''The Oxford Handbook of Roman Epigraphy'' (471-494. or.). Oxford University Press.
*Carcopino, J. (1968). ''Daily Life in Ancient Rome.'' Yale University Press.
*Corbier, M. (1989). ''The ambiguous status of meat in ancient Rome. Food and Foodways,'' 3(3), 223–264. <nowiki>https://doi.org/10.1080/07409710.1989.9961951</nowiki>
*Donahue, J. F., (2015). ''Food and Drink in Antiquity. Readings from the Graeco-Roman World'', Bloomsbury Academic.
*Erdkamp, P. (2013). The food supply of the Capital. In P. Erdkamp (Ed.), ''The Cambridge Companion to Ancient Rome'' (262-277. or.). Cambridge University Press.
*Espinosa Bueno, M. (2015). ''El consumo de pescado y producto del mar en la sociedad romana. Implicaciones sociales, culturales e ideológicas'' [Master Amaierako Lana, Universidad de Sevilla].
*Flohr, M. (2020). ''Urban Space and Urban History in the Roman World,'' Routledge. New York.
*Griffin, R., Pitts, M., Richard, S., & Brook, A. (2011). Inequality at late Roman Baldock, UK: The impact of Social Factors on Health and Diet. ''Journal of Anthropological Research, 67''(4), 533-556.
*Horster, M. (2014). Urban Infrastructure and Euergetism. In C. Bruun & J. Edmondson (Ed.), ''Oxford Handbook of Roman Epigraphy'' (515-536). Oxford University Press.
*Jacques, F., (1984). ''Le privilège de liberté. Politique impériale et autonomie municipale dans les cités de l'Occident romain (161-244),'' École française de Rome. <nowiki>https://www.persee.fr/doc/efr_0000-0000_1984_mon_76_1#efr_0000-0000_1984_mon_76_1_T1_0001_0000</nowiki>
*Koloski-Ostrow, A. O. (2015). ''The Archaelogy of Sanitation in Roman Italy: Toilets, Sewers, and Water Systems.'' University of North Carolina Press.
*Kron, G. (2012). Food production. In W. Scheidel (Ed.), ''The Cambridge Companion to the Economic History of the Roman World'' (156-212. or.). Cambridge University Press.
*Le Roux, P. (2015). ''Erromatar Goi Inperioa Mendebaldean.'' Euskal Herriko Unibertsitatea.
*Mandich, M. J., (2015) Re-defining the Roman ‘suburbium’ from Republic to Empire: A Theoretical Approach, ''TRAC 2014.'' ''Proceedings of the Twenty-Fourth Annual Theoretical Roman Archaeology Conference,'' The University of Reading https://doi.org/10.16995/TRAC2014_81_99''.''
*McCormick, M. (2003). Rats, Communications, and Plague: Toward an Ecological History, in ''The Journal of Interdisciplinary History, 34''(1), 1-25. <nowiki>https://doi.org/10.1162/002219503322645439</nowiki>
*McGinn, T. (2004). ''The Economy of Prostitution in the Roman World: A Study of Social History and the Brothel.'' Ann Arbor. <nowiki>https://doi.org/10.3998/mpub.17679</nowiki>
*Morley, N. (2005). The salubriousness of the Roman city. In H. King (Ed.), ''Health in Antiquity'' (192-204. or.). Routledge.
*Paine, R. R., Vargiu, R., Signoretti, C., & Coppa, A. (2009). A health assessment for Imperial Roman burials recovered from the necropolis of San Donato and Bivio CH. ''Journal of Anthropological Sciences, 87'', 193-210.
*Patterson, J. R. (2000). Living and Dying in the City of Rome: houses and tombs. In J. Coulston and H., Dodge (eds.) ''Ancient Rome: The Archaeology of the Eternal City''. Oxford: Oxford University School of Archaeology Monograph 54: 257–289.
*Patterson, J. R. (1992). The City of Rome: From Republic to Empire, ''The Journal of Roman Studies,'' Vol. 82 (1992), pp. 186-215. <nowiki>http://www.jstor.org/stable/301291</nowiki> <nowiki>https://sci-hub.se/https://doi.org/10.2307/301291</nowiki>
*Platner, S. B. (1929), ''The Topography and Monuments of Ancient Rome,'' Franklin Classics Trade Press arg.
*Purcell, N. (2007). ''T''he Horti of Rome and the Landscape of Property. In E. Macdougall (Ed.), ''Ancient Roman Villa Gardens'' (287-203. or.). Harvard University Press.
*Richardson, L. J. (1992). ''A new topographical dictionary of ancient Rome''. Johns Hopkins Univ. Press.
*Rocca, S. (2019). Foreigners at Home: The Historical Geography and Demography of the Jews of Ancient Rome. In N. Andrade, C. Marcaccini, G. Marconi & D. Violante (Ed.), ''Ancient Cities 1. Roman Imperial Cities in the East and in Central-Southern Italy'' (438-467. or.). L’Erma.
*Roman, L. (2010). Martial and the City of Rome. ''The Journal of Roman Studies, 100,'' 88-117. <nowiki>https://doi.org/10.1017/S0075435810000092</nowiki>
*Scobie, A. (1986). Slums, Sanitation, and Mortality in the Roman World. ''Klio, 68,'' 399-433.
*Storey, G. R., (2002), ''Regionaries-Type Insulae 2: Architectural/Residential Units at Rome.'' American Journal of Archaeology'','' 106(3), 411-434., https://doi.org/10.2307/4126281.
*Temin, P. (2012). ''The Roman Market Economy.'' Princeton University Press.
*Torregaray, E. (2011). Sexo en Roma del mito a la realidad. ''Bitarte'', ''55'', 5-22.
*Yavetz, Z. (1958). The Living Conditions of the Urban Plebs in Republican Rome. ''Latomus, 17''(3), 500-517.
*Zamora-Manzano, J. L. (2017). La admnistración romana ante la gestión de residuos y la tutela del hábitat. ''Revista digital de Derecho Administrativo, 17'', 69-87 [ejournal].
== Ikus, gainera ==
*[[Ur_sakratuak_Erromatar_Inperioan]]
*[[Erromako ur-hornidura Erromatar Inperioan]]
*[[Erromako ur-kontsumoa Erromatar Inperioan]]
*(ing) [[:en:Suburra|Subura]]
*(ing) [[:en:Domus_Transitoria|Domus Transitoria]]
== Kanpo estekak ==
* ''CIL'' (''[https://cil.bbaw.de/en/homenavigation/the-cil/volumes Corpus Inscriptionum Latinarum]'')
* ''ILS ([[iarchive:inscriptioneslat01dessuoft/page/n11/mode/2up|Inscriptiones Latinae Selectae]]).''
* ''LTUR'' ([https://archive.org/details/lexicon-topographicum-urbis-romae-suburbium-4-m-q-2006/Lexicon%20Topographicum%20Urbis%20Romae%20-%20Suburbium%202%20-%20C-F%20%282004%29/page/220/mode/2up?q=Camenae Lexicon Topographicum Urbis Romae Suburbium])
* Oxford Classical Dictionary, 4th Edition, Abbreviations List https://oxfordre.com/classics/page/3993
* (ing) [[:en:Mefitis|Mefitis]]
*(ing) [[:en:Cloacina|Cloacina]]
*{{Erreferentzia|izenburua=Suburra|hizkuntza=en|data=2024-10-06|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Suburra|sartze-data=2024-11-10|encyclopedia=Wikipedia}}
*(es) [[:es:Templo_de_la_Paz|El Templo de la Paz]]
[[Kategoria: Ura]]
[[Kategoria: Kutsadura]]
[[Kategoria: Erromatar akueduktuak]]
[[Kategoria: Antzinako Erroma]]
{{autoritate kontrola}}
{{commonskat}}
dzwvsqewyqpcgqpqcmx80zq9ny3t5tf
9976106
9976104
2024-11-21T11:08:30Z
Lasterketak
49276
/* Erromako suteak */
9976106
wikitext
text/x-wiki
= Erroma hiriko kutsadura antzinitatean =
Erromatarrak zuzenean eragiten zieten bi kutsadura moten jakitun ziren: kutsadura fisikoa eta kutsadura erlijiosoa<ref>Ikus [[Heriotza antzinako Erroman]]</ref>. Lehenengoak Erromako osasungarritasunari eragiten zion<ref group="oh">Dionisio Halikarnasokoaren esanetan, nahiz eta eremua zingiratsua izan, Troiatik ihes egin zutenen bigarren belaunaldikoek beste abantaila batzuk kontuan izan zituzten toki hori aukeratzean Erroma eraikitzeko. Livio, Plutarko eta Plinio beste iritzikoak baziren ere.</ref><ref>Dion. Hal. ''Ant. Rom.'' 1.72.1-2; Livy 1.7.1.1; Plut. ''Rom''. 9; Plin. ''HN'' 3.9.</ref> eta, ondorioz, biztanleen osasunari.
Kutsadura-mota hark zerikusia zuen [[Erroma hiriko drainatze eta saneamendua Antzinako Erroman|Erromak zingira-leku]] batean altxatua izanarekin. Horregatik, esan daiteke Erromako kutsaduraren jatorria hiria toki zingiratsu batean eraikitzean zetzala, non eltxoek eragindako malaria bezalako gaixotasunak ohikoak izango liratekeen. Hala ere, denborak aurrera egin ahala, arazo horiek konpontzen joan ziren paduren drainatzearekin, estoldak eraikitzearekin eta baliabide gehiagoko populazioa zazpi muinoen magaletara mugitzearekin, han altuerak eta haizeak gaixotasunak eta kiratsak urruntzen baitzituzten. Palatino eta Kapitolioko muinoen artean kokatutako leku paduratsua hustu ondoren, hiriko erdigunea bihurtu zen, hortaz, [[Erromatar foroa]] mendeetan zehar eguneroko bizitzaren erdigunea izan zena. Bertan garaipen-prozesioak, hauteskundeak, epaiketa kriminalak, gladiadoreen borrokak eta merkataritza-guneak antolatzen ziren.
Gainera, bazeuden beste faktore batzuk kutsadura areagotzen zutenak, adibidez kaleen eta merkatuen (''[[Macellum|macella]]'') zikinkeria eta zarata, ur zikinen drainatzearen funtzionamendu txarrak, zikinkeria, kaleetan abandonaturiko gorpuak, giza hondakinen pilaketak, hilerrien eta nekropolien egoera negargarriagatik, eta kutsadura akustikoa.
== Hiriko topografia eta biztanle-dentsitatea ==
Erroman kutsadurak gainpopulazioarekin zerikusi handia zuela jakinik, agintariak legeriaren eta hiri-erreformen bidez kutsadura murrizten saiatu ziren biztanleei bizi-egoera hobeak eskaintzekotan<ref>Bruun, C., 2015, 487-488. or.</ref>. Hala ere, ezer gutxi egin ahal izan zuten immigrazioaren etengabeko fluxuaren aurrean, ostatua nonahi bilatzen zuena.
[[File:RegioIIRome2.png|thumb|300px|<center>Erromako Augustoren eskualdeak</center>]]
Arazoa zen Erromak lurralde berriak konkistatu ahala, hango bizilagun asko hiriburura zetozela. Lehen etorkinak [[Italiar penintsula|Italiar penintsulatik]] etorri ziren, nekazaritzaren etekin ekonomikoaren beherakadaren ondorioz. Arrazoia zen Erromak lurralde berriak konkistatu ahala, gerren galtzaile asko, esklabo bihurtuta, Italiara eraman eta nekazaritzan lan egitera behartzen zituztela. Ondorioz, eskulan merke horrek elikagaien prezioak hondoratu zituen eta nekazari tradizionalek beren soroak utzi behar zituzten errentagarritasun faltagatik. Aukera horretaz jabe berriak baliatu ziren latifundioak sortzeko, eta horiekin elikagaien ekoizpen masiboaren etapa berri bati ekiteko.
Erromara emigratzeko beste erakargarri bat superpopulazioa bera izan zen. Ekonomiaren ikuspegitik, hiri-biztanleriaren kontzentrazioa abantaila zen etorkinentzat, kontsumitzaile talde sendoa osatzen baitzuen, eta heldu berriek beren ondasun eta zerbitzuak eskaini zitzaketen. Errepublikaren garaitik jende askok emigratu zuen Erromara, pentsatuz janaria prezio baxuan edo doan lortzeko asmotan, baina laguntza hori ez zegoen eskuragarri hiriko edozein biztanlerentzat baizik eta bakarrik hiritartasun osoko erromatarrentzat.
Tradizioaren arabera, Erroma inolako planik gabe berreraiki zen K.a. IV. mendeko galiar inbasioaren ondoren. Hondakinetatik hasita, etxe berriak egin ziren hirigintza planik erabili gabe. Poliki-poliki, auzo aristokratikoak pobreenetatik bereizi ziren, eta K.a. I. mendean [[plebe]] gehiena [[Aventino|Aventinon]], [[Zelio|Zelion]] (txikizkako merkatarien erdigunea) eta Argileton (zapatarien eta liburu-saltzaileen erdigunea) kontzentratu zen<ref>Yavetz, Z., 1958, 505. or.</ref>.
Hala eta guztiz ere, banaketa hori ez zen guztiz behin betikoa izan, auzo txiroetan pertsona garrantzitsuak eta aberatsak bizi izan zirelako. Adibidez [[Ponpeio|Ponpeiok]] egoitza izan zuen Karinae barrutian<ref>Cic. ''Har. resp''. 49.</ref> (Zelioren eta [[Eskilino|Eskilinoaren]] artean); [[Julio Zesar]] ''[[pontifex maximus]]'' izan baino lehen, Suburan bizi zen, baita [[Luzio Kornelio Sila|Sila]]<ref>Plut. ''Sull''. 1.</ref> eta [[Zesar Augusto|Augusto]]<ref>Suet. ''Aug''. 72.</ref> zenbait momentutan ere.
Jakina da aurrerapen teknologikorik gabe hiri batek ezin diola biztanleriaren tamainari eutsi. Erromatarrek berrikuntza egin zuten ingeniaritza hidraulikoan eta zibilean: airearen, uraren eta animalien indarra, egurra, hormigoia eta masa-ekoizpena bikain erabiliz. Ondasunen estandarizazioan, banaketan, espezializazioan eta nekazaritza-teknologien garapenean maisuak izan ziren. Aurrerapen horiek guztiek ekoizpena eta ekonomia garatu zituzten hainbat mendetan<ref>Mandich, M. J., 2015, 87. or.</ref>. Hori zela eta, Erromak, Italiak eta inperioaren ekonomiak bultzaturik, hazkunde demografiko handia izan zuen.
Silaren garaitik [[Printzealdia (Antzinako Erroma)|Printzaldira]] arte, Erromako populazioa pixkanaka-pixkanaka handitu zen, eta are bizkorrago [[Antoninotar dinastia|Antoninoen]] gobernupean, hiru mendez banatutako bi estatistika-multzoek adierazten digutenez. Horren harira, Erromari buruzko bi dokumentuek (''Curiosum'' eta ''Notitia'') hiriari buruzko erreferentziak eta estatistiken laburpenak ematen dituzte. Informazio hau Augustok egindako Erromako banaketa 14 eskualdetan oinarritzen zen. Esan beharra dago dokumentu hauek K.o. IV. mendeko konpilazioak direla, Dioklezianoren azken egunetan, K.o. 305aren inguruan, edo Konstantinoren agintaldian<ref>Storey, G. R., 2002, 412. or.</ref>.
Txosten horiek erromatar ''vici''en errolda bat ematen dute, hau da, mugakide ziren kaleek elkarren artean banatzen zituzten hamalau barrutietako auzoena<ref>Suet. ''Aug''. 30.</ref>. Augustok administrazio berezi bat eman zion ''vicus'' bakoitzari, ''magister'' batek zuzenduta eta [[Larak|lare]] aldare batek mugaturik kaleen gurutzetan. Banaketa horren ondoren, [[Vespasiano|Vespasianok]] eta [[Tito|Titok]], Erroma 265 ''vici''tan zatitu zuten<ref>Carcopino, J., 2004, 38. or.</ref>. Augustok hasitako Erromaren plangintzak etxebizitza bloke izugarri eta neurrigabeak ugaritu zituen.
Erroman biztanleria-dentsitatea asko aldatzen zen haranaren hondoan edo muinoen magalean bizitzearen arabera. Yavetzek kalkulatu zuenez, Erromak 1.000.000 biztanle bazituen, ''domus''etan (esklaboak barne) 200.000 eta 300.000 pertsona artean biziko ziren, eta gainerako 700.000-800.000 pertsonen etxebizitzak intsulak edo bestelako ostatuak izango ziren<ref>Yavetz, Z., 1958, 504. or.</ref>.
Palatinotik, [[Julio-klaudiotar dinastia|Julio-Klaudiotar]] aldiko enperadoreek dentsitate gutxiagoko eremuetara zabaldu zituzten beren jabetzak ''horti''<ref group="oh">''Hortus'' hitza, hasiera batean, hiritik kanpoko baratzeak izendatzeko erabili bazen ere, K.a. I. mendean honela deitzen zitzaien luxuzko bizilekuei, eta egoitza horiek landa-ingurune bat eskaintzen zieten jabeei Erromatik hurbil.</ref> izenekoak sortzeko, baina, batzuetan, aristokraziari lurrak kentzen zizkioten zilegiak ez ziren moduak erabiliz.
[[Neron|Neronek]] ''Domus Transitoria'' eta ''[[Domus Aurea]]'' Eskilinoko ''horti'' jauregiarekin konbinatu nahi izan zituen. Asmo handiko proiektu horrek landa- eta hiri-elementuak integratuko zituen luxuzko konplexu artifizial batean. [[Flaviotar dinastia|Flaviotarren]] jauregia, aldiz, [[Palatino|Palatinoan]] eraiki zen berriro<ref>Patterson, J. R., 2000, 260. or.</ref>.
Gainpopulaziorekin loturik etxebizitza falta zegoen. Biztanleriaren estraturik baxuenak, [[Patrizioak|''patrizioe''n]] adina baliabide ekonomikorik ez zutenez, zorionekoenak etxe-blokeetako gela txikietan (''insulae'') pilatuta bizitzearekin konformatzen ziren, zeinen eraikuntza-kalitatea ideala izatetik oso urrun baitzegoen. Dena den, egoera okerragoa zen baliabide ekonomikorik ez zutenentzat, arkupeen azpiko eraikuntza inprobisatuetan (''ergasteria'') edo mausoleoetan aterpea bilatu behar zutelako, azken hauek ''[[pater familias]]''en baimenarekin eta gainbegiratzearekin.
Erromako egoitzen prezioaren etengabeko igoera justifikatzeko ustezko arrazoietako bat izango zen seiehun senatari erromatarrek beren aberastasunen zati bat Italiako higiezinetan eta lurretan inbertitzeko zuten betebeharra, ziurrenik Erromako senatuko bileretan haien presentzia bermatzeko<ref>Bruun, C., 2015, 477. or.</ref>. [[Trajano|Trajanoren]] garaian, esaterako, senatariek beren ondasunen herena inbertitu behar izan zuten Italiako lurretan<ref>Plin. ''Ep''. 6.19.4.</ref>; Marko Aurelioren agindupean, ordea, eskakizuna laurden batera murriztu zen<ref>SHA ''M. Ant.'' 11.8</ref>.
Espekulazioaren ondorioz, aberatsek etxeak eta ''domus''ak erosten zituzten bitartean, pobre asko kale gorrian bizi ziren. Martzialek egoera hau salatu zuen epigrama batean:
{{esaera2|''Jauregi bat duzu Eskilino muinoan, eta beste jauregi bat Diana muinoan; eta beste batek bere burua altxatzen du Patrizioen eremuan<ref group="oh">Servio Tuliok patrizioei emandako zatia, Eskilino muinotik ez oso urruti.</ref>. Zure bizileku batetik Zibele alargunaren tenplua ikusten duzu, beste batetik Vestarena; beste batzuetatik Kapitolio zaharra eta berria begiratzen dituzu. Esadazu non aurki eta bila zaitzaket: nonahi bizi den gizon bat, Maximus, ez da inon bizi''<ref>Mart. ''Ep'' 7.73.</ref>.|}}Martzialek erromatar superpopulazioa eta hiri-giroa ikuspegi materialista batetik irudikatu zuen, non ohikoak baitziren sexu-eszenak, literatura-giroa, klientelismoa eta finantzak. Horregatik, Martzialen idatziak oso garrantzitsuak dira erreferentzia topografikoen dentsitatea zehazteko<ref>Roman, L., 2010, 90. or.</ref>.
Gertuko Ostia hiriak adibide gisa balio dezake inguruko Erromako etxebizitza arazoa azaltzeko. Aipatutako biztanleriaren %90 bere dendetan (''tabernae'') bizi zen, intsuletako logeletan, ostatuetan (''hospitia, stabularia, capponae, deversoria''), edo zuzenean kale gorrian (arkupeak, gangak, zubiak edo eskailerak)<ref>Briones Dieste, V., 2018, 72. or.</ref>.
Giza jarduerak sortutako hondakin solidoek eta likidoek eragindako kutsaduraz gain, kutsadura akustikoa nabaria zen, jarduera ekonomikoaren zalapartak eta kalez kale ibiltzeak eragiten zituztenak. Horiek guztiek eragin zuzena izango zuten erromatarren osasunean.
== Auzoak ==
Erromatarrak adituak ziren konkistatutako herriak eta tokiak zenbatzen, neurtzen eta haietan hirigintza planak ezartzen. Horregatik, hiriak zonifikatu zituzten, eta Erroma hiriari zegokionez, zenbait muga zituen, adibidez, fisikoak, erritualak, ekonomikoak eta juridikoak.
Erromatarren mugarik nagusiena hiriko perimetroarena zen, hots, ''[[pomerium]]''arena<ref group="oh">''Pomerium'' edo ''pomoerium (''latinezko ''postmoerium'' hitzetik: harresiaren ostean) Erroma hiriko muga sakratua zen. Legez, Erroma bakarrik ''pomerium'' barruan zegoen, beraz, kanpoaldeko Erromari zegozkion lurrak ez ziren Erroma.</ref><ref>Carcopino, J., 2004, 23. or.</ref>, zeinak berriki aipatutako lau kategoriak biltzen baitzituen. Zonifikazioak zirela medio, zenbait talde hiritik kanporatu ziren, hala nola, erlijio batzuen kideak, talde etnikoak edo zenbait lanbidetakoak<ref>McGinn, T. A., 2004, 140. or.</ref>.
Erromako jende gehiena osasungarritasun gutxiagoko auzoetan pilatzen zen zazpi muinoen oinetan. Alde horietan, bizi-egoera kaskarrenen artean, prostituzioa ohiko jarduera zen, eta mota guztien artean kalekoa hedatuena zen, zinegotziek araututa bazuten ere. Jarduera horren tokirik aipagarrienak ziren ''vicus Tuscus''; etruriar auzoa (hiriko auzorik jendetsuenetako bat), eta ''vicus Turarius'', Suburarako bidean zegoena<ref>Torregaray, E., 2011, 10. or.</ref>, hots, burdelen auzo tradizionala. Subura, [[Viminal]]<nowiki/>eko, Eskilinoko eta Palatinoko muinoen oinetan kokaturik zegoen. Hala ere, putetxeen presentzia ez zen auzo pobreenetara mugatzen, Erromatar Foroan bertan burdelen ebidentzia ez baita baztertzekoa; Titoren arkutik gertu, ''Via'' ''Sacra''n, putetxe bat zegoen. Era berean, azpimarratzekoa da ''cauponae'' izenekoetan, ostalaritzaz gain, prostituzioarekin lotutako beste zerbitzu batzuk ere eskaintzen zituztela<ref>McGinn, T. A., 2004, 247. or</ref>.
Subura Erromako auzo zabalena eta jendeztatuena zen. ''Murus terreus'' azpian kokatua, Karinaeko<ref>Varro ''Ling.'' 5.48.2-3.</ref> eta Kirinaleko magalean zehar hedatzen zen Viminal eta Eskilino muinoetaraino<ref>Richardson, L., jr., 1992, 373. or. </ref>. Suburako bizilagunak, beste auzoetako monumentuz eta zerbitzu publikoez inguraturik egon arren, egoera tamalgarrietan bizi ziren<ref>Platner, B. S., 1929, 500-501. or.</ref>. K.o. II. mendearen hasieran. Juvenalek satira erabili zuen [[Cloaca Maxima]] estoldarik itogarriena zela salatzeko, bereziki Suburatik igarotzean. Haren arabera aingirak estolda honetatik Suburaraino igotzen ziren. Gainera, estolda auzo horretan, hondakinen pilaketa puntu garrantzitsu bat zen, hiri osoko nazkagarriena. Poetaren arabera, bertan bukatzen ziren ardo merkearen kontsumo handiaren ondoriozko isurketak, baita auzoan kontsumitutako janari txarraren ondorengo gorotzak ere<ref>Juv. 5.106.</ref>. Bestalde, Suburako etxebizitzen bizigarritasun-egoera txarrak zirela eta, bertatik izurriteak erraz hedatzen ziren baita Erromako beste auzoetatik ere. Bada, heldutasunera iristeko, suburatarrek immunitate-sistema sendoa izan behar zuten<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 4.3.</ref>.
[[File:Roma, via Tor de' Conti e muro della Suburra nel 1880.jpg|thumb|300px|<center>Erroma, ''Tor Conti''ren bidea eta Suburako harresia 1880an</center>]]
Bailararen behealdea K.a. 46. urtean hartu zuen lehenik Zesarren foroak, Kapitolioko muinoaren ekialdeko oinetan, eta, ondoren, Augustoko foroa K.a. 2. urtean jarri zen. Koliseoren ondoan, beste eraikin batzuk altxatu ziren, esaterako, [[Bakearen Templua (Cardiff)|Bakearen tenplua]] K.o. 75ean; Nervaren foroa K.o. 97an, eta azkenik, Trajanoren foroa, K.o. 112. urtean. Augustoren garaian, harresi bat eraiki zen gune monumental hauek Subura etxebizitzetatik maiz sortzen ziren suteetatik babesteko<ref group="oh">Gaur egun dirauen harresia da.</ref>.
Augustok, inperioaren mugak ziurtatu eta ordura arte ezezaguna zen bake garaia inauguratu ondoren, Janoren tenplua handikiro itxi zuen. Bakearen ondorioetako bat izan zen Erroma Servio Tulioren harresietatik kanpo hedatzea. Bi garapen-eremu nagusiak ziren Marteren zelaia eta, Tiber ibaiaren beste aldea, ''Transtiberinum''. Erromaren hedapen izugarriaren ondorioetako bat Augustok, K.o. 7an, Erroma hamalau eskualde administratibotan (''regiones'') banatzea izan zen, Erroma errepublikarraren lau eskualdeen ordez<ref group="oh">Errepublikan lau eskualde zeuden ''pomerium''aren barruan: ''Suburana, Esquilina, Collina'' eta ''Palatina.''</ref><ref>Varro ''Ling''. 5.45.3.</ref>.
Tiber ibaiaren ezkerraldean 13 eskualde zeuden, baina eskuinaldean bakarrik ''Transtiberinum'' izenekoa. Lehenengo bost eskualdeak harresien barruan zeuden, baina beste bost batzuek azaleraren erdia ''pomerium''aren barruan zuten eta beste erdia kanpoan. Alabaina, ''Eskilino, Via Lata, Circo Faminius'' eta ''Transtiberinum'' izenekoak, ''pomerium''etik kanpo geratu ziren.
Lehen eskualdea, ''[[Porta Capena]]'' izenekoa, kanpoaldean zegoen baina garai hartan hiriaren erdigunea bihurtu zen. K.o. 274an, [[Aureliano|Aurelianok]] ia 19 kilometroko harresia eraiki zuen germaniar inbasioen aurka babesteko, baina Augustoren eskualde batzuk kanpoan utzi zituen. Asmoa ez zen hiriko perimetro osoa inguratzea, baizik eta puntu estrategiko nagusiak elkarren artean lotzea, ''pomerium'' berri honetan, akueduktuak bezalako aurreko eraikuntzak aprobetxatuz<ref>Carcopino J., 2004, 24-25. or.</ref>.
Neronen erregealdian izandako sutearen ondoren eraikitako Erromak kale lerrokatuak eta erregularrak zituen, etorbide zabalekin. Etxeen altuera murriztu eta haien artean espazio irekiak sortu zituzten. Aldi berean, intsulen aurreko aldeari arkupeak atxiki zizkieten suteen aurkako babes gisa<ref>Tac. ''Ann''. 15.43.1.</ref>.
Harrigarria da [[Romulo eta Remo|Romulok]] sortutako hiriaren bilakaera ikustea, hasieran 3 ate besterik ez zituen ere, [[Vespasiano|Vespasianoren]] garaian Erromako zazpi muinoak inguratzen zituzten harresien zirkunferentzia 21 kilometrokoa zen. Edonola ere, Augustoren hamalau barrutiko banaketari eutsi zioten, guztira 265 gurutze-biderekin. Plinio Zaharrak zioenez, munduan ez zegoen tamainaz aldera zitekeen beste hiririk<ref>Plin. ''HN'' 3.9.66-67.</ref>.
Vespasianok interesa izan zuen hiriko alderdi administratiboari eta praktikoari buruz, Augustoren garaitik Erromako lehen errolda sistematikoa egin baitzuen. Erroldaren emaitzak Bakearen Tenpluko artxibo batean gorde omen zituzten<ref>Roman, L., 2010, 92. or.</ref>.
Erromako biztanleria kongestioa arintzeko beste saiakera bat egin zen K.o. hirugarren mendean. Handik aurrera, hiriko erdigunean eta foro errepublikarraren inguruan merkataritza-espazio metaketa pixkanaka desagertuz joan zen, hiriko beste gune batzuetara lekualdatu baitzen. Hala, hainbat merkatu sortu ziren, ''macellum Liviae, macellum Augusti'' (Zelio muinoan), Eskilinoko ''macellum''a, ''Macellum magnum'' edo Trajanoren merkatua, besteak beste<ref>Espinosa, M., 2015, 61. or.</ref>.
Gutxiengo etnikoek, euren jatorriaren arabera auzo bat edo beste aukeratzen zuten bizilekua finkatzeko. Horrela, jakina da [[Erromatar Errepublika|Errepublikaren]] amaieran Erromako judu gehienak Suburan bizi zirela, baina Augustoren garaian, ''Transtiberinum''eko (''Regio XIV'') barruti berrira aldatzea erabaki zuten. Barruti hori juduen eta nazionalitate bereko beste etorkin batzuen kokaleku nagusia bihurtu zen.
Inperioaren amaieran, judu-komunitateak Erromako hegoaldean (''Regio I'') eta hiriaren ekialdean (''Regio VI'') sakabanatuta zeuden. Kasu askotan, juduak kristau taldeen eremu berean bizi ziren, maiz ''tituli'' edo otoitz-etxeen inguruan kontzentraturik<ref>Rocca, S., 2019, 437. or.</ref>. Juduen asentamendua bi alditan garatu zen nagusiki, K.o. I. mendearen hasieran, Augustoren eta Julio-Klaudiar leinuaren agintaldian, eta K.o. III. eta IV. mendeetan. Hala ere, Erromako komunitate juduak ez zituen 10.000 pertsona baino gehiago lortu K.o. II. mendearen hasieran, nahiko txikia ekialdeko komunitate juduekin alderatuz gero, batez ere Egiptoko Alexandriarekin eta Asia Txikiko hainbat elkarterekin. Bestela, Erromako juduen lehen gainbehera demografikoa Antoninoren izurritearen ondorioz gertatu zen, ondoko komunitateei jazo zitzaien moduan<ref>Ibid. 458. or.</ref>.
Oro har, Kirinal eta Suburako auzo txiroetan erromatar plebea bizi zen, eta biztanleriaren dentsitatea 58.000 biztanle/km<sup>2</sup> ingurukoa zela kalkulatzen da<ref>Le Roux, P., 2015, 117. or.</ref>. Erromatar txiroen etxeen iraunkortasun faltak eta antzinatean hiria suntsitu zuten sute ugariek asko zaildu dute herri-etxebizitza asko identifikatzea; hala ere, K.a. I. mendearen amaieran eta K.o. II. mendean, elitearenak ez ziren etxebizitzen eremuak identifikatu dira Erroman. adibide interesgarri bat Piazza Celimontanako indusketetan aurkitutako intsula bloke multzoa da, sute handiaren ondoren sortua. Era berean, Kirinalaren mendebaldeko magalean eta Via Latan etxebizitzen hedapen handia izan zela dirudi. Severotarren agintaldian, K.o. III. mendearen hasieran, kasu batzuetan, ''domus'' tradizionalak intsula bihurtu ziren. Seguru asko, ''atrium''en egindako azpizatiketetan familia-talde desberdinak sartuz<ref>Patterson, J. R., 1992, 204. or.</ref>.
== Kaleetako osasungarritasuna ==
Erromako immigrazio masiboak masifikazioa, etxebizitza estandarrak, ur kutsatuak eta hondakin-pilaketak sortu zituen. Erromatar gehienak biztanleria-dentsitate handiko eremuetan bizi ziren, non zaborrak, zikinkeriak, gorotzak eta ur kutsatuak, kate trofiko edo parasitoak sortzen baitzituzten, azken ostalari gisa pertsonak, etxeko haragijaleak, karraskariak eta hegaztiak zituztela. Eraikuntza-material organikoak, porotsuak edo zuntzezkoak ere intsektuentzako eta karraskarientzako kokaleku onak izaten ziren<ref>Briones Dieste, V., 2022, 1. or.</ref>.
Erroman hilkortasuna, immigrazio handiarekin lotutakoa, Italiako beste leku batzuetan baino handiagoa izan zen, eta horrek, azkenean, gainbehera demografikoa eragin zuen. Murrizketa horiek gertatzen dira heriotza-kopurua jaiotza-kopurua baino handiagoa denean, ez tokiko biztanleria patogeno-talde guztiz desberdin baten eraginpean egon delako, baizik eta haien eraginpean maizago dagoelako. Erromaren tamaina zela eta, gaixotasun batzuk endemiko bihurtu ziren epidemikoak izan beharrean; elgorriak, esaterako, milioi erdi inguru biztanle behar ditu endemiko bihurtzeko, baztangak, tuberkulosiak eta paperak, berriz, ehun mila biztanle<ref><nowiki>https://thebiologynotes.com/endemic-diseases/</nowiki> 2023.04.14an kontsultaturik.</ref>.
Erromatarrak kutsatzeko arriskuan zeuden etengabe, baina landa-eremuko biztanleak gaixotasun bat landetara zabaltzen zenean bakarrik zeuden arriskuan<ref>Morley, N., 2005, 196-197. or.</ref>. Osasunaren gaia jorratzen zuten egile erromatar gehienek onartzen zuten landa eremuan bizitzea hirian baino osasuntsuagoa zela, beraz, irtenbidea herrialdera joatea zen<ref>Col. ''Rust.'' 1 pr. 15-19.</ref>. Zentzu horretan, elitearen ohitura izaten zen, udako hilabete beroetan, ''salubritas'' bila hiritik kanpo joatea, aldirietako landetxe batera edo Napoliko badiara<ref>Sen. ''Ep''. 104.1.4.</ref>. Zeltsok Erromaren osasungaitza nabaritu zuen, eta bizilekuaren arabera bizilagun bat ahuldu zitekeela gaineratu zuen<ref>Celsus ''Med.'' 1.2.1.</ref>.
Bestalde, Vitruviok bere ekarpen teorikoak ere egin zituen hiri osasuntsuago bat sortzeko, eta gaixotasunaren kausak kontuan hartuta, arkitektoek, haiek konpontzen, lagun zitzakeen moduak azaldu zituen. Bere ustez, arkitekto idealak medikuntzaz jakin beharko luke, beste zientzietako ezagutzak izateaz gain. Gaixotasunaren kausa gorputzeko elementuen desoreka izanik, gehiegizko beroa edo hotza, hezetasuna edo lehortasuna dela eta, arkitektoaren zeregin nagusia leku egokia aukeratzea eta eraikinak antolatzea zen, haize kaltegarrien ondorioak murrizteko. Azkenik, edateko uraren hornidura ugaria ziurtatu behar zuen<ref>Vitruv. 1.1.3, 8. proem. 3.</ref>. Arkitekturazko ideia horiek pentsatuta zeuden hiri edo eraikin berrietarako, tamalez, oso zaila izan zen gainpopulatutako Erroman abian jartzea.
Erromak zenbait parke zituen, hala nola Mezenasena edo inperialak, berdegune horiek luxu aristokratiko edo inperialarekin lotu baziren ere, hiria parke pribatu bihurtzeko haien ahaleginean<ref>Suet. ''Ner''. 31.</ref>. Litekeena da bertako landarediaren eraginak hiriko bizi-kalitatea hobetzea bertako biztanle batzuentzat, baina ez dirudi eragin handirik izango zuenik biztanleria osoaren heriotza-tasaren jaitsieran.
Frontinok, bere aldetik, adierazi zuen hiriko osasungarritasun-arazoetarako irtenbide bat edateko uraren hornidura-emariaren bolumena handitzea izango zela, akueduktu berriak eraikiz baita hiritarren ur-bereganatze kentzea ere, gauez eta egunez iturri publikoen funtzionamendua eragozten zutelako<ref>Frontin. ''Aq''. 103-104.</ref>. Gainera, horrek hiriko airea hobetuko luke. {{esaera2|''Gaur egun garbitasunaren itxura guztiz freskoa eta aire garbiagoa dago; desagertu dira klima ez-osasungarriaren arrazoiak, askotan gure hiriari ospe txarra eman diotenak''<ref>Frontin. ''Aq''. 88.3.2.</ref>.|}}
Eraikin publikoez, ur-garraioaz eta estolderiaz hiriko gobernua arduratzen zen, baina Erromako kaleen garbiketa eta haien egoera ona edilen ardura zen<ref group="oh">Legeak, gainera, herritarrei eskatzen zien, zigorpean, eraikinen fatxadak ez ezik, euren jabetzaren aurretiko bide publikoaren zatia ere garbi edukitzea.</ref>, batez ere drainatze, konponketa eta zoladura<ref>''Tab. Hera. Lex Jul.'' 20-23'';'' 25-28.</ref>. Pixka bat lehenago, Julio Zesarrek lege zorrotzak onartu zituen kaleetako zikinkeria kontrolatzeko, baina efektu eskasarekin<ref>Carcopino, J., 2004: 56-57. or.</ref>. Halaber, etxebizitzen zaramarako, abandonaturiko animalien eta gizakien gorputzerako bazegoen gaueko garraio-zerbitzu bat.
Behin Neronek, zaborra kaleetan pilaturik ikusirik, Vespasiano zinegotziari lezio bat eman nahi izan zion, eta bere soldaduei agindu zien togaren aurrealdea lokatzez zikin ziezaiotela. Une horretan ez zion aparteko garrantzirik eman egoerari, eta Vespasianok boterea hartu zuenean, Neronek abandonatutako hiria hobetzeko jainkozko esku-hartze gisa interpretatu zuen kasua<ref>Cass. Dio 59.12.3; Suet. ''Vesp''. 5.3.</ref>.
Hala ere, enperadoreen jarduerak lehendik zeuden zerbitzuak mantentzera mugatzen ziren neurri handi batean. Baliteke eskala handiko hiri-berritzea Zesarren eta Neronen tankerako megalomanoekin lotzen zelako, baina Erromako topografiak ere egin zitezkeen erreformei muga ezarri zien<ref>Suet. ''Ner.'' 16.38.</ref>.
Hiri-komisarioen (''curatores urbium'') ardura zen hiriko bideak zaintzea, zolatzea, ibaiek eraikinei kalterik ez egitea, eta behar ziren lekuetan zubiak egotea. Era berean, ikuskatu behar zituzten horma pribatuak, edo etxeari erantsitako beste edozein motatakoak, bidea ez inbaditzeko. Eraikinaren jabeek konpondu eta aldatu beharko lukete, zigorpean<ref>Pap. ''Dig''. 43.10.1.</ref>.
Erroman jakitun ziren kaleen garbitasunak eta estolden egoera onak biztanleriaren osasunarekin zuten harremana. Beraz, pretoreen ardura zen estolden garbiketa eta konponketa, estolderiako zikinkeria izurrite eta hondamenaren kausa baitzen<ref>Ulp. ''Dig''. 43.23.1.1.</ref>.
Bestalde, bide publikoari erasan ziezaiokeen obra baten egileak, hura amaitzean, jatorrizko egoeran utzi behar zuen<ref>Ulp. ''Dig''. 43.11.1.1.</ref>. Nahiz eta erromatar legeak bide publikoan egindako obrek drainatze egokia izatera behartu, ez zegoen autoritatera joaterik ur geldiek eragindako usain txarrengatik<ref>Ulp. ''Dig''. 43.8.2.29.</ref>.
Objektuak bide publikora botatzea (''effusis vel deiectis'') legeak zigortzen zuen, baina horrek kalteak edo galerak konpontzeari garrantzia handiagoa ematen zion kaleak garbi izateari baino. Labeon juristak legea gauez aplikatzen ez zela argudiatu bazuen ere, Pablok adierazi zuen bazirela jendea gauez joaten zen lekuak<ref>Paul. ''Dig''. 9.3.6.1.</ref> .
Erromak hondakinak ezabatzeko arazo itzela zuen saneamendu sistema eskas eta desegokia zelako, eta horrek elikagaiak eta ura kutsatzeko arriskua zuen. Aitzitik, nekazariek bazuten etxetik kanpo hauek metatzeko lekua, soroetan zabaldu aurretik. Varronek komunen eta gorotz-hobien kokapen ezin hobeari buruzko xehetasun handiak eman zituen, gizakiek eta animaliek ur-iturri bereiziak izan behar zituztela gomendatuz<ref>Varro. ''Rust.'' 1.11.2; 1.13.4.</ref>. Nekazariek malaria jasateko aukera gutxiago zuten haien animaliak eraikin bereizietan mantentzen zituztenean, eltxoak animalietan kontzentratzen direlako, baina hiritarrek ez zuten babes hori.
Erroman hiltegirik ez zegoenez, zegokien merkatuan (''boarium''<ref group="oh">Abelgorri-merkatua.</ref>'', suarium''<ref group="oh">Txerri-merkatua.</ref>) abereak erosi ondoren, bizirik eraman behar zituzten harategira, bidean ebakuatu eta pixa egiten zuten bitartean. Han saltzen zituzten sakrifikatuak eta zatikatuak izan ondoren, baina animalien hondakinak kalera botatzen zituzten.
Iturri klasikoek adierazten dutenez, ez zen batere erraza kale estuetan zamatutako animaliak gidatzea. Horregatik, nahiko usuak ziren haiek edo garraiatutako kargak oinezkoen gainera erortzearen ondoriozko istripuak<ref>Alfen''. Dig''. 9.2.52.2-3; Ulp. ''Dig.'' 9.2.27.33.</ref>.
[[File:Map of downtown Rome during the Roman Empire large-annotated.jpg|thumb|300px|<center>Cloaca Maxima Erromatar Inperioan, gorriz markatutakoa</center>]]
Antzinako Erroman, hiriko osasungarritasunari eragiten zion animalia asko bizi ziren<ref>McCormick, M., 2003, 8. or.</ref>. Etxeetan txakurrak eta katuak ugariak ziren; etxeko txakurrek intsulen eta ''domus''en ateak zaintzen zituzten, baina kaleko txakurrak, zurratzaileek larruagatik ehizatzen zituzten. Horretaz gain, behartsuek txakurkia jaten zuten, jakin gabe kiste hedatidikoez kutsatuta izateko modu bat zela<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.</ref>. Martzialen esanetan, etxeak zaintzen zituzten txakurrek, gorotzak egiteaz gain, janari-hondarrak eta giza kakak jaten zituzten<ref>Mart. ''Ep''. 1.83; 12.48.8.</ref>.
Etxeko haragijaleek kutsatutako gaixotasunak (ekinokosia, amorrua...) ugariak ziren. Ektoparasitosi hutsalak, hala nola sarna edo zizareak, ohikoak ziren, baina bektoreek transmititutako gaixotasunak ere ezin ziren falta (izurria eta tifusa). Zakurrek edo beleek sarraskia jaten zuten Tiber ibaira edo zaborretan botatako gorputzetatik<ref>Briones Dieste, V., 2022, 1. or.</ref>.
Erroma hiriak arratoi arazo handirik ez izateak azal dezake izurrite bubonikorik ez egotea Justinianoren garaira arte. Zizeronek ere ez zituen karraskari horiek aipatzen etxe batean bizilagun ez desiragarritzat, baina sugeei erreferentzia egin zien<ref>Cic''. Off.'' 3.54.1.</ref>.
Erromatar hirietan, estolden eta komunen helburua ez zen patogenoen transmisioa gelditzea, gaur egun bezala; logikoa denez, mikroorganismoen kontzeptua artean ez zen ulertzen garai horretan. Aitzitik, litekeena da estolderia eta komunak eraikitzea kirats eta hondakinak publikoaren ikuspegitik ezabatzeko<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 66. or</ref>.
== Merkatuak ==
Erromatarrek hiri-espazioa merkaturatu zuten: hiri oparoagoa bihurtu ahala, merkataritza-guneak handitu eta egonkor bihurtu ziren. Dendak (''tabernae''), elikagai azokak (''macella''), biltegiak (''horrea'')<ref>''ILS'' 5910</ref> eta beste eraikuntza mota batzuk susperraldi ekonomikoaren adierazleak ziren, baita gero eta landuagoko garraio eta lehorreratze-azpiegiturak ere<ref>Flohr, M., 2020, 7. or.</ref>.
Trajanok, uholdeak saihesteko eta Erromaren hornidura ziurtatzeko, Ostian portu berri bat eraiki zuen, Tiberreko kaiak zabaldu zituen, baita bere foroari atxikitako merkatuak ere<ref>Patterson, J. R., 1992, 213. or.</ref>.
Erromaren oinarrizko elikagai gehienak ibaiz eta itsasoz ekartzen ziren, hiritik gertuko ekoizleek ez baitziren gai hiriko beharrak asetzeko. Tiberren zehar, gizonek eta idiek salgaiak garraiatzen zituzten, eta azken garraiorako, erromatar kaietatik biltegietara, milaka langile libre eta kontratatuen indarra erabiltzen zuten<ref>Erdkamp, P., 2013, 270. or.</ref>.
''Macellum'' terminoak Erromako eraikin mota bati egiten zion erreferentzia, hots, hornidura-merkatuari<ref group="oh">''Macellum'' elikagaien merkatua zen, non haragia, arraina edo inportatutako beste produktu exotiko batzuk aurki baitzitezkeen. Egitura angeluzuzena izan ohi zuen, arkupeez inguratutako esparru itxia, eta taberna ilarak zituena.</ref><ref>''ILS'' 9432</ref>. Merkatu mota hura ohikoa zen Italian zein probintzietan. Egitura angelu zuzenekoa, eta haren patio nagusia ate eta burdin itxitura batek inguratzen zuten. Erromako merkaturik ezagunenak honako hauek ziren: Zelio muinoko ''Macellum Liviae''<ref>''LTUR'' 3.73. or.</ref>'', Macellum Augusti,'' Eskilinoko ''macellum''a, ''Macellum Magnum'' edo Trajanoren ''macellum''a.
Aipatutakoez gain, Erroman baziren produktu espezifikoen salmenta biltzen zuten beste merkatu batzuk, hala nola ''Forum boarium''a<ref>''ILS'' 426.</ref>, ganaduaren merkataritzari eskainia, Palatino muinoaren eta Tiber ibaiaren artean; ''Forum holitolium''a, belar eta barazkien merkataritzari eskainitakoa, Kapitolioko muinoaren eta [[Serviar Harresiak|Serviar harresi]]<nowiki/>en artean; ''Forum piscarium''a, arrain merkataritzari eskainia, Kapitolioaren eta Tiberren artean, egungo Erromako Ghettoaren eremuan; ''Forum suarium''a<ref>''ILS'' 722.</ref>, txerri-merkataritzari eskainia, [[Marteren Zelaia (Erroma)|Marte Zelaia]]<nowiki/>ren iparraldeko hiri-kohorteen kuartelaren ondoan; ''Forum vinarium''a<ref>''ILS'' 6168.</ref>, ardoaren merkataritzari eskainia, gaur egun ''quartiere'' ''Testaccio''ren eremuan, Aventino muinoaren eta Tiberren artean. Beste merkatu batzuk ezagutzen ziren baina identifikaezinak dira, gune bakoitzaren funtzioari buruzko informazio zehatza falta zaigulako<ref>Richardson, L. Jr., 1992, 101, 159-164. or.</ref>. Ospe txarreko beste merkatu bat Suburakoa zen. Izan ere, Porfirioren hitzetan, arratsaldeetan bakarrik irekitzen zen, eta han saltzen zen goizean Erroman lapurtutakoa<ref>Porph. 7.113.1-2.</ref>.
''Taberna''k, merkatuetako eta kaleko saltoki iraunkorrak ziren, baina kaleko posturik gabeko saltzaileak nonahi ugaritzen ziren Domizianok praktika hori debekatu zuen arte, beharbada dendariek lehiakortasun ilegalez kexatu zirelako. Gainera, saltzaile horiek ez zuten ezartzen ziren espazioa garbi uzteko ardura, legeak beste establezimendu batzuen jabeei agintzen zien bezala, zeinek kalea garbitu behar baitzuten beren eraikinen aurrean<ref>Mart. ''Ep.'' 7.61.1-10; ''Tab. Her., Lex Iul.'' 53.</ref>.
Merkatu-saltzaileek (''macellarius''<ref>Col. ''Rust.'' 11.ca.9.1.</ref>'', propola''<ref>Plaut. ''Aul''. 512.</ref>), libreek edo esklaboek, negozioa beren kabuz edo errentan izan zezaketen. Merkatu eta hirietako saltzaile txiki horiek zerga bat (''vectigal'') ordaintzen zuten beren postua izateagatik<ref>Espinosa, M., 2015, 64. or.</ref>. Merkatariaren lanbidea, Zizeronen iritziz zikina zelako, gizartean gutxien balioztatutakoen artean zegoen, eta maisuak, arkitektoak edo medikuak, berriz, estimatuenak ziren<ref>Cic''. Off.'' 1.151.4-10.</ref>.
Hala ere, enperadoreak txikizkako merkataritzaren garrantzia ulertzean, saiatu ziren arautzen. [[Alexandro Severo]]k, adibidez, ardo, barazki, zapatari eta abarren saltzaileen elkarteak sortu zituen, beren ordezkari eta epaileekin<ref>''SHA Alex.Sev.'' 2.4.8.</ref>.
Elikagaiak kontserbatzeko sistemak mugatuak zirenez, merkatuak inguruan ekoitzitako produktu freskoez hornitzen ziren, batez ere<ref>Kron, G., 2012, 278. or.</ref>. ''Pastio villatica'' deiturikoak Erroma inguruko nekazaritza-zentroak ziren, barazkiak, etxeko hegaztiak eta baserriko animaliak ekoizten zituztenak hiriburuko merkatuetan saltzeko<ref>Purcell, N., 2007, 294. or.</ref>.
Merkatari erromatarrak bere produktu edo zerbitzura erakarri behar zituen kontsumitzaileak, lehiakideena baino hobea zela erakutsiz. Horretarako, zenbait estrategia eta metodo erabiltzen zituen bere produktuak aurkezteko. Metodoen artean, aipatzekoak dira saltokien sarreretan jarritako mosaikoak, kanpoko zein barruko errotulu edo margolanak, saltzaileek ordaindutakoa euren produktua literatura-testuetan aipatzeko eta sustatzeko. Nolanahi ere, publizitaterik onena produktuaren kalitatea zen, eta arrain saltsen eta gatzatzearen kasuan (''tituli picti''), gehien erabilitako kalitate-indizea ''flos'' terminoa zen<ref>Espinosa, M., 2015, 59. or</ref>.
Merkatuetan postu iraunkorra zuten saltzaileen artean, aipatzekoak dira, okinak, harakinak, arrain- eta barazki-saltzaileak besteak beste. Latinezko ''pistor'' hitzak ez ditu aleak ehotzea eta ogia egostea bereizten; horrek adierazten du Erromako okinek bi zerbitzuak egiten zituztela<ref>Erdkamp, P., 2013, 275. or.</ref>. Ogiari dagokionez, etxe aberatsenetan bakarrik zeukaten okin propioa. Jende arruntak azokara joan behar zuen ogia erostera<ref>Mart. ''Ep.'' 14.223.1.</ref>.
[[File:Mercati di Traiano - Roma.jpg|thumb|300px|<center>Trajanoren merkatua</center>]]
Dendak nonahi zeuden Erroman, baina ''honestiores''ek etxean egindako ogia eta beraiek ekoiztutako ardoa kontsumitu ohi zuten. Hori zela eta, Zizeronek bere aurkari politikoetako bati burla egin zion ogia eta ardoa saltzaileari erosten zizkiolako. Hala ere, kontsumitzaile aberatsek ere merkatari espezializatuei erositako produktuak sartzen zituzten sukaldean<ref>Cic''. Pis.'' 67.9.</ref>.
Haragiaren kasuan, Erroman hiltegirik ez egotean, abereak azokatik harategira bizirik eramaten zituzten, non sakrifikatzen eta zatitzen baitzituzten [[Txikizkari|txikizka]] saltzeko. Harakinek arazoak zituzten euliekin, animalien hondakinak kalera botatzen baitzituzten txakurrek eta karraskariek jan zitzaten<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.; Scobie, A., 1986, 421. or.</ref>.
Haragia ere auzoko ''taberna'' txikietan saltzen omen zen, [[Ponpeia|Ponpeian]] nabaria den moduan, eta badirudi talde zehatz batzuen artean, esaterako, soldadu erromatarren artean, oso ezaguna izan zela<ref>Corbier, M., 1989, 224. or.</ref>. Haragia jatea oso gomendagarria ere zen kirolarientzat<ref>Donahue, J. F., 2015, 89. or.</ref>.
Azterketa bioarkeologikoen arabera, eskeleto batzuen deformazioek adierazten dute dieta erromatarra pobrea zela eta haragi gutxi kontsumitzen zutelako<ref>Paine, R. et al., 2009, 206. or.; Griffin, R. et al., 2011, 542. or.</ref>. Hala ere, Peter Teminek uste du Erromatar Inperioaren hedapenak eta ondorioz garraio-kostuak murrizteak dieta zabalagoa ekarri zutela, fruta eta barazki berriekin eta haragi gehiagorekin. Bere kostu handiagatik goi mailako klaseei zuzenduta egon arren, Printzaldian aurreko edo ondorengo mendeetan baino animalia hezur gehiago aurkitu dira<ref>Temin, P., 2012, 224. or.</ref>.
Pobreek haragia jateko zuten modu bakanetako bat aberatsen afarietara joatea zen, non soberakinak jan baitzitzaketen. Kolumela K.o. I. mendeko autore betikoaren arabera, eskuzabaltasun hori ohikoagoa izan zen aurreko garaietan<ref>Col. ''Rust.'' 10.pr.1.1.</ref>.
Txakurrak ugariak ziren Erroman etxebizitzen ateak zaintzeko. Zurratzaileek larruagatik ehizatzen zituzten, eta behartsuek, berriz, kaleko txakur-haragia jateko. Hori kiste hedatidikoak hedatzeko modu erraza zen<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.</ref>.
Hainbat elementu konbinatu ziren elikagaien prezioak hain kezkagarriak izateko diru-sarrera baxuko herritarrentzat: lehenik eta behin, haien eros-ahalmena hain zen baxua, non diru-sarreren zatirik handiena elikagaietan gastatzen baitzuten; bigarrenik, soldatapeko askoren diru-sarrerak ezegonkorrak eta sasoikoak ziren, negua heldu orduko, garraiolariek eta peoiek, esaterako, lana galtzen zuten itsas trafikoa eta eraikuntza murrizten zirelako; hirugarrenik, alearen prezioa garestitzen zenean, hiritar askok ez zuten ordezko elikagairik. Nahiz eta benetako gosea eskalei eta etxerik gabekoei mugatu, jende arruntak bere horniduratik jan behar zuen gosea ez pairatzeko<ref>Erdkamp, P., 2013, 267. or.</ref>.
Merkatuetan, zorura jaurtitako hondakinez aparte, beste kutsadura-iturri bat komunetatik (''foricae'') zetorren. Eraikin publikoei atxikitako eta eserleku anitzeko instalazio horiek pribatutasuna eskaintzen zuten hiriko espazio publikoetan, hala nola kaleetan eta merkatuetan, baina kutsadura guneak izan ohi ziren<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 4.4. atala</ref>.
== Eraikuntza-arazoak eta hondakinak ==
Erroma etengabe berritzen zen, enperadoreek edo udal agintariek sustatutako obra publikoengatik edo ekimen pribatuagatik.Lan horien bidez, eraikinak birmoldatu eta beste batzuk eraiki ziren, hiri-espazio berrietan eta lehengo orubeetan, bai suteek kaltetu zituelako edo beren kalitate txarraren eraginez eraikinak behera etorri zirelako. Lan horiek guztiek eskulan handia behar zuten klimatologia oneko hilabeteetan.
Printzaldiaren hasieratik, aristokratek ezin izan zuten enperadoreekin lehian jarraitu eraikin berrietan eta monumentu tradizionalak berreraikitzen. Azkenean, enperadorea, erromatar bizitzaren beste hainbat alderditan bezala, patroi eta ongile bakarra bihurtu zen. Julio-Klaudiotar dinastiaren enperadoreek beren jauregiak Kapitolino muinoan eraiki zituzten. Neron harago joan zen bi eraiki zituelako: lehena, ''Domus Transitoria'' deitutakoa, Kapitoliotik Eskilinoraino hedatzen zen; bigarrena, ''[[Domus Aurea]]'', eraikitzeko ideia [[Erromako Sute Handia|Erromako sutea]]<nowiki/>ren ostean sortu zen, eta horretarako suteak Zelioko eta Opioko suntsitutako orubeak bereganatu zituen<ref>Suet. ''Ner.'' 31, 38.</ref>.
Bazeuden mantentze eta eraberritze lanetarako udal arduradunak zirenak. [[Dekurioi (Erromako armadako ofizial)|Dekurioiak]] eta [[magistratu]] nagusiak arduratu behar ziren kaleak, [[Areka|arekak]] eta estoldak eraikitzeaz eta zaintzeaz<ref>''Lex Col. Gen''. 77; ''Lex Flav. Mun.'' 19.</ref>. Ordaindu gabeko fakturei, amaitu gabeko lanei eta oreka gabeko udal kontuei aurre egiteko, K.o. II. mendetik aurrera, enperadoreek esku hartu zuten udal aurrekontuetan, ''curatores rei publicae'' izeneko funtzionarioak izendatuz<ref>Jacques, F., 1984, 4. or.</ref>.
Dena den, funts publikoak motz geratzen zirenean, gutxienez beste bi diru-iturri zeuden hiria mantentzen eta hobetzen laguntzeko. Lehenengoa zetorren magistratuek eraikuntza-proiektuetarako, jokoetarako (''ludi'') edo sakrifizioetarako gastatu behar zuten dirutik. Nahitaezko gastu horiei borondatezko beste diru-sarrera batzuk gehitu ohi zitzaizkien, eraikinen itxura hobetzeko edo jokoetan borrokalari gehiago sartzeko.
Bigarren diru iturria (''summa honoraria)'' magistratuek kargua hartu aurretik inbertitu beharreko dirua zen. ''Ob honorem'' ordainketa hori ez zitzaion aurrekontu publiko orokorrari gehitzen: hautetsiek onura publikoko helburu zehatzetarako erabil zezaketen, hauteskunde kanpainan (''pollicitatio'') agindu bezala, beti ere, kargurako hautatuak izateko ohorea (''honos'') lortzen bazuten.
Erromako geruza sozial gorenek, enperadoreak, elite inperialak (senatariek eta zaldunek, gehi [[liberto]] inperial kopuru txiki batek) eta tokiko handikiek [[Mezenasgo|mezenasgoaren]] bidez ''(evergetismo'') lagundu zuten. Inskripzioek adierazten dutenez, bertako eliteko kideak izan ziren ekarpen garrantzitsuenak egin zituztenak gizarte aitorpena lortzeko, egindako lanaren ondoan jarritako plaka batean mezenasen izena inskribatuz.
Eraikuntza-lanen datu epigrafikoek adierazten duten moduan, funts publikoek azpiegiturak (kaleak, ur-hornidura, estolderia), eraikin publikoak eta gotorlekuak finantzatu zituzten. Baina era guztietako eraikinen eraikuntza, zaharberritze edo dekorazioa ordaintzeko tokiko elitearen ekarpen ekonomikoak iragartzen dituzten inskripzio guztiak aztertuz gero, funts pribatuekin finantzatutako eraikuntzen kopurua esanguratsua izan behar zen<ref>Horster, M., 2014, 525-531. or.</ref>.
Etxebizitza xumeei zegokienez, han erabilitako materialak kalitate eskasekoak izateaz gain (adobea, adreilua, kereta, [[Txilar zuri|txilar]] edo kanabera-sabaiak), karraskarien eta bizkarroien babesleku ere izan zitezkeen<ref>Briones Dieste, V., 2018, 72. or.</ref>. Etxe batek behar adinako kalitatea izan dezan, materialak xehetasunez aukeratu behar ziren. Harriei buruz, Pliniok adierazi zuen nola eta noiz atera harrobitik, eta haietatik zein erabil zitezkeen eraikuntzan:
{{esaera2|''Harriaren izaera zalantzan dagoenean, neurri egokia da udan harrobitik ateratzea, eta urte pare bat igaro baino lehen eraikitzeko ez erabiltzea, bitartean eguraldiak ongi onduta utziz. Kaltetutako xaflak lurpeko zimenduetarako egokiagoak direla ikusiko da, eta kalterik gabekoak, aldiz, segurtasunez erabil daitezke, aire zabalean bada ere''<ref>Plin. ''HN'' 36.50.</ref>.|}}
Kaleetan sakabanaturiko hondakin organiko eta ez-organikoen kudeaketa benetako arazoa izan zen Erromako hiriarentzat. Lehen hondakin motaren kantitatea itzela zen, inperioaren hasieran, Erromako populazioa zortziehun mila eta milioi bat biztanle artekoa zenak, berrogei eta berrogeita hamar mila kilogramo gorozki inguru sor zitzakeen egunero. Giza gorotzak estolden bidez Tiberreraino bideratu ahal izatearen arazoa zen euri-ura edo iturri publikoen soberakina ez zela nahikoa. Horri gehitu behar zitzaion erromatar hustubideek ez zutela atzera egiteko mekanismorik, uholdeen kasuan estoldetan zehar etxebizitzetan sar zitezkeen ur beltzak saihesteko, ezta gas-isuriak ere, hala nola hidrogeno sulfuroa (H<sub>2</sub>S) eta metanoa (CH<sub>4</sub>). Beraz, estolden usainaz gain, leherketak ohikoak izango zirela ondoriozta daiteke<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 3.3. atala.</ref>.
Hondarrak kalean ez uztearen debekua ekiditeko, askotan, erromatarrek gauaz baliatzen ziren leihoetatik kalera hondakin solidoak edo likidoak botatzeko. Erromatarrak arazo larri horretaz konturatu ziren, eta honela jaso zuen Ulpianok bere ''Ad edictum'' ''praetoris'' 23. liburuan:
{{esaera2|''Leihoetatik botatakoagatik kalteturen bat dagoenean, epaileak medikuei ordaindutako soldatak kalkulatuko ditu, baita tratamenduaren gainerako karguak ere''<ref>Gai. ''Dig''. 9.3.7.</ref>.|}}
Kaleetan bildutako hondakinak Erromatik kanpoko aire zabaleko lubakietan (''puticuli'') botatzen ziren. Ezagunena hiriaren ekialdean zegoen, Serviar harresien ondoan eta Eskilino atearen kanpoaldean. Eremu horretako lubaki kiratsetan, gaizkileak exekutatzen zituzten eta etxegabeen eta animalien gorpuak botatzen zituzten beste hondakin batzuekin batera<ref>Bodel, J., 2014, 178. or.</ref>. K.a. I. mendearen hasieran, Eskilinoko atearen iparraldean hobi komun horietako batzuk estali ondoren, eremua [[Trabertino|marmol trabertinoko]] harriekin (''cippi'') mugatu zuten. Harri horiek adierazten zuten debekatuta zegoela zaborra botatzea eta huraxe zela hileta-suak egin zitezkeen hiritik gertueneko puntua<ref>''CIL'' 1<sup>2 n</sup>838, 839.</ref>.
[[File:Cippus bat Luzio Sentio pretorraren ediktuarekin.jpg|thumb|250px|<center>Cippus bat Luzio Sentio pretorraren ediktuarekin. Kapitolino-Museoak</center>]]
Ondoko mugarrian, ''senatus consultum'' batek debekatu zuen zedarriek zehaztutako barruko eremuan gorpuak erretzea, lurperatzea, eta zaborra edo lurra botatzea. Zinegotziek bete behar zuten legea. Ikertzaileek diotenez, ''Pagus Montanus''ek definitutako barrutia Eskilino atearen kanpoaldeko eremuari dagokio, Venus Libitinaren santutegitik gertu.
''[[Lex Iulia Municipalis]]''ek<ref>''ILS'' 6085.</ref> edilak premiatu zituen eraikin eta saltokien jabeek beren jabetzaren aurreko kaleko zatia egoera ezin hobean eduki zezaten, ura eta hondakinak pilatzea saihesteko ibilgailuek askatasunez zirkulatu ahal izateko. Jabeak kalea konpondu ezean, maizterrek egin beharko zuten, baina gero, gastatutakoa alokairutik kenduko zen<ref>''CIL'' 6.593.32; ''Tab. Her''. 7</ref>.
Papinianok ''De cura urbium'' liburuan adierazi zuen zinegotzien ardura zela tabernetako langileek beren lantokietako materialarekin kaleetako trafikoa oztopa ez zezateaz. Gainera, udal-arduradunek ziurtatu behar zuten kaleetan ez zela liskarrik egongo. Ordena publikoaz gain, kaleak garbi eusteaz arduratu behar ziren, gorotzik egon ez zedin, eta gorpuak edo larruak bide publikora bota ez zitezen, usteltzeko arriskua zegoelako<ref>Pap''. Dig.'' 43.10.1, 3-5.</ref>.
Erromatarrek askotan ez zuten jakin hondakin biodegradagarrien kopuru ikaragarriarekin zer egin, hala nola eraikuntzak ateratakoekin, edo erromatarren eguneroko zereginetan erabiltzen ziren zeramikazko edo beirazko ontzien hondarrekin. Horien artean aipagarrienak dira ''dolia'' edo ''dolia curta'', edo likidoak eta ''garum''a garraiatzeko erabiltako anforak. Mediterraneoan zehar Erromara iritsitako produktuen kopurua zela eta, ohikoa zen, edukiontzien hauskortasunaren ondorioz, asko eta asko apurtzea, gehienbat Ostiako portuan deskargatzen zirenean.
Kontuan izanik hondakinak eta gorotzak gurdietan erretiratzen zirela, eta zirkulazio-arazoak saihesteko legeak eguzkia sartzen zenetik goizeko hamarrak arte bakarrik baimentzen zuela garraiatzea, erraz ondoriozta daiteke, eraginkortasuna zela eta, zabortegiak ez zirela hiritik urrun egongo<ref>''CIL'' 6.593.66.</ref>.
Tazitok K.o. 65. urteko sute handiaren hondakinen garraio masiboaren egoera deskribatu zuen. Neronek, Tiberretik gora alearekin Erromara alea garraiatzen zuten ontziak behartu zituen hondakinez kargatuta jaistera, Ostiako paduretan botatzeko<ref>Tac. ''Ann''. 15.43.1.</ref>.
Zeramikaren hondakinak biltzeko, deskonposatzen zaila den materiala izanik, zabortegiak sortu behar izan ziren. Erroma ere ez zen arazo horretatik libratu, eta, izatez, bere muinoetako batean, ''[[Testaccio (Erroma)|Testaccio]]'' mendian edo ''Dei cocci'' mendian aurkitu da, elikagai-, ardo- eta olio-ontziz osatutako zabortegi handi bat, gehienbat zeramikazko hondakinez osatua, normalean anforak. Muinoak 30 metroko altuera hartu zuen eta bertara eramaten ziren anforen hondarrak pilatzeagatik sortu zen, benetako zabortegia. Han uzten eta apurtzen ziren portutik ekarritako anforak, beste ontzi motarekin batera. Material horiek guztiak eta beren eduki-hondarrak karerekin lurperatzen ziren, usain txarrak saihesteko<ref>Zamora-Manzano, L., 2017, 71, 83. or.</ref>.
== Erromako suteak ==
Livioren ''Historia'' Erromak jasandako suteez istorioz beteta dago<ref>Livy 4.33.5.2, 24.47.15.</ref>. Hori zela eta, suteen etengabeko arriskua zen biztanleria-dentsitate handiagatik eta eraikinetan erabilitako zur kopuruagatik<ref>Paul''. Dig''. 1.15.1.</ref>, Augustok K.a. 6. urtean, [[Vigiles|''vigiles'']] taldea sortu zuen<ref>''ILS'' 2172.</ref>.
Erromako K.a. 23., 14., eta K.o. 9. eta 7. urteetako suek nabarmen utzi zuten arrisku hori beti agerian zegoela<sup>4</sup>, baina Augustok suhiltzaileen taldea antolatu ondoren, elitearen jarduera amaitu zen<ref group="oh">ikus [[Vigiles#Historia|vigiles]]</ref>.
Egia esan, Augustorena ez zen izan suteen aurkako lehen erabakia, beste une batzuetan ekimen pribatuak beste neurri batzuk ere hartu baitzituen. Horrela, eta egoera hori aprobetxatuz, Marko Lizinio Krasok, Erromako gizonik aberatsenetako batek, suteetan bere aberastasuna handitzeko aukera paregabea ikusi zuen. Sistema sinplea zen, Krasok, bere esklaboek lagunduta, prezio jakin bat eskaintzen zion eraikinaren jabeari sua itzaltzearen truke. Eraikinaren jabeak eskaintzari muzin egiten bazion, etxea kiskaltzen uzten zuen, gero eraikina edo orubea ganga prezioan erosi ahal izateko. Ondoren, ikusiko zuen ea merezi zuen etxea birmoldatzea edo beste bat eraikitzea<sup>5</sup>.
Suhiltzaile-zerbitzu bat sortzeko beste ahalegin bat Egnatio Rufo edilak egin zuen, zeinak, Krasoren antzera, esklabo talde bat antolatu baitzuen suak itzaltzeko. Ekimen hori segurtasun publikoaren zentzuak eragin zuen, karrera politikoa egin nahi baitzuen (''cursus honorum''). Azkenean, ez zuen emaitza handirik lortu, senatuak heriotza-zigorra ezarri baitzion, Estatuaren aurka konspiratzea leporatuta. Nahiz eta aberats batzuek beren suhiltzaileen brigada pertsonalak sortu, suhiltzaileen talde iraunkor eta handiago baten beharra zegoen<sup>6</sup>.
Administrazioak esku hartzea erabaki zuen, Dion Kasioren arabera, K.a. 6. urtean herriko jendearen artean zenbait ordezkari aukeratu zituenean. Pertsona horiek, toga ofiziala eramateko eskubideaz gain, bi liktoreren laguntza izan zuten suteen gaian, eta lehen edilen agindupean egon ziren esklaboen gorputzaz arduratu ziren suak hartutako eraikinak salbatzeko. Dirudienez, hori izan zen ''vigiles'' taldearen sorreraren aitzindaria:
''Garai hartan ere hiriko hainbat tokitan suteak izan zirenez, libertoen arteko zazpi dibisio eratu zituen halako kasuetan laguntza emateko, eta zaldun bat izendatu zuen buruzagi, talde hura laster desegiteko asmotan. Baina ez zuen halakorik egin, emandako laguntza baliotsua eta beharrezkoa zela egiaztatu zuelako. Gau-zaindari horiek gaur egun arte existitzen dira, araudi berezien pean, eta zerbitzuan daudenak, libertoen artetik ez ezik, gainerako klasetatik ere aukeratzen dira. Kuartelak dituzte hirian eta diruzaintza publikoak ordaintzen ditu''<sup>7</sup>''.''
Hutsunea betetzera zetorren taldea ''vigiles'' edo ''cohortes vigilum'' izan zen. Hasieran, gorputza esklaboz osaturik egon arren, geroago libertoz, libre jaiotakoez eta armadatik etorritako ofizialez osatu zen. Horregatik, unitate militar baten moduan funtzionatu zuen.
Augustok hiriko zazpi kohorteetako bakoitzari babestu beharreko bi eskualde esleitu zizkion, eta guztien artean hamalau hiri-eskualdeak osatzen zituzten. Kohorte bakoitzaren arduradun gisa tribuno bat zegoen, ''praefectus vigilum''aren aurrean erantzun behar zuena<sup>8</sup>.
Inperio garaiaren hasieran Erroman suteen kontrako 7.000 kideko beilarien talde berezia antolatu zen. Hala ere, ''vigiles'' multzoari eustea garestia zen eta horregatik hasieratik Augustok zerga berriak asmatu behar izan zituen, esaterako esklabo-salmentaren gainekoa %2koa<sup>9</sup>.
Petroniok modu barregarrian deskribatu zuen ''Satirikon'' idazlanean, talde horren azkartasuna eta jarduna.
''Eskualde hartako vigilesek, halako oihuak entzutean, Trimalkioren etxeak su hartu zuela uste zuten eta, arduraz beterik, ateak hautsiz, bat-batean jangelara oldartu ziren zalapartaka, urez betetako zahagiekin eta aizkorekin''<sup>10</sup>.
Sute larri bat piztuz gero, ''vigiles''ek honako ekipamendu hau zuten eskura, maizterrek ere hornitzen zutena: ur-ontziak (''amae''), belakiak (''spongiae''), indar-ponpak (''siphones''), aizkorak (''dolabrae''), pikotxak (''secures''), eskailerak (''scalae''), heltzeko kakoak (''falces''), manta hezeak (''centones''), zumezko saskiak (''formiones''), hagak (''perticae''), erratzak (''scopae'') eta ozpina. Horiekin, sua itzali, eta suak harten zituen eraikinak partzialki edo erabat bota zitzaketen<sup>11</sup>. Edonola ere, sua beti izaten zen arriskutsu, gehienbat goiko solairuetan bizi zirenentzat<sup>12</sup>.
Neronek, K.o. 65eko sutearen ondoren, eraikuntza-estilo berri bat asmatu zuen hirian, etxe guztien aurrean plazak altxatzeko aginduz, kaleetan zein isolatuetako etxebizitzetan, haien terrazetatik errazago izango zelakoan sua itzaltzea. Plaza horiek bere kontura eraiki zituen<sup>13</sup>.
4 Yavetz, Z., 1958, 512. or.
5Suet. ''Aug''. 30.1.1.
6Robinson, O. F., 1994, 8-9. or.
7 C'''ass. Dio 55.8.26.'''
8Paul. ''Dig.'' 1.15.3.1.
9Cass. Dio 55.31.
10Petr. 78.7.1-3.
11Ulp. ''Dig.'' 33.7.12.18.
12'''Juv. 3.199-202.'''
13Suet. ''Ner.'' 16.2. taula: '''''Erromako suteak'''''<center>
{| class="wikitable"
|-
|'''Urtea'''
|'''Gertakizuna'''
|'''Iturria'''
|-
|K.a. 204
|Erroman bi gau eta egun batez mantendu zen sua piztuta. lur guztia berdinduta zegoen Salinas eta Porta Carmentalaren artean Aequimaelius eta Jugariorekin, eta Fortuna eta Matutaren amaren tenpluekin; eta atearen kanpoaldean sua hedatu zen zabal eta gauza sakratu eta profano asko kontsumitu zituen.
|Livy 24.47.15
|-
|K.a. 63
|Beraz, Katilina Laecan, egon zinen gau hartan, Italiako zatiak banatu zenituen (...) hiriko zein eskualde erre behar ziren aukeratu zenuen...
|Cic. ''Cat.'' 1.4.8-12
|-
|K.a. 23 (Augusto)
|Urte osasungaitza Erroman: suak, ekaitzak eta Tiber ibaiaren uholdeak
|Cass. Dio 53.33.4
|-
|K.o. 65 (Neron)
|Neron Erromako suteaz baliatu zen lehen pilatutako auzoak urbanizatzeko. (''Domus Aurea'', kale berriak...)
|Tac. ''Ann''. 16.13
Suet. ''Ner.'' 39
Oros. 7.7.10-11
|-
|K.o. 78-80 (Tito)
|Vesubio sumendiaren erupzio batek errautsak barreiatu zituen alde guztietatik. Aurrekaririk gabeko sute bat Erroman, hiru egun eta hiru gau iraun zuena.
|
Suet. ''Tit.'' 8.3.2
|-
|
K.o. 80 (Tito)
|Beste sute bat, lurretik, hurrengo urtean (K.o. 80) Erromako zati handi batean zabaldu zen Tito Kanpanian eroritako hondamendiarekin lotutako negozioetan kanpoan zegoen bitartean. Serapisen tenplua, Isisen tenplua, Saepta, Neptunoren tenplua, Agriparen Bainuak, Panteoia, Diribitoriuma, Balboren antzokia, Ponpeioren antzokiaren eszena-eraikuntza, Oktavianoren eraikinak eta beren berekin batera kontsumitu zituen. Liburuak, eta Jupiter Kapitolinoren tenplua bere inguruko tenpluekin.
|
Cass. Dio 63.24
|-
|
|Suarekin hartu dituztenak, makilekin edo zartekin hiltzeko agin dezakezu; baina engainatuta sua eragin dutenek, hiriko prefeta den Fabio Cilo gure lagunari bidaliko dizkiozu.
|
Ulp. ''Dig.'' 1.15.4.pr.4
|-
|
|Intsula saldu ondoren erreko balitz, (...) legeak zer dio? pater familiasen errua ez bada (...) eta arduraz ibili bazen intsula gordetzeko, ezingo zaio ezer leporatu.
|
Alfen. ''Dig''. 18.6.12.pr.1
|-
|
|Errentamendu-kontratuan suterik ez egotea jasota badago, eta suterik egon bazen, gelditu egingo zaio, sua ustekabean eragin izan balitz ere, ez zukeelako suterik izan behar.
|
Ulp. ''Dig''.19.2.11.1
|-
|
|Era berean, kontratistak edozein pertsonaren jabetza edo ondasunak kaltetu ez daitezen zaindu beharko du.
|Ulp. ''Dig''.19.2.11.2
|-
|
|'''Oso ohikoa zen sute bat jasandako eraikinetan gauzak lapurtzea'''
|Ulp. ''Dig.'' 47.9.1.2.2
|}
</center>
Sutea gertatu ondoren, kaltetuek epaileengana jo ohi zuten erruduntasunak argitzeko. ''Digesta Iustiniani''k jurisprudentzia zabala jasotzen du sute ezustekoei edo eragindakoei buruz<sup>14</sup>.
28. irudia: ''Erromako vigilesen barrutiak''
Sute batek kaltetutakoek adiskideen edo senideen etxean bilatu behar zuten babesa, baina segurtasun arrazoiengatik, legeak ez zien inola ere uzten leku komunetan lo egiten, hala nola hirira sartzeko ateetan edo harresietan<sup>15</sup>.
== Zarata kutsadura ==
Erroman eguneroko zarata hain zen handia, non, egungo baremoen arabera, kutsadura akustikotzat har baitzitekeen.
Agian Juvenalek bere satiretan puztu zuen esatean jendea hiltzen zela gauez lorik egin ezin zuelako, nahiz eta ondoren txantxetan gehitu, ez zegoela ziur zarataren edo urdailerako janari digeriezinaren errua zen. Horregatik, ez zuen ulertzen zer zentzu zuten ostatuek Erroman, jendeak lo egin ezin bazuen. Haren iritziz, karrika estu eta bihurrietatik orgak igarotzeak eragiten zuen zaratak, gidarien oihuek, irainek eta borrokek gaixotasun ugari sortzen zituzten<sup>''16''</sup>, prostituzioa ohikoa zen ''taberna'' eta ''deversori''etako zarata eta eskandaluak ahaztu gabe.
Erromatarrek uste zuten iluntasunak areagotu egiten zuela soinuen ahalmen emozionala. Anplifikazio emozionala hori hiru modutan ikusten zen. Lehenik eta behin, erromatarrek gizon baten moraltasuna neurtzen zuten, gauez sortzen zituen soinuetan oinarrituta. Elite erromatarrek gizabanakoak epaitzen zituzten beren gaueko isiltasunagatik zein bere zurrungen bolumenagatik. Bigarrenik, zaratak eta soinuak autoritateari gauez aurre egin ziezaioketen. Gaueko zaratak ordena soziala alda zezakeen aberats eta boteretsuak aztoratuz. Hirugarrenik, iluntasunak areagotu egin zuen entzumen-irudimena, eta komunikazio-bideak ireki zituen naturaz gaindikoarekin eta jainkotiarrarekin<sup>17</sup>.
Iluntasunak anonimotasuna sortzen zuenez, gaueko kantuek, oihuek eta hotsek klase baxuei libreki adierazteko aukera ematen zieten, erromatar ordena soziala aldaraziz. Hori zela eta, Horaziok idatzi zuenean:
''Eutsi lanparak piztuta goizera arte; utzi zarata eta haserrea joan.''
Esplizituki zarata eta haserrea iluntasunarekin lotu zituen, eta inplizituki, berriz, isiltasuna harmoniarekin<sup>18</sup>.
Zurrungei dagokienez, erromatar morala ez zen oso tolerantea halako soinuak sortzen zituztenekin, pentsatzen zelako sabeleko gantz metaketaren ondorioa zela eta zorigaitza eragiten zutela. Zaratak bezala, zurrungak arazo handiago baten sintoma ziren: autokontrol falta. Tripontziak ez ziren egunean zehar jateko irrika kontrolatzeko gai, ezta ezin zituzten gaueko zurrungak kontrolatu ere. Martzialek bere satiretan erakusten digu zenbateraino sentitu ziren irainduak Zoiloren gonbidatuak bere sabelkeriagatik eta ondorengo zurrungengatik<sup>19</sup>.
Iluntasunak ziurgabetasuna sortzen duelako eta entzumenak ez baitu ikusmenaren fidagarritasun bera eskaintzen, irudimena hazten da gauez. Erroman jendeak bere buruari galdetzen zion gaueko soinuen esanahiari edo zergatiari buruz. Entzumenak eta gauak galderak sortzen zituzten bitartean, ikusmenak eta egun argiak erantzunak ematen zituzten<sup>20</sup>.
Pribatutasuna eta lasaitasuna biziki estimatzen zuten goi-klaseko erromatarrek, beren ''domus'' edo ''villae''tako geletan bakarrik lor zitzaketen, non irakurri, hausnartu edo lo egin baitzezaketen, gainerako auzokoek gogaituak izan gabe, intsuletan gertatzen zen bezala<sup>21</sup>.
Seneka, bainu baten gainean logela zuena, kexu zen tokiko zalapartaz, garrasiaz eta zarataz, ikastean kontzentratzea eragozten baitzioten, baina uste zuen aldizkako zaratak luzekoak baino gogaikarriagoak zirela<sup>22</sup>. Haren ikuspegitik, zarata eta beste eragozpen batzuk saihesteko modurik onena etxez aldatzea zen<sup>23</sup>.
Zarata-arazoaren aurrean, pertsonen maila ekonomikoaren arteko aldea nabaria zen, aberatsenek bakarrik eros baitzezaketen etxe bat hiriko alde lasaian, non bizilagunek edo kaleko zaratak ez zuten haien atsedena asaldatuko.
Aberatsenak, ahal zuten guztietan, saiatzen ziren Erromatik kanpo landetxera joaten, naturaz gozatzeko. Plinio Gazteak, adibidez, bere udako etxeak gela isil eta argitsuak zituela adierazi zuen. Bere ondoan itxura eta soinu atsegineko ur-jauzi bat zegoen<sup>24</sup>. Bere villak osasun ona sustatzen zuen, aire freskagarria, zelai berdeak, lur emankorrak eta tenperatura epelak zituelako<sup>25</sup>.
Kutsadura akustikoa murrizteko, Erromako agintariek kaleetako trafikoa mugatu zuten, salbuespen batzuekin. ''Taula Heracleensis'' izeneko udal-araudia saiatu zen zarata, hondakin solidoen pilaketa eta ibilgailuen zirkulazioa arautzen. Izan ere, lege hark debekatu zuen gurdiak egunez Erromako kaleetan ibiltzea. Salbuespen batzuk izan bazituen, esaterako, tenpluak eta herri-lanak eraikitzeko materiala garraiatzea, baita kontratu publiko bidez esleitutako eraikinen eraispenetik sortutako hondakinak kentzeko erabiltzen ziren orgetarako ere. Debeku horretatik salbuetsita zeuden, halaber, ''vestal''en prozesioetan erabilitako orgak, garaipen desfiletan erabilitakoak edo ikuskizun publikoetan parte hartzen zutenak.
Bestalde, legeak agintzen zuen gauez Erroman materialekin sartzen ziren gurdiak goizean hutsik ez ateratzea, eta ahal izanez gero, zaborrak eta hondakinak hiritik atera zitzatela<sup>26</sup>.
Erromatar kale eta bainuetan janari prestatuen postu ugari zeuden. Saltzaileek askotariko elikagaiak jartzen zituzten salgai; besteak beste, hestebeteak, pastelak eta era guztietako janari beroak<sup>27</sup>. Bainu handienak leku zaratatsuak eta biziak ziren, eta han jendea afaltzeko biltzen zen<sup>28</sup>; bainulariek kantatzen zuten jaten eta edaten zuten bitartean; saltzaileak oihuka saiatzen ziren beren produktuak saltzen; emagalduek beren xarma erakusten zuten, eta lapurrak nonahi ugari ziren<sup>29</sup>.
Bainu publikoetan erromatar gizarte osoko kideak biltzen ziren, eta bertaratutakoei era guztietako zerbitzu osagarriak eskaintzen zitzaizkien. Erabiltzaile asko zeudenez, toki horiek zaratatsuak eta gatazkatsuak izaten ziren<sup>30</sup>.
14Ulp. ''Dig.'' 43.24.7.4; Gai. ''Dig''. 44.7.1.4; Ulp. ''Dig''. 45.1.15; Ulp. ''Dig''. 47.9.1.2; Marc. ''Dig''. 48.6.3.5.
15Paul. ''Dig.'' 43.6.3.
16 Juv. 3.235-259.
17Linn, J., 2014, 12. or.
18Hor''. Carm.'' 3.8.14.
19Mart. ''Ep''. 3.82.
20Linn, J., 2014, 33. or.
21Plin. ''Ep''. 2.17.22; 9.36.1.1; Suet. ''Aug''. 72.2.1.
22Sen. ''Ep''. 56.1.1, 56.5.1.
23Sen. ''Ep''. 56.15.1.
24 Plin, ''Ep''. 5.6.23.
25 Plin. ''Ep''. 5.6.21; Linn, J., 2014, 2011. or.
26 ''Tab. Her''. 14-16; ''ILS'' 6085; ''Lex Jul. Mun.'' 56. art.
27'''Sen. ''Ep''. 56.2.6.'''
28Mart. ''Ep''. 12.19.1.
29Deming, D., 2019, 155. or.
30Plin. ''Ep''. 3.14.7.1.
== Erromako suteak Neronen garaian ==
Erromako urbanizazioa Neronen gustukoa ez bazen ere, ez dago argi enperadore horrek aurretiaz pentsatuta ote zuen Erromari su ematea hiria plan berri baten arabera egiteko. Suetoniok baietz uste zuen, kontsul ohi batzuk haien jabegoetan zenbait piromano zuziekin harrapatu zituztelako, baina ezin zitzaien ezer egin enperadorearen agindupekoak zirelako<sup>54</sup>. Dion Kasio ideia berekoa zen; horren ustez, enperadoreak menpekoak bidali zituen Erroman zehar hainbat tokitan sua pizteko<sup>55</sup>.
Gertakizun horren harira, Plinio Zaharrak ere uste zuen Neron izan zela Erromako sutearen arduraduna<sup>56</sup>. Senekak, berriz, suteaz eta erromatarren miseriaz hitz egiten zuen baina erantzulerik salatu gabe<sup>57</sup>.
Dena dela, Neron K.o. 64. urteko suteaz baliatu zen hiria berreraikitzeko; oinezkoentzako espaloiak estuak (''itinera'') eta kaleen zabalera handitu zituen; lehen gurdi bakar baterako kaleak ireki egin zituen bi orga aldi berean igaro ahal izateko (''viae'').
Erroma eraikuntza-estilo berri batekin eraiki zen, etxe guztien aurrean plazak egin ziren, bai kalean, bai familia bakarreko etxeetan, sua gertatuz gero, hedatu ez zedin<sup>58</sup>.
Sutearen ostean, hirigintza-plangintza berriarekin, jendez gainezkatzearen ondorioak arindu ziren, eta Erromako biztanle gehienen bizi-giroa osasuntsua izatetik urrun bazegoen ere, litekeena da Erdi Aroko hiri gehienena baino hobea izatea<sup>59</sup>.
Hiriburuan, sutetik salbatu ziren auzoak berreraiki ziren, ez galiarrek sortutako sutearen ondoren egin zen moduan, bereizi gabe eta zatituta, baizik eta kaleak eta etorbideak zabalagoak eta lerrokatuagoak egin zirela, baita altuera mugatuko eraikinak eta espazio irekiak ere. Apartamentu blokeen aurrean arkupeak jarri ziren, suaren aurkako babes gisa. Gehienak Neronek ordaindu zituen, baina suteak kaltetutako eraikinen eta orubeen jabeak ere behartu zituen zaborrik eta hondakinik gabe uztera.
Berreraikuntza bizkortzeko, sari bat eskaini zien etxe berrien jabeei, baina soilik eraikinak aldi jakin baten barruan altxatzen bazituzten. Suak sortutako hondakinetik orubeak garbitzeko, Ostiatik gariarekin zetozen ontziak hondarrez beteta itzultzeko agindu zuen, Ostiako zingiretan botatzeko.
Neronen hirigintza-planaren barruan, eraikinen ondoan iturri berriak egin zituzten suak itzaltzeko neurri gisa. Beraz, legez kanpo egindako ur-bilketak moztu ziren, herritarrei behar adina ur emari ziurtatzeko<sup>60</sup>.
== Oharrak ==
{{erreferentzia_zerrenda|taldea=oh}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|3}}
== Bibliografia ==
*Bodel, J. (2014). The life and death of ancient Roman cemeteries. Living with the dead in imperial Rome. In C. Häuber, F.X. Schütz & G.M. Winder (Ed.), ''Reconstruction and the Historic City: Rome and Abroad'' (177-195. or.). Hausdruckerei der Ludwig-Maximilians-Universität München.
*Briones Dieste, V. (2022). ''Was ancient Rome the perfect environment for zoonoses transmission?, Travel Medicine and Infectious Disease,'' <nowiki>https://doi.org/10.1016/j.tmaid.2020.101740</nowiki>
*Briones Dieste, V. (2018). La antigua Roma y las zoonosis. ''Revista Complutense de Ciencias Veterinarias,'' ''12(''2), 71-80 [ejournal]. https://doi.org/10.5209/rccv.60895.
*Bruun, C. (2015). The City of Rome. In C. Bruun & J. Edmondson (Ed.), ''The Oxford Handbook of Roman Epigraphy'' (471-494. or.). Oxford University Press.
*Carcopino, J. (1968). ''Daily Life in Ancient Rome.'' Yale University Press.
*Corbier, M. (1989). ''The ambiguous status of meat in ancient Rome. Food and Foodways,'' 3(3), 223–264. <nowiki>https://doi.org/10.1080/07409710.1989.9961951</nowiki>
*Donahue, J. F., (2015). ''Food and Drink in Antiquity. Readings from the Graeco-Roman World'', Bloomsbury Academic.
*Erdkamp, P. (2013). The food supply of the Capital. In P. Erdkamp (Ed.), ''The Cambridge Companion to Ancient Rome'' (262-277. or.). Cambridge University Press.
*Espinosa Bueno, M. (2015). ''El consumo de pescado y producto del mar en la sociedad romana. Implicaciones sociales, culturales e ideológicas'' [Master Amaierako Lana, Universidad de Sevilla].
*Flohr, M. (2020). ''Urban Space and Urban History in the Roman World,'' Routledge. New York.
*Griffin, R., Pitts, M., Richard, S., & Brook, A. (2011). Inequality at late Roman Baldock, UK: The impact of Social Factors on Health and Diet. ''Journal of Anthropological Research, 67''(4), 533-556.
*Horster, M. (2014). Urban Infrastructure and Euergetism. In C. Bruun & J. Edmondson (Ed.), ''Oxford Handbook of Roman Epigraphy'' (515-536). Oxford University Press.
*Jacques, F., (1984). ''Le privilège de liberté. Politique impériale et autonomie municipale dans les cités de l'Occident romain (161-244),'' École française de Rome. <nowiki>https://www.persee.fr/doc/efr_0000-0000_1984_mon_76_1#efr_0000-0000_1984_mon_76_1_T1_0001_0000</nowiki>
*Koloski-Ostrow, A. O. (2015). ''The Archaelogy of Sanitation in Roman Italy: Toilets, Sewers, and Water Systems.'' University of North Carolina Press.
*Kron, G. (2012). Food production. In W. Scheidel (Ed.), ''The Cambridge Companion to the Economic History of the Roman World'' (156-212. or.). Cambridge University Press.
*Le Roux, P. (2015). ''Erromatar Goi Inperioa Mendebaldean.'' Euskal Herriko Unibertsitatea.
*Mandich, M. J., (2015) Re-defining the Roman ‘suburbium’ from Republic to Empire: A Theoretical Approach, ''TRAC 2014.'' ''Proceedings of the Twenty-Fourth Annual Theoretical Roman Archaeology Conference,'' The University of Reading https://doi.org/10.16995/TRAC2014_81_99''.''
*McCormick, M. (2003). Rats, Communications, and Plague: Toward an Ecological History, in ''The Journal of Interdisciplinary History, 34''(1), 1-25. <nowiki>https://doi.org/10.1162/002219503322645439</nowiki>
*McGinn, T. (2004). ''The Economy of Prostitution in the Roman World: A Study of Social History and the Brothel.'' Ann Arbor. <nowiki>https://doi.org/10.3998/mpub.17679</nowiki>
*Morley, N. (2005). The salubriousness of the Roman city. In H. King (Ed.), ''Health in Antiquity'' (192-204. or.). Routledge.
*Paine, R. R., Vargiu, R., Signoretti, C., & Coppa, A. (2009). A health assessment for Imperial Roman burials recovered from the necropolis of San Donato and Bivio CH. ''Journal of Anthropological Sciences, 87'', 193-210.
*Patterson, J. R. (2000). Living and Dying in the City of Rome: houses and tombs. In J. Coulston and H., Dodge (eds.) ''Ancient Rome: The Archaeology of the Eternal City''. Oxford: Oxford University School of Archaeology Monograph 54: 257–289.
*Patterson, J. R. (1992). The City of Rome: From Republic to Empire, ''The Journal of Roman Studies,'' Vol. 82 (1992), pp. 186-215. <nowiki>http://www.jstor.org/stable/301291</nowiki> <nowiki>https://sci-hub.se/https://doi.org/10.2307/301291</nowiki>
*Platner, S. B. (1929), ''The Topography and Monuments of Ancient Rome,'' Franklin Classics Trade Press arg.
*Purcell, N. (2007). ''T''he Horti of Rome and the Landscape of Property. In E. Macdougall (Ed.), ''Ancient Roman Villa Gardens'' (287-203. or.). Harvard University Press.
*Richardson, L. J. (1992). ''A new topographical dictionary of ancient Rome''. Johns Hopkins Univ. Press.
*Rocca, S. (2019). Foreigners at Home: The Historical Geography and Demography of the Jews of Ancient Rome. In N. Andrade, C. Marcaccini, G. Marconi & D. Violante (Ed.), ''Ancient Cities 1. Roman Imperial Cities in the East and in Central-Southern Italy'' (438-467. or.). L’Erma.
*Roman, L. (2010). Martial and the City of Rome. ''The Journal of Roman Studies, 100,'' 88-117. <nowiki>https://doi.org/10.1017/S0075435810000092</nowiki>
*Scobie, A. (1986). Slums, Sanitation, and Mortality in the Roman World. ''Klio, 68,'' 399-433.
*Storey, G. R., (2002), ''Regionaries-Type Insulae 2: Architectural/Residential Units at Rome.'' American Journal of Archaeology'','' 106(3), 411-434., https://doi.org/10.2307/4126281.
*Temin, P. (2012). ''The Roman Market Economy.'' Princeton University Press.
*Torregaray, E. (2011). Sexo en Roma del mito a la realidad. ''Bitarte'', ''55'', 5-22.
*Yavetz, Z. (1958). The Living Conditions of the Urban Plebs in Republican Rome. ''Latomus, 17''(3), 500-517.
*Zamora-Manzano, J. L. (2017). La admnistración romana ante la gestión de residuos y la tutela del hábitat. ''Revista digital de Derecho Administrativo, 17'', 69-87 [ejournal].
== Ikus, gainera ==
*[[Ur_sakratuak_Erromatar_Inperioan]]
*[[Erromako ur-hornidura Erromatar Inperioan]]
*[[Erromako ur-kontsumoa Erromatar Inperioan]]
*(ing) [[:en:Suburra|Subura]]
*(ing) [[:en:Domus_Transitoria|Domus Transitoria]]
== Kanpo estekak ==
* ''CIL'' (''[https://cil.bbaw.de/en/homenavigation/the-cil/volumes Corpus Inscriptionum Latinarum]'')
* ''ILS ([[iarchive:inscriptioneslat01dessuoft/page/n11/mode/2up|Inscriptiones Latinae Selectae]]).''
* ''LTUR'' ([https://archive.org/details/lexicon-topographicum-urbis-romae-suburbium-4-m-q-2006/Lexicon%20Topographicum%20Urbis%20Romae%20-%20Suburbium%202%20-%20C-F%20%282004%29/page/220/mode/2up?q=Camenae Lexicon Topographicum Urbis Romae Suburbium])
* Oxford Classical Dictionary, 4th Edition, Abbreviations List https://oxfordre.com/classics/page/3993
* (ing) [[:en:Mefitis|Mefitis]]
*(ing) [[:en:Cloacina|Cloacina]]
*{{Erreferentzia|izenburua=Suburra|hizkuntza=en|data=2024-10-06|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Suburra|sartze-data=2024-11-10|encyclopedia=Wikipedia}}
*(es) [[:es:Templo_de_la_Paz|El Templo de la Paz]]
[[Kategoria: Ura]]
[[Kategoria: Kutsadura]]
[[Kategoria: Erromatar akueduktuak]]
[[Kategoria: Antzinako Erroma]]
{{autoritate kontrola}}
{{commonskat}}
b7dpm62bs7m7o3i11w5zax0gs1dwfu8
9976123
9976106
2024-11-21T11:19:59Z
Lasterketak
49276
/* Erromako suteak */
9976123
wikitext
text/x-wiki
= Erroma hiriko kutsadura antzinitatean =
Erromatarrak zuzenean eragiten zieten bi kutsadura moten jakitun ziren: kutsadura fisikoa eta kutsadura erlijiosoa<ref>Ikus [[Heriotza antzinako Erroman]]</ref>. Lehenengoak Erromako osasungarritasunari eragiten zion<ref group="oh">Dionisio Halikarnasokoaren esanetan, nahiz eta eremua zingiratsua izan, Troiatik ihes egin zutenen bigarren belaunaldikoek beste abantaila batzuk kontuan izan zituzten toki hori aukeratzean Erroma eraikitzeko. Livio, Plutarko eta Plinio beste iritzikoak baziren ere.</ref><ref>Dion. Hal. ''Ant. Rom.'' 1.72.1-2; Livy 1.7.1.1; Plut. ''Rom''. 9; Plin. ''HN'' 3.9.</ref> eta, ondorioz, biztanleen osasunari.
Kutsadura-mota hark zerikusia zuen [[Erroma hiriko drainatze eta saneamendua Antzinako Erroman|Erromak zingira-leku]] batean altxatua izanarekin. Horregatik, esan daiteke Erromako kutsaduraren jatorria hiria toki zingiratsu batean eraikitzean zetzala, non eltxoek eragindako malaria bezalako gaixotasunak ohikoak izango liratekeen. Hala ere, denborak aurrera egin ahala, arazo horiek konpontzen joan ziren paduren drainatzearekin, estoldak eraikitzearekin eta baliabide gehiagoko populazioa zazpi muinoen magaletara mugitzearekin, han altuerak eta haizeak gaixotasunak eta kiratsak urruntzen baitzituzten. Palatino eta Kapitolioko muinoen artean kokatutako leku paduratsua hustu ondoren, hiriko erdigunea bihurtu zen, hortaz, [[Erromatar foroa]] mendeetan zehar eguneroko bizitzaren erdigunea izan zena. Bertan garaipen-prozesioak, hauteskundeak, epaiketa kriminalak, gladiadoreen borrokak eta merkataritza-guneak antolatzen ziren.
Gainera, bazeuden beste faktore batzuk kutsadura areagotzen zutenak, adibidez kaleen eta merkatuen (''[[Macellum|macella]]'') zikinkeria eta zarata, ur zikinen drainatzearen funtzionamendu txarrak, zikinkeria, kaleetan abandonaturiko gorpuak, giza hondakinen pilaketak, hilerrien eta nekropolien egoera negargarriagatik, eta kutsadura akustikoa.
== Hiriko topografia eta biztanle-dentsitatea ==
Erroman kutsadurak gainpopulazioarekin zerikusi handia zuela jakinik, agintariak legeriaren eta hiri-erreformen bidez kutsadura murrizten saiatu ziren biztanleei bizi-egoera hobeak eskaintzekotan<ref>Bruun, C., 2015, 487-488. or.</ref>. Hala ere, ezer gutxi egin ahal izan zuten immigrazioaren etengabeko fluxuaren aurrean, ostatua nonahi bilatzen zuena.
[[File:RegioIIRome2.png|thumb|300px|<center>Erromako Augustoren eskualdeak</center>]]
Arazoa zen Erromak lurralde berriak konkistatu ahala, hango bizilagun asko hiriburura zetozela. Lehen etorkinak [[Italiar penintsula|Italiar penintsulatik]] etorri ziren, nekazaritzaren etekin ekonomikoaren beherakadaren ondorioz. Arrazoia zen Erromak lurralde berriak konkistatu ahala, gerren galtzaile asko, esklabo bihurtuta, Italiara eraman eta nekazaritzan lan egitera behartzen zituztela. Ondorioz, eskulan merke horrek elikagaien prezioak hondoratu zituen eta nekazari tradizionalek beren soroak utzi behar zituzten errentagarritasun faltagatik. Aukera horretaz jabe berriak baliatu ziren latifundioak sortzeko, eta horiekin elikagaien ekoizpen masiboaren etapa berri bati ekiteko.
Erromara emigratzeko beste erakargarri bat superpopulazioa bera izan zen. Ekonomiaren ikuspegitik, hiri-biztanleriaren kontzentrazioa abantaila zen etorkinentzat, kontsumitzaile talde sendoa osatzen baitzuen, eta heldu berriek beren ondasun eta zerbitzuak eskaini zitzaketen. Errepublikaren garaitik jende askok emigratu zuen Erromara, pentsatuz janaria prezio baxuan edo doan lortzeko asmotan, baina laguntza hori ez zegoen eskuragarri hiriko edozein biztanlerentzat baizik eta bakarrik hiritartasun osoko erromatarrentzat.
Tradizioaren arabera, Erroma inolako planik gabe berreraiki zen K.a. IV. mendeko galiar inbasioaren ondoren. Hondakinetatik hasita, etxe berriak egin ziren hirigintza planik erabili gabe. Poliki-poliki, auzo aristokratikoak pobreenetatik bereizi ziren, eta K.a. I. mendean [[plebe]] gehiena [[Aventino|Aventinon]], [[Zelio|Zelion]] (txikizkako merkatarien erdigunea) eta Argileton (zapatarien eta liburu-saltzaileen erdigunea) kontzentratu zen<ref>Yavetz, Z., 1958, 505. or.</ref>.
Hala eta guztiz ere, banaketa hori ez zen guztiz behin betikoa izan, auzo txiroetan pertsona garrantzitsuak eta aberatsak bizi izan zirelako. Adibidez [[Ponpeio|Ponpeiok]] egoitza izan zuen Karinae barrutian<ref>Cic. ''Har. resp''. 49.</ref> (Zelioren eta [[Eskilino|Eskilinoaren]] artean); [[Julio Zesar]] ''[[pontifex maximus]]'' izan baino lehen, Suburan bizi zen, baita [[Luzio Kornelio Sila|Sila]]<ref>Plut. ''Sull''. 1.</ref> eta [[Zesar Augusto|Augusto]]<ref>Suet. ''Aug''. 72.</ref> zenbait momentutan ere.
Jakina da aurrerapen teknologikorik gabe hiri batek ezin diola biztanleriaren tamainari eutsi. Erromatarrek berrikuntza egin zuten ingeniaritza hidraulikoan eta zibilean: airearen, uraren eta animalien indarra, egurra, hormigoia eta masa-ekoizpena bikain erabiliz. Ondasunen estandarizazioan, banaketan, espezializazioan eta nekazaritza-teknologien garapenean maisuak izan ziren. Aurrerapen horiek guztiek ekoizpena eta ekonomia garatu zituzten hainbat mendetan<ref>Mandich, M. J., 2015, 87. or.</ref>. Hori zela eta, Erromak, Italiak eta inperioaren ekonomiak bultzaturik, hazkunde demografiko handia izan zuen.
Silaren garaitik [[Printzealdia (Antzinako Erroma)|Printzaldira]] arte, Erromako populazioa pixkanaka-pixkanaka handitu zen, eta are bizkorrago [[Antoninotar dinastia|Antoninoen]] gobernupean, hiru mendez banatutako bi estatistika-multzoek adierazten digutenez. Horren harira, Erromari buruzko bi dokumentuek (''Curiosum'' eta ''Notitia'') hiriari buruzko erreferentziak eta estatistiken laburpenak ematen dituzte. Informazio hau Augustok egindako Erromako banaketa 14 eskualdetan oinarritzen zen. Esan beharra dago dokumentu hauek K.o. IV. mendeko konpilazioak direla, Dioklezianoren azken egunetan, K.o. 305aren inguruan, edo Konstantinoren agintaldian<ref>Storey, G. R., 2002, 412. or.</ref>.
Txosten horiek erromatar ''vici''en errolda bat ematen dute, hau da, mugakide ziren kaleek elkarren artean banatzen zituzten hamalau barrutietako auzoena<ref>Suet. ''Aug''. 30.</ref>. Augustok administrazio berezi bat eman zion ''vicus'' bakoitzari, ''magister'' batek zuzenduta eta [[Larak|lare]] aldare batek mugaturik kaleen gurutzetan. Banaketa horren ondoren, [[Vespasiano|Vespasianok]] eta [[Tito|Titok]], Erroma 265 ''vici''tan zatitu zuten<ref>Carcopino, J., 2004, 38. or.</ref>. Augustok hasitako Erromaren plangintzak etxebizitza bloke izugarri eta neurrigabeak ugaritu zituen.
Erroman biztanleria-dentsitatea asko aldatzen zen haranaren hondoan edo muinoen magalean bizitzearen arabera. Yavetzek kalkulatu zuenez, Erromak 1.000.000 biztanle bazituen, ''domus''etan (esklaboak barne) 200.000 eta 300.000 pertsona artean biziko ziren, eta gainerako 700.000-800.000 pertsonen etxebizitzak intsulak edo bestelako ostatuak izango ziren<ref>Yavetz, Z., 1958, 504. or.</ref>.
Palatinotik, [[Julio-klaudiotar dinastia|Julio-Klaudiotar]] aldiko enperadoreek dentsitate gutxiagoko eremuetara zabaldu zituzten beren jabetzak ''horti''<ref group="oh">''Hortus'' hitza, hasiera batean, hiritik kanpoko baratzeak izendatzeko erabili bazen ere, K.a. I. mendean honela deitzen zitzaien luxuzko bizilekuei, eta egoitza horiek landa-ingurune bat eskaintzen zieten jabeei Erromatik hurbil.</ref> izenekoak sortzeko, baina, batzuetan, aristokraziari lurrak kentzen zizkioten zilegiak ez ziren moduak erabiliz.
[[Neron|Neronek]] ''Domus Transitoria'' eta ''[[Domus Aurea]]'' Eskilinoko ''horti'' jauregiarekin konbinatu nahi izan zituen. Asmo handiko proiektu horrek landa- eta hiri-elementuak integratuko zituen luxuzko konplexu artifizial batean. [[Flaviotar dinastia|Flaviotarren]] jauregia, aldiz, [[Palatino|Palatinoan]] eraiki zen berriro<ref>Patterson, J. R., 2000, 260. or.</ref>.
Gainpopulaziorekin loturik etxebizitza falta zegoen. Biztanleriaren estraturik baxuenak, [[Patrizioak|''patrizioe''n]] adina baliabide ekonomikorik ez zutenez, zorionekoenak etxe-blokeetako gela txikietan (''insulae'') pilatuta bizitzearekin konformatzen ziren, zeinen eraikuntza-kalitatea ideala izatetik oso urrun baitzegoen. Dena den, egoera okerragoa zen baliabide ekonomikorik ez zutenentzat, arkupeen azpiko eraikuntza inprobisatuetan (''ergasteria'') edo mausoleoetan aterpea bilatu behar zutelako, azken hauek ''[[pater familias]]''en baimenarekin eta gainbegiratzearekin.
Erromako egoitzen prezioaren etengabeko igoera justifikatzeko ustezko arrazoietako bat izango zen seiehun senatari erromatarrek beren aberastasunen zati bat Italiako higiezinetan eta lurretan inbertitzeko zuten betebeharra, ziurrenik Erromako senatuko bileretan haien presentzia bermatzeko<ref>Bruun, C., 2015, 477. or.</ref>. [[Trajano|Trajanoren]] garaian, esaterako, senatariek beren ondasunen herena inbertitu behar izan zuten Italiako lurretan<ref>Plin. ''Ep''. 6.19.4.</ref>; Marko Aurelioren agindupean, ordea, eskakizuna laurden batera murriztu zen<ref>SHA ''M. Ant.'' 11.8</ref>.
Espekulazioaren ondorioz, aberatsek etxeak eta ''domus''ak erosten zituzten bitartean, pobre asko kale gorrian bizi ziren. Martzialek egoera hau salatu zuen epigrama batean:
{{esaera2|''Jauregi bat duzu Eskilino muinoan, eta beste jauregi bat Diana muinoan; eta beste batek bere burua altxatzen du Patrizioen eremuan<ref group="oh">Servio Tuliok patrizioei emandako zatia, Eskilino muinotik ez oso urruti.</ref>. Zure bizileku batetik Zibele alargunaren tenplua ikusten duzu, beste batetik Vestarena; beste batzuetatik Kapitolio zaharra eta berria begiratzen dituzu. Esadazu non aurki eta bila zaitzaket: nonahi bizi den gizon bat, Maximus, ez da inon bizi''<ref>Mart. ''Ep'' 7.73.</ref>.|}}Martzialek erromatar superpopulazioa eta hiri-giroa ikuspegi materialista batetik irudikatu zuen, non ohikoak baitziren sexu-eszenak, literatura-giroa, klientelismoa eta finantzak. Horregatik, Martzialen idatziak oso garrantzitsuak dira erreferentzia topografikoen dentsitatea zehazteko<ref>Roman, L., 2010, 90. or.</ref>.
Gertuko Ostia hiriak adibide gisa balio dezake inguruko Erromako etxebizitza arazoa azaltzeko. Aipatutako biztanleriaren %90 bere dendetan (''tabernae'') bizi zen, intsuletako logeletan, ostatuetan (''hospitia, stabularia, capponae, deversoria''), edo zuzenean kale gorrian (arkupeak, gangak, zubiak edo eskailerak)<ref>Briones Dieste, V., 2018, 72. or.</ref>.
Giza jarduerak sortutako hondakin solidoek eta likidoek eragindako kutsaduraz gain, kutsadura akustikoa nabaria zen, jarduera ekonomikoaren zalapartak eta kalez kale ibiltzeak eragiten zituztenak. Horiek guztiek eragin zuzena izango zuten erromatarren osasunean.
== Auzoak ==
Erromatarrak adituak ziren konkistatutako herriak eta tokiak zenbatzen, neurtzen eta haietan hirigintza planak ezartzen. Horregatik, hiriak zonifikatu zituzten, eta Erroma hiriari zegokionez, zenbait muga zituen, adibidez, fisikoak, erritualak, ekonomikoak eta juridikoak.
Erromatarren mugarik nagusiena hiriko perimetroarena zen, hots, ''[[pomerium]]''arena<ref group="oh">''Pomerium'' edo ''pomoerium (''latinezko ''postmoerium'' hitzetik: harresiaren ostean) Erroma hiriko muga sakratua zen. Legez, Erroma bakarrik ''pomerium'' barruan zegoen, beraz, kanpoaldeko Erromari zegozkion lurrak ez ziren Erroma.</ref><ref>Carcopino, J., 2004, 23. or.</ref>, zeinak berriki aipatutako lau kategoriak biltzen baitzituen. Zonifikazioak zirela medio, zenbait talde hiritik kanporatu ziren, hala nola, erlijio batzuen kideak, talde etnikoak edo zenbait lanbidetakoak<ref>McGinn, T. A., 2004, 140. or.</ref>.
Erromako jende gehiena osasungarritasun gutxiagoko auzoetan pilatzen zen zazpi muinoen oinetan. Alde horietan, bizi-egoera kaskarrenen artean, prostituzioa ohiko jarduera zen, eta mota guztien artean kalekoa hedatuena zen, zinegotziek araututa bazuten ere. Jarduera horren tokirik aipagarrienak ziren ''vicus Tuscus''; etruriar auzoa (hiriko auzorik jendetsuenetako bat), eta ''vicus Turarius'', Suburarako bidean zegoena<ref>Torregaray, E., 2011, 10. or.</ref>, hots, burdelen auzo tradizionala. Subura, [[Viminal]]<nowiki/>eko, Eskilinoko eta Palatinoko muinoen oinetan kokaturik zegoen. Hala ere, putetxeen presentzia ez zen auzo pobreenetara mugatzen, Erromatar Foroan bertan burdelen ebidentzia ez baita baztertzekoa; Titoren arkutik gertu, ''Via'' ''Sacra''n, putetxe bat zegoen. Era berean, azpimarratzekoa da ''cauponae'' izenekoetan, ostalaritzaz gain, prostituzioarekin lotutako beste zerbitzu batzuk ere eskaintzen zituztela<ref>McGinn, T. A., 2004, 247. or</ref>.
Subura Erromako auzo zabalena eta jendeztatuena zen. ''Murus terreus'' azpian kokatua, Karinaeko<ref>Varro ''Ling.'' 5.48.2-3.</ref> eta Kirinaleko magalean zehar hedatzen zen Viminal eta Eskilino muinoetaraino<ref>Richardson, L., jr., 1992, 373. or. </ref>. Suburako bizilagunak, beste auzoetako monumentuz eta zerbitzu publikoez inguraturik egon arren, egoera tamalgarrietan bizi ziren<ref>Platner, B. S., 1929, 500-501. or.</ref>. K.o. II. mendearen hasieran. Juvenalek satira erabili zuen [[Cloaca Maxima]] estoldarik itogarriena zela salatzeko, bereziki Suburatik igarotzean. Haren arabera aingirak estolda honetatik Suburaraino igotzen ziren. Gainera, estolda auzo horretan, hondakinen pilaketa puntu garrantzitsu bat zen, hiri osoko nazkagarriena. Poetaren arabera, bertan bukatzen ziren ardo merkearen kontsumo handiaren ondoriozko isurketak, baita auzoan kontsumitutako janari txarraren ondorengo gorotzak ere<ref>Juv. 5.106.</ref>. Bestalde, Suburako etxebizitzen bizigarritasun-egoera txarrak zirela eta, bertatik izurriteak erraz hedatzen ziren baita Erromako beste auzoetatik ere. Bada, heldutasunera iristeko, suburatarrek immunitate-sistema sendoa izan behar zuten<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 4.3.</ref>.
[[File:Roma, via Tor de' Conti e muro della Suburra nel 1880.jpg|thumb|300px|<center>Erroma, ''Tor Conti''ren bidea eta Suburako harresia 1880an</center>]]
Bailararen behealdea K.a. 46. urtean hartu zuen lehenik Zesarren foroak, Kapitolioko muinoaren ekialdeko oinetan, eta, ondoren, Augustoko foroa K.a. 2. urtean jarri zen. Koliseoren ondoan, beste eraikin batzuk altxatu ziren, esaterako, [[Bakearen Templua (Cardiff)|Bakearen tenplua]] K.o. 75ean; Nervaren foroa K.o. 97an, eta azkenik, Trajanoren foroa, K.o. 112. urtean. Augustoren garaian, harresi bat eraiki zen gune monumental hauek Subura etxebizitzetatik maiz sortzen ziren suteetatik babesteko<ref group="oh">Gaur egun dirauen harresia da.</ref>.
Augustok, inperioaren mugak ziurtatu eta ordura arte ezezaguna zen bake garaia inauguratu ondoren, Janoren tenplua handikiro itxi zuen. Bakearen ondorioetako bat izan zen Erroma Servio Tulioren harresietatik kanpo hedatzea. Bi garapen-eremu nagusiak ziren Marteren zelaia eta, Tiber ibaiaren beste aldea, ''Transtiberinum''. Erromaren hedapen izugarriaren ondorioetako bat Augustok, K.o. 7an, Erroma hamalau eskualde administratibotan (''regiones'') banatzea izan zen, Erroma errepublikarraren lau eskualdeen ordez<ref group="oh">Errepublikan lau eskualde zeuden ''pomerium''aren barruan: ''Suburana, Esquilina, Collina'' eta ''Palatina.''</ref><ref>Varro ''Ling''. 5.45.3.</ref>.
Tiber ibaiaren ezkerraldean 13 eskualde zeuden, baina eskuinaldean bakarrik ''Transtiberinum'' izenekoa. Lehenengo bost eskualdeak harresien barruan zeuden, baina beste bost batzuek azaleraren erdia ''pomerium''aren barruan zuten eta beste erdia kanpoan. Alabaina, ''Eskilino, Via Lata, Circo Faminius'' eta ''Transtiberinum'' izenekoak, ''pomerium''etik kanpo geratu ziren.
Lehen eskualdea, ''[[Porta Capena]]'' izenekoa, kanpoaldean zegoen baina garai hartan hiriaren erdigunea bihurtu zen. K.o. 274an, [[Aureliano|Aurelianok]] ia 19 kilometroko harresia eraiki zuen germaniar inbasioen aurka babesteko, baina Augustoren eskualde batzuk kanpoan utzi zituen. Asmoa ez zen hiriko perimetro osoa inguratzea, baizik eta puntu estrategiko nagusiak elkarren artean lotzea, ''pomerium'' berri honetan, akueduktuak bezalako aurreko eraikuntzak aprobetxatuz<ref>Carcopino J., 2004, 24-25. or.</ref>.
Neronen erregealdian izandako sutearen ondoren eraikitako Erromak kale lerrokatuak eta erregularrak zituen, etorbide zabalekin. Etxeen altuera murriztu eta haien artean espazio irekiak sortu zituzten. Aldi berean, intsulen aurreko aldeari arkupeak atxiki zizkieten suteen aurkako babes gisa<ref>Tac. ''Ann''. 15.43.1.</ref>.
Harrigarria da [[Romulo eta Remo|Romulok]] sortutako hiriaren bilakaera ikustea, hasieran 3 ate besterik ez zituen ere, [[Vespasiano|Vespasianoren]] garaian Erromako zazpi muinoak inguratzen zituzten harresien zirkunferentzia 21 kilometrokoa zen. Edonola ere, Augustoren hamalau barrutiko banaketari eutsi zioten, guztira 265 gurutze-biderekin. Plinio Zaharrak zioenez, munduan ez zegoen tamainaz aldera zitekeen beste hiririk<ref>Plin. ''HN'' 3.9.66-67.</ref>.
Vespasianok interesa izan zuen hiriko alderdi administratiboari eta praktikoari buruz, Augustoren garaitik Erromako lehen errolda sistematikoa egin baitzuen. Erroldaren emaitzak Bakearen Tenpluko artxibo batean gorde omen zituzten<ref>Roman, L., 2010, 92. or.</ref>.
Erromako biztanleria kongestioa arintzeko beste saiakera bat egin zen K.o. hirugarren mendean. Handik aurrera, hiriko erdigunean eta foro errepublikarraren inguruan merkataritza-espazio metaketa pixkanaka desagertuz joan zen, hiriko beste gune batzuetara lekualdatu baitzen. Hala, hainbat merkatu sortu ziren, ''macellum Liviae, macellum Augusti'' (Zelio muinoan), Eskilinoko ''macellum''a, ''Macellum magnum'' edo Trajanoren merkatua, besteak beste<ref>Espinosa, M., 2015, 61. or.</ref>.
Gutxiengo etnikoek, euren jatorriaren arabera auzo bat edo beste aukeratzen zuten bizilekua finkatzeko. Horrela, jakina da [[Erromatar Errepublika|Errepublikaren]] amaieran Erromako judu gehienak Suburan bizi zirela, baina Augustoren garaian, ''Transtiberinum''eko (''Regio XIV'') barruti berrira aldatzea erabaki zuten. Barruti hori juduen eta nazionalitate bereko beste etorkin batzuen kokaleku nagusia bihurtu zen.
Inperioaren amaieran, judu-komunitateak Erromako hegoaldean (''Regio I'') eta hiriaren ekialdean (''Regio VI'') sakabanatuta zeuden. Kasu askotan, juduak kristau taldeen eremu berean bizi ziren, maiz ''tituli'' edo otoitz-etxeen inguruan kontzentraturik<ref>Rocca, S., 2019, 437. or.</ref>. Juduen asentamendua bi alditan garatu zen nagusiki, K.o. I. mendearen hasieran, Augustoren eta Julio-Klaudiar leinuaren agintaldian, eta K.o. III. eta IV. mendeetan. Hala ere, Erromako komunitate juduak ez zituen 10.000 pertsona baino gehiago lortu K.o. II. mendearen hasieran, nahiko txikia ekialdeko komunitate juduekin alderatuz gero, batez ere Egiptoko Alexandriarekin eta Asia Txikiko hainbat elkarterekin. Bestela, Erromako juduen lehen gainbehera demografikoa Antoninoren izurritearen ondorioz gertatu zen, ondoko komunitateei jazo zitzaien moduan<ref>Ibid. 458. or.</ref>.
Oro har, Kirinal eta Suburako auzo txiroetan erromatar plebea bizi zen, eta biztanleriaren dentsitatea 58.000 biztanle/km<sup>2</sup> ingurukoa zela kalkulatzen da<ref>Le Roux, P., 2015, 117. or.</ref>. Erromatar txiroen etxeen iraunkortasun faltak eta antzinatean hiria suntsitu zuten sute ugariek asko zaildu dute herri-etxebizitza asko identifikatzea; hala ere, K.a. I. mendearen amaieran eta K.o. II. mendean, elitearenak ez ziren etxebizitzen eremuak identifikatu dira Erroman. adibide interesgarri bat Piazza Celimontanako indusketetan aurkitutako intsula bloke multzoa da, sute handiaren ondoren sortua. Era berean, Kirinalaren mendebaldeko magalean eta Via Latan etxebizitzen hedapen handia izan zela dirudi. Severotarren agintaldian, K.o. III. mendearen hasieran, kasu batzuetan, ''domus'' tradizionalak intsula bihurtu ziren. Seguru asko, ''atrium''en egindako azpizatiketetan familia-talde desberdinak sartuz<ref>Patterson, J. R., 1992, 204. or.</ref>.
== Kaleetako osasungarritasuna ==
Erromako immigrazio masiboak masifikazioa, etxebizitza estandarrak, ur kutsatuak eta hondakin-pilaketak sortu zituen. Erromatar gehienak biztanleria-dentsitate handiko eremuetan bizi ziren, non zaborrak, zikinkeriak, gorotzak eta ur kutsatuak, kate trofiko edo parasitoak sortzen baitzituzten, azken ostalari gisa pertsonak, etxeko haragijaleak, karraskariak eta hegaztiak zituztela. Eraikuntza-material organikoak, porotsuak edo zuntzezkoak ere intsektuentzako eta karraskarientzako kokaleku onak izaten ziren<ref>Briones Dieste, V., 2022, 1. or.</ref>.
Erroman hilkortasuna, immigrazio handiarekin lotutakoa, Italiako beste leku batzuetan baino handiagoa izan zen, eta horrek, azkenean, gainbehera demografikoa eragin zuen. Murrizketa horiek gertatzen dira heriotza-kopurua jaiotza-kopurua baino handiagoa denean, ez tokiko biztanleria patogeno-talde guztiz desberdin baten eraginpean egon delako, baizik eta haien eraginpean maizago dagoelako. Erromaren tamaina zela eta, gaixotasun batzuk endemiko bihurtu ziren epidemikoak izan beharrean; elgorriak, esaterako, milioi erdi inguru biztanle behar ditu endemiko bihurtzeko, baztangak, tuberkulosiak eta paperak, berriz, ehun mila biztanle<ref><nowiki>https://thebiologynotes.com/endemic-diseases/</nowiki> 2023.04.14an kontsultaturik.</ref>.
Erromatarrak kutsatzeko arriskuan zeuden etengabe, baina landa-eremuko biztanleak gaixotasun bat landetara zabaltzen zenean bakarrik zeuden arriskuan<ref>Morley, N., 2005, 196-197. or.</ref>. Osasunaren gaia jorratzen zuten egile erromatar gehienek onartzen zuten landa eremuan bizitzea hirian baino osasuntsuagoa zela, beraz, irtenbidea herrialdera joatea zen<ref>Col. ''Rust.'' 1 pr. 15-19.</ref>. Zentzu horretan, elitearen ohitura izaten zen, udako hilabete beroetan, ''salubritas'' bila hiritik kanpo joatea, aldirietako landetxe batera edo Napoliko badiara<ref>Sen. ''Ep''. 104.1.4.</ref>. Zeltsok Erromaren osasungaitza nabaritu zuen, eta bizilekuaren arabera bizilagun bat ahuldu zitekeela gaineratu zuen<ref>Celsus ''Med.'' 1.2.1.</ref>.
Bestalde, Vitruviok bere ekarpen teorikoak ere egin zituen hiri osasuntsuago bat sortzeko, eta gaixotasunaren kausak kontuan hartuta, arkitektoek, haiek konpontzen, lagun zitzakeen moduak azaldu zituen. Bere ustez, arkitekto idealak medikuntzaz jakin beharko luke, beste zientzietako ezagutzak izateaz gain. Gaixotasunaren kausa gorputzeko elementuen desoreka izanik, gehiegizko beroa edo hotza, hezetasuna edo lehortasuna dela eta, arkitektoaren zeregin nagusia leku egokia aukeratzea eta eraikinak antolatzea zen, haize kaltegarrien ondorioak murrizteko. Azkenik, edateko uraren hornidura ugaria ziurtatu behar zuen<ref>Vitruv. 1.1.3, 8. proem. 3.</ref>. Arkitekturazko ideia horiek pentsatuta zeuden hiri edo eraikin berrietarako, tamalez, oso zaila izan zen gainpopulatutako Erroman abian jartzea.
Erromak zenbait parke zituen, hala nola Mezenasena edo inperialak, berdegune horiek luxu aristokratiko edo inperialarekin lotu baziren ere, hiria parke pribatu bihurtzeko haien ahaleginean<ref>Suet. ''Ner''. 31.</ref>. Litekeena da bertako landarediaren eraginak hiriko bizi-kalitatea hobetzea bertako biztanle batzuentzat, baina ez dirudi eragin handirik izango zuenik biztanleria osoaren heriotza-tasaren jaitsieran.
Frontinok, bere aldetik, adierazi zuen hiriko osasungarritasun-arazoetarako irtenbide bat edateko uraren hornidura-emariaren bolumena handitzea izango zela, akueduktu berriak eraikiz baita hiritarren ur-bereganatze kentzea ere, gauez eta egunez iturri publikoen funtzionamendua eragozten zutelako<ref>Frontin. ''Aq''. 103-104.</ref>. Gainera, horrek hiriko airea hobetuko luke. {{esaera2|''Gaur egun garbitasunaren itxura guztiz freskoa eta aire garbiagoa dago; desagertu dira klima ez-osasungarriaren arrazoiak, askotan gure hiriari ospe txarra eman diotenak''<ref>Frontin. ''Aq''. 88.3.2.</ref>.|}}
Eraikin publikoez, ur-garraioaz eta estolderiaz hiriko gobernua arduratzen zen, baina Erromako kaleen garbiketa eta haien egoera ona edilen ardura zen<ref group="oh">Legeak, gainera, herritarrei eskatzen zien, zigorpean, eraikinen fatxadak ez ezik, euren jabetzaren aurretiko bide publikoaren zatia ere garbi edukitzea.</ref>, batez ere drainatze, konponketa eta zoladura<ref>''Tab. Hera. Lex Jul.'' 20-23'';'' 25-28.</ref>. Pixka bat lehenago, Julio Zesarrek lege zorrotzak onartu zituen kaleetako zikinkeria kontrolatzeko, baina efektu eskasarekin<ref>Carcopino, J., 2004: 56-57. or.</ref>. Halaber, etxebizitzen zaramarako, abandonaturiko animalien eta gizakien gorputzerako bazegoen gaueko garraio-zerbitzu bat.
Behin Neronek, zaborra kaleetan pilaturik ikusirik, Vespasiano zinegotziari lezio bat eman nahi izan zion, eta bere soldaduei agindu zien togaren aurrealdea lokatzez zikin ziezaiotela. Une horretan ez zion aparteko garrantzirik eman egoerari, eta Vespasianok boterea hartu zuenean, Neronek abandonatutako hiria hobetzeko jainkozko esku-hartze gisa interpretatu zuen kasua<ref>Cass. Dio 59.12.3; Suet. ''Vesp''. 5.3.</ref>.
Hala ere, enperadoreen jarduerak lehendik zeuden zerbitzuak mantentzera mugatzen ziren neurri handi batean. Baliteke eskala handiko hiri-berritzea Zesarren eta Neronen tankerako megalomanoekin lotzen zelako, baina Erromako topografiak ere egin zitezkeen erreformei muga ezarri zien<ref>Suet. ''Ner.'' 16.38.</ref>.
Hiri-komisarioen (''curatores urbium'') ardura zen hiriko bideak zaintzea, zolatzea, ibaiek eraikinei kalterik ez egitea, eta behar ziren lekuetan zubiak egotea. Era berean, ikuskatu behar zituzten horma pribatuak, edo etxeari erantsitako beste edozein motatakoak, bidea ez inbaditzeko. Eraikinaren jabeek konpondu eta aldatu beharko lukete, zigorpean<ref>Pap. ''Dig''. 43.10.1.</ref>.
Erroman jakitun ziren kaleen garbitasunak eta estolden egoera onak biztanleriaren osasunarekin zuten harremana. Beraz, pretoreen ardura zen estolden garbiketa eta konponketa, estolderiako zikinkeria izurrite eta hondamenaren kausa baitzen<ref>Ulp. ''Dig''. 43.23.1.1.</ref>.
Bestalde, bide publikoari erasan ziezaiokeen obra baten egileak, hura amaitzean, jatorrizko egoeran utzi behar zuen<ref>Ulp. ''Dig''. 43.11.1.1.</ref>. Nahiz eta erromatar legeak bide publikoan egindako obrek drainatze egokia izatera behartu, ez zegoen autoritatera joaterik ur geldiek eragindako usain txarrengatik<ref>Ulp. ''Dig''. 43.8.2.29.</ref>.
Objektuak bide publikora botatzea (''effusis vel deiectis'') legeak zigortzen zuen, baina horrek kalteak edo galerak konpontzeari garrantzia handiagoa ematen zion kaleak garbi izateari baino. Labeon juristak legea gauez aplikatzen ez zela argudiatu bazuen ere, Pablok adierazi zuen bazirela jendea gauez joaten zen lekuak<ref>Paul. ''Dig''. 9.3.6.1.</ref> .
Erromak hondakinak ezabatzeko arazo itzela zuen saneamendu sistema eskas eta desegokia zelako, eta horrek elikagaiak eta ura kutsatzeko arriskua zuen. Aitzitik, nekazariek bazuten etxetik kanpo hauek metatzeko lekua, soroetan zabaldu aurretik. Varronek komunen eta gorotz-hobien kokapen ezin hobeari buruzko xehetasun handiak eman zituen, gizakiek eta animaliek ur-iturri bereiziak izan behar zituztela gomendatuz<ref>Varro. ''Rust.'' 1.11.2; 1.13.4.</ref>. Nekazariek malaria jasateko aukera gutxiago zuten haien animaliak eraikin bereizietan mantentzen zituztenean, eltxoak animalietan kontzentratzen direlako, baina hiritarrek ez zuten babes hori.
Erroman hiltegirik ez zegoenez, zegokien merkatuan (''boarium''<ref group="oh">Abelgorri-merkatua.</ref>'', suarium''<ref group="oh">Txerri-merkatua.</ref>) abereak erosi ondoren, bizirik eraman behar zituzten harategira, bidean ebakuatu eta pixa egiten zuten bitartean. Han saltzen zituzten sakrifikatuak eta zatikatuak izan ondoren, baina animalien hondakinak kalera botatzen zituzten.
Iturri klasikoek adierazten dutenez, ez zen batere erraza kale estuetan zamatutako animaliak gidatzea. Horregatik, nahiko usuak ziren haiek edo garraiatutako kargak oinezkoen gainera erortzearen ondoriozko istripuak<ref>Alfen''. Dig''. 9.2.52.2-3; Ulp. ''Dig.'' 9.2.27.33.</ref>.
[[File:Map of downtown Rome during the Roman Empire large-annotated.jpg|thumb|300px|<center>Cloaca Maxima Erromatar Inperioan, gorriz markatutakoa</center>]]
Antzinako Erroman, hiriko osasungarritasunari eragiten zion animalia asko bizi ziren<ref>McCormick, M., 2003, 8. or.</ref>. Etxeetan txakurrak eta katuak ugariak ziren; etxeko txakurrek intsulen eta ''domus''en ateak zaintzen zituzten, baina kaleko txakurrak, zurratzaileek larruagatik ehizatzen zituzten. Horretaz gain, behartsuek txakurkia jaten zuten, jakin gabe kiste hedatidikoez kutsatuta izateko modu bat zela<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.</ref>. Martzialen esanetan, etxeak zaintzen zituzten txakurrek, gorotzak egiteaz gain, janari-hondarrak eta giza kakak jaten zituzten<ref>Mart. ''Ep''. 1.83; 12.48.8.</ref>.
Etxeko haragijaleek kutsatutako gaixotasunak (ekinokosia, amorrua...) ugariak ziren. Ektoparasitosi hutsalak, hala nola sarna edo zizareak, ohikoak ziren, baina bektoreek transmititutako gaixotasunak ere ezin ziren falta (izurria eta tifusa). Zakurrek edo beleek sarraskia jaten zuten Tiber ibaira edo zaborretan botatako gorputzetatik<ref>Briones Dieste, V., 2022, 1. or.</ref>.
Erroma hiriak arratoi arazo handirik ez izateak azal dezake izurrite bubonikorik ez egotea Justinianoren garaira arte. Zizeronek ere ez zituen karraskari horiek aipatzen etxe batean bizilagun ez desiragarritzat, baina sugeei erreferentzia egin zien<ref>Cic''. Off.'' 3.54.1.</ref>.
Erromatar hirietan, estolden eta komunen helburua ez zen patogenoen transmisioa gelditzea, gaur egun bezala; logikoa denez, mikroorganismoen kontzeptua artean ez zen ulertzen garai horretan. Aitzitik, litekeena da estolderia eta komunak eraikitzea kirats eta hondakinak publikoaren ikuspegitik ezabatzeko<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 66. or</ref>.
== Merkatuak ==
Erromatarrek hiri-espazioa merkaturatu zuten: hiri oparoagoa bihurtu ahala, merkataritza-guneak handitu eta egonkor bihurtu ziren. Dendak (''tabernae''), elikagai azokak (''macella''), biltegiak (''horrea'')<ref>''ILS'' 5910</ref> eta beste eraikuntza mota batzuk susperraldi ekonomikoaren adierazleak ziren, baita gero eta landuagoko garraio eta lehorreratze-azpiegiturak ere<ref>Flohr, M., 2020, 7. or.</ref>.
Trajanok, uholdeak saihesteko eta Erromaren hornidura ziurtatzeko, Ostian portu berri bat eraiki zuen, Tiberreko kaiak zabaldu zituen, baita bere foroari atxikitako merkatuak ere<ref>Patterson, J. R., 1992, 213. or.</ref>.
Erromaren oinarrizko elikagai gehienak ibaiz eta itsasoz ekartzen ziren, hiritik gertuko ekoizleek ez baitziren gai hiriko beharrak asetzeko. Tiberren zehar, gizonek eta idiek salgaiak garraiatzen zituzten, eta azken garraiorako, erromatar kaietatik biltegietara, milaka langile libre eta kontratatuen indarra erabiltzen zuten<ref>Erdkamp, P., 2013, 270. or.</ref>.
''Macellum'' terminoak Erromako eraikin mota bati egiten zion erreferentzia, hots, hornidura-merkatuari<ref group="oh">''Macellum'' elikagaien merkatua zen, non haragia, arraina edo inportatutako beste produktu exotiko batzuk aurki baitzitezkeen. Egitura angeluzuzena izan ohi zuen, arkupeez inguratutako esparru itxia, eta taberna ilarak zituena.</ref><ref>''ILS'' 9432</ref>. Merkatu mota hura ohikoa zen Italian zein probintzietan. Egitura angelu zuzenekoa, eta haren patio nagusia ate eta burdin itxitura batek inguratzen zuten. Erromako merkaturik ezagunenak honako hauek ziren: Zelio muinoko ''Macellum Liviae''<ref>''LTUR'' 3.73. or.</ref>'', Macellum Augusti,'' Eskilinoko ''macellum''a, ''Macellum Magnum'' edo Trajanoren ''macellum''a.
Aipatutakoez gain, Erroman baziren produktu espezifikoen salmenta biltzen zuten beste merkatu batzuk, hala nola ''Forum boarium''a<ref>''ILS'' 426.</ref>, ganaduaren merkataritzari eskainia, Palatino muinoaren eta Tiber ibaiaren artean; ''Forum holitolium''a, belar eta barazkien merkataritzari eskainitakoa, Kapitolioko muinoaren eta [[Serviar Harresiak|Serviar harresi]]<nowiki/>en artean; ''Forum piscarium''a, arrain merkataritzari eskainia, Kapitolioaren eta Tiberren artean, egungo Erromako Ghettoaren eremuan; ''Forum suarium''a<ref>''ILS'' 722.</ref>, txerri-merkataritzari eskainia, [[Marteren Zelaia (Erroma)|Marte Zelaia]]<nowiki/>ren iparraldeko hiri-kohorteen kuartelaren ondoan; ''Forum vinarium''a<ref>''ILS'' 6168.</ref>, ardoaren merkataritzari eskainia, gaur egun ''quartiere'' ''Testaccio''ren eremuan, Aventino muinoaren eta Tiberren artean. Beste merkatu batzuk ezagutzen ziren baina identifikaezinak dira, gune bakoitzaren funtzioari buruzko informazio zehatza falta zaigulako<ref>Richardson, L. Jr., 1992, 101, 159-164. or.</ref>. Ospe txarreko beste merkatu bat Suburakoa zen. Izan ere, Porfirioren hitzetan, arratsaldeetan bakarrik irekitzen zen, eta han saltzen zen goizean Erroman lapurtutakoa<ref>Porph. 7.113.1-2.</ref>.
''Taberna''k, merkatuetako eta kaleko saltoki iraunkorrak ziren, baina kaleko posturik gabeko saltzaileak nonahi ugaritzen ziren Domizianok praktika hori debekatu zuen arte, beharbada dendariek lehiakortasun ilegalez kexatu zirelako. Gainera, saltzaile horiek ez zuten ezartzen ziren espazioa garbi uzteko ardura, legeak beste establezimendu batzuen jabeei agintzen zien bezala, zeinek kalea garbitu behar baitzuten beren eraikinen aurrean<ref>Mart. ''Ep.'' 7.61.1-10; ''Tab. Her., Lex Iul.'' 53.</ref>.
Merkatu-saltzaileek (''macellarius''<ref>Col. ''Rust.'' 11.ca.9.1.</ref>'', propola''<ref>Plaut. ''Aul''. 512.</ref>), libreek edo esklaboek, negozioa beren kabuz edo errentan izan zezaketen. Merkatu eta hirietako saltzaile txiki horiek zerga bat (''vectigal'') ordaintzen zuten beren postua izateagatik<ref>Espinosa, M., 2015, 64. or.</ref>. Merkatariaren lanbidea, Zizeronen iritziz zikina zelako, gizartean gutxien balioztatutakoen artean zegoen, eta maisuak, arkitektoak edo medikuak, berriz, estimatuenak ziren<ref>Cic''. Off.'' 1.151.4-10.</ref>.
Hala ere, enperadoreak txikizkako merkataritzaren garrantzia ulertzean, saiatu ziren arautzen. [[Alexandro Severo]]k, adibidez, ardo, barazki, zapatari eta abarren saltzaileen elkarteak sortu zituen, beren ordezkari eta epaileekin<ref>''SHA Alex.Sev.'' 2.4.8.</ref>.
Elikagaiak kontserbatzeko sistemak mugatuak zirenez, merkatuak inguruan ekoitzitako produktu freskoez hornitzen ziren, batez ere<ref>Kron, G., 2012, 278. or.</ref>. ''Pastio villatica'' deiturikoak Erroma inguruko nekazaritza-zentroak ziren, barazkiak, etxeko hegaztiak eta baserriko animaliak ekoizten zituztenak hiriburuko merkatuetan saltzeko<ref>Purcell, N., 2007, 294. or.</ref>.
Merkatari erromatarrak bere produktu edo zerbitzura erakarri behar zituen kontsumitzaileak, lehiakideena baino hobea zela erakutsiz. Horretarako, zenbait estrategia eta metodo erabiltzen zituen bere produktuak aurkezteko. Metodoen artean, aipatzekoak dira saltokien sarreretan jarritako mosaikoak, kanpoko zein barruko errotulu edo margolanak, saltzaileek ordaindutakoa euren produktua literatura-testuetan aipatzeko eta sustatzeko. Nolanahi ere, publizitaterik onena produktuaren kalitatea zen, eta arrain saltsen eta gatzatzearen kasuan (''tituli picti''), gehien erabilitako kalitate-indizea ''flos'' terminoa zen<ref>Espinosa, M., 2015, 59. or</ref>.
Merkatuetan postu iraunkorra zuten saltzaileen artean, aipatzekoak dira, okinak, harakinak, arrain- eta barazki-saltzaileak besteak beste. Latinezko ''pistor'' hitzak ez ditu aleak ehotzea eta ogia egostea bereizten; horrek adierazten du Erromako okinek bi zerbitzuak egiten zituztela<ref>Erdkamp, P., 2013, 275. or.</ref>. Ogiari dagokionez, etxe aberatsenetan bakarrik zeukaten okin propioa. Jende arruntak azokara joan behar zuen ogia erostera<ref>Mart. ''Ep.'' 14.223.1.</ref>.
[[File:Mercati di Traiano - Roma.jpg|thumb|300px|<center>Trajanoren merkatua</center>]]
Dendak nonahi zeuden Erroman, baina ''honestiores''ek etxean egindako ogia eta beraiek ekoiztutako ardoa kontsumitu ohi zuten. Hori zela eta, Zizeronek bere aurkari politikoetako bati burla egin zion ogia eta ardoa saltzaileari erosten zizkiolako. Hala ere, kontsumitzaile aberatsek ere merkatari espezializatuei erositako produktuak sartzen zituzten sukaldean<ref>Cic''. Pis.'' 67.9.</ref>.
Haragiaren kasuan, Erroman hiltegirik ez egotean, abereak azokatik harategira bizirik eramaten zituzten, non sakrifikatzen eta zatitzen baitzituzten [[Txikizkari|txikizka]] saltzeko. Harakinek arazoak zituzten euliekin, animalien hondakinak kalera botatzen baitzituzten txakurrek eta karraskariek jan zitzaten<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.; Scobie, A., 1986, 421. or.</ref>.
Haragia ere auzoko ''taberna'' txikietan saltzen omen zen, [[Ponpeia|Ponpeian]] nabaria den moduan, eta badirudi talde zehatz batzuen artean, esaterako, soldadu erromatarren artean, oso ezaguna izan zela<ref>Corbier, M., 1989, 224. or.</ref>. Haragia jatea oso gomendagarria ere zen kirolarientzat<ref>Donahue, J. F., 2015, 89. or.</ref>.
Azterketa bioarkeologikoen arabera, eskeleto batzuen deformazioek adierazten dute dieta erromatarra pobrea zela eta haragi gutxi kontsumitzen zutelako<ref>Paine, R. et al., 2009, 206. or.; Griffin, R. et al., 2011, 542. or.</ref>. Hala ere, Peter Teminek uste du Erromatar Inperioaren hedapenak eta ondorioz garraio-kostuak murrizteak dieta zabalagoa ekarri zutela, fruta eta barazki berriekin eta haragi gehiagorekin. Bere kostu handiagatik goi mailako klaseei zuzenduta egon arren, Printzaldian aurreko edo ondorengo mendeetan baino animalia hezur gehiago aurkitu dira<ref>Temin, P., 2012, 224. or.</ref>.
Pobreek haragia jateko zuten modu bakanetako bat aberatsen afarietara joatea zen, non soberakinak jan baitzitzaketen. Kolumela K.o. I. mendeko autore betikoaren arabera, eskuzabaltasun hori ohikoagoa izan zen aurreko garaietan<ref>Col. ''Rust.'' 10.pr.1.1.</ref>.
Txakurrak ugariak ziren Erroman etxebizitzen ateak zaintzeko. Zurratzaileek larruagatik ehizatzen zituzten, eta behartsuek, berriz, kaleko txakur-haragia jateko. Hori kiste hedatidikoak hedatzeko modu erraza zen<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.</ref>.
Hainbat elementu konbinatu ziren elikagaien prezioak hain kezkagarriak izateko diru-sarrera baxuko herritarrentzat: lehenik eta behin, haien eros-ahalmena hain zen baxua, non diru-sarreren zatirik handiena elikagaietan gastatzen baitzuten; bigarrenik, soldatapeko askoren diru-sarrerak ezegonkorrak eta sasoikoak ziren, negua heldu orduko, garraiolariek eta peoiek, esaterako, lana galtzen zuten itsas trafikoa eta eraikuntza murrizten zirelako; hirugarrenik, alearen prezioa garestitzen zenean, hiritar askok ez zuten ordezko elikagairik. Nahiz eta benetako gosea eskalei eta etxerik gabekoei mugatu, jende arruntak bere horniduratik jan behar zuen gosea ez pairatzeko<ref>Erdkamp, P., 2013, 267. or.</ref>.
Merkatuetan, zorura jaurtitako hondakinez aparte, beste kutsadura-iturri bat komunetatik (''foricae'') zetorren. Eraikin publikoei atxikitako eta eserleku anitzeko instalazio horiek pribatutasuna eskaintzen zuten hiriko espazio publikoetan, hala nola kaleetan eta merkatuetan, baina kutsadura guneak izan ohi ziren<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 4.4. atala</ref>.
== Eraikuntza-arazoak eta hondakinak ==
Erroma etengabe berritzen zen, enperadoreek edo udal agintariek sustatutako obra publikoengatik edo ekimen pribatuagatik.Lan horien bidez, eraikinak birmoldatu eta beste batzuk eraiki ziren, hiri-espazio berrietan eta lehengo orubeetan, bai suteek kaltetu zituelako edo beren kalitate txarraren eraginez eraikinak behera etorri zirelako. Lan horiek guztiek eskulan handia behar zuten klimatologia oneko hilabeteetan.
Printzaldiaren hasieratik, aristokratek ezin izan zuten enperadoreekin lehian jarraitu eraikin berrietan eta monumentu tradizionalak berreraikitzen. Azkenean, enperadorea, erromatar bizitzaren beste hainbat alderditan bezala, patroi eta ongile bakarra bihurtu zen. Julio-Klaudiotar dinastiaren enperadoreek beren jauregiak Kapitolino muinoan eraiki zituzten. Neron harago joan zen bi eraiki zituelako: lehena, ''Domus Transitoria'' deitutakoa, Kapitoliotik Eskilinoraino hedatzen zen; bigarrena, ''[[Domus Aurea]]'', eraikitzeko ideia [[Erromako Sute Handia|Erromako sutea]]<nowiki/>ren ostean sortu zen, eta horretarako suteak Zelioko eta Opioko suntsitutako orubeak bereganatu zituen<ref>Suet. ''Ner.'' 31, 38.</ref>.
Bazeuden mantentze eta eraberritze lanetarako udal arduradunak zirenak. [[Dekurioi (Erromako armadako ofizial)|Dekurioiak]] eta [[magistratu]] nagusiak arduratu behar ziren kaleak, [[Areka|arekak]] eta estoldak eraikitzeaz eta zaintzeaz<ref>''Lex Col. Gen''. 77; ''Lex Flav. Mun.'' 19.</ref>. Ordaindu gabeko fakturei, amaitu gabeko lanei eta oreka gabeko udal kontuei aurre egiteko, K.o. II. mendetik aurrera, enperadoreek esku hartu zuten udal aurrekontuetan, ''curatores rei publicae'' izeneko funtzionarioak izendatuz<ref>Jacques, F., 1984, 4. or.</ref>.
Dena den, funts publikoak motz geratzen zirenean, gutxienez beste bi diru-iturri zeuden hiria mantentzen eta hobetzen laguntzeko. Lehenengoa zetorren magistratuek eraikuntza-proiektuetarako, jokoetarako (''ludi'') edo sakrifizioetarako gastatu behar zuten dirutik. Nahitaezko gastu horiei borondatezko beste diru-sarrera batzuk gehitu ohi zitzaizkien, eraikinen itxura hobetzeko edo jokoetan borrokalari gehiago sartzeko.
Bigarren diru iturria (''summa honoraria)'' magistratuek kargua hartu aurretik inbertitu beharreko dirua zen. ''Ob honorem'' ordainketa hori ez zitzaion aurrekontu publiko orokorrari gehitzen: hautetsiek onura publikoko helburu zehatzetarako erabil zezaketen, hauteskunde kanpainan (''pollicitatio'') agindu bezala, beti ere, kargurako hautatuak izateko ohorea (''honos'') lortzen bazuten.
Erromako geruza sozial gorenek, enperadoreak, elite inperialak (senatariek eta zaldunek, gehi [[liberto]] inperial kopuru txiki batek) eta tokiko handikiek [[Mezenasgo|mezenasgoaren]] bidez ''(evergetismo'') lagundu zuten. Inskripzioek adierazten dutenez, bertako eliteko kideak izan ziren ekarpen garrantzitsuenak egin zituztenak gizarte aitorpena lortzeko, egindako lanaren ondoan jarritako plaka batean mezenasen izena inskribatuz.
Eraikuntza-lanen datu epigrafikoek adierazten duten moduan, funts publikoek azpiegiturak (kaleak, ur-hornidura, estolderia), eraikin publikoak eta gotorlekuak finantzatu zituzten. Baina era guztietako eraikinen eraikuntza, zaharberritze edo dekorazioa ordaintzeko tokiko elitearen ekarpen ekonomikoak iragartzen dituzten inskripzio guztiak aztertuz gero, funts pribatuekin finantzatutako eraikuntzen kopurua esanguratsua izan behar zen<ref>Horster, M., 2014, 525-531. or.</ref>.
Etxebizitza xumeei zegokienez, han erabilitako materialak kalitate eskasekoak izateaz gain (adobea, adreilua, kereta, [[Txilar zuri|txilar]] edo kanabera-sabaiak), karraskarien eta bizkarroien babesleku ere izan zitezkeen<ref>Briones Dieste, V., 2018, 72. or.</ref>. Etxe batek behar adinako kalitatea izan dezan, materialak xehetasunez aukeratu behar ziren. Harriei buruz, Pliniok adierazi zuen nola eta noiz atera harrobitik, eta haietatik zein erabil zitezkeen eraikuntzan:
{{esaera2|''Harriaren izaera zalantzan dagoenean, neurri egokia da udan harrobitik ateratzea, eta urte pare bat igaro baino lehen eraikitzeko ez erabiltzea, bitartean eguraldiak ongi onduta utziz. Kaltetutako xaflak lurpeko zimenduetarako egokiagoak direla ikusiko da, eta kalterik gabekoak, aldiz, segurtasunez erabil daitezke, aire zabalean bada ere''<ref>Plin. ''HN'' 36.50.</ref>.|}}
Kaleetan sakabanaturiko hondakin organiko eta ez-organikoen kudeaketa benetako arazoa izan zen Erromako hiriarentzat. Lehen hondakin motaren kantitatea itzela zen, inperioaren hasieran, Erromako populazioa zortziehun mila eta milioi bat biztanle artekoa zenak, berrogei eta berrogeita hamar mila kilogramo gorozki inguru sor zitzakeen egunero. Giza gorotzak estolden bidez Tiberreraino bideratu ahal izatearen arazoa zen euri-ura edo iturri publikoen soberakina ez zela nahikoa. Horri gehitu behar zitzaion erromatar hustubideek ez zutela atzera egiteko mekanismorik, uholdeen kasuan estoldetan zehar etxebizitzetan sar zitezkeen ur beltzak saihesteko, ezta gas-isuriak ere, hala nola hidrogeno sulfuroa (H<sub>2</sub>S) eta metanoa (CH<sub>4</sub>). Beraz, estolden usainaz gain, leherketak ohikoak izango zirela ondoriozta daiteke<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 3.3. atala.</ref>.
Hondarrak kalean ez uztearen debekua ekiditeko, askotan, erromatarrek gauaz baliatzen ziren leihoetatik kalera hondakin solidoak edo likidoak botatzeko. Erromatarrak arazo larri horretaz konturatu ziren, eta honela jaso zuen Ulpianok bere ''Ad edictum'' ''praetoris'' 23. liburuan:
{{esaera2|''Leihoetatik botatakoagatik kalteturen bat dagoenean, epaileak medikuei ordaindutako soldatak kalkulatuko ditu, baita tratamenduaren gainerako karguak ere''<ref>Gai. ''Dig''. 9.3.7.</ref>.|}}
Kaleetan bildutako hondakinak Erromatik kanpoko aire zabaleko lubakietan (''puticuli'') botatzen ziren. Ezagunena hiriaren ekialdean zegoen, Serviar harresien ondoan eta Eskilino atearen kanpoaldean. Eremu horretako lubaki kiratsetan, gaizkileak exekutatzen zituzten eta etxegabeen eta animalien gorpuak botatzen zituzten beste hondakin batzuekin batera<ref>Bodel, J., 2014, 178. or.</ref>. K.a. I. mendearen hasieran, Eskilinoko atearen iparraldean hobi komun horietako batzuk estali ondoren, eremua [[Trabertino|marmol trabertinoko]] harriekin (''cippi'') mugatu zuten. Harri horiek adierazten zuten debekatuta zegoela zaborra botatzea eta huraxe zela hileta-suak egin zitezkeen hiritik gertueneko puntua<ref>''CIL'' 1<sup>2 n</sup>838, 839.</ref>.
[[File:Cippus bat Luzio Sentio pretorraren ediktuarekin.jpg|thumb|250px|<center>Cippus bat Luzio Sentio pretorraren ediktuarekin. Kapitolino-Museoak</center>]]
Ondoko mugarrian, ''senatus consultum'' batek debekatu zuen zedarriek zehaztutako barruko eremuan gorpuak erretzea, lurperatzea, eta zaborra edo lurra botatzea. Zinegotziek bete behar zuten legea. Ikertzaileek diotenez, ''Pagus Montanus''ek definitutako barrutia Eskilino atearen kanpoaldeko eremuari dagokio, Venus Libitinaren santutegitik gertu.
''[[Lex Iulia Municipalis]]''ek<ref>''ILS'' 6085.</ref> edilak premiatu zituen eraikin eta saltokien jabeek beren jabetzaren aurreko kaleko zatia egoera ezin hobean eduki zezaten, ura eta hondakinak pilatzea saihesteko ibilgailuek askatasunez zirkulatu ahal izateko. Jabeak kalea konpondu ezean, maizterrek egin beharko zuten, baina gero, gastatutakoa alokairutik kenduko zen<ref>''CIL'' 6.593.32; ''Tab. Her''. 7</ref>.
Papinianok ''De cura urbium'' liburuan adierazi zuen zinegotzien ardura zela tabernetako langileek beren lantokietako materialarekin kaleetako trafikoa oztopa ez zezateaz. Gainera, udal-arduradunek ziurtatu behar zuten kaleetan ez zela liskarrik egongo. Ordena publikoaz gain, kaleak garbi eusteaz arduratu behar ziren, gorotzik egon ez zedin, eta gorpuak edo larruak bide publikora bota ez zitezen, usteltzeko arriskua zegoelako<ref>Pap''. Dig.'' 43.10.1, 3-5.</ref>.
Erromatarrek askotan ez zuten jakin hondakin biodegradagarrien kopuru ikaragarriarekin zer egin, hala nola eraikuntzak ateratakoekin, edo erromatarren eguneroko zereginetan erabiltzen ziren zeramikazko edo beirazko ontzien hondarrekin. Horien artean aipagarrienak dira ''dolia'' edo ''dolia curta'', edo likidoak eta ''garum''a garraiatzeko erabiltako anforak. Mediterraneoan zehar Erromara iritsitako produktuen kopurua zela eta, ohikoa zen, edukiontzien hauskortasunaren ondorioz, asko eta asko apurtzea, gehienbat Ostiako portuan deskargatzen zirenean.
Kontuan izanik hondakinak eta gorotzak gurdietan erretiratzen zirela, eta zirkulazio-arazoak saihesteko legeak eguzkia sartzen zenetik goizeko hamarrak arte bakarrik baimentzen zuela garraiatzea, erraz ondoriozta daiteke, eraginkortasuna zela eta, zabortegiak ez zirela hiritik urrun egongo<ref>''CIL'' 6.593.66.</ref>.
Tazitok K.o. 65. urteko sute handiaren hondakinen garraio masiboaren egoera deskribatu zuen. Neronek, Tiberretik gora alearekin Erromara alea garraiatzen zuten ontziak behartu zituen hondakinez kargatuta jaistera, Ostiako paduretan botatzeko<ref>Tac. ''Ann''. 15.43.1.</ref>.
Zeramikaren hondakinak biltzeko, deskonposatzen zaila den materiala izanik, zabortegiak sortu behar izan ziren. Erroma ere ez zen arazo horretatik libratu, eta, izatez, bere muinoetako batean, ''[[Testaccio (Erroma)|Testaccio]]'' mendian edo ''Dei cocci'' mendian aurkitu da, elikagai-, ardo- eta olio-ontziz osatutako zabortegi handi bat, gehienbat zeramikazko hondakinez osatua, normalean anforak. Muinoak 30 metroko altuera hartu zuen eta bertara eramaten ziren anforen hondarrak pilatzeagatik sortu zen, benetako zabortegia. Han uzten eta apurtzen ziren portutik ekarritako anforak, beste ontzi motarekin batera. Material horiek guztiak eta beren eduki-hondarrak karerekin lurperatzen ziren, usain txarrak saihesteko<ref>Zamora-Manzano, L., 2017, 71, 83. or.</ref>.
== Erromako suteak ==
Livioren ''Historia'' Erromak jasandako suteez istorioz beteta dago<ref>Livy 4.33.5.2, 24.47.15.</ref>. Hori zela eta, suteen etengabeko arriskua zen biztanleria-dentsitate handiagatik eta eraikinetan erabilitako zur kopuruagatik<ref>Paul''. Dig''. 1.15.1.</ref>, Augustok K.a. 6. urtean, [[Vigiles|''vigiles'']] taldea sortu zuen<ref>''ILS'' 2172.</ref>. Erromako K.a. 23., 14., eta K.o. 9. eta 7. urteetako suek nabarmen utzi zuten arrisku hori beti agerian zegoela<ref>Yavetz, Z., 1958, 512. or.</ref>, baina Augustok suhiltzaileen taldea antolatu ondoren, elitearen jarduera amaitu zen<ref group="oh">ikus [[Vigiles#Historia|vigiles]]</ref>.
Egia esan, Augustorena ez zen izan suteen aurkako lehen erabakia, lehenago ekimen pribatuak beste neurri batzuk ere hartu baitzituen. Horrela, eta egoera hori aprobetxatuz, Marko Lizinio Krasok, Erromako gizonik aberatsenetako batek, suteak zirela eta, bere aberastasuna handitzeko aukera paregabea ikusi zuen. Sistema sinplea zen, Krasok, bere esklaboek lagunduta, prezio jakin bat eskaintzen zion eraikinaren jabeari sua itzaltzearen truke. Eraikinaren jabeak eskaintzari muzin egiten bazion, etxea kiskaltzen uzten zuen, gero eraikina edo orubea ganga prezioan erosi ahal izateko. Ondoren, ikusiko zuen ea merezi zuen etxea birmoldatzea edo beste bat eraikitzea<ref>Suet. ''Aug''. 30.1.1.</ref>.
Suhiltzaile-zerbitzu bat sortzeko beste ahalegin bat Egnatio Rufo edilak egin zuen, zeinak, Krasoren antzera, esklabo talde bat antolatu baitzuen suak itzaltzeko. Segurtasun publikoaren zentzuak eragin zuen ekimen hori, karrera politikoa egin nahi baitzuen (''[[cursus honorum]]''). Azkenean, ez zuen emaitza handirik lortu, senatuak heriotza-zigorra ezarri baitzion, estatuaren aurka konspiratzea leporatuta. Nahiz eta aberats batzuek beren suhiltzaileen brigada pertsonalak sortu, suhiltzaileen talde iraunkor eta handiago baten beharra zegoen<ref>Robinson, O. F., 1994, 8-9. or.</ref>.
Administrazioak esku hartzea erabaki zuen, Dion Kasioren arabera, K.a. 6. urtean herriko jendearen artean zenbait ordezkari aukeratu zituenean. Pertsona horiek, toga ofiziala eramateko eskubideaz gain, bi liktoreren laguntza izan zuten suteen gaian, eta lehen edilen agindupean egon ziren esklaboen gorputzaz arduratu ziren suak hartutako eraikinak salbatzeko. Dirudienez, hori izan zen ''vigiles'' taldearen sorreraren aitzindaria:
''Garai hartan ere hiriko hainbat tokitan suteak izan zirenez, libertoen arteko zazpi dibisio eratu zituen halako kasuetan laguntza emateko, eta zaldun bat izendatu zuen buruzagi, talde hura laster desegiteko asmotan. Baina ez zuen halakorik egin, emandako laguntza baliotsua eta beharrezkoa zela egiaztatu zuelako. Gau-zaindari horiek gaur egun arte existitzen dira, araudi berezien pean, eta zerbitzuan daudenak, libertoen artetik ez ezik, gainerako klasetatik ere aukeratzen dira. Kuartelak dituzte hirian eta diruzaintza publikoak ordaintzen ditu''<sup>7</sup>''.''
Hutsunea betetzera zetorren taldea ''vigiles'' edo ''cohortes vigilum'' izan zen. Hasieran, gorputza esklaboz osaturik egon arren, geroago libertoz, libre jaiotakoez eta armadatik etorritako ofizialez osatu zen. Horregatik, unitate militar baten moduan funtzionatu zuen.
Augustok hiriko zazpi kohorteetako bakoitzari babestu beharreko bi eskualde esleitu zizkion, eta guztien artean hamalau hiri-eskualdeak osatzen zituzten. Kohorte bakoitzaren arduradun gisa tribuno bat zegoen, ''praefectus vigilum''aren aurrean erantzun behar zuena<sup>8</sup>.
Inperio garaiaren hasieran Erroman suteen kontrako 7.000 kideko beilarien talde berezia antolatu zen. Hala ere, ''vigiles'' multzoari eustea garestia zen eta horregatik hasieratik Augustok zerga berriak asmatu behar izan zituen, esaterako esklabo-salmentaren gainekoa %2koa<sup>9</sup>.
Petroniok modu barregarrian deskribatu zuen ''Satirikon'' idazlanean, talde horren azkartasuna eta jarduna.
''Eskualde hartako vigilesek, halako oihuak entzutean, Trimalkioren etxeak su hartu zuela uste zuten eta, arduraz beterik, ateak hautsiz, bat-batean jangelara oldartu ziren zalapartaka, urez betetako zahagiekin eta aizkorekin''<sup>10</sup>.
Sute larri bat piztuz gero, ''vigiles''ek honako ekipamendu hau zuten eskura, maizterrek ere hornitzen zutena: ur-ontziak (''amae''), belakiak (''spongiae''), indar-ponpak (''siphones''), aizkorak (''dolabrae''), pikotxak (''secures''), eskailerak (''scalae''), heltzeko kakoak (''falces''), manta hezeak (''centones''), zumezko saskiak (''formiones''), hagak (''perticae''), erratzak (''scopae'') eta ozpina. Horiekin, sua itzali, eta suak harten zituen eraikinak partzialki edo erabat bota zitzaketen<sup>11</sup>. Edonola ere, sua beti izaten zen arriskutsu, gehienbat goiko solairuetan bizi zirenentzat<sup>12</sup>.
Neronek, K.o. 65eko sutearen ondoren, eraikuntza-estilo berri bat asmatu zuen hirian, etxe guztien aurrean plazak altxatzeko aginduz, kaleetan zein isolatuetako etxebizitzetan, haien terrazetatik errazago izango zelakoan sua itzaltzea. Plaza horiek bere kontura eraiki zituen<sup>13</sup>.
7 C'''ass. Dio 55.8.26.'''
8Paul. ''Dig.'' 1.15.3.1.
9Cass. Dio 55.31.
10Petr. 78.7.1-3.
11Ulp. ''Dig.'' 33.7.12.18.
12'''Juv. 3.199-202.'''
13Suet. ''Ner.'' 16.2. taula: '''''Erromako suteak'''''<center>
{| class="wikitable"
|-
|'''Urtea'''
|'''Gertakizuna'''
|'''Iturria'''
|-
|K.a. 204
|Erroman bi gau eta egun batez mantendu zen sua piztuta. lur guztia berdinduta zegoen Salinas eta Porta Carmentalaren artean Aequimaelius eta Jugariorekin, eta Fortuna eta Matutaren amaren tenpluekin; eta atearen kanpoaldean sua hedatu zen zabal eta gauza sakratu eta profano asko kontsumitu zituen.
|Livy 24.47.15
|-
|K.a. 63
|Beraz, Katilina Laecan, egon zinen gau hartan, Italiako zatiak banatu zenituen (...) hiriko zein eskualde erre behar ziren aukeratu zenuen...
|Cic. ''Cat.'' 1.4.8-12
|-
|K.a. 23 (Augusto)
|Urte osasungaitza Erroman: suak, ekaitzak eta Tiber ibaiaren uholdeak
|Cass. Dio 53.33.4
|-
|K.o. 65 (Neron)
|Neron Erromako suteaz baliatu zen lehen pilatutako auzoak urbanizatzeko. (''Domus Aurea'', kale berriak...)
|Tac. ''Ann''. 16.13
Suet. ''Ner.'' 39
Oros. 7.7.10-11
|-
|K.o. 78-80 (Tito)
|Vesubio sumendiaren erupzio batek errautsak barreiatu zituen alde guztietatik. Aurrekaririk gabeko sute bat Erroman, hiru egun eta hiru gau iraun zuena.
|
Suet. ''Tit.'' 8.3.2
|-
|
K.o. 80 (Tito)
|Beste sute bat, lurretik, hurrengo urtean (K.o. 80) Erromako zati handi batean zabaldu zen Tito Kanpanian eroritako hondamendiarekin lotutako negozioetan kanpoan zegoen bitartean. Serapisen tenplua, Isisen tenplua, Saepta, Neptunoren tenplua, Agriparen Bainuak, Panteoia, Diribitoriuma, Balboren antzokia, Ponpeioren antzokiaren eszena-eraikuntza, Oktavianoren eraikinak eta beren berekin batera kontsumitu zituen. Liburuak, eta Jupiter Kapitolinoren tenplua bere inguruko tenpluekin.
|
Cass. Dio 63.24
|-
|
|Suarekin hartu dituztenak, makilekin edo zartekin hiltzeko agin dezakezu; baina engainatuta sua eragin dutenek, hiriko prefeta den Fabio Cilo gure lagunari bidaliko dizkiozu.
|
Ulp. ''Dig.'' 1.15.4.pr.4
|-
|
|Intsula saldu ondoren erreko balitz, (...) legeak zer dio? pater familiasen errua ez bada (...) eta arduraz ibili bazen intsula gordetzeko, ezingo zaio ezer leporatu.
|
Alfen. ''Dig''. 18.6.12.pr.1
|-
|
|Errentamendu-kontratuan suterik ez egotea jasota badago, eta suterik egon bazen, gelditu egingo zaio, sua ustekabean eragin izan balitz ere, ez zukeelako suterik izan behar.
|
Ulp. ''Dig''.19.2.11.1
|-
|
|Era berean, kontratistak edozein pertsonaren jabetza edo ondasunak kaltetu ez daitezen zaindu beharko du.
|Ulp. ''Dig''.19.2.11.2
|-
|
|'''Oso ohikoa zen sute bat jasandako eraikinetan gauzak lapurtzea'''
|Ulp. ''Dig.'' 47.9.1.2.2
|}
</center>
Sutea gertatu ondoren, kaltetuek epaileengana jo ohi zuten erruduntasunak argitzeko. ''Digesta Iustiniani''k jurisprudentzia zabala jasotzen du sute ezustekoei edo eragindakoei buruz<sup>14</sup>.
28. irudia: ''Erromako vigilesen barrutiak''
Sute batek kaltetutakoek adiskideen edo senideen etxean bilatu behar zuten babesa, baina segurtasun arrazoiengatik, legeak ez zien inola ere uzten leku komunetan lo egiten, hala nola hirira sartzeko ateetan edo harresietan<sup>15</sup>.
== Zarata kutsadura ==
Erroman eguneroko zarata hain zen handia, non, egungo baremoen arabera, kutsadura akustikotzat har baitzitekeen.
Agian Juvenalek bere satiretan puztu zuen esatean jendea hiltzen zela gauez lorik egin ezin zuelako, nahiz eta ondoren txantxetan gehitu, ez zegoela ziur zarataren edo urdailerako janari digeriezinaren errua zen. Horregatik, ez zuen ulertzen zer zentzu zuten ostatuek Erroman, jendeak lo egin ezin bazuen. Haren iritziz, karrika estu eta bihurrietatik orgak igarotzeak eragiten zuen zaratak, gidarien oihuek, irainek eta borrokek gaixotasun ugari sortzen zituzten<sup>''16''</sup>, prostituzioa ohikoa zen ''taberna'' eta ''deversori''etako zarata eta eskandaluak ahaztu gabe.
Erromatarrek uste zuten iluntasunak areagotu egiten zuela soinuen ahalmen emozionala. Anplifikazio emozionala hori hiru modutan ikusten zen. Lehenik eta behin, erromatarrek gizon baten moraltasuna neurtzen zuten, gauez sortzen zituen soinuetan oinarrituta. Elite erromatarrek gizabanakoak epaitzen zituzten beren gaueko isiltasunagatik zein bere zurrungen bolumenagatik. Bigarrenik, zaratak eta soinuak autoritateari gauez aurre egin ziezaioketen. Gaueko zaratak ordena soziala alda zezakeen aberats eta boteretsuak aztoratuz. Hirugarrenik, iluntasunak areagotu egin zuen entzumen-irudimena, eta komunikazio-bideak ireki zituen naturaz gaindikoarekin eta jainkotiarrarekin<sup>17</sup>.
Iluntasunak anonimotasuna sortzen zuenez, gaueko kantuek, oihuek eta hotsek klase baxuei libreki adierazteko aukera ematen zieten, erromatar ordena soziala aldaraziz. Hori zela eta, Horaziok idatzi zuenean:
''Eutsi lanparak piztuta goizera arte; utzi zarata eta haserrea joan.''
Esplizituki zarata eta haserrea iluntasunarekin lotu zituen, eta inplizituki, berriz, isiltasuna harmoniarekin<sup>18</sup>.
Zurrungei dagokienez, erromatar morala ez zen oso tolerantea halako soinuak sortzen zituztenekin, pentsatzen zelako sabeleko gantz metaketaren ondorioa zela eta zorigaitza eragiten zutela. Zaratak bezala, zurrungak arazo handiago baten sintoma ziren: autokontrol falta. Tripontziak ez ziren egunean zehar jateko irrika kontrolatzeko gai, ezta ezin zituzten gaueko zurrungak kontrolatu ere. Martzialek bere satiretan erakusten digu zenbateraino sentitu ziren irainduak Zoiloren gonbidatuak bere sabelkeriagatik eta ondorengo zurrungengatik<sup>19</sup>.
Iluntasunak ziurgabetasuna sortzen duelako eta entzumenak ez baitu ikusmenaren fidagarritasun bera eskaintzen, irudimena hazten da gauez. Erroman jendeak bere buruari galdetzen zion gaueko soinuen esanahiari edo zergatiari buruz. Entzumenak eta gauak galderak sortzen zituzten bitartean, ikusmenak eta egun argiak erantzunak ematen zituzten<sup>20</sup>.
Pribatutasuna eta lasaitasuna biziki estimatzen zuten goi-klaseko erromatarrek, beren ''domus'' edo ''villae''tako geletan bakarrik lor zitzaketen, non irakurri, hausnartu edo lo egin baitzezaketen, gainerako auzokoek gogaituak izan gabe, intsuletan gertatzen zen bezala<sup>21</sup>.
Seneka, bainu baten gainean logela zuena, kexu zen tokiko zalapartaz, garrasiaz eta zarataz, ikastean kontzentratzea eragozten baitzioten, baina uste zuen aldizkako zaratak luzekoak baino gogaikarriagoak zirela<sup>22</sup>. Haren ikuspegitik, zarata eta beste eragozpen batzuk saihesteko modurik onena etxez aldatzea zen<sup>23</sup>.
Zarata-arazoaren aurrean, pertsonen maila ekonomikoaren arteko aldea nabaria zen, aberatsenek bakarrik eros baitzezaketen etxe bat hiriko alde lasaian, non bizilagunek edo kaleko zaratak ez zuten haien atsedena asaldatuko.
Aberatsenak, ahal zuten guztietan, saiatzen ziren Erromatik kanpo landetxera joaten, naturaz gozatzeko. Plinio Gazteak, adibidez, bere udako etxeak gela isil eta argitsuak zituela adierazi zuen. Bere ondoan itxura eta soinu atsegineko ur-jauzi bat zegoen<sup>24</sup>. Bere villak osasun ona sustatzen zuen, aire freskagarria, zelai berdeak, lur emankorrak eta tenperatura epelak zituelako<sup>25</sup>.
Kutsadura akustikoa murrizteko, Erromako agintariek kaleetako trafikoa mugatu zuten, salbuespen batzuekin. ''Taula Heracleensis'' izeneko udal-araudia saiatu zen zarata, hondakin solidoen pilaketa eta ibilgailuen zirkulazioa arautzen. Izan ere, lege hark debekatu zuen gurdiak egunez Erromako kaleetan ibiltzea. Salbuespen batzuk izan bazituen, esaterako, tenpluak eta herri-lanak eraikitzeko materiala garraiatzea, baita kontratu publiko bidez esleitutako eraikinen eraispenetik sortutako hondakinak kentzeko erabiltzen ziren orgetarako ere. Debeku horretatik salbuetsita zeuden, halaber, ''vestal''en prozesioetan erabilitako orgak, garaipen desfiletan erabilitakoak edo ikuskizun publikoetan parte hartzen zutenak.
Bestalde, legeak agintzen zuen gauez Erroman materialekin sartzen ziren gurdiak goizean hutsik ez ateratzea, eta ahal izanez gero, zaborrak eta hondakinak hiritik atera zitzatela<sup>26</sup>.
Erromatar kale eta bainuetan janari prestatuen postu ugari zeuden. Saltzaileek askotariko elikagaiak jartzen zituzten salgai; besteak beste, hestebeteak, pastelak eta era guztietako janari beroak<sup>27</sup>. Bainu handienak leku zaratatsuak eta biziak ziren, eta han jendea afaltzeko biltzen zen<sup>28</sup>; bainulariek kantatzen zuten jaten eta edaten zuten bitartean; saltzaileak oihuka saiatzen ziren beren produktuak saltzen; emagalduek beren xarma erakusten zuten, eta lapurrak nonahi ugari ziren<sup>29</sup>.
Bainu publikoetan erromatar gizarte osoko kideak biltzen ziren, eta bertaratutakoei era guztietako zerbitzu osagarriak eskaintzen zitzaizkien. Erabiltzaile asko zeudenez, toki horiek zaratatsuak eta gatazkatsuak izaten ziren<sup>30</sup>.
14Ulp. ''Dig.'' 43.24.7.4; Gai. ''Dig''. 44.7.1.4; Ulp. ''Dig''. 45.1.15; Ulp. ''Dig''. 47.9.1.2; Marc. ''Dig''. 48.6.3.5.
15Paul. ''Dig.'' 43.6.3.
16 Juv. 3.235-259.
17Linn, J., 2014, 12. or.
18Hor''. Carm.'' 3.8.14.
19Mart. ''Ep''. 3.82.
20Linn, J., 2014, 33. or.
21Plin. ''Ep''. 2.17.22; 9.36.1.1; Suet. ''Aug''. 72.2.1.
22Sen. ''Ep''. 56.1.1, 56.5.1.
23Sen. ''Ep''. 56.15.1.
24 Plin, ''Ep''. 5.6.23.
25 Plin. ''Ep''. 5.6.21; Linn, J., 2014, 2011. or.
26 ''Tab. Her''. 14-16; ''ILS'' 6085; ''Lex Jul. Mun.'' 56. art.
27'''Sen. ''Ep''. 56.2.6.'''
28Mart. ''Ep''. 12.19.1.
29Deming, D., 2019, 155. or.
30Plin. ''Ep''. 3.14.7.1.
== Erromako suteak Neronen garaian ==
Erromako urbanizazioa Neronen gustukoa ez bazen ere, ez dago argi enperadore horrek aurretiaz pentsatuta ote zuen Erromari su ematea hiria plan berri baten arabera egiteko. Suetoniok baietz uste zuen, kontsul ohi batzuk haien jabegoetan zenbait piromano zuziekin harrapatu zituztelako, baina ezin zitzaien ezer egin enperadorearen agindupekoak zirelako<sup>54</sup>. Dion Kasio ideia berekoa zen; horren ustez, enperadoreak menpekoak bidali zituen Erroman zehar hainbat tokitan sua pizteko<sup>55</sup>.
Gertakizun horren harira, Plinio Zaharrak ere uste zuen Neron izan zela Erromako sutearen arduraduna<sup>56</sup>. Senekak, berriz, suteaz eta erromatarren miseriaz hitz egiten zuen baina erantzulerik salatu gabe<sup>57</sup>.
Dena dela, Neron K.o. 64. urteko suteaz baliatu zen hiria berreraikitzeko; oinezkoentzako espaloiak estuak (''itinera'') eta kaleen zabalera handitu zituen; lehen gurdi bakar baterako kaleak ireki egin zituen bi orga aldi berean igaro ahal izateko (''viae'').
Erroma eraikuntza-estilo berri batekin eraiki zen, etxe guztien aurrean plazak egin ziren, bai kalean, bai familia bakarreko etxeetan, sua gertatuz gero, hedatu ez zedin<sup>58</sup>.
Sutearen ostean, hirigintza-plangintza berriarekin, jendez gainezkatzearen ondorioak arindu ziren, eta Erromako biztanle gehienen bizi-giroa osasuntsua izatetik urrun bazegoen ere, litekeena da Erdi Aroko hiri gehienena baino hobea izatea<sup>59</sup>.
Hiriburuan, sutetik salbatu ziren auzoak berreraiki ziren, ez galiarrek sortutako sutearen ondoren egin zen moduan, bereizi gabe eta zatituta, baizik eta kaleak eta etorbideak zabalagoak eta lerrokatuagoak egin zirela, baita altuera mugatuko eraikinak eta espazio irekiak ere. Apartamentu blokeen aurrean arkupeak jarri ziren, suaren aurkako babes gisa. Gehienak Neronek ordaindu zituen, baina suteak kaltetutako eraikinen eta orubeen jabeak ere behartu zituen zaborrik eta hondakinik gabe uztera.
Berreraikuntza bizkortzeko, sari bat eskaini zien etxe berrien jabeei, baina soilik eraikinak aldi jakin baten barruan altxatzen bazituzten. Suak sortutako hondakinetik orubeak garbitzeko, Ostiatik gariarekin zetozen ontziak hondarrez beteta itzultzeko agindu zuen, Ostiako zingiretan botatzeko.
Neronen hirigintza-planaren barruan, eraikinen ondoan iturri berriak egin zituzten suak itzaltzeko neurri gisa. Beraz, legez kanpo egindako ur-bilketak moztu ziren, herritarrei behar adina ur emari ziurtatzeko<sup>60</sup>.
== Oharrak ==
{{erreferentzia_zerrenda|taldea=oh}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|3}}
== Bibliografia ==
*Bodel, J. (2014). The life and death of ancient Roman cemeteries. Living with the dead in imperial Rome. In C. Häuber, F.X. Schütz & G.M. Winder (Ed.), ''Reconstruction and the Historic City: Rome and Abroad'' (177-195. or.). Hausdruckerei der Ludwig-Maximilians-Universität München.
*Briones Dieste, V. (2022). ''Was ancient Rome the perfect environment for zoonoses transmission?, Travel Medicine and Infectious Disease,'' <nowiki>https://doi.org/10.1016/j.tmaid.2020.101740</nowiki>
*Briones Dieste, V. (2018). La antigua Roma y las zoonosis. ''Revista Complutense de Ciencias Veterinarias,'' ''12(''2), 71-80 [ejournal]. https://doi.org/10.5209/rccv.60895.
*Bruun, C. (2015). The City of Rome. In C. Bruun & J. Edmondson (Ed.), ''The Oxford Handbook of Roman Epigraphy'' (471-494. or.). Oxford University Press.
*Carcopino, J. (1968). ''Daily Life in Ancient Rome.'' Yale University Press.
*Corbier, M. (1989). ''The ambiguous status of meat in ancient Rome. Food and Foodways,'' 3(3), 223–264. <nowiki>https://doi.org/10.1080/07409710.1989.9961951</nowiki>
*Donahue, J. F., (2015). ''Food and Drink in Antiquity. Readings from the Graeco-Roman World'', Bloomsbury Academic.
*Erdkamp, P. (2013). The food supply of the Capital. In P. Erdkamp (Ed.), ''The Cambridge Companion to Ancient Rome'' (262-277. or.). Cambridge University Press.
*Espinosa Bueno, M. (2015). ''El consumo de pescado y producto del mar en la sociedad romana. Implicaciones sociales, culturales e ideológicas'' [Master Amaierako Lana, Universidad de Sevilla].
*Flohr, M. (2020). ''Urban Space and Urban History in the Roman World,'' Routledge. New York.
*Griffin, R., Pitts, M., Richard, S., & Brook, A. (2011). Inequality at late Roman Baldock, UK: The impact of Social Factors on Health and Diet. ''Journal of Anthropological Research, 67''(4), 533-556.
*Horster, M. (2014). Urban Infrastructure and Euergetism. In C. Bruun & J. Edmondson (Ed.), ''Oxford Handbook of Roman Epigraphy'' (515-536). Oxford University Press.
*Jacques, F., (1984). ''Le privilège de liberté. Politique impériale et autonomie municipale dans les cités de l'Occident romain (161-244),'' École française de Rome. <nowiki>https://www.persee.fr/doc/efr_0000-0000_1984_mon_76_1#efr_0000-0000_1984_mon_76_1_T1_0001_0000</nowiki>
*Koloski-Ostrow, A. O. (2015). ''The Archaelogy of Sanitation in Roman Italy: Toilets, Sewers, and Water Systems.'' University of North Carolina Press.
*Kron, G. (2012). Food production. In W. Scheidel (Ed.), ''The Cambridge Companion to the Economic History of the Roman World'' (156-212. or.). Cambridge University Press.
*Le Roux, P. (2015). ''Erromatar Goi Inperioa Mendebaldean.'' Euskal Herriko Unibertsitatea.
*Mandich, M. J., (2015) Re-defining the Roman ‘suburbium’ from Republic to Empire: A Theoretical Approach, ''TRAC 2014.'' ''Proceedings of the Twenty-Fourth Annual Theoretical Roman Archaeology Conference,'' The University of Reading https://doi.org/10.16995/TRAC2014_81_99''.''
*McCormick, M. (2003). Rats, Communications, and Plague: Toward an Ecological History, in ''The Journal of Interdisciplinary History, 34''(1), 1-25. <nowiki>https://doi.org/10.1162/002219503322645439</nowiki>
*McGinn, T. (2004). ''The Economy of Prostitution in the Roman World: A Study of Social History and the Brothel.'' Ann Arbor. <nowiki>https://doi.org/10.3998/mpub.17679</nowiki>
*Morley, N. (2005). The salubriousness of the Roman city. In H. King (Ed.), ''Health in Antiquity'' (192-204. or.). Routledge.
*Paine, R. R., Vargiu, R., Signoretti, C., & Coppa, A. (2009). A health assessment for Imperial Roman burials recovered from the necropolis of San Donato and Bivio CH. ''Journal of Anthropological Sciences, 87'', 193-210.
*Patterson, J. R. (2000). Living and Dying in the City of Rome: houses and tombs. In J. Coulston and H., Dodge (eds.) ''Ancient Rome: The Archaeology of the Eternal City''. Oxford: Oxford University School of Archaeology Monograph 54: 257–289.
*Patterson, J. R. (1992). The City of Rome: From Republic to Empire, ''The Journal of Roman Studies,'' Vol. 82 (1992), pp. 186-215. <nowiki>http://www.jstor.org/stable/301291</nowiki> <nowiki>https://sci-hub.se/https://doi.org/10.2307/301291</nowiki>
*Platner, S. B. (1929), ''The Topography and Monuments of Ancient Rome,'' Franklin Classics Trade Press arg.
*Purcell, N. (2007). ''T''he Horti of Rome and the Landscape of Property. In E. Macdougall (Ed.), ''Ancient Roman Villa Gardens'' (287-203. or.). Harvard University Press.
*Richardson, L. J. (1992). ''A new topographical dictionary of ancient Rome''. Johns Hopkins Univ. Press.
*Robinson, O. F. (1994). ''Ancient Rome: City Planning and Administration''. Routledge. <nowiki>https://doi.org/10.4324/9780203426425</nowiki>
*Rocca, S. (2019). Foreigners at Home: The Historical Geography and Demography of the Jews of Ancient Rome. In N. Andrade, C. Marcaccini, G. Marconi & D. Violante (Ed.), ''Ancient Cities 1. Roman Imperial Cities in the East and in Central-Southern Italy'' (438-467. or.). L’Erma.
*Roman, L. (2010). Martial and the City of Rome. ''The Journal of Roman Studies, 100,'' 88-117. <nowiki>https://doi.org/10.1017/S0075435810000092</nowiki>
*Scobie, A. (1986). Slums, Sanitation, and Mortality in the Roman World. ''Klio, 68,'' 399-433.
*Storey, G. R., (2002), ''Regionaries-Type Insulae 2: Architectural/Residential Units at Rome.'' American Journal of Archaeology'','' 106(3), 411-434., https://doi.org/10.2307/4126281.
*Temin, P. (2012). ''The Roman Market Economy.'' Princeton University Press.
*Torregaray, E. (2011). Sexo en Roma del mito a la realidad. ''Bitarte'', ''55'', 5-22.
*Yavetz, Z. (1958). The Living Conditions of the Urban Plebs in Republican Rome. ''Latomus, 17''(3), 500-517.
*Zamora-Manzano, J. L. (2017). La admnistración romana ante la gestión de residuos y la tutela del hábitat. ''Revista digital de Derecho Administrativo, 17'', 69-87 [ejournal].
== Ikus, gainera ==
*[[Ur_sakratuak_Erromatar_Inperioan]]
*[[Erromako ur-hornidura Erromatar Inperioan]]
*[[Erromako ur-kontsumoa Erromatar Inperioan]]
*(ing) [[:en:Suburra|Subura]]
*(ing) [[:en:Domus_Transitoria|Domus Transitoria]]
== Kanpo estekak ==
* ''CIL'' (''[https://cil.bbaw.de/en/homenavigation/the-cil/volumes Corpus Inscriptionum Latinarum]'')
* ''ILS ([[iarchive:inscriptioneslat01dessuoft/page/n11/mode/2up|Inscriptiones Latinae Selectae]]).''
* ''LTUR'' ([https://archive.org/details/lexicon-topographicum-urbis-romae-suburbium-4-m-q-2006/Lexicon%20Topographicum%20Urbis%20Romae%20-%20Suburbium%202%20-%20C-F%20%282004%29/page/220/mode/2up?q=Camenae Lexicon Topographicum Urbis Romae Suburbium])
* Oxford Classical Dictionary, 4th Edition, Abbreviations List https://oxfordre.com/classics/page/3993
* (ing) [[:en:Mefitis|Mefitis]]
*(ing) [[:en:Cloacina|Cloacina]]
*{{Erreferentzia|izenburua=Suburra|hizkuntza=en|data=2024-10-06|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Suburra|sartze-data=2024-11-10|encyclopedia=Wikipedia}}
*(es) [[:es:Templo_de_la_Paz|El Templo de la Paz]]
[[Kategoria: Ura]]
[[Kategoria: Kutsadura]]
[[Kategoria: Erromatar akueduktuak]]
[[Kategoria: Antzinako Erroma]]
{{autoritate kontrola}}
{{commonskat}}
s3rp5isbyjgfs77qymfkswdluvme1ax
9976155
9976123
2024-11-21T11:33:59Z
Lasterketak
49276
/* Erromako suteak */
9976155
wikitext
text/x-wiki
= Erroma hiriko kutsadura antzinitatean =
Erromatarrak zuzenean eragiten zieten bi kutsadura moten jakitun ziren: kutsadura fisikoa eta kutsadura erlijiosoa<ref>Ikus [[Heriotza antzinako Erroman]]</ref>. Lehenengoak Erromako osasungarritasunari eragiten zion<ref group="oh">Dionisio Halikarnasokoaren esanetan, nahiz eta eremua zingiratsua izan, Troiatik ihes egin zutenen bigarren belaunaldikoek beste abantaila batzuk kontuan izan zituzten toki hori aukeratzean Erroma eraikitzeko. Livio, Plutarko eta Plinio beste iritzikoak baziren ere.</ref><ref>Dion. Hal. ''Ant. Rom.'' 1.72.1-2; Livy 1.7.1.1; Plut. ''Rom''. 9; Plin. ''HN'' 3.9.</ref> eta, ondorioz, biztanleen osasunari.
Kutsadura-mota hark zerikusia zuen [[Erroma hiriko drainatze eta saneamendua Antzinako Erroman|Erromak zingira-leku]] batean altxatua izanarekin. Horregatik, esan daiteke Erromako kutsaduraren jatorria hiria toki zingiratsu batean eraikitzean zetzala, non eltxoek eragindako malaria bezalako gaixotasunak ohikoak izango liratekeen. Hala ere, denborak aurrera egin ahala, arazo horiek konpontzen joan ziren paduren drainatzearekin, estoldak eraikitzearekin eta baliabide gehiagoko populazioa zazpi muinoen magaletara mugitzearekin, han altuerak eta haizeak gaixotasunak eta kiratsak urruntzen baitzituzten. Palatino eta Kapitolioko muinoen artean kokatutako leku paduratsua hustu ondoren, hiriko erdigunea bihurtu zen, hortaz, [[Erromatar foroa]] mendeetan zehar eguneroko bizitzaren erdigunea izan zena. Bertan garaipen-prozesioak, hauteskundeak, epaiketa kriminalak, gladiadoreen borrokak eta merkataritza-guneak antolatzen ziren.
Gainera, bazeuden beste faktore batzuk kutsadura areagotzen zutenak, adibidez kaleen eta merkatuen (''[[Macellum|macella]]'') zikinkeria eta zarata, ur zikinen drainatzearen funtzionamendu txarrak, zikinkeria, kaleetan abandonaturiko gorpuak, giza hondakinen pilaketak, hilerrien eta nekropolien egoera negargarriagatik, eta kutsadura akustikoa.
== Hiriko topografia eta biztanle-dentsitatea ==
Erroman kutsadurak gainpopulazioarekin zerikusi handia zuela jakinik, agintariak legeriaren eta hiri-erreformen bidez kutsadura murrizten saiatu ziren biztanleei bizi-egoera hobeak eskaintzekotan<ref>Bruun, C., 2015, 487-488. or.</ref>. Hala ere, ezer gutxi egin ahal izan zuten immigrazioaren etengabeko fluxuaren aurrean, ostatua nonahi bilatzen zuena.
[[File:RegioIIRome2.png|thumb|300px|<center>Erromako Augustoren eskualdeak</center>]]
Arazoa zen Erromak lurralde berriak konkistatu ahala, hango bizilagun asko hiriburura zetozela. Lehen etorkinak [[Italiar penintsula|Italiar penintsulatik]] etorri ziren, nekazaritzaren etekin ekonomikoaren beherakadaren ondorioz. Arrazoia zen Erromak lurralde berriak konkistatu ahala, gerren galtzaile asko, esklabo bihurtuta, Italiara eraman eta nekazaritzan lan egitera behartzen zituztela. Ondorioz, eskulan merke horrek elikagaien prezioak hondoratu zituen eta nekazari tradizionalek beren soroak utzi behar zituzten errentagarritasun faltagatik. Aukera horretaz jabe berriak baliatu ziren latifundioak sortzeko, eta horiekin elikagaien ekoizpen masiboaren etapa berri bati ekiteko.
Erromara emigratzeko beste erakargarri bat superpopulazioa bera izan zen. Ekonomiaren ikuspegitik, hiri-biztanleriaren kontzentrazioa abantaila zen etorkinentzat, kontsumitzaile talde sendoa osatzen baitzuen, eta heldu berriek beren ondasun eta zerbitzuak eskaini zitzaketen. Errepublikaren garaitik jende askok emigratu zuen Erromara, pentsatuz janaria prezio baxuan edo doan lortzeko asmotan, baina laguntza hori ez zegoen eskuragarri hiriko edozein biztanlerentzat baizik eta bakarrik hiritartasun osoko erromatarrentzat.
Tradizioaren arabera, Erroma inolako planik gabe berreraiki zen K.a. IV. mendeko galiar inbasioaren ondoren. Hondakinetatik hasita, etxe berriak egin ziren hirigintza planik erabili gabe. Poliki-poliki, auzo aristokratikoak pobreenetatik bereizi ziren, eta K.a. I. mendean [[plebe]] gehiena [[Aventino|Aventinon]], [[Zelio|Zelion]] (txikizkako merkatarien erdigunea) eta Argileton (zapatarien eta liburu-saltzaileen erdigunea) kontzentratu zen<ref>Yavetz, Z., 1958, 505. or.</ref>.
Hala eta guztiz ere, banaketa hori ez zen guztiz behin betikoa izan, auzo txiroetan pertsona garrantzitsuak eta aberatsak bizi izan zirelako. Adibidez [[Ponpeio|Ponpeiok]] egoitza izan zuen Karinae barrutian<ref>Cic. ''Har. resp''. 49.</ref> (Zelioren eta [[Eskilino|Eskilinoaren]] artean); [[Julio Zesar]] ''[[pontifex maximus]]'' izan baino lehen, Suburan bizi zen, baita [[Luzio Kornelio Sila|Sila]]<ref>Plut. ''Sull''. 1.</ref> eta [[Zesar Augusto|Augusto]]<ref>Suet. ''Aug''. 72.</ref> zenbait momentutan ere.
Jakina da aurrerapen teknologikorik gabe hiri batek ezin diola biztanleriaren tamainari eutsi. Erromatarrek berrikuntza egin zuten ingeniaritza hidraulikoan eta zibilean: airearen, uraren eta animalien indarra, egurra, hormigoia eta masa-ekoizpena bikain erabiliz. Ondasunen estandarizazioan, banaketan, espezializazioan eta nekazaritza-teknologien garapenean maisuak izan ziren. Aurrerapen horiek guztiek ekoizpena eta ekonomia garatu zituzten hainbat mendetan<ref>Mandich, M. J., 2015, 87. or.</ref>. Hori zela eta, Erromak, Italiak eta inperioaren ekonomiak bultzaturik, hazkunde demografiko handia izan zuen.
Silaren garaitik [[Printzealdia (Antzinako Erroma)|Printzaldira]] arte, Erromako populazioa pixkanaka-pixkanaka handitu zen, eta are bizkorrago [[Antoninotar dinastia|Antoninoen]] gobernupean, hiru mendez banatutako bi estatistika-multzoek adierazten digutenez. Horren harira, Erromari buruzko bi dokumentuek (''Curiosum'' eta ''Notitia'') hiriari buruzko erreferentziak eta estatistiken laburpenak ematen dituzte. Informazio hau Augustok egindako Erromako banaketa 14 eskualdetan oinarritzen zen. Esan beharra dago dokumentu hauek K.o. IV. mendeko konpilazioak direla, Dioklezianoren azken egunetan, K.o. 305aren inguruan, edo Konstantinoren agintaldian<ref>Storey, G. R., 2002, 412. or.</ref>.
Txosten horiek erromatar ''vici''en errolda bat ematen dute, hau da, mugakide ziren kaleek elkarren artean banatzen zituzten hamalau barrutietako auzoena<ref>Suet. ''Aug''. 30.</ref>. Augustok administrazio berezi bat eman zion ''vicus'' bakoitzari, ''magister'' batek zuzenduta eta [[Larak|lare]] aldare batek mugaturik kaleen gurutzetan. Banaketa horren ondoren, [[Vespasiano|Vespasianok]] eta [[Tito|Titok]], Erroma 265 ''vici''tan zatitu zuten<ref>Carcopino, J., 2004, 38. or.</ref>. Augustok hasitako Erromaren plangintzak etxebizitza bloke izugarri eta neurrigabeak ugaritu zituen.
Erroman biztanleria-dentsitatea asko aldatzen zen haranaren hondoan edo muinoen magalean bizitzearen arabera. Yavetzek kalkulatu zuenez, Erromak 1.000.000 biztanle bazituen, ''domus''etan (esklaboak barne) 200.000 eta 300.000 pertsona artean biziko ziren, eta gainerako 700.000-800.000 pertsonen etxebizitzak intsulak edo bestelako ostatuak izango ziren<ref>Yavetz, Z., 1958, 504. or.</ref>.
Palatinotik, [[Julio-klaudiotar dinastia|Julio-Klaudiotar]] aldiko enperadoreek dentsitate gutxiagoko eremuetara zabaldu zituzten beren jabetzak ''horti''<ref group="oh">''Hortus'' hitza, hasiera batean, hiritik kanpoko baratzeak izendatzeko erabili bazen ere, K.a. I. mendean honela deitzen zitzaien luxuzko bizilekuei, eta egoitza horiek landa-ingurune bat eskaintzen zieten jabeei Erromatik hurbil.</ref> izenekoak sortzeko, baina, batzuetan, aristokraziari lurrak kentzen zizkioten zilegiak ez ziren moduak erabiliz.
[[Neron|Neronek]] ''Domus Transitoria'' eta ''[[Domus Aurea]]'' Eskilinoko ''horti'' jauregiarekin konbinatu nahi izan zituen. Asmo handiko proiektu horrek landa- eta hiri-elementuak integratuko zituen luxuzko konplexu artifizial batean. [[Flaviotar dinastia|Flaviotarren]] jauregia, aldiz, [[Palatino|Palatinoan]] eraiki zen berriro<ref>Patterson, J. R., 2000, 260. or.</ref>.
Gainpopulaziorekin loturik etxebizitza falta zegoen. Biztanleriaren estraturik baxuenak, [[Patrizioak|''patrizioe''n]] adina baliabide ekonomikorik ez zutenez, zorionekoenak etxe-blokeetako gela txikietan (''insulae'') pilatuta bizitzearekin konformatzen ziren, zeinen eraikuntza-kalitatea ideala izatetik oso urrun baitzegoen. Dena den, egoera okerragoa zen baliabide ekonomikorik ez zutenentzat, arkupeen azpiko eraikuntza inprobisatuetan (''ergasteria'') edo mausoleoetan aterpea bilatu behar zutelako, azken hauek ''[[pater familias]]''en baimenarekin eta gainbegiratzearekin.
Erromako egoitzen prezioaren etengabeko igoera justifikatzeko ustezko arrazoietako bat izango zen seiehun senatari erromatarrek beren aberastasunen zati bat Italiako higiezinetan eta lurretan inbertitzeko zuten betebeharra, ziurrenik Erromako senatuko bileretan haien presentzia bermatzeko<ref>Bruun, C., 2015, 477. or.</ref>. [[Trajano|Trajanoren]] garaian, esaterako, senatariek beren ondasunen herena inbertitu behar izan zuten Italiako lurretan<ref>Plin. ''Ep''. 6.19.4.</ref>; Marko Aurelioren agindupean, ordea, eskakizuna laurden batera murriztu zen<ref>SHA ''M. Ant.'' 11.8</ref>.
Espekulazioaren ondorioz, aberatsek etxeak eta ''domus''ak erosten zituzten bitartean, pobre asko kale gorrian bizi ziren. Martzialek egoera hau salatu zuen epigrama batean:
{{esaera2|''Jauregi bat duzu Eskilino muinoan, eta beste jauregi bat Diana muinoan; eta beste batek bere burua altxatzen du Patrizioen eremuan<ref group="oh">Servio Tuliok patrizioei emandako zatia, Eskilino muinotik ez oso urruti.</ref>. Zure bizileku batetik Zibele alargunaren tenplua ikusten duzu, beste batetik Vestarena; beste batzuetatik Kapitolio zaharra eta berria begiratzen dituzu. Esadazu non aurki eta bila zaitzaket: nonahi bizi den gizon bat, Maximus, ez da inon bizi''<ref>Mart. ''Ep'' 7.73.</ref>.|}}Martzialek erromatar superpopulazioa eta hiri-giroa ikuspegi materialista batetik irudikatu zuen, non ohikoak baitziren sexu-eszenak, literatura-giroa, klientelismoa eta finantzak. Horregatik, Martzialen idatziak oso garrantzitsuak dira erreferentzia topografikoen dentsitatea zehazteko<ref>Roman, L., 2010, 90. or.</ref>.
Gertuko Ostia hiriak adibide gisa balio dezake inguruko Erromako etxebizitza arazoa azaltzeko. Aipatutako biztanleriaren %90 bere dendetan (''tabernae'') bizi zen, intsuletako logeletan, ostatuetan (''hospitia, stabularia, capponae, deversoria''), edo zuzenean kale gorrian (arkupeak, gangak, zubiak edo eskailerak)<ref>Briones Dieste, V., 2018, 72. or.</ref>.
Giza jarduerak sortutako hondakin solidoek eta likidoek eragindako kutsaduraz gain, kutsadura akustikoa nabaria zen, jarduera ekonomikoaren zalapartak eta kalez kale ibiltzeak eragiten zituztenak. Horiek guztiek eragin zuzena izango zuten erromatarren osasunean.
== Auzoak ==
Erromatarrak adituak ziren konkistatutako herriak eta tokiak zenbatzen, neurtzen eta haietan hirigintza planak ezartzen. Horregatik, hiriak zonifikatu zituzten, eta Erroma hiriari zegokionez, zenbait muga zituen, adibidez, fisikoak, erritualak, ekonomikoak eta juridikoak.
Erromatarren mugarik nagusiena hiriko perimetroarena zen, hots, ''[[pomerium]]''arena<ref group="oh">''Pomerium'' edo ''pomoerium (''latinezko ''postmoerium'' hitzetik: harresiaren ostean) Erroma hiriko muga sakratua zen. Legez, Erroma bakarrik ''pomerium'' barruan zegoen, beraz, kanpoaldeko Erromari zegozkion lurrak ez ziren Erroma.</ref><ref>Carcopino, J., 2004, 23. or.</ref>, zeinak berriki aipatutako lau kategoriak biltzen baitzituen. Zonifikazioak zirela medio, zenbait talde hiritik kanporatu ziren, hala nola, erlijio batzuen kideak, talde etnikoak edo zenbait lanbidetakoak<ref>McGinn, T. A., 2004, 140. or.</ref>.
Erromako jende gehiena osasungarritasun gutxiagoko auzoetan pilatzen zen zazpi muinoen oinetan. Alde horietan, bizi-egoera kaskarrenen artean, prostituzioa ohiko jarduera zen, eta mota guztien artean kalekoa hedatuena zen, zinegotziek araututa bazuten ere. Jarduera horren tokirik aipagarrienak ziren ''vicus Tuscus''; etruriar auzoa (hiriko auzorik jendetsuenetako bat), eta ''vicus Turarius'', Suburarako bidean zegoena<ref>Torregaray, E., 2011, 10. or.</ref>, hots, burdelen auzo tradizionala. Subura, [[Viminal]]<nowiki/>eko, Eskilinoko eta Palatinoko muinoen oinetan kokaturik zegoen. Hala ere, putetxeen presentzia ez zen auzo pobreenetara mugatzen, Erromatar Foroan bertan burdelen ebidentzia ez baita baztertzekoa; Titoren arkutik gertu, ''Via'' ''Sacra''n, putetxe bat zegoen. Era berean, azpimarratzekoa da ''cauponae'' izenekoetan, ostalaritzaz gain, prostituzioarekin lotutako beste zerbitzu batzuk ere eskaintzen zituztela<ref>McGinn, T. A., 2004, 247. or</ref>.
Subura Erromako auzo zabalena eta jendeztatuena zen. ''Murus terreus'' azpian kokatua, Karinaeko<ref>Varro ''Ling.'' 5.48.2-3.</ref> eta Kirinaleko magalean zehar hedatzen zen Viminal eta Eskilino muinoetaraino<ref>Richardson, L., jr., 1992, 373. or. </ref>. Suburako bizilagunak, beste auzoetako monumentuz eta zerbitzu publikoez inguraturik egon arren, egoera tamalgarrietan bizi ziren<ref>Platner, B. S., 1929, 500-501. or.</ref>. K.o. II. mendearen hasieran. Juvenalek satira erabili zuen [[Cloaca Maxima]] estoldarik itogarriena zela salatzeko, bereziki Suburatik igarotzean. Haren arabera aingirak estolda honetatik Suburaraino igotzen ziren. Gainera, estolda auzo horretan, hondakinen pilaketa puntu garrantzitsu bat zen, hiri osoko nazkagarriena. Poetaren arabera, bertan bukatzen ziren ardo merkearen kontsumo handiaren ondoriozko isurketak, baita auzoan kontsumitutako janari txarraren ondorengo gorotzak ere<ref>Juv. 5.106.</ref>. Bestalde, Suburako etxebizitzen bizigarritasun-egoera txarrak zirela eta, bertatik izurriteak erraz hedatzen ziren baita Erromako beste auzoetatik ere. Bada, heldutasunera iristeko, suburatarrek immunitate-sistema sendoa izan behar zuten<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 4.3.</ref>.
[[File:Roma, via Tor de' Conti e muro della Suburra nel 1880.jpg|thumb|300px|<center>Erroma, ''Tor Conti''ren bidea eta Suburako harresia 1880an</center>]]
Bailararen behealdea K.a. 46. urtean hartu zuen lehenik Zesarren foroak, Kapitolioko muinoaren ekialdeko oinetan, eta, ondoren, Augustoko foroa K.a. 2. urtean jarri zen. Koliseoren ondoan, beste eraikin batzuk altxatu ziren, esaterako, [[Bakearen Templua (Cardiff)|Bakearen tenplua]] K.o. 75ean; Nervaren foroa K.o. 97an, eta azkenik, Trajanoren foroa, K.o. 112. urtean. Augustoren garaian, harresi bat eraiki zen gune monumental hauek Subura etxebizitzetatik maiz sortzen ziren suteetatik babesteko<ref group="oh">Gaur egun dirauen harresia da.</ref>.
Augustok, inperioaren mugak ziurtatu eta ordura arte ezezaguna zen bake garaia inauguratu ondoren, Janoren tenplua handikiro itxi zuen. Bakearen ondorioetako bat izan zen Erroma Servio Tulioren harresietatik kanpo hedatzea. Bi garapen-eremu nagusiak ziren Marteren zelaia eta, Tiber ibaiaren beste aldea, ''Transtiberinum''. Erromaren hedapen izugarriaren ondorioetako bat Augustok, K.o. 7an, Erroma hamalau eskualde administratibotan (''regiones'') banatzea izan zen, Erroma errepublikarraren lau eskualdeen ordez<ref group="oh">Errepublikan lau eskualde zeuden ''pomerium''aren barruan: ''Suburana, Esquilina, Collina'' eta ''Palatina.''</ref><ref>Varro ''Ling''. 5.45.3.</ref>.
Tiber ibaiaren ezkerraldean 13 eskualde zeuden, baina eskuinaldean bakarrik ''Transtiberinum'' izenekoa. Lehenengo bost eskualdeak harresien barruan zeuden, baina beste bost batzuek azaleraren erdia ''pomerium''aren barruan zuten eta beste erdia kanpoan. Alabaina, ''Eskilino, Via Lata, Circo Faminius'' eta ''Transtiberinum'' izenekoak, ''pomerium''etik kanpo geratu ziren.
Lehen eskualdea, ''[[Porta Capena]]'' izenekoa, kanpoaldean zegoen baina garai hartan hiriaren erdigunea bihurtu zen. K.o. 274an, [[Aureliano|Aurelianok]] ia 19 kilometroko harresia eraiki zuen germaniar inbasioen aurka babesteko, baina Augustoren eskualde batzuk kanpoan utzi zituen. Asmoa ez zen hiriko perimetro osoa inguratzea, baizik eta puntu estrategiko nagusiak elkarren artean lotzea, ''pomerium'' berri honetan, akueduktuak bezalako aurreko eraikuntzak aprobetxatuz<ref>Carcopino J., 2004, 24-25. or.</ref>.
Neronen erregealdian izandako sutearen ondoren eraikitako Erromak kale lerrokatuak eta erregularrak zituen, etorbide zabalekin. Etxeen altuera murriztu eta haien artean espazio irekiak sortu zituzten. Aldi berean, intsulen aurreko aldeari arkupeak atxiki zizkieten suteen aurkako babes gisa<ref>Tac. ''Ann''. 15.43.1.</ref>.
Harrigarria da [[Romulo eta Remo|Romulok]] sortutako hiriaren bilakaera ikustea, hasieran 3 ate besterik ez zituen ere, [[Vespasiano|Vespasianoren]] garaian Erromako zazpi muinoak inguratzen zituzten harresien zirkunferentzia 21 kilometrokoa zen. Edonola ere, Augustoren hamalau barrutiko banaketari eutsi zioten, guztira 265 gurutze-biderekin. Plinio Zaharrak zioenez, munduan ez zegoen tamainaz aldera zitekeen beste hiririk<ref>Plin. ''HN'' 3.9.66-67.</ref>.
Vespasianok interesa izan zuen hiriko alderdi administratiboari eta praktikoari buruz, Augustoren garaitik Erromako lehen errolda sistematikoa egin baitzuen. Erroldaren emaitzak Bakearen Tenpluko artxibo batean gorde omen zituzten<ref>Roman, L., 2010, 92. or.</ref>.
Erromako biztanleria kongestioa arintzeko beste saiakera bat egin zen K.o. hirugarren mendean. Handik aurrera, hiriko erdigunean eta foro errepublikarraren inguruan merkataritza-espazio metaketa pixkanaka desagertuz joan zen, hiriko beste gune batzuetara lekualdatu baitzen. Hala, hainbat merkatu sortu ziren, ''macellum Liviae, macellum Augusti'' (Zelio muinoan), Eskilinoko ''macellum''a, ''Macellum magnum'' edo Trajanoren merkatua, besteak beste<ref>Espinosa, M., 2015, 61. or.</ref>.
Gutxiengo etnikoek, euren jatorriaren arabera auzo bat edo beste aukeratzen zuten bizilekua finkatzeko. Horrela, jakina da [[Erromatar Errepublika|Errepublikaren]] amaieran Erromako judu gehienak Suburan bizi zirela, baina Augustoren garaian, ''Transtiberinum''eko (''Regio XIV'') barruti berrira aldatzea erabaki zuten. Barruti hori juduen eta nazionalitate bereko beste etorkin batzuen kokaleku nagusia bihurtu zen.
Inperioaren amaieran, judu-komunitateak Erromako hegoaldean (''Regio I'') eta hiriaren ekialdean (''Regio VI'') sakabanatuta zeuden. Kasu askotan, juduak kristau taldeen eremu berean bizi ziren, maiz ''tituli'' edo otoitz-etxeen inguruan kontzentraturik<ref>Rocca, S., 2019, 437. or.</ref>. Juduen asentamendua bi alditan garatu zen nagusiki, K.o. I. mendearen hasieran, Augustoren eta Julio-Klaudiar leinuaren agintaldian, eta K.o. III. eta IV. mendeetan. Hala ere, Erromako komunitate juduak ez zituen 10.000 pertsona baino gehiago lortu K.o. II. mendearen hasieran, nahiko txikia ekialdeko komunitate juduekin alderatuz gero, batez ere Egiptoko Alexandriarekin eta Asia Txikiko hainbat elkarterekin. Bestela, Erromako juduen lehen gainbehera demografikoa Antoninoren izurritearen ondorioz gertatu zen, ondoko komunitateei jazo zitzaien moduan<ref>Ibid. 458. or.</ref>.
Oro har, Kirinal eta Suburako auzo txiroetan erromatar plebea bizi zen, eta biztanleriaren dentsitatea 58.000 biztanle/km<sup>2</sup> ingurukoa zela kalkulatzen da<ref>Le Roux, P., 2015, 117. or.</ref>. Erromatar txiroen etxeen iraunkortasun faltak eta antzinatean hiria suntsitu zuten sute ugariek asko zaildu dute herri-etxebizitza asko identifikatzea; hala ere, K.a. I. mendearen amaieran eta K.o. II. mendean, elitearenak ez ziren etxebizitzen eremuak identifikatu dira Erroman. adibide interesgarri bat Piazza Celimontanako indusketetan aurkitutako intsula bloke multzoa da, sute handiaren ondoren sortua. Era berean, Kirinalaren mendebaldeko magalean eta Via Latan etxebizitzen hedapen handia izan zela dirudi. Severotarren agintaldian, K.o. III. mendearen hasieran, kasu batzuetan, ''domus'' tradizionalak intsula bihurtu ziren. Seguru asko, ''atrium''en egindako azpizatiketetan familia-talde desberdinak sartuz<ref>Patterson, J. R., 1992, 204. or.</ref>.
== Kaleetako osasungarritasuna ==
Erromako immigrazio masiboak masifikazioa, etxebizitza estandarrak, ur kutsatuak eta hondakin-pilaketak sortu zituen. Erromatar gehienak biztanleria-dentsitate handiko eremuetan bizi ziren, non zaborrak, zikinkeriak, gorotzak eta ur kutsatuak, kate trofiko edo parasitoak sortzen baitzituzten, azken ostalari gisa pertsonak, etxeko haragijaleak, karraskariak eta hegaztiak zituztela. Eraikuntza-material organikoak, porotsuak edo zuntzezkoak ere intsektuentzako eta karraskarientzako kokaleku onak izaten ziren<ref>Briones Dieste, V., 2022, 1. or.</ref>.
Erroman hilkortasuna, immigrazio handiarekin lotutakoa, Italiako beste leku batzuetan baino handiagoa izan zen, eta horrek, azkenean, gainbehera demografikoa eragin zuen. Murrizketa horiek gertatzen dira heriotza-kopurua jaiotza-kopurua baino handiagoa denean, ez tokiko biztanleria patogeno-talde guztiz desberdin baten eraginpean egon delako, baizik eta haien eraginpean maizago dagoelako. Erromaren tamaina zela eta, gaixotasun batzuk endemiko bihurtu ziren epidemikoak izan beharrean; elgorriak, esaterako, milioi erdi inguru biztanle behar ditu endemiko bihurtzeko, baztangak, tuberkulosiak eta paperak, berriz, ehun mila biztanle<ref><nowiki>https://thebiologynotes.com/endemic-diseases/</nowiki> 2023.04.14an kontsultaturik.</ref>.
Erromatarrak kutsatzeko arriskuan zeuden etengabe, baina landa-eremuko biztanleak gaixotasun bat landetara zabaltzen zenean bakarrik zeuden arriskuan<ref>Morley, N., 2005, 196-197. or.</ref>. Osasunaren gaia jorratzen zuten egile erromatar gehienek onartzen zuten landa eremuan bizitzea hirian baino osasuntsuagoa zela, beraz, irtenbidea herrialdera joatea zen<ref>Col. ''Rust.'' 1 pr. 15-19.</ref>. Zentzu horretan, elitearen ohitura izaten zen, udako hilabete beroetan, ''salubritas'' bila hiritik kanpo joatea, aldirietako landetxe batera edo Napoliko badiara<ref>Sen. ''Ep''. 104.1.4.</ref>. Zeltsok Erromaren osasungaitza nabaritu zuen, eta bizilekuaren arabera bizilagun bat ahuldu zitekeela gaineratu zuen<ref>Celsus ''Med.'' 1.2.1.</ref>.
Bestalde, Vitruviok bere ekarpen teorikoak ere egin zituen hiri osasuntsuago bat sortzeko, eta gaixotasunaren kausak kontuan hartuta, arkitektoek, haiek konpontzen, lagun zitzakeen moduak azaldu zituen. Bere ustez, arkitekto idealak medikuntzaz jakin beharko luke, beste zientzietako ezagutzak izateaz gain. Gaixotasunaren kausa gorputzeko elementuen desoreka izanik, gehiegizko beroa edo hotza, hezetasuna edo lehortasuna dela eta, arkitektoaren zeregin nagusia leku egokia aukeratzea eta eraikinak antolatzea zen, haize kaltegarrien ondorioak murrizteko. Azkenik, edateko uraren hornidura ugaria ziurtatu behar zuen<ref>Vitruv. 1.1.3, 8. proem. 3.</ref>. Arkitekturazko ideia horiek pentsatuta zeuden hiri edo eraikin berrietarako, tamalez, oso zaila izan zen gainpopulatutako Erroman abian jartzea.
Erromak zenbait parke zituen, hala nola Mezenasena edo inperialak, berdegune horiek luxu aristokratiko edo inperialarekin lotu baziren ere, hiria parke pribatu bihurtzeko haien ahaleginean<ref>Suet. ''Ner''. 31.</ref>. Litekeena da bertako landarediaren eraginak hiriko bizi-kalitatea hobetzea bertako biztanle batzuentzat, baina ez dirudi eragin handirik izango zuenik biztanleria osoaren heriotza-tasaren jaitsieran.
Frontinok, bere aldetik, adierazi zuen hiriko osasungarritasun-arazoetarako irtenbide bat edateko uraren hornidura-emariaren bolumena handitzea izango zela, akueduktu berriak eraikiz baita hiritarren ur-bereganatze kentzea ere, gauez eta egunez iturri publikoen funtzionamendua eragozten zutelako<ref>Frontin. ''Aq''. 103-104.</ref>. Gainera, horrek hiriko airea hobetuko luke. {{esaera2|''Gaur egun garbitasunaren itxura guztiz freskoa eta aire garbiagoa dago; desagertu dira klima ez-osasungarriaren arrazoiak, askotan gure hiriari ospe txarra eman diotenak''<ref>Frontin. ''Aq''. 88.3.2.</ref>.|}}
Eraikin publikoez, ur-garraioaz eta estolderiaz hiriko gobernua arduratzen zen, baina Erromako kaleen garbiketa eta haien egoera ona edilen ardura zen<ref group="oh">Legeak, gainera, herritarrei eskatzen zien, zigorpean, eraikinen fatxadak ez ezik, euren jabetzaren aurretiko bide publikoaren zatia ere garbi edukitzea.</ref>, batez ere drainatze, konponketa eta zoladura<ref>''Tab. Hera. Lex Jul.'' 20-23'';'' 25-28.</ref>. Pixka bat lehenago, Julio Zesarrek lege zorrotzak onartu zituen kaleetako zikinkeria kontrolatzeko, baina efektu eskasarekin<ref>Carcopino, J., 2004: 56-57. or.</ref>. Halaber, etxebizitzen zaramarako, abandonaturiko animalien eta gizakien gorputzerako bazegoen gaueko garraio-zerbitzu bat.
Behin Neronek, zaborra kaleetan pilaturik ikusirik, Vespasiano zinegotziari lezio bat eman nahi izan zion, eta bere soldaduei agindu zien togaren aurrealdea lokatzez zikin ziezaiotela. Une horretan ez zion aparteko garrantzirik eman egoerari, eta Vespasianok boterea hartu zuenean, Neronek abandonatutako hiria hobetzeko jainkozko esku-hartze gisa interpretatu zuen kasua<ref>Cass. Dio 59.12.3; Suet. ''Vesp''. 5.3.</ref>.
Hala ere, enperadoreen jarduerak lehendik zeuden zerbitzuak mantentzera mugatzen ziren neurri handi batean. Baliteke eskala handiko hiri-berritzea Zesarren eta Neronen tankerako megalomanoekin lotzen zelako, baina Erromako topografiak ere egin zitezkeen erreformei muga ezarri zien<ref>Suet. ''Ner.'' 16.38.</ref>.
Hiri-komisarioen (''curatores urbium'') ardura zen hiriko bideak zaintzea, zolatzea, ibaiek eraikinei kalterik ez egitea, eta behar ziren lekuetan zubiak egotea. Era berean, ikuskatu behar zituzten horma pribatuak, edo etxeari erantsitako beste edozein motatakoak, bidea ez inbaditzeko. Eraikinaren jabeek konpondu eta aldatu beharko lukete, zigorpean<ref>Pap. ''Dig''. 43.10.1.</ref>.
Erroman jakitun ziren kaleen garbitasunak eta estolden egoera onak biztanleriaren osasunarekin zuten harremana. Beraz, pretoreen ardura zen estolden garbiketa eta konponketa, estolderiako zikinkeria izurrite eta hondamenaren kausa baitzen<ref>Ulp. ''Dig''. 43.23.1.1.</ref>.
Bestalde, bide publikoari erasan ziezaiokeen obra baten egileak, hura amaitzean, jatorrizko egoeran utzi behar zuen<ref>Ulp. ''Dig''. 43.11.1.1.</ref>. Nahiz eta erromatar legeak bide publikoan egindako obrek drainatze egokia izatera behartu, ez zegoen autoritatera joaterik ur geldiek eragindako usain txarrengatik<ref>Ulp. ''Dig''. 43.8.2.29.</ref>.
Objektuak bide publikora botatzea (''effusis vel deiectis'') legeak zigortzen zuen, baina horrek kalteak edo galerak konpontzeari garrantzia handiagoa ematen zion kaleak garbi izateari baino. Labeon juristak legea gauez aplikatzen ez zela argudiatu bazuen ere, Pablok adierazi zuen bazirela jendea gauez joaten zen lekuak<ref>Paul. ''Dig''. 9.3.6.1.</ref> .
Erromak hondakinak ezabatzeko arazo itzela zuen saneamendu sistema eskas eta desegokia zelako, eta horrek elikagaiak eta ura kutsatzeko arriskua zuen. Aitzitik, nekazariek bazuten etxetik kanpo hauek metatzeko lekua, soroetan zabaldu aurretik. Varronek komunen eta gorotz-hobien kokapen ezin hobeari buruzko xehetasun handiak eman zituen, gizakiek eta animaliek ur-iturri bereiziak izan behar zituztela gomendatuz<ref>Varro. ''Rust.'' 1.11.2; 1.13.4.</ref>. Nekazariek malaria jasateko aukera gutxiago zuten haien animaliak eraikin bereizietan mantentzen zituztenean, eltxoak animalietan kontzentratzen direlako, baina hiritarrek ez zuten babes hori.
Erroman hiltegirik ez zegoenez, zegokien merkatuan (''boarium''<ref group="oh">Abelgorri-merkatua.</ref>'', suarium''<ref group="oh">Txerri-merkatua.</ref>) abereak erosi ondoren, bizirik eraman behar zituzten harategira, bidean ebakuatu eta pixa egiten zuten bitartean. Han saltzen zituzten sakrifikatuak eta zatikatuak izan ondoren, baina animalien hondakinak kalera botatzen zituzten.
Iturri klasikoek adierazten dutenez, ez zen batere erraza kale estuetan zamatutako animaliak gidatzea. Horregatik, nahiko usuak ziren haiek edo garraiatutako kargak oinezkoen gainera erortzearen ondoriozko istripuak<ref>Alfen''. Dig''. 9.2.52.2-3; Ulp. ''Dig.'' 9.2.27.33.</ref>.
[[File:Map of downtown Rome during the Roman Empire large-annotated.jpg|thumb|300px|<center>Cloaca Maxima Erromatar Inperioan, gorriz markatutakoa</center>]]
Antzinako Erroman, hiriko osasungarritasunari eragiten zion animalia asko bizi ziren<ref>McCormick, M., 2003, 8. or.</ref>. Etxeetan txakurrak eta katuak ugariak ziren; etxeko txakurrek intsulen eta ''domus''en ateak zaintzen zituzten, baina kaleko txakurrak, zurratzaileek larruagatik ehizatzen zituzten. Horretaz gain, behartsuek txakurkia jaten zuten, jakin gabe kiste hedatidikoez kutsatuta izateko modu bat zela<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.</ref>. Martzialen esanetan, etxeak zaintzen zituzten txakurrek, gorotzak egiteaz gain, janari-hondarrak eta giza kakak jaten zituzten<ref>Mart. ''Ep''. 1.83; 12.48.8.</ref>.
Etxeko haragijaleek kutsatutako gaixotasunak (ekinokosia, amorrua...) ugariak ziren. Ektoparasitosi hutsalak, hala nola sarna edo zizareak, ohikoak ziren, baina bektoreek transmititutako gaixotasunak ere ezin ziren falta (izurria eta tifusa). Zakurrek edo beleek sarraskia jaten zuten Tiber ibaira edo zaborretan botatako gorputzetatik<ref>Briones Dieste, V., 2022, 1. or.</ref>.
Erroma hiriak arratoi arazo handirik ez izateak azal dezake izurrite bubonikorik ez egotea Justinianoren garaira arte. Zizeronek ere ez zituen karraskari horiek aipatzen etxe batean bizilagun ez desiragarritzat, baina sugeei erreferentzia egin zien<ref>Cic''. Off.'' 3.54.1.</ref>.
Erromatar hirietan, estolden eta komunen helburua ez zen patogenoen transmisioa gelditzea, gaur egun bezala; logikoa denez, mikroorganismoen kontzeptua artean ez zen ulertzen garai horretan. Aitzitik, litekeena da estolderia eta komunak eraikitzea kirats eta hondakinak publikoaren ikuspegitik ezabatzeko<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 66. or</ref>.
== Merkatuak ==
Erromatarrek hiri-espazioa merkaturatu zuten: hiri oparoagoa bihurtu ahala, merkataritza-guneak handitu eta egonkor bihurtu ziren. Dendak (''tabernae''), elikagai azokak (''macella''), biltegiak (''horrea'')<ref>''ILS'' 5910</ref> eta beste eraikuntza mota batzuk susperraldi ekonomikoaren adierazleak ziren, baita gero eta landuagoko garraio eta lehorreratze-azpiegiturak ere<ref>Flohr, M., 2020, 7. or.</ref>.
Trajanok, uholdeak saihesteko eta Erromaren hornidura ziurtatzeko, Ostian portu berri bat eraiki zuen, Tiberreko kaiak zabaldu zituen, baita bere foroari atxikitako merkatuak ere<ref>Patterson, J. R., 1992, 213. or.</ref>.
Erromaren oinarrizko elikagai gehienak ibaiz eta itsasoz ekartzen ziren, hiritik gertuko ekoizleek ez baitziren gai hiriko beharrak asetzeko. Tiberren zehar, gizonek eta idiek salgaiak garraiatzen zituzten, eta azken garraiorako, erromatar kaietatik biltegietara, milaka langile libre eta kontratatuen indarra erabiltzen zuten<ref>Erdkamp, P., 2013, 270. or.</ref>.
''Macellum'' terminoak Erromako eraikin mota bati egiten zion erreferentzia, hots, hornidura-merkatuari<ref group="oh">''Macellum'' elikagaien merkatua zen, non haragia, arraina edo inportatutako beste produktu exotiko batzuk aurki baitzitezkeen. Egitura angeluzuzena izan ohi zuen, arkupeez inguratutako esparru itxia, eta taberna ilarak zituena.</ref><ref>''ILS'' 9432</ref>. Merkatu mota hura ohikoa zen Italian zein probintzietan. Egitura angelu zuzenekoa, eta haren patio nagusia ate eta burdin itxitura batek inguratzen zuten. Erromako merkaturik ezagunenak honako hauek ziren: Zelio muinoko ''Macellum Liviae''<ref>''LTUR'' 3.73. or.</ref>'', Macellum Augusti,'' Eskilinoko ''macellum''a, ''Macellum Magnum'' edo Trajanoren ''macellum''a.
Aipatutakoez gain, Erroman baziren produktu espezifikoen salmenta biltzen zuten beste merkatu batzuk, hala nola ''Forum boarium''a<ref>''ILS'' 426.</ref>, ganaduaren merkataritzari eskainia, Palatino muinoaren eta Tiber ibaiaren artean; ''Forum holitolium''a, belar eta barazkien merkataritzari eskainitakoa, Kapitolioko muinoaren eta [[Serviar Harresiak|Serviar harresi]]<nowiki/>en artean; ''Forum piscarium''a, arrain merkataritzari eskainia, Kapitolioaren eta Tiberren artean, egungo Erromako Ghettoaren eremuan; ''Forum suarium''a<ref>''ILS'' 722.</ref>, txerri-merkataritzari eskainia, [[Marteren Zelaia (Erroma)|Marte Zelaia]]<nowiki/>ren iparraldeko hiri-kohorteen kuartelaren ondoan; ''Forum vinarium''a<ref>''ILS'' 6168.</ref>, ardoaren merkataritzari eskainia, gaur egun ''quartiere'' ''Testaccio''ren eremuan, Aventino muinoaren eta Tiberren artean. Beste merkatu batzuk ezagutzen ziren baina identifikaezinak dira, gune bakoitzaren funtzioari buruzko informazio zehatza falta zaigulako<ref>Richardson, L. Jr., 1992, 101, 159-164. or.</ref>. Ospe txarreko beste merkatu bat Suburakoa zen. Izan ere, Porfirioren hitzetan, arratsaldeetan bakarrik irekitzen zen, eta han saltzen zen goizean Erroman lapurtutakoa<ref>Porph. 7.113.1-2.</ref>.
''Taberna''k, merkatuetako eta kaleko saltoki iraunkorrak ziren, baina kaleko posturik gabeko saltzaileak nonahi ugaritzen ziren Domizianok praktika hori debekatu zuen arte, beharbada dendariek lehiakortasun ilegalez kexatu zirelako. Gainera, saltzaile horiek ez zuten ezartzen ziren espazioa garbi uzteko ardura, legeak beste establezimendu batzuen jabeei agintzen zien bezala, zeinek kalea garbitu behar baitzuten beren eraikinen aurrean<ref>Mart. ''Ep.'' 7.61.1-10; ''Tab. Her., Lex Iul.'' 53.</ref>.
Merkatu-saltzaileek (''macellarius''<ref>Col. ''Rust.'' 11.ca.9.1.</ref>'', propola''<ref>Plaut. ''Aul''. 512.</ref>), libreek edo esklaboek, negozioa beren kabuz edo errentan izan zezaketen. Merkatu eta hirietako saltzaile txiki horiek zerga bat (''vectigal'') ordaintzen zuten beren postua izateagatik<ref>Espinosa, M., 2015, 64. or.</ref>. Merkatariaren lanbidea, Zizeronen iritziz zikina zelako, gizartean gutxien balioztatutakoen artean zegoen, eta maisuak, arkitektoak edo medikuak, berriz, estimatuenak ziren<ref>Cic''. Off.'' 1.151.4-10.</ref>.
Hala ere, enperadoreak txikizkako merkataritzaren garrantzia ulertzean, saiatu ziren arautzen. [[Alexandro Severo]]k, adibidez, ardo, barazki, zapatari eta abarren saltzaileen elkarteak sortu zituen, beren ordezkari eta epaileekin<ref>''SHA Alex.Sev.'' 2.4.8.</ref>.
Elikagaiak kontserbatzeko sistemak mugatuak zirenez, merkatuak inguruan ekoitzitako produktu freskoez hornitzen ziren, batez ere<ref>Kron, G., 2012, 278. or.</ref>. ''Pastio villatica'' deiturikoak Erroma inguruko nekazaritza-zentroak ziren, barazkiak, etxeko hegaztiak eta baserriko animaliak ekoizten zituztenak hiriburuko merkatuetan saltzeko<ref>Purcell, N., 2007, 294. or.</ref>.
Merkatari erromatarrak bere produktu edo zerbitzura erakarri behar zituen kontsumitzaileak, lehiakideena baino hobea zela erakutsiz. Horretarako, zenbait estrategia eta metodo erabiltzen zituen bere produktuak aurkezteko. Metodoen artean, aipatzekoak dira saltokien sarreretan jarritako mosaikoak, kanpoko zein barruko errotulu edo margolanak, saltzaileek ordaindutakoa euren produktua literatura-testuetan aipatzeko eta sustatzeko. Nolanahi ere, publizitaterik onena produktuaren kalitatea zen, eta arrain saltsen eta gatzatzearen kasuan (''tituli picti''), gehien erabilitako kalitate-indizea ''flos'' terminoa zen<ref>Espinosa, M., 2015, 59. or</ref>.
Merkatuetan postu iraunkorra zuten saltzaileen artean, aipatzekoak dira, okinak, harakinak, arrain- eta barazki-saltzaileak besteak beste. Latinezko ''pistor'' hitzak ez ditu aleak ehotzea eta ogia egostea bereizten; horrek adierazten du Erromako okinek bi zerbitzuak egiten zituztela<ref>Erdkamp, P., 2013, 275. or.</ref>. Ogiari dagokionez, etxe aberatsenetan bakarrik zeukaten okin propioa. Jende arruntak azokara joan behar zuen ogia erostera<ref>Mart. ''Ep.'' 14.223.1.</ref>.
[[File:Mercati di Traiano - Roma.jpg|thumb|300px|<center>Trajanoren merkatua</center>]]
Dendak nonahi zeuden Erroman, baina ''honestiores''ek etxean egindako ogia eta beraiek ekoiztutako ardoa kontsumitu ohi zuten. Hori zela eta, Zizeronek bere aurkari politikoetako bati burla egin zion ogia eta ardoa saltzaileari erosten zizkiolako. Hala ere, kontsumitzaile aberatsek ere merkatari espezializatuei erositako produktuak sartzen zituzten sukaldean<ref>Cic''. Pis.'' 67.9.</ref>.
Haragiaren kasuan, Erroman hiltegirik ez egotean, abereak azokatik harategira bizirik eramaten zituzten, non sakrifikatzen eta zatitzen baitzituzten [[Txikizkari|txikizka]] saltzeko. Harakinek arazoak zituzten euliekin, animalien hondakinak kalera botatzen baitzituzten txakurrek eta karraskariek jan zitzaten<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.; Scobie, A., 1986, 421. or.</ref>.
Haragia ere auzoko ''taberna'' txikietan saltzen omen zen, [[Ponpeia|Ponpeian]] nabaria den moduan, eta badirudi talde zehatz batzuen artean, esaterako, soldadu erromatarren artean, oso ezaguna izan zela<ref>Corbier, M., 1989, 224. or.</ref>. Haragia jatea oso gomendagarria ere zen kirolarientzat<ref>Donahue, J. F., 2015, 89. or.</ref>.
Azterketa bioarkeologikoen arabera, eskeleto batzuen deformazioek adierazten dute dieta erromatarra pobrea zela eta haragi gutxi kontsumitzen zutelako<ref>Paine, R. et al., 2009, 206. or.; Griffin, R. et al., 2011, 542. or.</ref>. Hala ere, Peter Teminek uste du Erromatar Inperioaren hedapenak eta ondorioz garraio-kostuak murrizteak dieta zabalagoa ekarri zutela, fruta eta barazki berriekin eta haragi gehiagorekin. Bere kostu handiagatik goi mailako klaseei zuzenduta egon arren, Printzaldian aurreko edo ondorengo mendeetan baino animalia hezur gehiago aurkitu dira<ref>Temin, P., 2012, 224. or.</ref>.
Pobreek haragia jateko zuten modu bakanetako bat aberatsen afarietara joatea zen, non soberakinak jan baitzitzaketen. Kolumela K.o. I. mendeko autore betikoaren arabera, eskuzabaltasun hori ohikoagoa izan zen aurreko garaietan<ref>Col. ''Rust.'' 10.pr.1.1.</ref>.
Txakurrak ugariak ziren Erroman etxebizitzen ateak zaintzeko. Zurratzaileek larruagatik ehizatzen zituzten, eta behartsuek, berriz, kaleko txakur-haragia jateko. Hori kiste hedatidikoak hedatzeko modu erraza zen<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.</ref>.
Hainbat elementu konbinatu ziren elikagaien prezioak hain kezkagarriak izateko diru-sarrera baxuko herritarrentzat: lehenik eta behin, haien eros-ahalmena hain zen baxua, non diru-sarreren zatirik handiena elikagaietan gastatzen baitzuten; bigarrenik, soldatapeko askoren diru-sarrerak ezegonkorrak eta sasoikoak ziren, negua heldu orduko, garraiolariek eta peoiek, esaterako, lana galtzen zuten itsas trafikoa eta eraikuntza murrizten zirelako; hirugarrenik, alearen prezioa garestitzen zenean, hiritar askok ez zuten ordezko elikagairik. Nahiz eta benetako gosea eskalei eta etxerik gabekoei mugatu, jende arruntak bere horniduratik jan behar zuen gosea ez pairatzeko<ref>Erdkamp, P., 2013, 267. or.</ref>.
Merkatuetan, zorura jaurtitako hondakinez aparte, beste kutsadura-iturri bat komunetatik (''foricae'') zetorren. Eraikin publikoei atxikitako eta eserleku anitzeko instalazio horiek pribatutasuna eskaintzen zuten hiriko espazio publikoetan, hala nola kaleetan eta merkatuetan, baina kutsadura guneak izan ohi ziren<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 4.4. atala</ref>.
== Eraikuntza-arazoak eta hondakinak ==
Erroma etengabe berritzen zen, enperadoreek edo udal agintariek sustatutako obra publikoengatik edo ekimen pribatuagatik.Lan horien bidez, eraikinak birmoldatu eta beste batzuk eraiki ziren, hiri-espazio berrietan eta lehengo orubeetan, bai suteek kaltetu zituelako edo beren kalitate txarraren eraginez eraikinak behera etorri zirelako. Lan horiek guztiek eskulan handia behar zuten klimatologia oneko hilabeteetan.
Printzaldiaren hasieratik, aristokratek ezin izan zuten enperadoreekin lehian jarraitu eraikin berrietan eta monumentu tradizionalak berreraikitzen. Azkenean, enperadorea, erromatar bizitzaren beste hainbat alderditan bezala, patroi eta ongile bakarra bihurtu zen. Julio-Klaudiotar dinastiaren enperadoreek beren jauregiak Kapitolino muinoan eraiki zituzten. Neron harago joan zen bi eraiki zituelako: lehena, ''Domus Transitoria'' deitutakoa, Kapitoliotik Eskilinoraino hedatzen zen; bigarrena, ''[[Domus Aurea]]'', eraikitzeko ideia [[Erromako Sute Handia|Erromako sutea]]<nowiki/>ren ostean sortu zen, eta horretarako suteak Zelioko eta Opioko suntsitutako orubeak bereganatu zituen<ref>Suet. ''Ner.'' 31, 38.</ref>.
Bazeuden mantentze eta eraberritze lanetarako udal arduradunak zirenak. [[Dekurioi (Erromako armadako ofizial)|Dekurioiak]] eta [[magistratu]] nagusiak arduratu behar ziren kaleak, [[Areka|arekak]] eta estoldak eraikitzeaz eta zaintzeaz<ref>''Lex Col. Gen''. 77; ''Lex Flav. Mun.'' 19.</ref>. Ordaindu gabeko fakturei, amaitu gabeko lanei eta oreka gabeko udal kontuei aurre egiteko, K.o. II. mendetik aurrera, enperadoreek esku hartu zuten udal aurrekontuetan, ''curatores rei publicae'' izeneko funtzionarioak izendatuz<ref>Jacques, F., 1984, 4. or.</ref>.
Dena den, funts publikoak motz geratzen zirenean, gutxienez beste bi diru-iturri zeuden hiria mantentzen eta hobetzen laguntzeko. Lehenengoa zetorren magistratuek eraikuntza-proiektuetarako, jokoetarako (''ludi'') edo sakrifizioetarako gastatu behar zuten dirutik. Nahitaezko gastu horiei borondatezko beste diru-sarrera batzuk gehitu ohi zitzaizkien, eraikinen itxura hobetzeko edo jokoetan borrokalari gehiago sartzeko.
Bigarren diru iturria (''summa honoraria)'' magistratuek kargua hartu aurretik inbertitu beharreko dirua zen. ''Ob honorem'' ordainketa hori ez zitzaion aurrekontu publiko orokorrari gehitzen: hautetsiek onura publikoko helburu zehatzetarako erabil zezaketen, hauteskunde kanpainan (''pollicitatio'') agindu bezala, beti ere, kargurako hautatuak izateko ohorea (''honos'') lortzen bazuten.
Erromako geruza sozial gorenek, enperadoreak, elite inperialak (senatariek eta zaldunek, gehi [[liberto]] inperial kopuru txiki batek) eta tokiko handikiek [[Mezenasgo|mezenasgoaren]] bidez ''(evergetismo'') lagundu zuten. Inskripzioek adierazten dutenez, bertako eliteko kideak izan ziren ekarpen garrantzitsuenak egin zituztenak gizarte aitorpena lortzeko, egindako lanaren ondoan jarritako plaka batean mezenasen izena inskribatuz.
Eraikuntza-lanen datu epigrafikoek adierazten duten moduan, funts publikoek azpiegiturak (kaleak, ur-hornidura, estolderia), eraikin publikoak eta gotorlekuak finantzatu zituzten. Baina era guztietako eraikinen eraikuntza, zaharberritze edo dekorazioa ordaintzeko tokiko elitearen ekarpen ekonomikoak iragartzen dituzten inskripzio guztiak aztertuz gero, funts pribatuekin finantzatutako eraikuntzen kopurua esanguratsua izan behar zen<ref>Horster, M., 2014, 525-531. or.</ref>.
Etxebizitza xumeei zegokienez, han erabilitako materialak kalitate eskasekoak izateaz gain (adobea, adreilua, kereta, [[Txilar zuri|txilar]] edo kanabera-sabaiak), karraskarien eta bizkarroien babesleku ere izan zitezkeen<ref>Briones Dieste, V., 2018, 72. or.</ref>. Etxe batek behar adinako kalitatea izan dezan, materialak xehetasunez aukeratu behar ziren. Harriei buruz, Pliniok adierazi zuen nola eta noiz atera harrobitik, eta haietatik zein erabil zitezkeen eraikuntzan:
{{esaera2|''Harriaren izaera zalantzan dagoenean, neurri egokia da udan harrobitik ateratzea, eta urte pare bat igaro baino lehen eraikitzeko ez erabiltzea, bitartean eguraldiak ongi onduta utziz. Kaltetutako xaflak lurpeko zimenduetarako egokiagoak direla ikusiko da, eta kalterik gabekoak, aldiz, segurtasunez erabil daitezke, aire zabalean bada ere''<ref>Plin. ''HN'' 36.50.</ref>.|}}
Kaleetan sakabanaturiko hondakin organiko eta ez-organikoen kudeaketa benetako arazoa izan zen Erromako hiriarentzat. Lehen hondakin motaren kantitatea itzela zen, inperioaren hasieran, Erromako populazioa zortziehun mila eta milioi bat biztanle artekoa zenak, berrogei eta berrogeita hamar mila kilogramo gorozki inguru sor zitzakeen egunero. Giza gorotzak estolden bidez Tiberreraino bideratu ahal izatearen arazoa zen euri-ura edo iturri publikoen soberakina ez zela nahikoa. Horri gehitu behar zitzaion erromatar hustubideek ez zutela atzera egiteko mekanismorik, uholdeen kasuan estoldetan zehar etxebizitzetan sar zitezkeen ur beltzak saihesteko, ezta gas-isuriak ere, hala nola hidrogeno sulfuroa (H<sub>2</sub>S) eta metanoa (CH<sub>4</sub>). Beraz, estolden usainaz gain, leherketak ohikoak izango zirela ondoriozta daiteke<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 3.3. atala.</ref>.
Hondarrak kalean ez uztearen debekua ekiditeko, askotan, erromatarrek gauaz baliatzen ziren leihoetatik kalera hondakin solidoak edo likidoak botatzeko. Erromatarrak arazo larri horretaz konturatu ziren, eta honela jaso zuen Ulpianok bere ''Ad edictum'' ''praetoris'' 23. liburuan:
{{esaera2|''Leihoetatik botatakoagatik kalteturen bat dagoenean, epaileak medikuei ordaindutako soldatak kalkulatuko ditu, baita tratamenduaren gainerako karguak ere''<ref>Gai. ''Dig''. 9.3.7.</ref>.|}}
Kaleetan bildutako hondakinak Erromatik kanpoko aire zabaleko lubakietan (''puticuli'') botatzen ziren. Ezagunena hiriaren ekialdean zegoen, Serviar harresien ondoan eta Eskilino atearen kanpoaldean. Eremu horretako lubaki kiratsetan, gaizkileak exekutatzen zituzten eta etxegabeen eta animalien gorpuak botatzen zituzten beste hondakin batzuekin batera<ref>Bodel, J., 2014, 178. or.</ref>. K.a. I. mendearen hasieran, Eskilinoko atearen iparraldean hobi komun horietako batzuk estali ondoren, eremua [[Trabertino|marmol trabertinoko]] harriekin (''cippi'') mugatu zuten. Harri horiek adierazten zuten debekatuta zegoela zaborra botatzea eta huraxe zela hileta-suak egin zitezkeen hiritik gertueneko puntua<ref>''CIL'' 1<sup>2 n</sup>838, 839.</ref>.
[[File:Cippus bat Luzio Sentio pretorraren ediktuarekin.jpg|thumb|250px|<center>Cippus bat Luzio Sentio pretorraren ediktuarekin. Kapitolino-Museoak</center>]]
Ondoko mugarrian, ''senatus consultum'' batek debekatu zuen zedarriek zehaztutako barruko eremuan gorpuak erretzea, lurperatzea, eta zaborra edo lurra botatzea. Zinegotziek bete behar zuten legea. Ikertzaileek diotenez, ''Pagus Montanus''ek definitutako barrutia Eskilino atearen kanpoaldeko eremuari dagokio, Venus Libitinaren santutegitik gertu.
''[[Lex Iulia Municipalis]]''ek<ref>''ILS'' 6085.</ref> edilak premiatu zituen eraikin eta saltokien jabeek beren jabetzaren aurreko kaleko zatia egoera ezin hobean eduki zezaten, ura eta hondakinak pilatzea saihesteko ibilgailuek askatasunez zirkulatu ahal izateko. Jabeak kalea konpondu ezean, maizterrek egin beharko zuten, baina gero, gastatutakoa alokairutik kenduko zen<ref>''CIL'' 6.593.32; ''Tab. Her''. 7</ref>.
Papinianok ''De cura urbium'' liburuan adierazi zuen zinegotzien ardura zela tabernetako langileek beren lantokietako materialarekin kaleetako trafikoa oztopa ez zezateaz. Gainera, udal-arduradunek ziurtatu behar zuten kaleetan ez zela liskarrik egongo. Ordena publikoaz gain, kaleak garbi eusteaz arduratu behar ziren, gorotzik egon ez zedin, eta gorpuak edo larruak bide publikora bota ez zitezen, usteltzeko arriskua zegoelako<ref>Pap''. Dig.'' 43.10.1, 3-5.</ref>.
Erromatarrek askotan ez zuten jakin hondakin biodegradagarrien kopuru ikaragarriarekin zer egin, hala nola eraikuntzak ateratakoekin, edo erromatarren eguneroko zereginetan erabiltzen ziren zeramikazko edo beirazko ontzien hondarrekin. Horien artean aipagarrienak dira ''dolia'' edo ''dolia curta'', edo likidoak eta ''garum''a garraiatzeko erabiltako anforak. Mediterraneoan zehar Erromara iritsitako produktuen kopurua zela eta, ohikoa zen, edukiontzien hauskortasunaren ondorioz, asko eta asko apurtzea, gehienbat Ostiako portuan deskargatzen zirenean.
Kontuan izanik hondakinak eta gorotzak gurdietan erretiratzen zirela, eta zirkulazio-arazoak saihesteko legeak eguzkia sartzen zenetik goizeko hamarrak arte bakarrik baimentzen zuela garraiatzea, erraz ondoriozta daiteke, eraginkortasuna zela eta, zabortegiak ez zirela hiritik urrun egongo<ref>''CIL'' 6.593.66.</ref>.
Tazitok K.o. 65. urteko sute handiaren hondakinen garraio masiboaren egoera deskribatu zuen. Neronek, Tiberretik gora alearekin Erromara alea garraiatzen zuten ontziak behartu zituen hondakinez kargatuta jaistera, Ostiako paduretan botatzeko<ref>Tac. ''Ann''. 15.43.1.</ref>.
Zeramikaren hondakinak biltzeko, deskonposatzen zaila den materiala izanik, zabortegiak sortu behar izan ziren. Erroma ere ez zen arazo horretatik libratu, eta, izatez, bere muinoetako batean, ''[[Testaccio (Erroma)|Testaccio]]'' mendian edo ''Dei cocci'' mendian aurkitu da, elikagai-, ardo- eta olio-ontziz osatutako zabortegi handi bat, gehienbat zeramikazko hondakinez osatua, normalean anforak. Muinoak 30 metroko altuera hartu zuen eta bertara eramaten ziren anforen hondarrak pilatzeagatik sortu zen, benetako zabortegia. Han uzten eta apurtzen ziren portutik ekarritako anforak, beste ontzi motarekin batera. Material horiek guztiak eta beren eduki-hondarrak karerekin lurperatzen ziren, usain txarrak saihesteko<ref>Zamora-Manzano, L., 2017, 71, 83. or.</ref>.
== Erromako suteak ==
Livioren ''Historia'' Erromak jasandako suteez istorioz beteta dago<ref>Livy 4.33.5.2, 24.47.15.</ref>. Hori zela eta, suteen etengabeko arriskua zen biztanleria-dentsitate handiagatik eta eraikinetan erabilitako zur kopuruagatik<ref>Paul''. Dig''. 1.15.1.</ref>, Augustok K.a. 6. urtean, [[Vigiles|''vigiles'']] taldea sortu zuen<ref>''ILS'' 2172.</ref>. Erromako K.a. 23., 14., eta K.o. 9. eta 7. urteetako suek nabarmen utzi zuten arrisku hori beti agerian zegoela<ref>Yavetz, Z., 1958, 512. or.</ref>, baina Augustok suhiltzaileen taldea antolatu ondoren, elitearen jarduera amaitu zen<ref group="oh">ikus [[Vigiles#Historia|vigiles]]</ref>.
Egia esan, Augustorena ez zen izan suteen aurkako lehen erabakia, lehenago ekimen pribatuak beste neurri batzuk ere hartu baitzituen. Horrela, eta egoera hori aprobetxatuz, Marko Lizinio Krasok, Erromako gizonik aberatsenetako batek, suteak zirela eta, bere aberastasuna handitzeko aukera paregabea ikusi zuen. Sistema sinplea zen, Krasok, bere esklaboek lagunduta, prezio jakin bat eskaintzen zion eraikinaren jabeari sua itzaltzearen truke. Eraikinaren jabeak eskaintzari muzin egiten bazion, etxea kiskaltzen uzten zuen, gero eraikina edo orubea ganga prezioan erosi ahal izateko. Ondoren, ikusiko zuen ea merezi zuen etxea birmoldatzea edo beste bat eraikitzea<ref>Suet. ''Aug''. 30.1.1.</ref>.
Suhiltzaile-zerbitzu bat sortzeko beste ahalegin bat Egnatio Rufo edilak egin zuen, zeinak, Krasoren antzera, esklabo talde bat antolatu baitzuen suak itzaltzeko. Segurtasun publikoaren zentzuak eragin zuen ekimen hori, karrera politikoa egin nahi baitzuen (''[[cursus honorum]]''). Azkenean, ez zuen emaitza handirik lortu, senatuak heriotza-zigorra ezarri baitzion, estatuaren aurka konspiratzea leporatuta. Nahiz eta aberats batzuek beren suhiltzaileen brigada pertsonalak sortu, suhiltzaileen talde iraunkor eta handiago baten beharra zegoen<ref>Robinson, O. F., 1994, 8-9. or.</ref>.
Administrazioak esku hartzea erabaki zuen, [[Dion Kasio]]<nowiki/>ren arabera, K.a. 6. urtean herriko jendearen artean zenbait ordezkari aukeratu zituenean. Pertsona horiek, toga ofiziala eramateko eskubideaz gain, bi [[liktor]]<nowiki/>eren laguntza izan zuten suteen gaian, eta lehen edilen agindupeko esklaboen gorputzaz arduratu ziren suak hartutako eraikinak salbatzeko. Dirudienez, hori izan zen ''vigiles'' taldearen sorreraren aitzindaria:{{esaera2|''Garai hartan ere hiriko hainbat tokitan suteak izan zirenez, libertoen arteko zazpi dibisio eratu zituen halako kasuetan laguntza emateko, eta zaldun bat izendatu zuen buruzagi, talde hura laster desegiteko asmotan. Baina ez zuen halakorik egin, emandako laguntza baliotsua eta beharrezkoa zela egiaztatu zuelako. Gau-zaindari horiek gaur egun arte existitzen dira, araudi berezien pean, eta zerbitzuan daudenak, libertoen artetik ez ezik, gainerako klasetatik ere aukeratzen dira. Kuartelak dituzte hirian eta diruzaintza publikoak ordaintzen ditu''<ref>Cass. Dio 55.8.26.</ref>.|}}
Hutsunea betetzera zetorren taldea ''vigiles'' edo ''cohortes vigilum'' izan zen. Hasieran, gorputza esklaboz osaturik egon arren, geroago libertoz, libre jaiotakoez eta armadatik etorritako ofizialez osatu zen. Horregatik, unitate militar baten moduan funtzionatu zuen.
Augustok hiriko zazpi kohorteetako bakoitzari babestu beharreko bi eskualde esleitu zizkion, eta guztien artean hamalau hiri-eskualdeak osatzen zituzten. Kohorte bakoitzaren arduradun gisa tribuno bat zegoen, ''praefectus vigilum''aren aurrean erantzun behar zuena<ref>Paul. ''Dig.'' 1.15.3.1.</ref>. Inperio garaiaren hasieran Erroman suteen kontrako beilarien 7.000 kideko talde berezia antolatu zen. Hala ere, ''vigiles'' multzoari eustea garestia zen, eta horregatik hasieratik Augustok zerga berriak asmatu behar izan zituen, esaterako esklabo-salmentaren gainekoa %2koa<ref>Cass. Dio 55.31.</ref>.
Petroniok modu barregarrian deskribatu zuen ''Satirikon'' idazlanean, talde horren azkartasuna eta jarduna.
{{esaera2|''Eskualde hartako vigilesek, halako oihuak entzutean, Trimalkioren etxeak su hartu zuela uste zuten eta, arduraz beterik, ateak hautsiz, bat-batean jangelara oldartu ziren zalapartaka, urez betetako zahagiekin eta aizkorekin''<ref>Petr. 78.7.1-3.</ref>|}}
Sute larri bat piztuz gero, ''vigiles''ek honako ekipamendu hau zuten eskura, maizterrek ere hornitzen zutena: ur-ontziak (''amae''), belakiak (''spongiae''), indar-ponpak (''siphones''), aizkorak (''dolabrae''), pikotxak (''secures''), eskailerak (''scalae''), heltzeko kakoak (''falces''), manta hezeak (''centones''), zumezko saskiak (''formiones''), hagak (''perticae''), erratzak (''scopae'') eta ozpina. Horiekin, sua itzali, eta suak harten zituen eraikinak partzialki edo erabat bota zitzaketen<sup>11</sup>. Edonola ere, sua beti izaten zen arriskutsu, gehienbat goiko solairuetan bizi zirenentzat<sup>12</sup>.
Neronek, K.o. 65eko sutearen ondoren, eraikuntza-estilo berri bat asmatu zuen hirian, etxe guztien aurrean plazak altxatzeko aginduz, kaleetan zein isolatuetako etxebizitzetan, haien terrazetatik errazago izango zelakoan sua itzaltzea. Plaza horiek bere kontura eraiki zituen<sup>13</sup>.
11Ulp. ''Dig.'' 33.7.12.18.
12'''Juv. 3.199-202.'''
13Suet. ''Ner.'' 16.2. taula: '''''Erromako suteak'''''<center>
{| class="wikitable"
|-
|'''Urtea'''
|'''Gertakizuna'''
|'''Iturria'''
|-
|K.a. 204
|Erroman bi gau eta egun batez mantendu zen sua piztuta. lur guztia berdinduta zegoen Salinas eta Porta Carmentalaren artean Aequimaelius eta Jugariorekin, eta Fortuna eta Matutaren amaren tenpluekin; eta atearen kanpoaldean sua hedatu zen zabal eta gauza sakratu eta profano asko kontsumitu zituen.
|Livy 24.47.15
|-
|K.a. 63
|Beraz, Katilina Laecan, egon zinen gau hartan, Italiako zatiak banatu zenituen (...) hiriko zein eskualde erre behar ziren aukeratu zenuen...
|Cic. ''Cat.'' 1.4.8-12
|-
|K.a. 23 (Augusto)
|Urte osasungaitza Erroman: suak, ekaitzak eta Tiber ibaiaren uholdeak
|Cass. Dio 53.33.4
|-
|K.o. 65 (Neron)
|Neron Erromako suteaz baliatu zen lehen pilatutako auzoak urbanizatzeko. (''Domus Aurea'', kale berriak...)
|Tac. ''Ann''. 16.13
Suet. ''Ner.'' 39
Oros. 7.7.10-11
|-
|K.o. 78-80 (Tito)
|Vesubio sumendiaren erupzio batek errautsak barreiatu zituen alde guztietatik. Aurrekaririk gabeko sute bat Erroman, hiru egun eta hiru gau iraun zuena.
|
Suet. ''Tit.'' 8.3.2
|-
|
K.o. 80 (Tito)
|Beste sute bat, lurretik, hurrengo urtean (K.o. 80) Erromako zati handi batean zabaldu zen Tito Kanpanian eroritako hondamendiarekin lotutako negozioetan kanpoan zegoen bitartean. Serapisen tenplua, Isisen tenplua, Saepta, Neptunoren tenplua, Agriparen Bainuak, Panteoia, Diribitoriuma, Balboren antzokia, Ponpeioren antzokiaren eszena-eraikuntza, Oktavianoren eraikinak eta beren berekin batera kontsumitu zituen. Liburuak, eta Jupiter Kapitolinoren tenplua bere inguruko tenpluekin.
|
Cass. Dio 63.24
|-
|
|Suarekin hartu dituztenak, makilekin edo zartekin hiltzeko agin dezakezu; baina engainatuta sua eragin dutenek, hiriko prefeta den Fabio Cilo gure lagunari bidaliko dizkiozu.
|
Ulp. ''Dig.'' 1.15.4.pr.4
|-
|
|Intsula saldu ondoren erreko balitz, (...) legeak zer dio? pater familiasen errua ez bada (...) eta arduraz ibili bazen intsula gordetzeko, ezingo zaio ezer leporatu.
|
Alfen. ''Dig''. 18.6.12.pr.1
|-
|
|Errentamendu-kontratuan suterik ez egotea jasota badago, eta suterik egon bazen, gelditu egingo zaio, sua ustekabean eragin izan balitz ere, ez zukeelako suterik izan behar.
|
Ulp. ''Dig''.19.2.11.1
|-
|
|Era berean, kontratistak edozein pertsonaren jabetza edo ondasunak kaltetu ez daitezen zaindu beharko du.
|Ulp. ''Dig''.19.2.11.2
|-
|
|'''Oso ohikoa zen sute bat jasandako eraikinetan gauzak lapurtzea'''
|Ulp. ''Dig.'' 47.9.1.2.2
|}
</center>
Sutea gertatu ondoren, kaltetuek epaileengana jo ohi zuten erruduntasunak argitzeko. ''Digesta Iustiniani''k jurisprudentzia zabala jasotzen du sute ezustekoei edo eragindakoei buruz<sup>14</sup>.
28. irudia: ''Erromako vigilesen barrutiak''
Sute batek kaltetutakoek adiskideen edo senideen etxean bilatu behar zuten babesa, baina segurtasun arrazoiengatik, legeak ez zien inola ere uzten leku komunetan lo egiten, hala nola hirira sartzeko ateetan edo harresietan<sup>15</sup>.
== Zarata kutsadura ==
Erroman eguneroko zarata hain zen handia, non, egungo baremoen arabera, kutsadura akustikotzat har baitzitekeen.
Agian Juvenalek bere satiretan puztu zuen esatean jendea hiltzen zela gauez lorik egin ezin zuelako, nahiz eta ondoren txantxetan gehitu, ez zegoela ziur zarataren edo urdailerako janari digeriezinaren errua zen. Horregatik, ez zuen ulertzen zer zentzu zuten ostatuek Erroman, jendeak lo egin ezin bazuen. Haren iritziz, karrika estu eta bihurrietatik orgak igarotzeak eragiten zuen zaratak, gidarien oihuek, irainek eta borrokek gaixotasun ugari sortzen zituzten<sup>''16''</sup>, prostituzioa ohikoa zen ''taberna'' eta ''deversori''etako zarata eta eskandaluak ahaztu gabe.
Erromatarrek uste zuten iluntasunak areagotu egiten zuela soinuen ahalmen emozionala. Anplifikazio emozionala hori hiru modutan ikusten zen. Lehenik eta behin, erromatarrek gizon baten moraltasuna neurtzen zuten, gauez sortzen zituen soinuetan oinarrituta. Elite erromatarrek gizabanakoak epaitzen zituzten beren gaueko isiltasunagatik zein bere zurrungen bolumenagatik. Bigarrenik, zaratak eta soinuak autoritateari gauez aurre egin ziezaioketen. Gaueko zaratak ordena soziala alda zezakeen aberats eta boteretsuak aztoratuz. Hirugarrenik, iluntasunak areagotu egin zuen entzumen-irudimena, eta komunikazio-bideak ireki zituen naturaz gaindikoarekin eta jainkotiarrarekin<sup>17</sup>.
Iluntasunak anonimotasuna sortzen zuenez, gaueko kantuek, oihuek eta hotsek klase baxuei libreki adierazteko aukera ematen zieten, erromatar ordena soziala aldaraziz. Hori zela eta, Horaziok idatzi zuenean:
''Eutsi lanparak piztuta goizera arte; utzi zarata eta haserrea joan.''
Esplizituki zarata eta haserrea iluntasunarekin lotu zituen, eta inplizituki, berriz, isiltasuna harmoniarekin<sup>18</sup>.
Zurrungei dagokienez, erromatar morala ez zen oso tolerantea halako soinuak sortzen zituztenekin, pentsatzen zelako sabeleko gantz metaketaren ondorioa zela eta zorigaitza eragiten zutela. Zaratak bezala, zurrungak arazo handiago baten sintoma ziren: autokontrol falta. Tripontziak ez ziren egunean zehar jateko irrika kontrolatzeko gai, ezta ezin zituzten gaueko zurrungak kontrolatu ere. Martzialek bere satiretan erakusten digu zenbateraino sentitu ziren irainduak Zoiloren gonbidatuak bere sabelkeriagatik eta ondorengo zurrungengatik<sup>19</sup>.
Iluntasunak ziurgabetasuna sortzen duelako eta entzumenak ez baitu ikusmenaren fidagarritasun bera eskaintzen, irudimena hazten da gauez. Erroman jendeak bere buruari galdetzen zion gaueko soinuen esanahiari edo zergatiari buruz. Entzumenak eta gauak galderak sortzen zituzten bitartean, ikusmenak eta egun argiak erantzunak ematen zituzten<sup>20</sup>.
Pribatutasuna eta lasaitasuna biziki estimatzen zuten goi-klaseko erromatarrek, beren ''domus'' edo ''villae''tako geletan bakarrik lor zitzaketen, non irakurri, hausnartu edo lo egin baitzezaketen, gainerako auzokoek gogaituak izan gabe, intsuletan gertatzen zen bezala<sup>21</sup>.
Seneka, bainu baten gainean logela zuena, kexu zen tokiko zalapartaz, garrasiaz eta zarataz, ikastean kontzentratzea eragozten baitzioten, baina uste zuen aldizkako zaratak luzekoak baino gogaikarriagoak zirela<sup>22</sup>. Haren ikuspegitik, zarata eta beste eragozpen batzuk saihesteko modurik onena etxez aldatzea zen<sup>23</sup>.
Zarata-arazoaren aurrean, pertsonen maila ekonomikoaren arteko aldea nabaria zen, aberatsenek bakarrik eros baitzezaketen etxe bat hiriko alde lasaian, non bizilagunek edo kaleko zaratak ez zuten haien atsedena asaldatuko.
Aberatsenak, ahal zuten guztietan, saiatzen ziren Erromatik kanpo landetxera joaten, naturaz gozatzeko. Plinio Gazteak, adibidez, bere udako etxeak gela isil eta argitsuak zituela adierazi zuen. Bere ondoan itxura eta soinu atsegineko ur-jauzi bat zegoen<sup>24</sup>. Bere villak osasun ona sustatzen zuen, aire freskagarria, zelai berdeak, lur emankorrak eta tenperatura epelak zituelako<sup>25</sup>.
Kutsadura akustikoa murrizteko, Erromako agintariek kaleetako trafikoa mugatu zuten, salbuespen batzuekin. ''Taula Heracleensis'' izeneko udal-araudia saiatu zen zarata, hondakin solidoen pilaketa eta ibilgailuen zirkulazioa arautzen. Izan ere, lege hark debekatu zuen gurdiak egunez Erromako kaleetan ibiltzea. Salbuespen batzuk izan bazituen, esaterako, tenpluak eta herri-lanak eraikitzeko materiala garraiatzea, baita kontratu publiko bidez esleitutako eraikinen eraispenetik sortutako hondakinak kentzeko erabiltzen ziren orgetarako ere. Debeku horretatik salbuetsita zeuden, halaber, ''vestal''en prozesioetan erabilitako orgak, garaipen desfiletan erabilitakoak edo ikuskizun publikoetan parte hartzen zutenak.
Bestalde, legeak agintzen zuen gauez Erroman materialekin sartzen ziren gurdiak goizean hutsik ez ateratzea, eta ahal izanez gero, zaborrak eta hondakinak hiritik atera zitzatela<sup>26</sup>.
Erromatar kale eta bainuetan janari prestatuen postu ugari zeuden. Saltzaileek askotariko elikagaiak jartzen zituzten salgai; besteak beste, hestebeteak, pastelak eta era guztietako janari beroak<sup>27</sup>. Bainu handienak leku zaratatsuak eta biziak ziren, eta han jendea afaltzeko biltzen zen<sup>28</sup>; bainulariek kantatzen zuten jaten eta edaten zuten bitartean; saltzaileak oihuka saiatzen ziren beren produktuak saltzen; emagalduek beren xarma erakusten zuten, eta lapurrak nonahi ugari ziren<sup>29</sup>.
Bainu publikoetan erromatar gizarte osoko kideak biltzen ziren, eta bertaratutakoei era guztietako zerbitzu osagarriak eskaintzen zitzaizkien. Erabiltzaile asko zeudenez, toki horiek zaratatsuak eta gatazkatsuak izaten ziren<sup>30</sup>.
14Ulp. ''Dig.'' 43.24.7.4; Gai. ''Dig''. 44.7.1.4; Ulp. ''Dig''. 45.1.15; Ulp. ''Dig''. 47.9.1.2; Marc. ''Dig''. 48.6.3.5.
15Paul. ''Dig.'' 43.6.3.
16 Juv. 3.235-259.
17Linn, J., 2014, 12. or.
18Hor''. Carm.'' 3.8.14.
19Mart. ''Ep''. 3.82.
20Linn, J., 2014, 33. or.
21Plin. ''Ep''. 2.17.22; 9.36.1.1; Suet. ''Aug''. 72.2.1.
22Sen. ''Ep''. 56.1.1, 56.5.1.
23Sen. ''Ep''. 56.15.1.
24 Plin, ''Ep''. 5.6.23.
25 Plin. ''Ep''. 5.6.21; Linn, J., 2014, 2011. or.
26 ''Tab. Her''. 14-16; ''ILS'' 6085; ''Lex Jul. Mun.'' 56. art.
27'''Sen. ''Ep''. 56.2.6.'''
28Mart. ''Ep''. 12.19.1.
29Deming, D., 2019, 155. or.
30Plin. ''Ep''. 3.14.7.1.
== Erromako suteak Neronen garaian ==
Erromako urbanizazioa Neronen gustukoa ez bazen ere, ez dago argi enperadore horrek aurretiaz pentsatuta ote zuen Erromari su ematea hiria plan berri baten arabera egiteko. Suetoniok baietz uste zuen, kontsul ohi batzuk haien jabegoetan zenbait piromano zuziekin harrapatu zituztelako, baina ezin zitzaien ezer egin enperadorearen agindupekoak zirelako<sup>54</sup>. Dion Kasio ideia berekoa zen; horren ustez, enperadoreak menpekoak bidali zituen Erroman zehar hainbat tokitan sua pizteko<sup>55</sup>.
Gertakizun horren harira, Plinio Zaharrak ere uste zuen Neron izan zela Erromako sutearen arduraduna<sup>56</sup>. Senekak, berriz, suteaz eta erromatarren miseriaz hitz egiten zuen baina erantzulerik salatu gabe<sup>57</sup>.
Dena dela, Neron K.o. 64. urteko suteaz baliatu zen hiria berreraikitzeko; oinezkoentzako espaloiak estuak (''itinera'') eta kaleen zabalera handitu zituen; lehen gurdi bakar baterako kaleak ireki egin zituen bi orga aldi berean igaro ahal izateko (''viae'').
Erroma eraikuntza-estilo berri batekin eraiki zen, etxe guztien aurrean plazak egin ziren, bai kalean, bai familia bakarreko etxeetan, sua gertatuz gero, hedatu ez zedin<sup>58</sup>.
Sutearen ostean, hirigintza-plangintza berriarekin, jendez gainezkatzearen ondorioak arindu ziren, eta Erromako biztanle gehienen bizi-giroa osasuntsua izatetik urrun bazegoen ere, litekeena da Erdi Aroko hiri gehienena baino hobea izatea<sup>59</sup>.
Hiriburuan, sutetik salbatu ziren auzoak berreraiki ziren, ez galiarrek sortutako sutearen ondoren egin zen moduan, bereizi gabe eta zatituta, baizik eta kaleak eta etorbideak zabalagoak eta lerrokatuagoak egin zirela, baita altuera mugatuko eraikinak eta espazio irekiak ere. Apartamentu blokeen aurrean arkupeak jarri ziren, suaren aurkako babes gisa. Gehienak Neronek ordaindu zituen, baina suteak kaltetutako eraikinen eta orubeen jabeak ere behartu zituen zaborrik eta hondakinik gabe uztera.
Berreraikuntza bizkortzeko, sari bat eskaini zien etxe berrien jabeei, baina soilik eraikinak aldi jakin baten barruan altxatzen bazituzten. Suak sortutako hondakinetik orubeak garbitzeko, Ostiatik gariarekin zetozen ontziak hondarrez beteta itzultzeko agindu zuen, Ostiako zingiretan botatzeko.
Neronen hirigintza-planaren barruan, eraikinen ondoan iturri berriak egin zituzten suak itzaltzeko neurri gisa. Beraz, legez kanpo egindako ur-bilketak moztu ziren, herritarrei behar adina ur emari ziurtatzeko<sup>60</sup>.
== Oharrak ==
{{erreferentzia_zerrenda|taldea=oh}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|3}}
== Bibliografia ==
*Bodel, J. (2014). The life and death of ancient Roman cemeteries. Living with the dead in imperial Rome. In C. Häuber, F.X. Schütz & G.M. Winder (Ed.), ''Reconstruction and the Historic City: Rome and Abroad'' (177-195. or.). Hausdruckerei der Ludwig-Maximilians-Universität München.
*Briones Dieste, V. (2022). ''Was ancient Rome the perfect environment for zoonoses transmission?, Travel Medicine and Infectious Disease,'' <nowiki>https://doi.org/10.1016/j.tmaid.2020.101740</nowiki>
*Briones Dieste, V. (2018). La antigua Roma y las zoonosis. ''Revista Complutense de Ciencias Veterinarias,'' ''12(''2), 71-80 [ejournal]. https://doi.org/10.5209/rccv.60895.
*Bruun, C. (2015). The City of Rome. In C. Bruun & J. Edmondson (Ed.), ''The Oxford Handbook of Roman Epigraphy'' (471-494. or.). Oxford University Press.
*Carcopino, J. (1968). ''Daily Life in Ancient Rome.'' Yale University Press.
*Corbier, M. (1989). ''The ambiguous status of meat in ancient Rome. Food and Foodways,'' 3(3), 223–264. <nowiki>https://doi.org/10.1080/07409710.1989.9961951</nowiki>
*Donahue, J. F., (2015). ''Food and Drink in Antiquity. Readings from the Graeco-Roman World'', Bloomsbury Academic.
*Erdkamp, P. (2013). The food supply of the Capital. In P. Erdkamp (Ed.), ''The Cambridge Companion to Ancient Rome'' (262-277. or.). Cambridge University Press.
*Espinosa Bueno, M. (2015). ''El consumo de pescado y producto del mar en la sociedad romana. Implicaciones sociales, culturales e ideológicas'' [Master Amaierako Lana, Universidad de Sevilla].
*Flohr, M. (2020). ''Urban Space and Urban History in the Roman World,'' Routledge. New York.
*Griffin, R., Pitts, M., Richard, S., & Brook, A. (2011). Inequality at late Roman Baldock, UK: The impact of Social Factors on Health and Diet. ''Journal of Anthropological Research, 67''(4), 533-556.
*Horster, M. (2014). Urban Infrastructure and Euergetism. In C. Bruun & J. Edmondson (Ed.), ''Oxford Handbook of Roman Epigraphy'' (515-536). Oxford University Press.
*Jacques, F., (1984). ''Le privilège de liberté. Politique impériale et autonomie municipale dans les cités de l'Occident romain (161-244),'' École française de Rome. <nowiki>https://www.persee.fr/doc/efr_0000-0000_1984_mon_76_1#efr_0000-0000_1984_mon_76_1_T1_0001_0000</nowiki>
*Koloski-Ostrow, A. O. (2015). ''The Archaelogy of Sanitation in Roman Italy: Toilets, Sewers, and Water Systems.'' University of North Carolina Press.
*Kron, G. (2012). Food production. In W. Scheidel (Ed.), ''The Cambridge Companion to the Economic History of the Roman World'' (156-212. or.). Cambridge University Press.
*Le Roux, P. (2015). ''Erromatar Goi Inperioa Mendebaldean.'' Euskal Herriko Unibertsitatea.
*Mandich, M. J., (2015) Re-defining the Roman ‘suburbium’ from Republic to Empire: A Theoretical Approach, ''TRAC 2014.'' ''Proceedings of the Twenty-Fourth Annual Theoretical Roman Archaeology Conference,'' The University of Reading https://doi.org/10.16995/TRAC2014_81_99''.''
*McCormick, M. (2003). Rats, Communications, and Plague: Toward an Ecological History, in ''The Journal of Interdisciplinary History, 34''(1), 1-25. <nowiki>https://doi.org/10.1162/002219503322645439</nowiki>
*McGinn, T. (2004). ''The Economy of Prostitution in the Roman World: A Study of Social History and the Brothel.'' Ann Arbor. <nowiki>https://doi.org/10.3998/mpub.17679</nowiki>
*Morley, N. (2005). The salubriousness of the Roman city. In H. King (Ed.), ''Health in Antiquity'' (192-204. or.). Routledge.
*Paine, R. R., Vargiu, R., Signoretti, C., & Coppa, A. (2009). A health assessment for Imperial Roman burials recovered from the necropolis of San Donato and Bivio CH. ''Journal of Anthropological Sciences, 87'', 193-210.
*Patterson, J. R. (2000). Living and Dying in the City of Rome: houses and tombs. In J. Coulston and H., Dodge (eds.) ''Ancient Rome: The Archaeology of the Eternal City''. Oxford: Oxford University School of Archaeology Monograph 54: 257–289.
*Patterson, J. R. (1992). The City of Rome: From Republic to Empire, ''The Journal of Roman Studies,'' Vol. 82 (1992), pp. 186-215. <nowiki>http://www.jstor.org/stable/301291</nowiki> <nowiki>https://sci-hub.se/https://doi.org/10.2307/301291</nowiki>
*Platner, S. B. (1929), ''The Topography and Monuments of Ancient Rome,'' Franklin Classics Trade Press arg.
*Purcell, N. (2007). ''T''he Horti of Rome and the Landscape of Property. In E. Macdougall (Ed.), ''Ancient Roman Villa Gardens'' (287-203. or.). Harvard University Press.
*Richardson, L. J. (1992). ''A new topographical dictionary of ancient Rome''. Johns Hopkins Univ. Press.
*Robinson, O. F. (1994). ''Ancient Rome: City Planning and Administration''. Routledge. <nowiki>https://doi.org/10.4324/9780203426425</nowiki>
*Rocca, S. (2019). Foreigners at Home: The Historical Geography and Demography of the Jews of Ancient Rome. In N. Andrade, C. Marcaccini, G. Marconi & D. Violante (Ed.), ''Ancient Cities 1. Roman Imperial Cities in the East and in Central-Southern Italy'' (438-467. or.). L’Erma.
*Roman, L. (2010). Martial and the City of Rome. ''The Journal of Roman Studies, 100,'' 88-117. <nowiki>https://doi.org/10.1017/S0075435810000092</nowiki>
*Scobie, A. (1986). Slums, Sanitation, and Mortality in the Roman World. ''Klio, 68,'' 399-433.
*Storey, G. R., (2002), ''Regionaries-Type Insulae 2: Architectural/Residential Units at Rome.'' American Journal of Archaeology'','' 106(3), 411-434., https://doi.org/10.2307/4126281.
*Temin, P. (2012). ''The Roman Market Economy.'' Princeton University Press.
*Torregaray, E. (2011). Sexo en Roma del mito a la realidad. ''Bitarte'', ''55'', 5-22.
*Yavetz, Z. (1958). The Living Conditions of the Urban Plebs in Republican Rome. ''Latomus, 17''(3), 500-517.
*Zamora-Manzano, J. L. (2017). La admnistración romana ante la gestión de residuos y la tutela del hábitat. ''Revista digital de Derecho Administrativo, 17'', 69-87 [ejournal].
== Ikus, gainera ==
*[[Ur_sakratuak_Erromatar_Inperioan]]
*[[Erromako ur-hornidura Erromatar Inperioan]]
*[[Erromako ur-kontsumoa Erromatar Inperioan]]
*(ing) [[:en:Suburra|Subura]]
*(ing) [[:en:Domus_Transitoria|Domus Transitoria]]
== Kanpo estekak ==
* ''CIL'' (''[https://cil.bbaw.de/en/homenavigation/the-cil/volumes Corpus Inscriptionum Latinarum]'')
* ''ILS ([[iarchive:inscriptioneslat01dessuoft/page/n11/mode/2up|Inscriptiones Latinae Selectae]]).''
* ''LTUR'' ([https://archive.org/details/lexicon-topographicum-urbis-romae-suburbium-4-m-q-2006/Lexicon%20Topographicum%20Urbis%20Romae%20-%20Suburbium%202%20-%20C-F%20%282004%29/page/220/mode/2up?q=Camenae Lexicon Topographicum Urbis Romae Suburbium])
* Oxford Classical Dictionary, 4th Edition, Abbreviations List https://oxfordre.com/classics/page/3993
* (ing) [[:en:Mefitis|Mefitis]]
*(ing) [[:en:Cloacina|Cloacina]]
*{{Erreferentzia|izenburua=Suburra|hizkuntza=en|data=2024-10-06|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Suburra|sartze-data=2024-11-10|encyclopedia=Wikipedia}}
*(es) [[:es:Templo_de_la_Paz|El Templo de la Paz]]
[[Kategoria: Ura]]
[[Kategoria: Kutsadura]]
[[Kategoria: Erromatar akueduktuak]]
[[Kategoria: Antzinako Erroma]]
{{autoritate kontrola}}
{{commonskat}}
c6ziuc7qwm7gl630ksddlttf6s36f6a
9976179
9976155
2024-11-21T11:45:04Z
Lasterketak
49276
/* Erromako suteak */
9976179
wikitext
text/x-wiki
= Erroma hiriko kutsadura antzinitatean =
Erromatarrak zuzenean eragiten zieten bi kutsadura moten jakitun ziren: kutsadura fisikoa eta kutsadura erlijiosoa<ref>Ikus [[Heriotza antzinako Erroman]]</ref>. Lehenengoak Erromako osasungarritasunari eragiten zion<ref group="oh">Dionisio Halikarnasokoaren esanetan, nahiz eta eremua zingiratsua izan, Troiatik ihes egin zutenen bigarren belaunaldikoek beste abantaila batzuk kontuan izan zituzten toki hori aukeratzean Erroma eraikitzeko. Livio, Plutarko eta Plinio beste iritzikoak baziren ere.</ref><ref>Dion. Hal. ''Ant. Rom.'' 1.72.1-2; Livy 1.7.1.1; Plut. ''Rom''. 9; Plin. ''HN'' 3.9.</ref> eta, ondorioz, biztanleen osasunari.
Kutsadura-mota hark zerikusia zuen [[Erroma hiriko drainatze eta saneamendua Antzinako Erroman|Erromak zingira-leku]] batean altxatua izanarekin. Horregatik, esan daiteke Erromako kutsaduraren jatorria hiria toki zingiratsu batean eraikitzean zetzala, non eltxoek eragindako malaria bezalako gaixotasunak ohikoak izango liratekeen. Hala ere, denborak aurrera egin ahala, arazo horiek konpontzen joan ziren paduren drainatzearekin, estoldak eraikitzearekin eta baliabide gehiagoko populazioa zazpi muinoen magaletara mugitzearekin, han altuerak eta haizeak gaixotasunak eta kiratsak urruntzen baitzituzten. Palatino eta Kapitolioko muinoen artean kokatutako leku paduratsua hustu ondoren, hiriko erdigunea bihurtu zen, hortaz, [[Erromatar foroa]] mendeetan zehar eguneroko bizitzaren erdigunea izan zena. Bertan garaipen-prozesioak, hauteskundeak, epaiketa kriminalak, gladiadoreen borrokak eta merkataritza-guneak antolatzen ziren.
Gainera, bazeuden beste faktore batzuk kutsadura areagotzen zutenak, adibidez kaleen eta merkatuen (''[[Macellum|macella]]'') zikinkeria eta zarata, ur zikinen drainatzearen funtzionamendu txarrak, zikinkeria, kaleetan abandonaturiko gorpuak, giza hondakinen pilaketak, hilerrien eta nekropolien egoera negargarriagatik, eta kutsadura akustikoa.
== Hiriko topografia eta biztanle-dentsitatea ==
Erroman kutsadurak gainpopulazioarekin zerikusi handia zuela jakinik, agintariak legeriaren eta hiri-erreformen bidez kutsadura murrizten saiatu ziren biztanleei bizi-egoera hobeak eskaintzekotan<ref>Bruun, C., 2015, 487-488. or.</ref>. Hala ere, ezer gutxi egin ahal izan zuten immigrazioaren etengabeko fluxuaren aurrean, ostatua nonahi bilatzen zuena.
[[File:RegioIIRome2.png|thumb|300px|<center>Erromako Augustoren eskualdeak</center>]]
Arazoa zen Erromak lurralde berriak konkistatu ahala, hango bizilagun asko hiriburura zetozela. Lehen etorkinak [[Italiar penintsula|Italiar penintsulatik]] etorri ziren, nekazaritzaren etekin ekonomikoaren beherakadaren ondorioz. Arrazoia zen Erromak lurralde berriak konkistatu ahala, gerren galtzaile asko, esklabo bihurtuta, Italiara eraman eta nekazaritzan lan egitera behartzen zituztela. Ondorioz, eskulan merke horrek elikagaien prezioak hondoratu zituen eta nekazari tradizionalek beren soroak utzi behar zituzten errentagarritasun faltagatik. Aukera horretaz jabe berriak baliatu ziren latifundioak sortzeko, eta horiekin elikagaien ekoizpen masiboaren etapa berri bati ekiteko.
Erromara emigratzeko beste erakargarri bat superpopulazioa bera izan zen. Ekonomiaren ikuspegitik, hiri-biztanleriaren kontzentrazioa abantaila zen etorkinentzat, kontsumitzaile talde sendoa osatzen baitzuen, eta heldu berriek beren ondasun eta zerbitzuak eskaini zitzaketen. Errepublikaren garaitik jende askok emigratu zuen Erromara, pentsatuz janaria prezio baxuan edo doan lortzeko asmotan, baina laguntza hori ez zegoen eskuragarri hiriko edozein biztanlerentzat baizik eta bakarrik hiritartasun osoko erromatarrentzat.
Tradizioaren arabera, Erroma inolako planik gabe berreraiki zen K.a. IV. mendeko galiar inbasioaren ondoren. Hondakinetatik hasita, etxe berriak egin ziren hirigintza planik erabili gabe. Poliki-poliki, auzo aristokratikoak pobreenetatik bereizi ziren, eta K.a. I. mendean [[plebe]] gehiena [[Aventino|Aventinon]], [[Zelio|Zelion]] (txikizkako merkatarien erdigunea) eta Argileton (zapatarien eta liburu-saltzaileen erdigunea) kontzentratu zen<ref>Yavetz, Z., 1958, 505. or.</ref>.
Hala eta guztiz ere, banaketa hori ez zen guztiz behin betikoa izan, auzo txiroetan pertsona garrantzitsuak eta aberatsak bizi izan zirelako. Adibidez [[Ponpeio|Ponpeiok]] egoitza izan zuen Karinae barrutian<ref>Cic. ''Har. resp''. 49.</ref> (Zelioren eta [[Eskilino|Eskilinoaren]] artean); [[Julio Zesar]] ''[[pontifex maximus]]'' izan baino lehen, Suburan bizi zen, baita [[Luzio Kornelio Sila|Sila]]<ref>Plut. ''Sull''. 1.</ref> eta [[Zesar Augusto|Augusto]]<ref>Suet. ''Aug''. 72.</ref> zenbait momentutan ere.
Jakina da aurrerapen teknologikorik gabe hiri batek ezin diola biztanleriaren tamainari eutsi. Erromatarrek berrikuntza egin zuten ingeniaritza hidraulikoan eta zibilean: airearen, uraren eta animalien indarra, egurra, hormigoia eta masa-ekoizpena bikain erabiliz. Ondasunen estandarizazioan, banaketan, espezializazioan eta nekazaritza-teknologien garapenean maisuak izan ziren. Aurrerapen horiek guztiek ekoizpena eta ekonomia garatu zituzten hainbat mendetan<ref>Mandich, M. J., 2015, 87. or.</ref>. Hori zela eta, Erromak, Italiak eta inperioaren ekonomiak bultzaturik, hazkunde demografiko handia izan zuen.
Silaren garaitik [[Printzealdia (Antzinako Erroma)|Printzaldira]] arte, Erromako populazioa pixkanaka-pixkanaka handitu zen, eta are bizkorrago [[Antoninotar dinastia|Antoninoen]] gobernupean, hiru mendez banatutako bi estatistika-multzoek adierazten digutenez. Horren harira, Erromari buruzko bi dokumentuek (''Curiosum'' eta ''Notitia'') hiriari buruzko erreferentziak eta estatistiken laburpenak ematen dituzte. Informazio hau Augustok egindako Erromako banaketa 14 eskualdetan oinarritzen zen. Esan beharra dago dokumentu hauek K.o. IV. mendeko konpilazioak direla, Dioklezianoren azken egunetan, K.o. 305aren inguruan, edo Konstantinoren agintaldian<ref>Storey, G. R., 2002, 412. or.</ref>.
Txosten horiek erromatar ''vici''en errolda bat ematen dute, hau da, mugakide ziren kaleek elkarren artean banatzen zituzten hamalau barrutietako auzoena<ref>Suet. ''Aug''. 30.</ref>. Augustok administrazio berezi bat eman zion ''vicus'' bakoitzari, ''magister'' batek zuzenduta eta [[Larak|lare]] aldare batek mugaturik kaleen gurutzetan. Banaketa horren ondoren, [[Vespasiano|Vespasianok]] eta [[Tito|Titok]], Erroma 265 ''vici''tan zatitu zuten<ref>Carcopino, J., 2004, 38. or.</ref>. Augustok hasitako Erromaren plangintzak etxebizitza bloke izugarri eta neurrigabeak ugaritu zituen.
Erroman biztanleria-dentsitatea asko aldatzen zen haranaren hondoan edo muinoen magalean bizitzearen arabera. Yavetzek kalkulatu zuenez, Erromak 1.000.000 biztanle bazituen, ''domus''etan (esklaboak barne) 200.000 eta 300.000 pertsona artean biziko ziren, eta gainerako 700.000-800.000 pertsonen etxebizitzak intsulak edo bestelako ostatuak izango ziren<ref>Yavetz, Z., 1958, 504. or.</ref>.
Palatinotik, [[Julio-klaudiotar dinastia|Julio-Klaudiotar]] aldiko enperadoreek dentsitate gutxiagoko eremuetara zabaldu zituzten beren jabetzak ''horti''<ref group="oh">''Hortus'' hitza, hasiera batean, hiritik kanpoko baratzeak izendatzeko erabili bazen ere, K.a. I. mendean honela deitzen zitzaien luxuzko bizilekuei, eta egoitza horiek landa-ingurune bat eskaintzen zieten jabeei Erromatik hurbil.</ref> izenekoak sortzeko, baina, batzuetan, aristokraziari lurrak kentzen zizkioten zilegiak ez ziren moduak erabiliz.
[[Neron|Neronek]] ''Domus Transitoria'' eta ''[[Domus Aurea]]'' Eskilinoko ''horti'' jauregiarekin konbinatu nahi izan zituen. Asmo handiko proiektu horrek landa- eta hiri-elementuak integratuko zituen luxuzko konplexu artifizial batean. [[Flaviotar dinastia|Flaviotarren]] jauregia, aldiz, [[Palatino|Palatinoan]] eraiki zen berriro<ref>Patterson, J. R., 2000, 260. or.</ref>.
Gainpopulaziorekin loturik etxebizitza falta zegoen. Biztanleriaren estraturik baxuenak, [[Patrizioak|''patrizioe''n]] adina baliabide ekonomikorik ez zutenez, zorionekoenak etxe-blokeetako gela txikietan (''insulae'') pilatuta bizitzearekin konformatzen ziren, zeinen eraikuntza-kalitatea ideala izatetik oso urrun baitzegoen. Dena den, egoera okerragoa zen baliabide ekonomikorik ez zutenentzat, arkupeen azpiko eraikuntza inprobisatuetan (''ergasteria'') edo mausoleoetan aterpea bilatu behar zutelako, azken hauek ''[[pater familias]]''en baimenarekin eta gainbegiratzearekin.
Erromako egoitzen prezioaren etengabeko igoera justifikatzeko ustezko arrazoietako bat izango zen seiehun senatari erromatarrek beren aberastasunen zati bat Italiako higiezinetan eta lurretan inbertitzeko zuten betebeharra, ziurrenik Erromako senatuko bileretan haien presentzia bermatzeko<ref>Bruun, C., 2015, 477. or.</ref>. [[Trajano|Trajanoren]] garaian, esaterako, senatariek beren ondasunen herena inbertitu behar izan zuten Italiako lurretan<ref>Plin. ''Ep''. 6.19.4.</ref>; Marko Aurelioren agindupean, ordea, eskakizuna laurden batera murriztu zen<ref>SHA ''M. Ant.'' 11.8</ref>.
Espekulazioaren ondorioz, aberatsek etxeak eta ''domus''ak erosten zituzten bitartean, pobre asko kale gorrian bizi ziren. Martzialek egoera hau salatu zuen epigrama batean:
{{esaera2|''Jauregi bat duzu Eskilino muinoan, eta beste jauregi bat Diana muinoan; eta beste batek bere burua altxatzen du Patrizioen eremuan<ref group="oh">Servio Tuliok patrizioei emandako zatia, Eskilino muinotik ez oso urruti.</ref>. Zure bizileku batetik Zibele alargunaren tenplua ikusten duzu, beste batetik Vestarena; beste batzuetatik Kapitolio zaharra eta berria begiratzen dituzu. Esadazu non aurki eta bila zaitzaket: nonahi bizi den gizon bat, Maximus, ez da inon bizi''<ref>Mart. ''Ep'' 7.73.</ref>.|}}Martzialek erromatar superpopulazioa eta hiri-giroa ikuspegi materialista batetik irudikatu zuen, non ohikoak baitziren sexu-eszenak, literatura-giroa, klientelismoa eta finantzak. Horregatik, Martzialen idatziak oso garrantzitsuak dira erreferentzia topografikoen dentsitatea zehazteko<ref>Roman, L., 2010, 90. or.</ref>.
Gertuko Ostia hiriak adibide gisa balio dezake inguruko Erromako etxebizitza arazoa azaltzeko. Aipatutako biztanleriaren %90 bere dendetan (''tabernae'') bizi zen, intsuletako logeletan, ostatuetan (''hospitia, stabularia, capponae, deversoria''), edo zuzenean kale gorrian (arkupeak, gangak, zubiak edo eskailerak)<ref>Briones Dieste, V., 2018, 72. or.</ref>.
Giza jarduerak sortutako hondakin solidoek eta likidoek eragindako kutsaduraz gain, kutsadura akustikoa nabaria zen, jarduera ekonomikoaren zalapartak eta kalez kale ibiltzeak eragiten zituztenak. Horiek guztiek eragin zuzena izango zuten erromatarren osasunean.
== Auzoak ==
Erromatarrak adituak ziren konkistatutako herriak eta tokiak zenbatzen, neurtzen eta haietan hirigintza planak ezartzen. Horregatik, hiriak zonifikatu zituzten, eta Erroma hiriari zegokionez, zenbait muga zituen, adibidez, fisikoak, erritualak, ekonomikoak eta juridikoak.
Erromatarren mugarik nagusiena hiriko perimetroarena zen, hots, ''[[pomerium]]''arena<ref group="oh">''Pomerium'' edo ''pomoerium (''latinezko ''postmoerium'' hitzetik: harresiaren ostean) Erroma hiriko muga sakratua zen. Legez, Erroma bakarrik ''pomerium'' barruan zegoen, beraz, kanpoaldeko Erromari zegozkion lurrak ez ziren Erroma.</ref><ref>Carcopino, J., 2004, 23. or.</ref>, zeinak berriki aipatutako lau kategoriak biltzen baitzituen. Zonifikazioak zirela medio, zenbait talde hiritik kanporatu ziren, hala nola, erlijio batzuen kideak, talde etnikoak edo zenbait lanbidetakoak<ref>McGinn, T. A., 2004, 140. or.</ref>.
Erromako jende gehiena osasungarritasun gutxiagoko auzoetan pilatzen zen zazpi muinoen oinetan. Alde horietan, bizi-egoera kaskarrenen artean, prostituzioa ohiko jarduera zen, eta mota guztien artean kalekoa hedatuena zen, zinegotziek araututa bazuten ere. Jarduera horren tokirik aipagarrienak ziren ''vicus Tuscus''; etruriar auzoa (hiriko auzorik jendetsuenetako bat), eta ''vicus Turarius'', Suburarako bidean zegoena<ref>Torregaray, E., 2011, 10. or.</ref>, hots, burdelen auzo tradizionala. Subura, [[Viminal]]<nowiki/>eko, Eskilinoko eta Palatinoko muinoen oinetan kokaturik zegoen. Hala ere, putetxeen presentzia ez zen auzo pobreenetara mugatzen, Erromatar Foroan bertan burdelen ebidentzia ez baita baztertzekoa; Titoren arkutik gertu, ''Via'' ''Sacra''n, putetxe bat zegoen. Era berean, azpimarratzekoa da ''cauponae'' izenekoetan, ostalaritzaz gain, prostituzioarekin lotutako beste zerbitzu batzuk ere eskaintzen zituztela<ref>McGinn, T. A., 2004, 247. or</ref>.
Subura Erromako auzo zabalena eta jendeztatuena zen. ''Murus terreus'' azpian kokatua, Karinaeko<ref>Varro ''Ling.'' 5.48.2-3.</ref> eta Kirinaleko magalean zehar hedatzen zen Viminal eta Eskilino muinoetaraino<ref>Richardson, L., jr., 1992, 373. or. </ref>. Suburako bizilagunak, beste auzoetako monumentuz eta zerbitzu publikoez inguraturik egon arren, egoera tamalgarrietan bizi ziren<ref>Platner, B. S., 1929, 500-501. or.</ref>. K.o. II. mendearen hasieran. Juvenalek satira erabili zuen [[Cloaca Maxima]] estoldarik itogarriena zela salatzeko, bereziki Suburatik igarotzean. Haren arabera aingirak estolda honetatik Suburaraino igotzen ziren. Gainera, estolda auzo horretan, hondakinen pilaketa puntu garrantzitsu bat zen, hiri osoko nazkagarriena. Poetaren arabera, bertan bukatzen ziren ardo merkearen kontsumo handiaren ondoriozko isurketak, baita auzoan kontsumitutako janari txarraren ondorengo gorotzak ere<ref>Juv. 5.106.</ref>. Bestalde, Suburako etxebizitzen bizigarritasun-egoera txarrak zirela eta, bertatik izurriteak erraz hedatzen ziren baita Erromako beste auzoetatik ere. Bada, heldutasunera iristeko, suburatarrek immunitate-sistema sendoa izan behar zuten<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 4.3.</ref>.
[[File:Roma, via Tor de' Conti e muro della Suburra nel 1880.jpg|thumb|300px|<center>Erroma, ''Tor Conti''ren bidea eta Suburako harresia 1880an</center>]]
Bailararen behealdea K.a. 46. urtean hartu zuen lehenik Zesarren foroak, Kapitolioko muinoaren ekialdeko oinetan, eta, ondoren, Augustoko foroa K.a. 2. urtean jarri zen. Koliseoren ondoan, beste eraikin batzuk altxatu ziren, esaterako, [[Bakearen Templua (Cardiff)|Bakearen tenplua]] K.o. 75ean; Nervaren foroa K.o. 97an, eta azkenik, Trajanoren foroa, K.o. 112. urtean. Augustoren garaian, harresi bat eraiki zen gune monumental hauek Subura etxebizitzetatik maiz sortzen ziren suteetatik babesteko<ref group="oh">Gaur egun dirauen harresia da.</ref>.
Augustok, inperioaren mugak ziurtatu eta ordura arte ezezaguna zen bake garaia inauguratu ondoren, Janoren tenplua handikiro itxi zuen. Bakearen ondorioetako bat izan zen Erroma Servio Tulioren harresietatik kanpo hedatzea. Bi garapen-eremu nagusiak ziren Marteren zelaia eta, Tiber ibaiaren beste aldea, ''Transtiberinum''. Erromaren hedapen izugarriaren ondorioetako bat Augustok, K.o. 7an, Erroma hamalau eskualde administratibotan (''regiones'') banatzea izan zen, Erroma errepublikarraren lau eskualdeen ordez<ref group="oh">Errepublikan lau eskualde zeuden ''pomerium''aren barruan: ''Suburana, Esquilina, Collina'' eta ''Palatina.''</ref><ref>Varro ''Ling''. 5.45.3.</ref>.
Tiber ibaiaren ezkerraldean 13 eskualde zeuden, baina eskuinaldean bakarrik ''Transtiberinum'' izenekoa. Lehenengo bost eskualdeak harresien barruan zeuden, baina beste bost batzuek azaleraren erdia ''pomerium''aren barruan zuten eta beste erdia kanpoan. Alabaina, ''Eskilino, Via Lata, Circo Faminius'' eta ''Transtiberinum'' izenekoak, ''pomerium''etik kanpo geratu ziren.
Lehen eskualdea, ''[[Porta Capena]]'' izenekoa, kanpoaldean zegoen baina garai hartan hiriaren erdigunea bihurtu zen. K.o. 274an, [[Aureliano|Aurelianok]] ia 19 kilometroko harresia eraiki zuen germaniar inbasioen aurka babesteko, baina Augustoren eskualde batzuk kanpoan utzi zituen. Asmoa ez zen hiriko perimetro osoa inguratzea, baizik eta puntu estrategiko nagusiak elkarren artean lotzea, ''pomerium'' berri honetan, akueduktuak bezalako aurreko eraikuntzak aprobetxatuz<ref>Carcopino J., 2004, 24-25. or.</ref>.
Neronen erregealdian izandako sutearen ondoren eraikitako Erromak kale lerrokatuak eta erregularrak zituen, etorbide zabalekin. Etxeen altuera murriztu eta haien artean espazio irekiak sortu zituzten. Aldi berean, intsulen aurreko aldeari arkupeak atxiki zizkieten suteen aurkako babes gisa<ref>Tac. ''Ann''. 15.43.1.</ref>.
Harrigarria da [[Romulo eta Remo|Romulok]] sortutako hiriaren bilakaera ikustea, hasieran 3 ate besterik ez zituen ere, [[Vespasiano|Vespasianoren]] garaian Erromako zazpi muinoak inguratzen zituzten harresien zirkunferentzia 21 kilometrokoa zen. Edonola ere, Augustoren hamalau barrutiko banaketari eutsi zioten, guztira 265 gurutze-biderekin. Plinio Zaharrak zioenez, munduan ez zegoen tamainaz aldera zitekeen beste hiririk<ref>Plin. ''HN'' 3.9.66-67.</ref>.
Vespasianok interesa izan zuen hiriko alderdi administratiboari eta praktikoari buruz, Augustoren garaitik Erromako lehen errolda sistematikoa egin baitzuen. Erroldaren emaitzak Bakearen Tenpluko artxibo batean gorde omen zituzten<ref>Roman, L., 2010, 92. or.</ref>.
Erromako biztanleria kongestioa arintzeko beste saiakera bat egin zen K.o. hirugarren mendean. Handik aurrera, hiriko erdigunean eta foro errepublikarraren inguruan merkataritza-espazio metaketa pixkanaka desagertuz joan zen, hiriko beste gune batzuetara lekualdatu baitzen. Hala, hainbat merkatu sortu ziren, ''macellum Liviae, macellum Augusti'' (Zelio muinoan), Eskilinoko ''macellum''a, ''Macellum magnum'' edo Trajanoren merkatua, besteak beste<ref>Espinosa, M., 2015, 61. or.</ref>.
Gutxiengo etnikoek, euren jatorriaren arabera auzo bat edo beste aukeratzen zuten bizilekua finkatzeko. Horrela, jakina da [[Erromatar Errepublika|Errepublikaren]] amaieran Erromako judu gehienak Suburan bizi zirela, baina Augustoren garaian, ''Transtiberinum''eko (''Regio XIV'') barruti berrira aldatzea erabaki zuten. Barruti hori juduen eta nazionalitate bereko beste etorkin batzuen kokaleku nagusia bihurtu zen.
Inperioaren amaieran, judu-komunitateak Erromako hegoaldean (''Regio I'') eta hiriaren ekialdean (''Regio VI'') sakabanatuta zeuden. Kasu askotan, juduak kristau taldeen eremu berean bizi ziren, maiz ''tituli'' edo otoitz-etxeen inguruan kontzentraturik<ref>Rocca, S., 2019, 437. or.</ref>. Juduen asentamendua bi alditan garatu zen nagusiki, K.o. I. mendearen hasieran, Augustoren eta Julio-Klaudiar leinuaren agintaldian, eta K.o. III. eta IV. mendeetan. Hala ere, Erromako komunitate juduak ez zituen 10.000 pertsona baino gehiago lortu K.o. II. mendearen hasieran, nahiko txikia ekialdeko komunitate juduekin alderatuz gero, batez ere Egiptoko Alexandriarekin eta Asia Txikiko hainbat elkarterekin. Bestela, Erromako juduen lehen gainbehera demografikoa Antoninoren izurritearen ondorioz gertatu zen, ondoko komunitateei jazo zitzaien moduan<ref>Ibid. 458. or.</ref>.
Oro har, Kirinal eta Suburako auzo txiroetan erromatar plebea bizi zen, eta biztanleriaren dentsitatea 58.000 biztanle/km<sup>2</sup> ingurukoa zela kalkulatzen da<ref>Le Roux, P., 2015, 117. or.</ref>. Erromatar txiroen etxeen iraunkortasun faltak eta antzinatean hiria suntsitu zuten sute ugariek asko zaildu dute herri-etxebizitza asko identifikatzea; hala ere, K.a. I. mendearen amaieran eta K.o. II. mendean, elitearenak ez ziren etxebizitzen eremuak identifikatu dira Erroman. adibide interesgarri bat Piazza Celimontanako indusketetan aurkitutako intsula bloke multzoa da, sute handiaren ondoren sortua. Era berean, Kirinalaren mendebaldeko magalean eta Via Latan etxebizitzen hedapen handia izan zela dirudi. Severotarren agintaldian, K.o. III. mendearen hasieran, kasu batzuetan, ''domus'' tradizionalak intsula bihurtu ziren. Seguru asko, ''atrium''en egindako azpizatiketetan familia-talde desberdinak sartuz<ref>Patterson, J. R., 1992, 204. or.</ref>.
== Kaleetako osasungarritasuna ==
Erromako immigrazio masiboak masifikazioa, etxebizitza estandarrak, ur kutsatuak eta hondakin-pilaketak sortu zituen. Erromatar gehienak biztanleria-dentsitate handiko eremuetan bizi ziren, non zaborrak, zikinkeriak, gorotzak eta ur kutsatuak, kate trofiko edo parasitoak sortzen baitzituzten, azken ostalari gisa pertsonak, etxeko haragijaleak, karraskariak eta hegaztiak zituztela. Eraikuntza-material organikoak, porotsuak edo zuntzezkoak ere intsektuentzako eta karraskarientzako kokaleku onak izaten ziren<ref>Briones Dieste, V., 2022, 1. or.</ref>.
Erroman hilkortasuna, immigrazio handiarekin lotutakoa, Italiako beste leku batzuetan baino handiagoa izan zen, eta horrek, azkenean, gainbehera demografikoa eragin zuen. Murrizketa horiek gertatzen dira heriotza-kopurua jaiotza-kopurua baino handiagoa denean, ez tokiko biztanleria patogeno-talde guztiz desberdin baten eraginpean egon delako, baizik eta haien eraginpean maizago dagoelako. Erromaren tamaina zela eta, gaixotasun batzuk endemiko bihurtu ziren epidemikoak izan beharrean; elgorriak, esaterako, milioi erdi inguru biztanle behar ditu endemiko bihurtzeko, baztangak, tuberkulosiak eta paperak, berriz, ehun mila biztanle<ref><nowiki>https://thebiologynotes.com/endemic-diseases/</nowiki> 2023.04.14an kontsultaturik.</ref>.
Erromatarrak kutsatzeko arriskuan zeuden etengabe, baina landa-eremuko biztanleak gaixotasun bat landetara zabaltzen zenean bakarrik zeuden arriskuan<ref>Morley, N., 2005, 196-197. or.</ref>. Osasunaren gaia jorratzen zuten egile erromatar gehienek onartzen zuten landa eremuan bizitzea hirian baino osasuntsuagoa zela, beraz, irtenbidea herrialdera joatea zen<ref>Col. ''Rust.'' 1 pr. 15-19.</ref>. Zentzu horretan, elitearen ohitura izaten zen, udako hilabete beroetan, ''salubritas'' bila hiritik kanpo joatea, aldirietako landetxe batera edo Napoliko badiara<ref>Sen. ''Ep''. 104.1.4.</ref>. Zeltsok Erromaren osasungaitza nabaritu zuen, eta bizilekuaren arabera bizilagun bat ahuldu zitekeela gaineratu zuen<ref>Celsus ''Med.'' 1.2.1.</ref>.
Bestalde, Vitruviok bere ekarpen teorikoak ere egin zituen hiri osasuntsuago bat sortzeko, eta gaixotasunaren kausak kontuan hartuta, arkitektoek, haiek konpontzen, lagun zitzakeen moduak azaldu zituen. Bere ustez, arkitekto idealak medikuntzaz jakin beharko luke, beste zientzietako ezagutzak izateaz gain. Gaixotasunaren kausa gorputzeko elementuen desoreka izanik, gehiegizko beroa edo hotza, hezetasuna edo lehortasuna dela eta, arkitektoaren zeregin nagusia leku egokia aukeratzea eta eraikinak antolatzea zen, haize kaltegarrien ondorioak murrizteko. Azkenik, edateko uraren hornidura ugaria ziurtatu behar zuen<ref>Vitruv. 1.1.3, 8. proem. 3.</ref>. Arkitekturazko ideia horiek pentsatuta zeuden hiri edo eraikin berrietarako, tamalez, oso zaila izan zen gainpopulatutako Erroman abian jartzea.
Erromak zenbait parke zituen, hala nola Mezenasena edo inperialak, berdegune horiek luxu aristokratiko edo inperialarekin lotu baziren ere, hiria parke pribatu bihurtzeko haien ahaleginean<ref>Suet. ''Ner''. 31.</ref>. Litekeena da bertako landarediaren eraginak hiriko bizi-kalitatea hobetzea bertako biztanle batzuentzat, baina ez dirudi eragin handirik izango zuenik biztanleria osoaren heriotza-tasaren jaitsieran.
Frontinok, bere aldetik, adierazi zuen hiriko osasungarritasun-arazoetarako irtenbide bat edateko uraren hornidura-emariaren bolumena handitzea izango zela, akueduktu berriak eraikiz baita hiritarren ur-bereganatze kentzea ere, gauez eta egunez iturri publikoen funtzionamendua eragozten zutelako<ref>Frontin. ''Aq''. 103-104.</ref>. Gainera, horrek hiriko airea hobetuko luke. {{esaera2|''Gaur egun garbitasunaren itxura guztiz freskoa eta aire garbiagoa dago; desagertu dira klima ez-osasungarriaren arrazoiak, askotan gure hiriari ospe txarra eman diotenak''<ref>Frontin. ''Aq''. 88.3.2.</ref>.|}}
Eraikin publikoez, ur-garraioaz eta estolderiaz hiriko gobernua arduratzen zen, baina Erromako kaleen garbiketa eta haien egoera ona edilen ardura zen<ref group="oh">Legeak, gainera, herritarrei eskatzen zien, zigorpean, eraikinen fatxadak ez ezik, euren jabetzaren aurretiko bide publikoaren zatia ere garbi edukitzea.</ref>, batez ere drainatze, konponketa eta zoladura<ref>''Tab. Hera. Lex Jul.'' 20-23'';'' 25-28.</ref>. Pixka bat lehenago, Julio Zesarrek lege zorrotzak onartu zituen kaleetako zikinkeria kontrolatzeko, baina efektu eskasarekin<ref>Carcopino, J., 2004: 56-57. or.</ref>. Halaber, etxebizitzen zaramarako, abandonaturiko animalien eta gizakien gorputzerako bazegoen gaueko garraio-zerbitzu bat.
Behin Neronek, zaborra kaleetan pilaturik ikusirik, Vespasiano zinegotziari lezio bat eman nahi izan zion, eta bere soldaduei agindu zien togaren aurrealdea lokatzez zikin ziezaiotela. Une horretan ez zion aparteko garrantzirik eman egoerari, eta Vespasianok boterea hartu zuenean, Neronek abandonatutako hiria hobetzeko jainkozko esku-hartze gisa interpretatu zuen kasua<ref>Cass. Dio 59.12.3; Suet. ''Vesp''. 5.3.</ref>.
Hala ere, enperadoreen jarduerak lehendik zeuden zerbitzuak mantentzera mugatzen ziren neurri handi batean. Baliteke eskala handiko hiri-berritzea Zesarren eta Neronen tankerako megalomanoekin lotzen zelako, baina Erromako topografiak ere egin zitezkeen erreformei muga ezarri zien<ref>Suet. ''Ner.'' 16.38.</ref>.
Hiri-komisarioen (''curatores urbium'') ardura zen hiriko bideak zaintzea, zolatzea, ibaiek eraikinei kalterik ez egitea, eta behar ziren lekuetan zubiak egotea. Era berean, ikuskatu behar zituzten horma pribatuak, edo etxeari erantsitako beste edozein motatakoak, bidea ez inbaditzeko. Eraikinaren jabeek konpondu eta aldatu beharko lukete, zigorpean<ref>Pap. ''Dig''. 43.10.1.</ref>.
Erroman jakitun ziren kaleen garbitasunak eta estolden egoera onak biztanleriaren osasunarekin zuten harremana. Beraz, pretoreen ardura zen estolden garbiketa eta konponketa, estolderiako zikinkeria izurrite eta hondamenaren kausa baitzen<ref>Ulp. ''Dig''. 43.23.1.1.</ref>.
Bestalde, bide publikoari erasan ziezaiokeen obra baten egileak, hura amaitzean, jatorrizko egoeran utzi behar zuen<ref>Ulp. ''Dig''. 43.11.1.1.</ref>. Nahiz eta erromatar legeak bide publikoan egindako obrek drainatze egokia izatera behartu, ez zegoen autoritatera joaterik ur geldiek eragindako usain txarrengatik<ref>Ulp. ''Dig''. 43.8.2.29.</ref>.
Objektuak bide publikora botatzea (''effusis vel deiectis'') legeak zigortzen zuen, baina horrek kalteak edo galerak konpontzeari garrantzia handiagoa ematen zion kaleak garbi izateari baino. Labeon juristak legea gauez aplikatzen ez zela argudiatu bazuen ere, Pablok adierazi zuen bazirela jendea gauez joaten zen lekuak<ref>Paul. ''Dig''. 9.3.6.1.</ref> .
Erromak hondakinak ezabatzeko arazo itzela zuen saneamendu sistema eskas eta desegokia zelako, eta horrek elikagaiak eta ura kutsatzeko arriskua zuen. Aitzitik, nekazariek bazuten etxetik kanpo hauek metatzeko lekua, soroetan zabaldu aurretik. Varronek komunen eta gorotz-hobien kokapen ezin hobeari buruzko xehetasun handiak eman zituen, gizakiek eta animaliek ur-iturri bereiziak izan behar zituztela gomendatuz<ref>Varro. ''Rust.'' 1.11.2; 1.13.4.</ref>. Nekazariek malaria jasateko aukera gutxiago zuten haien animaliak eraikin bereizietan mantentzen zituztenean, eltxoak animalietan kontzentratzen direlako, baina hiritarrek ez zuten babes hori.
Erroman hiltegirik ez zegoenez, zegokien merkatuan (''boarium''<ref group="oh">Abelgorri-merkatua.</ref>'', suarium''<ref group="oh">Txerri-merkatua.</ref>) abereak erosi ondoren, bizirik eraman behar zituzten harategira, bidean ebakuatu eta pixa egiten zuten bitartean. Han saltzen zituzten sakrifikatuak eta zatikatuak izan ondoren, baina animalien hondakinak kalera botatzen zituzten.
Iturri klasikoek adierazten dutenez, ez zen batere erraza kale estuetan zamatutako animaliak gidatzea. Horregatik, nahiko usuak ziren haiek edo garraiatutako kargak oinezkoen gainera erortzearen ondoriozko istripuak<ref>Alfen''. Dig''. 9.2.52.2-3; Ulp. ''Dig.'' 9.2.27.33.</ref>.
[[File:Map of downtown Rome during the Roman Empire large-annotated.jpg|thumb|300px|<center>Cloaca Maxima Erromatar Inperioan, gorriz markatutakoa</center>]]
Antzinako Erroman, hiriko osasungarritasunari eragiten zion animalia asko bizi ziren<ref>McCormick, M., 2003, 8. or.</ref>. Etxeetan txakurrak eta katuak ugariak ziren; etxeko txakurrek intsulen eta ''domus''en ateak zaintzen zituzten, baina kaleko txakurrak, zurratzaileek larruagatik ehizatzen zituzten. Horretaz gain, behartsuek txakurkia jaten zuten, jakin gabe kiste hedatidikoez kutsatuta izateko modu bat zela<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.</ref>. Martzialen esanetan, etxeak zaintzen zituzten txakurrek, gorotzak egiteaz gain, janari-hondarrak eta giza kakak jaten zituzten<ref>Mart. ''Ep''. 1.83; 12.48.8.</ref>.
Etxeko haragijaleek kutsatutako gaixotasunak (ekinokosia, amorrua...) ugariak ziren. Ektoparasitosi hutsalak, hala nola sarna edo zizareak, ohikoak ziren, baina bektoreek transmititutako gaixotasunak ere ezin ziren falta (izurria eta tifusa). Zakurrek edo beleek sarraskia jaten zuten Tiber ibaira edo zaborretan botatako gorputzetatik<ref>Briones Dieste, V., 2022, 1. or.</ref>.
Erroma hiriak arratoi arazo handirik ez izateak azal dezake izurrite bubonikorik ez egotea Justinianoren garaira arte. Zizeronek ere ez zituen karraskari horiek aipatzen etxe batean bizilagun ez desiragarritzat, baina sugeei erreferentzia egin zien<ref>Cic''. Off.'' 3.54.1.</ref>.
Erromatar hirietan, estolden eta komunen helburua ez zen patogenoen transmisioa gelditzea, gaur egun bezala; logikoa denez, mikroorganismoen kontzeptua artean ez zen ulertzen garai horretan. Aitzitik, litekeena da estolderia eta komunak eraikitzea kirats eta hondakinak publikoaren ikuspegitik ezabatzeko<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 66. or</ref>.
== Merkatuak ==
Erromatarrek hiri-espazioa merkaturatu zuten: hiri oparoagoa bihurtu ahala, merkataritza-guneak handitu eta egonkor bihurtu ziren. Dendak (''tabernae''), elikagai azokak (''macella''), biltegiak (''horrea'')<ref>''ILS'' 5910</ref> eta beste eraikuntza mota batzuk susperraldi ekonomikoaren adierazleak ziren, baita gero eta landuagoko garraio eta lehorreratze-azpiegiturak ere<ref>Flohr, M., 2020, 7. or.</ref>.
Trajanok, uholdeak saihesteko eta Erromaren hornidura ziurtatzeko, Ostian portu berri bat eraiki zuen, Tiberreko kaiak zabaldu zituen, baita bere foroari atxikitako merkatuak ere<ref>Patterson, J. R., 1992, 213. or.</ref>.
Erromaren oinarrizko elikagai gehienak ibaiz eta itsasoz ekartzen ziren, hiritik gertuko ekoizleek ez baitziren gai hiriko beharrak asetzeko. Tiberren zehar, gizonek eta idiek salgaiak garraiatzen zituzten, eta azken garraiorako, erromatar kaietatik biltegietara, milaka langile libre eta kontratatuen indarra erabiltzen zuten<ref>Erdkamp, P., 2013, 270. or.</ref>.
''Macellum'' terminoak Erromako eraikin mota bati egiten zion erreferentzia, hots, hornidura-merkatuari<ref group="oh">''Macellum'' elikagaien merkatua zen, non haragia, arraina edo inportatutako beste produktu exotiko batzuk aurki baitzitezkeen. Egitura angeluzuzena izan ohi zuen, arkupeez inguratutako esparru itxia, eta taberna ilarak zituena.</ref><ref>''ILS'' 9432</ref>. Merkatu mota hura ohikoa zen Italian zein probintzietan. Egitura angelu zuzenekoa, eta haren patio nagusia ate eta burdin itxitura batek inguratzen zuten. Erromako merkaturik ezagunenak honako hauek ziren: Zelio muinoko ''Macellum Liviae''<ref>''LTUR'' 3.73. or.</ref>'', Macellum Augusti,'' Eskilinoko ''macellum''a, ''Macellum Magnum'' edo Trajanoren ''macellum''a.
Aipatutakoez gain, Erroman baziren produktu espezifikoen salmenta biltzen zuten beste merkatu batzuk, hala nola ''Forum boarium''a<ref>''ILS'' 426.</ref>, ganaduaren merkataritzari eskainia, Palatino muinoaren eta Tiber ibaiaren artean; ''Forum holitolium''a, belar eta barazkien merkataritzari eskainitakoa, Kapitolioko muinoaren eta [[Serviar Harresiak|Serviar harresi]]<nowiki/>en artean; ''Forum piscarium''a, arrain merkataritzari eskainia, Kapitolioaren eta Tiberren artean, egungo Erromako Ghettoaren eremuan; ''Forum suarium''a<ref>''ILS'' 722.</ref>, txerri-merkataritzari eskainia, [[Marteren Zelaia (Erroma)|Marte Zelaia]]<nowiki/>ren iparraldeko hiri-kohorteen kuartelaren ondoan; ''Forum vinarium''a<ref>''ILS'' 6168.</ref>, ardoaren merkataritzari eskainia, gaur egun ''quartiere'' ''Testaccio''ren eremuan, Aventino muinoaren eta Tiberren artean. Beste merkatu batzuk ezagutzen ziren baina identifikaezinak dira, gune bakoitzaren funtzioari buruzko informazio zehatza falta zaigulako<ref>Richardson, L. Jr., 1992, 101, 159-164. or.</ref>. Ospe txarreko beste merkatu bat Suburakoa zen. Izan ere, Porfirioren hitzetan, arratsaldeetan bakarrik irekitzen zen, eta han saltzen zen goizean Erroman lapurtutakoa<ref>Porph. 7.113.1-2.</ref>.
''Taberna''k, merkatuetako eta kaleko saltoki iraunkorrak ziren, baina kaleko posturik gabeko saltzaileak nonahi ugaritzen ziren Domizianok praktika hori debekatu zuen arte, beharbada dendariek lehiakortasun ilegalez kexatu zirelako. Gainera, saltzaile horiek ez zuten ezartzen ziren espazioa garbi uzteko ardura, legeak beste establezimendu batzuen jabeei agintzen zien bezala, zeinek kalea garbitu behar baitzuten beren eraikinen aurrean<ref>Mart. ''Ep.'' 7.61.1-10; ''Tab. Her., Lex Iul.'' 53.</ref>.
Merkatu-saltzaileek (''macellarius''<ref>Col. ''Rust.'' 11.ca.9.1.</ref>'', propola''<ref>Plaut. ''Aul''. 512.</ref>), libreek edo esklaboek, negozioa beren kabuz edo errentan izan zezaketen. Merkatu eta hirietako saltzaile txiki horiek zerga bat (''vectigal'') ordaintzen zuten beren postua izateagatik<ref>Espinosa, M., 2015, 64. or.</ref>. Merkatariaren lanbidea, Zizeronen iritziz zikina zelako, gizartean gutxien balioztatutakoen artean zegoen, eta maisuak, arkitektoak edo medikuak, berriz, estimatuenak ziren<ref>Cic''. Off.'' 1.151.4-10.</ref>.
Hala ere, enperadoreak txikizkako merkataritzaren garrantzia ulertzean, saiatu ziren arautzen. [[Alexandro Severo]]k, adibidez, ardo, barazki, zapatari eta abarren saltzaileen elkarteak sortu zituen, beren ordezkari eta epaileekin<ref>''SHA Alex.Sev.'' 2.4.8.</ref>.
Elikagaiak kontserbatzeko sistemak mugatuak zirenez, merkatuak inguruan ekoitzitako produktu freskoez hornitzen ziren, batez ere<ref>Kron, G., 2012, 278. or.</ref>. ''Pastio villatica'' deiturikoak Erroma inguruko nekazaritza-zentroak ziren, barazkiak, etxeko hegaztiak eta baserriko animaliak ekoizten zituztenak hiriburuko merkatuetan saltzeko<ref>Purcell, N., 2007, 294. or.</ref>.
Merkatari erromatarrak bere produktu edo zerbitzura erakarri behar zituen kontsumitzaileak, lehiakideena baino hobea zela erakutsiz. Horretarako, zenbait estrategia eta metodo erabiltzen zituen bere produktuak aurkezteko. Metodoen artean, aipatzekoak dira saltokien sarreretan jarritako mosaikoak, kanpoko zein barruko errotulu edo margolanak, saltzaileek ordaindutakoa euren produktua literatura-testuetan aipatzeko eta sustatzeko. Nolanahi ere, publizitaterik onena produktuaren kalitatea zen, eta arrain saltsen eta gatzatzearen kasuan (''tituli picti''), gehien erabilitako kalitate-indizea ''flos'' terminoa zen<ref>Espinosa, M., 2015, 59. or</ref>.
Merkatuetan postu iraunkorra zuten saltzaileen artean, aipatzekoak dira, okinak, harakinak, arrain- eta barazki-saltzaileak besteak beste. Latinezko ''pistor'' hitzak ez ditu aleak ehotzea eta ogia egostea bereizten; horrek adierazten du Erromako okinek bi zerbitzuak egiten zituztela<ref>Erdkamp, P., 2013, 275. or.</ref>. Ogiari dagokionez, etxe aberatsenetan bakarrik zeukaten okin propioa. Jende arruntak azokara joan behar zuen ogia erostera<ref>Mart. ''Ep.'' 14.223.1.</ref>.
[[File:Mercati di Traiano - Roma.jpg|thumb|300px|<center>Trajanoren merkatua</center>]]
Dendak nonahi zeuden Erroman, baina ''honestiores''ek etxean egindako ogia eta beraiek ekoiztutako ardoa kontsumitu ohi zuten. Hori zela eta, Zizeronek bere aurkari politikoetako bati burla egin zion ogia eta ardoa saltzaileari erosten zizkiolako. Hala ere, kontsumitzaile aberatsek ere merkatari espezializatuei erositako produktuak sartzen zituzten sukaldean<ref>Cic''. Pis.'' 67.9.</ref>.
Haragiaren kasuan, Erroman hiltegirik ez egotean, abereak azokatik harategira bizirik eramaten zituzten, non sakrifikatzen eta zatitzen baitzituzten [[Txikizkari|txikizka]] saltzeko. Harakinek arazoak zituzten euliekin, animalien hondakinak kalera botatzen baitzituzten txakurrek eta karraskariek jan zitzaten<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.; Scobie, A., 1986, 421. or.</ref>.
Haragia ere auzoko ''taberna'' txikietan saltzen omen zen, [[Ponpeia|Ponpeian]] nabaria den moduan, eta badirudi talde zehatz batzuen artean, esaterako, soldadu erromatarren artean, oso ezaguna izan zela<ref>Corbier, M., 1989, 224. or.</ref>. Haragia jatea oso gomendagarria ere zen kirolarientzat<ref>Donahue, J. F., 2015, 89. or.</ref>.
Azterketa bioarkeologikoen arabera, eskeleto batzuen deformazioek adierazten dute dieta erromatarra pobrea zela eta haragi gutxi kontsumitzen zutelako<ref>Paine, R. et al., 2009, 206. or.; Griffin, R. et al., 2011, 542. or.</ref>. Hala ere, Peter Teminek uste du Erromatar Inperioaren hedapenak eta ondorioz garraio-kostuak murrizteak dieta zabalagoa ekarri zutela, fruta eta barazki berriekin eta haragi gehiagorekin. Bere kostu handiagatik goi mailako klaseei zuzenduta egon arren, Printzaldian aurreko edo ondorengo mendeetan baino animalia hezur gehiago aurkitu dira<ref>Temin, P., 2012, 224. or.</ref>.
Pobreek haragia jateko zuten modu bakanetako bat aberatsen afarietara joatea zen, non soberakinak jan baitzitzaketen. Kolumela K.o. I. mendeko autore betikoaren arabera, eskuzabaltasun hori ohikoagoa izan zen aurreko garaietan<ref>Col. ''Rust.'' 10.pr.1.1.</ref>.
Txakurrak ugariak ziren Erroman etxebizitzen ateak zaintzeko. Zurratzaileek larruagatik ehizatzen zituzten, eta behartsuek, berriz, kaleko txakur-haragia jateko. Hori kiste hedatidikoak hedatzeko modu erraza zen<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.</ref>.
Hainbat elementu konbinatu ziren elikagaien prezioak hain kezkagarriak izateko diru-sarrera baxuko herritarrentzat: lehenik eta behin, haien eros-ahalmena hain zen baxua, non diru-sarreren zatirik handiena elikagaietan gastatzen baitzuten; bigarrenik, soldatapeko askoren diru-sarrerak ezegonkorrak eta sasoikoak ziren, negua heldu orduko, garraiolariek eta peoiek, esaterako, lana galtzen zuten itsas trafikoa eta eraikuntza murrizten zirelako; hirugarrenik, alearen prezioa garestitzen zenean, hiritar askok ez zuten ordezko elikagairik. Nahiz eta benetako gosea eskalei eta etxerik gabekoei mugatu, jende arruntak bere horniduratik jan behar zuen gosea ez pairatzeko<ref>Erdkamp, P., 2013, 267. or.</ref>.
Merkatuetan, zorura jaurtitako hondakinez aparte, beste kutsadura-iturri bat komunetatik (''foricae'') zetorren. Eraikin publikoei atxikitako eta eserleku anitzeko instalazio horiek pribatutasuna eskaintzen zuten hiriko espazio publikoetan, hala nola kaleetan eta merkatuetan, baina kutsadura guneak izan ohi ziren<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 4.4. atala</ref>.
== Eraikuntza-arazoak eta hondakinak ==
Erroma etengabe berritzen zen, enperadoreek edo udal agintariek sustatutako obra publikoengatik edo ekimen pribatuagatik.Lan horien bidez, eraikinak birmoldatu eta beste batzuk eraiki ziren, hiri-espazio berrietan eta lehengo orubeetan, bai suteek kaltetu zituelako edo beren kalitate txarraren eraginez eraikinak behera etorri zirelako. Lan horiek guztiek eskulan handia behar zuten klimatologia oneko hilabeteetan.
Printzaldiaren hasieratik, aristokratek ezin izan zuten enperadoreekin lehian jarraitu eraikin berrietan eta monumentu tradizionalak berreraikitzen. Azkenean, enperadorea, erromatar bizitzaren beste hainbat alderditan bezala, patroi eta ongile bakarra bihurtu zen. Julio-Klaudiotar dinastiaren enperadoreek beren jauregiak Kapitolino muinoan eraiki zituzten. Neron harago joan zen bi eraiki zituelako: lehena, ''Domus Transitoria'' deitutakoa, Kapitoliotik Eskilinoraino hedatzen zen; bigarrena, ''[[Domus Aurea]]'', eraikitzeko ideia [[Erromako Sute Handia|Erromako sutea]]<nowiki/>ren ostean sortu zen, eta horretarako suteak Zelioko eta Opioko suntsitutako orubeak bereganatu zituen<ref>Suet. ''Ner.'' 31, 38.</ref>.
Bazeuden mantentze eta eraberritze lanetarako udal arduradunak zirenak. [[Dekurioi (Erromako armadako ofizial)|Dekurioiak]] eta [[magistratu]] nagusiak arduratu behar ziren kaleak, [[Areka|arekak]] eta estoldak eraikitzeaz eta zaintzeaz<ref>''Lex Col. Gen''. 77; ''Lex Flav. Mun.'' 19.</ref>. Ordaindu gabeko fakturei, amaitu gabeko lanei eta oreka gabeko udal kontuei aurre egiteko, K.o. II. mendetik aurrera, enperadoreek esku hartu zuten udal aurrekontuetan, ''curatores rei publicae'' izeneko funtzionarioak izendatuz<ref>Jacques, F., 1984, 4. or.</ref>.
Dena den, funts publikoak motz geratzen zirenean, gutxienez beste bi diru-iturri zeuden hiria mantentzen eta hobetzen laguntzeko. Lehenengoa zetorren magistratuek eraikuntza-proiektuetarako, jokoetarako (''ludi'') edo sakrifizioetarako gastatu behar zuten dirutik. Nahitaezko gastu horiei borondatezko beste diru-sarrera batzuk gehitu ohi zitzaizkien, eraikinen itxura hobetzeko edo jokoetan borrokalari gehiago sartzeko.
Bigarren diru iturria (''summa honoraria)'' magistratuek kargua hartu aurretik inbertitu beharreko dirua zen. ''Ob honorem'' ordainketa hori ez zitzaion aurrekontu publiko orokorrari gehitzen: hautetsiek onura publikoko helburu zehatzetarako erabil zezaketen, hauteskunde kanpainan (''pollicitatio'') agindu bezala, beti ere, kargurako hautatuak izateko ohorea (''honos'') lortzen bazuten.
Erromako geruza sozial gorenek, enperadoreak, elite inperialak (senatariek eta zaldunek, gehi [[liberto]] inperial kopuru txiki batek) eta tokiko handikiek [[Mezenasgo|mezenasgoaren]] bidez ''(evergetismo'') lagundu zuten. Inskripzioek adierazten dutenez, bertako eliteko kideak izan ziren ekarpen garrantzitsuenak egin zituztenak gizarte aitorpena lortzeko, egindako lanaren ondoan jarritako plaka batean mezenasen izena inskribatuz.
Eraikuntza-lanen datu epigrafikoek adierazten duten moduan, funts publikoek azpiegiturak (kaleak, ur-hornidura, estolderia), eraikin publikoak eta gotorlekuak finantzatu zituzten. Baina era guztietako eraikinen eraikuntza, zaharberritze edo dekorazioa ordaintzeko tokiko elitearen ekarpen ekonomikoak iragartzen dituzten inskripzio guztiak aztertuz gero, funts pribatuekin finantzatutako eraikuntzen kopurua esanguratsua izan behar zen<ref>Horster, M., 2014, 525-531. or.</ref>.
Etxebizitza xumeei zegokienez, han erabilitako materialak kalitate eskasekoak izateaz gain (adobea, adreilua, kereta, [[Txilar zuri|txilar]] edo kanabera-sabaiak), karraskarien eta bizkarroien babesleku ere izan zitezkeen<ref>Briones Dieste, V., 2018, 72. or.</ref>. Etxe batek behar adinako kalitatea izan dezan, materialak xehetasunez aukeratu behar ziren. Harriei buruz, Pliniok adierazi zuen nola eta noiz atera harrobitik, eta haietatik zein erabil zitezkeen eraikuntzan:
{{esaera2|''Harriaren izaera zalantzan dagoenean, neurri egokia da udan harrobitik ateratzea, eta urte pare bat igaro baino lehen eraikitzeko ez erabiltzea, bitartean eguraldiak ongi onduta utziz. Kaltetutako xaflak lurpeko zimenduetarako egokiagoak direla ikusiko da, eta kalterik gabekoak, aldiz, segurtasunez erabil daitezke, aire zabalean bada ere''<ref>Plin. ''HN'' 36.50.</ref>.|}}
Kaleetan sakabanaturiko hondakin organiko eta ez-organikoen kudeaketa benetako arazoa izan zen Erromako hiriarentzat. Lehen hondakin motaren kantitatea itzela zen, inperioaren hasieran, Erromako populazioa zortziehun mila eta milioi bat biztanle artekoa zenak, berrogei eta berrogeita hamar mila kilogramo gorozki inguru sor zitzakeen egunero. Giza gorotzak estolden bidez Tiberreraino bideratu ahal izatearen arazoa zen euri-ura edo iturri publikoen soberakina ez zela nahikoa. Horri gehitu behar zitzaion erromatar hustubideek ez zutela atzera egiteko mekanismorik, uholdeen kasuan estoldetan zehar etxebizitzetan sar zitezkeen ur beltzak saihesteko, ezta gas-isuriak ere, hala nola hidrogeno sulfuroa (H<sub>2</sub>S) eta metanoa (CH<sub>4</sub>). Beraz, estolden usainaz gain, leherketak ohikoak izango zirela ondoriozta daiteke<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 3.3. atala.</ref>.
Hondarrak kalean ez uztearen debekua ekiditeko, askotan, erromatarrek gauaz baliatzen ziren leihoetatik kalera hondakin solidoak edo likidoak botatzeko. Erromatarrak arazo larri horretaz konturatu ziren, eta honela jaso zuen Ulpianok bere ''Ad edictum'' ''praetoris'' 23. liburuan:
{{esaera2|''Leihoetatik botatakoagatik kalteturen bat dagoenean, epaileak medikuei ordaindutako soldatak kalkulatuko ditu, baita tratamenduaren gainerako karguak ere''<ref>Gai. ''Dig''. 9.3.7.</ref>.|}}
Kaleetan bildutako hondakinak Erromatik kanpoko aire zabaleko lubakietan (''puticuli'') botatzen ziren. Ezagunena hiriaren ekialdean zegoen, Serviar harresien ondoan eta Eskilino atearen kanpoaldean. Eremu horretako lubaki kiratsetan, gaizkileak exekutatzen zituzten eta etxegabeen eta animalien gorpuak botatzen zituzten beste hondakin batzuekin batera<ref>Bodel, J., 2014, 178. or.</ref>. K.a. I. mendearen hasieran, Eskilinoko atearen iparraldean hobi komun horietako batzuk estali ondoren, eremua [[Trabertino|marmol trabertinoko]] harriekin (''cippi'') mugatu zuten. Harri horiek adierazten zuten debekatuta zegoela zaborra botatzea eta huraxe zela hileta-suak egin zitezkeen hiritik gertueneko puntua<ref>''CIL'' 1<sup>2 n</sup>838, 839.</ref>.
[[File:Cippus bat Luzio Sentio pretorraren ediktuarekin.jpg|thumb|250px|<center>Cippus bat Luzio Sentio pretorraren ediktuarekin. Kapitolino-Museoak</center>]]
Ondoko mugarrian, ''senatus consultum'' batek debekatu zuen zedarriek zehaztutako barruko eremuan gorpuak erretzea, lurperatzea, eta zaborra edo lurra botatzea. Zinegotziek bete behar zuten legea. Ikertzaileek diotenez, ''Pagus Montanus''ek definitutako barrutia Eskilino atearen kanpoaldeko eremuari dagokio, Venus Libitinaren santutegitik gertu.
''[[Lex Iulia Municipalis]]''ek<ref>''ILS'' 6085.</ref> edilak premiatu zituen eraikin eta saltokien jabeek beren jabetzaren aurreko kaleko zatia egoera ezin hobean eduki zezaten, ura eta hondakinak pilatzea saihesteko ibilgailuek askatasunez zirkulatu ahal izateko. Jabeak kalea konpondu ezean, maizterrek egin beharko zuten, baina gero, gastatutakoa alokairutik kenduko zen<ref>''CIL'' 6.593.32; ''Tab. Her''. 7</ref>.
Papinianok ''De cura urbium'' liburuan adierazi zuen zinegotzien ardura zela tabernetako langileek beren lantokietako materialarekin kaleetako trafikoa oztopa ez zezateaz. Gainera, udal-arduradunek ziurtatu behar zuten kaleetan ez zela liskarrik egongo. Ordena publikoaz gain, kaleak garbi eusteaz arduratu behar ziren, gorotzik egon ez zedin, eta gorpuak edo larruak bide publikora bota ez zitezen, usteltzeko arriskua zegoelako<ref>Pap''. Dig.'' 43.10.1, 3-5.</ref>.
Erromatarrek askotan ez zuten jakin hondakin biodegradagarrien kopuru ikaragarriarekin zer egin, hala nola eraikuntzak ateratakoekin, edo erromatarren eguneroko zereginetan erabiltzen ziren zeramikazko edo beirazko ontzien hondarrekin. Horien artean aipagarrienak dira ''dolia'' edo ''dolia curta'', edo likidoak eta ''garum''a garraiatzeko erabiltako anforak. Mediterraneoan zehar Erromara iritsitako produktuen kopurua zela eta, ohikoa zen, edukiontzien hauskortasunaren ondorioz, asko eta asko apurtzea, gehienbat Ostiako portuan deskargatzen zirenean.
Kontuan izanik hondakinak eta gorotzak gurdietan erretiratzen zirela, eta zirkulazio-arazoak saihesteko legeak eguzkia sartzen zenetik goizeko hamarrak arte bakarrik baimentzen zuela garraiatzea, erraz ondoriozta daiteke, eraginkortasuna zela eta, zabortegiak ez zirela hiritik urrun egongo<ref>''CIL'' 6.593.66.</ref>.
Tazitok K.o. 65. urteko sute handiaren hondakinen garraio masiboaren egoera deskribatu zuen. Neronek, Tiberretik gora alearekin Erromara alea garraiatzen zuten ontziak behartu zituen hondakinez kargatuta jaistera, Ostiako paduretan botatzeko<ref>Tac. ''Ann''. 15.43.1.</ref>.
Zeramikaren hondakinak biltzeko, deskonposatzen zaila den materiala izanik, zabortegiak sortu behar izan ziren. Erroma ere ez zen arazo horretatik libratu, eta, izatez, bere muinoetako batean, ''[[Testaccio (Erroma)|Testaccio]]'' mendian edo ''Dei cocci'' mendian aurkitu da, elikagai-, ardo- eta olio-ontziz osatutako zabortegi handi bat, gehienbat zeramikazko hondakinez osatua, normalean anforak. Muinoak 30 metroko altuera hartu zuen eta bertara eramaten ziren anforen hondarrak pilatzeagatik sortu zen, benetako zabortegia. Han uzten eta apurtzen ziren portutik ekarritako anforak, beste ontzi motarekin batera. Material horiek guztiak eta beren eduki-hondarrak karerekin lurperatzen ziren, usain txarrak saihesteko<ref>Zamora-Manzano, L., 2017, 71, 83. or.</ref>.
== Erromako suteak ==
Livioren ''Historia'' Erromak jasandako suteez istorioz beteta dago<ref>Livy 4.33.5.2, 24.47.15.</ref>. Hori zela eta, suteen etengabeko arriskua zen biztanleria-dentsitate handiagatik eta eraikinetan erabilitako zur kopuruagatik<ref>Paul''. Dig''. 1.15.1.</ref>, Augustok K.a. 6. urtean, [[Vigiles|''vigiles'']] taldea sortu zuen<ref>''ILS'' 2172.</ref>. Erromako K.a. 23., 14., eta K.o. 9. eta 7. urteetako suek nabarmen utzi zuten arrisku hori beti agerian zegoela<ref>Yavetz, Z., 1958, 512. or.</ref>, baina Augustok suhiltzaileen taldea antolatu ondoren, elitearen jarduera amaitu zen<ref group="oh">ikus [[Vigiles#Historia|vigiles]]</ref>.
Egia esan, Augustorena ez zen izan suteen aurkako lehen erabakia, lehenago ekimen pribatuak beste neurri batzuk ere hartu baitzituen. Horrela, eta egoera hori aprobetxatuz, Marko Lizinio Krasok, Erromako gizonik aberatsenetako batek, suteak zirela eta, bere aberastasuna handitzeko aukera paregabea ikusi zuen. Sistema sinplea zen, Krasok, bere esklaboek lagunduta, prezio jakin bat eskaintzen zion eraikinaren jabeari sua itzaltzearen truke. Eraikinaren jabeak eskaintzari muzin egiten bazion, etxea kiskaltzen uzten zuen, gero eraikina edo orubea ganga prezioan erosi ahal izateko. Ondoren, ikusiko zuen ea merezi zuen etxea birmoldatzea edo beste bat eraikitzea<ref>Suet. ''Aug''. 30.1.1.</ref>.
Suhiltzaile-zerbitzu bat sortzeko beste ahalegin bat Egnatio Rufo edilak egin zuen, zeinak, Krasoren antzera, esklabo talde bat antolatu baitzuen suak itzaltzeko. Segurtasun publikoaren zentzuak eragin zuen ekimen hori, karrera politikoa egin nahi baitzuen (''[[cursus honorum]]''). Azkenean, ez zuen emaitza handirik lortu, senatuak heriotza-zigorra ezarri baitzion, estatuaren aurka konspiratzea leporatuta. Nahiz eta aberats batzuek beren suhiltzaileen brigada pertsonalak sortu, suhiltzaileen talde iraunkor eta handiago baten beharra zegoen<ref>Robinson, O. F., 1994, 8-9. or.</ref>.
Administrazioak esku hartzea erabaki zuen, [[Dion Kasio]]<nowiki/>ren arabera, K.a. 6. urtean herriko jendearen artean zenbait ordezkari aukeratu zituenean. Pertsona horiek, toga ofiziala eramateko eskubideaz gain, bi [[liktor]]<nowiki/>eren laguntza izan zuten suteen gaian, eta lehen edilen agindupeko esklaboen gorputzaz arduratu ziren suak hartutako eraikinak salbatzeko. Dirudienez, hori izan zen ''vigiles'' taldearen sorreraren aitzindaria:{{esaera2|''Garai hartan ere hiriko hainbat tokitan suteak izan zirenez, libertoen arteko zazpi dibisio eratu zituen halako kasuetan laguntza emateko, eta zaldun bat izendatu zuen buruzagi, talde hura laster desegiteko asmotan. Baina ez zuen halakorik egin, emandako laguntza baliotsua eta beharrezkoa zela egiaztatu zuelako. Gau-zaindari horiek gaur egun arte existitzen dira, araudi berezien pean, eta zerbitzuan daudenak, libertoen artetik ez ezik, gainerako klasetatik ere aukeratzen dira. Kuartelak dituzte hirian eta diruzaintza publikoak ordaintzen ditu''<ref>Cass. Dio 55.8.26.</ref>.|}}
Hutsunea betetzera zetorren taldea ''vigiles'' edo ''cohortes vigilum'' izan zen. Hasieran, gorputza esklaboz osaturik egon arren, geroago libertoz, libre jaiotakoez eta armadatik etorritako ofizialez osatu zen. Horregatik, unitate militar baten moduan funtzionatu zuen.
Augustok hiriko zazpi kohorteetako bakoitzari babestu beharreko bi eskualde esleitu zizkion, eta guztien artean hamalau hiri-eskualdeak osatzen zituzten. Kohorte bakoitzaren arduradun gisa tribuno bat zegoen, ''praefectus vigilum''aren aurrean erantzun behar zuena<ref>Paul. ''Dig.'' 1.15.3.1.</ref>. Inperio garaiaren hasieran Erroman suteen kontrako beilarien 7.000 kideko talde berezia antolatu zen. Hala ere, ''vigiles'' multzoari eustea garestia zen, eta horregatik hasieratik Augustok zerga berriak asmatu behar izan zituen, esaterako esklabo-salmentaren gainekoa %2koa<ref>Cass. Dio 55.31.</ref>.
Petroniok modu barregarrian deskribatu zuen ''Satirikon'' idazlanean, talde horren azkartasuna eta jarduna.
{{esaera2|''Eskualde hartako vigilesek, halako oihuak entzutean, Trimalkioren etxeak su hartu zuela uste zuten eta, arduraz beterik, ateak hautsiz, bat-batean jangelara oldartu ziren zalapartaka, urez betetako zahagiekin eta aizkorekin''<ref>Petr. 78.7.1-3.</ref>.|}}
Sute larri bat piztuz gero, ''vigiles''ek honako ekipamendu hau zuten eskura, maizterrek ere hornitzen zutena: ur-ontziak (''amae''), belakiak (''spongiae''), indar-ponpak (''siphones''), aizkorak (''dolabrae''), pikotxak (''secures''), eskailerak (''scalae''), heltzeko kakoak (''falces''), manta hezeak (''centones''), zumezko saskiak (''formiones''), hagak (''perticae''), erratzak (''scopae'') eta ozpina. Horiekin, sua itzali, baita suak harten zituen eraikinak partzialki edo erabat bota zitzaketen ere<ref>Ulp. ''Dig.'' 33.7.12.18.</ref>. Edonola ere, sua beti izaten zen arriskutsua, gehienbat goiko solairuetan bizi zirenentzat<ref>Juv. 3.199-202.</ref>.
Neronek, K.o. 65eko sutearen ondoren, eraikuntza-estilo berri bat asmatu zuen hirian, etxe guztien aurrean plazak altxatzeko aginduz, kaleetan zein isolatuetako etxebizitzetan, haien terrazetatik errazago izango zelakoan sua itzaltzea. Plaza horiek bere kontura eraiki zituen<ref>Suet. ''Ner.'' 16.</ref>.<center>
{| class="wikitable"
|
|<center>'''Erromako suteak'''</center>
|
|-
|<center>'''Urtea'''
|'''Gertakizuna'''
|'''Iturria'''</center>
|-
|K.a. 204
|Erroman bi gau eta egun batez mantendu zen sua piztuta. lur guztia berdinduta zegoen Salinas eta Porta Carmentalaren artean Aequimaelius eta Jugariorekin, eta Fortuna eta Matutaren amaren tenpluekin; eta atearen kanpoaldean sua hedatu zen zabal eta gauza sakratu eta profano asko kontsumitu zituen.
|Livy 24.47.15
|-
|K.a. 63
|Beraz, Katilina Laecan, egon zinen gau hartan, Italiako zatiak banatu zenituen (...) hiriko zein eskualde erre behar ziren aukeratu zenuen...
|Cic. ''Cat.'' 1.4.8-12
|-
|K.a. 23 (Augusto)
|Urte osasungaitza Erroman: suak, ekaitzak eta Tiber ibaiaren uholdeak
|Cass. Dio 53.33.4
|-
|K.o. 65 (Neron)
|Neron Erromako suteaz baliatu zen lehen pilatutako auzoak urbanizatzeko. (''Domus Aurea'', kale berriak...)
|Tac. ''Ann''. 16.13
Suet. ''Ner.'' 39
Oros. 7.7.10-11
|-
|K.o. 78-80 (Tito)
|Vesubio sumendiaren erupzio batek errautsak barreiatu zituen alde guztietatik. Aurrekaririk gabeko sute bat Erroman, hiru egun eta hiru gau iraun zuena.
|
Suet. ''Tit.'' 8.3.2
|-
|
K.o. 80 (Tito)
|Beste sute bat, lurretik, hurrengo urtean (K.o. 80) Erromako zati handi batean zabaldu zen Tito Kanpanian eroritako hondamendiarekin lotutako negozioetan kanpoan zegoen bitartean. Serapisen tenplua, Isisen tenplua, Saepta, Neptunoren tenplua, Agriparen Bainuak, Panteoia, Diribitoriuma, Balboren antzokia, Ponpeioren antzokiaren eszena-eraikuntza, Oktavianoren eraikinak eta beren berekin batera kontsumitu zituen. Liburuak, eta Jupiter Kapitolinoren tenplua bere inguruko tenpluekin.
|
Cass. Dio 63.24
|-
|
|Suarekin hartu dituztenak, makilekin edo zartekin hiltzeko agin dezakezu; baina engainatuta sua eragin dutenek, hiriko prefeta den Fabio Cilo gure lagunari bidaliko dizkiozu.
|
Ulp. ''Dig.'' 1.15.4.pr.4
|-
|
|Intsula saldu ondoren erreko balitz, (...) legeak zer dio? pater familiasen errua ez bada (...) eta arduraz ibili bazen intsula gordetzeko, ezingo zaio ezer leporatu.
|
Alfen. ''Dig''. 18.6.12.pr.1
|-
|
|Errentamendu-kontratuan suterik ez egotea jasota badago, eta suterik egon bazen, gelditu egingo zaio, sua ustekabean eragin izan balitz ere, ez zukeelako suterik izan behar.
|
Ulp. ''Dig''.19.2.11.1
|-
|
|Era berean, kontratistak edozein pertsonaren jabetza edo ondasunak kaltetu ez daitezen zaindu beharko du.
|Ulp. ''Dig''.19.2.11.2
|-
|
|'''Oso ohikoa zen sute bat jasandako eraikinetan gauzak lapurtzea'''
|Ulp. ''Dig.'' 47.9.1.2.2
|}
</center>
Sutea gertatu ondoren, kaltetuek epaileengana jo ohi zuten erruduntasunak argitzeko. ''Digesta Iustiniani''k jurisprudentzia zabala jasotzen du sute ezustekoei edo eragindakoei buruz<sup>14</sup>.
28. irudia: ''Erromako vigilesen barrutiak''
Sute batek kaltetutakoek adiskideen edo senideen etxean bilatu behar zuten babesa, baina segurtasun arrazoiengatik, legeak ez zien inola ere uzten leku komunetan lo egiten, hala nola hirira sartzeko ateetan edo harresietan<sup>15</sup>.
== Zarata kutsadura ==
Erroman eguneroko zarata hain zen handia, non, egungo baremoen arabera, kutsadura akustikotzat har baitzitekeen.
Agian Juvenalek bere satiretan puztu zuen esatean jendea hiltzen zela gauez lorik egin ezin zuelako, nahiz eta ondoren txantxetan gehitu, ez zegoela ziur zarataren edo urdailerako janari digeriezinaren errua zen. Horregatik, ez zuen ulertzen zer zentzu zuten ostatuek Erroman, jendeak lo egin ezin bazuen. Haren iritziz, karrika estu eta bihurrietatik orgak igarotzeak eragiten zuen zaratak, gidarien oihuek, irainek eta borrokek gaixotasun ugari sortzen zituzten<sup>''16''</sup>, prostituzioa ohikoa zen ''taberna'' eta ''deversori''etako zarata eta eskandaluak ahaztu gabe.
Erromatarrek uste zuten iluntasunak areagotu egiten zuela soinuen ahalmen emozionala. Anplifikazio emozionala hori hiru modutan ikusten zen. Lehenik eta behin, erromatarrek gizon baten moraltasuna neurtzen zuten, gauez sortzen zituen soinuetan oinarrituta. Elite erromatarrek gizabanakoak epaitzen zituzten beren gaueko isiltasunagatik zein bere zurrungen bolumenagatik. Bigarrenik, zaratak eta soinuak autoritateari gauez aurre egin ziezaioketen. Gaueko zaratak ordena soziala alda zezakeen aberats eta boteretsuak aztoratuz. Hirugarrenik, iluntasunak areagotu egin zuen entzumen-irudimena, eta komunikazio-bideak ireki zituen naturaz gaindikoarekin eta jainkotiarrarekin<sup>17</sup>.
Iluntasunak anonimotasuna sortzen zuenez, gaueko kantuek, oihuek eta hotsek klase baxuei libreki adierazteko aukera ematen zieten, erromatar ordena soziala aldaraziz. Hori zela eta, Horaziok idatzi zuenean:
''Eutsi lanparak piztuta goizera arte; utzi zarata eta haserrea joan.''
Esplizituki zarata eta haserrea iluntasunarekin lotu zituen, eta inplizituki, berriz, isiltasuna harmoniarekin<sup>18</sup>.
Zurrungei dagokienez, erromatar morala ez zen oso tolerantea halako soinuak sortzen zituztenekin, pentsatzen zelako sabeleko gantz metaketaren ondorioa zela eta zorigaitza eragiten zutela. Zaratak bezala, zurrungak arazo handiago baten sintoma ziren: autokontrol falta. Tripontziak ez ziren egunean zehar jateko irrika kontrolatzeko gai, ezta ezin zituzten gaueko zurrungak kontrolatu ere. Martzialek bere satiretan erakusten digu zenbateraino sentitu ziren irainduak Zoiloren gonbidatuak bere sabelkeriagatik eta ondorengo zurrungengatik<sup>19</sup>.
Iluntasunak ziurgabetasuna sortzen duelako eta entzumenak ez baitu ikusmenaren fidagarritasun bera eskaintzen, irudimena hazten da gauez. Erroman jendeak bere buruari galdetzen zion gaueko soinuen esanahiari edo zergatiari buruz. Entzumenak eta gauak galderak sortzen zituzten bitartean, ikusmenak eta egun argiak erantzunak ematen zituzten<sup>20</sup>.
Pribatutasuna eta lasaitasuna biziki estimatzen zuten goi-klaseko erromatarrek, beren ''domus'' edo ''villae''tako geletan bakarrik lor zitzaketen, non irakurri, hausnartu edo lo egin baitzezaketen, gainerako auzokoek gogaituak izan gabe, intsuletan gertatzen zen bezala<sup>21</sup>.
Seneka, bainu baten gainean logela zuena, kexu zen tokiko zalapartaz, garrasiaz eta zarataz, ikastean kontzentratzea eragozten baitzioten, baina uste zuen aldizkako zaratak luzekoak baino gogaikarriagoak zirela<sup>22</sup>. Haren ikuspegitik, zarata eta beste eragozpen batzuk saihesteko modurik onena etxez aldatzea zen<sup>23</sup>.
Zarata-arazoaren aurrean, pertsonen maila ekonomikoaren arteko aldea nabaria zen, aberatsenek bakarrik eros baitzezaketen etxe bat hiriko alde lasaian, non bizilagunek edo kaleko zaratak ez zuten haien atsedena asaldatuko.
Aberatsenak, ahal zuten guztietan, saiatzen ziren Erromatik kanpo landetxera joaten, naturaz gozatzeko. Plinio Gazteak, adibidez, bere udako etxeak gela isil eta argitsuak zituela adierazi zuen. Bere ondoan itxura eta soinu atsegineko ur-jauzi bat zegoen<sup>24</sup>. Bere villak osasun ona sustatzen zuen, aire freskagarria, zelai berdeak, lur emankorrak eta tenperatura epelak zituelako<sup>25</sup>.
Kutsadura akustikoa murrizteko, Erromako agintariek kaleetako trafikoa mugatu zuten, salbuespen batzuekin. ''Taula Heracleensis'' izeneko udal-araudia saiatu zen zarata, hondakin solidoen pilaketa eta ibilgailuen zirkulazioa arautzen. Izan ere, lege hark debekatu zuen gurdiak egunez Erromako kaleetan ibiltzea. Salbuespen batzuk izan bazituen, esaterako, tenpluak eta herri-lanak eraikitzeko materiala garraiatzea, baita kontratu publiko bidez esleitutako eraikinen eraispenetik sortutako hondakinak kentzeko erabiltzen ziren orgetarako ere. Debeku horretatik salbuetsita zeuden, halaber, ''vestal''en prozesioetan erabilitako orgak, garaipen desfiletan erabilitakoak edo ikuskizun publikoetan parte hartzen zutenak.
Bestalde, legeak agintzen zuen gauez Erroman materialekin sartzen ziren gurdiak goizean hutsik ez ateratzea, eta ahal izanez gero, zaborrak eta hondakinak hiritik atera zitzatela<sup>26</sup>.
Erromatar kale eta bainuetan janari prestatuen postu ugari zeuden. Saltzaileek askotariko elikagaiak jartzen zituzten salgai; besteak beste, hestebeteak, pastelak eta era guztietako janari beroak<sup>27</sup>. Bainu handienak leku zaratatsuak eta biziak ziren, eta han jendea afaltzeko biltzen zen<sup>28</sup>; bainulariek kantatzen zuten jaten eta edaten zuten bitartean; saltzaileak oihuka saiatzen ziren beren produktuak saltzen; emagalduek beren xarma erakusten zuten, eta lapurrak nonahi ugari ziren<sup>29</sup>.
Bainu publikoetan erromatar gizarte osoko kideak biltzen ziren, eta bertaratutakoei era guztietako zerbitzu osagarriak eskaintzen zitzaizkien. Erabiltzaile asko zeudenez, toki horiek zaratatsuak eta gatazkatsuak izaten ziren<sup>30</sup>.
14Ulp. ''Dig.'' 43.24.7.4; Gai. ''Dig''. 44.7.1.4; Ulp. ''Dig''. 45.1.15; Ulp. ''Dig''. 47.9.1.2; Marc. ''Dig''. 48.6.3.5.
15Paul. ''Dig.'' 43.6.3.
16 Juv. 3.235-259.
17Linn, J., 2014, 12. or.
18Hor''. Carm.'' 3.8.14.
19Mart. ''Ep''. 3.82.
20Linn, J., 2014, 33. or.
21Plin. ''Ep''. 2.17.22; 9.36.1.1; Suet. ''Aug''. 72.2.1.
22Sen. ''Ep''. 56.1.1, 56.5.1.
23Sen. ''Ep''. 56.15.1.
24 Plin, ''Ep''. 5.6.23.
25 Plin. ''Ep''. 5.6.21; Linn, J., 2014, 2011. or.
26 ''Tab. Her''. 14-16; ''ILS'' 6085; ''Lex Jul. Mun.'' 56. art.
27'''Sen. ''Ep''. 56.2.6.'''
28Mart. ''Ep''. 12.19.1.
29Deming, D., 2019, 155. or.
30Plin. ''Ep''. 3.14.7.1.
== Erromako suteak Neronen garaian ==
Erromako urbanizazioa Neronen gustukoa ez bazen ere, ez dago argi enperadore horrek aurretiaz pentsatuta ote zuen Erromari su ematea hiria plan berri baten arabera egiteko. Suetoniok baietz uste zuen, kontsul ohi batzuk haien jabegoetan zenbait piromano zuziekin harrapatu zituztelako, baina ezin zitzaien ezer egin enperadorearen agindupekoak zirelako<sup>54</sup>. Dion Kasio ideia berekoa zen; horren ustez, enperadoreak menpekoak bidali zituen Erroman zehar hainbat tokitan sua pizteko<sup>55</sup>.
Gertakizun horren harira, Plinio Zaharrak ere uste zuen Neron izan zela Erromako sutearen arduraduna<sup>56</sup>. Senekak, berriz, suteaz eta erromatarren miseriaz hitz egiten zuen baina erantzulerik salatu gabe<sup>57</sup>.
Dena dela, Neron K.o. 64. urteko suteaz baliatu zen hiria berreraikitzeko; oinezkoentzako espaloiak estuak (''itinera'') eta kaleen zabalera handitu zituen; lehen gurdi bakar baterako kaleak ireki egin zituen bi orga aldi berean igaro ahal izateko (''viae'').
Erroma eraikuntza-estilo berri batekin eraiki zen, etxe guztien aurrean plazak egin ziren, bai kalean, bai familia bakarreko etxeetan, sua gertatuz gero, hedatu ez zedin<sup>58</sup>.
Sutearen ostean, hirigintza-plangintza berriarekin, jendez gainezkatzearen ondorioak arindu ziren, eta Erromako biztanle gehienen bizi-giroa osasuntsua izatetik urrun bazegoen ere, litekeena da Erdi Aroko hiri gehienena baino hobea izatea<sup>59</sup>.
Hiriburuan, sutetik salbatu ziren auzoak berreraiki ziren, ez galiarrek sortutako sutearen ondoren egin zen moduan, bereizi gabe eta zatituta, baizik eta kaleak eta etorbideak zabalagoak eta lerrokatuagoak egin zirela, baita altuera mugatuko eraikinak eta espazio irekiak ere. Apartamentu blokeen aurrean arkupeak jarri ziren, suaren aurkako babes gisa. Gehienak Neronek ordaindu zituen, baina suteak kaltetutako eraikinen eta orubeen jabeak ere behartu zituen zaborrik eta hondakinik gabe uztera.
Berreraikuntza bizkortzeko, sari bat eskaini zien etxe berrien jabeei, baina soilik eraikinak aldi jakin baten barruan altxatzen bazituzten. Suak sortutako hondakinetik orubeak garbitzeko, Ostiatik gariarekin zetozen ontziak hondarrez beteta itzultzeko agindu zuen, Ostiako zingiretan botatzeko.
Neronen hirigintza-planaren barruan, eraikinen ondoan iturri berriak egin zituzten suak itzaltzeko neurri gisa. Beraz, legez kanpo egindako ur-bilketak moztu ziren, herritarrei behar adina ur emari ziurtatzeko<sup>60</sup>.
== Oharrak ==
{{erreferentzia_zerrenda|taldea=oh}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|3}}
== Bibliografia ==
*Bodel, J. (2014). The life and death of ancient Roman cemeteries. Living with the dead in imperial Rome. In C. Häuber, F.X. Schütz & G.M. Winder (Ed.), ''Reconstruction and the Historic City: Rome and Abroad'' (177-195. or.). Hausdruckerei der Ludwig-Maximilians-Universität München.
*Briones Dieste, V. (2022). ''Was ancient Rome the perfect environment for zoonoses transmission?, Travel Medicine and Infectious Disease,'' <nowiki>https://doi.org/10.1016/j.tmaid.2020.101740</nowiki>
*Briones Dieste, V. (2018). La antigua Roma y las zoonosis. ''Revista Complutense de Ciencias Veterinarias,'' ''12(''2), 71-80 [ejournal]. https://doi.org/10.5209/rccv.60895.
*Bruun, C. (2015). The City of Rome. In C. Bruun & J. Edmondson (Ed.), ''The Oxford Handbook of Roman Epigraphy'' (471-494. or.). Oxford University Press.
*Carcopino, J. (1968). ''Daily Life in Ancient Rome.'' Yale University Press.
*Corbier, M. (1989). ''The ambiguous status of meat in ancient Rome. Food and Foodways,'' 3(3), 223–264. <nowiki>https://doi.org/10.1080/07409710.1989.9961951</nowiki>
*Donahue, J. F., (2015). ''Food and Drink in Antiquity. Readings from the Graeco-Roman World'', Bloomsbury Academic.
*Erdkamp, P. (2013). The food supply of the Capital. In P. Erdkamp (Ed.), ''The Cambridge Companion to Ancient Rome'' (262-277. or.). Cambridge University Press.
*Espinosa Bueno, M. (2015). ''El consumo de pescado y producto del mar en la sociedad romana. Implicaciones sociales, culturales e ideológicas'' [Master Amaierako Lana, Universidad de Sevilla].
*Flohr, M. (2020). ''Urban Space and Urban History in the Roman World,'' Routledge. New York.
*Griffin, R., Pitts, M., Richard, S., & Brook, A. (2011). Inequality at late Roman Baldock, UK: The impact of Social Factors on Health and Diet. ''Journal of Anthropological Research, 67''(4), 533-556.
*Horster, M. (2014). Urban Infrastructure and Euergetism. In C. Bruun & J. Edmondson (Ed.), ''Oxford Handbook of Roman Epigraphy'' (515-536). Oxford University Press.
*Jacques, F., (1984). ''Le privilège de liberté. Politique impériale et autonomie municipale dans les cités de l'Occident romain (161-244),'' École française de Rome. <nowiki>https://www.persee.fr/doc/efr_0000-0000_1984_mon_76_1#efr_0000-0000_1984_mon_76_1_T1_0001_0000</nowiki>
*Koloski-Ostrow, A. O. (2015). ''The Archaelogy of Sanitation in Roman Italy: Toilets, Sewers, and Water Systems.'' University of North Carolina Press.
*Kron, G. (2012). Food production. In W. Scheidel (Ed.), ''The Cambridge Companion to the Economic History of the Roman World'' (156-212. or.). Cambridge University Press.
*Le Roux, P. (2015). ''Erromatar Goi Inperioa Mendebaldean.'' Euskal Herriko Unibertsitatea.
*Mandich, M. J., (2015) Re-defining the Roman ‘suburbium’ from Republic to Empire: A Theoretical Approach, ''TRAC 2014.'' ''Proceedings of the Twenty-Fourth Annual Theoretical Roman Archaeology Conference,'' The University of Reading https://doi.org/10.16995/TRAC2014_81_99''.''
*McCormick, M. (2003). Rats, Communications, and Plague: Toward an Ecological History, in ''The Journal of Interdisciplinary History, 34''(1), 1-25. <nowiki>https://doi.org/10.1162/002219503322645439</nowiki>
*McGinn, T. (2004). ''The Economy of Prostitution in the Roman World: A Study of Social History and the Brothel.'' Ann Arbor. <nowiki>https://doi.org/10.3998/mpub.17679</nowiki>
*Morley, N. (2005). The salubriousness of the Roman city. In H. King (Ed.), ''Health in Antiquity'' (192-204. or.). Routledge.
*Paine, R. R., Vargiu, R., Signoretti, C., & Coppa, A. (2009). A health assessment for Imperial Roman burials recovered from the necropolis of San Donato and Bivio CH. ''Journal of Anthropological Sciences, 87'', 193-210.
*Patterson, J. R. (2000). Living and Dying in the City of Rome: houses and tombs. In J. Coulston and H., Dodge (eds.) ''Ancient Rome: The Archaeology of the Eternal City''. Oxford: Oxford University School of Archaeology Monograph 54: 257–289.
*Patterson, J. R. (1992). The City of Rome: From Republic to Empire, ''The Journal of Roman Studies,'' Vol. 82 (1992), pp. 186-215. <nowiki>http://www.jstor.org/stable/301291</nowiki> <nowiki>https://sci-hub.se/https://doi.org/10.2307/301291</nowiki>
*Platner, S. B. (1929), ''The Topography and Monuments of Ancient Rome,'' Franklin Classics Trade Press arg.
*Purcell, N. (2007). ''T''he Horti of Rome and the Landscape of Property. In E. Macdougall (Ed.), ''Ancient Roman Villa Gardens'' (287-203. or.). Harvard University Press.
*Richardson, L. J. (1992). ''A new topographical dictionary of ancient Rome''. Johns Hopkins Univ. Press.
*Robinson, O. F. (1994). ''Ancient Rome: City Planning and Administration''. Routledge. <nowiki>https://doi.org/10.4324/9780203426425</nowiki>
*Rocca, S. (2019). Foreigners at Home: The Historical Geography and Demography of the Jews of Ancient Rome. In N. Andrade, C. Marcaccini, G. Marconi & D. Violante (Ed.), ''Ancient Cities 1. Roman Imperial Cities in the East and in Central-Southern Italy'' (438-467. or.). L’Erma.
*Roman, L. (2010). Martial and the City of Rome. ''The Journal of Roman Studies, 100,'' 88-117. <nowiki>https://doi.org/10.1017/S0075435810000092</nowiki>
*Scobie, A. (1986). Slums, Sanitation, and Mortality in the Roman World. ''Klio, 68,'' 399-433.
*Storey, G. R., (2002), ''Regionaries-Type Insulae 2: Architectural/Residential Units at Rome.'' American Journal of Archaeology'','' 106(3), 411-434., https://doi.org/10.2307/4126281.
*Temin, P. (2012). ''The Roman Market Economy.'' Princeton University Press.
*Torregaray, E. (2011). Sexo en Roma del mito a la realidad. ''Bitarte'', ''55'', 5-22.
*Yavetz, Z. (1958). The Living Conditions of the Urban Plebs in Republican Rome. ''Latomus, 17''(3), 500-517.
*Zamora-Manzano, J. L. (2017). La admnistración romana ante la gestión de residuos y la tutela del hábitat. ''Revista digital de Derecho Administrativo, 17'', 69-87 [ejournal].
== Ikus, gainera ==
*[[Ur_sakratuak_Erromatar_Inperioan]]
*[[Erromako ur-hornidura Erromatar Inperioan]]
*[[Erromako ur-kontsumoa Erromatar Inperioan]]
*(ing) [[:en:Suburra|Subura]]
*(ing) [[:en:Domus_Transitoria|Domus Transitoria]]
== Kanpo estekak ==
* ''CIL'' (''[https://cil.bbaw.de/en/homenavigation/the-cil/volumes Corpus Inscriptionum Latinarum]'')
* ''ILS ([[iarchive:inscriptioneslat01dessuoft/page/n11/mode/2up|Inscriptiones Latinae Selectae]]).''
* ''LTUR'' ([https://archive.org/details/lexicon-topographicum-urbis-romae-suburbium-4-m-q-2006/Lexicon%20Topographicum%20Urbis%20Romae%20-%20Suburbium%202%20-%20C-F%20%282004%29/page/220/mode/2up?q=Camenae Lexicon Topographicum Urbis Romae Suburbium])
* Oxford Classical Dictionary, 4th Edition, Abbreviations List https://oxfordre.com/classics/page/3993
* (ing) [[:en:Mefitis|Mefitis]]
*(ing) [[:en:Cloacina|Cloacina]]
*{{Erreferentzia|izenburua=Suburra|hizkuntza=en|data=2024-10-06|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Suburra|sartze-data=2024-11-10|encyclopedia=Wikipedia}}
*(es) [[:es:Templo_de_la_Paz|El Templo de la Paz]]
[[Kategoria: Ura]]
[[Kategoria: Kutsadura]]
[[Kategoria: Erromatar akueduktuak]]
[[Kategoria: Antzinako Erroma]]
{{autoritate kontrola}}
{{commonskat}}
n9mstxiwk7cwvf4wgrpc5w9timbv9t6
9976182
9976179
2024-11-21T11:47:34Z
Lasterketak
49276
/* Erromako suteak */
9976182
wikitext
text/x-wiki
= Erroma hiriko kutsadura antzinitatean =
Erromatarrak zuzenean eragiten zieten bi kutsadura moten jakitun ziren: kutsadura fisikoa eta kutsadura erlijiosoa<ref>Ikus [[Heriotza antzinako Erroman]]</ref>. Lehenengoak Erromako osasungarritasunari eragiten zion<ref group="oh">Dionisio Halikarnasokoaren esanetan, nahiz eta eremua zingiratsua izan, Troiatik ihes egin zutenen bigarren belaunaldikoek beste abantaila batzuk kontuan izan zituzten toki hori aukeratzean Erroma eraikitzeko. Livio, Plutarko eta Plinio beste iritzikoak baziren ere.</ref><ref>Dion. Hal. ''Ant. Rom.'' 1.72.1-2; Livy 1.7.1.1; Plut. ''Rom''. 9; Plin. ''HN'' 3.9.</ref> eta, ondorioz, biztanleen osasunari.
Kutsadura-mota hark zerikusia zuen [[Erroma hiriko drainatze eta saneamendua Antzinako Erroman|Erromak zingira-leku]] batean altxatua izanarekin. Horregatik, esan daiteke Erromako kutsaduraren jatorria hiria toki zingiratsu batean eraikitzean zetzala, non eltxoek eragindako malaria bezalako gaixotasunak ohikoak izango liratekeen. Hala ere, denborak aurrera egin ahala, arazo horiek konpontzen joan ziren paduren drainatzearekin, estoldak eraikitzearekin eta baliabide gehiagoko populazioa zazpi muinoen magaletara mugitzearekin, han altuerak eta haizeak gaixotasunak eta kiratsak urruntzen baitzituzten. Palatino eta Kapitolioko muinoen artean kokatutako leku paduratsua hustu ondoren, hiriko erdigunea bihurtu zen, hortaz, [[Erromatar foroa]] mendeetan zehar eguneroko bizitzaren erdigunea izan zena. Bertan garaipen-prozesioak, hauteskundeak, epaiketa kriminalak, gladiadoreen borrokak eta merkataritza-guneak antolatzen ziren.
Gainera, bazeuden beste faktore batzuk kutsadura areagotzen zutenak, adibidez kaleen eta merkatuen (''[[Macellum|macella]]'') zikinkeria eta zarata, ur zikinen drainatzearen funtzionamendu txarrak, zikinkeria, kaleetan abandonaturiko gorpuak, giza hondakinen pilaketak, hilerrien eta nekropolien egoera negargarriagatik, eta kutsadura akustikoa.
== Hiriko topografia eta biztanle-dentsitatea ==
Erroman kutsadurak gainpopulazioarekin zerikusi handia zuela jakinik, agintariak legeriaren eta hiri-erreformen bidez kutsadura murrizten saiatu ziren biztanleei bizi-egoera hobeak eskaintzekotan<ref>Bruun, C., 2015, 487-488. or.</ref>. Hala ere, ezer gutxi egin ahal izan zuten immigrazioaren etengabeko fluxuaren aurrean, ostatua nonahi bilatzen zuena.
[[File:RegioIIRome2.png|thumb|300px|<center>Erromako Augustoren eskualdeak</center>]]
Arazoa zen Erromak lurralde berriak konkistatu ahala, hango bizilagun asko hiriburura zetozela. Lehen etorkinak [[Italiar penintsula|Italiar penintsulatik]] etorri ziren, nekazaritzaren etekin ekonomikoaren beherakadaren ondorioz. Arrazoia zen Erromak lurralde berriak konkistatu ahala, gerren galtzaile asko, esklabo bihurtuta, Italiara eraman eta nekazaritzan lan egitera behartzen zituztela. Ondorioz, eskulan merke horrek elikagaien prezioak hondoratu zituen eta nekazari tradizionalek beren soroak utzi behar zituzten errentagarritasun faltagatik. Aukera horretaz jabe berriak baliatu ziren latifundioak sortzeko, eta horiekin elikagaien ekoizpen masiboaren etapa berri bati ekiteko.
Erromara emigratzeko beste erakargarri bat superpopulazioa bera izan zen. Ekonomiaren ikuspegitik, hiri-biztanleriaren kontzentrazioa abantaila zen etorkinentzat, kontsumitzaile talde sendoa osatzen baitzuen, eta heldu berriek beren ondasun eta zerbitzuak eskaini zitzaketen. Errepublikaren garaitik jende askok emigratu zuen Erromara, pentsatuz janaria prezio baxuan edo doan lortzeko asmotan, baina laguntza hori ez zegoen eskuragarri hiriko edozein biztanlerentzat baizik eta bakarrik hiritartasun osoko erromatarrentzat.
Tradizioaren arabera, Erroma inolako planik gabe berreraiki zen K.a. IV. mendeko galiar inbasioaren ondoren. Hondakinetatik hasita, etxe berriak egin ziren hirigintza planik erabili gabe. Poliki-poliki, auzo aristokratikoak pobreenetatik bereizi ziren, eta K.a. I. mendean [[plebe]] gehiena [[Aventino|Aventinon]], [[Zelio|Zelion]] (txikizkako merkatarien erdigunea) eta Argileton (zapatarien eta liburu-saltzaileen erdigunea) kontzentratu zen<ref>Yavetz, Z., 1958, 505. or.</ref>.
Hala eta guztiz ere, banaketa hori ez zen guztiz behin betikoa izan, auzo txiroetan pertsona garrantzitsuak eta aberatsak bizi izan zirelako. Adibidez [[Ponpeio|Ponpeiok]] egoitza izan zuen Karinae barrutian<ref>Cic. ''Har. resp''. 49.</ref> (Zelioren eta [[Eskilino|Eskilinoaren]] artean); [[Julio Zesar]] ''[[pontifex maximus]]'' izan baino lehen, Suburan bizi zen, baita [[Luzio Kornelio Sila|Sila]]<ref>Plut. ''Sull''. 1.</ref> eta [[Zesar Augusto|Augusto]]<ref>Suet. ''Aug''. 72.</ref> zenbait momentutan ere.
Jakina da aurrerapen teknologikorik gabe hiri batek ezin diola biztanleriaren tamainari eutsi. Erromatarrek berrikuntza egin zuten ingeniaritza hidraulikoan eta zibilean: airearen, uraren eta animalien indarra, egurra, hormigoia eta masa-ekoizpena bikain erabiliz. Ondasunen estandarizazioan, banaketan, espezializazioan eta nekazaritza-teknologien garapenean maisuak izan ziren. Aurrerapen horiek guztiek ekoizpena eta ekonomia garatu zituzten hainbat mendetan<ref>Mandich, M. J., 2015, 87. or.</ref>. Hori zela eta, Erromak, Italiak eta inperioaren ekonomiak bultzaturik, hazkunde demografiko handia izan zuen.
Silaren garaitik [[Printzealdia (Antzinako Erroma)|Printzaldira]] arte, Erromako populazioa pixkanaka-pixkanaka handitu zen, eta are bizkorrago [[Antoninotar dinastia|Antoninoen]] gobernupean, hiru mendez banatutako bi estatistika-multzoek adierazten digutenez. Horren harira, Erromari buruzko bi dokumentuek (''Curiosum'' eta ''Notitia'') hiriari buruzko erreferentziak eta estatistiken laburpenak ematen dituzte. Informazio hau Augustok egindako Erromako banaketa 14 eskualdetan oinarritzen zen. Esan beharra dago dokumentu hauek K.o. IV. mendeko konpilazioak direla, Dioklezianoren azken egunetan, K.o. 305aren inguruan, edo Konstantinoren agintaldian<ref>Storey, G. R., 2002, 412. or.</ref>.
Txosten horiek erromatar ''vici''en errolda bat ematen dute, hau da, mugakide ziren kaleek elkarren artean banatzen zituzten hamalau barrutietako auzoena<ref>Suet. ''Aug''. 30.</ref>. Augustok administrazio berezi bat eman zion ''vicus'' bakoitzari, ''magister'' batek zuzenduta eta [[Larak|lare]] aldare batek mugaturik kaleen gurutzetan. Banaketa horren ondoren, [[Vespasiano|Vespasianok]] eta [[Tito|Titok]], Erroma 265 ''vici''tan zatitu zuten<ref>Carcopino, J., 2004, 38. or.</ref>. Augustok hasitako Erromaren plangintzak etxebizitza bloke izugarri eta neurrigabeak ugaritu zituen.
Erroman biztanleria-dentsitatea asko aldatzen zen haranaren hondoan edo muinoen magalean bizitzearen arabera. Yavetzek kalkulatu zuenez, Erromak 1.000.000 biztanle bazituen, ''domus''etan (esklaboak barne) 200.000 eta 300.000 pertsona artean biziko ziren, eta gainerako 700.000-800.000 pertsonen etxebizitzak intsulak edo bestelako ostatuak izango ziren<ref>Yavetz, Z., 1958, 504. or.</ref>.
Palatinotik, [[Julio-klaudiotar dinastia|Julio-Klaudiotar]] aldiko enperadoreek dentsitate gutxiagoko eremuetara zabaldu zituzten beren jabetzak ''horti''<ref group="oh">''Hortus'' hitza, hasiera batean, hiritik kanpoko baratzeak izendatzeko erabili bazen ere, K.a. I. mendean honela deitzen zitzaien luxuzko bizilekuei, eta egoitza horiek landa-ingurune bat eskaintzen zieten jabeei Erromatik hurbil.</ref> izenekoak sortzeko, baina, batzuetan, aristokraziari lurrak kentzen zizkioten zilegiak ez ziren moduak erabiliz.
[[Neron|Neronek]] ''Domus Transitoria'' eta ''[[Domus Aurea]]'' Eskilinoko ''horti'' jauregiarekin konbinatu nahi izan zituen. Asmo handiko proiektu horrek landa- eta hiri-elementuak integratuko zituen luxuzko konplexu artifizial batean. [[Flaviotar dinastia|Flaviotarren]] jauregia, aldiz, [[Palatino|Palatinoan]] eraiki zen berriro<ref>Patterson, J. R., 2000, 260. or.</ref>.
Gainpopulaziorekin loturik etxebizitza falta zegoen. Biztanleriaren estraturik baxuenak, [[Patrizioak|''patrizioe''n]] adina baliabide ekonomikorik ez zutenez, zorionekoenak etxe-blokeetako gela txikietan (''insulae'') pilatuta bizitzearekin konformatzen ziren, zeinen eraikuntza-kalitatea ideala izatetik oso urrun baitzegoen. Dena den, egoera okerragoa zen baliabide ekonomikorik ez zutenentzat, arkupeen azpiko eraikuntza inprobisatuetan (''ergasteria'') edo mausoleoetan aterpea bilatu behar zutelako, azken hauek ''[[pater familias]]''en baimenarekin eta gainbegiratzearekin.
Erromako egoitzen prezioaren etengabeko igoera justifikatzeko ustezko arrazoietako bat izango zen seiehun senatari erromatarrek beren aberastasunen zati bat Italiako higiezinetan eta lurretan inbertitzeko zuten betebeharra, ziurrenik Erromako senatuko bileretan haien presentzia bermatzeko<ref>Bruun, C., 2015, 477. or.</ref>. [[Trajano|Trajanoren]] garaian, esaterako, senatariek beren ondasunen herena inbertitu behar izan zuten Italiako lurretan<ref>Plin. ''Ep''. 6.19.4.</ref>; Marko Aurelioren agindupean, ordea, eskakizuna laurden batera murriztu zen<ref>SHA ''M. Ant.'' 11.8</ref>.
Espekulazioaren ondorioz, aberatsek etxeak eta ''domus''ak erosten zituzten bitartean, pobre asko kale gorrian bizi ziren. Martzialek egoera hau salatu zuen epigrama batean:
{{esaera2|''Jauregi bat duzu Eskilino muinoan, eta beste jauregi bat Diana muinoan; eta beste batek bere burua altxatzen du Patrizioen eremuan<ref group="oh">Servio Tuliok patrizioei emandako zatia, Eskilino muinotik ez oso urruti.</ref>. Zure bizileku batetik Zibele alargunaren tenplua ikusten duzu, beste batetik Vestarena; beste batzuetatik Kapitolio zaharra eta berria begiratzen dituzu. Esadazu non aurki eta bila zaitzaket: nonahi bizi den gizon bat, Maximus, ez da inon bizi''<ref>Mart. ''Ep'' 7.73.</ref>.|}}Martzialek erromatar superpopulazioa eta hiri-giroa ikuspegi materialista batetik irudikatu zuen, non ohikoak baitziren sexu-eszenak, literatura-giroa, klientelismoa eta finantzak. Horregatik, Martzialen idatziak oso garrantzitsuak dira erreferentzia topografikoen dentsitatea zehazteko<ref>Roman, L., 2010, 90. or.</ref>.
Gertuko Ostia hiriak adibide gisa balio dezake inguruko Erromako etxebizitza arazoa azaltzeko. Aipatutako biztanleriaren %90 bere dendetan (''tabernae'') bizi zen, intsuletako logeletan, ostatuetan (''hospitia, stabularia, capponae, deversoria''), edo zuzenean kale gorrian (arkupeak, gangak, zubiak edo eskailerak)<ref>Briones Dieste, V., 2018, 72. or.</ref>.
Giza jarduerak sortutako hondakin solidoek eta likidoek eragindako kutsaduraz gain, kutsadura akustikoa nabaria zen, jarduera ekonomikoaren zalapartak eta kalez kale ibiltzeak eragiten zituztenak. Horiek guztiek eragin zuzena izango zuten erromatarren osasunean.
== Auzoak ==
Erromatarrak adituak ziren konkistatutako herriak eta tokiak zenbatzen, neurtzen eta haietan hirigintza planak ezartzen. Horregatik, hiriak zonifikatu zituzten, eta Erroma hiriari zegokionez, zenbait muga zituen, adibidez, fisikoak, erritualak, ekonomikoak eta juridikoak.
Erromatarren mugarik nagusiena hiriko perimetroarena zen, hots, ''[[pomerium]]''arena<ref group="oh">''Pomerium'' edo ''pomoerium (''latinezko ''postmoerium'' hitzetik: harresiaren ostean) Erroma hiriko muga sakratua zen. Legez, Erroma bakarrik ''pomerium'' barruan zegoen, beraz, kanpoaldeko Erromari zegozkion lurrak ez ziren Erroma.</ref><ref>Carcopino, J., 2004, 23. or.</ref>, zeinak berriki aipatutako lau kategoriak biltzen baitzituen. Zonifikazioak zirela medio, zenbait talde hiritik kanporatu ziren, hala nola, erlijio batzuen kideak, talde etnikoak edo zenbait lanbidetakoak<ref>McGinn, T. A., 2004, 140. or.</ref>.
Erromako jende gehiena osasungarritasun gutxiagoko auzoetan pilatzen zen zazpi muinoen oinetan. Alde horietan, bizi-egoera kaskarrenen artean, prostituzioa ohiko jarduera zen, eta mota guztien artean kalekoa hedatuena zen, zinegotziek araututa bazuten ere. Jarduera horren tokirik aipagarrienak ziren ''vicus Tuscus''; etruriar auzoa (hiriko auzorik jendetsuenetako bat), eta ''vicus Turarius'', Suburarako bidean zegoena<ref>Torregaray, E., 2011, 10. or.</ref>, hots, burdelen auzo tradizionala. Subura, [[Viminal]]<nowiki/>eko, Eskilinoko eta Palatinoko muinoen oinetan kokaturik zegoen. Hala ere, putetxeen presentzia ez zen auzo pobreenetara mugatzen, Erromatar Foroan bertan burdelen ebidentzia ez baita baztertzekoa; Titoren arkutik gertu, ''Via'' ''Sacra''n, putetxe bat zegoen. Era berean, azpimarratzekoa da ''cauponae'' izenekoetan, ostalaritzaz gain, prostituzioarekin lotutako beste zerbitzu batzuk ere eskaintzen zituztela<ref>McGinn, T. A., 2004, 247. or</ref>.
Subura Erromako auzo zabalena eta jendeztatuena zen. ''Murus terreus'' azpian kokatua, Karinaeko<ref>Varro ''Ling.'' 5.48.2-3.</ref> eta Kirinaleko magalean zehar hedatzen zen Viminal eta Eskilino muinoetaraino<ref>Richardson, L., jr., 1992, 373. or. </ref>. Suburako bizilagunak, beste auzoetako monumentuz eta zerbitzu publikoez inguraturik egon arren, egoera tamalgarrietan bizi ziren<ref>Platner, B. S., 1929, 500-501. or.</ref>. K.o. II. mendearen hasieran. Juvenalek satira erabili zuen [[Cloaca Maxima]] estoldarik itogarriena zela salatzeko, bereziki Suburatik igarotzean. Haren arabera aingirak estolda honetatik Suburaraino igotzen ziren. Gainera, estolda auzo horretan, hondakinen pilaketa puntu garrantzitsu bat zen, hiri osoko nazkagarriena. Poetaren arabera, bertan bukatzen ziren ardo merkearen kontsumo handiaren ondoriozko isurketak, baita auzoan kontsumitutako janari txarraren ondorengo gorotzak ere<ref>Juv. 5.106.</ref>. Bestalde, Suburako etxebizitzen bizigarritasun-egoera txarrak zirela eta, bertatik izurriteak erraz hedatzen ziren baita Erromako beste auzoetatik ere. Bada, heldutasunera iristeko, suburatarrek immunitate-sistema sendoa izan behar zuten<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 4.3.</ref>.
[[File:Roma, via Tor de' Conti e muro della Suburra nel 1880.jpg|thumb|300px|<center>Erroma, ''Tor Conti''ren bidea eta Suburako harresia 1880an</center>]]
Bailararen behealdea K.a. 46. urtean hartu zuen lehenik Zesarren foroak, Kapitolioko muinoaren ekialdeko oinetan, eta, ondoren, Augustoko foroa K.a. 2. urtean jarri zen. Koliseoren ondoan, beste eraikin batzuk altxatu ziren, esaterako, [[Bakearen Templua (Cardiff)|Bakearen tenplua]] K.o. 75ean; Nervaren foroa K.o. 97an, eta azkenik, Trajanoren foroa, K.o. 112. urtean. Augustoren garaian, harresi bat eraiki zen gune monumental hauek Subura etxebizitzetatik maiz sortzen ziren suteetatik babesteko<ref group="oh">Gaur egun dirauen harresia da.</ref>.
Augustok, inperioaren mugak ziurtatu eta ordura arte ezezaguna zen bake garaia inauguratu ondoren, Janoren tenplua handikiro itxi zuen. Bakearen ondorioetako bat izan zen Erroma Servio Tulioren harresietatik kanpo hedatzea. Bi garapen-eremu nagusiak ziren Marteren zelaia eta, Tiber ibaiaren beste aldea, ''Transtiberinum''. Erromaren hedapen izugarriaren ondorioetako bat Augustok, K.o. 7an, Erroma hamalau eskualde administratibotan (''regiones'') banatzea izan zen, Erroma errepublikarraren lau eskualdeen ordez<ref group="oh">Errepublikan lau eskualde zeuden ''pomerium''aren barruan: ''Suburana, Esquilina, Collina'' eta ''Palatina.''</ref><ref>Varro ''Ling''. 5.45.3.</ref>.
Tiber ibaiaren ezkerraldean 13 eskualde zeuden, baina eskuinaldean bakarrik ''Transtiberinum'' izenekoa. Lehenengo bost eskualdeak harresien barruan zeuden, baina beste bost batzuek azaleraren erdia ''pomerium''aren barruan zuten eta beste erdia kanpoan. Alabaina, ''Eskilino, Via Lata, Circo Faminius'' eta ''Transtiberinum'' izenekoak, ''pomerium''etik kanpo geratu ziren.
Lehen eskualdea, ''[[Porta Capena]]'' izenekoa, kanpoaldean zegoen baina garai hartan hiriaren erdigunea bihurtu zen. K.o. 274an, [[Aureliano|Aurelianok]] ia 19 kilometroko harresia eraiki zuen germaniar inbasioen aurka babesteko, baina Augustoren eskualde batzuk kanpoan utzi zituen. Asmoa ez zen hiriko perimetro osoa inguratzea, baizik eta puntu estrategiko nagusiak elkarren artean lotzea, ''pomerium'' berri honetan, akueduktuak bezalako aurreko eraikuntzak aprobetxatuz<ref>Carcopino J., 2004, 24-25. or.</ref>.
Neronen erregealdian izandako sutearen ondoren eraikitako Erromak kale lerrokatuak eta erregularrak zituen, etorbide zabalekin. Etxeen altuera murriztu eta haien artean espazio irekiak sortu zituzten. Aldi berean, intsulen aurreko aldeari arkupeak atxiki zizkieten suteen aurkako babes gisa<ref>Tac. ''Ann''. 15.43.1.</ref>.
Harrigarria da [[Romulo eta Remo|Romulok]] sortutako hiriaren bilakaera ikustea, hasieran 3 ate besterik ez zituen ere, [[Vespasiano|Vespasianoren]] garaian Erromako zazpi muinoak inguratzen zituzten harresien zirkunferentzia 21 kilometrokoa zen. Edonola ere, Augustoren hamalau barrutiko banaketari eutsi zioten, guztira 265 gurutze-biderekin. Plinio Zaharrak zioenez, munduan ez zegoen tamainaz aldera zitekeen beste hiririk<ref>Plin. ''HN'' 3.9.66-67.</ref>.
Vespasianok interesa izan zuen hiriko alderdi administratiboari eta praktikoari buruz, Augustoren garaitik Erromako lehen errolda sistematikoa egin baitzuen. Erroldaren emaitzak Bakearen Tenpluko artxibo batean gorde omen zituzten<ref>Roman, L., 2010, 92. or.</ref>.
Erromako biztanleria kongestioa arintzeko beste saiakera bat egin zen K.o. hirugarren mendean. Handik aurrera, hiriko erdigunean eta foro errepublikarraren inguruan merkataritza-espazio metaketa pixkanaka desagertuz joan zen, hiriko beste gune batzuetara lekualdatu baitzen. Hala, hainbat merkatu sortu ziren, ''macellum Liviae, macellum Augusti'' (Zelio muinoan), Eskilinoko ''macellum''a, ''Macellum magnum'' edo Trajanoren merkatua, besteak beste<ref>Espinosa, M., 2015, 61. or.</ref>.
Gutxiengo etnikoek, euren jatorriaren arabera auzo bat edo beste aukeratzen zuten bizilekua finkatzeko. Horrela, jakina da [[Erromatar Errepublika|Errepublikaren]] amaieran Erromako judu gehienak Suburan bizi zirela, baina Augustoren garaian, ''Transtiberinum''eko (''Regio XIV'') barruti berrira aldatzea erabaki zuten. Barruti hori juduen eta nazionalitate bereko beste etorkin batzuen kokaleku nagusia bihurtu zen.
Inperioaren amaieran, judu-komunitateak Erromako hegoaldean (''Regio I'') eta hiriaren ekialdean (''Regio VI'') sakabanatuta zeuden. Kasu askotan, juduak kristau taldeen eremu berean bizi ziren, maiz ''tituli'' edo otoitz-etxeen inguruan kontzentraturik<ref>Rocca, S., 2019, 437. or.</ref>. Juduen asentamendua bi alditan garatu zen nagusiki, K.o. I. mendearen hasieran, Augustoren eta Julio-Klaudiar leinuaren agintaldian, eta K.o. III. eta IV. mendeetan. Hala ere, Erromako komunitate juduak ez zituen 10.000 pertsona baino gehiago lortu K.o. II. mendearen hasieran, nahiko txikia ekialdeko komunitate juduekin alderatuz gero, batez ere Egiptoko Alexandriarekin eta Asia Txikiko hainbat elkarterekin. Bestela, Erromako juduen lehen gainbehera demografikoa Antoninoren izurritearen ondorioz gertatu zen, ondoko komunitateei jazo zitzaien moduan<ref>Ibid. 458. or.</ref>.
Oro har, Kirinal eta Suburako auzo txiroetan erromatar plebea bizi zen, eta biztanleriaren dentsitatea 58.000 biztanle/km<sup>2</sup> ingurukoa zela kalkulatzen da<ref>Le Roux, P., 2015, 117. or.</ref>. Erromatar txiroen etxeen iraunkortasun faltak eta antzinatean hiria suntsitu zuten sute ugariek asko zaildu dute herri-etxebizitza asko identifikatzea; hala ere, K.a. I. mendearen amaieran eta K.o. II. mendean, elitearenak ez ziren etxebizitzen eremuak identifikatu dira Erroman. adibide interesgarri bat Piazza Celimontanako indusketetan aurkitutako intsula bloke multzoa da, sute handiaren ondoren sortua. Era berean, Kirinalaren mendebaldeko magalean eta Via Latan etxebizitzen hedapen handia izan zela dirudi. Severotarren agintaldian, K.o. III. mendearen hasieran, kasu batzuetan, ''domus'' tradizionalak intsula bihurtu ziren. Seguru asko, ''atrium''en egindako azpizatiketetan familia-talde desberdinak sartuz<ref>Patterson, J. R., 1992, 204. or.</ref>.
== Kaleetako osasungarritasuna ==
Erromako immigrazio masiboak masifikazioa, etxebizitza estandarrak, ur kutsatuak eta hondakin-pilaketak sortu zituen. Erromatar gehienak biztanleria-dentsitate handiko eremuetan bizi ziren, non zaborrak, zikinkeriak, gorotzak eta ur kutsatuak, kate trofiko edo parasitoak sortzen baitzituzten, azken ostalari gisa pertsonak, etxeko haragijaleak, karraskariak eta hegaztiak zituztela. Eraikuntza-material organikoak, porotsuak edo zuntzezkoak ere intsektuentzako eta karraskarientzako kokaleku onak izaten ziren<ref>Briones Dieste, V., 2022, 1. or.</ref>.
Erroman hilkortasuna, immigrazio handiarekin lotutakoa, Italiako beste leku batzuetan baino handiagoa izan zen, eta horrek, azkenean, gainbehera demografikoa eragin zuen. Murrizketa horiek gertatzen dira heriotza-kopurua jaiotza-kopurua baino handiagoa denean, ez tokiko biztanleria patogeno-talde guztiz desberdin baten eraginpean egon delako, baizik eta haien eraginpean maizago dagoelako. Erromaren tamaina zela eta, gaixotasun batzuk endemiko bihurtu ziren epidemikoak izan beharrean; elgorriak, esaterako, milioi erdi inguru biztanle behar ditu endemiko bihurtzeko, baztangak, tuberkulosiak eta paperak, berriz, ehun mila biztanle<ref><nowiki>https://thebiologynotes.com/endemic-diseases/</nowiki> 2023.04.14an kontsultaturik.</ref>.
Erromatarrak kutsatzeko arriskuan zeuden etengabe, baina landa-eremuko biztanleak gaixotasun bat landetara zabaltzen zenean bakarrik zeuden arriskuan<ref>Morley, N., 2005, 196-197. or.</ref>. Osasunaren gaia jorratzen zuten egile erromatar gehienek onartzen zuten landa eremuan bizitzea hirian baino osasuntsuagoa zela, beraz, irtenbidea herrialdera joatea zen<ref>Col. ''Rust.'' 1 pr. 15-19.</ref>. Zentzu horretan, elitearen ohitura izaten zen, udako hilabete beroetan, ''salubritas'' bila hiritik kanpo joatea, aldirietako landetxe batera edo Napoliko badiara<ref>Sen. ''Ep''. 104.1.4.</ref>. Zeltsok Erromaren osasungaitza nabaritu zuen, eta bizilekuaren arabera bizilagun bat ahuldu zitekeela gaineratu zuen<ref>Celsus ''Med.'' 1.2.1.</ref>.
Bestalde, Vitruviok bere ekarpen teorikoak ere egin zituen hiri osasuntsuago bat sortzeko, eta gaixotasunaren kausak kontuan hartuta, arkitektoek, haiek konpontzen, lagun zitzakeen moduak azaldu zituen. Bere ustez, arkitekto idealak medikuntzaz jakin beharko luke, beste zientzietako ezagutzak izateaz gain. Gaixotasunaren kausa gorputzeko elementuen desoreka izanik, gehiegizko beroa edo hotza, hezetasuna edo lehortasuna dela eta, arkitektoaren zeregin nagusia leku egokia aukeratzea eta eraikinak antolatzea zen, haize kaltegarrien ondorioak murrizteko. Azkenik, edateko uraren hornidura ugaria ziurtatu behar zuen<ref>Vitruv. 1.1.3, 8. proem. 3.</ref>. Arkitekturazko ideia horiek pentsatuta zeuden hiri edo eraikin berrietarako, tamalez, oso zaila izan zen gainpopulatutako Erroman abian jartzea.
Erromak zenbait parke zituen, hala nola Mezenasena edo inperialak, berdegune horiek luxu aristokratiko edo inperialarekin lotu baziren ere, hiria parke pribatu bihurtzeko haien ahaleginean<ref>Suet. ''Ner''. 31.</ref>. Litekeena da bertako landarediaren eraginak hiriko bizi-kalitatea hobetzea bertako biztanle batzuentzat, baina ez dirudi eragin handirik izango zuenik biztanleria osoaren heriotza-tasaren jaitsieran.
Frontinok, bere aldetik, adierazi zuen hiriko osasungarritasun-arazoetarako irtenbide bat edateko uraren hornidura-emariaren bolumena handitzea izango zela, akueduktu berriak eraikiz baita hiritarren ur-bereganatze kentzea ere, gauez eta egunez iturri publikoen funtzionamendua eragozten zutelako<ref>Frontin. ''Aq''. 103-104.</ref>. Gainera, horrek hiriko airea hobetuko luke. {{esaera2|''Gaur egun garbitasunaren itxura guztiz freskoa eta aire garbiagoa dago; desagertu dira klima ez-osasungarriaren arrazoiak, askotan gure hiriari ospe txarra eman diotenak''<ref>Frontin. ''Aq''. 88.3.2.</ref>.|}}
Eraikin publikoez, ur-garraioaz eta estolderiaz hiriko gobernua arduratzen zen, baina Erromako kaleen garbiketa eta haien egoera ona edilen ardura zen<ref group="oh">Legeak, gainera, herritarrei eskatzen zien, zigorpean, eraikinen fatxadak ez ezik, euren jabetzaren aurretiko bide publikoaren zatia ere garbi edukitzea.</ref>, batez ere drainatze, konponketa eta zoladura<ref>''Tab. Hera. Lex Jul.'' 20-23'';'' 25-28.</ref>. Pixka bat lehenago, Julio Zesarrek lege zorrotzak onartu zituen kaleetako zikinkeria kontrolatzeko, baina efektu eskasarekin<ref>Carcopino, J., 2004: 56-57. or.</ref>. Halaber, etxebizitzen zaramarako, abandonaturiko animalien eta gizakien gorputzerako bazegoen gaueko garraio-zerbitzu bat.
Behin Neronek, zaborra kaleetan pilaturik ikusirik, Vespasiano zinegotziari lezio bat eman nahi izan zion, eta bere soldaduei agindu zien togaren aurrealdea lokatzez zikin ziezaiotela. Une horretan ez zion aparteko garrantzirik eman egoerari, eta Vespasianok boterea hartu zuenean, Neronek abandonatutako hiria hobetzeko jainkozko esku-hartze gisa interpretatu zuen kasua<ref>Cass. Dio 59.12.3; Suet. ''Vesp''. 5.3.</ref>.
Hala ere, enperadoreen jarduerak lehendik zeuden zerbitzuak mantentzera mugatzen ziren neurri handi batean. Baliteke eskala handiko hiri-berritzea Zesarren eta Neronen tankerako megalomanoekin lotzen zelako, baina Erromako topografiak ere egin zitezkeen erreformei muga ezarri zien<ref>Suet. ''Ner.'' 16.38.</ref>.
Hiri-komisarioen (''curatores urbium'') ardura zen hiriko bideak zaintzea, zolatzea, ibaiek eraikinei kalterik ez egitea, eta behar ziren lekuetan zubiak egotea. Era berean, ikuskatu behar zituzten horma pribatuak, edo etxeari erantsitako beste edozein motatakoak, bidea ez inbaditzeko. Eraikinaren jabeek konpondu eta aldatu beharko lukete, zigorpean<ref>Pap. ''Dig''. 43.10.1.</ref>.
Erroman jakitun ziren kaleen garbitasunak eta estolden egoera onak biztanleriaren osasunarekin zuten harremana. Beraz, pretoreen ardura zen estolden garbiketa eta konponketa, estolderiako zikinkeria izurrite eta hondamenaren kausa baitzen<ref>Ulp. ''Dig''. 43.23.1.1.</ref>.
Bestalde, bide publikoari erasan ziezaiokeen obra baten egileak, hura amaitzean, jatorrizko egoeran utzi behar zuen<ref>Ulp. ''Dig''. 43.11.1.1.</ref>. Nahiz eta erromatar legeak bide publikoan egindako obrek drainatze egokia izatera behartu, ez zegoen autoritatera joaterik ur geldiek eragindako usain txarrengatik<ref>Ulp. ''Dig''. 43.8.2.29.</ref>.
Objektuak bide publikora botatzea (''effusis vel deiectis'') legeak zigortzen zuen, baina horrek kalteak edo galerak konpontzeari garrantzia handiagoa ematen zion kaleak garbi izateari baino. Labeon juristak legea gauez aplikatzen ez zela argudiatu bazuen ere, Pablok adierazi zuen bazirela jendea gauez joaten zen lekuak<ref>Paul. ''Dig''. 9.3.6.1.</ref> .
Erromak hondakinak ezabatzeko arazo itzela zuen saneamendu sistema eskas eta desegokia zelako, eta horrek elikagaiak eta ura kutsatzeko arriskua zuen. Aitzitik, nekazariek bazuten etxetik kanpo hauek metatzeko lekua, soroetan zabaldu aurretik. Varronek komunen eta gorotz-hobien kokapen ezin hobeari buruzko xehetasun handiak eman zituen, gizakiek eta animaliek ur-iturri bereiziak izan behar zituztela gomendatuz<ref>Varro. ''Rust.'' 1.11.2; 1.13.4.</ref>. Nekazariek malaria jasateko aukera gutxiago zuten haien animaliak eraikin bereizietan mantentzen zituztenean, eltxoak animalietan kontzentratzen direlako, baina hiritarrek ez zuten babes hori.
Erroman hiltegirik ez zegoenez, zegokien merkatuan (''boarium''<ref group="oh">Abelgorri-merkatua.</ref>'', suarium''<ref group="oh">Txerri-merkatua.</ref>) abereak erosi ondoren, bizirik eraman behar zituzten harategira, bidean ebakuatu eta pixa egiten zuten bitartean. Han saltzen zituzten sakrifikatuak eta zatikatuak izan ondoren, baina animalien hondakinak kalera botatzen zituzten.
Iturri klasikoek adierazten dutenez, ez zen batere erraza kale estuetan zamatutako animaliak gidatzea. Horregatik, nahiko usuak ziren haiek edo garraiatutako kargak oinezkoen gainera erortzearen ondoriozko istripuak<ref>Alfen''. Dig''. 9.2.52.2-3; Ulp. ''Dig.'' 9.2.27.33.</ref>.
[[File:Map of downtown Rome during the Roman Empire large-annotated.jpg|thumb|300px|<center>Cloaca Maxima Erromatar Inperioan, gorriz markatutakoa</center>]]
Antzinako Erroman, hiriko osasungarritasunari eragiten zion animalia asko bizi ziren<ref>McCormick, M., 2003, 8. or.</ref>. Etxeetan txakurrak eta katuak ugariak ziren; etxeko txakurrek intsulen eta ''domus''en ateak zaintzen zituzten, baina kaleko txakurrak, zurratzaileek larruagatik ehizatzen zituzten. Horretaz gain, behartsuek txakurkia jaten zuten, jakin gabe kiste hedatidikoez kutsatuta izateko modu bat zela<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.</ref>. Martzialen esanetan, etxeak zaintzen zituzten txakurrek, gorotzak egiteaz gain, janari-hondarrak eta giza kakak jaten zituzten<ref>Mart. ''Ep''. 1.83; 12.48.8.</ref>.
Etxeko haragijaleek kutsatutako gaixotasunak (ekinokosia, amorrua...) ugariak ziren. Ektoparasitosi hutsalak, hala nola sarna edo zizareak, ohikoak ziren, baina bektoreek transmititutako gaixotasunak ere ezin ziren falta (izurria eta tifusa). Zakurrek edo beleek sarraskia jaten zuten Tiber ibaira edo zaborretan botatako gorputzetatik<ref>Briones Dieste, V., 2022, 1. or.</ref>.
Erroma hiriak arratoi arazo handirik ez izateak azal dezake izurrite bubonikorik ez egotea Justinianoren garaira arte. Zizeronek ere ez zituen karraskari horiek aipatzen etxe batean bizilagun ez desiragarritzat, baina sugeei erreferentzia egin zien<ref>Cic''. Off.'' 3.54.1.</ref>.
Erromatar hirietan, estolden eta komunen helburua ez zen patogenoen transmisioa gelditzea, gaur egun bezala; logikoa denez, mikroorganismoen kontzeptua artean ez zen ulertzen garai horretan. Aitzitik, litekeena da estolderia eta komunak eraikitzea kirats eta hondakinak publikoaren ikuspegitik ezabatzeko<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 66. or</ref>.
== Merkatuak ==
Erromatarrek hiri-espazioa merkaturatu zuten: hiri oparoagoa bihurtu ahala, merkataritza-guneak handitu eta egonkor bihurtu ziren. Dendak (''tabernae''), elikagai azokak (''macella''), biltegiak (''horrea'')<ref>''ILS'' 5910</ref> eta beste eraikuntza mota batzuk susperraldi ekonomikoaren adierazleak ziren, baita gero eta landuagoko garraio eta lehorreratze-azpiegiturak ere<ref>Flohr, M., 2020, 7. or.</ref>.
Trajanok, uholdeak saihesteko eta Erromaren hornidura ziurtatzeko, Ostian portu berri bat eraiki zuen, Tiberreko kaiak zabaldu zituen, baita bere foroari atxikitako merkatuak ere<ref>Patterson, J. R., 1992, 213. or.</ref>.
Erromaren oinarrizko elikagai gehienak ibaiz eta itsasoz ekartzen ziren, hiritik gertuko ekoizleek ez baitziren gai hiriko beharrak asetzeko. Tiberren zehar, gizonek eta idiek salgaiak garraiatzen zituzten, eta azken garraiorako, erromatar kaietatik biltegietara, milaka langile libre eta kontratatuen indarra erabiltzen zuten<ref>Erdkamp, P., 2013, 270. or.</ref>.
''Macellum'' terminoak Erromako eraikin mota bati egiten zion erreferentzia, hots, hornidura-merkatuari<ref group="oh">''Macellum'' elikagaien merkatua zen, non haragia, arraina edo inportatutako beste produktu exotiko batzuk aurki baitzitezkeen. Egitura angeluzuzena izan ohi zuen, arkupeez inguratutako esparru itxia, eta taberna ilarak zituena.</ref><ref>''ILS'' 9432</ref>. Merkatu mota hura ohikoa zen Italian zein probintzietan. Egitura angelu zuzenekoa, eta haren patio nagusia ate eta burdin itxitura batek inguratzen zuten. Erromako merkaturik ezagunenak honako hauek ziren: Zelio muinoko ''Macellum Liviae''<ref>''LTUR'' 3.73. or.</ref>'', Macellum Augusti,'' Eskilinoko ''macellum''a, ''Macellum Magnum'' edo Trajanoren ''macellum''a.
Aipatutakoez gain, Erroman baziren produktu espezifikoen salmenta biltzen zuten beste merkatu batzuk, hala nola ''Forum boarium''a<ref>''ILS'' 426.</ref>, ganaduaren merkataritzari eskainia, Palatino muinoaren eta Tiber ibaiaren artean; ''Forum holitolium''a, belar eta barazkien merkataritzari eskainitakoa, Kapitolioko muinoaren eta [[Serviar Harresiak|Serviar harresi]]<nowiki/>en artean; ''Forum piscarium''a, arrain merkataritzari eskainia, Kapitolioaren eta Tiberren artean, egungo Erromako Ghettoaren eremuan; ''Forum suarium''a<ref>''ILS'' 722.</ref>, txerri-merkataritzari eskainia, [[Marteren Zelaia (Erroma)|Marte Zelaia]]<nowiki/>ren iparraldeko hiri-kohorteen kuartelaren ondoan; ''Forum vinarium''a<ref>''ILS'' 6168.</ref>, ardoaren merkataritzari eskainia, gaur egun ''quartiere'' ''Testaccio''ren eremuan, Aventino muinoaren eta Tiberren artean. Beste merkatu batzuk ezagutzen ziren baina identifikaezinak dira, gune bakoitzaren funtzioari buruzko informazio zehatza falta zaigulako<ref>Richardson, L. Jr., 1992, 101, 159-164. or.</ref>. Ospe txarreko beste merkatu bat Suburakoa zen. Izan ere, Porfirioren hitzetan, arratsaldeetan bakarrik irekitzen zen, eta han saltzen zen goizean Erroman lapurtutakoa<ref>Porph. 7.113.1-2.</ref>.
''Taberna''k, merkatuetako eta kaleko saltoki iraunkorrak ziren, baina kaleko posturik gabeko saltzaileak nonahi ugaritzen ziren Domizianok praktika hori debekatu zuen arte, beharbada dendariek lehiakortasun ilegalez kexatu zirelako. Gainera, saltzaile horiek ez zuten ezartzen ziren espazioa garbi uzteko ardura, legeak beste establezimendu batzuen jabeei agintzen zien bezala, zeinek kalea garbitu behar baitzuten beren eraikinen aurrean<ref>Mart. ''Ep.'' 7.61.1-10; ''Tab. Her., Lex Iul.'' 53.</ref>.
Merkatu-saltzaileek (''macellarius''<ref>Col. ''Rust.'' 11.ca.9.1.</ref>'', propola''<ref>Plaut. ''Aul''. 512.</ref>), libreek edo esklaboek, negozioa beren kabuz edo errentan izan zezaketen. Merkatu eta hirietako saltzaile txiki horiek zerga bat (''vectigal'') ordaintzen zuten beren postua izateagatik<ref>Espinosa, M., 2015, 64. or.</ref>. Merkatariaren lanbidea, Zizeronen iritziz zikina zelako, gizartean gutxien balioztatutakoen artean zegoen, eta maisuak, arkitektoak edo medikuak, berriz, estimatuenak ziren<ref>Cic''. Off.'' 1.151.4-10.</ref>.
Hala ere, enperadoreak txikizkako merkataritzaren garrantzia ulertzean, saiatu ziren arautzen. [[Alexandro Severo]]k, adibidez, ardo, barazki, zapatari eta abarren saltzaileen elkarteak sortu zituen, beren ordezkari eta epaileekin<ref>''SHA Alex.Sev.'' 2.4.8.</ref>.
Elikagaiak kontserbatzeko sistemak mugatuak zirenez, merkatuak inguruan ekoitzitako produktu freskoez hornitzen ziren, batez ere<ref>Kron, G., 2012, 278. or.</ref>. ''Pastio villatica'' deiturikoak Erroma inguruko nekazaritza-zentroak ziren, barazkiak, etxeko hegaztiak eta baserriko animaliak ekoizten zituztenak hiriburuko merkatuetan saltzeko<ref>Purcell, N., 2007, 294. or.</ref>.
Merkatari erromatarrak bere produktu edo zerbitzura erakarri behar zituen kontsumitzaileak, lehiakideena baino hobea zela erakutsiz. Horretarako, zenbait estrategia eta metodo erabiltzen zituen bere produktuak aurkezteko. Metodoen artean, aipatzekoak dira saltokien sarreretan jarritako mosaikoak, kanpoko zein barruko errotulu edo margolanak, saltzaileek ordaindutakoa euren produktua literatura-testuetan aipatzeko eta sustatzeko. Nolanahi ere, publizitaterik onena produktuaren kalitatea zen, eta arrain saltsen eta gatzatzearen kasuan (''tituli picti''), gehien erabilitako kalitate-indizea ''flos'' terminoa zen<ref>Espinosa, M., 2015, 59. or</ref>.
Merkatuetan postu iraunkorra zuten saltzaileen artean, aipatzekoak dira, okinak, harakinak, arrain- eta barazki-saltzaileak besteak beste. Latinezko ''pistor'' hitzak ez ditu aleak ehotzea eta ogia egostea bereizten; horrek adierazten du Erromako okinek bi zerbitzuak egiten zituztela<ref>Erdkamp, P., 2013, 275. or.</ref>. Ogiari dagokionez, etxe aberatsenetan bakarrik zeukaten okin propioa. Jende arruntak azokara joan behar zuen ogia erostera<ref>Mart. ''Ep.'' 14.223.1.</ref>.
[[File:Mercati di Traiano - Roma.jpg|thumb|300px|<center>Trajanoren merkatua</center>]]
Dendak nonahi zeuden Erroman, baina ''honestiores''ek etxean egindako ogia eta beraiek ekoiztutako ardoa kontsumitu ohi zuten. Hori zela eta, Zizeronek bere aurkari politikoetako bati burla egin zion ogia eta ardoa saltzaileari erosten zizkiolako. Hala ere, kontsumitzaile aberatsek ere merkatari espezializatuei erositako produktuak sartzen zituzten sukaldean<ref>Cic''. Pis.'' 67.9.</ref>.
Haragiaren kasuan, Erroman hiltegirik ez egotean, abereak azokatik harategira bizirik eramaten zituzten, non sakrifikatzen eta zatitzen baitzituzten [[Txikizkari|txikizka]] saltzeko. Harakinek arazoak zituzten euliekin, animalien hondakinak kalera botatzen baitzituzten txakurrek eta karraskariek jan zitzaten<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.; Scobie, A., 1986, 421. or.</ref>.
Haragia ere auzoko ''taberna'' txikietan saltzen omen zen, [[Ponpeia|Ponpeian]] nabaria den moduan, eta badirudi talde zehatz batzuen artean, esaterako, soldadu erromatarren artean, oso ezaguna izan zela<ref>Corbier, M., 1989, 224. or.</ref>. Haragia jatea oso gomendagarria ere zen kirolarientzat<ref>Donahue, J. F., 2015, 89. or.</ref>.
Azterketa bioarkeologikoen arabera, eskeleto batzuen deformazioek adierazten dute dieta erromatarra pobrea zela eta haragi gutxi kontsumitzen zutelako<ref>Paine, R. et al., 2009, 206. or.; Griffin, R. et al., 2011, 542. or.</ref>. Hala ere, Peter Teminek uste du Erromatar Inperioaren hedapenak eta ondorioz garraio-kostuak murrizteak dieta zabalagoa ekarri zutela, fruta eta barazki berriekin eta haragi gehiagorekin. Bere kostu handiagatik goi mailako klaseei zuzenduta egon arren, Printzaldian aurreko edo ondorengo mendeetan baino animalia hezur gehiago aurkitu dira<ref>Temin, P., 2012, 224. or.</ref>.
Pobreek haragia jateko zuten modu bakanetako bat aberatsen afarietara joatea zen, non soberakinak jan baitzitzaketen. Kolumela K.o. I. mendeko autore betikoaren arabera, eskuzabaltasun hori ohikoagoa izan zen aurreko garaietan<ref>Col. ''Rust.'' 10.pr.1.1.</ref>.
Txakurrak ugariak ziren Erroman etxebizitzen ateak zaintzeko. Zurratzaileek larruagatik ehizatzen zituzten, eta behartsuek, berriz, kaleko txakur-haragia jateko. Hori kiste hedatidikoak hedatzeko modu erraza zen<ref>Briones Dieste, V., 2018, 74. or.</ref>.
Hainbat elementu konbinatu ziren elikagaien prezioak hain kezkagarriak izateko diru-sarrera baxuko herritarrentzat: lehenik eta behin, haien eros-ahalmena hain zen baxua, non diru-sarreren zatirik handiena elikagaietan gastatzen baitzuten; bigarrenik, soldatapeko askoren diru-sarrerak ezegonkorrak eta sasoikoak ziren, negua heldu orduko, garraiolariek eta peoiek, esaterako, lana galtzen zuten itsas trafikoa eta eraikuntza murrizten zirelako; hirugarrenik, alearen prezioa garestitzen zenean, hiritar askok ez zuten ordezko elikagairik. Nahiz eta benetako gosea eskalei eta etxerik gabekoei mugatu, jende arruntak bere horniduratik jan behar zuen gosea ez pairatzeko<ref>Erdkamp, P., 2013, 267. or.</ref>.
Merkatuetan, zorura jaurtitako hondakinez aparte, beste kutsadura-iturri bat komunetatik (''foricae'') zetorren. Eraikin publikoei atxikitako eta eserleku anitzeko instalazio horiek pribatutasuna eskaintzen zuten hiriko espazio publikoetan, hala nola kaleetan eta merkatuetan, baina kutsadura guneak izan ohi ziren<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 4.4. atala</ref>.
== Eraikuntza-arazoak eta hondakinak ==
Erroma etengabe berritzen zen, enperadoreek edo udal agintariek sustatutako obra publikoengatik edo ekimen pribatuagatik.Lan horien bidez, eraikinak birmoldatu eta beste batzuk eraiki ziren, hiri-espazio berrietan eta lehengo orubeetan, bai suteek kaltetu zituelako edo beren kalitate txarraren eraginez eraikinak behera etorri zirelako. Lan horiek guztiek eskulan handia behar zuten klimatologia oneko hilabeteetan.
Printzaldiaren hasieratik, aristokratek ezin izan zuten enperadoreekin lehian jarraitu eraikin berrietan eta monumentu tradizionalak berreraikitzen. Azkenean, enperadorea, erromatar bizitzaren beste hainbat alderditan bezala, patroi eta ongile bakarra bihurtu zen. Julio-Klaudiotar dinastiaren enperadoreek beren jauregiak Kapitolino muinoan eraiki zituzten. Neron harago joan zen bi eraiki zituelako: lehena, ''Domus Transitoria'' deitutakoa, Kapitoliotik Eskilinoraino hedatzen zen; bigarrena, ''[[Domus Aurea]]'', eraikitzeko ideia [[Erromako Sute Handia|Erromako sutea]]<nowiki/>ren ostean sortu zen, eta horretarako suteak Zelioko eta Opioko suntsitutako orubeak bereganatu zituen<ref>Suet. ''Ner.'' 31, 38.</ref>.
Bazeuden mantentze eta eraberritze lanetarako udal arduradunak zirenak. [[Dekurioi (Erromako armadako ofizial)|Dekurioiak]] eta [[magistratu]] nagusiak arduratu behar ziren kaleak, [[Areka|arekak]] eta estoldak eraikitzeaz eta zaintzeaz<ref>''Lex Col. Gen''. 77; ''Lex Flav. Mun.'' 19.</ref>. Ordaindu gabeko fakturei, amaitu gabeko lanei eta oreka gabeko udal kontuei aurre egiteko, K.o. II. mendetik aurrera, enperadoreek esku hartu zuten udal aurrekontuetan, ''curatores rei publicae'' izeneko funtzionarioak izendatuz<ref>Jacques, F., 1984, 4. or.</ref>.
Dena den, funts publikoak motz geratzen zirenean, gutxienez beste bi diru-iturri zeuden hiria mantentzen eta hobetzen laguntzeko. Lehenengoa zetorren magistratuek eraikuntza-proiektuetarako, jokoetarako (''ludi'') edo sakrifizioetarako gastatu behar zuten dirutik. Nahitaezko gastu horiei borondatezko beste diru-sarrera batzuk gehitu ohi zitzaizkien, eraikinen itxura hobetzeko edo jokoetan borrokalari gehiago sartzeko.
Bigarren diru iturria (''summa honoraria)'' magistratuek kargua hartu aurretik inbertitu beharreko dirua zen. ''Ob honorem'' ordainketa hori ez zitzaion aurrekontu publiko orokorrari gehitzen: hautetsiek onura publikoko helburu zehatzetarako erabil zezaketen, hauteskunde kanpainan (''pollicitatio'') agindu bezala, beti ere, kargurako hautatuak izateko ohorea (''honos'') lortzen bazuten.
Erromako geruza sozial gorenek, enperadoreak, elite inperialak (senatariek eta zaldunek, gehi [[liberto]] inperial kopuru txiki batek) eta tokiko handikiek [[Mezenasgo|mezenasgoaren]] bidez ''(evergetismo'') lagundu zuten. Inskripzioek adierazten dutenez, bertako eliteko kideak izan ziren ekarpen garrantzitsuenak egin zituztenak gizarte aitorpena lortzeko, egindako lanaren ondoan jarritako plaka batean mezenasen izena inskribatuz.
Eraikuntza-lanen datu epigrafikoek adierazten duten moduan, funts publikoek azpiegiturak (kaleak, ur-hornidura, estolderia), eraikin publikoak eta gotorlekuak finantzatu zituzten. Baina era guztietako eraikinen eraikuntza, zaharberritze edo dekorazioa ordaintzeko tokiko elitearen ekarpen ekonomikoak iragartzen dituzten inskripzio guztiak aztertuz gero, funts pribatuekin finantzatutako eraikuntzen kopurua esanguratsua izan behar zen<ref>Horster, M., 2014, 525-531. or.</ref>.
Etxebizitza xumeei zegokienez, han erabilitako materialak kalitate eskasekoak izateaz gain (adobea, adreilua, kereta, [[Txilar zuri|txilar]] edo kanabera-sabaiak), karraskarien eta bizkarroien babesleku ere izan zitezkeen<ref>Briones Dieste, V., 2018, 72. or.</ref>. Etxe batek behar adinako kalitatea izan dezan, materialak xehetasunez aukeratu behar ziren. Harriei buruz, Pliniok adierazi zuen nola eta noiz atera harrobitik, eta haietatik zein erabil zitezkeen eraikuntzan:
{{esaera2|''Harriaren izaera zalantzan dagoenean, neurri egokia da udan harrobitik ateratzea, eta urte pare bat igaro baino lehen eraikitzeko ez erabiltzea, bitartean eguraldiak ongi onduta utziz. Kaltetutako xaflak lurpeko zimenduetarako egokiagoak direla ikusiko da, eta kalterik gabekoak, aldiz, segurtasunez erabil daitezke, aire zabalean bada ere''<ref>Plin. ''HN'' 36.50.</ref>.|}}
Kaleetan sakabanaturiko hondakin organiko eta ez-organikoen kudeaketa benetako arazoa izan zen Erromako hiriarentzat. Lehen hondakin motaren kantitatea itzela zen, inperioaren hasieran, Erromako populazioa zortziehun mila eta milioi bat biztanle artekoa zenak, berrogei eta berrogeita hamar mila kilogramo gorozki inguru sor zitzakeen egunero. Giza gorotzak estolden bidez Tiberreraino bideratu ahal izatearen arazoa zen euri-ura edo iturri publikoen soberakina ez zela nahikoa. Horri gehitu behar zitzaion erromatar hustubideek ez zutela atzera egiteko mekanismorik, uholdeen kasuan estoldetan zehar etxebizitzetan sar zitezkeen ur beltzak saihesteko, ezta gas-isuriak ere, hala nola hidrogeno sulfuroa (H<sub>2</sub>S) eta metanoa (CH<sub>4</sub>). Beraz, estolden usainaz gain, leherketak ohikoak izango zirela ondoriozta daiteke<ref>Koloski-Ostrow, A. O., 2015, 3.3. atala.</ref>.
Hondarrak kalean ez uztearen debekua ekiditeko, askotan, erromatarrek gauaz baliatzen ziren leihoetatik kalera hondakin solidoak edo likidoak botatzeko. Erromatarrak arazo larri horretaz konturatu ziren, eta honela jaso zuen Ulpianok bere ''Ad edictum'' ''praetoris'' 23. liburuan:
{{esaera2|''Leihoetatik botatakoagatik kalteturen bat dagoenean, epaileak medikuei ordaindutako soldatak kalkulatuko ditu, baita tratamenduaren gainerako karguak ere''<ref>Gai. ''Dig''. 9.3.7.</ref>.|}}
Kaleetan bildutako hondakinak Erromatik kanpoko aire zabaleko lubakietan (''puticuli'') botatzen ziren. Ezagunena hiriaren ekialdean zegoen, Serviar harresien ondoan eta Eskilino atearen kanpoaldean. Eremu horretako lubaki kiratsetan, gaizkileak exekutatzen zituzten eta etxegabeen eta animalien gorpuak botatzen zituzten beste hondakin batzuekin batera<ref>Bodel, J., 2014, 178. or.</ref>. K.a. I. mendearen hasieran, Eskilinoko atearen iparraldean hobi komun horietako batzuk estali ondoren, eremua [[Trabertino|marmol trabertinoko]] harriekin (''cippi'') mugatu zuten. Harri horiek adierazten zuten debekatuta zegoela zaborra botatzea eta huraxe zela hileta-suak egin zitezkeen hiritik gertueneko puntua<ref>''CIL'' 1<sup>2 n</sup>838, 839.</ref>.
[[File:Cippus bat Luzio Sentio pretorraren ediktuarekin.jpg|thumb|250px|<center>Cippus bat Luzio Sentio pretorraren ediktuarekin. Kapitolino-Museoak</center>]]
Ondoko mugarrian, ''senatus consultum'' batek debekatu zuen zedarriek zehaztutako barruko eremuan gorpuak erretzea, lurperatzea, eta zaborra edo lurra botatzea. Zinegotziek bete behar zuten legea. Ikertzaileek diotenez, ''Pagus Montanus''ek definitutako barrutia Eskilino atearen kanpoaldeko eremuari dagokio, Venus Libitinaren santutegitik gertu.
''[[Lex Iulia Municipalis]]''ek<ref>''ILS'' 6085.</ref> edilak premiatu zituen eraikin eta saltokien jabeek beren jabetzaren aurreko kaleko zatia egoera ezin hobean eduki zezaten, ura eta hondakinak pilatzea saihesteko ibilgailuek askatasunez zirkulatu ahal izateko. Jabeak kalea konpondu ezean, maizterrek egin beharko zuten, baina gero, gastatutakoa alokairutik kenduko zen<ref>''CIL'' 6.593.32; ''Tab. Her''. 7</ref>.
Papinianok ''De cura urbium'' liburuan adierazi zuen zinegotzien ardura zela tabernetako langileek beren lantokietako materialarekin kaleetako trafikoa oztopa ez zezateaz. Gainera, udal-arduradunek ziurtatu behar zuten kaleetan ez zela liskarrik egongo. Ordena publikoaz gain, kaleak garbi eusteaz arduratu behar ziren, gorotzik egon ez zedin, eta gorpuak edo larruak bide publikora bota ez zitezen, usteltzeko arriskua zegoelako<ref>Pap''. Dig.'' 43.10.1, 3-5.</ref>.
Erromatarrek askotan ez zuten jakin hondakin biodegradagarrien kopuru ikaragarriarekin zer egin, hala nola eraikuntzak ateratakoekin, edo erromatarren eguneroko zereginetan erabiltzen ziren zeramikazko edo beirazko ontzien hondarrekin. Horien artean aipagarrienak dira ''dolia'' edo ''dolia curta'', edo likidoak eta ''garum''a garraiatzeko erabiltako anforak. Mediterraneoan zehar Erromara iritsitako produktuen kopurua zela eta, ohikoa zen, edukiontzien hauskortasunaren ondorioz, asko eta asko apurtzea, gehienbat Ostiako portuan deskargatzen zirenean.
Kontuan izanik hondakinak eta gorotzak gurdietan erretiratzen zirela, eta zirkulazio-arazoak saihesteko legeak eguzkia sartzen zenetik goizeko hamarrak arte bakarrik baimentzen zuela garraiatzea, erraz ondoriozta daiteke, eraginkortasuna zela eta, zabortegiak ez zirela hiritik urrun egongo<ref>''CIL'' 6.593.66.</ref>.
Tazitok K.o. 65. urteko sute handiaren hondakinen garraio masiboaren egoera deskribatu zuen. Neronek, Tiberretik gora alearekin Erromara alea garraiatzen zuten ontziak behartu zituen hondakinez kargatuta jaistera, Ostiako paduretan botatzeko<ref>Tac. ''Ann''. 15.43.1.</ref>.
Zeramikaren hondakinak biltzeko, deskonposatzen zaila den materiala izanik, zabortegiak sortu behar izan ziren. Erroma ere ez zen arazo horretatik libratu, eta, izatez, bere muinoetako batean, ''[[Testaccio (Erroma)|Testaccio]]'' mendian edo ''Dei cocci'' mendian aurkitu da, elikagai-, ardo- eta olio-ontziz osatutako zabortegi handi bat, gehienbat zeramikazko hondakinez osatua, normalean anforak. Muinoak 30 metroko altuera hartu zuen eta bertara eramaten ziren anforen hondarrak pilatzeagatik sortu zen, benetako zabortegia. Han uzten eta apurtzen ziren portutik ekarritako anforak, beste ontzi motarekin batera. Material horiek guztiak eta beren eduki-hondarrak karerekin lurperatzen ziren, usain txarrak saihesteko<ref>Zamora-Manzano, L., 2017, 71, 83. or.</ref>.
== Erromako suteak ==
Livioren ''Historia'' Erromak jasandako suteez istorioz beteta dago<ref>Livy 4.33.5.2, 24.47.15.</ref>. Hori zela eta, suteen etengabeko arriskua zen biztanleria-dentsitate handiagatik eta eraikinetan erabilitako zur kopuruagatik<ref>Paul''. Dig''. 1.15.1.</ref>, Augustok K.a. 6. urtean, [[Vigiles|''vigiles'']] taldea sortu zuen<ref>''ILS'' 2172.</ref>. Erromako K.a. 23., 14., eta K.o. 9. eta 7. urteetako suek nabarmen utzi zuten arrisku hori beti agerian zegoela<ref>Yavetz, Z., 1958, 512. or.</ref>, baina Augustok suhiltzaileen taldea antolatu ondoren, elitearen jarduera amaitu zen<ref group="oh">ikus [[Vigiles#Historia|vigiles]]</ref>.
Egia esan, Augustorena ez zen izan suteen aurkako lehen erabakia, lehenago ekimen pribatuak beste neurri batzuk ere hartu baitzituen. Horrela, eta egoera hori aprobetxatuz, Marko Lizinio Krasok, Erromako gizonik aberatsenetako batek, suteak zirela eta, bere aberastasuna handitzeko aukera paregabea ikusi zuen. Sistema sinplea zen, Krasok, bere esklaboek lagunduta, prezio jakin bat eskaintzen zion eraikinaren jabeari sua itzaltzearen truke. Eraikinaren jabeak eskaintzari muzin egiten bazion, etxea kiskaltzen uzten zuen, gero eraikina edo orubea ganga prezioan erosi ahal izateko. Ondoren, ikusiko zuen ea merezi zuen etxea birmoldatzea edo beste bat eraikitzea<ref>Suet. ''Aug''. 30.1.1.</ref>.
Suhiltzaile-zerbitzu bat sortzeko beste ahalegin bat Egnatio Rufo edilak egin zuen, zeinak, Krasoren antzera, esklabo talde bat antolatu baitzuen suak itzaltzeko. Segurtasun publikoaren zentzuak eragin zuen ekimen hori, karrera politikoa egin nahi baitzuen (''[[cursus honorum]]''). Azkenean, ez zuen emaitza handirik lortu, senatuak heriotza-zigorra ezarri baitzion, estatuaren aurka konspiratzea leporatuta. Nahiz eta aberats batzuek beren suhiltzaileen brigada pertsonalak sortu, suhiltzaileen talde iraunkor eta handiago baten beharra zegoen<ref>Robinson, O. F., 1994, 8-9. or.</ref>.
Administrazioak esku hartzea erabaki zuen, [[Dion Kasio]]<nowiki/>ren arabera, K.a. 6. urtean herriko jendearen artean zenbait ordezkari aukeratu zituenean. Pertsona horiek, toga ofiziala eramateko eskubideaz gain, bi [[liktor]]<nowiki/>eren laguntza izan zuten suteen gaian, eta lehen edilen agindupeko esklaboen gorputzaz arduratu ziren suak hartutako eraikinak salbatzeko. Dirudienez, hori izan zen ''vigiles'' taldearen sorreraren aitzindaria:{{esaera2|''Garai hartan ere hiriko hainbat tokitan suteak izan zirenez, libertoen arteko zazpi dibisio eratu zituen halako kasuetan laguntza emateko, eta zaldun bat izendatu zuen buruzagi, talde hura laster desegiteko asmotan. Baina ez zuen halakorik egin, emandako laguntza baliotsua eta beharrezkoa zela egiaztatu zuelako. Gau-zaindari horiek gaur egun arte existitzen dira, araudi berezien pean, eta zerbitzuan daudenak, libertoen artetik ez ezik, gainerako klasetatik ere aukeratzen dira. Kuartelak dituzte hirian eta diruzaintza publikoak ordaintzen ditu''<ref>Cass. Dio 55.8.26.</ref>.|}}
Hutsunea betetzera zetorren taldea ''vigiles'' edo ''cohortes vigilum'' izan zen. Hasieran, gorputza esklaboz osaturik egon arren, geroago libertoz, libre jaiotakoez eta armadatik etorritako ofizialez osatu zen. Horregatik, unitate militar baten moduan funtzionatu zuen.
Augustok hiriko zazpi kohorteetako bakoitzari babestu beharreko bi eskualde esleitu zizkion, eta guztien artean hamalau hiri-eskualdeak osatzen zituzten. Kohorte bakoitzaren arduradun gisa tribuno bat zegoen, ''praefectus vigilum''aren aurrean erantzun behar zuena<ref>Paul. ''Dig.'' 1.15.3.1.</ref>. Inperio garaiaren hasieran Erroman suteen kontrako beilarien 7.000 kideko talde berezia antolatu zen. Hala ere, ''vigiles'' multzoari eustea garestia zen, eta horregatik hasieratik Augustok zerga berriak asmatu behar izan zituen, esaterako esklabo-salmentaren gainekoa %2koa<ref>Cass. Dio 55.31.</ref>.
Petroniok modu barregarrian deskribatu zuen ''Satirikon'' idazlanean, talde horren azkartasuna eta jarduna.
{{esaera2|''Eskualde hartako vigilesek, halako oihuak entzutean, Trimalkioren etxeak su hartu zuela uste zuten eta, arduraz beterik, ateak hautsiz, bat-batean jangelara oldartu ziren zalapartaka, urez betetako zahagiekin eta aizkorekin''<ref>Petr. 78.7.1-3.</ref>.|}}
Sute larri bat piztuz gero, ''vigiles''ek honako ekipamendu hau zuten eskura, maizterrek ere hornitzen zutena: ur-ontziak (''amae''), belakiak (''spongiae''), indar-ponpak (''siphones''), aizkorak (''dolabrae''), pikotxak (''secures''), eskailerak (''scalae''), heltzeko kakoak (''falces''), manta hezeak (''centones''), zumezko saskiak (''formiones''), hagak (''perticae''), erratzak (''scopae'') eta ozpina. Horiekin, sua itzali, baita suak harten zituen eraikinak partzialki edo erabat bota zitzaketen ere<ref>Ulp. ''Dig.'' 33.7.12.18.</ref>. Edonola ere, sua beti izaten zen arriskutsua, gehienbat goiko solairuetan bizi zirenentzat<ref>Juv. 3.199-202.</ref>.
Neronek, K.o. 65eko sutearen ondoren, eraikuntza-estilo berri bat asmatu zuen hirian, etxe guztien aurrean plazak altxatzeko aginduz, kaleetan zein isolatuetako etxebizitzetan, haien terrazetatik errazago izango zelakoan sua itzaltzea. Plaza horiek bere kontura eraiki zituen<ref>Suet. ''Ner.'' 16.</ref>.<center>
{| class="wikitable"
|
|<center>'''Erromako suteak'''</center>
|
|-
|<center>'''Urtea'''</center>
|<center>'''Gertakizuna'''</center>
|<center>'''Iturria'''</center>
|-
|<center>K.a. 204</center>
|Erroman bi gau eta egun batez mantendu zen sua piztuta. lur guztia berdinduta zegoen Salinas eta Porta Carmentalaren artean Aequimaelius eta Jugariorekin, eta Fortuna eta Matutaren amaren tenpluekin; eta atearen kanpoaldean sua hedatu zen zabal eta gauza sakratu eta profano asko kontsumitu zituen.
|Livy 24.47.15
|-
|K.a. 63
|Beraz, Katilina Laecan, egon zinen gau hartan, Italiako zatiak banatu zenituen (...) hiriko zein eskualde erre behar ziren aukeratu zenuen...
|Cic. ''Cat.'' 1.4.8-12
|-
|K.a. 23 (Augusto)
|Urte osasungaitza Erroman: suak, ekaitzak eta Tiber ibaiaren uholdeak
|Cass. Dio 53.33.4
|-
|K.o. 65 (Neron)
|Neron Erromako suteaz baliatu zen lehen pilatutako auzoak urbanizatzeko. (''Domus Aurea'', kale berriak...)
|Tac. ''Ann''. 16.13
Suet. ''Ner.'' 39
Oros. 7.7.10-11
|-
|K.o. 78-80 (Tito)
|Vesubio sumendiaren erupzio batek errautsak barreiatu zituen alde guztietatik. Aurrekaririk gabeko sute bat Erroman, hiru egun eta hiru gau iraun zuena.
|
Suet. ''Tit.'' 8.3.2
|-
|
K.o. 80 (Tito)
|Beste sute bat, lurretik, hurrengo urtean (K.o. 80) Erromako zati handi batean zabaldu zen Tito Kanpanian eroritako hondamendiarekin lotutako negozioetan kanpoan zegoen bitartean. Serapisen tenplua, Isisen tenplua, Saepta, Neptunoren tenplua, Agriparen Bainuak, Panteoia, Diribitoriuma, Balboren antzokia, Ponpeioren antzokiaren eszena-eraikuntza, Oktavianoren eraikinak eta beren berekin batera kontsumitu zituen. Liburuak, eta Jupiter Kapitolinoren tenplua bere inguruko tenpluekin.
|
Cass. Dio 63.24
|-
|
|Suarekin hartu dituztenak, makilekin edo zartekin hiltzeko agin dezakezu; baina engainatuta sua eragin dutenek, hiriko prefeta den Fabio Cilo gure lagunari bidaliko dizkiozu.
|
Ulp. ''Dig.'' 1.15.4.pr.4
|-
|
|Intsula saldu ondoren erreko balitz, (...) legeak zer dio? pater familiasen errua ez bada (...) eta arduraz ibili bazen intsula gordetzeko, ezingo zaio ezer leporatu.
|
Alfen. ''Dig''. 18.6.12.pr.1
|-
|
|Errentamendu-kontratuan suterik ez egotea jasota badago, eta suterik egon bazen, gelditu egingo zaio, sua ustekabean eragin izan balitz ere, ez zukeelako suterik izan behar.
|
Ulp. ''Dig''.19.2.11.1
|-
|
|Era berean, kontratistak edozein pertsonaren jabetza edo ondasunak kaltetu ez daitezen zaindu beharko du.
|Ulp. ''Dig''.19.2.11.2
|-
|
|'''Oso ohikoa zen sute bat jasandako eraikinetan gauzak lapurtzea'''
|Ulp. ''Dig.'' 47.9.1.2.2
|}
</center>
Sutea gertatu ondoren, kaltetuek epaileengana jo ohi zuten erruduntasunak argitzeko. ''Digesta Iustiniani''k jurisprudentzia zabala jasotzen du sute ezustekoei edo eragindakoei buruz<sup>14</sup>.
28. irudia: ''Erromako vigilesen barrutiak''
Sute batek kaltetutakoek adiskideen edo senideen etxean bilatu behar zuten babesa, baina segurtasun arrazoiengatik, legeak ez zien inola ere uzten leku komunetan lo egiten, hala nola hirira sartzeko ateetan edo harresietan<sup>15</sup>.
== Zarata kutsadura ==
Erroman eguneroko zarata hain zen handia, non, egungo baremoen arabera, kutsadura akustikotzat har baitzitekeen.
Agian Juvenalek bere satiretan puztu zuen esatean jendea hiltzen zela gauez lorik egin ezin zuelako, nahiz eta ondoren txantxetan gehitu, ez zegoela ziur zarataren edo urdailerako janari digeriezinaren errua zen. Horregatik, ez zuen ulertzen zer zentzu zuten ostatuek Erroman, jendeak lo egin ezin bazuen. Haren iritziz, karrika estu eta bihurrietatik orgak igarotzeak eragiten zuen zaratak, gidarien oihuek, irainek eta borrokek gaixotasun ugari sortzen zituzten<sup>''16''</sup>, prostituzioa ohikoa zen ''taberna'' eta ''deversori''etako zarata eta eskandaluak ahaztu gabe.
Erromatarrek uste zuten iluntasunak areagotu egiten zuela soinuen ahalmen emozionala. Anplifikazio emozionala hori hiru modutan ikusten zen. Lehenik eta behin, erromatarrek gizon baten moraltasuna neurtzen zuten, gauez sortzen zituen soinuetan oinarrituta. Elite erromatarrek gizabanakoak epaitzen zituzten beren gaueko isiltasunagatik zein bere zurrungen bolumenagatik. Bigarrenik, zaratak eta soinuak autoritateari gauez aurre egin ziezaioketen. Gaueko zaratak ordena soziala alda zezakeen aberats eta boteretsuak aztoratuz. Hirugarrenik, iluntasunak areagotu egin zuen entzumen-irudimena, eta komunikazio-bideak ireki zituen naturaz gaindikoarekin eta jainkotiarrarekin<sup>17</sup>.
Iluntasunak anonimotasuna sortzen zuenez, gaueko kantuek, oihuek eta hotsek klase baxuei libreki adierazteko aukera ematen zieten, erromatar ordena soziala aldaraziz. Hori zela eta, Horaziok idatzi zuenean:
''Eutsi lanparak piztuta goizera arte; utzi zarata eta haserrea joan.''
Esplizituki zarata eta haserrea iluntasunarekin lotu zituen, eta inplizituki, berriz, isiltasuna harmoniarekin<sup>18</sup>.
Zurrungei dagokienez, erromatar morala ez zen oso tolerantea halako soinuak sortzen zituztenekin, pentsatzen zelako sabeleko gantz metaketaren ondorioa zela eta zorigaitza eragiten zutela. Zaratak bezala, zurrungak arazo handiago baten sintoma ziren: autokontrol falta. Tripontziak ez ziren egunean zehar jateko irrika kontrolatzeko gai, ezta ezin zituzten gaueko zurrungak kontrolatu ere. Martzialek bere satiretan erakusten digu zenbateraino sentitu ziren irainduak Zoiloren gonbidatuak bere sabelkeriagatik eta ondorengo zurrungengatik<sup>19</sup>.
Iluntasunak ziurgabetasuna sortzen duelako eta entzumenak ez baitu ikusmenaren fidagarritasun bera eskaintzen, irudimena hazten da gauez. Erroman jendeak bere buruari galdetzen zion gaueko soinuen esanahiari edo zergatiari buruz. Entzumenak eta gauak galderak sortzen zituzten bitartean, ikusmenak eta egun argiak erantzunak ematen zituzten<sup>20</sup>.
Pribatutasuna eta lasaitasuna biziki estimatzen zuten goi-klaseko erromatarrek, beren ''domus'' edo ''villae''tako geletan bakarrik lor zitzaketen, non irakurri, hausnartu edo lo egin baitzezaketen, gainerako auzokoek gogaituak izan gabe, intsuletan gertatzen zen bezala<sup>21</sup>.
Seneka, bainu baten gainean logela zuena, kexu zen tokiko zalapartaz, garrasiaz eta zarataz, ikastean kontzentratzea eragozten baitzioten, baina uste zuen aldizkako zaratak luzekoak baino gogaikarriagoak zirela<sup>22</sup>. Haren ikuspegitik, zarata eta beste eragozpen batzuk saihesteko modurik onena etxez aldatzea zen<sup>23</sup>.
Zarata-arazoaren aurrean, pertsonen maila ekonomikoaren arteko aldea nabaria zen, aberatsenek bakarrik eros baitzezaketen etxe bat hiriko alde lasaian, non bizilagunek edo kaleko zaratak ez zuten haien atsedena asaldatuko.
Aberatsenak, ahal zuten guztietan, saiatzen ziren Erromatik kanpo landetxera joaten, naturaz gozatzeko. Plinio Gazteak, adibidez, bere udako etxeak gela isil eta argitsuak zituela adierazi zuen. Bere ondoan itxura eta soinu atsegineko ur-jauzi bat zegoen<sup>24</sup>. Bere villak osasun ona sustatzen zuen, aire freskagarria, zelai berdeak, lur emankorrak eta tenperatura epelak zituelako<sup>25</sup>.
Kutsadura akustikoa murrizteko, Erromako agintariek kaleetako trafikoa mugatu zuten, salbuespen batzuekin. ''Taula Heracleensis'' izeneko udal-araudia saiatu zen zarata, hondakin solidoen pilaketa eta ibilgailuen zirkulazioa arautzen. Izan ere, lege hark debekatu zuen gurdiak egunez Erromako kaleetan ibiltzea. Salbuespen batzuk izan bazituen, esaterako, tenpluak eta herri-lanak eraikitzeko materiala garraiatzea, baita kontratu publiko bidez esleitutako eraikinen eraispenetik sortutako hondakinak kentzeko erabiltzen ziren orgetarako ere. Debeku horretatik salbuetsita zeuden, halaber, ''vestal''en prozesioetan erabilitako orgak, garaipen desfiletan erabilitakoak edo ikuskizun publikoetan parte hartzen zutenak.
Bestalde, legeak agintzen zuen gauez Erroman materialekin sartzen ziren gurdiak goizean hutsik ez ateratzea, eta ahal izanez gero, zaborrak eta hondakinak hiritik atera zitzatela<sup>26</sup>.
Erromatar kale eta bainuetan janari prestatuen postu ugari zeuden. Saltzaileek askotariko elikagaiak jartzen zituzten salgai; besteak beste, hestebeteak, pastelak eta era guztietako janari beroak<sup>27</sup>. Bainu handienak leku zaratatsuak eta biziak ziren, eta han jendea afaltzeko biltzen zen<sup>28</sup>; bainulariek kantatzen zuten jaten eta edaten zuten bitartean; saltzaileak oihuka saiatzen ziren beren produktuak saltzen; emagalduek beren xarma erakusten zuten, eta lapurrak nonahi ugari ziren<sup>29</sup>.
Bainu publikoetan erromatar gizarte osoko kideak biltzen ziren, eta bertaratutakoei era guztietako zerbitzu osagarriak eskaintzen zitzaizkien. Erabiltzaile asko zeudenez, toki horiek zaratatsuak eta gatazkatsuak izaten ziren<sup>30</sup>.
14Ulp. ''Dig.'' 43.24.7.4; Gai. ''Dig''. 44.7.1.4; Ulp. ''Dig''. 45.1.15; Ulp. ''Dig''. 47.9.1.2; Marc. ''Dig''. 48.6.3.5.
15Paul. ''Dig.'' 43.6.3.
16 Juv. 3.235-259.
17Linn, J., 2014, 12. or.
18Hor''. Carm.'' 3.8.14.
19Mart. ''Ep''. 3.82.
20Linn, J., 2014, 33. or.
21Plin. ''Ep''. 2.17.22; 9.36.1.1; Suet. ''Aug''. 72.2.1.
22Sen. ''Ep''. 56.1.1, 56.5.1.
23Sen. ''Ep''. 56.15.1.
24 Plin, ''Ep''. 5.6.23.
25 Plin. ''Ep''. 5.6.21; Linn, J., 2014, 2011. or.
26 ''Tab. Her''. 14-16; ''ILS'' 6085; ''Lex Jul. Mun.'' 56. art.
27'''Sen. ''Ep''. 56.2.6.'''
28Mart. ''Ep''. 12.19.1.
29Deming, D., 2019, 155. or.
30Plin. ''Ep''. 3.14.7.1.
== Erromako suteak Neronen garaian ==
Erromako urbanizazioa Neronen gustukoa ez bazen ere, ez dago argi enperadore horrek aurretiaz pentsatuta ote zuen Erromari su ematea hiria plan berri baten arabera egiteko. Suetoniok baietz uste zuen, kontsul ohi batzuk haien jabegoetan zenbait piromano zuziekin harrapatu zituztelako, baina ezin zitzaien ezer egin enperadorearen agindupekoak zirelako<sup>54</sup>. Dion Kasio ideia berekoa zen; horren ustez, enperadoreak menpekoak bidali zituen Erroman zehar hainbat tokitan sua pizteko<sup>55</sup>.
Gertakizun horren harira, Plinio Zaharrak ere uste zuen Neron izan zela Erromako sutearen arduraduna<sup>56</sup>. Senekak, berriz, suteaz eta erromatarren miseriaz hitz egiten zuen baina erantzulerik salatu gabe<sup>57</sup>.
Dena dela, Neron K.o. 64. urteko suteaz baliatu zen hiria berreraikitzeko; oinezkoentzako espaloiak estuak (''itinera'') eta kaleen zabalera handitu zituen; lehen gurdi bakar baterako kaleak ireki egin zituen bi orga aldi berean igaro ahal izateko (''viae'').
Erroma eraikuntza-estilo berri batekin eraiki zen, etxe guztien aurrean plazak egin ziren, bai kalean, bai familia bakarreko etxeetan, sua gertatuz gero, hedatu ez zedin<sup>58</sup>.
Sutearen ostean, hirigintza-plangintza berriarekin, jendez gainezkatzearen ondorioak arindu ziren, eta Erromako biztanle gehienen bizi-giroa osasuntsua izatetik urrun bazegoen ere, litekeena da Erdi Aroko hiri gehienena baino hobea izatea<sup>59</sup>.
Hiriburuan, sutetik salbatu ziren auzoak berreraiki ziren, ez galiarrek sortutako sutearen ondoren egin zen moduan, bereizi gabe eta zatituta, baizik eta kaleak eta etorbideak zabalagoak eta lerrokatuagoak egin zirela, baita altuera mugatuko eraikinak eta espazio irekiak ere. Apartamentu blokeen aurrean arkupeak jarri ziren, suaren aurkako babes gisa. Gehienak Neronek ordaindu zituen, baina suteak kaltetutako eraikinen eta orubeen jabeak ere behartu zituen zaborrik eta hondakinik gabe uztera.
Berreraikuntza bizkortzeko, sari bat eskaini zien etxe berrien jabeei, baina soilik eraikinak aldi jakin baten barruan altxatzen bazituzten. Suak sortutako hondakinetik orubeak garbitzeko, Ostiatik gariarekin zetozen ontziak hondarrez beteta itzultzeko agindu zuen, Ostiako zingiretan botatzeko.
Neronen hirigintza-planaren barruan, eraikinen ondoan iturri berriak egin zituzten suak itzaltzeko neurri gisa. Beraz, legez kanpo egindako ur-bilketak moztu ziren, herritarrei behar adina ur emari ziurtatzeko<sup>60</sup>.
== Oharrak ==
{{erreferentzia_zerrenda|taldea=oh}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|3}}
== Bibliografia ==
*Bodel, J. (2014). The life and death of ancient Roman cemeteries. Living with the dead in imperial Rome. In C. Häuber, F.X. Schütz & G.M. Winder (Ed.), ''Reconstruction and the Historic City: Rome and Abroad'' (177-195. or.). Hausdruckerei der Ludwig-Maximilians-Universität München.
*Briones Dieste, V. (2022). ''Was ancient Rome the perfect environment for zoonoses transmission?, Travel Medicine and Infectious Disease,'' <nowiki>https://doi.org/10.1016/j.tmaid.2020.101740</nowiki>
*Briones Dieste, V. (2018). La antigua Roma y las zoonosis. ''Revista Complutense de Ciencias Veterinarias,'' ''12(''2), 71-80 [ejournal]. https://doi.org/10.5209/rccv.60895.
*Bruun, C. (2015). The City of Rome. In C. Bruun & J. Edmondson (Ed.), ''The Oxford Handbook of Roman Epigraphy'' (471-494. or.). Oxford University Press.
*Carcopino, J. (1968). ''Daily Life in Ancient Rome.'' Yale University Press.
*Corbier, M. (1989). ''The ambiguous status of meat in ancient Rome. Food and Foodways,'' 3(3), 223–264. <nowiki>https://doi.org/10.1080/07409710.1989.9961951</nowiki>
*Donahue, J. F., (2015). ''Food and Drink in Antiquity. Readings from the Graeco-Roman World'', Bloomsbury Academic.
*Erdkamp, P. (2013). The food supply of the Capital. In P. Erdkamp (Ed.), ''The Cambridge Companion to Ancient Rome'' (262-277. or.). Cambridge University Press.
*Espinosa Bueno, M. (2015). ''El consumo de pescado y producto del mar en la sociedad romana. Implicaciones sociales, culturales e ideológicas'' [Master Amaierako Lana, Universidad de Sevilla].
*Flohr, M. (2020). ''Urban Space and Urban History in the Roman World,'' Routledge. New York.
*Griffin, R., Pitts, M., Richard, S., & Brook, A. (2011). Inequality at late Roman Baldock, UK: The impact of Social Factors on Health and Diet. ''Journal of Anthropological Research, 67''(4), 533-556.
*Horster, M. (2014). Urban Infrastructure and Euergetism. In C. Bruun & J. Edmondson (Ed.), ''Oxford Handbook of Roman Epigraphy'' (515-536). Oxford University Press.
*Jacques, F., (1984). ''Le privilège de liberté. Politique impériale et autonomie municipale dans les cités de l'Occident romain (161-244),'' École française de Rome. <nowiki>https://www.persee.fr/doc/efr_0000-0000_1984_mon_76_1#efr_0000-0000_1984_mon_76_1_T1_0001_0000</nowiki>
*Koloski-Ostrow, A. O. (2015). ''The Archaelogy of Sanitation in Roman Italy: Toilets, Sewers, and Water Systems.'' University of North Carolina Press.
*Kron, G. (2012). Food production. In W. Scheidel (Ed.), ''The Cambridge Companion to the Economic History of the Roman World'' (156-212. or.). Cambridge University Press.
*Le Roux, P. (2015). ''Erromatar Goi Inperioa Mendebaldean.'' Euskal Herriko Unibertsitatea.
*Mandich, M. J., (2015) Re-defining the Roman ‘suburbium’ from Republic to Empire: A Theoretical Approach, ''TRAC 2014.'' ''Proceedings of the Twenty-Fourth Annual Theoretical Roman Archaeology Conference,'' The University of Reading https://doi.org/10.16995/TRAC2014_81_99''.''
*McCormick, M. (2003). Rats, Communications, and Plague: Toward an Ecological History, in ''The Journal of Interdisciplinary History, 34''(1), 1-25. <nowiki>https://doi.org/10.1162/002219503322645439</nowiki>
*McGinn, T. (2004). ''The Economy of Prostitution in the Roman World: A Study of Social History and the Brothel.'' Ann Arbor. <nowiki>https://doi.org/10.3998/mpub.17679</nowiki>
*Morley, N. (2005). The salubriousness of the Roman city. In H. King (Ed.), ''Health in Antiquity'' (192-204. or.). Routledge.
*Paine, R. R., Vargiu, R., Signoretti, C., & Coppa, A. (2009). A health assessment for Imperial Roman burials recovered from the necropolis of San Donato and Bivio CH. ''Journal of Anthropological Sciences, 87'', 193-210.
*Patterson, J. R. (2000). Living and Dying in the City of Rome: houses and tombs. In J. Coulston and H., Dodge (eds.) ''Ancient Rome: The Archaeology of the Eternal City''. Oxford: Oxford University School of Archaeology Monograph 54: 257–289.
*Patterson, J. R. (1992). The City of Rome: From Republic to Empire, ''The Journal of Roman Studies,'' Vol. 82 (1992), pp. 186-215. <nowiki>http://www.jstor.org/stable/301291</nowiki> <nowiki>https://sci-hub.se/https://doi.org/10.2307/301291</nowiki>
*Platner, S. B. (1929), ''The Topography and Monuments of Ancient Rome,'' Franklin Classics Trade Press arg.
*Purcell, N. (2007). ''T''he Horti of Rome and the Landscape of Property. In E. Macdougall (Ed.), ''Ancient Roman Villa Gardens'' (287-203. or.). Harvard University Press.
*Richardson, L. J. (1992). ''A new topographical dictionary of ancient Rome''. Johns Hopkins Univ. Press.
*Robinson, O. F. (1994). ''Ancient Rome: City Planning and Administration''. Routledge. <nowiki>https://doi.org/10.4324/9780203426425</nowiki>
*Rocca, S. (2019). Foreigners at Home: The Historical Geography and Demography of the Jews of Ancient Rome. In N. Andrade, C. Marcaccini, G. Marconi & D. Violante (Ed.), ''Ancient Cities 1. Roman Imperial Cities in the East and in Central-Southern Italy'' (438-467. or.). L’Erma.
*Roman, L. (2010). Martial and the City of Rome. ''The Journal of Roman Studies, 100,'' 88-117. <nowiki>https://doi.org/10.1017/S0075435810000092</nowiki>
*Scobie, A. (1986). Slums, Sanitation, and Mortality in the Roman World. ''Klio, 68,'' 399-433.
*Storey, G. R., (2002), ''Regionaries-Type Insulae 2: Architectural/Residential Units at Rome.'' American Journal of Archaeology'','' 106(3), 411-434., https://doi.org/10.2307/4126281.
*Temin, P. (2012). ''The Roman Market Economy.'' Princeton University Press.
*Torregaray, E. (2011). Sexo en Roma del mito a la realidad. ''Bitarte'', ''55'', 5-22.
*Yavetz, Z. (1958). The Living Conditions of the Urban Plebs in Republican Rome. ''Latomus, 17''(3), 500-517.
*Zamora-Manzano, J. L. (2017). La admnistración romana ante la gestión de residuos y la tutela del hábitat. ''Revista digital de Derecho Administrativo, 17'', 69-87 [ejournal].
== Ikus, gainera ==
*[[Ur_sakratuak_Erromatar_Inperioan]]
*[[Erromako ur-hornidura Erromatar Inperioan]]
*[[Erromako ur-kontsumoa Erromatar Inperioan]]
*(ing) [[:en:Suburra|Subura]]
*(ing) [[:en:Domus_Transitoria|Domus Transitoria]]
== Kanpo estekak ==
* ''CIL'' (''[https://cil.bbaw.de/en/homenavigation/the-cil/volumes Corpus Inscriptionum Latinarum]'')
* ''ILS ([[iarchive:inscriptioneslat01dessuoft/page/n11/mode/2up|Inscriptiones Latinae Selectae]]).''
* ''LTUR'' ([https://archive.org/details/lexicon-topographicum-urbis-romae-suburbium-4-m-q-2006/Lexicon%20Topographicum%20Urbis%20Romae%20-%20Suburbium%202%20-%20C-F%20%282004%29/page/220/mode/2up?q=Camenae Lexicon Topographicum Urbis Romae Suburbium])
* Oxford Classical Dictionary, 4th Edition, Abbreviations List https://oxfordre.com/classics/page/3993
* (ing) [[:en:Mefitis|Mefitis]]
*(ing) [[:en:Cloacina|Cloacina]]
*{{Erreferentzia|izenburua=Suburra|hizkuntza=en|data=2024-10-06|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Suburra|sartze-data=2024-11-10|encyclopedia=Wikipedia}}
*(es) [[:es:Templo_de_la_Paz|El Templo de la Paz]]
[[Kategoria: Ura]]
[[Kategoria: Kutsadura]]
[[Kategoria: Erromatar akueduktuak]]
[[Kategoria: Antzinako Erroma]]
{{autoritate kontrola}}
{{commonskat}}
t97nwy476p7zemlwtjjs0pdaev3wu7u
Luzio Akzio
0
876872
9976011
8968976
2024-11-21T08:55:42Z
Gorkaazk
6950
9976011
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Luzio Akzio''' ({{lang-la|Lucius Accius}} edo ''Attius'') [[Latinezko literatura|latindar literaturako]] [[tragedia]]<nowiki/>gile eta [[erudizio]] lanen idazle da. [[Pisaurum|Pisauro]]<nowiki/>n (Umbria) jaioa K.a. 170an eta ''circa'' K.a. 86an [[Erroma]]<nowiki/>n hila.
== Biografia ==
[[Pisaurum|Pisauro]] ondoan, [[Umbria]]<nowiki/>n, ''adscriptio novorum colonorum'' baten ondorioz lurrak jaso zituen [[liberto]] baten semea zen eta, gerora, [[Erroma]]<nowiki/>n bizitzen jarri zen. [[Dezimo Junio Bruto Galaiko]]<nowiki/>ren kliente izan zen eta honek eraiki zuen [[Marte (mitologia)|Marte]]<nowiki/>ren tenplurako inskripzioak idatzi zituen bertsolerro [[saturnio]]<nowiki/>tan. 140an tragedia bat estreinatu zuen [[Erroma]]<nowiki/>n. <ref>{{erreferentzia|hizkuntza=|izenburua=Historia de la literatura romana,|urtea=1982|abizena=Bieler|izena=Ludwig|orrialdeak=|orrialdea=80|argitaletxea=Biblioteca universitaria Gredos,|ISBN=84-249-2810-5}}</ref> [[Pakuvio]] zaharrari, [[Tarento (hiria)|Tarento]]<nowiki/>ko erretiro lekuan, bere lehen idazlana, [[Atreo]], irakurri omen zion. 135 inguruan Pergamon izan zen garai hartako kultura grekoa hobeto ezagutzeko. Erromara itzulita, [[Eszipiondarren zirkulu]]<nowiki/>tik kanpo mantendu zen baina poeten elkargoan (''collegium poetarum'') parte hartu zuen eta bere autoritatea handia izan zen<ref name="#1">{{erreferentzia|hizkuntza=|izenburua=Literatura latina,|urtea=1985|abizena=Bayet|izena=Jean|orrialdeak=|orrialdea=105|argitaletxea=Ariel,|ISBN=84-344-8368-8}}</ref>. [[Zizeron]] gazteak 86-84 artean <ref>{{erreferentzia|hizkuntza=|izenburua=Filípicas,|urtea=1994|abizena=Cicerón|izena=Marco Tulio|orrialdeak=|orrialdea=2|argitaletxea=Planeta,|ISBN=84-08-01178-2}}</ref> entzun zuen<ref>{{Erreferentzia|izena=Marco Tulio|abizena=Cicero|urtea=|izenburua=Philippic I, 36.|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=|url=http://www.thelatinlibrary.com/cicero/phil1.shtml#15|aldizkaria=www.thelatinlibrary.com|sartze-data=2019-02-20}}</ref>.
Bere famaren erakusgarri dira beste erromatar idazleen aipamenak: [[Zizeron]]<nowiki/>ek bere xarma gogoratzen du<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Cicero: Academica I, 3|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=|url=http://www.thelatinlibrary.com/cicero/acad.shtml#LIBER2|aldizkaria=www.thelatinlibrary.com|sartze-data=2019-02-19}}</ref>; [[Horazio]]<nowiki/>k bere sakontasuna aipatzen du<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Horace: Epistulae II, 56|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=|url=http://www.thelatinlibrary.com/horace/epist2.shtml|aldizkaria=www.thelatinlibrary.com|sartze-data=2019-02-19}}</ref>; [[Veleio Paterkulo]]<nowiki/>ren arabera, bere idazlanak grekoenekin konpara daitezke<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Velleius Paterculus, Historiae Romanae II, 9|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=|url=http://www.thelatinlibrary.com/vell2.html|aldizkaria=www.thelatinlibrary.com|sartze-data=2019-02-19}}</ref>; [[Plinio Zaharra]]<nowiki/>k dio Musen tenpluan, poeten elkargoaren egoitzan, oso estatua handia eraikiarazi zuela bere irudiarekin, nahiz eta bera oso txikia izan<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pliny the Elder, Naturalis Historia, liber xxxiv, chapter 10|url=http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.02.0138:book=34:chapter=10|aldizkaria=www.perseus.tufts.edu|sartze-data=2019-02-19}}</ref>; [[Vitruvio]]<nowiki/>k dio Akzioren bertsolerroak maite dituzten haiek estiloaren edertasuna baino poeta beraren irudia ikusten dutela idazlanetan<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=De Architectura Liber IX, 16|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=|url=http://www.thelatinlibrary.com/vitruvius9.html|aldizkaria=www.thelatinlibrary.com|sartze-data=2019-02-19}}</ref>.
== Idazlanak ==
Luzio Akzioren 45 tragedia ezagutzen dira, 700 bertsolerro gutxi gorabehera, eta bi [[Praetexta|''praetexta'']]: Brutus eta Aeneadae. Tragedia erromatarraren antzinako tradizioa jarraitzen du, ez bakarrik ereduak aukeratzerakoan, Euripides tartean, baizik eta troiar gaiagatik zalatesuna azaltzen duelako<ref>{{erreferentzia|hizkuntza=|izenburua=Historia de la literatura romana,|urtea=1982|abizena=Bieler|izena=Ludwig|orrialdeak=|orrialdea=81|argitaletxea=Biblioteca universitaria Gredos,|ISBN=84-249-2810-5}}</ref>.
Tragediez gain, ''[[Annales]]'' idatzi zituen; erudizio lanak forma poetikoan: Grakotarren garaian aipatzen den ''[[Didascalica]]'' izeneko poema didaktikoa, literatura greko eta erromatarraren historia, batez ere dramarena jasotzen duena; ''[[Pragmatica]]'' literatur teknikaren gainean eta [[Parerga]], idazlan anitzak. <ref name="#1"/>.
== Kanpo estekak ==
* Luzio Akzioren idazlanetako pasarteak (edizio elebiduna).<ref>{{Erreferentzia|izenburua=FRAGMENTS DE L. Accius (bilingue)|url=http://remacle.org/bloodwolf/tragediens/accius/fragments.htm|aldizkaria=remacle.org|sartze-data=2019-02-20}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
{{bizialdia|K. a. II. mendeko|K. a. 80ko hamarkadako|Luzio}}
[[Kategoria:Antzinako Erromako idazleak]]
[[Kategoria:Latinezko poetak]]
[[Kategoria:Erroman hildakoak]]
farzykpzsc3favuss813zbek3vpup0j
Patxi Saez Beloki
0
878328
9976069
9931492
2024-11-21T10:18:04Z
InternetArchiveBot
119347
Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
9976069
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa|irudi oina=Patxi Saez Beloki, [[Euskaltzaindia]]ren Bilboko egoitza nagusian, 2016ko otsailaren 12ko jardunaldian.}}
[[Fitxategi:Patxi_Saez_Beloki_Euskal_Hitz_1991ko_apirila.jpg|thumb|264px|Helduen alfabetatze-euskalduntze arloan euskalgintzan ari ziren euskara irakasleei ikusgarritasuna emateko Patxi Saez Beloki [[euskaltegi|euskaltegietako]] irakasleen adibide grafiko bihurtu zen "Euskal Hitz" Euskararen I. Erakusketa Orokorrean (Azpeitia, 1991).<ref>{{Erreferentzia|izena=Joseba|abizena=Intxausti Rekondo|urtea=1987|izenburua=Euskal Hitz|argitaletxea=Gasteiz: Eusko Jaurlaritza, Hizkuntza Politikarako Idazkaritza Nagusia|orrialdea=|orrialdeak=79|ISBN=|hizkuntza=eu|url=https://www.jakin.eus/show/ad8af77c691b5daa0efce09baaf3dab4a85689cc|sartze-data=2021-04-22}}</ref> ''Argazkia: Euskal Hitz, Pepe Gil.'']]
'''Patxi Saez Beloki''' ([[Beasain]], [[Gipuzkoa]], [[1964]]ko [[martxoaren 8]]a) [[soziolinguista]] —[[hizkuntzaren soziologia]]n aditua— eta [[Euskaltzaindia|Euskaltzaindiko]] Sustapen batzordeko kidea;<ref name="#1"> [https://www.euskaltzaindia.eus/euskaltzaindia/organigrama-osoa/jagon-saila/324-jagon-batzordeak/218-sustapen-batzordea Euskaltzaindiaren Jagon Sailaren Sustapen Batzordea] Euskaltzaindiaren Orrialde Ofiziala</ref> Azpeitiko Euskara Patronatuaren zuzendaria da 1999. urtetik. Euskal Herriko Unibertsitatean Informazio eta Gizarte Zientzietan lizentziaduna eta Unibertsitate Espezialista [[Hizkuntza-plangintza|Hizkuntza-plangintzan]]. 2019. urtetik Aittu! Euskara Elkarteko lehendakaria da.
== Biografia ==
=== Ikastolako haurra ===
Haurtzaroan Beasaingo lehenengo [[ikastola|ikastolako]] ikaslea izan zen<ref>Saez Beloki, Patxi (2022) [https://twitter.com/PatxiSaez/status/1523922012254748672/ Umetako lokarriak] Twitter, 2022-05-09.</ref> eta Beasaingo ikastolaren hasiera hartako oinarri eta zutabe izan zen Ixabel Olano Segurola beasaindarra izan zuen [[Maisu/maistra|andereño]].<ref>Saez Beloki, Patxi (2022) [http://goiberri.eus/2022/05/09/umetako-lokarriak/ Umetako Lokarriak] Goiberri aldizkaria 465. zk., 2022ko maiatza.</ref> Idazten eta irakurtzen txotxekin ikasi zuen —[[Elbira Zipitria|Elbira Zipitriaren]] ikasbidearekin— eta oinarrizko matematika, berriz, [[plastilina|plastilinaz]] egindako pottoka eta kanikekin ikasi zuen;
<ref>[https://goiberri.eus/2015/10/17/usurbe-aretoko-mezuak/ Usurbe aretoko mezuak] Goiberri aldizkaria 164. zk., 2015eko urria.</ref> ikastolan izan zituen lehenego bi ikasliburuak [[Martin Txilibitu]] eta [[Xabiertxo]] izan ziren.<ref>[https://goierri.hitza.eus/2015/10/04/ixabel-olano-ez-dakit-zer-eginez-baina-euskarari-eutsi-egin-behar-diogu/ Ixabel Olano: "Ez dakit zer eginez, baina euskarari eutsi egin behar diogu"] Goierriko Hitza, 2015-10-04.</ref>
=== Euskararen irakaskuntza ===
Oso gazterik ekin zion euskalgintzako ibilbideari: 16 urterekin Beasaingo gau eskolan eta Lazkaoko Euskal Eskolan euskara irakasten hasi zen.<ref> [https://www.booktegi.eus/egileak/saez-beloki-patxi/ Egileak: Patxi Saez Beloki] Booktegi, 2019-03-07 </ref> Garai hartan bi ikastegi horiek Goiherriko Euskal Eskolaren baitan zeuden,<ref>Sarriegi Eskisabel, Andoni (1988) [http://www.ikasten.ikasbil.eus/mod/habecms/view.php/irakasbil/didakteka/goiherriko_euskal_eskola_eta_euskararen_irakaskuntza?lang=eu Maizpide euskaltegi-barnetegi berria Lazkaon. Andoni Sarriegiren hitzaldia: Goierriko Euskal Eskolaren historia] Zutabe aldizkaria, 17 zenb, 105-110 orr., 1988-08-29</ref> [[Dionisio Amundarain]] euskararen sustatzaile eta ekintzailearen gidaritzapean.<ref>Amundarain Sarasola, Dionisio (1985) [http://www.ikasten.ikasbil.eus/mod/habecms/view.php/irakasbil/didakteka/goiherriko_euskal_eskola_eta_euskararen_irakaskuntza?lang=eu Goiherriko Euskal Eskola eta euskararen irakaskuntza] Zutabe aldizkaria, 9 zenb, 33-42 orr., 1985-12-14</ref>
1981ean Eusko Jaurlaritzak [[HABE]] —Helduen Alfabetatze eta Berreuskalduntzerako Erakundea— abian<ref>{{erreferentzia|url=https://www.habe.euskadi.eus/s23-edukiak/eu/contenidos/informacion/aurrekariak/eu_9361/index.shtml|izenburua=HABE: aurrekariak eta sortze legea|sartze-data=2021-05-11|egunkaria=www.habe.euskadi.eus|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|data=|hizkuntza=eu|formatua=}}</ref> jartzearekin eta 1983an legezko izaera<ref>{{erreferentzia|url=https://www.euskadi.eus/y22-bopv/eu/bopv2/datos/1983/12/8302326a.pdf|izenburua=Azaroaren 25eko 29/1983 LEGEA, Helduen Alfabetatze eta Berreuskalduntzeako Erakunde Sortaraztezkoa eta Euskaltegiak Araupetzezkoa.|sartze-data=2021-05-11|egunkaria=|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|data=EHAA, Euskal Herriko Agintaritzaren Aldizkaria,183. zk., 1983ko abenduaren 12a|hizkuntza=eu|formatua=pdf}}</ref> ematearekin batera [[Euskal Autonomia Erkidego]]ko hamar mila biztanletik gorako herri askotan udal euskategiak<ref>{{erreferentzia|url=https://www.habe.euskadi.eus/euskaltegiak/webhabe00-edukiak/eu/|izenburua=Euskaltegiak|sartze-data=2023-05-09|egunkaria=HABE|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=|formatua=}}</ref> ireki zituzten eta irakasle premia sortu zen. Hortik, Patxi, 19 urterekin, 1983-1984 ikasturtean, Urretxu-Zumarragako Udal Euskaltegian hasi zen irakasle. 20 urte zituela (1984an) Azpeitiko Udal Euskaltegian irakasle lanpostua lortu zuen oposizio-lehiaketa bidez. Azpeitiko Udal Euskaltegiko zuzendaria ere izan zen 1997tik 1999ra.<ref>{{erreferentzia|url=https://azpeitia.eus/images/120azpeitianzer.pdf|izenburua=Mende laurdeneko euskalduntzea|sartze-data=2020-02-16|egunkaria=Azpeitian Zer?|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|data=2009ko iraila|hizkuntza=eu|formatua=}}</ref> Patxi Saezek, guztira, 19 urte egin zituen euskararen irakaskuntzan.
=== Hizkuntza planifikazioa ===
1999an, Azpeitiko hizkuntza planifikazioa bideratzeko, Azpeitiko Udalak Euskara Patronatua sortu zuen<ref>{{Cite news|url=https://www.berria.eus/hemeroteka/egunkaria/pdfa/?data=1999-03-12&orria=016&zenb=L1pSVHZ6Und0OGhhem9NYmhqeVpuUT09|abizena=|izena=|izenburua=Euskara Patronatua sortu dute Azpeitian|data=1999-03-12|egunkaria=Euskaldunon Egunkaria|sartze-data=2021-03-25|formatua=pdf}}</ref> eta sorreratik erakundearen arduradun teknikoa da.
[[Euskalgintza]]ri lotutako bere ibilbide profesionaletik eta euskararen gizarte-ekintzailetza aktibotik hainbat ekimen berritzaile eta urratzaile jarri ditu abian:
==== EBPN<ref>[https://www.euskadi.eus/eusko-jaurlaritza//contenidos/informacion/941/eu_2383/eu_12372.html Euskara Biziberritzeko Plan Nagusia] Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia, Gasteiz, 1999, {{ISBN|84-457-1414-7}}</ref> ====
[[Fitxategi:Patxi_Saez_Beloki_ebpn_2001.jpg|thumb|264px|Patxi Saez Beloki, Iñaki Etxezarreta zinegotziarekin batera, Euskal Herriko udalerri batean abian jarri zen lehenengo Euskara Biziberritzeko Plan Nagusia aurkezten Azpeitiko udaletxeko batzar-aretoan 2001eko azaroaren 23an. ''Argazkia: Euskaldunon Egunkaria.'']]
Azpeitian Euskara Biziberritzeko Lehenengo Plan Nagusiaren<ref>{{Cite news|url=https://www.berria.eus/hemeroteka/egunkaria/pdfa/?data=2001-12-01&orria=018&zenb=UmZjY2F3SUJkRmFiOWhJbVpUT1kxQT09|abizena=|izena=|izenburua=Euskara Biziberritzeko Plan Nagusia garatzeko eskaria 34 herrik egin dute|data=2000-12-01|egunkaria=Euskaldunon Egunkaria|sartze-data=2021-03-25}}</ref> diseinu teknikoa egin zuen eta 2001. urteko abenduaren 2an, [[Euskararen Nazioarteko Eguna]]ren bezperan, Azpeitiko 657 lan eta gizarte erakundek eta 5.000 azpeitiar baino gehiagok Euskara Biziberritzeko Azpeitiko Lehenengo Plan Nagusia abian jartzearen aldeko babesa eman zuten beren sinadura emanez udaletxeko arkupetan jarritako sinadura mahaietan.<ref>{{Cite news|url=https://www.berria.eus/hemeroteka/egunkaria/pdfa/?data=2001-12-04&orria=015&zenb=YUxlN1lhWjV2VktNVTJSaUhRNnROdz09|abizena=|izena=|izenburua=Biziberritze Plana sinatu dute Azpeitiko herritarrek.|data=2001-12-04|egunkaria=Euskaldunon Egunkaria|formatoa=pdf|hizkuntza=|sartze-data=2019-03-07}}</ref> Azpeitikoa izan zen Euskal Herriko udalerri batean abian jarri zen lehenengo EBPN (Euskara Biziberritzeko Plan Nagusia).<ref>{{Cite news|url=https://www.berria.eus/hemeroteka/egunkaria/pdfa/?data=2001-11-24&orria=015&zenb=eHBaWVpBZVhCUkc1enRaNWoxSkxodz09|abizena=|izena=|izenburua=Estreinakoz Azpeitian aplikatuko da Euskara Biziberritzeko Plan Nagusia|data=2001-11-24|egunkaria=Euskaldunon Egunkaria|sartze-data=2019-03-07}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.euskara.euskadi.eus/contenidos/informacion/berripapera_historikoa/eu_historik/adjuntos/115eus.pdf|abizena=|izena=|izenburua=Euskara Biziberritzeko Plan Nagusia udaletan: Plana garatzeko eskaria egin dute 34 herrik|data=115 zenb, 2001ko abendua, Gasteiz: Eusko Jaurlaritza, Hizkuntza Politikarako Idazkaritza Nagusia|formatua=pdf|egunkaria=Euskararen Berripapera,||sartze-data=2021-05-10}}</ref>
==== Erabili.com ====
2003-04-01ean euskararen eguneroko aktualitatea eta iritzia jorratzen zuen lehenengo [[hedabide]] digitala jarri zuen abian (Erabili.com)<ref>{{erreferentzia|url=https://uztarria.eus/azpeitia/1049193534-azpeitiko-euskara-patronatuak-erabilicom-webgunea-jarri-du-sarean|izenburua=Azpeitiko Euskara Patronatuak Erabili.com webgunea jarri du sarean|sartze-data=2021-03-25|egunkaria=Uztarria.eus|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|data=2003-04-01|hizkuntza=|formatua=}}</ref> eta [[editore]] lanetan aritu zen zabalik iraun zuen 12 urteetan, 2015ko abendura arte. Erabili.com agerkariak 2.500 harpidedun baino gehiago izan zituen munduko 80 herrialdeetan eta euskalgintzako eragileen artean oso erabilia eta ezaguna bihurtu zen euskarari buruz egunero argitaratzen zituen berriengatik eta, batik bat, [[Euskaltzaletasun|euskaltzale]] eta adituen<ref>[https://uztarria.eus/azpeitia/1131354961-ibon-sarasola-eta-erabilicom-eskutik-berriro Ibon Sarasola eta erabili.com eskutik berriro] Uztarria sare-aldizkaria, 2005-11-09, 15:11</ref> iritziak eta eztabaidak argitaratzen zituelako. Euskarari buruzko albiste iturri erreferentziala<ref>[https://sustatu.eus/1084783972 EiTBk landutako hizkuntza-irizpideak erabili.com-en] Sustatu sare-aldizkaria, 2004-05-18, 13:05</ref> bihurtu zen; izan ere, besteak beste, [[Europa Press]] albiste agentziak erabili.com agerkariak argitaratutako informazioa zabaltzen zuen.<ref>{{Cite news|url=https://drive.google.com/open?id=1qYACTYdLcMh68V8e5wuzRqFMKmYZ__Tr|abizena=|izena=|izenburua=Euskara Patronatua interneten ere punta-puntan|data=2006ko martxoa|egunkaria=Azpeitian Zer?|formatoa=|hizkuntza=|sartze-data=2019-03-07}}</ref>
==== [[Udal]]-eskumenak ====
[[Fitxategi:Patxi_Saez_Beloki_Gipuzkoako_Batzar_Nagusiak_2009-10-07.jpg|thumb|264px|Patxi Saez Beloki, Ana Mendizabal Euskara batzordeburua, eta Julian Eizmendi alkatea, Azpeitiko Udalaren Euskararen ordenantzari babesa eman zion Gipuzkoako Batzar Nagusien 2009ko urriaren 7ko bilkuran. ''Argazkia: Urola Kostako Hitza'']]
2005eko abenduaren lehenengo egunean «Azpeitiko Udalean eta Udalerrian Euskararen Erabileraren Sustapena eta Normalizazioa Bermatzea Helburu duen Udal-ordenantza»<ref>{{Erreferentzia|izena=Azpeitiko Udala|abizena=|urtea=2005-12-01|izenburua=Azpeitiko Udalean eta Udalerrian Euskararen Erabileraren Sustapena eta Normalizazioa Bermatzea Helburu duen Udal-ordenantza|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|url=https://egoitza.gipuzkoa.eus/gao-bog/euskera/gao/2006/01/30/e0600719.htm|formatua=|aldizkaria=GAO, 19. zenbakia, 2006ko urtarrilak 30|sartze-data=2021-03-24}}</ref> onartu zen aho batez Azpeitiko udala osatzen zuten alderdi eta zinegotzi guztien aldeko botoarekin ([[EAJ]], [[Eusko Alkartasuna|EA]], [[PSE-EE]] eta [[PP]]).<ref>{{erreferentzia|url=https://uztarria.eus/azpeitia/1133546484-udalaren-hizkuntza-euskara-izango-dela-arautu-dute|izenburua=Udalaren hizkuntza euskara izango dela arautu dute|sartze-data=2021-03-25|egunkaria=Urola Kostako Hitza eta Uztarria.eus|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|data=2005-12-03|hizkuntza=eu|formatua=}}</ref> Ordenantzari estatuaren abokatuak, EAEko Espainiako Lurralde Ordezkaritzak galdaturik, auzi-eskea jarri zion «gaztelania baztertzen» zuela argudiatuz. EAEko [[Euskal Autonomia Erkidegoko Auzitegi Nagusia|Auzitegi Nagusiak]] 2007. urtean,<ref>{{erreferentzia|url=https://www.berria.eus/albisteak/19797/eaeko-auzitegi-nagusiak-baliogabetu-egin-du-azpeitiko-udalaren-euskara-ordenantza.htm|izenburua=EAEko Auzitegi Nagusiak baliogabetu egin du Azpeitiko Udalaren euskara ordenantza|sartze-data=2021-03-25|egunkaria=Berria|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|data=2007-03-19|hizkuntza=|formatua=}}</ref> aurrena, eta 2009an Espainiako [[Espainiako Auzitegi Gorena|Auzitegi Gorena]]k<ref>{{erreferentzia|url=https://uztarria.eus/azpeitia/1245691295-espainiako-auzitegi-gorenak-bertan-behera-utzi-du-euskararen-ordenantza|izenburua=Espainiako Auzitegi Gorenak bertan behera utzi du euskararen ordenantza|sartze-data=2021-03-25|egunkaria=Urola Kostako Hitza eta Uztarria.eus|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|data=2009-06-22|hizkuntza=|formatua=}}</ref> <ref>{{erreferentzia|url=https://www.berria.eus/albisteak/34658/azpeitiko-alkateak-dio-udal-euskara-ordenantzak-ez-duela-gaztelania-diskriminatzen.htm|izenburua=Azpeitiko alkateak dio udal euskara ordenantzak ez duela gaztelania diskriminatzen|sartze-data=2021-03-25|egunkaria=Berria|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|data=2009-06-25|hizkuntza=|formatua=}}</ref> Azpeitiko ordenantzaren aurkako epai bana eman zuten. Espainiako auzitegietatik eman zituzten epaiek ukatu egiten zuten Azpeitian euskara «askatasunez» egiten zenik, izan ere, epaileen ustez Azpeitiko Udal ordenantzak, nahitaez, Azpeitian euskara erabiltzeko beharkizuna ezartzen zuen. Ildo beretik, ordenantzak Azpeitian gaztelaniaz egitea «galarazi» egiten zuela zioten. Horrez gain, bi epaiek baieztatzen zuten udalek ez zutela «eskumenik» euskara sustatzeko. Espainiako justiziatik etorritako epaiek hautsak harrotu zituzten Euskal Herriko herritar eta politikarien artean. Epaiak «erokeria juridikotzat» hartu ziren eta [[Gipuzkoako Batzar Nagusiak|Gipuzkoako Batzar Nagusiek]]<ref>{{erreferentzia|url=http://w390w.gipuzkoa.net/WAS/CORP/DJGPortalWEB/servlet/djg.filenet.BajarDiarioServlet?id=118224&plugin=N|izenburua=Osoko Bilkura|sartze-data=2020-02-26|egunkaria=Gipuzkoako Batzar Nagusiak, Bilkura-egunkaria|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=|formatua=}}</ref> Azpeitiko ordenantza «eredugarria» zela esateaz gain, udalek [[hizkuntza-politika]]ko arauak eta ordenantzak ezartzeko «beharra eta eskubidea» zutela aldarrikatu zuten aho batez, gipuzkoarren ordezkaritza zuten alderdi politiko guztien aldeko botoarekin ([[PSE-EE]], [[EAJ]], [[Hamaikabat|H1!]], [[Ezker Batua-Berdeak|EB-B]]-[[Aralar (alderdi politikoa)|Aralar]], [[PP]] eta [[Alternatiba (alderdia)|Alternatiba]]).<ref>{{Cite news|url=https://drive.google.com/file/d/1hvvuS1IG09AJWPVTewVg2XaZ7cZMeL7h/view|abizena=|izena=|izenburua=Legearen hormen artean|data=2009-12-03|egunkaria=Urola-Kostako Hitza|formatoa=|hizkuntza=|sartze-data=2019-03-07}}</ref> Espainiako epaitegietatik jasotako erantzunak agerian utzi zuen euskararen aldeko udal politikak garatu ahal izateko Euskal Autonomia Erkidegoko [[udal]]ek premia gorria zutela udal eskumenak aitortuko zizkien lege bat izateko. Eskumen horiek EAEko udalei [[Eusko Legebiltzarra]]k aitortu zizkien 2016an indarrean jarri zuen Euskadiko Udal Legearen<ref>{{erreferentzia|url=https://www.legegunea.euskadi.eus/eli/es-pv/l/2016/04/07/2/dof/eus/html/webleg00-contfich/eu/|izenburua=2/2016 LEGEA, apirilaren 7koa, Euskadiko Toki Erakundeei buruzkoa.|sartze-data=2021-06-28|egunkaria=|aldizkaria=Euskal Herriko Agintaritza Aldizkaria (EHAA), 2016-04-14|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=|formatua=}}</ref> bidez, Azpeitiko Udalak ordenantza bidegilea onartu eta auzitegiz auzitegi 11 urteko gurutze-bide eta gurutzadan ibili eta gero.<ref>{{Cite news|url=http://www.patxisaez.eus/2016/04/udalek-euskara-sustatzeko-legezko.html|abizena=Saez Beloki|izena=Patxi|izenburua=Udalek euskara sustatzeko legezko ahalmena dute lehenengo aldiz|data=2016|egunkaria=www.patxisaez.eus, 2016-04-21|formatoa=|hizkuntza=|sartze-data=2021-03-25}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.berria.eus/paperekoa/2495/014/001/2016-04-17/udal-legea-beste-zimendu-bat.htm|abizena=Goikoetxea|izena=Garikoitz|izenburua=Udal Legea, beste zimendu bat|data=2016|egunkaria=Berria, 2016-04-17|formatoa=|hizkuntza=|sartze-data=2021-03-25}}</ref>
Espainiako eta Frantziako estatuek euskara administrazio publikoan —batez ere herritarrengandik hurbilen dagoen udal administrazioan— kate motzean eta larre motzean nahi zutela salatu zuen Patxi Saezek.<ref>Saez Beloki, Patxi (2023) [https://www.argia.eus/albistea/kate-motzean Kate motzean] ''Argia'', 2023-12-03.</ref> Ildo beretik, Frankismoaren diktaduraren ondoren, 1978ko Konstituzio Legearen eskutik EAE eta Nafarroa erakundetu zirenetik, Espainiako epaitegietatik, behin eta berriro —sistematikoki— txori izan nahi zuen euskarari hegoak ebaki egin zizkiotela deitoratu eta gaitzetsi zuen.<ref>Saez Beloki, Patxi (2022) [https://goiberri.eus/2022/11/17/justiziaren-mailupean/ Justiziaren mailupean] ''Goiberri'', 2022-11-17.</ref>
==== Elegune ====
[[Fitxategi:Patxi_Saez_Beloki_Elegune_Udaltop_2021.jpg|thumb|264px|Patxi Saez Beloki Elegune aurkezten Udaltop Euskal Herriko Udaletako Euskara Zerbitzuen XIII. Topaketan (2021).<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Udaltop Udaletako Euskara Zerbitzuen Topaketan parte hartu du Azpeitiko Udalak
|aldizkaria=uztarria.eus|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|url=https://uztarria.eus/azpeitia/1620313325483-udaltop-udaletako-euskara-zerbitzuen-topaketan-parte-hartu-du-azpeitiko-udalak|argitaletxea=2021-05-06|sartze-data=2021-05-08}}</ref> ''Argazkia: Udaltop'']]
2006-09-22an Elegune,<ref>ELEGUNE, Azpeitiko Euskara Patronatua [https://sites.google.com/view/elegune/home ELEGUNE, Enpresen hizkuntza kudeaketarako gune teknikoa] Azpeitia, 2023-03-16.</ref> <ref>{{erreferentzia|url=https://www.diariovasco.com/pg060920/prensa/noticias/CostaUrola/200609/20/DVA-CSU-147.html|izenburua=Enpresetan euskara planak garatzeko zentroa abian jarri du Euskara Patronatoak|sartze-data=2021-03-25|egunkaria=Diario Vasco|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|data=2006-09-20|hizkuntza=|formatua=}}</ref> Enpresen Hizkuntza-Gestioa Hobetzeko Euskal Herriko lehenengo zentro teknikoa,<ref>Ibargutxi, Felix (2006) [https://www.diariovasco.com/pg060924/prensa/noticias/AlDia/200609/24/DVA-ALD-219.html Azpeitia bide-erakusle] ''Diario Vasco, 2006-09-24''</ref> jarri zuen abian Euskara Patronatuak Patxi Saez Belokiren gidaritzapean. Hizkuntzaren ezagutza eta erabilera daude Patxi Saezek formulatutako Gurdiaren Paradigmaren ardatzean, baita Eleguneren sorburuan ere. [[EAE]]ko hamar mila biztanletik gorako udalerri askok XX. mendearen 80ko hamarkadan, Eusko Jaurlaritzaren [[HABE]] erakundearen sorrerarekin batera, herritar helduen artean euskararen ezagutza zabaltzeko premiatik udal euskaltegiak sortu zituzten moduan, XXI. mendearen hasieran helduen lan arloan euskararen erabilera zabaltzeko premiatik sortu zen Elegune egitasmoa Azpeitian. Euskara sustatzeko udalen ekintzailetzatik sortutako bi azpiegitura horiek, euskaltegiak eta Elegune, euskararen erabateko gizarteratzea lortzeko gurdi bereko bi gurpil dira: bata ezagutzaren hedatzaile eta bestea erabileraren bultzatzaile. XXI. mendearen hasiera hartan langile euskaldunez betetako enpresak ziren Azpeitikoak. [[SIADECO|Siadeco Ikerketa Elkarteak]] Azpeitiko esparru sozioekonomikoan 2003an egindako ikerketaren arabera, <ref>Siadeco (2003) [https://drive.google.com/file/d/19navKKlKFresHyBr3ZhTrXLLP7gNi07H/view?usp=share_link Azpeitiko Esparru Sozioekonomikoan Euskara Sustatzeko Azterketa] Donostia, Siadeco Ikerketa Elkartea, 2003</ref> Azpeitiko 131 enpresetan lanean ari ziren 4.000 langileetatik %90 euskaldunak ziren; makina erreminta eta metalaren industrian, berriz, langileen %95 ziren euskaldunak eta handizkako salerosketa arloko langileen %99 ziren euskararen jabe. Enpresetako langile euskaldunen kopurua Azpeitiko herritar euskaldunena (%88) baino handiagoa zen. Baina lan kontuetan erdara zen nagusi. XXI. mende hasierako Azpeitian euskarak enpresetan sartzeko itxitura eta horma gotorrak zituen. Eta erresistentzia haiek gainditzeko sortu zen Elegune egitasmoa. Planifikazio zentroa izateko sortu zen Elegune, hain zuzen ere, langile euskaldunez osatutako enpresetan euskara produkzio-sistemaren eta produkzio-prozesuaren ardatz-hizkuntza bihurtzeko helburuarekin jaio zen, azken batean, enpresen jarduna euskarazko bizibidera ekartzeko sortu zen Elegune. Lan erakundeak euskararen altzora ekartzeko Euskal Herrian abian jarritako lehenengo udal zerbitzua da Elegune.<ref>{{erreferentzia|url=https://sustatu.eus/1159168153|izenburua=Enpresen hizkuntza-gestioa|sartze-data=2020-02-26|egunkaria=Sustatu.eus|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|data=2006-09-26|hizkuntza=|formatua=}}</ref> Elegune Azpeitiko industria arloko langileen %55 elkartzen zituzten 12 enpresa handienen babesarekin jarri zen abian.<ref>{{erreferentzia|url=https://uztarria.eus/azpeitia/1158325610-herriko-enpresetan-euskara-garatzeko-elegune-sortu-dute|izenburua=Herriko enpresetan euskara garatzeko Elegune sortu dute|sartze-data=2021-03-25|egunkaria=Urola Kostako Hitza eta Uztarria.eus|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|data=2006-09-15|hizkuntza=|formatua=}}</ref> ELEGUNEk Euskaltzaindiaren, Eusko Jaurlaritzaren, Gipuzkoako Foru Aldundiaren, ADEGI enpresari elkartearen eta Azpeitiko Udalaren babesa izan zuen bere sorreran.<ref>{{Cite news|url=https://drive.google.com/file/d/1tSxn8_PbbedJMmQ3MXl-TxCxQn9Ow7PF/view|abizena=|izena=|izenburua=Lantegietan euskara behintzat krisian sartu ez dadin|data=2009ko apirila|egunkaria=Azpeitian Zer?|formatoa=|hizkuntza=|sartze-data=2019-03-07}}</ref>
Euskarak bere nagusitasun guneen ([[arnasgune|arnasguneen]]) osaketarako behar beharrezko duen funtsezko ekaia (berezko hiztunak)<ref>Saez Beloki, Patxi (2023) [http://www.patxisaez.eus/2023/03/berezko-hiztunik-gabe-arnasgunerik-ez.html Berezko hiztunik gabe arnasgunerik ez] ''patxisaez.eus'', 2023-03-29.</ref> bizikidetzarako gizarte egitura iraunkorretan elkartzeko (familia, lagunartea, auzoa, herria...), laneko arlo guztietan euskara nagusitzea ezinbesteko motorra ikusten zuen Patxi Saezek.<ref>Saez Beloki, Patxi (2019) [https://www.patxisaez.eus/2019/12/eta-hortara-goaz.html Eta hortara goaz] ''patxisaez.eus'', 2019-12-03.</ref>
==== EtorkiZUn ====
2006an Etorki'''ZU'''n egitasmoa jarri zuen abian Azpeitiko Euskara Patronatuak herriko ikastetxe guztiekin elkarlanean,<ref>{{Cite news|url=https://uztarria.eus/azpeitia/1161423716-etorkinentzako-laguntza-programak-martxan-jarri-dituzte|abizena=|izena=|izenburua=Etorkinentzako laguntza programak martxan jarri dituzte|data=2006-10-21|egunkaria=Uztarria.eus|formatoa=|hizkuntza=|sartze-data=2023-06-23}}</ref> Azpeitira etorri berriak ziren 6 urtetik 16 urte arteko haur eta gazte etorkin guztiei euskara ikasteko bide eraginkor bat eskaintzeko, betiere, Azpeitiko gizarte bizitzan errazago txertatzeko helburuarekin.<ref>{{Cite news|url=https://drive.google.com/open?id=1RcW3IJNZRlyWx5Sc71Zszzmkw-EVilpV|abizena=|izena=|izenburua=Etorkizunean euskaldun|data=2009ko martxoa|egunkaria=Azpeitian Zer?|formatoa=|hizkuntza=|sartze-data=2019-03-07}}</ref> Egitasmoaren lehenengo bost urteetan ia 500 neska-mutil aritu ziren.<ref>{{Cite news|url=https://uztarria.eus/azpeitia/1446053167-etorkizun-egitasmoaren-hamargarren-ikasturtea-abian-da|abizena=|izena=|izenburua=Etorkizun egitasmoaren hamargarren ikasturtea abian da|data=2015-10-28|egunkaria=Uztarria.eus|formatoa=|hizkuntza=|sartze-data=2021-03-25}}</ref>
==== Hizkuntza politikaren udal-neurketa ====
2006an [[Kontseilua|Euskararen Gizarte Erakundeen Kontseiluak]]<ref>[https://kontseilua.eus/egitasmoak/udal-hizkuntza-politiketarako-neurketa/ Udal hizkuntza-politiketarako neurketa] Euskararen Gizarte Erakundeen Kotseiluaren ikerketa 66 herrietan, 2006</ref> Euskal Herriko udalerrien [[hizkuntza-politika]]k aztertu eta neurtu zituen euskararen historian lehenengo aldiz. Euskararen gizarte-egoera hobetzeko hartutako erabakiak, baliabideak eta emaitzak neurtu zituen Kontseiluak udalerriz udalerri. Lehenengo neurketa hura egin ondoren plazaratutako sailkapenean Azpeitia zegoen lehenengo tokian.<ref>{{Cite news|url=https://uztarria.eus/aktualitatea/1169141699|abizena=|izena=|izenburua=Azpeitikoa aurrena euskal udalen hizkuntza politikaren azterketan|data=2007-01-18|egunkaria=Uztarria.eus|formatoa=|hizkuntza=|sartze-data=2019-03-07}}</ref>
==== Bikain ====
2009an, Azpeitiko Udalak euskararen kudeaketa neurtzen duen Eusko Jaurlaritzaren goi mailako Bikain ziurtagiria lortu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Udalak Bikain ziurtagiria lortu du|hizkuntza=eu|url=https://uztarria.eus/aktualitatea/1259307940|aldizkaria=uztarria.eus|sartze-data=2020-02-26}}</ref> Azpeitikoa Euskal Herriko lehenengo udala izan zen urrezko Bikain egiaztagiria lortzen.<ref>{{Cite news|url=https://azpeitia.eus/images/133azpeitianzer.pdf|abizena=|izena=|izenburua=Ziurtagiria eskuratzen duen lehenengo udala|data=2010eko azaroa|egunkaria=Azpeitian Zer?|formatoa=|hizkuntza=|sartze-data=2019-03-07}}</ref>
==== Aittu! ====
2019an, aurreneko [[Euskaraldia]]k Beasaingo udalerrian 2.368 herritarrekin izandako parte-hartze zabalaren ondoren<ref>{{Cite news|url=http://www.patxisaez.eus/2018/12/aittu-euskaraz.html|abizena=Saez Beloki|izena=Patxi|izenburua=Aittu euskaraz|data=2018|egunkaria=www.patxisaez.eus, Beasain 2018-12-03|formatoa=|hizkuntza=|sartze-data=2023-05-09}}</ref> eta Beasaingo euskalgintza egituratu nahian, 64 beasaindar elkartu ziren euskara elkarte bat eratzeko eta abian jartzeko.<ref>{{erreferentzia|url=https://goierri.hitza.eus/2019/02/26/aittu-euskara-taldea-sortu-da-herritarren-hizkuntza-ohituretan-eragiteko/|izenburua=Aittu euskara taldea sortu da, herritarren hizkuntza ohituretan eragiteko.|sartze-data=2020-02-04|egunkaria=Goierriko HItza|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=|formatua=}}</ref> Patxi Saez ere beasaindar horien artean ibili zen elkartearen sortzaile eta sustatzaile lanetan. Hortik, 2019ko ekainean, Aittu! Euskara Elkarte berriaren lehenengo Batzar Nagusian lehendakari izateko hautatu zuten.
==== Musukoa ====
2020ko apirilean, [[Covid-19]] [[izurri]]ak milioika kutsatu eta hildako eraginez [[COVID-19 pandemia Euskal Herrian|Euskal Herrian]] eta [[COVID-19 pandemia|munduan]] barrena oldarraldi betean ziharduenean, gaitzari aurre egiteko ahoa eta sudurra estaltzeko musuko babesgarriari [[Maskara (iragazkia)|musukoa]] esatea proposatu zuen Patxi Saezek sare sozialen bidez.<ref>Saez Beloki, Patxi (2020) [https://twitter.com/PatxiSaez/status/1249253528410951680 Musukoa] Twitter harreman sarean Patxi Saez Belokiren Kontu Ofiziala, 2020-04-12, 10:30</ref> Hitz berriak berehalako onarpena izan zuen<ref>Arejita, Adolfo (2020) [https://www.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/faktoria/osoa/7178591/adolfo-arejita-epidemiari-lotutako-hiztegia-faktoria-euskadi-irratia/ «‘Goia jo’, ‘Erpina’ eta maskarillaren ordez ‘musukoa’»] EITB, Euskadi Irratia, Faktoria, 2020-04-20, 09:56</ref> <ref>{{Erreferentzia|izena=Adolfo|abizena=Arejita|urtea=2022|izenburua=Faktoriako Geziak|aldizkaria=|orrialdea=|orrialdeak=78-79|ISBN=978-84-126313-1-9|hizkuntza=eu|url=https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_argitalpenak&Itemid=1217&view=katalogoa&lang=eu-ES&edukia=fitxa&argitalpena_id=760|argitaletxea=Euskal Irrati Telebista-Euskaltzaindia, 2022-12|sartze-data=2023-02-08}}</ref> eta tximista bezala zabaldu zen euskararen hiztun-herrian.<ref>Yoshida, Iromi (2020) [https://uztarria.eus/komunitatea/HiromiYoshida/1606146173039-maskara-musukoa Maskara, Musukoa…] Uztarria.eus, 2020-12-12</ref> Izandako oihartzun<ref>Urretabizkaia, Arantxa (2020) [https://www.diariovasco.com/opinion/musukoa-maskara-20200727000757-ntvo.html Musukoa, maskara] El Diario Vasco, 2020-07-27</ref><ref>{{Cite news|url=https://alea.eus/komunitatea/Inaki-Carretero/1622653296281-maskara-musukoa-dela|abizena=Carretero|izena=Iñaki|izenburua=Maskara musukoa dela?|data=2021|egunkaria=Alea aldizkaria, Araba, 2021-06-06|formatoa=|hizkuntza=|sartze-data=2023-06-06}}</ref> eta erabilera zabalaren<ref>[https://prensa.guggenheim-bilbao.eus/eu/prentsa-oharrak/korporatiboa/puppy-k-musukoa-eramango-du-pandemia-dagoen-bitartean-guztiok-babestera-animatzeko/ Puppy-k musukoa eramango du pandemia dagoen bitartean guztiok babestera animatzeko] Guggenhein Museoa, Bilbo, 2020-10-28</ref> ondorioz, Labayru Hiztegiko<ref>Labayru Hiztegia (2020) [https://hiztegia.labayru.eus/emaitza/LH/all/mosuko/2560544?locale=es Mosuko (bizk) ikusi musuko (bat)] Labayru Fundazioa, Bilbo, 2020ko maiatza</ref> eta Elhuyar Hiztegiko<ref>Elhuyar Hiztegia (2020) [https://hiztegiak.elhuyar.eus/eu_es/musuko Musuko] Elhuyar Fundazioa, Usurbil, 2020ko uztaila</ref> lexikografoek berehala hiztegiratu zuten.
Ez Euskaltzaindiak<ref>Euskaltzaindia (2024) [https://www.euskaltzaindia.eus/euskaltzaindia/komunikazioa/plazaberri/7108-maskara-eta-musuko «Maskara» eta «musuko»] Euskaltzaindia, Bilbo, 2024ko urtarrilaren 10a</ref> eta ez Berria egunkariak, ordea, ez zuten onartu 'musukoa' erabiltzea. Berriaren Estilo Liburuak, gainera, berariaz mugatu zuen erabilera, "inoren esanetan bakarrik"<ref>Egaña, Andoni (2022) [https://www.berria.eus/paperekoa/1881/016/001/2022-04-20/ikusteke.htm Ikusteke] Berria, 2022ko apirirak 20</ref><ref>Erro, Angel (2022) [https://www.berria.eus/paperekoa/1886/015/003/2022-04-22/maskara-edo-musuko.htm Maskara edo musuko] Berria, 2022ko apirirak 22</ref> erabili behar zela zehaztuz.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Berria Estilo Liburua|url=https://www.berria.eus/estiloliburua/bilatu?s=musuko&d=all|aldizkaria=www.berria.eus|sartze-data=2023-04-20}}</ref>
== Elefantea ==
[[Fitxategi:Patxi_Saez_Beloki_ELA_2017-06-02.jpg|thumb|264px|Patxi Saez Beloki, [[Eusko Langileen Alkartasuna|ELA]] euskal langileen sindikatuaren XIV. kongresuaren atarikoan, «Elefantea bidegurutzean» hitzaldia ematen Araba, Bizkaia, Gipuzkoa eta Nafarroako 180 ordezkari sindikalen aurrean (Donostian, 2017ko ekainaren 2an).<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Lan mundua zentrala da euskararen indarberritzean|aldizkaria=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|url=http://www.patxisaez.eus/2017/09/lan-mundua-zentrala-da-euskararen.html|argitaletxea=Donostia, 2017-06-02. ELA sindikatua, Manu Robles-Arangiz Institutua Fundazioa.|sartze-data=2021-05-03}}</ref> ''Argazkia: Manu Robles-Arangiz Fundazioa'']]
2015eko urriaren 13an ''Elefantea ikusi''<ref>{{Cite news|url=http://www.patxisaez.eus/2015/12/elefantea-ikusi.html|abizena=Saez Beloki|izena=Patxi|izenburua=Elefantea ikusi|data=2015|egunkaria=www.erabili.com, 2015-10-13|formatoa=|hizkuntza=|sartze-data=2019-03-06}}</ref> artikulua argitaratu zuen Erabili.com agerkari digitalean. Artikulua bi helbururekin eman zuen argitara: batetik, euskararen berreskurapena ziklo amaiera batera iritsita zegoela ikusarazteko eta, bestetik, ziklo berrian euskara laneratzeko estrategiari heldu behar zitzaiola aldarrikatzeko.<ref>{{Erreferentzia|izena=Pruden|abizena=Gartzia|urtea=2015-11-11|izenburua=Iraultza zientifiko bat behar dugu|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1832/021/003/2015-11-11/iraultza_zientifiko_bat_behar_dugu.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2019-03-02}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Garikoitz|abizena=Goikoetxea|urtea=2016|izenburua=Euskara Irabazteko Bidean|argitaletxea=Elkar-Jakin-Berria|orrialdea=|orrialdeak=65-66|ISBN=978-84-90276-75-4|hizkuntza=eu|url=http://www.patxisaez.eus/2016/12/euskara-irabazteko-bidean.html|aldizkaria=|sartze-data=2023-04-25}}</ref>
{{Esaera2|Azken urteotan euskalgintzaren inguruko gogoetetan aipatzen den bezala, ziklo luze baten bukaeran eta beste bat hasi nahian gaude euskaldunak. Patxiren artikuluak testuinguru horren usaina du nabarmen: eguneroko lanetik burua altxatu, eta epe luzeko ikuspegiz etorkizuneko erronka nagusiak zein diren finkatzerakoan ekarpen kualifikatua egin digu artikulu honen bidez. Izan ere, euskararen berreskuratze bidean proposamen argia planteatzen du Patxik hurrengo hamarkadetarako: lan mundua euskalduntzea da euskarak EAEn duen erronka nagusia. |Iñaki Iurrebaso<ref>{{Erreferentzia|izena=Iñaki|abizena=Iurrebaso Biteri|urtea=2015|izenburua=Etorkizuneko erronkak finkatzeko ekarpen kulifikatua|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|url=http://www.patxisaez.eus/2015/12/elefantea-ikusi.html|aldizkaria=www.erabili.com, 2015-10-13|sartze-data=2023-07-31}}</ref>}}
Euskara gizarteko ardatz-hizkuntza bihurtzeko zabaldu beharreko ziklo berrian ezinbestean lan-munduaren elefanteari heldu beharra ikusten zuen Patxi Saezek: ''«Nola bihurtuko dugu euskara euskaldunez osatutako gizartearen hizkuntza nagusia, lanerako hizkuntza gisa baliorik ez duen bitartean?»''.<ref>{{Cite news|url=https://www.booktegi.eus/liburuak/elefantea-ikusi/|abizena=Saez Beloki|izena=Patxi|izenburua=Elefantea ikusi|data=2018|egunkaria=Donostia: Booktegi, 2018|formatoa=|hizkuntza=|sartze-data=2021-03-25}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Joxe Manuel|abizena=Odriozola|urtea=2017|izenburua=Nora goaz euskalduntasun honekin?|argitaletxea=Elkar|orrialdea=88|orrialdeak=|ISBN=978-84-90277-87-4|hizkuntza=eu|url=https://www.elkar.eus/eu/liburu_fitxa/nora-goaz-euskalduntasun-honekin/odriozola-lizarribar-j-manuel/9788490277874|aldizkaria=|sartze-data=2023-04-25}}</ref>
{{Esaera2|“Lanerako edota beharrerako hizkuntza gisa baliorik ez duen bitartean” euskarak ez du etorkizunik zure ustez. Nik erantsiko nuke kultura soziolinguistikoaren oinarrizko printzipio bat ezarri duzula euskararen aldeko borroka-leku ideologikoan eta politikoan. Hizkuntza plangintzan eta glotopolitikan lehentasunik baldin badago, lanaren eremuari zor zaio lehentasun hori. Eta arrazoia begien bistan dago: botere-gune estrategikoa da ekonomiaren sistema, eta sistema estrategiko horretatik kanpo dagoen komunitate linguistikoa hotzak akabatzen dago.|[[Joxe Manuel Odriozola]]<ref name="#2">{{Erreferentzia|izena=Joxe Manuel|abizena=Odriozola Lizarribar|urtea=2016|izenburua=Elefantea gidari ona da|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|url=http://www.patxisaez.eus/2016/02/elefantea-gidari-ona-da.html|sartze-data=2021-04-15}}</ref>}}
''Elefantea ikusi'' artikuluari euskalgintzako esparru askotako 50 aditu eta ekintzailek baino gehiagok erantzun zioten eta, iritzi truke horretatik, eztabaida bizia sortu zen ondorengo urteetan jarraitu beharreko estrategien gainean. Eztabaidak eztabaida eta iritziak iritzi guztiak bat etorri ziren euskalgintzan eta euskararen biziberritzean ziklo bat amaitu zela eta beste bat zabaldu beharra zegoela.<ref>{{Erreferentzia|izena=Txerra|abizena=Rodriguez|urtea=2015-12-16|izenburua=Elefantea(k)|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|url=https://www.jakin.eus/blog/soziolinguistika/txerra-rodriguez/elefanteak/132|aldizkaria=www.jakin.eus|sartze-data=2019-03-02}}</ref>
Euskararen biziberritzean zabaldu beharreko ziklo berriari begira, euskalgintzan predikamendu handia zuten ahotsak, [[Jon Sarasua]]rena kasu, bat etorri ziren Patxi Saezen lan-munduaren giltzarritasunaren tesiarekin.<ref>Sarasua Maritxalar, Jon (2020) [http://www.udaltop.eus/documents/374239/382728/Jon+Sarasua.pdf/6ea67316-6efe-70c1-e0f7-924a53494bca Lan eremuko uhinaldiaz]{{Apurtutako esteka|date=azaroa 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Udaltop, Udaletako Euskara Zerbitzuen Topaketak, Lasarte-Oria, 2020-05-14</ref>
{{Esaera2|40 urtean inbertsio handia egin dugu hezkuntzan, baina ez du inolako zentzurik aurrean lan mundu erdaldun eta erdalduntzaile baten horma badago. Belaunaldi horiei iruzur ez egitekotan, eta orain artekoari zor diogun begiruneagatik, apustu sendoa egin behar da. |[[Jon Sarasua]]<ref>{{Erreferentzia|izena=Jon|abizena=Sarasua Maritxalar|urtea=2019|izenburua=Euskaraldia, ederki. Baina ondo al goaz?|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1923/010/001/2019-03-03/euskaraldia-ederki-baina-ondo-al-goaz.htm|aldizkaria=Berria, 2019-03-03|sartze-data=2021-04-15}}</ref>}}
Patxi Saezek idatzitako ''Elefantea ikusi'' artikuluaren eragina nabarmena izan zen [[euskalgintza]] zibil eta instituzionalaren luze-zabalean. Besteak beste, Eusko Jaurlaritzak Euskal Autonomia Erkidegoko Eremu Sozioekonomikoan 2019-2023 epealdirako ondu zuen Euskararen Lehenengo Plan Estrategikoaren Liburu Zuria argitaratu zuen<ref>{{Erreferentzia|izena=Eusko Jaurlartza, Hizkuntza Politikarako Sailburuordetza|abizena=|urtea=2019|izenburua=Liburu Zuria, Euskal Autonomia Erkidegoko Eremu Sozioekonomikoan Euskararen Plan Estrategikoa 2019-2023|argitaletxea=Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen-Zerbitzu Nagusia|orrialdea=38|orrialdeak=46|ISBN=|hizkuntza=eu|url=https://www.euskadi.eus/contenidos/informacion/plan_euskera/eu_def/adjuntos/Liburu-Zuria-2019-02-25.pdf|aldizkaria=|sartze-data=2024-02-24}}</ref> eta bertan hitzez hitz jasotzen zenez, ''«alor sozioekonomikoko euskararen plan estrategikoa lantzen hasteko giltzarri diren hainbat dokumentu»'' erdigunean jarri zituen prozesuan parte hartu behar zutenekin partekatzeko eta prozesuaz hausnarketa egiteko. Hausnarketarako hautatutako dokumentuen artean Patxi Saez Belokiren ''Elefantea ikusi'' artikulua zegoen erdigunean.
[[Kike Amonarriz]] soziolinguistak ere 2019an argitara eman zuen "Euskararen Bidegurutzetik" liburuan horrela dio:
{{Esaera2|Asko izan dira lan-mundua euskalduntzearen garrantziaz ohartarazi duten ahotsak. Patxi Saezen "Elefantea ikusi" artikuluak mugarri bat jarri zuen eta eztabaida aberatsa zabaldu.|[[Kike Amonarriz]]<ref>{{Erreferentzia|izena=Kike|abizena=Amonarriz Gorria|urtea=2019|izenburua=Euskararen Bidegurutzetik|argitaletxea=Donostia: Elkar Argitaletxea|orrialdea=229|orrialdeak=|ISBN=978-84-9027-978-6|hizkuntza=eu|url=https://elkarargitaletxea.eus/liburuak/euskararen-bidegurutzetik/|aldizkaria=|sartze-data=2021-03-25}}</ref>}}
== Gurdiaren Paradigma ==
[[Fitxategi:Patxi_Saez_Beloki_Euskaltzaindiaren_egoitzan_Gurdiaren_Paradigma_aurkezten__2016-02-12an.jpg|thumb|264px|Patxi Saez Beloki Gurdiaren Paradigma aurkezten Euskaltzaindiaren Bilboko egoitza nagusian, 2016ko otsailaren 12an. ''Argazkia: Deia, J.M Martínez'']]
2015eko Euskararen Egunean, abenduaren 3an, Euskal Herriko 16 hedabideetan [[Euskaltzaindia]]ri egindako proposamen eta eskutitz irekia<ref>{{erreferentzia|url=https://www.naiz.eus/eu/iritzia/cartas/euskaltzaindiari-proposamen-eta-eskutitz-irekia|izenburua=Euskaltzaindiari proposamen eta eskutitz irekia|sartze-data=2020-02-04|egunkaria=Gara|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=|formatua=}}</ref> argitaratu zuen euskararen Akademiari eskari zehatz bat eginez: euskararen batasunetik igarotako azken 50 urteotan Euskal Herriko gizartean euskararen normalizazioa lortzeko jarraitutako paradigma berritzeko eta, aldaketa hori egin ahal izateko, gidaritza hartzeko. [[Euskaltzaindia]]k aintzakotzat<ref name="#3">{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Euskaltzaindiak euskara biziberritzeko erronkak aztertuko ditu otsailean egingo duen mintegi batean|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu-es|url=https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_content&Itemid=619&catid=121&id=4970&lang=eu&view=article|aldizkaria=www.euskaltzaindia.eus|sartze-data=2019-03-02}}</ref> hartu zuen Patxi Saezen eskaria eta 2016ko otsailaren 12an, Bilboko egoitza nagusian, ''Euskara Biziberritzen Jarraitzeko Erronkak'' jardunaldia antolatu zuen.<ref>{{erreferentzia|url=https://www.berria.eus/euskal-herria/berrikuntzarako-zimendu-bila_1087182_102.html|izenburua=Berrikuntzarako zimendu bila|sartze-data=2020-02-07|egunkaria=Berria|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=|formatua=}}</ref> Sortutako jakinmina ikusita —astebete aurretik Euskaltzaindiaren areto nagusian tokirik ez baitzegoen bertaratzeko eskariei erantzuteko— jardunaldia interneten, streaming bidez, zuzenean jarraitzeko aukera eman zuen Euskaltzaindiak bere historian lehenengo aldiz.<ref>{{erreferentzia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/euskaltzaindia/komunikazioa/plazaberri/4993-euskara-biziberritzen-jarraitzeko-erronkak-jardunaldia-streaming-bidez-jarraitu-ahal-izango-dak|izenburua="Euskara biziberritzen jarraitzeko erronkak" jardunaldia, streaming bidez|sartze-data=2020-02-04|egunkaria=Euskaltzaindia|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=|formatua=}}</ref> Horrela, Euskaltzaindiaren areto nagusia bete jende zegoela, ehundik gora euskaltzain, ikertzaile eta euskaltzaleren aurrean, eta baita interneteko leihotik so zituen beste hainbaten begiradapean, Patxi Saezek ahuldutako hizkuntzak indarberritzeko paradigma berria aurkeztu<ref>{{erreferentzia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/euskaltzaindia/komunikazioa/plazaberri/4999-euskara-biziberritzen-jarraitzeko-erronkak-hitzaldiak|izenburua="Euskara biziberritzen jarraitzeko erronkak jardunaldia. Aurkezpenak (I)"|sartze-data=2020-02-04|egunkaria=Euskaltzaindia|aldizkaria=|abizena=|izena=|egile-lotura=|hizkuntza=|formatua=}}</ref> zuen: Gurdiaren Paradigma edo Behar Naturalaren Paradigma.<ref>{{Cite news|url=http://www.patxisaez.eus/2017/12/beharra-da-giltza.html|abizena=Saez Beloki|izena=Patxi|izenburua=Beharra da giltza|data=2017-11|egunkaria=Euskera aldizkaria, Bilbo: Euskaltzaindia|formatoa=|hizkuntza=|sartze-data=2019-03-06}}</ref>
{{Esaera2|Zeren Patxi Saezek eskatzen duena, funtsean, paradigma aldaketa bat da, alegia, eta betiko adibidea erabilita, garai batean Fisika Newtonek sortutako paradigmatik ikusten genuen, gero (XX. mende hasieran) iraultza zientifiko bat gertatu zen eta paradigma aldatu zen, hortik aurrera Fisika Einsteinek sortutako paradigmatik hasi ginen ikusten (erlatibitatearen teoria). Esan nahi ote du horrek Newton oker zegoela eta Einstein zuzen? Newtonek deskribaturiko legeak okerrak eta zentzugabeak zirela? Ez, jaun-andreok, paradigma aldaketa bat ez da hori, beste hau baizik: Einsteinek ez zuen Newton desegin, gainditu bai ordea, Fisika ulertzeko modu berri bat eskaini, zeinaren bidez aurrerakada zientifiko itzelak gertatu ziren. Zeren, funtsean, Newtonen paradigma agortua zegoen, eman beharrekoa emanda, elkortua, bizigabetua. Hitz batean, ordurako hila eta fosiltzen hasia.|[[Pruden Gartzia]]<ref>{{Erreferentzia|izena=Pruden|abizena=Gartzia Isasti|urtea=2015|izenburua=Iraultza zientifiko bat behar dugu|orrialdea=|orrialdean=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/iritzia/artikuluak/iraultza-zientifiko-bat-behar-dugu_1000973_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2021-04-15}}</ref>}}
[[Hizkuntza gutxitu]]ak biziberritzeko eredu soziolinguistiko berria proposatzen du Gurdiaren Paradigmak. Eredu teoriko bat da, hizkuntzaren gurdia bi gurpilen gainean ardazten duena —ezagutzaren gurpila eta erabileraren gurpila—. Bi gurpil horiek ardatz berean dabiltza jirabiraka, elkar elikatuz.<ref name="#4">Saez Beloki, Patxi (2016) [http://www.patxisaez.eus/2016/02/elefantearen-paradigma-ikusi.html Elefantearen Paradigma Ikusi] Bilbon, Euskara Biziberritzen Jarraitzeko Erronkak jardunaldian, Euskaltzaindiaren egoitza nagusian 2016-02-12an irakurritako hitzaldia</ref> Hizkuntzaren gurdia mugiarazteko indarra, berriz, hiztunek hizkuntza hori giza-komunikaziorako tresna gisa erabiltzeko duten behar naturalaren<ref>Saez Beloki, Patxi (2018) [https://www.berria.eus/paperekoa/1832/023/001/2018-02-08/euskararen-behar-naturala.htm Euskararen behar naturala] ''Berria'', 2018-02-08.</ref> neurri berekoa da. Hortik, Gurdiaren Paradigmaren eredu teorikoa [[Maslow piramidea]]<nowiki/>rekin edo giza-beharren hierarkiarekin lotuta dago. Azken batean, Gurdiaren Paradigmaren bi gurpilak mugiarazteko indar hori, behar natural<ref>Saez Beloki, Patxi (2018) [https://zuzeu.eus/euskara/euskararen-behar-naturala/ Euskararen behar naturala] ''Zuzeu'', 2018-03-23.</ref> hori, hizkuntza gutxitua ardatz-hizkuntza duten antolaketa sozialek sorrarazten dutela dio Patxi Saezek eta hizkuntza gutxitu ororen indarberritzea hizkuntza gutxituaren [[arnasgune]] soziofuntzional horiek babestetik eta berriak sortzeko bidetik etorriko dela dio.
{{Esaera2|Ezagutza eta erabilera gurdi bereko bi gurpilak dira: ezinbestean elkarrekin biratu behar direnak, gurdia ondo ibiliko bada. Beharra da gurdiaren ardatza. Patxik bete-betean asmatu duela iruditzen zait. BEHARRA DA GAKOA.<ref>{{Erreferentzia|izena=Patxi|abizena=Saez Beloki|urtea=2016|izenburua=Euskara, beharra da gakoa|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1832/020/003/2016-02-18/euskara-beharra-da-gakoa.htm|aldizkaria=Berria, 2016-02-18|sartze-data=2021-04-22}}</ref> «Beharrezkotasuna». Era ezberdinetan formulatu daiteke: [[arnasgune]] (geografikoak zein soziofuntzionalak), espazio normalizatuak, espazio hegemonikoak, dentsitate handiko guneak… edo —Patxik dioen moduan— «euskaraz egiteko ziurtasun eremuak». |Alex Vadillo<ref>{{Erreferentzia|izena=Alex|abizena=Vadillo Otxoa|urtea=2016|izenburua=Elefantea, autoritatea, zorua eta beste|argitaletxea=Allartean bloga, Garabide Elkartea|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|url=http://www.patxisaez.eus/2016/02/elefantea-autoritatea-zorua-eta-beste.html|sartze-data=2021-04-15}}</ref>}}
Eredu teoriko horren erdigunean berezko hiztunak<ref>Saez Beloki, Patxi (2016) [http://www.patxisaez.eus/2016/12/berezko-hiztunak.html Berezko hiztunak] ''patxisaez.eus '', 2016-12-01.</ref> jartzen ditu Patxi Saezek. Berezko hiztunak dira Behar Naturalaren Paradigmaren eragile eta ekintzaile nagusiak; modu naturalean hizkuntza gutxitua berezkoa duten hiztunak dira, hizkuntza horretan bizi eta pentsatzen duten hiztunak.<ref>Saez Beloki, Patxi (2023) [http://www.patxisaez.eus/2023/03/berezko-hiztunik-gabe-arnasgunerik-ez.html Berezko hiztunik gabe arnasgunerik ez] ''patxisaez.eus'', 2023-03-29.</ref> Berezko hiztunek ardatz duten hizkuntza bihurtzen dute inguratzen dituen errealitatearen ulerbide eta beren hausnarketak arrazoitzeko mintzabide, izan ere, bere-berea duten hizkuntza hori dute beren kolkorako barne-mintzo eta gogoetarako tresna.<ref> Saez Beloki, Patxi (2017) [http://www.patxisaez.eus/2017/12/ardatzean-jartzeko-garaia.html Ardatzean jartzeko garaia] Hermes pentsamendu eta historia aldizkaria, 57. zenbakia, 130-133 orr., 2017ko azaroa. </ref> Berezko hiztunek elkar hartuta elkarbizitzarako gizarte-egiturak osatzen dituztenean (familia, lagunartea, auzoa, herria…) gizarte-egitura horiek hizkuntza gutxitua komunikazio-hizkuntza gisa erabiltzeko Behar Naturalaren sortzaile eta jagole bihurtzen dituzte.
{{Esaera2|Komunikaziorako euskara ardatz izango duen gizartea eraiki behar dugu. Barre eta negar euskaraz egingo duten euskaldunekin osatutako gizartea eraiki behar dugu. Oroimenean gordetako bizipenak euskaraz dituzten euskaldunekin osatutako gizartea. Atsekabean barrua euskaraz hustuko duten euskaldunekin osatutako gizartea eta, atsegin betean, pozak eta alaitasunak euskaraz biziko dituen gizarte euskalduna izan behar dugu jomuga.|[[Patxi Saez Beloki]]<ref>{{Erreferentzia|izena=Patxi|abizena=Saez Beloki|urtea=2019|izenburua=Zer izan behar du Euskaltzaindiak datozen urteetan, zein da haren egitekoa?|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|url=http://www.patxisaez.eus/2019/10/zer-izan-behar-du-euskaltzaindiak.html|aldizkaria=Patxisaez.eus, 2019-10-06|sartze-data=2021-10-16}}</ref>}}
Beasaingo soziolinguistarentzat hizkuntza gutxituaren biziberritzeak, lehen-lehenik, Maslow piramidean gizabanakoak dituen oinarri-oinarrizko beharrak betetzeko, komunikazio efektiboa eta afektiboa asetu behar du —amaren eta seme-alaben arteko harreman-lokarria eta baita familiarteko eta lagunarteko harreman-lotura estuenak ere—. Norbanakoaren lehen [[sozializazio]]aren oinarrizko komunikazio-beharrak asetu ondoren, bigarren sozializazioaren komunikazio-premietan ardaztu behar da hizkuntza-biziberritzea: hezkuntzan eta kulturgintzan. Bigarren sozializazioan gizarte eragile oso garrantzitsuek parte hartzen dute, hala nola, eskolak eta komunikabideek, azken horien artean toki nabarmena dute internetek eta sare sozialek. Azkenik, Gurdiaren Paradigmaren arabera, lana da gizarte-antolaketaren bilakaerarekin lotura estu-estua duen giza jarduera, giza-behar natural guztietan eragina duena. Gizateriaren historiaren sokan lana dago gizarte aldaketa eta giza aitzinamenduaren ardatzean. Gizartean txertatuta bizi den gizakiak lana du bizibide eta bizimodua ateratzeko bizimolde.<ref name="#4"/> Lanaren edo beharraren bidez, elikatzeko giza-premiarik oinarrizkoenetik hasi, eta Maslow Piramidearen tontorrean dagoen autorrealizazioaren arteko gizakiaren premia guztiak asetzen dira. Beraz, Gurdiaren Paradigmaren arabera, hizkuntza ororen bete-beteko normalizazoa, hizkuntza lan-arloan erabateko ohikotasunez erabiltzearekin bideratzen da, lana baita gizabanakoaren gizarte antolaketaren jarduera nagusia.
{{Esaera2|«Lana da gure gizarte antolaketaren jarduera garrantzitsuena»: horra zure beste iritzi bat. Bete-betean asmatu duzu gai horretan ere: “sozializazioaren faktorerik garrantzitsuena lana da”, dio batetik [[André Gorz|Andre Gortzek]]. Eta bestetik: “kohesioa eta herritartasuna oinarritzen diren lana” ezin da murriztu nolanahiko ‘lana’ kontzeptura, zeren eta “lana kategoria antropologikoa izateaz gain, gizakiaren bizi-iraupena bermatzen duen beharrizana da” (“Metamorfosis del trabajo”, 1995).<ref>{{Erreferentzia|izena=André|abizena=Gorz|urtea=1995|izenburua=Metamorfosis del trabajo|argitaletxea=Madril:Sistema argitaletxea|orrialdea=|orrialdeak=158|ISBN=|hizkuntza=|url=https://sociotecnica.files.wordpress.com/2013/10/andre-gorz-metamorfosis-del-trabajo.pdf|sartze-data=2021-04-15}}</ref> Labur-zurrean: lanak bizi du gizakia beste ezerk baino areago.|[[Joxe Manuel Odriozola]]<ref name="#2"/>}}
== Euskaltzaindia ==
[[Fitxategi:PatxiSaezBelokiXXVJagonJardunaldia2020-11-06_Donostia.jpg|thumb|264px|Patxi Saez Beloki Euskaltzaindiaren historiako lehenengo Jagon jardunaldi telematikoan [[COVID-19 pandemia Euskal Herrian|COVID-19]] pandemiaren garaian (XXV. Jagon jardunaldia, Donostia, 2020).<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Entitate pribatuak: nola eman zerbitzua euskaraz herritar eleaniztunei?|argitaletxea=Donostia: Euskaltzaindiaren XXV. Jagon jardunaldia, 2020ko azaroaren 6an|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|url=https://www.euskaltzaindia.eus/euskaltzaindia/komunikazioa/plazaberri/6068-xxv-jagon-jardunaldiko-bideoak|sartze-data=2021-05-19}}</ref> ''Argazkia: Euskaltzaindia.'']]
Patxi Saez Belokik 2015eko abenduaren 3ko [[Euskararen Nazioarteko Eguna|Euskararen Egunean]] Euskal Herriko 16 hedabideetan<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=% 80 baino gehiago Euskaltzaindiak gidaritza hartzearekin ados|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu-es|url=https://zuzeu.eus/euskara/euskaltzaindiak-gidaritza-hartzearekin-ados-80a-baino-gehiago/|aldizkaria=Zuzeu orainkaria, 2015-12-16, 12:20 |sartze-data=2021-06-04}}</ref> [[Andres Urrutia]] euskaltzainburuari zuzendutako eskutitz irekia argitaratu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Patxi|abizena=Saez Beloki|urtea=2015|izenburua=Euskaltzaindiari proposamen eta eskutitz irekia|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|url=https://uztarria.eus/azpeitia/1449159249-euskaltzaindiari-proposamen-eta-eskutitz-irekia|aldizkaria=Uztarria.eus, 2015-12-03|sartze-data=2021-05-19}}</ref> Eskutitzean eskari zuzena egin zion Euskaltzaindiari: azken 50 urteotan indarrean zegoen euskararen paradigma aldatzeko prozesuan gidaritza hartzeko.
Euskaltzaindiak onetsi<ref name="#3"/> egin zuen Patxi Saez Belokiren eskaria eta “Euskara Biziberritzen Jarraitzeko Erronkak” Jardunaldia<ref>Euskaltzaindia (2016) [https://www.euskaltzaindia.eus/dok/plazaberri/2016/urtarrila/otsailaren_12a_jard_egitaraua_azkena.pdf Euskara Biziberritzen Jarraitzeko Erronkak Jardunaldia (egitaraua)] Euskaltzaindia.eus, 2016-02-12</ref> antolatu zuen euskararen normalizaziorako bidean handik aurrera jorratu beharreko lan-ildoak zehazteko.<ref> Osa Ibarloza, Erramun (2016) [https://www.karmelaldizkaria.eus/publico/upload/articulos/karmel-2016-2-Euskaltzaindia_eta_euskararen_no.pdf Euskaltzaindia eta euskararen normalizazioa] Karmel aldizkaria, 294 zenbakia, 2016-2 apirila-ekaina, 27-39 orr.</ref>
2017an Euskaltzaindiak Patxi Saez Beloki Sustapen Batzordeko kide<ref name="#1"/> izendatu zuen akademiaren baitan bere ekarpena egin zezan.
XXI. mendearen hasmentan euskarak lan arloan zentraltasuna irabazteko zeukan erronkari buru egiteko Patxi Saezek ezinbestekoa ikusten zuen Euskaltzaindiaren ekintzailetza eta jagoletza:
{{Esaera2|Euskaltzaindia herri gogotik sortutako erakundea da eta mendeurreneko gogoetatik gogo berriturik ekin dio etorkizunari. Euskaltzaindia hor izan da beti euskararen historiako ekintzailetzan: ikastolen sorreran, euskalduntze-alfabetatzea antolatzen, Euskal Herriko Bertsolari Txapelketa aurrera eramaten, euskararen lehenengo gaitasun agiriak banatzen... eta zalantzarik ez dut euskarak lan arloa irabazteko dituen premiei erantzuten ere hor izango dugula Euskaltzaindia. Ekin eta jarrai. |[[Patxi Saez Beloki]]<ref>{{Erreferentzia|izena=Patxi|abizena=Saez Beloki|urtea=2019|izenburua=Euskaltzaindia: herri gogoa, berri gogoa|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1876/032/001/2019-10-15/euskaltzaindia-herri-gogoa-berri-gogoa.htm|aldizkaria=Berria, 2019-10-15|sartze-data=2021-05-19}}</ref>}}
2022ko azaroaren 18an, Sustapen Batzordeak antolatutako XXVII. Jagon Jardunaldiaren baitan, «Euskararen Gogoetagunea»<ref>[https://www.euskaltzaindia.eus/euskaltzaindia/komunikazioa/plazaberri/6789-euskaltzaindiak-euskararen-gogoetagunea-aurkeztu-du-euskararen-etorkizun-ikuspegia-landu-eta-arnas-luzeko-estrategiak-eta-adostasunak-marrazteko-asmoz “Euskararen Gogoetagunea” aurkeztu du Euskaltzaindiak] Euskaltzaindia, XXVII. Jagon Jardunaldia, 2022-11-18.</ref> aurkeztu zuen Euskaltzaindiak euskararen etorkizun-ikuspegia landu eta euskararen biziberritzean arnas luzeko bisioa eta estrategiak marrazteko eta adosteko, beti ere, adostasun horietatik Euskal Herriko herri-erakundeen hizkuntza-politiketan jauzi berrietarako bidea egiteko. Euskaltzaindiaren «Euskararen Gogoetagunetik» marraztutako lau jauzi edo eskala handiko operazio berri horien artean lan-mundua zegoen lehentasunezko tokian.<ref>[https://www.berria.eus/paperekoa/1906/008/001/2023-01-15/eskala-handiko-erreakzio-egitura-bat-planteatu-behar-dugu-edukiak-izango-dituena.htm «Eskala handiko erreakzio egitura bat planteatu behar dugu, edukiak izango dituena»] Berria, 2023-01-15.</ref>
[[Jon Sarasua]], Euskararen Gogoetagunearen koordinatzailea, aurkezpen-hitzaldian, euskararen arlo guztietako berrogei euskalari eta aldezkarien aurrean, horrela mintzatu zen ponentziaren kapitulu zentralera iritsi zenean:
{{Esaera2|Lau jauzi, arlo handi, planteatzen ditugu etorkizun-ikuspegi honetan. Lehenik eta behin, jauzi-elementu funtsezko bat: lan-eremua. Eta, hemen, bisio honek planteatzen du uhin-aldi bat edo munta handiko olatu bat, eskala handiko operazio edo jauzi bat behar dugula euskararen lan-eremuko garapenean. Lan-eremua euskalduntzearen garrantzia Patxi Saezek ikusarazi zuen orain dela urte batzuk. |[[Jon Sarasua]]<ref>{{Erreferentzia|izena=Jon|abizena=Sarasua Maritxalar|urtea=2022|izenburua=«Euskararen Gogoetagunearen aurkezpena eta euskararen biziberritze prozesuaren etorkizun ikuspegia»|argitaletxea=Donostia: Euskaltzaindia, Sustapen Batzordea, XXVII. Jagon Jardunaldia, 2022ko azaroaren 18a|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|url=https://www.youtube.com/watch?v=PrBnj0ShxTQ&list=PLShXIrPR19Gx20r2QGEjqmBSEWtnWxE6p&index=11|aldizkaria=|sartze-data=2023-02-01}}</ref>}}
== Liburuak ==
* ''[https://web.archive.org/web/20240107094712/https://www.buruxkak.eus/liburua/euskararen-biziberritzea-marko-diskurtso-eta-praktika-berriak-birpentsatzen/2419 Euskararen biziberritzea: marko, diskurtso eta praktika berriak birpentsatzen]'', (elkarlanean), Bilbo: UEU, 2017.
* ''[https://www.booktegi.eus/liburuak/hizkuntzakeria/ Hizkuntzakeria]'', Donostia: Booktegi, 2018.
* ''[https://www.booktegi.eus/liburuak/elefantea-ikusi/ Elefantea ikusi]'', Donostia: Booktegi, 2018.
== Artikuluak ==
* ''[http://www.patxisaez.eus/2015/12/elefantea-ikusi.html Elefantea ikusi]'', erabili.com, 2015-10-13.
* ''[http://www.patxisaez.eus/2017/12/beharra-da-giltza.html Beharra da giltza]'', Euskera aldizkaria, Bilbo: Euskaltzaindia, 61-2 ikerketa zenbakia, 2017ko azaroa, 439-460 orr.
* ''[http://www.patxisaez.eus/2017/12/ardatzean-jartzeko-garaia.html Ardatzean jartzeko garaia]'', Hermes pentsamendu eta historia aldizkaria, Bilbo: Sabino Arana Fundazioa, 57. zenbakia, 2017ko azaroa, 130-133 orr.
* ''[http://www.patxisaez.eus/2019/01/euskararen-misterioa.html Euskararen misterioa]'', Hermes pentsamendu eta historia aldizkaria, Bilbo: Sabino Arana Fundazioa, 60. zenbakia, 2018ko abendua, 84-91 orr.
* ''[http://www.patxisaez.eus/2016/10/hizkuntzak-egiten-gaitu.html Hizkuntzak egiten gaitu],'' Berria, Noticias de Gipuzkoa, Deia, Sustatu, Zuzeu, patxisaez.eus, 2016-11-12.
* ''[http://www.patxisaez.eus/2016/11/euskararen-zubigileak.html Euskararen zubigileak],'' Berria, Noticias de Gipuzkoa, Sustatu, Zuzeu, patxisaez.eus, 2016-11-05.
* ''[http://www.patxisaez.eus/2016/12/berezko-hiztunak.html Berezko hiztunak],'' Berria, Gara, Noticias de Gipuzkoa, Noticias de Navarra, Goierriko Hitza, Busturialdeko Hitza, Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza, Urola-Kostako Hitza, Puntua, Uztarria, Bizkaie, Sustatu, Zuzeu, patxisaez.eus, 2016-12-01.
* ''[http://www.patxisaez.eus/2017/01/euskarak-bilbo-behar-du.html Euskarak Bilbo behar du],'' Berria, Gara, Deia, Irutxuloko Hitza, Busturialdeko Hitza, Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza, Puntua, Uriola, Uztarria, Sustatu, Zuzeu, patxisaez.eus, 2017-01-24.
* ''[http://www.patxisaez.eus/2017/03/euskararen-bizi-puskak.html Euskararen bizi puskak]'', Berria, Gara, Noticias de Gipuzkoa, Deia, Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza, Busturialdeko Hitza, Uztarria, Bizkaie, Sustatu, Zuzeu, patxisaez.eus, 2017-03-21.
* ''[http://www.patxisaez.eus/2017/04/hizkuntzakeria-i.html Hizkuntzakeria I],'' Berria, Deia, Noticias de Gipuzkoa, Noticias de Navarra, Noticias de Alava, Irutxuloko Hitza, Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza, Busturialdeko Hitza, Puntua, Gara, Sustatu, Uztarria, Zuzeu, patxisaez.eus, 2017-04-27.
* ''[http://www.patxisaez.eus/2017/06/hizkuntzakeriaren-jokoa-ii.html Hizkuntzakeriaren jokoa II],'' Berria, Deia, Gara, Noticias de Gipuzkoa, Noticias de Navarra, Noticias de Alava, Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza, Busturialdeko Hitza, Irutxuloko Hitza, Puntua, Sustatu, Zuzeu, patxisaez.eus, 2017-06-06.
* ''[http://www.patxisaez.eus/2017/10/lingua-navarrorum-eta-hizkuntzakeria-iii.html Lingua Navarrorum eta hizkuntzakeria III],'' Berria, Noticias de Navarra, Noticias de Gipuzkoa, Noticias de Alava, Deia, Gara, Puntua, Sustatu, Zuzeu, patxisaez.eus, 2017-10-16.
* ''[http://www.patxisaez.eus/2018/04/hizkuntzakeriaren-arrautza-iv.html Hizkuntzakeriaren arrautza IV],'' Bizkaie, Berria, Zuzeu, Sustatu, Deia, Noticias de Gipuzkoa, Noticias de Navarra, Noticias de Alava, Gara, Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza, Busturialdeko Hitza, Elinberri, Puntua, patxisaez.eus, 2018-04-9.
* ''[http://www.patxisaez.eus/2018/06/hizkuntzakeriaren-piztijendea-v.html Hizkuntzakeriaren piztijendea V],'' Zuzeu, Sustatu, Berria, Gara, Noticias de Gipuzkoa, Elinberri, Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza, Busturialdeko Hitza, patxisaez.eus, 2018-06-01.
* ''[http://www.patxisaez.eus/2018/09/egiazko-euskaldunak.html Egiazko Euskaldunak],'' Berria, Sustatu, Zuzeu, Noticias de Gipuzkoa, Noticias de Navarra, Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza, Gara, Elinberri, patxisaez.eus, 2018-09-01.
* ''[http://www.patxisaez.eus/2018/10/euskararen-ezkutuko-bilera.html Euskararen ezkutuko bilera],'' Noticias de Gipuzkoa, Zuzeu, Sustatu, Deia, Gara, Noticias de Alava, Elinberri, Puntua, Goiberri, Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza, patxisaez.eus, 2018-10-24.
* ''[http://www.patxisaez.eus/2018/11/euskaraldiaren-indarra.html Euskaraldiaren indarra],'' Puntua, Berria, Gara, Zuzeu, Sustatu, Elinberri, Bizkaie, Goierriko Hitza, Busturialdeko Hitza, Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza, Noticias de Gipuzkoa, Noticias de Navarra, Noticias de Alava, Deia, Enbata, Iparraldeko Hitza, Diario Vasco, El Correo, patxisaez.eus, 2018-11-23.
* [http://www.patxisaez.eus/2019/05/perretxikoak-ikusi.html ''Perretxikoak ikusi''], Enbata, Gara, Bizkaie!, Zuzeu, Noticias de Gipuzkoa, Noticias de Navarra, Elinberri, Goierriko Hitza, Sustatu, Puntua, Berria, Deia, Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza, patxisaez.eus, 2019-05-10.
* [http://www.patxisaez.eus/2019/10/zer-izan-behar-du-euskaltzaindiak.html ''Euskaltzaindia: herri gogoa, berri gogoa''], Zuzeu, Sustatu, Berria, Enbata, Goierriko Hitza, Deia, Noticias de Gipuzkoa, Noticias de Alava, Gara, Elinberri, El Diario Vasco, El Correo, Noticias de Navarra, Lea-Artibai eta Mutrikuko hitza, patxisaez.eus, 2019-10-06.
* ''[http://www.patxisaez.eus/2019/12/eta-hortara-goaz.html Eta hortara goaz]'', Puntua, Hirutxuloko Hitza, Enbata, Berria, Gara, El Diario Vasco, El Correo, Zuzeu, Sustatu, Elinberri, Noticias de Gipuzkoa, Noticias de Navarra, Bizkaie, Goierriko Hitza, Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza, Deia, Noticias de Alava, patxisaez.eus, 2019-12-03.
* ''[http://www.patxisaez.eus/2021/12/amaren-sua.html Amaren Sua]'', Puntua, Hirutxuloko Hitza, Enbata, Berria, Gara, Goiena, El Diario Vasco, El Correo, Zuzeu, Sustatu, Elinberri, Noticias de Gipuzkoa, Noticias de Navarra, Goierriko Hitza, Lea-Artibai eta Mutrikuko Hitza, Deia, Noticias de Alava, Herria, patxisaez.eus, 2021-12-03.
== Hitzaldiak ==
* ''[http://www.patxisaez.eus/2016/02/elefantearen-paradigma-ikusi.html Elefantearen Paradigma Ikusi]'', Euskaltzaindiaren Bilboko egoitza nagusian, 2016-02-12an
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{commonskat}}
{{wikidata}}
* [http://patxisaez.eus Patxi Saez Belokiren webgunea]
* [https://www.diariovasco.com/sociedad/201510/13/euskaraz-bizi-nahi-badugu-20151013122556.html «Euskaraz bizi nahi badugu lan mundua irabazi beharra dugu»], ''Diario Vasco'', 2015-10-13.
* [https://www.berria.eus/paperekoa/1761/010/001/2015-10-16/lan-mundua-irabazi-behar-da-euskarazko-bizibideak-segi-dezan.htm «Lan mundua irabazi behar da, euskarazko bizibideak segi dezan»], ''Berria'', 2015-10-16.
* [https://uztarria.eus/azpeitia/1445441645-patxi-saez-lan-mundua-erabat-euskaldunduko-bagenu-eragin-betea-izango-luke-kaleko-harreman-hurbilekoenetan «Patxi Saez: Lan-mundua erabat euskaldunduko bagenu, eragin betea izango luke kaleko harreman hurbilekoenetan»], ''Uztarria'', 2015-10-21.
* [https://www.argia.eus/albistea/irakaskuntza-eta-gero-enpresa-euskalduntzea-ote-hurrengo-erronka «Irakaskuntza eta gero, enpresa euskalduntzea ote hurrengo erronka?»], ''Argia'', 2015-10-23.
* [http://info7.naiz.eus/eu/info_i7/20151030/manex-agirre-herri-mugimenduko-egitura-erreferentzial-indartsua-behar-dugu-eskumen-juridiko-eta-publikoduna Manex Agirre: «Herri-mugimenduko egitura erreferentzial indartsua behar dugu, eskumen juridiko eta publikoduna»], ''Info7 irratia'', Gureaz Blai saioa, 2015-10-30.
* [http://info7.naiz.eus/eu/info_i7/20151104/kike-amonarriz-euskarak-zentralitatea-eta-lehentasuna-behar-ditu-agenda-politikoan-eta-eragileen-egitasmoetan Kike Amonarriz: «Euskarak zentralitatea eta lehentasuna behar ditu, agenda politikoan eta eragileen egitasmoetan»], ''Info7 irratia'', Gureaz Blai saioa, 2015-11-04.
* [https://bizkaie.biz/1462836071691 «Patxi Saez: Liderrak eta estrategiak behar ditu euskereak orain»], ''Bizkaie!'', 2015-11-16.
* [https://www.berria.eus/iritzia/artikuluak/euskaltzaindiari-proposamena_1002645_102.html «Euskaltzaindiari proposamena eta eskutitz irekia»], ''Berria'', 2015-12-03.
* [http://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_content&Itemid=619&catid=121&id=4970&lang=eu&view=article «Euskaltzaindiak euskara biziberritzeko erronkak aztertuko ditu»], ''Euskaltzaindia.eus'', 2015-12-11.
* [https://www.noticiasdenavarra.com/actualidad/sociedad/2015/12/21/pizkunde-berri-baten-bila-euskaltzaindia/549626.html «Pizkunde berri baten bila, Euskaltzaindia gidari?»], ''Noticias de Navarra'', 2015-12-21.
* [https://www.diariovasco.com/sociedad/201602/11/euskara-biziberritzen-jardunaldia-streaming-20160210175647.html «Euskarak beharrezkoa izan behar du, hori da gakoa»], ''Diario Vasco'', 2016-02-12.
* [https://www.berria.eus/euskal-herria/berrikuntzarako-zimendu-bila_1087182_102.html «Berrikuntzarako zimendu bila»], ''Berria'', 2016-02-13.
* [https://www.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/mezularia/audioak/osoa/3863382/mezularia-patxi-saez/ «Patxi Saez: “Euskaltzaindiak zuzendu behar du euskalgintzaren aro berria”»], EITB, Euskadi Irratia, ''Mezularia'', 2016-02-24.
* [http://www.patxisaez.eus/2016/03/patxi-saez-euskarak-gizartean.html «Patxi Saez: Euskarak gizartean garrantzia eta zentralitatea irabazteko giltza lan munduan dugu»], Lantalan sare-aldizkaria, Arrasate: Emun Hizkuntza Zerbitzuak Kooperatiba Elkartea, 2016-03-14.
* [http://goiberri.eus/2016/03/18/euskarak-beharra-behar-du/ «Euskarak beharra behar du»], ''Goiberri'', 2016-03-18.
* [https://drive.google.com/file/d/1G1t0H_jU8M2OEzMd7ckKYb2lveFXVPFX/view?usp=share_link «Gure enpresetan hizkuntza gaztakaren sindromea dago»], EITB, Euskadi Irratia, ''Amarauna'', 2016-04-16.
* [https://www.berria.eus/paperekoa/1869/006/001/2016-02-24/aurrera-atera-nahi-badugu-hor-egon-behar-dute-euskalgintzako-beste-taldeek.htm «Aurrera atera nahi badugu, hor egon behar dute euskalgintzako beste taldeek»], ''Berria'', 2016-02-24.
* [https://drive.google.com/file/d/0BzgPEx_tsyPjdXZNeFRoZGxOVDQ/view?usp=share_link&resourcekey=0-JJRn4K57xHNcIAyMwYegeg «Euskarari ateak zabaldu behar zaizkio lan-munduan»], ''Osatuberri'' aldizkaria, 2016ko azaroa.
* [http://www.patxisaez.eus/2017/09/lan-mundua-zentrala-da-euskararen.html «Lan mundua zentrala da euskararen indarberritzean»], Manu Robles-Aranguiz Institutu Fundazioa, 2017-06-06.
* [https://www.youtube.com/watch?v=z_Wt3iWEdG0&list=PLu1XiDfqOVIycUaAn-SmkjOcTV_zUqKY4&index=10 «Lan mundua: Elefantea. Plangintzak: Inurri-lana. Sareak euskalduntzen»], UEU Glotodidaktika Saila, Glotodidaktika VI. Topaketa, hitzaldia, 2018-11-09.
* [https://www.hamaika.eus/saioak/bereziak/elefantea-sutondoari-begira.html «Elefantea, sutondoari begira»], ''Hamaika Telebista'', 2019-01-16.
* [https://www.berria.eus/paperekoa/1985/002/001/2019-10-06/ekin-eta-jarrai-baina-zertan.htm «'Ekin eta Jarrai', baina zertan?»], ''Berria'', 2019-10-06.
* [http://www.gitb.eus/azken-berriak/14004-urrutiajunbe-3x12?category_id=92 «Euskalgintzaren bidean Euskaraldia mugarri bat da»], Goierri Telebista, ''Urrutiajunbe'', 2020-12-03.
* [https://open.spotify.com/episode/1MNCpqPJtQdeFiwtcbAbtE «Frankismoaren museoa»], Spotify, Putzutik Plazara podcast, Mondragon Unibertsitatea, azken 16 minutuak, 2021-01-12.
* [http://www.gitb.eus/azken-berriak/16132-euskaraldiarekin-batera-hikaldia-antolatuko-dute-beasainen?category_id=58 «Euskaraldiarekin batera hikaldia antolatu dute Beasainen»], Goierri Telebista, ''Goierri gertutik'', 2022-05-04.
* [http://goiberri.eus/2022/05/09/umetako-lokarriak/ «Umetako lokarriak»], Goiberri aldizkaria 465. zk., 2022ko maiatzaren 6a.
* [https://goiberri.eus/2022/11/17/ikaratu-gabe-hikaratu-hadi/ «Ikaratu gabe, hikaratu hadi»], Goiberri aldizkaria 488. zk., 2022ko azaroaren 11.
* [http://www.gitb.eus/azken-berriak/16786-zeresan-euskara «Euskara»], Goierri Telebista, ''ZEResan'', 2022-11-24.
{{bizialdia|1964ko||Saez, Patxi}}
[[Kategoria:Beasaindarrak]]
[[Kategoria:Euskal Herriko Unibertsitateko ikasleak]]
[[Kategoria:Gipuzkoako irakasleak]]
[[Kategoria:Soziolinguistak]]
[[Kategoria:Euskal hizkuntzalariak]]
[[Kategoria:Euskararen sustatzaileak]]
acb2yw0vuf5iy39y6eq1j3yuebuqrsm
FK Panevėžys
0
880719
9975376
9794675
2024-11-20T16:37:23Z
Makenzis
82059
9975376
wikitext
text/x-wiki
{{Futbol-talde infotaula
| berezko izena = FK Panevėžys
| ezkutu irudia =
| ezizenak =
| hiria = [[Panevėžys]] ([[Lituania]])
| sorrera urtea = [[2015]]
| zelaia = ''Aukštaitijos stadionas''
| zelai inaugurazioa =
| zelai edukiera = 4.000
| presidentea ={{banderaikur|Lituania}} Bronius Vaitiekūnas
| entrenatzailea =
| liga = [[Lituaniako futbol liga|Lituaniako liga]]
| denboraldia = 2024
| postua = 8.a ''(A lyga)''
| ezker-esku eredua 1 =
| gorputz eredua 1 =
| eskuin-esku eredua 1 =
| praka eredua 1 = _whitestripes
| galtzerdi eredua 1 =
| ezker-eskua 1 =FF0000
| gorputza 1 =FF0000
| eskuin-eskua 1 =FF0000
| prakak 1 =FF0000
| galtzerdiak 1 =FF0000
| ezker-esku eredua 2 =
| gorputz eredua 2 =
| eskuin-esku eredua 2 =
| praka eredua 2 = _whitestripes
| galtzerdi eredua 2 =
| ezker-eskua 2 =0000ff
| gorputza 2 =0000ff
| eskuin-eskua 2 =0000ff
| prakak 2 =0000ff
| galtzerdiak 2 =0000ff
| webgunea = [http://fk-panevezys.lt/home/ Webgune ofiziala]
}}
[[Fitxategi:Aukstaitijos_stadionas_Is_Panevezio_boksto.JPG|thumb|250px|''Aukštaitijos stadionas'']]
'''FK Panevėžys''' [[Lituania]]ko futbol taldea da, [[Panevėžys]] hirikoa.
== Palmaresa ==
=== Lituanian: 4 ===
; '''[[Lituaniako futbol liga|Liga]] (1):''' 2023
; '''[[Lituaniako futbol kopa|Kopa]]:'''
* Txapelduna (1): 2020.
* Finalista (1): 2021.
; '''Superkopa'''
* Txapelduna (2): 2021, 2024.
* Finalista (0):
== Denboraldi ==
{| class="wikitable" style="font-size:90%;"
|-
!Denboraldi
!Mailako
!Liga
!Postua
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2015'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''8.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2015.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2016'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''5.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2016.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2017'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''10.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2017.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2018'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#FFFF00" style="text-align:center;"| '''1.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2018.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2019'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''A lyga'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''5.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2019.html</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2020'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''A lyga'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''5.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2020.html</ref>
|-
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''2021'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''4.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2021.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''2022'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#DEB678" style="text-align:center;"| '''3.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2022.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2023'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#FFFF00" style="text-align:center;"| '''1.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2023.html#alyga</ref>
|-
|}
== Jokalari ezagunak ==
; Lituaniako
* {{flagicon|LTU}} [[Paulius Janušauskas]]
* {{flagicon|POR}} [[Rafael Floro]]
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{lt}} [http://fk-panevezys.lt/home/ Webgune ofiziala]{{Apurtutako esteka|date=otsaila 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
{{autoritate kontrola}}
{{A lyga}}
[[Kategoria:Lituaniako futbol taldeak|P]]
s1zlg98ynmoa9tlzphz7dhku79nmjap
9975377
9975376
2024-11-20T16:37:34Z
Makenzis
82059
/* Denboraldi */
9975377
wikitext
text/x-wiki
{{Futbol-talde infotaula
| berezko izena = FK Panevėžys
| ezkutu irudia =
| ezizenak =
| hiria = [[Panevėžys]] ([[Lituania]])
| sorrera urtea = [[2015]]
| zelaia = ''Aukštaitijos stadionas''
| zelai inaugurazioa =
| zelai edukiera = 4.000
| presidentea ={{banderaikur|Lituania}} Bronius Vaitiekūnas
| entrenatzailea =
| liga = [[Lituaniako futbol liga|Lituaniako liga]]
| denboraldia = 2024
| postua = 8.a ''(A lyga)''
| ezker-esku eredua 1 =
| gorputz eredua 1 =
| eskuin-esku eredua 1 =
| praka eredua 1 = _whitestripes
| galtzerdi eredua 1 =
| ezker-eskua 1 =FF0000
| gorputza 1 =FF0000
| eskuin-eskua 1 =FF0000
| prakak 1 =FF0000
| galtzerdiak 1 =FF0000
| ezker-esku eredua 2 =
| gorputz eredua 2 =
| eskuin-esku eredua 2 =
| praka eredua 2 = _whitestripes
| galtzerdi eredua 2 =
| ezker-eskua 2 =0000ff
| gorputza 2 =0000ff
| eskuin-eskua 2 =0000ff
| prakak 2 =0000ff
| galtzerdiak 2 =0000ff
| webgunea = [http://fk-panevezys.lt/home/ Webgune ofiziala]
}}
[[Fitxategi:Aukstaitijos_stadionas_Is_Panevezio_boksto.JPG|thumb|250px|''Aukštaitijos stadionas'']]
'''FK Panevėžys''' [[Lituania]]ko futbol taldea da, [[Panevėžys]] hirikoa.
== Palmaresa ==
=== Lituanian: 4 ===
; '''[[Lituaniako futbol liga|Liga]] (1):''' 2023
; '''[[Lituaniako futbol kopa|Kopa]]:'''
* Txapelduna (1): 2020.
* Finalista (1): 2021.
; '''Superkopa'''
* Txapelduna (2): 2021, 2024.
* Finalista (0):
== Denboraldi ==
{| class="wikitable" style="font-size:90%;"
|-
!Denboraldi
!Mailako
!Liga
!Postua
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2015'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''8.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2015.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2016'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''5.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2016.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2017'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''10.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2017.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2018'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#FFFF00" style="text-align:center;"| '''1.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2018.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2019'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''A lyga'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''5.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2019.html</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2020'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''A lyga'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''5.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2020.html</ref>
|-
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''2021'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''4.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2021.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''2022'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#DEB678" style="text-align:center;"| '''3.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2022.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2023'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#FFFF00" style="text-align:center;"| '''1.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2023.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2024'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| ''8.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2024.html#alyga</ref>
|-
|}
== Jokalari ezagunak ==
; Lituaniako
* {{flagicon|LTU}} [[Paulius Janušauskas]]
* {{flagicon|POR}} [[Rafael Floro]]
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{lt}} [http://fk-panevezys.lt/home/ Webgune ofiziala]{{Apurtutako esteka|date=otsaila 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
{{autoritate kontrola}}
{{A lyga}}
[[Kategoria:Lituaniako futbol taldeak|P]]
oc6qaxgg1xkrbkxz1yzj9pcrimeuemu
9975388
9975377
2024-11-20T16:40:21Z
Makenzis
82059
/* Denboraldi */
9975388
wikitext
text/x-wiki
{{Futbol-talde infotaula
| berezko izena = FK Panevėžys
| ezkutu irudia =
| ezizenak =
| hiria = [[Panevėžys]] ([[Lituania]])
| sorrera urtea = [[2015]]
| zelaia = ''Aukštaitijos stadionas''
| zelai inaugurazioa =
| zelai edukiera = 4.000
| presidentea ={{banderaikur|Lituania}} Bronius Vaitiekūnas
| entrenatzailea =
| liga = [[Lituaniako futbol liga|Lituaniako liga]]
| denboraldia = 2024
| postua = 8.a ''(A lyga)''
| ezker-esku eredua 1 =
| gorputz eredua 1 =
| eskuin-esku eredua 1 =
| praka eredua 1 = _whitestripes
| galtzerdi eredua 1 =
| ezker-eskua 1 =FF0000
| gorputza 1 =FF0000
| eskuin-eskua 1 =FF0000
| prakak 1 =FF0000
| galtzerdiak 1 =FF0000
| ezker-esku eredua 2 =
| gorputz eredua 2 =
| eskuin-esku eredua 2 =
| praka eredua 2 = _whitestripes
| galtzerdi eredua 2 =
| ezker-eskua 2 =0000ff
| gorputza 2 =0000ff
| eskuin-eskua 2 =0000ff
| prakak 2 =0000ff
| galtzerdiak 2 =0000ff
| webgunea = [http://fk-panevezys.lt/home/ Webgune ofiziala]
}}
[[Fitxategi:Aukstaitijos_stadionas_Is_Panevezio_boksto.JPG|thumb|250px|''Aukštaitijos stadionas'']]
'''FK Panevėžys''' [[Lituania]]ko futbol taldea da, [[Panevėžys]] hirikoa.
== Palmaresa ==
=== Lituanian: 4 ===
; '''[[Lituaniako futbol liga|Liga]] (1):''' 2023
; '''[[Lituaniako futbol kopa|Kopa]]:'''
* Txapelduna (1): 2020.
* Finalista (1): 2021.
; '''Superkopa'''
* Txapelduna (2): 2021, 2024.
* Finalista (0):
== Denboraldi ==
{| class="wikitable" style="font-size:90%;"
|-
!Denboraldi
!Mailako
!Liga
!Postua
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2015'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''8.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2015.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2016'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''5.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2016.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2017'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''10.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2017.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2018'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#FFFF00" style="text-align:center;"| '''1.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2018.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2019'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''A lyga'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''5.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2019.html</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2020'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''A lyga'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''5.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2020.html</ref>
|-
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''2021'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''4.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2021.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''2022'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#DEB678" style="text-align:center;"| '''3.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2022.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2023'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#FFFF00" style="text-align:center;"| '''1.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2023.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2024'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''8.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2024.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2025'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2025.html#alyga</ref>
|-
|}
== Jokalari ezagunak ==
; Lituaniako
* {{flagicon|LTU}} [[Paulius Janušauskas]]
* {{flagicon|POR}} [[Rafael Floro]]
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{lt}} [http://fk-panevezys.lt/home/ Webgune ofiziala]{{Apurtutako esteka|date=otsaila 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
{{autoritate kontrola}}
{{A lyga}}
[[Kategoria:Lituaniako futbol taldeak|P]]
oa9g3oabvp5ylse4n6auk9duegwjwov
FK Riteriai
0
880723
9975389
9960570
2024-11-20T16:40:34Z
Makenzis
82059
/* Denboraldi */
9975389
wikitext
text/x-wiki
{{Futbol-talde infotaula
| berezko izena = FK Riteriai
| ezkutu irudia =
| ezizenak =
| hiria = [[Vilnius]] ([[Lituania]])
| sorrera urtea = [[2005]]
| zelaia = ''LFF stadionas''
| zelai inaugurazioa =
| zelai edukiera = 5.400
| presidentea ={{banderaikur|Lituania}} Jan Nevoina
| entrenatzailea =
| liga = [[Lituaniako futbol liga|Lituaniako liga]]
| denboraldia = 2024
| postua = 1.a 1 lyga (II)
| ezker-esku eredua 1 =
| gorputz eredua 1 =
| eskuin-esku eredua 1 =
| praka eredua 1 = _whitestripes
| galtzerdi eredua 1 =
| ezker-eskua 1 =FFF000
| gorputza 1 =FFF000
| eskuin-eskua 1 =FFF000
| prakak 1 =FFF000
| galtzerdiak 1 =FFF000
| ezker-esku eredua 2 =
| gorputz eredua 2 =
| eskuin-esku eredua 2 =
| praka eredua 2 = _whitestripes
| galtzerdi eredua 2 =
| ezker-eskua 2 =282146
| gorputza 2 =282146
| eskuin-eskua 2 =282146
| prakak 2 =282146
| galtzerdiak 2 =282146
| webgunea = [http://fkriteriai.lt/home/ Webgune ofiziala]
}}
'''FK Riteriai''' [[Lituania]]ko futbol taldea da, [[Vilnius]] hirikoa.
== Historia ==
'''FK Trakai''' 2005an sortu zen kluba. 2019an, izena aldatu egin zen '''Futbolo klubas Riteriai'''.
* 2005–2018: FK Trakai;
* 2019–: FK Riteriai;<ref>https://web.archive.org/web/20190129181904/https://lff.lt/news/5637/vilniuje-vyko-pirmasis-2019-m-lff-vk-posedis/</ref>
== Palmaresa ==
=== Lituanian: 0 ===
* [[Lituaniako futbol liga|Liga]]:
** Txapelduna (0):
** Bigarrena (2): 2015, 2016.
* [[Lituaniako futbol kopa|Kopa]]:
** Txapelduna (0):
** Finalista (1): 2015/16.
* Lituaniako Superkopa:
** Txapelduna (0):
** Finalista (3): 2015, 2016, 2017
== Uniformea ==
'''Etxekoa'''
{|
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = |
gorputz eredua = _blackstripes |
eskuin-esku eredua = |
praka eredua = |
galtzerdi eredua = |
ezker-eskua = 000000|
gorputza = fff000|
eskuin-eskua = 00000|
prakak = 000000|
galtzerdiak = fff00|
izenburua = 2006—2013|
}}
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = |
gorputz eredua = |
eskuin-esku eredua = |
praka eredua = |
galtzerdi eredua = |
ezker-eskua = FFFF00|
gorputza = FFFF00|
eskuin-eskua = FFFF00|
prakak = FFFF00|
galtzerdiak = FFFF00|
izenburua = 2014—2018|
}}
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = |
gorputz eredua = |
eskuin-esku eredua =|
praka eredua = _whitestripes |
galtzerdi eredua = |
ezker-eskua = FFF000|
gorputza = FFF000|
eskuin-eskua = FFF000|
prakak = FFF000|
galtzerdiak = FFF000|
izenburua = 2019-etik|
}}
|
|}
== Denboraldi ==
{| class="wikitable" style="font-size:90%;"
|-
!Denboraldi
!Mailako
!Liga
!Postua
|-
| bgcolor="#FFFFDD" style="text-align:center;"| '''2010'''
| bgcolor="#FFFFDD" style="text-align:center;"| '''3.'''
| bgcolor="#FFFFDD" style="text-align:center;"| '''Antra lyga'''
| bgcolor="#F5f5F5" style="text-align:center;"| '''4.'''
| <ref>http://almis.sritis.lt/ltu10lyga2s.html</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2011'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''4.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2011.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2012'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''4.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2012.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2013'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''3.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2013.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2014'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''A lyga'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''4.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2014.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2015'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''A lyga'''
| bgcolor="#BBBBBB" style="text-align:center;"| '''2.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2015.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2016'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''A lyga'''
| bgcolor="#BBBBBB" style="text-align:center;"| '''2.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2016.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2017'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''A lyga'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''3.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2017.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2018'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''A lyga'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''3.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2018.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2019'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''A lyga'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''3.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2019.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2020'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''A lyga'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''6.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2020.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''2021'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''6.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2021.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''2022'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''5.'''
| <ref>http://5F5www.rsssf.com/tablesl/lito2022.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2023'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#FFAAAA" style="text-align:center;"| '''10.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2023.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2024'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#FFDD00" style="text-align:center;"| '''1.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2024.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2025'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2025.html#alyga</ref>
|-
|}
== Jokalari ezagunak ==
; Lituaniako
* {{flagicon|LIT}} [[Valdemar Borovskij]]
* {{flagicon|LIT}} [[Deividas Česnauskis]]
* {{flagicon|LIT}} [[Arūnas Klimavičius]]
* {{flagicon|LIT}} [[Linas Klimavičius]]
* {{flagicon|LIT}} [[Martynas Dapkus]]
* {{flagicon|LIT}} [[Paulius Grybauskas]]
* {{flagicon|LIT}} [[Tadas Labukas]]
* {{flagicon|LIT}} [[Vytautas Lukša]]
* {{flagicon|LIT}} [[Darius Miceika]]
* {{flagicon|LIT}} [[Marius Rapalis]]
* {{flagicon|LIT}} [[Vaidotas Šilėnas]]
* {{flagicon|LIT}} [[Nerijus Valskis]]
;Europe
* {{flagicon|Errusia}} [[Diniyar Bilyaletdinov]]
* {{flagicon|ARM}} [[David Arshakyan]]
* {{flagicon|BLR}} [[Alyaksandr Bychanok]]
* {{flagicon|BLR}} [[Yury Kendysh]]
* {{flagicon|CYP}} [[Giorgos Pelagias]]
* {{flagicon|MDA}} [[Eugen Zasavițchi]]
* {{flagicon|Errusia}} [[Yuri Mamaev]]
;Africa
* {{flagicon|LBR}} [[Oscar Dorley]]
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{lt}} [http://fkriteriai.lt/ Webgune ofiziala]
{{autoritate kontrola}}
{{A lyga}}
[[Kategoria:Lituaniako futbol taldeak|Riteriai]]
2rozewbduig4bl61dfh1vtj4wexac7x
FK Kauno Žalgiris
0
880725
9975386
9964863
2024-11-20T16:40:01Z
Makenzis
82059
/* Denboraldi */
9975386
wikitext
text/x-wiki
{{Futbol-talde infotaula
| berezko izena = FK Kauno Žalgiris
| ezkutu irudia =
| ezizenak =
| hiria = [[Kaunas]] ([[Lituania]])
| sorrera urtea = [[2004]]
| zelaia = Dariaus ir Girėno stadionas<ref>https://alyga.lt/komanda/k-zalgiris</ref>
| zelai inaugurazioa =
| zelai edukiera = 15.000
| presidentea ={{banderaikur|Lituania}} [[Mantas Kalnietis]]
| entrenatzailea ={{banderaikur|}}
| liga = [[Lituaniako futbol liga|Lituaniako liga]]
| denboraldia = 2024
| postua = 3.a
| ezker-esku eredua 1 = _zalgiris1819h
| gorputz eredua 1 = _zalgiris1819h
| eskuin-esku eredua 1 = _zalgiris1819h
| praka eredua 1 = _zalgiris1819h
| galtzerdi eredua 1 = _zalgiris1819h
| ezker-eskua 1 =008800
| gorputza 1 =008800
| eskuin-eskua 1 =008800
| prakak 1 =008800
| galtzerdiak 1 =008800
| ezker-esku eredua 2 = _garbarnia1819h
| gorputz eredua 2 = _garbarnia1819h
| eskuin-esku eredua 2 = _garbarnia1819h
| praka eredua 2 = _pristinha1718a
| galtzerdi eredua 2 = _alaves1617a
| ezker-eskua 2 =ffffff
| gorputza 2 =ffffff
| eskuin-eskua 2 =ffffff
| prakak 2 =ffffff
| galtzerdiak 2 =ffffff
| webgunea = [http://www.zalgiris.lt/futbolas Webgune ofiziala]
}}
'''FK Kauno Žalgiris''' [[Lituania]]ko futbol taldea da, [[Kaunas]] hirikoa.
== Palmaresa ==
=== Lituanian: 0 ===
* [[Lituaniako futbol liga|A Liga]]:
** Txapelduna (0):
** 2. postua (1): 2022.
** 3. postua (3): 2020, 2021, 2024.
== Uniformea ==
'''Etxekoa'''
{|
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = |
gorputz eredua = _bluecollar |
eskuin-esku eredua = |
praka eredua = |
galtzerdi eredua = |
ezker-eskua = FFF000|
gorputza = fff000|
eskuin-eskua = FFF000|
prakak = 0000ff|
galtzerdiak = 0000ff|
izenburua = 2004-2015|
}}
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = |
gorputz eredua = _whitecollar |
eskuin-esku eredua = |
praka eredua = |
galtzerdi eredua = |
ezker-eskua = 008800|
gorputza = 008800|
eskuin-eskua = 008800|
prakak = 008800|
galtzerdiak = 008800|
izenburua = 2015-2017|
}}
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = _zalgiris1819h |
gorputz eredua = _zalgiris1819h |
eskuin-esku eredua = _zalgiris1819h |
praka eredua = _zalgiris1819h|
galtzerdi eredua = |
ezker-eskua = 007020 |
gorputza = 007020 |
eskuin-eskua = 007020 |
prakak = 007020 |
galtzerdiak = 007020 |
izenburua = 2018-etik|
}}
|
|}
== Denboraldi ==
{| class="wikitable" style="font-size:90%;"
|-
!Denboraldi
!Mailako
!Liga
!Postua
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2013'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''5.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2013.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2014'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''4.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2014.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2015'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''A lyga'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''5.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2015.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2016'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''A lyga'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''8.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2016.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2017'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''A lyga'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''8.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2017.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2018'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''A lyga'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''5.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2018.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2019'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''A lyga'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''4.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2019.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2020'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''A lyga'''
| bgcolor="#DEB678" style="text-align:center;"| '''3.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2020.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''2021'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#DEB678" style="text-align:center;"| '''3.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2021.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''2022'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#BBBBBB" style="text-align:center;"| '''2.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2022.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2023'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''4.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2023.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''2024'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#DEB678" style="text-align:center;"| '''3.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2024.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2025'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2025.html#alyga</ref>
|-
|}
== Jokalari ezagunak ==
; Lituaniako
* {{flagicon|LTU}} Tomas Mikuckis
* {{flagicon|LTU}} Egidijus Vaitkūnas
* {{flagicon|LTU}} Deividas Mikelionis
* {{flagicon|LTU}} Arūnas Klimavičius
* {{flagicon|LTU}} Linas Pilibaitis
* {{flagicon|LTU}} Dominykas Galkevičius
* {{flagicon|LTU}} Edvinas Girdvainis
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{lt}} [https://web.archive.org/web/20151216042614/http://www.zalgiris.lt/futbolas/ Webgune ofiziala]
{{autoritate kontrola}}
{{A lyga}}
[[Kategoria:Lituaniako futbol taldeak|K]]
n4r0ilocskoqz717uehc5vxg3bg076a
Lucy Stone
0
880887
9975524
9365810
2024-11-20T18:49:37Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975524
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Lucy Stone''' ([[West Brookfield (Massachusetts)|West Brookfield]], [[Massachusetts]], {{data|1818|8|13}} - [[Boston]], {{data|1893|10|18}}) [[estatubatuar]] [[hizlari]] eta [[Aktibismo|aktibista]] izan zen. 1847an unibertsitatean diploma bat lortutako Massachusettseko lehen emakume bilakatu zen. [[Abolizionismo]] eta [[sufragismo]]aren aldekoa, hamahirugarren zuzenketan eta emakumeen bozkatzeko eskubidean lan egin zuen. [[Susan B. Anthony]] eta [[Elizabeth Cady Stanton]]ekin batera, XIX. mendeko sufragisten "[[triunbiratu|triunbiratuan]]" sartu zuten.<ref>{{erreferentzia|abizena= Riegel|izena= Robert Edgar|url=https://books.google.com/books?id=Hxq1xmJa0xAC&pg=PA220&lpg=PA220&dq=triumvirate |izenburua= American Women|argitaletxea= Associated University Presses|urtea= 1970|orrialdea= 220|isbn= 0-8386-7615-4|hizkuntza=en}}</ref> Amerikako Elkartean Esklabutzaren aurka aritu zen irakasle, eta klaseetan esklabotasunaren aurka eta emakumearen eskubideen alde egin zuen. 1869an Emakumeen Sufragioaren aldeko Amerikako Elkartea sortu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Lucy Stone|url=https://www2.oberlin.edu/external/EOG/OYTT-images/LucyStone.html|aldizkaria=www2.oberlin.edu|sartze-data=2022-03-15}}</ref>
== Biografia ==
Bederatzi neba-arrebetatik zortzigarrena zen. Hannah Matthews eta Francis Stone izan zituen gurasoak. Bere haurtzaroa Coy's Hillen, familia-granja batean eman zuen, West Brookfielden, Massachusetts-en.
Arte-batxillerra amaitzean eskola-irakaslea izan zen. 21 urterekin Ohioko College Oberlinen AEB ikasle afroamerikarrak eta emakumeak onartu zituen Estatu Batuetako lehen unibertsitatean hasi zen, 1833an presbiterianoek sortua. 1839an, Stone Massachusettseko gradu akademikoa lortu zuen lehen emakumea izan zen.
1847an graduatu zen eta Elkarte Amerikarrean Esklabutzaren aurka irakasle lanetan hasi zen. Bere klaseetan esklabotza salatzen zuen eta emakumeen eskubideak ere defendatzen zituen.
1847an, emakumeen eskubideei buruzko lehen hitzaldi publikoa eman zuen, ''"Emakumearen Probintzia"'', Bowman Stone nebak gonbidatuta, bere elizan hitz egitera. Moldeak haustu zituen, emakume batek entzule mistoen aurrean ez baitzuen hitz egiten.
1850ean, Séneca Falls Konbentzioa New Yorken egin eta bi urtera, Massachusetts Worcest-en emakumearen eskubideen aldeko lehen Konbentzio Nazionala antolatu zuen. Hantxe ezagutu zuen bere senarra.
1855ean Henry B. Blackwell (1825-1909) esklabotzaren aurkako aktibistarekin ezkondu zen. Biek ezkontzan eskubide-berdintasuna izango zutela hitzeman zuten. Ezkondu eta urtebetera, lege diskriminatzaileen aurkako protesta eginez, Stonek bere ezkongabe-deitura berreskuratzea erabaki zuen, ''"nire izena nire nortasuna da eta ez dut galdu behar"'' idatzi zion senarrari gutun batean<ref name="#1">{{Erreferentzia|izena=Biography com|abizena=Editors|izenburua=Lucy Stone|hizkuntza=en-us|url=https://www.biography.com/activist/lucy-stone|aldizkaria=Biography|sartze-data=2022-03-15}}</ref> eta ezkontzaren ondoren bere abizena mantendu eta erregistratutako lehen estatu batuarra izan zen.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Biografías - Sufragismo y Feminismo, 1789-1945|url=http://www.historiasiglo20.org/sufragismo/biogra.htm|aldizkaria=www.historiasiglo20.org|sartze-data=2022-03-15}}</ref> . Senarra [[Elizabeth Blackwell|Elizabeth Blackwellen]] neba zen, emakumearen eskubideen aldeko aktibista eta Estatu Batuetako lehen medikua. Lucyk eta Henryk alaba bakarra izan zuten: [[Alice Stone Blackwell]] (1857-1950) kazetaria, itzultzailea eta emakumeen eskubideen aldeko ekintzailea.<ref name=":1">{{Erreferentzia|izena=Alice Stone|abizena=Blackwell|izenburua=Lucy Stone: Pioneer of Woman's Rights|argitaletxea=University of Virginia Press|hizkuntza=en|data=2001|url=https://books.google.es/books?id=3uvbSK2W3JoC&redir_esc=y|isbn=978-0-8139-1990-4|sartze-data=2022-03-15}}</ref>
=== Esklabotasunaren aurka eta emakumeen botoaren alde ===
1861ean, New Jerseyko Emakumeen Elkarteko lehendakari hautatu zuten, eta Emakumeen Liga Nazionalaren fundatzaile izan zen. Liga horrek Estatu Batuetako Konstituziorako Hamahirugarren Zuzenketa sustatu zuen, 1865. urtean onartutako esklabotza indargabetu zuena.<ref name="#1"/>
1869an, Bostonen, Emakumeen sufragioaren aldeko Amerikar Elkartea (American Woman Suffrage Association) sortu zuen, gizarte-erreformatzaileen taldetik abiatuta, zera uste baitzuten, esklabotza abolitzea beharrezkoa zen bezala, emakumeen eskubideak defendatzea ere bazela. Talde moderatua izan zen, [[Elizabeth Cady Stanton|Elizabeth Candy Stanton]] eta [[Susan B. Anthony|Susan B. Anthonyren]] Emakumeen Sufragioaren aldeko Elkarte Nazionalaren taldea (National Woman Suffrage Association) baino militante txikiagokoa. Emakumeen botoa lortzeko kanpaina baino ez zuen egin, emakumeek jasaten zituzten beste diskriminazioez arduratu gabe.
Stonek eta senarrak ''Emakumearen egunkaria'' izeneko astekari feminista sortu zuten, non beren eta beste ekintzaile batzuen hitzaldiak argitaratzen zituzten. Stonek zenbait lege-kidegotan hitz egin zuen, emakumeei eskubide gehiago emango zizkieten legeak sustatzeko.<ref name=":0" />
1893an, 75 urte zituela, Bostonen hil zen. Urte horretan bertan, Estatu Batuetako Konstituzioaren zuzenketa bat onartu zen, estatu batzuetan boto eskubidea ematen zuena.<ref name=":1" />
== Aintzatespenak ==
* 2005, Bostonen estatua
* Bostonen eskolari izena
* 50 zigilua
* Lucy Stone Home Site, West Brookfield eta Massachusettseko harrizko markatzailea
== Iruditegia ==
<gallery mode="packed" heights="150">
Fitxategi:Lucy Stone, head-and-shoulders portrait, facing right LCCN97500092.tif|Lucy Stone
Fitxategi:Lucy Stone in bloomers.jpg|Lucy Stone, 1853
Fitxategi:Lucy Stone by Sumner Bradley Heald, c. 1866, albumen silver print, from the National Portrait Gallery - NPG-7700662C 1.jpg|Lucy Stone, 1866
Fitxategi:1881 LucyStone byIdaBothe Harvard.png|Lucy Stone, 1881
Fitxategi:Lucy Stone 1887.jpg|Lucy Stone eta sinadura, 1887
Fitxategi:Lucy Stone.jpg|Lucy Stone
Fitxategi:Lucy Stone in middle age.jpg|Lucy Stone
Fitxategi:Petition of E. Cady Stanton, Susan B. Anthony, Lucy Stone, and others (1865).jpg|Lucy Stone,E. Cady Stanton, Susan B. Anthonyeta beste batzuen eskaera, 1865
Fitxategi:H B Blackwell and Lucy Stone speaking announcement, 1866.jpg|Lucy Stone eta senarraren hitzaldirako deia
Fitxategi:Lucy Stone statue.jpg|Lucy Stone estatua, Boston 2005
Fitxategi:0LucyStone.jpg|Lucy Stone zigilua
Fitxategi:Lucy Stone School - 0403002160b - City of Boston Archives.jpg|Lucy Stone eskola, Boston
Fitxategi:WestBrookfieldMA LucyStoneBirthplace Marker.jpg|Lucy Stone Home Site, West Brookfield eta Massachusettseko harrizko markatzailea.
Fitxategi:Lucy Stone with Alice Stone Blackwell as an infant.jpg|Lucy Stone alabarekin (Alice Stone Blackwell)
Fitxategi:Henry Blackwell (c. 1909).jpg|Senarra, Henry Blackwell abolizionista, emakumearen eskubideen burua, 1909
Fitxategi:Young Henry B Blackwell.jpg|Senarra, Henry Blackwell gaztetan
Fitxategi:Family Stone-Blackwell.jpg|Stone-Blackwell familia (Alice Stone Blackwell-en familia Spoffordekin. Ezkerrekoa, Elizabeth Blackwell, Henry Spofford (Kongresuko liburuzaina), Alice Stone Blackwell, Lucy Stone, Henry Blackwell, Miss eta Mrs. Spofford)
</gallery>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{Commonskat}}
{{bizialdia|1818ko|1893ko|Stone, Lucy}}
[[Kategoria:Massachusettsarrak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako abolizionistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako feministak]]
[[Kategoria:Sufragistak]]
[[Kategoria:Urdaileko minbiziaren ondorioz hildakoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako kazetariak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Emakumeen eskubideen historia Ameriketako Estatu Batuetan]]
p626h2dao5f7x7n0pixy90720z328js
Greta Thunberg
0
881225
9975627
9673045
2024-11-20T20:10:05Z
Theklan
336
9975627
wikitext
text/x-wiki
{{Pertsona infotaula}}
'''Greta Tintin Eleonora Ernman Thunberg''' ({{IPA|ˈgreːta ˈtʉːnˌbærj}} ahoskatua; [[Stockholm]], [[Suedia]], [[2003]]<nowiki/>ko urtarrilaren 3a) ikasle eta [[Aktibismo|aktibista]] politiko [[suediar]]ra da, zeinaren borroka baita geldiaraztea [[berotze globala]] eta [[Klima aldaketa|klima-aldaketa]]. [[2018]]<nowiki/>ko abuztuan oso ezagun egin zen, hasi zuelako klimaren aldeko lehen eskola-greba Suediako parlamentuko eraikinaren aurrean.<ref>{{Erreferentzia|izena=David|abizena=Crouch|izenburua=The Swedish 15-year-old who's cutting class to fight the climate crisis|hizkuntza=en-GB|data=2018-09-01|url=https://www.theguardian.com/science/2018/sep/01/swedish-15-year-old-cutting-class-to-fight-the-climate-crisis|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2019-03-13}}</ref> 2018ko azaroan [[Greta Thunbergen TED hitzaldia|TEDxStockholm hitzaldi-sortan egin zuen berba]], abenduan [[Nazio Batuen Erakundea]]n mintzatu zen, Klima Aldaketaren Gaineko Jardunaldietan, eta [[2019]]<nowiki/>ko urtarrilean gonbidatu zuten hitz egitera Davoseko Munduko Ekonomia Foroan.
== Bizitza ==
Greta Thunberg 2003ko urtarrilaren 3an jaio zen.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Sympatico|izenburua=À 15 ans, elle remet les dirigeants mondiaux à leur place!|hizkuntza=fr|url=http://www.sympatico.ca/actualites/decouvertes/a-15-ans-elle-remet-les-dirigeants-mondiaux-a-leur-place-1.8622552|aldizkaria=Sympatico|sartze-data=2019-03-13}}</ref> Haren ama Malena Ernman da, opera-kantari suediarra; aita, berriz, Svante Thunberg aktorea,<ref>{{Erreferentzia|izenburua=School Strike for Climate: Meet 15-Year-Old Activist Greta Thunberg, Who Inspired a Global Movement|hizkuntza=en|url=https://www.democracynow.org/2018/12/11/meet_the_15_year_old_swedish|aldizkaria=Democracy Now!|sartze-data=2019-03-13}}</ref> zeina izendatu baitzuten [[Svante Arrhenius]] urrutiko senide eta zientzialariaren omenez (berau [[Nobel Sariak|Nobel]] sariduna izan zen, eta [[1896]]<nowiki/>an kalkulatu zuen zelan [[karbono dioxido]] isuriek eragin zezaketen [[berotegi-efektua]]).<ref>{{Erreferentzia|izena=Jonathan|abizena=Watts|izenburua=Greta Thunberg, schoolgirl climate change warrior: ‘Some people can let things go. I can’t’|hizkuntza=en-GB|data=2019-03-11|url=https://www.theguardian.com/world/2019/mar/11/greta-thunberg-schoolgirl-climate-change-warrior-some-people-can-let-things-go-i-cant|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2019-03-13}}</ref> Gretaren aitona, bestalde, Olof Thunberg aktore eta zuzendaria da.<ref>{{Erreferentzia|izena=Ellyn|abizena=Santiago|izenburua=Greta Thunberg: 5 Fast Facts You Need to Know|hizkuntza=en|data=2018-12-14|url=https://heavy.com/news/2018/12/greta-thunberg/|aldizkaria=Heavy.com|sartze-data=2019-03-13}}</ref>
2018ko abenduan, Thunbergek adierazi zuen “diagnostikatu ziotela [[Asperger sindrome]]a, eritasun obsesibo-konpultsiboa (OCD), eta mututasun selektiboa”. Bere familiaren karbono-aztarna gutxitze aldera, behin eta berriro azpimarratu zuen etxekoak [[Beganismo|begano]] egin zitezen eta amore eman zezaten [[Hegaldatzeko lotsa|hegazkinez bidaiatzeari]].<ref>{{Erreferentzia|abizena=hermesauto|izenburua=Climate crusading schoolgirl Greta Thunberg pleads next generation's case|hizkuntza=en|data=2018-12-05|url=https://www.straitstimes.com/world/europe/climate-crusading-schoolgirl-greta-thunberg-pleads-next-generations-case|aldizkaria=The Straits Times|sartze-data=2019-03-13}}</ref> Hori dela-eta, amak, berau opera-kantari ezaguna, uko egin dio ozeanoz haraindiko jirak egiteari, hegazkinez ez bidaiatzearren. Familia auto elektrikoz mugitzen da.
== Ikasle-grebak klimaren alde ==
{{sakontzeko|Fridays for Future}}
[[Fitxategi:Old town Stockholm the bike of Greta.jpeg|thumb|Greta Thunbergen bizikleta Stockholm-en, 2018ko irailaren 11n: “Klimaren krisia tratatu behar da krisi moduan! Klima da arazorik inportanteena!”]]
[[Fitxategi:Follow Greta! Strike for climate, placard, 2018 (cropped).jpg|thumb|Kartelak dio: "Jarraitu Gretari! Egizu greba klimaren alde". Berlinen, (2018ko abenduaren 14a).]]
2018ko abuztuaren 20an, Suediak bizi izan zituen bero boladak eta suteak gogoan, Thunbergek, artean bederatzigarren mailan, erabaki zuen eskolara ez joatea Suediako hauteskunde orokorrak egin arte 2018ko irailaren 9an. Eskatzen zuen Suediako gobernuak karbonoaren isuriak gutxitzea Parisko Akordioaren arabera. Hori zela-eta, erabaki zuen eskola-egun guztietan protesta egitea Riksdag-en aurrean jarrita, ondoan kartel bat zuela Skolstrejk för klimatet mezuarekin (eskola-greba klimaren alde).<ref>{{Erreferentzia|izena=Masha|abizena=Gessen|izenburua=The Fifteen-Year-Old Climate Activist Who Is Demanding a New Kind of Politics|hizkuntza=en|data=2018-10-02|url=https://www.newyorker.com/news/our-columnists/the-fifteen-year-old-climate-activist-who-is-demanding-a-new-kind-of-politics|issn=0028-792X|sartze-data=2019-03-13}}</ref>
Hauteskundeen ostean, segitu zuen greba egiten ostiraletan soilik, eta horrek mundu osoan piztu zuen arreta. Inspirazio-iturri izan zen mundu osoko ikasleek parte har zezaten ikasle-grebak egiten. 2018ko abendua ezkero, 20.000 ikaslek baino gehiagok egin dute greba 270 hiritan gutxienez, tartean Australian, Austrian, Belgikan, Kanadan, Herbereetan, Alemanian, Finlandian, Danimarkan, Japonian, Suitzan, Britainia Handian eta AEBetan.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Berria.eus|izenburua=Milaka ikaslek greba egin dute Erresuma Batuan, klima aldaketaren aurkako neurri eske|hizkuntza=en|url=https://www.berria.eus/albisteak/162902/milaka_ikaslek_greba_egin_dute_erresuma_batuan_klima_aldaketaren_aurkako_neurri_eske.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2019-03-13}}</ref> Thunbergek adierazi du beretzat Parkland eskolako nerabeek, zeinek antolatu baitzuten March for our lives (Gure bizien aldeko martxa) Floridako eskolan tirokatuak izan ondoren, haiek izan zirela beretzat inspirazio-iturri klimaren aldeko grebari ekin aurretik.<ref>{{Erreferentzia|abizena=CNN|izenburua=Teen activist on climate change: If we don't do anything right now, we're screwed|data=2018-12-23|url=https://www.youtube.com/watch?v=rGmBkIUwYkA&feature=youtu.be|sartze-data=2019-03-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|abizena=Editorial|izenburua=The Guardian view on teenage activists: protesters not puppets {{!}} Editorial|hizkuntza=en-GB|data=2019-02-07|url=https://www.theguardian.com/commentisfree/2019/feb/07/the-guardian-view-on-teenage-activists-look-whos-pulling-the-strings|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2019-03-13}}</ref>
== Bestelako aktibismoa ==
Greta Thunbergek parte hartu zuen ''Rise for Climate'' (Zutik klimaren alde) manifestazioan Europako Parlamentuaren kanpoaldean, [[Brusela]]n. 2018ko urrian, Thunberg eta bere familia auto elektrikoz joan ziren Londresera, non 'Declaration of Rebellion' (Matxinadarako adierazpena) hitzaldia egin zuen Parlamentuko kanpoaldean, [[Extinction Rebellion]] mugimenduak antolatuta, akzio zuzeneko talde bakezalea, klimaren alde lan egiten duena.<ref>{{Erreferentzia|izenburua='This Is Our Darkest Hour': With Declaration of Rebellion, New Group Vows Mass Civil Disobedience to Save Planet|hizkuntza=en|url=https://www.commondreams.org/news/2018/10/31/our-darkest-hour-declaration-rebellion-new-group-vows-mass-civil-disobedience-save|aldizkaria=Common Dreams|sartze-data=2019-03-13}}</ref>
2018ko azaroaren 24an izan zen [[Greta Thunbergen TED hitzaldia]].<ref>{{Erreferentzia|izenburua=TEDxStockholm {{!}} TED|url=https://www.ted.com/tedx/events/31825|aldizkaria=www.ted.com|sartze-data=2019-03-13}}</ref> Bertan adierazi zuen zelan konturatu zen, zortzi urte zituela, klima aldaketa bazela, eta harrituta zegoela ez zelako albiste inolako telebista-kanaletan, mundu gerra batean gertatuko litzatekeen bezala. Bera ez zihoala eskolara klima-zientzialaria izateko, zenbaitek adierazi zuten moduan, zeren zientziak egina baitzuen bere lana, eta soilik geratzen dira negazionismoa, ezjakintasuna eta ekintzarik eza. Espekulatuz inoiz bere seme-alabek eta bilobek galdetzen bazioten zelan ez zuten ezer egin 2018an, artean posible zenean, ondorioztatu zuen: “ezin dugu mundua aldatu arauen arabera jokatuta, arauak aldatu behar direlako”.<ref>{{Erreferentzia|izena=Nigel|abizena=Jones|izenburua=Why we all need to be more like Greta|data=2018-12-30|url=https://medium.com/nine-by-five-media/why-we-all-need-to-be-more-like-greta-ba36abec961|aldizkaria=Medium|sartze-data=2019-03-13}}</ref>
2018ko abenduaren 4an Thunberg mintzatu zen COP24 Nazio Batuen klima aldaketarako goi bileran, eta abenduaren 12an hitz egin zuen NBEren batzar nagusiaren aurrean.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=You Are Stealing Our Future: Greta Thunberg, 15, Condemns the World’s Inaction on Climate Change|hizkuntza=en|url=https://www.democracynow.org/2018/12/13/you_are_stealing_our_future_greta|aldizkaria=Democracy Now!|sartze-data=2019-03-13}}</ref>
2019ko urtarrilaren 23an Thunberg iritsi zen Davosera, trenean 32 orduz bidaiatuta,<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Time to 'get angry', teen climate activist says in Davos|hizkuntza=en-US|url=https://news.yahoo.com/time-angry-teen-climate-activist-says-davos-015904861.html|aldizkaria=news.yahoo.com|sartze-data=2019-03-13}}</ref> kontraste bizian gainerako gonbidatuekin, ordezkari gehienak iritsi baitziren Munduko Ekonomia Forora 1.500 hegazkin pribatu baino gehiagotan,<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Record number of private jets to fly into Davos conference addressing climate change|hizkuntza=en|data=2019-01-23|url=https://www.independent.co.uk/environment/davos-2019-private-jets-climate-change-world-economic-forum-summit-attenborough-a8742681.html|aldizkaria=The Independent|sartze-data=2019-03-13}}</ref> eta han segida eman zion bere kanpainari. Davosen esan zuen: “Zenbait jendek, zenbait konpainiak eta bereziki zenbait erabakitzailek badakite zelako balio preziaezin sakrifikatu dituzten, segitzeko irabazten diru kopuru imaginaezinak. Uste dut gaur hemen zaudeten asko talde horretakoak zaretela”.<ref>{{Erreferentzia|izena=Mark|abizena=Hertsgaard|izenburua=The Climate Kids Are Coming|hizkuntza=en-US|data=2019-01-28|url=https://www.thenation.com/article/greta-thunberg-climate-change-davos/|issn=0027-8378|sartze-data=2019-03-13}}</ref> Aste horretan aurrerago, ohartarazi zien lider globalei: “gure etxea sutan dago”. Eta gehitu zuen: “Nahi dut ikara zaitezten. Nahi dut senti dezazuen nik egunero sentitzen dudan beldurra. Gazteei zor diegu, haiei esperantza emateko”.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Children as young as five due to miss school for climate change protest|hizkuntza=en|data=2019-02-11|url=https://www.independent.co.uk/news/education/education-news/climate-change-protests-uk-children-school-london-manchester-oxford-a8773406.html|aldizkaria=The Independent|sartze-data=2019-03-13}}</ref>
2019ko otsailaren 21ean berba egin zuen Europako Ekonomia eta Gizarte Batzordean, eta baita Jean-Claude Juncker EBko buruarekin, eta bietan eskatu zuen klimarako helburuak betetze aldera, EBk %80 gutxitu behar dituela CO2 isuriak 2030erako. Geroago, bat egin zuen klimarako protestekin, Bruselan bertan.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Climate activist Thunberg urges EU to double carbon reduction targets|hizkuntza=en-US|url=https://news.yahoo.com/climate-activist-thunberg-urges-eu-double-carbon-reduction-111042030.html|aldizkaria=news.yahoo.com|sartze-data=2019-03-13}}</ref>
2019ko abenduan hurbildu zen Madrilen burutu zen Nazio Batuen COP25-i alternatiba gisa antolaturiko Klimaren aldeko Goi-bilera Sozialera eta erakartzen duen arreta mediatikoa hegoalde globaleko eta komunitate indigenetako gazteengana bideratzeko, isilik geratu zen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Iñaki Petxarroman (berriemaile|abizena=berezia)|izenburua=Greta Thunbergen bozgorailutik mintzatu dira munduko gazte indigenak|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/albisteak/174858/greta-thunbergen-bozgorailutik-mintzatu-dira-munduko-gazte-indigenak.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2019-12-09}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Greta Thunbergek ez du prentsaurrekoan hitz egin eta munduko gazteei ahotsa eman die|hizkuntza=eu|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/gizartea/bideoak/osoa/6876359/bideoa-greta-thunbergek-ez-du-hitz-egin-madrilgo-cop25-goibileran/|aldizkaria=www.eitb.eus|sartze-data=2019-12-09}}</ref>
== Sariak eta ohoreak ==
2018ko maiatzean Greta Thunberg irabazletako bat izan zen Svenska Dagbladet lehiaketan, berau klimari buruzko artikulu-eztabaida bat, gazteentzat antolatua.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Greta Thunberg: ”Vi vet – och vi kan göra något nu”|hizkuntza=sv|data=2018-05-30|url=https://www.svd.se/vi-vet--och-vi-kan-gora-nagot-nu|aldizkaria=Svenska Dagbladet|issn=1101-2412|sartze-data=2019-03-13}}</ref> Halaber, izendatu zuten Children's Climate Prize sarirako, Telge Energi konpainiak emandakoa garapen jasangarria bultzatzen duten haur eta gazteei. Berak ez zuen onartu, finalistak Stockholmera joan behar ziren-eta hegazkinez. <ref>{{Erreferentzia|izena=Gustav|abizena=Gelin|izenburua=Därför nobbar Greta Thunberg klimatpriset|hizkuntza=sv|data=2018-11-01|url=https://www.etc.se/klimat/darfor-nobbar-greta-thunberg-klimatpriset|aldizkaria=ETC|sartze-data=2019-03-13}}</ref>2018ko azaroan eman zitzaion Fryshuset beka Urteko Gazte Eredugarriari. 2018ko abenduan ''Time'' aldizkariak izendatu zuen Thunberg munduko 25 neraberik eraginkorrenen artean. Emakumearen Nazioarteko Egunean Thunberg izendatu zuten Suediako emakumerik inportanteena 2019an. Saria oinarritu zen Inizio institutuak ''Aftonbladet'' egunkariarentzat egindako galdeketa batean.
== Harreman eztabaidatuak ==
Hark sustatutako klimaren aldeko grebak oso popular bihurtu zirenean, zenbait jende eta erakunde saiatu ziren haren sinesgarritasuna zalantzan jartzen<ref>{{Erreferentzia|izena=Simon|abizena=Childs|izenburua=The Climate Change Deniers Trying to Discredit Greta Thunberg|hizkuntza=en-UK|abizena2=Clarke|izena2=Joe Sandler|data=2019-02-07|url=https://www.vice.com/en_uk/article/mbzg8q/the-climate-change-deniers-trying-to-discredit-greta-thunberg|aldizkaria=Vice|sartze-data=2019-03-13}}</ref> edo haren nortasunaz probetxu ateratzen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Kalina|abizena=Oroschakoff|izenburua=Teen climate icon used for fundraising without her knowledge|data=2019-02-11|url=https://www.politico.eu/article/greta-thunberg-teen-climate-icon-used-for-fundraising-without-her-knowledge/|aldizkaria=POLITICO|sartze-data=2019-03-13}}</ref> 2018ko urtearen bukaeran, Ingmar Rentzhog, We Don't Have Time Foundation (WDHT), irabaz asmorik gabeko fundazioaren buruak erakarri zuen Thunberg ordaindu gabeko aholkulari gisa, eta erabili zuen Thunbergen izena eta irudia haren baimen barik milioiak biltzeko WDHTren enpresa subsidiarioarentzat, We Don't Have Time AB, berau irabaz asmokoa, zeinaren Rentzhog presidentea baitzen. Thunbergek ez zuen dirurik jaso konpainiak emanda.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Start-up used teen climate activist to raise millions: Swedish paper|hizkuntza=en-GB|data=2019-02-09|url=https://www.thelocal.se/20190209/start-up-used-child-climate-activist-to-raise-millions|aldizkaria=www.thelocal.se|sartze-data=2019-03-13}}</ref> Eten egin zuen borondatez WDHTrekin zuen aholkulari-eginkizuna, esanez: “ez dela ezelango erakunderen parte… erabat independentea dela… (eta) egiten duena erabat doan egiten duela”.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Greta Thunberg|hizkuntza=eu|url=https://www.facebook.com/gretathunbergsweden/posts/767646880269801|aldizkaria=www.facebook.com|sartze-data=2019-03-13}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|2}}
== Ikus, gainera ==
* [[Isabelle Axelsson]]
== Kanpo estekak ==
* [https://www.facebook.com/gretathunbergsweden/ Greta Thunberg] Facebooken
* [https://web.archive.org/web/20190925175536/https://www.fridaysforfuture.org/ Fridays for Future] webgunea
* [https://www.climatestrike.net/ Climate Strike] webgunea
{{bizialdia|2003ko||Thunberg, Greta}}
{{BBCren 100 emakumeak - 2019}}
[[Kategoria:Stockholmdarrak]]
[[Kategoria:Suediako ekologistak]]
[[Kategoria:Greta Thunberg]]
[[Kategoria:Pertsona autistak]]
[[Kategoria:Desgaitasuna duten aktibistak]]
lueh11xiit3zaa108dd8sh9ihs6k4xq
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2019/04
101
881884
9974922
6778282
2024-11-20T14:11:00Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Lehiaketak/2019/04]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2019/04]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
6778282
wikitext
text/x-wiki
== 1766ko matxinada ==
{{ping|Theklan}} Hau (zerorrek) eta beste gutxi batzuk oso landuta daude. Zertarako jarri? Jar ditzagun artean lantzea merezi dutenak, ezta? [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 19:32, 19 martxoa 2019 (UTC)
:{{ping|Iñaki LL}} Beno, beti da posible hobetzea, adibidez Bizkaiko atala gehituz. Ez dago arazorik jartzearekin. -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 19:42, 19 martxoa 2019 (UTC)
n21as2rr8iv2t0pr5gfh1g54cn7fssu
Alice Stone Blackwell
0
883103
9975454
8963933
2024-11-20T18:29:21Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975454
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Alice Stone Blackwell''' ([[New Jersey]], [[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]],[[1857|1857ko]] [[Irailaren 14|irailak 14]] – Cambridge, [[1950|1950eko]] [[Martxoaren 15|martxoak 15]]) [[Feminismo|feminista]], [[Emakumeen sufragismoa|sufragista]], [[Kazetaritza|kazetari]], [[Sozialismo|sozialista erradikal]] <ref>"Blackwell, Alice Stone, 1857–1950. Papers in the Woman's Rights Collection, 1885–1950". Archived from the original on 2012-05-15. Retrieved 2011-08-16</ref> eta [[Giza eskubideak|giza eskubideen]] defendatzaile estatubatuarra izan zen.<ref name="#1">{{Erreferentzia|izenburua=Blackwell, Alice Stone 1857 - 1950 {{!}} The Cambridge Guide to Women's Writing in English - Credo Reference|url=https://search.credoreference.com/content/entry/camgwwie/blackwell_alice_stone_1857_1950/0?searchId=4a50be85-5fab-11e5-a707-0aea1e24c1ac&result=1|aldizkaria=search.credoreference.com|sartze-data=2022-03-15}}</ref>
== Biografia ==
=== Adin goiztiarra eta hezkuntza ===
Blackwell East Orangen jaio zen, New Jersey, Henry Browne Blackwell eta [[Lucy Stone|Lucy Stoneren]] alaba. Biak ziren sufragioko liderrak, eta Estatu Batuetako Emakume Sufragisten Elkartea (AWSA) eratzen lagundu zuten. [[Elizabeth Blackwell]] , Estatu Batuetako lehen doktorearen iloba ere bazen.<ref name="#1"/> Bere amak [[Susan B. Anthony]] emakumeen eskubideen aldeko mugimenduan aurkeztu zuen eta [[Massachusetts]]-en unibertsitate-titulu bat lortu zuen lehen emakumea izan zen. Lehenengoa ere bere abizena mantentzen, eta lehen aldiz lanaldi osoko emakumeen eskubideei buru hitz egin zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Alice Stone Blackwell - Biography|url=http://www.armenianhouse.org/blackwell/biography-en.html|aldizkaria=www.armenianhouse.org|sartze-data=2022-03-15}}</ref>
Blackwell ''Harris Grammar School-''en hezi zuten Dorchester herrian, Chauncy School-en [[Boston|Bostonen]] eta Abbot Academy-n Andover-en. Bostongo Unibertsitatera joan zen, bere gelako presidente izan zen lekura, eta 1881ean graduatu zen, 24 urterekin. ''Phi Beta Kappa'' izeneko Elkartekoa zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Education & Resources - National Women's History Museum - NWHM|data=2017-03-16|url=https://web.archive.org/web/20170316211626/https://www.nwhm.org/education-resources/biography/biographies/alice-stone-blackwell/|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2022-03-15}}</ref>
=== Karrera ===
Blackwell oso ezaguna da emakumeen eskubideen alde egindako lanagatik. Hasieran, amaren eta aitaren kausari aurre egin zion, eta, gero, erreformatzailea izan zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=ALICE BLACKWELL, NOTED SUFFRAGIST; Daughter of Lucy Stone and Abolitionist Leader Dies-- Editor, Author Was 92|hizkuntza=en-US|data=1950-03-16|url=https://www.nytimes.com/1950/03/16/archives/alice-blackwell-noted-suffragist-daughter-of-lucy-stone-and.html|aldizkaria=The New York Times|issn=0362-4331|sartze-data=2022-03-15}}</ref> Bostongo Unibertsitatean graduatu ondoren, ''Alice Woman's Journal-''erako hasi zen lanean, gurasoek hasitako egunkarirako. 1884an, haren izena gurasoen ondoan zegoen paperaren topean. Bere ama 1893an hil ondoren, Alicek bere gain hartu zuen editatzeko erantzukizun ia bakarra.<ref name="#2">{{Erreferentzia|izenburua=Blackwell, Alice Stone (14 September 1857–15 March 1950), women's rights advocate and humanitarian reformer|hizkuntza=en|url=https://www.anb.org/view/10.1093/anb/9780198606697.001.0001/anb-9780198606697-e-1500063;jsessionid=777172BB9AEC69083CE28551158C2261?a=1&d=10&n=alice%2520stone%2520blackwell&q=1&ss=0|aldizkaria=American National Biography|doi=10.1093/anb/9780198606697.001.0001/anb-9780198606697-e-1500063;jsessionid=777172bb9aec69083ce28551158c2261|sartze-data=2022-03-15}}</ref>
1890ean, [[Emakumeen sufragismoa|Emakumeen Sufragioaren]] Elkarte Estatubatuarra eta Emakumeen Sufragioaren Elkarte Nazionala (emakumeen sufragioaren mugimenduan bi erakunde lehiakide) Amerikako Emakumeen Sufragioaren Elkarte Nazionala (NAWSA) adiskidetzen lagundu zuen. Mugimendua 1869an zatitu zen, emakumeen sufragioak gizonezkoen sufragio afroamerikarrarekin zer lotura izan behar zuen erabakitzeko. Dibisio horrek AWSA (gurasoek antolatzen lagundu zuten) eta National Woman Suffrage Association (NWSA) sortu zituen, [[Susan B. Anthony]] eta [[Elizabeth Cady Stanton]] buru zirela.1890etik 1908ra, Alice Stone Blackwell NAWSAko erregistro-idazkaria izan zen, eta 1909an eta 1910ean, ikuskatzaile nazionaletako bat. Bera gailendu zen Emakumearen Kristauen Tenplaketaren Batasunaren jardueretan. 1903an, Errusiako Askatasunaren Lagunen Elkartea berrantolatu zuen Bostonen.
Halaber, [[Ingalaterra Berria|Ingalaterra Berriko]] eta Massachuseteko ''Emakumeak eta sufragioa'' elkarteen lehendakaria izan zen, eta Massachusettseko Emakume Boto-emaileen Ligako ohorezko lehendakaria.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Blackwell, Alice Stone, 1857-1950. Papers in the Woman's Rights Collection, 1885-1950: A Finding Aid|data=2012-05-15|url=https://web.archive.org/web/20120515214104/http://oasis.lib.harvard.edu/oasis/deliver/~sch01011|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2022-03-15}}</ref>
Gero, Blackwell itsutu egin zen. 1950eko martxoaren 15ean hil zen laurogeita hamabi urte zituela.
Bere Uphams Cornerreko etxea Boston Women's Heritage Trail da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Dorchester/Upham’s Corner Women’s Heritage Trail|url=https://bwht.org/dorchester-uphams-corner-tour/|aldizkaria=bwht.org|sartze-data=2022-03-15}}</ref>
=== Humanitarismoa ===
Alice Stone Blackwellek ere parte hartu zuen Estatu Batuetatik kanpoko ekintza humanitarioetan. 1890eko hamarkadan, [[Armenia|Armeniara]] joan zen, eta han armadan parte hartu zuen armeniar errefuxiatuen komunitatean. Bere ondasun batzuk saldu zituen, batez ere Dorchesterreko Pope's Hill-en zuen etxeko ekialdeko alfonbrak, armeniarrei mesede egiteko eta seme-alabak elikatzeko, eta lan bila zebiltzan helduei ere laguntza emateko. Horixe bera gertatu zen berak nazioarteko literaturan zuen interesaz ohartu zenean. Herrialdeko lan asko ingelesera itzuli zituen ''Armeriar Poemak'' lanean (1896). Literatura ingelesera itzultzen jarraitu zuen, poesia hungariarra, judua, mexikar, frantsesa, italiarra eta errusiarra.<ref name="#2"/><ref>{{Erreferentzia|izena=Nathaniel Parker|abizena=Willis|izenburua=Boston, from Dorchester Heights|argitaletxea=Cambridge University Press|orrialdeak=55–57|url=http://dx.doi.org/10.1017/cbo9780511702587.029|aldizkaria=American Scenery|sartze-data=2022-03-15}}</ref>
== Argitalpenak ==
* Bostongo Urrezko Aroan hazten: ''El diario de Alice Stone Blackwel''l, 1872-1874
* Lucy Stone: ''Emakumearen eskubideen aitzindaria'' (1930ean argitaratua, 1971n berrargitaratua)
* Alice Stone Blackwellek itzulitako Poeta hispanoamerikar batzuk (1929an D. Appleton & Cok argitaratua)
* Alice Stone Blackwellek itzulitako ''Armeniar poemak'' (1. liburukia, 1896, 2. liburukia, 1917).
* ''Errusiako kantak (''1906)
* Ezekiel Leavitt-en ''hizkuntza juduko samin- eta alaitasun-kantak'' (1908)
== Lanak ==
* ''Growing Up in Boston's Gilded Age: The Journal of Alice Stone Blackwell, 1872–1874''
* ''Lucy Stone: Pioneer of Woman's Rights'' (1930)
* ''Some Spanish-American Poets'' itzulpena (1929)
* ''Armenian Poems'' translated by Alice Stone Blackwell (1896 eta 1917)
* ''Songs of Russia'' (1906)
* ''Songs of Grief and Joy'' itzulpena (1908)
== Iruditegia ==
<gallery mode="packed" heights="150">
Fitxategi:Lucy Stone with Alice Stone Blackwell as an infant.jpg|Alice Stone Blackwell amarekin (Lucy Stone)
Fitxategi:Lucy Stone with daughter Alice Stone Blackwell, half-length studio portrait, sitting, facing front LCCN2005677274.jpg|Alice Stone eta ama
Fitxategi:Henry Blackwell (c. 1909).jpg|Aita, Henry Blackwell abolizionista, emakumearen eskubideen burua, 1909
Fitxategi:Young Henry B Blackwell.jpg|Aita, Henry Blackwell gaztetan
Fitxategi:Family Stone-Blackwell.jpg|Stone-Blackwell familia (Alice Stone Blackwell-en familia Spoffordekin. Ezkerrekoa, Elizabeth Blackwell, Henry Spofford (Kongresuko liburuzaina), Alice Stone Blackwell, Lucy Stone, Henry Blackwell, Miss eta Mrs. Spofford)
Fitxategi:Susan B. Anthony & Alice Stone Blackwell signed NAWSA check.jpg|National American Woman Suffrage Association txekea, Harriet Taylor diruzain, Susan B. Anthony presidente eta Alice Stone grabazio-idazkari gisa sinatua.
Fitxategi:Alice-stone-blackwell.jpg|Alice Stona Blackwell
Fitxategi:Alice Stone Blackwell, between 1905 and 1917.jpg|Alice Stone , 1905-1917 tartean
</gallery>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1857ko|1950eko|Blackwell, Alice Stone}}
[[Kategoria:Newjerseyarrak]]
[[Kategoria:Sozialistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako feministak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako poetak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako kazetariak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
jybdkq8wu9rmavsuj8274xe7q26df2a
Sarah Moore Grimké
0
883168
9975545
8164732
2024-11-20T18:55:52Z
Eliatxo
96586
9975545
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Sarah Moore Grimké''' (1792ko azaroak 26 – 1873ko abenduak 23) [[abolizionista]], [[idazle]] eta [[Emakumeen sufragismoa|sufragista]] estatubatuarra zen. [[Hego Carolina]]n jaio eta hezi zen, lur-jabea zen familia aberats batean. Gerora, 1820ko hamarkadan, [[Filadelfia]], [[Pennsylvania]]ra joan zen bere ahizpa gazteenarekin ([[Angelina Grimké]]), [[Adiskideen Erlijiozko Elkartea|kuakero edo dardartiari]] bilakatu zenean eta biak mugimendu abolizionistaren parte bilakatu ziren. Bi ahizpak hitzaldi abolizionisten zirkuituan hitz egiten hasi ziren, gai politikoei buruz beste hainbat emakumek egin zuten moduan kolonoen garaitik: [[Susanna Wright]], [[Hannah Griffitts]], [[Susan B. Anthony]], [[Elizabeth Cady Stanton]], eta [[Anna Dickinson]]. Beren lehen eskuko esperientziak eta abolizioaren grina konpartitzeaz gain, [[emakumeen eskubide]]en abokatu bilakatu ziren.
{{Biografia zirriborroa|Hego Carolina}}
{{bizialdia|1792ko|1873ko|Grimke, Sarah}}
[[Kategoria:Hego Carolinarrak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako abolizionistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako feministak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako kuakeroak]]
102gywm2jj3s4muvcsqxc6mzg1d10vp
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2019/03
101
883514
9974921
6806848
2024-11-20T14:11:00Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Lehiaketak/2019/03]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2019/03]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
6806848
wikitext
text/x-wiki
== Montxohache erabiltzailearen akatsak ==
Kaixo! {{u|Montxohache}} izeneko erabiltzaileak lehiaketaren barruan sortu dituen artikuluak pixka bat begiratzen aritu naiz eta ikusi dut akats nahikotxo dituztela guztiek, orokorrean. Ez dakit, baina nik uste pixka bat behintzat berrikusi beharko liratezkeela... -[[Lankide:Aioramu|Aioramu]] ([[Lankide eztabaida:Aioramu|eztabaida]]) 20:36, 26 martxoa 2019 (UTC)
:Ados nago. Puntuak lortzen dira, baina edukia eskasa da, eta irakurle batentzat ez da baliagarria. Mesedez, {{u|Montxohache}}, errebisatu artikuluak edo puntuak kendu beharko lirateke. -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 20:41, 26 martxoa 2019 (UTC)
::Ados. Nik uste lehiaketetako irizpideetan puntu hauek aipatu beharko liratekeela:
::* Testuek gutxieneko kalitatea izan behar dute (euskara ulergarri eta txukunean idatzita).
::* Txertatutako irudi bakoitzean, irudiari buruzko azalpena jarri behar da.
::* Erreferentziek ahalik eta osatuenak izan behar dute (ahalik eta datu gehien sartuta: egilea, hizkuntza eta abar).
::Horrela garbiago geratuko da ez dela nahikoa testuak, irudiak eta erreferentziak txertatzea, hori guztia ondo egiten saiatu behar dela. --[[Lankide:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]] [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|18px|link=Lankide eztabaida:Xabier_Armendaritz]] 2019-03-26, 21:21 ([[UTC]])
:::Nik denbora bat emango nioke zuzentzeko. Hasi da orain artikulu batekin, eta ikusiko dugu. Egia esan akats piloa ditu, eta arretarik gabe idatzita dagoela ematen du. -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 21:23, 26 martxoa 2019 (UTC)
Nire proposamena: okerren dauden artikuluak ez kontatzea ahalik eta ''zuzen'' (irakurgarri, gutxienez) ez dauden arte. -[[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|18px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|18px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 23:00, 26 martxoa 2019 (UTC)
== Ados ==
Ados, birpasatuko dut, idatzi dudana.
Eskerrik asko [[Lankide:Montxohache|Montxohache]] ([[Lankide eztabaida:Montxohache|eztabaida]]) 21:07, 26 martxoa 2019 (UTC)
io7b54afc7k93qg9uetqegy3mw7dhoq
DFK Dainava
0
883691
9975371
9448217
2024-11-20T16:36:12Z
Makenzis
82059
9975371
wikitext
text/x-wiki
{{Futbol-talde infotaula
| berezko izena = DFK Dainava
| ezkutu irudia =
| ezizenak =
| hiria = [[Alytus]] ([[Lituania]])
| sorrera urtea = [[2016]]
| zelaia = ''Alytaus miesto stadionas''
| zelai inaugurazioa =
| zelai edukiera = 3.000
| presidentea ={{banderaikur|Lituania}} Žydrūnas Lukošiūnas
| entrenatzailea = Siargei Kuznetsov
| liga = [[Lituaniako futbol liga|A lyga (D1)]]
| denboraldia = 2024
| postua = 4.a
| ezker-esku eredua 1 =
| gorputz eredua 1 = _whitesides
| eskuin-esku eredua 1 =
| praka eredua 1 =
| galtzerdi eredua 1 =
| ezker-eskua 1 = 000080
| gorputza 1 = FF0000
| eskuin-eskua 1 = 000080
| prakak 1 = 000080
| galtzerdiak 1 = 000080
| ezker-esku eredua 2 = _blackshoulders
| gorputz eredua 2 = _blackshoulders
| eskuin-esku eredua 2 = _blackshoulders
| praka eredua 2 = _blacksides
| galtzerdi eredua 2 =
| ezker-eskua 2 = ffff00
| gorputza 2 = ffff00
| eskuin-eskua 2 = ffff00
| prakak 2 = 000000
| galtzerdiak 2 = ffff00
| webgunea = [https://www.dfkdainava.com Webgune ofiziala]
}}
'''Dzūkijos futbolo klubas "Dainava" (DFK Dainava)''' [[Lituania]]ko futbol taldea da, [[Alytus]] hirikoa.
== Palmaresa ==
=== Lituanian: 0 ===
* [[Lituaniako futbol liga|Pirma lyga (D2)]]:
** Txapelduna (1): [[2022]]
== Denboraldi ==
{| class="wikitable" style="font-size:90%;"
|-
!Denboraldi
!Mailako
!Liga
!Postua
== Kanpo estekak ==
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2016'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''9.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2016.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2017'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''4.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2017.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2018'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#BBBBBB" style="text-align:center;"| '''2.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2018.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2019'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''4.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito20219.html#1lyga{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2020'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#f5f5f5" style="text-align:center;"| '''6.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2020.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga 2021|2021]]'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#FFAAAA" style="text-align:center;"| '''9.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2021.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2022'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#FFFF00" style="text-align:center;"| '''1.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2022.html</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2023'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''8.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2023.html#alyga</ref>
|-
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{lt}} [https://www.dfkdainava.com Webgune ofiziala]{{Apurtutako esteka|date=otsaila 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
{{autoritate kontrola}}
{{A lyga}}
[[Kategoria:Lituaniako futbol taldeak|Dainava]]
c02cejux8h572vidqor9p6h56afrsku
9975372
9975371
2024-11-20T16:36:25Z
Makenzis
82059
/* Kanpo estekak */
9975372
wikitext
text/x-wiki
{{Futbol-talde infotaula
| berezko izena = DFK Dainava
| ezkutu irudia =
| ezizenak =
| hiria = [[Alytus]] ([[Lituania]])
| sorrera urtea = [[2016]]
| zelaia = ''Alytaus miesto stadionas''
| zelai inaugurazioa =
| zelai edukiera = 3.000
| presidentea ={{banderaikur|Lituania}} Žydrūnas Lukošiūnas
| entrenatzailea = Siargei Kuznetsov
| liga = [[Lituaniako futbol liga|A lyga (D1)]]
| denboraldia = 2024
| postua = 4.a
| ezker-esku eredua 1 =
| gorputz eredua 1 = _whitesides
| eskuin-esku eredua 1 =
| praka eredua 1 =
| galtzerdi eredua 1 =
| ezker-eskua 1 = 000080
| gorputza 1 = FF0000
| eskuin-eskua 1 = 000080
| prakak 1 = 000080
| galtzerdiak 1 = 000080
| ezker-esku eredua 2 = _blackshoulders
| gorputz eredua 2 = _blackshoulders
| eskuin-esku eredua 2 = _blackshoulders
| praka eredua 2 = _blacksides
| galtzerdi eredua 2 =
| ezker-eskua 2 = ffff00
| gorputza 2 = ffff00
| eskuin-eskua 2 = ffff00
| prakak 2 = 000000
| galtzerdiak 2 = ffff00
| webgunea = [https://www.dfkdainava.com Webgune ofiziala]
}}
'''Dzūkijos futbolo klubas "Dainava" (DFK Dainava)''' [[Lituania]]ko futbol taldea da, [[Alytus]] hirikoa.
== Palmaresa ==
=== Lituanian: 0 ===
* [[Lituaniako futbol liga|Pirma lyga (D2)]]:
** Txapelduna (1): [[2022]]
== Denboraldi ==
{| class="wikitable" style="font-size:90%;"
|-
!Denboraldi
!Mailako
!Liga
!Postua
== Kanpo estekak ==
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2016'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''9.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2016.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2017'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''4.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2017.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2018'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#BBBBBB" style="text-align:center;"| '''2.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2018.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2019'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''4.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito20219.html#1lyga{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2020'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#f5f5f5" style="text-align:center;"| '''6.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2020.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga 2021|2021]]'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#FFAAAA" style="text-align:center;"| '''9.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2021.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2022'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#FFFF00" style="text-align:center;"| '''1.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2022.html</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2023'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''8.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2023.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2024'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''4.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2024.html#alyga</ref>
|-
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{lt}} [https://www.dfkdainava.com Webgune ofiziala]{{Apurtutako esteka|date=otsaila 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
{{autoritate kontrola}}
{{A lyga}}
[[Kategoria:Lituaniako futbol taldeak|Dainava]]
fvoy5nwu9szt8af5hjrzhy19dpxa9m2
9975382
9975372
2024-11-20T16:39:04Z
Makenzis
82059
/* Kanpo estekak */
9975382
wikitext
text/x-wiki
{{Futbol-talde infotaula
| berezko izena = DFK Dainava
| ezkutu irudia =
| ezizenak =
| hiria = [[Alytus]] ([[Lituania]])
| sorrera urtea = [[2016]]
| zelaia = ''Alytaus miesto stadionas''
| zelai inaugurazioa =
| zelai edukiera = 3.000
| presidentea ={{banderaikur|Lituania}} Žydrūnas Lukošiūnas
| entrenatzailea = Siargei Kuznetsov
| liga = [[Lituaniako futbol liga|A lyga (D1)]]
| denboraldia = 2024
| postua = 4.a
| ezker-esku eredua 1 =
| gorputz eredua 1 = _whitesides
| eskuin-esku eredua 1 =
| praka eredua 1 =
| galtzerdi eredua 1 =
| ezker-eskua 1 = 000080
| gorputza 1 = FF0000
| eskuin-eskua 1 = 000080
| prakak 1 = 000080
| galtzerdiak 1 = 000080
| ezker-esku eredua 2 = _blackshoulders
| gorputz eredua 2 = _blackshoulders
| eskuin-esku eredua 2 = _blackshoulders
| praka eredua 2 = _blacksides
| galtzerdi eredua 2 =
| ezker-eskua 2 = ffff00
| gorputza 2 = ffff00
| eskuin-eskua 2 = ffff00
| prakak 2 = 000000
| galtzerdiak 2 = ffff00
| webgunea = [https://www.dfkdainava.com Webgune ofiziala]
}}
'''Dzūkijos futbolo klubas "Dainava" (DFK Dainava)''' [[Lituania]]ko futbol taldea da, [[Alytus]] hirikoa.
== Palmaresa ==
=== Lituanian: 0 ===
* [[Lituaniako futbol liga|Pirma lyga (D2)]]:
** Txapelduna (1): [[2022]]
== Denboraldi ==
{| class="wikitable" style="font-size:90%;"
|-
!Denboraldi
!Mailako
!Liga
!Postua
== Kanpo estekak ==
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2016'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''9.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2016.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2017'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''4.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2017.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2018'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#BBBBBB" style="text-align:center;"| '''2.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2018.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2019'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''4.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito20219.html#1lyga{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2020'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#f5f5f5" style="text-align:center;"| '''6.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2020.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga 2021|2021]]'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#FFAAAA" style="text-align:center;"| '''9.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2021.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2022'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#FFFF00" style="text-align:center;"| '''1.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2022.html</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2023'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''8.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2023.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2024'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''4.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2024.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2025'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2025.html#alyga</ref>
|-
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{lt}} [https://www.dfkdainava.com Webgune ofiziala]{{Apurtutako esteka|date=otsaila 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
{{autoritate kontrola}}
{{A lyga}}
[[Kategoria:Lituaniako futbol taldeak|Dainava]]
4g6butgig9l9vtgx3w64bfh4u1ylixz
9975393
9975382
2024-11-20T16:41:37Z
Makenzis
82059
9975393
wikitext
text/x-wiki
{{Futbol-talde infotaula
| berezko izena = DFK Dainava
| ezkutu irudia =
| ezizenak =
| hiria = [[Alytus]] ([[Lituania]])
| sorrera urtea = [[2016]]
| zelaia = ''Alytaus miesto stadionas''
| zelai inaugurazioa =
| zelai edukiera = 3.000
| presidentea ={{banderaikur|Lituania}} Žydrūnas Lukošiūnas
| entrenatzailea = Siargei Kuznetsov
| liga = [[Lituaniako futbol liga|A lyga (D1)]]
| denboraldia = 2024
| postua = 4.a
| ezker-esku eredua 1 =
| gorputz eredua 1 = _whitesides
| eskuin-esku eredua 1 =
| praka eredua 1 =
| galtzerdi eredua 1 =
| ezker-eskua 1 = 000080
| gorputza 1 = FF0000
| eskuin-eskua 1 = 000080
| prakak 1 = 000080
| galtzerdiak 1 = 000080
| ezker-esku eredua 2 = _blackshoulders
| gorputz eredua 2 = _blackshoulders
| eskuin-esku eredua 2 = _blackshoulders
| praka eredua 2 = _blacksides
| galtzerdi eredua 2 =
| ezker-eskua 2 = ffff00
| gorputza 2 = ffff00
| eskuin-eskua 2 = ffff00
| prakak 2 = 000000
| galtzerdiak 2 = ffff00
| webgunea = [https://www.dfkdainava.com Webgune ofiziala]
}}
'''Dzūkijos futbolo klubas "Dainava" (DFK Dainava)''' [[Lituania]]ko futbol taldea da, [[Alytus]] hirikoa.
== Palmaresa ==
=== Lituanian: 0 ===
* [[Lituaniako futbol liga|Pirma lyga (D2)]]:
** Txapelduna (1): [[2022]]
== Denboraldi ==
{| class="wikitable" style="font-size:90%;"
|-
!Denboraldi
!Mailako
!Liga
!Postua
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2016'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''9.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2016.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2017'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''4.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2017.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2018'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#BBBBBB" style="text-align:center;"| '''2.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2018.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2019'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''4.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito20219.html#1lyga{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2020'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#f5f5f5" style="text-align:center;"| '''6.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2020.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga 2021|2021]]'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#FFAAAA" style="text-align:center;"| '''9.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2021.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2022'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#FFFF00" style="text-align:center;"| '''1.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2022.html</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2023'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''8.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2023.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2024'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''4.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2024.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2025'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2025.html#alyga</ref>
|-
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{lt}} [https://www.dfkdainava.com Webgune ofiziala]{{Apurtutako esteka|date=otsaila 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
{{autoritate kontrola}}
{{A lyga}}
[[Kategoria:Lituaniako futbol taldeak|Dainava]]
2ir6h86byyoofc5yvbhr1a7nps8ud9c
9975394
9975393
2024-11-20T16:42:02Z
Makenzis
82059
/* Denboraldi */
9975394
wikitext
text/x-wiki
{{Futbol-talde infotaula
| berezko izena = DFK Dainava
| ezkutu irudia =
| ezizenak =
| hiria = [[Alytus]] ([[Lituania]])
| sorrera urtea = [[2016]]
| zelaia = ''Alytaus miesto stadionas''
| zelai inaugurazioa =
| zelai edukiera = 3.000
| presidentea ={{banderaikur|Lituania}} Žydrūnas Lukošiūnas
| entrenatzailea = Siargei Kuznetsov
| liga = [[Lituaniako futbol liga|A lyga (D1)]]
| denboraldia = 2024
| postua = 4.a
| ezker-esku eredua 1 =
| gorputz eredua 1 = _whitesides
| eskuin-esku eredua 1 =
| praka eredua 1 =
| galtzerdi eredua 1 =
| ezker-eskua 1 = 000080
| gorputza 1 = FF0000
| eskuin-eskua 1 = 000080
| prakak 1 = 000080
| galtzerdiak 1 = 000080
| ezker-esku eredua 2 = _blackshoulders
| gorputz eredua 2 = _blackshoulders
| eskuin-esku eredua 2 = _blackshoulders
| praka eredua 2 = _blacksides
| galtzerdi eredua 2 =
| ezker-eskua 2 = ffff00
| gorputza 2 = ffff00
| eskuin-eskua 2 = ffff00
| prakak 2 = 000000
| galtzerdiak 2 = ffff00
| webgunea = [https://www.dfkdainava.com Webgune ofiziala]
}}
'''Dzūkijos futbolo klubas "Dainava" (DFK Dainava)''' [[Lituania]]ko futbol taldea da, [[Alytus]] hirikoa.
== Palmaresa ==
=== Lituanian: 0 ===
* [[Lituaniako futbol liga|Pirma lyga (D2)]]:
** Txapelduna (1): [[2022]]
== Denboraldi ==
{| class="wikitable" style="font-size:90%;"
|-
!Denboraldi
!Mailako
!Liga
!Postua
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2016'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''9.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2016.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2017'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''4.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2017.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2018'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#BBBBBB" style="text-align:center;"| '''2.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2018.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2019'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''4.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2019.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2020'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#f5f5f5" style="text-align:center;"| '''6.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2020.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga 2021|2021]]'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#FFAAAA" style="text-align:center;"| '''9.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2021.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2022'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#FFFF00" style="text-align:center;"| '''1.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2022.html</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2023'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''8.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2023.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2024'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''4.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2024.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2025'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2025.html#alyga</ref>
|-
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{lt}} [https://www.dfkdainava.com Webgune ofiziala]{{Apurtutako esteka|date=otsaila 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
{{autoritate kontrola}}
{{A lyga}}
[[Kategoria:Lituaniako futbol taldeak|Dainava]]
5runn8bld6s9ssodtdswhly0rgcstyb
Susan B. Anthony
0
883891
9975447
9530698
2024-11-20T18:27:11Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975447
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Susan Brownell Anthony''' ([[Adams (Massachusetts)|Adams]], [[1820|1820ko]] [[Otsailaren 15|otsailak 15a]] – [[Rochester (New York)|Rochester]], [[1906|1906ko]] [[Martxoaren 13|martxoak 13a]]) [[Feminismo|feminista]] eta [[Sufragio unibertsal|sufragista]] [[Ameriketako Estatu Batuak|estatubatuarra]] izan zen. [[Zuzenbide zibil]]en defendatzailea zen, [[Emakumeen eskubideak|emakumeen eskubideen]] eta [[sufragio unibertsal]]aren aldeko borrokan pertsonai garrantzitsua izan zelarik XIX. mendeko [[Estatu Batuak|Estatu Batuetan]]. <ref>«ANTHONY, Susan Brownell». 24 de marzo de 2011. Archivado desde el original el 24 de marzo de 2011. Consultado el 25 de julio de 2016.</ref>
[[National_Woman_Suffrage_Association|Emakumeen Sufragioaren aldeko Elkarte Nazionaleko]] lehendakaria izan zen; erakundea [[Elizabeth Cady Stanton|Elizabeth Cady Stantonekin]] batera sortu zuen. Haren helburua zen frogatzea emakumeak gai zirela ''womanhooden'' (hitzez hitz "emakumearen adin heldua") edo emakume izatearen oinarri bakarraren gainean elkartuta egoteko. Hain arrakastatsua izan zen proposamena, 1925 urtean herrialde guztietako elkarte feministetako hogeita hamasei milioi emakume elkartu zituela erakundeak.
Susan B. Anthonyk eta beste 14 emakumek lortu zuten 1872ko presidentetzarako hauteskundeetan izena ematea eta botoa ematea ere. Astebete geroago atxilotuta izan ziren legez kontra bozkatzeagatik.<ref>{{Cite web|izenburua=Las mujeres que han hecho posible a Hillary Clinton|data=2016-06-10|url=https://www.abc.es/elecciones-estados-unidos/abci-mujeres-hecho-posible-hillary-clinton-201606100332_noticia.html|lana=abc|accessdate=2021-02-15}}</ref>
Milaka [[kilometro]] egin zituen [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuetan]] eta [[Europa|Europan]] zehar, 45 urtetan zehar: urte bakoitzean 75etik 100era bitarteko [[Hitzaldi|diskurtsoak]] eman ohi zituen, emakumeen [[Sufragio|sufragioari]] eta eskubideari buruz. Gurdi, bagoi, [[tren]], [[Mando|mandoa]], [[bizikleta]], [[Eginbidea (gurdia)|diligentzia]], [[Anezka|transbordadore]] eta, batzuetan, [[lera]]<nowiki/>tan ere bai.
Gaur egun, gorpuzkiak [[Mount Hope (Mendebaldeko Virginia)|Mount Hope]] [[Hilerri|hilerrian]] ehortzita daude.
== Biografia ==
=== Umetan ===
Susan Anthony ''[[Nontheist_Quakers|QUAKERA ez jainkotua]]'' zen familia liberal batean jaio zen 1820ko Otsailaren 15ean. Massachusettseko Adams herrian Daniel Anthony eta Lucy Read senar-emazteek euki zituzten zazpi seme-alabetatik bigarrena izan zen Susan: familiak beste lau neska eta bi mutil zituen. Anthonyren gurasoak nahiko liberalak ziren arren, zorrotzak izan ziren seme-alaben hazkuntzan. Familiako haurrei ez zitzaien uzten jostailuekin edo jolasekin jolasten. Txiki-txikitatik, ordea, [[Adiskideen Erlijiozko Elkartea|erlijio kuakarraren]] "barne-argia" bilatu behar izan zuten, argiztapen moduko bat. Anthonyk hiru urte zituenetik bazekien irakurtzen eta idazten.<ref name=":0">{{Cite web|izenburua=Susan B. Anthony|url=https://www.britannica.com/biography/Susan-B-Anthony|lana=Encyclopedia Britannica|accessdate=2021-02-15}}</ref>
1826an, familia [[Battenville|Battenvillera]] ([[New York]]) joan zen bizitzera. Han, Anthony, sei urtekoa, ikasten hasi zen. Ikasketez gain, kotoi-fabrika batean lan egin zuen aitarekin. Etxean, Anthonyren gurasoek seme-alabak berdin tratatzen zituzten, Anthonyren genero-berdintasunarekiko sinesmena indartuz. Adibidez, aitak uste zuen garrantzitsua zela bi sexuentzat ahalik eta hezkuntza onena jasotzea. Baina eskolan, Anthony arazoak zituen, barruti hartako maisu batek uko egin baitzion zatiketa-puntua erakusteari: irakasleak neskentzat egokia zenik ez baitzuen uste. Daniel Anthony alabaren heziketa faltaren berri izan zuenean, eskola pribatu bat sortu zuen seme-alabentzat, eta Mary Perkins maistra gaztea kontratatu zuen irakats ziezaien. Mary Perkinsek feminitate-eredu bat eskaini zion Anthonyri, eta emakumeen eta gizonen arteko berdintasunean sinestea bultzatu zuen.
=== Irakaskuntzan ===
1837an, [[Pennsylvania]] estatuko ikasleentzako barnetegi batera bidali zuten Anthony. Urte berean, ikasketak eten behar izan zituen, familiako finantza arazoak zirela eta. 1837ko atzeraldiaren ondorioz, Anthonyk ia jabetza osoa galdu zuen eta zorretan zegoen. Bi urte geroago, irakasle kargua hartu eta familiaren zorrak ordaintzen lagundu behar izan zuen.
Lehendabizi, Eunice Kenyonen Lagunen seminarioan lan egin zuen Anthonyk, baina 1846an Canajohari Akademiara joan zen bizitzera. Canajohari-n, emakumeen dibisioko errektore izan zen. Irakasle lanbideak gizonen eta emakumeen arteko soldata-aldea erakutsi zion Anthonyri. Irakasle maskulinoak maistra honek baino bost aldiz gehiago irabazten zuen gutxi gorabehera, eta horrek genero-soldaten arrakalaren aurka borrokatzera bultzatu zuen eta Akademiaren soldatan hobekuntzak eskatzen hasi zen. Berak jarritako eragozpenen ondorioz, 1849an bota zuten akademiatik, eta, ondoren, irakasle-karrera amaitu zuen.
== Aktibismoa ==
=== Aktibismo goiztiarra ===
Anthony hainbat erakunderekin elkartu zen esklabotzaren eta abstinentziaren aurka 1850eko hamarkadan. 1849an irakasle lana utzi ondoren, "abstinentzia-alabak" izeneko erakunde bateko idazkaritzara joan zen (ingelesez, Hijas de la templanza). Alkohol-abusuaren aurka hitz egiten hasi zen, eta jendearen arreta erakarri zuen antolaketari buruz. Bi urte geroago, [[Elizabeth Cady Stanton]] ezagutu zuen, emakumeen eskubideen aldeko beste ekintzaile bat.<ref name=":1">{{Cite web|izenburua=Susan B. Anthony|url=https://www.womenshistory.org/education-resources/biographies/susan-b-anthony|lana=National Women's History Museum|accessdate=2021-02-15}}</ref> Abstinentzia-mugimenduan aritu ziren elkarrekin, baina Stantonek emakumeen eskubideen ikuspegi zabalagoa eta erradikalagoa nahi zuen. Anthony ez zen ados egon, baina, hala ere, Estatu Batuetan zehar bidaiatu zuten genero-berdintasunari buruz hitz egiteko. Stanton ezkonduta zegoenez eta zazpi seme-alabaren ama zenez, ezin zuen Anthony baino gehiago bidaiatu, sarritan bakarrik bidaiatzen zuen familiako kidea. Stantonek, berriz, emakumeen estatusari buruzko hitzaldiak eta artikuluak idatzi zituen etxean.
1848an, emakumeen eskubideei buruzko hitzaldia egin zen [[Seneca Falls (New York)|Seneca Fallsen]], [[New York|New Yorken]], Elizabeth Stanton buru zela. Lehena izan zen, eta sarritan feminismoaren sorlekua deitzen zaio. 1852an, Anthony bera beste bilera batera joan zen, oraingoan Sirakusara, New Yorkera. [[Syracuse (New York)|Sirakusako]] konferentzian, Anthonyk jendea sentsibilizatu zuen emakumeen mugimenduaren defendatzaile eta ordezkari gisa.
=== Emakumeen mugimenduarekiko dedikazioa ===
Siracusan bilera egin eta lau urtera, Anthony [[Esklabotza|esklabotzaren]] aurkako erakunde batean sartu zen. Afroondorengo esklabotasunaren eta emakumearen egoeraren arteko antzekotasunak ikusi zituen, eta bi erakundeek elkarrekin lan egin zezaten saiatu zen. Emakumeen Bederatzigarren Konbentzio Nazionalean hitz eginez, Anthonyk zalantzan jarri zuen gizon zuriak gizartean duen posizio gorena, [[Ameriketako Estatu Batuetako Konstituzioa|Estatu Batuetako Konstituzioari]] buruz hitz egitean. Horren ondorioz, "baldintza-berdintasuna" eskubideen elkartea sortu zen (ingelesez, ''Berdintasunerako Eskubideen Elkartea''), eta emakume beltzak hainbeste bultzatu zituen. 1869an, elkarteak Konstituzioaren [[Fifteenth_Amendment_to_the_United_States_Constitution|hamabosgarren Zuzenketaren]] alde egin zuen, boto eskubideak bermatzen baitzituen azalaren kolorea edozein izanda ere. Hala ere, gehitzeak boto eskubideak ekarriko lituzke, adibidez, gizon beltzentzat bakarrik, baina ez emakumeentzat. Anthonyk ez zuen nahi emakumeen eskubideak sustatuko ez zituen elkarte bat babestea, eta, hemendik aurrera, emakumeen mugimenduan aritu zen buru-belarri. [[Ameriketako Estatu Batuetako Konstituzioa|Estatu Batuetako Konstituzioaren]] hamabosgarren zuzenketa 1870aren hasieran jarri zen indarrean.
=== Iraultza ===
1868an, ''The Revolution'' asteroko aldizkaria argitaratu zuten Anthonyk eta Elizabeth Stantonek.<ref name=":12">{{Cite web|izenburua=Susan B. Anthony|url=https://www.womenshistory.org/education-resources/biographies/susan-b-anthony|lana=National Women's History Museum|accessdate=2021-02-15}}</ref> [[New York|New Yorken]] agertu zen eta [[George Francis Train]] enpresaburu aberatsak babestu zuen. Iraultzaren lema ''Benetako errepublika'' zen: eskubideak zituzten gizonak, ez gehiago; eskubideak zituzten emakumeak, ez gutxiago. Anthonyk emakumeak sustatzeko modua zen aldizkaria. Bere helburu nagusia emakumeen eta beltzen boto-eskubideak babestea zen, baina soldaten berdintzea, dibortzio-eskubide libreagoak eta Elizaren jarrera emakumeen eskubideetan ere lantzen zituen.
Noizean behin, Anthonyk aurka egiten zion [[Abortu|abortuari]] buruz idazten zuen, eta, horregatik, zuzenbidezko eta estandarismo bikoitzeko gizonak salatu zituen. Berak esan zuen [[abortu]] bat izan zuela beste aukerarik ez zegoelako. Anthonyren arabera, [[Abortu|abortua]] erabili zuen emakumea kaltetua izan zen.
== Boto eskubideen jarduerak ==
[[Fitxategi:Letter by Susan B. Anthony in Support of Women's Suffrage page 1 of 2.jpg|thumb|Susan B. Anthonyk emakumeari botoa emateko eskubideen alde idatzitako gutuna]]
1869an, Anthonyk eta Stantonek ''National Woman Suffrage Association'' edo NWSA fundatu zuten.<ref name=":02">{{Cite web|izenburua=Susan B. Anthony|url=https://www.britannica.com/biography/Susan-B-Anthony|lana=Encyclopedia Britannica|accessdate=2021-02-15}}</ref> Haren helburu nagusia, izenak adierazten zuen bezala, emakumeen sufragioa sustatzea zen. Anthony elkarteko lehendakariorde bihurtu zen. 1892 arte egon zen karguan, elkarteko lehendakari hautatu zutenean. Elkartearen lehen urteetan, Lanaren Mugimendu Nazionaleko emakumeak erakartzen saiatu zen, NWSArekin bat egiteko, baina ez zuen arrakasta handirik izan. Emakumeentzako boto-eskubiderik eza batez ere arazo gisa sumatu zuten emakumeen klase ertainek, eta, gainera, Anthonyk lortu zuen Lanaren Mugimendu Nazionaleko emakumeak [[Edizio|industria grafikoan]] lan egitera bultzatzea. Erakarpena arazo gisa hartu zen, garai hartan gizonezkoak [[Greba|greban]] zeudelako. Emakumeak gizonen jarrerak hartzera bultzatzean, Anthonyk desadostasunak sortu zituen mugimenduaren barruan, eta, azkenik, lanetik bota zuten.
=== ''American Woman Suffrage Association'' ===
Urte askoan negoziatzen aritu ondoren, 1890ean NWSAk bat egin zuen ''American Woman Suffrage'' Associationekin edo AWSArekin. Bi elkarte horiek Emakumeen Sufragioaren Amerikako Elkarte Nazionala, Emakumeen Sufragioaren Amerikako Elkarte Nazionala edo NAWSA osatu zuten. Bi elkarteren bategiteak desberdintasunak ekarri zituen bi mugimenduetan. Biak gauza beraren alde zeuden arren, emakumeen posizio onena ez zen berdina: AWSA kontserbadoreagoa zen, NWSA liberalagoa. Gainera, AWSAk emakumeen sufragioa sustatu zuen batez ere, eta NWSAk beste emakume batzuen eskubideak ere sustatu zituen. Elkarteak desberdinak ziren, halaber, AWSAko kideek gizonak zein emakumeak hartzen zituztenean. Gizonak ere NWSArekin elkartu ziren, baina gehienak emakumeak ziren.
Anthonyk paper garrantzitsua jokatu zuen NAWSAren sorreran. AWSA bezala, bitarteko ertainen alde zegoen, erradikalak baino gehiago egin zutela esan baitzuen. AWSAren eta NWSAren bat-egitea bermatzeko, batzorde berezi bat sortu zuen bat-egitearen alde bozkatzeko, nahiz eta sortu eta kide guztien boto-eskubideak saihestu, NWSAren arauak hautsi zituen. Batzordea sindikatuen aldeko kideez beteta zegoen, eta horiek, noski, alde bozkatu zuten. Bat-egitearen aurka jarri ziren kide guztiei uko egiteko eskatu zitzaien. Anthonyren betiko lagun eta lagunak, Elizabeth Cady Stantonek, argi eta garbi kritikatzen du hori. Haren arabera, Anthony eta [[Lucy Stone]], AWSAko zuzendaria, emakumeen sufragioan zentratu zen, eta emakumeen beste eskubide batzuk alde batera utzi zituen. Anthonyk kritikak erantzun zituen, eta adierazi zuen NAWSAko kide askok beren iritziak zituztela emakumeek baliatu beharko lituzketen eskubideei buruz. Bestalde, kide guztiek erabaki zuten bozkatzeko eskubidea. Anthonyren arabera, elkarteak bat egingo luke iritzi polemikoak bakean utziz gero.
Bateratzearen ondoren, NAWSAk jarrera moderatua hartu zuen. Stanton ere lasaitu egin zen eta, Anthonyren laguntzarekin, elkarteko lehen presidente hautatu zuten. Neurri erradikalen aldekoak mugimenduaren barruan zeuden oraindik, eta askatasuna hartu zuten presidente berria gutxiesteko. Karguan bi urte eman ondoren, Stanton 1892an erretiratu zen eta Anthony NAWSAko lider izateko hautatu zuten. Zortzi urtez presidente izan zen eta 1900ean uko egin zion arte, erretiratu zenean.<ref>{{Cite web|izena=|abizena=|izenburua=Susan B. Anthony, luchando por votar|data=16 de marzo de 2020|url=https://www.diarioelinforme.com.ar/2020/03/16/susan-b.-anthony--luchando-por-votar|lana=www.diarioelinforme.com.ar|accessdate=2021-02-15}}</ref>
==== Susan Anthonyren aurkako epaiketa ====
1872ko AEBetako lehendakaritza-hauteskundeen garaian, emakumeek oraindik ez zuten bozkatzeko eskubiderik, baina [[Urriaren 1|urriaren]] 1ean, hauteskundeak baino lau egun lehenago, Anthony eta beste 49 emakume Rochesterren jaioterrira joan ziren eta boto-emaile gisa erregistratzeko eskatu zuten. [[Ameriketako Estatu Batuetako Konstituzioa|Estatu Batuetako]] Konstituzioaren hamalaugarren zuzenketa eskatu zuten, duela gutxi indarrean sartu zena. Eranskinak adierazi zuen [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu]] Batuetan jaiotako guztiak herrialdeko herritarrak zirela eta herritarrek eskubide batzuk zituztela. Anthonyren arabera, eskubide horiek boto eskubidea barne hartzen zuten eta, beraz, [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu]] Batuetako emakumeek botoa emateko eskubidea zuten.
Hasieran, inkestako moderatzaileek uko egin zioten, baina Anthonyk ez zuen alde egin. [[Ameriketako Estatu Batuetako Konstituzioa|Estatu Batuetako Konstituzioan]] gizonezkoak aipatu zituen eta emakumeen eskaera onartzeko konbentzitzen saiatu zen. Azkenik, gizonak auzitara eramateko mehatxua egin zuen, emakumeak boto-emaile gisa erregistratzeari uko egiten bazioten. Ikuskatzaileek ezin izan zuten saihestu ados egotea, eta hamabost emakume izan ziren boto-emaile. Hauteskunde egunean, urriaren 5ean, beste zazpi edo zortzi emakumerekin bozkatu zuen Anthonyk. Arrakastaz bozkatu zuten denek. Anthonyk Ulysses S. Grant hautagai errepublikanoaren aldeko botoa eman zuen, alderdiak emakumeen eskariak entzungo zituela agindu ondoren.
Rochesterren emakumeen aldeko botoa ematea gai garrantzitsua bihurtu zen. Handik egun batzuetara, Rochesterren negozio-gizon batek (Sylvester Lewis) auzitara eraman zituen. Azaroaren 14an atxilotzeko agindua eman zen Anthonyren aurka. Kargua legez kanpoko bozketa izan zen. Rochesterreko diputatu mariskala zena, Anthonyren etxera joan zen azaroaren 18an, eta poliziara joateko eskatu zion kortesiaz. Bere txostenaren arabera, Anthonyk "gizon gisa atxilotua" izatea eskatu zuen, eta eskumuturra luzatu zuen kateatua izan ahal izateko.
Azaroaren 29an hasi ziren kasuaren atariko ikerketak. Anthonyz gain, akusatuak beste 14 emakume ziren, boto-emaile eta gainbegirale gisa erregistratuak, beren botoak jaso zituztenak. Bi aldeak galdekatu zituzten, eta, ondoren, ia hilabeteko atsedenaldia izan zuten. Abenduan, epaiketaren aurreko ikerketen zuzendariak jakin zuen Anthonyk eta haren kideek legea bortxatu zutela ziur aski, eta auzitegietara eraman zutela kasua. Epaiketa urtarrilean hasteko programatuta zegoen eta akusatuak fidantzapean askatuak izan ziren.. Ordaintzeari uko egin zion bakarra Anthony izan zen, atxiloketa Gorte Gorenerako bide gisa ikusi baitzuen. Urtarrilera arte egon zen kartzelan, baina azkenean Henry R. Selden abokatuak fidantza ordaintzea erabaki zuen, Anthonyren borondatearen kontra. Urtarrilaren 29an, epaimahaiak legez kanpoko bozketaren errudun den Anthony aurkitu zuen eta bigarren epaiketa bat antolatu zen maiatzerako.
Hurrengo hilabeteetan, Anthonyk Rochester eta haren inguruko eremuak zeharkatu zituen [[Emakumeen sufragismoa|emakumeen sufragioari]] ekiteko. Bere diskurtsoan bere legezko prozedurak ere aipatu zituen.<ref>{{Cite web|izena=|abizena=|izenburua=Discurso El derecho de la mujer a votar pronunciado por Susan B. Anthony|data=2017-01-26|url=https://www.ersilias.com/discurso-derecho-la-mujer-votar-pronunciado-susan-b-anthony-tribunal-canandaigua-new-york-junio-1873/|lana=ersilias.com|accessdate=2021-02-15}}</ref> Bere fiskala kezkatuta zegoen Anthonyk aldez aurretik eragin zielako epaimahaikide izan zitezkeenen iritzietan. Epaiketa berriro atzeratu zen. Oraingoan, ekainean ospatzeko programatu zen, eta [[Monroe konderria|Monroe]] konderritik [[:en:Ontario_County|Ontario konderrira]] pasatu zen. Epaiketaren emaitza, azken finean, Anthonyk 100 dolarreko isuna ordaintzeko agindua jaso zuela izan zen. Anthonyk ez zuen inoiz isuna ordaindu. Epailea ez zen ordainketa eskatzera ausartu, Anthonyri beste epaiketa bat egiteko aukera emango ziolaren beldur.
148 urte igaro ondoren, 2020ko abuztuan, [[Donald Trump]] AEBetako presidenteak hil osteko indultua iragarri zion Anthonyri, eta barkamen osoa izango zuen horrezkero.<ref>{{Cite news|izenburua=Quién fue la pionera del voto femenino en Estados Unidos que Donald Trump decidió "perdonar" 148 años después|orrialdea=|abizena1=|izena1=|data=18 de agosto de 2020|url=https://www.bbc.com/mundo/noticias-53827866|alea=|accessdate=2021-02-15|location=}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Trump perdona a la sufragista y abolicionista Susan B. Anthony, que lideró la lucha por el voto femenino|data=2020-08-18|url=https://www.lavanguardia.com/internacional/20200818/482903591394/trump-perdona-sufragista-voto-femenino-susan-b-anthony.html|lana=La Vanguardia|accessdate=2021-02-15}}</ref>
=== Azken urteak ===
1900etik aurrera, Anthonyk, adin handia zuenez, ezin zuen aktiboki parte hartu emakumeen erakundeetan. Hala ere, noizbehinka hitzaldi batzuetara joan ohi zen eta oraindik ere hitzaldiren bat eman ere. 1881 eta 1885 artean, sei liburu idatzi zituen, ''Historia del sufragio de la mujer'' izenekoak, Stanton, [[Matilda Joslyn Gage]] eta Ida Husted Harper-ekin. Lanak 1881etik 1922ra argitaratu ziren. Anthony bere argitalpenean sartu zen hil zen arte, eta serieko lehen lau liburuetan lagundu zuen. Gainerako biak Ida Harper Anthony hil ondoren idatzi ziren.
Bere azken urteetan hala ere , Anthonyk Ingalaterra bisitatu zuen, 1902an, adibidez. Mánchesterren egon zenean, [[Christabel Pankhurst]] sufragista ingelesarekin bizi izan zen. Esaten da Anthonyk Pankhur inspiratu zuela emakumeen eskubideen aldeko borroka areagotzera. 1906ko otsailean aurkezpena egin zuen Baltimoreko Emakumeen Konferentzian. Gainera, New Yorken bere urtebetetzea ospatzeko urtebetetze-festa batera joatea espero zen. Baina, New Yorkerako bidean, gaixotu egin zen eta Rochesterren etxera itzuli behar izan zuen. Etxeratzean pneumonia bat izan zuen. Anthonyk sendatu egin zen, baina pneumonia berriro agertu zen eta ondorio larriak izan zituen. Hiru egunez iraun zuen eta azkenean 1906ko martxoaren 13an hil zen. Hil zenean, Anthonyk 86 urte zituen. Mount Hope hilerrian, Rochesterren, lurperatu zuten.
=== Ondarea ===
==== Eragina ====
Susan B. Anthony urteetan zehar emakumeen sufragioaren aldeko mugimenduaren eredu bihurtu zen, eta bere belaunaldiko sufragista ospetsu bat da, ez bada ospetsuena. Estatu Batuetako Konstituzioari eginiko 19. zuzenketa, azkenean emakumezkoei bozkatzeko eskubidea eman ziona, ''Susan B''. Anthony Emendakina deitu zitzaion.<ref>{{Cite aldizkari|izenburua=Un largo camino: la lucha por el sufragio femenino en Estados Unidos|orrialdeak=89–119|abizena1=Báez-Villaseñor|izena1=María Estela|data=2010-12-XX|url=http://www.scielo.org.mx/scielo.php?script=sci_abstract&pid=S1665-44202010000200004&lng=es&nrm=iso&tlng=es|kazeta=Signos históricos|liburukia=12|alea=24|issn=1665-4420|accessdate=2021-05-16}}</ref> Askotan uste da Anthonyk emakumeen eskubideen alde egindako lanak Estatu Batuetan botoa emateko behin betiko eskubideari lagundu diola.
==== Susan B. Anthonyren txanpona ====
{{Nagusia|Dólar Susan B. Anthony}}Moneta estatubatuar batean bere irudia lortu zuen lehen emakume ez-alegorikoa izan zen.<ref name=":03">{{Cite web|izenburua=Susan B. Anthony|url=https://www.britannica.com/biography/Susan-B-Anthony|lana=Encyclopedia Britannica|accessdate=2021-02-15}}</ref> 1978ko urrian, [[Jimmy Carter]] presidente estatubatuarrak Dolar Susan B. Anthony 1978ko Txanponei buruzko Legea sinatu zuen, Anthonyren sena aurreikusten zuena. Presidentearen adierazpenaren arabera, Anthonyren txanponek Estatu Batuetako emakumeen boto-eskubidea sinbolizatuko lukete, eta berdintasunaren alde egiten ari den borroka gogoratuko lukete. Monetak, halaber, Anthonyren lanari omenaldia egiteko asmoa zuen boto eskubideen aldeko mugimenduan. Filadelfian, Denverren eta San Frantziskon txanponak egin ziren lau aldiz, 1979-1981 bitartean, eta berriago 1999an. Lehen aldiz, Frank Gaslangabeziak dolar bateko txanponak diseinatu zituen. Rochesterren (New York) eman zituzten, 1979ko uztailean, Anthonyren jaioterrian. Txanponaren beste aldean ''arranoa'' agertzen da, ilargian lurreratzen den [[Apollo 11|Apolo 11]] hegaldiaren modulu espazialaren ikurra.
==== Anthonyren etxeak ====
Rochesterreko Anthonyren etxe zaharra [[:en:National_Historic_Site_(United_States)|Gune Historiko Nazional]] izendatu zuten 1965eko ekainaren 23an. Anthony Rochesterrera joan zen 1849an, eta bere etxea oinarrizkoa izan zen handik aurrera.
Besteak beste, Ganberako boto-eskubideen mugimenduaren beste lider eta jarraitzaile batzuekin bildu zen. 1872ko lehendakaritzarako hauteskundeetan emakume gisa legez kanpo bozkatu ondoren atxilotu zuten lekua ere ezaguna da. Anthony etxean hil zen 1906an. 17 Madison Streeten dago etxea. Gaur egun, museo gisa balio du, eta Anthonyren bizitzarekin eta karrerarekin lotutako artikuluak eta ikerketa-materiala biltzen ditu, adibidez. Anthony bizi zen garaikoa berrituko du museoak. Anthony's eta Anthony's ere Rochesterren daude. Frederick Douglass izena daraman zubia Frederick Douglass - Susan B. Anthony Memorial Bridge da.
2006ko abuztuan, Carol Crossidek Anthonyren jaioterria erosi zuen Adamsen. Etxea 1818an eraiki zuten, eta Anthony bi urte geroago jaio zen eta bertan bizi izan zen sei urte bete arte, Battenvillera (New York) bizitzera joan ziren arte. Anthonyren jaioterriak emakumeen eskubideen aldeko lana ohoratuko du eta abortuaren aurkako jarduerak erakutsiko ditu. Hala ere, New Yorkeko bizitza hautatzen duten feministek, etxea administratzen duenak, oraindik ez dute erabaki etxea nola erabili. Adibidez, etxerako ehun-museo bat proposatu da, Anthony gogotsu baitzegoen emakumeen eskubideen alde, eta horietako askok ehungintzan lan egiten zuten. Gainera, Anthonyren aita bera kotoi-fabrika baten jabea izan zen. Etxea 67 East Roaden dago.<ref>{{Cite web|izenburua=Susan B. Anthony Birthplace Museum|url=http://www.susanbanthonybirthplace.com/|lana=Susan B. Anthony Birthplace Museum|accessdate=2021-02-15}}</ref>
==== Capitol Hill-en eskultura ====
1921ean, Anthonyk eskultura bat jaso zuen [[Ameriketako Estatu Batuetako Kapitolioa|Capitol]] Hill-en Estatu Batuetan. [[:en:Adelaide_Johnson|Adelaide Johnson]] eskultoreak diseinatutako eskulturak, Anthonyz gain, Elizabeth Cady Stanton lagun ona eta [[Lucretia Mott|Triunetia Mott]] feminista ditu. Konstituzioaren 19. batuketaren ohorez Emakumearen Alderdi Nazionalaren Kapitolioari emandako eskulturak boto-eskubidea eman die emakumeei. Anthony, Stanton eta Motten lorpenak ospatzera ere bideratuta zegoen. Anthonyren urtebetetze-egunean, 1921eko otsailaren 15ean, eskultura Kapitolioaren bildumei gehitu zitzaien. Bizirik egon izan balitz, 101 urte beteko zituen egun horretan. Hasieran, eskultura Kapitolioko biribilgunean jarri zen, baina bi egun geroago Kapitolioko Kripta deiturikora eraman zuten. 1997ko ekainean, kriptara eraman eta 76 urtera, eskultura biribilgunera itzuli zen Emakumearen Historiaren Museo Nazionalaren kanpaina baten ondorioz. Eskultura marmol italiarrez egina da eta guztira zazpi tona pisatzen ditu.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1820ko|1906ko|Anthony, Susan}}
[[Kategoria:Massachusettsarrak]]
[[Kategoria:Amerikako Estatu Batuetako abolizionistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako feministak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako kuakeroak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
trmlc5lq2f8wd2idov44rtsje52ce7e
9975536
9975447
2024-11-20T18:54:10Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975536
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Susan Brownell Anthony''' ([[Adams (Massachusetts)|Adams]], [[1820|1820ko]] [[Otsailaren 15|otsailak 15a]] – [[Rochester (New York)|Rochester]], [[1906|1906ko]] [[Martxoaren 13|martxoak 13a]]) [[Feminismo|feminista]] eta [[Sufragio unibertsal|sufragista]] [[Ameriketako Estatu Batuak|estatubatuarra]] izan zen. [[Zuzenbide zibil]]en defendatzailea zen, [[Emakumeen eskubideak|emakumeen eskubideen]] eta [[sufragio unibertsal]]aren aldeko borrokan pertsonai garrantzitsua izan zelarik XIX. mendeko [[Estatu Batuak|Estatu Batuetan]]. <ref>«ANTHONY, Susan Brownell». 24 de marzo de 2011. Archivado desde el original el 24 de marzo de 2011. Consultado el 25 de julio de 2016.</ref>
[[National_Woman_Suffrage_Association|Emakumeen Sufragioaren aldeko Elkarte Nazionaleko]] lehendakaria izan zen; erakundea [[Elizabeth Cady Stanton|Elizabeth Cady Stantonekin]] batera sortu zuen. Haren helburua zen frogatzea emakumeak gai zirela ''womanhooden'' (hitzez hitz "emakumearen adin heldua") edo emakume izatearen oinarri bakarraren gainean elkartuta egoteko. Hain arrakastatsua izan zen proposamena, 1925 urtean herrialde guztietako elkarte feministetako hogeita hamasei milioi emakume elkartu zituela erakundeak.
Susan B. Anthonyk eta beste 14 emakumek lortu zuten 1872ko presidentetzarako hauteskundeetan izena ematea eta botoa ematea ere. Astebete geroago atxilotuta izan ziren legez kontra bozkatzeagatik.<ref>{{Cite web|izenburua=Las mujeres que han hecho posible a Hillary Clinton|data=2016-06-10|url=https://www.abc.es/elecciones-estados-unidos/abci-mujeres-hecho-posible-hillary-clinton-201606100332_noticia.html|lana=abc|accessdate=2021-02-15}}</ref>
Milaka [[kilometro]] egin zituen [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuetan]] eta [[Europa|Europan]] zehar, 45 urtetan zehar: urte bakoitzean 75etik 100era bitarteko [[Hitzaldi|diskurtsoak]] eman ohi zituen, emakumeen [[Sufragio|sufragioari]] eta eskubideari buruz. Gurdi, bagoi, [[tren]], [[Mando|mandoa]], [[bizikleta]], [[Eginbidea (gurdia)|diligentzia]], [[Anezka|transbordadore]] eta, batzuetan, [[lera]]<nowiki/>tan ere bai.
Gaur egun, gorpuzkiak [[Mount Hope (Mendebaldeko Virginia)|Mount Hope]] [[Hilerri|hilerrian]] ehortzita daude.
== Biografia ==
=== Umetan ===
Susan Anthony ''[[Nontheist_Quakers|QUAKERA ez jainkotua]]'' zen familia liberal batean jaio zen 1820ko Otsailaren 15ean. Massachusettseko Adams herrian Daniel Anthony eta Lucy Read senar-emazteek euki zituzten zazpi seme-alabetatik bigarrena izan zen Susan: familiak beste lau neska eta bi mutil zituen. Anthonyren gurasoak nahiko liberalak ziren arren, zorrotzak izan ziren seme-alaben hazkuntzan. Familiako haurrei ez zitzaien uzten jostailuekin edo jolasekin jolasten. Txiki-txikitatik, ordea, [[Adiskideen Erlijiozko Elkartea|erlijio kuakarraren]] "barne-argia" bilatu behar izan zuten, argiztapen moduko bat. Anthonyk hiru urte zituenetik bazekien irakurtzen eta idazten.<ref name=":0">{{Cite web|izenburua=Susan B. Anthony|url=https://www.britannica.com/biography/Susan-B-Anthony|lana=Encyclopedia Britannica|accessdate=2021-02-15}}</ref>
1826an, familia [[Battenville|Battenvillera]] ([[New York]]) joan zen bizitzera. Han, Anthony, sei urtekoa, ikasten hasi zen. Ikasketez gain, kotoi-fabrika batean lan egin zuen aitarekin. Etxean, Anthonyren gurasoek seme-alabak berdin tratatzen zituzten, Anthonyren genero-berdintasunarekiko sinesmena indartuz. Adibidez, aitak uste zuen garrantzitsua zela bi sexuentzat ahalik eta hezkuntza onena jasotzea. Baina eskolan, Anthony arazoak zituen, barruti hartako maisu batek uko egin baitzion zatiketa-puntua erakusteari: irakasleak neskentzat egokia zenik ez baitzuen uste. Daniel Anthony alabaren heziketa faltaren berri izan zuenean, eskola pribatu bat sortu zuen seme-alabentzat, eta Mary Perkins maistra gaztea kontratatu zuen irakats ziezaien. Mary Perkinsek feminitate-eredu bat eskaini zion Anthonyri, eta emakumeen eta gizonen arteko berdintasunean sinestea bultzatu zuen.
=== Irakaskuntzan ===
1837an, [[Pennsylvania]] estatuko ikasleentzako barnetegi batera bidali zuten Anthony. Urte berean, ikasketak eten behar izan zituen, familiako finantza arazoak zirela eta. 1837ko atzeraldiaren ondorioz, Anthonyk ia jabetza osoa galdu zuen eta zorretan zegoen. Bi urte geroago, irakasle kargua hartu eta familiaren zorrak ordaintzen lagundu behar izan zuen.
Lehendabizi, Eunice Kenyonen Lagunen seminarioan lan egin zuen Anthonyk, baina 1846an Canajohari Akademiara joan zen bizitzera. Canajohari-n, emakumeen dibisioko errektore izan zen. Irakasle lanbideak gizonen eta emakumeen arteko soldata-aldea erakutsi zion Anthonyri. Irakasle maskulinoak maistra honek baino bost aldiz gehiago irabazten zuen gutxi gorabehera, eta horrek genero-soldaten arrakalaren aurka borrokatzera bultzatu zuen eta Akademiaren soldatan hobekuntzak eskatzen hasi zen. Berak jarritako eragozpenen ondorioz, 1849an bota zuten akademiatik, eta, ondoren, irakasle-karrera amaitu zuen.
== Aktibismoa ==
=== Aktibismo goiztiarra ===
Anthony hainbat erakunderekin elkartu zen esklabotzaren eta abstinentziaren aurka 1850eko hamarkadan. 1849an irakasle lana utzi ondoren, "abstinentzia-alabak" izeneko erakunde bateko idazkaritzara joan zen (ingelesez, Hijas de la templanza). Alkohol-abusuaren aurka hitz egiten hasi zen, eta jendearen arreta erakarri zuen antolaketari buruz. Bi urte geroago, [[Elizabeth Cady Stanton]] ezagutu zuen, emakumeen eskubideen aldeko beste ekintzaile bat.<ref name=":1">{{Cite web|izenburua=Susan B. Anthony|url=https://www.womenshistory.org/education-resources/biographies/susan-b-anthony|lana=National Women's History Museum|accessdate=2021-02-15}}</ref> Abstinentzia-mugimenduan aritu ziren elkarrekin, baina Stantonek emakumeen eskubideen ikuspegi zabalagoa eta erradikalagoa nahi zuen. Anthony ez zen ados egon, baina, hala ere, Estatu Batuetan zehar bidaiatu zuten genero-berdintasunari buruz hitz egiteko. Stanton ezkonduta zegoenez eta zazpi seme-alabaren ama zenez, ezin zuen Anthony baino gehiago bidaiatu, sarritan bakarrik bidaiatzen zuen familiako kidea. Stantonek, berriz, emakumeen estatusari buruzko hitzaldiak eta artikuluak idatzi zituen etxean.
1848an, emakumeen eskubideei buruzko hitzaldia egin zen [[Seneca Falls (New York)|Seneca Fallsen]], [[New York|New Yorken]], Elizabeth Stanton buru zela. Lehena izan zen, eta sarritan feminismoaren sorlekua deitzen zaio. 1852an, Anthony bera beste bilera batera joan zen, oraingoan Sirakusara, New Yorkera. [[Syracuse (New York)|Sirakusako]] konferentzian, Anthonyk jendea sentsibilizatu zuen emakumeen mugimenduaren defendatzaile eta ordezkari gisa.
=== Emakumeen mugimenduarekiko dedikazioa ===
Siracusan bilera egin eta lau urtera, Anthony [[Esklabotza|esklabotzaren]] aurkako erakunde batean sartu zen. Afroondorengo esklabotasunaren eta emakumearen egoeraren arteko antzekotasunak ikusi zituen, eta bi erakundeek elkarrekin lan egin zezaten saiatu zen. Emakumeen Bederatzigarren Konbentzio Nazionalean hitz eginez, Anthonyk zalantzan jarri zuen gizon zuriak gizartean duen posizio gorena, [[Ameriketako Estatu Batuetako Konstituzioa|Estatu Batuetako Konstituzioari]] buruz hitz egitean. Horren ondorioz, "baldintza-berdintasuna" eskubideen elkartea sortu zen (ingelesez, ''Berdintasunerako Eskubideen Elkartea''), eta emakume beltzak hainbeste bultzatu zituen. 1869an, elkarteak Konstituzioaren [[Fifteenth_Amendment_to_the_United_States_Constitution|hamabosgarren Zuzenketaren]] alde egin zuen, boto eskubideak bermatzen baitzituen azalaren kolorea edozein izanda ere. Hala ere, gehitzeak boto eskubideak ekarriko lituzke, adibidez, gizon beltzentzat bakarrik, baina ez emakumeentzat. Anthonyk ez zuen nahi emakumeen eskubideak sustatuko ez zituen elkarte bat babestea, eta, hemendik aurrera, emakumeen mugimenduan aritu zen buru-belarri. [[Ameriketako Estatu Batuetako Konstituzioa|Estatu Batuetako Konstituzioaren]] hamabosgarren zuzenketa 1870aren hasieran jarri zen indarrean.
=== Iraultza ===
1868an, ''The Revolution'' asteroko aldizkaria argitaratu zuten Anthonyk eta Elizabeth Stantonek.<ref name=":12">{{Cite web|izenburua=Susan B. Anthony|url=https://www.womenshistory.org/education-resources/biographies/susan-b-anthony|lana=National Women's History Museum|accessdate=2021-02-15}}</ref> [[New York|New Yorken]] agertu zen eta [[George Francis Train]] enpresaburu aberatsak babestu zuen. Iraultzaren lema ''Benetako errepublika'' zen: eskubideak zituzten gizonak, ez gehiago; eskubideak zituzten emakumeak, ez gutxiago. Anthonyk emakumeak sustatzeko modua zen aldizkaria. Bere helburu nagusia emakumeen eta beltzen boto-eskubideak babestea zen, baina soldaten berdintzea, dibortzio-eskubide libreagoak eta Elizaren jarrera emakumeen eskubideetan ere lantzen zituen.
Noizean behin, Anthonyk aurka egiten zion [[Abortu|abortuari]] buruz idazten zuen, eta, horregatik, zuzenbidezko eta estandarismo bikoitzeko gizonak salatu zituen. Berak esan zuen [[abortu]] bat izan zuela beste aukerarik ez zegoelako. Anthonyren arabera, [[Abortu|abortua]] erabili zuen emakumea kaltetua izan zen.
== Boto eskubideen jarduerak ==
[[Fitxategi:Letter by Susan B. Anthony in Support of Women's Suffrage page 1 of 2.jpg|thumb|Susan B. Anthonyk emakumeari botoa emateko eskubideen alde idatzitako gutuna]]
1869an, Anthonyk eta Stantonek ''National Woman Suffrage Association'' edo NWSA fundatu zuten.<ref name=":02">{{Cite web|izenburua=Susan B. Anthony|url=https://www.britannica.com/biography/Susan-B-Anthony|lana=Encyclopedia Britannica|accessdate=2021-02-15}}</ref> Haren helburu nagusia, izenak adierazten zuen bezala, emakumeen sufragioa sustatzea zen. Anthony elkarteko lehendakariorde bihurtu zen. 1892 arte egon zen karguan, elkarteko lehendakari hautatu zutenean. Elkartearen lehen urteetan, Lanaren Mugimendu Nazionaleko emakumeak erakartzen saiatu zen, NWSArekin bat egiteko, baina ez zuen arrakasta handirik izan. Emakumeentzako boto-eskubiderik eza batez ere arazo gisa sumatu zuten emakumeen klase ertainek, eta, gainera, Anthonyk lortu zuen Lanaren Mugimendu Nazionaleko emakumeak [[Edizio|industria grafikoan]] lan egitera bultzatzea. Erakarpena arazo gisa hartu zen, garai hartan gizonezkoak [[Greba|greban]] zeudelako. Emakumeak gizonen jarrerak hartzera bultzatzean, Anthonyk desadostasunak sortu zituen mugimenduaren barruan, eta, azkenik, lanetik bota zuten.
=== ''American Woman Suffrage Association'' ===
Urte askoan negoziatzen aritu ondoren, 1890ean NWSAk bat egin zuen ''American Woman Suffrage'' Associationekin edo AWSArekin. Bi elkarte horiek Emakumeen Sufragioaren Amerikako Elkarte Nazionala, Emakumeen Sufragioaren Amerikako Elkarte Nazionala edo NAWSA osatu zuten. Bi elkarteren bategiteak desberdintasunak ekarri zituen bi mugimenduetan. Biak gauza beraren alde zeuden arren, emakumeen posizio onena ez zen berdina: AWSA kontserbadoreagoa zen, NWSA liberalagoa. Gainera, AWSAk emakumeen sufragioa sustatu zuen batez ere, eta NWSAk beste emakume batzuen eskubideak ere sustatu zituen. Elkarteak desberdinak ziren, halaber, AWSAko kideek gizonak zein emakumeak hartzen zituztenean. Gizonak ere NWSArekin elkartu ziren, baina gehienak emakumeak ziren.
Anthonyk paper garrantzitsua jokatu zuen NAWSAren sorreran. AWSA bezala, bitarteko ertainen alde zegoen, erradikalak baino gehiago egin zutela esan baitzuen. AWSAren eta NWSAren bat-egitea bermatzeko, batzorde berezi bat sortu zuen bat-egitearen alde bozkatzeko, nahiz eta sortu eta kide guztien boto-eskubideak saihestu, NWSAren arauak hautsi zituen. Batzordea sindikatuen aldeko kideez beteta zegoen, eta horiek, noski, alde bozkatu zuten. Bat-egitearen aurka jarri ziren kide guztiei uko egiteko eskatu zitzaien. Anthonyren betiko lagun eta lagunak, Elizabeth Cady Stantonek, argi eta garbi kritikatzen du hori. Haren arabera, Anthony eta [[Lucy Stone]], AWSAko zuzendaria, emakumeen sufragioan zentratu zen, eta emakumeen beste eskubide batzuk alde batera utzi zituen. Anthonyk kritikak erantzun zituen, eta adierazi zuen NAWSAko kide askok beren iritziak zituztela emakumeek baliatu beharko lituzketen eskubideei buruz. Bestalde, kide guztiek erabaki zuten bozkatzeko eskubidea. Anthonyren arabera, elkarteak bat egingo luke iritzi polemikoak bakean utziz gero.
Bateratzearen ondoren, NAWSAk jarrera moderatua hartu zuen. Stanton ere lasaitu egin zen eta, Anthonyren laguntzarekin, elkarteko lehen presidente hautatu zuten. Neurri erradikalen aldekoak mugimenduaren barruan zeuden oraindik, eta askatasuna hartu zuten presidente berria gutxiesteko. Karguan bi urte eman ondoren, Stanton 1892an erretiratu zen eta Anthony NAWSAko lider izateko hautatu zuten. Zortzi urtez presidente izan zen eta 1900ean uko egin zion arte, erretiratu zenean.<ref>{{Cite web|izena=|abizena=|izenburua=Susan B. Anthony, luchando por votar|data=16 de marzo de 2020|url=https://www.diarioelinforme.com.ar/2020/03/16/susan-b.-anthony--luchando-por-votar|lana=www.diarioelinforme.com.ar|accessdate=2021-02-15}}</ref>
==== Susan Anthonyren aurkako epaiketa ====
1872ko AEBetako lehendakaritza-hauteskundeen garaian, emakumeek oraindik ez zuten bozkatzeko eskubiderik, baina [[Urriaren 1|urriaren]] 1ean, hauteskundeak baino lau egun lehenago, Anthony eta beste 49 emakume Rochesterren jaioterrira joan ziren eta boto-emaile gisa erregistratzeko eskatu zuten. [[Ameriketako Estatu Batuetako Konstituzioa|Estatu Batuetako]] Konstituzioaren hamalaugarren zuzenketa eskatu zuten, duela gutxi indarrean sartu zena. Eranskinak adierazi zuen [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu]] Batuetan jaiotako guztiak herrialdeko herritarrak zirela eta herritarrek eskubide batzuk zituztela. Anthonyren arabera, eskubide horiek boto eskubidea barne hartzen zuten eta, beraz, [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu]] Batuetako emakumeek botoa emateko eskubidea zuten.
Hasieran, inkestako moderatzaileek uko egin zioten, baina Anthonyk ez zuen alde egin. [[Ameriketako Estatu Batuetako Konstituzioa|Estatu Batuetako Konstituzioan]] gizonezkoak aipatu zituen eta emakumeen eskaera onartzeko konbentzitzen saiatu zen. Azkenik, gizonak auzitara eramateko mehatxua egin zuen, emakumeak boto-emaile gisa erregistratzeari uko egiten bazioten. Ikuskatzaileek ezin izan zuten saihestu ados egotea, eta hamabost emakume izan ziren boto-emaile. Hauteskunde egunean, urriaren 5ean, beste zazpi edo zortzi emakumerekin bozkatu zuen Anthonyk. Arrakastaz bozkatu zuten denek. Anthonyk Ulysses S. Grant hautagai errepublikanoaren aldeko botoa eman zuen, alderdiak emakumeen eskariak entzungo zituela agindu ondoren.
Rochesterren emakumeen aldeko botoa ematea gai garrantzitsua bihurtu zen. Handik egun batzuetara, Rochesterren negozio-gizon batek (Sylvester Lewis) auzitara eraman zituen. Azaroaren 14an atxilotzeko agindua eman zen Anthonyren aurka. Kargua legez kanpoko bozketa izan zen. Rochesterreko diputatu mariskala zena, Anthonyren etxera joan zen azaroaren 18an, eta poliziara joateko eskatu zion kortesiaz. Bere txostenaren arabera, Anthonyk "gizon gisa atxilotua" izatea eskatu zuen, eta eskumuturra luzatu zuen kateatua izan ahal izateko.
Azaroaren 29an hasi ziren kasuaren atariko ikerketak. Anthonyz gain, akusatuak beste 14 emakume ziren, boto-emaile eta gainbegirale gisa erregistratuak, beren botoak jaso zituztenak. Bi aldeak galdekatu zituzten, eta, ondoren, ia hilabeteko atsedenaldia izan zuten. Abenduan, epaiketaren aurreko ikerketen zuzendariak jakin zuen Anthonyk eta haren kideek legea bortxatu zutela ziur aski, eta auzitegietara eraman zutela kasua. Epaiketa urtarrilean hasteko programatuta zegoen eta akusatuak fidantzapean askatuak izan ziren.. Ordaintzeari uko egin zion bakarra Anthony izan zen, atxiloketa Gorte Gorenerako bide gisa ikusi baitzuen. Urtarrilera arte egon zen kartzelan, baina azkenean Henry R. Selden abokatuak fidantza ordaintzea erabaki zuen, Anthonyren borondatearen kontra. Urtarrilaren 29an, epaimahaiak legez kanpoko bozketaren errudun den Anthony aurkitu zuen eta bigarren epaiketa bat antolatu zen maiatzerako.
Hurrengo hilabeteetan, Anthonyk Rochester eta haren inguruko eremuak zeharkatu zituen [[Emakumeen sufragismoa|emakumeen sufragioari]] ekiteko. Bere diskurtsoan bere legezko prozedurak ere aipatu zituen.<ref>{{Cite web|izena=|abizena=|izenburua=Discurso El derecho de la mujer a votar pronunciado por Susan B. Anthony|data=2017-01-26|url=https://www.ersilias.com/discurso-derecho-la-mujer-votar-pronunciado-susan-b-anthony-tribunal-canandaigua-new-york-junio-1873/|lana=ersilias.com|accessdate=2021-02-15}}</ref> Bere fiskala kezkatuta zegoen Anthonyk aldez aurretik eragin zielako epaimahaikide izan zitezkeenen iritzietan. Epaiketa berriro atzeratu zen. Oraingoan, ekainean ospatzeko programatu zen, eta [[Monroe konderria|Monroe]] konderritik [[:en:Ontario_County|Ontario konderrira]] pasatu zen. Epaiketaren emaitza, azken finean, Anthonyk 100 dolarreko isuna ordaintzeko agindua jaso zuela izan zen. Anthonyk ez zuen inoiz isuna ordaindu. Epailea ez zen ordainketa eskatzera ausartu, Anthonyri beste epaiketa bat egiteko aukera emango ziolaren beldur.
148 urte igaro ondoren, 2020ko abuztuan, [[Donald Trump]] AEBetako presidenteak hil osteko indultua iragarri zion Anthonyri, eta barkamen osoa izango zuen horrezkero.<ref>{{Cite news|izenburua=Quién fue la pionera del voto femenino en Estados Unidos que Donald Trump decidió "perdonar" 148 años después|orrialdea=|abizena1=|izena1=|data=18 de agosto de 2020|url=https://www.bbc.com/mundo/noticias-53827866|alea=|accessdate=2021-02-15|location=}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Trump perdona a la sufragista y abolicionista Susan B. Anthony, que lideró la lucha por el voto femenino|data=2020-08-18|url=https://www.lavanguardia.com/internacional/20200818/482903591394/trump-perdona-sufragista-voto-femenino-susan-b-anthony.html|lana=La Vanguardia|accessdate=2021-02-15}}</ref>
=== Azken urteak ===
1900etik aurrera, Anthonyk, adin handia zuenez, ezin zuen aktiboki parte hartu emakumeen erakundeetan. Hala ere, noizbehinka hitzaldi batzuetara joan ohi zen eta oraindik ere hitzaldiren bat eman ere. 1881 eta 1885 artean, sei liburu idatzi zituen, ''Historia del sufragio de la mujer'' izenekoak, Stanton, [[Matilda Joslyn Gage]] eta Ida Husted Harper-ekin. Lanak 1881etik 1922ra argitaratu ziren. Anthony bere argitalpenean sartu zen hil zen arte, eta serieko lehen lau liburuetan lagundu zuen. Gainerako biak Ida Harper Anthony hil ondoren idatzi ziren.
Bere azken urteetan hala ere , Anthonyk Ingalaterra bisitatu zuen, 1902an, adibidez. Mánchesterren egon zenean, [[Christabel Pankhurst]] sufragista ingelesarekin bizi izan zen. Esaten da Anthonyk Pankhur inspiratu zuela emakumeen eskubideen aldeko borroka areagotzera. 1906ko otsailean aurkezpena egin zuen Baltimoreko Emakumeen Konferentzian. Gainera, New Yorken bere urtebetetzea ospatzeko urtebetetze-festa batera joatea espero zen. Baina, New Yorkerako bidean, gaixotu egin zen eta Rochesterren etxera itzuli behar izan zuen. Etxeratzean pneumonia bat izan zuen. Anthonyk sendatu egin zen, baina pneumonia berriro agertu zen eta ondorio larriak izan zituen. Hiru egunez iraun zuen eta azkenean 1906ko martxoaren 13an hil zen. Hil zenean, Anthonyk 86 urte zituen. Mount Hope hilerrian, Rochesterren, lurperatu zuten.
=== Ondarea ===
==== Eragina ====
Susan B. Anthony urteetan zehar emakumeen sufragioaren aldeko mugimenduaren eredu bihurtu zen, eta bere belaunaldiko sufragista ospetsu bat da, ez bada ospetsuena. Estatu Batuetako Konstituzioari eginiko 19. zuzenketa, azkenean emakumezkoei bozkatzeko eskubidea eman ziona, ''Susan B''. Anthony Emendakina deitu zitzaion.<ref>{{Cite aldizkari|izenburua=Un largo camino: la lucha por el sufragio femenino en Estados Unidos|orrialdeak=89–119|abizena1=Báez-Villaseñor|izena1=María Estela|data=2010-12-XX|url=http://www.scielo.org.mx/scielo.php?script=sci_abstract&pid=S1665-44202010000200004&lng=es&nrm=iso&tlng=es|kazeta=Signos históricos|liburukia=12|alea=24|issn=1665-4420|accessdate=2021-05-16}}</ref> Askotan uste da Anthonyk emakumeen eskubideen alde egindako lanak Estatu Batuetan botoa emateko behin betiko eskubideari lagundu diola.
==== Susan B. Anthonyren txanpona ====
{{Nagusia|Dólar Susan B. Anthony}}Moneta estatubatuar batean bere irudia lortu zuen lehen emakume ez-alegorikoa izan zen.<ref name=":03">{{Cite web|izenburua=Susan B. Anthony|url=https://www.britannica.com/biography/Susan-B-Anthony|lana=Encyclopedia Britannica|accessdate=2021-02-15}}</ref> 1978ko urrian, [[Jimmy Carter]] presidente estatubatuarrak Dolar Susan B. Anthony 1978ko Txanponei buruzko Legea sinatu zuen, Anthonyren sena aurreikusten zuena. Presidentearen adierazpenaren arabera, Anthonyren txanponek Estatu Batuetako emakumeen boto-eskubidea sinbolizatuko lukete, eta berdintasunaren alde egiten ari den borroka gogoratuko lukete. Monetak, halaber, Anthonyren lanari omenaldia egiteko asmoa zuen boto eskubideen aldeko mugimenduan. Filadelfian, Denverren eta San Frantziskon txanponak egin ziren lau aldiz, 1979-1981 bitartean, eta berriago 1999an. Lehen aldiz, Frank Gaslangabeziak dolar bateko txanponak diseinatu zituen. Rochesterren (New York) eman zituzten, 1979ko uztailean, Anthonyren jaioterrian. Txanponaren beste aldean ''arranoa'' agertzen da, ilargian lurreratzen den [[Apollo 11|Apolo 11]] hegaldiaren modulu espazialaren ikurra.
==== Anthonyren etxeak ====
Rochesterreko Anthonyren etxe zaharra [[:en:National_Historic_Site_(United_States)|Gune Historiko Nazional]] izendatu zuten 1965eko ekainaren 23an. Anthony Rochesterrera joan zen 1849an, eta bere etxea oinarrizkoa izan zen handik aurrera.
Besteak beste, Ganberako boto-eskubideen mugimenduaren beste lider eta jarraitzaile batzuekin bildu zen. 1872ko lehendakaritzarako hauteskundeetan emakume gisa legez kanpo bozkatu ondoren atxilotu zuten lekua ere ezaguna da. Anthony etxean hil zen 1906an. 17 Madison Streeten dago etxea. Gaur egun, museo gisa balio du, eta Anthonyren bizitzarekin eta karrerarekin lotutako artikuluak eta ikerketa-materiala biltzen ditu, adibidez. Anthony bizi zen garaikoa berrituko du museoak. Anthony's eta Anthony's ere Rochesterren daude. Frederick Douglass izena daraman zubia Frederick Douglass - Susan B. Anthony Memorial Bridge da.
2006ko abuztuan, Carol Crossidek Anthonyren jaioterria erosi zuen Adamsen. Etxea 1818an eraiki zuten, eta Anthony bi urte geroago jaio zen eta bertan bizi izan zen sei urte bete arte, Battenvillera (New York) bizitzera joan ziren arte. Anthonyren jaioterriak emakumeen eskubideen aldeko lana ohoratuko du eta abortuaren aurkako jarduerak erakutsiko ditu. Hala ere, New Yorkeko bizitza hautatzen duten feministek, etxea administratzen duenak, oraindik ez dute erabaki etxea nola erabili. Adibidez, etxerako ehun-museo bat proposatu da, Anthony gogotsu baitzegoen emakumeen eskubideen alde, eta horietako askok ehungintzan lan egiten zuten. Gainera, Anthonyren aita bera kotoi-fabrika baten jabea izan zen. Etxea 67 East Roaden dago.<ref>{{Cite web|izenburua=Susan B. Anthony Birthplace Museum|url=http://www.susanbanthonybirthplace.com/|lana=Susan B. Anthony Birthplace Museum|accessdate=2021-02-15}}</ref>
==== Capitol Hill-en eskultura ====
1921ean, Anthonyk eskultura bat jaso zuen [[Ameriketako Estatu Batuetako Kapitolioa|Capitol]] Hill-en Estatu Batuetan. [[:en:Adelaide_Johnson|Adelaide Johnson]] eskultoreak diseinatutako eskulturak, Anthonyz gain, Elizabeth Cady Stanton lagun ona eta [[Lucretia Mott|Triunetia Mott]] feminista ditu. Konstituzioaren 19. batuketaren ohorez Emakumearen Alderdi Nazionalaren Kapitolioari emandako eskulturak boto-eskubidea eman die emakumeei. Anthony, Stanton eta Motten lorpenak ospatzera ere bideratuta zegoen. Anthonyren urtebetetze-egunean, 1921eko otsailaren 15ean, eskultura Kapitolioaren bildumei gehitu zitzaien. Bizirik egon izan balitz, 101 urte beteko zituen egun horretan. Hasieran, eskultura Kapitolioko biribilgunean jarri zen, baina bi egun geroago Kapitolioko Kripta deiturikora eraman zuten. 1997ko ekainean, kriptara eraman eta 76 urtera, eskultura biribilgunera itzuli zen Emakumearen Historiaren Museo Nazionalaren kanpaina baten ondorioz. Eskultura marmol italiarrez egina da eta guztira zazpi tona pisatzen ditu.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1820ko|1906ko|Anthony, Susan}}
[[Kategoria:Massachusettsarrak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako abolizionistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako feministak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako kuakeroak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
cqzciz6r2evzi1o9mcz0o656u3no61f
Pokémon: Pikachu detektibea
0
885576
9975359
9174983
2024-11-20T16:22:53Z
Emman De La Macha
168204
9975359
wikitext
text/x-wiki
{{lan infotaula}}
'''''Pokemon Pikachu detektibea''''' (jatorriz [[ingeles]]ez ''Pokémon: Detective Pikachu'') [[2019]]ko [[Rob Letterman]] estatubatuar [[zinema zuzendari]]aren [[fantasia]]zko eta [[Misteriozko zinema|misteriozko]] film bat da. ''[[Pokémon]]'' saileko 2016ko ''Detective Pikachu'' bideo-jokoan oinarritzen da. Antzesle nagusiak [[Ryan Reynolds]], [[Justice Smith]], [[Kathryn Newton]], [[Suki Waterhouse]], [[Omar Chaparro]], [[Chris Geere]], [[Ken Watanabe]] eta [[Bill Nighy]] izan ziren.
== Argumentua ==
{{argumentua}}
Istorioa hasten da Harry Goodman detektibea desagertzen denean. Horrek, Tim, bere 21 urteko semea, behartzen du gertatutakoa ikertzera. Pikachu detektibeak, Harryren Pokemon bikotekideak, ikerketarekin laguntzen du. Oso detektibe maitagarri eta dibertigarria da, mundu guztia harritzen duena, baita bere burua ere! Tim eta Pikachu elkarren artean era ikaragarrian komunikatu daitezkeela konturatzen dira eta elkarrekin abentura hunkigarria biziko dute misterio bitxia argitzeko. Pistak bilatzen dituzte Ryme hirian neonez argitutako kaleetan. Hiria metropoli moderno erraldoia da non gizakiak eta Pokemonak mundu hiperrealista batean elkarrekin bizi diren. Pokemon pertsonaia ezberdinekin egingo dute topo eta elkar bizikidetza baketsua suntsitu eta Pokemon unibertso osoa mehatxatu dezakeen konplot beldurgarriaargitara emango dute.<ref>{{erreferentzia|url=https://www.zineuskadi.eu/eu/pelikulak/pokemon-detective-picachu/pe-316/|egunkaria=Zineuskadi|izenburua=Pokemon Pikachu detektibea (Pokemon Detective Picachu)}}</ref>
== Aktoreak ==
=== Jatorrizkoa ===
* [[Ryan Reynolds]]: Pikachu detektibea (giza-ahotsa, jatorrizko bikoizketan)
** [[Ikue Ōtani]]: Pikachu detektibea (Pokémon ahotsa)
* [[Justice Smith]]: Tim Goodman
** Max Fincham: Tim gaztea
* [[Kathryn Newton]]: Lucy Stevens
* [[Bill Nighy]]: Howard Clifford
* [[Ken Watanabe]]: Hide Yoshida inspektorea
* [[Chris Geere]]: Harry Goodman
* [[Omar Chaparro]]: Sebastian
* [[Rita Ora]]: Ann Laurent doktorea
* [[Karan Soni]]: Jack
=== Euskarazko bikoiztaileak ===
====== Bikoizketa estudioa: REC Grabaketa Estudioa ======
* [[Mikel Garmendia (ahots aktorea)|Mikel Garmendia]]: Tim Goodman
* [[Kiko Jauregi]]: Pikachu
* [[Itziar Urretabizkaia]]
* [[Xabier Alkiza]]: Roger Clifford
* [[Kandido Uranga]]: Howard Clifford
== Erreferentzia ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* [https://www.imdb.com/title/tt5884052/ IMDBko fitxa irakurgai] {{en}}
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Rob Lettermanek zuzendutako filmak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako filmak]]
[[Kategoria:Japoniako filmak]]
[[Kategoria:Abentura filmak]]
[[Kategoria:Bideo-jokoetan oinarritutako filmak]]
[[Kategoria:Fantasiazko filmak]]
[[Kategoria:Misterio filmak]]
[[Kategoria:Amnesiari buruzko filmak]]
[[Kategoria:Pokémon]]
ai8hue8xt3sl9kccld8dknv46r9rvht
L. Frank Baum
0
887334
9975451
8098821
2024-11-20T18:28:41Z
Eliatxo
96586
/* Ozeko saga */
9975451
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Lyman Frank Baum''' ([[Chittenango (New York)|Chittenango]], [[New York]], [[1856]]ko [[maiatzaren 15]]a - [[Hollywood]], [[Los Angeles]], [[Kalifornia]], [[1919]]ko [[maiatzaren 6]]a) estatubatuar idazlea izan zen. Bere liburuen ezagutzen dute umeentzat, bereziki ''Ozeko aztia''. Ozeko sagaren 14 liburuki idatzi zituen. Gainera idatzi zituen beste 41 eleberri, 83 ipuin, 200 olerki eta 42 gidoi.
== Lanak ==
* ''The Boy Fortune Hunters in Egypt'' (1908)
* ''Fortune Hunters in China''
* ''The Boy Fortune Hunters in the South Seas'' (1911)
* ''[[Queen Zixi of Ix]]'' (1905)
* ''[[The Fate of a Crown]]'' (1905)
* ''[[Sam Steele's Adventures on Land and Sea]]'' (1906)
* ''[[Daughters of Destiny]]'' (1906)
* ''[[The Last Egyptian]]'' (1907)
=== Ozeko saga ===
* ''[[The Wonderful Wizard of Oz]]'' (1900)
* ''[[The Marvelous Land of Oz]]'' (1904)
* ''[[Queer Visitors from the Marvelous Land of Oz]]'' (1905, komikia)
* ''[[The Woggle-Bug Book]]'' (1905)
* ''[[Ozma of Oz]]'' (1907)
* ''[[Dorothy and the Wizard in Oz]]'' (1908)
* ''[[The Road to Oz]]'' (1909)
* ''[[The Emerald City of Oz]]'' (1910)
* ''[[The Patchwork Girl of Oz]]'' (1913)
* ''[[Little Wizard Stories of Oz]]'' (1913, ipuin bilduma)
* ''[[Tik-Tok of Oz]]'' (1914)
* ''[[The Scarecrow of Oz]]'' (1915)
* ''[[Rinkitink in Oz]]'' (1916)
* ''[[The Lost Princess of Oz]]'' (1917)
* ''[[The Tin Woodman of Oz]]'' (1918)
* ''[[The Magic of Oz]]'' (1919, hilondokoa)
* ''[[Glinda of Oz]]'' (1920, hilondokoa)
* ''[[The Royal Book of Oz]]'' (1921, hilondokoa)
[[Fitxategi:Baum poster 1b.jpg|thumb|ezkerrera]]
{{Biografia zirriborroa|US-NY}}
{{bizialdia|1856ko|1919ko|Baum, Frank L.}}
[[Kategoria:New Yorkeko estatuko jendea]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako kazetariak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako idazleak]]
[[Kategoria:Ingelesezko idazleak]]
[[Kategoria:Istripu zerebrobaskularrak hildakoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
pu1ih4nuxwlz91rkh1fitbqqe81v1qd
Lankide eztabaida:Theklan/Flow
3
890438
9974759
6867810
2024-11-20T14:09:30Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
6867810
flow-board
application/json
{"flow-workflow":"v06npg54l8u2mg7q"}
gxq0ssx9tghqta6nmu9ywzolkqgii6h
Wikiproiektu:WikiEmakume/Dialneten dauden emakumeen zerrenda
102
895174
9974648
9971205
2024-11-20T12:25:26Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9974648
wikitext
text/x-wiki
<!----
P21 = sexo ; Q6581072 = emakumezkoa
P1607 = identificador Dialnet de autor
P31 = honako hau da ; Q5 =gizakia
---->
[[Dialnet]]en agertzen diren emakumeen zerrenda Euskarazko Wikipedian,[[Wikidata]]n dauden datuen arabera:
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item ?id ?yob ?yod ?_image
WHERE
{
?item wdt:P21 wd:Q6581072 .
?item wdt:P1607 ?id.
?item wdt:P31 wd:Q5.
OPTIONAL {
?item wdt:P569 ?dob.
BIND(YEAR(?dob) AS ?yob)
}
OPTIONAL {
?item wdt:P570 ?dod.
BIND(YEAR(?dod) AS ?yod)
}
OPTIONAL { ?item wdt:P18 ?_image. }
OPTIONAL { ?item wdt:P27 ?_country_of_citizenship. }
}
ORDER BY xsd:integer(?id)
LIMIT 2500
|links=red
|columns=number:#,item:elementua,label:Izena,p19,p569,p27,p570,P18
}}
{| class='wikitable sortable'
! #
! elementua
! Izena
! jaiolekua
! jaiotza data
! herritartasuneko herrialdea
! heriotza data
! irudia
|-
| style='text-align:right'| 1
| [[:d:Q116882017|Q116882017]]
| [[Teresa Villarino Valdivieso]]
| [[Lugo]]
| 1943
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2
| [[:d:Q58414440|Q58414440]]
| [[María Luisa Soriano]]
| [[Kordoba]]
| 1954-02-12
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:(María Luisa Soriano) Soriano clausura Asamblea ASOPROVAC (8550527213) (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 3
| [[:d:Q133009|Q133009]]
| [[Gro Harlem Brundtland]]
| [[Bærum]]
| 1939-04-20
| [[Norvegia]]
|
| [[Fitxategi:Gro Harlem Brundtland (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 4
| [[:d:Q2850465|Q2850465]]
| [[Anna Maria Birulés i Bertran]]
| [[Girona]]
| 1954-06-28
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Anna Birulés en una reunión de la Comisión Interministerial de Ciencia y Tecnología (2002).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 5
| [[:d:Q81051833|Q81051833]]
| [[María Luisa Barreno Sevillano]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 6
| [[:d:Q30327729|Q30327729]]
| [[Balbina Martínez Caviró]]
| [[Madril]]
| 1926-08-05
| [[Espainia]]
| 2019-07-03
|
|-
| style='text-align:right'| 7
| [[:d:Q106212381|Q106212381]]
| [[Pilar Silva Maroto]]
| [[Madril]]
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 8
| [[:d:Q112508342|Q112508342]]
| [[María Dolores Campos Sánchez-Bordona]]
|
| 1949
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 9
| [[:d:Q6038410|Q6038410]]
| [[Natacha Seseña]]
| [[Madril]]
| 1931-07-10
| [[Espainia]]
| 2011-10-31
|
|-
| style='text-align:right'| 10
| [[:d:Q105571530|Q105571530]]
| [[Fuensanta García de la Torre]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 11
| [[:d:Q112860958|Q112860958]]
| [[María Teresa Cruz Yábar]]
|
| 1970
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 12
| [[:d:Q55175084|Q55175084]]
| [[Josefina Mateu Ibars]]
| [[Lleida]]
| 1933-05-09
| [[Espainia]]
| 2015-11-25
|
|-
| style='text-align:right'| 13
| [[:d:Q12263035|Q12263035]]
| [[Mari Carmen Gallastegi]]
| [[Bergara]]
| 1945
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Mari Carmen Gallastegi.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 14
| [[:d:Q23907900|Q23907900]]
| [[Milagros García Crespo]]
| [[Bilbo]]
| 1934
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Milagros García Crespo recibiendo la distición Lan Onari.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 15
| [[:d:Q108637044|Q108637044]]
| [[Pilar Estébanez]]
| [[Palentzia]]
| 1951-06-01
| [[Espainia]]
| 2021-09-16
|
|-
| style='text-align:right'| 16
| [[:d:Q1683538|Q1683538]]
| [[Tununa Mercado]]
| [[Córdoba (Argentina)|Córdoba]]
| 1939-12-25
| [[Argentina]]
|
| [[Fitxategi:Tununa Mercado 1993 Eichstaett.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 17
| [[:d:Q260893|Q260893]]
| [[Nélida Piñon]]
| [[Rio de Janeiro]]
| 1937-05-03
| [[Brasil]]<br/>[[Espainia]]
| 2022-12-17
| [[Fitxategi:Nelida Pinon by Elisa Cabot.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 18
| [[:d:Q272650|Q272650]]
| [[Rossana Rossanda]]
| [[Pula (Istria)|Pula]]
| 1924-04-23
| [[Italia]]<br/>[[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]
| 2020-09-20
| [[Fitxategi:Rossana Rossanda.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 19
| [[:d:Q8197268|Q8197268]]
| [[Amelia Valcárcel]]
| [[Madril]]
| 1949-11-16
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Amelia Valcarcel y Bernardo de Quirós (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 20
| [[:d:Q111828702|Q111828702]]
| [[Rita Degl'Innocenti Pierini]]
|
| 1947-03-19
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 21
| [[:d:Q10537046|Q10537046]]
| [[Montserrat Teixidor i Bigas]]
| [[Bartzelona]]
| 1958-02-25
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 22
| [[:d:Q6076049|Q6076049]]
| [[Pina López-Gay]]
| [[Almería]]
| 1949-03-11<br/>1950
| [[Espainia]]
| 2000-08-07
| [[Fitxategi:Josefina López López-Gay.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 23
| [[:d:Q110101913|Q110101913]]
| [[María del Pilar Bensusan Martín]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 24
| [[:d:Q112687134|Q112687134]]
| [[María Amparo Calatayud Salom]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 25
| [[:d:Q123938209|Q123938209]]
| [[Consuelo Ruiz-Montero]]
| [[Bartzelona]]
| 1952
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 26
| [[:d:Q56000636|Q56000636]]
| [[María Concepción Fernández López]]
|
| 1964
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 27
| [[:d:Q113993934|Q113993934]]
| [[Maria Grazia Bajoni]]
| [[Monza]]
| 1954
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 28
| [[:d:Q106577771|Q106577771]]
| [[Bárbara Pastor de Arozena]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 29
| [[:d:Q55996866|Q55996866]]
| [[Montserrat Jufresa]]
|
| 1942
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 30
| [[:d:Q55687223|Q55687223]]
| [[Carmen Santisteban Requena]]
|
| 1947
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 31
| [[:d:Q101195223|Q101195223]]
| [[Eva Ferreira García]]
| [[Barakaldo]]
| 1963
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Eva Ferreira (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 32
| [[:d:Q21192877|Q21192877]]
| [[Núria Calduch Benages]]
| [[Bartzelona]]
| 1957-03-26
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 33
| [[:d:Q261687|Q261687]]
| [[Jacqueline de Romilly]]
| [[Chartres]]
| 1913-03-26
| [[Frantzia]]<br/>[[Grezia]]
| 2010-12-18
|
|-
| style='text-align:right'| 34
| [[:d:Q5476059|Q5476059]]
| [[Eulalia Vintró Castells]]
| [[Bartzelona]]
| 1945-08-30
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Eulalia Vintro 7612 resize.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 35
| [[:d:Q106452265|Q106452265]]
| [[Raquel López Melero]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 36
| [[:d:Q106474300|Q106474300]]
| [[Francisca Moya del Baño]]
| [[Cieza (Murtzia)|Cieza]]
| 1942-05-14
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 37
| [[:d:Q20877029|Q20877029]]
| [[Joana Maria Seguí Pons]]
| [[Ciutadella de Menorca]]
| 1956-12-09
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 38
| [[:d:Q112863622|Q112863622]]
| [[Eulalia Ruiz Palomeque]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 39
| [[:d:Q93241435|Q93241435]]
| [[Paloma de la Nuez]]
|
| 1964
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 40
| [[:d:Q5562267|Q5562267]]
| [[Belén Boloqui Larraya]]
|
| 1949
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 41
| [[:d:Q125924659|Q125924659]]
| [[Silvia Cubiles]]
| [[Sevilla]]
| 1942
| [[Espainia]]
| 2013
|
|-
| style='text-align:right'| 42
| [[:d:Q11767205|Q11767205]]
| [[Manuela Mena]]
| [[Madril]]
| 1949-01-30
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Mmena.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 43
| [[:d:Q93431692|Q93431692]]
| [[Matilde López Serrano]]
|
| 1899
| [[Espainia]]
| 1994
|
|-
| style='text-align:right'| 44
| [[:d:Q30130507|Q30130507]]
| [[Carmen Gracia Beneyto]]
| [[Valentzia]]
| 1947-05-29
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 45
| [[:d:Q61256333|Q61256333]]
| [[Teresa Fernández Talaya]]
| [[Vilagarcía de Arousa]]
| 1950
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:(Teresa Fernández Talaya) Chamartín homenajea con una placa a la última corporación democrática de Chamartín de la Rosa 02 (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 46
| [[:d:Q107214775|Q107214775]]
| [[Amelia Gallego de Miguel]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 47
| [[:d:Q29656346|Q29656346]]
| [[Carmen Ariza Muñoz]]
| [[Ceuta]]
| 1945-11-22
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 48
| [[:d:Q28604525|Q28604525]]
| [[María Luisa Sobrino]]
| [[Vigo]]
| 1943-07-29
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 49
| [[:d:Q112863439|Q112863439]]
| [[María Magdalena Merlos Romero]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 50
| [[:d:Q111366230|Q111366230]]
| [[Vega de Martini]]
| [[Napoli]]
| 1949-01-01
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 51
| [[:d:Q113005635|Q113005635]]
| [[María Paz Aguiló Alonso]]
|
| 1946
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 52
| [[:d:Q113636806|Q113636806]]
| [[María Fuencisla García Casar]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 53
| [[:d:Q55316391|Q55316391]]
| [[Elvira Roca Barea]]
| [[El Borge]]
| 1966
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Maria Elvira Roca Barea 01.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 54
| [[:d:Q99196684|Q99196684]]
| [[Rosa María Herrera García]]
| [[Salamanca]]
| 1956
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 55
| [[:d:Q42310559|Q42310559]]
| [[Anne-Marie Turcan-Verkerk]]
| [[Lyon]]
| 1966-01-11
| [[Frantzia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 56
| [[:d:Q47002737|Q47002737]]
| [[Inmaculada Delgado Jara]]
| [[Bilbo]]
| 1967
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Inmaculada Delgado Jara.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 57
| [[:d:Q29649013|Q29649013]]
| [[Carmen Chaves Tesser]]
| [[Porto Alegre]]
| 1948
| [[Brasil]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 58
| [[:d:Q108526428|Q108526428]]
| [[Domnita Dumitrescu]]
|
| 1943
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 59
| [[:d:Q55946545|Q55946545]]
| [[María Teresa Pérez Picazo]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 60
| [[:d:Q16601511|Q16601511]]
| [[María Teresa López Beltrán]]
| [[Tetuan]]
| 1950-06-13
| [[Espainia]]
| 2012-03-12
|
|-
| style='text-align:right'| 61
| [[:d:Q111695773|Q111695773]]
| [[Cristina Viñes Millet]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 62
| [[:d:Q63383199|Q63383199]]
| [[Ana Arranz Guzmán]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 63
| [[:d:Q55998968|Q55998968]]
| [[Betsabé Caunedo del Potro]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 64
| [[:d:Q18418170|Q18418170]]
| [[Carmen Sanz Ayán]]
| [[Madril]]
| 1961-11-19
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 65
| [[:d:Q12392976|Q12392976]]
| [[Marta González Vázquez]]
| [[Santiago de Compostela]]
| 1965-01-25
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:(Marta González Vázquez) Reunión Foro Social Partido Popular en sede distrito Salamanca contra la violencia de género. (44167499810) (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 66
| [[:d:Q110218433|Q110218433]]
| [[Cristina Borreguero Beltrán]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 67
| [[:d:Q110987462|Q110987462]]
| [[Elena San Román López]]
|
| 1969
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 68
| [[:d:Q64555841|Q64555841]]
| [[Anna Sallés i Bonastre]]
| [[canton of Labruguière]]
| 1940
| [[Espainia]]<br/>[[Frantzia]]
|
| [[Fitxategi:Comença el Judici a la Democràcia 190212 12007 dc (47029536512).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 69
| [[:d:Q112522206|Q112522206]]
| [[Marina Torres Arce]]
|
| 1969
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 70
| [[:d:Q106686504|Q106686504]]
| [[Montserrat Jiménez Sureda]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 71
| [[:d:Q56000542|Q56000542]]
| [[Maria Isabel Ostolaza Elizondo]]
| [[Doneztebe]]
| 1950-03-17
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 72
| [[:d:Q62260163|Q62260163]]
| [[Inmaculada Fernández Arrillaga]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 73
| [[:d:Q55990939|Q55990939]]
| [[Ana Azanza Elío]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 74
| [[:d:Q107203921|Q107203921]]
| [[Anabella Barroso]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 75
| [[:d:Q112155959|Q112155959]]
| [[Francisca Colomer Pellicer]]
|
| 1966
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 76
| [[:d:Q84771790|Q84771790]]
| [[Gloria Beatriz Chicote]]
|
|
| [[Argentina]]
|
| [[Fitxategi:Gloria Chicote (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 77
| [[:d:Q111525171|Q111525171]]
| [[Francisca Noguerol Jiménez]]
|
| 1967
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 78
| [[:d:Q6128558|Q6128558]]
| [[Silvia Iranzo]]
| [[Donostia]]
| 1958-12-01
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 79
| [[:d:Q11918894|Q11918894]]
| [[Elisenda Paluzie|Elisenda Paluzie i Hernández]]
| [[Bartzelona]]
| 1969-10-13
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Elisenda Paluzie 2009 (4528589067) (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 80
| [[:d:Q5954715|Q5954715]]
| [[Julia Uceda]]
| [[Sevilla]]
| 1925-10-22
| [[Espainia]]
| 2024-07-21
|
|-
| style='text-align:right'| 81
| [[:d:Q6112225|Q6112225]]
| [[Rosa Navarro Durán]]
| [[Figueres]]
| 1947
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Rosa Navarro Duran.JPG|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 82
| [[:d:Q5784818|Q5784818]]
| [[Consuelo Berges]]
| [[Ucieda]]
| 1899
| [[Espainia]]
| 1988
|
|-
| style='text-align:right'| 83
| [[:d:Q16518797|Q16518797]]
| [[Sabina de la Cruz]]
| [[Sestao]]
| 1929
| [[Espainia]]
| 2020-11-27
|
|-
| style='text-align:right'| 84
| [[:d:Q12651001|Q12651001]]
| [[Birutė Ciplijauskaitė]]
| [[Kaunas]]
| 1929-04-11
| [[Kanada]]
| 2017-06-19
|
|-
| style='text-align:right'| 85
| [[:d:Q16492956|Q16492956]]
| [[Estelle Irizarry]]
| [[Costa Rica]]
| 1937
| [[Costa Rica]]
| 2017-03-18
|
|-
| style='text-align:right'| 86
| [[:d:Q12401039|Q12401039]]
| [[Teresa Seara]]
| [[Toén]]
| 1968
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Teresa Seara (AELG)-1.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 87
| [[:d:Q9009290|Q9009290]]
| [[Iris Cochón]]
| [[Santiago de Compostela]]
| 1968-12-01
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 88
| [[:d:Q521866|Q521866]]
| [[María Rosa Lojo]]
| [[Buenos Aires]]
| 1954
| [[Argentina]]
|
| [[Fitxategi:Maria Rosa Lojo.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 89
| [[:d:Q4726237|Q4726237]]
| [[Alicia Borinsky]]
| [[Buenos Aires]]
| 1946-10-23
| [[Argentina]]
|
| [[Fitxategi:Transwiki-AliciaBorinsky.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 90
| [[:d:Q19301287|Q19301287]]
| [[Montserrat Escartín Gual]]
| [[Bartzelona]]
| 1958
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 91
| [[:d:Q6010163|Q6010163]]
| [[Menchu Gutiérrez]]
| [[Madril]]
| 1957
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:MenchuGutierrez.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 92
| [[:d:Q4133923|Q4133923]]
| [[Olvido García Valdés]]
| [[Santianes]]
| 1950-12-02
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:OLVIDO GARCIA VALDES 005 (5687721958).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 93
| [[:d:Q109268872|Q109268872]]
| [[M. Carmen Pinillos]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 94
| [[:d:Q47089546|Q47089546]]
| [[Amelia Barquín|Amelia Barquin]]
| [[Bilbo]]
| 1965-07-05
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Amelia Barquin irakaslea 2016 (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 95
| [[:d:Q55991102|Q55991102]]
| [[Cristina Hermida del Llano]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 96
| [[:d:Q40341389|Q40341389]]
| [[Remedios Ávila]]
|
| 1955
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 97
| [[:d:Q111708537|Q111708537]]
| [[María García Amilburu]]
| [[Logroño]]
| 1956
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 98
| [[:d:Q104161367|Q104161367]]
| [[Pilar Fernández Beites]]
|
| 1967
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 99
| [[:d:Q59348938|Q59348938]]
| [[Angélica Tanarro]]
| [[Madril]]
|
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Angélica Tanarro en Segovia 2024.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 100
| [[:d:Q12390684|Q12390684]]
| [[Inma López Silva]]
| [[Santiago de Compostela]]
| 1978-05-03
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Inma López Silva (AELG)-1.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 101
| [[:d:Q54855424|Q54855424]]
| [[Maria Gembero-Ustarrotz]]
| [[Iruñea]]
| 1959-02-18
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 102
| [[:d:Q106259112|Q106259112]]
| [[Eloísa Ramírez Vaquero]]
| [[Valentzia]]
| 1960-07-14
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 103
| [[:d:Q63383233|Q63383233]]
| [[Ana María Barrero García]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 104
| [[:d:Q56459134|Q56459134]]
| [[Eukene Martínez de Lagos Fernández]]
| [[Gasteiz]]
| 1965
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 105
| [[:d:Q27786477|Q27786477]]
| [[Concepción García Gainza]]
| [[Iruñea]]
| 1937-12-01
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:MCGarciaGainza.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 106
| [[:d:Q66331158|Q66331158]]
| [[María del Mar Larraza Micheltorena]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 107
| [[:d:Q123485402|Q123485402]]
| [[Eva Tobalina]]
| [[Gasteiz]]
| 1975-11-13
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 108
| [[:d:Q14090188|Q14090188]]
| [[Maria Jose Sagasti Lacalle]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 109
| [[:d:Q6689742|Q6689742]]
| [[Lourdes Casanova]]
| [[Fraga (Huesca)|Fraga]]
| 20th century
|
|
| [[Fitxategi:Lourdes Casanova, Lecturer for Corporate Management at INSEAD (6385211659).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 110
| [[:d:Q111708528|Q111708528]]
| [[Mercedes Ruiz Paz]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 111
| [[:d:Q19803415|Q19803415]]
| [[Alicia Canto]]
| [[Habana]]
| 1949-04-23
| [[Espainia]]
| 2024-03-04
|
|-
| style='text-align:right'| 112
| [[:d:Q9023543|Q9023543]]
| [[Lola Beccaria]]
| [[Ferrol]]
| 1963
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 113
| [[:d:Q94947879|Q94947879]]
| [[Piedad García-Escudero Márquez]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 114
| [[:d:Q65037106|Q65037106]]
| [[Judith Gifreu i Font]]
| [[Figueres]]
| 1969
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 115
| [[:d:Q110254218|Q110254218]]
| [[Carolina del Carmen Castillo Martínez]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 116
| [[:d:Q5997166|Q5997166]]
| [[Margherita Morreale]]
| [[Milan]]
| 1922-05-30
| [[Italia]]<br/>[[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]
| 2012-09-19
|
|-
| style='text-align:right'| 117
| [[:d:Q56000587|Q56000587]]
| [[Guadalupe López Monteagudo]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 118
| [[:d:Q26678224|Q26678224]]
| [[Concha Casado]]
| [[León (Espainia)|Leon]]
| 1920
| [[Espainia]]
| 2016-08-22
|
|-
| style='text-align:right'| 119
| [[:d:Q29053490|Q29053490]]
| [[Pilar García Mouton]]
| [[Madril]]
| 1953-03-05
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Pilar García Mouton (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 120
| [[:d:Q60716826|Q60716826]]
| [[María Jesús Buxó Rey]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 121
| [[:d:Q112662690|Q112662690]]
| [[Teresa Marín Eced]]
| [[Cañete (Cuenca)|Cañete]]
| 1933
| [[Espainia]]
| 2021-09
|
|-
| style='text-align:right'| 122
| [[:d:Q38134266|Q38134266]]
| [[Reyna Pastor|Reyna Pastor de Togneri]]
| [[Buenos Aires]]
| 1931
| [[Argentina]]
| 2022-03-19
|
|-
| style='text-align:right'| 123
| [[:d:Q112687548|Q112687548]]
| [[María José Sáez Brezmes]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 124
| [[:d:Q112687619|Q112687619]]
| [[Ángela Barrón Ruiz]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 125
| [[:d:Q60831114|Q60831114]]
| [[Pamela O'Malley]]
| [[Dublin]]
| 1929
| [[Irlanda (estatua)|Irlandako Errepublika]]<br/>[[Espainia]]
| 2006
|
|-
| style='text-align:right'| 126
| [[:d:Q129109485|Q129109485]]
| [[Josebe Alonso Olea]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 127
| [[:d:Q28810306|Q28810306]]
| [[Sonsoles San Román]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 128
| [[:d:Q107345709|Q107345709]]
| [[María Clemente Linuesa]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 129
| [[:d:Q104523680|Q104523680]]
| [[Ermitas Fernández]]
| [[Vilar de Cas]]
| 1945
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 130
| [[:d:Q546837|Q546837]]
| [[Tove Skutnabb-Kangas]]
| [[Helsinki]]
| 1940-07-06
| [[Finlandia]]
| 2023-05-29
| [[Fitxategi:Tove-Aug-2007-Tokio.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 131
| [[:d:Q57955588|Q57955588]]
| [[Ma. Luisa Sevillano García]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 132
| [[:d:Q28735508|Q28735508]]
| [[Aurelia Bonet Hortelano]]
| [[Valentzia]]
| 1927
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 133
| [[:d:Q1187562|Q1187562]]
| [[Rosa Montero]]
| [[Madril]]
| 1951-01-03
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Rosa Montero en la Feria del Libro de Madrid 2007.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 134
| [[:d:Q55444952|Q55444952]]
| [[Nuria Sánchez Madrid]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 135
| [[:d:Q5830003|Q5830003]]
| [[Elsa Cecilia Frost]]
| [[Mexiko Hiria]]
| 1928-12-25
| [[Mexiko]]
| 2005-07-01
|
|-
| style='text-align:right'| 136
| [[:d:Q108668261|Q108668261]]
| [[Emma Sànchez Montañès]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 137
| [[:d:Q5936683|Q5936683]]
| [[Josefina Zoraida Vázquez]]
| [[Mexiko Hiria]]
| 1932-03-21
| [[Mexiko]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 138
| [[:d:Q112509088|Q112509088]]
| [[Berta Ares Queija]]
|
| 1951
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 139
| [[:d:Q2836637|Q2836637]]
| [[Lucienne Domergue]]
|
| 1950
| [[Frantzia]]
| 2007
|
|-
| style='text-align:right'| 140
| [[:d:Q55989854|Q55989854]]
| [[Marta Palenque]]
|
| 1960
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 141
| [[:d:Q59618079|Q59618079]]
| [[Elena Gordo Odériz]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 142
| [[:d:Q468852|Q468852]]
| [[Rosa Chacel]]
| [[Valladolid]]
| 1898-06-03
| [[Espainia]]
| 1994-07-27
| [[Fitxategi:Miranda de Ebro - Murales 12 (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 143
| [[:d:Q2791138|Q2791138]]
| [[Ada Louise Huxtable]]
| [[New York]]
| 1921-03-14
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| 2013-01-07
| [[Fitxategi:Ada Louise Huxtable 1976 ©Lynn Gilbert.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 144
| [[:d:Q72406923|Q72406923]]
| [[Soledad Varela Ortega]]
| [[Madril]]
| 1945
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 145
| [[:d:Q10340545|Q10340545]]
| [[Olga Gonçalves]]
| [[Luanda]]
| 1929-04-12
| [[Portugal]]
| 2004-04-03
|
|-
| style='text-align:right'| 146
| [[:d:Q174244|Q174244]]
| [[Elisabeth Young-Bruehl]]
| [[Elkton (Maryland)|Elkton]]
| 1946-03-03
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| 2011-12-01
|
|-
| style='text-align:right'| 147
| [[:d:Q152824|Q152824]]
| [[Susan Sontag]]
| [[New York]]
| 1933-01-16
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| 2004-12-28
| [[Fitxategi:Susan Sontag 1979 ©Lynn Gilbert (headshot).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 148
| [[:d:Q457480|Q457480]]
| [[Soledad Puértolas]]
| [[Zaragoza]]
| 1947-02-03
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:(Soledad Puértolas) ‘Ganarás la luz’ debate sobre el papel de la mujer en la literatura.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 149
| [[:d:Q235125|Q235125]]
| [[Ágnes Heller]]
| [[Budapest]]
| 1929-05-12
| [[Hungaria]]
| 2019-07-19
| [[Fitxategi:Ágnes Heller Göteborg Book Fair 2015.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 150
| [[:d:Q467091|Q467091]]
| [[Olga Orozco]]
| [[La Pampa probintzia]]<br/>[[Toay]]
| 1920-03-17
| [[Argentina]]
| 1999-08-15
| [[Fitxategi:Olga Orozco (1920-1999).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 151
| [[:d:Q69872563|Q69872563]]
| [[Cristina de Peretti]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 152
| [[:d:Q61719401|Q61719401]]
| [[Carolyn Richmond]]
| [[Charlottesville (Virginia)|Charlottesville]]
| 1938-03-01
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| 2024-06-26
| [[Fitxategi:Carolyn Richmond.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 153
| [[:d:Q11951580|Q11951580]]
| [[Teresa Carnero Arbat]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 154
| [[:d:Q61974087|Q61974087]]
| [[Maite Larrauri Gómez]]
| [[Valentzia]]
| 1950
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:MaiteLarrauri.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 155
| [[:d:Q439919|Q439919]]
| [[Cristina Fernández Cubas]]
| [[Arenys de Mar]]
| 1945
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Cristina Fernandez Cubas 2015.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 156
| [[:d:Q20871630|Q20871630]]
| [[Helena Béjar]]
| [[Madril]]
| 1956
| [[Espainia]]
| 2023-08-19
|
|-
| style='text-align:right'| 157
| [[:d:Q235134|Q235134]]
| [[María Zambrano]]
| [[Vélez-Málaga]]
| 1904-04-22
| [[Espainia]]
| 1991-02-06
| [[Fitxategi:María Zambrano ca. 1918.JPG|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 158
| [[:d:Q80440|Q80440]]
| [[Anna Akhmatova]]
| [[Odesa]]
| 1889-06-11
| [[Errusiako Inperioa|Errusiar Inperioa]]<br/>[[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna]]
| 1966-03-05
| [[Fitxategi:Akhmatova.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 159
| [[:d:Q3391440|Q3391440]]
| [[Laura Freixas]]
| [[Bartzelona]]
| 1958-07-16
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Plano medio de Laura Freixas en Medialab Prado Madrid 2017.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 160
| [[:d:Q9029507|Q9029507]]
| [[Marta Cárdenas]]
| [[Donostia]]
| 1944-09-05
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Marta Cárdenas (2018).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 161
| [[:d:Q260617|Q260617]]
| [[Marlene Dumas]]
| [[Lurmutur Hiria]]
| 1953-08-03
| [[Herbehereetako Erresuma]]<br/>[[Hegoafrika]]
|
| [[Fitxategi:Marlene Dumas.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 162
| [[:d:Q2906095|Q2906095]]
| [[Blandine Kriegel]]
| [[Neuilly-sur-Seine]]
| 1943-12-01
| [[Frantzia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 163
| [[:d:Q93433195|Q93433195]]
| [[Estela Ocampo]]
|
| 1950
| [[Argentina]]<br/>[[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 164
| [[:d:Q448496|Q448496]]
| [[Deborah Tannen]]
| [[Brooklyn]]
| 1945-06-07
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| [[Fitxategi:Deborah Tannen at the Kennedy Center - cropped and black and white.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 165
| [[:d:Q111661103|Q111661103]]
| [[Taciana Fisac]]
| [[Madril]]
| 1960
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Yan Lianke presentando Los cuatro libros.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 166
| [[:d:Q235291|Q235291]]
| [[Jung Chang]]
| [[Yibin]]
| 1952-03-25
| [[Erresuma Batua]]
|
| [[Fitxategi:Jung Chang, 2010 (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 167
| [[:d:Q60239850|Q60239850]]
| [[María Antonia Lizarbe Iracheta]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 168
| [[:d:Q534770|Q534770]]
| [[Alina Diaconú]]
| [[Bukarest]]
| 1945-01-01
| [[Argentina]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 169
| [[:d:Q537999|Q537999]]
| [[Rosa Regàs]]
| [[Bartzelona]]
| 1933-11-11
| [[Espainia]]
| 2024-07-17
| [[Fitxategi:Rosa Regàs 2014.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 170
| [[:d:Q2929434|Q2929434]]
| [[Béatrice Didier]]
| [[La Tronche]]
| 1935-12-21
| [[Frantzia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 171
| [[:d:Q11695886|Q11695886]]
| [[Nora Catelli]]
| [[Rosario]]
| 1946
| [[Argentina]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 172
| [[:d:Q6004618|Q6004618]]
| [[María Sáenz Quesada]]
| [[Buenos Aires]]
| 1940-12-14
| [[Argentina]]
|
| [[Fitxategi:María Sáenz Quesada.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 173
| [[:d:Q3154667|Q3154667]]
| [[Irène Théry]]
| [[Aix-en-Provence]]
| 1952-02-09
| [[Frantzia]]
|
| [[Fitxategi:Irene Thery.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 174
| [[:d:Q159876|Q159876]]
| [[Julia Kristeva]]
| [[Sliven]]
| 1941-06-24
| [[Frantzia]]<br/>[[Bulgaria]]
|
| [[Fitxategi:Julia Kristeva à Paris en 2008.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 175
| [[:d:Q25411129|Q25411129]]
| [[Rosa Olivares]]
| [[Madril]]
| 1955
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 176
| [[:d:Q41482125|Q41482125]]
| [[María Dolores Elizalde]]
|
| 20th century
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 177
| [[:d:Q5849655|Q5849655]]
| [[Estrella de Diego]]
| [[Madril]]
| 1958
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Estrella de Diego (UNTREF - Bienal Sur 2016).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 178
| [[:d:Q5702203|Q5702203]]
| [[Helen Epstein]]
|
| 1961-08-06
| [[Uganda]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 179
| [[:d:Q217557|Q217557]]
| [[Joyce Carol Oates]]
| [[Lockport (New York)|Lockport]]
| 1938-06-16
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| [[Fitxategi:Joyce carol oates 2014.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 180
| [[:d:Q446415|Q446415]]
| [[Emine Sevgi Özdamar]]
| [[Malatya]]
| 1946-08-10
| [[Turkia]]<br/>[[Alemania]]
|
| [[Fitxategi:Emine Sevgi Özdamar 2021 02.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 181
| [[:d:Q102426014|Q102426014]]
| [[Marta Aparicio Arroyo]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 182
| [[:d:Q237684|Q237684]]
| [[Nancy Huston]]
| [[Calgary]]
| 1953-09-16
| [[Frantzia]]<br/>[[Kanada]]
|
| [[Fitxategi:Nancy Huston.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 183
| [[:d:Q50002|Q50002]]
| [[Emma Bonino]]
| [[Bra (Italia)|Bra]]
| 1948-03-09
| [[Italia]]
|
| [[Fitxategi:Emma Bonino - World Economic Forum on Europe 2010.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 184
| [[:d:Q2624157|Q2624157]]
| [[Belen Gopegui|Belén Gopegui]]
| [[Madril]]
| 1963
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Belén Gopegui - 2019.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 185
| [[:d:Q62393976|Q62393976]]
| [[Lourdes Ruano Espina]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 186
| [[:d:Q113358935|Q113358935]]
| [[María Moreno Antón]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 187
| [[:d:Q21001142|Q21001142]]
| [[Margalida Capellà Roig]]
| [[Palma|Palma Mallorcakoa]]
| 1971
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Margalida Capellà.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 188
| [[:d:Q112626768|Q112626768]]
| [[Anunciación Quintero Gallego]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 189
| [[:d:Q106494473|Q106494473]]
| [[Carmen San Martín Echauri]]
| [[Iruñea]]
| 1944-07-07
| [[Espainia]]
| 2021-04-12
| [[Fitxategi:Carmen San Martin Echauri.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 190
| [[:d:Q112626779|Q112626779]]
| [[Rosa Calatayud Soler]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 191
| [[:d:Q112704676|Q112704676]]
| [[Rafaela García López]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 192
| [[:d:Q112705089|Q112705089]]
| [[Ana Rodríguez Marcos]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 193
| [[:d:Q57690811|Q57690811]]
| [[Concepción Naval]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 194
| [[:d:Q5668758|Q5668758]]
| [[Alicia Galaz Vivar]]
| [[Valparaíso]]
| 1936-12-04
| [[Txile]]
| 2003-10-18
|
|-
| style='text-align:right'| 195
| [[:d:Q86208621|Q86208621]]
| [[Lucia Martinelli]]
|
| 1957-11-05
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 196
| [[:d:Q32946398|Q32946398]]
| [[Adeline Rucquoi]]
| [[Brusela]]
| 1949-04-04
| [[Frantzia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 197
| [[:d:Q12265292|Q12265292]]
| [[Orreaga Ibarra]]
| [[Mezkiritz]]
| 1960-05-31
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Orreaga-ibarra argia.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 198
| [[:d:Q124736907|Q124736907]]
| [[Mercedes Alda Fernández]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 199
| [[:d:Q58213878|Q58213878]]
| [[Eva Anduiza]]
|
| 1970
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 200
| [[:d:Q9034905|Q9034905]]
| [[Montserrat Nebrera González]]
| [[Bartzelona]]
| 1961-07-11
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:2 Montserrat Nebrera.JPG|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 201
| [[:d:Q42432531|Q42432531]]
| [[Síofra O'Leary]]
| [[Dublin]]
| 1968-09-20
|
|
| [[Fitxategi:22.05.2024 Siofra O’Leary.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 202
| [[:d:Q62393035|Q62393035]]
| [[Carmen Innerarity Grau]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 203
| [[:d:Q5994898|Q5994898]]
| [[Manuela Manzanares]]
| [[Torre de Juan Abad]]
| 1910
| [[Espainia]]
| 2004-04-29
|
|-
| style='text-align:right'| 204
| [[:d:Q12263212|Q12263212]]
| [[María Milagros Rivera Garretas]]
| [[Bilbo]]
| 1947-11-26
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 205
| [[:d:Q41896601|Q41896601]]
| [[Béatrice Leroy]]
|
| 1943
| [[Frantzia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 206
| [[:d:Q64859369|Q64859369]]
| [[Nilda Guglielmi]]
|
| 1928-04-12
| [[Argentina]]
| 2024-07-30
| [[Fitxategi:Nilda Guglielmi (historiadora).tif|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 207
| [[:d:Q21206507|Q21206507]]
| [[Anna Maria Adroer]]
| [[L'Escala]]
| 1927-03-19
| [[Espainia]]
| 2021-09-27
| [[Fitxategi:Ana María Adroer Tasis.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 208
| [[:d:Q19256640|Q19256640]]
| [[Maria Teresa Ferrer i Mallol]]
| [[Bartzelona]]
| 1940-08-25
| [[Espainia]]
| 2017-03-04
|
|-
| style='text-align:right'| 209
| [[:d:Q63213536|Q63213536]]
| [[Rosa Lluch Bramon]]
| [[Bartzelona]]
| 1969-10-11
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:(Rosa Lluch) Cuarto Poder. Entrevista a Rosa Lluch. Vídeo de María Artigas.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 210
| [[:d:Q104536247|Q104536247]]
| [[Maria Mercè Costa Paretas]]
| [[Girona]]
| 1923-03-15
| [[Espainia]]
| 2020-04-10
|
|-
| style='text-align:right'| 211
| [[:d:Q11912488|Q11912488]]
| [[Carme Batlle i Gallart]]
| [[Bartzelona]]
| 1931
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 212
| [[:d:Q19301911|Q19301911]]
| [[Teresa Vinyoles Vidal]]
| [[Bartzelona]]
| 1942
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 213
| [[:d:Q46724246|Q46724246]]
| [[Luz García Alonso]]
| [[Mexiko Hiria]]
| 1938-01-09
| [[Mexiko]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 214
| [[:d:Q110558399|Q110558399]]
| [[María Antonia Frías Sagardoy]]
| [[Iruñea]]
| 1948
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 215
| [[:d:Q99774852|Q99774852]]
| [[Lourdes Flamarique]]
| [[Iruñea]]
| 1958
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 216
| [[:d:Q6003720|Q6003720]]
| [[María Elósegui]]
| [[Donostia]]
| 1957-12-07
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:María Elósegui Itxaso 2016 (cropped).jpeg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 217
| [[:d:Q62392763|Q62392763]]
| [[Elisabeth Reinhardt]]
|
| 1937
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 218
| [[:d:Q3616741|Q3616741]]
| [[Angela Ales Bello]]
| [[Erroma]]
| 1939-07-11<br/>1939-07-02
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]<br/>[[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 219
| [[:d:Q46599985|Q46599985]]
| [[Ana Marta González (filosofoa)|Ana Marta González]]
| [[Ourense]]
| 1969-10-23
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:AMartaG19.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 220
| [[:d:Q9142289|Q9142289]]
| [[Agnieszka Kijewska]]
|
| 1961-12-20
| [[Polonia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 221
| [[:d:Q15452338|Q15452338]]
| [[Maria Bettetini]]
| [[Milan]]
| 1962-02-15
| [[Italia]]
| 2019-10-13
| [[Fitxategi:Maria Bettetini.jpeg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 222
| [[:d:Q3173010|Q3173010]]
| [[Susan Haack]]
| [[Ingalaterra]]
| 1945-07-23
| [[Erresuma Batua]]
|
| [[Fitxategi:Susan Haack.JPG|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 223
| [[:d:Q62393760|Q62393760]]
| [[Laura E. Corso de Estrada]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 224
| [[:d:Q56000701|Q56000701]]
| [[María Pilar San Nicolás Pedraz]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 225
| [[:d:Q108701527|Q108701527]]
| [[Carmen García Merino]]
| [[Soria]]
| 1944-12-17
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 226
| [[:d:Q105393572|Q105393572]]
| [[Fabiola Salcedo Garcés]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 227
| [[:d:Q105407532|Q105407532]]
| [[Carmen Fernández Ochoa]]
|
| 1948
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 228
| [[:d:Q28927279|Q28927279]]
| [[Paloma Cabrera Bonet]]
|
| 1954-08-10
| [[Espainia]]
| 2020-08-30
| [[Fitxategi:Paloma Cabrera Bonet.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 229
| [[:d:Q106427266|Q106427266]]
| [[Cristina Godoy Fernández]]
| [[Bartzelona]]
| 1961
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 230
| [[:d:Q106453140|Q106453140]]
| [[Alicia Fernández Díaz]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 231
| [[:d:Q50381438|Q50381438]]
| [[María Paz García-Bellido]]
|
| 1940-02-23<br/>1940
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 232
| [[:d:Q28922614|Q28922614]]
| [[Teresa Chapa Brunet]]
| [[Donostia]]
| 1952-07-24
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Teresa Chapa Brunet.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 233
| [[:d:Q93371948|Q93371948]]
| [[Núria Rafel i Fontanals]]
| [[Bartzelona]]
| 1954-04-13
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 234
| [[:d:Q113678562|Q113678562]]
| [[Barbara Armbruster]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 235
| [[:d:Q55196869|Q55196869]]
| [[Beatriz Comendador Rey]]
| [[Vilagarcía de Arousa]]
| 1967-10-13
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Beatriz Comendador Rey.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 236
| [[:d:Q30139586|Q30139586]]
| [[Primitiva Bueno Ramírez]]
| [[Kordoba]]
| 1957-05-16
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Mimi Bueno.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 237
| [[:d:Q76341707|Q76341707]]
| [[Katina T. Lillios]]
|
| 1960
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 238
| [[:d:Q56000079|Q56000079]]
| [[Lola Josa]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 239
| [[:d:Q60999464|Q60999464]]
| [[María Teresa Cardesa García]]
|
| 1950
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 240
| [[:d:Q87715138|Q87715138]]
| [[María Adelaida Allo Manero]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 241
| [[:d:Q19722037|Q19722037]]
| [[María del Carmen Lacarra Ducay]]
|
| 1945
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 242
| [[:d:Q5298626|Q5298626]]
| [[Dorothy Severin]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| 1942-03-24
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 243
| [[:d:Q110419584|Q110419584]]
| [[Georgina Olivetto]]
|
|
| [[Argentina]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 244
| [[:d:Q109349937|Q109349937]]
| [[Lillian von der Walde Moheno]]
|
|
| [[Mexiko]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 245
| [[:d:Q73634694|Q73634694]]
| [[Ángeles Ezama Gil]]
| [[Asturiasko Printzerria]]
| 1961
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 246
| [[:d:Q126898067|Q126898067]]
| [[Maya Aguiluz Ibargüen]]
| [[Mexiko Hiria]]
|
| [[Mexiko]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 247
| [[:d:Q42904745|Q42904745]]
| [[Sylvia Molloy]]
| [[Buenos Aires]]
| 1938-08-19
| [[Argentina]]
| 2022-07-14
| [[Fitxategi:Sylvia Molloy Perfil.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 248
| [[:d:Q6163268|Q6163268]]
| [[Violeta Demonte]]
| [[Paraná (Entre Ríos)|Paraná]]
| 1944-06-27
| [[Argentina]]<br/>[[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 249
| [[:d:Q56613753|Q56613753]]
| [[Margaret Greer]]
|
| 1941
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 250
| [[:d:Q16549541|Q16549541]]
| [[Claudia Parodi]]
|
| 1947-02-25
| [[Mexiko]]
| 2015-11-15
|
|-
| style='text-align:right'| 251
| [[:d:Q109349142|Q109349142]]
| [[Alicia de Colombi-Monguió]]
| [[Buenos Aires]]
| 1943
| [[Argentina]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| 2019
|
|-
| style='text-align:right'| 252
| [[:d:Q88502446|Q88502446]]
| [[Rocío Caravedo]]
|
| 20th century
| [[Peru]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 253
| [[:d:Q5829668|Q5829668]]
| [[Elizabeth Guadalupe Luna Traill]]
| [[Mexiko Hiria]]
| 1946-02-15
| [[Mexiko]]
| 2019-10-24
|
|-
| style='text-align:right'| 254
| [[:d:Q2164420|Q2164420]]
| [[Marcelle Auclair]]
| [[Montluçon]]
| 1899-11-11
| [[Frantzia]]
| 1983-06-06
| [[Fitxategi:Marcelle Auclair.png|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 255
| [[:d:Q23812698|Q23812698]]
| [[Alicia Alted Vigil]]
| [[Madril]]
| 1953
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:(Alicia Alted Vigil) Los exilios de la Guerra Civil.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 256
| [[:d:Q51881431|Q51881431]]
| [[Montserrat Cabré]]
| [[L'Hospitalet de Llobregat]]
| 1962
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 257
| [[:d:Q85419308|Q85419308]]
| [[Margarida Casacuberta i Rocarols]]
| [[Olot]]
| 1964
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 258
| [[:d:Q47553891|Q47553891]]
| [[Marina Mosquera Martínez]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 259
| [[:d:Q11935431|Q11935431]]
| [[Maria Dolors Renau]]
| [[Bartzelona]]
| 1936-11-15
| [[Espainia]]
| 2019-08-29
| [[Fitxategi:Dolors Renau (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 260
| [[:d:Q5673959|Q5673959]]
| [[Ana María Ruiz-Tagle]]
| [[Sevilla]]
| 1944-05-16
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Ana María Ruiz Tagle (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 261
| [[:d:Q3713715|Q3713715]]
| [[Donatella della Porta]]
| [[Catania]]
| 1956-06-03
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 262
| [[:d:Q2614472|Q2614472]]
| [[Carmen Calvo]]
| [[Cabra (Kordoba)|Cabra]]
| 1957-06-09
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Carmen Calvo 2020 (portrait).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 263
| [[:d:Q111708508|Q111708508]]
| [[María Paz Sánchez González]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 264
| [[:d:Q52830713|Q52830713]]
| [[María Victoria Marzol Jaén]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 265
| [[:d:Q109842036|Q109842036]]
| [[Susana Romanos de Tiratel]]
|
|
| [[Argentina]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 266
| [[:d:Q57579823|Q57579823]]
| [[Mari Carmen Díez Navarro]]
| [[Alacant]]
| 1949
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Mari Carmen Diez Navarro.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 267
| [[:d:Q3328074|Q3328074]]
| [[Marilar Aleixandre]]
| [[Madril]]
| 1947-05-01
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Marilar Aleixandre. Foto da AELG.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 268
| [[:d:Q112655204|Q112655204]]
| [[Olga María Alegre de la Rosa]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 269
| [[:d:Q112626783|Q112626783]]
| [[Inmaculada Egido Gálvez]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 270
| [[:d:Q103919253|Q103919253]]
| [[Mònica Baró]]
|
| 1958
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 271
| [[:d:Q99343226|Q99343226]]
| [[María Carmen Santos Asensi]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 272
| [[:d:Q51840929|Q51840929]]
| [[Concepción Jaramillo Guijarro]]
| [[Madril]]
| 1963
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 273
| [[:d:Q59280926|Q59280926]]
| [[Montserrat Castelló i Badia]]
| [[Tàrrega]]
| 1960-05-10
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 274
| [[:d:Q29655114|Q29655114]]
| [[Carmen Alonso Ledesma]]
| [[Madril]]
| 1944-09-25
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 275
| [[:d:Q63860937|Q63860937]]
| [[María Blanco Fernández]]
| [[Ourense]]
| 1962
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 276
| [[:d:Q431461|Q431461]]
| [[Ana Botella Gómez]]
| [[Valentzia]]
| 1958-02-12
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:(Ana Botella) Homenaje a las mujeres de la Policía Nacional 02 (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 277
| [[:d:Q5829553|Q5829553]]
| [[Elisa Pérez Vera]]
| [[Granada (Espainia)|Granada]]
| 1940-06-01
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Elisa Pérez Vera at the 2011 Premio Elisa Pérez Vera.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 278
| [[:d:Q29571155|Q29571155]]
| [[Carmen Herrero]]
| [[Madril]]
| 1948
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Carmen Herrero 2012 - Los Viernes al Sol (cropped).jpeg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 279
| [[:d:Q102601081|Q102601081]]
| [[Soledad Núñez Ramos]]
| [[Badajoz]]
| 1957
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 280
| [[:d:Q28501874|Q28501874]]
| [[María Pazos]]
| [[Cañamero]]
| 1953-07-23
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:María Pazos 2018.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 281
| [[:d:Q117846409|Q117846409]]
| [[Gloria Collado Guevara]]
| [[Almería]]
| 1949-11-25
| [[Espainia]]
| 2024-07-11
| [[Fitxategi:Gloria Collado.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 282
| [[:d:Q3819432|Q3819432]]
| [[Pilar Ruiz-Lapuente]]
| [[Bartzelona]]
| 1964-05-18
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Pilar Ruiz-Lapuente.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 283
| [[:d:Q28737768|Q28737768]]
| [[Núria López-Bigas]]
| [[Monistrol de Montserrat]]
| 1975
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Nuria López-Bigas.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 284
| [[:d:Q102228199|Q102228199]]
| [[Margarita Viso]]
| [[Coruña]]
| 1957-03-22
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 285
| [[:d:Q23059264|Q23059264]]
| [[Susana Zapke]]
| [[Irun]]
| 1965-09-15
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Zapke Susana3 R Stephan Doleschal WEB 01.jpeg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 286
| [[:d:Q113005882|Q113005882]]
| [[Susana Asensio Llamas]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 287
| [[:d:Q29349666|Q29349666]]
| [[Olympia Bover]]
| [[Bartzelona]]
| 1958
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 288
| [[:d:Q19592761|Q19592761]]
| [[Manuela Carmena]]
| [[Madril]]
| 1944-02-09
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Manuela Carmena Ahora Madrid 2015 - 20 (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 289
| [[:d:Q11939103|Q11939103]]
| [[Núria Gispert Feliu]]
| [[Bartzelona]]
| 1936-06-06
| [[Espainia]]
| 2022-07-22
| [[Fitxategi:Albert Om-Nuria Gispert 7773 resize.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 290
| [[:d:Q51166950|Q51166950]]
| [[María del Carmen Bobes Naves]]
| [[Oviedo (Q21414421)|Oviedo]]
| 1930
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 291
| [[:d:Q19799501|Q19799501]]
| [[Montserrat Meya]]
| [[Albacete]]
| 1948
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 292
| [[:d:Q107609214|Q107609214]]
| [[Ana Gerzenstein]]
| [[Buenos Aires]]
| 1938-09-18
| [[Argentina]]
| 2012-09-28
|
|-
| style='text-align:right'| 293
| [[:d:Q19998218|Q19998218]]
| [[Coloma Lleal Galceran]]
| [[Badalona]]
| 1944-04-01
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Coloma Lleal Galceran.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 294
| [[:d:Q106517276|Q106517276]]
| [[María Luisa Calero Vaquera]]
| [[Azuaga]]
| 1956
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Maria-Luisa-Calero-Vaquera.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 295
| [[:d:Q98413352|Q98413352]]
| [[María Asunción Sánchez Manzano]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 296
| [[:d:Q64378039|Q64378039]]
| [[María Antonia Martín Zorraquino]]
| [[Zaragoza]]
| 1948-05-15
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 297
| [[:d:Q67080065|Q67080065]]
| [[Giuliana Fiorentino]]
| [[Napoli]]
| 1966
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 298
| [[:d:Q11923950|Q11923950]]
| [[Gemma Rigau i Oliver]]
| [[Banyoles]]
| 1948-11-13
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 299
| [[:d:Q78028116|Q78028116]]
| [[Elvira Moya de Guerra]]
| [[Albacete]]
| 1947-02-19
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Elvira Moya de Guerra-foto2.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 300
| [[:d:Q18574127|Q18574127]]
| [[Eulalia Pérez Sedeño]]
| [[Arroyo de la Miel]]
| 1954
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Eulalia Pérez Sedeño - 01.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 301
| [[:d:Q56547190|Q56547190]]
| [[María del Pilar Cagiao Vila]]
| [[Coruña]]
| 1959
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 302
| [[:d:Q50358351|Q50358351]]
| [[Pilar Domínguez Prats]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 303
| [[:d:Q112243832|Q112243832]]
| [[Marta Isabel González García]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 304
| [[:d:Q73032294|Q73032294]]
| [[Teresa de Pedro]]
| [[Malillos]]
| 1944
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 305
| [[:d:Q3320231|Q3320231]]
| [[Margarita Salas]]
| [[Caneiru]]
| 1938-11-30
| [[Espainia]]
| 2019-11-07
| [[Fitxategi:Margarita Salas Falgueras.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 306
| [[:d:Q19766459|Q19766459]]
| [[María Teresa Miras Portugal]]
| [[O Carballiño]]
| 1948-02-19
| [[Espainia]]
| 2021-05-27
|
|-
| style='text-align:right'| 307
| [[:d:Q16559862|Q16559862]]
| [[Ana Millán Gasca]]
| [[Zaragoza]]
| 1964-04-09
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 308
| [[:d:Q25917270|Q25917270]]
| [[Rosina Gomez Baeza]]
| [[Gijón]]
| 1941
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Rosina Gomez Baeza.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 309
| [[:d:Q2841198|Q2841198]]
| [[Paloma O'Shea]]
| [[Getxo]]
| 1936-02-19
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Palomaoshea.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 310
| [[:d:Q5780878|Q5780878]]
| [[Concepción Cirujano]]
| [[Toledo]]
| 1951-12-31
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 311
| [[:d:Q108764241|Q108764241]]
| [[Carme Alemany Gómez]]
| [[Bartzelona]]
| 1939-08-07
| [[Espainia]]
| 2021-09-24
|
|-
| style='text-align:right'| 312
| [[:d:Q55363177|Q55363177]]
| [[Ana Justel]]
| [[Madril]]
| 1967-12-27
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 313
| [[:d:Q100999273|Q100999273]]
| [[Esther Ruiz Ortega]]
|
|
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Esther Ruiz Ortega.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 314
| [[:d:Q105703651|Q105703651]]
| [[Jezabel Curbelo]]
| [[Los Realejos]]
| 1987
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 315
| [[:d:Q55990605|Q55990605]]
| [[Maria Jesús Izquierdo]]
| [[Benamira]]
| 1945
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Maria Jesús Izquierdo.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 316
| [[:d:Q58146950|Q58146950]]
| [[Natàlia Cantó-Milà]]
| [[Bartzelona]]
| 1975
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 317
| [[:d:Q20089112|Q20089112]]
| [[Montserrat Ballarín]]
| [[Huesca]]
| 1968-06-04
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:(Montserrat Ballarín) By-line PEPA ALVAREZ. 7M0A6538 (49548136888) (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 318
| [[:d:Q5657452|Q5657452]]
| [[Adela Asua]]
| [[Bilbo]]
| 1948
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:(Adela Asúa) María Dolores Cospedal recibe al Pleno del Tribunal Constitucional (9014693693) (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 319
| [[:d:Q12263207|Q12263207]]
| [[María Jesús Cava]]
| [[Bilbo]]
| 1949-12-21
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 320
| [[:d:Q95179355|Q95179355]]
| [[Ángeles Líbano Zumalacárregui]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 321
| [[:d:Q9009373|Q9009373]]
| [[Isabel Celaá|M.ª Isabel Celaá Diéguez]]
| [[Bilbo]]
| 1949-05-23
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Isabel Celaá 2020 (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 322
| [[:d:Q12254914|Q12254914]]
| [[Begoña Cava]]
| [[Bilbo]]
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 323
| [[:d:Q104629789|Q104629789]]
| [[María Fernanda Iglesia Lesteiro]]
| [[Pontevedra]]
| 1930-01-06
| [[Espainia]]
| 2016-12-29
|
|-
| style='text-align:right'| 324
| [[:d:Q109349920|Q109349920]]
| [[Virginia Trueba Mira]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 325
| [[:d:Q114439954|Q114439954]]
| [[Elena Barlés]]
|
| 1962
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Ecos de Asia - Acercando Culturas (Exposición en la Biblioteca María Moliner).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 326
| [[:d:Q5692486|Q5692486]]
| [[Emilia Ferreiro]]
| [[Mercedes]]
| 1937-05-05
| [[Argentina]]
| 2023-08-26
| [[Fitxategi:Emilia Ferreiro en 2014.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 327
| [[:d:Q23014052|Q23014052]]
| [[Rosa Enguix Alemany]]
| [[Dénia]]
| 1945
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Rosa Enguix Alemany.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 328
| [[:d:Q23014048|Q23014048]]
| [[Helena Bonet Rosado]]
| [[Valentzia]]
| 1953
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 329
| [[:d:Q108384322|Q108384322]]
| [[Rosario Cebrián Fernández]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 330
| [[:d:Q50405895|Q50405895]]
| [[Concepción Blasco Bosqued]]
| [[Espainia]]
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 331
| [[:d:Q50399817|Q50399817]]
| [[Alicia Arévalo González]]
| [[Madril]]
| 1965
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 332
| [[:d:Q12393072|Q12393072]]
| [[María do Carmo Ríos Panisse]]
| [[Santiago de Compostela]]
| 1946-05-18
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 333
| [[:d:Q20535047|Q20535047]]
| [[Mercedes Brea López]]
| [[A Estrada]]
| 1950-05-31
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 334
| [[:d:Q61968119|Q61968119]]
| [[María Isabel González Fernández]]
| [[Rábade]]
| 1949-12-05
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 335
| [[:d:Q107741351|Q107741351]]
| [[María Aurora Aragón Fernández]]
| [[Avilés]]
| 1933-03-20
| [[Espainia]]
| 2020-06-11
|
|-
| style='text-align:right'| 336
| [[:d:Q45207319|Q45207319]]
| [[Vitoria Ogando Valcárcel]]
| [[Buenos Aires]]
| 1956-06-02
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Vitoriaogando.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 337
| [[:d:Q57982536|Q57982536]]
| [[C. Pensado Ruiz]]
| [[Salamanca]]
| 1955
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 338
| [[:d:Q41984380|Q41984380]]
| [[Camiño Noia]]
| [[Santiago de Compostela]]
| 1945-09-21
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:María Camiño Noia Campos.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 339
| [[:d:Q9002438|Q9002438]]
| [[Helena de Carlos Villamarín]]
| [[A Barca de Barbantes]]
| 1964-05-23
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Helena de Carlos.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 340
| [[:d:Q11267084|Q11267084]]
| [[Rosario Álvarez]]
| [[Pontevedra]]
| 1952-07-12
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Rosario Álvarez Blanco.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 341
| [[:d:Q20534990|Q20534990]]
| [[Ana Isabel Boullón Agrelo]]
| [[A Pobra do Caramiñal]]
| 1962-04-01
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Ana Boullón na presentación do libro 'Toponimia de Antas de Ulla'.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 342
| [[:d:Q107071340|Q107071340]]
| [[Hortensia Martínez García]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 343
| [[:d:Q105161979|Q105161979]]
| [[Maria Rosa Lloret Romañach]]
| [[Roses]]
| 1961-03-16
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 344
| [[:d:Q28933231|Q28933231]]
| [[Trinidad Nogales Basarrate]]
| [[Mérida]]
| 1960
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 345
| [[:d:Q112300644|Q112300644]]
| [[Ana Reyes Pacios Lozano]]
| [[León (Espainia)|Leon]]
| 1962
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 346
| [[:d:Q5830829|Q5830829]]
| [[Emilia Currás|Montserrat del Amo eta Gili]]
| [[Madril]]
| 1927-10-08
| [[Espainia]]
| 2020-03-29
|
|-
| style='text-align:right'| 347
| [[:d:Q59629825|Q59629825]]
| [[Carmen Crespo Nogueira]]
| [[Vigo]]
| 1924
| [[Espainia]]
| 2007
|
|-
| style='text-align:right'| 348
| [[:d:Q104615745|Q104615745]]
| [[María Remedios Moralejo Álvarez]]
| [[Santiago de Compostela]]
| 1934
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 349
| [[:d:Q57597805|Q57597805]]
| [[María Xosé Justo Martín]]
| [[Verín]]
| 1957-07-01
| [[Espainia]]
| 2022-02-16
|
|-
| style='text-align:right'| 350
| [[:d:Q103946248|Q103946248]]
| [[Margarita Pérez Pulido]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 351
| [[:d:Q103939938|Q103939938]]
| [[María Rosario Osuna Alarcón]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 352
| [[:d:Q112844797|Q112844797]]
| [[María del Carmen Cayetano Martín]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 353
| [[:d:Q123982669|Q123982669]]
| [[Eva Ortoll Espinet]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 354
| [[:d:Q5637497|Q5637497]]
| [[Vinyet Panyella]]
| [[Sitges]]
| 1954-02-15
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 355
| [[:d:Q29574782|Q29574782]]
| [[María Luz Terrada Ferrandis]]
| [[Valentzia]]
| 1933-03-05
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 356
| [[:d:Q113773751|Q113773751]]
| [[Mònica Vilasau]]
| [[Bartzelona]]
| 1980
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 357
| [[:d:Q63974644|Q63974644]]
| [[Raquel Álvarez Peláez]]
|
| 1950
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 358
| [[:d:Q95179983|Q95179983]]
| [[Rita Gnutzmann]]
|
|
| [[Argentina]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 359
| [[:d:Q21422029|Q21422029]]
| [[Paz Battaner]]
| [[Salamanca]]
| 1938-03-19
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 360
| [[:d:Q113814352|Q113814352]]
| [[Juana Sánchez-Gey]]
|
| 1953
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 361
| [[:d:Q99156854|Q99156854]]
| [[Ana María Andaluz Romanillos]]
| [[Barcones]]
| 1957
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 362
| [[:d:Q111585029|Q111585029]]
| [[Teresa Vicente Giménez]]
| [[Lorca]]
| 1962
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 363
| [[:d:Q125304808|Q125304808]]
| [[Margarita Mercedes Estella Marcos]]
| [[Zaragoza]]
| 1930
| [[Espainia]]
| 2020
|
|-
| style='text-align:right'| 364
| [[:d:Q62392164|Q62392164]]
| [[Ángeles Flores Moscoso]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 365
| [[:d:Q106125288|Q106125288]]
| [[María Luisa Laviana Cuetos]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 366
| [[:d:Q21793962|Q21793962]]
| [[Enriqueta Vila Vilar]]
| [[Sevilla]]
| 1935-05-14
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Enriqueta Vila Vilar 2013 (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 367
| [[:d:Q107638040|Q107638040]]
| [[Josefina Palop Martínez]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 368
| [[:d:Q108693251|Q108693251]]
| [[Rosario Sevilla Soler]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 369
| [[:d:Q113636793|Q113636793]]
| [[Manuela Cantón Delgado]]
|
| 1963
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 370
| [[:d:Q11937050|Q11937050]]
| [[Misericordia Arnavat i Musté]]
| [[Reus]]
| 1940
| [[Espainia]]
| 1993
|
|-
| style='text-align:right'| 371
| [[:d:Q61993995|Q61993995]]
| [[María del Carmen Sánchez Carrera]]
| [[O Rosal]]
| 1943-01-06
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 372
| [[:d:Q102343011|Q102343011]]
| [[Emelina López González]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 373
| [[:d:Q28501904|Q28501904]]
| [[Ángeles Galino Carrillo]]
| [[Bartzelona]]
| 1915-08-17
| [[Espainia]]
| 2014-03-08
|
|-
| style='text-align:right'| 374
| [[:d:Q112623695|Q112623695]]
| [[María Teresa López del Castillo]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 375
| [[:d:Q56654318|Q56654318]]
| [[Isabel del Arco Bravo]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 376
| [[:d:Q12155701|Q12155701]]
| [[Alicia Miyares]]
| [[Les Arriondes]]
| 1963-04-30
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Alicia Miyares.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 377
| [[:d:Q65770894|Q65770894]]
| [[Mª Elena Simón Rodríguez]]
| [[Alacant]]
| 1946
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Elena Simon Rodriguez.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 378
| [[:d:Q5673268|Q5673268]]
| [[Amparo Rubiales]]
| [[Madril]]
| 1945-10-20
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Amparo Rubiales Feminario 2017.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 379
| [[:d:Q16572311|Q16572311]]
| [[Graciela Reyes]]
| [[Buenos Aires]]
| 1944
| [[Argentina]]
|
| [[Fitxategi:G. Reyes.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 380
| [[:d:Q114730183|Q114730183]]
| [[María Teresa Zurdo Ruiz-Ayúcar]]
| [[Arévalo]]
| 1941-07-07
| [[Espainia]]
| 2021-10-20
| [[Fitxategi:María I. Teresa Zurdo Ruiz-Ayúcar.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 381
| [[:d:Q89047586|Q89047586]]
| [[María Vaquero]]
| [[Morales de Toro]]
| 1937-02-15
| [[Espainia]]
| 2008-06-27
|
|-
| style='text-align:right'| 382
| [[:d:Q51293733|Q51293733]]
| [[Huguette Pottier-Navarro]]
|
| 1925-06-02
|
| 2021-09-02
|
|-
| style='text-align:right'| 383
| [[:d:Q50357478|Q50357478]]
| [[Marina Díaz Peralta]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 384
| [[:d:Q50415672|Q50415672]]
| [[Gracia Piñero Piñero]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 385
| [[:d:Q106514856|Q106514856]]
| [[Ana Bustelo]]
| [[Paris]]
| 1964-03-15
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 386
| [[:d:Q55943503|Q55943503]]
| [[María Rosa Cal Martínez]]
| [[Ferrol]]
| 1944-09-27
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 387
| [[:d:Q123402146|Q123402146]]
| [[Margarita Díaz-Molina]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 388
| [[:d:Q105623722|Q105623722]]
| [[Dolores Gil Cid]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 389
| [[:d:Q25443385|Q25443385]]
| [[Ana Márquez-Aliaga]]
|
|
|
|
| [[Fitxategi:Ana Márquez Aliaga - oct 2013.JPG|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 390
| [[:d:Q5816234|Q5816234]]
| [[Nieves López Martínez]]
| [[Burgos]]
| 1949-02-05
| [[Espainia]]
| 2010-12-15
| [[Fitxategi:Nieves Lopez Martinez.JPG|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 391
| [[:d:Q29347649|Q29347649]]
| [[María Luisa Balaguer Callejón]]
| [[Almería]]
| 1952
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Maria Luisa Balaguer.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 392
| [[:d:Q108536909|Q108536909]]
| [[Regina María Pérez Marcos]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 393
| [[:d:Q64771343|Q64771343]]
| [[M. del Carme Bosch i Juan]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 394
| [[:d:Q130537490|Q130537490]]
| [[Joana Zaragoza Gras]]
| [[Tarragona]]
| 1950
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 395
| [[:d:Q59785144|Q59785144]]
| [[Cristina Fructuoso]]
| [[Gasteiz]]
| 1930
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Cristina Fructuoso Ruiz de Erenchun.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 396
| [[:d:Q120800228|Q120800228]]
| [[Rosa-Araceli Santiago]]
|
|
| [[Espainia]]
| 2023-07
|
|-
| style='text-align:right'| 397
| [[:d:Q55999704|Q55999704]]
| [[Francisca Chaves Tristán]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 398
| [[:d:Q113860038|Q113860038]]
| [[Sylvie Dardaine]]
|
| 1947-04-20
| [[Frantzia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 399
| [[:d:Q5982455|Q5982455]]
| [[Lucía Rodríguez-Noriega Guillén]]
| [[L'Infiestu]]
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 400
| [[:d:Q112872464|Q112872464]]
| [[Rosa María Marina Sáez]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 401
| [[:d:Q55990804|Q55990804]]
| [[Isabel Beceiro Pita]]
|
| 1950
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 402
| [[:d:Q104871825|Q104871825]]
| [[María Asunción Vilaplana Montes]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 403
| [[:d:Q109187653|Q109187653]]
| [[María Luisa Bueno Domínguez]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 404
| [[:d:Q21856750|Q21856750]]
| [[Begoña Fernández Rodríguez]]
| [[Galizia]]
| 1967
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 405
| [[:d:Q28503179|Q28503179]]
| [[María de las Nieves Muñiz]]
| [[León (Espainia)|Leon]]
| 1945
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 406
| [[:d:Q106405678|Q106405678]]
| [[Yara Frateschi Vieira]]
|
|
| [[Brasil]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 407
| [[:d:Q107302006|Q107302006]]
| [[Rosa María Espinosa Elorza]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 408
| [[:d:Q65589416|Q65589416]]
| [[Adela García Valle]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 409
| [[:d:Q100999244|Q100999244]]
| [[Azucena Penas Ibáñez]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 410
| [[:d:Q18634148|Q18634148]]
| [[Mary Nash]]
| [[Limerick]]
| 1947
| [[Irlanda (estatua)|Irlandako Errepublika]]
|
| [[Fitxategi:Mary Nash 01.JPG|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 411
| [[:d:Q84604248|Q84604248]]
| [[Rosario Miralbés Bedera]]
|
| 1924-02-27
| [[Espainia]]
| 2019-12-11
|
|-
| style='text-align:right'| 412
| [[:d:Q47069684|Q47069684]]
| [[Antonia Agulló i Agüero]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 413
| [[:d:Q28935087|Q28935087]]
| [[María Calvo Charro]]
| [[Madril]]
| 1967
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:MCalvo2021.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 414
| [[:d:Q113527962|Q113527962]]
| [[Elisa Moreu]]
| [[Huesca]]
| 1971
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Public Procurement Observatory. Zaragoza. UNIZAR.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 415
| [[:d:Q122702059|Q122702059]]
| [[Isabel Martínez Navas]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 416
| [[:d:Q529094|Q529094]]
| [[Lorraine Daston]]
| [[East Lansing (Michigan)|East Lansing]]
| 1951-06-09
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| [[Fitxategi:Lorraine Daston (4614499123).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 417
| [[:d:Q20534592|Q20534592]]
| [[Begoña Bas López]]
| [[Vigo]]
| 1953-05-04
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 418
| [[:d:Q55949308|Q55949308]]
| [[Mar Rey Bueno]]
|
| 1969
| No/unknown value
|
|
|-
| style='text-align:right'| 419
| [[:d:Q56734312|Q56734312]]
| [[Patricia Aceves Pastrana]]
| [[Minatitlán]]
| 1948-04-09
| [[Mexiko]]
|
| [[Fitxategi:Patricia Elena Aceves Pastrana (49544839232).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 420
| [[:d:Q1736279|Q1736279]]
| [[Kathleen M. Eisenhardt]]
|
| 1947
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 421
| [[:d:Q60720854|Q60720854]]
| [[Emilia Salvador Esteban]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 422
| [[:d:Q104191297|Q104191297]]
| [[María Teresa López López]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 423
| [[:d:Q20876470|Q20876470]]
| [[Núria Bosch i Roca]]
| [[Bigues i Riells del Fai]]
| 1955
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 424
| [[:d:Q106545948|Q106545948]]
| [[Pilar Martín-Guzmán]]
|
| 1941
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 425
| [[:d:Q29613320|Q29613320]]
| [[Josefa Eugenia Fernández Arufe]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 426
| [[:d:Q5485663|Q5485663]]
| [[Carmen Tomás]]
| [[Madril]]
| 1956-08-20
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:CarmenTomas.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 427
| [[:d:Q61861904|Q61861904]]
| [[Teresa Garcia-Milà i Lloveras]]
| [[Bartzelona]]
| 1955
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 428
| [[:d:Q130369501|Q130369501]]
| [[Irene Zaderenko]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 429
| [[:d:Q5780880|Q5780880]]
| [[Concepción Company Company]]
| [[Madril]]
| 1954-12-18<br/>1954-12-08
| [[Mexiko]]
|
| [[Fitxategi:Doctora Concepción Company Company.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 430
| [[:d:Q111677090|Q111677090]]
| [[Susana López Ornat]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 431
| [[:d:Q98732380|Q98732380]]
| [[María Begoña Orgaz]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 432
| [[:d:Q40303732|Q40303732]]
| [[Esther Calzada del Amo]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 433
| [[:d:Q26791880|Q26791880]]
| [[Inés Sofía Hidalgo Marín]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 434
| [[:d:Q109187893|Q109187893]]
| [[Rosa María González Martínez]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 435
| [[:d:Q5919748|Q5919748]]
| [[Inés Álvarez Fernández]]
|
| 1969
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 436
| [[:d:Q109349860|Q109349860]]
| [[Isabel Romero Tabares]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 437
| [[:d:Q62393046|Q62393046]]
| [[Carmen Peña García]]
|
| 1969
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 438
| [[:d:Q38710337|Q38710337]]
| [[Inmaculada Cebrián]]
|
| 1962
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 439
| [[:d:Q15221557|Q15221557]]
| [[María Antonia Fernández del Hoyo]]
| [[Valladolid]]
| 1945-03-16
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Maria Antonia Fernandez del Hoyo ni.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 440
| [[:d:Q104377048|Q104377048]]
| [[Rosa Isusi Fagoaga]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 441
| [[:d:Q64008592|Q64008592]]
| [[Elvira Arquiola Llopis]]
|
| 1947
| [[Espainia]]
| 1995
|
|-
| style='text-align:right'| 442
| [[:d:Q59261589|Q59261589]]
| [[Esperanza Bosch Fiol]]
| [[Palma|Palma Mallorcakoa]]
| 1958
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Esperanza Bosch Fiol.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 443
| [[:d:Q93380075|Q93380075]]
| [[María Jesús Lacarra]]
|
| 1953
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 444
| [[:d:Q105834080|Q105834080]]
| [[Carmen Marimón Llorca]]
|
| 1962
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 445
| [[:d:Q24348027|Q24348027]]
| [[Núria de Dalmases i Balañà]]
| [[Bartzelona]]
| 1950-03-27
| [[Espainia]]
| 2023-03-26
|
|-
| style='text-align:right'| 446
| [[:d:Q66841029|Q66841029]]
| [[Maria José Ragué Arias]]
| [[Bartzelona]]
| 1941
| [[Espainia]]
| 2019-06-18
|
|-
| style='text-align:right'| 447
| [[:d:Q62016441|Q62016441]]
| [[Immaculada Lorés i Otzet]]
| [[Bartzelona]]
| 1961-07-13
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 448
| [[:d:Q17478003|Q17478003]]
| [[María Ángeles Durán]]
| [[Madril]]
| 1942-11-30
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:María Angeles Durán Heras.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 449
| [[:d:Q60829055|Q60829055]]
| [[Ángela López Jiménez]]
| [[Iruñea]]
| 1945
| [[Espainia]]
| 2007<br/>2007-03-27<br/>2007-03-23
|
|-
| style='text-align:right'| 450
| [[:d:Q108384637|Q108384637]]
| [[Montserrat Garate]]
| [[Eibar]]
| 1945
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 451
| [[:d:Q93372995|Q93372995]]
| [[Rosa Aierbe|Rosa Aierbe Iribar]]
| [[Hernani]]
| 1954-05-16
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Rosa Aierbe. Historilaria.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 452
| [[:d:Q17621891|Q17621891]]
| [[María Eugenia Aubet]]
| [[Bartzelona]]
| 1944-04-30
| [[Espainia]]
| 2024-02-18
|
|-
| style='text-align:right'| 453
| [[:d:Q21390100|Q21390100]]
| [[María Montserrat Martínez Ortega]]
|
| 1969
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 454
| [[:d:Q274309|Q274309]]
| [[Élisabeth Badinter]]
| [[Boulogne-Billancourt]]
| 1944-03-05
| [[Frantzia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 455
| [[:d:Q5834016|Q5834016]]
| [[Enriqueta Antolín]]
| [[Palentzia]]
| 1941
| [[Espainia]]
| 2013-11-26
| [[Fitxategi:Enriqueta Antolín.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 456
| [[:d:Q2083681|Q2083681]]
| [[Esperanza Aguirre]]
| [[Madril]]
| 1952-01-03
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Esperanza Aguirre 32 (3941742274) (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 457
| [[:d:Q5055828|Q5055828]]
| [[Pilar Varela]]
| [[Llaranes]]
| 1960-02-25
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:EIP-AHA Premio Asturias.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 458
| [[:d:Q112631118|Q112631118]]
| [[Encarnación Ruano Ruiz]]
| [[Ciudad Real]]
| 1938-02-08
| [[Espainia]]
| 2000-09-26
|
|-
| style='text-align:right'| 459
| [[:d:Q50387996|Q50387996]]
| [[Ana María Muñoz Amilibia]]
| [[Donostia]]
| 1932-01-01
| [[Espainia]]
| 2019-06-09
|
|-
| style='text-align:right'| 460
| [[:d:Q50384402|Q50384402]]
| [[Ángela Mendoza Eguaras]]
| [[Belicena]]
| 1924
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 461
| [[:d:Q2880279|Q2880279]]
| [[Margarita Ledo Andion]]
| [[Castro de Rei]]
| 1951-02-05
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Margarita Ledo (AELG)-1.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 462
| [[:d:Q47581191|Q47581191]]
| [[Claudia Giannetti]]
| [[Belo Horizonte]]
| 20th century
| [[Brasil]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 463
| [[:d:Q21426789|Q21426789]]
| [[Montserrat Galcerán]]
| [[Bartzelona]]
| 1946
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Montserrat Galcerán 2015 by David Arenal (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 464
| [[:d:Q106421769|Q106421769]]
| [[Ana María Rioja Nieto]]
|
| 1962
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 465
| [[:d:Q89408739|Q89408739]]
| [[Núria Bassols Muntada]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 466
| [[:d:Q65465033|Q65465033]]
| [[Elvira Bel Prieto]]
| [[Tortosa]]
| 1955
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 467
| [[:d:Q107355135|Q107355135]]
| [[Mónica Herranz Ballesteros]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 468
| [[:d:Q100999330|Q100999330]]
| [[Pilar Charro Baena]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 469
| [[:d:Q107351680|Q107351680]]
| [[Elena Desdentado Daroca]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 470
| [[:d:Q107368628|Q107368628]]
| [[Mercè Galán Huertas]]
| [[Valentzia]]
| 1963-07-25
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 471
| [[:d:Q93431250|Q93431250]]
| [[Milagros Guardia]]
| [[Maó]]
| 1956
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 472
| [[:d:Q9059654|Q9059654]]
| [[Pilar Vélez Vicente]]
| [[Bartzelona]]
| 1957-02-02
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 473
| [[:d:Q616019|Q616019]]
| [[Carmen Conde|Carmen Conde Abellán]]
| [[Cartagena]]
| 1907-08-15
| [[Espainia]]
| 1996-01-08
| [[Fitxategi:Monumento a Carmen Conde (20221128 112128).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 474
| [[:d:Q62393051|Q62393051]]
| [[Carmen Teresa Pabón de Acuña]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 475
| [[:d:Q19290967|Q19290967]]
| [[Francesca Español i Bertran]]
| [[Vilallonga del Camp]]
| 1956
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 476
| [[:d:Q109123393|Q109123393]]
| [[Cristina Esteras Martín]]
|
| 1945-05-19
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 477
| [[:d:Q110316347|Q110316347]]
| [[Gloria Fernández Somoza]]
| [[Ourense]]
| 1969<br/>1969-12-29
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 478
| [[:d:Q6782114|Q6782114]]
| [[María Rosa Menocal]]
| [[Habana]]
| 1953-04-09
| [[Kuba]]
| 2012-10-15
|
|-
| style='text-align:right'| 479
| [[:d:Q2835728|Q2835728]]
| [[Mª Ángeles Cabré]]
| [[Bartzelona]]
| 1968
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 480
| [[:d:Q2975508|Q2975508]]
| [[Clara Janés]]
| [[Bartzelona]]
| 1940-11-06
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:2019-04-04, El presidente de Gobierno, Pedro Sánchez, durante su visita a la sede de la Real Academia Española, SanchezAcademia7.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 481
| [[:d:Q112413048|Q112413048]]
| [[Eva Acosta]]
| [[Sevilla]]
| 1957
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 482
| [[:d:Q61062637|Q61062637]]
| [[María Vilar Bonet]]
| [[Calonge]]
| 1923-06-03
| [[Espainia]]
| 2007-06-23
|
|-
| style='text-align:right'| 483
| [[:d:Q104661712|Q104661712]]
| [[Josefina Cubells i Llorens]]
|
| 1927
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 484
| [[:d:Q62392869|Q62392869]]
| [[Blanca Garí]]
|
| 1956
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 485
| [[:d:Q21205424|Q21205424]]
| [[Francesca Vendrell i Gallostra]]
| [[Bartzelona]]
| 1902
| [[Espainia]]
| 1994
| [[Fitxategi:Francesca Vendrell.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 486
| [[:d:Q93371769|Q93371769]]
| [[Àngels Masià i de Ros]]
| [[Figueres]]
| 1907<br/>1907-08-24
| [[Espainia]]
| 1998-03-01
|
|-
| style='text-align:right'| 487
| [[:d:Q85474064|Q85474064]]
| [[María Milagros Cárcel Ortí]]
| [[Manises]]
| 1947
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 488
| [[:d:Q55949317|Q55949317]]
| [[Mercedes García-Arenal]]
| [[Madril]]
| 1950
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 489
| [[:d:Q25278882|Q25278882]]
| [[María Jesús Rubiera Mata]]
|
| 1942
| [[Espainia]]
| 2009-06-07
|
|-
| style='text-align:right'| 490
| [[:d:Q6762515|Q6762515]]
| [[Maribel Fierro]]
|
| 1956
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 491
| [[:d:Q53545672|Q53545672]]
| [[María Arcas Campoy]]
|
| 1948
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 492
| [[:d:Q54877422|Q54877422]]
| [[Jèssica Jaques Pi]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 493
| [[:d:Q61986711|Q61986711]]
| [[Carmen Manso Porto]]
| [[Ferrol]]
| 1956
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 494
| [[:d:Q3032199|Q3032199]]
| [[María Emilia Casas]]
| [[Monforte de Lemos]]
| 1950-11-30
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:(María Emilia Casas) Rodríguez Zapatero recibe a la presidenta del Tribunal Constitucional. Pool Moncloa. 23 de junio de 2004 (cropped).jpeg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 495
| [[:d:Q65028668|Q65028668]]
| [[Mercè Barceló i Serramalera]]
| [[Bartzelona]]
| 1962-09-23
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Món dret denuncia delicte de sedició 200309 184 dc (49651052801) (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 496
| [[:d:Q24706527|Q24706527]]
| [[Teresa Freixes]]
| [[Lleida]]
| 1950-06-12
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 497
| [[:d:Q111708557|Q111708557]]
| [[María Luisa Fernández Esteban]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 498
| [[:d:Q99774804|Q99774804]]
| [[María J. Roca]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 499
| [[:d:Q15628790|Q15628790]]
| [[Doireann MacDermott]]
| [[Dublin]]
| 1923-12-13
| [[Irlanda (estatua)|Irlandako Errepublika]]<br/>[[Espainia]]
| 2024-11-13
|
|-
| style='text-align:right'| 500
| [[:d:Q112448999|Q112448999]]
| [[Clara Calvo]]
|
| 1961
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 501
| [[:d:Q50349221|Q50349221]]
| [[Lydia Esther Bolaños Medina]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 502
| [[:d:Q11935596|Q11935596]]
| [[Mariàngela Vilallonga|Mariàngela Vilallonga Vives]]
| [[Girona]]
| 1952-04-03
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Mariàngela Vilallonga retrat oficial 2019.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 503
| [[:d:Q28708124|Q28708124]]
| [[Maria Rosa Congost Colomer]]
| [[Girona]]
| 1957
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 504
| [[:d:Q2917332|Q2917332]]
| [[Blanca Castilla de Cortázar]]
| [[Gasteiz]]
| 1951-07-25
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 505
| [[:d:Q5398897|Q5398897]]
| [[Esperanza Guisán]]
| [[Coruña]]
| 1940-04-23
| [[Espainia]]
| 2015-11-27
|
|-
| style='text-align:right'| 506
| [[:d:Q101301395|Q101301395]]
| [[África López Souto]]
| [[Coruña]]
| 1966
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 507
| [[:d:Q50312556|Q50312556]]
| [[Arantza Campos]]
| [[Donostia]]
| 1960-01-27
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Arantza Campos Rubio.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 508
| [[:d:Q106729570|Q106729570]]
| [[Felisa Ceña Delgado]]
|
| 1945
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 509
| [[:d:Q56654331|Q56654331]]
| [[Montse Guitert Catasús]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 510
| [[:d:Q108028278|Q108028278]]
| [[Aurora Artiaga Rego]]
| [[Mondoñedo]]
| 1960
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 511
| [[:d:Q86838363|Q86838363]]
| [[Aurora Miró Domínguez]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 512
| [[:d:Q109318950|Q109318950]]
| [[María Teresa Sauret Guerrero]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 513
| [[:d:Q106941110|Q106941110]]
| [[Raquel Pelta]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 514
| [[:d:Q57176498|Q57176498]]
| [[Raquel Casal García]]
| [[Pontevedra]]
| 1944-12-16
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 515
| [[:d:Q45040010|Q45040010]]
| [[Miren Ortubay Fuentes|Miren Ortubay]]
| [[Gasteiz]]
| 1958
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Miren Ortubay Fuentes 2017 (cropped 2023).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 516
| [[:d:Q3002877|Q3002877]]
| [[Cristina Alberdi]]
| [[Los Rosales]]
| 1946-02-22
| [[Espainia]]
| 2024-06-27
| [[Fitxategi:Cristina Alberdi 2016.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 517
| [[:d:Q111695733|Q111695733]]
| [[Concepción Molina Blázquez]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 518
| [[:d:Q27755821|Q27755821]]
| [[María Jesús Moro Almaraz]]
| [[Salamanca]]
| 1961-03-14
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:María Jesús Moro Almaraz (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 519
| [[:d:Q23009858|Q23009858]]
| [[Silvia Barona Vilar]]
|
| 1950
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 520
| [[:d:Q105571855|Q105571855]]
| [[María Angeles Gutiérrez Behemerid]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 521
| [[:d:Q62392850|Q62392850]]
| [[Blanca Acinas Lope]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 522
| [[:d:Q28083066|Q28083066]]
| [[Rosa Romojaro]]
| [[Algeciras]]
| 1948
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:ROSA ROMOJARO MONTERO.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 523
| [[:d:Q106000237|Q106000237]]
| [[Antonia María Medina Guerra]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 524
| [[:d:Q113136250|Q113136250]]
| [[Guiomar Elena Ciapuscio]]
|
| 1957
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 525
| [[:d:Q110971985|Q110971985]]
| [[Juana Goizueta Vértiz]]
| [[Lesaka]]
| 1969-10-14
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 526
| [[:d:Q38794828|Q38794828]]
| [[Idoia Otaegi|Idoia Otaegui]]
| [[Donostia]]
| 1968
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:UPV EHU Summer Courses 2019 Law.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 527
| [[:d:Q31202628|Q31202628]]
| [[Maggy Barrère]]
| [[Donostia]]
| 1957
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Maggy Barrère Unzueta.png|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 528
| [[:d:Q20908812|Q20908812]]
| [[María Ángeles Pérez Samper]]
| [[Bartzelona]]
| 1949
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 529
| [[:d:Q7128576|Q7128576]]
| [[Paloma Fernández Pérez]]
| [[Bartzelona]]
| 1964
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 530
| [[:d:Q16582440|Q16582440]]
| [[Josefina Gómez Mendoza]]
| [[Madril]]
| 1942-06-01
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:ASA. ¿Qué es para ti la Sostenibilidad? - Josefina Gómez Mendoza (cropped).JPG|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 531
| [[:d:Q70978057|Q70978057]]
| [[Mercedes Molina Ibáñez]]
| [[Soria]]
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 532
| [[:d:Q28929791|Q28929791]]
| [[Rosalía González Rodríguez]]
| [[Salamanca]]
| 1956
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 533
| [[:d:Q112862321|Q112862321]]
| [[Pilar Mena Muñoz]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 534
| [[:d:Q93414056|Q93414056]]
| [[María del Mar del Pozo Andrés]]
|
| 1959
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 535
| [[:d:Q123613344|Q123613344]]
| [[María Manzanera]]
| [[Murtzia]]
| 1946
| [[Espainia]]
| 2024-04-04
|
|-
| style='text-align:right'| 536
| [[:d:Q23903057|Q23903057]]
| [[María Dolores Gómez Molleda]]
| [[Colmenar Viejo]]
| 1922-09-15
| [[Espainia]]
| 2017-10-10
|
|-
| style='text-align:right'| 537
| [[:d:Q5974670|Q5974670]]
| [[Lia Schwartz]]
| [[Corrientes probintzia]]
| 1941-06-14
| [[Argentina]]
| 2020-05-31
|
|-
| style='text-align:right'| 538
| [[:d:Q18545647|Q18545647]]
| [[María Soledad Carrasco Urgoiti]]
| [[Madril]]
| 1922-01-18
| [[Espainia]]
| 2007-10-05
|
|-
| style='text-align:right'| 539
| [[:d:Q21503358|Q21503358]]
| [[Giuseppina Ledda]]
|
| 1950
| [[Italia]]
| 2015-11-13
|
|-
| style='text-align:right'| 540
| [[:d:Q9070706|Q9070706]]
| [[Rosa María Rodríguez Magda]]
| [[Valentzia]]
| 1957
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Rosa María Rodríguez Magda.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 541
| [[:d:Q6018302|Q6018302]]
| [[Mirta Nuñez|Mirta Núñez]]
| No/unknown value
| No/unknown value
| [[Kuba]]<br/>[[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Mirta Núñez 2014 (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 542
| [[:d:Q11954705|Q11954705]]
| [[Victòria Combalia i Dexeus]]
| [[Bartzelona]]
| 1952
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 543
| [[:d:Q100745531|Q100745531]]
| [[Francisca Parra Guerrero]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 544
| [[:d:Q112431783|Q112431783]]
| [[Teresa Eminowicz-Jaśkowska]]
|
| 1938
| [[Polonia]]
| 2018
|
|-
| style='text-align:right'| 545
| [[:d:Q111305309|Q111305309]]
| [[María Victoria Escandell Vidal]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 546
| [[:d:Q90012200|Q90012200]]
| [[Consuelo García Gallarín]]
|
| 1954
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 547
| [[:d:Q106247302|Q106247302]]
| [[Asunción Rallo Gruss]]
|
| 1951
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 548
| [[:d:Q55687644|Q55687644]]
| [[Montserrat Pagès i Paretas]]
| [[Bartzelona]]
| 1951
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 549
| [[:d:Q1097678|Q1097678]]
| [[Claudia Opitz]]
| [[Friedrichshafen]]
| 1955-12-02
| [[Alemania]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 550
| [[:d:Q59109667|Q59109667]]
| [[Leonor Buendía Eisman]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 551
| [[:d:Q115940496|Q115940496]]
| [[Carme Panchón]]
| [[Bartzelona]]
| 1953
|
|
| [[Fitxategi:Carme Panchón.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 552
| [[:d:Q56761381|Q56761381]]
| [[María Teresa Aguado Odina]]
|
| 1956
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 553
| [[:d:Q112705107|Q112705107]]
| [[Margarita Bartolomé Pina]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 554
| [[:d:Q55990823|Q55990823]]
| [[Carmen Ruiz Barrionuevo]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 555
| [[:d:Q50315478|Q50315478]]
| [[Yolanda Arencibia Santana]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 556
| [[:d:Q2487949|Q2487949]]
| [[Teresa Moure]]
| [[Monforte de Lemos]]
| 1969-09-21
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Teresa Moure-Praza Publica.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 557
| [[:d:Q66481038|Q66481038]]
| [[Maravillas Aguiar Aguilar]]
|
| 1966
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Maravillas Aguiar Aguilar.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 558
| [[:d:Q104218741|Q104218741]]
| [[María Paloma Sánchez Muñoz]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 559
| [[:d:Q2984396|Q2984396]]
| [[Cristina Narbona]]
| [[Madril]]
| 1951-07-29
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Fernández de la Vega preside la toma de posesión de la ministra de Medio Ambiente y Medio Rural y Marino (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 560
| [[:d:Q20535388|Q20535388]]
| [[Nadia Calviño|Nadia Calviño Santamaría]]
| [[Coruña]]
| 1968-10-03
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:P060532-212723.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 561
| [[:d:Q59557756|Q59557756]]
| [[Rosario Camacho]]
| [[Melilla]]
| 1943-01-02
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Rosario Camacho.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 562
| [[:d:Q109318601|Q109318601]]
| [[Marion Reder Gadow]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 563
| [[:d:Q111076819|Q111076819]]
| [[Pilar Corrales Aguilar]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 564
| [[:d:Q95951184|Q95951184]]
| [[Ana-Belén Domínguez]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 565
| [[:d:Q108220200|Q108220200]]
| [[Alicia Escribano González]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 566
| [[:d:Q105517287|Q105517287]]
| [[Purificación Atrián Jordán]]
| [[Teruel]]
| 1929-10-17
| [[Espainia]]
| 2021-02-15
|
|-
| style='text-align:right'| 567
| [[:d:Q110984067|Q110984067]]
| [[Almudena Domínguez Arranz]]
| [[Vigo]]
| 1949-07-03
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 568
| [[:d:Q21815422|Q21815422]]
| [[Carmen Alfaro Asins]]
| [[Madril]]
| 1952-05-08
| [[Espainia]]
| 2005-06-02
| [[Fitxategi:Museo Arqueológico Nacional - Carmen Alfaro Asins 02.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 569
| [[:d:Q107296351|Q107296351]]
| [[Icíar Alzaga Ruiz]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 570
| [[:d:Q20532868|Q20532868]]
| [[María Xosé Rodríguez Galdo]]
| [[Ferrol]]
| 1949-02-23
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 571
| [[:d:Q93226249|Q93226249]]
| [[Ángela Atienza López]]
|
| 1963
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 572
| [[:d:Q129169943|Q129169943]]
| [[María Teresa Polo Sánchez]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 573
| [[:d:Q105870997|Q105870997]]
| [[Leonor Ruiz Gurillo]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 574
| [[:d:Q107740973|Q107740973]]
| [[Mercedes Vérgez]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 575
| [[:d:Q125869355|Q125869355]]
| [[Isabel Miralles González]]
|
|
| [[Espainia]]
| 2024-05-05
|
|-
| style='text-align:right'| 576
| [[:d:Q85407013|Q85407013]]
| [[Dolores Azorín Fernández]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 577
| [[:d:Q20875381|Q20875381]]
| [[Eva Alcón|Eva Alcón Soler]]
| [[Castelló de la Plana]]
| 1964-01-21
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Eva Alcón.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 578
| [[:d:Q22337874|Q22337874]]
| [[Lola Badia i Pàmies]]
| [[Bartzelona]]
| 1951-03-22
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Lola Badia Premi Nacional Cultura 2016.png|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 579
| [[:d:Q111531801|Q111531801]]
| [[Nicole Delbecque]]
|
| 1952-09-24
| [[Belgika]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 580
| [[:d:Q12396303|Q12396303]]
| [[Olivia Rodríguez]]
| [[Coruña]]
| 1959-06-13
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Olivia Rodríguez (AELG)-2.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 581
| [[:d:Q50379630|Q50379630]]
| [[Arminda Lozano Velilla]]
| [[Logroño]]
| 1948
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 582
| [[:d:Q55945759|Q55945759]]
| [[Laura Sancho Rocher]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 583
| [[:d:Q106618690|Q106618690]]
| [[Cecilia Ricci]]
|
| 1961
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 584
| [[:d:Q109022260|Q109022260]]
| [[Victoria Kozlóvskaia]]
|
|
| [[Errusia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 585
| [[:d:Q86838476|Q86838476]]
| [[Marinela Garcia i Sempere]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 586
| [[:d:Q111590787|Q111590787]]
| [[María Luisa Rivero]]
|
| 1943
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 587
| [[:d:Q51063078|Q51063078]]
| [[Dolores Corbella]]
| [[Santa Cruz Tenerifekoa]]
| 1959-07-01
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Dolores Corbella Díaz.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 588
| [[:d:Q50376574|Q50376574]]
| [[María Luisa Iglesias Hernández]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 589
| [[:d:Q112654982|Q112654982]]
| [[María Teresa Fontán Montesinos]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 590
| [[:d:Q110892005|Q110892005]]
| [[María Isabel Porras Gallo]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 591
| [[:d:Q29124133|Q29124133]]
| [[María Teresa González Vicario]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 592
| [[:d:Q27883524|Q27883524]]
| [[Arantza Ugalde]]
| [[Barakaldo]]
| 1966-09-30
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 593
| [[:d:Q108957396|Q108957396]]
| [[Estrella Pérez Rodríguez]]
|
| 1961
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 594
| [[:d:Q55619876|Q55619876]]
| [[Immaculada Pérez Martín]]
| [[Zaragoza]]
| 1965
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 595
| [[:d:Q76823316|Q76823316]]
| [[María Isabel Navas Ocaña]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 596
| [[:d:Q5551705|Q5551705]]
| [[Victoria Cirlot]]
| [[Bartzelona]]
| 1955-04-09
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 597
| [[:d:Q19301102|Q19301102]]
| [[María Teresa Turell Julià]]
|
| 1949
|
| 2013-04-24
|
|-
| style='text-align:right'| 598
| [[:d:Q112654994|Q112654994]]
| [[María Teresa Navarro Salazar]]
| [[Erroma]]
| 1941-11-09
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 599
| [[:d:Q106542973|Q106542973]]
| [[Alicia Yllera]]
|
| 1946
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 600
| [[:d:Q105300569|Q105300569]]
| [[Helena Rodríguez Somolinos]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 601
| [[:d:Q109777720|Q109777720]]
| [[Elena Carpi]]
|
| 1957
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 602
| [[:d:Q552078|Q552078]]
| [[Anna Pujol Puigvehí]]
| [[Figueres]]
| 1947-08-16
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Anna Pujol Puigvehí.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 603
| [[:d:Q123038487|Q123038487]]
| [[María Daría Saavedra Guerrero]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 604
| [[:d:Q112449371|Q112449371]]
| [[Barbara Scardigli]]
|
| 1936
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]<br/>[[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 605
| [[:d:Q104616282|Q104616282]]
| [[María Teresa Triguero]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 606
| [[:d:Q11770990|Q11770990]]
| [[Marzenna Adamczyk]]
| [[Polonia]]
| 1956
| [[Polonia]]
|
| [[Fitxategi:Marzenna Adamczyk.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 607
| [[:d:Q111473046|Q111473046]]
| [[María Paz Alonso Romero]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 608
| [[:d:Q27442200|Q27442200]]
| [[Isabel Morant Deusa]]
| [[Almoines]]
| 1947
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 609
| [[:d:Q587199|Q587199]]
| [[María Lourdes Albertos]]
| [[León (Espainia)|Leon]]
| 1927-11-20
| [[Espainia]]
| 1986
|
|-
| style='text-align:right'| 610
| [[:d:Q112662882|Q112662882]]
| [[Africa María Cámara Estrella]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 611
| [[:d:Q59822326|Q59822326]]
| [[Julia Sevilla Merino]]
|
| 1940
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:JuliaSevilla.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 612
| [[:d:Q3752789|Q3752789]]
| [[Miren Etxezarreta]]
| [[Ordizia]]
| 1936-03-23
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Miren Etxezarreta, economist.JPG|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 613
| [[:d:Q22341247|Q22341247]]
| [[María de los Reyes Hernández Socorro]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 614
| [[:d:Q19520518|Q19520518]]
| [[Andrea R. Nahmod]]
|
| 1964
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 615
| [[:d:Q55999087|Q55999087]]
| [[Isabel Izquierdo]]
| [[Valentzia]]
| 1970
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Isabel Izquierdo Peraile (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 616
| [[:d:Q16572305|Q16572305]]
| [[Graciela Maturo]]
| [[Santa Fe (Argentina)|Santa Fe]]
| 1928-08-15
| [[Argentina]]
| 2024-09-11
|
|-
| style='text-align:right'| 617
| [[:d:Q55991977|Q55991977]]
| [[María Caballero Wangüemert]]
|
| 1953-04-21
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 618
| [[:d:Q113355105|Q113355105]]
| [[Teresa Imízcoz Beunza]]
| [[Iruñea]]
| 1965-10-08
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 619
| [[:d:Q109187781|Q109187781]]
| [[María del Camino Fernández Giménez]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 620
| [[:d:Q110384554|Q110384554]]
| [[Virginia León Sanz]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 621
| [[:d:Q55946091|Q55946091]]
| [[María Isabel Falcón]]
| [[Zaragoza]]
| 1937<br/>1936-08
| [[Espainia]]
| 2017-07-10
|
|-
| style='text-align:right'| 622
| [[:d:Q11917592|Q11917592]]
| [[Dolors Bramon]]
| [[Banyoles]]
| 1943-12-31
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Lliurament del 6è Memorial Àlex Seglers (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 623
| [[:d:Q21582181|Q21582181]]
| [[María del Carmen García Herrero]]
| [[Madril]]
| 1959-04-06
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 624
| [[:d:Q63383219|Q63383219]]
| [[Ana Labarta]]
|
| 1950
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 625
| [[:d:Q107192146|Q107192146]]
| [[María Luisa Cabanes Catalá]]
|
| 1948
| [[Espainia]]
| 2008
|
|-
| style='text-align:right'| 626
| [[:d:Q25619894|Q25619894]]
| [[Encarnación Marín Padilla]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 627
| [[:d:Q30303298|Q30303298]]
| [[Roser Salicrú i Lluch]]
| [[Mataró]]
| 1967-08-08
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 628
| [[:d:Q37439053|Q37439053]]
| [[Eulalia Rodón Binué]]
| [[Badalona]]
| 1927
| [[Espainia]]
| 2013-12-17
|
|-
| style='text-align:right'| 629
| [[:d:Q63616083|Q63616083]]
| [[Asunción Blasco Martínez]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 630
| [[:d:Q122174973|Q122174973]]
| [[Miren Barandiaran]]
| [[Beasain]]
|
|
|
| [[Fitxategi:Lazkaoko Beneditarren Fundazioa 00 34 10 591000 (cropped).jpeg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 631
| [[:d:Q11918892|Q11918892]]
| [[Elisenda Malaret]]
| [[Bartzelona]]
| 1958-03-20
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 632
| [[:d:Q130038191|Q130038191]]
| [[Caterina García Segura]]
| [[Palma|Palma Mallorcakoa]]
| 1960
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 633
| [[:d:Q19814190|Q19814190]]
| [[María Dolores Belmonte López]]
| [[Kordoba]]
| 1952
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 634
| [[:d:Q38821660|Q38821660]]
| [[Maria Lourdes Casanovas Cladellas]]
| [[Sabadell]]
| 1934
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Santafé & Casanovas - feb 1987 (cropped - Casanovas).png|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 635
| [[:d:Q55989268|Q55989268]]
| [[Mercedes Yusta]]
|
| 1971
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 636
| [[:d:Q3394879|Q3394879]]
| [[Susana Fortes]]
| [[Pontevedra]]
| 1959-11-15
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Susana Fortes.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 637
| [[:d:Q64711741|Q64711741]]
| [[Mercedes Fuertes López]]
|
| 1963
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 638
| [[:d:Q20535411|Q20535411]]
| [[María del Pilar de Torres Luna]]
| [[Bayarque]]
| 1937-10-28
| [[Espainia]]
| 2018-12
|
|-
| style='text-align:right'| 639
| [[:d:Q21542926|Q21542926]]
| [[Maria Carella]]
| [[Carbonara di Bari]]
| 1969-05-22
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 640
| [[:d:Q65006911|Q65006911]]
| [[Estrella Durá Ferrandis]]
| [[Puçol]]
| 1963-09-22
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 641
| [[:d:Q12263049|Q12263049]]
| [[Maria Jose Azurmendi]]
| [[Donostia]]
| 1944
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Mari Jose Azurmendi.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 642
| [[:d:Q87760967|Q87760967]]
| [[Nekane Arratibel|Nekane Arratibel Insausti]]
| [[Lazkao]]
| 1968
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Nekane-Arratibel.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 643
| [[:d:Q106253637|Q106253637]]
| [[María del Carmen Berrocal]]
| [[Cartagena]]
| 1959
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 644
| [[:d:Q23816072|Q23816072]]
| [[Isabel de Torres Ramírez]]
| [[Pozoblanco]]
| 1946-05-09
| [[Espainia]]
| 2006-08-12
|
|-
| style='text-align:right'| 645
| [[:d:Q104639033|Q104639033]]
| [[Rocío Caracuel Moyano]]
| [[Cañete de las Torres]]
| 1929
| [[Espainia]]
| 2007
|
|-
| style='text-align:right'| 646
| [[:d:Q3100312|Q3100312]]
| [[Gema Martín Muñoz]]
| [[Madril]]
| 1955-11-15
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 647
| [[:d:Q100999329|Q100999329]]
| [[Rocío Gallego Losada]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 648
| [[:d:Q105135734|Q105135734]]
| [[María Paz García Rubio]]
|
|
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Derecho de Familia en el S. XXI (40076541744).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 649
| [[:d:Q85421495|Q85421495]]
| [[Pilar León Sanz]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 650
| [[:d:Q51218434|Q51218434]]
| [[María Pilar Alén]]
| [[Oza (Santa Baia)]]
| 1961-07-24
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 651
| [[:d:Q24089165|Q24089165]]
| [[Capitolina Díaz]]
| [[Villadepalos]]
| 1952-08-24
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Editatón Mujeres en la Ciencia 2015 - Residencia de Estudiantes - 03.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 652
| [[:d:Q17575451|Q17575451]]
| [[Heather White]]
|
| 20th century
| [[Erresuma Batua]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 653
| [[:d:Q112662893|Q112662893]]
| [[Rufina Gutiérrez Goncet]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 654
| [[:d:Q112662899|Q112662899]]
| [[Mercedes González Sanmamed]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 655
| [[:d:Q113822688|Q113822688]]
| [[María José Villa Robledo]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 656
| [[:d:Q107299721|Q107299721]]
| [[María José Ciáurriz Labiano]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 657
| [[:d:Q93224782|Q93224782]]
| [[Concepción Presas Barrosa]]
|
| 1952
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 658
| [[:d:Q105192567|Q105192567]]
| [[Ana María Vega Gutiérrez]]
| [[Valladolid]]
| 1965
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:AMVega.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 659
| [[:d:Q56809329|Q56809329]]
| [[Amparo Tusón]]
|
| 1949
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Amparo Tusón Valls.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 660
| [[:d:Q93433113|Q93433113]]
| [[Felicidad Loscertales Abril]]
|
| 1937
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 661
| [[:d:Q59348932|Q59348932]]
| [[Carmen García Colmenares]]
| [[Pino de Viduerna]]
| 1952-04-24
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Carmen García Colmenares.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 662
| [[:d:Q112662912|Q112662912]]
| [[Esperanza Seco Santos]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 663
| [[:d:Q26726973|Q26726973]]
| [[Maria Àngels Ollé Romeu]]
| [[Sant Sadurní d'Anoia]]
| 1937-08-03
| [[Espainia]]
| 2019-09-01
|
|-
| style='text-align:right'| 664
| [[:d:Q56072331|Q56072331]]
| [[Arturo Delgado Cabrera]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 665
| [[:d:Q11941618|Q11941618]]
| [[Pilar Benejam Arguimbau]]
| [[Ciutadella de Menorca]]
| 1937-12-05
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 666
| [[:d:Q112623626|Q112623626]]
| [[Purificación Toledo Morales]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 667
| [[:d:Q107345707|Q107345707]]
| [[Margarita Campoy Lozar]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 668
| [[:d:Q112927515|Q112927515]]
| [[Marina Serrano]]
| [[Zaragozako probintzia]]
| 1957
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 669
| [[:d:Q89907836|Q89907836]]
| [[Isabel María Abellán Matesanz]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 670
| [[:d:Q69972166|Q69972166]]
| [[Esperanza Gómez]]
| [[Sevilla]]
| 1974-10-23
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:(Esperanza Gómez) 1A PLENO 180321 (39132651980) (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 671
| [[:d:Q5673244|Q5673244]]
| [[Amparo Hurtado Albir]]
|
| 1954
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 672
| [[:d:Q106772215|Q106772215]]
| [[Adela Mora Cañada]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 673
| [[:d:Q5771128|Q5771128]]
| [[Clara Lida]]
| [[Buenos Aires]]
| 1941-12-27
| [[Argentina]]
|
| [[Fitxategi:Clara E. Lida.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 674
| [[:d:Q93431820|Q93431820]]
| [[Isabel María Pascual Sastre]]
|
| 1964
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 675
| [[:d:Q96759241|Q96759241]]
| [[Carmen Frías Corredor]]
| [[Tardelcuende]]
| 1961
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 676
| [[:d:Q23895376|Q23895376]]
| [[Concepció Mir Curcó]]
| [[Torregrossa]]
| 1952-06-25
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Conxita Mir.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 677
| [[:d:Q60025|Q60025]]
| [[Hannah Arendt]]
| [[Lindener Marktplatz 2, Hannover]]
| 1906-10-14
| [[Prusia]]<br/>[[Aberrigabe|aberrigabea]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| 1975-12-04
| [[Fitxategi:Hannah Arendt auf dem 1. Kulturkritikerkongress, Barbara Niggl Radloff, FM-2019-1-5-9-16 (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 678
| [[:d:Q64394155|Q64394155]]
| [[María del Carmen García Negro]]
| [[Lugo]]
| 1950-02-22
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 679
| [[:d:Q3820359|Q3820359]]
| [[Nuria Amat]]
| [[Bartzelona]]
| 1950
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Núria Amat PICT2712.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 680
| [[:d:Q16326177|Q16326177]]
| [[Rosa Rossi]]
| [[Canosa di Puglia]]
| 1928
| [[Italia]]<br/>[[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]
| 2013
|
|-
| style='text-align:right'| 681
| [[:d:Q23501501|Q23501501]]
| [[Rosa Rius Gatell]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 682
| [[:d:Q55946594|Q55946594]]
| [[Isabel Montes Romero-Camacho]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 683
| [[:d:Q21854781|Q21854781]]
| [[Mercedes Rueda Sabater]]
| [[Valladolid]]
| 1956-09-21
| [[Espainia]]
| 1995-08-19
| [[Fitxategi:Museo Arqueológico Nacional - Mercedes Rueda Sabater.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 684
| [[:d:Q26820220|Q26820220]]
| [[Valentina Fernández Vargas]]
| [[Alacant]]
| 1940
| [[Espainia]]
| 2018
|
|-
| style='text-align:right'| 685
| [[:d:Q106267510|Q106267510]]
| [[Beatriz Arizaga Bolunburu]]
| [[Eibar (Q24001901)|Eibar]]
| 1951
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 686
| [[:d:Q12396298|Q12396298]]
| [[Olga Gallego]]
| [[Ourense]]
| 1923-12-08
| [[Espainia]]
| 2010-09-04
|
|-
| style='text-align:right'| 687
| [[:d:Q50376507|Q50376507]]
| [[Clara Delgado Valero]]
| [[Ballesteros de Calatrava]]
| 1952
| [[Espainia]]
| 1998
|
|-
| style='text-align:right'| 688
| [[:d:Q93874721|Q93874721]]
| [[María del Carmen Pescador del Hoyo]]
| [[Guadalajara (Espainia)|Guadalajara]]
| 1911-01-18
| [[Espainia]]
| 1990-10-18
|
|-
| style='text-align:right'| 689
| [[:d:Q55139644|Q55139644]]
| [[María Jesús Carro Rossell]]
| [[Tanger]]
| 1961
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:MJCR.png|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 690
| [[:d:Q5954679|Q5954679]]
| [[Julia Moreno García]]
|
| 1958
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 691
| [[:d:Q28946386|Q28946386]]
| [[Susana Sueiro]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 692
| [[:d:Q40092689|Q40092689]]
| [[Sonsoles Cabeza Sánchez-Albornoz]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
| 2002-02-23
|
|-
| style='text-align:right'| 693
| [[:d:Q55946887|Q55946887]]
| [[Gloria Nielfa Cristobal]]
| [[Madril]]
| 1947
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Gloria Nielfa 2018.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 694
| [[:d:Q41664459|Q41664459]]
| [[Guadalupe Gómez-Ferrer]]
| [[Valentzia]]
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 695
| [[:d:Q50376487|Q50376487]]
| [[María Concepción Contel Barea]]
| [[Teruel]]
| 1941
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 696
| [[:d:Q27967462|Q27967462]]
| [[Rosa María Capel Martínez]]
| [[Granada (Espainia)|Granada]]
| 1950
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Rosa María Capel.JPG|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 697
| [[:d:Q64769095|Q64769095]]
| [[Elisa Ruiz García]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 698
| [[:d:Q106397842|Q106397842]]
| [[Evangelina Rodríguez Cuadros]]
|
| 1952
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 699
| [[:d:Q11907293|Q11907293]]
| [[Aurora Díaz-Plaja i Contestí]]
| [[Bartzelona]]
| 1913-08-07
| [[Espainia]]
| 2003-12-08
|
|-
| style='text-align:right'| 700
| [[:d:Q63535315|Q63535315]]
| [[Felicidad Orquín]]
|
| 1934
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 701
| [[:d:Q2462537|Q2462537]]
| [[Asun Balzola]]
| [[Bilbo]]
| 1942-07-18
| [[Espainia]]
| 2006-06-22
| [[Fitxategi:Asun Balzola.JPG|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 702
| [[:d:Q6745815|Q6745815]]
| [[Olga Xirinacs]]
| [[Tarragona]]
| 1936-05-11
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Olga Xirinacs (2006).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 703
| [[:d:Q20101778|Q20101778]]
| [[Marta Selva i Masoliver]]
|
| 1953
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Conferència Fina Birulés (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 704
| [[:d:Q75004|Q75004]]
| [[Pilar Miró]]
| [[Madril]]
| 1940-04-20
| [[Espainia]]
| 1997-10-19
| [[Fitxategi:(Pilar Miró) Rosa Conde en la toma de posesión del director general de TVE. Pool Moncloa. 17 de enero de 1989 (cropped).jpeg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 705
| [[:d:Q3393862|Q3393862]]
| [[Gemma Lienas]]
| [[Bartzelona]]
| 1951-01-16
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Gemma Lienas i Massot - Dia Mundial de la poesia.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 706
| [[:d:Q58072848|Q58072848]]
| [[Ánxeles Ferrer]]
| [[Vilamartín de Valdeorras]]
| 1957-09-02
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:FOTO Ánxeles Ferrer Wikipedia-Galipedia.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 707
| [[:d:Q237058|Q237058]]
| [[Elvira Lindo]]
| [[Cádiz]]
| 1962-01-23
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Elvira-lindo.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 708
| [[:d:Q11951588|Q11951588]]
| [[Teresa Duran]]
| [[Bartzelona]]
| 1949-12-16
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 709
| [[:d:Q268582|Q268582]]
| [[Carmen Martín Gaite]]
| [[Sevilla]]<br/>[[Salamanca]]
| 1925-12-08
| [[Espainia]]
| 2000-07-22<br/>2000-07-23
| [[Fitxategi:Carmen Martín Gaite.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 710
| [[:d:Q113636640|Q113636640]]
| [[María Magdalena Guerrero Cano]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 711
| [[:d:Q117239705|Q117239705]]
| [[Rosa Romero Franco]]
|
| 1961
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 712
| [[:d:Q65589439|Q65589439]]
| [[Almudena Orejas Saco del Valle]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 713
| [[:d:Q6761549|Q6761549]]
| [[Maria Rosa Calvo]]
|
| 1946-02-16
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Slotconcert Internationale Harpweek 1963 Maria Rosa Calvo Manzano Ruiz (Spanje, Bestanddeelnr 915-3660.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 714
| [[:d:Q482898|Q482898]]
| [[Ana Lucia Frega]]
| [[Buenos Aires]]
| 1935-11-25
| [[Argentina]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 715
| [[:d:Q24050241|Q24050241]]
| [[Cecilia Castaño]]
| [[Almería]]
| 1953-02-10
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Cecilia Castaño Aules Feministes 2022.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 716
| [[:d:Q80918565|Q80918565]]
| [[Aida Anguiano de Miguel]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 717
| [[:d:Q6163751|Q6163751]]
| [[Virginia Tovar Martín]]
| [[Bérchules]]
| 1929-11-29
| [[Espainia]]
| 2013-07-10
| [[Fitxategi:Virginia Tovar Martín.JPG|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 718
| [[:d:Q105516338|Q105516338]]
| [[Cristina Aldana Nácher]]
|
| 1957
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 719
| [[:d:Q104218551|Q104218551]]
| [[Inés Ruiz Montejo]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 720
| [[:d:Q28155050|Q28155050]]
| [[María Dolores Vila Jato]]
| [[Lugo]]
| 1950-07-09
| [[Espainia]]
| 2001-04-02
|
|-
| style='text-align:right'| 721
| [[:d:Q24042296|Q24042296]]
| [[María de los Santos García Felguera]]
| [[Villamanrique]]
| 1953-11-15
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 722
| [[:d:Q29892410|Q29892410]]
| [[Marta Carrasco Ferrer]]
| [[Madril]]
| 1968
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:MARTA CARRASCO.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 723
| [[:d:Q104211780|Q104211780]]
| [[Teresa Pérez Higuera]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 724
| [[:d:Q25421740|Q25421740]]
| [[Jo Labanyi]]
|
| 1946
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 725
| [[:d:Q20005914|Q20005914]]
| [[Mercè Ibarz]]
| [[Zaidín-Saidí]]
| 1954-09-23
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Mercè Ibarz La setmana del Llibre en català.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 726
| [[:d:Q50415756|Q50415756]]
| [[Benedicta Rivero Suárez]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 727
| [[:d:Q50377764|Q50377764]]
| [[Carmen Codoñer Merino]]
| [[Valentzia]]
| 1936
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 728
| [[:d:Q106840655|Q106840655]]
| [[María Victoria Escribano Paño]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 729
| [[:d:Q107212655|Q107212655]]
| [[Isabel Velázquez Soriano]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 730
| [[:d:Q112662968|Q112662968]]
| [[Asun Llena Berñe]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 731
| [[:d:Q19290135|Q19290135]]
| [[Carme Mayol Fernández]]
| [[Bartzelona]]
| 1937-03-28
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 732
| [[:d:Q28735831|Q28735831]]
| [[Capi Corrales Rodrigáñez]]
| [[Madril]]
| 1956
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 733
| [[:d:Q56070726|Q56070726]]
| [[Eva María Méndez Rodríguez]]
| [[Maraña]]
| 1973-06-11
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 734
| [[:d:Q112959063|Q112959063]]
| [[Marta Luxán]]
| [[Bilbo]]
| 1970
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 735
| [[:d:Q53633605|Q53633605]]
| [[Beatriz Suárez Briones]]
| [[Marín (Galizia)|Marín]]
| 20th century
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Beatriz Suárez Briones.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 736
| [[:d:Q16601602|Q16601602]]
| [[María Ángeles Pérez López]]
| [[Valladolid]]
| 1967
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:María Ángeles Pérez López.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 737
| [[:d:Q4891072|Q4891072]]
| [[Victoria Camps]]
| [[Bartzelona]]
| 1941-02-21
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Victòria Camps.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 738
| [[:d:Q96774817|Q96774817]]
| [[Raquel Osborne Verdugo]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 739
| [[:d:Q106677263|Q106677263]]
| [[Silvia Acerbi]]
|
|
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 740
| [[:d:Q101444620|Q101444620]]
| [[Josefina Carrera i Sabaté]]
|
| 20th century
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 741
| [[:d:Q30705081|Q30705081]]
| [[Margarita Borja]]
| [[Almería]]
| 1942
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Marga Borja.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 742
| [[:d:Q55624118|Q55624118]]
| [[Colette Noyau]]
|
| 1942-02-15
| [[Frantzia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 743
| [[:d:Q55999082|Q55999082]]
| [[Fausta Antonucci]]
|
| 1959
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 744
| [[:d:Q5878078|Q5878078]]
| [[Georgina Sabat de Rivers]]
| [[Santiago (Kuba)|Santiago]]
| 1924-06-20<br/>1924
| [[Kuba]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
| 2008-05-07<br/>2008
|
|-
| style='text-align:right'| 745
| [[:d:Q60058707|Q60058707]]
| [[Rocío Quispe-Agnoli]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 746
| [[:d:Q25927276|Q25927276]]
| [[Shirley Mangini]]
| [[Pennsylvania]]
| 1946<br/>1947
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 747
| [[:d:Q50386728|Q50386728]]
| [[Olga Moreiras Tuni]]
| [[Vigo]]
| 1933
| [[Espainia]]
| 2012
|
|-
| style='text-align:right'| 748
| [[:d:Q111541921|Q111541921]]
| [[Concepción García-Gallo Peñuela]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 749
| [[:d:Q111539266|Q111539266]]
| [[María Luz Alonso Martín]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 750
| [[:d:Q106316845|Q106316845]]
| [[Emma Montanos Ferrín]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 751
| [[:d:Q94578397|Q94578397]]
| [[Teresa Giménez Candela]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 752
| [[:d:Q111539287|Q111539287]]
| [[Pilar Arregui Zamorano]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 753
| [[:d:Q111541894|Q111541894]]
| [[Mercedes Galán Lorda]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 754
| [[:d:Q93434476|Q93434476]]
| [[Raquel Rico Linage]]
|
| 1948
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 755
| [[:d:Q24583765|Q24583765]]
| [[Margarita María Birriel Salcedo]]
| [[Madril]]
| 1953-01-26
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 756
| [[:d:Q108536615|Q108536615]]
| [[Roncesvalles Barber Cárcamo]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 757
| [[:d:Q27474461|Q27474461]]
| [[Tamar Herzog]]
| [[Israel]]
| 1965-04-10
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:(Tamar Herzog) Podcasts de la Casa de Velázquez. Conclusiones Seguir siendo extranjero.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 758
| [[:d:Q65096798|Q65096798]]
| [[Marta Lorente Sariñena]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 759
| [[:d:Q111541947|Q111541947]]
| [[Consuelo Maqueda Abreu]]
|
|
| [[Espainia]]
| 2014
|
|-
| style='text-align:right'| 760
| [[:d:Q111541857|Q111541857]]
| [[Remedios Ferrero Micó]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 761
| [[:d:Q111539364|Q111539364]]
| [[Rosa María Bandrés Sánchez-Cruzat]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 762
| [[:d:Q96051962|Q96051962]]
| [[Beatriz Bernal]]
| [[Kuba]]
|
| [[Kuba]]<br/>[[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 763
| [[:d:Q108536889|Q108536889]]
| [[María Soledad Campos Díez]]
|
| 1961-09-03
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 764
| [[:d:Q111539370|Q111539370]]
| [[María José Collantes de Terán de la Hera]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 765
| [[:d:Q111539309|Q111539309]]
| [[Beatriz Badorrey Martín]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 766
| [[:d:Q93429626|Q93429626]]
| [[Margarita Serna Vallejo]]
|
| 1967
| [[Mexiko]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 767
| [[:d:Q290502|Q290502]]
| [[Cristina Peri Rossi]]
| [[Montevideo]]
| 1941-11-12
| [[Uruguai]]
|
| [[Fitxategi:Cristina Peri.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 768
| [[:d:Q61933659|Q61933659]]
| [[Adriana Rodríguez Pérsico]]
|
| 1951
| [[Argentina]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 769
| [[:d:Q111531189|Q111531189]]
| [[Lieve Behiels]]
|
| 1953
| [[Belgika]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 770
| [[:d:Q16601324|Q16601324]]
| [[María Elena Arenas Cruz]]
|
| 1967
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 771
| [[:d:Q3035352|Q3035352]]
| [[Dominique Méda]]
| [[Sedan (Ardenak)|Sedan]]
| 1962-07-17
| [[Frantzia]]
|
| [[Fitxategi:Dominique Méda.png|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 772
| [[:d:Q6689740|Q6689740]]
| [[Lourdes Beneria]]
| [[La Vall de Boí]]
| 1937-10-08
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Lourdes Beneria.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 773
| [[:d:Q28735504|Q28735504]]
| [[Matilde Albert Robatto]]
| [[Mugardos]]
| 1940
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 774
| [[:d:Q105690949|Q105690949]]
| [[Franca Landucci Gattinoni]]
| [[Grosseto]]
| 1953
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 775
| [[:d:Q3849965|Q3849965]]
| [[Marta Sordi]]
| [[Livorno]]
| 1925-11-18
| [[Italia]]<br/>[[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]
| 2009-04-05
|
|-
| style='text-align:right'| 776
| [[:d:Q107437904|Q107437904]]
| [[Liliana Monti Sabia]]
|
|
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 777
| [[:d:Q115036728|Q115036728]]
| [[Milena Raimondi]]
|
|
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 778
| [[:d:Q105569303|Q105569303]]
| [[Franca Ferrandini Troisi]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 779
| [[:d:Q110220073|Q110220073]]
| [[Francesca Boldrer]]
| [[Bolzano]]
| 1967-05-07
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 780
| [[:d:Q108835824|Q108835824]]
| [[Silvia Mattiacci]]
|
|
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 781
| [[:d:Q62393731|Q62393731]]
| [[Laura Bocciolini Palagi]]
| [[Florentzia]]
| 1947
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 782
| [[:d:Q111742058|Q111742058]]
| [[Maria Barbanti]]
|
| 1943
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]<br/>[[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 783
| [[:d:Q11941620|Q11941620]]
| [[Pilar Malla Escofet]]
| [[El Pont d'Armentera]]
| 1931-09-09
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 784
| [[:d:Q14955664|Q14955664]]
| [[Teresa Losada]]
| [[Lugo]]
| 1943
| [[Espainia]]
| 2013-08-25
| [[Fitxategi:Losada, Teresa.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 785
| [[:d:Q93431065|Q93431065]]
| [[Amparo Almarcha Barbado]]
|
| 1945
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 786
| [[:d:Q99621451|Q99621451]]
| [[Maria Naredo Molero|María Naredo Molero]]
| [[Madril]]
| 1970
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:María Naredo Molero.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 787
| [[:d:Q106560601|Q106560601]]
| [[Maria Teresa Laespada Martínez]]
| [[Bilbo]]
| 1965
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 788
| [[:d:Q54611935|Q54611935]]
| [[Montserrat Truyols-Massoni]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 789
| [[:d:Q108961320|Q108961320]]
| [[Ángela Madrid y Medina]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 790
| [[:d:Q22965301|Q22965301]]
| [[María Jesús Viguera Molins]]
| [[Ferrol]]
| 1945-02-10
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 791
| [[:d:Q20876728|Q20876728]]
| [[Susana Beltrán García]]
| [[Bartzelona]]
| 1966
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 792
| [[:d:Q123979620|Q123979620]]
| [[Ana María Delgado García]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 793
| [[:d:Q113821363|Q113821363]]
| [[María Leticia Sánchez Hernández]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 794
| [[:d:Q96749165|Q96749165]]
| [[María Rosa Cervera Sardá]]
| [[Madril]]
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 795
| [[:d:Q112843953|Q112843953]]
| [[Amelia Aranda Huete]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 796
| [[:d:Q105833780|Q105833780]]
| [[Leticia Ruiz Gómez]]
| [[Santander]]
| 1961
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 797
| [[:d:Q50375982|Q50375982]]
| [[María Victoria López-Cordón Cortezo]]
| [[Madril]]
| 1949
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 798
| [[:d:Q40339840|Q40339840]]
| [[María José Frápolli]]
|
| 1963<br/>1960
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:María José Frápolli.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 799
| [[:d:Q42685908|Q42685908]]
| [[María de los Ángeles Eraña Lagos]]
| [[Mexiko]]
| 20th century
| [[Mexiko]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 800
| [[:d:Q123570987|Q123570987]]
| [[Amparo Castiella|Amparo Castiella Rodríguez]]
| [[Iruñea]]
| 1946
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 801
| [[:d:Q109065131|Q109065131]]
| [[María Soledad Corchón Rodríguez]]
| [[Santander]]
| 1947-04-11
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 802
| [[:d:Q104162237|Q104162237]]
| [[Emilia Bea Pérez]]
|
| 1960
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 803
| [[:d:Q48688426|Q48688426]]
| [[Assumpció Vila Mitjà]]
| [[L'Escala]]
| 1948-12-07
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Assumpció Vila Mitjà.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 804
| [[:d:Q62004846|Q62004846]]
| [[Matilde Revuelta Tubino]]
|
| 1922
| [[Espainia]]
| 2004
|
|-
| style='text-align:right'| 805
| [[:d:Q107110523|Q107110523]]
| [[Soledad Cánovas del Castillo]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 806
| [[:d:Q28339397|Q28339397]]
| [[Yolanda Barriocanal López]]
| [[Cubo de Bureba]]
| 1957-04-24
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 807
| [[:d:Q21580467|Q21580467]]
| [[María Victoria Carballo]]
| [[Ferrol]]
| 1942-05-11
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:María Victoria Carballo-Calero.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 808
| [[:d:Q106653188|Q106653188]]
| [[Teresa Posada Kubissa]]
|
| 1953
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 809
| [[:d:Q55993403|Q55993403]]
| [[Pilar Corella Suárez]]
|
| 1951
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 810
| [[:d:Q13147296|Q13147296]]
| [[Josefina Martínez Álvarez]]
| [[San Cloyo]]
| 1937-04-11
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 811
| [[:d:Q129169821|Q129169821]]
| [[María del Carmen Hernández Valcárcel]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 812
| [[:d:Q21541035|Q21541035]]
| [[Rosario Neira]]
| [[Oviedo]]
| 1973
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 813
| [[:d:Q111901698|Q111901698]]
| [[Asunción Fernández Doctor]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 814
| [[:d:Q27302711|Q27302711]]
| [[Goretti Ramírez Castro]]
| [[Santa Cruz Tenerifekoa]]
| 1971
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 815
| [[:d:Q2850174|Q2850174]]
| [[Anita Guerreau-Jalabert]]
| [[Marseilla]]
| 1950-01-25
| [[Frantzia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 816
| [[:d:Q3667479|Q3667479]]
| [[Chiara Frugoni]]
| [[Pisa]]
| 1940-02-04
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]<br/>[[Italia]]
| 2022-04-09
| [[Fitxategi:Chiara Frugoni (Foto Luca Giarelli).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 817
| [[:d:Q57440708|Q57440708]]
| [[Barbara H. Rosenwein]]
| [[Chicago]]
| 1945-03-01
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 818
| [[:d:Q24206475|Q24206475]]
| [[Anna Esposito]]
| [[La Spezia]]
| 1948-06-12
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 819
| [[:d:Q62392260|Q62392260]]
| [[Corinne Bonnet]]
|
| 1959-03-30
| [[Belgika]]
|
| [[Fitxategi:Professor Corinne Bonnet.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 820
| [[:d:Q57470353|Q57470353]]
| [[Isabel de Barros Dias]]
|
|
| [[Portugal]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 821
| [[:d:Q262474|Q262474]]
| [[Anna Wierzbicka]]
| [[Varsovia]]
| 1938-03-10
| [[Poloniako Bigarren Errepublika]]<br/>[[Hirugarren Reicha]]<br/>[[Poloniako Herri Errepublika]]<br/>[[Polonia]]<br/>[[Australia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 822
| [[:d:Q130632982|Q130632982]]
| [[Éliane Lavaud-Fage]]
|
| 20th century
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 823
| [[:d:Q111532380|Q111532380]]
| [[Laura Dolfi]]
|
| 1948
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 824
| [[:d:Q105682635|Q105682635]]
| [[Estrella Montolío Durán]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 825
| [[:d:Q29893568|Q29893568]]
| [[Sultana Wahnón]]
| [[Melilla]]
| 1960-05-08
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 826
| [[:d:Q61062296|Q61062296]]
| [[Herminia Pernas Oroza]]
| [[Burela]]
| 1967
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 827
| [[:d:Q20994748|Q20994748]]
| [[Amparo Marco]]
| [[Castelló de la Plana]]
| 1968-02-08
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Amparomarco (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 828
| [[:d:Q26387105|Q26387105]]
| [[Judith Sutz]]
| [[Montevideo]]
| 1946-12-16
| [[Uruguai]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 829
| [[:d:Q42911584|Q42911584]]
| [[Henrike Fesefeldt]]
| [[Alemania]]
| 1966
| [[Alemania]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 830
| [[:d:Q55946567|Q55946567]]
| [[Irene Castells Olivan]]
| [[Hellín]]
| 1943
| [[Espainia]]
| 2019-05-29
|
|-
| style='text-align:right'| 831
| [[:d:Q64029988|Q64029988]]
| [[Rosalía Crego Navarro]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 832
| [[:d:Q76161852|Q76161852]]
| [[María Antonia Peña]]
| [[La Línea de la Concepción]]
| 1966
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:María Antonia Peña.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 833
| [[:d:Q50693870|Q50693870]]
| [[Genoveva García Queipo de Llano]]
|
| 1945
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 834
| [[:d:Q73624707|Q73624707]]
| [[Sonia Aldas Mejías]]
|
|
|
|
| [[Fitxategi:(Sonia Aldas Mejías) FAEDIS. Entrevista Dra Sonia Alda Mejias.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 835
| [[:d:Q93428276|Q93428276]]
| [[María del Carmen Paredes Martín]]
|
| 1954
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 836
| [[:d:Q4750447|Q4750447]]
| [[Ana María Vázquez Hoys]]
|
| 1945-10-08
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 837
| [[:d:Q55947538|Q55947538]]
| [[María Luisa Sánchez León]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 838
| [[:d:Q121437400|Q121437400]]
| [[María Jesús Peréx|María Jesús Peréx Agorreta]]
|
|
|
|
| [[Fitxategi:Maria-Jesus-Perex-Agorreta-UNED.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 839
| [[:d:Q23842032|Q23842032]]
| [[Margarita Vallejo Girvés]]
|
| 1964
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 840
| [[:d:Q5829540|Q5829540]]
| [[Elisa Garrido González]]
| [[Espainia]]
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 841
| [[:d:Q21030797|Q21030797]]
| [[Ilaria Ramelli]]
| [[Piacenza]]
| 1973
| [[Italia]]
|
| [[Fitxategi:Ilaria Ramelli Regensburg.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 842
| [[:d:Q55558033|Q55558033]]
| [[Concha Roldán]]
| [[Madril]]
| 1958-09-14<br/>1958
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Concha Roldán.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 843
| [[:d:Q21816263|Q21816263]]
| [[María Xosé Agra Romero]]
| [[Santiago de Compostela]]
| 1956-02-11
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Foto Agra.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 844
| [[:d:Q18689578|Q18689578]]
| [[Luisa Posada Kubissa]]
| [[Madril]]
| 1957
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Luisa Posada Feminario 2018 (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 845
| [[:d:Q55988619|Q55988619]]
| [[María Luisa Cancela Ramírez de Arellano]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 846
| [[:d:Q47491333|Q47491333]]
| [[María Cruz Mina Apat]]
| [[Iruñea]]
| 1939
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 847
| [[:d:Q23843495|Q23843495]]
| [[Ángeles Barrio Alonso]]
| [[Gijón]]
| 1955
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 848
| [[:d:Q11691194|Q11691194]]
| [[Marta Bizkarrondo]]
| [[Donostia]]
| 1947
| [[Espainia]]
| 2007
|
|-
| style='text-align:right'| 849
| [[:d:Q110311805|Q110311805]]
| [[Miren Llona]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 850
| [[:d:Q110734522|Q110734522]]
| [[Mercedes Arbaiza|Mercedes Arbaiza Vilallonga]]
| [[Bilbo]]
| 1963
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 851
| [[:d:Q113922705|Q113922705]]
| [[Nerea Aresti]]
| [[Bilbo]]
| 1961
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 852
| [[:d:Q29138949|Q29138949]]
| [[Valeria Camporesi]]
| [[Bolonia]]
| 1957
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 853
| [[:d:Q20888475|Q20888475]]
| [[Sandra Souto Kustrín]]
|
| 1969
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 854
| [[:d:Q112703987|Q112703987]]
| [[Teresa Artola González]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 855
| [[:d:Q6003362|Q6003362]]
| [[María Antonia García de León Álvarez]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 856
| [[:d:Q93371785|Q93371785]]
| [[Francisca Martín Molero]]
|
| 1943
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 857
| [[:d:Q58257354|Q58257354]]
| [[Cristina Mayor-Ruiz]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 858
| [[:d:Q23907413|Q23907413]]
| [[Marian Lopez Fernandez-Cao]]
| [[Vigo]]
| 1964-02-05
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Marian Lopez Fdz Cao.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 859
| [[:d:Q112623664|Q112623664]]
| [[María Luisa Zagalaz Sánchez]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 860
| [[:d:Q59462705|Q59462705]]
| [[Águeda Gómez Suárez]]
| [[O Rosal]]
| 1971-10-24
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 861
| [[:d:Q106436843|Q106436843]]
| [[Adela Gil Crespo]]
|
| 1916
| [[Espainia]]
| 1992
|
|-
| style='text-align:right'| 862
| [[:d:Q84263168|Q84263168]]
| [[Beatriz Lavandera]]
| [[Argentina]]
| 1942-03-04
| [[Argentina]]
| 1998-03-23
|
|-
| style='text-align:right'| 863
| [[:d:Q55998218|Q55998218]]
| [[Eugenia Fosalba]]
| [[Bartzelona]]
| 1964
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 864
| [[:d:Q107197398|Q107197398]]
| [[Ana Isabel Martín Ferreira]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 865
| [[:d:Q55946931|Q55946931]]
| [[María Paloma Gracia Alonso]]
|
| 1958
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 866
| [[:d:Q108526399|Q108526399]]
| [[Carmen Benito-Vessels]]
|
| 1955
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 867
| [[:d:Q55687172|Q55687172]]
| [[Elvira Fidalgo]]
|
| 1962
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 868
| [[:d:Q106644899|Q106644899]]
| [[Marta Haro Cortés]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 869
| [[:d:Q90010165|Q90010165]]
| [[Patrizia Botta]]
|
|
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 870
| [[:d:Q47619|Q47619]]
| [[Nadine Gordimer]]
| [[Springs (Hegoafrika)]]
| 1923-11-20
| [[Hegoafrika]]
| 2014-07-13
| [[Fitxategi:Nadine Gordimer 01.JPG|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 871
| [[:d:Q93430886|Q93430886]]
| [[Ruth Rubio-Marín]]
|
| 1969-10-06
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 872
| [[:d:Q28534027|Q28534027]]
| [[Carmen López Alonso]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 873
| [[:d:Q62070549|Q62070549]]
| [[Milagros Nuin Monreal]]
| [[Erriberri]]
| 1951-11-25
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 874
| [[:d:Q19950281|Q19950281]]
| [[Begoña López Bueno]]
|
| 1954
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 875
| [[:d:Q104534944|Q104534944]]
| [[Carmen Fernández Ariza]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 876
| [[:d:Q93386663|Q93386663]]
| [[María Dolores Antigüedad del Castillo-Olivares]]
|
| 1949
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 877
| [[:d:Q5829252|Q5829252]]
| [[Elena Vozmediano]]
| [[Madril]]
| 1965
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Elena Vozmediano.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 878
| [[:d:Q55997657|Q55997657]]
| [[Gabrielle Sed-Rajna]]
| [[Budapest]]
| 1927-07-06
| [[Frantzia]]
| 2008-01-08
|
|-
| style='text-align:right'| 879
| [[:d:Q110100642|Q110100642]]
| [[Sofía Rodríguez Bernis]]
|
|
|
|
| [[Fitxategi:Sofía Rodríguez Bernis.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 880
| [[:d:Q48720988|Q48720988]]
| [[Begoña Torres]]
| [[Madril]]
| 20th century
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Begoña Torres.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 881
| [[:d:Q57578928|Q57578928]]
| [[María Jesús Gallego Arrufat]]
| [[Granada (Espainia)|Granada]]
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 882
| [[:d:Q30900950|Q30900950]]
| [[Aurora Fernández Polanco]]
| [[León (Espainia)|Leon]]
| 1954
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 883
| [[:d:Q111464290|Q111464290]]
| [[María Teresa Chaves Montoya]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 884
| [[:d:Q107356564|Q107356564]]
| [[Paloma Llaneza]]
| [[Madril]]
| 1965
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 885
| [[:d:Q124373272|Q124373272]]
| [[Carmen Agut García]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 886
| [[:d:Q82349646|Q82349646]]
| [[María José Aradilla Marqués]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 887
| [[:d:Q25509393|Q25509393]]
| [[Obdulia Taboadela]]
| [[Madril]]
| 1964-11-22
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 888
| [[:d:Q39922802|Q39922802]]
| [[Rosario Sampedro Gallego]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 889
| [[:d:Q57623991|Q57623991]]
| [[Elixabete Imaz]]
| [[Errenteria]]
| 1969
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 890
| [[:d:Q12263039|Q12263039]]
| [[Mari Jose Olaziregi]]
| [[Donostia]]
| 1963-04-06
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Mari Jose Olaziregi irakasle eta kritikaria 2011n.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 891
| [[:d:Q20534490|Q20534490]]
| [[Esperanza Mariño]]
| [[Santiago de Compostela]]
| 1963-04-15
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Esperanza Mariño (AELG)-1.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 892
| [[:d:Q23902092|Q23902092]]
| [[María del Carmen Calero Palacios]]
| [[Fuente Vaqueros]]
| 20th century
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Carmen Calero Foto.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 893
| [[:d:Q29071538|Q29071538]]
| [[María Ruiz Trapero]]
|
| 1931-03-26
| [[Espainia]]
| 2015-02-23
|
|-
| style='text-align:right'| 894
| [[:d:Q106515518|Q106515518]]
| [[Pilar Ostos Salcedo]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 895
| [[:d:Q23768181|Q23768181]]
| [[Ilse Schütz]]
|
| 1935
| [[Alemania]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 896
| [[:d:Q107345706|Q107345706]]
| [[Franca Tonini Zaccarini]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 897
| [[:d:Q100715817|Q100715817]]
| [[María Paz de Blas Fernández]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 898
| [[:d:Q104591162|Q104591162]]
| [[Mónica Margarit Ribalta]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 899
| [[:d:Q63413594|Q63413594]]
| [[Mercè Otero Vidal]]
| [[Bartzelona]]
| 1947-05-25
|
|
| [[Fitxategi:Mercè Otero 2019.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 900
| [[:d:Q45356515|Q45356515]]
| [[Ana de Begoña Azkarraga|Ana de Begoña Azcárraga]]
| [[Agurain]]
| 1946
| [[Espainia]]
| 2009
|
|-
| style='text-align:right'| 901
| [[:d:Q16189643|Q16189643]]
| [[Dolors Comas|Maria Dolors Comas d'Argemir i Cendra]]
| [[Bartzelona]]
| 1951-08-10
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 902
| [[:d:Q104832602|Q104832602]]
| [[Mercedes Replinger]]
| [[Murtzia]]
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 903
| [[:d:Q56402774|Q56402774]]
| [[Roser Juanola Terradellas]]
| [[Banyoles]]
| 1949-02-27
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Roser Juanola a Escaladei.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 904
| [[:d:Q62554999|Q62554999]]
| [[Pilar Barreiro Elorza]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 905
| [[:d:Q60194145|Q60194145]]
| [[Carmen Martínez]]
| [[Cangas del Narcea]]
| 1961-12-28
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 906
| [[:d:Q5864892|Q5864892]]
| [[Francisca Aguirre]]
| [[Alacant]]
| 1930-10-27
| [[Espainia]]
| 2019-04-13
| [[Fitxategi:Francisca Aguirre en XX Bilbao Poesía.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 907
| [[:d:Q55500507|Q55500507]]
| [[Ana María Leyra]]
| [[Madril]]
| 1947
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 908
| [[:d:Q5591569|Q5591569]]
| [[Graciela Palau de Nemes]]
| [[Camagüey]]
| 1919-03-24
|
| 2019-09-28
|
|-
| style='text-align:right'| 909
| [[:d:Q19301170|Q19301170]]
| [[Menene Gras]]
| [[Bartzelona]]
| 1951
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 910
| [[:d:Q5712102|Q5712102]]
| [[Aurora Egido]]
| [[Molina de Aragón]]
| 1946
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Aurora Egido por Marta Jara (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 911
| [[:d:Q6004946|Q6004946]]
| [[Carmen Iglesias]]
| [[Madril]]
| 1942-03-16
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:CarmenIglesias.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 912
| [[:d:Q8349080|Q8349080]]
| [[Concha Zardoya]]
| [[Valparaíso]]
| 1914-11-14
| [[Txile]]
| 2004-04-21
|
|-
| style='text-align:right'| 913
| [[:d:Q20015561|Q20015561]]
| [[Marie Laffranque]]
| [[Saint-Marcet]]
| 1921-11-28
| [[Frantzia]]
| 2006-07-13
|
|-
| style='text-align:right'| 914
| [[:d:Q106436826|Q106436826]]
| [[Otilia López Fanego]]
|
|
| [[Espainia]]
| 2004-10-24
|
|-
| style='text-align:right'| 915
| [[:d:Q6093361|Q6093361]]
| [[Pureza Canelo]]
| [[Moraleja]]
| 1946
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 916
| [[:d:Q28316659|Q28316659]]
| [[Amalia Iglesias]]
| [[Menaza]]
| 1962
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 917
| [[:d:Q3266909|Q3266909]]
| [[Luisa Castro]]
| [[Foz]]
| 1966-01-06
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 918
| [[:d:Q115282792|Q115282792]]
| [[Francisca Perez Carreno]]
| [[Madril]]
| 1961-04-14
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 919
| [[:d:Q5673876|Q5673876]]
| [[Ana María Barrenechea]]
| [[Buenos Aires]]
| 1913-03-06
| [[Argentina]]
| 2010-10-04
|
|-
| style='text-align:right'| 920
| [[:d:Q4822630|Q4822630]]
| [[Aurora de Albornoz]]
| [[Ḷḷuarca (Q56849753)|Ḷḷuarca]]
| 1926-01-22
| [[Espainia]]
| 1990-06-06
| [[Fitxategi:Aurora de Albornoz.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 921
| [[:d:Q5936649|Q5936649]]
| [[Josefina Ludmer]]
| [[San Francisco]]
| 1939-05-03
| [[Argentina]]
| 2016-12-09
| [[Fitxategi:Josefina Ludmer.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 922
| [[:d:Q35485328|Q35485328]]
| [[Dolores Cabra]]
| [[Espainia]]
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 923
| [[:d:Q5784859|Q5784859]]
| [[Consuelo Triviño Anzola]]
| [[Bogota]]
| 1956
| [[Kolonbia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 924
| [[:d:Q107629319|Q107629319]]
| [[Delfina Muschietti]]
|
| 1953
| [[Argentina]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 925
| [[:d:Q57589087|Q57589087]]
| [[Beatriz Fernández Herrero]]
| [[Vigo]]
| 1959
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 926
| [[:d:Q26309205|Q26309205]]
| [[María Ángeles Álvarez Martínez]]
| [[Santa Cruz Tenerifekoa]]
| 1957
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 927
| [[:d:Q5920876|Q5920876]]
| [[Isabel Soler]]
| [[Bartzelona]]
| 1964
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 928
| [[:d:Q65925006|Q65925006]]
| [[Anna Calvera Sagué]]
| [[Bartzelona]]
| 1954
| [[Espainia]]
| 2018-02-04
|
|-
| style='text-align:right'| 929
| [[:d:Q25411214|Q25411214]]
| [[Noemí Ulla]]
| [[Santa Fe (Argentina)|Santa Fe]]
| 1940
| [[Argentina]]
| 2016-05-22
|
|-
| style='text-align:right'| 930
| [[:d:Q2140267|Q2140267]]
| [[Reina Roffé]]
| [[Buenos Aires]]
| 1951-11-04
| [[Argentina]]
|
| [[Fitxategi:Reina Roffe 2006.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 931
| [[:d:Q28503633|Q28503633]]
| [[Ángeles Cardona Castro]]
| [[Tarragona]]
| 1923-09-03
| [[Espainia]]
| 2011-02-05
|
|-
| style='text-align:right'| 932
| [[:d:Q27883131|Q27883131]]
| [[Reyes Calderón]]
| [[Valladolid]]
| 1961-11-14
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Reyes Calderon.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 933
| [[:d:Q24055276|Q24055276]]
| [[Marta Segarra]]
| [[Bartzelona]]
| 1963-10-25
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Marta Segarra.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 934
| [[:d:Q21530705|Q21530705]]
| [[Marta Giné]]
|
| 1958
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Marta Giné Janer.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 935
| [[:d:Q21587701|Q21587701]]
| [[Anna Sawicka]]
| [[Krakovia]]
| 1957
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 936
| [[:d:Q16179626|Q16179626]]
| [[Laura Borràs|Laura Borràs i Castanyer]]
| [[Bartzelona]]
| 1970-10-05
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:LauraBorras.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 937
| [[:d:Q12393058|Q12393058]]
| [[María Xesús Lama]]
| [[Santa Euxea, Guntín]]
| 1964
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:María Xesús Lama - Casa da Matanza - xornadas Centenario Manuel Murguía 1 (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 938
| [[:d:Q28922598|Q28922598]]
| [[Almudena Hernando]]
| [[Madril]]
| 1959
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Almudena Hernando. Etiopía proyecto de Etiopía (2016-2019)- "Cultura material, colonialismo y género en Etiopía. Una aproximación etnoarqueológica".jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 939
| [[:d:Q23012034|Q23012034]]
| [[Maria Angeles Querol]]
| [[Badajoz]]
| 1948-02-05
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 940
| [[:d:Q12396276|Q12396276]]
| [[Ofelia Rey Castelao]]
| [[Valboa]]
| 1956
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Ofelia Rey Castelao 2015.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 941
| [[:d:Q107713606|Q107713606]]
| [[Gema Elvira Adán Álvarez]]
|
| 1963
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 942
| [[:d:Q62836672|Q62836672]]
| [[María Isabel del Val Valdivieso]]
| [[Valladolid]]
| 1948-01-11
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Isabel del Val - Simposio Isabel la Católica y la evangelización de América (2018; cropped 2024).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 943
| [[:d:Q20533571|Q20533571]]
| [[Aurora López]]
| [[Sarria (Lugo)|Sarria]]
| 1948-01-16
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 944
| [[:d:Q21513417|Q21513417]]
| [[María José Sanz Sánchez|Maria José Sanz Sánchez]]
| [[Valentzia]]
| 1963<br/>1963-01-12
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 945
| [[:d:Q50295630|Q50295630]]
| [[Trinidad Arcos Pereira]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 946
| [[:d:Q93433722|Q93433722]]
| [[Dulce Estefanía]]
|
| 1933
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 947
| [[:d:Q93428239|Q93428239]]
| [[Carmen González Vázquez]]
|
| 1969
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 948
| [[:d:Q50360534|Q50360534]]
| [[María Dolores García de Paso Carrasco]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 949
| [[:d:Q63383227|Q63383227]]
| [[Ana María Aldama Roy]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
| 2009-09-03
|
|-
| style='text-align:right'| 950
| [[:d:Q113898347|Q113898347]]
| [[María José García Soler]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 951
| [[:d:Q107182993|Q107182993]]
| [[Miryam Librán Moreno]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 952
| [[:d:Q108476022|Q108476022]]
| [[Elina Miranda Cancela]]
|
| 1944
| [[Kuba]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 953
| [[:d:Q23011821|Q23011821]]
| [[Carmen Batanero]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 954
| [[:d:Q5954771|Q5954771]]
| [[Juliana-Luisa González Hurtado]]
| [[Palentziako probintzia]]
| 1933-09-06
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 955
| [[:d:Q61269627|Q61269627]]
| [[Stella Villarmea]]
| [[Madril]]
| 1968
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Stella Villarmea.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 956
| [[:d:Q122011837|Q122011837]]
| [[Dora Muñoz]]
| [[Palma|Palma Mallorcakoa]]
| 1954
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 957
| [[:d:Q24091258|Q24091258]]
| [[Montserrat Moreno|Montserrat Moreno Marimón]]
| [[Bartzelona]]
| 1937-05-07
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Montserrat Moreno 2016.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 958
| [[:d:Q97362550|Q97362550]]
| [[Luísa Abad]]
| [[Coruña]]
| 1951-08-20
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Marialuisaabadcoeducación2021.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 959
| [[:d:Q57771692|Q57771692]]
| [[Marta Castañer]]
|
| 1962
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 960
| [[:d:Q21450772|Q21450772]]
| [[Mari Jose Urruzola]]
| [[Irun]]
| 1940-05-23
| [[Espainia]]
| 2006-04-28
| [[Fitxategi:Mari Jose Urruzola.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 961
| [[:d:Q24192206|Q24192206]]
| [[Núria Solsona]]
| [[Sabadell]]<br/>[[Lleida City]]
| 1953<br/>1972
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Nuria Solsona.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 962
| [[:d:Q56825647|Q56825647]]
| [[Elena Martín Ortega]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 963
| [[:d:Q65465047|Q65465047]]
| [[María del Carmen de la Torre Boronat]]
|
| 1932
| [[Espainia]]
| 2021
|
|-
| style='text-align:right'| 964
| [[:d:Q110888230|Q110888230]]
| [[Assumpta Camps]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 965
| [[:d:Q55949345|Q55949345]]
| [[Isabel Alfonso]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 966
| [[:d:Q105335041|Q105335041]]
| [[Concepción Herrero Matesanz]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 967
| [[:d:Q122228150|Q122228150]]
| [[María Luisa Canales-Fernández]]
|
|
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Marisa Canales - sep 2018.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 968
| [[:d:Q36859811|Q36859811]]
| [[María Pilar de Luis Carnicer]]
|
| 1951-03-28
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 969
| [[:d:Q111152255|Q111152255]]
| [[María Marta García Negroni]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 970
| [[:d:Q8561502|Q8561502]]
| [[Dolores Serrat Moré]]
| [[Ripoll]]
| 1955-12-03
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Wiki Dolores-foto despacho gabi.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 971
| [[:d:Q21573352|Q21573352]]
| [[Martha Tarasco Michel]]
|
| 20th century
| [[Mexiko]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 972
| [[:d:Q29297851|Q29297851]]
| [[Paloma Durán y Lalaguna]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 973
| [[:d:Q34001880|Q34001880]]
| [[Mónica López Barahona]]
| [[Madril]]
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 974
| [[:d:Q106237904|Q106237904]]
| [[Lidia Blanco]]
| [[Burgos]]
| 1960-05-21
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Lidia Blanco.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 975
| [[:d:Q23841763|Q23841763]]
| [[Maria Grazia Profeti]]
| [[Empoli]]
| 1939-02-16
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]<br/>[[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 976
| [[:d:Q93337571|Q93337571]]
| [[Palma Chillón]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 977
| [[:d:Q6050094|Q6050094]]
| [[Olivia de Miguel]]
| [[Logroño]]
| 1948
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 978
| [[:d:Q116750059|Q116750059]]
| [[Dulce González Doreste]]
| [[Las Palmas Kanaria Handikoa]]
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 979
| [[:d:Q19461954|Q19461954]]
| [[Catalina Montes]]
| [[Valladolid]]
| 1929
| [[Espainia]]
| 2011-04-05
|
|-
| style='text-align:right'| 980
| [[:d:Q106963631|Q106963631]]
| [[Maria José Lopez-Couso]]
| [[Pontevedra]]
| 1963
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:María José López Couso nas xornadas sobre o centenario da morte de Manuel Murguía no paraninfo da USC.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 981
| [[:d:Q58146570|Q58146570]]
| [[Carmen Valero Garcés]]
|
| 1958
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 982
| [[:d:Q16334666|Q16334666]]
| [[Elena Catena]]
| [[Salamanca]]
| 1920-11-12
| [[Espainia]]
| 2012-01-19
|
|-
| style='text-align:right'| 983
| [[:d:Q2842804|Q2842804]]
| [[Lourdes Ortiz]]
| [[Madril]]
| 1943-03-04
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 984
| [[:d:Q235403|Q235403]]
| [[Ana María Matute]]
| [[Bartzelona]]
| 1925-07-26
| [[Espainia]]
| 2014-06-25
| [[Fitxategi:Ana María Matute.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 985
| [[:d:Q93370695|Q93370695]]
| [[María Morrás Ruiz-Falcó]]
|
| 1962
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 986
| [[:d:Q41633115|Q41633115]]
| [[María Concepción Bravo Guerreira]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 987
| [[:d:Q62392752|Q62392752]]
| [[Elisa Luque Alcaide]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 988
| [[:d:Q62560176|Q62560176]]
| [[Rosa M. Martinez de Codes]]
|
| 1955
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 989
| [[:d:Q20664779|Q20664779]]
| [[Reyes Berruezo]]
| [[Iruñea]]
| 1951-01-10
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:X Congreso General de Historia de Navarra - Reyes Berruezo.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 990
| [[:d:Q9078680|Q9078680]]
| [[Soledad Gallego-Díaz]]
| [[Madril]]
| 1951
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Soledad Gallego-Díaz Amigas y amigos de porCausa (30528150463) (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 991
| [[:d:Q108782492|Q108782492]]
| [[María José Bravo Bosch]]
| [[Ourense]]
| 1967-04-04
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 992
| [[:d:Q23894074|Q23894074]]
| [[María Isabel Nuñez Paz]]
| [[Salamanca]]
| 1964
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 993
| [[:d:Q107351768|Q107351768]]
| [[Alicia Gil Gil]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 994
| [[:d:Q107351792|Q107351792]]
| [[Mónica Guzmán Zapater]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 995
| [[:d:Q107349944|Q107349944]]
| [[Alicia Arroyo Aparicio]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 996
| [[:d:Q106836325|Q106836325]]
| [[Amaya Mendikoetxea]]
| [[Bilbo]]
| 1962
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Amaya 2021.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 997
| [[:d:Q12386370|Q12386370]]
| [[Concepción Burgo]]
| [[Monforte de Lemos]]
| 1958-06-09
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 998
| [[:d:Q60646472|Q60646472]]
| [[Serrana M. Rial García]]
|
| 1957
|
| 2012-03-19
|
|-
| style='text-align:right'| 999
| [[:d:Q106287701|Q106287701]]
| [[Inmaculada Montalbán Huertas]]
| [[Iznalloz]]
| 1959-11-26
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Magistrada Inmaculada Montalban.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1000
| [[:d:Q130223431|Q130223431]]
| [[María Isabel Perelló Doménech]]
| [[Sabadell]]
| 1958-03-18
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1001
| [[:d:Q20533172|Q20533172]]
| [[Pilar Allegue]]
| [[Coruña]]
| 1946
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1002
| [[:d:Q106324023|Q106324023]]
| [[María Rosaria Ferrarese]]
|
| 1948
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1003
| [[:d:Q1140389|Q1140389]]
| [[Cristina D'Ancona]]
|
| 1956-03-21
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1004
| [[:d:Q62393324|Q62393324]]
| [[Francisca Tomar Romero]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1005
| [[:d:Q93370456|Q93370456]]
| [[Begoña Roman|Begoña Román Maestre]]
| [[Petrer]]
| 1965
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Begoña Román UB.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1006
| [[:d:Q20018898|Q20018898]]
| [[Ángela Aparisi Miralles]]
| [[Valentzia]]
| 1963
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:AAM2016.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1007
| [[:d:Q53548388|Q53548388]]
| [[María del Carmen Barranco Avilés]]
| [[Madril]]
| 1971
| [[Espainia]]
| 1971-03-08
|
|-
| style='text-align:right'| 1008
| [[:d:Q107453112|Q107453112]]
| [[Marie-Linda Ortega]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1009
| [[:d:Q50415767|Q50415767]]
| [[Alicia Rodríguez Álvarez]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1010
| [[:d:Q20987134|Q20987134]]
| [[Milagros Otero]]
| [[Santiago de Compostela]]
| 1960
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Milagros Otero-Valedora-Praza Pública-2015.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1011
| [[:d:Q23307720|Q23307720]]
| [[Julia Pavón]]
| [[Madril]]
| 1968
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:JuliaP.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1012
| [[:d:Q59225109|Q59225109]]
| [[María José Iriarte Chiapusso|Maria Jose Iriarte Chiapusso]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1013
| [[:d:Q123102437|Q123102437]]
| [[Esperanza Botella]]
| [[Torrelavega]]
| 1947
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1014
| [[:d:Q18640846|Q18640846]]
| [[Maria Dolors Folch Fornesa]]
| [[Bartzelona]]
| 1941
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1015
| [[:d:Q127698665|Q127698665]]
| [[Elvira Sánchez Mateos]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1016
| [[:d:Q93371874|Q93371874]]
| [[Blanca Vilà Costa]]
| [[Bartzelona]]
| 1951-04-29<br/>1951
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1017
| [[:d:Q100321854|Q100321854]]
| [[María Elena Buqueras Segura]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1018
| [[:d:Q9029965|Q9029965]]
| [[María Casado González]]
| [[Cartaya]]
| 1952-01-31
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Maria Casado Gonzalez.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1019
| [[:d:Q93224699|Q93224699]]
| [[Myriam Cortés Diéguez]]
| [[Ourense]]
| 1964-08-20
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:MCortes2022.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1020
| [[:d:Q105625033|Q105625033]]
| [[Dolores Romero Lopez]]
|
| 1965
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1021
| [[:d:Q96582799|Q96582799]]
| [[Margarita de Luxán]]
| [[Santander]]
| 1945
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1022
| [[:d:Q12387784|Q12387784]]
| [[Elvira Souto]]
| [[Coruña]]
| 1947
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Elvira Souto.png|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1023
| [[:d:Q12383950|Q12383950]]
| [[Aurora Marco]]
| [[Noguera de Albarracín]]
| 1948-02-01
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Aurora Marco (AELG)-2.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1024
| [[:d:Q84319843|Q84319843]]
| [[Susana Guerrero Salazar]]
| [[Málaga]]
| 1969-11-29
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1025
| [[:d:Q12397263|Q12397263]]
| [[Paz Moreno Feliu]]
| [[Betanzos]]
| 1956
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Paz Moreno Feliu.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1026
| [[:d:Q16202637|Q16202637]]
| [[Carmen Magallón]]
| [[Alcañiz]]
| 1951-12-28
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Carmen Magallón Portolés en la mesa sobre Violencia de Género.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1027
| [[:d:Q50376949|Q50376949]]
| [[María Luisa Monteiro Quintana]]
|
| 1969
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1028
| [[:d:Q57358182|Q57358182]]
| [[Montserrat Macià i Gou]]
| [[Vilanova de Bellpuig]]
| 1962
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1029
| [[:d:Q105617600|Q105617600]]
| [[Annamaria Petrioli Tofani]]
|
| 1938
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1030
| [[:d:Q95991947|Q95991947]]
| [[Aída Bueno Sarduy]]
| [[Habana]]
|
| [[Kuba]]
|
| [[Fitxategi:Aída Esther Bueno Sarduy.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1031
| [[:d:Q26899215|Q26899215]]
| [[Mercedes Bengoechea]]
| [[Madril]]
| 1952-12-29
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Mercedes Bengoechea.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1032
| [[:d:Q57694072|Q57694072]]
| [[Isabel Molina Martos]]
|
| 1950<br/>1964
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1033
| [[:d:Q138416|Q138416]]
| [[Carme Chacón]]
| [[Esplugues de Llobregat]]
| 1971-03-13
| [[Espainia]]
| 2017-04-09
| [[Fitxategi:Carme Chacón, 13-07-2010.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1034
| [[:d:Q6701283|Q6701283]]
| [[Luisa Arvide]]
| [[Almería]]
| 1956-08-10
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1035
| [[:d:Q19950522|Q19950522]]
| [[Rachel Arié]]
| [[Kairo]]
| 1924-10-25
| [[Frantzia]]
| 2018-12-12
|
|-
| style='text-align:right'| 1036
| [[:d:Q126898858|Q126898858]]
| [[Ángeles Vicente]]
|
| 1969
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1037
| [[:d:Q5702172|Q5702172]]
| [[Araceli Mangas Martín]]
| [[Ledesma (Salamanca)|Ledesma]]
| No/unknown value
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Araceli Mangas Martín.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1038
| [[:d:Q16163973|Q16163973]]
| [[Alegría Borrás i Rodríguez]]
| [[Bartzelona]]
| 1943-02
| [[Espainia]]
| 2020-12-15
|
|-
| style='text-align:right'| 1039
| [[:d:Q4750451|Q4750451]]
| [[Ana Yabar|Ana Yabar Sterling]]
| [[Iruñea]]
| 1948-09-07
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1040
| [[:d:Q47346003|Q47346003]]
| [[María Pilar Bello Martín-Crespo]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1041
| [[:d:Q7367419|Q7367419]]
| [[Rosario Silva de Lapuerta]]
| [[Madril]]
| 1954-06-15
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1042
| [[:d:Q26971312|Q26971312]]
| [[Ánxeles Cuña]]
| [[Pontevedra]]
| 1957
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Ánxeles Cuña 4 Outubro, 2018 Nós TV.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1043
| [[:d:Q73301181|Q73301181]]
| [[Margarita Ruiz Altisent]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1044
| [[:d:Q43154861|Q43154861]]
| [[Conxita Royo]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1045
| [[:d:Q57587601|Q57587601]]
| [[Myriam Nemirovsky]]
|
| 1944
| [[Argentina]]
| 2017
|
|-
| style='text-align:right'| 1046
| [[:d:Q270888|Q270888]]
| [[Mercedes Cabrera]]
| [[Madril]]
| 1951-12-03
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Mercedes Cabrera.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1047
| [[:d:Q109123401|Q109123401]]
| [[Elena Maza Zorrilla]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1048
| [[:d:Q64768028|Q64768028]]
| [[Josefina Cuesta|Josefina Cuesta Bustillo]]
| [[Villamorón]]
| 1947
| [[Espainia]]
| 2021-03-30
| [[Fitxategi:Josefina Cuesta.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1049
| [[:d:Q100999277|Q100999277]]
| [[Montserrat Huguet Santos]]
|
|
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Montserrat Huguet LSE JPG.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1050
| [[:d:Q88376163|Q88376163]]
| [[María José Rubio Fuentes]]
| [[Puertollano]]
| 1965
| [[Espainia]]
| 2020-03-21
|
|-
| style='text-align:right'| 1051
| [[:d:Q63712140|Q63712140]]
| [[Adela Fábregas García]]
|
| 1969
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1052
| [[:d:Q110604627|Q110604627]]
| [[Belén Bengoetxea|Belén Bengoetxea Rementeria]]
| [[Durango]]
| 1966-12-30
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Belén Bengoetxea.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1053
| [[:d:Q130537361|Q130537361]]
| [[Maria Bargalló Escrivà]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1054
| [[:d:Q22082533|Q22082533]]
| [[Fanny Rubio]]
| [[Linares (Jaén)|Linares]]
| 1949-10-18
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1055
| [[:d:Q12265472|Q12265472]]
| [[Paloma Díaz-Mas]]
| [[Madril]]
| 1954-05-09
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1056
| [[:d:Q23682004|Q23682004]]
| [[Dora Barrancos]]
| [[Jacinto Arauz]]
| 1940-08-15
| [[Argentina]]
|
| [[Fitxategi:Clasepublica Dora Barrancos.png|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1057
| [[:d:Q459650|Q459650]]
| [[Eva Cantarella]]
| [[Erroma]]
| 1936-11-28
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]<br/>[[Italia]]
|
| [[Fitxategi:1629 - Eva Cantarella - 18 Aprile 2012 - Foto Giovanni Dall'Orto.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1058
| [[:d:Q22911191|Q22911191]]
| [[Consuelo Flecha]]
| [[Bilbo]]
| 1948-02-13
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Consuelo Flecha-2018.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1059
| [[:d:Q106560605|Q106560605]]
| [[Pilar Pérez-Fuentes Hernández]]
| [[Bilbo]]
| 1948
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1060
| [[:d:Q28924076|Q28924076]]
| [[Pilar Ballarín Domingo]]
| [[Valentzia]]
| 1951-07-13
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Pilar Ballarín Domingo.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1061
| [[:d:Q28922775|Q28922775]]
| [[Trinidad Escoriza Mateu]]
| [[Almería]]
| 1960
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1062
| [[:d:Q2844980|Q2844980]]
| [[Ana Iriarte]]
| [[Iruñea]]
| 1956-03-23
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1063
| [[:d:Q56872942|Q56872942]]
| [[Nira Yuval-Davis]]
| [[Tel Aviv]]
| 1943-08-22
| [[Erresuma Batua]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1064
| [[:d:Q12254911|Q12254911]]
| [[Begoña Aretxaga]]
| [[Donostia]]
| 1960-02-24
| [[Espainia]]
| 2002-12-28
|
|-
| style='text-align:right'| 1065
| [[:d:Q55949331|Q55949331]]
| [[Aline Rousselle]]
| [[Rabat]]
| 1939-03-25
| [[Frantzia]]
| 2019-11-22
|
|-
| style='text-align:right'| 1066
| [[:d:Q23688705|Q23688705]]
| [[Teresa Ortiz-Gómez]]
| [[Cuenca (Espainia)|Cuenca]]
| 1953-08-21
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:TeresaOrtiz.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1067
| [[:d:Q4895144|Q4895144]]
| [[Celia Amoros]]
| [[Valentzia]]
| 1944-05-18
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Celia Amorós.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1068
| [[:d:Q18752283|Q18752283]]
| [[María José Guerra Palmero]]
| [[San Cristóbal de La Laguna]]
| 1962
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:María José Guerra 2019 (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1069
| [[:d:Q88941214|Q88941214]]
| [[Cecilia Peñacoba]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1070
| [[:d:Q86536656|Q86536656]]
| [[María Paz García-Vera]]
| [[Madril]]
| 1964
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:María Paz García Vera.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1071
| [[:d:Q126379400|Q126379400]]
| [[Carolina Espinoza Cartes]]
| [[Concepción (Txile)|Concepción]]
| 1974
| [[Txile]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1072
| [[:d:Q95178533|Q95178533]]
| [[María Itziar Zabalza Aldave]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1073
| [[:d:Q95114919|Q95114919]]
| [[Michela Montesi]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1074
| [[:d:Q3394797|Q3394797]]
| [[María do Cebreiro|María do Cebreiro Rábade Villar]]
| [[Santiago de Compostela]]
| 1976-07-05
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:María do Cebreiro.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1075
| [[:d:Q22927405|Q22927405]]
| [[Lourdes Ventura]]
| [[Palentzia]]
| 1956
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1076
| [[:d:Q109119956|Q109119956]]
| [[Mercedes Borrero Fernández]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1077
| [[:d:Q100999245|Q100999245]]
| [[Consolación González Casarrubios]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1078
| [[:d:Q106620601|Q106620601]]
| [[Virginia Maquieira]]
|
|
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Virginia Maquieira.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1079
| [[:d:Q21483854|Q21483854]]
| [[Rubí Sanz Gamo]]
| [[Madril]]
| 20th century
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Museo Arqueológico Nacional - Rubí Sanz Gamo 01.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1080
| [[:d:Q115729921|Q115729921]]
| [[Antonia Cabanilles]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1081
| [[:d:Q23308270|Q23308270]]
| [[Begonya Pozo]]
| [[Valentzia]]
| 1974
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1082
| [[:d:Q104213265|Q104213265]]
| [[Amparo Alba Cecilia]]
| [[Segovia]]
| 1953
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1083
| [[:d:Q96035155|Q96035155]]
| [[Maria del Carme Queralt Tomàs]]
| [[Tortosa]]
| 1959-11-15
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1084
| [[:d:Q26805741|Q26805741]]
| [[Anna Freixas]]
| [[Bartzelona]]
| 1946-07-21
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Anna Freixas Farré.png|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1085
| [[:d:Q56380152|Q56380152]]
| [[Idoia Biurrun]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1086
| [[:d:Q98792655|Q98792655]]
| [[Pilar Pérez Herrero]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1087
| [[:d:Q88575003|Q88575003]]
| [[Paola Bentivoglio]]
| [[Genova]]
| 1932-08-06
| [[Venezuela]]
| 2019-04-30
|
|-
| style='text-align:right'| 1088
| [[:d:Q5393705|Q5393705]]
| [[Aurora Luque]]
| [[Almería]]
| 1962-08-16
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1089
| [[:d:Q93412753|Q93412753]]
| [[Anatxu Zabalbeascoa]]
| [[Bartzelona]]
| 1966
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1090
| [[:d:Q89580734|Q89580734]]
| [[Ana Rodríguez Fernández]]
| [[A Veiga (Asturias)|A Veiga]]
| 1957
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1091
| [[:d:Q4290927|Q4290927]]
| [[Ana Merino]]
| [[Madril]]
| 1971-06-25
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1092
| [[:d:Q50384868|Q50384868]]
| [[María Dolores Baena Alcántara]]
| [[Kordoba]]
| 1962-01-05
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1093
| [[:d:Q50376573|Q50376573]]
| [[Consuelo Herrera Caso]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1094
| [[:d:Q50357469|Q50357469]]
| [[María Elisa Cuyás de Torres]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1095
| [[:d:Q50360541|Q50360541]]
| [[María Jesús García Domínguez]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1096
| [[:d:Q93231605|Q93231605]]
| [[Magdalena Pi Corrales]]
|
| 1959
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1097
| [[:d:Q80565027|Q80565027]]
| [[Begoña Lolo]]
| [[Madril]]
| 1958-09-04
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1098
| [[:d:Q85450724|Q85450724]]
| [[María Luisa López Grigera]]
| [[Coruña]]
| 1926
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:María Luisa López Grigera (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1099
| [[:d:Q20889275|Q20889275]]
| [[Francisca Vives|Francisca Vives Casas]]
| [[Cádiz]]
| 1956-09-16
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1100
| [[:d:Q18719872|Q18719872]]
| [[Maite Pérez Larunbe]]
| [[Iruñea]]
| 1962-04-11
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1101
| [[:d:Q57566573|Q57566573]]
| [[Amor Perez-Rodriguez]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1102
| [[:d:Q93387776|Q93387776]]
| [[María Paz Prendes Espinosa]]
|
| 1967
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1103
| [[:d:Q58181585|Q58181585]]
| [[Paquita Sáenz de Urturi]]
| [[Apodaka]]
| 1950-01-29
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:CONFERENCIA PAQUITA (2).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1104
| [[:d:Q121462729|Q121462729]]
| [[Idoia Filloy|Idoia Filloy Nieva]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1105
| [[:d:Q61000880|Q61000880]]
| [[Maria Teresa Júdice Gamito]]
| [[Faro]]
| 1936-07-31<br/>1936
| [[Portugal]]
| 2006-04-17<br/>2006
|
|-
| style='text-align:right'| 1106
| [[:d:Q124042829|Q124042829]]
| [[Clara Arbués]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1107
| [[:d:Q5674143|Q5674143]]
| [[Ana de Miguel]]
| [[Santander]]
| 1961-10-26
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Ana de Miguel.png|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1108
| [[:d:Q28870249|Q28870249]]
| [[María Luisa Femenías]]
| [[Buenos Aires]]
| 1950-08-18
| [[Argentina]]
|
| [[Fitxategi:María Luisa Femenías 2017.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1109
| [[:d:Q93370517|Q93370517]]
| [[Noemí Montetes-Mairal]]
|
| 1971
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1110
| [[:d:Q112280065|Q112280065]]
| [[Delfina Serrano Ruano]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1111
| [[:d:Q104536614|Q104536614]]
| [[Rafaela Castrillo Márquez]]
|
| 1931
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1112
| [[:d:Q66766817|Q66766817]]
| [[Yolanda Valdeolivas García]]
| [[Madril]]
| 1963-08-04
|
|
| [[Fitxategi:Yolanda Valdeolivas García.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1113
| [[:d:Q7129144|Q7129144]]
| [[Pamela Faber]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| 1950-02-27
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1114
| [[:d:Q11253423|Q11253423]]
| [[Ánxeles Penas]]
| [[Teixeiro (Curtis)|Teixeiro]]
| 1943-05-05
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Ánxeles Penas (AELG)-1.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1115
| [[:d:Q3138117|Q3138117]]
| [[María Lopo]]
| [[Vigo]]
| 1967-11-20
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:María Lopo (Vigo, 2016).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1116
| [[:d:Q56643632|Q56643632]]
| [[Paloma Ballesteros]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1117
| [[:d:Q102355994|Q102355994]]
| [[María Luisa Calvo Padilla]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1118
| [[:d:Q90452055|Q90452055]]
| [[Dionísia Sanz]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1119
| [[:d:Q63928752|Q63928752]]
| [[Pilar Cabildo]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1120
| [[:d:Q131148804|Q131148804]]
| [[Natalia Álvarez Lata]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1121
| [[:d:Q101248528|Q101248528]]
| [[Ascensión Cambrón]]
| [[Kordoba]]
| 1943
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1122
| [[:d:Q101252367|Q101252367]]
| [[Celia Pereira Porto]]
| [[Rotterdam]]
| 1971-12-20
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Celia Pereira Porto.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1123
| [[:d:Q111678201|Q111678201]]
| [[Ana Aba Catoira]]
| [[Coruña]]
| 1970
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1124
| [[:d:Q65161883|Q65161883]]
| [[Isabel Gómez-Acebo]]
| [[Madril]]
| 1940-12-24
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1125
| [[:d:Q106412336|Q106412336]]
| [[Luisa Elena Alcalá]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1126
| [[:d:Q20995158|Q20995158]]
| [[María Cascales Angosto]]
| [[Cartagena]]
| 1934-08-13
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:María Cascales Angosto.png|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1127
| [[:d:Q108268621|Q108268621]]
| [[Carmen Guirado Rodríguez-Mora]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1128
| [[:d:Q58234512|Q58234512]]
| [[Elena Barberà]]
| [[Bartzelona]]
| 1964-01-30
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1129
| [[:d:Q93386927|Q93386927]]
| [[María Paz Lebrero Baena]]
|
| 1944
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1130
| [[:d:Q58333151|Q58333151]]
| [[Mercè Tatjer Mir]]
| [[Bartzelona]]
| 1942-10-21
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1131
| [[:d:Q130285329|Q130285329]]
| [[María Belén Bermejo López]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1132
| [[:d:Q6163281|Q6163281]]
| [[Violeta Hemsy de Gainza]]
| [[Tucumán probintzia|Tucumán]]
| 1929-01-25
| [[Argentina]]
| 2023-07-07
| [[Fitxategi:Violeta Hemsy de Gainza.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1133
| [[:d:Q65095356|Q65095356]]
| [[Carolina Mayeur]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1134
| [[:d:Q63977675|Q63977675]]
| [[Sara Rovira Esteva]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1135
| [[:d:Q19685621|Q19685621]]
| [[Selena Millares|Selena Millares Martín]]
| [[Las Palmas Kanaria Handikoa]]
| 1963-12-01
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Selena Millares.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1136
| [[:d:Q89998514|Q89998514]]
| [[Concepción Bados Ciria]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1137
| [[:d:Q6004241|Q6004241]]
| [[María Luz Rodríguez Fernández]]
| [[Valladolid]]
| 1964
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Luz Rodríguez 2015 (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1138
| [[:d:Q11904307|Q11904307]]
| [[Agnès Pardell i Veà]]
| [[Llardecans]]
| 1954-07-23
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1139
| [[:d:Q12382951|Q12382951]]
| [[Ana Acuña]]
| [[Marín (Galizia)|Marín]]
| 1971-02-22
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Anacuña.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1140
| [[:d:Q93230354|Q93230354]]
| [[Montserrat Ribao Pereira]]
|
| 1969
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1141
| [[:d:Q12386127|Q12386127]]
| [[Chus Nogueira]]
| [[Berres, A Estrada]]
| 1968-07-19
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Chus Nogueira (AELG)-4.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1142
| [[:d:Q20534872|Q20534872]]
| [[Carme Blanco Ramos]]
| [[Vilar de Céltigos]]
| 1957-06-02
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1143
| [[:d:Q106509714|Q106509714]]
| [[Esther Arroyo i Amayuelas]]
|
| 1966
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1144
| [[:d:Q42041668|Q42041668]]
| [[Catherine Vincent]]
|
| 1957-12-04
| [[Frantzia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1145
| [[:d:Q3817308|Q3817308]]
| [[Isabela García-Orcoyen Tormo]]
| [[Madril]]
| 1948-01-02
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1146
| [[:d:Q99477989|Q99477989]]
| [[Yolanda de Lucchi López-Tapia]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1147
| [[:d:Q5829526|Q5829526]]
| [[Elisa Cohen de Chervonagura]]
| [[San Miguel de Tucumán]]
| 1954-08-14
| [[Argentina]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1148
| [[:d:Q70483907|Q70483907]]
| [[Amparo Ricós Vidal]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1149
| [[:d:Q64770614|Q64770614]]
| [[Beatriz Blasco Esquivias]]
|
| 1960
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1150
| [[:d:Q112861614|Q112861614]]
| [[Concepción Lopezosa Aparicio]]
|
| 1968
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1151
| [[:d:Q38226511|Q38226511]]
| [[Mónica Pérez de las Heras]]
| [[Madril]]
| 1965-03-05
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Mónica Pérez de las Heras 01.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1152
| [[:d:Q19931777|Q19931777]]
| [[Assumpció Estivill|Assumpcio Estivill]]
| [[Reus]]
| 1949
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1153
| [[:d:Q21072137|Q21072137]]
| [[Alicia Ziccardi]]
| [[Buenos Aires]]
| 1951
| [[Mexiko]]
|
| [[Fitxategi:Alicia Ziccardi.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1154
| [[:d:Q112623727|Q112623727]]
| [[Eulalia Martínez Medrano]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1155
| [[:d:Q21097281|Q21097281]]
| [[Carolyn P. Boyd]]
| [[La Jolla]]
| 1944
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| 2015-07-19
|
|-
| style='text-align:right'| 1156
| [[:d:Q24960820|Q24960820]]
| [[Adriana Bolívar]]
| [[Txile]]
| 1942-07-07
| [[Kolonbia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1157
| [[:d:Q28967381|Q28967381]]
| [[Ana Delgado Hervás]]
| [[Bartzelona]]
| 1967
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1158
| [[:d:Q11161668|Q11161668]]
| [[Liliane Dahlmann]]
| [[Kaiserslautern]]
| 1956-01-31
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1159
| [[:d:Q55656565|Q55656565]]
| [[Belén Barreiro]]
| [[Madril]]
| 1968-08-13
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:(Belén Barreiro) Clausura de las II Jornadas sobre descentralización y reequilibrio territorial de Madrid 15 (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1160
| [[:d:Q19508726|Q19508726]]
| [[Maria Castellano Arroyo]]
| [[Jaén]]
| 1948-01-06
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1161
| [[:d:Q23690361|Q23690361]]
| [[Victoria Cabrera Valdés]]
|
| 1951-07-29
| [[Espainia]]
| 2004-10-29
|
|-
| style='text-align:right'| 1162
| [[:d:Q93431570|Q93431570]]
| [[Maria del Mar Lozano Bartolozzi]]
| [[Iruñea]]
| 1949-09-28
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:María del Mar Lozano.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1163
| [[:d:Q106612675|Q106612675]]
| [[Mercedes Vegas]]
| [[Badalona]]
| 1928-03-02
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1164
| [[:d:Q106366372|Q106366372]]
| [[Maria Dolors Muntané Coca]]
| [[Reus]]
| 1943-08-24
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1165
| [[:d:Q64770199|Q64770199]]
| [[Elena Santiago Páez]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1166
| [[:d:Q104054666|Q104054666]]
| [[Carmen Garrido Pérez]]
| [[Madril]]
| 1947
| [[Espainia]]
| 2020-12-08
|
|-
| style='text-align:right'| 1167
| [[:d:Q70205484|Q70205484]]
| [[Elvira Valgañón Prado]]
| [[Logroño]]
| 1977
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1168
| [[:d:Q23781709|Q23781709]]
| [[Rosa María Cid López]]
| [[Espainia]]
| 1956-01-29
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Rosa María Cid López.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1169
| [[:d:Q90696289|Q90696289]]
| [[Yayoi Kawamura]]
| [[Japonia]]
| 1954-12-15
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1170
| [[:d:Q16913087|Q16913087]]
| [[Carmen Soriano Triguero]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1171
| [[:d:Q20749233|Q20749233]]
| [[Patrizia de Bernardo Stempel]]
| [[Milan]]
| 1953-04-05
| [[Italia]]
|
| [[Fitxategi:Patrizia de Bernardo Stempel.png|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1172
| [[:d:Q41894604|Q41894604]]
| [[M. J. Bayarri]]
|
| 1956-09-16
| [[Espainia]]
| 2014-08-19
|
|-
| style='text-align:right'| 1173
| [[:d:Q105515121|Q105515121]]
| [[María Laura Silveira]]
|
|
| [[Argentina]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1174
| [[:d:Q110987433|Q110987433]]
| [[Olatz Villanueva Zubizarreta]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1175
| [[:d:Q63492780|Q63492780]]
| [[Ana Rosa del Águila Obra]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1176
| [[:d:Q23781210|Q23781210]]
| [[Gloria Mora Rodríguez]]
|
| 1957
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1177
| [[:d:Q62084094|Q62084094]]
| [[Petra María Pérez Alonso-Geta]]
|
|
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:PMPAG.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1178
| [[:d:Q112687876|Q112687876]]
| [[Araceli Estebaranz García]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1179
| [[:d:Q15994836|Q15994836]]
| [[Deirdre Wilson]]
| [[Ingalaterra]]
| 1941
| [[Erresuma Batua]]
|
| [[Fitxategi:Deirdre Wilson Books.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1180
| [[:d:Q7383097|Q7383097]]
| [[Ruth M. J. Byrne]]
| [[Dublin]]
| 1962-03-01
| [[Irlanda (estatua)|Irlandako Errepublika]]
|
| [[Fitxategi:RuthByrne.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1181
| [[:d:Q23012052|Q23012052]]
| [[Marina Picazo i Gurina]]
| [[Bartzelona]]
| 1947
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Marina Picazo.JPG|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1182
| [[:d:Q28922733|Q28922733]]
| [[Francisca Hornos Mata]]
| [[Jaén]]
| 1960-11-01
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Francisca Hornos Mata.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1183
| [[:d:Q57689454|Q57689454]]
| [[Meri Torras]]
| [[Badalona]]
| 1968
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1184
| [[:d:Q47302188|Q47302188]]
| [[Amparo Tomé]]
| [[Vitigudino]]
| 1946
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Amparo Tomé.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1185
| [[:d:Q84917093|Q84917093]]
| [[Elena Monte]]
|
|
|
|
| [[Fitxategi:Elena Monte.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1186
| [[:d:Q25160375|Q25160375]]
| [[Catherine Ritz]]
|
|
| [[Frantzia]]
|
| [[Fitxategi:Cat-Ritz-photo.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1187
| [[:d:Q111423022|Q111423022]]
| [[María del Pilar Martín de Agar Valverde]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1188
| [[:d:Q50422099|Q50422099]]
| [[Beatriz González López-Valcárcel]]
| [[Vigo]]
| 1957
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1189
| [[:d:Q5043537|Q5043537]]
| [[Carmen Pagés-Serra]]
|
| 1965
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1190
| [[:d:Q63390156|Q63390156]]
| [[Ángeles Ramírez]]
|
| 1965
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1191
| [[:d:Q28858687|Q28858687]]
| [[Consuelo Mata Parreño]]
| [[Castelló de la Plana]]
| 1954
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Consuelo Mata Parreño 02.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1192
| [[:d:Q105571663|Q105571663]]
| [[Carmen Guiral Pelegrín]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1193
| [[:d:Q28501326|Q28501326]]
| [[Purificación Moscoso Castro]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1194
| [[:d:Q59945979|Q59945979]]
| [[Marina Roig Altozano]]
| [[Bartzelona]]
| 1970
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Judici a la Democràcia 190114 7368 dc (32875550908) (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1195
| [[:d:Q126974909|Q126974909]]
| [[Belén López Meirama]]
|
|
| [[Espainia]]
| 2024-07-02
|
|-
| style='text-align:right'| 1196
| [[:d:Q104778171|Q104778171]]
| [[Isabel Rábano]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1197
| [[:d:Q50822674|Q50822674]]
| [[María Dolores Soria Mayor]]
|
| 1948
| [[Espainia]]
| 2004-06-05
|
|-
| style='text-align:right'| 1198
| [[:d:Q58661246|Q58661246]]
| [[María José Comas-Rengifo]]
|
|
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:María José Comas Rengifo - oct 2015.JPG|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1199
| [[:d:Q23906964|Q23906964]]
| [[Luisa María Frutos Mejías]]
| [[Cáceres]]
| 1939-03-27
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1200
| [[:d:Q57398167|Q57398167]]
| [[María del Carmen Francés Causapé]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1201
| [[:d:Q89909224|Q89909224]]
| [[María Esther Alegre Pérez]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1202
| [[:d:Q56338902|Q56338902]]
| [[Nuria Chinchilla]]
| [[Bartzelona]]
| 1960
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Nuria Chinchilla.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1203
| [[:d:Q12365104|Q12365104]]
| [[Jean Umiker-Sebeok]]
|
| 1946
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1204
| [[:d:Q112057278|Q112057278]]
| [[Regina Carballal Durán]]
|
| 1947
| [[Espainia]]
| 2021-12-30
|
|-
| style='text-align:right'| 1205
| [[:d:Q61062226|Q61062226]]
| [[Concepción Sáenz Laín]]
| [[Madril]]
| 1939
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1206
| [[:d:Q62010108|Q62010108]]
| [[Ana María Fernández Vega]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1207
| [[:d:Q55693850|Q55693850]]
| [[Yolanda Gómez Sánchez]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1208
| [[:d:Q111695535|Q111695535]]
| [[Belén Becerril Atienza]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1209
| [[:d:Q9028884|Q9028884]]
| [[Maria Teresa Cabré]]
| [[l'Argentera]]
| 1947-02-10
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Maria Teresa Cabré 2015 (cropped 2023).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1210
| [[:d:Q116740751|Q116740751]]
| [[María Esperanza Gigirey Liste]]
| [[Santiago de Compostela]]
| 1964-06-12
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1211
| [[:d:Q8338675|Q8338675]]
| [[Carmen Acedo Casado]]
| [[Bañeza]]
| 1965
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1212
| [[:d:Q103354579|Q103354579]]
| [[Raquel Sánchez-Cauce]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1213
| [[:d:Q57414031|Q57414031]]
| [[Luisa Andreu]]
|
| 1972-06-16
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1214
| [[:d:Q108914335|Q108914335]]
| [[Adela Tarifa Fernández]]
| [[Cádiar]]
| 1949-12-12
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Adela Tarifa.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1215
| [[:d:Q106231575|Q106231575]]
| [[María Eugenia Monzón]]
| [[Kanaria Handia]]
| 1963-02-12
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1216
| [[:d:Q28922569|Q28922569]]
| [[Feliciana Sala Sellés]]
| [[Altea]]
| 1963
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1217
| [[:d:Q113810613|Q113810613]]
| [[Silvia María Pérez González]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1218
| [[:d:Q36507862|Q36507862]]
| [[Analía Perelló]]
|
|
| [[Argentina]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1219
| [[:d:Q113680147|Q113680147]]
| [[Bárbara de Aymerich Vadillo]]
| [[Burgos]]
| 1976
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Bárbara de Aymerich.png|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1220
| [[:d:Q23057850|Q23057850]]
| [[Blanca Roldán Bernal]]
| [[Cartagena]]
| 1954-02-06
| [[Espainia]]
| 2004-02-21
|
|-
| style='text-align:right'| 1221
| [[:d:Q28380391|Q28380391]]
| [[María Teresa Alario]]
| [[Palentzia]]
| 1954-06-17
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Teresa Alario.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1222
| [[:d:Q113822748|Q113822748]]
| [[María Isabel Viforcos Marinas]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1223
| [[:d:Q20919661|Q20919661]]
| [[Susanna Tavera]]
| [[Madril]]
| 1945
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1224
| [[:d:Q100594258|Q100594258]]
| [[María Jesús García Arroyo]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1225
| [[:d:Q124834419|Q124834419]]
| [[Carmen Urones]]
| [[Moraleja del Vino]]
| 1957-06-11
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1226
| [[:d:Q93386357|Q93386357]]
| [[Ida Regalia]]
|
| 1946
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1227
| [[:d:Q70737723|Q70737723]]
| [[Elena Ruiz Valderas]]
| [[Peñarroya-Pueblonuevo]]
| 1962-10-11
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1228
| [[:d:Q28816137|Q28816137]]
| [[Fryda Shultz de Mantovani|Fryda Schultz de Mantovani]]
|
| 1912-12-19
| [[Argentina]]
| 1978-04-10
|
|-
| style='text-align:right'| 1229
| [[:d:Q110894413|Q110894413]]
| [[Herminia Dominguez González]]
|
| 1965
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1230
| [[:d:Q57897783|Q57897783]]
| [[María Jesús Irabien]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1231
| [[:d:Q5790871|Q5790871]]
| [[Creu Casas Sicart]]
| [[Bartzelona]]
| 1913-04-26
| [[Espainia]]
| 2007-05-20
| [[Fitxategi:Creu Casas September 2004 - Autonomous University of Barcelona.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1232
| [[:d:Q66757713|Q66757713]]
| [[Carmen Castro García]]
| [[Valentzia]]
| 1967-07-12
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Carmen Castro García.png|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1233
| [[:d:Q57426292|Q57426292]]
| [[Maria Teresa Espinal i Farré]]
| [[Manresa]]
| 1956
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1234
| [[:d:Q50918620|Q50918620]]
| [[María Rosario Lucas Pellicer]]
| [[Monreal del Campo]]
| 1938<br/>1937
| [[Espainia]]
| 2004-04-26<br/>2004-04-27
|
|-
| style='text-align:right'| 1235
| [[:d:Q104782097|Q104782097]]
| [[Carmen Diéguez Jiménez]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1236
| [[:d:Q106619099|Q106619099]]
| [[Beatrice Pasciuta]]
| [[Palermo]]
| 1964
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1237
| [[:d:Q42294495|Q42294495]]
| [[Monique Bourin]]
|
| 1944-02-11
| [[Frantzia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1238
| [[:d:Q107345753|Q107345753]]
| [[María Isabel Calvo Álvarez]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1239
| [[:d:Q5639974|Q5639974]]
| [[Gisela Ripoll López]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1240
| [[:d:Q120633387|Q120633387]]
| [[Mercedes Unzu]]
| [[Iruñea]]
| 1949-12-09
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1241
| [[:d:Q17621930|Q17621930]]
| [[María Paz García-Gelabert]]
|
| 1941-01-11
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1242
| [[:d:Q39925108|Q39925108]]
| [[Ángela del Valle López]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1243
| [[:d:Q112536866|Q112536866]]
| [[Bibiana Agustí i Farjas]]
|
| 1962
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1244
| [[:d:Q37438538|Q37438538]]
| [[Ana Casp Vanaclocha]]
| [[Valentzia]]
|
| [[Espainia]]
| 2017-08-02
|
|-
| style='text-align:right'| 1245
| [[:d:Q724063|Q724063]]
| [[Marta Pessarrodona i Artigues]]
| [[Terrassa]]
| 1941-11-18
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Marta Pessarrodona, Göteborg Book Fair 2014 (crop).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1246
| [[:d:Q12391340|Q12391340]]
| [[Kathleen March]]
| [[Rochester (New York)|Rochester]]
| 1949-10-20
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| [[Fitxategi:Kathleen March (AELG)-2.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1247
| [[:d:Q28946371|Q28946371]]
| [[María Dolores Fernández-Posse]]
| [[Ferrol]]
| 1945
| [[Espainia]]
| 2007
|
|-
| style='text-align:right'| 1248
| [[:d:Q28925764|Q28925764]]
| [[Carmen Cacho Quesada]]
|
| 1952
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Carmen Cacho Quesada cropped.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1249
| [[:d:Q21264316|Q21264316]]
| [[Margarita Díaz-Andreu]]
|
| 1962-10-13
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1250
| [[:d:Q56541927|Q56541927]]
| [[Azucena Arias]]
| [[São Paulo]]
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1251
| [[:d:Q56809255|Q56809255]]
| [[Mercedes Bernaus Queralt]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1252
| [[:d:Q107589759|Q107589759]]
| [[Evangelina Aranda García]]
|
| 1970
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1253
| [[:d:Q25443012|Q25443012]]
| [[Gloria Cuenca Bescós]]
| [[Municipio Lagunillas]]
| 1958-09-20
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Gloria Cuenca Bescós - Aug. 2021.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1254
| [[:d:Q105627669|Q105627669]]
| [[Beatriz Azanza Asensio]]
|
|
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Beatriz Azanza Asensio - Sep 2016.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1255
| [[:d:Q18044687|Q18044687]]
| [[Lídia Puigvert]]
| [[Bogota]]
| 1970-05-29
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1256
| [[:d:Q18286322|Q18286322]]
| [[Yolanda Polo Redondo]]
| [[Zaragoza]]
| 1957
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1257
| [[:d:Q14624794|Q14624794]]
| [[Eloísa García de Wattenberg]]
| [[Valladolid]]
| 1923-04-07
| [[Espainia]]
| 2017-07-11
| [[Fitxategi:07 Valladolid Eloisa Garcia Wattemberg Real Academia de Bellas Artes de la Purísima Concepcion 2014 ni-cropped.JPG|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1258
| [[:d:Q42256518|Q42256518]]
| [[Uri Ruiz Bikandi]]
| [[Durango]]
| 1950-05-24
| [[Espainia]]
| 2023-02-21
| [[Fitxategi:Uri Ruiz Bikandi.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1259
| [[:d:Q28922645|Q28922645]]
| [[Carmen Rueda Galán]]
| [[Jaén]]
| 1978-12-07
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1260
| [[:d:Q57297344|Q57297344]]
| [[Maria Carmen Llasat]]
|
| 1959
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1261
| [[:d:Q8200101|Q8200101]]
| [[Anna Cabré i Pla]]
| [[Bartzelona]]
| 1943-10-18
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Anna Cabré i Pla (2019).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1262
| [[:d:Q109123266|Q109123266]]
| [[Fátima Martín Escudero]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1263
| [[:d:Q100999275|Q100999275]]
| [[Violeta Ruiz Almendral]]
| [[Madril]]
| 1975-07-20
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1264
| [[:d:Q105516180|Q105516180]]
| [[Cristina Jular Pérez Alfaro]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1265
| [[:d:Q124790469|Q124790469]]
| [[Maria Iñigo Clavo]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1266
| [[:d:Q80033280|Q80033280]]
| [[Carmen Marcuello]]
| [[Samianigo|Sabiñánigo]]
| 1967
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1267
| [[:d:Q22965123|Q22965123]]
| [[Isabel Rodà de Llanza]]
| [[Bartzelona]]
| 1948-09-25
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1268
| [[:d:Q20535890|Q20535890]]
| [[Coral del Río Otero]]
| [[Vigo]]
| 1966
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Coral del Río Otero.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1269
| [[:d:Q54833955|Q54833955]]
| [[Reyes Maroto]]
| [[Medina del Campo]]
| 1973-12-19
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Reyes Maroto 2020 (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1270
| [[:d:Q23012005|Q23012005]]
| [[Amparo Vila]]
| [[Granada (Espainia)|Granada]]
| 1951
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Amparo Vila.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1271
| [[:d:Q19998156|Q19998156]]
| [[Carmen Martorell Pallás]]
| [[Valentzia]]
| 1942
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1272
| [[:d:Q93429729|Q93429729]]
| [[Glòria Munilla Cabrillana]]
|
| 1957
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1273
| [[:d:Q20005623|Q20005623]]
| [[Margarita Orfila Pons]]
| [[Maó]]
| 1957-08-06<br/>1957
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1274
| [[:d:Q6112451|Q6112451]]
| [[Rosaura Ruiz Gutiérrez]]
| [[Mexiko Hiria]]
| 1950-07-07
| [[Mexiko]]
|
| [[Fitxategi:Doctora Rosaura Ruiz Gutiérrez.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1275
| [[:d:Q6001942|Q6001942]]
| [[Marta Infante]]
|
| 1964
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1276
| [[:d:Q36509131|Q36509131]]
| [[Ana Belén Robles Cruz]]
|
| 1960
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1277
| [[:d:Q9029935|Q9029935]]
| [[María Antonia García-Benau]]
| [[Valentzia]]
| 1957
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Toni-garcia-benau.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1278
| [[:d:Q28922835|Q28922835]]
| [[María Cruz Berrocal]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1279
| [[:d:Q111285583|Q111285583]]
| [[Esperanza Torija Isasa]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1280
| [[:d:Q57515958|Q57515958]]
| [[Lola Valverde]]
| [[Donostia]]
| 1941-12-30
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Lola Valverde.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1281
| [[:d:Q87144486|Q87144486]]
| [[Mertxe de Renobales]]
| [[Bilbo]]
| 1948
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1282
| [[:d:Q59489649|Q59489649]]
| [[Aurora Grandal-d'Anglade]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1283
| [[:d:Q105699068|Q105699068]]
| [[Amelia Calonge García]]
| [[Soria]]
|
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Amelia Calonge - May 2016.JPG|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1284
| [[:d:Q61743461|Q61743461]]
| [[Rafaela Marfil Pérez]]
|
| 1938
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1285
| [[:d:Q57909900|Q57909900]]
| [[Rosa Maria Poch Claret]]
| [[Bartzelona]]
| 1962-11-03
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Rosa Maria Poch Claret.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1286
| [[:d:Q120569648|Q120569648]]
| [[Sandrine Cazes]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1287
| [[:d:Q98567909|Q98567909]]
| [[Covadonga Brime]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1288
| [[:d:Q11921336|Q11921336]]
| [[Eva Serra]]
| [[Bartzelona]]
| 1942-07-27
| [[Espainia]]
| 2018-07-03
| [[Fitxategi:Eva Serra.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1289
| [[:d:Q100999247|Q100999247]]
| [[Cecilia Simón Rueda]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1290
| [[:d:Q92326604|Q92326604]]
| [[Milagros Sáinz]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1291
| [[:d:Q93373072|Q93373072]]
| [[Carolina San Martín Mazzucconi]]
|
| 1970
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1292
| [[:d:Q5924590|Q5924590]]
| [[Jacqueline Peschard]]
|
| 1947
| [[Mexiko]]
|
| [[Fitxategi:Jacqueline Peschard.png|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1293
| [[:d:Q63670787|Q63670787]]
| [[María Dolores Cabezudo]]
| [[Madril]]
| 1935
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:2019-05-09, Toledo, Medallas al Mérito en la Investigación y en la Educación Universitaria - 33933630378 (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1294
| [[:d:Q56380150|Q56380150]]
| [[Itziar García-Mijangos]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1295
| [[:d:Q55838123|Q55838123]]
| [[Elvira Sahuquillo]]
| [[Vigo]]
| 1962
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1296
| [[:d:Q58412639|Q58412639]]
| [[María Cruz Sánchez Gómez]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1297
| [[:d:Q52161646|Q52161646]]
| [[Pilar Bermejo Barrera]]
| [[Santiago de Compostela]]
| 1956
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1298
| [[:d:Q56513497|Q56513497]]
| [[Soledad Muniategui Lorenzo]]
| [[Caracas]]
| 1962-07-24
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1299
| [[:d:Q22911289|Q22911289]]
| [[Purificación Fenoll]]
| [[Granada (Espainia)|Granada]]
| 1935-02-02
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Purificación Fenoll.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1300
| [[:d:Q111285677|Q111285677]]
| [[Juana González Parra]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1301
| [[:d:Q50538334|Q50538334]]
| [[Ana Ruth Vidal Luengo]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1302
| [[:d:Q57399967|Q57399967]]
| [[Rosa Domènech]]
|
|
|
|
| [[Fitxategi:Rosa Domènech Arnal - oct 2013.JPG|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1303
| [[:d:Q28926934|Q28926934]]
| [[Alicia Rodero Riaza]]
| [[Madril]]
| 1957
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Alicia Rodero Riaza.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1304
| [[:d:Q28860022|Q28860022]]
| [[Jenny Moix]]
| [[Sabadell]]
| 1963
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1305
| [[:d:Q100999343|Q100999343]]
| [[Carmen García Lecumberri]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1306
| [[:d:Q101208584|Q101208584]]
| [[Pilar Cantón Andrés]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1307
| [[:d:Q30901892|Q30901892]]
| [[María Asunción Martín Lou]]
|
| 1944
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1308
| [[:d:Q433210|Q433210]]
| [[Rita Barberá]]
| [[Valentzia]]
| 1948-07-16
| [[Espainia]]
| 2016-11-23
| [[Fitxategi:(Rita Barberá) Fernández de la Vega se reúne con la alcaldesa de Valencia. Pool Moncloa. 6 de octubre de 2008 (cropped).jpeg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1309
| [[:d:Q3154831|Q3154831]]
| [[Isabel Tocino Biscarolasaga]]
| [[Santander]]
| 1949-03-09
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Isabel Tocino en la presentación de las ministras de José María Aznar. Pool Moncloa. 7 de mayo de 1996.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1310
| [[:d:Q12382961|Q12382961]]
| [[Ana Romero Masiá]]
| [[Santiago de Compostela]]
| 1952-01-04
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Ana Romero Masiá Culleredo 2012 2.JPG|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1311
| [[:d:Q58895083|Q58895083]]
| [[Ana María Alonso Zarza]]
| [[Viñegra de Moraña]]
| 1962
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1312
| [[:d:Q23012074|Q23012074]]
| [[María Encarna Sanahuja Yll]]
| [[Bartzelona]]
| 1948-02-06
| [[Espainia]]
| 2010-01-13
|
|-
| style='text-align:right'| 1313
| [[:d:Q11924796|Q11924796]]
| [[Guadalupe Ruiz-Giménez]]
| [[Madril]]
| 1947-08-10
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1314
| [[:d:Q42613277|Q42613277]]
| [[Lydia Zapata]]
| [[Bilbo]]
| 1965-06-20
| [[Espainia]]
| 2015-01-04
|
|-
| style='text-align:right'| 1315
| [[:d:Q124534827|Q124534827]]
| [[Sonia San Jose]]
| [[Donostia]]
| 1972
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1316
| [[:d:Q123846511|Q123846511]]
| [[Sonia San José Santamarta (Q123846511)|Sonia San José Santamarta]]
| [[Donostia]]
| 1972
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1317
| [[:d:Q51879142|Q51879142]]
| [[María Dolors Vidal Casellas]]
| [[Salt]]
| 1956-06-21
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Dolors Vidal.png|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1318
| [[:d:Q106603447|Q106603447]]
| [[María Ángeles Ruiz-Tagle Morales]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1319
| [[:d:Q19290290|Q19290290]]
| [[Dolores Pla Brugat]]
| [[Vila-sacra]]
| 1954
| [[Espainia]]
| 2014-07-13
| [[Fitxategi:Historiadora Dolores Plá.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1320
| [[:d:Q103896959|Q103896959]]
| [[Ana Belén Ríos Hilario]]
| [[Zamora]]
| 1974-09-30
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1321
| [[:d:Q42890683|Q42890683]]
| [[Maria Eugènia Alegret i Burgués]]
| [[Bartzelona]]
| 1956-03-22
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1322
| [[:d:Q19355016|Q19355016]]
| [[María Cruz Seoane]]
| [[Coruña]]
| 1935
| [[Espainia]]
| 2014-06-24
|
|-
| style='text-align:right'| 1323
| [[:d:Q98372828|Q98372828]]
| [[Isabel de Salas Nestares]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1324
| [[:d:Q76720451|Q76720451]]
| [[Giulia Ammannati]]
| [[Florentzia]]
| 1971
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1325
| [[:d:Q63371963|Q63371963]]
| [[Alexandra Chavarría Arnau]]
|
| 1972
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1326
| [[:d:Q104672755|Q104672755]]
| [[Núria Comellas]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1327
| [[:d:Q4946839|Q4946839]]
| [[Inger Enkvist]]
|
| 1947-12-02
| [[Suedia]]
|
| [[Fitxategi:Inger Enkvist 20220614 JS.jpeg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1328
| [[:d:Q104000850|Q104000850]]
| [[Milagros Esteban]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1329
| [[:d:Q103947924|Q103947924]]
| [[Mertxe Urteaga]]
| [[Lazkao]]
| 1960
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Mertxe Urteaga.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1330
| [[:d:Q98374459|Q98374459]]
| [[Ana Sastre Gallego]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1331
| [[:d:Q110185479|Q110185479]]
| [[Pilar Riobó Serván]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1332
| [[:d:Q97593455|Q97593455]]
| [[Marta Elena Casaús Arzú]]
| [[Guatemalako Hiria]]
| 1948-03-24
| [[Guatemala]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1333
| [[:d:Q21392136|Q21392136]]
| [[Carmen Zamora-Muñoz]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1334
| [[:d:Q29053728|Q29053728]]
| [[Magdalena Aguinaga Alfonso]]
| [[Iruñea]]
| 1953-10-15
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1335
| [[:d:Q112478930|Q112478930]]
| [[Enrica Cancelliere]]
| [[Palermo]]
| 1945
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]<br/>[[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1336
| [[:d:Q9030175|Q9030175]]
| [[María Teresa Estevan Bolea]]
| [[Huesca]]
| 1936-10-26
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1337
| [[:d:Q27887690|Q27887690]]
| [[Dolors Oller]]
| [[Girona]]
| 1942
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1338
| [[:d:Q261397|Q261397]]
| [[Elena Poniatowska]]
| [[Parisko 16. barrutia]]<br/>[[Paris]]
| 1932-05-19
| [[Mexiko]]<br/>[[Frantzia]]
|
| [[Fitxategi:YampolskyBookPresentation16.JPG|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1339
| [[:d:Q3292437|Q3292437]]
| [[Marie Chevalier]]
| [[Belfort]]
| 1965-09-03
| [[Frantzia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1340
| [[:d:Q468783|Q468783]]
| [[Josefina Aldecoa]]
| [[Robla]]
| 1926-03-07
| [[Espainia]]
| 2011-03-16
| [[Fitxategi:Josefina Aldecoa.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1341
| [[:d:Q1671872|Q1671872]]
| [[Inés Fernández-Ordoñez]]
| [[Madril]]
| 1961-12-17
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1342
| [[:d:Q2892445|Q2892445]]
| [[Beatriz Hernanz]]
| [[Pontevedra]]
| 1963-10-17
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Beatriz Hernanz.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1343
| [[:d:Q3108719|Q3108719]]
| [[Griselda Pollock]]
| [[Bloemfontein]]
| 1949-03-11
| [[Erresuma Batua]]
|
| [[Fitxategi:Pollock 2018 (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1344
| [[:d:Q110779519|Q110779519]]
| [[Mar Villaespesa]]
| [[Almería]]
| 1953-06-24
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1345
| [[:d:Q85673170|Q85673170]]
| [[Paola Bernardini]]
|
| 1942-01-15
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]<br/>[[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1346
| [[:d:Q183492|Q183492]]
| [[Margaret Atwood]]
| [[Ottawa]]
| 1939-11-18
| [[Kanada]]
|
| [[Fitxategi:Margaret Atwood (52161564186) (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1347
| [[:d:Q234519|Q234519]]
| [[Angela Carter]]
| [[Eastbourne]]
| 1940-05-07
| [[Erresuma Batua]]
| 1992-02-16
| [[Fitxategi:Angela Carter 1940-1992 Writer lived here from 1976.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1348
| [[:d:Q442679|Q442679]]
| [[Louise Erdrich]]
| [[Little Falls (Minnesota)|Little Falls]]
| 1954-06-07
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| [[Fitxategi:Louise Erdrich (19303274788).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1349
| [[:d:Q14946842|Q14946842]]
| [[Rita Felski]]
| [[Birmingham]]
| 1956
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1350
| [[:d:Q94413855|Q94413855]]
| [[Irene Mochi Sismondi]]
|
| 1910
|
| 2004
|
|-
| style='text-align:right'| 1351
| [[:d:Q6004752|Q6004752]]
| [[María Victoria Atencia]]
| [[Málaga]]
| 1931-11-28<br/>1931
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Plaque to María Victoria Atencia 01 (cropped face).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1352
| [[:d:Q72790|Q72790]]
| [[Victoria Ocampo]]
| [[Buenos Aires]]
| 1890-04-07
| [[Argentina]]
| 1979-01-27
| [[Fitxategi:Victoria Ocampo por Gisèle Freund crop.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1353
| [[:d:Q58096983|Q58096983]]
| [[Elena Martínez de Madina Salazar|Elena Martinez de Madina Salazar]]
| [[Gasteiz]]
| 1962-09-06
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Elena Mtnz de Madina Salazar.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1354
| [[:d:Q11037464|Q11037464]]
| [[Josefina Castellví]]
| [[Bartzelona]]
| 1935-07-01
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Josefina Castellví a Medalla Or Generalitat 2014 7092 resize.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1355
| [[:d:Q111329303|Q111329303]]
| [[Theya Molleson]]
|
| 1900
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1356
| [[:d:Q55996209|Q55996209]]
| [[Vicenta Cortés Alonso]]
| [[Valentzia]]
| 1925<br/>1925-03-01
| [[Espainia]]
| 2021-01-04
|
|-
| style='text-align:right'| 1357
| [[:d:Q57417350|Q57417350]]
| [[Francisca Hernández Carrascal]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1358
| [[:d:Q86211738|Q86211738]]
| [[Alicia Girón García]]
| [[Madril]]
| 1938
| [[Espainia]]
| 2020-02-23
|
|-
| style='text-align:right'| 1359
| [[:d:Q105491273|Q105491273]]
| [[Ángela García Blanco]]
|
| 1945
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1360
| [[:d:Q21855647|Q21855647]]
| [[Marina Chinchilla Gómez]]
|
| 1961
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1361
| [[:d:Q104223913|Q104223913]]
| [[María Rosario Anguita Herrador]]
|
| 1957
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1362
| [[:d:Q100267670|Q100267670]]
| [[María del Mar Villafranca Jiménez]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1363
| [[:d:Q2897345|Q2897345]]
| [[Bernadette Bensaude-Vincent]]
| [[Besiers|Béziers]]
| 1949-07-07
| [[Frantzia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1364
| [[:d:Q43096509|Q43096509]]
| [[Claudine Herzlich]]
|
| 1932-06-06
| [[Frantzia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1365
| [[:d:Q12955856|Q12955856]]
| [[Yvonne Rebeyrol]]
| [[Rouen]]
| 1928-06-29
| [[Frantzia]]
| 2010-10-10
|
|-
| style='text-align:right'| 1366
| [[:d:Q90348335|Q90348335]]
| [[Élisabeth Spitz]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1367
| [[:d:Q2372949|Q2372949]]
| [[Anne Dambricourt Malassé]]
| [[Neuilly-sur-Seine]]
| 1959
| [[Frantzia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1368
| [[:d:Q3037198|Q3037198]]
| [[Dorothée Benoit Browaeys]]
| [[Roubaix]]
| 1959
| [[Frantzia]]
|
| [[Fitxategi:Dorothee-Browaeys.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1369
| [[:d:Q11905662|Q11905662]]
| [[Anna Veiga]]
| [[Bartzelona]]
| 1956-08-27
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1370
| [[:d:Q5798924|Q5798924]]
| [[Danièle Lavallée]]
|
| 1936-12-15
| [[Frantzia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1371
| [[:d:Q30090384|Q30090384]]
| [[Astrid Lambrecht]]
| [[Mülheim]]
| 1967-01-20
| [[Alemania]]<br/>[[Frantzia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1372
| [[:d:Q2165093|Q2165093]]
| [[Jennifer Clack]]
| [[Manchester]]
| 1947-11-03
| [[Erresuma Batua]]
| 2020-03-26
|
|-
| style='text-align:right'| 1373
| [[:d:Q47128842|Q47128842]]
| [[Mari E. W. Williams]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1374
| [[:d:Q2527796|Q2527796]]
| [[Virginia Trimble]]
| [[Los Angeles]]
| 1943-11-15
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| [[Fitxategi:Virginia Trimble (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1375
| [[:d:Q93244174|Q93244174]]
| [[Diane Paul]]
|
| 1946-02-04
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1376
| [[:d:Q116865108|Q116865108]]
| [[Elisa Fernández Rei]]
| [[San Cibrao (Cervo)]]
| 1969
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1377
| [[:d:Q64649306|Q64649306]]
| [[M. Montserrat Díaz Fernández]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1378
| [[:d:Q112176226|Q112176226]]
| [[María Isabel Brusca Alijarde]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1379
| [[:d:Q89998872|Q89998872]]
| [[Concepción Reverte Bernal]]
|
|
| [[Venezuela]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1380
| [[:d:Q7517038|Q7517038]]
| [[Silvia Rivera Cusicanqui]]
| [[La Paz]]
| 1949-04-17
| [[Bolivia]]
|
| [[Fitxategi:Silvia Rivera Cusicanqui.JPG|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1381
| [[:d:Q3090588|Q3090588]]
| [[Isabel-Clara Simó]]
| [[Alcoi]]
| 1943-04-04
| [[Espainia]]
| 2020-01-13
| [[Fitxategi:Isabel-Clara Simó - 001.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1382
| [[:d:Q57414476|Q57414476]]
| [[Marta Gil-Lacruz]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1383
| [[:d:Q16765358|Q16765358]]
| [[Milagros Pérez Oliva]]
| [[Eriste]]
| 1955
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Milagros Pérez Oliva.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1384
| [[:d:Q106946715|Q106946715]]
| [[Uxía Rivas Monroy]]
| [[Vigo]]
| 1958-11-02
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1385
| [[:d:Q83638924|Q83638924]]
| [[María Luz Pintos Peñaranda]]
| [[Santiago de Compostela]]
| 1956-05-17
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Mª Luz Pintos.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1386
| [[:d:Q266016|Q266016]]
| [[Chantal Maillard]]
| [[Brusela]]
| 1951
| [[Belgika]]<br/>[[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Chantal Maillard (2022).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1387
| [[:d:Q5110445|Q5110445]]
| [[Christiane Nord]]
| [[Eberswalde]]
| 1943-09-13
| [[Alemania]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1388
| [[:d:Q93386363|Q93386363]]
| [[Rosa Agost i Canós]]
| [[Castelló de la Plana]]
| 1968
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1389
| [[:d:Q43263937|Q43263937]]
| [[María Teresa Lozano]]
| [[Iruñea]]
| 1946-07-31
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:María Teresa Lozano Imízcoz.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1390
| [[:d:Q27038757|Q27038757]]
| [[Luz María del Amo Horga]]
|
| 1973
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1391
| [[:d:Q23304212|Q23304212]]
| [[Victoria Ortega]]
| [[Palentzia]]
| 1958
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:VO DS A05.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1392
| [[:d:Q99765628|Q99765628]]
| [[María Luisa Segoviano Astaburuaga]]
| [[Valladolid]]
| 1950
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1393
| [[:d:Q112843948|Q112843948]]
| [[Esther Andreu Mediero]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1394
| [[:d:Q109187507|Q109187507]]
| [[María Cruz Villalón]]
| [[Badajoz]]
| 1951
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1395
| [[:d:Q129169903|Q129169903]]
| [[Graciana Vázquez Villanueva]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1396
| [[:d:Q60998462|Q60998462]]
| [[Ana Patricia Moya Rueda]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1397
| [[:d:Q2836559|Q2836559]]
| [[Alice Dautry]]
|
| 1950
| [[Frantzia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1398
| [[:d:Q28600677|Q28600677]]
| [[Nicole Boury-Esnault]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1399
| [[:d:Q19956013|Q19956013]]
| [[Daphne Bavelier]]
|
| 1966
|
|
| [[Fitxategi:Daphné Bavelier.tif|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1400
| [[:d:Q20742608|Q20742608]]
| [[Brigitte Rockstroh]]
| [[Leverkusen]]
| 1950-04-21
| [[Alemania]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1401
| [[:d:Q20100758|Q20100758]]
| [[Isabelle Vernós]]
| [[Madril]]
| 1959
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1402
| [[:d:Q106482902|Q106482902]]
| [[Mentxu Ramilo Araujo]]
| [[Gasteiz]]
| 1978-07-14
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Mentxu Ramilo Araujo.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1403
| [[:d:Q18924083|Q18924083]]
| [[Ana María Rovira]]
|
| 1947-11-13
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1404
| [[:d:Q100424048|Q100424048]]
| [[Joaquina Albarracín Navarro]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1405
| [[:d:Q233806|Q233806]]
| [[Peggy Guggenheim]]
| [[New York]]
| 1898-08-26<br/>1999
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| 1979-12-23<br/>1979
| [[Fitxategi:Peggy, Marseille37.JPG|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1406
| [[:d:Q188385|Q188385]]
| [[Gertrude Stein]]
| [[Allegheny]]
| 1874-02-03
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| 1946-07-27
| [[Fitxategi:Gertrude Stein 1935-01-04.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1407
| [[:d:Q21393191|Q21393191]]
| [[Carmen Bach de Roca]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1408
| [[:d:Q52152415|Q52152415]]
| [[María do Socorro Ortega Romero]]
| [[Arteixo]]
| 20th century
| [[Espainia]]
| 2011-12-12
|
|-
| style='text-align:right'| 1409
| [[:d:Q29049485|Q29049485]]
| [[Montserrat Galí Boadella]]
| [[Mexiko Hiria]]
| 1947-01-29
| [[Mexiko]]
| 2023-08-30
|
|-
| style='text-align:right'| 1410
| [[:d:Q452797|Q452797]]
| [[Marta Harnecker]]
| [[Santiago (Txile)|Santiago]]
| 1937-01-18
| [[Txile]]
| 2019-06-15
| [[Fitxategi:(Martha Harnecker) Lanzamiento del libro “Ecuador- una nueva izquierda en busca de la vida en plenitud” de Martha Harnecker (6053417074).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1411
| [[:d:Q3774873|Q3774873]]
| [[Cristina Gutiérrez-Cortines Corral]]
| [[Madril]]
| 1939-12-17
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1412
| [[:d:Q20006046|Q20006046]]
| [[Montserrat Comas i Güell]]
|
| 1954
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1413
| [[:d:Q91844870|Q91844870]]
| [[Andreja Vanzo]]
|
|
| [[Eslovenia]]<br/>[[Jugoslaviako Errepublika Federal Sozialista]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1414
| [[:d:Q90778|Q90778]]
| [[Jutta Burggraf]]
| [[Hildesheim]]
| 1952-07-11
| [[Alemania]]
| 2010-11-05
| [[Fitxategi:JuttaB.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1415
| [[:d:Q106085387|Q106085387]]
| [[Celina Ana Lértora Mendoza]]
|
| 1944
| [[Argentina]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1416
| [[:d:Q12392929|Q12392929]]
| [[Maria do Carmo Henríquez Salido]]
| [[Mugardos]]
| 1944-02-05
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1417
| [[:d:Q6161556|Q6161556]]
| [[Victoria Sendón de León]]
| [[Alacant]]
| 1942
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Victoria Sendón 2019.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1418
| [[:d:Q61943152|Q61943152]]
| [[Carmen Fernández Casanova]]
| [[Ferrol]]
| 1947-11
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1419
| [[:d:Q65163503|Q65163503]]
| [[Isabel Mijares]]
| [[Mérida]]
| 1942
| [[Espainia]]
| 2024-02-11
|
|-
| style='text-align:right'| 1420
| [[:d:Q58468087|Q58468087]]
| [[Laia Alegret]]
| [[Huesca]]
| 1975
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Laia Alegret - oct 2015.JPG|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1421
| [[:d:Q125608723|Q125608723]]
| [[María Isabel Brenes Sánchez]]
| [[Úbeda]]
| 1971
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1422
| [[:d:Q58460971|Q58460971]]
| [[Teresa María Ortega López]]
| [[Granada (Espainia)|Granada]]
| 1973
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1423
| [[:d:Q442829|Q442829]]
| [[Silvina Ocampo]]
| [[Buenos Aires]]
| 1903-07-28<br/>1903-06-28
| [[Argentina]]
| 1993-12-14
| [[Fitxategi:Silvina-tomado-por-Bioy-Casares-en-Posadas-1959.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1424
| [[:d:Q55988021|Q55988021]]
| [[Blanca Periñán]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1425
| [[:d:Q64827274|Q64827274]]
| [[Matilde Eiroa San Francisco]]
| [[Madril]]
| 1960-10-02
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:(M. Eiroa) 6ª Sessió. Memòria i transmissió.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1426
| [[:d:Q21264584|Q21264584]]
| [[Rosa María Albert]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1427
| [[:d:Q101231131|Q101231131]]
| [[Montserrat Badia i Gomis]]
| [[Bartzelona]]
| 1960
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1428
| [[:d:Q5897831|Q5897831]]
| [[Hilda Sabato]]
| [[Buenos Aires]]
| 1947-09-19
| [[Argentina]]
|
| [[Fitxategi:Hilda sabato.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1429
| [[:d:Q122382180|Q122382180]]
| [[Ana Rodrigo]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1430
| [[:d:Q105617765|Q105617765]]
| [[Antonia Andrade Olalla]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1431
| [[:d:Q12390745|Q12390745]]
| [[Isabel Soto]]
| [[Vigo]]
| 1969-07-18
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Isabelsoto2014.jpeg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1432
| [[:d:Q17195279|Q17195279]]
| [[Carme Miralles-Guasch]]
| [[Reus]]
| 1961-05-14
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1433
| [[:d:Q93386727|Q93386727]]
| [[Sílvia Romero Galera]]
| [[Tremp]]
| 1968-02-04
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Sílvia Romero (05-09-2024) (cropped).png|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1434
| [[:d:Q64875692|Q64875692]]
| [[Maricruz Lacalle Calderón]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1435
| [[:d:Q21389350|Q21389350]]
| [[Maria Eugenia López de Silanes Vázquez]]
| [[Pontevedra]]
| 1959-02-08
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1436
| [[:d:Q90899673|Q90899673]]
| [[Marta Benito Garzón]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1437
| [[:d:Q107313884|Q107313884]]
| [[María Francisca Martín Tabernero]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1438
| [[:d:Q28464373|Q28464373]]
| [[María Isabel Sánchez Mora]]
| [[Albacete]]
| 1955
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:71460-maria isabel sanchez 2.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1439
| [[:d:Q105476146|Q105476146]]
| [[Adela González Vega]]
|
| 1922
| [[Espainia]]
| 1990
|
|-
| style='text-align:right'| 1440
| [[:d:Q110253617|Q110253617]]
| [[Ana María Marcos del Cano]]
| [[León (Espainia)|Leon]]
| 1968
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1441
| [[:d:Q42310363|Q42310363]]
| [[Elvira Altés]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Elvira Altés 2017.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1442
| [[:d:Q5724110|Q5724110]]
| [[Beatriz C. Montes Arribas]]
|
| 1969-10-06
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1443
| [[:d:Q28739843|Q28739843]]
| [[Marina Frolova Ignatieva]]
| [[Errusia]]
| 1969-06-24
| [[Errusia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1444
| [[:d:Q65944193|Q65944193]]
| [[Lola Mateos]]
| [[Salamanca]]
| 1942-12-24
| [[Espainia]]
| 2015-09-25
|
|-
| style='text-align:right'| 1445
| [[:d:Q106527973|Q106527973]]
| [[Yolanda Aixelà Cabré]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1446
| [[:d:Q28552607|Q28552607]]
| [[Magda Polo Pujadas]]
| [[Manlleu]]
| 1965-06-06
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1447
| [[:d:Q11934305|Q11934305]]
| [[Luz Pozo Garza]]
| [[Ribadeo]]
| 1922-07-21
| [[Espainia]]
| 2020-04-20
| [[Fitxategi:Luz Pozo Garza 2013.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1448
| [[:d:Q3827823|Q3827823]]
| [[Laura Palazzani]]
| [[Brescia]]
| 1964-01-06<br/>1964
| [[Italia]]
|
| [[Fitxategi:Laura Palazzani.JPG|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1449
| [[:d:Q1082714|Q1082714]]
| [[Christiane Klapisch-Zuber]]
| [[Thann]]
| 1936-11-30
| [[Frantzia]]
|
| [[Fitxategi:Christiane Klapisch-Zuber.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1450
| [[:d:Q55949546|Q55949546]]
| [[Rosa Maria Grillo]]
| [[Salerno]]
| 1952-03-29
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1451
| [[:d:Q58147795|Q58147795]]
| [[Núria Llevot Calvet]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1452
| [[:d:Q41798987|Q41798987]]
| [[Eva Aguayo]]
|
| 1970
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1453
| [[:d:Q29349822|Q29349822]]
| [[Maria-Carmen Guisan]]
| [[Coruña]]
| 1947-08-09
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1454
| [[:d:Q58635053|Q58635053]]
| [[Luz Campello García]]
| [[A Granxa Vella]]
| 1966
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Luz Campello - AELG 4.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1455
| [[:d:Q58423117|Q58423117]]
| [[Blanca Rodríguez Bravo]]
| [[Madril]]
| 1961-03-12
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1456
| [[:d:Q109546918|Q109546918]]
| [[Eva Merino Flecha]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1457
| [[:d:Q7197476|Q7197476]]
| [[Pippa Norris]]
| [[Londres]]
| 1953-07-10
| [[Erresuma Batua]]
|
| [[Fitxategi:PippaNorris2.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1458
| [[:d:Q274348|Q274348]]
| [[Almudena Grandes]]
| [[Madril]]
| 1960-05-07
| [[Espainia]]
| 2021-11-27
| [[Fitxategi:Almudena Grandes.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1459
| [[:d:Q3442076|Q3442076]]
| [[Rosa Conde]]
| [[Ronda]]
| 1947-09-07
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Rosa Conde en la rueda de prensa posterior al Consejo de Ministros (21 de noviembre de 1989).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1460
| [[:d:Q25755998|Q25755998]]
| [[Nathalie Sinclair]]
| [[Grenoble]]
| 1970-10-17
| [[Kanada]]
|
| [[Fitxategi:Nathalie Sinclair 2011.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1461
| [[:d:Q108220643|Q108220643]]
| [[María Isabel Garrido Gómez]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1462
| [[:d:Q20876574|Q20876574]]
| [[Lourdes Reyes i Camps]]
| [[Bartzelona]]
| 1961
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Lourdes Reyes i Camps.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1463
| [[:d:Q8351723|Q8351723]]
| [[Cristina Buenafuentes de la Mata]]
| [[Santa Coloma de Gramenet]]
| 1977-09-12
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1464
| [[:d:Q20032093|Q20032093]]
| [[María Rosa de Madariaga]]
| [[Madril]]
| 1937-02-09
| [[Espainia]]
| 2022-06-29
|
|-
| style='text-align:right'| 1465
| [[:d:Q62393445|Q62393445]]
| [[Giovanna Rossi]]
| [[Abbiategrasso]]
| 1944
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1466
| [[:d:Q85874288|Q85874288]]
| [[Marta Pérez Ibáñez]]
| [[Madril]]
| 1965-11-16
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Marta Pérez Ibáñez 3.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1467
| [[:d:Q12352812|Q12352812]]
| [[Maria Montserrat Guibernau i Berdún]]
| [[Vilanova i la Geltrú]]
| 1960-01-01
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1468
| [[:d:Q50415913|Q50415913]]
| [[Carolina Rodríguez Juárez]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1469
| [[:d:Q122971794|Q122971794]]
| [[Arantza Egitegi Elizasu]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1470
| [[:d:Q101043375|Q101043375]]
| [[Monica Sanz-Torrent]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1471
| [[:d:Q106288244|Q106288244]]
| [[Emilia Sánchez Chamorro]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1472
| [[:d:Q115641494|Q115641494]]
| [[Maria Pia Timon]]
| [[Madrigal de la Vera]]
| 1954
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1473
| [[:d:Q64862945|Q64862945]]
| [[Mariliana Rico Carrillo]]
|
|
| [[Venezuela]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1474
| [[:d:Q93225477|Q93225477]]
| [[Claudia Montuschi]]
|
| 1971
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1475
| [[:d:Q61663354|Q61663354]]
| [[Núria Ferran Ferrer]]
|
|
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Núria Ferran Ferrer.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1476
| [[:d:Q54161288|Q54161288]]
| [[María Silvestre Cabrera]]
| [[Bartzelona]]
| 1967
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:María Silvestre Cabrera.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1477
| [[:d:Q112315422|Q112315422]]
| [[Marina De Palo]]
| [[Erroma]]
| 1964-03-23
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1478
| [[:d:Q90285143|Q90285143]]
| [[Rosario Arquero-Avilés]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1479
| [[:d:Q44037574|Q44037574]]
| [[Cristina Castañé]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1480
| [[:d:Q20922428|Q20922428]]
| [[Minerva Margarita Villarreal]]
| [[Montemorelos]]
| 1957-04-05
| [[Mexiko]]
| 2019-11-20
|
|-
| style='text-align:right'| 1481
| [[:d:Q83555782|Q83555782]]
| [[María Teresa La Porte]]
| [[Madril]]
| 1961-09-18
| [[Espainia]]
| 2020-01-14
| [[Fitxategi:MTLaPorte.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1482
| [[:d:Q60658657|Q60658657]]
| [[Deborah Beidel]]
|
| 1955-03-01
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1483
| [[:d:Q108220426|Q108220426]]
| [[María Montserrat Pastor Blázquez]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1484
| [[:d:Q110219454|Q110219454]]
| [[Marina Marzia Brambilla]]
| [[Milan]]
| 1973-06-02
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1485
| [[:d:Q105862168|Q105862168]]
| [[Giusy Marica Greco]]
| [[Castellammare di Stabia]]
| 1970-04-29
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1486
| [[:d:Q28021620|Q28021620]]
| [[Olatz González]]
| [[Bilbo]]
| 1973-02-07
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1487
| [[:d:Q93232589|Q93232589]]
| [[Chiara Ombretta Tommasi]]
| [[Erroma]]
| 1973-02-08
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1488
| [[:d:Q270279|Q270279]]
| [[Icíar Bollaín]]
| [[Madril]]
| 1967-06-12
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Festival de Málaga 2020 - Icíar Bollaín (Cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1489
| [[:d:Q120210021|Q120210021]]
| [[Celsa Alonso González]]
| [[Gijón]]
| 1964-11-02
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1490
| [[:d:Q232273|Q232273]]
| [[Isabel Coixet]]
| [[Sant Adrià de Besòs]]
| 1960-04-09
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Premios Goya 2018 - Isabel Coixet (cropped 2).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1491
| [[:d:Q252083|Q252083]]
| [[Ángeles González-Sinde]]
| [[Madril]]
| 1965-04-07
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Ángeles González-Sinde (2011).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1492
| [[:d:Q28922791|Q28922791]]
| [[Paloma González Marcén]]
| [[Madril]]
| 1962
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1493
| [[:d:Q98829802|Q98829802]]
| [[María Paz Quevedo Aguado]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1494
| [[:d:Q124789541|Q124789541]]
| [[Eva Rimbau-Gilabert]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1495
| [[:d:Q111151878|Q111151878]]
| [[María Esperanza Bengoechea González]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1496
| [[:d:Q27916536|Q27916536]]
| [[Nekane Balluerka|Nekane Balluerka Lasa]]
| [[Ordizia]]
| 1966-12-05
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Nekane Balluerka 2017.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1497
| [[:d:Q2919314|Q2919314]]
| [[Françoise Héritier]]
| [[Veauche]]
| 1933-11-15
| [[Frantzia]]
| 2017-11-15
| [[Fitxategi:Françoise Héritier, 2009 (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1498
| [[:d:Q130280725|Q130280725]]
| [[Elena Manzanera Díaz]]
| [[Sevilla]]
| 1967
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1499
| [[:d:Q105334774|Q105334774]]
| [[Eulàlia Gili Folch]]
| [[Bartzelona]]
| 1945
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1500
| [[:d:Q54607787|Q54607787]]
| [[Carmen Llompart]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1501
| [[:d:Q81729163|Q81729163]]
| [[Carmen Meneses]]
| [[Madril]]
| 1966
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1502
| [[:d:Q57900116|Q57900116]]
| [[Teresa Bardají]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1503
| [[:d:Q23542394|Q23542394]]
| [[Mar Llinares García]]
| [[O Pindo (Carnota)]]
| 1961-12-15
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1504
| [[:d:Q98399578|Q98399578]]
| [[Mariola Urrea]]
| [[Iruñea]]
| 1974
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1505
| [[:d:Q61686145|Q61686145]]
| [[Carmen Sánchez Carazo]]
| [[Madril]]
| 1956-07-25
|
|
| [[Fitxategi:(Carmen Sánchez Carazo) 23 04 2013 Rueda de prensa previa al pleno (8674246299) (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1506
| [[:d:Q63718291|Q63718291]]
| [[Pilar Goya]]
| [[Gasteiz]]
| 1951-09-20
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1507
| [[:d:Q60240353|Q60240353]]
| [[Soledad Penadés Ullate]]
|
| 1941-10-13
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1508
| [[:d:Q19766150|Q19766150]]
| [[Manuela Juárez Iglesias]]
| [[Andavías]]
| 1941
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1509
| [[:d:Q19766115|Q19766115]]
| [[Juana Bellanato Fontecha]]
| [[Madril]]
| 1925
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1510
| [[:d:Q21622601|Q21622601]]
| [[Gertrudis de la Fuente]]
| [[Madril]]
| 1921-08-21
| [[Espainia]]
| 2017-01-23
| [[Fitxategi:Gertrudis-de-la-fuente-640xXx80 (2).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1511
| [[:d:Q55950007|Q55950007]]
| [[Marta López-Luaces]]
| [[Coruña]]
| 1964
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1512
| [[:d:Q2840958|Q2840958]]
| [[Amalia Bautista]]
| [[Madril]]
| 1962
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1513
| [[:d:Q62393312|Q62393312]]
| [[Francisca Rosique Navarro]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1514
| [[:d:Q12383193|Q12383193]]
| [[Araceli Herrero Figueroa]]
| [[Lugo]]
| 1948-06-22
| [[Espainia]]
| 2020-06-10
| [[Fitxategi:Araceli Herrero Figueroa (AELG)-3.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1515
| [[:d:Q95114818|Q95114818]]
| [[Anna Rovella]]
|
|
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1516
| [[:d:Q19803966|Q19803966]]
| [[Caridad Zazo Cardeña]]
| [[Villaluenga de la Sagra]]
| 1945-01-22
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1517
| [[:d:Q104530427|Q104530427]]
| [[Carmen Sesé Benito]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1518
| [[:d:Q59149445|Q59149445]]
| [[Milagros Fernández-Molina]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Milagros Fernandez-Molina.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1519
| [[:d:Q11935448|Q11935448]]
| [[Maria Josep Balsach i Peig]]
| [[Sabadell]]
| 1956
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1520
| [[:d:Q111488143|Q111488143]]
| [[Aldina Quintana Rodríguez]]
|
| 1959
| [[Israel]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1521
| [[:d:Q114866240|Q114866240]]
| [[Alejandra Marta Mailhe]]
|
|
| [[Argentina]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1522
| [[:d:Q82258524|Q82258524]]
| [[Milagros Calvo]]
| [[Valladolid]]
| 1947-08-15
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1523
| [[:d:Q111731128|Q111731128]]
| [[Ana Calvo Revilla]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1524
| [[:d:Q55623609|Q55623609]]
| [[Giovannella Cresci Marrone]]
|
| 1951
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1525
| [[:d:Q75353495|Q75353495]]
| [[Maria Luz González-Regalado Montero]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1526
| [[:d:Q47490879|Q47490879]]
| [[Sonia Núñez Puente]]
| [[Ponferrada]]
| 1972-02-18
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Sonia Núñez Puente año 2017.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1527
| [[:d:Q93429988|Q93429988]]
| [[María del Pilar Palomo]]
|
| 1933
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1528
| [[:d:Q3394433|Q3394433]]
| [[Marta Rivera de la Cruz]]
| [[Lugo]]
| 1970-06-04
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:(Marta Rivera) Almeida destaca el papel fundamental de la cultura en la creación de la marca Madrid 02 (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1529
| [[:d:Q57588710|Q57588710]]
| [[Olga Díaz Fernández]]
| [[Meira]]
| 1951
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1530
| [[:d:Q45831310|Q45831310]]
| [[Hélène Débax]]
| [[Tolosa Okzitania]]
| 1964-01-17
| [[Frantzia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1531
| [[:d:Q56759969|Q56759969]]
| [[Mado Martinez]]
| [[Alacant]]
| 1979-03-12
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Mado Martínez - 22391217067.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1532
| [[:d:Q55868780|Q55868780]]
| [[Margarita Delgado Tejero]]
| [[Madril]]
| 1963
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Margarita Delgado 2019 (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1533
| [[:d:Q123238458|Q123238458]]
| [[Hortènsia Curell i Gotor]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1534
| [[:d:Q58832978|Q58832978]]
| [[María José Domínguez Vázquez]]
| [[As Pontes de García Rodríguez]]
| 1972
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Foto María José Domínguez Vázquez.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1535
| [[:d:Q632878|Q632878]]
| [[Lourdes Arizpe]]
| [[Mexiko Hiria]]
| 1943
| [[Mexiko]]
|
| [[Fitxategi:Dra. Lourdes Arizpe - Premio Internacional CGLU.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1536
| [[:d:Q50289074|Q50289074]]
| [[Francisca Sánchez Jiménez]]
| [[Ceuta]]
| 1957
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1537
| [[:d:Q99449503|Q99449503]]
| [[Ana Iraegui Torralbo]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1538
| [[:d:Q81145004|Q81145004]]
| [[Pavla Pekárová]]
|
| 1957
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1539
| [[:d:Q61743443|Q61743443]]
| [[Isabel Zamarreño Herrero]]
|
| 1931
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1540
| [[:d:Q26979635|Q26979635]]
| [[Maribel Arriortua|Maribel Arriortua Markaida]]
| [[Barakaldo]]
| 1950-11-11
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Premio Euskadi de Investigación 2010 11 (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1541
| [[:d:Q16657954|Q16657954]]
| [[Clara Gallini]]
| [[Crema (Italia)|Crema]]
| 1931-06-19
| [[Italia]]<br/>[[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]
| 2017-01-21
|
|-
| style='text-align:right'| 1542
| [[:d:Q54620748|Q54620748]]
| [[Susana García-López]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1543
| [[:d:Q450875|Q450875]]
| [[Alicia Kozameh]]
| [[Rosario]]
| 1953-03-20
| [[Argentina]]
|
| [[Fitxategi:Alicia Kozameh 2006.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1544
| [[:d:Q42106487|Q42106487]]
| [[Julia Sáez-Angulo]]
| [[Uruñuela]]
| 1946
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1545
| [[:d:Q6075822|Q6075822]]
| [[Pilar Nasarre Ramón]]
| [[Huesca]]
| 1956
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1546
| [[:d:Q28735723|Q28735723]]
| [[Begoña García-Zapirain]]
| [[Donostia]]
| 1970-10-14
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1547
| [[:d:Q24961580|Q24961580]]
| [[Irasema Alcántara-Ayala]]
| [[Mexiko Hiria]]
| 1970-11-29
| [[Mexiko]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1548
| [[:d:Q2759438|Q2759438]]
| [[María Teresa León]]
| [[Logroño]]
| 1903-10-31
| [[Espainia]]
| 1988-12-13
| [[Fitxategi:Maria-teresa-1930b.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1549
| [[:d:Q105548751|Q105548751]]
| [[Elena Muñiz Grijalvo]]
|
| 1966
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1550
| [[:d:Q111543302|Q111543302]]
| [[Belén Malavé Osuna]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1551
| [[:d:Q53165294|Q53165294]]
| [[Ana Dopazo]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1552
| [[:d:Q74061666|Q74061666]]
| [[Elena González-Blanco García]]
|
|
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Elena gonzalez-blanco.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1553
| [[:d:Q93373137|Q93373137]]
| [[Sonia García López]]
| [[Valentzia]]
| 1977
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1554
| [[:d:Q50143841|Q50143841]]
| [[Valeria Bertolucci Pizzorusso]]
|
| 1933
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1555
| [[:d:Q93371036|Q93371036]]
| [[Francisca Montiel Rayo]]
| [[Jaén]]
| 1962<br/>1962-02-11
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1556
| [[:d:Q23695720|Q23695720]]
| [[María Jesús Fernández Ruiz]]
| [[Zaragoza]]
| 1960-08-22
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1557
| [[:d:Q19629197|Q19629197]]
| [[Susan Rankin]]
| No/unknown value
| No/unknown value
| [[Erresuma Batua]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1558
| [[:d:Q5674076|Q5674076]]
| [[Ana Santos Aramburo]]
| [[Zaragoza]]
| 1957-01-22
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Ana Santos Aramburo en la sede de Recoletos de la Biblioteca Nacional de España (crop 2).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1559
| [[:d:Q125661407|Q125661407]]
| [[Araceli Anadón]]
| [[Vigo]]
| 1953
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1560
| [[:d:Q107345814|Q107345814]]
| [[Emma Rodero Antón]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1561
| [[:d:Q57881980|Q57881980]]
| [[Eloísa del Pino Matute|Eloísa del Pino]]
| [[Soria]]
| 1969
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1562
| [[:d:Q61472779|Q61472779]]
| [[Loredana Bolzan]]
|
| 20th century
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1563
| [[:d:Q115381830|Q115381830]]
| [[Donatella Mazza]]
|
|
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1564
| [[:d:Q100349739|Q100349739]]
| [[Maria Teresa Andreu Grau]]
| [[Bartzelona]]
| 1952-01-21
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1565
| [[:d:Q24054877|Q24054877]]
| [[Helena González Fernández]]
| [[Santo André de Comesaña]]
| 1967-03-11
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1566
| [[:d:Q52005725|Q52005725]]
| [[Sara Giménez Giménez]]
| [[Huesca]]
| 1977-01-19
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Sara Gimenez (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1567
| [[:d:Q5759791|Q5759791]]
| [[Cecilia Dreymüller]]
| [[Nohn]]
| 1962
| [[Alemania]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1568
| [[:d:Q48215634|Q48215634]]
| [[Elisa Valero]]
|
| 1971
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Retrato de Elisa Valero. Exposición Elisa Valero en Museo del Cemento.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1569
| [[:d:Q21264339|Q21264339]]
| [[Rita Marquilhas]]
| [[Lisboa]]
| 1960
| [[Portugal]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1570
| [[:d:Q28856389|Q28856389]]
| [[Benilde Vázquez Gómez]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Benilde Vázquez.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1571
| [[:d:Q12385405|Q12385405]]
| [[Carolina Rovira]]
| [[Cervera de Pisuerga]]
| 1942
| [[Espainia]]
| 2012
|
|-
| style='text-align:right'| 1572
| [[:d:Q87836499|Q87836499]]
| [[Maria Lluïsa Berasategui Dolcet]]
| [[Bartzelona]]
| 1949-01-29
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1573
| [[:d:Q117035877|Q117035877]]
| [[Isabel Luque Ceballos]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1574
| [[:d:Q98057877|Q98057877]]
| [[Montserrat Pineda Lorenzo]]
| [[Bartzelona]]
| 1970
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1575
| [[:d:Q93435877|Q93435877]]
| [[Iolanda Ogando]]
| [[Chandrexa, Parada de Sil]]
| 1974
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1576
| [[:d:Q123975076|Q123975076]]
| [[Ana Sofía Cardenal Izquierdo]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1577
| [[:d:Q111543287|Q111543287]]
| [[Yolanda Blasco Gil]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1578
| [[:d:Q20016255|Q20016255]]
| [[Elizabeth Jelin]]
| [[Buenos Aires]]
| 1941-09-09
| [[Argentina]]
|
| [[Fitxategi:Elizabeth Jelin x Pablo Jose Rey.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1579
| [[:d:Q50807415|Q50807415]]
| [[María Antonia Ruth Sautu]]
| [[Buenos Aires]]
| 1932-02-25
| [[Argentina]]
|
| [[Fitxategi:Ruth Sautu (mincyt).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1580
| [[:d:Q2848963|Q2848963]]
| [[Andrée Michel]]
| [[Vallauris]]
| 1920-09-22
| [[Frantzia]]
| 2022-02-08
|
|-
| style='text-align:right'| 1581
| [[:d:Q98374738|Q98374738]]
| [[Esther Sestelo Longueira]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1582
| [[:d:Q107345756|Q107345756]]
| [[Sonia María González Díez]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1583
| [[:d:Q40229864|Q40229864]]
| [[Myriam Fincker]]
|
|
| [[Frantzia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1584
| [[:d:Q113660513|Q113660513]]
| [[Sylvia Saítta]]
| [[Buenos Aires]]
| 1965-02-22
| [[Argentina]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1585
| [[:d:Q59690535|Q59690535]]
| [[Francisca López Torrecillas]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1586
| [[:d:Q28922494|Q28922494]]
| [[Margarita Sánchez Romero]]
| [[Madril]]
| 1971-08-31
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Marga Sánchez Romero.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1587
| [[:d:Q56808945|Q56808945]]
| [[María Mercedes Molina Moreno]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1588
| [[:d:Q458403|Q458403]]
| [[Mary Beard]]
| [[Much Wenlock]]
| 1955-01-01
| [[Erresuma Batua]]
|
| [[Fitxategi:Mary Beard UC3M 2017 (cropped).JPG|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1589
| [[:d:Q108766427|Q108766427]]
| [[Rosalía Rodríguez López]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1590
| [[:d:Q100595676|Q100595676]]
| [[Gloria García González]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1591
| [[:d:Q91909899|Q91909899]]
| [[Lourdes Plans i Campderrós]]
| [[Terrassa]]
| 1964
|
| 2017-04-06
|
|-
| style='text-align:right'| 1592
| [[:d:Q108560797|Q108560797]]
| [[Maria Paz Moreno Páez]]
| [[Murtzia]]
| 1970
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1593
| [[:d:Q6010869|Q6010869]]
| [[Mercedes Gómez Blesa]]
| [[Casas-Ibáñez]]
| 1964
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Mercedes Gómez-Blesa.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1594
| [[:d:Q10944055|Q10944055]]
| [[Esperanza Beltrán Tejera]]
|
| 1947
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1595
| [[:d:Q79239350|Q79239350]]
| [[María Francisca Abad García]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1596
| [[:d:Q93372313|Q93372313]]
| [[Isabel Paraíso]]
| [[Salamanca]]
| 1942-08-14
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1597
| [[:d:Q2893588|Q2893588]]
| [[Carmen Gurruchaga]]
| [[Donostia]]
| 1955-09-09
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1598
| [[:d:Q57417374|Q57417374]]
| [[M.Carmen Fonseca-Mora]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1599
| [[:d:Q441488|Q441488]]
| [[Sandra Myers]]
| [[Little River (Kansas)|Little River]]
| 1961-01-09
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1600
| [[:d:Q57580631|Q57580631]]
| [[Roser Batlle|Q57580631]]
| [[Bartzelona]]
| 1954-04-13
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1601
| [[:d:Q114938316|Q114938316]]
| [[Carmen Claudín|Carmen Claudin]]
| [[Mexiko]]
| 1949
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1602
| [[:d:Q47101238|Q47101238]]
| [[Dolores Corella Piquer]]
| [[Castelló de la Plana]]
| 1966
|
|
| [[Fitxategi:Dolors Corella Piquer 02 (cropped).JPG|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1603
| [[:d:Q105478109|Q105478109]]
| [[María Soledad Arribas González]]
| [[Valladolid]]
| 1933-04-14
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1604
| [[:d:Q108758583|Q108758583]]
| [[Diana Miloslavich]]
| [[Huancayo]]
| 1953-03-20
| [[Peru]]
|
| [[Fitxategi:Diana Miloslavich, julio de 2022 1.1.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1605
| [[:d:Q51130279|Q51130279]]
| [[Laura Malosetti Costa]]
| [[Montevideo]]
| 1956-03-30
| [[Uruguai]]<br/>[[Argentina]]
|
| [[Fitxategi:Laura Malosetti Costa.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1606
| [[:d:Q63991872|Q63991872]]
| [[Claire Sotinel]]
|
| 20th century
| [[Frantzia]]
|
| [[Fitxategi:Professor Claire Sotinel.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1607
| [[:d:Q2883053|Q2883053]]
| [[Luz Gómez García]]
| [[Madril]]
| 1967
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1608
| [[:d:Q50357450|Q50357450]]
| [[María Elena Curbelo Tavío]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1609
| [[:d:Q107493361|Q107493361]]
| [[Myriam Arrue Recondo]]
| [[Tolosa]]
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1610
| [[:d:Q16663028|Q16663028]]
| [[Marie-Emmanuelle Chessel]]
|
| 20th century
| [[Frantzia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1611
| [[:d:Q108214677|Q108214677]]
| [[Francesca Levi]]
|
|
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1612
| [[:d:Q57782487|Q57782487]]
| [[Antonia Ferrer-Sapena]]
|
| 1961
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1613
| [[:d:Q465162|Q465162]]
| [[Maria Moliner]]
| [[Paniza]]
| 1900-03-30
| [[Espainia]]
| 1981-01-22
| [[Fitxategi:MariaMoliner-Paniza.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1614
| [[:d:Q113810839|Q113810839]]
| [[Paloma Pérez-Ilzarbe]]
| [[Espainia]]
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1615
| [[:d:Q33124732|Q33124732]]
| [[Laura Martignon]]
| [[Bogota]]
| 1952-05-30
| [[Kolonbia]]<br/>[[Italia]]
|
| [[Fitxategi:Laura-martignon.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1616
| [[:d:Q46090938|Q46090938]]
| [[Marion Koopmans]]
| [[Tegelen]]
| 1956-09-21
| [[Herbehereetako Erresuma]]
|
| [[Fitxategi:MarionKoopmans2018.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1617
| [[:d:Q123989488|Q123989488]]
| [[Belén Jiménez Alonso]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1618
| [[:d:Q112678350|Q112678350]]
| [[Nuria Arenas Hidalgo]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1619
| [[:d:Q113864637|Q113864637]]
| [[Janick Auberger]]
|
| 1957
| [[Frantzia]]<br/>[[Kanada]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1620
| [[:d:Q15743807|Q15743807]]
| [[Irene Rigau i Oliver]]
| [[Banyoles]]
| 1951-06-22
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Irene RigauOliver.png|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1621
| [[:d:Q123046237|Q123046237]]
| [[Montserrat Fernández Prieto]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1622
| [[:d:Q98382833|Q98382833]]
| [[Carmen García Mateo|Carmen Garcia-Mateo]]
| [[Vigo]]
| 1963
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Carmen García Mateo (O Porriño, 2016).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1623
| [[:d:Q3133336|Q3133336]]
| [[Yolanda Barcina]]
| [[Burgos]]
| 1960-04-04
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Yolanda Barcina 2013 (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1624
| [[:d:Q93431531|Q93431531]]
| [[Inmaculada Rodríguez Moya]]
|
| 1975
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1625
| [[:d:Q20016555|Q20016555]]
| [[Rosa Barasoain]]
| [[Tafalla]]
| 1956-08-19
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1626
| [[:d:Q21504301|Q21504301]]
| [[Herminia Ibarra]]
| [[Habana]]
| 1970-02
| [[Kuba]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1627
| [[:d:Q75629861|Q75629861]]
| [[Joanne Tompkins]]
|
| 1961
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1628
| [[:d:Q110629565|Q110629565]]
| [[Dorothy A. Leonard]]
|
| 1942
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1629
| [[:d:Q3395316|Q3395316]]
| [[Sheila Meiring Fugard]]
| [[Birmingham]]
| 1932
| [[Hegoafrika]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1630
| [[:d:Q7937843|Q7937843]]
| [[Vivien A. Schmidt]]
|
| 1949
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| [[Fitxategi:Vivien Schmidt 2.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1631
| [[:d:Q55949382|Q55949382]]
| [[Margaret R. Higonnet]]
| [[New Orleans]]
| 1941
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1632
| [[:d:Q106591973|Q106591973]]
| [[Ella Mae Matsumura]]
|
| 1952
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1633
| [[:d:Q16204521|Q16204521]]
| [[Jeanette Lynes]]
|
|
| [[Kanada]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1634
| [[:d:Q42904697|Q42904697]]
| [[María del Carmen Rovira Gaspar]]
| [[Huelva]]
| 1923-07-27
| [[Espainia]]
| 2021-09-19
|
|-
| style='text-align:right'| 1635
| [[:d:Q116907720|Q116907720]]
| [[Iolanda Rosi]]
| [[Fabriano]]
| 1951-10-18
| [[Italia]]
|
| [[Fitxategi:Iolanda Rosi (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1636
| [[:d:Q93944827|Q93944827]]
| [[Catuscia Palamidessi]]
| [[Fucecchio]]
| 1959-11-11
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1637
| [[:d:Q58171084|Q58171084]]
| [[Sharon K Parker]]
| [[Australia]]
|
|
|
| [[Fitxategi:Sharon K Parker 2018.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1638
| [[:d:Q15488995|Q15488995]]
| [[Nancy Willard]]
| [[Ann Arbor]]
| 1936-06-26
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| 2017-02-19
|
|-
| style='text-align:right'| 1639
| [[:d:Q20758274|Q20758274]]
| [[Kathryn E. Hare]]
|
| 1959
| [[Kanada]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1640
| [[:d:Q107719104|Q107719104]]
| [[Caroline Levine]]
|
| 1970
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1641
| [[:d:Q11612|Q11612]]
| [[Susan L. Graham]]
| [[Cleveland]]
| 1942-09-16
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| [[Fitxategi:Susan L Graham 2012.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1642
| [[:d:Q99591217|Q99591217]]
| [[Susan Sheridan]]
|
| 1944
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1643
| [[:d:Q5361347|Q5361347]]
| [[Elisa Bertino]]
| [[Erroma]]
| 1957
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1644
| [[:d:Q434183|Q434183]]
| [[Ellen Meiksins Wood]]
| [[New York]]
| 1942-04-12
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Kanada]]
| 2016-01-14
| [[Fitxategi:Ellen Meiksins Wood.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1645
| [[:d:Q54271916|Q54271916]]
| [[Aimee Johnson]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1646
| [[:d:Q102169699|Q102169699]]
| [[Deborah Willa Heicklen]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1647
| [[:d:Q26160015|Q26160015]]
| [[Maricarmen Gómez Muntané]]
| [[Bartzelona]]
| 1949-07-20
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:MaricarmenGómezMuntané.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1648
| [[:d:Q108120800|Q108120800]]
| [[Paola Volpe Cacciatore]]
|
| 1946-04-06
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]<br/>[[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1649
| [[:d:Q104249664|Q104249664]]
| [[María José Rodríguez Malmierca]]
| [[Logroño]]
| 1970
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1650
| [[:d:Q116980702|Q116980702]]
| [[Candida G. Brush]]
|
|
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1651
| [[:d:Q110466055|Q110466055]]
| [[Kimberly D. Elsbach]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1652
| [[:d:Q6489491|Q6489491]]
| [[Larissa Lai]]
| [[La Jolla]]
| 1967
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| [[Fitxategi:Larissa lai 7281461.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1653
| [[:d:Q29349943|Q29349943]]
| [[Deborah A. Cobb-Clark]]
|
| 1961
| [[Australia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1654
| [[:d:Q42182322|Q42182322]]
| [[Jill Adler]]
| [[Johannesburg]]
| 1951-01-31
| [[Hegoafrika]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1655
| [[:d:Q7129255|Q7129255]]
| [[Pamela Samuelson]]
|
|
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| [[Fitxategi:Pamela Samuelson, 2005.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1656
| [[:d:Q93136081|Q93136081]]
| [[Verónica Casado]]
| [[Reims]]
| 1959
|
|
| [[Fitxategi:(Verónica Casado) Atención a los medios de Verónica Casado, Francisco Igea y Manuel Mitadiel (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1657
| [[:d:Q163118|Q163118]]
| [[Marguerite Yourcenar]]
| [[Brusela]]
| 1903-06-08
| [[Frantzia]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Belgika]]
| 1987-12-17
| [[Fitxategi:Marguerite Yourcenar-Bailleul-1982.10.04.Bernhard De Grendel (10).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1658
| [[:d:Q108614966|Q108614966]]
| [[Carolina Rodríguez López]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1659
| [[:d:Q110002087|Q110002087]]
| [[María Angustias Caracuel Raya]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1660
| [[:d:Q111278443|Q111278443]]
| [[Concepción García Mendoza]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1661
| [[:d:Q107345732|Q107345732]]
| [[Ana Rodríguez Láiz]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1662
| [[:d:Q100674806|Q100674806]]
| [[María del Carmen García Pérez]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1663
| [[:d:Q66603962|Q66603962]]
| [[María de los Llanos Castellanos Garijo]]
| [[Albacete]]
| 1969-06-05
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:(María Llanos Castellanos) Fotografia - el conseller Jordi Ausàs, el ministre Manuel Chaves, el secretari general de Governació, Jaume Oliveras, i la directora general de Cooperación Local, Llanos Castellanos (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1664
| [[:d:Q23001111|Q23001111]]
| [[Pilar Roig Picazo]]
| [[Valentzia]]
| 1949
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1665
| [[:d:Q3751269|Q3751269]]
| [[Concha Espina]]
| [[Santander]]
| 1869-04-15
| [[Espainia]]
| 1955-05-19
| [[Fitxategi:Concha Espina, 1929.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1666
| [[:d:Q41590225|Q41590225]]
| [[Carme Alvariño]]
| [[Santiago de Compostela]]
| 1953
| [[Espainia]]
| 2017-03-18
|
|-
| style='text-align:right'| 1667
| [[:d:Q19814791|Q19814791]]
| [[María Cruz Díaz de Terán]]
| [[Alcoi]]
| 1977
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Maria Cruz Diaz deTeran-02.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1668
| [[:d:Q18564901|Q18564901]]
| [[Eulalia Lledó]]
| [[Bartzelona]]
| 1952
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Eulalia Lledó.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1669
| [[:d:Q98541026|Q98541026]]
| [[María Elena Vázquez Abal]]
| [[Pontevedra]]
| 1960-02-23
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1670
| [[:d:Q60998139|Q60998139]]
| [[Elena Rojas Mayer]]
| [[Argentina]]
| 1941-03-14
| [[Argentina]]
| 2018
|
|-
| style='text-align:right'| 1671
| [[:d:Q56062297|Q56062297]]
| [[María Victoria Gil Álvarez]]
| [[Almendralejo]]
| 1973
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1672
| [[:d:Q25927256|Q25927256]]
| [[Fernanda Romeu Alfaro]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1673
| [[:d:Q23041695|Q23041695]]
| [[Eulalia Sintas Martínez]]
| [[Cartagena]]
| 1960-04-08
| [[Espainia]]
| 2013-03
| [[Fitxategi:Eulalia Sintas Martínez.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1674
| [[:d:Q17621894|Q17621894]]
| [[María Fernanda Mancebo Alonso]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
| 2010
| [[Fitxategi:MariaFernandaMancebo.png|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1675
| [[:d:Q112119894|Q112119894]]
| [[Asunción Sóñora Abuín]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1676
| [[:d:Q20535340|Q20535340]]
| [[Mercedes Queixas]]
| [[Coruña]]
| 1968-07-22
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Mercedes Queixas (AELG)-7.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1677
| [[:d:Q12391634|Q12391634]]
| [[Laura Tato Fontaíña]]
| [[Vigo]]
| 1951-07-14
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Laura Tato.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1678
| [[:d:Q83184349|Q83184349]]
| [[María Ascensión Martínez Martín]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1679
| [[:d:Q23766300|Q23766300]]
| [[Carmen Pena]]
| [[Salamanca]]
| 1947
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1680
| [[:d:Q3587871|Q3587871]]
| [[Élisabeth Crouzet-Pavan]]
| [[Paris]]
| 1953-07-17
| [[Frantzia]]
|
| [[Fitxategi:Élisabeth Crouzet-Pavan (2018).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1681
| [[:d:Q50360515|Q50360515]]
| [[Rosa María González Monllor]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1682
| [[:d:Q107575863|Q107575863]]
| [[María Teresa Ortega Coca]]
| [[Madril]]
| 1930-10-10
| [[Espainia]]
| 2018-09-12
|
|-
| style='text-align:right'| 1683
| [[:d:Q22002240|Q22002240]]
| [[María Ángela Franco Mata]]
| [[Estorga]]
| 1944-11-30
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Museo Arqueológico Nacional - María Ángela Franco Mata.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1684
| [[:d:Q104247323|Q104247323]]
| [[Magdalena Ilardia Gálligo]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1685
| [[:d:Q6003448|Q6003448]]
| [[María Bolaños]]
| [[Valladolid]]
| 1951
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1686
| [[:d:Q108061328|Q108061328]]
| [[Pilar Boned Colera]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1687
| [[:d:Q93370488|Q93370488]]
| [[Susana Narotzky]]
|
| 1958-02-18
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1688
| [[:d:Q113811072|Q113811072]]
| [[Eva Castro Caridad]]
| [[Coruña]]
| 1960-01-22
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1689
| [[:d:Q130677641|Q130677641]]
| [[Dolores Romano]]
| [[Alamillo]]
| 1965
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1690
| [[:d:Q33113559|Q33113559]]
| [[María del Carmen Simón Palmer]]
| [[Madril]]
| 1946-12-12
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1691
| [[:d:Q11680180|Q11680180]]
| [[Beatriz Fernández Fernández|Beatriz Fernandez Fernandez]]
| [[Portugalete]]
| 1964-08-22
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1692
| [[:d:Q55979538|Q55979538]]
| [[Ana María Fernández-Planas]]
| [[Blanes]]
| 1968-10-16
| [[Espainia]]
| 2021-08-15
|
|-
| style='text-align:right'| 1693
| [[:d:Q20873193|Q20873193]]
| [[María Teresa Martínez de Sas]]
|
| 1944
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1694
| [[:d:Q11935427|Q11935427]]
| [[Carme Junyent|Maria Carme Junyent Figueras]]
| [[Masquefa]]
| 1955-02-04
| [[Espainia]]
| 2023-09-03
| [[Fitxategi:Carme Junyent (Dani Blancoren argazkia, 2020ko otsailekoa)-01.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1695
| [[:d:Q67647433|Q67647433]]
| [[Maria Gemma Rubí i Casals]]
| [[Manresa]]
| 1963-04-20<br/>1963
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1696
| [[:d:Q90027427|Q90027427]]
| [[Carmen Saralegui]]
| [[Allo]]
| 1946
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1697
| [[:d:Q28602401|Q28602401]]
| [[Rebeca Quintáns]]
| [[Arzúa]]
| 1964
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1698
| [[:d:Q119455812|Q119455812]]
| [[Elena Rivo López]]
| [[Ourense]]
| 1971
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1699
| [[:d:Q100773366|Q100773366]]
| [[Miren Alcedo]]
| [[Portugalete]]
| 1963
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1700
| [[:d:Q113822902|Q113822902]]
| [[Ana Goy Diz]]
| [[Lugo]]
| 1966
| [[Espainia]]
| 2022-09-19
|
|-
| style='text-align:right'| 1701
| [[:d:Q20757843|Q20757843]]
| [[Montserrat Bajet i Royo]]
| [[Bartzelona]]
| 1945-08
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1702
| [[:d:Q255657|Q255657]]
| [[Loyola de Palacio]]
| [[Madril]]
| 1950-09-16
| [[Espainia]]
| 2006-12-13
| [[Fitxategi:Loyola de Palacio State.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1703
| [[:d:Q57497122|Q57497122]]
| [[Cristina Segura Graíño]]
|
| 1942
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1704
| [[:d:Q1672483|Q1672483]]
| [[Irene Andres-Suárez]]
| [[León (Espainia)|Leon]]
| 1948-07-17
| [[Espainia]]<br/>[[Suitza]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1705
| [[:d:Q113359045|Q113359045]]
| [[Carmen Garcimartín Montero]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1706
| [[:d:Q240104|Q240104]]
| [[María Teresa Fernández de la Vega]]
| [[Valentzia]]
| 1949-06-15
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:De la Vega2 cropped.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1707
| [[:d:Q99205081|Q99205081]]
| [[María Adoración Holgado Sánchez]]
|
| 1944
| [[Espainia]]
| 2017
|
|-
| style='text-align:right'| 1708
| [[:d:Q118396022|Q118396022]]
| [[María José Mainar]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1709
| [[:d:Q11935544|Q11935544]]
| [[Marina Subirats]]
| [[Bartzelona]]
| 1943-03-13
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Marina Subirats 3.JPG|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1710
| [[:d:Q125802898|Q125802898]]
| [[Ana Maria González Ramos]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1711
| [[:d:Q451764|Q451764]]
| [[Carme Riera]]
| [[Palma|Palma Mallorcakoa]]
| 1948-01-12
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Paris - Salon du livre 2013 - Carme Riera - 003.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1712
| [[:d:Q1964486|Q1964486]]
| [[Nancy Folbre]]
|
| 1952-07-19
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| [[Fitxategi:Nancy Folbre.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1713
| [[:d:Q124843192|Q124843192]]
| [[Gemma Tribó Traveria]]
| [[Manlleu]]
| 1951
| [[Espainia]]
| 2023-10-26
|
|-
| style='text-align:right'| 1714
| [[:d:Q64708603|Q64708603]]
| [[Marga Marí-Klose]]
| [[Eivissa (uhartea)|Eivissa uhartea]]
| 1974
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1715
| [[:d:Q57908002|Q57908002]]
| [[Rebeca Blanco-Rotea]]
| [[Vigo]]
| 1973
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1716
| [[:d:Q17414247|Q17414247]]
| [[Pilar Vázquez Cuesta]]
| [[Chantada]]
| 1926-04-25
| [[Espainia]]
| 2019-03-06
|
|-
| style='text-align:right'| 1717
| [[:d:Q60236243|Q60236243]]
| [[Irene Balaguer Felip]]
| [[Bartzelona]]
| 1948-02-23
| [[Espainia]]
| 2018-12-28
| [[Fitxategi:Irene Balaguer (7).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1718
| [[:d:Q110068603|Q110068603]]
| [[María José Martínez Herrero]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1719
| [[:d:Q13796901|Q13796901]]
| [[Manuela Santalla López]]
| [[Ferrol]]
| 1958-11-30
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1720
| [[:d:Q137115|Q137115]]
| [[Lucy R. Lippard]]
| [[New York]]
| 1937-04-14
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1721
| [[:d:Q106588492|Q106588492]]
| [[Concepció Carreras i Fontserè]]
| [[Bartzelona]]
| 1927-11-15
| [[Espainia]]
| 2023-11-18
|
|-
| style='text-align:right'| 1722
| [[:d:Q12258807|Q12258807]]
| [[Gurutzi Arregi Azpeitia]]
| [[Lemoa]]
| 1936-11-12
| [[Espainia]]
| 2020-05-06
| [[Fitxategi:Gurutzi Arregi Azpeitia.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1723
| [[:d:Q112434267|Q112434267]]
| [[Luisa Antoniolli]]
|
| 1966
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1724
| [[:d:Q19301780|Q19301780]]
| [[Rosa Gratacós i Masanella]]
| [[Banyoles]]
| 1933
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1725
| [[:d:Q21260110|Q21260110]]
| [[Genoveva Martí]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1726
| [[:d:Q58203854|Q58203854]]
| [[Soledad Ballesteros]]
| [[Madril]]
| 1947-08
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1727
| [[:d:Q1151540|Q1151540]]
| [[Henrike Knörr]]
| [[Tarragona]]
| 1947-03-02
| [[Espainia]]
| 2008-04-30
| [[Fitxategi:Henrike-Knorr.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1728
| [[:d:Q106318070|Q106318070]]
| [[Cristina Roda Alcantud]]
| [[Cartagena]]
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1729
| [[:d:Q53551259|Q53551259]]
| [[Beatriz Bragoni]]
|
| 1962
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1730
| [[:d:Q108560019|Q108560019]]
| [[Anna Maria Badia i Martí]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1731
| [[:d:Q6022858|Q6022858]]
| [[Montserrat Soliva Torrentó]]
| [[Torres de Segre]]
| 1943-01-01
| [[Espainia]]
| 2019-09-15
| [[Fitxategi:Msoliva.png|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1732
| [[:d:Q11951585|Q11951585]]
| [[María Teresa Costa]]
| [[Madril]]
| 1951-07-31
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1733
| [[:d:Q30902213|Q30902213]]
| [[Andrée Bachoud]]
|
| 1937
|
| 2023-07-27
|
|-
| style='text-align:right'| 1734
| [[:d:Q55949431|Q55949431]]
| [[Joselita Raspi Serra]]
|
| 20th century
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1735
| [[:d:Q60196890|Q60196890]]
| [[María Teresa Aubach Guiu]]
| [[Montoliu de Lleida]]
| 1930-11-02<br/>1930
| [[Espainia]]
| 2002-08-13<br/>2002
|
|-
| style='text-align:right'| 1736
| [[:d:Q81625974|Q81625974]]
| [[Mónica Ramos Toro]]
| [[Madril]]
| 1967
|
|
| [[Fitxategi:Mónica Ramos Toro.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1737
| [[:d:Q17173708|Q17173708]]
| [[Anne-Marie Guillemard]]
|
| 1942-02-26
| [[Frantzia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1738
| [[:d:Q129169889|Q129169889]]
| [[Maribel Cuadrado Benítez]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1739
| [[:d:Q28922515|Q28922515]]
| [[Susana Reboreda]]
| [[Vigo]]
| 1962-11-12
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Susana Reboreda.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1740
| [[:d:Q55262372|Q55262372]]
| [[Otilia Mó Romero]]
| [[Lira, Salvaterra de Miño]]
| 1947-12-24
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1741
| [[:d:Q5829194|Q5829194]]
| [[Elena Hernández Sandoica]]
|
| 1952
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1742
| [[:d:Q57398565|Q57398565]]
| [[Rosa Basante Pol]]
| [[Cacabelos]]
| 1945-04-18
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1743
| [[:d:Q88402073|Q88402073]]
| [[Carmen Delgado]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1744
| [[:d:Q107345688|Q107345688]]
| [[María Soledad González Mateos]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1745
| [[:d:Q57398402|Q57398402]]
| [[Sagrario Muñoz Calvo]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1746
| [[:d:Q106541972|Q106541972]]
| [[María Asunción Alba Pelayo]]
|
| 1934
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1747
| [[:d:Q16297460|Q16297460]]
| [[Patricia Arancibia Clavel]]
| [[Viña del Mar]]
| 1953-01-13
| [[Txile]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1748
| [[:d:Q93432119|Q93432119]]
| [[Juana Gallego Ayala]]
|
| 1955
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1749
| [[:d:Q17276375|Q17276375]]
| [[Nuria Sureda Carrión]]
| [[Palma|Palma Mallorcakoa]]
| 20th century
| [[Espainia]]
| 1998-07-04
|
|-
| style='text-align:right'| 1750
| [[:d:Q113636553|Q113636553]]
| [[Mercedes Serrato Garrido]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1751
| [[:d:Q13147885|Q13147885]]
| [[Pilar Sánchez Vicente]]
| [[Gijón]]
| 1961-11-11
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Pilar Sánchez Vicente.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1752
| [[:d:Q24700049|Q24700049]]
| [[Lucía Méndez]]
| [[Palacios de Sanabria]]
| 1960
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Lucia Méndez 2019.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1753
| [[:d:Q6161543|Q6161543]]
| [[Victoria Prego]]
| [[Madril]]
| 1948-11-11
| [[Espainia]]
| 2024-05-01
| [[Fitxategi:Entrega de los premios de la Asociación de la Prensa de Madrid 01.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1754
| [[:d:Q44518424|Q44518424]]
| [[Isabel Ugalde Ruiz de Assin]]
|
| 1946-07-27
| [[Espainia]]
| 2022-08-16
|
|-
| style='text-align:right'| 1755
| [[:d:Q100494359|Q100494359]]
| [[Marisa Belaustegigoitia]]
|
| 1958-03-12
| [[Mexiko]]
|
| [[Fitxategi:Marisa-belausteguigoitia.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1756
| [[:d:Q106358999|Q106358999]]
| [[María José Madrid Balanza]]
| [[Cartagena]]
| 1971-03-27
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1757
| [[:d:Q109177916|Q109177916]]
| [[Carmen García Bueno]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1758
| [[:d:Q6688595|Q6688595]]
| [[Louise A. Tilly]]
| [[Orange]]
| 1930-12-13
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| 2018-03-27
|
|-
| style='text-align:right'| 1759
| [[:d:Q63579546|Q63579546]]
| [[Margarita Ucelay]]
| [[Madril]]
| 1916-05-05
| [[Espainia]]
| 2014-07-07
| [[Fitxategi:Margarita Ucelay Maortua~2.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1760
| [[:d:Q118154244|Q118154244]]
| [[Nelly Clémessy]]
| [[Nantes]]
| 1929
| [[Frantzia]]
| 2017-09-28
|
|-
| style='text-align:right'| 1761
| [[:d:Q119721356|Q119721356]]
| [[Carmen Quintano Pastor]]
| [[Valladolid]]
| 1969-05-28
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1762
| [[:d:Q55998474|Q55998474]]
| [[Princess María Teresa of Parma]]
| [[Parisko 16. barrutia]]
| 1933-07-28
| [[Frantzia]]<br/>[[Espainia]]
| 2020-03-26
| [[Fitxategi:María Teresa of Bourbon Parma (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1763
| [[:d:Q64512647|Q64512647]]
| [[Marita Carballo]]
|
|
| [[Argentina]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1764
| [[:d:Q64768322|Q64768322]]
| [[Montserrat Cots Vicente]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1765
| [[:d:Q20536131|Q20536131]]
| [[Dolores Vilavedra]]
| [[Vigo]]
| 1963-08-04
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Dolores Vilavedra (AELG)-5.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1766
| [[:d:Q55950332|Q55950332]]
| [[Raquel Gutiérrez Sebastián]]
| [[Santander]]
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1767
| [[:d:Q61993906|Q61993906]]
| [[Beatriz Quintana Jato]]
| [[Lugo]]
| 1952-05-18
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1768
| [[:d:Q56000637|Q56000637]]
| [[Gemma Avenoza]]
| [[Bartzelona]]
| 1959-09-08
| [[Espainia]]
| 2021-01-22
|
|-
| style='text-align:right'| 1769
| [[:d:Q108895533|Q108895533]]
| [[Françoise Crémoux]]
|
|
| [[Frantzia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1770
| [[:d:Q22443698|Q22443698]]
| [[Dolores Thion Soriano-Mollá]]
|
| 1964
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1771
| [[:d:Q112676058|Q112676058]]
| [[Raquel Macciuci]]
|
|
| [[Argentina]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1772
| [[:d:Q3769275|Q3769275]]
| [[Giulia Lanciani]]
| [[Erroma]]
| 1935-05-16
| [[Italia]]<br/>[[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]
| 2018-11-14
|
|-
| style='text-align:right'| 1773
| [[:d:Q130470098|Q130470098]]
| [[Nelly Sigaut]]
| [[Buenos Aires]]
| 1950-06-14
| [[Argentina]]<br/>[[Mexiko]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1774
| [[:d:Q946115|Q946115]]
| [[Ruth Fine]]
| [[Buenos Aires]]
| 1957-03-24
| [[Argentina]]<br/>[[Israel]]
|
| [[Fitxategi:RuthFine.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1775
| [[:d:Q67312350|Q67312350]]
| [[Asun Bernárdez Rodal]]
|
| 1961
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Foto conferencia - 1.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1776
| [[:d:Q26084488|Q26084488]]
| [[Esther Corral Díaz|Esther Corral Diaz]]
| [[Begonte]]
| 1961-07-12
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1777
| [[:d:Q110881147|Q110881147]]
| [[Pilar Bosqued Lacambra]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1778
| [[:d:Q115618553|Q115618553]]
| [[María José Chivite de León]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1779
| [[:d:Q12397231|Q12397231]]
| [[Patricia Fra López]]
|
| 1964-05-29
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1780
| [[:d:Q55134584|Q55134584]]
| [[Purificación Mayobre Rodríguez]]
| [[Coruña]]
| 1952-01-05
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1781
| [[:d:Q108795968|Q108795968]]
| [[Lucrezia Ungaro]]
|
| 1956-05-22
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1782
| [[:d:Q109120271|Q109120271]]
| [[María Mariné Isidro]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1783
| [[:d:Q49022138|Q49022138]]
| [[Araceli Pereda Alonso]]
| [[Santander]]
| 1948
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1784
| [[:d:Q98909195|Q98909195]]
| [[Barbara Zecchi]]
|
|
|
|
| [[Fitxategi:Zecchi.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1785
| [[:d:Q50936716|Q50936716]]
| [[Cecilia Piñero Gil]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1786
| [[:d:Q469816|Q469816]]
| [[Janne Haaland Matlary]]
| [[Mandal]]
| 1957-04-27
| [[Norvegia]]
|
| [[Fitxategi:Janne Haaland Matlary.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1787
| [[:d:Q111037352|Q111037352]]
| [[Amelia Mercedes Castresana Herrero]]
| [[Comillas]]
| 1956-09-24
| [[Espainia]]
| 2022-01-14
|
|-
| style='text-align:right'| 1788
| [[:d:Q566660|Q566660]]
| [[Annette Nünnerich-Asmus]]
| [[Kolonia (Alemania)|Kolonia]]
| 1961
| [[Alemania]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1789
| [[:d:Q83337928|Q83337928]]
| [[María Amor Beguiristain]]
| [[Iruñea]]
| 1949-09-12
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:MABeguiristain.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1790
| [[:d:Q115329226|Q115329226]]
| [[Ingrid Meyer]]
| [[Kanada]]
| 1957-08-06
|
| 2004-05-06
|
|-
| style='text-align:right'| 1791
| [[:d:Q105761301|Q105761301]]
| [[Ciriaca Morano Rodríguez]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1792
| [[:d:Q197084|Q197084]]
| [[Zeynep Ahunbay]]
| [[Ünye]]
| 1946-06-20
| [[Turkia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1793
| [[:d:Q60566514|Q60566514]]
| [[María Eugenia Rodríguez Palop]]
| [[Llerena]]
| 1970-03-09
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:(María Eugenia Rodríguez Palop) F70A6360 (49199211902) (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1794
| [[:d:Q6067755|Q6067755]]
| [[Paz de la Cuesta]]
| [[Valladolid]]
| 20th century
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:PazdelaCuesta.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1795
| [[:d:Q5588108|Q5588108]]
| [[Gotzone Mora]]
| [[Bilbo]]
| 1948
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Gotzone Mora en el Encuentro de Familias Inmigrantes.JPG|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1796
| [[:d:Q25410574|Q25410574]]
| [[Patricia Mayayo]]
| [[Madril]]
| 1967
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Patricia Mayayo.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1797
| [[:d:Q115440998|Q115440998]]
| [[Asunción Díaz Zamorano]]
|
| 1969
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Madzprof.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1798
| [[:d:Q28022026|Q28022026]]
| [[Rita Maria Radl Philipp]]
| [[Alemania]]
| 1952-06-24
| [[Alemania]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1799
| [[:d:Q25421214|Q25421214]]
| [[Neus Torbisco-Casals]]
| [[Igualada]]
| 1970
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Fem-la caure! 04 (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1800
| [[:d:Q267536|Q267536]]
| [[Nancy Fraser]]
| [[Baltimore]]
| 1947-05-20
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| [[Fitxategi:Nancy Fraser YT.webp|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1801
| [[:d:Q20532942|Q20532942]]
| [[Carme Adán]]
| [[Donostia]]
| 1966-12-16
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Carmen Adán 19.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1802
| [[:d:Q63797009|Q63797009]]
| [[Carmen Diez Mintegi]]
| [[Donostia]]
| 1948-03-20
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Carmen Diaz Mintegui.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1803
| [[:d:Q50617136|Q50617136]]
| [[Blanca Fernández Viguera]]
| [[Iruñea]]
| 1951-03-23
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Blanca Fernández 2018.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1804
| [[:d:Q93428278|Q93428278]]
| [[Consuelo Naranjo Orovio]]
| [[Madril]]
| 1959
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1805
| [[:d:Q6376657|Q6376657]]
| [[Kathleen Barry]]
| [[Syracuse (New York)|Syracuse]]
| 1941-01-22
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1806
| [[:d:Q123982577|Q123982577]]
| [[Maria Jesús Martínez Argüelles]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1807
| [[:d:Q60216715|Q60216715]]
| [[Alicia Magdalena Sintes]]
| [[Sant Lluís]]
| 1969
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1808
| [[:d:Q60613917|Q60613917]]
| [[Elido Aponte]]
| [[Zulia]]
| 1954-08-19
| [[Venezuela]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1809
| [[:d:Q55403779|Q55403779]]
| [[Begoña Zabala]]
| [[Santiago (Txile)|Santiago]]
| 1950
| [[Txile]]
|
| [[Fitxategi:Begoña Zabala.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1810
| [[:d:Q22999252|Q22999252]]
| [[Silvia Clemente Municio]]
| [[Pedraza]]
| 1967
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Silvia Clemente Municio 2013 (cropped).jpeg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1811
| [[:d:Q11935401|Q11935401]]
| [[Margarita Rivière]]
| [[Bartzelona]]
| 1944-08-17
| [[Espainia]]
| 2015-03-29
| [[Fitxategi:Ceremonia Ier Premio Margarita Riviere.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1812
| [[:d:Q270735|Q270735]]
| [[Susan George]]
| [[Akron]]
| 1934-06-29
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]<br/>[[Frantzia]]
|
| [[Fitxategi:Susan George, 2010 (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1813
| [[:d:Q2884029|Q2884029]]
| [[Esther Vivas]]
| [[Sabadell]]
| 1975-11-18
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Esther Vivas en la presentació del Procés Constituent a Barcelona, octubre 2013.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1814
| [[:d:Q65965437|Q65965437]]
| [[Blanca Berasategui]]
| [[Gasteiz]]
| 1949
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1815
| [[:d:Q5999252|Q5999252]]
| [[Marisa Ziritza]]
| [[Donostia]]
| 1946-05-10
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Marisa Ciriza.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1816
| [[:d:Q98807872|Q98807872]]
| [[María Rosa Pinto Lobo]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1817
| [[:d:Q118945528|Q118945528]]
| [[Marta Lois|Marta Irene Lois González]]
| [[Vigo]]
| 1969-09-06
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Marta Lois 2023.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1818
| [[:d:Q86577289|Q86577289]]
| [[Montserrat Valcárcel Armesto]]
| [[O Incio]]
| 1971
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1819
| [[:d:Q50349252|Q50349252]]
| [[María Teresa Cáceres Lorenzo]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1820
| [[:d:Q90020463|Q90020463]]
| [[María Luisa Viejo Sánchez]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1821
| [[:d:Q3667511|Q3667511]]
| [[Chiara Saraceno]]
| [[Milan]]
| 1941-10-20
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]<br/>[[Italia]]
|
| [[Fitxategi:Chiara Saraceno - Trento.JPG|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1822
| [[:d:Q89908957|Q89908957]]
| [[María Victoria Alberola Fioravanti]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1823
| [[:d:Q93433225|Q93433225]]
| [[María Dolores Higueras Rodríguez]]
| [[Madril]]
| 1945
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1824
| [[:d:Q14942888|Q14942888]]
| [[Amparo Cabanes Pecourt]]
| [[Valentzia]]
| 1938
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1825
| [[:d:Q105516427|Q105516427]]
| [[Carmen Alfaro Giner]]
|
| 1949
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1826
| [[:d:Q3186113|Q3186113]]
| [[Josune Ariztondo]]
| [[Ondarroa]]
| 1948-07-07
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Josune-ariztondoArgiaDaniBlanco2014.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1827
| [[:d:Q117124516|Q117124516]]
| [[Coro Cillán]]
| [[Donostia]]
| 1949
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1828
| [[:d:Q99526856|Q99526856]]
| [[Ana Lucía Echeverri González]]
|
|
| [[Espainia]]<br/>[[Kolonbia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1829
| [[:d:Q86688257|Q86688257]]
| [[María Ángeles Gómez Martínez]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1830
| [[:d:Q57901618|Q57901618]]
| [[Luisa Santos Fidalgo]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1831
| [[:d:Q27967503|Q27967503]]
| [[Justa Montero]]
| [[Bartzelona]]
| 1955
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Justa Montero 2015 - tmex - (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1832
| [[:d:Q60606782|Q60606782]]
| [[Elena Ausejo]]
|
| 1961
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1833
| [[:d:Q469565|Q469565]]
| [[Sandra Harding]]
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| 1935-03-29
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| [[Fitxategi:Sandra G Harding.tif|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1834
| [[:d:Q104055766|Q104055766]]
| [[Elena Camacho Rozas]]
| [[Santander]]
| 1964-10-20
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Elena Camacho Rozas.png|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1835
| [[:d:Q28922450|Q28922450]]
| [[Lourdes Prados Torreira]]
| [[Madril]]
| 1958
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1836
| [[:d:Q63487398|Q63487398]]
| [[Rocío Martínez Torres]]
| [[Sevilla]]
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1837
| [[:d:Q61709389|Q61709389]]
| [[Maite Cancelo]]
| [[Bartzelona]]
| 1966-09-30
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1838
| [[:d:Q60618325|Q60618325]]
| [[María-José Fernández-Guerrero]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1839
| [[:d:Q57419538|Q57419538]]
| [[María Piedad Garrido Picazo]]
|
| 20th century
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1840
| [[:d:Q104438955|Q104438955]]
| [[Yolanda Peralta]]
| [[Girona]]
| 1972-08-05
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Fotografía Yolanda Peralta 2.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1841
| [[:d:Q118873842|Q118873842]]
| [[Alizia Stürtze]]
| [[Donostia]]
| 1948-01-08
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1842
| [[:d:Q6036093|Q6036093]]
| [[Mònica Bernabé Fernández]]
| [[Bartzelona]]
| 1972-12
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Mònica Bernabé 2.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1843
| [[:d:Q103896958|Q103896958]]
| [[Carmen Caro-Castro]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1844
| [[:d:Q56455345|Q56455345]]
| [[Rita Yolanda Cavero]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1845
| [[:d:Q116925649|Q116925649]]
| [[Mariam Mariño Costales]]
| [[Vigo]]
| 1965
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1846
| [[:d:Q5681931|Q5681931]]
| [[Cora Sadosky]]
| [[Buenos Aires]]
| 1940-05-23
| [[Argentina]]
| 2010-12-03
| [[Fitxategi:Cora Sadosky.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1847
| [[:d:Q129257423|Q129257423]]
| [[Cristina Garaizabal Elizalde]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1848
| [[:d:Q111295611|Q111295611]]
| [[Ángeles Hernández Minguillón]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1849
| [[:d:Q87618433|Q87618433]]
| [[Milagros Navarro]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1850
| [[:d:Q100157988|Q100157988]]
| [[Paz Franco Módenes]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1851
| [[:d:Q107290379|Q107290379]]
| [[Carmen Cabezas Peña]]
| [[Salamanca]]
| 1959-06-09
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Carmen Cabezas (2021).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1852
| [[:d:Q21264628|Q21264628]]
| [[Sandra Montón-Subías]]
| [[Bartzelona]]
| 1965-08-07
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Sandra Montón 2013 (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1853
| [[:d:Q123686359|Q123686359]]
| [[Isabel Diz Otero]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1854
| [[:d:Q127416506|Q127416506]]
| [[Encarna Pérez]]
| [[Salamanca]]
| 1957
| [[Espainia]]
| 2023-07
|
|-
| style='text-align:right'| 1855
| [[:d:Q125760095|Q125760095]]
| [[Ana María Navarro]]
| [[Bilbo]]
| 1929-07-07
| [[Espainia]]
| 2024-05-02
|
|-
| style='text-align:right'| 1856
| [[:d:Q107345727|Q107345727]]
| [[Carmela Velasco Alonso]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1857
| [[:d:Q98994879|Q98994879]]
| [[María Ángeles Ruiz Valeros]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1858
| [[:d:Q89748082|Q89748082]]
| [[Sonia Gaztanbide]]
| [[Bilbo]]
| 1953
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1859
| [[:d:Q1525754|Q1525754]]
| [[María Blasco Marhuenda]]
| [[Verdegas]]
| 1965
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:María Antonia Blasco Marhuenda recibiendo los Premios a la Investigación 2014-2015 de la Comunidad de Madrid (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1860
| [[:d:Q44062339|Q44062339]]
| [[Maria Cinta Cid i Xutglà]]
| [[Tortosa]]
| 1956
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1861
| [[:d:Q24055275|Q24055275]]
| [[Marta Soler-Gallart]]
|
| 20th century
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1862
| [[:d:Q58764715|Q58764715]]
| [[Inmaculada Herranz]]
|
| 1975
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:(Inmaculada Herranz) 20181005 0321 Pleno Cortes (44378238754) (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1863
| [[:d:Q30915719|Q30915719]]
| [[María Teresa Miaja de la Peña]]
| [[Mexiko Hiria]]
| 20th century
| [[Mexiko]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1864
| [[:d:Q102428913|Q102428913]]
| [[María Arias Delgado]]
| [[Madril]]
| 1936-01-25
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:MARIA ARIAS DELGADO.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1865
| [[:d:Q28028595|Q28028595]]
| [[Natalia López Moratalla]]
| [[Granada (Espainia)|Granada]]
| 1946-02-03
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:López-Moratalla, Natalia 01.png|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1866
| [[:d:Q105626477|Q105626477]]
| [[Rita Catrina Imboden]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1867
| [[:d:Q62007659|Q62007659]]
| [[Francisca Pérez-Madrid]]
| [[Cartagena]]
| 1965-09-18
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:FranciscaPM140621.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1868
| [[:d:Q88799585|Q88799585]]
| [[Carme Vinyoles]]
|
|
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:El Balcó sobre matrimonis forçats 02.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1869
| [[:d:Q110726045|Q110726045]]
| [[Raquel Lázaro]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1870
| [[:d:Q76513520|Q76513520]]
| [[Gabriella Albanese]]
| [[Messina]]
| 1950-04-08
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1871
| [[:d:Q76513561|Q76513561]]
| [[Marina Riccucci]]
|
|
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1872
| [[:d:Q21340104|Q21340104]]
| [[Gabriela Parra-Olea]]
|
|
| [[Mexiko]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1873
| [[:d:Q107028947|Q107028947]]
| [[María Nabal Vicuña]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1874
| [[:d:Q5881319|Q5881319]]
| [[Glòria Pérez-Salmerón]]
| [[Bartzelona]]
| 1958
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Gloria perez salmeron.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1875
| [[:d:Q266073|Q266073]]
| [[Maruja Torres]]
| [[El Raval]]
| 1943-03-16
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Maruja Torres a València.jpeg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1876
| [[:d:Q47223163|Q47223163]]
| [[Amelia Marti]]
| [[Granada (Espainia)|Granada]]
|
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:AMarti 20170915.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1877
| [[:d:Q58254414|Q58254414]]
| [[Rosa María Ortega Anta]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1878
| [[:d:Q56455355|Q56455355]]
| [[Itziar Astiasaran]]
| [[Aretxabaleta]]
| 1960-07-03
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Iastiasaran.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1879
| [[:d:Q98831194|Q98831194]]
| [[María del Pilar Quiroga Méndez]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1880
| [[:d:Q106762397|Q106762397]]
| [[Maria Antònia Perelló Femenia]]
| [[Inca]]
| 1957
|
|
| [[Fitxategi:MAPFCEHP.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1881
| [[:d:Q12398656|Q12398656]]
| [[Raquel Miragaia]]
| [[Tardade, Vilalba]]
| 1974
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1882
| [[:d:Q42858659|Q42858659]]
| [[María Teresa Ruiz Cantero]]
| [[Melilla]]
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1883
| [[:d:Q27755599|Q27755599]]
| [[Pilar Cortés Bureta]]
| [[Fuentes de Jiloca]]
| 1964-12-01
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Pilar Cortés Bureta (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1884
| [[:d:Q125052967|Q125052967]]
| [[M. Carmen Villarino Pardo]]
| [[Oímbra]]
| 1969-05-31
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Carmen Villarino Pardo na Universidade da Coruña (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1885
| [[:d:Q42301572|Q42301572]]
| [[Cynthia Damon]]
|
| 1957-10-22
|
|
| [[Fitxategi:CDNovember2018.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1886
| [[:d:Q5784864|Q5784864]]
| [[Consuelo Álvarez de Toledo]]
| [[Oviedo]]
| 1944
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Consuelo Álvarez de Toledo.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1887
| [[:d:Q12252976|Q12252976]]
| [[Aitziber Agirre]]
| [[Gasteiz]]
| 1974-08-27
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Aitziber Agirre 2019.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1888
| [[:d:Q56000162|Q56000162]]
| [[Teresa Lanceta]]
| [[Bartzelona]]
| 1951-07-01
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Teresa Lanceta.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1889
| [[:d:Q108032173|Q108032173]]
| [[Susana Rodríguez Barcia]]
| [[Vigo]]
| 1977-10-23
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Susana Rodríguez Barcia junio 2021.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1890
| [[:d:Q106787126|Q106787126]]
| [[María Esther Albeck]]
| [[Necochea Partido]]
| 1952-10-12
| [[Argentina]]
| 2020-06-21
| [[Fitxategi:MEAlbeck.png|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1891
| [[:d:Q29788184|Q29788184]]
| [[María Hernández-Sampelayo]]
| [[Madril]]
| 1955
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:2 Maria HS marzo 17.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1892
| [[:d:Q23900965|Q23900965]]
| [[Laura Llevadot]]
|
| 1970-11
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1893
| [[:d:Q125498819|Q125498819]]
| [[Verónica Uribe]]
| [[Santiago (Txile)|Santiago]]
| 1942
| [[Txile]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1894
| [[:d:Q255570|Q255570]]
| [[Espido Freire]]
| [[Bilbo]]
| 1974-07-16
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Espido Freire 01.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1895
| [[:d:Q20018133|Q20018133]]
| [[Pilar Aguilar Carrasco]]
| [[Siles]]
| 1946
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Pilar Aguilar.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1896
| [[:d:Q22687769|Q22687769]]
| [[Eloina Terrón Bañuelos]]
| [[el Fabeiru]]
| 1957-05-02
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Eloina encuadrada.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1897
| [[:d:Q99589045|Q99589045]]
| [[Elena Fernández Blanco]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1898
| [[:d:Q86904600|Q86904600]]
| [[María José Requena]]
| [[La Rinconada]]
| 1955
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1899
| [[:d:Q108857671|Q108857671]]
| [[Rosa García Rayego]]
| [[Kordoba]]
| 1953
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1900
| [[:d:Q56649159|Q56649159]]
| [[Ana Gordoa Ezquerra]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1901
| [[:d:Q117287791|Q117287791]]
| [[Araceli Oñate]]
| [[Valladolid]]
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1902
| [[:d:Q61968829|Q61968829]]
| [[Maite Oronoz|Maite Oronoz Antxordoki]]
| [[Hondarribia]]
|
|
|
| [[Fitxategi:Maite Oronoz Antxordoki.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1903
| [[:d:Q48112348|Q48112348]]
| [[Consuelo Boticario Boticario]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1904
| [[:d:Q2633699|Q2633699]]
| [[Anne Carson]]
| [[Toronto]]
| 1950-06-21
| [[Kanada]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1905
| [[:d:Q93413056|Q93413056]]
| [[Cristina Soy i Aumatell]]
| [[Les Masies de Voltregà]]
| 1971
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1906
| [[:d:Q60071554|Q60071554]]
| [[Danièle Voldman]]
|
| 1946-11-26
| [[Frantzia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1907
| [[:d:Q57959275|Q57959275]]
| [[Karina Gibert i Oliveras]]
| [[Figueres]]
| 1967
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1908
| [[:d:Q19950775|Q19950775]]
| [[Felisa Verdejo]]
| [[Salamanca]]
| 1950-02-16
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:SEPLN09 FelisaVerdejo.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1909
| [[:d:Q102336313|Q102336313]]
| [[Helena Engelina Nusse]]
|
| 1952-10-26
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1910
| [[:d:Q105822595|Q105822595]]
| [[Violeta Tena Barreda]]
| [[Vilafranca]]
| 1982
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1911
| [[:d:Q11951586|Q11951586]]
| [[Teresa Domingo Segarra]]
| [[Castelló de la Plana]]
| 1953-04-24
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1912
| [[:d:Q125644861|Q125644861]]
| [[Gema Tomás]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1913
| [[:d:Q81509356|Q81509356]]
| [[Mila Amurrio|Mila Amurrio Velez]]
| [[Gernika-Lumo]]
| 1964
|
|
| [[Fitxategi:Mila-Amurrio berria.png|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1914
| [[:d:Q54932964|Q54932964]]
| [[María José Segarra Crespo]]
| [[Madril]]
| 1963
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:María José Segarra, fiscal general del Estado (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1915
| [[:d:Q111708568|Q111708568]]
| [[Luisa Cotta Ramosino]]
|
|
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1916
| [[:d:Q113005693|Q113005693]]
| [[María Dolores Alcaín Partearroyo]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1917
| [[:d:Q105672308|Q105672308]]
| [[Estefanía Caamaño]]
| [[Madril]]
| 1969
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1918
| [[:d:Q6049813|Q6049813]]
| [[Olga Gil Medrano]]
| [[Burgos]]
| 1956
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Olgagil.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1919
| [[:d:Q47483186|Q47483186]]
| [[Carolina del Olmo]]
| [[Madril]]
| 1974
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:(Carolina del Olmo). Barrio Canino. Carolina del Olmo - ¿Dónde está mi tribu? - Otra crianza es posible - Ágora Sol Radio (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1920
| [[:d:Q110412145|Q110412145]]
| [[Antonella Bruzzone]]
|
| 1967
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1921
| [[:d:Q57779797|Q57779797]]
| [[Josefina San Martín Bacaicoa]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1922
| [[:d:Q105651674|Q105651674]]
| [[María Cruz Fernández Castro]]
|
| 1950
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1923
| [[:d:Q21395128|Q21395128]]
| [[Eva de Mas]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1924
| [[:d:Q25374683|Q25374683]]
| [[Assumpta Bailac]]
| [[Manresa]]
| 1951
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1925
| [[:d:Q9059604|Q9059604]]
| [[Pilar Brabo Castells]]
| [[Madril]]
| 1943-02-28
| [[Espainia]]
| 1993-05-21
|
|-
| style='text-align:right'| 1926
| [[:d:Q11691449|Q11691449]]
| [[María Pilar Fernández Alvárez]]
| [[Ourense]]
| 1944
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1927
| [[:d:Q95647700|Q95647700]]
| [[Liliane Bodson]]
|
|
| [[Belgika]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1928
| [[:d:Q6003686|Q6003686]]
| [[María Elena Medina-Mora Icaza]]
|
| 1951-10-03
| [[Mexiko]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1929
| [[:d:Q105521220|Q105521220]]
| [[Mafalda Soares da Cunha]]
|
| 1960
| [[Portugal]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1930
| [[:d:Q90565510|Q90565510]]
| [[Leonor Gallardo]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1931
| [[:d:Q123976980|Q123976980]]
| [[Ana Maria Clua Infante]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1932
| [[:d:Q21502974|Q21502974]]
| [[María Lourdes Moraza]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1933
| [[:d:Q107351655|Q107351655]]
| [[María Sonia Calaza López]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1934
| [[:d:Q50398434|Q50398434]]
| [[Paloma Acuña Fernández]]
| [[Vigo]]
| 1949
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1935
| [[:d:Q274060|Q274060]]
| [[Margo Glantz]]
| [[Mexiko Hiria]]
| 1930-01-28
| [[Mexiko]]
|
| [[Fitxategi:Glantz 1999 graz1.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1936
| [[:d:Q55262303|Q55262303]]
| [[Roser Gonzàlez i Duarte]]
| [[Bartzelona]]
| 1945
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1937
| [[:d:Q55864457|Q55864457]]
| [[María Jesús Fortes Alén]]
|
|
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:María Jesús Fortes Alén.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1938
| [[:d:Q12393222|Q12393222]]
| [[Mercedes Gallego Esperanza]]
| [[Ourense]]
| 1952-01-01
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1939
| [[:d:Q115167873|Q115167873]]
| [[Elur Ulibarrena]]
| [[Dénia]]
| 1969
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1940
| [[:d:Q20738709|Q20738709]]
| [[Ruth Scodel]]
| [[Columbus (Ohio)|Columbus]]
| 1952-02-29
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1941
| [[:d:Q28708148|Q28708148]]
| [[Maria Rosa Miracle Solé]]
| [[Bartzelona]]
| 1945-06-02
| [[Espainia]]
| 2017-05-28
| [[Fitxategi:Miracle Rosa.png|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1942
| [[:d:Q42427546|Q42427546]]
| [[María Candelaria Gil-Rodríguez]]
|
| 1951
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1943
| [[:d:Q105172338|Q105172338]]
| [[Heike Freire]]
|
|
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Heike Freire Rodríguez.png|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1944
| [[:d:Q17037065|Q17037065]]
| [[Carme Valls|Carme Valls i Llobet]]
| [[Bartzelona]]
| 1945-05-21
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Carme Valls 2019.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1945
| [[:d:Q48977716|Q48977716]]
| [[Pepita Padrós i Martí]]
| [[Badalona]]
| 1952
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Pepita Padrós.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1946
| [[:d:Q118212289|Q118212289]]
| [[Covadonga Bertrand Baschwitz]]
|
| 1958
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1947
| [[:d:Q93435079|Q93435079]]
| [[Pepa Òdena Savé|Q93435079]]
| [[Bartzelona]]
| 1939-04-11
|
| 2024-11-02
| [[Fitxategi:Pepa Òdena.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1948
| [[:d:Q433215|Q433215]]
| [[Ana Pastor Julián]]
| [[Cubillos (Zamora)|Cubillos]]
| 1957-11-11
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:HANDSHAKE - BRATISLAVA INFORMAL PARLIAMENTARY SUMMIT 2016-10-07 (30166706905) (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1949
| [[:d:Q27972138|Q27972138]]
| [[María-Elia Gutiérrez-Mozo]]
|
| 1967
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1950
| [[:d:Q47448835|Q47448835]]
| [[Dolors Marin i Tuyà]]
| [[Bartzelona]]
| 1960
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1951
| [[:d:Q6010784|Q6010784]]
| [[Mercedes Agulló]]
| [[Madril]]
| 1925-10-23
| [[Espainia]]
| 2019-01-04
|
|-
| style='text-align:right'| 1952
| [[:d:Q25858166|Q25858166]]
| [[Montserrat Boix]]
| [[Polinyà]]
| 1960-01-26
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Montserrat Boix RTVE 02.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1953
| [[:d:Q83947256|Q83947256]]
| [[Susan Hallam]]
| [[Leicester]]
| 1949-04-09
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1954
| [[:d:Q5664292|Q5664292]]
| [[Harriet Presser]]
|
| 1936
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
| 2012-05-01
| [[Fitxategi:HBPresser.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1955
| [[:d:Q56000129|Q56000129]]
| [[Mercedes Rosúa]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1956
| [[:d:Q83439030|Q83439030]]
| [[Casey Dué Hackney]]
|
| 1974-04-02
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1957
| [[:d:Q56207373|Q56207373]]
| [[Betty Benrey]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1958
| [[:d:Q51174748|Q51174748]]
| [[Blanca María Prósper]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1959
| [[:d:Q57606104|Q57606104]]
| [[Luisa Fernanda Martínez de Haro]]
| [[Albacete]]
| 1956
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1960
| [[:d:Q48475353|Q48475353]]
| [[Bibiana Medialdea]]
| [[Madril]]
| 1977-05-28
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Bibiana Medialdea (2017).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1961
| [[:d:Q129169858|Q129169858]]
| [[Beatriz Larriba Hinojar]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1962
| [[:d:Q107028983|Q107028983]]
| [[María Teresa Delgado Marroquín]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1963
| [[:d:Q16735459|Q16735459]]
| [[Covadonga O'Shea]]
| [[Getxo]]
| 1938-04-29
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:COShea2019.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1964
| [[:d:Q99899334|Q99899334]]
| [[Christine Ruiz-Picasso]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1965
| [[:d:Q38132984|Q38132984]]
| [[Marie-Anne Matard-Bonucci]]
|
| 1960
| [[Frantzia]]
|
| [[Fitxategi:Marie-Anne-Matard-Bonucci.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1966
| [[:d:Q68364001|Q68364001]]
| [[Rosa Bagué Massegur]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1967
| [[:d:Q104668659|Q104668659]]
| [[Amaia Andrieu Sanz]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1968
| [[:d:Q100308321|Q100308321]]
| [[Charo Pita]]
| [[Coruña]]
| 1966-01-24
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Charo Pita.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1969
| [[:d:Q131279159|Q131279159]]
| [[Gema Varona Martínez]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1970
| [[:d:Q11931953|Q11931953]]
| [[Lina Badimón Maestro]]
| [[Bartzelona]]
| 1953-02-24
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1971
| [[:d:Q3490415|Q3490415]]
| [[Sonia Combe]]
|
| 1949
| [[Frantzia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1972
| [[:d:Q124889684|Q124889684]]
| [[Ana María Barber]]
| [[Iruñea]]
| 1948-09-02
| [[Espainia]]
| 2024-03-16
| [[Fitxategi:AMBarber2012.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1973
| [[:d:Q110289424|Q110289424]]
| [[Carmen Navarro|Carmen Navarro Férnandez-Balbuena]]
| [[Madril]]
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1974
| [[:d:Q106473593|Q106473593]]
| [[María Raquel García Arancón]]
| [[Soria]]
| 1954
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1975
| [[:d:Q106449614|Q106449614]]
| [[Natividad Araque Hontangas]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1976
| [[:d:Q62393582|Q62393582]]
| [[Ilaria Luzzana Caraci]]
| [[Pisa]]
| 1939-12-04
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]<br/>[[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1977
| [[:d:Q113639125|Q113639125]]
| [[Palmira Saladié i Ballesté]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1978
| [[:d:Q56086969|Q56086969]]
| [[Anne-Laure Amilhat Szary]]
|
| 1970
| [[Frantzia]]
|
| [[Fitxategi:Anne-Laure Amilhat Szary au festival international de géographie 2024.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1979
| [[:d:Q21392326|Q21392326]]
| [[Jau-Chyn Liao]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1980
| [[:d:Q5729824|Q5729824]]
| [[Blanca Riestra]]
| [[A Coruña]]
| 1970-05-04
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Blanca Riestra, 6 March 2012.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1981
| [[:d:Q93370551|Q93370551]]
| [[María de los Ángeles Calvo Torras]]
|
| 1953
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1982
| [[:d:Q20875380|Q20875380]]
| [[Rosamaria Alberdi Castell]]
| [[Bartzelona]]
| 1951-02-13
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1983
| [[:d:Q61742907|Q61742907]]
| [[Rosa María Esbert Alemany]]
| [[Torrelavit]]
| 1941-11-21
| [[Espainia]]
| 2011-12-16
|
|-
| style='text-align:right'| 1984
| [[:d:Q12252985|Q12252985]]
| [[Aitzpea Leizaola]]
| [[Donostia]]
| 1971-07-13
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Aitzpea Leizaola, Iturengo ihauterian.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1985
| [[:d:Q107345741|Q107345741]]
| [[Petra Zimmermann González]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1986
| [[:d:Q65938414|Q65938414]]
| [[Eva Delpón Mosquera]]
|
| 1963
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1987
| [[:d:Q30044734|Q30044734]]
| [[Ana Etxaide]]
| [[Donostia]]
| 1936-04-23
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:AMEchaide.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1988
| [[:d:Q64491237|Q64491237]]
| [[Célia Mateus]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1989
| [[:d:Q21001135|Q21001135]]
| [[Laura Camargo Fernández]]
| [[Madril]]
| 1974-03-11
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1990
| [[:d:Q106247588|Q106247588]]
| [[María Jesús Torrens Álvarez]]
|
| 1967
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1991
| [[:d:Q109652913|Q109652913]]
| [[Sandra Domínguez Carreiro]]
|
| 1975
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1992
| [[:d:Q58001736|Q58001736]]
| [[Verónica Marín Díaz]]
|
| 1970
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1993
| [[:d:Q107340171|Q107340171]]
| [[Sandra Lorenzano]]
| [[Buenos Aires]]
| 1960-03-07
| [[Argentina]]
|
| [[Fitxategi:Sandra-Yvonne Venegas 1.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1994
| [[:d:Q92691330|Q92691330]]
| [[Barbara Torres-Gomez]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1995
| [[:d:Q11931107|Q11931107]]
| [[Laia Bonet Rull]]
| [[Valls]]
| 1972-01-02
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:(Laia Bonet) PSC Barcelona. By-line. Pepa Alvarez. 7M0A6981 (49548160388) (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1996
| [[:d:Q102047768|Q102047768]]
| [[Dolores Sanchez Palomino]]
| [[San Vicente de la Barquera]]
| 1961-09-11<br/>1959
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1997
| [[:d:Q24054887|Q24054887]]
| [[Carlota Solé i Puig]]
| [[Bartzelona]]
| 1944-12-11
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 1998
| [[:d:Q231608|Q231608]]
| [[Victoria de los Ángeles]]
| [[Bartzelona]]
| 1923-11-01
| [[Espainia]]
| 2005-01-15
| [[Fitxategi:Victoria de los Angeles Allan warren.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 1999
| [[:d:Q11936778|Q11936778]]
| [[Mila Segarra i Neira]]
| [[Bartzelona]]
| 1950-10-01
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2000
| [[:d:Q112245588|Q112245588]]
| [[Carmen Berrocal]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2001
| [[:d:Q64512467|Q64512467]]
| [[María Angélica Gelli]]
| [[Bahía Blanca]]
|
| [[Argentina]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2002
| [[:d:Q93433908|Q93433908]]
| [[Maria Josep Estanyol i Fuentes]]
| [[Bartzelona]]
| 1950-12-15
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Maria Josep Estanyol1.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2003
| [[:d:Q24055277|Q24055277]]
| [[Marisa Siguán]]
| [[Madril]]
| 1954
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2004
| [[:d:Q12953|Q12953]]
| [[Henriette Walter]]
| [[Sfax]]
| 1929-03-05
| [[Frantzia]]
|
| [[Fitxategi:Henriette Walter-Salon du livre en Bretagne 2012.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2005
| [[:d:Q57316016|Q57316016]]
| [[Loles Díaz Aledo]]
| [[Alacant]]
| 1945-05-21
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2006
| [[:d:Q53546619|Q53546619]]
| [[Lucía Artazcoz Lazcano]]
| [[Donostia]]
| 1963-05-29
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Lucía Artazcoz Lazcano.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2007
| [[:d:Q110139572|Q110139572]]
| [[María Concepción Martín Arribas]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2008
| [[:d:Q73008701|Q73008701]]
| [[Miren Basaras]]
| [[Derio]]
| 1968
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Miren Basaras. Mikrobiologoa.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2009
| [[:d:Q97317264|Q97317264]]
| [[María Teresa Alarcón Alarcón]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2010
| [[:d:Q117121857|Q117121857]]
| [[Isabelle Lefort]]
|
| 1957
| [[Frantzia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2011
| [[:d:Q271658|Q271658]]
| [[María Dolores de Cospedal]]
| [[Madril]]
| 1965-12-13
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:María Dolores de Cospedal García 2017b (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2012
| [[:d:Q20981002|Q20981002]]
| [[Gisela Kozak Rovero]]
| [[Caracas]]
| 1963
| [[Venezuela]]
|
| [[Fitxategi:Gisela Kozak 2013 Baruta Book Festival (cropped).JPG|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2013
| [[:d:Q19799496|Q19799496]]
| [[María José Alonso Fernández]]
| [[Carrizo (León)|Carrizo]]
| 1958-12-22
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:María José Alonso Fernández.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2014
| [[:d:Q127220360|Q127220360]]
| [[Elizabeth Garrels]]
|
| 1946
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2015
| [[:d:Q93228823|Q93228823]]
| [[Isabel V. Lucena Cid]]
| [[Pruna]]
| 1960
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2016
| [[:d:Q96777154|Q96777154]]
| [[Graziella Trovato]]
| [[Ragusako probintzia]]<br/>[[Sizilia]]
|
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2017
| [[:d:Q20533014|Q20533014]]
| [[Eulalia Agrelo Costas]]
| [[Asados]]
| 1974-01-26
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Eulalia Agrelo Costas (AELG)-3.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2018
| [[:d:Q11937514|Q11937514]]
| [[Montserrat Aguer Teixidor]]
| [[Figueres]]
| 1963-11-05
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2019
| [[:d:Q12390742|Q12390742]]
| [[Isabel Mociño]]
| [[Sarreaus]]
| 1974-03-02
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2020
| [[:d:Q106300191|Q106300191]]
| [[Concepción Cascajosa|Concepcion Cascajosa]]
| [[L'Hospitalet de Llobregat]]
| 1979
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Concepción Cascajosa.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2021
| [[:d:Q12267903|Q12267903]]
| [[Teresa Mendizabal]]
| [[Gasteiz]]
| 1940-09-22
| [[Espainia]]
| 2022-08-19
| [[Fitxategi:Teresa Mendizabal.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2022
| [[:d:Q6044642|Q6044642]]
| [[Noni Benegas]]
| [[Buenos Aires]]
| 1947
| [[Argentina]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2023
| [[:d:Q93338230|Q93338230]]
| [[Cele Otnes]]
|
| 1960
| [[Norvegia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2024
| [[:d:Q72649962|Q72649962]]
| [[Olga Tribulato]]
|
| 1975-05-22
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2025
| [[:d:Q56809003|Q56809003]]
| [[Asunción Lledó Carreres]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2026
| [[:d:Q68456580|Q68456580]]
| [[Laura Novelle López]]
| [[O Carballiño]]
| 1978
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2027
| [[:d:Q111718717|Q111718717]]
| [[Pilar Rebaque i Mas]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2028
| [[:d:Q11921216|Q11921216]]
| [[Eugènia Serra]]
| [[Bartzelona]]
| 1959-10-03
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Eugènia Serra 2013 (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2029
| [[:d:Q107345786|Q107345786]]
| [[Purificación Cifuentes Vicente]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2030
| [[:d:Q104905106|Q104905106]]
| [[María Luisa Martínez-Chacón]]
| [[Oviedo (Q21414421)|Oviedo]]
| 1946
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:María Luisa Martínez Chacón - oct 2013.JPG|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2031
| [[:d:Q104735103|Q104735103]]
| [[María Teresa Alberdi Alonso]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2032
| [[:d:Q12258190|Q12258190]]
| [[Garbiñe Biurrun]]
| [[Tolosa]]
| 1960
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Garbiñe Biurrun (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2033
| [[:d:Q57607456|Q57607456]]
| [[Lara Lopardo]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2034
| [[:d:Q13418665|Q13418665]]
| [[Mar Fernández Vázquez]]
|
| 1973-02-02
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2035
| [[:d:Q62393603|Q62393603]]
| [[Isabel María León Sanz]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2036
| [[:d:Q107171014|Q107171014]]
| [[Maria Colombo Timelli]]
| [[Milan]]
| 1956-09-19
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2037
| [[:d:Q1226171|Q1226171]]
| [[Dina Galli]]
| [[Milan]]
| 1877-12-16
| [[Italia]]<br/>[[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]
| 1951-03-04
| [[Fitxategi:Dina Galli.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2038
| [[:d:Q56995383|Q56995383]]
| [[Ana González-Pinto]]
| [[Bilbo]]
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2039
| [[:d:Q42817126|Q42817126]]
| [[Belén Sanz Barbero]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2040
| [[:d:Q111695714|Q111695714]]
| [[Consuelo Martínez-Sicluna y Sepúlveda]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2041
| [[:d:Q55949435|Q55949435]]
| [[Lola Pons Rodríguez]]
| [[Bartzelona]]
| 1976-12-22
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Lola pons 2016003.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2042
| [[:d:Q21507020|Q21507020]]
| [[María Andrea Carrasco]]
| [[Madril]]
| 1944<br/>1944-02-04
| [[Espainia]]
| 2018-08-01
|
|-
| style='text-align:right'| 2043
| [[:d:Q88732|Q88732]]
| [[Elia Barceló]]
| [[Elda]]
| 1957-01-29
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Barcelo.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2044
| [[:d:Q85407181|Q85407181]]
| [[María Rosa Berganza Conde]]
|
| 1971
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2045
| [[:d:Q19288848|Q19288848]]
| [[Anna Lluch i Hernández]]
| [[Valentzia]]
| 1949-02-13
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Anna Lluch.JPG|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2046
| [[:d:Q117477553|Q117477553]]
| [[Manuela Palacios]]
|
| 1959
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2047
| [[:d:Q125811062|Q125811062]]
| [[Marije Goikoetxea|Marije Goikoetxea Iturregi]]
| [[Mungia]]
| 1961
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Nerea Goikoetxea 76 (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2048
| [[:d:Q89467699|Q89467699]]
| [[María Márquez-González]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2049
| [[:d:Q15993795|Q15993795]]
| [[María Josefa Yzuel Giménez]]
| [[Jaka]]
| 1940
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2050
| [[:d:Q104639018|Q104639018]]
| [[Cristina Peregrín Pardo]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2051
| [[:d:Q19300239|Q19300239]]
| [[Jordina Sales i Carbonell|Jordina Sales Carbonell]]
| [[Igualada]]
| 1971-10-02
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2052
| [[:d:Q58650933|Q58650933]]
| [[Esther Guerra]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2053
| [[:d:Q20876224|Q20876224]]
| [[Francisca Lladó Pol]]
| [[Buenos Aires]]
| 1960-04-08
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2054
| [[:d:Q108635939|Q108635939]]
| [[Verónica Delgado]]
|
|
| [[Argentina]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2055
| [[:d:Q107496188|Q107496188]]
| [[Paulette Gabaudan]]
| [[Paris]]
| 1924-05-08
| [[Frantzia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2056
| [[:d:Q17496904|Q17496904]]
| [[Véronique Dasen]]
|
| 1957
| [[Suitza]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2057
| [[:d:Q57682584|Q57682584]]
| [[Begoña Crespo]]
| [[Ferrol]]
| 1969-01-22
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2058
| [[:d:Q29033375|Q29033375]]
| [[Guadalupe Arbona Abascal]]
| [[Madril]]
| 1965
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Guadaweb.png|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2059
| [[:d:Q123046877|Q123046877]]
| [[Miren Billelabeitia]]
| [[Mungia]]
| 1960
|
|
| [[Fitxategi:Miren-Billelabeitia-eserita 1920x1080-ZuZeu eus 2023 ots.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2060
| [[:d:Q57012247|Q57012247]]
| [[Inmaculada Ortiz]]
|
| 1958-12-08
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2061
| [[:d:Q125456727|Q125456727]]
| [[Sarai Samper]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2062
| [[:d:Q42904638|Q42904638]]
| [[Karina Pacheco]]
| [[Cusco]]
| 1969
| [[Peru]]
|
| [[Fitxategi:Pacheco, Karina -FILSA 20181026 fRF01 cr.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2063
| [[:d:Q59627997|Q59627997]]
| [[Franca Trinchieri Camiz]]
|
| 1939-06-10
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]<br/>[[Italia]]
| 1999-01-11
|
|-
| style='text-align:right'| 2064
| [[:d:Q12382462|Q12382462]]
| [[Adela Figueroa]]
| [[Lugo]]
| 1948-12-06
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Adela Figueroa (AELG)-1.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2065
| [[:d:Q20713143|Q20713143]]
| [[Alexandra Walsham]]
| [[Kornualles]]
| 1966
| [[Erresuma Batua]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2066
| [[:d:Q124257878|Q124257878]]
| [[Ségolène Demougin]]
|
| 1943
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2067
| [[:d:Q42411353|Q42411353]]
| [[Mireille Corbier]]
|
| 1943-05-24
| [[Frantzia]]
|
| [[Fitxategi:Mireille Corbier.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2068
| [[:d:Q109123335|Q109123335]]
| [[Hortensia Larrén Izquierdo]]
|
| 1957
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2069
| [[:d:Q56000266|Q56000266]]
| [[Jacqueline Champeaux]]
| [[Noisy-le-Sec]]
| 1935-08-11
| [[Frantzia]]
| 2020-03-09
|
|-
| style='text-align:right'| 2070
| [[:d:Q55999962|Q55999962]]
| [[Helena Ospina de Fonseca]]
| [[Santiago de Cali]]
| 1944
| [[Kolonbia]]
| 2017-10-22
| [[Fitxategi:Helena Ospina.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2071
| [[:d:Q60482808|Q60482808]]
| [[Suzanne Amigues]]
| [[Lodève]]
| 1937-03-30
| [[Frantzia]]
| 2022-07-11
| [[Fitxategi:Suzanne Amigues 2007 Jean Burc 1.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2072
| [[:d:Q27495741|Q27495741]]
| [[Carmen Castillo García]]
| [[Granada (Espainia)|Granada]]
| 1932-05-04
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:CarmenCastillo.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2073
| [[:d:Q1938134|Q1938134]]
| [[Miriam Griffin]]
| [[New York]]
| 1935-06-06
| [[Erresuma Batua]]
| 2018-05-16
| [[Fitxategi:Miriam Griffin.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2074
| [[:d:Q58462138|Q58462138]]
| [[María de los Angeles Álvarez Sierra]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2075
| [[:d:Q110369115|Q110369115]]
| [[Nora Salbotx]]
| [[Iruñea]]
| 1973-07-10
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Nora Salbotx. idazlea, maistra.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2076
| [[:d:Q106591680|Q106591680]]
| [[Anna Orlando]]
| [[Genova]]
| 1967
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2077
| [[:d:Q100999292|Q100999292]]
| [[Casilda Ruíz García]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2078
| [[:d:Q123416422|Q123416422]]
| [[Marguerite Hugueney]]
|
| 1938<br/>1948
| [[Frantzia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2079
| [[:d:Q96950699|Q96950699]]
| [[Yolanda Fernández Jalvo]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2080
| [[:d:Q102277047|Q102277047]]
| [[M. Kathleen Heid]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2081
| [[:d:Q90070146|Q90070146]]
| [[Olga Levaniouk]]
|
| 1971-01-16
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2082
| [[:d:Q106866515|Q106866515]]
| [[Estíbaliz Ortiz de Urbina Alava]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2083
| [[:d:Q54806936|Q54806936]]
| [[Teresa Ribera]]
| [[Madril]]
| 1969-05-19
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Teresa Ribera 2020 (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2084
| [[:d:Q80871|Q80871]]
| [[Gabriela Mistral]]
| [[Vicuña (Txile)|Vicuña]]
| 1889-04-07
| [[Txile]]
| 1957-01-10
| [[Fitxategi:Gabriela Mistral 1945.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2085
| [[:d:Q93414722|Q93414722]]
| [[Maria Garganté]]
| [[Sanaüja]]
| 1975-02-03
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2086
| [[:d:Q92111461|Q92111461]]
| [[Aurora González-Teruel]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2087
| [[:d:Q57688537|Q57688537]]
| [[Ana María Goy Yamamoto]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2088
| [[:d:Q55188938|Q55188938]]
| [[Ana Sayago]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2089
| [[:d:Q29052250|Q29052250]]
| [[Temma Kaplan]]
|
| 1942
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2090
| [[:d:Q432784|Q432784]]
| [[Margaret Archer]]
| [[Grenoside]]
| 1943-01-20
| [[Erresuma Batua]]
| 2023-05-21
| [[Fitxategi:MargaretSArcher.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2091
| [[:d:Q19998148|Q19998148]]
| [[Carme Barba i Corominas]]
| [[Terrassa]]
| 1946
| [[Espainia]]
| 2014-09-17
|
|-
| style='text-align:right'| 2092
| [[:d:Q9051193|Q9051193]]
| [[Nuria Varela]]
| [[Turón]]
| 1967
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2093
| [[:d:Q79653469|Q79653469]]
| [[María Victoria Troncoso]]
| [[Iruñea]]
| 1939-09-30
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:MVT2004.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2094
| [[:d:Q23601347|Q23601347]]
| [[María Jesús Peñarrubia]]
| [[Espainia]]
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2095
| [[:d:Q111901514|Q111901514]]
| [[Pilar Martínez-Vasseur]]
| [[Jaka]]
| 1949-12-22
| [[Frantzia]]<br/>[[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2096
| [[:d:Q91538286|Q91538286]]
| [[Valentina Canuti]]
|
|
| [[Italia]]
|
| [[Fitxategi:Valentina Canuti (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2097
| [[:d:Q58881183|Q58881183]]
| [[Maria Del Mar Capeans Garrido]]
| [[Santiago de Compostela]]
| 1967
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2098
| [[:d:Q121746599|Q121746599]]
| [[Michela Arnaboldi]]
|
| 1973
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2099
| [[:d:Q98814943|Q98814943]]
| [[María Eugenia Polo González]]
|
| 1971
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2100
| [[:d:Q112531597|Q112531597]]
| [[Anne-Marie Tillier]]
|
| 1948
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2101
| [[:d:Q61466756|Q61466756]]
| [[Susan Alice Watkins]]
|
| 1953-03
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2102
| [[:d:Q87254189|Q87254189]]
| [[Caridad Sánchez Acedo]]
| [[Salamanca]]
| 1941
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2103
| [[:d:Q62015111|Q62015111]]
| [[Rosa María Cid Galante]]
| [[Ourense]]
| 1966
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2104
| [[:d:Q108904014|Q108904014]]
| [[Emilia Puig]]
| [[Valentzia]]
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2105
| [[:d:Q39151507|Q39151507]]
| [[Francesca Orsini]]
| [[Italia]]
| 1966-03-22
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2106
| [[:d:Q86623728|Q86623728]]
| [[Arantzazu Rodriguez Fernández]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2107
| [[:d:Q92115851|Q92115851]]
| [[Teresa Olivares Pérez]]
|
|
|
|
| [[Fitxategi:Teresa Olivares Pérez.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2108
| [[:d:Q19291032|Q19291032]]
| [[Gemma Ubasart i González]]
| [[Castellar del Vallès]]
| 1978
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Foto Gemma Ubasart.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2109
| [[:d:Q12253585|Q12253585]]
| [[Anjeles Iztueta Azkue|Anjeles Iztueta]]
| [[Tolosa]]
| 1954-10-16
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Anjeles Iztueta.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2110
| [[:d:Q61475810|Q61475810]]
| [[Maria Fernanda Ferrini]]
|
| 20th century
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2111
| [[:d:Q59720612|Q59720612]]
| [[Lucía Cano]]
| [[Madril]]
| 1965-09-27
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Selgas-cano-office-01.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2112
| [[:d:Q69935231|Q69935231]]
| [[Carmen Lizárraga]]
| [[Granada (Espainia)|Granada]]
| 1969-10-30
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:(Carmen Lizárraga) Carmen Lizárraga presenta las I Jornadas Programáticas.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2113
| [[:d:Q124788774|Q124788774]]
| [[Aida Elisenda Sánchez de Serdio Martín]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2114
| [[:d:Q6105230|Q6105230]]
| [[Remedios Zafra]]
| [[Zuheros]]
| 1973-11-03<br/>1973
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Remedios-zafra.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2115
| [[:d:Q123982268|Q123982268]]
| [[Anna Gálvez Mozo]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2116
| [[:d:Q99196987|Q99196987]]
| [[Begoña Díaz Rincón]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2117
| [[:d:Q28950980|Q28950980]]
| [[María Milagro Coca-Abia]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2118
| [[:d:Q109557921|Q109557921]]
| [[Leonor Arfuch]]
|
|
| [[Argentina]]
| 2021-10
|
|-
| style='text-align:right'| 2119
| [[:d:Q63345057|Q63345057]]
| [[Sandrine Mathy]]
|
| 1974-02-28
| [[Frantzia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2120
| [[:d:Q112471253|Q112471253]]
| [[Liana Cheney]]
|
| 1942
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2121
| [[:d:Q93240517|Q93240517]]
| [[Silvia Evangelisti]]
| [[Bolonia]]
| 1950-05-23
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2122
| [[:d:Q29575493|Q29575493]]
| [[Virginia Berridge]]
|
| 1946
| [[Erresuma Batua]]
|
| [[Fitxategi:EWS26.19 (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2123
| [[:d:Q123975032|Q123975032]]
| [[Rosa Borge Bravo]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2124
| [[:d:Q106194862|Q106194862]]
| [[Coline Ruiz Darasse]]
|
| 1980
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2125
| [[:d:Q117189195|Q117189195]]
| [[María Asunción Gómez]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2126
| [[:d:Q52279955|Q52279955]]
| [[María Teresa López Fernández]]
| [[Coruña]]
| 1964
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2127
| [[:d:Q21257826|Q21257826]]
| [[Corinne Rossari]]
|
| 1964
| [[Suitza]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2128
| [[:d:Q117188851|Q117188851]]
| [[Michèle Goyens]]
|
| 1950
| [[Belgika]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2129
| [[:d:Q38623175|Q38623175]]
| [[Carmen Porto Vázquez]]
| [[Santiago de Compostela]]
| 1938
| [[Espainia]]
| 2022-05-10
|
|-
| style='text-align:right'| 2130
| [[:d:Q91801482|Q91801482]]
| [[María Durán Febrer]]
| [[Manacor]]
| 1953
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Maria Duran Febrer 2020.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2131
| [[:d:Q1899790|Q1899790]]
| [[Marjorie Chibnall]]
| [[Upton Magna]]
| 1915-09-27
| [[Erresuma Batua]]<br/>[[Britainia Handia eta Irlandako Erresuma Batua]]
| 2012-06-23
|
|-
| style='text-align:right'| 2132
| [[:d:Q125253561|Q125253561]]
| [[Carol Jean Gillanders]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2133
| [[:d:Q24042269|Q24042269]]
| [[Núria Vidal]]
| [[Mexiko Hiria]]
| 1949
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2134
| [[:d:Q111484067|Q111484067]]
| [[May Yuan]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2135
| [[:d:Q90018670|Q90018670]]
| [[Blanca Oteiza]]
|
| 1950
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2136
| [[:d:Q119624386|Q119624386]]
| [[Belén Frades Payo]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2137
| [[:d:Q56641765|Q56641765]]
| [[Patricia Radelet-de Grave]]
| [[Uccle]]
| 1948-11-11
|
|
| [[Fitxategi:2016-04-20 Gottfried Wilhelm Leibniz Bibliothek, Leibniz-Akademie-Ausgabe (117) Prof. Dr. Patricia Radelet-de Grave.JPG|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2138
| [[:d:Q113882612|Q113882612]]
| [[Annie Allély]]
|
|
| [[Frantzia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2139
| [[:d:Q56542664|Q56542664]]
| [[Odile Cavalier]]
|
| 1955-03-03
| [[Frantzia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2140
| [[:d:Q2681411|Q2681411]]
| [[Carme Forcadell]]
| [[Xerta]]
| 1955-05-29
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Via Catalana Barcelona Plaça Catalunya 62-edit.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2141
| [[:d:Q85956284|Q85956284]]
| [[Neus Real Mercadal]]
| [[Bartzelona]]
| 1968
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2142
| [[:d:Q87400380|Q87400380]]
| [[Paola Di Nicola]]
| [[Spoltore]]
| 1951
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2143
| [[:d:Q96625389|Q96625389]]
| [[Piedad Larrea Borja]]
| [[Quito]]
| 1912
| [[Ekuador]]
| 2001
|
|-
| style='text-align:right'| 2144
| [[:d:Q112861675|Q112861675]]
| [[Ana Luengo Añón]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2145
| [[:d:Q3080062|Q3080062]]
| [[Lidia Falcón]]
| [[Madril]]
| 1935-12-13
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Lidia Falcón (46839426744) (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2146
| [[:d:Q124483134|Q124483134]]
| [[Volha Batsiukova]]
|
|
| [[Bielorrusia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2147
| [[:d:Q3882132|Q3882132]]
| [[Ombretta Fumagalli Carulli]]
| [[Meda]]
| 1944-03-05
| [[Italia]]
| 2021-03-16
| [[Fitxategi:Ombretta Fumagalli Carulli.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2148
| [[:d:Q62091870|Q62091870]]
| [[Teresa Abelló Güell]]
| [[Vinaixa]]
| 1955-02-08
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:(Teresa Abelló Güell) La SetmanaTragica.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2149
| [[:d:Q19301596|Q19301596]]
| [[Pilar García Sedas]]
| [[Bartzelona]]
| 1956
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Pilar Garcia Sedas in Barcelona.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2150
| [[:d:Q104713429|Q104713429]]
| [[Elena Moreno González de Eiris]]
|
|
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Elena Moreno González de Eiris - oct 2013.JPG|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2151
| [[:d:Q109349443|Q109349443]]
| [[Fatma Benhamamouche]]
|
|
| [[Aljeria]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2152
| [[:d:Q39637845|Q39637845]]
| [[Carolina Martínez Pulido]]
|
| 1950-11-28
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Carolina Martínez Pulido.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2153
| [[:d:Q970449|Q970449]]
| [[María Rostworowski]]
| [[Barranco District]]<br/>[[Lima]]
| 1915-08-08
| [[Peru]]
| 2016-03-06
| [[Fitxategi:María Rostworowski en licencia de conducir de España.png|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2154
| [[:d:Q104614254|Q104614254]]
| [[María Jesús Cuesta Escudero]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2155
| [[:d:Q61744283|Q61744283]]
| [[Maria Àngels Massip Bonet]]
| [[Tortosa]]
| 1957
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Angels-Massip-Bonet-2022.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2156
| [[:d:Q104761797|Q104761797]]
| [[María Cruz Mato Iglesias]]
| [[Silleda]]
| 1934
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2157
| [[:d:Q21530432|Q21530432]]
| [[Elena Zernova]]
| [[San Petersburgo]]
| 1951
| [[Errusia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2158
| [[:d:Q51120660|Q51120660]]
| [[Lellia Cracco Ruggini]]
| [[Milan]]
| 1931-09-20
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]<br/>[[Italia]]
| 2021-06-27
|
|-
| style='text-align:right'| 2159
| [[:d:Q16601428|Q16601428]]
| [[María Luisa López Fernández]]
| [[Madril]]
| 1940-08-06
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:MLLFdez.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2160
| [[:d:Q116293696|Q116293696]]
| [[Esther del Campo]]
| [[Madril]]
| 1963-04-27
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Esther del Campo.tif|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2161
| [[:d:Q109585524|Q109585524]]
| [[Domenica Paola Orsi]]
|
|
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2162
| [[:d:Q21339702|Q21339702]]
| [[Ana María Crespo de las Casas]]
| [[Santa Cruz Tenerifekoa]]
| 1948-03-30
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2163
| [[:d:Q30784449|Q30784449]]
| [[Ángela Cenarro Lagunas]]
| [[Zaragoza]]
| 1965
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2164
| [[:d:Q109123476|Q109123476]]
| [[María Dolores Herrero Fernández-Quesada]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2165
| [[:d:Q109932798|Q109932798]]
| [[Alessia Rovelli]]
| [[Erroma]]
| 1957
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2166
| [[:d:Q107605177|Q107605177]]
| [[María de la Luz Sevilla González]]
|
|
| [[Mexiko]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2167
| [[:d:Q48112046|Q48112046]]
| [[Evangelina Palacios Aláiz]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2168
| [[:d:Q51550281|Q51550281]]
| [[Beatriz Domínguez-Gil]]
| [[Santiago de Compostela]]
| 1971
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:(Beatriz Domínguez-Gil) Madrid homenajea a todas las personas donantes de órganos con un monolito.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2169
| [[:d:Q106904381|Q106904381]]
| [[Elisa Loncón]]
| [[Traiguén]]
| 1963-01-23
| [[Txile]]
|
| [[Fitxategi:Elisa Loncon Antileo.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2170
| [[:d:Q11917594|Q11917594]]
| [[Dolors Lamarca i Morell]]
| [[Granollers]]
| 1943-10-19
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Dolors Lamarca (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2171
| [[:d:Q58190870|Q58190870]]
| [[María José Martínez Segura]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2172
| [[:d:Q75842626|Q75842626]]
| [[Amaia Alvarez Uria]]
| [[Bilbo]]
| 1978
|
|
| [[Fitxategi:Amaia Alvarez.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2173
| [[:d:Q18718979|Q18718979]]
| [[Carmen Andrade Perdrix]]
| [[Madril]]
| 1947
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2174
| [[:d:Q88149943|Q88149943]]
| [[Izarne Lizaso|Izarne Lizaso Elgarresta]]
| [[Errenteria]]
| 1973-09-08
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2175
| [[:d:Q130646944|Q130646944]]
| [[Eugenia Querci]]
|
| 1975-05-27
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2176
| [[:d:Q12390366|Q12390366]]
| [[Helena Villar Janeiro]]
| [[Becerreá]]
| 1940-09-28
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Helena Villar (AELG)-2.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2177
| [[:d:Q4893934|Q4893934]]
| [[Glòria Bordons]]
| [[Bartzelona]]
| 1953-09-22
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Glòria Bordons.jpeg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2178
| [[:d:Q42415288|Q42415288]]
| [[Valérie Peugeot]]
| [[Versailles]]
| 1964-03-08
| [[Frantzia]]
|
| [[Fitxategi:2021 03 vpeugeot petite-6eef9.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2179
| [[:d:Q98995778|Q98995778]]
| [[Mónica Herrero Subías]]
| [[Barbastro]]
| 1975
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2180
| [[:d:Q57690940|Q57690940]]
| [[Charo Sábada]]
| [[Iruñea]]
| 1972-01-30
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Charo Sadaba.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2181
| [[:d:Q75129263|Q75129263]]
| [[Elena Postigo Solana]]
| [[Segovia]]
| 1968
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2182
| [[:d:Q23671480|Q23671480]]
| [[Inmaculada Alva]]
| [[Sevilla]]
| 1965
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:IAlva.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2183
| [[:d:Q109091817|Q109091817]]
| [[Paula de Demerson]]
| [[Bordèras (Pirinio Garaiak)|Bordères-sur-l'Échez]]
| 1925-01-31
| [[Frantzia]]
| 2008-11-19
|
|-
| style='text-align:right'| 2184
| [[:d:Q112650314|Q112650314]]
| [[Rosalva Loreto López]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2185
| [[:d:Q58388938|Q58388938]]
| [[Aurora García González]]
| [[Madril]]
| 1956
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2186
| [[:d:Q41266|Q41266]]
| [[Ana Botella]]
| [[Madril]]
| 1953-07-23
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Ana Botella 2015b (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2187
| [[:d:Q111495431|Q111495431]]
| [[Fara Nasti]]
| [[Napoli]]
| 1968
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2188
| [[:d:Q100999294|Q100999294]]
| [[Nuria García Herranz]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2189
| [[:d:Q93371621|Q93371621]]
| [[Paula Lourenço]]
|
| 1961
| [[Portugal]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2190
| [[:d:Q12398978|Q12398978]]
| [[Rexina Vega]]
| [[Vigo]]
| 1966-11-18
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Rexina Vega (AELG)-3.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2191
| [[:d:Q110191166|Q110191166]]
| [[Giulia Baratta]]
| [[Saarbrücken]]
|
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2192
| [[:d:Q92091262|Q92091262]]
| [[Rosa Elvira Lillo]]
| [[Mérida]]
| 1969
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2193
| [[:d:Q17590417|Q17590417]]
| [[Pilar Zabala Agirre]]
| [[Legazpi]]
| 1951-10-13
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Pilar Zabala Aguirre (2005; cropped 2023).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2194
| [[:d:Q41704603|Q41704603]]
| [[Judith Lyon-Caen]]
|
| 1972-07-07
| [[Frantzia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2195
| [[:d:Q38380115|Q38380115]]
| [[Nicole Boëls-Janssen]]
|
| 1937-08-24
| [[Frantzia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2196
| [[:d:Q129778805|Q129778805]]
| [[María Jesús Vázquez Madruga]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2197
| [[:d:Q129087523|Q129087523]]
| [[Lucia Calboli Montefusco]]
| [[San Giovanni al Natisone]]
| 1944
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2198
| [[:d:Q111344068|Q111344068]]
| [[Laura Chioffi]]
|
| 1945
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2199
| [[:d:Q111152259|Q111152259]]
| [[María Amparo López Arandia]]
|
| 1975
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2200
| [[:d:Q93432306|Q93432306]]
| [[Silvia Magnavacca]]
| [[Buenos Aires]]
| 1947-11-30
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2201
| [[:d:Q1150130|Q1150130]]
| [[Cécile Morrisson]]
| [[Dinan]]
| 1940-06-16
| [[Frantzia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2202
| [[:d:Q65759456|Q65759456]]
| [[María Asunción Leboreiro Amaro]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2203
| [[:d:Q100999293|Q100999293]]
| [[María Teresa Muñoz Jiménez]]
|
| 1948
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2204
| [[:d:Q104640791|Q104640791]]
| [[Amalia Prieto Cantero]]
|
| 1911
| [[Espainia]]
| 1991
|
|-
| style='text-align:right'| 2205
| [[:d:Q125458218|Q125458218]]
| [[Margarita Llopis Ponte]]
| [[Coruña]]
| 1935-02-14
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2206
| [[:d:Q104616581|Q104616581]]
| [[Rosario Martín-Montalvo y San Gil]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2207
| [[:d:Q6016286|Q6016286]]
| [[Milagros del Corral]]
| [[Madril]]
| 1945
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Milagros del Corral.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2208
| [[:d:Q98829496|Q98829496]]
| [[María Luz de Prado Herrera]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2209
| [[:d:Q105427114|Q105427114]]
| [[Quiteria Fernández Arroyo]]
|
| 1914
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2210
| [[:d:Q80720827|Q80720827]]
| [[Cristina Jenaro]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2211
| [[:d:Q110193283|Q110193283]]
| [[Paula Godinho]]
| [[Lisboa]]
| 1960-06-25<br/>1960
| [[Portugal]]
|
| [[Fitxategi:Paula Godinho - Castrelo do Val.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2212
| [[:d:Q92837951|Q92837951]]
| [[Mónica Valderrama Santomé]]
| [[Waiblingen]]
| 1974-11-09
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2213
| [[:d:Q5981546|Q5981546]]
| [[Lourdes Díaz-Trechuelo]]
| [[Sanlúcar de Barrameda]]
| 1921-02-11
| [[Espainia]]
| 2008-03-16
| [[Fitxategi:Lourdes Díaz-Trechuelo.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2214
| [[:d:Q19408627|Q19408627]]
| [[Laura Nuño Gómez]]
| [[Madril]]
| 1967-10-27
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Laura Nuño .jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2215
| [[:d:Q61480955|Q61480955]]
| [[Loredana Olivato]]
| [[Latisana]]
| 1943-01-17
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]<br/>[[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2216
| [[:d:Q23014076|Q23014076]]
| [[María Elena Gómez Moreno]]
| [[Granada (Espainia)|Granada]]
| 1907-01-28
| [[Espainia]]
| 1998-12-15
|
|-
| style='text-align:right'| 2217
| [[:d:Q17315299|Q17315299]]
| [[Alicia Coduras Martínez]]
| [[Bartzelona]]
| 1958-04-06
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2218
| [[:d:Q21094896|Q21094896]]
| [[Josefa García Cirac]]
| [[Benavente (Zamora)|Benavente]]
| 1969-07-14
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Josefa García Cirac 2015 (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2219
| [[:d:Q60651570|Q60651570]]
| [[Marta Aymerich]]
| [[Sarrià de Ter]]
| 1968
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2220
| [[:d:Q93435930|Q93435930]]
| [[Maria Gabriella Angeli Bertinelli]]
|
| 1929
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]<br/>[[Italia]]
| 2010
|
|-
| style='text-align:right'| 2221
| [[:d:Q61831008|Q61831008]]
| [[Begonya Sàez i Tajafuerce]]
|
| 1967
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2222
| [[:d:Q28969393|Q28969393]]
| [[Eukene Lacarra]]
| [[Lizarra]]
| 1944-10-29
| [[Espainia]]
| 2023-06-02
|
|-
| style='text-align:right'| 2223
| [[:d:Q111285952|Q111285952]]
| [[Carmen de la Rosa Jorge]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2224
| [[:d:Q64426972|Q64426972]]
| [[Marisa Crespo Leiro]]
| [[Lamas, San Cristovo de Cea]]
| 1961
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2225
| [[:d:Q101246736|Q101246736]]
| [[Amparo Cano García]]
| [[Cieza (Murtzia)|Cieza]]
| 1952
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2226
| [[:d:Q5752461|Q5752461]]
| [[Carmen Bravo-Villasante]]
| [[Madril]]
| 1918-12-25
| [[Espainia]]
| 1994-06-15
|
|-
| style='text-align:right'| 2227
| [[:d:Q42182200|Q42182200]]
| [[María Concepción Bielza Lozoya]]
| [[Madril]]
| 1966
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2228
| [[:d:Q93370550|Q93370550]]
| [[Montserrat Freixa Niella]]
|
| 1961
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2229
| [[:d:Q66173980|Q66173980]]
| [[Alicia Gutiérrez]]
|
| 1957
| [[Argentina]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2230
| [[:d:Q43097563|Q43097563]]
| [[Concepción Espejel Jorquera]]
| [[Madril]]
| 1959-09-15
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:(Concepción Espejel) Cospedal y Rouco imponen la Gran Cruz de San Raimundo de Peñafort (12900723205) (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2231
| [[:d:Q60681426|Q60681426]]
| [[Silvia Blanco-Ferrera]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2232
| [[:d:Q100880368|Q100880368]]
| [[Doris Adriana Ramírez Salazar]]
|
|
| [[Kolonbia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2233
| [[:d:Q87091|Q87091]]
| [[Elisabeth Schüssler Fiorenza]]
| [[Cenad]]
| 1938-04-17
| [[Alemania]]<br/>[[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| [[Fitxategi:Elisabeth Schüssler-Fiorenza 0805.JPG|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2234
| [[:d:Q62560024|Q62560024]]
| [[Olga Katsiardi-Hering]]
| [[Patras]]
| 1950
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2235
| [[:d:Q55231179|Q55231179]]
| [[Maria Papathanassiou]]
|
| 1968
| [[Grezia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2236
| [[:d:Q105811393|Q105811393]]
| [[Mary Ann Young Von Glinow]]
|
| 1949
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2237
| [[:d:Q18620219|Q18620219]]
| [[Cynthia Hardy]]
| [[Kanada]]
| 1956
| [[Kanada]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2238
| [[:d:Q106436712|Q106436712]]
| [[Carmen Juan Lovera]]
| [[Huéscar]]
| 1924
| [[Espainia]]
| 2018
|
|-
| style='text-align:right'| 2239
| [[:d:Q114596637|Q114596637]]
| [[María Dolores Masana]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2240
| [[:d:Q114765042|Q114765042]]
| [[María Dolores Masana]]
| [[Bartzelona]]
| 1936
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Maria Dolores Masana.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2241
| [[:d:Q51954574|Q51954574]]
| [[Ursula Mathis-Moser]]
| [[Gmunden]]
| 1950-05-09
| [[Austria]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2242
| [[:d:Q57911450|Q57911450]]
| [[Margarita Vilar Rodríguez]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2243
| [[:d:Q85416604|Q85416604]]
| [[Maria Giulia Amadasi]]
|
| 1940
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]<br/>[[Italia]]
| 2024-08-30
|
|-
| style='text-align:right'| 2244
| [[:d:Q93262387|Q93262387]]
| [[Livia Migliardi Zingale]]
|
| 1966
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2245
| [[:d:Q121320976|Q121320976]]
| [[Paola Minoia]]
|
| 1966
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2246
| [[:d:Q27733763|Q27733763]]
| [[Yvonna Sessions Lincoln]]
| [[Tampa]]
| 1944-05-25
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2247
| [[:d:Q88734|Q88734]]
| [[Ruth Wodak]]
| [[Londres]]
| 1950-07-12
| [[Austria]]
|
| [[Fitxategi:2021 Ruth Wodak (51278638718) (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2248
| [[:d:Q57578374|Q57578374]]
| [[Vicenta Marín Parra]]
|
| 20th century
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Vicenta Marín Parra.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2249
| [[:d:Q20011411|Q20011411]]
| [[Nancy Bermeo]]
|
| 1951
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2250
| [[:d:Q87193544|Q87193544]]
| [[Josefina Triguero Agudo]]
| [[Madril]]
| 1946
| [[Espainia]]
| 2022-12-21
|
|-
| style='text-align:right'| 2251
| [[:d:Q3291522|Q3291522]]
| [[Marie-Anne Frison-Roche]]
| [[Bar-le-Duc]]
| 1959-08-02
| [[Frantzia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2252
| [[:d:Q20180306|Q20180306]]
| [[Françoise Aubin]]
| [[Parisko 16. barrutia]]
| 1932-02-17
| [[Frantzia]]
| 2017-07-10
|
|-
| style='text-align:right'| 2253
| [[:d:Q6003983|Q6003983]]
| [[María Jesús Montero]]
| [[Sevilla]]
| 1966-02-04
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:María Jesús Montero 2023 (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2254
| [[:d:Q28944148|Q28944148]]
| [[Victoria Álvarez Ruíz de Ojeda]]
| [[Vigo]]
| 1961-08-21
| [[Espainia]]
| 2018-09-23
|
|-
| style='text-align:right'| 2255
| [[:d:Q15407048|Q15407048]]
| [[Bernadette Mérenne-Schoumaker]]
| [[Namur]]
| 1943-11-30
| [[Belgika]]
|
| [[Fitxategi:Bernadette Mérenne-Schoumaker - Saint-Dié-des-Vosges 20131005.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2256
| [[:d:Q20014996|Q20014996]]
| [[Martha Isabel Fandiño Pinilla]]
| [[Pacho]]
| 1956-09-28
| [[Kolonbia]]<br/>[[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2257
| [[:d:Q108489514|Q108489514]]
| [[Christine Rivalan-Guégo]]
|
|
| [[Frantzia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2258
| [[:d:Q28837895|Q28837895]]
| [[Patricia Molins]]
| [[Madril]]
| 20th century
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2259
| [[:d:Q29643817|Q29643817]]
| [[Abigail Woods]]
|
| 1972-09-03
| [[Erresuma Batua]]
|
| [[Fitxategi:EWS18.10 (cropped) Abigail Woods.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2260
| [[:d:Q108220250|Q108220250]]
| [[Concepción García Colorado]]
|
| 1958
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2261
| [[:d:Q104224103|Q104224103]]
| [[Maite Barea]]
|
|
| [[Espainia]]
| 2006
|
|-
| style='text-align:right'| 2262
| [[:d:Q113578318|Q113578318]]
| [[Nerea Ezeiza]]
|
|
|
|
| [[Fitxategi:NereaEzeiza2017.png|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2263
| [[:d:Q105754193|Q105754193]]
| [[María del Carmen Carrión Pérez]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2264
| [[:d:Q27651450|Q27651450]]
| [[Miriam Urkia|Miriam Urkia Gonzalez]]
| [[Aretxabaleta]]
| 1965-03-31
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Miriam Urkia 2017 Bizkaie.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2265
| [[:d:Q20963315|Q20963315]]
| [[Gloria Montenegro]]
| [[Santiago (Txile)|Santiago]]
| 1941-07-16
| [[Txile]]
|
| [[Fitxategi:Premio For Women in Science Chile (30191638442).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2266
| [[:d:Q58106685|Q58106685]]
| [[Belinda de Frutos Torres]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2267
| [[:d:Q5876703|Q5876703]]
| [[Gemma López Vélez]]
| [[Espainia]]
| 1955
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2268
| [[:d:Q55622422|Q55622422]]
| [[Pilar González Bernaldo]]
| [[Buenos Aires]]
| 1958
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2269
| [[:d:Q124044311|Q124044311]]
| [[Lucia Athanassaki]]
|
| 1957
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2270
| [[:d:Q16241656|Q16241656]]
| [[Nancy Felson]]
|
|
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2271
| [[:d:Q439649|Q439649]]
| [[Rosamond McKitterick]]
| [[Chesterfield (Derbyshire)]]
| 1949-05-31
| [[Erresuma Batua]]
|
| [[Fitxategi:Rosamond McKitterick Aufnahme von Werner Maleczek.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2272
| [[:d:Q4855901|Q4855901]]
| [[Neus Català]]
| [[Els Guiamets]]
| 1915-10-06
| [[Espainia]]
| 2019-04-13
| [[Fitxategi:Neus Catala 7491 resize.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2273
| [[:d:Q100999239|Q100999239]]
| [[Alicia Campos Serrano]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2274
| [[:d:Q107456338|Q107456338]]
| [[Mariana Achugar]]
|
|
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2275
| [[:d:Q20532791|Q20532791]]
| [[Carme Fernández Pérez-Sanjulián]]
| [[Coruña]]
| 1963
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2276
| [[:d:Q111722963|Q111722963]]
| [[Carmen Fragero Guerra]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2277
| [[:d:Q42790360|Q42790360]]
| [[Patricia Carmen Muñoz García]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2278
| [[:d:Q108486739|Q108486739]]
| [[Maria Pia Pattoni]]
| [[Cremona]]
| 1957-11-20
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2279
| [[:d:Q61957615|Q61957615]]
| [[Susanna Peruginelli]]
| [[Florentzia]]
|
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2280
| [[:d:Q121194321|Q121194321]]
| [[María Eugenia Dies Álvarez]]
|
|
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:María Eugenia Dies Álvarez - dic 2022.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2281
| [[:d:Q105076761|Q105076761]]
| [[Paloma Sevilla]]
| [[Madril]]
|
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Paloma Sevilla - March 2012.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2282
| [[:d:Q92326413|Q92326413]]
| [[Belen Diezma Iglesias]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2283
| [[:d:Q85220254|Q85220254]]
| [[Montserrat Corretger Sàez]]
| [[Reus]]
| 1950
|
|
| [[Fitxategi:MontserratCorretger1 2.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2284
| [[:d:Q116414228|Q116414228]]
| [[Agar Ledo Arias]]
| [[Santiago de Compostela]]
| 1975
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2285
| [[:d:Q2977868|Q2977868]]
| [[Claude Mossé]]
| [[Parisko 18. barrutia]]
| 1924-12-24
| [[Frantzia]]
| 2022-12-14
|
|-
| style='text-align:right'| 2286
| [[:d:Q51990693|Q51990693]]
| [[María Ángeles Martín Prats]]
| [[Sevilla]]
| 1971-02-07
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2287
| [[:d:Q291699|Q291699]]
| [[Susan Neiman]]
| [[Atlanta]]
| 1955-03-27
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| [[Fitxategi:Susan Neiman B2015-02.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2288
| [[:d:Q53547611|Q53547611]]
| [[Asunción Alejos Morán]]
|
| 1934
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2289
| [[:d:Q28930076|Q28930076]]
| [[María Martinón Torres]]
| [[Ourense]]
| 1974
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2290
| [[:d:Q21573437|Q21573437]]
| [[Violeta Montoliu Soler]]
| [[Valentzia]]
| 1944
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2291
| [[:d:Q112111007|Q112111007]]
| [[Antonia Arnoldus-Huyzendveld]]
| [[Amsterdam]]
| 1942-10-20
| [[Herbehereetako Erresuma]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2292
| [[:d:Q14105650|Q14105650]]
| [[Teresa San Román Espinosa]]
| [[A Guarda]]
| 1940
| [[Espainia]]
| 2024-07-14
|
|-
| style='text-align:right'| 2293
| [[:d:Q28922750|Q28922750]]
| [[Carmen Rísquez Cuenca]]
| [[Campdevànol]]
| 1964-01-02
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Carmen Rísquez Cuenca 2017 (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2294
| [[:d:Q52841102|Q52841102]]
| [[Rosa Queralt Doménech]]
| [[Bartzelona]]
| 1940
| [[Espainia]]
| 2018-04-16
|
|-
| style='text-align:right'| 2295
| [[:d:Q72208593|Q72208593]]
| [[María Jesús Remartínez Maestro]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2296
| [[:d:Q68076823|Q68076823]]
| [[Blanca Palmada i Félez]]
|
| 1963
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2297
| [[:d:Q87533816|Q87533816]]
| [[Purificació Canals i Ventín]]
| [[Tarragona]]
| 1962-07-24
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2298
| [[:d:Q65274796|Q65274796]]
| [[Mercedes Expósito]]
| [[Nadela]]
| 1959-10-30
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2299
| [[:d:Q106862817|Q106862817]]
| [[Maria Teresa Schettino]]
|
|
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2300
| [[:d:Q59927177|Q59927177]]
| [[Cécile Treffort]]
|
| 1950
| [[Frantzia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2301
| [[:d:Q107820002|Q107820002]]
| [[Enrica Lemmi]]
|
|
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2302
| [[:d:Q112662981|Q112662981]]
| [[Ascensión Palomares Ruiz]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2303
| [[:d:Q61470224|Q61470224]]
| [[Nadia Andriolo]]
|
| 20th century
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2304
| [[:d:Q19888994|Q19888994]]
| [[Angela Beyra Matos]]
| [[Camagüey]]
| 1952-05-31
| [[Kuba]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2305
| [[:d:Q110908364|Q110908364]]
| [[María del Carmen Azaustre Serrano]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2306
| [[:d:Q83185294|Q83185294]]
| [[Lucía Martínez Odriozola]]
| [[Getxo]]
| 1958
| [[Espainia]]
| 2021-08-14
|
|-
| style='text-align:right'| 2307
| [[:d:Q108220141|Q108220141]]
| [[María Teresa Alañón Rica]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2308
| [[:d:Q60501357|Q60501357]]
| [[Emmanuelle Walkowiak]]
|
| 1975-09-23
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2309
| [[:d:Q114457215|Q114457215]]
| [[Vita Fortunati]]
|
| 1941-02-08
| [[Italiako Erresuma (1861-1946)|Italiako Erresuma]]<br/>[[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2310
| [[:d:Q112662994|Q112662994]]
| [[Lara Varela Garrote]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2311
| [[:d:Q55442850|Q55442850]]
| [[Valentina Formoso Gosende]]
| [[Ribademar]]
| 1970
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Valentina Formoso.png|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2312
| [[:d:Q6128629|Q6128629]]
| [[Silvina Jensen]]
| [[Tres Arroyos]]
| 1966
| [[Argentina]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2313
| [[:d:Q66776489|Q66776489]]
| [[Leire Arbea Moreno]]
| [[Iruñea]]
| 1976-01-07
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:LeireArbea.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2314
| [[:d:Q78506|Q78506]]
| [[Ingeborg Bachmann]]
| [[Klagenfurt am Wörthersee|Klagenfurt]]
| 1926-06-25
| [[Austria]]
| 1973-10-17
| [[Fitxategi:Ingeborg-Bachmann-1962 (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2315
| [[:d:Q95672980|Q95672980]]
| [[Laura Minervini]]
| [[Napoli]]
| 1964-03-10
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2316
| [[:d:Q30904315|Q30904315]]
| [[Elvira Gangutia]]
| [[Donostia]]
| 1937
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2317
| [[:d:Q104583080|Q104583080]]
| [[Donatella Lombello Soffiato]]
| [[Pontelongo]]
| 1947
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2318
| [[:d:Q12393573|Q12393573]]
| [[Montse Pena|Montserrat Pena]]
| [[Sada (Coruña)|Sada]]
| 1981-04-27
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Montserrat Pena Presas (AELG)-1.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2319
| [[:d:Q55950607|Q55950607]]
| [[Urszula Sowina]]
|
| 1952
| [[Polonia]]
|
| [[Fitxategi:Urszula Sowina.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2320
| [[:d:Q84227187|Q84227187]]
| [[Sonia Ruiz de Azua]]
|
| 1979-05-09
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2321
| [[:d:Q59662946|Q59662946]]
| [[Julia Buján Varela]]
| [[Agolada]]
| 1952
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Bujan varela 2016.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2322
| [[:d:Q61481228|Q61481228]]
| [[Maria Pertile]]
|
| 1971
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2323
| [[:d:Q56879599|Q56879599]]
| [[Pilar S Testillano]]
|
| 1962
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2324
| [[:d:Q99448553|Q99448553]]
| [[Beatriz Zabalondo|Beatriz Zabalondo Loidi]]
| [[Elgeta]]
| 1961
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Beatriz Zabalondo (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2325
| [[:d:Q17413438|Q17413438]]
| [[Concha Castroviejo]]
| [[Santiago de Compostela]]
| 1913
| [[Espainia]]
| 1995-12-09
| [[Fitxategi:Concha Castroviejo (á dereita) con Anita Pequeña. Santiago circa 1931. Fotos familiares das e dos irmás Santos Castroviejo.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2326
| [[:d:Q108330011|Q108330011]]
| [[Ilaria Miarelli Mariani]]
| [[Erroma]]
| 1965-09-06
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2327
| [[:d:Q55946209|Q55946209]]
| [[Carmen Ruiz Sutil]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2328
| [[:d:Q70759983|Q70759983]]
| [[Olga Tubau Martínez]]
| [[Paris]]
| 1961
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2329
| [[:d:Q57779659|Q57779659]]
| [[María Inés López-Ibor Alcocer]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2330
| [[:d:Q12254917|Q12254917]]
| [[Begoña Vicario]]
| [[Caracas]]
| 1962-03-03
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Begoña Vicario.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2331
| [[:d:Q3575342|Q3575342]]
| [[Zeineb Benzina]]
| [[Tunis]]
| 20th century
| [[Tunisiako Protektoratu Frantsesa]]<br/>[[Tunisia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2332
| [[:d:Q5664652|Q5664652]]
| [[Carmen Aranegui|Carmen Aranegui Gascó]]
| [[Valentzia]]
| 1945
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Carmen Aranegui Gascó 01.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2333
| [[:d:Q20534104|Q20534104]]
| [[Goretti Sanmartín Rei]]
| [[A Estrada]]
| 1964-07-06
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Goretti Sanmartín Rei (2016).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2334
| [[:d:Q93373520|Q93373520]]
| [[Gemma Lluch]]
| [[Valentzia]]
| 1958
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2335
| [[:d:Q24273137|Q24273137]]
| [[Luz Martínez Ten]]
| [[Madril]]
| 1960
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Luz Martínez Ten.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2336
| [[:d:Q63352033|Q63352033]]
| [[Andrea Costafreda Quesada]]
|
|
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:La societat civil davant de les regressions de drets humans 190411 22072 dc (32744651377) (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2337
| [[:d:Q106906053|Q106906053]]
| [[Lilia Costabile]]
| [[Torre del Greco]]
| 1951-05-15
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2338
| [[:d:Q91192657|Q91192657]]
| [[María Rosal]]
| [[Fernán-Núñez]]
| 1961
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Maria-rosal-nadales.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2339
| [[:d:Q100999241|Q100999241]]
| [[Carmen Pérez Esparrells]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2340
| [[:d:Q57900628|Q57900628]]
| [[Soledad Cuezva]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2341
| [[:d:Q467518|Q467518]]
| [[Christine Korsgaard]]
| [[Chicago]]
| 1952-04-09
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
| [[Fitxategi:Christine Korsgaard at Amherst College 2.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2342
| [[:d:Q13103836|Q13103836]]
| [[Luisa Passerini]]
| [[Asti (Italia)|Asti]]
| 1941-02-02
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2343
| [[:d:Q112623556|Q112623556]]
| [[Lourdes Villalustre Martínez]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2344
| [[:d:Q110477027|Q110477027]]
| [[Lucia Bertolini]]
| [[Calci]]
| 1955-06-26
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2345
| [[:d:Q93370494|Q93370494]]
| [[Amàlia Lafuente Flo]]
| [[Bartzelona]]
| 1952
|
| 2022-07-17
|
|-
| style='text-align:right'| 2346
| [[:d:Q112655115|Q112655115]]
| [[Elena Briones Pérez]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2347
| [[:d:Q5702169|Q5702169]]
| [[Araceli González Vázquez]]
| [[Torrelavega]]
| 1976-04-24
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2348
| [[:d:Q107333845|Q107333845]]
| [[Maria Susana Seguin]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2349
| [[:d:Q7353865|Q7353865]]
| [[Rochel Gelman]]
| [[Toronto]]
| 1942-01-23
| [[Ameriketako Estatu Batuak]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2350
| [[:d:Q55722856|Q55722856]]
| [[Marie-Pier Luneau]]
|
| 1973
| [[Kanada]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2351
| [[:d:Q5920188|Q5920188]]
| [[Irene Lozano]]
| [[Madril]]
| 1971-06-17
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:Irene Lozano 2014 (cropped).jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2352
| [[:d:Q12393071|Q12393071]]
| [[María do Carme Kruckenberg]]
| [[Vigo]]
| 1926-06-03
| [[Espainia]]
| 2015-05-16
| [[Fitxategi:María do Carme Kruckenberg (AELG)-1.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2353
| [[:d:Q115470121|Q115470121]]
| [[Judy Urquhart]]
|
|
|
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2354
| [[:d:Q64495083|Q64495083]]
| [[Maria Giuseppina Muzzarelli]]
|
| 1951
| [[Italia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2355
| [[:d:Q35027881|Q35027881]]
| [[María Teresa Estrach i Panella]]
| [[Girona]]
| 1950-09-04
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2356
| [[:d:Q51730222|Q51730222]]
| [[Ana Galarraga]]
| [[Zarautz]]
| 1970-06-09
| [[Espainia]]
|
| [[Fitxategi:AnaGalarragaElhuyar.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2357
| [[:d:Q128205189|Q128205189]]
| [[Verónica Sierra Blas]]
| [[Guadalajara (Espainia)|Guadalajara]]
| 1978
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2358
| [[:d:Q112655187|Q112655187]]
| [[Núria Sara Miras Boronat]]
|
|
| [[Espainia]]
|
|
|-
| style='text-align:right'| 2359
| [[:d:Q23721911|Q23721911]]
| [[Maryna Viazovska]]
| [[Kiev]]
| 1984-11-02<br/>1984-12-02
| [[Ukraina]]
|
| [[Fitxategi:Maryna Vazovska MFO 2013 crop.jpg|center|128px]]
|-
| style='text-align:right'| 2360
| [[:d:Q81746128|Q81746128]]
| [[Arantxa Tirado]]
| [[Bartzelona]]
| 1978
|
|
| [[Fitxategi:(Arantxa Tirado) "La clase obrera no va al paraíso" presentación en Iruñea con Arnaldo Otegi.jpg|center|128px]]
|}
{{Wikidata list end}}
02q06p645qsdtpzly9sbv2dsl445s5z
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2019/06
101
895242
9974923
7002310
2024-11-20T14:11:00Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Lehiaketak/2019/06]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2019/06]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
7002310
wikitext
text/x-wiki
Aupa, Asier Barre naiz. Berria naiz hemen, eta lehiaketetan parte hartzen ari naiz. Ekainean hirugarren egin dudala ikusi dut. Nola eskuratzen dut saria? ez dakit helbidea jarri nuen edo ez, eta ez dakit etxera bidaltzen didaten edo nonbaiten eskatu behar dudan,... Eskerrik asko !
: Aupa {{ping|Asier Barre}} begiratu [[Lankide eztabaida:Asier Barre|zure eztabaida orria]]. Ondo izan, -[[Lankide:Lainobeltz|Lainobeltz]] ([[Lankide eztabaida:Lainobeltz|eztabaida]]) 12:53, 5 uztaila 2019 (CEST)
mnmmrv6d51h0x14mbtwex1b3mqv8nnl
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2019/07
101
895335
9974924
7014661
2024-11-20T14:11:00Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Lehiaketak/2019/07]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2019/07]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
7014661
wikitext
text/x-wiki
== Bi kategoria berdin ==
Nahi barik, bi kategoria berdin sortu ditut: '''Kategoria:Sobietar Batasuna Bigarren Mundu Gerran '''eta '''Kategoria:Bigarren Mundu Gerra Sobietar Batasunean'''. Barkatu, batzuetan nahasten naiz kategoriekin, eta ez dakit nola ezabatu edo bateratu. Puntu penalizazio bat ere mereziko nuke, bide batez. --[[Lankide:Luistxo|Luistxo]] ([[Lankide eztabaida:Luistxo|eztabaida]]) 21:14, 5 uztaila 2019 (CEST)
:Aupa {{ping|Luistxo}} Bietatik zein da ezabatu nahi duzuna? -[[Lankide:Lainobeltz|Lainobeltz]] ([[Lankide eztabaida:Lainobeltz|eztabaida]]) 21:45, 5 uztaila 2019 (CEST)
::Eskerrik asko, bigarrena da ezabatzekoa, mesedez. --[[Lankide:Luistxo|Luistxo]] ([[Lankide eztabaida:Luistxo|eztabaida]]) 10:25, 6 uztaila 2019 (CEST)
::: {{ping|Luistxo}} {{egina}} Hori bai, ez duzu puntu penalizazioa lortu ;) -[[Lankide:Lainobeltz|Lainobeltz]] ([[Lankide eztabaida:Lainobeltz|eztabaida]]) 21:07, 11 uztaila 2019 (CEST)
timany9h43gd3szxty24jdptxdegtxt
Louisa May Alcott
0
897142
9975440
9941073
2024-11-20T18:25:45Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975440
wikitext
text/x-wiki
{{biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Louisa May Alcott''' (1832ko azaroaren 29a - 1888ko martxoaren 6a) [[estatubatuar]] eleberrigile, ipuin idazle eta poeta izan zen: ''[[Little Women]]'' (1868) eleberriaren egilea eta ''[[Little Men]]'' (1871) eta ''Jo's Boys'' (1886) lanena. <ref name="Cullen-ugly">Cullen-DuPont, Kathryn (August 1, 2000). ''Encyclopedia of women's history in America,'' 8-9.or.{{erreferentzia|author=Cullen-DuPont, Kathryn|title=Encyclopedia of women's history in America|url=https://books.google.com/books?id=oIro7MtiFuYC&pg=PA374|date=August 1, 2000|publisher=Infobase Publishing|isbn=978-0-8160-4100-8|pages=8–9}}</ref>
[[Ingalaterra Berria]]n hazi zuten bere guraso Abigail May eta Amos Bronson Alcottek, intelektual ezagun askoren artean, hala nola, [[Ralph Waldo Emerson]], [[Nathaniel Hawthorne]], [[Henry David Thoreau]], eta [[Henry Wadsworth Longfellow]], [[Margaret Fuller]].
Alcott familiak zailtasun ekonomiko ugari izan zituen eta, horregatik, oso gaztetatik lanean hasi zen eta idazten dirua irabazteko.
Berak idatzitako lanak arrakasta kritikoa jasotzen hasi ziren 1860ko hamarkadan.
Bere karreraren hasieran, batzuetan A. M. Barnard ezizenarekin argitaratu zituen gazteentzako eleberriak: espioitza eta mendekua gai nagusitzat zituztenak.
1868an argitaratu zuen ''Little Women'' eta Alcott familiaren etxean kokatua dago, Orchard House izenekoan, [[Concord (Massachusetts)|Concorden]] (Massachusetts). Askatasunez bada ere, bere haurtzaroan bere ahizpekin (Abigail May Alcott Nieriker, Elizabeth Sewall Alcott eta Anna Alcott Pratt )izandako esperientzietan oinarritzen da, Eleberria arrakasta izan zuen eta oraindik orain haurrentzako eleberri ezaguna da eta hainbat aldiz film bihurtu dute.
Alcott abolizionista eta [[Feminismo|feminista zen]] eta ez zen sekula ezkondu.
Bihotzeko baten ondorioz hil zen, bere aita hil eta bi egunetara, Bostonen, 1888ko martxoaren 6an.
[[Fitxategi:Louisa_May_Alcott.jpg|ezkerrera|thumb|258x258px| Louisa May Alcott ]]
[[Fitxategi:Louisa May Alcott (1881 illustration).jpg|eskuinera|thumb| Louisa May Alcott ]]
[[Fitxategi:Louisa_May_Alcott_5c_1940_issue.JPG|ezkerrera|thumb|272x272px| Louisa May Alcotten oroitzapenezko zigilua, 1940koa ]]
[[Fitxategi:Grave_of_Louisa_May_Alcott.jpg|thumb| Louisa May Alcott-en hilobia Sleepy Hollow hilerrian (Concord, Massachusetts). ]]
== Lan hautatuak ==
[[Fitxategi:Louisa_May_Alcott_Bust.jpg|eskuinera|thumb|323x323px| Louisa May Alcotten bustoa ]]
=== "Little Women" trilogia ===
* ''Little Women'' edo ''Meg, Jo, Beth and Amy'' (1868)
''<nowiki/>'Emakume txikien''' bigarren zatia dago, ''Good Wives'' izenez ere ezaguna, 1869an argitaratua eta, ondoren, lehen zatiarekin batera argitaratu zena.
* ''Little Men: Life at Plumfield with Jo's Boys'' (1871)
* ''Jo's Boys and How They Turned Out: A Sequel to "Little Men"'' (1886)
=== Eleberriak ===
* ''The Inheritance'' (1849, unpublished until 1997)
* ''Moods'' (1865, revised 1882)
* ''The Mysterious Key and What It Opened'' (1867)
* ''An Old Fashioned Girl'' (1870)
* ''Will's Wonder Book'' (1870)
* ''Work: A Story of Experience'' (1873)
* ''Beginning Again, Being a Continuation of Work'' (1875)
* ''Eight Cousins'' or ''The Aunt-Hill'' (1875)
* ''Rose in Bloom'': A Sequel to Eight Cousins (1876)
* ''Under the Lilacs'' (1878)
* ''Jack and Jill: A Village Story'' (1880)
* ''Proverb Stories'' (1882)
=== A. M. Barnard bezala idatzitakoak ===
* ''Behind a Mask, or a Woman's Power'' (1866)
* ''The Abbot's Ghost, or Maurice Treherne's Temptation'' (1867)
* ''A Long Fatal Love Chase'' (1866; lehen aldiz 1995)
=== Anonimoki argitaratua ===
* ''A Modern Mephistopheles'' (1877)
=== Haurrentzako ipuin bildumak ===
* '''Aunt Jo's Scrap-Bag''' (1872–1882). (66 ipuin labur sei liburukitan):
** 1. ''Aunt Jo's Scrap-Bag''
** 2. ''Shawl-Straps''
** 3. ''Cupid and Chow-Chow''
** 4. ''My Girls, Etc.''
** 5. ''Jimmy's Cruise in the Pinafore, Etc.''
** 6. ''An Old-Fashioned Thanksgiving, Etc.''
* ''Lulu's Library'' (1886–1889) 32 ipuinen bilduma hiru liburukitan.
* ''Flower Fables'' (1849)
* ''On Picket Duty, and other tales'' (1864)
* ''Morning-Glories and Other Stories'' (1867) Fantasiazko zortzi ipuin eta umeentzako lau poema, zeintzuen artean zeuden: *[http://www.luminist.org/archives/a_strange_island.htm ''A Strange Island''], (1868); * ''The Rose Family: A Fairy Tale'' (1864), A Christmas Song, Morning Glories, Shadow-Children, Poppy's Pranks, What the Swallows did, Little Gulliver, The Whale's story, Goldfin and Silvertail.
* ''Kitty's Class Day and Other Stories (Three Proverb Stories)'', 1868, (horien artean: "Kitty's Class Day", "Aunt Kipp" eta "Psyche's Art")
* ''Spinning-Wheel Stories*'' (1884). 12 ipuinen bilduma.
* ''The Candy Country'' (1885) (ipuin laburra)
* ''May Flowers'' (1887) (ipuina)
* ''Mountain-Laurel and Maidenhair'' (1887) (ipuina)
* ''A Garland for Girls'' (1888). Zortzi ipuinen bilduma.
* ''The Brownie and the Princess'' (2004). Hamar ipuinen bilduma.
=== Ipuinak eta eleberri laburrak ===
* [https://www.theatlantic.com/magazine/archive/1863/09/thoreaus-flute/540804/ Thoreau's Flute] (1863)
* ''Hospital Sketches'' (1863)
* ''Pauline's Passion and Punishment''
* [http://www.luminist.org/archives/perilous_play.htm ''Perilous Play''], (1869) (istorio laburra)
* ''Lost in a Pyramid, or the Mummy's Curse''
* ''Transcendental Wild Oats'' (1873) Alcott familiari eta mugimendu traszendentalistari buruzko ipuina.
* ''Silver Pitchers, and Independence: A Centennial Love Story"'' (1876)
* ''Comic Tragedies'' (1893 [hil ostekoa]
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Bibliografia ==
* Shealy, Daniel, ed. (2005). ''Alcott in Her Own Time: A Biographical Chronicle of Her Life, Drawn from Recollections, Interviews, and Memoirs by Family, Friends and Associates''. Iowa City, Iowa: University of Iowa Press. <nowiki>ISBN 0-87745-938-X</nowiki>.
* Ch<span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=American+Bloomsbury%3B+Louisa+May+Alcott%2C+Ralph+Waldo+Emerson%2C+Margaret+Fuller%2C+Nathaniel+Hawthorne%2C+and+Henry+David+Thoreau%3A++Their+Lives%2C+Their+Loves%2C+Their+Work&rft.place=New+York%2C+NY&rft.pub=Simon+%26+Schuster&rft.date=2006&rft.isbn=978-0-7432-6461-7&rft.aulast=Cheever&rft.aufirst=Susan&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3ALouisa+May+Alcott" class="Z3988"></span>eever, Susan (2006). ''American Bloomsbury; Louisa May Alcott, Ralph Waldo Emerson, Margaret Fuller, Nathaniel Hawthorne, and Henry David Thoreau: Their Lives, Their Loves, Their Work''. New York, NY: Simon & Schuster.
* Eiselein, Gregory and Anne K. Phillips (eds.) (2001). ''The Louisa May Alcott Encyclopedia''. Greenwood Press
* Elbert, Sarah. ''A Hunger for Home: Louisa May Alcott and Little Women'' (Temple UP, 1984).
* LaPlante, Eve (2012). Marmee & Louisa: The Untold Story of Louisa May Alcott and Her Mother. Free Press. <nowiki>ISBN 1-451-62066-7</nowiki>.
* Larson, Rebecca D. (1997). White roses: stories of Civil War nurses. Gettysburg, PA: Thomas Publications. <nowiki>ISBN 1577470117</nowiki>. OCLC 38981206.
* MacDonald, Ruth K. (1983). Louisa May Alcott. Twayne. <nowiki>ISBN 0-8057-7397-5</nowiki>.
* Matteson, John (2007). Eden's Outcasts: The Story of Louisa May Alcott and Her Father. Norton. <nowiki>ISBN 978-0-393-05964-9</nowiki>.
* Meigs, Cornelia (1968). Invincible Louisa : the Story of the Author of Little Women. Little, Brown and Company. <nowiki>ISBN 9780316565943</nowiki>.
* Myerson, Joel; Shealy, Daniel; Stern, Madeleine B. (1987). The Selected Letters of Louisa May Alcott. Little, Brown. <nowiki>ISBN 0-316-59361-3</nowiki>.
* Myerson, Joel; Shealy, Daniel; Stern, Madeleine B. (1989). The Journals of Louisa May Alcott. Little, Brown. <nowiki>ISBN 0-316-59362-1</nowiki>.
* Paolucci, Stefano. ''[https://www.academia.edu/35470808/Stefano_Paolucci_Da_Piccole_donne_a_Piccoli_uomini_Louisa_May_Alcott_ai_Colli_Albani_Castelli_Romani_LVII_n._6_novembre-dicembre_2017_pp._163-175 Da Piccole donne a Piccoli uomini: Louisa May Alcott ai Colli Albani]'', "Castelli Romani," LVII, n. 6, nov.-dec. 2017, pp. 163–175.
* Reisen, Harriet. Louisa May Alcott: The Woman Behind 'Little Women'. <nowiki>ISBN 0-805-08299-9</nowiki>. OCLC 316514238.
* Saxton, Martha (1977). Louisa May: A Modern Biography of Louisa May Alcott. Houghton Mifflin. <nowiki>ISBN 0-395-25720-4</nowiki>.
== Kanpo estekak ==
'''Iturriak'''
* Works by Louisa May Alcott at Project Gutenberg
* [http://gutenberg.net.au/plusfifty-a-m.html#alcott Works by Louisa May Alcott] at Project Gutenberg Australia
* Works by or about Louisa May Alcott at Internet Archive
* Works by Louisa May Alcott at LibriVox (public domain audiobooks)
* [http://onlinebooks.library.upenn.edu/webbin/book/search?author=Alcott%2C+Louisa&amode=start Works by Louisa May Alcott] at Online Books Page
* [http://theotherpages.org/poems/poem-ab.html#alcott Index entry for Louisa May Alcott] at Poets' Corner
* [https://web.archive.org/web/20080108061938/http://www.womenwriters.net/domesticgoddess/alcottguide.htm Bibliography] (including primary works and information on secondary literature – critical essays, theses and dissertations)
'''Artxiboko materialak'''
* [http://nrs.harvard.edu/urn-3:FHCL.Hough:hou00659 Louisa May Alcott artikuluen gida, MS Am 800.23] [https://web.archive.org/web/20111121125844/http://hcl.harvard.edu/libraries/houghton/ Houghton Library-n], Harvard-eko Unibertsitatean.
* [http://nrs.harvard.edu/urn-3:FHCL.Hough:hou00446 Louisa May Alcott-en gida osagarriak, 1839-1888, MS Am 2114] [https://web.archive.org/web/20111121125844/http://hcl.harvard.edu/libraries/houghton/ Houghton Library] Harvard Unibertsitatearen[https://web.archive.org/web/20111121125844/http://hcl.harvard.edu/libraries/houghton/ liburutegian]
* [http://nrs.harvard.edu/urn-3:FHCL.Hough:hou01297 Louisa May Alcott-en gida osagarriak, 1845-1945, MS 1817] [https://web.archive.org/web/20111121125844/http://hcl.harvard.edu/libraries/houghton/ Houghton Library-n], Harvard-eko Unibertsitatean
* [http://nrs.harvard.edu/urn-3:FHCL.Hough:hou00057 Louisa May Alcott-en gida gehigarriak, 1849-1887, MS Am 1130.13] [https://web.archive.org/web/20111121125844/http://hcl.harvard.edu/libraries/houghton/ Houghton Library-n], Harvard-eko Unibertsitatean.
* [https://findingaid.lib.byu.edu/viewItem/Vault%20MSS%20503 Louisa May Alcott artikuluen gida, MSS 503], [https://sites.lib.byu.edu/sc/ L. Tom Perry-en Bilduma Bereziak], Brigham Young University-n
* [https://findingaid.lib.byu.edu/viewItem/MSS%203953/ Madeline B. Stern paperak Louisa May Alcott-en, MSS 3953] [https://sites.lib.byu.edu/sc/ L. Tom Perry Bilduma bereziak], Brigham Young University-n.
'''Bestelakoak'''
* [http://www.louisamayalcottsociety.org/ The Louisa May Alcott Society-] k bere bizitzari eta lanei eskainitako zientzia-erakundea.
* [http://www.alcottfilm.com/ Louisa May Alcott, Little Women idatzi zuen benetako emakumea] . Dokumental materialak.
* [https://www.nytimes.com/learning/general/onthisday/bday/1129.html ''New York Times aldizkaria'', 1888ko martxoaren 7a, ''Louisa M. Alcott Dead''] [https://www.nytimes.com/learning/general/onthisday/bday/1129.html]
* [https://web.archive.org/web/20080407143910/http://ww3.startribune.com/blogs/oldnews/archives/175 ''Minneapolis Tribune'', 1888ko martxoaren 7a, ''DOAKOA: Miss Louisa M. Alcott''] [https://web.archive.org/web/20080407143910/http://ww3.startribune.com/blogs/oldnews/archives/175]
* [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/13467/Louisa-May-Alcott ''Encyclopædia Britannica'', Louisa May Alcott]
* [http://www.louisamayalcott.org/ Louisa May Alcott-en Orchard House] Louisa May Alcott-en Orchard House-k Concord-en, MA.
* Norwood, Arlisha. [https://www.womenshistory.org/education-resources/biographies/louisa-may-alcott "Louisa Alcott"] . Emakumeen historiako museo nazionala. 2017an.
* Matteson, J. (2009ko azaroa). [https://www.neh.gov/humanities/2009/novemberdecember/feature/little-woman Emakumea; Louisa May Alcott alaba deabrua eta arduratsua] . ''Giza Zientziak'', ''30'' (6), 1-6.
* Louisa May Alcotts Orchard House . (nd ). 2018ko martxoaren 20a jaso da, <nowiki>http://www.louisamayalcott.org/&p=DevEx,5066.1 helbidetik.</nowiki>
* Hooper, E. (2017ko irailaren 23a). Louisa May Alcott: [https://lithub.com/louisa-may-alcott-a-difficult-woman-who-got-things-done/ Zailtasunrik gabeko emakumea] . 2018ko martxoaren 20a jaso da, <nowiki>https://lithub.com/louisa-may-alcott-a-difficult-woman-who-got-things-done/</nowiki>
* Powell, K. (nd ). [https://www.thoughtco.com/ancestry-of-louisa-may-alcott-1421899 Louisa May Alcott Family Tree and Genealogia - ThoughtCo.] . 2018ko martxoaren 20a jaso da <nowiki>https://www.thoughtco.com/ancestry-of-louisa-may-alcott-1421899&p=DevEx</nowiki> 5070.1 helbidetik
* Louisa M. Alcott Dead - archive.nytimes.com. (1888ko martxoaren 7a). 2018ko martxoaren 20a eskuratu da, <nowiki>https://archive.nytimes.com/www.nytimes.com/learning/general/onthisday/bday/1129.html&p=DevEx,5066.1</nowiki>
* Alcott: 'Ez zen pentsatu zuen emakume txikia'. (2009ko abenduaren 28a). 2018ko martxoaren 20a jaso da <nowiki>https://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=121831612 helbidetik</nowiki>
* Raga, S. (2017ko azaroaren 29a). 10 Little Facts Louisa May Alcott buruz. 2018ko martxoaren 20a jaso da, <nowiki>http://mentalfloss.com/article/89228/10-little-facts-about-louisa-may-alcott</nowiki>
* [https://www.womenofthehall.org/inductee/louisa-may-alcott/ Louisa May Alcott] Emakumearen Ospearen Areto Nazionalean
{{bizialdia|1832ko|1888ko|Alcott, Louisa May}}
[[Kategoria:Pennsylvaniarrak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako haur literaturako idazleak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako poetak]]
[[Kategoria:XIX. mendeko emakume idazleak]]
[[Kategoria:Ingelesezko idazleak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako abolizionistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako feministak]]
[[Kategoria:Sufragistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako Gerra Zibileko biografiak]]
[[Kategoria:Amerikako Estatu Batuetako sufragistak]]
qikou99oxtmz9qnuwxarxb1ac6hvgxe
9975441
9975440
2024-11-20T18:26:09Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975441
wikitext
text/x-wiki
{{biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Louisa May Alcott''' (1832ko azaroaren 29a - 1888ko martxoaren 6a) [[estatubatuar]] eleberrigile, ipuin idazle eta poeta izan zen: ''[[Little Women]]'' (1868) eleberriaren egilea eta ''[[Little Men]]'' (1871) eta ''Jo's Boys'' (1886) lanena. <ref name="Cullen-ugly">Cullen-DuPont, Kathryn (August 1, 2000). ''Encyclopedia of women's history in America,'' 8-9.or.{{erreferentzia|author=Cullen-DuPont, Kathryn|title=Encyclopedia of women's history in America|url=https://books.google.com/books?id=oIro7MtiFuYC&pg=PA374|date=August 1, 2000|publisher=Infobase Publishing|isbn=978-0-8160-4100-8|pages=8–9}}</ref>
[[Ingalaterra Berria]]n hazi zuten bere guraso Abigail May eta Amos Bronson Alcottek, intelektual ezagun askoren artean, hala nola, [[Ralph Waldo Emerson]], [[Nathaniel Hawthorne]], [[Henry David Thoreau]], eta [[Henry Wadsworth Longfellow]], [[Margaret Fuller]].
Alcott familiak zailtasun ekonomiko ugari izan zituen eta, horregatik, oso gaztetatik lanean hasi zen eta idazten dirua irabazteko.
Berak idatzitako lanak arrakasta kritikoa jasotzen hasi ziren 1860ko hamarkadan.
Bere karreraren hasieran, batzuetan A. M. Barnard ezizenarekin argitaratu zituen gazteentzako eleberriak: espioitza eta mendekua gai nagusitzat zituztenak.
1868an argitaratu zuen ''Little Women'' eta Alcott familiaren etxean kokatua dago, Orchard House izenekoan, [[Concord (Massachusetts)|Concorden]] (Massachusetts). Askatasunez bada ere, bere haurtzaroan bere ahizpekin (Abigail May Alcott Nieriker, Elizabeth Sewall Alcott eta Anna Alcott Pratt )izandako esperientzietan oinarritzen da, Eleberria arrakasta izan zuen eta oraindik orain haurrentzako eleberri ezaguna da eta hainbat aldiz film bihurtu dute.
Alcott abolizionista eta [[Feminismo|feminista zen]] eta ez zen sekula ezkondu.
Bihotzeko baten ondorioz hil zen, bere aita hil eta bi egunetara, Bostonen, 1888ko martxoaren 6an.
[[Fitxategi:Louisa_May_Alcott.jpg|ezkerrera|thumb|258x258px| Louisa May Alcott ]]
[[Fitxategi:Louisa May Alcott (1881 illustration).jpg|eskuinera|thumb| Louisa May Alcott ]]
[[Fitxategi:Louisa_May_Alcott_5c_1940_issue.JPG|ezkerrera|thumb|272x272px| Louisa May Alcotten oroitzapenezko zigilua, 1940koa ]]
[[Fitxategi:Grave_of_Louisa_May_Alcott.jpg|thumb| Louisa May Alcott-en hilobia Sleepy Hollow hilerrian (Concord, Massachusetts). ]]
== Lan hautatuak ==
[[Fitxategi:Louisa_May_Alcott_Bust.jpg|eskuinera|thumb|323x323px| Louisa May Alcotten bustoa ]]
=== "Little Women" trilogia ===
* ''Little Women'' edo ''Meg, Jo, Beth and Amy'' (1868)
''<nowiki/>'Emakume txikien''' bigarren zatia dago, ''Good Wives'' izenez ere ezaguna, 1869an argitaratua eta, ondoren, lehen zatiarekin batera argitaratu zena.
* ''Little Men: Life at Plumfield with Jo's Boys'' (1871)
* ''Jo's Boys and How They Turned Out: A Sequel to "Little Men"'' (1886)
=== Eleberriak ===
* ''The Inheritance'' (1849, unpublished until 1997)
* ''Moods'' (1865, revised 1882)
* ''The Mysterious Key and What It Opened'' (1867)
* ''An Old Fashioned Girl'' (1870)
* ''Will's Wonder Book'' (1870)
* ''Work: A Story of Experience'' (1873)
* ''Beginning Again, Being a Continuation of Work'' (1875)
* ''Eight Cousins'' or ''The Aunt-Hill'' (1875)
* ''Rose in Bloom'': A Sequel to Eight Cousins (1876)
* ''Under the Lilacs'' (1878)
* ''Jack and Jill: A Village Story'' (1880)
* ''Proverb Stories'' (1882)
=== A. M. Barnard bezala idatzitakoak ===
* ''Behind a Mask, or a Woman's Power'' (1866)
* ''The Abbot's Ghost, or Maurice Treherne's Temptation'' (1867)
* ''A Long Fatal Love Chase'' (1866; lehen aldiz 1995)
=== Anonimoki argitaratua ===
* ''A Modern Mephistopheles'' (1877)
=== Haurrentzako ipuin bildumak ===
* '''Aunt Jo's Scrap-Bag''' (1872–1882). (66 ipuin labur sei liburukitan):
** 1. ''Aunt Jo's Scrap-Bag''
** 2. ''Shawl-Straps''
** 3. ''Cupid and Chow-Chow''
** 4. ''My Girls, Etc.''
** 5. ''Jimmy's Cruise in the Pinafore, Etc.''
** 6. ''An Old-Fashioned Thanksgiving, Etc.''
* ''Lulu's Library'' (1886–1889) 32 ipuinen bilduma hiru liburukitan.
* ''Flower Fables'' (1849)
* ''On Picket Duty, and other tales'' (1864)
* ''Morning-Glories and Other Stories'' (1867) Fantasiazko zortzi ipuin eta umeentzako lau poema, zeintzuen artean zeuden: *[http://www.luminist.org/archives/a_strange_island.htm ''A Strange Island''], (1868); * ''The Rose Family: A Fairy Tale'' (1864), A Christmas Song, Morning Glories, Shadow-Children, Poppy's Pranks, What the Swallows did, Little Gulliver, The Whale's story, Goldfin and Silvertail.
* ''Kitty's Class Day and Other Stories (Three Proverb Stories)'', 1868, (horien artean: "Kitty's Class Day", "Aunt Kipp" eta "Psyche's Art")
* ''Spinning-Wheel Stories*'' (1884). 12 ipuinen bilduma.
* ''The Candy Country'' (1885) (ipuin laburra)
* ''May Flowers'' (1887) (ipuina)
* ''Mountain-Laurel and Maidenhair'' (1887) (ipuina)
* ''A Garland for Girls'' (1888). Zortzi ipuinen bilduma.
* ''The Brownie and the Princess'' (2004). Hamar ipuinen bilduma.
=== Ipuinak eta eleberri laburrak ===
* [https://www.theatlantic.com/magazine/archive/1863/09/thoreaus-flute/540804/ Thoreau's Flute] (1863)
* ''Hospital Sketches'' (1863)
* ''Pauline's Passion and Punishment''
* [http://www.luminist.org/archives/perilous_play.htm ''Perilous Play''], (1869) (istorio laburra)
* ''Lost in a Pyramid, or the Mummy's Curse''
* ''Transcendental Wild Oats'' (1873) Alcott familiari eta mugimendu traszendentalistari buruzko ipuina.
* ''Silver Pitchers, and Independence: A Centennial Love Story"'' (1876)
* ''Comic Tragedies'' (1893 [hil ostekoa]
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Bibliografia ==
* Shealy, Daniel, ed. (2005). ''Alcott in Her Own Time: A Biographical Chronicle of Her Life, Drawn from Recollections, Interviews, and Memoirs by Family, Friends and Associates''. Iowa City, Iowa: University of Iowa Press. <nowiki>ISBN 0-87745-938-X</nowiki>.
* Ch<span title="ctx_ver=Z39.88-2004&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook&rft.genre=book&rft.btitle=American+Bloomsbury%3B+Louisa+May+Alcott%2C+Ralph+Waldo+Emerson%2C+Margaret+Fuller%2C+Nathaniel+Hawthorne%2C+and+Henry+David+Thoreau%3A++Their+Lives%2C+Their+Loves%2C+Their+Work&rft.place=New+York%2C+NY&rft.pub=Simon+%26+Schuster&rft.date=2006&rft.isbn=978-0-7432-6461-7&rft.aulast=Cheever&rft.aufirst=Susan&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3ALouisa+May+Alcott" class="Z3988"></span>eever, Susan (2006). ''American Bloomsbury; Louisa May Alcott, Ralph Waldo Emerson, Margaret Fuller, Nathaniel Hawthorne, and Henry David Thoreau: Their Lives, Their Loves, Their Work''. New York, NY: Simon & Schuster.
* Eiselein, Gregory and Anne K. Phillips (eds.) (2001). ''The Louisa May Alcott Encyclopedia''. Greenwood Press
* Elbert, Sarah. ''A Hunger for Home: Louisa May Alcott and Little Women'' (Temple UP, 1984).
* LaPlante, Eve (2012). Marmee & Louisa: The Untold Story of Louisa May Alcott and Her Mother. Free Press. <nowiki>ISBN 1-451-62066-7</nowiki>.
* Larson, Rebecca D. (1997). White roses: stories of Civil War nurses. Gettysburg, PA: Thomas Publications. <nowiki>ISBN 1577470117</nowiki>. OCLC 38981206.
* MacDonald, Ruth K. (1983). Louisa May Alcott. Twayne. <nowiki>ISBN 0-8057-7397-5</nowiki>.
* Matteson, John (2007). Eden's Outcasts: The Story of Louisa May Alcott and Her Father. Norton. <nowiki>ISBN 978-0-393-05964-9</nowiki>.
* Meigs, Cornelia (1968). Invincible Louisa : the Story of the Author of Little Women. Little, Brown and Company. <nowiki>ISBN 9780316565943</nowiki>.
* Myerson, Joel; Shealy, Daniel; Stern, Madeleine B. (1987). The Selected Letters of Louisa May Alcott. Little, Brown. <nowiki>ISBN 0-316-59361-3</nowiki>.
* Myerson, Joel; Shealy, Daniel; Stern, Madeleine B. (1989). The Journals of Louisa May Alcott. Little, Brown. <nowiki>ISBN 0-316-59362-1</nowiki>.
* Paolucci, Stefano. ''[https://www.academia.edu/35470808/Stefano_Paolucci_Da_Piccole_donne_a_Piccoli_uomini_Louisa_May_Alcott_ai_Colli_Albani_Castelli_Romani_LVII_n._6_novembre-dicembre_2017_pp._163-175 Da Piccole donne a Piccoli uomini: Louisa May Alcott ai Colli Albani]'', "Castelli Romani," LVII, n. 6, nov.-dec. 2017, pp. 163–175.
* Reisen, Harriet. Louisa May Alcott: The Woman Behind 'Little Women'. <nowiki>ISBN 0-805-08299-9</nowiki>. OCLC 316514238.
* Saxton, Martha (1977). Louisa May: A Modern Biography of Louisa May Alcott. Houghton Mifflin. <nowiki>ISBN 0-395-25720-4</nowiki>.
== Kanpo estekak ==
'''Iturriak'''
* Works by Louisa May Alcott at Project Gutenberg
* [http://gutenberg.net.au/plusfifty-a-m.html#alcott Works by Louisa May Alcott] at Project Gutenberg Australia
* Works by or about Louisa May Alcott at Internet Archive
* Works by Louisa May Alcott at LibriVox (public domain audiobooks)
* [http://onlinebooks.library.upenn.edu/webbin/book/search?author=Alcott%2C+Louisa&amode=start Works by Louisa May Alcott] at Online Books Page
* [http://theotherpages.org/poems/poem-ab.html#alcott Index entry for Louisa May Alcott] at Poets' Corner
* [https://web.archive.org/web/20080108061938/http://www.womenwriters.net/domesticgoddess/alcottguide.htm Bibliography] (including primary works and information on secondary literature – critical essays, theses and dissertations)
'''Artxiboko materialak'''
* [http://nrs.harvard.edu/urn-3:FHCL.Hough:hou00659 Louisa May Alcott artikuluen gida, MS Am 800.23] [https://web.archive.org/web/20111121125844/http://hcl.harvard.edu/libraries/houghton/ Houghton Library-n], Harvard-eko Unibertsitatean.
* [http://nrs.harvard.edu/urn-3:FHCL.Hough:hou00446 Louisa May Alcott-en gida osagarriak, 1839-1888, MS Am 2114] [https://web.archive.org/web/20111121125844/http://hcl.harvard.edu/libraries/houghton/ Houghton Library] Harvard Unibertsitatearen[https://web.archive.org/web/20111121125844/http://hcl.harvard.edu/libraries/houghton/ liburutegian]
* [http://nrs.harvard.edu/urn-3:FHCL.Hough:hou01297 Louisa May Alcott-en gida osagarriak, 1845-1945, MS 1817] [https://web.archive.org/web/20111121125844/http://hcl.harvard.edu/libraries/houghton/ Houghton Library-n], Harvard-eko Unibertsitatean
* [http://nrs.harvard.edu/urn-3:FHCL.Hough:hou00057 Louisa May Alcott-en gida gehigarriak, 1849-1887, MS Am 1130.13] [https://web.archive.org/web/20111121125844/http://hcl.harvard.edu/libraries/houghton/ Houghton Library-n], Harvard-eko Unibertsitatean.
* [https://findingaid.lib.byu.edu/viewItem/Vault%20MSS%20503 Louisa May Alcott artikuluen gida, MSS 503], [https://sites.lib.byu.edu/sc/ L. Tom Perry-en Bilduma Bereziak], Brigham Young University-n
* [https://findingaid.lib.byu.edu/viewItem/MSS%203953/ Madeline B. Stern paperak Louisa May Alcott-en, MSS 3953] [https://sites.lib.byu.edu/sc/ L. Tom Perry Bilduma bereziak], Brigham Young University-n.
'''Bestelakoak'''
* [http://www.louisamayalcottsociety.org/ The Louisa May Alcott Society-] k bere bizitzari eta lanei eskainitako zientzia-erakundea.
* [http://www.alcottfilm.com/ Louisa May Alcott, Little Women idatzi zuen benetako emakumea] . Dokumental materialak.
* [https://www.nytimes.com/learning/general/onthisday/bday/1129.html ''New York Times aldizkaria'', 1888ko martxoaren 7a, ''Louisa M. Alcott Dead''] [https://www.nytimes.com/learning/general/onthisday/bday/1129.html]
* [https://web.archive.org/web/20080407143910/http://ww3.startribune.com/blogs/oldnews/archives/175 ''Minneapolis Tribune'', 1888ko martxoaren 7a, ''DOAKOA: Miss Louisa M. Alcott''] [https://web.archive.org/web/20080407143910/http://ww3.startribune.com/blogs/oldnews/archives/175]
* [http://www.britannica.com/EBchecked/topic/13467/Louisa-May-Alcott ''Encyclopædia Britannica'', Louisa May Alcott]
* [http://www.louisamayalcott.org/ Louisa May Alcott-en Orchard House] Louisa May Alcott-en Orchard House-k Concord-en, MA.
* Norwood, Arlisha. [https://www.womenshistory.org/education-resources/biographies/louisa-may-alcott "Louisa Alcott"] . Emakumeen historiako museo nazionala. 2017an.
* Matteson, J. (2009ko azaroa). [https://www.neh.gov/humanities/2009/novemberdecember/feature/little-woman Emakumea; Louisa May Alcott alaba deabrua eta arduratsua] . ''Giza Zientziak'', ''30'' (6), 1-6.
* Louisa May Alcotts Orchard House . (nd ). 2018ko martxoaren 20a jaso da, <nowiki>http://www.louisamayalcott.org/&p=DevEx,5066.1 helbidetik.</nowiki>
* Hooper, E. (2017ko irailaren 23a). Louisa May Alcott: [https://lithub.com/louisa-may-alcott-a-difficult-woman-who-got-things-done/ Zailtasunrik gabeko emakumea] . 2018ko martxoaren 20a jaso da, <nowiki>https://lithub.com/louisa-may-alcott-a-difficult-woman-who-got-things-done/</nowiki>
* Powell, K. (nd ). [https://www.thoughtco.com/ancestry-of-louisa-may-alcott-1421899 Louisa May Alcott Family Tree and Genealogia - ThoughtCo.] . 2018ko martxoaren 20a jaso da <nowiki>https://www.thoughtco.com/ancestry-of-louisa-may-alcott-1421899&p=DevEx</nowiki> 5070.1 helbidetik
* Louisa M. Alcott Dead - archive.nytimes.com. (1888ko martxoaren 7a). 2018ko martxoaren 20a eskuratu da, <nowiki>https://archive.nytimes.com/www.nytimes.com/learning/general/onthisday/bday/1129.html&p=DevEx,5066.1</nowiki>
* Alcott: 'Ez zen pentsatu zuen emakume txikia'. (2009ko abenduaren 28a). 2018ko martxoaren 20a jaso da <nowiki>https://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=121831612 helbidetik</nowiki>
* Raga, S. (2017ko azaroaren 29a). 10 Little Facts Louisa May Alcott buruz. 2018ko martxoaren 20a jaso da, <nowiki>http://mentalfloss.com/article/89228/10-little-facts-about-louisa-may-alcott</nowiki>
* [https://www.womenofthehall.org/inductee/louisa-may-alcott/ Louisa May Alcott] Emakumearen Ospearen Areto Nazionalean
{{bizialdia|1832ko|1888ko|Alcott, Louisa May}}
[[Kategoria:Pennsylvaniarrak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako haur literaturako idazleak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako poetak]]
[[Kategoria:XIX. mendeko emakume idazleak]]
[[Kategoria:Ingelesezko idazleak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako abolizionistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako feministak]]
[[Kategoria:Sufragistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako Gerra Zibileko biografiak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
3odg073gp865qesjvg5aj32laxbu1kq
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2019/WLM
101
900030
9974925
7062337
2024-11-20T14:11:01Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Lehiaketak/2019/WLM]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2019/WLM]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
7062337
wikitext
text/x-wiki
== Bota geldi ==
Ber-kontaketa automatikoa geldi dago irailaren 6tik... komentatzeagatik. --[[Lankide:Luistxo|Luistxo]] ([[Lankide eztabaida:Luistxo|eztabaida]]) 08:24, 10 iraila 2019 (CEST)
:Bai, eskatu diot botaren arduradunari. -[[Fitxategi:Galder_Gonzalez_(Theklan).jpg|14px]] [[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|14px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|14px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 10:10, 10 iraila 2019 (CEST)
::Badirudi Wikidatarekin egiten ari garen probak muga batzuk gainditu dituela. Momentuz gauza gehiegi editatu dituztenekin arazo bat dago. Ea konpontzerik dagoen lehiaketa amaitu aurretik. Hala ere, zuek segi lanean, sariak egongo dira! -[[Fitxategi:Galder_Gonzalez_(Theklan).jpg|14px]] [[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|14px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|14px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 19:24, 10 iraila 2019 (CEST)
== Arazo batzuk ==
Kaixo, bi gai:
*Atzo lehiketaren kontaketa kuxkuxeatzen item askotan puntuak gehitu eta kendu egiten dizkidala ikusi nuen. Horretaz ari zarete ezta? Wikidatan gehiegi editatzen duenetakoa naizelakoan nago eta gauzak beste modu batera egiterik badago, esan lasai.
* Benetan kezkatzen nauena: Gipuzkoako ondarea wikidatan txukuntzen amaitzean artikulu batzuk egiten hasi nintzen. Aukeratzen joan nintzen dozena erditik 3-4 jada eginak zeudenaz azken momentuan ohartu nintzen. Arazoa itemaren izenburuetan dago dirudienez, ondare zerrendan modu batera daude eta Wikipedian beste batera, eta bakoitzak bere Wikidata itema du, noski. Aurkitu nituen gutxi horiek zuzendu nituen baina zenbat egongo dira horrela? Egin nituen artikulu kopururako proportzioa oso altua iruditzen zait [[Lankide:MerZab|MerZab]] ([[Lankide eztabaida:MerZab|eztabaida]]) 14:38, 19 iraila 2019 (CEST)
:Honen beste adibiderik aurkitu duzu? Berez [[:d:Special:MergeItems]] erabili behar da bi item errepikatu daudela ikustean biak batzeko. Nik elementu gehienak zeuden zerrendak ikusten sortu nituen, baina badirudi ehun inguru errepikatuta egon daitezkeela. -[[Fitxategi:Galder_Gonzalez_(Theklan).jpg|14px]] [[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|14px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|14px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 19:23, 23 iraila 2019 (CEST)
== Lezo ==
Kaixo, berriz ere. {{ping|Theklan}}, joan den astean Lezoko ondareko zenbait Wikipedia orri berri egin nituen baina lehiaketaren emaitzetan ez zaizkit ageri. Kategoria bereziren bat gehitu behar zaie? [[Lankide:MerZab|MerZab]] ([[Lankide eztabaida:MerZab|eztabaida]]) 15:32, 23 iraila 2019 (CEST)
:{{ping|MerZab}} Ez, nahikoa da ondare gisa izendatuta egotea Wikidatan. Esaidazu adibide bat eta begiratuko dut. -[[Fitxategi:Galder_Gonzalez_(Theklan).jpg|14px]] [[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|14px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|14px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 17:01, 23 iraila 2019 (CEST)
::{{ping|Theklan}} Adibidez: [[Lezoko frontoia]] edo [[Harrieskaileta etxea]].[[Lankide:MerZab|MerZab]] ([[Lankide eztabaida:MerZab|eztabaida]]) 19:07, 23 iraila 2019 (CEST)
:::{{ping|MerZab}} Konponduta! Lezo ez zegoen Gipuzkoaren barruan Wikidatan.-[[Fitxategi:Galder_Gonzalez_(Theklan).jpg|14px]] [[Lankide:Theklan|Theklan]] · [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|Eztabaida|14px|link=Lankide eztabaida:Theklan]] · [[Fitxategi:Mail-closed.svg|14px|E-maila|link=Aparteko:Emailuser/Theklan]] 19:14, 23 iraila 2019 (CEST)
::::{{ping|Theklan}} kasualitatea! Mila esker![[Lankide:MerZab|MerZab]] ([[Lankide eztabaida:MerZab|eztabaida]]) 19:21, 23 iraila 2019 (CEST)
3y1ybrob6ludk1pm0gkhx1zvl2coyn5
Pantxika Telleria
0
904813
9976199
9782246
2024-11-21T11:54:58Z
Ksarasola
1491
/* Ikus, gainera */
9976199
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Pantxika Telleria''' ([[Donibane Lohizune]], [[Lapurdi]], [[1972]]) [[dantzari]]a eta [[koreografo]]a da, baita [[EliralE]] dantza-konpainiako sortzailea ere.<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pantxika Telleria GAZTEZULO aldizkarian|hizkuntza=eu-ES|url=https://www.youtube.com/watch?v=1CMZTuJGu3I|sartze-data=2019-10-20}}</ref>
Familian musikariak bazituen. [[Euskal dantzak|Euskal dantza]], [[dantza klasikoa]] edo [[dantza garaikide]]a etiketak ez ditu gustuko. Beti bizi izan ditu dantza dantza mota guztiak, "dantza" bezala, kontzeptu banaezin gisa. Berarentzat dantzako osagai garrantzitsuenak trantsizioak dira. Dantza klasikoan ikasi zituen trantsizioak euskal dantzan ere baliatzen ditu. Emozioa eta mugimendua Pantxika Telleriaren praktika gidatzen duten bi gako-hitz dir, dantza eta euskal nortasuna lotzen dituztenak. EliralE konpainiak euskaraz egiten diren dantza klaseak dezente reki ditu, haurrei zuzendurik. ''EliralE''k publiko gazteari zuzendutako sorkuntzak egiten ditu, batez ere, antzerkia, musika eta dantza konbinatuz. Pantxikaren bi haurrek han parte hartu izan dute hainbatetan. Baina bestalde, dantza herrikoia ere preziatzen du adineko jendeek ere parte har dezaketelako, eta 50 urteko emazteei zuzendu klaseak ere ireki izan ditu.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Pantxika Telleria|hizkuntza=eu|url=https://www.eke.eus/eu/soka/baliabideak/lekukotasunak/pantxika-telleria|aldizkaria=EKE|sartze-data=2019-10-20}}</ref>
Telleria bezala izan dira Euskal Herrian beste emakume koreografo ospetsuak, esaterako: [[Pilar López Júlvez]], [[María Elena de Arizmendi|María Elena de Arizmendi Amiel]], [[Carmen Larumbe]], [[Carole Arbo]], [[Inés Boza]], [[Marta Coronado|Marta Coronado Arraya]] edo [[Marian Arregi|Marian Arregi Sarasola]]
[[Fitxategi:Pantxika Telleria 2001Euskaldunon Egunkariaren hemeroteka.jpg|thumb|424x424px|Pantxika Telleria 2001ean, EliralE konpainia sortu berrian (arg.:Euskaldunon Egunkariaren hemeroteka)]]
== Ibilbidea ==
Hiru haurreko familia bateko zaharrena da eta gazte-gazterik, dantza gustatu zitzaion. Lehenik, ''Begiraleak'' dantza talde herrikoian sartu zen, eta 13 urteetan, burasoei erran zien dantzaren munduan lan egin nahi zuela.<ref name=":0" />
=== Pariseko kontserbatorioa (1986-1990) ===
Pariseko Kontserbatorio Nagusian 1986 eta 1990 bitarte ikasi zuen. Giro hartan mugitzen ziren askotariko eraginak jasotzen, probesten eta bere sorkuntzan txertatzen jakin izan zuen. Baina 1989ko maiatzean, belaunean zauriturik, hango ibilbidea utzi behar izan zuen. <ref name=":0" />
=== Dantza-irakasle izateko ikasketak (1990-1996) ===
Herrira itzuli zen, ikasketak berriz hasi eta ''Begiraleak'' taldean berriz sartu zen. Ez zuen dantza lanbide bilakatzeko ideia utzi eta 1996an, [[Bordele]]ko CEFEDEM eskolan, dantza irakasle diploma erdietsi zuen.<ref name=":0" />
=== Dantza-irakasle eta kultur dinamizatzaile (1996-2001) ===
1996an hasi zen lanean Lapurdin; urte horretan hiru ardura hartu zituen. Batetik [[Maritzuli]] dantza tradizionalezko konpainian formakuntzaren eta garapen teknikoaren ardura hartu zuen.<ref name=":1">{{Erreferentzia|izena=Lutxi|abizena=Fourcade|urtea=1999|izenburua=Claude Iruretagoiena. Maritzuli konpainiako zuzendari artistikoa. Dantza eskola beharrezkoa da lan sakona egiteko.|argitaletxea=berria.eus|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/hemeroteka/egunkaria/?zbilatu=pantxika+Telleria&h_u=1990&h_h=12&h_e=06&b_u=2003&b_h=02&b_e=20&bilatu=Bilatu&orridata=19990422&ikusi=042|aldizkaria=Euskaldunon Egunkariaren hemeroteka. 1990-2003.|sartze-data=2019-10-20}}</ref> Aldi berean Gillet-Lipszyc ballet-eskolan dantza klasiko irakasle gisa hasi zen [[Angelu (Lapurdi)|Angeli]]<nowiki/>un eta [[Biarritz]]en (hamar urtez jardun zuen horretan, 2006ra arte). eta azkenik 1996an hartu zuen hirugarren ardura [[Azkaine]]ko Flik-Flak elkartearen baitan ere dantza klasiko irakasle izatearena izan zen. Azken lanpostu horretan sorkuntza koreografiko mintegi bat eramaten zuen. Heziketa-munduan esku hartu zuen hainbat ikastoletan ([[Baiona]], Azkaine, [[Hazparne]], [[Hendaia]], [[Urruña]], [[Senpere]], [[Uztaritze]], [[Sara]], Biarritz) dantzaren hastapenak proposatzeko, 4 urtetik 11 urtera bitarteko haurrei (hiru urtez aritu zen horretan, 1999ra arte).
Urte bat geroago, 1997an, [[Euskal Dantzarien Biltzarra|Euskal Dantzarien Biltzarreko]] animatzaileen formatzaile gisa hasi zen, hiru alorretan: garapen teknikoa, pedagogia eta anatomia (sei urtez aritu zen horretan, 2002ra arte). Hurrengo urtean hasi eta zortzi urtez [[Biarritz]]eko udalean kultur ekitaldiak antolatzen dituen [[Biarritz Culture]]-n ikuslegoarekiko arduraduna bilakatu zen.
=== Elirale konpainia (2001-) ===
''EliralE'' konpainia sortu zuen, 2001ean, eta geroztik, urte guziz koreografia berria ateratzen du.
Oharturik sorkuntza plantan ezartzea nahiago zuela, interpretatzea baino gehiago, 2001ean [[EliralE]] dantza-konpainia sortzeko ahaleginetan bete-betean aritu zen, eta martxoan sortu zuten. ''[[001 eta Firua]]'' izan zen lehen ikuskizunaurte hartan bertan, eta geroztik ia urtero sortu izan dute dantza-ikuskizun berri bat. Batzuetan beste konpainiekin ere aritu izan dira lankidetzan: 2002an [[Marseillako ballet eskola]]rekin; 2009, 2010 eta 2011n [[Kukai]] konpainiarekin;<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Soka - Kukai compañía de danza|hizkuntza=eu-ES|url=http://kukai.info/soka/|aldizkaria=Kukai|sartze-data=2019-10-20}}</ref> eta 2012-2014an [[Lagunarte konpainia|LagunArte]] konpainiarekin.n
== Dantza-lanak ==
* 2018 ''[[Artha]]'' (Elirale)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pantxika Telleria, Arthatik Biarritzera. Noticias de Gipuzkoa|hizkuntza=eu|url=https://www.noticiasdegipuzkoa.eus/2018/09/18/ocio-y-cultura/pantxika-telleria-arthatik-biarritzera|aldizkaria=Noticias de Gipuzkoa|sartze-data=2019-10-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2018|izenburua=Pantxika Telleria, Elirale konpainia, Artha ikusgarria|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu-ES|url=https://www.youtube.com/watch?v=X7lkJX0Dl9c|sartze-data=2019-10-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Franck|abizena=Dolosor|urtea=2020-02-06|izenburua=Pantxika Telleria, Arthatik Biarritzera.
Egunotan Biarritzen ospatzen den Maitaldian aurkeztu du sorkuntza berria Elirale konpainiak|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|url=https://www.noticiasdegipuzkoa.eus/cultura/2018/09/18/pantxika-telleria-arthatik-biarritzera/574723.html|aldizkaria=www.noticiasdegipuzkoa.eus|sartze-data=2020-08-25}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Ainize|abizena=Madariaga|izenburua=Pantxika Telleria: «Espazio honekin bizi eta aitzinatu naiz»|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1886/040/001/2020-08-25/espazio-honekin-bizi-eta-aitzinatu-naiz.amp.htmlespazio-honekin-bizi-eta-aitzinatu-naiz.amp.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2020-08-25}}{{Apurtutako esteka|date=apirila 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>
* 2016''' '''''[[Xihiko]]''''' '''eta''' '''''[[Oa-huetak]]''''' '''(Elirale)
* 2015 ''[[Satie-ka]]''''' '''(Elirale)
* 2014''' '''''[[01.01]]''''' '''(Elirale eta LagunArte konpainiak)
* 2013''' '''''[[Ka dira]]'' (Elirale)
* 2012 ''[[Zun]]'' (LagunArte), ''[[H.]]''''' '''(Elirale)
* 2011''' '''''[[Ninika eta Gorpitz|Ninika eta  Gorpitz]]'' (Elirale), ''[[Fight for fandangoa]]'' (Kukai konpainia)
* 2010 ''[[Soka(2)]]'' (Kukai)
* 2009 ''[[Otto]]''''' '''(Elirale) eta [[Soka (dantza-ikuskizuna)|''Soka'']] (Kukai)
* 2007 ''[[Lodikroko]]'' (Elirale)
* 2006 ''[[23:22]]'' (Elirale)
* 2005 [[Kadira (dantza-ikuskizuna)|''Kadira'']] (Elirale)
* 2003 ''[[Hiruki-Lauki]]'' (Elirale)
* 2002 ''[[Andante]]'' (EliralE); [[Exquise exuberance|''Exquise exuberance'']] (EliralE); ''Esquisse pour une vie'' (Marseliako Marie-Claude Pietragalla. ballet eskola).
* 2002 ''[[Eden (dantza-ikuskizuna)|Eden]]'' (EliralE).<ref>{{Erreferentzia|izena=Jon|abizena=Maya|urtea=2002-09-05|izenburua=Eden. Paradisuaren eta pozoiaren arteko muga.|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/hemeroteka/egunkaria/?zbilatu=Pantxika+Telleria&h_u=1990&h_h=12&h_e=06&b_u=2003&b_h=02&b_e=20&bilatu=Bilatu&orridata=20020905&ikusi=060|aldizkaria=Euskaldunon Egunkariaren hemeroteka. 1990-2003.|sartze-data=2019-10-20}}</ref>
* 2001 ''[[001]]'' eta ''[[Firua]]'' (EliralE).<ref>{{Erreferentzia|izena=Agus|abizena=Perez|urtea=2002|izenburua=Seigarrenean aldaketa. Euskal koreografo gazteen VI. erakusketa|argitaletxea=Berria.eus|orrialdea=43|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/hemeroteka/egunkaria/?zbilatu=Pantxika+Telleria&h_u=1990&h_h=12&h_e=06&b_u=2003&b_h=02&b_e=20&bilatu=Bilatu&orridata=20020425&ikusi=043|aldizkaria=Euskaldunon Egunkariaren hemeroteka. 1990-2003.|sartze-data=2019-10-20}}</ref>
=== Beste sorkuntza batzuk ===
* 1997ko abenduan Berako Kultur etxean: [[Bera]] - Azkaine : ''[[Udaberriaren sakrea]]'' (Le sacre du Printemps). 8 dantzari eta 3 aktorerentzako lana (Musika : [[Igor Stravinski]]).
* 1997ko ekainean Bilboko [[Kafe Antzokia|Kafe-Antzokian]]: ''[[Erdi Guneak]]''. Dantza eta literaturaren arteko harremanaren inguruko performance artistikoa bi idazle gazterekin. Eta urte berean [[Baionako antzokia]]n: [[Iruretagoiena]]ren "[[Ixtorio Mixtorio]]" dantza tradizionalezko emanaldiaren sorkuntza koreografikoan parte hartzen du.<ref name=":1" />
* 1996eko abenduan [[Bera]]ko Kultur etxean Bera - Sara : [[Maldan gora]]. [[Gabriel Aresti]]ri egindako keinu bat zen 8 dantzarirentzako pieza hau (Musika: [[Maurice Ravel]]).
* 1995ko abenduan Sarako kiroldegian: [[Sara]], [[Azkaine]] eta [[Zubieta (Nafarroa)|Zubieta]] : [[Errotaren barnean]]. 7 dantzarirentzako pieza, denbora eta tradizioaren arteko loturak esploratzen zituena (Musika: [[Béla Bartók]]).
{{Esaera2|Erditzea ere dantza bat da; horrek ere aberasten zaitu|Pantxika Telleria<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pantxika Telleria: 'Erditzea ere dantza bat da; horrek ere aberasten zaitu'|hizkuntza=eu|data=2007-08-03|url=https://www.argia.eus/albistea/pantxika-telleria-erditzea-ere-dantza-bat-da-horrek-ere-aberasten-zaitu|aldizkaria=Argia|sartze-data=2019-10-20}}</ref>}}
== Dantza-kazetaria ==
Dantza gaiak landu izan ditu kazetari moduan. besteak beste, kolaborazioa hauetan parte hartu izan du:
* 1999-2000 [[Euskadi Irratia]]n : asteroko bi kronikaren arduradun, « Iparraldeko Kalaka » emankizunean
* 1999-2003 [[Euskal Telebista]]n : "Bertatik Bertara" emankizunean hilabeteroko solaskide.
* 1996-1998 [[Euskaldunon Egunkaria|Egunkaria]] eta [[Gara (egunkaria)|Gara]]-n : dantza-kritikak idazi zituen.
* 1997-1998 Baionako [[Gure Irratia]]-n : dantza kronikaria Biarritzeko [[Maitaldia]] dantza-festibalaren garaian eta «Zenbakia» saioaren dantza-atalaren arduradun.
== Kultur antolatzaile ==
* '''1993-1999''' Azkaine, Sara, Bera eta Etxalar biltzen dituen hilabete kulturalaren kide-antolatzaile.
* '''1990-1995''' Euskal ihauteri tradizionala antolatu ohi duen duen Donibane Lohizuneko « Ihauteri » elkarteko kide-antolatzaile.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Ikus, gainera ==
* [[Kukai]]
* [[Jon Maya]]
* [[Maurice Ravel]]
* [[Pilar López Júlvez]]
* [[Oier Araolaza Arrieta|Oier Araolaza]]
* [[Juan Antonio Urbeltz]]
* [[Marian Arregi]]
* [[Amaia Illarreta]]
* [[Begoña Arroyo Aldekoa|Begoña Arroyo]]
== Kanpo-estekak ==
* [https://www.eke.eus/eu/kultura/lekukoak_lekuko/telleria_pantxika Pantxika Telleria] Euskal Kultararen lekuko. Euskal Kultur Erakundea
* [https://web.archive.org/web/20230625154444/http://www.elirale.org/eu/sarrera/ EliralE] konpainiarenko webgunea.
* ''[https://www.youtube.com/watch?v=X7lkJX0Dl9c Pantxika Telleria, Elirale konpainia, Artha ikusgarria]'' bideoa (Franck Dolosor, 2018, Youtuben). <small>Noiz kontsultatua: 2019-10-20</small>.
* {{Fr}} T[https://www.youtube.com/watch?v=cYY5OlmKrCQ xirrita #30 - La compagnie Elirale avec Pantxika Telleria] bideoa (France 3 Nouvelle-Aquitaine, , 2015, Youtuben). <small>Noiz kontsultatua: 2019-10-20</small>.
* [https://www.youtube.com/watch?v=9qQnszEMoDY Pantxika Telleria - Koreografoa] bideoa (Sinadurak.tv, 2019, Youtube)
* [https://www.berria.eus/hemeroteka/egunkaria/?zbilatu=pantxika+Telleria&h_u=1990&h_h=12&h_e=06&b_u=2003&b_h=02&b_e=20&bilatu=Bilatu&orria=2 Pantxika Telleria] 49 dokumentu Euskaldunon Egunkariaren hemerotekan. 1990-2003.
{{bizialdia|1972ko||Telleria, Pantxika}}
[[Kategoria:Donibandarrak]]
[[Kategoria:Lapurdiko dantzariak]]
[[Kategoria:Emakume dantzariak]]
[[Kategoria:Euskal Herriko koreografoak]]
[[Kategoria:Emakume koreografoak]]
gf37ixaab15loem7c019qbeh479e9f8
Wikiproiektu:WikiEmakumeok/WikiDurangaldea
102
907137
9975285
9974479
2024-11-20T14:41:31Z
Lurdeswiki
108042
/* EGITEN */
9975285
wikitext
text/x-wiki
'''''WikiDurangaldea | Durangaldean egiten diren lanaldietako wikilekua '''''
[[Fitxategi:WikiEmakumeok Euskal Herriko 5. Jardunaldi Feministak.jpg|thumb|WikiEmakumeok, Euskal Herriko 5. Jardunaldi Feministak. Azaroak 1 2019, Durangon]]
[[File:5.555 biografia 2024 martxoa.png|thumb|200px|2024.03.08]]
[[File:Durangoko wikilariok 5.000 biografia.png|thumb|200px|2023.12.31]]
[[File:Durangoko wikilariak 2023.jpg|thumb|200px|2023.07.07]]
[[File:WikiEmakumok 3000.jpg|thumb|200px|2023ko otsaila]]
[[File:Wikiemakumeok Durango Abendua 2022.jpg|thumb|200px|2022ko abenduaren 1a]]
[[Fitxategi:Wikiemakumeok Durango.jpg|thumb|200px|Durangoko wikilariak. 2022ko iraila]]
[[Fitxategi:Durangoko wikilariak 1500.jpg|thumb|200px|Durangoko wikilariak. 2022ko ekaina]]
[[Fitxategi:Durangoko Wikilariak.jpg|thumb|200px|Durangoko wikilariak. 2022ko apirila]]
== [[Fitxategi:Im-jabber.svg|30px|]] Wikiproiektu honen helburuak ==
* Emakumeen biografia berriak sortzea euskaraz.
* Wikipedian beste hizkuntza batzuetan badauden emakumeen biografiak euskarara ekartzea.
* Emakumezko editore euskaldunen kopurua handitzea.
* Euskal Wikipedian genero-ikuspegia txertatzea.
* Historian zehar izandako emakumeen ekarpenak eta ezagutzak Euskal Wikipedian biltzea.
== [[File:La mujer que nunca conociste logo 2017.jpg|30px]] Emakumeen zerrenda [https://es.wikipedia.org/wiki/Wikiproyecto:Mujeres/Wikimujeres/WikiEmakumeok/Durango >>> erderaz]==
=== EGITEN ===
# [[Edith_Farkas]] https://es.wikipedia.org/wiki/Edith_Farkas (Lurdes)
# Espainiako 36ko Gerran fusilatutako emakumeak, SORTU (Marisa)
'''Ingelesetik itzultzeko'''
# [[Georgianna Offutt]] https://en.wikipedia.org/wiki/Georgianna_Offutt
# [[Sarah Massey Overton]] https://en.wikipedia.org/wiki/Sarah_Massey_Overton
# [[Katherine Reed Balentine]] https://en.wikipedia.org/wiki/Katherine_Reed_Balentine
# [[Anna M. Morrison Reed]] https://en.wikipedia.org/wiki/Anna_M._Morrison_Reed
# [[Ellen Clark Sargent]] https://en.wikipedia.org/wiki/Ellen_Clark_Sargent
# [[Selina Solomons]] https://en.wikipedia.org/wiki/Selina_Solomons
# [[Mary Wood Swift]] https://en.wikipedia.org/wiki/Mary_Wood_Swift
#
# [[Naomi Anderson]] https://en.wikipedia.org/wiki/Naomi_Anderson
# [[Mithu Sanyal]] https://en.wikipedia.org/wiki/Mithu_Sanyal (Leire Mi)
Catharine Waugh McCulloch - Wikipedia # [[Catharine Waugh McCulloch]] sufragista (AEB 1862-1945)
Grandma Gatewood - Wikipedia # [[Granma Gatewood McCulloch]] ultrarail mendi-ibileran aitzindaria (AEB 1887-1973)
'''Frantsesetik itzultzeko'''
# [[Émilie Carles]] https://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89milie_Carles
# [[Victoria Mas]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Victoria_Mas
# [[Jeanne Humbert]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Jeanne_Humbert
# [[Anna Mahé]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Anna_Mah%C3%A9
# [[Capucine Motte]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Capucine_Motte
'''SORTZEKO'''
# [[Uxue Rey Gorraiz]] idzlea, kazetaria
# [[Lola Lopez de Lacalle]] idazlea (Zornotza)
# [[Ignacia Altolagirre Camarero]] (h.2023.07.22)
# [[Naia Laka]] (Ispaster) https://www.eitb.eus/es/cultura/cine/festival-san-sebastian/videos/detalle/9589117/video-zortzitik-infinitura-recorrido-por-historia-del-cine-vasco-de-mano-de-benito-ansola/
# [[Annette Gonzalez-Etxabarri]] https://www.naiz.eus/es/info/noticia/20230508/annette-gonzalez-etxabarri-zumaiarra-txapeldun-europako-junior-txapelketan
# [[Madalen Etxegarai]] pilotaria. https://goiena.eus/oinati/1727423962644-madalen-etxegarai-haurra-nintzenean-nuen-ametsa-betetzen-nabil
# [[Sylvia Lefanu]] zinemagilea. https://www.berria.eus/kultura/zinemaldia/berria-eus_2130955_102.html
# [[Nagore Urdapilleta]] Errio dokumentalaren aurkezlea. https://ataria.eus/komunitatea/berria/1727420302628-bere-txikitasunean-orio-zeinen-handia-den-erakutsi-nahi-izan-dugu
# [[Maite Ubiria]] kazetaria. https://www.berria.eus/euskal-herria/iparrari-hegoak-ematen_2129951_102.html
# [[Pancracia Ollo de la Mata]] Zumalakarregiren emaztea
# [[Ainhoa Aldazabal Gallastegi]]
# [[Uxua Azpiroz]] hezitzailea https://www.berria.eus/bizigiro/beharrezkoa-da-bizikidetza-oinarri-duten-proiektuak-garatzea-ikastetxeetan_2128805_102.html
# [[Heza Sengal]]. emakume yazikia. https://www.berria.eus/mundua/eiren-gustukoak-baginen-erosi-egiten-gintuzten-merkantzia-hutsa-bagina-bezala_2128867_102.html
# [[Miren Berasategi Zeberio]] Ikertzailea. https://www.berria.eus/euskal-herria/gizon-gazteek-kontserbadurismorako-joera-dute_2128223_102.html
'''Zinegileak - Donostiako Giza Eskubideen Zinemaldian sarituak'''
# [[Kim Longinotto]] https://es.wikipedia.org/wiki/Kim_Longinotto
# [[Lourdes Portillo]] https://es.wikipedia.org/wiki/Lourdes_Portillo
# [[Deepa Mehta]] https://es.wikipedia.org/wiki/Deepa_Mehta
'''Espainiako Gerra Zibileko emakumeak'''
# [[Sofia Da Blasco]] https://es.wikipedia.org/wiki/Sof%C3%ADa_Blasco
# [[Carolina_Bunjes-Rosenthal]] https://es.wikipedia.org/wiki/Carolina_Bunjes-Rosenthal
# [[Isabel Alonso]] https://es.wikipedia.org/wiki/Isabel_Alonso
'''Emakume interesgarriak'''
# [[Jekaterina Samutsevitx]] https://es.wikipedia.org/wiki/Yekaterina_Samuts%C3%A9vich
# [[Nadezhda Popova]] https://es.wikipedia.org/wiki/Nadezhda_Popova
'''Heroínas de la Unión Soviética''' https://es.wikipedia.org/wiki/Anexo:Hero%C3%ADnas_de_la_Uni%C3%B3n_Sovi%C3%A9tica
'''Emakumeak eta itsasoa'''
https://www.naiz.eus/eu/info/noticia/20210924/las-mujeres-ilustres-de-la-historia-naval-en-el-itsasmuseum-de-bilbo-a-traves-del-arte
'''Kartzelak'''
# Cárcel de mujeres de Málaga https://es.m.wikipedia.org/wiki/Antigua_c%C3%A1rcel_de_mujeres_de_M%C3%A1laga
# Antigua cárcel de Segovia. https://es.wikipedia.org/wiki/Antigua_c%C3%A1rcel_de_Segovia
# Cárcel la Galera https://es.wikipedia.org/wiki/C%C3%A1rcel_La_Galera
# Cárcel Central/Prisión de Madres Lactantes de San Isidro (Madril)
'''EMAKUME ITZULTZAILEAK'''
# [[Malika Embarek]] https://es.wikipedia.org/wiki/Malika_Embarek
# [[Concha Fernández-Luna Sánchez]] https://es.wikipedia.org/wiki/Concha_Fern%C3%A1ndez-Luna_S%C3%A1nchez
# [[Laura García Corella]] https://es.wikipedia.org/wiki/Laura_Garc%C3%ADa_Corella
'''EMAKUME AKTIBISTAK'''
# https://es.wikipedia.org/wiki/Categor%C3%ADa:Mujeres_activistas
# [[María Dimádi]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Mar%C3%ADa_Dim%C3%A1di (Leire)
# [[Paste Up Morras]], aktibista https://es.wikipedia.org/wiki/Paste_Up_Morras
# [[Elizabeth Wathuti]] aktibista https://es.wikipedia.org/wiki/Elizabeth_Wathuti (Oiber)
# [[Tosia Altman]] https://es.wikipedia.org/wiki/Tosia_Altman
# https://es.wikipedia.org/wiki/V%C3%B5_Th%E1%BB%8B_Th%E1%BA%AFng
# [[Maria Spiridonova]] https://es.wikipedia.org/wiki/Mariya_Spirid%C3%B3nova
# [[Yusra Al Barbar]] https://es.wikipedia.org/wiki/Yusra_al-Barbari palestinarra
'''EMAKUME ILUSTRATZAILEAK''' https://es.wikipedia.org/wiki/Categor%C3%ADa:Ilustradoras
# [[Mitzy Reyes Juárez]] https://es.wikipedia.org/wiki/Mitzy_Reyes_Ju%C3%A1rez
# [[Ellen Robbins]] https://es.wikipedia.org/wiki/Ellen_Robbins
# [[Retta aktibisten zerrendan Scott]] https://es.wikipedia.org/wiki/Retta_Scott
# [[Bahia Shehab]] https://es.wikipedia.org/wiki/Bahia_Shehab
# [[Posy Simmonds]] https://es.wikipedia.org/wiki/Posy_Simmonds
'''EMAKUME IDAZLEAK - POETAK'''
# [[Anna Caballé Masforroll]] https://es.wikipedia.org/wiki/Anna_Caball%C3%A9_Masforroll
# [[Olga Rivero]] https://es.wikipedia.org/wiki/Olga_Rivero_Jord%C3%A1n
'''EMAKUMEAK ZIENTZIAN'''
# [[Ruth Pfau]] https://es.wikipedia.org/wiki/Ruth_Pfau
# [[Gloria Long Anderson]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Gloria_Long_Anderson
# [[Clémence Royer]] https://es.wikipedia.org/wiki/Cl%C3%A9mence_Royer
# [[Tilly Edinger]] https://es.wikipedia.org/wiki/Tilly_Edinger
# [[Isabel Clifton Cookson]] https://es.wikipedia.org/wiki/Isabel_Clifton_Cookson
# [[Cécile DeWitt Morette]] https://es.wikipedia.org/wiki/C%C3%A9cile_DeWitt-Morette
# [[Wrexie Leonard]] https://es.wikipedia.org/wiki/Wrexie_Leonard
# [[Marjorie Lee Browne]] https://es.wikipedia.org/wiki/Marjorie_Lee_Browne
'''DENETARIK'''
# [[Victorine Brocher]] https://en.wikipedia.org/wiki/Victorine_Brocher (LEIRE MENDIBURU)
# [[Esther Afus Ocloo]] aitzindaria (Ghana) https://es.wikipedia.org/wiki/Esther_Afua_Ocloo
# [[Margaret A. Wilcox]] https://en.wikipedia.org/wiki/Margaret_A._Wilcox (Eider)
# [[Amineh Kakabaveh]] https://en.wikipedia.org/wiki/Amineh_Kakabaveh (Eider)
# [[Comandanta Ramona]] https://es.wikipedia.org/wiki/Comandanta_Ramona Chiapas
# [[Trio Artio]] https://www.musicexport.at/artist/trio-artio/ + Berria egunkaria(Eider)
# [[Fabiola Letelier]] abokatua eta giza eskubideen aldeko ekintzailea.
# [[Ana Belén Montes]] espioia. https://es.wikipedia.org/wiki/Ana_Bel%C3%A9n_Montes
# [[Dorothy Levitt]] asmatzailea eta kotxe lasterketetan aitzindaria https://es.wikipedia.org/wiki/Dorothy_Levitt
== BERRIAK ==
==='''Berriak 2024''' ('''azaroa''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Janire Etxabe]] '''SORTUA''' dantzaria da, dantza bertikalean aditua. (Arrankudiaga, Bizkaia, 1979)
# [[Celia Santos]] '''SORTUA''' idazlea (Bergara, 1972)
# [[Tamara García Iglesias]] '''SORTUA''' zinemagilea eta komisarioa (Lasarte, 1978)
# [[Warisha Moradi]] '''SORTUA''' heriotz epaia duen militante kurdua (Kurdistan, XX. mendea)
# [[Carmina Merodio Hoyos|Carmina Herodio]] '''SORTUA''' Saturrarango kartzelan egon zen 6 urtez (Panes, 1920-2006)
# [[Parvaneh Kazemi]] '''SORTUA''' matematikaria, mendizale eta mendi gidaria (Teheran, 1970)
# [[Araceli González Carballo]] espioia, erizaina (Lugo 1914-Madril 1990)
# [[Margarita Ruiz de Lihory]] margolaria, espioia (Valentzia 1889-Albacete 1968)
# [[Isona Passola]] film zuzendaria, gidoilaria, ekoizlea (Bartzelona 1953)
# [[Cristina Martín-Prieto]] futbolaria (Sevilla 1993)
# [[Melania Olcina]] dantzaria, koreografoa (Bartzelona 1982)
# [[Rafaela Carrasco]] dantzaria, koreografoa (Sevilla 1972)
# [[Lisi Estaràs]] dantzaria, koreografoa (Argentina 1971)
# [[Lorena Nogal]] dantzaria, koreografoa (Bartzelona 1984)
# [[Luz Arcas]] dantzaria (Malaga 1983)
# [[Manuela Carrasco]] flamenko dantzari ijitoa (Sevilla 1958)
# [[Lynda Barry]] komikigile eta irakasle estatubatuarra (Wisconsin, 1956)
# [[Maria Antónia Palla]] kazetaria eta feminista (Portugal, 1933)
# [[Mary Adamson Anderson Marshall]] medikua Edinburgoko 7ak taldekoa (1837-1910)
# [[Sara González Lolo]] patin hockey jokalaria (Asturias 1992)
# [[Natasha Lee]] patin hockey jokalaria, entrenatzailea (Malaysia/Asturias 1992)
# [[María Díez Busqué]] patin hockey jokalaria (Bartzelona 1989)
# [[Anna Casarramona Vivas]] patin hockey jokalaria (Bartzelona 1994)
# [[Anna Serra]] triatleta (Bartzelona 1968)
# [[Mathilde Ollivier]] aktorea, modeloa (Frantzia 1994)
# [[Gimena Llamedo]] psikologoa, politikaria (Asturias 1981)
# [[Mikey Madison]] aktorea (AEB 1999)
# [[Julia Butters]] aktorea (AEB 2009)
# [[Samantha Robinson]] aktorea (AEB 1991)
# [[Irene Flunser Pimentel]] historialaria (Lisboa, 1950)
# [[Cósima Wagner|Cosima Wagner]], Richard Wagner musikagilearen 2. emaztea (Bellagio, 1837 - Bayreuth, 1930)
# [[Verena Wagner]] musikagilea (Alemania, Bayreuth, 1920- Überlingen, 2019)
# [[Eva von Bülow]] Cosima Liszt eta Richard Wagnerren alaba (Tribschen, 1867 - Bayreuth, 1942),
# [[Anne Rearick]] argazkilari estatubatuarra (Idaho, AEB, 1960)
# [[Pauline Harmange]] idazlea eta feminista (Lille, 1994)
# [[Bertha Hirsch Baruch]] poeta, idazle eta sufragista (AEB)
# [[Minora Kibbe]] gizarte erreformatzaile eta sufragista (AEB)
# [[Emily Bovell|Emily Bowel]] medikua (Londres, 1841-1845)
# [[Honor Frost]] urpeko arkeologoa (Erresuma Batua, 1917-2010)
# [[Susan Atkins]] kriminala (AEB 1948-2009)
# [[Abigail Folger]] oinordeko eraila (AEB 1943-1969)
# [[Eva Saldaña]] ekologo aktibista (Madril 1977)
# [[Rosalie Varda]] jantzi diseinatzailea (Frantzia 1958)
# [[Manuela Fernández Pérez]] artista (Madril 1927-2017)
# [[Manuela Saborido Muñoz]] artista (Cadiz 1943)
# [[Sofia Crespo]] artista bisuala (Argentina 1991)
# [[Mercedes Doménech]] irrati esataria (Asturias 1922-Granada 2002)
# [[Barbara Steele]] aktorea (EB 1937)
# [[Arantza Toledo]] piraguista (Cuenca 1999)
# [[Alice Coffin]] kazetaria eta feminista (Tolosa, Ozitania, 1978)
# [[Clara Elizabeth Chan Lee]]
# [[Emily Sturge]]
# [[Gulielma Lister]] botanikaria (Ingalaterra, 1860-1949)
# [[Katharina Wagner]] eszena zuzendaria da. Bayreutheko Jaialdiaren zuzendaria. (Bayreuth, Alemania, 1978)
# [[Isolde Wagner]] Hans von Bülow edo Richard Wagner eta Cosima Wagner-en alaba (Alemania, 1865 - 1919)
# [[Blandine von Bülow]] Hans von Bülow eta Cosima Liszten alaba zen, (Alemania, 1863-1941)
# [[Daniela von Bülow]] piano-jotzailea (Berlin, 1860 - Bayreuth, 1940)
# [[Minna Wagner|Minna Wagner,]] aklorea (Saxonia, 1809- Dresden, 1866)
# [[Eva Wagner-Pasquier]]antzerki-enpresaburu da ( Alemania, 1945)
# [[Yang Huanyi]] nushuaren azken hiztuna (Txina 1906-2004)
# [[Carme Sansa]] aktorea, ekintzailea (Bartzelona 1943)
# [[Ana Romero Galán]] kazetaria, idazlea (Cádiz 1966)
# [[Aimée de Heeren]] socialitatea ( Brasil 1903-AEB 2006)
# [[Rocío Márquez]] flamenko kantaria (Huelva 1985)
# [[Carola Ortiz]] musikagilea, abeslaria, klarinete jolea (Bartzelona 1986)
# [[Isabel de Solís]] esklabu kristaua, Granadako Muley Hacén sultan nazariaren ohaidea (? XV. mendea- Sevilla ?)
# [[Nani Jiménez]] aktorea, modeloa (Valentzia 1981)
# [[Alejandra Herranz]] kazetaria (Bartzelona 1972)
# [[Mar Cabra]] ikerketa kazetaria (Madril 1983)
# [[Marianne Grunberg-Manago]] biokimikaria (Frantzia, 1921-2013)
# [[Angela Becerra]] idazlea (Kolonbia, 1957 )
# [[Codou Bop]] soziologoa, kazetaria, feminista (Senegal, ?)
# [[Ana Gomes]] portugaldar diplomazialari eta politikaria (Lisboa, 1954)
# [[Maria Filomena Mónica]] portugaldar soziologoa (Lisboa, São Mamede, 1943)
# [[Ayşe Sultan]] otomandar printzesa (1608-1656)
# [[Mara Santos]] kanoalaria (Palentzia 1969)
# [[María José Campos]] xakelaria (Argentina 1999)
# [[Fatma Hatun]] Ahmed I.aren 3. ezkontidea (?Bosnia 1590-Istanbul 1660)
# [[Mahfiruz Hatice Hatun]] esklaboa, Ahmed I.a sultanaren 1. ezkontidea (Kaukaso 1590-Istanbul 1620)
# [[Hanzade Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul c.1609-Edirne 1650)
# [[Gevherhan Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul c.1605- c.1631)
# [[Atike Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul 1614-1674)
# [[Abide Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul 1618-1648)
# [[Fatma Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul c.1607-c.1671)
# [[Ida Finney Mackrille]] sufragista, politikaria eta hizlaria(AEB, 1867-1960)
# [[Luella Johnston]] Enpresaria (AEB, 1958)
# [[Elizabeth Thacher Kent]] idazlea (AEB, 1868-1952)
# [[Blandine Le Callet]] idazle eta irakasle frantsesa (Frantzia, 1969)
# [[Rosa Maria Gilart Jiménez]] brodatzailea (Mallorca 1810-Madril 880)
# [[Eugenia Kalnay]] metereologoa (Argentina 1942)
# [[Judeline]] abeslaria (Cádiz 2003)
# [[Claude Pompidou]] politikaria, 1. dama (Frantzia 1942-2007)
# [[Handan Sultan]] otomandar ezkontidea (Bosnia 1565-Istanbul 1605)
# [[Halime Sultan]] otomandar ezkontidea (Abkhazia 1576-Istanbul 1623)
# [[Safiye Sultan]] otomandar ezkontidea (Albania 1550-Istanbul 1618)
# [[Telli Hümaşah Sultan]] otomandar ezkontidea (¿ c.1630-c.1676)
# [[Turhan Hatice Sultan]] otomandar ezkontidea eta erregeordea (Rutenia 1627-Edirne 1683)
# [[Ana Lena Rivera]] idazlea (Asturias 1972)
# [[Emma Maria Harrington]] sufragista (Dinamarka 1881-AEB ?)
# [[Ángela Cenarro Lagunas]] feminista eta historialaria (Zaragoza, 1965)
# [[Aurélie Valognes]] eleberrigilea (Frantzia, 1983)
# [[Sandra Myrna D%C3%ADaz]] biologoa (Argentina, 1961)
# [[Maria Grazia Cutuli]] kazetaria (Italia 1963-2001)
# [[Babe Paley]] socialitatea, editorea (AEB 1915-1978)
# [[Nona Sobo]] aktorea, modeloa (Tailandia/Bartzelona 2000)
# [[Laura Ramos]] aktorea (Kuba 1978)
# [[Araceli González Campa]] kazetaria (Madril XX. mendea)
# [[Paloma Chamorro]] kazetaria (Madril 1949-2017)
# [[María Josefa Pimentel Téllez-Girón]] aristokrata (Madril 1752-1834)
# [[Ann Hui]] aktorea, film zuzendaria (Txina 1947)
# [[Sylvia Chang]] film zuzendaria, idazlea (Txina 1953)
# [[Ángela Rodicio]] kazetaria, idazlea (Ourense 1963)
# [[Laura de Force Gordon]] hizlaria, kazetaria, sufragista (AEB)
# [[Stella Wynne Herron]] idazlea, sufragista (AEB)
# [[Taneko Suzuki]] zientzilaria eta ikertzailea (Japonia, 1926-2020)
# [[Gülistan Sönük]] politikaria (Kurdistan, 1993)
# [[Margarita Torres]] historialaria (León 1969)
# [[Hai Yan]] ekintzailea, idazlea (Txina 1954)
# [[Maria Pilar Perea Sabater]] filologoa (Bartzelona 1960)
# [[Melani García]] abeslaria (Valentzia 2007)
# [[María Luisa Cava de Llano Carrió]] legelaria, politikaria (Bartzelona 1948)
# [[Azahara Palomeque Recio]] kazetaria, idazlea, poeta (Kordoba 1986)
# [[Mirela]] abeslaria (Madril 1990)
# [[Alejandra Kindelán]] ekonomialaria (Venezuela 1971)
# [[Zina%C3%ADda Ierm%C3%B3lieva]] mikrobiologoa (Errusia, 1898-1974)
# [[Marie Pascale Osterrieth|Marie-Pascale Osterrieth]] Belgikako antzerki- eta zinema-zuzendari eta produktorea (Basoko, 1956)
# [[Charo Garaigorta]] artista (Coruña 1961)
# [[Anna Caballé Masforroll]] idazlea (Bartzelona 1954)
# [[Lydia Flood Jackson]] enpresaburua, sufragista (AEB 1862-1963)
# [[Mar%C3%ADa de los %C3%81ngeles Cardona Florit]] botanikaria (Menorca-Bartzelona, 1940-1991)
# [[Pacita Abad]] margolaria (Filipinas, 1946-2004)
# [[Lida Abdul]] artista (Afganisgtan, 1973)
# [[María Izquierdo (margolaria)|Maria Izquierdo (margolaria)]] (Mexiko, 1902-1955)
# [[Aina Garcia-Carbó]] poeta (Castelló, 1993)
# [[Kathleen Norris]] eleberrigilea, aktibista, (AEB )
# [[Emily Arnesen]] zoologoa (Norvegia, 1867- 1928)
# [[Laura Marling]] folk abeslaria (Erresuma Batua, 1990)
# [[Amalia Eriksson]] merkataria, asmatzailea (Suedia 1824- 1923)
# [[Ada Kariakoa]] satrapa (Turkia, K.a IV. Mendea-K.a 326)
# [[Artemisia II.a Kariakoa]] satrapa (TurkiaK.a 410-K.a)
# [[Linda Kasabian]] Manson familiakoa (AEB 1949-2023)
# [[Patricia Krenwinkel]] hiltzailea, Manson familiakoa (AEB 1947)
# [[Mary Brunner]] hiltzaile kidea, Manson familiakoa (AEB 1943)
# [[Rosa Navarro Durán]] filologoa, idazlea, irakaslea (Girona 1947)
# [[Young Miko]] rap abeslaria, futbolari ohia (Puerto Rico 1997)
# [[Brequette Cassie]] abeslaria, dantzaria (Hegoafrika/Madril 1984)
# [[Lorena Gómez (abeslaria)]] (Lleida 1986)
# [[Ruth Lorenzo]] abeslaria (Murtzia 1982)
# [[Roser Batlle]] Catalunyako pedagogoa (Bartzelona 1954)
<br /> <nowiki>}}</nowiki>
==='''Berriak 2024''' ('''urria''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Beatriz Akizu Aizpiri]] '''SORTUA''' Eusko Ikaskuntzako arlo sozio-politiko, dibertsitate eta kohesioko koordinatzailea (Soraluze, 1969)
# [[Onintze Villanueva Goikoetxea]] '''SORTUA''' ekintzailea, dantzazalea, dantza-irakaslea (Mexiko, 1955)
# [[Belen Urutxurtu]] '''SORTUA''' txistularia, eskultorea eta Arte irakaslea (Berriz, 1960)
# [[Julene Etxenike]] '''SORTUA''' mendizale aitzindaria (Irun, 1943-2023)
# [[Beatriz Gámiz Mata]] '''SORTUA''' kriminologoa, politikaria eta alkatea (Ermua, 1983)
# [[Resurrección Martínez Sánchez]] '''SORTUA''' 36ko gerran eraildako maistra (Errioxa, 1898-1936)
# [[Consolación Martínez Sánchez]] '''SORTUA''' 36ko gerran eraildako maistra (Errioxa, 1896-1936)
# [[Teresa Velasco Soto]] '''SORTUA''' zigarrogilea, politikaria (Errioxa, 1902-?)
# [[Felisa Vidorreta Miruri]] '''SORTUA''' maistra fusilatua (Errioxa, 1890-1936)
# [[Mercedes López Cotarelo]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Irun, 1914 - Lesaka, 1936)
# [[Leire Retegi Fernández]] '''SORTUA''' txistularia eta txistu irakaslea da (Leitza, 2002)
# [[Luciana Larreategi Arizaga]] '''SORTUA''' (Eibar, Gipuzkoa, 1912-2003)
# [[Lloy Galpin]] sufragista, idazlea (AEB, 1877-1935)
# [[Ana María Cuervo]] biokimikaria (Bartzelona 1966)
# [[Marta Pujol Ferrusola]] arkitektoa (Bartzelona 1959)
# [[Glenna Cabello]] politologoa, kontsul (Venezuela 1959)
# [[Margaret Leahy]] aktorea (EB 1902-AEB 1967)
# [[Norma Talmadge]] aktorea (AEB 1894-1957)
# [[Constance Talmadge]] aktorea (AEB 1898-1973)
# [[Natalie Talmadge]] aktorea, gidoilaria (AEB 1996-1969)
# [[Cátia Montes]] gizarte hezitzailea, suhiltzailea, ijitoa (Portugal ?)
# [[Toya Prudêncio]] hezitzailea, aktibista, ijitoa (Portugal ?)
# [[Maria Gil]] aktore, aktibista, ijitoa (Portugal 1972)
# [[Estelle Faye]] idazle eta aktore frantsesa (1978)
# [[Rose Morgan French]] sufragista (AEB, 1859-1929)
# [[Ana María Pascual-Leone]] zientzialaria eta farmazialaria (Valentzia, 1930)
# [[Nellie Blessing Eyster]] irakaslea, kazetaria, idazlea (AEB, 1836-1922)
# [[Eileen Chang]] idazlea (Txina 1920-AEB 1995)
# [[Ascensión Marcos]] farmazialaria, ikertzailea (Espainia XX. mendea)
# [[Mririda n'Ait Attik]] poeta amazigea (Maroko 1900-1940)
# [[Maisie Peters]] kantautorea (EB 2000)
# [[Rachel Brosnahan]] aktorea (AEB 1990)
# [[Elaine May]] aktorea (AEB 1932)
# [[Carla Quílez]] aktorea (Bartzelona 2008)
# [[Tita Parra]] kantautorea (Txile 1956)
# [[Alexia Greziakoa]] printzesa (Grezia 1965)
# [[Teodora Greziakoa]] aktorea, printzesa (EB 1983)
# [[Olinpia Greziakoa]] modeloa, printzesa (AEB 1996)
# [[Marie-Chantal Greziakoa]] diseinatzailea, enpresaburua, printzesa (EB 1968)
# [[Marthe Gautier]] pediatra, ikertzailea (Frantzia, 1925-2022)
# [[Mar%C3%ADa Mullerat i Bassedas]] maistra, hezkuntza berezian espezializatua (Catalunya 1903 - 1993)
# [[Rita Harradence]] biokimikaria (Australia, 1915-2012)
# [[Nora Stanton Blatch Barney]] ingeniari zibila (AEB, 1883-1971)
# [[Flora Wambaugh Patterson]] mikologoa (AEB, 1847-1928)
# [[Jhamak Ghimire]] idazlea (Nepal, 1980)
# [[Mireille Havet]] idazlea (Frantzia, 1898-1932)
# [[Montserrat Villar Gonzalez]] idazlea (Ourense 1969)
# [[Regina Orozco]] aktorea (Mexiko, 1964)
# [[Jesusa Rodríguez|Jesusa Rodriguez]] aktorea, antzerki zuzendaria (Mexiko, 1955)
# [[Astrid Hadad]] aktorea (Mexiko, 1957)
# [[Julieta Egurrola]] aktorea (Mexiko, 1953)
# [[Elisa Izaurralde|Elisa_Izaurralde]] biokimikaria molekularra (Uruguai,
# [[Céline Bessière]] soziologoa (Frantzia, 1977)
# [[Cristina Pacheco]] kazetaria, idazlea (Mexiko 1941-2023)
# [[Susana Chavez-Silverman]] idazlea (AEB, ?)
# [[Cristina Lafont]] filosofoa (Valentzia, 1963)
# [[Fumiko Enchi]] idazlea (Japonia 1905-1986)
# [[Pilar Roig Picazo]] ikertzailea (Valentzia 1949)
# [[Isabella Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 2007)
# [[Josephine Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 2011)
# [[Irene Greziakoa]] printzesa (Hegoafrika/ Espainia 1942)
# [[Pia Getty]] film ekoizlea, zuzendaria (AEB 1966)
# [[Benedikte Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 1944)
# [[Alexandrine Danimarkakoa]] erregina (Alemania 1879- Danimarka 1952)
# [[Carolina Matilde Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 1912-1995)
# [[Viktoria Luise Prusiakoa]] printzesa (Alemania 1892-1980)
# [[Rocío Muñoz Morales]] aktorea, aurkezle, modeloa (Madril 1988)
# [[Mary Prince]] idazlea eta esklabua (Bermudak...)
# [[Edith M. Flanigen]] kimikaria (AEB, 1929)
# [[Margaret Fulton]] kazetari gastronomikoa (1924-2009)
# [[Claudia Actea]] esklaboa (Anatolia 40-I. mendea)
# [[Cándida Jiménez Huelva]] esklabo askatua (Angola, 1845 Huelva, 1951)
# [[Rosalia Gómez]] esklabo askatua (Tenerife, 1801-1874)
# [[Elena Conti]] biokimikaria eta biologoa (Italia, 1967)
# [[Edith Pechey]] medikua (EB 1845-1908)
# [[Catherine Raisin]] geologoa (Erresuma Batua, 1855-1945)
# [[Winifred Starr Dobyns]] sufragista (AEB, 1886-1963)
# [[Mary Roberts Coolidge]] sufragista (AEB, 1860-1945)
# [[María Bueno Castellano]] artista (Malaga, 1976)
# [[Rukhmabai]] medikua (India 1864-1955)
# [[Valérie Mangin]] Frantziako komiki-gidoilaria (Nancy, 1973)
# [[Kamala Sohonie]] biokimikaria (India, 1911-1998)
# [[Cy Jung]] idazlea (Frantzia,
# [[Elula Perrin]] idazlea (Frantzia
# [[Anandi Gopal Joshi]] Indiako 1. medikuetako bat (1865-1887)
# [[Agnieszka Osiecka]] poeta, kazetaria (Polonia 1936-1007)
# [[Jeanette Winterson]] idazlea (EB 1959)
# [[Shelagh Delaney]] antzerkigilea, gidoilaria (EB 1938-2011)
# [[Madeleine Suediakoa]] printzesa (Suedia 1982)
# [[Carina Axelsson]] printzesa, modeloa, idazlea (AEB Aguil1968)
# [[Ingeborg Danimarkakoa (1878-1958)]] printzesa (Danimarka 1878-Suedia 1958)
# [[Susie Orbach]] psikoanalista, idazlea (EB 1946)
# [[Doris Duke]] filantropoa , baratzezaina, arte bildumagilea (AEB 1912-1993)
# [[Silvia Laplana]] metereologoa (Bartzelona 1984)
# [[Eva Cosculluela]] kultur kazetaria (Zaragoza 1972)
# [[Pilar Sanjurjo]] metereologoa (Coruña 1942-2022)
# [[Fanny Dalle-Rive]] Frantziako komikigilea (1976)
# [[Emma_Lira]] kazetaria, idazlea eta bidaiaria (Madril 1971)
# [[Mariana Álvarez Bollo Carretero]] pedagogoa eta idazle espainiarra (Zamora, 1866 - 1946)
# [[Margherita Piazzola Beloch]] matematikaria (Italia, 1879-1976)
# [[Mary Ryerson Butin]] medikua (AEB, 1857-1944)
# [[Zabel Yesayan]] idazlea (Armenia 1878-1943)
# [[Eva Carter Buckner]] sufragista, poeta eta konpositorea (1861-1946)
# [[Hélia Correia]] idazlea (Portugal, 1949)
# [[Isabela Figueiredo]] idazlea (Portugal, 1963)
# [[Teresa Imízcoz Beunza|Teresa Imizcoz Beunza]] idazlea (Iruñea, 1965)
# [[Oriana Méndez|Oriana Mendez]] idazlea (Vigo, 1974)
# [[Esperanza Aguilà Ducet|Esperanza Aguila Ducet]] idazlea (Bartzelona, 1951)
# [[Maud Ankaoua]] enpresa kudeatzailea (Frantzia, 1971)
# [[Lucia Pietrelli]] idazlea (Italia/Mallorca 1984)
# [[María Jaén]] idazlea, gidoilaria (Sevilla 1962)
# [[Antonia Bardolet]] idazlea (Bartzelona 1877- 1956)
# [[Dolors Miquel]] idazlea (LLeida 1960)
# [[Míriam Ferradáns]] idazlea (Pontevedra 1960)
# [[Rosa Fabregat]] idazlea (LLeida 1933)
# [[Ingrid Guardiola Sánchez]] film zuzendaria, saiakeragilea (Girona 1980)
# [[Almudena Arteaga]] idazlea (Madril 1967)
# [[Alana S. Portero]] idazlea (Madril 1967)
# [[Maria Antònia Salvà]] poeta (Mallorca 1869-1958)
# [[Maribel Medina]] idazlea eta kultura kudeatzailea (Iruñea, 1969)
# [[Gabrielle Réval]] idazlea (Frantzia,
# [[Martine Roffinella]] idazlea (Frantzia,
# [[Bertha Hernández]] idazlea, politikaria, 1. dama (Kolonbia 1907-1993)
# [[May Borraz]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1966)
# [[Eva Yárnoz]] poeta, artista (Iruñea 1975)
# [[Emilia Salvador]] ikertzailea, idazlea (Zaragoza 1938)
# [[Beatriz Giménez de Ory]] poeta (Madril 1972)
# [[Gema Nieto]] idazlea (Madril 1981)
# [[Mariona Cabassa]] ilustratzailea (Bartzelona 1977)
# [[Mada Carreño]] idazlea, kazetaria (Zamora 1914- Mexiko 2000)
# [[Nicolasa Helguero Alvarado]] poeta, moja, noblea (Palentzia 1719- Burgos 1805)
# [[Sheila Elorza]] futbolaria (Zaratamo 1996)
# [[Suceso Luengo]] maistra, idazlea (Zamora 1884-? 1931)
# [[Yvonne Blake]] jantzi-diseinatzailea (EB 1940-Madril 2018)
# [[Ruth Chepngetich]] atleta, maratoilaria (Kenya 1994)
# [[Salome Lang]] atleta, gorako jauzilaria (Suitza 1997)
# [[Salomé Kora]] atleta, 100m (Suitza 1994)
# [[Vicky Calavia]] zinegilea (Zaragoza 1971)
# [[Marisol Aznar]] aktorea, gidoilaria, abeslaria (Zaragoza 1972)
# [[Emilia Baylo]] dantzaria, koreografoa, irakaslea (Lleida 1946-Zaragoza 2022)
# [[Natividad Zaro]] aktorea, gidoilaria (Zaragoza 1901-Madril 1978)
# [[Marta Marín-Dòmine]] idazlea, dokumetalgilea (Bartzelona 1959)
# [[Uliana Semionova]] saskibaloi jokalaria (Letonia 1952)
# [[Maria do Rosário Pedreira]] idazlea (Portugal 1959)
# [[Reyes Calderon]] idazlea, ekonomialaria, irakaslea (Valladolid 1961)
# [[Paloma Sánchez-Garnica]] idazlea (Madril, 1962)
# [[Ann Scott]] idazlea (Frantzia, 1965)
# [[Chiquinha Gonzaga]] musikaria, konpositore, pianista eta orkestra zuzendaria (Brasil, 1847 - 1935)
# [[Giannina Arangi-Lombardi]] sopranoa (Italia, 1891-1951)
# [[Gilda dalla Rizza]] sopranoa (Italia, 1892-1975)
# [[Magda Olivero]] sopranoa (Italia 1910-2014)
# [[Lucy Tejada]] artista, margolaria (Kolonbia 1920-2011)
# [[Claudia Muzio]] sopranoa (Italia, 1889-1936)
# [[Toti Dal Monte]] sopranoa (Italia, 1893-1975)
# [[Maria Caniglia]] sopranoa (Italia, 1905-1979)
# [[Ebe Stignani]] mezzosopranoa (Italia, 1903-1974)
# [[Violet King Henry]] abokatua (Kanada, 1929-1982)
# [[Tòni Escala]] idazlea (Lleida 1961)
# [[Teresa Azpiazu Paul]] idazlea, irakaslea, politikaria (Cádiz 1862-Málaga 1949)
# [[Luisa Josefina Hernández]] idazlea, irakaslea (Mexiko 1928-2023)
# [[María Asúnsolo]] mezenas, galerista, modelo (AEB 1904-Mexiko 1999)
# [[María Jose Escrivà]] idazlea, poeta (Valentzia 1968)
# [[Meritxell Gené]] kantautorea, poeta (Lleida 1986)
# [[Marià Manent]] poeta, memorialista (Bartzelona 1898-1988)
# [[Marysa Navarro Aranguren]] idazlea, historilaria (Nafarroa 1934)
# [[Esther Novalgos Laso]] idazlea (Errioxa 1942)
# [[Susi Alvarado]] idazlea, antzerki zuzendaria (Kanariak 1960)
# [[Anna Tsing]] antropologoa (AEB, 1950)
# [[Ana Bernal Triviño]] kazetaria eta ikertzailea (Malaga, 1980)
# [[María Francisca Díaz-Carralero Rodelgo]] poeta itsu inprobisatzailea (Ciudad Real 1818-1894)
# [[Sanmao]] idazlea (Txina 1943-1991)
# [[Ana Cristina Herreros Ferreira]] idazlea, ahozko kontalaria (Leon 1965)
# [[Monika Zgustová]] idazlea, itzultzailea (Txekia 1957)
# [[Juana Dolores]] abeslaria, aktorea (Bartzelona 1992)
# [[Valeria Castro (abeslaria)]] kantautorea (Kanariak 1999)
# [[Maria Morera Colomer]] aktorea, abeslaria Girona 2003)
# [[Laura Jou]] antzerki irakaslea, film zuzendaria (Batzelona 1969)
# [[Emakumeen Ospearen Aretoa Coloradon]] aretoa eta saria (Colorado 1965)
# [[Frederika Hannoverkoa]] Greziako erregina ezkontidea (Alemania 1917 – Madril 1981)
# [[Isabel Stilwell]] kazetaria eta idazlea (Portugal)
# [[Maria Xosé Queizán]] idazlea (Galizia, 1939)
# [[Liliana Felipe]] abeslaria, sopranoa (Agentina-Mexiko, 1954)
# [[Zinka Milanov]] sopranoa (1906-1989)
# [[Rosa Ponselle]] sopranoa (AEB, 1897-1981)
# [[Milka Ternina]] sopranoa (Kroazia, 1863-1941)
# [[Geraldine Farrar]] sopranoa (Alemania, 1882-1967)
# [[Lilli Lehmann]] sopranoa (Alemania, 1848 - Berlin, 1929)
# [[Olive Fremstad]] mezzosoprano (Suedia , 1871-AEB,1951)
# [[María Jesús Jabato]] idazlea (Burgos, 1959)
# [[Brenda Navarro]] idazlea (Mexiko, 19982)
# [[Maud Tabachnik]] idazlea (Frantzia, 1938)
# [[Alejandrina_Gessler]] Andaluziako margolaria (Cadiz, 1831 - Paris, 1907)
# [[Rita Ferro]] Portugaleko idazlea (Lisboa, 1955)
# [[Dolors Marín Silvestre]] Kataluniako historialaria (Hospitalet de Llobregat, 1957)
# [[Almudena Campuzano Jimenez de Aldasoro]] idazlea (Santander, 1996)
# [[Dora Vázquez]] idazlea (Ourense, 1913.2010)
# [[Ana Acuña]] idazlea eta ikertzalea (Marin, 1971)
# [[Josefina Cardona i Bosch]] poeta (Valentzia,1957-2022)
# [[Joan Beauchamp Procter]] zoologoa (Erresuma Batua, 1897-1931)
# [[Adela Figueroa]] biologoa, aktibista eta idazle galiziarra (Lugo, 1948)
# [[Mary Blair]] artista, ilustratzailea, (AEB, 1911-1978)
# [[Rita Taborda Duarte]] Portugaldar idazle eta irakaslea (Lisboa, 1973)
# [[Fedora Barbieri]] mezzosopranoa (Trieste, 1920ko- Florentzia, 2003)
# [[Anita Cerquetti]] soprano (Montecosaro, 1931ko apirilaren 13a - Perugia, 2014ko urriaren 11) Italiako soprano dramatiko
# [[Leyla Gencer]] sopranoa (Istanbul, 1928ko- Milan, 2008ko)
# [[Maria Stader]] sopranoa (Budapest, 1911- Zurich, 1999ko)
# [[Tereska Torrès]] idazlea (Paris, 1920-2012)
# [[Marta G. Franco]] kazetari eta ekintzailea (Espainia, )
# [[Josefa Alfaro de Ocampo]] kazetaria, idazlea eta atzerkigilea (Sevilla, XIX-XX)
# [[Milagros Duque Vallejo]] alkatea (Berantevilla, 1941)
# [[Maria Perpinyà i Sais]] idazlea (Katalunia, 1901-1994)
# [[Mercè Vila i Reventós]] idazlea ([[Bartzelona]], [[1902]] - ?)
# [[Arancha Nogueira]] poeta ([[Ourense]], [[1989|1989ko]]
# [[Geneviève Pastre]] idazle, poeta, militantea
# [[Élodie Petit]] poeta eta performena
# [[Narcisa Freixas|Narcisa Freixas i Cruells]] margolaria, eskultorea eta konpositorea (Sabadell – 1859 – Bartzelona, 1926)
# [[Rexina Vega|Rexina Rodriguez Vega]] literatura idazlea, itzultzailea eta ikertzailea da. (Vigo, 1966)
# [[Eva Balaguer-Cortés López]] idazlea (Zaragoza, 1965)
# [[Rita Taborda Duarte]] idazlea (Lisboa, 1973)
# [[Cristina Carvalho]] idazlea (Portugal, 1949)
# [[An Alfaya]] idazlea (Galizia, 1964)
# [[San Luisko kondesa]] idazlea (Murtzia, 1884-Madril, 1929)
# [[Montserrat Aguer Teixidor]] filologoa eta idazlea (Figueres, 1963)
# [[María Rosa de Madariaga]] historialaria (Madril, 1937-2022)
# [[Asima Chatterjee]] botanikaria, kimikaria (India, 1917-2006)
# [[Alicia Fernández Rodríguez]] poeta (Galizia, 1987)
# [[Coloma Rosselló i Miralles]] idazlea (Palma, 1871 - i1955)
# [[Walda Pla i Rosés]] eleberrigilea (Maresme, 1913ko- Badalona, 2014)
# [[Maria Fullana i Montoro]] idazlea(Valentzia, 1958) poeta, narratzaile, itzultzaile eta irakasle ohia
# [[Susana Prieto]] idazlea eta gidoigilea (Puebla de Sanabria, Zamora, 1962)
# [[Isabel Thorne]] medikua, emakumeen eskubideen aldeko ekinzailea (Londres, 1834-1910)
# [[María Gertrudis Hore|Maria Gertrudis Hore]] poeta (Cadiz, 1742 -1801) eko abuztuaren 9a)
# [[Katherine Esau]] botanikaria (Ukrania-AEB, 1898-1997)
# [[Elizabeth Stern]] patologoa (Kanada-AEB, 1915-1980)
# [[Josefina Solsona i Querol]] idazlea (Bartzelona, 1907-1960)
# [[Tamara Andrés]] idazlea (Pontevedra, 1992)
# [[Enriqueta Muñiz]] idazlea, kazetaria eta itzultzailea (Madril, 1934– Buenos Aires, 2013)
# [[Blanca Mira]] eleberrigilea (Jumilla, Murtzia, 1989)
# [[Kei Okami]], medikua (Japonia, 1859 - 1941)
# [[Edinburgoko zazpiak]]
# [[Diana Maff%C3%ADa]] filosofoa eta aktibista (Argentina, 1953)
# [[Carmen Moreno Pérez|Carmen Moreno]] idazlea (Cádiz, 1974)
# [[Marie-Hélène Lafon]] irakasle atxikia eta idazlea (Aurillac, Cantal, Frantzia, 1962) irakasle atxikia eta idazlea
# [[Gaëlle Heureux]] idazlea eta irratiko kronista (Bourg-en-Bresse, Frantzia, 1970)
# [[Matilda Chaplin Ayrton]] medikua (Honfleur, Frantzia, 1846 - 1883ko uztailaren 19a)
# [[Carolina Amaya]] kazetaria (El Salvador)
# [[Isabella W. Blaney]] aktibista, sufragista (AEB)
# [[Fatima Ouassak]] saiakeragilea, hizlaria, politika publikoetako aholkularia eta militante ekologista, feminista eta arrazakeriaren aurkakoa ((Rif, Maroko, 1976)
# [[Helen Evans]] medikua (Irlanda, 1833-1903)
# [[Shin Saimdang]] artista, idazle, kaligrafo eta poeta (Korea, 1504-1551)
}}
'''Berriak 2024''' ('''iraila''')
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[María Fernández García]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (León,1884-Derio,1937)
# [[Juana Abascal Nicolás]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Castro Urdiales, 1908-Derio, 1938)
# [[Elvira Martínez Porres]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Santurtzi, 1883-Derio, 1937)
# [[Conchita Portu Etxeberria|Conchita Portu Exeberria]] '''SORTUA''' irakaslea, zinegotzia, historialaria (Hondarribia, 1943-2017)
# [[Severina Sagarzazu Martínez|Severina Sagarzazu]] '''SORTUA''' arrain-saltzailea (Hondarribia, 1911-1994)
# [[Joxepa Darceles Bengoetxea]] '''SORTUA''' emagina (Hondarribia, 1888-1972)
# [[Merche Gallardo Carrillo]] '''SORTUA''' Saturrarango emakumeen kartzelan jaioa (Mutriku, 1940)
# [[Loli Prieto Arana|Loli Prieto]] '''SORTUA'''kirolaria (Hondarribia, 1943-2019)
# [[Lupe Artola Cornú]] '''SORTUA''' frantses eta euskara irakaslea (Hondarribia, 1945)
# [[Nieves Alza Castillo]] '''SORTUA''' saskibaloi joka laria eta bultzatzailea (Hondarribia, 1954)
# [[Ixabel Alkain Etxeberria|Isabel Alkain]] '''SORTUA''' irakaslea, alardeko kapitaina, bidaiaria (Hondarribia, 1961)
# [[Arantza Mariskal Balerdi]] '''SORTUA''' Dokumentazio eta liburutegi arduraduna (Hondarribia, 1967)
# [[Teresa Gorria Arrizabalaga]] '''SORTUA''' maistra (Hondarribia, 1836-1905)
# [[Jasone Miranda-Bilbao]] '''SORTUA''' artista (Bilbo, 1964)
# [[Rafaela Baigorri Ibañez]] '''SORTUA''' 36ko Gerran Madril Ventas espetxean hila (Mañeru, 1892-Madril, 1943)
# [[Rufina Chocarro Villar]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Allo, 1891-Erreniega, 1936)
# [[Amada Morentín Roldán]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Lodosa, 1910-Deierri, 1936)
# [[Felipa del Pueyo Ruiz]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Tarazona, 1897-Ausejo, 1936)
# [[Bea Lema]] '''SORTUA''' artista, ilustratzaile (Coruña, 1985)
# [[Herminia Domínguez Martínez]] '''SORTUA''' 36ko Gerran borrokan eraila (Buñuel, 1917-Donostia, 1936)
# [[Esperanza Escribano Martínez]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Calahorra, 1881-Azkoien, 1936)
# [[Marian Fernández]] '''SORTUA''' zinemagilea (Iruñea, 1974)
# [[Pilar Fernández Rodríguez]] '''SORTUA''' langilea, 36ko gerran fusilatua (Tudelilla, 1891-Azkoien, 1936)
# [[Carmen Gurrea Fernández]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Alfaro, 1921- Azkoien, 1936)
# [[Dolores Gurrea Fernández]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Alfaro, 1919- Azkoien, 1936)
# [[Gabriela Lorente Sáenz]] '''SORTUA''' etxekoandrea 36ko gerran fusilatua (Calahorra, 1878-Azkoien, 1936)
# [[Lucia Maeso Bergé]] '''SORTUA''' futbol-atezaina (Palentzia 2006)
# [[María Castejón Leorza]] '''SORTUA''' historialaria, zinema-kritikaria (Lizarra, 1975)
# [[Luisa Lasheras Royo]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Cortes, 1912-Gallur,1936)
# [[Nicomedes Marañon Orio|Nicomedes Marañón Orio]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Viana, 1898-Logroño, 1936)
# [[Martina Martínez Bueno]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Buñuel, 1873-Magallón, 1936)
# [[Rosa Zufia Sanz]] '''SORTUA''' kazetaria eta zinemagilea (Tutera, 1958)
# [[Meg Connery]] sufragista (Irlanda, 1879-1958)
# [[Rebekka Haase]] 2024ko Udako Olinpia r Jokoetako dominaduna (Alemania, 1993)
# [[Salwa Eid Naser]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Nigeria, 1998)
# [[Gina Lückenkemper]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Alemania, 1996)
# [[Fatima Surayya Bajia]] idazlea (Pakistan, 1930-2016)
# [[Phoebe Starfield Leboy]] biokimikaria, aktibista (AEB, 1936-2012)
# [[Muriel Barbery]] idazlea (Maroko, 1969)
# [[Ruperta Bautista]] idazle tzotzila (Mexiko, 1975)
# [[Anna Thynne]] itsas zoologoa (Erresuma Batua, 1806-1866)
# [[Loung Ung]] idazlea eta ekintzailea (Kanbodia, 1970)
# [[Elena Cánovas]] antzerkigilea, antzerki zuzendaria, gizarte laguntzailea (Madril 1955)
# [[María Luisa Moneró]] aktorea, kupletista (Madril 1889-1982)
# [[María Jesús Valdés]] aktorea, ahots aktorea (Madril 1927-2011)
# [[Nuria Torray]] aktorea (Bartzelona 1934-Madril 2004)
# [[Alejandra Torray]] aktorea, ahots-aktorea (Madril 1968)
# [[Mercedes Barranco]] aktorea (Bartzelona 1899-Madril 1957)
# [[Julia Martínez]] aktorea (Santander 1931)
# [[María Massip]] aktorea (Albacete 1942- Madril 2002)
# [[Queta Claver]] aktorea (Valentzia 1932- Madril 2003)
# [[Anita Martos]] aktorea, irakaslea (Uruguai 1893- Madril 1953)
# [[Debbie_Brill]] atleta (Kanada, 1953)
# [[Aya Kōda]] eleberrigilea eta saiakeragilea (Japonia, 1904-1990)
# [[Vera de Spinadel|Vera de Spinabel]] matematikaria (Argentina, 1929-2017)
# [[Laetitia Colombani]] idazlea (Frantzia, 1975)
# [[Gloria González Aseguinolaza]] biologoa
# [[Ángeles Mora]] idazlea (Kordoba 1952)
# [[Olive Oatman]] esploratzaile bahitua (AEB 1837-1903)
# [[Rebecca Cheptegei]] atleta (Uganda 1991-2024)
# [[Betty Harris (zientzialaria)]] kimikaria (AEB 1940)
# [[Marie-Béatrice de Baye]] poeta (Frantzia 1859-1928)
# [[Nelly Alard]] aktorea, gidoilaria (Frantzia 1960)
# [[María Topete]] espetxe-funtzionarioa (Espainia 1900-2000)
# [[Constance Reid]] idazlea, matematika dibulgatzailea (AEB, 1918-2010)
# [[Flossie Wong-Staal]] birologoa (Txina-AEB, 1947-2020)
# [[Lucía Caram]] moja aktibista (Argentina/Katalunia 1966)
# [[Magda Roger]] aktorea (Espainia XX. mendea)
# [[Patricia H. Clarke]] kimikaria (EB 1919-2010)
# [[Lila Azam Zanganeh]] idazlea (Paris 1976)
# [[Brigitte Aubert]] idazlea (Cannes 1956)
# [[Simone de Saint-Exupéry]] idazlea (Frantzia 1898-1978)
# [[Marie-Madeleine de Saint-Exupéry]] idazlea (Fratzia 1897-1926)
# [[Teresa Herrera]] filantropoa (Coruña 1712-1791)
# [[Stephanie Beacham]] aktorea (EB 1947)
# [[Ana Maria Vidal]] aktorea (Madril 1944)
# [[Tina Sainz]] aktorea (Madril 1945)
# [[Mari Carmen Yepes]] aktorea (Bartzelona 1942-Madril 2015)
# [[Laly Soldevila]] aktorea (Bartzelona 1933-Madril 1979)
# [[Ángeles Martín]] aktorea, aurkezlea (Madril 1968)
# [[Luisa Rodrigo]] aktorea (Madril 1901-1986)
# [[Mariam Budia]] idazlea, antzerkigilea (Errioxa 1970)
# [[Casey Wilson]] aktorea, komediantea (AEB 1980)
# [[Violetta Villas|Violeta Villas]] abeslaria (Polonia, 1938-2011)
# [[Feliza Bursztyn]] eskultorea (Kolonbia 1933- Paris 1982)
# [[Maria Barrientos]] sopranoa (Bartzelona 1884- Lapurdi 1946)
# [[Eileen Kramer]] dantzaria, koreografoa (Australia 1914)
# [[Antisa Khvichava]] 132 urte bizi izanaren erreklamatzailea (Georgia 1880-2012)
# [[Besse Cooper]] ehun urteduna, maistra, sufragista (AEB 1879-2009)
# [[Sahan Dosova]] ehun urteduna (Kazakhstan 1879?-2009)
# [[Maria Olivia da Silva]] ehun urteduna (Brasil 1880?-2010)
# [[Tomiko Itooka]] ehun urteduna, zaharrena (Japonia 1908-)
# [[Fusa Tatsumi]] ehun urteduna, zaharrena (Japonia 1907-2023)
# [[Pilar Serra]] erakusketa-komisarioa (Zaragoza, XX. mendea)
# [[Concha García (artista)]] eskultorea (Santander 1960)
# [[Susanna Rafart]] idazlea (Girona 1962)
# [[Florence Hedges]] botanikaria (AEB, 1878-1956)
# [[Jeanne Loiseau]] idazlea (Frantzia 1854-1921) Leire
# [[Tahia Halim]] margolaria (Egipto 1919-2003) Isabel
# [[Mercedes Barcha Pardo]] musa, zaintzailea (Kolonbia 1932-2020)
# [[Fanny Mikey]] aktorea, antzerki-zuzendaria (Argentina 1930-Kolonbia 2008)
# [[Nadia Battocletti]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Italia, 2000)
# [[Andreja Leški]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Eslovenia, 1997)
# [[Alice Bellandi]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Italia, 1998)
# [[Mathilda Hodgkins-Byrne]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Londres, 1994)
# [[Gloria Zea]] filosofoa, arte sustatzailea (Kolonbia 1935-2019)
# [[Elena Congost]] atleta paralinpikoa (Bartzelona 1987)
# [[Marta Fernández Infante]] igerilari paralinpikoa (Burgos 1994)
# [[Nuria Marqués ]] igerilari paralinpikoa (Bartzelona 1999)
# [[Virginia Feito]] idazlea (Madril 1988)
# [[María Manjavacas]] kazetaria (Ciudad Real, XX. mendea)
# [[Marta Fernández Vázquez]] kazetaria, idazlea (Madril 1973)
# [[Inmaculada Galván]] kazetaria (Madril 1963)
# [[Marta Reyero]] kazetaria (León 1965)
# [[Fawzia Koofi]] politikaria, aktibista (Afganistan 1975)
# [[Saba Sahar]] film zuzendaria, aktibista (Afganistan 1975)
# [[Blanca Estrella Ruiz Ungo]] maistra eta Clara Campoamor elkartearen sortzaile eta presidentea (1944-2024)
# [[Mayana Itoiz]] ilustratzaile eta komikigile baionarra (1978)
# [[Claire Etcherelli]] idazlea (Frantzia 1941-2023)
# [[Maylis Adhémar]] idazlea, kazetaria (Frantzia 1985)
# [[Françoise Mézières]] fisioterapeuta (Frantzia 1909-1991)
# [[Daisy Roulland-Dussoix]] mikrobiologo molekularra (Suitza 1936– 2014)
# [[Brenda Milner]] neuropsikologoa (Erresuma Batua-Kanada 1918)
# [[Michaela DePrince]] dantzaria (Sierra Leona, 1995-AEB, 2024)
# [[María Ruiz de Burton]] idazlea (Mexiko 1832-AEB 1895)
# [[Blanca Oteyza]] aktorea (Madril 1965)
# [[Rosa Maria Oriol Porta]] bitxigilea, enpresaburua (Bartzelona 1946)
# [[Rocío Delgado]] kazetaria (Pontevedra 1985)
# [[Purificación García]] moda diseinatzailea (Ourense 1952)
# [[Victoria Alonso]] film ekoizlea (Argentina/AEB 1965)
# [[Anna Teixidor Colomer]] kazetaria, historialaria (Girona 1978)
# [[Sara Sorribes]] binaka tenislari brontze olinpikoa (Castelló 1996)
# [[Cristina Bucșa]] binaka tenislari brontze olinpikoa (Moldavia/Kantabria 1998)
# [[Sara Andrés Barrio]] atleta paralinpikoa (Madril 1986)
# [[María Isabel Perelló Doménech]] epailea, Auzitegi Goreneko presidentea (Bartzelona/Coruña 1958)
# [[Mariana Mazzucato]] ekonomialaria (Italia/AEB 1968)
# [[Clara Martínez de Careaga]] magistratua (Madril 1959)
# [[Roser Bach]] epailea (Bartzelona 1964)
# [[Ana Ferrer]] epailea (Madril 1959)
# [[Olga Sánchez Cordero]] epailea (Mexiko 1947)
# [[Margarita Cabello Blanco]] epailea (Kolonbia 1957)
# [[Andrea Muñoz Sánchez]] epailea (Txile 1957)
# [[Zarela Villanueva Monge]] epailea (Costa Rica 1952)
# [[Sue Gray (funtzionarioa)]] politikaria, goi funtzionarioa (EB 1957)
# [[Rocío Sagaón]] aktorea (Mexiko, 1933-2015)
# [[Ana Mérida]] koreografoa (Mexiko, 1922-1991)
# [[Guillermina Bravo]] dantzaria eta koreografoa (1920-2013)
# [[Anna Sokolow]] dantzaria eta koreografoa (1910-2000)
# [[Carmen Herrero Ayllón]] kimikaria, irakaslea (Madril, 1913-1997)
# [[Marie-Michèle Beaufils]] idazlea (Frantzia 1949-2014)
# [[Marie Cosnay]] idazlea (Frantzia 1965)
# [[Columba Dominguez]] aktorea, abeslaria (Mexiko 1929-2014)
# [[Silvia Lemus]] kazetaria (Galizia/Mexiko 1945)
# [[Camila Cañeque]] artista (Bartzelona, 1984-2024)
# [[Carlota Rodr%C3%ADguez de Robles]] kimikaria, irakaslea (Zamora, 1907-1990)
# [[Adela Barn%C3%A9s Gonz%C3%A1lez]] kimikaria, irakaslea (Ávila/Mexiko, 1908-2011)
# [[Élisabeth Badinter]] filosofoa, idazlea (Frantzia 1944)
# [[Lola González Ruiz]] abokatua (León 1946-Madril 2015)
# [[Elisabet Casanovas]] aktorea (Bartzelona 1994)
# [[Aixa Villagrán]] aktorea (Sevilla 1978)
# [[Celia Freijeiro]] ekoizlea, aktorea (Pontevedra 1983)
# [[Patricia Reyes Spíndola]] aktorea, zuzendaria, ekoizlea (Mexiko 1953)
# [[Paula Usero]] aktorea (Valentzia 1991)
# [[Carol Rodríguez Colás]] film zuzedaria (Bartzelona 1982)
# [[Paula Anta]] artista, argazkilaria (Madril 1977)
# [[Meritxell Calvo]] aktorea (Bartzelona 1986)
# [[Raquel Peláez]] aktorea (León 1978)
# [[Edith Marion Patch]] entologoa, idazlea (AEB, 1876-1954)
# [[Petra Barnés González]] kimikaria, farmazialaria (Madril/Mexiko, 1908-1992)
# [[Isabelle Rimbaud]] idazlea (Frantzia 1860-1017)
# [[Jeanne Puchol]] komikigile eta ilustratzaile frantziarra (1957)
# [[Michiyo Tsujimura]] biokimikaria (Japonia, 1888-1969)
# [[Matilde Landeta]] film gidoilaria eta zuzendaria (Mexiko, 1910-1999)
# [[Susana Martín Gijón]] idazlea, nobela beltza (Sevilla 1981)
# [[Carlota Pérez]] ekonomialaria (Venezuela 1939)
# [[Pepa Roma]] kazetaria, argazkilaria, eleberrigilea (Lleida XX. mendea)
# [[Florence Cassez]] Mexikon zigortua (Frantzia 1994)
# [[Denise Maerker]] abokatua, kazetaria (Mexiko 1965)
# [[Cristina Álvarez Rodríguez]] arkitektoa, politikaria (Argentina 1967)
# [[Roser Tapias]] aktorea, modeloa (Bartzelona 1989)
# [[Ángela Cervantes]] aktorea (Bartzelona 1993)
# [[Lurdes Barba Rodríguez]] aktorea, antzerki-zuzendaria (Bartzelona 1949)
# [[Marta Frías Acedo]] futbol-arbitro aitzindaria (Cáceres 1980)
# [[Mabel Purefoy FitzGerald]] fisiologo, patologo klinikoa (Erresuma Batua, 1872-1973)
# [[Anne Baraou]] Frantziako komikigilea (1965)
# [[Claire Chazal]] kazetaria (Frantzia 1956)
# [[Hélène Gordon-Lazareff]] kazetaria (Frantzia 1909-1988)
# [[Mary Winearls Porter]] kristalografoa (Erresuma Batua, 1886-1980)
# [[Agnès Martin-Lugand]] idazlea (Frantzia 1979)
# [[Cécile Bailly]] idazlea (Frantzia 1968)
# [[Mireille Best]] idazlea (Frantzia 1943-2005)
# [[María Zamora]] film ekoizlea (Valentzia 1976)
# [[Ada Wells]] sufragista (EB 1863-Zeelanda Berria 1933)
# [[Carol Rovira]] aktorea, abeslaria (Tarragona 1989)
# [[Mary Ruiz]] aktorea (Madril 1980)
# [[Ángela Cremonte]] aktorea (Madril 1982)
# [[Belinda Washington]] aurkezlea, aktorea (Londres/Espainia 1963)
# [[Blanca Marsillach]] aktorea (Bartzelona 1966)
# [[Cristina Marsillach]] aktorea (Madril 1963)
# [[Mónica Portillo]] aktorea, dantzaria (Bartzelona 1989)
# [[Lucía Veiga]] aktorea, bakarrizketagilea (Coruña 1979)
# [[Mireia Oriol]] modeloa, aktorea (Bartzelona 1996)
# [[María Luisa Oyarzábal Fernández]] enpresaria, irakaslea (Bilbo 1933-2022)
# [[Olga Duque de Ospina]] abokatu, politikaria (Kolonbia 1930-2019)
# [[Beatriz Sanchis]] film-zuzendaria (Valentzia 1976)
# [[Marta Nieto]] aktorea (Murtzia 1982)
# [[Mabel Purefoy FitzGerald]] patologo klinikoa (Erresuma Batua, 1872-1973)
# [[Vera Popova]] kimikaria (Errusia, 1867-1896)
# [[Elena Paunero Ruiz]] botanikaria (Valladolid/Madril, 1906-2009)
# [[Fatima Daas]] idazlea (Frantzia 1995)
# [[Constance Debré]] abokatua, eleberrigilea (Paris 1972)
# [[Jeanne Galzy]] idazlea (Frantzia 1883-1977)
# [[Arati Saha]] igerilaria (Kalkuta 1940-1994)
# [[Caryl Churchill]] antzerkigilea (EB 1938)
# [[Carmen Salinas]] aktorea, imitatzailea (Mexiko 1939-2021)
# [[Malena Narvay]] aktorea, abeslaria (Argentina 1997)
# [[Elisa Mouliaá]] aktorea (Madril 1989)
# [[Rosa Villacastín]] kazetaria (Avila 1947)
# [[Leila Guerriero]] kazetaria (Argentina 1967)
# [[Laura Sisteró]] film-zuzendaria (Bartzelona 1986)
# [[Carmen Rigalt]] kazetaria (Lleida 1949)
# [[Alejandra Meco]] aktorea (Madril 1990)
# [[Azara García de los Salmones Marcano]] ultramaratoilaria (Kantabria 1983)
# [[Elsa y Elmar]] abeslaria (Kolonbia, 1993)
# [[Nancy Peña]] komikigile eta ilustratzaile frantsesa (Tolosa, 1979)
# [[Nadezhda Tolokonnikova]] ekintzaile eta performance artista (Errusia 1989)
# [[Heidi Watney]] kazetaria (Kalifornia, 1981)
# [[Lola Arias]] idazlea, aktorea, zuzendaria (Argentina 1976)
# [[Sarah Rector]] petrolio-handiki afroamerikarra umetatik (AEB, 1902+1967)
# [[Carmen Abela y Espinosa de los Monteros]] maistra eta pedagogoa (Cadiz 1897, Guadalajara 1962)
# [[Carme Bravo Roy]] pianu-jole eta pedagogoa (Bartzelona, 1919-2007)
# [[Gemma Humet]] abeslaria (Bartzelona 1988)
# [[Sara Miquel]] aktorea (Girona 1984)
# [[Nuria Giménez Lorang]] film-zuzendaria (Bartzelona 1976)
# [[Laura Galán]] aktorea (Guadalajara 1986)
# [[María José Rubio]] medikua, politikaria (Coruña 1956)
# [[Virginia García del Pino]] film-zuzendaria (Bartzelona 1966)
# [[Sara Vítores]] kazetaria (Avila 1972-Madril 2024)
# [[Pilar Farjas]] medikua, politikaria (Teruel/Galizia 1956)
# [[Rocío Mosquera]] medikua, politikaria (Ourense 1956)
# [[Marta Molist Codina]] mendi lasterkaria (Bartzelona 1982)
# [[Marianne Jean-Baptiste]] aktorea (Londres, 1967)
# [[Anne Pouget-Tolu]] frantziar idazlea (Sardinia, 1955)
# [[Hilde Mangold]] enbriologoa (Alemania,1898-1924)
# [[Idelisa Bonnelly]] itsas biologoa (Dominikar Errepublika,1931-2022)
# [[Blanca Calvo Moraza]] maistra, kazetaria eta idazlea (Ourense,xxx -1939)
# [[Gertrud Bodenwieser]] dantzaria, koreografoa (Viena, 1890-1959)
# [[Dolly Nazir]] igerilaria (India, 1935-2012)
# [[Lourdes Reparaz]] igerilaria (Gasteiz 1948- 1999)
# [[Sara Barquinero]] filosofoa eta idazlea (Zaragoza, 1994)
# [[Laura Loomer]] aktibista politikoa (AEB 1993)
# [[Irene Villa]] kazetaria, psikologoa, kirolari paralinpikoa (Madril 1978)
# [[Esther Peris]] paralinpiar eskiatzailea (Espainnia XX. mendea)
# [[Nathalie Carpanedo]] paralinpiar eskiatzailea (Madril XX. mendea)
# [[Beatriz Rodríguez]] idazlea (Sevilla 1980)
# [[María Sanjurjo]] patin-hockey jokalaria (Coruña 2000)
# [[Masta Quba]] rap abeslaria, aktibista (Mexiko 1988)
# [[Lucia Riaño]] kazetaria, aurkezlea (Madril 1975)
# [[Rachida Dati]] politikaria (Frantzia 1965)
# [[Sahra Wagenknecht]] politikaria, kazetaria (Alemania 1969)
# [[Carme Aymerich i Barbany]] Catalunyako irakaslea eta pedagogoa (Bartzelona 1915 - 2001)
# [[Rosa Arj%C3%B3 P%C3%A9rez]] Aragoiko maistra (Zaragoza 1885 - 1918)
# [[Gloria Velat]] xakelaria (Bartzelona 1915-1988)
# [[Maria Luisa Gutiérrez]] xakelaria (Menorca 1930)
# [[Sofía Ruiz ]] xakelaria (Bartzelona?- ? 1968)
# [[Eileen Betsy Tranmer]] xakelaria (EB 1910-1983)
# [[Chantal Chaudé de Silans]] xakelaria (Frantzia 1919-2001)
# [[Ana Paula Arósio]] aktorea, modeloa (Brasil 1975)
# [[Alba Planas]] aktorea (Madril 2000)
# [[Leticia Sánchez Ruiz]] idazlea, kazetaria (Asturias 1980)
}}
==='''Berriak 2024''' ('''abuztua''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Ania Sáenz de Buruaga]] ----'''SORTUA''' ilustratzailea (Gasteiz, 1988)
# [[Cristina Larrea]] ef-- '''SORTUA''' atleta (Eibar, 1966)
# [[Estefania Etxebeste Giraldo]] ef-- '''SORTUA''' harri-jasotzailea (Ituren, 2002)
# [[Maria Jesus Berrotaran Etxeberria|Maria Jesus Berrotaran]] ----'''SORTUA''' aguazila, mazularia, feminista (Hondarribia, 1949)
# [[Miren Izaskun Asua]] ef-- '''SORTUA''' aktorea eta antzerki zuzendaria (Elorrio, 1963)
# [[Adriana Ruano Oliva]] urrezko domina tiroan 2024 (Guatemala, 1955)
# [[Alba Sidera]] kazetaria (Girona 1979)
# [[Aleksandra Jarecka]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 1995)
# [[Alena Olsen]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1995)
# [[Alev Kelter ]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1991)
# [[Alex Sedrick]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1998)
# [[Alexandra Louis-Marie]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 1996)
# [[Alice Schwarzer]] kazetari aktibista (Alemania 1942)
# [[Alicja Klasik]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 2004)
# [[Ally Wollaston]] txirrindularia, omniumean brontze olinpikoa, talde jazarpenean zilarra (Zeelanda Berria 2001)
# [[Altina Schinasi]] artista, asmatzailea (AEB 1907-1999)
# [[Alysha Corrigan]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1997)
# [[Alysha Newman]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kanada, 1994)
# [[Amanda Donohoe]] aktorea (EB 1962)
# [[Amber Anning]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Londres, 2000)
# [[An Qixuan]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Txina, 2000)
# [[Ana Bokesa]] aktorea (Madril, ?)
# [[Ana Patrícia Ramos|Ana Patricia Ramos]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Brasil, 1997)
# [[Anna Cockrell]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 1997)
# [[Anna Dorothea Therbusch]] margolaria (Prusia 1721-1782)
# [[Anna Mahler]] eskultorea (Austria 1904-EB 1988)
# [[Anna Morris]] txirrindularia, taldekako jazarpen brontze olinpikoa (EB 1995)
# [[Anna R. Figueiredo]] idazlea (Ourense 1963)
# [[Anna Short Harrington]] modeloa, sukaldaria (AEB 1897-1955)
# [[Annette Echikunwoke|Annete Echikunwoke]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (AEB, 1996)
# [[Antsa Proventzakoa]] Frantziako printzesa, Gaztelako infanta (1225-1261)
# [[Ariana Ramsey]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 2000)
# [[Arlen Siú]] abeslari eta poeta sandta (Nikaragua, 1955-1975)
# [[Asia Hogan-Rochester]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1999)
# [[Audrey Mestre]] urpekaria (Frantzia, 1974-2002)
# [[Aunt Jemima]] pertsonaia (AEB 1893)
# [[Barbiturikills]] kaleko artista (Valentzia 1972)
# [[Bavuudorzhiin Baasanjüü]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Mongolia,1999)
# [[Beatriz de Palacios]] soldadua (Andaluzia/Mexiko XVI. mendea)
# [[Beatriz Proventzakoa]] Frantziako printzesa, erregina ezkontidea, latindar enperatriza (1229- Italia1267)
# [[Beatriz Souza]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Brasil, 1998)
# [[Beatriz Suabiakoa]] Gaztela eta Leongo erregina ezkontidea (Germania 1205-Zamora 1235)
# [[Becky Wilde]] arraunlaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan brontzea eskuratu du (Erresuma batua, 1997)
# [[Bertha Badt-Strauss]] kazetaria, judua (Prusia 1885-1970)
# [[Blanca Eekhout]] politikaria (Venezuela, 1968)
# [[Blanka Frantziakoa]] printzesa, Gaztelako infanta (Jaffa 1253-Paris 1320)
# [[Boryana Kaleyn]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Bulgaria, 2000)
# [[Brittany Brown]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (AEB, 1995)
# [[Bryony Botha]] txirrindularia, talde jazarpenean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1997)
# [[Camryn Rogers|Camaryn Rogers]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kanada, 1999)
# [[Cari Champion]] kazetaria (AEB 1978)
# [[Carissa Norsten]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2003)
# [[Carmen Bernardos]] aktorea (Madril 1927-2021)
# [[Carmen Verlichak]] idazlea (Madril/Argentina/Kroazia XX. mendea)
# [[Carola Stern]] kazetaria, idazlea (Alemania 1925-2006)
# [[Catherine Lacey]] idazlea (AEB, 1985)
# [[Charity Williams]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1996)
# [[Chiara Consonni]] txirrindularia, madison urre olinpikoa (Italia 1999)
# [[Chloe Daniels]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2003)
# [[Cierra Burdick]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 1993)
# [[Coraline Vitalis]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 1995)
# [[Cristina Sánchez-Andrade]] idazlea (Coruña 1968)
# [[Cuca Escribano]] aktorea (Madril, 1973)
# [[Cyréna Samba-Mayela]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 2000)
# [[Daisy eta Violet Hilton]] biki pikopagoak, zirkuko musikariak (EB 1908-AEB 1969)
# [[Daria Pikulik]] txirrindularia, omniemean zilar olinpikoa (Polonia 1997)
# [[Darja Varfolomeev|Darja Varfolomeew]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Errusia,2006)
# [[Dearica Hamby]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 1993)
# [[Deng Yawen]] txirrindularia, BMX librean urre olinpikoa (Txina 2005)
# [[Ding Xinyi]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2004)
# [[Dolores Vilavedra]] idazlea, literatura kritikaria (Pontevedra 1963)
# [[Dora Lush]] bakteriologoa (Australia, 1910-1943)
# [[Dorothea Veit]] idazlea (Alemania 1764-1839)
# [[Dorothy Miles]] idazle gorra, keinu hizkuntzan aitzindaria (EB 1931-1993)
# [[Eleanor Patterson]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Australia, 1996)
# [[Elisa Mevius]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 2004)
# [[Elise Reimarus]] idazlea, hezitzailea (Alemania 1735-1805)
# [[Elsie Inglis]] medikua, aktibista (Eskozia, 1864-1917)
# [[Emily Shearman]] txirrindularia, talde jazarpenean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1999)
# [[Emma Ann Reynolds]] erizain, medikua (AEB, 1862-1917)
# [[Emma Finucane]] txirrindularia, taldean urre olinpikoa (EB 2002)
# [[Esther Bendahan]] idazle sefardia (Tetuan 1964)
# [[Esther Vilar]] idazlea, soziologoa, medikua (Argentina 1935)
# [[Eva Canel]] idazlea, hizlaria, (Asturias, 1857-Habana, 1932)
# [[Faith Cherotich]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kenia, 2004)
# [[Fancy Bermudez]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2002)
# [[Fanny Lewald ]] idazlea (Prusia 1811- Alemania 1889)
# [[Farah Nabulsi]] giza eskubideen aldeko zinemagilea (Londres 1978)
# [[Feng Bin]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Txina, 1994)
# [[Florence Symonds]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2002)
# [[Georgia Bell]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Erresuma Batua, 1993)
# [[Georgia Hale]] zinema mutuko aktorea (AEB 1905-1985)
# [[Georgina Hale]] aktorea ( EB 1943-2024)
# [[Gertrud Kornfeld]] kimikaria (Alemania, 1891-1955)
# [[Giulia Rizzi]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Italia, 1989)
# [[Greta Scacchi]] aktorea (Italia/Australia 1960)
# [[Guo Qiqi]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 1998)
# [[Hailey Van Lith]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 2001)
# [[Haley Batten]] txirrindularia, mendian zilar olinpikoa (AEB 1998)
# [[Hao Ting]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2001)
# [[Harriet Boyd Hawes]] arkeologoa (AEB, 1871-1945)
# [[Haruka Funakubo]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Japonia, 1998)
# [[Haruka Kitaguchi]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Japonia, 1998)
# [[Helena Villar Janeiro]] idazlea (Lugo 1940)
# [[Henriette Herz]] idazlea, hezitzailea (Alemania 1764-1847)
# [[Hetty van de Wouw]] txirrindularia, keirinean zilar olinpikoa (Herbehereak 1998)
# [[Hezly Rivera]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 2008)
# [[Hina Hayata]] mahai-tenislaria 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna(Japonia, 2000)
# [[Huang Zhangjiayang]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2000)
# [[Huh Mi-mi]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Korea,2002)
# [[Ida Hahn-Hahn]] idazlea (Alemania 1805-1880)
# [[Ilona Maher]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1996)
# [[Inés de Guevara]] infanta (?- 1265)
# [[Inma López Silva]] idazlea (Coruña 1968)
# [[Ioana Vrinceanu]] arraunlaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Errumania, 1994)
# [[Irene Alba]] aktorea (Madril 1867-Bartzelona 1930)
# [[Irene Angelo]] erregina ezkontidea (Konstantinopla 1181-Alemania 1208)
# [[Irene Caba Alba]] aktorea (Argentina 1899-Madril 1957)
# [[Iryna Herashchenko|Iryma Herashchenko]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Ukraina, 1995)
# [[Jasmine Martin]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Hegoafrika, 2000)
# [[Jasmine Moore]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 2001)
# [[Jemima Montag]] Atleta. 2024ko Olinpiar Jokoetan brontzea eskuratu du (Australia, 1998)
# [[Jenny Rissveds ]] txirrindularia, mendian briontze olinpikoa (Suedia 1994)
# [[Jeon Hun-young]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Hego Korea, 1994)
# [[Jessica Hull]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Australia, 1996)
# [[Jessica Roberts]] txirrindularia, taldekako jazarpen brontze olinpikoa (EB 1999)
# [[Juana Camilión]] saskibaloi jokalaria, 3x3 zilar olinpikoa (Espainia 19)
# [[Julia Caba Alba]] aktorea (Madril1902-1988 19)
# [[Julia Trujillo]] aktorea (Madril 1932-2013)
# [[Julien Alfred]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Santa Luzia, 2001)
# [[June Sutor]] kristalografoa (Zeelanda Berria-1929 Londres)
# [[Katarina Johnson-Thompson]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Erresuma Batua, 1993)
# [[Katy Marchant]] txirrindularia, taldean urre olinpikoa (EB 1993)
# [[Kayla Canett]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1998)
# [[Kaylia Nemour]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 2006)
# [[Kaylyn Brown]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 2004)
# [[Kelsey Teneti]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 2001)
# [[Keyara Wardley]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2000)
# [[Kim Kum-yong|Kimkum-young]] mahai-tenislaria 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Ipar Korea, 2001)
# [[Krissy Scurfield]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2003)
# [[Kristen Thomas]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1993)
# [[Kristi Kirshe]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1994)
# [[Kristina Norvegiakoa]] printzesa, Gaztelako infanta (Norvegia 1234- Sevilla 1262)
# [[Laura Mart%C3%ADnez de Carvajal]] medikua (Kuba, 1869-1941)
# [[Lauren Doyle]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1991)
# [[Laviai Nielsen|Laviani Nielsen]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Londres, 1996)
# [[Leocadia Alba]] sopranoa, aktorea (Valentzia 1866-Madril 1952)
# [[Leonor Rodríguez de Castro]] Gaztelako infanta (?- Burgos 1275)
# [[Li Jiaman]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Txina, 1997)
# [[Lilian Suzette Gibbs]] botanikaria (Erresuma Batua, 1870-1925)
# [[Lim Si-hyeon]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Hego Korea, 2003)
# [[Linda Richards]] erizaina (AEB, 1841-1930)
# [[Lisa Mayer]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Alemania, 1996)
# [[Lisa van Belle]] txirrindularia, madison brontze olinpikoa (Herbehereak 2001)
# [[Louise Blanchard Bethune]] arkitektoa (AEB, 1856-1913)
# [[Lu Gwei-djen]] biokimikaria (Txina, 1904-1991)
# [[Luana Márton]] taekwondo jokalaria (Tenerife, 2006)
# [[Lucía Galán]] abeslaria, aktorea (Argentina 1961)
# [[Lucia Yépez Guzmán]] borrokalaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Ekuador, 2001)
# [[Lydia Rabinowitsch-Kempner]] bakteriologoa (Lituania-Alemania, 1871-1935)
# [[Maddi Wesche]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Zelanda Berria, 1999)
# [[Mahina Paul]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 2001)
# [[Maike van der Duin]] txirrindularia, madison brontze olinpikoa (Herbehereak 2001)
# [[Manon Veenstra]] txirrindularia, BMX lasterketan zilar olinpikoa (Herbehereak 1998
# [[Mar%C3%ADa Teresa Murillo]] botanikaria (Kolonbia, 1929-2017)
# [[Margaret Floy Washburn]] psikologoa (AEB, 1871-1939)
# [[Margarita Proventzakoa]] infanta, Frantziako erregina (Frantzia 1221-1295)
# [[Margarita Skulesdatter]] erregina (Norvegia 1208-1270)
# [[Margit Nordin]] gizonezkoekin lehiatu zen 1. emakume eskiatzailea (Suedia 1897-1982)
# [[María Belón]] medikua (Madril 1965)
# [[Maria Berta Rohangoa]] noblea (Austrohungariar Inperioa, 1868 – Viena, 1945)
# [[Maria Dimádi|Maria Dimadi]] erresistente exekutatua (Grezia, 1907-1944)
# [[María Liñeira]] literatura teorialaria (Coruña 1979)
# [[María Xosé Porteiro]] idazlea (Madril/Vigo 1952)
# [[Marie Lebour]] biologoa (Erresuma Batua, 1876-1971)
# [[Marie Luise Kaschnitz]] idazlea (Alemania 1901-Italia 1974)
# [[Marie Reichert]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 2001)
# [[Marie-Florence Candassamy]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 1991)
# [[Marion Dönhoff]] kazetaria, idazlea, kondesa (Prusia 1909-Alemania 2002)
# [[Marion J. Lamb]] biologoa (Erresuma BAtua, 1939-2021)
# [[Marion Walter]] matematikaria (Berlin 1928-AEB 2021)
# [[Marta Maggetti|Marta Maggeti]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Italia, 1996)
# [[Martyna Swatowska-Wenglarczyk]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 1994)
# [[Mary Moraa]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kenia, 2000)
# [[Mary Vaux Walcott]] botanikaria, ilustratazilea (AEB, 1860-1940)
# [[Matilda Smith]] botanikaria, ilustratzailea (Mumbai 1854- Londres 1926-1990)
# [[Melissa Jefferson]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Hego Carolina, 2001)
# [[Michele Greene]] aktorea (AEB 1962)
# [[Montse Dopico]] kazetaria (Lugo 1977)
# [[Montse Pena]] idazlea, literatura kritikaria (Coruña 1981)
# [[Muthulakshmi Reddy]] medikua eta legelaria (India, 1886-1968)
# [[Nam Su-hyeon]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Hego Korea, 2005)
# [[Nancy Green]] esklabo ohia, modeloa (AEB 1834-1923)
# [[Nancy Rourke]] margolari gorra (Kalifornia, 1957)
# [[Natalya Diehm]] txirrindularia, BMX librean brontze olinpikoa (Australia 1997)
# [[Naya Tapper]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1994)
# [[Nicole Heavirland]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1995)
# [[Nicole Shields]] txirrindularia, talde jazarpenean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1999)
# [[Nicole Yeargin]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (AEB, 1997)
# [[Nikola Ogrodníková|Nikola Ogrodikova]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Txekia, 1990)
# [[Niuta Tajtelbaum]] Varsoviako ghetto altxatzean aktibista eta soldadua (Polonia, 1917-1943)
# [[Noor Vidts]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna Belgika, 1996)
# [[Oi Ye-Jin]] tiratzailea, 10 m-urre olinpikoa (Hego Korea 2005)
# [[Olivia Apps]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1998)
# [[Pauline Ferrand-Prévot]] txirrindularia, mendian urre olinpika (Frantzia 1992)
# [[Pauline Grabosch]] txirrindularia, taldean brontze olinpikoa (Alemania 1998)
# [[Pauline Rifer de Courcelles]] artista (Paris, 1781-1851)
# [[Perris Benegas]] txirrindularia, BMX librean zilar olinpikoa (AEB 1995)
# [[Piper Logan]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2001)
# [[Prisca Awiti Alcaraz]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Londres, 1996)
# [[Rachael Blake]] aktorea (Australia 1971)
# [[Rebecca Petch]] txirrindularia, taldean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1998)
# [[Renata Knapik-Miazga]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 1988)
# [[Rhyne Howard]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 2000)
# [[Rosalia Fernández Rial]] poeta (Coruña 1988)
# [[Rosita Yarza]] aktorea (Madril 1922-1996)
# [[Rutka Laskier]] nerabe judua, egunerokogilea (Polonia 1929-Auschwich 1943)
# [[Sammy Sullivan]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1998)
# [[Sandra Ygueravide]] saskibaloi jokalaria, 3x3 zilar olinpikoa (Espainia 1984)
# [[Sarah Levy (errugbi jokalaria)]] Zazpiko brontze olinpikoa (Hegoafrika/Israel/AEB 1995)
# [[Sarah Stewart]] birologoa (Mexiko-AEB, 1905-1976
# [[Sarah Wynter]] aktorea (Australia 1973)
# [[Saya Sakakibara]] txirrindularia, BMX lasterketan urre olipikoa (Australia 1999)
# [[Shaane Fulton]] txirrindularia,taldean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 2000)
# [[Shanieka Ricketts]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Jamaika, 1992)
# [[Shin Yu-Bin]] mahai-tenislaria 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Ipar Korea, 2004)
# [[Sofia Raffaeli|Sofia Raffali]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Italia, 2004)
# [[Song Jiayuan]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 1997)
# [[Sonja Greinacher]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 1992)
# [[Sophiane Méthot]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kanada, 1998)
# [[Sophie Capewell]] txirrindularia, taldean urre olinpikoa (EB 1998)
# [[Stephanie Rovetti]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1991)
# [[Susana Rodríguez Navarro]] genetikalaria, ikertzailea (Murtzia 1972)
# [[Svenja Brunckhorst]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 2001)
# [[Tara Davis-Woodhall]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 1999)
# [[Taylor Perry (errugbi jokalaria)]] Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2000)
# [[Tenika Willison]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 2001)
# [[Teresa Alonso Otero]] Gerra Zibileko errepresaliatua (Madril, 1916- 1995)
# [[Thea LaFond]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Dominika, 1994)
# [[Tota Alba]] aktorea (Argentina 1914-Madril 1983)
# [[Tysha Ikenasio]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 1997)
# [[Ursula Bellugi]] psikologoa (AEB, 1931-2022)
# [[Vega Gimeno]] saskibaloi jokalaria, 3x3 zilar olinpikoa (Espainia 19)
# [[Věra Kohnová]] nerabe judua, egunerokogilea (Txekoslovakia 1929-Izbica Ghettoa 1942)
# [[Veronica Codesal]] abeslaria (Belgika 1977)
# [[Victoria Ohuruogu]] atleta. 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Londres, 1993)
# [[Viktorija Senkutė]] arraunlaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan brontzea eskuratu du (:ituania, 1996)
# [[Vinesh Phogat]] borrokalaria (India, 1994)
# [[Violante Aragoikoa]] erregina ezkontidea (Zaragoza 1236- Orreaga 1256)
# [[Violante Hungariakoa]] Aragoiko erregina ezkontidea (1215-Huesca 1251)
# [[Virginia Cherrill]] aktorea (AEB 1908-1996)
# [[Vittoria Guazzini]] txirrindularia, madison urre olinpikoa (Italia 2000)
# [[Viviana Márton|Viviana Martón]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Tenerife, 2006)
# [[Wang Lanjing]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2005)
# [[Yang Jiayu|Yang Jiagu]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 1996)
# [[Yemisi Ogunleye|Yamesi Ogunleye]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Alemania, 1998)
# [[Zhang Shan]] urrezko domina tiroan 1992 (Txina, 1968)
# [[Zhao Jie]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Txina, 2002)
# [[Zoé Claessens]] txirrindularia, BMX lasterketan brontze olinpikoa (Suitza 2001)
# [[Zonia Baber]] geografo, geologo, irakaslea (AEB, 1862-1956)
}}
==='''Berriak 2024''' ('''uztaila''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Berta Peña Parras]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Valladolid, 1889-Bilbo, 1938)
# [[Beatrice Salvioni]] '''SORTUA''' filologoa eta idazlea (Italia, 1995)
# [[Natalia Ortiz Ceberio]] '''SORTUA''' Marta planaren aurkitzailea (Donosti, ?)
# [[Olatz Osa Zubia|Olatz Osa]] '''SORTUA''' pedagogoa, kudeatzailea (Oñati, 1970)
# [[Maria Cueto]] '''SORTUA''' artista (Avilés, 1960)
# [[Feliciana Etxabe Artola]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Zeberio, 1897-Bilbo, 1938)
# [[Alaine Arruti Lejarzegi]] '''SORTUA''' psikologoa (Gernika, 1983)
# [[Clara Maass]] erizaina (AEB, 1876-1901)
# [[Deborah Sampson]] soldadua (AEB 1760-1827)
# [[Anna Maria Lane]] soldadua (AEB 1755-1810)
# [[Sally St. Clair]] soldadua (AEB ?-1782)
# [[Eleonore Prochaska]] soldadua (Alemania 1785-1813)
# [[Margaret Corbin]] erizaina, soldadua (AEB 1723-1792)
# [[Hannah Snell]] soldadua (EB 1723-1792)
# [[Carme Contreras Verdiales]] aktorea (Zaragoza 1932-2020)
# [[Asunción Sancho]] aktorea (Madril 1930-2018)
# [[Cándida Losada]] aktorea (Argentina 1915-Madril 1922)
# [[Carola Fernán Gómez]] aktorea (Madril 1899-1967)
# [[Françoiz Breut]] abeslaria eta ilustrailea (Frantzia, 1969)
# [[Sankie Mthembi-Mahanyele]] politikaria, aktibista (Hegoafrika 1951)
# [[Nadezhda Alilúyeva]] Stalinen 2. emaztea (Errusia 1901-1932)
# [[Colette Capdevielle]] politikaria (Frantzia, 1958)
# [[Mariana Travacio]] idazlea (Argentina, 1967)
# [[Coccinelle (artista)]] artista, dantzaria, abeslaria eta aktore transgeneroa (Paris, 1931-2006)
# [[Rosaura Ruiz Gutiérrez]] biologoa, idazlea (Mexiko, 1950)
# [[Marie-Andrée Schwindenhammer]] trans ekintzailea (La Neuveville-lès-Raon, Vosges, 1909 - Chartres, Eure-et-Loir, 1981)
# [[Herminia Álvarez Herrera]] iraultzailea, hezitzailea (Mexiko 1888-1955)
# [[Dolores Bolio Cantarell]] idazlea (Mexiko 1880-1950)
# [[Gertrudis Tenorio Zavala]] poeta, hezitzailea (Mexiko 1843-1926)
# [[Elena Sánchez Valenzuela]] aktorea, kazetaria, artxibozaina (Mexiko 1900-1950)
# [[Irene López Heredia]] aktorea (Murtzia 1898-Madril 1962)
# [[Mari Paz Molinero]] aktorea (Txile 1914-Madril 2004)
# [[Carmen Díaz]] aktorea (Sevilla 1896-1979)
# [[Lola Pons Rodríguez]] filologoa, irakaslea (Bartzelona 1976)
# [[Cristina Farfán]] maistra, idazlea (Mexiko 1846-1880)
# [[Natalia Serdán Alatriste]] iraultzailea, aitzindaria (Mexiko 1875-1938)
# [[Chantal Montellier]] Frantziako idazle eta komikigilea (Bouthéon, 19472.1943)
# [[May Ayim]] ekintzaile afroalemaniarra (Alemania, 1960-1996)
# [[Maria Rosaria Omaggio]] aktorea (Italia, 1959-2024)
# [[Clarisa Navas]] zinemagilea (Argentina, 1989)
# [[Jacqueline Harpman]] psikoanalista (Belgika, 1929-2012)
# [[Ana Figuero]] feminista, sufragista (Txile, 1907-1970)
# [[Sara Ahmed]] filosofo angroaustraliarra (Erresuma Batua, 1969)
# [[Katherine Dunn]] eleberrigile, poeta eta kirol-kazetaria (AEB, 1945-2016)
# [[Marianne Baum]] anfifaxista gillotinatua (Alemania, 1912-1942)
# [[Marie-Hélène Schwartz]] matematikaria (Frantzia, 1913-2013)
# [[Victoria Raquel Bajar Simsolo]] zientzialaria (Argentina, 1942-2016)
# [[Juana Manso]] idazle, kazetari, hezitzaile (Argentina, 1819-1875)
# [[Isabel de Liaño]] idazlea (Valladolid, XVI. mendea)
# [[Louise-Victorine Ackermann]] poeta (Frantzia, 1813-1890)
# [[Valentina Pinelo]] moja, poeta (Sevilla, XVI. mendea- 1629?)
# [[Pilar Primo de Rivera]] Sección Femeninako zuzendaria (Madril, 1907-1991)
# [[Basauriko 11k]] Epaiketaren prozesua
# [[Angela Peralta]] sopranoa, konpositorea (Mexiko 1845-1883)
# [[Alicia Arévalo (kazetaria)]] 1. emakumea futbol partida kontatzen ( Bartzelona 1978)
# [[Sara Giménez León]] kirol kazetaria (Girona 1991)
# [[Patricia Campos Doménech]] armadako pilotua, futbol-entrenatzailea (Castelló 1977)
# [[Niní Montiám]] aktorea (Madril 1917-1986)
# [[Ana Adamuz]] aktorea (Jaén 1886-Madril 1971)
# [[Pepita Serrador]] aktorea (Argentina 1913-1964)
# [[Teresa Serrador]] aktorea (Bolivia 1899-Argentina 1982)
# [[Amparo Martí]] aktorea (Valentzia 1903-Madril 1973)
# [[María Mayor]] aktorea (?- Madril 1939)
# [[Rosa Torre González]] maistra, politikaria (Mexiko 1890-1973)
# [[Nadezhda Zabela - Vrubel]] abeslaria (Errusia, 1868-1913)
# [[H%C3%A9l%C3%A8ne Metzger]] zientzia filosofoa (Frantzia, 1889-1944)
# [[Inez Clare Verdoorn]] botanikaria (Hegoafrika, 1896-1989)
# [[Edith Quimby]] medikuntzan eta fisikan ikertzailea (AEB, 1891-1982)
# [[Maria Poumier]] irakasle frantsesa (Cannes, 1950)
# [[Marie-Jo Bonnet]] Frantziako historialaria eta feminista (Deauville, 1949)
# [[Julia Rodríguez-Maribona]] fregonaren asmatzailea (Asturias 1923-Suitza 2005)
# [[Julia Montoussé Fargues]] fregonaren asmatzailea (?-Asturias 1971)
# [[Esperanza Grases]] aktorea (Bartzelona 1920-1995)
# [[Alexandra Trusova]] patinatzailea (Errusia 2004)
# [[Jéssica Bouzas Maneiro]] tenislaria (Pontevedra 2002)
# [[Claudia Fernández Sánchez]] padel jokalaria (Madril 2006)
# [[Gemma Triay]] padel jokalaria (Menorca 1992)
# [[Lucía Sainz]] padel jokalaria (Bartzelona 1984)
# [[Marta Ortega Gallego]] padel jokalaria (Madril 1997)
# [[Alicia Arévalo González]] arkeologoa (Madril 1965)
# [[Manuela Barreiro]] farmazialaria (Galizia, 1877-1953)
# [[Martha Aliaga]] estatistika hezitzailea (Argentina, 1937-2011)
# [[Matilde Carranza]] akademikoa (Costa Rica, 1892-1981)
# [[Erin Andrews]] kirol-kazetaria (AEB, 1978)
# [[Helen Alma Newton Turner]] genetista, estatistikaria (Australia, 1908-1995)
# [[Violet Jessop]] Titanic ontziko zerbitzaria (Argentina 1887-1971)
# [[Celia Giraldo]] zinemagilea (Bartzelona 1995)
# [[Luz Rello Sánchez]] asmatzailea, dislexia- aplikazioa ( 1984)
# [[Fermina Orduña]] asmatzailea, esne zalgurdia (Espainia XIX. mendea)
# [[Gladys West]] matematikari asmatzailea, GPSrako garrantzitsua (AEB 1930)
# [[Ariana Sánchez]] padel jokalaria (Tarragona 1997)
# [[Marta Marrero]] padel jokalaria (Kanariak 1983)
# [[Bea González]] padel jokalaria (Malaga 2001)
# [[Marie Van Brittan Brown]] asmatzailea, telebista zirkuitu itxia (AEB 1922-1999)
# [[Miriam Benjamin]] asmatzailea, seinale aulkia (AEB 1861-1947)
# [[Sarah Boone]] asmatzailea, mahukak eta lisatzeko taula (AEB 1832-1904)
# [[Nancy Johnson (asmatzailea)]] izozkailu artifiziala (AEB 1794-1890)
# [[Victoria Reyes-García]] antropologoa (Bartzelona 1971)
# [[Amaia Yoldi ]] gidoilaria, film-zuzendaria (Iruñea 1973)
# [[Julie Donaldson]] kirol-kazetaria (AEB, 1978)
# [[Faustina Sáez de Melgar]] idazlea (Madril, 1834-1895)
# [[Gloria Melgar |Gloria Melgar Sáez]] margolaria eta musikagilea (Madril, 1859-1938)
# [[Julia de Asensi]] idazlea (Madril, 1849-1921)
# [[María del Pilar Sinués]] idazlea (Zaragoza, 1838 - Madril, 1893)
# [[Margaret Crane]] Predictor-aren asmatzailea (AEB 1941)
# [[Emily Cummins]] asmatzailea, ur-eramaile iraunkorra (EB 1987)
# [[Evelyn Miralles]] NASAko ingeniaria, asmatzailea, ilargirako etxea (Venezuela/AEB 1967)
# [[Janet Emerson Bashen]] asmatzailea, software aplikazioa (AEB 1957)
# [[Jeanne Bertrand]] argazkilaria (Frantzia 1880-1957)
# [[Maral Yazarloo-Pattrick]] motoziklismo ekintzailea, diseinatzailea (Iran 1981)
# [[María del Carmen Ortiz de Arce]] asmatzailea, itsuentzako idazkailua (Espainia ?-1932)
# [[Martine Bertereau]] geologo aitzindaria (Frantzia 1590-1642)
# [[Margarete Steiff]] jostuna, jostaiu diseinatzailea (Alemania 1847-1909)
# [[Heike Makatsch]] aktorea (Alemania 1971)
# [[Leena Peltonen-Palotie]] genetista (Finlandia, 1952-2010)
# [[Gertrude Scharff Goldhaber]] fisikari nuklearra (Alemania-AEB, 1911-1998)
# [[Jackie MacMullan]] kazetaria (AEB, 1960)
# [[María Teresa de Filippis]] 1 Formulako lehen emakume gidaria (Italia 1926-2016)
# [[Suzanne von Borsody]] aktorea (Alemania 1957)
# [[Rosemarie Fendel]] aktorea (Alemania 1927-2013)
# [[Gemma Jones]] aktorea (EB 1942)
# [[Anna Chancellor]] aktorea (EB 1965)
# [[Sienna Guillory]] aktorea (EB 1975)
# [[Jana Pallaske]] aktorea, rock abeslaria (Alemania 1979)
# [[Alysson Paradis]] aktorea (Paris 1984)
# [[Sophie Nélisse]] aktorea (Kanada 2000)
# [[Isabelle Nélisse]] aktorea (Kanada 2003)
# [[Rebeca Gerschman]] biologo, fisiologoa (Argentina, 1903-1986)
# [[Zarina (artista)]] artista (India 1937-Londres 2020)
# [[Marta Pan]] eskultore hungariar eta frantziarra (1923-2008)
# [[Sonia Cotelle]] fisikari, kimikaria (Polonia, 1896-1945)
# [[Anna Barbara Reinhart]] matematikaria (Suitza, 1730-1796)
# [[Helene Weigel]] aktorea (Austria 1900-Alemania 1971)
# [[Marieluise Fleißer]] antzerkigilea (Alemania 1901-1971)
# [[Monica Bleibtreu]] aktorea (Austria 1944-2009)
# [[Hedwig Bleibtreu]] aktorea (Austria 1868-1958)
# [[Martine McCutcheon]] aktorea, abeslaria (EB 1976)
# [[Lyn St. James]] auto gidaria (AEB 1947)
# [[Cathy Muller]] auto gidaria (Frantzia 1962)
# [[Giovanna Amati]] 1 Formulako gidaria (Italia 1959)
# [[Desiré Wilson]] 1 Formulako gidaria (Hegoafrika 1953)
# [[Divina Galica]] atleta, 1 Formulako gidaria (EB 1944)
# [[Patricia Font]] zinema zuzendaria (Bartzelona, 1978)
# [[Sheila Heti]] idazlea (Kanada, 1976)
# [[Judy W. Reed]] asmatzailea (AEB 1826-1905ç)
# [[June Downey]] psikologoa (AEB, 1875-1932)
# [[Else Lasker-Schüler]] judua, poeta, marrazkilaria (Alemania 1869- Palestina1945)
# [[Maria Koppenhöfer]] aktorea (Alemania 1901-2009)
# [[Sibylle Lewitscharoff]] idazlea (Alemania 1954-2023)
# [[Geraldine McEwan]] aktorea (EB 1932-2015)
# [[Emily Beecham]] aktorea (EB/AEB 1984)
# [[Linda Bassett]] aktorea (EB 1950)
# [[Jacqueline McKenzie]] aktorea (Australia 1967)
# [[Susan Prior]] aktorea (Australia 1972)
# [[Hanne Wieder]] aktorea (Alemania 1925-1990)
# [[Mascha Kaléko]] poeta judua (Polonia zaharra 1907-Suitza 1975)
# [[Madge Addy]] ileapaintzaile, erizain eta espia (Erresuma Batua, 1904-1970)
# [[Balamani Amma]] idazle poeta indiarra (India, 1909-2004)
# [[Sybilla Righton Masters]] asmatzailea (AEB 1676-1720)
# [[Lenka Franulic]] kazetaria (Txile 1908-1961)
# [[Ana Ramírez Cañil]] kazetaria (Madril, 1958)
# [[Samantha Bailly]] idazle, gidoilari eta bideogilea (Frantzia, 1988)
# [[Malak Mattar]] margolaria, ilustratzailea (Palestina, 1999)
# [[Sophie Opel]] enpresaburua, ekintzailea, aitzindaria (Alemania 1840-1913)
# [[Joanne Simpson]] meteorologoa (AEB, 1923-2010)
# [[Laura Knight]] artista (Erresuma Batua, 1877-1970)
# [[Myrtelle Canavan]] medikua, ikertzailea (AEB, 1879-1953)
# [[Teresa San Román Espinosa]] antropologoa (Pontevedra 1940- ? 2024)
# [[Phyllis Kaberry]] antropologo aitzindaria (AEB/Australia 1910- Londres 1977)
# [[Dorothea Mackellar]] idazlea (Australia 1885-1968)
# [[Berta Luisi]] margolaria (Uruguai 1924-2008)
# [[Rachel Nichols (kazetaria)]] (AEB 1973)
# [[Yolanda Soler]] judoka eta entrenatzailea (Madril, 1971)
# [[Ariane Toro|Arianne Toro]] Judoka. olinpikoa (Bilbo, 2003)
# [[Gloria Gordon Bolotsky]] informatikaria (AEB, 1921-2009)
# [[Mavis Batey]] kriptoanalista (Erresuma Batua, 1921-2013)
# [[Gertrude Elles]] geologoa, paleontologoa (Erresuma Batua, 1872-1960)
# [[María Assumpción Raventós]] margolaria (Katalunia, 1930)
# [[Jemele Hill]] kirol kazetaria (AEB 1975)
# [[Özlem Türeci]] ikertzailea, inmunologoa (Alemania 1967)
# [[Ai Tsunoda]] judoka (LLeida 2002)
# [[Telma Monteiro]] judoka (Portugal 1985)
# [[Monika Buch]] diseinatzailea (Valentzia/Herbehereak 1936)
# [[Pati Nuñez]] diseinatzaile grafikoa (Girona 1959)
# [[Clara Montagut]] diseinatzaile grafikoa (Madril 1975)
# [[Ena Cardenal de la Nuez]] diseinatzaile grafikoa (Kanariak 1968)
# [[Laura Meseguer]] tipografoa (Bartzelona 1968)
# [[Teresa Wilms Montt]] idazlea (Txile 1893-Paris 1921)
# [[Tatiana Gaviola]] film zuzendaria (Txile 1956)
# [[Mísia]] abeslaria (Portugal 1955-2024)
# [[Maria L. de Hernández]] aktibista (Mexiko 1896-1986)
# [[Saloua Raouda Choucair]] margolaria, eskultorea (Libano 1916-2017)
# [[Françoise Collin]] feminista, filosofoa, idazlea (Belgika 1928-2012)
# [[Ethel Shakespear]] geologoa (Erresuma Batua, 1871-1946)
# [[Eva Lefever]] margolaria (Txile 1955)
# [[Carmen Meneses]] ikertzailea, antropologoa (Madril, 1966)
# [[Henrietta Skelton]] idazlea (AEB, 1839-1900)
# [[Anne Fausto-Sterling]] biologo, sexologo, feminista (AEB, 1944)
# [[Cécile Biéler|Cécile Biéter]] ingeniaria (Suitza, 1884-1966)
# [[Isabelle Gatti de Gamond]] hezitzailea, ekintzaile aitzindaria (Frantzia 1839- Belgika 1905)
}}
==='''Berriak 2024''' ('''ekaina''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Adela Campaña Ortiz]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Sause, 1886-Izko, 1936)
# [[Adelina Fernández Pérez|Adelina Fernández Perez]] efe- '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Portugal, 1889-Bilbo, 1938)
# [[Ana Naranjo Marín]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Sevilla, 1883 - Bilbo, 1937)
# [[Antonia Caballé]] efe- '''SORTUA''' Frankismoaren biktima (Ziritza, 1873 - Argelès sur Mer, 1945)
# [[Araceli Álvarez Calvo|Araceli Alvarez Calvo]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean bere buruaz beste egin zuen (Iruñea, 1894-Huesca, 1936)
# [[Araceli Oñate]] ----'''SORTUA''' unibertsitateko irakaslea (Valladolid)
# [[Asunción Campaña Ortiz]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Sause, 1869-Izko, 1936)
# [[Cecilia Álvarez Calvo|Cecilia Älvarez Calvo]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean bere buruaz beste egin zuen (Iruñea, 1897-Huesca, 1936)
# [[Cecilia Idirin Garabieta]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Lezama, 1913-Bilbo, 1937)
# [[Dominica Azparren Gil]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua ((Oibar, 1884 - Nardoze Alduate, Urraulbeiti, 1936)
# [[Elizabeth Casillas Valbuena]] e--- '''SORTUA''' kazetaria eta komiki gidoilaria (Bilbo, 1986)
# [[Eloína Linares]] ef-- '''SORTUA''' ekintzailea (Santander 1948)
# [[Emilia Arraiza Garín]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Zirauki, 1894 - Erreniega, 1936)
# [[Enolasca Vela Salvador]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Cortes, 1904 - 1936)
# [[Escolástica Antonia Martina Astibia Iturbe|Escolástica Astibia Iturbe]] efef '''SORTUA''' Durangoko bonbarketan erailda moja (Narvarte, 1881-Durango, 1936)
# [[Eskolastika Mendizabal Imatz]] efef '''SORTUA''' Bizkaiko amama (Bermeo, 1863-1969)
# [[Felisa Aguado Sainz]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Murchante, 1872-Valdierra, 1936)
# [[Felisa Argiñano Arzoz|Felisa Argiñano]] efef '''SORTUA''' Espainiako Gerra Zibilean Ventasko kartelan hildakoa (Zudaire, 1903-Madril, 1939)
# [[Francisca Alonso Prado]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua. (Azagra, 1896 - Rincón de Soto, 1936
# [[Jessica Ruiz Pérez|Jesica Ruiz]] ef-- '''SORTUA''' kimikaria eta politikaria (Durango, 1983)
# [[Josefa Bueno Algárate]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Morata de Jiloca, 1907 - Tutera, 1936)
# [[Josi Sierra Orrantia]] ef-- '''SORTUA''' irakaslea, dokumentalgia eta wikilaria (Bilbo, 1959)
# [[Juana Tomasa Charela Vidas]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Tutera, 1881 - 1936)
# [[Kontxita Martinez de Lezea]] e-ef '''SORTUA''' maistra, ikastola bultzatzailea (Tolosa, 1949-2023)
# [[Laida Arbizu Agirre]] e--- '''SORTUA''' ikertzailea (Ordizia, 2000)
# [[Maite Etxeberria]] e--- '''SORTUA''' Ozazeko auzapeza (Biarritz, 1956)
# [[Maite Rosende Gutierrez]] e--- '''SORTUA''' ilustratzailea (Donostia, 1991)
# [[Maritxu Egiguren]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Zaldibar, 1921 - Bartzelona, 1981)
# [[Misericordia Abad Alcega]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Zaragoza, 1905-Cortes, 1936)
# [[Nerea Ariznabarreta Izkue]] ef-- '''SORTUA''' narratzailea eta antzergilea (Eibar, 1981)
# [[Simona Calleja Aguado]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua. (Cabanillas, 1918-Valtierra, 1936)
# [[Sotera Novia de Salcedo]] --ef '''SORTUA''' Boliviako esploratzaile eta idazlea (Bilbo, XIX. mendea)
# [[Teresa Chiches Ledesma]] e-ef '''SORTUA''' (León, 1911 - Bilbo, 1937)
# [[Xole Aire]] ef--'''SORTUA''' auzapeza eta artzaina (Urepel, 1973)
# [[Ada Martí Vall]] kazetaria, idazlea (Katalunia 1914-Frantzia 1960)
# [[Adelitak]] Mexikoko iraultzako emakume soldaduak,laguntzaileak (1910-1917)
# [[Aída Parada ]] sufragista (Txile 1903-1983)
# [[Alba Rico]] aktorea, abeslaria (Murtzia 1989)
# [[Alice Bolingbroke Woodward]] ilustratzailea (Londres, 1862-1951)
# [[Alicia Asín]] adimen artifizialean aditua (Zaragoza 1982)
# [[Amanda Labarca]] irakaslea, feminista (Txile 1886-1975)
# [[Amy Bailey]] hezitzailea, sufragista (Jamaika, 1875-1990)
# [[Ana Esmeralda]] aktorea, dantzaria (Tetuan 1931-Brasil 2022)
# [[Ana Mar%C3%ADa Zeno]] mediku, sexologo (Argentina, 1922-2011)
# [[Ana Rosa Chacon]] politikaria eta sufragista (Costa Rica, 1889-1985)
# [[Ángela Mazzini Bricala]] idazlea (Cádiz, 1809-Santa Cruz Tenerifekoa, 1894)
# [[Àngels Margarit ]] dantzaria, koreografoa, pedagogoa (Bartzelona 1960)
# [[Anita Brenner]] historialaria, idazlea (Mexiko 1889-1973)
# [[Anita Bryant]] folk-, gospel- abeslaria (AEB 1940)
# [[Anna Gunn]] aktoreak (AEB 1968)
# [[Anna Maria Mozzoni]] kazetaria, politikaria, sufragista (Italia 1837-1920)
# [[Anne Nelson]] antzerkilea (AEB, 1954)
# [[Annette Beveridge]] itzultzailea (EB 1842-1929)
# [[Annie Pardo Cemo]] biologo zelularra (Mexiko 1941)
# [[Antonia Varela Pérez]] astrofisikaria (Kanariak 1965)
# [[Aurélia de Sousa]] margolaria (Txile/Portugal 1866-1922)
# [[Aurora Reyes]] margolaria (Mexiko 1908-1985)
# [[Beau Garrett]] aktorea, modeloa (AEB 1982)
# [[Bega Begum]] enperatriza (Mogol Inperioa 1511-1582)
# [[Begoña Villacís]] abokatua, politikaria (Madril 1977)
# [[Belén Funes]] film zuzendaria, gidoilaria (Bartzelona 1984)
# [[Blanca Álvarez Mantilla]] kazetaria (Madril 1931-2000)
# [[Blanca Catal%C3%A1n de Oc%C3%B3n y Gayol%C3%A1]] botanikaria (Aragoi, 1860-1904)
# [[Brittany Brewer]] saskibaloi-jokalaria (AEB 1997)
# [[Calypso Botez]] idazlea (Errumania, 1880-1933)
# [[Carlota Rosales]] margolaria (Madril 1872-1958)
# [[Carmen Caamaño Díaz]] ekintzaile politikoa (Madril 1909-2006)
# [[Carmen Santonja]] kantautorea, idazea, margolaria (Madril 1934-2000)
# [[Carmen Werner Vallejo]] dantzaria, koreografoa (Madril 1953)
# [[Carmina Virgili]] geologoa, politikaria (Bartzelona, 1927-2014)
# [[Cathay Williams]] esklaboa, militarra (AEB 1844-1893)
# [[Cecilia Álvarez Correa]] ingeniari industriala, politikaria (Kolonbia 1953)
# [[Charlotte de Turckheim]] aktorea, umoregilea (Frantzia 1955)
# [[Charlotte Scott]] matematikaria (Erresuma Batua, 1858-1931)
# [[Chékéba Hachemi]] aktibista, idazlea, 1. emakume diplomazialaria (Afganistan 1974)
# [[Christine Brennan]] kirol kazetaria (AEB, 1958)
# [[Christine Jorgensen ]] aktorea, aktibista (AEB 1926-1989)
# [[Claire Voisin]] matematikaria (Frantzia 1962)
# [[Clara Che Tórtola]] saskibaloi jokalaria (Valentzia 1997)
# [[Clara Isabel Francia]] kazetaria (Errioxa 1940)
# [[Clotilde Catal%C3%A1n de Oc%C3%B3n y Gayol%C3%A1]] entomologoa, poeta (Aragoi, 1863-1946)
# [[Concha Caballero]] politikaria (Baena, 1956 - Sevilla, 2015)
# [[Concha Michel]] abeslaria, ikertzailea (Mexico 1899-1990)
# [[Conchita Goyanes]] aktorea (Malaga 1946-Madril 2016)
# [[Conchita Montes]] aktorea (Sevilla 1914- Portugal 1994)
# [[Dámasa Cabezón]] pedagogo eta hezitzailea (Argentina, 1792 -Txile, 1861)
# [[Desirée de Fez]] kazetaria, idazlea, zinema kritikaria (Bartzeloa 1977)
# [[Diana Navarro]] abeslaria (Malaga 1978)
# [[Dilras Banu Begum]] enperatriza (Mogol Inperioa 1622-1657)
# [[Dodo (komikigilea)|Dodo]] Frantziako komikigilea (Rabat, 1955)
# [[Dolores Correa Zapata]] idazlea (Mexiko 1853-1924)
# [[Dolores Jiménez Muro]] hezitzailea, iraultzailea (Mexiko 1848-1925)
# [[Édith Grattery]] Frantziako ilustratzaile eta komikigilea (Marseilla, 1960)
# [[Edith Lederer]] nazioarteko kazetaria (AEB, 1943)
# [[Elena Arizmendi Mejia]] idazle feminista (Mexiko, 1884-1949)
# [[Elena Martín Ortega]] psikologa eta irakaslea (Espainia 195??)
# [[Elena Santonja]] tb aurkezlea (Madril 1932-2016)
# [[Elena Torres Cuéllar]] lider iraultzailea (Mexiko 1893-1970)
# [[Elizabeth Bugie]] biokimikaria (AEB, 1920-2001)
# [[Elsa von Freytag-Loringhoven|lsa von Freytag-Loringhoven]] Artista (Alemania, 1874-1927)
# [[Emily Bisharat]] legelaria (Jordania, 1913-2004)
# [[Encarnación Cubas Báez]]
# [[Enriqueta Morales]] hezitzailea eta erizain feminista (APanama, 1891-1986)
# [[Estelle Ramey]] endokrinologo, feminista (AEB, 1917-2006)
# [[Ethel Arnold]] kazetari, idazle eta hizlari, emakumeen sufragioaren aldeko aktibista (Britainia Handia 1865- 1930)
# [[Eugénie Brazier]] sukaldaria (Frantzia 1895-1977)
# [[Eunice Odio]] poeta (Costa Rica 1919- exiko 1974)
# [[Fatoumata K%C3%A9b%C3%A9]] astrofisikaria, hezitzailea (Frantzia, 1985)
# [[Fereshteh Ahmadi]] eleberrigilea (Iran 1972)
# [[Florence Cestac]] Frantziako komikigilea
# [[Florence Farmborough]] argazkilaria , idazlea (Britainia, 1887-1978)
# [[Florencia Serranía Soto]] ingeniari mekanikoa (Mexiko 1963)
# [[Franca Rame]] aktorea, idazlea, politikaria (Italia 1929-2013)
# [[Frances Jolliffe]] aktorea (AEB, 1873 – 1925)
# [[Gemma Cuervo]] aktorea (Bartzelona 1934)
# [[Gertrude Mary Woodward]] ilustratzailea (Britainia, 1854-1939)
# [[Greta Fernández]] aktorea (Bartzelona 1995)
# [[Gulbadan Begum]] biografoa, poeta, printzesa (Mogol Inperioa 1523-1603)
# [[Hamida Banu Begum]] enperatriza (Mogol inperioa 1527-1604)
# [[Hedwig Bleuler-Waser]] sufragista (Zurich, 1869 - Zollikon, 1940)
# [[Hiromi Uehara]] piano-jolea (Japonia 1979)
# [[Ifigenia Martinez]] ekonomialaria, politikaria (Mexiko 1930)
# [[Ingibjörg H. Bjarnason]] sufragista, irakaslea, artista eta politikaria (Islandia, 1867-1941)
# [[Inma Serrano]] kantautorea (Alacant 1968)
# [[Isa Duque]] psikologoa, sexologoa (Zaragoza, 1985)
# [[Isabel Andreu de Aguilar]] sufragista,ekintzailea (Puerto Rico, 1887-1948)
# [[Isabel Tenaille]] tb aurkezlea (Madril 1951)
# [[Isabella Mamani|Isabella Brunilda Mamani]] iamara abokatua eta politikaria (Txile, 1988)
# [[Itelvina Massioli]] pedagogo feminista (Brazil, XX. mendea)
# [[Jahanara Begum]] printzesa, poeta (Mogol Inperioa 1614-1681)
# [[Jahanzeb Banu Begum]] printzesa (Mogol Inperioa 1649-1705)
# [[Jan Goodwin]] idazlea eta ikerketa kazetaria (AEB, 1948)
# [[Jane Brigode]] politikaria (Belgika, 1870-1952)
# [[Janeane Garofalo]] komediantea, aktorea (AEB 1964)
# [[Jeanne Córdova]] idazlea, lesbiana aitzindaria (Alemania/AEB 1948-2016)
# [[Jojo Moyes]] kazetaria, idazlea (EB 1969)
# [[Juana Belén Gutiérrez de Mendoza]] hezitzailea, sufragista (Mexiko 1875- 1942)
# [[Julia Piaton]] aktorea (Frantzia 1985)
# [[June Carmona]] saskibaloi jokalaria (Gasteiz 2005)
# [[Karla Jay]] idazlea, ikertzailea (AEB 1947)
# [[Kathryn Bertine]] kirolaria, aktibista eta idazlea (AEB, 1975)
# [[Kelly McEvers]] kazetaria, gerrako korrespontsala (AEB, 1970)
# [[La Niña de La Puebla]] abeslaria (Sevilla 1908-Malaga 1999)
# [[Laia Raventós Roig]]saskibaloi jokalaria (Bartzelona 1997)
# [[Laura Aliaga]] saskibaloi jokalaria (Alacant 1994)
# [[Laura Granados]] kantautorea (Cádiz 1966)
# [[Laura Juliana Ramírez Ruiz]] ilustratzailea, komunikatzalea eta sortzailea (Mexiko...)
# [[Lila Clunas]] sufragisa (Eskozia, 1875-1968)
# [[Lisa Gherardini]] noblea, Mona Lisa (Florentzia 1479-1542)
# [[Louise Weiss]] idazlea, politikaria (Frantzia 1893-1983)
# [[Lucía Gil]] abeslaria, aktorea (Madril 1998)
# [[Luz Vidal]] Sindikalista, politikaria, maputxea (Txile, 1973)
# [[Maite Cazorla]] saskibaloi jokalaria (Kanariak 1997)
# [[Malagako emakumeen kartzela zaharra]] (1937-1954)
# [[Manolita Piña]] artista (Uruguai, 1883-1994)
# [[Mara Goyanes]] aktorea (Madril 1942-2006)
# [[Margaret Ogola]] pediatra, idazlea (Kenya, 1958-2011)
# [[Maria Angela Ardinghelli]] Itzultzailea, matematikaria, fisikaria (Italia, 1728-1825)
# [[Maria Cederschiöld]] kazetaria eta sufragista (Suedia, 1856-1935)
# [[María del Refugio García]] maistra, sufragista (Mexiko 1889-1973)
# [[María Dolores Medina]] kristau erlijiososa (Mexiko 1860- 1925)
# [[María José Goyanes]] aktorea (Madril 1948-)
# [[María Luisa Ponte]] aktorea (Valladolis 1918-Madril 1996)
# [[María Parrado]] abeslaria (Cádiz 2001)
# [[María San Juan]] kazetaria (Asturias 1963)
# [[María Villalón]] abeslaria (Malaga 1989)
# [[Marie Ange Guillaume]] kazetari, idazle eta gidoilaria (Frantzia, 1945)
# [[Marjory Warren]] geriatra (Erresuma Batua, 1897-1960)
# [[Marta Hermida]] saskibaloi jokalaria (Madril 1997)
# [[Martha Jungwirth]] margolaria (Austria 1940)
# [[Maruja Callaved]] tb aurkezlea (Huesca 1921-Madril 2018)
# [[Mary Fields]] esklaboa, 1. postari afroamerikarra (AEB 1832-1914)
# [[Mary Garden]] opera abeslaria (Eskozia, 1874-1967)
# [[Mary J. Rathbun]] zoologoa (AEB, 1860-1943)
# [[Mazie E. Clemens]] Lehen Mundu Gerrako korresponsala (AEB, 1890-1952)
# [[Mélanie Auffret]] film zuzendaria, gidoilaria Frantzia, XX. mendea)
# [[Mercedes Gómez Otero]] preso komunista (Madril 1915-?)
# [[Meredith Monroe]] aktorea (AEB 1969)
# [[Mimí Muñoz]] aktorea (Espainia 1914-1987)
# [[Mireia Hernández]] igeriketa sinkronizatuko kirolaria (Espainia 2002)
# [[Modesta Sanginés Uriarte]] idazle eta musikagilea (Bolivia, 1832-1887)
# [[Mumtaz Mahal]] enperatriza (Mogol Inperioa 1593-1631)
# [[Nadira Banu Begum]] printzesa (India 1618-Pakistan 1659)
# [[Nathalie Roques]] Frantziako idazlea eta komikigilea
# [[Nika Shakarami]] manifestari desagertu eta hila (Iran 2005-2022)
# [[Nina Stemme]] sopranoa (Suedia 1963)
# [[Niña de Antequera]] abeslaria (Malaga 1921-Sevilla 1972)
# [[Noora Niasari]] zinema zuzendari eta gidoilaria (Teheran)
# [[Nur Jehan]] enperatriza, poeta (Kandahar 1577-Lahore 1645)
# [[Olga Bancic]] ekintzaile komunista judua (Errumania 1912- Alemnia 1944)
# [[Olga Skorojodova]] zientzialaria, hezitzailea (SESB, 1911-1982)
# [[Paquita Rico]] aktorea (Sevilla 1929-2017)
# [[Park Wan Suh|Park Wan Sun]] idazlea (Korea, 1981-2011)
# [[Pasión Vega]] abeslaria (Madril 1976)
# [[Paula Cons]] dokumental- eta film zuzendaria (Coruña 1976)
# [[Paula Dalli]] abeslaria, aktorea, idazlea (Alacant 1993)
# [[Petra Herrera]] gizon gudari mozorrotua (Mexiko 1887-1917)
# [[Petronila Riquelme]] Bernardo O'Higgins.en alaba mestizoa (Los Angeles, Txile, 1808? - Valparaiso, 1870)
# [[Piedad Bonnett]] idazlea, poeta (Kolonbia, 1951)
# [[Piedad de la Cierva]] zientzialaria (Murtzia, 1913-2007)
# [[Pilar Muñoz]] aktorea (Madril 1911-1980)
# [[Randi Blehr]] sufragista (Norvegia, 1851-1928)
# [[Rhea Durham]] modeloa (AEB 1978)
# [[Roberta Cowell]] lasterketa- eta borroka-pilotua, 1. Emakume trans britainiarra (EB 1918-2011)
# [[Rocío Molina Cruz]] dantzaria, koreografoa (Malaga 1984)
# [[Rosario Robles]] politikaria (Mexiko 1956)
# [[Rose Mbowa]] idazlea, feminista (Uganda 1943-1999)
# [[Roshanara Begum]] printzesa, poeta (Mogol Inperioa 1617-1671)
# [[Ruja Ignatova]] iruzurgilea (Bulgaria/Alemania 1980)
# [[Ruqaiya Sultan Begum]] enperatriza (Mogol Inperioa 1542-1626)
# [[Ruth Sager]] genetista (AEB, 1918-1997)
# [[Sadie Kneller Miller]] kazetaria (AEB, 1867-1920)
# [[Salima Sultan Begum]] poeta, enperatriza (India 1539- Mogol Inperioa 1612)
# [[Sálvorako emakume heroiak]] erreskatea, Galizia 1921.01.02
# [[Samantha Gilabert]] abeslaria (Alacant 1994)
# [[Sarah Moon]] argazkilaria (Frantzia, 1941)
# [[Sarina Esmailzadeh]] manifestari nerabe erahila (Iran 2006-2022)
# [[Segoviako kartzela zaharra]] emakumeen kartzela (1946-1956)
# [[Soledad Miranda]] aktorea, abeslaria (Sevilla 1943-Portugal 1970)
# [[Sonia Montecino|Sonia Montecinco]] aimara ikertzaile, antropologoa, idazlea (Txile, 1954)
# [[Sophia Delza]] dantzaria, idazlea (AEB, 1903-1996)
# [[Stacey Kent]] abeslaria (AEB 1968)
# [[Suzanne Corkin]] neurozientzialaria (AEB, 1937-2016)
# [[Svetlana Mojsov]] biokimikaria (Jugoslavia 1947)
# [[Tebello Nyokong]] Kimikaria (Hegoafrika, 1951)
# [[Teresa Nieto]] dantzaria, koreografoa (Tanger 1953)
# [[Thea Sharrock]] antzerki eta film zuzendaria (EB 1976)
# [[Vainica Doble]] musika bikotea (1971-2000)
# [[Van Buren ahizpak]] moto bidaiariak, AEB 1916
# [[Vera Peters]] onkologoa (Kanada, 1911-1993)
# [[Vicky Lagos]] aktorea (Madril 1938)
# [[Victoria Teijeiro]] aktorea, irakaslea (Coruña 1974)
# [[Victorina Bridoux]] poeta eta eleberrigilea (Manchester, 1835-San Cruz Tenerifekoa, 1862)
# [[Virginia Grütter]] poeta, aktorea (Costa Rica 1929-2000)
# [[Yolanda Retter]] liburuzaina, idazlea (AEB 1948-2007)
# [[Zeb-un-Nisa Begum]] printzesa poeta (Mogol Inperioa 1638-1702)
# [[Zena Tooze]] biologo, ekologista (Kanada, 1955)
# [[Zenana]] emakumeen etxe zatia (India XII. mendea)
# [[Zoe Ducós]] aktorea, gidoilaria (Argentina 1928-Venezuela 2002)
# [[Zulma Brandoni de Gasparini]] paleontologoa (Argentina, 1944)
}}
==='''Berriak 2024''' ('''maiatza''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Agurtzane Ormatza Imatz]] '''SORTUA''' sexologoa (Bakio, 1967)
# [[Aitziber González García]] '''SORTUA''' arkeologoa, ikertzailea (Gasteiz 1991)
# [[Alaitz Arenzana]] ----'''SORTUA''' artista eta zinemagilea (Bilbo, 1976)
# [[Amaia Barrena García]] ----'''SORTUA'''idazlea, poeta (Basauri, 1989)
# [[Esti Ansotegi Guruziaga]] ----'''SORTUA''' psikologoa (Zornotza, 1976)
# [[Itziar Sapsootham]] '''SORTUA''' geografoa eta ikertzailea (Eibar, 1986)
# [[Lucia Arrube]] '''SORTUA'''erraketista (Iurreta, 1923 - Zornotza, 2012)
# [[Margarita Unzalu Arana]] ----'''SORTUA''' idazlea (Durango, 1892-1973)
# [[Rosa Hernández (artista)]] ----'''SORTUA''' eskultorea eta margolaria (Tenerife, 1955)
# [[Sama Bilbao]] '''SORTUA''' ingeniari industriala eta irakaslea (Bilbo 1961)
# [[Agnes Baden-Powell]] Nesken eskaut talde sortzailea (Ingalaterra 1858-1945)
# [[Aim%C3%A9e Antoinette Camus]] botanikaria (Frantzia, 1879-1965)
# [[Alejandra Rodríguez]] kazetaria, abokatua, 60 urteko Miss Buenos Aires 2024 (Argentina 1963)
# [[Alice Recoque]] informatikaria (Aljeria 1929- Frantzia 2021)
# [[Alicia Machado]] aktorea, Miss Unibertso 1996 (Venezuela 1976)
# [[Alison Hargreaves]] alpinista (EB, 1962-K2, 1992)
# [[Amalia Miranzo]] politikaria eta irakaslea (Cuenca, 1939-2014)
# [[Amelia Vega]] abeslaria, enpresaburua, Miss Unibertso 2003 (Dominikar Errepublika 1984)
# [[Ana de Mendoza de la Vega]] noblea (Valladolid 1554-Guadalajara 1633)
# [[Ana García Carías]] abokatua, lehen dama (Honduras 1968)
# [[Ana Sofía Henao]] modeloa, idazlea, ilustratzailea (Kolonbia, 1982)
# [[Andrea Meza]] Miss Unibertso 2020 (Mexiko 1994)
# [[Anita Conti]] ozeanografoa (Frantzia, 1899-1997)
# [[Anna Cruz]] saskibalioi jokalaria (Bartzelona 1986)
# [[Anna Montañana]] saskibaloi jokalari ohia, entrantzailea (Valentzia 1980)
# [[Anna Pazos]] idazlea (Bartzelona 1991)
# [[Anna Roig Serra]] fisikaria (Katalunia, 1962)
# [[Anne Marie Braafheid]] Miss Unibertsoko 1. Finalista beltza (Surinam 1947)
# [[Anne-Laure Folly]] zinema zuzendaria (Togo, 1954)
# [[Annie Fratellini]] aktorea, pailazoa (Frantzia, 1932-1997)
# [[Ánxela Loureiro]] poeta, idazlea eta abeslaria (Ferrol, 1956)
# [[Barbara May Cameron]] argazkilaria, poeta, idazlea eta giza eskubideen aldeko ekintzailea (AEB, 1954 - 2002ko)
# [[Barbara Sepúlveda|Barbara Sepulveda]] feminista abokatua (Santiago, 1985)
# [[Beatriz Bernal]] Espainiako 1. emakume idazlea (Valladolid 1501/1504- 1562/1586)
# [[Beatriz Domínguez-Gil]] medikua, nefrologoa (Coruña 1971)
# [[Beatriz Sarlo]] idazlea (Argentina, 1942)
# [[Begoña Etayo Ereña]] Euskal Herriko feminista (Bilbo, 1958)
# [[Betty Molesworth]] botanikaria (Zeelanda Berria, 1913-2002)
# [[Bolette Berg]] argazkilaria (Norvegia, 1872-1944)
# [[Brook Lee]] modeloa, Miss Unibertso 1997 (AEB 1971)
# [[Camila Kater]] film zuzendaria (Brasil 1990)
# [[Carla Nieto]] aktorea (Girona 1983)
# [[Carmen Díez de Rivera]] politikaria (Madril 1942-1999)
# [[Carmen Villalobos]] aktorea (Kolonbia 1983)
# [[Carolyn Steel]] arkitektoa, idazlea, ikertzailea eta unibertsitateko irakasle ingelesa (Londres ?)
# [[Catalina de Mendoza y Sandoval]] noblea (Granada 1916-1686)
# [[Catherine Peñán]] patinatzailea (Santiago, 1989)
# [[Catriona Gray]] Miss Unibertso 2018 (Australia 1994)
# [[Cecil Dorrian]] gerrako korrespontsala (AEB, 1882-1926)
# [[Cg'ose Ntcox'o]] artista (Botswana, 1950-2013)
# [[Chefa Alonso]] musikagilea (Coruña 1955)
# [[Clara Roquet]] zinema zuzendaria eta gidoilaria (1988)
# [[Clara Stauffer]] espioia, falangekoa (Madril 1904-984)
# [[Concepción Dancausa]] politikaria, funtzionarioa (Burgos 1952)
# [[Corina Smith]] abeslaria, aktorea (Venezuela 1991)
# [[Cristina Ruiz Ortega]] exekutiboa (Espainia 1970)
# [[Cynthia Elbaum]] fotokazetaria (AEB, 1966-1994)
# [[Dana Randall]] informatikaria (AEB 1968)
# [[Da'Vine Joy Randolph]] aktorea, kantaria (AEB 1986)
# [[Demi-Leigh Nel-Peters]] enpresaburua, Miss Unibertso 2017 (Hegoafrika 1995)
# [[Denise Ferreira da Silva]] filosofoa eta artista (Brasil, 1963)
# [[Denise Quiñones]] aktorea, Mis Unibertso 2001 (Puerto Rico 1977)
# [[Dominga Neculmán]] zeramikagilea (Walmapu, 1937-2022)
# [[Dorothy Liddell]] arkeologoa (Erresuma Batua, 1890-1938)
# [[Eden Golan]] abeslaria (Errusia/Israel 2003)
# [[Ekaterina Zelenko]] hegazkinlari militarra (Errusia 1916-1941)
# [[Elisa Aguilar]] saskibaloi jokalaria (Madril,1976)
# [[Elisabeth Ohlson Wallin]] argazkilaria (Suedia 1961)
# [[Eliza Ruhamah Scidmore]] idazlea, argazkilaria (AEB 1856-1928)
# [[Elizabeth Gould Bell]] medikua eta sufragista (Erresumna Batua, 1862-1934)
# [[Elizabeth McCombs]] 1. emakume parlamentaria (Zeelanda Berria 1873-1935)
# [[Elsa Donaire Malagelada]] saskibaloi jokalaria (Girona, 1979)
# [[Emily Stowe]] medikua (Kanada, 1831-1903)
# [[Encarnación Alzona]] historilaria eta sufragista (Filipinak, 1895-2001)
# [[Enriqueta_Sèculi]] pedagoga, kirolaria eta feminista (Bartzelona, 1897-1976)
# [[Ericka Ñanco]] ekintzailea eta politikari maputxea nén (Walmapu, 1992)
# [[Esther Hill]] arkitektoa (Kanada, 1895-1985)
# [[Eugenie Clark]] iktiologoa (AEB, 1922-2015)
# [[Evaluna Montaner]] aktorea, kantaria (Venezuela 1997)
# [[Felisa Rincón de Gautier]] politikaria (Ameriketako Estatu Batuak, 1897-1994)
# [[Fernanda García Lao]] idazlea (Argentin/ Espainia 1966)
# [[Francisca Linconao]] lider maputxea (Walmapu, 1958)
# [[Fuencisla Clemares]] exekutiboa (Madril 1974)
# [[Gabriela Isler]] modeloa, Miss Unibertso 2013 (Venezuela 1988)
# [[Gabriela Mandujano]] sufragista, politikaria (Txile 1902-1984)
# [[Gidaritza]] neskato-eskaut taldeen mugimendua
# [[Gloria Diaz]] modeloa, Miss Unibertso 1969 (Filipinak 1951)
# [[Grettell Valdez]] aktorea (Mexiko 1976)
# [[Gwendolyn Lizarraga]] ekintzailea, politikaria eta enpresa burua (Belize, 1901-1975)
# [[Hanna Sheehy-Skeffington]] sufragista eta nazionalista (Irlanda, 1877-1946)
# [[Harnaaz Sandhu]] Miss Unibertso 2021 (India 2000)
# [[Harriet Chalmers Adams]] esploratzailea, argazkilaria (AEB 1875-Frantzia 1937)
# [[He Zehui]] fisikari nuklearra (Txina, 1914-2011)
# [[Herminia Aburto Colihueque|Herminia Aburto]] lider maputxea
# [[Huda Akil]] neurozientzialaria (Siria-AEB, 1945)
# [[Inma Rubiales]] idazlea (Badajoz 2002)
# [[Inmaculada Rodríguez-Piñero]] politikaria (Madril 1958)
# [[Iris Mittenaere]] modeloa, Miss Unibertso 2016 (Frantzia 1993)
# [[Iris van Herpen]] moda diseinatzailea (Herbehereak 1984)
# [[Isabel de Liaño]] idazlea (Valladolid XVI. Mendea-XVII. mendea)
# [[Isabel dos Santos]] ekonomialaria, aberatsa (Errusia/Angola 1973)
# [[Isabel Millé Giménez]] ikertzailea, liburuzaina, poeta (Almeria 1894- 1990)
# [[Isabel Ov%C3%ADn Camps]] kimikaria, irakaslea (Sevilla, 1887-1972)
# [[Ivette María Tato]] igerilaria (Bartzelona 1975)
# [[Janet Rowley]] genetikaria (AEB, 1925-2013)
# [[Jayne Atkinson]] aktorea (EB/AEB 1959)
# [[Jennifer Hawkins]] modeloa, Miss Unibertso 2004 (Australia 1983)
# [[Joanna Haigh]] fisikaria (Erresuma Batua, 1954)
# [[Josefa Tito Recalde]] enpresaburua (Donostia, 1802-1858)
# [[Josephine Cecilia Diebitsch Peary]] esploratzaile aitzindaria (AEB 1863-1955)
# [[Júlia Bacardit]] idazlea (Bartzelona 1991)
# [[Juliane Koepcke]] zoologoa (Peru-Alemania, 1954)
# [[Juliette Gordon Low]] Espainian eta Kuban neska eskaut taldeen sortzailea (AEB 1860-1927)
# [[Justine Pasek]] artista, 2. Miss Unibertso 2002 (SESB/Panama 1979)
# [[Karina Riquelme Viveros]] abokatu maputxea (Walmapu, 1981)
# [[Kate Sessions]] botanikaria (AEB, 1857-1940)
# [[Kate Swift]] idazlea, editorea (AEB 1923-2011)
# [[Katharine Blunt]] kimikaria, nutrizionista (AEB, 1876-1954)
# [[Kathleen Cruise O'Brien]] sufragista eta irakaslea (Irlanda, 1886-1938)
# [[Kimberley Tell]] aktorea, abeslaria (Lanzarote 1989)
# [[Kimberly Dozier]] kazetaria, gerrako korrespontsala (AEB,1966)
# [[Kimera (abeslaria)]] (Hego Korea 1954)
# [[Kirsten Vangsness]] aktorea, gidoilaria (AEB 1971)
# [[Laia Palau]] saskibaloi jokalaria (Bartzelona 1979)
# [[Laura Aguilar]] argazkilaria (AEB, 1958-2018)
# [[Laura Gil]] saskibaloi jokalaria (Murtzia 1992)
# [[Lauren Groff]] idazlea (AEB 1962)
# [[Lea Gabrielle]] kazetaria, diplomatiko ohia, hegazkinlaria (AEB,1975)
# [[Lidia Lopujova]] dantzaria (Errusia, 1892-1981)
# [[Liliana Ancalao]] poeta, irakasle maputxea (Walmapu, 1961)
# [[Lisa Randall]] fisikaria (AEB 1962)
# [[Liubov Sóbol]] apolitikaria, ekintzailea (Errusia 1987)
# [[Lola Glaudini ]] aktorea (AEB 1971)
# [[Louise Gavan Duffy]] sufragista eta nazionalista (Niza, 1884 - Dublin, 1969)
# [[Luisa Mendoza y Mendoza]] noblea (1582-Nadril 1619)
# [[Luna Pamies]] aktorea (Alacant, 2003)
# [[Lydia Davis]] idazlea (AEB, 1947)
# [[Małgorzata Szumowska]] film zuzendaria, gidoilaria, ekoizlea (Polonia 1973)
# [[María Abrisqueta de Zulueta]] Espainian eta Kuban neska-eskaut taldeen sortzailea (Donostia 1911-1992)
# [[Maria Bellido]] heroia (Jaen 1755-1809)
# [[María Catrileo|Maria Catrileo]] hizkuntzalari maputxea (Walmapu, 1944)
# [[María de Mendoza y Fonseca]] noblea, arte-bildumagilea (Espainia 1516-1580)
# [[María Dolores Dancausa]] bankaria, exekutiboa (Burgos 1959)
# [[María Gómez de Sandoval y Torres de Navarra]] noblea (?- 19)
# [[María José García Beato]] legelaria, bankaria, exekutiboa (Kordoba 1965)
# [[Maria Koepcke]] ornitologoa (Alemania-Peru, 1924- 1971)
# [[María La Ribot]] koreografoa (Madril 1962)
# [[María Martinón Torres]] Medikua, antropologoa (Orense, 1974)
# [[Maria Rúbies]] maistra eta politikaria (Leida, 1932-1983)
# [[Maria Tereza Jorge P%C3%A1dua]] ekologoa (Brasil, 1943)
# [[Marie Høeg]] sufragista eta argazkilaria (1866-1949)
# [[Marie Pape-Carpantier]] pedagoga eta feminista frantziarra (Frantzia 1815 - 1878)
# [[Marina Geli]] medikua, politikaria (Girona 1958)
# [[Marta Alonso]] onkologo ikertzailea (Lodosa 1974)
# [[Marta Fernández (saskibaloi-jokalaria)]] (Bartzelona,1981 19)
# [[Marta Vergara]] sufragista, idazlea (Txile 1898- 1995)
# [[Marta Xargay]] saskibaloi jokalaria (Girona 1990)
# [[Martha Vasconcellos]] modeloa, Miss Unibertso 1968 (Brasil 1948)
# [[Mary Lowndes]] artista eta sufragista (Dorset, 1856 - Londres, 1929)
# [[Maud Bonneaud]] margolaria (Limoges, 1921-Madril, 1991)
# [[Maya Moore]] saskibaloi jokalaria (AEB 1989)
# [[Melba Roy Mouton]] matematikaria, programatzailea (AEB, 1929-1990)
# [[Mélodie Nakachian]] ume bahitua, psikologoa (AEB 1982)
# [[Mencía de Mendoza]] noblea, arte-bildumagilea (Guadalajara 1508-Valentzia 1554)
# [[Mercè Arànega]] aktorea (Agentina/Katalunia 1957)
# [[Meri Te Tai Mangakāhia]] sufragista (Zeelanda Berria, 1868-1920)
# [[Mónica López (aktorea)]] (Kanariak 1969)
# [[Mpule Kwelagobe]] aktibista, Miss Unibertso 1999 (Bostwana 1979)
# [[Nabila Espanioly]] aktibista, pedagogoa, feminista (Israel 1955)
# [[Nandipha Mntambo]] eskultorea eta artista (Hegoafrika, 1982)
# [[Nanna Aakjær|Nanna Aakjaer]] eskultorea eta sufragista (Danimarka, 1874-1962)
# [[Natalia Torrente]] kirol kazetaria (Madril 1984)
# [[Natividad Almeda-López|Natividad Almeda Lopez]] legelaria (Filipinak, 1892-1977)
# [[Natividad Llanquileo]] Abokatua eta politikari maputxea (Walmapu, 1984)
# [[Neri Oxman]] arkitektoa, diseinatzailea, irakaslea (Israel/AEB 1976)
# [[Nettie Honeyball]] futbolaria (Londres 1871- Argentina XX. mendea))
# [[Oksana Fiodorova]] abeslaria, polizia, Miss Unibertso 2002 (Errusia 1977)
# [[Olga Poblete]] irakaslea, gizarte buruzagia (Txile 1908-1999)
# [[Olha Kobylianska]] idazlea (Ukraina 1863-Errumania 1942)
# [[Olivia Culpo]] influencerra, Miss Unibertso 2012 (AEB 1992)
# [[Oracene Price]] tenis entrenatzailea (AEB 1952)
# [[Orna Grumberg]] informatikaria (Israel 1952)
# [[Paget Brewster]] aktorea (AEB 1969)
# [[Patricia Dauder]] artista (Bartzelona, 1973)
# [[Patricia Goldman-Rakic]] neurologoa (AEB, 1937-2003)
# [[Patricia Manterola]] abeslaria, aktorea (Mexiko 1972)
# [[Patsy Adam-Smith]] idazlea, historialaria (Australia 1924-2001)
# [[Paula Painén Calfumán|Paula Paiñén Calfuman]] Kultura maputxearen ordezkaria (Walmapu, 1931)
# [[Paulina Vega]] enpresaburua, Miss Unibertso 2014 (Kolonbia 1993)
# [[Pia Wurtzbach]] enpresaburua, Miss Unibertso 2015 (Alemania/Filipinak 1989)
# [[Pilar Belzunce de Carlos]] mezenasa (Filipinak, 1925-Donostia, 2015)
# [[Pilar Martín Gila]] idazlea (Segovia 1962)
# [[Queralt Casas]] sakibaloi jokalaria (Girona 1992)
# [[Ramona Reyes]] emagin eta politikari maputxea (Txile, 1967)
# [[R'Bonney Gabriel]] Miss Unibertso 2022 (AEB 1994)
# [[Rebeca Jiménez]] abeslaria (Segovia 1975)
# [[Rivka Oxman]] arkitekto, ikertzailea, irakaslea (Israel 1950)
# [[Robyn Davidson]] idazlea (Australia 1950)
# [[Rochelle Aytes]] aktorea, modeloa (AEB 1976)
# [[Rosa Serra]] eskultorea (Vic, 1944)
# [[Rosa Smith Eigenmann]] iktiologoa (AEB, 1858-1947)
# [[Rose Kennedy|Rose Kenedy]] filantropoa (AEB, 1890-1995)
# [[Rosita Ferrer]] Kopla kantaria eta egilea (Bartzelona,1935)
# [[Safi Faye]] zinema zuzendaria (Senegal, 1934-2023)
# [[Samara de Córdova]] aktore eta idazlea (Guatemala, 1923-2015)
# [[Sasha Waltz ]] dantzaria, koreografoa (Alemania 1963)
# [[Semiha Berksoy]] opera abeslaria (Turkia, 1910-2004)
# [[Séverine Vidal]] idazlea (Frantzia, 1969)
# [[Sheynnis Palacios]] kazetaria, Miss Unibertso 2023 (Nikaragua 2000)
# [[Silvia Palumbo]] kantautorea (Argentina 1961)
# [[Soledad Bacarreza]] psikologo eta kirol kazetaria (Santiago, 1969)
# [[Sonsoles de Icaza]] aristokrata, Balentziagaren musa (Avila 1914- Madril 1996)
# [[Valentina Pinelo]] moja idazlea (Sevilla XVI. Mendea-XVII. mendea)
# [[Vanisha Mittal]] aberatsa, enpresaburua (India 1980)
# [[Verónica Figueroa Huencho|Veronica Figueroa Huencho]] irakasle eta politikari maputxea (Santiago, 1974)
# [[Virginia Cowles]] gerrako idazlea eta kazetaria (1910-1983)
# [[Yehni Djidji|Yenni Djidji]] idazlea eta blogaria (Boli Kosta, 1988)
# [[Yuri Kochiyama]] ekintzailea (AEB 1921-2014)
# [[Zofia Stryjeńska]] margolaria (Krakovia 1891-Geneva 1976)
# [[Zozibini Tunzi]] Miss Unibertso 2019 (Hegoafrika 1993)
}}
==='''Berriak 2024''' ('''Apirila''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Irati Cuadrado Noain]] ef--'''SORTUA''' iraupen eskalatzailea (Burlata, 2001)
# [[Juana Cortés Amunarriz]] ----'''SORTUA''' idazlea (Hondarribia, 1966)
# [[Nerea Intxausti Castiñeira]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Pasai Donibane, 2000)
# [[Abigail eta Brittany Hensel]] maistrak, biki siamdar bizefalikoak (AEB 1990)
# [[Adelaida Avagyan]] medikua, ikertzailea (Armenia-AEB, 1924-2000)
# [[Adelina Jiménez Jiménez]] maistra ijitoa (1945)
# [[Adriana Hoffmann]] biologoa (Txile 1940)
# [[Agnès McLaren]] medikua, sufragista (EB 1837-Frantzia 1913)
# [[Aida Fern%C3%A1ndez R%C3%ADos]] biologoa, ozeanografoa (Galizia, 1947-2015)
# [[Akiko Kojima]] modeloa, Miss Unibertso 1959 (Japonia 1936)
# [[Amelia Cuñat Monleon]] marrazkilaria, zeramikaria (Valentzia 1878-1946)
# [[Amparo Muñoz]] modeloa, aktorea, Miss Unibertso (Malaga 1954-2011)
# [[Amparo Navarro Giner]] maistra (Valentzia, 1900-1986)
# [[Ana Jaren]] ilustratzailea (Sevilla 1985)
# [[Ane Campos]] futbolaria (Getaria, 1999)
# [[Angela Marinescu]] poeta (Errumania 1941-2023)
# [[Anna Callender Brackett]] filosofa eta feminista estatubatuarra (EEUUko Bostonen, 1836-1911)
# [[Anna Güell Torne]] aktorea (Katalunia 1961)
# [[Anna Kolbrún Árnadóttir|Anna Kolbrún]] maistra eta politikaria (1970-2023)
# [[Anna Munro]] sufragista (EB 1881-1962)
# [[Anna Turbau]] argazkilaria (Bartzelona 1949)
# [[Anne Knight]] sufragista (BH 1786-1862)
# [[Anne Marie Pohtamo]] modeloa, aktorea, Miss Unibertso (Finlandia 1955)
# [[Apasra Hongsakula]] modeloa, Miss Unibertso 1965 (Thailandia 1947)
# [[Armi Kuusela]] filantropoa, 1. Miss Unibertso (Finlandia 1934)
# [[Axelle Kabou]] idazlea (Kamerun, 1955)
# [[Aya Nakamura]] abeslaria (Frantzia, 1995)
# [[Barbara Blomberg]] dama, Karlos I.aren maitalea, Joan Austriakoaren ama (Alemania 1527-Kantabria 1597)
# [[Barbara Canepa]] Italiako komikigilea (Genoa, 1969)
# [[Barbara Foxley]] pedagogoa, sufragista (EB 1860-1958)
# [[Bárbara Palacios]] idazlea, Miss Unibertso 1986 (Madril/Venezuela 1963)
# [[Beatriz Iribarne Sánchez]] maistra eta ekintzailea (Almeria, 1942)
# [[Begoña Muruaga Laca]] filologoa, euskara teknikaria (Bermeo 1953)
# [[Bernadette Sanou Dao]] idazlea (Burkina Faso)
# [[Berry Berenson]] argazkilaria, aktorea (AEB 19)
# [[Bertha Gxowa]] politikaria eta ekintzailea (Hegoafrika, 1934-2010)
# [[Betty Lou Raskin]] kimikaria (AEB, 1924-2010)
# [[Bienvenida Sarmiento]] maistra (Argentina, 1804-1900)
# [[Camille Paglia]] kritikari soziala, idazlea (AEB 1947)
# [[Cándida Antonia Bueno Iso|Cándida Antonia Bueno]] maistra fusilatua (Zaragoza, 1912-1936)
# [[Carme Giralt Roses]] hezitzailea (Bartzelona 1940-2022)
# [[Carmen Delgado Vicente|Carmen Delgado]] Maistra eraila (Salamanca, 1899-1936)
# [[Carmen Guillén Lorente]] historialaria, ikertzailea, irakaslea (Murtzia 1988)
# [[Carmen Mola]] idazle taldea (Espainia, 2018)
# [[Carol Morris]] modeloa, Miss Unibertso 1956 (AEB 1936)
# [[Carroll Baker]] aktorea (AEB 1931)
# [[Cecilia Bolocco]] aurkezlea, Miss Unibertso 1987 (Txile 1965)
# [[Chantal van den Heuvel]] Belgikako idazlea
# [[Christiane Martel]] aktorea, Miss Unibertso 1953 (Frantzia 1935)
# [[Cirila Ubaldina García Díaz]] maistra eraila (Salamanca, 1893-1936)
# [[Clara Ragaz]] maistra, feminista (Suitza, 1894-1957)
# [[Clementia Taylor]] sufragista (EB 1810-1908)
# [[Corinna Tsopei]] aktorea, modeloa, Miss Unibertso 1964 (Grezia 1944)
# [[Dayanara Torres]] idazle, abeslari, modeloa, Miss Unibertso 1993 (Puerto Rico 1974)
# [[Deborah Carthy-Deu]] modeloa, enpresaburua, Miss 1985 (Puerto Rico 1966)
# [[Debra Lafave]] maistra, estuproz kondenatua (AEB 1980)
# [[Delia Zapata Olivella]] dantzaria, irakaslea (Kolonbia 1926-2001)
# [[Denise Affonço]] idazlea (Kanbodia, 1944)
# [[Dia Mirza]] modeloa, aktorea, ekoizlea (India 1981)
# [[Djaili Amadou Amal]] idazlea (Kamerun, 1975)
# [[Dorothea Pertz]] botanikaria (EB 1859-1939)
# [[Duygu Asena]] idazlea (Turkia 1946-2006)
# [[Edith Ayrton]] idazlea, sufragista (EB 1879-1945)
# [[Edith Picton-Turbervill]] sufragista (EB 1872-1960)
# [[Edith Rebecca Saunders]] genetista (EB 1865-1945)
# [[Ela Gandhi]] politikaria (Hegoafrika, 1940)
# [[Eleanor Coppola]] dokumentalgilea, idazlea (AEB, 1936-2024)
# [[Elena Mendoza]] musikagilea (Sevilla 1973)
# [[Elisabetta Gnone]] idazle eta kazetari italiarra (Genova, 1965)
# [[Elizabeth Pease Nichol]] sufragista (EB 1807-1897)
# [[Emmeline Pethick-Lawrence]] sufragista (EB 1867- 1954)
# [[Estée Lauder]] kosmetika-enpresaburua (AEB 1906-2004)
# [[Esther Afua Ocloo]] ekintzailea (Ghana 1919-2002)
# [[Esther Pineda G]] idazlea, ikertzailea (Venezuela 1985)
# [[Ethel Ayres Purdie]] sufragista (EB 1874-1923)
# [[Ethel Lilian Voynich]] idazlea eta musikaria (Ballintemple, 1864 - New York, 1960)
# [[Eulalia Guzmán Barrón|Eulalia Guzmán Barrón]] maistra eta arkeologa mexikarra (Mexiko, 1890 - 1985)
# [[Eva Guillamon]] artista, dramagilea (Albacete 1978)
# [[Fannie Flagg]] aktorea, idazlea (AEB 1944)
# [[Fatou Keïta]] idazle (Boli Kosta, 1965)
# [[Frances Ames]] neurologo, aktibista (Hegoafrika, 1920-2002)
# [[Frances Power Cobbe]] sufragista, idazlea ekintzailea (BH 1822-1904)
# [[Francisca de Asís Sanchis Ferrer]] 2.Errepublikako maistra (1896-1982)
# [[Françoise Bettencourt Meyers]] munduko emakume aberatsena (Frantzia 1953)
# [[Georgina Rizk]] modeloa, Miss Unibertso 1971 (Libano 1953
# [[Gladys Zender]] modeloa, Miss Unibertso 1957 (Peru 1939)
# [[Guillenako 17 arrosak]] emakume fusilatuak (Sevilla, 1937)
# [[Hannah Glasse]] idazlea (BH 1708-1770)
# [[Hanni Wenzel]] eskiatzailea (Liechtenstein 1956)
# [[Hema Malini]] aktorea, dantzaria (India 1948)
# [[Hemley Boum ]] idazlea (Kamerun, 1973)
# [[Herminia Gomez Serra]] sopranoa (Castelló 1891-Italia 1977)
# [[Hillevi Rombin]] modeloa, Miss Unibertso 1955 (Suedia 1933- AEB 1996)
# [[Holloway papar-orratza]] kartzelaratutako sufragisten saria
# [[Ieda Maria Vargas]] modeloa, Miss Unibertso 1963 (Brasil 1944)
# [[Irene Sáez]] politikaria, Miss Unibertso 1981 (Venezuela 1961)
# [[Irina Belova]] atleta, heptatloilaria (Errusia 1968)
# [[Iris Chang]] idazlea (AEB 1968-2004)
# [[Itxaso Mardones]] kazetaria (Gasteiz 1979-2024)
# [[Itzel Arcos]] komediantea (Mexiko, 1988)
# [[Janelle Commissiong]] enpresaburua, politikaria, Miss Unibertso 1977 (Trinidad eta Tobago 1953)
# [[Jeanneth Beltran]] etxeko langileen eskubideen sinboloa (Nikaragua 1984- Toledo 2014)
# [[Jerrie Mock]] airez mundu-bira egindako 1. emakumea (AEB 1925-2014)
# [[Joanne Harris]] idazlea (EB 1964)
# [[Joênia Wapichana]] abokatu indigena (Brasil 1974)
# [[Josette Abondio]] irakaslea eta idazlea (Boli Kosta, 1932)
# [[Karen Dianne Baldwin]] gidoilaria, Miss Unibertso 1982 (Kanada 1963)
# [[Kartini]] heroia (Ekialdeko Herbeherear Indiak 1879-1904)
# [[Kate Campbell Hurd-Mead]] feminista, ginekologoa (Kanada-AEB, 1867-1941)
# [[Katharine Murray Lyell]] botanikaria (EB 1817-1915)
# [[Kay Beauchamp]] sufragista (EB 1899-1992)
# [[Kerry Anne Wells]] tb aurkezlea, Miss Unibertso (Australia 1951)
# [[Laia Abril]] artista, argazkilaria (Bartzelona 1986)
# [[Laura Geraldine Lennox]] sufragista (Irlanda, 1883-1958)
# [[Lee Israel]] idazlea, faltsifikatzailea (AEB 1939-2014)
# [[Lettice Fisher]] sufragista (EB 1875-1956)
# [[Liliana Năstase]] atleta, heptatloilaria (Errumania 1962)
# [[Lina Cavalieri]] sopranoa (Italia, 1874-1944)
# [[Linda Bement]] modeloa, Miss Unibertso 1960 (AEB 1941-2018)
# [[Lis Vega]] abeslaria (Kuba 1977)
# [[Livia Veloz]] maistra eta poeta (Santo Domingo, 1889-1980)
# [[Lorraine Downes]] modelo dantzaria, Miss Unibertso 1983 (Zeelanda Berria 1964)
# [[Louie Bennett]] sufragista (Irlanda 1870-1956)
# [[Louise Aitken-Walker]] rally pilotua (Eskozia 1960)
# [[Lucia Perotti]] maistra (Italia, 1586-1641)
# [[Luigia Mandolini]] maistra eta sufragista (1866-1939)
# [[Lupita Jones]] enpresaburu, Miss Unibertso 1991 (Mexiko 1967)
# [[Luz Marina Zuluaga]] modeloa, Miss Unibertso 1958 (Kolonbia 1938-2015)
# [[Luzdivina Megido]] 2. errepublikako maistra erbesteratua (Asturias, 1916-1984)
# [[Mª Luz Montesinos Gutiérrez]] neurozientzialaria, ikertzailea (Sevilla 1969)
# [[Madison Chock]] patinatzaile artistikoa (AEB 1992)
# [[Magdalena de Ulloa]] noblea (Zamora 1525-Valladolid 1598)
# [[Manola Brunet]] klimatologoa (Cariñena, 1955)
# [[Mar Galceran]] Down sindromedun 1.diputatua Espainian (Valentzia 1977)
# [[Mar Regueras]] aktorea, gimnasia erritmoko entrenatzailea (Bartzelona 1970)
# [[Margaret Cousins]] sufragista (Irlanda 1878 -India 1954)
# [[Margaret Gardiner]] kazetaria, modeloa, Miss Unibertso 1978 (Hegoafrika 1959)
# [[Margareta Arvidsson]] aktorea, modeloa, Miss Unibertso 1966 (Suedia 1947)
# [[Margie Moran]] modeloa, Miss Unibertso (Filipinak 1973)
# [[Margot Moles]] kirolaria (Bartzelona, 1910-Madril, 1987)
# [[Mari Carmen Díez Navarro]] maistra (Alicante, 1949)
# [[Maria Alharilla]] futbolaria, 1. amatasun baja (Jaen 1990)
# [[María Arias Bernal]] maistra eta iraultzailea (Mexiko, 1884-1923)
# [[Maria de la Encarnacion Rigada Ramon]] matematikaria (Cadiz 1863- Madril? 1930)
# [[Maria Dolores Ocaña Madrid]] abokatua, 1. emakumea Letizia erreginaren idazkaritza pribatua zuzentzen (Madril 1973)
# [[María Luisa Navarro Margati]] maistra, pedagogo eta psikologo errepublikar erbesteratua (Fantzia, 1890-Argentina, 1947)
# [[María Xesús Lama]] filologoa, idazlea, saiakeragilea (Lugo 1964)
# [[Marifé Arroyo]] maistra (Valentzia, 1946)
# [[Marion Ross]] aktorea (AEB 1928)
# [[Marisa Belaustegigoitia]] idazlea, ikertzailea eta feminista (Mexiko, 1969)
# [[Marisa Berenson]] modeloa, aktorea (AEB 1947)
# [[Marisol Malaret]] modeloa, Miss Unibertso 1970 (Puerto Rico 1949-2023)
# [[Maritza Sayalero]] modeloa, Miss Unibertso 1979 (Venezuela 1961)
# [[Marlene Schmidt]] aktore, ekoizle, modelo, Miss Unibertso 1961 (Alemania 1937)
# [[Marta Segarra]] filologoa, ikertzailea (Bartzelona 1963)
# [[Marthe Ekemeyong Moumié]] idazle eraila (Kamerun, 1931-2009)
# [[Mary Anne Rawson]] abolizionista (BH 1801-1887)
# [[Mary Bennett (pedagogoa)]] (EB 1913-2005)
# [[Mary Corinna Putnam Jacobi]] mediku, idazle, sufragista (AEB, 1842-1906)
# [[Mary Emilie Holmes]] geologoa, irakaslea (AEB, 1850-1906)
# [[Mary Estlin]] aktibista (EB1820-1902)
# [[Mary Horner Lyell]] geologoa (EB 1808-1873)
# [[Mary Kay Letourneau]] maistra, estuproz kondenatua (AEB 1962-2020)
# [[Mary MacSwiney]] ekintzaile independentista, emakume politikari errepublikar irlandarra eta feminista. (Londres, 1872 - Cork, 1942)
# [[Matilde Escuder Vicente]]2. errepublikako maistra (Valentzia, 1913-Frantzia, 2006)
# [[Mercedes Tella]] pedagogoa, idazlea (Coruña 1868-Leon 1934)
# [[Michelle McLean]] modeloa, idazlea, Miss Unibertso 1992 (Namibia 1972)
# [[Millicent Mackenzie]] sufragista (EB 1863-1942)
# [[Miriam Stevenson]] modeloa, Miss Unibertso 1954 (AEB 1933)
# [[Mona Grudt]] kazetaria, Miss Unibertso 1990 (Norvegia 1971)
# [[Monique Ilboudo]] idazlea (Burkina Faso, 1959)
# [[Montserrat Señaba]] maistra eta politikaria (Ekuatore Ginea, 1918-1980)
# [[Morayma Ofir Carvajal]] maistra (Ekuador, 1915-1951)
# [[Naomi Wolf]] idazlea, aktibista (AEB 1962)
# [[Natalie Glebova]] idazlea, modeloa, Miss Unibertso 2005 (Errusia/Kanada 1981)
# [[Nina Jacqmin]] Belgikako komikigilea (Brusela, 1989)
# [[Noralma Vera]] ballet dantzaria eta maistra (Ekuador, 1936)
# [[Norma Nolan]] modeloa, Miss Unibertso 1962 (Argentina 1938)
# [[Novera Ahmed]] artista (Bangladesh, 1939)
# [[Nuria Hosta Pascual]] aktorea (Katalunia, XX. mendea)
# [[Nuria Nuñez Hierro]] musikagilea (Cádiz 1980)
# [[Pascuala Campos de Michelena]] arkitektoa (Jaen/Galizia 1938)
# [[Pauline Dy Phon]] idazlea eta botanikaria (Kanbodia, 1933)
# [[Pauline Peyraud-Magnin]] futbolaria (Frantzia, 1992)
# [[Paz Moreno Feliu]] antropologoa, ikertzailea (Coruña 1956)
# [[Pilar Aymerich Puig]] argazkilaria (Bartzelona 1943)
# [[Pilar Cuartero]] maistra (Zaragoza, 1906-1995)
# [[Pilar Parcerisas]] arte-kritikaria, -historialaria (Bartzelona 1957)
# [[Porntip Nakhirunkanok]] filantropoa, modeloa, Miss 1988 (Thailandia 1969)
# [[Priscilla Bright McLaren]] sufragista (EB 1815-1906)
# [[Purdah]] ohitura
# [[Rafaela Rimbau]] aktorea (Espainia 1819-Valentzia 1896)
# [[Rahel Varnhagen von Ense]] idazlea (Berlin, 1771-1832)
# [[Rebeca Atencia]] primatologoa (Coruña 1977)
# [[Rebecca Saunders]] musikagilea (EB 1967)
# [[Regina Blandón|Regina Blandon]] aktorea (Mexiko, 1990)
# [[Remei Sipi]] hezitzailea, idazlea eta editorea (Rebola - Ginea 1952)
# [[Remigia Nazaroviene]] atleta (Turkmekistan/Lituania 1967)
# [[Renate Mayntz]] soziologoa (Berlin 1929)
# [[Rina Mor]] abokatua, Miss Unibertso 1976 (Israel 1956)
# [[Rita Mae Brown]] idazlea, aktibista (AEB 1944)
# [[Riyo Mori]] Miss Unibertso 2007 (Japonia 1986)
# [[Rosa Garcia Alcon]] ekintzaile antifrankista (Madril 1957)
# [[Rosa May Billinghurst]] sufragista (BH 1875-1953)
# [[Rosalind Pitt-Rivers]] biokimikaria (Erresuma Batua, 1907-1990)
# [[Rosana Alonso]] maistra eta politikaria (Santander, 1970)
# [[Ruth Hubbard]] biokimikaria (Austria-AEB, 1924-2016)
# [[Sabrina Calvo]] Frantziako idazlea (Marseilla, 1974)
# [[Samanta Schweblin]] idazlea (Argentina 1978)
# [[Sandra Pierrette Kanzie|Sandra Pierrete Kanzie]] idazlea (Burkina Faso)
# [[Sarah Bouyain]] idazle eta zinema-zuzendaria (Reims, 1968)
# [[Sarah Jane Baines]] sufragista (EB 1866-1951)
# [[Sarah Winstedt]] medikua, zirujaua eta sufragista irlandarra (Sixmilebridge, 1886- Havant, 1972)
# [[Shawn Weatherly]] modeloa, aktorea, Miss Unibertso 1980 (AEB 1961)
# [[Shazia Ilmi]] kazetaria, aktibista (India 1970)
# [[Shirley Jackson]] idazlea (AEB 1916-1965)
# [[Silvia Caballol]] psikologoa, idazlea (Bartzelona 1983)
# [[Sofia Alaoui]] film zuzendaria (Maroko 1990)
# [[Sonia Megias]] musikagilea, artista (Albacete 1982)
# [[Sonja Sekula]] artista (Suitza 1918-1963)
# [[Sophie Alour]] saxofoi-jotzailea (Bretainia, 1974)
# [[Sunita Narain]] ekologista (India 1961)
# [[Svetlana Buraga]] atleta (Bielorrusia 1965)
# [[Sylvia Hitchcock]] aktorea, modeloa, Miss Unibertso 1967 (AEB 1946-2015)
# [[Tanella Boni]] idazlea (Boli Kosta, 1954)
# [[Teresa Billington-Greig]] sufragista (BH 1877-1964)
# [[Teté Caturla]] abeslari eta maestra (Kuba, 1937-2023)
# [[Tina Thörner]] rally ingeniaria, kopilotoa (Suedia 1966)
# [[Tina Weirather]] eskiatzailea (Liechtenstein 1989)
# [[Touza ahizpak]] giza eskubideen aldeko aktibistak (Ourense, XX. mendea-XX. mendea)
# [[Uemura Shōen]] margolaria (Japonia 1875-1949) ISA
# [[Vennira Aadai Nirmala]] aktore, dantzaria (India 1948)
# [[Vera Danchakoff]] anatomista, enbriologoa (Errusia, 1879-1950)
# [[Victoria Lidiard]] sufragista (BH 1889-1992)
# [[Violeta Denou]] ilustratzailea taldea (Katalunia 1977)
# [[Wendy Fitzwilliam]] abokatua, Miss Unibertso 1998 ( Trinidad eta Tobago 1972)
# [[Werewere Liking]] idazlea eta dantzaria (Kamarun, 1950)
# [[Winifred Coombe Tennant]] sufragista, politikaria (EB 1874-1956)
# [[Xaro Nomdedeu Moreno]] matematikaria (Castelló de la Plana, 1948)
# [[Yvonne Ryding]] modeloa, Miss Unibertso 1984 (Suedia 1962)
}}
==='''Berriak 2024''' ('''martxoa''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Ainara Agerre Lako]] ---- '''SORTUA''' maskaradako kabana (Jutsi, 2001)
# [[Ainhoa Azurmendi Etxegaray|Ainhoa Azumendi Etxegaray]] ---- '''SORTUA''' Kirolari ohia, unibertsitateko irakasle eta ikertzailea (Hernani, 1978)
# [[Alba Matilla]] ---- '''SORTUA''' artista (Avilés, 1998)
# [[Amany Al-Ali]] ---- '''SORTUA''' karikaturagilea (Siria, 1984)
# [[Arrate Gisasola]] ef-- '''SORTUA''' kirolaria, bertsolaria (Soraluze, 1979)
# [[Catalina Bustamante]] ---- '''SORTUA''' konkistatzailea (Espainia, XV. mendea, Espainia Berria, XVI. mendea)
# [[Esther Galarza]] ef-- '''SORTUA''' margoalaria (Eibar, 1956)
# [[Felisa Basauri Larrañaga]] -- ef '''SORTUA''' baserritarra, esne-saltzailea (Elgeta, 1928-2018)
# [[Josefa Cruz de Gassier]] efef '''SORTUA''' sopranoa (Bilbo, 1821 + Madril, 1870)
# [[Josefina Guerendiain Caro|Josefina Guerendain]] efef '''SORTUA''' frankismoaren biktima(Iruñea, 1918-2011)
# [[Julia Bea Soto]] efef '''SORTUA''' ekintzaile komunista frankismoaren biktima(Sesma, 1912-Iruñea, 1989)
# [[Kontxi Barturen Uriarte]] ---- '''SORTUA''' nekazaria (Bakio 1922)
# [[Laida Martinez Navarro]] ---- '''SORTUA''' idazlea (Bilbo, 1965)
# [[Lourdes Fernández Fernández]] ---- '''SORTUA''' arte kudeatzailea (Donostia, 1961)
# [[Mª Carmen Húder Carlosena|Maria Carmen Húder Carlosena]] ---- '''SORTUA''' ekintzailea frankismoaren biktima (Iruñea, 1897-1987)
# [[Maite Guevara]] ef-- '''SORTUA''' aktorea, klow (Gasteiz, 1981)
# [[Margarita Araneta Urrutia]] ---- '''SORTUA''' ekintzailea, komunista (Hondarribia 1909-2001)
# [[Maria de las Mercedes Isasi]] efef '''SORTUA''' moja (Iurreta, 1900-Berriz,1973)
# [[María Dolores Aldama Alfonso]] efef '''SORTUA''' esklabuen-jabea (Kuba, XIX. mendea)
# [[Maritxu Muñoz Ugartemendia]] ----'''SORTUA''' ekintzailea, saltzailea (Hondarribia 1914-1997)
# [[Maritxu Roteta]] ef-- '''SORTUA''' sopranoa eta abesbatza zuzendaria (Alkiza, 1948)
# [[Matilde Orbegozo]] efef '''SORTUA''' poeta (Bilbo, 1837-1891)
# [[Matilde Urdangarin Palacio]] ---- '''SORTUA''' margolaria (Zaragoza, 1939)
# [[Milagros Txurruka]] ef-- '''SORTUA''' dantzaria (Mallabia 1927)
# [[Nemesia Baztan Turrau]] ---- '''SORTUA''' Ekintzailea, frankismoaren biktima (Nafarroa
# [[Rachita Taneja]] ---- '''SORTUA''' karikaturagilea (India, ?)
# [[Ramona Zapatero Zapatel]] ef-- '''SORTUA''' ekintzailea frankismoaren biktima(Nafarroa, 1898--?
# [[Sonia Rueda]] ---- '''SORTUA''' artista (Bilbo, 1964)
# [[Tere Guenetxea]] ef-- '''SORTUA''' artista (Soraluze, 1953)
# [[Adriana Amado Suárez]] irakasle, ikertzailea (Buenos Aires, 1966)
# [[Alba Lago]] aurkezlea, idazlea (Galizia, 1985)
# [[Alicia Gimenez Bartlett]] idazlea ( Albacete 1951)
# [[Almudena Carracedo]] dokumentalgilea (Madril 1972)
# [[Amaia Peña]] futbolaria (Getxo 1998)
# [[Amparo Sard]] artista (Mallorca 1973)
# [[Amy Bull]] maistra eta sufragista (Erresuma Batua, 1877-1953)
# [[Ana Arzoumanian]] abokatu, idazle eta poeta (Argentina, 1962)
# [[Ana Barbara]] abeslaria (Mexiko 1971)
# [[Ana Flecha Marco]] itzultzaile, idazlea (Leon, 1986)
# [[Ana Romani]] poeta, kazetari kulturala (Coruña 1962)
# [[Andrea Dworkin]] idazlea, feminista erradikala (AEB 1946-2005)
# [[Angelina Pollak]] antropologoa (Austria/Venezuela 1932-2016)
# [[Anna Alma-Tadema]] artista, sufragista (Londres 1867-1943)
# [[Anna Fiske|Anna Fisc]] ilustratzailea, idazlea (Norvegia, 1964)
# [[Anna Starobinets]] idazlea (Errusia 1978)
# [[Anne Isabella Noel Byron]] matematikaria, aktibista (EB 1792-1860)
# [[Antonia Jiménez|Antonia Jimenez]] gitarra jolea (Puerto de Santa Maria, 1972)
# [[Arancha de Benito]] tb aurkezlea (Madril 1969)
# [[Arancha del Sol]] modeloa, aktorea, tb aurkezlea (Asturias 1972)
# [[Asja Lācis]] antzerkilaria (Estonia, 1891-179)
# [[Assumpcio Estivill]] liburuzaina, irakaslea (Tarragona 1949)
# [[Assumpta Montella]] historialaria, idazlea (Bartzelona 1958)
# [[Aurélie Neyret]] Frantziako komikigilea (Lyon, 1983)
# [[Aurora Alonso de Rocha]] idazlea, irakaslea eta ikertzailea (Buenos Aires, 1937-2021)
# [[Barbara Ayrton-Gould]] sufragista (EB 1886-1950)
# [[Beatriz Ariño]] kazetaria (Huesca 1963)
# [[Begoña Alfaro García]] politikaria (Bartzelona/Nafarroa 1982)
# [[Begoña Caamaño]] idazlea (Galizia 1964-2014)
# [[Bel%C3%A9n Garijo]] Almansako medikua (Albacete 1960)
# [[Belen Feliu]] idazlea (Galizia 1961-1997)
# [[Belen Toimil]] atleta (Coruña 1994)
# [[Bessie Blount Griffin]] fisioterapeuta, asmatzailea (AEB, 1914-2019)
# [[Blanca de la Torre]] arte-komisarioa (Leon 1977)
# [[Blanca Manchon]] estropadalaria (Sevilla 1987)
# [[Carmen Ramos Vellon]] atleta (Valentzia 1998)
# [[Carmen Ruiz]] aktorea (Madril 1974)
# [[Carolina de Cepeda]] sopranoa (Coruña 1847-Madril 1910)
# [[Carolina Robles]] atleta (Sevilla 1991)
# [[Caroline Polachek]] kantaria (AEB 1985)
# [[Cassandra Ciangherotti]] aktorea (Mexiko 1987)
# [[Catherine Cesarsky]] astronomoa (Frantzia-Venezuela, 1943)
# [[Cecile McLorin Salvant]] jazz abeslaria (AEB 1989)
# [[Charlotte Marsh]] sufragista (Britainia,
# [[Chloé Cruchaudet]] Frantziako komikigilea (Lyon, 1976)
# [[Chuny Anzorreguy]] idazlea (Buenos Aires, XX.mendea)
# [[Claudia Mori]] aktore, abeslari (Italia 1944)
# [[Concepcion Cascajosa]] ikertzailea, irakaslea (Bartzelona 1979)
# [[Concepcion Garcia Lorca]] errepublikar erbesteratua (Granada 1903-1962)
# [[Concha Hernandez ]] kultur kudeatzailea (Avila 1958)
# [[Danna Paola]] abeslaria, aktorea (Mexiko 1995)
# [[Deborah Charlesworth]] biologoa (Erresuma Batua, 1943)
# [[Dolores Sanchez Palomino]] filologoa (Kantabria 1961)
# [[Doreen Allen]] sufragista (EB 1879-1663)
# [[Dorothy Height]] aktibista (AEB 1912-2010)
# [[Eagle Woman]] lakota indigena liderra (AEB 1820-1888)
# [[Elena Caffarena]] legelaria (Txile 1903-2003)
# [[Elena Guerra]] erlijiosoa, beatoa (Italia 1835-1914)
# [[Eli Bartra]] filosofia (Mexiko, 1947)
# [[Elisabeth Plainacher]] sorgintzat hartua (Austria, 1513-1583)
# [[Elizabeth Inglis]] aktorea (BH 1913- AEB 2007)
# [[Elizabeth Jagger]] modeloa, aktorea (AEB/EB 1984)
# [[Ellen Hutchins]] botanikaria (Irlanda, 1785-1815)
# [[Elnako amaetxea]] Elisabeth Eidenbenz erizain suitzarrak Frantzian sortutako erakundea (1939-1944)
# [[Emilia Currás]] kimikaria, dokumentalista (Madril 1927-2020)
# [[Ende (argitzailea)]] (X.mendea, Leon)
# [[Ester Bonet]] hizkuntzalaria (Bartzelona 1950)
# [[Esther Acebo]] aktorea (Madril 1983)
# [[Esther Corral Diaz]] filologoa (Lugo 1961)
# [[Esther Jaen]] kazetaria (Bartzelona 1968)
# [[Esther Pak]] medikua (Hego Korea, 1877-1910)
# [[Esther Palomera]] kazetaria (Madril 1968)
# [[Esther Peña Camarero]] soziologoa, politikaria (Burgos 1980)
# [[Esther Vaquero]] kazetaria (Salamanca 1982)
# [[Estibaliz Espinosa]] idazlea (Coruña 1974)
# [[Estrella Abecassis de Laredo]] fisikaria (Venezuela, 1940)
# [[Eugenia Osterberger]] musikagilea, piano-jolea (Coruña 1852-Niza 1932 19)
# [[Fabrizia Pons]] auto-pilotua, kopilotua (Italia 1955)
# [[Fatima Anllo Vento]] kultura ikertzailea (Madril 1958)
# [[Fatima Meer]] idazlea eta apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika, 1928-2010)
# [[Faye Webster]] abeslaria (AEB 1997)
# [[Florence Haig]] sufragista (Erresuma Batua, 1856-1952)
# [[Florence Mkhize]] apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika 1932-1999)
# [[Frances Parker]] sufragista (Erresuma Batua, 1875-1924)
# [[Francine Galvez]] kazetaria (Kamerun 1966)
# [[Frieda Hughes]] poeta eta margolaria (Londres, 1960)
# [[Ghislaine Maxwell]] sexu-trafikatzailea (Frantzia 1961)
# [[Greta Lee]] aktorea (AEB 1983)
# [[Habiba Gribi]] kirolaria (Tunisia, 1984)
# [[Hafsa bint al-Hayy al-Rakuniyya]] Al-Andaluseko poeta (Granada 1135-1191)
# [[Harmonia Rosales]] artista afrokubarra (Chicago, 1984)
# [[Helen Joseph]] aktorea, edertasunaren erregina (Plymouth, 1942)
# [[Helen Tolson]] sufragista (Britania, 1888-1955)
# [[Helene Legrais]] historialaria, idazlea (Frantzia 1961)
# [[Henar Alvarez]] kazetaria, umorista (Madril 1984)
# [[Hengameh Ghaziani]] aktorea (Iran, 1970)
# [[Hilda Cid]] zientzialaria (Txile, 1933)
# [[Imma Prieto]] arte-komisarioa (Bartzelona 1975)
# [[Imogen Holst]] konpositorea (EB 1907-1984)
# [[Inger Christensen]] poeta (Danimarca 1935-2009)
# [[Isabel Mijares]] enologoa (Badajoz 1942-Madril 2024)
# [[Isabel Rodríguez (Mexikoko konkista)]] erizain militarra (Espainia, 1480-?)
# [[Jaël Bestué]] atleta (Bartzelona 2000)
# [[Jagmati Sangwan]] kirolaria, aktibista, politikaria (India 1960)
# [[Jane Joseph]] musikagilea (Londres 1894-1929)
# [[Jerry Hall]] modeloa, aktorea (AEB 1956)
# [[Jessica Cediel]] kazetaria, modeloa (Kolonbia 1982)
# [[Josephine St. Pierre Ruffin]] Sufragista (1842-1924)
# [[Jul' Maroh]] komikigile frantsesa (Lens, 1985)
# [[Julia Navalnaia]] ekonomialaria, politikaria (Errusia 1976)
# [[Kathleen Ferrier]] kontraltoa (EB 1912-1953)
# [[Kathleen March]] itzultzailea (AEB 1949)
# [[Kawtar Boulaid]] atleta (Maroko 1989)
# [[Kim Gordon]] rock musikaria, idazlea (AEB 1953)
# [[Kitty O'Neil]] zinemako espezialista (AEB 1946-2018)
# [[La Tortajada]] dantzari eta abeslaria (Granada, 1877-1957)
# [[Lætitia Sadier]] abeslaria (Frantzia, 1968)
# [[Laura Ainsworth]] sufragista (EB 1885-1958)
# [[Laura Baena]] influencerra, ekintzailea (Malaga 1981)
# [[Laura Garcia Lorca]] museo zuzendaria (AEB 1953)
# [[Laura Vilagra]] politikaria (Bartzelona 1976)
# [[Leelah Alcorn]] gazte trans suizidatua (AEB 1997-2014)
# [[Leila Arab]] musikaria (Irain jatorriko britainiarra, 1971)
# [[Lillian Ngoyi]] apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika 1911-1980)
# [[Lina Sandell]] poeta, gospel ereserkigilea (Suedia 1832-1903)
# [[Lisa Mandel]] komikigile frantsesa (Marseilla, 1977)
# [[Loles Vives]] atleta (Bartzelona 1957)
# [[Lorena Peña]] politikaria, gerrillari ohia (Salvador 1955)
# [[Louisa Atkinson]] botanikari, ilustratzaile, idazle (Australia, 1834-1872)
# [[Louise Pearce]] patologoa (AEB, 1885-1959)
# [[Lourdes Muñoz]] ingeniaria, politikaria (Bartzelona 1969)
# [[Lucia Koch]] argazkilaria, artista garaikidea (Brasil, 1966)
# [[Luisa Villalta Gomez]] idazlea (Coruña 1957)
# [[Mabel Balfour]] sindikalista eta apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika, XX. mendea)
# [[Manuela Igartua Olaechea]] farmazian doktorea (Irura, 1970)
# [[Mar%C3%ADa Luisa L%C3%B3pez Fern%C3%A1ndez]] botanikaria (Madrid 1940)
# [[Marcela Iacub]] abokatua, idazlea eta ikertzaile feminista (Buenos Aires, 1964)
# [[Margaret Aldersley]] sufragista, feminista (1851-1940)
# [[Margarita Borja]] poeta, dramagilea (Alacant 1942)
# [[Margarita Ledo Andion]] idazlea, zinemagilea (Lugo 1951)
# [[Mari Pau Dominguez]] kazetaria, idazlea ( Bartzelona 1963)
# [[Maria Amelia Braganzakoa]] Brasilgo printzesa (Paris 1831-Madeira 1853)
# [[Maria Antonia Massanet Mayol]] poeta (Mallorca 1980)
# [[Maria Antonia Sanchez Escalona]] artista (Madril 1941)
# [[María Belén Morales]] eskultorea eta margolaria (Tenerife, 1928-2016)
# [[Maria Castellano Arroyo]] medikua (Jaen 1948)
# [[María de la Candelaria]] Tzeltalko Matxinadaren buruzagia (Mexiko, 1698-1716)
# [[Maria de Nati]] aktorea (Madril 1997)
# [[Maria Denis]] aktorea (Argentina 1916- Italia 2004)
# [[Maria Elvira Pombo Holguin]] diplomazialaria (Kolonbia 1960)
# [[Maria Eugenia Rito]] vedettea (Argentina 1975)
# [[María Fernanda Campa Uranga]] geologoa, aktibista (Mexiko, 1940-2019)
# [[María Gainza]] idazlea (Buenos Aires, 1975)
# [[Maria Jose Saez Carrasco]] kazetaria (Madril 1965)
# [[Maria Lionza]] jainkosa (Venezuela 1802)
# [[Maria Lopez Sandez]] filologoa, idazlea (Lugo 1973)
# [[Maria Luisa Prada Sarasua]] idazlea (Asturias XX. mendea)
# [[Maria Marchant]] hezitzailea, politikaria (Txile 1904-1990)
# [[Maria Nikolaevna O’Rourke]] presoa, hilketa eragilea (Errusia 1877-Argentina 1949)
# [[Maria Nikolaievna Romanova (1899-1918)]] Dukesa Handia (Errusiar Inperioa)
# [[Maria Rosa Fugazot]] aktorea (Argentina 1942)
# [[Maria Rosa Yorio]] rock kantautorea (Argentina 1954)
# [[Maria Thereza Alves]] artista (Brasil, 1961)
# [[Maria Vicente]] atleta (Bartzelona 2001)
# [[Mariam Hernandez]] aktorea (Fuerteventura 1981)
# [[Mariam Shahriar]] film zuzendaria (Iran XX. mendea)
# [[Marta Aledo]] aktorea (Madril 1978)
# [[Marta Galimany]] atleta (Tarragona 1985)
# [[Mary Ann Aldham]] sufragista (Erresuma Batua, 1858-1940)
# [[Mary Carson Breckinridge]] erizaina, emagina (AEB, 1881-1965)
# [[Mary Gawthorpe]] sufragista (Erresuma Batua, 1881-1973)
# [[Mary Sophia Allen]] sufragista, policia (Britainia, 1878-1964)
# [[Maya Erskine]] aktorea (AEB 1987)
# [[Maya Mihindou]] Gabongo ilustratzaile, argazkilari eta kazetaria (Libreville, 1984)
# [[Michela Belmonte]] aktorea (Italia 1925- Alacant 1978)
# [[Michele Mouton]] rally pilotua (Frantzia 1951)
# [[Milena Busquets]] idazlea eta kazetaria (Bartzelona, 1972)
# [[Miri Perez-Cabrero]] aktorea, sukaldaria ( Bartzelna 1993)
# [[Mischa Bredewold ]] txirrindularia (Herbehereak 2000)
# [[Mónica Mayer]] artista eta arte krikikaria (Mexiko, 1954)
# [[Montserrat del Amo]] idazlea (Madril 1927-2015)
# [[Nancy Astor]] lehen emakumea parlamentu britainiarrean (1879-1964)
# [[Natalia Rodriguez (aktorea)]] (Madril 1992)
# [[Natascha Kampusch]] ume bahitua (Austria 1998)
# [[Nazhūn bint al-Qalā'iyya]] poeta (Al-andalus XII. mendea)
# [[Nelly Kaplan]] idazlea (Buenos Aires, 1931-Suitza, 2020)
# [[Neus Aguado]] poeta, kazetaria, literatura kritikaria (Argentina, 1955)
# [[Nicolasa Montt de Marambio]] poeta (Txile 1857-1924)
# [[Nuria Amat]] idazlea ( Bartzelona 1950)
# [[Nuria Montserrat Pulido]] bioingeniaria (Bartzelona 1978)
# [[Oda Krohg]] margolaria (Norvegia 1860-1935)
# [[Paola Cortellesi]] aktorea (Italia 1973)
# [[Paola Rojas]] kazetaria (Mexiko 1976)
# [[Paz Márquez Benítez]] idazlea (Filipinak,
# [[Petra Delicado]] literatura pertsonaia, inspektorea
# [[Phyllis Smith]] aktorea (AEB 1952)
# [[Pilar Carbonero Zalduegi]] ikertzailea (Marokoko protektoratua, 1942)
# [[Pilar de Francisco]] kazetaria, umorista (Madril XX. mendea)
# [[Qiu Zhu]] margolaria (Ming dinastiako txinatarra)
# [[Rachel Reeves]] politikaria (EB 1979)
# [[Rahima Moosa|Rahina Moosa]] apartheidaren aurkako politikaria (Hegoafrika, 1922-1993)
# [[Raisa Smetanina]] iraupen-eskiatzailea (Errusia 1952)
# [[Rekha]] aktorea (India 1954)
# [[Rocio Madrid]] aktore, tb aurkezlea (Malaga 1978)
# [[Rocio San Miguel]] abokatua, aktibista desagertua (Venezuela 1966)
# [[Rocio Santa Cruz]] kultur kudeatzailea (Coruña 1967)
# [[Rocio Vieitez Ferro]] itzultzailea (Pontevedra 1975)
# [[Rosalind Eleazar]] aktorea (EB 1982)
# [[Rosalind Fox Solomon]] argazkilaria (AEB 1930)
# [[Rosalinda Celentano]] aktorea (Italia 1968)
# [[Rosario Valcárcel]] poeta, eleberrigilea (Kananaria Handiko las Palmas, 1949)
# [[Rose Frisch]] zientzialari aitzindaria ( AEB 1918-201519)
# [[Rozenn Milin]] kazetaria (Frantzia, 1960)
# [[Sabina Puertolas]] sopranoa (Zaragoza 1973)
# [[Sahraa Karimi]] dokumentalgilea (Iran/Afganistan 1983)
# [[Sandra Golpe]] kazetaria (Cádiz 1974)
# [[Saridjah Niung]] musikaria, artista (Indonesia 1908-1993)
# [[Selina Cooper]] sufragista (Britainia
# [[Shobhaa De]] idazlea (India 1948)
# [[Shygirl]] DJ (EB 1992)
# [[Silvia Orriols]] politikaria (Girona 1984)
# [[Simona Izzo]] film zuzendaria (Italia 1953)
# [[Sira Rego]] politikaria (Vañentzia 1973)
# [[Sophia Williams-De Bruyn|Sophia Williams de Bruyn]] apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika, 1938)
# [[Susana Gomez Castaño]] musikaria, ekintzailea (Kolonbia 1984)
# [[Sushmita Sen]] aktorea, Miss Unibertso (India 1975)
# [[Susie Porter]] aktorea (Australia 1971)
# [[Suzanne Lacy]] artista (AEB, 1945)
# [[Teresa Rivero]] 1. Emakume-presidente futbolean (Cádiz 1935)
# [[Teresa Shaw]] Idazle, itzultzaile (Uruguai-Bartzelona, 1951)
# [[Theresa Garnett]] ekintzaile sufragista (Erresuna Batua, 1888-1966)
# [[Valentine Penrose]] idazle eta margolaria (Frantzia, 1898-1978)
# [[Vicenta Fernandez-Montesinos]] idazlea (Granada 1930-Madril 2023)
# [[Vicky Luengo]] aktorea (Mallorca 1990)
# [[Victoria Lomasko]] marrazkilaria (Errusia, 1978)
# [[Vidya Balan]] aktorea, abeslaria (India 1979)
# [[Violet Aitken]] sufragista (Erresuma Batua, 1886-1987)
# [[Virginia Giuffre]] sexu-biktima (AEB/Australia 1983)
# [[Virginie Ancelot]] idazlea eta pintorea (Dijon, 1792-Paris, 1875)
# [[Wilma Labate]] film zuzendaria, gidoilaria (Italia 1949)
# [[Zheng Qinwen]] tenislaria (Txina 2002)
}}
==='''Berriak 2024''' ('''otsaila''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Casilda Ampuero]] '''SORTUA''' Fronte eta Ospitaleen zuzendaria (San Vicente de la Barquera, 1906-1978)
# [[Conchita Bustinduy]] '''SORTUA''' erraketista (Berriatua, 1927)
# [[Mercedes Herrán]] '''SORTUA''' haur saltzailea (?-Bilbo, 2002)
# [[Aurora Gómez Urrutia]] '''SORTUA''' ekintzaile errepublikarra (Obanos, 1914-Iruñea, 1975)
# [[Adela Tarifa Fernández]] historialaria, ikertzailea (Granada 1949)
# [[Africa Fanlo]] ilustratzailea (Bartzelona, 1972)
# [[Agnes Arber]] botanikaria (Erresuma Batua, 1879-1960)
# [[Ai Yazawa]] mangaka japoniarra (Osaka, 1967)
# [[Alice Henry]] sufrafista (Australia, 1857-1943)
# [[Alicia Dickenstein]] matematikaria (Argentina, 1955)
# [[Aliya Moldagulova]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1925-1944)
# [[Amanda Marsalis]] argazkilaria, film zuzendaria (AEB, XX. mendea)
# [[Ana Bustelo]] editorea eta itzultzailea (Paris, 1964)
# [[Ana de la Cueva]] ekonomialaria (Madril 1966)
# [[Ana María Bejarano Escanilla]] itzultzailea (Salamanca, 1959)
# [[Ana María Campos]] heroia ( Venezuela 1796-1828)
# [[Ana Miralles|Ana Mirelles]] komikigilea eta ilustratzailea (Madril, 1959)
# [[Ana Requena]] kazetaria, blogaria (Madril 1984)
# [[Anabel Flores Salazar]] kazetaria (Mexiko 1984-2016)
# [[Andrea Motis]] musikagilea, tronpeta jolea, jazz kantaria (Bartzelona 1995)
# [[Angeles Mastretta]] kazetaria, idazlea (Mexiko 1949)
# [[Ann Chapman]] limnologoa (Zeelanda Berria, 1937-2009)
# [[Anna Cardús Flaqué]] saskibaloi arbitroa (Bartzelona 1970)
# [[Anna Casanovas|Anna Casanova]] idazlea (Bartzelona, 1975)
# [[Anna Petronella van Heerden]] ginekologoa, sufragista (Hegoafrika 1887- 1975)
# [[Anne Teuf]] ilustratzaile eta komikigile frantsesa (Aspach-le-Haut, 1964)
# [[Annie MacDonald Langstaff]] legelaria, (Kanada,
# [[Antoinette Blackwell]] idazlea eta gizarte ekintzailea (AEB, 1825-1921)
# [[Arantxa Aguirre Carballeira]] dokumentalgilea, gidoilaria (Madril 1958)
# [[Arca (abeslaria)]] (Venezuela/Bartzelona 1989)
# [[Arcelia Ramirez]] aktorea (Mexiko 1967)
# [[Arja Kajermo|Arja Kajerno]] komikigilea (1949)
# [[Arlene Harris]] aktorea (Kanada 1896-AEB 1976)
# [[Arlene Harris]] enpresaburua, asmatzailea (AEB 1948)
# [[Åsa Grennvall|Assa Grennavall]] komikilaria (Suedia, 1973)
# [[Barbara Morgenstern]] elektronika-abeslaria, ekoizlea (Alemania 1946)
# [[Barbara Saavedra]] biologoa (Txile 1967)
# [[Begoña Lolo]] musikologoa (Madril 1958)
# [[Begoña San Jose ]] sindikalista (Segovia 1949)
# [[Begoña Torres]] kultur kudeatzailea (Madril XX. mendea)
# [[Belen Atienza Azcona]] film ekoizlea (Madril 1970)
# [[Bella Guerin]] sufragista eta ekintzaile (Australia, 1858-1923)
# [[Bibi Bourelly]] egile abeslaria (Berlin/AEB 1994)
# [[Blanche Feillet-Hennebutte]] margolaria eta litografoa (1815-1886)
# [[Bodil Schmidt-Nielsen]] fisiologoa (Danimarka-AEB, 1918-2015)
# [[Bríet Bjarnhéðinsdóttir]] politikaria (Islandia, 1856-1940)
# [[Carlota Guerrero]] argazkilaria, zinemagilea (Bartzelona 1989)
# [[Carmen Armendariz]] ekoizlea (Mexiko 1946)
# [[Carolina_Caycedo]] diziplina anitzeko artista (London, 1978)
# [[Catherine Helen Spence]] idazlea, kazetaria, sufragista (Australia, 1829-1910)
# [[Chus Tudelilla]] arte-kudeatzailea (Logroño 1961)
# [[Claire Tomalin]] kazetaria, biografoa (Londres 1933)
# [[Clara Giveen]] sufragista (Irlanda, 1887-1967)
# [[Clara Segura]] aktorea (Bartzelona 1974)
# [[Claudia Malagelada]] aktorea, dantzaria (Bartzelona 2007)
# [[Cristina Gutiérrez (pilotua)]] (Burgos 1991)
# [[Cristina Huete (ekoizlea)]] (Brasil/Espainia XX. mendea)
# [[Diana Athill]] editore, idazle, nobelagile (Londres, 1917-2019)
# [[Doaa el-Adl]] karikaturegilea (Egipto, 1979)
# [[Dolores Hayden]] arkitektoa, historialaria, poeta (AEB, 1945)
# [[Dorothe Engelbretsdotter]] poeta (Norvegia, 1634-1716)
# [[Draga Ljo%C4%8Di%C4%87]] medikua, feminista (Serbia, 1855-1926)
# [[Edwidge Danticat]] idazlea (Haiti/AEB 1969)
# [[Eileen Mary Casey]] sufragista (Australia 1881- 1972)
# [[Elin Wallin|Elin Walin]] artista (Suedia, 1884-1969)
# [[Eliza Ritchie|Eliza Ritche]] sufragista eta filosofoa (Kanada, 1856-1933)
# [[Elizabeth Avery Meriwether]] idazle, sufragista (AEB, 1824-1916-)
# [[Ellen Allien]] DJ (Alemania 1968)
# [[Ellen Ternan]] aktorea (EB 191839-1914)
# [[Elvira Sastre]] poeta, itzultzailea (Segovia 1992)
# [[Emma Miller]] sufragista (EB 1839-Australia 1927)
# [[Esperanza Mendoza Holgado]] saskibaloi arbitroa (Caceres 1983)
# [[Ethel Sargant]] botanikaria (Erresuma Batua, 1863-1918)
# [[Eva Valiño]] soinu teknikaria (Bartzelona 1969)
# [[Fanny Brice]] aktorea ( AEB 1891-1951)
# [[Fatimah Tuggar ]] artista (Nigeria 1967)
# [[Flora de Pablo]] medikua, ikertzailea (Salamanca, 1952)
# [[Florence Lawrence]] aktorea, asmatzailea (Kanada-AEB, 1886-1938)
# [[Fran%C3%A7oise Brauner]] medikua (Austria-Frantzia, 1911-2000)
# [[Františka Plamínková]] kazetaria, feminista, politikaria (Txekia, 1875-1942)
# [[Gabriela Gonz%C3%A1lez]] fisikaria (Argentina, 1965)
# [[Gabriele Schor]] publizista, bildumagilea (Austria 1961)
# [[Garcia Botikaria]] zientzia dibulgatzailea (Cuenca 1995)
# [[Geneviève Thiroux d'Arconville]] idazlea, zientzialaria (Frantzia 1720-1805)
# [[Gertrude Blanch]] matematikaria (Polonia-AEB, 1897-1996)
# [[Gertrude Caton Thompson]] arkeologoa (Britainia Handia, 1888-1985)
# [[Giorgia Marras]] Komikigile eta ilustratzaile franko-italiarra (Genova, 1988)
# [[Giulia Tamayo Leon]] abokatua, aktibista (Peru 1958- Uruguai 2014)
# [[Griselda Pascual i Xufré]] matematikaria (Bartzelona, 1926-2001)
# [[Hedwig Dohm]] idazlea (Alemania 1831-1919)
# [[Helen Frankenthaler]] margolaria (AEB, 1928-2011)
# [[Helene Funke]] margolaria (Alemania,1869-1957)
# [[Henrietta Dugdale]] sufragista (Londres 1827- Australia 1918)
# [[Hiromu Arakawa]] mangaka japoniarra (Tokachi, 1973)
# [[Irene Manton]] botanikaria (Erresuma Batua, 1904-1988)
# [[Irene Stegun]] matematikaria (AEB, 1919-2008)
# [[Irma Thomas]] soul abeslaria (AEB 19)41
# [[Irma Wyman]] ingeniari informatikoa (AEB, 1928-2015)
# [[Isabel Muñoz (argazkilaria)]] (Bartzelona/Madril 1951)
# [[Isabel Tajahuerce Ángel]] irakaslea, ikertzailea (Soria 1960)
# [[Jantina Tammes]] botanikaria (Herbehereak, 1871-1947)
# [[Jeanne Demessieux]] piano-jotzaile, organo-jotzailea (Frantzia, 1921-1968)
# [[Jenny Saville]] margolaria (Britainia, 1970)
# [[Jessica Bennett]] kazetaria, blogaria (AEB 1981)
# [[Jorja Smith]] kantautorea (EB 1997)
# [[Josiane Balasko]] aktorea, zuzendaria, gidoigilea (1950)
# [[Judi Chamberlin]] aktibista (AEB 1944-2010)
# [[Judith Scott (artista)|Judith Scott]] artista (Ohio, 1943-2005)
# [[Kali Uchis]] kantautorea (AEB 1994)
# [[Karo Moret Miranda]] historialaria, ikertzailea (Kuba,...)
# [[Kate Lilley]] poeta (Australia, 1960)
# [[Kate Perugini]] margolaria (EB 1839-1929)
# [[Kehlani]] egile abeslaria (AEB 1995)
# [[Kenia Os]] abeslaria, youtuberra (Mexiko 1999)
# [[Lais Korintokoa]] hetera (Grezia K.a V. mendea- K.a. IV. mendea)
# [[Lala Huete]] figuringilea (Brasil/Espainia 1957)
# [[Laura Lechuga]] kimikaria, ikerlaria (Sevilla 1962)
# [[Lilli Hornig]] kimikaria (Txekoslovakia-AEB, 1921-2017)
# [[Liv Strömquist]] komikigilea (Suedia, 1978)
# [[Louisa Lawson]] idazlea, poeta, sufragista (Australia, 1848-1920)
# [[Louise Brealey]] aktorea (EB 1979)
# [[Ludwika Paleta]] aktorea (Polonia/Mexiko 1978)
# [[Lulu Roman]] komediantea, abeslaria (AEB 1946)
# [[Lynn Fontanne]] aktorea (EB 1887- AEB 1983)
# [[Mabel Sharman Crawford]] abenturazale eta idazlea (Irlanda, 1820-1912)
# [[Madhuri Dixit]] zinema aktorea (India, 1967)
# [[Maevia Noemí Correa]] botanikaria (Argentina, 1914-2005)
# [[Manuela Sambo]] artista (Angola/Alemania 1964)
# [[Margarida Castells]] itzultzailea (Bartzelona, 1962)
# [[Margie Sudre]] Frantziako politikaria (Vinh, 1943)
# [[Marguerite Jeanne Carpentier]] eskultorea (Paris 1886-1965)
# [[Maria Angeles Querol]] historialaria (Badajoz 1948)
# [[María Calcaño]] poeta (Venezuela 1906-1956)
# [[María Eduarda Barjona de Freitas]] kazetaria, kritikaria (Portugal 1882-1952)
# [[Maria Fyodorovna Zibold]] medikua (Serbia, 1849-1939)
# [[Maria Jose Toro Nozal]] zientzialaria (Zamora 1957)
# [[Maria Pia Timon]] etnologoa (Cáceres 1954)
# [[Maria Polivanova]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1922-1942)
# [[María Rosa Urraca Pastor]] karlista eta falangista (Madril, 1900-Bartzelona, 1984)
# [[Maria Sainz Martin]] medikua (Badajoz 1953)
# [[Maria Schwarz]] arkitektoa (Alemania 1956)
# [[Maria Silva]] aktorea (Palentzia 1941-Madril 2023)
# [[Maria Tena]] idazlea, kultur kudeatzailea (Madril 1953)
# [[Maria Teresa Salazar Bermudez]] kimikari aitzindaria (Badajoz 1909-Madril 1982)
# [[Maria Vazquez]] aktorea (Galizia 1979)
# [[María Vinyals|Marina Vinyals]] idazlea eta artikulugilea (Galizia, 1875-1942)
# [[Maria von Linden]] bakteriologo, zoologo (Alemania, 1869-1936)
# [[Maribel Domenech]] artista (Valentzia 1951)
# [[Marilou Berry]] aktorea (Frantzia, 1973)
# [[Marina Picasso]] idazlea (Frantzia, 1950)
# [[Marina Raskova]] pilotua (Sobiet Batasuna, 1912-1943)
# [[Marjorie Courtenay-Latimer]] naturalista (Hegoafrika, 1907-2004)
# [[Marjorie Hasler]] sufragista (Irlanda, 1887-1913)
# [[Marlene Engelhorn]] aktibista, filantropoa (Austria 1992)
# [[Marta Carazo]] kazetaria ( Madril 1973)
# [[Martha Carrillo]] kazetaria, idazlea (Mexiko 1966)
# [[Mary Ann Hilliard]] erizaina eta sufragista (Irlanda, 1860-1912)
# [[Mary Galway]] sufragista eta sindikalista (Irlanda, 1864-1928)
# [[Mary J. Blige]] abeslaria (AEB 1984)
# [[Mary Lee]] sufragista (Australia, 1821-1909)
# [[Mary Martin]] aktorea (AEB 1913-1990)
# [[Mary Richardson]] sufragista (Kanada, 1889-1961)
# [[Mary-Dell Chilton]] biologoa (AEB, 1939)
# [[Mati Diop]] aktore eta zuzendaria (Paris, 1982)
# [[Maya Zankoul]] artista bisuala, blogaria (Libano, 1986)
# [[Maybanke Anderson]] sufragista (Australia, 1845-1927)
# [[Merce Paloma]] jantzi diseinatzailea (Bartzelona 1964)
# [[Mercedes Valdivieso]] idazlea (Txile 1924-1993)
# [[Mihri Müşfik Hanım]] margolaria (Turkia, 1886-1954)
# [[Miluca Sanz]] musikaria, artista (Segovia 1956)
# [[Minna Sundberg]] ilustratzailea (Suedia, 1990)
# [[Miss Kittin]] DJ (Frantzia 1973)
# [[Mónica Oriol Icaza]] enpresaria (Madril, 1961))
# [[Muriel Douru]] komikigile, idazle eta ekintzaile frantsesa (1976)
# [[Muriel Matters]] kazetaria, sufragista (Australia, 1817-1969)
# [[Nadia Khiari]] komikigilea eta irakaslea (Tunisia, 1973)
# [[Natalia Carbajosa]] idazlea eta itzultzailea (Puerto de Santa Maria, 1971)
# [[Natalia Kovxova|Natalia Kovxva]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1920-1942)
# [[Natalka Bilotserkivets]] poeta eta iraultzailea (Ukraina, 1954)
# [[Nh. Dini]] idazle feminista (Indonesia 1936-2018)
# [[Nieves López Martínez]] paleontologoa (Burgos, 1949-2010)
# [[Ninnan Santesson]] eskultoregilea (Suedia, 1891-1969)
# [[Noemí Zaritzky]] ingeniari kimikoa (Argentina, 1951)
# [[Norio Sakurai]] mangaka(Japonia)
# [[Núria Tamarit Castro]] irudigilea (Castelló 1993)
# [[Odile Schweisguth]] medikua (Frantzia 1913-2002)
# [[Olivia Mandle]] ingurumen aktibista (Bartzelona 2007)
# [[Pati Chapoy]] kazetaria (Mexiko 1949)
# [[Peggy McCay]] aktorea (AEB 1927-2018)
# [[Pilar Landeira Guerrero]] saskibaloi arbitroa (Madril 1959)
# [[Polina Osipenko]] hegazkinlari heroia (Sobietar Batasuna, 1907-1939)
# [[Power Paola]] komikigilea (Ekuador, 1977)
# [[Ptazeta]] rap kantugilea (Kanariak 1996)
# [[Regina Silveira]] artista eta unibertsitateko irakaslea (Brasil, 1939)
# [[Remedios Sanchez]] idazlea, ikertzailea (Bartzelona 1975)
# [[Rita Payes]] musikagilea, tronboi jolea, jazz kantaria (Bartzelona 1999)
# [[Roser Berdagué]] itzultzailea (Katalunia, 1929)
# [[Rosina Gomez Baeza]] kultur kudeatzailea (Asturias 1941)
# [[Safia Farhat]] artista (Tunisia, 1924-2004)
# [[Sara Becker (aktorea)]] (Txile 2002)
# [[Sara Fratini]] ilustratzailea (Venezuela, 1985)
# [[Semiramis Gonzalez]] historialaria (Asturias 1988)
# [[Serena Lake]] predikatzailea, sufragista (Australia, 1842-1920)
# [[Sheila Tobias]] administratzaile, idazle (AEB, 1935-2021)
# [[Sita Abellan]] DJ, modeloa (Murtzia 1993)
# [[Sofia Coll]] kantari, dantzari, aktorea (Bartzelona 1999)
# [[Sophie Bryant]] matematikaria (Erresuma Batua, 1850-1922)
# [[Sybille Bedford]] idazlea, kazetaria (Alemania 1911-EB 2006)
# [[Sylvia Earle]] ozeanografoa (AEB 1935)
# [[Tatiana Proskouriakoff]] arkeologo, etnologo (Errusia-AEB, 1909-1985)
# [[Teyana Taylor]] abeslaria, dantzaria, aktorea (AEB 1990)
# [[Tomasa Tito Condemayta]] independentziaren aitzindaria, heroia (Peru 1740-1781)
# [[Tracey Rose]] artista (Hegoafrika 1974)
# [[Valentina Borok]] matematikaria (Ukraina, 1931-2004)
# [[Valentina Grizodubova]] hegazkinlari heroiak (Sobietar Batasuna, 1909-1993)
# [[Vanessa Ciangherotti]] aktorea (Mexiko 1974)
# [[Vanessa Nakate]] klima-aktibista (Uganda, 1996)
# [[Vinciane Despret]] filosofoa (Belgika 1959)
# [[Wangechi Mutu]] artista (Kenya/AEB 1972)
# [[Whitney Wolfe Herd]] enpresaburua, ekintzailea (AEB 1989)
# [[Xulia Vicente]] irudigilea (Coruña 1993)
# [[Yasmina Alcaraz Moreno]] saskibaloi arbitroa (Girona 1989)
# [[Yelizaveta Chaikina]] partisanoa (Sobiet Batasuna, 1918-1941)
# [[Yevdokia Bershanskaia]] hegazkinlaria (Sobietar Batasuna, 1913-1982)
# [[Yvonne Sylvain]] medikua (Haiti, 1907-1989)
# [[Zdenka Braunerová]] margolaria (Txekia, 1858-1934)
# [[Zeina Abirached]] komikigilea, ilustratzailea (Beirut, 1981)
# [[Ziba Ganiyeva]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1923-2010)
# [[Alice Abadam]] sufragista (GAles, 1856-1940)
# [[Lila Avilés|Lila Aviles]] zinema zuzendaria (Mexiko, 1982)
}}
==='''Berriak 2024''' ('''urtarrila''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Aintzane Uria]] ef--'''SORTUA''' abeslaria, soinularia (Durango, 1979)
# [[Fatmana Binta]] ----'''SORTUA''' sukaldaria (Sierra Leona, 1984)
# [[Izaro Oliveira]] ef--'''SORTUA''' txirrindularia (Ermua 2005)
# [[Mari Carmen Montoya Azkuna]] --ef'''SORTUA''' farmazialaria (1926-2024)
# [[Gloria Zuazola]] --ef'''SORTUA''' (Uruguai, 1966-2024)
# [[Itsaso Gangoitia]] ----'''SORTUA''' lasterkaria, euskara teknikaria (Abadiño 1988)
# [[Paquita Bretos Andueza]] ----'''SORTUA''' mendizalea, ateoa, komunista (Pasaia, 1927)
# [[Larraitz Amezaga del Fango]] ----'''SORTUA''' endometrosiaren buruzko liburuaren egilea (Donostia, 1990
# [[Erkuden Txokarro]] ----'''SORTUA''' (Iruñea, 1974)
# [[Ru´a Zimawi|Ru´a Rimawi]] ----'''SORTUA''' (Zisjordania, 1998)
# [[Nora Botero]] ----'''SORTUA''' irakaslea, ikertzailea (Kolonbia , ?)
# [[Auxi Díaz]] ef--'''SORTUA''' magistratua (Kanaria Handia 1967)
# [[María Isabel Gutiérrez Velasco]] --ef'''SORTUA''' prostituta (Santander, ? - Basauriko espetxea, 1977))
# [[Begoña Vesga]] ef--'''SORTUA''' ekintzaile, feminista, politikaria (Burgos, Ermua, 1951)
# [[Beatriz Arizaga Bolunburu]] ef--'''SORTUA''' historialaria (Eibar, 1951)
# [[Maialen Etxart Salaberri]] ----'''SORTUA''' irakaslea (Isturitze, 1978)
# [[Sara Oceja Salazar]] ef--'''SORTUA''' arkitektua eta politikaria (Durango, 1970)
# [[Paula Bronstein]] fotokazetaria (AEB, XX. mendea)
# [[Edith Hirsch Luchins]] efef matematikaria (Polonia-AEB, 1921-2002)
# [[Annie Montague Alexander]] paleontologo, filantropoa (AEB, 1867-1950)
# [[Carol Guzy]] ef-- argazkilaria (AEB, Pensilvania, 1956)
# [[Ladislava Bakanic]] gimnasta (New York, 1924)
# [[Julia Kavanagh|Julia Kavabagh]] idazlea (Irlanda, 1824-1877)
# [[Nelly Bodenheim|Nelly Bodenneim]] ilustratzailea (Herbehereak, 1874-1951)
# [[Hamideh Kheirabadi]] aktorea (Irlanda, 1924-2010)
# [[Dorothy Cayley]] mikologoa (Sri Lanka, 1874-1955)
# [[Maria Mauban]] aktorea (Marsella, 1924-2014)
# [[Kate Lester]] aktorea (Ingalaterra, 1857-1924)
# [[Dorothea Wolbert]] aktorea (AEB, 1874-1958)
# [[Gré de Jongh]] lasterketaria (Herbehereak, 1924-2002)
# [[Vera Molnár]] artista (Hungaria, 1924-2023)
# [[Elena Cernei]] mezzo-sopranoa (Errumania, 1924-2000)
# [[Hrytsko Hryhorenko]] poeta eta itzultzailea (Ukrainia, 1867-1924)
# [[Claudine Dupuis]] aktorea (Frantzia, 1924-1991)
# [[Annelise Hovmand]] zinema-zuzendaria (Danimarka, 1924-2016)
# [[Conradine Birgitte Dunker]] idazlea (Norvegia, 1780-1866)
# [[Beatrice Chebet]] atleta (Kenya 2000)
# [[Tsigie Gebreselama]] atleta (Etiopia 2000)
# [[Dawit Seyaum]] atleta (Etiopia 1996)
# [[Shannon Rowbury]] atleta (AEB 1984)
# [[Lisa Dobriskey]] atleta (EB 1983)
# [[Adela Pankhurst]] sufragista, aktibista politikoa (EB 1885-Australia 1961)
# [[Minnie Baldock]] sufragista (EB 1864-1954)
# [[Adelaide Knight]] sufragista (EB 1871-1950)
# [[Christian Jollie Smith]] abokatu ekintzailea (Australia 1885-1963)
# [[Margaret Bondfield]] politikaria, aktibista (EB 1873-1953)
# [[Louisa Martindale]] zirujaua (EB 1872-1966)
# [[Louisa Martindale (feminista)]] sufragista, aktibista (EB 1839-1914)
# [[Hilda Martindale]] funtzionarioa, idazlea (EB 1875-1952)
# [[Cicely Hamilton]] dramagilea, aktorea (EB 1872-1933)
# [[Dora Montefiore]] zirujaua (EB 1872-1966)
# [[Kelly Holmes]] atleta (EB 1970)
# [[Mary Rand]] atleta (EB 1940)
# [[Alemitu Tariku]] atleta (Etiopia 2000)
# [[Shelby Houlihan]] atleta (AEB 1993)
# [[Manuela M. Veloso]] irakaslea, robot-ikertzailea (Lisboa 1957)
# [[Lua Ribeira]] argazkilaria (Coruña, 1986)
# [[Cristina de Middel]] argazkilaria (Alacant, 1979)
# [[María Garay]] tango abeslaria (Argentina, 1941)
# [[Anna Gottlieb]] abeslaria (Viena, 1774-1856)
# [[Hou Bo]] argazkilaria (Txina, 1924-2017)
# [[Montserrat Ubach Tarrés]] espeleologoa aitzindaria (Bartzelona XX. mendea)
# [[Rocío Verdejo García]] artista plastikoa, argazkilaria (Granada 1982)
# [[Olinpia Velasco]] artista bisuala, argakilaria ( Granada 1970)
# [[Ana Vaz]] film zuzendaria, artista (Brasil 1982)
# [[Sara Ramo]] artista bisuala (Madril/Brasil 1975)
# [[Ann Packer]] atleta (EB 1942)
# [[Tatiana Tomashova]] atleta (Errusia 1975)
# [[Svetlana Masterkova]] atleta (Errusia 1968)
# [[Denise Lewis]] atleta (EB 1972)
# [[Sally Gunnell]] atleta (EB 1966)
# [[Eladia Blázquez]] abeslaria (Argentina, 1931-2005)
# [[Zanele Muholi]] artista eta aktibista (Hegoafrika, 1972)
# [[Eva Nogales]] biofisikaria (Colmenar Viejo, 1965)
# [[Ana María Muñoz Amilibia]] arkeologoa (Donostia-Madril, 1932-2019)
# [[Farshid Moussavi]] arkitektoa (Iran/Britainia 1965)
# [[Roma Agrawal]] egitura-ingeniaria (India/EB 1983)
# [[Francine Houben]] arkitektoa (Herbehereak 1955)
# [[Beverly Willis]] arkitektoa (AEB 1928-2023)
# [[Jolanda Ceplak]] atleta (Eslovenia 1976)
# [[Hasna Benhasi]] atleta (Maroko 1978)
# [[Fantu Worku]] atleta (Etiopia 1999)
# [[Karissa Schweizer]] atleta (AEB 1996)
# [[Phylis Smith]] atleta (EB 1963)
# [[Pilar Citoler]] dentista, arte bildumagilea (Zaragoza 1937)
# [[Mary Strong Clemens]] botanikaria (AEB, 1873-1968)
# [[Hortense Powdermaker]] antropologoa (AEB,1900-1970)
# [[Charlotte Abramow]] argazkilari eta bideogilea (Brusela, 1993)
# [[Judy Dater]] argazkilari feminista (AEB, 1941)
# [[Germaine Van Parys]] fotokazetaria (Belgika, 1893-1983)
# [[Alexandra Boulat]] fotokazetaria (Frantzia, 1962-2007)
# [[Ina Higgins]] baratzezaina, paisaia-arkitektoa (Irlanda 1860-Australia 1948)
# [[Nettie Palmer]] idazlea, kritikaria ( Australia 1885-1964)
# [[Vicenta Cortés Alonso]] artxibozaina, ikertzailea, irakaslea (Valentzia 1925-2021)
# [[María Eugenia Rodríguez Palop]] legelaria, politikaria ( Badajoz 1970)
# [[Marisa Rodríguez Palop]] kazetaria, korrespontsala (Badajoz 1966)
# [[Janeene Vickers]] atleta (AEB 1968)
# [[Sandra Farmer]] atleta (Jamaika/AEB 1962)
# [[Debra Flintoff-King ]] atleta (Australia 1960)
# [[Tatiana Ledovskaya]] atleta (Errusia 1966)
# [[Sandra Douglass Morgan]] abokatu, kirol-zuzendaria (Las Vegas 1978)
# [[Mary_Elliott_Hill]] kimikaria (AEB, 1907-1969)
# [[Naomi Parker]] langilea, modeloa (AEB, 1921-2018)
# [[Marica Andallón]] heroina (Oviedo, 1764-1848)
# [[Dana Ulery]] informatiba zientifikoa (AEB, 1938)
# [[Mary Cowden Clarke]] idazlea (Londres, 1809-Italia, 1898)
# [[Fili Chillón|Fili Chillon]] idazle eta eskultore (1918-2012)
# [[Claude Cahun|Claude CAhun]] artista (Frantzia, 1894-1954)
# [[Suzanne Malherbe|Susanne Malherbe]] argazkilaria, diseinatzaile (Frantzia, 1892-1972)
# [[Véronique de Viguerie|Veronique de Viguerie]] fotokazetaria (Frantzia, 1978)
# [[María Amelia Baltar]] abeslaria (Buenos Aires, 1940)
# [[Luz María del Castillo Fregoso]] kimikari-biologoa (Mexiko, 1926-1990)
# [[Li Fanghua]] fisikaria (Txina, 1932-2020)
# [[Elise Ottesen-Jensen]] kazetaria (Suedia, 1886-1973)
# [[Dina Vierny]] modeloa, arte-bildumagilea, museo-zuzendaria, erresistentzian ekintzaile (Errumania 1919-Paris 2009)
# [[Nina Kandinski]] mezenasa (Errusia 1896- Suitza 1980)
# [[Lily Pastré ]] filantropoa (Frantzia 1891-1974)
# [[Manuela Beltrán]] heroia (Kolonbia 724-1819)
# [[Marina Stepanova]] atleta (Errusia 1950)
# [[Linda Keough ]] atleta (EB 1963)
# [[Tracy Goddard]] atleta (EB 1969)
# [[Silvia Rieger]] atleta (Alemania1970)
# [[Katharine Merry]] atleta (EB 1974)
# [[Fahrelnissa Zeid]] artista (Turkia 1901-Jordania 1991)
# [[María Josefa Jiménez Cisneros]] arkeologoa (Cádiz. 1916-2002)
# [[Romina Ressia]] argazkilaria (Argentina, 1981)
# [[Emilie Bieber]] argazkilaria (Alemania, 1810-1884)
# [[Hildegard Jäckel]] argazkilaria (Alemania, 1903-1974)
# [[Alicia Márquez]] aktorea, vedetea (Argentina 1932-2004)
# [[Ethel Rojo]] aktorea, vedetea (Argentina, 1937-2012)
# [[Delphine Diallo]] argazkilaria
# [[Martha Cooper]] argazkilaria (AEB 1943)
# [[Lady Pink]] grafitigilea (AEB 1945)
# [[Thérèse Le Prat]] argazkilaria (1895-1966)
# [[Alice Cherki]] Aljeriako psikoanalista eta idazlea (1936)
# [[Carole Thibaut]] Franziako idazle, antzerki zuzendari eta aktorea (1969)
# [[Gerty Dambury]] Guadalupeko antzerkigile, nobelagile eta poeta frantsesa (1957)
# [[Adele Goldstine]] matematikaria, programatzailea (AEB, 1920-1964)
# [[Marlyn Wescoff Meltzer]] matematikaria, programatzailea (AEB, 1922-2008)
# [[Séraphine Louis ]] margolari autodidakta (Frantzia 1864-1942)
# [[Araceli Martínez Esteban]] politikaria (Guadalajara 1974)
# [[Natalia Sazanovich]] atleta (Bielorrusia 1973)
# [[Jane Flemming]] atleta ( Australia 1965)
# [[Ghada Shouaa ]] atleta (Siria 1972)
# [[Urszula Włodarczyk]] atleta (Polonia 1965)
# [[Eunice Barber]] atleta (Sierra Leona 1974)
# [[Natalya Roshchupkina]] atleta (Errusia 1978)
# [[Carmen Sarmiento]] Espainiako 1. emakume guerra korrespontsala (Madril 1944)
# [[Elena Projorova]] atleta (Errusia 1978)
# [[Karin Specht-Ertl]] atleta (Alemania 1974)
# [[Tiia Hautala]] atleta (Finlandia 1972)
# [[Süreyya Ayhan]] atleta (Turkia 1978)
# [[Hayley Tullett]] atleta (EB 1973)
# [[Olga Jegorova]] atleta (Errusia 1972)
# [[Bouchra Ghezielle]] atleta (Maroko/Frantzia 19)
# [[Janeth Jepkosgei]] atleta (Kenya 1983)
# [[Margarita Ponomariova]] atleta (Kazakhstan 1993-Errusia 2021)
# [[Olga Nazarova]] atleta (Errusia 1965)
# [[Yeveonde Middleton|Yevonde Middleton]] argazkilaria (Erresuma Batua, 1893-1975)
# [[Lea Ypi]] filosofo (Albania, 1979)
# [[Alicia Márquez]] aktoresa (ARgentina, 1923-2004)
# [[Françoise Demulder|Francoise Demulder]] argazkilaria (Frantzia, 1947-2008)
# [[Nélida Roca]] vedetea (Buenos Aires, 1929-1999)
# [[Catherine Stern]] psikologo, hezitzailea (Alemania-AEB, 1894-1973)
# [[Adrienne Clarke]] botanikaria (Australia, 1938)
# [[Alba Solís]] abeslaria (Argentina, 1927-2016)
# [[Isabel Ellsen]] argazkilaria (Frantzia, 1958-2012)
# [[Kate Barry]] argazkilaria (Britainia Handia, 1967-2013)
# [[Cécile DeWitt-Morette]] fisikaria, matematikaria (Frantzia, 1922-2017)
# [[Coline Serreau]] aktore, zuzendari eta gidoilari frantsesa (1947)
# [[Emilia Broomé|Emilia Broome]] politikari liberala, feminista eta bakearen aldeko aktibista (Suedia, 1866-1925)
# [[Tassin Hangbè]] Dahomeyko erregina-ordea (Benin, XVIII. mendea)
# [[Virginia Norwood]] fisikaria, militarra (AEB, 1927-2023)
# [[Renée Gailhoustet|Renee Gailhoustet]] arkitektoa (1929-2023)
# [[Julia Lermontova]] kimikaria (Errusia, 1847- 1919)
# [[Christine Spengler]] fotokazetaria (Frantzia, 1945)
# [[Dickey Chapelle]] argazkilaria (AEB, 1919-1965)
# [[Susan Meiselas]] argazkilaria (AEB, 1948)
# [[Rafia Zakaria]] feminista musulmana (Pakistan, 1977)
# [[Edna Paisano]] matematikaria, soziologoa (AEB, 1948-2014)
# [[Josepha Weber]] abeslaria, sopranoa (Alemania, 1758-1819)
# [[Aloysia Weber]] opera abeslaria (Alemania 1760-1839)
# [[Constanze Mozart]] abeslaria (Alemania, 1762-1842)
# [[Sophie Weber]] abeslaria (Alemania, 1763-1846)
# [[Cäcilia Weber]] Mozarten amaginerraba (Alemania, 1727-1793)
# [[Beatriz Bermúdez de Velasco]] mexikoko konkistatzailea (Espainia, XVI. mendea)
# [[Klara Dan von Neumann]] matematikaria (Hungaria, 1911-1963)
# [[Anna Murray Vail]] botanikaria (AEB, 1863-1955)
# [[Nieves Fariza]] irakaslea,sindikalista (1911-1975)
# [[Faten Hamama|Faten Hamana]] aktorea (Egipto, 1931-2015)
# [[Fanny Navarro]] aktorea (Argentina, 1920-1971)
# [[Zerrenda:Emakume argazkilariak|Emakume argazkilarien zerrenda]]
# [[Rose Wilder Lane]] kazetaria, idazlea (AEB 1886-1968)
# [[Isabel Paterson]] kazetaria, idazlea, filosofo politikoa (Kanada 1886-AEB 1968)
# [[Dilan Yeşilgöz-Zegerius]] politikaria (Turkia,Herbehereak 1967)
# [[Gema Igual ]] politikaria ( Santander 1973)
# [[Pilar Alegría]] politikaria (Zaragoza 1977)
# [[Maria Pinigina]] atleta (Kirgitistan 1958)
# [[Olga Brizgina]] atleta (Errusia/Ukraina 1963)
# [[Liudmila Dzhigalova]] atleta (Ukraina 1962)
# [[Sherri Howard]] atleta (AEB 1962)
# [[Denean Howard-Hill]] atleta (AEB 1964)
# [[Inga Fischer-Hjalmars]] fisikaria (Suedia, 1918-2008)
# [[Waltraut Seitter]] astronomoa (Alemania, 1930-2007)
# [[Amina (Zazzauko erregina)]] Zazzauko erregina (Nigeria, 1533-1610)
# [[Paulina Urrutia]] aktorea (Txile, 1969)
# [[Melissa Gilbert]] aktorea (AEB 1964)
# [[Sara Gilbert]] aktorea (AEB 1975)
# [[Skye McCole Bartusiak]] aktorea (AEB 1992-2014)
# [[Melissa Sue Anderson]] aktorea (AEB 1962)
# [[Katy Kurtzman]] aktorea (AEB 1965)
# [[Leslie Landon]] aktorea (AEB 1962)
# [[Jennifer Landon]] aktorea (AEB 1983)
# [[Alison Arngrim]] aktorea (AEB 1962)
# [[Charlotte Stewart]] aktorea (AEB 1941)
# [[Melissa Francis]] aktorea, kazetaria (AEB 1972)
# [[Susan Solomon]] kimikari atmosferikoa (AEB, 1956)
# [[Mounia Youssef]] argazkilaria (Libano-Togo, 1988)
# [[Felicia Abban]] argazkilaria (Ganna, 1935-2024)
# [[Emily Jacir]] artista plastikoa (Palestina, 1970)
# [[Sarah Waiswa]] argazkilaria (1980 hamarkada)
# [[Gihan Tubbeh]] argazkilaria (Peru, 1984)
# [[Isadora Romero]] argazkilaria (Ekuador, 1987)
# [[Jane Elizabeth Jones|Jane Elizabeth]] sufragista, abolinionista (AEB, 1813-1886)
# [[Aida Muluneh]] argazkilaria eta artista (Etiopia, 1974)
# [[Taslima Akhter]] argazkilaria (Bangladesh, 1974)
# [[Nezha Alaoui]] enpresaria eta argazkilaria (Maroko, 1982)
# [[Ann Oakley]] soziologoa
# [[Caroline List]] epailea (AEB-Austria 1964)
# [[Idoia Murga Castro]] irakaslea, ikertzailea (Madril 1983)
# [[Mónica García Gómez]] mediku, politikaria (Madril 1974)
# [[Ana Redondo]] legelaria, politikaria (Valladolid 1966)
# [[Lorraine Fenton ]] atleta (Jamaika 1973)
# [[Sabine Busch]] atleta (Alemania 1962)
# [[Kim Batten]] atleta (AEB 1969)
# [[Sandie Richards]] atleta (Jamaika 1968)
# [[Elise Cranny]] atleta (AEB 1996)
# [[Colleen Quigley ]] atleta (AEB 1992)
# [[Marcia Barbosa]] fisikaria (Brasil, 1960)
# [[Maria Matos]] aktorea, dramagilea (Lisboa 1886-1952)
# [[Ofelia Marques]] margolaria ( Lisboa 1902-1952)
# [[Mafalda Mouzinho de Albuquerque]] idazlea (Lisboa 1874-1952)
# [[Shalane Flanagan]] atleta (AEB 1981)
# [[Linet Masai]] atleta (Kenya 1989)
# [[Vivian Cheruiyot]] atletak (Kenya 1983)
# [[Sally Kipyego ]] atleta (Kenya 1985)
# [[Julia Petxonkina]] atleta (Errusia 1978)
# [[Lashinda Demus]] atleta (AEB 1983
# [[Colleen Farrington]] modeloa, abeslaria (AEB 1936-2015)
# [[Edelmira Inés Mórtola]] geologoa (Argentina, 1894-1973)
# [[Boushra Yahya Almutawakel|Bousha Yahya]] argazkilaria (Yemen, 1969)
# [[Nikab]]
# [[Anna Hints]] zinema zuzendaria (Estonia, 1982)
# [[Pia Arke]] argazkilaria (Groenlandia, 1958-2007)
# [[Nina Byers]] fisikaria (AEB, 1930-2014)
# [[Genoveva Dawson]] botanikaria (Argentina, 1918-2012)
# [[Astrid Cleve]] botanikaria, kimikaria (Suedia, 1875-1968)
# [[Audrey_Richards]] Britaniako antropologa (London, 1899-1984)
# [[Anush Babajanyan]] fotokazetaria (Armenia
# [[Louise Abel]] argazkilaria (Norvegia, 1841-1907)
# [[Carolina Henriette Mac Gillavry]] kimikaria (Holanda, 1904-1993)
# [[Hilaria Supa]] indígena, aktibista (Peru 1957)
# [[Maria Sumire]] abokatu, politikaria (Peru 1951)
# [[Claudia Coari]] politikaria (Peru 1967)
# [[Juana Huancahuari]] nekazaria, politikaria (Peru 1969)
# [[Yaneth Cajahuanca]] ingeniaria, politikaria (Peru 1971)
# [[Nancy Obregon]] politikaria (Peru 1970)
# [[Elsa Malpartida]] politikaria (Peru 1961ç-2022)
# [[Karibu]] GKE, Fca Pedraza saria 2023
# [[America Valenzuela]] zientzia-kazetaria (Madril 1977)
# [[Diane Pernet]] moda blogaria, kritikaria (AEB XX. mendea)
# [[Carmen de Icaza]] eleberrigilea eta lider falangista (Madril, 1899-1979)
# [[Margarita Abella Caprile|Margarita Abella Caprile]] poeta, kazetaria (Argentina, 1901-1960)
# [[Amber Bracken]] fotokazetaria (Kanada, 1984)
# [[Marlene Bergamo]] fotokazetaria (Brasil, 1965)
# [[Claire Beck Loos]] idazlea eta fotokazetaria (Txekia, 1904-1942)
# [[Ruth Asawa]] eskultorea (AEB, 1926-2013)
# [[Zofia Kielan-Jaworowska]] paleobiologoa (Polonia, 1925-2015)
# [[Brigida Baltar]] argazkilaria (Brasil,1959)
# [[Lara Baladi]] argazkilaria (Egipto-libanoar, 1969)
# [[Maja Bajević|Maja Bajevi´c]] argazkilaria (Bosnia, 1967)
# [[Damaris Cudworth Masham]] idazle, filosofo (Britainia Handia, 1659-1708)
# [[Kathleen Kenyon]] arkeologoa (Erresuma Batua, 1906-1978)
# [[Anna Maria Colucci]] argazkilaria (Italia, 1938-2015)
# [[Joana Choumali]] argazkilaria (Bolin
# [[Fleur Pellerin]] Frantziako politikari eta enpresaburua (1973)
# [[Pascale Faublas|Pascale Faubas]] artista (Haiti, 1981)
# [[Anabel Colazo]] komikigilea eta ilustratzaile (Eivissa, 1993)
# [[Elizabeth Riddle Graves]] fisikaria (AEB, 1916-1972)
# [[Mignon Talbot]] paleontologoa (AEB, 1869-1950)
# [[Alicia Güemes Fraga]] komikigilea eta ilustrailea (Bartzelona, 1987)
# [[Emma Ríos Maneiro]] istoriotxogilea eta komikigilea (Galizia, 1976)
# [[Caridad Zazo Cardeña]] geologoa (Toledo, 1945)
# [[Caroline Ingalls]] irakaslea, autobiografialaria (AEB 1839-1924)
# [[Mary Ingalls]] idazlea (AEB 1865-1924)
# [[Carrie Ingalls]] zaintzailea (AEB 1870- 1946)
# [[Grace Ingalls]] irakaslea, idazlea (AEB 1877-1941)
# [[Ketty Lester]] aktorea, abeslaria (AEB 1934)
# [[Hersha Parady]] aktorea (AEB 1945-2023)
# [[Bonnie Bartlett]] aktorea (AEB 1929)
}}
== Hobetuak 2024 ==
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Olatz Agorria]] '''ef--''' txirrindularia (Zornotza 1958)
# [[Ane Ibarzabal]] '''ef--''' kazetaria (Durango, 1982)
# [[María Jesús Cava ]] '''ef--''' historialaria (Bilbo 1949)
# [[Amaia Agirre Gonzalez]] '''----''' medikua, alpinista (Urnieta 1992-Patagonia 2023)
# [[Haizea Barcenilla]] '''----''' arte kudeatzailea, ikertzailea (Lezo 1981)
# [[Carmen Valero Omedes]] '''efef''' atleta (Teruel 1955-Sabadell 2024)
# [[Laura Ingalls Wilder]] '''efef''' idazlea (AEB 1867-1957)
# [[Marixa Osés]] '''ef--'''gidoilaria, aktorea (Gasteiz 1969)
# [[Micaela Bastidas]] '''efef''' aitzindaria, heroia, martiria (Peruko Erregeorderria 1744-1781)*
# [[Chanel Terrero]] '''ef--'''abeslari, dantzari, aktorea (Kuba 1991)
# [[Carmen Mijangos]] '''---- ''' kimikaria (Bilbo 1949)
# [[Paula Badosa]] '''ef--'''tenislaria (AEB/Katalunia 1997)
# [[Pilar Arostegi]] '''efef''' artxibozaina (Gasteiz 1944-2006)
# [[Nina Lobkovskaia]] '''ef--'''frankotiratzailea (Errusia 1925)
# [[Maite Dono]] '''ef--'''poeta, abeslaria (Gasteiz/Galizia 1969)
# [[Garazi Sánchez]] '''ef--'''surflari, zinemagilea (Getxo 1992)
# [[Ana Pontón]] '''ef--'''politikaria (Lugo 1977)
# [[Maria Gembero-Ustarrotz]] '''ef--'''historialaria, musikologoa (Nafarroa 1959)
# [[Adela Bazo]] '''ef--'''margolaria (Nafarroa 1905-Argentina 1984)
# [[Mónica Ojeda]] '''ef--'''idazlea (Ekuador 1988)
# [[Celia Amoros ]]'''ef--'''filosofoa, idazlea (Valentzia 1944)
# [[Carolina Yuste]] '''ef--'''aktorea (Badajoz 1991)
# [[Ángeles Caso]] '''ef--'''idazlea (Asturias 1959)
# [[Majida Maayouf]] '''ef--'''atleta (Maroko/Araba 1989)
# [[Camila Sosa Villada]] '''ef--'''idazlea, aktorea, antzerkigilea (Argentina 1982)
# [[Ane Gabarain]] '''ef--'''aktorea (Donostia 1963)
# [[Icíar Bollain]] '''ef--'''film zuzendaria (Madril 1967)
# [[Ann Walker]] '''efef''' filantropoa, 2 emakumeren lehen ezkontza (BH, 1803-1854)
# [[Ana Rioja]] '''ef--'''idazlea, kazetaria (Tudela 1962)
# [[Carmen Laforet]] '''efef''' idazlea (Bartzelona 1921-Madril 2004 19)
# [[Iraide Ibarretxe]] '''ef--'''hizkuntzalaria (Bilbo 1972)
# [[María Luisa Elio]] '''efef''' idazlea, aktorea (Iruñea 1926-Mexiko 2009)
# [[Iris Apfel]] '''efef''' barne-diseinatzailea ( AEB 1921-2024)
# [[Helena Taberna]] '''----''' film zuzendaria (Nafarroa 19..?)
# [[Ana Blanco]] '''ef--''' tb aurkezlea (Bilbo 1960)
# [[Maria Lejarraga]] '''efef''' idazlea (Errioxa 1874-Argentina 1974)
# [[Isabel Alba Rico]] '''ef--''' idazlea, gidoilaria ( Madril 1959)
# [[Sigourney Weaver]] '''ef--'''aktorea (AEB 1949)
# [[Virginia Berasategi]] '''ef--'''triatloilaria (Bilbo 1975)
# [[Aia Kruse]] '''ef--'''aktorea (Donostia 1994)
# [[Jutta Kleinschmidt ]] '''ef--'''rally-pilotua (Alemania 1962)
# [[Clara Bilbao]] '''ef--'''jantzi-deseinatzailea, film zuzendaria (Bilbo 1971)
# [[Martina Gorostitza]]'''--ef'''inprimatzailea, enpresaburua (Gasteiz 1790-1862)
# [[Silvia Tortosa]] '''efef''' aktore, tb aurkezle (Bartzelona 1947-2024)
# [[Sacagawea]] –ef indigena, interpretea, esploratzailea (AEB 1788-1812)
# [[Ángela Ruiz Robles]] '''efef''' asmatzailea (Leon 1895-Ferrol 1975)
# [[Carmen Maura]] '''ef--''' aktorea (Madril 1945)
# [[Chelsi Smith]] ''ef--'' Miss Unibertso 1995 (AEB 1973-2018)
# [[Lara Dutta]] ''ef--'' Miss Unibertso 2000 (India 1978)
# [[Zuleyka Rivera]] ''ef--'' enpresaburua, Miss Unibertso 2006 (Puerto Rico 1987)
# [[Dayana Mendoza]] ''ef--'' Miss Unibertso 2008 (Venezuela 1986)
# [[Stefanía Fernández]] ''ef--'' kazetaria, Miss Unibertso 2009 (Venezuela 1990)
# [[Ximena Navarrete]] ''ef--'' Miss Unibertso 2010 (Mexiko 1988)
# [[Leila Lopes]] ''ef--'' Miss Unibertson 2011 (Angola 1986)
# [[Teresa Castro]] ''ef--'' ilustratzailea (Donostia 1968)
# [[Wilma Rudolph]] ''efef'' atleta (AEB 1940-1994)
# [[Tara Lipinski]] ''ef--'' patinatzailea, aktorea, kirol esataria (AEB 1982)
# [[Isabel Lizarraga]] ''ef--'' ikertzailea, idazlea (Nafarroa 1958)
# [[Jessica Watson]] ''ef--'' nabigatzailea (Australia 1993)
# [[Tamara Karsavina]] '''efef''' dantzaria (Errusia 1885-1978)
# [[Cate Blanchett]] '''ef--''' aktorea (Australia 1969)
# [[Sojourner Truth]] '''--ef''' esklabu abolizionista (AEB 1797-1883)
# [[Serena Williams]] '''ef--''' tenislaria (AEB 1981)
# [[Mary Harris]] '''efef''' amama astintzailea (Irlanda 1837-AEB 1930)
# [[Claudia Sheinbaum]] ef-- Mexikoko 1.emakume presidentea (Mexiko 1962)
# [[Naomi Campbell]] ef-- modeloa (EB 1970)
# [[Rosa María Sardà]] efef aktorea (Bartzelona 1941-2020)
# [[Milagros Rubio]] ef-- politikaria, poeta (Tutera 1952)
# [[Usoa Ostolaza]] ef-- txirrindularia (Zarautz 1998)
# [[Naomie Harris]] ef-- aktorea (EB 1976)
# [[Nerea Barros]] ef-- aktorea, zuzendaria (Coruña 1981)
# [[Nerea Pagaldai]] ef-- biologoa (Arrasate 1993)
# [[Ekhiñe Atorrasagasti]] ---- kazetaria (Gipuzkoa 1982)
# [[Danae Boronat]] ef-- kirol kazetaria (Tarragona 1985)
# [[Idoia Montón]] ef-- margolaria (Donostia 1969)
# [[Lella Lombardi]] efef 1 Formulako gidaria (Italia 1941-1992)
# [[Alma Mahler]] efef musikagilea (Austria 1879-AEB 1964)
# [[Nadia Erostarbe]] ef-- surflaria (Zarautz 2000)
# [[Teresa Forcades]] ef-- moja aktibista, medikua, politikaria (Bartzelona 1966)
# [[Luisa Roldán]] efef eskultorea (Sevilla 1652-Madril 1706)
# [[Rakel Mateo]] ef-- triatleta paralinpikoa (Mungia 1975)
# [[María Teresa Castells]] –ef liburu saltzailea (Busturia 1935- Donostia 2017)
# [[Arantxa Lazkano]] zinema-zuzendaria (Zarautz, 1949)
# [[Emakume Abertzale Batza]]
# [[Elena Irureta]] ef-- aktorea (Zumaia 1955)
# [[Sara Alonso Martinez]] ef-- iraupen lasterkaria (Donostia 1999)
# [[Kate Sheppard]] efef sufragista (EB 1847-Zeelanda Berria 1934)
# [[Amaia Uribe]] ef-- kazetaria, bertsolaria (Forua 19)
# [[Amaia Lizarralde]] ef-- aktorea (Donostia 19)
# [[Jessika Ponchet]] ef-- tenislaria (Baiona 1996)
# [[Miriam Bravo]] ef-- lasterkaria (Deba/Errioxa 1974)
# [[Kate Spade]] efef diseinatzailea (AEB 1962-2018)
# [[Sylvia Fedoruk]] efef fisikaria (Kanada 1927-2012)
# [[Agnès Souret]] efef modeloa, dantzaria, aktorea (Lapurdi 1902-1928)
# [[Valeria Ros]] ef-- aurkezlea, umoregilea (Bizkaia 1986)
# [[Lorea Ibarra]] ef-- aktorea (Gipuzkoa 2002)
# [[Aránzazu Calleja]] e--- musikagilea (Bilbo 1977)
# [[Ana Laura Alaez]] e--- artista, eskultorea (Bilbo 1964)
# [[Han Kang]] ef-- idazlea (Hego Korea 1970)
# [[Annie Leibovitz]] ef-- argazkilaria (AEB 1949)
# [[Arene Altonaga]] ef-- fubolaria (Leioa 1993)
# [[Puy Oria]] zinemagilea (Nafarroa, 1962)
# [[Régine Crespin ]] efef sopranoa (Frantzia 1927-2007)
# [[Pilar García]] ef-- margolaria (Nafarroa 1942)
# [[Inmaculada Pereiro]] ef-- triatleta (Bilbo 1972)
# [[Agnès Varda]] efef argazkilaria, film zuzendaria (Frantzia 1928-2019)
# [[Eukene Lacarra]]efef literatura-kritikaria (Lizarra 1944-? 2023)
# [[Irati Osa]] ef-- piraguista (Zumaia 1997
}}
==='''Berriak 2023''' ('''abendua''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Aitziber Ugartemendia Zubeldia]] efef '''SORTUA''' zinegotzi ohia, ekintzailea (Andoain, 1978-Donostia, 2023)
# [[Alazne Intxauspe]] ef-- '''SORTUA''' nekazaria (Andoain, 1984)
# [[Esther Vital]] ---- '''SORTUA''' psikologoa, artista eta zinemazuzendaria (Artaxoa, 1983)
# [[Gema López Las Heras]] ef-- '''SORTUA''' itzultzailea (Azkoitia, 1989)
# [[Intza Olabarria]] ef-- '''SORTUA''' geologoa, artisaua (Elorrio 1994)
# [[Josune Escota Bisbal]] ---- '''SORTUA''' abokatua, politikaria (Durango, 1970)
# [[Maider del Río Larramendi]] eff--'''SORTUA''' psikologoa (Elorrio 1971)
# [[Adela Khanum]] lider kurdua (?- 1924)
# [[Ain Yoon]] pianojolea (Hego Korea 1996)
# [[Aisha Yesufu]] aktibista (Nigeria 1973)
# [[Alice Colonieu]] artista (Frantzia, 1924-2010)
# [[Alice Constance Austin]] arkitektoa (AEB, 1862-1955)
# [[Alicia García-Salcedo González]] 1935ean Asturiasen jardun zuen 1. emakume abokatua (1903-2003)
# [[Alicia Herrera Rivera]] abokatu erbesteratua (Txile 1928-2013)
# [[Amanishajeto]] erregina (Kuxeko Erregina, ?)
# [[Amélie Beaury-Saurel]] margolaria (Bartzelona, 1848-Paris, 1924)
# [[Ana Mayayo Salvo]] maistra (Buenos Aires, 1880-Zaragoza, 1968)
# [[Ana Vidovic ]] gitarra jolea (Kroazia/AEB 1980)
# [[Anastassia Virsaladze]] piano jolea, irakaslea (Errusia 883-1952)
# [[Andrea López Chao]] maistra (Mondoñedo, XIX-XX)
# [[Ángela Cerrillos Valledor]] abokatu ekintzailea (?, XX. mendea)
# [[Ángela Contreras]] aktorea (Txile 1971)
# [[Angela Hewitt]] piano jolea (Kanada 1958)
# [[Angie Turner King]] kimikaria, matematikaria (AEB, 1905-2004)
# [[Anita-Pearl Ankor]] margolaria eta muralista (Ghana)
# [[Anja Niedringhaus|Anja Niedringahaus]] fotokazetaria (Alemania, 1965-Afganistan, 2014)
# [[Anna Bunina]] olerkaria (Errusia, 1874-1829)
# [[Anna Hirzel-Langenhan]] piano-jolea, irakaslea (Suitza 1874-1951)
# [[Anna Jesipova]] piano jolea (Errusia 1851-1914)
# [[Anna Palm de Rosa]] margolaria (Suedia, 1859-1924)
# [[Antonia Gutiérrez Bueno]] idazlea, itzultzailea. Madrilgo Libututegian 1 emakume baimendua (Madril 1781-1874)
# [[Argentina Santos]] abeslaria (Portugal,1924-2019)
# [[Beatriz Barral]] artista ( Madril 1978)
# [[Beatriz Maggi]] idazlea (Kuba, 1924-2017)
# [[Bertha Valerius]] argazkilaria, pintorea (Suedia 1824-1895)
# [[Bianca Maria Piccinino|Bianca Maria Piccinio]] kazetaria, idazlea (Italia, 1924)
# [[Blanca Riestra]] idazlea (Coruña 1970)
# [[Brenda Helser|Brenda Elser]] igerilaria (EEBB, 1924)
# [[Carla Cerati]] argazkilaria eta idazlea (Italia, Bergamo, 1926, Milan, 2016)
# [[Carmen López-Cortón|Carmen López Cortón]] maistra (Galizia, 1866-Madril, 1938)
# [[Caroline Quarlls]] esklaboa, askapena lortzeko lurpeko trenbidea erabiliz Wisconsinetik Kanadara bidaiatutako lehen pertsona (AEB 1824- Kanada 1892)
# [[Catherine Chamié]] kimikaria (Frantzia, 1888-1950)
# [[Catherine Tolson]] erizaina, sufragista, aktibista (EB 1890- Errusia 1924)
# [[Cecilia Berdichevski]] programatzailea, informatikan aitzindaria (Polonia 1925- Argentina 2010)
# [[Cheryl Diaz Meyer]] fotokazetari independientea (EE.BB. 1968)
# [[Chikage Awashima]] aktorea (Japonia, 1924-2012)
# [[Chloe Clark Willson]] aitzindaria, irakaslea (AEB 1818-1874)
# [[Christine_Ladd-Franklin]] matematikaria (AEB, 1847-1930)
# [[Cicely Popplewell]] software ingeniaria (Erresuma Batua 1920-1995)
# [[Clara Belle Williams]] maistra, 1. afroamerikar lizentziatua Mexiko Berrian (AEB 1885-1994)
# [[Clara Obligado]] idazlea (Argentina/Espainia 1950)
# [[Claudine Hermann]] fisikaria (Frantzia, 1945-2021)
# [[Cristina Alberdi]] abokatua (Sevilla 1946)
# [[Cristina Cerrada]] idazlea (Madril 1970)
# [[Cristina Fallarás]] kazetaria, idazlea, ekintzailea ( Zaragoza 1968)
# [[Daria Diachenko]] partisanoa (Sobietar Batasuna, 1924-1944)
# [[Diana Agrest]] arkitektoa (Argentina, 1945)
# [[Dolores Gray]] aktorea (EE.BB.1924-2002)
# [[Dolores Martí de Detrell]] maistra eta idazlea (Bartzelona, ? - 1880)
# [[Dora Hitz]] margolaria (Alemania, 1856-1924)
# [[Dorothy Maharam]] matematikaria (AEB, 1917-2014)
# [[Dorothy Pitman Hughes]] feminista, aktibista (Georgia, 1928-Florida, 2022)
# [[Edith Gertrude Schwartz]] botanikaria (AEB, 1877-1971)
# [[Elena O'Callaghan Duch]] pedagogoa, idazlea (Bartzelona 1955)
# [[Elisa Acuña]] Mexikoko irakasle eta kazetari anarkista (1887-1946)
# [[Elisa Maria Reyes Vargas]] maistra (Jaen, 1983)
# [[Elise Hall]] musikaria (EE.BB, 1853-1924)
# [[Elisso Virssaladze]] piano jolea (Georgia 1942)
# [[Elizabeth Cabot Agassiz]] hezitzaile, naturalista (AEB, 1822-1907)
# [[Elspeth Beard]] arkitekto eta motorzalea (Erresuma Batua, 1959)
# [[Émilienne Malfatto]] idazlea eta fotokazetaria (Frantzia, 1989)
# [[Emma Calderón y de Gálvez|Emma Calderon y de Galvez]] kazetaria, maistra eta idazlea (Cádiz, XIX. mendea)
# [[Emma Gramatica]] aktorea (Italia, 1874-1965)
# [[Erzesbet Gulyás Köteles|Erzsébet Gulyás Köteles]] gimnasta (Hungaria, 1924-2019)
# [[Esther García Llovet]] idazlea, itzultzailea ( Malaga 1963)
# [[Ethel Houston]] abokatua, kriptologoa (Albacete/Eskozia 1924-2017)
# [[Eulalia Vicenti]] kazetaria, emakumeen eskubideen aldeko politikaria (Madril 1884 - Porto 1979)
# [[Eva Díaz Riobello]] idazlea (Asturias 1980)
# [[Eva May]] zinema aktorea (Austria, 1902-1924)
# [[Fannie Bloomfield Zeisler]] piano jolea (Austria 1863-AEB 1927)
# [[Fanny Tur Riera ]] historialaria, politikaria ( Eivissa 1961)
# [[Farzana Wahidy]] Fotokazetaria (Agfanistan, 1997)
# [[Fatima Shbair]] fotokazetaria (Palestina, 1997)
# [[Felisa Núñez Cubero]] fisikaria , kimikaria (Valladolid 1924- Madril 2017)
# [[Fifi Mukuna]] karikaturagilea (Kongo,)
# [[Florynce Kennedy|Glorynce Kennedy]] feminista, ekintzailea (EE.BB.1916-2000)
# [[Francisca de Braganza]] aristokrata (Brasil, 1824-1898)
# [[Françoise Adnet|Francoise Adnet]] margolaria (Paris, 1924-2014)
# [[Françoise Blomme]] arkitektoa (Belgika, 1933)
# [[Galina Kmit]] argazkilaria (Errusia, 1921-2019)
# [[Geraldine Doyle]] modeloa, metaleko langilea (EE.BB.1924-2010)
# [[Gina Pellon|Gina Pellón]] artista (Kuba, 1926-Frantzia, 1914)
# [[Gloria Sanchez]] idazlea eta maistra (Villagarcia de Arosa, 1958)
# [[Guadalupe Rivera Marín]] politikaria (Mexiko 1924-2023)
# [[Hannah Marie Wormington]] arkeologoa (AEB, 1914-1994)
# [[Hannie Lips]] telebista aurkezlea (Herbehereak, 1924-2012)
# [[Hazel Brooks]] aktorea (EE.BB. 1924-2002)
# [[Hazel Brooks]] aktorea (Hegoafrika, 1924-EEBB 2002)
# [[Heidi Levine]] fotokazetaria (AEB, 1987)
# [[Hengameh Golestan]] argazkilari konprometitua (Iran, 1952)
# [[Henrietta Muir Edwards]] feminista, ekintzailea (Kanada, 1849-1931)
# [[Isabelle Vengerova]] pialo jolea, irakaslea (Errusia 1877-1956)
# [[JoAnn H. Morgan]] ingeniari aeroespaziala (AEB, 1940)
# [[Johanne Cathrine Krebs]] margolaria (Danimarka, 1848-1924)
# [[Joy Page|Joe Page]] aktorea (EE.BB, 1924-2008)
# [[Julia Slingo]] meteorologoa (Erresuma Batua, 1950)
# [[Julie de Graag]] margolaria (Herbehereak, 1877-1924)
# [[Julie Wilhelmine Hagen-Schwarz|Julie Wilhelmine]] margolaria (Estonia, 1824-1902)
# [[Justyna Mielnikiewicz]] fotokazetaria (Polonia, 1973)
# [[Karen Margrete Harup]] igerilaria (Danimarka, 1924-2009)
# [[Kate Gleason]] ingeniaria (AEB, 1865-1933)
# [[Kuhne Beveridge]] eskultorea, aktorea (AEB 1874-XX. mendea)
# [[La Perla de Cádiz]] flamenko kantaria (Cádiz 1924-1975)
# [[Lallie Charles]] argazkilaria (Irlanda,1869-1919)
# [[Laurence Geai]] Fotokazetaria (Frantzia, 1984)
# [[Lillian Elliott]] aktorea (Kanada, 1814-1959)
# [[Lourdes Vega]] zientzialaria (Badajoz 1965)
# [[Lula Romero]] musikagilea (Palma Mallorcakoa, 1976)
# [[Lys Assia]] abeslaria (Suitza 1924-2018)
# [[Mabel Allington Royds]] artista (EB 1874-941)
# [[Małgorzata Malicka|Malgorzata Malicka]] fotokazetaria, idazlea, poeta (Varsovia, 1959)
# [[Manizha Wafeq ]] ekonomialaria, ekintzailea (Afganistan,?)
# [[Manuela Villa]] kutur kudeatzailea, politikaria (Madril 1976)
# [[Mar Villaespesa]] kultur kudeatzailea, arte kritikaria (Almeria 1953)
# [[Marga López]] aktorea (Mexiko, 1924-2005)
# [[Margaret Boden]] ikerketa-irakaslea (Erresuma Batua, 1936)
# [[Margaret Yorke]] idazlea (Irlanda, 1924-2012)
# [[Margarita de Mayo Izarra]] idazlea, kazetaria eta maistra (Toledo, 1889-Madril,1969)
# [[Marguerite Long]] musikaria eta pedagogoa (Frantzia, 1874-1966)
# [[Marguerite Vogt]] birologoa, biologoa (Alemania 1913-AEB 2007)
# [[Maria Auböck]] arkitektoa (Viena, 1951)
# [[María del Mar Terrones Villanueva|Maria del Mar Terrores Villanueva]] maistra, medikua eta kazetaria (Granada, 1892-1980)
# [[María Durán Febrer]] emakumeen eskubideetan espezializatutako legelari feminista (Mallorca 1953)
# [[María Emilia Casas]] legelaria, Konstituzio Auzitegiko 1. emakume presidentea (León 1950)
# [[Maria Golubnitxaia|Maria Golubnichaya]] atleta (Errusia 1924-2015)
# [[Maria Jose Marques da Silva]] artikektoa (Porto, 1914-1996)
# [[Maria Lainá]] poeta (Grezia, 1947-1923)
# [[María Luz Navarro Mayor|Maria Luz Navarro Mayor]] maistra (Soria, 1918-Madril, 2014)
# [[Maria Sander]] atleta (Alemania, 1924-1999)
# [[Maria Vos]] margolaria (Amsterdan, 1824-1906)
# [[María Zaragoza]] idazlea (Madril 1982)
# [[Maria_Walanda_Maramis]] Indonesiako "heroi nazionala" (Kema, Iparraldeko Minahasa 1872 - 1924)
# [[Marianne Werner]] atleta (Alemania, 1924-2023)
# [[Marie Dorigny]] fotokazetaria (Frantzia, 1959)
# [[Marie Gutheil-Schoder]] opera sopranoa (Alemania, 1874-1935)
# [[Marina Berti|Martina Berti]] (Londres, 1924-Italia, 2002)
# [[Marina Perezagua]] idazlea (Sevilla 1979)
# [[Mariya Yúdina]] piano jolea (Errusia 1899-1970)
# [[Marjorie Boulton|Majorie Boulton]] idazlea, poeta (Erresuma Batua, 1924-1977)
# [[Marlena Fejzo]] genetista (AEB, 1968)
# [[Marta Verde]] artista (Pontevedra 1985)
# [[Marthe Vogt]] neurozientzialaria (Berlin 1903-AEB 2003)
# [[Martina Bacigalupo]] fotokazetaria (Italia, 1978)
# [[Mary Ann Bevan]] erizaina (EB 1874-1933)
# [[Mary Berg]] Varsoviako getto judutik bizitik irtendakoa (Polonia 1924-2013)
# [[Mary Carr]] aktorea (EE.BB, 1874-1973)
# [[Mary Gardiner Horsford]] poeta (AEB 1818-1874)
# [[Mary Helen Wright Greuter]] astronomo, historialaria (AEB, 1914-1997)
# [[Mary Katharine Brandegee]] botanikaria (AEB 1844-1920)
# [[Mary Lee Woods]] matematikaria, programatzailea (Erresuma Batua, 1924-2017)
# [[Maryse Goudreau]] argazkilaria (Kanada, 1980)
# [[Marzieh]] abeslaria (Teheran, 1924-Paris, 2010)
# [[Maxine Singer|Maxime Singer]] biologoa (New York, 1931)
# [[Mercedes Cebrián]] idazlea, itzultzailea (Madril 1971)
# [[Mercedes Vieito]] kazetaria eta maistra (Kuba, 1887-1960)
# [[Meri Torras]] filologoa, saiakeragilea, ikertzailea (Bartzelona 1968)
# [[Minda Ramm]] idazlea (Norvegia, 1859-1924)
# [[Montserrat Pujol Vilarnau]] maistra eta pedagogoa (Galizia, 1941)
# [[Nahirqo]] erregina (Kuxeko Erregina, ?)
# [[Nahla El Fatiha Naili]] eskultorea (Aljeria, 1986)
# [[Nana Akua Oppong Birmech]] arkitektoa (Ghana, 1980ko hamarkada)
# [[Naomi Shihab Nye]] poeta, idazlea (AEB-Palestina, 1952)
# [[Natalia Gutman]] piano jolea (Errusia 11877-1952)
# [[Natalia Pozniakovskaia]] piano jola, irakaslea (Errusia 1889-1981)
# [[Nathalie de Vries]] arkitektoa, hirigilea, irakaslea (Herbehereak 1965)
# [[Neda Razavipour]] artista (Iran, 1969)
# [[Oby Ezekwesili]] ekonomia politikan aditua (Nigeria 1963)
# [[Olga Gyarmati]] atleta (Hungaria, 1924-2013)
# [[Olga Kalantarova]] piano jolea, irakaslea (Errusia 1877-1952)
# [[Paloma Pedrero]] dramagilea, irakaslea (Madril 1957)
# [[Paula Lapido]] idazlea (Madril 1975)
# [[Paulete Furacão|Paulete Furacao]] giza eskubideen aldeko ekintzailea (Salvador, 1964)
# [[Paulette Nardal]] Martinikako kazetari, idazle eta feminista frantziarra (Frantzia1896-1985)
# [[Pauline Chaponnière-Chaix]] erizain, sufragista, (Suitza, 1850-1934)
# [[Priscilla Pointer]] aktorea (EE.BB, 1924)
# [[Ragna Nielsen]] politikaria (Norvegia, 1845-1924)
# [[Raquel Lanseros]] poeta, itzultzailea (Cádiz 1973)
# [[Rebeca Guber]] matematikaria, informatikaren aitzindaria (Argentina 1926-2020)
# [[Renée Lafont]] itzultzaile, fotokazetaria (Frantzia, 1876-Kordoba, 1936, gerran eraila)
# [[Rita Martin]] argazkilaria (Irlanda, 1958)
# [[Robin Canup]] astrofisikaria (AEB, 1968)
# [[Rosa Cursach]] filosofoa, teologoa, politikari ekintzailea (Mallorca 1967)
# [[Rosa Smester]] maistra, idazlea (Dominikar Errepublika 1874-1945)
# [[Rosalind Tanner]] matematikaria (Erresuma Batua, 1900-1992)
# [[Rosalyn Tureck]] piano jolea (AEB 1914-2003)
# [[Ruth Robertson]] fotokazetaria eta esploratzailea (EE.BB, 1905-1998)
# [[Sandra Vilardy]] biologoa, politikaria, ekintzaile ekologista (Kolonbia 1977)
# [[Sara Rietti]] Argentinako 1. emakume kimikari nuklearra (1930-2017)
# [[Selene Mahri ]] modeloa (Finlandia 1924- AEB 2020)
# [[Shanakdakhete]] erregina (Kuxeko Erregina, ?)
# [[Sharon Isbin]] gitarra jolea (AEB 1980)
# [[Shirin Neshat]] artista, film-zuzendaria (Iran, 1957)
# [[Silvana Estrada]] mexikar musikagilea (Veracruz, 1997)
# [[Silvia Vidal]] eskalatzailea (Bartzelona, 1970)
# [[Sofía Rhei]] idazle, poeta (Madril 1978)
# [[Solmaz Daryani]] fotokazetaria (Iran, 1989)
# [[Soltan Achilova]] fotokazetaria (Turkemistan, 1950?)
# [[Sophie Menter]] piano jolea, musikagilea, irakaslea (Errusia 1846-1918)
# [[Souzana Antonakáki]] arkitektoa (Grezia, 1935-2020)
# [[Stephanie Sinclair]] fotokazetaria (AEB, 1973)
# [[Sue_Hendrickson]] paleontologoa (AEB, 1949)
# [[Susana Vallejo]] fikzio-idazlea ( Madril 1968)
# [[Susanna Amatuni]] musikologoa (Armenia, 1924-2010)
# [[Tara Westover]] historialaria, idazlea (AEB 1986)
# [[Tatiana Nikolayeva]] piano jolea, musikagilea (Errusia 1993)
# [[Tatiana Warsher]] arkeologoa (Errusia 1880- Erroma 1960)
# [[Teresa Carreño]] piano jolea, musikagilea (Venezuela 1853-AEB 1917)
# [[Teresa Peramato Martín]] legelaria, herri-salataria (Salamanca 1962)
# [[Teresa Solà i Vilà|Teresa Solà i Vila]] maistra (Katalunia, 1886-1979)
# [[Themis Emakume Juristen Elkartea]] 1987ko GKEa: abokatu, prokuradore, epaile, magistratu eta legelariak
# [[Valentina Babor]] piano jotzailea (Alemania 1989)
# [[Vanessa Montfort]] idazlea, dramagilea (Bartzelona 1975)
# [[Vithika Yadav]] giza eskubideen aldeko ekintzailea (India 1980)
# [[Widad Hamdi]] aktorea (Egipto 1924-1994)
# [[Xuefei Yang]] gitarra jolea (Pekin 1977)
# [[Yolanda Morató]] irakaslea, itzultzailea (Huelva 1976)
# [[Zahra Kazemi]] argazkilari eraila (Iran, 1948-2003)
# [[Zohra Bensemra]] argazkilaria (Aljeria, 1968)
# [[Zona Gale]] idazlea (EE.BB., 1874-1938)
# [[Zulfiya]] poeta (Uzbekistan 115)
}}
==='''Berriak 2023''' ('''azaroa''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Ainhoa Olaso]] ef-- '''SORTUA''' film zuzendaria, ekintzailea (Durango 1996)
# [[Amets Ormaetxea Ezpeleta]] ---- '''SORTUA''' barne diseinatzailea eta musikaria (Arrasate, 1997)
# [[Ane Lindane]] ef-- '''SORTUA''' aktorea eta umoregilea (Barakaldo, 1988)
# [[Araks Sahakyan]] ---- '''SORTUA''' itzultzailea eta artista (Armenia, 1990)
# [[Ebru Baybara Demir]] ---- '''SORTUA''' sukaldaria (Turkia, 1976)
# [[Elisabeth Luengo]] ---- '''SORTUA''' bide-ingeniaria, arkularia (Durango 1992)
# [[Eneritz Aranburu]] ef-- '''SORTUA''' abeslaria, panderojolea (Mallabia, 1980)
# [[Idoia Telleria Maritxalar]] ---- '''SORTUA''' argazkilaria (Lasarte-Oria, 1977)
# [[Ihitz Iriart Casenave]] ---- '''SORTUA''' abeslaria, gidoilaria (Aloze)
# [[Ione Zuluaga Muxika]] ---- '''SORTUA''' historialari eta ikertzailea (Azkoitia, 1995)
# [[Itziar Irakulis Loitxate]] ---- '''SORTUA''' zientzialaria (Zornotza, 1996)
# [[Itziar Leemans]] ---- '''SORTUA''' euskal zinemagilea (Donibane Lohitzun, 1983)
# [[Jaione Arregi Urizar]] ---- '''SORTUA''' itzultzaile, interpretea (Barakaldo/Zaldibar, 1976)
# [[Jasone Mendizabal Altuna]] ---- '''SORTUA''' topaguneko zuzendaria (Arrasate, 1968)
# [[Josebe Blanco]] ---- '''SORTUA''' artzaina, gaztagilea eta idazlea (Galizia, 1973)
# [[June Baonza Pagaldai]] ef-- '''SORTUA''' diseinatzaile grafikoa (Durango, 1979)
# [[Koro Zumalabe Goenaga]] ---- '''SORTUA''' itzultzailea (Donostia, 1947)
# [[Maria Uriarte Artamendi]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, kontalaria (Elorrio 1966)
# [[Maryse Cachenaut]] ---- '''SORTUA''' laboraria (Itsasu, 1971)
# [[Morgan Ody]] ---- '''SORTUA''' baratzezaina (Frantzia, 1979)
# [[Nati Bilbao Onaindia]] efef '''SORTUA''' pandejolea, tabernaria, sukaldaria (Durango, 1929-2023)
# [[Rosa Moro]] ---- '''SORTUA''' idazlea eta kazetaria (Salamanca, 1969)
# [[Seberi Mardaras]] ef--'''SORTUA''' andereño ohia (Mungia, 1932)
# [[Silvia Bonoli]] ---- '''SORTUA''' astrofisikaria eta ikertzailea (Bolonia, 1979)
# [[Aída Doninelli]] sopranoa (Guatemala, 1898-1996)
# [[Aitziber López Cortajarena ]] irakaslea, ikertzailea (Bilbo 1974)
# [[Alejandra Flores]] sopranoa (Guatemala, 1986)
# [[Alexandra Sophia Handal]] artista, zinemagilea eta entsegugilea ('''Palestina''', 1975)
# [[Alice Catherine Evans]] mikrobiologoa (AEB, 1881-1975)
# [[Alice Eastwood]] botanikaria (Kanada 1859- AEB 1953)
# [[Almudena Alonso-Herrero]] astrofisikaria, ikertzailea (Madril, 1968)
# [[Amparo Alvajar]] idazlea, itzultzailea (Coruña, 1916-Moncano, 1998)
# [[Amparo Amorós]] poeta, saiakeragilea ( Valentzia 1950)
# [[Ana Alcolea]] irakaslea, idazlea (Zaragoza 1962)
# [[Ana de Valle]] poeta (Asturias 1900-Belgika 1984)
# [[Ana Maria Cetto]] fisikaria (Mexiko, 1946)
# [[Ana Pomares Martínez]] idazlea (Alacant, 1991)
# [[Ángeles Blanco]] kazetaria (Badajoz 1972)
# [[Angelina Acuña]] poeta, idazlea (Guatemala, 1905-2006)
# [[Aniela Wolberg]] (Polonia, 1907-Varsovia, 1937)
# [[Anna Verouli]] xabalina jaurtitzailea (Grezia 1956)
# [[Armita Geravanden heriotza]] emakume kurdua, eraila (Teheran, 2006-2023)
# [[Augusta La Torre]] iraultzailea (Peru, 1946)
# [[Aurora Luque]] poeta, itzultzaile. (Almeria, 1962)
# [[Bea Uusma]] idazlea, ikustratzailea eta medikua (Suedia, 1966)
# [[Beata Peters]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1959)
# [[Beate Koch]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1967)
# [[Beatriz Pichi Malen]] abeslari maputxea (Buenos Aires, 1953)
# [[Berta Castañé]] modeloa, aktorea (Bartzelona 2002)
# [[Bessie Pease Gutmann]] artista, ilustratzailea (AEB 1876-1960)
# [[Betsabé Espinal]] aktibista (Kolonbia, 1896-1932)
# [[Camila Loboguerrero]] zinema-zuzendaria (kolonbia, 1941)
# [[Camille Aumont Carnel]] feminista, idazlea, blogaria (Niger, 1996)
# [[Camille Lellouche]] abeslaria, youtuberra (Paris, 1965)
# [[Carmen Pujals ]] botanikaria, ikertzailea (Argentina 1916-2003)
# [[Carmen Soler]] poeta, komunista, irakasle (Paraguai, 1924-1985)
# [[Casta Álvarez]] Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Aljeria 1786-Zaragoza 1846)
# [[Caty Juan de Corral]] idazlea, margolaria ( Palma 1926-2014)
# [[Cecilia Magni]] Pinochet-en aurkako iraultzailea (Txile, 1956-1988)
# [[Celia de Molina]] aktorea, gidoilaria (Jaen 1983)
# [[Chus Pato]] idazlea (Ourense 1955)
# [[Claudia Losch]] atleta, pisu jaurtitzailea (Alemania 1960)
# [[Claudia Sagastizabal]] matematikaria (ARgentina...?)
# [[Concepción Ramírez]] indigena, ekintzailea (Guatemala, 1942-2021)
# [[Concha Lagos]] poeta (Kordona 1907-Madril 2007)
# [[Conchita Cintrón]] burtzikaria, toreatzailea, aitzindaria (Txile 1922- Portugal 2009)
# [[Cristina Andreu Cuevas]] film zuzendaria (Casablanca 1960)
# [[Cristina Fernández Cubas]] idazlea, kazetaria ( Bartzelona 1945)
# [[Cristina Sánchez]] toreatzailea (Madril 1972)
# [[Débora Arango]] artista politikoa (Kolonbia 1907-2005)
# [[Dima Khatib]] Kazetaria, poeta, blogaria (Siria, 1971)
# [[Dionisia García]] idazlea (Albacete 1929)
# [[Dolores Franco Manera]] irakaslea, idazlea, itzultzailea (Madril 1912-1977)
# [[Dulcinea Bellido]] jostuna, politikaria (Badajoz 1936-Madril 2001)
# [[Elena Iparragirre]] iraultzailea (Peru, 1947)
# [[Elena Martín Vivaldi]] poeta, idazlea, liburuzaina (Granada 1907-1998)
# [[Elena Martínez Fontes]] biologoa, ikertzailea (Argentina 1912-1987)
# [[Elisa Bachofen]] ingeniaria, aktibista (Argentina 1891-1976)
# [[Eliška Junková]] auto-gidaria (Austria-Hungaria 1900-Txekoslovakia 1994)
# [[Elvira López ]] aktorea (Txile 1966)
# [[Esperança Camps Barber]] kazetaria, idazlea, politikaria (Menorca 1964)
# [[Ethelwynn Trewavas]] iktiologoa, zientzialaria (Erresuma Batua, 1900-1993)
# [[Fanny Rubio]] idazlea, ikertzailea (Jaen 1949)
# [[Fatima Whitbread]] xabalina jaurtitzailea (Erresuma Batua 1961)
# [[Felicia Țilea-Moldovan]] xabalina jaurtitzailea (Errumania 1967)
# [[Gracia Morales]] antzerkigilea, poeta (Granada 1973)
# [[Graciela Rodo Boulanger]] artista (Bolivia, 1935)
# [[Guadalupe Muñoz Sampedro]] aktorea, enpresaburua (Madril 1896-1975)
# [[Gudrun Ensslin]] irakaslea, emakumeen aldeko ekintzailea, iraultzailea (Alemania 1940-1977)
# [[Hale Asaf]] margolaria (Turkia, 1906- Paris, 1938)
# [[Haneen Zoabi]] '''palestinar-israeldar''' politikaria (Israel 1969)
# [[Helena González Fernández]] irakaslea, ikertzailea (Pontevedra 1967)
# [[Heli Rantanen]] xabalina jaurtitzailea (Finlandia 1970)
# [[Hind Shoufani]] poeta eta film zuzendari '''palestinarra''' (Libano, 1978)
# [[Huzama Habayeb]] idazlea ('''Palestina,''' 1965)
# [[Iraida Noriega]] abeslaria (Mexiko Hiria, 1971)
# [[Irene Bernasconi]] biologoa, ikertzailea, aitzindaria (Argentina 1896-1989)
# [[Iris Cochón]] itzultzailea, literatura kritikaria (Galizia 1968)
# [[Irmgard Möller]] aktibista politikoa (Alemania 1947)
# [[Isabel de Ocampo]] zinegilea, gidoilaria (Salamanca 1970)
# [[Isabel Echarri]] euskal artista (Bera, 1929-Formentera, 2022)
# [[Isabel Ruiz Lara]] kazetaria (Espainia, XX. mendea)
# [[Isabel Ruiz Ruiz]] artista (Guatemala, 1945-2019)
# [[Isabel Vilallonga]] politikaria (Badajoz 1949)
# [[Jackie Forster]] kazetaria, aktorea, ekintzaile lesbiana (Erresuma Batua, 1926-1998)
# [[Jennifer Lee Carrell]] idazlea (AEB 1962)
# [[Joana Bonet]] kazetaria (Leida, 1966)
# [[Juana Castro Muñoz]] poeta (Kordoba 1945)
# [[Juana Cruz]] toreatzaile aitzindaria (Madril 1917-1981)
# [[Julia Castillo]] antropologoa, poeta (Madril 1956)
# [[Julia Uceda]] poeta (Sevilla 1925)
# [[Karen Forkel ]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1970)
# [[Karimeh Abbud]] argazkilaria eta artista ('''Palestina''' 1896-1940)
# [[Khalida Jarrar]] politikari '''palestinarra''' (Jordania 1963)
# [[Laila Shawa]] artista bisuala ('''Palestina''' 1940-Londres 2002)
# [[Lamia Ziadé]] Libanoko pintore eta komikigilea (Beirut, 1968)
# [[Laura Zambrano Padilla]] hezitzailea eta iraultzailea (Peru, 1945)
# [[Leonor Fernández de Torreblanca]] dama, Cervantesen amama (Kordoba ?-1557)
# [[Lia (abeslaria)]] (Japonia 1981)
# [[Lil Milagro Ramírez]] poeta, gerrillaria (Salvador 1946-1979)
# [[Linda Maria Baros]] hizkuntzalaria, itzultzailea (Errumania 1981)
# [[Linda Sobeh Alí]] diplomazialaria ('''Palestina''' 1968)
# [[Livia Gouverneur]] gerrillaria (Venezuela, 1941-1961)
# [[Lola Lorente]] ilustratzailea (Bigastro, Valentzia, 1980)
# [[Lola Mora]] eskultorea, asmatzailea, aitzindaria (Argentina 1866-1936)
# [[Louise McPaul]] xabalina jaurtitzailea (Australia 1969)
# [[Lucrecia Pérez]] etxeko langilea, arrazismoaren lehenengo biktima aitortua Espainian (Dominikar Errepublika, 1959 - Madril, 1992)
# [[Maider Oleaga]] zinema-zuzendari eta gidoigilea (Bilbo, 1976)
# [[Malika Gaïd]] Aljeriako erizaina eta militante independentista (1933-1958)
# [[Manuela Burló]] film zuzendaria, gidoilaria (Murtzia 1978)
# [[Manuela Sancho]] Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Zaragoza 1783-1863)
# [[Margaluz]] aktorea, abeslaria, dantzaria (Palma 1939-2006)
# [[Margarida Pinto]] aktorea, kazetaria ( Portugal 1966)
# [[Marguerite Buffet]] idazlea (Frantzia, 1620-1680)
# [[María Adela Caría]] bakteriologoa, ikertzailea (Argentina 1915-1989)
# [[María Agustín]] Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Zaragoza 1784-1831)
# [[María Antonia Ortega]] poeta (Madril 1954)
# [[María de la Consolación Azlor]] noblea, Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Girona 1775- Zaragoza 1814)
# [[María de los Reyes Fuentes]] poeta ( Sevilla 1927-2010)
# [[María Forteza]] aitzindaria. Seguraski, Espainiako 1. emakume zinegilea (Mallorca 1913-1961)
# [[María Guerra]] kazetaria, zinema kritikaria (Madril 1965)
# [[Maria Hervás]] aktorea (Madril 1978)
# [[María Isabel Sánchez Vegara]] idazlea...(Bartzelona ?)
# [[Maria Josefa Yzuel Giménez]] fisikaria (Huesca, 1940)
# [[Maria Keil]] artista (Portugal 1914.2012)
# [[María Larrea|Maria Larrea]] zinegilea (Bilbo, 1979)
# [[María Lostal]] heroia ( ?- Zaragoza ç1809)
# [[María Manuela Pignatelli de Aragón Gonzaga]] noblea, Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Zaragoza 1753-Madril 1816)
# [[María Martín Barranco]] idazlea, genero ikuspegian aditua (Granada XX. mendea)
# [[Maria Occhipinti]] anarkista eta idazlea (Italia 1921-Erroma 1996)
# [[María Pantoja Sánchez]] soziologoa eta iraultzailea (Peru, 1953)
# [[María Pilar Fumanal]] geomorfologoa (Valentzia 1940-1998)
# [[María Rosal]] poeta, irakaslea (Kordoba 1961)
# [[María Victoria Atencia]] poeta (Malaga 1931)
# [[Marie Sara]] burtzikaria (Frantzia 1964)
# [[Marie-Castille Mention-Schaar]] film zuzendaria, gidoilaria, kazetaria ( Frantzia 1963)
# [[Marisa Soleto]] legelaria (Cáceres 1966)
# [[Mary Montagu]] idazlea (EB 1689-1762)
# [[Matilde Cherner]] idazlea (Salamanca, 1833-Madril 1880)
# [[Matilde Muñoz Sampedro]] aktorea ( Madril 1900-1969)
# [[Mercedes Muñoz Sampedro]] aktorea (Madril 1896-1979)
# [[Mikaela Ingberg ]] xabalina jaurtitzailea (Finlandia 1974)
# [[Mily Possoz]] margolaria (Portugal, 1888-1968)
# [[Mirela Manjani]] xabalina jaurtitzailea (Albania 1976)
# [[Miriam Rothschild]] zientzialaria (Erresuma Batua, 1908-2005)
# [[Miriam Tlali]] emakume beltz eta idazlea (Hego Afrika, 1933-2017)
# [[Montserrat Casas]] fisikaria (Girona 1955-Bartzelona2013)
# [[Nandar]] aktibista feminista (Myanmar, 1995)
# [[Natalia Lisovskaya]] atleta, pisu jaurtitzailea (Errusia 1962)
# [[Natalia Xikolenko]] xabalina jaurtitzailea ( Bielorrusia 1964)
# [[Nathalie Handal]] idazlea (EE.BB. 1969)
# [[Nelly Evans Risco]] iraultzailea (Peru, 1943)
# [[Nicole Girard-Mangin]] medikua (Frantzia, 1878-1919)
# [[Nina Bari]] matematikaria (Errusia, 1901-1961)
# [[Olga Gavrilova]] xabalina jaurtitzailea (Errusia 1957-2022)
# [[Olga Rivero Jordán]] poeta (La Laguna, 1928-2021)
# [[Päivi Alafrantti]] xabalina jaurtitzailea ( Finlandia 1964)
# [[Panmela Castro]] grafitigile, artista, ekintzaile (Brasil, 1981)
# [[Petra Felke]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1959)
# [[Pilar Costa]] abokatua, politikaria (Eivissa 1967)
# [[Pureza Canelo]] poeta (Cáceres 1946)
# [[Quan Zhou Wu]] ilustratzaile eta komikigilea (Algeciras, 1989)
# [[Randa Siniora]] eskubideen aldeko ekintzailea ('''Palestina''' ç1961)
# [[Rauda Morcos]] LGBTIQ ekintzaile (Palestina, 1974)
# [[Raymonde Arcier]] artista, feminista (Frantzia, 1939)
# [[Raymonde Peschard]] Aljeriako gerrako militante nazionalista (1927-1957)
# [[Rebecca Guay]] akuarelista (EE.BB. XX. mendea)
# [[Rita Azevedo Gomes]] zinema zuzendaria (Lisboa, 1952)
# [[Romelia Alarcón Folgar|Rogelia Alarcón]] idazlea, pianista (Guatemala, 1900-1971)
# [[Rosa Chávez]] poeta, aktorea, kultura kudeatzailea (Guatelama, 1980)
# [[Rosa Pereda]] idazlea, kritikaria (Santander 1949)
# [[Rosa Romojaro ]] poeta, ikertzailea (Cádiz 1948)
# [[Rosa Spottorno Topete]] itzultzailea, feminista ( Murtzia 1884-1980)
# [[Rosario Pardo]] aktorea, zuzendaria (Jaen 1959)
# [[Rosaura Álvarez]] poeta, margolaria, irakaslea (Granada 1945)
# [[Roxana Stinchfield Ferris]] botanikaria (AEB 1895-1978)
# [[Ruth Mateu Vinent]] politikaria (Menorca 1976)
# [[Sabine Braun]] heptatloi- atleta (Alemania 1965)
# [[Sara Doke]] belgikar kazetaria, itzultzaile (Frantziar, 1968)
# [[Sara Estela Ramírez]] irakasle, kazetari, feminista ..(Mexiko, 1881-1910)
# [[Sheila Minor]] ikertzailea (EE.BB., 1946)
# [[Silke Renk]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1967)
# [[Sofia Montaner Arnau]] azken trementinairea (Lleida 1908-1996)
# [[Sofía Sakorafa]] greziar-'''palestinar''' politikaria, xabalina-jaurtitzailea (Grezia 1957)
# [[Soledad Ortega Spottorno]] filosofoa, irakaslea, editorea (Madril 1914-2007)
# [[Soledad Varela Ortega]] filologoa, ikertzailea (Madril 1945)
# [[Sonia Nimr]] idazlea ('''Palestina''', 1955)
# [[Sonia Pulido]] ilustratzailea (Bartzelona, 1973)
# [[Steffi Nerius]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1972)
# [[Suheir Hammad]] poeta ('''Jordania''', 1973)
# [[Tatiana Xikolenko]] xabalina jaurtitzailea (Errusia 1968)
# [[Telma Reca]] psikiatra aitzindaria (Argentina 1904-1979)
# [[Teresa Bolaños de Zarco]] idazlea, pianojolea eta margolaria (Guatemala, 1922-1998)
# [[Tiina Lillak ]] xabalina jaurtitzailea ( Finlandia 1961)
# [[Truus Menger-Oversteegen|Truus Menger]] eskultorea, aktibista (Holanda 1923-2016)
# [[Virginia Yagüe]] gidoilaria, idazlea ( Madril 1973)
# [[Ynes Mexia]] botanikaria (Mexiko/AEB 1870-1938)
# [[Zahia Ziouani]] orquestra zuzendaria (Paris 1978)
# [[Zinaída Guipius]] poeta, idazlea (Errusia- Frantzia, 1869-1945)
# [[Ziza Massika]] Aljeriako erizaina eta militante independentista (1934-1959
}}
==='''Berriak 2023''' ('''urria''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Amaia Abanda Elustondo]] ----'''SORTUA''' ikertzailea (Donostia, 1989)
# [[Amaia Arranz Mendiguren]] ----'''SORTUA''' biologoa eta ikertzailea (Bilbo 1978)
# [[Andrea Garcia-Santesmases]] ----'''SORTUA''' soziologoa, antropologoa (Madril 1988)
# [[Carmen Albisu]] efef'''SORTUA''' euskaltzailea, euskara irakaslea (Errenteria, 1916-Tutera, 2007)
# [[Irati Gorostidi Agirretxe]] '''SORTUA''' artista, zinemagilea (Egues, 1988)
# [[Itziar Eguren]] ef--'''SORTUA''' erizaina, txistularia (Elorrio 1953)
# [[Izar Zubiaga]] ef--'''SORTUA''' futbolaria (Durango 2006)
# [[Leire Ayala]] ef--'''SORTUA''' abeltzaina (Bilbo/Elorrio 1972)
# [[Maialen Braña]] ----'''SORTUA''' abeslaria, irakaslea (Elizondo, 1998)
# [[María Ángeles Sallé Alonso]] ef--'''SORTUA''' soziologoa, ikertzailea (Panama, 1956)
# [[Maria Pilar Zuriarrain]] ef--'''SORTUA''' txistularia (Zizurkil, 1953)
# [[Marta Rodríguez Fouz]] ef--'''SORTUA''' soziologoa, kazetaria eta futbolaria (Coruña, 1972)
# [[Patricia Tornero]] ----'''SORTUA''' gaztagilea (Valentzia....)
# [[Tatiana Romero Reina]] ----'''SORTUA''' historialaria, aktibista (Mexiko, 1984)
# [[Julia Arévalo]] aktibista, politikaria (Uruguai, 1898-1985)
# [[Abala Bose]] gizarte langilea (Bangladesh, 1864-1951)
# [[Alberta Ferretti ]] diseinatzailea (Italia 1950)
# [[Alessandra Korap]] lider indigena (Brasil, 1958)
# [[Alicia Luna]] gidoilaria, irakaslea (Madril 1963)
# [[Alicia Senovilla ]] aurkezlea (Madril 1969 )
# [[Amna Suleiman]] maistra eta txirrindularia Palestinan (Damasco, 1982)
# [[Amparo Fortuny]] dokumentalgilea, ekoizlea (Valentzia XX. mendea)
# [[Ana García Lozano]] kazetaria (Valentzia 1963)
# [[Ana Iris Simón ]] kazetaria, idazlea (Ciudad Real 1991)
# [[Anita Sirgo]] sindikalista, komunista, ekintzailea (Asturias, 1030)
# [[Anna Lizaran]] aktorea (Bartzelona 1944-2013)
# [[Anna Murià]] idazlea, kazetaria, ekintzaile erbesteratua (Bartzelona, 1904-Tarrasa, 2002)
# [[Annie Baker]] film zuzendaria (AEB 1981)
# [[Antonia Dell'Atte ]] modelo ohia, aurkezlea (Italia 1960)
# [[Anwara Bahar Chowdhury]] idazlea eta ekintzailea (Bangladesh, 1919-1987)
# [[Asma al-Ghul]] kazetaria, feminista (Palestina, 1982)
# [[Asma Tubi]] poeta eta kazetaria (Palestina, 1905-1983)
# [[Assumpció Casals]] aktore erbesteratua (Bartzelona, 1896-1975)
# [[Auguste Deter]] dokumentatutako 1. Alzheimer goiztiar kasua (Alemania 1850-1906)
# [[Beatriz de Bobadilla (Gomerako andrea)]] Tenerifeko konkistatzailea (Medina del Campo, ?-1504)
# [[Beatriz Enríquez de Arana]] Kolonen bikotea eta Fernando Kolonen ama (Kordoba, 1465-1522)
# [[Blanca Padilla]] modeloa, diseinatzailea (Madril 1995)
# [[Bushra al-Tawil ]] kazetaria, aktibista (Palestina 1993)
# [[Carlota Soldevila]] aktorea, irakaslea (Bartzelona 1929-2005)
# [[Carme Ballester|Carmen Ballester]] kataluniar politikari erbesteratua (Bartzelona, 1900-Paris, 1972)
# [[Carme Serrallonga]] pedagogoa, itzultzailea (Bartzelona 1909-1997)
# [[Carmen Alcázar]] wikilaria (Mexiko)
# [[Carmen Domingo]] idazlea, aktibista (Bartzelona 1970)
# [[Carmen Lomana]] enpresaburua, socialitea (Leon 1948)
# [[Carolina Punset]] politikaria (AEB/Katalunia 1971)
# [[Celestina Marrón]] sindikalista (Asturias, 1926-2016)
# [[Chelo García-Cortés]] kazetaria (Ourense 1951)
# [[Clotilde Luisi]] abokatu, dramaturgo, feminista (Uruguai, 1882-1969)
# [[Conchi Arnal Claro]] ekintzaile feminista (Tanger, 1950)
# [[Conxita Herrero]] komik ilustratzailea (Katalunia, 1993)
# [[Daniela Catrileo]] poeta maputxea (Txile, 1987)
# [[Daniela Feixas]] idazlea, aktorea, zuzendaria (Katalunia 1973)
# [[Dolors Oller]] irakaslea, idazlea, literatura kritikaria (Girona 1942)
# [[Eileen O'Shaughnessy]] Britainia Handiko idazlea (1905–1945)
# [[Elisa Coll]] idazlea, ekintzailea, bisexuala (Madril 1992)
# [[Elisabeth Reyes]] modeloa (Malaga 1985)
# [[Elsa Punset]] idazlea ( Londres/Katalunia 1964)
# [[Elvira Espejo Ayca]] artista, poeta, ehulea (Bolivia, 1981)
# [[Eva García Magriñá]] ikertzaile eta idazle (Donostia, 1966)
# [[Eva Hache]] umorista, aurkezlea (Segovia 1971)
# [[Fadila Saâdane]] Aljeriako gerrako zuen militante nazionalista (1938-1960)
# [[Fanny Kemble]] aktore, idazle eta esklabotzaren aurkako abolizionista (Britainia Handia, 1809-1893)
# [[Gema López]] kazetaria (Madril 1971)
# [[Georgette Rizk]] ekintzailea (Palestina 1925-2018)
# [[Hanan Al-Agha]] idazle eta artista (Palestina, 1948-2008)
# [[Helena Béjar]] soziologoa, irakaslea (Madril 1956-2023)
# [[Helga Tawil-Souri]] dokumentalgile, ikertzaile eta idazle (Kuwait, 1969)
# [[Hiba Kamal Abu Nada]] poeta, eleberrigilea, wikilaria (Meka, 1991-Gazako zerrenda, 2023)
# [[Hind al-Husseini]] aktibista, hezitzailea (Palestina, 1916-1994)
# [[Inés Luisi]] medikua (Uruguai, XIX.mendea- 1965)
# [[Irene Bordoy]] margolaria, irudigilea (Mallorca 1940)
# [[Isabel Gemio]] kazetaria (Badajoz 1961)
# [[Isabel González González]] politikaria eta ekintzailea (Tenerife, 1890-1968)
# [[Isabel Pinto de Vidal]] politikaria, aktibista (Uruguai, 1885-1969)
# [[Isabella Eklöf]] zinemagilea (Suedia, 1978)
# [[Islah Jad]] aktibista, ikertzailea, irakaslea (Palestina 1951)
# [[Jackie Salloum ]] artista, film zuzendari palestinarra (AEB XX. mendea)
# [[Jahanara Arzu]] poeta (Bangladesh, 1929)
# [[Jenna Elfman]] aktorea (AEB 1971)
# [[Jimena Menéndez-Pidal|Jimena Menendez Pidal]] pedagogoa (Madril, 1901-1990)
# [[Júlia Coromines]] medikua, psikiatra erbesteratua (Bartzelona 1910-2011)
# [[Julud Daibes]] palestinar arkitektoa eta politikaria (Betleem, 1965)
# [[Jutta Koether]] artista, musikaria eta kritikaria (Alemania, 1958)
# [[Kamilya Jubran]] abeslari palestinarra (Israel, 1962)
# [[Kamini Roy]] poeta eta ekintzailea (Bangladesh, 1864-1933)
# [[Kapitolina Díaz]] soziologoa (Leon, )
# [[Kholoud Faqih|Kholoud Faqin]] epailea (Palestina, XX.mendea)
# [[Laudelina de Campos Melo]] etxeko-langileen aldeko sindikalista (Brasil, 1904-1991)
# [[Laura Caballero]] gidoilaria, zuzendaria (Madril 1978)
# [[Lola Lizaran]] aktorea (Almeria/Bartzelona 1931-2003)
# [[Lucila Gamero]] mediku, zirujau, idazle eta feminista (Honduras, 1873-1964)
# [[Lucy Prebble]] antzerkigilea (Britainia Handia 1981)
# [[Luisa Luisi]] poeta, pedagogoa (Uruguai, 1883-1940)
# [[Lurdes Lekuona Laburu|Lurdes Lekuona]] Zalduondoko alkatea (Gasteiz, 1958)
# [[Magdalena Antonelli Moreno]] politikaria, aktibista (Uruguai, 1877-1955)
# [[Maha Haj]] palestinar jatorriko zinema zuzendari israeldarra (Nazaret, 1970)
# [[Mai Masri]] zinema-zuzendaria (Jordania, 1959)
# [[Maliha Hamidou]] Aljeriako gerrako militante nazionalista (1942-1959)
# [[Mar Coll]] gidoilaria, film zuzendaria (Bartzelona 1981)
# [[Margarida Minguillón]] aktorea, ahots aktorea (Bartzelona 1947)
# [[Maria Dolors Bargalló]] Kataluniar politikari erbesteratua (Bartzelona, 1902-Mexiko,1980)
# [[María España Almendro]] saskibalio-jokalaria (Mallorca 1992)
# [[Maria Majoral]] trementinairea (LLeida 1887-1976)
# [[Maria Mies]] soziologoa (Alemania, 1931-2023)
# [[María Patiño]] kazetaria (Coruña 1971)
# [[María Teresa Josefina Janicki]] hezitzailea (Frantzia-Uruguai, XIX. mendea- ?)
# [[Mariam Barghouti]] amerikar-palestinar kazetari, aktibista (Palestina-AEB, 1993)
# [[Marina Comas]] aktorea (Bartzelona 1996)
# [[Marta Angelat ]] aktorea, ahots aktorea (Bartzelona 1953)
# [[Marta Corredera]] futbolaria (Bartzelona 1991)
# [[Marta Nebot]] kazetaria (Sevilla 1975)
# [[Marta Pérez Sierra]] idazlea, poeta (Bartzelona 1957)
# [[Maruja Lozano]] bolero eta kopla abeslaria (Valentzia 1935 - Malaga 2022)
# [[Mary Al-Atrash]] igerilaria (Palestina 1994)
# [[Mary Ann Shadd]] aktibista abolizionista, kazetaria, irakaslea (AEB, 1823-1893)
# [[Maryse Gargour]] zinemagilea eta kazetaria (Palestina, XX. mendea)
# [[Matilde_Fern%C3%A1ndez]] Politikaria feminista (Madril, 1950)
# [[Mayada Al-Sayad]] alemaniar-palestinar atleta (Berlin, 1992)
# [[Mériem Bouatoura]] Aljeriako gerrako borrokalari independentista (1938-1960)
# [[Meriem Saâdane]] aljeriar erizaina eta militante nazionalista (1932-1958)
# [[Mila Abadia]] kultura kudeatzailea (Zaragoza, 1962)
# [[Miriam Saavedra]] modeloa, aktorea (Peru 1993)
# [[Montse Amenós]] eszenografoa, jantzi-deseinatzailea (Bartzelona 1954)
# [[Montse Guallar]] aktorea, aurkezlea (Bartzelona 1960)
# [[Montserrat Cornet]] idazlea (Bartzelona 1934)
# [[Mrinalini Sen]] idazlea (Bangladesh, 1879-1972)
# [[Nadia Hafid]] ilustratzailea (Katalunia, 1990)
# [[Nancy Meyers]] zuzendari, ekoizle eta gidoilaria (AEB 1947)
# [[Natalia (abeslaria)]] tb aurkezlea (Cádiz 1982)
# [[Natasha Neri]] aktibista, zinema zuzendaria (Brasil, XX. mendea)
# [[Norma Andrade]] ekinzailea (Mexiko)
# [[Noura Erakat]] amerikar-palestinar aktibista, irakaslea (Kalifornia, 1980)
# [[Olatz Arregui]] piraguista (Donostia, 1999)
# [[Paula Hernández (ahots aktorea)]] (Girona 1998)
# [[Paula Hernández ]] aktorea, gidoilaria, zuzendaria (Argentina 1969)
# [[Paulina Luisi]] mediku, sufragista, aktibista feminista (Uruguai, 1875-1950)
# [[Pilar Boyero]] kopla abeslaria, irakaslea (Cáceres 1974)
# [[Reem Frainah]] psikologoa, aktibista (Palestina ?)
# [[Rosa Catrileo|Rosa Castrilleo]] abokatu maputxea (Temuco, Txile, 1981)
# [[Rosa Estiarte]] igerilari olinpikoa (Manresa 1959-1985)
# [[Rosa María Fernández García|Rosa María Fernandez García]] sindikalista (Asturias, 1942-2021)
# [[Rosa Novell ]] aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1952)
# [[Sahar Jalifa]] idazlea (Palestina, 1942)
# [[Samar Nassar]] igelaria (Libano, 1978)
# [[Samiha Khalil]] politikaria, ekintzailea (Palestina 1923-1999)
# [[Shadia Mansour]] hip-hoparen 1. dama arabiarra (Londres 1985)
# [[Shamim Azad|Shamin Azad]] poeta eta idazlea (Bangladesh, 1952)
# [[Sílvia Quer]] film zuzendaria ( Bartzelona 1962)
# [[Sofía Álvarez Vignoli]] aktibista, politikaria (Uruguai, 1899-1986)
# [[Sònia Moll]] filologoa, poeta, itzultzailea (Bartzelona 1974)
# [[Suad Amiry]] idazle eta arkitektoa (Siria, 1951)
# [[Susanna Barranco]] aktorea, zuzendaria, ekoizlea (Bartzelona 1975)
# [[Tania Safura Adam Mogne]] ikertzaile eta erakusketa komisario (Mozambike, 1979)
# [[Teresa Font]] film-editorea (Bartzelona 1956)
# [[Tina Pérez]] sindikalista, ekintzalea (Asturias, 1929-1965)
# [[Umayya Abu-Hanna]] kazetaria eta idazlea (Palestina-Finlandia, 1961)
# [[Woroud Sawalha]] atleta (Palestina, 1991)
# [[Yamila Abdalá Taha al Shanti]] irakaslea, politikaria (Palestina 1955-2023)
# [[Zaha Hassan]] aktibista, abokatua (Palestina, XX.mendea)
# [[Zulaija Al-Shahabi]] Palestinako feminismoaren ekintzaile aitzindaria (1901-1992)
}}
==='''Berriak 2023''' ('''iraila''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Amaia Barrena García]] ----'''SORTUA''' idazlea, poeta (Basauri)
# [[Bego Zubia Gallastegi]] ----'''SORTUA''' ikertzaile (Arrasate, 1965)
# [[Dora Manchado]] --ef'''SORTUA''' Tehueltxeeraren azken hiztuna (Argentina, 1934-2019)
# [[Jaione López]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, misiolaria (Elorrio 1998)
# [[Marta Goikoetxea Luquin]] ef--'''SORTUA''' blogaria (Lizarra, 1984)
# [[Nagore Belastegi Martín|Nagore Belaustegi]] ----'''SORTUA''' (Legazpia, 1987)
# [[Nerea Azkona]] ----'''SORTUA''' antropologoa, idazlea (Sopela, 1982)
# [[Oihane Unzalu]] ef--'''SORTUA''' nutrizionista, kirol monitorea, lasterkaria (Abadiño 1987)
# [[Pantxonerak]] '''SORTUA''' arrain saltzaileak (Laredo 1970 hamarkadara arte)
# [[Presen Zubillaga Auza]] efef'''SORTUA''' feminista, ekintzailea (Iruñea, 1951-2023)
# [[Raquel Esteban Terradillos]] ----'''SORTUA''' ekofisiologoa (Barakaldo, 1982)
# [[Adriana Abenia]] aurkezlea, idazlea (Zaragoza 1984)
# [[Aina Clotet ]] aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1982ko)
# [[Alexandra Narváez]] aktibista, zientzialaria (Ekuador, XX. mendea)
# [[Alicia de los Ríos Merino|Alicia de los Rios Merino]] ikasle, gerrilari desagertua (Mexiko, 1952)
# [[Amalia Anglés y Mayer]] opera kantaria eta gitarra-jotzailea (Badajoz, 1827-Stuttgart, 1859)
# [[Amèlia Jover Velasco]] sindikalista, anarkista eta feminista (Cullera, 1910-Paris, 1997)
# [[Amelia Quintanal Martínez-Conde]] futbolean Espainiako emakume talde baten 1. entrenatzailea (Kantabria 1937)
# [[Amrita Pritam]] idazlea (Pakistan, 1919-India, 2005)
# [[Ana Alba García]] kazetaria, gerra gatazketan aditua (Bartzelona 1971-2020)
# [[Ana Borges]] futbolaria, aurrelaria (Portugal 1990)
# [[Ana Paris Garcia]] lider sindikalista garrotez eraila (Sevilla, 1898-1938)
# [[Ángeles García-Madrid|Ángeles Garcia-Madrid]] idazlea eta preso politikoa (Torrejón, 1918-Madrid, 2015)
# [[Angustias Lara Sánchez|Maruja Lara Sánchez]] sindikalista (Granada, 1917-Valentzia, 2012)
# [[Anna Cabot Quincy Waterston]] idazlea (AEB 1812-1899)
# [[Anna Gréki]] poeta eta ekintzaile aljeriarra (1931-1936)
# [[Anna Rodríguez Costa]] dramagilea, zuzendaria (Granada 1972)
# [[Anna Stewart (aktibista)]] emakumeen eskubideen aldekoa (Australia 1947-1983)
# [[Annette Frances Braun]] entomologoa (EEBB, 1884-1978)
# [[Antònia Pascual Flaquer]] komunista fusilatua (Capdepera 1911-Porreres,1937)
# [[Assumpció Puigdelloses Vila]] etxekoandre fusilatua (1906 - Sant Adrià de Besòs, 1940)
# [[Aurora Picornell]] komunista fusilatua (Palma, 1912-Manacor, 1937)
# [[Ayo Edebiri]] komediantea, idazlea (AEB1995)
# [[Balbina Gayo Gutiérrez|Balbina Gayo Gutierrez]] maistra errepublikarra (1901-1936)
# [[Begoña Alberdi]] sopranoa (Bartzelona 1964)
# [[Belarmina González Rodríguez]] ekintzaile fusilatua (Palencia, 1914-Porreres, 1937)
# [[Blanca Jeannette Kawas]] aktibista (Honduras, 1946-1995)
# [[Brígida Pardo López]] etxekoandre fusilatua (Granada, 1904-1936)
# [[Carlota Planas Riera]] Espainiako 1. emakume futbolarien ordezkaria (Bartzelona 1992)
# [[Carme Claramunt i Barot]] ekintzaile fusilatua (Tarragona, 1897 - Sant Adrià de Besòs, 1939)
# [[Carme Portaceli]] antzerki-zuzendaria, irakaslea (Valentzia 1957)
# [[Carmen Arrojo]] maistra, memoriaren aldeko ekintzailea (Madril, 1918-2017)
# [[Carmen Arrufat]] aktorea (Castelló 2002)
# [[Carmen del Riego]] kazetaria, 1. emakume-presidentea Madrileko Prentsa Elkartean (Asturias 1960)
# [[Carmen Maria Garcia "García de Saura"|Carmen María Garcia]] idazle eta margolaria ( Molina de Segura)
# [[Carol López ]] dramagilea, aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1969)
# [[Carolina Ferre]] kazetaria (Alacant 1974)
# [[Caroline Rémy de Guebhard]] idazle feminista (Frantzia, 1855-1929)
# [[Catalina Flaquer]] ekintzailea fusilatua (Capdepera, 1876-Porreres,1937)
# [[Catalina Martín López de Bustamante]] gerrillara, alfereza (Espainia ?-XIX. mendea)
# [[Catalina Narváez de Ruiz]] brodatzailea, margolaria (Cádiz 1861- ¿ 1929)
# [[Catherine Cusset]] filosofoa (Frantzia 1963)
# [[Celia Tapias]] Buenos Airesko lehen emakume abokatua (1885-1964)
# [[Chelsea Ashurst]] futbolaria, atezaina (Ingalaterra 1990)
# [[Cinta Sabaté]] eskultorea, margolaria (Tarragona 1946)
# [[Clara Pueyo Jornet]] Errepublikano desagertua (Villanueva eta GEltrú, 1914-1943)
# [[Claudia López Benaiges]] feminista, anarkista eraila (Txileko Santiago, 1972-1998)
# [[Clotilde García del Castillo]] Sorollaren musa eta Sorolla Museoaren sortzailea (Valentzia, 1865-Madril, 1929)
# [[Concepción Caceres|Concepción Cáceres]] emagin fusilatua (Montijo, 1912-1938)
# [[Concha Carretero]] frankismoaren biktima (Madril, 1918-2014)
# [[Concita De Gregorio]] kazetaria, idazlea (Italia 1963)
# [[Coral Bracho]] hizkuntzalaria, poeta (Mexiko 1951)
# [[Courtney Barnett ]] rock abeslaria (Australia 1987)
# [[Cristina Clemente]] idazlea, gidoilaria, zuzendaria( Bartzelona 1977)
# [[Cristina Fernández Pereda]] atezain fusilatua (Leon, 1900 - Sant Adrià de Besòs, 1939)
# [[Diana Nyad]] igerilaria eta kazetaria (New York, 1949)
# [[Djamila Amrane-Minne]] poeta eta historialaria, Aljeriako Independentzia Gerrako ekintzailea (1939-2017)
# [[Dolores Cacuango]] Indigenen aldeko ekintzailea (Ekuador, 1881-1971)
# [[Dolors Feliu]] abokatua, unibertsitateko irakaslea, politikaria (Roda de Ter, 1964)
# [[Dolors Giorla Laribal]] etxekoandre fusilatua (Bartzelona, 1912 - Sant Adrià de Besòs, 1939)
# [[Dolors Prat Coll]] anarkosindikalista (Ripoll, 1905-Tolosa, 2001)
# [[Elena Martín]] aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1992)
# [[Elina Garanca]] mezozosopranoa (Letonia 1976)
# [[Elionor Malich Salvador]] emakume errepublikano fusilatua (Piorat, 188?- Sant Adrià de Besòs, 1939)
# [[Elisa García Sáez]] sindikalista, erizaina, Gerra Zibilean hildako milizianoa (Bartzelona, 1916-Huesca, 1936)
# [[Elizabeth Evatt ]] epailea (Australia 1933)
# [[Emakumezkoen Nazioarteko Zinemaldia (Australia)]] Australia 1975
# [[Emilia Dilke]] idazlea (Erresuma Batua, 1840-1904)
# [[Encarnación Magaña]] antifrankista eraila (Almeria, 1921-1942)
# [[Estefanía Banini]] futbolaria, aurrelaria (Argentina 1990)
# [[Eugenia González Ramos]] sindikalista fusilatua (Bartzelona, 1919 - Sant Adrià de Besòs, 1939)
# [[Eumelia Hernández]] sindikalista eta feminista (Venezuela, 1913-1990)
# [[Eveline Safir Lavalette]] frantses jatorriko ekintzaile aljeriarra (1927-2014)
# [[Evelyn Glennie]] perkusionista gorra (Eskozia 1965)
# [[Fabiana da Silva Simões]] furbolaria (Brasil 1989)
# [[Felicidad Duce]] jostuna, aitzindaria, enpresaburua (Bartzelona 1908-2000)
# [[Flora Sanhueza]] pedagogo anarkista (Txile, 1911-1974)
# [[Florence Ethel Johnson]] sindikalista, maistra (Australia 1884-1934)
# [[Florencia Bonsegundo]] futbolaria (Argentina 1993)
# [[Francisca Senhorinha da Motta Diniz|Francisca Sehorinha]] idazlea (Brasil,1834- ?)
# [[Giovanna Berneri]] anarkista ekintzailea (Italia, 1897-1962)
# [[Hélène Monastier]] aktibista, irakasle (Suitza, 1882-1976)
# [[Hubertine Auclert|Hubertine Auchert]] feminista ekintzailea (Frantzia, 1848-1914)
# [[Inés Jiménez Lumbreras]] errepublikano fusilatua (Madril, 1915-Sant Adrià de Besòs, 1940)
# [[Irene Moray]] argazkilaria, film-zuzendaria (Bartzelona 1992)
# [[Isabel Mesa Delgado]] Sindikalista (Ronda, 1913-Valentzia, 2002)
# [[Jane eta Louise Wilson]] artistak (Ingalaterra 1967)
# [[Jessica Gleeson]] futbolaria, defentsa (Irlanda 1993)
# [[Jessie Street Emakumeen Liburutegi Nazionala]] Australia 1989
# [[Jessie Street]] ekintzailea (Brithis Raj/India 1889-Australia 1970)
# [[Jill Ellis]] futbolari, entrenatzaile ohia (Erresuma Batua 1966)
# [[Joaquina Charro Gómez]] sindikalista fusilatua (Montijo, 1912-1938)
# [[Josephine Shaw Lowell]] aktibista (AEB, 1843-1905)
# [[Juana Aranguren Rica]] abokatu feminista (Bilbo, 1952)
# [[Julia López (artista)]] margolari autodidakta (Mexiko 1936)
# [[Kamilla Seidler ]] sukaldariburua (Danimarka 1983)
# [[Kristine Lilly]] nazioarteko partida gehien jokatutako futbolari ohia (AEB 1971)
# [[Laura Ràfols]] futbolaria, atezaina (Bartzelona 1990)
# [[Leda Rafanelli]] feminista, sufia, idazlea (Italia, 1880-1971)
# [[Leila Ouahabi]] futbolaria, defentsa (Bartzelona 1993)
# [[Leonor Lavado]] imitatzailea, aktorea (Kordoba 1987)
# [[Lesbia Urquía]] aktibista (Honduras, 1967-2016)
# [[Lola Gallardo]] futbolaria, atezaina (Sevilla 1993)
# [[Lucía Alemany]] film-zuzendaria(Castelló 1985)
# [[Lucía Pascual Palomo]] xake-jokalaria (Madril 19)
# [[Luisa Gómez de la Torre|Luisa Gomez de la Torre]] ekintzailea (Quito,1887-1976)
# [[Magdalena Nolla Montseny]] etxekoandre fusilatua (Tarragona, 1904-Sant Adrià de Besòs, 1939)
# [[Malena Costa]] modeloa (Mallorca 1989)
# [[Manuela Díaz Cabezas]] ekintzaile antifrankista (Kordoba, 1920-Suitza, 2006)
# [[Margarita Murillo]] aktibista (Honduras, 1958 - 2014)
# [[Margarita Rivière]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1944-2015)
# [[María Angélica Barreda|Maria Angelica Barreda]] Argentinako lehen emakume abokatua (1887-1963)
# [[María Antonia Iglesias]] kazetaria, idazlea (Madril 1945-Pontevedra 2014)
# [[María de la Purificación de la Aldea y Ruiz de Castañeda|Purificación de la Aldea]] emagina, ekintzailea ( Madrid, 1889-1976)
# [[María Escoté]] jostuna, arropa diseinatzailea (Bartzelona 1979)
# [[María Esteve |María Esteve Flores]] aktorea (Argentina, 1974)
# [[María Herrera Magdaleno|Maria Herrera Magdaleno]] Giza eskubideen aldeko aktibista (Mexiko, 1950)
# [[Maria Jiménez]] abeslatia eta aktorea (SEvilla, 1950-2023)
# [[María Joaquina de Viera y Clavijo]] idazlea (Kanariak, 1737-1819)
# [[Maria Jose Pons]] futbolaria, atezaina (Bartzelona 1984)
# [[María Martín López]] memoria historikoaren aldeko borrokalaria, frankismoaren biktima (Avila, 1930-Toledo,2014)
# [[Maria Mies]] alemaniar soziologoa (Steffeln, 1931-2023)
# [[María Moreno]] idazlea eta kazetaria (Buenos Aires, 1947)
# [[Maria Pascual Flaquer]] komunista fusilatua (Capdepera 1911-Porreres,1937)
# [[María Pry]] entrenatzailea, futbolari ohia (Sevilla 1984)
# [[María Victoria Walsh]] kazetaria, borrokan hila (Buenos Aires, 1950-1976)
# [[Marie Louise Berneri]] idazle anarkista (Italia, 1918-Londres, 1949)
# [[Marsia Taha]] boliviar sukaldaritzako chef aitzindaria (Bulgaria 1989)
# [[Marta Lois]] irakaslea, politikaria (Vigo, 1969)
# [[Marta Torrejón]] futbolaria, defentsa (Bartzelona 1990)
# [[Martha Asunción Alonso]] poeta itzultzailea (Madril, 1987)
# [[Mary Cynthia Dickerson]] herpetologoa (AEB 1866-1923)
# [[Maud Nathan]] aktibista, sufragista (AEB, 1862-1946)
# [[Maud Slye]] minbizi ikertzailea (AEB 1879-1954)
# [[Maya Hansen]] moda diseinatzailea (Madril 1978)
# [[Mila Abadia]] kultura kudeatzailea (Zaragoza, 1962)
# [[Milagros Pérez Oliva ]] kazetaria, idazlea, irakaslea (Huesca 1955)
# [[Minnehaha ]] poema bateko fikziozko pertsonaia (AEB 1855)
# [[Míriam Nogueras]] politikaria eta enpresaburua (Bartzelona, 1980)
# [[Montse Germán]] aktorea (Bartzelona 1969)
# [[Natalia Ramos (futbolaria)]] defentsa (Tenerife 1999)
# [[Neus Bonet]] kazetaria, irakaslea (Bartzelona 1959)
# [[Neus Bouza Gil]] CNTko militante fusilatua (Bartzelona, 1916- Sant Adrià de Besòs, 1939)
# [[Nieve de Medina]] aktore eta zuzendaria (Madril,1962)
# [[Noelia López ]] modeloa, tb aurkezlea (Sevilla 1986)
# [[Noelia Ramos]] futbolaria, atezaina (Tenerife 1999)
# [[Olga Luzardo]] kazetaria eta ekintzailea (Venezuela, 1916-2016)
# [[Patri Guijarro]] futbolaria, defentsa (Palma Mallorcakoa 1998)
# [[Patricia Ferreira]] gidoilaria, zuzendaria (Granada 1958)
# [[Patricia Rodríguez Barrios]] 1. Gizonezko Futbol talde gerentea (Gipuzkoa 1982)
# [[Pazzis Sureda]] eskultorea, margolaria (Mallorca 1907-1939)
# [[Pepita Laguarda Batet]] anarkista,gerra zibilean eraila (Bartzelona, 1919-1936)
# [[Pepita Patiño Páez]] makien laguntzailea, komunista (Kordoba, 1925-2015)
# [[Piedad Arribas]] ekintzailea, frankismoaren biktima (Toledo, 1920-Madril, 2010)
# [[Pilar Montaner Maturana]] margolaria (Mallorca 1876-196119)
# [[Pilar Prades]] garrotez eraildako neskame pozoitzailea (Valentzia, 1928-1959)
# [[Purificación Pérez Benavent]] sindikalista (Valentzia, 1919-Kanada, 1995)
# [[Ramona Peralba Sala|Ramona Peralta Sala]] langile fusilatua (Gironella, 1904-Sant Adrià de Besòs, 1939)
# [[Raquel Cabezón]] futboalari ohia (Bartzelona 1978)
# [[Rianna Jarrett]] futbolaria, aurrelaria (Irlanda 1994)
# [[Rocío García Martínez]] txirrindularia (Madril 1974)
# [[Romina Belluscio]] kazetaria, modeloa ( Argentina 1979)
# [[Sandra Hermida Muñiz]] film-, dokumental ekoizlea (Tarragona 1972)
# [[Sandra Paños]] Futbolaria, atezaina (Alacant 1992)
# [[Sandra Vilanova]] futbolari ohia, erdilaria (Bartzelona 1981)
# [[Sara Nieves Matheu García]] irakaslea, zibersegurtasun ikertzailea (Murtzia 1992)
# [[Sara Ortega (futbolaria)]] , aurrelaria (Errioxa 2005)
# [[Sara Serrat]] futbolaria, idazlea (Huelva 1995)
# [[Sara Suárez Solís]] idazle feminista (Oviedo, 1925-2000)
# [[Sarah Bouhaddi]] futbolaria, atezaina (Frantzia 1986)
# [[Sari Van Veenendaal]] futbolaria, atezaina (Herbehereak 1990)
# [[Sarina Wiegman]] entrenatzailea, futbolari ohia (Herbehereak 1969)
# [[Sayaka Fernández Díaz]] dokumentalgilea (Cáceres 1978)
# [[Sha'Carri Richardson]] atleta (AEB 2000)
# [[Silvia Meseguer]] futbolari ohia, medikua (Teruel 1989)
# [[Soledad Gallego-Díaz]] kazetaria (Madril 1951)
# [[Sonia Bermúdez Tribano]] futbolaria, entrenatzailea, berriemailea (Madril 1984)
# [[Sonia García Galán]] historialaria eta feminista (Aviles, 1981)
# [[Sonia Grande]] cinema-jantzi diseinatzailea (Asturias 1964)
# [[Susana Carro]] Filosofoa irakaslea, femilnista (Mieres, 1971)
# [[Tania Martínez Portugal|Tania Martinez Portugal]] poligologoa, irakaslea,feminista (Etxebarri, 1963)
# [[Toña Is ]] futbolaria, entrenatzailea (Asturias 1966)
# [[Tránsito Amaguaña]] ekintzaile indigena (Ekuador,1909-2009)
# [[Urimare]] kazike (Venezuela, XVI. mendea)
# [[Urrezko Neskatoak]] Olinpiar Jokoetako gimnasta erritmiko txapeldunak, Atlanta 1996
# [[Valentina Muñoz]] aktibista feminista (Txile, 2002)
# [[Vera Pauw]] bortxatutako futbolaria, entrenatzailea (Hebehereak 1963)
# [[Vicky Losada]] futbolaria (Bartzelona 1991)
# [[Victoria Prego]] kazetaria (Madril 1948)
# [[Viola Calligaris]] futbolaria (Suitza 1996)
# [[Yolanda Flores]] kazetaria, irrati esataria (Madril, 1960)
}}
==='''Berriak 2023''' ('''abuztua''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Amaia Goirigolzarri Alegria]] efef'''SORTUA''' abokatua eta aktibist (Gamiz, 1978- Barakaldo, 2023)
# [[Ana Soto]] --ef'''SORTUA''' kazike (Venezuela, 1618-1668)
# [[Awen Iorwerth]] ----'''SORTUA''' medikua, unibertsitateko irakaslea
# [[Erika Arrizabalaga]] ----'''SORTUA''' txistularia (Gasteiz, 2000)
# [[Gentz del Valle]] ef--'''SORTUA''' artista (Lekeitio, 1957)
# [[Orocomay]] ----'''SORTUA''' kazike (Venezuela, XVI. mendea)
# [[Xochilt Madai|Xochitl Madai]] ----'''SORTUA''' arkitektua eta ekintzailea (Mexiko, 1972)
# [[Ada Liberio]] gimnasta errimikoa (Zaragoza 1974)
# [[Adriana Díaz Enciso]] idazlea (Mexiko, 1964)
# [[Alba González]] idazlea, politikaria (Asturias 1986)
# [[Alice Kellen]] idazlea (Valentzia, 1989)
# [[Amalia Bautista]] poeta (Madril 1962)
# [[Amparo Barayón]] piano-jola eta sindikalista fusilatua (Zamora, 1904-1936)
# [[Ana Bautista]] gimnasta erritmikoa (Kanariak 1972)
# [[Ana Carmona Ruiz]] mutil itxuraz jokatzea lortu zuen futbolaria (Malaga 1908-1940)
# [[Ana María de Foronda|Ana Maria de Foronda]] idazlea eta itzultzailea (1910-1990)
# [[Anna Szatkowska]] idazlea (Polonia, 1928-2015)
# [[Antònia Fontanillas Borràs]] anarko-sindikalista (Bartzelona, 1917-Frantzia, 2014)
# [[Apacuana]] kazikea (Venezuela, XVI. mendea)
# [[Athenea del Castillo]] futbolaria (Kantabria 2000)
# [[Bathsua Makin]] Proto-Feminista (Londres, 1600-1675)
# [[Beatriz Corredor]] legelaria, politikaria (Madril 1968)
# [[Blanche Stuart Scott]] hegazkinlaria (EEBB. 1884-1970)
# [[Carla Barber]] medikua, modeloa (Kanariak 1990)
# [[Carmen Avilés]] atleta (Madril 2002)
# [[Carmen Herrero Vicent]] medikua, ikertzailea (Castelló, 1986-2023)
# [[Carmen Montes]] itzultzailea (Cádiz 1963)
# [[Cata Coll]] futbolaria (Mallorca 2001)
# [[Cathy Xaudaró]] gimnasta erritmikoa (Filipinak/ Espainia 1960)
# [[Cecilia Domínguez Luis|Cecilia Dominguez]] idazlea (La Orotava, 1948)
# [[Cecilia Pantoja]] abeslaria (Txile, 1943 - 2023)
# [[Celia Flores]] abeslaria (Madril, 1981)
# [[Charlotte Maxeke]] aktibista (Hegoafrika, 1871-1936 )
# [[Charlotte von Ahlefeld|Charlotte von Ahlfeld]] idazlea (Alemania, 1782-1849)
# [[Charlotte von Stein|Charlote Von Stein]] (Alemania, 1742-1822)
# [[Christiane Vulpius]] Goetheren emaztea (Alemania, 1765-1816)
# [[Clara Serra]] feminista, ikertzailea, filosofoa, politikari ohia (Madril 1982)
# [[Concha Monrás]] piano-jotzaile fusilatua (Bartzelona, 1898-Huesca 1936)
# [[Conchi Sánchez ]] Espainiako 1. emakume futbolari profesionala (Madril 1957)
# [[Costanza da Varano]] humanista eta poeta (Italia, 1426-1447)
# [[Covadonga Tomé]] pediatra, politikaria (Asturias 1970)
# [[Cristina Gallo]] kirol kazetaria, idazlea, aktibista (Asturias 1965)
# [[Dahteste]] gerlari, itzultzaile, diplomazialari (1860 - Mexiko Berria, 1955)
# [[Diana Wynne Jones]] idazlea (Londres, 1934-2001)
# [[Dolores Pla Brugat]] historialaria eta ikertzailea (Girona, 1954-2014)
# [[Emakume Indigenen Nazioarteko Eguna]]
# [[Emilia Boneva]] gimnasia erritmikoko entrenatzailea (Bulgaria 1938-2019)
# [[Emma Cabal]] poeta (Asturias 1962)
# [[Enith Salón]] futbolaria ( Valentzia 2001)
# [[Esther González]] futbolaria (Granada 1992)
# [[Etta Federn]] idazle, itzultzaile, pedagogo eta anarkofeminista austriarra (1883 - 1951)
# [[Eva Navarro ]] futbolaria (Murtzia 2001)
# [[Fatima Madrilgoa]] ustezko astronomoa (Al-Andalus XI. mendea)
# [[Francisca Saperas|Francesca Saperas]] anarko-sindikalista (Bartzelona, 1851-1933)
# [[Gala Dalí]] artista eta modeloa (Errusia, 1894-1982)
# [[Hansa Mehta]] aktibista, politikaria (India, 1897-1995)
# [[Irene Guerrero]] futbolaria (Sevilla 1996)
# [[Isabel Medina]] idazlea (Gomera, 1943)
# [[Isabel Mozún]] altuera jauziko atleta (Madril 1960)
# [[Ivana Andrés ]] futbolaria (Valentzia 1994)
# [[Jean Batten]] hegazkinlaria (Zeelanda Berria, 1909-Palma Mallorcakoa, 1982)
# [[Johanna Schopenhauer]] idazlea (Alemania, 1766-1838)
# [[Juana Álvarez Molina|Juana Alvarez]] etxekoandre fusilatua (Medina de Rioseco, 1897-Gijon, 1937)
# [[Juana María de los Dolores de León Smith]] espainiar dama (Badajoz, 1798 – Londres, 1872)
# [[Julia Mayoral Márquez]] maistra eta politikaria (Badajoz, 1902 - 1983)
# [[Julia Santibáñez]] idazlea (Mexiko, 1971)
# [[Kyra Galván]] poeta eta eleberrigilea (Mexiko Hiria, 1956)
# [[La Repompa de Málaga]] abeslaria (Malaga 1937-1959)
# [[Laia Codina]] futbolaria (Girona 2000)
# [[Lara Álvarez]] kazetaria (Asturias 1989)
# [[Laura del Río]] futbolaria, mutilen entrenatzailea (Madril, 1982)
# [[Lola Suárez|Lola Suarez]] idazlea (Lanzarote, 1956)
# [[Malebogo Molefhe]] aktibista (Botswana,1980)
# [[María Bernaldo de Quirós]] hegazkinlaria (Madril, 1898-1983)
# [[Maria da Conceição Moita]] aktibista, hezitzailea (Portugal, 1937-2021)
# [[María Francisca de Sales Portocarrero (Montijoko VI. kondesa)]] (Madril, 1754 – Logroño, 1808)
# [[María Josefa Cerrato Rodríguez]] Espainiako lehen emakume albaitaria (Badajoz, 1897-1981)
# [[María Pérez Rabaza]] futbolaria (Bartzelona 2001)
# [[María Rosa Alonso|Maria Rosa Alonso]] idazlea (Tararonte, 1909-2011)
# [[Mariangiola Criscuolo]] margolaria (Italia, 1548-1630)
# [[Mariona Caldentey]] futbolaria (Mallorca 1996)
# [[Melissa Jiménez (kazetaria)]] (Lieja/Bartzelona 1987)
# [[Mercedes Pinto]] idazlea, kazetaria eta feminista (1889-1976)
# [[Mónica García Prieto]] kazetaria, saiakeragilea (Badajoz 1974)
# [[Montse Martín]] gimnasta erritmiko ohia, ilustratzailea, diseinatzailea, aktorea, dantzaria (LLeida 1974)
# [[Montse Tomé]] futbolari ohia, entrenatzailea (Asturias 1982)
# [[Noemí Casquet]] kazetaria, youtuberra (Sabadell 1992)
# [[Olga Carmona]] futbolaria (Sevilla 2000)
# [[Ona Batlle]] futbolaria (Bartzelona 1999)
# [[Paula Guilló]] Miss eta modeloa (Alacant 1989)
# [[Pepa Caballero]] margolaria (Granada, 1943 - Malaga, 2012)
# [[Raymonde de Laroche]] hegazkinlaria (Paris, 1882-1919)
# [[Rebecca Abe|Rebeca Abe]] idazlea (Alemania, 1967)
# [[Rita Bosaho]] sanitarioa, politikaria. Kongresuko 1. Persona beltza (Ginea/Espainia 1965)
# [[Rocío Gálvez ]] futbolaria (Kordoba 1997)
# [[Salma Paralluelo]] futbolaria, atleta (Zaragoza 2003)
# [[Silvia Yustos]] gimnasta erritmikoa (Valladolid 1971)
# [[Simone Segouin]] partisaua, erresistentziako kidea (Frantzia, 1925-2023)
# [[Sofia Behrs]] idazlea, argazkilaria (Errusia, 1844-1919)
# [[Sofia Castañon]] poeta, politikaria (Asturias 1983)
# [[Susan Haack]] irakasle eta filosogoa (Ingalaterra, 1945)
# [[Sybilla]] diseinatzailea (AEB/Espainia 1963)
# [[Teresa Abelleira]] futbolaria (Pontevedra 2000)
# [[Teresa Helbig]] moda-diseinatzailea (Bartzelona 1963)
# [[Teresa Matilde Revaque]] Bigarren Errepublikako espetxe funtzionario fusilatua (Valladolid, 1897-Madril, 1940)
# [[Teresa Táboas]] arkitekto galiziarra (Mexiko Hiria, 1961)
# [[Thelma Nava]] poeta (Mexiko Hiria, 1932-2019)
# [[Thérèse Peltier]] hegazkinlaria (Frantzia, 1873-1926)
# [[Vicenta García Miranda]] idazlea, poeta (Badajoz, 1816-1877)
# [[Yulianna Avdeeva]] piano-jotzailea (Mosku 1985)
# [[Zofia Kossak-Szczucka]] idazlea (Polonia, 1890-1968)
}}
==='''Berriak 2023''' ('''uztaila''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Ainize Gastaka Martínez]] ----'''SORTUA''' abokatua, Laudioko alkatea (Laudio, 1985)
# [[Rosa Mari Artza Azueta]] efef'''SORTUA''' euskaltzalea eta ekintzailea (Iurreta, 1946-2001)
# [[Guruzne Carrason Torrontegi]] ----'''SORTUA''' ingurumen hezitzailea, Sopelako alkatea (Sopela, 1981)
# [[Deniba Konare]] ----'''SORTUA''' judoka (Mali/Durango 2003)
# [[Sorne Rubio Arano]] ----'''SORTUA''' Mundakako alkatea (Mundaka, 1972)
# [[Itziar Iratzagorria]] ef--'''SORTUA''' Urdulizko alkatea
# [[Maite Ibarra Goti]] ----'''SORTUA''' Arrigorriaga alkatea (Arrigorriaga, 1979)
# [[Elisa Kaltzada]] --ef'''SORTUA''' euskaltzalea eta ekintzailea (Busturia, 1929-2022)
# [[Lorea Perosanz]] ef--'''SORTUA''' diseinatzailea eta ilustratzailea (Ermua, 1976)
# [[Maider Morras Azpiazu]] ----'''SORTUA''' abokatua, unibertsitateko irakaslea, Arrasateko alkatea (Arrasate, 1976)
# [[Olatz Lezeta Urzelai]] ef--'''SORTUA''' mekanikaria, Antzuolako alkatea (Antzuola, 1977)
# [[Kristina Rodriguez Mendikute]] ef--'''SORTUA''' Adunako alkatea (Aduna,1971)
# [[Mari Karmen Arregi Agirre]] ef--'''SORTUA''' Aizarnazabalgo alkatea
# [[Beatriz Unzue Esnaola]] ef--'''SORTUA''' Amasa-Villabonako alkatea
# [[Alba Garmendia Castaños]] ef--'''SORTUA''' ikertzailea, filosofoa eta Ikaztegietako alkatea
# [[Yanire Granero]] --ef'''SORTUA''' diseinatzailea, enpresaburua (Abadiño 1988)
# [[Oihana Amundarain Zubillaga]] ef--'''SORTUA''' Elduaingo alkatea
# [[Gurutze Etxezabal Iturrioz]] ef--'''SORTUA''' Orexako alkatea
# [[Anuska Esnal Oliden]] ef--'''SORTUA''' Orioko alkatea (Orio, 1980)
# [[Izarra Urdalleta Iraola]] ef--'''SORTUA''' Segurako alkatea (Errezil, 1975)
# [[Cristina Tapias]] ef--'''SORTUA''' jostuna, irakaslea, enpresaburua (Bilbo 1960)
# [[Teófila Adrada]] ef--'''SORTUA''' jostuna, irakaslea, enpresaburua, asmatzailea (Toledo 1904- ?)
# [[Naroa Azpitarte]] ----'''SORTUA''' errugbilaria (Durango, 2005)
# [[Rosario Tomasena Alzuri]] ef--'''SORTUA''' kirolaria, igerilaria, triatleta (Urnieta, 1946)
# [[Agurtzane Solaberrieta Mesa]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta Usurbilgo alkatea (Usurbil, 1979)
# [[Maite Amenabar Alkorta]] ----'''SORTUA''' Zirzurbilgo alkatea (Azpeitia)
# [[Nagore Alkorta Elorza|Nagore Alkorta]] ef--'''SORTUA''' Azpeitiko alkatea (Azpeitia, 1978)
# [[Alicia Framis]] artista (Mataró, 1967)
# [[Lorena Llamas]] txirrindulari ohia (Bartzelona 1987)
# [[Daisy Elliott]] politikaria (AEB 1917-2015)
# [[Yolanda García Serrano]] gidoilaria (Madril 1958)
# [[Karina Garantivá ]] aktorea, antzerki zuzendaria (Kolonbia 1980)
# [[ Helena Pimenta]] antzerki-zuzendaria (Salamanca 1955)
# [[Verónica Fernández]] gidoilaria (Soria 1971)
# [[Magüi Mira]] aktorea, zuzendaria (Valentzia 1944)
# [[Clara Sanchis]] aktorea, musikaria (Teruel 1968)
# [[Lola Salvador]] gidoilaria (Bartzelona 1938)
# [[Carmen Balagué]] aktorea (Bartzelona 1952)
# [[Luz Casanova]] ongilea (Asturias, 1873-1949)
# [[Jacqueline Guerroudj]] Militante komunista eta antikolonialista (1919 - 2015)
# [[Sheyla Gutiérrez]] txirrindularia (Errioxa 1994)
# [[Lucía González]] txirrindularia (Asturias 1990)
# [[Alicia González]] txirrindularia (Asturias 1995)
# [[Mavi García]] duatleta, txirrindularia (Mallorca 1984)
# [[María Mercedes Cagigas Amedo]] txirrindularia (Kantabria 1979)
# [[Isabel Martin]] txirrindularia (Valladolid 1999)
# [[Sara Martín]] txirrindularia (Burgos 1996)
# [[Cristina Martínez (txirrindularia)]] (Valentzia 1981)
# [[María Isabel Moreno ]] txirrindularia (Girona 1981)
# [[Belén López (txirrindularia)]] irakaslea (Cádiz 1984)
# [[Mayalen Noriega]] igerilaria, txirrindularia, kirol egokituko gidaria (Mexiko/Espainia 1982)
# [[Josefa Benítez Guzmán]] kirol egokitutako txirrindularia (Bartzelona 1969)
# [[Susana Rodríguez Gacio]] medikua, kirol egokitutako txirrindularia (Vigo 1988)
# [[Aauri Bokesa]] kirolari eta gizarte langilea (Madril, 1988)
# [[Cristina Danimarkakoa]] Italiako aristokrata (Danimarka, 1521-Italia, 1590)
# [[Conceição Matos]] aktibista (Portugal, 1936)
# [[María de Estrada]] konsistatzailea (Espainia-Mexiko, XV.mendea)
# [[Maritza M. Buendía]]
# [[Lozen]] gerlari eta xamana (1840-1889)
# [[Elsy Jacobs]] txirrindularia (Luxenburgo 1933-Bretainia 1998)
# [[Anna Ramírez ]] txirrindularia, aktibista (Bartzelona 1981)
# [[Marta Vilajosana]] txirrindularia (Bartzelona 1975)
# [[Audrey Cordon]] txirrindularia (Bretainia 1989)
# [[Alba Teruel ]] txirrindularia (Valentzia 1996)
# [[Anna Sanchis]] txirrindularia (Valentzia 1987)
# [[Dori Ruano]] txirrindularia, zuzendaria, politikaria, irakaslea (Salamanca 1969)
# [[Gloria Rodríguez Sánchez]] txirrindularia ( Murtzia 1992)
# [[Ariadna Ródenas]] txirrindularia (Alacant 1987
# [[Aida Nuño]] txirrindularia (Asturias 1983)
# [[Karin Herrera]] biologo eta politikaria (Guatemala, 1968)
# [[Sonia Gutiérrez Raguay]] politikaria (GUatemala, 1981)
# [[Txirrindularitza eta feminismoa]]
# [[Jean Purdy]] erizaina, 1. enbriologoa (Erresuma Batua 1945-1985)
# [[Victoria Anna Perea]] Espainiako 1. probeta umea (Bartzelona 1984)
# [[Anna Veiga]] biologoa, Espainiako 1. probeta umearen ‘ama zientifikoa’ (Bartzelona 1956)
# [[Elisa Matilla]] aktorea (Madril 1966)
# [[Dunia Ayaso eta Felix Sabroso]] zine zuzenndariak (Kanariak 1961-2014)
# [[Eva Lesmes]] gidoilaria, zine zuzendaria (Asturias 1961)
# [[Imma Colomer]] aktorea (Bartzelona 1948)
# [[Rosa Gàmiz]] aktorea (Bartzelona 1965)
# [[Carlota Subirós]] antzerki-zuzendari (Bartzelona 1974)
# [[Lluïsa Cunillé ]] idazlea (Katalunia 1961)
# [[Hijas de Cynisca]] kirol-arloko genero-desberdintasuna, dokumentala (2019)
# [[Jessica Vall ]] igerilaria, biologoa (Bartzelona 1988)
# [[Jennifer Pareja]] waterpolo jokalari ohia (Girona 1984)
# [[Carmen Martín]] eskubaloi jokalaria (Almeria 1988)
# [[Vanesa Amorós ]] eskubaloi jokalaria, entrenatzialea (Alacant 1982)
# [[Nuria Benzal ]] eskubaloi jokalaria (Malaga 1985)
# [[Estela Estévez Barreiro]] atleta paralinpiarra (Vigo 1965)
# [[Alba Caride]] gimnasta erritmikoa (Vigo 1980)
# [[Susana Garabatos ]] igerilaria (Vigo 1979)
# [[Julia Vaquero]] galiziar atleta (Frantzia 1970)
# [[Thérèse Clerc]] Frantziako ekintzaile feminista (1927 - 2016)
# [[Suhayr al-Qalamawi]] idazlea eta itzultzailea (Egipto, 1911-1997)
# [[Dolors Vives Rodón|Dolors Vives Rodon]] Kataluniar hegazkinlaria (Valls, 1908-Bartzelona, 2007)
# [[Susana Ferrari Billinghurst]] hegazkinlaria (Argentina, 1914-Italia, 1999)
# [[Yevguenia Shajovskaya|Yevguena Shajovskaya]] hegazkinlaria (Errusia, 1889-1920)
# [[Carola Lorenzini]] hegazkinlaria (Buenos Aires, 1899-1941)
# [[Clara Adams]] hagazkinlaria (EEBB, 1884-1971)
# [[Gloria Cuesta]] hegazkinlaria (Asturias, 1911 - Madril, 1987)
# [[Maria Josep Colomer i Luque]] hegazkinlaria (Bartzelona, 1913 - Inglaterra, 2004)
# [[Alia Twal]] hegazkinlaria (Jordania)
# [[Lotfia ElNadi|Loftia Elnadi]] hegazkinlaria (Egipto, 1907-2002)
# [[Erma Franklin]] abeslaria (EEBB, 1938-2002)
# [[Carolyn Franklin]] abeslaria (EEBB, 1944-1968)
# [[Flor Aguilera]] idazlea (Mexico Hiria, 1971)
# [[María Antonieta Mendivil]] idazlea (Mexiko, 1971)
# [[Anne Kingsbury Wollstonecraft]] ilustratzaile botanikoa (EEBB,1781-Kuba, 1828)
# [[Sara Khadem ]] xake jokalaria (Iran 1997)
# [[Tamara Abalde ]] saskibaloi jokalaria (Ferrol 1989)
# [[Begoña Fernández]] eskubaloi jokalaria (Vigo 1980)
# [[Isabel Herguera]] artista, zuzendaria, irakaslea (Donostia 1961)
# [[Karin Boye]] poeta, itzultzailea (Suedia 1900-1941)
# [[Helene Hanff]] idazlea (AEB 1916-1997)
# [[Sopiko Guramishvili]] xake jokalaria (Georgia 1991)
# [[Carol Thatcher ]] kazetaria (Londres 1953)
# [[Mónica Braun|Monica Braun]] idazlea eta poeta (Mexiko, 1965)
# [[Cristina Rivera Garza]] idazlea (Mexiko, 1964)
# [[Martha Cerda]] idazlea (Mexiko, 1945)
# [[Bibiana Gallego Lancharro]] poeta eta damaturgoa (Badajoz, 1799-Madril, 1867)
}}
==='''Berriak 2023''' ('''ekaina''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Ainara Otxotorena]] ef--'''SORTUA''' Mañariko alkatea (Hernani, 1984)
# [[Arantxa Arregi]] ----'''SORTUA''' Doneztebeko alkatea
# [[Asun Agiriano]] ef--'''SORTUA''' idazlea eta bibliotekaria (Arrasate, 1963)
# [[Begoña Enbeita]] ef--'''SORTUA''' Muxikako alkatea (Muxika, 1985)
# [[Berta Arizkun González]] ef--'''SORTUA''' Burlatako alkatea
# [[Burdinaren emakumeak]] '''SORTUA''' (Bizkaia, XIX-XX. mendea)
# [[Carmen Mendiguren]] efef''SORTUA'''maistra (Zamudio, 1913-2010)
# [[Eider Olazar]] ef--'''SORTUA''' Gazteluko alkatea (Gaztelu...)
# [[Eneritz Agirre]] ef--'''SORTUA''' Atxondoko alkatea (Atxondo, 1983)
# [[Eneritz Azpitarte]] ef--'''SORTUA''' Zaldibarko alkatea (Zaldibar, 1985 )
# [[Erika Letamendi Hurtado]] ef--'''SORTUA''' Donemiliagako alkatea (Gasteiz, 1985)
# [[Igone Amesti]] ef--'''SORTUA'''mezzosopranoa, musika-irakaslea (Mallabia, 1985)
# [[Iruri Altzerreka]] ef--'''SORTUA''' bertsolaria (Garai, 2000)
# [[Itziar Imaz Artazcoz|Itziar Imaz]] ef--'''SORTUA''' Garesko alkatea (Gares, 1981)
# [[Julene Lazkano]] ef--'''SORTUA''' Elorrioko alkatea (Elorrio, 1985)
# [[Laura Irasuegi Otal]] efef'''SORTUA''' ingeniaria, gerrako umea (Eibar, 1923-Errenteria, 2016)
# [[Malan Alloua]] ----'''SORTUA''' Sanwiko Erresumako ama erregina (Ghana, XIX. mendea)
# [[Maria Sáez de Albéniz Bregaña]] ef--'''SORTUA''' Etxarri Aranazko alkatea (Iruñea, 1966)
# [[Marta Díez Napal]] ef--'''SORTUA''' Antsoaingo alkatea (Antsoain, 1975)
# [[Nadia Nemeh Shomaly]] ----'''SORTUA''' Bermeoko alkatea (Bermeo, 1979)
# [[Noelia Oses]] ef--'''SORTUA''' Matematikaria, ikertzailea (Ermua, 1975)
# [[Oihana Olaberria Jaka]] ef--'''SORTUA''' Arakilgo alkatea (Arakil, 1976
# [[Oihane Irastorza]] ef--''SORTUA''' Izurtzako alkatea (Izurtza, 1981)
# [[Oihane Uribeetxebarria Garmendia]] ef--'''SORTUA''' Lakuntzako alkatea (1979)
# [[Olatz Alberdi Etxeberria]] ef--SORTUA futbolaria, atezaina (Bergara, 1997)
# [[Olatz Irizar Martínez]] ef--'''SORTUA''' Ziordiako alkatea (Ziordia, 1972)
# [[Pilar Arechavaleta]] efef'''SORTUA''' moja (Bilbo, 1880-Madril-1973)
# [[Txelo Auzmendi Jimenez]] ef--'''SORTUA''' Asparrenako alkatea (Araia, 1960)
# [[Olga Mariano]] aktibista ijitoa (Portugal, 1950)
# [[Adriana Caselotti]] ahots aktorea (AEB 1916-1997)
# [[Adrienne Bolland|Adrianne Bolland]] hegazkinlaria (Frantzia, 1895-1975)
# [[Agirre Aristizabal ahizpak]] oroimen memoria babesleak (Lizarra, 1936)
# [[Ahlam Khudr]] aktibista (Sudan)
# [[Aída Bueno Sarduy]] dokumentalgilea (Kuba, ?)
# [[Aida Toledo]] poeta (Guatemala, 1952)
# [[Ainhoa Carbonell Allué ]] zinegotzi ijitoa (?,?)
# [[Alba Cros ]] zinema zuzendaria (Lleida 1991)
# [[Alice Austen]] argazkilaria (AEB 1866-1952)
# [[Alice Pestana]] pedagogoa (Portugal, 1860-Madril, 1929)
# [[Alicja Dorabialska]] kimikaria (Polonia, 1897 – 1975)
# [[Alma Karla Sandoval|Alma Carla Sandoval]] Kazetaria (Mexiko, 1975)
# [[Ana Martínez de Luco]] moja, aktibista (Araba, 1960)
# [[Anaïs Napoleon]] argazkilaria (Narbona, 1831-Bartzelona, 1912)
# [[Ángela de la Cruz (artista)]] artista (Coruña, 1965)
# [[Ángeles Cruz|Angeles Cruz]] aktorea, gidoilaria, zinema zuzendaria (Mexiko, 1969)
# [[Anna-Eva Bergman]] artista (Suedia 1909-Frantzia 1987)
# [[Anoosheh Oskouian]] ingeniaria, CEO-a (Iran/AEB 1964)
# [[Aurèlia Muñoz Ventura]] artista (Bartzelona, 1926-2011)
# [[Barbara Martin Coppola]] telekomunikazio- ingeniaría eta CEO-a (Madril 1977)
# [[Beatriz Corrales]] badminton jokalaria (Madril 1992)
# [[Bernardine Dohrn]] iheslaria, irakaslea (AEB 1942)
# [[Betsy Pecanins]] abeslaria (Mexiko 1954)
# [[Betty Makoni]] Aktibista (Zimbabwe, 1971)
# [[Candida Höfer]] argazkilaria (Alemania, 1944)
# [[Carmen Matute]] idazlea (Guatemala, 1944)
# [[Carol Bove]] artista (Suitza/AEB 1971)
# [[Celia Montoya Montoya]] aktorea, aktibista (Madril, 1971)
# [[Charlotte Posenenske]] artista (Alemania 1930-1985)
# [[Chicks on Speed]] artistak, musika taldea (Alemania 19)
# [[Claude Mossé]] historialaria (Frantzia 1924-2022)
# [[Cristina Álvarez Álvarez]] telekomunikazio ingeniaria (Vigo 1969)
# [[Cristina Cuerno]] aeronautika ingeniaria (Espainia, XX. mendea)
# [[Danielle Michel-Chich]] saiogile, kazetari eta itzultzaile frantsesa (Aljer - 1951)
# [[Daría Vilariño Pintos]] liburuzaina (Galizia 1928-2020)
# [[Djamila Bouazza]] Aljeriako Independentzia Gerrako aktibista (1938 - 2015)
# [[Djamila Bouhired]] Aljeriako ekintzaile politikoa da (Aljer - 1935)
# [[Dulce Muñoz del Rey]] telekominikazio ingeniaria (Badajoz 1978)
# [[Eija-Liisa Ahtila]] artista (Finlandia 1959)
# [[Eileen Power]] historialaria (Erresuma Batua 1889-1940)
# [[Elida Carlés]] hegazkinlaria, artista (Argentina, 1912-1970)
# [[Elisa Hall]] idazlea (Guatemala, 1900-1982)
# [[Eliza Schneider]] ahots aktorea (AEB 1978)
# [[Énia Lipanga]] Poeta, aktibista (Mozambike, 1977)
# [[Erika Groth-Schmachtenberger]] argazkilaria (Alemania 1906-1992)
# [[Ester Partegàs]] artista (La Garriga, 1972)
# [[Esther Paez]] boxeolaria, (Bartzelona 1969)
# [[Eulalia Pérez Sedeño]] ikertzailea (Maroko protektoratua 1954)
# [[Eulàlia Valldosera i Guilera]] artista (Villafranca del Panadés, 1963)
# [[Fátima Tardío Quiroga]] legelaria (Bolivia XX. mendea)
# [[Fernanda Fragateiro]] artista (Portugal 1962)
# [[Gail Bradbrook]] Klima aldaketaren kontrako ekintzailea (Britainiarra)
# [[Grete Stern]] argazkilaria (Alemania 1904-Argentina 1999)
# [[Hannah Collins]] artista (Londres 1956)
# [[Hanne Darboven]] artista (Alemania 1941-2009)
# [[Helga de Alvear Arte Garaikidearen Museoa ]] (Caceres 2021)
# [[Helga de Alvear]] bildumagilea (Alemania/Madril 1936)
# [[Inés Medina]] artista (Caceres 1950)
# [[Inés Peraza]] Kanariar uharteetako andrea (Sevilla, 1424-1503)
# [[Isabel de los Ángeles Ruano]] poeta (Guatemala, 1945)
# [[Isabel Morant Deusa]] historialaria (Valentzia 1947)
# [[Isabel Tolosa Cortés de Moctezuma]] Leonor Cortés Moctezumaren alaba (Mexiko, 1568- ?)
# [[Isatxa Mengíbar]] bikoiztailea ( Espainia 1973)
# [[Janet Maslin ]] kritikaria (AEB 1949)
# [[Joana Pastrana]] boxeolari ohia (Madril 1990)
# [[Jorinde Voigt]] artista (Alemania 1977)
# [[Judith Colell ]] zinema zuzendaria (Bartzelona 1968)
# [[Kadiatu Massaquoi]] aktibista (Sierra Leona, 2002?)
# [[Katalina Lancasterrekoa]] erregina (Hertford, 1373- Valladolid, 1418)
# [[Katharina Fritsch]] eskultorea (Alemania 1956)
# [[Katharina Sieverding]] artista (Alemania 1944)
# [[Kittie Knox]] txirrindularia (AEB 1874-1900)
# [[Laleh Osmany]] aktibista (Afganistan, 1992)
# [[Laura Rius]] zinema zuzendaria (Bartzelona 1991)
# [[Leonor Cortés Moctezuma]] Espainia Berriko Erregeorderriko aristokrata (Mexiko, 1527-1594)
# [[Lidia Zvereva|Lidia Zuéreva]] hegazkinlaria (Errusia, 1890-1916)
# [[Lisa Schwarzbaum]] kritikaria (AEB 1952)
# [[Luz Méndez de la Vega]] poeta eta ikertzaile feminista (Guatemala, 1919-2012)
# [[Mabel Palacín Lahoz]] artista (Bartzelona, 1965)
# [[Maggie Roswell]] ahots aktorea (AEB 1952)
# [[Margarita Carrera]] idazlea (Guatemala, 1929-2018)
# [[María del Carmen Aguayo Torres]] telekomunikazio ingeniaria (Kordoba XX. mendea)
# [[María del Carmen Carrillo Losada]] probintzia hiriburu bateko 1. emakume ziengotzi ijitoa (Madril 1959)
# [[María del Carmen Pallares Méndez]] historialaria (Galizia 1948)
# [[María Jesús Avila Corchero]] museo koordinatzailea (Caceres, 1966)
# [[María Jesús Rosa Reina]] boxeolaria (Madril 1974-2018)
# [[María Luisa Cuerda Arnau]] legelaria (Espainia, XX. mendea)
# [[María Natividad Bermejo Arrieta ]] artista (Logroño 1961)
# [[María Teresa Dalenz Zapata ]] ingeniari zibila (Bolivia, 1958)
# [[María Teresa de Silva]] Albako XIII. dukesa (Madril, 1762-1802)
# [[Marta Verheyen]] zinema zuzendaria, gidoilaria, argazkilaria (Girona 1991)
# [[Mary Bailey (hegazkinlaria)|Mary Bailey]] hegazkilaria (Irlanda, 1890-1960)
# [[Mary Kay Bergman]] ahots aktorea (AEB 1961)
# [[Mary Lynn Rajskub]] aktorea, gidoilaria (AEB 1971)
# [[Mary Taylor Brush]] hegazkinlaria (1866-1949)
# [[Maryse Bastié]] hegazkinlaria (Frantzia, 1898-1952)
# [[Meret Oppenheim]] argazkilaria (Berlin, 1913-Basilia,1985)
# [[Mikaela Loach]] Aktibista (Jamaika, 1998)
# [[Miren Meabe Carro]] Kuartango alkatea (Barakaldo 1986)
# [[Mirtha Luz Pérez]] idazlea, poeta, (Chiapas, Mexiko, 1960)
# [[Mona Simpson (Simpsondarrak)]] pertsonaia (AEB)
# [[Mona Simpson]] idazlea (AEB 1957)
# [[Montserrat Soto]] artista (Bartzelona, 1961)
# [[Nadia Vera]] kazetaria (Mexiko, 1983-2015)
# [[Nancy Cartwright (aktorea)]] ahots aktorea (AEB 1957)Si
# [[Natalia Montellano Durán]] bioteknologoa (Bolivia XX. mendea)
# [[Penelope Lea]] klima-aktibista (Noruega, 2005)
# [[Pilar Heredia Iglesias]] politikari ijitoa (Toledo, 1964)
# [[Pipilotti Rist]] artista (Suitza 1962)
# [[Pocha Lamadrid]] aktibista (Argentina, 1945-2021)
# [[Princy Mangalika]] aktibista (Sri Lanka, XX. mendea)
# [[Rachel Whiteread ]] eskultorea (Londres 1963)
# [[Rafaela Rada]] ilustratzailea
# [[Regina Halmich]] boxeolaria (Alemania 1976)
# [[Régine Pernoud]] historialaria (Frantzia 1909-1998)
# [[Rineke Dijkstra]] argazkilaria (Herbehereak 1965)
# [[Rocío Saiz]] artista (Madril 1991)
# [[Rosa Brun]] artista (Madril 1955)
# [[Rosemarie Trockel]] artista (Alemania 1952)
# [[Salma Kikwete]] aktibista (Tanzania, 1963)
# [[Salomé Cuesta]] artista (Valentzia 1964)
# [[Sandra Baía]] artista(Lisboa 1968)
# [[Sangita Magar]] aktibista (Nepal)
# [[Soleil Moon Frye]] aktorea, gidoilaria, film-zuzendaria (AEB 1976)
# [[Sonia Couoh]] aktorea (Mexiko, 1983)
# [[Susana Solano]] eskultorea (Bartzelona, 1946)
# [[Sylvie Fleury]] artista (Suitza 1961)
# [[Tacita Dean]] artista bisuala (Erresuma Batua 1965)
# [[Tatiana Delgado Yunquera]] bideo-joko garatzailea (Madril 1978)
# [[Tecuelhuetzin Xicohténcatl]] printzesa tlaxcalteka (Mexiko, 1501-Guatemala, 1537)
# [[Tecuichpo Ixcaxochitzin]] inperio aztekaren azken enperatrizea (Mexiko, 1509-1550)
# [[Tiza Mafira]] Ingurumen-aktibista (Indonesia, 1984)
# [[Touria Chaoui|Touria Chaowi]] hegazkinlaria (Fez, 1936-1956)
# [[Tress MacNeille]] ahots aktorea (AEB 1951)
# [[Vanessa Beecroft]] artista (Italia 1969)
# [[Victoria Fonseca González]] fisikaria (Espainia XX. mendea)
# [[Viktória Varga]] halterofilia kirolaria (Hungaria 1981)
# [[Zainab Al Khawaja]] aktibista (Bahrain, 1983)
# [[Zohra Drif]] Aljeriako politikaria, independentzia gerrako mujahida (1934)
}}
==='''Berriak 2023''' ('''maiatza''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Agurtzane Ortiz]] ----'''SORTUA''' medikua (Getxo, 1964)
# [[Ainara Vera]] ----'''SORTUA''' zinegilea (Iruñea, 1985)
# [[Ana Antúnez]] --ef'''SORTUA''' jostuna, brodatzailea (Sevilla 1836-1896)
# [[Ann Marie Skelton]] ef--'''SORTUA''' Haurren Eskubideen Batzordeko burua (Hegoafrika, ?)
# [[Garazi Sampedro]] ef--'''SORTUA''' korrikalaria (Atxondo 1989)
# [[Itsasne Larruskain]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, futbolaria (Traña-Matiena 1992)
# [[Izaro Ieregi]] ----'''SORTUA''' artista (Algorta, 1987)
# [[Josefa Antúnez]] --ef'''SORTUA''' jostuna, brodatzailea (Sevilla 1833-1904)
# [[Juana María Ruiz de Gámiz]] efef'''SORTUA''' ongilea (Betoño, 1841 -?)
# [[Libe Goitia Artetxe]] ef--'''SORTUA''' idazlea (Errusia, 2001)
# [[Maite Toledo]] ----'''SORTUA''' idazlea (Zaldibia, 1966)
# [[Maite Zelaia]] ef--'''SORTUA''' arkitektoa (Eibar, 1946)
# [[María del Carmen Careaga Salazar]] ef--'''SORTUA''' enpresaburua (Getxo, 1934)
# [[Nagore Legarreta]] ----''SORTUA''' argazkilaria (Hernani, 1981)
# [[Oihana Muga]] ef--'''SORTUA''' pediatra (Donostia, 1981)
# [[Quintina Gelbenzu Piérola]] ef-ef '''SORTUA''' emagina (1877-1950)
# [[Salome Campos Beotegi]] efef'''SORTUA''' Emakume aitzindaria kontserba-enpresetan (Bermio, 1893-1974)
# [[Adela Calva Reyes]] idazlea (Mexiko, 1967-2018)
# [[Adenike Oladosu]] klima aktibista (Nigeria 1994)
# [[Alejandra Hannoverkoa]] printzesa (Austria 1999)
# [[Alicia Martín Villanueva]] artista (Madril, 1964)
# [[Aline Pettersson|Aline Petterson]] idazlea (Mexiko Hiria, 1938)
# [[Alva Belmont]] aktibista aberatsa, sufragista (AEB 1853- Frantzia 1933)
# [[Ana de Roque]] kazetaria ( Madril 1963)
# [[Ana Roldán]] kazetaria, aurkezlea (Madril 1976)
# [[Anahí de Cárdenas]] modeloa, aktorea (Peru 1983)
# [[Andrea Guasch]] aktore, abeslari, dantzaria (Bartzelona 1990)
# [[Anežka Drahotová]] atleta (Txekia 19)
# [[Aniela Rodriguez]] idazlea (Mexiko, 1992)
# [[Anna Henderson]] txirrindularia (Britainia 1998)
# [[Anna Howard Shaw ]] sufragista, abade metodista (AEB 1847-1919)
# [[Antía Jácome]] kanoalaria (Pontevedra 1999)
# [[Antúnez ahizpak]] brodatzaileak (Sevilla XIX. mendea)
# [[Ascensión Cambrón]] filosofoa (Kordoba 1943)
# [[Aurora Correa]] poeta (Bartzelona, 1930-Mexiko, 2008)
# [[Beatrice Borromeo]] kazetaria, aristokrata (Italia 1985)
# [[Belén Rodríguez (kazetaria)]] (Madril 1966)
# [[Betty Gilpin]] aktorea (AEB 1986)
# [[Carissa Véliz]] filosofoa, irakaslea, ikertzailea (Mexiko 1986)
# [[Carlota Casiraghi]] zaldizalea, kazetaria (Monako 1986)
# [[Carmel Snow]] moda-kazetaria (Irlanda 1887-AEB 1961)
# [[Carolina Bona]] aktorea (Madril 1980)
# [[Carolina Herrera]] enpresaburua, diseinatzailea (Venezuela 1939)
# [[Carolina Parsons]] modeloa, enpresaburua (Txile 1978)
# [[Caroline Link ]] film-zuzendaria (Alemania 1964)
# [[Caroline Schermerhorn Astor]] aristokrata (AEB 1830-1908)
# [[Chari Gómez Miranda ]] kazetaria (Espainia 1930-2011)
# [[Claudina Domingo]] poeta (Mexiko, 1982)
# [[Claudine Picardet]] zientzialaria, itzultzailea (Frantzia 1735-1820)
# [[Consuelo Duval]] aktorea (Mexiko 1969)
# [[Consuelo Trujillo ]] aktorea (Cádiz 1959)
# [[Consuelo Vanderbilt]] filantropoa (AEB 1877- 1964)
# [[Consuelo Yznaga]] aristokrata (AEB 1853-Londres 1909)
# [[Cristina del Valle (abeslaria)]] aktibista (Asturias 1960)
# [[Cristina del Valle (aktorea)]] (Argentina 1942)
# [[Debora Kayembe]] abokatua, aktibista (Kongo- Eskozia, 1975)
# [[Desirée Bela-Lobedde]] idazlea, aktibista (Bartzelona 1978)
# [[Desirée Ndjambo]] kazetaria (Madril 1976)
# [[Diana Vreeland]] moda-editore aitzindaria (Paris 1903 - AEB 1989 )
# [[Djamila Boupacha]] Aljeriako FLNko aktibista (Bologhine 1938)
# [[Dolores Castro]] poeta (Mexiko, 1923-2022)
# [[Edna Woolman Chase]] kazetaria, argitaratzailea (AEB 1887-1957)
# [[Ekaterina Karavelova]] aktibista, hezitzailea (Bulgaria, 1860-1947)
# [[Elia Barceló]] idazlea (Alacant 1957)
# [[Ella baila sola]] musika bikotea (Espainia)
# [[Elsa Cross]] poeta (Mexiko, 1946)
# [[Elsie de Wolfe ]] dekoratzaile aitzindaria (AEB 1865- Frantzia 1950)
# [[Elvira Quintana]] aktorea (Badajoz, 1935-Mexiko Hiria, 1968)
# [[Esperanza Zambrano]] idazlea (Mexiko, 1901-1992)
# [[Esther García Rodríguez]] cinema ekoizpen zuzendari aitzindaria (Segovia 1956)
# [[Esther Mayoko Ortega]], aktibista (Madril, XX.mendea)
# [[Ethel Krauze]] idazlea (Mexiko Hiria, 1954)
# [[Fausta Gantús]] poeta eta historialaria (Mexiko, 1968)
# [[Flora Drummond]] sufragista, aktibista (Erresuma Batua, 1878-1949)
# [[Françoise Seligmann]] Frantziako erresistentziako kidea, kazetaria eta politikaria (1919-2013)
# [[Françoise Vergès]] politologo eta ekintzaile feminista eta dekolonialista frantsesa (Paris, 1952)
# [[Freda Huson]] aktibista (Kanada, 1964)
# [[Gabriela Jauregi]] idazlea, poeta (Mexiko Hiria, 1979)
# [[Glòria Serra ]] kazetaria (Bartzelona 1964)
# [[Hadja Idrissa Bah]] aktibista (Ginea, 1999)
# [[Helena Normanton]] abokatua, aktibista (Erresuma Batua, 1882-1957)
# [[Ilka Chase]] aktorea, esataria, idazlea (AEB 1905-1978)
# [[Irene Hernández de Jesús]] aktibista (Mexiko, 1958-2021)
# [[Irene Hueche Meliqueo]] aktibista (Txile, 1946-2011)
# [[Isabel Garcés]] aktorea (Madril 1901-1908)
# [[Isabel Pardo de Vera Posada]] ingeniaria (Lugo 1975)
# [[Isatou Ceesay]] aktibista (Gambia, 1972)
# [[Izarne Sarasola]] Errealeko futbolaria (Gipuzkoa, 2002)
# [[Jacqueline Auriol]] hegazkinlaria (Frantzia, 1917-2000)
# [[Javiera Contador]] aktorea, aurkezlea (Txile 1974)
# [[Jhoana Patiño]], poeta, aktibista (Kolonbia, 1982)
# [[Josefina Molina]] film-zuzendari atzindaria (Kordoba 1936)
# [[Julia Maura]] idazlea (Madril 1910-1973)
# [[Julia Solomonoff]] film zuzendaria, gidoilaria… (Argentina 1966)
# [[Juliane Köhler ]] aktorea (Alemania 1965)
# [[Katalina D'Erzel|Katalina Dérzel]] poeta (Mexiko Hiria, 1950)
# [[Laura Pérez Granel]] ilustratzailea (Valentzia 1983)
# [[Leila Khaled]] palestinar aktibista politikoa (1944)
# [[Lidia Poët ]] Italiako 1. emakume abokatua, aktibista (1855-1949)
# [[Lidia Tiatirakoa]] Europako 1. Emakume kristaua, santua, enpresaburua (Tiatira I. mendea)
# [[Lisa Henni]] aktorea (Suedia 1982)
# [[Lolita Bosch]] idazlea (Bartzelona 1970)
# [[Lorenza Izzo]] aktorea, modeloa (Txile 1989)
# [[Louise Dahl-Wolfe]] moda-argazkilaria ( AEB 1895- 1989)
# [[Lucrecia Martel]] film zuzendaria, gidoilaria (Argentina 1966)
# [[Lucy Elmina Anthony]] sufragista (AEB 1859 - 1944)
# [[Luz Marina Hache]] Sindikalista, aktibista (Kolonbia, 1955)
# [[Margo Martindale]] aktorea (AEB 1951)
# [[María Duval (aktorea)]] abeslaria (Mexiko 1937)
# [[María Inés Guerra]] abeslaria, aurkezlea (Mexiko 1983)
# [[María José Sanz Sánchez]] biologoa, ikertzailea (Valentzia 1963)
# [[María Pérez García]] atleta (Granada 1996)
# [[María Remedios del Valle]] Argentinako armadan kapitain independentzia garaian (Argentina, 1766-1847)
# [[Mariana Simionescu]] tenislaria (Errumania 1956)
# [[Maricela Guerrero]] poeta (Mexiko Hiria, 1977)
# [[Marilia Andrés ]] kantautorea (Cuenca 1974)
# [[Marina Rossell]] kantautorea (Bartzelona 1954)
# [[Marta Botía]] kantautorea (Madril 1974)
# [[Marta Ferri]] moda diseinatzailea (Italia 1984)
# [[Marta García Gómez]] kazetara, bikoizlea ( Madril 1961-2013)
# [[Marta Jaumandreu]] kazetaria (Madril 1971)
# [[Marta Martínez Alonso]] matematikaria, IBM zuzendari nagusia (Madril 1966)
# [[Marta Suediakoa]] printzesa (Suedia 1901-Norvegia 1954)
# [[Mary Haʻaheo Atcherley]] aktibista (Hawaii, 1874-1933)
# [[Matilde Borromeo]] jauzi-zaldi hazlea, kirolaria, aristokrata (Italia 1983)
# [[Mercedes de Acosta]] idazlea (AEB 1892-1968)
# [[Milena Smit]] aktorea (Valentzia 1996)
# [[Mónica Laguna]] film zuzendaria, gidoilaria (Madril 1964)
# [[Mònica López]] meteorologoa, aurkezlea (Lerida 1975)
# [[Na'Taki Osborne Jelks]] aktibista (AEB, XX. maendea)
# [[Naty Abascal]] modeloa (Sevilla 1943)
# [[Ngụy Thị Khanh]] Ingurumen aktibista (Vietnam, 1976)
# [[Nina Bang]] historialaria, politikaria, ministroa (Danimarka 1866-1928)
# [[Nuria Villazán Martín]] gidoilaria, film zuzendaria (Bartzelona 1968)
# [[Oyèrónkẹ Oyěwùmí]] ikertzaile feminista dekolonial (Nigeria, 1957)
# [[Pepa Pedroche]] aktorea (Madril 1967)
# [[Pilar García Muñiz]] kazetaria, aurkezlea (Madril 1974)
# [[Pilar Llop ]] magistratua, politikaria (Madril 1973)
# [[Pilar Ulzurrun de Asanza y Peralta]] margolaria (Zaragoza, 1785-Madril, 1864)
# [[Raquel Sánchez Jiménez]] politikaria (Bartzelona 1975)
# [[Rosario Pi]] zinema zuzendaria (Bartzelona, 1899 - Madril, 1967)
# [[Rosita Parsons]] modeloa, enpresaburua (Txile 1970)
# [[Sandra Lorenzano]] idazlea (Argentina, 1960)
# [[Sara Uribe Sánchez|Sara Uribe]] poeta (Mexiko, 1978)
# [[Seloua Luste Boulbina]] Filosofo eta irakasle franko-aljeriarra (1957)
# [[Sheela Patel]], aktibista (India, 1952)
# [[Soledad Sevilla]] margolaria (Valentzia 1944)
# [[Stella Assange]] abokatua, giza eskubideen defendatzailea (Hegoafrika 1983)
# [[Susan Rice]] enbaxadorea (AEB 1964)
# [[Susana Roza]] Kazetaria (Asturias 1965)
# [[Susi Caramelo]] umorista (Bartzelona 1980)
# [[Syrie Barnardo]] barrualdeen diseinatzailea (Ingalaterra 1879-1955)
# [[Tedi López Mills]] poeta (Mexiko Hiria, 1959)
# [[Tuva Novotny]] aktorea (Suedia 1979)
# [[Uta Hagen]] aktorea, maistra (Alemania 1919- AEB 2004)
# [[Vanessa Bryant ]] filantropoa (AEB 1982)
# [[Vanessa Claudio]] modeloa, aktorea, aurkezlea (Puerto Rico 1983)
# [[Vega (abeslaria)]] (Kordoba 1979)
# [[Veronica Ferres]] aktorea (Alemania 1965)
# [[Victoria Rosell]] epailea, politikaria (Murtzia 1968)
# [[Virginia Ruzici ]] tenislari ohia (Errumania 1955)
# [[Yelitza Ruiz]] abokatua eta poeta (Mexiko, 1986)
# [[Yuja Wang]] piano-jolea (Txina 1975)
# [[Yvonne Choquet-Bruhat]] matematikari eta fisikari frantsesa (Lille, 1923)
# [[Zarifa Ghafari]] politikari, aktibista (Afganistan, 1992)
# [[Zonia Palán Tamayo]] aktibista, ekonomialaria (Ekuador, 1954-2003)
}}
==='''Berriak 2023''' ('''apirila''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Ainhoa Irazu]] ----'''SORTUA''' kazetaria, gidoigilea, berdintasun teknikaria (Andoain, 1966)
# [[Eider Conde]] ----'''SORTUA''' Aranzadi elkarteko komunikatzailea (Donostia, 1981)
# [[Elena Martinez Rubio|Elena Martinez]] ----'''SORTUA''' euskal idazlea (Bilbo, 1957)
# [[Felipa Domínguez Taguada]] --ef'''SORTUA''' miliziano (Irun, ?- 2013))
# [[Graciliana Montelongo]] ----'''SORTUA''' artista eta idazlea (Tenerife, 1962)
# [[Iratxe Ormatza]] ----'''SORTUA''' idazlea (Bakio, 1971)
# [[Isabel de Naverán]]----'''SORTUA''' ikertzailea, komisarioa (Getxo, 1976)
# [[Ixabel Millet]] ----'''SORTUA''' ipuin kontalaria (Paris, 1958)
# [[Jasmin_Mara_López]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta zinemagilea (New Orleans xxxx)
# [[Maite Franko]] ----'''SORTUA''' g idazle eta ipuin kontalaria (Irun, 1971)
# [[Maria Rosario de Cruz]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Ermua, 1948)
# [[Marta Von Poroszlay]] ----'''SORTUA''' g margolaria, eskultorea, idazlea (Hungaria, 1952)
# [[Mirari Sagarzazu]] ----'''SORTUA''' ARtisaua, artista, ilustratzailea (Oñati)
# [[Miren Mindegia]] ----'''SORTUA''' g kazetaria, idazlea (Elizondo, 1985)
# [[Silvia Solórzano Foppa]] ef--'''SORTUA''' gerrillari ohia eta politikaria (Guatemala, 1950)
# [[Stella Quan Rossell]] ----'''SORTUA''' antropologoa (Guatemala, 1935-2007)
# [[Adela Guffanti]] hegazkinlaria (Argentina, 1904- ?)
# [[Adelaida O'Dena de Estrada|Adelaida O´Dena de Estrada]] margolaria (Madril, 1823-1853)
# [[Amada García Rodríguez]] exekutatuko komunista (Coruña 1909-1938)
# [[Amandine Gay]] zine-zuzendari, aktore, idazle eta afrofeminista (Frantzia, 1984)
# [[Amina Dahbour]] palestinar aktibista politikoa (1945?)
# [[Amparo Rubiales]] irakaslea, politikaria (Madril 1945)
# [[Anastasia (argitzailea)]] margolaria (Paris XIV-XV. mendea)
# [[Angeles Bravo (kazetaria)]] (?, 1963)
# [[Anna Swenonis]] eskuizkribu argitzailea (Suedia ? - 1527)
# [[Arab Loutfi]] kazetaria, idazlea, film-zuzendaria (Libano 1953)
# [[Arcangela Paladini]] artista eta poeta (1596-1622)
# [[Asunción Crespo de Reigón|Asunción Crespo de Reigon]] margolaria (Madril, 1816.1885)
# [[Beatriz Rico]] aktorea, abeslaria, idazlea (Asturias 1970)
# [[Belén Ortega]] komiki-marrazkilaria (Granada, 1986)
# [[Carmen Calvo (artista)]] eskultorea (Valentzia 1950)
# [[Carmen Rey]] jazz-abeslaria (Galizia ?)
# [[Caterina Cherubini]] margolaria (Erroma, 1730-1811)
# [[Catherine M. Russell]] UNICEFeko zuzendari exekutiboa (AEB, 1961)
# [[Claudia Rueda]] ilustratzailea (Bogota, XX. Mendea)
# [[Cristina Gallach]] kazetaria (Bartzelona 1960)
# [[Cristina Narbona]] polititkaria (Madril 1951)
# [[Daniela Barcellona]] mezzosopranoa (Italia 1969)
# [[Daniela Melchior ]] aktorea (Portugal 1996)
# [[Denisse Buendía]] poeta (Mexiko, 1979)
# [[Elisa Rueda]] maistra, poeta, aktorea (Markina-Xemein, 1959)
# [[Elvira Rodríguez ]] ekonomialaria, politikaria (Madril 1949)
# [[Esperanza Elena Caro]] brodatzailea (Sevilla 1906-1985)
# [[Eva Lootz]] eskultorea (Austria_Espainia 1940)
# [[Farideh Lashai]] margolaria, idazlea (Iran 1944-2013)
# [[Fátima Diame]] jauzietako atleta (Valentzia 1996)
# [[Gabriela Agirre Sánchez]] idazlea, poeta (Mexiko, 1977)
# [[Henrietta H. Fore]] UNICEFeko zuzendari ohia (AEB, 1948)
# [[Hermine Yollo]] aktorea, zuzendaria, idazlea, itzultzailea (Kamerun 1981)
# [[Hermonia Vivarini]] artista (Venezia, XVI.mendea)
# [[Inés Alberdi ]] soziologoa (Sevilla 1948)
# [[Inés Álvarez de Toledo Caro]] aristokrata (Madril 1857-Donostia 1937)
# [[Inés Amor]] galerista (Mexiko 1912-1980)
# [[Ines Artajo Ayesa]] kazetaria (Iruñea 1956)
# [[Inés Edmonson]] aktorea (Argentina 1919-2016)
# [[Inés Fernández-Ordoñez]] hizkuntzalaria (Madril 1961)
# [[Inés Fonseca]] abeslaria, musikagilea, poeta (Santander 1960)
# [[Inés María Calero]] modeloa, aktorea (Venezuela 1969)
# [[Inés Martín Rodrigo]] kazetaria, idazlea (Madril 1983)
# [[Inés París]] film zuzendaria, gidoilaria (Madril 1963)
# [[Inés Saavedra]] abeslaria (Uruguai 1972)
# [[Inés Santé Riveira]] irakaslea, asmatzilea, ikertzailea (Ferrol 1976)
# [[Ines Scaramucci ]] irakaslea (Italia 1908-1990)
# [[Isabel Austriakoa (1501-1526)]] Danimarka, Norvegia, Suediako erregina (Belgika)
# [[Isabel Zapata]] idazlea (Mexiko Hiria, 1984)
# [[Joana Austriakoa]] Portugalgo erregina, Espainiako erregeordea, emakume-jesuita bakarra (Madril 1535-1573)
# [[Josefa Amar Borbón ]] pedagogoa, emakumeen gaitasunaren defendatzailea (Zaragoza 1749-1833)
# [[Josefa Tolrá Abril]] margolaria (Cabrils, 1880-1959)
# [[Juanita Frances]] aktibista (Australia-Erresuma Batua, 1901-1992)
# [[Kaimook Chuto]] eskultorea (Thailandia, 1938-1995)
# [[Klara Bavariakoa]] margolaria (Alemania, 1874-1941)
# [[Lalalimola]] ilustratzailea (Valentzia, 1984)
# [[Lara Siscar]] tb aurkezlea (Valentzia 1977)
# [[Laura Gómez-Lacueva]] aktorea (Zaragoza 1975-2023)
# [[Leonor Austriakoa]] Portugalgo eta Frantziako erregina (Belgika 1498- Badajoz 1558)
# [[Lorenza Cobián]] modeloa (Asturias 1851-Madril 1906)
# [[Lucía Pérez ]] abeslaria (Lugo 1985)
# [[Luisa Rivera]] ilustratzaleak (Santiago-Txile, 1987)
# [[Lynette Yiadom-Boakye]] margolaria, idazlea (Londres 1977)
# [[Mabula Soumahoro]] akademikoa eta ekintzaile afrofeminista (Paris, 1976)
# [[Margarita Alexandre]] zinema zuzendari eta ekoizlea frankismoan (León, 1923 - Madril, 2015)
# [[María Aragoikoa]] Portugalgo erregina (Kordoba 1498- Lisboa 1517)
# [[María Austriakoa]] Germaniako enperatriza (Madril 1528-1603)
# [[Maria Baranda|María Baranda]] poeta (Mexiko, 1962)
# [[María Gámez Gámez ]] politikaria, Guardia Zibilaren 1. Emakume-zuzendaria (Cádiz 1969)
# [[María Gimeno]] artista, ekintzailea (Zamora 1970)
# [[María Gómez (kazetaria)]] (Madrik 1987)
# [[María Gómez González]] 1936an Galiziako emakume alkate bakarra (Kordoba 1905-Lugo 1986)
# [[María Jesús Montero]] medikua, politikaria (Sevilla 1966)
# [[María Silva Cruz]] anarkista (Cadiz 1915-1936)
# [[Marietta Barovier]] artista eta diseinatzailea ( ? - 1496)
# [[Marina Romero]] idazlea (Madril 1908-2001)
# [[Marina Silva]] politikaria, ingurumen aktibista (Brasil 1958)
# [[Marisa Roesset Velasco]] margolaria (Madril 1904-1976)
# [[Marisa Ruiz Trejo]] antropologo feminista (Mexiko, 1984)
# [[Marlène Schiappa]] politikaria, aktibista (Paris 1982)
# [[Mary Jayne Gold ]] iheslarien laguntzailea (AEB 1909-Frantzia 1997)
# [[Mercedes González Fernández]] kazetaria, politikaria (Madril 1975)
# [[Mikiko Otani]] abokatu eta ikertzaile (Japonia, 1964)
# [[Mónica Nepote]] idazlea (Mexiko, 1970)
# [[Myrea Pettit]] ilustratzailea (Britainia Handia, 1970)
# [[Nastasia Zürcher ]] kantautorea, margolaria (Suitza/Galizia 1988)
# [[Nevenka Fernández]] Espainiako ekonomialaria eta Ponferradako zinegotzia
# [[Ninotchka Matute]] Guatemala Hiriko alkatetzari hautagai (Guatemala Hiria, 1967)
# [[Olga Martín-Belloso]] kimikaria, elikaduran aditua (Calahorra 1960)
# [[Paula Fortes]] aktibista, politikaria (Cabo Verde, 1945-2011)
# [[Petronila Guerrero]] politikaria (Cádiz 1953)
# [[Polly Higgins]] abokatua, ingurumen aktibista (1968-2019)
# [[Rashida Obeida]] palestinar aktibista politikoa (XX. mendea)
# [[Reneé Acosta|Renée Acosta]] poeta, filosofoa (Mexiko Hiria, 1976)
# [[Rosario Torres]] politikaria (Malaga 1959)
# [[Solange Fernex]] aktibista (Frantzia, 1934-2006)
# [[Soraya Rodríguez]] politikaria (Valladolid 1963)
# [[Tita Llorens]] igerilaria (Menorca 1968)
# [[Urania Mella]] Saturraranen kartzelaratua (Galizia 1899-1945)
# [[Verónica Gerber Bicecci]] artista, idazlea (Mexiko, 1987)
# [[Vicky Hernández]] aktorea (Kolonbia 1945)
}}
==='''Berriak 2023''' ('''martxoa''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Prudencia Gorrotxategi]] ----'''SORTUA''' Saturrarango kartzelako presoa (Arrankudiaga, ?)
# [[Maria Arriaga]] efef'''SORTUA''' erraketista (Berriz, 1922- Ondarroa, 2014)
# [[Itziar de Blas]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta itzultzailea (Gasteiz, )
# [[Angélica Orue]] ef--'''SORTUA''' albaitaria (Laudio, 1926)
# [[Gemma Orobengoa]] ----'''SORTUA''' argazkilaria (Arrasate, 1985)
# [[Soledad Ruz]] ----'''SORTUA''' flamenko danzaria (Donostia, 1972)
# [[Jennifer Ávila]] ef--'''SORTUA''' kazetaria (Honduras, 1990)
# [[Lur Basterretxea]] ef--'''SORTUA''' eskiatzailea, lasterkaria (Elorrio, 1979)
# [[Maria Eskibel Arratia]] --ef'''SORTUA''' filantropoa (Gasteiz, ? - Valladolid, 1536)
# [[Nieves Cano]] efef'''SORTUA''' filantropoa (Gasteiz, 1847-1899)
# [[María Aranzazu Vélez de Mendizabal]] ----'''SORTUA''' Saturrarango Emakumeen Kartzelako ama nagusia (?)
# [[Magdalena Larrondo]] ----'''SORTUA''' Saturrarango kartzelako zuzendaria (?)
# [[Adriana Bilbao Zarraonandia]] ----'''SORTUA''' flamenko dantzaria (Bilbo, 1988)
# [[Miren Arzak]] ----'''SORTUA''' fisioterapeuta, osteopata, idazlea (Hondarribia, 1966)
# [[Firouzeh Khosrovani]] ----'''SORTUA''' dokumentalgilea (Iran, 1971)
# [[Alba Heredia]] ----'''SORTUA''' flamenko dantzaria (Granada, 1995)
# [[Teodosia Ortega]] efef'''SORTUA''' emagina (Burgos, 1890-Arrigorriaga, 1983)
# [[Assumpta Aierdi]] ----'''SORTUA''' ekintzaile soziala (Donostia, 1972)
# [[Victoriana Herrero Barroso]] efef'''SORTUA''' Saturrarango presoa (Logroño, 1893-1962)
# [[Santa Paula Barbada]] ----'''SORTUA''' emakume santu eta bizarduna (Ávila, ?)
# [[Sara Torres]] ----'''SORTUA''' ikertzailea, idazlea (Gijón, 1991)
# [[Cristina Gutierrez]] ef--'''SORTUA''' ARtista, idazlea, ekintzailea (Bilbo)
# [[Maria Gugelberg von Moos]] botanikaria eta ilustratzailea (Suitza, 1836-1918)
# [[Marika]] ilustratzailea eta komikigilea (Bartzelona, 1949)
# [[Sabrina Van Tassel ]] kazetaria, film-zuzendaria (Frantzia 1975)
# [[Rosie Alfaro]] heriotza zigorraren zain (AEB 1971)
# [[Angelina Rodriguez]] heriotza zigorraren zain (AEB 1968)
# [[Karla Faye Tucker ]] heriotza zigorrez hila (AEB 1959-1998)
# [[Victoria Zárate Zurita]] Bigarren errepublikako maistra eta sindikalista (Madril, 1893-Lisboa, 1964)
# [[Reem Al Numery]] aktibista (Yemen, 1996)
# [[Nimco Ali]] aktibista (Somalia-Ingalaterra, 1983)
# [[Argentina Altobelli]] politikaria, aktibista (Italia, 1866-1942)
# [[Michealene Risley]] amerikar zinegile ekintzailea (Michigan, XX.mendea)
# [[Cindy Amaiza]] aktibista (Kenya, XXI. mendea)
# [[Adjoa Amana]] aktibista (Ghana, XX. mendea)
# [[Florina Alías]] asturiar idazlea (1921-1999)
# [[Lourdes Álvarez García]] asturiar idazlea (Mieres, 1968)
# [[Sharon Olds]] idazlea (Kalifornia, 1942)
# [[Velma Barfield]] serie-hiltzailea (AEB 1932-1984)
# [[Mary Gauthier ]] abeslaria (AEB 1962)
# [[Helen Gibson]] zaldizkoa, especialista (AEB 1892-1977)
# [[Candi Staton]] kantautorea (AEB 1940)
# [[Amy Helm]] kantautorea (AEB 1970)
# [[Bettye LaVette]] soul, blues kantautorea (AEB 1946)
# [[Gemma Escapa]] abokatua, irakaslea (Bizkaia 1965)
# [[Lorina Bulwer]] jostun artista (Ingalaterra 1838-1912)
# [[Lisbeth Añez]] aktibista venezuelarra (Venezuela)
# [[Tchinda Andrade]] trans aktibista (Cabo Verde, 1979)
# [[Yassi Ashki]] osasun-ekintzailea (Iran)
# [[Artearen maistra handiak]] artista-zerrenda
# [[Lucia Anguissola]] margolaria (Italia 1536/38- 1565)
# [[Dorotea de Chopitea]] filantropoa (Txile, 1816- Bartzelona 1891)
# [[Anita Awosusi]] aktibista (Alemania, 1956)
# [[Berta Zúñiga]] aktibista (Honduras, 1990)
# [[Bertha Oliva]] aktibista (Honduras, 1956)
# [[Carmen Castro García]] ekonomialara, aktibista (Valentzia 1967)
# [[Mari Jose Aranguren Querejeta]] ekonomialaria (Gipuzkoa 1969)
# [[Bina Shah ]] kazetaria, idazlea (Pakistan XX. mendea)
# [[Dulce Maria Cardoso]] abokatua, idazlea ( Portugal 1964)
# [[María Franciska Dapena Rico]] margolaria, idazlea (Palentzia 1924-Bilbo 1995)
# [[Laia Soler]] idazlea ( Lleida, 1991)
# [[Remedios Cervantes]] enpresaria, modelo ohia (Malaga 1964)
# [[Isabel Ríos]] sindikalista, ekintzailea (Curtis, Galizia, 1907-1997)
# [[Ana Cano]] Asturierazko idazlea (Somiedo, 1950)
# [[Vanessa Mendoza Cortés]] abortuaren aldeko aktibista (Andorra, 1980)
# [[María Martín Escudero]] dantzaria (Bizkaia XX. mendea)
# [[Mary Treat]] biologoa (AEB 1830-1923)
# [[Sol Panera]] galerista (Bilbo 1946)
# [[Elly Schlein]] Italiako politikaria (Suitza 1985)
# [[Cristina Martín Vega]] kazetaria (Madril 1970)
# [[Maria M. Gosse]] diplomazialaria, enbaxadorea (Alemania 1962)
# [[María del Coro Arizmendi]] ornitologoa ( Mexiko 1963)
# [[Camila Bossa ]] aktorea (Bogota/Galizia 1973)
# [[Karima Baloch]] aktibista (Pakistan-Kanada, 1983-2020)
# [[Marie Inmaculée Ingabire]] feminista, giza-eskubide ekintzailea (Ruanda,?)
# [[Walda Barrios Klee]] soziologoa, aktibista, feminista (Guatemala-Mexiko, 1951-2021)
# [[Ana Lydia Vega]] idazlea (Puerto Rico 1946)
# [[Susana Dans]] aktorea (Coruña 1965)
# [[Maruxa Villanueva]] abeslaria, aktorea (Galizia 1906-1998)
# [[Mabel Rivera]] aktorea (Coruña 1952)
# [[Laura Mañá]] film-zuzendaria, gidoilaria, aktorea (Bartzelona 1962)
# [[Zaza Ceballos]] idazlea (Coruña XX. mendea)
# [[Esther F. Carrodeguas]] dramagilea (Coruña 1979)
# [[María Reimóndez ]] idazlea (Lugo 1759)
# [[Xohana Torres]] idazlea (Galizia 1929-2017)
# [[Erin Mouré]] poeta, itzultzailea (Kanada 1955)
# [[Eva Mejuto]] idazlea (Pontevedra1975)
# [[Nicole Brossard]] poeta (Kanada 1943)
# [[Su Garrido Pombo]] kantautorea ( Galizia1982)
# [[Rosa Sevilla de Alvero]] sufragista, hezitzailea (Filipinak 1879-1954)
# [[Victoria Martín]] umoregilea, gidoilaria (Madril 1989)
# [[Isa Calderón]] umoregilea, gidoilaria ( Madril 1983)
# [[Noemí Sabugal]] idazlea ( Leon, 1979)
# [[Eva Llorach ]] aktorea ( Murtzia 1979)
# [[Alix Payen]] 1871ko Parisko Komunako ambulancière (1842-1903)
# [[Angela Saini]] zientzia-kazetaria (Londres 1980)
# [[Samira Ahmed]] kazetaria, genero diskriminazioagatik BBC salatu eta epaiketaren irabazlea (Londres 1968)
# [[Laura Bates]] idazle feminista, aitzindaria (Oxford 1986)
# [[Caroline Criado Perez]] kazetari ekintzailea (EB 1984)
# [[Deborah Cameron]] hizkuntzalaria (Eskozia 1958)
# [[Teodora Barrio]] idazlea, asturieraz (Marrubio, 1968)
# [[Teresa Cónsul]] idazlea, asturieraz eta gaztelaniaz (?- Oviedo, 1834)
# [[Raquel Fernández Menéndez]] idazlea, asturieraz (Salas, 1993)
# [[Blanca Fernández Quintana]] idazlea, asturieraz (Bimenes, 1994)
# [[Enriqueta González Rubín]] idazlea eta kazetaria, asturieraz (Ribadesella, 1832-Infiesto, 1877)
# [[Nené Losada]] idazlea, asturieraz (Luarca, 1921-2009)
# [[Idoia Rodríguez Buján ]] militarra (Lugo 1983-Afganistan 2007)
# [[Gillian Wearing]] artista (EB 1963)
# [[Cathy Newman]] kazetaria (EB 1974)
# [[Kate Adie ]] kazetaria (EB 1945)
# [[Rebekah Brooks]] kazetaria (EB 1968)
# [[María Teresa González|Maria Teresa Gonzále]] idazlea, asturieraz (Gijón. 1950-1995)
# [[Marta Mori]] idazlea, asturieraz (Gijón, 1965)
# [[María Esther García López]] idazlea, asturieraz (Valdés, 1948)
# [[Esther Prieto]] idazlea, asturieraz (Arenas, Cabrales, 1960)
# [[Helena Trexu]] idazlea, asturieraz (Sama de Langreo, 1945)
# [[Margaret Collins Weitz]] historialaria, Frantziako Erresistentzian aditua (AEB, 1929)
# [[Beatriz Álvarez-Guerra]] aktorea (Madril 1994)
# [[Tina Gascó]] aktorea (Sevilla 1914-Madril 1973)
# [[Zineb Hattab]] sukaldaria (Girona/Suitza 1989)
# [[Rosalía Mera]] jostuna, enpresaburua (Coruña 1944-2013)
# [[Sandra Ortega Mera ]] enpresaburua, filantropoa ( Coruña 1968)
# [[Mey Rahola]] argazkilaria (Leon 1897-Frantzia 1959)
# [[Clara Martínez Alberola]] abokatua (Madrid, 1963)
# [[Elena Vázquez Zendon]] matematikaria (Ourense, 1966)
# [[Elsa Anka]] aurkezlea (Bartzelona 1965)
# [[Paloma Marín]] aurkezlea (?, XX. mendea)
# [[Cristina Urgel]] aurkezlea (Soria 1979)
# [[Kate del Castillo]] aktorea (Mexiko 1972)
# [[Marisa Naranjo]] aurkezlea (Kanariak 1944)
# [[Estela Giménez]] gimnasta (Madril 1979)
# [[Manuela López García]] Maistra, poeta (Cacabelos, 1910-2005)
# [[Jenny Nyström]] ilustratzailea (Suedia, 1854-1946)
# [[Clara Maria Pope]] margolaria (Londres, 1767-1838)
# [[Laurence Suhner]] idazlea eta artista (Geneva, 1968)
# [[Anna Tigerhielm]] margolaria (Suedia, 1832-1906)
# [[Trini Tinturé]] ilustratzailea (Lleida, 1938)
# [[Henar Torinos]] Valladolid, 1985
# [[Elena Francisen kontsultategia]] emakumeentzako irratsaioa (Espainia 1947-1984)
# [[Maruja Fernández]] irrati esataria (Kuba 1925-Bartzelona 2001)
# [[Pepa Fernández]] kazetaria (Lleida 1965)
# [[Mara Torres]] kazetaria, idazlea (Madril 1974)
# [[Macarena Berlín]] kazetaria (Madril 1973)
# [[Florence Rochefort]] historialari frantziarra (Suresnes, 1958)
# [[Giovanna Garzoni]] margolaria (Italia 1960-1970)
# [[Michaelina Wautier]] margolaria (Belgika c.1617-1689)
# [[Louise Moillon]] margolaria (Frantzia 1610-1696)
# [[Maria van Oosterwijck]] margolaria (Herbehereak 1630-1693)
# [[Anne Vallayer-Coster ]] margolaria (Paris 1744-1818)
# [[Marie-Victoire Lemoine]] margolaria (Paris 1754-1820)
# [[Marie Gabrielle Capet]] margolaria (Frantzia 1761-1818)
# [[Constance Mayer]] margolaria ( Frantzia 1775-1821)
# [[Marie-Éléonore Godefroid]] margolaria ( Paris 1778-1849)
# [[Lilly Martin Spencer]] margolaria ( EB1822-AEB 1902)
# [[Clémentine Delait]] emakume bizarduna (Frantzia, 1865-1939)
# [[María Folguera]] idazlea, eszena zuzendaria (Madril, 1984)
# [[AveLina Pérez|Avelina Pérez]] Sortzaile eszenikoa (Oia, 1969)
# [[Raquel García-Tomás]] musikagilea (Bartzelona, 1984)
# [[Lola Blasco]] aktorea, idazlea eta antzerki zuzendaria (Alacant, 1983)
# [[Marta Pazos]] eszena zuzendaria (Pontevedra, 1976)
# [[Helena Tornero]] antzerkigilea (Figueras, 1973)
# [[Helena Antonia]] emakume bizarduna (Lieja, 1550-1595)
# [[Antonietta Gonsalvus]] emakume bizarduna (Frantzia, 1572-?)
# [[Arantza Ozaeta Cortázar]] arkitektoa (Madril 1982)
# [[Victoria Rodríguez]] aktorea (Madril 1931-2020)
# [[Pilar Eyre]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1947)
# [[Teresa Ribera ]] politikaria (Madril 1969)
# [[Carolina Maria de Jesus]] idazlea, poeta, kronista (Brasil 1914-1977)
# [[Jane Barnell]] emakume bizarduna (AEB 1871-1951)
# [[Alice Elizabeth Doherty]] emakume bizarduna ( AEB 1887-1933)
# [[Annie Jones ]] emakume bizarduna ( AEB 1865-1902)
# [[Krao Farini]] emakume bizarduna (Laos 1876-AEB 1926 19)
# [[Josephine Clofullia]] emakume bizarduna (Suitza 1829-1875)
# [[Pilar Pedraza]] idazlea, irakaslea (Toledo 1951)
# [[Carmen Linares]] flamenko-abeslaria (Linares 1951)
# [[María Pagés]] dantzaria, koreografoa (Sevilla 1963)
# [[Ellen MacArthur]] nabigatzailea (EB 1976)
# [[Aurora Vargas]] flamenko-dantzaria, kantaria ( Sevilla 1956)
# [[Bernarda de Utrera]] flamenko-kantaria (Utrera 1927-2009)
# [[Fernanda de Utrera]] flamenko-kantaria (Utrera 1923-2006)
# [[La Serneta]] flamenko kantaria (Cádiz 1837-Utrera 1912)
# [[Caroline van der Plas]] kazetaria, politikaria (Herbehereak 1967)
# [[Marta plana]] Australiara eramandako emakumeak (1960-1963)
# [[Arlette Farge]] historialari frantsesa (Charleville - 1941)
# [[Bibia Pavard]] historialari frantsesa (1980)
# [[Maddalena Casulana]] musikagilea (Italia, 1544-1590)
# [[Lucinda Williams ]] egile abeslaria (AEB 1953)
# [[Ivette Nadal ]] egile abeslaria, poeta (Bartzelona 1988)
# [[Blanca Llum Vidal]] poeta (Bartzelona 1986)
# [[Núria Martínez-Vernis]] poeta (Bartzelona 1976)
# [[Montse Castellà]] egile abeslaria, aktibista (Tarragona 1976)
# [[Rosa Regàs]] idazlea (Bartzelona 1933)
# [[Georgina Regàs]] sukaldaria, idazlea (Bartzelona 1932-Girona 2022)
# [[Carme Canela]] jazz-abeslaria (Bartzelona 1962)
# [[Sheila Jordan]] jazz- abeslaria (AEB 1928)
# [[Galina Balashova]] arkitektoa, diseinatzailea (Errusia 1931)
# [[Urška Djukić]] zinema-zuzendaria, gidoilaria (Eslovenia 1986)
# [[Asha Haji Elmi]] politikaria, aktibista (Somalia, 1962)
# [[Joana Afonso]] diseinatzailea, ilustratzailea (Portugal 1989)
# [[Cani Fernández Vicién]] abokatua (Cartagena 1963)
# [[Mar Sodupe]] aktorea (Kanariak 1972)
# [[Pepa Aniorte]] aktorea, abeslaria (Alacant 1972)
# [[Toni Morillas]] politikaria, feminista (Jaen 1982)
# [[Clementina Díez de Baldeón]] irakaslea, politikaria (Ciudad Real 1953)
# [[Consuelo Rumí]] psikologoa, irakaslea, politikaria (Almeria 1957)
# [[Anita Gutbrod]] igerilaria (Argentina 1903-1967)
# [[Lita Tiraboschi]] igerilaria, irakaslea, idazlea (Argentina 1917-1972)
# [[Pilar Geijo ]] igerilaria (Argentina 1984)
# [[Lilian Harrison]] igerilaria (Argentina 1904-1993)
# [[Enriqueta Agut Armer]] 2. errepublikako(Castelló, 1912-Mexiko, 1998)
# [[Concepción Alfaya]] 2. errepublikako maistra (Madril, 1886-1945)
# [[Elvira Navarro]] idazlea (Huelva, 1978)
# [[Alba Carballal|Alva Carballal]] idazlea (Lugo, 1992)
# [[Marie Equi]] medikua, aktibista (AEB,1872-1952)
# [[Maria Baldó|María Baldó]] 2. Errepublikako maistra (Albacete, 1884-Toulouse, 1964)
# [[María Braña de Diego|Maria Braña de Diego]] 2. Errepublikako maistra (Madril, 1912-2007)
# [[Carmen Castilla Polo]] 2. Errepublikako maistra (Logroño, 1895-Madril, 1979)
# [[Alba Sotorra Clua]] zinema zuzendaria (Reus, 1980)
# [[Carmen Hermosín]] politikaria (Sevilla 1945)
# [[Magdalena Valerio]] legelaria, politikaria (Caceres 1959)
# [[Mar Moreno]] legelaria, politikaria, idazlea (Jaen 1962)
# [[Teresa Jiménez Vílchez]] irakaslea, politikaria (Granada 1962)
# [[Fuensanta Coves]] irakaslea, politikaria (Alacant 1961)
# [[Irene García]] politikaria (Cádiz 1980)
# [[Marina Vega]] espioia, nazi harrapatzailea (Cantabria 1924-Madril 2011)
# [[Braulia Cánovas]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Murtzia 1920- Bartzelona 1993)
# [[Conchita Ramos]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Lleida 1925-Frantzia 2019)
# [[Alfonsina Bueno]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Zaragoza 1904- Frantzia1979)
# [[Margoth Escobar]] Ingurumen eskubideak eta indigenen aldeko aktibista (Ekuador, 1954)
# [[Mercedes Escribano Pérez]] Bigarren Errepublikako maistra (Valdeganga, 1888-Madril, 1958)
# [[Carmen García del Diestro]] Bigarren Errepublikako maistra, pedagogoa (Santander, 1908-Madril, 2001)
# [[Elsa López]] idazlea, poeta (Fernando Poo, 1943)
# [[Elena Gallego Abad|Elena Gallego]] kazetaria, idazlea (Teruel, 1969)
# [[Ana Vanessa Gutiérrez]] asturierazko idazlea (Mieres, 1980)
# [[Elsa Fernández]] galizierazko idazlea (Buenos Aires, 1933-1964)
# [[Avelina Valladares]] galizierazko idazlea (A Estrada 1825.1902)
# [[Violeta Friedman]] aktibista, bizirik atera Auschwitzetik (Errumania 1930- Madril 2000)
# [[Constanza Martínez Prieto]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Madril 1917-Bartzelona 1997))
# [[Laura Seco]] politikaria (Cádiz 1971)
# [[María Teresa Fernández de la Vega]] magistratua, politikaria (Valentzia 1949)
# [[Esperanza Oña]] politikaria (Sevilla 1957)
# [[Nuria Espallargas]] ikertzailea (Bartzelona 1979)
# [[Rosario de Velasco]] margolaria (Madril 1904-Bartzelona 1991)
# [[Marga Gil Roësset]] eskultorea, ilustratzailea, poeta (Madril 1908- 1932)
# [[Ángeles Santos Torroella]] margolaria (Girona 1911- Madril 2013)
# [[Delhy Tejero]] margolaria (Zamora 1904- Madril 1968)
# [[Lauren Bastide]] Frantziako kazetaria eta ekintzaile feminista (Orleans, 1980)
# [[Lima Aafshid]] idazle eta poeta (Afganistan, ?)
# [[Adelaide Estrada]] Mediku, zientzialari eta aktibista (Portugal, 1898-1979)
# [[Martha P. Falconer]] Aktibista, gizarte-langilea (AEB, 1862-1941)
# [[Tamara Alves]] artista, muralista, ilustratzailea, tatuatzailea (Portugal 1983)
# [[Rada Akbar]] artista (Afganistan, 1988)
# [[Maria Lucília Estanco Louro]] irakasle eta aktibista (Portugal, 1922-2018)
}}
==='''Berriak 2023''' ('''otsaila''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Toda Likona]] ----'''SORTUA''' merkataria (Lekeitio, XV. mendea)
# [[Mari Juan Mezeta]] ----'''SORTUA''' merkataria (Lekeitio, XV. mendea)
# [[Maria Perez Larrinaga]] ----'''SORTUA''' merkataria (Lekeitio, XV. mendea)
# [[Olatz Urkia]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Donostia, 1986)
# [[Helena Barrenetxea]] ----'''SORTUA''' zestalaria (Durango, 2007)
# [[María Flores]] ----'''SORTUA''' 1824an bere askatasuna lortu zuen esklabua (Eivissa, 1775-?)
# [[Zorione Erezuma]] ----'''SORTUA''' poeta (Bilbo, 1969)
# [[Charo Roquero]] ----'''SORTUA''' historialaria (Donostia)
# [[Maritxu Negelua]] ----'''SORTUA''' idazlea, pastoralgilea (Zuberoa, 1999)
# [[Mari Tere Alberdi]] ef--'''SORTUA''' sukaldaria, tabernaria, aktorea (Berriz)
# [[Fabiola Gutiérrez]] ----'''SORTUA''' idazle (Bolivia, 1989)
# [[Carmen Castro Cardús]] ----'''SORTUA''' Saturrarango kartzelako "zaintzaile" (Huesca, ?-1948)
# [[Maider Galardi]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta ikerlaria (Lasarte-Oria, 1995)
# [[Antoñita La Singla]] dantzaria (Bartzelona 1948)
# [[La Sordita]] dantzaria (Cádiz XIX.mendea-XX.mendea)
# [[Amal Aden]] idazle ekintzailea (1983, Somalia)
# [[Iola Leal Riesco]] ingumenaren aldeko ekintzailea (Lugo, 1977)
# [[Sol León]] dantzaria, koreografoa (Kordoba ç 1919)
# [[Sara Lezana]] dantzaria (Madril 1948)
# [[Cristina Llorente]] dantzaria, abeslaria, aktorea (Valladolid 1985)
# [[Isabel Llull]] dantzaria, maistra (Palma 1946)
# [[Sara Luzita]] dantzaria (Espainia 1922)
# [[Bárbara Lys]] dantzaria (Balearrak 1946)
# [[Claudia Salas]] aktoreak (Madril 1977)
# [[Carlota Pereda]] film-zuzendaria, gidoilaria (Madril 1975)
# [[Esther Cañadas]] modeloa (Albacete 1977)
# [[Joselyn Brea]] kirolaria (Venezuela/Galizia 1994)
# [[Donna Karan]] moda-diseinatzailea (AEB 1948)
# [[Eva Copa]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Bolivia 1987)
# [[Adrienne Avril de Sainte-Croix]] Frantziako filantropo eta feminista (1855 - 1936)
# [[Zahra Mohammadi]] BBCren 100 emakumeak 2022 Kurdinstango irakaslea errepresaliatua (1990)
# [[Layli]] BBCren 100 emakumeak 2022 Irango ekintzaile feminista errepresaliatua (2002)
# [[Wegahta Gebreyohannes Abera]] BBCren 100 emakumeak 2022 Etiopiako langile humanitarioa (xxxx)
# [[Victoria Baptiste]] BBCren 100 emakumeak 2022 Estatu Batuetako erizaina (xxxx)
# [[Velmariri Bambari]] BBCren 100 emakumeak 2022 Indonesiako Sexu-indarkeriaren kontrako ekintzailea (1980)
# [[Tamana Zaryab Paryani]] BBCren 100 emakumeak 2022 Afganistango kazetaria eta youtuberra (1997)
# [[Alice Pataxó]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Brasil, 2001)
# [[Erika Hilton]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Brasil, 1992)
# [[Zahra Joya]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Agfanistan, 1992)
# [[Velia Vidal]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Kolonbia, 1982)
# [[Roza Salih]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Eskozia.1989)
# [[Cecilia Patricia Flores Armenta]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Mexiko XX. mendea)
# [[Mirta Nuñez]] espainaiko gerra zibilaren historialaria (Kuba, 1956)
# [[Mirta Díaz-Balart]] Mirta Nuñezen ama eta Fidel Castroren lehenengo emaztea (Habana, 1928)
# [[Jane Misme]] Kazetari eta feminista frantsesa (1865-1935)
# [[Judith Heumann]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Filadelfia, 1947)
# [[Asonele Kotu]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Hegoafrika, ? )
# [[Nathalie Becquart|Natahalie Becquart]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Frantzia, 1969)
# [[Ida Holz]] informatikaria (Uruguai, 1935)
# [[Simone Tebet]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Brasil 1970)
# [[Ferenice de Rodas]] ama (Grezia, K.a. 396-K.a. V. mendea)
# [[Lashana Lynch]] aktorea (Londres 1987)
# [[Giuseppa Barbapiccola]] filosofoa, poeta, itzultzailea (Italia, 1702-1740)
# [[Taisia Bekbulatova]] kazetaria, BBCren 100 emakumeak 2022 (Errusia, xxxx)
# [[Suvada Selimović]] ekintzailea, BBCren 100 emakumeak 2022 (Bosnia, 1965)
# [[Shonda Rhimes]] gidoilaria, fil-zuzendaria (AEB 1970)
# [[Beatrice Fihn]] arma-nuklearren aurkako aktibista ( Suedia 1982)
# [[Tania Álvarez Yates]] kanoalaria (Pontevedra 1994)
# [[Tania Fernández García]] kanoalaria (Lugo 1992)
# [[Blanca Paloma]] abeslaria (Alacant 1989)
# [[Alice Wonder]] abeslaria ( Madril 1998)
# [[Olga Xirinacs]] idazlea (Tarragona 1936)
# [[Bikimel]] kantautorea (Bartzelona 1976)
# [[Luján Argüelles]] aurkezlea (Asturias 1977)
# [[Virginia Díaz]] kazetaria (Madril 1974)
# [[Kristina Berdínskikh]] kazetaria, BBCren 100 emakumeak 2022 (Ukraina)
# [[Kadri Keung]] moda-diseinatzailea, BBCren 100 emakumeak 2022 (Hong Kong)
# [[Leonor Ferrer Girabau]] delineatzailea (Bartzelona, 1894-1953)
# [[Fatima Sheikh]] hezitzailea (India, 1831-1900)
# [[Jana Zinkevytx|Iana Zinkevitx]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Ukraina, 1995)
# [[Chanel Contos]] sexu-erasoen aurkako aktibista BBCren 100 emakumeak 2022 (Australia)
# [[Aye Nyein Thu]] mediku aktibista BBCren 100 emakumeak 2022 (Birmania, 1996)
# [[Judy Kihumba]] zeinu-hizkuntzako interpretea, BBCren 100 emakumeak 2022 (Kenya)
# [[Paula Púa]] gidoilaria (Valentzia 1992
# [[Minerva Piquero]] kazetaria (Asturias 1967)
# [[Beatriz Pécker]] kazetaria (Madril 1955)
# [[Luisa Alberca]] irrati-nobelagilea (C.Real 1920-Logroño 2006)
# [[Vira Silenti]] aktorea (Italia 1931-2014)
# [[Clementina Albéniz|Clementina Albeniz]] maistra errepublikarra (Madril, 1853-1946)
# [[Ana Canalias Mestres]] maistra errepublikarra (Zaragoza, 1886-1934)
# [[Angelina Colubret]] maistra errepublikarra (Badalona, 1910 -Torroella, 1998)
# [[Isabel Esteban Nieto]] maistra errepublikar eraila (Palentzia, 1893-1936)
# [[Sofia Polo Giménez]] maistra errepublikar eraila (Zaragoza, 1904-Palentzia, 1936)
# [[Cirila Ubaldina García Díaz]] maistra errepublikar eraila (Salamanca, 1893-Palentzia, 1936)
# [[Samara Joy]] jazz abeslaria (AEB 1998)
# [[Sarah Kane]] antzerkigilea (EB 1971-1999)
# [[Toñi Salazar]] abeslaria (Badajoz 1963)
# [[Encarna Salazar]] abeslaria (Badajoz 1961)
# [[Lina Meruane]] Idazlea (Txile 1970)
# [[Nelly Meruane]] aktorea, irakaslea (Txile1927-2018 19)
# [[Teresa Laespada]] ikertzailea (Bilbo 1965)
# [[Ana Santos Aramburo]] liburuzaina (Zaragoza 1957)
# [[Glòria Pérez-Salmerón]] liburuzaina (Bartzelona 1958)
# [[Susana Fortes]] idazlea (Pontevedra 1959)
# [[Ana Belén Fortes]] idazlea (Pontevedra 1967)
# [[Genara Fernández García|Genera Fernández Garcia]] maistra fusilatua (León, 1903-1941)
# [[Josefa García Segret|Josefa Garcia Segret]] maistra errepublikarra (Tui, 1900-Oliveros, 1986}
# [[Gertrudis Ríos Marín|Gertrudis Rios Marín]] torturatu eta exekutatuko maistra (Cádiz, 1901-1936)
# [[Benita Gil]] maistra erbesteratua (Teruel, 1913-Praga, 2015)
# [[Carmen Hombre Ponzoa|Carmen Hombre Pouzoa]] maistra fusilatua (Cádiz, 1898-1936)
# [[Elisa López Velasco]] maistra berritzailea (Málaga, 1884-1936??)
# [[Sirisha Bandla]] BBCren 100 emakumeak 2022, ingeniari aeronautikoa (India 1988)
# [[Nazanin Zaghari-Ratcliffe]] BBCren 100 emakumeak 2022, iraniar-britaniar hiritarra (Tafresh 1978)
# [[Narges Mohammadi]] BBCren 100 emakumeak 2022, eskubideen aldeko ekintzailea (Persia 1972)
# [[Palmira Pla Pechovierto]] maistra, pedagogoa eta polikaria (Teruel, 1914-Castlló, 2007)
# [[Emilia Elias Herrando|Emilia Elias Herrando]] maistra, pedagogoa (Madril, 1898 - Mexiko, 1976)
# [[Veneranda Manzano]] maistra, politikaria, erbesteratua (Asturias, 1893-1992)
# [[Guillermina Medrano]] maistra eta politikaria (Albacete, 1912-Valencia, 2005)
# [[Marguerite Durand (feminista)]] kazetari, aktore, politikari eta feminista frantsesa (1864 - 1936)
# [[Jane Rigby]] BBCren 100 emakumeak 2022 Astrofisika estatubatuarra (EEUU, XXXX)
# [[Iryna Kondratova]] BBCren 100 emakumeak 2022 Anestesiologa eta pediatra (Ukrania, XXXX)
# [[Constance Tipper]] metalurgikaria (Erresuma Batua, 1894-1995)
# [[Johanna Döbereiner]] ingeniari agronomoa (Brasil, 1924-2000)
# [[Txell Alarcón]] saskibaloi jokalaria (Bartzelona 2003)
# [[Maider Castellano]] saskibaloi jokalaria (Gasteiz 2003)
# [[Gregoria Canelo de Paredes]] 'chinato' dialekto hiztuna (Caceres 1861-1917)
# [[Marina Ortiz de Zárate]] saskibaloi jokalaria (Gasteiz 1999)
# [[Chatrice White]] saskibaloi jokalaria (AEB 1996)
# [[Ana Laverón]] aeronautiko ingeniaria(Espainia XX. mendea)
# [[Isaura Clavero]] 1. emakume aeronautiko ingeniaria (Vigo XX. mendea)
# [[Parinoush Saniee]] idazlea (Iran 1949)
# [[Elena Barraquer Compte]] oftalmologoa (Bartzelona 1954)
# [[Jimena Quirós]] 1. emakume ozeonografoa (Almeria 1899-Madril 1983)
# [[Isabelle Junot]] aktorea (AEB 1991)
# [[Tamara Falcó]] moda-diseinatzailea (Madril 1981)
# [[Micaela Navarro]] politikaria (Jaen 1956)
# [[Ibijoke Faborode]] BBCren 100 emakumeak 2022, politikaria (Nigeria XX. mendea)
# [[Gohar Eshghi]] BBCren 100 emakumeak 2022, ekintzailea (Iran 1946-2002)
# [[Fatima Amiri]] BBCren 100 emakumeak 2022, ikaslea (Afganistan, 2005)
# [[Carmen Muñoz Manzano]] Bigarren Errepublikako maistra eta idazlea (Cáceres, 1906-Coruña, 2002)
# [[Carmen García de Castro]] Bigarren Errepublikako maistra eta pedagogoa (Almería, 1886-1969)
# [[Isabel González Turmo]] antropologoa (Espainia XX. mendea)
# [[Elvira Álvarez de Ceballos]] dama (Espainia XIV. mendea -1372)
# [[Difficult Women]] emakume kabareta (Australia)
# [[Mehreen Faruqi]] politikaria (Pakistan 1963)
# [[Katarina Zec]] saskibaloi jokalaria (Serbia 1997)
# [[Mariana Barassi]] film-zuzendaria (Argentina 1977)
# [[Vic Echegoyen]] idazlea (Madril 1969)
# [[Claudia Zapata]] historialaria (Txile 1975)
# [[Christiane Félip Vidal]] idazlea (Frantzia 1950)
# [[Katherine Kurtz]] idazlea (AEB 1944)
# [[Juana Ontañón eta Valiente|Juana Ontañon y Valiente]] Bigarren Errepublikako maistra (Madril, 1886-Mexiko, 1972)
# [[Wally Funk]] astronauta (AEB 1939)
# [[Ida Ørskov]] bakteriologoa (Danimarka 1922- 2007)
# [[Alice Lee]] matematikaria (EB 1858-1939)
# [[Elizabeth Scott]] matematikaria (AEB 1917-1988)
# [[Ainhoa Achutegui]] zuzendari artistikoa ( Venezuela 1978)
# [[Akwaeke Emezi]] idazlea (Nigeria 1987)
# [[Leia Dongue]] saskibalio jokalaria (Mozambike 1991)
# [[Mónica Bruckmann]] soziopolitologoa (Peru XX. mendea)
# [[Claude Ber]] poeta (Frantzai 1948)
# [[Nadia Yala Kisukidi]] filosofoa (Belgika 1978)
# [[Ana Carrique]] musikagilea ( Argentina 1964)
# [[Cristina Montserrat Hendrickse]] abokatua, irakaslea (AEB 1964)
# [[Kristina Higgins]] saskibaloi jokalaria (AEB 1994)
# [[Joy Alexis Brown-Adams]] saskibaloi jokalaria (Guyana 1993)
# [[Dona Tututa]] piano-jolea (Cabo Verde 1919-2014)
# [[Yolanda Morazzo]] poeta (Cabo Verde 1927-Lisboa 2009)
# [[Tuna Mascarenhas]] kimikaria, aktibista, 1. dama (Cabo Verde 1944-2009)
# [[Kate Asabuki]] aktore pornoa (Tokio 1962)
# [[Celina Pereira]] abeslaria, kontalaria (Cabo Verde 1940-Lisboa2020)
# [[Athaliah Molokomme]] fiskala (Botswana 1959)
# [[Constance Cummings-John]] politikaria (Sierra Leona 1918-Londres 2000)
# [[Aspásia Camargo]] politikaria (Brasil, 1946 19)
# [[Rachael Blackmore]] Jokey-a (Irlanda 1989)
# [[Lívia Járóka]] 1. emakumezko ijito eurodiputatua (Hungaria 1974)
# [[Clare Marie Hodges]] AEBko 1. emakumezko basozaina (AEB 1890-1970)
# [[Consuelo González Ramos]] kazetaria, erizaina, feminista (Zamora, 1877-Madril, 1956)
# [[Esperanza Rodríguez Cerdán]] Bigarren Errepublikako maistra erbesteratua (Madril, 1892-Valentzia,1984)
# [[Rosa Roig]] Bigarren Errepublikako maistra (Tarragona, 1890-Bartzelona, 1969)
# [[Pilar Salvo Giménez|Pilar Salvo]] Bigarren Errepublikako maistra fusilatua (Zaragoza, 1889-1936)
# [[Amalia Torrijos]] Bigarren Errepublikako maistra eta alkatea (Sevilla, 1911- ???)
# [[Ekaterina Lermontova]] Paleontologoa (SESB, 1889-1942)
# [[Eva Mameli Calvino]] Botanikaria (Italia, 1886-1978)
# [[Heike Freire]] filosofoa, aktibista (Espainia, ??)
# [[Sabrina Sánchez]] kazetaria, sexu langilea (Mexiko 1981)
# [[Karine Espineira]] soziologoa, trans ekintzailea (Txile 1967)
# [[Nadia Ferreira]] modeloa, enpresaburua (Paraguai 1999)
# [[Elena Sánchez Caballero]] kazetaria (Madril 1957)
# [[Pilar Martín Fernández]] immunologia ikertzailea (Madril 1973)
# [[Maruja Torres]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1943)
# [[Nya de la Rubia]] abeslaria, aktorea (Sevilla 1986)
# [[Aryna Sabalenka]] tenislaria (Bielorrusia 1998)
# [[Aliaksandra Sasnovih]] tenislaria (Bielorrusia 1994)
# [[Lucia Stecher]] ikertzailea (Txile XX. mendea)
# [[Elena Oliva]] soziologoa, ikertzailea (Txile 1982)
# [[Gendengarjaa Baigalimaa]] onkologoa (Mongolia XX. mendea)
# [[Elena Moreno Zaldibar]] saskibaloi jokalaria (Donostia 1959)
# [[Tanaya Mechelle Atkinson]] saskibaloi jokalaria (AEB 1996)
# [[Kinu Nishimura]] ilustratzailea (Japonia 1969)
# [[Asunción Linares]] paleontologoa (Granada, 1921-2005)
# [[Sylvie Denis]] idazlea
# [[Marguerite Durand (hizkuntzalaria)]] hizkuntzalarieta fonetikalari frantziarra (1904)
# [[Jeanne Chauvin]] abokatu eta feminista frantsesa (1862-1926)
# [[Soraya Prieto Fernández]] kimikaria (Gasteiz 1979)
# [[Maimouna Diarra]] saskibaloi jokalaria (Senegal 1991)
# [[Esther Yáñez González - Irun]] Armadako 1. emakumea eta gerra ontzi kapitaina (Cádiz 1971)
# [[María José Escalona]] informatikaria (Sevilla 1976)
# [[Helena Viñes]] ekonomialaria (Espainia, XX. mendea)
# [[María Jesús Almazor]] Telekomunikazio ingeniaria, CEO ( Brtzelona 1970)
# [[Karen Gaines]] ziberdefentsan aditua, CEO (XX. mendea)
# [[Silvia Albert Sopale]] aktore, zuzendari (Donostia 1976)
# [[Midi Achmat]] LGTB aktibista (Hegoafrika, 1964)
# [[Shiva Nazar Ahari]] giza eskubideen aldeko aktibista (Irán, 1984)
# [[Leoncia Gómez Galán]] zerbitzaria, 'vocera' (Caceres 1903-1986)
# [[Irma Estrada Silva]] autodefentsa irakaslea (El Salvador ?)
# [[Anália de Victória Pereira]] politikaria ( Angola 1941-2009)
# [[Belita Palma]] abeslaria (Angola 1932-1988)
# [[Luzia Inglês Van-Dúnem]] politikaria (Angola 1948)
# [[Margarida Rosa da Silva Izata]] diplomazialaria (Angola 1958)
# [[Ana Clara Guerra Marques]] dantzaria (Angola 1962)
# [[Luísa Rogério]] kazetaria (Angola 1967)
# [[Lourdes Van-Dúnem]] musikaria (Angola 1935-2006)
# [[Arlete Leona Chimbinda]] politikaria, irakaslea (Angola 1960)
# [[Silvia Lutucuta]] Kardiologoa, ministroa (Angola 1968)
# [[Josefa Sacko]] agronomoa, enbaxadorea (Angola XX. mendea)
# [[Vera Daves]] ekonomialaria, ministroa (Angola 1984)
# [[Catherine Austin Fitts]] bankaria (AEB 1950)
# [[Marjorie Rice]] matematikaria (AEB, 1923-2017)
# [[Liliana Colanzi]] idazle eta editorea (Bolivia, 1981)
# [[Magela Baudoin]] idazle (Bolivia, 1973)
# [[Trementinaireak]] sendatzeko produktu naturalen saltzaile ibiltariak (Katalunia XIX. mendea-XX. mendea)
# [[Eloísa del Pino Matute]] zientzialari soziala, ikertzailea (Espainia XX. mendea)
# [[María Luisa López Grigera]] filologoa (Coruña 1926)
# [[Paula Dapena Sánchez]] futbolaria (Pontevedra 1996)
# [[ASPEGI elkartea]] emakume profesionalena, enpresariena (Gipuzkoa 1998)
# [[Sari Arponen]] medikua (Finlandia 1977)
# [[Carolina Iglesias]] umoregilea, gidoilaria, youtuberra (Coruña 1993)
# [[Berta Collado]] kazetaria, aurkezlea (Toledo 1979)
# [[Yola Mamani]] komunikatzailea (Bolivia, 1984)
# [[Hélène Dutrieu]] txirrindulari, hegazkinlari (Belgika-Frantzia, 1877-1961)
# [[Virginia Ayllón]] idazle (Bolivia, 1958)
# [[Begonya Pozo]] idazlea (Valentzia 1974)
# [[Carmelina Sánchez-Cutillas]] idazlea (Madril 1921- Valentzia 2009)
# [[Beatriu Civera]] idazlea (Valentzia 1914-1995)
# [[Ana María Ibars]] idazlea, maistra (Valentzia 1892-1965)
# [[Raquel Payá]] pedagogoa (Valentzia 1919-1972)
# [[Alison Spedding]] antropologoa (Ingalaterra/Bolivia, 1962)
# [[Margaret W. Rossiter]] emakumeen historialaria ( AEB 1944)
# [[Maria Beneyto]] idazlea, poeta (Valentzia 1925-2011)
# [[María Villén]] 2. Errepublikako maistra (Burgos 1871-Valentzia 1961)
# [[Lindaura Anzoátegui]] idazle (Bolivia, 1846-1898)
# [[Yolanda Bedregal]] poeta (Bolivia, 1913-1999)
# [[María Virginia Estenssoro]] poeta (Bolivia, 1902-1970)
# [[Hilda Mundy]] poeta (Bolivia, 1912-1980)
# [[Concha Peña Pastor]] bigarren errepublikako maistra eta abokatua (Ciudad Real, 1906-Panama, 1960)
# [[Elpidia Polo Ovejas]] bigarren errepublikako maistra errepresaliatua (Valladolid, 1890-Madrid, 1988)
# [[Carmen Valero Gimeno]] bigarren errepublikako maistra eta pedagogo errepresaliatua (Silla, 1893-1962)
# [[Rosa Menéndez]] zientzialaria, 1. emakumea CSIC burua (Asturias 1956)
# [[Dulceida]] interneteko ospetsua (Bartzelona, 1989)
# [[Juana Macías]] film-zuzendaria, gidoilaria (Madril 1971)
# [[Brisa Fenoy]] musikaria, DJ, modeloa (Cádiz 1991)
# [[María Vargas Montoya]] enologoa (Haro 1971)
# [[María Vargas Fernández]] flamenko abeslaria (Cádiz 1947)
# [[Laura Alonso Cancho]] poeta (Santander 1978)
# [[Dina Abouzeid Sariñena]] badminton entrenatzailea (Zaragoza 1979)
# [[Agostina Burani]] saskibaloi jokalaria ( Argentina 1991)
# [[Carmen Ybarra Careaga]] enpresaburua, markesa (Espainia 1963)
# [[María José Álvarez Mezquíriz]] EULEN enpresaburua (Bilbo 1957)
# [[Margaret H. Wright]] matematikaria (AEB, 1944)
# [[Katharine Way]] fisikaria (AEB, 1902-1995)
# [[Paola Velasco Pinedo]] Boliviako 1. emakume piloto komandantea (1988)
# [[Xian (aktibista)]] LGTB aktibista (Txina, ?)
# [[Laura Hojman]] gidoilaria, film zuzendaria (Sevilla 1981)
# [[Bibisara Assaubayeva]] xake jokalaria (Kazakhstan 2004)
# [[Anne L'Huillier]] fisika atomikoko irakaslea (Frantzia/Suedia 1958)
# [[Tamara Rojo]] datzaria, koreografoa (kanada/Espainia 1974)
# [[Elena S. Sánchez]] kazetaria (Toledo 1979)
# [[Patricia Pardo]] kazetaria (Galizia 1983)
# [[Sonsoles Ónega]]kazetaria, idazlea (Madril 1970)
# [[Cristina Ónega]] kazetaria (Madril 1975)
# [[Tatiana Afanásieva]] matematikari eta fisikaria (Ukraina-Herbereheak, 1876-1964)
# [[Lilli Suburg]] kazetaria (Estonia, 1841-1930)
# [[Esther Szekeres]] matematikaria (Hungaria-Australia, 1910-2005)
# [[Irene Falcón|Irene Falcon]] kazetaria, Dolores Ibarruriren idazkaria (Madril, 1907-1999)
# [[Enriqueta O'Neill|Enriqueta O´Neill]] aktore eta idazlea (Madril, 1909-Bartzelona, 1972)
# [[Encarnación Fuyola Miret]] Bigarren errepublikako maistra (Huesca, 1907-Mexiko, 1982)
# [[Anoka Primrose Abeyrathne]] kontserbazionista, gizarte ekintzailea (Sri Lanka, 1991)
# [[Mar Abad]] kazetaria (Almeria 1972)
# [[Marion Koopmans]] albaitaria, birologoa (Herbehereak 1956)
# [[Carme Valls]] mediku eta politikaria (Bartzelona,' 1945)
# [[Anne Anderson]] ilustratzailea (Eskozia, 1874 - 1930)
# [[Eva Furnari|Eva Furmari]] ilustratzailea (Erroma, 1948)
# [[Matilde Hidalgo]] mediku, poeta, sufragista (Ekuador 1889-1974)
# [[Eva Soriano]] komediantea, aurkezlea (Tarragona 1970)
# [[Cecilia Ansaldo]] idazlea (Ekuador 1949)
# [[Melissa Lucio]] heriotza zigor polemikoan kondenatua (AEB 1968)
# [[Carmen Barbarà]] komikigilea eta irudigilea (Bartzelona, 1933)
# [[Amelia Bauerle|Amelia Banerle]] komikigilea (Londres, 1873-1916)
# [[Pauline Baynes]] liburu ilustratzailea (Sussex, 1922-2008)
# [[ Pamela Adie]] LGBT aktibista (Nigeria, 1984)
# [[ Christine Ahn]] Bakearen aldeko aktibista (Hego Korea, XX. mendea)
# [[Celia Viñas]] poeta, pedagogoa (Lleida-Almeria, 1915-1954)
# [[Chipita Rodriguez]] heriotza zigorrez urkatua eta 100 urtera barkatua (AEB 1799-1863)
# [[Elsa Beskow]] idazlea eta ilustratzailea (Suedia, 1874-1953)
# [[Mary Agnes Chase]] botikaria eta ilustratzailea (EEBB, 1869-1963)
# [[María Conejo]] ilustratzailea (Mexiko, 1958)
# [[Eréndira Derbez]] ilustratzailea, idazlea (Mexiko, 1991)
# [[Kate Greenaway]] ilustratzailea, idazlea (Londres, 1846-1901)
# [[Elizabeth Shippen Green]] ilustratzailea (EEBB, 1871-1954)
}}
==='''Berriak 2023''' ('''urtarrila''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Ainhoa Elorriaga]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Busturia, 1980)
# [[Aiora Zabala]] ----'''SORTUA''' zientzialaria (1982)
# [[Alazne López]] --ef'''SORTUA''' dantzaria (Bilbo, 1993-Alemania, 2015)
# [[Ana Borderas]] ef--''SORTUA''' kazetaria, irrati-esataria (Eibar, 1962)
# [[Anna Fernandez de Paco]] ef--'''SORTUA''' zinemagilea (Bartzelona, 1981)
# [[Belén Balerdi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1937-1982)
# [[Berenice Lopez Reyes]] ef--'''SORTUA''' enpresaburua (Mexiko, 1989)
# [[Bonifacia Zuazola]] efef'''SORTUA''' erraketista (Azkoitia, 1915-2012)
# [[Consuelo Osa]] efef'''SORTUA''' erraketista Mutriku (1922-2015)
# [[Durangoko Emakumeen Kartzela]] '''SORTUA''' (1939-1940)
# [[Eladia Balerdi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1942-1997))
# [[Garbiñe Balerdi]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1935)
# [[Garbiñe Ortega]] ----'''SORTUA''' zinema komisarioa (Gasteiz, 1981)
# [[Gloria Agirrezabalaga]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1922)
# [[Ignacia Idoate Iragui]] efef'''SORTUA''' moja (Orikain, 1900 - Madril, 1975)
# [[Iñasi Illarramendi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Zarautz, 1919-2005)
# [[Josefa Egaña]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1923)
# [[Juncal Alzugaray]] ef--'''SORTUA''' Fisioterateupa eta asmatzailea (Bilbo, 1981)
# [[Justa Domínguez de Vidaurreta e Idoy]] efef'''SORTUA''' moja (Azpeitia, 1975- Madril, 1958)
# [[Koldobike Gezala]] efef'''SORTUA''' erraketista (Lezo, 1917)
# [[Marcelina Zabala]] efef'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1923)
# [[Margarita Arenaza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Arrasate, 1925-Fuengirola, 2019)
# [[Mari Beraza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Anoeta, 1929 -Mexiko, 1986)
# [[Maria Josefa Navascues]] efef'''SORTUA''' erraketista (Errenteria, 1924-2011)
# [[Maria Teresa Egaña]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1925)
# [[Mercedes Agirrezabalaga]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1928)
# [[Mercedes Zubikaray]] efef'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1920-1983)
# [[Merche Olabe]] ef--'''SORTUA''' margolaria (Bilbo, 1957)
# [[Milagros Uranga]] efef'''SORTUA''' erraketista (Mutriku, 1918-1992)
# [[Pilar Zabala]] efef'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1926-1945)
# [[Rafaela Etxaniz]] efef'''SORTUA''' erraketista (Azkoitia, 1926-213)
# [[Saelia Aparicio]] ----'''SORTUA''' artista (Valladolid, 1982)
# [[Victoriana Aizpuru]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Errezil, 1919)
# [[Zornotzako Emakumeen Kartzela]] '''SORTUA''' (1938-1947)
# [[Ada Hitchins]] kimikaria (Ingalaterra, 1891-1972)
# [[Adèle Esquiros]] Frantziako idazle eta kazetari feminista (1819-1886)
# [[Africa González Fernández]] medikua, inmunologoa (Madril 1962)
# [[Agrippina Vagánova]] ballet-maistra (Errusia, 1837-1951)
# [[Aïcha Chenna]] emakume eskubideen aktibista (Maroko 1941-2022)
# [[Aída Gómez]] dantzaria (Madril, 1967)
# [[Aida Pierce]] komediantea (Mexiko, 1956)
# [[Ainhoa Sanz Rodríguez|Ainhoa Sanz]] mendi korrikalaria (Urretxu, 1989)
# [[Alba Gutiérrez]] dantzaria, aktorea ( Madril 1994)
# [[Alice H. Parker]] asmatzailea (EEBB 1895-1920)
# [[Alicia Barrié]] vedettea (Txile 1915- AEB 2002)
# [[Alicia Vignoli]] vedettea (Lima 1911-Argentina 2005)
# [[Almudena Ariza]] korrespontsala (Madril, 1963)
# [[Alyson Eckmann]] aktorea (AEB 1990)
# [[Amalia Iglesias]] idazlea, poeta (Menaza, 1962)
# [[Ana Goya]] dantzaria, aktorea (Iruñea 1962)
# [[Ana José Cancio]] kazetaria (Palentzia 1960)
# [[Ana Orantes]] genero-indarkeriaren biktina (Granada 1937-1997)
# [[Ana Rujas]] aktorea (Madril 1989)
# [[Angela Burdett-Coutts]] filantropoa, pintura-bildumagilea (Londres, 1814-1906)
# [[Ángela T. Leiva Sánchez]] botanikaria (Kuba 1948-2014)
# [[Àngels Ribé]] artista kontzeptuala (Bartzelona 1943)
# [[Anna Jaclard]] Errusiar sozialista eta feminista iraultzailea (1843 - 1887)
# [[Anna Maurizio]] biologoa (Suitza 1900-1993)
# [[Annie Oakley]] tiratzailea (AEB, 1860-1926)
# [[Antonia Gimeno Travesset]] saskibaloi jokalaria eta entrenatzailea (Bartzelona, 1941)
# [[Antonia Torre Yela]] 14. arrosa. Fusilatua (Madril, 1922-1940)
# [[Asha Lul Mohamud Yusuf]] poeta (Somalia, XX. mendea)
# [[Azucena Hernández]] aktorea (Sevilla 1960-Guadalajara 2019)
# [[Barbara Navarro]] legelaria, CEO (Madril 1974)
# [[Bélgica Adela Mirabal]] biziraun zuen Mirabal ahizpa bakarra (Dominikar Errepublika, 1925-2014)
# [[Belle Starr]] Mendebaldeko bidelapurra (AEB, 1848-1889)
# [[Beth (abeslaria)]] (Bartzelona 1981)
# [[Bianca Ceva]] erresistentziaren kidea (Italia, 1897-1982)
# [[Blanche Lefebvre]] 1871ko Parisko Komunako ekintzailea
# [[Carmen Amaya]] dantzaria (Bartzelona, 1918-1963)
# [[Carmen Iglesias]] historialaria (Madril 1942)
# [[Carmen Olmedo Checa]] politikaria (Malaga 1949-2015)
# [[Carmen Ruiz-Tilve]] idazlea (Oviedo 1941)
# [[Carol-Ann Duffy]] poeta (E.B. 1955)
# [[Catherine Allard]] dantzaria (Belgika/Katalunia, 1960)
# [[Cathy Hackl]] futurista teknologikoa ( XX. mendea)
# [[Cecilia Bartolomé]] film-zuzendaria (Alacant 1940)
# [[Celia Correas de Zapata]] idazlea (Argentina 1933-AEB 2022)
# [[Charo (abeslaria)]] dantzaria, aktorea (Murtzia 1941-)
# [[Claire Démar]] kazetari eta feminista frantziarra (1799-1833)
# [[Clara Jiménez Cruz]] kazetaria (Madril 1989)
# [[Claude-Hélène Perrot]] historialaria (Frantzia 1928-2019)
# [[Claudia Piñeiro]] idazlea (Argentina 1960)
# [[Colette Rabaté]] hispanista (Frantzia 1950)
# [[Cristina Olea]] korrespontsala (Vigo, 1982)
# [[Dalila Ennadre]] zinema-zuzendaria (Maroko 1966- Paris 2020)
# [[Dalilah]] dantzaria (Madril 1936-2001)
# [[Danica McKellar]] Matematikaria, aktorea (AEB, 1975)
# [[Daniela Blume]] kazetaria (Mataro 1990)
# [[Daphne Oram]] musikagilea (Erresuma Batua, 1925-2003)
# [[Daria Bertolani Marchetti]] erresistentziaren kidea (Italia, 1919-1994)
# [[Delia del Carril]] margolaria (Argentina, 1884-1989)
# [[Désirée Gay]] kazetari eta feminista frantziarra (1810-1890)
# [[Diana Vishneva]] dantzaria (Errusia, 1976)
# [[Dolores Medio]] idazlea (Oviedo 1911-1996)
# [[Dolors Comas]] antropologoa eta politikaria (Bartzelona, 1951)
# [[Dorothy E. Smith]] antropologoa (E.B 1946-Kanada 2022)
# [[Dorothy Pitman Hughes]] aktibista (AEB 1938-2022)
# [[Drucilla Cornell]] filosofoa (AEB 1950-2022)
# [[Edith Checa]] kazetari, irrati-esatari (Sevilla, 1957-Madril, 2017)
# [[Elda Emma Anderson]] fisikaria (AEB, 1899-1961)
# [[Elena González Iglesias]] dantzaria, aktorea (Asturias 1991)
# [[Elena Quiroga]] idazlea (Santander 1921-Coruña 1995)
# [[Elizabeth Gertrude Britton]] botanikaria, briologoa (AEB, 1858-1934)
# [[Elvira Andrés]] dantzaria (Espainia, 1958)
# [[Elvira Godás]] maistra errepublikarra (Katalunia, 1917-2015)
# [[Elvira Roca Barea]] idazlea (Malaga 1966)
# [[Enedina Alves Marques]] ingeniari zibila (Brasil, 1913-1981)
# [[Erika Martínez]] poeta (Jaen, 1979)
# [[Ernestina Otero]] maistra (Pontevedra 1890-1956)
# [[Eugenia Balcells]] artista bisuala (Bartzelona 1943)
# [[Eva Ortega Paíno]] kimikaria, ikertailea (Madril, 1972)
# [[Felicita Ferrero]] erresistentziaren kidea (Italia, 1899-1984)
# [[Filomena Dato]] poeta, idazlea (Galizia, 1856-1926)
# [[Flor de Torres Porras]] fiskala (Almeria 1961)
# [[Flora Philip]] matematikaria (Erresuma Batua 1865-1943)
# [[Florence Parpart]] asmatzailea (EE.BB. 1856- ?)
# [[Florencia Pérez Padilla]] dantzaria (Sevilla 1918-Madril 2000)
# [[Frances Haugen]] datu-ingeniaria, informatzailea (AEB 1980)
# [[Francesca Gargallo]] filosofoa, idazlea (Italia 1956- Mexiko 2022)
# [[Gabriela Bravo]] fiskala, politikaria (Valentzia 1963)
# [[Gemma Pasqual i Escrivà|Gemma Pasqual i Escrivá]] katalanez idazten duen idazlea (Valentzia, 1967)
# [[Gertrud Woker]] biokimikaria (Suitza, 1878-1968)
# [[Ginetta Sagan]] erresistentziaren kidea (Italia, 1925-2000)
# [[Gloria Leyland]] dantzaria, esataria (Argentina, XX.mendea)
# [[Godeliève Mukasarasi]] gizarte langilea, aktibista (Ruanda 1959)
# [[Grace Nichols]] poeta (Guyab 1950)
# [[Helen Pickett]] koreografoa (AEB,?)
# [[Helena Corbellini]] idazlea (Uruguai 1959)
# [[Helena Cortesina]] dantzaria, zinegile aitzindaria (Valentzia 1903-Buenos Aires 1984)
# [[Ina Grafl]] botanikaria (Suitza 1915-1970)
# [[Irene Rice Pereira]] artista (AEB 1902-Marbella 1971)
# [[Isabel Pérez Montalbán]] poeta (Córdoba, 1964)
# [[Isla Correyero]] idazlea, poeta (Cáceres, 1957)
# [[Jamie Dantzscher]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1982)
# [[Josefina Triguero Agudo]] Espainiako 1.emakume epailea (Madril 1946-2022)
# [[Joyce Lussu]] erresistentziaren kidea (Italia, 1912-1998)
# [[Juana la Macarrona]] dantzaria (Cádiz 1870-Sevilla 1947)
# [[Júlia Creus Garcia]] dantzaria, aktorea (Tarragona 1994)
# [[Julia Manzanal Pérez]] aktibista errepublikanoa (Madril, 1915-2012)
# [[Julia Reichert]] dokumental-zuzendari (AEB 1946-2022)
# [[Kae Tempest]] poeta, abeslaria (Inglaterra, 1985)
# [[Kathryn Woolard]] hizkuntza-antropologoa (AEB 1950)
# [[Kenita Placide]] aktibista (Santa Luzia 1978)
# [[La Chunga]] dantzaria (Marseilla, 1938)
# [[La Malena (dantzaria)]] (Cádiz 1877-Sevilla 1956)
# [[Laura Escanes]] modeloa (Bartzelona 1996)
# [[Laura Palmés]] kazetaria (Bartzelona, 1954-2011)
# [[Laura Pinillos]] vedettea (Espainia 1900-Madril 1970)
# [[Lina Merlin]] erresistentziaren kidea (Italia, 1887-1979)
# [[Lola Greco]] dantzaria, koreogarfoa (Madril 1964)
# [[Louisa Aldrich-Blake]] medikua (Chingford, 1865 – 1925)
# [[Louise Colet]] Frantziako olerkaria (1810-1876)
# [[Lourdes García Campos]] kazetaria (Madril 1975)
# [[Lucero Tena]] dantzaria,kriskitin jotzailea (Mexiko, 1938)
# [[Lucy Weston Pickett]] kimikaria (AEB, 1904-1997)
# [[Luisa Esteso]] aktore komikoa (Valentzia 1906- Madril1986)
# [[Luisa Isabel Álvarez de Toledo]] dukesa eta idazlea (Estoril, 1936-Sanlúcar de Barramenda, 2008)
# [[Lupe Serrano]] dantzaria (Txile, 1930)
# [[Manuela Garín Pinillos]] matemtikaria (Asturias-Mexiko, 1914-2019)
# [[Manuela Manzanares]] arbista, idazlea (Ciudad Real 1910 -AEB 2004)
# [[Margarita García Robayo]] idazlea (Kolonbia 1980)
# [[Marguerite Williams]] geologoa (AEB, 1895-1991)
# [[María Alaniako]] enperatriza (Georgia1050-Bizanzio 1118?)
# [[Maria Branyas Morera]] superehunurtekoak (San Frantzisko/Katalunia 1907)
# [[María Cabrera]] akrobata, lehenengo emakume ijito ezaguna espainian (1467-Guadalajara, 1527)
# [[Maria Cosway]] artista (Italia 1760 -1838)
# [[María Eloy-García|María Eloy-Garcia]] idazle, poeta (Málaga, 1972)
# [[María Ignacia Rodríguez de Velasco]] aktibista (Mexiko, 1778-1850)
# [[María López García]] hockey-jokalaria (Asturias 1990)
# [[María Muñoz]] irrati-esataria (Argentina 1968-2003)
# [[Maria Ossowska]] Filosofoa (Varsovia, 1896-1974)
# [[María Peláe]] kantautorea (Malaga 1990)
# [[María Teresa Mirabal]] ekintzaile politikoa (Dominikar Errepublika, 1935-1960)
# [[Marie Guy-Stéphan]] dantzaria (Paris 1818-1873)
# [[Marina Semiónova]] dantzaria (Errusia, 1908-2010)
# [[Mariola Cubells]] kazetaria (Valentzia 1967)
# [[Marjorie Hyams]] jazz musikaria, bibrafonista (AEB 1920-2012)
# [[Marsha Blackburn]] politikaria (AEB 1952)
# [[Marta Agudo]] poeta (Madril, 1971)
# [[Maruchi Fresno]] aktorea (Madril 1916-2003)
# [[Mercedes Ballesteros]] idazlea ( Madril 1913-1995)
# [[Mercedes Gaibrois de Ballesteros]] historialaria (Paris 1891-Madril 1960)
# [[Mercedes Marrero]] saskibaloi jokalaria eta nabigazio kapitaina (San Cruz Tenerifekoa, 1961)
# [[Mercedes Olivera Bustamante]] antropologoa (Mexiko 1934-2022)
# [[Milagros Calvo]] epailea (Valladolid 1947)
# [[Minerva Mirabal]] ekintzaile politikoa (Dominikar Errepublika, 1926-1960)
# [[Mireia Sentís]] idazlea (Bartzelona 1947)
# [[Miriam Reyes]] poeta (Ourense, 1974)
# [[Mónica Moro]] publizista, zuzendari-nagusia (Madril, 1974)
# [[Montserrat Domínguez]] kazetaria (Madril 1963)
# [[Montserrat Galcerán]] aktibista (Bartzelona, 1946)
# [[Montserrat Soliva Torrentó]] zientzialaria (Katalunia, 1943-2019)
# [[Nannette Streicher]] musikagilea, piano-jolea (Alemania 1769-Austria1833)
# [[Natalia Bessmértnova]] dantzaria (Mosku 1941-2008)
# [[Natalia LL]] artista (Polonia 1937-2022)
# [[Natalia Makarova]] dantzaria (Errusia, 1940)
# [[Nina Timofeeva]] dantzaria (Errusia 1935-Israel 2014)
# [[Noemí Galera]] OT zuzendaria (Bartzelona 1967)
# [[Noni Benegas]] idazlea (Argentina 1951)
# [[Norma Barbolini]] erresistentziaren kidea (Italia, 1922-1993)
# [[Núria Bendicho Giró|Nuria Bendicho]] idazlea (Bartzelona, 1995)
# [[Nuria Oliver]] telekomunikazio ingeniaria (Alacant 1970)
# [[Odette Roy Fombrun]] sufragista (Haiti 1917-2022)
# [[Olga Lepeshínskaya]] dantzaria (Errusia 1941-2008)
# [[Olga María Ramos]] kupletista, musikagilea (Madril 1947)
# [[Olga Ramos (abeslaria)]] (tenerife, 1932)
# [[Olga Ramos (aktorea)]] kupletista (Badajoz 1918-Madril 2005)
# [[Paloma del Río]] kazetaria (Madril 1960)
# [[Pastora Galván]] dantzaria (Sevilla 1980)
# [[Patria Mirabal]] ekintzaile politikoa (Dominikar Errepublika, 1924-1960)
# [[Patricia Guerrero (dantzaria)]] (Granada 1990)
# [[Patrizia Reggiani]] hiltzailea (Italia, 1948)
# [[Pilar de la Oliva]] epailea (Valentzia 1956)
# [[Radhya Al-Mutawakel]] Giza eskubide aktibista (Yemen 1967)
# [[Ramona Maneiro]] aitzindaria (Coruña, 1961)
# [[Rosa Durán]] dantzaria (Cádiz 1922-Madril 1999)
# [[Rosario Guerrero]] dantzaria (Madril XIX. mendea-1960)
# [[Rosemary Radford Ruether]] filosofoa (AEB 1936-2022)
# [[Rossana Rossanda]] erresistentziaren kidea (Italia, 1924-2020)
# [[Sabela Arias Castro]] historietagilea (Lugo, 1969)
# [[Sara Rancaño]] korrespontsala (Bartzelona, 1984)
# [[Sarah Mardini]] igerilaria, errefuxiatuen aldeko aktibista kriminalizatua (Siria, 1995)
# [[Shadi Sadr]] abokatu, aktibista (Iran 1974)
# [[Sharon Presley]] psikologoa (AEB 1943-2022)
# [[Silvia Barrera Ibáñez]] zibersegurtasun aditua, kriminologoa (Madril 1977)
# [[Soledad Antelada Toledano]] hackerra (Argentina 1977)
# [[Soledad Cazorla]] fiskala (Lareche 1955-Madril2015)
# [[Sophie Freud]] psikologoa, idazlea (Austria 1924-AEB 2022)
# [[Stella Cunliffe]] estatistikaria (Erresuma Batua, 1917-2012)
# [[Suzanne Voilquin]] kazetari frantziarra eta saint simonista (1801-1876)
# [[Teresa Burga]] artista (Perú, 1935-2021)
# [[Teresa Freixes]] legelaria (LLeida 1950)
# [[Teresa Perales]] igerilaria (Zaragoza 1975)
# [[Tina Anselmi]] erresistentziaren kidea (Italia, 1927-2016)
# [[Verónica Pascual Boé]] ingeniaria, CEO (Burgos 1979)
# [[Vicky Gómez]] dantzaria (Salamanca 1988)
# [[Victoria Pinillos]] vedettea (Espainia ?- Madril ? )
# [[Victorina Vila Badia]] maistra errepublikarra (Lleida, 1883-1962)
# [[Violeta la Burra]] abeslaria, dantzaria, aitzindaria (Sevilla, 1936-2020)
# [[Virxinia Pereira Renda]] idazlea (Pontevedra 1884-Madril 1969)
# [[Yolanda Ramos]] aktorea (Bartzelona 1968)
# [[Zar Amir Ebrahimi]] aktorea (Iran 1981)
# [[Zeba Islam Seraj]] biologo molekularra (Bangladesh, 1958)
}}
==='''Berriak 2022''' ('''abendua''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Lourdes Herrasti]] ef--'''SORTUA''' antropologoa (Aretxabaleta, 1958)
# [[Marie-José Basurco]] ----'''SORTUA''' idazlea (Donibane Lohitzune, 1947)
# [[Uxue Kerejeta]] ----'''SORTUA''' musikaria (Zumarraga, 1999)
# [[Felisa Libano]] efef'''SORTUA''' pandero jotzailea (Plentzia, 1917-2000)
# [[Esperanza Nuere]] ----'''SORTUA''' margolaria (Bilbo, 1935)
# [[Nadia Hindi Mediavilla]] ----'''SORTUA''' ikertzailea (Bagdad, 1977)
# [[Betisa Ojanguren]] ----'''SORTUA''' Nafarroako Unibertsitate Publikoko irakaslea (Barakaldo, 1978)
# [[Ainhize Belar]] ef--'''SORTUA''' eskalatzailea (Atxondo, 2006)
# [[Miren Urbieta Vega]] ----'''SORTUA''' abeslaria, musikaria (Donostia, 1983)
# [[Begoña Uriarte]] ----'''SORTUA''' piano-jotzailea (Bilbo, 1937)
# [[Dioni Ardanza]] efef'''SORTUA''' jostuna (Ermua, 1914-Dima, 2005)
# [[Bego Alabazan]] ----'''SORTUA''' ipuin-kontalaria (Bilbo, 1966)
# [[Esperanza López Parada]] poeta (Madril, 1962)
# [[María Vázquez Suárez]] maistra, fusilatua (1874-1936)
# [[Kavita Ramdas]] zientzialaria (India, 1963)
# [[Cécile La Grenade]] politikaria, zientzialaria (Grenada, 1952)
# [[Eva Syková]] neurozientzialaria (Txekia, 1944)
# [[Sikivu Hutchinson]] idazlea, ekintzailea (AEB, 1961)
# [[Soumya Swaminathan]] medikua, pediatra eta zientzilaria (India, 1959)
# [[Victoria Ocampo]] idazle, itzultzaile, filantropoa (Argentina 1890-1979)
# [[Marie-Léonide Charvin "Agar"]] Aktore frantziarra eta communarde (1832-1891)
# [[Lorena Conde]] aktore, poeta (Galizia, 1980)
# [[Francisca Herrera Garrido]] idazlea (Galizia, 1869-1950)
# [[Olga Gallego]] historialaria, artxibozaina, idazlea (Galizia, 1923-2010)
# [[Mercedes Romero Abella]] maistra exekutatua (Coruña, 1907-Aranga, 1936)
# [[Marga do Val|Marga Do Val]] itzultzailea eta aktorea (Vigo, 1964)
# [[Sufia Kamal]] feminista (Banglades, 1911-1999)
# [[Oksana Omeliánchik]] ukraniar-sobietar gimnasta (1985)
# [[Laila Ripoll]] antzerkigilea, zuzendaria (Madril, 1964)
# [[Concha Cuetos]] aktorea (Madril, 1944)
# [[Cristina Torres]] aktorea (Madril, 1963)
# [[Pilar Torres]] aktorea (Madril, 1962)
# [[Elisa Montés]] aktorea (Granada, 1934)
# [[Teresita Silva]] aktorea (Valentzia 1911-Madril 1960)
# [[Analia Gadé]] aktorea (Argentina, 131-Madril 2019)
# [[Marisol Ayuso]] aktorea (Madril, 1943)
# [[Eugenia Roca]] aktorea (Bartzelona, 1928-2010)
# [[Encarna Abad]] aktorea (Espainia,1927)
# [[Mara Recatero]] zuzendaria (Espainia, ?)
# [[Lola Membrives]] kantaria,aktorea (Argentina/Espainia, 1885-1969)
# [[María Lado|Maria Lado]] idazlea (Coruña, 1979)
# [[María de las Mercedes Goicoa Fernández|Maria de las Mercedes Goicoa]] pianista (Coruña, 1928-2022)
# [[Beatriz Hernanz]] poeta (Pontevedra, 1963)
# [[Mar Bosch Oliveras|Mar Boch Oliveras]] idazlea (Girona, 1981)
# [[Elena Alonso Frayle]] idazlea (Bilbo, 1965)
# [[Pilar Cabot]] idazlea (1940-2017)
# [[Sandra Alonso Villar|Sandra Alonso]] maistra, idazlea (Zamora, 1993)
# [[Toni Acosta]] aktorea, umoregilea (Tenerife, 1972)
# [[Begoña Vargas]] aktorea, modeloa, dantzaria (Madril, 1999)
# [[Ivana Baquero]] aktorea, modeloa (Bartzelona, 1994)
# [[Mamen García]] aktorea (Valentzia, 1947)
# [[Nuria Herrero]] aktorea, dantzaria (Valentzia, 1987)
# [[Hurtado ahizpak]] aktore hirukotea (Espainia, 1979-1994)
# [[Paloma Hurtado]] vedettea,aktorea (Madril, 1946)
# [[Fernanda Hurtado]] aktorea (Madril, 1947)
# [[Teresa Hurtado]] aktorea (Madril, 1947)
# [[Mary Carrillo]] aktorea (Toledo, 1919-Madril 2009)
# [[Sara Moro]] gimnasta artistikoa (Mexiko, 1984)
# [[Elisa Herrero Uceda|Elisa Herrero]] poeta (Caceres, 1957-Madril, 2020)
# [[Blanca Andreu]] poeta (Coruña, 1959)
# [[Ana Merino]] poeta, komikigilea (Madril, 1971)
# [[Maria Bassó]] aktorea (Espainia,1901-Madril,1992)
# [[Esperanza Navarro]] aktorea (Espainia, 1928-1978)
# [[Eloísa Muro]] aktorea (Madril, 1894-1979)
# [[María Asquerino]] aktorea (Madril, 1925-2013)
# [[Pilar Millán Astray]] idazlea, espioia (Coruña 1879-Madril 1949)
# [[Mayra Gómez Kemp]] aurkezlea, kantaria, aktorea (Kuba, 1948)
# [[Velia Martínez]] aktorea (AEB, 1920-1993)
# [[María Durán]] aurkezlea, kantaria (Madril, 1946)
# [[Beatriz Escudero]] aktorea, kantaria (Asturias, 1950)
# [[Acuario hirukotea]] pop musikariak (Espainia, 1976-1980)
# [[Marián Flores]] idazkaria, aurkezlea (Madril, 1957)
# [[María Casal]] aurkezlea,aktorea, (Madril, 1958)
# [[Cristina Corral Soilán]] kazetaria, idazlea, irakaslea (Lugo, 1976)
# [[Mary Paz Pondal]] aktorea (Asturias, 1942)
# [[Mercedes Prendes]] aktorea (Asturias,1903-Madril,1981)
# [[Milagros Leal]] aktorea (Madril, 1902-1975)
# [[Ana Mariscal]] aktore, zuzendari, ekoizle (Madril, 1923-1995)
# [[Loreto Prado]] aktorea (Madril, 1863-1943)
# [[Consuelo Berlanga]] kazetaria (Kordoba, 1955)
# [[Irma Soriano]] kazetaria (Jaen, 1963)
# [[María Teresa Campos]] kazetaria (Tetuan/Malaga, 1941)
# [[Paula Malia]] aktorea (Bartzelona, 1990)
# [[Silma Lopez]] aktorea (Madril, 1991)
# [[Teresa Riott]] aktorea (Bartzelona, 1990)
# [[Barbara Mestanza]] zuzendaria (Bartzelona 1990)
# [[Inés de León]] zuzendaria (?, XX.mendea)
# [[Carmen Carbonell]] aktorea (Bartzelona, 1900)
# [[Belen Macias]] gidoilaria, zuzendaria (Tarragona, 1968)
# [[Vicky Peña]] aktorea (Bartzelona, 1954)
# [[Miranda Gas]] aktorea (Madril, 1985)
# [[Anna Maleras]] dantzaria (Bartzelona, 1940)
# [[Carlota Ferrer]] aktorea, korografoa (Madril, 1976)
# [[Emma Maleras]] dantzaria, koreografoa (Bartzelona, 1919-2017)
# [[Elena Frías de Chávez]] politikaria eta maistra (Venezuela, 1935)
# [[Rita Sargsyan]] maistra (ARmenia, 1962-2020)
# [[María Xosé Agra Romero]] filosofoa (Santiago de Compostela, 1956)
# [[Montse Barderi Palau]] idazlea eta filosofoa (SAbadell, 1969)
# [[María Canosa]] ingeniaria, idazlea, aurkezlea (Galizia, 1978)
# [[Carmen Borrego]] telebista saio-zuzendaria (Malaga, 1966)
# [[Marisa Abad]] aurkezlea (Alacant, 1947)
# [[Nuria Roca]] aktorea, aurkezlea, idazlea (Valentzia, 1972)
# [[Rocío Carrasco]] aurkezlea (Madril, 1977)
# [[Isabel Borondo]] aurkezlea (Madril, 1948)
# [[Lola Martínez (esataria)]] esataria (Murtzia, XX. mendea)
# [[Mónica Randall]] aktore, aurkezlea (Bartzelona, 1942)
# [[Luciana Wolf]] abeslaria (Zaragoza, 1946)
# [[Lola Rodríguez Aragón]] soprano, maistra (Logroño, 1910-Iruñea 1984)
# [[Elisabeth Schumann]] sopranoa, maistra (Alemania 1888-AEB, 1952)
# [[Neus Campillo Iborra]] filosofoa eta idazlea (Valentzia, 1945)
# [[Carolina del Olmo]] filosofoa (Madril, 1974)
# [[Ana Marta González (filosofoa)|Ana Marta Gonzalez]] filosofoa (Ourense, 1969)
# [[Emma Vilarasau]] aktorea (Bartzelona, 1969)
# [[Faustina Pignatelli]] fisikaria, matematikaria (Italia, 1705-1769)
# [[Toshiko Yuasa]] fisikaria (Japonia-Frantzia, 1909-1980)
# [[Ana Higueras]] sopranoa (Madril, 1944)
# [[Marie Fillunger]] sopranoa (Austria, 1850-Suitza 1930)
# [[Eugenie Schumann]] piano-jolea (Alemania, 1851-Suitza 1938)
# [[Rocío Orsi|Rocio Orsi]] filosofoa, saiakeragilea (Madril, 1976-2014)
# [[Clara Ramas]] filosofoa, politikaria (Madril, 1986)
# [[Begoña Roman]] filosofoa (Petrel, 1965)
# [[Teresa Cameselle]] idazlea (Coruña, 1968)
# [[Isabel Penagos]] sopranoa (Santander, 1931)
# [[Petra Martínez]] aktorea, zuzendaria (Jaen, 1944)
# [[Olga Margallo]] aktorea, zuzendaria (Madril, 1970)
# [[Marta Soto]] egile-abeslaria (Huelva, 1996)
# [[Carmen Boza]] egile-abeslaria (Cádiz, 1987)
# [[Ana María Sánchez Navarro]] sopranoa (Alacant, 1959)
# [[Sophie Poirier]] Jostuna eta Parisko Komunako communarde (1830-1879)
# [[Victorine Eudes]] Botikaria eta Parisko Komunako communarde (1848-1881)
# [[Malvina Poulain]] Maistra eta Parisko Komunako communarde (1851-1921)
# [[Rachel Félix]] Frantziako aktore tragikoa (1821-1858)
# [[Natalia Kobrynska]] idazlea eta feminista (Ukraina, 1855-1920)
# [[Mylène Flicka|Mulène Flicka]] blogaria eta feminista (Benin, 1996)
# [[Joye Hummel]] gidoilaria (EEBB, 1924-2021)
# [[Atika Locke]] idazlea (EEBB, 1974)
# [[Carla Cordua]] filosofoa (Txile, 1925)
# [[Mercè Otero Vidal]] filosofoa, feminista (Bartzelona, 1947)
# [[Marie-Pauline Soyer]] grabatzailea (Caen, Frantzia, 1786-1871)
# [[Ana Gertrudis de Urrutia Garchitorena|Ane Gertrudis de Urrutia Garchitorena]] margolaria (Cádiz, 1812-1850)
# [[Esmée Bulnes]] dantzaria (Erresuma Batua, 1900-Italia 1986)
# [[Gema Castillo]] dantzaria (Argentina, 1907-1979)
# [[Yoly Saa]] egile-abeslaria (Pontevedra, 1992)
# [[Aurora de Albornoz]] idazlea, poeta (Luarca, 1926 - Madril, 1990)
# [[Newsha Tavakolian|Newsha TAvakolian]] artista (Teheran, 1981)
# [[Pauleta Pamies]] dantzaria (Bartzelona, 1851-1937)
# [[Teresina Boronat]] dantzaria (Katalunia, 1904-1983)
# [[Maria de Avila]] dantzaria (Bartzelona, 1920-Zaragoza 2014)
# [[Lola de Avila]] dantzaria (Guadalajara, 1949)
# [[Claudia Faci]] dantzaria (Espainia, 1966)
# [[Rosita Segovia]] dantzaria (Bartzelona, 1922-2003)
# [[Ana Laguna]] dantzaria (Zaragoza, 1954)
# [[Arantxa Argüelles]] dantzaria (Zaragoza, 1970)
# [[Rosella Hightower]] dantzaria (AEB,1920- Frantzia,2008)
# [[Violette Verdy]] dantzaria (Frantzia,1933-AEB,2016)
# [[Marcia Brown]] dantzaria (AEB,1918-2015)
# [[Cristina Aranda]] dantzaria (Madril, 1976)
# [[Maria Gordon]] geologo, paleontologoa (Eskozia, 1864-1939)
# [[Francisca Meléndez]] margolaria (1770-1825 Cádiz)
# [[María Elisa Quinteros|Maria Elisa Quinteros]] politikaria (Txile, 1981)
# [[Verona van de Leur]] gimnasta (Herbehereak, 1985)
# [[Ruth Brown]] abeslaria (EEBB, 1928-2006)
# [[Nancy Chodorow]] psikoanalistaa(AEB, 1944)
# [[Liubov Jegorova (dantzaria)]] (Errusia 1880-Paris 1972)
# [[Bronislava Nijinska]] dantzaria (Errusia 1891-AEB 1972)
# [[Margarita Wallmann]] dantzaria (Alemania 1904- Monako 1992)
# [[Victoria Garabato]] dantzaria (Argentina XX. mendea)
# [[Susana Agüero]] dantzaria (Arhentina 1944-2012)
# [[Mercedes Quintana]] dantzaria (Argentina, 1910-1996)
# [[Dora del Grande]] dantzaria (Argentina, 1909-1966)
# [[María Ruanova]] dantzaria (Argentina 1922-2016)
# [[Inés Malinow]] idazlea (Argentina, 1922-1989)
# [[Ana Itelman]] dantzaria (Txile 1927-Argentina, 1989)
# [[Sole Giménez]] abeslaria (Paris/Murtzia, 1963)
# [[Rafaela López Aguado de Rayón]] independentziaren aldeko heroina (Mexiko, 1754-1822)
# [[Rita Pérez de Moreno]] independentziaren aldeko heroina (Mexiko, 1779-1861)
# [[Montserrat Galí Boadella]] historialaria (Mexiko, 1947)
# [[Lida Martinoli]] dantzaria (Argentina 1914-1994)
# [[Yelena Smirnova]] dantzaria (Errusia 1888-Argentina 1934)
# [[Hanya Holm]] dantzaria (Alemania 1893-AEB 1992)
# [[Marilú Marini]] dantzaria (Argentina 1940)
# [[Iris Marga]] dantzaria (Italia 1901-Argentina 1997)
# [[Renate Schottelius]] dantzaria (Alemania 1921-Argentina 21998)
# [[Agnes de Mille]] dantzaria (AEB 1905-1993)
# [[Ana María Stekelman]] dantzaria (Argentina 1944)
# [[Nieves Herrero Cerezo]] kazetaria (Madril 1957)
# [[Inés Ballester]] kazetaria (Castelló 1958)
# [[Edith Ditmas]] liburuzaina, idazlea (Ingalaterra, 1896-1986)
# [[Aurora Bernárdez]] itzultzailea (Argentina 1920-Frantzia 2014)
# [[Edith Aron]] itzultzailea (Alemania 1923-Londres 2020)
# [[Ugné Karvelis]] itzultzalea (Lituania 1935-Paris 2002)
# [[Carol Dunlop]] itzultzailea (AeB 1946, Frantzia 1982)
# [[Elena Garro]] idazlea (Mexiko, 1916-1998)
# [[Amalia Kahana - Carmon]] idazlea (Israel, 1926-2019)
# [[Félicie de Fauveau]] eskultorea (Italia, 1802-1886)
# [[Louise-Joséphine Sarazin de Belmont]] margolaria (Versalles, 1790- Paris, 1870)
# [[Thérèse Eléonore Lingée]] diseinatzailea, grabatzaile (Paris, 1753-1833)
# [[María Josefa Ascargorta y Rivera]] margolaria eta irakaslea (Madril, 1800-1850)
# [[Maria Luisa Marchori]] margolaria (Madril, 1801-1900)
# [[Chellsie Memmel]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1988)
# [[Bárbara María Hueva]] margolaria (Madril, 1733-1772)
# [[María del Olmo Ibáñez|María del Olmo Ibañez]] artxibozaina, idazlea, historialaria (Alacant, 1965)
# [[Amparo Dávila]] idazlea, poeta (Mexiko, 1928-2020)
# [[Maria Bashir]] Afganistaneko 1. emakumezko fiskala (1970)
# [[Christina Lamb]] kazetaria (Londres, 1965)
# [[Nujeen Mustafa]] aktibista errefuxiatua (Siria, 1999)
# [[Cecilia McDowall]] musikaria (Londres, 1951)
# [[Luzmaría Jiménez Faro]] idazlea (Madril, 1937-2015)
# [[Marina de Castarlenas]] idazlea (Bartzelona, 1900-1974)
# [[Clara Corral]] idazlea (Galizia, 1847-1908)
# [[Salomėja Nėris]] idazlea (Lituania, 1904-1945)
# [[Helena Paz Garro]] idazlea (Mexiko, 1939-2014)
# [[Isabela Corona]] aktorea (Mexiko, 1913-1993)
# [[Olivia Teroba]] idazlea (Mexiko, 1988)
# [[Andrea Muriel]] idazlea (Mexiko, 1988)
# [[Misty Copeland]] dantzaria (AEB, 1982
# [[Inmaculada Aguilar]] dantzaria (Kordoba, 1958)
# [[Mercedes Alfonso]] dantzaria (Espainia, ? )
# [[Rocío Aragón]] dantzaria (Cádiz1925-Madril 2018)
# [[Dores André]] dantzaria (Galizia 1958)
# [[Else Granheim]] liburuzaina (Norvegia 1926-1999)
# [[Carmen Magallón]] fisikaria (Aragoi, 1951)
# [[Baya Hocine]] ekintzaile independentista aljeriarra (1940 - 2000)
# [[Houda Benyamina]] film-zuzendari eta gidoilari frantsesa (1980)
}}
==='''Berriak 2022''' ('''azaroa''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Maria Bengoetxea]] efef'''''SORTUA''''' euskaltzalea, hizlaria (Ermua, 1906 - Zornotza, 2006)
# [[Justi Arenaza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Arrasate, 1919-2000)
# [[Miren Arenaza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Arrasate, 1915 - 2003)
# [[Ane Elordi]] ef--'''''SORTUA''''' kazetaria, irakaslea, KORRIKAko koordinatzailea (Zornotza, 1991)
# [[Isolina Pliego]] ----'''SORTUA''' maistra (Iruñea, 1886-Lodosa, 1968)
# [[Ángela Alonso|Angela Alonso]] ef--'''SORTUA''' maistra (Lerin, 1899-Iruñea, 1986).
# [[Oskia Ugarte]] ----'''SORTUA''' artearen historialaria eta kudeatzailea (Iruñea, 1978)
# [[Elisa Arteta]] ef--'''SORTUA''' dantzaria eta koreografoa (Iruñea, 1980)
# [[Isabel Aleman Irungarai]] ef--'''SORTUA''' emagina, Amaiurko alkatea (Amaiur, 1968)
# [[Ioar Oteiza]] ef--'''''SORTUA''''' komunikatzailea, Durango Azokako komunikazio arduraduna (Lesaka, 1988)
# [[Juanita Arenaza]] efef'''SORTUA''' errekatista (Arrasate, 1923-Mexiko, 2015)
# [[Raisa Álava]] ----'''SORTUA''' artista (Zuhatza, 1990)
# [[Asun Ibarrondo]] ef--'''SORTUA''' zerbitzaria, ostalaria (Elorrio, 1952)
# [[Maitane Carballo]] ----'''SORTUA''' zinemagilea (Gasteiz, ?)
# [[Idurre Frías]] ef--'''SORTUA''' futbol entrenatzailea (Gasteiz, 1991)
# [[Ana Aguiriano]] ----'''SORTUA''' 1992ko Paralinpiar jokoetako kirolaria (Gasteiz, 1961)
# [[Josefina Añua]] ----'''SORTUA''' Espainiako saskibaloi selekziorako hautatua izan zen lehenengo arabarra (Gasteiz, ?)
# [[Leguncia de Echebarria]] ----'''SORTUA''' Durangoko kondesa (XI.mendea)
# [[Elur Ulibarrena|Elur Ulibarrena Herce]] ----'''SORTUA''' museo kudeatzailea (Denia, 1969)
# [[Kristina Berasain]] ef--'''''SORTUA''''' kazetaria (Lizarra)
# [[Leire Malkorra]] ----'''SORTUA''' arkitektoa eta arkeologo (Tolosa, 1988 )
# [[Tania Reneaum Panszi]] ----'''SORTUA''' Amerikarteko Giza Eskubideen Batzordeko Idazkari Exekutiboa (Mexiko, ?)
# [[Suylen Milanés]] efef'''SORTUA''' abeslaria (Kuba, 1971-2022)
# [[Lynn Milanés]] ----'''SORTUA''' abeslaria (Kuba, 1970)
# [[Ana Zamorano |Ana Zamorano Ruiz]] ----'''SORTUA''' bidaiaria (Sodupe, 1992)
# [[Yaiza Romero]] ----'''SORTUA''' kirolaria, urpeko arrantza (Zornotza,? )
# [[Loren Eguren]] efef'''SORTUA''' ehun urteduna (Elorrio 1920-Zaldibar 2023)
# [[Juliana Saratxaga]] ??--'''SORTUA''' pandero jotzailea, ehun urtekoa (Araia. 1911-2013)
# [[Mireia Elkoroiribe]] ef--'''SORTUA''' politikaria (Abadiño, 1975)
# [[Loiola Canales]] ef--'''SORTUA''' surflaria, irakaslea (Bilbo, 1995)
# [[Susana Brunetti]] aktorea (Argentina, 1941-1974)
# [[Mimí Pons]] vedette eta aktorea (Argentina, 1948)
# [[Norma Pons]] vedette eta aktorea (Argentina, 1943-2014)
# [[Tosca Musk]] zinemagilea (Hegoafrika, 1974)
# [[Maye Musk]] modeloa eta dietista (Kanada, 1948)
# [[Susana Dalmás]] irakaslea, politikaria (Uruguai, 1948-2012)
# [[Francisca Júlia da Silva]] poeta (Brasil, 1871-1920)
# [[Doris Daou]] astronomoa (Kanada, 1964)
# [[Joany Kane]] gidoilaria, Passionflix plataformaren asmatzailea (AEB, XX. mendea)
# [[Alessandra Torre]] Amazoneko maitasun eleberri idazle salduena, blogaria,(AEB, XX. mendea)
# [[Sylvia Day]] idazlea (AEB, 1973)
# [[Raffaella di Girolamo]] psikologoa, sexologoa (Txile, 1978)
# [[Mariana di Girolamo]] aktorea (Txile, 1990)
# [[Amparo Noguera]] aktorea (Txile, 1965)
# [[Emilia Noguera]] aktorea, zuzendaria (Txile, 1983)
# [[Sonja Vasić]] saskibaloi jokalaria (Serbia, 1989)
# [[Thaïs Blume]] aktorea (Bartzelona, 1984)
# [[Agnès Busquets]] aktorea (Tarragona, 1976)
# [[Elena Espejo]] aktorea, ekoizlea (Tanger, 1930)
# [[Marta Grau]] aktorea, antzerki-pedagogoa (Katalunia, 1891-1992)
# [[Catalina Valls]] aktore, zuzendari, idazlea (Mallorca, 1906-1999)
# [[Cristina Valls]] aktorea (Mallorca, 1901-1982)
# [[Aina Villalonga]] antzerki-idazlea (Mallorca, 1883-1961)
# [[Margalida Caimari]] poeta, ongilea (Kuba 1839-Mallorca 1921)
# [[Rebekah Dawson]] astronomoa (AEB)
# [[Julia de León]] astronomoa (Santa Kruz de Tenerife, 1977)
# [[Audrey C. Delsanti]] astronomoa (Frantzia, 1976)
# [[Juana Salabert]] idazlea (Frantzia-Espainia, 1962)
# [[Milena Rudnitska]] ukraniar kazetaria, ekintzailea (1892-1976)
# [[Manuela de los Herreros]] idazlea, administratzailea (Balearrak 1845-1911)
# [[María Cánepa]] aktorea (Italia, 1921-Txile 2006)
# [[Liliana Ross]] aktorea, zuzendaria (Italia-Txile, 1930-2018)
# [[María Elena Duvauchelle]] aktorea (Txile, 1942)
# [[Zinaida_Tusnolobova-Martxenko]] Armada Gorriko medika (Errusia, 1920)
# [[Felipa de Souza]] aktibista portugaldarra (Tavira, 1556-Brasil, 1600)
# [[Victorine Gorget]] Frantziako ikuzlea eta Parisko Komunan militante errepublikanoa (1843-1901)
# [[Joséphine Marchais]] Frantses jornalaria, Komunan parte hartu izana (1837-1874)
# [[Élisabeth Rétiffe]] Frantziako kartoi-fabrikatzailea, sozialista eta Communarde (1834-1882)
# [[Léontine Suétens]] Ikuzlea eta 1871ko Parisko Komunan 'communarde-a' (1846-1891)
# [[Tonka Tomicic]] modeloa eta aurkezlea (Txile, 1976)
# [[Niní Marshall]] aktorea, gidoilaria, komediantea (Argentina, 1903-1996)
# [[Antonella Costa]] aktorea, zuzendaria (Italia-Argentina, 1980)
# [[Samira Negrouche]] idazlea, poeta (Aljeria, 1980)
# [[Carolina Arregui]] aktorea (Txile, 1965)
# [[Mayte Rodríguez]] aktorea, modeloa (Txile, 1989)
# [[Elsie MacGill]] ingeniaria (Kanada, 1905-AEB 1980)
# [[Helen Gregory MacGill]] epailea, kazetaria (Kanada 1864-1947 )
# [[Helen MacGill Hughes]] soziologoa (Kanada, 1903-1992)
# [[Helen Hughes-Brock]] arkeologoa (Kanada, 1938)
# [[Lauretta Ngcobo]] idazlea (Hego Afrika, 1931-2015)
# [[Patricia Simón Carrasco]] kazetaria, idazlea (Malaga, 1983)
# [[Emily Warren Roebling]] ingeniaria (AEB, 1843-1903)
# [[E. Lilian Todd]] asmatzailea (AEB, 1865-1937)
# [[Margaret Olivia Slocum Sage]] irakaslea, filantropoa (AEB, 1828-1918)
# [[Ruth Crocker]] idazlea (AEB, 1946)
# [[Loida Zabala Ollero]] potentzia egokituko kirolaria(Cáceres, 1987)
# [[Maura Healey]] abokatua, politikaria (AEB, 1971)
# [[Felicitas Guerrero]] dirudun dama, tiroz hila (Argentina, 1846-1872)
# [[María Teresa Costantini]] aktorem, film-zuzendaria, gidoilaria (Argentina, 1949)
# [[Alda Merini]] poeta, idazlea (Italia, 1931-2009)
# [[María del Pilar Maspons y Labrós]] idazlea (1841-1907)
# [[Asunción Balaguer]] aktorea (Bartzelona 1925-Madril 2019)
# [[Teresa Rabal]] aktorea, abeslari (Bartzelona,1952)
# [[María Luisa Merlo]] aktorea (Valentzia, 1941)
# [[Rita Irasema]] barietate-artista, musikagile (Kuba, 1954)
# [[Inés Rivadeneira]] mezzosopranoa, irakaslea (Lugo, 1928)
# [[Isabel Pérez Dobarro]] piano-jolea, irakaslea (Coruña, 1992)
# [[María Luisa Solá]] bikoiztaile-aktorea (Bartzelona, 1939)
# [[Ana Diosdado]] idazle, aktore (Argentina, 1938-Madril 2015)
# [[Mirtha Legrand]] aktorea, aurkezlea (Argentina 1927)
# [[Amelia de la Torre]] aktorea (Guadalajara 1905-Madril 1987)
# [[Josefina Díaz de Artigas]] aktorea (Argentina1891-Madril 1976)
# [[Clara González]] abokatu, politikaria eta hezitzailea. (Kolonbia, 1900-1991)
# [[Lynne Karen Deutsch]] astrofisikaria, astronomoa (AEB, 1956-2004)
# [[Teresa Solana]] idazlea (Bartzelona, 1962)
# [[Annemarie Heinrich]] argazkilaria (Alemania-Argentina, 1912-2005)
# [[Alicia D'Amico]] argazkilaria (Argentina, 1933-2001)
# [[María Cristina Orive]] argazkilaria (Guatemala, 1931-2017)
# [[Luz Sánchez-Mellado]] kazetaria, idazlea (Alacant, 1966)
# [[Gretchen Daily]] biologoa, biogeografoa (AEB, 1964)
# [[Nina]] abeslaria, aktorea, enpresaburua (Bartzelona, 1966)
# [[María Moreno (margolaria)|Maria Moreno]] (Madril, 1933-2020)
# [[Fryda Shultz de Mantovani]] idazlea, kritikaria (Argentina, 1912-1978)
# [[Alicia Jurado]] idazlea, akademikoa (Argenti-1948)
# [[Marguerite Moreno]] aktorea (Frantzia-1871-1948
# [[María Rosa Oliver]] idazlea, aktibista (Argentina, 1898-1977)
# [[Leonor Acevedo Suárez]] itzultzailea (Argentina, 1876-1975)
# [[Harriet Shaw Weaver]] kazetaria, editorea (Ingalaterra, 1876-1961)
# [[María Esther Vázquez]] idazlea (Argenti-1937-2017)
# [[Carmen Bravo-Villasante]] itzultzailea, haur literaturan aitzindaria (Madril-1918-1994)
# [[María Luisa Cresta de Leguizamón]] idazlea, irakaslea (Argentina-1918-2008)
# [[Ana Garralón]] idazlea (Madril-1965)
# [[Montse Pla]] aktorea (Madril, 1978)
# [[Sarah Buschmann]] idazlea (Frantzia, 1992)
# [[Montserrat Abelló]] idazlea (Katalunia, 1918-2014)
# [[Lourdes Tello]] idazlea (Madril, 1974)
# [[Maria Cabrera]] poeta, irakaslea (Katalunia)
# [[Pelegrina Pastorino]] moda-erreportaria (Italia 1902-Argentina 1988)
# [[Carmen Gallardo Martín-Gamero]] itzultzailea (Toledo 1874-Madril 1951)
# [[Rosario Lacy]] 1.ginekologoa, zirujaua (Madril1891-1954)
# [[María Mercedes Coroy]] aktorea (Guatemala, 1994)
# [[Malú Gatica]] aktorea (Txile 1922-1997)
# [[Vanessa Miller]] aktorea,idazlea (Txile, 1965)
# [[Pilar Sordo]] psikologoa, idazlea (Txile, 1965)
# [[Hortense Machu]] 1871ko Parisko Komunako kantiniersa (1836-1893)
# [[Béatrix Excoffon]] 1871ko Parisko Komunako kanpaina-ospitaleko erizaina (1849-1916)
# [[Dee Dee Bridgewater]] AEBko jazz-abeslaria (Memphis, 1950)
# [[Anna Gas]] poeta, idazlea (Bartzelona, 1996)
# [[Laia Martínez i López]] idazlea, itzultzailea, musikaria (Katalunia-Mallorca, 1984)
# [[Elsa Astete Millán]] zaintzailea, idazlea (Argentina 1910-2001)
# [[Luz Valdivieso]] aktorea (Txile 1977)
# [[Francisca Lewin]] aktorea (Txile 1980)
# [[Catherine Flon]] jostuna, heroia (Haiti 1772-1831)
# [[Dédée Bazile]] heroia, kaleko saltzailea (Haiti XVIII-XIX. mendea)
# [[Cécile Fatiman]] vudugilea, sacerdotisa (Dominikar Errepublika 1771-1883?)
# [[Josefina de la Torre]] poeta, idazlea, antzezlea, abeslaria (Las Palmas Kanaria Handikoa, 1907-2002)
# [[Maria Luisa Haitikoa]] erregina ezkontidea (Haiti, 1778-Italia ,1851)
# [[Adelina Haitikoa]] enperatriz ezkontidea (Haiti 1820-1878)
# [[Maria Clara Haitikoa]] enperatriz ezkontidea (Haiti 1758-1858)
# [[Erzulie]] buduen maitasun eta edertasunaren jainkosa (Haiti)
# [[Esperanza Parada Pedrosa]] margolaria (1928-2011)
# [[Pino Ojeda]] idazle, margolari (Kanaria Handia, 1916-2002)
# [[Suzy Vernon]] aktorea (Frantzia 1901-1997)
# [[Rita Macedo]] aktorea, jostuna (Mexiko 1902-1991)
# [[Julissa]] abeslaria, aktorea (Mexiko 1944)
# [[Perpetua Barjau Martín]] jostuna, maistra (Valentzia 1899-Mexiko 1939)
# [[Elena Aub]] idazlea, editorea (Valentzia 1931- Madril 1937)
# [[Estefania Cueto Puertas]] fusilatua, jostuna, komunista (Asturias 1899-1939)
# [[Eladia García Palacios]] fusilatua, maistra, sozialista (Asturias 1904-1937)
# [[Juana Álvarez Molina]] fusilatua, etxekoandrea (Valladolid 1897-Asturias 1937)
# [[Belarmina Suárez Muñiz]] fusilatua, sindikalista (Asturias 1909-1938)
# [[Teresa Santianes Giménez]] fusilatua, etxekoandrea (Asturias 1910-1937)
# [[Anita Vázquez Barrancúa]] fusilatua, nekazaria, espioia, komunista (Asturias 1911-1938)
# [[Maxima Vallinas Fernández]] fusilatua, etxekoandrea (Asturias 1896-1938)
# [[Anita Orejas]] fusilatua, erizaina, sozialista (Asturias 1914-1937)
# [[Gloria Alcahud]] margolaria (Valladolid, 1931)
# [[Angelina Abad Cantavella]] irakaslea, idazlea (Castelló de la Plana, 1893-1965)
# [[Antonieta Sanagustin]] jostuna (Huesca, 1924-2020)
# [[Sarah Walmsley]] jostuna, aktorea, abeslaria (Britainia ?-1798)
# [[Rocío Gutiérrez]] belar-hockey jokalaria (Cadiz, 1985)
# [[Berta Riaza]] aktorea (Madril, 1927-2020)
# [[Fuensanta Nieto]] arkitektoa (Madril, 1957)
# [[Esther Pizarro]] eskultorea (Madril, 1967)
# [[Mónica Domínguez Blanco]] kazetaria (Leon, 1984-2022)
# [[Sara García Alonso]] biologoa, ikertzailea, astronautagaia (Leon, 1988)
# [[Meganne Christian]] zientzialaria, astronautagaia (Britainia, 1987)
# [[Manuela Álvarez Lozano]] filologoa, idazlea (Coruña, 1957)
# [[Ana Arias Saavedra|Ana Arias Saavedra]] idazlea (Lugo, 1951)
# [[Lucía Aldao]] idazlea (Coruña, 1982)
# [[Xiana Arias]] poeta, kazetaria (Lugo, 1983)
# [[Celsa Barja]] idazlea (Orense, 1966)
# [[Pilar Beiro]] poeta (Carnota, 1958)
# [[Emilia Calé |Emilia Calé Torres]] idazlea (Coruña, 1837-1908)
# [[Paula Carballeira]] idazlea (Coruña, 1972)
# [[Helena de Carlos Villamarín|Helena de Carlos]] idazlea (Ourense, 1964)
# [[Valentina Carro]] itzultzaile, diseinatzailea, aktorea (Cambados, 1984)
# [[Mercedes Castro]] idazlea (Ferrol, 1972)
# [[Carmen Aranegui]] arkeologoa (Valentzia, 1945)
# [[Helen Fisher]] antropologoa, biologoa (AEB, 1945)
# [[Maria Toledo]] flamenko kantautore piano-jolea (Toledo, 1983)
# [[Begoña Abad]] idazle, poeta (Burgos, 1952 )
# [[Laia Serra]] abokatua (Bartzelona, 1977)
# [[María Victoria Moreno|Maria Victoria Moreno]] poeta (Valencia de Alcantara, 1939-Pontevedra, 2005)
# [[Juana Teresa Juega López]] poeta(Galizia, 1885-1979)
# [[Lupe Gómez]] idazlea (Coruña, 1972)
# [[Herminia Fariña Cobián]] poeta (S.Compostela, 1904-1966)
# [[Maria Magdalena Domínguez|Maria Magdalena Dominguez]] poeta (Pontevedra, 1922-2021)
# [[María do Cebreiro]] poeta, idazlea (Galizia, 1976)
# [[Alessandra Galloni]] Kazetaria (Italia, 1974)
# [[Paz Esteban López]] Inteligentzia-funtzionarioa (Madril, 1958)
# [[Beatriz Méndez de Vigo]] espioia (Madril, 1958)
# [[Elisabet Benavent]] nobela erromantikoen idazlea (Valentzia, 1984)
# [[Pilar Pallarés|Pilar Pallares]] poeta (Coruña, 1957)
# [[Ánxeles Penas|Ánxeles Peñas]] artista, poeta (Curtis, 1943)
# [[Luz Pichel]] idazlea (Lalin, 1947)
# [[Luz Pozo Garza]] poeta (Ribadeo, 1922-Coruña, 2020)
# [[Carmen Prieto Rouco]] poeta (Villalba, 1901-1977)
# [[Matilde González Palau]] poeta (Almansa, 1912-2002)
# [[Pilar Cibreiro]] poeta, idazlea (Galizia, 1952)
# [[Alba Cid]] poeta, idazlea (Galizia, 1989)
}}
==='''Berriak 2022''' ('''urria''')===
(Ordena: SORTUAK, IDAZLEAK, ASTRONOMOAK, GAINONTZEKOAK)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Leire Ibarguren]] ef--'''SORTUA''' idazlea eta irakaslea (Azpeitia, 1979)
# [[Cesarea Garbuno Arizmendi]] efef'''SORTUA''' enpresaburua (Errenteria, 1846-1933)
# [[Izaskun Igoa]] ef--'''SORTUA''' idazlea, pedagogoa, zutabegilea (Ziga, 1995)
# [[Maritxu Errazkin]] --ef'''SORTUA''' autobus-txofer aitzindaria (Azkoitia)
# [[Ainhoa Nadia Douhaibi]] ----'''SORTUA''' ikertzaile eta idazlea (Oñati, 1983)
# [[Aurea Etxaniz]] efef'''SORTUA''' erraketista (Soraluze, 1922 - Caracas, 2019)
# [[Gema Arrugaeta]] ef--'''SORTUA''' argazkilaria (Ordizia, 1969)
# [[Amaia Elizagoien]] ef--'''SORTUA''' bertsolaria, idazlea, ipuin kontalaria (Baztan, 1994)
# [[Anabel Sanz]] ef--'''SORTUA''' feminista, ekintzailea (Ermua, 1963)
# [[Elena Mendizabal]] ----'''SORTUA''' artista, eskultorea (Donostia, 1960)
# [[Sandra Garaioa]] ef--'''SORTUA''' irudigilea, ilustratzailea (Donostia, 1993)
# [[Amaia Cazenave]] ----'''SORTUA''' kazetaria (Baiona, 1987)
# [[Begoña Durruty]] ef--'''SORTUA''' ilustratzailea, idazlea (Arizkun, 1968)
# [[Pilartxo Etxeberria]] ef--'''SORTUA''' doktorea, euskaltzain urgazlea (Teruel, 1947)
# [[Eneritz Gorrotxategi]] ----'''SORTUA''' kazetaria (Gabiria, 1985)
# [[Jaione Munarriz]] ef--'''SORTUA''' metereologoa (Idiazabal, 1981)
# [[Christine Etchevers]] ef--'''SORTUA''' margolaria (Baiona, 1953)
# [[Nerea Gastón]] ef--'''SORTUA''' arte-historialaria (Durango, 1995)
# [[Usue Egia]] ----'''SORTUA''' ilustratzailea (Durango, 1992)
# [[Elena Moreno Scheredre]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Bilbo)
# [[Leoni Etxebarren]] efef'''SORTUA''' bertso-jartzailea (Urepele, 1924-Donibane Garazi, 2014)
# [[Rosa Arregi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Mallabia, 1922-Valentzia, 2004)
# [[Maria Amatriain]] --ef'''SORTUA''' hezitzailea (Azkoien, 1867-Azagra, 1955)
# [[Carmen Cascante]] efef'''SORTUA''' maistra (Abaigar, 1885-Madril, 1982)
# [[Blasa Morales]] ----'''SORTUA''' maistra (Nafarroa, XIX-XX)
# [[Julita Beraza|Julia Beraza]] efef'''SORTUA''' erraketista
# [[Mariolein Sabarte Belacortu]] ----idazlea '''SORTU''' (Herbehereak, 1944)
# [[Mercedes Diaz Morales]] tren geltokiburua '''SORTU''' (Araba, 1902-1982)
# [[Anna Pavlyk]] '''IDAZLEA''' eta ekintzaile (Ukraina, 1855-1928)
# [[Hanna Arsenych-Baran]] idazlea (Ukraina, 1970-2021)
# [[Hanna Barvinok]] idazlea (Ukraina, 1828-1911)
# [[Klymentyna Popovych-Boiarska]] idazlea (Ukraina, 1863-1945)
# [[Myroslava Sopilka]] idazlea (Ukraina, 1897-1937)
# [[Bushra al-Maqtari]] idazlea, ekintzailea (Yemen, 1979)
# [[Matilde Zapata]] idazlea, (Sevilla-Santander, 1906-1938)
# [[Matilde Elena López]] idazlea (Salvador, 1929-2010)
# [[Aída Cartagena Portalatín]] idazlea (Ukraina, 1828-1911)
# [[Alcira Soust Scaffo]] idazlea (Uruguai, 1924-1997)
# [[Luisa Carnés]] idazlea (Madril, 1905-1964)
# [[Concha Castroviejo]] idazlea (Coruña, ç 1910-1995)
# [[Zaruhi Bahri]] idazlea, gizarte ekintzailea (Armenia, 1880-1958)
# [[Hanna K. Korany]] idazlea (Siria, 1870-1898)
# [[Porochista Khakpour]] elebegilea (Siriar-Estatubatuarra, 1978)
# [[Salma Kuzbari]] idazlea, feminista (Libano, 1923-2006)
# [[Tsehay Melaku]] idazlea (Etiopia, 1952)
# [[Rangina Hamidi]] idazlea, politikaria, ekintzailea (Afganistan, 1978)
# [[Louise Aslanian]] idazlea, ekintzaile komunista (Iran-Frantzia, 1904-1945)
# [[Fatemeh Keshavarz]] idazlea (Iran-AEB, 1952)
# [[Senedu Gebru]] idazlea (Etiopia, 1916-2009)
# [[Hayganuş Mark]] idazlea (Armenia, 1885-1966)
# [[Khosrovidukht]] idazlea, musikagilea (Armenia, VIII. mendea)
# [[María Dolores Masana]] kazetaria, idazlea (Bartzelona, 1936)
# [[Marija Strojnik]] '''astronomoa''' (Eslovenia, 1950)
# [[Linda Spilker]] astronomoa (AEB, 1890-1981)
# [[Constance M. Rockosi]] astronomoa (AEB, 1980)
# [[Julena Steinheider Duncombe]] astronomoa (AEB, 1911-2003)
# [[Marie-Jeanne de Lalande]] astronomoa (1768, 1832)
# [[Rosaly Lopes]] astronomoa (Brasil, 1957)
# [[Nikole Lewis]] astronomoa (AEB, XX. mendea)
# [[Nicole Capitaine]] astronomoa (Frantzia, 1948)
# [[Paulina Lira]] astronomoa (Txile, XX. mendea)
# [[Rachel Mandelbaum]] astronomoa (AEB, 1977)
# [[María Cristina Pineda Suazo]] astronomoa (Honduras, 1954)
# [[Mirjana Povic]] astronomoa (Serbia, 1981)
# [[Muriel Mussells Seyfert]] astronomoa (AEB, 1909-1997)
# [[Isabel Márquez Pérez]] astronomoa (Badajoz, 1967)
# [[Josefa Masegosa Gallego]] astronomoa (Almeria, 1957)
# [[Agnes Mary Clerke]] astronomoa (Irlanda, 1842-1907)
# [[Yuki Okoda]] astronomoa (Japonia, 1990)
# [[Denise C. Stephens]] astronomoa (AEB, 1973?)
# [[Sarah Tuttle]] astronomoa (AEB, XX. mendea)
# [[Chanda Prescod-Weinstein]] astronomoa (AEB, 1982)
# [[Kyongae Chang]] astrofisikaria (Hego Korea, 1946)
# [[Jessie Christiansen]] astrofisikaria (Australia, XX.mendea)
# [[Rachel Somerville]] astronomoa (AEB, XX. mendea)
# [[Susan Jane Cunningham]] matematikaria, astronomoa (AEB, 1842-1921)
# [[Phoebe Waterman Haas]] astronomoa (AEB, 1882-1967)
# [[Luisa Landová-Štychová]] astronomoa (Austria-Hungaria, 1885-1965)
# [[Anna Estelle Glancy]] astronomoa (AEB, 1883-1975)
# [[Margaret Mayall]] astronomoa (AEB, 1902-1995)
# [[Martha P. Haynes]] astronomoa (AEB, 1951)
# [[Ilse Cleeves]] astrofisikaria (AEB, XX. mendea)
# [[Carolin Crawford]] astronomoa (Erresuma Batua, 1963)
# [[Janine Connes]] astronomoa (Frantzia, 1934)
# [[Joy Crisp]] geologoa, astronomoa (AEB, XX.mendea)
# [[Florence Cushman]] astronomoa (AEB, 1860-1940)
# [[Rosina Dafter]] astronomoa (Australia, 1875-1959)
# [[Mary Osborne|Mary Osbone]] Gitarrista (AEB, 1921-1992)
# [[Olga Smirnova]] dantzaria (Errusia, 1991)
# [[Olga Smirnova (borrokalaria)]] borrokalaria (Errusia, 1979)
# [[Conchita Martínez]] tenislaria (Huesca, 1972)
# [[Margaret Lindsay]] aktorea (AEB, 1910-1981)
# [[Cristina Cruz Mínguez]] aktorea (Espainia, 1983)
# [[Mercedes Díaz]] aktorea (Espainia, 1894-1960)
# [[Elise Harmon]] asmatzailea (AEB, 1909-1985)
# [[Ingeborg Hochmair]] asmatzailea (Austria, 1953)
# [[Ada Henry Van Pelt]] asmatzailea (AEB, 1838-1923)
# [[Elizabeth Lee Hazen]] asmatzailea (AEB, 1885-1975)
# [[Ruth Handler]] asmatzailea (AEB, 1916-2002)
# [[Lil Hardin Armstrong]] musikagilea (AEB, 1898-1971)
# [[Ruth Brito]] triatleta (Lanzarote, 1980)
# [[Ana María Alonso Zarza]] geologoa, ikertzailea (Avila, 1962)
# [[Chantal Loïal]] dantzaria eta koreografoa (Guadalupe, Frantzia, 1969)
# [[Melba Liston]] tronboijolea, musikagilea (AEB, 1926-1999)
# [[Alice Coltrane]] pianojolea, musikagilea (AEB, 1937-2007)
# [[Mahsa Amini]] erahila(Iran, 2000-2022)
# [[Mélanie Joly]] politikaria (Kanada, 1979)
# [[Nazanin Boniadi]] aktorea (Iran, 1980)
# [[Roxana Saberi]] kazetari atxilotua Iranen (AEB, 1977)
# [[Lili Reinhart]] aktorea (AEB, 1996)
# [[Kiernan Shipka]] aktorea (AEB,1999)
# [[Wanuri Kahiu]] zine-zuzendaria (Kenya, 1980)
# [[Eduarda Mansilla]] idazlea, musikagilea (Argentina, 1834-1892)
# [[Agustina Ortiz de Rozas]] politikaria, filantropoa (Argentina, 1816-1898)
# [[Pauline de Meulan]] idazlea eta kazetaria (Frantzia, 1773-1827)
# [[Margaret Satterthwaite]] Epaile eta legelarien independentziaren gaineko Kontalari Berezia (AEB)
# [[Miren Arenzana Letamendi|Miren Arenzana Letamendia]] artista, eskultorea (Bilbo, 1965)
# [[María Gay]] mezzosopranoa (Bartzelona 1876-1943)
# [[Isabella Colbran]] mezzosoprano (Madril, 1784 - Bolonia, 1845)
# [[Florence Van de Walle]] jornalari belgikarra, communarde Parisko Komunan (1838 - )
# [[Pétroleuse (Parisko Komunako su-emaileak)]] Parisko Komunako su-emaileak (1871)
# [[Manuela Rosas]] ekintzaile politikoa (Argentina, 1817-1898)
# [[Camila O'Gorman]] maitasunagatik fusilatua (Argentina, 1825-1848)
# [[Blanca Podestá]] aktorea (Argentina, 1889-1967)
# [[María Podestá]] aktorea (Argentina, 1875-1954)
# [[Marianne Beth]] abokatua (Viena, 1889-1984)
# [[Diana Russell]] soziologoa eta ekintzailea (Hego Afrika, 1938-2020)
# [[María Esther Podestá]] aktorea (Argentina, 1896-1954)
# [[Susú Pecoraro]] aktorea (Argentina, 1952)
# [[Mona Maris]] aktorea (Argentina, 1901-1991)
# [[Ana Perichon]] aristokrata frantsesa (1775-1847)
# [[María Luisa Bemberg]] aktorea (Argentina, 1922-1995)
# [[Zully Moreno]] aktorea (Argentina, 1920-1999)
# [[Luz Gabás]] idazlea, politikaria (Huesca, 1968)
# [[Ángela Jeria]] arkeologoa, ??idazlea?? (Txile, 1926-2020)
# [[Biblioteken eguna]]
# [[Luisa de Medrano]] akademikoa, poeta eta filosofoa (1484-1527)
# [[Begum Rokeya]] idazlea eta ekintzaile feminista (Kalkuta, 1880-1932)
# [[María Antinea]] aktorea (Jaen,Argentina, 1915-1991)
# [[Mecha Ortiz]] aktorea (Argentina, 1900-1987)
# [[Orfilia Rico]] aktorea (Uruguai,Argentina, 1871-1936)
# [[Nury Montsé]] aktorea (Argentina, 1917-1971)
# [[Silvana Roth]] aktorea, politikaria (Italia,Argentina, 1923-2010)
# [[Marta Extramiana]] idazlea, ilustratzailea, (Gasteiz, 1964)
# [[Vida Akoto Bamfo]] epailea (Ghana, 1949)
# [[Celma Ribas]] abeslaria (Angola, 1982)
# [[Beatriz Matar]] aktorea (Argentina, 1954)
# [[Lita Stantic]] zine-zuzendaria, gidoilaria (Argentina, 1942)
# [[Graciela Borges]] aktorea (Argentina, 1917-1971)
# [[Esther Borao]] ingeniaria, asmatzailea (Zaragoza, 1988)
# [[Mary Daly]] filosofo feminista (AEB, 1928-2010)
# [[Terry McMillan]] idazlea (AEB, 1951)
# [[Esther Rebato Ochoa]] antropologoa, ikertzailea (Bilbo,1957)
# [[María Herrera]] motoziklista (Toledo, 1996)
# [[Ana Carrasco]] motoziklista (Murtzia, 1997)
# [[Elena Rosell]] motoziklista (Valentzia, 1986)
# [[Juana Viale]] aktorea, aurkezlea (Argentina, 1982)
# [[Manuela Viale]] aktorea (Argentina, 1991)
# [[Silvia Legrand]] aktorea (Argentina, 1927-2020)
# [[Marcela Tinayre]] aurkezlea, enpresaburua (Argentina, 1950)
# [[Dolores Fonzi]] aktorea (Argentina, 1978)
# [[Florencia Raggi]] modeloa, aktorea (Argentina, 1972)
# [[Nilda Raggi]] aktorea, zuzendaria (Argentina, 1938)
# [[Ana Celentano]] aktorea (Argentina, 1969)
# [[Danielle Casanova]] Frantziako militante komunista eta erresistentziako kidea (1909-1943)
# [[Fanny Gallot]] Frantziako historialaria (1981 - )
# [[Eulalie Papavoine]] Parisko Komunako erizaina, ustezko su-eragilea (1846-1875)
# [[Claudia di Girolamo]] aktorea, zuzendaria, aktibista (Txile, 1956)
# [[Adriana Barraza]] aktorea, maistra, zuzendaria (Mexiko, 1956)
# [[Fernanda Mistral]] aktorea (Argentina, 1934)
# [[Big Mama Thornton]] blues abeslaria (AEB, 1926-1984)
# [[Lita de Lázzari]] etxekoandre mediatikoa (Argentina, 1925-2015)
# [[China Zorrilla]] aktorea, zuzendaria (Uruguai, 1922-2014)
}}
==='''Berriak 2022''' ('''iraila''')===
(Ordena: SORTU, ASTRONOMOAK, BESTELAKOAK)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Arantza San Sebastian]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, hezkuntzako aholkularia (Donostia, 1958)
# [[Izaskun Etxeberria]] ef--'''SORTUA''' idazlea eta irakaslea (Altsasu, 1964)
# [[Kristina Saralegi]] efef'''SORTUA''' baserritarra, abeltzaina, talogilea (Leitza, 1974-2022)
# [[Gotzone Sestorain]] ef--'''SORTUA''' baserritarra, poeta, irrintzilaria (Leitza, 1965)
# [[Victoria Ariño]] efef'''SORTUA''' filantropoa (Ermua, 1889-1974)
# [[Ines Bengoa]] ef--'''SORTUA''' ipuin kontalaria (Tenerife-Lizarra, 1973)
# [[Jeronima Uriarte Elizalde]] ----'''SORTUA''' filantropoa, ongile (Lizarra, 1855-1929)
# [[Emilia Goyena Arraiza]] ef--'''SORTUA''' idazlea, ekintzaile (Lizarra, 1916-1999)
# [[Garbiñe Basarte]] ef--'''SORTUA''' kale-artista, muralista (Lizarra, 1976)
# [[Libe Agirre]] ef--'''SORTUA''' irrati esataria, kazetaria, (Meñaka)
# [[Irati Martin]] ef--''SORTUA''' futbolaria (Durango, 2003)
# [[Anne-Marie Lagarde]] ----'''SORTUA''' idazlea eta ikertzaile (Zuberoa, 1944)
# [[Edurne Azpitarte]] ef--'''SORTUA''' areto-futbolaria (Garai, 1978)
# [[Carmen Pérez Rodrigo]] ef--'''SORTUA''' Euskal Herriko Medikuntzaren Errege Akademiaren lehenengo emakumezkoa (Alonsotegi, 1960)
# [[Mariela SR Coline Fanon]] '''SORTUA''' Haur lapurtua (Guatemala, 1968)
# [[Felisa Ventura]] ef--'''SORTUA''' erizaina eta emagina (Eibar, 1902-1959)
# [[Ana Belén Pintado]] ef--'''SORTUA''' haur lapurtua (Madril, 1973)
# [[Mariam al-Asturlabi]] '''ASTRONOMOAK''' Alepo astrolabio-egilea (Siria, X. gizaldian)
# [[Nadia Zakamska]] astronomoa (Errusia, 1979)
# [[Idit Zehavi]] astronomoa, ikertzailea (Israel, 1969)
# [[Louise Webster]] astronomoa, fisikaria (Australia, 1941-1990)
# [[Alycia J. Weinberger]] astronomoa (AEB, XX. mendea)
# [[Fiammetta Wilson]] astronomoa (Erresuma Batua, 1864-1920)
# [[Jennifer Wiseman]] astronomoa (AEB, XX. mendea)
# [[Rosemary Wyse]] astronomoa (Erresuma Batua, 1957)
# [[Alice Grace Cook]] astronomoa (Erresuma Batua, 1877-1958)
# [[Priscilla Fairfield Bok]] astronomoa (AEB, 19896-1975)
# [[Shadia Habbal]] astronomoa (Siria, XX. mendea)
# [[Deborah Dultzin Kessler]] astronomoa (Mexiko, 1945)
# [[María Luisa Aguilar]] astronomoa(Jauja Peru 1938)
# [[Claire Armstrong]] astronomo amateurra (Britania)
# [[Emma Vyssotsky]] astronomoa (AEB, 1894-1975)
# [[Julie Vinter Hansen]] astronomoa (Danimarka, 1890-1960)
# [[Gladys Vergara]] astronomoa (Uruguai, 1928-2016)
# [[Esmeralda Mallada]] astronomoa (Uruguai, 1937)
# [[Jacqueline Hewitt]] astronomoa (EEBB, 1958)
# [[Catherine Heymans]] astronomoa (Britainia, XX. mendea)
# [[María Teresa Ruiz]] astronomoa (Txile, 1946)
# [[Silvia Torres Castilleja]] astronomoa (Mexiko, 1940?)
# [[Gloria Suzanne Koenigsberger Horowitz]] astronomoa (Mexiko, XX. mendea)
# [[Silvana Navarro Jiménez]] astronomoa (Mexiko, XX. mendea)
# [[Meg Urry]] astronomoa (AEB, 1945)
# [[Maura Tombelli]] astronomoa (Italia, 1952)
# [[Jana Tichá]] astronomoa (Txekia, 1965)
# [[Alenush Terian]] astronomoa (Iran, 1920-2011)
# [[Bobbie Vaile]] astronomoa (Australia, 1959-1996)
# [[Ann Hornschemeier]] astronomoa (EEBB, XX. mendea)
# [[Svetlana Guerasimenko]] astronomoa (Ukraina, 1945)
# [[Jen Gupta]] astrofisikaria (Britaina, XX. mendea)
# [[Maria Antonella Barucci]] astronomoa (Italia, XX. mendea)
# [[Merieme Chadid]] astronomoa (Maroko, 1969)
# [[Madge Adam]] astronomoa (Erresuma Batua, 1912-2001)
# [[Karlina Leksono Supelli]] astronomoa, filosofoa (Indonesia, 1958)
# [[Annapurni Subramaniam]] astronomoa (India, XX. mendea)
# [[Paris Pişmiş]] astronomoa (Turkia-Mexiko, 1911-1999)
# [[Jane Squire]] astronomoa, idazlea, aktibista (Ingalaterra, 1686-1743)
# [[Maritza Soto]] astronomoa (Txile, 1990)
# [[Sara Seager]] astronomoa (Kanada, 1971)
# [[Caterina Scarpellini]] astronomoa, metereologoa (Italia, 1808-1873)
# [[Lenka Šarounová]] astronomoa (Txekia, 1973)
# [[Anneila Sargent]] astronomoa (Erresuma Batua, 1942)
# [[Carlota de Sajonia-Meiningen]] astronomoa (Alemania, 1751-1827)
# [[Jen Gupta]] astrofikaria (Britainia, XX. mendea)
# [[Pilar Ruiz-Lapuente]] astronomoa (Bartzelona, 1964)
# [[Monica Rubio (astronomoa)]] astronomoa (Txile, 1955)
# [[Claudine Rinner]] astronomoa (Frantzia, 1965)
# [[Julia Riley]] astronomoa (Britainia, XX. mendea)
# [[Mercedes Richards]] astronomoa (Jamaika, 1955-2016)
# [[Gabrielle Renaudot]] astronomoa (Frantzia, 1887-1962)
# [[Hilkka Rantaseppä-Helenius]] astronomoa (Finlandia, 1925-1975)
# [[Zinaída Akséntieva]] astronomoa (Ukraina, 1900-1969)
# [[Mary Proctor]] astronomoa (Erresuma Batua, 1862-1957)
# [[Helen Dodson Prince]] astronomoa (AEB, 1905-2002)
# [[Yelena Pitieva]] astronomoa (Errusia, XX.mendea)
# [[Louise du Pierry]] astronomoa (Frantzia, 1746-1807)
# [[Ľudmila Pajdušáková]] astronomoa (Eslovakia, 1916-1979)
# [[Feryal Özel]] astronomoa (Turkia/AEB, 1975)
# [[Mazlan Othman]] astronomoa (Malaysia, 1951)
# [[Sally Oey]] astronomoa (AEB, 1984)
# [[Janina Ochojska]] astronomoa (Polonia, 1955)
# [[Yaël Nazé]] astronomoa (Belgika, 1955)
# [[Camila Navarrete]] astronomoa (Txile, XX. mendea)
# [[Sultana N. Nahar]] astronomoa (Pakistan, 1990)
# [[Carolyn Porco]] astronomoa (AEB, 1953)
# [[Anne Sewell Young]] astronomoa (AEB)
# [[Margaretha Kirch]] astronomoa (Alemania)
# [[Eva Grebel]] astronomoa (Alemania)
# [[Erika Böhm-Vitense]] astronomoa (Alemania-AEB)
# [[Elizabeth Alexander]] irrati-astronomoa, geologoa, fisikaria (Erresuma Batua, 1908-1958)
# [[Victoria Kaspi]] astrofisikaria (AEB-Kanada, 1967)
# [[Ma Chung-pei]] astronomoa (Txina)
# [[Maud Worcester Makemson]] astronomoa (AEB, 1891-1977)
# [[Ala Masévich]] astronomoa (Georgia, 1918-2008)
# [[Karen Masters]] astronomoa (Erresuma Batua, 1979)
# [[Janet Akyüz Mattei]] astronomoa (Turkia, 1943-2004)
# [[Naomi McClure-Griffiths]] astronomoa (Turkia, 1943-2004)
# [[Susan McKenna-Lawlor]] astronomoa (AEB, 1975)
# [[Karen Jean Meech]] astronomoa (AEB, 1959)
# [[Anja Cetti Andersen]] astronomoa (Danimarka, 1965)
# [[Duília de Mello]] astronomoa (Brasil, 1963)
# [[Ruth Murray-Clay]] astronomoa (AEB, XX.mendea)
# [[Alice Archenhold]] astronomoa (Alemania, 1874-1943)
# [[Anne Archibald]] astronomoa (Kanada- Erresuma Batua, 1976)
# [[Elizabeth Lada]] astronomoa (AEB, XX. mendea)
# [[Nidia Morrell]] astronomoa (Argentina, 1953)
# [[Teresa Lago]] astronomoa (Portugal, 1947)
# [[Gemma Lavender]] astronomoa (Erresuma batua, 1986)
# [[Farzana Aslam]] astronomoa, fisikaria (Pakistan, XX.mendea)
# [[Pauline Barmby]] astronomoa (Kanada, 1972)
# [[Margaret Lindsay Huggins]] astronomoa (Erresuma Batua 1948-1915)
# [[Gemma Lavender]] astronomoa (Erresuma Batua, 1986)
# [[Helen Lines]] astronomoa (AEB, 1918-2001)
# [[Martha Betz Shapley]] astronomoa (AEB, 1890-1981)
# [[Christy A. Tremonti]] astronomoa (AEB, XX. mendea)
# [[Elizabeth Beckley]] argazkilari astronomikoa (Britaina Handia, 1846-1927)
# [[Ewine van Dishoeck]] astronomo eta fisikaria (Herbehereak, 1955)
# [[Kathleen Ollerenshaw]] astronomoa eta matematikaria (Britaina Handia, 1912-2014)
# [[Anna Frebel]] astronomoa (Alemania, 1980)
# [[Alicia M. Soderberg]] astrobomoa (AEB, 1977)
# [[Caroline Furness]] astronomoa (AEB, 1869-1936)
# [[Ethel Bellamy]] astronomo, sismologo (Erresuma Batua, 1981-1960)
# [[Amy Barger]] astronomoa (AEB, 1971)
# [[Yevguenia Bugoslávskaia]] astronomo sobietarra (1899-1960)
# [[Reysa Bernson]] astronomoa (Frantzia, 1904-1944)
# [[Elizabeth Brown]] astronomoa (Erresuma Batua, 1830, 1899)
# [[Miriam Burland]] astronomoa (Kanada, 1902-1996)
# [[María Herreros|Maria Herreros]] ilustratzailea, (Valentzia, 1983)
# [[Yelena Davydova]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1961)
# [[Zoja Grancharova]] gimnasta artistikoa (Bulgaria, 1966)
# [[Natalia Kutxinskaia|Natalia Kuchinskaya]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1949)
# [[Larisa Petrik]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1949)
# [[Dörte Thümmler|Dorte Thummler]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1974)
# [[Klaudia Rapp]] gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea)
# [[Jelena Grosheva]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1979)
# [[Lăcrămioara Filip|Lacramioara Filip]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1973)
# [[Yun Mi Kang]] gimnasta artistikoa (Korea, 1988)
# [[Isabelle Severino]] gimnasta artistikoa (Paris, 1980)
# [[Mo Huilan|Mo Hullan]] gimnasta artistikoa (Txina, 1979)
# [[Xuan Liu]] gimnasta artistikoa (Txina, 1979)
# [[María Teresa Vera]] musikagilea, gitarra-jolea (Kuba, 1895-1965)
# [[Nadine Heredia]] politikaria, Lehen dama (Peru, 1976)
# [[Carolina Malchair]] gimnasta erritmikoa (Malaga, 1982)
# [[Liliana Vitale]] musikagilea, abeslaria (Argentina, 1959)
# [[Rosario Ustáriz Borra]] poeta (Echo, 1927- Jaca, 2009)
# [[Karin Ohlenschläger|Karin Ohlenschlager]] arte kudeatzailea (Alemania, 1959 + Gijon, 2022)
# [[Elise Ray]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1982)
# [[Noor Jordaniakoa]] arkitektoa, erregina ohia (AEB, 1951)
# [[Joyce DiDonato]] mezzosopranoa (AEB, 1969)
# [[Susan Graham]] mezzosopranoa (AEB, 1960)
# [[Simona Amânar]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1979)
# [[Amy Chow]] gimnasta artistikoa (Kaliformia, 1978)
# [[Kristen Maloney]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1981)
# [[Tasha Schwikert]] gimnasta artistikoa (Las Vegas, 1984)
# [[Liudmila Yezhova]] gimnasta artistikoa (Mosku, 1982)
# [[Courtney McCool]] gimasta artistikoa (Kansas, 1988)
# [[Patrizia Ciofi]] mezzosopranoa (Italia, 1967)
# [[Miah Persson]] sopranoa (Suedia, 1969)
# [[Karita Mattila]] sopranoa (Finlandia, 1960)
# [[Anne Sofie von Otter]] mezzosopranoa (Suedia, 1955)
# [[Birgitta von Otter]] kazetaria, idazlea (Hungaria-Suedia, 1939)
# [[Vera Rozsa]] abeslaria, kantu-maistra (Hungaria, 1917)
# [[Ileana Cotrubaş]] abeslaria, kantu-maistra (Errumania, 1939)
# [[Hannah Wilke]] artista, performacelaria (AEB, 1940-1993)
# [[Jelena Dolgopolova]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1975)
# [[Rozalia Galiyeva|Rozaliya Galiyeya]] Gimnasta artistikoa (Uzbekistan,1977)
# [[Kim Zmeskal]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1976)
# [[Wendy Bruce]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1992)
# [[Betty Okino]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1975)
# [[Kerri Strug]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1977)
# [[Elena Gómez Servera|Elena Gomez]] gimnasta artistikoa (Manacor, 1985)
# [[Eva Hesse]] eskultorea (Alemania/AEB, 1936-1970)
# [[Yvonne Rainer]] dantzaria, koreografoa (AEB, 1934)
# [[Dorothea Röschmann]] sopranoa (Alemania, 1967)
# [[Teresa Stratas]] sopranoa (Kanada, 1938)
# [[Laura Campos]] gimnasta artistikoa (Merida, 1988)
# [[Barbara Ehrenreich]] saiakeragile eta gizarte ekintzailea (EEBB, 1941-2022)
# [[Silvia Bel]] aktorea (Bartzelona, 1970)
# [[Lucy R. Lippard]] idazlea, arte-kritikaria (AEB, 1937)
# [[Alina Szapocznikow]] eskultorea, holokaustotik bizirik ateratakoa (Polonia, 1926-Frantzia1970)
# [[Nancy Holt]] eskultorea (AEB, 1938-2014)
# [[Beverly Pepper]] eskultorea (AEB, 1922-2020)
# [[Barbara Rose]] arte-kritikaria (AEB, 1936-2020)
# [[Anne Truitt]] eskultorea (AEB, 1921-2004)
# [[Mary Pinchot Meyer]] eskultorea (AEB, 1920-1964)
# [[Lotte Lenya]] abeslaria, aktoreaa (Viena, 1898-1981)
# [[Evelyn Lear]] sopranoa (AEB, 1926-2012)
# [[Gisela May]] aktorea, abeslaria, irakaslea (Alemania, 1924-2016)
# [[Hildegard Knef]] abeslaria, aktorea, idazlea (Alemania, 1925-2002)
# [[Ute Lemper]] aktorea, abeslaria (Alemania, 1963)
# [[Greta Keller]] mezzosopranoa, aktorea (Austria, 1903-1977)
# [[Soile Isokoski]] sopranoa (Finlandia, 1957)
# [[María Cruz Berrocal]] arkeologoa (España. XX. mendea)
# [[Leily Santizo]] abokatua (Guatemala)
# [[Nineth Montenegro]] politikaria (Guatemala, 1957)
# [[Siomara Sosa]] fiskala (Guatemala, 1975)
# [[Lucrecia Hernández Mack]] politikaria (Guatemala, 1973)
# [[Nerea Aresti]] historialaria (Bilbo, 1961)
# [[Ellen Beeman]] idazle, bideojokogilea (AEBo, 1964)
# [[Kathleen Battle]] sopranoa (AEB, 1948)
# [[Zury Ríos]] politikaria (Guatemala, 1968)
# [[Sandra Torres]] politikaria (Guatemala, 1955)
# [[Marta Luxán]] soziologoa (Bilbo, 1970)
# [[Harolyn Blackwell]] sopranoa (AEB, 1955)
# [[Carol Vaness]] sopranoa (AEB, 1952)
# [[Hanna Hammarström]] asmatzailea (tel. kablea) (Suedia, 1829-1914)
# [[Laura Mora]] zinema zuzendaria (Kolonbia, 1981)
# [[Isa Campo]] zinema zuzendaria (Oviedo, 1975)
# [[Susan Tedeschi]] abeslaria (AEB, 1970)
# [[Mary Hallock-Greenewalt]] asmatzailea (siria-AEB, 1871-1950)
# [[Sarah Guppy]] asmatzailea (Britainia, 1770-1852)
# [[Melissa George]] asmatzailea, aktorea (Australia, 1976)
# [[Rachel Blanchard]] aktorea (Kanada, 1976)
# [[Txaro Arrazola]] artista, margolaria (Gasteiz, 1963)
# [[Cristina Lucas]] artista, feminista (Ubeda, 1973)
# [[Laura Mulvey]] zinema feminista teorialaria (Oxford, 1941)
# [[Vi Redd]] jazz abeslaria, saxofoi jolea (AEB, 1928)
# [[Sweet Emma Barrett]] jazz abeslaria, pianojolea (AEB, 1897-1983)
# [[Terin Humphrey]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1986)
# [[Hollie Vise]] gimnasta artistikoa (Texas, 1987)
# [[Renske Endel]] gimnasta artistikoa (Herbereak, 1983)
# [[Dominique Moceanu|Dominique Moceau]] gimnasta artistikoa (Kalifornia, 1981)
# [[Amanda Borden|Amanda Border]] gimnasta artistikoa (Ohio, 1977)
# [[Jaycie Phelps]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1979)
# [[Olesia Dudnik]] gimnasta artistikoa (Ukrania, 1974)
# [[Jadiyetu El Mohtar]] Fronte Polisarioaren Espainiako Ordezkaritzako kidea (Sahara, 1959)
# [[Staša Zajović|Stasa Zajovic]] feminista, giza eskubideen aldeko aktibista (Montenegro, 1953)
# [[Lepa Mladjenovic]] feminista, giza eskubideen aldeko aktibista LGBT (Belgrad, 1954)
# [[Manuela Martelli]] zinema aktore eta zuzendaria (Santiago, Txile, 1983)
# [[Sultana Khaya]] saharar ekintzailea (Sahara ??)
# [[Salma Solaun]] gimnasta erritmikoa (Gasteiz, 2005)
# [[Elena López Riera|Elena Lopez Riera]] zinegilea (Orihuela, 1982)
# [[Martina de Zuricalday]] enpresaburua (Bilbo, 1839-1932)
# [[Isabel Cadenas]] kezetaria, dokumentalista (Basauri, 1982)
# [[Margarita Salaberria Galarraga]] diplomatikoa (Madril?, 1911-2000)
# [[Aline Griffith]] kondesa, espioia (AEB, 1923-2017)
# [[Anne-Marie Ménand]] communarde, Parisko Komunan ibilitako emakumea (Frantzia, 1837- )
# [[Louise Pioger]] communarde, Parisko Komunan ibilitako emakumea (Frantzia, 1848-1920)
# [[Marisa Linton]] Frantziako Iraultzan espezializatutako historiagilea (Erresuma Batua, 1848-1920)
# [[Michèle Riot-Sarcey]] Historia garaikideko eta genero-historiako irakaslea (Frantzia, 1943- )
# [[Emakumeak Parisko Komunan]] (Frantzia, 1871)
}}
=== Hobetuak 2022 ===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Maite Maruri]] opera abeslaria (Plentzia, 1979)
# [[Maria Angeles Mezkiritz|Maria Angeles Mezkiriz]] nafar arkeologoa (Faltzes, 1929)
# [[María Francés]] nafar aktorea (Tutera, 1887-1987)
# [[Violeta Parra]] abeslaria eta musikagilea (Txile, 1917-1967)
# [[Nekane Sarobe]] bikoizlea (Donostia, 1953)
# [[Consuelo Flecha]] pedagogoa (Bilbo, 1948)
# [[Beatriz Martinez de Antoñana]] aktorea (Araba,1975)
# [[Susan B. Anthony]] feminista eta sufragista (EEBB)
# [[Margot Frank]] Holokaustoaren biktima, Ana Franken ahizpa (Alemania,1926-1945)
# [[Elisabeth Larena]] aktorea (Bizkaia, 1989)
# [[Arantza Idiazabal Gorrotxategi]] irakaslea eta euskaltzain urgazlea (Gipuzkoa, 1945)
# [[Maitane Urbieta]] irratiko kirol-kazetaria eta UEFA Europa Leagueko lehen emakume-berriemailea (Gipuzkoa, 1983)
# [[Blanca Vidal]] aktorea (Bilbo, 1885-1962)
# [[Agustina Aragoikoa]] heroia (Katalunia,1786-1857)
# [[Teresa Aranguren]] Kazetaria (Araba, 1944)
# [[Felisa Mary]] aktorea (Bizkaia, 1892-1956)
# [[Fariba Sheikhan]] aktorea eta abeslaria (Bizkaia, 1988)
# [[Isabel Mellén]] arte-historialaria, ikertzailea eta dibulgatzailea (Araba, 1986)
# [[Maria Moliner]] liburuzaina, filologoa eta hiztegigilea (Zaragoza, 1900-1981)
# [[Alice Stone Blackwell]] feminista, giza-eskubideen defendatzailea (AEB, 1857-1950)
# [[Lucy Stone]] Kazetaria, feminista, abolizionista,sufragista (AEB, 1818-1893)
# [[Rosa Bonheur]] animalia-margolaria eta eskuturagilea (Frantzia, 1822-1899)
# [[Maryse Choisy]] Kazetaria, idazlea eta saiakeragilea (Lapurdi, 1903-1979)
# [[Pilar López Júlvez]] dantzaria eta koreografoa (Gipuzkoa, 1912-2008)
# [[Concepción Aleixandre]] mediku, ginekologo, asmatzaile, zientzialari... (Valentzia, 1862-1952)
# [[María Puy Uitzi]] historialaria (Nafarroa, 1915-2008)
# [[Corín Tellado]] maitasun istorio laburren idazlea (Asturias, 1927-2009)
# [[Matilde Huitzi]] maistra, pedagogoa, abokatua, feminista (Nafarroa, 1980-1965)
# [[Concha Espina]] idazlea (Kantabria, 1869-1955)
# [[Izaskun Uranga]] abeslaria (Bizkaia, 1950)
# [[Ixone Sádaba]] argazkilaria (Bilbo, 1977)
# [[Joaquina Eguaras]] Granadako Unibertsitateko 1. irakaslea, hebraista, arabista (Nafarroa-Granada, 1897-1981)
# [[Sara Baras]] flamenko dantzaria eta koreografoa (Cadiz, 1971)
# [[Ainhoa Garai]] aktorea (Gipuzkoa, 1983)
# [[Laura García]] judo jokalari-paralinpikoa (Nafarroa, 1981)
# [[Marina Ginestà]] Kazetaria, itzultzailea, gerra zibileko militante komunista (Katalunia, 1919-2014)
# [[Axun Aierbe]] itzultzailea (Gipuzkoa,1968-2008)
# [[Amaia Osaba]] piraguista (Nafarroa, 1975)
# [[Fatema Mernissi]] idazlea eta soziologoa (Maroko, 1940-2015)
# [[Eva Gonzalès]] margolaria (Frantzia, 1849-1883)
# [[Maria Luisa Ozaita]] musikagilea eta emakumeek egindako hedapenean aitzindaria (Barakaldo, 1939-2017)
# [[Isabel Fernández Reviriego]] musikaria, ekoizlea eta artista grafikoa (Bizkaia,1979)
# [[Teresa Calo]] aktorea, dramagilea eta gidoigilea (Gipuzkoa, 1955)
# [[Cris Lizarraga]] abeslaria, feminsta eta aktibista (Bizkaia, 1992)
# [[Sonia Ruiz de Azua]] psikologoa, ikertzailea, psikiatria-irakaslea (Bizkaia, 1979)
# [[Begoña Bilbao Alboniga]] idazlea, musikagilea eta euskaralaria (Bizkaia, 1932-2005)
# [[Najat El Hachmi]] idazle amazigha (Katalunia,)
# [[Ellen Ochoa]] astronauta (AEB, 1958)
# [[María Luz Morales]] kazetaria, idazlea (Galizia- Bartzelona)
# [[Cristina Petite]] atleta (Bizkaia,1972)
# [[Irene Loizate]] txirrindularia, duatloilaria (Bizkaia, 1995)
# [[Maritxu Housset]] gomazko paleta pelotaria (Lapurdi, 1981)
# [[Eider Hurtado]] kazetaria (Bizkaia, 1981)
# [[Gina Pane]] artista (Lapurdi, 1939-1990)
# [[Ruth Arnon]] biokimikaria (Israel, 1933)
# [[Andere Arriolabengoa]] bertsolaria (Araba, 1982)
# [[Rosa Chacel]] idazlea (Valladolid, 1898-1994)
# [[Dora Maar]] argazkilaria (Frantzia, 1907-1994)
# [[Maribel Forcadas]] medikua (Zaragoza, 1949-2012)
# [[Eneritz Iturriagaetxebarria]] txirrindularia, zuzendaria (Bizkaia, 1980)
# [[Ziortza Isasi]] txirrindularia (Bizkaia, 1995)
# [[Valentina Tereshkova]] espaiora joandako 1. emakumea (Errusia, 1937)
# [[Izaskun Osés]] paralinpiar atleta (Nafarroa, 1984)
# [[Ziortza Villa]] ultrairaupen-txirrindularia (Bizkaia, 1983)
# [[Penelope Barker]] aktibista (Tearen matxinada) (AEB, 1728-1796)
# [[Susan la Flesche Piccotte]] Ipar Amerikako omaharar natiboa eta 1.mediku indigena (AEB, 1865-1915)
# [[Rosana Ubanell]] kazetaria, eleberrigilea (Nafarroa, 1958)
# [[Julia Juániz]] muntatzailea, zine-zuzendaria eta bideo-artista (Nafarroa, 19??)
# [[Carmen Adarraga]] kirolaria (Gipuzkoa, 1921-2004)
# [[Cristina Pardo]] kazetaria, telebista-aurkezlea (Nafarroa, 1977)
# [[Esther Basurto]] boleibol kirolaria (Gipuzkoa, 1978)
# [[Isabel Urkiola]] arabar esploratzailea (Gasteiz, 1854-1911)
# [[Begoña Pro]] kazetaria eta idazlea (Iruñea, 1971)
# [[Itziar Urretabizkaia]] aktorea (Donostia, 1978)
# [[Maria Abbadia-Ürrüstoi]] idazlea, ekintzaile feminista (Paris, 1837-1913)
# [[Simone Veil]] Holokaustotik bizirik irtendako magistratu eta politikaria (Frantzia, 1927-2017)
# [[Igone Arribas]] gimnasta ohia (Barakaldo, 1983)
# [[Vera Rubin]] astronomoa, aitzindaria (AEB, 1928-2016)
# [[Mary Jobe Akeley]] esploratzailea, alpinista eta argazkilaria (AEB, 1878-1966)
# [[Blanca Castilla de Cortázar]] antropologoa eta filosofoa (Gasteiz, 1951)
# [[Elena Martínez de Madina]] filologoa (Gasteiz, 1962)
# [[Maria Weston Chapman]] abolizionista (AEB, 1806-1885)
# [[Leire Apellaniz]] zinema-ekoizlea (Bilbo, 1975)
# [[Maddi Ariztia]] ipuin bildumagilea, aitzindaria (Lapurdi, 1887-1972)
# [[María Teresa Lozano]] matematikaria, aitzindaria (Iruñea, 1946)
# [[Dorotea Barnés]] kimikaria, aitzindaria (Iruñea, 1904-2003)
# [[Eva Amaral]] abeslaria, konpositorea (Zaragoza, 1972)
# [[Amaia Lasa]] idazlea (Getaria, 1948)
# [[Virginia Apgar]] pediatra, Apgar testaren asmatzailea (AEB, 1909-1974)
# [[Anna Mani]] fisikaria, metereologoa (India, 1918-2001)
# [[Georgia O'Keeffe]] margolaria (AEB, 1887-1986)
# [[Anne Lezea]] gimnasta erritmikoa (Zarautz, 2001)
# [[Oiana Blanco]] judoka (Orio, 1983)
# [[Anne Frank]] alemaniar judu idazlea (Alemania, 1929)
# [[Tessa Andonegi]] aktorea (Donostia 1968, 1983)
# [[Loli Albero]] poeta, idazlea (Iruñea, 1962)
# [[Arantxa Aldalur]] poeta (Azkoitia, 1963)
# [[Olivia Newton-John]] abeslaria, aktorea (Cambridge, 1948-2022)
# [[Regina Salcedo]] idazlea, irudigilea, gidoigilea (Iruñea, 1972)
# [[Regina Araluze]] irrintzilaria (Bermio, 1922-2012)
# [[Olga Holtz]] matematikaria (Errusia, 1973)
# [[Phillis Wheatley]] poesia argitaratutako 1. emakume afroamerikar esklaboa (Afrika/AEB, 1753-1784)
# [[Teresa Lopez de Munain]] aktorea, irakaslea (Bilbo, 1963)
# [[Lizar Begoña]] poeta (Sopela, 1997)
# [[Mertxe Rodriguez]] antzezle eta pailazoa (Lasarte-Oria, 19868)
# [[Maite Gonzalez]] idazlea, itzultzailea (Donostia, 1943)
# [[Olatz Beobide]] aktorea, zuzendaria (Sopela, 1964)
# [[Nerea Elustondo]] bertsolaria, irakaslea (Legazpi, 1981)
# [[Sara Carracelas]] igerilari paralinpikoa (Donostia, 1975)
# [[Aranzazu González]] igerilari paralinpikoa (Donostia, 1981)
# [[Marisa González]] multimedia-artista (Bilbo, 1943)
# [[Mari Carmen Rubio]] arkulari paralinpikoa (Iruñea, 1961)
# [[Pilar Goya]] kimikaria (Gasteiz, 1951)
# [[Elizabeth Kenny]] erizaina, polio tratamentua (erizaina, 1880-1952)
# [[Garazi Kamio]] kazetaria, idazlea (Gipuzkoa, 1979)
# [[Patricia Karrikaburu]] errugbi jokalaria (Zuberoa, 1988)
# [[Emma Fursch-Madi]] sopranoa (Baiona, 1847-1894)
# [[Miriam Arrillaga]] pilotaria (Aginaga, 2000)
# [[Concha Espinosa ]] sindikalista (Bilbo, 1954-2008)
# [[Salome Gabunia]] etnologoa, euskaltzain urgazlea (Georgia, 1951)
# [[Gracianne Hastoy]] eleberrigilea (Oloroe-Donamaria, 1968)
# [[Uxue Juárez]]idazlea, arte-zuzendaria (Iruñea1981)
# [[Amalia Galarraga]] idazlea, feminista (Donostia, 1895-1971)
# [[Gloria Alcorta]] idazlea (Lapurdi-Argentina, 1951-2012)
# [[Arantza Ugalde]] sismologoa (Barakaldo, 1966)
# [[Zinaida Serebriakova]] margolaria (Errusia, 1884-1967)
# [[Siofra O´Leary]] Giza Eskubideen Europako Auzitegiko lehenengo emakume lehendakaria (Irlanda, 1968)
# [[Elena Loyo]] atleta, modelo ohia (Araba, 1983)
# [[Ángeles González-Sinde]] politikaria, gidoilaria eta zinema zuzendaria (Madril, 1965)
# [[Maider Segurola]] kazetaria (Lasarte-Oria, 1982)
# [[Leticia Canales]] surflaria (Bilbo, 1995)
# [[Rosa Elizburu]] irakaslea, alkate ohia (Arrasate, 1958)
# [[Amaia Lanbarri]] futbolaria (Arrigorriaga, 1992)
# [[Lola Rodríguez (aktorea)]] modeloa, aktibista (Las Palmas, 1998)
# [[Esti Markez]] abeslaria (Gipuzkoa, 1999)
# [[Clara Schumann]] piano-jolea, musikagilea (Alemania, 1819-1896)
}}
==='''Berriak 2022''' ('''abuztua''')===
(Ordena alfabetikoan)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Edurne Garitazelaia]] efef'''SORTUA''' euskaltzalea (Zaldibar, 1926-2005)
# [[Irati Fernandez Gabarain|Irati Fernández Gabarain]] ef--'''SORTUA''' ilustratzailea (Iruñea 1983)
# [[Mercedes Lorenzo]] efef'''SORTUA''' bilbotar ospetsua (Lugo 1915- Arrasate 1996)
# [[Albina Shishova]] gimnasta artistikoa (Ukraina, 1966)
# [[Alexandra Georgiana Eremia]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987)
# [[Alexandra Marinescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1982)
# [[Alice Salomon]] erreformista soziala (Alemania, 1872-1948)
# [[Alicia Pietri de Caldera]] museo zuzendaria, Venezuelako 1. dama (Venezuela, 1923-2011)
# [[Ana Luísa Amaral]] poeta, itzultzailea, irakaslea (Portugal, 1956-2022)
# [[Anabell López]] abeslaria (Kuba, 1963)
# [[Anastasiya Kolesnikova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1983)
# [[Andreea Cacovean]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1978)
# [[Andreea Isărescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1984)
# [[Andreea Munteanu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1998)
# [[Andreea Raducan]] Ginnasta artistikoa (Errumania, 1983)
# [[Andreea Ulmeanu]] Ginnasta artistikoa (Errumania, 1984)
# [[Ángela Irene]] abeslaria (Argentina, 1956)
# [[Anna Chepeleva]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1984)
# [[Anna Grudkó|Ana Grudkó]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1990)
# [[Annia Hatch]] Gimnasta artistikoa (Kuba-EEBB, 1978)
# [[Ashley Miles]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1985)
# [[Ashley Postell]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1986)
# [[Astrid Heese]] Gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea)
# [[Atotoztli II]] erregina azteka (Mexiko, xv. mendea)
# [[Aurelia Dobre]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1972)
# [[Azucena Rodríguez]] film-zuzendaria (Madril, 1955)
# [[Betti Schieferdecker]] Gimnasta artistikoa (Alemana, 1968)
# [[Bi Wenjing]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1981)
# [[Boriana Stoyanova]] Gimnasta artistikoa (Bulgaria, 1969)
# [[Care Santos]] idazlea (Bartzelona, 1970)
# [[Carly Patterson]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1988)
# [[Carmen Ionescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1985)
# [[Cătălina Ponor]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987)
# [[Cecilia Mangini]] Argazkilaria, zinegilea (Erroma, 1927-2021)
# [[Celestina Popa]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1970)
# [[Coco Fusco]] artista bisuala (AEB, 1960)
# [[Corina Ungureanu]] Gimnasta artitikoa (Errumania, 1980)
# [[Courtney Kupets]] gimnasta artistikoa (Texas, 1986)
# [[Cristina Bontaş|Cristina Bontas]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1973)
# [[Cristina Elena Grigoras]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1966)
# [[Dagmar Kersten]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1970)
# [[Daniela Maranduca]] Gimnasta artitikoa (Errumania, 1976)
# [[Diana Morawe]] Gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea)
# [[Diane Schuur]] abeslaria, piano-jolea (AEB, 1953)
# [[Dina Kochetkova]] Gimnasta artistikoa (Mosku, 1977)
# [[Dinah Washington]] abeslaria (AEB, 1937-2018)
# [[Dolores García-Negrete Ruiz Zarco]] politikaria frankismoak eraila (Jaén, 1886-1940)
# [[Dominique Dawes]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1976)
# [[Dora García (artista)]] artista (Valladolid, 1965)
# [[Duan Zhou]] Gimnasta artistikoa (Txina XX.mendea)
# [[Ecaterina Szabo]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1968)
# [[Elena Espinosa]] ekonomialaria eta politikaria (Ourense, 1960)
# [[Elisabeth Altmann-Gottheiner]] ekonomialaria, irakaslea (Alemania, 1874-1930)
# [[Elvira Altés]] kazetaria, irakaslea, genero ikertzailea (Bartzelona, XX. mendea)
# [[Émilie Lepennec|Emilie Lepennec]] Gimnasta artistikoa (Paris, 1987)
# [[Emme (abeslaria)]] aktorea, abeslaria (Argentina, 1982)
# [[Esther Phillips]] abeslaria (AEB, 1935-1984)
# [[Eugenia Golea]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1971)
# [[Eugenia Popa]] gimnasta artistikoa (Bucarest, 1973)
# [[Fernanda Canales]] arkitektoa (Mexiko, 1974)
# [[Florica Leonida]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987)
# [[Francesca Llopis]] margolaria, bideo-artista (Bartzelona, 1958)
# [[Gabriela Potorac]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1973)
# [[Gabriele Faehnrich]] Gimnasta artistikoa (Alemania, 1968)
# [[Germaine Tillion]] etnologoa,erresistentziakoa (Frantzia, 1907-2008)
# [[Gina Gogean]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1977)
# [[Hana Říčná]] Gimnasta artistikoa (Txekia, 1968)
# [[Inga Shkarupa]] Gimnasta artistikoa (Ukaina, 1981)
# [[Ioanna Petrovschi]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1986)
# [[Ionela Loaieş]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1979)
# [[Irina Baraksanova|Irina BAraksanova]] Gimnasta artistikoa (Uzbekistan, 1969)
# [[Irina Yarotska]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1985)
# [[Jacqueline Lamba]] margolaria (Frantzia, 1910-1993)
# [[Jekaterina Lobazniuk]] Gimnasta artistikoa (Uzbekintan, 1983)
# [[Jelena Piskun]] Gimnasta artistikoa (Bielorrusia, 1978)
# [[Jelena Produnova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1980)
# [[Jelena Zamolodchikova]] Gimnasta artistikoa (Mosku, 1982)
# [[Jessie Tarbox Beals]] argazkilaria, fotokazetaria (AEB, 1870-1942)
# [[Judith Joy Ross]] argazkilaria (AEB, 1946)
# [[Julia Zenko]] abeslaria, aktorea (Argentina, 1958)
# [[Katie Heenan]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1985)
# [[Kim Kwang-suk (gimnasta)]] Gimnasta artistikoa (Ipar Korea, 1976)
# [[Koko Taylor]] Blues abeslaria (AEB, 1928-2009)
# [[Kristina Pravdina]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1990)
# [[Kui Yuanyuan]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1981)
# [[Larissa Fontaine]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1977)
# [[Laura Cutina]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1968)
# [[Laura Morante]] aktorae, gidoilaria, film-zuzendaria (Italia, 1956)
# [[Lavinia Agache]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1968)
# [[Lavinia Miloşovici]] Gimnasta artistikoa (Errumania,1976)
# [[Léonie Duquet]] Argentinako diktaduran desagertu eta hil zuten moja (Frantzia, 1916-1977)
# [[Leopoldina Núñez Lacret]] musikagilea, irakaslea, gitarra-jolea (Kuba, 1918)
# [[Lilia Podkopayeva]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1996)
# [[Ling Jie]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1982)
# [[Liuba María Hevia]] abeslaria, kantautorea (Kuba, 1964)
# [[Liubov Sheremeta|Liubon Sheremeta]] gimnasta artistikoa (Ukraina, 1980)
# [[Liudmila Yezhova]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1986)
# [[Loredana Boboc]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1984)
# [[Lu Märten]] idazlea, feminista (Alemania, 1879-1970)
# [[Ludivine Furlon]] Gimnasta artistikoa (Nimes, 1980)
# [[Lya Ímber de Coronil]] pediatra (Ukrania-Venezuela, 1914-1981)
# [[María Ángela Nieto]] zientzialaria, ikertzailea (Madril, 1960)
# [[María Eugenia Ibáñez]] kazetaria (Bartzelona, 1946)
# [[Maria Girona i Benet]] margolaria, grabatzailea (Bartzelona, 1923-2015)
# [[María Grever]] musikagilea Mexiko, 1885-1951)
# [[Maria Kriutxkova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1988-2015)
# [[María Luisa Herrera]] arkeologoa (Espainia, 1913-2012)
# [[Maria Mercè Roca]] idazle eta politikaria (Girona, 1958)
# [[Maria Neculita]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1975)
# [[María Soledad Corchón Rodríguez]] Arkeologoa (Santander, 1947)
# [[Marián Farías Gómez]] abeslaria (Argentina, 1944)
# [[Marianela Balbi]] kazetaria (Venezuela, 1963)
# [[Marie Stritt]] aktorea (Austriar Inperioa, 1855-1928)
# [[Martina Jentsch]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1968)
# [[Mary McLeod Bethune]] aktibista (AEB, 1875-1955)
# [[Matilda De Angelis]] abeslaria, aktorea (Italia, 1995)
# [[Maxi Gnauck]] gimnasta artistikoa (Alemania)
# [[Menene Gras]] filosofoa, arte-kritikaria, ikertzailea (Bartzelona, 1957)
# [[Meng Fei]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1981)
# [[Mercedes Oliveira Malvar]] filosofoa (Pontevedra, 1957)
# [[Mihaela Stanulet]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1967)
# [[Milagros Socorro]] kazetaria (Venezuela, 1960)
# [[Mirela Barbălată|Mirela Barbalata]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1967)
# [[Mirela Pasca]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1975)
# [[Mirela Tugurlan]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1979)
# [[Mohini Bhardwaj]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1978)
# [[Monica Roșu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987)
# [[Nadia Hategan]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1979)
# [[Nancy Wilson (abeslaria)]] abeslaria (AEB, 1937-2018)
# [[Nao Bustamante]] multimedia artista (AEB, 1969)
# [[Natalia Bobrova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1978-2015)
# [[Natalia Ilienko]] gimnasta artistikoa (Kazakhstan, 1967)
# [[Natalia Kalinina]] gimnasta artistikoa (Ukraina, 1973)
# [[Natalia Yurchenko]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1966)
# [[Natalia Ziganshina]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1985)
# [[Nicoleta Daniela Șofronie]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1988)
# [[Oana Ban]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1986)
# [[Olga Bicherova]] gimnasta artistikoa (Mosku, 1967)
# [[Olga Mostepanova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1970)
# [[Olga Rashchupkina]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1984)
# [[Olga Teslenko]] Gimnnasta artiistikoa (Ukaina, 1981)
# [[Paula Heredia]] zinemagilea (El Salvador, 1957)
# [[Pegeen Vail Guggenheim]] margolaria (Suitza-AEB, 1925)
# [[Phoebe Mills]] Gimnasta artistikoa (Illinois, 1972)
# [[Polina Miller]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 2000)
# [[Rachel Tidd]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1984)
# [[Raquel Meller]] kupletista (Tarazona, 1888-1962)
# [[Rosa Bustamante Montoro]] arkitektoa (Madril, 1962)
# [[Rosa María Calaf]] kazetaria (Bartzelona, 1945)
# [[Sabina Cojocar]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1985)
# [[Samantha Sheehan]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1986)
# [[Sandra Mihanovich]] abeslaria, aktorea (Argentina, 1957)
# [[Sandra Uve]] ilustrattzailea, dibilgatzaile zientifikoa (Bartzelona, 1972)
# [[Sara Bendahan]] medikua (Venezuela, 1906-1946)
# [[Sara González]] abeslaria, kantautorea (Kuba, 1949)
# [[Sarah E. Goode]] asmatzailea (AEB, 1855-1905)
# [[Shannon Miller]] gimnasta artistikoa (Estatu Batuak, 1977)
# [[Shemekia Copeland]] Blues-kantaria (New York, 1979)
# [[Silvia Buabent]] politikaria, berdintasunean espezializatua (Madril, 1973)
# [[Silvia Rau]] Gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea)
# [[Silvia Stroescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1985)
# [[Simona Pauca]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1969)
# [[Simona Renciu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1967)
# [[Sofía Ímber]] kazetaria, museo-kontserbadorea (Moldavia-Venezuela, 1924-2017)
# [[Soledad Bravo]] abeslaria (Logroño-Venezuela, 1943)
# [[Tatiana Frolova]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1967)
# [[Tatiana Lysenko (gimnasta)]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1975)
# [[Tatiana Yarosh]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1981)
# [[Teresa Parodi]] kantautorea, politikaria (Argentina, 1947)
# [[Trinidad Taracena del Piñal]] Arkeologoa (Santander, 1926-Ceuta, 2017)
# [[Ulrike Klotz]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1960)
# [[Vanda Hădărean]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1976)
# [[Vera Kolesnikova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1968)
# [[Verónica Condomí]] abeslaria, konpositorea, gitarra jolea (Argentina, 1960)
# [[Viktoria Karpenko]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1984)
# [[Virginia Amposta Amposta]] sindikalista, frankismoak eraila (Bartzelona, 1903-1939)
# [[Virginia Pereira Álvarez]] mediku ikertzailea (Venezuela, 1888-1947)
# [[Xiomara Laugart]] abeslaria (Kuba, 1960)
# [[Yevgueniya Kuznetsova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1980)
# [[Zoila Gálvez]] sopranoa, irakaslea (Kuba, 1899)
}}
===='''Berriak 2022''' ('''uztaila''')====
(Ordena alfabetikoan)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Amaia Arroyo Sagasta]] ef--'''SORTUA''' Irakaslea eta ikertzailea (Aretxabaleta,1983)
# [[Eba Gaminde Egia]] ef--'''SORTUA''' ikertzailea, euskaltzain urgazlea (Mungia, 1968)
# [[Jone Mitxelena]] ----'''SORTUA''' zientzialaria, irakaslea eta ikertzailea (Barakaldo, 1985)
# [[Lurdes Alkorta]] ef--'''SORTUA''' trikitilaria (Azpeitia, 1973)
# [[Maddi Astigarraga]] ef--'''SORTUA''' ilustratzaile zientifikoa (Deba, 1997)
# [[Maria Meharra]] ----'''SORTUA''' kaskaroten erregina (Lapurdi XIX. mendea)
# [[Mentxu Ramilo Araujo]] ef--'''SORTUA''' Wikiemakumea (Gasteiz, 1978)
# [[Vega Asensio]] ef--'''SORTUA''' biologoa, ilustratzailea, ikertzailea (Durango, 1978)
# [[Abigail Hobbs]] Salemgo sorgin prozesuko nerabea (AEB,1678- ? )
# [[Abigail Williams (Salemeko epaiketak)]] Salemgo sorgin epaiketetan akusatua (AEB, 1680-1697)
# [[Adriana Calcanhotto]] abeslari eta konpositorea (Tarragona, 1966)
# [[Agnes Meyer Driscoll|Agnes Meyer]] Kiptografoa (Estatu Batuak)
# [[Aimée Rapin]] margolaria (Suitza)
# [[Aissa Doumara Ngatansou]] ekintzailea (Kamerun, 1972)
# [[Alice Domon]] Argentinako diktaduran desagertu eta hil zuten moja (Frantzia, 1937-1977)
# [[Alicia Sellés Carot]] liburuzaina eta dokumentalista (Castelló, 1977)
# [[Altamira Gonzalo]] jurista, feminista (Zaragoza)
# [[Amalia Avia]] margolaria (Toledo, 1930-2011)
# [[Anastasía Mýskina]] tenislaria (Sobiet Batasuna, 1981)
# [[Ángela Ramos]] kazetaria, erreportaria (Peru)
# [[Anita Malfatti]] margolaria (Brasil, 1889-1964)
# [[Ann Pudeator]] Salemgo sorginkeria prozesuan urkatua (AEB, 1621-1692)
# [[Anna Eriksdotter]] sorgintzat jo eta burua moztuta exekutatua (Suedia, 1624-1704)
# [[Anna Gardell-Ericson]] margolaria (Suedia)
# [[Anna Göldin]] Sorginkeria egotzita burua moztuta exekutatua (Suitza)
# [[Anna Maria Bofarull]] zinemagilea (Tarragona,1979)
# [[Anna Rosina de Gasc]] margolaria (Alemania)
# [[Antonia Maymón|Antonia Maymon]] idazlea, feminista, anarkista (Madril)
# [[Aurora Cáceres Moreno]] idazle, feminista, sufragista (Peru)
# [[Barbara W. Tuchman]] idazle eta kazetaria (Amerikako Estatu Batuak, 1912-1989)
# [[Barbara Walters]] kazetaria, idazlea (EEBB, 1929)
# [[Betty Parris]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatzailea(AEB, 1682-1760)
# [[Bridget Bishop]] Salemgo sorgin epaiketetan exekutatua (AEB, 1632?-1692)
# [[Brita Zippel]] Sorginkeria egotzita burua moztu eta sutan errea (Suedia, 1676)
# [[Candy (Salemgo epaiketak)]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatutako esklabua (AEB,XVII. mendea ?)
# [[Carmen Martínez Sancho]] matematikaria (Toledo)
# [[Carmen París]] abeslari eta konpositorea (Tarragona, 1966)
# [[Carmina Verdú]] gimnasta ohia (Valentzia, 1983)
# [[Catalina Carlota De la Gardie]] Baztanga txertoaren bultzatzailea (Suedia, 1723-1763)
# [[Christiane Amanpour]] kazetaria (Erresuma Batua, 1958)
# [[Cindy Sherman]] argazkilaria eta zinema-zuzendaria (AEB, 1954)
# [[Concha García Campoy|Concha Garcia Campoy]] Kazetaria (Terrasa, 1958)
# [[Cristina Rota]] aktore, arte-dramatiko irakaslea (Argentina, 1945)
# [[Delmira Agustini]] poeta (Uruguai)
# [[Dorcas Hoar]] sorginkeria egotzita zigortua (Beverly, 1634-1711)
# [[Dorothy Good]] Salemgo sorginkeria prozesuan 4 urteko auzipetua (AEB, 1687?)
# [[Draupadi Murmu]] politikaria, tribu-buruzagia, Indiako 1. emakume presidente tribala (India, 1958)
# [[Eglantyne Jebb]] haurren eskubideen defentsa (Erresuma Batua, 1876-1828)
# [[Elena Arregui Cruz-López]] arkitektoa (Irun-Santiago de Compostela)
# [[Eliane Giardini]] aktorea, zinema-zuzendaria (Tarragona, 1966)
# [[Elizabeth Hubbard (Salemeko epaiketak)]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatzaile nagusia (AEB, 1675?-1692etik aurrera)
# [[Elizabeth Jane Gardner]] margolaria (Estatu Batuak-Paris)
# [[Estefanía Chávez Barragán]] arkitektoa, irakaslea (Mexiko)
# [[Esther Koplowitz]] enpresaria (Madril,1950)
# [[Eva Crane]] zientzialaria (Erresuma Batua)
# [[Eva Piquer]] kazetaria eta idazlea (Bartzelona, 1969)
# [[Faith Hill]] abeslaria (EEBB, 1967)
# [[Fanny Elssler]] dantzaria (Austria)
# [[Guirandana de Lay|Guirandina de Lay]] Emagina, sorgintzat jo eta errea (Jaka, 1461)
# [[Haydée Milanés]] abeslaria, konpositorea, moldatzailea eta ekoizlea (Habana, 1980)
# [[Helen Mack Chang]] Myrna Mack Fundazioaren sortzaile (Guatemala)
# [[Helen Vlachos]] kazetaria (Grezia)
# [[India.Arie]] abeslari estatubatuarra (Denver, 1975)
# [[Isabel Azkarate]] argazkilaria, fotokazetaria (Donostia)
# [[Isabel Quintanilla]] margolaria (Madril, 1938-2017)
# [[Jane Wenham (ustezko sorgina)]] emakume akusatua eta askatua (Ingalaterra, ?-1730)
# [[Janet Horne]] Sorginkeria egotzita sutan bizirik errea (Eskozia, 1727)
# [[Jean Adair]] aktorea (Kanada, 1873-1953)
# [[Jeanne Fusier-Gir]] aktorea (Frantzia, 1885-1973)
# [[Juana Martín Manzano]] moda-diseinatzailea (Kordoba, 1974)
# [[Juana Millán|Juana Millan]] inprimatzailea, enpresaburua (Zaragoza)
# [[Juana Mordó]] arte bildumagilea (Tesalonika, 1899-Madril,1984)
# [[Katharina Henot]] posta-burua, sorginkeria egotzita sutan errea (Alemania, 1570-1627)
# [[Laspaulesko sorginkeria prozesua]] 24 emakume urkatuak (Huesca, 1593)
# [[Laura Morera]] ballet dantzaria (Madril, 1977)
# [[Laura Muntz Lyall]] margolaria (Kanada)
# [[Lilia Podkopayeva]] gimnasta (Ukraina, 1978)
# [[Lola Robles]] idazlea eta aktibista (Madril, 1963)
# [[Luciana Aymar]] kirolaria (Argentina, 1977)
# [[Lydia Lunch]] abeslaria, aktorea, idazlea (AEB, 1959)
# [[Margaret Jones]] Emagina, sorginkeria egotzita urkatuz exekutatua (EEBB 1613-1548)
# [[Margaret Scott (Salemgo epaiketak)|Margaret Scott]] Sorginkeria egotzita urkatuz exekutatua (Eskozia, 1615-Salem, 1692)
# [[Margaret Scott Gatty]] botanikaria eta idazlea (Britania Handia, 1809-1873)
# [[Maria Bellonci]] idazlea (Italia, 1902-1986)
# [[María Botto]] aktorea (Argentina, 1974)
# [[María Cabrales]] Kuba independentziaren aldeko protagonista (Kuba)
# [[Maria da Conceição|Maria da Conceicao]] emagina, sorginkeria egotzita sutan errea (Sao Paulo, 1798)
# [[María Eugenia Vaz Ferreira]] irakasle, poeta (Uruguai, 1875-1924)
# [[María Gil Vallejos]] piano-jolea (Alacant, 1892-1981)
# [[María José Gómez Redondo]] artista garaikidea (Valladolig, 1963)
# [[Maria Mercè Cuartiella]] idazlea, antzerkigilea (Katalunia)
# [[Maria Tallchief]] dantzaria (EEBB, 1925-2013)
# [[María Teresa Linares]] musikologoa (Kuba)
# [[Marija Jurić Zagorka|Marija Juric Zagorba]] kazetaria (Kroazia, 1873-1957)
# [[Marta Calamonte]] gimnasta ohia, entrenatzailea, fisioterapeuta (Badajoz,1982)
# [[Martha Corey]] Salemgo sorgin epaiketetan urkatua (AEB, 1619-1672)
# [[Martha Zein]] idazle, narratzaile, zinegile (Alemania, 1962)
# [[Mary Black (Salemeko epaiketak)]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatutako esklabua (AEB,XVII. mendea ?)
# [[Mary Bradbury]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatua (AEB, 1615-1700)
# [[Mary Parker (Salemgo epaiketak)|Mary Parker]] sorginkeria egotzita urkatua (1637-1692)
# [[Mary Pat Gleason]] aktorea eta gidoilaria (AEB, 1950-2020)
# [[Mary Warren]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatzaile nagusiena (AEB, 1674?-1693?)
# [[Matteuccia de Francesco]] sorgintza jo eta sutan errea (Italia, 1428 exekutatua)
# [[Maxine Hong Kingston|Maxime Hong Kingston]] idazlea (EEBB, 1940)
# [[Melissa de la Cruz]] idazlea (Manila-AEB, 1971)
# [[Mercedes Ferrer]] egile abeslaria (Madril, 1963)
# [[Merga Bien]] Sorgintzat jo eta sutan errea (Alemania 1560-1603)
# [[Mia Hamm]] futbolaria (AEB, 1972)
# [[Mia Zapata]] abeslaria (AEB, 1965-1993)
# [[Mira Nair]] zinema zuzendaria (India, 1957)
# [[Mónica Alario Gavilán]] filosofoa eta ikertzailea (Madril)
# [[Myrna Mack]] antropologoa (Guatemala)
# [[Nabyla Maan]] egile abeslaria (Maroko, 1987)
# [[Nancy Usero]] gimnasta ohia, entrenatzailea (Zaragoza, ?)
# [[Narbona Dacal]] Emagina, sorgintzat jo eta errea (Zaragoza, 1498)
# [[Nata Moreno]] zine-zuzendaria, aktorea, ekoizlea (Zaragoza, 1979)
# [[Nazanín Armanian]] idazea eta politologoa (Iran, 1961)
# [[Nora Heysen]] margolaria (Australia)
# [[Nur Levi]] aktorea (Madril, 1979)
# [[Olga Román]] abeslaria eta egile-abeslaria (Madril, 1979)
# [[Olga Wisinger-Florian]] margolaria (Austria)
# [[Paisleyko sorginkeria prozesua]] 7 emakume kondenatuak (Eskozia, 1697)
# [[Pascale Petit (aktorea)]] aktorea (Frantzia, 1938-)
# [[Paula Ortiz]] zine-zuzendaria, gidoilaria, ekoizlea (Zaragoza, 1979)
# [[Paule Minck]] Parisko Komunako iraultzaile feminista (1839 - 1901)
# [[Pendleko sorginkeria prozesua]] 10 urkatu: 9 emakume eta gizon 1 (Ingalaterra, 1612)
# [[Petronilla de Meath]] sorginkeria egotzita sutan errea (Irlanda)
# [[Rebecca Lemp]] Sorginkeria egotzita sutan errea (Alemania, 1550-1590)
# [[Rebecca Nurse]] Salemgo sorginkeria prozesuan exekutatua(AEB, 1621-1692)
# [[Rebecca Walker]] idazlea, feminista (Mississipi, 1969)
# [[Rocío Vitero Pérez|Rocio Vitero Perez]] gizarte langilea eta politikaria (Gasteiz, 1980)
# [[Romola Garai]] aktore britainiarra (1982)
# [[Ruth Osborne (ustezko sorgina)]] hil zuten emakume eskalea (Ingalaterra, 1680-1700)
# [[Sally Salminen]] nobelagilea (Finlandia,1906-1976)
# [[Samlesburyko sorginkeria prozesua]] 20 bat emakume akusatuak (Ingalaterra, 1612)
# [[Sarah Cloyce]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatua (AEB, 1648-1703)
# [[Sarah Good]] Salemgo sorginkeria prozesuan urkatua (AEB, 1653-1962)
# [[Sarah Osborne]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatua (AEB, 1643?-1692)
# [[Sarah Wildes]] Salemgo sorginkeria prozesuan urkatua (AEB, 1627-1692)
# [[Sima Sami Bahous]] NBE Emakumeak-en zuzendaria (Jordania, 1956)
# [[Susana Rinaldi]] aktorea eta tango-abeslaria (Argentina, 1935)
# [[Susannah Sheldon]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatzailea (AEB, 1670?- ?)
# [[Suzana de Moraes]] aktore, zinema-zuzendaria (Brasil, 1940-2015)
# [[Tarsila do Amaral]] margolaria (Brasil, 1886-1973)
# [[Tatiana Bilbao]] arkitektoa (Mexiko)
# [[Tatiana Lióznova]] zinema zuzendaria (Errusia, 1914-2011)
# [[Teresa Duclós]] margolaria (Sevilla, 1934)
# [[Vera Fokina]] ballet dantzaria (1886-1958, Errusia)
# [[Vera Panova]] idazlea eta kazetaria (Errusia, 1905-1973)
# [[Vera Tschechowa]] aktorea, zinemagilea eta ekoizlea (Alemania, 1940)
# [[Victoria Åberg|Victoria Aberg]] margolaria (Finlandia, 1824-1892)
# [[Villanuako sorginak]] Villanuako sorginkeria prozesua (Huesca, XV. mendea)
# [[Wilhelmina Wylie]] igerilaria (Australia, 1984)
# [[Wilmot Redd]] Sorginkeria egotzita urkatua (Salem, 1692)
}}
===='''Berriak 2022''' ('''ekaina''')====
(ordena alfabetikoz)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Ainhoa Colino]] eef--'''SORTUA''' kirolaria, ibiltaria (Durango 2004)
# [[Aitziber Makazaga]] ef--'''SORTUA''' bolaria (Zerain 1976)
# [[Alazne Etxebarria Urizar]] ef--'''SORTUA''' korrikalaria (Santurtzi 1997)
# [[Ane Maruri]] ef--'''SORTUA''' dantzaria eta irakaslea (Bizkaia 1996)
# [[Begoña Guillen]] ef--'''SORTUA''' argazkilaria (Amurrio 1963)
# [[Bernadette Iratzoki Luro]] ----'''SORTUA''' dantzaria, antzerkilaria eta irakaslea (Azkaine, 1959)
# [[Betzaida Urtaza]] ef--'''SORTUA''' idazlea, itzultzailea, editorea (Donostia-Legorreta 1988)
# [[Gabi Etxebarne]] ----'''SORTUA''' idazlea, feminista, serora ohia (Aldude, Nafarroa Beherea 1932)
# [[Garbiñe Alustiza]] ef--'''SORTUA''' bolaria (Zerain 1964)
# [[Lurdes Imaz]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, antzerki zuzendaria eta gidoilaria (Segura 1952)
# [[Margarita Olañeta]] ef--'''SORTUA'' ekintzailea (Ermua 1931)
# [[Olga Uribe]] ef--'''SORTUA''' ehulea (Durango 1958)
# [[Oroitz Jauregi]] ef--'''SORTUA''' Euskaltzain urgazlea (Legorreta 1974)
# [[Patxika Erramuzpe]] ----'''SORTUA''' Abeslaria, ekintzailea (Aldunde. Nafarroa Beherea 1943)
# [[Adelaide Anne Procter]] poeta, filantropoa (Ingalaterra)
# [[Adelina Lopes Vieira]] idazlea, dranagilea (Portugal-Brasil)
# [[Agnes Baltsa]] mezzosopranoa (Grezia)
# [[Alice Rey Colaço]] Ilustratzailea, abeslaria. Portugal
# [[Amelia Orleanskoa]] Portugalgo azken erregina (Frantzia-Portugal)
# [[Amélia Rey Colaço]] aktorea, zuzendaria (Portugal)
# [[Ana Castillo]] idazlea (Chicago, EEBB)
# [[Ana de Gonta Colaço]] eskultorea (Portugal)
# [[André Léo]] Frantziako eleberri eta kazetaria, ekintzaile feminista (1824 - 1900)
# [[Ann Putnam, Jr.]] Salemeko sorgin-epaiketetako lekukoa (AEB)
# [[Anna Waser]] margolaria (Suitza)
# [[Anna Zippel]] sorginkeria leporatuta eraila (Suedia)
# [[Anne de Chantraine]] sorginkeria egotzita sutan erretakoa (Lieja)
# [[Annie Londonderry]] munduari bira egindako txirrindularia (AEB)
# [[Assumpta Roura]] kazetaria eta idazlea (Katalunia)
# [[Barbara Ward]] ekonomialaria, kazetaria eta idazlea (Erresuma Batua)
# [[Beatriz Costa]] aktorea, idazlea (Portugal)
# [[Bessie Rayner Parkes]] poeta, kazetaria, feminista (Alemania-AEB)
# [[Blanca Muñoz]] artista, eskultorea eta grabatzailea (Madril)
# [[Branca de Gonta Colaço]] idazlea, errezitatzailea (Portugal)
# [[Carmen Arozena]] artista, margolaria eta grabatzailea (La Palma)
# [[Carmen Laffón]] artista, margolaria eta eskultorea (Sevilla)
# [[Carola García de Vinuesa]] mediku, zientzialari, irakasle (Espainia-Australia)
# [[Carolina Michaëlis de Vasconcelos]] filologoa, idazlea (Alemania-Portugal)
# [[Caroline de Barrau]] feminista, aktibista (Frantzia)
# [[Caroline Haslett]] ingeniari elektrikari aitzindaria (Erresuma Batua)
# [[Charlotte Saunders Cushman]] aktorea (AEB)
# [[Clémentine Hélène Dufau]] margolaria (Frantzia)
# [[Concepción Bona]] hezitzailea eta ekintzailea (Dominikar Errepublika)
# [[Concha de Albornoz]] intelektual feminista (Asturias)
# [[Conchita Supervía]] mezzosopranoa (Bartzelona)
# [[Corina Freire]] abeslaria, aktorea, enpresaburua (Portugal)
# [[Cynthia Germanotta]] filantropoa, ekintzailea, enresaburua (AEB)
# [[Dinah Craik]] idazlea (Ingalaterra)
# [[Dolores González Pérez]] idazlea (Malaga)
# [[Dora Panofsky]] arte historialaria (Alemania-AEB)
# [[Dorothea Tanning]] margolaria (AEB)
# [[Dorothy Hansine Andersen]] medikua (EEUU)
# [[Eduarda Lapa]] margolaria (Portugal)
# [[Eleanor Pairman]] matematikaria, asmatzailea (Eskozia)
# [[Elizabeth Ann Ashurst Bardonneau]] itzultzailea, aktibista (Ingalaterra)
# [[Elsie Widdowson]] nutrizionista (Erresuna Batua)
# [[Emília de Sousa Costa]] idazlea, feminista (Portugal)
# [[Emily Davies]] sufragista, emakumea unibertsitate eskubide-defensatzailea (Ingalaterra)
# [[Emma Stebbins]] eskultorea (AEB)
# [[Eugénie Le Brun]] intelektual feminista (Frantzia-Egipto)
# [[Eugénie Marie Salanson]] margolaria (Frantzia)
# [[Felícia Fuster i Viladecans]] margolaria eta poeta (Bartzelona-Paris)
# [[Felicia Hemans]] poeta (Ingalaterra)
# [[Fiorenza Cossotto]] mezzosopranoa (Italia)
# [[Franceska Mann]] dantzaria (Polonia)
# [[Frederica von Stade]] mezzosopranoa (AEB)
# [[Geraldine Jewsbury]] eleberrigilea eta kritikaria (Ingalaterra)
# [[Ghada Waly]] politikari eta diplomatikoa (Egipto)
# [[Gina Cigna]] sopranoa (Italia)
# [[Guadalupe Marín]] modeloa eta eleberrigilea (Mexiko)
# [[Hariclea Darclée]] sopranoa (Errumania)
# [[Henriette Michaelis]] hizkuntzalaria (Alemania)
# [[Hoylande Young]] kimikaria (AEB)
# [[Huda Sha'arawi]] aktibista feminista (Egipto)
# [[Irina Vladislavovna Bussen]] minerologoa (Errusia)
# [[Izumi Nakamitsu]] Armagabetzeari lotutako gaiei buruzko Nazio Batuen Bulegoko zuzendaria (Japonia)
# [[Josephine Butler]] feminista eta guzarte erreformatzailea (Erresuma Batua)
# [[Juana Alarco de Dammert]] filantropoa, hezitzailea (Peru)
# [[Júlia Lopes de Almeida]] idazlea, kazetaria, feminista (Brasil)
# [[Julie von May]] sufragista, feminista (Suitza)
# [[Katalina Boloniakoa|Katalina Boloniakoa]] margolaria, idazlea, santa (Bolonia)
# [[Kate Marvel]] zientzilaria (New York EEBB)
# [[Kin Yamei]] doktorea, hezitzailea eta nutrizioan aditua (Txina, EEBB)
# [[Letitia Elizabeth Landon]] poeta (Ingalaterra)
# [[Licia Verde]] astronomoa, fisikaria, irakaslea (Italia)
# [[Lidia Blanco]] filologoa (Burgos)
# [[Lilian Baylis]] britainiar antzerki ekoizle eta zuzendaria
# [[Lola Garrido]] arte kritikaria, komisarioa eta bildumagilea (Donostia)
# [[Lucia Valentini Terrani]] mezzosopranoa (Italia)
# [[Madeleine Pelletier]] psikiatra, aktibista (Frantzia)
# [[Malak Hifni Nasif]] idazle, poeta, maistra (Egipto)
# [[Margarida Lopes de Almeida]] poeta, deklamatzailea, eskultorea (Brasil)
# [[Maria Adelaide Lima Cruz]] margolaria (Portugal)
# [[Maria Archer]] idazlea (Portugal)
# [[María Barbeito]] pedagogo, idazlea (Galizia)
# [[Maria da Cunha]] poeta, kazetaria(Portugal-Brasil)
# [[Maria Jane Jewsbury]] eleberrigilea eta kritikaria (Ingalaterra)
# [[Maria Lamas]] idazlea, kazetaria, ekintzaile politikoa (Portugal)
# [[María Luisa Calero Vaquera]] hizkuntzalaria (Badajoz)
# [[Maria Olga de Moraes Sarmento da Silveira]] idazlea, feminista (Portugal)
# [[María Soriano Llorente]] psikologoa (Valentzia)
# [[María Trinidad Sánchez]] ekintzailea, aberriaren ama (Dominikar Errepublika)
# [[Marie Adelaide Belloc Lowndes]] nobelagilea (Ingalaterra)
# [[Marie La Cécilia]] Frantziako maistra, Komunan aktibista errepublikanoa (1839 - 1922)
# [[Marisa de Leza]] aktorea (Madril)
# [[Martha Carrier]] sorginkeria leporatuta eraila (EEBB)
# [[Mary Eastey]] Salemeko sorgin-epaiketan exekutatua (AEB)
# [[Mary Russell Mitford]] idazlea, dramagilea (Ingalaterra)
# [[Mary Walcott]] Salemeko sorgin-epaiketetako lekukoa (AEB)
# [[Matiel Mogannam]] aktibista, nazionalista (Libano-Palestina)
# [[Matilda Hays]] itzultzaile, idazle, kazetari, aktore (Ingalaterra)
# [[Melissa Aldana]] saxofoi-jotzailea (Txile)
# [[Mercedes Llopart]] sopranoa, irakaslea (Bartzelona)
# [[Mercy Lewis]] Salemeko sorgin-epaiketetako lekukoa (AEB)
# [[Minou Tavárez Mirabal]] filologoa, politikaria (Dominikar Errepublika)
# [[Monica Oliphant]] zientzialari, ikertzailea (Ingalaterra-Australia)
# [[Nabawiyya Musa]]irakaslea, nazionalista, feminista (Egipto)
# [[Natali Germanotta]] moda-diseinatzailea, estilista (AEB)
# [[Natalia Kanem]] UNFPAren zuzendaria (Panama)
# [[Nerilie_Abram]] zientzilaria (Australia)
# [[Nísia Floresta (idazlea)]] idazlea, hezitzailea (Brasil)
# [[Paca Blanco]] ekintzailea (Madril)
# [[Patricia Kraus]] abeslaria, musikagilea, ekoizlea (Milan-Espainia)
# [[Regina Lago García]] pedagogo, psikologo (Palentzia)
# [[Renata Scotto]] sopranoa (Italia)
# [[Rosalba Carriera]] margolaria (Italia)
# [[Ruth Rivera Marín]] arkitektoa (Mexiko)
# [[Safia Zaghloul]] aktibista, politikaria (Egipto)
# [[Sonia Vivas]] pedagogoa, politikaria (Bartzelona)
# [[Tarab Abd al-Hadi]] aktibista feminista, politikaria(Palestina-Egipto)
# [[Valentine de Saint-Point]] idazlea (Frantzia)
# [[Verónika Mendoza]] politikaria (Peru)
# [[Victòria Pujolar Amat|Victoria Pujolar Amat]] margolaria (Bartzelona)
# [[Virgínia Quaresma]] kazetaria, aktibista (Portugal)
}}
===='''Berriak 2022''' ('''maiatza''')====
(Ordena alfabetikoz)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Alaitz Biritxinaga]] ef--'''SORTUA''' Txirrindulari epaile eta zuzendaria (Bizkaia 1974)
# [[Angelita Bilbao Bilbao]] efef'''SORTUA''' erizaina, ekintzaile abertzalea (Bilbo 1903-Argentina 1990)
# [[Concha Laca]] efef'''SORTUA''' artisaua, zeramikaria, eskultorea (Madril 1925-Irun 2018)
# [[Estibaliz Urresola Solaguren]] ef--'''SORTUA''' zinema zuzendaria (Laudio 1984)
# [[Haizea Beruete]] efef'''SORTUA''' bertsolaria (Iruñea 1994-2022)
# [[Lina Huarte-Mendikoa]] efef'''SORTUA''' sopranoa (Iruñea 1928-Madril 2017)
# [[Margarita Barainka]] g'''SORTUA''' Gernikako bonbardaketaren lekukoa (Errigoiti 1922)
# [[Acacia Uceta]] poeta (Madril)
# [[Adelaida Abarca Izquierdo]] ekintzailea, kartzelarik ihes egindakoa (Madril)
# [[Adelaida Las Santas]] kazetari eta poeta (Madril)
# [[Alejandra Soler]] maistra errepublikano erbesteratua (Valentzia)
# [[Amanda Jones]] poeta, aktibista, asmatzailea (AEB)
# [[Ana Martínez Collado]] arte estetika eta generoa (Madril)
# [[Ángela García de la Puerta]] Espainiako 1. Fisika eta Kimika katedraduna (Soria)
# [[Ángeles García-Madrid]] idazlea eta presoa (Madril)
# [[Anna Davin]] historialaria, idazlea, feminista( Ingalaterra)
# [[Anna Keichline]] arkitektoa eta asmatzailea (AEB)
# [[Anna Manso Munné]] idazlea, gidoilaria (Bartzelona)
# [[Anna Ruth Fry]] idazlea (Britainia Handia)
# [[Asun Casasola]] genero indarkeriaren aurkako aktibista (Palentzia)
# [[Asunción Bastida]] moda diseinatzailea (Bartzelona)
# [[Aurora Rodríguez Carballeira]] ama eugenesikoa (Galizia)
# [[Barbara Bodichon]] ongilea, eskubideen aldeko aktibista (Erresuma Batua)
# [[Carmen Mir]] moda diseinatzaile (Bartzelona)
# [[Christiana Figueres]] antropologoa, ekonomialaria eta analista(Costa Rica)
# [[Clara Sánchez (idazlea)]] idazlea, Espainaiko zine aditua (Guadalajara)
# [[Concha Alós]] idazlea (Valentzia-Bartzelona)
# [[Consuelo García del Cid Guerra]] idazlea (Bartzelona)
# [[Deepika Kurup]] zientifikoa, asmatzailea (edateko ur garbi 'azkarra') (AEB)
# [[Dorothy Thompson]] kazetaria, idazlea, sufragista, feminista (AEB)
# [[Eldorado Jones]] asmatzailea (hegazkin isilgailua,plantxa elektrikoa)(AEB)
# [[Elena Moncada]] ekintzaile, idazle, prostituzioaren abolizionista (Argentina)
# [[Enriqueta Gallinat]] politikaria, errepresio frankistaren biktima (Bartzelona)
# [[Erna Schneider]] ingenaria, matematikaria eta asmatzailea (AEB)
# [[Ethel Léontine Gabain]] margolaria (Frantzia-Ingalaterra)
# [[Eva Alcón]] errektorea (Castelló)
# [[Flor Cernuda]] preso komunista (Toledo)
# [[Flora Robson]] aktorea (Ingalaterra)
# [[Gema Corredera]] abeslari eta musikagilea (Kuba)
# [[Geneviève de Gaulle-Anthonioz]] Frantziako erresistentziakoa (Frantzia)
# [[Gertrud Bäumer]] aktibista feminista eta politikaria (Alemania)
# [[Gisela Wild]] feminista, kooperatiba-politiketan espezializatua (Argentina)
# [[Gloria Patricia Porras]] abokatu, notario, epaile (Guatemala)
# [[Hannah Slater]] asmatzailea (kotoiaz josteko haria sortzeko metodo berria)(AEB)
# [[Helen Taylor (feminista)]] idazlea, aktorea (Erresuma Batua)
# [[Helen Taylor]] noblea (Ingalaterra)
# [[Helena Lange]] pedagogoa eta emakumeen eskubide defendatzailea (Alemania)
# [[Hilary Wainwright]] kazetaria, ikertzailea, feminista (Ingalaterra)
# [[Hildegart Rodríguez Carballeira]] politikaria, etorkizuneko emakume gisa sortua (Madril)
# [[Ida Henrietta Hyde]] fisiologoa eta asmatzailea (AEB)
# [[Isabel Olesti]] kazetari eta idazlea (Tarragona)
# [[Isabel Risco]] aktorea (Coruña)
# [[Isabel Vicente García|Isabel Vicente Garcia]] ekintzaile komunista (Albacete - Bartzelona)
# [[Jenara Vicenta Arnal Yarza]] 1. Zientzia Kimiko doktorea eta ikertzailea (Zaragoza)
# [[Jessie Boucherett]] emakumeen aldeko aktibista (Ingalaterra)
# [[Joaquina Dorado Pita]] Les Cortseko preso errepublikanoa (Coruña)
# [[Josefa Barba-Gosé Flexner]] zientzialaria (Bartzelona-Filadelfia)
# [[Josefina Amalia Villa]] ekintzailea, preso politikoa (León-Madril)
# [[Joy Mangano]] enpresaria eta asmatzailea (fregona, pertxak) (AEB)
# [[Juana Francisca Rubio]] margolaria eta ilustrailea (Madril)
# [[Judith Malina]] aktorea, ekoizlea eta zuzendaria (Alemania-AEB)
# [[Karen Olsen Beck]] arkitektoa, soziologoa, politikaria eta diplomatikoa (*!)
# [[Laia Berenguer Puget]] Les Cortseko preso sozialista (Bartzelona)
# [[Laura Casielles]] idazlea, poeta (Asturias)
# [[Les Corts emakumeen kartzela]] (Bartzelonako eraikina)
# [[Letizia Battaglia]] kazetari, argazkilari, politikari, editore eta enpresaburua (Italia)
# [[Liane Russell]] genetista, zoologoa (Austria, AEB)
# [[Lidia Guinart]] kazetaria, idazlea eta politikaria (Bartzelona)
# [[Lilí Díaz Rivas]] enpresaburua, idazlea (Galizia)
# [[Lilly Maxwell]] sufragista (Eskozia)
# [[Lina Gálvez]] historialaria, ekonomia feministan aditua (Sevilla)
# [[Lise London]] erresistentzia frantseseko aktibista (Frantzia)
# [[Llum Quiñonero]] kazetaria, ekintzailea, politikaria (Alacant)
# [[Lola Sanjuán]] enpresaburua eta lider feminista (Sevilla)
# [[Magda Bandera]] kazetaria, idazlea(Bartzelona)
# [[Maite Alvarez]] zientzilaria eta ikertzailea (Ermua)
# [[Manolita del Arco]] politikaria, ekintzailea (Bilbo-Madril)
# [[Margarida Abril]] ekintzailea (Katalunia)
# [[María Ángeles Durán]] ikertzailea (Madril)
# [[María Antonia Peña]] errektorea (Cádiz)
# [[María Antonia Zorraquino]] biokimikaria eta ikertzailea (Zaragoza)
# [[Maria Bigordà Montmany]] kataluniar ekintzailea (Ullastre-Tarrasa)
# [[María del Carmen Cuesta Rodríguez|Maria del Carmen Cuesta Rodríguez]]A aktibista (Madril)
# [[Maria Deraismes]] prostituzioaren abolizionista
# [[María Dolores de Pablos]] poeta eta astrologoa (Madril)
# [[Maria Dolors Laffitte]] abeslaria (Bartzelona)
# [[Maria Dolors Renau]] psikologoa, pedagogoa eta politikaria (Bartzelona)
# [[María Elena Moyano]] aktibista (Perú)
# [[María José Figueras]] errektorea (Katalunia)
# [[Maria Lacerda de Moura]] anarkista eta feminista (Brasil)
# [[María Vicenta Mestre Escrivá]] psikologoa, Valentziako Unibertsitateko 1. emakume errektorea (Valentzia)
# [[Marie Killick]] audio-ingeniaria, asmatzailea (gramofonorako zafirozko orratza) (Erresuma Batua)
# [[Marina Vargas]] artista (Granada)
# [[Marisa Mediavilla Herreros]] liburuzaina, dokumentalista, feminsita (Palentzia)
# [[Marjorie Joyner]] asmatzailea (ile kizkur iraunkorrak egiteko makina)(AEB)
# [[Martirio (cantante)|Martirio]] abeslaria (Huelva)
# [[Mary Beale]] margolaria eta erretratista (Ingalaterra)
# [[Mary Dixon Kies]] asmatzailea (kotoiaz josteko haria sortzeko metodo berria) (AEB)
# [[Melania Moscoso]] antropologa, pedagoga, feminista (Bilbo)
# [[Mercedes Fernández-Martorell]] antropologoa (Bartzelona)
# [[Mercedes Núñez Targa]] Las Ventas eta Nazien kontzentrazio-eremuetako preso eta lekukoa (Bartzelona)
# [[Miren Arantza Madariaga Aberasturi]] politikaria eta zuzendari publikoa (Gernika)
# [[Montserrat Minobis]] kazetaria, irakaslea, idazlea eta feminista (Figueras)
# [[Natacha Bustos]] komiki-marrazkilaria (Eivissa)
# [[Nieves Torres]] politikaria, ekintzailea (Madril)
# [[Niña Pastori]] flamenko-kantautorea (Cadiz)
# [[Noeleen Heyzer]] diplomazialaria(Singapur)
# [[Noelia Vera]] kazetaria eta politikaria (Cádiz)
# [[Núria Feliu]] abeslaria eta aktorea (Bartzelona)
# [[Olimpia Altuve]] farmazialaria (Guatemala)
# [[Paz Azzati Cutanda]] Las Ventaseko preso komunista (Valentzia)
# [[Petra Cuevas]] preso komunista (Toledo)
# [[Pilar Aranda Ramírez]] errektorea (Zaragoza)
# [[Pilar López Díez]] maistra, kazetaria, komunikazio eta genero ikertzailea (Asturias)
# [[Rina Lazo]] margolari eta muralista (Guatemala)
# [[Rocio Mora Nieto]] abokatua eta aktibista (Madril)
# [[Rosa Aguilar Chinea]] errektorea (Gomera)
# [[Rosa Aguilar]] politikaria (Kordoba)
# [[Rosa Cremón Parra]] erizaina, ekintzaile antifrankista (Madril)
# [[Rosa Devés]] biokimikaria, akademika eta hezitzailea (Txile)
# [[Sally Alexander]] historialaria, feminista (Ingalaterra)
# [[Sheila Rowbotham ]] historialari feminista sozialista (Erresuma Batua)
# [[Shirley Ann Jackson]] fisikaria, asmatzailea (AEB)
# [[Sofía Moro]] argazkilaria (Madril)
# [[Soledad Murillo]] soziologo feminista, ikertzailea eta politikoa (Madril)
# [[Soledad Real López]] ekintzaile, komunista (Bartzelona)
# [[Susana Blas Brunel]] komisarioa, arte eta feminosmoan aditua (Madril)
# [[Susanna Martín]] ilustratzailea (Bartzelona)
# [[Suzanne Noël]] Zirujau plastikoa (Frantzia)
# [[Teresa Hernández Sagués]] Les Cortseko preso komunista (Avila)
# [[Teresa Rebull]] aktibista politikoa eta kantautorea (Bartzelona)
# [[Teresa Saez Barrao]] aktibista feminista, politikaria (Huesca-Nafarroa)
# [[Trinidad Gallego Prieto]] erizaina, emagina,politikari komunista (Madril)
# [[Valerie Hunter Gordon]] asmatzailea (Erresuma Batua)
}}
===='''Berriak 2022''' ('''apirila''')====
(Ordena alfabetikoz)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Antonia Salaberria]] efef'''SORTU''' erraketista (Eibar, 1906-2000)
# [[Aurelia Elkoro-Iturbe]] efef'''SORTU''' erraketista (Eibar 1012-1977)
# [[Haizea Oses]] ef--'''SORTU''' eskalatzailea (Arrasate, 2004)
# [[Irene Sarrionandia]] ef--'''SORTU''' mendi korrikalaria (Deba 1948)
# [[Joana Lasheras]] ef--'''SORTU''' kazetaria EITBn (Iruñea 1980)
# [[Josefina Markina]] efef'''SORTU''' filantropoa (Mallabia 1889-1972)
# [[Julene Bouzo]] ef--'''SORTU''' atleta (Ermua, 2003)
# [[Julia Guerra Lacunza]] efef'''SORTU''' poeta (Iruñea 1953-2008)
# [[María del Villar Berruezo]] efef'''SORTU''' aktorea, dantzaria eta idazlea (Tafalla 1888-1977)
# [[Martija de Jauregui]] XVI. mendeko sendagilea (Nafarroa) '''SORTU'''
# [[Pantxika Urruti]] ef--'''SORTU''' kantaria eta pastoral errejenta (Zuberoa 1955)
# [[Teresa Izu]] margolaria, ilustratzailea (Tafalla) sortu
# [[Adelita Domingo]] pianista, kopla-kantari eta dantzarien maistra(Sevilla)
# [[Aenne Burda]] argitaratzailea, alemaniar ekonomia-mirariaren ikur bat (Alemania)
# [[Amaya Arzuaga]] diseinatzailea eta enpresaburua (Burgos)
# [[Ana María Rodas]] idazlea (Guatemala
# [[Ana Rosa Diego]] zinema-zuzendaria eta gidoilaria (Sevilla)
# [[Angelina Aspuac]] jantzi maien defendatzailea (Guatemala)
# [[Angelina Beloff]] margolaria, grabatzailea eta arte-irakaslea(Errusia-Mexiko)
# [[Asunción Gómez Pérez]] ikertzailea (Badajoz)
# [[Aurelia Gutiérrez-Cueto Blanchard]] pedagogoa(Santander)
# [[Beatrice Hastings]] idazlea(Ingalaterra)
# [[Belén Maya]] flamenko-dantzaria eta koreografoa ( )
# [[Bella Dutton]] tenislaria (Britainia-Espainia)
# [[Bibiana Candia]] idazlea eta kazetaria (Galizia)
# [[Carlota Gurt]] idazlea eta kazetaria (Bartzelona)
# [[Catherine Bauer Wurster]] arkitektoa, etxebizitza publikoaren defendatzailea (AEB)
# [[Catherine Fahringer]] idazlea, aktibista (Estatu Batuak)
# [[Celia Rivas Casais]] kamioilaria, enpresaburua eta ekintzailea (Galizia)
# [[Ch´umilkaj Curruchiche]] abeslaria (Guatemala)
# [[Chona Madera]] idazle kanariarra
# [[Cilly Aussem]] tenislaria (Alemania)
# [[Concha Méndez]] idazlea, poeta eta gidoilaria (Madril)
# [[Concha Monje]] robotika-ikertzailea (Badajoz)
# [[Elena Catena]] filologoa, editorea eta feminista (Salamanca)
# [[Elena Villamandos]] kanariar idazlea
# [[Elvira Dyangani Ose]] Bartzelonako Arte Garaikidearen Museoaren 1. emakume zuzendaria(Kordoba)
# [[Emma Couceiro]] poeta (Lugo)
# [[Enriqueta Martín Ortiz de la Tabla]] irakaslea eta liburuzaina (Badajoz)
# [[Ernestine Rose]] asmatzailea (Polonia)
# [[Eudoxia Píriz]] Medikua (Salamanca)
# [[Fatoumata Diawara]] Maliko aktore eta egile-abeslaria (1982 - )
# [[Francisca Subirana]] tenislaria (Katalunia)
# [[Genie Espinosa]] artista, ilustratzailea (Bartzelona)
# [[Helena Bayona]] dokumentalgilea (Iruña)
# [[Iris Yassmin Barrios Aguilar]] abokatu eta epailea (Guatemala)
# [[Isa Guerra García]] poeta kanariarra (Kanariar uharteak)
# [[Isabel Expósito Morales]] idazlea (Hierro-Kanariak)
# [[Isabel García Hualde]] idazlea (Zarrakaztelu)
# [[Josane Sigart]] tenislaria (Belgika)
# [[Kajsa Ekis Ekman]] kazetari, idazle, ekintzailea (Suedia)
# [[Karma Peiró]] kazetari digitala Adimen Artifizialean aditua (Bartzelona)
# [[La Niña de los Peines]] Kopla-abeslaria (Sevilla)
# [[Las Ventas emakumeen kartzela]] artikulua da.
# [[Laura Fernández]] Idazlea eta kazetaria (Terrassa)
# [[Lenina Amapola García]] idazlea (Guatemala)
# [[Lilí Álvarez]] kirolaria, kazetaria eta Olinpiar jokoetako 1.emakume espainiarra (Erroma-Madril)
# [[Lourdes Pastor]] Kantaria eta aktibista (Kordoba)
# [[Lydia Becker]] Britainia Handiko sufragista, biologoa eta astronomoa (1827-1890)
# [[Madam C. J. Walker]] asmatzailea eta enpresaburua (AEB)
# [[Maddelin Brizuela]] enbaxadorea Bolivian (El Salvador)
# [[Margarita Ucelay]] filologoa, hispanista eta irakaslea (Madril)staño
# [[Marguerite Broquedis]] tenislaria (Frantzia)
# [[Maria Àngels Anglada]] kazetaria, poeta, eleberrigilea (Katalunia)
# [[María Blanca Ferrer García]] Abokatua, idazlea, poeta (Iruñea)
# [[María Blanchard]] margolaria (Santander)
# [[Maria del Carmen Reina Jiménez]] idazlea kanariarra
# [[María Francisca Ulloa del Castillo]] emagina (Utrera)
# [[Maria Furtwängler]] aktore eta medikua (Alemania)
# [[María Josefa Riba]] tenislaria (Katalunia)
# [[María Laffitte]] arte-kritikaria, idazlea, Emakumeen eskubide defendatzailea(Sevilla)
# [[María Rodrigo]] musikagilea, pianista eta irakaslea(Madril)
# [[María Salas Larrazábal]] idazle eta aktibista (Burgos)
# [[Marian Rojas]] mediku psikiatra eta idazlea (Madril)
# [[Maribel Lacave]] idazle kanariarra
# [[Marie Goegg-Pouchoulin]] Suitzako aktibista feminista eta abolizionista (1826-1899)
# [[Marie Vassilieff]] margolaria (Errusua-Frantzia)
# [[Marifé de Triana]] Kopla-abeslaria eta aktorea (Sevilla)
# [[Matilde Coral]] flamenko dantzaria (Sevilla)
# [[Matilde Landa]] politikaria (Badajoz)
# [[Matilde Ras]] grafologoa, idazlea, itzultzailea(Tarragona)
# [[Matilde Ucelay]] Espainiako tituludun 1.emakume arkitektoa (Madril)
# [[Mayte Martín (idazlea)|Mayte Martín]] Las Palmas (Kanariak)
# [[Mayte Martín]] musikagilea, flamenko-abeslaria (Bartzelona)
# [[Melanie Mayron]] asmatzailea eta aktorea (AEB)
# [[Melissa Farley]] psikologo, feminista (AEB)
# [[Mercedes Rodrigo]] Espainiako tituludun 1.emakume psikologoa (Madril)
# [[Merche Esmeralda]] flamenko-dantzaria (Sevilla)
# [[Milagro Almenara Pérez]] Espainiako Gerra Zibilean eraildako farmazialaria (Santander)
# [[Milagros Mengíbar]] flamenko-dantzaria (Sevilla)
# [[Milagros Nuin Monreal]] itzultzailea. (Erriberri-Nafarroa)
# [[Molla Mallory]] tenislaria (Norvegia-AEB)
# [[Morena Herrera]] abortuaren aldeko ekintzailea (El Salvador)
# [[Myriam Palacios]] aktorea (Txile)
# [[Natalia Sosa Ayala]] kanariar idazlea
# [[Norah Borges]] ilustratzailea (Argentina)
# [[Núria Albó]] poeta (Bartzelona)
# [[Nuria Coronado Sopeña]] kazetaria, feminista, abolizionista (Madril)
# [[Olimpia Valencia]] ginekologoa (Galizia)
# [[Oliva Acosta]] zinema-zuzendaria, gidoilaria eta ekoizlea (Cádiz)
# [[Omowunmi Sadik]] asmatzailea (Nigeria)
# [[Patricia Ruiz de Irizar]] farmazialaria eta kooperantea (Iruñea)
# [[Paulina Kellogg Wright Davis]] aktibista, hezitzailea (AEB)
# [[Pepa Chávarri]] tenislaria (Madril)
# [[Pilar Aguilar Carrasco]] idazle, zinemako kritikaria, feminista (Jaén)
# [[Pura Maortua]] antzerki-zuzendaria (Kantabria)
# [[Rafaela Pastor]] aktibista (Malaga)
# [[Rebeca Lane]] abeslaria (Guatemala)
# [[Rita Fernández Queimadelos]] arkitektoa (Galizia)
# [[Rosa Barasoain|Rosa Barasoin]] idazlea (Tafalla)
# [[Rosa Torras]] tenislaria (Katalunia)
# [[Rosa Vergés]] zinema-zuzendaria, gidoilaria eta irakaslea (Bartzelona)
# [[Sabina Spielrein]] psikiatra eta psikoanalista (Errusia)
# [[Salima Ikram]] egiptologoa (Pakistan)
# [[Selena Millares]] kanariar poeta
# [[Simone Iribarne]] tenislaria (Lapurdi)
# [[Sofia Quintino]] Portugalgo mediku, feminista eta errepublikanoa (1879-1964)
# [[Sonsoles Echavarren Roselló|Sonsoles Echavarren]] idazlea eta kazetaria (Iruñea)
# [[Sylvia Ratnasamy]] asmatzailea (Belgika)
# [[Taina Bien-Aimé]] abolizionista
# [[Teresa Zabalza Díez]] musikagilea, musikaria eta musika irakaslea (Iruñea)
# [[Trinidad Lucea Ferrer]] idazlea, poeta eta ilustratzailea (Tutera)
# [[Veena Sahajwalla]] asmatzailea (India-Australia)
# [[Victorina Durán]] margolaria, jantzi-eszenografoa eta diseinatzailea (Madril)
# [[Viera Sparza]] ilustratzailea, idazlea eta umorista grafikoa (Zaragoza)
# [[Virginia Laparra]] fiskal oiha (Guatemala)
# [[Yolanda Castaño]] poeta eta literatura kritikaria (Coruña)
}}
===='''Berriak 2022''' ('''martxoa''')====
(Ordena alfabetikoz)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Boni Macarrón]] efef'''SORTU''' martxantera, gozoki saltzailea (Durango)
# [[Carmen Miranda Zubieta]] --ef'''SORTU''' Kultur-ekintzailea (Galdakao)
# [[Elbira Iturri]] ef--'''SORTU''' aktibista (Mundaka)
# [[Eugenia Idoiaga]] efef'''SORTU''' emagina (Forua)
# [[María Ángeles Garai]] efef'''SORTU''' irakaslea, Bizkaiko lehen andereñoa (Bilbo)
# [[Martxelina Lopetegi]] efef'''SORTU''' bertsolaria (Oiartzun 1864-1930)
# [[Tamara Clavería]] ----'''SORTU''' Amuge elkarteko lehendakaria (Bilbo)
# [[Adilia de las Mercedes]] jurista feminista (Guatemala)
# [[Alauda Ruiz de Azúa]] zine-zuzendaria eta gidoilaria (Bizkaia)
# [[Alika Kinan]] Abolizionista (ARgentina)
# [[Almudena Domínguez Arranz]] arkeologoa
# [[Amada López Meneses]] historialari galiziarra
# [[Amalia de Isaura]] aktore komikoa eta kupletista (?)
# [[Amelia Baldeón Iñigo]] arkeologoa (Gasteiz)
# [[Amparo Alonso Betanzos]] adimen artifizialeko ikertzailea(Galizia)
# [[Amparo Cebrián]] pedagogoa (Salamanca)
# [[Ana Delgado Hervás]] arkeologoa (Bartzelona)
# [[Ana María Romero de Campero]] kazetaria, idazlea ekintzailea (Bolivia)
# [[Ángeles Huerta]] zine-zuzendaria (Asturias)
# [[Angelina Vidal]] Portugalgo idazle eta kazetaria (1847-1917)
# [[Anina Ciuciu]] abokatu eta idazle ijitoa (Errumania)
# [[Anne Tyng]] asmatzailea (Txina-AEB)
# [[Anselma de Salces]] Bilbotar ongilea (1815-1885)
# [[Arabako Emakumeen Asanblada]]
# [[Arundhati Bhattacharya]] enpresaburua (India)
# [[Áurea Lucinda Javierre]] artxibozaina eta historialaria (Teruel)
# [[Beatriz Pinheiro]] Portugalgo idazle, poeta, editore eta intelektuala (1871-1922)
# [[Begoña Vila]] astrofisikaria (Galizia)
# [[Berta Wilhelmi]] enpresaburua, hezitzailea, filantropoa eta feminista (Alemania, Granada)
# [[Carla Accardi]] margolari abstraktua (Italia)
# [[Carla Lonzi]] idazlea, arte-kritikaria, feminista (Italia)
# [[Carla Subirana]] zine-zuzendaria (Bartzelona)
# [[Carme Freixa]] kazetaria, feminista, abolizionista (Bartzelona)
# [[Carmen de Zulueta]] idazlea, filosofoa eta irakaslea (Madril)
# [[Carmen García Mateo]] telekomunikazio ingeniaria (Galizia)
# [[Carmen López Alonso|Carmen Lopez Alonso]] historialaria
# [[Carmen Sentandreu Gimeno]] arkeologoa
# [[Carmen Velacoracho de Lara]] Kazetaria (Ciudad Real, 1880-Madril,1960)
# [[Catherine Furbish]] botanikaria (AEB)
# [[Christine Peterson]] estatistikaria, zientzialaria (EEBB)
# [[Chus Gutiérrez]] zine-zuzendaria, gidoilaria eta aktorea (Granada)
# [[Deema Shehabi]] poeta eta idazlea (Kuwait)
# [[Delia Grigore]] filologo ijitoa (Errumania)
# [[Diana Pey]] piano-jotzailea (Madril)
# [[Dolores Cebrián]] irakaslea (Salamanca)
# [[Domitila de Carvalho]] Portugalgo mediku, irakasle eta politikaria (1871-1966)
# [[Elaine N. Aron]] psikologoa (Kalifornia)
# [[Elena Barulina]] botanikaria, genetista eta ikertzailea (Errusia)
# [[Elena Díaz Ereño]] medikua eta irakaslea (Galdakao)
# [[Elena Fortún]] idazlea, haur eta gazte literatura (Madril)
# [[Elena Hernández Sandoica]] historialaria
# [[Elisa Augusta da Conceição Andrade]] Portugalgo lehen emakume medikua (1855-??)
# [[Elisa Garrido González|Elisa Garrido]] historialaria
# [[Elizabeth J. Tasker]] astrofisikaria, idazle zientifikoa eta irakaslea (Britainia)
# [[Elvira Ontañón Sánchez-Arbós]] idazlea, artikulugilea eta pedagogoa (?)
# [[Elza_Dunkels]] Suediako pedagoga
# [[Emma Ihrer]] feminista eta lider sindikala (Alemania)
# [[Esma Redžepova]] abeslari ijitoa (Mazedonia)
# [[Esther Takeuchi]] asmatzailea (AEB)
# [[Fei-fei Li]] konputazioko irakaslea (Txina-AEB)
# [[Fournierreko emakume kartagileak]] emakume langileak (Gasteiz)
# [[Gloria Cabral]] arkitektoa (Brasil-Paraguai)
# [[Gloria Giner de los Ríos García]] irakaslea(Madril)
# [[Glòria Trías Rubiés]] arkeologoa (Bartzelona)
# [[Guiomar Torresão]] Portugaldar idazlea eta feminista (1844-1898)
# [[Halet Çambel]] arkeologaeta Olinpiar Jokoetan lehiatu zen lehen emakume turkiarra, eskriman
# [[Harriet Williams Russell Strong]] asmatzailea (AEB)
# [[Helena Lopes da Silva]] zirujau eta politikaria (Cabo Verde)
# [[Hélène Rioux]] idazle eta itzultzailea (Kanada)
# [[Helene Stöcker]] bakezalea, feminista eta publizista (Alemania)
# [[Isabel Aguirre]] arkitektoa (Galizia)
# [[Isabel García Lorca]] irakaslea eta idazlea (Granada)
# [[Jennifer Miller]] Feminista, artista, idazlea...(EEBB)
# [[Jordina Sales i Carbonell]] historialaria
# [[Josefina Aldecoa]] idazlea eta pedagogoa (Leon)
# [[Juana Capdevielle]] Gerra Zibilean eraildako pedogogo eta liburuzaina (Madril-Galizia)
# [[Juana Romani|Juani Romani]] italiar-frantziar margolaria
# [[Julia Sánchez Carrilero]] arkeologoa
# [[Julia Vigre García]] maistra (Madril)
# [[Julienne Baseke Nzabandora]] aktibista (Kongo)
# [[Julieta Paredes]] feminista komunitarioa (Bolivia)
# [[Juliette Bonheur]] animalia-margolaria (Frantzia)
# [[Katerina Harvati]] paleontologoa, irakaslea eta ikertzailea (Grezia)
# [[La Argentinita]] dantzaria eta koreografoa (Buenos Aires)
# [[Laura de los Ríos Giner]] irakaslea (Granada)
# [[Laura García Hoppe]] margolaria eta idazlea (Malaga)
# [[Leonor Serrano Pablo]] pedagogoa,legelaria, feminista (Ciudad Real-Madril)
# [[Lily Braun]] idazle eta feminista (Alemania)
# [[Linda Braidwood]] arkeologoa
# [[Lita Cabellut]] margolari ijitoa (Espainia)
# [[Lourdes Girón Anguiozar]] arkeologoa (Cadiz)
# [[Maite Larrauri Gómez]] filosofoa, idazlea eta irakaslea (Valentzia)
# [[Manuela Solís]] ginekologoa, Valentziako 1. medikua (Valentzia)
# [[Mapi León]] futbolaria (Zaragoza)
# [[Margarita Ballester Figueres]] poeta, itzultzailea eta irakaslea (Katalunia)
# [[Margarita Sánchez Romero]] arkeologoa (Madril)
# [[Maria Amália Vaz de Carvalho]] Portugalgo idazle poligrafoa, pedagogoa eta poeta (1847-1921)
# [[María Ángeles Pérez Samper]] arkeologoa (Bartzelona, 1949)
# [[María Antonina Sanjurjo Aranaz]] belar-jockey jokalaria (Galizia)
# [[Maria Benedita Mouzinho de Albuquerque de Faria Pinho]] Portugalgo idazle, aktibista errepublikano eta feminista (1865-1939)
# [[María Blázquez|María Blazquez]] idazlea (Extremadura)
# [[María Buj Luna]] liburuzain terueldarra
# [[Maria Clara Correia Alves]] Portugalgo editore, kazetari eta irakasle feminista (1869-1948)
# [[María Cristina Gonzalo Pintor]] arkitektoa (Santander-Madril)
# [[Maria Eugenia Aubet]] arkeologoa (?)
# [[María José Alonso Fernández]] farmakologoa (Leon)
# [[María Juana Ontañón]] arkitekto kanariarra (Tenerife)
# [[María Lacrampe]] erizaina (Madril)
# [[María Sánchez Arbós]] maistra eta pedagogoa (Huesca-Madril)
# [[María Teresa Miras Portugal]] biokimika (Galizia)
# [[María Victoria Lareu]] ikertzailea, auzitegiko medikua (Galizia)
# [[Mariam Kamara]] arkitekto frantziar-nigeriarra
# [[Mariana Angélica de Andrade]] Poeta portugaldarra (1840-1882)
# [[Marie Joséphine Nicolas]] margolari frantziarra
# [[Marisol Soengas]] mikrobiologoa (Galizia)
# [[Marta Moll de Alba]] piano-jotzailea (Kanariak)
# [[Mary Walton]] ingeniaria eta asmatzailea (AEB)
# [[Massouda Kohistani]] aktibista (Afganistan)
# [[Matilde Cantos]] politikaria (Granada)Mpa
# [[Matilde Moliner Ruiz]] liburuzaina eta institutuko katedraduna(Madril)
# [[Mercedes Vegas]] arkeologoa (Bartzelona)
# [[Mercedes Vilanova Ribas]] historialaria eta ikertzailea (Katalunia)
# [[Miren Roji]] musika irakaslea eta piano-jotzailea (Santurtzi, 1917-2018)
# [[Naama Goren-Inbar]] arkeologoa
# [[Nely Reguera]] zine-zuzendaria, gidoilaria eta aktorea (Granada)
# [[Nieves Sánchez Carrilero]] arkeologoa
# [[Noemí Trujillo]] poeta eta idazlea (Bartzelona)
# [[Norma Vázquez]] Bilbon bizi den indarkeria matxistan aditua (Mexiko)
# [[Núria Rafel i Fontanals]] arkeologoa katalana
# [[Ofelia Rey Castelao ]] historialaria,idazlea (Galizia)
# [[Olga Vallespín Gómez]] arkeologoa eta Espainiako lehen urpekari profesionala
# [[Olive Dennis]] ingeniaria, tren diseinu-berrikuntzen egilea (AEB)
# [[Patsy O'Connell Sherman]] asmatzailea (AEB)
# [[Peregrina Quintela Estévez]] matematikaria (Galizia)
# [[Pilar Palomero]] zinemagilea eta idazlea (Zaragoza)
# [[Pilar Pérez Solano]]zinema-zuzendaria, gidoilaria eta ekoizlea (Alacant)
# [[Rachel Zimmerman]] zientzialaria eta asmatzailea (Kanada)
# [[Rilda Paco]] artista, diseinatzailea (Bolivia)
# [[Rita de Morais Sarmento]] Portugalgo lehen emakume ingeniari zibila (1872-1931)
# [[Robin Wall Kimmerer|Robin Wall Kimmerer]] ekologista (EEBB)
# [[Rosa Balaguer Oltra]] Kazetaria (Valentzia)
# [[Rosa María Rodríguez Magda]] filosofoa (Valentzia)
# [[Sally Fox]] asmatzailea (AEB)
# [[Sandra Barrilaro]] argazkilaria eta ekintzailea (Bilbo)
# [[Sandra Sevillano]] mendi korrikalaria (Santurtzi)
# [[Serafina Javierre]] liburuzaina (Tarragona)
# [[Sonia Sánchez]] idazlea, abolizionista (Argentina)
# [[Susan Leeman]] endrokrinologoa (AEB)
# [[Susana Reyes]] dantzari, koreografoa, artista (Ekuador)
# [[Teresa Paneque]] Astronomoa, zientzia-dibulgatzailea (Madril-Txile)
# [[Towanda Rebels]] idazle, komediante, abolizionista, feminista bikotea (Madril)
# [[Vicenta Lorca Romero]] maistra (Granada)
# [[Victoria Cabrera Valdés]] historialaria (Madril)
# [[Violeta Delmonte]] hizkuntzalaria (Argentina-España)
# [[Virginia Auber Noya]] idazlea, itzultzaile (Coruña, 1825-Madril,1897)
# [[Marianne Thyssen]] politikaria (Belgika, 1956)
}}
=== Berriak ===
====Berriak 2022 (Otsaila)====
(Ordena alfabetikoz)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Ainhoa Azpitarte]] ef--'''SORTU''' abeslaria, futbolaria eta aktorea (Bizkaia)
# [[Antonia Salaberria]] efef'''SORTU''' Erraketista (Eibar)
# [[Adelaida de la Calle]] biologoa (Madril)
# [[Adriana Kaplan Marcusán]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Argentina)
# [[Agustina Ruiz Dupont]] fikziozko zientzialaria (Granada)
# [[Aissata Kane]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Gambia)
# [[Alfreda Markowska]] Holokaustoa biziraun zuen emakumea, haur ijito, judu eta alemanak bizirauten lagundu zuena (Polonia)
# [[Alicia Estévez]] Zientzialaria (Pontevedra)
# [[Alicia Hermida]] aktorea (Madril)
# [[Almaclara]] emakume-orkestra taldea (Andaluzia)
# [[Amalia Lobato Rosique]] Gerra zibilean eraildako milizianoa (Murtzia)
# [[Aminata Diop]] mutilazio genitalagatiko lehen errefuxiatua eta aktibista (Mali)
# [[Amparo Soler Leal]] aktorea (Madril)
# [[Ana Locking]] moda-diseinatzailea, enpresaburua eta argazkilaria (Toledo)
# [[Ana Mena]] abeslaria eta aktorea (Malaga)
# [[Angéla Kóczé]] Soziologoa feminista ijitoa (Hungaria)
# [[Ángela López Jiménez]] soziologoa eta feminista (Iruñea)
# [[Angelines Fernández]] aktore errepublikanoa (Madril-Mexiko)
# [[Anika Rahman]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Banglades)
# [[Anna Missuna]] Errusiar geologoa
# [[Antonia Plana]] aktorea (Espainia)
# [[Antónia Pusich]] portugaldar idazle, kazetari eta musikagilea (1805-1883)
# [[Balghis Badri]] feminsta eta aktibista (Sudan)
# [[Beatriz González Calderón]] biolontxelojolea eta orkestra-zuzendaria (Andaluzia)
# [[Binta Jammeh-Sidibe]] emakumeen eskubideen aldeko politikoa (Mauritania)
# [[Blanca Lydia Trejo]] idazlea, aktibista, kantzilerra (Mexiko)
# [[Bogaletch_Gebre]] mikrobiologoa, Emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista eta feminista(Etiopia)
# [[Carmela Nieto]] kazetaria eta idazle feminista (Kuba)
# [[Carmen García Mateo]] zientzialaria (Galizia)
# [[Carmen Herrera (margolaria)|Carmen Herrera]] Kuba-EEBB
# [[Carolina Beatriz Ângelo]] Portugaldar medikua eta feminista, herrialde horretan bozkatu zuen lehen emakumea (1878 - 1911)
# [[Caroline Flack]] telebista-aurkezlea eta irrati esataria (Britainia Handia)
# [[Catalina Martin-Chico]] fotokazetaria (Madril)
# [[Cecilia Seghizzi]] musikagilea, biolin-joleaeta pintorea (Italia)
# [[Ceija Stojka]] ijito margolaria (Austria)
# [[Celia Rico Clavellino]] gidoilasria eta zine zuzendaria(Sevilla)
# [[Charline Effah]] idazlea eta maistra (Gabon)
# [[Chou Kung-shin]] idazlea, historialaria... (Taiwan)
# [[Constanza de Ayala]] Arabako dama (Araba)
# [[Consuelo Díez Fernández]] pianista eta musikagilea (Madril)
# [[Coral del Río Otero]] ekonomialaria eta ikertzailea(Vigo)
# [[Delaine Le Bas]] artista ijitoa (Britania Handia)
# [[Dolores Corbella Díaz]] hizkuntzalaria, akademikoa (Tenerifekoa)
# [[Dolores Corella Piquer]] zientifikoa eta ikertzailea (Valentzia)
# [[Dolores Ruiz Berdún]] zientzia historialaria eta ikertzailea (Espainia)
# [[Dolores Serrano]] pianista, musikagilea eta irakaslea (Cadiz)
# [[Dora Barrancos]] soziologo, historialari, feminista (Argentina)
# [[Dorothy_Reed_Mendenhall]] medika estatubatuarra (Columbus 1874- Chester 1964)
# [[Efua Dorkenoo]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (Ghana)
# [[Elena Gorolová]] indarrez esterilizatutako emakume ijitoa (Txekia)
# [[Elena María Tejeiro]] aktorea (Murtzia)
# [[Elisabeth Guttenberger]] Auschwitz-Birkenau-tik bizirik atera zen emakume ijitoa. (Alemania)
# [[Elvira Quintillá]] aktorea eta abeslaria (Bartzelona)
# [[Emma Kunz]] sendalaria (Suitza)
# [[Estrellita Castro]] abeslaria eta aktorea (Sevilla)
# [[Ethel Brooks]] Soziologo feminista eta ijitoa (AEB)
# [[Eugenia Zuffoli]] abeslaria eta aktorea (Italia)
# [[Eva Villaver Sobrino]] astrofisikaria eta ikertzailea (Palentzia)
# [[Fàtima Bosch i Tubert]] zientzialaria (Girona)
# [[Fatoumata Coulibaly]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (Mali)
# [[Fauziya Kasinga]] emakumeen genital mutilazioa dela eta, AEBko lehen errefuxiatua (Togo)
# [[Florence Price]] orkestra garrantzitsu batek jo zuen lehen musikagile afroamerikarra (AEB)
# [[Fran Hosken]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista ()
# [[Fran Hosken]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (EEBB)
# [[Francisca de Assis Martins Wood]] Lehen aldizkari feministaren argitaratzailea (Lisboa, 1802-1900)
# [[Gavina Viana Viana]]ekintzaile antifaxista (Donostia-Bartzelona)
# [[Gina Ranjičić]] lehenengo ijito idazlea (Serbia)
# [[Gisela Bock ]] historialaria (Alemania)
# [[Hanna Neumann]] matemarikaria (Alemania)
# [[Imperio Argentina]] aktorea, abeslaria eta dantzaria (Argentina)
# [[Inés Núñez de la Parte]] abokatua, kontseilaria eta goi-zuzendaria (Bilbo)
# [[Inna Modja]] ablazioaren kontrako ekintzailea (Mali)
# [[Isabel Parra]] kantautorea eta folklorista (Txile)
# [[Isabel Rodà de Llanza]] epigrafialaria eta arkeologoa (Bartzelona)
# [[Isabelle Stengers]] Bruselako filosofoa (Belgika)
# [[Isatou Touray]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (GAmbia)
# [[Jaha_Dukureh]] giza eskubideen aldeko aktibista (Gambia)
# [[Jane Richardson]] biofisikoa eta Richardson biogramen asmatzailea (AEB)
# [[Javiera Parra]] musikaria eta abeslaria (Txile)
# [[Juana Goizueta Vértiz]] Kontituzio Zuzenbideko irakaslea (Nafarroa)
# [[Julia Lajos]] aktorea (Valladolid)
# [[Julia Robinson]] estatubatuar matematikaria (Misuri)
# [[June Crespo]] artista (Iruñea, 1982)
# [[June Eric-Udorie]] ablazioaren kontrako ekintzailea (Irlanda)
# [[Katarina Taikon]] idazle ijitoa (Suedia)
# [[Laura_Mersini-Houghton]] kosmologa eta fisika teoriko albano-estatubatuarra (Tirana)
# [[Layli Miller-Muro]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (AEB)
# [[Leah Manning]] Politikari britainiarra, giza eskubideen aldeko ekintzailea (Erresuma Batua)
# [[Leena Yadav]] zinema-zuzendaria (India)
# [[Leonore Davidoff]] historialaria, feminista (AEB)
# [[Leyla Hussein]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Somalia)
# [[Lidia Cao]] ilustratzailea eta muralista (Galizia)
# [[Lily van Angeren-Franz]] Auschwitz-Birkenau-tik bizirik atera zen emakume ijitoa. (Alemania)
# [[Loral O'Hara]] ingeniaria eta astronauta NASAn (AEB))
# [[Louise Jopling]] margolaria (Erresuma Batua)
# [[Ma Thida]] Kontzientzia preso ohia eta idazlea (Birmania)
# [[Mae Azango]] Kazetaria eta emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Liberia)
# [[Marcia_Neugebauer]] geofisika estatubatuarra (AEB)
# [[Margaret Bonds]] musikagilea (AEB)
# [[Margarita Comas Camps]] pedagogoa (Menorca-Erresuma Batua)
# [[Mari Carmen Díaz de Mendoza]] aktorea (Madril)
# [[María Banquer]] aktorea (Espainia)
# [[María Bru]] aktorea (Valentzia)
# [[María de Sarmiento y Castilla]] Arabako dama (Araba)
# [[María Dolores Gispert Guart]] bikoizketa aktorea eta irrati esataria (Katalunia)
# [[María Eva Istúriz García|María Eva Istúriz Garcia]] Berdintasunerako teknikaria (Iruñea)
# [[Maria Federici]] komunista, politikaria (Italia)
# [[María Inmaculada Paz-Andrade]] zientzialaria (Galizia)
# [[María Itziar Urrutia San Antón]] arkitektoa eta zuzendari exekutiboa (Malaga)
# [[María Matilde Almendros]] irrati esataria eta aktorea (Katalunia)
# [[María Ripoll]] zinegilea (Bartzelona)
# [[María Ruiz de Gauna]] XV.mendeko emakumea (Gasteiz)
# [[María Teresa Ruiz Cantero]] mediku eta ikertzailea (Melilla)
# [[Maria Veleda]] Portugalgo ekintzaile feminista eta errepublikanoa (1871-1955)
# [[Mary Nash]] historialaria (Irlanda-Katalunia)
# [[Maya Burhanpurkar]] ikertzaile kanadiarra (Ontario)
# [[Melanie Spitta]] zinema zuzendari ijitoa (Belgika)
# [[Mónica Ramos Toro]] antropologoa (Madril)
# [[Nahid Toubia]] Sudaneko lehen emakume-zirujaua eta EGM ikerketan ezpezializatutako aktibista (Sudan)
# [[Najat Maalla M'jid]] NBE Idazkari Nagusiaren Ordezkari Berezia Haurren aurkako Indarkeriari buruzkoa (Maroko)
# [[Nilde Iotti]] politikari komunista (Italia)
# [[Nina Dudarova]] hizkuntzalari ijitoa, erromanieran alfabetatzea (Rusia)
# [[Nitza Margarita Cintron]] medikua (Puerto Rico)
# [[Olayinka Koso-Thomas]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Nigeria)
# [[Panna Cinka]] biolin-jotzailea ijitoa (Hungria)
# [[Pastora Filigrana García]] ijito sindikalista feminista (Sevilla)
# [[Pastora Imperio]] dantzaria (Sevilla)
# [[Pepita de Oliva]] ijito dantzaria, Europan ezaguna (Málaga)
# [[Pratibha Parmar]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Nairobi)
# [[Regina de Lamo]] 98.ko belaunaldiaren idazle anarkista (Jaén)
# [[Rita Montagnana|Rita Montagnama]] Komunista, politikaria (Italia)
# [[Romila Thapar]] historialaria (India)
# [[Rosa Cortés]] 1749ko ijitoen kontrako Sarekada Handian atxilotua (Granada)
# [[Rosa Taikon]] ijito zilargin eta aktorea (Suedia) Gina Ranjičić
# [[Rosario García Ortega]] aktorea (Argentina)
# [[Sagrario Ruiz Elizalde]] maistra eta hezkidetzan erreferentea (Nafarroa)
# [[Saioa Mantzisidor Zilloniz]] nekazaria eta enpresaburua (Bizkaia)
# [[Sandy Powell]] jantzi-diseinatzailea (Britainia Handia)
# [[Shu Otero]] komikigilea (Sunbilla, Nafarroa garaia)
# [[Silvia Agüero]] ijito idazlea, ijitoen memoria berreskuratzen duena (Madril)
# [[Sister Fa]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (Senegal)
# [[Sonia Contera]] fisikaria eta nanoteknologoa (Madril)
# [[Soraya Post]] eurodiputatu ijitoa (Suedia)
# [[Tarsy Carballas]] zientzialaria (Galizia)
# [[Teresa Margarida da Silva e Orta]] lehen emakume eleberrigilea portugesez (1711-1793)
# [[Teresa Mattei]] ekintzaile komunista, feminista (Italia, 1921-2013)
# [[Teresa Noce]] italiar politikaria (1900-1980)
# [[Teresa Sánchez de Bilbao]] XV.mendeko emakumea (Gasteiz)
# [[Teresa Vinyoles Vidal]] historialaria (Bartzelona)
# [[Thais_Russomano]] Brasildarra medikuntza aeroespazialean espezializatuta (Porto Alegre)
# [[Vanderlan da Silva Bolzani]] Kimikaria (Brazil)
# [[Věra Bílá]] ijito abeslaria (Txekia)
}}
====Berriak 2022 (Urtarrila)====
(Ordena alfabetikoz)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Aitziber Urrutia]] ----'''SORTU''' Eskalatzailea (Bizkaia)
# [[Alazne Belar]] ef--'''SORTU''' erizaina eta ikerlaria (Atxondo, Bizkaia)
# [[Belén Bengoetxea]] ef--'''SORTU''' Ikertzailea eta EHUko irakaslea (Durango)
# [[Elena Uriz]] ef--'''SORTU''' irakaslea, aktorea, dantzaria, musikaria (Iruñea)
# [[Maixux Rekalde]] efef'''SORTU''' Bakezalea eta euskaltzaile (Oiartzun)
# [[Mercedes Arbaiza]] ----'''SORTU''' Historialaria eta EHUko irakaslea (Bilbo)
# [[Pilar Narbaiza]] efef'''SORTU''' erraketista eta sukaldaria (Mallabia)
# [[Uxue del Río]] ef--'''SORTU''' artista, irudigilea eta diseinatzaile grafikoa (Donostia)
# [[Adelaide Cabete]] Ginekologo feminista, framazona eta errepublikanoa (Portugal, 1867-1935)
# [[Adele Bianchi]] geografoa (Italia)
# [[Aida Peláez de Villa Urrutia]] idazlea,kazetaria, sufragista. (Kuba)
# [[Amalia Mallén|Amalia Mallén de Ostolaza]] saiakeragilea, itzultzailea, sufragista (Kuba)
# [[Ana de Castro Osório]] Portugalgo idazlea, feminista eta militante errepublikanoa(1872-1935)
# [[Ana Maria Lajusticia]] kimikaria, dietetikan eta nutrizioan aitzindaria (Madril)
# [[Ana Revenga]] ekonomialaria (Espainia)
# [[Ángela Molinuevo y Longuebau]] XIX. mendeko karitatea (Gasteiz)
# [[Ángeles Flórez Peón]] bizirik dagoen azken miliziano sozialista (Asturias)
# [[Angélica Morales |Angélica Morales ]] idazlea, aktorea (Teruel, 1970)
# [[Ann Rose Nu Tawng]] bakezalea, erizaina BBC 100 women sariduna (Birmania)
# [[Antonella Picchio]] Ekonomialari feminista (Italia)
# [[Arantxa Rodríguez Álvarez]] ekonomialari feminista (Bilbo)
# [[Arantza Chacón Ormazabal]] ikertzailea, Zehar Errefuxiatuak (Gasteiz)
# [[Asunción Ruiz]] ingurumen teknikaria (Madril)
# [[Aurelia Castillo de González]] idazle eta itzultzailea (Kuba)
# [[Aurora Villar Buceta]] kazetaria (Kuba)
# [[Belén Franch Gras]] zientzialaria (Valentzia)
# [[Belén Frau Uriarte]] ekonomilaria, Espainaiako CEOko eta munduko komunikazioko zuzendaria (Bilbo)
# [[Belén Landáburu]] abokatu eta politikoa (Burgos)
# [[Bianca Maria Meda]] moja eta musikagilea (Italia)
# [[Blanca de los Ríos]] idazlea eta literatura kritikoa (Sevilla)
# [[Camille Kouchner]] Zuzenbide pribatuko irakaslea, abokatua (Frantzia)
# [[Carmen Serdán Alatriste]] iraultzailea (Mexiko)
# [[Catalina Bárcena]] aktore kubatarra (Kantabria)
# [[Consuelo Uranga]] komunista (Mexiko)
# [[Cristina Borderías]] Historialaria (Katalunia)
# [[Cristina Carrasco]] ekonomilari feminista (Txile-Bartzelona)
# [[Cynthia Cockburn]] antimilitarista feminista eta akademikoa (Britania Handia)
# [[Diane Elson]] ekonomilari feminista (Erresuma Batua)
# [[Digna Collazo]] sufragista (Kuba)
# [[Domitila García de Coronado]] editorea, idazlea (Kuba)
# [[Elena Salvador]] aktorea (Madril)
# [[Elisa Garrido Moreno]] ikertzailea, unibertsitateko irakaslea (Valentzia)
# [[Elisa Garrido]] espainiar militante antifaxista (Zaragoza)
# [[Elisa Mújica]] Idazlea (Kolonbia, 1918-2003)
# [[Elisa Soriano Fisher]] mediku-oftalmologoa eta feminista (Madril)
# [[Élisabeth Chaplin]] margolaria (Frantzia, 1890-Italia, 1982)
# [[Ella Fontanals-Cisneros]] enpresaria eta arte-bildumagilea (Kuba)
# [[Elva Raquel Gómez]] kitxua idazlea (Argentina)
# [[Elvira de Hidalgo]] Sopranoa eta kantu-maistra (Teruel)
# [[Erika Aifan]] ustelkeriaren aurkako epailea (Guatemala)
# [[Esperanza Molina Cubillo]] idazlea eta antropologoa (Madril)
# [[Esther Chapa]] sufragista (Mexiko)
# [[Eva Celada]] kazetaria, idazlea eta gastronomoa (Palentzia)
# [[Eva Gancedo]] musikagilea, filmetako soinu-bandetan espezializatua (Madril)
# [[Fanny Garrido]] idazle galiziarra
# [[Fátima Báñez]] legelaria, politikaria eta ekonomilaria (Huelva)
# [[Fatima Singhateh]] Haurren salerosteka eta explotariari buruzko Nazio Batuen Errelatore Berezia (Gambia)
# [[Francia Márquez]] ekintzaile feminista (Kolonbia)
# [[Gisela Vaquero]] bideojokogilea (Girona)
# [[Henriette d'Angeville]] Mont Blanc igo zuen bigarren emakumea (Frantzia)
# [[Hermila Galindo]] politikaria, kazetaria eta ekintzaile feminista (Mexiko)
# [[Hortensia Gelabert]] aktore kubatarra Espainian (Espainia)
# [[Ingrid Robeyns]] filosofo eta ekonomialari feminista (Lovaina, Belgika)
# [[Irene González]] Futbolaria (Coruña, 1909-1928)
# [[Isabel Margarita Ordetx]] idazlea, (Kuba)
# [[Isabel Oyarzábal]] itzultzailea, kazetaria, idazlea, aktorea eta diplomatikoa(Malaga)
# [[Isabella Leonarda]] moja eta musikagilea (Italia)
# [[Jamila Medina Ríos]] idazlea (Kuba)
# [[Josefina Blanco]] aktorea (Leon)
# [[Josefina Gómez Mendoza]] geografo eta idazlea (Madril)
# [[Julia Peguero Sanz]] maistra eta feminista (Zaragoza)
# [[Justa Montero]] aktibista feminista (Bartzelona)
# [[Kate Young]] gizarte-antropologoa (Erresuma Batua)
# [[Laila Haidari]] ekintzailea 100 Women BBC sariduna (Agfanistan)
# [[Leonor Taboada]] kazetaria, idazlea eta ekintzaile feminista
# [[Lourdes Beneria]] ekonomialari feminista (Katalunia)
# [[Lucía López Marco]] albaitaria (Zaragoza)
# [[Manuela Vargas]] flamenko dantzaria (Sevilla, 1941 - Madril, 2007)
# [[Margarita Manso]] 27ko belaunaldiko margolaria (Valladolid, 1908-Madril,1960)
# [[Mari Carmen Martínez Chamorro]] medikua (León)
# [[María Ángeles Pérez López|Maria Ángeles Pérez López]] poeta (Valladolid)
# [[María Cancio]] aktorea (Madril)
# [[María del Adalid]] margolari galiziarra (
# [[María Espinosa de los Monteros]] emakumeen eskubide zibil eta politikoen aldeko aktibista (Malaga)
# [[María Fernanda Ladrón de Guevara]] Aktorea (Madril)
# [[María Guerrero López]] aktorea (Madril)
# [[María Guerrero]] Aktore eta enpresaburua (Madril)
# [[María José Vázquez]] GIB/HIES ekintzailea (Bartzelona)
# [[María Josefa Patricia Muñoz y Jarabeitia]] filantropoa (Bilbo)
# [[María Martos]] Feminista (Madril)
# [[María Muñoz de Quevedo]] piano-jotzailea
# [[Maria Teixidor i Jufresa]] enpresari eta abokatua (Katalunia)
# [[María Teresa Gavarró Castelltort]] pedagogoa(Katalunia)
# [[María Tubau]] aktorea (Madril)
# [[María Villar Buceta]] kazetaria, poeta, ekintzailea (Kuba)
# [[Maria Xaveria Perucona]] moja eta musikagilea (Italia)
# [[Marta Álvarez Guil]] legelaria (Madril)
# [[Matilde de la Torre]] kazetari eta politikaria (Burgos)
# [[Matilde Díez]] aktorea (Madril)
# [[Matilde Rodríguez Cabo]] mediku, psikiatra, idazlea, feminista, sufragista eta aktibista (Mexiko)
# [[Maud de Boer-Buquicchio]] Haurren salerosteka eta explotariari buruzko Nazio Batuen Errelatore Berezi oiha (Herbehereak)
# [[Michelle Perrot]] historialaria (Frantzia)
# [[Natália Pasternak|Natalia Pasternak]] biologoa BBC 100 women sariduna (Brasil)
# [[Négar Djavadi]] eleberrigilea, zinemagilea (Iran/Frantzia)
# [[Nerea Luis]] informatika ingeniaria (Madril)
# [[Nieves Quintana]] Nekazaria (Araba)
# [[Nilofar Bayat]] afganistar abokatua eta saskibaloi jokalaria (Kabul)
# [[Reem Alsalem]] Emakumeen kontrako indarkeriari buruzko Nazio Batuen Errelatorea (Jordania)
# [[Reyna Pastor]] historialaria (Argentina)
# [[Rosa García-Malea López]] lehen emakume kaza-pilotua (Almeria)
# [[Rosika Schwimmer]] kazetaria, idazlea, sufragista (Budapest)
# [[Sabine Weiss]] Argazkilaria (Frantzia)
# [[Sara Baartman]] esklaboa (Afrika)
# [[Serafina Núñez]] idazle kubatarra
# [[Susanna Minguell]] filosofo eta idazlea (Bartzelona)
# [[Tlaleng Mofokeng]] mediku, hizlari, idazle eta emakumeen eskubideen eta sexu eta ugalketa-osasunaren aldeko aktibista BBC 100 women sariduna (Hegoafrika, 1980)
# [[Trinidad Arroyo]] Espainian lan egin zuen lehen oftalmologoa (Palentzia)
# [[Virginia Eubanks]] politologoa (AEB)
# [[Virginia Torrecilla]] futbolaria (Mallorca)
# [[Virginie Demont-Breton]] margolaria (Frantzia, 1859-1935)
# [[Winnaretta Singer]] musika mezenas (Paris)
# [[Zeltia Montes Muñoz]] musikagilea, filmetako soinu-bandetan espezializatua (Madril)
}}
=== Berriak ===
====Berriak 2021 (urria, azaroa, abendua)====
(Ordena alfabetikoz)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Aitziber Olaizola]] ef--'''SORTUA''' bolaria (Elgoibar 1974)
# [[Amaia Lejarreta]] ef--'''SORTUA''' artista, makillatzailea (Durango 1983)
# [[Anttoni Etxeberria]] efef'''SORTUA''' tabernaria (Hondarribia 1914-2020)
# [[Begoña Gorospe]]----'''SORTUA''' feminista, zinegilea (Hernani 1942)
# [[Frantxiska Iragorri]] efef'''SORTUA''' Abertzale, ekintzailea (Oiartzun, 1920-2019)
# [[Garbiñe Larrea |Garbiñe Larrea Iturralde]] ef--'''SORTUA''' Naturopata (Urnieta 1976)
# [[Hipolita Ibaibarriaga]] ef--'''SORTUA''' erreketista (Ermua 1914- Bartzelona 1939)
# [[Itziar Ugarte]] ef--'''SORTUA''' Kazetaria eta idazlea (Oñati 1995)
# [[Junkal Guerrero]] ----'''SORTUA''' musikaria (Andoain 1968)
# [[Leire Vargas]] ef--'''SORTUA''' bertsolaria, idazlea eta itzultzailea (Durango 2002)
# [[Lide Urrestarazu]] ef--'''SORTUA''' mendi lasterkaria (Ordizia 1999)
# [[Maria Angeles Esnaola]] efef'''SORTUA''' Maistra abertzalea (Ormaiztegi 1924-2017)
# [[María Bravo]] ----'''SORTUA''' sopranoa (Portugalete 1952)
# [[María Goiricelaya Burón]] ef--'''SORTUA''' aktorea, antzerki-zuzendaria (Bilbo 1983)
# [[Maria Rosario Arrizabalaga]] efef'''SORTUA''' Mariarro bezala ezagunagoa, feminismoa eta justizia soziala bizi-ardatz izan zituen gizarte-ekintzailea (Ermua 1949- Donostia 2021)
# [[Maribel Aiertza]] ef--'''SORTUA''' euskal idazlea (Etxebarria 1962)
# [[Rosario Zubizarreta]] efef'''SORTUA''' erraketista (Ermua 1918-2002)
# [[Shandra Martínez]] ----'''SORTUA''' artista, ilustratzailea. (Errenteria1977)
# [[Susana Serrano]] ef---'''SORTUA''' Unibertsitateko irakaslea (Elorrio)
# [[Tere Jaio]] efef'''SORTUA''' aktorea, bikoiztailea. (Gernika)
# [[Teresa Murga]] efef'''SORTUA''' (Markina-Xemein 1910-2015)
# [[Abia Akram|Abia Akra]] aktibista (Pakistan)
# [[Aida Lafuente]] politikari ekominista (León)
# [[Al Khadra Mabrook]] Saharar poeta (Sahara)
# [[Alice Neel]] margolari erretratugile estatubatuarra (1900 - 1984)
# [[Amaia Bono]] antzerki aktorea (Gasteiz, 1989)
# [[Amaia Nausia]] historialaria (Iruñea)
# [[Amalia Domingo Soler]] Idazlea, espiritista (Sevilla, 1835-Bartzelona,1909)
# [[Ana Santos Payán]] idazlea, poeta, editorea (Guadalajara, 1972-Almeria, 2014)
# [[Ana Teresa Diego]] Argentinan atxilotu-desagertua (Argentina)
# [[Andrea Ixchíu]] kazetaria (Guatemala)
# [[Antonia Adroher Pascual]] maistra, pedagogoa eta politikaria (Girona)
# [[Araceli Sánchez Urquijo|Araceli Sanchez Urquijo]] bide, ubide eta portuetako ingeniaria (Sestao)
# [[Azucena Villaflor|Azuzena Villaflor]] Maiatzeko plazako ekintzailea (Argentina)
# [[Belén Nevado]] aktorea, feminista (Gasteiz, 1969)
# [[Berta Arocena de Martínez Márquez]] Kazetaria, feminista (Habana, 1901-1956)
# [[Blanca Li]] koreografo, dantzari, zinemagile (Granada)
# [[Buchi Emecheta]] idazle nigeriarra
# [[Carlota Pi]] Ingeniaria eta enpresari katalana
# [[Carme Alemany Gómez]] soziologoa, feminista (Bartzelona)
# [[Carme Karr i Alfonsetti]] Kataluniako kazetari, idazle, musikologo eta publizista feminista eta bakezalea (1865 - 1943)
# [[Carme Montoriol i Puig]] Bartzelonako idazlea, itzultzailea eta piano-jotzailea (1892 - 1966)
# [[Carmen Navarro]] Medikua eta ikertzailea (Madril)
# [[Carmen Salinas Alfonso de Villagómez]] Legelaria
# [[Carole Pateman]] Britainiako feminista eta politologoa (Sussex, Ingalaterra)
# [[Carolina Coronado]] idazlea (Badajoz)
# [[Carolina Escobar Sarti]] Guatemala, 1960 feminista, idazlea,
# [[Clara Peeters]] margolari flamendarra. (1580-1621)
# [[Claudette Colvin]] Afro-amerikarren eskubide zibilen mugimenduaren aitzindaria.
# [[Clotilde Cerdá Bosch]] Aktibista eta goi mailako harpa-jotzailea (Bartzelona, 1861-1926)
# [[Concepción Sierra Ordóñez]] Legelaria
# [[Conchita Balparda]] abeslaria, sopranoa. Portugalete (1942)
# [[Constance Naden]] Idazle, poeta eta filosofo ingelesa
# [[Consuelo Rubio]] opera abeslaria (Madril)
# [[Cristina Durán Costell|Cristina Durán]] ilustratzailea eta marrazkilaria (Valentzia, 1970)
# [[Cristina Spínola]] kazetaria, kirolaria, telebistako kazetaria, idazlea eta Kanarietako Youtuber-a da.
# [[Crystal Bayat]] aktibista (Afganistan)
# [[Diana Pinilla]] txirrindulari kolonbiarra
# [[Dolores Aleu Riera]] Mediku titulua lortzen lehena (Bartzelona 1857-1913)
# [[Dolores Prida]] kazetari eta antzerkigile kubatar estatubatuarra
# [[Dolors Monserdà]] Kataluniako idazle eta ekintzaile feminist (1845-1919)
# [[Dolors Piera]] Kataluniako irakasle sindikalista (1910-2002)
# [[Eider Sánchez]] ingeniaria eta "Naru Intelligence"ren sortzailea (Donostia)
# [[Elena Cipriana Álvarez Durán]] idazle, folklorista (Badajoz)
# [[Elena Maseras Ribera]] Mediku, pedagogo eta irakaslea. Medizina fakultatean lehen emakume matrikulatua (Tarragona, 1853-1905)
# [[Elena Mederos Cabaña]] Feminista,aktibista (Kuba)
# [[Elena Molina]] dokumentalgilea (Madril)
# [[Elisa Fernández de la Vega]] medikua, ikertzailea (Asturias-Zaragoza)
# [[Ellen Churchill Semple|Ellen Churchill]] geografo amerikarra (1863-1932)
# [[Elvia Carrillo Puerto]] Lider feminista, politikoa eta sufragista mexikarra
# [[Emilia Bernal]] Kazetaria, itzultzaile (Kuba, 1884-1964)
# [[Fátima Djarra Sani]] Emakumeen eskubideen aldeko ekintzailea. (Ginea Bissau)
# [[Fede Galizia]] margolaria (Milan 1578-1630)
# [[Feminismoa Herri Katalanetan]]
# [[Flavita Banana]] ilustratzaile, marrazkilaria (Oviedo)
# [[Francesca Bonnemaison i Farriols]] Bartzelonako pedagogo, idazle eta feminista (1872-1949)
# [[Francisca de Pedraza]] etxekoandrea, genero-indarkeriaren borrokaren aurrekari historikoa
# [[Françoise Gilot|Francoise Gilot]] margolaria (Frantzia)
# [[Georgiana Houghton]] Margolaria (Kanaria Uharteak, 1814-Londres, 1884)
# [[Helen Porter]] britainiar biologoa
# [[Isabel Güell i López]] musikagilea (Bartzelona)
# [[Isabel Villenakoa]] lekaime eta idazle protofeminista (Valentzia, 1430 - 1490)
# [[Janet Watson]] geologo britainiarra (1923-1985)
# [[Jeannette Campbell]] igerilaria (Argentina)
# [[Jerònima Galés]] XVI. mendeko inprimatzaile valentziarra (?? - 1587)
# [[Jimena Alonso]] Feminista, irakaslea, pentsalaria, liburu argitaratzaile. Donostia-Madril
# [[Jimena Fernández de la Vega]] medikua, genetista (Galizia)
# [[Joaquima Santamaria i Ventura]] Kataluniako idazle, folklorista eta itzultzailea (1853 - 1930)
# [[Josefa Ortiz de Domínguez]] Mexikoko independentziaren aldeko aktibista (Mexiko)
# [[Juana Doña]] komunista, militantea, idazlea (Madril-Bartzelona)
# [[Júlia Martí Comas]] ikerlari feminista (Bartzelona)
# [[Kathleen Hanna]] musikaria eta aktibista. (Estatu Batuak)
# [[Leona Vicario]] Mexikar ekintzailea (Mexiko Hiria, 1781-1842)
# [[Lesbia Soravilla]] idazlea, feminista, ekintzailea (Camagüey, 1907-1989)
# [[Lisa Çalan]] zinemagilea (Kurdistán)
# [[Lola Gaos]] aktorea, aktibista (Valentzia)
# [[Lola Rodríguez de Tió]] Kazetaria, iraultzailea (Puerto Rico, 1843 - Habana 1924)
# [[Lucia Ixchíu]] aktibista (Guatemala)
# [[Lucía Lahoz Gutiérrez]] Arte historialaria (Leza-Araba)
# [[Luisa Pérez de Zambrana|Luisa Pérez de Zanbran]] Poeta (Santiago, 1837-Habana, 1922)
# [[Luzmila Chiricente Mahuanca]] Giza eskubideen aldeko ekintzailea (Perú)
# [[Marcelina Bautista]] Etxeko langileen aldeko aktibista (Mexiko, 1966)
# [[Margaret Bullen]] antropologoa (Erresuma Batua- Euskal Herria)
# [[Margarita Porete]] Begina, mistika ((Frantzia)
# [[Marge Piercy]] poeta, eleberrigile eta feminista (AEB)
# [[María Cambrils]] Valentziako idazle sozialista eta feminista (1878 - 1939)
# [[María Collado Romero]] idazlea
# [[Maria del Carme Nicolau Massó]] Kataluniako idazle, itzultzaile eta kazetaria (1901-1990)
# [[Maria Domènech i Escoté]] Kataluniako idazlea (1874 - 1952)
# [[María Eugenia Casinelli de García Irureta Goyena]] giza eskubideen aldeko aktibista (Argentina)
# [[María Isidra de Guzmán y de la Cerda]] Medikua (Madril 1767-1884))
# [[María José Fuster]] UNED-eko irakaslea eta GIB/HIESaren ekintzaile eta ikerlaria (Alicante)
# [[María José Martínez Herrero|Maria José Martinez Herrero]] EHUko irakaslea
# [[María Josefa de Larumbe Goñi]] inprimatzailea eta liburu-saltzailea (Iruña 1700-1757)
# [[Maria Lugones]] filosofo feminista eta deskoloniala (Argentina)
# [[María Pineda]] modelo eta enpresaburua
# [[María Ponce|Maria Ponce]] Maiatzeko plazako ekintzailea (Argentina)
# [[María Telo]] Legelaria, familia-abokatua eta feminista extremadurarra
# [[María Wonenburger]] Matematikan doktorea (Galizia)
# [[Mariana Rodríguez del Toro|Mariana Rodriguez del Toro]] Mexiko independiaren aldeko borrokalaria (1775-1821)
# [[Mariasilvia Spolato]] LGBT eskubideen ekintzailea (Italia)
# [[Mariblanca Sabas Alomá|Mariblanca Sabas Alom]] Feminista, kazetaria, ministroa (Kubako Santiago, 1901-1983)
# [[Marie-Thérèse Walter]] modeloa eta Picassoren amorante (Frantzia)
# [[Marilyn Waring]] ekonomia feministaren sortzaile nagusietako bat(Zeelanda Berria)
# [[Marquesa del Ter]] Noble frantziarra, pianista eta ekintzaile feminista (1864-1936)
# [[Marta Espinós]] Valentziar piano-jotzailea. Valentzia
# [[Marta González Gómez]] El Salvador-eko armadaren eraso batean eraila.
# [[Marta Lozano Molano]] musikagilea (Cáceres, 1985)
# [[Martina Casiano y Mayor|Martina Casiano]] maistra, fisika eta kimikaria
# [[Martina Castells Ballespí]] Medikuntzan doktore-gradua lortzen lehen emakumea (Lleida,1852-1884)
# [[Mercè Capdevila i Gaya]] musikagilea, pedagogoa (Bartzelona)
# [[Mercè Torrents Turmo]] piano-jole eta konpositore katalana
# [[Mertxe de Renobales]] biokimikaria (Bilbo)
# [[Miren Llona]] EHUko irakaslea
# [[Mylene Fernández Pintado]] idazlea (Kuba)
# [[Ochy Curiel]] feminismoaren teorialaria eta aktibista, gizarte-antropologoa (Dominikar Errepublika)
# [[Ofelia Rodríguez Acosta|Ofelia Rodriguez Acosta]] Feminista, kazetaria, idazlea (Habana, 1902-1975)
# [[Olimpia Fulvia Morata]] humanista italiarra
# [[Pamela Yates]] estatubatuar dokumentalista eta giza eskubideen aldeko ekintzailea
# [[Pilar Castillo Sánchez]] pianista (Galizia)
# [[Pretty Yende]] sopranoa (Hego Afrika)
# [[Raquel Calvo Larralde]] kazetaria, dokumentalgilea (Durango)
# [[Rita Cetina Gutiérrez]] maistra, poeta eta feminista mexikarra
# [[Rosario de Acuña|Rosario de Acuña y Villanueva]] idazle, librepentsalari eta kazetaria (Madril)
# [[Roya Sadat]] zinegile eta zinema-zuzendaria (Afganistan)
# [[Salutxu Etxebarria]] Amurriko emakume aurreskulari aitzindaria (1924-2008)
# [[Tomasa Cuevas]] efef militante komunista eta antifrankista (Guadalajara 1917 -Bartzelona 2007)
# [[Ulrike Tillmann]] matematikaria (Alemania)
# [[Vicenta Llorente del Moral]] entomologoa (Algorta)
# [[Wendy Flores]] abokatua eta giza eskubideen aldeko defendatzailea. (Nikaragua)
# [[Zulema de la Cruz]] musikagile, konpositore (Madril)
# [[Zuriñe López de Sabando Sainz]] dokumentalgilea (Gasteiz)
}}
====Berriak 2021 (uztaila, abuztua, iraila)====
(Ordena alfabetikoz)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Amaia Egidazu]] ef--'''SORTU''' ilustratzailea, biologoa eta idazlea (Durango)
# [[Bea Larrañaga]] ef--'''SORTU''' aktorea (Errenteria)
# [[Begoña Zia]] ef--'''SORTU''' marrazkilaria. (Iruñea 1959-2019)
# [[Dorleta Kortazar]] ef--'''SORTU''' ipuin-kontalaria (Arrasate 1974)
# [[Eider Perez]] ef--'''SORTU''' aktorea, idazlea, bertsozalea eta aurkezlea (Pasaia1995)
# [[Elena Pérez]] efef'''SORTU''' txistularia (Ermua 1968-2021)
# [[Eskarne Aroma]] efef'''SORTU''' irakaslea, aktorea, ekintzailea (Durango 1934-2021)
# [[Esther Gorostiza]] ef--'''SORTU''' pediatra (Atxondo 1953)
# [[Gala Knörr]] ----'''SORTU''' artista (Gasteiz 1984)
# [[Isabel González]] ef--'''SORTU''' liburuzaina, politikaria (Leon-Durango 1974)
# [[Jenni Alvarado]] ef--'''SORTU''' artista (Durango 1981)
# [[Laura Latorre]] ef--'''SORTU''' terapeuta, idazlea (Madril-Huarte 1975)
# [[Maddi Soroa]] ----'''SORTU''' pedagogoa (Lekunberri 1997)
# [[Maitane Azurmendi]] ef--'''SORTU''' artista. (Gernika 1978)
# [[Maria Josefa Aedo]] efef'''SORTU''' lekaimea (Ermua 1786-Compostela 1805)
# [[Marina Lameiro]] ----'''SORTU''' zinemagilea (Iruñea 1986)
# [[Norma Mentxaka]] --ef'''SORTU''' terrorismoaren biktima (Santurtzi 1932-1976)
# [[Rosa Arburua]] ----'''SORTU''' pedagogoa, historia ikertzailea (Irun 1961)
# [[Vanesa Fernández]] ef--'''SORTU''' Zinebiko zuzendaria. (Iurreta 1980)
# [[Agustina González López]] idazle, pentsalari, pintore abangoardista eta politikaria izan zen.(Granada)
# [[Ana Carrillo Domínguez]] Errepublikako Herri Armadako kapitain komunista (1898 - 1974)
# [[Ana María Martínez Sagi]] Kataluniako poeta, sindikalista, kazetaria eta atleta feminista (Bartzelona, 1907-2000)
# [[Anbara Salam Khalidi]] idazle eta itzultzaile feminista (Libano)
# [[Ángela Labordeta]] idazlea (Teruel)
# [[Ángeles Ottein]] sopranoa (Madril)
# [[Angélica Dass]] argazkilaria (Brasil)
# [[Consuelo Zavala]] maistra, feminista (Mexiko)
# [[Esther Bejarano]] musikaria, Auschwitzeko kontzentrazio-eremutik bizirik atera zena (Alemania)
# [[Gertrudis Bocanegra]] Mexikoren indepentziaren aldeko borrokalaria (Mexiko)
# [[Inge Morath]] argazkilaria (Austria- AEB)
# [[Jane Glover]] orkrestra zuzendaria (Erresuma batua)
# [[Mari Luz Cristóbal Caunedo|Mari Luz Cristóbal]] Asturias, 1948. Tonada-kantaria
# [[María "La Jabalina"]] militante anarkista eta miliziano espainiarra (1917 - 1942)
# [[María de Baratta]] musikagilea, piano-jotzailea (El Salvador)
# [[Mariana Pineda]] espainiar liberala (Granada)
# [[Mariela Castro]] politikaria eta sexologoa (Kuba)
# [[Milena Jesenská]] kazetaria, idazlea eta itzultzailea (Txekia)
# [[Olga Bergholz]] Errusiar poeta (1910-1975)
# [[Olga Jojlova]] Ballet dantzaria. Picassoren lehen emaztea. (1891-1955)
# [[Paulina Ódena García]] militante komunista, Espainiako Gerra Zibilean milizianoa (Bartzelona 1911 - Granada 1936)
# [[Peli Romarategui]] misiolari arabarra da, eta egurrez, beiraz eta zeramikaz egindako erlijio-lana egin ditu (Gasteiz)
# [[Sandra Sánchez]] Karateka. Talavera de la Reina (1981)
# [[Shamsia Hassani]] Afganistango grafitigilea.
# [[Silvia Lazarte]] Boliviar-kitxuar politikaria (Bolivia)
# [[Vilma Espín]] iraultzailea, heroia (Kuba)
}}
====Berriak 2021 (apirila, maiatza, ekaina)====
(Ordena alfabetikoz)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Anaje Narbaiza]] ef--'''SORTU''' euskaltzaile eta sindikalista (Bergara 1960)
# [[Delia Lauroba]] --ef'''SORTU''' erresistentea (Donostia 1909-2004)
# [[Estíbaliz Sádaba Murguía]] ----'''SORTU''' artista (Bilbo 1963)
# [[Garazi Arrizabalaga]] ef--'''SORTU''' Durangoko Museoko zuzendaria (Berriz 1984)
# [[Goiuri Aldekoa-Otalora]] ef--'''SORTU''' argazkilaria (Durango 1972)
# [[Idoia Asurmendi]] ef--'''SORTU''' musikaria. (Aramaio 2000)
# [[Idoia Gereñu]] ----'''SORTU''' antzerkigilea (Tolosa 1980)
# [[Jone Guenetxea]] ef--'''SORTU''' kazetaria (Abadiño 1978)
# [[Jone Novo]] ef--'''SORTU''' kameraria (Durango 1982)
# [[Juanita Ibaibarriaga Literatur Saria|Juanita Ibaibarriaga Literatur saria]] '''SORTU''' (Ermua)
# [[Lucrecia Arana]] efef'''SORTU''' zarzuela abeslaria (Haro 1867- Madril 1927)
# [[Maite Berriozabal]] ef--'''SORTU''' Euskara teknikaria (Berriz 1987)
# [[Mariam Bilbatua]] ef--'''SORTU''' Unibertsitateko irakasle ohia. Durangoko zinegotzia 2019tik (Getxo, 1950)
# [[Miren Lazkano]] ef--'''SORTU''' Piraguista (Donostia 1997)
# [[Sagrario Aranburu]] efef'''SORTU''' dantzaria eta abeslaria (Iruñea 1930-2021)
# [[Veronica Werckmeister]] ef--'''SORTU''' margolaria, muralista (Gasteiz 1972)
# [[Amina Hussein]] kazetaria eta itzultzaile (Kurdistan-Bartzelona)
# [[Amparo Poch y Gascón]] idazle eta mediku antifaxista eta libertarioa (Espainia, 1902-1968)
# [[Ana María Pérez del Campo]] ekintzaile feminista (Madril)
# [[Annie Vivanti]] Londresen jaiotako idazle italiarra
# [[Betsi Cadwaladr]] erizaina (Gales)
# [[Carme Riera]] idazlea (Balear Irlak)
# [[Carmen Salinas Alfonso de Villagómez]] Legelaria
# [[Celia del Palacio]] feminista (Durango-Mexiko)
# [[Colette Maze]] piano-jotzailea (Paris)
# [[Concepción Sierra Ordóñez]] Legelaria
# [[Concha Liaño Gil]] Espainiako ekintzaile anarkista ( Épinay-sur-Seine, Frantzia, 1916-2014)
# [[Emma Roca]] korrikalaria, suhiltzailea (Katalunia)
# [[Herminia Fajardo]] kazetaria, feminista (Kanariak)
# [[Hilda Hilst]] idazlea. (Brasil)
# [[Jane Rule]] idazlea (Kanada)
# [[Josefina Carabias]] kazetaria, idazlea (Avila)
# [[Julia Hermosilla Sagredo]] Anarkosindikalista, milizianoa eta frankismoaren aurkako erresistentea (Sestao, 1916-2009)
# [[Julienne Mathieu]] zinema mutuko aktorea (Frantzia)
# [[Kathleen Winter]] idazlea (Kanada)
# [[Katia Reimberg]] etorkin ekintzailea, feminista (Brasil-Donostia)
# [[Leticia Gaspar]] artista. (Bilbo)
# [[Llibertat Ródenas Rodriguez]] Valentziako anarko-sindikalista, milizianoa eta Mujeres Libres taldearen kidea (1892-1970)
# [[Lola Iturbe]] Espainiar anarko-sindikalista (Bartzelona, 1902-1990)
# [[Mahasweta Devi]] Bengalkiar-indiar idazle eta aktibista
# [[Margarita Xirgu]] Aktorea (Katalunia)
# [[María Asunción Català]] matematikaria, astronomoa (Bartzelona)
# [[María Bruguera Pérez]] (Extremadurako militante libertarioa eta feminista) (1913-1992)
# [[María del Carmen de Lara]] zinemagile feminista (Mexiko)
# [[María Dueñas (biolin-jotzailea)]] Granada 2002
# [[María Elena Walsh]] poeta, kantautorea, eleberrigilea, antzerkigilea (Argentina)
# [[María Teresa Rodríguez Sáinz-Rozas|María Teresa Rodríguez Sainz-Rozas]] enpresaburua (Palentzia)
# [[Mercedes Prieto]] Astronomoa (Huelva)
# [[Penelope Fitzgerald]] idazlea (Erresuma Batua)
# [[Pepita Carpeña]] Espainiar feminista eta anarkosindikalista (Bartzelona, 1919-2005)
# [[Sara Facio]] argazkilaria. (Argentina)
# [[Soledad Estorach Esterri]] Espainiako ekintzaile anarkista (Lleida, 1915-1993)
# [[Teresa Aldamiz]] poeta, kazetaria, itzultzailea. (Filipinas-Bilbo)
# [[Teresa Jordá Vitó]] Akuarelista, margolaria (Bartzelona)
# [[Teresa Lanceta]] Artista (Bartzelona)
# [[Vera Mantero]] dantzaria (Portugal)
# [[Xela Arias]] idazlea (Galizia)
}}
====Berriak 2021 (urtarrila, otsaila, martxoa)====
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Andereak Elkartea|Andereak Elkartea]] '''SORTU''' (Durango 2005)
# [[Amaia Lopez de Munain]] ef--'''SORTU''' kazetaria (Gasteiz 1972)
# [[Antxone Telleria Mendia]] ef--'''SORTU''' irakaslea (Lekeitio 1956)
# [[Bakarne Altonaga]] ef--'''SORTU''' historialaria (Bilbo 1988)
# [[Bittori Etxeberria]] --ef'''SORTU''' Emakume Abertzale Batza. Erresistentziako kidea (Baztan 1908-1997)
# [[Capitolina Bustince Larrondo]] efef'''SORTU''' irakasle, idazlea (Ujué 1864- Segovia 1934)
# [[Carmen Artaza]] ----'''SORTU''' abeslaria (Donostia 1995)
# [[Eladia Zubizarreta]] efef'''SORTU''' erreketista (Ermua 1923-2020)
# [[Elena Ziordia]] ef--'''SORTU''' ilustratzailea (Bizkaia 1964)
# [[Filomena Baldezate]] efef'''SORTU''' erizaina eta emagina (Valladolid-Bilbo 1895- Miranda de Ebro 1980)
# [[Garazi Mugarza]] ef--'''SORTU''' Margolaria, idazlea eta erizana (Mallabia 1995)
# [[Elvira Iñurrieta]] efef'''SORTU''' emagina (Elorrio 1895-1980)
# [[Haizea Martiartu]] ef--'''SORTU''' saxofoi-jotzailea (Markina 1991)
# [[Irantzu Mendia Azkue]] ----'''SORTU''' irakaslea eta ekintzailea (Gasteiz 1976)
# [[Irati Idiakez]] ef--'''SORTU''' snowboarderra (Getaria 1996)
# [[Isabel Lobiano]] efef'''SORTU''' (Ermua 1583-1673)
# [[Izaro Lasa]] ef--'''SORTU''' txirrindulari ohia eta idazlea (Zumarraga 1987)
# [[Kari Alberdi]] ----'''SORTU''' kimikaria, komunikazio zientifikoan aditua (Azkoitia 1996)
# [[Lilatoia]] '''SORTU'''Donostia
# [[Lorea Zulaika]] ef--'''SORTU''' musikaria (Ziortza-Bolibar 1996)
# [[Lucia Urrutia]] ----'''SORTU''' meteorologoa (Erroibarra 1932)
# [[Maider Mendizabal]] ef--'''SORTU''' pilotaria (Zizurkil 1977)
# [[Maite Axiari]] --ef'''SORTU''' feminista, euskaltzale (Ezpeleta 1949-2021)
# [[Maite Gorrotxategi]] ef--'''SORTU''' erraketista (Ermua 1926)
# [[Mari Carmen Díaz de Lezana]] ----'''SORTU''' txirrindularia (Urduña 1943)
# [[Marta Olazabal]] ----'''SORTU''' ikertzailea (Bilbo 1981)
# [[Matilde Isasi-Isasmendi]] ef--'''SORTU''' emagina (Iurreta 1933)
# [[Mentxu Alkorta]] ef--'''SORTU''' dantzari eta trikitilaria (Donostia 1947)
# [[Miren Begoña Ereñaga]] efef'''SORTU''' erraketista (Durango 1927-2015)
# [[Nahia Zubeldia]] ----'''SORTU''' itzultzaile, musikaria, idazlea (Lapurdi 1982)
# [[Nerea del Campo Aguirre]] ef--'''SORTU''' filologoa (Eibar 1971)
# [[Nicasia Madariaga]] efef'''SORTU''' margolaria (Bilbo 1874-1970)
# [[Sara Estévez]] ----'''SORTU''' kazetaria (Bilbo 1925)
# [[Tere Verdes]] efef'''SORTU''' Emakume Abertzale Batza. Erresistentziako kidea (Bilbo 1907-1959)
# [[Victoria Mallabiabarrena]] efef'''SORTU'''soprano lirikoa (Mallabia 1867-1960)
# [[Adelina Zendejas Gómez]] irakasle, kazetari, aktibista (Mexiko)
# [[Aimé Painé]] abeslari maputxea (Argentina)
# [[Alaíde Foppa]] poeta, itzultzailea, ekintzailea (Bartzelona-Guatemala)
# [[Alice Stewart]] epidemiologa (Erresuma batua)
# [[Amelina Ermeline Devant-Le Gallena]] Frantziako Erresistentziaren kidea
# [[Ana María Moix]] poeta, idazlea (Bartzelona)
# [[Andrea Khalfaoui]] 1. ijito doktorea
# [[Bartolina Sisa]] iraultzailea (Bolivia)
# [[Benita Galeana]] sindikalista, ekintzailea (Mexiko)
# [[Boliviako Cholitas escaladoras]] Bolivia
# [[Carmen Ballvé]] argazkilaria (Madril)
# [[Carmen Orellana Illescas]] ingurumen agentea, basozaina (Balear Uharteak)
# [[Cira Crespo]] historialaria, idazlea (Katalunia)
# [[Conxa Pérez Collado]] Ekintzaile anarko-feminista eta milizianoa (Katalunia, 1915-2014)
# [[Cora Sadosky]]. Matematikaria (Argentina)
# [[Coraline Labourdette]] Frantziako Erresistentziaren kidea
# [[Cristina López Barrio]] abokatu, idazlea (Madril)
# [[Diana Trujillo]] ingeniari aeroespaziala (Kolonbia)
# [[Domitila Barrios de Chungara]] Boliviar feminista
# [[Edith Pretty]] lurjabea eta filantropoa. (Erresuma Batua)
# [[Esperanza d'Ors|Esperanza D'ors]] eskutorea (Madril)
# [[Ewy Rosqvist-von Korff]] rally pilotua (Suedia)
# [[Fanny Blankers-Koen]] atleta (Herbehereak)
# [[Flora Sandes]] soldadua (Britainia Handia)
# [[Gilka Machado]] poeta (Brasil)
# [[Gregoria Apaza]] iraultzailea (Bolivia)
# [[Guadalupe Grande]] idazlea, poeta (Madril)
# [[Guillermina Uribe Bone]] ingeniari zibila (Kolonbia)
# [[Hedina Sijerčić]] idazle, kazetari, poeta (Sarajevo)
# [[Helena Janeczek]] idazlea, kazetaria (Italia)
# [[Hella Haasse]] idazlea (Herbehereak)
# [[Idoia Hernández]] HATXE, piano-jotzailea (Errenteria)
# [[Irene Polo]] kazetaria (Katalunia)
# [[Irina Antónova]] Arte kritikaria (Mosku)
# [[Isabella Karle]] X izpien ikertzailea. EEBB
# [[Jacqueline Bidegorri]] Frantziako Erresistentziaren kidea
# [[Joy Adamson]] naturalista (Austria)
# [[Juana Rouco Buela]] anarkista (Argentina)
# [[Katharine Burr Blodgett]] fisikaria eta asmatzailea (Estatu Batuak)
# [[Kalam Kunde|Kalam Kunda]] Kunde-jotzailea (Burkina Faso)
# [[La Voz de la Mujer]] Argentinako aldizkari anarko-feminista. itzulpena
# [[Letitia Mumford Geer]] erizaina eta asmatzailea (Estatu Batuak)
# [[Louisa Garrett Anderson|Louisa Garret]] Medikua eta sufragista (Britainia Handia)
# [[Lucía Sánchez Saornil]] Ekintzaile anarko-feminista eta poeta. Mujeres Libres-en sortzailea (Espainia, 1895-1970).
# [[Lucy Parsons]] anarkista, komunista (EEBB)
# [[Mamen Moreu]] ilustratzaile, komikigile (Huesca)
# [[Manuela León]] Emakume ekintzailea (Ekuador)
# [[Malva Flores]] idazlea (Mexiko)
# [[Marcela Delpastre]] idazlea (Frantzia)
# [[Margaret Roundtree]] Saskibaloi jokalaria (Estatu Batuak)
# [[Margarita del Val]] birologoa (Madril)
# [[Margarita García Flores]] feminista, abokatua (Nexiko)
# [[Marie Langer]] Medikua, psikologoa (Austro-Argentinarra)
# [[Mary Moffat Livingstone]] esploratzailea (Hegoafrika)
# [[Maria Clemencia Herrera]] Lideresa, ekintzailea (Kolonbia)
# [[María Cinta Balagué]] irrati esataria (Bartzelona)
# [[María Collazo]] Argentinako anarko-feminista. itzulpena
# [[Maria del Mar Lozano]] RAEx-eko zuzendaria (Iruñea)
# [[Maria Josefa Saavedra]] abokatua (Bolivia)
# [[María Lorena Ramírez]] korrikalaria (Mexiko)
# [[Maria Paz Jiménez Escudero]] margolaria (Donostia)
# [[Maria Soledad Moral Santa Cruz]] arrain saltzailea, ekintzailea (Portugalete)
# [[Marina Núñez]] artista (Palentzia)
# [[Marta Lamas]] idazlea, feminista, antropologoa (Mexiko)
# [[Maxine Molyneux]] soziologoa, feminista (Pakistan)
# [[Mercedes Ateca]] Txirrindularia (Laredo-Kantabria)
# [[Mujeres Libres]] 36ko Espainiako Gerra garaiko erakunde anarko-feminista. itzulpena
# [[Mujeres Libres (aldizkaria)]] Aurrekoaren aldizkaria. itzulpena
# [[Nancy Porsia]] Kazetaria (Italia)
# [[Nell Leyshon]] idazlea (Erresuma Batua)
# [[Nuria Ruiz de Viñaspre]] poeta (Logroño)
# [[Olvido García Valdés]] poeta (Pravia-Asturias)
# [[Petrona Eyle]] Medikua, feminista (Argentina)
# [[Rebeca Uribe]] poeta, (Mexiko)
# [[Rebeca Uribe Bone]] ingeniari kimikoa (Kolonbia]]
# [[Rosario Pino]] antzezlea (Málaga)
# [[Sara Berenguer Laosa]] Ekintzaile anarko-feminista (Katalunia, 1919-2010)
# [[Shadi Ghadirian]] argazkilaria (Iran)
# [[Simona Manzaneda]] itzultzailea (Bolivia)
# [[Solveig Nordström]] arkeologoa (Suedia)
# [[Úrsula Goyzueta]] iraultzailea (Bolivia)
# [[Vicenta Juaristi Eguino]] iraultzailea (Bolivia)
# [[Victoria Aguirre Anchorena]] margolaria (Buenos Aires)
# [[Virginia Bolten]] anarkista, kazetaria (Argentina)
# [[Whina Cooper]] ekintzailea (Zeelanda Berria)
}}
=== Hobetuak 2021 ===
# [[Alicia Iturrioz]] margolaria (Eibar)
# [[Louise Michel]] Frantziako anarkista. Parisko Komunan kiderik garrantzitsuenetakoa.
# [[Luz Zalduegi]] Albaitaria. (Mallabia)
# [[Felisa Areitioaurtena|Felisa Areitioartena]] Antzezlea (Zaldibar)
# [[Maria Magunazelaia]] Txirrindulari aitzindaria (Ermua)
# [[Anna Sundström]] kimikaria (Suedia)
# [[Mariñe Arbeo]] ilustrailea
# [[Mercedes Careaga]] Ekintzailea (Eibar)
# [[Iratxe Ansa]] dantzaria. (Donostia)
====Berriak 2020 ====
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Adela Andikoetxea]] ----'''SORTU''' nekazaria (Urduliz 1954)
# [[Ainhoa Urien]] ef--'''SORTU''' idazlea. (Abadiño 1997)
# [[Amaia Gabantxo]] ef--'''SORTU''' idazlea itzultzailea (Bermeo1973)
# [[Ana Mari Marin]] efef'''SORTU''' margolaria (Elizondo 1933- Iruñea 2020)
# [[Andragunea]] '''SORTU''' Durango
# [[Aroa Uharte]] ----'''SORTU''' itzultzailea (Leitza 1984)
# [[Arrate Hidalgo]] ----'''SORTU''' idazlea, itzultzaile (Bilbo 1987)
# [[Arrate Mardaras]] ef--'''SORTU''' idazlea (Abadiño 1960)
# [[Askoa Etxebarrieta]] ef--'''SORTU''' flamenko dantzaria (Gasteiz 1976)
# [[Dorita Ruiz]] '''SORTU''' Hezkuntza bereziko irakaslea aintzindaria (Burgos-Durango-Euba1944)
# [[Erlea Maneros]] ef--'''SORTU''' Artista. Margolaria. (Bilbo 1977)
# [[Esther Cruz]] ----'''SORTU''' eskalatzailea. (Murtzia-Euskal Herria 1976)
# [[Irati Bilbao]] ef--'''SORTU''' jazz abeslaria. (Durango 1992)
# [[Iratxe Mediavilla]] ef--'''SORTU''' zinegilea (Elorrio 1885)
# [[Eva Guerrero]] ef--'''SOefefRTU''' dantzaria, koreografoa (Bilbo 1982)
# [[Felisa Areitioaurtena]] '''SORTU''' antzezlea (Zaldibar 1902- Donostia 1990)
# [[Garazi López de Armentia]] ef--'''SORTU''' dantzaria eta koreografoa (Gasteiz 1984)
# [[Garbiñe Elizegi]] ef--'''SORTU''' erizaina, feminista (Baztan 1975)
# [[Gemma Sanginés]] ef--'''SORTU''' psikologoa (Bilbo 1970)
# [[Ines Olza]] ef--'''SORTU''' ikertzailea (Nafarroa 1982)
# [[Isabel Sola]] ef--'''SORTU''' Birologoa (Nafarroa 1967)
# [[Ixone Aroma]] ef--'''SORTU''' dantzaria (Durango 1982)
# [[Izaro Zubiria]] ef--'''SORTU''' zientzilaria (Gaztelu 1989)
# [[Izaskun Ayestaran]] ----'''SORTU''' erreketista (Ibarra 1941)
# [[Jaione Camborda]] ef--'''SORTU''' zinegilea (Donostia 1983)
# [[Joana Olasagasti]] ----'''SORTU''' dantzaria (Baiona 1990)
# [[Jone Elorriaga]] ef--'''SORTU''' artista (Durango 1993)
# [[Jone Martinez Palacios]] ef--'''SORTU''' irakaslea, feminista (Bizkaia 1995)
# [[Josune Ilundain]] ef--'''SORTU''' sortzailea, ekintzaile, idazlea. (Nafarroa 1990)
# [[Judit Muñoz]] ef--'''SORTU''' matematikaria eta ikertzailea (Abadiño 1991)
# [[Juana Arrillaga|Juana "Juanita" Arrillaga]] efef'''SORTU''' erraketista (Elgoibar 1925- Mexiko 2022)
# [[Juanita Gorroño]] efef'''SORTU''' panderojolea (Muxika 1913-Zornotza1991)
# [[Juliana Zubizarreta]] efef'''SORTU''' panderojolea (Elgoibar1910-2006)
# [[Julie Adrienne Karrikaburu]] efef'''SORTU''' musikologoa (Zuberoa1827-1898)
# [[Karmele Gisasola]] ef--'''SORTU''' Herri kirolak (Mallabia1994)
# [[Karmele Mitxelena]] ef--'''SORTU''' Idazlea eta iralkaslea (Oiartzun1988)
# [[Larraitz Ariznabarreta]] ----'''SORTU''' antropologoa (Bilbo1968)
# [[Leyre Arrieta |Leyre Arrieta Alberdi]] ef--'''SORTU''' historialaria (Mutriku1971)
# [[Leire Elustondo Quiñones]] ef--'''SORTU''' Abeslaria, kazetaria (Ermua1993)
# [[Lide Arana]] ----'''SORTU''' zientzialaria (Donostia1984)
# [[Lurdes Huizi]] --ef'''SORTU''' irakaslea, (Goizueta1958-2020)
# [[Luzia Sagastasoloa]] efef'''SORTU''' maistra, irakaslea, moja (Mallabia1912-Gasteiz1999)
# [[Maialen Arregi]] ef--'''SORTU''' Arkitektoa (Elorrio1986)
# [[Mabel Cañada Zorrilla]] ----'''SORTU''' feminista, ekintzailea (Bilbo1952)
# [[Mabi Revuelta]] ef--'''SORTU''' artista plastikoa (Bilbo1967)
# [[Maddi Ane Txoperena]] ef--'''SORTU'''bertsolaria, kazetaria eta feminista (Hendaia1994)
# [[Maiana Bidegain]] ----'''SORTU''' zinegilea (Lapurdi1977)
# [[Maite Lephaille]] ----'''SORTU''' irrati-esataria (Zuberoa1957)
# [[Maite López]] ef--'''SORTU''' idazlea, itzultzailea (Azkoitia1985)
# [[Mari Cruz Guruzeta]] efef'''SORTU''' ekintzailea (Aramaio1871-Areatza1934)
# [[Mari Jose Kerejeta]] ----'''SORTU''' idazlea (Zegama1961)
# [[Mari Karmen Goñi]] ----'''SORTU''' irakasle aitzindaria (Baztan ?)
# [[María Jesús Cueto]] ef--'''SORTU''' artista. (Santander-Bilbo1951)
# [[Maria González Gorosarri]] ef--'''SORTU''' Kazetaria, idazlea (Durango1978)
# [[Maria Dolores Larramendi]] efef'''SORTU''' erraketista (Pasaia1926-2023)
# [[Maria Mentxaka]] ef--'''SORTU''' kirol argazkilaria (Mungia1976)
# [[Maria Merino]] ef--'''SORTU''' matematikaria (Bilbo1976)
# [[Maria Txurruka]] efef'''SORTU''' erraketista (Elgoibar1923-2000)
# [[Mari Carmen Ruiz]] ----'''SORTU''' aktore ohia (Bilbo1944)
# [[Marijo Deogracias]] ef--'''SORTU''' kazetaria (Antzuola1973)
# [[Miren Larrea]] ef--'''SORTU''' antzezlea. (Zornotza1981)
# [[Myriam Cameros Sierra|Myriam Cameros]] ef--'''SORTU''' Ilustratzailea (Iruña1978)
# [[Nerea Irastorza]] ----'''SORTU''' zientzialaria (?, 1991)
# [[Nerea Loiola Pikaza|Nerea Loiola]] ef--'''SORTU''' idazlea (Deba1985)
# [[Olga Cazalis]] --ef'''SORTU''' erraketista (Markina-Xemein1925-Tenerife2018)
# [[Pilar Claver]] ----'''SORTU''' aktibista (Izaba1918-2000)
# [[Uxune Martinez Mazaga]] ef--'''SORTU''' Zabalkunde zientifikorako arduraduna (Garai1969)
# [[Udane Ostolaza]] ef--'''SORTU''' Harri-jasotzailea (Orio2005)
# [[Yolanda Mazkiaran]] '''SORTU''' dokumentalgilea (Altsasu1963)
# [[Zaloa Fuertes]] ef--'''SORTU''' Argazkilaria (Mexiko-Abadiño1983)
# [[Zuriñe del Cerro]] efef'''SORTU''' feminista historikoa (Bilbo1956-2020)
# [[Katalin Karikó]] Biokimikaria (Hungaria)
# [[Adela Cortina]] filosofoa (Valentzia) itzulpena
# [[Adelina Gutiérrez]] astrofisikaria (Txile)
# [[Alda Lara]] idazlea. (Angola). itzulpena
# [[Alicia Miyares]] Filosofoa, feminista (Asturias) itzulpena
# [[Alexandra David-Néel]] bidaiaria, idazlea (Frantzia) itzulpena
# [[Alexandra Olaya]] zientzialaria. Kolonbiarra. Itzulpena
# [[Ama Ata Aidoo]] idazle afrikarra. Itzulpena
# [[Amancay Gaztañaga]] abeslaria (Mexiko)
# [[Amelia Opie]] idazlea ingelesa
# [[Aminata Sow Fall]] idazlea (Senegal) itzulpena
# [[Amparo Sánchez]] abeslaria (SEvilla)
# [[Ana de Miguel]] filosofoa, feministra (SAntander) itzulpena
# [[Ana Kiro]] galiziar abeslaria. itzulpena
# [[Ana María Crespo de las Casas]] farmazialaria. (Tenerife) itzulpena
# [[Andrée de Jongh]] belgika erresistentziako kidea
# [[Ángeles López de Ayala]] kazetaria, politikaria, dramaturgoa (Sevilla)
# [[Anna Burns]] idazlea (Belfast)itzulpena
# [[Anna Surinyach]] fotokazetaria (Katalunia)
# [[Anne Carson]] Poeta (Kanada) itzulpena
# [[Anne Palles]] Sorgintzat errea (Danimarka)
# [[Anoushka Shankar]] musikagilea itzulpena
# [[Antonia Ferrín Moreiras]] Matematikaria, astronomoa (Galizia)
# [[Ariane Lopez-Huici]] argazkilaria. Itzulpena
# [[Asha Ismail]] mutilazioaren aurkako ekintzailea (Kenya)
# [[Atala Apodaca]] feminista, iraultzailea (Mexiko)
# [[Aziza Brahim]] abeslari sahararra (Itzulpena)
# [[Beatrice Shilling]] asmatzailea (Ingalaterra) itzulpena
# [[Becky Siegel]] dantzaria, koreografoa, zuzendaria (EEBB) Iruñea
# [[Bel Zaballa]] kazetaria, idazlea (Katalunia)
# [[Belén Bermejo]] idazlea, argazkilaria eta editorea (Madril)
# [[Belén de Sárraga]] kazetaria, ekintzailea (Valladolid-Mexiko
# [[Beryl Markham]] hegazkinlaria, idazlea (Ingalaterra-Kenya) itzulpena
# [[Bertha Benz]] asmatzailea
# [[Bertha Lutz]] Brasilgo urbanista eta feminista.
# [[Blanca Silveira]] astronomoa (Venezuela) itzulpena
# [[Beulah Louise Henry]] asmatzailea (EEBB) itzulpena
# [[Carme Alvariño]] historialaria (Galizia) itzulpena
# [[Carla Simón]] zinegilea (Katalunia)
# [[Carmen Castillo (zinegilea)|Carmen Castillo]] zinegilea (Txile). itzulpena
# [[Carmen de Burgos]] poeta eta kazetaria (Almeria) itzulpena
# [[Carmen Gil Martinez]] idazlea. (Cadiz)
# [[Carmen Portinho]] (itzulpena) (Brasil)
# [[Catherine Destivelle]] eskalatzailea (Frantzia)
# [[Cécile Rol-Tanguy|Cécile Rol]] Erresistentea. Frantzia. Itzulpena
# [[Celinda Arregui]] politikaria, feminista (Txile)
# [[Claire Goll]] kazetaria, idazlea bakearen aldeko altibista (Alemania-Frantzia)
# [[Claudia Paz y Paz]] giza eskubideen defentzailea
# [[Consuelo Álvarez Pool]] idazlea (Katalunia)
# [[Cony Carranza Castro]] feminista, hezitzailea (El Salvador)
# [[Cora Ratto de Sadosky]] matematikaria eta ekintzailea (ARgentina)
# [[Dacia Maraini]] eleberrigilea (Italia)
# [[Diane di Prima]] Poeta (EEBB) itzulpena
# [[Dilhan Eryurt]] astronomoa, astrofisikaria (Turkia)
# [[Dora Alonso]] Kazetaria eta idazlea (Kuba) itzulpena
# [[Dorothea Klumpke]] astronomoa. EEBB
# [[Dorothee Sölle]] Poeta eta teologoa. Itzulpena
# [[Dulce Chacón (idazlea)|Dulce Chacón (Idazlea)]] Zafra. Itzulpena
# [[Ebru Timtik]] abokatu kurdua. (Istambul)
# [[Elena García Armada]]ingeniaria, asmatzailea (Santander)
# [[Elodia Zaragoza-Turki]] idazlea,poeta,editorea
# [[Emilie Flöge]] jostuna
# [[Emma Chacón i Lausaca]] musikagilea (Bartzelona) itzulpena
# [[Emma Lehmer]] matematikaria (Estatu Batuak) itzulpena
# [[Encarnación Cabré]] arkeologoa (Madril) itzulpena
# [[Eugenia Sacerdote de Lustig]] zientzilaria (Turin-Buenos Aires) (Itzulpena)
# [[Eva Gonzalès]] margolaria (Paris) (Itzulpena)
# [[Fanny Bullock Workman]] bidaiaria, idazlea, itzulpena
# [[Filipa César|Filipa Cesar]] zinema zuzendaria (Portugal) itzulpena
# [[Florence Rena Sabin]] zientzialaria. (EEBB) itzulpena
# [[Francisca Vives]] historialaria (Cadiz) itzulpena
# [[Gabrielle Roy]] Kanadar idazlea. (Kanada)
# [[Gertrude Jekyll]] Lorezaina (Erresuma Batua)
# [[Gloria Anzaldúa]] idazlea. aktibista (EEBB) itzulpena
# [[Guadi Galego]] abeslaria (Galizia) (Itzulpena)
# [[Hayley Westenra]] abeslaria (Zeelanda Berria) itzulpena
# [[Helin Bölek]] abeslaria (Turkia)
# [[Helena Maleno]] aktibista (El Ejido) Itzulpena
# [[Ida Vitale]] idazlea. (Uruguai) itzulpena
# [[Idea Vilariño]] idazlea. itzulpena
# [[Inma Chacón]] idazlea (Zafra) itzulpena
# [[Irene Solà]] idazlea, artista (Katalunia)
# [[Irene Vallejo Moreu]] filologa eta idazlea (Zaragoza)
# [[Irma Alicia Velásquez Nimatuj|Irma Alicia Velásques Nimatuj]]Guatemala, kazetaria eta antropologoa
# [[Isabella Bird]] bidaiaria. idazlea (itzulpena)
# [[Isabel Bono]] poeta, (Malaga) itzulpena
# [[Jacinta Ortiz]] poeta (Granada)
# [[Jennifer Doudna]] biokimikaria (EEBB) itzulpena
# [[Jessie Fauset]] Poeta amerikarra itzulpena
# [[Jessica Anderson]] idazle Australiarra. itzulpena
# [[Jineth Bedoya]] Kazetaria. (Kolonbia) itzulpena
# [[Joan Jara]] dantzaria (Txile) Victor Jararen bikotea
# [[Joanne Chory]] biologoa. EEBB itzulpena
# [[Josefa Llanes Escoda]] sugrafista (Filipinas) itzulpena
# [[Judith Wright]] idazlea (Australia) itzulpena
# [[Julia Antivilo]] artista (Txile)
# [[Julie-Victoire Daubié]] idazle franziarra. itzulpena
# [[Katharine Tynan]] idazle, Irlanda, itzulpena
# [[Kenojuak Ashevak|Kenojuak Ashevah]]margolaria (Kanada)
# [[La Yegros]] abeslaria (ARgentina-Okzitania
# [[Laura Freixas]] idazlea (Bartzelona) (Itzulpena)
# [[Leda Valladares]] abeslaria,(Argentina) (itzulpena)
# [[Leila Aboulela]] sudandar idazlea (Itzulpena)
# [[Leona Chalmers]] aktorea eta asmatzailea. EEBB. itzulpena
# [[Leonor Orosa]] Koreografoa (Filipinak)
# [[Lian Monserrate]] Muralgilea (Estatu Batuak)
# [[Elizabeth Magie]] asmatzailea. (EEBB). Itzulpena
# [[Lucía Garibaldi]] Zinegilea (Uruguai) Itzulpena
# [[Luisa Capetillo]] anarkista, sindikalista, faminista (Puerto Rico) itzulpena
# [[Magda Szabó|Magda Szabo]]idazlea (Hungaria)
# [[María Andresa Casamayor]] matematikaria (Zaragoza) itzulpena
# [[Maria Aurèlia Capmany]] eleberrigile, antzerkigile (Katalunia) itzulpena
# [[Maria Isabel Barreno]] idazlea (Portugal) itzulpena
# [[Maria Beasley]]. Asmaztzailea. (EEBB)
# [[María Cumplido]] matematikaria. (itzulpena)
# [[María Malla]] idazlea, katalana. itzulpena
# [[María Mariño]] idazlea. (Galizia). itzulpena
# [[Maria Pereira]] Asmatzailea (Portugal)
# [[María Salvo]] Antifrankisgta (Bartzelona) itzulpena
# [[Maria Teresa Horta]] idazlea (Portugal) itzulpena
# [[María Teresa León]] idazlea (Errioxa) itzulpena
# [[María Vallet Regí|María Vallet Regi]] Kimikaria (Kanaria)
# [[María Y. Orosa|Maria Y. Orosa]] Medikua eta ikertzailea
# [[Mariama Bâ]] idazlea (SEnegal)
# [[Marica Campo]] idazlea (GAlizia)
# [[Marie Hankel]] Esperanto idazlea, sufragista (Alemania) itzulpena
# [[Marie Paradis]] alpinista Suitzarra. Itzulpena
# [[Marie Under]] idazlea (Estonia) itzulpena
# [[Marion Donovan]] asmaitzailea. EEBB. itzulpena
# [[Mariví Ibarrola]] argazkilaria. (Naiara). itzulpena
# [[Marivi Iturbe Etxeberria]] gizarte laguntzailea. Etxebarri. itzulpena
# [[Margaret Harwood|Margaret Harwook]] Astronomoa (Estatu Batuak) itzulpena
# [[Margaret Burbidge]] Astronomoa. (Inglaterra) itzulpena
# [[Margarida Borràs]] Transexuala (Valentzia)
# [[Margarita Michelena]] poeta (Mexiko)
# [[Margarita Parra Álvarez]] Kimikaria, (Valentzia)
# [[Martha Coston]]asmatzailea (EEBB) itzulpena
# [[Marta Elena Casaús Arzú]] historialaria eta idazlea.(Guatemala)
# [[Maruja Mallo]] margolaria (Galizia) itzulpena
# [[Melitta Bentz]] asmatzailea alemaniarra itzulpena
# [[Mercè Company]] idazlea (Katalunia) itzulpena
# [[Mercè Ibarz]] idazlea (ARagoi)
# [[Mikeas Sánchez]] poeta, irakaslea, idazlea (Mexiko)
# [[Mónica Cahen D'Anvers]] kazetaria (Argentina) itzulpena
# [[Montserrat Gudiol]] margolaria, (Bartzelona) itzulpena
# [[Montserrat Torrent i Serra]] organojolea. (Bartzelona) itzulpena
# [[Nella Larsen]] idazlea Afrikar-amerikarra. Itzulpena
# [[Nellie Campobello]] idazlea eta dantzaria (Durango-Mexiko) itzulpena
# [[Nerea Irigoyen]] zientzialaria. Zaragoza
# [[Ngaio Marsh|Ngaio Marsh]] idazle, antzerlea. itzulpena
# [[Olga Orozco]] poeta (Agentina) Itzulpena
# [[Orsola Casagrande]] (Italia)
# [[Pamela Hinkson]] idazle anglo irlandarra
# [[Patricia Bath|Patricia Bath]] Medikua. itzulpena
# [[Paula Nenette Pepín]] musikaria.
# [[Paula Wiesinger]] eskiatzaile italiarra (Izulpena)
# [[Paulina Chiziane]] idazle Monzambike. Itzulpena
# [[Pilar del Río|Pilar del Rio]] kazetaria eta itzultzailea.(Granada). (itzulpena)
# [[Pilar Alonso Ibañez]] etnografoa, historialaria (Markiz, Araba) itzulpena
# [[Pilar Bellver]] idazlea, feminista (Jaen) itzulpena
# [[Policarpa Salabarrieta]] ekintzalea (Kolonbia)(Itzulpena)
# [[Raina Telgemeier]] komikigilea. (EEBB) itzulpena
# [[Rosalinda L. Orosa]] Idazlea (Filipinak)
# [[Saiza Nabarawi]] idazlea, feminista (Egipto) (Itzulpena)
# [[Sagrario Vera Gordo]] Gerrillaria. (Badajoz)
# [[Sandra Morán]] abeslaria, politikaria (Guatemala) itzulpena
# [[Sara Curruchich]] abeslaria. Guatemala. itzulpena
# [[Sarah Mather]] asmatzailea (EEBB) itzulpena
# [[Severina Luna de Orosa]] medikua eta idazlea (Filipinak)
# [[Silvia Cuevas Morales|Silvia Cuevas]] idazlea Txile. itzulpena
# [[Stefi Troguet]] Alpinista (Andorra)
# [[Susana Malón]] astronomoa (Zaragoza) Itzulpena
# [[Susana Thénon]] itzultzaile, poeta (ARgentina). Itzulpena
# [[Susana Vera]] argakilari-kazetaria (Iruñea) itzulpena
# [[Suceso Portales]] jostuna eta anarko-sindikalista (Extremadura)
# [[Syra Alonso]] idazlea, (Galizia). itzulpena
# [[Teresa Eguibar]] eskulturea (Madril). itzulpena
# [[Teresa Flores]] Feminista, ekintzailea (Txile)
# [[Teresa Meana]] ekintzaile feminista (Gijón)
# [[Vandana Shiva]] Idazlea. (India) (Itzulpena)
# [[Violette Leduc]] Idazlea (Frantzia) itzulpena
# [[Violette Szabo]] Espia (Erresuma Batua)
# [[Yaa Gyasi]] idazle afroamerikarra.(Ghana) itzulpena
# [[Yasmina Reza]] idazlea (Frantzia) itzulpena
# [[Zenobia Camprubí]] idazlea eta itzultzailea itzulpena
}}
====2018-2019====
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Agustina Otaola]] ----'''SORTUA''' Erraketista (Errenteria)
# [[Alaitz Muro]] ef-- '''SORTUA''' ipuin kontalaria eta margolaria (Durango)
# [[Amaia Aroma Lejarreta]] ef-- '''SORTU''' Txistularia (Abadiño)
# [[Ainhoa Zuazua]] ef-- '''SORTUA''' Abeslaria (Ermua)
# [[Angelita Alberdi]] ef-- '''SORTUA''' Erraketista (Eibar)
# [[Arantzazu Ametzaga]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea
# [[Ascensión Badiola]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea(Bilbo)
# [[Aurora Abasolo]] efef '''SORTUA''' Abeslaria (Durango)
# [[Begoña Sopelana]] efef '''SORTUA''' Kooperantea, soziologoa (Iurreta)
# [[Benita Uribarrena]] efef '''SORTUA''' Ekintzailea antifaxista (Durango)
# [[Damaris Pan]] ef--'''SORTUA''' artista (Mallabia)
# [[Digna Garitaonandia]] efef '''SORTUA''' Erraketista
# [[Dina Bilbao]] efef '''SORTUA''' Kirolaria (Ondarroa))
# [[Eladia Altuna]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Irura)
# [[Elena Olabe]] ef-- '''SORTU''' Poeta (Durango)
# [[Elena Solatxi]] ef--'''SORTUA''' Eskultorea (Bilbo)
# [[Elena Orobiogoikoetxea]] ----'''SORTUA''' Piano jolea (Durango)
# [[Emilia Gomez]] ----'''SORTUA''' Erraketistan. (Valentzia)
# [[Estibalitz González]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea (Ermua)
# [[Eugenia Iriondo]] efef '''SORTUA'''Erraketista (Eibar)
# [[Gloria Agirre]] ef-- '''SORTUA'''Erraketista (Asteasu)
# [[Gloria Zubia]] efef '''SORTU''' ekintzailea (Durango)
# [[Ines Etxegibel]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Durango)
# [[Irati Eguren]] ef-- '''SORTUA''' Arkitektoa, ilustratzailea (Durango)
# [[Irene Ibaibarriaga]] efef'''SORTU''' Erraketista (Ermua)
# [[Jesusa Garitaonandia]] efef '''SORTU''' Erraketista (Mallabia)
# [[Juana Elgezabal]] efef '''SORTUA'''Enpresaria (Derio)
# [[Juanita Ibaibarriaga]] efef '''SORTUA''' Ekintzailea (Ermua)
# [[Juanita Mir]] efef '''SORTUA''' Kazetaria, idazlea (Iruñea)
# [[Juanita Unzueta]] efef '''SORTUA''' Dantzaria (Eibar)
# [[Julia Klaudia Gabilondo]] efef '''SORTUA''' Idazlea (Mungia)
# [[June Arbeo]] ef-- '''SORTUA'' Atleta (Durango)
# [[Kattalin Agirre]] efef '''SORTUA''' Mugalaria, Frantziako erresistentziako kide (Sara)
# [[Koro Benito]] ef-- '''SORTUA''' Poeta (Lumbrales)
# [[Lara Izagirre]] ef-- '''SORTUA''' Zinegilea (Zornotza)
# [[Libe Goñi]] ef-- '''SORTUA''' Irakaslea (Oteitza)
# [[Lidia Cañete]] ef-- '''SORTUA''' kirolaria (Durango)
# [[Lourdes Munitxa]] efef '''SORTUA''' Euskaltzalea (Zornotza)
# [[Lucia Areitioaurtena]] efef '''SORTUA'''Erraketista (Ermua)
# [[Luz Zalduegi]] efef '''SORTUA''' Albaitaria (Mallabia)
# [[Maddi Barber]] ef-- '''SORTUA''' Zinegilea (Lakabe)
# [[Maitane Alonso]] ef-- '''SORTU''' Ikertzailea,asmatzailea (Sodupe)
# [[Maria Ana Bidegaray]] ---- '''SORTU''' Idazlea, feminista (Hazparne - Lapurdi)
# [[Maria Arrillaga]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Elgoibar)
# [[Maria Camino Oskoz]] efef '''SORTUA''' Maistra. (Iruñea)
# [[Mari Carmen Lasagabaster]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Eibar)
# [[Mari Carmen Madariaga]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Igorre)
# [[Maria Antonia Uzkudun]] --ef'''SORTUA''' Erraketista (Anoeta)
# [[Maria Luisa Alberdi]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Eibar)
# [[Maria Luisa Senar]] --ef'''SORTUA'''Erraketista (Pasaia)
# [[Maria Pilar Urriza]] ef--'''SORTUA''' Dantzaria (Lantz)
# [[Maria San Juan de Garonda]] ---- '''SORTUA'' emagina. inkisizioa sutan erre zuen (Mungia)
# [[Maribi Unamuno]] ---- '''SORTUA''' Filologoa. (Aulesti)
# [[Meritxel Relaño]] ef-- '''SORTUA''' Unicefeko arduradun nagusia Yemenen (Durango)
# [[Mila Salterain]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea (Durango)
# [[Miren Alazne Iruretagoiena]] ef-- '''SORTU''' ekintzailea (Zarautz)
# [[Miren Maortua]] efef '''SORTUA''' Idazlea (Zaldibar)
# [[Miren Uzkudun]] ef-- '''SORTUA''' Erraketista (Asteasu 1922-)
# [[Nerea Etxegibel]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Durango 1964- )
# [[Oihana Azkorbebeitia]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Abadiño 1981- )
# [[Paula Lamarain]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Eibar 1924-2018)
# [[Rosa Soroa]] ef-- '''SORTUA''' Erraketista (Elduaien 1945- )
# [[Rosario Aranburu]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Eibar 1921-2015)
# [[Silvia Trigueros]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Abadiño 1976)
# [[Teri Ibarrola]] ---- '''SORTUA''' Ipuin kontalaria (Aulesti)
# [[Vanessa Goikoetxea]] ef-- '''SORTU''' abeslaria (Florida 1980- )
# [[Zoila Askasibar]] ef-- '''SORTUA''' inprimatzailea (Elgeta 1877-1945)
# [[Shakuntala Devi]] efef Idazlea (India) (Itzulpena)
# [[Almudena Hernando]] ---- arkeologoa (Madril 1959)(itzulpena)
# [[Gisella Perl]] efef Ginekologoa judua (Hungaria 1907-1988) (itzulpena)
# [[Luna Miguel]] ef-- idazlea (Alcalá de Henares 1990- ) (itzulpena)
# [[Mae Jemison]] ef-- ingeniari (Alabama 1956- ) (Itzulpena)
# [[Maria Antonia Canals]] ef-- matematikaria (Bartzelona) (Itzulpena)
# [[Mercedes Colás]] efef Maiatzeko plazako amak (Argentina 1925-2021) (Itzulpena)
}}
=== [[Fitxategi:Gnome-colors-alacarte2.svg|30px]] Hobetuak ===
==== 2020 ====
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Agurtzane Elorriaga]] (Iurreta)
# [[Ana Diez]] zinemagilea (Tutera)
# [[Amaia Iturbide]] idazlea (Bilbo-Getxo)
# [[Ariane Lopez-Huici|Ariane López Huici]] argazkilari lapurtarra.
# [[Erika Lagoma]] Bertsolaria, feminista (Lesaka-Durango)
# [[Gurutzi Arregi]] etnografoa (Durango)
# [[Iñaxi Etxabe]] Bertsolaria, (Zumaia-Zarautz)
# [[Isabel Coixet]] zinegilea (Katalunia)
# [[Itziar Mendizabal]] Dantzaria (Gipuzkoa
# [[Luzia Goñi]] bertsolaria (Basaburua)
# [[Maider Fernandez]] zinegilea (Donostia)
# [[Maria Zambrano]] idazlea (Madril)
# [[Martina Ibaibarriaga]] gerrillaria (Berriz)
# [[Matxalen Ziarsolo]] saskibaloi jokalaria (Ermua)
# [[Oihana Alkorta]] musikaria (Orio-Zarautz)
# [[Primi Erostarbe]] panderojolea eta irrintzilaria (Oñati)
# [[Teodora Zuloaga]] zeramikaria (Madril-Segovia)
# [[Trota Salernokoa]] ginekoloagoa(Italia)
# [[Alfonsina Strada]] txirrindulari argentinarra (Mototsa)
}}
==== 2018-2019 ====
# [[Balendiñe Albizu]] efef Idazlea (Zumaia)
# [[Gurutze Frades]] ef-- Kirolaria (Durango-Iurreta)
# [[Lourdes Unzueta]] ef-- Idazlea (Durango)
# [[Uri Ruiz Bikandi]] efef Idazlea (Durango)
== HOBETUAK ==
=== Hobetuak 2023 ===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Sonia Etxezarreta]] '''--ef'''mahai-tenislaria (Irun 1968?- 2011)
# [[Yusra Mardini]] '''ef--'''igerilaria, errefuxiatua (Siria 1998)
# [[Olatz González]] '''ef--'''antropologoa (Bilbo 1973)
# [[Eider Cardeñosa]] '''ef--'''karateka (Gasteiz 1995)
# [[Graziana Barrenetxea]] '''----'''sorginkeriaren biktima (Zugarramurdi 1540-Logroño 1610)
# [[Ainara Elbusto]] '''ef--'''txirrindularia (Nafarroa 1992)
# [[Patricia López Arnaiz]] '''ef--''' (Gasteiz 1981)
# [[Sofia Otero]] '''ef--'''aktorea (Basauri 2013)
# [[Estibaliz Urresola Solaguren]] '''ef--'''film zuzendaria, gidoilaria (Laudio 1984)
# [[Kim Ju-ae]] '''ef--'''Kim dinastiako kidea (Ipar Korea 2013)
# [[Barbara Stanwyck]] '''efef'''aktorea (AEB 1907-1990)
# [[Glenn Close ]] '''ef--'''aktorea (AEB 1947)
# [[Lola Baldrich]] '''ef--'''aktorea (Toledo 1967)
# [[Lola Herrera]] '''ef--'''aktorea (Valladolid 1935)
# [[Federica Montseny]] '''efef'''anarkista, idazlea (Madril 1905-Frantzia 1994)
# [[Céline Laguarde]] '''efef'''argazkilaria (Lapurdi 1961)
# [[Aroa Gorostiza]] '''ef--'''txirrindularia (Elorrio 2002)
# [[Anna Muzytxuk ]] '''ef--'''xake-jokalaria, aktibista (Ukraina 1990)
# [[Clara Azurmendi]] '''ef--'''badminton kirolaria (Donostia 1998)
# [[Irene Papas]] '''efef'''aktorea, abeslaria (Grezia 1926-2022)
# [[Uxue Apaolaza]] '''ef--'''idazlea (Hernani 1981)
# [[Hélène Carrère d'Encausse]] '''efef'''historialaria (Paris 1929)
# [[Lisa Simpson]] marrazkietako pertsonaia (AEB 1987)
# [[Maggie Simpson]] marrazkietako pertsonaia (AEB 1987)
# [[Emakumearen historia]] emakumearen eginkizuna historian zehar
# [[Oihana Azkorbebeitia]] '''ef--'''korrikalaria (Abadiño 1981)
# [[Ione Irazabal]] '''ef--'''aktorea (Elorrio 1963)
# [[Hürrem Sultan]] haseki sultan (Poloniako Erresuma,?-Otomandar Inperioa,1558)
# [[Irene Atenaskoa]] '''--ef'''enperatrizea (Atenas,752-Lesbos,803)
# [[Angelique du Coudray]] '''--ef'''emagina (Frantzia, 1712-1794)
# [[Enara López]] '''ef--'''txirrindularia (Bilbo 1997)
# [[Genero-rol]]
# [[Genero-desparekotasun]]
# [[Louise Joy Brown]] '''ef--'''1. probeta umea (Erresuma Batua 1978)
# [[Marije Fullaondo]] '''ef--'''politikaria (Getxo, 1964)
# [[Francisca Pizarro Yupanqui]]'''ef--'' Quispe Sisa eta Francisco Pizarroren alaba (Peru,1534-Cáceres,1598)
# [[Hassiba Ben Bouali]] '''efef''Aljeriako Independentzia Gerrako gudaria (1938 - 1957)
# [[Irene Paredes]] '''ef--'''futbolaria (Legazpi 1991)
# [[Oihane Hernandez]] '''ef--'''futbolaria, defentsa (Sopela 2000)
# [[Misa Rodríguez]] '''ef--'''futbolaria, atezaina (Kanariak 1999)
# [[Filipa Moniz]] '''ef--'''Kristobal Kolonen emaztea (Portugal, 1455-1485)
# [[Agatha Barbara]] '''efef'''presidentea, aitzindaria (Malta 1923-2002)
# [[Elena Furiase]] '''ef--'''aktorea, idazlea (Madril 1988)
# [[Itsaso Arana]] '''ef--'''ktorea, zuzendaria (Nafarroa 1985)
# [[Ane Santesteban]] '''ef--'''txirrindularia (Errenteria 1990)
# [[Maite Ruiz de Larramendi]] '''ef--'''pilotari ohia (Beasain 1973)
# [[Claudia Zornoza]] '''ef--'''futbolaria, erdilaria (Madril 1990)
# [[Alexia Putellas]] '''ef--'''futbolaria, erdilaria (Bartzelona 19)
# [[Susana Zapke]] '''ef--'''musikologoa (Gipuzkoa 1965)
# [[Maite Agirre ]] '''ef--'''aktore, antzerkigilea (Zarautz 1955)
# [[Noe Itō]] '''efef'''aktibista, eraila (Japonia 1895-1923)
# [[Edmonia Lewis]] '''efef'''eskultorea (AEB 1844-Londres 1907)
# [[Libe Mimenza]] '''ef--'''kazetaria, ikertzailea (Elorrio 1988 19)
# [[Maddalen Dorronsoro Amiano]] '''ef--'''abesbatza zuzendaria (Lezo 1987)
# [[Aintzane Encinas]] '''ef--'''futbolaria ohia, entrenatzailea (Donostia 1988)
# [[Alba Redondo]] '''ef--'''futbolaria, aurrelaria (Albacete 1996)
# [[Jennifer Hermoso]] '''ef--'''futbolari aurrelaria eta erdilaria (Madril 1990)
# [[Ainhoa Cantalapiedra]] '''ef--'''abeslaria (Galdakao, 1980)
# [[Zoleka Mandela]] '''efef'''aktibista (Hegoafrika, 1980-2023)
# [[Ana Terradillos]] '''ef--'''kazetaria (Donostia 1973)
# [[Lidia Valentín ]] '''ef--'''pisu-jasotzailea (Leon 1985)
# [[Maite Oroz]] '''ef--'''futbolaria (Nafarroa 1998)
# [[Adania Shibli]] '''e---'''idazlea (Palestina, 1974)
# [[Rafeef Ziadah]] '''e---'''poeta (Libano, 1979)
# [[Yolanda Alzola]] '''ef--'''telebista aurkezlea (Bizkaia, 1970)
# [[Silvia Intxaurrondo]] '''ef--'''kazetaria (Barakaldo, 1979)
# [[Miren Arzallus]] '''----'''moda historialaria, ikertzailea (Bilbo 1978)
# [[June Ansoleaga]] '''ef--'''kazetaria (Sopela 1987)
# [[Zuriñe Zulaika]] '''----'''metereologoa, fisikaria (?, ?)
# [[Maria Eugenia Luc]] '''ef--'''musikagilea ( Argentina/Euskal Herria 1958)
# [[Yurena]] '''ef--'''abeslaria (Santurtzi 1969)
# [[Amanirenas]] '''e-e-'''erregina eta gobernadorea (Kuxeko Erresuma, K.a.57 - K.a.10)
# [[Gabriela Silang]] '''efef'''Filipinetako heroia (Filipinak, 1731-1763)
# [[Bene Bergado]] '''----'''artista, eskultorea (Salamanca/Bizkaia 1963)
# [[Margarita López Maturana]] '''efef''' moja beatoa, Berrizko Mesedeetako Misiolarien sortzailea (Bilbo 1884-Donostia 1934)
# [[Diana Krall]] '''ef--''' piano-jotzailea eta jazz abeslaria (Kanada 1964)
# [[Maria Gebara]] ---- idazlea (Valladolid, ? - ? ,1683)
# [[Janire Gonzalez Etxabarri]] ef-- surflaria (Zumaia 2005)
}}
== [[Fitxategi:Gnome-system-users.svg |30px|]] Wikilariok ==
(Zure izena gehitu dezakezu iturburu kodea aldatu eta 4 bider ALT Gr + 4 sakatuta (4 aldiz "~" agertuko da)
# [[Lankide:Wikimaribarre|Wikimaribarre]] ([[Lankide eztabaida:Wikimaribarre|eztabaida]]) 18:22, 13 ekaina 2018 (CET)
# [[Lankide:Lurdeswiki|Lurdeswiki]] ([[Lankide eztabaida:Lurdeswiki|eztabaida]]) 18:17, 23 urtarrila 2020 (CET)
# [[Lankide:Larrauri|Larrauri]] ([[Lankide eztabaida:Larrauri|eztabaida]]) 18:18, 23 urtarrila 2020 (CET)
# [[Lankide:OrtuUrti|OrtuUrti]] ([[Lankide eztabaida:OrtuUrti|eztabaida]]) 18:22, 23 urtarrila 2020 (CET)
# [[Lankide:Mototsa|Mototsa]] ([[Lankide eztabaida:Mototsa|eztabaida]]) 11:20, 22 uztaila 2020 (CET)
# [[Lankide:Joseintx|Joseintx]] ([[Lankide eztabaida:Joseintx|eztabaida]]) 18:22, 9 urria 2020 (CET)
# [[Lankide:Isabeliraurgi|Isabeliraurgi]] ([[Lankide eztabaida:Isabeliraurgi|eztabaida]]) 17:48, 16 urria 2020
# [[Lankide:Mgaraizabal|Mgaraizabal]] ([[Lankide eztabaida:Mgaraizabal|eztabaida]]) 18:00, 5 azaroa 2021 (CET)
# [[Lankide:josi|Josi]] ([[Lankide eztabaida:Josi|eztabaida]]) 18:00, 5 azaroa 2021 (CET)
# [[Lankide:Andremendea|Andremendea]] ([[Lankide eztabaida:Andremendea|eztabaida]]) 16:43, 15 azaroa 2024 (CET)
# [[Lankide:JULEBAR|JULEBAR]] ([[Lankide eztabaida:JULEBAR|eztabaida]]) 16:48, 15 azaroa 2024 (CET)
== Wikilaguntza ==
* [https://eu.wikipedia.org/wiki/Laguntza:Gida_arina Gida Arina]
* [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:C%C3%B3mo_subir_imagen_con_la_app_de_Wikimedia_Commons.pdf Cómo subir una imagen con la app de Wikimedia Commons]
* [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ejemplo_de_subida_de_imagen_a_Commons,_introduciendo_geolocalizaci%C3%B3n.webm Ejemplo de subida de imagen a Commons, introduciendo geolocalización]
== [[Fitxategi:Gnome-web-browser.svg|30px]] Kanpo estekak ==
* Nola igo argazkiak Commons-era? [[c:File:Ejemplo_de_subida_de_imagen_a_Commons,_introduciendo_geolocalización.webm|Ordenagailutik (bideoa)]] | [https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/89/C%C3%B3mo_subir_imagen_con_la_app_de_Wikimedia_Commons.pdf App-etik (PDF)] | [[:es:Wikipedia:Encuentros/Wiki_Takes_Vitoria-Gasteiz/Ayuda|Ideia gehiago...]]
* [https://anboto.org/durango/1583310345667-wikipedia-erreminta-ona-dela-uste-dugu-emakumeek-erreferentzialtasuna-lortzeko Wikipedia erramienta ona dela uste dugu emakumeek erreferialtsuna lortzeko]Anboto 2020/03/04
* [https://www.elcorreo.com/bizkaia/duranguesado/durangaldeko-andren-ekarpenak-20200122193350-nt.html?edtn=bizkaia&fbclid=IwAR1hHPcQJaQM-WaIU7mYeNetsB89jEH2-BWSA0fPGjbTgTkHpqtKRT9BnCc#vca=fixed-btn&vso=rrss&vmc=fb&vli=Duranguesado Durangaldeko andren ekarpenak bistaratzera dator WikiEmakumeok] El Correo 2020/01/21
* [https://anboto.org/durango/1579696765085-wikikedada-egingo-dute-durangon-wikipedian-dagoen-genero-arrakala-aldatzeko 'Wikikedada' egingo dute Durangon, Wikipedian dagoen "genero arrakala" aldatzeko], Anboto Durango 2020/01/22
* [https://dotb.eus/dotb-eus-emakumeen-biografia-berriak-sortzeko-wikikedada-antolatu-da-durangon/ Emakumeen biografia berriak sortzeko ‘Wikikedada’ antolatu da Durangon] Dotb.eus 2020/01/23
* [http://www.azkuefundazioarenegunkaria.eus/wikikedada-wikiemakumeokwikidurango/ Wikikedada: WikiEmakumeok/WikiDurango | Azkue Fundazioaren Egunkaria] 2020/01/21
* [https://halabedi.eus/es/marisa-barrena-wikiemakumeok-gizarteko-beste-arloetan-lez-emakumeak-ia-ikusezinak-gara-wikipedian-ere/?fbclid=IwAR2pUHHzwsNx8kzKAyc3dlTpZc4p4mx8duIC0PeKHEj01G3yXoFKxXlBBlc Marisa Barrena (Wikiemakumeok): "Gizarteko beste arloetan lez, emakumeak ia ikusezinak gara wikipedian ere" - Halabedi] 2020/02/06
* [https://www.youtube.com/watch?v=eH-JkwLAa6Q&feature=youtu.be [Bideoa] Data zaharrak bilatzen], Estibalitz González Solozabal Durangon #Wikiemakumeok mintegian data zaharrak zelan bilatzen diren azaltzen dau, Josi Sierra-ri esker.
* [https://amp.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/amarauna/osoa/7892080/magikoa-da-andre-baten-biografia-mundura-zabaltzea/ "Magikoa da andre baten biografia mundura zabaltzea"], EITB - 2021/03/08
* https://www.youtube.com/watch?v=r2Z5CFSLSf8 Lurdes Totorikaguena eta Marisa Barrena Laixiar irratian
* [https://mugakultura.eus/2023/11/10/wikiemakumeok-dokumentala-zinebin-estreinatzea-zorte-ikaragarria-da-bozgorailu-potentea-baita/?fbclid=IwAR2YDcgxq21VEdyB3vM1pju0fA9vtxobJH8n6i2sfPmyLhVQJr9Ys2vCTlw/ Bilbon, Zinebin estrenatzea zorte ikaragarria da, bozgorailu potentea baita. Mugalari 2023ko azaroa. ]
q6ku33i61v19o3vzrakqp47ipgfpcbg
9975286
9975285
2024-11-20T14:42:50Z
Lurdeswiki
108042
/* Berriak 2024 (azaroa) */
9975286
wikitext
text/x-wiki
'''''WikiDurangaldea | Durangaldean egiten diren lanaldietako wikilekua '''''
[[Fitxategi:WikiEmakumeok Euskal Herriko 5. Jardunaldi Feministak.jpg|thumb|WikiEmakumeok, Euskal Herriko 5. Jardunaldi Feministak. Azaroak 1 2019, Durangon]]
[[File:5.555 biografia 2024 martxoa.png|thumb|200px|2024.03.08]]
[[File:Durangoko wikilariok 5.000 biografia.png|thumb|200px|2023.12.31]]
[[File:Durangoko wikilariak 2023.jpg|thumb|200px|2023.07.07]]
[[File:WikiEmakumok 3000.jpg|thumb|200px|2023ko otsaila]]
[[File:Wikiemakumeok Durango Abendua 2022.jpg|thumb|200px|2022ko abenduaren 1a]]
[[Fitxategi:Wikiemakumeok Durango.jpg|thumb|200px|Durangoko wikilariak. 2022ko iraila]]
[[Fitxategi:Durangoko wikilariak 1500.jpg|thumb|200px|Durangoko wikilariak. 2022ko ekaina]]
[[Fitxategi:Durangoko Wikilariak.jpg|thumb|200px|Durangoko wikilariak. 2022ko apirila]]
== [[Fitxategi:Im-jabber.svg|30px|]] Wikiproiektu honen helburuak ==
* Emakumeen biografia berriak sortzea euskaraz.
* Wikipedian beste hizkuntza batzuetan badauden emakumeen biografiak euskarara ekartzea.
* Emakumezko editore euskaldunen kopurua handitzea.
* Euskal Wikipedian genero-ikuspegia txertatzea.
* Historian zehar izandako emakumeen ekarpenak eta ezagutzak Euskal Wikipedian biltzea.
== [[File:La mujer que nunca conociste logo 2017.jpg|30px]] Emakumeen zerrenda [https://es.wikipedia.org/wiki/Wikiproyecto:Mujeres/Wikimujeres/WikiEmakumeok/Durango >>> erderaz]==
=== EGITEN ===
# [[Edith_Farkas]] https://es.wikipedia.org/wiki/Edith_Farkas (Lurdes)
# Espainiako 36ko Gerran fusilatutako emakumeak, SORTU (Marisa)
'''Ingelesetik itzultzeko'''
# [[Georgianna Offutt]] https://en.wikipedia.org/wiki/Georgianna_Offutt
# [[Sarah Massey Overton]] https://en.wikipedia.org/wiki/Sarah_Massey_Overton
# [[Katherine Reed Balentine]] https://en.wikipedia.org/wiki/Katherine_Reed_Balentine
# [[Anna M. Morrison Reed]] https://en.wikipedia.org/wiki/Anna_M._Morrison_Reed
# [[Ellen Clark Sargent]] https://en.wikipedia.org/wiki/Ellen_Clark_Sargent
# [[Selina Solomons]] https://en.wikipedia.org/wiki/Selina_Solomons
# [[Mary Wood Swift]] https://en.wikipedia.org/wiki/Mary_Wood_Swift
#
# [[Naomi Anderson]] https://en.wikipedia.org/wiki/Naomi_Anderson
# [[Mithu Sanyal]] https://en.wikipedia.org/wiki/Mithu_Sanyal (Leire Mi)
Catharine Waugh McCulloch - Wikipedia # [[Catharine Waugh McCulloch]] sufragista (AEB 1862-1945)
Grandma Gatewood - Wikipedia # [[Granma Gatewood McCulloch]] ultrarail mendi-ibileran aitzindaria (AEB 1887-1973)
'''Frantsesetik itzultzeko'''
# [[Émilie Carles]] https://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89milie_Carles
# [[Victoria Mas]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Victoria_Mas
# [[Jeanne Humbert]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Jeanne_Humbert
# [[Anna Mahé]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Anna_Mah%C3%A9
# [[Capucine Motte]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Capucine_Motte
'''SORTZEKO'''
# [[Uxue Rey Gorraiz]] idzlea, kazetaria
# [[Lola Lopez de Lacalle]] idazlea (Zornotza)
# [[Ignacia Altolagirre Camarero]] (h.2023.07.22)
# [[Naia Laka]] (Ispaster) https://www.eitb.eus/es/cultura/cine/festival-san-sebastian/videos/detalle/9589117/video-zortzitik-infinitura-recorrido-por-historia-del-cine-vasco-de-mano-de-benito-ansola/
# [[Annette Gonzalez-Etxabarri]] https://www.naiz.eus/es/info/noticia/20230508/annette-gonzalez-etxabarri-zumaiarra-txapeldun-europako-junior-txapelketan
# [[Madalen Etxegarai]] pilotaria. https://goiena.eus/oinati/1727423962644-madalen-etxegarai-haurra-nintzenean-nuen-ametsa-betetzen-nabil
# [[Sylvia Lefanu]] zinemagilea. https://www.berria.eus/kultura/zinemaldia/berria-eus_2130955_102.html
# [[Nagore Urdapilleta]] Errio dokumentalaren aurkezlea. https://ataria.eus/komunitatea/berria/1727420302628-bere-txikitasunean-orio-zeinen-handia-den-erakutsi-nahi-izan-dugu
# [[Maite Ubiria]] kazetaria. https://www.berria.eus/euskal-herria/iparrari-hegoak-ematen_2129951_102.html
# [[Pancracia Ollo de la Mata]] Zumalakarregiren emaztea
# [[Ainhoa Aldazabal Gallastegi]]
# [[Uxua Azpiroz]] hezitzailea https://www.berria.eus/bizigiro/beharrezkoa-da-bizikidetza-oinarri-duten-proiektuak-garatzea-ikastetxeetan_2128805_102.html
# [[Heza Sengal]]. emakume yazikia. https://www.berria.eus/mundua/eiren-gustukoak-baginen-erosi-egiten-gintuzten-merkantzia-hutsa-bagina-bezala_2128867_102.html
# [[Miren Berasategi Zeberio]] Ikertzailea. https://www.berria.eus/euskal-herria/gizon-gazteek-kontserbadurismorako-joera-dute_2128223_102.html
'''Zinegileak - Donostiako Giza Eskubideen Zinemaldian sarituak'''
# [[Kim Longinotto]] https://es.wikipedia.org/wiki/Kim_Longinotto
# [[Lourdes Portillo]] https://es.wikipedia.org/wiki/Lourdes_Portillo
# [[Deepa Mehta]] https://es.wikipedia.org/wiki/Deepa_Mehta
'''Espainiako Gerra Zibileko emakumeak'''
# [[Sofia Da Blasco]] https://es.wikipedia.org/wiki/Sof%C3%ADa_Blasco
# [[Carolina_Bunjes-Rosenthal]] https://es.wikipedia.org/wiki/Carolina_Bunjes-Rosenthal
# [[Isabel Alonso]] https://es.wikipedia.org/wiki/Isabel_Alonso
'''Emakume interesgarriak'''
# [[Jekaterina Samutsevitx]] https://es.wikipedia.org/wiki/Yekaterina_Samuts%C3%A9vich
# [[Nadezhda Popova]] https://es.wikipedia.org/wiki/Nadezhda_Popova
'''Heroínas de la Unión Soviética''' https://es.wikipedia.org/wiki/Anexo:Hero%C3%ADnas_de_la_Uni%C3%B3n_Sovi%C3%A9tica
'''Emakumeak eta itsasoa'''
https://www.naiz.eus/eu/info/noticia/20210924/las-mujeres-ilustres-de-la-historia-naval-en-el-itsasmuseum-de-bilbo-a-traves-del-arte
'''Kartzelak'''
# Cárcel de mujeres de Málaga https://es.m.wikipedia.org/wiki/Antigua_c%C3%A1rcel_de_mujeres_de_M%C3%A1laga
# Antigua cárcel de Segovia. https://es.wikipedia.org/wiki/Antigua_c%C3%A1rcel_de_Segovia
# Cárcel la Galera https://es.wikipedia.org/wiki/C%C3%A1rcel_La_Galera
# Cárcel Central/Prisión de Madres Lactantes de San Isidro (Madril)
'''EMAKUME ITZULTZAILEAK'''
# [[Malika Embarek]] https://es.wikipedia.org/wiki/Malika_Embarek
# [[Concha Fernández-Luna Sánchez]] https://es.wikipedia.org/wiki/Concha_Fern%C3%A1ndez-Luna_S%C3%A1nchez
# [[Laura García Corella]] https://es.wikipedia.org/wiki/Laura_Garc%C3%ADa_Corella
'''EMAKUME AKTIBISTAK'''
# https://es.wikipedia.org/wiki/Categor%C3%ADa:Mujeres_activistas
# [[María Dimádi]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Mar%C3%ADa_Dim%C3%A1di (Leire)
# [[Paste Up Morras]], aktibista https://es.wikipedia.org/wiki/Paste_Up_Morras
# [[Elizabeth Wathuti]] aktibista https://es.wikipedia.org/wiki/Elizabeth_Wathuti (Oiber)
# [[Tosia Altman]] https://es.wikipedia.org/wiki/Tosia_Altman
# https://es.wikipedia.org/wiki/V%C3%B5_Th%E1%BB%8B_Th%E1%BA%AFng
# [[Maria Spiridonova]] https://es.wikipedia.org/wiki/Mariya_Spirid%C3%B3nova
# [[Yusra Al Barbar]] https://es.wikipedia.org/wiki/Yusra_al-Barbari palestinarra
'''EMAKUME ILUSTRATZAILEAK''' https://es.wikipedia.org/wiki/Categor%C3%ADa:Ilustradoras
# [[Mitzy Reyes Juárez]] https://es.wikipedia.org/wiki/Mitzy_Reyes_Ju%C3%A1rez
# [[Ellen Robbins]] https://es.wikipedia.org/wiki/Ellen_Robbins
# [[Retta aktibisten zerrendan Scott]] https://es.wikipedia.org/wiki/Retta_Scott
# [[Bahia Shehab]] https://es.wikipedia.org/wiki/Bahia_Shehab
# [[Posy Simmonds]] https://es.wikipedia.org/wiki/Posy_Simmonds
'''EMAKUME IDAZLEAK - POETAK'''
# [[Anna Caballé Masforroll]] https://es.wikipedia.org/wiki/Anna_Caball%C3%A9_Masforroll
# [[Olga Rivero]] https://es.wikipedia.org/wiki/Olga_Rivero_Jord%C3%A1n
'''EMAKUMEAK ZIENTZIAN'''
# [[Ruth Pfau]] https://es.wikipedia.org/wiki/Ruth_Pfau
# [[Gloria Long Anderson]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Gloria_Long_Anderson
# [[Clémence Royer]] https://es.wikipedia.org/wiki/Cl%C3%A9mence_Royer
# [[Tilly Edinger]] https://es.wikipedia.org/wiki/Tilly_Edinger
# [[Isabel Clifton Cookson]] https://es.wikipedia.org/wiki/Isabel_Clifton_Cookson
# [[Cécile DeWitt Morette]] https://es.wikipedia.org/wiki/C%C3%A9cile_DeWitt-Morette
# [[Wrexie Leonard]] https://es.wikipedia.org/wiki/Wrexie_Leonard
# [[Marjorie Lee Browne]] https://es.wikipedia.org/wiki/Marjorie_Lee_Browne
'''DENETARIK'''
# [[Victorine Brocher]] https://en.wikipedia.org/wiki/Victorine_Brocher (LEIRE MENDIBURU)
# [[Esther Afus Ocloo]] aitzindaria (Ghana) https://es.wikipedia.org/wiki/Esther_Afua_Ocloo
# [[Margaret A. Wilcox]] https://en.wikipedia.org/wiki/Margaret_A._Wilcox (Eider)
# [[Amineh Kakabaveh]] https://en.wikipedia.org/wiki/Amineh_Kakabaveh (Eider)
# [[Comandanta Ramona]] https://es.wikipedia.org/wiki/Comandanta_Ramona Chiapas
# [[Trio Artio]] https://www.musicexport.at/artist/trio-artio/ + Berria egunkaria(Eider)
# [[Fabiola Letelier]] abokatua eta giza eskubideen aldeko ekintzailea.
# [[Ana Belén Montes]] espioia. https://es.wikipedia.org/wiki/Ana_Bel%C3%A9n_Montes
# [[Dorothy Levitt]] asmatzailea eta kotxe lasterketetan aitzindaria https://es.wikipedia.org/wiki/Dorothy_Levitt
== BERRIAK ==
==='''Berriak 2024''' ('''azaroa''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Janire Etxabe]] '''SORTUA''' dantzaria da, dantza bertikalean aditua. (Arrankudiaga, Bizkaia, 1979)
# [[Celia Santos]] '''SORTUA''' idazlea (Bergara, 1972)
# [[Tamara García Iglesias]] '''SORTUA''' zinemagilea eta komisarioa (Lasarte, 1978)
# [[Warisha Moradi]] '''SORTUA''' heriotz epaia duen militante kurdua (Kurdistan, XX. mendea)
# [[Carmina Merodio Hoyos|Carmina Herodio]] '''SORTUA''' Saturrarango kartzelan egon zen 6 urtez (Panes, 1920-2006)
# [[Parvaneh Kazemi]] '''SORTUA''' matematikaria, mendizale eta mendi gidaria (Teheran, 1970)
# [[Araceli González Carballo]] espioia, erizaina (Lugo 1914-Madril 1990)
# [[Margarita Ruiz de Lihory]] margolaria, espioia (Valentzia 1889-Albacete 1968)
# [[Isona Passola]] film zuzendaria, gidoilaria, ekoizlea (Bartzelona 1953)
# [[Cristina Martín-Prieto]] futbolaria (Sevilla 1993)
# [[Melania Olcina]] dantzaria, koreografoa (Bartzelona 1982)
# [[Rafaela Carrasco]] dantzaria, koreografoa (Sevilla 1972)
# [[Lisi Estaràs]] dantzaria, koreografoa (Argentina 1971)
# [[Lorena Nogal]] dantzaria, koreografoa (Bartzelona 1984)
# [[Luz Arcas]] dantzaria (Malaga 1983)
# [[Manuela Carrasco]] flamenko dantzari ijitoa (Sevilla 1958)
# [[Lynda Barry]] komikigile eta irakasle estatubatuarra (Wisconsin, 1956)
# [[Maria Antónia Palla]] kazetaria eta feminista (Portugal, 1933)
# [[Mary Adamson Anderson Marshall]] medikua Edinburgoko 7ak taldekoa (1837-1910)
# [[Sara González Lolo]] patin hockey jokalaria (Asturias 1992)
# [[Natasha Lee]] patin hockey jokalaria, entrenatzailea (Malaysia/Asturias 1992)
# [[María Díez Busqué]] patin hockey jokalaria (Bartzelona 1989)
# [[Anna Casarramona Vivas]] patin hockey jokalaria (Bartzelona 1994)
# [[Anna Serra]] triatleta (Bartzelona 1968)
# [[Mathilde Ollivier]] aktorea, modeloa (Frantzia 1994)
# [[Gimena Llamedo]] psikologoa, politikaria (Asturias 1981)
# [[Mikey Madison]] aktorea (AEB 1999)
# [[Julia Butters]] aktorea (AEB 2009)
# [[Samantha Robinson]] aktorea (AEB 1991)
# [[Irene Flunser Pimentel]] historialaria (Lisboa, 1950)
# [[Cósima Wagner|Cosima Wagner]], Richard Wagner musikagilearen 2. emaztea (Bellagio, 1837 - Bayreuth, 1930)
# [[Verena Wagner]] musikagilea (Alemania, Bayreuth, 1920- Überlingen, 2019)
# [[Eva von Bülow]] Cosima Liszt eta Richard Wagnerren alaba (Tribschen, 1867 - Bayreuth, 1942),
# [[Anne Rearick]] argazkilari estatubatuarra (Idaho, AEB, 1960)
# [[Pauline Harmange]] idazlea eta feminista (Lille, 1994)
# [[Bertha Hirsch Baruch]] poeta, idazle eta sufragista (AEB)
# [[Minora Kibbe]] gizarte erreformatzaile eta sufragista (AEB)
# [[Emily Bovell|Emily Bowel]] medikua (Londres, 1841-1845)
# [[Honor Frost]] urpeko arkeologoa (Erresuma Batua, 1917-2010)
# [[Susan Atkins]] kriminala (AEB 1948-2009)
# [[Abigail Folger]] oinordeko eraila (AEB 1943-1969)
# [[Eva Saldaña]] ekologo aktibista (Madril 1977)
# [[Rosalie Varda]] jantzi diseinatzailea (Frantzia 1958)
# [[Manuela Fernández Pérez]] artista (Madril 1927-2017)
# [[Manuela Saborido Muñoz]] artista (Cadiz 1943)
# [[Sofia Crespo]] artista bisuala (Argentina 1991)
# [[Mercedes Doménech]] irrati esataria (Asturias 1922-Granada 2002)
# [[Barbara Steele]] aktorea (EB 1937)
# [[Arantza Toledo]] piraguista (Cuenca 1999)
# [[Alice Coffin]] kazetaria eta feminista (Tolosa, Ozitania, 1978)
# [[Clara Elizabeth Chan Lee]]
# [[Emily Sturge]]
# [[Gulielma Lister]] botanikaria (Ingalaterra, 1860-1949)
# [[Katharina Wagner]] eszena zuzendaria da. Bayreutheko Jaialdiaren zuzendaria. (Bayreuth, Alemania, 1978)
# [[Isolde Wagner]] Hans von Bülow edo Richard Wagner eta Cosima Wagner-en alaba (Alemania, 1865 - 1919)
# [[Blandine von Bülow]] Hans von Bülow eta Cosima Liszten alaba zen, (Alemania, 1863-1941)
# [[Daniela von Bülow]] piano-jotzailea (Berlin, 1860 - Bayreuth, 1940)
# [[Minna Wagner|Minna Wagner,]] aklorea (Saxonia, 1809- Dresden, 1866)
# [[Eva Wagner-Pasquier]]antzerki-enpresaburu da ( Alemania, 1945)
# [[Yang Huanyi]] nushuaren azken hiztuna (Txina 1906-2004)
# [[Carme Sansa]] aktorea, ekintzailea (Bartzelona 1943)
# [[Ana Romero Galán]] kazetaria, idazlea (Cádiz 1966)
# [[Aimée de Heeren]] socialitatea ( Brasil 1903-AEB 2006)
# [[Rocío Márquez]] flamenko kantaria (Huelva 1985)
# [[Carola Ortiz]] musikagilea, abeslaria, klarinete jolea (Bartzelona 1986)
# [[Isabel de Solís]] esklabu kristaua, Granadako Muley Hacén sultan nazariaren ohaidea (? XV. mendea- Sevilla ?)
# [[Nani Jiménez]] aktorea, modeloa (Valentzia 1981)
# [[Alejandra Herranz]] kazetaria (Bartzelona 1972)
# [[Mar Cabra]] ikerketa kazetaria (Madril 1983)
# [[Marianne Grunberg-Manago]] biokimikaria (Frantzia, 1921-2013)
# [[Angela Becerra]] idazlea (Kolonbia, 1957 )
# [[Codou Bop]] soziologoa, kazetaria, feminista (Senegal, ?)
# [[Ana Gomes]] portugaldar diplomazialari eta politikaria (Lisboa, 1954)
# [[Maria Filomena Mónica]] portugaldar soziologoa (Lisboa, São Mamede, 1943)
# [[Ayşe Sultan]] otomandar printzesa (1608-1656)
# [[Mara Santos]] kanoalaria (Palentzia 1969)
# [[María José Campos]] xakelaria (Argentina 1999)
# [[Fatma Hatun]] Ahmed I.aren 3. ezkontidea (?Bosnia 1590-Istanbul 1660)
# [[Mahfiruz Hatice Hatun]] esklaboa, Ahmed I.a sultanaren 1. ezkontidea (Kaukaso 1590-Istanbul 1620)
# [[Hanzade Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul c.1609-Edirne 1650)
# [[Gevherhan Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul c.1605- c.1631)
# [[Atike Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul 1614-1674)
# [[Abide Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul 1618-1648)
# [[Fatma Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul c.1607-c.1671)
# [[Ida Finney Mackrille]] sufragista, politikaria eta hizlaria(AEB, 1867-1960)
# [[Luella Johnston]] Enpresaria (AEB, 1958)
# [[Elizabeth Thacher Kent]] idazlea (AEB, 1868-1952)
# [[Blandine Le Callet]] idazle eta irakasle frantsesa (Frantzia, 1969)
# [[Rosa Maria Gilart Jiménez]] brodatzailea (Mallorca 1810-Madril 880)
# [[Eugenia Kalnay]] metereologoa (Argentina 1942)
# [[Judeline]] abeslaria (Cádiz 2003)
# [[Claude Pompidou]] politikaria, 1. dama (Frantzia 1942-2007)
# [[Handan Sultan]] otomandar ezkontidea (Bosnia 1565-Istanbul 1605)
# [[Halime Sultan]] otomandar ezkontidea (Abkhazia 1576-Istanbul 1623)
# [[Safiye Sultan]] otomandar ezkontidea (Albania 1550-Istanbul 1618)
# [[Telli Hümaşah Sultan]] otomandar ezkontidea (¿ c.1630-c.1676)
# [[Turhan Hatice Sultan]] otomandar ezkontidea eta erregeordea (Rutenia 1627-Edirne 1683)
# [[Ana Lena Rivera]] idazlea (Asturias 1972)
# [[Emma Maria Harrington]] sufragista (Dinamarka 1881-AEB ?)
# [[Ángela Cenarro Lagunas]] feminista eta historialaria (Zaragoza, 1965)
# [[Aurélie Valognes]] eleberrigilea (Frantzia, 1983)
# [[Sandra Myrna D%C3%ADaz]] biologoa (Argentina, 1961)
# [[Maria Grazia Cutuli]] kazetaria (Italia 1963-2001)
# [[Babe Paley]] socialitatea, editorea (AEB 1915-1978)
# [[Nona Sobo]] aktorea, modeloa (Tailandia/Bartzelona 2000)
# [[Laura Ramos]] aktorea (Kuba 1978)
# [[Araceli González Campa]] kazetaria (Madril XX. mendea)
# [[Paloma Chamorro]] kazetaria (Madril 1949-2017)
# [[María Josefa Pimentel Téllez-Girón]] aristokrata (Madril 1752-1834)
# [[Ann Hui]] aktorea, film zuzendaria (Txina 1947)
# [[Sylvia Chang]] film zuzendaria, idazlea (Txina 1953)
# [[Ángela Rodicio]] kazetaria, idazlea (Ourense 1963)
# [[Laura de Force Gordon]] hizlaria, kazetaria, sufragista (AEB)
# [[Stella Wynne Herron]] idazlea, sufragista (AEB)
# [[Taneko Suzuki]] zientzilaria eta ikertzailea (Japonia, 1926-2020)
# [[Gülistan Sönük]] politikaria (Kurdistan, 1993)
# [[Margarita Torres]] historialaria (León 1969)
# [[Hai Yan]] ekintzailea, idazlea (Txina 1954)
# [[Maria Pilar Perea Sabater]] filologoa (Bartzelona 1960)
# [[Melani García]] abeslaria (Valentzia 2007)
# [[María Luisa Cava de Llano Carrió]] legelaria, politikaria (Bartzelona 1948)
# [[Azahara Palomeque Recio]] kazetaria, idazlea, poeta (Kordoba 1986)
# [[Mirela]] abeslaria (Madril 1990)
# [[Alejandra Kindelán]] ekonomialaria (Venezuela 1971)
# [[Zina%C3%ADda Ierm%C3%B3lieva]] mikrobiologoa (Errusia, 1898-1974)
# [[Marie Pascale Osterrieth|Marie-Pascale Osterrieth]] Belgikako antzerki- eta zinema-zuzendari eta produktorea (Basoko, 1956)
# [[Charo Garaigorta]] artista (Coruña 1961)
# [[Anna Caballé Masforroll]] idazlea (Bartzelona 1954)
# [[Lydia Flood Jackson]] enpresaburua, sufragista (AEB 1862-1963)
# [[Mar%C3%ADa de los %C3%81ngeles Cardona Florit]] botanikaria (Menorca-Bartzelona, 1940-1991)
# [[Pacita Abad]] margolaria (Filipinas, 1946-2004)
# [[Lida Abdul]] artista (Afganisgtan, 1973)
# [[María Izquierdo (margolaria)|Maria Izquierdo (margolaria)]] (Mexiko, 1902-1955)
# [[Aina Garcia-Carbó]] poeta (Castelló, 1993)
# [[Kathleen Norris]] eleberrigilea, aktibista, (AEB )
# [[Emily Arnesen]] zoologoa (Norvegia, 1867- 1928)
# [[Laura Marling]] folk abeslaria (Erresuma Batua, 1990)
# [[Amalia Eriksson]] merkataria, asmatzailea (Suedia 1824- 1923)
# [[Ada Kariakoa]] satrapa (Turkia, K.a IV. Mendea-K.a 326)
# [[Artemisia II.a Kariakoa]] satrapa (TurkiaK.a 410-K.a)
# [[Linda Kasabian]] Manson familiakoa (AEB 1949-2023)
# [[Patricia Krenwinkel]] hiltzailea, Manson familiakoa (AEB 1947)
# [[Mary Brunner]] hiltzaile kidea, Manson familiakoa (AEB 1943)
# [[Rosa Navarro Durán]] filologoa, idazlea, irakaslea (Girona 1947)
# [[Young Miko]] rap abeslaria, futbolari ohia (Puerto Rico 1997)
# [[Brequette Cassie]] abeslaria, dantzaria (Hegoafrika/Madril 1984)
# [[Lorena Gómez (abeslaria)]] (Lleida 1986)
# [[Ruth Lorenzo]] abeslaria (Murtzia 1982)
# [[Roser Batlle]] Catalunyako pedagogoa (Bartzelona 1954)
# [[Henriette Delamarre de Monchaux]] geologoa, paleontologoa (Frantzia, 1854-1911)
<br /> <nowiki>}}</nowiki>
==='''Berriak 2024''' ('''urria''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Beatriz Akizu Aizpiri]] '''SORTUA''' Eusko Ikaskuntzako arlo sozio-politiko, dibertsitate eta kohesioko koordinatzailea (Soraluze, 1969)
# [[Onintze Villanueva Goikoetxea]] '''SORTUA''' ekintzailea, dantzazalea, dantza-irakaslea (Mexiko, 1955)
# [[Belen Urutxurtu]] '''SORTUA''' txistularia, eskultorea eta Arte irakaslea (Berriz, 1960)
# [[Julene Etxenike]] '''SORTUA''' mendizale aitzindaria (Irun, 1943-2023)
# [[Beatriz Gámiz Mata]] '''SORTUA''' kriminologoa, politikaria eta alkatea (Ermua, 1983)
# [[Resurrección Martínez Sánchez]] '''SORTUA''' 36ko gerran eraildako maistra (Errioxa, 1898-1936)
# [[Consolación Martínez Sánchez]] '''SORTUA''' 36ko gerran eraildako maistra (Errioxa, 1896-1936)
# [[Teresa Velasco Soto]] '''SORTUA''' zigarrogilea, politikaria (Errioxa, 1902-?)
# [[Felisa Vidorreta Miruri]] '''SORTUA''' maistra fusilatua (Errioxa, 1890-1936)
# [[Mercedes López Cotarelo]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Irun, 1914 - Lesaka, 1936)
# [[Leire Retegi Fernández]] '''SORTUA''' txistularia eta txistu irakaslea da (Leitza, 2002)
# [[Luciana Larreategi Arizaga]] '''SORTUA''' (Eibar, Gipuzkoa, 1912-2003)
# [[Lloy Galpin]] sufragista, idazlea (AEB, 1877-1935)
# [[Ana María Cuervo]] biokimikaria (Bartzelona 1966)
# [[Marta Pujol Ferrusola]] arkitektoa (Bartzelona 1959)
# [[Glenna Cabello]] politologoa, kontsul (Venezuela 1959)
# [[Margaret Leahy]] aktorea (EB 1902-AEB 1967)
# [[Norma Talmadge]] aktorea (AEB 1894-1957)
# [[Constance Talmadge]] aktorea (AEB 1898-1973)
# [[Natalie Talmadge]] aktorea, gidoilaria (AEB 1996-1969)
# [[Cátia Montes]] gizarte hezitzailea, suhiltzailea, ijitoa (Portugal ?)
# [[Toya Prudêncio]] hezitzailea, aktibista, ijitoa (Portugal ?)
# [[Maria Gil]] aktore, aktibista, ijitoa (Portugal 1972)
# [[Estelle Faye]] idazle eta aktore frantsesa (1978)
# [[Rose Morgan French]] sufragista (AEB, 1859-1929)
# [[Ana María Pascual-Leone]] zientzialaria eta farmazialaria (Valentzia, 1930)
# [[Nellie Blessing Eyster]] irakaslea, kazetaria, idazlea (AEB, 1836-1922)
# [[Eileen Chang]] idazlea (Txina 1920-AEB 1995)
# [[Ascensión Marcos]] farmazialaria, ikertzailea (Espainia XX. mendea)
# [[Mririda n'Ait Attik]] poeta amazigea (Maroko 1900-1940)
# [[Maisie Peters]] kantautorea (EB 2000)
# [[Rachel Brosnahan]] aktorea (AEB 1990)
# [[Elaine May]] aktorea (AEB 1932)
# [[Carla Quílez]] aktorea (Bartzelona 2008)
# [[Tita Parra]] kantautorea (Txile 1956)
# [[Alexia Greziakoa]] printzesa (Grezia 1965)
# [[Teodora Greziakoa]] aktorea, printzesa (EB 1983)
# [[Olinpia Greziakoa]] modeloa, printzesa (AEB 1996)
# [[Marie-Chantal Greziakoa]] diseinatzailea, enpresaburua, printzesa (EB 1968)
# [[Marthe Gautier]] pediatra, ikertzailea (Frantzia, 1925-2022)
# [[Mar%C3%ADa Mullerat i Bassedas]] maistra, hezkuntza berezian espezializatua (Catalunya 1903 - 1993)
# [[Rita Harradence]] biokimikaria (Australia, 1915-2012)
# [[Nora Stanton Blatch Barney]] ingeniari zibila (AEB, 1883-1971)
# [[Flora Wambaugh Patterson]] mikologoa (AEB, 1847-1928)
# [[Jhamak Ghimire]] idazlea (Nepal, 1980)
# [[Mireille Havet]] idazlea (Frantzia, 1898-1932)
# [[Montserrat Villar Gonzalez]] idazlea (Ourense 1969)
# [[Regina Orozco]] aktorea (Mexiko, 1964)
# [[Jesusa Rodríguez|Jesusa Rodriguez]] aktorea, antzerki zuzendaria (Mexiko, 1955)
# [[Astrid Hadad]] aktorea (Mexiko, 1957)
# [[Julieta Egurrola]] aktorea (Mexiko, 1953)
# [[Elisa Izaurralde|Elisa_Izaurralde]] biokimikaria molekularra (Uruguai,
# [[Céline Bessière]] soziologoa (Frantzia, 1977)
# [[Cristina Pacheco]] kazetaria, idazlea (Mexiko 1941-2023)
# [[Susana Chavez-Silverman]] idazlea (AEB, ?)
# [[Cristina Lafont]] filosofoa (Valentzia, 1963)
# [[Fumiko Enchi]] idazlea (Japonia 1905-1986)
# [[Pilar Roig Picazo]] ikertzailea (Valentzia 1949)
# [[Isabella Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 2007)
# [[Josephine Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 2011)
# [[Irene Greziakoa]] printzesa (Hegoafrika/ Espainia 1942)
# [[Pia Getty]] film ekoizlea, zuzendaria (AEB 1966)
# [[Benedikte Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 1944)
# [[Alexandrine Danimarkakoa]] erregina (Alemania 1879- Danimarka 1952)
# [[Carolina Matilde Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 1912-1995)
# [[Viktoria Luise Prusiakoa]] printzesa (Alemania 1892-1980)
# [[Rocío Muñoz Morales]] aktorea, aurkezle, modeloa (Madril 1988)
# [[Mary Prince]] idazlea eta esklabua (Bermudak...)
# [[Edith M. Flanigen]] kimikaria (AEB, 1929)
# [[Margaret Fulton]] kazetari gastronomikoa (1924-2009)
# [[Claudia Actea]] esklaboa (Anatolia 40-I. mendea)
# [[Cándida Jiménez Huelva]] esklabo askatua (Angola, 1845 Huelva, 1951)
# [[Rosalia Gómez]] esklabo askatua (Tenerife, 1801-1874)
# [[Elena Conti]] biokimikaria eta biologoa (Italia, 1967)
# [[Edith Pechey]] medikua (EB 1845-1908)
# [[Catherine Raisin]] geologoa (Erresuma Batua, 1855-1945)
# [[Winifred Starr Dobyns]] sufragista (AEB, 1886-1963)
# [[Mary Roberts Coolidge]] sufragista (AEB, 1860-1945)
# [[María Bueno Castellano]] artista (Malaga, 1976)
# [[Rukhmabai]] medikua (India 1864-1955)
# [[Valérie Mangin]] Frantziako komiki-gidoilaria (Nancy, 1973)
# [[Kamala Sohonie]] biokimikaria (India, 1911-1998)
# [[Cy Jung]] idazlea (Frantzia,
# [[Elula Perrin]] idazlea (Frantzia
# [[Anandi Gopal Joshi]] Indiako 1. medikuetako bat (1865-1887)
# [[Agnieszka Osiecka]] poeta, kazetaria (Polonia 1936-1007)
# [[Jeanette Winterson]] idazlea (EB 1959)
# [[Shelagh Delaney]] antzerkigilea, gidoilaria (EB 1938-2011)
# [[Madeleine Suediakoa]] printzesa (Suedia 1982)
# [[Carina Axelsson]] printzesa, modeloa, idazlea (AEB Aguil1968)
# [[Ingeborg Danimarkakoa (1878-1958)]] printzesa (Danimarka 1878-Suedia 1958)
# [[Susie Orbach]] psikoanalista, idazlea (EB 1946)
# [[Doris Duke]] filantropoa , baratzezaina, arte bildumagilea (AEB 1912-1993)
# [[Silvia Laplana]] metereologoa (Bartzelona 1984)
# [[Eva Cosculluela]] kultur kazetaria (Zaragoza 1972)
# [[Pilar Sanjurjo]] metereologoa (Coruña 1942-2022)
# [[Fanny Dalle-Rive]] Frantziako komikigilea (1976)
# [[Emma_Lira]] kazetaria, idazlea eta bidaiaria (Madril 1971)
# [[Mariana Álvarez Bollo Carretero]] pedagogoa eta idazle espainiarra (Zamora, 1866 - 1946)
# [[Margherita Piazzola Beloch]] matematikaria (Italia, 1879-1976)
# [[Mary Ryerson Butin]] medikua (AEB, 1857-1944)
# [[Zabel Yesayan]] idazlea (Armenia 1878-1943)
# [[Eva Carter Buckner]] sufragista, poeta eta konpositorea (1861-1946)
# [[Hélia Correia]] idazlea (Portugal, 1949)
# [[Isabela Figueiredo]] idazlea (Portugal, 1963)
# [[Teresa Imízcoz Beunza|Teresa Imizcoz Beunza]] idazlea (Iruñea, 1965)
# [[Oriana Méndez|Oriana Mendez]] idazlea (Vigo, 1974)
# [[Esperanza Aguilà Ducet|Esperanza Aguila Ducet]] idazlea (Bartzelona, 1951)
# [[Maud Ankaoua]] enpresa kudeatzailea (Frantzia, 1971)
# [[Lucia Pietrelli]] idazlea (Italia/Mallorca 1984)
# [[María Jaén]] idazlea, gidoilaria (Sevilla 1962)
# [[Antonia Bardolet]] idazlea (Bartzelona 1877- 1956)
# [[Dolors Miquel]] idazlea (LLeida 1960)
# [[Míriam Ferradáns]] idazlea (Pontevedra 1960)
# [[Rosa Fabregat]] idazlea (LLeida 1933)
# [[Ingrid Guardiola Sánchez]] film zuzendaria, saiakeragilea (Girona 1980)
# [[Almudena Arteaga]] idazlea (Madril 1967)
# [[Alana S. Portero]] idazlea (Madril 1967)
# [[Maria Antònia Salvà]] poeta (Mallorca 1869-1958)
# [[Maribel Medina]] idazlea eta kultura kudeatzailea (Iruñea, 1969)
# [[Gabrielle Réval]] idazlea (Frantzia,
# [[Martine Roffinella]] idazlea (Frantzia,
# [[Bertha Hernández]] idazlea, politikaria, 1. dama (Kolonbia 1907-1993)
# [[May Borraz]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1966)
# [[Eva Yárnoz]] poeta, artista (Iruñea 1975)
# [[Emilia Salvador]] ikertzailea, idazlea (Zaragoza 1938)
# [[Beatriz Giménez de Ory]] poeta (Madril 1972)
# [[Gema Nieto]] idazlea (Madril 1981)
# [[Mariona Cabassa]] ilustratzailea (Bartzelona 1977)
# [[Mada Carreño]] idazlea, kazetaria (Zamora 1914- Mexiko 2000)
# [[Nicolasa Helguero Alvarado]] poeta, moja, noblea (Palentzia 1719- Burgos 1805)
# [[Sheila Elorza]] futbolaria (Zaratamo 1996)
# [[Suceso Luengo]] maistra, idazlea (Zamora 1884-? 1931)
# [[Yvonne Blake]] jantzi-diseinatzailea (EB 1940-Madril 2018)
# [[Ruth Chepngetich]] atleta, maratoilaria (Kenya 1994)
# [[Salome Lang]] atleta, gorako jauzilaria (Suitza 1997)
# [[Salomé Kora]] atleta, 100m (Suitza 1994)
# [[Vicky Calavia]] zinegilea (Zaragoza 1971)
# [[Marisol Aznar]] aktorea, gidoilaria, abeslaria (Zaragoza 1972)
# [[Emilia Baylo]] dantzaria, koreografoa, irakaslea (Lleida 1946-Zaragoza 2022)
# [[Natividad Zaro]] aktorea, gidoilaria (Zaragoza 1901-Madril 1978)
# [[Marta Marín-Dòmine]] idazlea, dokumetalgilea (Bartzelona 1959)
# [[Uliana Semionova]] saskibaloi jokalaria (Letonia 1952)
# [[Maria do Rosário Pedreira]] idazlea (Portugal 1959)
# [[Reyes Calderon]] idazlea, ekonomialaria, irakaslea (Valladolid 1961)
# [[Paloma Sánchez-Garnica]] idazlea (Madril, 1962)
# [[Ann Scott]] idazlea (Frantzia, 1965)
# [[Chiquinha Gonzaga]] musikaria, konpositore, pianista eta orkestra zuzendaria (Brasil, 1847 - 1935)
# [[Giannina Arangi-Lombardi]] sopranoa (Italia, 1891-1951)
# [[Gilda dalla Rizza]] sopranoa (Italia, 1892-1975)
# [[Magda Olivero]] sopranoa (Italia 1910-2014)
# [[Lucy Tejada]] artista, margolaria (Kolonbia 1920-2011)
# [[Claudia Muzio]] sopranoa (Italia, 1889-1936)
# [[Toti Dal Monte]] sopranoa (Italia, 1893-1975)
# [[Maria Caniglia]] sopranoa (Italia, 1905-1979)
# [[Ebe Stignani]] mezzosopranoa (Italia, 1903-1974)
# [[Violet King Henry]] abokatua (Kanada, 1929-1982)
# [[Tòni Escala]] idazlea (Lleida 1961)
# [[Teresa Azpiazu Paul]] idazlea, irakaslea, politikaria (Cádiz 1862-Málaga 1949)
# [[Luisa Josefina Hernández]] idazlea, irakaslea (Mexiko 1928-2023)
# [[María Asúnsolo]] mezenas, galerista, modelo (AEB 1904-Mexiko 1999)
# [[María Jose Escrivà]] idazlea, poeta (Valentzia 1968)
# [[Meritxell Gené]] kantautorea, poeta (Lleida 1986)
# [[Marià Manent]] poeta, memorialista (Bartzelona 1898-1988)
# [[Marysa Navarro Aranguren]] idazlea, historilaria (Nafarroa 1934)
# [[Esther Novalgos Laso]] idazlea (Errioxa 1942)
# [[Susi Alvarado]] idazlea, antzerki zuzendaria (Kanariak 1960)
# [[Anna Tsing]] antropologoa (AEB, 1950)
# [[Ana Bernal Triviño]] kazetaria eta ikertzailea (Malaga, 1980)
# [[María Francisca Díaz-Carralero Rodelgo]] poeta itsu inprobisatzailea (Ciudad Real 1818-1894)
# [[Sanmao]] idazlea (Txina 1943-1991)
# [[Ana Cristina Herreros Ferreira]] idazlea, ahozko kontalaria (Leon 1965)
# [[Monika Zgustová]] idazlea, itzultzailea (Txekia 1957)
# [[Juana Dolores]] abeslaria, aktorea (Bartzelona 1992)
# [[Valeria Castro (abeslaria)]] kantautorea (Kanariak 1999)
# [[Maria Morera Colomer]] aktorea, abeslaria Girona 2003)
# [[Laura Jou]] antzerki irakaslea, film zuzendaria (Batzelona 1969)
# [[Emakumeen Ospearen Aretoa Coloradon]] aretoa eta saria (Colorado 1965)
# [[Frederika Hannoverkoa]] Greziako erregina ezkontidea (Alemania 1917 – Madril 1981)
# [[Isabel Stilwell]] kazetaria eta idazlea (Portugal)
# [[Maria Xosé Queizán]] idazlea (Galizia, 1939)
# [[Liliana Felipe]] abeslaria, sopranoa (Agentina-Mexiko, 1954)
# [[Zinka Milanov]] sopranoa (1906-1989)
# [[Rosa Ponselle]] sopranoa (AEB, 1897-1981)
# [[Milka Ternina]] sopranoa (Kroazia, 1863-1941)
# [[Geraldine Farrar]] sopranoa (Alemania, 1882-1967)
# [[Lilli Lehmann]] sopranoa (Alemania, 1848 - Berlin, 1929)
# [[Olive Fremstad]] mezzosoprano (Suedia , 1871-AEB,1951)
# [[María Jesús Jabato]] idazlea (Burgos, 1959)
# [[Brenda Navarro]] idazlea (Mexiko, 19982)
# [[Maud Tabachnik]] idazlea (Frantzia, 1938)
# [[Alejandrina_Gessler]] Andaluziako margolaria (Cadiz, 1831 - Paris, 1907)
# [[Rita Ferro]] Portugaleko idazlea (Lisboa, 1955)
# [[Dolors Marín Silvestre]] Kataluniako historialaria (Hospitalet de Llobregat, 1957)
# [[Almudena Campuzano Jimenez de Aldasoro]] idazlea (Santander, 1996)
# [[Dora Vázquez]] idazlea (Ourense, 1913.2010)
# [[Ana Acuña]] idazlea eta ikertzalea (Marin, 1971)
# [[Josefina Cardona i Bosch]] poeta (Valentzia,1957-2022)
# [[Joan Beauchamp Procter]] zoologoa (Erresuma Batua, 1897-1931)
# [[Adela Figueroa]] biologoa, aktibista eta idazle galiziarra (Lugo, 1948)
# [[Mary Blair]] artista, ilustratzailea, (AEB, 1911-1978)
# [[Rita Taborda Duarte]] Portugaldar idazle eta irakaslea (Lisboa, 1973)
# [[Fedora Barbieri]] mezzosopranoa (Trieste, 1920ko- Florentzia, 2003)
# [[Anita Cerquetti]] soprano (Montecosaro, 1931ko apirilaren 13a - Perugia, 2014ko urriaren 11) Italiako soprano dramatiko
# [[Leyla Gencer]] sopranoa (Istanbul, 1928ko- Milan, 2008ko)
# [[Maria Stader]] sopranoa (Budapest, 1911- Zurich, 1999ko)
# [[Tereska Torrès]] idazlea (Paris, 1920-2012)
# [[Marta G. Franco]] kazetari eta ekintzailea (Espainia, )
# [[Josefa Alfaro de Ocampo]] kazetaria, idazlea eta atzerkigilea (Sevilla, XIX-XX)
# [[Milagros Duque Vallejo]] alkatea (Berantevilla, 1941)
# [[Maria Perpinyà i Sais]] idazlea (Katalunia, 1901-1994)
# [[Mercè Vila i Reventós]] idazlea ([[Bartzelona]], [[1902]] - ?)
# [[Arancha Nogueira]] poeta ([[Ourense]], [[1989|1989ko]]
# [[Geneviève Pastre]] idazle, poeta, militantea
# [[Élodie Petit]] poeta eta performena
# [[Narcisa Freixas|Narcisa Freixas i Cruells]] margolaria, eskultorea eta konpositorea (Sabadell – 1859 – Bartzelona, 1926)
# [[Rexina Vega|Rexina Rodriguez Vega]] literatura idazlea, itzultzailea eta ikertzailea da. (Vigo, 1966)
# [[Eva Balaguer-Cortés López]] idazlea (Zaragoza, 1965)
# [[Rita Taborda Duarte]] idazlea (Lisboa, 1973)
# [[Cristina Carvalho]] idazlea (Portugal, 1949)
# [[An Alfaya]] idazlea (Galizia, 1964)
# [[San Luisko kondesa]] idazlea (Murtzia, 1884-Madril, 1929)
# [[Montserrat Aguer Teixidor]] filologoa eta idazlea (Figueres, 1963)
# [[María Rosa de Madariaga]] historialaria (Madril, 1937-2022)
# [[Asima Chatterjee]] botanikaria, kimikaria (India, 1917-2006)
# [[Alicia Fernández Rodríguez]] poeta (Galizia, 1987)
# [[Coloma Rosselló i Miralles]] idazlea (Palma, 1871 - i1955)
# [[Walda Pla i Rosés]] eleberrigilea (Maresme, 1913ko- Badalona, 2014)
# [[Maria Fullana i Montoro]] idazlea(Valentzia, 1958) poeta, narratzaile, itzultzaile eta irakasle ohia
# [[Susana Prieto]] idazlea eta gidoigilea (Puebla de Sanabria, Zamora, 1962)
# [[Isabel Thorne]] medikua, emakumeen eskubideen aldeko ekinzailea (Londres, 1834-1910)
# [[María Gertrudis Hore|Maria Gertrudis Hore]] poeta (Cadiz, 1742 -1801) eko abuztuaren 9a)
# [[Katherine Esau]] botanikaria (Ukrania-AEB, 1898-1997)
# [[Elizabeth Stern]] patologoa (Kanada-AEB, 1915-1980)
# [[Josefina Solsona i Querol]] idazlea (Bartzelona, 1907-1960)
# [[Tamara Andrés]] idazlea (Pontevedra, 1992)
# [[Enriqueta Muñiz]] idazlea, kazetaria eta itzultzailea (Madril, 1934– Buenos Aires, 2013)
# [[Blanca Mira]] eleberrigilea (Jumilla, Murtzia, 1989)
# [[Kei Okami]], medikua (Japonia, 1859 - 1941)
# [[Edinburgoko zazpiak]]
# [[Diana Maff%C3%ADa]] filosofoa eta aktibista (Argentina, 1953)
# [[Carmen Moreno Pérez|Carmen Moreno]] idazlea (Cádiz, 1974)
# [[Marie-Hélène Lafon]] irakasle atxikia eta idazlea (Aurillac, Cantal, Frantzia, 1962) irakasle atxikia eta idazlea
# [[Gaëlle Heureux]] idazlea eta irratiko kronista (Bourg-en-Bresse, Frantzia, 1970)
# [[Matilda Chaplin Ayrton]] medikua (Honfleur, Frantzia, 1846 - 1883ko uztailaren 19a)
# [[Carolina Amaya]] kazetaria (El Salvador)
# [[Isabella W. Blaney]] aktibista, sufragista (AEB)
# [[Fatima Ouassak]] saiakeragilea, hizlaria, politika publikoetako aholkularia eta militante ekologista, feminista eta arrazakeriaren aurkakoa ((Rif, Maroko, 1976)
# [[Helen Evans]] medikua (Irlanda, 1833-1903)
# [[Shin Saimdang]] artista, idazle, kaligrafo eta poeta (Korea, 1504-1551)
}}
'''Berriak 2024''' ('''iraila''')
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[María Fernández García]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (León,1884-Derio,1937)
# [[Juana Abascal Nicolás]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Castro Urdiales, 1908-Derio, 1938)
# [[Elvira Martínez Porres]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Santurtzi, 1883-Derio, 1937)
# [[Conchita Portu Etxeberria|Conchita Portu Exeberria]] '''SORTUA''' irakaslea, zinegotzia, historialaria (Hondarribia, 1943-2017)
# [[Severina Sagarzazu Martínez|Severina Sagarzazu]] '''SORTUA''' arrain-saltzailea (Hondarribia, 1911-1994)
# [[Joxepa Darceles Bengoetxea]] '''SORTUA''' emagina (Hondarribia, 1888-1972)
# [[Merche Gallardo Carrillo]] '''SORTUA''' Saturrarango emakumeen kartzelan jaioa (Mutriku, 1940)
# [[Loli Prieto Arana|Loli Prieto]] '''SORTUA'''kirolaria (Hondarribia, 1943-2019)
# [[Lupe Artola Cornú]] '''SORTUA''' frantses eta euskara irakaslea (Hondarribia, 1945)
# [[Nieves Alza Castillo]] '''SORTUA''' saskibaloi joka laria eta bultzatzailea (Hondarribia, 1954)
# [[Ixabel Alkain Etxeberria|Isabel Alkain]] '''SORTUA''' irakaslea, alardeko kapitaina, bidaiaria (Hondarribia, 1961)
# [[Arantza Mariskal Balerdi]] '''SORTUA''' Dokumentazio eta liburutegi arduraduna (Hondarribia, 1967)
# [[Teresa Gorria Arrizabalaga]] '''SORTUA''' maistra (Hondarribia, 1836-1905)
# [[Jasone Miranda-Bilbao]] '''SORTUA''' artista (Bilbo, 1964)
# [[Rafaela Baigorri Ibañez]] '''SORTUA''' 36ko Gerran Madril Ventas espetxean hila (Mañeru, 1892-Madril, 1943)
# [[Rufina Chocarro Villar]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Allo, 1891-Erreniega, 1936)
# [[Amada Morentín Roldán]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Lodosa, 1910-Deierri, 1936)
# [[Felipa del Pueyo Ruiz]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Tarazona, 1897-Ausejo, 1936)
# [[Bea Lema]] '''SORTUA''' artista, ilustratzaile (Coruña, 1985)
# [[Herminia Domínguez Martínez]] '''SORTUA''' 36ko Gerran borrokan eraila (Buñuel, 1917-Donostia, 1936)
# [[Esperanza Escribano Martínez]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Calahorra, 1881-Azkoien, 1936)
# [[Marian Fernández]] '''SORTUA''' zinemagilea (Iruñea, 1974)
# [[Pilar Fernández Rodríguez]] '''SORTUA''' langilea, 36ko gerran fusilatua (Tudelilla, 1891-Azkoien, 1936)
# [[Carmen Gurrea Fernández]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Alfaro, 1921- Azkoien, 1936)
# [[Dolores Gurrea Fernández]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Alfaro, 1919- Azkoien, 1936)
# [[Gabriela Lorente Sáenz]] '''SORTUA''' etxekoandrea 36ko gerran fusilatua (Calahorra, 1878-Azkoien, 1936)
# [[Lucia Maeso Bergé]] '''SORTUA''' futbol-atezaina (Palentzia 2006)
# [[María Castejón Leorza]] '''SORTUA''' historialaria, zinema-kritikaria (Lizarra, 1975)
# [[Luisa Lasheras Royo]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Cortes, 1912-Gallur,1936)
# [[Nicomedes Marañon Orio|Nicomedes Marañón Orio]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Viana, 1898-Logroño, 1936)
# [[Martina Martínez Bueno]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Buñuel, 1873-Magallón, 1936)
# [[Rosa Zufia Sanz]] '''SORTUA''' kazetaria eta zinemagilea (Tutera, 1958)
# [[Meg Connery]] sufragista (Irlanda, 1879-1958)
# [[Rebekka Haase]] 2024ko Udako Olinpia r Jokoetako dominaduna (Alemania, 1993)
# [[Salwa Eid Naser]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Nigeria, 1998)
# [[Gina Lückenkemper]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Alemania, 1996)
# [[Fatima Surayya Bajia]] idazlea (Pakistan, 1930-2016)
# [[Phoebe Starfield Leboy]] biokimikaria, aktibista (AEB, 1936-2012)
# [[Muriel Barbery]] idazlea (Maroko, 1969)
# [[Ruperta Bautista]] idazle tzotzila (Mexiko, 1975)
# [[Anna Thynne]] itsas zoologoa (Erresuma Batua, 1806-1866)
# [[Loung Ung]] idazlea eta ekintzailea (Kanbodia, 1970)
# [[Elena Cánovas]] antzerkigilea, antzerki zuzendaria, gizarte laguntzailea (Madril 1955)
# [[María Luisa Moneró]] aktorea, kupletista (Madril 1889-1982)
# [[María Jesús Valdés]] aktorea, ahots aktorea (Madril 1927-2011)
# [[Nuria Torray]] aktorea (Bartzelona 1934-Madril 2004)
# [[Alejandra Torray]] aktorea, ahots-aktorea (Madril 1968)
# [[Mercedes Barranco]] aktorea (Bartzelona 1899-Madril 1957)
# [[Julia Martínez]] aktorea (Santander 1931)
# [[María Massip]] aktorea (Albacete 1942- Madril 2002)
# [[Queta Claver]] aktorea (Valentzia 1932- Madril 2003)
# [[Anita Martos]] aktorea, irakaslea (Uruguai 1893- Madril 1953)
# [[Debbie_Brill]] atleta (Kanada, 1953)
# [[Aya Kōda]] eleberrigilea eta saiakeragilea (Japonia, 1904-1990)
# [[Vera de Spinadel|Vera de Spinabel]] matematikaria (Argentina, 1929-2017)
# [[Laetitia Colombani]] idazlea (Frantzia, 1975)
# [[Gloria González Aseguinolaza]] biologoa
# [[Ángeles Mora]] idazlea (Kordoba 1952)
# [[Olive Oatman]] esploratzaile bahitua (AEB 1837-1903)
# [[Rebecca Cheptegei]] atleta (Uganda 1991-2024)
# [[Betty Harris (zientzialaria)]] kimikaria (AEB 1940)
# [[Marie-Béatrice de Baye]] poeta (Frantzia 1859-1928)
# [[Nelly Alard]] aktorea, gidoilaria (Frantzia 1960)
# [[María Topete]] espetxe-funtzionarioa (Espainia 1900-2000)
# [[Constance Reid]] idazlea, matematika dibulgatzailea (AEB, 1918-2010)
# [[Flossie Wong-Staal]] birologoa (Txina-AEB, 1947-2020)
# [[Lucía Caram]] moja aktibista (Argentina/Katalunia 1966)
# [[Magda Roger]] aktorea (Espainia XX. mendea)
# [[Patricia H. Clarke]] kimikaria (EB 1919-2010)
# [[Lila Azam Zanganeh]] idazlea (Paris 1976)
# [[Brigitte Aubert]] idazlea (Cannes 1956)
# [[Simone de Saint-Exupéry]] idazlea (Frantzia 1898-1978)
# [[Marie-Madeleine de Saint-Exupéry]] idazlea (Fratzia 1897-1926)
# [[Teresa Herrera]] filantropoa (Coruña 1712-1791)
# [[Stephanie Beacham]] aktorea (EB 1947)
# [[Ana Maria Vidal]] aktorea (Madril 1944)
# [[Tina Sainz]] aktorea (Madril 1945)
# [[Mari Carmen Yepes]] aktorea (Bartzelona 1942-Madril 2015)
# [[Laly Soldevila]] aktorea (Bartzelona 1933-Madril 1979)
# [[Ángeles Martín]] aktorea, aurkezlea (Madril 1968)
# [[Luisa Rodrigo]] aktorea (Madril 1901-1986)
# [[Mariam Budia]] idazlea, antzerkigilea (Errioxa 1970)
# [[Casey Wilson]] aktorea, komediantea (AEB 1980)
# [[Violetta Villas|Violeta Villas]] abeslaria (Polonia, 1938-2011)
# [[Feliza Bursztyn]] eskultorea (Kolonbia 1933- Paris 1982)
# [[Maria Barrientos]] sopranoa (Bartzelona 1884- Lapurdi 1946)
# [[Eileen Kramer]] dantzaria, koreografoa (Australia 1914)
# [[Antisa Khvichava]] 132 urte bizi izanaren erreklamatzailea (Georgia 1880-2012)
# [[Besse Cooper]] ehun urteduna, maistra, sufragista (AEB 1879-2009)
# [[Sahan Dosova]] ehun urteduna (Kazakhstan 1879?-2009)
# [[Maria Olivia da Silva]] ehun urteduna (Brasil 1880?-2010)
# [[Tomiko Itooka]] ehun urteduna, zaharrena (Japonia 1908-)
# [[Fusa Tatsumi]] ehun urteduna, zaharrena (Japonia 1907-2023)
# [[Pilar Serra]] erakusketa-komisarioa (Zaragoza, XX. mendea)
# [[Concha García (artista)]] eskultorea (Santander 1960)
# [[Susanna Rafart]] idazlea (Girona 1962)
# [[Florence Hedges]] botanikaria (AEB, 1878-1956)
# [[Jeanne Loiseau]] idazlea (Frantzia 1854-1921) Leire
# [[Tahia Halim]] margolaria (Egipto 1919-2003) Isabel
# [[Mercedes Barcha Pardo]] musa, zaintzailea (Kolonbia 1932-2020)
# [[Fanny Mikey]] aktorea, antzerki-zuzendaria (Argentina 1930-Kolonbia 2008)
# [[Nadia Battocletti]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Italia, 2000)
# [[Andreja Leški]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Eslovenia, 1997)
# [[Alice Bellandi]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Italia, 1998)
# [[Mathilda Hodgkins-Byrne]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Londres, 1994)
# [[Gloria Zea]] filosofoa, arte sustatzailea (Kolonbia 1935-2019)
# [[Elena Congost]] atleta paralinpikoa (Bartzelona 1987)
# [[Marta Fernández Infante]] igerilari paralinpikoa (Burgos 1994)
# [[Nuria Marqués ]] igerilari paralinpikoa (Bartzelona 1999)
# [[Virginia Feito]] idazlea (Madril 1988)
# [[María Manjavacas]] kazetaria (Ciudad Real, XX. mendea)
# [[Marta Fernández Vázquez]] kazetaria, idazlea (Madril 1973)
# [[Inmaculada Galván]] kazetaria (Madril 1963)
# [[Marta Reyero]] kazetaria (León 1965)
# [[Fawzia Koofi]] politikaria, aktibista (Afganistan 1975)
# [[Saba Sahar]] film zuzendaria, aktibista (Afganistan 1975)
# [[Blanca Estrella Ruiz Ungo]] maistra eta Clara Campoamor elkartearen sortzaile eta presidentea (1944-2024)
# [[Mayana Itoiz]] ilustratzaile eta komikigile baionarra (1978)
# [[Claire Etcherelli]] idazlea (Frantzia 1941-2023)
# [[Maylis Adhémar]] idazlea, kazetaria (Frantzia 1985)
# [[Françoise Mézières]] fisioterapeuta (Frantzia 1909-1991)
# [[Daisy Roulland-Dussoix]] mikrobiologo molekularra (Suitza 1936– 2014)
# [[Brenda Milner]] neuropsikologoa (Erresuma Batua-Kanada 1918)
# [[Michaela DePrince]] dantzaria (Sierra Leona, 1995-AEB, 2024)
# [[María Ruiz de Burton]] idazlea (Mexiko 1832-AEB 1895)
# [[Blanca Oteyza]] aktorea (Madril 1965)
# [[Rosa Maria Oriol Porta]] bitxigilea, enpresaburua (Bartzelona 1946)
# [[Rocío Delgado]] kazetaria (Pontevedra 1985)
# [[Purificación García]] moda diseinatzailea (Ourense 1952)
# [[Victoria Alonso]] film ekoizlea (Argentina/AEB 1965)
# [[Anna Teixidor Colomer]] kazetaria, historialaria (Girona 1978)
# [[Sara Sorribes]] binaka tenislari brontze olinpikoa (Castelló 1996)
# [[Cristina Bucșa]] binaka tenislari brontze olinpikoa (Moldavia/Kantabria 1998)
# [[Sara Andrés Barrio]] atleta paralinpikoa (Madril 1986)
# [[María Isabel Perelló Doménech]] epailea, Auzitegi Goreneko presidentea (Bartzelona/Coruña 1958)
# [[Mariana Mazzucato]] ekonomialaria (Italia/AEB 1968)
# [[Clara Martínez de Careaga]] magistratua (Madril 1959)
# [[Roser Bach]] epailea (Bartzelona 1964)
# [[Ana Ferrer]] epailea (Madril 1959)
# [[Olga Sánchez Cordero]] epailea (Mexiko 1947)
# [[Margarita Cabello Blanco]] epailea (Kolonbia 1957)
# [[Andrea Muñoz Sánchez]] epailea (Txile 1957)
# [[Zarela Villanueva Monge]] epailea (Costa Rica 1952)
# [[Sue Gray (funtzionarioa)]] politikaria, goi funtzionarioa (EB 1957)
# [[Rocío Sagaón]] aktorea (Mexiko, 1933-2015)
# [[Ana Mérida]] koreografoa (Mexiko, 1922-1991)
# [[Guillermina Bravo]] dantzaria eta koreografoa (1920-2013)
# [[Anna Sokolow]] dantzaria eta koreografoa (1910-2000)
# [[Carmen Herrero Ayllón]] kimikaria, irakaslea (Madril, 1913-1997)
# [[Marie-Michèle Beaufils]] idazlea (Frantzia 1949-2014)
# [[Marie Cosnay]] idazlea (Frantzia 1965)
# [[Columba Dominguez]] aktorea, abeslaria (Mexiko 1929-2014)
# [[Silvia Lemus]] kazetaria (Galizia/Mexiko 1945)
# [[Camila Cañeque]] artista (Bartzelona, 1984-2024)
# [[Carlota Rodr%C3%ADguez de Robles]] kimikaria, irakaslea (Zamora, 1907-1990)
# [[Adela Barn%C3%A9s Gonz%C3%A1lez]] kimikaria, irakaslea (Ávila/Mexiko, 1908-2011)
# [[Élisabeth Badinter]] filosofoa, idazlea (Frantzia 1944)
# [[Lola González Ruiz]] abokatua (León 1946-Madril 2015)
# [[Elisabet Casanovas]] aktorea (Bartzelona 1994)
# [[Aixa Villagrán]] aktorea (Sevilla 1978)
# [[Celia Freijeiro]] ekoizlea, aktorea (Pontevedra 1983)
# [[Patricia Reyes Spíndola]] aktorea, zuzendaria, ekoizlea (Mexiko 1953)
# [[Paula Usero]] aktorea (Valentzia 1991)
# [[Carol Rodríguez Colás]] film zuzedaria (Bartzelona 1982)
# [[Paula Anta]] artista, argazkilaria (Madril 1977)
# [[Meritxell Calvo]] aktorea (Bartzelona 1986)
# [[Raquel Peláez]] aktorea (León 1978)
# [[Edith Marion Patch]] entologoa, idazlea (AEB, 1876-1954)
# [[Petra Barnés González]] kimikaria, farmazialaria (Madril/Mexiko, 1908-1992)
# [[Isabelle Rimbaud]] idazlea (Frantzia 1860-1017)
# [[Jeanne Puchol]] komikigile eta ilustratzaile frantziarra (1957)
# [[Michiyo Tsujimura]] biokimikaria (Japonia, 1888-1969)
# [[Matilde Landeta]] film gidoilaria eta zuzendaria (Mexiko, 1910-1999)
# [[Susana Martín Gijón]] idazlea, nobela beltza (Sevilla 1981)
# [[Carlota Pérez]] ekonomialaria (Venezuela 1939)
# [[Pepa Roma]] kazetaria, argazkilaria, eleberrigilea (Lleida XX. mendea)
# [[Florence Cassez]] Mexikon zigortua (Frantzia 1994)
# [[Denise Maerker]] abokatua, kazetaria (Mexiko 1965)
# [[Cristina Álvarez Rodríguez]] arkitektoa, politikaria (Argentina 1967)
# [[Roser Tapias]] aktorea, modeloa (Bartzelona 1989)
# [[Ángela Cervantes]] aktorea (Bartzelona 1993)
# [[Lurdes Barba Rodríguez]] aktorea, antzerki-zuzendaria (Bartzelona 1949)
# [[Marta Frías Acedo]] futbol-arbitro aitzindaria (Cáceres 1980)
# [[Mabel Purefoy FitzGerald]] fisiologo, patologo klinikoa (Erresuma Batua, 1872-1973)
# [[Anne Baraou]] Frantziako komikigilea (1965)
# [[Claire Chazal]] kazetaria (Frantzia 1956)
# [[Hélène Gordon-Lazareff]] kazetaria (Frantzia 1909-1988)
# [[Mary Winearls Porter]] kristalografoa (Erresuma Batua, 1886-1980)
# [[Agnès Martin-Lugand]] idazlea (Frantzia 1979)
# [[Cécile Bailly]] idazlea (Frantzia 1968)
# [[Mireille Best]] idazlea (Frantzia 1943-2005)
# [[María Zamora]] film ekoizlea (Valentzia 1976)
# [[Ada Wells]] sufragista (EB 1863-Zeelanda Berria 1933)
# [[Carol Rovira]] aktorea, abeslaria (Tarragona 1989)
# [[Mary Ruiz]] aktorea (Madril 1980)
# [[Ángela Cremonte]] aktorea (Madril 1982)
# [[Belinda Washington]] aurkezlea, aktorea (Londres/Espainia 1963)
# [[Blanca Marsillach]] aktorea (Bartzelona 1966)
# [[Cristina Marsillach]] aktorea (Madril 1963)
# [[Mónica Portillo]] aktorea, dantzaria (Bartzelona 1989)
# [[Lucía Veiga]] aktorea, bakarrizketagilea (Coruña 1979)
# [[Mireia Oriol]] modeloa, aktorea (Bartzelona 1996)
# [[María Luisa Oyarzábal Fernández]] enpresaria, irakaslea (Bilbo 1933-2022)
# [[Olga Duque de Ospina]] abokatu, politikaria (Kolonbia 1930-2019)
# [[Beatriz Sanchis]] film-zuzendaria (Valentzia 1976)
# [[Marta Nieto]] aktorea (Murtzia 1982)
# [[Mabel Purefoy FitzGerald]] patologo klinikoa (Erresuma Batua, 1872-1973)
# [[Vera Popova]] kimikaria (Errusia, 1867-1896)
# [[Elena Paunero Ruiz]] botanikaria (Valladolid/Madril, 1906-2009)
# [[Fatima Daas]] idazlea (Frantzia 1995)
# [[Constance Debré]] abokatua, eleberrigilea (Paris 1972)
# [[Jeanne Galzy]] idazlea (Frantzia 1883-1977)
# [[Arati Saha]] igerilaria (Kalkuta 1940-1994)
# [[Caryl Churchill]] antzerkigilea (EB 1938)
# [[Carmen Salinas]] aktorea, imitatzailea (Mexiko 1939-2021)
# [[Malena Narvay]] aktorea, abeslaria (Argentina 1997)
# [[Elisa Mouliaá]] aktorea (Madril 1989)
# [[Rosa Villacastín]] kazetaria (Avila 1947)
# [[Leila Guerriero]] kazetaria (Argentina 1967)
# [[Laura Sisteró]] film-zuzendaria (Bartzelona 1986)
# [[Carmen Rigalt]] kazetaria (Lleida 1949)
# [[Alejandra Meco]] aktorea (Madril 1990)
# [[Azara García de los Salmones Marcano]] ultramaratoilaria (Kantabria 1983)
# [[Elsa y Elmar]] abeslaria (Kolonbia, 1993)
# [[Nancy Peña]] komikigile eta ilustratzaile frantsesa (Tolosa, 1979)
# [[Nadezhda Tolokonnikova]] ekintzaile eta performance artista (Errusia 1989)
# [[Heidi Watney]] kazetaria (Kalifornia, 1981)
# [[Lola Arias]] idazlea, aktorea, zuzendaria (Argentina 1976)
# [[Sarah Rector]] petrolio-handiki afroamerikarra umetatik (AEB, 1902+1967)
# [[Carmen Abela y Espinosa de los Monteros]] maistra eta pedagogoa (Cadiz 1897, Guadalajara 1962)
# [[Carme Bravo Roy]] pianu-jole eta pedagogoa (Bartzelona, 1919-2007)
# [[Gemma Humet]] abeslaria (Bartzelona 1988)
# [[Sara Miquel]] aktorea (Girona 1984)
# [[Nuria Giménez Lorang]] film-zuzendaria (Bartzelona 1976)
# [[Laura Galán]] aktorea (Guadalajara 1986)
# [[María José Rubio]] medikua, politikaria (Coruña 1956)
# [[Virginia García del Pino]] film-zuzendaria (Bartzelona 1966)
# [[Sara Vítores]] kazetaria (Avila 1972-Madril 2024)
# [[Pilar Farjas]] medikua, politikaria (Teruel/Galizia 1956)
# [[Rocío Mosquera]] medikua, politikaria (Ourense 1956)
# [[Marta Molist Codina]] mendi lasterkaria (Bartzelona 1982)
# [[Marianne Jean-Baptiste]] aktorea (Londres, 1967)
# [[Anne Pouget-Tolu]] frantziar idazlea (Sardinia, 1955)
# [[Hilde Mangold]] enbriologoa (Alemania,1898-1924)
# [[Idelisa Bonnelly]] itsas biologoa (Dominikar Errepublika,1931-2022)
# [[Blanca Calvo Moraza]] maistra, kazetaria eta idazlea (Ourense,xxx -1939)
# [[Gertrud Bodenwieser]] dantzaria, koreografoa (Viena, 1890-1959)
# [[Dolly Nazir]] igerilaria (India, 1935-2012)
# [[Lourdes Reparaz]] igerilaria (Gasteiz 1948- 1999)
# [[Sara Barquinero]] filosofoa eta idazlea (Zaragoza, 1994)
# [[Laura Loomer]] aktibista politikoa (AEB 1993)
# [[Irene Villa]] kazetaria, psikologoa, kirolari paralinpikoa (Madril 1978)
# [[Esther Peris]] paralinpiar eskiatzailea (Espainnia XX. mendea)
# [[Nathalie Carpanedo]] paralinpiar eskiatzailea (Madril XX. mendea)
# [[Beatriz Rodríguez]] idazlea (Sevilla 1980)
# [[María Sanjurjo]] patin-hockey jokalaria (Coruña 2000)
# [[Masta Quba]] rap abeslaria, aktibista (Mexiko 1988)
# [[Lucia Riaño]] kazetaria, aurkezlea (Madril 1975)
# [[Rachida Dati]] politikaria (Frantzia 1965)
# [[Sahra Wagenknecht]] politikaria, kazetaria (Alemania 1969)
# [[Carme Aymerich i Barbany]] Catalunyako irakaslea eta pedagogoa (Bartzelona 1915 - 2001)
# [[Rosa Arj%C3%B3 P%C3%A9rez]] Aragoiko maistra (Zaragoza 1885 - 1918)
# [[Gloria Velat]] xakelaria (Bartzelona 1915-1988)
# [[Maria Luisa Gutiérrez]] xakelaria (Menorca 1930)
# [[Sofía Ruiz ]] xakelaria (Bartzelona?- ? 1968)
# [[Eileen Betsy Tranmer]] xakelaria (EB 1910-1983)
# [[Chantal Chaudé de Silans]] xakelaria (Frantzia 1919-2001)
# [[Ana Paula Arósio]] aktorea, modeloa (Brasil 1975)
# [[Alba Planas]] aktorea (Madril 2000)
# [[Leticia Sánchez Ruiz]] idazlea, kazetaria (Asturias 1980)
}}
==='''Berriak 2024''' ('''abuztua''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Ania Sáenz de Buruaga]] ----'''SORTUA''' ilustratzailea (Gasteiz, 1988)
# [[Cristina Larrea]] ef-- '''SORTUA''' atleta (Eibar, 1966)
# [[Estefania Etxebeste Giraldo]] ef-- '''SORTUA''' harri-jasotzailea (Ituren, 2002)
# [[Maria Jesus Berrotaran Etxeberria|Maria Jesus Berrotaran]] ----'''SORTUA''' aguazila, mazularia, feminista (Hondarribia, 1949)
# [[Miren Izaskun Asua]] ef-- '''SORTUA''' aktorea eta antzerki zuzendaria (Elorrio, 1963)
# [[Adriana Ruano Oliva]] urrezko domina tiroan 2024 (Guatemala, 1955)
# [[Alba Sidera]] kazetaria (Girona 1979)
# [[Aleksandra Jarecka]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 1995)
# [[Alena Olsen]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1995)
# [[Alev Kelter ]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1991)
# [[Alex Sedrick]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1998)
# [[Alexandra Louis-Marie]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 1996)
# [[Alice Schwarzer]] kazetari aktibista (Alemania 1942)
# [[Alicja Klasik]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 2004)
# [[Ally Wollaston]] txirrindularia, omniumean brontze olinpikoa, talde jazarpenean zilarra (Zeelanda Berria 2001)
# [[Altina Schinasi]] artista, asmatzailea (AEB 1907-1999)
# [[Alysha Corrigan]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1997)
# [[Alysha Newman]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kanada, 1994)
# [[Amanda Donohoe]] aktorea (EB 1962)
# [[Amber Anning]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Londres, 2000)
# [[An Qixuan]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Txina, 2000)
# [[Ana Bokesa]] aktorea (Madril, ?)
# [[Ana Patrícia Ramos|Ana Patricia Ramos]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Brasil, 1997)
# [[Anna Cockrell]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 1997)
# [[Anna Dorothea Therbusch]] margolaria (Prusia 1721-1782)
# [[Anna Mahler]] eskultorea (Austria 1904-EB 1988)
# [[Anna Morris]] txirrindularia, taldekako jazarpen brontze olinpikoa (EB 1995)
# [[Anna R. Figueiredo]] idazlea (Ourense 1963)
# [[Anna Short Harrington]] modeloa, sukaldaria (AEB 1897-1955)
# [[Annette Echikunwoke|Annete Echikunwoke]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (AEB, 1996)
# [[Antsa Proventzakoa]] Frantziako printzesa, Gaztelako infanta (1225-1261)
# [[Ariana Ramsey]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 2000)
# [[Arlen Siú]] abeslari eta poeta sandta (Nikaragua, 1955-1975)
# [[Asia Hogan-Rochester]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1999)
# [[Audrey Mestre]] urpekaria (Frantzia, 1974-2002)
# [[Aunt Jemima]] pertsonaia (AEB 1893)
# [[Barbiturikills]] kaleko artista (Valentzia 1972)
# [[Bavuudorzhiin Baasanjüü]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Mongolia,1999)
# [[Beatriz de Palacios]] soldadua (Andaluzia/Mexiko XVI. mendea)
# [[Beatriz Proventzakoa]] Frantziako printzesa, erregina ezkontidea, latindar enperatriza (1229- Italia1267)
# [[Beatriz Souza]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Brasil, 1998)
# [[Beatriz Suabiakoa]] Gaztela eta Leongo erregina ezkontidea (Germania 1205-Zamora 1235)
# [[Becky Wilde]] arraunlaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan brontzea eskuratu du (Erresuma batua, 1997)
# [[Bertha Badt-Strauss]] kazetaria, judua (Prusia 1885-1970)
# [[Blanca Eekhout]] politikaria (Venezuela, 1968)
# [[Blanka Frantziakoa]] printzesa, Gaztelako infanta (Jaffa 1253-Paris 1320)
# [[Boryana Kaleyn]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Bulgaria, 2000)
# [[Brittany Brown]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (AEB, 1995)
# [[Bryony Botha]] txirrindularia, talde jazarpenean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1997)
# [[Camryn Rogers|Camaryn Rogers]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kanada, 1999)
# [[Cari Champion]] kazetaria (AEB 1978)
# [[Carissa Norsten]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2003)
# [[Carmen Bernardos]] aktorea (Madril 1927-2021)
# [[Carmen Verlichak]] idazlea (Madril/Argentina/Kroazia XX. mendea)
# [[Carola Stern]] kazetaria, idazlea (Alemania 1925-2006)
# [[Catherine Lacey]] idazlea (AEB, 1985)
# [[Charity Williams]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1996)
# [[Chiara Consonni]] txirrindularia, madison urre olinpikoa (Italia 1999)
# [[Chloe Daniels]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2003)
# [[Cierra Burdick]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 1993)
# [[Coraline Vitalis]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 1995)
# [[Cristina Sánchez-Andrade]] idazlea (Coruña 1968)
# [[Cuca Escribano]] aktorea (Madril, 1973)
# [[Cyréna Samba-Mayela]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 2000)
# [[Daisy eta Violet Hilton]] biki pikopagoak, zirkuko musikariak (EB 1908-AEB 1969)
# [[Daria Pikulik]] txirrindularia, omniemean zilar olinpikoa (Polonia 1997)
# [[Darja Varfolomeev|Darja Varfolomeew]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Errusia,2006)
# [[Dearica Hamby]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 1993)
# [[Deng Yawen]] txirrindularia, BMX librean urre olinpikoa (Txina 2005)
# [[Ding Xinyi]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2004)
# [[Dolores Vilavedra]] idazlea, literatura kritikaria (Pontevedra 1963)
# [[Dora Lush]] bakteriologoa (Australia, 1910-1943)
# [[Dorothea Veit]] idazlea (Alemania 1764-1839)
# [[Dorothy Miles]] idazle gorra, keinu hizkuntzan aitzindaria (EB 1931-1993)
# [[Eleanor Patterson]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Australia, 1996)
# [[Elisa Mevius]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 2004)
# [[Elise Reimarus]] idazlea, hezitzailea (Alemania 1735-1805)
# [[Elsie Inglis]] medikua, aktibista (Eskozia, 1864-1917)
# [[Emily Shearman]] txirrindularia, talde jazarpenean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1999)
# [[Emma Ann Reynolds]] erizain, medikua (AEB, 1862-1917)
# [[Emma Finucane]] txirrindularia, taldean urre olinpikoa (EB 2002)
# [[Esther Bendahan]] idazle sefardia (Tetuan 1964)
# [[Esther Vilar]] idazlea, soziologoa, medikua (Argentina 1935)
# [[Eva Canel]] idazlea, hizlaria, (Asturias, 1857-Habana, 1932)
# [[Faith Cherotich]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kenia, 2004)
# [[Fancy Bermudez]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2002)
# [[Fanny Lewald ]] idazlea (Prusia 1811- Alemania 1889)
# [[Farah Nabulsi]] giza eskubideen aldeko zinemagilea (Londres 1978)
# [[Feng Bin]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Txina, 1994)
# [[Florence Symonds]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2002)
# [[Georgia Bell]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Erresuma Batua, 1993)
# [[Georgia Hale]] zinema mutuko aktorea (AEB 1905-1985)
# [[Georgina Hale]] aktorea ( EB 1943-2024)
# [[Gertrud Kornfeld]] kimikaria (Alemania, 1891-1955)
# [[Giulia Rizzi]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Italia, 1989)
# [[Greta Scacchi]] aktorea (Italia/Australia 1960)
# [[Guo Qiqi]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 1998)
# [[Hailey Van Lith]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 2001)
# [[Haley Batten]] txirrindularia, mendian zilar olinpikoa (AEB 1998)
# [[Hao Ting]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2001)
# [[Harriet Boyd Hawes]] arkeologoa (AEB, 1871-1945)
# [[Haruka Funakubo]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Japonia, 1998)
# [[Haruka Kitaguchi]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Japonia, 1998)
# [[Helena Villar Janeiro]] idazlea (Lugo 1940)
# [[Henriette Herz]] idazlea, hezitzailea (Alemania 1764-1847)
# [[Hetty van de Wouw]] txirrindularia, keirinean zilar olinpikoa (Herbehereak 1998)
# [[Hezly Rivera]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 2008)
# [[Hina Hayata]] mahai-tenislaria 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna(Japonia, 2000)
# [[Huang Zhangjiayang]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2000)
# [[Huh Mi-mi]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Korea,2002)
# [[Ida Hahn-Hahn]] idazlea (Alemania 1805-1880)
# [[Ilona Maher]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1996)
# [[Inés de Guevara]] infanta (?- 1265)
# [[Inma López Silva]] idazlea (Coruña 1968)
# [[Ioana Vrinceanu]] arraunlaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Errumania, 1994)
# [[Irene Alba]] aktorea (Madril 1867-Bartzelona 1930)
# [[Irene Angelo]] erregina ezkontidea (Konstantinopla 1181-Alemania 1208)
# [[Irene Caba Alba]] aktorea (Argentina 1899-Madril 1957)
# [[Iryna Herashchenko|Iryma Herashchenko]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Ukraina, 1995)
# [[Jasmine Martin]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Hegoafrika, 2000)
# [[Jasmine Moore]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 2001)
# [[Jemima Montag]] Atleta. 2024ko Olinpiar Jokoetan brontzea eskuratu du (Australia, 1998)
# [[Jenny Rissveds ]] txirrindularia, mendian briontze olinpikoa (Suedia 1994)
# [[Jeon Hun-young]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Hego Korea, 1994)
# [[Jessica Hull]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Australia, 1996)
# [[Jessica Roberts]] txirrindularia, taldekako jazarpen brontze olinpikoa (EB 1999)
# [[Juana Camilión]] saskibaloi jokalaria, 3x3 zilar olinpikoa (Espainia 19)
# [[Julia Caba Alba]] aktorea (Madril1902-1988 19)
# [[Julia Trujillo]] aktorea (Madril 1932-2013)
# [[Julien Alfred]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Santa Luzia, 2001)
# [[June Sutor]] kristalografoa (Zeelanda Berria-1929 Londres)
# [[Katarina Johnson-Thompson]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Erresuma Batua, 1993)
# [[Katy Marchant]] txirrindularia, taldean urre olinpikoa (EB 1993)
# [[Kayla Canett]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1998)
# [[Kaylia Nemour]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 2006)
# [[Kaylyn Brown]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 2004)
# [[Kelsey Teneti]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 2001)
# [[Keyara Wardley]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2000)
# [[Kim Kum-yong|Kimkum-young]] mahai-tenislaria 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Ipar Korea, 2001)
# [[Krissy Scurfield]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2003)
# [[Kristen Thomas]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1993)
# [[Kristi Kirshe]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1994)
# [[Kristina Norvegiakoa]] printzesa, Gaztelako infanta (Norvegia 1234- Sevilla 1262)
# [[Laura Mart%C3%ADnez de Carvajal]] medikua (Kuba, 1869-1941)
# [[Lauren Doyle]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1991)
# [[Laviai Nielsen|Laviani Nielsen]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Londres, 1996)
# [[Leocadia Alba]] sopranoa, aktorea (Valentzia 1866-Madril 1952)
# [[Leonor Rodríguez de Castro]] Gaztelako infanta (?- Burgos 1275)
# [[Li Jiaman]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Txina, 1997)
# [[Lilian Suzette Gibbs]] botanikaria (Erresuma Batua, 1870-1925)
# [[Lim Si-hyeon]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Hego Korea, 2003)
# [[Linda Richards]] erizaina (AEB, 1841-1930)
# [[Lisa Mayer]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Alemania, 1996)
# [[Lisa van Belle]] txirrindularia, madison brontze olinpikoa (Herbehereak 2001)
# [[Louise Blanchard Bethune]] arkitektoa (AEB, 1856-1913)
# [[Lu Gwei-djen]] biokimikaria (Txina, 1904-1991)
# [[Luana Márton]] taekwondo jokalaria (Tenerife, 2006)
# [[Lucía Galán]] abeslaria, aktorea (Argentina 1961)
# [[Lucia Yépez Guzmán]] borrokalaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Ekuador, 2001)
# [[Lydia Rabinowitsch-Kempner]] bakteriologoa (Lituania-Alemania, 1871-1935)
# [[Maddi Wesche]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Zelanda Berria, 1999)
# [[Mahina Paul]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 2001)
# [[Maike van der Duin]] txirrindularia, madison brontze olinpikoa (Herbehereak 2001)
# [[Manon Veenstra]] txirrindularia, BMX lasterketan zilar olinpikoa (Herbehereak 1998
# [[Mar%C3%ADa Teresa Murillo]] botanikaria (Kolonbia, 1929-2017)
# [[Margaret Floy Washburn]] psikologoa (AEB, 1871-1939)
# [[Margarita Proventzakoa]] infanta, Frantziako erregina (Frantzia 1221-1295)
# [[Margarita Skulesdatter]] erregina (Norvegia 1208-1270)
# [[Margit Nordin]] gizonezkoekin lehiatu zen 1. emakume eskiatzailea (Suedia 1897-1982)
# [[María Belón]] medikua (Madril 1965)
# [[Maria Berta Rohangoa]] noblea (Austrohungariar Inperioa, 1868 – Viena, 1945)
# [[Maria Dimádi|Maria Dimadi]] erresistente exekutatua (Grezia, 1907-1944)
# [[María Liñeira]] literatura teorialaria (Coruña 1979)
# [[María Xosé Porteiro]] idazlea (Madril/Vigo 1952)
# [[Marie Lebour]] biologoa (Erresuma Batua, 1876-1971)
# [[Marie Luise Kaschnitz]] idazlea (Alemania 1901-Italia 1974)
# [[Marie Reichert]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 2001)
# [[Marie-Florence Candassamy]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 1991)
# [[Marion Dönhoff]] kazetaria, idazlea, kondesa (Prusia 1909-Alemania 2002)
# [[Marion J. Lamb]] biologoa (Erresuma BAtua, 1939-2021)
# [[Marion Walter]] matematikaria (Berlin 1928-AEB 2021)
# [[Marta Maggetti|Marta Maggeti]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Italia, 1996)
# [[Martyna Swatowska-Wenglarczyk]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 1994)
# [[Mary Moraa]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kenia, 2000)
# [[Mary Vaux Walcott]] botanikaria, ilustratazilea (AEB, 1860-1940)
# [[Matilda Smith]] botanikaria, ilustratzailea (Mumbai 1854- Londres 1926-1990)
# [[Melissa Jefferson]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Hego Carolina, 2001)
# [[Michele Greene]] aktorea (AEB 1962)
# [[Montse Dopico]] kazetaria (Lugo 1977)
# [[Montse Pena]] idazlea, literatura kritikaria (Coruña 1981)
# [[Muthulakshmi Reddy]] medikua eta legelaria (India, 1886-1968)
# [[Nam Su-hyeon]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Hego Korea, 2005)
# [[Nancy Green]] esklabo ohia, modeloa (AEB 1834-1923)
# [[Nancy Rourke]] margolari gorra (Kalifornia, 1957)
# [[Natalya Diehm]] txirrindularia, BMX librean brontze olinpikoa (Australia 1997)
# [[Naya Tapper]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1994)
# [[Nicole Heavirland]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1995)
# [[Nicole Shields]] txirrindularia, talde jazarpenean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1999)
# [[Nicole Yeargin]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (AEB, 1997)
# [[Nikola Ogrodníková|Nikola Ogrodikova]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Txekia, 1990)
# [[Niuta Tajtelbaum]] Varsoviako ghetto altxatzean aktibista eta soldadua (Polonia, 1917-1943)
# [[Noor Vidts]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna Belgika, 1996)
# [[Oi Ye-Jin]] tiratzailea, 10 m-urre olinpikoa (Hego Korea 2005)
# [[Olivia Apps]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1998)
# [[Pauline Ferrand-Prévot]] txirrindularia, mendian urre olinpika (Frantzia 1992)
# [[Pauline Grabosch]] txirrindularia, taldean brontze olinpikoa (Alemania 1998)
# [[Pauline Rifer de Courcelles]] artista (Paris, 1781-1851)
# [[Perris Benegas]] txirrindularia, BMX librean zilar olinpikoa (AEB 1995)
# [[Piper Logan]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2001)
# [[Prisca Awiti Alcaraz]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Londres, 1996)
# [[Rachael Blake]] aktorea (Australia 1971)
# [[Rebecca Petch]] txirrindularia, taldean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1998)
# [[Renata Knapik-Miazga]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 1988)
# [[Rhyne Howard]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 2000)
# [[Rosalia Fernández Rial]] poeta (Coruña 1988)
# [[Rosita Yarza]] aktorea (Madril 1922-1996)
# [[Rutka Laskier]] nerabe judua, egunerokogilea (Polonia 1929-Auschwich 1943)
# [[Sammy Sullivan]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1998)
# [[Sandra Ygueravide]] saskibaloi jokalaria, 3x3 zilar olinpikoa (Espainia 1984)
# [[Sarah Levy (errugbi jokalaria)]] Zazpiko brontze olinpikoa (Hegoafrika/Israel/AEB 1995)
# [[Sarah Stewart]] birologoa (Mexiko-AEB, 1905-1976
# [[Sarah Wynter]] aktorea (Australia 1973)
# [[Saya Sakakibara]] txirrindularia, BMX lasterketan urre olipikoa (Australia 1999)
# [[Shaane Fulton]] txirrindularia,taldean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 2000)
# [[Shanieka Ricketts]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Jamaika, 1992)
# [[Shin Yu-Bin]] mahai-tenislaria 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Ipar Korea, 2004)
# [[Sofia Raffaeli|Sofia Raffali]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Italia, 2004)
# [[Song Jiayuan]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 1997)
# [[Sonja Greinacher]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 1992)
# [[Sophiane Méthot]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kanada, 1998)
# [[Sophie Capewell]] txirrindularia, taldean urre olinpikoa (EB 1998)
# [[Stephanie Rovetti]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1991)
# [[Susana Rodríguez Navarro]] genetikalaria, ikertzailea (Murtzia 1972)
# [[Svenja Brunckhorst]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 2001)
# [[Tara Davis-Woodhall]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 1999)
# [[Taylor Perry (errugbi jokalaria)]] Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2000)
# [[Tenika Willison]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 2001)
# [[Teresa Alonso Otero]] Gerra Zibileko errepresaliatua (Madril, 1916- 1995)
# [[Thea LaFond]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Dominika, 1994)
# [[Tota Alba]] aktorea (Argentina 1914-Madril 1983)
# [[Tysha Ikenasio]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 1997)
# [[Ursula Bellugi]] psikologoa (AEB, 1931-2022)
# [[Vega Gimeno]] saskibaloi jokalaria, 3x3 zilar olinpikoa (Espainia 19)
# [[Věra Kohnová]] nerabe judua, egunerokogilea (Txekoslovakia 1929-Izbica Ghettoa 1942)
# [[Veronica Codesal]] abeslaria (Belgika 1977)
# [[Victoria Ohuruogu]] atleta. 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Londres, 1993)
# [[Viktorija Senkutė]] arraunlaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan brontzea eskuratu du (:ituania, 1996)
# [[Vinesh Phogat]] borrokalaria (India, 1994)
# [[Violante Aragoikoa]] erregina ezkontidea (Zaragoza 1236- Orreaga 1256)
# [[Violante Hungariakoa]] Aragoiko erregina ezkontidea (1215-Huesca 1251)
# [[Virginia Cherrill]] aktorea (AEB 1908-1996)
# [[Vittoria Guazzini]] txirrindularia, madison urre olinpikoa (Italia 2000)
# [[Viviana Márton|Viviana Martón]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Tenerife, 2006)
# [[Wang Lanjing]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2005)
# [[Yang Jiayu|Yang Jiagu]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 1996)
# [[Yemisi Ogunleye|Yamesi Ogunleye]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Alemania, 1998)
# [[Zhang Shan]] urrezko domina tiroan 1992 (Txina, 1968)
# [[Zhao Jie]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Txina, 2002)
# [[Zoé Claessens]] txirrindularia, BMX lasterketan brontze olinpikoa (Suitza 2001)
# [[Zonia Baber]] geografo, geologo, irakaslea (AEB, 1862-1956)
}}
==='''Berriak 2024''' ('''uztaila''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Berta Peña Parras]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Valladolid, 1889-Bilbo, 1938)
# [[Beatrice Salvioni]] '''SORTUA''' filologoa eta idazlea (Italia, 1995)
# [[Natalia Ortiz Ceberio]] '''SORTUA''' Marta planaren aurkitzailea (Donosti, ?)
# [[Olatz Osa Zubia|Olatz Osa]] '''SORTUA''' pedagogoa, kudeatzailea (Oñati, 1970)
# [[Maria Cueto]] '''SORTUA''' artista (Avilés, 1960)
# [[Feliciana Etxabe Artola]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Zeberio, 1897-Bilbo, 1938)
# [[Alaine Arruti Lejarzegi]] '''SORTUA''' psikologoa (Gernika, 1983)
# [[Clara Maass]] erizaina (AEB, 1876-1901)
# [[Deborah Sampson]] soldadua (AEB 1760-1827)
# [[Anna Maria Lane]] soldadua (AEB 1755-1810)
# [[Sally St. Clair]] soldadua (AEB ?-1782)
# [[Eleonore Prochaska]] soldadua (Alemania 1785-1813)
# [[Margaret Corbin]] erizaina, soldadua (AEB 1723-1792)
# [[Hannah Snell]] soldadua (EB 1723-1792)
# [[Carme Contreras Verdiales]] aktorea (Zaragoza 1932-2020)
# [[Asunción Sancho]] aktorea (Madril 1930-2018)
# [[Cándida Losada]] aktorea (Argentina 1915-Madril 1922)
# [[Carola Fernán Gómez]] aktorea (Madril 1899-1967)
# [[Françoiz Breut]] abeslaria eta ilustrailea (Frantzia, 1969)
# [[Sankie Mthembi-Mahanyele]] politikaria, aktibista (Hegoafrika 1951)
# [[Nadezhda Alilúyeva]] Stalinen 2. emaztea (Errusia 1901-1932)
# [[Colette Capdevielle]] politikaria (Frantzia, 1958)
# [[Mariana Travacio]] idazlea (Argentina, 1967)
# [[Coccinelle (artista)]] artista, dantzaria, abeslaria eta aktore transgeneroa (Paris, 1931-2006)
# [[Rosaura Ruiz Gutiérrez]] biologoa, idazlea (Mexiko, 1950)
# [[Marie-Andrée Schwindenhammer]] trans ekintzailea (La Neuveville-lès-Raon, Vosges, 1909 - Chartres, Eure-et-Loir, 1981)
# [[Herminia Álvarez Herrera]] iraultzailea, hezitzailea (Mexiko 1888-1955)
# [[Dolores Bolio Cantarell]] idazlea (Mexiko 1880-1950)
# [[Gertrudis Tenorio Zavala]] poeta, hezitzailea (Mexiko 1843-1926)
# [[Elena Sánchez Valenzuela]] aktorea, kazetaria, artxibozaina (Mexiko 1900-1950)
# [[Irene López Heredia]] aktorea (Murtzia 1898-Madril 1962)
# [[Mari Paz Molinero]] aktorea (Txile 1914-Madril 2004)
# [[Carmen Díaz]] aktorea (Sevilla 1896-1979)
# [[Lola Pons Rodríguez]] filologoa, irakaslea (Bartzelona 1976)
# [[Cristina Farfán]] maistra, idazlea (Mexiko 1846-1880)
# [[Natalia Serdán Alatriste]] iraultzailea, aitzindaria (Mexiko 1875-1938)
# [[Chantal Montellier]] Frantziako idazle eta komikigilea (Bouthéon, 19472.1943)
# [[May Ayim]] ekintzaile afroalemaniarra (Alemania, 1960-1996)
# [[Maria Rosaria Omaggio]] aktorea (Italia, 1959-2024)
# [[Clarisa Navas]] zinemagilea (Argentina, 1989)
# [[Jacqueline Harpman]] psikoanalista (Belgika, 1929-2012)
# [[Ana Figuero]] feminista, sufragista (Txile, 1907-1970)
# [[Sara Ahmed]] filosofo angroaustraliarra (Erresuma Batua, 1969)
# [[Katherine Dunn]] eleberrigile, poeta eta kirol-kazetaria (AEB, 1945-2016)
# [[Marianne Baum]] anfifaxista gillotinatua (Alemania, 1912-1942)
# [[Marie-Hélène Schwartz]] matematikaria (Frantzia, 1913-2013)
# [[Victoria Raquel Bajar Simsolo]] zientzialaria (Argentina, 1942-2016)
# [[Juana Manso]] idazle, kazetari, hezitzaile (Argentina, 1819-1875)
# [[Isabel de Liaño]] idazlea (Valladolid, XVI. mendea)
# [[Louise-Victorine Ackermann]] poeta (Frantzia, 1813-1890)
# [[Valentina Pinelo]] moja, poeta (Sevilla, XVI. mendea- 1629?)
# [[Pilar Primo de Rivera]] Sección Femeninako zuzendaria (Madril, 1907-1991)
# [[Basauriko 11k]] Epaiketaren prozesua
# [[Angela Peralta]] sopranoa, konpositorea (Mexiko 1845-1883)
# [[Alicia Arévalo (kazetaria)]] 1. emakumea futbol partida kontatzen ( Bartzelona 1978)
# [[Sara Giménez León]] kirol kazetaria (Girona 1991)
# [[Patricia Campos Doménech]] armadako pilotua, futbol-entrenatzailea (Castelló 1977)
# [[Niní Montiám]] aktorea (Madril 1917-1986)
# [[Ana Adamuz]] aktorea (Jaén 1886-Madril 1971)
# [[Pepita Serrador]] aktorea (Argentina 1913-1964)
# [[Teresa Serrador]] aktorea (Bolivia 1899-Argentina 1982)
# [[Amparo Martí]] aktorea (Valentzia 1903-Madril 1973)
# [[María Mayor]] aktorea (?- Madril 1939)
# [[Rosa Torre González]] maistra, politikaria (Mexiko 1890-1973)
# [[Nadezhda Zabela - Vrubel]] abeslaria (Errusia, 1868-1913)
# [[H%C3%A9l%C3%A8ne Metzger]] zientzia filosofoa (Frantzia, 1889-1944)
# [[Inez Clare Verdoorn]] botanikaria (Hegoafrika, 1896-1989)
# [[Edith Quimby]] medikuntzan eta fisikan ikertzailea (AEB, 1891-1982)
# [[Maria Poumier]] irakasle frantsesa (Cannes, 1950)
# [[Marie-Jo Bonnet]] Frantziako historialaria eta feminista (Deauville, 1949)
# [[Julia Rodríguez-Maribona]] fregonaren asmatzailea (Asturias 1923-Suitza 2005)
# [[Julia Montoussé Fargues]] fregonaren asmatzailea (?-Asturias 1971)
# [[Esperanza Grases]] aktorea (Bartzelona 1920-1995)
# [[Alexandra Trusova]] patinatzailea (Errusia 2004)
# [[Jéssica Bouzas Maneiro]] tenislaria (Pontevedra 2002)
# [[Claudia Fernández Sánchez]] padel jokalaria (Madril 2006)
# [[Gemma Triay]] padel jokalaria (Menorca 1992)
# [[Lucía Sainz]] padel jokalaria (Bartzelona 1984)
# [[Marta Ortega Gallego]] padel jokalaria (Madril 1997)
# [[Alicia Arévalo González]] arkeologoa (Madril 1965)
# [[Manuela Barreiro]] farmazialaria (Galizia, 1877-1953)
# [[Martha Aliaga]] estatistika hezitzailea (Argentina, 1937-2011)
# [[Matilde Carranza]] akademikoa (Costa Rica, 1892-1981)
# [[Erin Andrews]] kirol-kazetaria (AEB, 1978)
# [[Helen Alma Newton Turner]] genetista, estatistikaria (Australia, 1908-1995)
# [[Violet Jessop]] Titanic ontziko zerbitzaria (Argentina 1887-1971)
# [[Celia Giraldo]] zinemagilea (Bartzelona 1995)
# [[Luz Rello Sánchez]] asmatzailea, dislexia- aplikazioa ( 1984)
# [[Fermina Orduña]] asmatzailea, esne zalgurdia (Espainia XIX. mendea)
# [[Gladys West]] matematikari asmatzailea, GPSrako garrantzitsua (AEB 1930)
# [[Ariana Sánchez]] padel jokalaria (Tarragona 1997)
# [[Marta Marrero]] padel jokalaria (Kanariak 1983)
# [[Bea González]] padel jokalaria (Malaga 2001)
# [[Marie Van Brittan Brown]] asmatzailea, telebista zirkuitu itxia (AEB 1922-1999)
# [[Miriam Benjamin]] asmatzailea, seinale aulkia (AEB 1861-1947)
# [[Sarah Boone]] asmatzailea, mahukak eta lisatzeko taula (AEB 1832-1904)
# [[Nancy Johnson (asmatzailea)]] izozkailu artifiziala (AEB 1794-1890)
# [[Victoria Reyes-García]] antropologoa (Bartzelona 1971)
# [[Amaia Yoldi ]] gidoilaria, film-zuzendaria (Iruñea 1973)
# [[Julie Donaldson]] kirol-kazetaria (AEB, 1978)
# [[Faustina Sáez de Melgar]] idazlea (Madril, 1834-1895)
# [[Gloria Melgar |Gloria Melgar Sáez]] margolaria eta musikagilea (Madril, 1859-1938)
# [[Julia de Asensi]] idazlea (Madril, 1849-1921)
# [[María del Pilar Sinués]] idazlea (Zaragoza, 1838 - Madril, 1893)
# [[Margaret Crane]] Predictor-aren asmatzailea (AEB 1941)
# [[Emily Cummins]] asmatzailea, ur-eramaile iraunkorra (EB 1987)
# [[Evelyn Miralles]] NASAko ingeniaria, asmatzailea, ilargirako etxea (Venezuela/AEB 1967)
# [[Janet Emerson Bashen]] asmatzailea, software aplikazioa (AEB 1957)
# [[Jeanne Bertrand]] argazkilaria (Frantzia 1880-1957)
# [[Maral Yazarloo-Pattrick]] motoziklismo ekintzailea, diseinatzailea (Iran 1981)
# [[María del Carmen Ortiz de Arce]] asmatzailea, itsuentzako idazkailua (Espainia ?-1932)
# [[Martine Bertereau]] geologo aitzindaria (Frantzia 1590-1642)
# [[Margarete Steiff]] jostuna, jostaiu diseinatzailea (Alemania 1847-1909)
# [[Heike Makatsch]] aktorea (Alemania 1971)
# [[Leena Peltonen-Palotie]] genetista (Finlandia, 1952-2010)
# [[Gertrude Scharff Goldhaber]] fisikari nuklearra (Alemania-AEB, 1911-1998)
# [[Jackie MacMullan]] kazetaria (AEB, 1960)
# [[María Teresa de Filippis]] 1 Formulako lehen emakume gidaria (Italia 1926-2016)
# [[Suzanne von Borsody]] aktorea (Alemania 1957)
# [[Rosemarie Fendel]] aktorea (Alemania 1927-2013)
# [[Gemma Jones]] aktorea (EB 1942)
# [[Anna Chancellor]] aktorea (EB 1965)
# [[Sienna Guillory]] aktorea (EB 1975)
# [[Jana Pallaske]] aktorea, rock abeslaria (Alemania 1979)
# [[Alysson Paradis]] aktorea (Paris 1984)
# [[Sophie Nélisse]] aktorea (Kanada 2000)
# [[Isabelle Nélisse]] aktorea (Kanada 2003)
# [[Rebeca Gerschman]] biologo, fisiologoa (Argentina, 1903-1986)
# [[Zarina (artista)]] artista (India 1937-Londres 2020)
# [[Marta Pan]] eskultore hungariar eta frantziarra (1923-2008)
# [[Sonia Cotelle]] fisikari, kimikaria (Polonia, 1896-1945)
# [[Anna Barbara Reinhart]] matematikaria (Suitza, 1730-1796)
# [[Helene Weigel]] aktorea (Austria 1900-Alemania 1971)
# [[Marieluise Fleißer]] antzerkigilea (Alemania 1901-1971)
# [[Monica Bleibtreu]] aktorea (Austria 1944-2009)
# [[Hedwig Bleibtreu]] aktorea (Austria 1868-1958)
# [[Martine McCutcheon]] aktorea, abeslaria (EB 1976)
# [[Lyn St. James]] auto gidaria (AEB 1947)
# [[Cathy Muller]] auto gidaria (Frantzia 1962)
# [[Giovanna Amati]] 1 Formulako gidaria (Italia 1959)
# [[Desiré Wilson]] 1 Formulako gidaria (Hegoafrika 1953)
# [[Divina Galica]] atleta, 1 Formulako gidaria (EB 1944)
# [[Patricia Font]] zinema zuzendaria (Bartzelona, 1978)
# [[Sheila Heti]] idazlea (Kanada, 1976)
# [[Judy W. Reed]] asmatzailea (AEB 1826-1905ç)
# [[June Downey]] psikologoa (AEB, 1875-1932)
# [[Else Lasker-Schüler]] judua, poeta, marrazkilaria (Alemania 1869- Palestina1945)
# [[Maria Koppenhöfer]] aktorea (Alemania 1901-2009)
# [[Sibylle Lewitscharoff]] idazlea (Alemania 1954-2023)
# [[Geraldine McEwan]] aktorea (EB 1932-2015)
# [[Emily Beecham]] aktorea (EB/AEB 1984)
# [[Linda Bassett]] aktorea (EB 1950)
# [[Jacqueline McKenzie]] aktorea (Australia 1967)
# [[Susan Prior]] aktorea (Australia 1972)
# [[Hanne Wieder]] aktorea (Alemania 1925-1990)
# [[Mascha Kaléko]] poeta judua (Polonia zaharra 1907-Suitza 1975)
# [[Madge Addy]] ileapaintzaile, erizain eta espia (Erresuma Batua, 1904-1970)
# [[Balamani Amma]] idazle poeta indiarra (India, 1909-2004)
# [[Sybilla Righton Masters]] asmatzailea (AEB 1676-1720)
# [[Lenka Franulic]] kazetaria (Txile 1908-1961)
# [[Ana Ramírez Cañil]] kazetaria (Madril, 1958)
# [[Samantha Bailly]] idazle, gidoilari eta bideogilea (Frantzia, 1988)
# [[Malak Mattar]] margolaria, ilustratzailea (Palestina, 1999)
# [[Sophie Opel]] enpresaburua, ekintzailea, aitzindaria (Alemania 1840-1913)
# [[Joanne Simpson]] meteorologoa (AEB, 1923-2010)
# [[Laura Knight]] artista (Erresuma Batua, 1877-1970)
# [[Myrtelle Canavan]] medikua, ikertzailea (AEB, 1879-1953)
# [[Teresa San Román Espinosa]] antropologoa (Pontevedra 1940- ? 2024)
# [[Phyllis Kaberry]] antropologo aitzindaria (AEB/Australia 1910- Londres 1977)
# [[Dorothea Mackellar]] idazlea (Australia 1885-1968)
# [[Berta Luisi]] margolaria (Uruguai 1924-2008)
# [[Rachel Nichols (kazetaria)]] (AEB 1973)
# [[Yolanda Soler]] judoka eta entrenatzailea (Madril, 1971)
# [[Ariane Toro|Arianne Toro]] Judoka. olinpikoa (Bilbo, 2003)
# [[Gloria Gordon Bolotsky]] informatikaria (AEB, 1921-2009)
# [[Mavis Batey]] kriptoanalista (Erresuma Batua, 1921-2013)
# [[Gertrude Elles]] geologoa, paleontologoa (Erresuma Batua, 1872-1960)
# [[María Assumpción Raventós]] margolaria (Katalunia, 1930)
# [[Jemele Hill]] kirol kazetaria (AEB 1975)
# [[Özlem Türeci]] ikertzailea, inmunologoa (Alemania 1967)
# [[Ai Tsunoda]] judoka (LLeida 2002)
# [[Telma Monteiro]] judoka (Portugal 1985)
# [[Monika Buch]] diseinatzailea (Valentzia/Herbehereak 1936)
# [[Pati Nuñez]] diseinatzaile grafikoa (Girona 1959)
# [[Clara Montagut]] diseinatzaile grafikoa (Madril 1975)
# [[Ena Cardenal de la Nuez]] diseinatzaile grafikoa (Kanariak 1968)
# [[Laura Meseguer]] tipografoa (Bartzelona 1968)
# [[Teresa Wilms Montt]] idazlea (Txile 1893-Paris 1921)
# [[Tatiana Gaviola]] film zuzendaria (Txile 1956)
# [[Mísia]] abeslaria (Portugal 1955-2024)
# [[Maria L. de Hernández]] aktibista (Mexiko 1896-1986)
# [[Saloua Raouda Choucair]] margolaria, eskultorea (Libano 1916-2017)
# [[Françoise Collin]] feminista, filosofoa, idazlea (Belgika 1928-2012)
# [[Ethel Shakespear]] geologoa (Erresuma Batua, 1871-1946)
# [[Eva Lefever]] margolaria (Txile 1955)
# [[Carmen Meneses]] ikertzailea, antropologoa (Madril, 1966)
# [[Henrietta Skelton]] idazlea (AEB, 1839-1900)
# [[Anne Fausto-Sterling]] biologo, sexologo, feminista (AEB, 1944)
# [[Cécile Biéler|Cécile Biéter]] ingeniaria (Suitza, 1884-1966)
# [[Isabelle Gatti de Gamond]] hezitzailea, ekintzaile aitzindaria (Frantzia 1839- Belgika 1905)
}}
==='''Berriak 2024''' ('''ekaina''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Adela Campaña Ortiz]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Sause, 1886-Izko, 1936)
# [[Adelina Fernández Pérez|Adelina Fernández Perez]] efe- '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Portugal, 1889-Bilbo, 1938)
# [[Ana Naranjo Marín]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Sevilla, 1883 - Bilbo, 1937)
# [[Antonia Caballé]] efe- '''SORTUA''' Frankismoaren biktima (Ziritza, 1873 - Argelès sur Mer, 1945)
# [[Araceli Álvarez Calvo|Araceli Alvarez Calvo]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean bere buruaz beste egin zuen (Iruñea, 1894-Huesca, 1936)
# [[Araceli Oñate]] ----'''SORTUA''' unibertsitateko irakaslea (Valladolid)
# [[Asunción Campaña Ortiz]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Sause, 1869-Izko, 1936)
# [[Cecilia Álvarez Calvo|Cecilia Älvarez Calvo]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean bere buruaz beste egin zuen (Iruñea, 1897-Huesca, 1936)
# [[Cecilia Idirin Garabieta]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Lezama, 1913-Bilbo, 1937)
# [[Dominica Azparren Gil]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua ((Oibar, 1884 - Nardoze Alduate, Urraulbeiti, 1936)
# [[Elizabeth Casillas Valbuena]] e--- '''SORTUA''' kazetaria eta komiki gidoilaria (Bilbo, 1986)
# [[Eloína Linares]] ef-- '''SORTUA''' ekintzailea (Santander 1948)
# [[Emilia Arraiza Garín]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Zirauki, 1894 - Erreniega, 1936)
# [[Enolasca Vela Salvador]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Cortes, 1904 - 1936)
# [[Escolástica Antonia Martina Astibia Iturbe|Escolástica Astibia Iturbe]] efef '''SORTUA''' Durangoko bonbarketan erailda moja (Narvarte, 1881-Durango, 1936)
# [[Eskolastika Mendizabal Imatz]] efef '''SORTUA''' Bizkaiko amama (Bermeo, 1863-1969)
# [[Felisa Aguado Sainz]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Murchante, 1872-Valdierra, 1936)
# [[Felisa Argiñano Arzoz|Felisa Argiñano]] efef '''SORTUA''' Espainiako Gerra Zibilean Ventasko kartelan hildakoa (Zudaire, 1903-Madril, 1939)
# [[Francisca Alonso Prado]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua. (Azagra, 1896 - Rincón de Soto, 1936
# [[Jessica Ruiz Pérez|Jesica Ruiz]] ef-- '''SORTUA''' kimikaria eta politikaria (Durango, 1983)
# [[Josefa Bueno Algárate]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Morata de Jiloca, 1907 - Tutera, 1936)
# [[Josi Sierra Orrantia]] ef-- '''SORTUA''' irakaslea, dokumentalgia eta wikilaria (Bilbo, 1959)
# [[Juana Tomasa Charela Vidas]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Tutera, 1881 - 1936)
# [[Kontxita Martinez de Lezea]] e-ef '''SORTUA''' maistra, ikastola bultzatzailea (Tolosa, 1949-2023)
# [[Laida Arbizu Agirre]] e--- '''SORTUA''' ikertzailea (Ordizia, 2000)
# [[Maite Etxeberria]] e--- '''SORTUA''' Ozazeko auzapeza (Biarritz, 1956)
# [[Maite Rosende Gutierrez]] e--- '''SORTUA''' ilustratzailea (Donostia, 1991)
# [[Maritxu Egiguren]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Zaldibar, 1921 - Bartzelona, 1981)
# [[Misericordia Abad Alcega]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Zaragoza, 1905-Cortes, 1936)
# [[Nerea Ariznabarreta Izkue]] ef-- '''SORTUA''' narratzailea eta antzergilea (Eibar, 1981)
# [[Simona Calleja Aguado]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua. (Cabanillas, 1918-Valtierra, 1936)
# [[Sotera Novia de Salcedo]] --ef '''SORTUA''' Boliviako esploratzaile eta idazlea (Bilbo, XIX. mendea)
# [[Teresa Chiches Ledesma]] e-ef '''SORTUA''' (León, 1911 - Bilbo, 1937)
# [[Xole Aire]] ef--'''SORTUA''' auzapeza eta artzaina (Urepel, 1973)
# [[Ada Martí Vall]] kazetaria, idazlea (Katalunia 1914-Frantzia 1960)
# [[Adelitak]] Mexikoko iraultzako emakume soldaduak,laguntzaileak (1910-1917)
# [[Aída Parada ]] sufragista (Txile 1903-1983)
# [[Alba Rico]] aktorea, abeslaria (Murtzia 1989)
# [[Alice Bolingbroke Woodward]] ilustratzailea (Londres, 1862-1951)
# [[Alicia Asín]] adimen artifizialean aditua (Zaragoza 1982)
# [[Amanda Labarca]] irakaslea, feminista (Txile 1886-1975)
# [[Amy Bailey]] hezitzailea, sufragista (Jamaika, 1875-1990)
# [[Ana Esmeralda]] aktorea, dantzaria (Tetuan 1931-Brasil 2022)
# [[Ana Mar%C3%ADa Zeno]] mediku, sexologo (Argentina, 1922-2011)
# [[Ana Rosa Chacon]] politikaria eta sufragista (Costa Rica, 1889-1985)
# [[Ángela Mazzini Bricala]] idazlea (Cádiz, 1809-Santa Cruz Tenerifekoa, 1894)
# [[Àngels Margarit ]] dantzaria, koreografoa, pedagogoa (Bartzelona 1960)
# [[Anita Brenner]] historialaria, idazlea (Mexiko 1889-1973)
# [[Anita Bryant]] folk-, gospel- abeslaria (AEB 1940)
# [[Anna Gunn]] aktoreak (AEB 1968)
# [[Anna Maria Mozzoni]] kazetaria, politikaria, sufragista (Italia 1837-1920)
# [[Anne Nelson]] antzerkilea (AEB, 1954)
# [[Annette Beveridge]] itzultzailea (EB 1842-1929)
# [[Annie Pardo Cemo]] biologo zelularra (Mexiko 1941)
# [[Antonia Varela Pérez]] astrofisikaria (Kanariak 1965)
# [[Aurélia de Sousa]] margolaria (Txile/Portugal 1866-1922)
# [[Aurora Reyes]] margolaria (Mexiko 1908-1985)
# [[Beau Garrett]] aktorea, modeloa (AEB 1982)
# [[Bega Begum]] enperatriza (Mogol Inperioa 1511-1582)
# [[Begoña Villacís]] abokatua, politikaria (Madril 1977)
# [[Belén Funes]] film zuzendaria, gidoilaria (Bartzelona 1984)
# [[Blanca Álvarez Mantilla]] kazetaria (Madril 1931-2000)
# [[Blanca Catal%C3%A1n de Oc%C3%B3n y Gayol%C3%A1]] botanikaria (Aragoi, 1860-1904)
# [[Brittany Brewer]] saskibaloi-jokalaria (AEB 1997)
# [[Calypso Botez]] idazlea (Errumania, 1880-1933)
# [[Carlota Rosales]] margolaria (Madril 1872-1958)
# [[Carmen Caamaño Díaz]] ekintzaile politikoa (Madril 1909-2006)
# [[Carmen Santonja]] kantautorea, idazea, margolaria (Madril 1934-2000)
# [[Carmen Werner Vallejo]] dantzaria, koreografoa (Madril 1953)
# [[Carmina Virgili]] geologoa, politikaria (Bartzelona, 1927-2014)
# [[Cathay Williams]] esklaboa, militarra (AEB 1844-1893)
# [[Cecilia Álvarez Correa]] ingeniari industriala, politikaria (Kolonbia 1953)
# [[Charlotte de Turckheim]] aktorea, umoregilea (Frantzia 1955)
# [[Charlotte Scott]] matematikaria (Erresuma Batua, 1858-1931)
# [[Chékéba Hachemi]] aktibista, idazlea, 1. emakume diplomazialaria (Afganistan 1974)
# [[Christine Brennan]] kirol kazetaria (AEB, 1958)
# [[Christine Jorgensen ]] aktorea, aktibista (AEB 1926-1989)
# [[Claire Voisin]] matematikaria (Frantzia 1962)
# [[Clara Che Tórtola]] saskibaloi jokalaria (Valentzia 1997)
# [[Clara Isabel Francia]] kazetaria (Errioxa 1940)
# [[Clotilde Catal%C3%A1n de Oc%C3%B3n y Gayol%C3%A1]] entomologoa, poeta (Aragoi, 1863-1946)
# [[Concha Caballero]] politikaria (Baena, 1956 - Sevilla, 2015)
# [[Concha Michel]] abeslaria, ikertzailea (Mexico 1899-1990)
# [[Conchita Goyanes]] aktorea (Malaga 1946-Madril 2016)
# [[Conchita Montes]] aktorea (Sevilla 1914- Portugal 1994)
# [[Dámasa Cabezón]] pedagogo eta hezitzailea (Argentina, 1792 -Txile, 1861)
# [[Desirée de Fez]] kazetaria, idazlea, zinema kritikaria (Bartzeloa 1977)
# [[Diana Navarro]] abeslaria (Malaga 1978)
# [[Dilras Banu Begum]] enperatriza (Mogol Inperioa 1622-1657)
# [[Dodo (komikigilea)|Dodo]] Frantziako komikigilea (Rabat, 1955)
# [[Dolores Correa Zapata]] idazlea (Mexiko 1853-1924)
# [[Dolores Jiménez Muro]] hezitzailea, iraultzailea (Mexiko 1848-1925)
# [[Édith Grattery]] Frantziako ilustratzaile eta komikigilea (Marseilla, 1960)
# [[Edith Lederer]] nazioarteko kazetaria (AEB, 1943)
# [[Elena Arizmendi Mejia]] idazle feminista (Mexiko, 1884-1949)
# [[Elena Martín Ortega]] psikologa eta irakaslea (Espainia 195??)
# [[Elena Santonja]] tb aurkezlea (Madril 1932-2016)
# [[Elena Torres Cuéllar]] lider iraultzailea (Mexiko 1893-1970)
# [[Elizabeth Bugie]] biokimikaria (AEB, 1920-2001)
# [[Elsa von Freytag-Loringhoven|lsa von Freytag-Loringhoven]] Artista (Alemania, 1874-1927)
# [[Emily Bisharat]] legelaria (Jordania, 1913-2004)
# [[Encarnación Cubas Báez]]
# [[Enriqueta Morales]] hezitzailea eta erizain feminista (APanama, 1891-1986)
# [[Estelle Ramey]] endokrinologo, feminista (AEB, 1917-2006)
# [[Ethel Arnold]] kazetari, idazle eta hizlari, emakumeen sufragioaren aldeko aktibista (Britainia Handia 1865- 1930)
# [[Eugénie Brazier]] sukaldaria (Frantzia 1895-1977)
# [[Eunice Odio]] poeta (Costa Rica 1919- exiko 1974)
# [[Fatoumata K%C3%A9b%C3%A9]] astrofisikaria, hezitzailea (Frantzia, 1985)
# [[Fereshteh Ahmadi]] eleberrigilea (Iran 1972)
# [[Florence Cestac]] Frantziako komikigilea
# [[Florence Farmborough]] argazkilaria , idazlea (Britainia, 1887-1978)
# [[Florencia Serranía Soto]] ingeniari mekanikoa (Mexiko 1963)
# [[Franca Rame]] aktorea, idazlea, politikaria (Italia 1929-2013)
# [[Frances Jolliffe]] aktorea (AEB, 1873 – 1925)
# [[Gemma Cuervo]] aktorea (Bartzelona 1934)
# [[Gertrude Mary Woodward]] ilustratzailea (Britainia, 1854-1939)
# [[Greta Fernández]] aktorea (Bartzelona 1995)
# [[Gulbadan Begum]] biografoa, poeta, printzesa (Mogol Inperioa 1523-1603)
# [[Hamida Banu Begum]] enperatriza (Mogol inperioa 1527-1604)
# [[Hedwig Bleuler-Waser]] sufragista (Zurich, 1869 - Zollikon, 1940)
# [[Hiromi Uehara]] piano-jolea (Japonia 1979)
# [[Ifigenia Martinez]] ekonomialaria, politikaria (Mexiko 1930)
# [[Ingibjörg H. Bjarnason]] sufragista, irakaslea, artista eta politikaria (Islandia, 1867-1941)
# [[Inma Serrano]] kantautorea (Alacant 1968)
# [[Isa Duque]] psikologoa, sexologoa (Zaragoza, 1985)
# [[Isabel Andreu de Aguilar]] sufragista,ekintzailea (Puerto Rico, 1887-1948)
# [[Isabel Tenaille]] tb aurkezlea (Madril 1951)
# [[Isabella Mamani|Isabella Brunilda Mamani]] iamara abokatua eta politikaria (Txile, 1988)
# [[Itelvina Massioli]] pedagogo feminista (Brazil, XX. mendea)
# [[Jahanara Begum]] printzesa, poeta (Mogol Inperioa 1614-1681)
# [[Jahanzeb Banu Begum]] printzesa (Mogol Inperioa 1649-1705)
# [[Jan Goodwin]] idazlea eta ikerketa kazetaria (AEB, 1948)
# [[Jane Brigode]] politikaria (Belgika, 1870-1952)
# [[Janeane Garofalo]] komediantea, aktorea (AEB 1964)
# [[Jeanne Córdova]] idazlea, lesbiana aitzindaria (Alemania/AEB 1948-2016)
# [[Jojo Moyes]] kazetaria, idazlea (EB 1969)
# [[Juana Belén Gutiérrez de Mendoza]] hezitzailea, sufragista (Mexiko 1875- 1942)
# [[Julia Piaton]] aktorea (Frantzia 1985)
# [[June Carmona]] saskibaloi jokalaria (Gasteiz 2005)
# [[Karla Jay]] idazlea, ikertzailea (AEB 1947)
# [[Kathryn Bertine]] kirolaria, aktibista eta idazlea (AEB, 1975)
# [[Kelly McEvers]] kazetaria, gerrako korrespontsala (AEB, 1970)
# [[La Niña de La Puebla]] abeslaria (Sevilla 1908-Malaga 1999)
# [[Laia Raventós Roig]]saskibaloi jokalaria (Bartzelona 1997)
# [[Laura Aliaga]] saskibaloi jokalaria (Alacant 1994)
# [[Laura Granados]] kantautorea (Cádiz 1966)
# [[Laura Juliana Ramírez Ruiz]] ilustratzailea, komunikatzalea eta sortzailea (Mexiko...)
# [[Lila Clunas]] sufragisa (Eskozia, 1875-1968)
# [[Lisa Gherardini]] noblea, Mona Lisa (Florentzia 1479-1542)
# [[Louise Weiss]] idazlea, politikaria (Frantzia 1893-1983)
# [[Lucía Gil]] abeslaria, aktorea (Madril 1998)
# [[Luz Vidal]] Sindikalista, politikaria, maputxea (Txile, 1973)
# [[Maite Cazorla]] saskibaloi jokalaria (Kanariak 1997)
# [[Malagako emakumeen kartzela zaharra]] (1937-1954)
# [[Manolita Piña]] artista (Uruguai, 1883-1994)
# [[Mara Goyanes]] aktorea (Madril 1942-2006)
# [[Margaret Ogola]] pediatra, idazlea (Kenya, 1958-2011)
# [[Maria Angela Ardinghelli]] Itzultzailea, matematikaria, fisikaria (Italia, 1728-1825)
# [[Maria Cederschiöld]] kazetaria eta sufragista (Suedia, 1856-1935)
# [[María del Refugio García]] maistra, sufragista (Mexiko 1889-1973)
# [[María Dolores Medina]] kristau erlijiososa (Mexiko 1860- 1925)
# [[María José Goyanes]] aktorea (Madril 1948-)
# [[María Luisa Ponte]] aktorea (Valladolis 1918-Madril 1996)
# [[María Parrado]] abeslaria (Cádiz 2001)
# [[María San Juan]] kazetaria (Asturias 1963)
# [[María Villalón]] abeslaria (Malaga 1989)
# [[Marie Ange Guillaume]] kazetari, idazle eta gidoilaria (Frantzia, 1945)
# [[Marjory Warren]] geriatra (Erresuma Batua, 1897-1960)
# [[Marta Hermida]] saskibaloi jokalaria (Madril 1997)
# [[Martha Jungwirth]] margolaria (Austria 1940)
# [[Maruja Callaved]] tb aurkezlea (Huesca 1921-Madril 2018)
# [[Mary Fields]] esklaboa, 1. postari afroamerikarra (AEB 1832-1914)
# [[Mary Garden]] opera abeslaria (Eskozia, 1874-1967)
# [[Mary J. Rathbun]] zoologoa (AEB, 1860-1943)
# [[Mazie E. Clemens]] Lehen Mundu Gerrako korresponsala (AEB, 1890-1952)
# [[Mélanie Auffret]] film zuzendaria, gidoilaria Frantzia, XX. mendea)
# [[Mercedes Gómez Otero]] preso komunista (Madril 1915-?)
# [[Meredith Monroe]] aktorea (AEB 1969)
# [[Mimí Muñoz]] aktorea (Espainia 1914-1987)
# [[Mireia Hernández]] igeriketa sinkronizatuko kirolaria (Espainia 2002)
# [[Modesta Sanginés Uriarte]] idazle eta musikagilea (Bolivia, 1832-1887)
# [[Mumtaz Mahal]] enperatriza (Mogol Inperioa 1593-1631)
# [[Nadira Banu Begum]] printzesa (India 1618-Pakistan 1659)
# [[Nathalie Roques]] Frantziako idazlea eta komikigilea
# [[Nika Shakarami]] manifestari desagertu eta hila (Iran 2005-2022)
# [[Nina Stemme]] sopranoa (Suedia 1963)
# [[Niña de Antequera]] abeslaria (Malaga 1921-Sevilla 1972)
# [[Noora Niasari]] zinema zuzendari eta gidoilaria (Teheran)
# [[Nur Jehan]] enperatriza, poeta (Kandahar 1577-Lahore 1645)
# [[Olga Bancic]] ekintzaile komunista judua (Errumania 1912- Alemnia 1944)
# [[Olga Skorojodova]] zientzialaria, hezitzailea (SESB, 1911-1982)
# [[Paquita Rico]] aktorea (Sevilla 1929-2017)
# [[Park Wan Suh|Park Wan Sun]] idazlea (Korea, 1981-2011)
# [[Pasión Vega]] abeslaria (Madril 1976)
# [[Paula Cons]] dokumental- eta film zuzendaria (Coruña 1976)
# [[Paula Dalli]] abeslaria, aktorea, idazlea (Alacant 1993)
# [[Petra Herrera]] gizon gudari mozorrotua (Mexiko 1887-1917)
# [[Petronila Riquelme]] Bernardo O'Higgins.en alaba mestizoa (Los Angeles, Txile, 1808? - Valparaiso, 1870)
# [[Piedad Bonnett]] idazlea, poeta (Kolonbia, 1951)
# [[Piedad de la Cierva]] zientzialaria (Murtzia, 1913-2007)
# [[Pilar Muñoz]] aktorea (Madril 1911-1980)
# [[Randi Blehr]] sufragista (Norvegia, 1851-1928)
# [[Rhea Durham]] modeloa (AEB 1978)
# [[Roberta Cowell]] lasterketa- eta borroka-pilotua, 1. Emakume trans britainiarra (EB 1918-2011)
# [[Rocío Molina Cruz]] dantzaria, koreografoa (Malaga 1984)
# [[Rosario Robles]] politikaria (Mexiko 1956)
# [[Rose Mbowa]] idazlea, feminista (Uganda 1943-1999)
# [[Roshanara Begum]] printzesa, poeta (Mogol Inperioa 1617-1671)
# [[Ruja Ignatova]] iruzurgilea (Bulgaria/Alemania 1980)
# [[Ruqaiya Sultan Begum]] enperatriza (Mogol Inperioa 1542-1626)
# [[Ruth Sager]] genetista (AEB, 1918-1997)
# [[Sadie Kneller Miller]] kazetaria (AEB, 1867-1920)
# [[Salima Sultan Begum]] poeta, enperatriza (India 1539- Mogol Inperioa 1612)
# [[Sálvorako emakume heroiak]] erreskatea, Galizia 1921.01.02
# [[Samantha Gilabert]] abeslaria (Alacant 1994)
# [[Sarah Moon]] argazkilaria (Frantzia, 1941)
# [[Sarina Esmailzadeh]] manifestari nerabe erahila (Iran 2006-2022)
# [[Segoviako kartzela zaharra]] emakumeen kartzela (1946-1956)
# [[Soledad Miranda]] aktorea, abeslaria (Sevilla 1943-Portugal 1970)
# [[Sonia Montecino|Sonia Montecinco]] aimara ikertzaile, antropologoa, idazlea (Txile, 1954)
# [[Sophia Delza]] dantzaria, idazlea (AEB, 1903-1996)
# [[Stacey Kent]] abeslaria (AEB 1968)
# [[Suzanne Corkin]] neurozientzialaria (AEB, 1937-2016)
# [[Svetlana Mojsov]] biokimikaria (Jugoslavia 1947)
# [[Tebello Nyokong]] Kimikaria (Hegoafrika, 1951)
# [[Teresa Nieto]] dantzaria, koreografoa (Tanger 1953)
# [[Thea Sharrock]] antzerki eta film zuzendaria (EB 1976)
# [[Vainica Doble]] musika bikotea (1971-2000)
# [[Van Buren ahizpak]] moto bidaiariak, AEB 1916
# [[Vera Peters]] onkologoa (Kanada, 1911-1993)
# [[Vicky Lagos]] aktorea (Madril 1938)
# [[Victoria Teijeiro]] aktorea, irakaslea (Coruña 1974)
# [[Victorina Bridoux]] poeta eta eleberrigilea (Manchester, 1835-San Cruz Tenerifekoa, 1862)
# [[Virginia Grütter]] poeta, aktorea (Costa Rica 1929-2000)
# [[Yolanda Retter]] liburuzaina, idazlea (AEB 1948-2007)
# [[Zeb-un-Nisa Begum]] printzesa poeta (Mogol Inperioa 1638-1702)
# [[Zena Tooze]] biologo, ekologista (Kanada, 1955)
# [[Zenana]] emakumeen etxe zatia (India XII. mendea)
# [[Zoe Ducós]] aktorea, gidoilaria (Argentina 1928-Venezuela 2002)
# [[Zulma Brandoni de Gasparini]] paleontologoa (Argentina, 1944)
}}
==='''Berriak 2024''' ('''maiatza''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Agurtzane Ormatza Imatz]] '''SORTUA''' sexologoa (Bakio, 1967)
# [[Aitziber González García]] '''SORTUA''' arkeologoa, ikertzailea (Gasteiz 1991)
# [[Alaitz Arenzana]] ----'''SORTUA''' artista eta zinemagilea (Bilbo, 1976)
# [[Amaia Barrena García]] ----'''SORTUA'''idazlea, poeta (Basauri, 1989)
# [[Esti Ansotegi Guruziaga]] ----'''SORTUA''' psikologoa (Zornotza, 1976)
# [[Itziar Sapsootham]] '''SORTUA''' geografoa eta ikertzailea (Eibar, 1986)
# [[Lucia Arrube]] '''SORTUA'''erraketista (Iurreta, 1923 - Zornotza, 2012)
# [[Margarita Unzalu Arana]] ----'''SORTUA''' idazlea (Durango, 1892-1973)
# [[Rosa Hernández (artista)]] ----'''SORTUA''' eskultorea eta margolaria (Tenerife, 1955)
# [[Sama Bilbao]] '''SORTUA''' ingeniari industriala eta irakaslea (Bilbo 1961)
# [[Agnes Baden-Powell]] Nesken eskaut talde sortzailea (Ingalaterra 1858-1945)
# [[Aim%C3%A9e Antoinette Camus]] botanikaria (Frantzia, 1879-1965)
# [[Alejandra Rodríguez]] kazetaria, abokatua, 60 urteko Miss Buenos Aires 2024 (Argentina 1963)
# [[Alice Recoque]] informatikaria (Aljeria 1929- Frantzia 2021)
# [[Alicia Machado]] aktorea, Miss Unibertso 1996 (Venezuela 1976)
# [[Alison Hargreaves]] alpinista (EB, 1962-K2, 1992)
# [[Amalia Miranzo]] politikaria eta irakaslea (Cuenca, 1939-2014)
# [[Amelia Vega]] abeslaria, enpresaburua, Miss Unibertso 2003 (Dominikar Errepublika 1984)
# [[Ana de Mendoza de la Vega]] noblea (Valladolid 1554-Guadalajara 1633)
# [[Ana García Carías]] abokatua, lehen dama (Honduras 1968)
# [[Ana Sofía Henao]] modeloa, idazlea, ilustratzailea (Kolonbia, 1982)
# [[Andrea Meza]] Miss Unibertso 2020 (Mexiko 1994)
# [[Anita Conti]] ozeanografoa (Frantzia, 1899-1997)
# [[Anna Cruz]] saskibalioi jokalaria (Bartzelona 1986)
# [[Anna Montañana]] saskibaloi jokalari ohia, entrantzailea (Valentzia 1980)
# [[Anna Pazos]] idazlea (Bartzelona 1991)
# [[Anna Roig Serra]] fisikaria (Katalunia, 1962)
# [[Anne Marie Braafheid]] Miss Unibertsoko 1. Finalista beltza (Surinam 1947)
# [[Anne-Laure Folly]] zinema zuzendaria (Togo, 1954)
# [[Annie Fratellini]] aktorea, pailazoa (Frantzia, 1932-1997)
# [[Ánxela Loureiro]] poeta, idazlea eta abeslaria (Ferrol, 1956)
# [[Barbara May Cameron]] argazkilaria, poeta, idazlea eta giza eskubideen aldeko ekintzailea (AEB, 1954 - 2002ko)
# [[Barbara Sepúlveda|Barbara Sepulveda]] feminista abokatua (Santiago, 1985)
# [[Beatriz Bernal]] Espainiako 1. emakume idazlea (Valladolid 1501/1504- 1562/1586)
# [[Beatriz Domínguez-Gil]] medikua, nefrologoa (Coruña 1971)
# [[Beatriz Sarlo]] idazlea (Argentina, 1942)
# [[Begoña Etayo Ereña]] Euskal Herriko feminista (Bilbo, 1958)
# [[Betty Molesworth]] botanikaria (Zeelanda Berria, 1913-2002)
# [[Bolette Berg]] argazkilaria (Norvegia, 1872-1944)
# [[Brook Lee]] modeloa, Miss Unibertso 1997 (AEB 1971)
# [[Camila Kater]] film zuzendaria (Brasil 1990)
# [[Carla Nieto]] aktorea (Girona 1983)
# [[Carmen Díez de Rivera]] politikaria (Madril 1942-1999)
# [[Carmen Villalobos]] aktorea (Kolonbia 1983)
# [[Carolyn Steel]] arkitektoa, idazlea, ikertzailea eta unibertsitateko irakasle ingelesa (Londres ?)
# [[Catalina de Mendoza y Sandoval]] noblea (Granada 1916-1686)
# [[Catherine Peñán]] patinatzailea (Santiago, 1989)
# [[Catriona Gray]] Miss Unibertso 2018 (Australia 1994)
# [[Cecil Dorrian]] gerrako korrespontsala (AEB, 1882-1926)
# [[Cg'ose Ntcox'o]] artista (Botswana, 1950-2013)
# [[Chefa Alonso]] musikagilea (Coruña 1955)
# [[Clara Roquet]] zinema zuzendaria eta gidoilaria (1988)
# [[Clara Stauffer]] espioia, falangekoa (Madril 1904-984)
# [[Concepción Dancausa]] politikaria, funtzionarioa (Burgos 1952)
# [[Corina Smith]] abeslaria, aktorea (Venezuela 1991)
# [[Cristina Ruiz Ortega]] exekutiboa (Espainia 1970)
# [[Cynthia Elbaum]] fotokazetaria (AEB, 1966-1994)
# [[Dana Randall]] informatikaria (AEB 1968)
# [[Da'Vine Joy Randolph]] aktorea, kantaria (AEB 1986)
# [[Demi-Leigh Nel-Peters]] enpresaburua, Miss Unibertso 2017 (Hegoafrika 1995)
# [[Denise Ferreira da Silva]] filosofoa eta artista (Brasil, 1963)
# [[Denise Quiñones]] aktorea, Mis Unibertso 2001 (Puerto Rico 1977)
# [[Dominga Neculmán]] zeramikagilea (Walmapu, 1937-2022)
# [[Dorothy Liddell]] arkeologoa (Erresuma Batua, 1890-1938)
# [[Eden Golan]] abeslaria (Errusia/Israel 2003)
# [[Ekaterina Zelenko]] hegazkinlari militarra (Errusia 1916-1941)
# [[Elisa Aguilar]] saskibaloi jokalaria (Madril,1976)
# [[Elisabeth Ohlson Wallin]] argazkilaria (Suedia 1961)
# [[Eliza Ruhamah Scidmore]] idazlea, argazkilaria (AEB 1856-1928)
# [[Elizabeth Gould Bell]] medikua eta sufragista (Erresumna Batua, 1862-1934)
# [[Elizabeth McCombs]] 1. emakume parlamentaria (Zeelanda Berria 1873-1935)
# [[Elsa Donaire Malagelada]] saskibaloi jokalaria (Girona, 1979)
# [[Emily Stowe]] medikua (Kanada, 1831-1903)
# [[Encarnación Alzona]] historilaria eta sufragista (Filipinak, 1895-2001)
# [[Enriqueta_Sèculi]] pedagoga, kirolaria eta feminista (Bartzelona, 1897-1976)
# [[Ericka Ñanco]] ekintzailea eta politikari maputxea nén (Walmapu, 1992)
# [[Esther Hill]] arkitektoa (Kanada, 1895-1985)
# [[Eugenie Clark]] iktiologoa (AEB, 1922-2015)
# [[Evaluna Montaner]] aktorea, kantaria (Venezuela 1997)
# [[Felisa Rincón de Gautier]] politikaria (Ameriketako Estatu Batuak, 1897-1994)
# [[Fernanda García Lao]] idazlea (Argentin/ Espainia 1966)
# [[Francisca Linconao]] lider maputxea (Walmapu, 1958)
# [[Fuencisla Clemares]] exekutiboa (Madril 1974)
# [[Gabriela Isler]] modeloa, Miss Unibertso 2013 (Venezuela 1988)
# [[Gabriela Mandujano]] sufragista, politikaria (Txile 1902-1984)
# [[Gidaritza]] neskato-eskaut taldeen mugimendua
# [[Gloria Diaz]] modeloa, Miss Unibertso 1969 (Filipinak 1951)
# [[Grettell Valdez]] aktorea (Mexiko 1976)
# [[Gwendolyn Lizarraga]] ekintzailea, politikaria eta enpresa burua (Belize, 1901-1975)
# [[Hanna Sheehy-Skeffington]] sufragista eta nazionalista (Irlanda, 1877-1946)
# [[Harnaaz Sandhu]] Miss Unibertso 2021 (India 2000)
# [[Harriet Chalmers Adams]] esploratzailea, argazkilaria (AEB 1875-Frantzia 1937)
# [[He Zehui]] fisikari nuklearra (Txina, 1914-2011)
# [[Herminia Aburto Colihueque|Herminia Aburto]] lider maputxea
# [[Huda Akil]] neurozientzialaria (Siria-AEB, 1945)
# [[Inma Rubiales]] idazlea (Badajoz 2002)
# [[Inmaculada Rodríguez-Piñero]] politikaria (Madril 1958)
# [[Iris Mittenaere]] modeloa, Miss Unibertso 2016 (Frantzia 1993)
# [[Iris van Herpen]] moda diseinatzailea (Herbehereak 1984)
# [[Isabel de Liaño]] idazlea (Valladolid XVI. Mendea-XVII. mendea)
# [[Isabel dos Santos]] ekonomialaria, aberatsa (Errusia/Angola 1973)
# [[Isabel Millé Giménez]] ikertzailea, liburuzaina, poeta (Almeria 1894- 1990)
# [[Isabel Ov%C3%ADn Camps]] kimikaria, irakaslea (Sevilla, 1887-1972)
# [[Ivette María Tato]] igerilaria (Bartzelona 1975)
# [[Janet Rowley]] genetikaria (AEB, 1925-2013)
# [[Jayne Atkinson]] aktorea (EB/AEB 1959)
# [[Jennifer Hawkins]] modeloa, Miss Unibertso 2004 (Australia 1983)
# [[Joanna Haigh]] fisikaria (Erresuma Batua, 1954)
# [[Josefa Tito Recalde]] enpresaburua (Donostia, 1802-1858)
# [[Josephine Cecilia Diebitsch Peary]] esploratzaile aitzindaria (AEB 1863-1955)
# [[Júlia Bacardit]] idazlea (Bartzelona 1991)
# [[Juliane Koepcke]] zoologoa (Peru-Alemania, 1954)
# [[Juliette Gordon Low]] Espainian eta Kuban neska eskaut taldeen sortzailea (AEB 1860-1927)
# [[Justine Pasek]] artista, 2. Miss Unibertso 2002 (SESB/Panama 1979)
# [[Karina Riquelme Viveros]] abokatu maputxea (Walmapu, 1981)
# [[Kate Sessions]] botanikaria (AEB, 1857-1940)
# [[Kate Swift]] idazlea, editorea (AEB 1923-2011)
# [[Katharine Blunt]] kimikaria, nutrizionista (AEB, 1876-1954)
# [[Kathleen Cruise O'Brien]] sufragista eta irakaslea (Irlanda, 1886-1938)
# [[Kimberley Tell]] aktorea, abeslaria (Lanzarote 1989)
# [[Kimberly Dozier]] kazetaria, gerrako korrespontsala (AEB,1966)
# [[Kimera (abeslaria)]] (Hego Korea 1954)
# [[Kirsten Vangsness]] aktorea, gidoilaria (AEB 1971)
# [[Laia Palau]] saskibaloi jokalaria (Bartzelona 1979)
# [[Laura Aguilar]] argazkilaria (AEB, 1958-2018)
# [[Laura Gil]] saskibaloi jokalaria (Murtzia 1992)
# [[Lauren Groff]] idazlea (AEB 1962)
# [[Lea Gabrielle]] kazetaria, diplomatiko ohia, hegazkinlaria (AEB,1975)
# [[Lidia Lopujova]] dantzaria (Errusia, 1892-1981)
# [[Liliana Ancalao]] poeta, irakasle maputxea (Walmapu, 1961)
# [[Lisa Randall]] fisikaria (AEB 1962)
# [[Liubov Sóbol]] apolitikaria, ekintzailea (Errusia 1987)
# [[Lola Glaudini ]] aktorea (AEB 1971)
# [[Louise Gavan Duffy]] sufragista eta nazionalista (Niza, 1884 - Dublin, 1969)
# [[Luisa Mendoza y Mendoza]] noblea (1582-Nadril 1619)
# [[Luna Pamies]] aktorea (Alacant, 2003)
# [[Lydia Davis]] idazlea (AEB, 1947)
# [[Małgorzata Szumowska]] film zuzendaria, gidoilaria, ekoizlea (Polonia 1973)
# [[María Abrisqueta de Zulueta]] Espainian eta Kuban neska-eskaut taldeen sortzailea (Donostia 1911-1992)
# [[Maria Bellido]] heroia (Jaen 1755-1809)
# [[María Catrileo|Maria Catrileo]] hizkuntzalari maputxea (Walmapu, 1944)
# [[María de Mendoza y Fonseca]] noblea, arte-bildumagilea (Espainia 1516-1580)
# [[María Dolores Dancausa]] bankaria, exekutiboa (Burgos 1959)
# [[María Gómez de Sandoval y Torres de Navarra]] noblea (?- 19)
# [[María José García Beato]] legelaria, bankaria, exekutiboa (Kordoba 1965)
# [[Maria Koepcke]] ornitologoa (Alemania-Peru, 1924- 1971)
# [[María La Ribot]] koreografoa (Madril 1962)
# [[María Martinón Torres]] Medikua, antropologoa (Orense, 1974)
# [[Maria Rúbies]] maistra eta politikaria (Leida, 1932-1983)
# [[Maria Tereza Jorge P%C3%A1dua]] ekologoa (Brasil, 1943)
# [[Marie Høeg]] sufragista eta argazkilaria (1866-1949)
# [[Marie Pape-Carpantier]] pedagoga eta feminista frantziarra (Frantzia 1815 - 1878)
# [[Marina Geli]] medikua, politikaria (Girona 1958)
# [[Marta Alonso]] onkologo ikertzailea (Lodosa 1974)
# [[Marta Fernández (saskibaloi-jokalaria)]] (Bartzelona,1981 19)
# [[Marta Vergara]] sufragista, idazlea (Txile 1898- 1995)
# [[Marta Xargay]] saskibaloi jokalaria (Girona 1990)
# [[Martha Vasconcellos]] modeloa, Miss Unibertso 1968 (Brasil 1948)
# [[Mary Lowndes]] artista eta sufragista (Dorset, 1856 - Londres, 1929)
# [[Maud Bonneaud]] margolaria (Limoges, 1921-Madril, 1991)
# [[Maya Moore]] saskibaloi jokalaria (AEB 1989)
# [[Melba Roy Mouton]] matematikaria, programatzailea (AEB, 1929-1990)
# [[Mélodie Nakachian]] ume bahitua, psikologoa (AEB 1982)
# [[Mencía de Mendoza]] noblea, arte-bildumagilea (Guadalajara 1508-Valentzia 1554)
# [[Mercè Arànega]] aktorea (Agentina/Katalunia 1957)
# [[Meri Te Tai Mangakāhia]] sufragista (Zeelanda Berria, 1868-1920)
# [[Mónica López (aktorea)]] (Kanariak 1969)
# [[Mpule Kwelagobe]] aktibista, Miss Unibertso 1999 (Bostwana 1979)
# [[Nabila Espanioly]] aktibista, pedagogoa, feminista (Israel 1955)
# [[Nandipha Mntambo]] eskultorea eta artista (Hegoafrika, 1982)
# [[Nanna Aakjær|Nanna Aakjaer]] eskultorea eta sufragista (Danimarka, 1874-1962)
# [[Natalia Torrente]] kirol kazetaria (Madril 1984)
# [[Natividad Almeda-López|Natividad Almeda Lopez]] legelaria (Filipinak, 1892-1977)
# [[Natividad Llanquileo]] Abokatua eta politikari maputxea (Walmapu, 1984)
# [[Neri Oxman]] arkitektoa, diseinatzailea, irakaslea (Israel/AEB 1976)
# [[Nettie Honeyball]] futbolaria (Londres 1871- Argentina XX. mendea))
# [[Oksana Fiodorova]] abeslaria, polizia, Miss Unibertso 2002 (Errusia 1977)
# [[Olga Poblete]] irakaslea, gizarte buruzagia (Txile 1908-1999)
# [[Olha Kobylianska]] idazlea (Ukraina 1863-Errumania 1942)
# [[Olivia Culpo]] influencerra, Miss Unibertso 2012 (AEB 1992)
# [[Oracene Price]] tenis entrenatzailea (AEB 1952)
# [[Orna Grumberg]] informatikaria (Israel 1952)
# [[Paget Brewster]] aktorea (AEB 1969)
# [[Patricia Dauder]] artista (Bartzelona, 1973)
# [[Patricia Goldman-Rakic]] neurologoa (AEB, 1937-2003)
# [[Patricia Manterola]] abeslaria, aktorea (Mexiko 1972)
# [[Patsy Adam-Smith]] idazlea, historialaria (Australia 1924-2001)
# [[Paula Painén Calfumán|Paula Paiñén Calfuman]] Kultura maputxearen ordezkaria (Walmapu, 1931)
# [[Paulina Vega]] enpresaburua, Miss Unibertso 2014 (Kolonbia 1993)
# [[Pia Wurtzbach]] enpresaburua, Miss Unibertso 2015 (Alemania/Filipinak 1989)
# [[Pilar Belzunce de Carlos]] mezenasa (Filipinak, 1925-Donostia, 2015)
# [[Pilar Martín Gila]] idazlea (Segovia 1962)
# [[Queralt Casas]] sakibaloi jokalaria (Girona 1992)
# [[Ramona Reyes]] emagin eta politikari maputxea (Txile, 1967)
# [[R'Bonney Gabriel]] Miss Unibertso 2022 (AEB 1994)
# [[Rebeca Jiménez]] abeslaria (Segovia 1975)
# [[Rivka Oxman]] arkitekto, ikertzailea, irakaslea (Israel 1950)
# [[Robyn Davidson]] idazlea (Australia 1950)
# [[Rochelle Aytes]] aktorea, modeloa (AEB 1976)
# [[Rosa Serra]] eskultorea (Vic, 1944)
# [[Rosa Smith Eigenmann]] iktiologoa (AEB, 1858-1947)
# [[Rose Kennedy|Rose Kenedy]] filantropoa (AEB, 1890-1995)
# [[Rosita Ferrer]] Kopla kantaria eta egilea (Bartzelona,1935)
# [[Safi Faye]] zinema zuzendaria (Senegal, 1934-2023)
# [[Samara de Córdova]] aktore eta idazlea (Guatemala, 1923-2015)
# [[Sasha Waltz ]] dantzaria, koreografoa (Alemania 1963)
# [[Semiha Berksoy]] opera abeslaria (Turkia, 1910-2004)
# [[Séverine Vidal]] idazlea (Frantzia, 1969)
# [[Sheynnis Palacios]] kazetaria, Miss Unibertso 2023 (Nikaragua 2000)
# [[Silvia Palumbo]] kantautorea (Argentina 1961)
# [[Soledad Bacarreza]] psikologo eta kirol kazetaria (Santiago, 1969)
# [[Sonsoles de Icaza]] aristokrata, Balentziagaren musa (Avila 1914- Madril 1996)
# [[Valentina Pinelo]] moja idazlea (Sevilla XVI. Mendea-XVII. mendea)
# [[Vanisha Mittal]] aberatsa, enpresaburua (India 1980)
# [[Verónica Figueroa Huencho|Veronica Figueroa Huencho]] irakasle eta politikari maputxea (Santiago, 1974)
# [[Virginia Cowles]] gerrako idazlea eta kazetaria (1910-1983)
# [[Yehni Djidji|Yenni Djidji]] idazlea eta blogaria (Boli Kosta, 1988)
# [[Yuri Kochiyama]] ekintzailea (AEB 1921-2014)
# [[Zofia Stryjeńska]] margolaria (Krakovia 1891-Geneva 1976)
# [[Zozibini Tunzi]] Miss Unibertso 2019 (Hegoafrika 1993)
}}
==='''Berriak 2024''' ('''Apirila''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Irati Cuadrado Noain]] ef--'''SORTUA''' iraupen eskalatzailea (Burlata, 2001)
# [[Juana Cortés Amunarriz]] ----'''SORTUA''' idazlea (Hondarribia, 1966)
# [[Nerea Intxausti Castiñeira]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Pasai Donibane, 2000)
# [[Abigail eta Brittany Hensel]] maistrak, biki siamdar bizefalikoak (AEB 1990)
# [[Adelaida Avagyan]] medikua, ikertzailea (Armenia-AEB, 1924-2000)
# [[Adelina Jiménez Jiménez]] maistra ijitoa (1945)
# [[Adriana Hoffmann]] biologoa (Txile 1940)
# [[Agnès McLaren]] medikua, sufragista (EB 1837-Frantzia 1913)
# [[Aida Fern%C3%A1ndez R%C3%ADos]] biologoa, ozeanografoa (Galizia, 1947-2015)
# [[Akiko Kojima]] modeloa, Miss Unibertso 1959 (Japonia 1936)
# [[Amelia Cuñat Monleon]] marrazkilaria, zeramikaria (Valentzia 1878-1946)
# [[Amparo Muñoz]] modeloa, aktorea, Miss Unibertso (Malaga 1954-2011)
# [[Amparo Navarro Giner]] maistra (Valentzia, 1900-1986)
# [[Ana Jaren]] ilustratzailea (Sevilla 1985)
# [[Ane Campos]] futbolaria (Getaria, 1999)
# [[Angela Marinescu]] poeta (Errumania 1941-2023)
# [[Anna Callender Brackett]] filosofa eta feminista estatubatuarra (EEUUko Bostonen, 1836-1911)
# [[Anna Güell Torne]] aktorea (Katalunia 1961)
# [[Anna Kolbrún Árnadóttir|Anna Kolbrún]] maistra eta politikaria (1970-2023)
# [[Anna Munro]] sufragista (EB 1881-1962)
# [[Anna Turbau]] argazkilaria (Bartzelona 1949)
# [[Anne Knight]] sufragista (BH 1786-1862)
# [[Anne Marie Pohtamo]] modeloa, aktorea, Miss Unibertso (Finlandia 1955)
# [[Apasra Hongsakula]] modeloa, Miss Unibertso 1965 (Thailandia 1947)
# [[Armi Kuusela]] filantropoa, 1. Miss Unibertso (Finlandia 1934)
# [[Axelle Kabou]] idazlea (Kamerun, 1955)
# [[Aya Nakamura]] abeslaria (Frantzia, 1995)
# [[Barbara Blomberg]] dama, Karlos I.aren maitalea, Joan Austriakoaren ama (Alemania 1527-Kantabria 1597)
# [[Barbara Canepa]] Italiako komikigilea (Genoa, 1969)
# [[Barbara Foxley]] pedagogoa, sufragista (EB 1860-1958)
# [[Bárbara Palacios]] idazlea, Miss Unibertso 1986 (Madril/Venezuela 1963)
# [[Beatriz Iribarne Sánchez]] maistra eta ekintzailea (Almeria, 1942)
# [[Begoña Muruaga Laca]] filologoa, euskara teknikaria (Bermeo 1953)
# [[Bernadette Sanou Dao]] idazlea (Burkina Faso)
# [[Berry Berenson]] argazkilaria, aktorea (AEB 19)
# [[Bertha Gxowa]] politikaria eta ekintzailea (Hegoafrika, 1934-2010)
# [[Betty Lou Raskin]] kimikaria (AEB, 1924-2010)
# [[Bienvenida Sarmiento]] maistra (Argentina, 1804-1900)
# [[Camille Paglia]] kritikari soziala, idazlea (AEB 1947)
# [[Cándida Antonia Bueno Iso|Cándida Antonia Bueno]] maistra fusilatua (Zaragoza, 1912-1936)
# [[Carme Giralt Roses]] hezitzailea (Bartzelona 1940-2022)
# [[Carmen Delgado Vicente|Carmen Delgado]] Maistra eraila (Salamanca, 1899-1936)
# [[Carmen Guillén Lorente]] historialaria, ikertzailea, irakaslea (Murtzia 1988)
# [[Carmen Mola]] idazle taldea (Espainia, 2018)
# [[Carol Morris]] modeloa, Miss Unibertso 1956 (AEB 1936)
# [[Carroll Baker]] aktorea (AEB 1931)
# [[Cecilia Bolocco]] aurkezlea, Miss Unibertso 1987 (Txile 1965)
# [[Chantal van den Heuvel]] Belgikako idazlea
# [[Christiane Martel]] aktorea, Miss Unibertso 1953 (Frantzia 1935)
# [[Cirila Ubaldina García Díaz]] maistra eraila (Salamanca, 1893-1936)
# [[Clara Ragaz]] maistra, feminista (Suitza, 1894-1957)
# [[Clementia Taylor]] sufragista (EB 1810-1908)
# [[Corinna Tsopei]] aktorea, modeloa, Miss Unibertso 1964 (Grezia 1944)
# [[Dayanara Torres]] idazle, abeslari, modeloa, Miss Unibertso 1993 (Puerto Rico 1974)
# [[Deborah Carthy-Deu]] modeloa, enpresaburua, Miss 1985 (Puerto Rico 1966)
# [[Debra Lafave]] maistra, estuproz kondenatua (AEB 1980)
# [[Delia Zapata Olivella]] dantzaria, irakaslea (Kolonbia 1926-2001)
# [[Denise Affonço]] idazlea (Kanbodia, 1944)
# [[Dia Mirza]] modeloa, aktorea, ekoizlea (India 1981)
# [[Djaili Amadou Amal]] idazlea (Kamerun, 1975)
# [[Dorothea Pertz]] botanikaria (EB 1859-1939)
# [[Duygu Asena]] idazlea (Turkia 1946-2006)
# [[Edith Ayrton]] idazlea, sufragista (EB 1879-1945)
# [[Edith Picton-Turbervill]] sufragista (EB 1872-1960)
# [[Edith Rebecca Saunders]] genetista (EB 1865-1945)
# [[Ela Gandhi]] politikaria (Hegoafrika, 1940)
# [[Eleanor Coppola]] dokumentalgilea, idazlea (AEB, 1936-2024)
# [[Elena Mendoza]] musikagilea (Sevilla 1973)
# [[Elisabetta Gnone]] idazle eta kazetari italiarra (Genova, 1965)
# [[Elizabeth Pease Nichol]] sufragista (EB 1807-1897)
# [[Emmeline Pethick-Lawrence]] sufragista (EB 1867- 1954)
# [[Estée Lauder]] kosmetika-enpresaburua (AEB 1906-2004)
# [[Esther Afua Ocloo]] ekintzailea (Ghana 1919-2002)
# [[Esther Pineda G]] idazlea, ikertzailea (Venezuela 1985)
# [[Ethel Ayres Purdie]] sufragista (EB 1874-1923)
# [[Ethel Lilian Voynich]] idazlea eta musikaria (Ballintemple, 1864 - New York, 1960)
# [[Eulalia Guzmán Barrón|Eulalia Guzmán Barrón]] maistra eta arkeologa mexikarra (Mexiko, 1890 - 1985)
# [[Eva Guillamon]] artista, dramagilea (Albacete 1978)
# [[Fannie Flagg]] aktorea, idazlea (AEB 1944)
# [[Fatou Keïta]] idazle (Boli Kosta, 1965)
# [[Frances Ames]] neurologo, aktibista (Hegoafrika, 1920-2002)
# [[Frances Power Cobbe]] sufragista, idazlea ekintzailea (BH 1822-1904)
# [[Francisca de Asís Sanchis Ferrer]] 2.Errepublikako maistra (1896-1982)
# [[Françoise Bettencourt Meyers]] munduko emakume aberatsena (Frantzia 1953)
# [[Georgina Rizk]] modeloa, Miss Unibertso 1971 (Libano 1953
# [[Gladys Zender]] modeloa, Miss Unibertso 1957 (Peru 1939)
# [[Guillenako 17 arrosak]] emakume fusilatuak (Sevilla, 1937)
# [[Hannah Glasse]] idazlea (BH 1708-1770)
# [[Hanni Wenzel]] eskiatzailea (Liechtenstein 1956)
# [[Hema Malini]] aktorea, dantzaria (India 1948)
# [[Hemley Boum ]] idazlea (Kamerun, 1973)
# [[Herminia Gomez Serra]] sopranoa (Castelló 1891-Italia 1977)
# [[Hillevi Rombin]] modeloa, Miss Unibertso 1955 (Suedia 1933- AEB 1996)
# [[Holloway papar-orratza]] kartzelaratutako sufragisten saria
# [[Ieda Maria Vargas]] modeloa, Miss Unibertso 1963 (Brasil 1944)
# [[Irene Sáez]] politikaria, Miss Unibertso 1981 (Venezuela 1961)
# [[Irina Belova]] atleta, heptatloilaria (Errusia 1968)
# [[Iris Chang]] idazlea (AEB 1968-2004)
# [[Itxaso Mardones]] kazetaria (Gasteiz 1979-2024)
# [[Itzel Arcos]] komediantea (Mexiko, 1988)
# [[Janelle Commissiong]] enpresaburua, politikaria, Miss Unibertso 1977 (Trinidad eta Tobago 1953)
# [[Jeanneth Beltran]] etxeko langileen eskubideen sinboloa (Nikaragua 1984- Toledo 2014)
# [[Jerrie Mock]] airez mundu-bira egindako 1. emakumea (AEB 1925-2014)
# [[Joanne Harris]] idazlea (EB 1964)
# [[Joênia Wapichana]] abokatu indigena (Brasil 1974)
# [[Josette Abondio]] irakaslea eta idazlea (Boli Kosta, 1932)
# [[Karen Dianne Baldwin]] gidoilaria, Miss Unibertso 1982 (Kanada 1963)
# [[Kartini]] heroia (Ekialdeko Herbeherear Indiak 1879-1904)
# [[Kate Campbell Hurd-Mead]] feminista, ginekologoa (Kanada-AEB, 1867-1941)
# [[Katharine Murray Lyell]] botanikaria (EB 1817-1915)
# [[Kay Beauchamp]] sufragista (EB 1899-1992)
# [[Kerry Anne Wells]] tb aurkezlea, Miss Unibertso (Australia 1951)
# [[Laia Abril]] artista, argazkilaria (Bartzelona 1986)
# [[Laura Geraldine Lennox]] sufragista (Irlanda, 1883-1958)
# [[Lee Israel]] idazlea, faltsifikatzailea (AEB 1939-2014)
# [[Lettice Fisher]] sufragista (EB 1875-1956)
# [[Liliana Năstase]] atleta, heptatloilaria (Errumania 1962)
# [[Lina Cavalieri]] sopranoa (Italia, 1874-1944)
# [[Linda Bement]] modeloa, Miss Unibertso 1960 (AEB 1941-2018)
# [[Lis Vega]] abeslaria (Kuba 1977)
# [[Livia Veloz]] maistra eta poeta (Santo Domingo, 1889-1980)
# [[Lorraine Downes]] modelo dantzaria, Miss Unibertso 1983 (Zeelanda Berria 1964)
# [[Louie Bennett]] sufragista (Irlanda 1870-1956)
# [[Louise Aitken-Walker]] rally pilotua (Eskozia 1960)
# [[Lucia Perotti]] maistra (Italia, 1586-1641)
# [[Luigia Mandolini]] maistra eta sufragista (1866-1939)
# [[Lupita Jones]] enpresaburu, Miss Unibertso 1991 (Mexiko 1967)
# [[Luz Marina Zuluaga]] modeloa, Miss Unibertso 1958 (Kolonbia 1938-2015)
# [[Luzdivina Megido]] 2. errepublikako maistra erbesteratua (Asturias, 1916-1984)
# [[Mª Luz Montesinos Gutiérrez]] neurozientzialaria, ikertzailea (Sevilla 1969)
# [[Madison Chock]] patinatzaile artistikoa (AEB 1992)
# [[Magdalena de Ulloa]] noblea (Zamora 1525-Valladolid 1598)
# [[Manola Brunet]] klimatologoa (Cariñena, 1955)
# [[Mar Galceran]] Down sindromedun 1.diputatua Espainian (Valentzia 1977)
# [[Mar Regueras]] aktorea, gimnasia erritmoko entrenatzailea (Bartzelona 1970)
# [[Margaret Cousins]] sufragista (Irlanda 1878 -India 1954)
# [[Margaret Gardiner]] kazetaria, modeloa, Miss Unibertso 1978 (Hegoafrika 1959)
# [[Margareta Arvidsson]] aktorea, modeloa, Miss Unibertso 1966 (Suedia 1947)
# [[Margie Moran]] modeloa, Miss Unibertso (Filipinak 1973)
# [[Margot Moles]] kirolaria (Bartzelona, 1910-Madril, 1987)
# [[Mari Carmen Díez Navarro]] maistra (Alicante, 1949)
# [[Maria Alharilla]] futbolaria, 1. amatasun baja (Jaen 1990)
# [[María Arias Bernal]] maistra eta iraultzailea (Mexiko, 1884-1923)
# [[Maria de la Encarnacion Rigada Ramon]] matematikaria (Cadiz 1863- Madril? 1930)
# [[Maria Dolores Ocaña Madrid]] abokatua, 1. emakumea Letizia erreginaren idazkaritza pribatua zuzentzen (Madril 1973)
# [[María Luisa Navarro Margati]] maistra, pedagogo eta psikologo errepublikar erbesteratua (Fantzia, 1890-Argentina, 1947)
# [[María Xesús Lama]] filologoa, idazlea, saiakeragilea (Lugo 1964)
# [[Marifé Arroyo]] maistra (Valentzia, 1946)
# [[Marion Ross]] aktorea (AEB 1928)
# [[Marisa Belaustegigoitia]] idazlea, ikertzailea eta feminista (Mexiko, 1969)
# [[Marisa Berenson]] modeloa, aktorea (AEB 1947)
# [[Marisol Malaret]] modeloa, Miss Unibertso 1970 (Puerto Rico 1949-2023)
# [[Maritza Sayalero]] modeloa, Miss Unibertso 1979 (Venezuela 1961)
# [[Marlene Schmidt]] aktore, ekoizle, modelo, Miss Unibertso 1961 (Alemania 1937)
# [[Marta Segarra]] filologoa, ikertzailea (Bartzelona 1963)
# [[Marthe Ekemeyong Moumié]] idazle eraila (Kamerun, 1931-2009)
# [[Mary Anne Rawson]] abolizionista (BH 1801-1887)
# [[Mary Bennett (pedagogoa)]] (EB 1913-2005)
# [[Mary Corinna Putnam Jacobi]] mediku, idazle, sufragista (AEB, 1842-1906)
# [[Mary Emilie Holmes]] geologoa, irakaslea (AEB, 1850-1906)
# [[Mary Estlin]] aktibista (EB1820-1902)
# [[Mary Horner Lyell]] geologoa (EB 1808-1873)
# [[Mary Kay Letourneau]] maistra, estuproz kondenatua (AEB 1962-2020)
# [[Mary MacSwiney]] ekintzaile independentista, emakume politikari errepublikar irlandarra eta feminista. (Londres, 1872 - Cork, 1942)
# [[Matilde Escuder Vicente]]2. errepublikako maistra (Valentzia, 1913-Frantzia, 2006)
# [[Mercedes Tella]] pedagogoa, idazlea (Coruña 1868-Leon 1934)
# [[Michelle McLean]] modeloa, idazlea, Miss Unibertso 1992 (Namibia 1972)
# [[Millicent Mackenzie]] sufragista (EB 1863-1942)
# [[Miriam Stevenson]] modeloa, Miss Unibertso 1954 (AEB 1933)
# [[Mona Grudt]] kazetaria, Miss Unibertso 1990 (Norvegia 1971)
# [[Monique Ilboudo]] idazlea (Burkina Faso, 1959)
# [[Montserrat Señaba]] maistra eta politikaria (Ekuatore Ginea, 1918-1980)
# [[Morayma Ofir Carvajal]] maistra (Ekuador, 1915-1951)
# [[Naomi Wolf]] idazlea, aktibista (AEB 1962)
# [[Natalie Glebova]] idazlea, modeloa, Miss Unibertso 2005 (Errusia/Kanada 1981)
# [[Nina Jacqmin]] Belgikako komikigilea (Brusela, 1989)
# [[Noralma Vera]] ballet dantzaria eta maistra (Ekuador, 1936)
# [[Norma Nolan]] modeloa, Miss Unibertso 1962 (Argentina 1938)
# [[Novera Ahmed]] artista (Bangladesh, 1939)
# [[Nuria Hosta Pascual]] aktorea (Katalunia, XX. mendea)
# [[Nuria Nuñez Hierro]] musikagilea (Cádiz 1980)
# [[Pascuala Campos de Michelena]] arkitektoa (Jaen/Galizia 1938)
# [[Pauline Dy Phon]] idazlea eta botanikaria (Kanbodia, 1933)
# [[Pauline Peyraud-Magnin]] futbolaria (Frantzia, 1992)
# [[Paz Moreno Feliu]] antropologoa, ikertzailea (Coruña 1956)
# [[Pilar Aymerich Puig]] argazkilaria (Bartzelona 1943)
# [[Pilar Cuartero]] maistra (Zaragoza, 1906-1995)
# [[Pilar Parcerisas]] arte-kritikaria, -historialaria (Bartzelona 1957)
# [[Porntip Nakhirunkanok]] filantropoa, modeloa, Miss 1988 (Thailandia 1969)
# [[Priscilla Bright McLaren]] sufragista (EB 1815-1906)
# [[Purdah]] ohitura
# [[Rafaela Rimbau]] aktorea (Espainia 1819-Valentzia 1896)
# [[Rahel Varnhagen von Ense]] idazlea (Berlin, 1771-1832)
# [[Rebeca Atencia]] primatologoa (Coruña 1977)
# [[Rebecca Saunders]] musikagilea (EB 1967)
# [[Regina Blandón|Regina Blandon]] aktorea (Mexiko, 1990)
# [[Remei Sipi]] hezitzailea, idazlea eta editorea (Rebola - Ginea 1952)
# [[Remigia Nazaroviene]] atleta (Turkmekistan/Lituania 1967)
# [[Renate Mayntz]] soziologoa (Berlin 1929)
# [[Rina Mor]] abokatua, Miss Unibertso 1976 (Israel 1956)
# [[Rita Mae Brown]] idazlea, aktibista (AEB 1944)
# [[Riyo Mori]] Miss Unibertso 2007 (Japonia 1986)
# [[Rosa Garcia Alcon]] ekintzaile antifrankista (Madril 1957)
# [[Rosa May Billinghurst]] sufragista (BH 1875-1953)
# [[Rosalind Pitt-Rivers]] biokimikaria (Erresuma Batua, 1907-1990)
# [[Rosana Alonso]] maistra eta politikaria (Santander, 1970)
# [[Ruth Hubbard]] biokimikaria (Austria-AEB, 1924-2016)
# [[Sabrina Calvo]] Frantziako idazlea (Marseilla, 1974)
# [[Samanta Schweblin]] idazlea (Argentina 1978)
# [[Sandra Pierrette Kanzie|Sandra Pierrete Kanzie]] idazlea (Burkina Faso)
# [[Sarah Bouyain]] idazle eta zinema-zuzendaria (Reims, 1968)
# [[Sarah Jane Baines]] sufragista (EB 1866-1951)
# [[Sarah Winstedt]] medikua, zirujaua eta sufragista irlandarra (Sixmilebridge, 1886- Havant, 1972)
# [[Shawn Weatherly]] modeloa, aktorea, Miss Unibertso 1980 (AEB 1961)
# [[Shazia Ilmi]] kazetaria, aktibista (India 1970)
# [[Shirley Jackson]] idazlea (AEB 1916-1965)
# [[Silvia Caballol]] psikologoa, idazlea (Bartzelona 1983)
# [[Sofia Alaoui]] film zuzendaria (Maroko 1990)
# [[Sonia Megias]] musikagilea, artista (Albacete 1982)
# [[Sonja Sekula]] artista (Suitza 1918-1963)
# [[Sophie Alour]] saxofoi-jotzailea (Bretainia, 1974)
# [[Sunita Narain]] ekologista (India 1961)
# [[Svetlana Buraga]] atleta (Bielorrusia 1965)
# [[Sylvia Hitchcock]] aktorea, modeloa, Miss Unibertso 1967 (AEB 1946-2015)
# [[Tanella Boni]] idazlea (Boli Kosta, 1954)
# [[Teresa Billington-Greig]] sufragista (BH 1877-1964)
# [[Teté Caturla]] abeslari eta maestra (Kuba, 1937-2023)
# [[Tina Thörner]] rally ingeniaria, kopilotoa (Suedia 1966)
# [[Tina Weirather]] eskiatzailea (Liechtenstein 1989)
# [[Touza ahizpak]] giza eskubideen aldeko aktibistak (Ourense, XX. mendea-XX. mendea)
# [[Uemura Shōen]] margolaria (Japonia 1875-1949) ISA
# [[Vennira Aadai Nirmala]] aktore, dantzaria (India 1948)
# [[Vera Danchakoff]] anatomista, enbriologoa (Errusia, 1879-1950)
# [[Victoria Lidiard]] sufragista (BH 1889-1992)
# [[Violeta Denou]] ilustratzailea taldea (Katalunia 1977)
# [[Wendy Fitzwilliam]] abokatua, Miss Unibertso 1998 ( Trinidad eta Tobago 1972)
# [[Werewere Liking]] idazlea eta dantzaria (Kamarun, 1950)
# [[Winifred Coombe Tennant]] sufragista, politikaria (EB 1874-1956)
# [[Xaro Nomdedeu Moreno]] matematikaria (Castelló de la Plana, 1948)
# [[Yvonne Ryding]] modeloa, Miss Unibertso 1984 (Suedia 1962)
}}
==='''Berriak 2024''' ('''martxoa''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Ainara Agerre Lako]] ---- '''SORTUA''' maskaradako kabana (Jutsi, 2001)
# [[Ainhoa Azurmendi Etxegaray|Ainhoa Azumendi Etxegaray]] ---- '''SORTUA''' Kirolari ohia, unibertsitateko irakasle eta ikertzailea (Hernani, 1978)
# [[Alba Matilla]] ---- '''SORTUA''' artista (Avilés, 1998)
# [[Amany Al-Ali]] ---- '''SORTUA''' karikaturagilea (Siria, 1984)
# [[Arrate Gisasola]] ef-- '''SORTUA''' kirolaria, bertsolaria (Soraluze, 1979)
# [[Catalina Bustamante]] ---- '''SORTUA''' konkistatzailea (Espainia, XV. mendea, Espainia Berria, XVI. mendea)
# [[Esther Galarza]] ef-- '''SORTUA''' margoalaria (Eibar, 1956)
# [[Felisa Basauri Larrañaga]] -- ef '''SORTUA''' baserritarra, esne-saltzailea (Elgeta, 1928-2018)
# [[Josefa Cruz de Gassier]] efef '''SORTUA''' sopranoa (Bilbo, 1821 + Madril, 1870)
# [[Josefina Guerendiain Caro|Josefina Guerendain]] efef '''SORTUA''' frankismoaren biktima(Iruñea, 1918-2011)
# [[Julia Bea Soto]] efef '''SORTUA''' ekintzaile komunista frankismoaren biktima(Sesma, 1912-Iruñea, 1989)
# [[Kontxi Barturen Uriarte]] ---- '''SORTUA''' nekazaria (Bakio 1922)
# [[Laida Martinez Navarro]] ---- '''SORTUA''' idazlea (Bilbo, 1965)
# [[Lourdes Fernández Fernández]] ---- '''SORTUA''' arte kudeatzailea (Donostia, 1961)
# [[Mª Carmen Húder Carlosena|Maria Carmen Húder Carlosena]] ---- '''SORTUA''' ekintzailea frankismoaren biktima (Iruñea, 1897-1987)
# [[Maite Guevara]] ef-- '''SORTUA''' aktorea, klow (Gasteiz, 1981)
# [[Margarita Araneta Urrutia]] ---- '''SORTUA''' ekintzailea, komunista (Hondarribia 1909-2001)
# [[Maria de las Mercedes Isasi]] efef '''SORTUA''' moja (Iurreta, 1900-Berriz,1973)
# [[María Dolores Aldama Alfonso]] efef '''SORTUA''' esklabuen-jabea (Kuba, XIX. mendea)
# [[Maritxu Muñoz Ugartemendia]] ----'''SORTUA''' ekintzailea, saltzailea (Hondarribia 1914-1997)
# [[Maritxu Roteta]] ef-- '''SORTUA''' sopranoa eta abesbatza zuzendaria (Alkiza, 1948)
# [[Matilde Orbegozo]] efef '''SORTUA''' poeta (Bilbo, 1837-1891)
# [[Matilde Urdangarin Palacio]] ---- '''SORTUA''' margolaria (Zaragoza, 1939)
# [[Milagros Txurruka]] ef-- '''SORTUA''' dantzaria (Mallabia 1927)
# [[Nemesia Baztan Turrau]] ---- '''SORTUA''' Ekintzailea, frankismoaren biktima (Nafarroa
# [[Rachita Taneja]] ---- '''SORTUA''' karikaturagilea (India, ?)
# [[Ramona Zapatero Zapatel]] ef-- '''SORTUA''' ekintzailea frankismoaren biktima(Nafarroa, 1898--?
# [[Sonia Rueda]] ---- '''SORTUA''' artista (Bilbo, 1964)
# [[Tere Guenetxea]] ef-- '''SORTUA''' artista (Soraluze, 1953)
# [[Adriana Amado Suárez]] irakasle, ikertzailea (Buenos Aires, 1966)
# [[Alba Lago]] aurkezlea, idazlea (Galizia, 1985)
# [[Alicia Gimenez Bartlett]] idazlea ( Albacete 1951)
# [[Almudena Carracedo]] dokumentalgilea (Madril 1972)
# [[Amaia Peña]] futbolaria (Getxo 1998)
# [[Amparo Sard]] artista (Mallorca 1973)
# [[Amy Bull]] maistra eta sufragista (Erresuma Batua, 1877-1953)
# [[Ana Arzoumanian]] abokatu, idazle eta poeta (Argentina, 1962)
# [[Ana Barbara]] abeslaria (Mexiko 1971)
# [[Ana Flecha Marco]] itzultzaile, idazlea (Leon, 1986)
# [[Ana Romani]] poeta, kazetari kulturala (Coruña 1962)
# [[Andrea Dworkin]] idazlea, feminista erradikala (AEB 1946-2005)
# [[Angelina Pollak]] antropologoa (Austria/Venezuela 1932-2016)
# [[Anna Alma-Tadema]] artista, sufragista (Londres 1867-1943)
# [[Anna Fiske|Anna Fisc]] ilustratzailea, idazlea (Norvegia, 1964)
# [[Anna Starobinets]] idazlea (Errusia 1978)
# [[Anne Isabella Noel Byron]] matematikaria, aktibista (EB 1792-1860)
# [[Antonia Jiménez|Antonia Jimenez]] gitarra jolea (Puerto de Santa Maria, 1972)
# [[Arancha de Benito]] tb aurkezlea (Madril 1969)
# [[Arancha del Sol]] modeloa, aktorea, tb aurkezlea (Asturias 1972)
# [[Asja Lācis]] antzerkilaria (Estonia, 1891-179)
# [[Assumpcio Estivill]] liburuzaina, irakaslea (Tarragona 1949)
# [[Assumpta Montella]] historialaria, idazlea (Bartzelona 1958)
# [[Aurélie Neyret]] Frantziako komikigilea (Lyon, 1983)
# [[Aurora Alonso de Rocha]] idazlea, irakaslea eta ikertzailea (Buenos Aires, 1937-2021)
# [[Barbara Ayrton-Gould]] sufragista (EB 1886-1950)
# [[Beatriz Ariño]] kazetaria (Huesca 1963)
# [[Begoña Alfaro García]] politikaria (Bartzelona/Nafarroa 1982)
# [[Begoña Caamaño]] idazlea (Galizia 1964-2014)
# [[Bel%C3%A9n Garijo]] Almansako medikua (Albacete 1960)
# [[Belen Feliu]] idazlea (Galizia 1961-1997)
# [[Belen Toimil]] atleta (Coruña 1994)
# [[Bessie Blount Griffin]] fisioterapeuta, asmatzailea (AEB, 1914-2019)
# [[Blanca de la Torre]] arte-komisarioa (Leon 1977)
# [[Blanca Manchon]] estropadalaria (Sevilla 1987)
# [[Carmen Ramos Vellon]] atleta (Valentzia 1998)
# [[Carmen Ruiz]] aktorea (Madril 1974)
# [[Carolina de Cepeda]] sopranoa (Coruña 1847-Madril 1910)
# [[Carolina Robles]] atleta (Sevilla 1991)
# [[Caroline Polachek]] kantaria (AEB 1985)
# [[Cassandra Ciangherotti]] aktorea (Mexiko 1987)
# [[Catherine Cesarsky]] astronomoa (Frantzia-Venezuela, 1943)
# [[Cecile McLorin Salvant]] jazz abeslaria (AEB 1989)
# [[Charlotte Marsh]] sufragista (Britainia,
# [[Chloé Cruchaudet]] Frantziako komikigilea (Lyon, 1976)
# [[Chuny Anzorreguy]] idazlea (Buenos Aires, XX.mendea)
# [[Claudia Mori]] aktore, abeslari (Italia 1944)
# [[Concepcion Cascajosa]] ikertzailea, irakaslea (Bartzelona 1979)
# [[Concepcion Garcia Lorca]] errepublikar erbesteratua (Granada 1903-1962)
# [[Concha Hernandez ]] kultur kudeatzailea (Avila 1958)
# [[Danna Paola]] abeslaria, aktorea (Mexiko 1995)
# [[Deborah Charlesworth]] biologoa (Erresuma Batua, 1943)
# [[Dolores Sanchez Palomino]] filologoa (Kantabria 1961)
# [[Doreen Allen]] sufragista (EB 1879-1663)
# [[Dorothy Height]] aktibista (AEB 1912-2010)
# [[Eagle Woman]] lakota indigena liderra (AEB 1820-1888)
# [[Elena Caffarena]] legelaria (Txile 1903-2003)
# [[Elena Guerra]] erlijiosoa, beatoa (Italia 1835-1914)
# [[Eli Bartra]] filosofia (Mexiko, 1947)
# [[Elisabeth Plainacher]] sorgintzat hartua (Austria, 1513-1583)
# [[Elizabeth Inglis]] aktorea (BH 1913- AEB 2007)
# [[Elizabeth Jagger]] modeloa, aktorea (AEB/EB 1984)
# [[Ellen Hutchins]] botanikaria (Irlanda, 1785-1815)
# [[Elnako amaetxea]] Elisabeth Eidenbenz erizain suitzarrak Frantzian sortutako erakundea (1939-1944)
# [[Emilia Currás]] kimikaria, dokumentalista (Madril 1927-2020)
# [[Ende (argitzailea)]] (X.mendea, Leon)
# [[Ester Bonet]] hizkuntzalaria (Bartzelona 1950)
# [[Esther Acebo]] aktorea (Madril 1983)
# [[Esther Corral Diaz]] filologoa (Lugo 1961)
# [[Esther Jaen]] kazetaria (Bartzelona 1968)
# [[Esther Pak]] medikua (Hego Korea, 1877-1910)
# [[Esther Palomera]] kazetaria (Madril 1968)
# [[Esther Peña Camarero]] soziologoa, politikaria (Burgos 1980)
# [[Esther Vaquero]] kazetaria (Salamanca 1982)
# [[Estibaliz Espinosa]] idazlea (Coruña 1974)
# [[Estrella Abecassis de Laredo]] fisikaria (Venezuela, 1940)
# [[Eugenia Osterberger]] musikagilea, piano-jolea (Coruña 1852-Niza 1932 19)
# [[Fabrizia Pons]] auto-pilotua, kopilotua (Italia 1955)
# [[Fatima Anllo Vento]] kultura ikertzailea (Madril 1958)
# [[Fatima Meer]] idazlea eta apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika, 1928-2010)
# [[Faye Webster]] abeslaria (AEB 1997)
# [[Florence Haig]] sufragista (Erresuma Batua, 1856-1952)
# [[Florence Mkhize]] apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika 1932-1999)
# [[Frances Parker]] sufragista (Erresuma Batua, 1875-1924)
# [[Francine Galvez]] kazetaria (Kamerun 1966)
# [[Frieda Hughes]] poeta eta margolaria (Londres, 1960)
# [[Ghislaine Maxwell]] sexu-trafikatzailea (Frantzia 1961)
# [[Greta Lee]] aktorea (AEB 1983)
# [[Habiba Gribi]] kirolaria (Tunisia, 1984)
# [[Hafsa bint al-Hayy al-Rakuniyya]] Al-Andaluseko poeta (Granada 1135-1191)
# [[Harmonia Rosales]] artista afrokubarra (Chicago, 1984)
# [[Helen Joseph]] aktorea, edertasunaren erregina (Plymouth, 1942)
# [[Helen Tolson]] sufragista (Britania, 1888-1955)
# [[Helene Legrais]] historialaria, idazlea (Frantzia 1961)
# [[Henar Alvarez]] kazetaria, umorista (Madril 1984)
# [[Hengameh Ghaziani]] aktorea (Iran, 1970)
# [[Hilda Cid]] zientzialaria (Txile, 1933)
# [[Imma Prieto]] arte-komisarioa (Bartzelona 1975)
# [[Imogen Holst]] konpositorea (EB 1907-1984)
# [[Inger Christensen]] poeta (Danimarca 1935-2009)
# [[Isabel Mijares]] enologoa (Badajoz 1942-Madril 2024)
# [[Isabel Rodríguez (Mexikoko konkista)]] erizain militarra (Espainia, 1480-?)
# [[Jaël Bestué]] atleta (Bartzelona 2000)
# [[Jagmati Sangwan]] kirolaria, aktibista, politikaria (India 1960)
# [[Jane Joseph]] musikagilea (Londres 1894-1929)
# [[Jerry Hall]] modeloa, aktorea (AEB 1956)
# [[Jessica Cediel]] kazetaria, modeloa (Kolonbia 1982)
# [[Josephine St. Pierre Ruffin]] Sufragista (1842-1924)
# [[Jul' Maroh]] komikigile frantsesa (Lens, 1985)
# [[Julia Navalnaia]] ekonomialaria, politikaria (Errusia 1976)
# [[Kathleen Ferrier]] kontraltoa (EB 1912-1953)
# [[Kathleen March]] itzultzailea (AEB 1949)
# [[Kawtar Boulaid]] atleta (Maroko 1989)
# [[Kim Gordon]] rock musikaria, idazlea (AEB 1953)
# [[Kitty O'Neil]] zinemako espezialista (AEB 1946-2018)
# [[La Tortajada]] dantzari eta abeslaria (Granada, 1877-1957)
# [[Lætitia Sadier]] abeslaria (Frantzia, 1968)
# [[Laura Ainsworth]] sufragista (EB 1885-1958)
# [[Laura Baena]] influencerra, ekintzailea (Malaga 1981)
# [[Laura Garcia Lorca]] museo zuzendaria (AEB 1953)
# [[Laura Vilagra]] politikaria (Bartzelona 1976)
# [[Leelah Alcorn]] gazte trans suizidatua (AEB 1997-2014)
# [[Leila Arab]] musikaria (Irain jatorriko britainiarra, 1971)
# [[Lillian Ngoyi]] apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika 1911-1980)
# [[Lina Sandell]] poeta, gospel ereserkigilea (Suedia 1832-1903)
# [[Lisa Mandel]] komikigile frantsesa (Marseilla, 1977)
# [[Loles Vives]] atleta (Bartzelona 1957)
# [[Lorena Peña]] politikaria, gerrillari ohia (Salvador 1955)
# [[Louisa Atkinson]] botanikari, ilustratzaile, idazle (Australia, 1834-1872)
# [[Louise Pearce]] patologoa (AEB, 1885-1959)
# [[Lourdes Muñoz]] ingeniaria, politikaria (Bartzelona 1969)
# [[Lucia Koch]] argazkilaria, artista garaikidea (Brasil, 1966)
# [[Luisa Villalta Gomez]] idazlea (Coruña 1957)
# [[Mabel Balfour]] sindikalista eta apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika, XX. mendea)
# [[Manuela Igartua Olaechea]] farmazian doktorea (Irura, 1970)
# [[Mar%C3%ADa Luisa L%C3%B3pez Fern%C3%A1ndez]] botanikaria (Madrid 1940)
# [[Marcela Iacub]] abokatua, idazlea eta ikertzaile feminista (Buenos Aires, 1964)
# [[Margaret Aldersley]] sufragista, feminista (1851-1940)
# [[Margarita Borja]] poeta, dramagilea (Alacant 1942)
# [[Margarita Ledo Andion]] idazlea, zinemagilea (Lugo 1951)
# [[Mari Pau Dominguez]] kazetaria, idazlea ( Bartzelona 1963)
# [[Maria Amelia Braganzakoa]] Brasilgo printzesa (Paris 1831-Madeira 1853)
# [[Maria Antonia Massanet Mayol]] poeta (Mallorca 1980)
# [[Maria Antonia Sanchez Escalona]] artista (Madril 1941)
# [[María Belén Morales]] eskultorea eta margolaria (Tenerife, 1928-2016)
# [[Maria Castellano Arroyo]] medikua (Jaen 1948)
# [[María de la Candelaria]] Tzeltalko Matxinadaren buruzagia (Mexiko, 1698-1716)
# [[Maria de Nati]] aktorea (Madril 1997)
# [[Maria Denis]] aktorea (Argentina 1916- Italia 2004)
# [[Maria Elvira Pombo Holguin]] diplomazialaria (Kolonbia 1960)
# [[Maria Eugenia Rito]] vedettea (Argentina 1975)
# [[María Fernanda Campa Uranga]] geologoa, aktibista (Mexiko, 1940-2019)
# [[María Gainza]] idazlea (Buenos Aires, 1975)
# [[Maria Jose Saez Carrasco]] kazetaria (Madril 1965)
# [[Maria Lionza]] jainkosa (Venezuela 1802)
# [[Maria Lopez Sandez]] filologoa, idazlea (Lugo 1973)
# [[Maria Luisa Prada Sarasua]] idazlea (Asturias XX. mendea)
# [[Maria Marchant]] hezitzailea, politikaria (Txile 1904-1990)
# [[Maria Nikolaevna O’Rourke]] presoa, hilketa eragilea (Errusia 1877-Argentina 1949)
# [[Maria Nikolaievna Romanova (1899-1918)]] Dukesa Handia (Errusiar Inperioa)
# [[Maria Rosa Fugazot]] aktorea (Argentina 1942)
# [[Maria Rosa Yorio]] rock kantautorea (Argentina 1954)
# [[Maria Thereza Alves]] artista (Brasil, 1961)
# [[Maria Vicente]] atleta (Bartzelona 2001)
# [[Mariam Hernandez]] aktorea (Fuerteventura 1981)
# [[Mariam Shahriar]] film zuzendaria (Iran XX. mendea)
# [[Marta Aledo]] aktorea (Madril 1978)
# [[Marta Galimany]] atleta (Tarragona 1985)
# [[Mary Ann Aldham]] sufragista (Erresuma Batua, 1858-1940)
# [[Mary Carson Breckinridge]] erizaina, emagina (AEB, 1881-1965)
# [[Mary Gawthorpe]] sufragista (Erresuma Batua, 1881-1973)
# [[Mary Sophia Allen]] sufragista, policia (Britainia, 1878-1964)
# [[Maya Erskine]] aktorea (AEB 1987)
# [[Maya Mihindou]] Gabongo ilustratzaile, argazkilari eta kazetaria (Libreville, 1984)
# [[Michela Belmonte]] aktorea (Italia 1925- Alacant 1978)
# [[Michele Mouton]] rally pilotua (Frantzia 1951)
# [[Milena Busquets]] idazlea eta kazetaria (Bartzelona, 1972)
# [[Miri Perez-Cabrero]] aktorea, sukaldaria ( Bartzelna 1993)
# [[Mischa Bredewold ]] txirrindularia (Herbehereak 2000)
# [[Mónica Mayer]] artista eta arte krikikaria (Mexiko, 1954)
# [[Montserrat del Amo]] idazlea (Madril 1927-2015)
# [[Nancy Astor]] lehen emakumea parlamentu britainiarrean (1879-1964)
# [[Natalia Rodriguez (aktorea)]] (Madril 1992)
# [[Natascha Kampusch]] ume bahitua (Austria 1998)
# [[Nazhūn bint al-Qalā'iyya]] poeta (Al-andalus XII. mendea)
# [[Nelly Kaplan]] idazlea (Buenos Aires, 1931-Suitza, 2020)
# [[Neus Aguado]] poeta, kazetaria, literatura kritikaria (Argentina, 1955)
# [[Nicolasa Montt de Marambio]] poeta (Txile 1857-1924)
# [[Nuria Amat]] idazlea ( Bartzelona 1950)
# [[Nuria Montserrat Pulido]] bioingeniaria (Bartzelona 1978)
# [[Oda Krohg]] margolaria (Norvegia 1860-1935)
# [[Paola Cortellesi]] aktorea (Italia 1973)
# [[Paola Rojas]] kazetaria (Mexiko 1976)
# [[Paz Márquez Benítez]] idazlea (Filipinak,
# [[Petra Delicado]] literatura pertsonaia, inspektorea
# [[Phyllis Smith]] aktorea (AEB 1952)
# [[Pilar Carbonero Zalduegi]] ikertzailea (Marokoko protektoratua, 1942)
# [[Pilar de Francisco]] kazetaria, umorista (Madril XX. mendea)
# [[Qiu Zhu]] margolaria (Ming dinastiako txinatarra)
# [[Rachel Reeves]] politikaria (EB 1979)
# [[Rahima Moosa|Rahina Moosa]] apartheidaren aurkako politikaria (Hegoafrika, 1922-1993)
# [[Raisa Smetanina]] iraupen-eskiatzailea (Errusia 1952)
# [[Rekha]] aktorea (India 1954)
# [[Rocio Madrid]] aktore, tb aurkezlea (Malaga 1978)
# [[Rocio San Miguel]] abokatua, aktibista desagertua (Venezuela 1966)
# [[Rocio Santa Cruz]] kultur kudeatzailea (Coruña 1967)
# [[Rocio Vieitez Ferro]] itzultzailea (Pontevedra 1975)
# [[Rosalind Eleazar]] aktorea (EB 1982)
# [[Rosalind Fox Solomon]] argazkilaria (AEB 1930)
# [[Rosalinda Celentano]] aktorea (Italia 1968)
# [[Rosario Valcárcel]] poeta, eleberrigilea (Kananaria Handiko las Palmas, 1949)
# [[Rose Frisch]] zientzialari aitzindaria ( AEB 1918-201519)
# [[Rozenn Milin]] kazetaria (Frantzia, 1960)
# [[Sabina Puertolas]] sopranoa (Zaragoza 1973)
# [[Sahraa Karimi]] dokumentalgilea (Iran/Afganistan 1983)
# [[Sandra Golpe]] kazetaria (Cádiz 1974)
# [[Saridjah Niung]] musikaria, artista (Indonesia 1908-1993)
# [[Selina Cooper]] sufragista (Britainia
# [[Shobhaa De]] idazlea (India 1948)
# [[Shygirl]] DJ (EB 1992)
# [[Silvia Orriols]] politikaria (Girona 1984)
# [[Simona Izzo]] film zuzendaria (Italia 1953)
# [[Sira Rego]] politikaria (Vañentzia 1973)
# [[Sophia Williams-De Bruyn|Sophia Williams de Bruyn]] apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika, 1938)
# [[Susana Gomez Castaño]] musikaria, ekintzailea (Kolonbia 1984)
# [[Sushmita Sen]] aktorea, Miss Unibertso (India 1975)
# [[Susie Porter]] aktorea (Australia 1971)
# [[Suzanne Lacy]] artista (AEB, 1945)
# [[Teresa Rivero]] 1. Emakume-presidente futbolean (Cádiz 1935)
# [[Teresa Shaw]] Idazle, itzultzaile (Uruguai-Bartzelona, 1951)
# [[Theresa Garnett]] ekintzaile sufragista (Erresuna Batua, 1888-1966)
# [[Valentine Penrose]] idazle eta margolaria (Frantzia, 1898-1978)
# [[Vicenta Fernandez-Montesinos]] idazlea (Granada 1930-Madril 2023)
# [[Vicky Luengo]] aktorea (Mallorca 1990)
# [[Victoria Lomasko]] marrazkilaria (Errusia, 1978)
# [[Vidya Balan]] aktorea, abeslaria (India 1979)
# [[Violet Aitken]] sufragista (Erresuma Batua, 1886-1987)
# [[Virginia Giuffre]] sexu-biktima (AEB/Australia 1983)
# [[Virginie Ancelot]] idazlea eta pintorea (Dijon, 1792-Paris, 1875)
# [[Wilma Labate]] film zuzendaria, gidoilaria (Italia 1949)
# [[Zheng Qinwen]] tenislaria (Txina 2002)
}}
==='''Berriak 2024''' ('''otsaila''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Casilda Ampuero]] '''SORTUA''' Fronte eta Ospitaleen zuzendaria (San Vicente de la Barquera, 1906-1978)
# [[Conchita Bustinduy]] '''SORTUA''' erraketista (Berriatua, 1927)
# [[Mercedes Herrán]] '''SORTUA''' haur saltzailea (?-Bilbo, 2002)
# [[Aurora Gómez Urrutia]] '''SORTUA''' ekintzaile errepublikarra (Obanos, 1914-Iruñea, 1975)
# [[Adela Tarifa Fernández]] historialaria, ikertzailea (Granada 1949)
# [[Africa Fanlo]] ilustratzailea (Bartzelona, 1972)
# [[Agnes Arber]] botanikaria (Erresuma Batua, 1879-1960)
# [[Ai Yazawa]] mangaka japoniarra (Osaka, 1967)
# [[Alice Henry]] sufrafista (Australia, 1857-1943)
# [[Alicia Dickenstein]] matematikaria (Argentina, 1955)
# [[Aliya Moldagulova]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1925-1944)
# [[Amanda Marsalis]] argazkilaria, film zuzendaria (AEB, XX. mendea)
# [[Ana Bustelo]] editorea eta itzultzailea (Paris, 1964)
# [[Ana de la Cueva]] ekonomialaria (Madril 1966)
# [[Ana María Bejarano Escanilla]] itzultzailea (Salamanca, 1959)
# [[Ana María Campos]] heroia ( Venezuela 1796-1828)
# [[Ana Miralles|Ana Mirelles]] komikigilea eta ilustratzailea (Madril, 1959)
# [[Ana Requena]] kazetaria, blogaria (Madril 1984)
# [[Anabel Flores Salazar]] kazetaria (Mexiko 1984-2016)
# [[Andrea Motis]] musikagilea, tronpeta jolea, jazz kantaria (Bartzelona 1995)
# [[Angeles Mastretta]] kazetaria, idazlea (Mexiko 1949)
# [[Ann Chapman]] limnologoa (Zeelanda Berria, 1937-2009)
# [[Anna Cardús Flaqué]] saskibaloi arbitroa (Bartzelona 1970)
# [[Anna Casanovas|Anna Casanova]] idazlea (Bartzelona, 1975)
# [[Anna Petronella van Heerden]] ginekologoa, sufragista (Hegoafrika 1887- 1975)
# [[Anne Teuf]] ilustratzaile eta komikigile frantsesa (Aspach-le-Haut, 1964)
# [[Annie MacDonald Langstaff]] legelaria, (Kanada,
# [[Antoinette Blackwell]] idazlea eta gizarte ekintzailea (AEB, 1825-1921)
# [[Arantxa Aguirre Carballeira]] dokumentalgilea, gidoilaria (Madril 1958)
# [[Arca (abeslaria)]] (Venezuela/Bartzelona 1989)
# [[Arcelia Ramirez]] aktorea (Mexiko 1967)
# [[Arja Kajermo|Arja Kajerno]] komikigilea (1949)
# [[Arlene Harris]] aktorea (Kanada 1896-AEB 1976)
# [[Arlene Harris]] enpresaburua, asmatzailea (AEB 1948)
# [[Åsa Grennvall|Assa Grennavall]] komikilaria (Suedia, 1973)
# [[Barbara Morgenstern]] elektronika-abeslaria, ekoizlea (Alemania 1946)
# [[Barbara Saavedra]] biologoa (Txile 1967)
# [[Begoña Lolo]] musikologoa (Madril 1958)
# [[Begoña San Jose ]] sindikalista (Segovia 1949)
# [[Begoña Torres]] kultur kudeatzailea (Madril XX. mendea)
# [[Belen Atienza Azcona]] film ekoizlea (Madril 1970)
# [[Bella Guerin]] sufragista eta ekintzaile (Australia, 1858-1923)
# [[Bibi Bourelly]] egile abeslaria (Berlin/AEB 1994)
# [[Blanche Feillet-Hennebutte]] margolaria eta litografoa (1815-1886)
# [[Bodil Schmidt-Nielsen]] fisiologoa (Danimarka-AEB, 1918-2015)
# [[Bríet Bjarnhéðinsdóttir]] politikaria (Islandia, 1856-1940)
# [[Carlota Guerrero]] argazkilaria, zinemagilea (Bartzelona 1989)
# [[Carmen Armendariz]] ekoizlea (Mexiko 1946)
# [[Carolina_Caycedo]] diziplina anitzeko artista (London, 1978)
# [[Catherine Helen Spence]] idazlea, kazetaria, sufragista (Australia, 1829-1910)
# [[Chus Tudelilla]] arte-kudeatzailea (Logroño 1961)
# [[Claire Tomalin]] kazetaria, biografoa (Londres 1933)
# [[Clara Giveen]] sufragista (Irlanda, 1887-1967)
# [[Clara Segura]] aktorea (Bartzelona 1974)
# [[Claudia Malagelada]] aktorea, dantzaria (Bartzelona 2007)
# [[Cristina Gutiérrez (pilotua)]] (Burgos 1991)
# [[Cristina Huete (ekoizlea)]] (Brasil/Espainia XX. mendea)
# [[Diana Athill]] editore, idazle, nobelagile (Londres, 1917-2019)
# [[Doaa el-Adl]] karikaturegilea (Egipto, 1979)
# [[Dolores Hayden]] arkitektoa, historialaria, poeta (AEB, 1945)
# [[Dorothe Engelbretsdotter]] poeta (Norvegia, 1634-1716)
# [[Draga Ljo%C4%8Di%C4%87]] medikua, feminista (Serbia, 1855-1926)
# [[Edwidge Danticat]] idazlea (Haiti/AEB 1969)
# [[Eileen Mary Casey]] sufragista (Australia 1881- 1972)
# [[Elin Wallin|Elin Walin]] artista (Suedia, 1884-1969)
# [[Eliza Ritchie|Eliza Ritche]] sufragista eta filosofoa (Kanada, 1856-1933)
# [[Elizabeth Avery Meriwether]] idazle, sufragista (AEB, 1824-1916-)
# [[Ellen Allien]] DJ (Alemania 1968)
# [[Ellen Ternan]] aktorea (EB 191839-1914)
# [[Elvira Sastre]] poeta, itzultzailea (Segovia 1992)
# [[Emma Miller]] sufragista (EB 1839-Australia 1927)
# [[Esperanza Mendoza Holgado]] saskibaloi arbitroa (Caceres 1983)
# [[Ethel Sargant]] botanikaria (Erresuma Batua, 1863-1918)
# [[Eva Valiño]] soinu teknikaria (Bartzelona 1969)
# [[Fanny Brice]] aktorea ( AEB 1891-1951)
# [[Fatimah Tuggar ]] artista (Nigeria 1967)
# [[Flora de Pablo]] medikua, ikertzailea (Salamanca, 1952)
# [[Florence Lawrence]] aktorea, asmatzailea (Kanada-AEB, 1886-1938)
# [[Fran%C3%A7oise Brauner]] medikua (Austria-Frantzia, 1911-2000)
# [[Františka Plamínková]] kazetaria, feminista, politikaria (Txekia, 1875-1942)
# [[Gabriela Gonz%C3%A1lez]] fisikaria (Argentina, 1965)
# [[Gabriele Schor]] publizista, bildumagilea (Austria 1961)
# [[Garcia Botikaria]] zientzia dibulgatzailea (Cuenca 1995)
# [[Geneviève Thiroux d'Arconville]] idazlea, zientzialaria (Frantzia 1720-1805)
# [[Gertrude Blanch]] matematikaria (Polonia-AEB, 1897-1996)
# [[Gertrude Caton Thompson]] arkeologoa (Britainia Handia, 1888-1985)
# [[Giorgia Marras]] Komikigile eta ilustratzaile franko-italiarra (Genova, 1988)
# [[Giulia Tamayo Leon]] abokatua, aktibista (Peru 1958- Uruguai 2014)
# [[Griselda Pascual i Xufré]] matematikaria (Bartzelona, 1926-2001)
# [[Hedwig Dohm]] idazlea (Alemania 1831-1919)
# [[Helen Frankenthaler]] margolaria (AEB, 1928-2011)
# [[Helene Funke]] margolaria (Alemania,1869-1957)
# [[Henrietta Dugdale]] sufragista (Londres 1827- Australia 1918)
# [[Hiromu Arakawa]] mangaka japoniarra (Tokachi, 1973)
# [[Irene Manton]] botanikaria (Erresuma Batua, 1904-1988)
# [[Irene Stegun]] matematikaria (AEB, 1919-2008)
# [[Irma Thomas]] soul abeslaria (AEB 19)41
# [[Irma Wyman]] ingeniari informatikoa (AEB, 1928-2015)
# [[Isabel Muñoz (argazkilaria)]] (Bartzelona/Madril 1951)
# [[Isabel Tajahuerce Ángel]] irakaslea, ikertzailea (Soria 1960)
# [[Jantina Tammes]] botanikaria (Herbehereak, 1871-1947)
# [[Jeanne Demessieux]] piano-jotzaile, organo-jotzailea (Frantzia, 1921-1968)
# [[Jenny Saville]] margolaria (Britainia, 1970)
# [[Jessica Bennett]] kazetaria, blogaria (AEB 1981)
# [[Jorja Smith]] kantautorea (EB 1997)
# [[Josiane Balasko]] aktorea, zuzendaria, gidoigilea (1950)
# [[Judi Chamberlin]] aktibista (AEB 1944-2010)
# [[Judith Scott (artista)|Judith Scott]] artista (Ohio, 1943-2005)
# [[Kali Uchis]] kantautorea (AEB 1994)
# [[Karo Moret Miranda]] historialaria, ikertzailea (Kuba,...)
# [[Kate Lilley]] poeta (Australia, 1960)
# [[Kate Perugini]] margolaria (EB 1839-1929)
# [[Kehlani]] egile abeslaria (AEB 1995)
# [[Kenia Os]] abeslaria, youtuberra (Mexiko 1999)
# [[Lais Korintokoa]] hetera (Grezia K.a V. mendea- K.a. IV. mendea)
# [[Lala Huete]] figuringilea (Brasil/Espainia 1957)
# [[Laura Lechuga]] kimikaria, ikerlaria (Sevilla 1962)
# [[Lilli Hornig]] kimikaria (Txekoslovakia-AEB, 1921-2017)
# [[Liv Strömquist]] komikigilea (Suedia, 1978)
# [[Louisa Lawson]] idazlea, poeta, sufragista (Australia, 1848-1920)
# [[Louise Brealey]] aktorea (EB 1979)
# [[Ludwika Paleta]] aktorea (Polonia/Mexiko 1978)
# [[Lulu Roman]] komediantea, abeslaria (AEB 1946)
# [[Lynn Fontanne]] aktorea (EB 1887- AEB 1983)
# [[Mabel Sharman Crawford]] abenturazale eta idazlea (Irlanda, 1820-1912)
# [[Madhuri Dixit]] zinema aktorea (India, 1967)
# [[Maevia Noemí Correa]] botanikaria (Argentina, 1914-2005)
# [[Manuela Sambo]] artista (Angola/Alemania 1964)
# [[Margarida Castells]] itzultzailea (Bartzelona, 1962)
# [[Margie Sudre]] Frantziako politikaria (Vinh, 1943)
# [[Marguerite Jeanne Carpentier]] eskultorea (Paris 1886-1965)
# [[Maria Angeles Querol]] historialaria (Badajoz 1948)
# [[María Calcaño]] poeta (Venezuela 1906-1956)
# [[María Eduarda Barjona de Freitas]] kazetaria, kritikaria (Portugal 1882-1952)
# [[Maria Fyodorovna Zibold]] medikua (Serbia, 1849-1939)
# [[Maria Jose Toro Nozal]] zientzialaria (Zamora 1957)
# [[Maria Pia Timon]] etnologoa (Cáceres 1954)
# [[Maria Polivanova]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1922-1942)
# [[María Rosa Urraca Pastor]] karlista eta falangista (Madril, 1900-Bartzelona, 1984)
# [[Maria Sainz Martin]] medikua (Badajoz 1953)
# [[Maria Schwarz]] arkitektoa (Alemania 1956)
# [[Maria Silva]] aktorea (Palentzia 1941-Madril 2023)
# [[Maria Tena]] idazlea, kultur kudeatzailea (Madril 1953)
# [[Maria Teresa Salazar Bermudez]] kimikari aitzindaria (Badajoz 1909-Madril 1982)
# [[Maria Vazquez]] aktorea (Galizia 1979)
# [[María Vinyals|Marina Vinyals]] idazlea eta artikulugilea (Galizia, 1875-1942)
# [[Maria von Linden]] bakteriologo, zoologo (Alemania, 1869-1936)
# [[Maribel Domenech]] artista (Valentzia 1951)
# [[Marilou Berry]] aktorea (Frantzia, 1973)
# [[Marina Picasso]] idazlea (Frantzia, 1950)
# [[Marina Raskova]] pilotua (Sobiet Batasuna, 1912-1943)
# [[Marjorie Courtenay-Latimer]] naturalista (Hegoafrika, 1907-2004)
# [[Marjorie Hasler]] sufragista (Irlanda, 1887-1913)
# [[Marlene Engelhorn]] aktibista, filantropoa (Austria 1992)
# [[Marta Carazo]] kazetaria ( Madril 1973)
# [[Martha Carrillo]] kazetaria, idazlea (Mexiko 1966)
# [[Mary Ann Hilliard]] erizaina eta sufragista (Irlanda, 1860-1912)
# [[Mary Galway]] sufragista eta sindikalista (Irlanda, 1864-1928)
# [[Mary J. Blige]] abeslaria (AEB 1984)
# [[Mary Lee]] sufragista (Australia, 1821-1909)
# [[Mary Martin]] aktorea (AEB 1913-1990)
# [[Mary Richardson]] sufragista (Kanada, 1889-1961)
# [[Mary-Dell Chilton]] biologoa (AEB, 1939)
# [[Mati Diop]] aktore eta zuzendaria (Paris, 1982)
# [[Maya Zankoul]] artista bisuala, blogaria (Libano, 1986)
# [[Maybanke Anderson]] sufragista (Australia, 1845-1927)
# [[Merce Paloma]] jantzi diseinatzailea (Bartzelona 1964)
# [[Mercedes Valdivieso]] idazlea (Txile 1924-1993)
# [[Mihri Müşfik Hanım]] margolaria (Turkia, 1886-1954)
# [[Miluca Sanz]] musikaria, artista (Segovia 1956)
# [[Minna Sundberg]] ilustratzailea (Suedia, 1990)
# [[Miss Kittin]] DJ (Frantzia 1973)
# [[Mónica Oriol Icaza]] enpresaria (Madril, 1961))
# [[Muriel Douru]] komikigile, idazle eta ekintzaile frantsesa (1976)
# [[Muriel Matters]] kazetaria, sufragista (Australia, 1817-1969)
# [[Nadia Khiari]] komikigilea eta irakaslea (Tunisia, 1973)
# [[Natalia Carbajosa]] idazlea eta itzultzailea (Puerto de Santa Maria, 1971)
# [[Natalia Kovxova|Natalia Kovxva]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1920-1942)
# [[Natalka Bilotserkivets]] poeta eta iraultzailea (Ukraina, 1954)
# [[Nh. Dini]] idazle feminista (Indonesia 1936-2018)
# [[Nieves López Martínez]] paleontologoa (Burgos, 1949-2010)
# [[Ninnan Santesson]] eskultoregilea (Suedia, 1891-1969)
# [[Noemí Zaritzky]] ingeniari kimikoa (Argentina, 1951)
# [[Norio Sakurai]] mangaka(Japonia)
# [[Núria Tamarit Castro]] irudigilea (Castelló 1993)
# [[Odile Schweisguth]] medikua (Frantzia 1913-2002)
# [[Olivia Mandle]] ingurumen aktibista (Bartzelona 2007)
# [[Pati Chapoy]] kazetaria (Mexiko 1949)
# [[Peggy McCay]] aktorea (AEB 1927-2018)
# [[Pilar Landeira Guerrero]] saskibaloi arbitroa (Madril 1959)
# [[Polina Osipenko]] hegazkinlari heroia (Sobietar Batasuna, 1907-1939)
# [[Power Paola]] komikigilea (Ekuador, 1977)
# [[Ptazeta]] rap kantugilea (Kanariak 1996)
# [[Regina Silveira]] artista eta unibertsitateko irakaslea (Brasil, 1939)
# [[Remedios Sanchez]] idazlea, ikertzailea (Bartzelona 1975)
# [[Rita Payes]] musikagilea, tronboi jolea, jazz kantaria (Bartzelona 1999)
# [[Roser Berdagué]] itzultzailea (Katalunia, 1929)
# [[Rosina Gomez Baeza]] kultur kudeatzailea (Asturias 1941)
# [[Safia Farhat]] artista (Tunisia, 1924-2004)
# [[Sara Becker (aktorea)]] (Txile 2002)
# [[Sara Fratini]] ilustratzailea (Venezuela, 1985)
# [[Semiramis Gonzalez]] historialaria (Asturias 1988)
# [[Serena Lake]] predikatzailea, sufragista (Australia, 1842-1920)
# [[Sheila Tobias]] administratzaile, idazle (AEB, 1935-2021)
# [[Sita Abellan]] DJ, modeloa (Murtzia 1993)
# [[Sofia Coll]] kantari, dantzari, aktorea (Bartzelona 1999)
# [[Sophie Bryant]] matematikaria (Erresuma Batua, 1850-1922)
# [[Sybille Bedford]] idazlea, kazetaria (Alemania 1911-EB 2006)
# [[Sylvia Earle]] ozeanografoa (AEB 1935)
# [[Tatiana Proskouriakoff]] arkeologo, etnologo (Errusia-AEB, 1909-1985)
# [[Teyana Taylor]] abeslaria, dantzaria, aktorea (AEB 1990)
# [[Tomasa Tito Condemayta]] independentziaren aitzindaria, heroia (Peru 1740-1781)
# [[Tracey Rose]] artista (Hegoafrika 1974)
# [[Valentina Borok]] matematikaria (Ukraina, 1931-2004)
# [[Valentina Grizodubova]] hegazkinlari heroiak (Sobietar Batasuna, 1909-1993)
# [[Vanessa Ciangherotti]] aktorea (Mexiko 1974)
# [[Vanessa Nakate]] klima-aktibista (Uganda, 1996)
# [[Vinciane Despret]] filosofoa (Belgika 1959)
# [[Wangechi Mutu]] artista (Kenya/AEB 1972)
# [[Whitney Wolfe Herd]] enpresaburua, ekintzailea (AEB 1989)
# [[Xulia Vicente]] irudigilea (Coruña 1993)
# [[Yasmina Alcaraz Moreno]] saskibaloi arbitroa (Girona 1989)
# [[Yelizaveta Chaikina]] partisanoa (Sobiet Batasuna, 1918-1941)
# [[Yevdokia Bershanskaia]] hegazkinlaria (Sobietar Batasuna, 1913-1982)
# [[Yvonne Sylvain]] medikua (Haiti, 1907-1989)
# [[Zdenka Braunerová]] margolaria (Txekia, 1858-1934)
# [[Zeina Abirached]] komikigilea, ilustratzailea (Beirut, 1981)
# [[Ziba Ganiyeva]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1923-2010)
# [[Alice Abadam]] sufragista (GAles, 1856-1940)
# [[Lila Avilés|Lila Aviles]] zinema zuzendaria (Mexiko, 1982)
}}
==='''Berriak 2024''' ('''urtarrila''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Aintzane Uria]] ef--'''SORTUA''' abeslaria, soinularia (Durango, 1979)
# [[Fatmana Binta]] ----'''SORTUA''' sukaldaria (Sierra Leona, 1984)
# [[Izaro Oliveira]] ef--'''SORTUA''' txirrindularia (Ermua 2005)
# [[Mari Carmen Montoya Azkuna]] --ef'''SORTUA''' farmazialaria (1926-2024)
# [[Gloria Zuazola]] --ef'''SORTUA''' (Uruguai, 1966-2024)
# [[Itsaso Gangoitia]] ----'''SORTUA''' lasterkaria, euskara teknikaria (Abadiño 1988)
# [[Paquita Bretos Andueza]] ----'''SORTUA''' mendizalea, ateoa, komunista (Pasaia, 1927)
# [[Larraitz Amezaga del Fango]] ----'''SORTUA''' endometrosiaren buruzko liburuaren egilea (Donostia, 1990
# [[Erkuden Txokarro]] ----'''SORTUA''' (Iruñea, 1974)
# [[Ru´a Zimawi|Ru´a Rimawi]] ----'''SORTUA''' (Zisjordania, 1998)
# [[Nora Botero]] ----'''SORTUA''' irakaslea, ikertzailea (Kolonbia , ?)
# [[Auxi Díaz]] ef--'''SORTUA''' magistratua (Kanaria Handia 1967)
# [[María Isabel Gutiérrez Velasco]] --ef'''SORTUA''' prostituta (Santander, ? - Basauriko espetxea, 1977))
# [[Begoña Vesga]] ef--'''SORTUA''' ekintzaile, feminista, politikaria (Burgos, Ermua, 1951)
# [[Beatriz Arizaga Bolunburu]] ef--'''SORTUA''' historialaria (Eibar, 1951)
# [[Maialen Etxart Salaberri]] ----'''SORTUA''' irakaslea (Isturitze, 1978)
# [[Sara Oceja Salazar]] ef--'''SORTUA''' arkitektua eta politikaria (Durango, 1970)
# [[Paula Bronstein]] fotokazetaria (AEB, XX. mendea)
# [[Edith Hirsch Luchins]] efef matematikaria (Polonia-AEB, 1921-2002)
# [[Annie Montague Alexander]] paleontologo, filantropoa (AEB, 1867-1950)
# [[Carol Guzy]] ef-- argazkilaria (AEB, Pensilvania, 1956)
# [[Ladislava Bakanic]] gimnasta (New York, 1924)
# [[Julia Kavanagh|Julia Kavabagh]] idazlea (Irlanda, 1824-1877)
# [[Nelly Bodenheim|Nelly Bodenneim]] ilustratzailea (Herbehereak, 1874-1951)
# [[Hamideh Kheirabadi]] aktorea (Irlanda, 1924-2010)
# [[Dorothy Cayley]] mikologoa (Sri Lanka, 1874-1955)
# [[Maria Mauban]] aktorea (Marsella, 1924-2014)
# [[Kate Lester]] aktorea (Ingalaterra, 1857-1924)
# [[Dorothea Wolbert]] aktorea (AEB, 1874-1958)
# [[Gré de Jongh]] lasterketaria (Herbehereak, 1924-2002)
# [[Vera Molnár]] artista (Hungaria, 1924-2023)
# [[Elena Cernei]] mezzo-sopranoa (Errumania, 1924-2000)
# [[Hrytsko Hryhorenko]] poeta eta itzultzailea (Ukrainia, 1867-1924)
# [[Claudine Dupuis]] aktorea (Frantzia, 1924-1991)
# [[Annelise Hovmand]] zinema-zuzendaria (Danimarka, 1924-2016)
# [[Conradine Birgitte Dunker]] idazlea (Norvegia, 1780-1866)
# [[Beatrice Chebet]] atleta (Kenya 2000)
# [[Tsigie Gebreselama]] atleta (Etiopia 2000)
# [[Dawit Seyaum]] atleta (Etiopia 1996)
# [[Shannon Rowbury]] atleta (AEB 1984)
# [[Lisa Dobriskey]] atleta (EB 1983)
# [[Adela Pankhurst]] sufragista, aktibista politikoa (EB 1885-Australia 1961)
# [[Minnie Baldock]] sufragista (EB 1864-1954)
# [[Adelaide Knight]] sufragista (EB 1871-1950)
# [[Christian Jollie Smith]] abokatu ekintzailea (Australia 1885-1963)
# [[Margaret Bondfield]] politikaria, aktibista (EB 1873-1953)
# [[Louisa Martindale]] zirujaua (EB 1872-1966)
# [[Louisa Martindale (feminista)]] sufragista, aktibista (EB 1839-1914)
# [[Hilda Martindale]] funtzionarioa, idazlea (EB 1875-1952)
# [[Cicely Hamilton]] dramagilea, aktorea (EB 1872-1933)
# [[Dora Montefiore]] zirujaua (EB 1872-1966)
# [[Kelly Holmes]] atleta (EB 1970)
# [[Mary Rand]] atleta (EB 1940)
# [[Alemitu Tariku]] atleta (Etiopia 2000)
# [[Shelby Houlihan]] atleta (AEB 1993)
# [[Manuela M. Veloso]] irakaslea, robot-ikertzailea (Lisboa 1957)
# [[Lua Ribeira]] argazkilaria (Coruña, 1986)
# [[Cristina de Middel]] argazkilaria (Alacant, 1979)
# [[María Garay]] tango abeslaria (Argentina, 1941)
# [[Anna Gottlieb]] abeslaria (Viena, 1774-1856)
# [[Hou Bo]] argazkilaria (Txina, 1924-2017)
# [[Montserrat Ubach Tarrés]] espeleologoa aitzindaria (Bartzelona XX. mendea)
# [[Rocío Verdejo García]] artista plastikoa, argazkilaria (Granada 1982)
# [[Olinpia Velasco]] artista bisuala, argakilaria ( Granada 1970)
# [[Ana Vaz]] film zuzendaria, artista (Brasil 1982)
# [[Sara Ramo]] artista bisuala (Madril/Brasil 1975)
# [[Ann Packer]] atleta (EB 1942)
# [[Tatiana Tomashova]] atleta (Errusia 1975)
# [[Svetlana Masterkova]] atleta (Errusia 1968)
# [[Denise Lewis]] atleta (EB 1972)
# [[Sally Gunnell]] atleta (EB 1966)
# [[Eladia Blázquez]] abeslaria (Argentina, 1931-2005)
# [[Zanele Muholi]] artista eta aktibista (Hegoafrika, 1972)
# [[Eva Nogales]] biofisikaria (Colmenar Viejo, 1965)
# [[Ana María Muñoz Amilibia]] arkeologoa (Donostia-Madril, 1932-2019)
# [[Farshid Moussavi]] arkitektoa (Iran/Britainia 1965)
# [[Roma Agrawal]] egitura-ingeniaria (India/EB 1983)
# [[Francine Houben]] arkitektoa (Herbehereak 1955)
# [[Beverly Willis]] arkitektoa (AEB 1928-2023)
# [[Jolanda Ceplak]] atleta (Eslovenia 1976)
# [[Hasna Benhasi]] atleta (Maroko 1978)
# [[Fantu Worku]] atleta (Etiopia 1999)
# [[Karissa Schweizer]] atleta (AEB 1996)
# [[Phylis Smith]] atleta (EB 1963)
# [[Pilar Citoler]] dentista, arte bildumagilea (Zaragoza 1937)
# [[Mary Strong Clemens]] botanikaria (AEB, 1873-1968)
# [[Hortense Powdermaker]] antropologoa (AEB,1900-1970)
# [[Charlotte Abramow]] argazkilari eta bideogilea (Brusela, 1993)
# [[Judy Dater]] argazkilari feminista (AEB, 1941)
# [[Germaine Van Parys]] fotokazetaria (Belgika, 1893-1983)
# [[Alexandra Boulat]] fotokazetaria (Frantzia, 1962-2007)
# [[Ina Higgins]] baratzezaina, paisaia-arkitektoa (Irlanda 1860-Australia 1948)
# [[Nettie Palmer]] idazlea, kritikaria ( Australia 1885-1964)
# [[Vicenta Cortés Alonso]] artxibozaina, ikertzailea, irakaslea (Valentzia 1925-2021)
# [[María Eugenia Rodríguez Palop]] legelaria, politikaria ( Badajoz 1970)
# [[Marisa Rodríguez Palop]] kazetaria, korrespontsala (Badajoz 1966)
# [[Janeene Vickers]] atleta (AEB 1968)
# [[Sandra Farmer]] atleta (Jamaika/AEB 1962)
# [[Debra Flintoff-King ]] atleta (Australia 1960)
# [[Tatiana Ledovskaya]] atleta (Errusia 1966)
# [[Sandra Douglass Morgan]] abokatu, kirol-zuzendaria (Las Vegas 1978)
# [[Mary_Elliott_Hill]] kimikaria (AEB, 1907-1969)
# [[Naomi Parker]] langilea, modeloa (AEB, 1921-2018)
# [[Marica Andallón]] heroina (Oviedo, 1764-1848)
# [[Dana Ulery]] informatiba zientifikoa (AEB, 1938)
# [[Mary Cowden Clarke]] idazlea (Londres, 1809-Italia, 1898)
# [[Fili Chillón|Fili Chillon]] idazle eta eskultore (1918-2012)
# [[Claude Cahun|Claude CAhun]] artista (Frantzia, 1894-1954)
# [[Suzanne Malherbe|Susanne Malherbe]] argazkilaria, diseinatzaile (Frantzia, 1892-1972)
# [[Véronique de Viguerie|Veronique de Viguerie]] fotokazetaria (Frantzia, 1978)
# [[María Amelia Baltar]] abeslaria (Buenos Aires, 1940)
# [[Luz María del Castillo Fregoso]] kimikari-biologoa (Mexiko, 1926-1990)
# [[Li Fanghua]] fisikaria (Txina, 1932-2020)
# [[Elise Ottesen-Jensen]] kazetaria (Suedia, 1886-1973)
# [[Dina Vierny]] modeloa, arte-bildumagilea, museo-zuzendaria, erresistentzian ekintzaile (Errumania 1919-Paris 2009)
# [[Nina Kandinski]] mezenasa (Errusia 1896- Suitza 1980)
# [[Lily Pastré ]] filantropoa (Frantzia 1891-1974)
# [[Manuela Beltrán]] heroia (Kolonbia 724-1819)
# [[Marina Stepanova]] atleta (Errusia 1950)
# [[Linda Keough ]] atleta (EB 1963)
# [[Tracy Goddard]] atleta (EB 1969)
# [[Silvia Rieger]] atleta (Alemania1970)
# [[Katharine Merry]] atleta (EB 1974)
# [[Fahrelnissa Zeid]] artista (Turkia 1901-Jordania 1991)
# [[María Josefa Jiménez Cisneros]] arkeologoa (Cádiz. 1916-2002)
# [[Romina Ressia]] argazkilaria (Argentina, 1981)
# [[Emilie Bieber]] argazkilaria (Alemania, 1810-1884)
# [[Hildegard Jäckel]] argazkilaria (Alemania, 1903-1974)
# [[Alicia Márquez]] aktorea, vedetea (Argentina 1932-2004)
# [[Ethel Rojo]] aktorea, vedetea (Argentina, 1937-2012)
# [[Delphine Diallo]] argazkilaria
# [[Martha Cooper]] argazkilaria (AEB 1943)
# [[Lady Pink]] grafitigilea (AEB 1945)
# [[Thérèse Le Prat]] argazkilaria (1895-1966)
# [[Alice Cherki]] Aljeriako psikoanalista eta idazlea (1936)
# [[Carole Thibaut]] Franziako idazle, antzerki zuzendari eta aktorea (1969)
# [[Gerty Dambury]] Guadalupeko antzerkigile, nobelagile eta poeta frantsesa (1957)
# [[Adele Goldstine]] matematikaria, programatzailea (AEB, 1920-1964)
# [[Marlyn Wescoff Meltzer]] matematikaria, programatzailea (AEB, 1922-2008)
# [[Séraphine Louis ]] margolari autodidakta (Frantzia 1864-1942)
# [[Araceli Martínez Esteban]] politikaria (Guadalajara 1974)
# [[Natalia Sazanovich]] atleta (Bielorrusia 1973)
# [[Jane Flemming]] atleta ( Australia 1965)
# [[Ghada Shouaa ]] atleta (Siria 1972)
# [[Urszula Włodarczyk]] atleta (Polonia 1965)
# [[Eunice Barber]] atleta (Sierra Leona 1974)
# [[Natalya Roshchupkina]] atleta (Errusia 1978)
# [[Carmen Sarmiento]] Espainiako 1. emakume guerra korrespontsala (Madril 1944)
# [[Elena Projorova]] atleta (Errusia 1978)
# [[Karin Specht-Ertl]] atleta (Alemania 1974)
# [[Tiia Hautala]] atleta (Finlandia 1972)
# [[Süreyya Ayhan]] atleta (Turkia 1978)
# [[Hayley Tullett]] atleta (EB 1973)
# [[Olga Jegorova]] atleta (Errusia 1972)
# [[Bouchra Ghezielle]] atleta (Maroko/Frantzia 19)
# [[Janeth Jepkosgei]] atleta (Kenya 1983)
# [[Margarita Ponomariova]] atleta (Kazakhstan 1993-Errusia 2021)
# [[Olga Nazarova]] atleta (Errusia 1965)
# [[Yeveonde Middleton|Yevonde Middleton]] argazkilaria (Erresuma Batua, 1893-1975)
# [[Lea Ypi]] filosofo (Albania, 1979)
# [[Alicia Márquez]] aktoresa (ARgentina, 1923-2004)
# [[Françoise Demulder|Francoise Demulder]] argazkilaria (Frantzia, 1947-2008)
# [[Nélida Roca]] vedetea (Buenos Aires, 1929-1999)
# [[Catherine Stern]] psikologo, hezitzailea (Alemania-AEB, 1894-1973)
# [[Adrienne Clarke]] botanikaria (Australia, 1938)
# [[Alba Solís]] abeslaria (Argentina, 1927-2016)
# [[Isabel Ellsen]] argazkilaria (Frantzia, 1958-2012)
# [[Kate Barry]] argazkilaria (Britainia Handia, 1967-2013)
# [[Cécile DeWitt-Morette]] fisikaria, matematikaria (Frantzia, 1922-2017)
# [[Coline Serreau]] aktore, zuzendari eta gidoilari frantsesa (1947)
# [[Emilia Broomé|Emilia Broome]] politikari liberala, feminista eta bakearen aldeko aktibista (Suedia, 1866-1925)
# [[Tassin Hangbè]] Dahomeyko erregina-ordea (Benin, XVIII. mendea)
# [[Virginia Norwood]] fisikaria, militarra (AEB, 1927-2023)
# [[Renée Gailhoustet|Renee Gailhoustet]] arkitektoa (1929-2023)
# [[Julia Lermontova]] kimikaria (Errusia, 1847- 1919)
# [[Christine Spengler]] fotokazetaria (Frantzia, 1945)
# [[Dickey Chapelle]] argazkilaria (AEB, 1919-1965)
# [[Susan Meiselas]] argazkilaria (AEB, 1948)
# [[Rafia Zakaria]] feminista musulmana (Pakistan, 1977)
# [[Edna Paisano]] matematikaria, soziologoa (AEB, 1948-2014)
# [[Josepha Weber]] abeslaria, sopranoa (Alemania, 1758-1819)
# [[Aloysia Weber]] opera abeslaria (Alemania 1760-1839)
# [[Constanze Mozart]] abeslaria (Alemania, 1762-1842)
# [[Sophie Weber]] abeslaria (Alemania, 1763-1846)
# [[Cäcilia Weber]] Mozarten amaginerraba (Alemania, 1727-1793)
# [[Beatriz Bermúdez de Velasco]] mexikoko konkistatzailea (Espainia, XVI. mendea)
# [[Klara Dan von Neumann]] matematikaria (Hungaria, 1911-1963)
# [[Anna Murray Vail]] botanikaria (AEB, 1863-1955)
# [[Nieves Fariza]] irakaslea,sindikalista (1911-1975)
# [[Faten Hamama|Faten Hamana]] aktorea (Egipto, 1931-2015)
# [[Fanny Navarro]] aktorea (Argentina, 1920-1971)
# [[Zerrenda:Emakume argazkilariak|Emakume argazkilarien zerrenda]]
# [[Rose Wilder Lane]] kazetaria, idazlea (AEB 1886-1968)
# [[Isabel Paterson]] kazetaria, idazlea, filosofo politikoa (Kanada 1886-AEB 1968)
# [[Dilan Yeşilgöz-Zegerius]] politikaria (Turkia,Herbehereak 1967)
# [[Gema Igual ]] politikaria ( Santander 1973)
# [[Pilar Alegría]] politikaria (Zaragoza 1977)
# [[Maria Pinigina]] atleta (Kirgitistan 1958)
# [[Olga Brizgina]] atleta (Errusia/Ukraina 1963)
# [[Liudmila Dzhigalova]] atleta (Ukraina 1962)
# [[Sherri Howard]] atleta (AEB 1962)
# [[Denean Howard-Hill]] atleta (AEB 1964)
# [[Inga Fischer-Hjalmars]] fisikaria (Suedia, 1918-2008)
# [[Waltraut Seitter]] astronomoa (Alemania, 1930-2007)
# [[Amina (Zazzauko erregina)]] Zazzauko erregina (Nigeria, 1533-1610)
# [[Paulina Urrutia]] aktorea (Txile, 1969)
# [[Melissa Gilbert]] aktorea (AEB 1964)
# [[Sara Gilbert]] aktorea (AEB 1975)
# [[Skye McCole Bartusiak]] aktorea (AEB 1992-2014)
# [[Melissa Sue Anderson]] aktorea (AEB 1962)
# [[Katy Kurtzman]] aktorea (AEB 1965)
# [[Leslie Landon]] aktorea (AEB 1962)
# [[Jennifer Landon]] aktorea (AEB 1983)
# [[Alison Arngrim]] aktorea (AEB 1962)
# [[Charlotte Stewart]] aktorea (AEB 1941)
# [[Melissa Francis]] aktorea, kazetaria (AEB 1972)
# [[Susan Solomon]] kimikari atmosferikoa (AEB, 1956)
# [[Mounia Youssef]] argazkilaria (Libano-Togo, 1988)
# [[Felicia Abban]] argazkilaria (Ganna, 1935-2024)
# [[Emily Jacir]] artista plastikoa (Palestina, 1970)
# [[Sarah Waiswa]] argazkilaria (1980 hamarkada)
# [[Gihan Tubbeh]] argazkilaria (Peru, 1984)
# [[Isadora Romero]] argazkilaria (Ekuador, 1987)
# [[Jane Elizabeth Jones|Jane Elizabeth]] sufragista, abolinionista (AEB, 1813-1886)
# [[Aida Muluneh]] argazkilaria eta artista (Etiopia, 1974)
# [[Taslima Akhter]] argazkilaria (Bangladesh, 1974)
# [[Nezha Alaoui]] enpresaria eta argazkilaria (Maroko, 1982)
# [[Ann Oakley]] soziologoa
# [[Caroline List]] epailea (AEB-Austria 1964)
# [[Idoia Murga Castro]] irakaslea, ikertzailea (Madril 1983)
# [[Mónica García Gómez]] mediku, politikaria (Madril 1974)
# [[Ana Redondo]] legelaria, politikaria (Valladolid 1966)
# [[Lorraine Fenton ]] atleta (Jamaika 1973)
# [[Sabine Busch]] atleta (Alemania 1962)
# [[Kim Batten]] atleta (AEB 1969)
# [[Sandie Richards]] atleta (Jamaika 1968)
# [[Elise Cranny]] atleta (AEB 1996)
# [[Colleen Quigley ]] atleta (AEB 1992)
# [[Marcia Barbosa]] fisikaria (Brasil, 1960)
# [[Maria Matos]] aktorea, dramagilea (Lisboa 1886-1952)
# [[Ofelia Marques]] margolaria ( Lisboa 1902-1952)
# [[Mafalda Mouzinho de Albuquerque]] idazlea (Lisboa 1874-1952)
# [[Shalane Flanagan]] atleta (AEB 1981)
# [[Linet Masai]] atleta (Kenya 1989)
# [[Vivian Cheruiyot]] atletak (Kenya 1983)
# [[Sally Kipyego ]] atleta (Kenya 1985)
# [[Julia Petxonkina]] atleta (Errusia 1978)
# [[Lashinda Demus]] atleta (AEB 1983
# [[Colleen Farrington]] modeloa, abeslaria (AEB 1936-2015)
# [[Edelmira Inés Mórtola]] geologoa (Argentina, 1894-1973)
# [[Boushra Yahya Almutawakel|Bousha Yahya]] argazkilaria (Yemen, 1969)
# [[Nikab]]
# [[Anna Hints]] zinema zuzendaria (Estonia, 1982)
# [[Pia Arke]] argazkilaria (Groenlandia, 1958-2007)
# [[Nina Byers]] fisikaria (AEB, 1930-2014)
# [[Genoveva Dawson]] botanikaria (Argentina, 1918-2012)
# [[Astrid Cleve]] botanikaria, kimikaria (Suedia, 1875-1968)
# [[Audrey_Richards]] Britaniako antropologa (London, 1899-1984)
# [[Anush Babajanyan]] fotokazetaria (Armenia
# [[Louise Abel]] argazkilaria (Norvegia, 1841-1907)
# [[Carolina Henriette Mac Gillavry]] kimikaria (Holanda, 1904-1993)
# [[Hilaria Supa]] indígena, aktibista (Peru 1957)
# [[Maria Sumire]] abokatu, politikaria (Peru 1951)
# [[Claudia Coari]] politikaria (Peru 1967)
# [[Juana Huancahuari]] nekazaria, politikaria (Peru 1969)
# [[Yaneth Cajahuanca]] ingeniaria, politikaria (Peru 1971)
# [[Nancy Obregon]] politikaria (Peru 1970)
# [[Elsa Malpartida]] politikaria (Peru 1961ç-2022)
# [[Karibu]] GKE, Fca Pedraza saria 2023
# [[America Valenzuela]] zientzia-kazetaria (Madril 1977)
# [[Diane Pernet]] moda blogaria, kritikaria (AEB XX. mendea)
# [[Carmen de Icaza]] eleberrigilea eta lider falangista (Madril, 1899-1979)
# [[Margarita Abella Caprile|Margarita Abella Caprile]] poeta, kazetaria (Argentina, 1901-1960)
# [[Amber Bracken]] fotokazetaria (Kanada, 1984)
# [[Marlene Bergamo]] fotokazetaria (Brasil, 1965)
# [[Claire Beck Loos]] idazlea eta fotokazetaria (Txekia, 1904-1942)
# [[Ruth Asawa]] eskultorea (AEB, 1926-2013)
# [[Zofia Kielan-Jaworowska]] paleobiologoa (Polonia, 1925-2015)
# [[Brigida Baltar]] argazkilaria (Brasil,1959)
# [[Lara Baladi]] argazkilaria (Egipto-libanoar, 1969)
# [[Maja Bajević|Maja Bajevi´c]] argazkilaria (Bosnia, 1967)
# [[Damaris Cudworth Masham]] idazle, filosofo (Britainia Handia, 1659-1708)
# [[Kathleen Kenyon]] arkeologoa (Erresuma Batua, 1906-1978)
# [[Anna Maria Colucci]] argazkilaria (Italia, 1938-2015)
# [[Joana Choumali]] argazkilaria (Bolin
# [[Fleur Pellerin]] Frantziako politikari eta enpresaburua (1973)
# [[Pascale Faublas|Pascale Faubas]] artista (Haiti, 1981)
# [[Anabel Colazo]] komikigilea eta ilustratzaile (Eivissa, 1993)
# [[Elizabeth Riddle Graves]] fisikaria (AEB, 1916-1972)
# [[Mignon Talbot]] paleontologoa (AEB, 1869-1950)
# [[Alicia Güemes Fraga]] komikigilea eta ilustrailea (Bartzelona, 1987)
# [[Emma Ríos Maneiro]] istoriotxogilea eta komikigilea (Galizia, 1976)
# [[Caridad Zazo Cardeña]] geologoa (Toledo, 1945)
# [[Caroline Ingalls]] irakaslea, autobiografialaria (AEB 1839-1924)
# [[Mary Ingalls]] idazlea (AEB 1865-1924)
# [[Carrie Ingalls]] zaintzailea (AEB 1870- 1946)
# [[Grace Ingalls]] irakaslea, idazlea (AEB 1877-1941)
# [[Ketty Lester]] aktorea, abeslaria (AEB 1934)
# [[Hersha Parady]] aktorea (AEB 1945-2023)
# [[Bonnie Bartlett]] aktorea (AEB 1929)
}}
== Hobetuak 2024 ==
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Olatz Agorria]] '''ef--''' txirrindularia (Zornotza 1958)
# [[Ane Ibarzabal]] '''ef--''' kazetaria (Durango, 1982)
# [[María Jesús Cava ]] '''ef--''' historialaria (Bilbo 1949)
# [[Amaia Agirre Gonzalez]] '''----''' medikua, alpinista (Urnieta 1992-Patagonia 2023)
# [[Haizea Barcenilla]] '''----''' arte kudeatzailea, ikertzailea (Lezo 1981)
# [[Carmen Valero Omedes]] '''efef''' atleta (Teruel 1955-Sabadell 2024)
# [[Laura Ingalls Wilder]] '''efef''' idazlea (AEB 1867-1957)
# [[Marixa Osés]] '''ef--'''gidoilaria, aktorea (Gasteiz 1969)
# [[Micaela Bastidas]] '''efef''' aitzindaria, heroia, martiria (Peruko Erregeorderria 1744-1781)*
# [[Chanel Terrero]] '''ef--'''abeslari, dantzari, aktorea (Kuba 1991)
# [[Carmen Mijangos]] '''---- ''' kimikaria (Bilbo 1949)
# [[Paula Badosa]] '''ef--'''tenislaria (AEB/Katalunia 1997)
# [[Pilar Arostegi]] '''efef''' artxibozaina (Gasteiz 1944-2006)
# [[Nina Lobkovskaia]] '''ef--'''frankotiratzailea (Errusia 1925)
# [[Maite Dono]] '''ef--'''poeta, abeslaria (Gasteiz/Galizia 1969)
# [[Garazi Sánchez]] '''ef--'''surflari, zinemagilea (Getxo 1992)
# [[Ana Pontón]] '''ef--'''politikaria (Lugo 1977)
# [[Maria Gembero-Ustarrotz]] '''ef--'''historialaria, musikologoa (Nafarroa 1959)
# [[Adela Bazo]] '''ef--'''margolaria (Nafarroa 1905-Argentina 1984)
# [[Mónica Ojeda]] '''ef--'''idazlea (Ekuador 1988)
# [[Celia Amoros ]]'''ef--'''filosofoa, idazlea (Valentzia 1944)
# [[Carolina Yuste]] '''ef--'''aktorea (Badajoz 1991)
# [[Ángeles Caso]] '''ef--'''idazlea (Asturias 1959)
# [[Majida Maayouf]] '''ef--'''atleta (Maroko/Araba 1989)
# [[Camila Sosa Villada]] '''ef--'''idazlea, aktorea, antzerkigilea (Argentina 1982)
# [[Ane Gabarain]] '''ef--'''aktorea (Donostia 1963)
# [[Icíar Bollain]] '''ef--'''film zuzendaria (Madril 1967)
# [[Ann Walker]] '''efef''' filantropoa, 2 emakumeren lehen ezkontza (BH, 1803-1854)
# [[Ana Rioja]] '''ef--'''idazlea, kazetaria (Tudela 1962)
# [[Carmen Laforet]] '''efef''' idazlea (Bartzelona 1921-Madril 2004 19)
# [[Iraide Ibarretxe]] '''ef--'''hizkuntzalaria (Bilbo 1972)
# [[María Luisa Elio]] '''efef''' idazlea, aktorea (Iruñea 1926-Mexiko 2009)
# [[Iris Apfel]] '''efef''' barne-diseinatzailea ( AEB 1921-2024)
# [[Helena Taberna]] '''----''' film zuzendaria (Nafarroa 19..?)
# [[Ana Blanco]] '''ef--''' tb aurkezlea (Bilbo 1960)
# [[Maria Lejarraga]] '''efef''' idazlea (Errioxa 1874-Argentina 1974)
# [[Isabel Alba Rico]] '''ef--''' idazlea, gidoilaria ( Madril 1959)
# [[Sigourney Weaver]] '''ef--'''aktorea (AEB 1949)
# [[Virginia Berasategi]] '''ef--'''triatloilaria (Bilbo 1975)
# [[Aia Kruse]] '''ef--'''aktorea (Donostia 1994)
# [[Jutta Kleinschmidt ]] '''ef--'''rally-pilotua (Alemania 1962)
# [[Clara Bilbao]] '''ef--'''jantzi-deseinatzailea, film zuzendaria (Bilbo 1971)
# [[Martina Gorostitza]]'''--ef'''inprimatzailea, enpresaburua (Gasteiz 1790-1862)
# [[Silvia Tortosa]] '''efef''' aktore, tb aurkezle (Bartzelona 1947-2024)
# [[Sacagawea]] –ef indigena, interpretea, esploratzailea (AEB 1788-1812)
# [[Ángela Ruiz Robles]] '''efef''' asmatzailea (Leon 1895-Ferrol 1975)
# [[Carmen Maura]] '''ef--''' aktorea (Madril 1945)
# [[Chelsi Smith]] ''ef--'' Miss Unibertso 1995 (AEB 1973-2018)
# [[Lara Dutta]] ''ef--'' Miss Unibertso 2000 (India 1978)
# [[Zuleyka Rivera]] ''ef--'' enpresaburua, Miss Unibertso 2006 (Puerto Rico 1987)
# [[Dayana Mendoza]] ''ef--'' Miss Unibertso 2008 (Venezuela 1986)
# [[Stefanía Fernández]] ''ef--'' kazetaria, Miss Unibertso 2009 (Venezuela 1990)
# [[Ximena Navarrete]] ''ef--'' Miss Unibertso 2010 (Mexiko 1988)
# [[Leila Lopes]] ''ef--'' Miss Unibertson 2011 (Angola 1986)
# [[Teresa Castro]] ''ef--'' ilustratzailea (Donostia 1968)
# [[Wilma Rudolph]] ''efef'' atleta (AEB 1940-1994)
# [[Tara Lipinski]] ''ef--'' patinatzailea, aktorea, kirol esataria (AEB 1982)
# [[Isabel Lizarraga]] ''ef--'' ikertzailea, idazlea (Nafarroa 1958)
# [[Jessica Watson]] ''ef--'' nabigatzailea (Australia 1993)
# [[Tamara Karsavina]] '''efef''' dantzaria (Errusia 1885-1978)
# [[Cate Blanchett]] '''ef--''' aktorea (Australia 1969)
# [[Sojourner Truth]] '''--ef''' esklabu abolizionista (AEB 1797-1883)
# [[Serena Williams]] '''ef--''' tenislaria (AEB 1981)
# [[Mary Harris]] '''efef''' amama astintzailea (Irlanda 1837-AEB 1930)
# [[Claudia Sheinbaum]] ef-- Mexikoko 1.emakume presidentea (Mexiko 1962)
# [[Naomi Campbell]] ef-- modeloa (EB 1970)
# [[Rosa María Sardà]] efef aktorea (Bartzelona 1941-2020)
# [[Milagros Rubio]] ef-- politikaria, poeta (Tutera 1952)
# [[Usoa Ostolaza]] ef-- txirrindularia (Zarautz 1998)
# [[Naomie Harris]] ef-- aktorea (EB 1976)
# [[Nerea Barros]] ef-- aktorea, zuzendaria (Coruña 1981)
# [[Nerea Pagaldai]] ef-- biologoa (Arrasate 1993)
# [[Ekhiñe Atorrasagasti]] ---- kazetaria (Gipuzkoa 1982)
# [[Danae Boronat]] ef-- kirol kazetaria (Tarragona 1985)
# [[Idoia Montón]] ef-- margolaria (Donostia 1969)
# [[Lella Lombardi]] efef 1 Formulako gidaria (Italia 1941-1992)
# [[Alma Mahler]] efef musikagilea (Austria 1879-AEB 1964)
# [[Nadia Erostarbe]] ef-- surflaria (Zarautz 2000)
# [[Teresa Forcades]] ef-- moja aktibista, medikua, politikaria (Bartzelona 1966)
# [[Luisa Roldán]] efef eskultorea (Sevilla 1652-Madril 1706)
# [[Rakel Mateo]] ef-- triatleta paralinpikoa (Mungia 1975)
# [[María Teresa Castells]] –ef liburu saltzailea (Busturia 1935- Donostia 2017)
# [[Arantxa Lazkano]] zinema-zuzendaria (Zarautz, 1949)
# [[Emakume Abertzale Batza]]
# [[Elena Irureta]] ef-- aktorea (Zumaia 1955)
# [[Sara Alonso Martinez]] ef-- iraupen lasterkaria (Donostia 1999)
# [[Kate Sheppard]] efef sufragista (EB 1847-Zeelanda Berria 1934)
# [[Amaia Uribe]] ef-- kazetaria, bertsolaria (Forua 19)
# [[Amaia Lizarralde]] ef-- aktorea (Donostia 19)
# [[Jessika Ponchet]] ef-- tenislaria (Baiona 1996)
# [[Miriam Bravo]] ef-- lasterkaria (Deba/Errioxa 1974)
# [[Kate Spade]] efef diseinatzailea (AEB 1962-2018)
# [[Sylvia Fedoruk]] efef fisikaria (Kanada 1927-2012)
# [[Agnès Souret]] efef modeloa, dantzaria, aktorea (Lapurdi 1902-1928)
# [[Valeria Ros]] ef-- aurkezlea, umoregilea (Bizkaia 1986)
# [[Lorea Ibarra]] ef-- aktorea (Gipuzkoa 2002)
# [[Aránzazu Calleja]] e--- musikagilea (Bilbo 1977)
# [[Ana Laura Alaez]] e--- artista, eskultorea (Bilbo 1964)
# [[Han Kang]] ef-- idazlea (Hego Korea 1970)
# [[Annie Leibovitz]] ef-- argazkilaria (AEB 1949)
# [[Arene Altonaga]] ef-- fubolaria (Leioa 1993)
# [[Puy Oria]] zinemagilea (Nafarroa, 1962)
# [[Régine Crespin ]] efef sopranoa (Frantzia 1927-2007)
# [[Pilar García]] ef-- margolaria (Nafarroa 1942)
# [[Inmaculada Pereiro]] ef-- triatleta (Bilbo 1972)
# [[Agnès Varda]] efef argazkilaria, film zuzendaria (Frantzia 1928-2019)
# [[Eukene Lacarra]]efef literatura-kritikaria (Lizarra 1944-? 2023)
# [[Irati Osa]] ef-- piraguista (Zumaia 1997
}}
==='''Berriak 2023''' ('''abendua''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Aitziber Ugartemendia Zubeldia]] efef '''SORTUA''' zinegotzi ohia, ekintzailea (Andoain, 1978-Donostia, 2023)
# [[Alazne Intxauspe]] ef-- '''SORTUA''' nekazaria (Andoain, 1984)
# [[Esther Vital]] ---- '''SORTUA''' psikologoa, artista eta zinemazuzendaria (Artaxoa, 1983)
# [[Gema López Las Heras]] ef-- '''SORTUA''' itzultzailea (Azkoitia, 1989)
# [[Intza Olabarria]] ef-- '''SORTUA''' geologoa, artisaua (Elorrio 1994)
# [[Josune Escota Bisbal]] ---- '''SORTUA''' abokatua, politikaria (Durango, 1970)
# [[Maider del Río Larramendi]] eff--'''SORTUA''' psikologoa (Elorrio 1971)
# [[Adela Khanum]] lider kurdua (?- 1924)
# [[Ain Yoon]] pianojolea (Hego Korea 1996)
# [[Aisha Yesufu]] aktibista (Nigeria 1973)
# [[Alice Colonieu]] artista (Frantzia, 1924-2010)
# [[Alice Constance Austin]] arkitektoa (AEB, 1862-1955)
# [[Alicia García-Salcedo González]] 1935ean Asturiasen jardun zuen 1. emakume abokatua (1903-2003)
# [[Alicia Herrera Rivera]] abokatu erbesteratua (Txile 1928-2013)
# [[Amanishajeto]] erregina (Kuxeko Erregina, ?)
# [[Amélie Beaury-Saurel]] margolaria (Bartzelona, 1848-Paris, 1924)
# [[Ana Mayayo Salvo]] maistra (Buenos Aires, 1880-Zaragoza, 1968)
# [[Ana Vidovic ]] gitarra jolea (Kroazia/AEB 1980)
# [[Anastassia Virsaladze]] piano jolea, irakaslea (Errusia 883-1952)
# [[Andrea López Chao]] maistra (Mondoñedo, XIX-XX)
# [[Ángela Cerrillos Valledor]] abokatu ekintzailea (?, XX. mendea)
# [[Ángela Contreras]] aktorea (Txile 1971)
# [[Angela Hewitt]] piano jolea (Kanada 1958)
# [[Angie Turner King]] kimikaria, matematikaria (AEB, 1905-2004)
# [[Anita-Pearl Ankor]] margolaria eta muralista (Ghana)
# [[Anja Niedringhaus|Anja Niedringahaus]] fotokazetaria (Alemania, 1965-Afganistan, 2014)
# [[Anna Bunina]] olerkaria (Errusia, 1874-1829)
# [[Anna Hirzel-Langenhan]] piano-jolea, irakaslea (Suitza 1874-1951)
# [[Anna Jesipova]] piano jolea (Errusia 1851-1914)
# [[Anna Palm de Rosa]] margolaria (Suedia, 1859-1924)
# [[Antonia Gutiérrez Bueno]] idazlea, itzultzailea. Madrilgo Libututegian 1 emakume baimendua (Madril 1781-1874)
# [[Argentina Santos]] abeslaria (Portugal,1924-2019)
# [[Beatriz Barral]] artista ( Madril 1978)
# [[Beatriz Maggi]] idazlea (Kuba, 1924-2017)
# [[Bertha Valerius]] argazkilaria, pintorea (Suedia 1824-1895)
# [[Bianca Maria Piccinino|Bianca Maria Piccinio]] kazetaria, idazlea (Italia, 1924)
# [[Blanca Riestra]] idazlea (Coruña 1970)
# [[Brenda Helser|Brenda Elser]] igerilaria (EEBB, 1924)
# [[Carla Cerati]] argazkilaria eta idazlea (Italia, Bergamo, 1926, Milan, 2016)
# [[Carmen López-Cortón|Carmen López Cortón]] maistra (Galizia, 1866-Madril, 1938)
# [[Caroline Quarlls]] esklaboa, askapena lortzeko lurpeko trenbidea erabiliz Wisconsinetik Kanadara bidaiatutako lehen pertsona (AEB 1824- Kanada 1892)
# [[Catherine Chamié]] kimikaria (Frantzia, 1888-1950)
# [[Catherine Tolson]] erizaina, sufragista, aktibista (EB 1890- Errusia 1924)
# [[Cecilia Berdichevski]] programatzailea, informatikan aitzindaria (Polonia 1925- Argentina 2010)
# [[Cheryl Diaz Meyer]] fotokazetari independientea (EE.BB. 1968)
# [[Chikage Awashima]] aktorea (Japonia, 1924-2012)
# [[Chloe Clark Willson]] aitzindaria, irakaslea (AEB 1818-1874)
# [[Christine_Ladd-Franklin]] matematikaria (AEB, 1847-1930)
# [[Cicely Popplewell]] software ingeniaria (Erresuma Batua 1920-1995)
# [[Clara Belle Williams]] maistra, 1. afroamerikar lizentziatua Mexiko Berrian (AEB 1885-1994)
# [[Clara Obligado]] idazlea (Argentina/Espainia 1950)
# [[Claudine Hermann]] fisikaria (Frantzia, 1945-2021)
# [[Cristina Alberdi]] abokatua (Sevilla 1946)
# [[Cristina Cerrada]] idazlea (Madril 1970)
# [[Cristina Fallarás]] kazetaria, idazlea, ekintzailea ( Zaragoza 1968)
# [[Daria Diachenko]] partisanoa (Sobietar Batasuna, 1924-1944)
# [[Diana Agrest]] arkitektoa (Argentina, 1945)
# [[Dolores Gray]] aktorea (EE.BB.1924-2002)
# [[Dolores Martí de Detrell]] maistra eta idazlea (Bartzelona, ? - 1880)
# [[Dora Hitz]] margolaria (Alemania, 1856-1924)
# [[Dorothy Maharam]] matematikaria (AEB, 1917-2014)
# [[Dorothy Pitman Hughes]] feminista, aktibista (Georgia, 1928-Florida, 2022)
# [[Edith Gertrude Schwartz]] botanikaria (AEB, 1877-1971)
# [[Elena O'Callaghan Duch]] pedagogoa, idazlea (Bartzelona 1955)
# [[Elisa Acuña]] Mexikoko irakasle eta kazetari anarkista (1887-1946)
# [[Elisa Maria Reyes Vargas]] maistra (Jaen, 1983)
# [[Elise Hall]] musikaria (EE.BB, 1853-1924)
# [[Elisso Virssaladze]] piano jolea (Georgia 1942)
# [[Elizabeth Cabot Agassiz]] hezitzaile, naturalista (AEB, 1822-1907)
# [[Elspeth Beard]] arkitekto eta motorzalea (Erresuma Batua, 1959)
# [[Émilienne Malfatto]] idazlea eta fotokazetaria (Frantzia, 1989)
# [[Emma Calderón y de Gálvez|Emma Calderon y de Galvez]] kazetaria, maistra eta idazlea (Cádiz, XIX. mendea)
# [[Emma Gramatica]] aktorea (Italia, 1874-1965)
# [[Erzesbet Gulyás Köteles|Erzsébet Gulyás Köteles]] gimnasta (Hungaria, 1924-2019)
# [[Esther García Llovet]] idazlea, itzultzailea ( Malaga 1963)
# [[Ethel Houston]] abokatua, kriptologoa (Albacete/Eskozia 1924-2017)
# [[Eulalia Vicenti]] kazetaria, emakumeen eskubideen aldeko politikaria (Madril 1884 - Porto 1979)
# [[Eva Díaz Riobello]] idazlea (Asturias 1980)
# [[Eva May]] zinema aktorea (Austria, 1902-1924)
# [[Fannie Bloomfield Zeisler]] piano jolea (Austria 1863-AEB 1927)
# [[Fanny Tur Riera ]] historialaria, politikaria ( Eivissa 1961)
# [[Farzana Wahidy]] Fotokazetaria (Agfanistan, 1997)
# [[Fatima Shbair]] fotokazetaria (Palestina, 1997)
# [[Felisa Núñez Cubero]] fisikaria , kimikaria (Valladolid 1924- Madril 2017)
# [[Fifi Mukuna]] karikaturagilea (Kongo,)
# [[Florynce Kennedy|Glorynce Kennedy]] feminista, ekintzailea (EE.BB.1916-2000)
# [[Francisca de Braganza]] aristokrata (Brasil, 1824-1898)
# [[Françoise Adnet|Francoise Adnet]] margolaria (Paris, 1924-2014)
# [[Françoise Blomme]] arkitektoa (Belgika, 1933)
# [[Galina Kmit]] argazkilaria (Errusia, 1921-2019)
# [[Geraldine Doyle]] modeloa, metaleko langilea (EE.BB.1924-2010)
# [[Gina Pellon|Gina Pellón]] artista (Kuba, 1926-Frantzia, 1914)
# [[Gloria Sanchez]] idazlea eta maistra (Villagarcia de Arosa, 1958)
# [[Guadalupe Rivera Marín]] politikaria (Mexiko 1924-2023)
# [[Hannah Marie Wormington]] arkeologoa (AEB, 1914-1994)
# [[Hannie Lips]] telebista aurkezlea (Herbehereak, 1924-2012)
# [[Hazel Brooks]] aktorea (EE.BB. 1924-2002)
# [[Hazel Brooks]] aktorea (Hegoafrika, 1924-EEBB 2002)
# [[Heidi Levine]] fotokazetaria (AEB, 1987)
# [[Hengameh Golestan]] argazkilari konprometitua (Iran, 1952)
# [[Henrietta Muir Edwards]] feminista, ekintzailea (Kanada, 1849-1931)
# [[Isabelle Vengerova]] pialo jolea, irakaslea (Errusia 1877-1956)
# [[JoAnn H. Morgan]] ingeniari aeroespaziala (AEB, 1940)
# [[Johanne Cathrine Krebs]] margolaria (Danimarka, 1848-1924)
# [[Joy Page|Joe Page]] aktorea (EE.BB, 1924-2008)
# [[Julia Slingo]] meteorologoa (Erresuma Batua, 1950)
# [[Julie de Graag]] margolaria (Herbehereak, 1877-1924)
# [[Julie Wilhelmine Hagen-Schwarz|Julie Wilhelmine]] margolaria (Estonia, 1824-1902)
# [[Justyna Mielnikiewicz]] fotokazetaria (Polonia, 1973)
# [[Karen Margrete Harup]] igerilaria (Danimarka, 1924-2009)
# [[Kate Gleason]] ingeniaria (AEB, 1865-1933)
# [[Kuhne Beveridge]] eskultorea, aktorea (AEB 1874-XX. mendea)
# [[La Perla de Cádiz]] flamenko kantaria (Cádiz 1924-1975)
# [[Lallie Charles]] argazkilaria (Irlanda,1869-1919)
# [[Laurence Geai]] Fotokazetaria (Frantzia, 1984)
# [[Lillian Elliott]] aktorea (Kanada, 1814-1959)
# [[Lourdes Vega]] zientzialaria (Badajoz 1965)
# [[Lula Romero]] musikagilea (Palma Mallorcakoa, 1976)
# [[Lys Assia]] abeslaria (Suitza 1924-2018)
# [[Mabel Allington Royds]] artista (EB 1874-941)
# [[Małgorzata Malicka|Malgorzata Malicka]] fotokazetaria, idazlea, poeta (Varsovia, 1959)
# [[Manizha Wafeq ]] ekonomialaria, ekintzailea (Afganistan,?)
# [[Manuela Villa]] kutur kudeatzailea, politikaria (Madril 1976)
# [[Mar Villaespesa]] kultur kudeatzailea, arte kritikaria (Almeria 1953)
# [[Marga López]] aktorea (Mexiko, 1924-2005)
# [[Margaret Boden]] ikerketa-irakaslea (Erresuma Batua, 1936)
# [[Margaret Yorke]] idazlea (Irlanda, 1924-2012)
# [[Margarita de Mayo Izarra]] idazlea, kazetaria eta maistra (Toledo, 1889-Madril,1969)
# [[Marguerite Long]] musikaria eta pedagogoa (Frantzia, 1874-1966)
# [[Marguerite Vogt]] birologoa, biologoa (Alemania 1913-AEB 2007)
# [[Maria Auböck]] arkitektoa (Viena, 1951)
# [[María del Mar Terrones Villanueva|Maria del Mar Terrores Villanueva]] maistra, medikua eta kazetaria (Granada, 1892-1980)
# [[María Durán Febrer]] emakumeen eskubideetan espezializatutako legelari feminista (Mallorca 1953)
# [[María Emilia Casas]] legelaria, Konstituzio Auzitegiko 1. emakume presidentea (León 1950)
# [[Maria Golubnitxaia|Maria Golubnichaya]] atleta (Errusia 1924-2015)
# [[Maria Jose Marques da Silva]] artikektoa (Porto, 1914-1996)
# [[Maria Lainá]] poeta (Grezia, 1947-1923)
# [[María Luz Navarro Mayor|Maria Luz Navarro Mayor]] maistra (Soria, 1918-Madril, 2014)
# [[Maria Sander]] atleta (Alemania, 1924-1999)
# [[Maria Vos]] margolaria (Amsterdan, 1824-1906)
# [[María Zaragoza]] idazlea (Madril 1982)
# [[Maria_Walanda_Maramis]] Indonesiako "heroi nazionala" (Kema, Iparraldeko Minahasa 1872 - 1924)
# [[Marianne Werner]] atleta (Alemania, 1924-2023)
# [[Marie Dorigny]] fotokazetaria (Frantzia, 1959)
# [[Marie Gutheil-Schoder]] opera sopranoa (Alemania, 1874-1935)
# [[Marina Berti|Martina Berti]] (Londres, 1924-Italia, 2002)
# [[Marina Perezagua]] idazlea (Sevilla 1979)
# [[Mariya Yúdina]] piano jolea (Errusia 1899-1970)
# [[Marjorie Boulton|Majorie Boulton]] idazlea, poeta (Erresuma Batua, 1924-1977)
# [[Marlena Fejzo]] genetista (AEB, 1968)
# [[Marta Verde]] artista (Pontevedra 1985)
# [[Marthe Vogt]] neurozientzialaria (Berlin 1903-AEB 2003)
# [[Martina Bacigalupo]] fotokazetaria (Italia, 1978)
# [[Mary Ann Bevan]] erizaina (EB 1874-1933)
# [[Mary Berg]] Varsoviako getto judutik bizitik irtendakoa (Polonia 1924-2013)
# [[Mary Carr]] aktorea (EE.BB, 1874-1973)
# [[Mary Gardiner Horsford]] poeta (AEB 1818-1874)
# [[Mary Helen Wright Greuter]] astronomo, historialaria (AEB, 1914-1997)
# [[Mary Katharine Brandegee]] botanikaria (AEB 1844-1920)
# [[Mary Lee Woods]] matematikaria, programatzailea (Erresuma Batua, 1924-2017)
# [[Maryse Goudreau]] argazkilaria (Kanada, 1980)
# [[Marzieh]] abeslaria (Teheran, 1924-Paris, 2010)
# [[Maxine Singer|Maxime Singer]] biologoa (New York, 1931)
# [[Mercedes Cebrián]] idazlea, itzultzailea (Madril 1971)
# [[Mercedes Vieito]] kazetaria eta maistra (Kuba, 1887-1960)
# [[Meri Torras]] filologoa, saiakeragilea, ikertzailea (Bartzelona 1968)
# [[Minda Ramm]] idazlea (Norvegia, 1859-1924)
# [[Montserrat Pujol Vilarnau]] maistra eta pedagogoa (Galizia, 1941)
# [[Nahirqo]] erregina (Kuxeko Erregina, ?)
# [[Nahla El Fatiha Naili]] eskultorea (Aljeria, 1986)
# [[Nana Akua Oppong Birmech]] arkitektoa (Ghana, 1980ko hamarkada)
# [[Naomi Shihab Nye]] poeta, idazlea (AEB-Palestina, 1952)
# [[Natalia Gutman]] piano jolea (Errusia 11877-1952)
# [[Natalia Pozniakovskaia]] piano jola, irakaslea (Errusia 1889-1981)
# [[Nathalie de Vries]] arkitektoa, hirigilea, irakaslea (Herbehereak 1965)
# [[Neda Razavipour]] artista (Iran, 1969)
# [[Oby Ezekwesili]] ekonomia politikan aditua (Nigeria 1963)
# [[Olga Gyarmati]] atleta (Hungaria, 1924-2013)
# [[Olga Kalantarova]] piano jolea, irakaslea (Errusia 1877-1952)
# [[Paloma Pedrero]] dramagilea, irakaslea (Madril 1957)
# [[Paula Lapido]] idazlea (Madril 1975)
# [[Paulete Furacão|Paulete Furacao]] giza eskubideen aldeko ekintzailea (Salvador, 1964)
# [[Paulette Nardal]] Martinikako kazetari, idazle eta feminista frantziarra (Frantzia1896-1985)
# [[Pauline Chaponnière-Chaix]] erizain, sufragista, (Suitza, 1850-1934)
# [[Priscilla Pointer]] aktorea (EE.BB, 1924)
# [[Ragna Nielsen]] politikaria (Norvegia, 1845-1924)
# [[Raquel Lanseros]] poeta, itzultzailea (Cádiz 1973)
# [[Rebeca Guber]] matematikaria, informatikaren aitzindaria (Argentina 1926-2020)
# [[Renée Lafont]] itzultzaile, fotokazetaria (Frantzia, 1876-Kordoba, 1936, gerran eraila)
# [[Rita Martin]] argazkilaria (Irlanda, 1958)
# [[Robin Canup]] astrofisikaria (AEB, 1968)
# [[Rosa Cursach]] filosofoa, teologoa, politikari ekintzailea (Mallorca 1967)
# [[Rosa Smester]] maistra, idazlea (Dominikar Errepublika 1874-1945)
# [[Rosalind Tanner]] matematikaria (Erresuma Batua, 1900-1992)
# [[Rosalyn Tureck]] piano jolea (AEB 1914-2003)
# [[Ruth Robertson]] fotokazetaria eta esploratzailea (EE.BB, 1905-1998)
# [[Sandra Vilardy]] biologoa, politikaria, ekintzaile ekologista (Kolonbia 1977)
# [[Sara Rietti]] Argentinako 1. emakume kimikari nuklearra (1930-2017)
# [[Selene Mahri ]] modeloa (Finlandia 1924- AEB 2020)
# [[Shanakdakhete]] erregina (Kuxeko Erregina, ?)
# [[Sharon Isbin]] gitarra jolea (AEB 1980)
# [[Shirin Neshat]] artista, film-zuzendaria (Iran, 1957)
# [[Silvana Estrada]] mexikar musikagilea (Veracruz, 1997)
# [[Silvia Vidal]] eskalatzailea (Bartzelona, 1970)
# [[Sofía Rhei]] idazle, poeta (Madril 1978)
# [[Solmaz Daryani]] fotokazetaria (Iran, 1989)
# [[Soltan Achilova]] fotokazetaria (Turkemistan, 1950?)
# [[Sophie Menter]] piano jolea, musikagilea, irakaslea (Errusia 1846-1918)
# [[Souzana Antonakáki]] arkitektoa (Grezia, 1935-2020)
# [[Stephanie Sinclair]] fotokazetaria (AEB, 1973)
# [[Sue_Hendrickson]] paleontologoa (AEB, 1949)
# [[Susana Vallejo]] fikzio-idazlea ( Madril 1968)
# [[Susanna Amatuni]] musikologoa (Armenia, 1924-2010)
# [[Tara Westover]] historialaria, idazlea (AEB 1986)
# [[Tatiana Nikolayeva]] piano jolea, musikagilea (Errusia 1993)
# [[Tatiana Warsher]] arkeologoa (Errusia 1880- Erroma 1960)
# [[Teresa Carreño]] piano jolea, musikagilea (Venezuela 1853-AEB 1917)
# [[Teresa Peramato Martín]] legelaria, herri-salataria (Salamanca 1962)
# [[Teresa Solà i Vilà|Teresa Solà i Vila]] maistra (Katalunia, 1886-1979)
# [[Themis Emakume Juristen Elkartea]] 1987ko GKEa: abokatu, prokuradore, epaile, magistratu eta legelariak
# [[Valentina Babor]] piano jotzailea (Alemania 1989)
# [[Vanessa Montfort]] idazlea, dramagilea (Bartzelona 1975)
# [[Vithika Yadav]] giza eskubideen aldeko ekintzailea (India 1980)
# [[Widad Hamdi]] aktorea (Egipto 1924-1994)
# [[Xuefei Yang]] gitarra jolea (Pekin 1977)
# [[Yolanda Morató]] irakaslea, itzultzailea (Huelva 1976)
# [[Zahra Kazemi]] argazkilari eraila (Iran, 1948-2003)
# [[Zohra Bensemra]] argazkilaria (Aljeria, 1968)
# [[Zona Gale]] idazlea (EE.BB., 1874-1938)
# [[Zulfiya]] poeta (Uzbekistan 115)
}}
==='''Berriak 2023''' ('''azaroa''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Ainhoa Olaso]] ef-- '''SORTUA''' film zuzendaria, ekintzailea (Durango 1996)
# [[Amets Ormaetxea Ezpeleta]] ---- '''SORTUA''' barne diseinatzailea eta musikaria (Arrasate, 1997)
# [[Ane Lindane]] ef-- '''SORTUA''' aktorea eta umoregilea (Barakaldo, 1988)
# [[Araks Sahakyan]] ---- '''SORTUA''' itzultzailea eta artista (Armenia, 1990)
# [[Ebru Baybara Demir]] ---- '''SORTUA''' sukaldaria (Turkia, 1976)
# [[Elisabeth Luengo]] ---- '''SORTUA''' bide-ingeniaria, arkularia (Durango 1992)
# [[Eneritz Aranburu]] ef-- '''SORTUA''' abeslaria, panderojolea (Mallabia, 1980)
# [[Idoia Telleria Maritxalar]] ---- '''SORTUA''' argazkilaria (Lasarte-Oria, 1977)
# [[Ihitz Iriart Casenave]] ---- '''SORTUA''' abeslaria, gidoilaria (Aloze)
# [[Ione Zuluaga Muxika]] ---- '''SORTUA''' historialari eta ikertzailea (Azkoitia, 1995)
# [[Itziar Irakulis Loitxate]] ---- '''SORTUA''' zientzialaria (Zornotza, 1996)
# [[Itziar Leemans]] ---- '''SORTUA''' euskal zinemagilea (Donibane Lohitzun, 1983)
# [[Jaione Arregi Urizar]] ---- '''SORTUA''' itzultzaile, interpretea (Barakaldo/Zaldibar, 1976)
# [[Jasone Mendizabal Altuna]] ---- '''SORTUA''' topaguneko zuzendaria (Arrasate, 1968)
# [[Josebe Blanco]] ---- '''SORTUA''' artzaina, gaztagilea eta idazlea (Galizia, 1973)
# [[June Baonza Pagaldai]] ef-- '''SORTUA''' diseinatzaile grafikoa (Durango, 1979)
# [[Koro Zumalabe Goenaga]] ---- '''SORTUA''' itzultzailea (Donostia, 1947)
# [[Maria Uriarte Artamendi]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, kontalaria (Elorrio 1966)
# [[Maryse Cachenaut]] ---- '''SORTUA''' laboraria (Itsasu, 1971)
# [[Morgan Ody]] ---- '''SORTUA''' baratzezaina (Frantzia, 1979)
# [[Nati Bilbao Onaindia]] efef '''SORTUA''' pandejolea, tabernaria, sukaldaria (Durango, 1929-2023)
# [[Rosa Moro]] ---- '''SORTUA''' idazlea eta kazetaria (Salamanca, 1969)
# [[Seberi Mardaras]] ef--'''SORTUA''' andereño ohia (Mungia, 1932)
# [[Silvia Bonoli]] ---- '''SORTUA''' astrofisikaria eta ikertzailea (Bolonia, 1979)
# [[Aída Doninelli]] sopranoa (Guatemala, 1898-1996)
# [[Aitziber López Cortajarena ]] irakaslea, ikertzailea (Bilbo 1974)
# [[Alejandra Flores]] sopranoa (Guatemala, 1986)
# [[Alexandra Sophia Handal]] artista, zinemagilea eta entsegugilea ('''Palestina''', 1975)
# [[Alice Catherine Evans]] mikrobiologoa (AEB, 1881-1975)
# [[Alice Eastwood]] botanikaria (Kanada 1859- AEB 1953)
# [[Almudena Alonso-Herrero]] astrofisikaria, ikertzailea (Madril, 1968)
# [[Amparo Alvajar]] idazlea, itzultzailea (Coruña, 1916-Moncano, 1998)
# [[Amparo Amorós]] poeta, saiakeragilea ( Valentzia 1950)
# [[Ana Alcolea]] irakaslea, idazlea (Zaragoza 1962)
# [[Ana de Valle]] poeta (Asturias 1900-Belgika 1984)
# [[Ana Maria Cetto]] fisikaria (Mexiko, 1946)
# [[Ana Pomares Martínez]] idazlea (Alacant, 1991)
# [[Ángeles Blanco]] kazetaria (Badajoz 1972)
# [[Angelina Acuña]] poeta, idazlea (Guatemala, 1905-2006)
# [[Aniela Wolberg]] (Polonia, 1907-Varsovia, 1937)
# [[Anna Verouli]] xabalina jaurtitzailea (Grezia 1956)
# [[Armita Geravanden heriotza]] emakume kurdua, eraila (Teheran, 2006-2023)
# [[Augusta La Torre]] iraultzailea (Peru, 1946)
# [[Aurora Luque]] poeta, itzultzaile. (Almeria, 1962)
# [[Bea Uusma]] idazlea, ikustratzailea eta medikua (Suedia, 1966)
# [[Beata Peters]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1959)
# [[Beate Koch]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1967)
# [[Beatriz Pichi Malen]] abeslari maputxea (Buenos Aires, 1953)
# [[Berta Castañé]] modeloa, aktorea (Bartzelona 2002)
# [[Bessie Pease Gutmann]] artista, ilustratzailea (AEB 1876-1960)
# [[Betsabé Espinal]] aktibista (Kolonbia, 1896-1932)
# [[Camila Loboguerrero]] zinema-zuzendaria (kolonbia, 1941)
# [[Camille Aumont Carnel]] feminista, idazlea, blogaria (Niger, 1996)
# [[Camille Lellouche]] abeslaria, youtuberra (Paris, 1965)
# [[Carmen Pujals ]] botanikaria, ikertzailea (Argentina 1916-2003)
# [[Carmen Soler]] poeta, komunista, irakasle (Paraguai, 1924-1985)
# [[Casta Álvarez]] Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Aljeria 1786-Zaragoza 1846)
# [[Caty Juan de Corral]] idazlea, margolaria ( Palma 1926-2014)
# [[Cecilia Magni]] Pinochet-en aurkako iraultzailea (Txile, 1956-1988)
# [[Celia de Molina]] aktorea, gidoilaria (Jaen 1983)
# [[Chus Pato]] idazlea (Ourense 1955)
# [[Claudia Losch]] atleta, pisu jaurtitzailea (Alemania 1960)
# [[Claudia Sagastizabal]] matematikaria (ARgentina...?)
# [[Concepción Ramírez]] indigena, ekintzailea (Guatemala, 1942-2021)
# [[Concha Lagos]] poeta (Kordona 1907-Madril 2007)
# [[Conchita Cintrón]] burtzikaria, toreatzailea, aitzindaria (Txile 1922- Portugal 2009)
# [[Cristina Andreu Cuevas]] film zuzendaria (Casablanca 1960)
# [[Cristina Fernández Cubas]] idazlea, kazetaria ( Bartzelona 1945)
# [[Cristina Sánchez]] toreatzailea (Madril 1972)
# [[Débora Arango]] artista politikoa (Kolonbia 1907-2005)
# [[Dima Khatib]] Kazetaria, poeta, blogaria (Siria, 1971)
# [[Dionisia García]] idazlea (Albacete 1929)
# [[Dolores Franco Manera]] irakaslea, idazlea, itzultzailea (Madril 1912-1977)
# [[Dulcinea Bellido]] jostuna, politikaria (Badajoz 1936-Madril 2001)
# [[Elena Iparragirre]] iraultzailea (Peru, 1947)
# [[Elena Martín Vivaldi]] poeta, idazlea, liburuzaina (Granada 1907-1998)
# [[Elena Martínez Fontes]] biologoa, ikertzailea (Argentina 1912-1987)
# [[Elisa Bachofen]] ingeniaria, aktibista (Argentina 1891-1976)
# [[Eliška Junková]] auto-gidaria (Austria-Hungaria 1900-Txekoslovakia 1994)
# [[Elvira López ]] aktorea (Txile 1966)
# [[Esperança Camps Barber]] kazetaria, idazlea, politikaria (Menorca 1964)
# [[Ethelwynn Trewavas]] iktiologoa, zientzialaria (Erresuma Batua, 1900-1993)
# [[Fanny Rubio]] idazlea, ikertzailea (Jaen 1949)
# [[Fatima Whitbread]] xabalina jaurtitzailea (Erresuma Batua 1961)
# [[Felicia Țilea-Moldovan]] xabalina jaurtitzailea (Errumania 1967)
# [[Gracia Morales]] antzerkigilea, poeta (Granada 1973)
# [[Graciela Rodo Boulanger]] artista (Bolivia, 1935)
# [[Guadalupe Muñoz Sampedro]] aktorea, enpresaburua (Madril 1896-1975)
# [[Gudrun Ensslin]] irakaslea, emakumeen aldeko ekintzailea, iraultzailea (Alemania 1940-1977)
# [[Hale Asaf]] margolaria (Turkia, 1906- Paris, 1938)
# [[Haneen Zoabi]] '''palestinar-israeldar''' politikaria (Israel 1969)
# [[Helena González Fernández]] irakaslea, ikertzailea (Pontevedra 1967)
# [[Heli Rantanen]] xabalina jaurtitzailea (Finlandia 1970)
# [[Hind Shoufani]] poeta eta film zuzendari '''palestinarra''' (Libano, 1978)
# [[Huzama Habayeb]] idazlea ('''Palestina,''' 1965)
# [[Iraida Noriega]] abeslaria (Mexiko Hiria, 1971)
# [[Irene Bernasconi]] biologoa, ikertzailea, aitzindaria (Argentina 1896-1989)
# [[Iris Cochón]] itzultzailea, literatura kritikaria (Galizia 1968)
# [[Irmgard Möller]] aktibista politikoa (Alemania 1947)
# [[Isabel de Ocampo]] zinegilea, gidoilaria (Salamanca 1970)
# [[Isabel Echarri]] euskal artista (Bera, 1929-Formentera, 2022)
# [[Isabel Ruiz Lara]] kazetaria (Espainia, XX. mendea)
# [[Isabel Ruiz Ruiz]] artista (Guatemala, 1945-2019)
# [[Isabel Vilallonga]] politikaria (Badajoz 1949)
# [[Jackie Forster]] kazetaria, aktorea, ekintzaile lesbiana (Erresuma Batua, 1926-1998)
# [[Jennifer Lee Carrell]] idazlea (AEB 1962)
# [[Joana Bonet]] kazetaria (Leida, 1966)
# [[Juana Castro Muñoz]] poeta (Kordoba 1945)
# [[Juana Cruz]] toreatzaile aitzindaria (Madril 1917-1981)
# [[Julia Castillo]] antropologoa, poeta (Madril 1956)
# [[Julia Uceda]] poeta (Sevilla 1925)
# [[Karen Forkel ]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1970)
# [[Karimeh Abbud]] argazkilaria eta artista ('''Palestina''' 1896-1940)
# [[Khalida Jarrar]] politikari '''palestinarra''' (Jordania 1963)
# [[Laila Shawa]] artista bisuala ('''Palestina''' 1940-Londres 2002)
# [[Lamia Ziadé]] Libanoko pintore eta komikigilea (Beirut, 1968)
# [[Laura Zambrano Padilla]] hezitzailea eta iraultzailea (Peru, 1945)
# [[Leonor Fernández de Torreblanca]] dama, Cervantesen amama (Kordoba ?-1557)
# [[Lia (abeslaria)]] (Japonia 1981)
# [[Lil Milagro Ramírez]] poeta, gerrillaria (Salvador 1946-1979)
# [[Linda Maria Baros]] hizkuntzalaria, itzultzailea (Errumania 1981)
# [[Linda Sobeh Alí]] diplomazialaria ('''Palestina''' 1968)
# [[Livia Gouverneur]] gerrillaria (Venezuela, 1941-1961)
# [[Lola Lorente]] ilustratzailea (Bigastro, Valentzia, 1980)
# [[Lola Mora]] eskultorea, asmatzailea, aitzindaria (Argentina 1866-1936)
# [[Louise McPaul]] xabalina jaurtitzailea (Australia 1969)
# [[Lucrecia Pérez]] etxeko langilea, arrazismoaren lehenengo biktima aitortua Espainian (Dominikar Errepublika, 1959 - Madril, 1992)
# [[Maider Oleaga]] zinema-zuzendari eta gidoigilea (Bilbo, 1976)
# [[Malika Gaïd]] Aljeriako erizaina eta militante independentista (1933-1958)
# [[Manuela Burló]] film zuzendaria, gidoilaria (Murtzia 1978)
# [[Manuela Sancho]] Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Zaragoza 1783-1863)
# [[Margaluz]] aktorea, abeslaria, dantzaria (Palma 1939-2006)
# [[Margarida Pinto]] aktorea, kazetaria ( Portugal 1966)
# [[Marguerite Buffet]] idazlea (Frantzia, 1620-1680)
# [[María Adela Caría]] bakteriologoa, ikertzailea (Argentina 1915-1989)
# [[María Agustín]] Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Zaragoza 1784-1831)
# [[María Antonia Ortega]] poeta (Madril 1954)
# [[María de la Consolación Azlor]] noblea, Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Girona 1775- Zaragoza 1814)
# [[María de los Reyes Fuentes]] poeta ( Sevilla 1927-2010)
# [[María Forteza]] aitzindaria. Seguraski, Espainiako 1. emakume zinegilea (Mallorca 1913-1961)
# [[María Guerra]] kazetaria, zinema kritikaria (Madril 1965)
# [[Maria Hervás]] aktorea (Madril 1978)
# [[María Isabel Sánchez Vegara]] idazlea...(Bartzelona ?)
# [[Maria Josefa Yzuel Giménez]] fisikaria (Huesca, 1940)
# [[Maria Keil]] artista (Portugal 1914.2012)
# [[María Larrea|Maria Larrea]] zinegilea (Bilbo, 1979)
# [[María Lostal]] heroia ( ?- Zaragoza ç1809)
# [[María Manuela Pignatelli de Aragón Gonzaga]] noblea, Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Zaragoza 1753-Madril 1816)
# [[María Martín Barranco]] idazlea, genero ikuspegian aditua (Granada XX. mendea)
# [[Maria Occhipinti]] anarkista eta idazlea (Italia 1921-Erroma 1996)
# [[María Pantoja Sánchez]] soziologoa eta iraultzailea (Peru, 1953)
# [[María Pilar Fumanal]] geomorfologoa (Valentzia 1940-1998)
# [[María Rosal]] poeta, irakaslea (Kordoba 1961)
# [[María Victoria Atencia]] poeta (Malaga 1931)
# [[Marie Sara]] burtzikaria (Frantzia 1964)
# [[Marie-Castille Mention-Schaar]] film zuzendaria, gidoilaria, kazetaria ( Frantzia 1963)
# [[Marisa Soleto]] legelaria (Cáceres 1966)
# [[Mary Montagu]] idazlea (EB 1689-1762)
# [[Matilde Cherner]] idazlea (Salamanca, 1833-Madril 1880)
# [[Matilde Muñoz Sampedro]] aktorea ( Madril 1900-1969)
# [[Mercedes Muñoz Sampedro]] aktorea (Madril 1896-1979)
# [[Mikaela Ingberg ]] xabalina jaurtitzailea (Finlandia 1974)
# [[Mily Possoz]] margolaria (Portugal, 1888-1968)
# [[Mirela Manjani]] xabalina jaurtitzailea (Albania 1976)
# [[Miriam Rothschild]] zientzialaria (Erresuma Batua, 1908-2005)
# [[Miriam Tlali]] emakume beltz eta idazlea (Hego Afrika, 1933-2017)
# [[Montserrat Casas]] fisikaria (Girona 1955-Bartzelona2013)
# [[Nandar]] aktibista feminista (Myanmar, 1995)
# [[Natalia Lisovskaya]] atleta, pisu jaurtitzailea (Errusia 1962)
# [[Natalia Xikolenko]] xabalina jaurtitzailea ( Bielorrusia 1964)
# [[Nathalie Handal]] idazlea (EE.BB. 1969)
# [[Nelly Evans Risco]] iraultzailea (Peru, 1943)
# [[Nicole Girard-Mangin]] medikua (Frantzia, 1878-1919)
# [[Nina Bari]] matematikaria (Errusia, 1901-1961)
# [[Olga Gavrilova]] xabalina jaurtitzailea (Errusia 1957-2022)
# [[Olga Rivero Jordán]] poeta (La Laguna, 1928-2021)
# [[Päivi Alafrantti]] xabalina jaurtitzailea ( Finlandia 1964)
# [[Panmela Castro]] grafitigile, artista, ekintzaile (Brasil, 1981)
# [[Petra Felke]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1959)
# [[Pilar Costa]] abokatua, politikaria (Eivissa 1967)
# [[Pureza Canelo]] poeta (Cáceres 1946)
# [[Quan Zhou Wu]] ilustratzaile eta komikigilea (Algeciras, 1989)
# [[Randa Siniora]] eskubideen aldeko ekintzailea ('''Palestina''' ç1961)
# [[Rauda Morcos]] LGBTIQ ekintzaile (Palestina, 1974)
# [[Raymonde Arcier]] artista, feminista (Frantzia, 1939)
# [[Raymonde Peschard]] Aljeriako gerrako militante nazionalista (1927-1957)
# [[Rebecca Guay]] akuarelista (EE.BB. XX. mendea)
# [[Rita Azevedo Gomes]] zinema zuzendaria (Lisboa, 1952)
# [[Romelia Alarcón Folgar|Rogelia Alarcón]] idazlea, pianista (Guatemala, 1900-1971)
# [[Rosa Chávez]] poeta, aktorea, kultura kudeatzailea (Guatelama, 1980)
# [[Rosa Pereda]] idazlea, kritikaria (Santander 1949)
# [[Rosa Romojaro ]] poeta, ikertzailea (Cádiz 1948)
# [[Rosa Spottorno Topete]] itzultzailea, feminista ( Murtzia 1884-1980)
# [[Rosario Pardo]] aktorea, zuzendaria (Jaen 1959)
# [[Rosaura Álvarez]] poeta, margolaria, irakaslea (Granada 1945)
# [[Roxana Stinchfield Ferris]] botanikaria (AEB 1895-1978)
# [[Ruth Mateu Vinent]] politikaria (Menorca 1976)
# [[Sabine Braun]] heptatloi- atleta (Alemania 1965)
# [[Sara Doke]] belgikar kazetaria, itzultzaile (Frantziar, 1968)
# [[Sara Estela Ramírez]] irakasle, kazetari, feminista ..(Mexiko, 1881-1910)
# [[Sheila Minor]] ikertzailea (EE.BB., 1946)
# [[Silke Renk]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1967)
# [[Sofia Montaner Arnau]] azken trementinairea (Lleida 1908-1996)
# [[Sofía Sakorafa]] greziar-'''palestinar''' politikaria, xabalina-jaurtitzailea (Grezia 1957)
# [[Soledad Ortega Spottorno]] filosofoa, irakaslea, editorea (Madril 1914-2007)
# [[Soledad Varela Ortega]] filologoa, ikertzailea (Madril 1945)
# [[Sonia Nimr]] idazlea ('''Palestina''', 1955)
# [[Sonia Pulido]] ilustratzailea (Bartzelona, 1973)
# [[Steffi Nerius]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1972)
# [[Suheir Hammad]] poeta ('''Jordania''', 1973)
# [[Tatiana Xikolenko]] xabalina jaurtitzailea (Errusia 1968)
# [[Telma Reca]] psikiatra aitzindaria (Argentina 1904-1979)
# [[Teresa Bolaños de Zarco]] idazlea, pianojolea eta margolaria (Guatemala, 1922-1998)
# [[Tiina Lillak ]] xabalina jaurtitzailea ( Finlandia 1961)
# [[Truus Menger-Oversteegen|Truus Menger]] eskultorea, aktibista (Holanda 1923-2016)
# [[Virginia Yagüe]] gidoilaria, idazlea ( Madril 1973)
# [[Ynes Mexia]] botanikaria (Mexiko/AEB 1870-1938)
# [[Zahia Ziouani]] orquestra zuzendaria (Paris 1978)
# [[Zinaída Guipius]] poeta, idazlea (Errusia- Frantzia, 1869-1945)
# [[Ziza Massika]] Aljeriako erizaina eta militante independentista (1934-1959
}}
==='''Berriak 2023''' ('''urria''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Amaia Abanda Elustondo]] ----'''SORTUA''' ikertzailea (Donostia, 1989)
# [[Amaia Arranz Mendiguren]] ----'''SORTUA''' biologoa eta ikertzailea (Bilbo 1978)
# [[Andrea Garcia-Santesmases]] ----'''SORTUA''' soziologoa, antropologoa (Madril 1988)
# [[Carmen Albisu]] efef'''SORTUA''' euskaltzailea, euskara irakaslea (Errenteria, 1916-Tutera, 2007)
# [[Irati Gorostidi Agirretxe]] '''SORTUA''' artista, zinemagilea (Egues, 1988)
# [[Itziar Eguren]] ef--'''SORTUA''' erizaina, txistularia (Elorrio 1953)
# [[Izar Zubiaga]] ef--'''SORTUA''' futbolaria (Durango 2006)
# [[Leire Ayala]] ef--'''SORTUA''' abeltzaina (Bilbo/Elorrio 1972)
# [[Maialen Braña]] ----'''SORTUA''' abeslaria, irakaslea (Elizondo, 1998)
# [[María Ángeles Sallé Alonso]] ef--'''SORTUA''' soziologoa, ikertzailea (Panama, 1956)
# [[Maria Pilar Zuriarrain]] ef--'''SORTUA''' txistularia (Zizurkil, 1953)
# [[Marta Rodríguez Fouz]] ef--'''SORTUA''' soziologoa, kazetaria eta futbolaria (Coruña, 1972)
# [[Patricia Tornero]] ----'''SORTUA''' gaztagilea (Valentzia....)
# [[Tatiana Romero Reina]] ----'''SORTUA''' historialaria, aktibista (Mexiko, 1984)
# [[Julia Arévalo]] aktibista, politikaria (Uruguai, 1898-1985)
# [[Abala Bose]] gizarte langilea (Bangladesh, 1864-1951)
# [[Alberta Ferretti ]] diseinatzailea (Italia 1950)
# [[Alessandra Korap]] lider indigena (Brasil, 1958)
# [[Alicia Luna]] gidoilaria, irakaslea (Madril 1963)
# [[Alicia Senovilla ]] aurkezlea (Madril 1969 )
# [[Amna Suleiman]] maistra eta txirrindularia Palestinan (Damasco, 1982)
# [[Amparo Fortuny]] dokumentalgilea, ekoizlea (Valentzia XX. mendea)
# [[Ana García Lozano]] kazetaria (Valentzia 1963)
# [[Ana Iris Simón ]] kazetaria, idazlea (Ciudad Real 1991)
# [[Anita Sirgo]] sindikalista, komunista, ekintzailea (Asturias, 1030)
# [[Anna Lizaran]] aktorea (Bartzelona 1944-2013)
# [[Anna Murià]] idazlea, kazetaria, ekintzaile erbesteratua (Bartzelona, 1904-Tarrasa, 2002)
# [[Annie Baker]] film zuzendaria (AEB 1981)
# [[Antonia Dell'Atte ]] modelo ohia, aurkezlea (Italia 1960)
# [[Anwara Bahar Chowdhury]] idazlea eta ekintzailea (Bangladesh, 1919-1987)
# [[Asma al-Ghul]] kazetaria, feminista (Palestina, 1982)
# [[Asma Tubi]] poeta eta kazetaria (Palestina, 1905-1983)
# [[Assumpció Casals]] aktore erbesteratua (Bartzelona, 1896-1975)
# [[Auguste Deter]] dokumentatutako 1. Alzheimer goiztiar kasua (Alemania 1850-1906)
# [[Beatriz de Bobadilla (Gomerako andrea)]] Tenerifeko konkistatzailea (Medina del Campo, ?-1504)
# [[Beatriz Enríquez de Arana]] Kolonen bikotea eta Fernando Kolonen ama (Kordoba, 1465-1522)
# [[Blanca Padilla]] modeloa, diseinatzailea (Madril 1995)
# [[Bushra al-Tawil ]] kazetaria, aktibista (Palestina 1993)
# [[Carlota Soldevila]] aktorea, irakaslea (Bartzelona 1929-2005)
# [[Carme Ballester|Carmen Ballester]] kataluniar politikari erbesteratua (Bartzelona, 1900-Paris, 1972)
# [[Carme Serrallonga]] pedagogoa, itzultzailea (Bartzelona 1909-1997)
# [[Carmen Alcázar]] wikilaria (Mexiko)
# [[Carmen Domingo]] idazlea, aktibista (Bartzelona 1970)
# [[Carmen Lomana]] enpresaburua, socialitea (Leon 1948)
# [[Carolina Punset]] politikaria (AEB/Katalunia 1971)
# [[Celestina Marrón]] sindikalista (Asturias, 1926-2016)
# [[Chelo García-Cortés]] kazetaria (Ourense 1951)
# [[Clotilde Luisi]] abokatu, dramaturgo, feminista (Uruguai, 1882-1969)
# [[Conchi Arnal Claro]] ekintzaile feminista (Tanger, 1950)
# [[Conxita Herrero]] komik ilustratzailea (Katalunia, 1993)
# [[Daniela Catrileo]] poeta maputxea (Txile, 1987)
# [[Daniela Feixas]] idazlea, aktorea, zuzendaria (Katalunia 1973)
# [[Dolors Oller]] irakaslea, idazlea, literatura kritikaria (Girona 1942)
# [[Eileen O'Shaughnessy]] Britainia Handiko idazlea (1905–1945)
# [[Elisa Coll]] idazlea, ekintzailea, bisexuala (Madril 1992)
# [[Elisabeth Reyes]] modeloa (Malaga 1985)
# [[Elsa Punset]] idazlea ( Londres/Katalunia 1964)
# [[Elvira Espejo Ayca]] artista, poeta, ehulea (Bolivia, 1981)
# [[Eva García Magriñá]] ikertzaile eta idazle (Donostia, 1966)
# [[Eva Hache]] umorista, aurkezlea (Segovia 1971)
# [[Fadila Saâdane]] Aljeriako gerrako zuen militante nazionalista (1938-1960)
# [[Fanny Kemble]] aktore, idazle eta esklabotzaren aurkako abolizionista (Britainia Handia, 1809-1893)
# [[Gema López]] kazetaria (Madril 1971)
# [[Georgette Rizk]] ekintzailea (Palestina 1925-2018)
# [[Hanan Al-Agha]] idazle eta artista (Palestina, 1948-2008)
# [[Helena Béjar]] soziologoa, irakaslea (Madril 1956-2023)
# [[Helga Tawil-Souri]] dokumentalgile, ikertzaile eta idazle (Kuwait, 1969)
# [[Hiba Kamal Abu Nada]] poeta, eleberrigilea, wikilaria (Meka, 1991-Gazako zerrenda, 2023)
# [[Hind al-Husseini]] aktibista, hezitzailea (Palestina, 1916-1994)
# [[Inés Luisi]] medikua (Uruguai, XIX.mendea- 1965)
# [[Irene Bordoy]] margolaria, irudigilea (Mallorca 1940)
# [[Isabel Gemio]] kazetaria (Badajoz 1961)
# [[Isabel González González]] politikaria eta ekintzailea (Tenerife, 1890-1968)
# [[Isabel Pinto de Vidal]] politikaria, aktibista (Uruguai, 1885-1969)
# [[Isabella Eklöf]] zinemagilea (Suedia, 1978)
# [[Islah Jad]] aktibista, ikertzailea, irakaslea (Palestina 1951)
# [[Jackie Salloum ]] artista, film zuzendari palestinarra (AEB XX. mendea)
# [[Jahanara Arzu]] poeta (Bangladesh, 1929)
# [[Jenna Elfman]] aktorea (AEB 1971)
# [[Jimena Menéndez-Pidal|Jimena Menendez Pidal]] pedagogoa (Madril, 1901-1990)
# [[Júlia Coromines]] medikua, psikiatra erbesteratua (Bartzelona 1910-2011)
# [[Julud Daibes]] palestinar arkitektoa eta politikaria (Betleem, 1965)
# [[Jutta Koether]] artista, musikaria eta kritikaria (Alemania, 1958)
# [[Kamilya Jubran]] abeslari palestinarra (Israel, 1962)
# [[Kamini Roy]] poeta eta ekintzailea (Bangladesh, 1864-1933)
# [[Kapitolina Díaz]] soziologoa (Leon, )
# [[Kholoud Faqih|Kholoud Faqin]] epailea (Palestina, XX.mendea)
# [[Laudelina de Campos Melo]] etxeko-langileen aldeko sindikalista (Brasil, 1904-1991)
# [[Laura Caballero]] gidoilaria, zuzendaria (Madril 1978)
# [[Lola Lizaran]] aktorea (Almeria/Bartzelona 1931-2003)
# [[Lucila Gamero]] mediku, zirujau, idazle eta feminista (Honduras, 1873-1964)
# [[Lucy Prebble]] antzerkigilea (Britainia Handia 1981)
# [[Luisa Luisi]] poeta, pedagogoa (Uruguai, 1883-1940)
# [[Lurdes Lekuona Laburu|Lurdes Lekuona]] Zalduondoko alkatea (Gasteiz, 1958)
# [[Magdalena Antonelli Moreno]] politikaria, aktibista (Uruguai, 1877-1955)
# [[Maha Haj]] palestinar jatorriko zinema zuzendari israeldarra (Nazaret, 1970)
# [[Mai Masri]] zinema-zuzendaria (Jordania, 1959)
# [[Maliha Hamidou]] Aljeriako gerrako militante nazionalista (1942-1959)
# [[Mar Coll]] gidoilaria, film zuzendaria (Bartzelona 1981)
# [[Margarida Minguillón]] aktorea, ahots aktorea (Bartzelona 1947)
# [[Maria Dolors Bargalló]] Kataluniar politikari erbesteratua (Bartzelona, 1902-Mexiko,1980)
# [[María España Almendro]] saskibalio-jokalaria (Mallorca 1992)
# [[Maria Majoral]] trementinairea (LLeida 1887-1976)
# [[Maria Mies]] soziologoa (Alemania, 1931-2023)
# [[María Patiño]] kazetaria (Coruña 1971)
# [[María Teresa Josefina Janicki]] hezitzailea (Frantzia-Uruguai, XIX. mendea- ?)
# [[Mariam Barghouti]] amerikar-palestinar kazetari, aktibista (Palestina-AEB, 1993)
# [[Marina Comas]] aktorea (Bartzelona 1996)
# [[Marta Angelat ]] aktorea, ahots aktorea (Bartzelona 1953)
# [[Marta Corredera]] futbolaria (Bartzelona 1991)
# [[Marta Nebot]] kazetaria (Sevilla 1975)
# [[Marta Pérez Sierra]] idazlea, poeta (Bartzelona 1957)
# [[Maruja Lozano]] bolero eta kopla abeslaria (Valentzia 1935 - Malaga 2022)
# [[Mary Al-Atrash]] igerilaria (Palestina 1994)
# [[Mary Ann Shadd]] aktibista abolizionista, kazetaria, irakaslea (AEB, 1823-1893)
# [[Maryse Gargour]] zinemagilea eta kazetaria (Palestina, XX. mendea)
# [[Matilde_Fern%C3%A1ndez]] Politikaria feminista (Madril, 1950)
# [[Mayada Al-Sayad]] alemaniar-palestinar atleta (Berlin, 1992)
# [[Mériem Bouatoura]] Aljeriako gerrako borrokalari independentista (1938-1960)
# [[Meriem Saâdane]] aljeriar erizaina eta militante nazionalista (1932-1958)
# [[Mila Abadia]] kultura kudeatzailea (Zaragoza, 1962)
# [[Miriam Saavedra]] modeloa, aktorea (Peru 1993)
# [[Montse Amenós]] eszenografoa, jantzi-deseinatzailea (Bartzelona 1954)
# [[Montse Guallar]] aktorea, aurkezlea (Bartzelona 1960)
# [[Montserrat Cornet]] idazlea (Bartzelona 1934)
# [[Mrinalini Sen]] idazlea (Bangladesh, 1879-1972)
# [[Nadia Hafid]] ilustratzailea (Katalunia, 1990)
# [[Nancy Meyers]] zuzendari, ekoizle eta gidoilaria (AEB 1947)
# [[Natalia (abeslaria)]] tb aurkezlea (Cádiz 1982)
# [[Natasha Neri]] aktibista, zinema zuzendaria (Brasil, XX. mendea)
# [[Norma Andrade]] ekinzailea (Mexiko)
# [[Noura Erakat]] amerikar-palestinar aktibista, irakaslea (Kalifornia, 1980)
# [[Olatz Arregui]] piraguista (Donostia, 1999)
# [[Paula Hernández (ahots aktorea)]] (Girona 1998)
# [[Paula Hernández ]] aktorea, gidoilaria, zuzendaria (Argentina 1969)
# [[Paulina Luisi]] mediku, sufragista, aktibista feminista (Uruguai, 1875-1950)
# [[Pilar Boyero]] kopla abeslaria, irakaslea (Cáceres 1974)
# [[Reem Frainah]] psikologoa, aktibista (Palestina ?)
# [[Rosa Catrileo|Rosa Castrilleo]] abokatu maputxea (Temuco, Txile, 1981)
# [[Rosa Estiarte]] igerilari olinpikoa (Manresa 1959-1985)
# [[Rosa María Fernández García|Rosa María Fernandez García]] sindikalista (Asturias, 1942-2021)
# [[Rosa Novell ]] aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1952)
# [[Sahar Jalifa]] idazlea (Palestina, 1942)
# [[Samar Nassar]] igelaria (Libano, 1978)
# [[Samiha Khalil]] politikaria, ekintzailea (Palestina 1923-1999)
# [[Shadia Mansour]] hip-hoparen 1. dama arabiarra (Londres 1985)
# [[Shamim Azad|Shamin Azad]] poeta eta idazlea (Bangladesh, 1952)
# [[Sílvia Quer]] film zuzendaria ( Bartzelona 1962)
# [[Sofía Álvarez Vignoli]] aktibista, politikaria (Uruguai, 1899-1986)
# [[Sònia Moll]] filologoa, poeta, itzultzailea (Bartzelona 1974)
# [[Suad Amiry]] idazle eta arkitektoa (Siria, 1951)
# [[Susanna Barranco]] aktorea, zuzendaria, ekoizlea (Bartzelona 1975)
# [[Tania Safura Adam Mogne]] ikertzaile eta erakusketa komisario (Mozambike, 1979)
# [[Teresa Font]] film-editorea (Bartzelona 1956)
# [[Tina Pérez]] sindikalista, ekintzalea (Asturias, 1929-1965)
# [[Umayya Abu-Hanna]] kazetaria eta idazlea (Palestina-Finlandia, 1961)
# [[Woroud Sawalha]] atleta (Palestina, 1991)
# [[Yamila Abdalá Taha al Shanti]] irakaslea, politikaria (Palestina 1955-2023)
# [[Zaha Hassan]] aktibista, abokatua (Palestina, XX.mendea)
# [[Zulaija Al-Shahabi]] Palestinako feminismoaren ekintzaile aitzindaria (1901-1992)
}}
==='''Berriak 2023''' ('''iraila''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Amaia Barrena García]] ----'''SORTUA''' idazlea, poeta (Basauri)
# [[Bego Zubia Gallastegi]] ----'''SORTUA''' ikertzaile (Arrasate, 1965)
# [[Dora Manchado]] --ef'''SORTUA''' Tehueltxeeraren azken hiztuna (Argentina, 1934-2019)
# [[Jaione López]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, misiolaria (Elorrio 1998)
# [[Marta Goikoetxea Luquin]] ef--'''SORTUA''' blogaria (Lizarra, 1984)
# [[Nagore Belastegi Martín|Nagore Belaustegi]] ----'''SORTUA''' (Legazpia, 1987)
# [[Nerea Azkona]] ----'''SORTUA''' antropologoa, idazlea (Sopela, 1982)
# [[Oihane Unzalu]] ef--'''SORTUA''' nutrizionista, kirol monitorea, lasterkaria (Abadiño 1987)
# [[Pantxonerak]] '''SORTUA''' arrain saltzaileak (Laredo 1970 hamarkadara arte)
# [[Presen Zubillaga Auza]] efef'''SORTUA''' feminista, ekintzailea (Iruñea, 1951-2023)
# [[Raquel Esteban Terradillos]] ----'''SORTUA''' ekofisiologoa (Barakaldo, 1982)
# [[Adriana Abenia]] aurkezlea, idazlea (Zaragoza 1984)
# [[Aina Clotet ]] aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1982ko)
# [[Alexandra Narváez]] aktibista, zientzialaria (Ekuador, XX. mendea)
# [[Alicia de los Ríos Merino|Alicia de los Rios Merino]] ikasle, gerrilari desagertua (Mexiko, 1952)
# [[Amalia Anglés y Mayer]] opera kantaria eta gitarra-jotzailea (Badajoz, 1827-Stuttgart, 1859)
# [[Amèlia Jover Velasco]] sindikalista, anarkista eta feminista (Cullera, 1910-Paris, 1997)
# [[Amelia Quintanal Martínez-Conde]] futbolean Espainiako emakume talde baten 1. entrenatzailea (Kantabria 1937)
# [[Amrita Pritam]] idazlea (Pakistan, 1919-India, 2005)
# [[Ana Alba García]] kazetaria, gerra gatazketan aditua (Bartzelona 1971-2020)
# [[Ana Borges]] futbolaria, aurrelaria (Portugal 1990)
# [[Ana Paris Garcia]] lider sindikalista garrotez eraila (Sevilla, 1898-1938)
# [[Ángeles García-Madrid|Ángeles Garcia-Madrid]] idazlea eta preso politikoa (Torrejón, 1918-Madrid, 2015)
# [[Angustias Lara Sánchez|Maruja Lara Sánchez]] sindikalista (Granada, 1917-Valentzia, 2012)
# [[Anna Cabot Quincy Waterston]] idazlea (AEB 1812-1899)
# [[Anna Gréki]] poeta eta ekintzaile aljeriarra (1931-1936)
# [[Anna Rodríguez Costa]] dramagilea, zuzendaria (Granada 1972)
# [[Anna Stewart (aktibista)]] emakumeen eskubideen aldekoa (Australia 1947-1983)
# [[Annette Frances Braun]] entomologoa (EEBB, 1884-1978)
# [[Antònia Pascual Flaquer]] komunista fusilatua (Capdepera 1911-Porreres,1937)
# [[Assumpció Puigdelloses Vila]] etxekoandre fusilatua (1906 - Sant Adrià de Besòs, 1940)
# [[Aurora Picornell]] komunista fusilatua (Palma, 1912-Manacor, 1937)
# [[Ayo Edebiri]] komediantea, idazlea (AEB1995)
# [[Balbina Gayo Gutiérrez|Balbina Gayo Gutierrez]] maistra errepublikarra (1901-1936)
# [[Begoña Alberdi]] sopranoa (Bartzelona 1964)
# [[Belarmina González Rodríguez]] ekintzaile fusilatua (Palencia, 1914-Porreres, 1937)
# [[Blanca Jeannette Kawas]] aktibista (Honduras, 1946-1995)
# [[Brígida Pardo López]] etxekoandre fusilatua (Granada, 1904-1936)
# [[Carlota Planas Riera]] Espainiako 1. emakume futbolarien ordezkaria (Bartzelona 1992)
# [[Carme Claramunt i Barot]] ekintzaile fusilatua (Tarragona, 1897 - Sant Adrià de Besòs, 1939)
# [[Carme Portaceli]] antzerki-zuzendaria, irakaslea (Valentzia 1957)
# [[Carmen Arrojo]] maistra, memoriaren aldeko ekintzailea (Madril, 1918-2017)
# [[Carmen Arrufat]] aktorea (Castelló 2002)
# [[Carmen del Riego]] kazetaria, 1. emakume-presidentea Madrileko Prentsa Elkartean (Asturias 1960)
# [[Carmen Maria Garcia "García de Saura"|Carmen María Garcia]] idazle eta margolaria ( Molina de Segura)
# [[Carol López ]] dramagilea, aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1969)
# [[Carolina Ferre]] kazetaria (Alacant 1974)
# [[Caroline Rémy de Guebhard]] idazle feminista (Frantzia, 1855-1929)
# [[Catalina Flaquer]] ekintzailea fusilatua (Capdepera, 1876-Porreres,1937)
# [[Catalina Martín López de Bustamante]] gerrillara, alfereza (Espainia ?-XIX. mendea)
# [[Catalina Narváez de Ruiz]] brodatzailea, margolaria (Cádiz 1861- ¿ 1929)
# [[Catherine Cusset]] filosofoa (Frantzia 1963)
# [[Celia Tapias]] Buenos Airesko lehen emakume abokatua (1885-1964)
# [[Chelsea Ashurst]] futbolaria, atezaina (Ingalaterra 1990)
# [[Cinta Sabaté]] eskultorea, margolaria (Tarragona 1946)
# [[Clara Pueyo Jornet]] Errepublikano desagertua (Villanueva eta GEltrú, 1914-1943)
# [[Claudia López Benaiges]] feminista, anarkista eraila (Txileko Santiago, 1972-1998)
# [[Clotilde García del Castillo]] Sorollaren musa eta Sorolla Museoaren sortzailea (Valentzia, 1865-Madril, 1929)
# [[Concepción Caceres|Concepción Cáceres]] emagin fusilatua (Montijo, 1912-1938)
# [[Concha Carretero]] frankismoaren biktima (Madril, 1918-2014)
# [[Concita De Gregorio]] kazetaria, idazlea (Italia 1963)
# [[Coral Bracho]] hizkuntzalaria, poeta (Mexiko 1951)
# [[Courtney Barnett ]] rock abeslaria (Australia 1987)
# [[Cristina Clemente]] idazlea, gidoilaria, zuzendaria( Bartzelona 1977)
# [[Cristina Fernández Pereda]] atezain fusilatua (Leon, 1900 - Sant Adrià de Besòs, 1939)
# [[Diana Nyad]] igerilaria eta kazetaria (New York, 1949)
# [[Djamila Amrane-Minne]] poeta eta historialaria, Aljeriako Independentzia Gerrako ekintzailea (1939-2017)
# [[Dolores Cacuango]] Indigenen aldeko ekintzailea (Ekuador, 1881-1971)
# [[Dolors Feliu]] abokatua, unibertsitateko irakaslea, politikaria (Roda de Ter, 1964)
# [[Dolors Giorla Laribal]] etxekoandre fusilatua (Bartzelona, 1912 - Sant Adrià de Besòs, 1939)
# [[Dolors Prat Coll]] anarkosindikalista (Ripoll, 1905-Tolosa, 2001)
# [[Elena Martín]] aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1992)
# [[Elina Garanca]] mezozosopranoa (Letonia 1976)
# [[Elionor Malich Salvador]] emakume errepublikano fusilatua (Piorat, 188?- Sant Adrià de Besòs, 1939)
# [[Elisa García Sáez]] sindikalista, erizaina, Gerra Zibilean hildako milizianoa (Bartzelona, 1916-Huesca, 1936)
# [[Elizabeth Evatt ]] epailea (Australia 1933)
# [[Emakumezkoen Nazioarteko Zinemaldia (Australia)]] Australia 1975
# [[Emilia Dilke]] idazlea (Erresuma Batua, 1840-1904)
# [[Encarnación Magaña]] antifrankista eraila (Almeria, 1921-1942)
# [[Estefanía Banini]] futbolaria, aurrelaria (Argentina 1990)
# [[Eugenia González Ramos]] sindikalista fusilatua (Bartzelona, 1919 - Sant Adrià de Besòs, 1939)
# [[Eumelia Hernández]] sindikalista eta feminista (Venezuela, 1913-1990)
# [[Eveline Safir Lavalette]] frantses jatorriko ekintzaile aljeriarra (1927-2014)
# [[Evelyn Glennie]] perkusionista gorra (Eskozia 1965)
# [[Fabiana da Silva Simões]] furbolaria (Brasil 1989)
# [[Felicidad Duce]] jostuna, aitzindaria, enpresaburua (Bartzelona 1908-2000)
# [[Flora Sanhueza]] pedagogo anarkista (Txile, 1911-1974)
# [[Florence Ethel Johnson]] sindikalista, maistra (Australia 1884-1934)
# [[Florencia Bonsegundo]] futbolaria (Argentina 1993)
# [[Francisca Senhorinha da Motta Diniz|Francisca Sehorinha]] idazlea (Brasil,1834- ?)
# [[Giovanna Berneri]] anarkista ekintzailea (Italia, 1897-1962)
# [[Hélène Monastier]] aktibista, irakasle (Suitza, 1882-1976)
# [[Hubertine Auclert|Hubertine Auchert]] feminista ekintzailea (Frantzia, 1848-1914)
# [[Inés Jiménez Lumbreras]] errepublikano fusilatua (Madril, 1915-Sant Adrià de Besòs, 1940)
# [[Irene Moray]] argazkilaria, film-zuzendaria (Bartzelona 1992)
# [[Isabel Mesa Delgado]] Sindikalista (Ronda, 1913-Valentzia, 2002)
# [[Jane eta Louise Wilson]] artistak (Ingalaterra 1967)
# [[Jessica Gleeson]] futbolaria, defentsa (Irlanda 1993)
# [[Jessie Street Emakumeen Liburutegi Nazionala]] Australia 1989
# [[Jessie Street]] ekintzailea (Brithis Raj/India 1889-Australia 1970)
# [[Jill Ellis]] futbolari, entrenatzaile ohia (Erresuma Batua 1966)
# [[Joaquina Charro Gómez]] sindikalista fusilatua (Montijo, 1912-1938)
# [[Josephine Shaw Lowell]] aktibista (AEB, 1843-1905)
# [[Juana Aranguren Rica]] abokatu feminista (Bilbo, 1952)
# [[Julia López (artista)]] margolari autodidakta (Mexiko 1936)
# [[Kamilla Seidler ]] sukaldariburua (Danimarka 1983)
# [[Kristine Lilly]] nazioarteko partida gehien jokatutako futbolari ohia (AEB 1971)
# [[Laura Ràfols]] futbolaria, atezaina (Bartzelona 1990)
# [[Leda Rafanelli]] feminista, sufia, idazlea (Italia, 1880-1971)
# [[Leila Ouahabi]] futbolaria, defentsa (Bartzelona 1993)
# [[Leonor Lavado]] imitatzailea, aktorea (Kordoba 1987)
# [[Lesbia Urquía]] aktibista (Honduras, 1967-2016)
# [[Lola Gallardo]] futbolaria, atezaina (Sevilla 1993)
# [[Lucía Alemany]] film-zuzendaria(Castelló 1985)
# [[Lucía Pascual Palomo]] xake-jokalaria (Madril 19)
# [[Luisa Gómez de la Torre|Luisa Gomez de la Torre]] ekintzailea (Quito,1887-1976)
# [[Magdalena Nolla Montseny]] etxekoandre fusilatua (Tarragona, 1904-Sant Adrià de Besòs, 1939)
# [[Malena Costa]] modeloa (Mallorca 1989)
# [[Manuela Díaz Cabezas]] ekintzaile antifrankista (Kordoba, 1920-Suitza, 2006)
# [[Margarita Murillo]] aktibista (Honduras, 1958 - 2014)
# [[Margarita Rivière]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1944-2015)
# [[María Angélica Barreda|Maria Angelica Barreda]] Argentinako lehen emakume abokatua (1887-1963)
# [[María Antonia Iglesias]] kazetaria, idazlea (Madril 1945-Pontevedra 2014)
# [[María de la Purificación de la Aldea y Ruiz de Castañeda|Purificación de la Aldea]] emagina, ekintzailea ( Madrid, 1889-1976)
# [[María Escoté]] jostuna, arropa diseinatzailea (Bartzelona 1979)
# [[María Esteve |María Esteve Flores]] aktorea (Argentina, 1974)
# [[María Herrera Magdaleno|Maria Herrera Magdaleno]] Giza eskubideen aldeko aktibista (Mexiko, 1950)
# [[Maria Jiménez]] abeslatia eta aktorea (SEvilla, 1950-2023)
# [[María Joaquina de Viera y Clavijo]] idazlea (Kanariak, 1737-1819)
# [[Maria Jose Pons]] futbolaria, atezaina (Bartzelona 1984)
# [[María Martín López]] memoria historikoaren aldeko borrokalaria, frankismoaren biktima (Avila, 1930-Toledo,2014)
# [[Maria Mies]] alemaniar soziologoa (Steffeln, 1931-2023)
# [[María Moreno]] idazlea eta kazetaria (Buenos Aires, 1947)
# [[Maria Pascual Flaquer]] komunista fusilatua (Capdepera 1911-Porreres,1937)
# [[María Pry]] entrenatzailea, futbolari ohia (Sevilla 1984)
# [[María Victoria Walsh]] kazetaria, borrokan hila (Buenos Aires, 1950-1976)
# [[Marie Louise Berneri]] idazle anarkista (Italia, 1918-Londres, 1949)
# [[Marsia Taha]] boliviar sukaldaritzako chef aitzindaria (Bulgaria 1989)
# [[Marta Lois]] irakaslea, politikaria (Vigo, 1969)
# [[Marta Torrejón]] futbolaria, defentsa (Bartzelona 1990)
# [[Martha Asunción Alonso]] poeta itzultzailea (Madril, 1987)
# [[Mary Cynthia Dickerson]] herpetologoa (AEB 1866-1923)
# [[Maud Nathan]] aktibista, sufragista (AEB, 1862-1946)
# [[Maud Slye]] minbizi ikertzailea (AEB 1879-1954)
# [[Maya Hansen]] moda diseinatzailea (Madril 1978)
# [[Mila Abadia]] kultura kudeatzailea (Zaragoza, 1962)
# [[Milagros Pérez Oliva ]] kazetaria, idazlea, irakaslea (Huesca 1955)
# [[Minnehaha ]] poema bateko fikziozko pertsonaia (AEB 1855)
# [[Míriam Nogueras]] politikaria eta enpresaburua (Bartzelona, 1980)
# [[Montse Germán]] aktorea (Bartzelona 1969)
# [[Natalia Ramos (futbolaria)]] defentsa (Tenerife 1999)
# [[Neus Bonet]] kazetaria, irakaslea (Bartzelona 1959)
# [[Neus Bouza Gil]] CNTko militante fusilatua (Bartzelona, 1916- Sant Adrià de Besòs, 1939)
# [[Nieve de Medina]] aktore eta zuzendaria (Madril,1962)
# [[Noelia López ]] modeloa, tb aurkezlea (Sevilla 1986)
# [[Noelia Ramos]] futbolaria, atezaina (Tenerife 1999)
# [[Olga Luzardo]] kazetaria eta ekintzailea (Venezuela, 1916-2016)
# [[Patri Guijarro]] futbolaria, defentsa (Palma Mallorcakoa 1998)
# [[Patricia Ferreira]] gidoilaria, zuzendaria (Granada 1958)
# [[Patricia Rodríguez Barrios]] 1. Gizonezko Futbol talde gerentea (Gipuzkoa 1982)
# [[Pazzis Sureda]] eskultorea, margolaria (Mallorca 1907-1939)
# [[Pepita Laguarda Batet]] anarkista,gerra zibilean eraila (Bartzelona, 1919-1936)
# [[Pepita Patiño Páez]] makien laguntzailea, komunista (Kordoba, 1925-2015)
# [[Piedad Arribas]] ekintzailea, frankismoaren biktima (Toledo, 1920-Madril, 2010)
# [[Pilar Montaner Maturana]] margolaria (Mallorca 1876-196119)
# [[Pilar Prades]] garrotez eraildako neskame pozoitzailea (Valentzia, 1928-1959)
# [[Purificación Pérez Benavent]] sindikalista (Valentzia, 1919-Kanada, 1995)
# [[Ramona Peralba Sala|Ramona Peralta Sala]] langile fusilatua (Gironella, 1904-Sant Adrià de Besòs, 1939)
# [[Raquel Cabezón]] futboalari ohia (Bartzelona 1978)
# [[Rianna Jarrett]] futbolaria, aurrelaria (Irlanda 1994)
# [[Rocío García Martínez]] txirrindularia (Madril 1974)
# [[Romina Belluscio]] kazetaria, modeloa ( Argentina 1979)
# [[Sandra Hermida Muñiz]] film-, dokumental ekoizlea (Tarragona 1972)
# [[Sandra Paños]] Futbolaria, atezaina (Alacant 1992)
# [[Sandra Vilanova]] futbolari ohia, erdilaria (Bartzelona 1981)
# [[Sara Nieves Matheu García]] irakaslea, zibersegurtasun ikertzailea (Murtzia 1992)
# [[Sara Ortega (futbolaria)]] , aurrelaria (Errioxa 2005)
# [[Sara Serrat]] futbolaria, idazlea (Huelva 1995)
# [[Sara Suárez Solís]] idazle feminista (Oviedo, 1925-2000)
# [[Sarah Bouhaddi]] futbolaria, atezaina (Frantzia 1986)
# [[Sari Van Veenendaal]] futbolaria, atezaina (Herbehereak 1990)
# [[Sarina Wiegman]] entrenatzailea, futbolari ohia (Herbehereak 1969)
# [[Sayaka Fernández Díaz]] dokumentalgilea (Cáceres 1978)
# [[Sha'Carri Richardson]] atleta (AEB 2000)
# [[Silvia Meseguer]] futbolari ohia, medikua (Teruel 1989)
# [[Soledad Gallego-Díaz]] kazetaria (Madril 1951)
# [[Sonia Bermúdez Tribano]] futbolaria, entrenatzailea, berriemailea (Madril 1984)
# [[Sonia García Galán]] historialaria eta feminista (Aviles, 1981)
# [[Sonia Grande]] cinema-jantzi diseinatzailea (Asturias 1964)
# [[Susana Carro]] Filosofoa irakaslea, femilnista (Mieres, 1971)
# [[Tania Martínez Portugal|Tania Martinez Portugal]] poligologoa, irakaslea,feminista (Etxebarri, 1963)
# [[Toña Is ]] futbolaria, entrenatzailea (Asturias 1966)
# [[Tránsito Amaguaña]] ekintzaile indigena (Ekuador,1909-2009)
# [[Urimare]] kazike (Venezuela, XVI. mendea)
# [[Urrezko Neskatoak]] Olinpiar Jokoetako gimnasta erritmiko txapeldunak, Atlanta 1996
# [[Valentina Muñoz]] aktibista feminista (Txile, 2002)
# [[Vera Pauw]] bortxatutako futbolaria, entrenatzailea (Hebehereak 1963)
# [[Vicky Losada]] futbolaria (Bartzelona 1991)
# [[Victoria Prego]] kazetaria (Madril 1948)
# [[Viola Calligaris]] futbolaria (Suitza 1996)
# [[Yolanda Flores]] kazetaria, irrati esataria (Madril, 1960)
}}
==='''Berriak 2023''' ('''abuztua''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Amaia Goirigolzarri Alegria]] efef'''SORTUA''' abokatua eta aktibist (Gamiz, 1978- Barakaldo, 2023)
# [[Ana Soto]] --ef'''SORTUA''' kazike (Venezuela, 1618-1668)
# [[Awen Iorwerth]] ----'''SORTUA''' medikua, unibertsitateko irakaslea
# [[Erika Arrizabalaga]] ----'''SORTUA''' txistularia (Gasteiz, 2000)
# [[Gentz del Valle]] ef--'''SORTUA''' artista (Lekeitio, 1957)
# [[Orocomay]] ----'''SORTUA''' kazike (Venezuela, XVI. mendea)
# [[Xochilt Madai|Xochitl Madai]] ----'''SORTUA''' arkitektua eta ekintzailea (Mexiko, 1972)
# [[Ada Liberio]] gimnasta errimikoa (Zaragoza 1974)
# [[Adriana Díaz Enciso]] idazlea (Mexiko, 1964)
# [[Alba González]] idazlea, politikaria (Asturias 1986)
# [[Alice Kellen]] idazlea (Valentzia, 1989)
# [[Amalia Bautista]] poeta (Madril 1962)
# [[Amparo Barayón]] piano-jola eta sindikalista fusilatua (Zamora, 1904-1936)
# [[Ana Bautista]] gimnasta erritmikoa (Kanariak 1972)
# [[Ana Carmona Ruiz]] mutil itxuraz jokatzea lortu zuen futbolaria (Malaga 1908-1940)
# [[Ana María de Foronda|Ana Maria de Foronda]] idazlea eta itzultzailea (1910-1990)
# [[Anna Szatkowska]] idazlea (Polonia, 1928-2015)
# [[Antònia Fontanillas Borràs]] anarko-sindikalista (Bartzelona, 1917-Frantzia, 2014)
# [[Apacuana]] kazikea (Venezuela, XVI. mendea)
# [[Athenea del Castillo]] futbolaria (Kantabria 2000)
# [[Bathsua Makin]] Proto-Feminista (Londres, 1600-1675)
# [[Beatriz Corredor]] legelaria, politikaria (Madril 1968)
# [[Blanche Stuart Scott]] hegazkinlaria (EEBB. 1884-1970)
# [[Carla Barber]] medikua, modeloa (Kanariak 1990)
# [[Carmen Avilés]] atleta (Madril 2002)
# [[Carmen Herrero Vicent]] medikua, ikertzailea (Castelló, 1986-2023)
# [[Carmen Montes]] itzultzailea (Cádiz 1963)
# [[Cata Coll]] futbolaria (Mallorca 2001)
# [[Cathy Xaudaró]] gimnasta erritmikoa (Filipinak/ Espainia 1960)
# [[Cecilia Domínguez Luis|Cecilia Dominguez]] idazlea (La Orotava, 1948)
# [[Cecilia Pantoja]] abeslaria (Txile, 1943 - 2023)
# [[Celia Flores]] abeslaria (Madril, 1981)
# [[Charlotte Maxeke]] aktibista (Hegoafrika, 1871-1936 )
# [[Charlotte von Ahlefeld|Charlotte von Ahlfeld]] idazlea (Alemania, 1782-1849)
# [[Charlotte von Stein|Charlote Von Stein]] (Alemania, 1742-1822)
# [[Christiane Vulpius]] Goetheren emaztea (Alemania, 1765-1816)
# [[Clara Serra]] feminista, ikertzailea, filosofoa, politikari ohia (Madril 1982)
# [[Concha Monrás]] piano-jotzaile fusilatua (Bartzelona, 1898-Huesca 1936)
# [[Conchi Sánchez ]] Espainiako 1. emakume futbolari profesionala (Madril 1957)
# [[Costanza da Varano]] humanista eta poeta (Italia, 1426-1447)
# [[Covadonga Tomé]] pediatra, politikaria (Asturias 1970)
# [[Cristina Gallo]] kirol kazetaria, idazlea, aktibista (Asturias 1965)
# [[Dahteste]] gerlari, itzultzaile, diplomazialari (1860 - Mexiko Berria, 1955)
# [[Diana Wynne Jones]] idazlea (Londres, 1934-2001)
# [[Dolores Pla Brugat]] historialaria eta ikertzailea (Girona, 1954-2014)
# [[Emakume Indigenen Nazioarteko Eguna]]
# [[Emilia Boneva]] gimnasia erritmikoko entrenatzailea (Bulgaria 1938-2019)
# [[Emma Cabal]] poeta (Asturias 1962)
# [[Enith Salón]] futbolaria ( Valentzia 2001)
# [[Esther González]] futbolaria (Granada 1992)
# [[Etta Federn]] idazle, itzultzaile, pedagogo eta anarkofeminista austriarra (1883 - 1951)
# [[Eva Navarro ]] futbolaria (Murtzia 2001)
# [[Fatima Madrilgoa]] ustezko astronomoa (Al-Andalus XI. mendea)
# [[Francisca Saperas|Francesca Saperas]] anarko-sindikalista (Bartzelona, 1851-1933)
# [[Gala Dalí]] artista eta modeloa (Errusia, 1894-1982)
# [[Hansa Mehta]] aktibista, politikaria (India, 1897-1995)
# [[Irene Guerrero]] futbolaria (Sevilla 1996)
# [[Isabel Medina]] idazlea (Gomera, 1943)
# [[Isabel Mozún]] altuera jauziko atleta (Madril 1960)
# [[Ivana Andrés ]] futbolaria (Valentzia 1994)
# [[Jean Batten]] hegazkinlaria (Zeelanda Berria, 1909-Palma Mallorcakoa, 1982)
# [[Johanna Schopenhauer]] idazlea (Alemania, 1766-1838)
# [[Juana Álvarez Molina|Juana Alvarez]] etxekoandre fusilatua (Medina de Rioseco, 1897-Gijon, 1937)
# [[Juana María de los Dolores de León Smith]] espainiar dama (Badajoz, 1798 – Londres, 1872)
# [[Julia Mayoral Márquez]] maistra eta politikaria (Badajoz, 1902 - 1983)
# [[Julia Santibáñez]] idazlea (Mexiko, 1971)
# [[Kyra Galván]] poeta eta eleberrigilea (Mexiko Hiria, 1956)
# [[La Repompa de Málaga]] abeslaria (Malaga 1937-1959)
# [[Laia Codina]] futbolaria (Girona 2000)
# [[Lara Álvarez]] kazetaria (Asturias 1989)
# [[Laura del Río]] futbolaria, mutilen entrenatzailea (Madril, 1982)
# [[Lola Suárez|Lola Suarez]] idazlea (Lanzarote, 1956)
# [[Malebogo Molefhe]] aktibista (Botswana,1980)
# [[María Bernaldo de Quirós]] hegazkinlaria (Madril, 1898-1983)
# [[Maria da Conceição Moita]] aktibista, hezitzailea (Portugal, 1937-2021)
# [[María Francisca de Sales Portocarrero (Montijoko VI. kondesa)]] (Madril, 1754 – Logroño, 1808)
# [[María Josefa Cerrato Rodríguez]] Espainiako lehen emakume albaitaria (Badajoz, 1897-1981)
# [[María Pérez Rabaza]] futbolaria (Bartzelona 2001)
# [[María Rosa Alonso|Maria Rosa Alonso]] idazlea (Tararonte, 1909-2011)
# [[Mariangiola Criscuolo]] margolaria (Italia, 1548-1630)
# [[Mariona Caldentey]] futbolaria (Mallorca 1996)
# [[Melissa Jiménez (kazetaria)]] (Lieja/Bartzelona 1987)
# [[Mercedes Pinto]] idazlea, kazetaria eta feminista (1889-1976)
# [[Mónica García Prieto]] kazetaria, saiakeragilea (Badajoz 1974)
# [[Montse Martín]] gimnasta erritmiko ohia, ilustratzailea, diseinatzailea, aktorea, dantzaria (LLeida 1974)
# [[Montse Tomé]] futbolari ohia, entrenatzailea (Asturias 1982)
# [[Noemí Casquet]] kazetaria, youtuberra (Sabadell 1992)
# [[Olga Carmona]] futbolaria (Sevilla 2000)
# [[Ona Batlle]] futbolaria (Bartzelona 1999)
# [[Paula Guilló]] Miss eta modeloa (Alacant 1989)
# [[Pepa Caballero]] margolaria (Granada, 1943 - Malaga, 2012)
# [[Raymonde de Laroche]] hegazkinlaria (Paris, 1882-1919)
# [[Rebecca Abe|Rebeca Abe]] idazlea (Alemania, 1967)
# [[Rita Bosaho]] sanitarioa, politikaria. Kongresuko 1. Persona beltza (Ginea/Espainia 1965)
# [[Rocío Gálvez ]] futbolaria (Kordoba 1997)
# [[Salma Paralluelo]] futbolaria, atleta (Zaragoza 2003)
# [[Silvia Yustos]] gimnasta erritmikoa (Valladolid 1971)
# [[Simone Segouin]] partisaua, erresistentziako kidea (Frantzia, 1925-2023)
# [[Sofia Behrs]] idazlea, argazkilaria (Errusia, 1844-1919)
# [[Sofia Castañon]] poeta, politikaria (Asturias 1983)
# [[Susan Haack]] irakasle eta filosogoa (Ingalaterra, 1945)
# [[Sybilla]] diseinatzailea (AEB/Espainia 1963)
# [[Teresa Abelleira]] futbolaria (Pontevedra 2000)
# [[Teresa Helbig]] moda-diseinatzailea (Bartzelona 1963)
# [[Teresa Matilde Revaque]] Bigarren Errepublikako espetxe funtzionario fusilatua (Valladolid, 1897-Madril, 1940)
# [[Teresa Táboas]] arkitekto galiziarra (Mexiko Hiria, 1961)
# [[Thelma Nava]] poeta (Mexiko Hiria, 1932-2019)
# [[Thérèse Peltier]] hegazkinlaria (Frantzia, 1873-1926)
# [[Vicenta García Miranda]] idazlea, poeta (Badajoz, 1816-1877)
# [[Yulianna Avdeeva]] piano-jotzailea (Mosku 1985)
# [[Zofia Kossak-Szczucka]] idazlea (Polonia, 1890-1968)
}}
==='''Berriak 2023''' ('''uztaila''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Ainize Gastaka Martínez]] ----'''SORTUA''' abokatua, Laudioko alkatea (Laudio, 1985)
# [[Rosa Mari Artza Azueta]] efef'''SORTUA''' euskaltzalea eta ekintzailea (Iurreta, 1946-2001)
# [[Guruzne Carrason Torrontegi]] ----'''SORTUA''' ingurumen hezitzailea, Sopelako alkatea (Sopela, 1981)
# [[Deniba Konare]] ----'''SORTUA''' judoka (Mali/Durango 2003)
# [[Sorne Rubio Arano]] ----'''SORTUA''' Mundakako alkatea (Mundaka, 1972)
# [[Itziar Iratzagorria]] ef--'''SORTUA''' Urdulizko alkatea
# [[Maite Ibarra Goti]] ----'''SORTUA''' Arrigorriaga alkatea (Arrigorriaga, 1979)
# [[Elisa Kaltzada]] --ef'''SORTUA''' euskaltzalea eta ekintzailea (Busturia, 1929-2022)
# [[Lorea Perosanz]] ef--'''SORTUA''' diseinatzailea eta ilustratzailea (Ermua, 1976)
# [[Maider Morras Azpiazu]] ----'''SORTUA''' abokatua, unibertsitateko irakaslea, Arrasateko alkatea (Arrasate, 1976)
# [[Olatz Lezeta Urzelai]] ef--'''SORTUA''' mekanikaria, Antzuolako alkatea (Antzuola, 1977)
# [[Kristina Rodriguez Mendikute]] ef--'''SORTUA''' Adunako alkatea (Aduna,1971)
# [[Mari Karmen Arregi Agirre]] ef--'''SORTUA''' Aizarnazabalgo alkatea
# [[Beatriz Unzue Esnaola]] ef--'''SORTUA''' Amasa-Villabonako alkatea
# [[Alba Garmendia Castaños]] ef--'''SORTUA''' ikertzailea, filosofoa eta Ikaztegietako alkatea
# [[Yanire Granero]] --ef'''SORTUA''' diseinatzailea, enpresaburua (Abadiño 1988)
# [[Oihana Amundarain Zubillaga]] ef--'''SORTUA''' Elduaingo alkatea
# [[Gurutze Etxezabal Iturrioz]] ef--'''SORTUA''' Orexako alkatea
# [[Anuska Esnal Oliden]] ef--'''SORTUA''' Orioko alkatea (Orio, 1980)
# [[Izarra Urdalleta Iraola]] ef--'''SORTUA''' Segurako alkatea (Errezil, 1975)
# [[Cristina Tapias]] ef--'''SORTUA''' jostuna, irakaslea, enpresaburua (Bilbo 1960)
# [[Teófila Adrada]] ef--'''SORTUA''' jostuna, irakaslea, enpresaburua, asmatzailea (Toledo 1904- ?)
# [[Naroa Azpitarte]] ----'''SORTUA''' errugbilaria (Durango, 2005)
# [[Rosario Tomasena Alzuri]] ef--'''SORTUA''' kirolaria, igerilaria, triatleta (Urnieta, 1946)
# [[Agurtzane Solaberrieta Mesa]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta Usurbilgo alkatea (Usurbil, 1979)
# [[Maite Amenabar Alkorta]] ----'''SORTUA''' Zirzurbilgo alkatea (Azpeitia)
# [[Nagore Alkorta Elorza|Nagore Alkorta]] ef--'''SORTUA''' Azpeitiko alkatea (Azpeitia, 1978)
# [[Alicia Framis]] artista (Mataró, 1967)
# [[Lorena Llamas]] txirrindulari ohia (Bartzelona 1987)
# [[Daisy Elliott]] politikaria (AEB 1917-2015)
# [[Yolanda García Serrano]] gidoilaria (Madril 1958)
# [[Karina Garantivá ]] aktorea, antzerki zuzendaria (Kolonbia 1980)
# [[ Helena Pimenta]] antzerki-zuzendaria (Salamanca 1955)
# [[Verónica Fernández]] gidoilaria (Soria 1971)
# [[Magüi Mira]] aktorea, zuzendaria (Valentzia 1944)
# [[Clara Sanchis]] aktorea, musikaria (Teruel 1968)
# [[Lola Salvador]] gidoilaria (Bartzelona 1938)
# [[Carmen Balagué]] aktorea (Bartzelona 1952)
# [[Luz Casanova]] ongilea (Asturias, 1873-1949)
# [[Jacqueline Guerroudj]] Militante komunista eta antikolonialista (1919 - 2015)
# [[Sheyla Gutiérrez]] txirrindularia (Errioxa 1994)
# [[Lucía González]] txirrindularia (Asturias 1990)
# [[Alicia González]] txirrindularia (Asturias 1995)
# [[Mavi García]] duatleta, txirrindularia (Mallorca 1984)
# [[María Mercedes Cagigas Amedo]] txirrindularia (Kantabria 1979)
# [[Isabel Martin]] txirrindularia (Valladolid 1999)
# [[Sara Martín]] txirrindularia (Burgos 1996)
# [[Cristina Martínez (txirrindularia)]] (Valentzia 1981)
# [[María Isabel Moreno ]] txirrindularia (Girona 1981)
# [[Belén López (txirrindularia)]] irakaslea (Cádiz 1984)
# [[Mayalen Noriega]] igerilaria, txirrindularia, kirol egokituko gidaria (Mexiko/Espainia 1982)
# [[Josefa Benítez Guzmán]] kirol egokitutako txirrindularia (Bartzelona 1969)
# [[Susana Rodríguez Gacio]] medikua, kirol egokitutako txirrindularia (Vigo 1988)
# [[Aauri Bokesa]] kirolari eta gizarte langilea (Madril, 1988)
# [[Cristina Danimarkakoa]] Italiako aristokrata (Danimarka, 1521-Italia, 1590)
# [[Conceição Matos]] aktibista (Portugal, 1936)
# [[María de Estrada]] konsistatzailea (Espainia-Mexiko, XV.mendea)
# [[Maritza M. Buendía]]
# [[Lozen]] gerlari eta xamana (1840-1889)
# [[Elsy Jacobs]] txirrindularia (Luxenburgo 1933-Bretainia 1998)
# [[Anna Ramírez ]] txirrindularia, aktibista (Bartzelona 1981)
# [[Marta Vilajosana]] txirrindularia (Bartzelona 1975)
# [[Audrey Cordon]] txirrindularia (Bretainia 1989)
# [[Alba Teruel ]] txirrindularia (Valentzia 1996)
# [[Anna Sanchis]] txirrindularia (Valentzia 1987)
# [[Dori Ruano]] txirrindularia, zuzendaria, politikaria, irakaslea (Salamanca 1969)
# [[Gloria Rodríguez Sánchez]] txirrindularia ( Murtzia 1992)
# [[Ariadna Ródenas]] txirrindularia (Alacant 1987
# [[Aida Nuño]] txirrindularia (Asturias 1983)
# [[Karin Herrera]] biologo eta politikaria (Guatemala, 1968)
# [[Sonia Gutiérrez Raguay]] politikaria (GUatemala, 1981)
# [[Txirrindularitza eta feminismoa]]
# [[Jean Purdy]] erizaina, 1. enbriologoa (Erresuma Batua 1945-1985)
# [[Victoria Anna Perea]] Espainiako 1. probeta umea (Bartzelona 1984)
# [[Anna Veiga]] biologoa, Espainiako 1. probeta umearen ‘ama zientifikoa’ (Bartzelona 1956)
# [[Elisa Matilla]] aktorea (Madril 1966)
# [[Dunia Ayaso eta Felix Sabroso]] zine zuzenndariak (Kanariak 1961-2014)
# [[Eva Lesmes]] gidoilaria, zine zuzendaria (Asturias 1961)
# [[Imma Colomer]] aktorea (Bartzelona 1948)
# [[Rosa Gàmiz]] aktorea (Bartzelona 1965)
# [[Carlota Subirós]] antzerki-zuzendari (Bartzelona 1974)
# [[Lluïsa Cunillé ]] idazlea (Katalunia 1961)
# [[Hijas de Cynisca]] kirol-arloko genero-desberdintasuna, dokumentala (2019)
# [[Jessica Vall ]] igerilaria, biologoa (Bartzelona 1988)
# [[Jennifer Pareja]] waterpolo jokalari ohia (Girona 1984)
# [[Carmen Martín]] eskubaloi jokalaria (Almeria 1988)
# [[Vanesa Amorós ]] eskubaloi jokalaria, entrenatzialea (Alacant 1982)
# [[Nuria Benzal ]] eskubaloi jokalaria (Malaga 1985)
# [[Estela Estévez Barreiro]] atleta paralinpiarra (Vigo 1965)
# [[Alba Caride]] gimnasta erritmikoa (Vigo 1980)
# [[Susana Garabatos ]] igerilaria (Vigo 1979)
# [[Julia Vaquero]] galiziar atleta (Frantzia 1970)
# [[Thérèse Clerc]] Frantziako ekintzaile feminista (1927 - 2016)
# [[Suhayr al-Qalamawi]] idazlea eta itzultzailea (Egipto, 1911-1997)
# [[Dolors Vives Rodón|Dolors Vives Rodon]] Kataluniar hegazkinlaria (Valls, 1908-Bartzelona, 2007)
# [[Susana Ferrari Billinghurst]] hegazkinlaria (Argentina, 1914-Italia, 1999)
# [[Yevguenia Shajovskaya|Yevguena Shajovskaya]] hegazkinlaria (Errusia, 1889-1920)
# [[Carola Lorenzini]] hegazkinlaria (Buenos Aires, 1899-1941)
# [[Clara Adams]] hagazkinlaria (EEBB, 1884-1971)
# [[Gloria Cuesta]] hegazkinlaria (Asturias, 1911 - Madril, 1987)
# [[Maria Josep Colomer i Luque]] hegazkinlaria (Bartzelona, 1913 - Inglaterra, 2004)
# [[Alia Twal]] hegazkinlaria (Jordania)
# [[Lotfia ElNadi|Loftia Elnadi]] hegazkinlaria (Egipto, 1907-2002)
# [[Erma Franklin]] abeslaria (EEBB, 1938-2002)
# [[Carolyn Franklin]] abeslaria (EEBB, 1944-1968)
# [[Flor Aguilera]] idazlea (Mexico Hiria, 1971)
# [[María Antonieta Mendivil]] idazlea (Mexiko, 1971)
# [[Anne Kingsbury Wollstonecraft]] ilustratzaile botanikoa (EEBB,1781-Kuba, 1828)
# [[Sara Khadem ]] xake jokalaria (Iran 1997)
# [[Tamara Abalde ]] saskibaloi jokalaria (Ferrol 1989)
# [[Begoña Fernández]] eskubaloi jokalaria (Vigo 1980)
# [[Isabel Herguera]] artista, zuzendaria, irakaslea (Donostia 1961)
# [[Karin Boye]] poeta, itzultzailea (Suedia 1900-1941)
# [[Helene Hanff]] idazlea (AEB 1916-1997)
# [[Sopiko Guramishvili]] xake jokalaria (Georgia 1991)
# [[Carol Thatcher ]] kazetaria (Londres 1953)
# [[Mónica Braun|Monica Braun]] idazlea eta poeta (Mexiko, 1965)
# [[Cristina Rivera Garza]] idazlea (Mexiko, 1964)
# [[Martha Cerda]] idazlea (Mexiko, 1945)
# [[Bibiana Gallego Lancharro]] poeta eta damaturgoa (Badajoz, 1799-Madril, 1867)
}}
==='''Berriak 2023''' ('''ekaina''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Ainara Otxotorena]] ef--'''SORTUA''' Mañariko alkatea (Hernani, 1984)
# [[Arantxa Arregi]] ----'''SORTUA''' Doneztebeko alkatea
# [[Asun Agiriano]] ef--'''SORTUA''' idazlea eta bibliotekaria (Arrasate, 1963)
# [[Begoña Enbeita]] ef--'''SORTUA''' Muxikako alkatea (Muxika, 1985)
# [[Berta Arizkun González]] ef--'''SORTUA''' Burlatako alkatea
# [[Burdinaren emakumeak]] '''SORTUA''' (Bizkaia, XIX-XX. mendea)
# [[Carmen Mendiguren]] efef''SORTUA'''maistra (Zamudio, 1913-2010)
# [[Eider Olazar]] ef--'''SORTUA''' Gazteluko alkatea (Gaztelu...)
# [[Eneritz Agirre]] ef--'''SORTUA''' Atxondoko alkatea (Atxondo, 1983)
# [[Eneritz Azpitarte]] ef--'''SORTUA''' Zaldibarko alkatea (Zaldibar, 1985 )
# [[Erika Letamendi Hurtado]] ef--'''SORTUA''' Donemiliagako alkatea (Gasteiz, 1985)
# [[Igone Amesti]] ef--'''SORTUA'''mezzosopranoa, musika-irakaslea (Mallabia, 1985)
# [[Iruri Altzerreka]] ef--'''SORTUA''' bertsolaria (Garai, 2000)
# [[Itziar Imaz Artazcoz|Itziar Imaz]] ef--'''SORTUA''' Garesko alkatea (Gares, 1981)
# [[Julene Lazkano]] ef--'''SORTUA''' Elorrioko alkatea (Elorrio, 1985)
# [[Laura Irasuegi Otal]] efef'''SORTUA''' ingeniaria, gerrako umea (Eibar, 1923-Errenteria, 2016)
# [[Malan Alloua]] ----'''SORTUA''' Sanwiko Erresumako ama erregina (Ghana, XIX. mendea)
# [[Maria Sáez de Albéniz Bregaña]] ef--'''SORTUA''' Etxarri Aranazko alkatea (Iruñea, 1966)
# [[Marta Díez Napal]] ef--'''SORTUA''' Antsoaingo alkatea (Antsoain, 1975)
# [[Nadia Nemeh Shomaly]] ----'''SORTUA''' Bermeoko alkatea (Bermeo, 1979)
# [[Noelia Oses]] ef--'''SORTUA''' Matematikaria, ikertzailea (Ermua, 1975)
# [[Oihana Olaberria Jaka]] ef--'''SORTUA''' Arakilgo alkatea (Arakil, 1976
# [[Oihane Irastorza]] ef--''SORTUA''' Izurtzako alkatea (Izurtza, 1981)
# [[Oihane Uribeetxebarria Garmendia]] ef--'''SORTUA''' Lakuntzako alkatea (1979)
# [[Olatz Alberdi Etxeberria]] ef--SORTUA futbolaria, atezaina (Bergara, 1997)
# [[Olatz Irizar Martínez]] ef--'''SORTUA''' Ziordiako alkatea (Ziordia, 1972)
# [[Pilar Arechavaleta]] efef'''SORTUA''' moja (Bilbo, 1880-Madril-1973)
# [[Txelo Auzmendi Jimenez]] ef--'''SORTUA''' Asparrenako alkatea (Araia, 1960)
# [[Olga Mariano]] aktibista ijitoa (Portugal, 1950)
# [[Adriana Caselotti]] ahots aktorea (AEB 1916-1997)
# [[Adrienne Bolland|Adrianne Bolland]] hegazkinlaria (Frantzia, 1895-1975)
# [[Agirre Aristizabal ahizpak]] oroimen memoria babesleak (Lizarra, 1936)
# [[Ahlam Khudr]] aktibista (Sudan)
# [[Aída Bueno Sarduy]] dokumentalgilea (Kuba, ?)
# [[Aida Toledo]] poeta (Guatemala, 1952)
# [[Ainhoa Carbonell Allué ]] zinegotzi ijitoa (?,?)
# [[Alba Cros ]] zinema zuzendaria (Lleida 1991)
# [[Alice Austen]] argazkilaria (AEB 1866-1952)
# [[Alice Pestana]] pedagogoa (Portugal, 1860-Madril, 1929)
# [[Alicja Dorabialska]] kimikaria (Polonia, 1897 – 1975)
# [[Alma Karla Sandoval|Alma Carla Sandoval]] Kazetaria (Mexiko, 1975)
# [[Ana Martínez de Luco]] moja, aktibista (Araba, 1960)
# [[Anaïs Napoleon]] argazkilaria (Narbona, 1831-Bartzelona, 1912)
# [[Ángela de la Cruz (artista)]] artista (Coruña, 1965)
# [[Ángeles Cruz|Angeles Cruz]] aktorea, gidoilaria, zinema zuzendaria (Mexiko, 1969)
# [[Anna-Eva Bergman]] artista (Suedia 1909-Frantzia 1987)
# [[Anoosheh Oskouian]] ingeniaria, CEO-a (Iran/AEB 1964)
# [[Aurèlia Muñoz Ventura]] artista (Bartzelona, 1926-2011)
# [[Barbara Martin Coppola]] telekomunikazio- ingeniaría eta CEO-a (Madril 1977)
# [[Beatriz Corrales]] badminton jokalaria (Madril 1992)
# [[Bernardine Dohrn]] iheslaria, irakaslea (AEB 1942)
# [[Betsy Pecanins]] abeslaria (Mexiko 1954)
# [[Betty Makoni]] Aktibista (Zimbabwe, 1971)
# [[Candida Höfer]] argazkilaria (Alemania, 1944)
# [[Carmen Matute]] idazlea (Guatemala, 1944)
# [[Carol Bove]] artista (Suitza/AEB 1971)
# [[Celia Montoya Montoya]] aktorea, aktibista (Madril, 1971)
# [[Charlotte Posenenske]] artista (Alemania 1930-1985)
# [[Chicks on Speed]] artistak, musika taldea (Alemania 19)
# [[Claude Mossé]] historialaria (Frantzia 1924-2022)
# [[Cristina Álvarez Álvarez]] telekomunikazio ingeniaria (Vigo 1969)
# [[Cristina Cuerno]] aeronautika ingeniaria (Espainia, XX. mendea)
# [[Danielle Michel-Chich]] saiogile, kazetari eta itzultzaile frantsesa (Aljer - 1951)
# [[Daría Vilariño Pintos]] liburuzaina (Galizia 1928-2020)
# [[Djamila Bouazza]] Aljeriako Independentzia Gerrako aktibista (1938 - 2015)
# [[Djamila Bouhired]] Aljeriako ekintzaile politikoa da (Aljer - 1935)
# [[Dulce Muñoz del Rey]] telekominikazio ingeniaria (Badajoz 1978)
# [[Eija-Liisa Ahtila]] artista (Finlandia 1959)
# [[Eileen Power]] historialaria (Erresuma Batua 1889-1940)
# [[Elida Carlés]] hegazkinlaria, artista (Argentina, 1912-1970)
# [[Elisa Hall]] idazlea (Guatemala, 1900-1982)
# [[Eliza Schneider]] ahots aktorea (AEB 1978)
# [[Énia Lipanga]] Poeta, aktibista (Mozambike, 1977)
# [[Erika Groth-Schmachtenberger]] argazkilaria (Alemania 1906-1992)
# [[Ester Partegàs]] artista (La Garriga, 1972)
# [[Esther Paez]] boxeolaria, (Bartzelona 1969)
# [[Eulalia Pérez Sedeño]] ikertzailea (Maroko protektoratua 1954)
# [[Eulàlia Valldosera i Guilera]] artista (Villafranca del Panadés, 1963)
# [[Fátima Tardío Quiroga]] legelaria (Bolivia XX. mendea)
# [[Fernanda Fragateiro]] artista (Portugal 1962)
# [[Gail Bradbrook]] Klima aldaketaren kontrako ekintzailea (Britainiarra)
# [[Grete Stern]] argazkilaria (Alemania 1904-Argentina 1999)
# [[Hannah Collins]] artista (Londres 1956)
# [[Hanne Darboven]] artista (Alemania 1941-2009)
# [[Helga de Alvear Arte Garaikidearen Museoa ]] (Caceres 2021)
# [[Helga de Alvear]] bildumagilea (Alemania/Madril 1936)
# [[Inés Medina]] artista (Caceres 1950)
# [[Inés Peraza]] Kanariar uharteetako andrea (Sevilla, 1424-1503)
# [[Isabel de los Ángeles Ruano]] poeta (Guatemala, 1945)
# [[Isabel Morant Deusa]] historialaria (Valentzia 1947)
# [[Isabel Tolosa Cortés de Moctezuma]] Leonor Cortés Moctezumaren alaba (Mexiko, 1568- ?)
# [[Isatxa Mengíbar]] bikoiztailea ( Espainia 1973)
# [[Janet Maslin ]] kritikaria (AEB 1949)
# [[Joana Pastrana]] boxeolari ohia (Madril 1990)
# [[Jorinde Voigt]] artista (Alemania 1977)
# [[Judith Colell ]] zinema zuzendaria (Bartzelona 1968)
# [[Kadiatu Massaquoi]] aktibista (Sierra Leona, 2002?)
# [[Katalina Lancasterrekoa]] erregina (Hertford, 1373- Valladolid, 1418)
# [[Katharina Fritsch]] eskultorea (Alemania 1956)
# [[Katharina Sieverding]] artista (Alemania 1944)
# [[Kittie Knox]] txirrindularia (AEB 1874-1900)
# [[Laleh Osmany]] aktibista (Afganistan, 1992)
# [[Laura Rius]] zinema zuzendaria (Bartzelona 1991)
# [[Leonor Cortés Moctezuma]] Espainia Berriko Erregeorderriko aristokrata (Mexiko, 1527-1594)
# [[Lidia Zvereva|Lidia Zuéreva]] hegazkinlaria (Errusia, 1890-1916)
# [[Lisa Schwarzbaum]] kritikaria (AEB 1952)
# [[Luz Méndez de la Vega]] poeta eta ikertzaile feminista (Guatemala, 1919-2012)
# [[Mabel Palacín Lahoz]] artista (Bartzelona, 1965)
# [[Maggie Roswell]] ahots aktorea (AEB 1952)
# [[Margarita Carrera]] idazlea (Guatemala, 1929-2018)
# [[María del Carmen Aguayo Torres]] telekomunikazio ingeniaria (Kordoba XX. mendea)
# [[María del Carmen Carrillo Losada]] probintzia hiriburu bateko 1. emakume ziengotzi ijitoa (Madril 1959)
# [[María del Carmen Pallares Méndez]] historialaria (Galizia 1948)
# [[María Jesús Avila Corchero]] museo koordinatzailea (Caceres, 1966)
# [[María Jesús Rosa Reina]] boxeolaria (Madril 1974-2018)
# [[María Luisa Cuerda Arnau]] legelaria (Espainia, XX. mendea)
# [[María Natividad Bermejo Arrieta ]] artista (Logroño 1961)
# [[María Teresa Dalenz Zapata ]] ingeniari zibila (Bolivia, 1958)
# [[María Teresa de Silva]] Albako XIII. dukesa (Madril, 1762-1802)
# [[Marta Verheyen]] zinema zuzendaria, gidoilaria, argazkilaria (Girona 1991)
# [[Mary Bailey (hegazkinlaria)|Mary Bailey]] hegazkilaria (Irlanda, 1890-1960)
# [[Mary Kay Bergman]] ahots aktorea (AEB 1961)
# [[Mary Lynn Rajskub]] aktorea, gidoilaria (AEB 1971)
# [[Mary Taylor Brush]] hegazkinlaria (1866-1949)
# [[Maryse Bastié]] hegazkinlaria (Frantzia, 1898-1952)
# [[Meret Oppenheim]] argazkilaria (Berlin, 1913-Basilia,1985)
# [[Mikaela Loach]] Aktibista (Jamaika, 1998)
# [[Miren Meabe Carro]] Kuartango alkatea (Barakaldo 1986)
# [[Mirtha Luz Pérez]] idazlea, poeta, (Chiapas, Mexiko, 1960)
# [[Mona Simpson (Simpsondarrak)]] pertsonaia (AEB)
# [[Mona Simpson]] idazlea (AEB 1957)
# [[Montserrat Soto]] artista (Bartzelona, 1961)
# [[Nadia Vera]] kazetaria (Mexiko, 1983-2015)
# [[Nancy Cartwright (aktorea)]] ahots aktorea (AEB 1957)Si
# [[Natalia Montellano Durán]] bioteknologoa (Bolivia XX. mendea)
# [[Penelope Lea]] klima-aktibista (Noruega, 2005)
# [[Pilar Heredia Iglesias]] politikari ijitoa (Toledo, 1964)
# [[Pipilotti Rist]] artista (Suitza 1962)
# [[Pocha Lamadrid]] aktibista (Argentina, 1945-2021)
# [[Princy Mangalika]] aktibista (Sri Lanka, XX. mendea)
# [[Rachel Whiteread ]] eskultorea (Londres 1963)
# [[Rafaela Rada]] ilustratzailea
# [[Regina Halmich]] boxeolaria (Alemania 1976)
# [[Régine Pernoud]] historialaria (Frantzia 1909-1998)
# [[Rineke Dijkstra]] argazkilaria (Herbehereak 1965)
# [[Rocío Saiz]] artista (Madril 1991)
# [[Rosa Brun]] artista (Madril 1955)
# [[Rosemarie Trockel]] artista (Alemania 1952)
# [[Salma Kikwete]] aktibista (Tanzania, 1963)
# [[Salomé Cuesta]] artista (Valentzia 1964)
# [[Sandra Baía]] artista(Lisboa 1968)
# [[Sangita Magar]] aktibista (Nepal)
# [[Soleil Moon Frye]] aktorea, gidoilaria, film-zuzendaria (AEB 1976)
# [[Sonia Couoh]] aktorea (Mexiko, 1983)
# [[Susana Solano]] eskultorea (Bartzelona, 1946)
# [[Sylvie Fleury]] artista (Suitza 1961)
# [[Tacita Dean]] artista bisuala (Erresuma Batua 1965)
# [[Tatiana Delgado Yunquera]] bideo-joko garatzailea (Madril 1978)
# [[Tecuelhuetzin Xicohténcatl]] printzesa tlaxcalteka (Mexiko, 1501-Guatemala, 1537)
# [[Tecuichpo Ixcaxochitzin]] inperio aztekaren azken enperatrizea (Mexiko, 1509-1550)
# [[Tiza Mafira]] Ingurumen-aktibista (Indonesia, 1984)
# [[Touria Chaoui|Touria Chaowi]] hegazkinlaria (Fez, 1936-1956)
# [[Tress MacNeille]] ahots aktorea (AEB 1951)
# [[Vanessa Beecroft]] artista (Italia 1969)
# [[Victoria Fonseca González]] fisikaria (Espainia XX. mendea)
# [[Viktória Varga]] halterofilia kirolaria (Hungaria 1981)
# [[Zainab Al Khawaja]] aktibista (Bahrain, 1983)
# [[Zohra Drif]] Aljeriako politikaria, independentzia gerrako mujahida (1934)
}}
==='''Berriak 2023''' ('''maiatza''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Agurtzane Ortiz]] ----'''SORTUA''' medikua (Getxo, 1964)
# [[Ainara Vera]] ----'''SORTUA''' zinegilea (Iruñea, 1985)
# [[Ana Antúnez]] --ef'''SORTUA''' jostuna, brodatzailea (Sevilla 1836-1896)
# [[Ann Marie Skelton]] ef--'''SORTUA''' Haurren Eskubideen Batzordeko burua (Hegoafrika, ?)
# [[Garazi Sampedro]] ef--'''SORTUA''' korrikalaria (Atxondo 1989)
# [[Itsasne Larruskain]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, futbolaria (Traña-Matiena 1992)
# [[Izaro Ieregi]] ----'''SORTUA''' artista (Algorta, 1987)
# [[Josefa Antúnez]] --ef'''SORTUA''' jostuna, brodatzailea (Sevilla 1833-1904)
# [[Juana María Ruiz de Gámiz]] efef'''SORTUA''' ongilea (Betoño, 1841 -?)
# [[Libe Goitia Artetxe]] ef--'''SORTUA''' idazlea (Errusia, 2001)
# [[Maite Toledo]] ----'''SORTUA''' idazlea (Zaldibia, 1966)
# [[Maite Zelaia]] ef--'''SORTUA''' arkitektoa (Eibar, 1946)
# [[María del Carmen Careaga Salazar]] ef--'''SORTUA''' enpresaburua (Getxo, 1934)
# [[Nagore Legarreta]] ----''SORTUA''' argazkilaria (Hernani, 1981)
# [[Oihana Muga]] ef--'''SORTUA''' pediatra (Donostia, 1981)
# [[Quintina Gelbenzu Piérola]] ef-ef '''SORTUA''' emagina (1877-1950)
# [[Salome Campos Beotegi]] efef'''SORTUA''' Emakume aitzindaria kontserba-enpresetan (Bermio, 1893-1974)
# [[Adela Calva Reyes]] idazlea (Mexiko, 1967-2018)
# [[Adenike Oladosu]] klima aktibista (Nigeria 1994)
# [[Alejandra Hannoverkoa]] printzesa (Austria 1999)
# [[Alicia Martín Villanueva]] artista (Madril, 1964)
# [[Aline Pettersson|Aline Petterson]] idazlea (Mexiko Hiria, 1938)
# [[Alva Belmont]] aktibista aberatsa, sufragista (AEB 1853- Frantzia 1933)
# [[Ana de Roque]] kazetaria ( Madril 1963)
# [[Ana Roldán]] kazetaria, aurkezlea (Madril 1976)
# [[Anahí de Cárdenas]] modeloa, aktorea (Peru 1983)
# [[Andrea Guasch]] aktore, abeslari, dantzaria (Bartzelona 1990)
# [[Anežka Drahotová]] atleta (Txekia 19)
# [[Aniela Rodriguez]] idazlea (Mexiko, 1992)
# [[Anna Henderson]] txirrindularia (Britainia 1998)
# [[Anna Howard Shaw ]] sufragista, abade metodista (AEB 1847-1919)
# [[Antía Jácome]] kanoalaria (Pontevedra 1999)
# [[Antúnez ahizpak]] brodatzaileak (Sevilla XIX. mendea)
# [[Ascensión Cambrón]] filosofoa (Kordoba 1943)
# [[Aurora Correa]] poeta (Bartzelona, 1930-Mexiko, 2008)
# [[Beatrice Borromeo]] kazetaria, aristokrata (Italia 1985)
# [[Belén Rodríguez (kazetaria)]] (Madril 1966)
# [[Betty Gilpin]] aktorea (AEB 1986)
# [[Carissa Véliz]] filosofoa, irakaslea, ikertzailea (Mexiko 1986)
# [[Carlota Casiraghi]] zaldizalea, kazetaria (Monako 1986)
# [[Carmel Snow]] moda-kazetaria (Irlanda 1887-AEB 1961)
# [[Carolina Bona]] aktorea (Madril 1980)
# [[Carolina Herrera]] enpresaburua, diseinatzailea (Venezuela 1939)
# [[Carolina Parsons]] modeloa, enpresaburua (Txile 1978)
# [[Caroline Link ]] film-zuzendaria (Alemania 1964)
# [[Caroline Schermerhorn Astor]] aristokrata (AEB 1830-1908)
# [[Chari Gómez Miranda ]] kazetaria (Espainia 1930-2011)
# [[Claudina Domingo]] poeta (Mexiko, 1982)
# [[Claudine Picardet]] zientzialaria, itzultzailea (Frantzia 1735-1820)
# [[Consuelo Duval]] aktorea (Mexiko 1969)
# [[Consuelo Trujillo ]] aktorea (Cádiz 1959)
# [[Consuelo Vanderbilt]] filantropoa (AEB 1877- 1964)
# [[Consuelo Yznaga]] aristokrata (AEB 1853-Londres 1909)
# [[Cristina del Valle (abeslaria)]] aktibista (Asturias 1960)
# [[Cristina del Valle (aktorea)]] (Argentina 1942)
# [[Debora Kayembe]] abokatua, aktibista (Kongo- Eskozia, 1975)
# [[Desirée Bela-Lobedde]] idazlea, aktibista (Bartzelona 1978)
# [[Desirée Ndjambo]] kazetaria (Madril 1976)
# [[Diana Vreeland]] moda-editore aitzindaria (Paris 1903 - AEB 1989 )
# [[Djamila Boupacha]] Aljeriako FLNko aktibista (Bologhine 1938)
# [[Dolores Castro]] poeta (Mexiko, 1923-2022)
# [[Edna Woolman Chase]] kazetaria, argitaratzailea (AEB 1887-1957)
# [[Ekaterina Karavelova]] aktibista, hezitzailea (Bulgaria, 1860-1947)
# [[Elia Barceló]] idazlea (Alacant 1957)
# [[Ella baila sola]] musika bikotea (Espainia)
# [[Elsa Cross]] poeta (Mexiko, 1946)
# [[Elsie de Wolfe ]] dekoratzaile aitzindaria (AEB 1865- Frantzia 1950)
# [[Elvira Quintana]] aktorea (Badajoz, 1935-Mexiko Hiria, 1968)
# [[Esperanza Zambrano]] idazlea (Mexiko, 1901-1992)
# [[Esther García Rodríguez]] cinema ekoizpen zuzendari aitzindaria (Segovia 1956)
# [[Esther Mayoko Ortega]], aktibista (Madril, XX.mendea)
# [[Ethel Krauze]] idazlea (Mexiko Hiria, 1954)
# [[Fausta Gantús]] poeta eta historialaria (Mexiko, 1968)
# [[Flora Drummond]] sufragista, aktibista (Erresuma Batua, 1878-1949)
# [[Françoise Seligmann]] Frantziako erresistentziako kidea, kazetaria eta politikaria (1919-2013)
# [[Françoise Vergès]] politologo eta ekintzaile feminista eta dekolonialista frantsesa (Paris, 1952)
# [[Freda Huson]] aktibista (Kanada, 1964)
# [[Gabriela Jauregi]] idazlea, poeta (Mexiko Hiria, 1979)
# [[Glòria Serra ]] kazetaria (Bartzelona 1964)
# [[Hadja Idrissa Bah]] aktibista (Ginea, 1999)
# [[Helena Normanton]] abokatua, aktibista (Erresuma Batua, 1882-1957)
# [[Ilka Chase]] aktorea, esataria, idazlea (AEB 1905-1978)
# [[Irene Hernández de Jesús]] aktibista (Mexiko, 1958-2021)
# [[Irene Hueche Meliqueo]] aktibista (Txile, 1946-2011)
# [[Isabel Garcés]] aktorea (Madril 1901-1908)
# [[Isabel Pardo de Vera Posada]] ingeniaria (Lugo 1975)
# [[Isatou Ceesay]] aktibista (Gambia, 1972)
# [[Izarne Sarasola]] Errealeko futbolaria (Gipuzkoa, 2002)
# [[Jacqueline Auriol]] hegazkinlaria (Frantzia, 1917-2000)
# [[Javiera Contador]] aktorea, aurkezlea (Txile 1974)
# [[Jhoana Patiño]], poeta, aktibista (Kolonbia, 1982)
# [[Josefina Molina]] film-zuzendari atzindaria (Kordoba 1936)
# [[Julia Maura]] idazlea (Madril 1910-1973)
# [[Julia Solomonoff]] film zuzendaria, gidoilaria… (Argentina 1966)
# [[Juliane Köhler ]] aktorea (Alemania 1965)
# [[Katalina D'Erzel|Katalina Dérzel]] poeta (Mexiko Hiria, 1950)
# [[Laura Pérez Granel]] ilustratzailea (Valentzia 1983)
# [[Leila Khaled]] palestinar aktibista politikoa (1944)
# [[Lidia Poët ]] Italiako 1. emakume abokatua, aktibista (1855-1949)
# [[Lidia Tiatirakoa]] Europako 1. Emakume kristaua, santua, enpresaburua (Tiatira I. mendea)
# [[Lisa Henni]] aktorea (Suedia 1982)
# [[Lolita Bosch]] idazlea (Bartzelona 1970)
# [[Lorenza Izzo]] aktorea, modeloa (Txile 1989)
# [[Louise Dahl-Wolfe]] moda-argazkilaria ( AEB 1895- 1989)
# [[Lucrecia Martel]] film zuzendaria, gidoilaria (Argentina 1966)
# [[Lucy Elmina Anthony]] sufragista (AEB 1859 - 1944)
# [[Luz Marina Hache]] Sindikalista, aktibista (Kolonbia, 1955)
# [[Margo Martindale]] aktorea (AEB 1951)
# [[María Duval (aktorea)]] abeslaria (Mexiko 1937)
# [[María Inés Guerra]] abeslaria, aurkezlea (Mexiko 1983)
# [[María José Sanz Sánchez]] biologoa, ikertzailea (Valentzia 1963)
# [[María Pérez García]] atleta (Granada 1996)
# [[María Remedios del Valle]] Argentinako armadan kapitain independentzia garaian (Argentina, 1766-1847)
# [[Mariana Simionescu]] tenislaria (Errumania 1956)
# [[Maricela Guerrero]] poeta (Mexiko Hiria, 1977)
# [[Marilia Andrés ]] kantautorea (Cuenca 1974)
# [[Marina Rossell]] kantautorea (Bartzelona 1954)
# [[Marta Botía]] kantautorea (Madril 1974)
# [[Marta Ferri]] moda diseinatzailea (Italia 1984)
# [[Marta García Gómez]] kazetara, bikoizlea ( Madril 1961-2013)
# [[Marta Jaumandreu]] kazetaria (Madril 1971)
# [[Marta Martínez Alonso]] matematikaria, IBM zuzendari nagusia (Madril 1966)
# [[Marta Suediakoa]] printzesa (Suedia 1901-Norvegia 1954)
# [[Mary Haʻaheo Atcherley]] aktibista (Hawaii, 1874-1933)
# [[Matilde Borromeo]] jauzi-zaldi hazlea, kirolaria, aristokrata (Italia 1983)
# [[Mercedes de Acosta]] idazlea (AEB 1892-1968)
# [[Milena Smit]] aktorea (Valentzia 1996)
# [[Mónica Laguna]] film zuzendaria, gidoilaria (Madril 1964)
# [[Mònica López]] meteorologoa, aurkezlea (Lerida 1975)
# [[Na'Taki Osborne Jelks]] aktibista (AEB, XX. maendea)
# [[Naty Abascal]] modeloa (Sevilla 1943)
# [[Ngụy Thị Khanh]] Ingurumen aktibista (Vietnam, 1976)
# [[Nina Bang]] historialaria, politikaria, ministroa (Danimarka 1866-1928)
# [[Nuria Villazán Martín]] gidoilaria, film zuzendaria (Bartzelona 1968)
# [[Oyèrónkẹ Oyěwùmí]] ikertzaile feminista dekolonial (Nigeria, 1957)
# [[Pepa Pedroche]] aktorea (Madril 1967)
# [[Pilar García Muñiz]] kazetaria, aurkezlea (Madril 1974)
# [[Pilar Llop ]] magistratua, politikaria (Madril 1973)
# [[Pilar Ulzurrun de Asanza y Peralta]] margolaria (Zaragoza, 1785-Madril, 1864)
# [[Raquel Sánchez Jiménez]] politikaria (Bartzelona 1975)
# [[Rosario Pi]] zinema zuzendaria (Bartzelona, 1899 - Madril, 1967)
# [[Rosita Parsons]] modeloa, enpresaburua (Txile 1970)
# [[Sandra Lorenzano]] idazlea (Argentina, 1960)
# [[Sara Uribe Sánchez|Sara Uribe]] poeta (Mexiko, 1978)
# [[Seloua Luste Boulbina]] Filosofo eta irakasle franko-aljeriarra (1957)
# [[Sheela Patel]], aktibista (India, 1952)
# [[Soledad Sevilla]] margolaria (Valentzia 1944)
# [[Stella Assange]] abokatua, giza eskubideen defendatzailea (Hegoafrika 1983)
# [[Susan Rice]] enbaxadorea (AEB 1964)
# [[Susana Roza]] Kazetaria (Asturias 1965)
# [[Susi Caramelo]] umorista (Bartzelona 1980)
# [[Syrie Barnardo]] barrualdeen diseinatzailea (Ingalaterra 1879-1955)
# [[Tedi López Mills]] poeta (Mexiko Hiria, 1959)
# [[Tuva Novotny]] aktorea (Suedia 1979)
# [[Uta Hagen]] aktorea, maistra (Alemania 1919- AEB 2004)
# [[Vanessa Bryant ]] filantropoa (AEB 1982)
# [[Vanessa Claudio]] modeloa, aktorea, aurkezlea (Puerto Rico 1983)
# [[Vega (abeslaria)]] (Kordoba 1979)
# [[Veronica Ferres]] aktorea (Alemania 1965)
# [[Victoria Rosell]] epailea, politikaria (Murtzia 1968)
# [[Virginia Ruzici ]] tenislari ohia (Errumania 1955)
# [[Yelitza Ruiz]] abokatua eta poeta (Mexiko, 1986)
# [[Yuja Wang]] piano-jolea (Txina 1975)
# [[Yvonne Choquet-Bruhat]] matematikari eta fisikari frantsesa (Lille, 1923)
# [[Zarifa Ghafari]] politikari, aktibista (Afganistan, 1992)
# [[Zonia Palán Tamayo]] aktibista, ekonomialaria (Ekuador, 1954-2003)
}}
==='''Berriak 2023''' ('''apirila''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Ainhoa Irazu]] ----'''SORTUA''' kazetaria, gidoigilea, berdintasun teknikaria (Andoain, 1966)
# [[Eider Conde]] ----'''SORTUA''' Aranzadi elkarteko komunikatzailea (Donostia, 1981)
# [[Elena Martinez Rubio|Elena Martinez]] ----'''SORTUA''' euskal idazlea (Bilbo, 1957)
# [[Felipa Domínguez Taguada]] --ef'''SORTUA''' miliziano (Irun, ?- 2013))
# [[Graciliana Montelongo]] ----'''SORTUA''' artista eta idazlea (Tenerife, 1962)
# [[Iratxe Ormatza]] ----'''SORTUA''' idazlea (Bakio, 1971)
# [[Isabel de Naverán]]----'''SORTUA''' ikertzailea, komisarioa (Getxo, 1976)
# [[Ixabel Millet]] ----'''SORTUA''' ipuin kontalaria (Paris, 1958)
# [[Jasmin_Mara_López]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta zinemagilea (New Orleans xxxx)
# [[Maite Franko]] ----'''SORTUA''' g idazle eta ipuin kontalaria (Irun, 1971)
# [[Maria Rosario de Cruz]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Ermua, 1948)
# [[Marta Von Poroszlay]] ----'''SORTUA''' g margolaria, eskultorea, idazlea (Hungaria, 1952)
# [[Mirari Sagarzazu]] ----'''SORTUA''' ARtisaua, artista, ilustratzailea (Oñati)
# [[Miren Mindegia]] ----'''SORTUA''' g kazetaria, idazlea (Elizondo, 1985)
# [[Silvia Solórzano Foppa]] ef--'''SORTUA''' gerrillari ohia eta politikaria (Guatemala, 1950)
# [[Stella Quan Rossell]] ----'''SORTUA''' antropologoa (Guatemala, 1935-2007)
# [[Adela Guffanti]] hegazkinlaria (Argentina, 1904- ?)
# [[Adelaida O'Dena de Estrada|Adelaida O´Dena de Estrada]] margolaria (Madril, 1823-1853)
# [[Amada García Rodríguez]] exekutatuko komunista (Coruña 1909-1938)
# [[Amandine Gay]] zine-zuzendari, aktore, idazle eta afrofeminista (Frantzia, 1984)
# [[Amina Dahbour]] palestinar aktibista politikoa (1945?)
# [[Amparo Rubiales]] irakaslea, politikaria (Madril 1945)
# [[Anastasia (argitzailea)]] margolaria (Paris XIV-XV. mendea)
# [[Angeles Bravo (kazetaria)]] (?, 1963)
# [[Anna Swenonis]] eskuizkribu argitzailea (Suedia ? - 1527)
# [[Arab Loutfi]] kazetaria, idazlea, film-zuzendaria (Libano 1953)
# [[Arcangela Paladini]] artista eta poeta (1596-1622)
# [[Asunción Crespo de Reigón|Asunción Crespo de Reigon]] margolaria (Madril, 1816.1885)
# [[Beatriz Rico]] aktorea, abeslaria, idazlea (Asturias 1970)
# [[Belén Ortega]] komiki-marrazkilaria (Granada, 1986)
# [[Carmen Calvo (artista)]] eskultorea (Valentzia 1950)
# [[Carmen Rey]] jazz-abeslaria (Galizia ?)
# [[Caterina Cherubini]] margolaria (Erroma, 1730-1811)
# [[Catherine M. Russell]] UNICEFeko zuzendari exekutiboa (AEB, 1961)
# [[Claudia Rueda]] ilustratzailea (Bogota, XX. Mendea)
# [[Cristina Gallach]] kazetaria (Bartzelona 1960)
# [[Cristina Narbona]] polititkaria (Madril 1951)
# [[Daniela Barcellona]] mezzosopranoa (Italia 1969)
# [[Daniela Melchior ]] aktorea (Portugal 1996)
# [[Denisse Buendía]] poeta (Mexiko, 1979)
# [[Elisa Rueda]] maistra, poeta, aktorea (Markina-Xemein, 1959)
# [[Elvira Rodríguez ]] ekonomialaria, politikaria (Madril 1949)
# [[Esperanza Elena Caro]] brodatzailea (Sevilla 1906-1985)
# [[Eva Lootz]] eskultorea (Austria_Espainia 1940)
# [[Farideh Lashai]] margolaria, idazlea (Iran 1944-2013)
# [[Fátima Diame]] jauzietako atleta (Valentzia 1996)
# [[Gabriela Agirre Sánchez]] idazlea, poeta (Mexiko, 1977)
# [[Henrietta H. Fore]] UNICEFeko zuzendari ohia (AEB, 1948)
# [[Hermine Yollo]] aktorea, zuzendaria, idazlea, itzultzailea (Kamerun 1981)
# [[Hermonia Vivarini]] artista (Venezia, XVI.mendea)
# [[Inés Alberdi ]] soziologoa (Sevilla 1948)
# [[Inés Álvarez de Toledo Caro]] aristokrata (Madril 1857-Donostia 1937)
# [[Inés Amor]] galerista (Mexiko 1912-1980)
# [[Ines Artajo Ayesa]] kazetaria (Iruñea 1956)
# [[Inés Edmonson]] aktorea (Argentina 1919-2016)
# [[Inés Fernández-Ordoñez]] hizkuntzalaria (Madril 1961)
# [[Inés Fonseca]] abeslaria, musikagilea, poeta (Santander 1960)
# [[Inés María Calero]] modeloa, aktorea (Venezuela 1969)
# [[Inés Martín Rodrigo]] kazetaria, idazlea (Madril 1983)
# [[Inés París]] film zuzendaria, gidoilaria (Madril 1963)
# [[Inés Saavedra]] abeslaria (Uruguai 1972)
# [[Inés Santé Riveira]] irakaslea, asmatzilea, ikertzailea (Ferrol 1976)
# [[Ines Scaramucci ]] irakaslea (Italia 1908-1990)
# [[Isabel Austriakoa (1501-1526)]] Danimarka, Norvegia, Suediako erregina (Belgika)
# [[Isabel Zapata]] idazlea (Mexiko Hiria, 1984)
# [[Joana Austriakoa]] Portugalgo erregina, Espainiako erregeordea, emakume-jesuita bakarra (Madril 1535-1573)
# [[Josefa Amar Borbón ]] pedagogoa, emakumeen gaitasunaren defendatzailea (Zaragoza 1749-1833)
# [[Josefa Tolrá Abril]] margolaria (Cabrils, 1880-1959)
# [[Juanita Frances]] aktibista (Australia-Erresuma Batua, 1901-1992)
# [[Kaimook Chuto]] eskultorea (Thailandia, 1938-1995)
# [[Klara Bavariakoa]] margolaria (Alemania, 1874-1941)
# [[Lalalimola]] ilustratzailea (Valentzia, 1984)
# [[Lara Siscar]] tb aurkezlea (Valentzia 1977)
# [[Laura Gómez-Lacueva]] aktorea (Zaragoza 1975-2023)
# [[Leonor Austriakoa]] Portugalgo eta Frantziako erregina (Belgika 1498- Badajoz 1558)
# [[Lorenza Cobián]] modeloa (Asturias 1851-Madril 1906)
# [[Lucía Pérez ]] abeslaria (Lugo 1985)
# [[Luisa Rivera]] ilustratzaleak (Santiago-Txile, 1987)
# [[Lynette Yiadom-Boakye]] margolaria, idazlea (Londres 1977)
# [[Mabula Soumahoro]] akademikoa eta ekintzaile afrofeminista (Paris, 1976)
# [[Margarita Alexandre]] zinema zuzendari eta ekoizlea frankismoan (León, 1923 - Madril, 2015)
# [[María Aragoikoa]] Portugalgo erregina (Kordoba 1498- Lisboa 1517)
# [[María Austriakoa]] Germaniako enperatriza (Madril 1528-1603)
# [[Maria Baranda|María Baranda]] poeta (Mexiko, 1962)
# [[María Gámez Gámez ]] politikaria, Guardia Zibilaren 1. Emakume-zuzendaria (Cádiz 1969)
# [[María Gimeno]] artista, ekintzailea (Zamora 1970)
# [[María Gómez (kazetaria)]] (Madrik 1987)
# [[María Gómez González]] 1936an Galiziako emakume alkate bakarra (Kordoba 1905-Lugo 1986)
# [[María Jesús Montero]] medikua, politikaria (Sevilla 1966)
# [[María Silva Cruz]] anarkista (Cadiz 1915-1936)
# [[Marietta Barovier]] artista eta diseinatzailea ( ? - 1496)
# [[Marina Romero]] idazlea (Madril 1908-2001)
# [[Marina Silva]] politikaria, ingurumen aktibista (Brasil 1958)
# [[Marisa Roesset Velasco]] margolaria (Madril 1904-1976)
# [[Marisa Ruiz Trejo]] antropologo feminista (Mexiko, 1984)
# [[Marlène Schiappa]] politikaria, aktibista (Paris 1982)
# [[Mary Jayne Gold ]] iheslarien laguntzailea (AEB 1909-Frantzia 1997)
# [[Mercedes González Fernández]] kazetaria, politikaria (Madril 1975)
# [[Mikiko Otani]] abokatu eta ikertzaile (Japonia, 1964)
# [[Mónica Nepote]] idazlea (Mexiko, 1970)
# [[Myrea Pettit]] ilustratzailea (Britainia Handia, 1970)
# [[Nastasia Zürcher ]] kantautorea, margolaria (Suitza/Galizia 1988)
# [[Nevenka Fernández]] Espainiako ekonomialaria eta Ponferradako zinegotzia
# [[Ninotchka Matute]] Guatemala Hiriko alkatetzari hautagai (Guatemala Hiria, 1967)
# [[Olga Martín-Belloso]] kimikaria, elikaduran aditua (Calahorra 1960)
# [[Paula Fortes]] aktibista, politikaria (Cabo Verde, 1945-2011)
# [[Petronila Guerrero]] politikaria (Cádiz 1953)
# [[Polly Higgins]] abokatua, ingurumen aktibista (1968-2019)
# [[Rashida Obeida]] palestinar aktibista politikoa (XX. mendea)
# [[Reneé Acosta|Renée Acosta]] poeta, filosofoa (Mexiko Hiria, 1976)
# [[Rosario Torres]] politikaria (Malaga 1959)
# [[Solange Fernex]] aktibista (Frantzia, 1934-2006)
# [[Soraya Rodríguez]] politikaria (Valladolid 1963)
# [[Tita Llorens]] igerilaria (Menorca 1968)
# [[Urania Mella]] Saturraranen kartzelaratua (Galizia 1899-1945)
# [[Verónica Gerber Bicecci]] artista, idazlea (Mexiko, 1987)
# [[Vicky Hernández]] aktorea (Kolonbia 1945)
}}
==='''Berriak 2023''' ('''martxoa''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Prudencia Gorrotxategi]] ----'''SORTUA''' Saturrarango kartzelako presoa (Arrankudiaga, ?)
# [[Maria Arriaga]] efef'''SORTUA''' erraketista (Berriz, 1922- Ondarroa, 2014)
# [[Itziar de Blas]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta itzultzailea (Gasteiz, )
# [[Angélica Orue]] ef--'''SORTUA''' albaitaria (Laudio, 1926)
# [[Gemma Orobengoa]] ----'''SORTUA''' argazkilaria (Arrasate, 1985)
# [[Soledad Ruz]] ----'''SORTUA''' flamenko danzaria (Donostia, 1972)
# [[Jennifer Ávila]] ef--'''SORTUA''' kazetaria (Honduras, 1990)
# [[Lur Basterretxea]] ef--'''SORTUA''' eskiatzailea, lasterkaria (Elorrio, 1979)
# [[Maria Eskibel Arratia]] --ef'''SORTUA''' filantropoa (Gasteiz, ? - Valladolid, 1536)
# [[Nieves Cano]] efef'''SORTUA''' filantropoa (Gasteiz, 1847-1899)
# [[María Aranzazu Vélez de Mendizabal]] ----'''SORTUA''' Saturrarango Emakumeen Kartzelako ama nagusia (?)
# [[Magdalena Larrondo]] ----'''SORTUA''' Saturrarango kartzelako zuzendaria (?)
# [[Adriana Bilbao Zarraonandia]] ----'''SORTUA''' flamenko dantzaria (Bilbo, 1988)
# [[Miren Arzak]] ----'''SORTUA''' fisioterapeuta, osteopata, idazlea (Hondarribia, 1966)
# [[Firouzeh Khosrovani]] ----'''SORTUA''' dokumentalgilea (Iran, 1971)
# [[Alba Heredia]] ----'''SORTUA''' flamenko dantzaria (Granada, 1995)
# [[Teodosia Ortega]] efef'''SORTUA''' emagina (Burgos, 1890-Arrigorriaga, 1983)
# [[Assumpta Aierdi]] ----'''SORTUA''' ekintzaile soziala (Donostia, 1972)
# [[Victoriana Herrero Barroso]] efef'''SORTUA''' Saturrarango presoa (Logroño, 1893-1962)
# [[Santa Paula Barbada]] ----'''SORTUA''' emakume santu eta bizarduna (Ávila, ?)
# [[Sara Torres]] ----'''SORTUA''' ikertzailea, idazlea (Gijón, 1991)
# [[Cristina Gutierrez]] ef--'''SORTUA''' ARtista, idazlea, ekintzailea (Bilbo)
# [[Maria Gugelberg von Moos]] botanikaria eta ilustratzailea (Suitza, 1836-1918)
# [[Marika]] ilustratzailea eta komikigilea (Bartzelona, 1949)
# [[Sabrina Van Tassel ]] kazetaria, film-zuzendaria (Frantzia 1975)
# [[Rosie Alfaro]] heriotza zigorraren zain (AEB 1971)
# [[Angelina Rodriguez]] heriotza zigorraren zain (AEB 1968)
# [[Karla Faye Tucker ]] heriotza zigorrez hila (AEB 1959-1998)
# [[Victoria Zárate Zurita]] Bigarren errepublikako maistra eta sindikalista (Madril, 1893-Lisboa, 1964)
# [[Reem Al Numery]] aktibista (Yemen, 1996)
# [[Nimco Ali]] aktibista (Somalia-Ingalaterra, 1983)
# [[Argentina Altobelli]] politikaria, aktibista (Italia, 1866-1942)
# [[Michealene Risley]] amerikar zinegile ekintzailea (Michigan, XX.mendea)
# [[Cindy Amaiza]] aktibista (Kenya, XXI. mendea)
# [[Adjoa Amana]] aktibista (Ghana, XX. mendea)
# [[Florina Alías]] asturiar idazlea (1921-1999)
# [[Lourdes Álvarez García]] asturiar idazlea (Mieres, 1968)
# [[Sharon Olds]] idazlea (Kalifornia, 1942)
# [[Velma Barfield]] serie-hiltzailea (AEB 1932-1984)
# [[Mary Gauthier ]] abeslaria (AEB 1962)
# [[Helen Gibson]] zaldizkoa, especialista (AEB 1892-1977)
# [[Candi Staton]] kantautorea (AEB 1940)
# [[Amy Helm]] kantautorea (AEB 1970)
# [[Bettye LaVette]] soul, blues kantautorea (AEB 1946)
# [[Gemma Escapa]] abokatua, irakaslea (Bizkaia 1965)
# [[Lorina Bulwer]] jostun artista (Ingalaterra 1838-1912)
# [[Lisbeth Añez]] aktibista venezuelarra (Venezuela)
# [[Tchinda Andrade]] trans aktibista (Cabo Verde, 1979)
# [[Yassi Ashki]] osasun-ekintzailea (Iran)
# [[Artearen maistra handiak]] artista-zerrenda
# [[Lucia Anguissola]] margolaria (Italia 1536/38- 1565)
# [[Dorotea de Chopitea]] filantropoa (Txile, 1816- Bartzelona 1891)
# [[Anita Awosusi]] aktibista (Alemania, 1956)
# [[Berta Zúñiga]] aktibista (Honduras, 1990)
# [[Bertha Oliva]] aktibista (Honduras, 1956)
# [[Carmen Castro García]] ekonomialara, aktibista (Valentzia 1967)
# [[Mari Jose Aranguren Querejeta]] ekonomialaria (Gipuzkoa 1969)
# [[Bina Shah ]] kazetaria, idazlea (Pakistan XX. mendea)
# [[Dulce Maria Cardoso]] abokatua, idazlea ( Portugal 1964)
# [[María Franciska Dapena Rico]] margolaria, idazlea (Palentzia 1924-Bilbo 1995)
# [[Laia Soler]] idazlea ( Lleida, 1991)
# [[Remedios Cervantes]] enpresaria, modelo ohia (Malaga 1964)
# [[Isabel Ríos]] sindikalista, ekintzailea (Curtis, Galizia, 1907-1997)
# [[Ana Cano]] Asturierazko idazlea (Somiedo, 1950)
# [[Vanessa Mendoza Cortés]] abortuaren aldeko aktibista (Andorra, 1980)
# [[María Martín Escudero]] dantzaria (Bizkaia XX. mendea)
# [[Mary Treat]] biologoa (AEB 1830-1923)
# [[Sol Panera]] galerista (Bilbo 1946)
# [[Elly Schlein]] Italiako politikaria (Suitza 1985)
# [[Cristina Martín Vega]] kazetaria (Madril 1970)
# [[Maria M. Gosse]] diplomazialaria, enbaxadorea (Alemania 1962)
# [[María del Coro Arizmendi]] ornitologoa ( Mexiko 1963)
# [[Camila Bossa ]] aktorea (Bogota/Galizia 1973)
# [[Karima Baloch]] aktibista (Pakistan-Kanada, 1983-2020)
# [[Marie Inmaculée Ingabire]] feminista, giza-eskubide ekintzailea (Ruanda,?)
# [[Walda Barrios Klee]] soziologoa, aktibista, feminista (Guatemala-Mexiko, 1951-2021)
# [[Ana Lydia Vega]] idazlea (Puerto Rico 1946)
# [[Susana Dans]] aktorea (Coruña 1965)
# [[Maruxa Villanueva]] abeslaria, aktorea (Galizia 1906-1998)
# [[Mabel Rivera]] aktorea (Coruña 1952)
# [[Laura Mañá]] film-zuzendaria, gidoilaria, aktorea (Bartzelona 1962)
# [[Zaza Ceballos]] idazlea (Coruña XX. mendea)
# [[Esther F. Carrodeguas]] dramagilea (Coruña 1979)
# [[María Reimóndez ]] idazlea (Lugo 1759)
# [[Xohana Torres]] idazlea (Galizia 1929-2017)
# [[Erin Mouré]] poeta, itzultzailea (Kanada 1955)
# [[Eva Mejuto]] idazlea (Pontevedra1975)
# [[Nicole Brossard]] poeta (Kanada 1943)
# [[Su Garrido Pombo]] kantautorea ( Galizia1982)
# [[Rosa Sevilla de Alvero]] sufragista, hezitzailea (Filipinak 1879-1954)
# [[Victoria Martín]] umoregilea, gidoilaria (Madril 1989)
# [[Isa Calderón]] umoregilea, gidoilaria ( Madril 1983)
# [[Noemí Sabugal]] idazlea ( Leon, 1979)
# [[Eva Llorach ]] aktorea ( Murtzia 1979)
# [[Alix Payen]] 1871ko Parisko Komunako ambulancière (1842-1903)
# [[Angela Saini]] zientzia-kazetaria (Londres 1980)
# [[Samira Ahmed]] kazetaria, genero diskriminazioagatik BBC salatu eta epaiketaren irabazlea (Londres 1968)
# [[Laura Bates]] idazle feminista, aitzindaria (Oxford 1986)
# [[Caroline Criado Perez]] kazetari ekintzailea (EB 1984)
# [[Deborah Cameron]] hizkuntzalaria (Eskozia 1958)
# [[Teodora Barrio]] idazlea, asturieraz (Marrubio, 1968)
# [[Teresa Cónsul]] idazlea, asturieraz eta gaztelaniaz (?- Oviedo, 1834)
# [[Raquel Fernández Menéndez]] idazlea, asturieraz (Salas, 1993)
# [[Blanca Fernández Quintana]] idazlea, asturieraz (Bimenes, 1994)
# [[Enriqueta González Rubín]] idazlea eta kazetaria, asturieraz (Ribadesella, 1832-Infiesto, 1877)
# [[Nené Losada]] idazlea, asturieraz (Luarca, 1921-2009)
# [[Idoia Rodríguez Buján ]] militarra (Lugo 1983-Afganistan 2007)
# [[Gillian Wearing]] artista (EB 1963)
# [[Cathy Newman]] kazetaria (EB 1974)
# [[Kate Adie ]] kazetaria (EB 1945)
# [[Rebekah Brooks]] kazetaria (EB 1968)
# [[María Teresa González|Maria Teresa Gonzále]] idazlea, asturieraz (Gijón. 1950-1995)
# [[Marta Mori]] idazlea, asturieraz (Gijón, 1965)
# [[María Esther García López]] idazlea, asturieraz (Valdés, 1948)
# [[Esther Prieto]] idazlea, asturieraz (Arenas, Cabrales, 1960)
# [[Helena Trexu]] idazlea, asturieraz (Sama de Langreo, 1945)
# [[Margaret Collins Weitz]] historialaria, Frantziako Erresistentzian aditua (AEB, 1929)
# [[Beatriz Álvarez-Guerra]] aktorea (Madril 1994)
# [[Tina Gascó]] aktorea (Sevilla 1914-Madril 1973)
# [[Zineb Hattab]] sukaldaria (Girona/Suitza 1989)
# [[Rosalía Mera]] jostuna, enpresaburua (Coruña 1944-2013)
# [[Sandra Ortega Mera ]] enpresaburua, filantropoa ( Coruña 1968)
# [[Mey Rahola]] argazkilaria (Leon 1897-Frantzia 1959)
# [[Clara Martínez Alberola]] abokatua (Madrid, 1963)
# [[Elena Vázquez Zendon]] matematikaria (Ourense, 1966)
# [[Elsa Anka]] aurkezlea (Bartzelona 1965)
# [[Paloma Marín]] aurkezlea (?, XX. mendea)
# [[Cristina Urgel]] aurkezlea (Soria 1979)
# [[Kate del Castillo]] aktorea (Mexiko 1972)
# [[Marisa Naranjo]] aurkezlea (Kanariak 1944)
# [[Estela Giménez]] gimnasta (Madril 1979)
# [[Manuela López García]] Maistra, poeta (Cacabelos, 1910-2005)
# [[Jenny Nyström]] ilustratzailea (Suedia, 1854-1946)
# [[Clara Maria Pope]] margolaria (Londres, 1767-1838)
# [[Laurence Suhner]] idazlea eta artista (Geneva, 1968)
# [[Anna Tigerhielm]] margolaria (Suedia, 1832-1906)
# [[Trini Tinturé]] ilustratzailea (Lleida, 1938)
# [[Henar Torinos]] Valladolid, 1985
# [[Elena Francisen kontsultategia]] emakumeentzako irratsaioa (Espainia 1947-1984)
# [[Maruja Fernández]] irrati esataria (Kuba 1925-Bartzelona 2001)
# [[Pepa Fernández]] kazetaria (Lleida 1965)
# [[Mara Torres]] kazetaria, idazlea (Madril 1974)
# [[Macarena Berlín]] kazetaria (Madril 1973)
# [[Florence Rochefort]] historialari frantziarra (Suresnes, 1958)
# [[Giovanna Garzoni]] margolaria (Italia 1960-1970)
# [[Michaelina Wautier]] margolaria (Belgika c.1617-1689)
# [[Louise Moillon]] margolaria (Frantzia 1610-1696)
# [[Maria van Oosterwijck]] margolaria (Herbehereak 1630-1693)
# [[Anne Vallayer-Coster ]] margolaria (Paris 1744-1818)
# [[Marie-Victoire Lemoine]] margolaria (Paris 1754-1820)
# [[Marie Gabrielle Capet]] margolaria (Frantzia 1761-1818)
# [[Constance Mayer]] margolaria ( Frantzia 1775-1821)
# [[Marie-Éléonore Godefroid]] margolaria ( Paris 1778-1849)
# [[Lilly Martin Spencer]] margolaria ( EB1822-AEB 1902)
# [[Clémentine Delait]] emakume bizarduna (Frantzia, 1865-1939)
# [[María Folguera]] idazlea, eszena zuzendaria (Madril, 1984)
# [[AveLina Pérez|Avelina Pérez]] Sortzaile eszenikoa (Oia, 1969)
# [[Raquel García-Tomás]] musikagilea (Bartzelona, 1984)
# [[Lola Blasco]] aktorea, idazlea eta antzerki zuzendaria (Alacant, 1983)
# [[Marta Pazos]] eszena zuzendaria (Pontevedra, 1976)
# [[Helena Tornero]] antzerkigilea (Figueras, 1973)
# [[Helena Antonia]] emakume bizarduna (Lieja, 1550-1595)
# [[Antonietta Gonsalvus]] emakume bizarduna (Frantzia, 1572-?)
# [[Arantza Ozaeta Cortázar]] arkitektoa (Madril 1982)
# [[Victoria Rodríguez]] aktorea (Madril 1931-2020)
# [[Pilar Eyre]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1947)
# [[Teresa Ribera ]] politikaria (Madril 1969)
# [[Carolina Maria de Jesus]] idazlea, poeta, kronista (Brasil 1914-1977)
# [[Jane Barnell]] emakume bizarduna (AEB 1871-1951)
# [[Alice Elizabeth Doherty]] emakume bizarduna ( AEB 1887-1933)
# [[Annie Jones ]] emakume bizarduna ( AEB 1865-1902)
# [[Krao Farini]] emakume bizarduna (Laos 1876-AEB 1926 19)
# [[Josephine Clofullia]] emakume bizarduna (Suitza 1829-1875)
# [[Pilar Pedraza]] idazlea, irakaslea (Toledo 1951)
# [[Carmen Linares]] flamenko-abeslaria (Linares 1951)
# [[María Pagés]] dantzaria, koreografoa (Sevilla 1963)
# [[Ellen MacArthur]] nabigatzailea (EB 1976)
# [[Aurora Vargas]] flamenko-dantzaria, kantaria ( Sevilla 1956)
# [[Bernarda de Utrera]] flamenko-kantaria (Utrera 1927-2009)
# [[Fernanda de Utrera]] flamenko-kantaria (Utrera 1923-2006)
# [[La Serneta]] flamenko kantaria (Cádiz 1837-Utrera 1912)
# [[Caroline van der Plas]] kazetaria, politikaria (Herbehereak 1967)
# [[Marta plana]] Australiara eramandako emakumeak (1960-1963)
# [[Arlette Farge]] historialari frantsesa (Charleville - 1941)
# [[Bibia Pavard]] historialari frantsesa (1980)
# [[Maddalena Casulana]] musikagilea (Italia, 1544-1590)
# [[Lucinda Williams ]] egile abeslaria (AEB 1953)
# [[Ivette Nadal ]] egile abeslaria, poeta (Bartzelona 1988)
# [[Blanca Llum Vidal]] poeta (Bartzelona 1986)
# [[Núria Martínez-Vernis]] poeta (Bartzelona 1976)
# [[Montse Castellà]] egile abeslaria, aktibista (Tarragona 1976)
# [[Rosa Regàs]] idazlea (Bartzelona 1933)
# [[Georgina Regàs]] sukaldaria, idazlea (Bartzelona 1932-Girona 2022)
# [[Carme Canela]] jazz-abeslaria (Bartzelona 1962)
# [[Sheila Jordan]] jazz- abeslaria (AEB 1928)
# [[Galina Balashova]] arkitektoa, diseinatzailea (Errusia 1931)
# [[Urška Djukić]] zinema-zuzendaria, gidoilaria (Eslovenia 1986)
# [[Asha Haji Elmi]] politikaria, aktibista (Somalia, 1962)
# [[Joana Afonso]] diseinatzailea, ilustratzailea (Portugal 1989)
# [[Cani Fernández Vicién]] abokatua (Cartagena 1963)
# [[Mar Sodupe]] aktorea (Kanariak 1972)
# [[Pepa Aniorte]] aktorea, abeslaria (Alacant 1972)
# [[Toni Morillas]] politikaria, feminista (Jaen 1982)
# [[Clementina Díez de Baldeón]] irakaslea, politikaria (Ciudad Real 1953)
# [[Consuelo Rumí]] psikologoa, irakaslea, politikaria (Almeria 1957)
# [[Anita Gutbrod]] igerilaria (Argentina 1903-1967)
# [[Lita Tiraboschi]] igerilaria, irakaslea, idazlea (Argentina 1917-1972)
# [[Pilar Geijo ]] igerilaria (Argentina 1984)
# [[Lilian Harrison]] igerilaria (Argentina 1904-1993)
# [[Enriqueta Agut Armer]] 2. errepublikako(Castelló, 1912-Mexiko, 1998)
# [[Concepción Alfaya]] 2. errepublikako maistra (Madril, 1886-1945)
# [[Elvira Navarro]] idazlea (Huelva, 1978)
# [[Alba Carballal|Alva Carballal]] idazlea (Lugo, 1992)
# [[Marie Equi]] medikua, aktibista (AEB,1872-1952)
# [[Maria Baldó|María Baldó]] 2. Errepublikako maistra (Albacete, 1884-Toulouse, 1964)
# [[María Braña de Diego|Maria Braña de Diego]] 2. Errepublikako maistra (Madril, 1912-2007)
# [[Carmen Castilla Polo]] 2. Errepublikako maistra (Logroño, 1895-Madril, 1979)
# [[Alba Sotorra Clua]] zinema zuzendaria (Reus, 1980)
# [[Carmen Hermosín]] politikaria (Sevilla 1945)
# [[Magdalena Valerio]] legelaria, politikaria (Caceres 1959)
# [[Mar Moreno]] legelaria, politikaria, idazlea (Jaen 1962)
# [[Teresa Jiménez Vílchez]] irakaslea, politikaria (Granada 1962)
# [[Fuensanta Coves]] irakaslea, politikaria (Alacant 1961)
# [[Irene García]] politikaria (Cádiz 1980)
# [[Marina Vega]] espioia, nazi harrapatzailea (Cantabria 1924-Madril 2011)
# [[Braulia Cánovas]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Murtzia 1920- Bartzelona 1993)
# [[Conchita Ramos]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Lleida 1925-Frantzia 2019)
# [[Alfonsina Bueno]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Zaragoza 1904- Frantzia1979)
# [[Margoth Escobar]] Ingurumen eskubideak eta indigenen aldeko aktibista (Ekuador, 1954)
# [[Mercedes Escribano Pérez]] Bigarren Errepublikako maistra (Valdeganga, 1888-Madril, 1958)
# [[Carmen García del Diestro]] Bigarren Errepublikako maistra, pedagogoa (Santander, 1908-Madril, 2001)
# [[Elsa López]] idazlea, poeta (Fernando Poo, 1943)
# [[Elena Gallego Abad|Elena Gallego]] kazetaria, idazlea (Teruel, 1969)
# [[Ana Vanessa Gutiérrez]] asturierazko idazlea (Mieres, 1980)
# [[Elsa Fernández]] galizierazko idazlea (Buenos Aires, 1933-1964)
# [[Avelina Valladares]] galizierazko idazlea (A Estrada 1825.1902)
# [[Violeta Friedman]] aktibista, bizirik atera Auschwitzetik (Errumania 1930- Madril 2000)
# [[Constanza Martínez Prieto]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Madril 1917-Bartzelona 1997))
# [[Laura Seco]] politikaria (Cádiz 1971)
# [[María Teresa Fernández de la Vega]] magistratua, politikaria (Valentzia 1949)
# [[Esperanza Oña]] politikaria (Sevilla 1957)
# [[Nuria Espallargas]] ikertzailea (Bartzelona 1979)
# [[Rosario de Velasco]] margolaria (Madril 1904-Bartzelona 1991)
# [[Marga Gil Roësset]] eskultorea, ilustratzailea, poeta (Madril 1908- 1932)
# [[Ángeles Santos Torroella]] margolaria (Girona 1911- Madril 2013)
# [[Delhy Tejero]] margolaria (Zamora 1904- Madril 1968)
# [[Lauren Bastide]] Frantziako kazetaria eta ekintzaile feminista (Orleans, 1980)
# [[Lima Aafshid]] idazle eta poeta (Afganistan, ?)
# [[Adelaide Estrada]] Mediku, zientzialari eta aktibista (Portugal, 1898-1979)
# [[Martha P. Falconer]] Aktibista, gizarte-langilea (AEB, 1862-1941)
# [[Tamara Alves]] artista, muralista, ilustratzailea, tatuatzailea (Portugal 1983)
# [[Rada Akbar]] artista (Afganistan, 1988)
# [[Maria Lucília Estanco Louro]] irakasle eta aktibista (Portugal, 1922-2018)
}}
==='''Berriak 2023''' ('''otsaila''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Toda Likona]] ----'''SORTUA''' merkataria (Lekeitio, XV. mendea)
# [[Mari Juan Mezeta]] ----'''SORTUA''' merkataria (Lekeitio, XV. mendea)
# [[Maria Perez Larrinaga]] ----'''SORTUA''' merkataria (Lekeitio, XV. mendea)
# [[Olatz Urkia]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Donostia, 1986)
# [[Helena Barrenetxea]] ----'''SORTUA''' zestalaria (Durango, 2007)
# [[María Flores]] ----'''SORTUA''' 1824an bere askatasuna lortu zuen esklabua (Eivissa, 1775-?)
# [[Zorione Erezuma]] ----'''SORTUA''' poeta (Bilbo, 1969)
# [[Charo Roquero]] ----'''SORTUA''' historialaria (Donostia)
# [[Maritxu Negelua]] ----'''SORTUA''' idazlea, pastoralgilea (Zuberoa, 1999)
# [[Mari Tere Alberdi]] ef--'''SORTUA''' sukaldaria, tabernaria, aktorea (Berriz)
# [[Fabiola Gutiérrez]] ----'''SORTUA''' idazle (Bolivia, 1989)
# [[Carmen Castro Cardús]] ----'''SORTUA''' Saturrarango kartzelako "zaintzaile" (Huesca, ?-1948)
# [[Maider Galardi]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta ikerlaria (Lasarte-Oria, 1995)
# [[Antoñita La Singla]] dantzaria (Bartzelona 1948)
# [[La Sordita]] dantzaria (Cádiz XIX.mendea-XX.mendea)
# [[Amal Aden]] idazle ekintzailea (1983, Somalia)
# [[Iola Leal Riesco]] ingumenaren aldeko ekintzailea (Lugo, 1977)
# [[Sol León]] dantzaria, koreografoa (Kordoba ç 1919)
# [[Sara Lezana]] dantzaria (Madril 1948)
# [[Cristina Llorente]] dantzaria, abeslaria, aktorea (Valladolid 1985)
# [[Isabel Llull]] dantzaria, maistra (Palma 1946)
# [[Sara Luzita]] dantzaria (Espainia 1922)
# [[Bárbara Lys]] dantzaria (Balearrak 1946)
# [[Claudia Salas]] aktoreak (Madril 1977)
# [[Carlota Pereda]] film-zuzendaria, gidoilaria (Madril 1975)
# [[Esther Cañadas]] modeloa (Albacete 1977)
# [[Joselyn Brea]] kirolaria (Venezuela/Galizia 1994)
# [[Donna Karan]] moda-diseinatzailea (AEB 1948)
# [[Eva Copa]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Bolivia 1987)
# [[Adrienne Avril de Sainte-Croix]] Frantziako filantropo eta feminista (1855 - 1936)
# [[Zahra Mohammadi]] BBCren 100 emakumeak 2022 Kurdinstango irakaslea errepresaliatua (1990)
# [[Layli]] BBCren 100 emakumeak 2022 Irango ekintzaile feminista errepresaliatua (2002)
# [[Wegahta Gebreyohannes Abera]] BBCren 100 emakumeak 2022 Etiopiako langile humanitarioa (xxxx)
# [[Victoria Baptiste]] BBCren 100 emakumeak 2022 Estatu Batuetako erizaina (xxxx)
# [[Velmariri Bambari]] BBCren 100 emakumeak 2022 Indonesiako Sexu-indarkeriaren kontrako ekintzailea (1980)
# [[Tamana Zaryab Paryani]] BBCren 100 emakumeak 2022 Afganistango kazetaria eta youtuberra (1997)
# [[Alice Pataxó]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Brasil, 2001)
# [[Erika Hilton]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Brasil, 1992)
# [[Zahra Joya]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Agfanistan, 1992)
# [[Velia Vidal]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Kolonbia, 1982)
# [[Roza Salih]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Eskozia.1989)
# [[Cecilia Patricia Flores Armenta]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Mexiko XX. mendea)
# [[Mirta Nuñez]] espainaiko gerra zibilaren historialaria (Kuba, 1956)
# [[Mirta Díaz-Balart]] Mirta Nuñezen ama eta Fidel Castroren lehenengo emaztea (Habana, 1928)
# [[Jane Misme]] Kazetari eta feminista frantsesa (1865-1935)
# [[Judith Heumann]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Filadelfia, 1947)
# [[Asonele Kotu]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Hegoafrika, ? )
# [[Nathalie Becquart|Natahalie Becquart]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Frantzia, 1969)
# [[Ida Holz]] informatikaria (Uruguai, 1935)
# [[Simone Tebet]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Brasil 1970)
# [[Ferenice de Rodas]] ama (Grezia, K.a. 396-K.a. V. mendea)
# [[Lashana Lynch]] aktorea (Londres 1987)
# [[Giuseppa Barbapiccola]] filosofoa, poeta, itzultzailea (Italia, 1702-1740)
# [[Taisia Bekbulatova]] kazetaria, BBCren 100 emakumeak 2022 (Errusia, xxxx)
# [[Suvada Selimović]] ekintzailea, BBCren 100 emakumeak 2022 (Bosnia, 1965)
# [[Shonda Rhimes]] gidoilaria, fil-zuzendaria (AEB 1970)
# [[Beatrice Fihn]] arma-nuklearren aurkako aktibista ( Suedia 1982)
# [[Tania Álvarez Yates]] kanoalaria (Pontevedra 1994)
# [[Tania Fernández García]] kanoalaria (Lugo 1992)
# [[Blanca Paloma]] abeslaria (Alacant 1989)
# [[Alice Wonder]] abeslaria ( Madril 1998)
# [[Olga Xirinacs]] idazlea (Tarragona 1936)
# [[Bikimel]] kantautorea (Bartzelona 1976)
# [[Luján Argüelles]] aurkezlea (Asturias 1977)
# [[Virginia Díaz]] kazetaria (Madril 1974)
# [[Kristina Berdínskikh]] kazetaria, BBCren 100 emakumeak 2022 (Ukraina)
# [[Kadri Keung]] moda-diseinatzailea, BBCren 100 emakumeak 2022 (Hong Kong)
# [[Leonor Ferrer Girabau]] delineatzailea (Bartzelona, 1894-1953)
# [[Fatima Sheikh]] hezitzailea (India, 1831-1900)
# [[Jana Zinkevytx|Iana Zinkevitx]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Ukraina, 1995)
# [[Chanel Contos]] sexu-erasoen aurkako aktibista BBCren 100 emakumeak 2022 (Australia)
# [[Aye Nyein Thu]] mediku aktibista BBCren 100 emakumeak 2022 (Birmania, 1996)
# [[Judy Kihumba]] zeinu-hizkuntzako interpretea, BBCren 100 emakumeak 2022 (Kenya)
# [[Paula Púa]] gidoilaria (Valentzia 1992
# [[Minerva Piquero]] kazetaria (Asturias 1967)
# [[Beatriz Pécker]] kazetaria (Madril 1955)
# [[Luisa Alberca]] irrati-nobelagilea (C.Real 1920-Logroño 2006)
# [[Vira Silenti]] aktorea (Italia 1931-2014)
# [[Clementina Albéniz|Clementina Albeniz]] maistra errepublikarra (Madril, 1853-1946)
# [[Ana Canalias Mestres]] maistra errepublikarra (Zaragoza, 1886-1934)
# [[Angelina Colubret]] maistra errepublikarra (Badalona, 1910 -Torroella, 1998)
# [[Isabel Esteban Nieto]] maistra errepublikar eraila (Palentzia, 1893-1936)
# [[Sofia Polo Giménez]] maistra errepublikar eraila (Zaragoza, 1904-Palentzia, 1936)
# [[Cirila Ubaldina García Díaz]] maistra errepublikar eraila (Salamanca, 1893-Palentzia, 1936)
# [[Samara Joy]] jazz abeslaria (AEB 1998)
# [[Sarah Kane]] antzerkigilea (EB 1971-1999)
# [[Toñi Salazar]] abeslaria (Badajoz 1963)
# [[Encarna Salazar]] abeslaria (Badajoz 1961)
# [[Lina Meruane]] Idazlea (Txile 1970)
# [[Nelly Meruane]] aktorea, irakaslea (Txile1927-2018 19)
# [[Teresa Laespada]] ikertzailea (Bilbo 1965)
# [[Ana Santos Aramburo]] liburuzaina (Zaragoza 1957)
# [[Glòria Pérez-Salmerón]] liburuzaina (Bartzelona 1958)
# [[Susana Fortes]] idazlea (Pontevedra 1959)
# [[Ana Belén Fortes]] idazlea (Pontevedra 1967)
# [[Genara Fernández García|Genera Fernández Garcia]] maistra fusilatua (León, 1903-1941)
# [[Josefa García Segret|Josefa Garcia Segret]] maistra errepublikarra (Tui, 1900-Oliveros, 1986}
# [[Gertrudis Ríos Marín|Gertrudis Rios Marín]] torturatu eta exekutatuko maistra (Cádiz, 1901-1936)
# [[Benita Gil]] maistra erbesteratua (Teruel, 1913-Praga, 2015)
# [[Carmen Hombre Ponzoa|Carmen Hombre Pouzoa]] maistra fusilatua (Cádiz, 1898-1936)
# [[Elisa López Velasco]] maistra berritzailea (Málaga, 1884-1936??)
# [[Sirisha Bandla]] BBCren 100 emakumeak 2022, ingeniari aeronautikoa (India 1988)
# [[Nazanin Zaghari-Ratcliffe]] BBCren 100 emakumeak 2022, iraniar-britaniar hiritarra (Tafresh 1978)
# [[Narges Mohammadi]] BBCren 100 emakumeak 2022, eskubideen aldeko ekintzailea (Persia 1972)
# [[Palmira Pla Pechovierto]] maistra, pedagogoa eta polikaria (Teruel, 1914-Castlló, 2007)
# [[Emilia Elias Herrando|Emilia Elias Herrando]] maistra, pedagogoa (Madril, 1898 - Mexiko, 1976)
# [[Veneranda Manzano]] maistra, politikaria, erbesteratua (Asturias, 1893-1992)
# [[Guillermina Medrano]] maistra eta politikaria (Albacete, 1912-Valencia, 2005)
# [[Marguerite Durand (feminista)]] kazetari, aktore, politikari eta feminista frantsesa (1864 - 1936)
# [[Jane Rigby]] BBCren 100 emakumeak 2022 Astrofisika estatubatuarra (EEUU, XXXX)
# [[Iryna Kondratova]] BBCren 100 emakumeak 2022 Anestesiologa eta pediatra (Ukrania, XXXX)
# [[Constance Tipper]] metalurgikaria (Erresuma Batua, 1894-1995)
# [[Johanna Döbereiner]] ingeniari agronomoa (Brasil, 1924-2000)
# [[Txell Alarcón]] saskibaloi jokalaria (Bartzelona 2003)
# [[Maider Castellano]] saskibaloi jokalaria (Gasteiz 2003)
# [[Gregoria Canelo de Paredes]] 'chinato' dialekto hiztuna (Caceres 1861-1917)
# [[Marina Ortiz de Zárate]] saskibaloi jokalaria (Gasteiz 1999)
# [[Chatrice White]] saskibaloi jokalaria (AEB 1996)
# [[Ana Laverón]] aeronautiko ingeniaria(Espainia XX. mendea)
# [[Isaura Clavero]] 1. emakume aeronautiko ingeniaria (Vigo XX. mendea)
# [[Parinoush Saniee]] idazlea (Iran 1949)
# [[Elena Barraquer Compte]] oftalmologoa (Bartzelona 1954)
# [[Jimena Quirós]] 1. emakume ozeonografoa (Almeria 1899-Madril 1983)
# [[Isabelle Junot]] aktorea (AEB 1991)
# [[Tamara Falcó]] moda-diseinatzailea (Madril 1981)
# [[Micaela Navarro]] politikaria (Jaen 1956)
# [[Ibijoke Faborode]] BBCren 100 emakumeak 2022, politikaria (Nigeria XX. mendea)
# [[Gohar Eshghi]] BBCren 100 emakumeak 2022, ekintzailea (Iran 1946-2002)
# [[Fatima Amiri]] BBCren 100 emakumeak 2022, ikaslea (Afganistan, 2005)
# [[Carmen Muñoz Manzano]] Bigarren Errepublikako maistra eta idazlea (Cáceres, 1906-Coruña, 2002)
# [[Carmen García de Castro]] Bigarren Errepublikako maistra eta pedagogoa (Almería, 1886-1969)
# [[Isabel González Turmo]] antropologoa (Espainia XX. mendea)
# [[Elvira Álvarez de Ceballos]] dama (Espainia XIV. mendea -1372)
# [[Difficult Women]] emakume kabareta (Australia)
# [[Mehreen Faruqi]] politikaria (Pakistan 1963)
# [[Katarina Zec]] saskibaloi jokalaria (Serbia 1997)
# [[Mariana Barassi]] film-zuzendaria (Argentina 1977)
# [[Vic Echegoyen]] idazlea (Madril 1969)
# [[Claudia Zapata]] historialaria (Txile 1975)
# [[Christiane Félip Vidal]] idazlea (Frantzia 1950)
# [[Katherine Kurtz]] idazlea (AEB 1944)
# [[Juana Ontañón eta Valiente|Juana Ontañon y Valiente]] Bigarren Errepublikako maistra (Madril, 1886-Mexiko, 1972)
# [[Wally Funk]] astronauta (AEB 1939)
# [[Ida Ørskov]] bakteriologoa (Danimarka 1922- 2007)
# [[Alice Lee]] matematikaria (EB 1858-1939)
# [[Elizabeth Scott]] matematikaria (AEB 1917-1988)
# [[Ainhoa Achutegui]] zuzendari artistikoa ( Venezuela 1978)
# [[Akwaeke Emezi]] idazlea (Nigeria 1987)
# [[Leia Dongue]] saskibalio jokalaria (Mozambike 1991)
# [[Mónica Bruckmann]] soziopolitologoa (Peru XX. mendea)
# [[Claude Ber]] poeta (Frantzai 1948)
# [[Nadia Yala Kisukidi]] filosofoa (Belgika 1978)
# [[Ana Carrique]] musikagilea ( Argentina 1964)
# [[Cristina Montserrat Hendrickse]] abokatua, irakaslea (AEB 1964)
# [[Kristina Higgins]] saskibaloi jokalaria (AEB 1994)
# [[Joy Alexis Brown-Adams]] saskibaloi jokalaria (Guyana 1993)
# [[Dona Tututa]] piano-jolea (Cabo Verde 1919-2014)
# [[Yolanda Morazzo]] poeta (Cabo Verde 1927-Lisboa 2009)
# [[Tuna Mascarenhas]] kimikaria, aktibista, 1. dama (Cabo Verde 1944-2009)
# [[Kate Asabuki]] aktore pornoa (Tokio 1962)
# [[Celina Pereira]] abeslaria, kontalaria (Cabo Verde 1940-Lisboa2020)
# [[Athaliah Molokomme]] fiskala (Botswana 1959)
# [[Constance Cummings-John]] politikaria (Sierra Leona 1918-Londres 2000)
# [[Aspásia Camargo]] politikaria (Brasil, 1946 19)
# [[Rachael Blackmore]] Jokey-a (Irlanda 1989)
# [[Lívia Járóka]] 1. emakumezko ijito eurodiputatua (Hungaria 1974)
# [[Clare Marie Hodges]] AEBko 1. emakumezko basozaina (AEB 1890-1970)
# [[Consuelo González Ramos]] kazetaria, erizaina, feminista (Zamora, 1877-Madril, 1956)
# [[Esperanza Rodríguez Cerdán]] Bigarren Errepublikako maistra erbesteratua (Madril, 1892-Valentzia,1984)
# [[Rosa Roig]] Bigarren Errepublikako maistra (Tarragona, 1890-Bartzelona, 1969)
# [[Pilar Salvo Giménez|Pilar Salvo]] Bigarren Errepublikako maistra fusilatua (Zaragoza, 1889-1936)
# [[Amalia Torrijos]] Bigarren Errepublikako maistra eta alkatea (Sevilla, 1911- ???)
# [[Ekaterina Lermontova]] Paleontologoa (SESB, 1889-1942)
# [[Eva Mameli Calvino]] Botanikaria (Italia, 1886-1978)
# [[Heike Freire]] filosofoa, aktibista (Espainia, ??)
# [[Sabrina Sánchez]] kazetaria, sexu langilea (Mexiko 1981)
# [[Karine Espineira]] soziologoa, trans ekintzailea (Txile 1967)
# [[Nadia Ferreira]] modeloa, enpresaburua (Paraguai 1999)
# [[Elena Sánchez Caballero]] kazetaria (Madril 1957)
# [[Pilar Martín Fernández]] immunologia ikertzailea (Madril 1973)
# [[Maruja Torres]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1943)
# [[Nya de la Rubia]] abeslaria, aktorea (Sevilla 1986)
# [[Aryna Sabalenka]] tenislaria (Bielorrusia 1998)
# [[Aliaksandra Sasnovih]] tenislaria (Bielorrusia 1994)
# [[Lucia Stecher]] ikertzailea (Txile XX. mendea)
# [[Elena Oliva]] soziologoa, ikertzailea (Txile 1982)
# [[Gendengarjaa Baigalimaa]] onkologoa (Mongolia XX. mendea)
# [[Elena Moreno Zaldibar]] saskibaloi jokalaria (Donostia 1959)
# [[Tanaya Mechelle Atkinson]] saskibaloi jokalaria (AEB 1996)
# [[Kinu Nishimura]] ilustratzailea (Japonia 1969)
# [[Asunción Linares]] paleontologoa (Granada, 1921-2005)
# [[Sylvie Denis]] idazlea
# [[Marguerite Durand (hizkuntzalaria)]] hizkuntzalarieta fonetikalari frantziarra (1904)
# [[Jeanne Chauvin]] abokatu eta feminista frantsesa (1862-1926)
# [[Soraya Prieto Fernández]] kimikaria (Gasteiz 1979)
# [[Maimouna Diarra]] saskibaloi jokalaria (Senegal 1991)
# [[Esther Yáñez González - Irun]] Armadako 1. emakumea eta gerra ontzi kapitaina (Cádiz 1971)
# [[María José Escalona]] informatikaria (Sevilla 1976)
# [[Helena Viñes]] ekonomialaria (Espainia, XX. mendea)
# [[María Jesús Almazor]] Telekomunikazio ingeniaria, CEO ( Brtzelona 1970)
# [[Karen Gaines]] ziberdefentsan aditua, CEO (XX. mendea)
# [[Silvia Albert Sopale]] aktore, zuzendari (Donostia 1976)
# [[Midi Achmat]] LGTB aktibista (Hegoafrika, 1964)
# [[Shiva Nazar Ahari]] giza eskubideen aldeko aktibista (Irán, 1984)
# [[Leoncia Gómez Galán]] zerbitzaria, 'vocera' (Caceres 1903-1986)
# [[Irma Estrada Silva]] autodefentsa irakaslea (El Salvador ?)
# [[Anália de Victória Pereira]] politikaria ( Angola 1941-2009)
# [[Belita Palma]] abeslaria (Angola 1932-1988)
# [[Luzia Inglês Van-Dúnem]] politikaria (Angola 1948)
# [[Margarida Rosa da Silva Izata]] diplomazialaria (Angola 1958)
# [[Ana Clara Guerra Marques]] dantzaria (Angola 1962)
# [[Luísa Rogério]] kazetaria (Angola 1967)
# [[Lourdes Van-Dúnem]] musikaria (Angola 1935-2006)
# [[Arlete Leona Chimbinda]] politikaria, irakaslea (Angola 1960)
# [[Silvia Lutucuta]] Kardiologoa, ministroa (Angola 1968)
# [[Josefa Sacko]] agronomoa, enbaxadorea (Angola XX. mendea)
# [[Vera Daves]] ekonomialaria, ministroa (Angola 1984)
# [[Catherine Austin Fitts]] bankaria (AEB 1950)
# [[Marjorie Rice]] matematikaria (AEB, 1923-2017)
# [[Liliana Colanzi]] idazle eta editorea (Bolivia, 1981)
# [[Magela Baudoin]] idazle (Bolivia, 1973)
# [[Trementinaireak]] sendatzeko produktu naturalen saltzaile ibiltariak (Katalunia XIX. mendea-XX. mendea)
# [[Eloísa del Pino Matute]] zientzialari soziala, ikertzailea (Espainia XX. mendea)
# [[María Luisa López Grigera]] filologoa (Coruña 1926)
# [[Paula Dapena Sánchez]] futbolaria (Pontevedra 1996)
# [[ASPEGI elkartea]] emakume profesionalena, enpresariena (Gipuzkoa 1998)
# [[Sari Arponen]] medikua (Finlandia 1977)
# [[Carolina Iglesias]] umoregilea, gidoilaria, youtuberra (Coruña 1993)
# [[Berta Collado]] kazetaria, aurkezlea (Toledo 1979)
# [[Yola Mamani]] komunikatzailea (Bolivia, 1984)
# [[Hélène Dutrieu]] txirrindulari, hegazkinlari (Belgika-Frantzia, 1877-1961)
# [[Virginia Ayllón]] idazle (Bolivia, 1958)
# [[Begonya Pozo]] idazlea (Valentzia 1974)
# [[Carmelina Sánchez-Cutillas]] idazlea (Madril 1921- Valentzia 2009)
# [[Beatriu Civera]] idazlea (Valentzia 1914-1995)
# [[Ana María Ibars]] idazlea, maistra (Valentzia 1892-1965)
# [[Raquel Payá]] pedagogoa (Valentzia 1919-1972)
# [[Alison Spedding]] antropologoa (Ingalaterra/Bolivia, 1962)
# [[Margaret W. Rossiter]] emakumeen historialaria ( AEB 1944)
# [[Maria Beneyto]] idazlea, poeta (Valentzia 1925-2011)
# [[María Villén]] 2. Errepublikako maistra (Burgos 1871-Valentzia 1961)
# [[Lindaura Anzoátegui]] idazle (Bolivia, 1846-1898)
# [[Yolanda Bedregal]] poeta (Bolivia, 1913-1999)
# [[María Virginia Estenssoro]] poeta (Bolivia, 1902-1970)
# [[Hilda Mundy]] poeta (Bolivia, 1912-1980)
# [[Concha Peña Pastor]] bigarren errepublikako maistra eta abokatua (Ciudad Real, 1906-Panama, 1960)
# [[Elpidia Polo Ovejas]] bigarren errepublikako maistra errepresaliatua (Valladolid, 1890-Madrid, 1988)
# [[Carmen Valero Gimeno]] bigarren errepublikako maistra eta pedagogo errepresaliatua (Silla, 1893-1962)
# [[Rosa Menéndez]] zientzialaria, 1. emakumea CSIC burua (Asturias 1956)
# [[Dulceida]] interneteko ospetsua (Bartzelona, 1989)
# [[Juana Macías]] film-zuzendaria, gidoilaria (Madril 1971)
# [[Brisa Fenoy]] musikaria, DJ, modeloa (Cádiz 1991)
# [[María Vargas Montoya]] enologoa (Haro 1971)
# [[María Vargas Fernández]] flamenko abeslaria (Cádiz 1947)
# [[Laura Alonso Cancho]] poeta (Santander 1978)
# [[Dina Abouzeid Sariñena]] badminton entrenatzailea (Zaragoza 1979)
# [[Agostina Burani]] saskibaloi jokalaria ( Argentina 1991)
# [[Carmen Ybarra Careaga]] enpresaburua, markesa (Espainia 1963)
# [[María José Álvarez Mezquíriz]] EULEN enpresaburua (Bilbo 1957)
# [[Margaret H. Wright]] matematikaria (AEB, 1944)
# [[Katharine Way]] fisikaria (AEB, 1902-1995)
# [[Paola Velasco Pinedo]] Boliviako 1. emakume piloto komandantea (1988)
# [[Xian (aktibista)]] LGTB aktibista (Txina, ?)
# [[Laura Hojman]] gidoilaria, film zuzendaria (Sevilla 1981)
# [[Bibisara Assaubayeva]] xake jokalaria (Kazakhstan 2004)
# [[Anne L'Huillier]] fisika atomikoko irakaslea (Frantzia/Suedia 1958)
# [[Tamara Rojo]] datzaria, koreografoa (kanada/Espainia 1974)
# [[Elena S. Sánchez]] kazetaria (Toledo 1979)
# [[Patricia Pardo]] kazetaria (Galizia 1983)
# [[Sonsoles Ónega]]kazetaria, idazlea (Madril 1970)
# [[Cristina Ónega]] kazetaria (Madril 1975)
# [[Tatiana Afanásieva]] matematikari eta fisikaria (Ukraina-Herbereheak, 1876-1964)
# [[Lilli Suburg]] kazetaria (Estonia, 1841-1930)
# [[Esther Szekeres]] matematikaria (Hungaria-Australia, 1910-2005)
# [[Irene Falcón|Irene Falcon]] kazetaria, Dolores Ibarruriren idazkaria (Madril, 1907-1999)
# [[Enriqueta O'Neill|Enriqueta O´Neill]] aktore eta idazlea (Madril, 1909-Bartzelona, 1972)
# [[Encarnación Fuyola Miret]] Bigarren errepublikako maistra (Huesca, 1907-Mexiko, 1982)
# [[Anoka Primrose Abeyrathne]] kontserbazionista, gizarte ekintzailea (Sri Lanka, 1991)
# [[Mar Abad]] kazetaria (Almeria 1972)
# [[Marion Koopmans]] albaitaria, birologoa (Herbehereak 1956)
# [[Carme Valls]] mediku eta politikaria (Bartzelona,' 1945)
# [[Anne Anderson]] ilustratzailea (Eskozia, 1874 - 1930)
# [[Eva Furnari|Eva Furmari]] ilustratzailea (Erroma, 1948)
# [[Matilde Hidalgo]] mediku, poeta, sufragista (Ekuador 1889-1974)
# [[Eva Soriano]] komediantea, aurkezlea (Tarragona 1970)
# [[Cecilia Ansaldo]] idazlea (Ekuador 1949)
# [[Melissa Lucio]] heriotza zigor polemikoan kondenatua (AEB 1968)
# [[Carmen Barbarà]] komikigilea eta irudigilea (Bartzelona, 1933)
# [[Amelia Bauerle|Amelia Banerle]] komikigilea (Londres, 1873-1916)
# [[Pauline Baynes]] liburu ilustratzailea (Sussex, 1922-2008)
# [[ Pamela Adie]] LGBT aktibista (Nigeria, 1984)
# [[ Christine Ahn]] Bakearen aldeko aktibista (Hego Korea, XX. mendea)
# [[Celia Viñas]] poeta, pedagogoa (Lleida-Almeria, 1915-1954)
# [[Chipita Rodriguez]] heriotza zigorrez urkatua eta 100 urtera barkatua (AEB 1799-1863)
# [[Elsa Beskow]] idazlea eta ilustratzailea (Suedia, 1874-1953)
# [[Mary Agnes Chase]] botikaria eta ilustratzailea (EEBB, 1869-1963)
# [[María Conejo]] ilustratzailea (Mexiko, 1958)
# [[Eréndira Derbez]] ilustratzailea, idazlea (Mexiko, 1991)
# [[Kate Greenaway]] ilustratzailea, idazlea (Londres, 1846-1901)
# [[Elizabeth Shippen Green]] ilustratzailea (EEBB, 1871-1954)
}}
==='''Berriak 2023''' ('''urtarrila''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Ainhoa Elorriaga]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Busturia, 1980)
# [[Aiora Zabala]] ----'''SORTUA''' zientzialaria (1982)
# [[Alazne López]] --ef'''SORTUA''' dantzaria (Bilbo, 1993-Alemania, 2015)
# [[Ana Borderas]] ef--''SORTUA''' kazetaria, irrati-esataria (Eibar, 1962)
# [[Anna Fernandez de Paco]] ef--'''SORTUA''' zinemagilea (Bartzelona, 1981)
# [[Belén Balerdi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1937-1982)
# [[Berenice Lopez Reyes]] ef--'''SORTUA''' enpresaburua (Mexiko, 1989)
# [[Bonifacia Zuazola]] efef'''SORTUA''' erraketista (Azkoitia, 1915-2012)
# [[Consuelo Osa]] efef'''SORTUA''' erraketista Mutriku (1922-2015)
# [[Durangoko Emakumeen Kartzela]] '''SORTUA''' (1939-1940)
# [[Eladia Balerdi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1942-1997))
# [[Garbiñe Balerdi]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1935)
# [[Garbiñe Ortega]] ----'''SORTUA''' zinema komisarioa (Gasteiz, 1981)
# [[Gloria Agirrezabalaga]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1922)
# [[Ignacia Idoate Iragui]] efef'''SORTUA''' moja (Orikain, 1900 - Madril, 1975)
# [[Iñasi Illarramendi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Zarautz, 1919-2005)
# [[Josefa Egaña]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1923)
# [[Juncal Alzugaray]] ef--'''SORTUA''' Fisioterateupa eta asmatzailea (Bilbo, 1981)
# [[Justa Domínguez de Vidaurreta e Idoy]] efef'''SORTUA''' moja (Azpeitia, 1975- Madril, 1958)
# [[Koldobike Gezala]] efef'''SORTUA''' erraketista (Lezo, 1917)
# [[Marcelina Zabala]] efef'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1923)
# [[Margarita Arenaza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Arrasate, 1925-Fuengirola, 2019)
# [[Mari Beraza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Anoeta, 1929 -Mexiko, 1986)
# [[Maria Josefa Navascues]] efef'''SORTUA''' erraketista (Errenteria, 1924-2011)
# [[Maria Teresa Egaña]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1925)
# [[Mercedes Agirrezabalaga]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1928)
# [[Mercedes Zubikaray]] efef'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1920-1983)
# [[Merche Olabe]] ef--'''SORTUA''' margolaria (Bilbo, 1957)
# [[Milagros Uranga]] efef'''SORTUA''' erraketista (Mutriku, 1918-1992)
# [[Pilar Zabala]] efef'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1926-1945)
# [[Rafaela Etxaniz]] efef'''SORTUA''' erraketista (Azkoitia, 1926-213)
# [[Saelia Aparicio]] ----'''SORTUA''' artista (Valladolid, 1982)
# [[Victoriana Aizpuru]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Errezil, 1919)
# [[Zornotzako Emakumeen Kartzela]] '''SORTUA''' (1938-1947)
# [[Ada Hitchins]] kimikaria (Ingalaterra, 1891-1972)
# [[Adèle Esquiros]] Frantziako idazle eta kazetari feminista (1819-1886)
# [[Africa González Fernández]] medikua, inmunologoa (Madril 1962)
# [[Agrippina Vagánova]] ballet-maistra (Errusia, 1837-1951)
# [[Aïcha Chenna]] emakume eskubideen aktibista (Maroko 1941-2022)
# [[Aída Gómez]] dantzaria (Madril, 1967)
# [[Aida Pierce]] komediantea (Mexiko, 1956)
# [[Ainhoa Sanz Rodríguez|Ainhoa Sanz]] mendi korrikalaria (Urretxu, 1989)
# [[Alba Gutiérrez]] dantzaria, aktorea ( Madril 1994)
# [[Alice H. Parker]] asmatzailea (EEBB 1895-1920)
# [[Alicia Barrié]] vedettea (Txile 1915- AEB 2002)
# [[Alicia Vignoli]] vedettea (Lima 1911-Argentina 2005)
# [[Almudena Ariza]] korrespontsala (Madril, 1963)
# [[Alyson Eckmann]] aktorea (AEB 1990)
# [[Amalia Iglesias]] idazlea, poeta (Menaza, 1962)
# [[Ana Goya]] dantzaria, aktorea (Iruñea 1962)
# [[Ana José Cancio]] kazetaria (Palentzia 1960)
# [[Ana Orantes]] genero-indarkeriaren biktina (Granada 1937-1997)
# [[Ana Rujas]] aktorea (Madril 1989)
# [[Angela Burdett-Coutts]] filantropoa, pintura-bildumagilea (Londres, 1814-1906)
# [[Ángela T. Leiva Sánchez]] botanikaria (Kuba 1948-2014)
# [[Àngels Ribé]] artista kontzeptuala (Bartzelona 1943)
# [[Anna Jaclard]] Errusiar sozialista eta feminista iraultzailea (1843 - 1887)
# [[Anna Maurizio]] biologoa (Suitza 1900-1993)
# [[Annie Oakley]] tiratzailea (AEB, 1860-1926)
# [[Antonia Gimeno Travesset]] saskibaloi jokalaria eta entrenatzailea (Bartzelona, 1941)
# [[Antonia Torre Yela]] 14. arrosa. Fusilatua (Madril, 1922-1940)
# [[Asha Lul Mohamud Yusuf]] poeta (Somalia, XX. mendea)
# [[Azucena Hernández]] aktorea (Sevilla 1960-Guadalajara 2019)
# [[Barbara Navarro]] legelaria, CEO (Madril 1974)
# [[Bélgica Adela Mirabal]] biziraun zuen Mirabal ahizpa bakarra (Dominikar Errepublika, 1925-2014)
# [[Belle Starr]] Mendebaldeko bidelapurra (AEB, 1848-1889)
# [[Beth (abeslaria)]] (Bartzelona 1981)
# [[Bianca Ceva]] erresistentziaren kidea (Italia, 1897-1982)
# [[Blanche Lefebvre]] 1871ko Parisko Komunako ekintzailea
# [[Carmen Amaya]] dantzaria (Bartzelona, 1918-1963)
# [[Carmen Iglesias]] historialaria (Madril 1942)
# [[Carmen Olmedo Checa]] politikaria (Malaga 1949-2015)
# [[Carmen Ruiz-Tilve]] idazlea (Oviedo 1941)
# [[Carol-Ann Duffy]] poeta (E.B. 1955)
# [[Catherine Allard]] dantzaria (Belgika/Katalunia, 1960)
# [[Cathy Hackl]] futurista teknologikoa ( XX. mendea)
# [[Cecilia Bartolomé]] film-zuzendaria (Alacant 1940)
# [[Celia Correas de Zapata]] idazlea (Argentina 1933-AEB 2022)
# [[Charo (abeslaria)]] dantzaria, aktorea (Murtzia 1941-)
# [[Claire Démar]] kazetari eta feminista frantziarra (1799-1833)
# [[Clara Jiménez Cruz]] kazetaria (Madril 1989)
# [[Claude-Hélène Perrot]] historialaria (Frantzia 1928-2019)
# [[Claudia Piñeiro]] idazlea (Argentina 1960)
# [[Colette Rabaté]] hispanista (Frantzia 1950)
# [[Cristina Olea]] korrespontsala (Vigo, 1982)
# [[Dalila Ennadre]] zinema-zuzendaria (Maroko 1966- Paris 2020)
# [[Dalilah]] dantzaria (Madril 1936-2001)
# [[Danica McKellar]] Matematikaria, aktorea (AEB, 1975)
# [[Daniela Blume]] kazetaria (Mataro 1990)
# [[Daphne Oram]] musikagilea (Erresuma Batua, 1925-2003)
# [[Daria Bertolani Marchetti]] erresistentziaren kidea (Italia, 1919-1994)
# [[Delia del Carril]] margolaria (Argentina, 1884-1989)
# [[Désirée Gay]] kazetari eta feminista frantziarra (1810-1890)
# [[Diana Vishneva]] dantzaria (Errusia, 1976)
# [[Dolores Medio]] idazlea (Oviedo 1911-1996)
# [[Dolors Comas]] antropologoa eta politikaria (Bartzelona, 1951)
# [[Dorothy E. Smith]] antropologoa (E.B 1946-Kanada 2022)
# [[Dorothy Pitman Hughes]] aktibista (AEB 1938-2022)
# [[Drucilla Cornell]] filosofoa (AEB 1950-2022)
# [[Edith Checa]] kazetari, irrati-esatari (Sevilla, 1957-Madril, 2017)
# [[Elda Emma Anderson]] fisikaria (AEB, 1899-1961)
# [[Elena González Iglesias]] dantzaria, aktorea (Asturias 1991)
# [[Elena Quiroga]] idazlea (Santander 1921-Coruña 1995)
# [[Elizabeth Gertrude Britton]] botanikaria, briologoa (AEB, 1858-1934)
# [[Elvira Andrés]] dantzaria (Espainia, 1958)
# [[Elvira Godás]] maistra errepublikarra (Katalunia, 1917-2015)
# [[Elvira Roca Barea]] idazlea (Malaga 1966)
# [[Enedina Alves Marques]] ingeniari zibila (Brasil, 1913-1981)
# [[Erika Martínez]] poeta (Jaen, 1979)
# [[Ernestina Otero]] maistra (Pontevedra 1890-1956)
# [[Eugenia Balcells]] artista bisuala (Bartzelona 1943)
# [[Eva Ortega Paíno]] kimikaria, ikertailea (Madril, 1972)
# [[Felicita Ferrero]] erresistentziaren kidea (Italia, 1899-1984)
# [[Filomena Dato]] poeta, idazlea (Galizia, 1856-1926)
# [[Flor de Torres Porras]] fiskala (Almeria 1961)
# [[Flora Philip]] matematikaria (Erresuma Batua 1865-1943)
# [[Florence Parpart]] asmatzailea (EE.BB. 1856- ?)
# [[Florencia Pérez Padilla]] dantzaria (Sevilla 1918-Madril 2000)
# [[Frances Haugen]] datu-ingeniaria, informatzailea (AEB 1980)
# [[Francesca Gargallo]] filosofoa, idazlea (Italia 1956- Mexiko 2022)
# [[Gabriela Bravo]] fiskala, politikaria (Valentzia 1963)
# [[Gemma Pasqual i Escrivà|Gemma Pasqual i Escrivá]] katalanez idazten duen idazlea (Valentzia, 1967)
# [[Gertrud Woker]] biokimikaria (Suitza, 1878-1968)
# [[Ginetta Sagan]] erresistentziaren kidea (Italia, 1925-2000)
# [[Gloria Leyland]] dantzaria, esataria (Argentina, XX.mendea)
# [[Godeliève Mukasarasi]] gizarte langilea, aktibista (Ruanda 1959)
# [[Grace Nichols]] poeta (Guyab 1950)
# [[Helen Pickett]] koreografoa (AEB,?)
# [[Helena Corbellini]] idazlea (Uruguai 1959)
# [[Helena Cortesina]] dantzaria, zinegile aitzindaria (Valentzia 1903-Buenos Aires 1984)
# [[Ina Grafl]] botanikaria (Suitza 1915-1970)
# [[Irene Rice Pereira]] artista (AEB 1902-Marbella 1971)
# [[Isabel Pérez Montalbán]] poeta (Córdoba, 1964)
# [[Isla Correyero]] idazlea, poeta (Cáceres, 1957)
# [[Jamie Dantzscher]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1982)
# [[Josefina Triguero Agudo]] Espainiako 1.emakume epailea (Madril 1946-2022)
# [[Joyce Lussu]] erresistentziaren kidea (Italia, 1912-1998)
# [[Juana la Macarrona]] dantzaria (Cádiz 1870-Sevilla 1947)
# [[Júlia Creus Garcia]] dantzaria, aktorea (Tarragona 1994)
# [[Julia Manzanal Pérez]] aktibista errepublikanoa (Madril, 1915-2012)
# [[Julia Reichert]] dokumental-zuzendari (AEB 1946-2022)
# [[Kae Tempest]] poeta, abeslaria (Inglaterra, 1985)
# [[Kathryn Woolard]] hizkuntza-antropologoa (AEB 1950)
# [[Kenita Placide]] aktibista (Santa Luzia 1978)
# [[La Chunga]] dantzaria (Marseilla, 1938)
# [[La Malena (dantzaria)]] (Cádiz 1877-Sevilla 1956)
# [[Laura Escanes]] modeloa (Bartzelona 1996)
# [[Laura Palmés]] kazetaria (Bartzelona, 1954-2011)
# [[Laura Pinillos]] vedettea (Espainia 1900-Madril 1970)
# [[Lina Merlin]] erresistentziaren kidea (Italia, 1887-1979)
# [[Lola Greco]] dantzaria, koreogarfoa (Madril 1964)
# [[Louisa Aldrich-Blake]] medikua (Chingford, 1865 – 1925)
# [[Louise Colet]] Frantziako olerkaria (1810-1876)
# [[Lourdes García Campos]] kazetaria (Madril 1975)
# [[Lucero Tena]] dantzaria,kriskitin jotzailea (Mexiko, 1938)
# [[Lucy Weston Pickett]] kimikaria (AEB, 1904-1997)
# [[Luisa Esteso]] aktore komikoa (Valentzia 1906- Madril1986)
# [[Luisa Isabel Álvarez de Toledo]] dukesa eta idazlea (Estoril, 1936-Sanlúcar de Barramenda, 2008)
# [[Lupe Serrano]] dantzaria (Txile, 1930)
# [[Manuela Garín Pinillos]] matemtikaria (Asturias-Mexiko, 1914-2019)
# [[Manuela Manzanares]] arbista, idazlea (Ciudad Real 1910 -AEB 2004)
# [[Margarita García Robayo]] idazlea (Kolonbia 1980)
# [[Marguerite Williams]] geologoa (AEB, 1895-1991)
# [[María Alaniako]] enperatriza (Georgia1050-Bizanzio 1118?)
# [[Maria Branyas Morera]] superehunurtekoak (San Frantzisko/Katalunia 1907)
# [[María Cabrera]] akrobata, lehenengo emakume ijito ezaguna espainian (1467-Guadalajara, 1527)
# [[Maria Cosway]] artista (Italia 1760 -1838)
# [[María Eloy-García|María Eloy-Garcia]] idazle, poeta (Málaga, 1972)
# [[María Ignacia Rodríguez de Velasco]] aktibista (Mexiko, 1778-1850)
# [[María López García]] hockey-jokalaria (Asturias 1990)
# [[María Muñoz]] irrati-esataria (Argentina 1968-2003)
# [[Maria Ossowska]] Filosofoa (Varsovia, 1896-1974)
# [[María Peláe]] kantautorea (Malaga 1990)
# [[María Teresa Mirabal]] ekintzaile politikoa (Dominikar Errepublika, 1935-1960)
# [[Marie Guy-Stéphan]] dantzaria (Paris 1818-1873)
# [[Marina Semiónova]] dantzaria (Errusia, 1908-2010)
# [[Mariola Cubells]] kazetaria (Valentzia 1967)
# [[Marjorie Hyams]] jazz musikaria, bibrafonista (AEB 1920-2012)
# [[Marsha Blackburn]] politikaria (AEB 1952)
# [[Marta Agudo]] poeta (Madril, 1971)
# [[Maruchi Fresno]] aktorea (Madril 1916-2003)
# [[Mercedes Ballesteros]] idazlea ( Madril 1913-1995)
# [[Mercedes Gaibrois de Ballesteros]] historialaria (Paris 1891-Madril 1960)
# [[Mercedes Marrero]] saskibaloi jokalaria eta nabigazio kapitaina (San Cruz Tenerifekoa, 1961)
# [[Mercedes Olivera Bustamante]] antropologoa (Mexiko 1934-2022)
# [[Milagros Calvo]] epailea (Valladolid 1947)
# [[Minerva Mirabal]] ekintzaile politikoa (Dominikar Errepublika, 1926-1960)
# [[Mireia Sentís]] idazlea (Bartzelona 1947)
# [[Miriam Reyes]] poeta (Ourense, 1974)
# [[Mónica Moro]] publizista, zuzendari-nagusia (Madril, 1974)
# [[Montserrat Domínguez]] kazetaria (Madril 1963)
# [[Montserrat Galcerán]] aktibista (Bartzelona, 1946)
# [[Montserrat Soliva Torrentó]] zientzialaria (Katalunia, 1943-2019)
# [[Nannette Streicher]] musikagilea, piano-jolea (Alemania 1769-Austria1833)
# [[Natalia Bessmértnova]] dantzaria (Mosku 1941-2008)
# [[Natalia LL]] artista (Polonia 1937-2022)
# [[Natalia Makarova]] dantzaria (Errusia, 1940)
# [[Nina Timofeeva]] dantzaria (Errusia 1935-Israel 2014)
# [[Noemí Galera]] OT zuzendaria (Bartzelona 1967)
# [[Noni Benegas]] idazlea (Argentina 1951)
# [[Norma Barbolini]] erresistentziaren kidea (Italia, 1922-1993)
# [[Núria Bendicho Giró|Nuria Bendicho]] idazlea (Bartzelona, 1995)
# [[Nuria Oliver]] telekomunikazio ingeniaria (Alacant 1970)
# [[Odette Roy Fombrun]] sufragista (Haiti 1917-2022)
# [[Olga Lepeshínskaya]] dantzaria (Errusia 1941-2008)
# [[Olga María Ramos]] kupletista, musikagilea (Madril 1947)
# [[Olga Ramos (abeslaria)]] (tenerife, 1932)
# [[Olga Ramos (aktorea)]] kupletista (Badajoz 1918-Madril 2005)
# [[Paloma del Río]] kazetaria (Madril 1960)
# [[Pastora Galván]] dantzaria (Sevilla 1980)
# [[Patria Mirabal]] ekintzaile politikoa (Dominikar Errepublika, 1924-1960)
# [[Patricia Guerrero (dantzaria)]] (Granada 1990)
# [[Patrizia Reggiani]] hiltzailea (Italia, 1948)
# [[Pilar de la Oliva]] epailea (Valentzia 1956)
# [[Radhya Al-Mutawakel]] Giza eskubide aktibista (Yemen 1967)
# [[Ramona Maneiro]] aitzindaria (Coruña, 1961)
# [[Rosa Durán]] dantzaria (Cádiz 1922-Madril 1999)
# [[Rosario Guerrero]] dantzaria (Madril XIX. mendea-1960)
# [[Rosemary Radford Ruether]] filosofoa (AEB 1936-2022)
# [[Rossana Rossanda]] erresistentziaren kidea (Italia, 1924-2020)
# [[Sabela Arias Castro]] historietagilea (Lugo, 1969)
# [[Sara Rancaño]] korrespontsala (Bartzelona, 1984)
# [[Sarah Mardini]] igerilaria, errefuxiatuen aldeko aktibista kriminalizatua (Siria, 1995)
# [[Shadi Sadr]] abokatu, aktibista (Iran 1974)
# [[Sharon Presley]] psikologoa (AEB 1943-2022)
# [[Silvia Barrera Ibáñez]] zibersegurtasun aditua, kriminologoa (Madril 1977)
# [[Soledad Antelada Toledano]] hackerra (Argentina 1977)
# [[Soledad Cazorla]] fiskala (Lareche 1955-Madril2015)
# [[Sophie Freud]] psikologoa, idazlea (Austria 1924-AEB 2022)
# [[Stella Cunliffe]] estatistikaria (Erresuma Batua, 1917-2012)
# [[Suzanne Voilquin]] kazetari frantziarra eta saint simonista (1801-1876)
# [[Teresa Burga]] artista (Perú, 1935-2021)
# [[Teresa Freixes]] legelaria (LLeida 1950)
# [[Teresa Perales]] igerilaria (Zaragoza 1975)
# [[Tina Anselmi]] erresistentziaren kidea (Italia, 1927-2016)
# [[Verónica Pascual Boé]] ingeniaria, CEO (Burgos 1979)
# [[Vicky Gómez]] dantzaria (Salamanca 1988)
# [[Victoria Pinillos]] vedettea (Espainia ?- Madril ? )
# [[Victorina Vila Badia]] maistra errepublikarra (Lleida, 1883-1962)
# [[Violeta la Burra]] abeslaria, dantzaria, aitzindaria (Sevilla, 1936-2020)
# [[Virxinia Pereira Renda]] idazlea (Pontevedra 1884-Madril 1969)
# [[Yolanda Ramos]] aktorea (Bartzelona 1968)
# [[Zar Amir Ebrahimi]] aktorea (Iran 1981)
# [[Zeba Islam Seraj]] biologo molekularra (Bangladesh, 1958)
}}
==='''Berriak 2022''' ('''abendua''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Lourdes Herrasti]] ef--'''SORTUA''' antropologoa (Aretxabaleta, 1958)
# [[Marie-José Basurco]] ----'''SORTUA''' idazlea (Donibane Lohitzune, 1947)
# [[Uxue Kerejeta]] ----'''SORTUA''' musikaria (Zumarraga, 1999)
# [[Felisa Libano]] efef'''SORTUA''' pandero jotzailea (Plentzia, 1917-2000)
# [[Esperanza Nuere]] ----'''SORTUA''' margolaria (Bilbo, 1935)
# [[Nadia Hindi Mediavilla]] ----'''SORTUA''' ikertzailea (Bagdad, 1977)
# [[Betisa Ojanguren]] ----'''SORTUA''' Nafarroako Unibertsitate Publikoko irakaslea (Barakaldo, 1978)
# [[Ainhize Belar]] ef--'''SORTUA''' eskalatzailea (Atxondo, 2006)
# [[Miren Urbieta Vega]] ----'''SORTUA''' abeslaria, musikaria (Donostia, 1983)
# [[Begoña Uriarte]] ----'''SORTUA''' piano-jotzailea (Bilbo, 1937)
# [[Dioni Ardanza]] efef'''SORTUA''' jostuna (Ermua, 1914-Dima, 2005)
# [[Bego Alabazan]] ----'''SORTUA''' ipuin-kontalaria (Bilbo, 1966)
# [[Esperanza López Parada]] poeta (Madril, 1962)
# [[María Vázquez Suárez]] maistra, fusilatua (1874-1936)
# [[Kavita Ramdas]] zientzialaria (India, 1963)
# [[Cécile La Grenade]] politikaria, zientzialaria (Grenada, 1952)
# [[Eva Syková]] neurozientzialaria (Txekia, 1944)
# [[Sikivu Hutchinson]] idazlea, ekintzailea (AEB, 1961)
# [[Soumya Swaminathan]] medikua, pediatra eta zientzilaria (India, 1959)
# [[Victoria Ocampo]] idazle, itzultzaile, filantropoa (Argentina 1890-1979)
# [[Marie-Léonide Charvin "Agar"]] Aktore frantziarra eta communarde (1832-1891)
# [[Lorena Conde]] aktore, poeta (Galizia, 1980)
# [[Francisca Herrera Garrido]] idazlea (Galizia, 1869-1950)
# [[Olga Gallego]] historialaria, artxibozaina, idazlea (Galizia, 1923-2010)
# [[Mercedes Romero Abella]] maistra exekutatua (Coruña, 1907-Aranga, 1936)
# [[Marga do Val|Marga Do Val]] itzultzailea eta aktorea (Vigo, 1964)
# [[Sufia Kamal]] feminista (Banglades, 1911-1999)
# [[Oksana Omeliánchik]] ukraniar-sobietar gimnasta (1985)
# [[Laila Ripoll]] antzerkigilea, zuzendaria (Madril, 1964)
# [[Concha Cuetos]] aktorea (Madril, 1944)
# [[Cristina Torres]] aktorea (Madril, 1963)
# [[Pilar Torres]] aktorea (Madril, 1962)
# [[Elisa Montés]] aktorea (Granada, 1934)
# [[Teresita Silva]] aktorea (Valentzia 1911-Madril 1960)
# [[Analia Gadé]] aktorea (Argentina, 131-Madril 2019)
# [[Marisol Ayuso]] aktorea (Madril, 1943)
# [[Eugenia Roca]] aktorea (Bartzelona, 1928-2010)
# [[Encarna Abad]] aktorea (Espainia,1927)
# [[Mara Recatero]] zuzendaria (Espainia, ?)
# [[Lola Membrives]] kantaria,aktorea (Argentina/Espainia, 1885-1969)
# [[María Lado|Maria Lado]] idazlea (Coruña, 1979)
# [[María de las Mercedes Goicoa Fernández|Maria de las Mercedes Goicoa]] pianista (Coruña, 1928-2022)
# [[Beatriz Hernanz]] poeta (Pontevedra, 1963)
# [[Mar Bosch Oliveras|Mar Boch Oliveras]] idazlea (Girona, 1981)
# [[Elena Alonso Frayle]] idazlea (Bilbo, 1965)
# [[Pilar Cabot]] idazlea (1940-2017)
# [[Sandra Alonso Villar|Sandra Alonso]] maistra, idazlea (Zamora, 1993)
# [[Toni Acosta]] aktorea, umoregilea (Tenerife, 1972)
# [[Begoña Vargas]] aktorea, modeloa, dantzaria (Madril, 1999)
# [[Ivana Baquero]] aktorea, modeloa (Bartzelona, 1994)
# [[Mamen García]] aktorea (Valentzia, 1947)
# [[Nuria Herrero]] aktorea, dantzaria (Valentzia, 1987)
# [[Hurtado ahizpak]] aktore hirukotea (Espainia, 1979-1994)
# [[Paloma Hurtado]] vedettea,aktorea (Madril, 1946)
# [[Fernanda Hurtado]] aktorea (Madril, 1947)
# [[Teresa Hurtado]] aktorea (Madril, 1947)
# [[Mary Carrillo]] aktorea (Toledo, 1919-Madril 2009)
# [[Sara Moro]] gimnasta artistikoa (Mexiko, 1984)
# [[Elisa Herrero Uceda|Elisa Herrero]] poeta (Caceres, 1957-Madril, 2020)
# [[Blanca Andreu]] poeta (Coruña, 1959)
# [[Ana Merino]] poeta, komikigilea (Madril, 1971)
# [[Maria Bassó]] aktorea (Espainia,1901-Madril,1992)
# [[Esperanza Navarro]] aktorea (Espainia, 1928-1978)
# [[Eloísa Muro]] aktorea (Madril, 1894-1979)
# [[María Asquerino]] aktorea (Madril, 1925-2013)
# [[Pilar Millán Astray]] idazlea, espioia (Coruña 1879-Madril 1949)
# [[Mayra Gómez Kemp]] aurkezlea, kantaria, aktorea (Kuba, 1948)
# [[Velia Martínez]] aktorea (AEB, 1920-1993)
# [[María Durán]] aurkezlea, kantaria (Madril, 1946)
# [[Beatriz Escudero]] aktorea, kantaria (Asturias, 1950)
# [[Acuario hirukotea]] pop musikariak (Espainia, 1976-1980)
# [[Marián Flores]] idazkaria, aurkezlea (Madril, 1957)
# [[María Casal]] aurkezlea,aktorea, (Madril, 1958)
# [[Cristina Corral Soilán]] kazetaria, idazlea, irakaslea (Lugo, 1976)
# [[Mary Paz Pondal]] aktorea (Asturias, 1942)
# [[Mercedes Prendes]] aktorea (Asturias,1903-Madril,1981)
# [[Milagros Leal]] aktorea (Madril, 1902-1975)
# [[Ana Mariscal]] aktore, zuzendari, ekoizle (Madril, 1923-1995)
# [[Loreto Prado]] aktorea (Madril, 1863-1943)
# [[Consuelo Berlanga]] kazetaria (Kordoba, 1955)
# [[Irma Soriano]] kazetaria (Jaen, 1963)
# [[María Teresa Campos]] kazetaria (Tetuan/Malaga, 1941)
# [[Paula Malia]] aktorea (Bartzelona, 1990)
# [[Silma Lopez]] aktorea (Madril, 1991)
# [[Teresa Riott]] aktorea (Bartzelona, 1990)
# [[Barbara Mestanza]] zuzendaria (Bartzelona 1990)
# [[Inés de León]] zuzendaria (?, XX.mendea)
# [[Carmen Carbonell]] aktorea (Bartzelona, 1900)
# [[Belen Macias]] gidoilaria, zuzendaria (Tarragona, 1968)
# [[Vicky Peña]] aktorea (Bartzelona, 1954)
# [[Miranda Gas]] aktorea (Madril, 1985)
# [[Anna Maleras]] dantzaria (Bartzelona, 1940)
# [[Carlota Ferrer]] aktorea, korografoa (Madril, 1976)
# [[Emma Maleras]] dantzaria, koreografoa (Bartzelona, 1919-2017)
# [[Elena Frías de Chávez]] politikaria eta maistra (Venezuela, 1935)
# [[Rita Sargsyan]] maistra (ARmenia, 1962-2020)
# [[María Xosé Agra Romero]] filosofoa (Santiago de Compostela, 1956)
# [[Montse Barderi Palau]] idazlea eta filosofoa (SAbadell, 1969)
# [[María Canosa]] ingeniaria, idazlea, aurkezlea (Galizia, 1978)
# [[Carmen Borrego]] telebista saio-zuzendaria (Malaga, 1966)
# [[Marisa Abad]] aurkezlea (Alacant, 1947)
# [[Nuria Roca]] aktorea, aurkezlea, idazlea (Valentzia, 1972)
# [[Rocío Carrasco]] aurkezlea (Madril, 1977)
# [[Isabel Borondo]] aurkezlea (Madril, 1948)
# [[Lola Martínez (esataria)]] esataria (Murtzia, XX. mendea)
# [[Mónica Randall]] aktore, aurkezlea (Bartzelona, 1942)
# [[Luciana Wolf]] abeslaria (Zaragoza, 1946)
# [[Lola Rodríguez Aragón]] soprano, maistra (Logroño, 1910-Iruñea 1984)
# [[Elisabeth Schumann]] sopranoa, maistra (Alemania 1888-AEB, 1952)
# [[Neus Campillo Iborra]] filosofoa eta idazlea (Valentzia, 1945)
# [[Carolina del Olmo]] filosofoa (Madril, 1974)
# [[Ana Marta González (filosofoa)|Ana Marta Gonzalez]] filosofoa (Ourense, 1969)
# [[Emma Vilarasau]] aktorea (Bartzelona, 1969)
# [[Faustina Pignatelli]] fisikaria, matematikaria (Italia, 1705-1769)
# [[Toshiko Yuasa]] fisikaria (Japonia-Frantzia, 1909-1980)
# [[Ana Higueras]] sopranoa (Madril, 1944)
# [[Marie Fillunger]] sopranoa (Austria, 1850-Suitza 1930)
# [[Eugenie Schumann]] piano-jolea (Alemania, 1851-Suitza 1938)
# [[Rocío Orsi|Rocio Orsi]] filosofoa, saiakeragilea (Madril, 1976-2014)
# [[Clara Ramas]] filosofoa, politikaria (Madril, 1986)
# [[Begoña Roman]] filosofoa (Petrel, 1965)
# [[Teresa Cameselle]] idazlea (Coruña, 1968)
# [[Isabel Penagos]] sopranoa (Santander, 1931)
# [[Petra Martínez]] aktorea, zuzendaria (Jaen, 1944)
# [[Olga Margallo]] aktorea, zuzendaria (Madril, 1970)
# [[Marta Soto]] egile-abeslaria (Huelva, 1996)
# [[Carmen Boza]] egile-abeslaria (Cádiz, 1987)
# [[Ana María Sánchez Navarro]] sopranoa (Alacant, 1959)
# [[Sophie Poirier]] Jostuna eta Parisko Komunako communarde (1830-1879)
# [[Victorine Eudes]] Botikaria eta Parisko Komunako communarde (1848-1881)
# [[Malvina Poulain]] Maistra eta Parisko Komunako communarde (1851-1921)
# [[Rachel Félix]] Frantziako aktore tragikoa (1821-1858)
# [[Natalia Kobrynska]] idazlea eta feminista (Ukraina, 1855-1920)
# [[Mylène Flicka|Mulène Flicka]] blogaria eta feminista (Benin, 1996)
# [[Joye Hummel]] gidoilaria (EEBB, 1924-2021)
# [[Atika Locke]] idazlea (EEBB, 1974)
# [[Carla Cordua]] filosofoa (Txile, 1925)
# [[Mercè Otero Vidal]] filosofoa, feminista (Bartzelona, 1947)
# [[Marie-Pauline Soyer]] grabatzailea (Caen, Frantzia, 1786-1871)
# [[Ana Gertrudis de Urrutia Garchitorena|Ane Gertrudis de Urrutia Garchitorena]] margolaria (Cádiz, 1812-1850)
# [[Esmée Bulnes]] dantzaria (Erresuma Batua, 1900-Italia 1986)
# [[Gema Castillo]] dantzaria (Argentina, 1907-1979)
# [[Yoly Saa]] egile-abeslaria (Pontevedra, 1992)
# [[Aurora de Albornoz]] idazlea, poeta (Luarca, 1926 - Madril, 1990)
# [[Newsha Tavakolian|Newsha TAvakolian]] artista (Teheran, 1981)
# [[Pauleta Pamies]] dantzaria (Bartzelona, 1851-1937)
# [[Teresina Boronat]] dantzaria (Katalunia, 1904-1983)
# [[Maria de Avila]] dantzaria (Bartzelona, 1920-Zaragoza 2014)
# [[Lola de Avila]] dantzaria (Guadalajara, 1949)
# [[Claudia Faci]] dantzaria (Espainia, 1966)
# [[Rosita Segovia]] dantzaria (Bartzelona, 1922-2003)
# [[Ana Laguna]] dantzaria (Zaragoza, 1954)
# [[Arantxa Argüelles]] dantzaria (Zaragoza, 1970)
# [[Rosella Hightower]] dantzaria (AEB,1920- Frantzia,2008)
# [[Violette Verdy]] dantzaria (Frantzia,1933-AEB,2016)
# [[Marcia Brown]] dantzaria (AEB,1918-2015)
# [[Cristina Aranda]] dantzaria (Madril, 1976)
# [[Maria Gordon]] geologo, paleontologoa (Eskozia, 1864-1939)
# [[Francisca Meléndez]] margolaria (1770-1825 Cádiz)
# [[María Elisa Quinteros|Maria Elisa Quinteros]] politikaria (Txile, 1981)
# [[Verona van de Leur]] gimnasta (Herbehereak, 1985)
# [[Ruth Brown]] abeslaria (EEBB, 1928-2006)
# [[Nancy Chodorow]] psikoanalistaa(AEB, 1944)
# [[Liubov Jegorova (dantzaria)]] (Errusia 1880-Paris 1972)
# [[Bronislava Nijinska]] dantzaria (Errusia 1891-AEB 1972)
# [[Margarita Wallmann]] dantzaria (Alemania 1904- Monako 1992)
# [[Victoria Garabato]] dantzaria (Argentina XX. mendea)
# [[Susana Agüero]] dantzaria (Arhentina 1944-2012)
# [[Mercedes Quintana]] dantzaria (Argentina, 1910-1996)
# [[Dora del Grande]] dantzaria (Argentina, 1909-1966)
# [[María Ruanova]] dantzaria (Argentina 1922-2016)
# [[Inés Malinow]] idazlea (Argentina, 1922-1989)
# [[Ana Itelman]] dantzaria (Txile 1927-Argentina, 1989)
# [[Sole Giménez]] abeslaria (Paris/Murtzia, 1963)
# [[Rafaela López Aguado de Rayón]] independentziaren aldeko heroina (Mexiko, 1754-1822)
# [[Rita Pérez de Moreno]] independentziaren aldeko heroina (Mexiko, 1779-1861)
# [[Montserrat Galí Boadella]] historialaria (Mexiko, 1947)
# [[Lida Martinoli]] dantzaria (Argentina 1914-1994)
# [[Yelena Smirnova]] dantzaria (Errusia 1888-Argentina 1934)
# [[Hanya Holm]] dantzaria (Alemania 1893-AEB 1992)
# [[Marilú Marini]] dantzaria (Argentina 1940)
# [[Iris Marga]] dantzaria (Italia 1901-Argentina 1997)
# [[Renate Schottelius]] dantzaria (Alemania 1921-Argentina 21998)
# [[Agnes de Mille]] dantzaria (AEB 1905-1993)
# [[Ana María Stekelman]] dantzaria (Argentina 1944)
# [[Nieves Herrero Cerezo]] kazetaria (Madril 1957)
# [[Inés Ballester]] kazetaria (Castelló 1958)
# [[Edith Ditmas]] liburuzaina, idazlea (Ingalaterra, 1896-1986)
# [[Aurora Bernárdez]] itzultzailea (Argentina 1920-Frantzia 2014)
# [[Edith Aron]] itzultzailea (Alemania 1923-Londres 2020)
# [[Ugné Karvelis]] itzultzalea (Lituania 1935-Paris 2002)
# [[Carol Dunlop]] itzultzailea (AeB 1946, Frantzia 1982)
# [[Elena Garro]] idazlea (Mexiko, 1916-1998)
# [[Amalia Kahana - Carmon]] idazlea (Israel, 1926-2019)
# [[Félicie de Fauveau]] eskultorea (Italia, 1802-1886)
# [[Louise-Joséphine Sarazin de Belmont]] margolaria (Versalles, 1790- Paris, 1870)
# [[Thérèse Eléonore Lingée]] diseinatzailea, grabatzaile (Paris, 1753-1833)
# [[María Josefa Ascargorta y Rivera]] margolaria eta irakaslea (Madril, 1800-1850)
# [[Maria Luisa Marchori]] margolaria (Madril, 1801-1900)
# [[Chellsie Memmel]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1988)
# [[Bárbara María Hueva]] margolaria (Madril, 1733-1772)
# [[María del Olmo Ibáñez|María del Olmo Ibañez]] artxibozaina, idazlea, historialaria (Alacant, 1965)
# [[Amparo Dávila]] idazlea, poeta (Mexiko, 1928-2020)
# [[Maria Bashir]] Afganistaneko 1. emakumezko fiskala (1970)
# [[Christina Lamb]] kazetaria (Londres, 1965)
# [[Nujeen Mustafa]] aktibista errefuxiatua (Siria, 1999)
# [[Cecilia McDowall]] musikaria (Londres, 1951)
# [[Luzmaría Jiménez Faro]] idazlea (Madril, 1937-2015)
# [[Marina de Castarlenas]] idazlea (Bartzelona, 1900-1974)
# [[Clara Corral]] idazlea (Galizia, 1847-1908)
# [[Salomėja Nėris]] idazlea (Lituania, 1904-1945)
# [[Helena Paz Garro]] idazlea (Mexiko, 1939-2014)
# [[Isabela Corona]] aktorea (Mexiko, 1913-1993)
# [[Olivia Teroba]] idazlea (Mexiko, 1988)
# [[Andrea Muriel]] idazlea (Mexiko, 1988)
# [[Misty Copeland]] dantzaria (AEB, 1982
# [[Inmaculada Aguilar]] dantzaria (Kordoba, 1958)
# [[Mercedes Alfonso]] dantzaria (Espainia, ? )
# [[Rocío Aragón]] dantzaria (Cádiz1925-Madril 2018)
# [[Dores André]] dantzaria (Galizia 1958)
# [[Else Granheim]] liburuzaina (Norvegia 1926-1999)
# [[Carmen Magallón]] fisikaria (Aragoi, 1951)
# [[Baya Hocine]] ekintzaile independentista aljeriarra (1940 - 2000)
# [[Houda Benyamina]] film-zuzendari eta gidoilari frantsesa (1980)
}}
==='''Berriak 2022''' ('''azaroa''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Maria Bengoetxea]] efef'''''SORTUA''''' euskaltzalea, hizlaria (Ermua, 1906 - Zornotza, 2006)
# [[Justi Arenaza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Arrasate, 1919-2000)
# [[Miren Arenaza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Arrasate, 1915 - 2003)
# [[Ane Elordi]] ef--'''''SORTUA''''' kazetaria, irakaslea, KORRIKAko koordinatzailea (Zornotza, 1991)
# [[Isolina Pliego]] ----'''SORTUA''' maistra (Iruñea, 1886-Lodosa, 1968)
# [[Ángela Alonso|Angela Alonso]] ef--'''SORTUA''' maistra (Lerin, 1899-Iruñea, 1986).
# [[Oskia Ugarte]] ----'''SORTUA''' artearen historialaria eta kudeatzailea (Iruñea, 1978)
# [[Elisa Arteta]] ef--'''SORTUA''' dantzaria eta koreografoa (Iruñea, 1980)
# [[Isabel Aleman Irungarai]] ef--'''SORTUA''' emagina, Amaiurko alkatea (Amaiur, 1968)
# [[Ioar Oteiza]] ef--'''''SORTUA''''' komunikatzailea, Durango Azokako komunikazio arduraduna (Lesaka, 1988)
# [[Juanita Arenaza]] efef'''SORTUA''' errekatista (Arrasate, 1923-Mexiko, 2015)
# [[Raisa Álava]] ----'''SORTUA''' artista (Zuhatza, 1990)
# [[Asun Ibarrondo]] ef--'''SORTUA''' zerbitzaria, ostalaria (Elorrio, 1952)
# [[Maitane Carballo]] ----'''SORTUA''' zinemagilea (Gasteiz, ?)
# [[Idurre Frías]] ef--'''SORTUA''' futbol entrenatzailea (Gasteiz, 1991)
# [[Ana Aguiriano]] ----'''SORTUA''' 1992ko Paralinpiar jokoetako kirolaria (Gasteiz, 1961)
# [[Josefina Añua]] ----'''SORTUA''' Espainiako saskibaloi selekziorako hautatua izan zen lehenengo arabarra (Gasteiz, ?)
# [[Leguncia de Echebarria]] ----'''SORTUA''' Durangoko kondesa (XI.mendea)
# [[Elur Ulibarrena|Elur Ulibarrena Herce]] ----'''SORTUA''' museo kudeatzailea (Denia, 1969)
# [[Kristina Berasain]] ef--'''''SORTUA''''' kazetaria (Lizarra)
# [[Leire Malkorra]] ----'''SORTUA''' arkitektoa eta arkeologo (Tolosa, 1988 )
# [[Tania Reneaum Panszi]] ----'''SORTUA''' Amerikarteko Giza Eskubideen Batzordeko Idazkari Exekutiboa (Mexiko, ?)
# [[Suylen Milanés]] efef'''SORTUA''' abeslaria (Kuba, 1971-2022)
# [[Lynn Milanés]] ----'''SORTUA''' abeslaria (Kuba, 1970)
# [[Ana Zamorano |Ana Zamorano Ruiz]] ----'''SORTUA''' bidaiaria (Sodupe, 1992)
# [[Yaiza Romero]] ----'''SORTUA''' kirolaria, urpeko arrantza (Zornotza,? )
# [[Loren Eguren]] efef'''SORTUA''' ehun urteduna (Elorrio 1920-Zaldibar 2023)
# [[Juliana Saratxaga]] ??--'''SORTUA''' pandero jotzailea, ehun urtekoa (Araia. 1911-2013)
# [[Mireia Elkoroiribe]] ef--'''SORTUA''' politikaria (Abadiño, 1975)
# [[Loiola Canales]] ef--'''SORTUA''' surflaria, irakaslea (Bilbo, 1995)
# [[Susana Brunetti]] aktorea (Argentina, 1941-1974)
# [[Mimí Pons]] vedette eta aktorea (Argentina, 1948)
# [[Norma Pons]] vedette eta aktorea (Argentina, 1943-2014)
# [[Tosca Musk]] zinemagilea (Hegoafrika, 1974)
# [[Maye Musk]] modeloa eta dietista (Kanada, 1948)
# [[Susana Dalmás]] irakaslea, politikaria (Uruguai, 1948-2012)
# [[Francisca Júlia da Silva]] poeta (Brasil, 1871-1920)
# [[Doris Daou]] astronomoa (Kanada, 1964)
# [[Joany Kane]] gidoilaria, Passionflix plataformaren asmatzailea (AEB, XX. mendea)
# [[Alessandra Torre]] Amazoneko maitasun eleberri idazle salduena, blogaria,(AEB, XX. mendea)
# [[Sylvia Day]] idazlea (AEB, 1973)
# [[Raffaella di Girolamo]] psikologoa, sexologoa (Txile, 1978)
# [[Mariana di Girolamo]] aktorea (Txile, 1990)
# [[Amparo Noguera]] aktorea (Txile, 1965)
# [[Emilia Noguera]] aktorea, zuzendaria (Txile, 1983)
# [[Sonja Vasić]] saskibaloi jokalaria (Serbia, 1989)
# [[Thaïs Blume]] aktorea (Bartzelona, 1984)
# [[Agnès Busquets]] aktorea (Tarragona, 1976)
# [[Elena Espejo]] aktorea, ekoizlea (Tanger, 1930)
# [[Marta Grau]] aktorea, antzerki-pedagogoa (Katalunia, 1891-1992)
# [[Catalina Valls]] aktore, zuzendari, idazlea (Mallorca, 1906-1999)
# [[Cristina Valls]] aktorea (Mallorca, 1901-1982)
# [[Aina Villalonga]] antzerki-idazlea (Mallorca, 1883-1961)
# [[Margalida Caimari]] poeta, ongilea (Kuba 1839-Mallorca 1921)
# [[Rebekah Dawson]] astronomoa (AEB)
# [[Julia de León]] astronomoa (Santa Kruz de Tenerife, 1977)
# [[Audrey C. Delsanti]] astronomoa (Frantzia, 1976)
# [[Juana Salabert]] idazlea (Frantzia-Espainia, 1962)
# [[Milena Rudnitska]] ukraniar kazetaria, ekintzailea (1892-1976)
# [[Manuela de los Herreros]] idazlea, administratzailea (Balearrak 1845-1911)
# [[María Cánepa]] aktorea (Italia, 1921-Txile 2006)
# [[Liliana Ross]] aktorea, zuzendaria (Italia-Txile, 1930-2018)
# [[María Elena Duvauchelle]] aktorea (Txile, 1942)
# [[Zinaida_Tusnolobova-Martxenko]] Armada Gorriko medika (Errusia, 1920)
# [[Felipa de Souza]] aktibista portugaldarra (Tavira, 1556-Brasil, 1600)
# [[Victorine Gorget]] Frantziako ikuzlea eta Parisko Komunan militante errepublikanoa (1843-1901)
# [[Joséphine Marchais]] Frantses jornalaria, Komunan parte hartu izana (1837-1874)
# [[Élisabeth Rétiffe]] Frantziako kartoi-fabrikatzailea, sozialista eta Communarde (1834-1882)
# [[Léontine Suétens]] Ikuzlea eta 1871ko Parisko Komunan 'communarde-a' (1846-1891)
# [[Tonka Tomicic]] modeloa eta aurkezlea (Txile, 1976)
# [[Niní Marshall]] aktorea, gidoilaria, komediantea (Argentina, 1903-1996)
# [[Antonella Costa]] aktorea, zuzendaria (Italia-Argentina, 1980)
# [[Samira Negrouche]] idazlea, poeta (Aljeria, 1980)
# [[Carolina Arregui]] aktorea (Txile, 1965)
# [[Mayte Rodríguez]] aktorea, modeloa (Txile, 1989)
# [[Elsie MacGill]] ingeniaria (Kanada, 1905-AEB 1980)
# [[Helen Gregory MacGill]] epailea, kazetaria (Kanada 1864-1947 )
# [[Helen MacGill Hughes]] soziologoa (Kanada, 1903-1992)
# [[Helen Hughes-Brock]] arkeologoa (Kanada, 1938)
# [[Lauretta Ngcobo]] idazlea (Hego Afrika, 1931-2015)
# [[Patricia Simón Carrasco]] kazetaria, idazlea (Malaga, 1983)
# [[Emily Warren Roebling]] ingeniaria (AEB, 1843-1903)
# [[E. Lilian Todd]] asmatzailea (AEB, 1865-1937)
# [[Margaret Olivia Slocum Sage]] irakaslea, filantropoa (AEB, 1828-1918)
# [[Ruth Crocker]] idazlea (AEB, 1946)
# [[Loida Zabala Ollero]] potentzia egokituko kirolaria(Cáceres, 1987)
# [[Maura Healey]] abokatua, politikaria (AEB, 1971)
# [[Felicitas Guerrero]] dirudun dama, tiroz hila (Argentina, 1846-1872)
# [[María Teresa Costantini]] aktorem, film-zuzendaria, gidoilaria (Argentina, 1949)
# [[Alda Merini]] poeta, idazlea (Italia, 1931-2009)
# [[María del Pilar Maspons y Labrós]] idazlea (1841-1907)
# [[Asunción Balaguer]] aktorea (Bartzelona 1925-Madril 2019)
# [[Teresa Rabal]] aktorea, abeslari (Bartzelona,1952)
# [[María Luisa Merlo]] aktorea (Valentzia, 1941)
# [[Rita Irasema]] barietate-artista, musikagile (Kuba, 1954)
# [[Inés Rivadeneira]] mezzosopranoa, irakaslea (Lugo, 1928)
# [[Isabel Pérez Dobarro]] piano-jolea, irakaslea (Coruña, 1992)
# [[María Luisa Solá]] bikoiztaile-aktorea (Bartzelona, 1939)
# [[Ana Diosdado]] idazle, aktore (Argentina, 1938-Madril 2015)
# [[Mirtha Legrand]] aktorea, aurkezlea (Argentina 1927)
# [[Amelia de la Torre]] aktorea (Guadalajara 1905-Madril 1987)
# [[Josefina Díaz de Artigas]] aktorea (Argentina1891-Madril 1976)
# [[Clara González]] abokatu, politikaria eta hezitzailea. (Kolonbia, 1900-1991)
# [[Lynne Karen Deutsch]] astrofisikaria, astronomoa (AEB, 1956-2004)
# [[Teresa Solana]] idazlea (Bartzelona, 1962)
# [[Annemarie Heinrich]] argazkilaria (Alemania-Argentina, 1912-2005)
# [[Alicia D'Amico]] argazkilaria (Argentina, 1933-2001)
# [[María Cristina Orive]] argazkilaria (Guatemala, 1931-2017)
# [[Luz Sánchez-Mellado]] kazetaria, idazlea (Alacant, 1966)
# [[Gretchen Daily]] biologoa, biogeografoa (AEB, 1964)
# [[Nina]] abeslaria, aktorea, enpresaburua (Bartzelona, 1966)
# [[María Moreno (margolaria)|Maria Moreno]] (Madril, 1933-2020)
# [[Fryda Shultz de Mantovani]] idazlea, kritikaria (Argentina, 1912-1978)
# [[Alicia Jurado]] idazlea, akademikoa (Argenti-1948)
# [[Marguerite Moreno]] aktorea (Frantzia-1871-1948
# [[María Rosa Oliver]] idazlea, aktibista (Argentina, 1898-1977)
# [[Leonor Acevedo Suárez]] itzultzailea (Argentina, 1876-1975)
# [[Harriet Shaw Weaver]] kazetaria, editorea (Ingalaterra, 1876-1961)
# [[María Esther Vázquez]] idazlea (Argenti-1937-2017)
# [[Carmen Bravo-Villasante]] itzultzailea, haur literaturan aitzindaria (Madril-1918-1994)
# [[María Luisa Cresta de Leguizamón]] idazlea, irakaslea (Argentina-1918-2008)
# [[Ana Garralón]] idazlea (Madril-1965)
# [[Montse Pla]] aktorea (Madril, 1978)
# [[Sarah Buschmann]] idazlea (Frantzia, 1992)
# [[Montserrat Abelló]] idazlea (Katalunia, 1918-2014)
# [[Lourdes Tello]] idazlea (Madril, 1974)
# [[Maria Cabrera]] poeta, irakaslea (Katalunia)
# [[Pelegrina Pastorino]] moda-erreportaria (Italia 1902-Argentina 1988)
# [[Carmen Gallardo Martín-Gamero]] itzultzailea (Toledo 1874-Madril 1951)
# [[Rosario Lacy]] 1.ginekologoa, zirujaua (Madril1891-1954)
# [[María Mercedes Coroy]] aktorea (Guatemala, 1994)
# [[Malú Gatica]] aktorea (Txile 1922-1997)
# [[Vanessa Miller]] aktorea,idazlea (Txile, 1965)
# [[Pilar Sordo]] psikologoa, idazlea (Txile, 1965)
# [[Hortense Machu]] 1871ko Parisko Komunako kantiniersa (1836-1893)
# [[Béatrix Excoffon]] 1871ko Parisko Komunako kanpaina-ospitaleko erizaina (1849-1916)
# [[Dee Dee Bridgewater]] AEBko jazz-abeslaria (Memphis, 1950)
# [[Anna Gas]] poeta, idazlea (Bartzelona, 1996)
# [[Laia Martínez i López]] idazlea, itzultzailea, musikaria (Katalunia-Mallorca, 1984)
# [[Elsa Astete Millán]] zaintzailea, idazlea (Argentina 1910-2001)
# [[Luz Valdivieso]] aktorea (Txile 1977)
# [[Francisca Lewin]] aktorea (Txile 1980)
# [[Catherine Flon]] jostuna, heroia (Haiti 1772-1831)
# [[Dédée Bazile]] heroia, kaleko saltzailea (Haiti XVIII-XIX. mendea)
# [[Cécile Fatiman]] vudugilea, sacerdotisa (Dominikar Errepublika 1771-1883?)
# [[Josefina de la Torre]] poeta, idazlea, antzezlea, abeslaria (Las Palmas Kanaria Handikoa, 1907-2002)
# [[Maria Luisa Haitikoa]] erregina ezkontidea (Haiti, 1778-Italia ,1851)
# [[Adelina Haitikoa]] enperatriz ezkontidea (Haiti 1820-1878)
# [[Maria Clara Haitikoa]] enperatriz ezkontidea (Haiti 1758-1858)
# [[Erzulie]] buduen maitasun eta edertasunaren jainkosa (Haiti)
# [[Esperanza Parada Pedrosa]] margolaria (1928-2011)
# [[Pino Ojeda]] idazle, margolari (Kanaria Handia, 1916-2002)
# [[Suzy Vernon]] aktorea (Frantzia 1901-1997)
# [[Rita Macedo]] aktorea, jostuna (Mexiko 1902-1991)
# [[Julissa]] abeslaria, aktorea (Mexiko 1944)
# [[Perpetua Barjau Martín]] jostuna, maistra (Valentzia 1899-Mexiko 1939)
# [[Elena Aub]] idazlea, editorea (Valentzia 1931- Madril 1937)
# [[Estefania Cueto Puertas]] fusilatua, jostuna, komunista (Asturias 1899-1939)
# [[Eladia García Palacios]] fusilatua, maistra, sozialista (Asturias 1904-1937)
# [[Juana Álvarez Molina]] fusilatua, etxekoandrea (Valladolid 1897-Asturias 1937)
# [[Belarmina Suárez Muñiz]] fusilatua, sindikalista (Asturias 1909-1938)
# [[Teresa Santianes Giménez]] fusilatua, etxekoandrea (Asturias 1910-1937)
# [[Anita Vázquez Barrancúa]] fusilatua, nekazaria, espioia, komunista (Asturias 1911-1938)
# [[Maxima Vallinas Fernández]] fusilatua, etxekoandrea (Asturias 1896-1938)
# [[Anita Orejas]] fusilatua, erizaina, sozialista (Asturias 1914-1937)
# [[Gloria Alcahud]] margolaria (Valladolid, 1931)
# [[Angelina Abad Cantavella]] irakaslea, idazlea (Castelló de la Plana, 1893-1965)
# [[Antonieta Sanagustin]] jostuna (Huesca, 1924-2020)
# [[Sarah Walmsley]] jostuna, aktorea, abeslaria (Britainia ?-1798)
# [[Rocío Gutiérrez]] belar-hockey jokalaria (Cadiz, 1985)
# [[Berta Riaza]] aktorea (Madril, 1927-2020)
# [[Fuensanta Nieto]] arkitektoa (Madril, 1957)
# [[Esther Pizarro]] eskultorea (Madril, 1967)
# [[Mónica Domínguez Blanco]] kazetaria (Leon, 1984-2022)
# [[Sara García Alonso]] biologoa, ikertzailea, astronautagaia (Leon, 1988)
# [[Meganne Christian]] zientzialaria, astronautagaia (Britainia, 1987)
# [[Manuela Álvarez Lozano]] filologoa, idazlea (Coruña, 1957)
# [[Ana Arias Saavedra|Ana Arias Saavedra]] idazlea (Lugo, 1951)
# [[Lucía Aldao]] idazlea (Coruña, 1982)
# [[Xiana Arias]] poeta, kazetaria (Lugo, 1983)
# [[Celsa Barja]] idazlea (Orense, 1966)
# [[Pilar Beiro]] poeta (Carnota, 1958)
# [[Emilia Calé |Emilia Calé Torres]] idazlea (Coruña, 1837-1908)
# [[Paula Carballeira]] idazlea (Coruña, 1972)
# [[Helena de Carlos Villamarín|Helena de Carlos]] idazlea (Ourense, 1964)
# [[Valentina Carro]] itzultzaile, diseinatzailea, aktorea (Cambados, 1984)
# [[Mercedes Castro]] idazlea (Ferrol, 1972)
# [[Carmen Aranegui]] arkeologoa (Valentzia, 1945)
# [[Helen Fisher]] antropologoa, biologoa (AEB, 1945)
# [[Maria Toledo]] flamenko kantautore piano-jolea (Toledo, 1983)
# [[Begoña Abad]] idazle, poeta (Burgos, 1952 )
# [[Laia Serra]] abokatua (Bartzelona, 1977)
# [[María Victoria Moreno|Maria Victoria Moreno]] poeta (Valencia de Alcantara, 1939-Pontevedra, 2005)
# [[Juana Teresa Juega López]] poeta(Galizia, 1885-1979)
# [[Lupe Gómez]] idazlea (Coruña, 1972)
# [[Herminia Fariña Cobián]] poeta (S.Compostela, 1904-1966)
# [[Maria Magdalena Domínguez|Maria Magdalena Dominguez]] poeta (Pontevedra, 1922-2021)
# [[María do Cebreiro]] poeta, idazlea (Galizia, 1976)
# [[Alessandra Galloni]] Kazetaria (Italia, 1974)
# [[Paz Esteban López]] Inteligentzia-funtzionarioa (Madril, 1958)
# [[Beatriz Méndez de Vigo]] espioia (Madril, 1958)
# [[Elisabet Benavent]] nobela erromantikoen idazlea (Valentzia, 1984)
# [[Pilar Pallarés|Pilar Pallares]] poeta (Coruña, 1957)
# [[Ánxeles Penas|Ánxeles Peñas]] artista, poeta (Curtis, 1943)
# [[Luz Pichel]] idazlea (Lalin, 1947)
# [[Luz Pozo Garza]] poeta (Ribadeo, 1922-Coruña, 2020)
# [[Carmen Prieto Rouco]] poeta (Villalba, 1901-1977)
# [[Matilde González Palau]] poeta (Almansa, 1912-2002)
# [[Pilar Cibreiro]] poeta, idazlea (Galizia, 1952)
# [[Alba Cid]] poeta, idazlea (Galizia, 1989)
}}
==='''Berriak 2022''' ('''urria''')===
(Ordena: SORTUAK, IDAZLEAK, ASTRONOMOAK, GAINONTZEKOAK)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Leire Ibarguren]] ef--'''SORTUA''' idazlea eta irakaslea (Azpeitia, 1979)
# [[Cesarea Garbuno Arizmendi]] efef'''SORTUA''' enpresaburua (Errenteria, 1846-1933)
# [[Izaskun Igoa]] ef--'''SORTUA''' idazlea, pedagogoa, zutabegilea (Ziga, 1995)
# [[Maritxu Errazkin]] --ef'''SORTUA''' autobus-txofer aitzindaria (Azkoitia)
# [[Ainhoa Nadia Douhaibi]] ----'''SORTUA''' ikertzaile eta idazlea (Oñati, 1983)
# [[Aurea Etxaniz]] efef'''SORTUA''' erraketista (Soraluze, 1922 - Caracas, 2019)
# [[Gema Arrugaeta]] ef--'''SORTUA''' argazkilaria (Ordizia, 1969)
# [[Amaia Elizagoien]] ef--'''SORTUA''' bertsolaria, idazlea, ipuin kontalaria (Baztan, 1994)
# [[Anabel Sanz]] ef--'''SORTUA''' feminista, ekintzailea (Ermua, 1963)
# [[Elena Mendizabal]] ----'''SORTUA''' artista, eskultorea (Donostia, 1960)
# [[Sandra Garaioa]] ef--'''SORTUA''' irudigilea, ilustratzailea (Donostia, 1993)
# [[Amaia Cazenave]] ----'''SORTUA''' kazetaria (Baiona, 1987)
# [[Begoña Durruty]] ef--'''SORTUA''' ilustratzailea, idazlea (Arizkun, 1968)
# [[Pilartxo Etxeberria]] ef--'''SORTUA''' doktorea, euskaltzain urgazlea (Teruel, 1947)
# [[Eneritz Gorrotxategi]] ----'''SORTUA''' kazetaria (Gabiria, 1985)
# [[Jaione Munarriz]] ef--'''SORTUA''' metereologoa (Idiazabal, 1981)
# [[Christine Etchevers]] ef--'''SORTUA''' margolaria (Baiona, 1953)
# [[Nerea Gastón]] ef--'''SORTUA''' arte-historialaria (Durango, 1995)
# [[Usue Egia]] ----'''SORTUA''' ilustratzailea (Durango, 1992)
# [[Elena Moreno Scheredre]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Bilbo)
# [[Leoni Etxebarren]] efef'''SORTUA''' bertso-jartzailea (Urepele, 1924-Donibane Garazi, 2014)
# [[Rosa Arregi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Mallabia, 1922-Valentzia, 2004)
# [[Maria Amatriain]] --ef'''SORTUA''' hezitzailea (Azkoien, 1867-Azagra, 1955)
# [[Carmen Cascante]] efef'''SORTUA''' maistra (Abaigar, 1885-Madril, 1982)
# [[Blasa Morales]] ----'''SORTUA''' maistra (Nafarroa, XIX-XX)
# [[Julita Beraza|Julia Beraza]] efef'''SORTUA''' erraketista
# [[Mariolein Sabarte Belacortu]] ----idazlea '''SORTU''' (Herbehereak, 1944)
# [[Mercedes Diaz Morales]] tren geltokiburua '''SORTU''' (Araba, 1902-1982)
# [[Anna Pavlyk]] '''IDAZLEA''' eta ekintzaile (Ukraina, 1855-1928)
# [[Hanna Arsenych-Baran]] idazlea (Ukraina, 1970-2021)
# [[Hanna Barvinok]] idazlea (Ukraina, 1828-1911)
# [[Klymentyna Popovych-Boiarska]] idazlea (Ukraina, 1863-1945)
# [[Myroslava Sopilka]] idazlea (Ukraina, 1897-1937)
# [[Bushra al-Maqtari]] idazlea, ekintzailea (Yemen, 1979)
# [[Matilde Zapata]] idazlea, (Sevilla-Santander, 1906-1938)
# [[Matilde Elena López]] idazlea (Salvador, 1929-2010)
# [[Aída Cartagena Portalatín]] idazlea (Ukraina, 1828-1911)
# [[Alcira Soust Scaffo]] idazlea (Uruguai, 1924-1997)
# [[Luisa Carnés]] idazlea (Madril, 1905-1964)
# [[Concha Castroviejo]] idazlea (Coruña, ç 1910-1995)
# [[Zaruhi Bahri]] idazlea, gizarte ekintzailea (Armenia, 1880-1958)
# [[Hanna K. Korany]] idazlea (Siria, 1870-1898)
# [[Porochista Khakpour]] elebegilea (Siriar-Estatubatuarra, 1978)
# [[Salma Kuzbari]] idazlea, feminista (Libano, 1923-2006)
# [[Tsehay Melaku]] idazlea (Etiopia, 1952)
# [[Rangina Hamidi]] idazlea, politikaria, ekintzailea (Afganistan, 1978)
# [[Louise Aslanian]] idazlea, ekintzaile komunista (Iran-Frantzia, 1904-1945)
# [[Fatemeh Keshavarz]] idazlea (Iran-AEB, 1952)
# [[Senedu Gebru]] idazlea (Etiopia, 1916-2009)
# [[Hayganuş Mark]] idazlea (Armenia, 1885-1966)
# [[Khosrovidukht]] idazlea, musikagilea (Armenia, VIII. mendea)
# [[María Dolores Masana]] kazetaria, idazlea (Bartzelona, 1936)
# [[Marija Strojnik]] '''astronomoa''' (Eslovenia, 1950)
# [[Linda Spilker]] astronomoa (AEB, 1890-1981)
# [[Constance M. Rockosi]] astronomoa (AEB, 1980)
# [[Julena Steinheider Duncombe]] astronomoa (AEB, 1911-2003)
# [[Marie-Jeanne de Lalande]] astronomoa (1768, 1832)
# [[Rosaly Lopes]] astronomoa (Brasil, 1957)
# [[Nikole Lewis]] astronomoa (AEB, XX. mendea)
# [[Nicole Capitaine]] astronomoa (Frantzia, 1948)
# [[Paulina Lira]] astronomoa (Txile, XX. mendea)
# [[Rachel Mandelbaum]] astronomoa (AEB, 1977)
# [[María Cristina Pineda Suazo]] astronomoa (Honduras, 1954)
# [[Mirjana Povic]] astronomoa (Serbia, 1981)
# [[Muriel Mussells Seyfert]] astronomoa (AEB, 1909-1997)
# [[Isabel Márquez Pérez]] astronomoa (Badajoz, 1967)
# [[Josefa Masegosa Gallego]] astronomoa (Almeria, 1957)
# [[Agnes Mary Clerke]] astronomoa (Irlanda, 1842-1907)
# [[Yuki Okoda]] astronomoa (Japonia, 1990)
# [[Denise C. Stephens]] astronomoa (AEB, 1973?)
# [[Sarah Tuttle]] astronomoa (AEB, XX. mendea)
# [[Chanda Prescod-Weinstein]] astronomoa (AEB, 1982)
# [[Kyongae Chang]] astrofisikaria (Hego Korea, 1946)
# [[Jessie Christiansen]] astrofisikaria (Australia, XX.mendea)
# [[Rachel Somerville]] astronomoa (AEB, XX. mendea)
# [[Susan Jane Cunningham]] matematikaria, astronomoa (AEB, 1842-1921)
# [[Phoebe Waterman Haas]] astronomoa (AEB, 1882-1967)
# [[Luisa Landová-Štychová]] astronomoa (Austria-Hungaria, 1885-1965)
# [[Anna Estelle Glancy]] astronomoa (AEB, 1883-1975)
# [[Margaret Mayall]] astronomoa (AEB, 1902-1995)
# [[Martha P. Haynes]] astronomoa (AEB, 1951)
# [[Ilse Cleeves]] astrofisikaria (AEB, XX. mendea)
# [[Carolin Crawford]] astronomoa (Erresuma Batua, 1963)
# [[Janine Connes]] astronomoa (Frantzia, 1934)
# [[Joy Crisp]] geologoa, astronomoa (AEB, XX.mendea)
# [[Florence Cushman]] astronomoa (AEB, 1860-1940)
# [[Rosina Dafter]] astronomoa (Australia, 1875-1959)
# [[Mary Osborne|Mary Osbone]] Gitarrista (AEB, 1921-1992)
# [[Olga Smirnova]] dantzaria (Errusia, 1991)
# [[Olga Smirnova (borrokalaria)]] borrokalaria (Errusia, 1979)
# [[Conchita Martínez]] tenislaria (Huesca, 1972)
# [[Margaret Lindsay]] aktorea (AEB, 1910-1981)
# [[Cristina Cruz Mínguez]] aktorea (Espainia, 1983)
# [[Mercedes Díaz]] aktorea (Espainia, 1894-1960)
# [[Elise Harmon]] asmatzailea (AEB, 1909-1985)
# [[Ingeborg Hochmair]] asmatzailea (Austria, 1953)
# [[Ada Henry Van Pelt]] asmatzailea (AEB, 1838-1923)
# [[Elizabeth Lee Hazen]] asmatzailea (AEB, 1885-1975)
# [[Ruth Handler]] asmatzailea (AEB, 1916-2002)
# [[Lil Hardin Armstrong]] musikagilea (AEB, 1898-1971)
# [[Ruth Brito]] triatleta (Lanzarote, 1980)
# [[Ana María Alonso Zarza]] geologoa, ikertzailea (Avila, 1962)
# [[Chantal Loïal]] dantzaria eta koreografoa (Guadalupe, Frantzia, 1969)
# [[Melba Liston]] tronboijolea, musikagilea (AEB, 1926-1999)
# [[Alice Coltrane]] pianojolea, musikagilea (AEB, 1937-2007)
# [[Mahsa Amini]] erahila(Iran, 2000-2022)
# [[Mélanie Joly]] politikaria (Kanada, 1979)
# [[Nazanin Boniadi]] aktorea (Iran, 1980)
# [[Roxana Saberi]] kazetari atxilotua Iranen (AEB, 1977)
# [[Lili Reinhart]] aktorea (AEB, 1996)
# [[Kiernan Shipka]] aktorea (AEB,1999)
# [[Wanuri Kahiu]] zine-zuzendaria (Kenya, 1980)
# [[Eduarda Mansilla]] idazlea, musikagilea (Argentina, 1834-1892)
# [[Agustina Ortiz de Rozas]] politikaria, filantropoa (Argentina, 1816-1898)
# [[Pauline de Meulan]] idazlea eta kazetaria (Frantzia, 1773-1827)
# [[Margaret Satterthwaite]] Epaile eta legelarien independentziaren gaineko Kontalari Berezia (AEB)
# [[Miren Arenzana Letamendi|Miren Arenzana Letamendia]] artista, eskultorea (Bilbo, 1965)
# [[María Gay]] mezzosopranoa (Bartzelona 1876-1943)
# [[Isabella Colbran]] mezzosoprano (Madril, 1784 - Bolonia, 1845)
# [[Florence Van de Walle]] jornalari belgikarra, communarde Parisko Komunan (1838 - )
# [[Pétroleuse (Parisko Komunako su-emaileak)]] Parisko Komunako su-emaileak (1871)
# [[Manuela Rosas]] ekintzaile politikoa (Argentina, 1817-1898)
# [[Camila O'Gorman]] maitasunagatik fusilatua (Argentina, 1825-1848)
# [[Blanca Podestá]] aktorea (Argentina, 1889-1967)
# [[María Podestá]] aktorea (Argentina, 1875-1954)
# [[Marianne Beth]] abokatua (Viena, 1889-1984)
# [[Diana Russell]] soziologoa eta ekintzailea (Hego Afrika, 1938-2020)
# [[María Esther Podestá]] aktorea (Argentina, 1896-1954)
# [[Susú Pecoraro]] aktorea (Argentina, 1952)
# [[Mona Maris]] aktorea (Argentina, 1901-1991)
# [[Ana Perichon]] aristokrata frantsesa (1775-1847)
# [[María Luisa Bemberg]] aktorea (Argentina, 1922-1995)
# [[Zully Moreno]] aktorea (Argentina, 1920-1999)
# [[Luz Gabás]] idazlea, politikaria (Huesca, 1968)
# [[Ángela Jeria]] arkeologoa, ??idazlea?? (Txile, 1926-2020)
# [[Biblioteken eguna]]
# [[Luisa de Medrano]] akademikoa, poeta eta filosofoa (1484-1527)
# [[Begum Rokeya]] idazlea eta ekintzaile feminista (Kalkuta, 1880-1932)
# [[María Antinea]] aktorea (Jaen,Argentina, 1915-1991)
# [[Mecha Ortiz]] aktorea (Argentina, 1900-1987)
# [[Orfilia Rico]] aktorea (Uruguai,Argentina, 1871-1936)
# [[Nury Montsé]] aktorea (Argentina, 1917-1971)
# [[Silvana Roth]] aktorea, politikaria (Italia,Argentina, 1923-2010)
# [[Marta Extramiana]] idazlea, ilustratzailea, (Gasteiz, 1964)
# [[Vida Akoto Bamfo]] epailea (Ghana, 1949)
# [[Celma Ribas]] abeslaria (Angola, 1982)
# [[Beatriz Matar]] aktorea (Argentina, 1954)
# [[Lita Stantic]] zine-zuzendaria, gidoilaria (Argentina, 1942)
# [[Graciela Borges]] aktorea (Argentina, 1917-1971)
# [[Esther Borao]] ingeniaria, asmatzailea (Zaragoza, 1988)
# [[Mary Daly]] filosofo feminista (AEB, 1928-2010)
# [[Terry McMillan]] idazlea (AEB, 1951)
# [[Esther Rebato Ochoa]] antropologoa, ikertzailea (Bilbo,1957)
# [[María Herrera]] motoziklista (Toledo, 1996)
# [[Ana Carrasco]] motoziklista (Murtzia, 1997)
# [[Elena Rosell]] motoziklista (Valentzia, 1986)
# [[Juana Viale]] aktorea, aurkezlea (Argentina, 1982)
# [[Manuela Viale]] aktorea (Argentina, 1991)
# [[Silvia Legrand]] aktorea (Argentina, 1927-2020)
# [[Marcela Tinayre]] aurkezlea, enpresaburua (Argentina, 1950)
# [[Dolores Fonzi]] aktorea (Argentina, 1978)
# [[Florencia Raggi]] modeloa, aktorea (Argentina, 1972)
# [[Nilda Raggi]] aktorea, zuzendaria (Argentina, 1938)
# [[Ana Celentano]] aktorea (Argentina, 1969)
# [[Danielle Casanova]] Frantziako militante komunista eta erresistentziako kidea (1909-1943)
# [[Fanny Gallot]] Frantziako historialaria (1981 - )
# [[Eulalie Papavoine]] Parisko Komunako erizaina, ustezko su-eragilea (1846-1875)
# [[Claudia di Girolamo]] aktorea, zuzendaria, aktibista (Txile, 1956)
# [[Adriana Barraza]] aktorea, maistra, zuzendaria (Mexiko, 1956)
# [[Fernanda Mistral]] aktorea (Argentina, 1934)
# [[Big Mama Thornton]] blues abeslaria (AEB, 1926-1984)
# [[Lita de Lázzari]] etxekoandre mediatikoa (Argentina, 1925-2015)
# [[China Zorrilla]] aktorea, zuzendaria (Uruguai, 1922-2014)
}}
==='''Berriak 2022''' ('''iraila''')===
(Ordena: SORTU, ASTRONOMOAK, BESTELAKOAK)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Arantza San Sebastian]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, hezkuntzako aholkularia (Donostia, 1958)
# [[Izaskun Etxeberria]] ef--'''SORTUA''' idazlea eta irakaslea (Altsasu, 1964)
# [[Kristina Saralegi]] efef'''SORTUA''' baserritarra, abeltzaina, talogilea (Leitza, 1974-2022)
# [[Gotzone Sestorain]] ef--'''SORTUA''' baserritarra, poeta, irrintzilaria (Leitza, 1965)
# [[Victoria Ariño]] efef'''SORTUA''' filantropoa (Ermua, 1889-1974)
# [[Ines Bengoa]] ef--'''SORTUA''' ipuin kontalaria (Tenerife-Lizarra, 1973)
# [[Jeronima Uriarte Elizalde]] ----'''SORTUA''' filantropoa, ongile (Lizarra, 1855-1929)
# [[Emilia Goyena Arraiza]] ef--'''SORTUA''' idazlea, ekintzaile (Lizarra, 1916-1999)
# [[Garbiñe Basarte]] ef--'''SORTUA''' kale-artista, muralista (Lizarra, 1976)
# [[Libe Agirre]] ef--'''SORTUA''' irrati esataria, kazetaria, (Meñaka)
# [[Irati Martin]] ef--''SORTUA''' futbolaria (Durango, 2003)
# [[Anne-Marie Lagarde]] ----'''SORTUA''' idazlea eta ikertzaile (Zuberoa, 1944)
# [[Edurne Azpitarte]] ef--'''SORTUA''' areto-futbolaria (Garai, 1978)
# [[Carmen Pérez Rodrigo]] ef--'''SORTUA''' Euskal Herriko Medikuntzaren Errege Akademiaren lehenengo emakumezkoa (Alonsotegi, 1960)
# [[Mariela SR Coline Fanon]] '''SORTUA''' Haur lapurtua (Guatemala, 1968)
# [[Felisa Ventura]] ef--'''SORTUA''' erizaina eta emagina (Eibar, 1902-1959)
# [[Ana Belén Pintado]] ef--'''SORTUA''' haur lapurtua (Madril, 1973)
# [[Mariam al-Asturlabi]] '''ASTRONOMOAK''' Alepo astrolabio-egilea (Siria, X. gizaldian)
# [[Nadia Zakamska]] astronomoa (Errusia, 1979)
# [[Idit Zehavi]] astronomoa, ikertzailea (Israel, 1969)
# [[Louise Webster]] astronomoa, fisikaria (Australia, 1941-1990)
# [[Alycia J. Weinberger]] astronomoa (AEB, XX. mendea)
# [[Fiammetta Wilson]] astronomoa (Erresuma Batua, 1864-1920)
# [[Jennifer Wiseman]] astronomoa (AEB, XX. mendea)
# [[Rosemary Wyse]] astronomoa (Erresuma Batua, 1957)
# [[Alice Grace Cook]] astronomoa (Erresuma Batua, 1877-1958)
# [[Priscilla Fairfield Bok]] astronomoa (AEB, 19896-1975)
# [[Shadia Habbal]] astronomoa (Siria, XX. mendea)
# [[Deborah Dultzin Kessler]] astronomoa (Mexiko, 1945)
# [[María Luisa Aguilar]] astronomoa(Jauja Peru 1938)
# [[Claire Armstrong]] astronomo amateurra (Britania)
# [[Emma Vyssotsky]] astronomoa (AEB, 1894-1975)
# [[Julie Vinter Hansen]] astronomoa (Danimarka, 1890-1960)
# [[Gladys Vergara]] astronomoa (Uruguai, 1928-2016)
# [[Esmeralda Mallada]] astronomoa (Uruguai, 1937)
# [[Jacqueline Hewitt]] astronomoa (EEBB, 1958)
# [[Catherine Heymans]] astronomoa (Britainia, XX. mendea)
# [[María Teresa Ruiz]] astronomoa (Txile, 1946)
# [[Silvia Torres Castilleja]] astronomoa (Mexiko, 1940?)
# [[Gloria Suzanne Koenigsberger Horowitz]] astronomoa (Mexiko, XX. mendea)
# [[Silvana Navarro Jiménez]] astronomoa (Mexiko, XX. mendea)
# [[Meg Urry]] astronomoa (AEB, 1945)
# [[Maura Tombelli]] astronomoa (Italia, 1952)
# [[Jana Tichá]] astronomoa (Txekia, 1965)
# [[Alenush Terian]] astronomoa (Iran, 1920-2011)
# [[Bobbie Vaile]] astronomoa (Australia, 1959-1996)
# [[Ann Hornschemeier]] astronomoa (EEBB, XX. mendea)
# [[Svetlana Guerasimenko]] astronomoa (Ukraina, 1945)
# [[Jen Gupta]] astrofisikaria (Britaina, XX. mendea)
# [[Maria Antonella Barucci]] astronomoa (Italia, XX. mendea)
# [[Merieme Chadid]] astronomoa (Maroko, 1969)
# [[Madge Adam]] astronomoa (Erresuma Batua, 1912-2001)
# [[Karlina Leksono Supelli]] astronomoa, filosofoa (Indonesia, 1958)
# [[Annapurni Subramaniam]] astronomoa (India, XX. mendea)
# [[Paris Pişmiş]] astronomoa (Turkia-Mexiko, 1911-1999)
# [[Jane Squire]] astronomoa, idazlea, aktibista (Ingalaterra, 1686-1743)
# [[Maritza Soto]] astronomoa (Txile, 1990)
# [[Sara Seager]] astronomoa (Kanada, 1971)
# [[Caterina Scarpellini]] astronomoa, metereologoa (Italia, 1808-1873)
# [[Lenka Šarounová]] astronomoa (Txekia, 1973)
# [[Anneila Sargent]] astronomoa (Erresuma Batua, 1942)
# [[Carlota de Sajonia-Meiningen]] astronomoa (Alemania, 1751-1827)
# [[Jen Gupta]] astrofikaria (Britainia, XX. mendea)
# [[Pilar Ruiz-Lapuente]] astronomoa (Bartzelona, 1964)
# [[Monica Rubio (astronomoa)]] astronomoa (Txile, 1955)
# [[Claudine Rinner]] astronomoa (Frantzia, 1965)
# [[Julia Riley]] astronomoa (Britainia, XX. mendea)
# [[Mercedes Richards]] astronomoa (Jamaika, 1955-2016)
# [[Gabrielle Renaudot]] astronomoa (Frantzia, 1887-1962)
# [[Hilkka Rantaseppä-Helenius]] astronomoa (Finlandia, 1925-1975)
# [[Zinaída Akséntieva]] astronomoa (Ukraina, 1900-1969)
# [[Mary Proctor]] astronomoa (Erresuma Batua, 1862-1957)
# [[Helen Dodson Prince]] astronomoa (AEB, 1905-2002)
# [[Yelena Pitieva]] astronomoa (Errusia, XX.mendea)
# [[Louise du Pierry]] astronomoa (Frantzia, 1746-1807)
# [[Ľudmila Pajdušáková]] astronomoa (Eslovakia, 1916-1979)
# [[Feryal Özel]] astronomoa (Turkia/AEB, 1975)
# [[Mazlan Othman]] astronomoa (Malaysia, 1951)
# [[Sally Oey]] astronomoa (AEB, 1984)
# [[Janina Ochojska]] astronomoa (Polonia, 1955)
# [[Yaël Nazé]] astronomoa (Belgika, 1955)
# [[Camila Navarrete]] astronomoa (Txile, XX. mendea)
# [[Sultana N. Nahar]] astronomoa (Pakistan, 1990)
# [[Carolyn Porco]] astronomoa (AEB, 1953)
# [[Anne Sewell Young]] astronomoa (AEB)
# [[Margaretha Kirch]] astronomoa (Alemania)
# [[Eva Grebel]] astronomoa (Alemania)
# [[Erika Böhm-Vitense]] astronomoa (Alemania-AEB)
# [[Elizabeth Alexander]] irrati-astronomoa, geologoa, fisikaria (Erresuma Batua, 1908-1958)
# [[Victoria Kaspi]] astrofisikaria (AEB-Kanada, 1967)
# [[Ma Chung-pei]] astronomoa (Txina)
# [[Maud Worcester Makemson]] astronomoa (AEB, 1891-1977)
# [[Ala Masévich]] astronomoa (Georgia, 1918-2008)
# [[Karen Masters]] astronomoa (Erresuma Batua, 1979)
# [[Janet Akyüz Mattei]] astronomoa (Turkia, 1943-2004)
# [[Naomi McClure-Griffiths]] astronomoa (Turkia, 1943-2004)
# [[Susan McKenna-Lawlor]] astronomoa (AEB, 1975)
# [[Karen Jean Meech]] astronomoa (AEB, 1959)
# [[Anja Cetti Andersen]] astronomoa (Danimarka, 1965)
# [[Duília de Mello]] astronomoa (Brasil, 1963)
# [[Ruth Murray-Clay]] astronomoa (AEB, XX.mendea)
# [[Alice Archenhold]] astronomoa (Alemania, 1874-1943)
# [[Anne Archibald]] astronomoa (Kanada- Erresuma Batua, 1976)
# [[Elizabeth Lada]] astronomoa (AEB, XX. mendea)
# [[Nidia Morrell]] astronomoa (Argentina, 1953)
# [[Teresa Lago]] astronomoa (Portugal, 1947)
# [[Gemma Lavender]] astronomoa (Erresuma batua, 1986)
# [[Farzana Aslam]] astronomoa, fisikaria (Pakistan, XX.mendea)
# [[Pauline Barmby]] astronomoa (Kanada, 1972)
# [[Margaret Lindsay Huggins]] astronomoa (Erresuma Batua 1948-1915)
# [[Gemma Lavender]] astronomoa (Erresuma Batua, 1986)
# [[Helen Lines]] astronomoa (AEB, 1918-2001)
# [[Martha Betz Shapley]] astronomoa (AEB, 1890-1981)
# [[Christy A. Tremonti]] astronomoa (AEB, XX. mendea)
# [[Elizabeth Beckley]] argazkilari astronomikoa (Britaina Handia, 1846-1927)
# [[Ewine van Dishoeck]] astronomo eta fisikaria (Herbehereak, 1955)
# [[Kathleen Ollerenshaw]] astronomoa eta matematikaria (Britaina Handia, 1912-2014)
# [[Anna Frebel]] astronomoa (Alemania, 1980)
# [[Alicia M. Soderberg]] astrobomoa (AEB, 1977)
# [[Caroline Furness]] astronomoa (AEB, 1869-1936)
# [[Ethel Bellamy]] astronomo, sismologo (Erresuma Batua, 1981-1960)
# [[Amy Barger]] astronomoa (AEB, 1971)
# [[Yevguenia Bugoslávskaia]] astronomo sobietarra (1899-1960)
# [[Reysa Bernson]] astronomoa (Frantzia, 1904-1944)
# [[Elizabeth Brown]] astronomoa (Erresuma Batua, 1830, 1899)
# [[Miriam Burland]] astronomoa (Kanada, 1902-1996)
# [[María Herreros|Maria Herreros]] ilustratzailea, (Valentzia, 1983)
# [[Yelena Davydova]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1961)
# [[Zoja Grancharova]] gimnasta artistikoa (Bulgaria, 1966)
# [[Natalia Kutxinskaia|Natalia Kuchinskaya]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1949)
# [[Larisa Petrik]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1949)
# [[Dörte Thümmler|Dorte Thummler]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1974)
# [[Klaudia Rapp]] gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea)
# [[Jelena Grosheva]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1979)
# [[Lăcrămioara Filip|Lacramioara Filip]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1973)
# [[Yun Mi Kang]] gimnasta artistikoa (Korea, 1988)
# [[Isabelle Severino]] gimnasta artistikoa (Paris, 1980)
# [[Mo Huilan|Mo Hullan]] gimnasta artistikoa (Txina, 1979)
# [[Xuan Liu]] gimnasta artistikoa (Txina, 1979)
# [[María Teresa Vera]] musikagilea, gitarra-jolea (Kuba, 1895-1965)
# [[Nadine Heredia]] politikaria, Lehen dama (Peru, 1976)
# [[Carolina Malchair]] gimnasta erritmikoa (Malaga, 1982)
# [[Liliana Vitale]] musikagilea, abeslaria (Argentina, 1959)
# [[Rosario Ustáriz Borra]] poeta (Echo, 1927- Jaca, 2009)
# [[Karin Ohlenschläger|Karin Ohlenschlager]] arte kudeatzailea (Alemania, 1959 + Gijon, 2022)
# [[Elise Ray]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1982)
# [[Noor Jordaniakoa]] arkitektoa, erregina ohia (AEB, 1951)
# [[Joyce DiDonato]] mezzosopranoa (AEB, 1969)
# [[Susan Graham]] mezzosopranoa (AEB, 1960)
# [[Simona Amânar]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1979)
# [[Amy Chow]] gimnasta artistikoa (Kaliformia, 1978)
# [[Kristen Maloney]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1981)
# [[Tasha Schwikert]] gimnasta artistikoa (Las Vegas, 1984)
# [[Liudmila Yezhova]] gimnasta artistikoa (Mosku, 1982)
# [[Courtney McCool]] gimasta artistikoa (Kansas, 1988)
# [[Patrizia Ciofi]] mezzosopranoa (Italia, 1967)
# [[Miah Persson]] sopranoa (Suedia, 1969)
# [[Karita Mattila]] sopranoa (Finlandia, 1960)
# [[Anne Sofie von Otter]] mezzosopranoa (Suedia, 1955)
# [[Birgitta von Otter]] kazetaria, idazlea (Hungaria-Suedia, 1939)
# [[Vera Rozsa]] abeslaria, kantu-maistra (Hungaria, 1917)
# [[Ileana Cotrubaş]] abeslaria, kantu-maistra (Errumania, 1939)
# [[Hannah Wilke]] artista, performacelaria (AEB, 1940-1993)
# [[Jelena Dolgopolova]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1975)
# [[Rozalia Galiyeva|Rozaliya Galiyeya]] Gimnasta artistikoa (Uzbekistan,1977)
# [[Kim Zmeskal]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1976)
# [[Wendy Bruce]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1992)
# [[Betty Okino]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1975)
# [[Kerri Strug]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1977)
# [[Elena Gómez Servera|Elena Gomez]] gimnasta artistikoa (Manacor, 1985)
# [[Eva Hesse]] eskultorea (Alemania/AEB, 1936-1970)
# [[Yvonne Rainer]] dantzaria, koreografoa (AEB, 1934)
# [[Dorothea Röschmann]] sopranoa (Alemania, 1967)
# [[Teresa Stratas]] sopranoa (Kanada, 1938)
# [[Laura Campos]] gimnasta artistikoa (Merida, 1988)
# [[Barbara Ehrenreich]] saiakeragile eta gizarte ekintzailea (EEBB, 1941-2022)
# [[Silvia Bel]] aktorea (Bartzelona, 1970)
# [[Lucy R. Lippard]] idazlea, arte-kritikaria (AEB, 1937)
# [[Alina Szapocznikow]] eskultorea, holokaustotik bizirik ateratakoa (Polonia, 1926-Frantzia1970)
# [[Nancy Holt]] eskultorea (AEB, 1938-2014)
# [[Beverly Pepper]] eskultorea (AEB, 1922-2020)
# [[Barbara Rose]] arte-kritikaria (AEB, 1936-2020)
# [[Anne Truitt]] eskultorea (AEB, 1921-2004)
# [[Mary Pinchot Meyer]] eskultorea (AEB, 1920-1964)
# [[Lotte Lenya]] abeslaria, aktoreaa (Viena, 1898-1981)
# [[Evelyn Lear]] sopranoa (AEB, 1926-2012)
# [[Gisela May]] aktorea, abeslaria, irakaslea (Alemania, 1924-2016)
# [[Hildegard Knef]] abeslaria, aktorea, idazlea (Alemania, 1925-2002)
# [[Ute Lemper]] aktorea, abeslaria (Alemania, 1963)
# [[Greta Keller]] mezzosopranoa, aktorea (Austria, 1903-1977)
# [[Soile Isokoski]] sopranoa (Finlandia, 1957)
# [[María Cruz Berrocal]] arkeologoa (España. XX. mendea)
# [[Leily Santizo]] abokatua (Guatemala)
# [[Nineth Montenegro]] politikaria (Guatemala, 1957)
# [[Siomara Sosa]] fiskala (Guatemala, 1975)
# [[Lucrecia Hernández Mack]] politikaria (Guatemala, 1973)
# [[Nerea Aresti]] historialaria (Bilbo, 1961)
# [[Ellen Beeman]] idazle, bideojokogilea (AEBo, 1964)
# [[Kathleen Battle]] sopranoa (AEB, 1948)
# [[Zury Ríos]] politikaria (Guatemala, 1968)
# [[Sandra Torres]] politikaria (Guatemala, 1955)
# [[Marta Luxán]] soziologoa (Bilbo, 1970)
# [[Harolyn Blackwell]] sopranoa (AEB, 1955)
# [[Carol Vaness]] sopranoa (AEB, 1952)
# [[Hanna Hammarström]] asmatzailea (tel. kablea) (Suedia, 1829-1914)
# [[Laura Mora]] zinema zuzendaria (Kolonbia, 1981)
# [[Isa Campo]] zinema zuzendaria (Oviedo, 1975)
# [[Susan Tedeschi]] abeslaria (AEB, 1970)
# [[Mary Hallock-Greenewalt]] asmatzailea (siria-AEB, 1871-1950)
# [[Sarah Guppy]] asmatzailea (Britainia, 1770-1852)
# [[Melissa George]] asmatzailea, aktorea (Australia, 1976)
# [[Rachel Blanchard]] aktorea (Kanada, 1976)
# [[Txaro Arrazola]] artista, margolaria (Gasteiz, 1963)
# [[Cristina Lucas]] artista, feminista (Ubeda, 1973)
# [[Laura Mulvey]] zinema feminista teorialaria (Oxford, 1941)
# [[Vi Redd]] jazz abeslaria, saxofoi jolea (AEB, 1928)
# [[Sweet Emma Barrett]] jazz abeslaria, pianojolea (AEB, 1897-1983)
# [[Terin Humphrey]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1986)
# [[Hollie Vise]] gimnasta artistikoa (Texas, 1987)
# [[Renske Endel]] gimnasta artistikoa (Herbereak, 1983)
# [[Dominique Moceanu|Dominique Moceau]] gimnasta artistikoa (Kalifornia, 1981)
# [[Amanda Borden|Amanda Border]] gimnasta artistikoa (Ohio, 1977)
# [[Jaycie Phelps]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1979)
# [[Olesia Dudnik]] gimnasta artistikoa (Ukrania, 1974)
# [[Jadiyetu El Mohtar]] Fronte Polisarioaren Espainiako Ordezkaritzako kidea (Sahara, 1959)
# [[Staša Zajović|Stasa Zajovic]] feminista, giza eskubideen aldeko aktibista (Montenegro, 1953)
# [[Lepa Mladjenovic]] feminista, giza eskubideen aldeko aktibista LGBT (Belgrad, 1954)
# [[Manuela Martelli]] zinema aktore eta zuzendaria (Santiago, Txile, 1983)
# [[Sultana Khaya]] saharar ekintzailea (Sahara ??)
# [[Salma Solaun]] gimnasta erritmikoa (Gasteiz, 2005)
# [[Elena López Riera|Elena Lopez Riera]] zinegilea (Orihuela, 1982)
# [[Martina de Zuricalday]] enpresaburua (Bilbo, 1839-1932)
# [[Isabel Cadenas]] kezetaria, dokumentalista (Basauri, 1982)
# [[Margarita Salaberria Galarraga]] diplomatikoa (Madril?, 1911-2000)
# [[Aline Griffith]] kondesa, espioia (AEB, 1923-2017)
# [[Anne-Marie Ménand]] communarde, Parisko Komunan ibilitako emakumea (Frantzia, 1837- )
# [[Louise Pioger]] communarde, Parisko Komunan ibilitako emakumea (Frantzia, 1848-1920)
# [[Marisa Linton]] Frantziako Iraultzan espezializatutako historiagilea (Erresuma Batua, 1848-1920)
# [[Michèle Riot-Sarcey]] Historia garaikideko eta genero-historiako irakaslea (Frantzia, 1943- )
# [[Emakumeak Parisko Komunan]] (Frantzia, 1871)
}}
=== Hobetuak 2022 ===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Maite Maruri]] opera abeslaria (Plentzia, 1979)
# [[Maria Angeles Mezkiritz|Maria Angeles Mezkiriz]] nafar arkeologoa (Faltzes, 1929)
# [[María Francés]] nafar aktorea (Tutera, 1887-1987)
# [[Violeta Parra]] abeslaria eta musikagilea (Txile, 1917-1967)
# [[Nekane Sarobe]] bikoizlea (Donostia, 1953)
# [[Consuelo Flecha]] pedagogoa (Bilbo, 1948)
# [[Beatriz Martinez de Antoñana]] aktorea (Araba,1975)
# [[Susan B. Anthony]] feminista eta sufragista (EEBB)
# [[Margot Frank]] Holokaustoaren biktima, Ana Franken ahizpa (Alemania,1926-1945)
# [[Elisabeth Larena]] aktorea (Bizkaia, 1989)
# [[Arantza Idiazabal Gorrotxategi]] irakaslea eta euskaltzain urgazlea (Gipuzkoa, 1945)
# [[Maitane Urbieta]] irratiko kirol-kazetaria eta UEFA Europa Leagueko lehen emakume-berriemailea (Gipuzkoa, 1983)
# [[Blanca Vidal]] aktorea (Bilbo, 1885-1962)
# [[Agustina Aragoikoa]] heroia (Katalunia,1786-1857)
# [[Teresa Aranguren]] Kazetaria (Araba, 1944)
# [[Felisa Mary]] aktorea (Bizkaia, 1892-1956)
# [[Fariba Sheikhan]] aktorea eta abeslaria (Bizkaia, 1988)
# [[Isabel Mellén]] arte-historialaria, ikertzailea eta dibulgatzailea (Araba, 1986)
# [[Maria Moliner]] liburuzaina, filologoa eta hiztegigilea (Zaragoza, 1900-1981)
# [[Alice Stone Blackwell]] feminista, giza-eskubideen defendatzailea (AEB, 1857-1950)
# [[Lucy Stone]] Kazetaria, feminista, abolizionista,sufragista (AEB, 1818-1893)
# [[Rosa Bonheur]] animalia-margolaria eta eskuturagilea (Frantzia, 1822-1899)
# [[Maryse Choisy]] Kazetaria, idazlea eta saiakeragilea (Lapurdi, 1903-1979)
# [[Pilar López Júlvez]] dantzaria eta koreografoa (Gipuzkoa, 1912-2008)
# [[Concepción Aleixandre]] mediku, ginekologo, asmatzaile, zientzialari... (Valentzia, 1862-1952)
# [[María Puy Uitzi]] historialaria (Nafarroa, 1915-2008)
# [[Corín Tellado]] maitasun istorio laburren idazlea (Asturias, 1927-2009)
# [[Matilde Huitzi]] maistra, pedagogoa, abokatua, feminista (Nafarroa, 1980-1965)
# [[Concha Espina]] idazlea (Kantabria, 1869-1955)
# [[Izaskun Uranga]] abeslaria (Bizkaia, 1950)
# [[Ixone Sádaba]] argazkilaria (Bilbo, 1977)
# [[Joaquina Eguaras]] Granadako Unibertsitateko 1. irakaslea, hebraista, arabista (Nafarroa-Granada, 1897-1981)
# [[Sara Baras]] flamenko dantzaria eta koreografoa (Cadiz, 1971)
# [[Ainhoa Garai]] aktorea (Gipuzkoa, 1983)
# [[Laura García]] judo jokalari-paralinpikoa (Nafarroa, 1981)
# [[Marina Ginestà]] Kazetaria, itzultzailea, gerra zibileko militante komunista (Katalunia, 1919-2014)
# [[Axun Aierbe]] itzultzailea (Gipuzkoa,1968-2008)
# [[Amaia Osaba]] piraguista (Nafarroa, 1975)
# [[Fatema Mernissi]] idazlea eta soziologoa (Maroko, 1940-2015)
# [[Eva Gonzalès]] margolaria (Frantzia, 1849-1883)
# [[Maria Luisa Ozaita]] musikagilea eta emakumeek egindako hedapenean aitzindaria (Barakaldo, 1939-2017)
# [[Isabel Fernández Reviriego]] musikaria, ekoizlea eta artista grafikoa (Bizkaia,1979)
# [[Teresa Calo]] aktorea, dramagilea eta gidoigilea (Gipuzkoa, 1955)
# [[Cris Lizarraga]] abeslaria, feminsta eta aktibista (Bizkaia, 1992)
# [[Sonia Ruiz de Azua]] psikologoa, ikertzailea, psikiatria-irakaslea (Bizkaia, 1979)
# [[Begoña Bilbao Alboniga]] idazlea, musikagilea eta euskaralaria (Bizkaia, 1932-2005)
# [[Najat El Hachmi]] idazle amazigha (Katalunia,)
# [[Ellen Ochoa]] astronauta (AEB, 1958)
# [[María Luz Morales]] kazetaria, idazlea (Galizia- Bartzelona)
# [[Cristina Petite]] atleta (Bizkaia,1972)
# [[Irene Loizate]] txirrindularia, duatloilaria (Bizkaia, 1995)
# [[Maritxu Housset]] gomazko paleta pelotaria (Lapurdi, 1981)
# [[Eider Hurtado]] kazetaria (Bizkaia, 1981)
# [[Gina Pane]] artista (Lapurdi, 1939-1990)
# [[Ruth Arnon]] biokimikaria (Israel, 1933)
# [[Andere Arriolabengoa]] bertsolaria (Araba, 1982)
# [[Rosa Chacel]] idazlea (Valladolid, 1898-1994)
# [[Dora Maar]] argazkilaria (Frantzia, 1907-1994)
# [[Maribel Forcadas]] medikua (Zaragoza, 1949-2012)
# [[Eneritz Iturriagaetxebarria]] txirrindularia, zuzendaria (Bizkaia, 1980)
# [[Ziortza Isasi]] txirrindularia (Bizkaia, 1995)
# [[Valentina Tereshkova]] espaiora joandako 1. emakumea (Errusia, 1937)
# [[Izaskun Osés]] paralinpiar atleta (Nafarroa, 1984)
# [[Ziortza Villa]] ultrairaupen-txirrindularia (Bizkaia, 1983)
# [[Penelope Barker]] aktibista (Tearen matxinada) (AEB, 1728-1796)
# [[Susan la Flesche Piccotte]] Ipar Amerikako omaharar natiboa eta 1.mediku indigena (AEB, 1865-1915)
# [[Rosana Ubanell]] kazetaria, eleberrigilea (Nafarroa, 1958)
# [[Julia Juániz]] muntatzailea, zine-zuzendaria eta bideo-artista (Nafarroa, 19??)
# [[Carmen Adarraga]] kirolaria (Gipuzkoa, 1921-2004)
# [[Cristina Pardo]] kazetaria, telebista-aurkezlea (Nafarroa, 1977)
# [[Esther Basurto]] boleibol kirolaria (Gipuzkoa, 1978)
# [[Isabel Urkiola]] arabar esploratzailea (Gasteiz, 1854-1911)
# [[Begoña Pro]] kazetaria eta idazlea (Iruñea, 1971)
# [[Itziar Urretabizkaia]] aktorea (Donostia, 1978)
# [[Maria Abbadia-Ürrüstoi]] idazlea, ekintzaile feminista (Paris, 1837-1913)
# [[Simone Veil]] Holokaustotik bizirik irtendako magistratu eta politikaria (Frantzia, 1927-2017)
# [[Igone Arribas]] gimnasta ohia (Barakaldo, 1983)
# [[Vera Rubin]] astronomoa, aitzindaria (AEB, 1928-2016)
# [[Mary Jobe Akeley]] esploratzailea, alpinista eta argazkilaria (AEB, 1878-1966)
# [[Blanca Castilla de Cortázar]] antropologoa eta filosofoa (Gasteiz, 1951)
# [[Elena Martínez de Madina]] filologoa (Gasteiz, 1962)
# [[Maria Weston Chapman]] abolizionista (AEB, 1806-1885)
# [[Leire Apellaniz]] zinema-ekoizlea (Bilbo, 1975)
# [[Maddi Ariztia]] ipuin bildumagilea, aitzindaria (Lapurdi, 1887-1972)
# [[María Teresa Lozano]] matematikaria, aitzindaria (Iruñea, 1946)
# [[Dorotea Barnés]] kimikaria, aitzindaria (Iruñea, 1904-2003)
# [[Eva Amaral]] abeslaria, konpositorea (Zaragoza, 1972)
# [[Amaia Lasa]] idazlea (Getaria, 1948)
# [[Virginia Apgar]] pediatra, Apgar testaren asmatzailea (AEB, 1909-1974)
# [[Anna Mani]] fisikaria, metereologoa (India, 1918-2001)
# [[Georgia O'Keeffe]] margolaria (AEB, 1887-1986)
# [[Anne Lezea]] gimnasta erritmikoa (Zarautz, 2001)
# [[Oiana Blanco]] judoka (Orio, 1983)
# [[Anne Frank]] alemaniar judu idazlea (Alemania, 1929)
# [[Tessa Andonegi]] aktorea (Donostia 1968, 1983)
# [[Loli Albero]] poeta, idazlea (Iruñea, 1962)
# [[Arantxa Aldalur]] poeta (Azkoitia, 1963)
# [[Olivia Newton-John]] abeslaria, aktorea (Cambridge, 1948-2022)
# [[Regina Salcedo]] idazlea, irudigilea, gidoigilea (Iruñea, 1972)
# [[Regina Araluze]] irrintzilaria (Bermio, 1922-2012)
# [[Olga Holtz]] matematikaria (Errusia, 1973)
# [[Phillis Wheatley]] poesia argitaratutako 1. emakume afroamerikar esklaboa (Afrika/AEB, 1753-1784)
# [[Teresa Lopez de Munain]] aktorea, irakaslea (Bilbo, 1963)
# [[Lizar Begoña]] poeta (Sopela, 1997)
# [[Mertxe Rodriguez]] antzezle eta pailazoa (Lasarte-Oria, 19868)
# [[Maite Gonzalez]] idazlea, itzultzailea (Donostia, 1943)
# [[Olatz Beobide]] aktorea, zuzendaria (Sopela, 1964)
# [[Nerea Elustondo]] bertsolaria, irakaslea (Legazpi, 1981)
# [[Sara Carracelas]] igerilari paralinpikoa (Donostia, 1975)
# [[Aranzazu González]] igerilari paralinpikoa (Donostia, 1981)
# [[Marisa González]] multimedia-artista (Bilbo, 1943)
# [[Mari Carmen Rubio]] arkulari paralinpikoa (Iruñea, 1961)
# [[Pilar Goya]] kimikaria (Gasteiz, 1951)
# [[Elizabeth Kenny]] erizaina, polio tratamentua (erizaina, 1880-1952)
# [[Garazi Kamio]] kazetaria, idazlea (Gipuzkoa, 1979)
# [[Patricia Karrikaburu]] errugbi jokalaria (Zuberoa, 1988)
# [[Emma Fursch-Madi]] sopranoa (Baiona, 1847-1894)
# [[Miriam Arrillaga]] pilotaria (Aginaga, 2000)
# [[Concha Espinosa ]] sindikalista (Bilbo, 1954-2008)
# [[Salome Gabunia]] etnologoa, euskaltzain urgazlea (Georgia, 1951)
# [[Gracianne Hastoy]] eleberrigilea (Oloroe-Donamaria, 1968)
# [[Uxue Juárez]]idazlea, arte-zuzendaria (Iruñea1981)
# [[Amalia Galarraga]] idazlea, feminista (Donostia, 1895-1971)
# [[Gloria Alcorta]] idazlea (Lapurdi-Argentina, 1951-2012)
# [[Arantza Ugalde]] sismologoa (Barakaldo, 1966)
# [[Zinaida Serebriakova]] margolaria (Errusia, 1884-1967)
# [[Siofra O´Leary]] Giza Eskubideen Europako Auzitegiko lehenengo emakume lehendakaria (Irlanda, 1968)
# [[Elena Loyo]] atleta, modelo ohia (Araba, 1983)
# [[Ángeles González-Sinde]] politikaria, gidoilaria eta zinema zuzendaria (Madril, 1965)
# [[Maider Segurola]] kazetaria (Lasarte-Oria, 1982)
# [[Leticia Canales]] surflaria (Bilbo, 1995)
# [[Rosa Elizburu]] irakaslea, alkate ohia (Arrasate, 1958)
# [[Amaia Lanbarri]] futbolaria (Arrigorriaga, 1992)
# [[Lola Rodríguez (aktorea)]] modeloa, aktibista (Las Palmas, 1998)
# [[Esti Markez]] abeslaria (Gipuzkoa, 1999)
# [[Clara Schumann]] piano-jolea, musikagilea (Alemania, 1819-1896)
}}
==='''Berriak 2022''' ('''abuztua''')===
(Ordena alfabetikoan)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Edurne Garitazelaia]] efef'''SORTUA''' euskaltzalea (Zaldibar, 1926-2005)
# [[Irati Fernandez Gabarain|Irati Fernández Gabarain]] ef--'''SORTUA''' ilustratzailea (Iruñea 1983)
# [[Mercedes Lorenzo]] efef'''SORTUA''' bilbotar ospetsua (Lugo 1915- Arrasate 1996)
# [[Albina Shishova]] gimnasta artistikoa (Ukraina, 1966)
# [[Alexandra Georgiana Eremia]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987)
# [[Alexandra Marinescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1982)
# [[Alice Salomon]] erreformista soziala (Alemania, 1872-1948)
# [[Alicia Pietri de Caldera]] museo zuzendaria, Venezuelako 1. dama (Venezuela, 1923-2011)
# [[Ana Luísa Amaral]] poeta, itzultzailea, irakaslea (Portugal, 1956-2022)
# [[Anabell López]] abeslaria (Kuba, 1963)
# [[Anastasiya Kolesnikova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1983)
# [[Andreea Cacovean]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1978)
# [[Andreea Isărescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1984)
# [[Andreea Munteanu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1998)
# [[Andreea Raducan]] Ginnasta artistikoa (Errumania, 1983)
# [[Andreea Ulmeanu]] Ginnasta artistikoa (Errumania, 1984)
# [[Ángela Irene]] abeslaria (Argentina, 1956)
# [[Anna Chepeleva]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1984)
# [[Anna Grudkó|Ana Grudkó]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1990)
# [[Annia Hatch]] Gimnasta artistikoa (Kuba-EEBB, 1978)
# [[Ashley Miles]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1985)
# [[Ashley Postell]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1986)
# [[Astrid Heese]] Gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea)
# [[Atotoztli II]] erregina azteka (Mexiko, xv. mendea)
# [[Aurelia Dobre]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1972)
# [[Azucena Rodríguez]] film-zuzendaria (Madril, 1955)
# [[Betti Schieferdecker]] Gimnasta artistikoa (Alemana, 1968)
# [[Bi Wenjing]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1981)
# [[Boriana Stoyanova]] Gimnasta artistikoa (Bulgaria, 1969)
# [[Care Santos]] idazlea (Bartzelona, 1970)
# [[Carly Patterson]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1988)
# [[Carmen Ionescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1985)
# [[Cătălina Ponor]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987)
# [[Cecilia Mangini]] Argazkilaria, zinegilea (Erroma, 1927-2021)
# [[Celestina Popa]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1970)
# [[Coco Fusco]] artista bisuala (AEB, 1960)
# [[Corina Ungureanu]] Gimnasta artitikoa (Errumania, 1980)
# [[Courtney Kupets]] gimnasta artistikoa (Texas, 1986)
# [[Cristina Bontaş|Cristina Bontas]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1973)
# [[Cristina Elena Grigoras]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1966)
# [[Dagmar Kersten]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1970)
# [[Daniela Maranduca]] Gimnasta artitikoa (Errumania, 1976)
# [[Diana Morawe]] Gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea)
# [[Diane Schuur]] abeslaria, piano-jolea (AEB, 1953)
# [[Dina Kochetkova]] Gimnasta artistikoa (Mosku, 1977)
# [[Dinah Washington]] abeslaria (AEB, 1937-2018)
# [[Dolores García-Negrete Ruiz Zarco]] politikaria frankismoak eraila (Jaén, 1886-1940)
# [[Dominique Dawes]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1976)
# [[Dora García (artista)]] artista (Valladolid, 1965)
# [[Duan Zhou]] Gimnasta artistikoa (Txina XX.mendea)
# [[Ecaterina Szabo]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1968)
# [[Elena Espinosa]] ekonomialaria eta politikaria (Ourense, 1960)
# [[Elisabeth Altmann-Gottheiner]] ekonomialaria, irakaslea (Alemania, 1874-1930)
# [[Elvira Altés]] kazetaria, irakaslea, genero ikertzailea (Bartzelona, XX. mendea)
# [[Émilie Lepennec|Emilie Lepennec]] Gimnasta artistikoa (Paris, 1987)
# [[Emme (abeslaria)]] aktorea, abeslaria (Argentina, 1982)
# [[Esther Phillips]] abeslaria (AEB, 1935-1984)
# [[Eugenia Golea]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1971)
# [[Eugenia Popa]] gimnasta artistikoa (Bucarest, 1973)
# [[Fernanda Canales]] arkitektoa (Mexiko, 1974)
# [[Florica Leonida]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987)
# [[Francesca Llopis]] margolaria, bideo-artista (Bartzelona, 1958)
# [[Gabriela Potorac]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1973)
# [[Gabriele Faehnrich]] Gimnasta artistikoa (Alemania, 1968)
# [[Germaine Tillion]] etnologoa,erresistentziakoa (Frantzia, 1907-2008)
# [[Gina Gogean]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1977)
# [[Hana Říčná]] Gimnasta artistikoa (Txekia, 1968)
# [[Inga Shkarupa]] Gimnasta artistikoa (Ukaina, 1981)
# [[Ioanna Petrovschi]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1986)
# [[Ionela Loaieş]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1979)
# [[Irina Baraksanova|Irina BAraksanova]] Gimnasta artistikoa (Uzbekistan, 1969)
# [[Irina Yarotska]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1985)
# [[Jacqueline Lamba]] margolaria (Frantzia, 1910-1993)
# [[Jekaterina Lobazniuk]] Gimnasta artistikoa (Uzbekintan, 1983)
# [[Jelena Piskun]] Gimnasta artistikoa (Bielorrusia, 1978)
# [[Jelena Produnova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1980)
# [[Jelena Zamolodchikova]] Gimnasta artistikoa (Mosku, 1982)
# [[Jessie Tarbox Beals]] argazkilaria, fotokazetaria (AEB, 1870-1942)
# [[Judith Joy Ross]] argazkilaria (AEB, 1946)
# [[Julia Zenko]] abeslaria, aktorea (Argentina, 1958)
# [[Katie Heenan]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1985)
# [[Kim Kwang-suk (gimnasta)]] Gimnasta artistikoa (Ipar Korea, 1976)
# [[Koko Taylor]] Blues abeslaria (AEB, 1928-2009)
# [[Kristina Pravdina]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1990)
# [[Kui Yuanyuan]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1981)
# [[Larissa Fontaine]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1977)
# [[Laura Cutina]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1968)
# [[Laura Morante]] aktorae, gidoilaria, film-zuzendaria (Italia, 1956)
# [[Lavinia Agache]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1968)
# [[Lavinia Miloşovici]] Gimnasta artistikoa (Errumania,1976)
# [[Léonie Duquet]] Argentinako diktaduran desagertu eta hil zuten moja (Frantzia, 1916-1977)
# [[Leopoldina Núñez Lacret]] musikagilea, irakaslea, gitarra-jolea (Kuba, 1918)
# [[Lilia Podkopayeva]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1996)
# [[Ling Jie]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1982)
# [[Liuba María Hevia]] abeslaria, kantautorea (Kuba, 1964)
# [[Liubov Sheremeta|Liubon Sheremeta]] gimnasta artistikoa (Ukraina, 1980)
# [[Liudmila Yezhova]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1986)
# [[Loredana Boboc]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1984)
# [[Lu Märten]] idazlea, feminista (Alemania, 1879-1970)
# [[Ludivine Furlon]] Gimnasta artistikoa (Nimes, 1980)
# [[Lya Ímber de Coronil]] pediatra (Ukrania-Venezuela, 1914-1981)
# [[María Ángela Nieto]] zientzialaria, ikertzailea (Madril, 1960)
# [[María Eugenia Ibáñez]] kazetaria (Bartzelona, 1946)
# [[Maria Girona i Benet]] margolaria, grabatzailea (Bartzelona, 1923-2015)
# [[María Grever]] musikagilea Mexiko, 1885-1951)
# [[Maria Kriutxkova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1988-2015)
# [[María Luisa Herrera]] arkeologoa (Espainia, 1913-2012)
# [[Maria Mercè Roca]] idazle eta politikaria (Girona, 1958)
# [[Maria Neculita]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1975)
# [[María Soledad Corchón Rodríguez]] Arkeologoa (Santander, 1947)
# [[Marián Farías Gómez]] abeslaria (Argentina, 1944)
# [[Marianela Balbi]] kazetaria (Venezuela, 1963)
# [[Marie Stritt]] aktorea (Austriar Inperioa, 1855-1928)
# [[Martina Jentsch]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1968)
# [[Mary McLeod Bethune]] aktibista (AEB, 1875-1955)
# [[Matilda De Angelis]] abeslaria, aktorea (Italia, 1995)
# [[Maxi Gnauck]] gimnasta artistikoa (Alemania)
# [[Menene Gras]] filosofoa, arte-kritikaria, ikertzailea (Bartzelona, 1957)
# [[Meng Fei]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1981)
# [[Mercedes Oliveira Malvar]] filosofoa (Pontevedra, 1957)
# [[Mihaela Stanulet]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1967)
# [[Milagros Socorro]] kazetaria (Venezuela, 1960)
# [[Mirela Barbălată|Mirela Barbalata]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1967)
# [[Mirela Pasca]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1975)
# [[Mirela Tugurlan]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1979)
# [[Mohini Bhardwaj]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1978)
# [[Monica Roșu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987)
# [[Nadia Hategan]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1979)
# [[Nancy Wilson (abeslaria)]] abeslaria (AEB, 1937-2018)
# [[Nao Bustamante]] multimedia artista (AEB, 1969)
# [[Natalia Bobrova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1978-2015)
# [[Natalia Ilienko]] gimnasta artistikoa (Kazakhstan, 1967)
# [[Natalia Kalinina]] gimnasta artistikoa (Ukraina, 1973)
# [[Natalia Yurchenko]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1966)
# [[Natalia Ziganshina]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1985)
# [[Nicoleta Daniela Șofronie]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1988)
# [[Oana Ban]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1986)
# [[Olga Bicherova]] gimnasta artistikoa (Mosku, 1967)
# [[Olga Mostepanova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1970)
# [[Olga Rashchupkina]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1984)
# [[Olga Teslenko]] Gimnnasta artiistikoa (Ukaina, 1981)
# [[Paula Heredia]] zinemagilea (El Salvador, 1957)
# [[Pegeen Vail Guggenheim]] margolaria (Suitza-AEB, 1925)
# [[Phoebe Mills]] Gimnasta artistikoa (Illinois, 1972)
# [[Polina Miller]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 2000)
# [[Rachel Tidd]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1984)
# [[Raquel Meller]] kupletista (Tarazona, 1888-1962)
# [[Rosa Bustamante Montoro]] arkitektoa (Madril, 1962)
# [[Rosa María Calaf]] kazetaria (Bartzelona, 1945)
# [[Sabina Cojocar]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1985)
# [[Samantha Sheehan]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1986)
# [[Sandra Mihanovich]] abeslaria, aktorea (Argentina, 1957)
# [[Sandra Uve]] ilustrattzailea, dibilgatzaile zientifikoa (Bartzelona, 1972)
# [[Sara Bendahan]] medikua (Venezuela, 1906-1946)
# [[Sara González]] abeslaria, kantautorea (Kuba, 1949)
# [[Sarah E. Goode]] asmatzailea (AEB, 1855-1905)
# [[Shannon Miller]] gimnasta artistikoa (Estatu Batuak, 1977)
# [[Shemekia Copeland]] Blues-kantaria (New York, 1979)
# [[Silvia Buabent]] politikaria, berdintasunean espezializatua (Madril, 1973)
# [[Silvia Rau]] Gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea)
# [[Silvia Stroescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1985)
# [[Simona Pauca]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1969)
# [[Simona Renciu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1967)
# [[Sofía Ímber]] kazetaria, museo-kontserbadorea (Moldavia-Venezuela, 1924-2017)
# [[Soledad Bravo]] abeslaria (Logroño-Venezuela, 1943)
# [[Tatiana Frolova]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1967)
# [[Tatiana Lysenko (gimnasta)]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1975)
# [[Tatiana Yarosh]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1981)
# [[Teresa Parodi]] kantautorea, politikaria (Argentina, 1947)
# [[Trinidad Taracena del Piñal]] Arkeologoa (Santander, 1926-Ceuta, 2017)
# [[Ulrike Klotz]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1960)
# [[Vanda Hădărean]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1976)
# [[Vera Kolesnikova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1968)
# [[Verónica Condomí]] abeslaria, konpositorea, gitarra jolea (Argentina, 1960)
# [[Viktoria Karpenko]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1984)
# [[Virginia Amposta Amposta]] sindikalista, frankismoak eraila (Bartzelona, 1903-1939)
# [[Virginia Pereira Álvarez]] mediku ikertzailea (Venezuela, 1888-1947)
# [[Xiomara Laugart]] abeslaria (Kuba, 1960)
# [[Yevgueniya Kuznetsova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1980)
# [[Zoila Gálvez]] sopranoa, irakaslea (Kuba, 1899)
}}
===='''Berriak 2022''' ('''uztaila''')====
(Ordena alfabetikoan)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Amaia Arroyo Sagasta]] ef--'''SORTUA''' Irakaslea eta ikertzailea (Aretxabaleta,1983)
# [[Eba Gaminde Egia]] ef--'''SORTUA''' ikertzailea, euskaltzain urgazlea (Mungia, 1968)
# [[Jone Mitxelena]] ----'''SORTUA''' zientzialaria, irakaslea eta ikertzailea (Barakaldo, 1985)
# [[Lurdes Alkorta]] ef--'''SORTUA''' trikitilaria (Azpeitia, 1973)
# [[Maddi Astigarraga]] ef--'''SORTUA''' ilustratzaile zientifikoa (Deba, 1997)
# [[Maria Meharra]] ----'''SORTUA''' kaskaroten erregina (Lapurdi XIX. mendea)
# [[Mentxu Ramilo Araujo]] ef--'''SORTUA''' Wikiemakumea (Gasteiz, 1978)
# [[Vega Asensio]] ef--'''SORTUA''' biologoa, ilustratzailea, ikertzailea (Durango, 1978)
# [[Abigail Hobbs]] Salemgo sorgin prozesuko nerabea (AEB,1678- ? )
# [[Abigail Williams (Salemeko epaiketak)]] Salemgo sorgin epaiketetan akusatua (AEB, 1680-1697)
# [[Adriana Calcanhotto]] abeslari eta konpositorea (Tarragona, 1966)
# [[Agnes Meyer Driscoll|Agnes Meyer]] Kiptografoa (Estatu Batuak)
# [[Aimée Rapin]] margolaria (Suitza)
# [[Aissa Doumara Ngatansou]] ekintzailea (Kamerun, 1972)
# [[Alice Domon]] Argentinako diktaduran desagertu eta hil zuten moja (Frantzia, 1937-1977)
# [[Alicia Sellés Carot]] liburuzaina eta dokumentalista (Castelló, 1977)
# [[Altamira Gonzalo]] jurista, feminista (Zaragoza)
# [[Amalia Avia]] margolaria (Toledo, 1930-2011)
# [[Anastasía Mýskina]] tenislaria (Sobiet Batasuna, 1981)
# [[Ángela Ramos]] kazetaria, erreportaria (Peru)
# [[Anita Malfatti]] margolaria (Brasil, 1889-1964)
# [[Ann Pudeator]] Salemgo sorginkeria prozesuan urkatua (AEB, 1621-1692)
# [[Anna Eriksdotter]] sorgintzat jo eta burua moztuta exekutatua (Suedia, 1624-1704)
# [[Anna Gardell-Ericson]] margolaria (Suedia)
# [[Anna Göldin]] Sorginkeria egotzita burua moztuta exekutatua (Suitza)
# [[Anna Maria Bofarull]] zinemagilea (Tarragona,1979)
# [[Anna Rosina de Gasc]] margolaria (Alemania)
# [[Antonia Maymón|Antonia Maymon]] idazlea, feminista, anarkista (Madril)
# [[Aurora Cáceres Moreno]] idazle, feminista, sufragista (Peru)
# [[Barbara W. Tuchman]] idazle eta kazetaria (Amerikako Estatu Batuak, 1912-1989)
# [[Barbara Walters]] kazetaria, idazlea (EEBB, 1929)
# [[Betty Parris]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatzailea(AEB, 1682-1760)
# [[Bridget Bishop]] Salemgo sorgin epaiketetan exekutatua (AEB, 1632?-1692)
# [[Brita Zippel]] Sorginkeria egotzita burua moztu eta sutan errea (Suedia, 1676)
# [[Candy (Salemgo epaiketak)]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatutako esklabua (AEB,XVII. mendea ?)
# [[Carmen Martínez Sancho]] matematikaria (Toledo)
# [[Carmen París]] abeslari eta konpositorea (Tarragona, 1966)
# [[Carmina Verdú]] gimnasta ohia (Valentzia, 1983)
# [[Catalina Carlota De la Gardie]] Baztanga txertoaren bultzatzailea (Suedia, 1723-1763)
# [[Christiane Amanpour]] kazetaria (Erresuma Batua, 1958)
# [[Cindy Sherman]] argazkilaria eta zinema-zuzendaria (AEB, 1954)
# [[Concha García Campoy|Concha Garcia Campoy]] Kazetaria (Terrasa, 1958)
# [[Cristina Rota]] aktore, arte-dramatiko irakaslea (Argentina, 1945)
# [[Delmira Agustini]] poeta (Uruguai)
# [[Dorcas Hoar]] sorginkeria egotzita zigortua (Beverly, 1634-1711)
# [[Dorothy Good]] Salemgo sorginkeria prozesuan 4 urteko auzipetua (AEB, 1687?)
# [[Draupadi Murmu]] politikaria, tribu-buruzagia, Indiako 1. emakume presidente tribala (India, 1958)
# [[Eglantyne Jebb]] haurren eskubideen defentsa (Erresuma Batua, 1876-1828)
# [[Elena Arregui Cruz-López]] arkitektoa (Irun-Santiago de Compostela)
# [[Eliane Giardini]] aktorea, zinema-zuzendaria (Tarragona, 1966)
# [[Elizabeth Hubbard (Salemeko epaiketak)]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatzaile nagusia (AEB, 1675?-1692etik aurrera)
# [[Elizabeth Jane Gardner]] margolaria (Estatu Batuak-Paris)
# [[Estefanía Chávez Barragán]] arkitektoa, irakaslea (Mexiko)
# [[Esther Koplowitz]] enpresaria (Madril,1950)
# [[Eva Crane]] zientzialaria (Erresuma Batua)
# [[Eva Piquer]] kazetaria eta idazlea (Bartzelona, 1969)
# [[Faith Hill]] abeslaria (EEBB, 1967)
# [[Fanny Elssler]] dantzaria (Austria)
# [[Guirandana de Lay|Guirandina de Lay]] Emagina, sorgintzat jo eta errea (Jaka, 1461)
# [[Haydée Milanés]] abeslaria, konpositorea, moldatzailea eta ekoizlea (Habana, 1980)
# [[Helen Mack Chang]] Myrna Mack Fundazioaren sortzaile (Guatemala)
# [[Helen Vlachos]] kazetaria (Grezia)
# [[India.Arie]] abeslari estatubatuarra (Denver, 1975)
# [[Isabel Azkarate]] argazkilaria, fotokazetaria (Donostia)
# [[Isabel Quintanilla]] margolaria (Madril, 1938-2017)
# [[Jane Wenham (ustezko sorgina)]] emakume akusatua eta askatua (Ingalaterra, ?-1730)
# [[Janet Horne]] Sorginkeria egotzita sutan bizirik errea (Eskozia, 1727)
# [[Jean Adair]] aktorea (Kanada, 1873-1953)
# [[Jeanne Fusier-Gir]] aktorea (Frantzia, 1885-1973)
# [[Juana Martín Manzano]] moda-diseinatzailea (Kordoba, 1974)
# [[Juana Millán|Juana Millan]] inprimatzailea, enpresaburua (Zaragoza)
# [[Juana Mordó]] arte bildumagilea (Tesalonika, 1899-Madril,1984)
# [[Katharina Henot]] posta-burua, sorginkeria egotzita sutan errea (Alemania, 1570-1627)
# [[Laspaulesko sorginkeria prozesua]] 24 emakume urkatuak (Huesca, 1593)
# [[Laura Morera]] ballet dantzaria (Madril, 1977)
# [[Laura Muntz Lyall]] margolaria (Kanada)
# [[Lilia Podkopayeva]] gimnasta (Ukraina, 1978)
# [[Lola Robles]] idazlea eta aktibista (Madril, 1963)
# [[Luciana Aymar]] kirolaria (Argentina, 1977)
# [[Lydia Lunch]] abeslaria, aktorea, idazlea (AEB, 1959)
# [[Margaret Jones]] Emagina, sorginkeria egotzita urkatuz exekutatua (EEBB 1613-1548)
# [[Margaret Scott (Salemgo epaiketak)|Margaret Scott]] Sorginkeria egotzita urkatuz exekutatua (Eskozia, 1615-Salem, 1692)
# [[Margaret Scott Gatty]] botanikaria eta idazlea (Britania Handia, 1809-1873)
# [[Maria Bellonci]] idazlea (Italia, 1902-1986)
# [[María Botto]] aktorea (Argentina, 1974)
# [[María Cabrales]] Kuba independentziaren aldeko protagonista (Kuba)
# [[Maria da Conceição|Maria da Conceicao]] emagina, sorginkeria egotzita sutan errea (Sao Paulo, 1798)
# [[María Eugenia Vaz Ferreira]] irakasle, poeta (Uruguai, 1875-1924)
# [[María Gil Vallejos]] piano-jolea (Alacant, 1892-1981)
# [[María José Gómez Redondo]] artista garaikidea (Valladolig, 1963)
# [[Maria Mercè Cuartiella]] idazlea, antzerkigilea (Katalunia)
# [[Maria Tallchief]] dantzaria (EEBB, 1925-2013)
# [[María Teresa Linares]] musikologoa (Kuba)
# [[Marija Jurić Zagorka|Marija Juric Zagorba]] kazetaria (Kroazia, 1873-1957)
# [[Marta Calamonte]] gimnasta ohia, entrenatzailea, fisioterapeuta (Badajoz,1982)
# [[Martha Corey]] Salemgo sorgin epaiketetan urkatua (AEB, 1619-1672)
# [[Martha Zein]] idazle, narratzaile, zinegile (Alemania, 1962)
# [[Mary Black (Salemeko epaiketak)]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatutako esklabua (AEB,XVII. mendea ?)
# [[Mary Bradbury]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatua (AEB, 1615-1700)
# [[Mary Parker (Salemgo epaiketak)|Mary Parker]] sorginkeria egotzita urkatua (1637-1692)
# [[Mary Pat Gleason]] aktorea eta gidoilaria (AEB, 1950-2020)
# [[Mary Warren]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatzaile nagusiena (AEB, 1674?-1693?)
# [[Matteuccia de Francesco]] sorgintza jo eta sutan errea (Italia, 1428 exekutatua)
# [[Maxine Hong Kingston|Maxime Hong Kingston]] idazlea (EEBB, 1940)
# [[Melissa de la Cruz]] idazlea (Manila-AEB, 1971)
# [[Mercedes Ferrer]] egile abeslaria (Madril, 1963)
# [[Merga Bien]] Sorgintzat jo eta sutan errea (Alemania 1560-1603)
# [[Mia Hamm]] futbolaria (AEB, 1972)
# [[Mia Zapata]] abeslaria (AEB, 1965-1993)
# [[Mira Nair]] zinema zuzendaria (India, 1957)
# [[Mónica Alario Gavilán]] filosofoa eta ikertzailea (Madril)
# [[Myrna Mack]] antropologoa (Guatemala)
# [[Nabyla Maan]] egile abeslaria (Maroko, 1987)
# [[Nancy Usero]] gimnasta ohia, entrenatzailea (Zaragoza, ?)
# [[Narbona Dacal]] Emagina, sorgintzat jo eta errea (Zaragoza, 1498)
# [[Nata Moreno]] zine-zuzendaria, aktorea, ekoizlea (Zaragoza, 1979)
# [[Nazanín Armanian]] idazea eta politologoa (Iran, 1961)
# [[Nora Heysen]] margolaria (Australia)
# [[Nur Levi]] aktorea (Madril, 1979)
# [[Olga Román]] abeslaria eta egile-abeslaria (Madril, 1979)
# [[Olga Wisinger-Florian]] margolaria (Austria)
# [[Paisleyko sorginkeria prozesua]] 7 emakume kondenatuak (Eskozia, 1697)
# [[Pascale Petit (aktorea)]] aktorea (Frantzia, 1938-)
# [[Paula Ortiz]] zine-zuzendaria, gidoilaria, ekoizlea (Zaragoza, 1979)
# [[Paule Minck]] Parisko Komunako iraultzaile feminista (1839 - 1901)
# [[Pendleko sorginkeria prozesua]] 10 urkatu: 9 emakume eta gizon 1 (Ingalaterra, 1612)
# [[Petronilla de Meath]] sorginkeria egotzita sutan errea (Irlanda)
# [[Rebecca Lemp]] Sorginkeria egotzita sutan errea (Alemania, 1550-1590)
# [[Rebecca Nurse]] Salemgo sorginkeria prozesuan exekutatua(AEB, 1621-1692)
# [[Rebecca Walker]] idazlea, feminista (Mississipi, 1969)
# [[Rocío Vitero Pérez|Rocio Vitero Perez]] gizarte langilea eta politikaria (Gasteiz, 1980)
# [[Romola Garai]] aktore britainiarra (1982)
# [[Ruth Osborne (ustezko sorgina)]] hil zuten emakume eskalea (Ingalaterra, 1680-1700)
# [[Sally Salminen]] nobelagilea (Finlandia,1906-1976)
# [[Samlesburyko sorginkeria prozesua]] 20 bat emakume akusatuak (Ingalaterra, 1612)
# [[Sarah Cloyce]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatua (AEB, 1648-1703)
# [[Sarah Good]] Salemgo sorginkeria prozesuan urkatua (AEB, 1653-1962)
# [[Sarah Osborne]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatua (AEB, 1643?-1692)
# [[Sarah Wildes]] Salemgo sorginkeria prozesuan urkatua (AEB, 1627-1692)
# [[Sima Sami Bahous]] NBE Emakumeak-en zuzendaria (Jordania, 1956)
# [[Susana Rinaldi]] aktorea eta tango-abeslaria (Argentina, 1935)
# [[Susannah Sheldon]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatzailea (AEB, 1670?- ?)
# [[Suzana de Moraes]] aktore, zinema-zuzendaria (Brasil, 1940-2015)
# [[Tarsila do Amaral]] margolaria (Brasil, 1886-1973)
# [[Tatiana Bilbao]] arkitektoa (Mexiko)
# [[Tatiana Lióznova]] zinema zuzendaria (Errusia, 1914-2011)
# [[Teresa Duclós]] margolaria (Sevilla, 1934)
# [[Vera Fokina]] ballet dantzaria (1886-1958, Errusia)
# [[Vera Panova]] idazlea eta kazetaria (Errusia, 1905-1973)
# [[Vera Tschechowa]] aktorea, zinemagilea eta ekoizlea (Alemania, 1940)
# [[Victoria Åberg|Victoria Aberg]] margolaria (Finlandia, 1824-1892)
# [[Villanuako sorginak]] Villanuako sorginkeria prozesua (Huesca, XV. mendea)
# [[Wilhelmina Wylie]] igerilaria (Australia, 1984)
# [[Wilmot Redd]] Sorginkeria egotzita urkatua (Salem, 1692)
}}
===='''Berriak 2022''' ('''ekaina''')====
(ordena alfabetikoz)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Ainhoa Colino]] eef--'''SORTUA''' kirolaria, ibiltaria (Durango 2004)
# [[Aitziber Makazaga]] ef--'''SORTUA''' bolaria (Zerain 1976)
# [[Alazne Etxebarria Urizar]] ef--'''SORTUA''' korrikalaria (Santurtzi 1997)
# [[Ane Maruri]] ef--'''SORTUA''' dantzaria eta irakaslea (Bizkaia 1996)
# [[Begoña Guillen]] ef--'''SORTUA''' argazkilaria (Amurrio 1963)
# [[Bernadette Iratzoki Luro]] ----'''SORTUA''' dantzaria, antzerkilaria eta irakaslea (Azkaine, 1959)
# [[Betzaida Urtaza]] ef--'''SORTUA''' idazlea, itzultzailea, editorea (Donostia-Legorreta 1988)
# [[Gabi Etxebarne]] ----'''SORTUA''' idazlea, feminista, serora ohia (Aldude, Nafarroa Beherea 1932)
# [[Garbiñe Alustiza]] ef--'''SORTUA''' bolaria (Zerain 1964)
# [[Lurdes Imaz]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, antzerki zuzendaria eta gidoilaria (Segura 1952)
# [[Margarita Olañeta]] ef--'''SORTUA'' ekintzailea (Ermua 1931)
# [[Olga Uribe]] ef--'''SORTUA''' ehulea (Durango 1958)
# [[Oroitz Jauregi]] ef--'''SORTUA''' Euskaltzain urgazlea (Legorreta 1974)
# [[Patxika Erramuzpe]] ----'''SORTUA''' Abeslaria, ekintzailea (Aldunde. Nafarroa Beherea 1943)
# [[Adelaide Anne Procter]] poeta, filantropoa (Ingalaterra)
# [[Adelina Lopes Vieira]] idazlea, dranagilea (Portugal-Brasil)
# [[Agnes Baltsa]] mezzosopranoa (Grezia)
# [[Alice Rey Colaço]] Ilustratzailea, abeslaria. Portugal
# [[Amelia Orleanskoa]] Portugalgo azken erregina (Frantzia-Portugal)
# [[Amélia Rey Colaço]] aktorea, zuzendaria (Portugal)
# [[Ana Castillo]] idazlea (Chicago, EEBB)
# [[Ana de Gonta Colaço]] eskultorea (Portugal)
# [[André Léo]] Frantziako eleberri eta kazetaria, ekintzaile feminista (1824 - 1900)
# [[Ann Putnam, Jr.]] Salemeko sorgin-epaiketetako lekukoa (AEB)
# [[Anna Waser]] margolaria (Suitza)
# [[Anna Zippel]] sorginkeria leporatuta eraila (Suedia)
# [[Anne de Chantraine]] sorginkeria egotzita sutan erretakoa (Lieja)
# [[Annie Londonderry]] munduari bira egindako txirrindularia (AEB)
# [[Assumpta Roura]] kazetaria eta idazlea (Katalunia)
# [[Barbara Ward]] ekonomialaria, kazetaria eta idazlea (Erresuma Batua)
# [[Beatriz Costa]] aktorea, idazlea (Portugal)
# [[Bessie Rayner Parkes]] poeta, kazetaria, feminista (Alemania-AEB)
# [[Blanca Muñoz]] artista, eskultorea eta grabatzailea (Madril)
# [[Branca de Gonta Colaço]] idazlea, errezitatzailea (Portugal)
# [[Carmen Arozena]] artista, margolaria eta grabatzailea (La Palma)
# [[Carmen Laffón]] artista, margolaria eta eskultorea (Sevilla)
# [[Carola García de Vinuesa]] mediku, zientzialari, irakasle (Espainia-Australia)
# [[Carolina Michaëlis de Vasconcelos]] filologoa, idazlea (Alemania-Portugal)
# [[Caroline de Barrau]] feminista, aktibista (Frantzia)
# [[Caroline Haslett]] ingeniari elektrikari aitzindaria (Erresuma Batua)
# [[Charlotte Saunders Cushman]] aktorea (AEB)
# [[Clémentine Hélène Dufau]] margolaria (Frantzia)
# [[Concepción Bona]] hezitzailea eta ekintzailea (Dominikar Errepublika)
# [[Concha de Albornoz]] intelektual feminista (Asturias)
# [[Conchita Supervía]] mezzosopranoa (Bartzelona)
# [[Corina Freire]] abeslaria, aktorea, enpresaburua (Portugal)
# [[Cynthia Germanotta]] filantropoa, ekintzailea, enresaburua (AEB)
# [[Dinah Craik]] idazlea (Ingalaterra)
# [[Dolores González Pérez]] idazlea (Malaga)
# [[Dora Panofsky]] arte historialaria (Alemania-AEB)
# [[Dorothea Tanning]] margolaria (AEB)
# [[Dorothy Hansine Andersen]] medikua (EEUU)
# [[Eduarda Lapa]] margolaria (Portugal)
# [[Eleanor Pairman]] matematikaria, asmatzailea (Eskozia)
# [[Elizabeth Ann Ashurst Bardonneau]] itzultzailea, aktibista (Ingalaterra)
# [[Elsie Widdowson]] nutrizionista (Erresuna Batua)
# [[Emília de Sousa Costa]] idazlea, feminista (Portugal)
# [[Emily Davies]] sufragista, emakumea unibertsitate eskubide-defensatzailea (Ingalaterra)
# [[Emma Stebbins]] eskultorea (AEB)
# [[Eugénie Le Brun]] intelektual feminista (Frantzia-Egipto)
# [[Eugénie Marie Salanson]] margolaria (Frantzia)
# [[Felícia Fuster i Viladecans]] margolaria eta poeta (Bartzelona-Paris)
# [[Felicia Hemans]] poeta (Ingalaterra)
# [[Fiorenza Cossotto]] mezzosopranoa (Italia)
# [[Franceska Mann]] dantzaria (Polonia)
# [[Frederica von Stade]] mezzosopranoa (AEB)
# [[Geraldine Jewsbury]] eleberrigilea eta kritikaria (Ingalaterra)
# [[Ghada Waly]] politikari eta diplomatikoa (Egipto)
# [[Gina Cigna]] sopranoa (Italia)
# [[Guadalupe Marín]] modeloa eta eleberrigilea (Mexiko)
# [[Hariclea Darclée]] sopranoa (Errumania)
# [[Henriette Michaelis]] hizkuntzalaria (Alemania)
# [[Hoylande Young]] kimikaria (AEB)
# [[Huda Sha'arawi]] aktibista feminista (Egipto)
# [[Irina Vladislavovna Bussen]] minerologoa (Errusia)
# [[Izumi Nakamitsu]] Armagabetzeari lotutako gaiei buruzko Nazio Batuen Bulegoko zuzendaria (Japonia)
# [[Josephine Butler]] feminista eta guzarte erreformatzailea (Erresuma Batua)
# [[Juana Alarco de Dammert]] filantropoa, hezitzailea (Peru)
# [[Júlia Lopes de Almeida]] idazlea, kazetaria, feminista (Brasil)
# [[Julie von May]] sufragista, feminista (Suitza)
# [[Katalina Boloniakoa|Katalina Boloniakoa]] margolaria, idazlea, santa (Bolonia)
# [[Kate Marvel]] zientzilaria (New York EEBB)
# [[Kin Yamei]] doktorea, hezitzailea eta nutrizioan aditua (Txina, EEBB)
# [[Letitia Elizabeth Landon]] poeta (Ingalaterra)
# [[Licia Verde]] astronomoa, fisikaria, irakaslea (Italia)
# [[Lidia Blanco]] filologoa (Burgos)
# [[Lilian Baylis]] britainiar antzerki ekoizle eta zuzendaria
# [[Lola Garrido]] arte kritikaria, komisarioa eta bildumagilea (Donostia)
# [[Lucia Valentini Terrani]] mezzosopranoa (Italia)
# [[Madeleine Pelletier]] psikiatra, aktibista (Frantzia)
# [[Malak Hifni Nasif]] idazle, poeta, maistra (Egipto)
# [[Margarida Lopes de Almeida]] poeta, deklamatzailea, eskultorea (Brasil)
# [[Maria Adelaide Lima Cruz]] margolaria (Portugal)
# [[Maria Archer]] idazlea (Portugal)
# [[María Barbeito]] pedagogo, idazlea (Galizia)
# [[Maria da Cunha]] poeta, kazetaria(Portugal-Brasil)
# [[Maria Jane Jewsbury]] eleberrigilea eta kritikaria (Ingalaterra)
# [[Maria Lamas]] idazlea, kazetaria, ekintzaile politikoa (Portugal)
# [[María Luisa Calero Vaquera]] hizkuntzalaria (Badajoz)
# [[Maria Olga de Moraes Sarmento da Silveira]] idazlea, feminista (Portugal)
# [[María Soriano Llorente]] psikologoa (Valentzia)
# [[María Trinidad Sánchez]] ekintzailea, aberriaren ama (Dominikar Errepublika)
# [[Marie Adelaide Belloc Lowndes]] nobelagilea (Ingalaterra)
# [[Marie La Cécilia]] Frantziako maistra, Komunan aktibista errepublikanoa (1839 - 1922)
# [[Marisa de Leza]] aktorea (Madril)
# [[Martha Carrier]] sorginkeria leporatuta eraila (EEBB)
# [[Mary Eastey]] Salemeko sorgin-epaiketan exekutatua (AEB)
# [[Mary Russell Mitford]] idazlea, dramagilea (Ingalaterra)
# [[Mary Walcott]] Salemeko sorgin-epaiketetako lekukoa (AEB)
# [[Matiel Mogannam]] aktibista, nazionalista (Libano-Palestina)
# [[Matilda Hays]] itzultzaile, idazle, kazetari, aktore (Ingalaterra)
# [[Melissa Aldana]] saxofoi-jotzailea (Txile)
# [[Mercedes Llopart]] sopranoa, irakaslea (Bartzelona)
# [[Mercy Lewis]] Salemeko sorgin-epaiketetako lekukoa (AEB)
# [[Minou Tavárez Mirabal]] filologoa, politikaria (Dominikar Errepublika)
# [[Monica Oliphant]] zientzialari, ikertzailea (Ingalaterra-Australia)
# [[Nabawiyya Musa]]irakaslea, nazionalista, feminista (Egipto)
# [[Natali Germanotta]] moda-diseinatzailea, estilista (AEB)
# [[Natalia Kanem]] UNFPAren zuzendaria (Panama)
# [[Nerilie_Abram]] zientzilaria (Australia)
# [[Nísia Floresta (idazlea)]] idazlea, hezitzailea (Brasil)
# [[Paca Blanco]] ekintzailea (Madril)
# [[Patricia Kraus]] abeslaria, musikagilea, ekoizlea (Milan-Espainia)
# [[Regina Lago García]] pedagogo, psikologo (Palentzia)
# [[Renata Scotto]] sopranoa (Italia)
# [[Rosalba Carriera]] margolaria (Italia)
# [[Ruth Rivera Marín]] arkitektoa (Mexiko)
# [[Safia Zaghloul]] aktibista, politikaria (Egipto)
# [[Sonia Vivas]] pedagogoa, politikaria (Bartzelona)
# [[Tarab Abd al-Hadi]] aktibista feminista, politikaria(Palestina-Egipto)
# [[Valentine de Saint-Point]] idazlea (Frantzia)
# [[Verónika Mendoza]] politikaria (Peru)
# [[Victòria Pujolar Amat|Victoria Pujolar Amat]] margolaria (Bartzelona)
# [[Virgínia Quaresma]] kazetaria, aktibista (Portugal)
}}
===='''Berriak 2022''' ('''maiatza''')====
(Ordena alfabetikoz)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Alaitz Biritxinaga]] ef--'''SORTUA''' Txirrindulari epaile eta zuzendaria (Bizkaia 1974)
# [[Angelita Bilbao Bilbao]] efef'''SORTUA''' erizaina, ekintzaile abertzalea (Bilbo 1903-Argentina 1990)
# [[Concha Laca]] efef'''SORTUA''' artisaua, zeramikaria, eskultorea (Madril 1925-Irun 2018)
# [[Estibaliz Urresola Solaguren]] ef--'''SORTUA''' zinema zuzendaria (Laudio 1984)
# [[Haizea Beruete]] efef'''SORTUA''' bertsolaria (Iruñea 1994-2022)
# [[Lina Huarte-Mendikoa]] efef'''SORTUA''' sopranoa (Iruñea 1928-Madril 2017)
# [[Margarita Barainka]] g'''SORTUA''' Gernikako bonbardaketaren lekukoa (Errigoiti 1922)
# [[Acacia Uceta]] poeta (Madril)
# [[Adelaida Abarca Izquierdo]] ekintzailea, kartzelarik ihes egindakoa (Madril)
# [[Adelaida Las Santas]] kazetari eta poeta (Madril)
# [[Alejandra Soler]] maistra errepublikano erbesteratua (Valentzia)
# [[Amanda Jones]] poeta, aktibista, asmatzailea (AEB)
# [[Ana Martínez Collado]] arte estetika eta generoa (Madril)
# [[Ángela García de la Puerta]] Espainiako 1. Fisika eta Kimika katedraduna (Soria)
# [[Ángeles García-Madrid]] idazlea eta presoa (Madril)
# [[Anna Davin]] historialaria, idazlea, feminista( Ingalaterra)
# [[Anna Keichline]] arkitektoa eta asmatzailea (AEB)
# [[Anna Manso Munné]] idazlea, gidoilaria (Bartzelona)
# [[Anna Ruth Fry]] idazlea (Britainia Handia)
# [[Asun Casasola]] genero indarkeriaren aurkako aktibista (Palentzia)
# [[Asunción Bastida]] moda diseinatzailea (Bartzelona)
# [[Aurora Rodríguez Carballeira]] ama eugenesikoa (Galizia)
# [[Barbara Bodichon]] ongilea, eskubideen aldeko aktibista (Erresuma Batua)
# [[Carmen Mir]] moda diseinatzaile (Bartzelona)
# [[Christiana Figueres]] antropologoa, ekonomialaria eta analista(Costa Rica)
# [[Clara Sánchez (idazlea)]] idazlea, Espainaiko zine aditua (Guadalajara)
# [[Concha Alós]] idazlea (Valentzia-Bartzelona)
# [[Consuelo García del Cid Guerra]] idazlea (Bartzelona)
# [[Deepika Kurup]] zientifikoa, asmatzailea (edateko ur garbi 'azkarra') (AEB)
# [[Dorothy Thompson]] kazetaria, idazlea, sufragista, feminista (AEB)
# [[Eldorado Jones]] asmatzailea (hegazkin isilgailua,plantxa elektrikoa)(AEB)
# [[Elena Moncada]] ekintzaile, idazle, prostituzioaren abolizionista (Argentina)
# [[Enriqueta Gallinat]] politikaria, errepresio frankistaren biktima (Bartzelona)
# [[Erna Schneider]] ingenaria, matematikaria eta asmatzailea (AEB)
# [[Ethel Léontine Gabain]] margolaria (Frantzia-Ingalaterra)
# [[Eva Alcón]] errektorea (Castelló)
# [[Flor Cernuda]] preso komunista (Toledo)
# [[Flora Robson]] aktorea (Ingalaterra)
# [[Gema Corredera]] abeslari eta musikagilea (Kuba)
# [[Geneviève de Gaulle-Anthonioz]] Frantziako erresistentziakoa (Frantzia)
# [[Gertrud Bäumer]] aktibista feminista eta politikaria (Alemania)
# [[Gisela Wild]] feminista, kooperatiba-politiketan espezializatua (Argentina)
# [[Gloria Patricia Porras]] abokatu, notario, epaile (Guatemala)
# [[Hannah Slater]] asmatzailea (kotoiaz josteko haria sortzeko metodo berria)(AEB)
# [[Helen Taylor (feminista)]] idazlea, aktorea (Erresuma Batua)
# [[Helen Taylor]] noblea (Ingalaterra)
# [[Helena Lange]] pedagogoa eta emakumeen eskubide defendatzailea (Alemania)
# [[Hilary Wainwright]] kazetaria, ikertzailea, feminista (Ingalaterra)
# [[Hildegart Rodríguez Carballeira]] politikaria, etorkizuneko emakume gisa sortua (Madril)
# [[Ida Henrietta Hyde]] fisiologoa eta asmatzailea (AEB)
# [[Isabel Olesti]] kazetari eta idazlea (Tarragona)
# [[Isabel Risco]] aktorea (Coruña)
# [[Isabel Vicente García|Isabel Vicente Garcia]] ekintzaile komunista (Albacete - Bartzelona)
# [[Jenara Vicenta Arnal Yarza]] 1. Zientzia Kimiko doktorea eta ikertzailea (Zaragoza)
# [[Jessie Boucherett]] emakumeen aldeko aktibista (Ingalaterra)
# [[Joaquina Dorado Pita]] Les Cortseko preso errepublikanoa (Coruña)
# [[Josefa Barba-Gosé Flexner]] zientzialaria (Bartzelona-Filadelfia)
# [[Josefina Amalia Villa]] ekintzailea, preso politikoa (León-Madril)
# [[Joy Mangano]] enpresaria eta asmatzailea (fregona, pertxak) (AEB)
# [[Juana Francisca Rubio]] margolaria eta ilustrailea (Madril)
# [[Judith Malina]] aktorea, ekoizlea eta zuzendaria (Alemania-AEB)
# [[Karen Olsen Beck]] arkitektoa, soziologoa, politikaria eta diplomatikoa (*!)
# [[Laia Berenguer Puget]] Les Cortseko preso sozialista (Bartzelona)
# [[Laura Casielles]] idazlea, poeta (Asturias)
# [[Les Corts emakumeen kartzela]] (Bartzelonako eraikina)
# [[Letizia Battaglia]] kazetari, argazkilari, politikari, editore eta enpresaburua (Italia)
# [[Liane Russell]] genetista, zoologoa (Austria, AEB)
# [[Lidia Guinart]] kazetaria, idazlea eta politikaria (Bartzelona)
# [[Lilí Díaz Rivas]] enpresaburua, idazlea (Galizia)
# [[Lilly Maxwell]] sufragista (Eskozia)
# [[Lina Gálvez]] historialaria, ekonomia feministan aditua (Sevilla)
# [[Lise London]] erresistentzia frantseseko aktibista (Frantzia)
# [[Llum Quiñonero]] kazetaria, ekintzailea, politikaria (Alacant)
# [[Lola Sanjuán]] enpresaburua eta lider feminista (Sevilla)
# [[Magda Bandera]] kazetaria, idazlea(Bartzelona)
# [[Maite Alvarez]] zientzilaria eta ikertzailea (Ermua)
# [[Manolita del Arco]] politikaria, ekintzailea (Bilbo-Madril)
# [[Margarida Abril]] ekintzailea (Katalunia)
# [[María Ángeles Durán]] ikertzailea (Madril)
# [[María Antonia Peña]] errektorea (Cádiz)
# [[María Antonia Zorraquino]] biokimikaria eta ikertzailea (Zaragoza)
# [[Maria Bigordà Montmany]] kataluniar ekintzailea (Ullastre-Tarrasa)
# [[María del Carmen Cuesta Rodríguez|Maria del Carmen Cuesta Rodríguez]]A aktibista (Madril)
# [[Maria Deraismes]] prostituzioaren abolizionista
# [[María Dolores de Pablos]] poeta eta astrologoa (Madril)
# [[Maria Dolors Laffitte]] abeslaria (Bartzelona)
# [[Maria Dolors Renau]] psikologoa, pedagogoa eta politikaria (Bartzelona)
# [[María Elena Moyano]] aktibista (Perú)
# [[María José Figueras]] errektorea (Katalunia)
# [[Maria Lacerda de Moura]] anarkista eta feminista (Brasil)
# [[María Vicenta Mestre Escrivá]] psikologoa, Valentziako Unibertsitateko 1. emakume errektorea (Valentzia)
# [[Marie Killick]] audio-ingeniaria, asmatzailea (gramofonorako zafirozko orratza) (Erresuma Batua)
# [[Marina Vargas]] artista (Granada)
# [[Marisa Mediavilla Herreros]] liburuzaina, dokumentalista, feminsita (Palentzia)
# [[Marjorie Joyner]] asmatzailea (ile kizkur iraunkorrak egiteko makina)(AEB)
# [[Martirio (cantante)|Martirio]] abeslaria (Huelva)
# [[Mary Beale]] margolaria eta erretratista (Ingalaterra)
# [[Mary Dixon Kies]] asmatzailea (kotoiaz josteko haria sortzeko metodo berria) (AEB)
# [[Melania Moscoso]] antropologa, pedagoga, feminista (Bilbo)
# [[Mercedes Fernández-Martorell]] antropologoa (Bartzelona)
# [[Mercedes Núñez Targa]] Las Ventas eta Nazien kontzentrazio-eremuetako preso eta lekukoa (Bartzelona)
# [[Miren Arantza Madariaga Aberasturi]] politikaria eta zuzendari publikoa (Gernika)
# [[Montserrat Minobis]] kazetaria, irakaslea, idazlea eta feminista (Figueras)
# [[Natacha Bustos]] komiki-marrazkilaria (Eivissa)
# [[Nieves Torres]] politikaria, ekintzailea (Madril)
# [[Niña Pastori]] flamenko-kantautorea (Cadiz)
# [[Noeleen Heyzer]] diplomazialaria(Singapur)
# [[Noelia Vera]] kazetaria eta politikaria (Cádiz)
# [[Núria Feliu]] abeslaria eta aktorea (Bartzelona)
# [[Olimpia Altuve]] farmazialaria (Guatemala)
# [[Paz Azzati Cutanda]] Las Ventaseko preso komunista (Valentzia)
# [[Petra Cuevas]] preso komunista (Toledo)
# [[Pilar Aranda Ramírez]] errektorea (Zaragoza)
# [[Pilar López Díez]] maistra, kazetaria, komunikazio eta genero ikertzailea (Asturias)
# [[Rina Lazo]] margolari eta muralista (Guatemala)
# [[Rocio Mora Nieto]] abokatua eta aktibista (Madril)
# [[Rosa Aguilar Chinea]] errektorea (Gomera)
# [[Rosa Aguilar]] politikaria (Kordoba)
# [[Rosa Cremón Parra]] erizaina, ekintzaile antifrankista (Madril)
# [[Rosa Devés]] biokimikaria, akademika eta hezitzailea (Txile)
# [[Sally Alexander]] historialaria, feminista (Ingalaterra)
# [[Sheila Rowbotham ]] historialari feminista sozialista (Erresuma Batua)
# [[Shirley Ann Jackson]] fisikaria, asmatzailea (AEB)
# [[Sofía Moro]] argazkilaria (Madril)
# [[Soledad Murillo]] soziologo feminista, ikertzailea eta politikoa (Madril)
# [[Soledad Real López]] ekintzaile, komunista (Bartzelona)
# [[Susana Blas Brunel]] komisarioa, arte eta feminosmoan aditua (Madril)
# [[Susanna Martín]] ilustratzailea (Bartzelona)
# [[Suzanne Noël]] Zirujau plastikoa (Frantzia)
# [[Teresa Hernández Sagués]] Les Cortseko preso komunista (Avila)
# [[Teresa Rebull]] aktibista politikoa eta kantautorea (Bartzelona)
# [[Teresa Saez Barrao]] aktibista feminista, politikaria (Huesca-Nafarroa)
# [[Trinidad Gallego Prieto]] erizaina, emagina,politikari komunista (Madril)
# [[Valerie Hunter Gordon]] asmatzailea (Erresuma Batua)
}}
===='''Berriak 2022''' ('''apirila''')====
(Ordena alfabetikoz)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Antonia Salaberria]] efef'''SORTU''' erraketista (Eibar, 1906-2000)
# [[Aurelia Elkoro-Iturbe]] efef'''SORTU''' erraketista (Eibar 1012-1977)
# [[Haizea Oses]] ef--'''SORTU''' eskalatzailea (Arrasate, 2004)
# [[Irene Sarrionandia]] ef--'''SORTU''' mendi korrikalaria (Deba 1948)
# [[Joana Lasheras]] ef--'''SORTU''' kazetaria EITBn (Iruñea 1980)
# [[Josefina Markina]] efef'''SORTU''' filantropoa (Mallabia 1889-1972)
# [[Julene Bouzo]] ef--'''SORTU''' atleta (Ermua, 2003)
# [[Julia Guerra Lacunza]] efef'''SORTU''' poeta (Iruñea 1953-2008)
# [[María del Villar Berruezo]] efef'''SORTU''' aktorea, dantzaria eta idazlea (Tafalla 1888-1977)
# [[Martija de Jauregui]] XVI. mendeko sendagilea (Nafarroa) '''SORTU'''
# [[Pantxika Urruti]] ef--'''SORTU''' kantaria eta pastoral errejenta (Zuberoa 1955)
# [[Teresa Izu]] margolaria, ilustratzailea (Tafalla) sortu
# [[Adelita Domingo]] pianista, kopla-kantari eta dantzarien maistra(Sevilla)
# [[Aenne Burda]] argitaratzailea, alemaniar ekonomia-mirariaren ikur bat (Alemania)
# [[Amaya Arzuaga]] diseinatzailea eta enpresaburua (Burgos)
# [[Ana María Rodas]] idazlea (Guatemala
# [[Ana Rosa Diego]] zinema-zuzendaria eta gidoilaria (Sevilla)
# [[Angelina Aspuac]] jantzi maien defendatzailea (Guatemala)
# [[Angelina Beloff]] margolaria, grabatzailea eta arte-irakaslea(Errusia-Mexiko)
# [[Asunción Gómez Pérez]] ikertzailea (Badajoz)
# [[Aurelia Gutiérrez-Cueto Blanchard]] pedagogoa(Santander)
# [[Beatrice Hastings]] idazlea(Ingalaterra)
# [[Belén Maya]] flamenko-dantzaria eta koreografoa ( )
# [[Bella Dutton]] tenislaria (Britainia-Espainia)
# [[Bibiana Candia]] idazlea eta kazetaria (Galizia)
# [[Carlota Gurt]] idazlea eta kazetaria (Bartzelona)
# [[Catherine Bauer Wurster]] arkitektoa, etxebizitza publikoaren defendatzailea (AEB)
# [[Catherine Fahringer]] idazlea, aktibista (Estatu Batuak)
# [[Celia Rivas Casais]] kamioilaria, enpresaburua eta ekintzailea (Galizia)
# [[Ch´umilkaj Curruchiche]] abeslaria (Guatemala)
# [[Chona Madera]] idazle kanariarra
# [[Cilly Aussem]] tenislaria (Alemania)
# [[Concha Méndez]] idazlea, poeta eta gidoilaria (Madril)
# [[Concha Monje]] robotika-ikertzailea (Badajoz)
# [[Elena Catena]] filologoa, editorea eta feminista (Salamanca)
# [[Elena Villamandos]] kanariar idazlea
# [[Elvira Dyangani Ose]] Bartzelonako Arte Garaikidearen Museoaren 1. emakume zuzendaria(Kordoba)
# [[Emma Couceiro]] poeta (Lugo)
# [[Enriqueta Martín Ortiz de la Tabla]] irakaslea eta liburuzaina (Badajoz)
# [[Ernestine Rose]] asmatzailea (Polonia)
# [[Eudoxia Píriz]] Medikua (Salamanca)
# [[Fatoumata Diawara]] Maliko aktore eta egile-abeslaria (1982 - )
# [[Francisca Subirana]] tenislaria (Katalunia)
# [[Genie Espinosa]] artista, ilustratzailea (Bartzelona)
# [[Helena Bayona]] dokumentalgilea (Iruña)
# [[Iris Yassmin Barrios Aguilar]] abokatu eta epailea (Guatemala)
# [[Isa Guerra García]] poeta kanariarra (Kanariar uharteak)
# [[Isabel Expósito Morales]] idazlea (Hierro-Kanariak)
# [[Isabel García Hualde]] idazlea (Zarrakaztelu)
# [[Josane Sigart]] tenislaria (Belgika)
# [[Kajsa Ekis Ekman]] kazetari, idazle, ekintzailea (Suedia)
# [[Karma Peiró]] kazetari digitala Adimen Artifizialean aditua (Bartzelona)
# [[La Niña de los Peines]] Kopla-abeslaria (Sevilla)
# [[Las Ventas emakumeen kartzela]] artikulua da.
# [[Laura Fernández]] Idazlea eta kazetaria (Terrassa)
# [[Lenina Amapola García]] idazlea (Guatemala)
# [[Lilí Álvarez]] kirolaria, kazetaria eta Olinpiar jokoetako 1.emakume espainiarra (Erroma-Madril)
# [[Lourdes Pastor]] Kantaria eta aktibista (Kordoba)
# [[Lydia Becker]] Britainia Handiko sufragista, biologoa eta astronomoa (1827-1890)
# [[Madam C. J. Walker]] asmatzailea eta enpresaburua (AEB)
# [[Maddelin Brizuela]] enbaxadorea Bolivian (El Salvador)
# [[Margarita Ucelay]] filologoa, hispanista eta irakaslea (Madril)staño
# [[Marguerite Broquedis]] tenislaria (Frantzia)
# [[Maria Àngels Anglada]] kazetaria, poeta, eleberrigilea (Katalunia)
# [[María Blanca Ferrer García]] Abokatua, idazlea, poeta (Iruñea)
# [[María Blanchard]] margolaria (Santander)
# [[Maria del Carmen Reina Jiménez]] idazlea kanariarra
# [[María Francisca Ulloa del Castillo]] emagina (Utrera)
# [[Maria Furtwängler]] aktore eta medikua (Alemania)
# [[María Josefa Riba]] tenislaria (Katalunia)
# [[María Laffitte]] arte-kritikaria, idazlea, Emakumeen eskubide defendatzailea(Sevilla)
# [[María Rodrigo]] musikagilea, pianista eta irakaslea(Madril)
# [[María Salas Larrazábal]] idazle eta aktibista (Burgos)
# [[Marian Rojas]] mediku psikiatra eta idazlea (Madril)
# [[Maribel Lacave]] idazle kanariarra
# [[Marie Goegg-Pouchoulin]] Suitzako aktibista feminista eta abolizionista (1826-1899)
# [[Marie Vassilieff]] margolaria (Errusua-Frantzia)
# [[Marifé de Triana]] Kopla-abeslaria eta aktorea (Sevilla)
# [[Matilde Coral]] flamenko dantzaria (Sevilla)
# [[Matilde Landa]] politikaria (Badajoz)
# [[Matilde Ras]] grafologoa, idazlea, itzultzailea(Tarragona)
# [[Matilde Ucelay]] Espainiako tituludun 1.emakume arkitektoa (Madril)
# [[Mayte Martín (idazlea)|Mayte Martín]] Las Palmas (Kanariak)
# [[Mayte Martín]] musikagilea, flamenko-abeslaria (Bartzelona)
# [[Melanie Mayron]] asmatzailea eta aktorea (AEB)
# [[Melissa Farley]] psikologo, feminista (AEB)
# [[Mercedes Rodrigo]] Espainiako tituludun 1.emakume psikologoa (Madril)
# [[Merche Esmeralda]] flamenko-dantzaria (Sevilla)
# [[Milagro Almenara Pérez]] Espainiako Gerra Zibilean eraildako farmazialaria (Santander)
# [[Milagros Mengíbar]] flamenko-dantzaria (Sevilla)
# [[Milagros Nuin Monreal]] itzultzailea. (Erriberri-Nafarroa)
# [[Molla Mallory]] tenislaria (Norvegia-AEB)
# [[Morena Herrera]] abortuaren aldeko ekintzailea (El Salvador)
# [[Myriam Palacios]] aktorea (Txile)
# [[Natalia Sosa Ayala]] kanariar idazlea
# [[Norah Borges]] ilustratzailea (Argentina)
# [[Núria Albó]] poeta (Bartzelona)
# [[Nuria Coronado Sopeña]] kazetaria, feminista, abolizionista (Madril)
# [[Olimpia Valencia]] ginekologoa (Galizia)
# [[Oliva Acosta]] zinema-zuzendaria, gidoilaria eta ekoizlea (Cádiz)
# [[Omowunmi Sadik]] asmatzailea (Nigeria)
# [[Patricia Ruiz de Irizar]] farmazialaria eta kooperantea (Iruñea)
# [[Paulina Kellogg Wright Davis]] aktibista, hezitzailea (AEB)
# [[Pepa Chávarri]] tenislaria (Madril)
# [[Pilar Aguilar Carrasco]] idazle, zinemako kritikaria, feminista (Jaén)
# [[Pura Maortua]] antzerki-zuzendaria (Kantabria)
# [[Rafaela Pastor]] aktibista (Malaga)
# [[Rebeca Lane]] abeslaria (Guatemala)
# [[Rita Fernández Queimadelos]] arkitektoa (Galizia)
# [[Rosa Barasoain|Rosa Barasoin]] idazlea (Tafalla)
# [[Rosa Torras]] tenislaria (Katalunia)
# [[Rosa Vergés]] zinema-zuzendaria, gidoilaria eta irakaslea (Bartzelona)
# [[Sabina Spielrein]] psikiatra eta psikoanalista (Errusia)
# [[Salima Ikram]] egiptologoa (Pakistan)
# [[Selena Millares]] kanariar poeta
# [[Simone Iribarne]] tenislaria (Lapurdi)
# [[Sofia Quintino]] Portugalgo mediku, feminista eta errepublikanoa (1879-1964)
# [[Sonsoles Echavarren Roselló|Sonsoles Echavarren]] idazlea eta kazetaria (Iruñea)
# [[Sylvia Ratnasamy]] asmatzailea (Belgika)
# [[Taina Bien-Aimé]] abolizionista
# [[Teresa Zabalza Díez]] musikagilea, musikaria eta musika irakaslea (Iruñea)
# [[Trinidad Lucea Ferrer]] idazlea, poeta eta ilustratzailea (Tutera)
# [[Veena Sahajwalla]] asmatzailea (India-Australia)
# [[Victorina Durán]] margolaria, jantzi-eszenografoa eta diseinatzailea (Madril)
# [[Viera Sparza]] ilustratzailea, idazlea eta umorista grafikoa (Zaragoza)
# [[Virginia Laparra]] fiskal oiha (Guatemala)
# [[Yolanda Castaño]] poeta eta literatura kritikaria (Coruña)
}}
===='''Berriak 2022''' ('''martxoa''')====
(Ordena alfabetikoz)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Boni Macarrón]] efef'''SORTU''' martxantera, gozoki saltzailea (Durango)
# [[Carmen Miranda Zubieta]] --ef'''SORTU''' Kultur-ekintzailea (Galdakao)
# [[Elbira Iturri]] ef--'''SORTU''' aktibista (Mundaka)
# [[Eugenia Idoiaga]] efef'''SORTU''' emagina (Forua)
# [[María Ángeles Garai]] efef'''SORTU''' irakaslea, Bizkaiko lehen andereñoa (Bilbo)
# [[Martxelina Lopetegi]] efef'''SORTU''' bertsolaria (Oiartzun 1864-1930)
# [[Tamara Clavería]] ----'''SORTU''' Amuge elkarteko lehendakaria (Bilbo)
# [[Adilia de las Mercedes]] jurista feminista (Guatemala)
# [[Alauda Ruiz de Azúa]] zine-zuzendaria eta gidoilaria (Bizkaia)
# [[Alika Kinan]] Abolizionista (ARgentina)
# [[Almudena Domínguez Arranz]] arkeologoa
# [[Amada López Meneses]] historialari galiziarra
# [[Amalia de Isaura]] aktore komikoa eta kupletista (?)
# [[Amelia Baldeón Iñigo]] arkeologoa (Gasteiz)
# [[Amparo Alonso Betanzos]] adimen artifizialeko ikertzailea(Galizia)
# [[Amparo Cebrián]] pedagogoa (Salamanca)
# [[Ana Delgado Hervás]] arkeologoa (Bartzelona)
# [[Ana María Romero de Campero]] kazetaria, idazlea ekintzailea (Bolivia)
# [[Ángeles Huerta]] zine-zuzendaria (Asturias)
# [[Angelina Vidal]] Portugalgo idazle eta kazetaria (1847-1917)
# [[Anina Ciuciu]] abokatu eta idazle ijitoa (Errumania)
# [[Anne Tyng]] asmatzailea (Txina-AEB)
# [[Anselma de Salces]] Bilbotar ongilea (1815-1885)
# [[Arabako Emakumeen Asanblada]]
# [[Arundhati Bhattacharya]] enpresaburua (India)
# [[Áurea Lucinda Javierre]] artxibozaina eta historialaria (Teruel)
# [[Beatriz Pinheiro]] Portugalgo idazle, poeta, editore eta intelektuala (1871-1922)
# [[Begoña Vila]] astrofisikaria (Galizia)
# [[Berta Wilhelmi]] enpresaburua, hezitzailea, filantropoa eta feminista (Alemania, Granada)
# [[Carla Accardi]] margolari abstraktua (Italia)
# [[Carla Lonzi]] idazlea, arte-kritikaria, feminista (Italia)
# [[Carla Subirana]] zine-zuzendaria (Bartzelona)
# [[Carme Freixa]] kazetaria, feminista, abolizionista (Bartzelona)
# [[Carmen de Zulueta]] idazlea, filosofoa eta irakaslea (Madril)
# [[Carmen García Mateo]] telekomunikazio ingeniaria (Galizia)
# [[Carmen López Alonso|Carmen Lopez Alonso]] historialaria
# [[Carmen Sentandreu Gimeno]] arkeologoa
# [[Carmen Velacoracho de Lara]] Kazetaria (Ciudad Real, 1880-Madril,1960)
# [[Catherine Furbish]] botanikaria (AEB)
# [[Christine Peterson]] estatistikaria, zientzialaria (EEBB)
# [[Chus Gutiérrez]] zine-zuzendaria, gidoilaria eta aktorea (Granada)
# [[Deema Shehabi]] poeta eta idazlea (Kuwait)
# [[Delia Grigore]] filologo ijitoa (Errumania)
# [[Diana Pey]] piano-jotzailea (Madril)
# [[Dolores Cebrián]] irakaslea (Salamanca)
# [[Domitila de Carvalho]] Portugalgo mediku, irakasle eta politikaria (1871-1966)
# [[Elaine N. Aron]] psikologoa (Kalifornia)
# [[Elena Barulina]] botanikaria, genetista eta ikertzailea (Errusia)
# [[Elena Díaz Ereño]] medikua eta irakaslea (Galdakao)
# [[Elena Fortún]] idazlea, haur eta gazte literatura (Madril)
# [[Elena Hernández Sandoica]] historialaria
# [[Elisa Augusta da Conceição Andrade]] Portugalgo lehen emakume medikua (1855-??)
# [[Elisa Garrido González|Elisa Garrido]] historialaria
# [[Elizabeth J. Tasker]] astrofisikaria, idazle zientifikoa eta irakaslea (Britainia)
# [[Elvira Ontañón Sánchez-Arbós]] idazlea, artikulugilea eta pedagogoa (?)
# [[Elza_Dunkels]] Suediako pedagoga
# [[Emma Ihrer]] feminista eta lider sindikala (Alemania)
# [[Esma Redžepova]] abeslari ijitoa (Mazedonia)
# [[Esther Takeuchi]] asmatzailea (AEB)
# [[Fei-fei Li]] konputazioko irakaslea (Txina-AEB)
# [[Fournierreko emakume kartagileak]] emakume langileak (Gasteiz)
# [[Gloria Cabral]] arkitektoa (Brasil-Paraguai)
# [[Gloria Giner de los Ríos García]] irakaslea(Madril)
# [[Glòria Trías Rubiés]] arkeologoa (Bartzelona)
# [[Guiomar Torresão]] Portugaldar idazlea eta feminista (1844-1898)
# [[Halet Çambel]] arkeologaeta Olinpiar Jokoetan lehiatu zen lehen emakume turkiarra, eskriman
# [[Harriet Williams Russell Strong]] asmatzailea (AEB)
# [[Helena Lopes da Silva]] zirujau eta politikaria (Cabo Verde)
# [[Hélène Rioux]] idazle eta itzultzailea (Kanada)
# [[Helene Stöcker]] bakezalea, feminista eta publizista (Alemania)
# [[Isabel Aguirre]] arkitektoa (Galizia)
# [[Isabel García Lorca]] irakaslea eta idazlea (Granada)
# [[Jennifer Miller]] Feminista, artista, idazlea...(EEBB)
# [[Jordina Sales i Carbonell]] historialaria
# [[Josefina Aldecoa]] idazlea eta pedagogoa (Leon)
# [[Juana Capdevielle]] Gerra Zibilean eraildako pedogogo eta liburuzaina (Madril-Galizia)
# [[Juana Romani|Juani Romani]] italiar-frantziar margolaria
# [[Julia Sánchez Carrilero]] arkeologoa
# [[Julia Vigre García]] maistra (Madril)
# [[Julienne Baseke Nzabandora]] aktibista (Kongo)
# [[Julieta Paredes]] feminista komunitarioa (Bolivia)
# [[Juliette Bonheur]] animalia-margolaria (Frantzia)
# [[Katerina Harvati]] paleontologoa, irakaslea eta ikertzailea (Grezia)
# [[La Argentinita]] dantzaria eta koreografoa (Buenos Aires)
# [[Laura de los Ríos Giner]] irakaslea (Granada)
# [[Laura García Hoppe]] margolaria eta idazlea (Malaga)
# [[Leonor Serrano Pablo]] pedagogoa,legelaria, feminista (Ciudad Real-Madril)
# [[Lily Braun]] idazle eta feminista (Alemania)
# [[Linda Braidwood]] arkeologoa
# [[Lita Cabellut]] margolari ijitoa (Espainia)
# [[Lourdes Girón Anguiozar]] arkeologoa (Cadiz)
# [[Maite Larrauri Gómez]] filosofoa, idazlea eta irakaslea (Valentzia)
# [[Manuela Solís]] ginekologoa, Valentziako 1. medikua (Valentzia)
# [[Mapi León]] futbolaria (Zaragoza)
# [[Margarita Ballester Figueres]] poeta, itzultzailea eta irakaslea (Katalunia)
# [[Margarita Sánchez Romero]] arkeologoa (Madril)
# [[Maria Amália Vaz de Carvalho]] Portugalgo idazle poligrafoa, pedagogoa eta poeta (1847-1921)
# [[María Ángeles Pérez Samper]] arkeologoa (Bartzelona, 1949)
# [[María Antonina Sanjurjo Aranaz]] belar-jockey jokalaria (Galizia)
# [[Maria Benedita Mouzinho de Albuquerque de Faria Pinho]] Portugalgo idazle, aktibista errepublikano eta feminista (1865-1939)
# [[María Blázquez|María Blazquez]] idazlea (Extremadura)
# [[María Buj Luna]] liburuzain terueldarra
# [[Maria Clara Correia Alves]] Portugalgo editore, kazetari eta irakasle feminista (1869-1948)
# [[María Cristina Gonzalo Pintor]] arkitektoa (Santander-Madril)
# [[Maria Eugenia Aubet]] arkeologoa (?)
# [[María José Alonso Fernández]] farmakologoa (Leon)
# [[María Juana Ontañón]] arkitekto kanariarra (Tenerife)
# [[María Lacrampe]] erizaina (Madril)
# [[María Sánchez Arbós]] maistra eta pedagogoa (Huesca-Madril)
# [[María Teresa Miras Portugal]] biokimika (Galizia)
# [[María Victoria Lareu]] ikertzailea, auzitegiko medikua (Galizia)
# [[Mariam Kamara]] arkitekto frantziar-nigeriarra
# [[Mariana Angélica de Andrade]] Poeta portugaldarra (1840-1882)
# [[Marie Joséphine Nicolas]] margolari frantziarra
# [[Marisol Soengas]] mikrobiologoa (Galizia)
# [[Marta Moll de Alba]] piano-jotzailea (Kanariak)
# [[Mary Walton]] ingeniaria eta asmatzailea (AEB)
# [[Massouda Kohistani]] aktibista (Afganistan)
# [[Matilde Cantos]] politikaria (Granada)Mpa
# [[Matilde Moliner Ruiz]] liburuzaina eta institutuko katedraduna(Madril)
# [[Mercedes Vegas]] arkeologoa (Bartzelona)
# [[Mercedes Vilanova Ribas]] historialaria eta ikertzailea (Katalunia)
# [[Miren Roji]] musika irakaslea eta piano-jotzailea (Santurtzi, 1917-2018)
# [[Naama Goren-Inbar]] arkeologoa
# [[Nely Reguera]] zine-zuzendaria, gidoilaria eta aktorea (Granada)
# [[Nieves Sánchez Carrilero]] arkeologoa
# [[Noemí Trujillo]] poeta eta idazlea (Bartzelona)
# [[Norma Vázquez]] Bilbon bizi den indarkeria matxistan aditua (Mexiko)
# [[Núria Rafel i Fontanals]] arkeologoa katalana
# [[Ofelia Rey Castelao ]] historialaria,idazlea (Galizia)
# [[Olga Vallespín Gómez]] arkeologoa eta Espainiako lehen urpekari profesionala
# [[Olive Dennis]] ingeniaria, tren diseinu-berrikuntzen egilea (AEB)
# [[Patsy O'Connell Sherman]] asmatzailea (AEB)
# [[Peregrina Quintela Estévez]] matematikaria (Galizia)
# [[Pilar Palomero]] zinemagilea eta idazlea (Zaragoza)
# [[Pilar Pérez Solano]]zinema-zuzendaria, gidoilaria eta ekoizlea (Alacant)
# [[Rachel Zimmerman]] zientzialaria eta asmatzailea (Kanada)
# [[Rilda Paco]] artista, diseinatzailea (Bolivia)
# [[Rita de Morais Sarmento]] Portugalgo lehen emakume ingeniari zibila (1872-1931)
# [[Robin Wall Kimmerer|Robin Wall Kimmerer]] ekologista (EEBB)
# [[Rosa Balaguer Oltra]] Kazetaria (Valentzia)
# [[Rosa María Rodríguez Magda]] filosofoa (Valentzia)
# [[Sally Fox]] asmatzailea (AEB)
# [[Sandra Barrilaro]] argazkilaria eta ekintzailea (Bilbo)
# [[Sandra Sevillano]] mendi korrikalaria (Santurtzi)
# [[Serafina Javierre]] liburuzaina (Tarragona)
# [[Sonia Sánchez]] idazlea, abolizionista (Argentina)
# [[Susan Leeman]] endrokrinologoa (AEB)
# [[Susana Reyes]] dantzari, koreografoa, artista (Ekuador)
# [[Teresa Paneque]] Astronomoa, zientzia-dibulgatzailea (Madril-Txile)
# [[Towanda Rebels]] idazle, komediante, abolizionista, feminista bikotea (Madril)
# [[Vicenta Lorca Romero]] maistra (Granada)
# [[Victoria Cabrera Valdés]] historialaria (Madril)
# [[Violeta Delmonte]] hizkuntzalaria (Argentina-España)
# [[Virginia Auber Noya]] idazlea, itzultzaile (Coruña, 1825-Madril,1897)
# [[Marianne Thyssen]] politikaria (Belgika, 1956)
}}
=== Berriak ===
====Berriak 2022 (Otsaila)====
(Ordena alfabetikoz)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Ainhoa Azpitarte]] ef--'''SORTU''' abeslaria, futbolaria eta aktorea (Bizkaia)
# [[Antonia Salaberria]] efef'''SORTU''' Erraketista (Eibar)
# [[Adelaida de la Calle]] biologoa (Madril)
# [[Adriana Kaplan Marcusán]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Argentina)
# [[Agustina Ruiz Dupont]] fikziozko zientzialaria (Granada)
# [[Aissata Kane]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Gambia)
# [[Alfreda Markowska]] Holokaustoa biziraun zuen emakumea, haur ijito, judu eta alemanak bizirauten lagundu zuena (Polonia)
# [[Alicia Estévez]] Zientzialaria (Pontevedra)
# [[Alicia Hermida]] aktorea (Madril)
# [[Almaclara]] emakume-orkestra taldea (Andaluzia)
# [[Amalia Lobato Rosique]] Gerra zibilean eraildako milizianoa (Murtzia)
# [[Aminata Diop]] mutilazio genitalagatiko lehen errefuxiatua eta aktibista (Mali)
# [[Amparo Soler Leal]] aktorea (Madril)
# [[Ana Locking]] moda-diseinatzailea, enpresaburua eta argazkilaria (Toledo)
# [[Ana Mena]] abeslaria eta aktorea (Malaga)
# [[Angéla Kóczé]] Soziologoa feminista ijitoa (Hungaria)
# [[Ángela López Jiménez]] soziologoa eta feminista (Iruñea)
# [[Angelines Fernández]] aktore errepublikanoa (Madril-Mexiko)
# [[Anika Rahman]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Banglades)
# [[Anna Missuna]] Errusiar geologoa
# [[Antonia Plana]] aktorea (Espainia)
# [[Antónia Pusich]] portugaldar idazle, kazetari eta musikagilea (1805-1883)
# [[Balghis Badri]] feminsta eta aktibista (Sudan)
# [[Beatriz González Calderón]] biolontxelojolea eta orkestra-zuzendaria (Andaluzia)
# [[Binta Jammeh-Sidibe]] emakumeen eskubideen aldeko politikoa (Mauritania)
# [[Blanca Lydia Trejo]] idazlea, aktibista, kantzilerra (Mexiko)
# [[Bogaletch_Gebre]] mikrobiologoa, Emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista eta feminista(Etiopia)
# [[Carmela Nieto]] kazetaria eta idazle feminista (Kuba)
# [[Carmen García Mateo]] zientzialaria (Galizia)
# [[Carmen Herrera (margolaria)|Carmen Herrera]] Kuba-EEBB
# [[Carolina Beatriz Ângelo]] Portugaldar medikua eta feminista, herrialde horretan bozkatu zuen lehen emakumea (1878 - 1911)
# [[Caroline Flack]] telebista-aurkezlea eta irrati esataria (Britainia Handia)
# [[Catalina Martin-Chico]] fotokazetaria (Madril)
# [[Cecilia Seghizzi]] musikagilea, biolin-joleaeta pintorea (Italia)
# [[Ceija Stojka]] ijito margolaria (Austria)
# [[Celia Rico Clavellino]] gidoilasria eta zine zuzendaria(Sevilla)
# [[Charline Effah]] idazlea eta maistra (Gabon)
# [[Chou Kung-shin]] idazlea, historialaria... (Taiwan)
# [[Constanza de Ayala]] Arabako dama (Araba)
# [[Consuelo Díez Fernández]] pianista eta musikagilea (Madril)
# [[Coral del Río Otero]] ekonomialaria eta ikertzailea(Vigo)
# [[Delaine Le Bas]] artista ijitoa (Britania Handia)
# [[Dolores Corbella Díaz]] hizkuntzalaria, akademikoa (Tenerifekoa)
# [[Dolores Corella Piquer]] zientifikoa eta ikertzailea (Valentzia)
# [[Dolores Ruiz Berdún]] zientzia historialaria eta ikertzailea (Espainia)
# [[Dolores Serrano]] pianista, musikagilea eta irakaslea (Cadiz)
# [[Dora Barrancos]] soziologo, historialari, feminista (Argentina)
# [[Dorothy_Reed_Mendenhall]] medika estatubatuarra (Columbus 1874- Chester 1964)
# [[Efua Dorkenoo]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (Ghana)
# [[Elena Gorolová]] indarrez esterilizatutako emakume ijitoa (Txekia)
# [[Elena María Tejeiro]] aktorea (Murtzia)
# [[Elisabeth Guttenberger]] Auschwitz-Birkenau-tik bizirik atera zen emakume ijitoa. (Alemania)
# [[Elvira Quintillá]] aktorea eta abeslaria (Bartzelona)
# [[Emma Kunz]] sendalaria (Suitza)
# [[Estrellita Castro]] abeslaria eta aktorea (Sevilla)
# [[Ethel Brooks]] Soziologo feminista eta ijitoa (AEB)
# [[Eugenia Zuffoli]] abeslaria eta aktorea (Italia)
# [[Eva Villaver Sobrino]] astrofisikaria eta ikertzailea (Palentzia)
# [[Fàtima Bosch i Tubert]] zientzialaria (Girona)
# [[Fatoumata Coulibaly]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (Mali)
# [[Fauziya Kasinga]] emakumeen genital mutilazioa dela eta, AEBko lehen errefuxiatua (Togo)
# [[Florence Price]] orkestra garrantzitsu batek jo zuen lehen musikagile afroamerikarra (AEB)
# [[Fran Hosken]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista ()
# [[Fran Hosken]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (EEBB)
# [[Francisca de Assis Martins Wood]] Lehen aldizkari feministaren argitaratzailea (Lisboa, 1802-1900)
# [[Gavina Viana Viana]]ekintzaile antifaxista (Donostia-Bartzelona)
# [[Gina Ranjičić]] lehenengo ijito idazlea (Serbia)
# [[Gisela Bock ]] historialaria (Alemania)
# [[Hanna Neumann]] matemarikaria (Alemania)
# [[Imperio Argentina]] aktorea, abeslaria eta dantzaria (Argentina)
# [[Inés Núñez de la Parte]] abokatua, kontseilaria eta goi-zuzendaria (Bilbo)
# [[Inna Modja]] ablazioaren kontrako ekintzailea (Mali)
# [[Isabel Parra]] kantautorea eta folklorista (Txile)
# [[Isabel Rodà de Llanza]] epigrafialaria eta arkeologoa (Bartzelona)
# [[Isabelle Stengers]] Bruselako filosofoa (Belgika)
# [[Isatou Touray]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (GAmbia)
# [[Jaha_Dukureh]] giza eskubideen aldeko aktibista (Gambia)
# [[Jane Richardson]] biofisikoa eta Richardson biogramen asmatzailea (AEB)
# [[Javiera Parra]] musikaria eta abeslaria (Txile)
# [[Juana Goizueta Vértiz]] Kontituzio Zuzenbideko irakaslea (Nafarroa)
# [[Julia Lajos]] aktorea (Valladolid)
# [[Julia Robinson]] estatubatuar matematikaria (Misuri)
# [[June Crespo]] artista (Iruñea, 1982)
# [[June Eric-Udorie]] ablazioaren kontrako ekintzailea (Irlanda)
# [[Katarina Taikon]] idazle ijitoa (Suedia)
# [[Laura_Mersini-Houghton]] kosmologa eta fisika teoriko albano-estatubatuarra (Tirana)
# [[Layli Miller-Muro]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (AEB)
# [[Leah Manning]] Politikari britainiarra, giza eskubideen aldeko ekintzailea (Erresuma Batua)
# [[Leena Yadav]] zinema-zuzendaria (India)
# [[Leonore Davidoff]] historialaria, feminista (AEB)
# [[Leyla Hussein]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Somalia)
# [[Lidia Cao]] ilustratzailea eta muralista (Galizia)
# [[Lily van Angeren-Franz]] Auschwitz-Birkenau-tik bizirik atera zen emakume ijitoa. (Alemania)
# [[Loral O'Hara]] ingeniaria eta astronauta NASAn (AEB))
# [[Louise Jopling]] margolaria (Erresuma Batua)
# [[Ma Thida]] Kontzientzia preso ohia eta idazlea (Birmania)
# [[Mae Azango]] Kazetaria eta emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Liberia)
# [[Marcia_Neugebauer]] geofisika estatubatuarra (AEB)
# [[Margaret Bonds]] musikagilea (AEB)
# [[Margarita Comas Camps]] pedagogoa (Menorca-Erresuma Batua)
# [[Mari Carmen Díaz de Mendoza]] aktorea (Madril)
# [[María Banquer]] aktorea (Espainia)
# [[María Bru]] aktorea (Valentzia)
# [[María de Sarmiento y Castilla]] Arabako dama (Araba)
# [[María Dolores Gispert Guart]] bikoizketa aktorea eta irrati esataria (Katalunia)
# [[María Eva Istúriz García|María Eva Istúriz Garcia]] Berdintasunerako teknikaria (Iruñea)
# [[Maria Federici]] komunista, politikaria (Italia)
# [[María Inmaculada Paz-Andrade]] zientzialaria (Galizia)
# [[María Itziar Urrutia San Antón]] arkitektoa eta zuzendari exekutiboa (Malaga)
# [[María Matilde Almendros]] irrati esataria eta aktorea (Katalunia)
# [[María Ripoll]] zinegilea (Bartzelona)
# [[María Ruiz de Gauna]] XV.mendeko emakumea (Gasteiz)
# [[María Teresa Ruiz Cantero]] mediku eta ikertzailea (Melilla)
# [[Maria Veleda]] Portugalgo ekintzaile feminista eta errepublikanoa (1871-1955)
# [[Mary Nash]] historialaria (Irlanda-Katalunia)
# [[Maya Burhanpurkar]] ikertzaile kanadiarra (Ontario)
# [[Melanie Spitta]] zinema zuzendari ijitoa (Belgika)
# [[Mónica Ramos Toro]] antropologoa (Madril)
# [[Nahid Toubia]] Sudaneko lehen emakume-zirujaua eta EGM ikerketan ezpezializatutako aktibista (Sudan)
# [[Najat Maalla M'jid]] NBE Idazkari Nagusiaren Ordezkari Berezia Haurren aurkako Indarkeriari buruzkoa (Maroko)
# [[Nilde Iotti]] politikari komunista (Italia)
# [[Nina Dudarova]] hizkuntzalari ijitoa, erromanieran alfabetatzea (Rusia)
# [[Nitza Margarita Cintron]] medikua (Puerto Rico)
# [[Olayinka Koso-Thomas]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Nigeria)
# [[Panna Cinka]] biolin-jotzailea ijitoa (Hungria)
# [[Pastora Filigrana García]] ijito sindikalista feminista (Sevilla)
# [[Pastora Imperio]] dantzaria (Sevilla)
# [[Pepita de Oliva]] ijito dantzaria, Europan ezaguna (Málaga)
# [[Pratibha Parmar]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Nairobi)
# [[Regina de Lamo]] 98.ko belaunaldiaren idazle anarkista (Jaén)
# [[Rita Montagnana|Rita Montagnama]] Komunista, politikaria (Italia)
# [[Romila Thapar]] historialaria (India)
# [[Rosa Cortés]] 1749ko ijitoen kontrako Sarekada Handian atxilotua (Granada)
# [[Rosa Taikon]] ijito zilargin eta aktorea (Suedia) Gina Ranjičić
# [[Rosario García Ortega]] aktorea (Argentina)
# [[Sagrario Ruiz Elizalde]] maistra eta hezkidetzan erreferentea (Nafarroa)
# [[Saioa Mantzisidor Zilloniz]] nekazaria eta enpresaburua (Bizkaia)
# [[Sandy Powell]] jantzi-diseinatzailea (Britainia Handia)
# [[Shu Otero]] komikigilea (Sunbilla, Nafarroa garaia)
# [[Silvia Agüero]] ijito idazlea, ijitoen memoria berreskuratzen duena (Madril)
# [[Sister Fa]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (Senegal)
# [[Sonia Contera]] fisikaria eta nanoteknologoa (Madril)
# [[Soraya Post]] eurodiputatu ijitoa (Suedia)
# [[Tarsy Carballas]] zientzialaria (Galizia)
# [[Teresa Margarida da Silva e Orta]] lehen emakume eleberrigilea portugesez (1711-1793)
# [[Teresa Mattei]] ekintzaile komunista, feminista (Italia, 1921-2013)
# [[Teresa Noce]] italiar politikaria (1900-1980)
# [[Teresa Sánchez de Bilbao]] XV.mendeko emakumea (Gasteiz)
# [[Teresa Vinyoles Vidal]] historialaria (Bartzelona)
# [[Thais_Russomano]] Brasildarra medikuntza aeroespazialean espezializatuta (Porto Alegre)
# [[Vanderlan da Silva Bolzani]] Kimikaria (Brazil)
# [[Věra Bílá]] ijito abeslaria (Txekia)
}}
====Berriak 2022 (Urtarrila)====
(Ordena alfabetikoz)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Aitziber Urrutia]] ----'''SORTU''' Eskalatzailea (Bizkaia)
# [[Alazne Belar]] ef--'''SORTU''' erizaina eta ikerlaria (Atxondo, Bizkaia)
# [[Belén Bengoetxea]] ef--'''SORTU''' Ikertzailea eta EHUko irakaslea (Durango)
# [[Elena Uriz]] ef--'''SORTU''' irakaslea, aktorea, dantzaria, musikaria (Iruñea)
# [[Maixux Rekalde]] efef'''SORTU''' Bakezalea eta euskaltzaile (Oiartzun)
# [[Mercedes Arbaiza]] ----'''SORTU''' Historialaria eta EHUko irakaslea (Bilbo)
# [[Pilar Narbaiza]] efef'''SORTU''' erraketista eta sukaldaria (Mallabia)
# [[Uxue del Río]] ef--'''SORTU''' artista, irudigilea eta diseinatzaile grafikoa (Donostia)
# [[Adelaide Cabete]] Ginekologo feminista, framazona eta errepublikanoa (Portugal, 1867-1935)
# [[Adele Bianchi]] geografoa (Italia)
# [[Aida Peláez de Villa Urrutia]] idazlea,kazetaria, sufragista. (Kuba)
# [[Amalia Mallén|Amalia Mallén de Ostolaza]] saiakeragilea, itzultzailea, sufragista (Kuba)
# [[Ana de Castro Osório]] Portugalgo idazlea, feminista eta militante errepublikanoa(1872-1935)
# [[Ana Maria Lajusticia]] kimikaria, dietetikan eta nutrizioan aitzindaria (Madril)
# [[Ana Revenga]] ekonomialaria (Espainia)
# [[Ángela Molinuevo y Longuebau]] XIX. mendeko karitatea (Gasteiz)
# [[Ángeles Flórez Peón]] bizirik dagoen azken miliziano sozialista (Asturias)
# [[Angélica Morales |Angélica Morales ]] idazlea, aktorea (Teruel, 1970)
# [[Ann Rose Nu Tawng]] bakezalea, erizaina BBC 100 women sariduna (Birmania)
# [[Antonella Picchio]] Ekonomialari feminista (Italia)
# [[Arantxa Rodríguez Álvarez]] ekonomialari feminista (Bilbo)
# [[Arantza Chacón Ormazabal]] ikertzailea, Zehar Errefuxiatuak (Gasteiz)
# [[Asunción Ruiz]] ingurumen teknikaria (Madril)
# [[Aurelia Castillo de González]] idazle eta itzultzailea (Kuba)
# [[Aurora Villar Buceta]] kazetaria (Kuba)
# [[Belén Franch Gras]] zientzialaria (Valentzia)
# [[Belén Frau Uriarte]] ekonomilaria, Espainaiako CEOko eta munduko komunikazioko zuzendaria (Bilbo)
# [[Belén Landáburu]] abokatu eta politikoa (Burgos)
# [[Bianca Maria Meda]] moja eta musikagilea (Italia)
# [[Blanca de los Ríos]] idazlea eta literatura kritikoa (Sevilla)
# [[Camille Kouchner]] Zuzenbide pribatuko irakaslea, abokatua (Frantzia)
# [[Carmen Serdán Alatriste]] iraultzailea (Mexiko)
# [[Catalina Bárcena]] aktore kubatarra (Kantabria)
# [[Consuelo Uranga]] komunista (Mexiko)
# [[Cristina Borderías]] Historialaria (Katalunia)
# [[Cristina Carrasco]] ekonomilari feminista (Txile-Bartzelona)
# [[Cynthia Cockburn]] antimilitarista feminista eta akademikoa (Britania Handia)
# [[Diane Elson]] ekonomilari feminista (Erresuma Batua)
# [[Digna Collazo]] sufragista (Kuba)
# [[Domitila García de Coronado]] editorea, idazlea (Kuba)
# [[Elena Salvador]] aktorea (Madril)
# [[Elisa Garrido Moreno]] ikertzailea, unibertsitateko irakaslea (Valentzia)
# [[Elisa Garrido]] espainiar militante antifaxista (Zaragoza)
# [[Elisa Mújica]] Idazlea (Kolonbia, 1918-2003)
# [[Elisa Soriano Fisher]] mediku-oftalmologoa eta feminista (Madril)
# [[Élisabeth Chaplin]] margolaria (Frantzia, 1890-Italia, 1982)
# [[Ella Fontanals-Cisneros]] enpresaria eta arte-bildumagilea (Kuba)
# [[Elva Raquel Gómez]] kitxua idazlea (Argentina)
# [[Elvira de Hidalgo]] Sopranoa eta kantu-maistra (Teruel)
# [[Erika Aifan]] ustelkeriaren aurkako epailea (Guatemala)
# [[Esperanza Molina Cubillo]] idazlea eta antropologoa (Madril)
# [[Esther Chapa]] sufragista (Mexiko)
# [[Eva Celada]] kazetaria, idazlea eta gastronomoa (Palentzia)
# [[Eva Gancedo]] musikagilea, filmetako soinu-bandetan espezializatua (Madril)
# [[Fanny Garrido]] idazle galiziarra
# [[Fátima Báñez]] legelaria, politikaria eta ekonomilaria (Huelva)
# [[Fatima Singhateh]] Haurren salerosteka eta explotariari buruzko Nazio Batuen Errelatore Berezia (Gambia)
# [[Francia Márquez]] ekintzaile feminista (Kolonbia)
# [[Gisela Vaquero]] bideojokogilea (Girona)
# [[Henriette d'Angeville]] Mont Blanc igo zuen bigarren emakumea (Frantzia)
# [[Hermila Galindo]] politikaria, kazetaria eta ekintzaile feminista (Mexiko)
# [[Hortensia Gelabert]] aktore kubatarra Espainian (Espainia)
# [[Ingrid Robeyns]] filosofo eta ekonomialari feminista (Lovaina, Belgika)
# [[Irene González]] Futbolaria (Coruña, 1909-1928)
# [[Isabel Margarita Ordetx]] idazlea, (Kuba)
# [[Isabel Oyarzábal]] itzultzailea, kazetaria, idazlea, aktorea eta diplomatikoa(Malaga)
# [[Isabella Leonarda]] moja eta musikagilea (Italia)
# [[Jamila Medina Ríos]] idazlea (Kuba)
# [[Josefina Blanco]] aktorea (Leon)
# [[Josefina Gómez Mendoza]] geografo eta idazlea (Madril)
# [[Julia Peguero Sanz]] maistra eta feminista (Zaragoza)
# [[Justa Montero]] aktibista feminista (Bartzelona)
# [[Kate Young]] gizarte-antropologoa (Erresuma Batua)
# [[Laila Haidari]] ekintzailea 100 Women BBC sariduna (Agfanistan)
# [[Leonor Taboada]] kazetaria, idazlea eta ekintzaile feminista
# [[Lourdes Beneria]] ekonomialari feminista (Katalunia)
# [[Lucía López Marco]] albaitaria (Zaragoza)
# [[Manuela Vargas]] flamenko dantzaria (Sevilla, 1941 - Madril, 2007)
# [[Margarita Manso]] 27ko belaunaldiko margolaria (Valladolid, 1908-Madril,1960)
# [[Mari Carmen Martínez Chamorro]] medikua (León)
# [[María Ángeles Pérez López|Maria Ángeles Pérez López]] poeta (Valladolid)
# [[María Cancio]] aktorea (Madril)
# [[María del Adalid]] margolari galiziarra (
# [[María Espinosa de los Monteros]] emakumeen eskubide zibil eta politikoen aldeko aktibista (Malaga)
# [[María Fernanda Ladrón de Guevara]] Aktorea (Madril)
# [[María Guerrero López]] aktorea (Madril)
# [[María Guerrero]] Aktore eta enpresaburua (Madril)
# [[María José Vázquez]] GIB/HIES ekintzailea (Bartzelona)
# [[María Josefa Patricia Muñoz y Jarabeitia]] filantropoa (Bilbo)
# [[María Martos]] Feminista (Madril)
# [[María Muñoz de Quevedo]] piano-jotzailea
# [[Maria Teixidor i Jufresa]] enpresari eta abokatua (Katalunia)
# [[María Teresa Gavarró Castelltort]] pedagogoa(Katalunia)
# [[María Tubau]] aktorea (Madril)
# [[María Villar Buceta]] kazetaria, poeta, ekintzailea (Kuba)
# [[Maria Xaveria Perucona]] moja eta musikagilea (Italia)
# [[Marta Álvarez Guil]] legelaria (Madril)
# [[Matilde de la Torre]] kazetari eta politikaria (Burgos)
# [[Matilde Díez]] aktorea (Madril)
# [[Matilde Rodríguez Cabo]] mediku, psikiatra, idazlea, feminista, sufragista eta aktibista (Mexiko)
# [[Maud de Boer-Buquicchio]] Haurren salerosteka eta explotariari buruzko Nazio Batuen Errelatore Berezi oiha (Herbehereak)
# [[Michelle Perrot]] historialaria (Frantzia)
# [[Natália Pasternak|Natalia Pasternak]] biologoa BBC 100 women sariduna (Brasil)
# [[Négar Djavadi]] eleberrigilea, zinemagilea (Iran/Frantzia)
# [[Nerea Luis]] informatika ingeniaria (Madril)
# [[Nieves Quintana]] Nekazaria (Araba)
# [[Nilofar Bayat]] afganistar abokatua eta saskibaloi jokalaria (Kabul)
# [[Reem Alsalem]] Emakumeen kontrako indarkeriari buruzko Nazio Batuen Errelatorea (Jordania)
# [[Reyna Pastor]] historialaria (Argentina)
# [[Rosa García-Malea López]] lehen emakume kaza-pilotua (Almeria)
# [[Rosika Schwimmer]] kazetaria, idazlea, sufragista (Budapest)
# [[Sabine Weiss]] Argazkilaria (Frantzia)
# [[Sara Baartman]] esklaboa (Afrika)
# [[Serafina Núñez]] idazle kubatarra
# [[Susanna Minguell]] filosofo eta idazlea (Bartzelona)
# [[Tlaleng Mofokeng]] mediku, hizlari, idazle eta emakumeen eskubideen eta sexu eta ugalketa-osasunaren aldeko aktibista BBC 100 women sariduna (Hegoafrika, 1980)
# [[Trinidad Arroyo]] Espainian lan egin zuen lehen oftalmologoa (Palentzia)
# [[Virginia Eubanks]] politologoa (AEB)
# [[Virginia Torrecilla]] futbolaria (Mallorca)
# [[Virginie Demont-Breton]] margolaria (Frantzia, 1859-1935)
# [[Winnaretta Singer]] musika mezenas (Paris)
# [[Zeltia Montes Muñoz]] musikagilea, filmetako soinu-bandetan espezializatua (Madril)
}}
=== Berriak ===
====Berriak 2021 (urria, azaroa, abendua)====
(Ordena alfabetikoz)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Aitziber Olaizola]] ef--'''SORTUA''' bolaria (Elgoibar 1974)
# [[Amaia Lejarreta]] ef--'''SORTUA''' artista, makillatzailea (Durango 1983)
# [[Anttoni Etxeberria]] efef'''SORTUA''' tabernaria (Hondarribia 1914-2020)
# [[Begoña Gorospe]]----'''SORTUA''' feminista, zinegilea (Hernani 1942)
# [[Frantxiska Iragorri]] efef'''SORTUA''' Abertzale, ekintzailea (Oiartzun, 1920-2019)
# [[Garbiñe Larrea |Garbiñe Larrea Iturralde]] ef--'''SORTUA''' Naturopata (Urnieta 1976)
# [[Hipolita Ibaibarriaga]] ef--'''SORTUA''' erreketista (Ermua 1914- Bartzelona 1939)
# [[Itziar Ugarte]] ef--'''SORTUA''' Kazetaria eta idazlea (Oñati 1995)
# [[Junkal Guerrero]] ----'''SORTUA''' musikaria (Andoain 1968)
# [[Leire Vargas]] ef--'''SORTUA''' bertsolaria, idazlea eta itzultzailea (Durango 2002)
# [[Lide Urrestarazu]] ef--'''SORTUA''' mendi lasterkaria (Ordizia 1999)
# [[Maria Angeles Esnaola]] efef'''SORTUA''' Maistra abertzalea (Ormaiztegi 1924-2017)
# [[María Bravo]] ----'''SORTUA''' sopranoa (Portugalete 1952)
# [[María Goiricelaya Burón]] ef--'''SORTUA''' aktorea, antzerki-zuzendaria (Bilbo 1983)
# [[Maria Rosario Arrizabalaga]] efef'''SORTUA''' Mariarro bezala ezagunagoa, feminismoa eta justizia soziala bizi-ardatz izan zituen gizarte-ekintzailea (Ermua 1949- Donostia 2021)
# [[Maribel Aiertza]] ef--'''SORTUA''' euskal idazlea (Etxebarria 1962)
# [[Rosario Zubizarreta]] efef'''SORTUA''' erraketista (Ermua 1918-2002)
# [[Shandra Martínez]] ----'''SORTUA''' artista, ilustratzailea. (Errenteria1977)
# [[Susana Serrano]] ef---'''SORTUA''' Unibertsitateko irakaslea (Elorrio)
# [[Tere Jaio]] efef'''SORTUA''' aktorea, bikoiztailea. (Gernika)
# [[Teresa Murga]] efef'''SORTUA''' (Markina-Xemein 1910-2015)
# [[Abia Akram|Abia Akra]] aktibista (Pakistan)
# [[Aida Lafuente]] politikari ekominista (León)
# [[Al Khadra Mabrook]] Saharar poeta (Sahara)
# [[Alice Neel]] margolari erretratugile estatubatuarra (1900 - 1984)
# [[Amaia Bono]] antzerki aktorea (Gasteiz, 1989)
# [[Amaia Nausia]] historialaria (Iruñea)
# [[Amalia Domingo Soler]] Idazlea, espiritista (Sevilla, 1835-Bartzelona,1909)
# [[Ana Santos Payán]] idazlea, poeta, editorea (Guadalajara, 1972-Almeria, 2014)
# [[Ana Teresa Diego]] Argentinan atxilotu-desagertua (Argentina)
# [[Andrea Ixchíu]] kazetaria (Guatemala)
# [[Antonia Adroher Pascual]] maistra, pedagogoa eta politikaria (Girona)
# [[Araceli Sánchez Urquijo|Araceli Sanchez Urquijo]] bide, ubide eta portuetako ingeniaria (Sestao)
# [[Azucena Villaflor|Azuzena Villaflor]] Maiatzeko plazako ekintzailea (Argentina)
# [[Belén Nevado]] aktorea, feminista (Gasteiz, 1969)
# [[Berta Arocena de Martínez Márquez]] Kazetaria, feminista (Habana, 1901-1956)
# [[Blanca Li]] koreografo, dantzari, zinemagile (Granada)
# [[Buchi Emecheta]] idazle nigeriarra
# [[Carlota Pi]] Ingeniaria eta enpresari katalana
# [[Carme Alemany Gómez]] soziologoa, feminista (Bartzelona)
# [[Carme Karr i Alfonsetti]] Kataluniako kazetari, idazle, musikologo eta publizista feminista eta bakezalea (1865 - 1943)
# [[Carme Montoriol i Puig]] Bartzelonako idazlea, itzultzailea eta piano-jotzailea (1892 - 1966)
# [[Carmen Navarro]] Medikua eta ikertzailea (Madril)
# [[Carmen Salinas Alfonso de Villagómez]] Legelaria
# [[Carole Pateman]] Britainiako feminista eta politologoa (Sussex, Ingalaterra)
# [[Carolina Coronado]] idazlea (Badajoz)
# [[Carolina Escobar Sarti]] Guatemala, 1960 feminista, idazlea,
# [[Clara Peeters]] margolari flamendarra. (1580-1621)
# [[Claudette Colvin]] Afro-amerikarren eskubide zibilen mugimenduaren aitzindaria.
# [[Clotilde Cerdá Bosch]] Aktibista eta goi mailako harpa-jotzailea (Bartzelona, 1861-1926)
# [[Concepción Sierra Ordóñez]] Legelaria
# [[Conchita Balparda]] abeslaria, sopranoa. Portugalete (1942)
# [[Constance Naden]] Idazle, poeta eta filosofo ingelesa
# [[Consuelo Rubio]] opera abeslaria (Madril)
# [[Cristina Durán Costell|Cristina Durán]] ilustratzailea eta marrazkilaria (Valentzia, 1970)
# [[Cristina Spínola]] kazetaria, kirolaria, telebistako kazetaria, idazlea eta Kanarietako Youtuber-a da.
# [[Crystal Bayat]] aktibista (Afganistan)
# [[Diana Pinilla]] txirrindulari kolonbiarra
# [[Dolores Aleu Riera]] Mediku titulua lortzen lehena (Bartzelona 1857-1913)
# [[Dolores Prida]] kazetari eta antzerkigile kubatar estatubatuarra
# [[Dolors Monserdà]] Kataluniako idazle eta ekintzaile feminist (1845-1919)
# [[Dolors Piera]] Kataluniako irakasle sindikalista (1910-2002)
# [[Eider Sánchez]] ingeniaria eta "Naru Intelligence"ren sortzailea (Donostia)
# [[Elena Cipriana Álvarez Durán]] idazle, folklorista (Badajoz)
# [[Elena Maseras Ribera]] Mediku, pedagogo eta irakaslea. Medizina fakultatean lehen emakume matrikulatua (Tarragona, 1853-1905)
# [[Elena Mederos Cabaña]] Feminista,aktibista (Kuba)
# [[Elena Molina]] dokumentalgilea (Madril)
# [[Elisa Fernández de la Vega]] medikua, ikertzailea (Asturias-Zaragoza)
# [[Ellen Churchill Semple|Ellen Churchill]] geografo amerikarra (1863-1932)
# [[Elvia Carrillo Puerto]] Lider feminista, politikoa eta sufragista mexikarra
# [[Emilia Bernal]] Kazetaria, itzultzaile (Kuba, 1884-1964)
# [[Fátima Djarra Sani]] Emakumeen eskubideen aldeko ekintzailea. (Ginea Bissau)
# [[Fede Galizia]] margolaria (Milan 1578-1630)
# [[Feminismoa Herri Katalanetan]]
# [[Flavita Banana]] ilustratzaile, marrazkilaria (Oviedo)
# [[Francesca Bonnemaison i Farriols]] Bartzelonako pedagogo, idazle eta feminista (1872-1949)
# [[Francisca de Pedraza]] etxekoandrea, genero-indarkeriaren borrokaren aurrekari historikoa
# [[Françoise Gilot|Francoise Gilot]] margolaria (Frantzia)
# [[Georgiana Houghton]] Margolaria (Kanaria Uharteak, 1814-Londres, 1884)
# [[Helen Porter]] britainiar biologoa
# [[Isabel Güell i López]] musikagilea (Bartzelona)
# [[Isabel Villenakoa]] lekaime eta idazle protofeminista (Valentzia, 1430 - 1490)
# [[Janet Watson]] geologo britainiarra (1923-1985)
# [[Jeannette Campbell]] igerilaria (Argentina)
# [[Jerònima Galés]] XVI. mendeko inprimatzaile valentziarra (?? - 1587)
# [[Jimena Alonso]] Feminista, irakaslea, pentsalaria, liburu argitaratzaile. Donostia-Madril
# [[Jimena Fernández de la Vega]] medikua, genetista (Galizia)
# [[Joaquima Santamaria i Ventura]] Kataluniako idazle, folklorista eta itzultzailea (1853 - 1930)
# [[Josefa Ortiz de Domínguez]] Mexikoko independentziaren aldeko aktibista (Mexiko)
# [[Juana Doña]] komunista, militantea, idazlea (Madril-Bartzelona)
# [[Júlia Martí Comas]] ikerlari feminista (Bartzelona)
# [[Kathleen Hanna]] musikaria eta aktibista. (Estatu Batuak)
# [[Leona Vicario]] Mexikar ekintzailea (Mexiko Hiria, 1781-1842)
# [[Lesbia Soravilla]] idazlea, feminista, ekintzailea (Camagüey, 1907-1989)
# [[Lisa Çalan]] zinemagilea (Kurdistán)
# [[Lola Gaos]] aktorea, aktibista (Valentzia)
# [[Lola Rodríguez de Tió]] Kazetaria, iraultzailea (Puerto Rico, 1843 - Habana 1924)
# [[Lucia Ixchíu]] aktibista (Guatemala)
# [[Lucía Lahoz Gutiérrez]] Arte historialaria (Leza-Araba)
# [[Luisa Pérez de Zambrana|Luisa Pérez de Zanbran]] Poeta (Santiago, 1837-Habana, 1922)
# [[Luzmila Chiricente Mahuanca]] Giza eskubideen aldeko ekintzailea (Perú)
# [[Marcelina Bautista]] Etxeko langileen aldeko aktibista (Mexiko, 1966)
# [[Margaret Bullen]] antropologoa (Erresuma Batua- Euskal Herria)
# [[Margarita Porete]] Begina, mistika ((Frantzia)
# [[Marge Piercy]] poeta, eleberrigile eta feminista (AEB)
# [[María Cambrils]] Valentziako idazle sozialista eta feminista (1878 - 1939)
# [[María Collado Romero]] idazlea
# [[Maria del Carme Nicolau Massó]] Kataluniako idazle, itzultzaile eta kazetaria (1901-1990)
# [[Maria Domènech i Escoté]] Kataluniako idazlea (1874 - 1952)
# [[María Eugenia Casinelli de García Irureta Goyena]] giza eskubideen aldeko aktibista (Argentina)
# [[María Isidra de Guzmán y de la Cerda]] Medikua (Madril 1767-1884))
# [[María José Fuster]] UNED-eko irakaslea eta GIB/HIESaren ekintzaile eta ikerlaria (Alicante)
# [[María José Martínez Herrero|Maria José Martinez Herrero]] EHUko irakaslea
# [[María Josefa de Larumbe Goñi]] inprimatzailea eta liburu-saltzailea (Iruña 1700-1757)
# [[Maria Lugones]] filosofo feminista eta deskoloniala (Argentina)
# [[María Pineda]] modelo eta enpresaburua
# [[María Ponce|Maria Ponce]] Maiatzeko plazako ekintzailea (Argentina)
# [[María Telo]] Legelaria, familia-abokatua eta feminista extremadurarra
# [[María Wonenburger]] Matematikan doktorea (Galizia)
# [[Mariana Rodríguez del Toro|Mariana Rodriguez del Toro]] Mexiko independiaren aldeko borrokalaria (1775-1821)
# [[Mariasilvia Spolato]] LGBT eskubideen ekintzailea (Italia)
# [[Mariblanca Sabas Alomá|Mariblanca Sabas Alom]] Feminista, kazetaria, ministroa (Kubako Santiago, 1901-1983)
# [[Marie-Thérèse Walter]] modeloa eta Picassoren amorante (Frantzia)
# [[Marilyn Waring]] ekonomia feministaren sortzaile nagusietako bat(Zeelanda Berria)
# [[Marquesa del Ter]] Noble frantziarra, pianista eta ekintzaile feminista (1864-1936)
# [[Marta Espinós]] Valentziar piano-jotzailea. Valentzia
# [[Marta González Gómez]] El Salvador-eko armadaren eraso batean eraila.
# [[Marta Lozano Molano]] musikagilea (Cáceres, 1985)
# [[Martina Casiano y Mayor|Martina Casiano]] maistra, fisika eta kimikaria
# [[Martina Castells Ballespí]] Medikuntzan doktore-gradua lortzen lehen emakumea (Lleida,1852-1884)
# [[Mercè Capdevila i Gaya]] musikagilea, pedagogoa (Bartzelona)
# [[Mercè Torrents Turmo]] piano-jole eta konpositore katalana
# [[Mertxe de Renobales]] biokimikaria (Bilbo)
# [[Miren Llona]] EHUko irakaslea
# [[Mylene Fernández Pintado]] idazlea (Kuba)
# [[Ochy Curiel]] feminismoaren teorialaria eta aktibista, gizarte-antropologoa (Dominikar Errepublika)
# [[Ofelia Rodríguez Acosta|Ofelia Rodriguez Acosta]] Feminista, kazetaria, idazlea (Habana, 1902-1975)
# [[Olimpia Fulvia Morata]] humanista italiarra
# [[Pamela Yates]] estatubatuar dokumentalista eta giza eskubideen aldeko ekintzailea
# [[Pilar Castillo Sánchez]] pianista (Galizia)
# [[Pretty Yende]] sopranoa (Hego Afrika)
# [[Raquel Calvo Larralde]] kazetaria, dokumentalgilea (Durango)
# [[Rita Cetina Gutiérrez]] maistra, poeta eta feminista mexikarra
# [[Rosario de Acuña|Rosario de Acuña y Villanueva]] idazle, librepentsalari eta kazetaria (Madril)
# [[Roya Sadat]] zinegile eta zinema-zuzendaria (Afganistan)
# [[Salutxu Etxebarria]] Amurriko emakume aurreskulari aitzindaria (1924-2008)
# [[Tomasa Cuevas]] efef militante komunista eta antifrankista (Guadalajara 1917 -Bartzelona 2007)
# [[Ulrike Tillmann]] matematikaria (Alemania)
# [[Vicenta Llorente del Moral]] entomologoa (Algorta)
# [[Wendy Flores]] abokatua eta giza eskubideen aldeko defendatzailea. (Nikaragua)
# [[Zulema de la Cruz]] musikagile, konpositore (Madril)
# [[Zuriñe López de Sabando Sainz]] dokumentalgilea (Gasteiz)
}}
====Berriak 2021 (uztaila, abuztua, iraila)====
(Ordena alfabetikoz)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Amaia Egidazu]] ef--'''SORTU''' ilustratzailea, biologoa eta idazlea (Durango)
# [[Bea Larrañaga]] ef--'''SORTU''' aktorea (Errenteria)
# [[Begoña Zia]] ef--'''SORTU''' marrazkilaria. (Iruñea 1959-2019)
# [[Dorleta Kortazar]] ef--'''SORTU''' ipuin-kontalaria (Arrasate 1974)
# [[Eider Perez]] ef--'''SORTU''' aktorea, idazlea, bertsozalea eta aurkezlea (Pasaia1995)
# [[Elena Pérez]] efef'''SORTU''' txistularia (Ermua 1968-2021)
# [[Eskarne Aroma]] efef'''SORTU''' irakaslea, aktorea, ekintzailea (Durango 1934-2021)
# [[Esther Gorostiza]] ef--'''SORTU''' pediatra (Atxondo 1953)
# [[Gala Knörr]] ----'''SORTU''' artista (Gasteiz 1984)
# [[Isabel González]] ef--'''SORTU''' liburuzaina, politikaria (Leon-Durango 1974)
# [[Jenni Alvarado]] ef--'''SORTU''' artista (Durango 1981)
# [[Laura Latorre]] ef--'''SORTU''' terapeuta, idazlea (Madril-Huarte 1975)
# [[Maddi Soroa]] ----'''SORTU''' pedagogoa (Lekunberri 1997)
# [[Maitane Azurmendi]] ef--'''SORTU''' artista. (Gernika 1978)
# [[Maria Josefa Aedo]] efef'''SORTU''' lekaimea (Ermua 1786-Compostela 1805)
# [[Marina Lameiro]] ----'''SORTU''' zinemagilea (Iruñea 1986)
# [[Norma Mentxaka]] --ef'''SORTU''' terrorismoaren biktima (Santurtzi 1932-1976)
# [[Rosa Arburua]] ----'''SORTU''' pedagogoa, historia ikertzailea (Irun 1961)
# [[Vanesa Fernández]] ef--'''SORTU''' Zinebiko zuzendaria. (Iurreta 1980)
# [[Agustina González López]] idazle, pentsalari, pintore abangoardista eta politikaria izan zen.(Granada)
# [[Ana Carrillo Domínguez]] Errepublikako Herri Armadako kapitain komunista (1898 - 1974)
# [[Ana María Martínez Sagi]] Kataluniako poeta, sindikalista, kazetaria eta atleta feminista (Bartzelona, 1907-2000)
# [[Anbara Salam Khalidi]] idazle eta itzultzaile feminista (Libano)
# [[Ángela Labordeta]] idazlea (Teruel)
# [[Ángeles Ottein]] sopranoa (Madril)
# [[Angélica Dass]] argazkilaria (Brasil)
# [[Consuelo Zavala]] maistra, feminista (Mexiko)
# [[Esther Bejarano]] musikaria, Auschwitzeko kontzentrazio-eremutik bizirik atera zena (Alemania)
# [[Gertrudis Bocanegra]] Mexikoren indepentziaren aldeko borrokalaria (Mexiko)
# [[Inge Morath]] argazkilaria (Austria- AEB)
# [[Jane Glover]] orkrestra zuzendaria (Erresuma batua)
# [[Mari Luz Cristóbal Caunedo|Mari Luz Cristóbal]] Asturias, 1948. Tonada-kantaria
# [[María "La Jabalina"]] militante anarkista eta miliziano espainiarra (1917 - 1942)
# [[María de Baratta]] musikagilea, piano-jotzailea (El Salvador)
# [[Mariana Pineda]] espainiar liberala (Granada)
# [[Mariela Castro]] politikaria eta sexologoa (Kuba)
# [[Milena Jesenská]] kazetaria, idazlea eta itzultzailea (Txekia)
# [[Olga Bergholz]] Errusiar poeta (1910-1975)
# [[Olga Jojlova]] Ballet dantzaria. Picassoren lehen emaztea. (1891-1955)
# [[Paulina Ódena García]] militante komunista, Espainiako Gerra Zibilean milizianoa (Bartzelona 1911 - Granada 1936)
# [[Peli Romarategui]] misiolari arabarra da, eta egurrez, beiraz eta zeramikaz egindako erlijio-lana egin ditu (Gasteiz)
# [[Sandra Sánchez]] Karateka. Talavera de la Reina (1981)
# [[Shamsia Hassani]] Afganistango grafitigilea.
# [[Silvia Lazarte]] Boliviar-kitxuar politikaria (Bolivia)
# [[Vilma Espín]] iraultzailea, heroia (Kuba)
}}
====Berriak 2021 (apirila, maiatza, ekaina)====
(Ordena alfabetikoz)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Anaje Narbaiza]] ef--'''SORTU''' euskaltzaile eta sindikalista (Bergara 1960)
# [[Delia Lauroba]] --ef'''SORTU''' erresistentea (Donostia 1909-2004)
# [[Estíbaliz Sádaba Murguía]] ----'''SORTU''' artista (Bilbo 1963)
# [[Garazi Arrizabalaga]] ef--'''SORTU''' Durangoko Museoko zuzendaria (Berriz 1984)
# [[Goiuri Aldekoa-Otalora]] ef--'''SORTU''' argazkilaria (Durango 1972)
# [[Idoia Asurmendi]] ef--'''SORTU''' musikaria. (Aramaio 2000)
# [[Idoia Gereñu]] ----'''SORTU''' antzerkigilea (Tolosa 1980)
# [[Jone Guenetxea]] ef--'''SORTU''' kazetaria (Abadiño 1978)
# [[Jone Novo]] ef--'''SORTU''' kameraria (Durango 1982)
# [[Juanita Ibaibarriaga Literatur Saria|Juanita Ibaibarriaga Literatur saria]] '''SORTU''' (Ermua)
# [[Lucrecia Arana]] efef'''SORTU''' zarzuela abeslaria (Haro 1867- Madril 1927)
# [[Maite Berriozabal]] ef--'''SORTU''' Euskara teknikaria (Berriz 1987)
# [[Mariam Bilbatua]] ef--'''SORTU''' Unibertsitateko irakasle ohia. Durangoko zinegotzia 2019tik (Getxo, 1950)
# [[Miren Lazkano]] ef--'''SORTU''' Piraguista (Donostia 1997)
# [[Sagrario Aranburu]] efef'''SORTU''' dantzaria eta abeslaria (Iruñea 1930-2021)
# [[Veronica Werckmeister]] ef--'''SORTU''' margolaria, muralista (Gasteiz 1972)
# [[Amina Hussein]] kazetaria eta itzultzaile (Kurdistan-Bartzelona)
# [[Amparo Poch y Gascón]] idazle eta mediku antifaxista eta libertarioa (Espainia, 1902-1968)
# [[Ana María Pérez del Campo]] ekintzaile feminista (Madril)
# [[Annie Vivanti]] Londresen jaiotako idazle italiarra
# [[Betsi Cadwaladr]] erizaina (Gales)
# [[Carme Riera]] idazlea (Balear Irlak)
# [[Carmen Salinas Alfonso de Villagómez]] Legelaria
# [[Celia del Palacio]] feminista (Durango-Mexiko)
# [[Colette Maze]] piano-jotzailea (Paris)
# [[Concepción Sierra Ordóñez]] Legelaria
# [[Concha Liaño Gil]] Espainiako ekintzaile anarkista ( Épinay-sur-Seine, Frantzia, 1916-2014)
# [[Emma Roca]] korrikalaria, suhiltzailea (Katalunia)
# [[Herminia Fajardo]] kazetaria, feminista (Kanariak)
# [[Hilda Hilst]] idazlea. (Brasil)
# [[Jane Rule]] idazlea (Kanada)
# [[Josefina Carabias]] kazetaria, idazlea (Avila)
# [[Julia Hermosilla Sagredo]] Anarkosindikalista, milizianoa eta frankismoaren aurkako erresistentea (Sestao, 1916-2009)
# [[Julienne Mathieu]] zinema mutuko aktorea (Frantzia)
# [[Kathleen Winter]] idazlea (Kanada)
# [[Katia Reimberg]] etorkin ekintzailea, feminista (Brasil-Donostia)
# [[Leticia Gaspar]] artista. (Bilbo)
# [[Llibertat Ródenas Rodriguez]] Valentziako anarko-sindikalista, milizianoa eta Mujeres Libres taldearen kidea (1892-1970)
# [[Lola Iturbe]] Espainiar anarko-sindikalista (Bartzelona, 1902-1990)
# [[Mahasweta Devi]] Bengalkiar-indiar idazle eta aktibista
# [[Margarita Xirgu]] Aktorea (Katalunia)
# [[María Asunción Català]] matematikaria, astronomoa (Bartzelona)
# [[María Bruguera Pérez]] (Extremadurako militante libertarioa eta feminista) (1913-1992)
# [[María del Carmen de Lara]] zinemagile feminista (Mexiko)
# [[María Dueñas (biolin-jotzailea)]] Granada 2002
# [[María Elena Walsh]] poeta, kantautorea, eleberrigilea, antzerkigilea (Argentina)
# [[María Teresa Rodríguez Sáinz-Rozas|María Teresa Rodríguez Sainz-Rozas]] enpresaburua (Palentzia)
# [[Mercedes Prieto]] Astronomoa (Huelva)
# [[Penelope Fitzgerald]] idazlea (Erresuma Batua)
# [[Pepita Carpeña]] Espainiar feminista eta anarkosindikalista (Bartzelona, 1919-2005)
# [[Sara Facio]] argazkilaria. (Argentina)
# [[Soledad Estorach Esterri]] Espainiako ekintzaile anarkista (Lleida, 1915-1993)
# [[Teresa Aldamiz]] poeta, kazetaria, itzultzailea. (Filipinas-Bilbo)
# [[Teresa Jordá Vitó]] Akuarelista, margolaria (Bartzelona)
# [[Teresa Lanceta]] Artista (Bartzelona)
# [[Vera Mantero]] dantzaria (Portugal)
# [[Xela Arias]] idazlea (Galizia)
}}
====Berriak 2021 (urtarrila, otsaila, martxoa)====
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Andereak Elkartea|Andereak Elkartea]] '''SORTU''' (Durango 2005)
# [[Amaia Lopez de Munain]] ef--'''SORTU''' kazetaria (Gasteiz 1972)
# [[Antxone Telleria Mendia]] ef--'''SORTU''' irakaslea (Lekeitio 1956)
# [[Bakarne Altonaga]] ef--'''SORTU''' historialaria (Bilbo 1988)
# [[Bittori Etxeberria]] --ef'''SORTU''' Emakume Abertzale Batza. Erresistentziako kidea (Baztan 1908-1997)
# [[Capitolina Bustince Larrondo]] efef'''SORTU''' irakasle, idazlea (Ujué 1864- Segovia 1934)
# [[Carmen Artaza]] ----'''SORTU''' abeslaria (Donostia 1995)
# [[Eladia Zubizarreta]] efef'''SORTU''' erreketista (Ermua 1923-2020)
# [[Elena Ziordia]] ef--'''SORTU''' ilustratzailea (Bizkaia 1964)
# [[Filomena Baldezate]] efef'''SORTU''' erizaina eta emagina (Valladolid-Bilbo 1895- Miranda de Ebro 1980)
# [[Garazi Mugarza]] ef--'''SORTU''' Margolaria, idazlea eta erizana (Mallabia 1995)
# [[Elvira Iñurrieta]] efef'''SORTU''' emagina (Elorrio 1895-1980)
# [[Haizea Martiartu]] ef--'''SORTU''' saxofoi-jotzailea (Markina 1991)
# [[Irantzu Mendia Azkue]] ----'''SORTU''' irakaslea eta ekintzailea (Gasteiz 1976)
# [[Irati Idiakez]] ef--'''SORTU''' snowboarderra (Getaria 1996)
# [[Isabel Lobiano]] efef'''SORTU''' (Ermua 1583-1673)
# [[Izaro Lasa]] ef--'''SORTU''' txirrindulari ohia eta idazlea (Zumarraga 1987)
# [[Kari Alberdi]] ----'''SORTU''' kimikaria, komunikazio zientifikoan aditua (Azkoitia 1996)
# [[Lilatoia]] '''SORTU'''Donostia
# [[Lorea Zulaika]] ef--'''SORTU''' musikaria (Ziortza-Bolibar 1996)
# [[Lucia Urrutia]] ----'''SORTU''' meteorologoa (Erroibarra 1932)
# [[Maider Mendizabal]] ef--'''SORTU''' pilotaria (Zizurkil 1977)
# [[Maite Axiari]] --ef'''SORTU''' feminista, euskaltzale (Ezpeleta 1949-2021)
# [[Maite Gorrotxategi]] ef--'''SORTU''' erraketista (Ermua 1926)
# [[Mari Carmen Díaz de Lezana]] ----'''SORTU''' txirrindularia (Urduña 1943)
# [[Marta Olazabal]] ----'''SORTU''' ikertzailea (Bilbo 1981)
# [[Matilde Isasi-Isasmendi]] ef--'''SORTU''' emagina (Iurreta 1933)
# [[Mentxu Alkorta]] ef--'''SORTU''' dantzari eta trikitilaria (Donostia 1947)
# [[Miren Begoña Ereñaga]] efef'''SORTU''' erraketista (Durango 1927-2015)
# [[Nahia Zubeldia]] ----'''SORTU''' itzultzaile, musikaria, idazlea (Lapurdi 1982)
# [[Nerea del Campo Aguirre]] ef--'''SORTU''' filologoa (Eibar 1971)
# [[Nicasia Madariaga]] efef'''SORTU''' margolaria (Bilbo 1874-1970)
# [[Sara Estévez]] ----'''SORTU''' kazetaria (Bilbo 1925)
# [[Tere Verdes]] efef'''SORTU''' Emakume Abertzale Batza. Erresistentziako kidea (Bilbo 1907-1959)
# [[Victoria Mallabiabarrena]] efef'''SORTU'''soprano lirikoa (Mallabia 1867-1960)
# [[Adelina Zendejas Gómez]] irakasle, kazetari, aktibista (Mexiko)
# [[Aimé Painé]] abeslari maputxea (Argentina)
# [[Alaíde Foppa]] poeta, itzultzailea, ekintzailea (Bartzelona-Guatemala)
# [[Alice Stewart]] epidemiologa (Erresuma batua)
# [[Amelina Ermeline Devant-Le Gallena]] Frantziako Erresistentziaren kidea
# [[Ana María Moix]] poeta, idazlea (Bartzelona)
# [[Andrea Khalfaoui]] 1. ijito doktorea
# [[Bartolina Sisa]] iraultzailea (Bolivia)
# [[Benita Galeana]] sindikalista, ekintzailea (Mexiko)
# [[Boliviako Cholitas escaladoras]] Bolivia
# [[Carmen Ballvé]] argazkilaria (Madril)
# [[Carmen Orellana Illescas]] ingurumen agentea, basozaina (Balear Uharteak)
# [[Cira Crespo]] historialaria, idazlea (Katalunia)
# [[Conxa Pérez Collado]] Ekintzaile anarko-feminista eta milizianoa (Katalunia, 1915-2014)
# [[Cora Sadosky]]. Matematikaria (Argentina)
# [[Coraline Labourdette]] Frantziako Erresistentziaren kidea
# [[Cristina López Barrio]] abokatu, idazlea (Madril)
# [[Diana Trujillo]] ingeniari aeroespaziala (Kolonbia)
# [[Domitila Barrios de Chungara]] Boliviar feminista
# [[Edith Pretty]] lurjabea eta filantropoa. (Erresuma Batua)
# [[Esperanza d'Ors|Esperanza D'ors]] eskutorea (Madril)
# [[Ewy Rosqvist-von Korff]] rally pilotua (Suedia)
# [[Fanny Blankers-Koen]] atleta (Herbehereak)
# [[Flora Sandes]] soldadua (Britainia Handia)
# [[Gilka Machado]] poeta (Brasil)
# [[Gregoria Apaza]] iraultzailea (Bolivia)
# [[Guadalupe Grande]] idazlea, poeta (Madril)
# [[Guillermina Uribe Bone]] ingeniari zibila (Kolonbia)
# [[Hedina Sijerčić]] idazle, kazetari, poeta (Sarajevo)
# [[Helena Janeczek]] idazlea, kazetaria (Italia)
# [[Hella Haasse]] idazlea (Herbehereak)
# [[Idoia Hernández]] HATXE, piano-jotzailea (Errenteria)
# [[Irene Polo]] kazetaria (Katalunia)
# [[Irina Antónova]] Arte kritikaria (Mosku)
# [[Isabella Karle]] X izpien ikertzailea. EEBB
# [[Jacqueline Bidegorri]] Frantziako Erresistentziaren kidea
# [[Joy Adamson]] naturalista (Austria)
# [[Juana Rouco Buela]] anarkista (Argentina)
# [[Katharine Burr Blodgett]] fisikaria eta asmatzailea (Estatu Batuak)
# [[Kalam Kunde|Kalam Kunda]] Kunde-jotzailea (Burkina Faso)
# [[La Voz de la Mujer]] Argentinako aldizkari anarko-feminista. itzulpena
# [[Letitia Mumford Geer]] erizaina eta asmatzailea (Estatu Batuak)
# [[Louisa Garrett Anderson|Louisa Garret]] Medikua eta sufragista (Britainia Handia)
# [[Lucía Sánchez Saornil]] Ekintzaile anarko-feminista eta poeta. Mujeres Libres-en sortzailea (Espainia, 1895-1970).
# [[Lucy Parsons]] anarkista, komunista (EEBB)
# [[Mamen Moreu]] ilustratzaile, komikigile (Huesca)
# [[Manuela León]] Emakume ekintzailea (Ekuador)
# [[Malva Flores]] idazlea (Mexiko)
# [[Marcela Delpastre]] idazlea (Frantzia)
# [[Margaret Roundtree]] Saskibaloi jokalaria (Estatu Batuak)
# [[Margarita del Val]] birologoa (Madril)
# [[Margarita García Flores]] feminista, abokatua (Nexiko)
# [[Marie Langer]] Medikua, psikologoa (Austro-Argentinarra)
# [[Mary Moffat Livingstone]] esploratzailea (Hegoafrika)
# [[Maria Clemencia Herrera]] Lideresa, ekintzailea (Kolonbia)
# [[María Cinta Balagué]] irrati esataria (Bartzelona)
# [[María Collazo]] Argentinako anarko-feminista. itzulpena
# [[Maria del Mar Lozano]] RAEx-eko zuzendaria (Iruñea)
# [[Maria Josefa Saavedra]] abokatua (Bolivia)
# [[María Lorena Ramírez]] korrikalaria (Mexiko)
# [[Maria Paz Jiménez Escudero]] margolaria (Donostia)
# [[Maria Soledad Moral Santa Cruz]] arrain saltzailea, ekintzailea (Portugalete)
# [[Marina Núñez]] artista (Palentzia)
# [[Marta Lamas]] idazlea, feminista, antropologoa (Mexiko)
# [[Maxine Molyneux]] soziologoa, feminista (Pakistan)
# [[Mercedes Ateca]] Txirrindularia (Laredo-Kantabria)
# [[Mujeres Libres]] 36ko Espainiako Gerra garaiko erakunde anarko-feminista. itzulpena
# [[Mujeres Libres (aldizkaria)]] Aurrekoaren aldizkaria. itzulpena
# [[Nancy Porsia]] Kazetaria (Italia)
# [[Nell Leyshon]] idazlea (Erresuma Batua)
# [[Nuria Ruiz de Viñaspre]] poeta (Logroño)
# [[Olvido García Valdés]] poeta (Pravia-Asturias)
# [[Petrona Eyle]] Medikua, feminista (Argentina)
# [[Rebeca Uribe]] poeta, (Mexiko)
# [[Rebeca Uribe Bone]] ingeniari kimikoa (Kolonbia]]
# [[Rosario Pino]] antzezlea (Málaga)
# [[Sara Berenguer Laosa]] Ekintzaile anarko-feminista (Katalunia, 1919-2010)
# [[Shadi Ghadirian]] argazkilaria (Iran)
# [[Simona Manzaneda]] itzultzailea (Bolivia)
# [[Solveig Nordström]] arkeologoa (Suedia)
# [[Úrsula Goyzueta]] iraultzailea (Bolivia)
# [[Vicenta Juaristi Eguino]] iraultzailea (Bolivia)
# [[Victoria Aguirre Anchorena]] margolaria (Buenos Aires)
# [[Virginia Bolten]] anarkista, kazetaria (Argentina)
# [[Whina Cooper]] ekintzailea (Zeelanda Berria)
}}
=== Hobetuak 2021 ===
# [[Alicia Iturrioz]] margolaria (Eibar)
# [[Louise Michel]] Frantziako anarkista. Parisko Komunan kiderik garrantzitsuenetakoa.
# [[Luz Zalduegi]] Albaitaria. (Mallabia)
# [[Felisa Areitioaurtena|Felisa Areitioartena]] Antzezlea (Zaldibar)
# [[Maria Magunazelaia]] Txirrindulari aitzindaria (Ermua)
# [[Anna Sundström]] kimikaria (Suedia)
# [[Mariñe Arbeo]] ilustrailea
# [[Mercedes Careaga]] Ekintzailea (Eibar)
# [[Iratxe Ansa]] dantzaria. (Donostia)
====Berriak 2020 ====
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Adela Andikoetxea]] ----'''SORTU''' nekazaria (Urduliz 1954)
# [[Ainhoa Urien]] ef--'''SORTU''' idazlea. (Abadiño 1997)
# [[Amaia Gabantxo]] ef--'''SORTU''' idazlea itzultzailea (Bermeo1973)
# [[Ana Mari Marin]] efef'''SORTU''' margolaria (Elizondo 1933- Iruñea 2020)
# [[Andragunea]] '''SORTU''' Durango
# [[Aroa Uharte]] ----'''SORTU''' itzultzailea (Leitza 1984)
# [[Arrate Hidalgo]] ----'''SORTU''' idazlea, itzultzaile (Bilbo 1987)
# [[Arrate Mardaras]] ef--'''SORTU''' idazlea (Abadiño 1960)
# [[Askoa Etxebarrieta]] ef--'''SORTU''' flamenko dantzaria (Gasteiz 1976)
# [[Dorita Ruiz]] '''SORTU''' Hezkuntza bereziko irakaslea aintzindaria (Burgos-Durango-Euba1944)
# [[Erlea Maneros]] ef--'''SORTU''' Artista. Margolaria. (Bilbo 1977)
# [[Esther Cruz]] ----'''SORTU''' eskalatzailea. (Murtzia-Euskal Herria 1976)
# [[Irati Bilbao]] ef--'''SORTU''' jazz abeslaria. (Durango 1992)
# [[Iratxe Mediavilla]] ef--'''SORTU''' zinegilea (Elorrio 1885)
# [[Eva Guerrero]] ef--'''SOefefRTU''' dantzaria, koreografoa (Bilbo 1982)
# [[Felisa Areitioaurtena]] '''SORTU''' antzezlea (Zaldibar 1902- Donostia 1990)
# [[Garazi López de Armentia]] ef--'''SORTU''' dantzaria eta koreografoa (Gasteiz 1984)
# [[Garbiñe Elizegi]] ef--'''SORTU''' erizaina, feminista (Baztan 1975)
# [[Gemma Sanginés]] ef--'''SORTU''' psikologoa (Bilbo 1970)
# [[Ines Olza]] ef--'''SORTU''' ikertzailea (Nafarroa 1982)
# [[Isabel Sola]] ef--'''SORTU''' Birologoa (Nafarroa 1967)
# [[Ixone Aroma]] ef--'''SORTU''' dantzaria (Durango 1982)
# [[Izaro Zubiria]] ef--'''SORTU''' zientzilaria (Gaztelu 1989)
# [[Izaskun Ayestaran]] ----'''SORTU''' erreketista (Ibarra 1941)
# [[Jaione Camborda]] ef--'''SORTU''' zinegilea (Donostia 1983)
# [[Joana Olasagasti]] ----'''SORTU''' dantzaria (Baiona 1990)
# [[Jone Elorriaga]] ef--'''SORTU''' artista (Durango 1993)
# [[Jone Martinez Palacios]] ef--'''SORTU''' irakaslea, feminista (Bizkaia 1995)
# [[Josune Ilundain]] ef--'''SORTU''' sortzailea, ekintzaile, idazlea. (Nafarroa 1990)
# [[Judit Muñoz]] ef--'''SORTU''' matematikaria eta ikertzailea (Abadiño 1991)
# [[Juana Arrillaga|Juana "Juanita" Arrillaga]] efef'''SORTU''' erraketista (Elgoibar 1925- Mexiko 2022)
# [[Juanita Gorroño]] efef'''SORTU''' panderojolea (Muxika 1913-Zornotza1991)
# [[Juliana Zubizarreta]] efef'''SORTU''' panderojolea (Elgoibar1910-2006)
# [[Julie Adrienne Karrikaburu]] efef'''SORTU''' musikologoa (Zuberoa1827-1898)
# [[Karmele Gisasola]] ef--'''SORTU''' Herri kirolak (Mallabia1994)
# [[Karmele Mitxelena]] ef--'''SORTU''' Idazlea eta iralkaslea (Oiartzun1988)
# [[Larraitz Ariznabarreta]] ----'''SORTU''' antropologoa (Bilbo1968)
# [[Leyre Arrieta |Leyre Arrieta Alberdi]] ef--'''SORTU''' historialaria (Mutriku1971)
# [[Leire Elustondo Quiñones]] ef--'''SORTU''' Abeslaria, kazetaria (Ermua1993)
# [[Lide Arana]] ----'''SORTU''' zientzialaria (Donostia1984)
# [[Lurdes Huizi]] --ef'''SORTU''' irakaslea, (Goizueta1958-2020)
# [[Luzia Sagastasoloa]] efef'''SORTU''' maistra, irakaslea, moja (Mallabia1912-Gasteiz1999)
# [[Maialen Arregi]] ef--'''SORTU''' Arkitektoa (Elorrio1986)
# [[Mabel Cañada Zorrilla]] ----'''SORTU''' feminista, ekintzailea (Bilbo1952)
# [[Mabi Revuelta]] ef--'''SORTU''' artista plastikoa (Bilbo1967)
# [[Maddi Ane Txoperena]] ef--'''SORTU'''bertsolaria, kazetaria eta feminista (Hendaia1994)
# [[Maiana Bidegain]] ----'''SORTU''' zinegilea (Lapurdi1977)
# [[Maite Lephaille]] ----'''SORTU''' irrati-esataria (Zuberoa1957)
# [[Maite López]] ef--'''SORTU''' idazlea, itzultzailea (Azkoitia1985)
# [[Mari Cruz Guruzeta]] efef'''SORTU''' ekintzailea (Aramaio1871-Areatza1934)
# [[Mari Jose Kerejeta]] ----'''SORTU''' idazlea (Zegama1961)
# [[Mari Karmen Goñi]] ----'''SORTU''' irakasle aitzindaria (Baztan ?)
# [[María Jesús Cueto]] ef--'''SORTU''' artista. (Santander-Bilbo1951)
# [[Maria González Gorosarri]] ef--'''SORTU''' Kazetaria, idazlea (Durango1978)
# [[Maria Dolores Larramendi]] efef'''SORTU''' erraketista (Pasaia1926-2023)
# [[Maria Mentxaka]] ef--'''SORTU''' kirol argazkilaria (Mungia1976)
# [[Maria Merino]] ef--'''SORTU''' matematikaria (Bilbo1976)
# [[Maria Txurruka]] efef'''SORTU''' erraketista (Elgoibar1923-2000)
# [[Mari Carmen Ruiz]] ----'''SORTU''' aktore ohia (Bilbo1944)
# [[Marijo Deogracias]] ef--'''SORTU''' kazetaria (Antzuola1973)
# [[Miren Larrea]] ef--'''SORTU''' antzezlea. (Zornotza1981)
# [[Myriam Cameros Sierra|Myriam Cameros]] ef--'''SORTU''' Ilustratzailea (Iruña1978)
# [[Nerea Irastorza]] ----'''SORTU''' zientzialaria (?, 1991)
# [[Nerea Loiola Pikaza|Nerea Loiola]] ef--'''SORTU''' idazlea (Deba1985)
# [[Olga Cazalis]] --ef'''SORTU''' erraketista (Markina-Xemein1925-Tenerife2018)
# [[Pilar Claver]] ----'''SORTU''' aktibista (Izaba1918-2000)
# [[Uxune Martinez Mazaga]] ef--'''SORTU''' Zabalkunde zientifikorako arduraduna (Garai1969)
# [[Udane Ostolaza]] ef--'''SORTU''' Harri-jasotzailea (Orio2005)
# [[Yolanda Mazkiaran]] '''SORTU''' dokumentalgilea (Altsasu1963)
# [[Zaloa Fuertes]] ef--'''SORTU''' Argazkilaria (Mexiko-Abadiño1983)
# [[Zuriñe del Cerro]] efef'''SORTU''' feminista historikoa (Bilbo1956-2020)
# [[Katalin Karikó]] Biokimikaria (Hungaria)
# [[Adela Cortina]] filosofoa (Valentzia) itzulpena
# [[Adelina Gutiérrez]] astrofisikaria (Txile)
# [[Alda Lara]] idazlea. (Angola). itzulpena
# [[Alicia Miyares]] Filosofoa, feminista (Asturias) itzulpena
# [[Alexandra David-Néel]] bidaiaria, idazlea (Frantzia) itzulpena
# [[Alexandra Olaya]] zientzialaria. Kolonbiarra. Itzulpena
# [[Ama Ata Aidoo]] idazle afrikarra. Itzulpena
# [[Amancay Gaztañaga]] abeslaria (Mexiko)
# [[Amelia Opie]] idazlea ingelesa
# [[Aminata Sow Fall]] idazlea (Senegal) itzulpena
# [[Amparo Sánchez]] abeslaria (SEvilla)
# [[Ana de Miguel]] filosofoa, feministra (SAntander) itzulpena
# [[Ana Kiro]] galiziar abeslaria. itzulpena
# [[Ana María Crespo de las Casas]] farmazialaria. (Tenerife) itzulpena
# [[Andrée de Jongh]] belgika erresistentziako kidea
# [[Ángeles López de Ayala]] kazetaria, politikaria, dramaturgoa (Sevilla)
# [[Anna Burns]] idazlea (Belfast)itzulpena
# [[Anna Surinyach]] fotokazetaria (Katalunia)
# [[Anne Carson]] Poeta (Kanada) itzulpena
# [[Anne Palles]] Sorgintzat errea (Danimarka)
# [[Anoushka Shankar]] musikagilea itzulpena
# [[Antonia Ferrín Moreiras]] Matematikaria, astronomoa (Galizia)
# [[Ariane Lopez-Huici]] argazkilaria. Itzulpena
# [[Asha Ismail]] mutilazioaren aurkako ekintzailea (Kenya)
# [[Atala Apodaca]] feminista, iraultzailea (Mexiko)
# [[Aziza Brahim]] abeslari sahararra (Itzulpena)
# [[Beatrice Shilling]] asmatzailea (Ingalaterra) itzulpena
# [[Becky Siegel]] dantzaria, koreografoa, zuzendaria (EEBB) Iruñea
# [[Bel Zaballa]] kazetaria, idazlea (Katalunia)
# [[Belén Bermejo]] idazlea, argazkilaria eta editorea (Madril)
# [[Belén de Sárraga]] kazetaria, ekintzailea (Valladolid-Mexiko
# [[Beryl Markham]] hegazkinlaria, idazlea (Ingalaterra-Kenya) itzulpena
# [[Bertha Benz]] asmatzailea
# [[Bertha Lutz]] Brasilgo urbanista eta feminista.
# [[Blanca Silveira]] astronomoa (Venezuela) itzulpena
# [[Beulah Louise Henry]] asmatzailea (EEBB) itzulpena
# [[Carme Alvariño]] historialaria (Galizia) itzulpena
# [[Carla Simón]] zinegilea (Katalunia)
# [[Carmen Castillo (zinegilea)|Carmen Castillo]] zinegilea (Txile). itzulpena
# [[Carmen de Burgos]] poeta eta kazetaria (Almeria) itzulpena
# [[Carmen Gil Martinez]] idazlea. (Cadiz)
# [[Carmen Portinho]] (itzulpena) (Brasil)
# [[Catherine Destivelle]] eskalatzailea (Frantzia)
# [[Cécile Rol-Tanguy|Cécile Rol]] Erresistentea. Frantzia. Itzulpena
# [[Celinda Arregui]] politikaria, feminista (Txile)
# [[Claire Goll]] kazetaria, idazlea bakearen aldeko altibista (Alemania-Frantzia)
# [[Claudia Paz y Paz]] giza eskubideen defentzailea
# [[Consuelo Álvarez Pool]] idazlea (Katalunia)
# [[Cony Carranza Castro]] feminista, hezitzailea (El Salvador)
# [[Cora Ratto de Sadosky]] matematikaria eta ekintzailea (ARgentina)
# [[Dacia Maraini]] eleberrigilea (Italia)
# [[Diane di Prima]] Poeta (EEBB) itzulpena
# [[Dilhan Eryurt]] astronomoa, astrofisikaria (Turkia)
# [[Dora Alonso]] Kazetaria eta idazlea (Kuba) itzulpena
# [[Dorothea Klumpke]] astronomoa. EEBB
# [[Dorothee Sölle]] Poeta eta teologoa. Itzulpena
# [[Dulce Chacón (idazlea)|Dulce Chacón (Idazlea)]] Zafra. Itzulpena
# [[Ebru Timtik]] abokatu kurdua. (Istambul)
# [[Elena García Armada]]ingeniaria, asmatzailea (Santander)
# [[Elodia Zaragoza-Turki]] idazlea,poeta,editorea
# [[Emilie Flöge]] jostuna
# [[Emma Chacón i Lausaca]] musikagilea (Bartzelona) itzulpena
# [[Emma Lehmer]] matematikaria (Estatu Batuak) itzulpena
# [[Encarnación Cabré]] arkeologoa (Madril) itzulpena
# [[Eugenia Sacerdote de Lustig]] zientzilaria (Turin-Buenos Aires) (Itzulpena)
# [[Eva Gonzalès]] margolaria (Paris) (Itzulpena)
# [[Fanny Bullock Workman]] bidaiaria, idazlea, itzulpena
# [[Filipa César|Filipa Cesar]] zinema zuzendaria (Portugal) itzulpena
# [[Florence Rena Sabin]] zientzialaria. (EEBB) itzulpena
# [[Francisca Vives]] historialaria (Cadiz) itzulpena
# [[Gabrielle Roy]] Kanadar idazlea. (Kanada)
# [[Gertrude Jekyll]] Lorezaina (Erresuma Batua)
# [[Gloria Anzaldúa]] idazlea. aktibista (EEBB) itzulpena
# [[Guadi Galego]] abeslaria (Galizia) (Itzulpena)
# [[Hayley Westenra]] abeslaria (Zeelanda Berria) itzulpena
# [[Helin Bölek]] abeslaria (Turkia)
# [[Helena Maleno]] aktibista (El Ejido) Itzulpena
# [[Ida Vitale]] idazlea. (Uruguai) itzulpena
# [[Idea Vilariño]] idazlea. itzulpena
# [[Inma Chacón]] idazlea (Zafra) itzulpena
# [[Irene Solà]] idazlea, artista (Katalunia)
# [[Irene Vallejo Moreu]] filologa eta idazlea (Zaragoza)
# [[Irma Alicia Velásquez Nimatuj|Irma Alicia Velásques Nimatuj]]Guatemala, kazetaria eta antropologoa
# [[Isabella Bird]] bidaiaria. idazlea (itzulpena)
# [[Isabel Bono]] poeta, (Malaga) itzulpena
# [[Jacinta Ortiz]] poeta (Granada)
# [[Jennifer Doudna]] biokimikaria (EEBB) itzulpena
# [[Jessie Fauset]] Poeta amerikarra itzulpena
# [[Jessica Anderson]] idazle Australiarra. itzulpena
# [[Jineth Bedoya]] Kazetaria. (Kolonbia) itzulpena
# [[Joan Jara]] dantzaria (Txile) Victor Jararen bikotea
# [[Joanne Chory]] biologoa. EEBB itzulpena
# [[Josefa Llanes Escoda]] sugrafista (Filipinas) itzulpena
# [[Judith Wright]] idazlea (Australia) itzulpena
# [[Julia Antivilo]] artista (Txile)
# [[Julie-Victoire Daubié]] idazle franziarra. itzulpena
# [[Katharine Tynan]] idazle, Irlanda, itzulpena
# [[Kenojuak Ashevak|Kenojuak Ashevah]]margolaria (Kanada)
# [[La Yegros]] abeslaria (ARgentina-Okzitania
# [[Laura Freixas]] idazlea (Bartzelona) (Itzulpena)
# [[Leda Valladares]] abeslaria,(Argentina) (itzulpena)
# [[Leila Aboulela]] sudandar idazlea (Itzulpena)
# [[Leona Chalmers]] aktorea eta asmatzailea. EEBB. itzulpena
# [[Leonor Orosa]] Koreografoa (Filipinak)
# [[Lian Monserrate]] Muralgilea (Estatu Batuak)
# [[Elizabeth Magie]] asmatzailea. (EEBB). Itzulpena
# [[Lucía Garibaldi]] Zinegilea (Uruguai) Itzulpena
# [[Luisa Capetillo]] anarkista, sindikalista, faminista (Puerto Rico) itzulpena
# [[Magda Szabó|Magda Szabo]]idazlea (Hungaria)
# [[María Andresa Casamayor]] matematikaria (Zaragoza) itzulpena
# [[Maria Aurèlia Capmany]] eleberrigile, antzerkigile (Katalunia) itzulpena
# [[Maria Isabel Barreno]] idazlea (Portugal) itzulpena
# [[Maria Beasley]]. Asmaztzailea. (EEBB)
# [[María Cumplido]] matematikaria. (itzulpena)
# [[María Malla]] idazlea, katalana. itzulpena
# [[María Mariño]] idazlea. (Galizia). itzulpena
# [[Maria Pereira]] Asmatzailea (Portugal)
# [[María Salvo]] Antifrankisgta (Bartzelona) itzulpena
# [[Maria Teresa Horta]] idazlea (Portugal) itzulpena
# [[María Teresa León]] idazlea (Errioxa) itzulpena
# [[María Vallet Regí|María Vallet Regi]] Kimikaria (Kanaria)
# [[María Y. Orosa|Maria Y. Orosa]] Medikua eta ikertzailea
# [[Mariama Bâ]] idazlea (SEnegal)
# [[Marica Campo]] idazlea (GAlizia)
# [[Marie Hankel]] Esperanto idazlea, sufragista (Alemania) itzulpena
# [[Marie Paradis]] alpinista Suitzarra. Itzulpena
# [[Marie Under]] idazlea (Estonia) itzulpena
# [[Marion Donovan]] asmaitzailea. EEBB. itzulpena
# [[Mariví Ibarrola]] argazkilaria. (Naiara). itzulpena
# [[Marivi Iturbe Etxeberria]] gizarte laguntzailea. Etxebarri. itzulpena
# [[Margaret Harwood|Margaret Harwook]] Astronomoa (Estatu Batuak) itzulpena
# [[Margaret Burbidge]] Astronomoa. (Inglaterra) itzulpena
# [[Margarida Borràs]] Transexuala (Valentzia)
# [[Margarita Michelena]] poeta (Mexiko)
# [[Margarita Parra Álvarez]] Kimikaria, (Valentzia)
# [[Martha Coston]]asmatzailea (EEBB) itzulpena
# [[Marta Elena Casaús Arzú]] historialaria eta idazlea.(Guatemala)
# [[Maruja Mallo]] margolaria (Galizia) itzulpena
# [[Melitta Bentz]] asmatzailea alemaniarra itzulpena
# [[Mercè Company]] idazlea (Katalunia) itzulpena
# [[Mercè Ibarz]] idazlea (ARagoi)
# [[Mikeas Sánchez]] poeta, irakaslea, idazlea (Mexiko)
# [[Mónica Cahen D'Anvers]] kazetaria (Argentina) itzulpena
# [[Montserrat Gudiol]] margolaria, (Bartzelona) itzulpena
# [[Montserrat Torrent i Serra]] organojolea. (Bartzelona) itzulpena
# [[Nella Larsen]] idazlea Afrikar-amerikarra. Itzulpena
# [[Nellie Campobello]] idazlea eta dantzaria (Durango-Mexiko) itzulpena
# [[Nerea Irigoyen]] zientzialaria. Zaragoza
# [[Ngaio Marsh|Ngaio Marsh]] idazle, antzerlea. itzulpena
# [[Olga Orozco]] poeta (Agentina) Itzulpena
# [[Orsola Casagrande]] (Italia)
# [[Pamela Hinkson]] idazle anglo irlandarra
# [[Patricia Bath|Patricia Bath]] Medikua. itzulpena
# [[Paula Nenette Pepín]] musikaria.
# [[Paula Wiesinger]] eskiatzaile italiarra (Izulpena)
# [[Paulina Chiziane]] idazle Monzambike. Itzulpena
# [[Pilar del Río|Pilar del Rio]] kazetaria eta itzultzailea.(Granada). (itzulpena)
# [[Pilar Alonso Ibañez]] etnografoa, historialaria (Markiz, Araba) itzulpena
# [[Pilar Bellver]] idazlea, feminista (Jaen) itzulpena
# [[Policarpa Salabarrieta]] ekintzalea (Kolonbia)(Itzulpena)
# [[Raina Telgemeier]] komikigilea. (EEBB) itzulpena
# [[Rosalinda L. Orosa]] Idazlea (Filipinak)
# [[Saiza Nabarawi]] idazlea, feminista (Egipto) (Itzulpena)
# [[Sagrario Vera Gordo]] Gerrillaria. (Badajoz)
# [[Sandra Morán]] abeslaria, politikaria (Guatemala) itzulpena
# [[Sara Curruchich]] abeslaria. Guatemala. itzulpena
# [[Sarah Mather]] asmatzailea (EEBB) itzulpena
# [[Severina Luna de Orosa]] medikua eta idazlea (Filipinak)
# [[Silvia Cuevas Morales|Silvia Cuevas]] idazlea Txile. itzulpena
# [[Stefi Troguet]] Alpinista (Andorra)
# [[Susana Malón]] astronomoa (Zaragoza) Itzulpena
# [[Susana Thénon]] itzultzaile, poeta (ARgentina). Itzulpena
# [[Susana Vera]] argakilari-kazetaria (Iruñea) itzulpena
# [[Suceso Portales]] jostuna eta anarko-sindikalista (Extremadura)
# [[Syra Alonso]] idazlea, (Galizia). itzulpena
# [[Teresa Eguibar]] eskulturea (Madril). itzulpena
# [[Teresa Flores]] Feminista, ekintzailea (Txile)
# [[Teresa Meana]] ekintzaile feminista (Gijón)
# [[Vandana Shiva]] Idazlea. (India) (Itzulpena)
# [[Violette Leduc]] Idazlea (Frantzia) itzulpena
# [[Violette Szabo]] Espia (Erresuma Batua)
# [[Yaa Gyasi]] idazle afroamerikarra.(Ghana) itzulpena
# [[Yasmina Reza]] idazlea (Frantzia) itzulpena
# [[Zenobia Camprubí]] idazlea eta itzultzailea itzulpena
}}
====2018-2019====
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Agustina Otaola]] ----'''SORTUA''' Erraketista (Errenteria)
# [[Alaitz Muro]] ef-- '''SORTUA''' ipuin kontalaria eta margolaria (Durango)
# [[Amaia Aroma Lejarreta]] ef-- '''SORTU''' Txistularia (Abadiño)
# [[Ainhoa Zuazua]] ef-- '''SORTUA''' Abeslaria (Ermua)
# [[Angelita Alberdi]] ef-- '''SORTUA''' Erraketista (Eibar)
# [[Arantzazu Ametzaga]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea
# [[Ascensión Badiola]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea(Bilbo)
# [[Aurora Abasolo]] efef '''SORTUA''' Abeslaria (Durango)
# [[Begoña Sopelana]] efef '''SORTUA''' Kooperantea, soziologoa (Iurreta)
# [[Benita Uribarrena]] efef '''SORTUA''' Ekintzailea antifaxista (Durango)
# [[Damaris Pan]] ef--'''SORTUA''' artista (Mallabia)
# [[Digna Garitaonandia]] efef '''SORTUA''' Erraketista
# [[Dina Bilbao]] efef '''SORTUA''' Kirolaria (Ondarroa))
# [[Eladia Altuna]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Irura)
# [[Elena Olabe]] ef-- '''SORTU''' Poeta (Durango)
# [[Elena Solatxi]] ef--'''SORTUA''' Eskultorea (Bilbo)
# [[Elena Orobiogoikoetxea]] ----'''SORTUA''' Piano jolea (Durango)
# [[Emilia Gomez]] ----'''SORTUA''' Erraketistan. (Valentzia)
# [[Estibalitz González]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea (Ermua)
# [[Eugenia Iriondo]] efef '''SORTUA'''Erraketista (Eibar)
# [[Gloria Agirre]] ef-- '''SORTUA'''Erraketista (Asteasu)
# [[Gloria Zubia]] efef '''SORTU''' ekintzailea (Durango)
# [[Ines Etxegibel]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Durango)
# [[Irati Eguren]] ef-- '''SORTUA''' Arkitektoa, ilustratzailea (Durango)
# [[Irene Ibaibarriaga]] efef'''SORTU''' Erraketista (Ermua)
# [[Jesusa Garitaonandia]] efef '''SORTU''' Erraketista (Mallabia)
# [[Juana Elgezabal]] efef '''SORTUA'''Enpresaria (Derio)
# [[Juanita Ibaibarriaga]] efef '''SORTUA''' Ekintzailea (Ermua)
# [[Juanita Mir]] efef '''SORTUA''' Kazetaria, idazlea (Iruñea)
# [[Juanita Unzueta]] efef '''SORTUA''' Dantzaria (Eibar)
# [[Julia Klaudia Gabilondo]] efef '''SORTUA''' Idazlea (Mungia)
# [[June Arbeo]] ef-- '''SORTUA'' Atleta (Durango)
# [[Kattalin Agirre]] efef '''SORTUA''' Mugalaria, Frantziako erresistentziako kide (Sara)
# [[Koro Benito]] ef-- '''SORTUA''' Poeta (Lumbrales)
# [[Lara Izagirre]] ef-- '''SORTUA''' Zinegilea (Zornotza)
# [[Libe Goñi]] ef-- '''SORTUA''' Irakaslea (Oteitza)
# [[Lidia Cañete]] ef-- '''SORTUA''' kirolaria (Durango)
# [[Lourdes Munitxa]] efef '''SORTUA''' Euskaltzalea (Zornotza)
# [[Lucia Areitioaurtena]] efef '''SORTUA'''Erraketista (Ermua)
# [[Luz Zalduegi]] efef '''SORTUA''' Albaitaria (Mallabia)
# [[Maddi Barber]] ef-- '''SORTUA''' Zinegilea (Lakabe)
# [[Maitane Alonso]] ef-- '''SORTU''' Ikertzailea,asmatzailea (Sodupe)
# [[Maria Ana Bidegaray]] ---- '''SORTU''' Idazlea, feminista (Hazparne - Lapurdi)
# [[Maria Arrillaga]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Elgoibar)
# [[Maria Camino Oskoz]] efef '''SORTUA''' Maistra. (Iruñea)
# [[Mari Carmen Lasagabaster]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Eibar)
# [[Mari Carmen Madariaga]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Igorre)
# [[Maria Antonia Uzkudun]] --ef'''SORTUA''' Erraketista (Anoeta)
# [[Maria Luisa Alberdi]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Eibar)
# [[Maria Luisa Senar]] --ef'''SORTUA'''Erraketista (Pasaia)
# [[Maria Pilar Urriza]] ef--'''SORTUA''' Dantzaria (Lantz)
# [[Maria San Juan de Garonda]] ---- '''SORTUA'' emagina. inkisizioa sutan erre zuen (Mungia)
# [[Maribi Unamuno]] ---- '''SORTUA''' Filologoa. (Aulesti)
# [[Meritxel Relaño]] ef-- '''SORTUA''' Unicefeko arduradun nagusia Yemenen (Durango)
# [[Mila Salterain]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea (Durango)
# [[Miren Alazne Iruretagoiena]] ef-- '''SORTU''' ekintzailea (Zarautz)
# [[Miren Maortua]] efef '''SORTUA''' Idazlea (Zaldibar)
# [[Miren Uzkudun]] ef-- '''SORTUA''' Erraketista (Asteasu 1922-)
# [[Nerea Etxegibel]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Durango 1964- )
# [[Oihana Azkorbebeitia]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Abadiño 1981- )
# [[Paula Lamarain]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Eibar 1924-2018)
# [[Rosa Soroa]] ef-- '''SORTUA''' Erraketista (Elduaien 1945- )
# [[Rosario Aranburu]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Eibar 1921-2015)
# [[Silvia Trigueros]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Abadiño 1976)
# [[Teri Ibarrola]] ---- '''SORTUA''' Ipuin kontalaria (Aulesti)
# [[Vanessa Goikoetxea]] ef-- '''SORTU''' abeslaria (Florida 1980- )
# [[Zoila Askasibar]] ef-- '''SORTUA''' inprimatzailea (Elgeta 1877-1945)
# [[Shakuntala Devi]] efef Idazlea (India) (Itzulpena)
# [[Almudena Hernando]] ---- arkeologoa (Madril 1959)(itzulpena)
# [[Gisella Perl]] efef Ginekologoa judua (Hungaria 1907-1988) (itzulpena)
# [[Luna Miguel]] ef-- idazlea (Alcalá de Henares 1990- ) (itzulpena)
# [[Mae Jemison]] ef-- ingeniari (Alabama 1956- ) (Itzulpena)
# [[Maria Antonia Canals]] ef-- matematikaria (Bartzelona) (Itzulpena)
# [[Mercedes Colás]] efef Maiatzeko plazako amak (Argentina 1925-2021) (Itzulpena)
}}
=== [[Fitxategi:Gnome-colors-alacarte2.svg|30px]] Hobetuak ===
==== 2020 ====
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Agurtzane Elorriaga]] (Iurreta)
# [[Ana Diez]] zinemagilea (Tutera)
# [[Amaia Iturbide]] idazlea (Bilbo-Getxo)
# [[Ariane Lopez-Huici|Ariane López Huici]] argazkilari lapurtarra.
# [[Erika Lagoma]] Bertsolaria, feminista (Lesaka-Durango)
# [[Gurutzi Arregi]] etnografoa (Durango)
# [[Iñaxi Etxabe]] Bertsolaria, (Zumaia-Zarautz)
# [[Isabel Coixet]] zinegilea (Katalunia)
# [[Itziar Mendizabal]] Dantzaria (Gipuzkoa
# [[Luzia Goñi]] bertsolaria (Basaburua)
# [[Maider Fernandez]] zinegilea (Donostia)
# [[Maria Zambrano]] idazlea (Madril)
# [[Martina Ibaibarriaga]] gerrillaria (Berriz)
# [[Matxalen Ziarsolo]] saskibaloi jokalaria (Ermua)
# [[Oihana Alkorta]] musikaria (Orio-Zarautz)
# [[Primi Erostarbe]] panderojolea eta irrintzilaria (Oñati)
# [[Teodora Zuloaga]] zeramikaria (Madril-Segovia)
# [[Trota Salernokoa]] ginekoloagoa(Italia)
# [[Alfonsina Strada]] txirrindulari argentinarra (Mototsa)
}}
==== 2018-2019 ====
# [[Balendiñe Albizu]] efef Idazlea (Zumaia)
# [[Gurutze Frades]] ef-- Kirolaria (Durango-Iurreta)
# [[Lourdes Unzueta]] ef-- Idazlea (Durango)
# [[Uri Ruiz Bikandi]] efef Idazlea (Durango)
== HOBETUAK ==
=== Hobetuak 2023 ===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Sonia Etxezarreta]] '''--ef'''mahai-tenislaria (Irun 1968?- 2011)
# [[Yusra Mardini]] '''ef--'''igerilaria, errefuxiatua (Siria 1998)
# [[Olatz González]] '''ef--'''antropologoa (Bilbo 1973)
# [[Eider Cardeñosa]] '''ef--'''karateka (Gasteiz 1995)
# [[Graziana Barrenetxea]] '''----'''sorginkeriaren biktima (Zugarramurdi 1540-Logroño 1610)
# [[Ainara Elbusto]] '''ef--'''txirrindularia (Nafarroa 1992)
# [[Patricia López Arnaiz]] '''ef--''' (Gasteiz 1981)
# [[Sofia Otero]] '''ef--'''aktorea (Basauri 2013)
# [[Estibaliz Urresola Solaguren]] '''ef--'''film zuzendaria, gidoilaria (Laudio 1984)
# [[Kim Ju-ae]] '''ef--'''Kim dinastiako kidea (Ipar Korea 2013)
# [[Barbara Stanwyck]] '''efef'''aktorea (AEB 1907-1990)
# [[Glenn Close ]] '''ef--'''aktorea (AEB 1947)
# [[Lola Baldrich]] '''ef--'''aktorea (Toledo 1967)
# [[Lola Herrera]] '''ef--'''aktorea (Valladolid 1935)
# [[Federica Montseny]] '''efef'''anarkista, idazlea (Madril 1905-Frantzia 1994)
# [[Céline Laguarde]] '''efef'''argazkilaria (Lapurdi 1961)
# [[Aroa Gorostiza]] '''ef--'''txirrindularia (Elorrio 2002)
# [[Anna Muzytxuk ]] '''ef--'''xake-jokalaria, aktibista (Ukraina 1990)
# [[Clara Azurmendi]] '''ef--'''badminton kirolaria (Donostia 1998)
# [[Irene Papas]] '''efef'''aktorea, abeslaria (Grezia 1926-2022)
# [[Uxue Apaolaza]] '''ef--'''idazlea (Hernani 1981)
# [[Hélène Carrère d'Encausse]] '''efef'''historialaria (Paris 1929)
# [[Lisa Simpson]] marrazkietako pertsonaia (AEB 1987)
# [[Maggie Simpson]] marrazkietako pertsonaia (AEB 1987)
# [[Emakumearen historia]] emakumearen eginkizuna historian zehar
# [[Oihana Azkorbebeitia]] '''ef--'''korrikalaria (Abadiño 1981)
# [[Ione Irazabal]] '''ef--'''aktorea (Elorrio 1963)
# [[Hürrem Sultan]] haseki sultan (Poloniako Erresuma,?-Otomandar Inperioa,1558)
# [[Irene Atenaskoa]] '''--ef'''enperatrizea (Atenas,752-Lesbos,803)
# [[Angelique du Coudray]] '''--ef'''emagina (Frantzia, 1712-1794)
# [[Enara López]] '''ef--'''txirrindularia (Bilbo 1997)
# [[Genero-rol]]
# [[Genero-desparekotasun]]
# [[Louise Joy Brown]] '''ef--'''1. probeta umea (Erresuma Batua 1978)
# [[Marije Fullaondo]] '''ef--'''politikaria (Getxo, 1964)
# [[Francisca Pizarro Yupanqui]]'''ef--'' Quispe Sisa eta Francisco Pizarroren alaba (Peru,1534-Cáceres,1598)
# [[Hassiba Ben Bouali]] '''efef''Aljeriako Independentzia Gerrako gudaria (1938 - 1957)
# [[Irene Paredes]] '''ef--'''futbolaria (Legazpi 1991)
# [[Oihane Hernandez]] '''ef--'''futbolaria, defentsa (Sopela 2000)
# [[Misa Rodríguez]] '''ef--'''futbolaria, atezaina (Kanariak 1999)
# [[Filipa Moniz]] '''ef--'''Kristobal Kolonen emaztea (Portugal, 1455-1485)
# [[Agatha Barbara]] '''efef'''presidentea, aitzindaria (Malta 1923-2002)
# [[Elena Furiase]] '''ef--'''aktorea, idazlea (Madril 1988)
# [[Itsaso Arana]] '''ef--'''ktorea, zuzendaria (Nafarroa 1985)
# [[Ane Santesteban]] '''ef--'''txirrindularia (Errenteria 1990)
# [[Maite Ruiz de Larramendi]] '''ef--'''pilotari ohia (Beasain 1973)
# [[Claudia Zornoza]] '''ef--'''futbolaria, erdilaria (Madril 1990)
# [[Alexia Putellas]] '''ef--'''futbolaria, erdilaria (Bartzelona 19)
# [[Susana Zapke]] '''ef--'''musikologoa (Gipuzkoa 1965)
# [[Maite Agirre ]] '''ef--'''aktore, antzerkigilea (Zarautz 1955)
# [[Noe Itō]] '''efef'''aktibista, eraila (Japonia 1895-1923)
# [[Edmonia Lewis]] '''efef'''eskultorea (AEB 1844-Londres 1907)
# [[Libe Mimenza]] '''ef--'''kazetaria, ikertzailea (Elorrio 1988 19)
# [[Maddalen Dorronsoro Amiano]] '''ef--'''abesbatza zuzendaria (Lezo 1987)
# [[Aintzane Encinas]] '''ef--'''futbolaria ohia, entrenatzailea (Donostia 1988)
# [[Alba Redondo]] '''ef--'''futbolaria, aurrelaria (Albacete 1996)
# [[Jennifer Hermoso]] '''ef--'''futbolari aurrelaria eta erdilaria (Madril 1990)
# [[Ainhoa Cantalapiedra]] '''ef--'''abeslaria (Galdakao, 1980)
# [[Zoleka Mandela]] '''efef'''aktibista (Hegoafrika, 1980-2023)
# [[Ana Terradillos]] '''ef--'''kazetaria (Donostia 1973)
# [[Lidia Valentín ]] '''ef--'''pisu-jasotzailea (Leon 1985)
# [[Maite Oroz]] '''ef--'''futbolaria (Nafarroa 1998)
# [[Adania Shibli]] '''e---'''idazlea (Palestina, 1974)
# [[Rafeef Ziadah]] '''e---'''poeta (Libano, 1979)
# [[Yolanda Alzola]] '''ef--'''telebista aurkezlea (Bizkaia, 1970)
# [[Silvia Intxaurrondo]] '''ef--'''kazetaria (Barakaldo, 1979)
# [[Miren Arzallus]] '''----'''moda historialaria, ikertzailea (Bilbo 1978)
# [[June Ansoleaga]] '''ef--'''kazetaria (Sopela 1987)
# [[Zuriñe Zulaika]] '''----'''metereologoa, fisikaria (?, ?)
# [[Maria Eugenia Luc]] '''ef--'''musikagilea ( Argentina/Euskal Herria 1958)
# [[Yurena]] '''ef--'''abeslaria (Santurtzi 1969)
# [[Amanirenas]] '''e-e-'''erregina eta gobernadorea (Kuxeko Erresuma, K.a.57 - K.a.10)
# [[Gabriela Silang]] '''efef'''Filipinetako heroia (Filipinak, 1731-1763)
# [[Bene Bergado]] '''----'''artista, eskultorea (Salamanca/Bizkaia 1963)
# [[Margarita López Maturana]] '''efef''' moja beatoa, Berrizko Mesedeetako Misiolarien sortzailea (Bilbo 1884-Donostia 1934)
# [[Diana Krall]] '''ef--''' piano-jotzailea eta jazz abeslaria (Kanada 1964)
# [[Maria Gebara]] ---- idazlea (Valladolid, ? - ? ,1683)
# [[Janire Gonzalez Etxabarri]] ef-- surflaria (Zumaia 2005)
}}
== [[Fitxategi:Gnome-system-users.svg |30px|]] Wikilariok ==
(Zure izena gehitu dezakezu iturburu kodea aldatu eta 4 bider ALT Gr + 4 sakatuta (4 aldiz "~" agertuko da)
# [[Lankide:Wikimaribarre|Wikimaribarre]] ([[Lankide eztabaida:Wikimaribarre|eztabaida]]) 18:22, 13 ekaina 2018 (CET)
# [[Lankide:Lurdeswiki|Lurdeswiki]] ([[Lankide eztabaida:Lurdeswiki|eztabaida]]) 18:17, 23 urtarrila 2020 (CET)
# [[Lankide:Larrauri|Larrauri]] ([[Lankide eztabaida:Larrauri|eztabaida]]) 18:18, 23 urtarrila 2020 (CET)
# [[Lankide:OrtuUrti|OrtuUrti]] ([[Lankide eztabaida:OrtuUrti|eztabaida]]) 18:22, 23 urtarrila 2020 (CET)
# [[Lankide:Mototsa|Mototsa]] ([[Lankide eztabaida:Mototsa|eztabaida]]) 11:20, 22 uztaila 2020 (CET)
# [[Lankide:Joseintx|Joseintx]] ([[Lankide eztabaida:Joseintx|eztabaida]]) 18:22, 9 urria 2020 (CET)
# [[Lankide:Isabeliraurgi|Isabeliraurgi]] ([[Lankide eztabaida:Isabeliraurgi|eztabaida]]) 17:48, 16 urria 2020
# [[Lankide:Mgaraizabal|Mgaraizabal]] ([[Lankide eztabaida:Mgaraizabal|eztabaida]]) 18:00, 5 azaroa 2021 (CET)
# [[Lankide:josi|Josi]] ([[Lankide eztabaida:Josi|eztabaida]]) 18:00, 5 azaroa 2021 (CET)
# [[Lankide:Andremendea|Andremendea]] ([[Lankide eztabaida:Andremendea|eztabaida]]) 16:43, 15 azaroa 2024 (CET)
# [[Lankide:JULEBAR|JULEBAR]] ([[Lankide eztabaida:JULEBAR|eztabaida]]) 16:48, 15 azaroa 2024 (CET)
== Wikilaguntza ==
* [https://eu.wikipedia.org/wiki/Laguntza:Gida_arina Gida Arina]
* [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:C%C3%B3mo_subir_imagen_con_la_app_de_Wikimedia_Commons.pdf Cómo subir una imagen con la app de Wikimedia Commons]
* [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ejemplo_de_subida_de_imagen_a_Commons,_introduciendo_geolocalizaci%C3%B3n.webm Ejemplo de subida de imagen a Commons, introduciendo geolocalización]
== [[Fitxategi:Gnome-web-browser.svg|30px]] Kanpo estekak ==
* Nola igo argazkiak Commons-era? [[c:File:Ejemplo_de_subida_de_imagen_a_Commons,_introduciendo_geolocalización.webm|Ordenagailutik (bideoa)]] | [https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/89/C%C3%B3mo_subir_imagen_con_la_app_de_Wikimedia_Commons.pdf App-etik (PDF)] | [[:es:Wikipedia:Encuentros/Wiki_Takes_Vitoria-Gasteiz/Ayuda|Ideia gehiago...]]
* [https://anboto.org/durango/1583310345667-wikipedia-erreminta-ona-dela-uste-dugu-emakumeek-erreferentzialtasuna-lortzeko Wikipedia erramienta ona dela uste dugu emakumeek erreferialtsuna lortzeko]Anboto 2020/03/04
* [https://www.elcorreo.com/bizkaia/duranguesado/durangaldeko-andren-ekarpenak-20200122193350-nt.html?edtn=bizkaia&fbclid=IwAR1hHPcQJaQM-WaIU7mYeNetsB89jEH2-BWSA0fPGjbTgTkHpqtKRT9BnCc#vca=fixed-btn&vso=rrss&vmc=fb&vli=Duranguesado Durangaldeko andren ekarpenak bistaratzera dator WikiEmakumeok] El Correo 2020/01/21
* [https://anboto.org/durango/1579696765085-wikikedada-egingo-dute-durangon-wikipedian-dagoen-genero-arrakala-aldatzeko 'Wikikedada' egingo dute Durangon, Wikipedian dagoen "genero arrakala" aldatzeko], Anboto Durango 2020/01/22
* [https://dotb.eus/dotb-eus-emakumeen-biografia-berriak-sortzeko-wikikedada-antolatu-da-durangon/ Emakumeen biografia berriak sortzeko ‘Wikikedada’ antolatu da Durangon] Dotb.eus 2020/01/23
* [http://www.azkuefundazioarenegunkaria.eus/wikikedada-wikiemakumeokwikidurango/ Wikikedada: WikiEmakumeok/WikiDurango | Azkue Fundazioaren Egunkaria] 2020/01/21
* [https://halabedi.eus/es/marisa-barrena-wikiemakumeok-gizarteko-beste-arloetan-lez-emakumeak-ia-ikusezinak-gara-wikipedian-ere/?fbclid=IwAR2pUHHzwsNx8kzKAyc3dlTpZc4p4mx8duIC0PeKHEj01G3yXoFKxXlBBlc Marisa Barrena (Wikiemakumeok): "Gizarteko beste arloetan lez, emakumeak ia ikusezinak gara wikipedian ere" - Halabedi] 2020/02/06
* [https://www.youtube.com/watch?v=eH-JkwLAa6Q&feature=youtu.be [Bideoa] Data zaharrak bilatzen], Estibalitz González Solozabal Durangon #Wikiemakumeok mintegian data zaharrak zelan bilatzen diren azaltzen dau, Josi Sierra-ri esker.
* [https://amp.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/amarauna/osoa/7892080/magikoa-da-andre-baten-biografia-mundura-zabaltzea/ "Magikoa da andre baten biografia mundura zabaltzea"], EITB - 2021/03/08
* https://www.youtube.com/watch?v=r2Z5CFSLSf8 Lurdes Totorikaguena eta Marisa Barrena Laixiar irratian
* [https://mugakultura.eus/2023/11/10/wikiemakumeok-dokumentala-zinebin-estreinatzea-zorte-ikaragarria-da-bozgorailu-potentea-baita/?fbclid=IwAR2YDcgxq21VEdyB3vM1pju0fA9vtxobJH8n6i2sfPmyLhVQJr9Ys2vCTlw/ Bilbon, Zinebin estrenatzea zorte ikaragarria da, bozgorailu potentea baita. Mugalari 2023ko azaroa. ]
pkmn6fqqskgx3kd8nil9kpj8ngoroy8
9975292
9975286
2024-11-20T14:49:31Z
Lurdeswiki
108042
/* EGITEN */
9975292
wikitext
text/x-wiki
'''''WikiDurangaldea | Durangaldean egiten diren lanaldietako wikilekua '''''
[[Fitxategi:WikiEmakumeok Euskal Herriko 5. Jardunaldi Feministak.jpg|thumb|WikiEmakumeok, Euskal Herriko 5. Jardunaldi Feministak. Azaroak 1 2019, Durangon]]
[[File:5.555 biografia 2024 martxoa.png|thumb|200px|2024.03.08]]
[[File:Durangoko wikilariok 5.000 biografia.png|thumb|200px|2023.12.31]]
[[File:Durangoko wikilariak 2023.jpg|thumb|200px|2023.07.07]]
[[File:WikiEmakumok 3000.jpg|thumb|200px|2023ko otsaila]]
[[File:Wikiemakumeok Durango Abendua 2022.jpg|thumb|200px|2022ko abenduaren 1a]]
[[Fitxategi:Wikiemakumeok Durango.jpg|thumb|200px|Durangoko wikilariak. 2022ko iraila]]
[[Fitxategi:Durangoko wikilariak 1500.jpg|thumb|200px|Durangoko wikilariak. 2022ko ekaina]]
[[Fitxategi:Durangoko Wikilariak.jpg|thumb|200px|Durangoko wikilariak. 2022ko apirila]]
== [[Fitxategi:Im-jabber.svg|30px|]] Wikiproiektu honen helburuak ==
* Emakumeen biografia berriak sortzea euskaraz.
* Wikipedian beste hizkuntza batzuetan badauden emakumeen biografiak euskarara ekartzea.
* Emakumezko editore euskaldunen kopurua handitzea.
* Euskal Wikipedian genero-ikuspegia txertatzea.
* Historian zehar izandako emakumeen ekarpenak eta ezagutzak Euskal Wikipedian biltzea.
== [[File:La mujer que nunca conociste logo 2017.jpg|30px]] Emakumeen zerrenda [https://es.wikipedia.org/wiki/Wikiproyecto:Mujeres/Wikimujeres/WikiEmakumeok/Durango >>> erderaz]==
=== EGITEN ===
# [[Agnes_Sj%C3%B6berg]] https://es.wikipedia.org/wiki/Agnes_Sj%C3%B6berg (Lurdes)
# [[Kamal_Ranadive]] https://es.wikipedia.org/wiki/Kamal_Ranadive (Lurdes)
# [[Joan_Feynman]] https://es.wikipedia.org/wiki/Joan_Feynman (Lurdes)
# [[Emma_Lucy_Braun]] https://es.wikipedia.org/wiki/Emma_Lucy_Braun (Lurdes)
# [[Aurora_Sampedro_Pi%C3%B1eiro]] https://es.wikipedia.org/wiki/Aurora_Sampedro_Pi%C3%B1eiro (Lurdes)
# [[Edith_Farkas]] https://es.wikipedia.org/wiki/Edith_Farkas (Lurdes)
# Espainiako 36ko Gerran fusilatutako emakumeak, SORTU (Marisa)
'''Ingelesetik itzultzeko'''
# [[Georgianna Offutt]] https://en.wikipedia.org/wiki/Georgianna_Offutt
# [[Sarah Massey Overton]] https://en.wikipedia.org/wiki/Sarah_Massey_Overton
# [[Katherine Reed Balentine]] https://en.wikipedia.org/wiki/Katherine_Reed_Balentine
# [[Anna M. Morrison Reed]] https://en.wikipedia.org/wiki/Anna_M._Morrison_Reed
# [[Ellen Clark Sargent]] https://en.wikipedia.org/wiki/Ellen_Clark_Sargent
# [[Selina Solomons]] https://en.wikipedia.org/wiki/Selina_Solomons
# [[Mary Wood Swift]] https://en.wikipedia.org/wiki/Mary_Wood_Swift
#
# [[Naomi Anderson]] https://en.wikipedia.org/wiki/Naomi_Anderson
# [[Mithu Sanyal]] https://en.wikipedia.org/wiki/Mithu_Sanyal (Leire Mi)
Catharine Waugh McCulloch - Wikipedia # [[Catharine Waugh McCulloch]] sufragista (AEB 1862-1945)
Grandma Gatewood - Wikipedia # [[Granma Gatewood McCulloch]] ultrarail mendi-ibileran aitzindaria (AEB 1887-1973)
'''Frantsesetik itzultzeko'''
# [[Émilie Carles]] https://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89milie_Carles
# [[Victoria Mas]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Victoria_Mas
# [[Jeanne Humbert]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Jeanne_Humbert
# [[Anna Mahé]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Anna_Mah%C3%A9
# [[Capucine Motte]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Capucine_Motte
'''SORTZEKO'''
# [[Uxue Rey Gorraiz]] idzlea, kazetaria
# [[Lola Lopez de Lacalle]] idazlea (Zornotza)
# [[Ignacia Altolagirre Camarero]] (h.2023.07.22)
# [[Naia Laka]] (Ispaster) https://www.eitb.eus/es/cultura/cine/festival-san-sebastian/videos/detalle/9589117/video-zortzitik-infinitura-recorrido-por-historia-del-cine-vasco-de-mano-de-benito-ansola/
# [[Annette Gonzalez-Etxabarri]] https://www.naiz.eus/es/info/noticia/20230508/annette-gonzalez-etxabarri-zumaiarra-txapeldun-europako-junior-txapelketan
# [[Madalen Etxegarai]] pilotaria. https://goiena.eus/oinati/1727423962644-madalen-etxegarai-haurra-nintzenean-nuen-ametsa-betetzen-nabil
# [[Sylvia Lefanu]] zinemagilea. https://www.berria.eus/kultura/zinemaldia/berria-eus_2130955_102.html
# [[Nagore Urdapilleta]] Errio dokumentalaren aurkezlea. https://ataria.eus/komunitatea/berria/1727420302628-bere-txikitasunean-orio-zeinen-handia-den-erakutsi-nahi-izan-dugu
# [[Maite Ubiria]] kazetaria. https://www.berria.eus/euskal-herria/iparrari-hegoak-ematen_2129951_102.html
# [[Pancracia Ollo de la Mata]] Zumalakarregiren emaztea
# [[Ainhoa Aldazabal Gallastegi]]
# [[Uxua Azpiroz]] hezitzailea https://www.berria.eus/bizigiro/beharrezkoa-da-bizikidetza-oinarri-duten-proiektuak-garatzea-ikastetxeetan_2128805_102.html
# [[Heza Sengal]]. emakume yazikia. https://www.berria.eus/mundua/eiren-gustukoak-baginen-erosi-egiten-gintuzten-merkantzia-hutsa-bagina-bezala_2128867_102.html
# [[Miren Berasategi Zeberio]] Ikertzailea. https://www.berria.eus/euskal-herria/gizon-gazteek-kontserbadurismorako-joera-dute_2128223_102.html
'''Zinegileak - Donostiako Giza Eskubideen Zinemaldian sarituak'''
# [[Kim Longinotto]] https://es.wikipedia.org/wiki/Kim_Longinotto
# [[Lourdes Portillo]] https://es.wikipedia.org/wiki/Lourdes_Portillo
# [[Deepa Mehta]] https://es.wikipedia.org/wiki/Deepa_Mehta
'''Espainiako Gerra Zibileko emakumeak'''
# [[Sofia Da Blasco]] https://es.wikipedia.org/wiki/Sof%C3%ADa_Blasco
# [[Carolina_Bunjes-Rosenthal]] https://es.wikipedia.org/wiki/Carolina_Bunjes-Rosenthal
# [[Isabel Alonso]] https://es.wikipedia.org/wiki/Isabel_Alonso
'''Emakume interesgarriak'''
# [[Jekaterina Samutsevitx]] https://es.wikipedia.org/wiki/Yekaterina_Samuts%C3%A9vich
# [[Nadezhda Popova]] https://es.wikipedia.org/wiki/Nadezhda_Popova
'''Heroínas de la Unión Soviética''' https://es.wikipedia.org/wiki/Anexo:Hero%C3%ADnas_de_la_Uni%C3%B3n_Sovi%C3%A9tica
'''Emakumeak eta itsasoa'''
https://www.naiz.eus/eu/info/noticia/20210924/las-mujeres-ilustres-de-la-historia-naval-en-el-itsasmuseum-de-bilbo-a-traves-del-arte
'''Kartzelak'''
# Cárcel de mujeres de Málaga https://es.m.wikipedia.org/wiki/Antigua_c%C3%A1rcel_de_mujeres_de_M%C3%A1laga
# Antigua cárcel de Segovia. https://es.wikipedia.org/wiki/Antigua_c%C3%A1rcel_de_Segovia
# Cárcel la Galera https://es.wikipedia.org/wiki/C%C3%A1rcel_La_Galera
# Cárcel Central/Prisión de Madres Lactantes de San Isidro (Madril)
'''EMAKUME ITZULTZAILEAK'''
# [[Malika Embarek]] https://es.wikipedia.org/wiki/Malika_Embarek
# [[Concha Fernández-Luna Sánchez]] https://es.wikipedia.org/wiki/Concha_Fern%C3%A1ndez-Luna_S%C3%A1nchez
# [[Laura García Corella]] https://es.wikipedia.org/wiki/Laura_Garc%C3%ADa_Corella
'''EMAKUME AKTIBISTAK'''
# https://es.wikipedia.org/wiki/Categor%C3%ADa:Mujeres_activistas
# [[María Dimádi]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Mar%C3%ADa_Dim%C3%A1di (Leire)
# [[Paste Up Morras]], aktibista https://es.wikipedia.org/wiki/Paste_Up_Morras
# [[Elizabeth Wathuti]] aktibista https://es.wikipedia.org/wiki/Elizabeth_Wathuti (Oiber)
# [[Tosia Altman]] https://es.wikipedia.org/wiki/Tosia_Altman
# https://es.wikipedia.org/wiki/V%C3%B5_Th%E1%BB%8B_Th%E1%BA%AFng
# [[Maria Spiridonova]] https://es.wikipedia.org/wiki/Mariya_Spirid%C3%B3nova
# [[Yusra Al Barbar]] https://es.wikipedia.org/wiki/Yusra_al-Barbari palestinarra
'''EMAKUME ILUSTRATZAILEAK''' https://es.wikipedia.org/wiki/Categor%C3%ADa:Ilustradoras
# [[Mitzy Reyes Juárez]] https://es.wikipedia.org/wiki/Mitzy_Reyes_Ju%C3%A1rez
# [[Ellen Robbins]] https://es.wikipedia.org/wiki/Ellen_Robbins
# [[Retta aktibisten zerrendan Scott]] https://es.wikipedia.org/wiki/Retta_Scott
# [[Bahia Shehab]] https://es.wikipedia.org/wiki/Bahia_Shehab
# [[Posy Simmonds]] https://es.wikipedia.org/wiki/Posy_Simmonds
'''EMAKUME IDAZLEAK - POETAK'''
# [[Anna Caballé Masforroll]] https://es.wikipedia.org/wiki/Anna_Caball%C3%A9_Masforroll
# [[Olga Rivero]] https://es.wikipedia.org/wiki/Olga_Rivero_Jord%C3%A1n
'''EMAKUMEAK ZIENTZIAN'''
# [[Ruth Pfau]] https://es.wikipedia.org/wiki/Ruth_Pfau
# [[Gloria Long Anderson]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Gloria_Long_Anderson
# [[Clémence Royer]] https://es.wikipedia.org/wiki/Cl%C3%A9mence_Royer
# [[Tilly Edinger]] https://es.wikipedia.org/wiki/Tilly_Edinger
# [[Isabel Clifton Cookson]] https://es.wikipedia.org/wiki/Isabel_Clifton_Cookson
# [[Cécile DeWitt Morette]] https://es.wikipedia.org/wiki/C%C3%A9cile_DeWitt-Morette
# [[Wrexie Leonard]] https://es.wikipedia.org/wiki/Wrexie_Leonard
# [[Marjorie Lee Browne]] https://es.wikipedia.org/wiki/Marjorie_Lee_Browne
'''DENETARIK'''
# [[Victorine Brocher]] https://en.wikipedia.org/wiki/Victorine_Brocher (LEIRE MENDIBURU)
# [[Esther Afus Ocloo]] aitzindaria (Ghana) https://es.wikipedia.org/wiki/Esther_Afua_Ocloo
# [[Margaret A. Wilcox]] https://en.wikipedia.org/wiki/Margaret_A._Wilcox (Eider)
# [[Amineh Kakabaveh]] https://en.wikipedia.org/wiki/Amineh_Kakabaveh (Eider)
# [[Comandanta Ramona]] https://es.wikipedia.org/wiki/Comandanta_Ramona Chiapas
# [[Trio Artio]] https://www.musicexport.at/artist/trio-artio/ + Berria egunkaria(Eider)
# [[Fabiola Letelier]] abokatua eta giza eskubideen aldeko ekintzailea.
# [[Ana Belén Montes]] espioia. https://es.wikipedia.org/wiki/Ana_Bel%C3%A9n_Montes
# [[Dorothy Levitt]] asmatzailea eta kotxe lasterketetan aitzindaria https://es.wikipedia.org/wiki/Dorothy_Levitt
== BERRIAK ==
==='''Berriak 2024''' ('''azaroa''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Janire Etxabe]] '''SORTUA''' dantzaria da, dantza bertikalean aditua. (Arrankudiaga, Bizkaia, 1979)
# [[Celia Santos]] '''SORTUA''' idazlea (Bergara, 1972)
# [[Tamara García Iglesias]] '''SORTUA''' zinemagilea eta komisarioa (Lasarte, 1978)
# [[Warisha Moradi]] '''SORTUA''' heriotz epaia duen militante kurdua (Kurdistan, XX. mendea)
# [[Carmina Merodio Hoyos|Carmina Herodio]] '''SORTUA''' Saturrarango kartzelan egon zen 6 urtez (Panes, 1920-2006)
# [[Parvaneh Kazemi]] '''SORTUA''' matematikaria, mendizale eta mendi gidaria (Teheran, 1970)
# [[Araceli González Carballo]] espioia, erizaina (Lugo 1914-Madril 1990)
# [[Margarita Ruiz de Lihory]] margolaria, espioia (Valentzia 1889-Albacete 1968)
# [[Isona Passola]] film zuzendaria, gidoilaria, ekoizlea (Bartzelona 1953)
# [[Cristina Martín-Prieto]] futbolaria (Sevilla 1993)
# [[Melania Olcina]] dantzaria, koreografoa (Bartzelona 1982)
# [[Rafaela Carrasco]] dantzaria, koreografoa (Sevilla 1972)
# [[Lisi Estaràs]] dantzaria, koreografoa (Argentina 1971)
# [[Lorena Nogal]] dantzaria, koreografoa (Bartzelona 1984)
# [[Luz Arcas]] dantzaria (Malaga 1983)
# [[Manuela Carrasco]] flamenko dantzari ijitoa (Sevilla 1958)
# [[Lynda Barry]] komikigile eta irakasle estatubatuarra (Wisconsin, 1956)
# [[Maria Antónia Palla]] kazetaria eta feminista (Portugal, 1933)
# [[Mary Adamson Anderson Marshall]] medikua Edinburgoko 7ak taldekoa (1837-1910)
# [[Sara González Lolo]] patin hockey jokalaria (Asturias 1992)
# [[Natasha Lee]] patin hockey jokalaria, entrenatzailea (Malaysia/Asturias 1992)
# [[María Díez Busqué]] patin hockey jokalaria (Bartzelona 1989)
# [[Anna Casarramona Vivas]] patin hockey jokalaria (Bartzelona 1994)
# [[Anna Serra]] triatleta (Bartzelona 1968)
# [[Mathilde Ollivier]] aktorea, modeloa (Frantzia 1994)
# [[Gimena Llamedo]] psikologoa, politikaria (Asturias 1981)
# [[Mikey Madison]] aktorea (AEB 1999)
# [[Julia Butters]] aktorea (AEB 2009)
# [[Samantha Robinson]] aktorea (AEB 1991)
# [[Irene Flunser Pimentel]] historialaria (Lisboa, 1950)
# [[Cósima Wagner|Cosima Wagner]], Richard Wagner musikagilearen 2. emaztea (Bellagio, 1837 - Bayreuth, 1930)
# [[Verena Wagner]] musikagilea (Alemania, Bayreuth, 1920- Überlingen, 2019)
# [[Eva von Bülow]] Cosima Liszt eta Richard Wagnerren alaba (Tribschen, 1867 - Bayreuth, 1942),
# [[Anne Rearick]] argazkilari estatubatuarra (Idaho, AEB, 1960)
# [[Pauline Harmange]] idazlea eta feminista (Lille, 1994)
# [[Bertha Hirsch Baruch]] poeta, idazle eta sufragista (AEB)
# [[Minora Kibbe]] gizarte erreformatzaile eta sufragista (AEB)
# [[Emily Bovell|Emily Bowel]] medikua (Londres, 1841-1845)
# [[Honor Frost]] urpeko arkeologoa (Erresuma Batua, 1917-2010)
# [[Susan Atkins]] kriminala (AEB 1948-2009)
# [[Abigail Folger]] oinordeko eraila (AEB 1943-1969)
# [[Eva Saldaña]] ekologo aktibista (Madril 1977)
# [[Rosalie Varda]] jantzi diseinatzailea (Frantzia 1958)
# [[Manuela Fernández Pérez]] artista (Madril 1927-2017)
# [[Manuela Saborido Muñoz]] artista (Cadiz 1943)
# [[Sofia Crespo]] artista bisuala (Argentina 1991)
# [[Mercedes Doménech]] irrati esataria (Asturias 1922-Granada 2002)
# [[Barbara Steele]] aktorea (EB 1937)
# [[Arantza Toledo]] piraguista (Cuenca 1999)
# [[Alice Coffin]] kazetaria eta feminista (Tolosa, Ozitania, 1978)
# [[Clara Elizabeth Chan Lee]]
# [[Emily Sturge]]
# [[Gulielma Lister]] botanikaria (Ingalaterra, 1860-1949)
# [[Katharina Wagner]] eszena zuzendaria da. Bayreutheko Jaialdiaren zuzendaria. (Bayreuth, Alemania, 1978)
# [[Isolde Wagner]] Hans von Bülow edo Richard Wagner eta Cosima Wagner-en alaba (Alemania, 1865 - 1919)
# [[Blandine von Bülow]] Hans von Bülow eta Cosima Liszten alaba zen, (Alemania, 1863-1941)
# [[Daniela von Bülow]] piano-jotzailea (Berlin, 1860 - Bayreuth, 1940)
# [[Minna Wagner|Minna Wagner,]] aklorea (Saxonia, 1809- Dresden, 1866)
# [[Eva Wagner-Pasquier]]antzerki-enpresaburu da ( Alemania, 1945)
# [[Yang Huanyi]] nushuaren azken hiztuna (Txina 1906-2004)
# [[Carme Sansa]] aktorea, ekintzailea (Bartzelona 1943)
# [[Ana Romero Galán]] kazetaria, idazlea (Cádiz 1966)
# [[Aimée de Heeren]] socialitatea ( Brasil 1903-AEB 2006)
# [[Rocío Márquez]] flamenko kantaria (Huelva 1985)
# [[Carola Ortiz]] musikagilea, abeslaria, klarinete jolea (Bartzelona 1986)
# [[Isabel de Solís]] esklabu kristaua, Granadako Muley Hacén sultan nazariaren ohaidea (? XV. mendea- Sevilla ?)
# [[Nani Jiménez]] aktorea, modeloa (Valentzia 1981)
# [[Alejandra Herranz]] kazetaria (Bartzelona 1972)
# [[Mar Cabra]] ikerketa kazetaria (Madril 1983)
# [[Marianne Grunberg-Manago]] biokimikaria (Frantzia, 1921-2013)
# [[Angela Becerra]] idazlea (Kolonbia, 1957 )
# [[Codou Bop]] soziologoa, kazetaria, feminista (Senegal, ?)
# [[Ana Gomes]] portugaldar diplomazialari eta politikaria (Lisboa, 1954)
# [[Maria Filomena Mónica]] portugaldar soziologoa (Lisboa, São Mamede, 1943)
# [[Ayşe Sultan]] otomandar printzesa (1608-1656)
# [[Mara Santos]] kanoalaria (Palentzia 1969)
# [[María José Campos]] xakelaria (Argentina 1999)
# [[Fatma Hatun]] Ahmed I.aren 3. ezkontidea (?Bosnia 1590-Istanbul 1660)
# [[Mahfiruz Hatice Hatun]] esklaboa, Ahmed I.a sultanaren 1. ezkontidea (Kaukaso 1590-Istanbul 1620)
# [[Hanzade Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul c.1609-Edirne 1650)
# [[Gevherhan Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul c.1605- c.1631)
# [[Atike Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul 1614-1674)
# [[Abide Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul 1618-1648)
# [[Fatma Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul c.1607-c.1671)
# [[Ida Finney Mackrille]] sufragista, politikaria eta hizlaria(AEB, 1867-1960)
# [[Luella Johnston]] Enpresaria (AEB, 1958)
# [[Elizabeth Thacher Kent]] idazlea (AEB, 1868-1952)
# [[Blandine Le Callet]] idazle eta irakasle frantsesa (Frantzia, 1969)
# [[Rosa Maria Gilart Jiménez]] brodatzailea (Mallorca 1810-Madril 880)
# [[Eugenia Kalnay]] metereologoa (Argentina 1942)
# [[Judeline]] abeslaria (Cádiz 2003)
# [[Claude Pompidou]] politikaria, 1. dama (Frantzia 1942-2007)
# [[Handan Sultan]] otomandar ezkontidea (Bosnia 1565-Istanbul 1605)
# [[Halime Sultan]] otomandar ezkontidea (Abkhazia 1576-Istanbul 1623)
# [[Safiye Sultan]] otomandar ezkontidea (Albania 1550-Istanbul 1618)
# [[Telli Hümaşah Sultan]] otomandar ezkontidea (¿ c.1630-c.1676)
# [[Turhan Hatice Sultan]] otomandar ezkontidea eta erregeordea (Rutenia 1627-Edirne 1683)
# [[Ana Lena Rivera]] idazlea (Asturias 1972)
# [[Emma Maria Harrington]] sufragista (Dinamarka 1881-AEB ?)
# [[Ángela Cenarro Lagunas]] feminista eta historialaria (Zaragoza, 1965)
# [[Aurélie Valognes]] eleberrigilea (Frantzia, 1983)
# [[Sandra Myrna D%C3%ADaz]] biologoa (Argentina, 1961)
# [[Maria Grazia Cutuli]] kazetaria (Italia 1963-2001)
# [[Babe Paley]] socialitatea, editorea (AEB 1915-1978)
# [[Nona Sobo]] aktorea, modeloa (Tailandia/Bartzelona 2000)
# [[Laura Ramos]] aktorea (Kuba 1978)
# [[Araceli González Campa]] kazetaria (Madril XX. mendea)
# [[Paloma Chamorro]] kazetaria (Madril 1949-2017)
# [[María Josefa Pimentel Téllez-Girón]] aristokrata (Madril 1752-1834)
# [[Ann Hui]] aktorea, film zuzendaria (Txina 1947)
# [[Sylvia Chang]] film zuzendaria, idazlea (Txina 1953)
# [[Ángela Rodicio]] kazetaria, idazlea (Ourense 1963)
# [[Laura de Force Gordon]] hizlaria, kazetaria, sufragista (AEB)
# [[Stella Wynne Herron]] idazlea, sufragista (AEB)
# [[Taneko Suzuki]] zientzilaria eta ikertzailea (Japonia, 1926-2020)
# [[Gülistan Sönük]] politikaria (Kurdistan, 1993)
# [[Margarita Torres]] historialaria (León 1969)
# [[Hai Yan]] ekintzailea, idazlea (Txina 1954)
# [[Maria Pilar Perea Sabater]] filologoa (Bartzelona 1960)
# [[Melani García]] abeslaria (Valentzia 2007)
# [[María Luisa Cava de Llano Carrió]] legelaria, politikaria (Bartzelona 1948)
# [[Azahara Palomeque Recio]] kazetaria, idazlea, poeta (Kordoba 1986)
# [[Mirela]] abeslaria (Madril 1990)
# [[Alejandra Kindelán]] ekonomialaria (Venezuela 1971)
# [[Zina%C3%ADda Ierm%C3%B3lieva]] mikrobiologoa (Errusia, 1898-1974)
# [[Marie Pascale Osterrieth|Marie-Pascale Osterrieth]] Belgikako antzerki- eta zinema-zuzendari eta produktorea (Basoko, 1956)
# [[Charo Garaigorta]] artista (Coruña 1961)
# [[Anna Caballé Masforroll]] idazlea (Bartzelona 1954)
# [[Lydia Flood Jackson]] enpresaburua, sufragista (AEB 1862-1963)
# [[Mar%C3%ADa de los %C3%81ngeles Cardona Florit]] botanikaria (Menorca-Bartzelona, 1940-1991)
# [[Pacita Abad]] margolaria (Filipinas, 1946-2004)
# [[Lida Abdul]] artista (Afganisgtan, 1973)
# [[María Izquierdo (margolaria)|Maria Izquierdo (margolaria)]] (Mexiko, 1902-1955)
# [[Aina Garcia-Carbó]] poeta (Castelló, 1993)
# [[Kathleen Norris]] eleberrigilea, aktibista, (AEB )
# [[Emily Arnesen]] zoologoa (Norvegia, 1867- 1928)
# [[Laura Marling]] folk abeslaria (Erresuma Batua, 1990)
# [[Amalia Eriksson]] merkataria, asmatzailea (Suedia 1824- 1923)
# [[Ada Kariakoa]] satrapa (Turkia, K.a IV. Mendea-K.a 326)
# [[Artemisia II.a Kariakoa]] satrapa (TurkiaK.a 410-K.a)
# [[Linda Kasabian]] Manson familiakoa (AEB 1949-2023)
# [[Patricia Krenwinkel]] hiltzailea, Manson familiakoa (AEB 1947)
# [[Mary Brunner]] hiltzaile kidea, Manson familiakoa (AEB 1943)
# [[Rosa Navarro Durán]] filologoa, idazlea, irakaslea (Girona 1947)
# [[Young Miko]] rap abeslaria, futbolari ohia (Puerto Rico 1997)
# [[Brequette Cassie]] abeslaria, dantzaria (Hegoafrika/Madril 1984)
# [[Lorena Gómez (abeslaria)]] (Lleida 1986)
# [[Ruth Lorenzo]] abeslaria (Murtzia 1982)
# [[Roser Batlle]] Catalunyako pedagogoa (Bartzelona 1954)
# [[Henriette Delamarre de Monchaux]] geologoa, paleontologoa (Frantzia, 1854-1911)
<br /> <nowiki>}}</nowiki>
==='''Berriak 2024''' ('''urria''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Beatriz Akizu Aizpiri]] '''SORTUA''' Eusko Ikaskuntzako arlo sozio-politiko, dibertsitate eta kohesioko koordinatzailea (Soraluze, 1969)
# [[Onintze Villanueva Goikoetxea]] '''SORTUA''' ekintzailea, dantzazalea, dantza-irakaslea (Mexiko, 1955)
# [[Belen Urutxurtu]] '''SORTUA''' txistularia, eskultorea eta Arte irakaslea (Berriz, 1960)
# [[Julene Etxenike]] '''SORTUA''' mendizale aitzindaria (Irun, 1943-2023)
# [[Beatriz Gámiz Mata]] '''SORTUA''' kriminologoa, politikaria eta alkatea (Ermua, 1983)
# [[Resurrección Martínez Sánchez]] '''SORTUA''' 36ko gerran eraildako maistra (Errioxa, 1898-1936)
# [[Consolación Martínez Sánchez]] '''SORTUA''' 36ko gerran eraildako maistra (Errioxa, 1896-1936)
# [[Teresa Velasco Soto]] '''SORTUA''' zigarrogilea, politikaria (Errioxa, 1902-?)
# [[Felisa Vidorreta Miruri]] '''SORTUA''' maistra fusilatua (Errioxa, 1890-1936)
# [[Mercedes López Cotarelo]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Irun, 1914 - Lesaka, 1936)
# [[Leire Retegi Fernández]] '''SORTUA''' txistularia eta txistu irakaslea da (Leitza, 2002)
# [[Luciana Larreategi Arizaga]] '''SORTUA''' (Eibar, Gipuzkoa, 1912-2003)
# [[Lloy Galpin]] sufragista, idazlea (AEB, 1877-1935)
# [[Ana María Cuervo]] biokimikaria (Bartzelona 1966)
# [[Marta Pujol Ferrusola]] arkitektoa (Bartzelona 1959)
# [[Glenna Cabello]] politologoa, kontsul (Venezuela 1959)
# [[Margaret Leahy]] aktorea (EB 1902-AEB 1967)
# [[Norma Talmadge]] aktorea (AEB 1894-1957)
# [[Constance Talmadge]] aktorea (AEB 1898-1973)
# [[Natalie Talmadge]] aktorea, gidoilaria (AEB 1996-1969)
# [[Cátia Montes]] gizarte hezitzailea, suhiltzailea, ijitoa (Portugal ?)
# [[Toya Prudêncio]] hezitzailea, aktibista, ijitoa (Portugal ?)
# [[Maria Gil]] aktore, aktibista, ijitoa (Portugal 1972)
# [[Estelle Faye]] idazle eta aktore frantsesa (1978)
# [[Rose Morgan French]] sufragista (AEB, 1859-1929)
# [[Ana María Pascual-Leone]] zientzialaria eta farmazialaria (Valentzia, 1930)
# [[Nellie Blessing Eyster]] irakaslea, kazetaria, idazlea (AEB, 1836-1922)
# [[Eileen Chang]] idazlea (Txina 1920-AEB 1995)
# [[Ascensión Marcos]] farmazialaria, ikertzailea (Espainia XX. mendea)
# [[Mririda n'Ait Attik]] poeta amazigea (Maroko 1900-1940)
# [[Maisie Peters]] kantautorea (EB 2000)
# [[Rachel Brosnahan]] aktorea (AEB 1990)
# [[Elaine May]] aktorea (AEB 1932)
# [[Carla Quílez]] aktorea (Bartzelona 2008)
# [[Tita Parra]] kantautorea (Txile 1956)
# [[Alexia Greziakoa]] printzesa (Grezia 1965)
# [[Teodora Greziakoa]] aktorea, printzesa (EB 1983)
# [[Olinpia Greziakoa]] modeloa, printzesa (AEB 1996)
# [[Marie-Chantal Greziakoa]] diseinatzailea, enpresaburua, printzesa (EB 1968)
# [[Marthe Gautier]] pediatra, ikertzailea (Frantzia, 1925-2022)
# [[Mar%C3%ADa Mullerat i Bassedas]] maistra, hezkuntza berezian espezializatua (Catalunya 1903 - 1993)
# [[Rita Harradence]] biokimikaria (Australia, 1915-2012)
# [[Nora Stanton Blatch Barney]] ingeniari zibila (AEB, 1883-1971)
# [[Flora Wambaugh Patterson]] mikologoa (AEB, 1847-1928)
# [[Jhamak Ghimire]] idazlea (Nepal, 1980)
# [[Mireille Havet]] idazlea (Frantzia, 1898-1932)
# [[Montserrat Villar Gonzalez]] idazlea (Ourense 1969)
# [[Regina Orozco]] aktorea (Mexiko, 1964)
# [[Jesusa Rodríguez|Jesusa Rodriguez]] aktorea, antzerki zuzendaria (Mexiko, 1955)
# [[Astrid Hadad]] aktorea (Mexiko, 1957)
# [[Julieta Egurrola]] aktorea (Mexiko, 1953)
# [[Elisa Izaurralde|Elisa_Izaurralde]] biokimikaria molekularra (Uruguai,
# [[Céline Bessière]] soziologoa (Frantzia, 1977)
# [[Cristina Pacheco]] kazetaria, idazlea (Mexiko 1941-2023)
# [[Susana Chavez-Silverman]] idazlea (AEB, ?)
# [[Cristina Lafont]] filosofoa (Valentzia, 1963)
# [[Fumiko Enchi]] idazlea (Japonia 1905-1986)
# [[Pilar Roig Picazo]] ikertzailea (Valentzia 1949)
# [[Isabella Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 2007)
# [[Josephine Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 2011)
# [[Irene Greziakoa]] printzesa (Hegoafrika/ Espainia 1942)
# [[Pia Getty]] film ekoizlea, zuzendaria (AEB 1966)
# [[Benedikte Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 1944)
# [[Alexandrine Danimarkakoa]] erregina (Alemania 1879- Danimarka 1952)
# [[Carolina Matilde Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 1912-1995)
# [[Viktoria Luise Prusiakoa]] printzesa (Alemania 1892-1980)
# [[Rocío Muñoz Morales]] aktorea, aurkezle, modeloa (Madril 1988)
# [[Mary Prince]] idazlea eta esklabua (Bermudak...)
# [[Edith M. Flanigen]] kimikaria (AEB, 1929)
# [[Margaret Fulton]] kazetari gastronomikoa (1924-2009)
# [[Claudia Actea]] esklaboa (Anatolia 40-I. mendea)
# [[Cándida Jiménez Huelva]] esklabo askatua (Angola, 1845 Huelva, 1951)
# [[Rosalia Gómez]] esklabo askatua (Tenerife, 1801-1874)
# [[Elena Conti]] biokimikaria eta biologoa (Italia, 1967)
# [[Edith Pechey]] medikua (EB 1845-1908)
# [[Catherine Raisin]] geologoa (Erresuma Batua, 1855-1945)
# [[Winifred Starr Dobyns]] sufragista (AEB, 1886-1963)
# [[Mary Roberts Coolidge]] sufragista (AEB, 1860-1945)
# [[María Bueno Castellano]] artista (Malaga, 1976)
# [[Rukhmabai]] medikua (India 1864-1955)
# [[Valérie Mangin]] Frantziako komiki-gidoilaria (Nancy, 1973)
# [[Kamala Sohonie]] biokimikaria (India, 1911-1998)
# [[Cy Jung]] idazlea (Frantzia,
# [[Elula Perrin]] idazlea (Frantzia
# [[Anandi Gopal Joshi]] Indiako 1. medikuetako bat (1865-1887)
# [[Agnieszka Osiecka]] poeta, kazetaria (Polonia 1936-1007)
# [[Jeanette Winterson]] idazlea (EB 1959)
# [[Shelagh Delaney]] antzerkigilea, gidoilaria (EB 1938-2011)
# [[Madeleine Suediakoa]] printzesa (Suedia 1982)
# [[Carina Axelsson]] printzesa, modeloa, idazlea (AEB Aguil1968)
# [[Ingeborg Danimarkakoa (1878-1958)]] printzesa (Danimarka 1878-Suedia 1958)
# [[Susie Orbach]] psikoanalista, idazlea (EB 1946)
# [[Doris Duke]] filantropoa , baratzezaina, arte bildumagilea (AEB 1912-1993)
# [[Silvia Laplana]] metereologoa (Bartzelona 1984)
# [[Eva Cosculluela]] kultur kazetaria (Zaragoza 1972)
# [[Pilar Sanjurjo]] metereologoa (Coruña 1942-2022)
# [[Fanny Dalle-Rive]] Frantziako komikigilea (1976)
# [[Emma_Lira]] kazetaria, idazlea eta bidaiaria (Madril 1971)
# [[Mariana Álvarez Bollo Carretero]] pedagogoa eta idazle espainiarra (Zamora, 1866 - 1946)
# [[Margherita Piazzola Beloch]] matematikaria (Italia, 1879-1976)
# [[Mary Ryerson Butin]] medikua (AEB, 1857-1944)
# [[Zabel Yesayan]] idazlea (Armenia 1878-1943)
# [[Eva Carter Buckner]] sufragista, poeta eta konpositorea (1861-1946)
# [[Hélia Correia]] idazlea (Portugal, 1949)
# [[Isabela Figueiredo]] idazlea (Portugal, 1963)
# [[Teresa Imízcoz Beunza|Teresa Imizcoz Beunza]] idazlea (Iruñea, 1965)
# [[Oriana Méndez|Oriana Mendez]] idazlea (Vigo, 1974)
# [[Esperanza Aguilà Ducet|Esperanza Aguila Ducet]] idazlea (Bartzelona, 1951)
# [[Maud Ankaoua]] enpresa kudeatzailea (Frantzia, 1971)
# [[Lucia Pietrelli]] idazlea (Italia/Mallorca 1984)
# [[María Jaén]] idazlea, gidoilaria (Sevilla 1962)
# [[Antonia Bardolet]] idazlea (Bartzelona 1877- 1956)
# [[Dolors Miquel]] idazlea (LLeida 1960)
# [[Míriam Ferradáns]] idazlea (Pontevedra 1960)
# [[Rosa Fabregat]] idazlea (LLeida 1933)
# [[Ingrid Guardiola Sánchez]] film zuzendaria, saiakeragilea (Girona 1980)
# [[Almudena Arteaga]] idazlea (Madril 1967)
# [[Alana S. Portero]] idazlea (Madril 1967)
# [[Maria Antònia Salvà]] poeta (Mallorca 1869-1958)
# [[Maribel Medina]] idazlea eta kultura kudeatzailea (Iruñea, 1969)
# [[Gabrielle Réval]] idazlea (Frantzia,
# [[Martine Roffinella]] idazlea (Frantzia,
# [[Bertha Hernández]] idazlea, politikaria, 1. dama (Kolonbia 1907-1993)
# [[May Borraz]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1966)
# [[Eva Yárnoz]] poeta, artista (Iruñea 1975)
# [[Emilia Salvador]] ikertzailea, idazlea (Zaragoza 1938)
# [[Beatriz Giménez de Ory]] poeta (Madril 1972)
# [[Gema Nieto]] idazlea (Madril 1981)
# [[Mariona Cabassa]] ilustratzailea (Bartzelona 1977)
# [[Mada Carreño]] idazlea, kazetaria (Zamora 1914- Mexiko 2000)
# [[Nicolasa Helguero Alvarado]] poeta, moja, noblea (Palentzia 1719- Burgos 1805)
# [[Sheila Elorza]] futbolaria (Zaratamo 1996)
# [[Suceso Luengo]] maistra, idazlea (Zamora 1884-? 1931)
# [[Yvonne Blake]] jantzi-diseinatzailea (EB 1940-Madril 2018)
# [[Ruth Chepngetich]] atleta, maratoilaria (Kenya 1994)
# [[Salome Lang]] atleta, gorako jauzilaria (Suitza 1997)
# [[Salomé Kora]] atleta, 100m (Suitza 1994)
# [[Vicky Calavia]] zinegilea (Zaragoza 1971)
# [[Marisol Aznar]] aktorea, gidoilaria, abeslaria (Zaragoza 1972)
# [[Emilia Baylo]] dantzaria, koreografoa, irakaslea (Lleida 1946-Zaragoza 2022)
# [[Natividad Zaro]] aktorea, gidoilaria (Zaragoza 1901-Madril 1978)
# [[Marta Marín-Dòmine]] idazlea, dokumetalgilea (Bartzelona 1959)
# [[Uliana Semionova]] saskibaloi jokalaria (Letonia 1952)
# [[Maria do Rosário Pedreira]] idazlea (Portugal 1959)
# [[Reyes Calderon]] idazlea, ekonomialaria, irakaslea (Valladolid 1961)
# [[Paloma Sánchez-Garnica]] idazlea (Madril, 1962)
# [[Ann Scott]] idazlea (Frantzia, 1965)
# [[Chiquinha Gonzaga]] musikaria, konpositore, pianista eta orkestra zuzendaria (Brasil, 1847 - 1935)
# [[Giannina Arangi-Lombardi]] sopranoa (Italia, 1891-1951)
# [[Gilda dalla Rizza]] sopranoa (Italia, 1892-1975)
# [[Magda Olivero]] sopranoa (Italia 1910-2014)
# [[Lucy Tejada]] artista, margolaria (Kolonbia 1920-2011)
# [[Claudia Muzio]] sopranoa (Italia, 1889-1936)
# [[Toti Dal Monte]] sopranoa (Italia, 1893-1975)
# [[Maria Caniglia]] sopranoa (Italia, 1905-1979)
# [[Ebe Stignani]] mezzosopranoa (Italia, 1903-1974)
# [[Violet King Henry]] abokatua (Kanada, 1929-1982)
# [[Tòni Escala]] idazlea (Lleida 1961)
# [[Teresa Azpiazu Paul]] idazlea, irakaslea, politikaria (Cádiz 1862-Málaga 1949)
# [[Luisa Josefina Hernández]] idazlea, irakaslea (Mexiko 1928-2023)
# [[María Asúnsolo]] mezenas, galerista, modelo (AEB 1904-Mexiko 1999)
# [[María Jose Escrivà]] idazlea, poeta (Valentzia 1968)
# [[Meritxell Gené]] kantautorea, poeta (Lleida 1986)
# [[Marià Manent]] poeta, memorialista (Bartzelona 1898-1988)
# [[Marysa Navarro Aranguren]] idazlea, historilaria (Nafarroa 1934)
# [[Esther Novalgos Laso]] idazlea (Errioxa 1942)
# [[Susi Alvarado]] idazlea, antzerki zuzendaria (Kanariak 1960)
# [[Anna Tsing]] antropologoa (AEB, 1950)
# [[Ana Bernal Triviño]] kazetaria eta ikertzailea (Malaga, 1980)
# [[María Francisca Díaz-Carralero Rodelgo]] poeta itsu inprobisatzailea (Ciudad Real 1818-1894)
# [[Sanmao]] idazlea (Txina 1943-1991)
# [[Ana Cristina Herreros Ferreira]] idazlea, ahozko kontalaria (Leon 1965)
# [[Monika Zgustová]] idazlea, itzultzailea (Txekia 1957)
# [[Juana Dolores]] abeslaria, aktorea (Bartzelona 1992)
# [[Valeria Castro (abeslaria)]] kantautorea (Kanariak 1999)
# [[Maria Morera Colomer]] aktorea, abeslaria Girona 2003)
# [[Laura Jou]] antzerki irakaslea, film zuzendaria (Batzelona 1969)
# [[Emakumeen Ospearen Aretoa Coloradon]] aretoa eta saria (Colorado 1965)
# [[Frederika Hannoverkoa]] Greziako erregina ezkontidea (Alemania 1917 – Madril 1981)
# [[Isabel Stilwell]] kazetaria eta idazlea (Portugal)
# [[Maria Xosé Queizán]] idazlea (Galizia, 1939)
# [[Liliana Felipe]] abeslaria, sopranoa (Agentina-Mexiko, 1954)
# [[Zinka Milanov]] sopranoa (1906-1989)
# [[Rosa Ponselle]] sopranoa (AEB, 1897-1981)
# [[Milka Ternina]] sopranoa (Kroazia, 1863-1941)
# [[Geraldine Farrar]] sopranoa (Alemania, 1882-1967)
# [[Lilli Lehmann]] sopranoa (Alemania, 1848 - Berlin, 1929)
# [[Olive Fremstad]] mezzosoprano (Suedia , 1871-AEB,1951)
# [[María Jesús Jabato]] idazlea (Burgos, 1959)
# [[Brenda Navarro]] idazlea (Mexiko, 19982)
# [[Maud Tabachnik]] idazlea (Frantzia, 1938)
# [[Alejandrina_Gessler]] Andaluziako margolaria (Cadiz, 1831 - Paris, 1907)
# [[Rita Ferro]] Portugaleko idazlea (Lisboa, 1955)
# [[Dolors Marín Silvestre]] Kataluniako historialaria (Hospitalet de Llobregat, 1957)
# [[Almudena Campuzano Jimenez de Aldasoro]] idazlea (Santander, 1996)
# [[Dora Vázquez]] idazlea (Ourense, 1913.2010)
# [[Ana Acuña]] idazlea eta ikertzalea (Marin, 1971)
# [[Josefina Cardona i Bosch]] poeta (Valentzia,1957-2022)
# [[Joan Beauchamp Procter]] zoologoa (Erresuma Batua, 1897-1931)
# [[Adela Figueroa]] biologoa, aktibista eta idazle galiziarra (Lugo, 1948)
# [[Mary Blair]] artista, ilustratzailea, (AEB, 1911-1978)
# [[Rita Taborda Duarte]] Portugaldar idazle eta irakaslea (Lisboa, 1973)
# [[Fedora Barbieri]] mezzosopranoa (Trieste, 1920ko- Florentzia, 2003)
# [[Anita Cerquetti]] soprano (Montecosaro, 1931ko apirilaren 13a - Perugia, 2014ko urriaren 11) Italiako soprano dramatiko
# [[Leyla Gencer]] sopranoa (Istanbul, 1928ko- Milan, 2008ko)
# [[Maria Stader]] sopranoa (Budapest, 1911- Zurich, 1999ko)
# [[Tereska Torrès]] idazlea (Paris, 1920-2012)
# [[Marta G. Franco]] kazetari eta ekintzailea (Espainia, )
# [[Josefa Alfaro de Ocampo]] kazetaria, idazlea eta atzerkigilea (Sevilla, XIX-XX)
# [[Milagros Duque Vallejo]] alkatea (Berantevilla, 1941)
# [[Maria Perpinyà i Sais]] idazlea (Katalunia, 1901-1994)
# [[Mercè Vila i Reventós]] idazlea ([[Bartzelona]], [[1902]] - ?)
# [[Arancha Nogueira]] poeta ([[Ourense]], [[1989|1989ko]]
# [[Geneviève Pastre]] idazle, poeta, militantea
# [[Élodie Petit]] poeta eta performena
# [[Narcisa Freixas|Narcisa Freixas i Cruells]] margolaria, eskultorea eta konpositorea (Sabadell – 1859 – Bartzelona, 1926)
# [[Rexina Vega|Rexina Rodriguez Vega]] literatura idazlea, itzultzailea eta ikertzailea da. (Vigo, 1966)
# [[Eva Balaguer-Cortés López]] idazlea (Zaragoza, 1965)
# [[Rita Taborda Duarte]] idazlea (Lisboa, 1973)
# [[Cristina Carvalho]] idazlea (Portugal, 1949)
# [[An Alfaya]] idazlea (Galizia, 1964)
# [[San Luisko kondesa]] idazlea (Murtzia, 1884-Madril, 1929)
# [[Montserrat Aguer Teixidor]] filologoa eta idazlea (Figueres, 1963)
# [[María Rosa de Madariaga]] historialaria (Madril, 1937-2022)
# [[Asima Chatterjee]] botanikaria, kimikaria (India, 1917-2006)
# [[Alicia Fernández Rodríguez]] poeta (Galizia, 1987)
# [[Coloma Rosselló i Miralles]] idazlea (Palma, 1871 - i1955)
# [[Walda Pla i Rosés]] eleberrigilea (Maresme, 1913ko- Badalona, 2014)
# [[Maria Fullana i Montoro]] idazlea(Valentzia, 1958) poeta, narratzaile, itzultzaile eta irakasle ohia
# [[Susana Prieto]] idazlea eta gidoigilea (Puebla de Sanabria, Zamora, 1962)
# [[Isabel Thorne]] medikua, emakumeen eskubideen aldeko ekinzailea (Londres, 1834-1910)
# [[María Gertrudis Hore|Maria Gertrudis Hore]] poeta (Cadiz, 1742 -1801) eko abuztuaren 9a)
# [[Katherine Esau]] botanikaria (Ukrania-AEB, 1898-1997)
# [[Elizabeth Stern]] patologoa (Kanada-AEB, 1915-1980)
# [[Josefina Solsona i Querol]] idazlea (Bartzelona, 1907-1960)
# [[Tamara Andrés]] idazlea (Pontevedra, 1992)
# [[Enriqueta Muñiz]] idazlea, kazetaria eta itzultzailea (Madril, 1934– Buenos Aires, 2013)
# [[Blanca Mira]] eleberrigilea (Jumilla, Murtzia, 1989)
# [[Kei Okami]], medikua (Japonia, 1859 - 1941)
# [[Edinburgoko zazpiak]]
# [[Diana Maff%C3%ADa]] filosofoa eta aktibista (Argentina, 1953)
# [[Carmen Moreno Pérez|Carmen Moreno]] idazlea (Cádiz, 1974)
# [[Marie-Hélène Lafon]] irakasle atxikia eta idazlea (Aurillac, Cantal, Frantzia, 1962) irakasle atxikia eta idazlea
# [[Gaëlle Heureux]] idazlea eta irratiko kronista (Bourg-en-Bresse, Frantzia, 1970)
# [[Matilda Chaplin Ayrton]] medikua (Honfleur, Frantzia, 1846 - 1883ko uztailaren 19a)
# [[Carolina Amaya]] kazetaria (El Salvador)
# [[Isabella W. Blaney]] aktibista, sufragista (AEB)
# [[Fatima Ouassak]] saiakeragilea, hizlaria, politika publikoetako aholkularia eta militante ekologista, feminista eta arrazakeriaren aurkakoa ((Rif, Maroko, 1976)
# [[Helen Evans]] medikua (Irlanda, 1833-1903)
# [[Shin Saimdang]] artista, idazle, kaligrafo eta poeta (Korea, 1504-1551)
}}
'''Berriak 2024''' ('''iraila''')
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[María Fernández García]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (León,1884-Derio,1937)
# [[Juana Abascal Nicolás]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Castro Urdiales, 1908-Derio, 1938)
# [[Elvira Martínez Porres]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Santurtzi, 1883-Derio, 1937)
# [[Conchita Portu Etxeberria|Conchita Portu Exeberria]] '''SORTUA''' irakaslea, zinegotzia, historialaria (Hondarribia, 1943-2017)
# [[Severina Sagarzazu Martínez|Severina Sagarzazu]] '''SORTUA''' arrain-saltzailea (Hondarribia, 1911-1994)
# [[Joxepa Darceles Bengoetxea]] '''SORTUA''' emagina (Hondarribia, 1888-1972)
# [[Merche Gallardo Carrillo]] '''SORTUA''' Saturrarango emakumeen kartzelan jaioa (Mutriku, 1940)
# [[Loli Prieto Arana|Loli Prieto]] '''SORTUA'''kirolaria (Hondarribia, 1943-2019)
# [[Lupe Artola Cornú]] '''SORTUA''' frantses eta euskara irakaslea (Hondarribia, 1945)
# [[Nieves Alza Castillo]] '''SORTUA''' saskibaloi joka laria eta bultzatzailea (Hondarribia, 1954)
# [[Ixabel Alkain Etxeberria|Isabel Alkain]] '''SORTUA''' irakaslea, alardeko kapitaina, bidaiaria (Hondarribia, 1961)
# [[Arantza Mariskal Balerdi]] '''SORTUA''' Dokumentazio eta liburutegi arduraduna (Hondarribia, 1967)
# [[Teresa Gorria Arrizabalaga]] '''SORTUA''' maistra (Hondarribia, 1836-1905)
# [[Jasone Miranda-Bilbao]] '''SORTUA''' artista (Bilbo, 1964)
# [[Rafaela Baigorri Ibañez]] '''SORTUA''' 36ko Gerran Madril Ventas espetxean hila (Mañeru, 1892-Madril, 1943)
# [[Rufina Chocarro Villar]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Allo, 1891-Erreniega, 1936)
# [[Amada Morentín Roldán]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Lodosa, 1910-Deierri, 1936)
# [[Felipa del Pueyo Ruiz]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Tarazona, 1897-Ausejo, 1936)
# [[Bea Lema]] '''SORTUA''' artista, ilustratzaile (Coruña, 1985)
# [[Herminia Domínguez Martínez]] '''SORTUA''' 36ko Gerran borrokan eraila (Buñuel, 1917-Donostia, 1936)
# [[Esperanza Escribano Martínez]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Calahorra, 1881-Azkoien, 1936)
# [[Marian Fernández]] '''SORTUA''' zinemagilea (Iruñea, 1974)
# [[Pilar Fernández Rodríguez]] '''SORTUA''' langilea, 36ko gerran fusilatua (Tudelilla, 1891-Azkoien, 1936)
# [[Carmen Gurrea Fernández]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Alfaro, 1921- Azkoien, 1936)
# [[Dolores Gurrea Fernández]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Alfaro, 1919- Azkoien, 1936)
# [[Gabriela Lorente Sáenz]] '''SORTUA''' etxekoandrea 36ko gerran fusilatua (Calahorra, 1878-Azkoien, 1936)
# [[Lucia Maeso Bergé]] '''SORTUA''' futbol-atezaina (Palentzia 2006)
# [[María Castejón Leorza]] '''SORTUA''' historialaria, zinema-kritikaria (Lizarra, 1975)
# [[Luisa Lasheras Royo]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Cortes, 1912-Gallur,1936)
# [[Nicomedes Marañon Orio|Nicomedes Marañón Orio]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Viana, 1898-Logroño, 1936)
# [[Martina Martínez Bueno]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Buñuel, 1873-Magallón, 1936)
# [[Rosa Zufia Sanz]] '''SORTUA''' kazetaria eta zinemagilea (Tutera, 1958)
# [[Meg Connery]] sufragista (Irlanda, 1879-1958)
# [[Rebekka Haase]] 2024ko Udako Olinpia r Jokoetako dominaduna (Alemania, 1993)
# [[Salwa Eid Naser]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Nigeria, 1998)
# [[Gina Lückenkemper]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Alemania, 1996)
# [[Fatima Surayya Bajia]] idazlea (Pakistan, 1930-2016)
# [[Phoebe Starfield Leboy]] biokimikaria, aktibista (AEB, 1936-2012)
# [[Muriel Barbery]] idazlea (Maroko, 1969)
# [[Ruperta Bautista]] idazle tzotzila (Mexiko, 1975)
# [[Anna Thynne]] itsas zoologoa (Erresuma Batua, 1806-1866)
# [[Loung Ung]] idazlea eta ekintzailea (Kanbodia, 1970)
# [[Elena Cánovas]] antzerkigilea, antzerki zuzendaria, gizarte laguntzailea (Madril 1955)
# [[María Luisa Moneró]] aktorea, kupletista (Madril 1889-1982)
# [[María Jesús Valdés]] aktorea, ahots aktorea (Madril 1927-2011)
# [[Nuria Torray]] aktorea (Bartzelona 1934-Madril 2004)
# [[Alejandra Torray]] aktorea, ahots-aktorea (Madril 1968)
# [[Mercedes Barranco]] aktorea (Bartzelona 1899-Madril 1957)
# [[Julia Martínez]] aktorea (Santander 1931)
# [[María Massip]] aktorea (Albacete 1942- Madril 2002)
# [[Queta Claver]] aktorea (Valentzia 1932- Madril 2003)
# [[Anita Martos]] aktorea, irakaslea (Uruguai 1893- Madril 1953)
# [[Debbie_Brill]] atleta (Kanada, 1953)
# [[Aya Kōda]] eleberrigilea eta saiakeragilea (Japonia, 1904-1990)
# [[Vera de Spinadel|Vera de Spinabel]] matematikaria (Argentina, 1929-2017)
# [[Laetitia Colombani]] idazlea (Frantzia, 1975)
# [[Gloria González Aseguinolaza]] biologoa
# [[Ángeles Mora]] idazlea (Kordoba 1952)
# [[Olive Oatman]] esploratzaile bahitua (AEB 1837-1903)
# [[Rebecca Cheptegei]] atleta (Uganda 1991-2024)
# [[Betty Harris (zientzialaria)]] kimikaria (AEB 1940)
# [[Marie-Béatrice de Baye]] poeta (Frantzia 1859-1928)
# [[Nelly Alard]] aktorea, gidoilaria (Frantzia 1960)
# [[María Topete]] espetxe-funtzionarioa (Espainia 1900-2000)
# [[Constance Reid]] idazlea, matematika dibulgatzailea (AEB, 1918-2010)
# [[Flossie Wong-Staal]] birologoa (Txina-AEB, 1947-2020)
# [[Lucía Caram]] moja aktibista (Argentina/Katalunia 1966)
# [[Magda Roger]] aktorea (Espainia XX. mendea)
# [[Patricia H. Clarke]] kimikaria (EB 1919-2010)
# [[Lila Azam Zanganeh]] idazlea (Paris 1976)
# [[Brigitte Aubert]] idazlea (Cannes 1956)
# [[Simone de Saint-Exupéry]] idazlea (Frantzia 1898-1978)
# [[Marie-Madeleine de Saint-Exupéry]] idazlea (Fratzia 1897-1926)
# [[Teresa Herrera]] filantropoa (Coruña 1712-1791)
# [[Stephanie Beacham]] aktorea (EB 1947)
# [[Ana Maria Vidal]] aktorea (Madril 1944)
# [[Tina Sainz]] aktorea (Madril 1945)
# [[Mari Carmen Yepes]] aktorea (Bartzelona 1942-Madril 2015)
# [[Laly Soldevila]] aktorea (Bartzelona 1933-Madril 1979)
# [[Ángeles Martín]] aktorea, aurkezlea (Madril 1968)
# [[Luisa Rodrigo]] aktorea (Madril 1901-1986)
# [[Mariam Budia]] idazlea, antzerkigilea (Errioxa 1970)
# [[Casey Wilson]] aktorea, komediantea (AEB 1980)
# [[Violetta Villas|Violeta Villas]] abeslaria (Polonia, 1938-2011)
# [[Feliza Bursztyn]] eskultorea (Kolonbia 1933- Paris 1982)
# [[Maria Barrientos]] sopranoa (Bartzelona 1884- Lapurdi 1946)
# [[Eileen Kramer]] dantzaria, koreografoa (Australia 1914)
# [[Antisa Khvichava]] 132 urte bizi izanaren erreklamatzailea (Georgia 1880-2012)
# [[Besse Cooper]] ehun urteduna, maistra, sufragista (AEB 1879-2009)
# [[Sahan Dosova]] ehun urteduna (Kazakhstan 1879?-2009)
# [[Maria Olivia da Silva]] ehun urteduna (Brasil 1880?-2010)
# [[Tomiko Itooka]] ehun urteduna, zaharrena (Japonia 1908-)
# [[Fusa Tatsumi]] ehun urteduna, zaharrena (Japonia 1907-2023)
# [[Pilar Serra]] erakusketa-komisarioa (Zaragoza, XX. mendea)
# [[Concha García (artista)]] eskultorea (Santander 1960)
# [[Susanna Rafart]] idazlea (Girona 1962)
# [[Florence Hedges]] botanikaria (AEB, 1878-1956)
# [[Jeanne Loiseau]] idazlea (Frantzia 1854-1921) Leire
# [[Tahia Halim]] margolaria (Egipto 1919-2003) Isabel
# [[Mercedes Barcha Pardo]] musa, zaintzailea (Kolonbia 1932-2020)
# [[Fanny Mikey]] aktorea, antzerki-zuzendaria (Argentina 1930-Kolonbia 2008)
# [[Nadia Battocletti]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Italia, 2000)
# [[Andreja Leški]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Eslovenia, 1997)
# [[Alice Bellandi]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Italia, 1998)
# [[Mathilda Hodgkins-Byrne]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Londres, 1994)
# [[Gloria Zea]] filosofoa, arte sustatzailea (Kolonbia 1935-2019)
# [[Elena Congost]] atleta paralinpikoa (Bartzelona 1987)
# [[Marta Fernández Infante]] igerilari paralinpikoa (Burgos 1994)
# [[Nuria Marqués ]] igerilari paralinpikoa (Bartzelona 1999)
# [[Virginia Feito]] idazlea (Madril 1988)
# [[María Manjavacas]] kazetaria (Ciudad Real, XX. mendea)
# [[Marta Fernández Vázquez]] kazetaria, idazlea (Madril 1973)
# [[Inmaculada Galván]] kazetaria (Madril 1963)
# [[Marta Reyero]] kazetaria (León 1965)
# [[Fawzia Koofi]] politikaria, aktibista (Afganistan 1975)
# [[Saba Sahar]] film zuzendaria, aktibista (Afganistan 1975)
# [[Blanca Estrella Ruiz Ungo]] maistra eta Clara Campoamor elkartearen sortzaile eta presidentea (1944-2024)
# [[Mayana Itoiz]] ilustratzaile eta komikigile baionarra (1978)
# [[Claire Etcherelli]] idazlea (Frantzia 1941-2023)
# [[Maylis Adhémar]] idazlea, kazetaria (Frantzia 1985)
# [[Françoise Mézières]] fisioterapeuta (Frantzia 1909-1991)
# [[Daisy Roulland-Dussoix]] mikrobiologo molekularra (Suitza 1936– 2014)
# [[Brenda Milner]] neuropsikologoa (Erresuma Batua-Kanada 1918)
# [[Michaela DePrince]] dantzaria (Sierra Leona, 1995-AEB, 2024)
# [[María Ruiz de Burton]] idazlea (Mexiko 1832-AEB 1895)
# [[Blanca Oteyza]] aktorea (Madril 1965)
# [[Rosa Maria Oriol Porta]] bitxigilea, enpresaburua (Bartzelona 1946)
# [[Rocío Delgado]] kazetaria (Pontevedra 1985)
# [[Purificación García]] moda diseinatzailea (Ourense 1952)
# [[Victoria Alonso]] film ekoizlea (Argentina/AEB 1965)
# [[Anna Teixidor Colomer]] kazetaria, historialaria (Girona 1978)
# [[Sara Sorribes]] binaka tenislari brontze olinpikoa (Castelló 1996)
# [[Cristina Bucșa]] binaka tenislari brontze olinpikoa (Moldavia/Kantabria 1998)
# [[Sara Andrés Barrio]] atleta paralinpikoa (Madril 1986)
# [[María Isabel Perelló Doménech]] epailea, Auzitegi Goreneko presidentea (Bartzelona/Coruña 1958)
# [[Mariana Mazzucato]] ekonomialaria (Italia/AEB 1968)
# [[Clara Martínez de Careaga]] magistratua (Madril 1959)
# [[Roser Bach]] epailea (Bartzelona 1964)
# [[Ana Ferrer]] epailea (Madril 1959)
# [[Olga Sánchez Cordero]] epailea (Mexiko 1947)
# [[Margarita Cabello Blanco]] epailea (Kolonbia 1957)
# [[Andrea Muñoz Sánchez]] epailea (Txile 1957)
# [[Zarela Villanueva Monge]] epailea (Costa Rica 1952)
# [[Sue Gray (funtzionarioa)]] politikaria, goi funtzionarioa (EB 1957)
# [[Rocío Sagaón]] aktorea (Mexiko, 1933-2015)
# [[Ana Mérida]] koreografoa (Mexiko, 1922-1991)
# [[Guillermina Bravo]] dantzaria eta koreografoa (1920-2013)
# [[Anna Sokolow]] dantzaria eta koreografoa (1910-2000)
# [[Carmen Herrero Ayllón]] kimikaria, irakaslea (Madril, 1913-1997)
# [[Marie-Michèle Beaufils]] idazlea (Frantzia 1949-2014)
# [[Marie Cosnay]] idazlea (Frantzia 1965)
# [[Columba Dominguez]] aktorea, abeslaria (Mexiko 1929-2014)
# [[Silvia Lemus]] kazetaria (Galizia/Mexiko 1945)
# [[Camila Cañeque]] artista (Bartzelona, 1984-2024)
# [[Carlota Rodr%C3%ADguez de Robles]] kimikaria, irakaslea (Zamora, 1907-1990)
# [[Adela Barn%C3%A9s Gonz%C3%A1lez]] kimikaria, irakaslea (Ávila/Mexiko, 1908-2011)
# [[Élisabeth Badinter]] filosofoa, idazlea (Frantzia 1944)
# [[Lola González Ruiz]] abokatua (León 1946-Madril 2015)
# [[Elisabet Casanovas]] aktorea (Bartzelona 1994)
# [[Aixa Villagrán]] aktorea (Sevilla 1978)
# [[Celia Freijeiro]] ekoizlea, aktorea (Pontevedra 1983)
# [[Patricia Reyes Spíndola]] aktorea, zuzendaria, ekoizlea (Mexiko 1953)
# [[Paula Usero]] aktorea (Valentzia 1991)
# [[Carol Rodríguez Colás]] film zuzedaria (Bartzelona 1982)
# [[Paula Anta]] artista, argazkilaria (Madril 1977)
# [[Meritxell Calvo]] aktorea (Bartzelona 1986)
# [[Raquel Peláez]] aktorea (León 1978)
# [[Edith Marion Patch]] entologoa, idazlea (AEB, 1876-1954)
# [[Petra Barnés González]] kimikaria, farmazialaria (Madril/Mexiko, 1908-1992)
# [[Isabelle Rimbaud]] idazlea (Frantzia 1860-1017)
# [[Jeanne Puchol]] komikigile eta ilustratzaile frantziarra (1957)
# [[Michiyo Tsujimura]] biokimikaria (Japonia, 1888-1969)
# [[Matilde Landeta]] film gidoilaria eta zuzendaria (Mexiko, 1910-1999)
# [[Susana Martín Gijón]] idazlea, nobela beltza (Sevilla 1981)
# [[Carlota Pérez]] ekonomialaria (Venezuela 1939)
# [[Pepa Roma]] kazetaria, argazkilaria, eleberrigilea (Lleida XX. mendea)
# [[Florence Cassez]] Mexikon zigortua (Frantzia 1994)
# [[Denise Maerker]] abokatua, kazetaria (Mexiko 1965)
# [[Cristina Álvarez Rodríguez]] arkitektoa, politikaria (Argentina 1967)
# [[Roser Tapias]] aktorea, modeloa (Bartzelona 1989)
# [[Ángela Cervantes]] aktorea (Bartzelona 1993)
# [[Lurdes Barba Rodríguez]] aktorea, antzerki-zuzendaria (Bartzelona 1949)
# [[Marta Frías Acedo]] futbol-arbitro aitzindaria (Cáceres 1980)
# [[Mabel Purefoy FitzGerald]] fisiologo, patologo klinikoa (Erresuma Batua, 1872-1973)
# [[Anne Baraou]] Frantziako komikigilea (1965)
# [[Claire Chazal]] kazetaria (Frantzia 1956)
# [[Hélène Gordon-Lazareff]] kazetaria (Frantzia 1909-1988)
# [[Mary Winearls Porter]] kristalografoa (Erresuma Batua, 1886-1980)
# [[Agnès Martin-Lugand]] idazlea (Frantzia 1979)
# [[Cécile Bailly]] idazlea (Frantzia 1968)
# [[Mireille Best]] idazlea (Frantzia 1943-2005)
# [[María Zamora]] film ekoizlea (Valentzia 1976)
# [[Ada Wells]] sufragista (EB 1863-Zeelanda Berria 1933)
# [[Carol Rovira]] aktorea, abeslaria (Tarragona 1989)
# [[Mary Ruiz]] aktorea (Madril 1980)
# [[Ángela Cremonte]] aktorea (Madril 1982)
# [[Belinda Washington]] aurkezlea, aktorea (Londres/Espainia 1963)
# [[Blanca Marsillach]] aktorea (Bartzelona 1966)
# [[Cristina Marsillach]] aktorea (Madril 1963)
# [[Mónica Portillo]] aktorea, dantzaria (Bartzelona 1989)
# [[Lucía Veiga]] aktorea, bakarrizketagilea (Coruña 1979)
# [[Mireia Oriol]] modeloa, aktorea (Bartzelona 1996)
# [[María Luisa Oyarzábal Fernández]] enpresaria, irakaslea (Bilbo 1933-2022)
# [[Olga Duque de Ospina]] abokatu, politikaria (Kolonbia 1930-2019)
# [[Beatriz Sanchis]] film-zuzendaria (Valentzia 1976)
# [[Marta Nieto]] aktorea (Murtzia 1982)
# [[Mabel Purefoy FitzGerald]] patologo klinikoa (Erresuma Batua, 1872-1973)
# [[Vera Popova]] kimikaria (Errusia, 1867-1896)
# [[Elena Paunero Ruiz]] botanikaria (Valladolid/Madril, 1906-2009)
# [[Fatima Daas]] idazlea (Frantzia 1995)
# [[Constance Debré]] abokatua, eleberrigilea (Paris 1972)
# [[Jeanne Galzy]] idazlea (Frantzia 1883-1977)
# [[Arati Saha]] igerilaria (Kalkuta 1940-1994)
# [[Caryl Churchill]] antzerkigilea (EB 1938)
# [[Carmen Salinas]] aktorea, imitatzailea (Mexiko 1939-2021)
# [[Malena Narvay]] aktorea, abeslaria (Argentina 1997)
# [[Elisa Mouliaá]] aktorea (Madril 1989)
# [[Rosa Villacastín]] kazetaria (Avila 1947)
# [[Leila Guerriero]] kazetaria (Argentina 1967)
# [[Laura Sisteró]] film-zuzendaria (Bartzelona 1986)
# [[Carmen Rigalt]] kazetaria (Lleida 1949)
# [[Alejandra Meco]] aktorea (Madril 1990)
# [[Azara García de los Salmones Marcano]] ultramaratoilaria (Kantabria 1983)
# [[Elsa y Elmar]] abeslaria (Kolonbia, 1993)
# [[Nancy Peña]] komikigile eta ilustratzaile frantsesa (Tolosa, 1979)
# [[Nadezhda Tolokonnikova]] ekintzaile eta performance artista (Errusia 1989)
# [[Heidi Watney]] kazetaria (Kalifornia, 1981)
# [[Lola Arias]] idazlea, aktorea, zuzendaria (Argentina 1976)
# [[Sarah Rector]] petrolio-handiki afroamerikarra umetatik (AEB, 1902+1967)
# [[Carmen Abela y Espinosa de los Monteros]] maistra eta pedagogoa (Cadiz 1897, Guadalajara 1962)
# [[Carme Bravo Roy]] pianu-jole eta pedagogoa (Bartzelona, 1919-2007)
# [[Gemma Humet]] abeslaria (Bartzelona 1988)
# [[Sara Miquel]] aktorea (Girona 1984)
# [[Nuria Giménez Lorang]] film-zuzendaria (Bartzelona 1976)
# [[Laura Galán]] aktorea (Guadalajara 1986)
# [[María José Rubio]] medikua, politikaria (Coruña 1956)
# [[Virginia García del Pino]] film-zuzendaria (Bartzelona 1966)
# [[Sara Vítores]] kazetaria (Avila 1972-Madril 2024)
# [[Pilar Farjas]] medikua, politikaria (Teruel/Galizia 1956)
# [[Rocío Mosquera]] medikua, politikaria (Ourense 1956)
# [[Marta Molist Codina]] mendi lasterkaria (Bartzelona 1982)
# [[Marianne Jean-Baptiste]] aktorea (Londres, 1967)
# [[Anne Pouget-Tolu]] frantziar idazlea (Sardinia, 1955)
# [[Hilde Mangold]] enbriologoa (Alemania,1898-1924)
# [[Idelisa Bonnelly]] itsas biologoa (Dominikar Errepublika,1931-2022)
# [[Blanca Calvo Moraza]] maistra, kazetaria eta idazlea (Ourense,xxx -1939)
# [[Gertrud Bodenwieser]] dantzaria, koreografoa (Viena, 1890-1959)
# [[Dolly Nazir]] igerilaria (India, 1935-2012)
# [[Lourdes Reparaz]] igerilaria (Gasteiz 1948- 1999)
# [[Sara Barquinero]] filosofoa eta idazlea (Zaragoza, 1994)
# [[Laura Loomer]] aktibista politikoa (AEB 1993)
# [[Irene Villa]] kazetaria, psikologoa, kirolari paralinpikoa (Madril 1978)
# [[Esther Peris]] paralinpiar eskiatzailea (Espainnia XX. mendea)
# [[Nathalie Carpanedo]] paralinpiar eskiatzailea (Madril XX. mendea)
# [[Beatriz Rodríguez]] idazlea (Sevilla 1980)
# [[María Sanjurjo]] patin-hockey jokalaria (Coruña 2000)
# [[Masta Quba]] rap abeslaria, aktibista (Mexiko 1988)
# [[Lucia Riaño]] kazetaria, aurkezlea (Madril 1975)
# [[Rachida Dati]] politikaria (Frantzia 1965)
# [[Sahra Wagenknecht]] politikaria, kazetaria (Alemania 1969)
# [[Carme Aymerich i Barbany]] Catalunyako irakaslea eta pedagogoa (Bartzelona 1915 - 2001)
# [[Rosa Arj%C3%B3 P%C3%A9rez]] Aragoiko maistra (Zaragoza 1885 - 1918)
# [[Gloria Velat]] xakelaria (Bartzelona 1915-1988)
# [[Maria Luisa Gutiérrez]] xakelaria (Menorca 1930)
# [[Sofía Ruiz ]] xakelaria (Bartzelona?- ? 1968)
# [[Eileen Betsy Tranmer]] xakelaria (EB 1910-1983)
# [[Chantal Chaudé de Silans]] xakelaria (Frantzia 1919-2001)
# [[Ana Paula Arósio]] aktorea, modeloa (Brasil 1975)
# [[Alba Planas]] aktorea (Madril 2000)
# [[Leticia Sánchez Ruiz]] idazlea, kazetaria (Asturias 1980)
}}
==='''Berriak 2024''' ('''abuztua''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Ania Sáenz de Buruaga]] ----'''SORTUA''' ilustratzailea (Gasteiz, 1988)
# [[Cristina Larrea]] ef-- '''SORTUA''' atleta (Eibar, 1966)
# [[Estefania Etxebeste Giraldo]] ef-- '''SORTUA''' harri-jasotzailea (Ituren, 2002)
# [[Maria Jesus Berrotaran Etxeberria|Maria Jesus Berrotaran]] ----'''SORTUA''' aguazila, mazularia, feminista (Hondarribia, 1949)
# [[Miren Izaskun Asua]] ef-- '''SORTUA''' aktorea eta antzerki zuzendaria (Elorrio, 1963)
# [[Adriana Ruano Oliva]] urrezko domina tiroan 2024 (Guatemala, 1955)
# [[Alba Sidera]] kazetaria (Girona 1979)
# [[Aleksandra Jarecka]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 1995)
# [[Alena Olsen]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1995)
# [[Alev Kelter ]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1991)
# [[Alex Sedrick]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1998)
# [[Alexandra Louis-Marie]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 1996)
# [[Alice Schwarzer]] kazetari aktibista (Alemania 1942)
# [[Alicja Klasik]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 2004)
# [[Ally Wollaston]] txirrindularia, omniumean brontze olinpikoa, talde jazarpenean zilarra (Zeelanda Berria 2001)
# [[Altina Schinasi]] artista, asmatzailea (AEB 1907-1999)
# [[Alysha Corrigan]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1997)
# [[Alysha Newman]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kanada, 1994)
# [[Amanda Donohoe]] aktorea (EB 1962)
# [[Amber Anning]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Londres, 2000)
# [[An Qixuan]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Txina, 2000)
# [[Ana Bokesa]] aktorea (Madril, ?)
# [[Ana Patrícia Ramos|Ana Patricia Ramos]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Brasil, 1997)
# [[Anna Cockrell]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 1997)
# [[Anna Dorothea Therbusch]] margolaria (Prusia 1721-1782)
# [[Anna Mahler]] eskultorea (Austria 1904-EB 1988)
# [[Anna Morris]] txirrindularia, taldekako jazarpen brontze olinpikoa (EB 1995)
# [[Anna R. Figueiredo]] idazlea (Ourense 1963)
# [[Anna Short Harrington]] modeloa, sukaldaria (AEB 1897-1955)
# [[Annette Echikunwoke|Annete Echikunwoke]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (AEB, 1996)
# [[Antsa Proventzakoa]] Frantziako printzesa, Gaztelako infanta (1225-1261)
# [[Ariana Ramsey]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 2000)
# [[Arlen Siú]] abeslari eta poeta sandta (Nikaragua, 1955-1975)
# [[Asia Hogan-Rochester]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1999)
# [[Audrey Mestre]] urpekaria (Frantzia, 1974-2002)
# [[Aunt Jemima]] pertsonaia (AEB 1893)
# [[Barbiturikills]] kaleko artista (Valentzia 1972)
# [[Bavuudorzhiin Baasanjüü]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Mongolia,1999)
# [[Beatriz de Palacios]] soldadua (Andaluzia/Mexiko XVI. mendea)
# [[Beatriz Proventzakoa]] Frantziako printzesa, erregina ezkontidea, latindar enperatriza (1229- Italia1267)
# [[Beatriz Souza]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Brasil, 1998)
# [[Beatriz Suabiakoa]] Gaztela eta Leongo erregina ezkontidea (Germania 1205-Zamora 1235)
# [[Becky Wilde]] arraunlaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan brontzea eskuratu du (Erresuma batua, 1997)
# [[Bertha Badt-Strauss]] kazetaria, judua (Prusia 1885-1970)
# [[Blanca Eekhout]] politikaria (Venezuela, 1968)
# [[Blanka Frantziakoa]] printzesa, Gaztelako infanta (Jaffa 1253-Paris 1320)
# [[Boryana Kaleyn]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Bulgaria, 2000)
# [[Brittany Brown]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (AEB, 1995)
# [[Bryony Botha]] txirrindularia, talde jazarpenean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1997)
# [[Camryn Rogers|Camaryn Rogers]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kanada, 1999)
# [[Cari Champion]] kazetaria (AEB 1978)
# [[Carissa Norsten]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2003)
# [[Carmen Bernardos]] aktorea (Madril 1927-2021)
# [[Carmen Verlichak]] idazlea (Madril/Argentina/Kroazia XX. mendea)
# [[Carola Stern]] kazetaria, idazlea (Alemania 1925-2006)
# [[Catherine Lacey]] idazlea (AEB, 1985)
# [[Charity Williams]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1996)
# [[Chiara Consonni]] txirrindularia, madison urre olinpikoa (Italia 1999)
# [[Chloe Daniels]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2003)
# [[Cierra Burdick]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 1993)
# [[Coraline Vitalis]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 1995)
# [[Cristina Sánchez-Andrade]] idazlea (Coruña 1968)
# [[Cuca Escribano]] aktorea (Madril, 1973)
# [[Cyréna Samba-Mayela]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 2000)
# [[Daisy eta Violet Hilton]] biki pikopagoak, zirkuko musikariak (EB 1908-AEB 1969)
# [[Daria Pikulik]] txirrindularia, omniemean zilar olinpikoa (Polonia 1997)
# [[Darja Varfolomeev|Darja Varfolomeew]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Errusia,2006)
# [[Dearica Hamby]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 1993)
# [[Deng Yawen]] txirrindularia, BMX librean urre olinpikoa (Txina 2005)
# [[Ding Xinyi]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2004)
# [[Dolores Vilavedra]] idazlea, literatura kritikaria (Pontevedra 1963)
# [[Dora Lush]] bakteriologoa (Australia, 1910-1943)
# [[Dorothea Veit]] idazlea (Alemania 1764-1839)
# [[Dorothy Miles]] idazle gorra, keinu hizkuntzan aitzindaria (EB 1931-1993)
# [[Eleanor Patterson]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Australia, 1996)
# [[Elisa Mevius]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 2004)
# [[Elise Reimarus]] idazlea, hezitzailea (Alemania 1735-1805)
# [[Elsie Inglis]] medikua, aktibista (Eskozia, 1864-1917)
# [[Emily Shearman]] txirrindularia, talde jazarpenean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1999)
# [[Emma Ann Reynolds]] erizain, medikua (AEB, 1862-1917)
# [[Emma Finucane]] txirrindularia, taldean urre olinpikoa (EB 2002)
# [[Esther Bendahan]] idazle sefardia (Tetuan 1964)
# [[Esther Vilar]] idazlea, soziologoa, medikua (Argentina 1935)
# [[Eva Canel]] idazlea, hizlaria, (Asturias, 1857-Habana, 1932)
# [[Faith Cherotich]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kenia, 2004)
# [[Fancy Bermudez]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2002)
# [[Fanny Lewald ]] idazlea (Prusia 1811- Alemania 1889)
# [[Farah Nabulsi]] giza eskubideen aldeko zinemagilea (Londres 1978)
# [[Feng Bin]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Txina, 1994)
# [[Florence Symonds]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2002)
# [[Georgia Bell]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Erresuma Batua, 1993)
# [[Georgia Hale]] zinema mutuko aktorea (AEB 1905-1985)
# [[Georgina Hale]] aktorea ( EB 1943-2024)
# [[Gertrud Kornfeld]] kimikaria (Alemania, 1891-1955)
# [[Giulia Rizzi]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Italia, 1989)
# [[Greta Scacchi]] aktorea (Italia/Australia 1960)
# [[Guo Qiqi]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 1998)
# [[Hailey Van Lith]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 2001)
# [[Haley Batten]] txirrindularia, mendian zilar olinpikoa (AEB 1998)
# [[Hao Ting]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2001)
# [[Harriet Boyd Hawes]] arkeologoa (AEB, 1871-1945)
# [[Haruka Funakubo]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Japonia, 1998)
# [[Haruka Kitaguchi]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Japonia, 1998)
# [[Helena Villar Janeiro]] idazlea (Lugo 1940)
# [[Henriette Herz]] idazlea, hezitzailea (Alemania 1764-1847)
# [[Hetty van de Wouw]] txirrindularia, keirinean zilar olinpikoa (Herbehereak 1998)
# [[Hezly Rivera]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 2008)
# [[Hina Hayata]] mahai-tenislaria 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna(Japonia, 2000)
# [[Huang Zhangjiayang]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2000)
# [[Huh Mi-mi]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Korea,2002)
# [[Ida Hahn-Hahn]] idazlea (Alemania 1805-1880)
# [[Ilona Maher]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1996)
# [[Inés de Guevara]] infanta (?- 1265)
# [[Inma López Silva]] idazlea (Coruña 1968)
# [[Ioana Vrinceanu]] arraunlaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Errumania, 1994)
# [[Irene Alba]] aktorea (Madril 1867-Bartzelona 1930)
# [[Irene Angelo]] erregina ezkontidea (Konstantinopla 1181-Alemania 1208)
# [[Irene Caba Alba]] aktorea (Argentina 1899-Madril 1957)
# [[Iryna Herashchenko|Iryma Herashchenko]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Ukraina, 1995)
# [[Jasmine Martin]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Hegoafrika, 2000)
# [[Jasmine Moore]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 2001)
# [[Jemima Montag]] Atleta. 2024ko Olinpiar Jokoetan brontzea eskuratu du (Australia, 1998)
# [[Jenny Rissveds ]] txirrindularia, mendian briontze olinpikoa (Suedia 1994)
# [[Jeon Hun-young]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Hego Korea, 1994)
# [[Jessica Hull]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Australia, 1996)
# [[Jessica Roberts]] txirrindularia, taldekako jazarpen brontze olinpikoa (EB 1999)
# [[Juana Camilión]] saskibaloi jokalaria, 3x3 zilar olinpikoa (Espainia 19)
# [[Julia Caba Alba]] aktorea (Madril1902-1988 19)
# [[Julia Trujillo]] aktorea (Madril 1932-2013)
# [[Julien Alfred]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Santa Luzia, 2001)
# [[June Sutor]] kristalografoa (Zeelanda Berria-1929 Londres)
# [[Katarina Johnson-Thompson]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Erresuma Batua, 1993)
# [[Katy Marchant]] txirrindularia, taldean urre olinpikoa (EB 1993)
# [[Kayla Canett]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1998)
# [[Kaylia Nemour]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 2006)
# [[Kaylyn Brown]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 2004)
# [[Kelsey Teneti]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 2001)
# [[Keyara Wardley]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2000)
# [[Kim Kum-yong|Kimkum-young]] mahai-tenislaria 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Ipar Korea, 2001)
# [[Krissy Scurfield]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2003)
# [[Kristen Thomas]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1993)
# [[Kristi Kirshe]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1994)
# [[Kristina Norvegiakoa]] printzesa, Gaztelako infanta (Norvegia 1234- Sevilla 1262)
# [[Laura Mart%C3%ADnez de Carvajal]] medikua (Kuba, 1869-1941)
# [[Lauren Doyle]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1991)
# [[Laviai Nielsen|Laviani Nielsen]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Londres, 1996)
# [[Leocadia Alba]] sopranoa, aktorea (Valentzia 1866-Madril 1952)
# [[Leonor Rodríguez de Castro]] Gaztelako infanta (?- Burgos 1275)
# [[Li Jiaman]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Txina, 1997)
# [[Lilian Suzette Gibbs]] botanikaria (Erresuma Batua, 1870-1925)
# [[Lim Si-hyeon]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Hego Korea, 2003)
# [[Linda Richards]] erizaina (AEB, 1841-1930)
# [[Lisa Mayer]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Alemania, 1996)
# [[Lisa van Belle]] txirrindularia, madison brontze olinpikoa (Herbehereak 2001)
# [[Louise Blanchard Bethune]] arkitektoa (AEB, 1856-1913)
# [[Lu Gwei-djen]] biokimikaria (Txina, 1904-1991)
# [[Luana Márton]] taekwondo jokalaria (Tenerife, 2006)
# [[Lucía Galán]] abeslaria, aktorea (Argentina 1961)
# [[Lucia Yépez Guzmán]] borrokalaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Ekuador, 2001)
# [[Lydia Rabinowitsch-Kempner]] bakteriologoa (Lituania-Alemania, 1871-1935)
# [[Maddi Wesche]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Zelanda Berria, 1999)
# [[Mahina Paul]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 2001)
# [[Maike van der Duin]] txirrindularia, madison brontze olinpikoa (Herbehereak 2001)
# [[Manon Veenstra]] txirrindularia, BMX lasterketan zilar olinpikoa (Herbehereak 1998
# [[Mar%C3%ADa Teresa Murillo]] botanikaria (Kolonbia, 1929-2017)
# [[Margaret Floy Washburn]] psikologoa (AEB, 1871-1939)
# [[Margarita Proventzakoa]] infanta, Frantziako erregina (Frantzia 1221-1295)
# [[Margarita Skulesdatter]] erregina (Norvegia 1208-1270)
# [[Margit Nordin]] gizonezkoekin lehiatu zen 1. emakume eskiatzailea (Suedia 1897-1982)
# [[María Belón]] medikua (Madril 1965)
# [[Maria Berta Rohangoa]] noblea (Austrohungariar Inperioa, 1868 – Viena, 1945)
# [[Maria Dimádi|Maria Dimadi]] erresistente exekutatua (Grezia, 1907-1944)
# [[María Liñeira]] literatura teorialaria (Coruña 1979)
# [[María Xosé Porteiro]] idazlea (Madril/Vigo 1952)
# [[Marie Lebour]] biologoa (Erresuma Batua, 1876-1971)
# [[Marie Luise Kaschnitz]] idazlea (Alemania 1901-Italia 1974)
# [[Marie Reichert]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 2001)
# [[Marie-Florence Candassamy]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 1991)
# [[Marion Dönhoff]] kazetaria, idazlea, kondesa (Prusia 1909-Alemania 2002)
# [[Marion J. Lamb]] biologoa (Erresuma BAtua, 1939-2021)
# [[Marion Walter]] matematikaria (Berlin 1928-AEB 2021)
# [[Marta Maggetti|Marta Maggeti]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Italia, 1996)
# [[Martyna Swatowska-Wenglarczyk]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 1994)
# [[Mary Moraa]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kenia, 2000)
# [[Mary Vaux Walcott]] botanikaria, ilustratazilea (AEB, 1860-1940)
# [[Matilda Smith]] botanikaria, ilustratzailea (Mumbai 1854- Londres 1926-1990)
# [[Melissa Jefferson]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Hego Carolina, 2001)
# [[Michele Greene]] aktorea (AEB 1962)
# [[Montse Dopico]] kazetaria (Lugo 1977)
# [[Montse Pena]] idazlea, literatura kritikaria (Coruña 1981)
# [[Muthulakshmi Reddy]] medikua eta legelaria (India, 1886-1968)
# [[Nam Su-hyeon]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Hego Korea, 2005)
# [[Nancy Green]] esklabo ohia, modeloa (AEB 1834-1923)
# [[Nancy Rourke]] margolari gorra (Kalifornia, 1957)
# [[Natalya Diehm]] txirrindularia, BMX librean brontze olinpikoa (Australia 1997)
# [[Naya Tapper]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1994)
# [[Nicole Heavirland]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1995)
# [[Nicole Shields]] txirrindularia, talde jazarpenean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1999)
# [[Nicole Yeargin]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (AEB, 1997)
# [[Nikola Ogrodníková|Nikola Ogrodikova]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Txekia, 1990)
# [[Niuta Tajtelbaum]] Varsoviako ghetto altxatzean aktibista eta soldadua (Polonia, 1917-1943)
# [[Noor Vidts]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna Belgika, 1996)
# [[Oi Ye-Jin]] tiratzailea, 10 m-urre olinpikoa (Hego Korea 2005)
# [[Olivia Apps]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1998)
# [[Pauline Ferrand-Prévot]] txirrindularia, mendian urre olinpika (Frantzia 1992)
# [[Pauline Grabosch]] txirrindularia, taldean brontze olinpikoa (Alemania 1998)
# [[Pauline Rifer de Courcelles]] artista (Paris, 1781-1851)
# [[Perris Benegas]] txirrindularia, BMX librean zilar olinpikoa (AEB 1995)
# [[Piper Logan]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2001)
# [[Prisca Awiti Alcaraz]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Londres, 1996)
# [[Rachael Blake]] aktorea (Australia 1971)
# [[Rebecca Petch]] txirrindularia, taldean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1998)
# [[Renata Knapik-Miazga]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 1988)
# [[Rhyne Howard]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 2000)
# [[Rosalia Fernández Rial]] poeta (Coruña 1988)
# [[Rosita Yarza]] aktorea (Madril 1922-1996)
# [[Rutka Laskier]] nerabe judua, egunerokogilea (Polonia 1929-Auschwich 1943)
# [[Sammy Sullivan]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1998)
# [[Sandra Ygueravide]] saskibaloi jokalaria, 3x3 zilar olinpikoa (Espainia 1984)
# [[Sarah Levy (errugbi jokalaria)]] Zazpiko brontze olinpikoa (Hegoafrika/Israel/AEB 1995)
# [[Sarah Stewart]] birologoa (Mexiko-AEB, 1905-1976
# [[Sarah Wynter]] aktorea (Australia 1973)
# [[Saya Sakakibara]] txirrindularia, BMX lasterketan urre olipikoa (Australia 1999)
# [[Shaane Fulton]] txirrindularia,taldean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 2000)
# [[Shanieka Ricketts]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Jamaika, 1992)
# [[Shin Yu-Bin]] mahai-tenislaria 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Ipar Korea, 2004)
# [[Sofia Raffaeli|Sofia Raffali]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Italia, 2004)
# [[Song Jiayuan]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 1997)
# [[Sonja Greinacher]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 1992)
# [[Sophiane Méthot]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kanada, 1998)
# [[Sophie Capewell]] txirrindularia, taldean urre olinpikoa (EB 1998)
# [[Stephanie Rovetti]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1991)
# [[Susana Rodríguez Navarro]] genetikalaria, ikertzailea (Murtzia 1972)
# [[Svenja Brunckhorst]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 2001)
# [[Tara Davis-Woodhall]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 1999)
# [[Taylor Perry (errugbi jokalaria)]] Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2000)
# [[Tenika Willison]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 2001)
# [[Teresa Alonso Otero]] Gerra Zibileko errepresaliatua (Madril, 1916- 1995)
# [[Thea LaFond]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Dominika, 1994)
# [[Tota Alba]] aktorea (Argentina 1914-Madril 1983)
# [[Tysha Ikenasio]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 1997)
# [[Ursula Bellugi]] psikologoa (AEB, 1931-2022)
# [[Vega Gimeno]] saskibaloi jokalaria, 3x3 zilar olinpikoa (Espainia 19)
# [[Věra Kohnová]] nerabe judua, egunerokogilea (Txekoslovakia 1929-Izbica Ghettoa 1942)
# [[Veronica Codesal]] abeslaria (Belgika 1977)
# [[Victoria Ohuruogu]] atleta. 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Londres, 1993)
# [[Viktorija Senkutė]] arraunlaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan brontzea eskuratu du (:ituania, 1996)
# [[Vinesh Phogat]] borrokalaria (India, 1994)
# [[Violante Aragoikoa]] erregina ezkontidea (Zaragoza 1236- Orreaga 1256)
# [[Violante Hungariakoa]] Aragoiko erregina ezkontidea (1215-Huesca 1251)
# [[Virginia Cherrill]] aktorea (AEB 1908-1996)
# [[Vittoria Guazzini]] txirrindularia, madison urre olinpikoa (Italia 2000)
# [[Viviana Márton|Viviana Martón]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Tenerife, 2006)
# [[Wang Lanjing]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2005)
# [[Yang Jiayu|Yang Jiagu]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 1996)
# [[Yemisi Ogunleye|Yamesi Ogunleye]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Alemania, 1998)
# [[Zhang Shan]] urrezko domina tiroan 1992 (Txina, 1968)
# [[Zhao Jie]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Txina, 2002)
# [[Zoé Claessens]] txirrindularia, BMX lasterketan brontze olinpikoa (Suitza 2001)
# [[Zonia Baber]] geografo, geologo, irakaslea (AEB, 1862-1956)
}}
==='''Berriak 2024''' ('''uztaila''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Berta Peña Parras]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Valladolid, 1889-Bilbo, 1938)
# [[Beatrice Salvioni]] '''SORTUA''' filologoa eta idazlea (Italia, 1995)
# [[Natalia Ortiz Ceberio]] '''SORTUA''' Marta planaren aurkitzailea (Donosti, ?)
# [[Olatz Osa Zubia|Olatz Osa]] '''SORTUA''' pedagogoa, kudeatzailea (Oñati, 1970)
# [[Maria Cueto]] '''SORTUA''' artista (Avilés, 1960)
# [[Feliciana Etxabe Artola]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Zeberio, 1897-Bilbo, 1938)
# [[Alaine Arruti Lejarzegi]] '''SORTUA''' psikologoa (Gernika, 1983)
# [[Clara Maass]] erizaina (AEB, 1876-1901)
# [[Deborah Sampson]] soldadua (AEB 1760-1827)
# [[Anna Maria Lane]] soldadua (AEB 1755-1810)
# [[Sally St. Clair]] soldadua (AEB ?-1782)
# [[Eleonore Prochaska]] soldadua (Alemania 1785-1813)
# [[Margaret Corbin]] erizaina, soldadua (AEB 1723-1792)
# [[Hannah Snell]] soldadua (EB 1723-1792)
# [[Carme Contreras Verdiales]] aktorea (Zaragoza 1932-2020)
# [[Asunción Sancho]] aktorea (Madril 1930-2018)
# [[Cándida Losada]] aktorea (Argentina 1915-Madril 1922)
# [[Carola Fernán Gómez]] aktorea (Madril 1899-1967)
# [[Françoiz Breut]] abeslaria eta ilustrailea (Frantzia, 1969)
# [[Sankie Mthembi-Mahanyele]] politikaria, aktibista (Hegoafrika 1951)
# [[Nadezhda Alilúyeva]] Stalinen 2. emaztea (Errusia 1901-1932)
# [[Colette Capdevielle]] politikaria (Frantzia, 1958)
# [[Mariana Travacio]] idazlea (Argentina, 1967)
# [[Coccinelle (artista)]] artista, dantzaria, abeslaria eta aktore transgeneroa (Paris, 1931-2006)
# [[Rosaura Ruiz Gutiérrez]] biologoa, idazlea (Mexiko, 1950)
# [[Marie-Andrée Schwindenhammer]] trans ekintzailea (La Neuveville-lès-Raon, Vosges, 1909 - Chartres, Eure-et-Loir, 1981)
# [[Herminia Álvarez Herrera]] iraultzailea, hezitzailea (Mexiko 1888-1955)
# [[Dolores Bolio Cantarell]] idazlea (Mexiko 1880-1950)
# [[Gertrudis Tenorio Zavala]] poeta, hezitzailea (Mexiko 1843-1926)
# [[Elena Sánchez Valenzuela]] aktorea, kazetaria, artxibozaina (Mexiko 1900-1950)
# [[Irene López Heredia]] aktorea (Murtzia 1898-Madril 1962)
# [[Mari Paz Molinero]] aktorea (Txile 1914-Madril 2004)
# [[Carmen Díaz]] aktorea (Sevilla 1896-1979)
# [[Lola Pons Rodríguez]] filologoa, irakaslea (Bartzelona 1976)
# [[Cristina Farfán]] maistra, idazlea (Mexiko 1846-1880)
# [[Natalia Serdán Alatriste]] iraultzailea, aitzindaria (Mexiko 1875-1938)
# [[Chantal Montellier]] Frantziako idazle eta komikigilea (Bouthéon, 19472.1943)
# [[May Ayim]] ekintzaile afroalemaniarra (Alemania, 1960-1996)
# [[Maria Rosaria Omaggio]] aktorea (Italia, 1959-2024)
# [[Clarisa Navas]] zinemagilea (Argentina, 1989)
# [[Jacqueline Harpman]] psikoanalista (Belgika, 1929-2012)
# [[Ana Figuero]] feminista, sufragista (Txile, 1907-1970)
# [[Sara Ahmed]] filosofo angroaustraliarra (Erresuma Batua, 1969)
# [[Katherine Dunn]] eleberrigile, poeta eta kirol-kazetaria (AEB, 1945-2016)
# [[Marianne Baum]] anfifaxista gillotinatua (Alemania, 1912-1942)
# [[Marie-Hélène Schwartz]] matematikaria (Frantzia, 1913-2013)
# [[Victoria Raquel Bajar Simsolo]] zientzialaria (Argentina, 1942-2016)
# [[Juana Manso]] idazle, kazetari, hezitzaile (Argentina, 1819-1875)
# [[Isabel de Liaño]] idazlea (Valladolid, XVI. mendea)
# [[Louise-Victorine Ackermann]] poeta (Frantzia, 1813-1890)
# [[Valentina Pinelo]] moja, poeta (Sevilla, XVI. mendea- 1629?)
# [[Pilar Primo de Rivera]] Sección Femeninako zuzendaria (Madril, 1907-1991)
# [[Basauriko 11k]] Epaiketaren prozesua
# [[Angela Peralta]] sopranoa, konpositorea (Mexiko 1845-1883)
# [[Alicia Arévalo (kazetaria)]] 1. emakumea futbol partida kontatzen ( Bartzelona 1978)
# [[Sara Giménez León]] kirol kazetaria (Girona 1991)
# [[Patricia Campos Doménech]] armadako pilotua, futbol-entrenatzailea (Castelló 1977)
# [[Niní Montiám]] aktorea (Madril 1917-1986)
# [[Ana Adamuz]] aktorea (Jaén 1886-Madril 1971)
# [[Pepita Serrador]] aktorea (Argentina 1913-1964)
# [[Teresa Serrador]] aktorea (Bolivia 1899-Argentina 1982)
# [[Amparo Martí]] aktorea (Valentzia 1903-Madril 1973)
# [[María Mayor]] aktorea (?- Madril 1939)
# [[Rosa Torre González]] maistra, politikaria (Mexiko 1890-1973)
# [[Nadezhda Zabela - Vrubel]] abeslaria (Errusia, 1868-1913)
# [[H%C3%A9l%C3%A8ne Metzger]] zientzia filosofoa (Frantzia, 1889-1944)
# [[Inez Clare Verdoorn]] botanikaria (Hegoafrika, 1896-1989)
# [[Edith Quimby]] medikuntzan eta fisikan ikertzailea (AEB, 1891-1982)
# [[Maria Poumier]] irakasle frantsesa (Cannes, 1950)
# [[Marie-Jo Bonnet]] Frantziako historialaria eta feminista (Deauville, 1949)
# [[Julia Rodríguez-Maribona]] fregonaren asmatzailea (Asturias 1923-Suitza 2005)
# [[Julia Montoussé Fargues]] fregonaren asmatzailea (?-Asturias 1971)
# [[Esperanza Grases]] aktorea (Bartzelona 1920-1995)
# [[Alexandra Trusova]] patinatzailea (Errusia 2004)
# [[Jéssica Bouzas Maneiro]] tenislaria (Pontevedra 2002)
# [[Claudia Fernández Sánchez]] padel jokalaria (Madril 2006)
# [[Gemma Triay]] padel jokalaria (Menorca 1992)
# [[Lucía Sainz]] padel jokalaria (Bartzelona 1984)
# [[Marta Ortega Gallego]] padel jokalaria (Madril 1997)
# [[Alicia Arévalo González]] arkeologoa (Madril 1965)
# [[Manuela Barreiro]] farmazialaria (Galizia, 1877-1953)
# [[Martha Aliaga]] estatistika hezitzailea (Argentina, 1937-2011)
# [[Matilde Carranza]] akademikoa (Costa Rica, 1892-1981)
# [[Erin Andrews]] kirol-kazetaria (AEB, 1978)
# [[Helen Alma Newton Turner]] genetista, estatistikaria (Australia, 1908-1995)
# [[Violet Jessop]] Titanic ontziko zerbitzaria (Argentina 1887-1971)
# [[Celia Giraldo]] zinemagilea (Bartzelona 1995)
# [[Luz Rello Sánchez]] asmatzailea, dislexia- aplikazioa ( 1984)
# [[Fermina Orduña]] asmatzailea, esne zalgurdia (Espainia XIX. mendea)
# [[Gladys West]] matematikari asmatzailea, GPSrako garrantzitsua (AEB 1930)
# [[Ariana Sánchez]] padel jokalaria (Tarragona 1997)
# [[Marta Marrero]] padel jokalaria (Kanariak 1983)
# [[Bea González]] padel jokalaria (Malaga 2001)
# [[Marie Van Brittan Brown]] asmatzailea, telebista zirkuitu itxia (AEB 1922-1999)
# [[Miriam Benjamin]] asmatzailea, seinale aulkia (AEB 1861-1947)
# [[Sarah Boone]] asmatzailea, mahukak eta lisatzeko taula (AEB 1832-1904)
# [[Nancy Johnson (asmatzailea)]] izozkailu artifiziala (AEB 1794-1890)
# [[Victoria Reyes-García]] antropologoa (Bartzelona 1971)
# [[Amaia Yoldi ]] gidoilaria, film-zuzendaria (Iruñea 1973)
# [[Julie Donaldson]] kirol-kazetaria (AEB, 1978)
# [[Faustina Sáez de Melgar]] idazlea (Madril, 1834-1895)
# [[Gloria Melgar |Gloria Melgar Sáez]] margolaria eta musikagilea (Madril, 1859-1938)
# [[Julia de Asensi]] idazlea (Madril, 1849-1921)
# [[María del Pilar Sinués]] idazlea (Zaragoza, 1838 - Madril, 1893)
# [[Margaret Crane]] Predictor-aren asmatzailea (AEB 1941)
# [[Emily Cummins]] asmatzailea, ur-eramaile iraunkorra (EB 1987)
# [[Evelyn Miralles]] NASAko ingeniaria, asmatzailea, ilargirako etxea (Venezuela/AEB 1967)
# [[Janet Emerson Bashen]] asmatzailea, software aplikazioa (AEB 1957)
# [[Jeanne Bertrand]] argazkilaria (Frantzia 1880-1957)
# [[Maral Yazarloo-Pattrick]] motoziklismo ekintzailea, diseinatzailea (Iran 1981)
# [[María del Carmen Ortiz de Arce]] asmatzailea, itsuentzako idazkailua (Espainia ?-1932)
# [[Martine Bertereau]] geologo aitzindaria (Frantzia 1590-1642)
# [[Margarete Steiff]] jostuna, jostaiu diseinatzailea (Alemania 1847-1909)
# [[Heike Makatsch]] aktorea (Alemania 1971)
# [[Leena Peltonen-Palotie]] genetista (Finlandia, 1952-2010)
# [[Gertrude Scharff Goldhaber]] fisikari nuklearra (Alemania-AEB, 1911-1998)
# [[Jackie MacMullan]] kazetaria (AEB, 1960)
# [[María Teresa de Filippis]] 1 Formulako lehen emakume gidaria (Italia 1926-2016)
# [[Suzanne von Borsody]] aktorea (Alemania 1957)
# [[Rosemarie Fendel]] aktorea (Alemania 1927-2013)
# [[Gemma Jones]] aktorea (EB 1942)
# [[Anna Chancellor]] aktorea (EB 1965)
# [[Sienna Guillory]] aktorea (EB 1975)
# [[Jana Pallaske]] aktorea, rock abeslaria (Alemania 1979)
# [[Alysson Paradis]] aktorea (Paris 1984)
# [[Sophie Nélisse]] aktorea (Kanada 2000)
# [[Isabelle Nélisse]] aktorea (Kanada 2003)
# [[Rebeca Gerschman]] biologo, fisiologoa (Argentina, 1903-1986)
# [[Zarina (artista)]] artista (India 1937-Londres 2020)
# [[Marta Pan]] eskultore hungariar eta frantziarra (1923-2008)
# [[Sonia Cotelle]] fisikari, kimikaria (Polonia, 1896-1945)
# [[Anna Barbara Reinhart]] matematikaria (Suitza, 1730-1796)
# [[Helene Weigel]] aktorea (Austria 1900-Alemania 1971)
# [[Marieluise Fleißer]] antzerkigilea (Alemania 1901-1971)
# [[Monica Bleibtreu]] aktorea (Austria 1944-2009)
# [[Hedwig Bleibtreu]] aktorea (Austria 1868-1958)
# [[Martine McCutcheon]] aktorea, abeslaria (EB 1976)
# [[Lyn St. James]] auto gidaria (AEB 1947)
# [[Cathy Muller]] auto gidaria (Frantzia 1962)
# [[Giovanna Amati]] 1 Formulako gidaria (Italia 1959)
# [[Desiré Wilson]] 1 Formulako gidaria (Hegoafrika 1953)
# [[Divina Galica]] atleta, 1 Formulako gidaria (EB 1944)
# [[Patricia Font]] zinema zuzendaria (Bartzelona, 1978)
# [[Sheila Heti]] idazlea (Kanada, 1976)
# [[Judy W. Reed]] asmatzailea (AEB 1826-1905ç)
# [[June Downey]] psikologoa (AEB, 1875-1932)
# [[Else Lasker-Schüler]] judua, poeta, marrazkilaria (Alemania 1869- Palestina1945)
# [[Maria Koppenhöfer]] aktorea (Alemania 1901-2009)
# [[Sibylle Lewitscharoff]] idazlea (Alemania 1954-2023)
# [[Geraldine McEwan]] aktorea (EB 1932-2015)
# [[Emily Beecham]] aktorea (EB/AEB 1984)
# [[Linda Bassett]] aktorea (EB 1950)
# [[Jacqueline McKenzie]] aktorea (Australia 1967)
# [[Susan Prior]] aktorea (Australia 1972)
# [[Hanne Wieder]] aktorea (Alemania 1925-1990)
# [[Mascha Kaléko]] poeta judua (Polonia zaharra 1907-Suitza 1975)
# [[Madge Addy]] ileapaintzaile, erizain eta espia (Erresuma Batua, 1904-1970)
# [[Balamani Amma]] idazle poeta indiarra (India, 1909-2004)
# [[Sybilla Righton Masters]] asmatzailea (AEB 1676-1720)
# [[Lenka Franulic]] kazetaria (Txile 1908-1961)
# [[Ana Ramírez Cañil]] kazetaria (Madril, 1958)
# [[Samantha Bailly]] idazle, gidoilari eta bideogilea (Frantzia, 1988)
# [[Malak Mattar]] margolaria, ilustratzailea (Palestina, 1999)
# [[Sophie Opel]] enpresaburua, ekintzailea, aitzindaria (Alemania 1840-1913)
# [[Joanne Simpson]] meteorologoa (AEB, 1923-2010)
# [[Laura Knight]] artista (Erresuma Batua, 1877-1970)
# [[Myrtelle Canavan]] medikua, ikertzailea (AEB, 1879-1953)
# [[Teresa San Román Espinosa]] antropologoa (Pontevedra 1940- ? 2024)
# [[Phyllis Kaberry]] antropologo aitzindaria (AEB/Australia 1910- Londres 1977)
# [[Dorothea Mackellar]] idazlea (Australia 1885-1968)
# [[Berta Luisi]] margolaria (Uruguai 1924-2008)
# [[Rachel Nichols (kazetaria)]] (AEB 1973)
# [[Yolanda Soler]] judoka eta entrenatzailea (Madril, 1971)
# [[Ariane Toro|Arianne Toro]] Judoka. olinpikoa (Bilbo, 2003)
# [[Gloria Gordon Bolotsky]] informatikaria (AEB, 1921-2009)
# [[Mavis Batey]] kriptoanalista (Erresuma Batua, 1921-2013)
# [[Gertrude Elles]] geologoa, paleontologoa (Erresuma Batua, 1872-1960)
# [[María Assumpción Raventós]] margolaria (Katalunia, 1930)
# [[Jemele Hill]] kirol kazetaria (AEB 1975)
# [[Özlem Türeci]] ikertzailea, inmunologoa (Alemania 1967)
# [[Ai Tsunoda]] judoka (LLeida 2002)
# [[Telma Monteiro]] judoka (Portugal 1985)
# [[Monika Buch]] diseinatzailea (Valentzia/Herbehereak 1936)
# [[Pati Nuñez]] diseinatzaile grafikoa (Girona 1959)
# [[Clara Montagut]] diseinatzaile grafikoa (Madril 1975)
# [[Ena Cardenal de la Nuez]] diseinatzaile grafikoa (Kanariak 1968)
# [[Laura Meseguer]] tipografoa (Bartzelona 1968)
# [[Teresa Wilms Montt]] idazlea (Txile 1893-Paris 1921)
# [[Tatiana Gaviola]] film zuzendaria (Txile 1956)
# [[Mísia]] abeslaria (Portugal 1955-2024)
# [[Maria L. de Hernández]] aktibista (Mexiko 1896-1986)
# [[Saloua Raouda Choucair]] margolaria, eskultorea (Libano 1916-2017)
# [[Françoise Collin]] feminista, filosofoa, idazlea (Belgika 1928-2012)
# [[Ethel Shakespear]] geologoa (Erresuma Batua, 1871-1946)
# [[Eva Lefever]] margolaria (Txile 1955)
# [[Carmen Meneses]] ikertzailea, antropologoa (Madril, 1966)
# [[Henrietta Skelton]] idazlea (AEB, 1839-1900)
# [[Anne Fausto-Sterling]] biologo, sexologo, feminista (AEB, 1944)
# [[Cécile Biéler|Cécile Biéter]] ingeniaria (Suitza, 1884-1966)
# [[Isabelle Gatti de Gamond]] hezitzailea, ekintzaile aitzindaria (Frantzia 1839- Belgika 1905)
}}
==='''Berriak 2024''' ('''ekaina''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Adela Campaña Ortiz]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Sause, 1886-Izko, 1936)
# [[Adelina Fernández Pérez|Adelina Fernández Perez]] efe- '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Portugal, 1889-Bilbo, 1938)
# [[Ana Naranjo Marín]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Sevilla, 1883 - Bilbo, 1937)
# [[Antonia Caballé]] efe- '''SORTUA''' Frankismoaren biktima (Ziritza, 1873 - Argelès sur Mer, 1945)
# [[Araceli Álvarez Calvo|Araceli Alvarez Calvo]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean bere buruaz beste egin zuen (Iruñea, 1894-Huesca, 1936)
# [[Araceli Oñate]] ----'''SORTUA''' unibertsitateko irakaslea (Valladolid)
# [[Asunción Campaña Ortiz]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Sause, 1869-Izko, 1936)
# [[Cecilia Álvarez Calvo|Cecilia Älvarez Calvo]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean bere buruaz beste egin zuen (Iruñea, 1897-Huesca, 1936)
# [[Cecilia Idirin Garabieta]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Lezama, 1913-Bilbo, 1937)
# [[Dominica Azparren Gil]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua ((Oibar, 1884 - Nardoze Alduate, Urraulbeiti, 1936)
# [[Elizabeth Casillas Valbuena]] e--- '''SORTUA''' kazetaria eta komiki gidoilaria (Bilbo, 1986)
# [[Eloína Linares]] ef-- '''SORTUA''' ekintzailea (Santander 1948)
# [[Emilia Arraiza Garín]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Zirauki, 1894 - Erreniega, 1936)
# [[Enolasca Vela Salvador]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Cortes, 1904 - 1936)
# [[Escolástica Antonia Martina Astibia Iturbe|Escolástica Astibia Iturbe]] efef '''SORTUA''' Durangoko bonbarketan erailda moja (Narvarte, 1881-Durango, 1936)
# [[Eskolastika Mendizabal Imatz]] efef '''SORTUA''' Bizkaiko amama (Bermeo, 1863-1969)
# [[Felisa Aguado Sainz]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Murchante, 1872-Valdierra, 1936)
# [[Felisa Argiñano Arzoz|Felisa Argiñano]] efef '''SORTUA''' Espainiako Gerra Zibilean Ventasko kartelan hildakoa (Zudaire, 1903-Madril, 1939)
# [[Francisca Alonso Prado]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua. (Azagra, 1896 - Rincón de Soto, 1936
# [[Jessica Ruiz Pérez|Jesica Ruiz]] ef-- '''SORTUA''' kimikaria eta politikaria (Durango, 1983)
# [[Josefa Bueno Algárate]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Morata de Jiloca, 1907 - Tutera, 1936)
# [[Josi Sierra Orrantia]] ef-- '''SORTUA''' irakaslea, dokumentalgia eta wikilaria (Bilbo, 1959)
# [[Juana Tomasa Charela Vidas]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Tutera, 1881 - 1936)
# [[Kontxita Martinez de Lezea]] e-ef '''SORTUA''' maistra, ikastola bultzatzailea (Tolosa, 1949-2023)
# [[Laida Arbizu Agirre]] e--- '''SORTUA''' ikertzailea (Ordizia, 2000)
# [[Maite Etxeberria]] e--- '''SORTUA''' Ozazeko auzapeza (Biarritz, 1956)
# [[Maite Rosende Gutierrez]] e--- '''SORTUA''' ilustratzailea (Donostia, 1991)
# [[Maritxu Egiguren]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Zaldibar, 1921 - Bartzelona, 1981)
# [[Misericordia Abad Alcega]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Zaragoza, 1905-Cortes, 1936)
# [[Nerea Ariznabarreta Izkue]] ef-- '''SORTUA''' narratzailea eta antzergilea (Eibar, 1981)
# [[Simona Calleja Aguado]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua. (Cabanillas, 1918-Valtierra, 1936)
# [[Sotera Novia de Salcedo]] --ef '''SORTUA''' Boliviako esploratzaile eta idazlea (Bilbo, XIX. mendea)
# [[Teresa Chiches Ledesma]] e-ef '''SORTUA''' (León, 1911 - Bilbo, 1937)
# [[Xole Aire]] ef--'''SORTUA''' auzapeza eta artzaina (Urepel, 1973)
# [[Ada Martí Vall]] kazetaria, idazlea (Katalunia 1914-Frantzia 1960)
# [[Adelitak]] Mexikoko iraultzako emakume soldaduak,laguntzaileak (1910-1917)
# [[Aída Parada ]] sufragista (Txile 1903-1983)
# [[Alba Rico]] aktorea, abeslaria (Murtzia 1989)
# [[Alice Bolingbroke Woodward]] ilustratzailea (Londres, 1862-1951)
# [[Alicia Asín]] adimen artifizialean aditua (Zaragoza 1982)
# [[Amanda Labarca]] irakaslea, feminista (Txile 1886-1975)
# [[Amy Bailey]] hezitzailea, sufragista (Jamaika, 1875-1990)
# [[Ana Esmeralda]] aktorea, dantzaria (Tetuan 1931-Brasil 2022)
# [[Ana Mar%C3%ADa Zeno]] mediku, sexologo (Argentina, 1922-2011)
# [[Ana Rosa Chacon]] politikaria eta sufragista (Costa Rica, 1889-1985)
# [[Ángela Mazzini Bricala]] idazlea (Cádiz, 1809-Santa Cruz Tenerifekoa, 1894)
# [[Àngels Margarit ]] dantzaria, koreografoa, pedagogoa (Bartzelona 1960)
# [[Anita Brenner]] historialaria, idazlea (Mexiko 1889-1973)
# [[Anita Bryant]] folk-, gospel- abeslaria (AEB 1940)
# [[Anna Gunn]] aktoreak (AEB 1968)
# [[Anna Maria Mozzoni]] kazetaria, politikaria, sufragista (Italia 1837-1920)
# [[Anne Nelson]] antzerkilea (AEB, 1954)
# [[Annette Beveridge]] itzultzailea (EB 1842-1929)
# [[Annie Pardo Cemo]] biologo zelularra (Mexiko 1941)
# [[Antonia Varela Pérez]] astrofisikaria (Kanariak 1965)
# [[Aurélia de Sousa]] margolaria (Txile/Portugal 1866-1922)
# [[Aurora Reyes]] margolaria (Mexiko 1908-1985)
# [[Beau Garrett]] aktorea, modeloa (AEB 1982)
# [[Bega Begum]] enperatriza (Mogol Inperioa 1511-1582)
# [[Begoña Villacís]] abokatua, politikaria (Madril 1977)
# [[Belén Funes]] film zuzendaria, gidoilaria (Bartzelona 1984)
# [[Blanca Álvarez Mantilla]] kazetaria (Madril 1931-2000)
# [[Blanca Catal%C3%A1n de Oc%C3%B3n y Gayol%C3%A1]] botanikaria (Aragoi, 1860-1904)
# [[Brittany Brewer]] saskibaloi-jokalaria (AEB 1997)
# [[Calypso Botez]] idazlea (Errumania, 1880-1933)
# [[Carlota Rosales]] margolaria (Madril 1872-1958)
# [[Carmen Caamaño Díaz]] ekintzaile politikoa (Madril 1909-2006)
# [[Carmen Santonja]] kantautorea, idazea, margolaria (Madril 1934-2000)
# [[Carmen Werner Vallejo]] dantzaria, koreografoa (Madril 1953)
# [[Carmina Virgili]] geologoa, politikaria (Bartzelona, 1927-2014)
# [[Cathay Williams]] esklaboa, militarra (AEB 1844-1893)
# [[Cecilia Álvarez Correa]] ingeniari industriala, politikaria (Kolonbia 1953)
# [[Charlotte de Turckheim]] aktorea, umoregilea (Frantzia 1955)
# [[Charlotte Scott]] matematikaria (Erresuma Batua, 1858-1931)
# [[Chékéba Hachemi]] aktibista, idazlea, 1. emakume diplomazialaria (Afganistan 1974)
# [[Christine Brennan]] kirol kazetaria (AEB, 1958)
# [[Christine Jorgensen ]] aktorea, aktibista (AEB 1926-1989)
# [[Claire Voisin]] matematikaria (Frantzia 1962)
# [[Clara Che Tórtola]] saskibaloi jokalaria (Valentzia 1997)
# [[Clara Isabel Francia]] kazetaria (Errioxa 1940)
# [[Clotilde Catal%C3%A1n de Oc%C3%B3n y Gayol%C3%A1]] entomologoa, poeta (Aragoi, 1863-1946)
# [[Concha Caballero]] politikaria (Baena, 1956 - Sevilla, 2015)
# [[Concha Michel]] abeslaria, ikertzailea (Mexico 1899-1990)
# [[Conchita Goyanes]] aktorea (Malaga 1946-Madril 2016)
# [[Conchita Montes]] aktorea (Sevilla 1914- Portugal 1994)
# [[Dámasa Cabezón]] pedagogo eta hezitzailea (Argentina, 1792 -Txile, 1861)
# [[Desirée de Fez]] kazetaria, idazlea, zinema kritikaria (Bartzeloa 1977)
# [[Diana Navarro]] abeslaria (Malaga 1978)
# [[Dilras Banu Begum]] enperatriza (Mogol Inperioa 1622-1657)
# [[Dodo (komikigilea)|Dodo]] Frantziako komikigilea (Rabat, 1955)
# [[Dolores Correa Zapata]] idazlea (Mexiko 1853-1924)
# [[Dolores Jiménez Muro]] hezitzailea, iraultzailea (Mexiko 1848-1925)
# [[Édith Grattery]] Frantziako ilustratzaile eta komikigilea (Marseilla, 1960)
# [[Edith Lederer]] nazioarteko kazetaria (AEB, 1943)
# [[Elena Arizmendi Mejia]] idazle feminista (Mexiko, 1884-1949)
# [[Elena Martín Ortega]] psikologa eta irakaslea (Espainia 195??)
# [[Elena Santonja]] tb aurkezlea (Madril 1932-2016)
# [[Elena Torres Cuéllar]] lider iraultzailea (Mexiko 1893-1970)
# [[Elizabeth Bugie]] biokimikaria (AEB, 1920-2001)
# [[Elsa von Freytag-Loringhoven|lsa von Freytag-Loringhoven]] Artista (Alemania, 1874-1927)
# [[Emily Bisharat]] legelaria (Jordania, 1913-2004)
# [[Encarnación Cubas Báez]]
# [[Enriqueta Morales]] hezitzailea eta erizain feminista (APanama, 1891-1986)
# [[Estelle Ramey]] endokrinologo, feminista (AEB, 1917-2006)
# [[Ethel Arnold]] kazetari, idazle eta hizlari, emakumeen sufragioaren aldeko aktibista (Britainia Handia 1865- 1930)
# [[Eugénie Brazier]] sukaldaria (Frantzia 1895-1977)
# [[Eunice Odio]] poeta (Costa Rica 1919- exiko 1974)
# [[Fatoumata K%C3%A9b%C3%A9]] astrofisikaria, hezitzailea (Frantzia, 1985)
# [[Fereshteh Ahmadi]] eleberrigilea (Iran 1972)
# [[Florence Cestac]] Frantziako komikigilea
# [[Florence Farmborough]] argazkilaria , idazlea (Britainia, 1887-1978)
# [[Florencia Serranía Soto]] ingeniari mekanikoa (Mexiko 1963)
# [[Franca Rame]] aktorea, idazlea, politikaria (Italia 1929-2013)
# [[Frances Jolliffe]] aktorea (AEB, 1873 – 1925)
# [[Gemma Cuervo]] aktorea (Bartzelona 1934)
# [[Gertrude Mary Woodward]] ilustratzailea (Britainia, 1854-1939)
# [[Greta Fernández]] aktorea (Bartzelona 1995)
# [[Gulbadan Begum]] biografoa, poeta, printzesa (Mogol Inperioa 1523-1603)
# [[Hamida Banu Begum]] enperatriza (Mogol inperioa 1527-1604)
# [[Hedwig Bleuler-Waser]] sufragista (Zurich, 1869 - Zollikon, 1940)
# [[Hiromi Uehara]] piano-jolea (Japonia 1979)
# [[Ifigenia Martinez]] ekonomialaria, politikaria (Mexiko 1930)
# [[Ingibjörg H. Bjarnason]] sufragista, irakaslea, artista eta politikaria (Islandia, 1867-1941)
# [[Inma Serrano]] kantautorea (Alacant 1968)
# [[Isa Duque]] psikologoa, sexologoa (Zaragoza, 1985)
# [[Isabel Andreu de Aguilar]] sufragista,ekintzailea (Puerto Rico, 1887-1948)
# [[Isabel Tenaille]] tb aurkezlea (Madril 1951)
# [[Isabella Mamani|Isabella Brunilda Mamani]] iamara abokatua eta politikaria (Txile, 1988)
# [[Itelvina Massioli]] pedagogo feminista (Brazil, XX. mendea)
# [[Jahanara Begum]] printzesa, poeta (Mogol Inperioa 1614-1681)
# [[Jahanzeb Banu Begum]] printzesa (Mogol Inperioa 1649-1705)
# [[Jan Goodwin]] idazlea eta ikerketa kazetaria (AEB, 1948)
# [[Jane Brigode]] politikaria (Belgika, 1870-1952)
# [[Janeane Garofalo]] komediantea, aktorea (AEB 1964)
# [[Jeanne Córdova]] idazlea, lesbiana aitzindaria (Alemania/AEB 1948-2016)
# [[Jojo Moyes]] kazetaria, idazlea (EB 1969)
# [[Juana Belén Gutiérrez de Mendoza]] hezitzailea, sufragista (Mexiko 1875- 1942)
# [[Julia Piaton]] aktorea (Frantzia 1985)
# [[June Carmona]] saskibaloi jokalaria (Gasteiz 2005)
# [[Karla Jay]] idazlea, ikertzailea (AEB 1947)
# [[Kathryn Bertine]] kirolaria, aktibista eta idazlea (AEB, 1975)
# [[Kelly McEvers]] kazetaria, gerrako korrespontsala (AEB, 1970)
# [[La Niña de La Puebla]] abeslaria (Sevilla 1908-Malaga 1999)
# [[Laia Raventós Roig]]saskibaloi jokalaria (Bartzelona 1997)
# [[Laura Aliaga]] saskibaloi jokalaria (Alacant 1994)
# [[Laura Granados]] kantautorea (Cádiz 1966)
# [[Laura Juliana Ramírez Ruiz]] ilustratzailea, komunikatzalea eta sortzailea (Mexiko...)
# [[Lila Clunas]] sufragisa (Eskozia, 1875-1968)
# [[Lisa Gherardini]] noblea, Mona Lisa (Florentzia 1479-1542)
# [[Louise Weiss]] idazlea, politikaria (Frantzia 1893-1983)
# [[Lucía Gil]] abeslaria, aktorea (Madril 1998)
# [[Luz Vidal]] Sindikalista, politikaria, maputxea (Txile, 1973)
# [[Maite Cazorla]] saskibaloi jokalaria (Kanariak 1997)
# [[Malagako emakumeen kartzela zaharra]] (1937-1954)
# [[Manolita Piña]] artista (Uruguai, 1883-1994)
# [[Mara Goyanes]] aktorea (Madril 1942-2006)
# [[Margaret Ogola]] pediatra, idazlea (Kenya, 1958-2011)
# [[Maria Angela Ardinghelli]] Itzultzailea, matematikaria, fisikaria (Italia, 1728-1825)
# [[Maria Cederschiöld]] kazetaria eta sufragista (Suedia, 1856-1935)
# [[María del Refugio García]] maistra, sufragista (Mexiko 1889-1973)
# [[María Dolores Medina]] kristau erlijiososa (Mexiko 1860- 1925)
# [[María José Goyanes]] aktorea (Madril 1948-)
# [[María Luisa Ponte]] aktorea (Valladolis 1918-Madril 1996)
# [[María Parrado]] abeslaria (Cádiz 2001)
# [[María San Juan]] kazetaria (Asturias 1963)
# [[María Villalón]] abeslaria (Malaga 1989)
# [[Marie Ange Guillaume]] kazetari, idazle eta gidoilaria (Frantzia, 1945)
# [[Marjory Warren]] geriatra (Erresuma Batua, 1897-1960)
# [[Marta Hermida]] saskibaloi jokalaria (Madril 1997)
# [[Martha Jungwirth]] margolaria (Austria 1940)
# [[Maruja Callaved]] tb aurkezlea (Huesca 1921-Madril 2018)
# [[Mary Fields]] esklaboa, 1. postari afroamerikarra (AEB 1832-1914)
# [[Mary Garden]] opera abeslaria (Eskozia, 1874-1967)
# [[Mary J. Rathbun]] zoologoa (AEB, 1860-1943)
# [[Mazie E. Clemens]] Lehen Mundu Gerrako korresponsala (AEB, 1890-1952)
# [[Mélanie Auffret]] film zuzendaria, gidoilaria Frantzia, XX. mendea)
# [[Mercedes Gómez Otero]] preso komunista (Madril 1915-?)
# [[Meredith Monroe]] aktorea (AEB 1969)
# [[Mimí Muñoz]] aktorea (Espainia 1914-1987)
# [[Mireia Hernández]] igeriketa sinkronizatuko kirolaria (Espainia 2002)
# [[Modesta Sanginés Uriarte]] idazle eta musikagilea (Bolivia, 1832-1887)
# [[Mumtaz Mahal]] enperatriza (Mogol Inperioa 1593-1631)
# [[Nadira Banu Begum]] printzesa (India 1618-Pakistan 1659)
# [[Nathalie Roques]] Frantziako idazlea eta komikigilea
# [[Nika Shakarami]] manifestari desagertu eta hila (Iran 2005-2022)
# [[Nina Stemme]] sopranoa (Suedia 1963)
# [[Niña de Antequera]] abeslaria (Malaga 1921-Sevilla 1972)
# [[Noora Niasari]] zinema zuzendari eta gidoilaria (Teheran)
# [[Nur Jehan]] enperatriza, poeta (Kandahar 1577-Lahore 1645)
# [[Olga Bancic]] ekintzaile komunista judua (Errumania 1912- Alemnia 1944)
# [[Olga Skorojodova]] zientzialaria, hezitzailea (SESB, 1911-1982)
# [[Paquita Rico]] aktorea (Sevilla 1929-2017)
# [[Park Wan Suh|Park Wan Sun]] idazlea (Korea, 1981-2011)
# [[Pasión Vega]] abeslaria (Madril 1976)
# [[Paula Cons]] dokumental- eta film zuzendaria (Coruña 1976)
# [[Paula Dalli]] abeslaria, aktorea, idazlea (Alacant 1993)
# [[Petra Herrera]] gizon gudari mozorrotua (Mexiko 1887-1917)
# [[Petronila Riquelme]] Bernardo O'Higgins.en alaba mestizoa (Los Angeles, Txile, 1808? - Valparaiso, 1870)
# [[Piedad Bonnett]] idazlea, poeta (Kolonbia, 1951)
# [[Piedad de la Cierva]] zientzialaria (Murtzia, 1913-2007)
# [[Pilar Muñoz]] aktorea (Madril 1911-1980)
# [[Randi Blehr]] sufragista (Norvegia, 1851-1928)
# [[Rhea Durham]] modeloa (AEB 1978)
# [[Roberta Cowell]] lasterketa- eta borroka-pilotua, 1. Emakume trans britainiarra (EB 1918-2011)
# [[Rocío Molina Cruz]] dantzaria, koreografoa (Malaga 1984)
# [[Rosario Robles]] politikaria (Mexiko 1956)
# [[Rose Mbowa]] idazlea, feminista (Uganda 1943-1999)
# [[Roshanara Begum]] printzesa, poeta (Mogol Inperioa 1617-1671)
# [[Ruja Ignatova]] iruzurgilea (Bulgaria/Alemania 1980)
# [[Ruqaiya Sultan Begum]] enperatriza (Mogol Inperioa 1542-1626)
# [[Ruth Sager]] genetista (AEB, 1918-1997)
# [[Sadie Kneller Miller]] kazetaria (AEB, 1867-1920)
# [[Salima Sultan Begum]] poeta, enperatriza (India 1539- Mogol Inperioa 1612)
# [[Sálvorako emakume heroiak]] erreskatea, Galizia 1921.01.02
# [[Samantha Gilabert]] abeslaria (Alacant 1994)
# [[Sarah Moon]] argazkilaria (Frantzia, 1941)
# [[Sarina Esmailzadeh]] manifestari nerabe erahila (Iran 2006-2022)
# [[Segoviako kartzela zaharra]] emakumeen kartzela (1946-1956)
# [[Soledad Miranda]] aktorea, abeslaria (Sevilla 1943-Portugal 1970)
# [[Sonia Montecino|Sonia Montecinco]] aimara ikertzaile, antropologoa, idazlea (Txile, 1954)
# [[Sophia Delza]] dantzaria, idazlea (AEB, 1903-1996)
# [[Stacey Kent]] abeslaria (AEB 1968)
# [[Suzanne Corkin]] neurozientzialaria (AEB, 1937-2016)
# [[Svetlana Mojsov]] biokimikaria (Jugoslavia 1947)
# [[Tebello Nyokong]] Kimikaria (Hegoafrika, 1951)
# [[Teresa Nieto]] dantzaria, koreografoa (Tanger 1953)
# [[Thea Sharrock]] antzerki eta film zuzendaria (EB 1976)
# [[Vainica Doble]] musika bikotea (1971-2000)
# [[Van Buren ahizpak]] moto bidaiariak, AEB 1916
# [[Vera Peters]] onkologoa (Kanada, 1911-1993)
# [[Vicky Lagos]] aktorea (Madril 1938)
# [[Victoria Teijeiro]] aktorea, irakaslea (Coruña 1974)
# [[Victorina Bridoux]] poeta eta eleberrigilea (Manchester, 1835-San Cruz Tenerifekoa, 1862)
# [[Virginia Grütter]] poeta, aktorea (Costa Rica 1929-2000)
# [[Yolanda Retter]] liburuzaina, idazlea (AEB 1948-2007)
# [[Zeb-un-Nisa Begum]] printzesa poeta (Mogol Inperioa 1638-1702)
# [[Zena Tooze]] biologo, ekologista (Kanada, 1955)
# [[Zenana]] emakumeen etxe zatia (India XII. mendea)
# [[Zoe Ducós]] aktorea, gidoilaria (Argentina 1928-Venezuela 2002)
# [[Zulma Brandoni de Gasparini]] paleontologoa (Argentina, 1944)
}}
==='''Berriak 2024''' ('''maiatza''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Agurtzane Ormatza Imatz]] '''SORTUA''' sexologoa (Bakio, 1967)
# [[Aitziber González García]] '''SORTUA''' arkeologoa, ikertzailea (Gasteiz 1991)
# [[Alaitz Arenzana]] ----'''SORTUA''' artista eta zinemagilea (Bilbo, 1976)
# [[Amaia Barrena García]] ----'''SORTUA'''idazlea, poeta (Basauri, 1989)
# [[Esti Ansotegi Guruziaga]] ----'''SORTUA''' psikologoa (Zornotza, 1976)
# [[Itziar Sapsootham]] '''SORTUA''' geografoa eta ikertzailea (Eibar, 1986)
# [[Lucia Arrube]] '''SORTUA'''erraketista (Iurreta, 1923 - Zornotza, 2012)
# [[Margarita Unzalu Arana]] ----'''SORTUA''' idazlea (Durango, 1892-1973)
# [[Rosa Hernández (artista)]] ----'''SORTUA''' eskultorea eta margolaria (Tenerife, 1955)
# [[Sama Bilbao]] '''SORTUA''' ingeniari industriala eta irakaslea (Bilbo 1961)
# [[Agnes Baden-Powell]] Nesken eskaut talde sortzailea (Ingalaterra 1858-1945)
# [[Aim%C3%A9e Antoinette Camus]] botanikaria (Frantzia, 1879-1965)
# [[Alejandra Rodríguez]] kazetaria, abokatua, 60 urteko Miss Buenos Aires 2024 (Argentina 1963)
# [[Alice Recoque]] informatikaria (Aljeria 1929- Frantzia 2021)
# [[Alicia Machado]] aktorea, Miss Unibertso 1996 (Venezuela 1976)
# [[Alison Hargreaves]] alpinista (EB, 1962-K2, 1992)
# [[Amalia Miranzo]] politikaria eta irakaslea (Cuenca, 1939-2014)
# [[Amelia Vega]] abeslaria, enpresaburua, Miss Unibertso 2003 (Dominikar Errepublika 1984)
# [[Ana de Mendoza de la Vega]] noblea (Valladolid 1554-Guadalajara 1633)
# [[Ana García Carías]] abokatua, lehen dama (Honduras 1968)
# [[Ana Sofía Henao]] modeloa, idazlea, ilustratzailea (Kolonbia, 1982)
# [[Andrea Meza]] Miss Unibertso 2020 (Mexiko 1994)
# [[Anita Conti]] ozeanografoa (Frantzia, 1899-1997)
# [[Anna Cruz]] saskibalioi jokalaria (Bartzelona 1986)
# [[Anna Montañana]] saskibaloi jokalari ohia, entrantzailea (Valentzia 1980)
# [[Anna Pazos]] idazlea (Bartzelona 1991)
# [[Anna Roig Serra]] fisikaria (Katalunia, 1962)
# [[Anne Marie Braafheid]] Miss Unibertsoko 1. Finalista beltza (Surinam 1947)
# [[Anne-Laure Folly]] zinema zuzendaria (Togo, 1954)
# [[Annie Fratellini]] aktorea, pailazoa (Frantzia, 1932-1997)
# [[Ánxela Loureiro]] poeta, idazlea eta abeslaria (Ferrol, 1956)
# [[Barbara May Cameron]] argazkilaria, poeta, idazlea eta giza eskubideen aldeko ekintzailea (AEB, 1954 - 2002ko)
# [[Barbara Sepúlveda|Barbara Sepulveda]] feminista abokatua (Santiago, 1985)
# [[Beatriz Bernal]] Espainiako 1. emakume idazlea (Valladolid 1501/1504- 1562/1586)
# [[Beatriz Domínguez-Gil]] medikua, nefrologoa (Coruña 1971)
# [[Beatriz Sarlo]] idazlea (Argentina, 1942)
# [[Begoña Etayo Ereña]] Euskal Herriko feminista (Bilbo, 1958)
# [[Betty Molesworth]] botanikaria (Zeelanda Berria, 1913-2002)
# [[Bolette Berg]] argazkilaria (Norvegia, 1872-1944)
# [[Brook Lee]] modeloa, Miss Unibertso 1997 (AEB 1971)
# [[Camila Kater]] film zuzendaria (Brasil 1990)
# [[Carla Nieto]] aktorea (Girona 1983)
# [[Carmen Díez de Rivera]] politikaria (Madril 1942-1999)
# [[Carmen Villalobos]] aktorea (Kolonbia 1983)
# [[Carolyn Steel]] arkitektoa, idazlea, ikertzailea eta unibertsitateko irakasle ingelesa (Londres ?)
# [[Catalina de Mendoza y Sandoval]] noblea (Granada 1916-1686)
# [[Catherine Peñán]] patinatzailea (Santiago, 1989)
# [[Catriona Gray]] Miss Unibertso 2018 (Australia 1994)
# [[Cecil Dorrian]] gerrako korrespontsala (AEB, 1882-1926)
# [[Cg'ose Ntcox'o]] artista (Botswana, 1950-2013)
# [[Chefa Alonso]] musikagilea (Coruña 1955)
# [[Clara Roquet]] zinema zuzendaria eta gidoilaria (1988)
# [[Clara Stauffer]] espioia, falangekoa (Madril 1904-984)
# [[Concepción Dancausa]] politikaria, funtzionarioa (Burgos 1952)
# [[Corina Smith]] abeslaria, aktorea (Venezuela 1991)
# [[Cristina Ruiz Ortega]] exekutiboa (Espainia 1970)
# [[Cynthia Elbaum]] fotokazetaria (AEB, 1966-1994)
# [[Dana Randall]] informatikaria (AEB 1968)
# [[Da'Vine Joy Randolph]] aktorea, kantaria (AEB 1986)
# [[Demi-Leigh Nel-Peters]] enpresaburua, Miss Unibertso 2017 (Hegoafrika 1995)
# [[Denise Ferreira da Silva]] filosofoa eta artista (Brasil, 1963)
# [[Denise Quiñones]] aktorea, Mis Unibertso 2001 (Puerto Rico 1977)
# [[Dominga Neculmán]] zeramikagilea (Walmapu, 1937-2022)
# [[Dorothy Liddell]] arkeologoa (Erresuma Batua, 1890-1938)
# [[Eden Golan]] abeslaria (Errusia/Israel 2003)
# [[Ekaterina Zelenko]] hegazkinlari militarra (Errusia 1916-1941)
# [[Elisa Aguilar]] saskibaloi jokalaria (Madril,1976)
# [[Elisabeth Ohlson Wallin]] argazkilaria (Suedia 1961)
# [[Eliza Ruhamah Scidmore]] idazlea, argazkilaria (AEB 1856-1928)
# [[Elizabeth Gould Bell]] medikua eta sufragista (Erresumna Batua, 1862-1934)
# [[Elizabeth McCombs]] 1. emakume parlamentaria (Zeelanda Berria 1873-1935)
# [[Elsa Donaire Malagelada]] saskibaloi jokalaria (Girona, 1979)
# [[Emily Stowe]] medikua (Kanada, 1831-1903)
# [[Encarnación Alzona]] historilaria eta sufragista (Filipinak, 1895-2001)
# [[Enriqueta_Sèculi]] pedagoga, kirolaria eta feminista (Bartzelona, 1897-1976)
# [[Ericka Ñanco]] ekintzailea eta politikari maputxea nén (Walmapu, 1992)
# [[Esther Hill]] arkitektoa (Kanada, 1895-1985)
# [[Eugenie Clark]] iktiologoa (AEB, 1922-2015)
# [[Evaluna Montaner]] aktorea, kantaria (Venezuela 1997)
# [[Felisa Rincón de Gautier]] politikaria (Ameriketako Estatu Batuak, 1897-1994)
# [[Fernanda García Lao]] idazlea (Argentin/ Espainia 1966)
# [[Francisca Linconao]] lider maputxea (Walmapu, 1958)
# [[Fuencisla Clemares]] exekutiboa (Madril 1974)
# [[Gabriela Isler]] modeloa, Miss Unibertso 2013 (Venezuela 1988)
# [[Gabriela Mandujano]] sufragista, politikaria (Txile 1902-1984)
# [[Gidaritza]] neskato-eskaut taldeen mugimendua
# [[Gloria Diaz]] modeloa, Miss Unibertso 1969 (Filipinak 1951)
# [[Grettell Valdez]] aktorea (Mexiko 1976)
# [[Gwendolyn Lizarraga]] ekintzailea, politikaria eta enpresa burua (Belize, 1901-1975)
# [[Hanna Sheehy-Skeffington]] sufragista eta nazionalista (Irlanda, 1877-1946)
# [[Harnaaz Sandhu]] Miss Unibertso 2021 (India 2000)
# [[Harriet Chalmers Adams]] esploratzailea, argazkilaria (AEB 1875-Frantzia 1937)
# [[He Zehui]] fisikari nuklearra (Txina, 1914-2011)
# [[Herminia Aburto Colihueque|Herminia Aburto]] lider maputxea
# [[Huda Akil]] neurozientzialaria (Siria-AEB, 1945)
# [[Inma Rubiales]] idazlea (Badajoz 2002)
# [[Inmaculada Rodríguez-Piñero]] politikaria (Madril 1958)
# [[Iris Mittenaere]] modeloa, Miss Unibertso 2016 (Frantzia 1993)
# [[Iris van Herpen]] moda diseinatzailea (Herbehereak 1984)
# [[Isabel de Liaño]] idazlea (Valladolid XVI. Mendea-XVII. mendea)
# [[Isabel dos Santos]] ekonomialaria, aberatsa (Errusia/Angola 1973)
# [[Isabel Millé Giménez]] ikertzailea, liburuzaina, poeta (Almeria 1894- 1990)
# [[Isabel Ov%C3%ADn Camps]] kimikaria, irakaslea (Sevilla, 1887-1972)
# [[Ivette María Tato]] igerilaria (Bartzelona 1975)
# [[Janet Rowley]] genetikaria (AEB, 1925-2013)
# [[Jayne Atkinson]] aktorea (EB/AEB 1959)
# [[Jennifer Hawkins]] modeloa, Miss Unibertso 2004 (Australia 1983)
# [[Joanna Haigh]] fisikaria (Erresuma Batua, 1954)
# [[Josefa Tito Recalde]] enpresaburua (Donostia, 1802-1858)
# [[Josephine Cecilia Diebitsch Peary]] esploratzaile aitzindaria (AEB 1863-1955)
# [[Júlia Bacardit]] idazlea (Bartzelona 1991)
# [[Juliane Koepcke]] zoologoa (Peru-Alemania, 1954)
# [[Juliette Gordon Low]] Espainian eta Kuban neska eskaut taldeen sortzailea (AEB 1860-1927)
# [[Justine Pasek]] artista, 2. Miss Unibertso 2002 (SESB/Panama 1979)
# [[Karina Riquelme Viveros]] abokatu maputxea (Walmapu, 1981)
# [[Kate Sessions]] botanikaria (AEB, 1857-1940)
# [[Kate Swift]] idazlea, editorea (AEB 1923-2011)
# [[Katharine Blunt]] kimikaria, nutrizionista (AEB, 1876-1954)
# [[Kathleen Cruise O'Brien]] sufragista eta irakaslea (Irlanda, 1886-1938)
# [[Kimberley Tell]] aktorea, abeslaria (Lanzarote 1989)
# [[Kimberly Dozier]] kazetaria, gerrako korrespontsala (AEB,1966)
# [[Kimera (abeslaria)]] (Hego Korea 1954)
# [[Kirsten Vangsness]] aktorea, gidoilaria (AEB 1971)
# [[Laia Palau]] saskibaloi jokalaria (Bartzelona 1979)
# [[Laura Aguilar]] argazkilaria (AEB, 1958-2018)
# [[Laura Gil]] saskibaloi jokalaria (Murtzia 1992)
# [[Lauren Groff]] idazlea (AEB 1962)
# [[Lea Gabrielle]] kazetaria, diplomatiko ohia, hegazkinlaria (AEB,1975)
# [[Lidia Lopujova]] dantzaria (Errusia, 1892-1981)
# [[Liliana Ancalao]] poeta, irakasle maputxea (Walmapu, 1961)
# [[Lisa Randall]] fisikaria (AEB 1962)
# [[Liubov Sóbol]] apolitikaria, ekintzailea (Errusia 1987)
# [[Lola Glaudini ]] aktorea (AEB 1971)
# [[Louise Gavan Duffy]] sufragista eta nazionalista (Niza, 1884 - Dublin, 1969)
# [[Luisa Mendoza y Mendoza]] noblea (1582-Nadril 1619)
# [[Luna Pamies]] aktorea (Alacant, 2003)
# [[Lydia Davis]] idazlea (AEB, 1947)
# [[Małgorzata Szumowska]] film zuzendaria, gidoilaria, ekoizlea (Polonia 1973)
# [[María Abrisqueta de Zulueta]] Espainian eta Kuban neska-eskaut taldeen sortzailea (Donostia 1911-1992)
# [[Maria Bellido]] heroia (Jaen 1755-1809)
# [[María Catrileo|Maria Catrileo]] hizkuntzalari maputxea (Walmapu, 1944)
# [[María de Mendoza y Fonseca]] noblea, arte-bildumagilea (Espainia 1516-1580)
# [[María Dolores Dancausa]] bankaria, exekutiboa (Burgos 1959)
# [[María Gómez de Sandoval y Torres de Navarra]] noblea (?- 19)
# [[María José García Beato]] legelaria, bankaria, exekutiboa (Kordoba 1965)
# [[Maria Koepcke]] ornitologoa (Alemania-Peru, 1924- 1971)
# [[María La Ribot]] koreografoa (Madril 1962)
# [[María Martinón Torres]] Medikua, antropologoa (Orense, 1974)
# [[Maria Rúbies]] maistra eta politikaria (Leida, 1932-1983)
# [[Maria Tereza Jorge P%C3%A1dua]] ekologoa (Brasil, 1943)
# [[Marie Høeg]] sufragista eta argazkilaria (1866-1949)
# [[Marie Pape-Carpantier]] pedagoga eta feminista frantziarra (Frantzia 1815 - 1878)
# [[Marina Geli]] medikua, politikaria (Girona 1958)
# [[Marta Alonso]] onkologo ikertzailea (Lodosa 1974)
# [[Marta Fernández (saskibaloi-jokalaria)]] (Bartzelona,1981 19)
# [[Marta Vergara]] sufragista, idazlea (Txile 1898- 1995)
# [[Marta Xargay]] saskibaloi jokalaria (Girona 1990)
# [[Martha Vasconcellos]] modeloa, Miss Unibertso 1968 (Brasil 1948)
# [[Mary Lowndes]] artista eta sufragista (Dorset, 1856 - Londres, 1929)
# [[Maud Bonneaud]] margolaria (Limoges, 1921-Madril, 1991)
# [[Maya Moore]] saskibaloi jokalaria (AEB 1989)
# [[Melba Roy Mouton]] matematikaria, programatzailea (AEB, 1929-1990)
# [[Mélodie Nakachian]] ume bahitua, psikologoa (AEB 1982)
# [[Mencía de Mendoza]] noblea, arte-bildumagilea (Guadalajara 1508-Valentzia 1554)
# [[Mercè Arànega]] aktorea (Agentina/Katalunia 1957)
# [[Meri Te Tai Mangakāhia]] sufragista (Zeelanda Berria, 1868-1920)
# [[Mónica López (aktorea)]] (Kanariak 1969)
# [[Mpule Kwelagobe]] aktibista, Miss Unibertso 1999 (Bostwana 1979)
# [[Nabila Espanioly]] aktibista, pedagogoa, feminista (Israel 1955)
# [[Nandipha Mntambo]] eskultorea eta artista (Hegoafrika, 1982)
# [[Nanna Aakjær|Nanna Aakjaer]] eskultorea eta sufragista (Danimarka, 1874-1962)
# [[Natalia Torrente]] kirol kazetaria (Madril 1984)
# [[Natividad Almeda-López|Natividad Almeda Lopez]] legelaria (Filipinak, 1892-1977)
# [[Natividad Llanquileo]] Abokatua eta politikari maputxea (Walmapu, 1984)
# [[Neri Oxman]] arkitektoa, diseinatzailea, irakaslea (Israel/AEB 1976)
# [[Nettie Honeyball]] futbolaria (Londres 1871- Argentina XX. mendea))
# [[Oksana Fiodorova]] abeslaria, polizia, Miss Unibertso 2002 (Errusia 1977)
# [[Olga Poblete]] irakaslea, gizarte buruzagia (Txile 1908-1999)
# [[Olha Kobylianska]] idazlea (Ukraina 1863-Errumania 1942)
# [[Olivia Culpo]] influencerra, Miss Unibertso 2012 (AEB 1992)
# [[Oracene Price]] tenis entrenatzailea (AEB 1952)
# [[Orna Grumberg]] informatikaria (Israel 1952)
# [[Paget Brewster]] aktorea (AEB 1969)
# [[Patricia Dauder]] artista (Bartzelona, 1973)
# [[Patricia Goldman-Rakic]] neurologoa (AEB, 1937-2003)
# [[Patricia Manterola]] abeslaria, aktorea (Mexiko 1972)
# [[Patsy Adam-Smith]] idazlea, historialaria (Australia 1924-2001)
# [[Paula Painén Calfumán|Paula Paiñén Calfuman]] Kultura maputxearen ordezkaria (Walmapu, 1931)
# [[Paulina Vega]] enpresaburua, Miss Unibertso 2014 (Kolonbia 1993)
# [[Pia Wurtzbach]] enpresaburua, Miss Unibertso 2015 (Alemania/Filipinak 1989)
# [[Pilar Belzunce de Carlos]] mezenasa (Filipinak, 1925-Donostia, 2015)
# [[Pilar Martín Gila]] idazlea (Segovia 1962)
# [[Queralt Casas]] sakibaloi jokalaria (Girona 1992)
# [[Ramona Reyes]] emagin eta politikari maputxea (Txile, 1967)
# [[R'Bonney Gabriel]] Miss Unibertso 2022 (AEB 1994)
# [[Rebeca Jiménez]] abeslaria (Segovia 1975)
# [[Rivka Oxman]] arkitekto, ikertzailea, irakaslea (Israel 1950)
# [[Robyn Davidson]] idazlea (Australia 1950)
# [[Rochelle Aytes]] aktorea, modeloa (AEB 1976)
# [[Rosa Serra]] eskultorea (Vic, 1944)
# [[Rosa Smith Eigenmann]] iktiologoa (AEB, 1858-1947)
# [[Rose Kennedy|Rose Kenedy]] filantropoa (AEB, 1890-1995)
# [[Rosita Ferrer]] Kopla kantaria eta egilea (Bartzelona,1935)
# [[Safi Faye]] zinema zuzendaria (Senegal, 1934-2023)
# [[Samara de Córdova]] aktore eta idazlea (Guatemala, 1923-2015)
# [[Sasha Waltz ]] dantzaria, koreografoa (Alemania 1963)
# [[Semiha Berksoy]] opera abeslaria (Turkia, 1910-2004)
# [[Séverine Vidal]] idazlea (Frantzia, 1969)
# [[Sheynnis Palacios]] kazetaria, Miss Unibertso 2023 (Nikaragua 2000)
# [[Silvia Palumbo]] kantautorea (Argentina 1961)
# [[Soledad Bacarreza]] psikologo eta kirol kazetaria (Santiago, 1969)
# [[Sonsoles de Icaza]] aristokrata, Balentziagaren musa (Avila 1914- Madril 1996)
# [[Valentina Pinelo]] moja idazlea (Sevilla XVI. Mendea-XVII. mendea)
# [[Vanisha Mittal]] aberatsa, enpresaburua (India 1980)
# [[Verónica Figueroa Huencho|Veronica Figueroa Huencho]] irakasle eta politikari maputxea (Santiago, 1974)
# [[Virginia Cowles]] gerrako idazlea eta kazetaria (1910-1983)
# [[Yehni Djidji|Yenni Djidji]] idazlea eta blogaria (Boli Kosta, 1988)
# [[Yuri Kochiyama]] ekintzailea (AEB 1921-2014)
# [[Zofia Stryjeńska]] margolaria (Krakovia 1891-Geneva 1976)
# [[Zozibini Tunzi]] Miss Unibertso 2019 (Hegoafrika 1993)
}}
==='''Berriak 2024''' ('''Apirila''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Irati Cuadrado Noain]] ef--'''SORTUA''' iraupen eskalatzailea (Burlata, 2001)
# [[Juana Cortés Amunarriz]] ----'''SORTUA''' idazlea (Hondarribia, 1966)
# [[Nerea Intxausti Castiñeira]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Pasai Donibane, 2000)
# [[Abigail eta Brittany Hensel]] maistrak, biki siamdar bizefalikoak (AEB 1990)
# [[Adelaida Avagyan]] medikua, ikertzailea (Armenia-AEB, 1924-2000)
# [[Adelina Jiménez Jiménez]] maistra ijitoa (1945)
# [[Adriana Hoffmann]] biologoa (Txile 1940)
# [[Agnès McLaren]] medikua, sufragista (EB 1837-Frantzia 1913)
# [[Aida Fern%C3%A1ndez R%C3%ADos]] biologoa, ozeanografoa (Galizia, 1947-2015)
# [[Akiko Kojima]] modeloa, Miss Unibertso 1959 (Japonia 1936)
# [[Amelia Cuñat Monleon]] marrazkilaria, zeramikaria (Valentzia 1878-1946)
# [[Amparo Muñoz]] modeloa, aktorea, Miss Unibertso (Malaga 1954-2011)
# [[Amparo Navarro Giner]] maistra (Valentzia, 1900-1986)
# [[Ana Jaren]] ilustratzailea (Sevilla 1985)
# [[Ane Campos]] futbolaria (Getaria, 1999)
# [[Angela Marinescu]] poeta (Errumania 1941-2023)
# [[Anna Callender Brackett]] filosofa eta feminista estatubatuarra (EEUUko Bostonen, 1836-1911)
# [[Anna Güell Torne]] aktorea (Katalunia 1961)
# [[Anna Kolbrún Árnadóttir|Anna Kolbrún]] maistra eta politikaria (1970-2023)
# [[Anna Munro]] sufragista (EB 1881-1962)
# [[Anna Turbau]] argazkilaria (Bartzelona 1949)
# [[Anne Knight]] sufragista (BH 1786-1862)
# [[Anne Marie Pohtamo]] modeloa, aktorea, Miss Unibertso (Finlandia 1955)
# [[Apasra Hongsakula]] modeloa, Miss Unibertso 1965 (Thailandia 1947)
# [[Armi Kuusela]] filantropoa, 1. Miss Unibertso (Finlandia 1934)
# [[Axelle Kabou]] idazlea (Kamerun, 1955)
# [[Aya Nakamura]] abeslaria (Frantzia, 1995)
# [[Barbara Blomberg]] dama, Karlos I.aren maitalea, Joan Austriakoaren ama (Alemania 1527-Kantabria 1597)
# [[Barbara Canepa]] Italiako komikigilea (Genoa, 1969)
# [[Barbara Foxley]] pedagogoa, sufragista (EB 1860-1958)
# [[Bárbara Palacios]] idazlea, Miss Unibertso 1986 (Madril/Venezuela 1963)
# [[Beatriz Iribarne Sánchez]] maistra eta ekintzailea (Almeria, 1942)
# [[Begoña Muruaga Laca]] filologoa, euskara teknikaria (Bermeo 1953)
# [[Bernadette Sanou Dao]] idazlea (Burkina Faso)
# [[Berry Berenson]] argazkilaria, aktorea (AEB 19)
# [[Bertha Gxowa]] politikaria eta ekintzailea (Hegoafrika, 1934-2010)
# [[Betty Lou Raskin]] kimikaria (AEB, 1924-2010)
# [[Bienvenida Sarmiento]] maistra (Argentina, 1804-1900)
# [[Camille Paglia]] kritikari soziala, idazlea (AEB 1947)
# [[Cándida Antonia Bueno Iso|Cándida Antonia Bueno]] maistra fusilatua (Zaragoza, 1912-1936)
# [[Carme Giralt Roses]] hezitzailea (Bartzelona 1940-2022)
# [[Carmen Delgado Vicente|Carmen Delgado]] Maistra eraila (Salamanca, 1899-1936)
# [[Carmen Guillén Lorente]] historialaria, ikertzailea, irakaslea (Murtzia 1988)
# [[Carmen Mola]] idazle taldea (Espainia, 2018)
# [[Carol Morris]] modeloa, Miss Unibertso 1956 (AEB 1936)
# [[Carroll Baker]] aktorea (AEB 1931)
# [[Cecilia Bolocco]] aurkezlea, Miss Unibertso 1987 (Txile 1965)
# [[Chantal van den Heuvel]] Belgikako idazlea
# [[Christiane Martel]] aktorea, Miss Unibertso 1953 (Frantzia 1935)
# [[Cirila Ubaldina García Díaz]] maistra eraila (Salamanca, 1893-1936)
# [[Clara Ragaz]] maistra, feminista (Suitza, 1894-1957)
# [[Clementia Taylor]] sufragista (EB 1810-1908)
# [[Corinna Tsopei]] aktorea, modeloa, Miss Unibertso 1964 (Grezia 1944)
# [[Dayanara Torres]] idazle, abeslari, modeloa, Miss Unibertso 1993 (Puerto Rico 1974)
# [[Deborah Carthy-Deu]] modeloa, enpresaburua, Miss 1985 (Puerto Rico 1966)
# [[Debra Lafave]] maistra, estuproz kondenatua (AEB 1980)
# [[Delia Zapata Olivella]] dantzaria, irakaslea (Kolonbia 1926-2001)
# [[Denise Affonço]] idazlea (Kanbodia, 1944)
# [[Dia Mirza]] modeloa, aktorea, ekoizlea (India 1981)
# [[Djaili Amadou Amal]] idazlea (Kamerun, 1975)
# [[Dorothea Pertz]] botanikaria (EB 1859-1939)
# [[Duygu Asena]] idazlea (Turkia 1946-2006)
# [[Edith Ayrton]] idazlea, sufragista (EB 1879-1945)
# [[Edith Picton-Turbervill]] sufragista (EB 1872-1960)
# [[Edith Rebecca Saunders]] genetista (EB 1865-1945)
# [[Ela Gandhi]] politikaria (Hegoafrika, 1940)
# [[Eleanor Coppola]] dokumentalgilea, idazlea (AEB, 1936-2024)
# [[Elena Mendoza]] musikagilea (Sevilla 1973)
# [[Elisabetta Gnone]] idazle eta kazetari italiarra (Genova, 1965)
# [[Elizabeth Pease Nichol]] sufragista (EB 1807-1897)
# [[Emmeline Pethick-Lawrence]] sufragista (EB 1867- 1954)
# [[Estée Lauder]] kosmetika-enpresaburua (AEB 1906-2004)
# [[Esther Afua Ocloo]] ekintzailea (Ghana 1919-2002)
# [[Esther Pineda G]] idazlea, ikertzailea (Venezuela 1985)
# [[Ethel Ayres Purdie]] sufragista (EB 1874-1923)
# [[Ethel Lilian Voynich]] idazlea eta musikaria (Ballintemple, 1864 - New York, 1960)
# [[Eulalia Guzmán Barrón|Eulalia Guzmán Barrón]] maistra eta arkeologa mexikarra (Mexiko, 1890 - 1985)
# [[Eva Guillamon]] artista, dramagilea (Albacete 1978)
# [[Fannie Flagg]] aktorea, idazlea (AEB 1944)
# [[Fatou Keïta]] idazle (Boli Kosta, 1965)
# [[Frances Ames]] neurologo, aktibista (Hegoafrika, 1920-2002)
# [[Frances Power Cobbe]] sufragista, idazlea ekintzailea (BH 1822-1904)
# [[Francisca de Asís Sanchis Ferrer]] 2.Errepublikako maistra (1896-1982)
# [[Françoise Bettencourt Meyers]] munduko emakume aberatsena (Frantzia 1953)
# [[Georgina Rizk]] modeloa, Miss Unibertso 1971 (Libano 1953
# [[Gladys Zender]] modeloa, Miss Unibertso 1957 (Peru 1939)
# [[Guillenako 17 arrosak]] emakume fusilatuak (Sevilla, 1937)
# [[Hannah Glasse]] idazlea (BH 1708-1770)
# [[Hanni Wenzel]] eskiatzailea (Liechtenstein 1956)
# [[Hema Malini]] aktorea, dantzaria (India 1948)
# [[Hemley Boum ]] idazlea (Kamerun, 1973)
# [[Herminia Gomez Serra]] sopranoa (Castelló 1891-Italia 1977)
# [[Hillevi Rombin]] modeloa, Miss Unibertso 1955 (Suedia 1933- AEB 1996)
# [[Holloway papar-orratza]] kartzelaratutako sufragisten saria
# [[Ieda Maria Vargas]] modeloa, Miss Unibertso 1963 (Brasil 1944)
# [[Irene Sáez]] politikaria, Miss Unibertso 1981 (Venezuela 1961)
# [[Irina Belova]] atleta, heptatloilaria (Errusia 1968)
# [[Iris Chang]] idazlea (AEB 1968-2004)
# [[Itxaso Mardones]] kazetaria (Gasteiz 1979-2024)
# [[Itzel Arcos]] komediantea (Mexiko, 1988)
# [[Janelle Commissiong]] enpresaburua, politikaria, Miss Unibertso 1977 (Trinidad eta Tobago 1953)
# [[Jeanneth Beltran]] etxeko langileen eskubideen sinboloa (Nikaragua 1984- Toledo 2014)
# [[Jerrie Mock]] airez mundu-bira egindako 1. emakumea (AEB 1925-2014)
# [[Joanne Harris]] idazlea (EB 1964)
# [[Joênia Wapichana]] abokatu indigena (Brasil 1974)
# [[Josette Abondio]] irakaslea eta idazlea (Boli Kosta, 1932)
# [[Karen Dianne Baldwin]] gidoilaria, Miss Unibertso 1982 (Kanada 1963)
# [[Kartini]] heroia (Ekialdeko Herbeherear Indiak 1879-1904)
# [[Kate Campbell Hurd-Mead]] feminista, ginekologoa (Kanada-AEB, 1867-1941)
# [[Katharine Murray Lyell]] botanikaria (EB 1817-1915)
# [[Kay Beauchamp]] sufragista (EB 1899-1992)
# [[Kerry Anne Wells]] tb aurkezlea, Miss Unibertso (Australia 1951)
# [[Laia Abril]] artista, argazkilaria (Bartzelona 1986)
# [[Laura Geraldine Lennox]] sufragista (Irlanda, 1883-1958)
# [[Lee Israel]] idazlea, faltsifikatzailea (AEB 1939-2014)
# [[Lettice Fisher]] sufragista (EB 1875-1956)
# [[Liliana Năstase]] atleta, heptatloilaria (Errumania 1962)
# [[Lina Cavalieri]] sopranoa (Italia, 1874-1944)
# [[Linda Bement]] modeloa, Miss Unibertso 1960 (AEB 1941-2018)
# [[Lis Vega]] abeslaria (Kuba 1977)
# [[Livia Veloz]] maistra eta poeta (Santo Domingo, 1889-1980)
# [[Lorraine Downes]] modelo dantzaria, Miss Unibertso 1983 (Zeelanda Berria 1964)
# [[Louie Bennett]] sufragista (Irlanda 1870-1956)
# [[Louise Aitken-Walker]] rally pilotua (Eskozia 1960)
# [[Lucia Perotti]] maistra (Italia, 1586-1641)
# [[Luigia Mandolini]] maistra eta sufragista (1866-1939)
# [[Lupita Jones]] enpresaburu, Miss Unibertso 1991 (Mexiko 1967)
# [[Luz Marina Zuluaga]] modeloa, Miss Unibertso 1958 (Kolonbia 1938-2015)
# [[Luzdivina Megido]] 2. errepublikako maistra erbesteratua (Asturias, 1916-1984)
# [[Mª Luz Montesinos Gutiérrez]] neurozientzialaria, ikertzailea (Sevilla 1969)
# [[Madison Chock]] patinatzaile artistikoa (AEB 1992)
# [[Magdalena de Ulloa]] noblea (Zamora 1525-Valladolid 1598)
# [[Manola Brunet]] klimatologoa (Cariñena, 1955)
# [[Mar Galceran]] Down sindromedun 1.diputatua Espainian (Valentzia 1977)
# [[Mar Regueras]] aktorea, gimnasia erritmoko entrenatzailea (Bartzelona 1970)
# [[Margaret Cousins]] sufragista (Irlanda 1878 -India 1954)
# [[Margaret Gardiner]] kazetaria, modeloa, Miss Unibertso 1978 (Hegoafrika 1959)
# [[Margareta Arvidsson]] aktorea, modeloa, Miss Unibertso 1966 (Suedia 1947)
# [[Margie Moran]] modeloa, Miss Unibertso (Filipinak 1973)
# [[Margot Moles]] kirolaria (Bartzelona, 1910-Madril, 1987)
# [[Mari Carmen Díez Navarro]] maistra (Alicante, 1949)
# [[Maria Alharilla]] futbolaria, 1. amatasun baja (Jaen 1990)
# [[María Arias Bernal]] maistra eta iraultzailea (Mexiko, 1884-1923)
# [[Maria de la Encarnacion Rigada Ramon]] matematikaria (Cadiz 1863- Madril? 1930)
# [[Maria Dolores Ocaña Madrid]] abokatua, 1. emakumea Letizia erreginaren idazkaritza pribatua zuzentzen (Madril 1973)
# [[María Luisa Navarro Margati]] maistra, pedagogo eta psikologo errepublikar erbesteratua (Fantzia, 1890-Argentina, 1947)
# [[María Xesús Lama]] filologoa, idazlea, saiakeragilea (Lugo 1964)
# [[Marifé Arroyo]] maistra (Valentzia, 1946)
# [[Marion Ross]] aktorea (AEB 1928)
# [[Marisa Belaustegigoitia]] idazlea, ikertzailea eta feminista (Mexiko, 1969)
# [[Marisa Berenson]] modeloa, aktorea (AEB 1947)
# [[Marisol Malaret]] modeloa, Miss Unibertso 1970 (Puerto Rico 1949-2023)
# [[Maritza Sayalero]] modeloa, Miss Unibertso 1979 (Venezuela 1961)
# [[Marlene Schmidt]] aktore, ekoizle, modelo, Miss Unibertso 1961 (Alemania 1937)
# [[Marta Segarra]] filologoa, ikertzailea (Bartzelona 1963)
# [[Marthe Ekemeyong Moumié]] idazle eraila (Kamerun, 1931-2009)
# [[Mary Anne Rawson]] abolizionista (BH 1801-1887)
# [[Mary Bennett (pedagogoa)]] (EB 1913-2005)
# [[Mary Corinna Putnam Jacobi]] mediku, idazle, sufragista (AEB, 1842-1906)
# [[Mary Emilie Holmes]] geologoa, irakaslea (AEB, 1850-1906)
# [[Mary Estlin]] aktibista (EB1820-1902)
# [[Mary Horner Lyell]] geologoa (EB 1808-1873)
# [[Mary Kay Letourneau]] maistra, estuproz kondenatua (AEB 1962-2020)
# [[Mary MacSwiney]] ekintzaile independentista, emakume politikari errepublikar irlandarra eta feminista. (Londres, 1872 - Cork, 1942)
# [[Matilde Escuder Vicente]]2. errepublikako maistra (Valentzia, 1913-Frantzia, 2006)
# [[Mercedes Tella]] pedagogoa, idazlea (Coruña 1868-Leon 1934)
# [[Michelle McLean]] modeloa, idazlea, Miss Unibertso 1992 (Namibia 1972)
# [[Millicent Mackenzie]] sufragista (EB 1863-1942)
# [[Miriam Stevenson]] modeloa, Miss Unibertso 1954 (AEB 1933)
# [[Mona Grudt]] kazetaria, Miss Unibertso 1990 (Norvegia 1971)
# [[Monique Ilboudo]] idazlea (Burkina Faso, 1959)
# [[Montserrat Señaba]] maistra eta politikaria (Ekuatore Ginea, 1918-1980)
# [[Morayma Ofir Carvajal]] maistra (Ekuador, 1915-1951)
# [[Naomi Wolf]] idazlea, aktibista (AEB 1962)
# [[Natalie Glebova]] idazlea, modeloa, Miss Unibertso 2005 (Errusia/Kanada 1981)
# [[Nina Jacqmin]] Belgikako komikigilea (Brusela, 1989)
# [[Noralma Vera]] ballet dantzaria eta maistra (Ekuador, 1936)
# [[Norma Nolan]] modeloa, Miss Unibertso 1962 (Argentina 1938)
# [[Novera Ahmed]] artista (Bangladesh, 1939)
# [[Nuria Hosta Pascual]] aktorea (Katalunia, XX. mendea)
# [[Nuria Nuñez Hierro]] musikagilea (Cádiz 1980)
# [[Pascuala Campos de Michelena]] arkitektoa (Jaen/Galizia 1938)
# [[Pauline Dy Phon]] idazlea eta botanikaria (Kanbodia, 1933)
# [[Pauline Peyraud-Magnin]] futbolaria (Frantzia, 1992)
# [[Paz Moreno Feliu]] antropologoa, ikertzailea (Coruña 1956)
# [[Pilar Aymerich Puig]] argazkilaria (Bartzelona 1943)
# [[Pilar Cuartero]] maistra (Zaragoza, 1906-1995)
# [[Pilar Parcerisas]] arte-kritikaria, -historialaria (Bartzelona 1957)
# [[Porntip Nakhirunkanok]] filantropoa, modeloa, Miss 1988 (Thailandia 1969)
# [[Priscilla Bright McLaren]] sufragista (EB 1815-1906)
# [[Purdah]] ohitura
# [[Rafaela Rimbau]] aktorea (Espainia 1819-Valentzia 1896)
# [[Rahel Varnhagen von Ense]] idazlea (Berlin, 1771-1832)
# [[Rebeca Atencia]] primatologoa (Coruña 1977)
# [[Rebecca Saunders]] musikagilea (EB 1967)
# [[Regina Blandón|Regina Blandon]] aktorea (Mexiko, 1990)
# [[Remei Sipi]] hezitzailea, idazlea eta editorea (Rebola - Ginea 1952)
# [[Remigia Nazaroviene]] atleta (Turkmekistan/Lituania 1967)
# [[Renate Mayntz]] soziologoa (Berlin 1929)
# [[Rina Mor]] abokatua, Miss Unibertso 1976 (Israel 1956)
# [[Rita Mae Brown]] idazlea, aktibista (AEB 1944)
# [[Riyo Mori]] Miss Unibertso 2007 (Japonia 1986)
# [[Rosa Garcia Alcon]] ekintzaile antifrankista (Madril 1957)
# [[Rosa May Billinghurst]] sufragista (BH 1875-1953)
# [[Rosalind Pitt-Rivers]] biokimikaria (Erresuma Batua, 1907-1990)
# [[Rosana Alonso]] maistra eta politikaria (Santander, 1970)
# [[Ruth Hubbard]] biokimikaria (Austria-AEB, 1924-2016)
# [[Sabrina Calvo]] Frantziako idazlea (Marseilla, 1974)
# [[Samanta Schweblin]] idazlea (Argentina 1978)
# [[Sandra Pierrette Kanzie|Sandra Pierrete Kanzie]] idazlea (Burkina Faso)
# [[Sarah Bouyain]] idazle eta zinema-zuzendaria (Reims, 1968)
# [[Sarah Jane Baines]] sufragista (EB 1866-1951)
# [[Sarah Winstedt]] medikua, zirujaua eta sufragista irlandarra (Sixmilebridge, 1886- Havant, 1972)
# [[Shawn Weatherly]] modeloa, aktorea, Miss Unibertso 1980 (AEB 1961)
# [[Shazia Ilmi]] kazetaria, aktibista (India 1970)
# [[Shirley Jackson]] idazlea (AEB 1916-1965)
# [[Silvia Caballol]] psikologoa, idazlea (Bartzelona 1983)
# [[Sofia Alaoui]] film zuzendaria (Maroko 1990)
# [[Sonia Megias]] musikagilea, artista (Albacete 1982)
# [[Sonja Sekula]] artista (Suitza 1918-1963)
# [[Sophie Alour]] saxofoi-jotzailea (Bretainia, 1974)
# [[Sunita Narain]] ekologista (India 1961)
# [[Svetlana Buraga]] atleta (Bielorrusia 1965)
# [[Sylvia Hitchcock]] aktorea, modeloa, Miss Unibertso 1967 (AEB 1946-2015)
# [[Tanella Boni]] idazlea (Boli Kosta, 1954)
# [[Teresa Billington-Greig]] sufragista (BH 1877-1964)
# [[Teté Caturla]] abeslari eta maestra (Kuba, 1937-2023)
# [[Tina Thörner]] rally ingeniaria, kopilotoa (Suedia 1966)
# [[Tina Weirather]] eskiatzailea (Liechtenstein 1989)
# [[Touza ahizpak]] giza eskubideen aldeko aktibistak (Ourense, XX. mendea-XX. mendea)
# [[Uemura Shōen]] margolaria (Japonia 1875-1949) ISA
# [[Vennira Aadai Nirmala]] aktore, dantzaria (India 1948)
# [[Vera Danchakoff]] anatomista, enbriologoa (Errusia, 1879-1950)
# [[Victoria Lidiard]] sufragista (BH 1889-1992)
# [[Violeta Denou]] ilustratzailea taldea (Katalunia 1977)
# [[Wendy Fitzwilliam]] abokatua, Miss Unibertso 1998 ( Trinidad eta Tobago 1972)
# [[Werewere Liking]] idazlea eta dantzaria (Kamarun, 1950)
# [[Winifred Coombe Tennant]] sufragista, politikaria (EB 1874-1956)
# [[Xaro Nomdedeu Moreno]] matematikaria (Castelló de la Plana, 1948)
# [[Yvonne Ryding]] modeloa, Miss Unibertso 1984 (Suedia 1962)
}}
==='''Berriak 2024''' ('''martxoa''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Ainara Agerre Lako]] ---- '''SORTUA''' maskaradako kabana (Jutsi, 2001)
# [[Ainhoa Azurmendi Etxegaray|Ainhoa Azumendi Etxegaray]] ---- '''SORTUA''' Kirolari ohia, unibertsitateko irakasle eta ikertzailea (Hernani, 1978)
# [[Alba Matilla]] ---- '''SORTUA''' artista (Avilés, 1998)
# [[Amany Al-Ali]] ---- '''SORTUA''' karikaturagilea (Siria, 1984)
# [[Arrate Gisasola]] ef-- '''SORTUA''' kirolaria, bertsolaria (Soraluze, 1979)
# [[Catalina Bustamante]] ---- '''SORTUA''' konkistatzailea (Espainia, XV. mendea, Espainia Berria, XVI. mendea)
# [[Esther Galarza]] ef-- '''SORTUA''' margoalaria (Eibar, 1956)
# [[Felisa Basauri Larrañaga]] -- ef '''SORTUA''' baserritarra, esne-saltzailea (Elgeta, 1928-2018)
# [[Josefa Cruz de Gassier]] efef '''SORTUA''' sopranoa (Bilbo, 1821 + Madril, 1870)
# [[Josefina Guerendiain Caro|Josefina Guerendain]] efef '''SORTUA''' frankismoaren biktima(Iruñea, 1918-2011)
# [[Julia Bea Soto]] efef '''SORTUA''' ekintzaile komunista frankismoaren biktima(Sesma, 1912-Iruñea, 1989)
# [[Kontxi Barturen Uriarte]] ---- '''SORTUA''' nekazaria (Bakio 1922)
# [[Laida Martinez Navarro]] ---- '''SORTUA''' idazlea (Bilbo, 1965)
# [[Lourdes Fernández Fernández]] ---- '''SORTUA''' arte kudeatzailea (Donostia, 1961)
# [[Mª Carmen Húder Carlosena|Maria Carmen Húder Carlosena]] ---- '''SORTUA''' ekintzailea frankismoaren biktima (Iruñea, 1897-1987)
# [[Maite Guevara]] ef-- '''SORTUA''' aktorea, klow (Gasteiz, 1981)
# [[Margarita Araneta Urrutia]] ---- '''SORTUA''' ekintzailea, komunista (Hondarribia 1909-2001)
# [[Maria de las Mercedes Isasi]] efef '''SORTUA''' moja (Iurreta, 1900-Berriz,1973)
# [[María Dolores Aldama Alfonso]] efef '''SORTUA''' esklabuen-jabea (Kuba, XIX. mendea)
# [[Maritxu Muñoz Ugartemendia]] ----'''SORTUA''' ekintzailea, saltzailea (Hondarribia 1914-1997)
# [[Maritxu Roteta]] ef-- '''SORTUA''' sopranoa eta abesbatza zuzendaria (Alkiza, 1948)
# [[Matilde Orbegozo]] efef '''SORTUA''' poeta (Bilbo, 1837-1891)
# [[Matilde Urdangarin Palacio]] ---- '''SORTUA''' margolaria (Zaragoza, 1939)
# [[Milagros Txurruka]] ef-- '''SORTUA''' dantzaria (Mallabia 1927)
# [[Nemesia Baztan Turrau]] ---- '''SORTUA''' Ekintzailea, frankismoaren biktima (Nafarroa
# [[Rachita Taneja]] ---- '''SORTUA''' karikaturagilea (India, ?)
# [[Ramona Zapatero Zapatel]] ef-- '''SORTUA''' ekintzailea frankismoaren biktima(Nafarroa, 1898--?
# [[Sonia Rueda]] ---- '''SORTUA''' artista (Bilbo, 1964)
# [[Tere Guenetxea]] ef-- '''SORTUA''' artista (Soraluze, 1953)
# [[Adriana Amado Suárez]] irakasle, ikertzailea (Buenos Aires, 1966)
# [[Alba Lago]] aurkezlea, idazlea (Galizia, 1985)
# [[Alicia Gimenez Bartlett]] idazlea ( Albacete 1951)
# [[Almudena Carracedo]] dokumentalgilea (Madril 1972)
# [[Amaia Peña]] futbolaria (Getxo 1998)
# [[Amparo Sard]] artista (Mallorca 1973)
# [[Amy Bull]] maistra eta sufragista (Erresuma Batua, 1877-1953)
# [[Ana Arzoumanian]] abokatu, idazle eta poeta (Argentina, 1962)
# [[Ana Barbara]] abeslaria (Mexiko 1971)
# [[Ana Flecha Marco]] itzultzaile, idazlea (Leon, 1986)
# [[Ana Romani]] poeta, kazetari kulturala (Coruña 1962)
# [[Andrea Dworkin]] idazlea, feminista erradikala (AEB 1946-2005)
# [[Angelina Pollak]] antropologoa (Austria/Venezuela 1932-2016)
# [[Anna Alma-Tadema]] artista, sufragista (Londres 1867-1943)
# [[Anna Fiske|Anna Fisc]] ilustratzailea, idazlea (Norvegia, 1964)
# [[Anna Starobinets]] idazlea (Errusia 1978)
# [[Anne Isabella Noel Byron]] matematikaria, aktibista (EB 1792-1860)
# [[Antonia Jiménez|Antonia Jimenez]] gitarra jolea (Puerto de Santa Maria, 1972)
# [[Arancha de Benito]] tb aurkezlea (Madril 1969)
# [[Arancha del Sol]] modeloa, aktorea, tb aurkezlea (Asturias 1972)
# [[Asja Lācis]] antzerkilaria (Estonia, 1891-179)
# [[Assumpcio Estivill]] liburuzaina, irakaslea (Tarragona 1949)
# [[Assumpta Montella]] historialaria, idazlea (Bartzelona 1958)
# [[Aurélie Neyret]] Frantziako komikigilea (Lyon, 1983)
# [[Aurora Alonso de Rocha]] idazlea, irakaslea eta ikertzailea (Buenos Aires, 1937-2021)
# [[Barbara Ayrton-Gould]] sufragista (EB 1886-1950)
# [[Beatriz Ariño]] kazetaria (Huesca 1963)
# [[Begoña Alfaro García]] politikaria (Bartzelona/Nafarroa 1982)
# [[Begoña Caamaño]] idazlea (Galizia 1964-2014)
# [[Bel%C3%A9n Garijo]] Almansako medikua (Albacete 1960)
# [[Belen Feliu]] idazlea (Galizia 1961-1997)
# [[Belen Toimil]] atleta (Coruña 1994)
# [[Bessie Blount Griffin]] fisioterapeuta, asmatzailea (AEB, 1914-2019)
# [[Blanca de la Torre]] arte-komisarioa (Leon 1977)
# [[Blanca Manchon]] estropadalaria (Sevilla 1987)
# [[Carmen Ramos Vellon]] atleta (Valentzia 1998)
# [[Carmen Ruiz]] aktorea (Madril 1974)
# [[Carolina de Cepeda]] sopranoa (Coruña 1847-Madril 1910)
# [[Carolina Robles]] atleta (Sevilla 1991)
# [[Caroline Polachek]] kantaria (AEB 1985)
# [[Cassandra Ciangherotti]] aktorea (Mexiko 1987)
# [[Catherine Cesarsky]] astronomoa (Frantzia-Venezuela, 1943)
# [[Cecile McLorin Salvant]] jazz abeslaria (AEB 1989)
# [[Charlotte Marsh]] sufragista (Britainia,
# [[Chloé Cruchaudet]] Frantziako komikigilea (Lyon, 1976)
# [[Chuny Anzorreguy]] idazlea (Buenos Aires, XX.mendea)
# [[Claudia Mori]] aktore, abeslari (Italia 1944)
# [[Concepcion Cascajosa]] ikertzailea, irakaslea (Bartzelona 1979)
# [[Concepcion Garcia Lorca]] errepublikar erbesteratua (Granada 1903-1962)
# [[Concha Hernandez ]] kultur kudeatzailea (Avila 1958)
# [[Danna Paola]] abeslaria, aktorea (Mexiko 1995)
# [[Deborah Charlesworth]] biologoa (Erresuma Batua, 1943)
# [[Dolores Sanchez Palomino]] filologoa (Kantabria 1961)
# [[Doreen Allen]] sufragista (EB 1879-1663)
# [[Dorothy Height]] aktibista (AEB 1912-2010)
# [[Eagle Woman]] lakota indigena liderra (AEB 1820-1888)
# [[Elena Caffarena]] legelaria (Txile 1903-2003)
# [[Elena Guerra]] erlijiosoa, beatoa (Italia 1835-1914)
# [[Eli Bartra]] filosofia (Mexiko, 1947)
# [[Elisabeth Plainacher]] sorgintzat hartua (Austria, 1513-1583)
# [[Elizabeth Inglis]] aktorea (BH 1913- AEB 2007)
# [[Elizabeth Jagger]] modeloa, aktorea (AEB/EB 1984)
# [[Ellen Hutchins]] botanikaria (Irlanda, 1785-1815)
# [[Elnako amaetxea]] Elisabeth Eidenbenz erizain suitzarrak Frantzian sortutako erakundea (1939-1944)
# [[Emilia Currás]] kimikaria, dokumentalista (Madril 1927-2020)
# [[Ende (argitzailea)]] (X.mendea, Leon)
# [[Ester Bonet]] hizkuntzalaria (Bartzelona 1950)
# [[Esther Acebo]] aktorea (Madril 1983)
# [[Esther Corral Diaz]] filologoa (Lugo 1961)
# [[Esther Jaen]] kazetaria (Bartzelona 1968)
# [[Esther Pak]] medikua (Hego Korea, 1877-1910)
# [[Esther Palomera]] kazetaria (Madril 1968)
# [[Esther Peña Camarero]] soziologoa, politikaria (Burgos 1980)
# [[Esther Vaquero]] kazetaria (Salamanca 1982)
# [[Estibaliz Espinosa]] idazlea (Coruña 1974)
# [[Estrella Abecassis de Laredo]] fisikaria (Venezuela, 1940)
# [[Eugenia Osterberger]] musikagilea, piano-jolea (Coruña 1852-Niza 1932 19)
# [[Fabrizia Pons]] auto-pilotua, kopilotua (Italia 1955)
# [[Fatima Anllo Vento]] kultura ikertzailea (Madril 1958)
# [[Fatima Meer]] idazlea eta apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika, 1928-2010)
# [[Faye Webster]] abeslaria (AEB 1997)
# [[Florence Haig]] sufragista (Erresuma Batua, 1856-1952)
# [[Florence Mkhize]] apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika 1932-1999)
# [[Frances Parker]] sufragista (Erresuma Batua, 1875-1924)
# [[Francine Galvez]] kazetaria (Kamerun 1966)
# [[Frieda Hughes]] poeta eta margolaria (Londres, 1960)
# [[Ghislaine Maxwell]] sexu-trafikatzailea (Frantzia 1961)
# [[Greta Lee]] aktorea (AEB 1983)
# [[Habiba Gribi]] kirolaria (Tunisia, 1984)
# [[Hafsa bint al-Hayy al-Rakuniyya]] Al-Andaluseko poeta (Granada 1135-1191)
# [[Harmonia Rosales]] artista afrokubarra (Chicago, 1984)
# [[Helen Joseph]] aktorea, edertasunaren erregina (Plymouth, 1942)
# [[Helen Tolson]] sufragista (Britania, 1888-1955)
# [[Helene Legrais]] historialaria, idazlea (Frantzia 1961)
# [[Henar Alvarez]] kazetaria, umorista (Madril 1984)
# [[Hengameh Ghaziani]] aktorea (Iran, 1970)
# [[Hilda Cid]] zientzialaria (Txile, 1933)
# [[Imma Prieto]] arte-komisarioa (Bartzelona 1975)
# [[Imogen Holst]] konpositorea (EB 1907-1984)
# [[Inger Christensen]] poeta (Danimarca 1935-2009)
# [[Isabel Mijares]] enologoa (Badajoz 1942-Madril 2024)
# [[Isabel Rodríguez (Mexikoko konkista)]] erizain militarra (Espainia, 1480-?)
# [[Jaël Bestué]] atleta (Bartzelona 2000)
# [[Jagmati Sangwan]] kirolaria, aktibista, politikaria (India 1960)
# [[Jane Joseph]] musikagilea (Londres 1894-1929)
# [[Jerry Hall]] modeloa, aktorea (AEB 1956)
# [[Jessica Cediel]] kazetaria, modeloa (Kolonbia 1982)
# [[Josephine St. Pierre Ruffin]] Sufragista (1842-1924)
# [[Jul' Maroh]] komikigile frantsesa (Lens, 1985)
# [[Julia Navalnaia]] ekonomialaria, politikaria (Errusia 1976)
# [[Kathleen Ferrier]] kontraltoa (EB 1912-1953)
# [[Kathleen March]] itzultzailea (AEB 1949)
# [[Kawtar Boulaid]] atleta (Maroko 1989)
# [[Kim Gordon]] rock musikaria, idazlea (AEB 1953)
# [[Kitty O'Neil]] zinemako espezialista (AEB 1946-2018)
# [[La Tortajada]] dantzari eta abeslaria (Granada, 1877-1957)
# [[Lætitia Sadier]] abeslaria (Frantzia, 1968)
# [[Laura Ainsworth]] sufragista (EB 1885-1958)
# [[Laura Baena]] influencerra, ekintzailea (Malaga 1981)
# [[Laura Garcia Lorca]] museo zuzendaria (AEB 1953)
# [[Laura Vilagra]] politikaria (Bartzelona 1976)
# [[Leelah Alcorn]] gazte trans suizidatua (AEB 1997-2014)
# [[Leila Arab]] musikaria (Irain jatorriko britainiarra, 1971)
# [[Lillian Ngoyi]] apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika 1911-1980)
# [[Lina Sandell]] poeta, gospel ereserkigilea (Suedia 1832-1903)
# [[Lisa Mandel]] komikigile frantsesa (Marseilla, 1977)
# [[Loles Vives]] atleta (Bartzelona 1957)
# [[Lorena Peña]] politikaria, gerrillari ohia (Salvador 1955)
# [[Louisa Atkinson]] botanikari, ilustratzaile, idazle (Australia, 1834-1872)
# [[Louise Pearce]] patologoa (AEB, 1885-1959)
# [[Lourdes Muñoz]] ingeniaria, politikaria (Bartzelona 1969)
# [[Lucia Koch]] argazkilaria, artista garaikidea (Brasil, 1966)
# [[Luisa Villalta Gomez]] idazlea (Coruña 1957)
# [[Mabel Balfour]] sindikalista eta apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika, XX. mendea)
# [[Manuela Igartua Olaechea]] farmazian doktorea (Irura, 1970)
# [[Mar%C3%ADa Luisa L%C3%B3pez Fern%C3%A1ndez]] botanikaria (Madrid 1940)
# [[Marcela Iacub]] abokatua, idazlea eta ikertzaile feminista (Buenos Aires, 1964)
# [[Margaret Aldersley]] sufragista, feminista (1851-1940)
# [[Margarita Borja]] poeta, dramagilea (Alacant 1942)
# [[Margarita Ledo Andion]] idazlea, zinemagilea (Lugo 1951)
# [[Mari Pau Dominguez]] kazetaria, idazlea ( Bartzelona 1963)
# [[Maria Amelia Braganzakoa]] Brasilgo printzesa (Paris 1831-Madeira 1853)
# [[Maria Antonia Massanet Mayol]] poeta (Mallorca 1980)
# [[Maria Antonia Sanchez Escalona]] artista (Madril 1941)
# [[María Belén Morales]] eskultorea eta margolaria (Tenerife, 1928-2016)
# [[Maria Castellano Arroyo]] medikua (Jaen 1948)
# [[María de la Candelaria]] Tzeltalko Matxinadaren buruzagia (Mexiko, 1698-1716)
# [[Maria de Nati]] aktorea (Madril 1997)
# [[Maria Denis]] aktorea (Argentina 1916- Italia 2004)
# [[Maria Elvira Pombo Holguin]] diplomazialaria (Kolonbia 1960)
# [[Maria Eugenia Rito]] vedettea (Argentina 1975)
# [[María Fernanda Campa Uranga]] geologoa, aktibista (Mexiko, 1940-2019)
# [[María Gainza]] idazlea (Buenos Aires, 1975)
# [[Maria Jose Saez Carrasco]] kazetaria (Madril 1965)
# [[Maria Lionza]] jainkosa (Venezuela 1802)
# [[Maria Lopez Sandez]] filologoa, idazlea (Lugo 1973)
# [[Maria Luisa Prada Sarasua]] idazlea (Asturias XX. mendea)
# [[Maria Marchant]] hezitzailea, politikaria (Txile 1904-1990)
# [[Maria Nikolaevna O’Rourke]] presoa, hilketa eragilea (Errusia 1877-Argentina 1949)
# [[Maria Nikolaievna Romanova (1899-1918)]] Dukesa Handia (Errusiar Inperioa)
# [[Maria Rosa Fugazot]] aktorea (Argentina 1942)
# [[Maria Rosa Yorio]] rock kantautorea (Argentina 1954)
# [[Maria Thereza Alves]] artista (Brasil, 1961)
# [[Maria Vicente]] atleta (Bartzelona 2001)
# [[Mariam Hernandez]] aktorea (Fuerteventura 1981)
# [[Mariam Shahriar]] film zuzendaria (Iran XX. mendea)
# [[Marta Aledo]] aktorea (Madril 1978)
# [[Marta Galimany]] atleta (Tarragona 1985)
# [[Mary Ann Aldham]] sufragista (Erresuma Batua, 1858-1940)
# [[Mary Carson Breckinridge]] erizaina, emagina (AEB, 1881-1965)
# [[Mary Gawthorpe]] sufragista (Erresuma Batua, 1881-1973)
# [[Mary Sophia Allen]] sufragista, policia (Britainia, 1878-1964)
# [[Maya Erskine]] aktorea (AEB 1987)
# [[Maya Mihindou]] Gabongo ilustratzaile, argazkilari eta kazetaria (Libreville, 1984)
# [[Michela Belmonte]] aktorea (Italia 1925- Alacant 1978)
# [[Michele Mouton]] rally pilotua (Frantzia 1951)
# [[Milena Busquets]] idazlea eta kazetaria (Bartzelona, 1972)
# [[Miri Perez-Cabrero]] aktorea, sukaldaria ( Bartzelna 1993)
# [[Mischa Bredewold ]] txirrindularia (Herbehereak 2000)
# [[Mónica Mayer]] artista eta arte krikikaria (Mexiko, 1954)
# [[Montserrat del Amo]] idazlea (Madril 1927-2015)
# [[Nancy Astor]] lehen emakumea parlamentu britainiarrean (1879-1964)
# [[Natalia Rodriguez (aktorea)]] (Madril 1992)
# [[Natascha Kampusch]] ume bahitua (Austria 1998)
# [[Nazhūn bint al-Qalā'iyya]] poeta (Al-andalus XII. mendea)
# [[Nelly Kaplan]] idazlea (Buenos Aires, 1931-Suitza, 2020)
# [[Neus Aguado]] poeta, kazetaria, literatura kritikaria (Argentina, 1955)
# [[Nicolasa Montt de Marambio]] poeta (Txile 1857-1924)
# [[Nuria Amat]] idazlea ( Bartzelona 1950)
# [[Nuria Montserrat Pulido]] bioingeniaria (Bartzelona 1978)
# [[Oda Krohg]] margolaria (Norvegia 1860-1935)
# [[Paola Cortellesi]] aktorea (Italia 1973)
# [[Paola Rojas]] kazetaria (Mexiko 1976)
# [[Paz Márquez Benítez]] idazlea (Filipinak,
# [[Petra Delicado]] literatura pertsonaia, inspektorea
# [[Phyllis Smith]] aktorea (AEB 1952)
# [[Pilar Carbonero Zalduegi]] ikertzailea (Marokoko protektoratua, 1942)
# [[Pilar de Francisco]] kazetaria, umorista (Madril XX. mendea)
# [[Qiu Zhu]] margolaria (Ming dinastiako txinatarra)
# [[Rachel Reeves]] politikaria (EB 1979)
# [[Rahima Moosa|Rahina Moosa]] apartheidaren aurkako politikaria (Hegoafrika, 1922-1993)
# [[Raisa Smetanina]] iraupen-eskiatzailea (Errusia 1952)
# [[Rekha]] aktorea (India 1954)
# [[Rocio Madrid]] aktore, tb aurkezlea (Malaga 1978)
# [[Rocio San Miguel]] abokatua, aktibista desagertua (Venezuela 1966)
# [[Rocio Santa Cruz]] kultur kudeatzailea (Coruña 1967)
# [[Rocio Vieitez Ferro]] itzultzailea (Pontevedra 1975)
# [[Rosalind Eleazar]] aktorea (EB 1982)
# [[Rosalind Fox Solomon]] argazkilaria (AEB 1930)
# [[Rosalinda Celentano]] aktorea (Italia 1968)
# [[Rosario Valcárcel]] poeta, eleberrigilea (Kananaria Handiko las Palmas, 1949)
# [[Rose Frisch]] zientzialari aitzindaria ( AEB 1918-201519)
# [[Rozenn Milin]] kazetaria (Frantzia, 1960)
# [[Sabina Puertolas]] sopranoa (Zaragoza 1973)
# [[Sahraa Karimi]] dokumentalgilea (Iran/Afganistan 1983)
# [[Sandra Golpe]] kazetaria (Cádiz 1974)
# [[Saridjah Niung]] musikaria, artista (Indonesia 1908-1993)
# [[Selina Cooper]] sufragista (Britainia
# [[Shobhaa De]] idazlea (India 1948)
# [[Shygirl]] DJ (EB 1992)
# [[Silvia Orriols]] politikaria (Girona 1984)
# [[Simona Izzo]] film zuzendaria (Italia 1953)
# [[Sira Rego]] politikaria (Vañentzia 1973)
# [[Sophia Williams-De Bruyn|Sophia Williams de Bruyn]] apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika, 1938)
# [[Susana Gomez Castaño]] musikaria, ekintzailea (Kolonbia 1984)
# [[Sushmita Sen]] aktorea, Miss Unibertso (India 1975)
# [[Susie Porter]] aktorea (Australia 1971)
# [[Suzanne Lacy]] artista (AEB, 1945)
# [[Teresa Rivero]] 1. Emakume-presidente futbolean (Cádiz 1935)
# [[Teresa Shaw]] Idazle, itzultzaile (Uruguai-Bartzelona, 1951)
# [[Theresa Garnett]] ekintzaile sufragista (Erresuna Batua, 1888-1966)
# [[Valentine Penrose]] idazle eta margolaria (Frantzia, 1898-1978)
# [[Vicenta Fernandez-Montesinos]] idazlea (Granada 1930-Madril 2023)
# [[Vicky Luengo]] aktorea (Mallorca 1990)
# [[Victoria Lomasko]] marrazkilaria (Errusia, 1978)
# [[Vidya Balan]] aktorea, abeslaria (India 1979)
# [[Violet Aitken]] sufragista (Erresuma Batua, 1886-1987)
# [[Virginia Giuffre]] sexu-biktima (AEB/Australia 1983)
# [[Virginie Ancelot]] idazlea eta pintorea (Dijon, 1792-Paris, 1875)
# [[Wilma Labate]] film zuzendaria, gidoilaria (Italia 1949)
# [[Zheng Qinwen]] tenislaria (Txina 2002)
}}
==='''Berriak 2024''' ('''otsaila''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Casilda Ampuero]] '''SORTUA''' Fronte eta Ospitaleen zuzendaria (San Vicente de la Barquera, 1906-1978)
# [[Conchita Bustinduy]] '''SORTUA''' erraketista (Berriatua, 1927)
# [[Mercedes Herrán]] '''SORTUA''' haur saltzailea (?-Bilbo, 2002)
# [[Aurora Gómez Urrutia]] '''SORTUA''' ekintzaile errepublikarra (Obanos, 1914-Iruñea, 1975)
# [[Adela Tarifa Fernández]] historialaria, ikertzailea (Granada 1949)
# [[Africa Fanlo]] ilustratzailea (Bartzelona, 1972)
# [[Agnes Arber]] botanikaria (Erresuma Batua, 1879-1960)
# [[Ai Yazawa]] mangaka japoniarra (Osaka, 1967)
# [[Alice Henry]] sufrafista (Australia, 1857-1943)
# [[Alicia Dickenstein]] matematikaria (Argentina, 1955)
# [[Aliya Moldagulova]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1925-1944)
# [[Amanda Marsalis]] argazkilaria, film zuzendaria (AEB, XX. mendea)
# [[Ana Bustelo]] editorea eta itzultzailea (Paris, 1964)
# [[Ana de la Cueva]] ekonomialaria (Madril 1966)
# [[Ana María Bejarano Escanilla]] itzultzailea (Salamanca, 1959)
# [[Ana María Campos]] heroia ( Venezuela 1796-1828)
# [[Ana Miralles|Ana Mirelles]] komikigilea eta ilustratzailea (Madril, 1959)
# [[Ana Requena]] kazetaria, blogaria (Madril 1984)
# [[Anabel Flores Salazar]] kazetaria (Mexiko 1984-2016)
# [[Andrea Motis]] musikagilea, tronpeta jolea, jazz kantaria (Bartzelona 1995)
# [[Angeles Mastretta]] kazetaria, idazlea (Mexiko 1949)
# [[Ann Chapman]] limnologoa (Zeelanda Berria, 1937-2009)
# [[Anna Cardús Flaqué]] saskibaloi arbitroa (Bartzelona 1970)
# [[Anna Casanovas|Anna Casanova]] idazlea (Bartzelona, 1975)
# [[Anna Petronella van Heerden]] ginekologoa, sufragista (Hegoafrika 1887- 1975)
# [[Anne Teuf]] ilustratzaile eta komikigile frantsesa (Aspach-le-Haut, 1964)
# [[Annie MacDonald Langstaff]] legelaria, (Kanada,
# [[Antoinette Blackwell]] idazlea eta gizarte ekintzailea (AEB, 1825-1921)
# [[Arantxa Aguirre Carballeira]] dokumentalgilea, gidoilaria (Madril 1958)
# [[Arca (abeslaria)]] (Venezuela/Bartzelona 1989)
# [[Arcelia Ramirez]] aktorea (Mexiko 1967)
# [[Arja Kajermo|Arja Kajerno]] komikigilea (1949)
# [[Arlene Harris]] aktorea (Kanada 1896-AEB 1976)
# [[Arlene Harris]] enpresaburua, asmatzailea (AEB 1948)
# [[Åsa Grennvall|Assa Grennavall]] komikilaria (Suedia, 1973)
# [[Barbara Morgenstern]] elektronika-abeslaria, ekoizlea (Alemania 1946)
# [[Barbara Saavedra]] biologoa (Txile 1967)
# [[Begoña Lolo]] musikologoa (Madril 1958)
# [[Begoña San Jose ]] sindikalista (Segovia 1949)
# [[Begoña Torres]] kultur kudeatzailea (Madril XX. mendea)
# [[Belen Atienza Azcona]] film ekoizlea (Madril 1970)
# [[Bella Guerin]] sufragista eta ekintzaile (Australia, 1858-1923)
# [[Bibi Bourelly]] egile abeslaria (Berlin/AEB 1994)
# [[Blanche Feillet-Hennebutte]] margolaria eta litografoa (1815-1886)
# [[Bodil Schmidt-Nielsen]] fisiologoa (Danimarka-AEB, 1918-2015)
# [[Bríet Bjarnhéðinsdóttir]] politikaria (Islandia, 1856-1940)
# [[Carlota Guerrero]] argazkilaria, zinemagilea (Bartzelona 1989)
# [[Carmen Armendariz]] ekoizlea (Mexiko 1946)
# [[Carolina_Caycedo]] diziplina anitzeko artista (London, 1978)
# [[Catherine Helen Spence]] idazlea, kazetaria, sufragista (Australia, 1829-1910)
# [[Chus Tudelilla]] arte-kudeatzailea (Logroño 1961)
# [[Claire Tomalin]] kazetaria, biografoa (Londres 1933)
# [[Clara Giveen]] sufragista (Irlanda, 1887-1967)
# [[Clara Segura]] aktorea (Bartzelona 1974)
# [[Claudia Malagelada]] aktorea, dantzaria (Bartzelona 2007)
# [[Cristina Gutiérrez (pilotua)]] (Burgos 1991)
# [[Cristina Huete (ekoizlea)]] (Brasil/Espainia XX. mendea)
# [[Diana Athill]] editore, idazle, nobelagile (Londres, 1917-2019)
# [[Doaa el-Adl]] karikaturegilea (Egipto, 1979)
# [[Dolores Hayden]] arkitektoa, historialaria, poeta (AEB, 1945)
# [[Dorothe Engelbretsdotter]] poeta (Norvegia, 1634-1716)
# [[Draga Ljo%C4%8Di%C4%87]] medikua, feminista (Serbia, 1855-1926)
# [[Edwidge Danticat]] idazlea (Haiti/AEB 1969)
# [[Eileen Mary Casey]] sufragista (Australia 1881- 1972)
# [[Elin Wallin|Elin Walin]] artista (Suedia, 1884-1969)
# [[Eliza Ritchie|Eliza Ritche]] sufragista eta filosofoa (Kanada, 1856-1933)
# [[Elizabeth Avery Meriwether]] idazle, sufragista (AEB, 1824-1916-)
# [[Ellen Allien]] DJ (Alemania 1968)
# [[Ellen Ternan]] aktorea (EB 191839-1914)
# [[Elvira Sastre]] poeta, itzultzailea (Segovia 1992)
# [[Emma Miller]] sufragista (EB 1839-Australia 1927)
# [[Esperanza Mendoza Holgado]] saskibaloi arbitroa (Caceres 1983)
# [[Ethel Sargant]] botanikaria (Erresuma Batua, 1863-1918)
# [[Eva Valiño]] soinu teknikaria (Bartzelona 1969)
# [[Fanny Brice]] aktorea ( AEB 1891-1951)
# [[Fatimah Tuggar ]] artista (Nigeria 1967)
# [[Flora de Pablo]] medikua, ikertzailea (Salamanca, 1952)
# [[Florence Lawrence]] aktorea, asmatzailea (Kanada-AEB, 1886-1938)
# [[Fran%C3%A7oise Brauner]] medikua (Austria-Frantzia, 1911-2000)
# [[Františka Plamínková]] kazetaria, feminista, politikaria (Txekia, 1875-1942)
# [[Gabriela Gonz%C3%A1lez]] fisikaria (Argentina, 1965)
# [[Gabriele Schor]] publizista, bildumagilea (Austria 1961)
# [[Garcia Botikaria]] zientzia dibulgatzailea (Cuenca 1995)
# [[Geneviève Thiroux d'Arconville]] idazlea, zientzialaria (Frantzia 1720-1805)
# [[Gertrude Blanch]] matematikaria (Polonia-AEB, 1897-1996)
# [[Gertrude Caton Thompson]] arkeologoa (Britainia Handia, 1888-1985)
# [[Giorgia Marras]] Komikigile eta ilustratzaile franko-italiarra (Genova, 1988)
# [[Giulia Tamayo Leon]] abokatua, aktibista (Peru 1958- Uruguai 2014)
# [[Griselda Pascual i Xufré]] matematikaria (Bartzelona, 1926-2001)
# [[Hedwig Dohm]] idazlea (Alemania 1831-1919)
# [[Helen Frankenthaler]] margolaria (AEB, 1928-2011)
# [[Helene Funke]] margolaria (Alemania,1869-1957)
# [[Henrietta Dugdale]] sufragista (Londres 1827- Australia 1918)
# [[Hiromu Arakawa]] mangaka japoniarra (Tokachi, 1973)
# [[Irene Manton]] botanikaria (Erresuma Batua, 1904-1988)
# [[Irene Stegun]] matematikaria (AEB, 1919-2008)
# [[Irma Thomas]] soul abeslaria (AEB 19)41
# [[Irma Wyman]] ingeniari informatikoa (AEB, 1928-2015)
# [[Isabel Muñoz (argazkilaria)]] (Bartzelona/Madril 1951)
# [[Isabel Tajahuerce Ángel]] irakaslea, ikertzailea (Soria 1960)
# [[Jantina Tammes]] botanikaria (Herbehereak, 1871-1947)
# [[Jeanne Demessieux]] piano-jotzaile, organo-jotzailea (Frantzia, 1921-1968)
# [[Jenny Saville]] margolaria (Britainia, 1970)
# [[Jessica Bennett]] kazetaria, blogaria (AEB 1981)
# [[Jorja Smith]] kantautorea (EB 1997)
# [[Josiane Balasko]] aktorea, zuzendaria, gidoigilea (1950)
# [[Judi Chamberlin]] aktibista (AEB 1944-2010)
# [[Judith Scott (artista)|Judith Scott]] artista (Ohio, 1943-2005)
# [[Kali Uchis]] kantautorea (AEB 1994)
# [[Karo Moret Miranda]] historialaria, ikertzailea (Kuba,...)
# [[Kate Lilley]] poeta (Australia, 1960)
# [[Kate Perugini]] margolaria (EB 1839-1929)
# [[Kehlani]] egile abeslaria (AEB 1995)
# [[Kenia Os]] abeslaria, youtuberra (Mexiko 1999)
# [[Lais Korintokoa]] hetera (Grezia K.a V. mendea- K.a. IV. mendea)
# [[Lala Huete]] figuringilea (Brasil/Espainia 1957)
# [[Laura Lechuga]] kimikaria, ikerlaria (Sevilla 1962)
# [[Lilli Hornig]] kimikaria (Txekoslovakia-AEB, 1921-2017)
# [[Liv Strömquist]] komikigilea (Suedia, 1978)
# [[Louisa Lawson]] idazlea, poeta, sufragista (Australia, 1848-1920)
# [[Louise Brealey]] aktorea (EB 1979)
# [[Ludwika Paleta]] aktorea (Polonia/Mexiko 1978)
# [[Lulu Roman]] komediantea, abeslaria (AEB 1946)
# [[Lynn Fontanne]] aktorea (EB 1887- AEB 1983)
# [[Mabel Sharman Crawford]] abenturazale eta idazlea (Irlanda, 1820-1912)
# [[Madhuri Dixit]] zinema aktorea (India, 1967)
# [[Maevia Noemí Correa]] botanikaria (Argentina, 1914-2005)
# [[Manuela Sambo]] artista (Angola/Alemania 1964)
# [[Margarida Castells]] itzultzailea (Bartzelona, 1962)
# [[Margie Sudre]] Frantziako politikaria (Vinh, 1943)
# [[Marguerite Jeanne Carpentier]] eskultorea (Paris 1886-1965)
# [[Maria Angeles Querol]] historialaria (Badajoz 1948)
# [[María Calcaño]] poeta (Venezuela 1906-1956)
# [[María Eduarda Barjona de Freitas]] kazetaria, kritikaria (Portugal 1882-1952)
# [[Maria Fyodorovna Zibold]] medikua (Serbia, 1849-1939)
# [[Maria Jose Toro Nozal]] zientzialaria (Zamora 1957)
# [[Maria Pia Timon]] etnologoa (Cáceres 1954)
# [[Maria Polivanova]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1922-1942)
# [[María Rosa Urraca Pastor]] karlista eta falangista (Madril, 1900-Bartzelona, 1984)
# [[Maria Sainz Martin]] medikua (Badajoz 1953)
# [[Maria Schwarz]] arkitektoa (Alemania 1956)
# [[Maria Silva]] aktorea (Palentzia 1941-Madril 2023)
# [[Maria Tena]] idazlea, kultur kudeatzailea (Madril 1953)
# [[Maria Teresa Salazar Bermudez]] kimikari aitzindaria (Badajoz 1909-Madril 1982)
# [[Maria Vazquez]] aktorea (Galizia 1979)
# [[María Vinyals|Marina Vinyals]] idazlea eta artikulugilea (Galizia, 1875-1942)
# [[Maria von Linden]] bakteriologo, zoologo (Alemania, 1869-1936)
# [[Maribel Domenech]] artista (Valentzia 1951)
# [[Marilou Berry]] aktorea (Frantzia, 1973)
# [[Marina Picasso]] idazlea (Frantzia, 1950)
# [[Marina Raskova]] pilotua (Sobiet Batasuna, 1912-1943)
# [[Marjorie Courtenay-Latimer]] naturalista (Hegoafrika, 1907-2004)
# [[Marjorie Hasler]] sufragista (Irlanda, 1887-1913)
# [[Marlene Engelhorn]] aktibista, filantropoa (Austria 1992)
# [[Marta Carazo]] kazetaria ( Madril 1973)
# [[Martha Carrillo]] kazetaria, idazlea (Mexiko 1966)
# [[Mary Ann Hilliard]] erizaina eta sufragista (Irlanda, 1860-1912)
# [[Mary Galway]] sufragista eta sindikalista (Irlanda, 1864-1928)
# [[Mary J. Blige]] abeslaria (AEB 1984)
# [[Mary Lee]] sufragista (Australia, 1821-1909)
# [[Mary Martin]] aktorea (AEB 1913-1990)
# [[Mary Richardson]] sufragista (Kanada, 1889-1961)
# [[Mary-Dell Chilton]] biologoa (AEB, 1939)
# [[Mati Diop]] aktore eta zuzendaria (Paris, 1982)
# [[Maya Zankoul]] artista bisuala, blogaria (Libano, 1986)
# [[Maybanke Anderson]] sufragista (Australia, 1845-1927)
# [[Merce Paloma]] jantzi diseinatzailea (Bartzelona 1964)
# [[Mercedes Valdivieso]] idazlea (Txile 1924-1993)
# [[Mihri Müşfik Hanım]] margolaria (Turkia, 1886-1954)
# [[Miluca Sanz]] musikaria, artista (Segovia 1956)
# [[Minna Sundberg]] ilustratzailea (Suedia, 1990)
# [[Miss Kittin]] DJ (Frantzia 1973)
# [[Mónica Oriol Icaza]] enpresaria (Madril, 1961))
# [[Muriel Douru]] komikigile, idazle eta ekintzaile frantsesa (1976)
# [[Muriel Matters]] kazetaria, sufragista (Australia, 1817-1969)
# [[Nadia Khiari]] komikigilea eta irakaslea (Tunisia, 1973)
# [[Natalia Carbajosa]] idazlea eta itzultzailea (Puerto de Santa Maria, 1971)
# [[Natalia Kovxova|Natalia Kovxva]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1920-1942)
# [[Natalka Bilotserkivets]] poeta eta iraultzailea (Ukraina, 1954)
# [[Nh. Dini]] idazle feminista (Indonesia 1936-2018)
# [[Nieves López Martínez]] paleontologoa (Burgos, 1949-2010)
# [[Ninnan Santesson]] eskultoregilea (Suedia, 1891-1969)
# [[Noemí Zaritzky]] ingeniari kimikoa (Argentina, 1951)
# [[Norio Sakurai]] mangaka(Japonia)
# [[Núria Tamarit Castro]] irudigilea (Castelló 1993)
# [[Odile Schweisguth]] medikua (Frantzia 1913-2002)
# [[Olivia Mandle]] ingurumen aktibista (Bartzelona 2007)
# [[Pati Chapoy]] kazetaria (Mexiko 1949)
# [[Peggy McCay]] aktorea (AEB 1927-2018)
# [[Pilar Landeira Guerrero]] saskibaloi arbitroa (Madril 1959)
# [[Polina Osipenko]] hegazkinlari heroia (Sobietar Batasuna, 1907-1939)
# [[Power Paola]] komikigilea (Ekuador, 1977)
# [[Ptazeta]] rap kantugilea (Kanariak 1996)
# [[Regina Silveira]] artista eta unibertsitateko irakaslea (Brasil, 1939)
# [[Remedios Sanchez]] idazlea, ikertzailea (Bartzelona 1975)
# [[Rita Payes]] musikagilea, tronboi jolea, jazz kantaria (Bartzelona 1999)
# [[Roser Berdagué]] itzultzailea (Katalunia, 1929)
# [[Rosina Gomez Baeza]] kultur kudeatzailea (Asturias 1941)
# [[Safia Farhat]] artista (Tunisia, 1924-2004)
# [[Sara Becker (aktorea)]] (Txile 2002)
# [[Sara Fratini]] ilustratzailea (Venezuela, 1985)
# [[Semiramis Gonzalez]] historialaria (Asturias 1988)
# [[Serena Lake]] predikatzailea, sufragista (Australia, 1842-1920)
# [[Sheila Tobias]] administratzaile, idazle (AEB, 1935-2021)
# [[Sita Abellan]] DJ, modeloa (Murtzia 1993)
# [[Sofia Coll]] kantari, dantzari, aktorea (Bartzelona 1999)
# [[Sophie Bryant]] matematikaria (Erresuma Batua, 1850-1922)
# [[Sybille Bedford]] idazlea, kazetaria (Alemania 1911-EB 2006)
# [[Sylvia Earle]] ozeanografoa (AEB 1935)
# [[Tatiana Proskouriakoff]] arkeologo, etnologo (Errusia-AEB, 1909-1985)
# [[Teyana Taylor]] abeslaria, dantzaria, aktorea (AEB 1990)
# [[Tomasa Tito Condemayta]] independentziaren aitzindaria, heroia (Peru 1740-1781)
# [[Tracey Rose]] artista (Hegoafrika 1974)
# [[Valentina Borok]] matematikaria (Ukraina, 1931-2004)
# [[Valentina Grizodubova]] hegazkinlari heroiak (Sobietar Batasuna, 1909-1993)
# [[Vanessa Ciangherotti]] aktorea (Mexiko 1974)
# [[Vanessa Nakate]] klima-aktibista (Uganda, 1996)
# [[Vinciane Despret]] filosofoa (Belgika 1959)
# [[Wangechi Mutu]] artista (Kenya/AEB 1972)
# [[Whitney Wolfe Herd]] enpresaburua, ekintzailea (AEB 1989)
# [[Xulia Vicente]] irudigilea (Coruña 1993)
# [[Yasmina Alcaraz Moreno]] saskibaloi arbitroa (Girona 1989)
# [[Yelizaveta Chaikina]] partisanoa (Sobiet Batasuna, 1918-1941)
# [[Yevdokia Bershanskaia]] hegazkinlaria (Sobietar Batasuna, 1913-1982)
# [[Yvonne Sylvain]] medikua (Haiti, 1907-1989)
# [[Zdenka Braunerová]] margolaria (Txekia, 1858-1934)
# [[Zeina Abirached]] komikigilea, ilustratzailea (Beirut, 1981)
# [[Ziba Ganiyeva]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1923-2010)
# [[Alice Abadam]] sufragista (GAles, 1856-1940)
# [[Lila Avilés|Lila Aviles]] zinema zuzendaria (Mexiko, 1982)
}}
==='''Berriak 2024''' ('''urtarrila''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Aintzane Uria]] ef--'''SORTUA''' abeslaria, soinularia (Durango, 1979)
# [[Fatmana Binta]] ----'''SORTUA''' sukaldaria (Sierra Leona, 1984)
# [[Izaro Oliveira]] ef--'''SORTUA''' txirrindularia (Ermua 2005)
# [[Mari Carmen Montoya Azkuna]] --ef'''SORTUA''' farmazialaria (1926-2024)
# [[Gloria Zuazola]] --ef'''SORTUA''' (Uruguai, 1966-2024)
# [[Itsaso Gangoitia]] ----'''SORTUA''' lasterkaria, euskara teknikaria (Abadiño 1988)
# [[Paquita Bretos Andueza]] ----'''SORTUA''' mendizalea, ateoa, komunista (Pasaia, 1927)
# [[Larraitz Amezaga del Fango]] ----'''SORTUA''' endometrosiaren buruzko liburuaren egilea (Donostia, 1990
# [[Erkuden Txokarro]] ----'''SORTUA''' (Iruñea, 1974)
# [[Ru´a Zimawi|Ru´a Rimawi]] ----'''SORTUA''' (Zisjordania, 1998)
# [[Nora Botero]] ----'''SORTUA''' irakaslea, ikertzailea (Kolonbia , ?)
# [[Auxi Díaz]] ef--'''SORTUA''' magistratua (Kanaria Handia 1967)
# [[María Isabel Gutiérrez Velasco]] --ef'''SORTUA''' prostituta (Santander, ? - Basauriko espetxea, 1977))
# [[Begoña Vesga]] ef--'''SORTUA''' ekintzaile, feminista, politikaria (Burgos, Ermua, 1951)
# [[Beatriz Arizaga Bolunburu]] ef--'''SORTUA''' historialaria (Eibar, 1951)
# [[Maialen Etxart Salaberri]] ----'''SORTUA''' irakaslea (Isturitze, 1978)
# [[Sara Oceja Salazar]] ef--'''SORTUA''' arkitektua eta politikaria (Durango, 1970)
# [[Paula Bronstein]] fotokazetaria (AEB, XX. mendea)
# [[Edith Hirsch Luchins]] efef matematikaria (Polonia-AEB, 1921-2002)
# [[Annie Montague Alexander]] paleontologo, filantropoa (AEB, 1867-1950)
# [[Carol Guzy]] ef-- argazkilaria (AEB, Pensilvania, 1956)
# [[Ladislava Bakanic]] gimnasta (New York, 1924)
# [[Julia Kavanagh|Julia Kavabagh]] idazlea (Irlanda, 1824-1877)
# [[Nelly Bodenheim|Nelly Bodenneim]] ilustratzailea (Herbehereak, 1874-1951)
# [[Hamideh Kheirabadi]] aktorea (Irlanda, 1924-2010)
# [[Dorothy Cayley]] mikologoa (Sri Lanka, 1874-1955)
# [[Maria Mauban]] aktorea (Marsella, 1924-2014)
# [[Kate Lester]] aktorea (Ingalaterra, 1857-1924)
# [[Dorothea Wolbert]] aktorea (AEB, 1874-1958)
# [[Gré de Jongh]] lasterketaria (Herbehereak, 1924-2002)
# [[Vera Molnár]] artista (Hungaria, 1924-2023)
# [[Elena Cernei]] mezzo-sopranoa (Errumania, 1924-2000)
# [[Hrytsko Hryhorenko]] poeta eta itzultzailea (Ukrainia, 1867-1924)
# [[Claudine Dupuis]] aktorea (Frantzia, 1924-1991)
# [[Annelise Hovmand]] zinema-zuzendaria (Danimarka, 1924-2016)
# [[Conradine Birgitte Dunker]] idazlea (Norvegia, 1780-1866)
# [[Beatrice Chebet]] atleta (Kenya 2000)
# [[Tsigie Gebreselama]] atleta (Etiopia 2000)
# [[Dawit Seyaum]] atleta (Etiopia 1996)
# [[Shannon Rowbury]] atleta (AEB 1984)
# [[Lisa Dobriskey]] atleta (EB 1983)
# [[Adela Pankhurst]] sufragista, aktibista politikoa (EB 1885-Australia 1961)
# [[Minnie Baldock]] sufragista (EB 1864-1954)
# [[Adelaide Knight]] sufragista (EB 1871-1950)
# [[Christian Jollie Smith]] abokatu ekintzailea (Australia 1885-1963)
# [[Margaret Bondfield]] politikaria, aktibista (EB 1873-1953)
# [[Louisa Martindale]] zirujaua (EB 1872-1966)
# [[Louisa Martindale (feminista)]] sufragista, aktibista (EB 1839-1914)
# [[Hilda Martindale]] funtzionarioa, idazlea (EB 1875-1952)
# [[Cicely Hamilton]] dramagilea, aktorea (EB 1872-1933)
# [[Dora Montefiore]] zirujaua (EB 1872-1966)
# [[Kelly Holmes]] atleta (EB 1970)
# [[Mary Rand]] atleta (EB 1940)
# [[Alemitu Tariku]] atleta (Etiopia 2000)
# [[Shelby Houlihan]] atleta (AEB 1993)
# [[Manuela M. Veloso]] irakaslea, robot-ikertzailea (Lisboa 1957)
# [[Lua Ribeira]] argazkilaria (Coruña, 1986)
# [[Cristina de Middel]] argazkilaria (Alacant, 1979)
# [[María Garay]] tango abeslaria (Argentina, 1941)
# [[Anna Gottlieb]] abeslaria (Viena, 1774-1856)
# [[Hou Bo]] argazkilaria (Txina, 1924-2017)
# [[Montserrat Ubach Tarrés]] espeleologoa aitzindaria (Bartzelona XX. mendea)
# [[Rocío Verdejo García]] artista plastikoa, argazkilaria (Granada 1982)
# [[Olinpia Velasco]] artista bisuala, argakilaria ( Granada 1970)
# [[Ana Vaz]] film zuzendaria, artista (Brasil 1982)
# [[Sara Ramo]] artista bisuala (Madril/Brasil 1975)
# [[Ann Packer]] atleta (EB 1942)
# [[Tatiana Tomashova]] atleta (Errusia 1975)
# [[Svetlana Masterkova]] atleta (Errusia 1968)
# [[Denise Lewis]] atleta (EB 1972)
# [[Sally Gunnell]] atleta (EB 1966)
# [[Eladia Blázquez]] abeslaria (Argentina, 1931-2005)
# [[Zanele Muholi]] artista eta aktibista (Hegoafrika, 1972)
# [[Eva Nogales]] biofisikaria (Colmenar Viejo, 1965)
# [[Ana María Muñoz Amilibia]] arkeologoa (Donostia-Madril, 1932-2019)
# [[Farshid Moussavi]] arkitektoa (Iran/Britainia 1965)
# [[Roma Agrawal]] egitura-ingeniaria (India/EB 1983)
# [[Francine Houben]] arkitektoa (Herbehereak 1955)
# [[Beverly Willis]] arkitektoa (AEB 1928-2023)
# [[Jolanda Ceplak]] atleta (Eslovenia 1976)
# [[Hasna Benhasi]] atleta (Maroko 1978)
# [[Fantu Worku]] atleta (Etiopia 1999)
# [[Karissa Schweizer]] atleta (AEB 1996)
# [[Phylis Smith]] atleta (EB 1963)
# [[Pilar Citoler]] dentista, arte bildumagilea (Zaragoza 1937)
# [[Mary Strong Clemens]] botanikaria (AEB, 1873-1968)
# [[Hortense Powdermaker]] antropologoa (AEB,1900-1970)
# [[Charlotte Abramow]] argazkilari eta bideogilea (Brusela, 1993)
# [[Judy Dater]] argazkilari feminista (AEB, 1941)
# [[Germaine Van Parys]] fotokazetaria (Belgika, 1893-1983)
# [[Alexandra Boulat]] fotokazetaria (Frantzia, 1962-2007)
# [[Ina Higgins]] baratzezaina, paisaia-arkitektoa (Irlanda 1860-Australia 1948)
# [[Nettie Palmer]] idazlea, kritikaria ( Australia 1885-1964)
# [[Vicenta Cortés Alonso]] artxibozaina, ikertzailea, irakaslea (Valentzia 1925-2021)
# [[María Eugenia Rodríguez Palop]] legelaria, politikaria ( Badajoz 1970)
# [[Marisa Rodríguez Palop]] kazetaria, korrespontsala (Badajoz 1966)
# [[Janeene Vickers]] atleta (AEB 1968)
# [[Sandra Farmer]] atleta (Jamaika/AEB 1962)
# [[Debra Flintoff-King ]] atleta (Australia 1960)
# [[Tatiana Ledovskaya]] atleta (Errusia 1966)
# [[Sandra Douglass Morgan]] abokatu, kirol-zuzendaria (Las Vegas 1978)
# [[Mary_Elliott_Hill]] kimikaria (AEB, 1907-1969)
# [[Naomi Parker]] langilea, modeloa (AEB, 1921-2018)
# [[Marica Andallón]] heroina (Oviedo, 1764-1848)
# [[Dana Ulery]] informatiba zientifikoa (AEB, 1938)
# [[Mary Cowden Clarke]] idazlea (Londres, 1809-Italia, 1898)
# [[Fili Chillón|Fili Chillon]] idazle eta eskultore (1918-2012)
# [[Claude Cahun|Claude CAhun]] artista (Frantzia, 1894-1954)
# [[Suzanne Malherbe|Susanne Malherbe]] argazkilaria, diseinatzaile (Frantzia, 1892-1972)
# [[Véronique de Viguerie|Veronique de Viguerie]] fotokazetaria (Frantzia, 1978)
# [[María Amelia Baltar]] abeslaria (Buenos Aires, 1940)
# [[Luz María del Castillo Fregoso]] kimikari-biologoa (Mexiko, 1926-1990)
# [[Li Fanghua]] fisikaria (Txina, 1932-2020)
# [[Elise Ottesen-Jensen]] kazetaria (Suedia, 1886-1973)
# [[Dina Vierny]] modeloa, arte-bildumagilea, museo-zuzendaria, erresistentzian ekintzaile (Errumania 1919-Paris 2009)
# [[Nina Kandinski]] mezenasa (Errusia 1896- Suitza 1980)
# [[Lily Pastré ]] filantropoa (Frantzia 1891-1974)
# [[Manuela Beltrán]] heroia (Kolonbia 724-1819)
# [[Marina Stepanova]] atleta (Errusia 1950)
# [[Linda Keough ]] atleta (EB 1963)
# [[Tracy Goddard]] atleta (EB 1969)
# [[Silvia Rieger]] atleta (Alemania1970)
# [[Katharine Merry]] atleta (EB 1974)
# [[Fahrelnissa Zeid]] artista (Turkia 1901-Jordania 1991)
# [[María Josefa Jiménez Cisneros]] arkeologoa (Cádiz. 1916-2002)
# [[Romina Ressia]] argazkilaria (Argentina, 1981)
# [[Emilie Bieber]] argazkilaria (Alemania, 1810-1884)
# [[Hildegard Jäckel]] argazkilaria (Alemania, 1903-1974)
# [[Alicia Márquez]] aktorea, vedetea (Argentina 1932-2004)
# [[Ethel Rojo]] aktorea, vedetea (Argentina, 1937-2012)
# [[Delphine Diallo]] argazkilaria
# [[Martha Cooper]] argazkilaria (AEB 1943)
# [[Lady Pink]] grafitigilea (AEB 1945)
# [[Thérèse Le Prat]] argazkilaria (1895-1966)
# [[Alice Cherki]] Aljeriako psikoanalista eta idazlea (1936)
# [[Carole Thibaut]] Franziako idazle, antzerki zuzendari eta aktorea (1969)
# [[Gerty Dambury]] Guadalupeko antzerkigile, nobelagile eta poeta frantsesa (1957)
# [[Adele Goldstine]] matematikaria, programatzailea (AEB, 1920-1964)
# [[Marlyn Wescoff Meltzer]] matematikaria, programatzailea (AEB, 1922-2008)
# [[Séraphine Louis ]] margolari autodidakta (Frantzia 1864-1942)
# [[Araceli Martínez Esteban]] politikaria (Guadalajara 1974)
# [[Natalia Sazanovich]] atleta (Bielorrusia 1973)
# [[Jane Flemming]] atleta ( Australia 1965)
# [[Ghada Shouaa ]] atleta (Siria 1972)
# [[Urszula Włodarczyk]] atleta (Polonia 1965)
# [[Eunice Barber]] atleta (Sierra Leona 1974)
# [[Natalya Roshchupkina]] atleta (Errusia 1978)
# [[Carmen Sarmiento]] Espainiako 1. emakume guerra korrespontsala (Madril 1944)
# [[Elena Projorova]] atleta (Errusia 1978)
# [[Karin Specht-Ertl]] atleta (Alemania 1974)
# [[Tiia Hautala]] atleta (Finlandia 1972)
# [[Süreyya Ayhan]] atleta (Turkia 1978)
# [[Hayley Tullett]] atleta (EB 1973)
# [[Olga Jegorova]] atleta (Errusia 1972)
# [[Bouchra Ghezielle]] atleta (Maroko/Frantzia 19)
# [[Janeth Jepkosgei]] atleta (Kenya 1983)
# [[Margarita Ponomariova]] atleta (Kazakhstan 1993-Errusia 2021)
# [[Olga Nazarova]] atleta (Errusia 1965)
# [[Yeveonde Middleton|Yevonde Middleton]] argazkilaria (Erresuma Batua, 1893-1975)
# [[Lea Ypi]] filosofo (Albania, 1979)
# [[Alicia Márquez]] aktoresa (ARgentina, 1923-2004)
# [[Françoise Demulder|Francoise Demulder]] argazkilaria (Frantzia, 1947-2008)
# [[Nélida Roca]] vedetea (Buenos Aires, 1929-1999)
# [[Catherine Stern]] psikologo, hezitzailea (Alemania-AEB, 1894-1973)
# [[Adrienne Clarke]] botanikaria (Australia, 1938)
# [[Alba Solís]] abeslaria (Argentina, 1927-2016)
# [[Isabel Ellsen]] argazkilaria (Frantzia, 1958-2012)
# [[Kate Barry]] argazkilaria (Britainia Handia, 1967-2013)
# [[Cécile DeWitt-Morette]] fisikaria, matematikaria (Frantzia, 1922-2017)
# [[Coline Serreau]] aktore, zuzendari eta gidoilari frantsesa (1947)
# [[Emilia Broomé|Emilia Broome]] politikari liberala, feminista eta bakearen aldeko aktibista (Suedia, 1866-1925)
# [[Tassin Hangbè]] Dahomeyko erregina-ordea (Benin, XVIII. mendea)
# [[Virginia Norwood]] fisikaria, militarra (AEB, 1927-2023)
# [[Renée Gailhoustet|Renee Gailhoustet]] arkitektoa (1929-2023)
# [[Julia Lermontova]] kimikaria (Errusia, 1847- 1919)
# [[Christine Spengler]] fotokazetaria (Frantzia, 1945)
# [[Dickey Chapelle]] argazkilaria (AEB, 1919-1965)
# [[Susan Meiselas]] argazkilaria (AEB, 1948)
# [[Rafia Zakaria]] feminista musulmana (Pakistan, 1977)
# [[Edna Paisano]] matematikaria, soziologoa (AEB, 1948-2014)
# [[Josepha Weber]] abeslaria, sopranoa (Alemania, 1758-1819)
# [[Aloysia Weber]] opera abeslaria (Alemania 1760-1839)
# [[Constanze Mozart]] abeslaria (Alemania, 1762-1842)
# [[Sophie Weber]] abeslaria (Alemania, 1763-1846)
# [[Cäcilia Weber]] Mozarten amaginerraba (Alemania, 1727-1793)
# [[Beatriz Bermúdez de Velasco]] mexikoko konkistatzailea (Espainia, XVI. mendea)
# [[Klara Dan von Neumann]] matematikaria (Hungaria, 1911-1963)
# [[Anna Murray Vail]] botanikaria (AEB, 1863-1955)
# [[Nieves Fariza]] irakaslea,sindikalista (1911-1975)
# [[Faten Hamama|Faten Hamana]] aktorea (Egipto, 1931-2015)
# [[Fanny Navarro]] aktorea (Argentina, 1920-1971)
# [[Zerrenda:Emakume argazkilariak|Emakume argazkilarien zerrenda]]
# [[Rose Wilder Lane]] kazetaria, idazlea (AEB 1886-1968)
# [[Isabel Paterson]] kazetaria, idazlea, filosofo politikoa (Kanada 1886-AEB 1968)
# [[Dilan Yeşilgöz-Zegerius]] politikaria (Turkia,Herbehereak 1967)
# [[Gema Igual ]] politikaria ( Santander 1973)
# [[Pilar Alegría]] politikaria (Zaragoza 1977)
# [[Maria Pinigina]] atleta (Kirgitistan 1958)
# [[Olga Brizgina]] atleta (Errusia/Ukraina 1963)
# [[Liudmila Dzhigalova]] atleta (Ukraina 1962)
# [[Sherri Howard]] atleta (AEB 1962)
# [[Denean Howard-Hill]] atleta (AEB 1964)
# [[Inga Fischer-Hjalmars]] fisikaria (Suedia, 1918-2008)
# [[Waltraut Seitter]] astronomoa (Alemania, 1930-2007)
# [[Amina (Zazzauko erregina)]] Zazzauko erregina (Nigeria, 1533-1610)
# [[Paulina Urrutia]] aktorea (Txile, 1969)
# [[Melissa Gilbert]] aktorea (AEB 1964)
# [[Sara Gilbert]] aktorea (AEB 1975)
# [[Skye McCole Bartusiak]] aktorea (AEB 1992-2014)
# [[Melissa Sue Anderson]] aktorea (AEB 1962)
# [[Katy Kurtzman]] aktorea (AEB 1965)
# [[Leslie Landon]] aktorea (AEB 1962)
# [[Jennifer Landon]] aktorea (AEB 1983)
# [[Alison Arngrim]] aktorea (AEB 1962)
# [[Charlotte Stewart]] aktorea (AEB 1941)
# [[Melissa Francis]] aktorea, kazetaria (AEB 1972)
# [[Susan Solomon]] kimikari atmosferikoa (AEB, 1956)
# [[Mounia Youssef]] argazkilaria (Libano-Togo, 1988)
# [[Felicia Abban]] argazkilaria (Ganna, 1935-2024)
# [[Emily Jacir]] artista plastikoa (Palestina, 1970)
# [[Sarah Waiswa]] argazkilaria (1980 hamarkada)
# [[Gihan Tubbeh]] argazkilaria (Peru, 1984)
# [[Isadora Romero]] argazkilaria (Ekuador, 1987)
# [[Jane Elizabeth Jones|Jane Elizabeth]] sufragista, abolinionista (AEB, 1813-1886)
# [[Aida Muluneh]] argazkilaria eta artista (Etiopia, 1974)
# [[Taslima Akhter]] argazkilaria (Bangladesh, 1974)
# [[Nezha Alaoui]] enpresaria eta argazkilaria (Maroko, 1982)
# [[Ann Oakley]] soziologoa
# [[Caroline List]] epailea (AEB-Austria 1964)
# [[Idoia Murga Castro]] irakaslea, ikertzailea (Madril 1983)
# [[Mónica García Gómez]] mediku, politikaria (Madril 1974)
# [[Ana Redondo]] legelaria, politikaria (Valladolid 1966)
# [[Lorraine Fenton ]] atleta (Jamaika 1973)
# [[Sabine Busch]] atleta (Alemania 1962)
# [[Kim Batten]] atleta (AEB 1969)
# [[Sandie Richards]] atleta (Jamaika 1968)
# [[Elise Cranny]] atleta (AEB 1996)
# [[Colleen Quigley ]] atleta (AEB 1992)
# [[Marcia Barbosa]] fisikaria (Brasil, 1960)
# [[Maria Matos]] aktorea, dramagilea (Lisboa 1886-1952)
# [[Ofelia Marques]] margolaria ( Lisboa 1902-1952)
# [[Mafalda Mouzinho de Albuquerque]] idazlea (Lisboa 1874-1952)
# [[Shalane Flanagan]] atleta (AEB 1981)
# [[Linet Masai]] atleta (Kenya 1989)
# [[Vivian Cheruiyot]] atletak (Kenya 1983)
# [[Sally Kipyego ]] atleta (Kenya 1985)
# [[Julia Petxonkina]] atleta (Errusia 1978)
# [[Lashinda Demus]] atleta (AEB 1983
# [[Colleen Farrington]] modeloa, abeslaria (AEB 1936-2015)
# [[Edelmira Inés Mórtola]] geologoa (Argentina, 1894-1973)
# [[Boushra Yahya Almutawakel|Bousha Yahya]] argazkilaria (Yemen, 1969)
# [[Nikab]]
# [[Anna Hints]] zinema zuzendaria (Estonia, 1982)
# [[Pia Arke]] argazkilaria (Groenlandia, 1958-2007)
# [[Nina Byers]] fisikaria (AEB, 1930-2014)
# [[Genoveva Dawson]] botanikaria (Argentina, 1918-2012)
# [[Astrid Cleve]] botanikaria, kimikaria (Suedia, 1875-1968)
# [[Audrey_Richards]] Britaniako antropologa (London, 1899-1984)
# [[Anush Babajanyan]] fotokazetaria (Armenia
# [[Louise Abel]] argazkilaria (Norvegia, 1841-1907)
# [[Carolina Henriette Mac Gillavry]] kimikaria (Holanda, 1904-1993)
# [[Hilaria Supa]] indígena, aktibista (Peru 1957)
# [[Maria Sumire]] abokatu, politikaria (Peru 1951)
# [[Claudia Coari]] politikaria (Peru 1967)
# [[Juana Huancahuari]] nekazaria, politikaria (Peru 1969)
# [[Yaneth Cajahuanca]] ingeniaria, politikaria (Peru 1971)
# [[Nancy Obregon]] politikaria (Peru 1970)
# [[Elsa Malpartida]] politikaria (Peru 1961ç-2022)
# [[Karibu]] GKE, Fca Pedraza saria 2023
# [[America Valenzuela]] zientzia-kazetaria (Madril 1977)
# [[Diane Pernet]] moda blogaria, kritikaria (AEB XX. mendea)
# [[Carmen de Icaza]] eleberrigilea eta lider falangista (Madril, 1899-1979)
# [[Margarita Abella Caprile|Margarita Abella Caprile]] poeta, kazetaria (Argentina, 1901-1960)
# [[Amber Bracken]] fotokazetaria (Kanada, 1984)
# [[Marlene Bergamo]] fotokazetaria (Brasil, 1965)
# [[Claire Beck Loos]] idazlea eta fotokazetaria (Txekia, 1904-1942)
# [[Ruth Asawa]] eskultorea (AEB, 1926-2013)
# [[Zofia Kielan-Jaworowska]] paleobiologoa (Polonia, 1925-2015)
# [[Brigida Baltar]] argazkilaria (Brasil,1959)
# [[Lara Baladi]] argazkilaria (Egipto-libanoar, 1969)
# [[Maja Bajević|Maja Bajevi´c]] argazkilaria (Bosnia, 1967)
# [[Damaris Cudworth Masham]] idazle, filosofo (Britainia Handia, 1659-1708)
# [[Kathleen Kenyon]] arkeologoa (Erresuma Batua, 1906-1978)
# [[Anna Maria Colucci]] argazkilaria (Italia, 1938-2015)
# [[Joana Choumali]] argazkilaria (Bolin
# [[Fleur Pellerin]] Frantziako politikari eta enpresaburua (1973)
# [[Pascale Faublas|Pascale Faubas]] artista (Haiti, 1981)
# [[Anabel Colazo]] komikigilea eta ilustratzaile (Eivissa, 1993)
# [[Elizabeth Riddle Graves]] fisikaria (AEB, 1916-1972)
# [[Mignon Talbot]] paleontologoa (AEB, 1869-1950)
# [[Alicia Güemes Fraga]] komikigilea eta ilustrailea (Bartzelona, 1987)
# [[Emma Ríos Maneiro]] istoriotxogilea eta komikigilea (Galizia, 1976)
# [[Caridad Zazo Cardeña]] geologoa (Toledo, 1945)
# [[Caroline Ingalls]] irakaslea, autobiografialaria (AEB 1839-1924)
# [[Mary Ingalls]] idazlea (AEB 1865-1924)
# [[Carrie Ingalls]] zaintzailea (AEB 1870- 1946)
# [[Grace Ingalls]] irakaslea, idazlea (AEB 1877-1941)
# [[Ketty Lester]] aktorea, abeslaria (AEB 1934)
# [[Hersha Parady]] aktorea (AEB 1945-2023)
# [[Bonnie Bartlett]] aktorea (AEB 1929)
}}
== Hobetuak 2024 ==
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Olatz Agorria]] '''ef--''' txirrindularia (Zornotza 1958)
# [[Ane Ibarzabal]] '''ef--''' kazetaria (Durango, 1982)
# [[María Jesús Cava ]] '''ef--''' historialaria (Bilbo 1949)
# [[Amaia Agirre Gonzalez]] '''----''' medikua, alpinista (Urnieta 1992-Patagonia 2023)
# [[Haizea Barcenilla]] '''----''' arte kudeatzailea, ikertzailea (Lezo 1981)
# [[Carmen Valero Omedes]] '''efef''' atleta (Teruel 1955-Sabadell 2024)
# [[Laura Ingalls Wilder]] '''efef''' idazlea (AEB 1867-1957)
# [[Marixa Osés]] '''ef--'''gidoilaria, aktorea (Gasteiz 1969)
# [[Micaela Bastidas]] '''efef''' aitzindaria, heroia, martiria (Peruko Erregeorderria 1744-1781)*
# [[Chanel Terrero]] '''ef--'''abeslari, dantzari, aktorea (Kuba 1991)
# [[Carmen Mijangos]] '''---- ''' kimikaria (Bilbo 1949)
# [[Paula Badosa]] '''ef--'''tenislaria (AEB/Katalunia 1997)
# [[Pilar Arostegi]] '''efef''' artxibozaina (Gasteiz 1944-2006)
# [[Nina Lobkovskaia]] '''ef--'''frankotiratzailea (Errusia 1925)
# [[Maite Dono]] '''ef--'''poeta, abeslaria (Gasteiz/Galizia 1969)
# [[Garazi Sánchez]] '''ef--'''surflari, zinemagilea (Getxo 1992)
# [[Ana Pontón]] '''ef--'''politikaria (Lugo 1977)
# [[Maria Gembero-Ustarrotz]] '''ef--'''historialaria, musikologoa (Nafarroa 1959)
# [[Adela Bazo]] '''ef--'''margolaria (Nafarroa 1905-Argentina 1984)
# [[Mónica Ojeda]] '''ef--'''idazlea (Ekuador 1988)
# [[Celia Amoros ]]'''ef--'''filosofoa, idazlea (Valentzia 1944)
# [[Carolina Yuste]] '''ef--'''aktorea (Badajoz 1991)
# [[Ángeles Caso]] '''ef--'''idazlea (Asturias 1959)
# [[Majida Maayouf]] '''ef--'''atleta (Maroko/Araba 1989)
# [[Camila Sosa Villada]] '''ef--'''idazlea, aktorea, antzerkigilea (Argentina 1982)
# [[Ane Gabarain]] '''ef--'''aktorea (Donostia 1963)
# [[Icíar Bollain]] '''ef--'''film zuzendaria (Madril 1967)
# [[Ann Walker]] '''efef''' filantropoa, 2 emakumeren lehen ezkontza (BH, 1803-1854)
# [[Ana Rioja]] '''ef--'''idazlea, kazetaria (Tudela 1962)
# [[Carmen Laforet]] '''efef''' idazlea (Bartzelona 1921-Madril 2004 19)
# [[Iraide Ibarretxe]] '''ef--'''hizkuntzalaria (Bilbo 1972)
# [[María Luisa Elio]] '''efef''' idazlea, aktorea (Iruñea 1926-Mexiko 2009)
# [[Iris Apfel]] '''efef''' barne-diseinatzailea ( AEB 1921-2024)
# [[Helena Taberna]] '''----''' film zuzendaria (Nafarroa 19..?)
# [[Ana Blanco]] '''ef--''' tb aurkezlea (Bilbo 1960)
# [[Maria Lejarraga]] '''efef''' idazlea (Errioxa 1874-Argentina 1974)
# [[Isabel Alba Rico]] '''ef--''' idazlea, gidoilaria ( Madril 1959)
# [[Sigourney Weaver]] '''ef--'''aktorea (AEB 1949)
# [[Virginia Berasategi]] '''ef--'''triatloilaria (Bilbo 1975)
# [[Aia Kruse]] '''ef--'''aktorea (Donostia 1994)
# [[Jutta Kleinschmidt ]] '''ef--'''rally-pilotua (Alemania 1962)
# [[Clara Bilbao]] '''ef--'''jantzi-deseinatzailea, film zuzendaria (Bilbo 1971)
# [[Martina Gorostitza]]'''--ef'''inprimatzailea, enpresaburua (Gasteiz 1790-1862)
# [[Silvia Tortosa]] '''efef''' aktore, tb aurkezle (Bartzelona 1947-2024)
# [[Sacagawea]] –ef indigena, interpretea, esploratzailea (AEB 1788-1812)
# [[Ángela Ruiz Robles]] '''efef''' asmatzailea (Leon 1895-Ferrol 1975)
# [[Carmen Maura]] '''ef--''' aktorea (Madril 1945)
# [[Chelsi Smith]] ''ef--'' Miss Unibertso 1995 (AEB 1973-2018)
# [[Lara Dutta]] ''ef--'' Miss Unibertso 2000 (India 1978)
# [[Zuleyka Rivera]] ''ef--'' enpresaburua, Miss Unibertso 2006 (Puerto Rico 1987)
# [[Dayana Mendoza]] ''ef--'' Miss Unibertso 2008 (Venezuela 1986)
# [[Stefanía Fernández]] ''ef--'' kazetaria, Miss Unibertso 2009 (Venezuela 1990)
# [[Ximena Navarrete]] ''ef--'' Miss Unibertso 2010 (Mexiko 1988)
# [[Leila Lopes]] ''ef--'' Miss Unibertson 2011 (Angola 1986)
# [[Teresa Castro]] ''ef--'' ilustratzailea (Donostia 1968)
# [[Wilma Rudolph]] ''efef'' atleta (AEB 1940-1994)
# [[Tara Lipinski]] ''ef--'' patinatzailea, aktorea, kirol esataria (AEB 1982)
# [[Isabel Lizarraga]] ''ef--'' ikertzailea, idazlea (Nafarroa 1958)
# [[Jessica Watson]] ''ef--'' nabigatzailea (Australia 1993)
# [[Tamara Karsavina]] '''efef''' dantzaria (Errusia 1885-1978)
# [[Cate Blanchett]] '''ef--''' aktorea (Australia 1969)
# [[Sojourner Truth]] '''--ef''' esklabu abolizionista (AEB 1797-1883)
# [[Serena Williams]] '''ef--''' tenislaria (AEB 1981)
# [[Mary Harris]] '''efef''' amama astintzailea (Irlanda 1837-AEB 1930)
# [[Claudia Sheinbaum]] ef-- Mexikoko 1.emakume presidentea (Mexiko 1962)
# [[Naomi Campbell]] ef-- modeloa (EB 1970)
# [[Rosa María Sardà]] efef aktorea (Bartzelona 1941-2020)
# [[Milagros Rubio]] ef-- politikaria, poeta (Tutera 1952)
# [[Usoa Ostolaza]] ef-- txirrindularia (Zarautz 1998)
# [[Naomie Harris]] ef-- aktorea (EB 1976)
# [[Nerea Barros]] ef-- aktorea, zuzendaria (Coruña 1981)
# [[Nerea Pagaldai]] ef-- biologoa (Arrasate 1993)
# [[Ekhiñe Atorrasagasti]] ---- kazetaria (Gipuzkoa 1982)
# [[Danae Boronat]] ef-- kirol kazetaria (Tarragona 1985)
# [[Idoia Montón]] ef-- margolaria (Donostia 1969)
# [[Lella Lombardi]] efef 1 Formulako gidaria (Italia 1941-1992)
# [[Alma Mahler]] efef musikagilea (Austria 1879-AEB 1964)
# [[Nadia Erostarbe]] ef-- surflaria (Zarautz 2000)
# [[Teresa Forcades]] ef-- moja aktibista, medikua, politikaria (Bartzelona 1966)
# [[Luisa Roldán]] efef eskultorea (Sevilla 1652-Madril 1706)
# [[Rakel Mateo]] ef-- triatleta paralinpikoa (Mungia 1975)
# [[María Teresa Castells]] –ef liburu saltzailea (Busturia 1935- Donostia 2017)
# [[Arantxa Lazkano]] zinema-zuzendaria (Zarautz, 1949)
# [[Emakume Abertzale Batza]]
# [[Elena Irureta]] ef-- aktorea (Zumaia 1955)
# [[Sara Alonso Martinez]] ef-- iraupen lasterkaria (Donostia 1999)
# [[Kate Sheppard]] efef sufragista (EB 1847-Zeelanda Berria 1934)
# [[Amaia Uribe]] ef-- kazetaria, bertsolaria (Forua 19)
# [[Amaia Lizarralde]] ef-- aktorea (Donostia 19)
# [[Jessika Ponchet]] ef-- tenislaria (Baiona 1996)
# [[Miriam Bravo]] ef-- lasterkaria (Deba/Errioxa 1974)
# [[Kate Spade]] efef diseinatzailea (AEB 1962-2018)
# [[Sylvia Fedoruk]] efef fisikaria (Kanada 1927-2012)
# [[Agnès Souret]] efef modeloa, dantzaria, aktorea (Lapurdi 1902-1928)
# [[Valeria Ros]] ef-- aurkezlea, umoregilea (Bizkaia 1986)
# [[Lorea Ibarra]] ef-- aktorea (Gipuzkoa 2002)
# [[Aránzazu Calleja]] e--- musikagilea (Bilbo 1977)
# [[Ana Laura Alaez]] e--- artista, eskultorea (Bilbo 1964)
# [[Han Kang]] ef-- idazlea (Hego Korea 1970)
# [[Annie Leibovitz]] ef-- argazkilaria (AEB 1949)
# [[Arene Altonaga]] ef-- fubolaria (Leioa 1993)
# [[Puy Oria]] zinemagilea (Nafarroa, 1962)
# [[Régine Crespin ]] efef sopranoa (Frantzia 1927-2007)
# [[Pilar García]] ef-- margolaria (Nafarroa 1942)
# [[Inmaculada Pereiro]] ef-- triatleta (Bilbo 1972)
# [[Agnès Varda]] efef argazkilaria, film zuzendaria (Frantzia 1928-2019)
# [[Eukene Lacarra]]efef literatura-kritikaria (Lizarra 1944-? 2023)
# [[Irati Osa]] ef-- piraguista (Zumaia 1997
}}
==='''Berriak 2023''' ('''abendua''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Aitziber Ugartemendia Zubeldia]] efef '''SORTUA''' zinegotzi ohia, ekintzailea (Andoain, 1978-Donostia, 2023)
# [[Alazne Intxauspe]] ef-- '''SORTUA''' nekazaria (Andoain, 1984)
# [[Esther Vital]] ---- '''SORTUA''' psikologoa, artista eta zinemazuzendaria (Artaxoa, 1983)
# [[Gema López Las Heras]] ef-- '''SORTUA''' itzultzailea (Azkoitia, 1989)
# [[Intza Olabarria]] ef-- '''SORTUA''' geologoa, artisaua (Elorrio 1994)
# [[Josune Escota Bisbal]] ---- '''SORTUA''' abokatua, politikaria (Durango, 1970)
# [[Maider del Río Larramendi]] eff--'''SORTUA''' psikologoa (Elorrio 1971)
# [[Adela Khanum]] lider kurdua (?- 1924)
# [[Ain Yoon]] pianojolea (Hego Korea 1996)
# [[Aisha Yesufu]] aktibista (Nigeria 1973)
# [[Alice Colonieu]] artista (Frantzia, 1924-2010)
# [[Alice Constance Austin]] arkitektoa (AEB, 1862-1955)
# [[Alicia García-Salcedo González]] 1935ean Asturiasen jardun zuen 1. emakume abokatua (1903-2003)
# [[Alicia Herrera Rivera]] abokatu erbesteratua (Txile 1928-2013)
# [[Amanishajeto]] erregina (Kuxeko Erregina, ?)
# [[Amélie Beaury-Saurel]] margolaria (Bartzelona, 1848-Paris, 1924)
# [[Ana Mayayo Salvo]] maistra (Buenos Aires, 1880-Zaragoza, 1968)
# [[Ana Vidovic ]] gitarra jolea (Kroazia/AEB 1980)
# [[Anastassia Virsaladze]] piano jolea, irakaslea (Errusia 883-1952)
# [[Andrea López Chao]] maistra (Mondoñedo, XIX-XX)
# [[Ángela Cerrillos Valledor]] abokatu ekintzailea (?, XX. mendea)
# [[Ángela Contreras]] aktorea (Txile 1971)
# [[Angela Hewitt]] piano jolea (Kanada 1958)
# [[Angie Turner King]] kimikaria, matematikaria (AEB, 1905-2004)
# [[Anita-Pearl Ankor]] margolaria eta muralista (Ghana)
# [[Anja Niedringhaus|Anja Niedringahaus]] fotokazetaria (Alemania, 1965-Afganistan, 2014)
# [[Anna Bunina]] olerkaria (Errusia, 1874-1829)
# [[Anna Hirzel-Langenhan]] piano-jolea, irakaslea (Suitza 1874-1951)
# [[Anna Jesipova]] piano jolea (Errusia 1851-1914)
# [[Anna Palm de Rosa]] margolaria (Suedia, 1859-1924)
# [[Antonia Gutiérrez Bueno]] idazlea, itzultzailea. Madrilgo Libututegian 1 emakume baimendua (Madril 1781-1874)
# [[Argentina Santos]] abeslaria (Portugal,1924-2019)
# [[Beatriz Barral]] artista ( Madril 1978)
# [[Beatriz Maggi]] idazlea (Kuba, 1924-2017)
# [[Bertha Valerius]] argazkilaria, pintorea (Suedia 1824-1895)
# [[Bianca Maria Piccinino|Bianca Maria Piccinio]] kazetaria, idazlea (Italia, 1924)
# [[Blanca Riestra]] idazlea (Coruña 1970)
# [[Brenda Helser|Brenda Elser]] igerilaria (EEBB, 1924)
# [[Carla Cerati]] argazkilaria eta idazlea (Italia, Bergamo, 1926, Milan, 2016)
# [[Carmen López-Cortón|Carmen López Cortón]] maistra (Galizia, 1866-Madril, 1938)
# [[Caroline Quarlls]] esklaboa, askapena lortzeko lurpeko trenbidea erabiliz Wisconsinetik Kanadara bidaiatutako lehen pertsona (AEB 1824- Kanada 1892)
# [[Catherine Chamié]] kimikaria (Frantzia, 1888-1950)
# [[Catherine Tolson]] erizaina, sufragista, aktibista (EB 1890- Errusia 1924)
# [[Cecilia Berdichevski]] programatzailea, informatikan aitzindaria (Polonia 1925- Argentina 2010)
# [[Cheryl Diaz Meyer]] fotokazetari independientea (EE.BB. 1968)
# [[Chikage Awashima]] aktorea (Japonia, 1924-2012)
# [[Chloe Clark Willson]] aitzindaria, irakaslea (AEB 1818-1874)
# [[Christine_Ladd-Franklin]] matematikaria (AEB, 1847-1930)
# [[Cicely Popplewell]] software ingeniaria (Erresuma Batua 1920-1995)
# [[Clara Belle Williams]] maistra, 1. afroamerikar lizentziatua Mexiko Berrian (AEB 1885-1994)
# [[Clara Obligado]] idazlea (Argentina/Espainia 1950)
# [[Claudine Hermann]] fisikaria (Frantzia, 1945-2021)
# [[Cristina Alberdi]] abokatua (Sevilla 1946)
# [[Cristina Cerrada]] idazlea (Madril 1970)
# [[Cristina Fallarás]] kazetaria, idazlea, ekintzailea ( Zaragoza 1968)
# [[Daria Diachenko]] partisanoa (Sobietar Batasuna, 1924-1944)
# [[Diana Agrest]] arkitektoa (Argentina, 1945)
# [[Dolores Gray]] aktorea (EE.BB.1924-2002)
# [[Dolores Martí de Detrell]] maistra eta idazlea (Bartzelona, ? - 1880)
# [[Dora Hitz]] margolaria (Alemania, 1856-1924)
# [[Dorothy Maharam]] matematikaria (AEB, 1917-2014)
# [[Dorothy Pitman Hughes]] feminista, aktibista (Georgia, 1928-Florida, 2022)
# [[Edith Gertrude Schwartz]] botanikaria (AEB, 1877-1971)
# [[Elena O'Callaghan Duch]] pedagogoa, idazlea (Bartzelona 1955)
# [[Elisa Acuña]] Mexikoko irakasle eta kazetari anarkista (1887-1946)
# [[Elisa Maria Reyes Vargas]] maistra (Jaen, 1983)
# [[Elise Hall]] musikaria (EE.BB, 1853-1924)
# [[Elisso Virssaladze]] piano jolea (Georgia 1942)
# [[Elizabeth Cabot Agassiz]] hezitzaile, naturalista (AEB, 1822-1907)
# [[Elspeth Beard]] arkitekto eta motorzalea (Erresuma Batua, 1959)
# [[Émilienne Malfatto]] idazlea eta fotokazetaria (Frantzia, 1989)
# [[Emma Calderón y de Gálvez|Emma Calderon y de Galvez]] kazetaria, maistra eta idazlea (Cádiz, XIX. mendea)
# [[Emma Gramatica]] aktorea (Italia, 1874-1965)
# [[Erzesbet Gulyás Köteles|Erzsébet Gulyás Köteles]] gimnasta (Hungaria, 1924-2019)
# [[Esther García Llovet]] idazlea, itzultzailea ( Malaga 1963)
# [[Ethel Houston]] abokatua, kriptologoa (Albacete/Eskozia 1924-2017)
# [[Eulalia Vicenti]] kazetaria, emakumeen eskubideen aldeko politikaria (Madril 1884 - Porto 1979)
# [[Eva Díaz Riobello]] idazlea (Asturias 1980)
# [[Eva May]] zinema aktorea (Austria, 1902-1924)
# [[Fannie Bloomfield Zeisler]] piano jolea (Austria 1863-AEB 1927)
# [[Fanny Tur Riera ]] historialaria, politikaria ( Eivissa 1961)
# [[Farzana Wahidy]] Fotokazetaria (Agfanistan, 1997)
# [[Fatima Shbair]] fotokazetaria (Palestina, 1997)
# [[Felisa Núñez Cubero]] fisikaria , kimikaria (Valladolid 1924- Madril 2017)
# [[Fifi Mukuna]] karikaturagilea (Kongo,)
# [[Florynce Kennedy|Glorynce Kennedy]] feminista, ekintzailea (EE.BB.1916-2000)
# [[Francisca de Braganza]] aristokrata (Brasil, 1824-1898)
# [[Françoise Adnet|Francoise Adnet]] margolaria (Paris, 1924-2014)
# [[Françoise Blomme]] arkitektoa (Belgika, 1933)
# [[Galina Kmit]] argazkilaria (Errusia, 1921-2019)
# [[Geraldine Doyle]] modeloa, metaleko langilea (EE.BB.1924-2010)
# [[Gina Pellon|Gina Pellón]] artista (Kuba, 1926-Frantzia, 1914)
# [[Gloria Sanchez]] idazlea eta maistra (Villagarcia de Arosa, 1958)
# [[Guadalupe Rivera Marín]] politikaria (Mexiko 1924-2023)
# [[Hannah Marie Wormington]] arkeologoa (AEB, 1914-1994)
# [[Hannie Lips]] telebista aurkezlea (Herbehereak, 1924-2012)
# [[Hazel Brooks]] aktorea (EE.BB. 1924-2002)
# [[Hazel Brooks]] aktorea (Hegoafrika, 1924-EEBB 2002)
# [[Heidi Levine]] fotokazetaria (AEB, 1987)
# [[Hengameh Golestan]] argazkilari konprometitua (Iran, 1952)
# [[Henrietta Muir Edwards]] feminista, ekintzailea (Kanada, 1849-1931)
# [[Isabelle Vengerova]] pialo jolea, irakaslea (Errusia 1877-1956)
# [[JoAnn H. Morgan]] ingeniari aeroespaziala (AEB, 1940)
# [[Johanne Cathrine Krebs]] margolaria (Danimarka, 1848-1924)
# [[Joy Page|Joe Page]] aktorea (EE.BB, 1924-2008)
# [[Julia Slingo]] meteorologoa (Erresuma Batua, 1950)
# [[Julie de Graag]] margolaria (Herbehereak, 1877-1924)
# [[Julie Wilhelmine Hagen-Schwarz|Julie Wilhelmine]] margolaria (Estonia, 1824-1902)
# [[Justyna Mielnikiewicz]] fotokazetaria (Polonia, 1973)
# [[Karen Margrete Harup]] igerilaria (Danimarka, 1924-2009)
# [[Kate Gleason]] ingeniaria (AEB, 1865-1933)
# [[Kuhne Beveridge]] eskultorea, aktorea (AEB 1874-XX. mendea)
# [[La Perla de Cádiz]] flamenko kantaria (Cádiz 1924-1975)
# [[Lallie Charles]] argazkilaria (Irlanda,1869-1919)
# [[Laurence Geai]] Fotokazetaria (Frantzia, 1984)
# [[Lillian Elliott]] aktorea (Kanada, 1814-1959)
# [[Lourdes Vega]] zientzialaria (Badajoz 1965)
# [[Lula Romero]] musikagilea (Palma Mallorcakoa, 1976)
# [[Lys Assia]] abeslaria (Suitza 1924-2018)
# [[Mabel Allington Royds]] artista (EB 1874-941)
# [[Małgorzata Malicka|Malgorzata Malicka]] fotokazetaria, idazlea, poeta (Varsovia, 1959)
# [[Manizha Wafeq ]] ekonomialaria, ekintzailea (Afganistan,?)
# [[Manuela Villa]] kutur kudeatzailea, politikaria (Madril 1976)
# [[Mar Villaespesa]] kultur kudeatzailea, arte kritikaria (Almeria 1953)
# [[Marga López]] aktorea (Mexiko, 1924-2005)
# [[Margaret Boden]] ikerketa-irakaslea (Erresuma Batua, 1936)
# [[Margaret Yorke]] idazlea (Irlanda, 1924-2012)
# [[Margarita de Mayo Izarra]] idazlea, kazetaria eta maistra (Toledo, 1889-Madril,1969)
# [[Marguerite Long]] musikaria eta pedagogoa (Frantzia, 1874-1966)
# [[Marguerite Vogt]] birologoa, biologoa (Alemania 1913-AEB 2007)
# [[Maria Auböck]] arkitektoa (Viena, 1951)
# [[María del Mar Terrones Villanueva|Maria del Mar Terrores Villanueva]] maistra, medikua eta kazetaria (Granada, 1892-1980)
# [[María Durán Febrer]] emakumeen eskubideetan espezializatutako legelari feminista (Mallorca 1953)
# [[María Emilia Casas]] legelaria, Konstituzio Auzitegiko 1. emakume presidentea (León 1950)
# [[Maria Golubnitxaia|Maria Golubnichaya]] atleta (Errusia 1924-2015)
# [[Maria Jose Marques da Silva]] artikektoa (Porto, 1914-1996)
# [[Maria Lainá]] poeta (Grezia, 1947-1923)
# [[María Luz Navarro Mayor|Maria Luz Navarro Mayor]] maistra (Soria, 1918-Madril, 2014)
# [[Maria Sander]] atleta (Alemania, 1924-1999)
# [[Maria Vos]] margolaria (Amsterdan, 1824-1906)
# [[María Zaragoza]] idazlea (Madril 1982)
# [[Maria_Walanda_Maramis]] Indonesiako "heroi nazionala" (Kema, Iparraldeko Minahasa 1872 - 1924)
# [[Marianne Werner]] atleta (Alemania, 1924-2023)
# [[Marie Dorigny]] fotokazetaria (Frantzia, 1959)
# [[Marie Gutheil-Schoder]] opera sopranoa (Alemania, 1874-1935)
# [[Marina Berti|Martina Berti]] (Londres, 1924-Italia, 2002)
# [[Marina Perezagua]] idazlea (Sevilla 1979)
# [[Mariya Yúdina]] piano jolea (Errusia 1899-1970)
# [[Marjorie Boulton|Majorie Boulton]] idazlea, poeta (Erresuma Batua, 1924-1977)
# [[Marlena Fejzo]] genetista (AEB, 1968)
# [[Marta Verde]] artista (Pontevedra 1985)
# [[Marthe Vogt]] neurozientzialaria (Berlin 1903-AEB 2003)
# [[Martina Bacigalupo]] fotokazetaria (Italia, 1978)
# [[Mary Ann Bevan]] erizaina (EB 1874-1933)
# [[Mary Berg]] Varsoviako getto judutik bizitik irtendakoa (Polonia 1924-2013)
# [[Mary Carr]] aktorea (EE.BB, 1874-1973)
# [[Mary Gardiner Horsford]] poeta (AEB 1818-1874)
# [[Mary Helen Wright Greuter]] astronomo, historialaria (AEB, 1914-1997)
# [[Mary Katharine Brandegee]] botanikaria (AEB 1844-1920)
# [[Mary Lee Woods]] matematikaria, programatzailea (Erresuma Batua, 1924-2017)
# [[Maryse Goudreau]] argazkilaria (Kanada, 1980)
# [[Marzieh]] abeslaria (Teheran, 1924-Paris, 2010)
# [[Maxine Singer|Maxime Singer]] biologoa (New York, 1931)
# [[Mercedes Cebrián]] idazlea, itzultzailea (Madril 1971)
# [[Mercedes Vieito]] kazetaria eta maistra (Kuba, 1887-1960)
# [[Meri Torras]] filologoa, saiakeragilea, ikertzailea (Bartzelona 1968)
# [[Minda Ramm]] idazlea (Norvegia, 1859-1924)
# [[Montserrat Pujol Vilarnau]] maistra eta pedagogoa (Galizia, 1941)
# [[Nahirqo]] erregina (Kuxeko Erregina, ?)
# [[Nahla El Fatiha Naili]] eskultorea (Aljeria, 1986)
# [[Nana Akua Oppong Birmech]] arkitektoa (Ghana, 1980ko hamarkada)
# [[Naomi Shihab Nye]] poeta, idazlea (AEB-Palestina, 1952)
# [[Natalia Gutman]] piano jolea (Errusia 11877-1952)
# [[Natalia Pozniakovskaia]] piano jola, irakaslea (Errusia 1889-1981)
# [[Nathalie de Vries]] arkitektoa, hirigilea, irakaslea (Herbehereak 1965)
# [[Neda Razavipour]] artista (Iran, 1969)
# [[Oby Ezekwesili]] ekonomia politikan aditua (Nigeria 1963)
# [[Olga Gyarmati]] atleta (Hungaria, 1924-2013)
# [[Olga Kalantarova]] piano jolea, irakaslea (Errusia 1877-1952)
# [[Paloma Pedrero]] dramagilea, irakaslea (Madril 1957)
# [[Paula Lapido]] idazlea (Madril 1975)
# [[Paulete Furacão|Paulete Furacao]] giza eskubideen aldeko ekintzailea (Salvador, 1964)
# [[Paulette Nardal]] Martinikako kazetari, idazle eta feminista frantziarra (Frantzia1896-1985)
# [[Pauline Chaponnière-Chaix]] erizain, sufragista, (Suitza, 1850-1934)
# [[Priscilla Pointer]] aktorea (EE.BB, 1924)
# [[Ragna Nielsen]] politikaria (Norvegia, 1845-1924)
# [[Raquel Lanseros]] poeta, itzultzailea (Cádiz 1973)
# [[Rebeca Guber]] matematikaria, informatikaren aitzindaria (Argentina 1926-2020)
# [[Renée Lafont]] itzultzaile, fotokazetaria (Frantzia, 1876-Kordoba, 1936, gerran eraila)
# [[Rita Martin]] argazkilaria (Irlanda, 1958)
# [[Robin Canup]] astrofisikaria (AEB, 1968)
# [[Rosa Cursach]] filosofoa, teologoa, politikari ekintzailea (Mallorca 1967)
# [[Rosa Smester]] maistra, idazlea (Dominikar Errepublika 1874-1945)
# [[Rosalind Tanner]] matematikaria (Erresuma Batua, 1900-1992)
# [[Rosalyn Tureck]] piano jolea (AEB 1914-2003)
# [[Ruth Robertson]] fotokazetaria eta esploratzailea (EE.BB, 1905-1998)
# [[Sandra Vilardy]] biologoa, politikaria, ekintzaile ekologista (Kolonbia 1977)
# [[Sara Rietti]] Argentinako 1. emakume kimikari nuklearra (1930-2017)
# [[Selene Mahri ]] modeloa (Finlandia 1924- AEB 2020)
# [[Shanakdakhete]] erregina (Kuxeko Erregina, ?)
# [[Sharon Isbin]] gitarra jolea (AEB 1980)
# [[Shirin Neshat]] artista, film-zuzendaria (Iran, 1957)
# [[Silvana Estrada]] mexikar musikagilea (Veracruz, 1997)
# [[Silvia Vidal]] eskalatzailea (Bartzelona, 1970)
# [[Sofía Rhei]] idazle, poeta (Madril 1978)
# [[Solmaz Daryani]] fotokazetaria (Iran, 1989)
# [[Soltan Achilova]] fotokazetaria (Turkemistan, 1950?)
# [[Sophie Menter]] piano jolea, musikagilea, irakaslea (Errusia 1846-1918)
# [[Souzana Antonakáki]] arkitektoa (Grezia, 1935-2020)
# [[Stephanie Sinclair]] fotokazetaria (AEB, 1973)
# [[Sue_Hendrickson]] paleontologoa (AEB, 1949)
# [[Susana Vallejo]] fikzio-idazlea ( Madril 1968)
# [[Susanna Amatuni]] musikologoa (Armenia, 1924-2010)
# [[Tara Westover]] historialaria, idazlea (AEB 1986)
# [[Tatiana Nikolayeva]] piano jolea, musikagilea (Errusia 1993)
# [[Tatiana Warsher]] arkeologoa (Errusia 1880- Erroma 1960)
# [[Teresa Carreño]] piano jolea, musikagilea (Venezuela 1853-AEB 1917)
# [[Teresa Peramato Martín]] legelaria, herri-salataria (Salamanca 1962)
# [[Teresa Solà i Vilà|Teresa Solà i Vila]] maistra (Katalunia, 1886-1979)
# [[Themis Emakume Juristen Elkartea]] 1987ko GKEa: abokatu, prokuradore, epaile, magistratu eta legelariak
# [[Valentina Babor]] piano jotzailea (Alemania 1989)
# [[Vanessa Montfort]] idazlea, dramagilea (Bartzelona 1975)
# [[Vithika Yadav]] giza eskubideen aldeko ekintzailea (India 1980)
# [[Widad Hamdi]] aktorea (Egipto 1924-1994)
# [[Xuefei Yang]] gitarra jolea (Pekin 1977)
# [[Yolanda Morató]] irakaslea, itzultzailea (Huelva 1976)
# [[Zahra Kazemi]] argazkilari eraila (Iran, 1948-2003)
# [[Zohra Bensemra]] argazkilaria (Aljeria, 1968)
# [[Zona Gale]] idazlea (EE.BB., 1874-1938)
# [[Zulfiya]] poeta (Uzbekistan 115)
}}
==='''Berriak 2023''' ('''azaroa''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Ainhoa Olaso]] ef-- '''SORTUA''' film zuzendaria, ekintzailea (Durango 1996)
# [[Amets Ormaetxea Ezpeleta]] ---- '''SORTUA''' barne diseinatzailea eta musikaria (Arrasate, 1997)
# [[Ane Lindane]] ef-- '''SORTUA''' aktorea eta umoregilea (Barakaldo, 1988)
# [[Araks Sahakyan]] ---- '''SORTUA''' itzultzailea eta artista (Armenia, 1990)
# [[Ebru Baybara Demir]] ---- '''SORTUA''' sukaldaria (Turkia, 1976)
# [[Elisabeth Luengo]] ---- '''SORTUA''' bide-ingeniaria, arkularia (Durango 1992)
# [[Eneritz Aranburu]] ef-- '''SORTUA''' abeslaria, panderojolea (Mallabia, 1980)
# [[Idoia Telleria Maritxalar]] ---- '''SORTUA''' argazkilaria (Lasarte-Oria, 1977)
# [[Ihitz Iriart Casenave]] ---- '''SORTUA''' abeslaria, gidoilaria (Aloze)
# [[Ione Zuluaga Muxika]] ---- '''SORTUA''' historialari eta ikertzailea (Azkoitia, 1995)
# [[Itziar Irakulis Loitxate]] ---- '''SORTUA''' zientzialaria (Zornotza, 1996)
# [[Itziar Leemans]] ---- '''SORTUA''' euskal zinemagilea (Donibane Lohitzun, 1983)
# [[Jaione Arregi Urizar]] ---- '''SORTUA''' itzultzaile, interpretea (Barakaldo/Zaldibar, 1976)
# [[Jasone Mendizabal Altuna]] ---- '''SORTUA''' topaguneko zuzendaria (Arrasate, 1968)
# [[Josebe Blanco]] ---- '''SORTUA''' artzaina, gaztagilea eta idazlea (Galizia, 1973)
# [[June Baonza Pagaldai]] ef-- '''SORTUA''' diseinatzaile grafikoa (Durango, 1979)
# [[Koro Zumalabe Goenaga]] ---- '''SORTUA''' itzultzailea (Donostia, 1947)
# [[Maria Uriarte Artamendi]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, kontalaria (Elorrio 1966)
# [[Maryse Cachenaut]] ---- '''SORTUA''' laboraria (Itsasu, 1971)
# [[Morgan Ody]] ---- '''SORTUA''' baratzezaina (Frantzia, 1979)
# [[Nati Bilbao Onaindia]] efef '''SORTUA''' pandejolea, tabernaria, sukaldaria (Durango, 1929-2023)
# [[Rosa Moro]] ---- '''SORTUA''' idazlea eta kazetaria (Salamanca, 1969)
# [[Seberi Mardaras]] ef--'''SORTUA''' andereño ohia (Mungia, 1932)
# [[Silvia Bonoli]] ---- '''SORTUA''' astrofisikaria eta ikertzailea (Bolonia, 1979)
# [[Aída Doninelli]] sopranoa (Guatemala, 1898-1996)
# [[Aitziber López Cortajarena ]] irakaslea, ikertzailea (Bilbo 1974)
# [[Alejandra Flores]] sopranoa (Guatemala, 1986)
# [[Alexandra Sophia Handal]] artista, zinemagilea eta entsegugilea ('''Palestina''', 1975)
# [[Alice Catherine Evans]] mikrobiologoa (AEB, 1881-1975)
# [[Alice Eastwood]] botanikaria (Kanada 1859- AEB 1953)
# [[Almudena Alonso-Herrero]] astrofisikaria, ikertzailea (Madril, 1968)
# [[Amparo Alvajar]] idazlea, itzultzailea (Coruña, 1916-Moncano, 1998)
# [[Amparo Amorós]] poeta, saiakeragilea ( Valentzia 1950)
# [[Ana Alcolea]] irakaslea, idazlea (Zaragoza 1962)
# [[Ana de Valle]] poeta (Asturias 1900-Belgika 1984)
# [[Ana Maria Cetto]] fisikaria (Mexiko, 1946)
# [[Ana Pomares Martínez]] idazlea (Alacant, 1991)
# [[Ángeles Blanco]] kazetaria (Badajoz 1972)
# [[Angelina Acuña]] poeta, idazlea (Guatemala, 1905-2006)
# [[Aniela Wolberg]] (Polonia, 1907-Varsovia, 1937)
# [[Anna Verouli]] xabalina jaurtitzailea (Grezia 1956)
# [[Armita Geravanden heriotza]] emakume kurdua, eraila (Teheran, 2006-2023)
# [[Augusta La Torre]] iraultzailea (Peru, 1946)
# [[Aurora Luque]] poeta, itzultzaile. (Almeria, 1962)
# [[Bea Uusma]] idazlea, ikustratzailea eta medikua (Suedia, 1966)
# [[Beata Peters]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1959)
# [[Beate Koch]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1967)
# [[Beatriz Pichi Malen]] abeslari maputxea (Buenos Aires, 1953)
# [[Berta Castañé]] modeloa, aktorea (Bartzelona 2002)
# [[Bessie Pease Gutmann]] artista, ilustratzailea (AEB 1876-1960)
# [[Betsabé Espinal]] aktibista (Kolonbia, 1896-1932)
# [[Camila Loboguerrero]] zinema-zuzendaria (kolonbia, 1941)
# [[Camille Aumont Carnel]] feminista, idazlea, blogaria (Niger, 1996)
# [[Camille Lellouche]] abeslaria, youtuberra (Paris, 1965)
# [[Carmen Pujals ]] botanikaria, ikertzailea (Argentina 1916-2003)
# [[Carmen Soler]] poeta, komunista, irakasle (Paraguai, 1924-1985)
# [[Casta Álvarez]] Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Aljeria 1786-Zaragoza 1846)
# [[Caty Juan de Corral]] idazlea, margolaria ( Palma 1926-2014)
# [[Cecilia Magni]] Pinochet-en aurkako iraultzailea (Txile, 1956-1988)
# [[Celia de Molina]] aktorea, gidoilaria (Jaen 1983)
# [[Chus Pato]] idazlea (Ourense 1955)
# [[Claudia Losch]] atleta, pisu jaurtitzailea (Alemania 1960)
# [[Claudia Sagastizabal]] matematikaria (ARgentina...?)
# [[Concepción Ramírez]] indigena, ekintzailea (Guatemala, 1942-2021)
# [[Concha Lagos]] poeta (Kordona 1907-Madril 2007)
# [[Conchita Cintrón]] burtzikaria, toreatzailea, aitzindaria (Txile 1922- Portugal 2009)
# [[Cristina Andreu Cuevas]] film zuzendaria (Casablanca 1960)
# [[Cristina Fernández Cubas]] idazlea, kazetaria ( Bartzelona 1945)
# [[Cristina Sánchez]] toreatzailea (Madril 1972)
# [[Débora Arango]] artista politikoa (Kolonbia 1907-2005)
# [[Dima Khatib]] Kazetaria, poeta, blogaria (Siria, 1971)
# [[Dionisia García]] idazlea (Albacete 1929)
# [[Dolores Franco Manera]] irakaslea, idazlea, itzultzailea (Madril 1912-1977)
# [[Dulcinea Bellido]] jostuna, politikaria (Badajoz 1936-Madril 2001)
# [[Elena Iparragirre]] iraultzailea (Peru, 1947)
# [[Elena Martín Vivaldi]] poeta, idazlea, liburuzaina (Granada 1907-1998)
# [[Elena Martínez Fontes]] biologoa, ikertzailea (Argentina 1912-1987)
# [[Elisa Bachofen]] ingeniaria, aktibista (Argentina 1891-1976)
# [[Eliška Junková]] auto-gidaria (Austria-Hungaria 1900-Txekoslovakia 1994)
# [[Elvira López ]] aktorea (Txile 1966)
# [[Esperança Camps Barber]] kazetaria, idazlea, politikaria (Menorca 1964)
# [[Ethelwynn Trewavas]] iktiologoa, zientzialaria (Erresuma Batua, 1900-1993)
# [[Fanny Rubio]] idazlea, ikertzailea (Jaen 1949)
# [[Fatima Whitbread]] xabalina jaurtitzailea (Erresuma Batua 1961)
# [[Felicia Țilea-Moldovan]] xabalina jaurtitzailea (Errumania 1967)
# [[Gracia Morales]] antzerkigilea, poeta (Granada 1973)
# [[Graciela Rodo Boulanger]] artista (Bolivia, 1935)
# [[Guadalupe Muñoz Sampedro]] aktorea, enpresaburua (Madril 1896-1975)
# [[Gudrun Ensslin]] irakaslea, emakumeen aldeko ekintzailea, iraultzailea (Alemania 1940-1977)
# [[Hale Asaf]] margolaria (Turkia, 1906- Paris, 1938)
# [[Haneen Zoabi]] '''palestinar-israeldar''' politikaria (Israel 1969)
# [[Helena González Fernández]] irakaslea, ikertzailea (Pontevedra 1967)
# [[Heli Rantanen]] xabalina jaurtitzailea (Finlandia 1970)
# [[Hind Shoufani]] poeta eta film zuzendari '''palestinarra''' (Libano, 1978)
# [[Huzama Habayeb]] idazlea ('''Palestina,''' 1965)
# [[Iraida Noriega]] abeslaria (Mexiko Hiria, 1971)
# [[Irene Bernasconi]] biologoa, ikertzailea, aitzindaria (Argentina 1896-1989)
# [[Iris Cochón]] itzultzailea, literatura kritikaria (Galizia 1968)
# [[Irmgard Möller]] aktibista politikoa (Alemania 1947)
# [[Isabel de Ocampo]] zinegilea, gidoilaria (Salamanca 1970)
# [[Isabel Echarri]] euskal artista (Bera, 1929-Formentera, 2022)
# [[Isabel Ruiz Lara]] kazetaria (Espainia, XX. mendea)
# [[Isabel Ruiz Ruiz]] artista (Guatemala, 1945-2019)
# [[Isabel Vilallonga]] politikaria (Badajoz 1949)
# [[Jackie Forster]] kazetaria, aktorea, ekintzaile lesbiana (Erresuma Batua, 1926-1998)
# [[Jennifer Lee Carrell]] idazlea (AEB 1962)
# [[Joana Bonet]] kazetaria (Leida, 1966)
# [[Juana Castro Muñoz]] poeta (Kordoba 1945)
# [[Juana Cruz]] toreatzaile aitzindaria (Madril 1917-1981)
# [[Julia Castillo]] antropologoa, poeta (Madril 1956)
# [[Julia Uceda]] poeta (Sevilla 1925)
# [[Karen Forkel ]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1970)
# [[Karimeh Abbud]] argazkilaria eta artista ('''Palestina''' 1896-1940)
# [[Khalida Jarrar]] politikari '''palestinarra''' (Jordania 1963)
# [[Laila Shawa]] artista bisuala ('''Palestina''' 1940-Londres 2002)
# [[Lamia Ziadé]] Libanoko pintore eta komikigilea (Beirut, 1968)
# [[Laura Zambrano Padilla]] hezitzailea eta iraultzailea (Peru, 1945)
# [[Leonor Fernández de Torreblanca]] dama, Cervantesen amama (Kordoba ?-1557)
# [[Lia (abeslaria)]] (Japonia 1981)
# [[Lil Milagro Ramírez]] poeta, gerrillaria (Salvador 1946-1979)
# [[Linda Maria Baros]] hizkuntzalaria, itzultzailea (Errumania 1981)
# [[Linda Sobeh Alí]] diplomazialaria ('''Palestina''' 1968)
# [[Livia Gouverneur]] gerrillaria (Venezuela, 1941-1961)
# [[Lola Lorente]] ilustratzailea (Bigastro, Valentzia, 1980)
# [[Lola Mora]] eskultorea, asmatzailea, aitzindaria (Argentina 1866-1936)
# [[Louise McPaul]] xabalina jaurtitzailea (Australia 1969)
# [[Lucrecia Pérez]] etxeko langilea, arrazismoaren lehenengo biktima aitortua Espainian (Dominikar Errepublika, 1959 - Madril, 1992)
# [[Maider Oleaga]] zinema-zuzendari eta gidoigilea (Bilbo, 1976)
# [[Malika Gaïd]] Aljeriako erizaina eta militante independentista (1933-1958)
# [[Manuela Burló]] film zuzendaria, gidoilaria (Murtzia 1978)
# [[Manuela Sancho]] Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Zaragoza 1783-1863)
# [[Margaluz]] aktorea, abeslaria, dantzaria (Palma 1939-2006)
# [[Margarida Pinto]] aktorea, kazetaria ( Portugal 1966)
# [[Marguerite Buffet]] idazlea (Frantzia, 1620-1680)
# [[María Adela Caría]] bakteriologoa, ikertzailea (Argentina 1915-1989)
# [[María Agustín]] Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Zaragoza 1784-1831)
# [[María Antonia Ortega]] poeta (Madril 1954)
# [[María de la Consolación Azlor]] noblea, Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Girona 1775- Zaragoza 1814)
# [[María de los Reyes Fuentes]] poeta ( Sevilla 1927-2010)
# [[María Forteza]] aitzindaria. Seguraski, Espainiako 1. emakume zinegilea (Mallorca 1913-1961)
# [[María Guerra]] kazetaria, zinema kritikaria (Madril 1965)
# [[Maria Hervás]] aktorea (Madril 1978)
# [[María Isabel Sánchez Vegara]] idazlea...(Bartzelona ?)
# [[Maria Josefa Yzuel Giménez]] fisikaria (Huesca, 1940)
# [[Maria Keil]] artista (Portugal 1914.2012)
# [[María Larrea|Maria Larrea]] zinegilea (Bilbo, 1979)
# [[María Lostal]] heroia ( ?- Zaragoza ç1809)
# [[María Manuela Pignatelli de Aragón Gonzaga]] noblea, Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Zaragoza 1753-Madril 1816)
# [[María Martín Barranco]] idazlea, genero ikuspegian aditua (Granada XX. mendea)
# [[Maria Occhipinti]] anarkista eta idazlea (Italia 1921-Erroma 1996)
# [[María Pantoja Sánchez]] soziologoa eta iraultzailea (Peru, 1953)
# [[María Pilar Fumanal]] geomorfologoa (Valentzia 1940-1998)
# [[María Rosal]] poeta, irakaslea (Kordoba 1961)
# [[María Victoria Atencia]] poeta (Malaga 1931)
# [[Marie Sara]] burtzikaria (Frantzia 1964)
# [[Marie-Castille Mention-Schaar]] film zuzendaria, gidoilaria, kazetaria ( Frantzia 1963)
# [[Marisa Soleto]] legelaria (Cáceres 1966)
# [[Mary Montagu]] idazlea (EB 1689-1762)
# [[Matilde Cherner]] idazlea (Salamanca, 1833-Madril 1880)
# [[Matilde Muñoz Sampedro]] aktorea ( Madril 1900-1969)
# [[Mercedes Muñoz Sampedro]] aktorea (Madril 1896-1979)
# [[Mikaela Ingberg ]] xabalina jaurtitzailea (Finlandia 1974)
# [[Mily Possoz]] margolaria (Portugal, 1888-1968)
# [[Mirela Manjani]] xabalina jaurtitzailea (Albania 1976)
# [[Miriam Rothschild]] zientzialaria (Erresuma Batua, 1908-2005)
# [[Miriam Tlali]] emakume beltz eta idazlea (Hego Afrika, 1933-2017)
# [[Montserrat Casas]] fisikaria (Girona 1955-Bartzelona2013)
# [[Nandar]] aktibista feminista (Myanmar, 1995)
# [[Natalia Lisovskaya]] atleta, pisu jaurtitzailea (Errusia 1962)
# [[Natalia Xikolenko]] xabalina jaurtitzailea ( Bielorrusia 1964)
# [[Nathalie Handal]] idazlea (EE.BB. 1969)
# [[Nelly Evans Risco]] iraultzailea (Peru, 1943)
# [[Nicole Girard-Mangin]] medikua (Frantzia, 1878-1919)
# [[Nina Bari]] matematikaria (Errusia, 1901-1961)
# [[Olga Gavrilova]] xabalina jaurtitzailea (Errusia 1957-2022)
# [[Olga Rivero Jordán]] poeta (La Laguna, 1928-2021)
# [[Päivi Alafrantti]] xabalina jaurtitzailea ( Finlandia 1964)
# [[Panmela Castro]] grafitigile, artista, ekintzaile (Brasil, 1981)
# [[Petra Felke]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1959)
# [[Pilar Costa]] abokatua, politikaria (Eivissa 1967)
# [[Pureza Canelo]] poeta (Cáceres 1946)
# [[Quan Zhou Wu]] ilustratzaile eta komikigilea (Algeciras, 1989)
# [[Randa Siniora]] eskubideen aldeko ekintzailea ('''Palestina''' ç1961)
# [[Rauda Morcos]] LGBTIQ ekintzaile (Palestina, 1974)
# [[Raymonde Arcier]] artista, feminista (Frantzia, 1939)
# [[Raymonde Peschard]] Aljeriako gerrako militante nazionalista (1927-1957)
# [[Rebecca Guay]] akuarelista (EE.BB. XX. mendea)
# [[Rita Azevedo Gomes]] zinema zuzendaria (Lisboa, 1952)
# [[Romelia Alarcón Folgar|Rogelia Alarcón]] idazlea, pianista (Guatemala, 1900-1971)
# [[Rosa Chávez]] poeta, aktorea, kultura kudeatzailea (Guatelama, 1980)
# [[Rosa Pereda]] idazlea, kritikaria (Santander 1949)
# [[Rosa Romojaro ]] poeta, ikertzailea (Cádiz 1948)
# [[Rosa Spottorno Topete]] itzultzailea, feminista ( Murtzia 1884-1980)
# [[Rosario Pardo]] aktorea, zuzendaria (Jaen 1959)
# [[Rosaura Álvarez]] poeta, margolaria, irakaslea (Granada 1945)
# [[Roxana Stinchfield Ferris]] botanikaria (AEB 1895-1978)
# [[Ruth Mateu Vinent]] politikaria (Menorca 1976)
# [[Sabine Braun]] heptatloi- atleta (Alemania 1965)
# [[Sara Doke]] belgikar kazetaria, itzultzaile (Frantziar, 1968)
# [[Sara Estela Ramírez]] irakasle, kazetari, feminista ..(Mexiko, 1881-1910)
# [[Sheila Minor]] ikertzailea (EE.BB., 1946)
# [[Silke Renk]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1967)
# [[Sofia Montaner Arnau]] azken trementinairea (Lleida 1908-1996)
# [[Sofía Sakorafa]] greziar-'''palestinar''' politikaria, xabalina-jaurtitzailea (Grezia 1957)
# [[Soledad Ortega Spottorno]] filosofoa, irakaslea, editorea (Madril 1914-2007)
# [[Soledad Varela Ortega]] filologoa, ikertzailea (Madril 1945)
# [[Sonia Nimr]] idazlea ('''Palestina''', 1955)
# [[Sonia Pulido]] ilustratzailea (Bartzelona, 1973)
# [[Steffi Nerius]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1972)
# [[Suheir Hammad]] poeta ('''Jordania''', 1973)
# [[Tatiana Xikolenko]] xabalina jaurtitzailea (Errusia 1968)
# [[Telma Reca]] psikiatra aitzindaria (Argentina 1904-1979)
# [[Teresa Bolaños de Zarco]] idazlea, pianojolea eta margolaria (Guatemala, 1922-1998)
# [[Tiina Lillak ]] xabalina jaurtitzailea ( Finlandia 1961)
# [[Truus Menger-Oversteegen|Truus Menger]] eskultorea, aktibista (Holanda 1923-2016)
# [[Virginia Yagüe]] gidoilaria, idazlea ( Madril 1973)
# [[Ynes Mexia]] botanikaria (Mexiko/AEB 1870-1938)
# [[Zahia Ziouani]] orquestra zuzendaria (Paris 1978)
# [[Zinaída Guipius]] poeta, idazlea (Errusia- Frantzia, 1869-1945)
# [[Ziza Massika]] Aljeriako erizaina eta militante independentista (1934-1959
}}
==='''Berriak 2023''' ('''urria''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Amaia Abanda Elustondo]] ----'''SORTUA''' ikertzailea (Donostia, 1989)
# [[Amaia Arranz Mendiguren]] ----'''SORTUA''' biologoa eta ikertzailea (Bilbo 1978)
# [[Andrea Garcia-Santesmases]] ----'''SORTUA''' soziologoa, antropologoa (Madril 1988)
# [[Carmen Albisu]] efef'''SORTUA''' euskaltzailea, euskara irakaslea (Errenteria, 1916-Tutera, 2007)
# [[Irati Gorostidi Agirretxe]] '''SORTUA''' artista, zinemagilea (Egues, 1988)
# [[Itziar Eguren]] ef--'''SORTUA''' erizaina, txistularia (Elorrio 1953)
# [[Izar Zubiaga]] ef--'''SORTUA''' futbolaria (Durango 2006)
# [[Leire Ayala]] ef--'''SORTUA''' abeltzaina (Bilbo/Elorrio 1972)
# [[Maialen Braña]] ----'''SORTUA''' abeslaria, irakaslea (Elizondo, 1998)
# [[María Ángeles Sallé Alonso]] ef--'''SORTUA''' soziologoa, ikertzailea (Panama, 1956)
# [[Maria Pilar Zuriarrain]] ef--'''SORTUA''' txistularia (Zizurkil, 1953)
# [[Marta Rodríguez Fouz]] ef--'''SORTUA''' soziologoa, kazetaria eta futbolaria (Coruña, 1972)
# [[Patricia Tornero]] ----'''SORTUA''' gaztagilea (Valentzia....)
# [[Tatiana Romero Reina]] ----'''SORTUA''' historialaria, aktibista (Mexiko, 1984)
# [[Julia Arévalo]] aktibista, politikaria (Uruguai, 1898-1985)
# [[Abala Bose]] gizarte langilea (Bangladesh, 1864-1951)
# [[Alberta Ferretti ]] diseinatzailea (Italia 1950)
# [[Alessandra Korap]] lider indigena (Brasil, 1958)
# [[Alicia Luna]] gidoilaria, irakaslea (Madril 1963)
# [[Alicia Senovilla ]] aurkezlea (Madril 1969 )
# [[Amna Suleiman]] maistra eta txirrindularia Palestinan (Damasco, 1982)
# [[Amparo Fortuny]] dokumentalgilea, ekoizlea (Valentzia XX. mendea)
# [[Ana García Lozano]] kazetaria (Valentzia 1963)
# [[Ana Iris Simón ]] kazetaria, idazlea (Ciudad Real 1991)
# [[Anita Sirgo]] sindikalista, komunista, ekintzailea (Asturias, 1030)
# [[Anna Lizaran]] aktorea (Bartzelona 1944-2013)
# [[Anna Murià]] idazlea, kazetaria, ekintzaile erbesteratua (Bartzelona, 1904-Tarrasa, 2002)
# [[Annie Baker]] film zuzendaria (AEB 1981)
# [[Antonia Dell'Atte ]] modelo ohia, aurkezlea (Italia 1960)
# [[Anwara Bahar Chowdhury]] idazlea eta ekintzailea (Bangladesh, 1919-1987)
# [[Asma al-Ghul]] kazetaria, feminista (Palestina, 1982)
# [[Asma Tubi]] poeta eta kazetaria (Palestina, 1905-1983)
# [[Assumpció Casals]] aktore erbesteratua (Bartzelona, 1896-1975)
# [[Auguste Deter]] dokumentatutako 1. Alzheimer goiztiar kasua (Alemania 1850-1906)
# [[Beatriz de Bobadilla (Gomerako andrea)]] Tenerifeko konkistatzailea (Medina del Campo, ?-1504)
# [[Beatriz Enríquez de Arana]] Kolonen bikotea eta Fernando Kolonen ama (Kordoba, 1465-1522)
# [[Blanca Padilla]] modeloa, diseinatzailea (Madril 1995)
# [[Bushra al-Tawil ]] kazetaria, aktibista (Palestina 1993)
# [[Carlota Soldevila]] aktorea, irakaslea (Bartzelona 1929-2005)
# [[Carme Ballester|Carmen Ballester]] kataluniar politikari erbesteratua (Bartzelona, 1900-Paris, 1972)
# [[Carme Serrallonga]] pedagogoa, itzultzailea (Bartzelona 1909-1997)
# [[Carmen Alcázar]] wikilaria (Mexiko)
# [[Carmen Domingo]] idazlea, aktibista (Bartzelona 1970)
# [[Carmen Lomana]] enpresaburua, socialitea (Leon 1948)
# [[Carolina Punset]] politikaria (AEB/Katalunia 1971)
# [[Celestina Marrón]] sindikalista (Asturias, 1926-2016)
# [[Chelo García-Cortés]] kazetaria (Ourense 1951)
# [[Clotilde Luisi]] abokatu, dramaturgo, feminista (Uruguai, 1882-1969)
# [[Conchi Arnal Claro]] ekintzaile feminista (Tanger, 1950)
# [[Conxita Herrero]] komik ilustratzailea (Katalunia, 1993)
# [[Daniela Catrileo]] poeta maputxea (Txile, 1987)
# [[Daniela Feixas]] idazlea, aktorea, zuzendaria (Katalunia 1973)
# [[Dolors Oller]] irakaslea, idazlea, literatura kritikaria (Girona 1942)
# [[Eileen O'Shaughnessy]] Britainia Handiko idazlea (1905–1945)
# [[Elisa Coll]] idazlea, ekintzailea, bisexuala (Madril 1992)
# [[Elisabeth Reyes]] modeloa (Malaga 1985)
# [[Elsa Punset]] idazlea ( Londres/Katalunia 1964)
# [[Elvira Espejo Ayca]] artista, poeta, ehulea (Bolivia, 1981)
# [[Eva García Magriñá]] ikertzaile eta idazle (Donostia, 1966)
# [[Eva Hache]] umorista, aurkezlea (Segovia 1971)
# [[Fadila Saâdane]] Aljeriako gerrako zuen militante nazionalista (1938-1960)
# [[Fanny Kemble]] aktore, idazle eta esklabotzaren aurkako abolizionista (Britainia Handia, 1809-1893)
# [[Gema López]] kazetaria (Madril 1971)
# [[Georgette Rizk]] ekintzailea (Palestina 1925-2018)
# [[Hanan Al-Agha]] idazle eta artista (Palestina, 1948-2008)
# [[Helena Béjar]] soziologoa, irakaslea (Madril 1956-2023)
# [[Helga Tawil-Souri]] dokumentalgile, ikertzaile eta idazle (Kuwait, 1969)
# [[Hiba Kamal Abu Nada]] poeta, eleberrigilea, wikilaria (Meka, 1991-Gazako zerrenda, 2023)
# [[Hind al-Husseini]] aktibista, hezitzailea (Palestina, 1916-1994)
# [[Inés Luisi]] medikua (Uruguai, XIX.mendea- 1965)
# [[Irene Bordoy]] margolaria, irudigilea (Mallorca 1940)
# [[Isabel Gemio]] kazetaria (Badajoz 1961)
# [[Isabel González González]] politikaria eta ekintzailea (Tenerife, 1890-1968)
# [[Isabel Pinto de Vidal]] politikaria, aktibista (Uruguai, 1885-1969)
# [[Isabella Eklöf]] zinemagilea (Suedia, 1978)
# [[Islah Jad]] aktibista, ikertzailea, irakaslea (Palestina 1951)
# [[Jackie Salloum ]] artista, film zuzendari palestinarra (AEB XX. mendea)
# [[Jahanara Arzu]] poeta (Bangladesh, 1929)
# [[Jenna Elfman]] aktorea (AEB 1971)
# [[Jimena Menéndez-Pidal|Jimena Menendez Pidal]] pedagogoa (Madril, 1901-1990)
# [[Júlia Coromines]] medikua, psikiatra erbesteratua (Bartzelona 1910-2011)
# [[Julud Daibes]] palestinar arkitektoa eta politikaria (Betleem, 1965)
# [[Jutta Koether]] artista, musikaria eta kritikaria (Alemania, 1958)
# [[Kamilya Jubran]] abeslari palestinarra (Israel, 1962)
# [[Kamini Roy]] poeta eta ekintzailea (Bangladesh, 1864-1933)
# [[Kapitolina Díaz]] soziologoa (Leon, )
# [[Kholoud Faqih|Kholoud Faqin]] epailea (Palestina, XX.mendea)
# [[Laudelina de Campos Melo]] etxeko-langileen aldeko sindikalista (Brasil, 1904-1991)
# [[Laura Caballero]] gidoilaria, zuzendaria (Madril 1978)
# [[Lola Lizaran]] aktorea (Almeria/Bartzelona 1931-2003)
# [[Lucila Gamero]] mediku, zirujau, idazle eta feminista (Honduras, 1873-1964)
# [[Lucy Prebble]] antzerkigilea (Britainia Handia 1981)
# [[Luisa Luisi]] poeta, pedagogoa (Uruguai, 1883-1940)
# [[Lurdes Lekuona Laburu|Lurdes Lekuona]] Zalduondoko alkatea (Gasteiz, 1958)
# [[Magdalena Antonelli Moreno]] politikaria, aktibista (Uruguai, 1877-1955)
# [[Maha Haj]] palestinar jatorriko zinema zuzendari israeldarra (Nazaret, 1970)
# [[Mai Masri]] zinema-zuzendaria (Jordania, 1959)
# [[Maliha Hamidou]] Aljeriako gerrako militante nazionalista (1942-1959)
# [[Mar Coll]] gidoilaria, film zuzendaria (Bartzelona 1981)
# [[Margarida Minguillón]] aktorea, ahots aktorea (Bartzelona 1947)
# [[Maria Dolors Bargalló]] Kataluniar politikari erbesteratua (Bartzelona, 1902-Mexiko,1980)
# [[María España Almendro]] saskibalio-jokalaria (Mallorca 1992)
# [[Maria Majoral]] trementinairea (LLeida 1887-1976)
# [[Maria Mies]] soziologoa (Alemania, 1931-2023)
# [[María Patiño]] kazetaria (Coruña 1971)
# [[María Teresa Josefina Janicki]] hezitzailea (Frantzia-Uruguai, XIX. mendea- ?)
# [[Mariam Barghouti]] amerikar-palestinar kazetari, aktibista (Palestina-AEB, 1993)
# [[Marina Comas]] aktorea (Bartzelona 1996)
# [[Marta Angelat ]] aktorea, ahots aktorea (Bartzelona 1953)
# [[Marta Corredera]] futbolaria (Bartzelona 1991)
# [[Marta Nebot]] kazetaria (Sevilla 1975)
# [[Marta Pérez Sierra]] idazlea, poeta (Bartzelona 1957)
# [[Maruja Lozano]] bolero eta kopla abeslaria (Valentzia 1935 - Malaga 2022)
# [[Mary Al-Atrash]] igerilaria (Palestina 1994)
# [[Mary Ann Shadd]] aktibista abolizionista, kazetaria, irakaslea (AEB, 1823-1893)
# [[Maryse Gargour]] zinemagilea eta kazetaria (Palestina, XX. mendea)
# [[Matilde_Fern%C3%A1ndez]] Politikaria feminista (Madril, 1950)
# [[Mayada Al-Sayad]] alemaniar-palestinar atleta (Berlin, 1992)
# [[Mériem Bouatoura]] Aljeriako gerrako borrokalari independentista (1938-1960)
# [[Meriem Saâdane]] aljeriar erizaina eta militante nazionalista (1932-1958)
# [[Mila Abadia]] kultura kudeatzailea (Zaragoza, 1962)
# [[Miriam Saavedra]] modeloa, aktorea (Peru 1993)
# [[Montse Amenós]] eszenografoa, jantzi-deseinatzailea (Bartzelona 1954)
# [[Montse Guallar]] aktorea, aurkezlea (Bartzelona 1960)
# [[Montserrat Cornet]] idazlea (Bartzelona 1934)
# [[Mrinalini Sen]] idazlea (Bangladesh, 1879-1972)
# [[Nadia Hafid]] ilustratzailea (Katalunia, 1990)
# [[Nancy Meyers]] zuzendari, ekoizle eta gidoilaria (AEB 1947)
# [[Natalia (abeslaria)]] tb aurkezlea (Cádiz 1982)
# [[Natasha Neri]] aktibista, zinema zuzendaria (Brasil, XX. mendea)
# [[Norma Andrade]] ekinzailea (Mexiko)
# [[Noura Erakat]] amerikar-palestinar aktibista, irakaslea (Kalifornia, 1980)
# [[Olatz Arregui]] piraguista (Donostia, 1999)
# [[Paula Hernández (ahots aktorea)]] (Girona 1998)
# [[Paula Hernández ]] aktorea, gidoilaria, zuzendaria (Argentina 1969)
# [[Paulina Luisi]] mediku, sufragista, aktibista feminista (Uruguai, 1875-1950)
# [[Pilar Boyero]] kopla abeslaria, irakaslea (Cáceres 1974)
# [[Reem Frainah]] psikologoa, aktibista (Palestina ?)
# [[Rosa Catrileo|Rosa Castrilleo]] abokatu maputxea (Temuco, Txile, 1981)
# [[Rosa Estiarte]] igerilari olinpikoa (Manresa 1959-1985)
# [[Rosa María Fernández García|Rosa María Fernandez García]] sindikalista (Asturias, 1942-2021)
# [[Rosa Novell ]] aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1952)
# [[Sahar Jalifa]] idazlea (Palestina, 1942)
# [[Samar Nassar]] igelaria (Libano, 1978)
# [[Samiha Khalil]] politikaria, ekintzailea (Palestina 1923-1999)
# [[Shadia Mansour]] hip-hoparen 1. dama arabiarra (Londres 1985)
# [[Shamim Azad|Shamin Azad]] poeta eta idazlea (Bangladesh, 1952)
# [[Sílvia Quer]] film zuzendaria ( Bartzelona 1962)
# [[Sofía Álvarez Vignoli]] aktibista, politikaria (Uruguai, 1899-1986)
# [[Sònia Moll]] filologoa, poeta, itzultzailea (Bartzelona 1974)
# [[Suad Amiry]] idazle eta arkitektoa (Siria, 1951)
# [[Susanna Barranco]] aktorea, zuzendaria, ekoizlea (Bartzelona 1975)
# [[Tania Safura Adam Mogne]] ikertzaile eta erakusketa komisario (Mozambike, 1979)
# [[Teresa Font]] film-editorea (Bartzelona 1956)
# [[Tina Pérez]] sindikalista, ekintzalea (Asturias, 1929-1965)
# [[Umayya Abu-Hanna]] kazetaria eta idazlea (Palestina-Finlandia, 1961)
# [[Woroud Sawalha]] atleta (Palestina, 1991)
# [[Yamila Abdalá Taha al Shanti]] irakaslea, politikaria (Palestina 1955-2023)
# [[Zaha Hassan]] aktibista, abokatua (Palestina, XX.mendea)
# [[Zulaija Al-Shahabi]] Palestinako feminismoaren ekintzaile aitzindaria (1901-1992)
}}
==='''Berriak 2023''' ('''iraila''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Amaia Barrena García]] ----'''SORTUA''' idazlea, poeta (Basauri)
# [[Bego Zubia Gallastegi]] ----'''SORTUA''' ikertzaile (Arrasate, 1965)
# [[Dora Manchado]] --ef'''SORTUA''' Tehueltxeeraren azken hiztuna (Argentina, 1934-2019)
# [[Jaione López]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, misiolaria (Elorrio 1998)
# [[Marta Goikoetxea Luquin]] ef--'''SORTUA''' blogaria (Lizarra, 1984)
# [[Nagore Belastegi Martín|Nagore Belaustegi]] ----'''SORTUA''' (Legazpia, 1987)
# [[Nerea Azkona]] ----'''SORTUA''' antropologoa, idazlea (Sopela, 1982)
# [[Oihane Unzalu]] ef--'''SORTUA''' nutrizionista, kirol monitorea, lasterkaria (Abadiño 1987)
# [[Pantxonerak]] '''SORTUA''' arrain saltzaileak (Laredo 1970 hamarkadara arte)
# [[Presen Zubillaga Auza]] efef'''SORTUA''' feminista, ekintzailea (Iruñea, 1951-2023)
# [[Raquel Esteban Terradillos]] ----'''SORTUA''' ekofisiologoa (Barakaldo, 1982)
# [[Adriana Abenia]] aurkezlea, idazlea (Zaragoza 1984)
# [[Aina Clotet ]] aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1982ko)
# [[Alexandra Narváez]] aktibista, zientzialaria (Ekuador, XX. mendea)
# [[Alicia de los Ríos Merino|Alicia de los Rios Merino]] ikasle, gerrilari desagertua (Mexiko, 1952)
# [[Amalia Anglés y Mayer]] opera kantaria eta gitarra-jotzailea (Badajoz, 1827-Stuttgart, 1859)
# [[Amèlia Jover Velasco]] sindikalista, anarkista eta feminista (Cullera, 1910-Paris, 1997)
# [[Amelia Quintanal Martínez-Conde]] futbolean Espainiako emakume talde baten 1. entrenatzailea (Kantabria 1937)
# [[Amrita Pritam]] idazlea (Pakistan, 1919-India, 2005)
# [[Ana Alba García]] kazetaria, gerra gatazketan aditua (Bartzelona 1971-2020)
# [[Ana Borges]] futbolaria, aurrelaria (Portugal 1990)
# [[Ana Paris Garcia]] lider sindikalista garrotez eraila (Sevilla, 1898-1938)
# [[Ángeles García-Madrid|Ángeles Garcia-Madrid]] idazlea eta preso politikoa (Torrejón, 1918-Madrid, 2015)
# [[Angustias Lara Sánchez|Maruja Lara Sánchez]] sindikalista (Granada, 1917-Valentzia, 2012)
# [[Anna Cabot Quincy Waterston]] idazlea (AEB 1812-1899)
# [[Anna Gréki]] poeta eta ekintzaile aljeriarra (1931-1936)
# [[Anna Rodríguez Costa]] dramagilea, zuzendaria (Granada 1972)
# [[Anna Stewart (aktibista)]] emakumeen eskubideen aldekoa (Australia 1947-1983)
# [[Annette Frances Braun]] entomologoa (EEBB, 1884-1978)
# [[Antònia Pascual Flaquer]] komunista fusilatua (Capdepera 1911-Porreres,1937)
# [[Assumpció Puigdelloses Vila]] etxekoandre fusilatua (1906 - Sant Adrià de Besòs, 1940)
# [[Aurora Picornell]] komunista fusilatua (Palma, 1912-Manacor, 1937)
# [[Ayo Edebiri]] komediantea, idazlea (AEB1995)
# [[Balbina Gayo Gutiérrez|Balbina Gayo Gutierrez]] maistra errepublikarra (1901-1936)
# [[Begoña Alberdi]] sopranoa (Bartzelona 1964)
# [[Belarmina González Rodríguez]] ekintzaile fusilatua (Palencia, 1914-Porreres, 1937)
# [[Blanca Jeannette Kawas]] aktibista (Honduras, 1946-1995)
# [[Brígida Pardo López]] etxekoandre fusilatua (Granada, 1904-1936)
# [[Carlota Planas Riera]] Espainiako 1. emakume futbolarien ordezkaria (Bartzelona 1992)
# [[Carme Claramunt i Barot]] ekintzaile fusilatua (Tarragona, 1897 - Sant Adrià de Besòs, 1939)
# [[Carme Portaceli]] antzerki-zuzendaria, irakaslea (Valentzia 1957)
# [[Carmen Arrojo]] maistra, memoriaren aldeko ekintzailea (Madril, 1918-2017)
# [[Carmen Arrufat]] aktorea (Castelló 2002)
# [[Carmen del Riego]] kazetaria, 1. emakume-presidentea Madrileko Prentsa Elkartean (Asturias 1960)
# [[Carmen Maria Garcia "García de Saura"|Carmen María Garcia]] idazle eta margolaria ( Molina de Segura)
# [[Carol López ]] dramagilea, aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1969)
# [[Carolina Ferre]] kazetaria (Alacant 1974)
# [[Caroline Rémy de Guebhard]] idazle feminista (Frantzia, 1855-1929)
# [[Catalina Flaquer]] ekintzailea fusilatua (Capdepera, 1876-Porreres,1937)
# [[Catalina Martín López de Bustamante]] gerrillara, alfereza (Espainia ?-XIX. mendea)
# [[Catalina Narváez de Ruiz]] brodatzailea, margolaria (Cádiz 1861- ¿ 1929)
# [[Catherine Cusset]] filosofoa (Frantzia 1963)
# [[Celia Tapias]] Buenos Airesko lehen emakume abokatua (1885-1964)
# [[Chelsea Ashurst]] futbolaria, atezaina (Ingalaterra 1990)
# [[Cinta Sabaté]] eskultorea, margolaria (Tarragona 1946)
# [[Clara Pueyo Jornet]] Errepublikano desagertua (Villanueva eta GEltrú, 1914-1943)
# [[Claudia López Benaiges]] feminista, anarkista eraila (Txileko Santiago, 1972-1998)
# [[Clotilde García del Castillo]] Sorollaren musa eta Sorolla Museoaren sortzailea (Valentzia, 1865-Madril, 1929)
# [[Concepción Caceres|Concepción Cáceres]] emagin fusilatua (Montijo, 1912-1938)
# [[Concha Carretero]] frankismoaren biktima (Madril, 1918-2014)
# [[Concita De Gregorio]] kazetaria, idazlea (Italia 1963)
# [[Coral Bracho]] hizkuntzalaria, poeta (Mexiko 1951)
# [[Courtney Barnett ]] rock abeslaria (Australia 1987)
# [[Cristina Clemente]] idazlea, gidoilaria, zuzendaria( Bartzelona 1977)
# [[Cristina Fernández Pereda]] atezain fusilatua (Leon, 1900 - Sant Adrià de Besòs, 1939)
# [[Diana Nyad]] igerilaria eta kazetaria (New York, 1949)
# [[Djamila Amrane-Minne]] poeta eta historialaria, Aljeriako Independentzia Gerrako ekintzailea (1939-2017)
# [[Dolores Cacuango]] Indigenen aldeko ekintzailea (Ekuador, 1881-1971)
# [[Dolors Feliu]] abokatua, unibertsitateko irakaslea, politikaria (Roda de Ter, 1964)
# [[Dolors Giorla Laribal]] etxekoandre fusilatua (Bartzelona, 1912 - Sant Adrià de Besòs, 1939)
# [[Dolors Prat Coll]] anarkosindikalista (Ripoll, 1905-Tolosa, 2001)
# [[Elena Martín]] aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1992)
# [[Elina Garanca]] mezozosopranoa (Letonia 1976)
# [[Elionor Malich Salvador]] emakume errepublikano fusilatua (Piorat, 188?- Sant Adrià de Besòs, 1939)
# [[Elisa García Sáez]] sindikalista, erizaina, Gerra Zibilean hildako milizianoa (Bartzelona, 1916-Huesca, 1936)
# [[Elizabeth Evatt ]] epailea (Australia 1933)
# [[Emakumezkoen Nazioarteko Zinemaldia (Australia)]] Australia 1975
# [[Emilia Dilke]] idazlea (Erresuma Batua, 1840-1904)
# [[Encarnación Magaña]] antifrankista eraila (Almeria, 1921-1942)
# [[Estefanía Banini]] futbolaria, aurrelaria (Argentina 1990)
# [[Eugenia González Ramos]] sindikalista fusilatua (Bartzelona, 1919 - Sant Adrià de Besòs, 1939)
# [[Eumelia Hernández]] sindikalista eta feminista (Venezuela, 1913-1990)
# [[Eveline Safir Lavalette]] frantses jatorriko ekintzaile aljeriarra (1927-2014)
# [[Evelyn Glennie]] perkusionista gorra (Eskozia 1965)
# [[Fabiana da Silva Simões]] furbolaria (Brasil 1989)
# [[Felicidad Duce]] jostuna, aitzindaria, enpresaburua (Bartzelona 1908-2000)
# [[Flora Sanhueza]] pedagogo anarkista (Txile, 1911-1974)
# [[Florence Ethel Johnson]] sindikalista, maistra (Australia 1884-1934)
# [[Florencia Bonsegundo]] futbolaria (Argentina 1993)
# [[Francisca Senhorinha da Motta Diniz|Francisca Sehorinha]] idazlea (Brasil,1834- ?)
# [[Giovanna Berneri]] anarkista ekintzailea (Italia, 1897-1962)
# [[Hélène Monastier]] aktibista, irakasle (Suitza, 1882-1976)
# [[Hubertine Auclert|Hubertine Auchert]] feminista ekintzailea (Frantzia, 1848-1914)
# [[Inés Jiménez Lumbreras]] errepublikano fusilatua (Madril, 1915-Sant Adrià de Besòs, 1940)
# [[Irene Moray]] argazkilaria, film-zuzendaria (Bartzelona 1992)
# [[Isabel Mesa Delgado]] Sindikalista (Ronda, 1913-Valentzia, 2002)
# [[Jane eta Louise Wilson]] artistak (Ingalaterra 1967)
# [[Jessica Gleeson]] futbolaria, defentsa (Irlanda 1993)
# [[Jessie Street Emakumeen Liburutegi Nazionala]] Australia 1989
# [[Jessie Street]] ekintzailea (Brithis Raj/India 1889-Australia 1970)
# [[Jill Ellis]] futbolari, entrenatzaile ohia (Erresuma Batua 1966)
# [[Joaquina Charro Gómez]] sindikalista fusilatua (Montijo, 1912-1938)
# [[Josephine Shaw Lowell]] aktibista (AEB, 1843-1905)
# [[Juana Aranguren Rica]] abokatu feminista (Bilbo, 1952)
# [[Julia López (artista)]] margolari autodidakta (Mexiko 1936)
# [[Kamilla Seidler ]] sukaldariburua (Danimarka 1983)
# [[Kristine Lilly]] nazioarteko partida gehien jokatutako futbolari ohia (AEB 1971)
# [[Laura Ràfols]] futbolaria, atezaina (Bartzelona 1990)
# [[Leda Rafanelli]] feminista, sufia, idazlea (Italia, 1880-1971)
# [[Leila Ouahabi]] futbolaria, defentsa (Bartzelona 1993)
# [[Leonor Lavado]] imitatzailea, aktorea (Kordoba 1987)
# [[Lesbia Urquía]] aktibista (Honduras, 1967-2016)
# [[Lola Gallardo]] futbolaria, atezaina (Sevilla 1993)
# [[Lucía Alemany]] film-zuzendaria(Castelló 1985)
# [[Lucía Pascual Palomo]] xake-jokalaria (Madril 19)
# [[Luisa Gómez de la Torre|Luisa Gomez de la Torre]] ekintzailea (Quito,1887-1976)
# [[Magdalena Nolla Montseny]] etxekoandre fusilatua (Tarragona, 1904-Sant Adrià de Besòs, 1939)
# [[Malena Costa]] modeloa (Mallorca 1989)
# [[Manuela Díaz Cabezas]] ekintzaile antifrankista (Kordoba, 1920-Suitza, 2006)
# [[Margarita Murillo]] aktibista (Honduras, 1958 - 2014)
# [[Margarita Rivière]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1944-2015)
# [[María Angélica Barreda|Maria Angelica Barreda]] Argentinako lehen emakume abokatua (1887-1963)
# [[María Antonia Iglesias]] kazetaria, idazlea (Madril 1945-Pontevedra 2014)
# [[María de la Purificación de la Aldea y Ruiz de Castañeda|Purificación de la Aldea]] emagina, ekintzailea ( Madrid, 1889-1976)
# [[María Escoté]] jostuna, arropa diseinatzailea (Bartzelona 1979)
# [[María Esteve |María Esteve Flores]] aktorea (Argentina, 1974)
# [[María Herrera Magdaleno|Maria Herrera Magdaleno]] Giza eskubideen aldeko aktibista (Mexiko, 1950)
# [[Maria Jiménez]] abeslatia eta aktorea (SEvilla, 1950-2023)
# [[María Joaquina de Viera y Clavijo]] idazlea (Kanariak, 1737-1819)
# [[Maria Jose Pons]] futbolaria, atezaina (Bartzelona 1984)
# [[María Martín López]] memoria historikoaren aldeko borrokalaria, frankismoaren biktima (Avila, 1930-Toledo,2014)
# [[Maria Mies]] alemaniar soziologoa (Steffeln, 1931-2023)
# [[María Moreno]] idazlea eta kazetaria (Buenos Aires, 1947)
# [[Maria Pascual Flaquer]] komunista fusilatua (Capdepera 1911-Porreres,1937)
# [[María Pry]] entrenatzailea, futbolari ohia (Sevilla 1984)
# [[María Victoria Walsh]] kazetaria, borrokan hila (Buenos Aires, 1950-1976)
# [[Marie Louise Berneri]] idazle anarkista (Italia, 1918-Londres, 1949)
# [[Marsia Taha]] boliviar sukaldaritzako chef aitzindaria (Bulgaria 1989)
# [[Marta Lois]] irakaslea, politikaria (Vigo, 1969)
# [[Marta Torrejón]] futbolaria, defentsa (Bartzelona 1990)
# [[Martha Asunción Alonso]] poeta itzultzailea (Madril, 1987)
# [[Mary Cynthia Dickerson]] herpetologoa (AEB 1866-1923)
# [[Maud Nathan]] aktibista, sufragista (AEB, 1862-1946)
# [[Maud Slye]] minbizi ikertzailea (AEB 1879-1954)
# [[Maya Hansen]] moda diseinatzailea (Madril 1978)
# [[Mila Abadia]] kultura kudeatzailea (Zaragoza, 1962)
# [[Milagros Pérez Oliva ]] kazetaria, idazlea, irakaslea (Huesca 1955)
# [[Minnehaha ]] poema bateko fikziozko pertsonaia (AEB 1855)
# [[Míriam Nogueras]] politikaria eta enpresaburua (Bartzelona, 1980)
# [[Montse Germán]] aktorea (Bartzelona 1969)
# [[Natalia Ramos (futbolaria)]] defentsa (Tenerife 1999)
# [[Neus Bonet]] kazetaria, irakaslea (Bartzelona 1959)
# [[Neus Bouza Gil]] CNTko militante fusilatua (Bartzelona, 1916- Sant Adrià de Besòs, 1939)
# [[Nieve de Medina]] aktore eta zuzendaria (Madril,1962)
# [[Noelia López ]] modeloa, tb aurkezlea (Sevilla 1986)
# [[Noelia Ramos]] futbolaria, atezaina (Tenerife 1999)
# [[Olga Luzardo]] kazetaria eta ekintzailea (Venezuela, 1916-2016)
# [[Patri Guijarro]] futbolaria, defentsa (Palma Mallorcakoa 1998)
# [[Patricia Ferreira]] gidoilaria, zuzendaria (Granada 1958)
# [[Patricia Rodríguez Barrios]] 1. Gizonezko Futbol talde gerentea (Gipuzkoa 1982)
# [[Pazzis Sureda]] eskultorea, margolaria (Mallorca 1907-1939)
# [[Pepita Laguarda Batet]] anarkista,gerra zibilean eraila (Bartzelona, 1919-1936)
# [[Pepita Patiño Páez]] makien laguntzailea, komunista (Kordoba, 1925-2015)
# [[Piedad Arribas]] ekintzailea, frankismoaren biktima (Toledo, 1920-Madril, 2010)
# [[Pilar Montaner Maturana]] margolaria (Mallorca 1876-196119)
# [[Pilar Prades]] garrotez eraildako neskame pozoitzailea (Valentzia, 1928-1959)
# [[Purificación Pérez Benavent]] sindikalista (Valentzia, 1919-Kanada, 1995)
# [[Ramona Peralba Sala|Ramona Peralta Sala]] langile fusilatua (Gironella, 1904-Sant Adrià de Besòs, 1939)
# [[Raquel Cabezón]] futboalari ohia (Bartzelona 1978)
# [[Rianna Jarrett]] futbolaria, aurrelaria (Irlanda 1994)
# [[Rocío García Martínez]] txirrindularia (Madril 1974)
# [[Romina Belluscio]] kazetaria, modeloa ( Argentina 1979)
# [[Sandra Hermida Muñiz]] film-, dokumental ekoizlea (Tarragona 1972)
# [[Sandra Paños]] Futbolaria, atezaina (Alacant 1992)
# [[Sandra Vilanova]] futbolari ohia, erdilaria (Bartzelona 1981)
# [[Sara Nieves Matheu García]] irakaslea, zibersegurtasun ikertzailea (Murtzia 1992)
# [[Sara Ortega (futbolaria)]] , aurrelaria (Errioxa 2005)
# [[Sara Serrat]] futbolaria, idazlea (Huelva 1995)
# [[Sara Suárez Solís]] idazle feminista (Oviedo, 1925-2000)
# [[Sarah Bouhaddi]] futbolaria, atezaina (Frantzia 1986)
# [[Sari Van Veenendaal]] futbolaria, atezaina (Herbehereak 1990)
# [[Sarina Wiegman]] entrenatzailea, futbolari ohia (Herbehereak 1969)
# [[Sayaka Fernández Díaz]] dokumentalgilea (Cáceres 1978)
# [[Sha'Carri Richardson]] atleta (AEB 2000)
# [[Silvia Meseguer]] futbolari ohia, medikua (Teruel 1989)
# [[Soledad Gallego-Díaz]] kazetaria (Madril 1951)
# [[Sonia Bermúdez Tribano]] futbolaria, entrenatzailea, berriemailea (Madril 1984)
# [[Sonia García Galán]] historialaria eta feminista (Aviles, 1981)
# [[Sonia Grande]] cinema-jantzi diseinatzailea (Asturias 1964)
# [[Susana Carro]] Filosofoa irakaslea, femilnista (Mieres, 1971)
# [[Tania Martínez Portugal|Tania Martinez Portugal]] poligologoa, irakaslea,feminista (Etxebarri, 1963)
# [[Toña Is ]] futbolaria, entrenatzailea (Asturias 1966)
# [[Tránsito Amaguaña]] ekintzaile indigena (Ekuador,1909-2009)
# [[Urimare]] kazike (Venezuela, XVI. mendea)
# [[Urrezko Neskatoak]] Olinpiar Jokoetako gimnasta erritmiko txapeldunak, Atlanta 1996
# [[Valentina Muñoz]] aktibista feminista (Txile, 2002)
# [[Vera Pauw]] bortxatutako futbolaria, entrenatzailea (Hebehereak 1963)
# [[Vicky Losada]] futbolaria (Bartzelona 1991)
# [[Victoria Prego]] kazetaria (Madril 1948)
# [[Viola Calligaris]] futbolaria (Suitza 1996)
# [[Yolanda Flores]] kazetaria, irrati esataria (Madril, 1960)
}}
==='''Berriak 2023''' ('''abuztua''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Amaia Goirigolzarri Alegria]] efef'''SORTUA''' abokatua eta aktibist (Gamiz, 1978- Barakaldo, 2023)
# [[Ana Soto]] --ef'''SORTUA''' kazike (Venezuela, 1618-1668)
# [[Awen Iorwerth]] ----'''SORTUA''' medikua, unibertsitateko irakaslea
# [[Erika Arrizabalaga]] ----'''SORTUA''' txistularia (Gasteiz, 2000)
# [[Gentz del Valle]] ef--'''SORTUA''' artista (Lekeitio, 1957)
# [[Orocomay]] ----'''SORTUA''' kazike (Venezuela, XVI. mendea)
# [[Xochilt Madai|Xochitl Madai]] ----'''SORTUA''' arkitektua eta ekintzailea (Mexiko, 1972)
# [[Ada Liberio]] gimnasta errimikoa (Zaragoza 1974)
# [[Adriana Díaz Enciso]] idazlea (Mexiko, 1964)
# [[Alba González]] idazlea, politikaria (Asturias 1986)
# [[Alice Kellen]] idazlea (Valentzia, 1989)
# [[Amalia Bautista]] poeta (Madril 1962)
# [[Amparo Barayón]] piano-jola eta sindikalista fusilatua (Zamora, 1904-1936)
# [[Ana Bautista]] gimnasta erritmikoa (Kanariak 1972)
# [[Ana Carmona Ruiz]] mutil itxuraz jokatzea lortu zuen futbolaria (Malaga 1908-1940)
# [[Ana María de Foronda|Ana Maria de Foronda]] idazlea eta itzultzailea (1910-1990)
# [[Anna Szatkowska]] idazlea (Polonia, 1928-2015)
# [[Antònia Fontanillas Borràs]] anarko-sindikalista (Bartzelona, 1917-Frantzia, 2014)
# [[Apacuana]] kazikea (Venezuela, XVI. mendea)
# [[Athenea del Castillo]] futbolaria (Kantabria 2000)
# [[Bathsua Makin]] Proto-Feminista (Londres, 1600-1675)
# [[Beatriz Corredor]] legelaria, politikaria (Madril 1968)
# [[Blanche Stuart Scott]] hegazkinlaria (EEBB. 1884-1970)
# [[Carla Barber]] medikua, modeloa (Kanariak 1990)
# [[Carmen Avilés]] atleta (Madril 2002)
# [[Carmen Herrero Vicent]] medikua, ikertzailea (Castelló, 1986-2023)
# [[Carmen Montes]] itzultzailea (Cádiz 1963)
# [[Cata Coll]] futbolaria (Mallorca 2001)
# [[Cathy Xaudaró]] gimnasta erritmikoa (Filipinak/ Espainia 1960)
# [[Cecilia Domínguez Luis|Cecilia Dominguez]] idazlea (La Orotava, 1948)
# [[Cecilia Pantoja]] abeslaria (Txile, 1943 - 2023)
# [[Celia Flores]] abeslaria (Madril, 1981)
# [[Charlotte Maxeke]] aktibista (Hegoafrika, 1871-1936 )
# [[Charlotte von Ahlefeld|Charlotte von Ahlfeld]] idazlea (Alemania, 1782-1849)
# [[Charlotte von Stein|Charlote Von Stein]] (Alemania, 1742-1822)
# [[Christiane Vulpius]] Goetheren emaztea (Alemania, 1765-1816)
# [[Clara Serra]] feminista, ikertzailea, filosofoa, politikari ohia (Madril 1982)
# [[Concha Monrás]] piano-jotzaile fusilatua (Bartzelona, 1898-Huesca 1936)
# [[Conchi Sánchez ]] Espainiako 1. emakume futbolari profesionala (Madril 1957)
# [[Costanza da Varano]] humanista eta poeta (Italia, 1426-1447)
# [[Covadonga Tomé]] pediatra, politikaria (Asturias 1970)
# [[Cristina Gallo]] kirol kazetaria, idazlea, aktibista (Asturias 1965)
# [[Dahteste]] gerlari, itzultzaile, diplomazialari (1860 - Mexiko Berria, 1955)
# [[Diana Wynne Jones]] idazlea (Londres, 1934-2001)
# [[Dolores Pla Brugat]] historialaria eta ikertzailea (Girona, 1954-2014)
# [[Emakume Indigenen Nazioarteko Eguna]]
# [[Emilia Boneva]] gimnasia erritmikoko entrenatzailea (Bulgaria 1938-2019)
# [[Emma Cabal]] poeta (Asturias 1962)
# [[Enith Salón]] futbolaria ( Valentzia 2001)
# [[Esther González]] futbolaria (Granada 1992)
# [[Etta Federn]] idazle, itzultzaile, pedagogo eta anarkofeminista austriarra (1883 - 1951)
# [[Eva Navarro ]] futbolaria (Murtzia 2001)
# [[Fatima Madrilgoa]] ustezko astronomoa (Al-Andalus XI. mendea)
# [[Francisca Saperas|Francesca Saperas]] anarko-sindikalista (Bartzelona, 1851-1933)
# [[Gala Dalí]] artista eta modeloa (Errusia, 1894-1982)
# [[Hansa Mehta]] aktibista, politikaria (India, 1897-1995)
# [[Irene Guerrero]] futbolaria (Sevilla 1996)
# [[Isabel Medina]] idazlea (Gomera, 1943)
# [[Isabel Mozún]] altuera jauziko atleta (Madril 1960)
# [[Ivana Andrés ]] futbolaria (Valentzia 1994)
# [[Jean Batten]] hegazkinlaria (Zeelanda Berria, 1909-Palma Mallorcakoa, 1982)
# [[Johanna Schopenhauer]] idazlea (Alemania, 1766-1838)
# [[Juana Álvarez Molina|Juana Alvarez]] etxekoandre fusilatua (Medina de Rioseco, 1897-Gijon, 1937)
# [[Juana María de los Dolores de León Smith]] espainiar dama (Badajoz, 1798 – Londres, 1872)
# [[Julia Mayoral Márquez]] maistra eta politikaria (Badajoz, 1902 - 1983)
# [[Julia Santibáñez]] idazlea (Mexiko, 1971)
# [[Kyra Galván]] poeta eta eleberrigilea (Mexiko Hiria, 1956)
# [[La Repompa de Málaga]] abeslaria (Malaga 1937-1959)
# [[Laia Codina]] futbolaria (Girona 2000)
# [[Lara Álvarez]] kazetaria (Asturias 1989)
# [[Laura del Río]] futbolaria, mutilen entrenatzailea (Madril, 1982)
# [[Lola Suárez|Lola Suarez]] idazlea (Lanzarote, 1956)
# [[Malebogo Molefhe]] aktibista (Botswana,1980)
# [[María Bernaldo de Quirós]] hegazkinlaria (Madril, 1898-1983)
# [[Maria da Conceição Moita]] aktibista, hezitzailea (Portugal, 1937-2021)
# [[María Francisca de Sales Portocarrero (Montijoko VI. kondesa)]] (Madril, 1754 – Logroño, 1808)
# [[María Josefa Cerrato Rodríguez]] Espainiako lehen emakume albaitaria (Badajoz, 1897-1981)
# [[María Pérez Rabaza]] futbolaria (Bartzelona 2001)
# [[María Rosa Alonso|Maria Rosa Alonso]] idazlea (Tararonte, 1909-2011)
# [[Mariangiola Criscuolo]] margolaria (Italia, 1548-1630)
# [[Mariona Caldentey]] futbolaria (Mallorca 1996)
# [[Melissa Jiménez (kazetaria)]] (Lieja/Bartzelona 1987)
# [[Mercedes Pinto]] idazlea, kazetaria eta feminista (1889-1976)
# [[Mónica García Prieto]] kazetaria, saiakeragilea (Badajoz 1974)
# [[Montse Martín]] gimnasta erritmiko ohia, ilustratzailea, diseinatzailea, aktorea, dantzaria (LLeida 1974)
# [[Montse Tomé]] futbolari ohia, entrenatzailea (Asturias 1982)
# [[Noemí Casquet]] kazetaria, youtuberra (Sabadell 1992)
# [[Olga Carmona]] futbolaria (Sevilla 2000)
# [[Ona Batlle]] futbolaria (Bartzelona 1999)
# [[Paula Guilló]] Miss eta modeloa (Alacant 1989)
# [[Pepa Caballero]] margolaria (Granada, 1943 - Malaga, 2012)
# [[Raymonde de Laroche]] hegazkinlaria (Paris, 1882-1919)
# [[Rebecca Abe|Rebeca Abe]] idazlea (Alemania, 1967)
# [[Rita Bosaho]] sanitarioa, politikaria. Kongresuko 1. Persona beltza (Ginea/Espainia 1965)
# [[Rocío Gálvez ]] futbolaria (Kordoba 1997)
# [[Salma Paralluelo]] futbolaria, atleta (Zaragoza 2003)
# [[Silvia Yustos]] gimnasta erritmikoa (Valladolid 1971)
# [[Simone Segouin]] partisaua, erresistentziako kidea (Frantzia, 1925-2023)
# [[Sofia Behrs]] idazlea, argazkilaria (Errusia, 1844-1919)
# [[Sofia Castañon]] poeta, politikaria (Asturias 1983)
# [[Susan Haack]] irakasle eta filosogoa (Ingalaterra, 1945)
# [[Sybilla]] diseinatzailea (AEB/Espainia 1963)
# [[Teresa Abelleira]] futbolaria (Pontevedra 2000)
# [[Teresa Helbig]] moda-diseinatzailea (Bartzelona 1963)
# [[Teresa Matilde Revaque]] Bigarren Errepublikako espetxe funtzionario fusilatua (Valladolid, 1897-Madril, 1940)
# [[Teresa Táboas]] arkitekto galiziarra (Mexiko Hiria, 1961)
# [[Thelma Nava]] poeta (Mexiko Hiria, 1932-2019)
# [[Thérèse Peltier]] hegazkinlaria (Frantzia, 1873-1926)
# [[Vicenta García Miranda]] idazlea, poeta (Badajoz, 1816-1877)
# [[Yulianna Avdeeva]] piano-jotzailea (Mosku 1985)
# [[Zofia Kossak-Szczucka]] idazlea (Polonia, 1890-1968)
}}
==='''Berriak 2023''' ('''uztaila''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Ainize Gastaka Martínez]] ----'''SORTUA''' abokatua, Laudioko alkatea (Laudio, 1985)
# [[Rosa Mari Artza Azueta]] efef'''SORTUA''' euskaltzalea eta ekintzailea (Iurreta, 1946-2001)
# [[Guruzne Carrason Torrontegi]] ----'''SORTUA''' ingurumen hezitzailea, Sopelako alkatea (Sopela, 1981)
# [[Deniba Konare]] ----'''SORTUA''' judoka (Mali/Durango 2003)
# [[Sorne Rubio Arano]] ----'''SORTUA''' Mundakako alkatea (Mundaka, 1972)
# [[Itziar Iratzagorria]] ef--'''SORTUA''' Urdulizko alkatea
# [[Maite Ibarra Goti]] ----'''SORTUA''' Arrigorriaga alkatea (Arrigorriaga, 1979)
# [[Elisa Kaltzada]] --ef'''SORTUA''' euskaltzalea eta ekintzailea (Busturia, 1929-2022)
# [[Lorea Perosanz]] ef--'''SORTUA''' diseinatzailea eta ilustratzailea (Ermua, 1976)
# [[Maider Morras Azpiazu]] ----'''SORTUA''' abokatua, unibertsitateko irakaslea, Arrasateko alkatea (Arrasate, 1976)
# [[Olatz Lezeta Urzelai]] ef--'''SORTUA''' mekanikaria, Antzuolako alkatea (Antzuola, 1977)
# [[Kristina Rodriguez Mendikute]] ef--'''SORTUA''' Adunako alkatea (Aduna,1971)
# [[Mari Karmen Arregi Agirre]] ef--'''SORTUA''' Aizarnazabalgo alkatea
# [[Beatriz Unzue Esnaola]] ef--'''SORTUA''' Amasa-Villabonako alkatea
# [[Alba Garmendia Castaños]] ef--'''SORTUA''' ikertzailea, filosofoa eta Ikaztegietako alkatea
# [[Yanire Granero]] --ef'''SORTUA''' diseinatzailea, enpresaburua (Abadiño 1988)
# [[Oihana Amundarain Zubillaga]] ef--'''SORTUA''' Elduaingo alkatea
# [[Gurutze Etxezabal Iturrioz]] ef--'''SORTUA''' Orexako alkatea
# [[Anuska Esnal Oliden]] ef--'''SORTUA''' Orioko alkatea (Orio, 1980)
# [[Izarra Urdalleta Iraola]] ef--'''SORTUA''' Segurako alkatea (Errezil, 1975)
# [[Cristina Tapias]] ef--'''SORTUA''' jostuna, irakaslea, enpresaburua (Bilbo 1960)
# [[Teófila Adrada]] ef--'''SORTUA''' jostuna, irakaslea, enpresaburua, asmatzailea (Toledo 1904- ?)
# [[Naroa Azpitarte]] ----'''SORTUA''' errugbilaria (Durango, 2005)
# [[Rosario Tomasena Alzuri]] ef--'''SORTUA''' kirolaria, igerilaria, triatleta (Urnieta, 1946)
# [[Agurtzane Solaberrieta Mesa]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta Usurbilgo alkatea (Usurbil, 1979)
# [[Maite Amenabar Alkorta]] ----'''SORTUA''' Zirzurbilgo alkatea (Azpeitia)
# [[Nagore Alkorta Elorza|Nagore Alkorta]] ef--'''SORTUA''' Azpeitiko alkatea (Azpeitia, 1978)
# [[Alicia Framis]] artista (Mataró, 1967)
# [[Lorena Llamas]] txirrindulari ohia (Bartzelona 1987)
# [[Daisy Elliott]] politikaria (AEB 1917-2015)
# [[Yolanda García Serrano]] gidoilaria (Madril 1958)
# [[Karina Garantivá ]] aktorea, antzerki zuzendaria (Kolonbia 1980)
# [[ Helena Pimenta]] antzerki-zuzendaria (Salamanca 1955)
# [[Verónica Fernández]] gidoilaria (Soria 1971)
# [[Magüi Mira]] aktorea, zuzendaria (Valentzia 1944)
# [[Clara Sanchis]] aktorea, musikaria (Teruel 1968)
# [[Lola Salvador]] gidoilaria (Bartzelona 1938)
# [[Carmen Balagué]] aktorea (Bartzelona 1952)
# [[Luz Casanova]] ongilea (Asturias, 1873-1949)
# [[Jacqueline Guerroudj]] Militante komunista eta antikolonialista (1919 - 2015)
# [[Sheyla Gutiérrez]] txirrindularia (Errioxa 1994)
# [[Lucía González]] txirrindularia (Asturias 1990)
# [[Alicia González]] txirrindularia (Asturias 1995)
# [[Mavi García]] duatleta, txirrindularia (Mallorca 1984)
# [[María Mercedes Cagigas Amedo]] txirrindularia (Kantabria 1979)
# [[Isabel Martin]] txirrindularia (Valladolid 1999)
# [[Sara Martín]] txirrindularia (Burgos 1996)
# [[Cristina Martínez (txirrindularia)]] (Valentzia 1981)
# [[María Isabel Moreno ]] txirrindularia (Girona 1981)
# [[Belén López (txirrindularia)]] irakaslea (Cádiz 1984)
# [[Mayalen Noriega]] igerilaria, txirrindularia, kirol egokituko gidaria (Mexiko/Espainia 1982)
# [[Josefa Benítez Guzmán]] kirol egokitutako txirrindularia (Bartzelona 1969)
# [[Susana Rodríguez Gacio]] medikua, kirol egokitutako txirrindularia (Vigo 1988)
# [[Aauri Bokesa]] kirolari eta gizarte langilea (Madril, 1988)
# [[Cristina Danimarkakoa]] Italiako aristokrata (Danimarka, 1521-Italia, 1590)
# [[Conceição Matos]] aktibista (Portugal, 1936)
# [[María de Estrada]] konsistatzailea (Espainia-Mexiko, XV.mendea)
# [[Maritza M. Buendía]]
# [[Lozen]] gerlari eta xamana (1840-1889)
# [[Elsy Jacobs]] txirrindularia (Luxenburgo 1933-Bretainia 1998)
# [[Anna Ramírez ]] txirrindularia, aktibista (Bartzelona 1981)
# [[Marta Vilajosana]] txirrindularia (Bartzelona 1975)
# [[Audrey Cordon]] txirrindularia (Bretainia 1989)
# [[Alba Teruel ]] txirrindularia (Valentzia 1996)
# [[Anna Sanchis]] txirrindularia (Valentzia 1987)
# [[Dori Ruano]] txirrindularia, zuzendaria, politikaria, irakaslea (Salamanca 1969)
# [[Gloria Rodríguez Sánchez]] txirrindularia ( Murtzia 1992)
# [[Ariadna Ródenas]] txirrindularia (Alacant 1987
# [[Aida Nuño]] txirrindularia (Asturias 1983)
# [[Karin Herrera]] biologo eta politikaria (Guatemala, 1968)
# [[Sonia Gutiérrez Raguay]] politikaria (GUatemala, 1981)
# [[Txirrindularitza eta feminismoa]]
# [[Jean Purdy]] erizaina, 1. enbriologoa (Erresuma Batua 1945-1985)
# [[Victoria Anna Perea]] Espainiako 1. probeta umea (Bartzelona 1984)
# [[Anna Veiga]] biologoa, Espainiako 1. probeta umearen ‘ama zientifikoa’ (Bartzelona 1956)
# [[Elisa Matilla]] aktorea (Madril 1966)
# [[Dunia Ayaso eta Felix Sabroso]] zine zuzenndariak (Kanariak 1961-2014)
# [[Eva Lesmes]] gidoilaria, zine zuzendaria (Asturias 1961)
# [[Imma Colomer]] aktorea (Bartzelona 1948)
# [[Rosa Gàmiz]] aktorea (Bartzelona 1965)
# [[Carlota Subirós]] antzerki-zuzendari (Bartzelona 1974)
# [[Lluïsa Cunillé ]] idazlea (Katalunia 1961)
# [[Hijas de Cynisca]] kirol-arloko genero-desberdintasuna, dokumentala (2019)
# [[Jessica Vall ]] igerilaria, biologoa (Bartzelona 1988)
# [[Jennifer Pareja]] waterpolo jokalari ohia (Girona 1984)
# [[Carmen Martín]] eskubaloi jokalaria (Almeria 1988)
# [[Vanesa Amorós ]] eskubaloi jokalaria, entrenatzialea (Alacant 1982)
# [[Nuria Benzal ]] eskubaloi jokalaria (Malaga 1985)
# [[Estela Estévez Barreiro]] atleta paralinpiarra (Vigo 1965)
# [[Alba Caride]] gimnasta erritmikoa (Vigo 1980)
# [[Susana Garabatos ]] igerilaria (Vigo 1979)
# [[Julia Vaquero]] galiziar atleta (Frantzia 1970)
# [[Thérèse Clerc]] Frantziako ekintzaile feminista (1927 - 2016)
# [[Suhayr al-Qalamawi]] idazlea eta itzultzailea (Egipto, 1911-1997)
# [[Dolors Vives Rodón|Dolors Vives Rodon]] Kataluniar hegazkinlaria (Valls, 1908-Bartzelona, 2007)
# [[Susana Ferrari Billinghurst]] hegazkinlaria (Argentina, 1914-Italia, 1999)
# [[Yevguenia Shajovskaya|Yevguena Shajovskaya]] hegazkinlaria (Errusia, 1889-1920)
# [[Carola Lorenzini]] hegazkinlaria (Buenos Aires, 1899-1941)
# [[Clara Adams]] hagazkinlaria (EEBB, 1884-1971)
# [[Gloria Cuesta]] hegazkinlaria (Asturias, 1911 - Madril, 1987)
# [[Maria Josep Colomer i Luque]] hegazkinlaria (Bartzelona, 1913 - Inglaterra, 2004)
# [[Alia Twal]] hegazkinlaria (Jordania)
# [[Lotfia ElNadi|Loftia Elnadi]] hegazkinlaria (Egipto, 1907-2002)
# [[Erma Franklin]] abeslaria (EEBB, 1938-2002)
# [[Carolyn Franklin]] abeslaria (EEBB, 1944-1968)
# [[Flor Aguilera]] idazlea (Mexico Hiria, 1971)
# [[María Antonieta Mendivil]] idazlea (Mexiko, 1971)
# [[Anne Kingsbury Wollstonecraft]] ilustratzaile botanikoa (EEBB,1781-Kuba, 1828)
# [[Sara Khadem ]] xake jokalaria (Iran 1997)
# [[Tamara Abalde ]] saskibaloi jokalaria (Ferrol 1989)
# [[Begoña Fernández]] eskubaloi jokalaria (Vigo 1980)
# [[Isabel Herguera]] artista, zuzendaria, irakaslea (Donostia 1961)
# [[Karin Boye]] poeta, itzultzailea (Suedia 1900-1941)
# [[Helene Hanff]] idazlea (AEB 1916-1997)
# [[Sopiko Guramishvili]] xake jokalaria (Georgia 1991)
# [[Carol Thatcher ]] kazetaria (Londres 1953)
# [[Mónica Braun|Monica Braun]] idazlea eta poeta (Mexiko, 1965)
# [[Cristina Rivera Garza]] idazlea (Mexiko, 1964)
# [[Martha Cerda]] idazlea (Mexiko, 1945)
# [[Bibiana Gallego Lancharro]] poeta eta damaturgoa (Badajoz, 1799-Madril, 1867)
}}
==='''Berriak 2023''' ('''ekaina''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Ainara Otxotorena]] ef--'''SORTUA''' Mañariko alkatea (Hernani, 1984)
# [[Arantxa Arregi]] ----'''SORTUA''' Doneztebeko alkatea
# [[Asun Agiriano]] ef--'''SORTUA''' idazlea eta bibliotekaria (Arrasate, 1963)
# [[Begoña Enbeita]] ef--'''SORTUA''' Muxikako alkatea (Muxika, 1985)
# [[Berta Arizkun González]] ef--'''SORTUA''' Burlatako alkatea
# [[Burdinaren emakumeak]] '''SORTUA''' (Bizkaia, XIX-XX. mendea)
# [[Carmen Mendiguren]] efef''SORTUA'''maistra (Zamudio, 1913-2010)
# [[Eider Olazar]] ef--'''SORTUA''' Gazteluko alkatea (Gaztelu...)
# [[Eneritz Agirre]] ef--'''SORTUA''' Atxondoko alkatea (Atxondo, 1983)
# [[Eneritz Azpitarte]] ef--'''SORTUA''' Zaldibarko alkatea (Zaldibar, 1985 )
# [[Erika Letamendi Hurtado]] ef--'''SORTUA''' Donemiliagako alkatea (Gasteiz, 1985)
# [[Igone Amesti]] ef--'''SORTUA'''mezzosopranoa, musika-irakaslea (Mallabia, 1985)
# [[Iruri Altzerreka]] ef--'''SORTUA''' bertsolaria (Garai, 2000)
# [[Itziar Imaz Artazcoz|Itziar Imaz]] ef--'''SORTUA''' Garesko alkatea (Gares, 1981)
# [[Julene Lazkano]] ef--'''SORTUA''' Elorrioko alkatea (Elorrio, 1985)
# [[Laura Irasuegi Otal]] efef'''SORTUA''' ingeniaria, gerrako umea (Eibar, 1923-Errenteria, 2016)
# [[Malan Alloua]] ----'''SORTUA''' Sanwiko Erresumako ama erregina (Ghana, XIX. mendea)
# [[Maria Sáez de Albéniz Bregaña]] ef--'''SORTUA''' Etxarri Aranazko alkatea (Iruñea, 1966)
# [[Marta Díez Napal]] ef--'''SORTUA''' Antsoaingo alkatea (Antsoain, 1975)
# [[Nadia Nemeh Shomaly]] ----'''SORTUA''' Bermeoko alkatea (Bermeo, 1979)
# [[Noelia Oses]] ef--'''SORTUA''' Matematikaria, ikertzailea (Ermua, 1975)
# [[Oihana Olaberria Jaka]] ef--'''SORTUA''' Arakilgo alkatea (Arakil, 1976
# [[Oihane Irastorza]] ef--''SORTUA''' Izurtzako alkatea (Izurtza, 1981)
# [[Oihane Uribeetxebarria Garmendia]] ef--'''SORTUA''' Lakuntzako alkatea (1979)
# [[Olatz Alberdi Etxeberria]] ef--SORTUA futbolaria, atezaina (Bergara, 1997)
# [[Olatz Irizar Martínez]] ef--'''SORTUA''' Ziordiako alkatea (Ziordia, 1972)
# [[Pilar Arechavaleta]] efef'''SORTUA''' moja (Bilbo, 1880-Madril-1973)
# [[Txelo Auzmendi Jimenez]] ef--'''SORTUA''' Asparrenako alkatea (Araia, 1960)
# [[Olga Mariano]] aktibista ijitoa (Portugal, 1950)
# [[Adriana Caselotti]] ahots aktorea (AEB 1916-1997)
# [[Adrienne Bolland|Adrianne Bolland]] hegazkinlaria (Frantzia, 1895-1975)
# [[Agirre Aristizabal ahizpak]] oroimen memoria babesleak (Lizarra, 1936)
# [[Ahlam Khudr]] aktibista (Sudan)
# [[Aída Bueno Sarduy]] dokumentalgilea (Kuba, ?)
# [[Aida Toledo]] poeta (Guatemala, 1952)
# [[Ainhoa Carbonell Allué ]] zinegotzi ijitoa (?,?)
# [[Alba Cros ]] zinema zuzendaria (Lleida 1991)
# [[Alice Austen]] argazkilaria (AEB 1866-1952)
# [[Alice Pestana]] pedagogoa (Portugal, 1860-Madril, 1929)
# [[Alicja Dorabialska]] kimikaria (Polonia, 1897 – 1975)
# [[Alma Karla Sandoval|Alma Carla Sandoval]] Kazetaria (Mexiko, 1975)
# [[Ana Martínez de Luco]] moja, aktibista (Araba, 1960)
# [[Anaïs Napoleon]] argazkilaria (Narbona, 1831-Bartzelona, 1912)
# [[Ángela de la Cruz (artista)]] artista (Coruña, 1965)
# [[Ángeles Cruz|Angeles Cruz]] aktorea, gidoilaria, zinema zuzendaria (Mexiko, 1969)
# [[Anna-Eva Bergman]] artista (Suedia 1909-Frantzia 1987)
# [[Anoosheh Oskouian]] ingeniaria, CEO-a (Iran/AEB 1964)
# [[Aurèlia Muñoz Ventura]] artista (Bartzelona, 1926-2011)
# [[Barbara Martin Coppola]] telekomunikazio- ingeniaría eta CEO-a (Madril 1977)
# [[Beatriz Corrales]] badminton jokalaria (Madril 1992)
# [[Bernardine Dohrn]] iheslaria, irakaslea (AEB 1942)
# [[Betsy Pecanins]] abeslaria (Mexiko 1954)
# [[Betty Makoni]] Aktibista (Zimbabwe, 1971)
# [[Candida Höfer]] argazkilaria (Alemania, 1944)
# [[Carmen Matute]] idazlea (Guatemala, 1944)
# [[Carol Bove]] artista (Suitza/AEB 1971)
# [[Celia Montoya Montoya]] aktorea, aktibista (Madril, 1971)
# [[Charlotte Posenenske]] artista (Alemania 1930-1985)
# [[Chicks on Speed]] artistak, musika taldea (Alemania 19)
# [[Claude Mossé]] historialaria (Frantzia 1924-2022)
# [[Cristina Álvarez Álvarez]] telekomunikazio ingeniaria (Vigo 1969)
# [[Cristina Cuerno]] aeronautika ingeniaria (Espainia, XX. mendea)
# [[Danielle Michel-Chich]] saiogile, kazetari eta itzultzaile frantsesa (Aljer - 1951)
# [[Daría Vilariño Pintos]] liburuzaina (Galizia 1928-2020)
# [[Djamila Bouazza]] Aljeriako Independentzia Gerrako aktibista (1938 - 2015)
# [[Djamila Bouhired]] Aljeriako ekintzaile politikoa da (Aljer - 1935)
# [[Dulce Muñoz del Rey]] telekominikazio ingeniaria (Badajoz 1978)
# [[Eija-Liisa Ahtila]] artista (Finlandia 1959)
# [[Eileen Power]] historialaria (Erresuma Batua 1889-1940)
# [[Elida Carlés]] hegazkinlaria, artista (Argentina, 1912-1970)
# [[Elisa Hall]] idazlea (Guatemala, 1900-1982)
# [[Eliza Schneider]] ahots aktorea (AEB 1978)
# [[Énia Lipanga]] Poeta, aktibista (Mozambike, 1977)
# [[Erika Groth-Schmachtenberger]] argazkilaria (Alemania 1906-1992)
# [[Ester Partegàs]] artista (La Garriga, 1972)
# [[Esther Paez]] boxeolaria, (Bartzelona 1969)
# [[Eulalia Pérez Sedeño]] ikertzailea (Maroko protektoratua 1954)
# [[Eulàlia Valldosera i Guilera]] artista (Villafranca del Panadés, 1963)
# [[Fátima Tardío Quiroga]] legelaria (Bolivia XX. mendea)
# [[Fernanda Fragateiro]] artista (Portugal 1962)
# [[Gail Bradbrook]] Klima aldaketaren kontrako ekintzailea (Britainiarra)
# [[Grete Stern]] argazkilaria (Alemania 1904-Argentina 1999)
# [[Hannah Collins]] artista (Londres 1956)
# [[Hanne Darboven]] artista (Alemania 1941-2009)
# [[Helga de Alvear Arte Garaikidearen Museoa ]] (Caceres 2021)
# [[Helga de Alvear]] bildumagilea (Alemania/Madril 1936)
# [[Inés Medina]] artista (Caceres 1950)
# [[Inés Peraza]] Kanariar uharteetako andrea (Sevilla, 1424-1503)
# [[Isabel de los Ángeles Ruano]] poeta (Guatemala, 1945)
# [[Isabel Morant Deusa]] historialaria (Valentzia 1947)
# [[Isabel Tolosa Cortés de Moctezuma]] Leonor Cortés Moctezumaren alaba (Mexiko, 1568- ?)
# [[Isatxa Mengíbar]] bikoiztailea ( Espainia 1973)
# [[Janet Maslin ]] kritikaria (AEB 1949)
# [[Joana Pastrana]] boxeolari ohia (Madril 1990)
# [[Jorinde Voigt]] artista (Alemania 1977)
# [[Judith Colell ]] zinema zuzendaria (Bartzelona 1968)
# [[Kadiatu Massaquoi]] aktibista (Sierra Leona, 2002?)
# [[Katalina Lancasterrekoa]] erregina (Hertford, 1373- Valladolid, 1418)
# [[Katharina Fritsch]] eskultorea (Alemania 1956)
# [[Katharina Sieverding]] artista (Alemania 1944)
# [[Kittie Knox]] txirrindularia (AEB 1874-1900)
# [[Laleh Osmany]] aktibista (Afganistan, 1992)
# [[Laura Rius]] zinema zuzendaria (Bartzelona 1991)
# [[Leonor Cortés Moctezuma]] Espainia Berriko Erregeorderriko aristokrata (Mexiko, 1527-1594)
# [[Lidia Zvereva|Lidia Zuéreva]] hegazkinlaria (Errusia, 1890-1916)
# [[Lisa Schwarzbaum]] kritikaria (AEB 1952)
# [[Luz Méndez de la Vega]] poeta eta ikertzaile feminista (Guatemala, 1919-2012)
# [[Mabel Palacín Lahoz]] artista (Bartzelona, 1965)
# [[Maggie Roswell]] ahots aktorea (AEB 1952)
# [[Margarita Carrera]] idazlea (Guatemala, 1929-2018)
# [[María del Carmen Aguayo Torres]] telekomunikazio ingeniaria (Kordoba XX. mendea)
# [[María del Carmen Carrillo Losada]] probintzia hiriburu bateko 1. emakume ziengotzi ijitoa (Madril 1959)
# [[María del Carmen Pallares Méndez]] historialaria (Galizia 1948)
# [[María Jesús Avila Corchero]] museo koordinatzailea (Caceres, 1966)
# [[María Jesús Rosa Reina]] boxeolaria (Madril 1974-2018)
# [[María Luisa Cuerda Arnau]] legelaria (Espainia, XX. mendea)
# [[María Natividad Bermejo Arrieta ]] artista (Logroño 1961)
# [[María Teresa Dalenz Zapata ]] ingeniari zibila (Bolivia, 1958)
# [[María Teresa de Silva]] Albako XIII. dukesa (Madril, 1762-1802)
# [[Marta Verheyen]] zinema zuzendaria, gidoilaria, argazkilaria (Girona 1991)
# [[Mary Bailey (hegazkinlaria)|Mary Bailey]] hegazkilaria (Irlanda, 1890-1960)
# [[Mary Kay Bergman]] ahots aktorea (AEB 1961)
# [[Mary Lynn Rajskub]] aktorea, gidoilaria (AEB 1971)
# [[Mary Taylor Brush]] hegazkinlaria (1866-1949)
# [[Maryse Bastié]] hegazkinlaria (Frantzia, 1898-1952)
# [[Meret Oppenheim]] argazkilaria (Berlin, 1913-Basilia,1985)
# [[Mikaela Loach]] Aktibista (Jamaika, 1998)
# [[Miren Meabe Carro]] Kuartango alkatea (Barakaldo 1986)
# [[Mirtha Luz Pérez]] idazlea, poeta, (Chiapas, Mexiko, 1960)
# [[Mona Simpson (Simpsondarrak)]] pertsonaia (AEB)
# [[Mona Simpson]] idazlea (AEB 1957)
# [[Montserrat Soto]] artista (Bartzelona, 1961)
# [[Nadia Vera]] kazetaria (Mexiko, 1983-2015)
# [[Nancy Cartwright (aktorea)]] ahots aktorea (AEB 1957)Si
# [[Natalia Montellano Durán]] bioteknologoa (Bolivia XX. mendea)
# [[Penelope Lea]] klima-aktibista (Noruega, 2005)
# [[Pilar Heredia Iglesias]] politikari ijitoa (Toledo, 1964)
# [[Pipilotti Rist]] artista (Suitza 1962)
# [[Pocha Lamadrid]] aktibista (Argentina, 1945-2021)
# [[Princy Mangalika]] aktibista (Sri Lanka, XX. mendea)
# [[Rachel Whiteread ]] eskultorea (Londres 1963)
# [[Rafaela Rada]] ilustratzailea
# [[Regina Halmich]] boxeolaria (Alemania 1976)
# [[Régine Pernoud]] historialaria (Frantzia 1909-1998)
# [[Rineke Dijkstra]] argazkilaria (Herbehereak 1965)
# [[Rocío Saiz]] artista (Madril 1991)
# [[Rosa Brun]] artista (Madril 1955)
# [[Rosemarie Trockel]] artista (Alemania 1952)
# [[Salma Kikwete]] aktibista (Tanzania, 1963)
# [[Salomé Cuesta]] artista (Valentzia 1964)
# [[Sandra Baía]] artista(Lisboa 1968)
# [[Sangita Magar]] aktibista (Nepal)
# [[Soleil Moon Frye]] aktorea, gidoilaria, film-zuzendaria (AEB 1976)
# [[Sonia Couoh]] aktorea (Mexiko, 1983)
# [[Susana Solano]] eskultorea (Bartzelona, 1946)
# [[Sylvie Fleury]] artista (Suitza 1961)
# [[Tacita Dean]] artista bisuala (Erresuma Batua 1965)
# [[Tatiana Delgado Yunquera]] bideo-joko garatzailea (Madril 1978)
# [[Tecuelhuetzin Xicohténcatl]] printzesa tlaxcalteka (Mexiko, 1501-Guatemala, 1537)
# [[Tecuichpo Ixcaxochitzin]] inperio aztekaren azken enperatrizea (Mexiko, 1509-1550)
# [[Tiza Mafira]] Ingurumen-aktibista (Indonesia, 1984)
# [[Touria Chaoui|Touria Chaowi]] hegazkinlaria (Fez, 1936-1956)
# [[Tress MacNeille]] ahots aktorea (AEB 1951)
# [[Vanessa Beecroft]] artista (Italia 1969)
# [[Victoria Fonseca González]] fisikaria (Espainia XX. mendea)
# [[Viktória Varga]] halterofilia kirolaria (Hungaria 1981)
# [[Zainab Al Khawaja]] aktibista (Bahrain, 1983)
# [[Zohra Drif]] Aljeriako politikaria, independentzia gerrako mujahida (1934)
}}
==='''Berriak 2023''' ('''maiatza''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Agurtzane Ortiz]] ----'''SORTUA''' medikua (Getxo, 1964)
# [[Ainara Vera]] ----'''SORTUA''' zinegilea (Iruñea, 1985)
# [[Ana Antúnez]] --ef'''SORTUA''' jostuna, brodatzailea (Sevilla 1836-1896)
# [[Ann Marie Skelton]] ef--'''SORTUA''' Haurren Eskubideen Batzordeko burua (Hegoafrika, ?)
# [[Garazi Sampedro]] ef--'''SORTUA''' korrikalaria (Atxondo 1989)
# [[Itsasne Larruskain]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, futbolaria (Traña-Matiena 1992)
# [[Izaro Ieregi]] ----'''SORTUA''' artista (Algorta, 1987)
# [[Josefa Antúnez]] --ef'''SORTUA''' jostuna, brodatzailea (Sevilla 1833-1904)
# [[Juana María Ruiz de Gámiz]] efef'''SORTUA''' ongilea (Betoño, 1841 -?)
# [[Libe Goitia Artetxe]] ef--'''SORTUA''' idazlea (Errusia, 2001)
# [[Maite Toledo]] ----'''SORTUA''' idazlea (Zaldibia, 1966)
# [[Maite Zelaia]] ef--'''SORTUA''' arkitektoa (Eibar, 1946)
# [[María del Carmen Careaga Salazar]] ef--'''SORTUA''' enpresaburua (Getxo, 1934)
# [[Nagore Legarreta]] ----''SORTUA''' argazkilaria (Hernani, 1981)
# [[Oihana Muga]] ef--'''SORTUA''' pediatra (Donostia, 1981)
# [[Quintina Gelbenzu Piérola]] ef-ef '''SORTUA''' emagina (1877-1950)
# [[Salome Campos Beotegi]] efef'''SORTUA''' Emakume aitzindaria kontserba-enpresetan (Bermio, 1893-1974)
# [[Adela Calva Reyes]] idazlea (Mexiko, 1967-2018)
# [[Adenike Oladosu]] klima aktibista (Nigeria 1994)
# [[Alejandra Hannoverkoa]] printzesa (Austria 1999)
# [[Alicia Martín Villanueva]] artista (Madril, 1964)
# [[Aline Pettersson|Aline Petterson]] idazlea (Mexiko Hiria, 1938)
# [[Alva Belmont]] aktibista aberatsa, sufragista (AEB 1853- Frantzia 1933)
# [[Ana de Roque]] kazetaria ( Madril 1963)
# [[Ana Roldán]] kazetaria, aurkezlea (Madril 1976)
# [[Anahí de Cárdenas]] modeloa, aktorea (Peru 1983)
# [[Andrea Guasch]] aktore, abeslari, dantzaria (Bartzelona 1990)
# [[Anežka Drahotová]] atleta (Txekia 19)
# [[Aniela Rodriguez]] idazlea (Mexiko, 1992)
# [[Anna Henderson]] txirrindularia (Britainia 1998)
# [[Anna Howard Shaw ]] sufragista, abade metodista (AEB 1847-1919)
# [[Antía Jácome]] kanoalaria (Pontevedra 1999)
# [[Antúnez ahizpak]] brodatzaileak (Sevilla XIX. mendea)
# [[Ascensión Cambrón]] filosofoa (Kordoba 1943)
# [[Aurora Correa]] poeta (Bartzelona, 1930-Mexiko, 2008)
# [[Beatrice Borromeo]] kazetaria, aristokrata (Italia 1985)
# [[Belén Rodríguez (kazetaria)]] (Madril 1966)
# [[Betty Gilpin]] aktorea (AEB 1986)
# [[Carissa Véliz]] filosofoa, irakaslea, ikertzailea (Mexiko 1986)
# [[Carlota Casiraghi]] zaldizalea, kazetaria (Monako 1986)
# [[Carmel Snow]] moda-kazetaria (Irlanda 1887-AEB 1961)
# [[Carolina Bona]] aktorea (Madril 1980)
# [[Carolina Herrera]] enpresaburua, diseinatzailea (Venezuela 1939)
# [[Carolina Parsons]] modeloa, enpresaburua (Txile 1978)
# [[Caroline Link ]] film-zuzendaria (Alemania 1964)
# [[Caroline Schermerhorn Astor]] aristokrata (AEB 1830-1908)
# [[Chari Gómez Miranda ]] kazetaria (Espainia 1930-2011)
# [[Claudina Domingo]] poeta (Mexiko, 1982)
# [[Claudine Picardet]] zientzialaria, itzultzailea (Frantzia 1735-1820)
# [[Consuelo Duval]] aktorea (Mexiko 1969)
# [[Consuelo Trujillo ]] aktorea (Cádiz 1959)
# [[Consuelo Vanderbilt]] filantropoa (AEB 1877- 1964)
# [[Consuelo Yznaga]] aristokrata (AEB 1853-Londres 1909)
# [[Cristina del Valle (abeslaria)]] aktibista (Asturias 1960)
# [[Cristina del Valle (aktorea)]] (Argentina 1942)
# [[Debora Kayembe]] abokatua, aktibista (Kongo- Eskozia, 1975)
# [[Desirée Bela-Lobedde]] idazlea, aktibista (Bartzelona 1978)
# [[Desirée Ndjambo]] kazetaria (Madril 1976)
# [[Diana Vreeland]] moda-editore aitzindaria (Paris 1903 - AEB 1989 )
# [[Djamila Boupacha]] Aljeriako FLNko aktibista (Bologhine 1938)
# [[Dolores Castro]] poeta (Mexiko, 1923-2022)
# [[Edna Woolman Chase]] kazetaria, argitaratzailea (AEB 1887-1957)
# [[Ekaterina Karavelova]] aktibista, hezitzailea (Bulgaria, 1860-1947)
# [[Elia Barceló]] idazlea (Alacant 1957)
# [[Ella baila sola]] musika bikotea (Espainia)
# [[Elsa Cross]] poeta (Mexiko, 1946)
# [[Elsie de Wolfe ]] dekoratzaile aitzindaria (AEB 1865- Frantzia 1950)
# [[Elvira Quintana]] aktorea (Badajoz, 1935-Mexiko Hiria, 1968)
# [[Esperanza Zambrano]] idazlea (Mexiko, 1901-1992)
# [[Esther García Rodríguez]] cinema ekoizpen zuzendari aitzindaria (Segovia 1956)
# [[Esther Mayoko Ortega]], aktibista (Madril, XX.mendea)
# [[Ethel Krauze]] idazlea (Mexiko Hiria, 1954)
# [[Fausta Gantús]] poeta eta historialaria (Mexiko, 1968)
# [[Flora Drummond]] sufragista, aktibista (Erresuma Batua, 1878-1949)
# [[Françoise Seligmann]] Frantziako erresistentziako kidea, kazetaria eta politikaria (1919-2013)
# [[Françoise Vergès]] politologo eta ekintzaile feminista eta dekolonialista frantsesa (Paris, 1952)
# [[Freda Huson]] aktibista (Kanada, 1964)
# [[Gabriela Jauregi]] idazlea, poeta (Mexiko Hiria, 1979)
# [[Glòria Serra ]] kazetaria (Bartzelona 1964)
# [[Hadja Idrissa Bah]] aktibista (Ginea, 1999)
# [[Helena Normanton]] abokatua, aktibista (Erresuma Batua, 1882-1957)
# [[Ilka Chase]] aktorea, esataria, idazlea (AEB 1905-1978)
# [[Irene Hernández de Jesús]] aktibista (Mexiko, 1958-2021)
# [[Irene Hueche Meliqueo]] aktibista (Txile, 1946-2011)
# [[Isabel Garcés]] aktorea (Madril 1901-1908)
# [[Isabel Pardo de Vera Posada]] ingeniaria (Lugo 1975)
# [[Isatou Ceesay]] aktibista (Gambia, 1972)
# [[Izarne Sarasola]] Errealeko futbolaria (Gipuzkoa, 2002)
# [[Jacqueline Auriol]] hegazkinlaria (Frantzia, 1917-2000)
# [[Javiera Contador]] aktorea, aurkezlea (Txile 1974)
# [[Jhoana Patiño]], poeta, aktibista (Kolonbia, 1982)
# [[Josefina Molina]] film-zuzendari atzindaria (Kordoba 1936)
# [[Julia Maura]] idazlea (Madril 1910-1973)
# [[Julia Solomonoff]] film zuzendaria, gidoilaria… (Argentina 1966)
# [[Juliane Köhler ]] aktorea (Alemania 1965)
# [[Katalina D'Erzel|Katalina Dérzel]] poeta (Mexiko Hiria, 1950)
# [[Laura Pérez Granel]] ilustratzailea (Valentzia 1983)
# [[Leila Khaled]] palestinar aktibista politikoa (1944)
# [[Lidia Poët ]] Italiako 1. emakume abokatua, aktibista (1855-1949)
# [[Lidia Tiatirakoa]] Europako 1. Emakume kristaua, santua, enpresaburua (Tiatira I. mendea)
# [[Lisa Henni]] aktorea (Suedia 1982)
# [[Lolita Bosch]] idazlea (Bartzelona 1970)
# [[Lorenza Izzo]] aktorea, modeloa (Txile 1989)
# [[Louise Dahl-Wolfe]] moda-argazkilaria ( AEB 1895- 1989)
# [[Lucrecia Martel]] film zuzendaria, gidoilaria (Argentina 1966)
# [[Lucy Elmina Anthony]] sufragista (AEB 1859 - 1944)
# [[Luz Marina Hache]] Sindikalista, aktibista (Kolonbia, 1955)
# [[Margo Martindale]] aktorea (AEB 1951)
# [[María Duval (aktorea)]] abeslaria (Mexiko 1937)
# [[María Inés Guerra]] abeslaria, aurkezlea (Mexiko 1983)
# [[María José Sanz Sánchez]] biologoa, ikertzailea (Valentzia 1963)
# [[María Pérez García]] atleta (Granada 1996)
# [[María Remedios del Valle]] Argentinako armadan kapitain independentzia garaian (Argentina, 1766-1847)
# [[Mariana Simionescu]] tenislaria (Errumania 1956)
# [[Maricela Guerrero]] poeta (Mexiko Hiria, 1977)
# [[Marilia Andrés ]] kantautorea (Cuenca 1974)
# [[Marina Rossell]] kantautorea (Bartzelona 1954)
# [[Marta Botía]] kantautorea (Madril 1974)
# [[Marta Ferri]] moda diseinatzailea (Italia 1984)
# [[Marta García Gómez]] kazetara, bikoizlea ( Madril 1961-2013)
# [[Marta Jaumandreu]] kazetaria (Madril 1971)
# [[Marta Martínez Alonso]] matematikaria, IBM zuzendari nagusia (Madril 1966)
# [[Marta Suediakoa]] printzesa (Suedia 1901-Norvegia 1954)
# [[Mary Haʻaheo Atcherley]] aktibista (Hawaii, 1874-1933)
# [[Matilde Borromeo]] jauzi-zaldi hazlea, kirolaria, aristokrata (Italia 1983)
# [[Mercedes de Acosta]] idazlea (AEB 1892-1968)
# [[Milena Smit]] aktorea (Valentzia 1996)
# [[Mónica Laguna]] film zuzendaria, gidoilaria (Madril 1964)
# [[Mònica López]] meteorologoa, aurkezlea (Lerida 1975)
# [[Na'Taki Osborne Jelks]] aktibista (AEB, XX. maendea)
# [[Naty Abascal]] modeloa (Sevilla 1943)
# [[Ngụy Thị Khanh]] Ingurumen aktibista (Vietnam, 1976)
# [[Nina Bang]] historialaria, politikaria, ministroa (Danimarka 1866-1928)
# [[Nuria Villazán Martín]] gidoilaria, film zuzendaria (Bartzelona 1968)
# [[Oyèrónkẹ Oyěwùmí]] ikertzaile feminista dekolonial (Nigeria, 1957)
# [[Pepa Pedroche]] aktorea (Madril 1967)
# [[Pilar García Muñiz]] kazetaria, aurkezlea (Madril 1974)
# [[Pilar Llop ]] magistratua, politikaria (Madril 1973)
# [[Pilar Ulzurrun de Asanza y Peralta]] margolaria (Zaragoza, 1785-Madril, 1864)
# [[Raquel Sánchez Jiménez]] politikaria (Bartzelona 1975)
# [[Rosario Pi]] zinema zuzendaria (Bartzelona, 1899 - Madril, 1967)
# [[Rosita Parsons]] modeloa, enpresaburua (Txile 1970)
# [[Sandra Lorenzano]] idazlea (Argentina, 1960)
# [[Sara Uribe Sánchez|Sara Uribe]] poeta (Mexiko, 1978)
# [[Seloua Luste Boulbina]] Filosofo eta irakasle franko-aljeriarra (1957)
# [[Sheela Patel]], aktibista (India, 1952)
# [[Soledad Sevilla]] margolaria (Valentzia 1944)
# [[Stella Assange]] abokatua, giza eskubideen defendatzailea (Hegoafrika 1983)
# [[Susan Rice]] enbaxadorea (AEB 1964)
# [[Susana Roza]] Kazetaria (Asturias 1965)
# [[Susi Caramelo]] umorista (Bartzelona 1980)
# [[Syrie Barnardo]] barrualdeen diseinatzailea (Ingalaterra 1879-1955)
# [[Tedi López Mills]] poeta (Mexiko Hiria, 1959)
# [[Tuva Novotny]] aktorea (Suedia 1979)
# [[Uta Hagen]] aktorea, maistra (Alemania 1919- AEB 2004)
# [[Vanessa Bryant ]] filantropoa (AEB 1982)
# [[Vanessa Claudio]] modeloa, aktorea, aurkezlea (Puerto Rico 1983)
# [[Vega (abeslaria)]] (Kordoba 1979)
# [[Veronica Ferres]] aktorea (Alemania 1965)
# [[Victoria Rosell]] epailea, politikaria (Murtzia 1968)
# [[Virginia Ruzici ]] tenislari ohia (Errumania 1955)
# [[Yelitza Ruiz]] abokatua eta poeta (Mexiko, 1986)
# [[Yuja Wang]] piano-jolea (Txina 1975)
# [[Yvonne Choquet-Bruhat]] matematikari eta fisikari frantsesa (Lille, 1923)
# [[Zarifa Ghafari]] politikari, aktibista (Afganistan, 1992)
# [[Zonia Palán Tamayo]] aktibista, ekonomialaria (Ekuador, 1954-2003)
}}
==='''Berriak 2023''' ('''apirila''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Ainhoa Irazu]] ----'''SORTUA''' kazetaria, gidoigilea, berdintasun teknikaria (Andoain, 1966)
# [[Eider Conde]] ----'''SORTUA''' Aranzadi elkarteko komunikatzailea (Donostia, 1981)
# [[Elena Martinez Rubio|Elena Martinez]] ----'''SORTUA''' euskal idazlea (Bilbo, 1957)
# [[Felipa Domínguez Taguada]] --ef'''SORTUA''' miliziano (Irun, ?- 2013))
# [[Graciliana Montelongo]] ----'''SORTUA''' artista eta idazlea (Tenerife, 1962)
# [[Iratxe Ormatza]] ----'''SORTUA''' idazlea (Bakio, 1971)
# [[Isabel de Naverán]]----'''SORTUA''' ikertzailea, komisarioa (Getxo, 1976)
# [[Ixabel Millet]] ----'''SORTUA''' ipuin kontalaria (Paris, 1958)
# [[Jasmin_Mara_López]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta zinemagilea (New Orleans xxxx)
# [[Maite Franko]] ----'''SORTUA''' g idazle eta ipuin kontalaria (Irun, 1971)
# [[Maria Rosario de Cruz]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Ermua, 1948)
# [[Marta Von Poroszlay]] ----'''SORTUA''' g margolaria, eskultorea, idazlea (Hungaria, 1952)
# [[Mirari Sagarzazu]] ----'''SORTUA''' ARtisaua, artista, ilustratzailea (Oñati)
# [[Miren Mindegia]] ----'''SORTUA''' g kazetaria, idazlea (Elizondo, 1985)
# [[Silvia Solórzano Foppa]] ef--'''SORTUA''' gerrillari ohia eta politikaria (Guatemala, 1950)
# [[Stella Quan Rossell]] ----'''SORTUA''' antropologoa (Guatemala, 1935-2007)
# [[Adela Guffanti]] hegazkinlaria (Argentina, 1904- ?)
# [[Adelaida O'Dena de Estrada|Adelaida O´Dena de Estrada]] margolaria (Madril, 1823-1853)
# [[Amada García Rodríguez]] exekutatuko komunista (Coruña 1909-1938)
# [[Amandine Gay]] zine-zuzendari, aktore, idazle eta afrofeminista (Frantzia, 1984)
# [[Amina Dahbour]] palestinar aktibista politikoa (1945?)
# [[Amparo Rubiales]] irakaslea, politikaria (Madril 1945)
# [[Anastasia (argitzailea)]] margolaria (Paris XIV-XV. mendea)
# [[Angeles Bravo (kazetaria)]] (?, 1963)
# [[Anna Swenonis]] eskuizkribu argitzailea (Suedia ? - 1527)
# [[Arab Loutfi]] kazetaria, idazlea, film-zuzendaria (Libano 1953)
# [[Arcangela Paladini]] artista eta poeta (1596-1622)
# [[Asunción Crespo de Reigón|Asunción Crespo de Reigon]] margolaria (Madril, 1816.1885)
# [[Beatriz Rico]] aktorea, abeslaria, idazlea (Asturias 1970)
# [[Belén Ortega]] komiki-marrazkilaria (Granada, 1986)
# [[Carmen Calvo (artista)]] eskultorea (Valentzia 1950)
# [[Carmen Rey]] jazz-abeslaria (Galizia ?)
# [[Caterina Cherubini]] margolaria (Erroma, 1730-1811)
# [[Catherine M. Russell]] UNICEFeko zuzendari exekutiboa (AEB, 1961)
# [[Claudia Rueda]] ilustratzailea (Bogota, XX. Mendea)
# [[Cristina Gallach]] kazetaria (Bartzelona 1960)
# [[Cristina Narbona]] polititkaria (Madril 1951)
# [[Daniela Barcellona]] mezzosopranoa (Italia 1969)
# [[Daniela Melchior ]] aktorea (Portugal 1996)
# [[Denisse Buendía]] poeta (Mexiko, 1979)
# [[Elisa Rueda]] maistra, poeta, aktorea (Markina-Xemein, 1959)
# [[Elvira Rodríguez ]] ekonomialaria, politikaria (Madril 1949)
# [[Esperanza Elena Caro]] brodatzailea (Sevilla 1906-1985)
# [[Eva Lootz]] eskultorea (Austria_Espainia 1940)
# [[Farideh Lashai]] margolaria, idazlea (Iran 1944-2013)
# [[Fátima Diame]] jauzietako atleta (Valentzia 1996)
# [[Gabriela Agirre Sánchez]] idazlea, poeta (Mexiko, 1977)
# [[Henrietta H. Fore]] UNICEFeko zuzendari ohia (AEB, 1948)
# [[Hermine Yollo]] aktorea, zuzendaria, idazlea, itzultzailea (Kamerun 1981)
# [[Hermonia Vivarini]] artista (Venezia, XVI.mendea)
# [[Inés Alberdi ]] soziologoa (Sevilla 1948)
# [[Inés Álvarez de Toledo Caro]] aristokrata (Madril 1857-Donostia 1937)
# [[Inés Amor]] galerista (Mexiko 1912-1980)
# [[Ines Artajo Ayesa]] kazetaria (Iruñea 1956)
# [[Inés Edmonson]] aktorea (Argentina 1919-2016)
# [[Inés Fernández-Ordoñez]] hizkuntzalaria (Madril 1961)
# [[Inés Fonseca]] abeslaria, musikagilea, poeta (Santander 1960)
# [[Inés María Calero]] modeloa, aktorea (Venezuela 1969)
# [[Inés Martín Rodrigo]] kazetaria, idazlea (Madril 1983)
# [[Inés París]] film zuzendaria, gidoilaria (Madril 1963)
# [[Inés Saavedra]] abeslaria (Uruguai 1972)
# [[Inés Santé Riveira]] irakaslea, asmatzilea, ikertzailea (Ferrol 1976)
# [[Ines Scaramucci ]] irakaslea (Italia 1908-1990)
# [[Isabel Austriakoa (1501-1526)]] Danimarka, Norvegia, Suediako erregina (Belgika)
# [[Isabel Zapata]] idazlea (Mexiko Hiria, 1984)
# [[Joana Austriakoa]] Portugalgo erregina, Espainiako erregeordea, emakume-jesuita bakarra (Madril 1535-1573)
# [[Josefa Amar Borbón ]] pedagogoa, emakumeen gaitasunaren defendatzailea (Zaragoza 1749-1833)
# [[Josefa Tolrá Abril]] margolaria (Cabrils, 1880-1959)
# [[Juanita Frances]] aktibista (Australia-Erresuma Batua, 1901-1992)
# [[Kaimook Chuto]] eskultorea (Thailandia, 1938-1995)
# [[Klara Bavariakoa]] margolaria (Alemania, 1874-1941)
# [[Lalalimola]] ilustratzailea (Valentzia, 1984)
# [[Lara Siscar]] tb aurkezlea (Valentzia 1977)
# [[Laura Gómez-Lacueva]] aktorea (Zaragoza 1975-2023)
# [[Leonor Austriakoa]] Portugalgo eta Frantziako erregina (Belgika 1498- Badajoz 1558)
# [[Lorenza Cobián]] modeloa (Asturias 1851-Madril 1906)
# [[Lucía Pérez ]] abeslaria (Lugo 1985)
# [[Luisa Rivera]] ilustratzaleak (Santiago-Txile, 1987)
# [[Lynette Yiadom-Boakye]] margolaria, idazlea (Londres 1977)
# [[Mabula Soumahoro]] akademikoa eta ekintzaile afrofeminista (Paris, 1976)
# [[Margarita Alexandre]] zinema zuzendari eta ekoizlea frankismoan (León, 1923 - Madril, 2015)
# [[María Aragoikoa]] Portugalgo erregina (Kordoba 1498- Lisboa 1517)
# [[María Austriakoa]] Germaniako enperatriza (Madril 1528-1603)
# [[Maria Baranda|María Baranda]] poeta (Mexiko, 1962)
# [[María Gámez Gámez ]] politikaria, Guardia Zibilaren 1. Emakume-zuzendaria (Cádiz 1969)
# [[María Gimeno]] artista, ekintzailea (Zamora 1970)
# [[María Gómez (kazetaria)]] (Madrik 1987)
# [[María Gómez González]] 1936an Galiziako emakume alkate bakarra (Kordoba 1905-Lugo 1986)
# [[María Jesús Montero]] medikua, politikaria (Sevilla 1966)
# [[María Silva Cruz]] anarkista (Cadiz 1915-1936)
# [[Marietta Barovier]] artista eta diseinatzailea ( ? - 1496)
# [[Marina Romero]] idazlea (Madril 1908-2001)
# [[Marina Silva]] politikaria, ingurumen aktibista (Brasil 1958)
# [[Marisa Roesset Velasco]] margolaria (Madril 1904-1976)
# [[Marisa Ruiz Trejo]] antropologo feminista (Mexiko, 1984)
# [[Marlène Schiappa]] politikaria, aktibista (Paris 1982)
# [[Mary Jayne Gold ]] iheslarien laguntzailea (AEB 1909-Frantzia 1997)
# [[Mercedes González Fernández]] kazetaria, politikaria (Madril 1975)
# [[Mikiko Otani]] abokatu eta ikertzaile (Japonia, 1964)
# [[Mónica Nepote]] idazlea (Mexiko, 1970)
# [[Myrea Pettit]] ilustratzailea (Britainia Handia, 1970)
# [[Nastasia Zürcher ]] kantautorea, margolaria (Suitza/Galizia 1988)
# [[Nevenka Fernández]] Espainiako ekonomialaria eta Ponferradako zinegotzia
# [[Ninotchka Matute]] Guatemala Hiriko alkatetzari hautagai (Guatemala Hiria, 1967)
# [[Olga Martín-Belloso]] kimikaria, elikaduran aditua (Calahorra 1960)
# [[Paula Fortes]] aktibista, politikaria (Cabo Verde, 1945-2011)
# [[Petronila Guerrero]] politikaria (Cádiz 1953)
# [[Polly Higgins]] abokatua, ingurumen aktibista (1968-2019)
# [[Rashida Obeida]] palestinar aktibista politikoa (XX. mendea)
# [[Reneé Acosta|Renée Acosta]] poeta, filosofoa (Mexiko Hiria, 1976)
# [[Rosario Torres]] politikaria (Malaga 1959)
# [[Solange Fernex]] aktibista (Frantzia, 1934-2006)
# [[Soraya Rodríguez]] politikaria (Valladolid 1963)
# [[Tita Llorens]] igerilaria (Menorca 1968)
# [[Urania Mella]] Saturraranen kartzelaratua (Galizia 1899-1945)
# [[Verónica Gerber Bicecci]] artista, idazlea (Mexiko, 1987)
# [[Vicky Hernández]] aktorea (Kolonbia 1945)
}}
==='''Berriak 2023''' ('''martxoa''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Prudencia Gorrotxategi]] ----'''SORTUA''' Saturrarango kartzelako presoa (Arrankudiaga, ?)
# [[Maria Arriaga]] efef'''SORTUA''' erraketista (Berriz, 1922- Ondarroa, 2014)
# [[Itziar de Blas]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta itzultzailea (Gasteiz, )
# [[Angélica Orue]] ef--'''SORTUA''' albaitaria (Laudio, 1926)
# [[Gemma Orobengoa]] ----'''SORTUA''' argazkilaria (Arrasate, 1985)
# [[Soledad Ruz]] ----'''SORTUA''' flamenko danzaria (Donostia, 1972)
# [[Jennifer Ávila]] ef--'''SORTUA''' kazetaria (Honduras, 1990)
# [[Lur Basterretxea]] ef--'''SORTUA''' eskiatzailea, lasterkaria (Elorrio, 1979)
# [[Maria Eskibel Arratia]] --ef'''SORTUA''' filantropoa (Gasteiz, ? - Valladolid, 1536)
# [[Nieves Cano]] efef'''SORTUA''' filantropoa (Gasteiz, 1847-1899)
# [[María Aranzazu Vélez de Mendizabal]] ----'''SORTUA''' Saturrarango Emakumeen Kartzelako ama nagusia (?)
# [[Magdalena Larrondo]] ----'''SORTUA''' Saturrarango kartzelako zuzendaria (?)
# [[Adriana Bilbao Zarraonandia]] ----'''SORTUA''' flamenko dantzaria (Bilbo, 1988)
# [[Miren Arzak]] ----'''SORTUA''' fisioterapeuta, osteopata, idazlea (Hondarribia, 1966)
# [[Firouzeh Khosrovani]] ----'''SORTUA''' dokumentalgilea (Iran, 1971)
# [[Alba Heredia]] ----'''SORTUA''' flamenko dantzaria (Granada, 1995)
# [[Teodosia Ortega]] efef'''SORTUA''' emagina (Burgos, 1890-Arrigorriaga, 1983)
# [[Assumpta Aierdi]] ----'''SORTUA''' ekintzaile soziala (Donostia, 1972)
# [[Victoriana Herrero Barroso]] efef'''SORTUA''' Saturrarango presoa (Logroño, 1893-1962)
# [[Santa Paula Barbada]] ----'''SORTUA''' emakume santu eta bizarduna (Ávila, ?)
# [[Sara Torres]] ----'''SORTUA''' ikertzailea, idazlea (Gijón, 1991)
# [[Cristina Gutierrez]] ef--'''SORTUA''' ARtista, idazlea, ekintzailea (Bilbo)
# [[Maria Gugelberg von Moos]] botanikaria eta ilustratzailea (Suitza, 1836-1918)
# [[Marika]] ilustratzailea eta komikigilea (Bartzelona, 1949)
# [[Sabrina Van Tassel ]] kazetaria, film-zuzendaria (Frantzia 1975)
# [[Rosie Alfaro]] heriotza zigorraren zain (AEB 1971)
# [[Angelina Rodriguez]] heriotza zigorraren zain (AEB 1968)
# [[Karla Faye Tucker ]] heriotza zigorrez hila (AEB 1959-1998)
# [[Victoria Zárate Zurita]] Bigarren errepublikako maistra eta sindikalista (Madril, 1893-Lisboa, 1964)
# [[Reem Al Numery]] aktibista (Yemen, 1996)
# [[Nimco Ali]] aktibista (Somalia-Ingalaterra, 1983)
# [[Argentina Altobelli]] politikaria, aktibista (Italia, 1866-1942)
# [[Michealene Risley]] amerikar zinegile ekintzailea (Michigan, XX.mendea)
# [[Cindy Amaiza]] aktibista (Kenya, XXI. mendea)
# [[Adjoa Amana]] aktibista (Ghana, XX. mendea)
# [[Florina Alías]] asturiar idazlea (1921-1999)
# [[Lourdes Álvarez García]] asturiar idazlea (Mieres, 1968)
# [[Sharon Olds]] idazlea (Kalifornia, 1942)
# [[Velma Barfield]] serie-hiltzailea (AEB 1932-1984)
# [[Mary Gauthier ]] abeslaria (AEB 1962)
# [[Helen Gibson]] zaldizkoa, especialista (AEB 1892-1977)
# [[Candi Staton]] kantautorea (AEB 1940)
# [[Amy Helm]] kantautorea (AEB 1970)
# [[Bettye LaVette]] soul, blues kantautorea (AEB 1946)
# [[Gemma Escapa]] abokatua, irakaslea (Bizkaia 1965)
# [[Lorina Bulwer]] jostun artista (Ingalaterra 1838-1912)
# [[Lisbeth Añez]] aktibista venezuelarra (Venezuela)
# [[Tchinda Andrade]] trans aktibista (Cabo Verde, 1979)
# [[Yassi Ashki]] osasun-ekintzailea (Iran)
# [[Artearen maistra handiak]] artista-zerrenda
# [[Lucia Anguissola]] margolaria (Italia 1536/38- 1565)
# [[Dorotea de Chopitea]] filantropoa (Txile, 1816- Bartzelona 1891)
# [[Anita Awosusi]] aktibista (Alemania, 1956)
# [[Berta Zúñiga]] aktibista (Honduras, 1990)
# [[Bertha Oliva]] aktibista (Honduras, 1956)
# [[Carmen Castro García]] ekonomialara, aktibista (Valentzia 1967)
# [[Mari Jose Aranguren Querejeta]] ekonomialaria (Gipuzkoa 1969)
# [[Bina Shah ]] kazetaria, idazlea (Pakistan XX. mendea)
# [[Dulce Maria Cardoso]] abokatua, idazlea ( Portugal 1964)
# [[María Franciska Dapena Rico]] margolaria, idazlea (Palentzia 1924-Bilbo 1995)
# [[Laia Soler]] idazlea ( Lleida, 1991)
# [[Remedios Cervantes]] enpresaria, modelo ohia (Malaga 1964)
# [[Isabel Ríos]] sindikalista, ekintzailea (Curtis, Galizia, 1907-1997)
# [[Ana Cano]] Asturierazko idazlea (Somiedo, 1950)
# [[Vanessa Mendoza Cortés]] abortuaren aldeko aktibista (Andorra, 1980)
# [[María Martín Escudero]] dantzaria (Bizkaia XX. mendea)
# [[Mary Treat]] biologoa (AEB 1830-1923)
# [[Sol Panera]] galerista (Bilbo 1946)
# [[Elly Schlein]] Italiako politikaria (Suitza 1985)
# [[Cristina Martín Vega]] kazetaria (Madril 1970)
# [[Maria M. Gosse]] diplomazialaria, enbaxadorea (Alemania 1962)
# [[María del Coro Arizmendi]] ornitologoa ( Mexiko 1963)
# [[Camila Bossa ]] aktorea (Bogota/Galizia 1973)
# [[Karima Baloch]] aktibista (Pakistan-Kanada, 1983-2020)
# [[Marie Inmaculée Ingabire]] feminista, giza-eskubide ekintzailea (Ruanda,?)
# [[Walda Barrios Klee]] soziologoa, aktibista, feminista (Guatemala-Mexiko, 1951-2021)
# [[Ana Lydia Vega]] idazlea (Puerto Rico 1946)
# [[Susana Dans]] aktorea (Coruña 1965)
# [[Maruxa Villanueva]] abeslaria, aktorea (Galizia 1906-1998)
# [[Mabel Rivera]] aktorea (Coruña 1952)
# [[Laura Mañá]] film-zuzendaria, gidoilaria, aktorea (Bartzelona 1962)
# [[Zaza Ceballos]] idazlea (Coruña XX. mendea)
# [[Esther F. Carrodeguas]] dramagilea (Coruña 1979)
# [[María Reimóndez ]] idazlea (Lugo 1759)
# [[Xohana Torres]] idazlea (Galizia 1929-2017)
# [[Erin Mouré]] poeta, itzultzailea (Kanada 1955)
# [[Eva Mejuto]] idazlea (Pontevedra1975)
# [[Nicole Brossard]] poeta (Kanada 1943)
# [[Su Garrido Pombo]] kantautorea ( Galizia1982)
# [[Rosa Sevilla de Alvero]] sufragista, hezitzailea (Filipinak 1879-1954)
# [[Victoria Martín]] umoregilea, gidoilaria (Madril 1989)
# [[Isa Calderón]] umoregilea, gidoilaria ( Madril 1983)
# [[Noemí Sabugal]] idazlea ( Leon, 1979)
# [[Eva Llorach ]] aktorea ( Murtzia 1979)
# [[Alix Payen]] 1871ko Parisko Komunako ambulancière (1842-1903)
# [[Angela Saini]] zientzia-kazetaria (Londres 1980)
# [[Samira Ahmed]] kazetaria, genero diskriminazioagatik BBC salatu eta epaiketaren irabazlea (Londres 1968)
# [[Laura Bates]] idazle feminista, aitzindaria (Oxford 1986)
# [[Caroline Criado Perez]] kazetari ekintzailea (EB 1984)
# [[Deborah Cameron]] hizkuntzalaria (Eskozia 1958)
# [[Teodora Barrio]] idazlea, asturieraz (Marrubio, 1968)
# [[Teresa Cónsul]] idazlea, asturieraz eta gaztelaniaz (?- Oviedo, 1834)
# [[Raquel Fernández Menéndez]] idazlea, asturieraz (Salas, 1993)
# [[Blanca Fernández Quintana]] idazlea, asturieraz (Bimenes, 1994)
# [[Enriqueta González Rubín]] idazlea eta kazetaria, asturieraz (Ribadesella, 1832-Infiesto, 1877)
# [[Nené Losada]] idazlea, asturieraz (Luarca, 1921-2009)
# [[Idoia Rodríguez Buján ]] militarra (Lugo 1983-Afganistan 2007)
# [[Gillian Wearing]] artista (EB 1963)
# [[Cathy Newman]] kazetaria (EB 1974)
# [[Kate Adie ]] kazetaria (EB 1945)
# [[Rebekah Brooks]] kazetaria (EB 1968)
# [[María Teresa González|Maria Teresa Gonzále]] idazlea, asturieraz (Gijón. 1950-1995)
# [[Marta Mori]] idazlea, asturieraz (Gijón, 1965)
# [[María Esther García López]] idazlea, asturieraz (Valdés, 1948)
# [[Esther Prieto]] idazlea, asturieraz (Arenas, Cabrales, 1960)
# [[Helena Trexu]] idazlea, asturieraz (Sama de Langreo, 1945)
# [[Margaret Collins Weitz]] historialaria, Frantziako Erresistentzian aditua (AEB, 1929)
# [[Beatriz Álvarez-Guerra]] aktorea (Madril 1994)
# [[Tina Gascó]] aktorea (Sevilla 1914-Madril 1973)
# [[Zineb Hattab]] sukaldaria (Girona/Suitza 1989)
# [[Rosalía Mera]] jostuna, enpresaburua (Coruña 1944-2013)
# [[Sandra Ortega Mera ]] enpresaburua, filantropoa ( Coruña 1968)
# [[Mey Rahola]] argazkilaria (Leon 1897-Frantzia 1959)
# [[Clara Martínez Alberola]] abokatua (Madrid, 1963)
# [[Elena Vázquez Zendon]] matematikaria (Ourense, 1966)
# [[Elsa Anka]] aurkezlea (Bartzelona 1965)
# [[Paloma Marín]] aurkezlea (?, XX. mendea)
# [[Cristina Urgel]] aurkezlea (Soria 1979)
# [[Kate del Castillo]] aktorea (Mexiko 1972)
# [[Marisa Naranjo]] aurkezlea (Kanariak 1944)
# [[Estela Giménez]] gimnasta (Madril 1979)
# [[Manuela López García]] Maistra, poeta (Cacabelos, 1910-2005)
# [[Jenny Nyström]] ilustratzailea (Suedia, 1854-1946)
# [[Clara Maria Pope]] margolaria (Londres, 1767-1838)
# [[Laurence Suhner]] idazlea eta artista (Geneva, 1968)
# [[Anna Tigerhielm]] margolaria (Suedia, 1832-1906)
# [[Trini Tinturé]] ilustratzailea (Lleida, 1938)
# [[Henar Torinos]] Valladolid, 1985
# [[Elena Francisen kontsultategia]] emakumeentzako irratsaioa (Espainia 1947-1984)
# [[Maruja Fernández]] irrati esataria (Kuba 1925-Bartzelona 2001)
# [[Pepa Fernández]] kazetaria (Lleida 1965)
# [[Mara Torres]] kazetaria, idazlea (Madril 1974)
# [[Macarena Berlín]] kazetaria (Madril 1973)
# [[Florence Rochefort]] historialari frantziarra (Suresnes, 1958)
# [[Giovanna Garzoni]] margolaria (Italia 1960-1970)
# [[Michaelina Wautier]] margolaria (Belgika c.1617-1689)
# [[Louise Moillon]] margolaria (Frantzia 1610-1696)
# [[Maria van Oosterwijck]] margolaria (Herbehereak 1630-1693)
# [[Anne Vallayer-Coster ]] margolaria (Paris 1744-1818)
# [[Marie-Victoire Lemoine]] margolaria (Paris 1754-1820)
# [[Marie Gabrielle Capet]] margolaria (Frantzia 1761-1818)
# [[Constance Mayer]] margolaria ( Frantzia 1775-1821)
# [[Marie-Éléonore Godefroid]] margolaria ( Paris 1778-1849)
# [[Lilly Martin Spencer]] margolaria ( EB1822-AEB 1902)
# [[Clémentine Delait]] emakume bizarduna (Frantzia, 1865-1939)
# [[María Folguera]] idazlea, eszena zuzendaria (Madril, 1984)
# [[AveLina Pérez|Avelina Pérez]] Sortzaile eszenikoa (Oia, 1969)
# [[Raquel García-Tomás]] musikagilea (Bartzelona, 1984)
# [[Lola Blasco]] aktorea, idazlea eta antzerki zuzendaria (Alacant, 1983)
# [[Marta Pazos]] eszena zuzendaria (Pontevedra, 1976)
# [[Helena Tornero]] antzerkigilea (Figueras, 1973)
# [[Helena Antonia]] emakume bizarduna (Lieja, 1550-1595)
# [[Antonietta Gonsalvus]] emakume bizarduna (Frantzia, 1572-?)
# [[Arantza Ozaeta Cortázar]] arkitektoa (Madril 1982)
# [[Victoria Rodríguez]] aktorea (Madril 1931-2020)
# [[Pilar Eyre]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1947)
# [[Teresa Ribera ]] politikaria (Madril 1969)
# [[Carolina Maria de Jesus]] idazlea, poeta, kronista (Brasil 1914-1977)
# [[Jane Barnell]] emakume bizarduna (AEB 1871-1951)
# [[Alice Elizabeth Doherty]] emakume bizarduna ( AEB 1887-1933)
# [[Annie Jones ]] emakume bizarduna ( AEB 1865-1902)
# [[Krao Farini]] emakume bizarduna (Laos 1876-AEB 1926 19)
# [[Josephine Clofullia]] emakume bizarduna (Suitza 1829-1875)
# [[Pilar Pedraza]] idazlea, irakaslea (Toledo 1951)
# [[Carmen Linares]] flamenko-abeslaria (Linares 1951)
# [[María Pagés]] dantzaria, koreografoa (Sevilla 1963)
# [[Ellen MacArthur]] nabigatzailea (EB 1976)
# [[Aurora Vargas]] flamenko-dantzaria, kantaria ( Sevilla 1956)
# [[Bernarda de Utrera]] flamenko-kantaria (Utrera 1927-2009)
# [[Fernanda de Utrera]] flamenko-kantaria (Utrera 1923-2006)
# [[La Serneta]] flamenko kantaria (Cádiz 1837-Utrera 1912)
# [[Caroline van der Plas]] kazetaria, politikaria (Herbehereak 1967)
# [[Marta plana]] Australiara eramandako emakumeak (1960-1963)
# [[Arlette Farge]] historialari frantsesa (Charleville - 1941)
# [[Bibia Pavard]] historialari frantsesa (1980)
# [[Maddalena Casulana]] musikagilea (Italia, 1544-1590)
# [[Lucinda Williams ]] egile abeslaria (AEB 1953)
# [[Ivette Nadal ]] egile abeslaria, poeta (Bartzelona 1988)
# [[Blanca Llum Vidal]] poeta (Bartzelona 1986)
# [[Núria Martínez-Vernis]] poeta (Bartzelona 1976)
# [[Montse Castellà]] egile abeslaria, aktibista (Tarragona 1976)
# [[Rosa Regàs]] idazlea (Bartzelona 1933)
# [[Georgina Regàs]] sukaldaria, idazlea (Bartzelona 1932-Girona 2022)
# [[Carme Canela]] jazz-abeslaria (Bartzelona 1962)
# [[Sheila Jordan]] jazz- abeslaria (AEB 1928)
# [[Galina Balashova]] arkitektoa, diseinatzailea (Errusia 1931)
# [[Urška Djukić]] zinema-zuzendaria, gidoilaria (Eslovenia 1986)
# [[Asha Haji Elmi]] politikaria, aktibista (Somalia, 1962)
# [[Joana Afonso]] diseinatzailea, ilustratzailea (Portugal 1989)
# [[Cani Fernández Vicién]] abokatua (Cartagena 1963)
# [[Mar Sodupe]] aktorea (Kanariak 1972)
# [[Pepa Aniorte]] aktorea, abeslaria (Alacant 1972)
# [[Toni Morillas]] politikaria, feminista (Jaen 1982)
# [[Clementina Díez de Baldeón]] irakaslea, politikaria (Ciudad Real 1953)
# [[Consuelo Rumí]] psikologoa, irakaslea, politikaria (Almeria 1957)
# [[Anita Gutbrod]] igerilaria (Argentina 1903-1967)
# [[Lita Tiraboschi]] igerilaria, irakaslea, idazlea (Argentina 1917-1972)
# [[Pilar Geijo ]] igerilaria (Argentina 1984)
# [[Lilian Harrison]] igerilaria (Argentina 1904-1993)
# [[Enriqueta Agut Armer]] 2. errepublikako(Castelló, 1912-Mexiko, 1998)
# [[Concepción Alfaya]] 2. errepublikako maistra (Madril, 1886-1945)
# [[Elvira Navarro]] idazlea (Huelva, 1978)
# [[Alba Carballal|Alva Carballal]] idazlea (Lugo, 1992)
# [[Marie Equi]] medikua, aktibista (AEB,1872-1952)
# [[Maria Baldó|María Baldó]] 2. Errepublikako maistra (Albacete, 1884-Toulouse, 1964)
# [[María Braña de Diego|Maria Braña de Diego]] 2. Errepublikako maistra (Madril, 1912-2007)
# [[Carmen Castilla Polo]] 2. Errepublikako maistra (Logroño, 1895-Madril, 1979)
# [[Alba Sotorra Clua]] zinema zuzendaria (Reus, 1980)
# [[Carmen Hermosín]] politikaria (Sevilla 1945)
# [[Magdalena Valerio]] legelaria, politikaria (Caceres 1959)
# [[Mar Moreno]] legelaria, politikaria, idazlea (Jaen 1962)
# [[Teresa Jiménez Vílchez]] irakaslea, politikaria (Granada 1962)
# [[Fuensanta Coves]] irakaslea, politikaria (Alacant 1961)
# [[Irene García]] politikaria (Cádiz 1980)
# [[Marina Vega]] espioia, nazi harrapatzailea (Cantabria 1924-Madril 2011)
# [[Braulia Cánovas]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Murtzia 1920- Bartzelona 1993)
# [[Conchita Ramos]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Lleida 1925-Frantzia 2019)
# [[Alfonsina Bueno]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Zaragoza 1904- Frantzia1979)
# [[Margoth Escobar]] Ingurumen eskubideak eta indigenen aldeko aktibista (Ekuador, 1954)
# [[Mercedes Escribano Pérez]] Bigarren Errepublikako maistra (Valdeganga, 1888-Madril, 1958)
# [[Carmen García del Diestro]] Bigarren Errepublikako maistra, pedagogoa (Santander, 1908-Madril, 2001)
# [[Elsa López]] idazlea, poeta (Fernando Poo, 1943)
# [[Elena Gallego Abad|Elena Gallego]] kazetaria, idazlea (Teruel, 1969)
# [[Ana Vanessa Gutiérrez]] asturierazko idazlea (Mieres, 1980)
# [[Elsa Fernández]] galizierazko idazlea (Buenos Aires, 1933-1964)
# [[Avelina Valladares]] galizierazko idazlea (A Estrada 1825.1902)
# [[Violeta Friedman]] aktibista, bizirik atera Auschwitzetik (Errumania 1930- Madril 2000)
# [[Constanza Martínez Prieto]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Madril 1917-Bartzelona 1997))
# [[Laura Seco]] politikaria (Cádiz 1971)
# [[María Teresa Fernández de la Vega]] magistratua, politikaria (Valentzia 1949)
# [[Esperanza Oña]] politikaria (Sevilla 1957)
# [[Nuria Espallargas]] ikertzailea (Bartzelona 1979)
# [[Rosario de Velasco]] margolaria (Madril 1904-Bartzelona 1991)
# [[Marga Gil Roësset]] eskultorea, ilustratzailea, poeta (Madril 1908- 1932)
# [[Ángeles Santos Torroella]] margolaria (Girona 1911- Madril 2013)
# [[Delhy Tejero]] margolaria (Zamora 1904- Madril 1968)
# [[Lauren Bastide]] Frantziako kazetaria eta ekintzaile feminista (Orleans, 1980)
# [[Lima Aafshid]] idazle eta poeta (Afganistan, ?)
# [[Adelaide Estrada]] Mediku, zientzialari eta aktibista (Portugal, 1898-1979)
# [[Martha P. Falconer]] Aktibista, gizarte-langilea (AEB, 1862-1941)
# [[Tamara Alves]] artista, muralista, ilustratzailea, tatuatzailea (Portugal 1983)
# [[Rada Akbar]] artista (Afganistan, 1988)
# [[Maria Lucília Estanco Louro]] irakasle eta aktibista (Portugal, 1922-2018)
}}
==='''Berriak 2023''' ('''otsaila''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Toda Likona]] ----'''SORTUA''' merkataria (Lekeitio, XV. mendea)
# [[Mari Juan Mezeta]] ----'''SORTUA''' merkataria (Lekeitio, XV. mendea)
# [[Maria Perez Larrinaga]] ----'''SORTUA''' merkataria (Lekeitio, XV. mendea)
# [[Olatz Urkia]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Donostia, 1986)
# [[Helena Barrenetxea]] ----'''SORTUA''' zestalaria (Durango, 2007)
# [[María Flores]] ----'''SORTUA''' 1824an bere askatasuna lortu zuen esklabua (Eivissa, 1775-?)
# [[Zorione Erezuma]] ----'''SORTUA''' poeta (Bilbo, 1969)
# [[Charo Roquero]] ----'''SORTUA''' historialaria (Donostia)
# [[Maritxu Negelua]] ----'''SORTUA''' idazlea, pastoralgilea (Zuberoa, 1999)
# [[Mari Tere Alberdi]] ef--'''SORTUA''' sukaldaria, tabernaria, aktorea (Berriz)
# [[Fabiola Gutiérrez]] ----'''SORTUA''' idazle (Bolivia, 1989)
# [[Carmen Castro Cardús]] ----'''SORTUA''' Saturrarango kartzelako "zaintzaile" (Huesca, ?-1948)
# [[Maider Galardi]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta ikerlaria (Lasarte-Oria, 1995)
# [[Antoñita La Singla]] dantzaria (Bartzelona 1948)
# [[La Sordita]] dantzaria (Cádiz XIX.mendea-XX.mendea)
# [[Amal Aden]] idazle ekintzailea (1983, Somalia)
# [[Iola Leal Riesco]] ingumenaren aldeko ekintzailea (Lugo, 1977)
# [[Sol León]] dantzaria, koreografoa (Kordoba ç 1919)
# [[Sara Lezana]] dantzaria (Madril 1948)
# [[Cristina Llorente]] dantzaria, abeslaria, aktorea (Valladolid 1985)
# [[Isabel Llull]] dantzaria, maistra (Palma 1946)
# [[Sara Luzita]] dantzaria (Espainia 1922)
# [[Bárbara Lys]] dantzaria (Balearrak 1946)
# [[Claudia Salas]] aktoreak (Madril 1977)
# [[Carlota Pereda]] film-zuzendaria, gidoilaria (Madril 1975)
# [[Esther Cañadas]] modeloa (Albacete 1977)
# [[Joselyn Brea]] kirolaria (Venezuela/Galizia 1994)
# [[Donna Karan]] moda-diseinatzailea (AEB 1948)
# [[Eva Copa]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Bolivia 1987)
# [[Adrienne Avril de Sainte-Croix]] Frantziako filantropo eta feminista (1855 - 1936)
# [[Zahra Mohammadi]] BBCren 100 emakumeak 2022 Kurdinstango irakaslea errepresaliatua (1990)
# [[Layli]] BBCren 100 emakumeak 2022 Irango ekintzaile feminista errepresaliatua (2002)
# [[Wegahta Gebreyohannes Abera]] BBCren 100 emakumeak 2022 Etiopiako langile humanitarioa (xxxx)
# [[Victoria Baptiste]] BBCren 100 emakumeak 2022 Estatu Batuetako erizaina (xxxx)
# [[Velmariri Bambari]] BBCren 100 emakumeak 2022 Indonesiako Sexu-indarkeriaren kontrako ekintzailea (1980)
# [[Tamana Zaryab Paryani]] BBCren 100 emakumeak 2022 Afganistango kazetaria eta youtuberra (1997)
# [[Alice Pataxó]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Brasil, 2001)
# [[Erika Hilton]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Brasil, 1992)
# [[Zahra Joya]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Agfanistan, 1992)
# [[Velia Vidal]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Kolonbia, 1982)
# [[Roza Salih]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Eskozia.1989)
# [[Cecilia Patricia Flores Armenta]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Mexiko XX. mendea)
# [[Mirta Nuñez]] espainaiko gerra zibilaren historialaria (Kuba, 1956)
# [[Mirta Díaz-Balart]] Mirta Nuñezen ama eta Fidel Castroren lehenengo emaztea (Habana, 1928)
# [[Jane Misme]] Kazetari eta feminista frantsesa (1865-1935)
# [[Judith Heumann]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Filadelfia, 1947)
# [[Asonele Kotu]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Hegoafrika, ? )
# [[Nathalie Becquart|Natahalie Becquart]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Frantzia, 1969)
# [[Ida Holz]] informatikaria (Uruguai, 1935)
# [[Simone Tebet]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Brasil 1970)
# [[Ferenice de Rodas]] ama (Grezia, K.a. 396-K.a. V. mendea)
# [[Lashana Lynch]] aktorea (Londres 1987)
# [[Giuseppa Barbapiccola]] filosofoa, poeta, itzultzailea (Italia, 1702-1740)
# [[Taisia Bekbulatova]] kazetaria, BBCren 100 emakumeak 2022 (Errusia, xxxx)
# [[Suvada Selimović]] ekintzailea, BBCren 100 emakumeak 2022 (Bosnia, 1965)
# [[Shonda Rhimes]] gidoilaria, fil-zuzendaria (AEB 1970)
# [[Beatrice Fihn]] arma-nuklearren aurkako aktibista ( Suedia 1982)
# [[Tania Álvarez Yates]] kanoalaria (Pontevedra 1994)
# [[Tania Fernández García]] kanoalaria (Lugo 1992)
# [[Blanca Paloma]] abeslaria (Alacant 1989)
# [[Alice Wonder]] abeslaria ( Madril 1998)
# [[Olga Xirinacs]] idazlea (Tarragona 1936)
# [[Bikimel]] kantautorea (Bartzelona 1976)
# [[Luján Argüelles]] aurkezlea (Asturias 1977)
# [[Virginia Díaz]] kazetaria (Madril 1974)
# [[Kristina Berdínskikh]] kazetaria, BBCren 100 emakumeak 2022 (Ukraina)
# [[Kadri Keung]] moda-diseinatzailea, BBCren 100 emakumeak 2022 (Hong Kong)
# [[Leonor Ferrer Girabau]] delineatzailea (Bartzelona, 1894-1953)
# [[Fatima Sheikh]] hezitzailea (India, 1831-1900)
# [[Jana Zinkevytx|Iana Zinkevitx]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Ukraina, 1995)
# [[Chanel Contos]] sexu-erasoen aurkako aktibista BBCren 100 emakumeak 2022 (Australia)
# [[Aye Nyein Thu]] mediku aktibista BBCren 100 emakumeak 2022 (Birmania, 1996)
# [[Judy Kihumba]] zeinu-hizkuntzako interpretea, BBCren 100 emakumeak 2022 (Kenya)
# [[Paula Púa]] gidoilaria (Valentzia 1992
# [[Minerva Piquero]] kazetaria (Asturias 1967)
# [[Beatriz Pécker]] kazetaria (Madril 1955)
# [[Luisa Alberca]] irrati-nobelagilea (C.Real 1920-Logroño 2006)
# [[Vira Silenti]] aktorea (Italia 1931-2014)
# [[Clementina Albéniz|Clementina Albeniz]] maistra errepublikarra (Madril, 1853-1946)
# [[Ana Canalias Mestres]] maistra errepublikarra (Zaragoza, 1886-1934)
# [[Angelina Colubret]] maistra errepublikarra (Badalona, 1910 -Torroella, 1998)
# [[Isabel Esteban Nieto]] maistra errepublikar eraila (Palentzia, 1893-1936)
# [[Sofia Polo Giménez]] maistra errepublikar eraila (Zaragoza, 1904-Palentzia, 1936)
# [[Cirila Ubaldina García Díaz]] maistra errepublikar eraila (Salamanca, 1893-Palentzia, 1936)
# [[Samara Joy]] jazz abeslaria (AEB 1998)
# [[Sarah Kane]] antzerkigilea (EB 1971-1999)
# [[Toñi Salazar]] abeslaria (Badajoz 1963)
# [[Encarna Salazar]] abeslaria (Badajoz 1961)
# [[Lina Meruane]] Idazlea (Txile 1970)
# [[Nelly Meruane]] aktorea, irakaslea (Txile1927-2018 19)
# [[Teresa Laespada]] ikertzailea (Bilbo 1965)
# [[Ana Santos Aramburo]] liburuzaina (Zaragoza 1957)
# [[Glòria Pérez-Salmerón]] liburuzaina (Bartzelona 1958)
# [[Susana Fortes]] idazlea (Pontevedra 1959)
# [[Ana Belén Fortes]] idazlea (Pontevedra 1967)
# [[Genara Fernández García|Genera Fernández Garcia]] maistra fusilatua (León, 1903-1941)
# [[Josefa García Segret|Josefa Garcia Segret]] maistra errepublikarra (Tui, 1900-Oliveros, 1986}
# [[Gertrudis Ríos Marín|Gertrudis Rios Marín]] torturatu eta exekutatuko maistra (Cádiz, 1901-1936)
# [[Benita Gil]] maistra erbesteratua (Teruel, 1913-Praga, 2015)
# [[Carmen Hombre Ponzoa|Carmen Hombre Pouzoa]] maistra fusilatua (Cádiz, 1898-1936)
# [[Elisa López Velasco]] maistra berritzailea (Málaga, 1884-1936??)
# [[Sirisha Bandla]] BBCren 100 emakumeak 2022, ingeniari aeronautikoa (India 1988)
# [[Nazanin Zaghari-Ratcliffe]] BBCren 100 emakumeak 2022, iraniar-britaniar hiritarra (Tafresh 1978)
# [[Narges Mohammadi]] BBCren 100 emakumeak 2022, eskubideen aldeko ekintzailea (Persia 1972)
# [[Palmira Pla Pechovierto]] maistra, pedagogoa eta polikaria (Teruel, 1914-Castlló, 2007)
# [[Emilia Elias Herrando|Emilia Elias Herrando]] maistra, pedagogoa (Madril, 1898 - Mexiko, 1976)
# [[Veneranda Manzano]] maistra, politikaria, erbesteratua (Asturias, 1893-1992)
# [[Guillermina Medrano]] maistra eta politikaria (Albacete, 1912-Valencia, 2005)
# [[Marguerite Durand (feminista)]] kazetari, aktore, politikari eta feminista frantsesa (1864 - 1936)
# [[Jane Rigby]] BBCren 100 emakumeak 2022 Astrofisika estatubatuarra (EEUU, XXXX)
# [[Iryna Kondratova]] BBCren 100 emakumeak 2022 Anestesiologa eta pediatra (Ukrania, XXXX)
# [[Constance Tipper]] metalurgikaria (Erresuma Batua, 1894-1995)
# [[Johanna Döbereiner]] ingeniari agronomoa (Brasil, 1924-2000)
# [[Txell Alarcón]] saskibaloi jokalaria (Bartzelona 2003)
# [[Maider Castellano]] saskibaloi jokalaria (Gasteiz 2003)
# [[Gregoria Canelo de Paredes]] 'chinato' dialekto hiztuna (Caceres 1861-1917)
# [[Marina Ortiz de Zárate]] saskibaloi jokalaria (Gasteiz 1999)
# [[Chatrice White]] saskibaloi jokalaria (AEB 1996)
# [[Ana Laverón]] aeronautiko ingeniaria(Espainia XX. mendea)
# [[Isaura Clavero]] 1. emakume aeronautiko ingeniaria (Vigo XX. mendea)
# [[Parinoush Saniee]] idazlea (Iran 1949)
# [[Elena Barraquer Compte]] oftalmologoa (Bartzelona 1954)
# [[Jimena Quirós]] 1. emakume ozeonografoa (Almeria 1899-Madril 1983)
# [[Isabelle Junot]] aktorea (AEB 1991)
# [[Tamara Falcó]] moda-diseinatzailea (Madril 1981)
# [[Micaela Navarro]] politikaria (Jaen 1956)
# [[Ibijoke Faborode]] BBCren 100 emakumeak 2022, politikaria (Nigeria XX. mendea)
# [[Gohar Eshghi]] BBCren 100 emakumeak 2022, ekintzailea (Iran 1946-2002)
# [[Fatima Amiri]] BBCren 100 emakumeak 2022, ikaslea (Afganistan, 2005)
# [[Carmen Muñoz Manzano]] Bigarren Errepublikako maistra eta idazlea (Cáceres, 1906-Coruña, 2002)
# [[Carmen García de Castro]] Bigarren Errepublikako maistra eta pedagogoa (Almería, 1886-1969)
# [[Isabel González Turmo]] antropologoa (Espainia XX. mendea)
# [[Elvira Álvarez de Ceballos]] dama (Espainia XIV. mendea -1372)
# [[Difficult Women]] emakume kabareta (Australia)
# [[Mehreen Faruqi]] politikaria (Pakistan 1963)
# [[Katarina Zec]] saskibaloi jokalaria (Serbia 1997)
# [[Mariana Barassi]] film-zuzendaria (Argentina 1977)
# [[Vic Echegoyen]] idazlea (Madril 1969)
# [[Claudia Zapata]] historialaria (Txile 1975)
# [[Christiane Félip Vidal]] idazlea (Frantzia 1950)
# [[Katherine Kurtz]] idazlea (AEB 1944)
# [[Juana Ontañón eta Valiente|Juana Ontañon y Valiente]] Bigarren Errepublikako maistra (Madril, 1886-Mexiko, 1972)
# [[Wally Funk]] astronauta (AEB 1939)
# [[Ida Ørskov]] bakteriologoa (Danimarka 1922- 2007)
# [[Alice Lee]] matematikaria (EB 1858-1939)
# [[Elizabeth Scott]] matematikaria (AEB 1917-1988)
# [[Ainhoa Achutegui]] zuzendari artistikoa ( Venezuela 1978)
# [[Akwaeke Emezi]] idazlea (Nigeria 1987)
# [[Leia Dongue]] saskibalio jokalaria (Mozambike 1991)
# [[Mónica Bruckmann]] soziopolitologoa (Peru XX. mendea)
# [[Claude Ber]] poeta (Frantzai 1948)
# [[Nadia Yala Kisukidi]] filosofoa (Belgika 1978)
# [[Ana Carrique]] musikagilea ( Argentina 1964)
# [[Cristina Montserrat Hendrickse]] abokatua, irakaslea (AEB 1964)
# [[Kristina Higgins]] saskibaloi jokalaria (AEB 1994)
# [[Joy Alexis Brown-Adams]] saskibaloi jokalaria (Guyana 1993)
# [[Dona Tututa]] piano-jolea (Cabo Verde 1919-2014)
# [[Yolanda Morazzo]] poeta (Cabo Verde 1927-Lisboa 2009)
# [[Tuna Mascarenhas]] kimikaria, aktibista, 1. dama (Cabo Verde 1944-2009)
# [[Kate Asabuki]] aktore pornoa (Tokio 1962)
# [[Celina Pereira]] abeslaria, kontalaria (Cabo Verde 1940-Lisboa2020)
# [[Athaliah Molokomme]] fiskala (Botswana 1959)
# [[Constance Cummings-John]] politikaria (Sierra Leona 1918-Londres 2000)
# [[Aspásia Camargo]] politikaria (Brasil, 1946 19)
# [[Rachael Blackmore]] Jokey-a (Irlanda 1989)
# [[Lívia Járóka]] 1. emakumezko ijito eurodiputatua (Hungaria 1974)
# [[Clare Marie Hodges]] AEBko 1. emakumezko basozaina (AEB 1890-1970)
# [[Consuelo González Ramos]] kazetaria, erizaina, feminista (Zamora, 1877-Madril, 1956)
# [[Esperanza Rodríguez Cerdán]] Bigarren Errepublikako maistra erbesteratua (Madril, 1892-Valentzia,1984)
# [[Rosa Roig]] Bigarren Errepublikako maistra (Tarragona, 1890-Bartzelona, 1969)
# [[Pilar Salvo Giménez|Pilar Salvo]] Bigarren Errepublikako maistra fusilatua (Zaragoza, 1889-1936)
# [[Amalia Torrijos]] Bigarren Errepublikako maistra eta alkatea (Sevilla, 1911- ???)
# [[Ekaterina Lermontova]] Paleontologoa (SESB, 1889-1942)
# [[Eva Mameli Calvino]] Botanikaria (Italia, 1886-1978)
# [[Heike Freire]] filosofoa, aktibista (Espainia, ??)
# [[Sabrina Sánchez]] kazetaria, sexu langilea (Mexiko 1981)
# [[Karine Espineira]] soziologoa, trans ekintzailea (Txile 1967)
# [[Nadia Ferreira]] modeloa, enpresaburua (Paraguai 1999)
# [[Elena Sánchez Caballero]] kazetaria (Madril 1957)
# [[Pilar Martín Fernández]] immunologia ikertzailea (Madril 1973)
# [[Maruja Torres]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1943)
# [[Nya de la Rubia]] abeslaria, aktorea (Sevilla 1986)
# [[Aryna Sabalenka]] tenislaria (Bielorrusia 1998)
# [[Aliaksandra Sasnovih]] tenislaria (Bielorrusia 1994)
# [[Lucia Stecher]] ikertzailea (Txile XX. mendea)
# [[Elena Oliva]] soziologoa, ikertzailea (Txile 1982)
# [[Gendengarjaa Baigalimaa]] onkologoa (Mongolia XX. mendea)
# [[Elena Moreno Zaldibar]] saskibaloi jokalaria (Donostia 1959)
# [[Tanaya Mechelle Atkinson]] saskibaloi jokalaria (AEB 1996)
# [[Kinu Nishimura]] ilustratzailea (Japonia 1969)
# [[Asunción Linares]] paleontologoa (Granada, 1921-2005)
# [[Sylvie Denis]] idazlea
# [[Marguerite Durand (hizkuntzalaria)]] hizkuntzalarieta fonetikalari frantziarra (1904)
# [[Jeanne Chauvin]] abokatu eta feminista frantsesa (1862-1926)
# [[Soraya Prieto Fernández]] kimikaria (Gasteiz 1979)
# [[Maimouna Diarra]] saskibaloi jokalaria (Senegal 1991)
# [[Esther Yáñez González - Irun]] Armadako 1. emakumea eta gerra ontzi kapitaina (Cádiz 1971)
# [[María José Escalona]] informatikaria (Sevilla 1976)
# [[Helena Viñes]] ekonomialaria (Espainia, XX. mendea)
# [[María Jesús Almazor]] Telekomunikazio ingeniaria, CEO ( Brtzelona 1970)
# [[Karen Gaines]] ziberdefentsan aditua, CEO (XX. mendea)
# [[Silvia Albert Sopale]] aktore, zuzendari (Donostia 1976)
# [[Midi Achmat]] LGTB aktibista (Hegoafrika, 1964)
# [[Shiva Nazar Ahari]] giza eskubideen aldeko aktibista (Irán, 1984)
# [[Leoncia Gómez Galán]] zerbitzaria, 'vocera' (Caceres 1903-1986)
# [[Irma Estrada Silva]] autodefentsa irakaslea (El Salvador ?)
# [[Anália de Victória Pereira]] politikaria ( Angola 1941-2009)
# [[Belita Palma]] abeslaria (Angola 1932-1988)
# [[Luzia Inglês Van-Dúnem]] politikaria (Angola 1948)
# [[Margarida Rosa da Silva Izata]] diplomazialaria (Angola 1958)
# [[Ana Clara Guerra Marques]] dantzaria (Angola 1962)
# [[Luísa Rogério]] kazetaria (Angola 1967)
# [[Lourdes Van-Dúnem]] musikaria (Angola 1935-2006)
# [[Arlete Leona Chimbinda]] politikaria, irakaslea (Angola 1960)
# [[Silvia Lutucuta]] Kardiologoa, ministroa (Angola 1968)
# [[Josefa Sacko]] agronomoa, enbaxadorea (Angola XX. mendea)
# [[Vera Daves]] ekonomialaria, ministroa (Angola 1984)
# [[Catherine Austin Fitts]] bankaria (AEB 1950)
# [[Marjorie Rice]] matematikaria (AEB, 1923-2017)
# [[Liliana Colanzi]] idazle eta editorea (Bolivia, 1981)
# [[Magela Baudoin]] idazle (Bolivia, 1973)
# [[Trementinaireak]] sendatzeko produktu naturalen saltzaile ibiltariak (Katalunia XIX. mendea-XX. mendea)
# [[Eloísa del Pino Matute]] zientzialari soziala, ikertzailea (Espainia XX. mendea)
# [[María Luisa López Grigera]] filologoa (Coruña 1926)
# [[Paula Dapena Sánchez]] futbolaria (Pontevedra 1996)
# [[ASPEGI elkartea]] emakume profesionalena, enpresariena (Gipuzkoa 1998)
# [[Sari Arponen]] medikua (Finlandia 1977)
# [[Carolina Iglesias]] umoregilea, gidoilaria, youtuberra (Coruña 1993)
# [[Berta Collado]] kazetaria, aurkezlea (Toledo 1979)
# [[Yola Mamani]] komunikatzailea (Bolivia, 1984)
# [[Hélène Dutrieu]] txirrindulari, hegazkinlari (Belgika-Frantzia, 1877-1961)
# [[Virginia Ayllón]] idazle (Bolivia, 1958)
# [[Begonya Pozo]] idazlea (Valentzia 1974)
# [[Carmelina Sánchez-Cutillas]] idazlea (Madril 1921- Valentzia 2009)
# [[Beatriu Civera]] idazlea (Valentzia 1914-1995)
# [[Ana María Ibars]] idazlea, maistra (Valentzia 1892-1965)
# [[Raquel Payá]] pedagogoa (Valentzia 1919-1972)
# [[Alison Spedding]] antropologoa (Ingalaterra/Bolivia, 1962)
# [[Margaret W. Rossiter]] emakumeen historialaria ( AEB 1944)
# [[Maria Beneyto]] idazlea, poeta (Valentzia 1925-2011)
# [[María Villén]] 2. Errepublikako maistra (Burgos 1871-Valentzia 1961)
# [[Lindaura Anzoátegui]] idazle (Bolivia, 1846-1898)
# [[Yolanda Bedregal]] poeta (Bolivia, 1913-1999)
# [[María Virginia Estenssoro]] poeta (Bolivia, 1902-1970)
# [[Hilda Mundy]] poeta (Bolivia, 1912-1980)
# [[Concha Peña Pastor]] bigarren errepublikako maistra eta abokatua (Ciudad Real, 1906-Panama, 1960)
# [[Elpidia Polo Ovejas]] bigarren errepublikako maistra errepresaliatua (Valladolid, 1890-Madrid, 1988)
# [[Carmen Valero Gimeno]] bigarren errepublikako maistra eta pedagogo errepresaliatua (Silla, 1893-1962)
# [[Rosa Menéndez]] zientzialaria, 1. emakumea CSIC burua (Asturias 1956)
# [[Dulceida]] interneteko ospetsua (Bartzelona, 1989)
# [[Juana Macías]] film-zuzendaria, gidoilaria (Madril 1971)
# [[Brisa Fenoy]] musikaria, DJ, modeloa (Cádiz 1991)
# [[María Vargas Montoya]] enologoa (Haro 1971)
# [[María Vargas Fernández]] flamenko abeslaria (Cádiz 1947)
# [[Laura Alonso Cancho]] poeta (Santander 1978)
# [[Dina Abouzeid Sariñena]] badminton entrenatzailea (Zaragoza 1979)
# [[Agostina Burani]] saskibaloi jokalaria ( Argentina 1991)
# [[Carmen Ybarra Careaga]] enpresaburua, markesa (Espainia 1963)
# [[María José Álvarez Mezquíriz]] EULEN enpresaburua (Bilbo 1957)
# [[Margaret H. Wright]] matematikaria (AEB, 1944)
# [[Katharine Way]] fisikaria (AEB, 1902-1995)
# [[Paola Velasco Pinedo]] Boliviako 1. emakume piloto komandantea (1988)
# [[Xian (aktibista)]] LGTB aktibista (Txina, ?)
# [[Laura Hojman]] gidoilaria, film zuzendaria (Sevilla 1981)
# [[Bibisara Assaubayeva]] xake jokalaria (Kazakhstan 2004)
# [[Anne L'Huillier]] fisika atomikoko irakaslea (Frantzia/Suedia 1958)
# [[Tamara Rojo]] datzaria, koreografoa (kanada/Espainia 1974)
# [[Elena S. Sánchez]] kazetaria (Toledo 1979)
# [[Patricia Pardo]] kazetaria (Galizia 1983)
# [[Sonsoles Ónega]]kazetaria, idazlea (Madril 1970)
# [[Cristina Ónega]] kazetaria (Madril 1975)
# [[Tatiana Afanásieva]] matematikari eta fisikaria (Ukraina-Herbereheak, 1876-1964)
# [[Lilli Suburg]] kazetaria (Estonia, 1841-1930)
# [[Esther Szekeres]] matematikaria (Hungaria-Australia, 1910-2005)
# [[Irene Falcón|Irene Falcon]] kazetaria, Dolores Ibarruriren idazkaria (Madril, 1907-1999)
# [[Enriqueta O'Neill|Enriqueta O´Neill]] aktore eta idazlea (Madril, 1909-Bartzelona, 1972)
# [[Encarnación Fuyola Miret]] Bigarren errepublikako maistra (Huesca, 1907-Mexiko, 1982)
# [[Anoka Primrose Abeyrathne]] kontserbazionista, gizarte ekintzailea (Sri Lanka, 1991)
# [[Mar Abad]] kazetaria (Almeria 1972)
# [[Marion Koopmans]] albaitaria, birologoa (Herbehereak 1956)
# [[Carme Valls]] mediku eta politikaria (Bartzelona,' 1945)
# [[Anne Anderson]] ilustratzailea (Eskozia, 1874 - 1930)
# [[Eva Furnari|Eva Furmari]] ilustratzailea (Erroma, 1948)
# [[Matilde Hidalgo]] mediku, poeta, sufragista (Ekuador 1889-1974)
# [[Eva Soriano]] komediantea, aurkezlea (Tarragona 1970)
# [[Cecilia Ansaldo]] idazlea (Ekuador 1949)
# [[Melissa Lucio]] heriotza zigor polemikoan kondenatua (AEB 1968)
# [[Carmen Barbarà]] komikigilea eta irudigilea (Bartzelona, 1933)
# [[Amelia Bauerle|Amelia Banerle]] komikigilea (Londres, 1873-1916)
# [[Pauline Baynes]] liburu ilustratzailea (Sussex, 1922-2008)
# [[ Pamela Adie]] LGBT aktibista (Nigeria, 1984)
# [[ Christine Ahn]] Bakearen aldeko aktibista (Hego Korea, XX. mendea)
# [[Celia Viñas]] poeta, pedagogoa (Lleida-Almeria, 1915-1954)
# [[Chipita Rodriguez]] heriotza zigorrez urkatua eta 100 urtera barkatua (AEB 1799-1863)
# [[Elsa Beskow]] idazlea eta ilustratzailea (Suedia, 1874-1953)
# [[Mary Agnes Chase]] botikaria eta ilustratzailea (EEBB, 1869-1963)
# [[María Conejo]] ilustratzailea (Mexiko, 1958)
# [[Eréndira Derbez]] ilustratzailea, idazlea (Mexiko, 1991)
# [[Kate Greenaway]] ilustratzailea, idazlea (Londres, 1846-1901)
# [[Elizabeth Shippen Green]] ilustratzailea (EEBB, 1871-1954)
}}
==='''Berriak 2023''' ('''urtarrila''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Ainhoa Elorriaga]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Busturia, 1980)
# [[Aiora Zabala]] ----'''SORTUA''' zientzialaria (1982)
# [[Alazne López]] --ef'''SORTUA''' dantzaria (Bilbo, 1993-Alemania, 2015)
# [[Ana Borderas]] ef--''SORTUA''' kazetaria, irrati-esataria (Eibar, 1962)
# [[Anna Fernandez de Paco]] ef--'''SORTUA''' zinemagilea (Bartzelona, 1981)
# [[Belén Balerdi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1937-1982)
# [[Berenice Lopez Reyes]] ef--'''SORTUA''' enpresaburua (Mexiko, 1989)
# [[Bonifacia Zuazola]] efef'''SORTUA''' erraketista (Azkoitia, 1915-2012)
# [[Consuelo Osa]] efef'''SORTUA''' erraketista Mutriku (1922-2015)
# [[Durangoko Emakumeen Kartzela]] '''SORTUA''' (1939-1940)
# [[Eladia Balerdi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1942-1997))
# [[Garbiñe Balerdi]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1935)
# [[Garbiñe Ortega]] ----'''SORTUA''' zinema komisarioa (Gasteiz, 1981)
# [[Gloria Agirrezabalaga]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1922)
# [[Ignacia Idoate Iragui]] efef'''SORTUA''' moja (Orikain, 1900 - Madril, 1975)
# [[Iñasi Illarramendi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Zarautz, 1919-2005)
# [[Josefa Egaña]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1923)
# [[Juncal Alzugaray]] ef--'''SORTUA''' Fisioterateupa eta asmatzailea (Bilbo, 1981)
# [[Justa Domínguez de Vidaurreta e Idoy]] efef'''SORTUA''' moja (Azpeitia, 1975- Madril, 1958)
# [[Koldobike Gezala]] efef'''SORTUA''' erraketista (Lezo, 1917)
# [[Marcelina Zabala]] efef'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1923)
# [[Margarita Arenaza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Arrasate, 1925-Fuengirola, 2019)
# [[Mari Beraza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Anoeta, 1929 -Mexiko, 1986)
# [[Maria Josefa Navascues]] efef'''SORTUA''' erraketista (Errenteria, 1924-2011)
# [[Maria Teresa Egaña]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1925)
# [[Mercedes Agirrezabalaga]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1928)
# [[Mercedes Zubikaray]] efef'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1920-1983)
# [[Merche Olabe]] ef--'''SORTUA''' margolaria (Bilbo, 1957)
# [[Milagros Uranga]] efef'''SORTUA''' erraketista (Mutriku, 1918-1992)
# [[Pilar Zabala]] efef'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1926-1945)
# [[Rafaela Etxaniz]] efef'''SORTUA''' erraketista (Azkoitia, 1926-213)
# [[Saelia Aparicio]] ----'''SORTUA''' artista (Valladolid, 1982)
# [[Victoriana Aizpuru]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Errezil, 1919)
# [[Zornotzako Emakumeen Kartzela]] '''SORTUA''' (1938-1947)
# [[Ada Hitchins]] kimikaria (Ingalaterra, 1891-1972)
# [[Adèle Esquiros]] Frantziako idazle eta kazetari feminista (1819-1886)
# [[Africa González Fernández]] medikua, inmunologoa (Madril 1962)
# [[Agrippina Vagánova]] ballet-maistra (Errusia, 1837-1951)
# [[Aïcha Chenna]] emakume eskubideen aktibista (Maroko 1941-2022)
# [[Aída Gómez]] dantzaria (Madril, 1967)
# [[Aida Pierce]] komediantea (Mexiko, 1956)
# [[Ainhoa Sanz Rodríguez|Ainhoa Sanz]] mendi korrikalaria (Urretxu, 1989)
# [[Alba Gutiérrez]] dantzaria, aktorea ( Madril 1994)
# [[Alice H. Parker]] asmatzailea (EEBB 1895-1920)
# [[Alicia Barrié]] vedettea (Txile 1915- AEB 2002)
# [[Alicia Vignoli]] vedettea (Lima 1911-Argentina 2005)
# [[Almudena Ariza]] korrespontsala (Madril, 1963)
# [[Alyson Eckmann]] aktorea (AEB 1990)
# [[Amalia Iglesias]] idazlea, poeta (Menaza, 1962)
# [[Ana Goya]] dantzaria, aktorea (Iruñea 1962)
# [[Ana José Cancio]] kazetaria (Palentzia 1960)
# [[Ana Orantes]] genero-indarkeriaren biktina (Granada 1937-1997)
# [[Ana Rujas]] aktorea (Madril 1989)
# [[Angela Burdett-Coutts]] filantropoa, pintura-bildumagilea (Londres, 1814-1906)
# [[Ángela T. Leiva Sánchez]] botanikaria (Kuba 1948-2014)
# [[Àngels Ribé]] artista kontzeptuala (Bartzelona 1943)
# [[Anna Jaclard]] Errusiar sozialista eta feminista iraultzailea (1843 - 1887)
# [[Anna Maurizio]] biologoa (Suitza 1900-1993)
# [[Annie Oakley]] tiratzailea (AEB, 1860-1926)
# [[Antonia Gimeno Travesset]] saskibaloi jokalaria eta entrenatzailea (Bartzelona, 1941)
# [[Antonia Torre Yela]] 14. arrosa. Fusilatua (Madril, 1922-1940)
# [[Asha Lul Mohamud Yusuf]] poeta (Somalia, XX. mendea)
# [[Azucena Hernández]] aktorea (Sevilla 1960-Guadalajara 2019)
# [[Barbara Navarro]] legelaria, CEO (Madril 1974)
# [[Bélgica Adela Mirabal]] biziraun zuen Mirabal ahizpa bakarra (Dominikar Errepublika, 1925-2014)
# [[Belle Starr]] Mendebaldeko bidelapurra (AEB, 1848-1889)
# [[Beth (abeslaria)]] (Bartzelona 1981)
# [[Bianca Ceva]] erresistentziaren kidea (Italia, 1897-1982)
# [[Blanche Lefebvre]] 1871ko Parisko Komunako ekintzailea
# [[Carmen Amaya]] dantzaria (Bartzelona, 1918-1963)
# [[Carmen Iglesias]] historialaria (Madril 1942)
# [[Carmen Olmedo Checa]] politikaria (Malaga 1949-2015)
# [[Carmen Ruiz-Tilve]] idazlea (Oviedo 1941)
# [[Carol-Ann Duffy]] poeta (E.B. 1955)
# [[Catherine Allard]] dantzaria (Belgika/Katalunia, 1960)
# [[Cathy Hackl]] futurista teknologikoa ( XX. mendea)
# [[Cecilia Bartolomé]] film-zuzendaria (Alacant 1940)
# [[Celia Correas de Zapata]] idazlea (Argentina 1933-AEB 2022)
# [[Charo (abeslaria)]] dantzaria, aktorea (Murtzia 1941-)
# [[Claire Démar]] kazetari eta feminista frantziarra (1799-1833)
# [[Clara Jiménez Cruz]] kazetaria (Madril 1989)
# [[Claude-Hélène Perrot]] historialaria (Frantzia 1928-2019)
# [[Claudia Piñeiro]] idazlea (Argentina 1960)
# [[Colette Rabaté]] hispanista (Frantzia 1950)
# [[Cristina Olea]] korrespontsala (Vigo, 1982)
# [[Dalila Ennadre]] zinema-zuzendaria (Maroko 1966- Paris 2020)
# [[Dalilah]] dantzaria (Madril 1936-2001)
# [[Danica McKellar]] Matematikaria, aktorea (AEB, 1975)
# [[Daniela Blume]] kazetaria (Mataro 1990)
# [[Daphne Oram]] musikagilea (Erresuma Batua, 1925-2003)
# [[Daria Bertolani Marchetti]] erresistentziaren kidea (Italia, 1919-1994)
# [[Delia del Carril]] margolaria (Argentina, 1884-1989)
# [[Désirée Gay]] kazetari eta feminista frantziarra (1810-1890)
# [[Diana Vishneva]] dantzaria (Errusia, 1976)
# [[Dolores Medio]] idazlea (Oviedo 1911-1996)
# [[Dolors Comas]] antropologoa eta politikaria (Bartzelona, 1951)
# [[Dorothy E. Smith]] antropologoa (E.B 1946-Kanada 2022)
# [[Dorothy Pitman Hughes]] aktibista (AEB 1938-2022)
# [[Drucilla Cornell]] filosofoa (AEB 1950-2022)
# [[Edith Checa]] kazetari, irrati-esatari (Sevilla, 1957-Madril, 2017)
# [[Elda Emma Anderson]] fisikaria (AEB, 1899-1961)
# [[Elena González Iglesias]] dantzaria, aktorea (Asturias 1991)
# [[Elena Quiroga]] idazlea (Santander 1921-Coruña 1995)
# [[Elizabeth Gertrude Britton]] botanikaria, briologoa (AEB, 1858-1934)
# [[Elvira Andrés]] dantzaria (Espainia, 1958)
# [[Elvira Godás]] maistra errepublikarra (Katalunia, 1917-2015)
# [[Elvira Roca Barea]] idazlea (Malaga 1966)
# [[Enedina Alves Marques]] ingeniari zibila (Brasil, 1913-1981)
# [[Erika Martínez]] poeta (Jaen, 1979)
# [[Ernestina Otero]] maistra (Pontevedra 1890-1956)
# [[Eugenia Balcells]] artista bisuala (Bartzelona 1943)
# [[Eva Ortega Paíno]] kimikaria, ikertailea (Madril, 1972)
# [[Felicita Ferrero]] erresistentziaren kidea (Italia, 1899-1984)
# [[Filomena Dato]] poeta, idazlea (Galizia, 1856-1926)
# [[Flor de Torres Porras]] fiskala (Almeria 1961)
# [[Flora Philip]] matematikaria (Erresuma Batua 1865-1943)
# [[Florence Parpart]] asmatzailea (EE.BB. 1856- ?)
# [[Florencia Pérez Padilla]] dantzaria (Sevilla 1918-Madril 2000)
# [[Frances Haugen]] datu-ingeniaria, informatzailea (AEB 1980)
# [[Francesca Gargallo]] filosofoa, idazlea (Italia 1956- Mexiko 2022)
# [[Gabriela Bravo]] fiskala, politikaria (Valentzia 1963)
# [[Gemma Pasqual i Escrivà|Gemma Pasqual i Escrivá]] katalanez idazten duen idazlea (Valentzia, 1967)
# [[Gertrud Woker]] biokimikaria (Suitza, 1878-1968)
# [[Ginetta Sagan]] erresistentziaren kidea (Italia, 1925-2000)
# [[Gloria Leyland]] dantzaria, esataria (Argentina, XX.mendea)
# [[Godeliève Mukasarasi]] gizarte langilea, aktibista (Ruanda 1959)
# [[Grace Nichols]] poeta (Guyab 1950)
# [[Helen Pickett]] koreografoa (AEB,?)
# [[Helena Corbellini]] idazlea (Uruguai 1959)
# [[Helena Cortesina]] dantzaria, zinegile aitzindaria (Valentzia 1903-Buenos Aires 1984)
# [[Ina Grafl]] botanikaria (Suitza 1915-1970)
# [[Irene Rice Pereira]] artista (AEB 1902-Marbella 1971)
# [[Isabel Pérez Montalbán]] poeta (Córdoba, 1964)
# [[Isla Correyero]] idazlea, poeta (Cáceres, 1957)
# [[Jamie Dantzscher]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1982)
# [[Josefina Triguero Agudo]] Espainiako 1.emakume epailea (Madril 1946-2022)
# [[Joyce Lussu]] erresistentziaren kidea (Italia, 1912-1998)
# [[Juana la Macarrona]] dantzaria (Cádiz 1870-Sevilla 1947)
# [[Júlia Creus Garcia]] dantzaria, aktorea (Tarragona 1994)
# [[Julia Manzanal Pérez]] aktibista errepublikanoa (Madril, 1915-2012)
# [[Julia Reichert]] dokumental-zuzendari (AEB 1946-2022)
# [[Kae Tempest]] poeta, abeslaria (Inglaterra, 1985)
# [[Kathryn Woolard]] hizkuntza-antropologoa (AEB 1950)
# [[Kenita Placide]] aktibista (Santa Luzia 1978)
# [[La Chunga]] dantzaria (Marseilla, 1938)
# [[La Malena (dantzaria)]] (Cádiz 1877-Sevilla 1956)
# [[Laura Escanes]] modeloa (Bartzelona 1996)
# [[Laura Palmés]] kazetaria (Bartzelona, 1954-2011)
# [[Laura Pinillos]] vedettea (Espainia 1900-Madril 1970)
# [[Lina Merlin]] erresistentziaren kidea (Italia, 1887-1979)
# [[Lola Greco]] dantzaria, koreogarfoa (Madril 1964)
# [[Louisa Aldrich-Blake]] medikua (Chingford, 1865 – 1925)
# [[Louise Colet]] Frantziako olerkaria (1810-1876)
# [[Lourdes García Campos]] kazetaria (Madril 1975)
# [[Lucero Tena]] dantzaria,kriskitin jotzailea (Mexiko, 1938)
# [[Lucy Weston Pickett]] kimikaria (AEB, 1904-1997)
# [[Luisa Esteso]] aktore komikoa (Valentzia 1906- Madril1986)
# [[Luisa Isabel Álvarez de Toledo]] dukesa eta idazlea (Estoril, 1936-Sanlúcar de Barramenda, 2008)
# [[Lupe Serrano]] dantzaria (Txile, 1930)
# [[Manuela Garín Pinillos]] matemtikaria (Asturias-Mexiko, 1914-2019)
# [[Manuela Manzanares]] arbista, idazlea (Ciudad Real 1910 -AEB 2004)
# [[Margarita García Robayo]] idazlea (Kolonbia 1980)
# [[Marguerite Williams]] geologoa (AEB, 1895-1991)
# [[María Alaniako]] enperatriza (Georgia1050-Bizanzio 1118?)
# [[Maria Branyas Morera]] superehunurtekoak (San Frantzisko/Katalunia 1907)
# [[María Cabrera]] akrobata, lehenengo emakume ijito ezaguna espainian (1467-Guadalajara, 1527)
# [[Maria Cosway]] artista (Italia 1760 -1838)
# [[María Eloy-García|María Eloy-Garcia]] idazle, poeta (Málaga, 1972)
# [[María Ignacia Rodríguez de Velasco]] aktibista (Mexiko, 1778-1850)
# [[María López García]] hockey-jokalaria (Asturias 1990)
# [[María Muñoz]] irrati-esataria (Argentina 1968-2003)
# [[Maria Ossowska]] Filosofoa (Varsovia, 1896-1974)
# [[María Peláe]] kantautorea (Malaga 1990)
# [[María Teresa Mirabal]] ekintzaile politikoa (Dominikar Errepublika, 1935-1960)
# [[Marie Guy-Stéphan]] dantzaria (Paris 1818-1873)
# [[Marina Semiónova]] dantzaria (Errusia, 1908-2010)
# [[Mariola Cubells]] kazetaria (Valentzia 1967)
# [[Marjorie Hyams]] jazz musikaria, bibrafonista (AEB 1920-2012)
# [[Marsha Blackburn]] politikaria (AEB 1952)
# [[Marta Agudo]] poeta (Madril, 1971)
# [[Maruchi Fresno]] aktorea (Madril 1916-2003)
# [[Mercedes Ballesteros]] idazlea ( Madril 1913-1995)
# [[Mercedes Gaibrois de Ballesteros]] historialaria (Paris 1891-Madril 1960)
# [[Mercedes Marrero]] saskibaloi jokalaria eta nabigazio kapitaina (San Cruz Tenerifekoa, 1961)
# [[Mercedes Olivera Bustamante]] antropologoa (Mexiko 1934-2022)
# [[Milagros Calvo]] epailea (Valladolid 1947)
# [[Minerva Mirabal]] ekintzaile politikoa (Dominikar Errepublika, 1926-1960)
# [[Mireia Sentís]] idazlea (Bartzelona 1947)
# [[Miriam Reyes]] poeta (Ourense, 1974)
# [[Mónica Moro]] publizista, zuzendari-nagusia (Madril, 1974)
# [[Montserrat Domínguez]] kazetaria (Madril 1963)
# [[Montserrat Galcerán]] aktibista (Bartzelona, 1946)
# [[Montserrat Soliva Torrentó]] zientzialaria (Katalunia, 1943-2019)
# [[Nannette Streicher]] musikagilea, piano-jolea (Alemania 1769-Austria1833)
# [[Natalia Bessmértnova]] dantzaria (Mosku 1941-2008)
# [[Natalia LL]] artista (Polonia 1937-2022)
# [[Natalia Makarova]] dantzaria (Errusia, 1940)
# [[Nina Timofeeva]] dantzaria (Errusia 1935-Israel 2014)
# [[Noemí Galera]] OT zuzendaria (Bartzelona 1967)
# [[Noni Benegas]] idazlea (Argentina 1951)
# [[Norma Barbolini]] erresistentziaren kidea (Italia, 1922-1993)
# [[Núria Bendicho Giró|Nuria Bendicho]] idazlea (Bartzelona, 1995)
# [[Nuria Oliver]] telekomunikazio ingeniaria (Alacant 1970)
# [[Odette Roy Fombrun]] sufragista (Haiti 1917-2022)
# [[Olga Lepeshínskaya]] dantzaria (Errusia 1941-2008)
# [[Olga María Ramos]] kupletista, musikagilea (Madril 1947)
# [[Olga Ramos (abeslaria)]] (tenerife, 1932)
# [[Olga Ramos (aktorea)]] kupletista (Badajoz 1918-Madril 2005)
# [[Paloma del Río]] kazetaria (Madril 1960)
# [[Pastora Galván]] dantzaria (Sevilla 1980)
# [[Patria Mirabal]] ekintzaile politikoa (Dominikar Errepublika, 1924-1960)
# [[Patricia Guerrero (dantzaria)]] (Granada 1990)
# [[Patrizia Reggiani]] hiltzailea (Italia, 1948)
# [[Pilar de la Oliva]] epailea (Valentzia 1956)
# [[Radhya Al-Mutawakel]] Giza eskubide aktibista (Yemen 1967)
# [[Ramona Maneiro]] aitzindaria (Coruña, 1961)
# [[Rosa Durán]] dantzaria (Cádiz 1922-Madril 1999)
# [[Rosario Guerrero]] dantzaria (Madril XIX. mendea-1960)
# [[Rosemary Radford Ruether]] filosofoa (AEB 1936-2022)
# [[Rossana Rossanda]] erresistentziaren kidea (Italia, 1924-2020)
# [[Sabela Arias Castro]] historietagilea (Lugo, 1969)
# [[Sara Rancaño]] korrespontsala (Bartzelona, 1984)
# [[Sarah Mardini]] igerilaria, errefuxiatuen aldeko aktibista kriminalizatua (Siria, 1995)
# [[Shadi Sadr]] abokatu, aktibista (Iran 1974)
# [[Sharon Presley]] psikologoa (AEB 1943-2022)
# [[Silvia Barrera Ibáñez]] zibersegurtasun aditua, kriminologoa (Madril 1977)
# [[Soledad Antelada Toledano]] hackerra (Argentina 1977)
# [[Soledad Cazorla]] fiskala (Lareche 1955-Madril2015)
# [[Sophie Freud]] psikologoa, idazlea (Austria 1924-AEB 2022)
# [[Stella Cunliffe]] estatistikaria (Erresuma Batua, 1917-2012)
# [[Suzanne Voilquin]] kazetari frantziarra eta saint simonista (1801-1876)
# [[Teresa Burga]] artista (Perú, 1935-2021)
# [[Teresa Freixes]] legelaria (LLeida 1950)
# [[Teresa Perales]] igerilaria (Zaragoza 1975)
# [[Tina Anselmi]] erresistentziaren kidea (Italia, 1927-2016)
# [[Verónica Pascual Boé]] ingeniaria, CEO (Burgos 1979)
# [[Vicky Gómez]] dantzaria (Salamanca 1988)
# [[Victoria Pinillos]] vedettea (Espainia ?- Madril ? )
# [[Victorina Vila Badia]] maistra errepublikarra (Lleida, 1883-1962)
# [[Violeta la Burra]] abeslaria, dantzaria, aitzindaria (Sevilla, 1936-2020)
# [[Virxinia Pereira Renda]] idazlea (Pontevedra 1884-Madril 1969)
# [[Yolanda Ramos]] aktorea (Bartzelona 1968)
# [[Zar Amir Ebrahimi]] aktorea (Iran 1981)
# [[Zeba Islam Seraj]] biologo molekularra (Bangladesh, 1958)
}}
==='''Berriak 2022''' ('''abendua''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Lourdes Herrasti]] ef--'''SORTUA''' antropologoa (Aretxabaleta, 1958)
# [[Marie-José Basurco]] ----'''SORTUA''' idazlea (Donibane Lohitzune, 1947)
# [[Uxue Kerejeta]] ----'''SORTUA''' musikaria (Zumarraga, 1999)
# [[Felisa Libano]] efef'''SORTUA''' pandero jotzailea (Plentzia, 1917-2000)
# [[Esperanza Nuere]] ----'''SORTUA''' margolaria (Bilbo, 1935)
# [[Nadia Hindi Mediavilla]] ----'''SORTUA''' ikertzailea (Bagdad, 1977)
# [[Betisa Ojanguren]] ----'''SORTUA''' Nafarroako Unibertsitate Publikoko irakaslea (Barakaldo, 1978)
# [[Ainhize Belar]] ef--'''SORTUA''' eskalatzailea (Atxondo, 2006)
# [[Miren Urbieta Vega]] ----'''SORTUA''' abeslaria, musikaria (Donostia, 1983)
# [[Begoña Uriarte]] ----'''SORTUA''' piano-jotzailea (Bilbo, 1937)
# [[Dioni Ardanza]] efef'''SORTUA''' jostuna (Ermua, 1914-Dima, 2005)
# [[Bego Alabazan]] ----'''SORTUA''' ipuin-kontalaria (Bilbo, 1966)
# [[Esperanza López Parada]] poeta (Madril, 1962)
# [[María Vázquez Suárez]] maistra, fusilatua (1874-1936)
# [[Kavita Ramdas]] zientzialaria (India, 1963)
# [[Cécile La Grenade]] politikaria, zientzialaria (Grenada, 1952)
# [[Eva Syková]] neurozientzialaria (Txekia, 1944)
# [[Sikivu Hutchinson]] idazlea, ekintzailea (AEB, 1961)
# [[Soumya Swaminathan]] medikua, pediatra eta zientzilaria (India, 1959)
# [[Victoria Ocampo]] idazle, itzultzaile, filantropoa (Argentina 1890-1979)
# [[Marie-Léonide Charvin "Agar"]] Aktore frantziarra eta communarde (1832-1891)
# [[Lorena Conde]] aktore, poeta (Galizia, 1980)
# [[Francisca Herrera Garrido]] idazlea (Galizia, 1869-1950)
# [[Olga Gallego]] historialaria, artxibozaina, idazlea (Galizia, 1923-2010)
# [[Mercedes Romero Abella]] maistra exekutatua (Coruña, 1907-Aranga, 1936)
# [[Marga do Val|Marga Do Val]] itzultzailea eta aktorea (Vigo, 1964)
# [[Sufia Kamal]] feminista (Banglades, 1911-1999)
# [[Oksana Omeliánchik]] ukraniar-sobietar gimnasta (1985)
# [[Laila Ripoll]] antzerkigilea, zuzendaria (Madril, 1964)
# [[Concha Cuetos]] aktorea (Madril, 1944)
# [[Cristina Torres]] aktorea (Madril, 1963)
# [[Pilar Torres]] aktorea (Madril, 1962)
# [[Elisa Montés]] aktorea (Granada, 1934)
# [[Teresita Silva]] aktorea (Valentzia 1911-Madril 1960)
# [[Analia Gadé]] aktorea (Argentina, 131-Madril 2019)
# [[Marisol Ayuso]] aktorea (Madril, 1943)
# [[Eugenia Roca]] aktorea (Bartzelona, 1928-2010)
# [[Encarna Abad]] aktorea (Espainia,1927)
# [[Mara Recatero]] zuzendaria (Espainia, ?)
# [[Lola Membrives]] kantaria,aktorea (Argentina/Espainia, 1885-1969)
# [[María Lado|Maria Lado]] idazlea (Coruña, 1979)
# [[María de las Mercedes Goicoa Fernández|Maria de las Mercedes Goicoa]] pianista (Coruña, 1928-2022)
# [[Beatriz Hernanz]] poeta (Pontevedra, 1963)
# [[Mar Bosch Oliveras|Mar Boch Oliveras]] idazlea (Girona, 1981)
# [[Elena Alonso Frayle]] idazlea (Bilbo, 1965)
# [[Pilar Cabot]] idazlea (1940-2017)
# [[Sandra Alonso Villar|Sandra Alonso]] maistra, idazlea (Zamora, 1993)
# [[Toni Acosta]] aktorea, umoregilea (Tenerife, 1972)
# [[Begoña Vargas]] aktorea, modeloa, dantzaria (Madril, 1999)
# [[Ivana Baquero]] aktorea, modeloa (Bartzelona, 1994)
# [[Mamen García]] aktorea (Valentzia, 1947)
# [[Nuria Herrero]] aktorea, dantzaria (Valentzia, 1987)
# [[Hurtado ahizpak]] aktore hirukotea (Espainia, 1979-1994)
# [[Paloma Hurtado]] vedettea,aktorea (Madril, 1946)
# [[Fernanda Hurtado]] aktorea (Madril, 1947)
# [[Teresa Hurtado]] aktorea (Madril, 1947)
# [[Mary Carrillo]] aktorea (Toledo, 1919-Madril 2009)
# [[Sara Moro]] gimnasta artistikoa (Mexiko, 1984)
# [[Elisa Herrero Uceda|Elisa Herrero]] poeta (Caceres, 1957-Madril, 2020)
# [[Blanca Andreu]] poeta (Coruña, 1959)
# [[Ana Merino]] poeta, komikigilea (Madril, 1971)
# [[Maria Bassó]] aktorea (Espainia,1901-Madril,1992)
# [[Esperanza Navarro]] aktorea (Espainia, 1928-1978)
# [[Eloísa Muro]] aktorea (Madril, 1894-1979)
# [[María Asquerino]] aktorea (Madril, 1925-2013)
# [[Pilar Millán Astray]] idazlea, espioia (Coruña 1879-Madril 1949)
# [[Mayra Gómez Kemp]] aurkezlea, kantaria, aktorea (Kuba, 1948)
# [[Velia Martínez]] aktorea (AEB, 1920-1993)
# [[María Durán]] aurkezlea, kantaria (Madril, 1946)
# [[Beatriz Escudero]] aktorea, kantaria (Asturias, 1950)
# [[Acuario hirukotea]] pop musikariak (Espainia, 1976-1980)
# [[Marián Flores]] idazkaria, aurkezlea (Madril, 1957)
# [[María Casal]] aurkezlea,aktorea, (Madril, 1958)
# [[Cristina Corral Soilán]] kazetaria, idazlea, irakaslea (Lugo, 1976)
# [[Mary Paz Pondal]] aktorea (Asturias, 1942)
# [[Mercedes Prendes]] aktorea (Asturias,1903-Madril,1981)
# [[Milagros Leal]] aktorea (Madril, 1902-1975)
# [[Ana Mariscal]] aktore, zuzendari, ekoizle (Madril, 1923-1995)
# [[Loreto Prado]] aktorea (Madril, 1863-1943)
# [[Consuelo Berlanga]] kazetaria (Kordoba, 1955)
# [[Irma Soriano]] kazetaria (Jaen, 1963)
# [[María Teresa Campos]] kazetaria (Tetuan/Malaga, 1941)
# [[Paula Malia]] aktorea (Bartzelona, 1990)
# [[Silma Lopez]] aktorea (Madril, 1991)
# [[Teresa Riott]] aktorea (Bartzelona, 1990)
# [[Barbara Mestanza]] zuzendaria (Bartzelona 1990)
# [[Inés de León]] zuzendaria (?, XX.mendea)
# [[Carmen Carbonell]] aktorea (Bartzelona, 1900)
# [[Belen Macias]] gidoilaria, zuzendaria (Tarragona, 1968)
# [[Vicky Peña]] aktorea (Bartzelona, 1954)
# [[Miranda Gas]] aktorea (Madril, 1985)
# [[Anna Maleras]] dantzaria (Bartzelona, 1940)
# [[Carlota Ferrer]] aktorea, korografoa (Madril, 1976)
# [[Emma Maleras]] dantzaria, koreografoa (Bartzelona, 1919-2017)
# [[Elena Frías de Chávez]] politikaria eta maistra (Venezuela, 1935)
# [[Rita Sargsyan]] maistra (ARmenia, 1962-2020)
# [[María Xosé Agra Romero]] filosofoa (Santiago de Compostela, 1956)
# [[Montse Barderi Palau]] idazlea eta filosofoa (SAbadell, 1969)
# [[María Canosa]] ingeniaria, idazlea, aurkezlea (Galizia, 1978)
# [[Carmen Borrego]] telebista saio-zuzendaria (Malaga, 1966)
# [[Marisa Abad]] aurkezlea (Alacant, 1947)
# [[Nuria Roca]] aktorea, aurkezlea, idazlea (Valentzia, 1972)
# [[Rocío Carrasco]] aurkezlea (Madril, 1977)
# [[Isabel Borondo]] aurkezlea (Madril, 1948)
# [[Lola Martínez (esataria)]] esataria (Murtzia, XX. mendea)
# [[Mónica Randall]] aktore, aurkezlea (Bartzelona, 1942)
# [[Luciana Wolf]] abeslaria (Zaragoza, 1946)
# [[Lola Rodríguez Aragón]] soprano, maistra (Logroño, 1910-Iruñea 1984)
# [[Elisabeth Schumann]] sopranoa, maistra (Alemania 1888-AEB, 1952)
# [[Neus Campillo Iborra]] filosofoa eta idazlea (Valentzia, 1945)
# [[Carolina del Olmo]] filosofoa (Madril, 1974)
# [[Ana Marta González (filosofoa)|Ana Marta Gonzalez]] filosofoa (Ourense, 1969)
# [[Emma Vilarasau]] aktorea (Bartzelona, 1969)
# [[Faustina Pignatelli]] fisikaria, matematikaria (Italia, 1705-1769)
# [[Toshiko Yuasa]] fisikaria (Japonia-Frantzia, 1909-1980)
# [[Ana Higueras]] sopranoa (Madril, 1944)
# [[Marie Fillunger]] sopranoa (Austria, 1850-Suitza 1930)
# [[Eugenie Schumann]] piano-jolea (Alemania, 1851-Suitza 1938)
# [[Rocío Orsi|Rocio Orsi]] filosofoa, saiakeragilea (Madril, 1976-2014)
# [[Clara Ramas]] filosofoa, politikaria (Madril, 1986)
# [[Begoña Roman]] filosofoa (Petrel, 1965)
# [[Teresa Cameselle]] idazlea (Coruña, 1968)
# [[Isabel Penagos]] sopranoa (Santander, 1931)
# [[Petra Martínez]] aktorea, zuzendaria (Jaen, 1944)
# [[Olga Margallo]] aktorea, zuzendaria (Madril, 1970)
# [[Marta Soto]] egile-abeslaria (Huelva, 1996)
# [[Carmen Boza]] egile-abeslaria (Cádiz, 1987)
# [[Ana María Sánchez Navarro]] sopranoa (Alacant, 1959)
# [[Sophie Poirier]] Jostuna eta Parisko Komunako communarde (1830-1879)
# [[Victorine Eudes]] Botikaria eta Parisko Komunako communarde (1848-1881)
# [[Malvina Poulain]] Maistra eta Parisko Komunako communarde (1851-1921)
# [[Rachel Félix]] Frantziako aktore tragikoa (1821-1858)
# [[Natalia Kobrynska]] idazlea eta feminista (Ukraina, 1855-1920)
# [[Mylène Flicka|Mulène Flicka]] blogaria eta feminista (Benin, 1996)
# [[Joye Hummel]] gidoilaria (EEBB, 1924-2021)
# [[Atika Locke]] idazlea (EEBB, 1974)
# [[Carla Cordua]] filosofoa (Txile, 1925)
# [[Mercè Otero Vidal]] filosofoa, feminista (Bartzelona, 1947)
# [[Marie-Pauline Soyer]] grabatzailea (Caen, Frantzia, 1786-1871)
# [[Ana Gertrudis de Urrutia Garchitorena|Ane Gertrudis de Urrutia Garchitorena]] margolaria (Cádiz, 1812-1850)
# [[Esmée Bulnes]] dantzaria (Erresuma Batua, 1900-Italia 1986)
# [[Gema Castillo]] dantzaria (Argentina, 1907-1979)
# [[Yoly Saa]] egile-abeslaria (Pontevedra, 1992)
# [[Aurora de Albornoz]] idazlea, poeta (Luarca, 1926 - Madril, 1990)
# [[Newsha Tavakolian|Newsha TAvakolian]] artista (Teheran, 1981)
# [[Pauleta Pamies]] dantzaria (Bartzelona, 1851-1937)
# [[Teresina Boronat]] dantzaria (Katalunia, 1904-1983)
# [[Maria de Avila]] dantzaria (Bartzelona, 1920-Zaragoza 2014)
# [[Lola de Avila]] dantzaria (Guadalajara, 1949)
# [[Claudia Faci]] dantzaria (Espainia, 1966)
# [[Rosita Segovia]] dantzaria (Bartzelona, 1922-2003)
# [[Ana Laguna]] dantzaria (Zaragoza, 1954)
# [[Arantxa Argüelles]] dantzaria (Zaragoza, 1970)
# [[Rosella Hightower]] dantzaria (AEB,1920- Frantzia,2008)
# [[Violette Verdy]] dantzaria (Frantzia,1933-AEB,2016)
# [[Marcia Brown]] dantzaria (AEB,1918-2015)
# [[Cristina Aranda]] dantzaria (Madril, 1976)
# [[Maria Gordon]] geologo, paleontologoa (Eskozia, 1864-1939)
# [[Francisca Meléndez]] margolaria (1770-1825 Cádiz)
# [[María Elisa Quinteros|Maria Elisa Quinteros]] politikaria (Txile, 1981)
# [[Verona van de Leur]] gimnasta (Herbehereak, 1985)
# [[Ruth Brown]] abeslaria (EEBB, 1928-2006)
# [[Nancy Chodorow]] psikoanalistaa(AEB, 1944)
# [[Liubov Jegorova (dantzaria)]] (Errusia 1880-Paris 1972)
# [[Bronislava Nijinska]] dantzaria (Errusia 1891-AEB 1972)
# [[Margarita Wallmann]] dantzaria (Alemania 1904- Monako 1992)
# [[Victoria Garabato]] dantzaria (Argentina XX. mendea)
# [[Susana Agüero]] dantzaria (Arhentina 1944-2012)
# [[Mercedes Quintana]] dantzaria (Argentina, 1910-1996)
# [[Dora del Grande]] dantzaria (Argentina, 1909-1966)
# [[María Ruanova]] dantzaria (Argentina 1922-2016)
# [[Inés Malinow]] idazlea (Argentina, 1922-1989)
# [[Ana Itelman]] dantzaria (Txile 1927-Argentina, 1989)
# [[Sole Giménez]] abeslaria (Paris/Murtzia, 1963)
# [[Rafaela López Aguado de Rayón]] independentziaren aldeko heroina (Mexiko, 1754-1822)
# [[Rita Pérez de Moreno]] independentziaren aldeko heroina (Mexiko, 1779-1861)
# [[Montserrat Galí Boadella]] historialaria (Mexiko, 1947)
# [[Lida Martinoli]] dantzaria (Argentina 1914-1994)
# [[Yelena Smirnova]] dantzaria (Errusia 1888-Argentina 1934)
# [[Hanya Holm]] dantzaria (Alemania 1893-AEB 1992)
# [[Marilú Marini]] dantzaria (Argentina 1940)
# [[Iris Marga]] dantzaria (Italia 1901-Argentina 1997)
# [[Renate Schottelius]] dantzaria (Alemania 1921-Argentina 21998)
# [[Agnes de Mille]] dantzaria (AEB 1905-1993)
# [[Ana María Stekelman]] dantzaria (Argentina 1944)
# [[Nieves Herrero Cerezo]] kazetaria (Madril 1957)
# [[Inés Ballester]] kazetaria (Castelló 1958)
# [[Edith Ditmas]] liburuzaina, idazlea (Ingalaterra, 1896-1986)
# [[Aurora Bernárdez]] itzultzailea (Argentina 1920-Frantzia 2014)
# [[Edith Aron]] itzultzailea (Alemania 1923-Londres 2020)
# [[Ugné Karvelis]] itzultzalea (Lituania 1935-Paris 2002)
# [[Carol Dunlop]] itzultzailea (AeB 1946, Frantzia 1982)
# [[Elena Garro]] idazlea (Mexiko, 1916-1998)
# [[Amalia Kahana - Carmon]] idazlea (Israel, 1926-2019)
# [[Félicie de Fauveau]] eskultorea (Italia, 1802-1886)
# [[Louise-Joséphine Sarazin de Belmont]] margolaria (Versalles, 1790- Paris, 1870)
# [[Thérèse Eléonore Lingée]] diseinatzailea, grabatzaile (Paris, 1753-1833)
# [[María Josefa Ascargorta y Rivera]] margolaria eta irakaslea (Madril, 1800-1850)
# [[Maria Luisa Marchori]] margolaria (Madril, 1801-1900)
# [[Chellsie Memmel]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1988)
# [[Bárbara María Hueva]] margolaria (Madril, 1733-1772)
# [[María del Olmo Ibáñez|María del Olmo Ibañez]] artxibozaina, idazlea, historialaria (Alacant, 1965)
# [[Amparo Dávila]] idazlea, poeta (Mexiko, 1928-2020)
# [[Maria Bashir]] Afganistaneko 1. emakumezko fiskala (1970)
# [[Christina Lamb]] kazetaria (Londres, 1965)
# [[Nujeen Mustafa]] aktibista errefuxiatua (Siria, 1999)
# [[Cecilia McDowall]] musikaria (Londres, 1951)
# [[Luzmaría Jiménez Faro]] idazlea (Madril, 1937-2015)
# [[Marina de Castarlenas]] idazlea (Bartzelona, 1900-1974)
# [[Clara Corral]] idazlea (Galizia, 1847-1908)
# [[Salomėja Nėris]] idazlea (Lituania, 1904-1945)
# [[Helena Paz Garro]] idazlea (Mexiko, 1939-2014)
# [[Isabela Corona]] aktorea (Mexiko, 1913-1993)
# [[Olivia Teroba]] idazlea (Mexiko, 1988)
# [[Andrea Muriel]] idazlea (Mexiko, 1988)
# [[Misty Copeland]] dantzaria (AEB, 1982
# [[Inmaculada Aguilar]] dantzaria (Kordoba, 1958)
# [[Mercedes Alfonso]] dantzaria (Espainia, ? )
# [[Rocío Aragón]] dantzaria (Cádiz1925-Madril 2018)
# [[Dores André]] dantzaria (Galizia 1958)
# [[Else Granheim]] liburuzaina (Norvegia 1926-1999)
# [[Carmen Magallón]] fisikaria (Aragoi, 1951)
# [[Baya Hocine]] ekintzaile independentista aljeriarra (1940 - 2000)
# [[Houda Benyamina]] film-zuzendari eta gidoilari frantsesa (1980)
}}
==='''Berriak 2022''' ('''azaroa''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Maria Bengoetxea]] efef'''''SORTUA''''' euskaltzalea, hizlaria (Ermua, 1906 - Zornotza, 2006)
# [[Justi Arenaza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Arrasate, 1919-2000)
# [[Miren Arenaza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Arrasate, 1915 - 2003)
# [[Ane Elordi]] ef--'''''SORTUA''''' kazetaria, irakaslea, KORRIKAko koordinatzailea (Zornotza, 1991)
# [[Isolina Pliego]] ----'''SORTUA''' maistra (Iruñea, 1886-Lodosa, 1968)
# [[Ángela Alonso|Angela Alonso]] ef--'''SORTUA''' maistra (Lerin, 1899-Iruñea, 1986).
# [[Oskia Ugarte]] ----'''SORTUA''' artearen historialaria eta kudeatzailea (Iruñea, 1978)
# [[Elisa Arteta]] ef--'''SORTUA''' dantzaria eta koreografoa (Iruñea, 1980)
# [[Isabel Aleman Irungarai]] ef--'''SORTUA''' emagina, Amaiurko alkatea (Amaiur, 1968)
# [[Ioar Oteiza]] ef--'''''SORTUA''''' komunikatzailea, Durango Azokako komunikazio arduraduna (Lesaka, 1988)
# [[Juanita Arenaza]] efef'''SORTUA''' errekatista (Arrasate, 1923-Mexiko, 2015)
# [[Raisa Álava]] ----'''SORTUA''' artista (Zuhatza, 1990)
# [[Asun Ibarrondo]] ef--'''SORTUA''' zerbitzaria, ostalaria (Elorrio, 1952)
# [[Maitane Carballo]] ----'''SORTUA''' zinemagilea (Gasteiz, ?)
# [[Idurre Frías]] ef--'''SORTUA''' futbol entrenatzailea (Gasteiz, 1991)
# [[Ana Aguiriano]] ----'''SORTUA''' 1992ko Paralinpiar jokoetako kirolaria (Gasteiz, 1961)
# [[Josefina Añua]] ----'''SORTUA''' Espainiako saskibaloi selekziorako hautatua izan zen lehenengo arabarra (Gasteiz, ?)
# [[Leguncia de Echebarria]] ----'''SORTUA''' Durangoko kondesa (XI.mendea)
# [[Elur Ulibarrena|Elur Ulibarrena Herce]] ----'''SORTUA''' museo kudeatzailea (Denia, 1969)
# [[Kristina Berasain]] ef--'''''SORTUA''''' kazetaria (Lizarra)
# [[Leire Malkorra]] ----'''SORTUA''' arkitektoa eta arkeologo (Tolosa, 1988 )
# [[Tania Reneaum Panszi]] ----'''SORTUA''' Amerikarteko Giza Eskubideen Batzordeko Idazkari Exekutiboa (Mexiko, ?)
# [[Suylen Milanés]] efef'''SORTUA''' abeslaria (Kuba, 1971-2022)
# [[Lynn Milanés]] ----'''SORTUA''' abeslaria (Kuba, 1970)
# [[Ana Zamorano |Ana Zamorano Ruiz]] ----'''SORTUA''' bidaiaria (Sodupe, 1992)
# [[Yaiza Romero]] ----'''SORTUA''' kirolaria, urpeko arrantza (Zornotza,? )
# [[Loren Eguren]] efef'''SORTUA''' ehun urteduna (Elorrio 1920-Zaldibar 2023)
# [[Juliana Saratxaga]] ??--'''SORTUA''' pandero jotzailea, ehun urtekoa (Araia. 1911-2013)
# [[Mireia Elkoroiribe]] ef--'''SORTUA''' politikaria (Abadiño, 1975)
# [[Loiola Canales]] ef--'''SORTUA''' surflaria, irakaslea (Bilbo, 1995)
# [[Susana Brunetti]] aktorea (Argentina, 1941-1974)
# [[Mimí Pons]] vedette eta aktorea (Argentina, 1948)
# [[Norma Pons]] vedette eta aktorea (Argentina, 1943-2014)
# [[Tosca Musk]] zinemagilea (Hegoafrika, 1974)
# [[Maye Musk]] modeloa eta dietista (Kanada, 1948)
# [[Susana Dalmás]] irakaslea, politikaria (Uruguai, 1948-2012)
# [[Francisca Júlia da Silva]] poeta (Brasil, 1871-1920)
# [[Doris Daou]] astronomoa (Kanada, 1964)
# [[Joany Kane]] gidoilaria, Passionflix plataformaren asmatzailea (AEB, XX. mendea)
# [[Alessandra Torre]] Amazoneko maitasun eleberri idazle salduena, blogaria,(AEB, XX. mendea)
# [[Sylvia Day]] idazlea (AEB, 1973)
# [[Raffaella di Girolamo]] psikologoa, sexologoa (Txile, 1978)
# [[Mariana di Girolamo]] aktorea (Txile, 1990)
# [[Amparo Noguera]] aktorea (Txile, 1965)
# [[Emilia Noguera]] aktorea, zuzendaria (Txile, 1983)
# [[Sonja Vasić]] saskibaloi jokalaria (Serbia, 1989)
# [[Thaïs Blume]] aktorea (Bartzelona, 1984)
# [[Agnès Busquets]] aktorea (Tarragona, 1976)
# [[Elena Espejo]] aktorea, ekoizlea (Tanger, 1930)
# [[Marta Grau]] aktorea, antzerki-pedagogoa (Katalunia, 1891-1992)
# [[Catalina Valls]] aktore, zuzendari, idazlea (Mallorca, 1906-1999)
# [[Cristina Valls]] aktorea (Mallorca, 1901-1982)
# [[Aina Villalonga]] antzerki-idazlea (Mallorca, 1883-1961)
# [[Margalida Caimari]] poeta, ongilea (Kuba 1839-Mallorca 1921)
# [[Rebekah Dawson]] astronomoa (AEB)
# [[Julia de León]] astronomoa (Santa Kruz de Tenerife, 1977)
# [[Audrey C. Delsanti]] astronomoa (Frantzia, 1976)
# [[Juana Salabert]] idazlea (Frantzia-Espainia, 1962)
# [[Milena Rudnitska]] ukraniar kazetaria, ekintzailea (1892-1976)
# [[Manuela de los Herreros]] idazlea, administratzailea (Balearrak 1845-1911)
# [[María Cánepa]] aktorea (Italia, 1921-Txile 2006)
# [[Liliana Ross]] aktorea, zuzendaria (Italia-Txile, 1930-2018)
# [[María Elena Duvauchelle]] aktorea (Txile, 1942)
# [[Zinaida_Tusnolobova-Martxenko]] Armada Gorriko medika (Errusia, 1920)
# [[Felipa de Souza]] aktibista portugaldarra (Tavira, 1556-Brasil, 1600)
# [[Victorine Gorget]] Frantziako ikuzlea eta Parisko Komunan militante errepublikanoa (1843-1901)
# [[Joséphine Marchais]] Frantses jornalaria, Komunan parte hartu izana (1837-1874)
# [[Élisabeth Rétiffe]] Frantziako kartoi-fabrikatzailea, sozialista eta Communarde (1834-1882)
# [[Léontine Suétens]] Ikuzlea eta 1871ko Parisko Komunan 'communarde-a' (1846-1891)
# [[Tonka Tomicic]] modeloa eta aurkezlea (Txile, 1976)
# [[Niní Marshall]] aktorea, gidoilaria, komediantea (Argentina, 1903-1996)
# [[Antonella Costa]] aktorea, zuzendaria (Italia-Argentina, 1980)
# [[Samira Negrouche]] idazlea, poeta (Aljeria, 1980)
# [[Carolina Arregui]] aktorea (Txile, 1965)
# [[Mayte Rodríguez]] aktorea, modeloa (Txile, 1989)
# [[Elsie MacGill]] ingeniaria (Kanada, 1905-AEB 1980)
# [[Helen Gregory MacGill]] epailea, kazetaria (Kanada 1864-1947 )
# [[Helen MacGill Hughes]] soziologoa (Kanada, 1903-1992)
# [[Helen Hughes-Brock]] arkeologoa (Kanada, 1938)
# [[Lauretta Ngcobo]] idazlea (Hego Afrika, 1931-2015)
# [[Patricia Simón Carrasco]] kazetaria, idazlea (Malaga, 1983)
# [[Emily Warren Roebling]] ingeniaria (AEB, 1843-1903)
# [[E. Lilian Todd]] asmatzailea (AEB, 1865-1937)
# [[Margaret Olivia Slocum Sage]] irakaslea, filantropoa (AEB, 1828-1918)
# [[Ruth Crocker]] idazlea (AEB, 1946)
# [[Loida Zabala Ollero]] potentzia egokituko kirolaria(Cáceres, 1987)
# [[Maura Healey]] abokatua, politikaria (AEB, 1971)
# [[Felicitas Guerrero]] dirudun dama, tiroz hila (Argentina, 1846-1872)
# [[María Teresa Costantini]] aktorem, film-zuzendaria, gidoilaria (Argentina, 1949)
# [[Alda Merini]] poeta, idazlea (Italia, 1931-2009)
# [[María del Pilar Maspons y Labrós]] idazlea (1841-1907)
# [[Asunción Balaguer]] aktorea (Bartzelona 1925-Madril 2019)
# [[Teresa Rabal]] aktorea, abeslari (Bartzelona,1952)
# [[María Luisa Merlo]] aktorea (Valentzia, 1941)
# [[Rita Irasema]] barietate-artista, musikagile (Kuba, 1954)
# [[Inés Rivadeneira]] mezzosopranoa, irakaslea (Lugo, 1928)
# [[Isabel Pérez Dobarro]] piano-jolea, irakaslea (Coruña, 1992)
# [[María Luisa Solá]] bikoiztaile-aktorea (Bartzelona, 1939)
# [[Ana Diosdado]] idazle, aktore (Argentina, 1938-Madril 2015)
# [[Mirtha Legrand]] aktorea, aurkezlea (Argentina 1927)
# [[Amelia de la Torre]] aktorea (Guadalajara 1905-Madril 1987)
# [[Josefina Díaz de Artigas]] aktorea (Argentina1891-Madril 1976)
# [[Clara González]] abokatu, politikaria eta hezitzailea. (Kolonbia, 1900-1991)
# [[Lynne Karen Deutsch]] astrofisikaria, astronomoa (AEB, 1956-2004)
# [[Teresa Solana]] idazlea (Bartzelona, 1962)
# [[Annemarie Heinrich]] argazkilaria (Alemania-Argentina, 1912-2005)
# [[Alicia D'Amico]] argazkilaria (Argentina, 1933-2001)
# [[María Cristina Orive]] argazkilaria (Guatemala, 1931-2017)
# [[Luz Sánchez-Mellado]] kazetaria, idazlea (Alacant, 1966)
# [[Gretchen Daily]] biologoa, biogeografoa (AEB, 1964)
# [[Nina]] abeslaria, aktorea, enpresaburua (Bartzelona, 1966)
# [[María Moreno (margolaria)|Maria Moreno]] (Madril, 1933-2020)
# [[Fryda Shultz de Mantovani]] idazlea, kritikaria (Argentina, 1912-1978)
# [[Alicia Jurado]] idazlea, akademikoa (Argenti-1948)
# [[Marguerite Moreno]] aktorea (Frantzia-1871-1948
# [[María Rosa Oliver]] idazlea, aktibista (Argentina, 1898-1977)
# [[Leonor Acevedo Suárez]] itzultzailea (Argentina, 1876-1975)
# [[Harriet Shaw Weaver]] kazetaria, editorea (Ingalaterra, 1876-1961)
# [[María Esther Vázquez]] idazlea (Argenti-1937-2017)
# [[Carmen Bravo-Villasante]] itzultzailea, haur literaturan aitzindaria (Madril-1918-1994)
# [[María Luisa Cresta de Leguizamón]] idazlea, irakaslea (Argentina-1918-2008)
# [[Ana Garralón]] idazlea (Madril-1965)
# [[Montse Pla]] aktorea (Madril, 1978)
# [[Sarah Buschmann]] idazlea (Frantzia, 1992)
# [[Montserrat Abelló]] idazlea (Katalunia, 1918-2014)
# [[Lourdes Tello]] idazlea (Madril, 1974)
# [[Maria Cabrera]] poeta, irakaslea (Katalunia)
# [[Pelegrina Pastorino]] moda-erreportaria (Italia 1902-Argentina 1988)
# [[Carmen Gallardo Martín-Gamero]] itzultzailea (Toledo 1874-Madril 1951)
# [[Rosario Lacy]] 1.ginekologoa, zirujaua (Madril1891-1954)
# [[María Mercedes Coroy]] aktorea (Guatemala, 1994)
# [[Malú Gatica]] aktorea (Txile 1922-1997)
# [[Vanessa Miller]] aktorea,idazlea (Txile, 1965)
# [[Pilar Sordo]] psikologoa, idazlea (Txile, 1965)
# [[Hortense Machu]] 1871ko Parisko Komunako kantiniersa (1836-1893)
# [[Béatrix Excoffon]] 1871ko Parisko Komunako kanpaina-ospitaleko erizaina (1849-1916)
# [[Dee Dee Bridgewater]] AEBko jazz-abeslaria (Memphis, 1950)
# [[Anna Gas]] poeta, idazlea (Bartzelona, 1996)
# [[Laia Martínez i López]] idazlea, itzultzailea, musikaria (Katalunia-Mallorca, 1984)
# [[Elsa Astete Millán]] zaintzailea, idazlea (Argentina 1910-2001)
# [[Luz Valdivieso]] aktorea (Txile 1977)
# [[Francisca Lewin]] aktorea (Txile 1980)
# [[Catherine Flon]] jostuna, heroia (Haiti 1772-1831)
# [[Dédée Bazile]] heroia, kaleko saltzailea (Haiti XVIII-XIX. mendea)
# [[Cécile Fatiman]] vudugilea, sacerdotisa (Dominikar Errepublika 1771-1883?)
# [[Josefina de la Torre]] poeta, idazlea, antzezlea, abeslaria (Las Palmas Kanaria Handikoa, 1907-2002)
# [[Maria Luisa Haitikoa]] erregina ezkontidea (Haiti, 1778-Italia ,1851)
# [[Adelina Haitikoa]] enperatriz ezkontidea (Haiti 1820-1878)
# [[Maria Clara Haitikoa]] enperatriz ezkontidea (Haiti 1758-1858)
# [[Erzulie]] buduen maitasun eta edertasunaren jainkosa (Haiti)
# [[Esperanza Parada Pedrosa]] margolaria (1928-2011)
# [[Pino Ojeda]] idazle, margolari (Kanaria Handia, 1916-2002)
# [[Suzy Vernon]] aktorea (Frantzia 1901-1997)
# [[Rita Macedo]] aktorea, jostuna (Mexiko 1902-1991)
# [[Julissa]] abeslaria, aktorea (Mexiko 1944)
# [[Perpetua Barjau Martín]] jostuna, maistra (Valentzia 1899-Mexiko 1939)
# [[Elena Aub]] idazlea, editorea (Valentzia 1931- Madril 1937)
# [[Estefania Cueto Puertas]] fusilatua, jostuna, komunista (Asturias 1899-1939)
# [[Eladia García Palacios]] fusilatua, maistra, sozialista (Asturias 1904-1937)
# [[Juana Álvarez Molina]] fusilatua, etxekoandrea (Valladolid 1897-Asturias 1937)
# [[Belarmina Suárez Muñiz]] fusilatua, sindikalista (Asturias 1909-1938)
# [[Teresa Santianes Giménez]] fusilatua, etxekoandrea (Asturias 1910-1937)
# [[Anita Vázquez Barrancúa]] fusilatua, nekazaria, espioia, komunista (Asturias 1911-1938)
# [[Maxima Vallinas Fernández]] fusilatua, etxekoandrea (Asturias 1896-1938)
# [[Anita Orejas]] fusilatua, erizaina, sozialista (Asturias 1914-1937)
# [[Gloria Alcahud]] margolaria (Valladolid, 1931)
# [[Angelina Abad Cantavella]] irakaslea, idazlea (Castelló de la Plana, 1893-1965)
# [[Antonieta Sanagustin]] jostuna (Huesca, 1924-2020)
# [[Sarah Walmsley]] jostuna, aktorea, abeslaria (Britainia ?-1798)
# [[Rocío Gutiérrez]] belar-hockey jokalaria (Cadiz, 1985)
# [[Berta Riaza]] aktorea (Madril, 1927-2020)
# [[Fuensanta Nieto]] arkitektoa (Madril, 1957)
# [[Esther Pizarro]] eskultorea (Madril, 1967)
# [[Mónica Domínguez Blanco]] kazetaria (Leon, 1984-2022)
# [[Sara García Alonso]] biologoa, ikertzailea, astronautagaia (Leon, 1988)
# [[Meganne Christian]] zientzialaria, astronautagaia (Britainia, 1987)
# [[Manuela Álvarez Lozano]] filologoa, idazlea (Coruña, 1957)
# [[Ana Arias Saavedra|Ana Arias Saavedra]] idazlea (Lugo, 1951)
# [[Lucía Aldao]] idazlea (Coruña, 1982)
# [[Xiana Arias]] poeta, kazetaria (Lugo, 1983)
# [[Celsa Barja]] idazlea (Orense, 1966)
# [[Pilar Beiro]] poeta (Carnota, 1958)
# [[Emilia Calé |Emilia Calé Torres]] idazlea (Coruña, 1837-1908)
# [[Paula Carballeira]] idazlea (Coruña, 1972)
# [[Helena de Carlos Villamarín|Helena de Carlos]] idazlea (Ourense, 1964)
# [[Valentina Carro]] itzultzaile, diseinatzailea, aktorea (Cambados, 1984)
# [[Mercedes Castro]] idazlea (Ferrol, 1972)
# [[Carmen Aranegui]] arkeologoa (Valentzia, 1945)
# [[Helen Fisher]] antropologoa, biologoa (AEB, 1945)
# [[Maria Toledo]] flamenko kantautore piano-jolea (Toledo, 1983)
# [[Begoña Abad]] idazle, poeta (Burgos, 1952 )
# [[Laia Serra]] abokatua (Bartzelona, 1977)
# [[María Victoria Moreno|Maria Victoria Moreno]] poeta (Valencia de Alcantara, 1939-Pontevedra, 2005)
# [[Juana Teresa Juega López]] poeta(Galizia, 1885-1979)
# [[Lupe Gómez]] idazlea (Coruña, 1972)
# [[Herminia Fariña Cobián]] poeta (S.Compostela, 1904-1966)
# [[Maria Magdalena Domínguez|Maria Magdalena Dominguez]] poeta (Pontevedra, 1922-2021)
# [[María do Cebreiro]] poeta, idazlea (Galizia, 1976)
# [[Alessandra Galloni]] Kazetaria (Italia, 1974)
# [[Paz Esteban López]] Inteligentzia-funtzionarioa (Madril, 1958)
# [[Beatriz Méndez de Vigo]] espioia (Madril, 1958)
# [[Elisabet Benavent]] nobela erromantikoen idazlea (Valentzia, 1984)
# [[Pilar Pallarés|Pilar Pallares]] poeta (Coruña, 1957)
# [[Ánxeles Penas|Ánxeles Peñas]] artista, poeta (Curtis, 1943)
# [[Luz Pichel]] idazlea (Lalin, 1947)
# [[Luz Pozo Garza]] poeta (Ribadeo, 1922-Coruña, 2020)
# [[Carmen Prieto Rouco]] poeta (Villalba, 1901-1977)
# [[Matilde González Palau]] poeta (Almansa, 1912-2002)
# [[Pilar Cibreiro]] poeta, idazlea (Galizia, 1952)
# [[Alba Cid]] poeta, idazlea (Galizia, 1989)
}}
==='''Berriak 2022''' ('''urria''')===
(Ordena: SORTUAK, IDAZLEAK, ASTRONOMOAK, GAINONTZEKOAK)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Leire Ibarguren]] ef--'''SORTUA''' idazlea eta irakaslea (Azpeitia, 1979)
# [[Cesarea Garbuno Arizmendi]] efef'''SORTUA''' enpresaburua (Errenteria, 1846-1933)
# [[Izaskun Igoa]] ef--'''SORTUA''' idazlea, pedagogoa, zutabegilea (Ziga, 1995)
# [[Maritxu Errazkin]] --ef'''SORTUA''' autobus-txofer aitzindaria (Azkoitia)
# [[Ainhoa Nadia Douhaibi]] ----'''SORTUA''' ikertzaile eta idazlea (Oñati, 1983)
# [[Aurea Etxaniz]] efef'''SORTUA''' erraketista (Soraluze, 1922 - Caracas, 2019)
# [[Gema Arrugaeta]] ef--'''SORTUA''' argazkilaria (Ordizia, 1969)
# [[Amaia Elizagoien]] ef--'''SORTUA''' bertsolaria, idazlea, ipuin kontalaria (Baztan, 1994)
# [[Anabel Sanz]] ef--'''SORTUA''' feminista, ekintzailea (Ermua, 1963)
# [[Elena Mendizabal]] ----'''SORTUA''' artista, eskultorea (Donostia, 1960)
# [[Sandra Garaioa]] ef--'''SORTUA''' irudigilea, ilustratzailea (Donostia, 1993)
# [[Amaia Cazenave]] ----'''SORTUA''' kazetaria (Baiona, 1987)
# [[Begoña Durruty]] ef--'''SORTUA''' ilustratzailea, idazlea (Arizkun, 1968)
# [[Pilartxo Etxeberria]] ef--'''SORTUA''' doktorea, euskaltzain urgazlea (Teruel, 1947)
# [[Eneritz Gorrotxategi]] ----'''SORTUA''' kazetaria (Gabiria, 1985)
# [[Jaione Munarriz]] ef--'''SORTUA''' metereologoa (Idiazabal, 1981)
# [[Christine Etchevers]] ef--'''SORTUA''' margolaria (Baiona, 1953)
# [[Nerea Gastón]] ef--'''SORTUA''' arte-historialaria (Durango, 1995)
# [[Usue Egia]] ----'''SORTUA''' ilustratzailea (Durango, 1992)
# [[Elena Moreno Scheredre]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Bilbo)
# [[Leoni Etxebarren]] efef'''SORTUA''' bertso-jartzailea (Urepele, 1924-Donibane Garazi, 2014)
# [[Rosa Arregi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Mallabia, 1922-Valentzia, 2004)
# [[Maria Amatriain]] --ef'''SORTUA''' hezitzailea (Azkoien, 1867-Azagra, 1955)
# [[Carmen Cascante]] efef'''SORTUA''' maistra (Abaigar, 1885-Madril, 1982)
# [[Blasa Morales]] ----'''SORTUA''' maistra (Nafarroa, XIX-XX)
# [[Julita Beraza|Julia Beraza]] efef'''SORTUA''' erraketista
# [[Mariolein Sabarte Belacortu]] ----idazlea '''SORTU''' (Herbehereak, 1944)
# [[Mercedes Diaz Morales]] tren geltokiburua '''SORTU''' (Araba, 1902-1982)
# [[Anna Pavlyk]] '''IDAZLEA''' eta ekintzaile (Ukraina, 1855-1928)
# [[Hanna Arsenych-Baran]] idazlea (Ukraina, 1970-2021)
# [[Hanna Barvinok]] idazlea (Ukraina, 1828-1911)
# [[Klymentyna Popovych-Boiarska]] idazlea (Ukraina, 1863-1945)
# [[Myroslava Sopilka]] idazlea (Ukraina, 1897-1937)
# [[Bushra al-Maqtari]] idazlea, ekintzailea (Yemen, 1979)
# [[Matilde Zapata]] idazlea, (Sevilla-Santander, 1906-1938)
# [[Matilde Elena López]] idazlea (Salvador, 1929-2010)
# [[Aída Cartagena Portalatín]] idazlea (Ukraina, 1828-1911)
# [[Alcira Soust Scaffo]] idazlea (Uruguai, 1924-1997)
# [[Luisa Carnés]] idazlea (Madril, 1905-1964)
# [[Concha Castroviejo]] idazlea (Coruña, ç 1910-1995)
# [[Zaruhi Bahri]] idazlea, gizarte ekintzailea (Armenia, 1880-1958)
# [[Hanna K. Korany]] idazlea (Siria, 1870-1898)
# [[Porochista Khakpour]] elebegilea (Siriar-Estatubatuarra, 1978)
# [[Salma Kuzbari]] idazlea, feminista (Libano, 1923-2006)
# [[Tsehay Melaku]] idazlea (Etiopia, 1952)
# [[Rangina Hamidi]] idazlea, politikaria, ekintzailea (Afganistan, 1978)
# [[Louise Aslanian]] idazlea, ekintzaile komunista (Iran-Frantzia, 1904-1945)
# [[Fatemeh Keshavarz]] idazlea (Iran-AEB, 1952)
# [[Senedu Gebru]] idazlea (Etiopia, 1916-2009)
# [[Hayganuş Mark]] idazlea (Armenia, 1885-1966)
# [[Khosrovidukht]] idazlea, musikagilea (Armenia, VIII. mendea)
# [[María Dolores Masana]] kazetaria, idazlea (Bartzelona, 1936)
# [[Marija Strojnik]] '''astronomoa''' (Eslovenia, 1950)
# [[Linda Spilker]] astronomoa (AEB, 1890-1981)
# [[Constance M. Rockosi]] astronomoa (AEB, 1980)
# [[Julena Steinheider Duncombe]] astronomoa (AEB, 1911-2003)
# [[Marie-Jeanne de Lalande]] astronomoa (1768, 1832)
# [[Rosaly Lopes]] astronomoa (Brasil, 1957)
# [[Nikole Lewis]] astronomoa (AEB, XX. mendea)
# [[Nicole Capitaine]] astronomoa (Frantzia, 1948)
# [[Paulina Lira]] astronomoa (Txile, XX. mendea)
# [[Rachel Mandelbaum]] astronomoa (AEB, 1977)
# [[María Cristina Pineda Suazo]] astronomoa (Honduras, 1954)
# [[Mirjana Povic]] astronomoa (Serbia, 1981)
# [[Muriel Mussells Seyfert]] astronomoa (AEB, 1909-1997)
# [[Isabel Márquez Pérez]] astronomoa (Badajoz, 1967)
# [[Josefa Masegosa Gallego]] astronomoa (Almeria, 1957)
# [[Agnes Mary Clerke]] astronomoa (Irlanda, 1842-1907)
# [[Yuki Okoda]] astronomoa (Japonia, 1990)
# [[Denise C. Stephens]] astronomoa (AEB, 1973?)
# [[Sarah Tuttle]] astronomoa (AEB, XX. mendea)
# [[Chanda Prescod-Weinstein]] astronomoa (AEB, 1982)
# [[Kyongae Chang]] astrofisikaria (Hego Korea, 1946)
# [[Jessie Christiansen]] astrofisikaria (Australia, XX.mendea)
# [[Rachel Somerville]] astronomoa (AEB, XX. mendea)
# [[Susan Jane Cunningham]] matematikaria, astronomoa (AEB, 1842-1921)
# [[Phoebe Waterman Haas]] astronomoa (AEB, 1882-1967)
# [[Luisa Landová-Štychová]] astronomoa (Austria-Hungaria, 1885-1965)
# [[Anna Estelle Glancy]] astronomoa (AEB, 1883-1975)
# [[Margaret Mayall]] astronomoa (AEB, 1902-1995)
# [[Martha P. Haynes]] astronomoa (AEB, 1951)
# [[Ilse Cleeves]] astrofisikaria (AEB, XX. mendea)
# [[Carolin Crawford]] astronomoa (Erresuma Batua, 1963)
# [[Janine Connes]] astronomoa (Frantzia, 1934)
# [[Joy Crisp]] geologoa, astronomoa (AEB, XX.mendea)
# [[Florence Cushman]] astronomoa (AEB, 1860-1940)
# [[Rosina Dafter]] astronomoa (Australia, 1875-1959)
# [[Mary Osborne|Mary Osbone]] Gitarrista (AEB, 1921-1992)
# [[Olga Smirnova]] dantzaria (Errusia, 1991)
# [[Olga Smirnova (borrokalaria)]] borrokalaria (Errusia, 1979)
# [[Conchita Martínez]] tenislaria (Huesca, 1972)
# [[Margaret Lindsay]] aktorea (AEB, 1910-1981)
# [[Cristina Cruz Mínguez]] aktorea (Espainia, 1983)
# [[Mercedes Díaz]] aktorea (Espainia, 1894-1960)
# [[Elise Harmon]] asmatzailea (AEB, 1909-1985)
# [[Ingeborg Hochmair]] asmatzailea (Austria, 1953)
# [[Ada Henry Van Pelt]] asmatzailea (AEB, 1838-1923)
# [[Elizabeth Lee Hazen]] asmatzailea (AEB, 1885-1975)
# [[Ruth Handler]] asmatzailea (AEB, 1916-2002)
# [[Lil Hardin Armstrong]] musikagilea (AEB, 1898-1971)
# [[Ruth Brito]] triatleta (Lanzarote, 1980)
# [[Ana María Alonso Zarza]] geologoa, ikertzailea (Avila, 1962)
# [[Chantal Loïal]] dantzaria eta koreografoa (Guadalupe, Frantzia, 1969)
# [[Melba Liston]] tronboijolea, musikagilea (AEB, 1926-1999)
# [[Alice Coltrane]] pianojolea, musikagilea (AEB, 1937-2007)
# [[Mahsa Amini]] erahila(Iran, 2000-2022)
# [[Mélanie Joly]] politikaria (Kanada, 1979)
# [[Nazanin Boniadi]] aktorea (Iran, 1980)
# [[Roxana Saberi]] kazetari atxilotua Iranen (AEB, 1977)
# [[Lili Reinhart]] aktorea (AEB, 1996)
# [[Kiernan Shipka]] aktorea (AEB,1999)
# [[Wanuri Kahiu]] zine-zuzendaria (Kenya, 1980)
# [[Eduarda Mansilla]] idazlea, musikagilea (Argentina, 1834-1892)
# [[Agustina Ortiz de Rozas]] politikaria, filantropoa (Argentina, 1816-1898)
# [[Pauline de Meulan]] idazlea eta kazetaria (Frantzia, 1773-1827)
# [[Margaret Satterthwaite]] Epaile eta legelarien independentziaren gaineko Kontalari Berezia (AEB)
# [[Miren Arenzana Letamendi|Miren Arenzana Letamendia]] artista, eskultorea (Bilbo, 1965)
# [[María Gay]] mezzosopranoa (Bartzelona 1876-1943)
# [[Isabella Colbran]] mezzosoprano (Madril, 1784 - Bolonia, 1845)
# [[Florence Van de Walle]] jornalari belgikarra, communarde Parisko Komunan (1838 - )
# [[Pétroleuse (Parisko Komunako su-emaileak)]] Parisko Komunako su-emaileak (1871)
# [[Manuela Rosas]] ekintzaile politikoa (Argentina, 1817-1898)
# [[Camila O'Gorman]] maitasunagatik fusilatua (Argentina, 1825-1848)
# [[Blanca Podestá]] aktorea (Argentina, 1889-1967)
# [[María Podestá]] aktorea (Argentina, 1875-1954)
# [[Marianne Beth]] abokatua (Viena, 1889-1984)
# [[Diana Russell]] soziologoa eta ekintzailea (Hego Afrika, 1938-2020)
# [[María Esther Podestá]] aktorea (Argentina, 1896-1954)
# [[Susú Pecoraro]] aktorea (Argentina, 1952)
# [[Mona Maris]] aktorea (Argentina, 1901-1991)
# [[Ana Perichon]] aristokrata frantsesa (1775-1847)
# [[María Luisa Bemberg]] aktorea (Argentina, 1922-1995)
# [[Zully Moreno]] aktorea (Argentina, 1920-1999)
# [[Luz Gabás]] idazlea, politikaria (Huesca, 1968)
# [[Ángela Jeria]] arkeologoa, ??idazlea?? (Txile, 1926-2020)
# [[Biblioteken eguna]]
# [[Luisa de Medrano]] akademikoa, poeta eta filosofoa (1484-1527)
# [[Begum Rokeya]] idazlea eta ekintzaile feminista (Kalkuta, 1880-1932)
# [[María Antinea]] aktorea (Jaen,Argentina, 1915-1991)
# [[Mecha Ortiz]] aktorea (Argentina, 1900-1987)
# [[Orfilia Rico]] aktorea (Uruguai,Argentina, 1871-1936)
# [[Nury Montsé]] aktorea (Argentina, 1917-1971)
# [[Silvana Roth]] aktorea, politikaria (Italia,Argentina, 1923-2010)
# [[Marta Extramiana]] idazlea, ilustratzailea, (Gasteiz, 1964)
# [[Vida Akoto Bamfo]] epailea (Ghana, 1949)
# [[Celma Ribas]] abeslaria (Angola, 1982)
# [[Beatriz Matar]] aktorea (Argentina, 1954)
# [[Lita Stantic]] zine-zuzendaria, gidoilaria (Argentina, 1942)
# [[Graciela Borges]] aktorea (Argentina, 1917-1971)
# [[Esther Borao]] ingeniaria, asmatzailea (Zaragoza, 1988)
# [[Mary Daly]] filosofo feminista (AEB, 1928-2010)
# [[Terry McMillan]] idazlea (AEB, 1951)
# [[Esther Rebato Ochoa]] antropologoa, ikertzailea (Bilbo,1957)
# [[María Herrera]] motoziklista (Toledo, 1996)
# [[Ana Carrasco]] motoziklista (Murtzia, 1997)
# [[Elena Rosell]] motoziklista (Valentzia, 1986)
# [[Juana Viale]] aktorea, aurkezlea (Argentina, 1982)
# [[Manuela Viale]] aktorea (Argentina, 1991)
# [[Silvia Legrand]] aktorea (Argentina, 1927-2020)
# [[Marcela Tinayre]] aurkezlea, enpresaburua (Argentina, 1950)
# [[Dolores Fonzi]] aktorea (Argentina, 1978)
# [[Florencia Raggi]] modeloa, aktorea (Argentina, 1972)
# [[Nilda Raggi]] aktorea, zuzendaria (Argentina, 1938)
# [[Ana Celentano]] aktorea (Argentina, 1969)
# [[Danielle Casanova]] Frantziako militante komunista eta erresistentziako kidea (1909-1943)
# [[Fanny Gallot]] Frantziako historialaria (1981 - )
# [[Eulalie Papavoine]] Parisko Komunako erizaina, ustezko su-eragilea (1846-1875)
# [[Claudia di Girolamo]] aktorea, zuzendaria, aktibista (Txile, 1956)
# [[Adriana Barraza]] aktorea, maistra, zuzendaria (Mexiko, 1956)
# [[Fernanda Mistral]] aktorea (Argentina, 1934)
# [[Big Mama Thornton]] blues abeslaria (AEB, 1926-1984)
# [[Lita de Lázzari]] etxekoandre mediatikoa (Argentina, 1925-2015)
# [[China Zorrilla]] aktorea, zuzendaria (Uruguai, 1922-2014)
}}
==='''Berriak 2022''' ('''iraila''')===
(Ordena: SORTU, ASTRONOMOAK, BESTELAKOAK)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Arantza San Sebastian]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, hezkuntzako aholkularia (Donostia, 1958)
# [[Izaskun Etxeberria]] ef--'''SORTUA''' idazlea eta irakaslea (Altsasu, 1964)
# [[Kristina Saralegi]] efef'''SORTUA''' baserritarra, abeltzaina, talogilea (Leitza, 1974-2022)
# [[Gotzone Sestorain]] ef--'''SORTUA''' baserritarra, poeta, irrintzilaria (Leitza, 1965)
# [[Victoria Ariño]] efef'''SORTUA''' filantropoa (Ermua, 1889-1974)
# [[Ines Bengoa]] ef--'''SORTUA''' ipuin kontalaria (Tenerife-Lizarra, 1973)
# [[Jeronima Uriarte Elizalde]] ----'''SORTUA''' filantropoa, ongile (Lizarra, 1855-1929)
# [[Emilia Goyena Arraiza]] ef--'''SORTUA''' idazlea, ekintzaile (Lizarra, 1916-1999)
# [[Garbiñe Basarte]] ef--'''SORTUA''' kale-artista, muralista (Lizarra, 1976)
# [[Libe Agirre]] ef--'''SORTUA''' irrati esataria, kazetaria, (Meñaka)
# [[Irati Martin]] ef--''SORTUA''' futbolaria (Durango, 2003)
# [[Anne-Marie Lagarde]] ----'''SORTUA''' idazlea eta ikertzaile (Zuberoa, 1944)
# [[Edurne Azpitarte]] ef--'''SORTUA''' areto-futbolaria (Garai, 1978)
# [[Carmen Pérez Rodrigo]] ef--'''SORTUA''' Euskal Herriko Medikuntzaren Errege Akademiaren lehenengo emakumezkoa (Alonsotegi, 1960)
# [[Mariela SR Coline Fanon]] '''SORTUA''' Haur lapurtua (Guatemala, 1968)
# [[Felisa Ventura]] ef--'''SORTUA''' erizaina eta emagina (Eibar, 1902-1959)
# [[Ana Belén Pintado]] ef--'''SORTUA''' haur lapurtua (Madril, 1973)
# [[Mariam al-Asturlabi]] '''ASTRONOMOAK''' Alepo astrolabio-egilea (Siria, X. gizaldian)
# [[Nadia Zakamska]] astronomoa (Errusia, 1979)
# [[Idit Zehavi]] astronomoa, ikertzailea (Israel, 1969)
# [[Louise Webster]] astronomoa, fisikaria (Australia, 1941-1990)
# [[Alycia J. Weinberger]] astronomoa (AEB, XX. mendea)
# [[Fiammetta Wilson]] astronomoa (Erresuma Batua, 1864-1920)
# [[Jennifer Wiseman]] astronomoa (AEB, XX. mendea)
# [[Rosemary Wyse]] astronomoa (Erresuma Batua, 1957)
# [[Alice Grace Cook]] astronomoa (Erresuma Batua, 1877-1958)
# [[Priscilla Fairfield Bok]] astronomoa (AEB, 19896-1975)
# [[Shadia Habbal]] astronomoa (Siria, XX. mendea)
# [[Deborah Dultzin Kessler]] astronomoa (Mexiko, 1945)
# [[María Luisa Aguilar]] astronomoa(Jauja Peru 1938)
# [[Claire Armstrong]] astronomo amateurra (Britania)
# [[Emma Vyssotsky]] astronomoa (AEB, 1894-1975)
# [[Julie Vinter Hansen]] astronomoa (Danimarka, 1890-1960)
# [[Gladys Vergara]] astronomoa (Uruguai, 1928-2016)
# [[Esmeralda Mallada]] astronomoa (Uruguai, 1937)
# [[Jacqueline Hewitt]] astronomoa (EEBB, 1958)
# [[Catherine Heymans]] astronomoa (Britainia, XX. mendea)
# [[María Teresa Ruiz]] astronomoa (Txile, 1946)
# [[Silvia Torres Castilleja]] astronomoa (Mexiko, 1940?)
# [[Gloria Suzanne Koenigsberger Horowitz]] astronomoa (Mexiko, XX. mendea)
# [[Silvana Navarro Jiménez]] astronomoa (Mexiko, XX. mendea)
# [[Meg Urry]] astronomoa (AEB, 1945)
# [[Maura Tombelli]] astronomoa (Italia, 1952)
# [[Jana Tichá]] astronomoa (Txekia, 1965)
# [[Alenush Terian]] astronomoa (Iran, 1920-2011)
# [[Bobbie Vaile]] astronomoa (Australia, 1959-1996)
# [[Ann Hornschemeier]] astronomoa (EEBB, XX. mendea)
# [[Svetlana Guerasimenko]] astronomoa (Ukraina, 1945)
# [[Jen Gupta]] astrofisikaria (Britaina, XX. mendea)
# [[Maria Antonella Barucci]] astronomoa (Italia, XX. mendea)
# [[Merieme Chadid]] astronomoa (Maroko, 1969)
# [[Madge Adam]] astronomoa (Erresuma Batua, 1912-2001)
# [[Karlina Leksono Supelli]] astronomoa, filosofoa (Indonesia, 1958)
# [[Annapurni Subramaniam]] astronomoa (India, XX. mendea)
# [[Paris Pişmiş]] astronomoa (Turkia-Mexiko, 1911-1999)
# [[Jane Squire]] astronomoa, idazlea, aktibista (Ingalaterra, 1686-1743)
# [[Maritza Soto]] astronomoa (Txile, 1990)
# [[Sara Seager]] astronomoa (Kanada, 1971)
# [[Caterina Scarpellini]] astronomoa, metereologoa (Italia, 1808-1873)
# [[Lenka Šarounová]] astronomoa (Txekia, 1973)
# [[Anneila Sargent]] astronomoa (Erresuma Batua, 1942)
# [[Carlota de Sajonia-Meiningen]] astronomoa (Alemania, 1751-1827)
# [[Jen Gupta]] astrofikaria (Britainia, XX. mendea)
# [[Pilar Ruiz-Lapuente]] astronomoa (Bartzelona, 1964)
# [[Monica Rubio (astronomoa)]] astronomoa (Txile, 1955)
# [[Claudine Rinner]] astronomoa (Frantzia, 1965)
# [[Julia Riley]] astronomoa (Britainia, XX. mendea)
# [[Mercedes Richards]] astronomoa (Jamaika, 1955-2016)
# [[Gabrielle Renaudot]] astronomoa (Frantzia, 1887-1962)
# [[Hilkka Rantaseppä-Helenius]] astronomoa (Finlandia, 1925-1975)
# [[Zinaída Akséntieva]] astronomoa (Ukraina, 1900-1969)
# [[Mary Proctor]] astronomoa (Erresuma Batua, 1862-1957)
# [[Helen Dodson Prince]] astronomoa (AEB, 1905-2002)
# [[Yelena Pitieva]] astronomoa (Errusia, XX.mendea)
# [[Louise du Pierry]] astronomoa (Frantzia, 1746-1807)
# [[Ľudmila Pajdušáková]] astronomoa (Eslovakia, 1916-1979)
# [[Feryal Özel]] astronomoa (Turkia/AEB, 1975)
# [[Mazlan Othman]] astronomoa (Malaysia, 1951)
# [[Sally Oey]] astronomoa (AEB, 1984)
# [[Janina Ochojska]] astronomoa (Polonia, 1955)
# [[Yaël Nazé]] astronomoa (Belgika, 1955)
# [[Camila Navarrete]] astronomoa (Txile, XX. mendea)
# [[Sultana N. Nahar]] astronomoa (Pakistan, 1990)
# [[Carolyn Porco]] astronomoa (AEB, 1953)
# [[Anne Sewell Young]] astronomoa (AEB)
# [[Margaretha Kirch]] astronomoa (Alemania)
# [[Eva Grebel]] astronomoa (Alemania)
# [[Erika Böhm-Vitense]] astronomoa (Alemania-AEB)
# [[Elizabeth Alexander]] irrati-astronomoa, geologoa, fisikaria (Erresuma Batua, 1908-1958)
# [[Victoria Kaspi]] astrofisikaria (AEB-Kanada, 1967)
# [[Ma Chung-pei]] astronomoa (Txina)
# [[Maud Worcester Makemson]] astronomoa (AEB, 1891-1977)
# [[Ala Masévich]] astronomoa (Georgia, 1918-2008)
# [[Karen Masters]] astronomoa (Erresuma Batua, 1979)
# [[Janet Akyüz Mattei]] astronomoa (Turkia, 1943-2004)
# [[Naomi McClure-Griffiths]] astronomoa (Turkia, 1943-2004)
# [[Susan McKenna-Lawlor]] astronomoa (AEB, 1975)
# [[Karen Jean Meech]] astronomoa (AEB, 1959)
# [[Anja Cetti Andersen]] astronomoa (Danimarka, 1965)
# [[Duília de Mello]] astronomoa (Brasil, 1963)
# [[Ruth Murray-Clay]] astronomoa (AEB, XX.mendea)
# [[Alice Archenhold]] astronomoa (Alemania, 1874-1943)
# [[Anne Archibald]] astronomoa (Kanada- Erresuma Batua, 1976)
# [[Elizabeth Lada]] astronomoa (AEB, XX. mendea)
# [[Nidia Morrell]] astronomoa (Argentina, 1953)
# [[Teresa Lago]] astronomoa (Portugal, 1947)
# [[Gemma Lavender]] astronomoa (Erresuma batua, 1986)
# [[Farzana Aslam]] astronomoa, fisikaria (Pakistan, XX.mendea)
# [[Pauline Barmby]] astronomoa (Kanada, 1972)
# [[Margaret Lindsay Huggins]] astronomoa (Erresuma Batua 1948-1915)
# [[Gemma Lavender]] astronomoa (Erresuma Batua, 1986)
# [[Helen Lines]] astronomoa (AEB, 1918-2001)
# [[Martha Betz Shapley]] astronomoa (AEB, 1890-1981)
# [[Christy A. Tremonti]] astronomoa (AEB, XX. mendea)
# [[Elizabeth Beckley]] argazkilari astronomikoa (Britaina Handia, 1846-1927)
# [[Ewine van Dishoeck]] astronomo eta fisikaria (Herbehereak, 1955)
# [[Kathleen Ollerenshaw]] astronomoa eta matematikaria (Britaina Handia, 1912-2014)
# [[Anna Frebel]] astronomoa (Alemania, 1980)
# [[Alicia M. Soderberg]] astrobomoa (AEB, 1977)
# [[Caroline Furness]] astronomoa (AEB, 1869-1936)
# [[Ethel Bellamy]] astronomo, sismologo (Erresuma Batua, 1981-1960)
# [[Amy Barger]] astronomoa (AEB, 1971)
# [[Yevguenia Bugoslávskaia]] astronomo sobietarra (1899-1960)
# [[Reysa Bernson]] astronomoa (Frantzia, 1904-1944)
# [[Elizabeth Brown]] astronomoa (Erresuma Batua, 1830, 1899)
# [[Miriam Burland]] astronomoa (Kanada, 1902-1996)
# [[María Herreros|Maria Herreros]] ilustratzailea, (Valentzia, 1983)
# [[Yelena Davydova]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1961)
# [[Zoja Grancharova]] gimnasta artistikoa (Bulgaria, 1966)
# [[Natalia Kutxinskaia|Natalia Kuchinskaya]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1949)
# [[Larisa Petrik]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1949)
# [[Dörte Thümmler|Dorte Thummler]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1974)
# [[Klaudia Rapp]] gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea)
# [[Jelena Grosheva]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1979)
# [[Lăcrămioara Filip|Lacramioara Filip]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1973)
# [[Yun Mi Kang]] gimnasta artistikoa (Korea, 1988)
# [[Isabelle Severino]] gimnasta artistikoa (Paris, 1980)
# [[Mo Huilan|Mo Hullan]] gimnasta artistikoa (Txina, 1979)
# [[Xuan Liu]] gimnasta artistikoa (Txina, 1979)
# [[María Teresa Vera]] musikagilea, gitarra-jolea (Kuba, 1895-1965)
# [[Nadine Heredia]] politikaria, Lehen dama (Peru, 1976)
# [[Carolina Malchair]] gimnasta erritmikoa (Malaga, 1982)
# [[Liliana Vitale]] musikagilea, abeslaria (Argentina, 1959)
# [[Rosario Ustáriz Borra]] poeta (Echo, 1927- Jaca, 2009)
# [[Karin Ohlenschläger|Karin Ohlenschlager]] arte kudeatzailea (Alemania, 1959 + Gijon, 2022)
# [[Elise Ray]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1982)
# [[Noor Jordaniakoa]] arkitektoa, erregina ohia (AEB, 1951)
# [[Joyce DiDonato]] mezzosopranoa (AEB, 1969)
# [[Susan Graham]] mezzosopranoa (AEB, 1960)
# [[Simona Amânar]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1979)
# [[Amy Chow]] gimnasta artistikoa (Kaliformia, 1978)
# [[Kristen Maloney]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1981)
# [[Tasha Schwikert]] gimnasta artistikoa (Las Vegas, 1984)
# [[Liudmila Yezhova]] gimnasta artistikoa (Mosku, 1982)
# [[Courtney McCool]] gimasta artistikoa (Kansas, 1988)
# [[Patrizia Ciofi]] mezzosopranoa (Italia, 1967)
# [[Miah Persson]] sopranoa (Suedia, 1969)
# [[Karita Mattila]] sopranoa (Finlandia, 1960)
# [[Anne Sofie von Otter]] mezzosopranoa (Suedia, 1955)
# [[Birgitta von Otter]] kazetaria, idazlea (Hungaria-Suedia, 1939)
# [[Vera Rozsa]] abeslaria, kantu-maistra (Hungaria, 1917)
# [[Ileana Cotrubaş]] abeslaria, kantu-maistra (Errumania, 1939)
# [[Hannah Wilke]] artista, performacelaria (AEB, 1940-1993)
# [[Jelena Dolgopolova]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1975)
# [[Rozalia Galiyeva|Rozaliya Galiyeya]] Gimnasta artistikoa (Uzbekistan,1977)
# [[Kim Zmeskal]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1976)
# [[Wendy Bruce]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1992)
# [[Betty Okino]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1975)
# [[Kerri Strug]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1977)
# [[Elena Gómez Servera|Elena Gomez]] gimnasta artistikoa (Manacor, 1985)
# [[Eva Hesse]] eskultorea (Alemania/AEB, 1936-1970)
# [[Yvonne Rainer]] dantzaria, koreografoa (AEB, 1934)
# [[Dorothea Röschmann]] sopranoa (Alemania, 1967)
# [[Teresa Stratas]] sopranoa (Kanada, 1938)
# [[Laura Campos]] gimnasta artistikoa (Merida, 1988)
# [[Barbara Ehrenreich]] saiakeragile eta gizarte ekintzailea (EEBB, 1941-2022)
# [[Silvia Bel]] aktorea (Bartzelona, 1970)
# [[Lucy R. Lippard]] idazlea, arte-kritikaria (AEB, 1937)
# [[Alina Szapocznikow]] eskultorea, holokaustotik bizirik ateratakoa (Polonia, 1926-Frantzia1970)
# [[Nancy Holt]] eskultorea (AEB, 1938-2014)
# [[Beverly Pepper]] eskultorea (AEB, 1922-2020)
# [[Barbara Rose]] arte-kritikaria (AEB, 1936-2020)
# [[Anne Truitt]] eskultorea (AEB, 1921-2004)
# [[Mary Pinchot Meyer]] eskultorea (AEB, 1920-1964)
# [[Lotte Lenya]] abeslaria, aktoreaa (Viena, 1898-1981)
# [[Evelyn Lear]] sopranoa (AEB, 1926-2012)
# [[Gisela May]] aktorea, abeslaria, irakaslea (Alemania, 1924-2016)
# [[Hildegard Knef]] abeslaria, aktorea, idazlea (Alemania, 1925-2002)
# [[Ute Lemper]] aktorea, abeslaria (Alemania, 1963)
# [[Greta Keller]] mezzosopranoa, aktorea (Austria, 1903-1977)
# [[Soile Isokoski]] sopranoa (Finlandia, 1957)
# [[María Cruz Berrocal]] arkeologoa (España. XX. mendea)
# [[Leily Santizo]] abokatua (Guatemala)
# [[Nineth Montenegro]] politikaria (Guatemala, 1957)
# [[Siomara Sosa]] fiskala (Guatemala, 1975)
# [[Lucrecia Hernández Mack]] politikaria (Guatemala, 1973)
# [[Nerea Aresti]] historialaria (Bilbo, 1961)
# [[Ellen Beeman]] idazle, bideojokogilea (AEBo, 1964)
# [[Kathleen Battle]] sopranoa (AEB, 1948)
# [[Zury Ríos]] politikaria (Guatemala, 1968)
# [[Sandra Torres]] politikaria (Guatemala, 1955)
# [[Marta Luxán]] soziologoa (Bilbo, 1970)
# [[Harolyn Blackwell]] sopranoa (AEB, 1955)
# [[Carol Vaness]] sopranoa (AEB, 1952)
# [[Hanna Hammarström]] asmatzailea (tel. kablea) (Suedia, 1829-1914)
# [[Laura Mora]] zinema zuzendaria (Kolonbia, 1981)
# [[Isa Campo]] zinema zuzendaria (Oviedo, 1975)
# [[Susan Tedeschi]] abeslaria (AEB, 1970)
# [[Mary Hallock-Greenewalt]] asmatzailea (siria-AEB, 1871-1950)
# [[Sarah Guppy]] asmatzailea (Britainia, 1770-1852)
# [[Melissa George]] asmatzailea, aktorea (Australia, 1976)
# [[Rachel Blanchard]] aktorea (Kanada, 1976)
# [[Txaro Arrazola]] artista, margolaria (Gasteiz, 1963)
# [[Cristina Lucas]] artista, feminista (Ubeda, 1973)
# [[Laura Mulvey]] zinema feminista teorialaria (Oxford, 1941)
# [[Vi Redd]] jazz abeslaria, saxofoi jolea (AEB, 1928)
# [[Sweet Emma Barrett]] jazz abeslaria, pianojolea (AEB, 1897-1983)
# [[Terin Humphrey]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1986)
# [[Hollie Vise]] gimnasta artistikoa (Texas, 1987)
# [[Renske Endel]] gimnasta artistikoa (Herbereak, 1983)
# [[Dominique Moceanu|Dominique Moceau]] gimnasta artistikoa (Kalifornia, 1981)
# [[Amanda Borden|Amanda Border]] gimnasta artistikoa (Ohio, 1977)
# [[Jaycie Phelps]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1979)
# [[Olesia Dudnik]] gimnasta artistikoa (Ukrania, 1974)
# [[Jadiyetu El Mohtar]] Fronte Polisarioaren Espainiako Ordezkaritzako kidea (Sahara, 1959)
# [[Staša Zajović|Stasa Zajovic]] feminista, giza eskubideen aldeko aktibista (Montenegro, 1953)
# [[Lepa Mladjenovic]] feminista, giza eskubideen aldeko aktibista LGBT (Belgrad, 1954)
# [[Manuela Martelli]] zinema aktore eta zuzendaria (Santiago, Txile, 1983)
# [[Sultana Khaya]] saharar ekintzailea (Sahara ??)
# [[Salma Solaun]] gimnasta erritmikoa (Gasteiz, 2005)
# [[Elena López Riera|Elena Lopez Riera]] zinegilea (Orihuela, 1982)
# [[Martina de Zuricalday]] enpresaburua (Bilbo, 1839-1932)
# [[Isabel Cadenas]] kezetaria, dokumentalista (Basauri, 1982)
# [[Margarita Salaberria Galarraga]] diplomatikoa (Madril?, 1911-2000)
# [[Aline Griffith]] kondesa, espioia (AEB, 1923-2017)
# [[Anne-Marie Ménand]] communarde, Parisko Komunan ibilitako emakumea (Frantzia, 1837- )
# [[Louise Pioger]] communarde, Parisko Komunan ibilitako emakumea (Frantzia, 1848-1920)
# [[Marisa Linton]] Frantziako Iraultzan espezializatutako historiagilea (Erresuma Batua, 1848-1920)
# [[Michèle Riot-Sarcey]] Historia garaikideko eta genero-historiako irakaslea (Frantzia, 1943- )
# [[Emakumeak Parisko Komunan]] (Frantzia, 1871)
}}
=== Hobetuak 2022 ===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Maite Maruri]] opera abeslaria (Plentzia, 1979)
# [[Maria Angeles Mezkiritz|Maria Angeles Mezkiriz]] nafar arkeologoa (Faltzes, 1929)
# [[María Francés]] nafar aktorea (Tutera, 1887-1987)
# [[Violeta Parra]] abeslaria eta musikagilea (Txile, 1917-1967)
# [[Nekane Sarobe]] bikoizlea (Donostia, 1953)
# [[Consuelo Flecha]] pedagogoa (Bilbo, 1948)
# [[Beatriz Martinez de Antoñana]] aktorea (Araba,1975)
# [[Susan B. Anthony]] feminista eta sufragista (EEBB)
# [[Margot Frank]] Holokaustoaren biktima, Ana Franken ahizpa (Alemania,1926-1945)
# [[Elisabeth Larena]] aktorea (Bizkaia, 1989)
# [[Arantza Idiazabal Gorrotxategi]] irakaslea eta euskaltzain urgazlea (Gipuzkoa, 1945)
# [[Maitane Urbieta]] irratiko kirol-kazetaria eta UEFA Europa Leagueko lehen emakume-berriemailea (Gipuzkoa, 1983)
# [[Blanca Vidal]] aktorea (Bilbo, 1885-1962)
# [[Agustina Aragoikoa]] heroia (Katalunia,1786-1857)
# [[Teresa Aranguren]] Kazetaria (Araba, 1944)
# [[Felisa Mary]] aktorea (Bizkaia, 1892-1956)
# [[Fariba Sheikhan]] aktorea eta abeslaria (Bizkaia, 1988)
# [[Isabel Mellén]] arte-historialaria, ikertzailea eta dibulgatzailea (Araba, 1986)
# [[Maria Moliner]] liburuzaina, filologoa eta hiztegigilea (Zaragoza, 1900-1981)
# [[Alice Stone Blackwell]] feminista, giza-eskubideen defendatzailea (AEB, 1857-1950)
# [[Lucy Stone]] Kazetaria, feminista, abolizionista,sufragista (AEB, 1818-1893)
# [[Rosa Bonheur]] animalia-margolaria eta eskuturagilea (Frantzia, 1822-1899)
# [[Maryse Choisy]] Kazetaria, idazlea eta saiakeragilea (Lapurdi, 1903-1979)
# [[Pilar López Júlvez]] dantzaria eta koreografoa (Gipuzkoa, 1912-2008)
# [[Concepción Aleixandre]] mediku, ginekologo, asmatzaile, zientzialari... (Valentzia, 1862-1952)
# [[María Puy Uitzi]] historialaria (Nafarroa, 1915-2008)
# [[Corín Tellado]] maitasun istorio laburren idazlea (Asturias, 1927-2009)
# [[Matilde Huitzi]] maistra, pedagogoa, abokatua, feminista (Nafarroa, 1980-1965)
# [[Concha Espina]] idazlea (Kantabria, 1869-1955)
# [[Izaskun Uranga]] abeslaria (Bizkaia, 1950)
# [[Ixone Sádaba]] argazkilaria (Bilbo, 1977)
# [[Joaquina Eguaras]] Granadako Unibertsitateko 1. irakaslea, hebraista, arabista (Nafarroa-Granada, 1897-1981)
# [[Sara Baras]] flamenko dantzaria eta koreografoa (Cadiz, 1971)
# [[Ainhoa Garai]] aktorea (Gipuzkoa, 1983)
# [[Laura García]] judo jokalari-paralinpikoa (Nafarroa, 1981)
# [[Marina Ginestà]] Kazetaria, itzultzailea, gerra zibileko militante komunista (Katalunia, 1919-2014)
# [[Axun Aierbe]] itzultzailea (Gipuzkoa,1968-2008)
# [[Amaia Osaba]] piraguista (Nafarroa, 1975)
# [[Fatema Mernissi]] idazlea eta soziologoa (Maroko, 1940-2015)
# [[Eva Gonzalès]] margolaria (Frantzia, 1849-1883)
# [[Maria Luisa Ozaita]] musikagilea eta emakumeek egindako hedapenean aitzindaria (Barakaldo, 1939-2017)
# [[Isabel Fernández Reviriego]] musikaria, ekoizlea eta artista grafikoa (Bizkaia,1979)
# [[Teresa Calo]] aktorea, dramagilea eta gidoigilea (Gipuzkoa, 1955)
# [[Cris Lizarraga]] abeslaria, feminsta eta aktibista (Bizkaia, 1992)
# [[Sonia Ruiz de Azua]] psikologoa, ikertzailea, psikiatria-irakaslea (Bizkaia, 1979)
# [[Begoña Bilbao Alboniga]] idazlea, musikagilea eta euskaralaria (Bizkaia, 1932-2005)
# [[Najat El Hachmi]] idazle amazigha (Katalunia,)
# [[Ellen Ochoa]] astronauta (AEB, 1958)
# [[María Luz Morales]] kazetaria, idazlea (Galizia- Bartzelona)
# [[Cristina Petite]] atleta (Bizkaia,1972)
# [[Irene Loizate]] txirrindularia, duatloilaria (Bizkaia, 1995)
# [[Maritxu Housset]] gomazko paleta pelotaria (Lapurdi, 1981)
# [[Eider Hurtado]] kazetaria (Bizkaia, 1981)
# [[Gina Pane]] artista (Lapurdi, 1939-1990)
# [[Ruth Arnon]] biokimikaria (Israel, 1933)
# [[Andere Arriolabengoa]] bertsolaria (Araba, 1982)
# [[Rosa Chacel]] idazlea (Valladolid, 1898-1994)
# [[Dora Maar]] argazkilaria (Frantzia, 1907-1994)
# [[Maribel Forcadas]] medikua (Zaragoza, 1949-2012)
# [[Eneritz Iturriagaetxebarria]] txirrindularia, zuzendaria (Bizkaia, 1980)
# [[Ziortza Isasi]] txirrindularia (Bizkaia, 1995)
# [[Valentina Tereshkova]] espaiora joandako 1. emakumea (Errusia, 1937)
# [[Izaskun Osés]] paralinpiar atleta (Nafarroa, 1984)
# [[Ziortza Villa]] ultrairaupen-txirrindularia (Bizkaia, 1983)
# [[Penelope Barker]] aktibista (Tearen matxinada) (AEB, 1728-1796)
# [[Susan la Flesche Piccotte]] Ipar Amerikako omaharar natiboa eta 1.mediku indigena (AEB, 1865-1915)
# [[Rosana Ubanell]] kazetaria, eleberrigilea (Nafarroa, 1958)
# [[Julia Juániz]] muntatzailea, zine-zuzendaria eta bideo-artista (Nafarroa, 19??)
# [[Carmen Adarraga]] kirolaria (Gipuzkoa, 1921-2004)
# [[Cristina Pardo]] kazetaria, telebista-aurkezlea (Nafarroa, 1977)
# [[Esther Basurto]] boleibol kirolaria (Gipuzkoa, 1978)
# [[Isabel Urkiola]] arabar esploratzailea (Gasteiz, 1854-1911)
# [[Begoña Pro]] kazetaria eta idazlea (Iruñea, 1971)
# [[Itziar Urretabizkaia]] aktorea (Donostia, 1978)
# [[Maria Abbadia-Ürrüstoi]] idazlea, ekintzaile feminista (Paris, 1837-1913)
# [[Simone Veil]] Holokaustotik bizirik irtendako magistratu eta politikaria (Frantzia, 1927-2017)
# [[Igone Arribas]] gimnasta ohia (Barakaldo, 1983)
# [[Vera Rubin]] astronomoa, aitzindaria (AEB, 1928-2016)
# [[Mary Jobe Akeley]] esploratzailea, alpinista eta argazkilaria (AEB, 1878-1966)
# [[Blanca Castilla de Cortázar]] antropologoa eta filosofoa (Gasteiz, 1951)
# [[Elena Martínez de Madina]] filologoa (Gasteiz, 1962)
# [[Maria Weston Chapman]] abolizionista (AEB, 1806-1885)
# [[Leire Apellaniz]] zinema-ekoizlea (Bilbo, 1975)
# [[Maddi Ariztia]] ipuin bildumagilea, aitzindaria (Lapurdi, 1887-1972)
# [[María Teresa Lozano]] matematikaria, aitzindaria (Iruñea, 1946)
# [[Dorotea Barnés]] kimikaria, aitzindaria (Iruñea, 1904-2003)
# [[Eva Amaral]] abeslaria, konpositorea (Zaragoza, 1972)
# [[Amaia Lasa]] idazlea (Getaria, 1948)
# [[Virginia Apgar]] pediatra, Apgar testaren asmatzailea (AEB, 1909-1974)
# [[Anna Mani]] fisikaria, metereologoa (India, 1918-2001)
# [[Georgia O'Keeffe]] margolaria (AEB, 1887-1986)
# [[Anne Lezea]] gimnasta erritmikoa (Zarautz, 2001)
# [[Oiana Blanco]] judoka (Orio, 1983)
# [[Anne Frank]] alemaniar judu idazlea (Alemania, 1929)
# [[Tessa Andonegi]] aktorea (Donostia 1968, 1983)
# [[Loli Albero]] poeta, idazlea (Iruñea, 1962)
# [[Arantxa Aldalur]] poeta (Azkoitia, 1963)
# [[Olivia Newton-John]] abeslaria, aktorea (Cambridge, 1948-2022)
# [[Regina Salcedo]] idazlea, irudigilea, gidoigilea (Iruñea, 1972)
# [[Regina Araluze]] irrintzilaria (Bermio, 1922-2012)
# [[Olga Holtz]] matematikaria (Errusia, 1973)
# [[Phillis Wheatley]] poesia argitaratutako 1. emakume afroamerikar esklaboa (Afrika/AEB, 1753-1784)
# [[Teresa Lopez de Munain]] aktorea, irakaslea (Bilbo, 1963)
# [[Lizar Begoña]] poeta (Sopela, 1997)
# [[Mertxe Rodriguez]] antzezle eta pailazoa (Lasarte-Oria, 19868)
# [[Maite Gonzalez]] idazlea, itzultzailea (Donostia, 1943)
# [[Olatz Beobide]] aktorea, zuzendaria (Sopela, 1964)
# [[Nerea Elustondo]] bertsolaria, irakaslea (Legazpi, 1981)
# [[Sara Carracelas]] igerilari paralinpikoa (Donostia, 1975)
# [[Aranzazu González]] igerilari paralinpikoa (Donostia, 1981)
# [[Marisa González]] multimedia-artista (Bilbo, 1943)
# [[Mari Carmen Rubio]] arkulari paralinpikoa (Iruñea, 1961)
# [[Pilar Goya]] kimikaria (Gasteiz, 1951)
# [[Elizabeth Kenny]] erizaina, polio tratamentua (erizaina, 1880-1952)
# [[Garazi Kamio]] kazetaria, idazlea (Gipuzkoa, 1979)
# [[Patricia Karrikaburu]] errugbi jokalaria (Zuberoa, 1988)
# [[Emma Fursch-Madi]] sopranoa (Baiona, 1847-1894)
# [[Miriam Arrillaga]] pilotaria (Aginaga, 2000)
# [[Concha Espinosa ]] sindikalista (Bilbo, 1954-2008)
# [[Salome Gabunia]] etnologoa, euskaltzain urgazlea (Georgia, 1951)
# [[Gracianne Hastoy]] eleberrigilea (Oloroe-Donamaria, 1968)
# [[Uxue Juárez]]idazlea, arte-zuzendaria (Iruñea1981)
# [[Amalia Galarraga]] idazlea, feminista (Donostia, 1895-1971)
# [[Gloria Alcorta]] idazlea (Lapurdi-Argentina, 1951-2012)
# [[Arantza Ugalde]] sismologoa (Barakaldo, 1966)
# [[Zinaida Serebriakova]] margolaria (Errusia, 1884-1967)
# [[Siofra O´Leary]] Giza Eskubideen Europako Auzitegiko lehenengo emakume lehendakaria (Irlanda, 1968)
# [[Elena Loyo]] atleta, modelo ohia (Araba, 1983)
# [[Ángeles González-Sinde]] politikaria, gidoilaria eta zinema zuzendaria (Madril, 1965)
# [[Maider Segurola]] kazetaria (Lasarte-Oria, 1982)
# [[Leticia Canales]] surflaria (Bilbo, 1995)
# [[Rosa Elizburu]] irakaslea, alkate ohia (Arrasate, 1958)
# [[Amaia Lanbarri]] futbolaria (Arrigorriaga, 1992)
# [[Lola Rodríguez (aktorea)]] modeloa, aktibista (Las Palmas, 1998)
# [[Esti Markez]] abeslaria (Gipuzkoa, 1999)
# [[Clara Schumann]] piano-jolea, musikagilea (Alemania, 1819-1896)
}}
==='''Berriak 2022''' ('''abuztua''')===
(Ordena alfabetikoan)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Edurne Garitazelaia]] efef'''SORTUA''' euskaltzalea (Zaldibar, 1926-2005)
# [[Irati Fernandez Gabarain|Irati Fernández Gabarain]] ef--'''SORTUA''' ilustratzailea (Iruñea 1983)
# [[Mercedes Lorenzo]] efef'''SORTUA''' bilbotar ospetsua (Lugo 1915- Arrasate 1996)
# [[Albina Shishova]] gimnasta artistikoa (Ukraina, 1966)
# [[Alexandra Georgiana Eremia]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987)
# [[Alexandra Marinescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1982)
# [[Alice Salomon]] erreformista soziala (Alemania, 1872-1948)
# [[Alicia Pietri de Caldera]] museo zuzendaria, Venezuelako 1. dama (Venezuela, 1923-2011)
# [[Ana Luísa Amaral]] poeta, itzultzailea, irakaslea (Portugal, 1956-2022)
# [[Anabell López]] abeslaria (Kuba, 1963)
# [[Anastasiya Kolesnikova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1983)
# [[Andreea Cacovean]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1978)
# [[Andreea Isărescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1984)
# [[Andreea Munteanu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1998)
# [[Andreea Raducan]] Ginnasta artistikoa (Errumania, 1983)
# [[Andreea Ulmeanu]] Ginnasta artistikoa (Errumania, 1984)
# [[Ángela Irene]] abeslaria (Argentina, 1956)
# [[Anna Chepeleva]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1984)
# [[Anna Grudkó|Ana Grudkó]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1990)
# [[Annia Hatch]] Gimnasta artistikoa (Kuba-EEBB, 1978)
# [[Ashley Miles]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1985)
# [[Ashley Postell]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1986)
# [[Astrid Heese]] Gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea)
# [[Atotoztli II]] erregina azteka (Mexiko, xv. mendea)
# [[Aurelia Dobre]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1972)
# [[Azucena Rodríguez]] film-zuzendaria (Madril, 1955)
# [[Betti Schieferdecker]] Gimnasta artistikoa (Alemana, 1968)
# [[Bi Wenjing]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1981)
# [[Boriana Stoyanova]] Gimnasta artistikoa (Bulgaria, 1969)
# [[Care Santos]] idazlea (Bartzelona, 1970)
# [[Carly Patterson]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1988)
# [[Carmen Ionescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1985)
# [[Cătălina Ponor]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987)
# [[Cecilia Mangini]] Argazkilaria, zinegilea (Erroma, 1927-2021)
# [[Celestina Popa]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1970)
# [[Coco Fusco]] artista bisuala (AEB, 1960)
# [[Corina Ungureanu]] Gimnasta artitikoa (Errumania, 1980)
# [[Courtney Kupets]] gimnasta artistikoa (Texas, 1986)
# [[Cristina Bontaş|Cristina Bontas]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1973)
# [[Cristina Elena Grigoras]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1966)
# [[Dagmar Kersten]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1970)
# [[Daniela Maranduca]] Gimnasta artitikoa (Errumania, 1976)
# [[Diana Morawe]] Gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea)
# [[Diane Schuur]] abeslaria, piano-jolea (AEB, 1953)
# [[Dina Kochetkova]] Gimnasta artistikoa (Mosku, 1977)
# [[Dinah Washington]] abeslaria (AEB, 1937-2018)
# [[Dolores García-Negrete Ruiz Zarco]] politikaria frankismoak eraila (Jaén, 1886-1940)
# [[Dominique Dawes]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1976)
# [[Dora García (artista)]] artista (Valladolid, 1965)
# [[Duan Zhou]] Gimnasta artistikoa (Txina XX.mendea)
# [[Ecaterina Szabo]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1968)
# [[Elena Espinosa]] ekonomialaria eta politikaria (Ourense, 1960)
# [[Elisabeth Altmann-Gottheiner]] ekonomialaria, irakaslea (Alemania, 1874-1930)
# [[Elvira Altés]] kazetaria, irakaslea, genero ikertzailea (Bartzelona, XX. mendea)
# [[Émilie Lepennec|Emilie Lepennec]] Gimnasta artistikoa (Paris, 1987)
# [[Emme (abeslaria)]] aktorea, abeslaria (Argentina, 1982)
# [[Esther Phillips]] abeslaria (AEB, 1935-1984)
# [[Eugenia Golea]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1971)
# [[Eugenia Popa]] gimnasta artistikoa (Bucarest, 1973)
# [[Fernanda Canales]] arkitektoa (Mexiko, 1974)
# [[Florica Leonida]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987)
# [[Francesca Llopis]] margolaria, bideo-artista (Bartzelona, 1958)
# [[Gabriela Potorac]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1973)
# [[Gabriele Faehnrich]] Gimnasta artistikoa (Alemania, 1968)
# [[Germaine Tillion]] etnologoa,erresistentziakoa (Frantzia, 1907-2008)
# [[Gina Gogean]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1977)
# [[Hana Říčná]] Gimnasta artistikoa (Txekia, 1968)
# [[Inga Shkarupa]] Gimnasta artistikoa (Ukaina, 1981)
# [[Ioanna Petrovschi]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1986)
# [[Ionela Loaieş]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1979)
# [[Irina Baraksanova|Irina BAraksanova]] Gimnasta artistikoa (Uzbekistan, 1969)
# [[Irina Yarotska]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1985)
# [[Jacqueline Lamba]] margolaria (Frantzia, 1910-1993)
# [[Jekaterina Lobazniuk]] Gimnasta artistikoa (Uzbekintan, 1983)
# [[Jelena Piskun]] Gimnasta artistikoa (Bielorrusia, 1978)
# [[Jelena Produnova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1980)
# [[Jelena Zamolodchikova]] Gimnasta artistikoa (Mosku, 1982)
# [[Jessie Tarbox Beals]] argazkilaria, fotokazetaria (AEB, 1870-1942)
# [[Judith Joy Ross]] argazkilaria (AEB, 1946)
# [[Julia Zenko]] abeslaria, aktorea (Argentina, 1958)
# [[Katie Heenan]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1985)
# [[Kim Kwang-suk (gimnasta)]] Gimnasta artistikoa (Ipar Korea, 1976)
# [[Koko Taylor]] Blues abeslaria (AEB, 1928-2009)
# [[Kristina Pravdina]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1990)
# [[Kui Yuanyuan]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1981)
# [[Larissa Fontaine]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1977)
# [[Laura Cutina]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1968)
# [[Laura Morante]] aktorae, gidoilaria, film-zuzendaria (Italia, 1956)
# [[Lavinia Agache]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1968)
# [[Lavinia Miloşovici]] Gimnasta artistikoa (Errumania,1976)
# [[Léonie Duquet]] Argentinako diktaduran desagertu eta hil zuten moja (Frantzia, 1916-1977)
# [[Leopoldina Núñez Lacret]] musikagilea, irakaslea, gitarra-jolea (Kuba, 1918)
# [[Lilia Podkopayeva]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1996)
# [[Ling Jie]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1982)
# [[Liuba María Hevia]] abeslaria, kantautorea (Kuba, 1964)
# [[Liubov Sheremeta|Liubon Sheremeta]] gimnasta artistikoa (Ukraina, 1980)
# [[Liudmila Yezhova]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1986)
# [[Loredana Boboc]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1984)
# [[Lu Märten]] idazlea, feminista (Alemania, 1879-1970)
# [[Ludivine Furlon]] Gimnasta artistikoa (Nimes, 1980)
# [[Lya Ímber de Coronil]] pediatra (Ukrania-Venezuela, 1914-1981)
# [[María Ángela Nieto]] zientzialaria, ikertzailea (Madril, 1960)
# [[María Eugenia Ibáñez]] kazetaria (Bartzelona, 1946)
# [[Maria Girona i Benet]] margolaria, grabatzailea (Bartzelona, 1923-2015)
# [[María Grever]] musikagilea Mexiko, 1885-1951)
# [[Maria Kriutxkova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1988-2015)
# [[María Luisa Herrera]] arkeologoa (Espainia, 1913-2012)
# [[Maria Mercè Roca]] idazle eta politikaria (Girona, 1958)
# [[Maria Neculita]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1975)
# [[María Soledad Corchón Rodríguez]] Arkeologoa (Santander, 1947)
# [[Marián Farías Gómez]] abeslaria (Argentina, 1944)
# [[Marianela Balbi]] kazetaria (Venezuela, 1963)
# [[Marie Stritt]] aktorea (Austriar Inperioa, 1855-1928)
# [[Martina Jentsch]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1968)
# [[Mary McLeod Bethune]] aktibista (AEB, 1875-1955)
# [[Matilda De Angelis]] abeslaria, aktorea (Italia, 1995)
# [[Maxi Gnauck]] gimnasta artistikoa (Alemania)
# [[Menene Gras]] filosofoa, arte-kritikaria, ikertzailea (Bartzelona, 1957)
# [[Meng Fei]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1981)
# [[Mercedes Oliveira Malvar]] filosofoa (Pontevedra, 1957)
# [[Mihaela Stanulet]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1967)
# [[Milagros Socorro]] kazetaria (Venezuela, 1960)
# [[Mirela Barbălată|Mirela Barbalata]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1967)
# [[Mirela Pasca]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1975)
# [[Mirela Tugurlan]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1979)
# [[Mohini Bhardwaj]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1978)
# [[Monica Roșu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987)
# [[Nadia Hategan]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1979)
# [[Nancy Wilson (abeslaria)]] abeslaria (AEB, 1937-2018)
# [[Nao Bustamante]] multimedia artista (AEB, 1969)
# [[Natalia Bobrova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1978-2015)
# [[Natalia Ilienko]] gimnasta artistikoa (Kazakhstan, 1967)
# [[Natalia Kalinina]] gimnasta artistikoa (Ukraina, 1973)
# [[Natalia Yurchenko]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1966)
# [[Natalia Ziganshina]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1985)
# [[Nicoleta Daniela Șofronie]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1988)
# [[Oana Ban]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1986)
# [[Olga Bicherova]] gimnasta artistikoa (Mosku, 1967)
# [[Olga Mostepanova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1970)
# [[Olga Rashchupkina]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1984)
# [[Olga Teslenko]] Gimnnasta artiistikoa (Ukaina, 1981)
# [[Paula Heredia]] zinemagilea (El Salvador, 1957)
# [[Pegeen Vail Guggenheim]] margolaria (Suitza-AEB, 1925)
# [[Phoebe Mills]] Gimnasta artistikoa (Illinois, 1972)
# [[Polina Miller]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 2000)
# [[Rachel Tidd]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1984)
# [[Raquel Meller]] kupletista (Tarazona, 1888-1962)
# [[Rosa Bustamante Montoro]] arkitektoa (Madril, 1962)
# [[Rosa María Calaf]] kazetaria (Bartzelona, 1945)
# [[Sabina Cojocar]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1985)
# [[Samantha Sheehan]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1986)
# [[Sandra Mihanovich]] abeslaria, aktorea (Argentina, 1957)
# [[Sandra Uve]] ilustrattzailea, dibilgatzaile zientifikoa (Bartzelona, 1972)
# [[Sara Bendahan]] medikua (Venezuela, 1906-1946)
# [[Sara González]] abeslaria, kantautorea (Kuba, 1949)
# [[Sarah E. Goode]] asmatzailea (AEB, 1855-1905)
# [[Shannon Miller]] gimnasta artistikoa (Estatu Batuak, 1977)
# [[Shemekia Copeland]] Blues-kantaria (New York, 1979)
# [[Silvia Buabent]] politikaria, berdintasunean espezializatua (Madril, 1973)
# [[Silvia Rau]] Gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea)
# [[Silvia Stroescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1985)
# [[Simona Pauca]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1969)
# [[Simona Renciu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1967)
# [[Sofía Ímber]] kazetaria, museo-kontserbadorea (Moldavia-Venezuela, 1924-2017)
# [[Soledad Bravo]] abeslaria (Logroño-Venezuela, 1943)
# [[Tatiana Frolova]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1967)
# [[Tatiana Lysenko (gimnasta)]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1975)
# [[Tatiana Yarosh]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1981)
# [[Teresa Parodi]] kantautorea, politikaria (Argentina, 1947)
# [[Trinidad Taracena del Piñal]] Arkeologoa (Santander, 1926-Ceuta, 2017)
# [[Ulrike Klotz]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1960)
# [[Vanda Hădărean]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1976)
# [[Vera Kolesnikova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1968)
# [[Verónica Condomí]] abeslaria, konpositorea, gitarra jolea (Argentina, 1960)
# [[Viktoria Karpenko]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1984)
# [[Virginia Amposta Amposta]] sindikalista, frankismoak eraila (Bartzelona, 1903-1939)
# [[Virginia Pereira Álvarez]] mediku ikertzailea (Venezuela, 1888-1947)
# [[Xiomara Laugart]] abeslaria (Kuba, 1960)
# [[Yevgueniya Kuznetsova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1980)
# [[Zoila Gálvez]] sopranoa, irakaslea (Kuba, 1899)
}}
===='''Berriak 2022''' ('''uztaila''')====
(Ordena alfabetikoan)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Amaia Arroyo Sagasta]] ef--'''SORTUA''' Irakaslea eta ikertzailea (Aretxabaleta,1983)
# [[Eba Gaminde Egia]] ef--'''SORTUA''' ikertzailea, euskaltzain urgazlea (Mungia, 1968)
# [[Jone Mitxelena]] ----'''SORTUA''' zientzialaria, irakaslea eta ikertzailea (Barakaldo, 1985)
# [[Lurdes Alkorta]] ef--'''SORTUA''' trikitilaria (Azpeitia, 1973)
# [[Maddi Astigarraga]] ef--'''SORTUA''' ilustratzaile zientifikoa (Deba, 1997)
# [[Maria Meharra]] ----'''SORTUA''' kaskaroten erregina (Lapurdi XIX. mendea)
# [[Mentxu Ramilo Araujo]] ef--'''SORTUA''' Wikiemakumea (Gasteiz, 1978)
# [[Vega Asensio]] ef--'''SORTUA''' biologoa, ilustratzailea, ikertzailea (Durango, 1978)
# [[Abigail Hobbs]] Salemgo sorgin prozesuko nerabea (AEB,1678- ? )
# [[Abigail Williams (Salemeko epaiketak)]] Salemgo sorgin epaiketetan akusatua (AEB, 1680-1697)
# [[Adriana Calcanhotto]] abeslari eta konpositorea (Tarragona, 1966)
# [[Agnes Meyer Driscoll|Agnes Meyer]] Kiptografoa (Estatu Batuak)
# [[Aimée Rapin]] margolaria (Suitza)
# [[Aissa Doumara Ngatansou]] ekintzailea (Kamerun, 1972)
# [[Alice Domon]] Argentinako diktaduran desagertu eta hil zuten moja (Frantzia, 1937-1977)
# [[Alicia Sellés Carot]] liburuzaina eta dokumentalista (Castelló, 1977)
# [[Altamira Gonzalo]] jurista, feminista (Zaragoza)
# [[Amalia Avia]] margolaria (Toledo, 1930-2011)
# [[Anastasía Mýskina]] tenislaria (Sobiet Batasuna, 1981)
# [[Ángela Ramos]] kazetaria, erreportaria (Peru)
# [[Anita Malfatti]] margolaria (Brasil, 1889-1964)
# [[Ann Pudeator]] Salemgo sorginkeria prozesuan urkatua (AEB, 1621-1692)
# [[Anna Eriksdotter]] sorgintzat jo eta burua moztuta exekutatua (Suedia, 1624-1704)
# [[Anna Gardell-Ericson]] margolaria (Suedia)
# [[Anna Göldin]] Sorginkeria egotzita burua moztuta exekutatua (Suitza)
# [[Anna Maria Bofarull]] zinemagilea (Tarragona,1979)
# [[Anna Rosina de Gasc]] margolaria (Alemania)
# [[Antonia Maymón|Antonia Maymon]] idazlea, feminista, anarkista (Madril)
# [[Aurora Cáceres Moreno]] idazle, feminista, sufragista (Peru)
# [[Barbara W. Tuchman]] idazle eta kazetaria (Amerikako Estatu Batuak, 1912-1989)
# [[Barbara Walters]] kazetaria, idazlea (EEBB, 1929)
# [[Betty Parris]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatzailea(AEB, 1682-1760)
# [[Bridget Bishop]] Salemgo sorgin epaiketetan exekutatua (AEB, 1632?-1692)
# [[Brita Zippel]] Sorginkeria egotzita burua moztu eta sutan errea (Suedia, 1676)
# [[Candy (Salemgo epaiketak)]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatutako esklabua (AEB,XVII. mendea ?)
# [[Carmen Martínez Sancho]] matematikaria (Toledo)
# [[Carmen París]] abeslari eta konpositorea (Tarragona, 1966)
# [[Carmina Verdú]] gimnasta ohia (Valentzia, 1983)
# [[Catalina Carlota De la Gardie]] Baztanga txertoaren bultzatzailea (Suedia, 1723-1763)
# [[Christiane Amanpour]] kazetaria (Erresuma Batua, 1958)
# [[Cindy Sherman]] argazkilaria eta zinema-zuzendaria (AEB, 1954)
# [[Concha García Campoy|Concha Garcia Campoy]] Kazetaria (Terrasa, 1958)
# [[Cristina Rota]] aktore, arte-dramatiko irakaslea (Argentina, 1945)
# [[Delmira Agustini]] poeta (Uruguai)
# [[Dorcas Hoar]] sorginkeria egotzita zigortua (Beverly, 1634-1711)
# [[Dorothy Good]] Salemgo sorginkeria prozesuan 4 urteko auzipetua (AEB, 1687?)
# [[Draupadi Murmu]] politikaria, tribu-buruzagia, Indiako 1. emakume presidente tribala (India, 1958)
# [[Eglantyne Jebb]] haurren eskubideen defentsa (Erresuma Batua, 1876-1828)
# [[Elena Arregui Cruz-López]] arkitektoa (Irun-Santiago de Compostela)
# [[Eliane Giardini]] aktorea, zinema-zuzendaria (Tarragona, 1966)
# [[Elizabeth Hubbard (Salemeko epaiketak)]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatzaile nagusia (AEB, 1675?-1692etik aurrera)
# [[Elizabeth Jane Gardner]] margolaria (Estatu Batuak-Paris)
# [[Estefanía Chávez Barragán]] arkitektoa, irakaslea (Mexiko)
# [[Esther Koplowitz]] enpresaria (Madril,1950)
# [[Eva Crane]] zientzialaria (Erresuma Batua)
# [[Eva Piquer]] kazetaria eta idazlea (Bartzelona, 1969)
# [[Faith Hill]] abeslaria (EEBB, 1967)
# [[Fanny Elssler]] dantzaria (Austria)
# [[Guirandana de Lay|Guirandina de Lay]] Emagina, sorgintzat jo eta errea (Jaka, 1461)
# [[Haydée Milanés]] abeslaria, konpositorea, moldatzailea eta ekoizlea (Habana, 1980)
# [[Helen Mack Chang]] Myrna Mack Fundazioaren sortzaile (Guatemala)
# [[Helen Vlachos]] kazetaria (Grezia)
# [[India.Arie]] abeslari estatubatuarra (Denver, 1975)
# [[Isabel Azkarate]] argazkilaria, fotokazetaria (Donostia)
# [[Isabel Quintanilla]] margolaria (Madril, 1938-2017)
# [[Jane Wenham (ustezko sorgina)]] emakume akusatua eta askatua (Ingalaterra, ?-1730)
# [[Janet Horne]] Sorginkeria egotzita sutan bizirik errea (Eskozia, 1727)
# [[Jean Adair]] aktorea (Kanada, 1873-1953)
# [[Jeanne Fusier-Gir]] aktorea (Frantzia, 1885-1973)
# [[Juana Martín Manzano]] moda-diseinatzailea (Kordoba, 1974)
# [[Juana Millán|Juana Millan]] inprimatzailea, enpresaburua (Zaragoza)
# [[Juana Mordó]] arte bildumagilea (Tesalonika, 1899-Madril,1984)
# [[Katharina Henot]] posta-burua, sorginkeria egotzita sutan errea (Alemania, 1570-1627)
# [[Laspaulesko sorginkeria prozesua]] 24 emakume urkatuak (Huesca, 1593)
# [[Laura Morera]] ballet dantzaria (Madril, 1977)
# [[Laura Muntz Lyall]] margolaria (Kanada)
# [[Lilia Podkopayeva]] gimnasta (Ukraina, 1978)
# [[Lola Robles]] idazlea eta aktibista (Madril, 1963)
# [[Luciana Aymar]] kirolaria (Argentina, 1977)
# [[Lydia Lunch]] abeslaria, aktorea, idazlea (AEB, 1959)
# [[Margaret Jones]] Emagina, sorginkeria egotzita urkatuz exekutatua (EEBB 1613-1548)
# [[Margaret Scott (Salemgo epaiketak)|Margaret Scott]] Sorginkeria egotzita urkatuz exekutatua (Eskozia, 1615-Salem, 1692)
# [[Margaret Scott Gatty]] botanikaria eta idazlea (Britania Handia, 1809-1873)
# [[Maria Bellonci]] idazlea (Italia, 1902-1986)
# [[María Botto]] aktorea (Argentina, 1974)
# [[María Cabrales]] Kuba independentziaren aldeko protagonista (Kuba)
# [[Maria da Conceição|Maria da Conceicao]] emagina, sorginkeria egotzita sutan errea (Sao Paulo, 1798)
# [[María Eugenia Vaz Ferreira]] irakasle, poeta (Uruguai, 1875-1924)
# [[María Gil Vallejos]] piano-jolea (Alacant, 1892-1981)
# [[María José Gómez Redondo]] artista garaikidea (Valladolig, 1963)
# [[Maria Mercè Cuartiella]] idazlea, antzerkigilea (Katalunia)
# [[Maria Tallchief]] dantzaria (EEBB, 1925-2013)
# [[María Teresa Linares]] musikologoa (Kuba)
# [[Marija Jurić Zagorka|Marija Juric Zagorba]] kazetaria (Kroazia, 1873-1957)
# [[Marta Calamonte]] gimnasta ohia, entrenatzailea, fisioterapeuta (Badajoz,1982)
# [[Martha Corey]] Salemgo sorgin epaiketetan urkatua (AEB, 1619-1672)
# [[Martha Zein]] idazle, narratzaile, zinegile (Alemania, 1962)
# [[Mary Black (Salemeko epaiketak)]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatutako esklabua (AEB,XVII. mendea ?)
# [[Mary Bradbury]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatua (AEB, 1615-1700)
# [[Mary Parker (Salemgo epaiketak)|Mary Parker]] sorginkeria egotzita urkatua (1637-1692)
# [[Mary Pat Gleason]] aktorea eta gidoilaria (AEB, 1950-2020)
# [[Mary Warren]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatzaile nagusiena (AEB, 1674?-1693?)
# [[Matteuccia de Francesco]] sorgintza jo eta sutan errea (Italia, 1428 exekutatua)
# [[Maxine Hong Kingston|Maxime Hong Kingston]] idazlea (EEBB, 1940)
# [[Melissa de la Cruz]] idazlea (Manila-AEB, 1971)
# [[Mercedes Ferrer]] egile abeslaria (Madril, 1963)
# [[Merga Bien]] Sorgintzat jo eta sutan errea (Alemania 1560-1603)
# [[Mia Hamm]] futbolaria (AEB, 1972)
# [[Mia Zapata]] abeslaria (AEB, 1965-1993)
# [[Mira Nair]] zinema zuzendaria (India, 1957)
# [[Mónica Alario Gavilán]] filosofoa eta ikertzailea (Madril)
# [[Myrna Mack]] antropologoa (Guatemala)
# [[Nabyla Maan]] egile abeslaria (Maroko, 1987)
# [[Nancy Usero]] gimnasta ohia, entrenatzailea (Zaragoza, ?)
# [[Narbona Dacal]] Emagina, sorgintzat jo eta errea (Zaragoza, 1498)
# [[Nata Moreno]] zine-zuzendaria, aktorea, ekoizlea (Zaragoza, 1979)
# [[Nazanín Armanian]] idazea eta politologoa (Iran, 1961)
# [[Nora Heysen]] margolaria (Australia)
# [[Nur Levi]] aktorea (Madril, 1979)
# [[Olga Román]] abeslaria eta egile-abeslaria (Madril, 1979)
# [[Olga Wisinger-Florian]] margolaria (Austria)
# [[Paisleyko sorginkeria prozesua]] 7 emakume kondenatuak (Eskozia, 1697)
# [[Pascale Petit (aktorea)]] aktorea (Frantzia, 1938-)
# [[Paula Ortiz]] zine-zuzendaria, gidoilaria, ekoizlea (Zaragoza, 1979)
# [[Paule Minck]] Parisko Komunako iraultzaile feminista (1839 - 1901)
# [[Pendleko sorginkeria prozesua]] 10 urkatu: 9 emakume eta gizon 1 (Ingalaterra, 1612)
# [[Petronilla de Meath]] sorginkeria egotzita sutan errea (Irlanda)
# [[Rebecca Lemp]] Sorginkeria egotzita sutan errea (Alemania, 1550-1590)
# [[Rebecca Nurse]] Salemgo sorginkeria prozesuan exekutatua(AEB, 1621-1692)
# [[Rebecca Walker]] idazlea, feminista (Mississipi, 1969)
# [[Rocío Vitero Pérez|Rocio Vitero Perez]] gizarte langilea eta politikaria (Gasteiz, 1980)
# [[Romola Garai]] aktore britainiarra (1982)
# [[Ruth Osborne (ustezko sorgina)]] hil zuten emakume eskalea (Ingalaterra, 1680-1700)
# [[Sally Salminen]] nobelagilea (Finlandia,1906-1976)
# [[Samlesburyko sorginkeria prozesua]] 20 bat emakume akusatuak (Ingalaterra, 1612)
# [[Sarah Cloyce]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatua (AEB, 1648-1703)
# [[Sarah Good]] Salemgo sorginkeria prozesuan urkatua (AEB, 1653-1962)
# [[Sarah Osborne]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatua (AEB, 1643?-1692)
# [[Sarah Wildes]] Salemgo sorginkeria prozesuan urkatua (AEB, 1627-1692)
# [[Sima Sami Bahous]] NBE Emakumeak-en zuzendaria (Jordania, 1956)
# [[Susana Rinaldi]] aktorea eta tango-abeslaria (Argentina, 1935)
# [[Susannah Sheldon]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatzailea (AEB, 1670?- ?)
# [[Suzana de Moraes]] aktore, zinema-zuzendaria (Brasil, 1940-2015)
# [[Tarsila do Amaral]] margolaria (Brasil, 1886-1973)
# [[Tatiana Bilbao]] arkitektoa (Mexiko)
# [[Tatiana Lióznova]] zinema zuzendaria (Errusia, 1914-2011)
# [[Teresa Duclós]] margolaria (Sevilla, 1934)
# [[Vera Fokina]] ballet dantzaria (1886-1958, Errusia)
# [[Vera Panova]] idazlea eta kazetaria (Errusia, 1905-1973)
# [[Vera Tschechowa]] aktorea, zinemagilea eta ekoizlea (Alemania, 1940)
# [[Victoria Åberg|Victoria Aberg]] margolaria (Finlandia, 1824-1892)
# [[Villanuako sorginak]] Villanuako sorginkeria prozesua (Huesca, XV. mendea)
# [[Wilhelmina Wylie]] igerilaria (Australia, 1984)
# [[Wilmot Redd]] Sorginkeria egotzita urkatua (Salem, 1692)
}}
===='''Berriak 2022''' ('''ekaina''')====
(ordena alfabetikoz)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Ainhoa Colino]] eef--'''SORTUA''' kirolaria, ibiltaria (Durango 2004)
# [[Aitziber Makazaga]] ef--'''SORTUA''' bolaria (Zerain 1976)
# [[Alazne Etxebarria Urizar]] ef--'''SORTUA''' korrikalaria (Santurtzi 1997)
# [[Ane Maruri]] ef--'''SORTUA''' dantzaria eta irakaslea (Bizkaia 1996)
# [[Begoña Guillen]] ef--'''SORTUA''' argazkilaria (Amurrio 1963)
# [[Bernadette Iratzoki Luro]] ----'''SORTUA''' dantzaria, antzerkilaria eta irakaslea (Azkaine, 1959)
# [[Betzaida Urtaza]] ef--'''SORTUA''' idazlea, itzultzailea, editorea (Donostia-Legorreta 1988)
# [[Gabi Etxebarne]] ----'''SORTUA''' idazlea, feminista, serora ohia (Aldude, Nafarroa Beherea 1932)
# [[Garbiñe Alustiza]] ef--'''SORTUA''' bolaria (Zerain 1964)
# [[Lurdes Imaz]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, antzerki zuzendaria eta gidoilaria (Segura 1952)
# [[Margarita Olañeta]] ef--'''SORTUA'' ekintzailea (Ermua 1931)
# [[Olga Uribe]] ef--'''SORTUA''' ehulea (Durango 1958)
# [[Oroitz Jauregi]] ef--'''SORTUA''' Euskaltzain urgazlea (Legorreta 1974)
# [[Patxika Erramuzpe]] ----'''SORTUA''' Abeslaria, ekintzailea (Aldunde. Nafarroa Beherea 1943)
# [[Adelaide Anne Procter]] poeta, filantropoa (Ingalaterra)
# [[Adelina Lopes Vieira]] idazlea, dranagilea (Portugal-Brasil)
# [[Agnes Baltsa]] mezzosopranoa (Grezia)
# [[Alice Rey Colaço]] Ilustratzailea, abeslaria. Portugal
# [[Amelia Orleanskoa]] Portugalgo azken erregina (Frantzia-Portugal)
# [[Amélia Rey Colaço]] aktorea, zuzendaria (Portugal)
# [[Ana Castillo]] idazlea (Chicago, EEBB)
# [[Ana de Gonta Colaço]] eskultorea (Portugal)
# [[André Léo]] Frantziako eleberri eta kazetaria, ekintzaile feminista (1824 - 1900)
# [[Ann Putnam, Jr.]] Salemeko sorgin-epaiketetako lekukoa (AEB)
# [[Anna Waser]] margolaria (Suitza)
# [[Anna Zippel]] sorginkeria leporatuta eraila (Suedia)
# [[Anne de Chantraine]] sorginkeria egotzita sutan erretakoa (Lieja)
# [[Annie Londonderry]] munduari bira egindako txirrindularia (AEB)
# [[Assumpta Roura]] kazetaria eta idazlea (Katalunia)
# [[Barbara Ward]] ekonomialaria, kazetaria eta idazlea (Erresuma Batua)
# [[Beatriz Costa]] aktorea, idazlea (Portugal)
# [[Bessie Rayner Parkes]] poeta, kazetaria, feminista (Alemania-AEB)
# [[Blanca Muñoz]] artista, eskultorea eta grabatzailea (Madril)
# [[Branca de Gonta Colaço]] idazlea, errezitatzailea (Portugal)
# [[Carmen Arozena]] artista, margolaria eta grabatzailea (La Palma)
# [[Carmen Laffón]] artista, margolaria eta eskultorea (Sevilla)
# [[Carola García de Vinuesa]] mediku, zientzialari, irakasle (Espainia-Australia)
# [[Carolina Michaëlis de Vasconcelos]] filologoa, idazlea (Alemania-Portugal)
# [[Caroline de Barrau]] feminista, aktibista (Frantzia)
# [[Caroline Haslett]] ingeniari elektrikari aitzindaria (Erresuma Batua)
# [[Charlotte Saunders Cushman]] aktorea (AEB)
# [[Clémentine Hélène Dufau]] margolaria (Frantzia)
# [[Concepción Bona]] hezitzailea eta ekintzailea (Dominikar Errepublika)
# [[Concha de Albornoz]] intelektual feminista (Asturias)
# [[Conchita Supervía]] mezzosopranoa (Bartzelona)
# [[Corina Freire]] abeslaria, aktorea, enpresaburua (Portugal)
# [[Cynthia Germanotta]] filantropoa, ekintzailea, enresaburua (AEB)
# [[Dinah Craik]] idazlea (Ingalaterra)
# [[Dolores González Pérez]] idazlea (Malaga)
# [[Dora Panofsky]] arte historialaria (Alemania-AEB)
# [[Dorothea Tanning]] margolaria (AEB)
# [[Dorothy Hansine Andersen]] medikua (EEUU)
# [[Eduarda Lapa]] margolaria (Portugal)
# [[Eleanor Pairman]] matematikaria, asmatzailea (Eskozia)
# [[Elizabeth Ann Ashurst Bardonneau]] itzultzailea, aktibista (Ingalaterra)
# [[Elsie Widdowson]] nutrizionista (Erresuna Batua)
# [[Emília de Sousa Costa]] idazlea, feminista (Portugal)
# [[Emily Davies]] sufragista, emakumea unibertsitate eskubide-defensatzailea (Ingalaterra)
# [[Emma Stebbins]] eskultorea (AEB)
# [[Eugénie Le Brun]] intelektual feminista (Frantzia-Egipto)
# [[Eugénie Marie Salanson]] margolaria (Frantzia)
# [[Felícia Fuster i Viladecans]] margolaria eta poeta (Bartzelona-Paris)
# [[Felicia Hemans]] poeta (Ingalaterra)
# [[Fiorenza Cossotto]] mezzosopranoa (Italia)
# [[Franceska Mann]] dantzaria (Polonia)
# [[Frederica von Stade]] mezzosopranoa (AEB)
# [[Geraldine Jewsbury]] eleberrigilea eta kritikaria (Ingalaterra)
# [[Ghada Waly]] politikari eta diplomatikoa (Egipto)
# [[Gina Cigna]] sopranoa (Italia)
# [[Guadalupe Marín]] modeloa eta eleberrigilea (Mexiko)
# [[Hariclea Darclée]] sopranoa (Errumania)
# [[Henriette Michaelis]] hizkuntzalaria (Alemania)
# [[Hoylande Young]] kimikaria (AEB)
# [[Huda Sha'arawi]] aktibista feminista (Egipto)
# [[Irina Vladislavovna Bussen]] minerologoa (Errusia)
# [[Izumi Nakamitsu]] Armagabetzeari lotutako gaiei buruzko Nazio Batuen Bulegoko zuzendaria (Japonia)
# [[Josephine Butler]] feminista eta guzarte erreformatzailea (Erresuma Batua)
# [[Juana Alarco de Dammert]] filantropoa, hezitzailea (Peru)
# [[Júlia Lopes de Almeida]] idazlea, kazetaria, feminista (Brasil)
# [[Julie von May]] sufragista, feminista (Suitza)
# [[Katalina Boloniakoa|Katalina Boloniakoa]] margolaria, idazlea, santa (Bolonia)
# [[Kate Marvel]] zientzilaria (New York EEBB)
# [[Kin Yamei]] doktorea, hezitzailea eta nutrizioan aditua (Txina, EEBB)
# [[Letitia Elizabeth Landon]] poeta (Ingalaterra)
# [[Licia Verde]] astronomoa, fisikaria, irakaslea (Italia)
# [[Lidia Blanco]] filologoa (Burgos)
# [[Lilian Baylis]] britainiar antzerki ekoizle eta zuzendaria
# [[Lola Garrido]] arte kritikaria, komisarioa eta bildumagilea (Donostia)
# [[Lucia Valentini Terrani]] mezzosopranoa (Italia)
# [[Madeleine Pelletier]] psikiatra, aktibista (Frantzia)
# [[Malak Hifni Nasif]] idazle, poeta, maistra (Egipto)
# [[Margarida Lopes de Almeida]] poeta, deklamatzailea, eskultorea (Brasil)
# [[Maria Adelaide Lima Cruz]] margolaria (Portugal)
# [[Maria Archer]] idazlea (Portugal)
# [[María Barbeito]] pedagogo, idazlea (Galizia)
# [[Maria da Cunha]] poeta, kazetaria(Portugal-Brasil)
# [[Maria Jane Jewsbury]] eleberrigilea eta kritikaria (Ingalaterra)
# [[Maria Lamas]] idazlea, kazetaria, ekintzaile politikoa (Portugal)
# [[María Luisa Calero Vaquera]] hizkuntzalaria (Badajoz)
# [[Maria Olga de Moraes Sarmento da Silveira]] idazlea, feminista (Portugal)
# [[María Soriano Llorente]] psikologoa (Valentzia)
# [[María Trinidad Sánchez]] ekintzailea, aberriaren ama (Dominikar Errepublika)
# [[Marie Adelaide Belloc Lowndes]] nobelagilea (Ingalaterra)
# [[Marie La Cécilia]] Frantziako maistra, Komunan aktibista errepublikanoa (1839 - 1922)
# [[Marisa de Leza]] aktorea (Madril)
# [[Martha Carrier]] sorginkeria leporatuta eraila (EEBB)
# [[Mary Eastey]] Salemeko sorgin-epaiketan exekutatua (AEB)
# [[Mary Russell Mitford]] idazlea, dramagilea (Ingalaterra)
# [[Mary Walcott]] Salemeko sorgin-epaiketetako lekukoa (AEB)
# [[Matiel Mogannam]] aktibista, nazionalista (Libano-Palestina)
# [[Matilda Hays]] itzultzaile, idazle, kazetari, aktore (Ingalaterra)
# [[Melissa Aldana]] saxofoi-jotzailea (Txile)
# [[Mercedes Llopart]] sopranoa, irakaslea (Bartzelona)
# [[Mercy Lewis]] Salemeko sorgin-epaiketetako lekukoa (AEB)
# [[Minou Tavárez Mirabal]] filologoa, politikaria (Dominikar Errepublika)
# [[Monica Oliphant]] zientzialari, ikertzailea (Ingalaterra-Australia)
# [[Nabawiyya Musa]]irakaslea, nazionalista, feminista (Egipto)
# [[Natali Germanotta]] moda-diseinatzailea, estilista (AEB)
# [[Natalia Kanem]] UNFPAren zuzendaria (Panama)
# [[Nerilie_Abram]] zientzilaria (Australia)
# [[Nísia Floresta (idazlea)]] idazlea, hezitzailea (Brasil)
# [[Paca Blanco]] ekintzailea (Madril)
# [[Patricia Kraus]] abeslaria, musikagilea, ekoizlea (Milan-Espainia)
# [[Regina Lago García]] pedagogo, psikologo (Palentzia)
# [[Renata Scotto]] sopranoa (Italia)
# [[Rosalba Carriera]] margolaria (Italia)
# [[Ruth Rivera Marín]] arkitektoa (Mexiko)
# [[Safia Zaghloul]] aktibista, politikaria (Egipto)
# [[Sonia Vivas]] pedagogoa, politikaria (Bartzelona)
# [[Tarab Abd al-Hadi]] aktibista feminista, politikaria(Palestina-Egipto)
# [[Valentine de Saint-Point]] idazlea (Frantzia)
# [[Verónika Mendoza]] politikaria (Peru)
# [[Victòria Pujolar Amat|Victoria Pujolar Amat]] margolaria (Bartzelona)
# [[Virgínia Quaresma]] kazetaria, aktibista (Portugal)
}}
===='''Berriak 2022''' ('''maiatza''')====
(Ordena alfabetikoz)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Alaitz Biritxinaga]] ef--'''SORTUA''' Txirrindulari epaile eta zuzendaria (Bizkaia 1974)
# [[Angelita Bilbao Bilbao]] efef'''SORTUA''' erizaina, ekintzaile abertzalea (Bilbo 1903-Argentina 1990)
# [[Concha Laca]] efef'''SORTUA''' artisaua, zeramikaria, eskultorea (Madril 1925-Irun 2018)
# [[Estibaliz Urresola Solaguren]] ef--'''SORTUA''' zinema zuzendaria (Laudio 1984)
# [[Haizea Beruete]] efef'''SORTUA''' bertsolaria (Iruñea 1994-2022)
# [[Lina Huarte-Mendikoa]] efef'''SORTUA''' sopranoa (Iruñea 1928-Madril 2017)
# [[Margarita Barainka]] g'''SORTUA''' Gernikako bonbardaketaren lekukoa (Errigoiti 1922)
# [[Acacia Uceta]] poeta (Madril)
# [[Adelaida Abarca Izquierdo]] ekintzailea, kartzelarik ihes egindakoa (Madril)
# [[Adelaida Las Santas]] kazetari eta poeta (Madril)
# [[Alejandra Soler]] maistra errepublikano erbesteratua (Valentzia)
# [[Amanda Jones]] poeta, aktibista, asmatzailea (AEB)
# [[Ana Martínez Collado]] arte estetika eta generoa (Madril)
# [[Ángela García de la Puerta]] Espainiako 1. Fisika eta Kimika katedraduna (Soria)
# [[Ángeles García-Madrid]] idazlea eta presoa (Madril)
# [[Anna Davin]] historialaria, idazlea, feminista( Ingalaterra)
# [[Anna Keichline]] arkitektoa eta asmatzailea (AEB)
# [[Anna Manso Munné]] idazlea, gidoilaria (Bartzelona)
# [[Anna Ruth Fry]] idazlea (Britainia Handia)
# [[Asun Casasola]] genero indarkeriaren aurkako aktibista (Palentzia)
# [[Asunción Bastida]] moda diseinatzailea (Bartzelona)
# [[Aurora Rodríguez Carballeira]] ama eugenesikoa (Galizia)
# [[Barbara Bodichon]] ongilea, eskubideen aldeko aktibista (Erresuma Batua)
# [[Carmen Mir]] moda diseinatzaile (Bartzelona)
# [[Christiana Figueres]] antropologoa, ekonomialaria eta analista(Costa Rica)
# [[Clara Sánchez (idazlea)]] idazlea, Espainaiko zine aditua (Guadalajara)
# [[Concha Alós]] idazlea (Valentzia-Bartzelona)
# [[Consuelo García del Cid Guerra]] idazlea (Bartzelona)
# [[Deepika Kurup]] zientifikoa, asmatzailea (edateko ur garbi 'azkarra') (AEB)
# [[Dorothy Thompson]] kazetaria, idazlea, sufragista, feminista (AEB)
# [[Eldorado Jones]] asmatzailea (hegazkin isilgailua,plantxa elektrikoa)(AEB)
# [[Elena Moncada]] ekintzaile, idazle, prostituzioaren abolizionista (Argentina)
# [[Enriqueta Gallinat]] politikaria, errepresio frankistaren biktima (Bartzelona)
# [[Erna Schneider]] ingenaria, matematikaria eta asmatzailea (AEB)
# [[Ethel Léontine Gabain]] margolaria (Frantzia-Ingalaterra)
# [[Eva Alcón]] errektorea (Castelló)
# [[Flor Cernuda]] preso komunista (Toledo)
# [[Flora Robson]] aktorea (Ingalaterra)
# [[Gema Corredera]] abeslari eta musikagilea (Kuba)
# [[Geneviève de Gaulle-Anthonioz]] Frantziako erresistentziakoa (Frantzia)
# [[Gertrud Bäumer]] aktibista feminista eta politikaria (Alemania)
# [[Gisela Wild]] feminista, kooperatiba-politiketan espezializatua (Argentina)
# [[Gloria Patricia Porras]] abokatu, notario, epaile (Guatemala)
# [[Hannah Slater]] asmatzailea (kotoiaz josteko haria sortzeko metodo berria)(AEB)
# [[Helen Taylor (feminista)]] idazlea, aktorea (Erresuma Batua)
# [[Helen Taylor]] noblea (Ingalaterra)
# [[Helena Lange]] pedagogoa eta emakumeen eskubide defendatzailea (Alemania)
# [[Hilary Wainwright]] kazetaria, ikertzailea, feminista (Ingalaterra)
# [[Hildegart Rodríguez Carballeira]] politikaria, etorkizuneko emakume gisa sortua (Madril)
# [[Ida Henrietta Hyde]] fisiologoa eta asmatzailea (AEB)
# [[Isabel Olesti]] kazetari eta idazlea (Tarragona)
# [[Isabel Risco]] aktorea (Coruña)
# [[Isabel Vicente García|Isabel Vicente Garcia]] ekintzaile komunista (Albacete - Bartzelona)
# [[Jenara Vicenta Arnal Yarza]] 1. Zientzia Kimiko doktorea eta ikertzailea (Zaragoza)
# [[Jessie Boucherett]] emakumeen aldeko aktibista (Ingalaterra)
# [[Joaquina Dorado Pita]] Les Cortseko preso errepublikanoa (Coruña)
# [[Josefa Barba-Gosé Flexner]] zientzialaria (Bartzelona-Filadelfia)
# [[Josefina Amalia Villa]] ekintzailea, preso politikoa (León-Madril)
# [[Joy Mangano]] enpresaria eta asmatzailea (fregona, pertxak) (AEB)
# [[Juana Francisca Rubio]] margolaria eta ilustrailea (Madril)
# [[Judith Malina]] aktorea, ekoizlea eta zuzendaria (Alemania-AEB)
# [[Karen Olsen Beck]] arkitektoa, soziologoa, politikaria eta diplomatikoa (*!)
# [[Laia Berenguer Puget]] Les Cortseko preso sozialista (Bartzelona)
# [[Laura Casielles]] idazlea, poeta (Asturias)
# [[Les Corts emakumeen kartzela]] (Bartzelonako eraikina)
# [[Letizia Battaglia]] kazetari, argazkilari, politikari, editore eta enpresaburua (Italia)
# [[Liane Russell]] genetista, zoologoa (Austria, AEB)
# [[Lidia Guinart]] kazetaria, idazlea eta politikaria (Bartzelona)
# [[Lilí Díaz Rivas]] enpresaburua, idazlea (Galizia)
# [[Lilly Maxwell]] sufragista (Eskozia)
# [[Lina Gálvez]] historialaria, ekonomia feministan aditua (Sevilla)
# [[Lise London]] erresistentzia frantseseko aktibista (Frantzia)
# [[Llum Quiñonero]] kazetaria, ekintzailea, politikaria (Alacant)
# [[Lola Sanjuán]] enpresaburua eta lider feminista (Sevilla)
# [[Magda Bandera]] kazetaria, idazlea(Bartzelona)
# [[Maite Alvarez]] zientzilaria eta ikertzailea (Ermua)
# [[Manolita del Arco]] politikaria, ekintzailea (Bilbo-Madril)
# [[Margarida Abril]] ekintzailea (Katalunia)
# [[María Ángeles Durán]] ikertzailea (Madril)
# [[María Antonia Peña]] errektorea (Cádiz)
# [[María Antonia Zorraquino]] biokimikaria eta ikertzailea (Zaragoza)
# [[Maria Bigordà Montmany]] kataluniar ekintzailea (Ullastre-Tarrasa)
# [[María del Carmen Cuesta Rodríguez|Maria del Carmen Cuesta Rodríguez]]A aktibista (Madril)
# [[Maria Deraismes]] prostituzioaren abolizionista
# [[María Dolores de Pablos]] poeta eta astrologoa (Madril)
# [[Maria Dolors Laffitte]] abeslaria (Bartzelona)
# [[Maria Dolors Renau]] psikologoa, pedagogoa eta politikaria (Bartzelona)
# [[María Elena Moyano]] aktibista (Perú)
# [[María José Figueras]] errektorea (Katalunia)
# [[Maria Lacerda de Moura]] anarkista eta feminista (Brasil)
# [[María Vicenta Mestre Escrivá]] psikologoa, Valentziako Unibertsitateko 1. emakume errektorea (Valentzia)
# [[Marie Killick]] audio-ingeniaria, asmatzailea (gramofonorako zafirozko orratza) (Erresuma Batua)
# [[Marina Vargas]] artista (Granada)
# [[Marisa Mediavilla Herreros]] liburuzaina, dokumentalista, feminsita (Palentzia)
# [[Marjorie Joyner]] asmatzailea (ile kizkur iraunkorrak egiteko makina)(AEB)
# [[Martirio (cantante)|Martirio]] abeslaria (Huelva)
# [[Mary Beale]] margolaria eta erretratista (Ingalaterra)
# [[Mary Dixon Kies]] asmatzailea (kotoiaz josteko haria sortzeko metodo berria) (AEB)
# [[Melania Moscoso]] antropologa, pedagoga, feminista (Bilbo)
# [[Mercedes Fernández-Martorell]] antropologoa (Bartzelona)
# [[Mercedes Núñez Targa]] Las Ventas eta Nazien kontzentrazio-eremuetako preso eta lekukoa (Bartzelona)
# [[Miren Arantza Madariaga Aberasturi]] politikaria eta zuzendari publikoa (Gernika)
# [[Montserrat Minobis]] kazetaria, irakaslea, idazlea eta feminista (Figueras)
# [[Natacha Bustos]] komiki-marrazkilaria (Eivissa)
# [[Nieves Torres]] politikaria, ekintzailea (Madril)
# [[Niña Pastori]] flamenko-kantautorea (Cadiz)
# [[Noeleen Heyzer]] diplomazialaria(Singapur)
# [[Noelia Vera]] kazetaria eta politikaria (Cádiz)
# [[Núria Feliu]] abeslaria eta aktorea (Bartzelona)
# [[Olimpia Altuve]] farmazialaria (Guatemala)
# [[Paz Azzati Cutanda]] Las Ventaseko preso komunista (Valentzia)
# [[Petra Cuevas]] preso komunista (Toledo)
# [[Pilar Aranda Ramírez]] errektorea (Zaragoza)
# [[Pilar López Díez]] maistra, kazetaria, komunikazio eta genero ikertzailea (Asturias)
# [[Rina Lazo]] margolari eta muralista (Guatemala)
# [[Rocio Mora Nieto]] abokatua eta aktibista (Madril)
# [[Rosa Aguilar Chinea]] errektorea (Gomera)
# [[Rosa Aguilar]] politikaria (Kordoba)
# [[Rosa Cremón Parra]] erizaina, ekintzaile antifrankista (Madril)
# [[Rosa Devés]] biokimikaria, akademika eta hezitzailea (Txile)
# [[Sally Alexander]] historialaria, feminista (Ingalaterra)
# [[Sheila Rowbotham ]] historialari feminista sozialista (Erresuma Batua)
# [[Shirley Ann Jackson]] fisikaria, asmatzailea (AEB)
# [[Sofía Moro]] argazkilaria (Madril)
# [[Soledad Murillo]] soziologo feminista, ikertzailea eta politikoa (Madril)
# [[Soledad Real López]] ekintzaile, komunista (Bartzelona)
# [[Susana Blas Brunel]] komisarioa, arte eta feminosmoan aditua (Madril)
# [[Susanna Martín]] ilustratzailea (Bartzelona)
# [[Suzanne Noël]] Zirujau plastikoa (Frantzia)
# [[Teresa Hernández Sagués]] Les Cortseko preso komunista (Avila)
# [[Teresa Rebull]] aktibista politikoa eta kantautorea (Bartzelona)
# [[Teresa Saez Barrao]] aktibista feminista, politikaria (Huesca-Nafarroa)
# [[Trinidad Gallego Prieto]] erizaina, emagina,politikari komunista (Madril)
# [[Valerie Hunter Gordon]] asmatzailea (Erresuma Batua)
}}
===='''Berriak 2022''' ('''apirila''')====
(Ordena alfabetikoz)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Antonia Salaberria]] efef'''SORTU''' erraketista (Eibar, 1906-2000)
# [[Aurelia Elkoro-Iturbe]] efef'''SORTU''' erraketista (Eibar 1012-1977)
# [[Haizea Oses]] ef--'''SORTU''' eskalatzailea (Arrasate, 2004)
# [[Irene Sarrionandia]] ef--'''SORTU''' mendi korrikalaria (Deba 1948)
# [[Joana Lasheras]] ef--'''SORTU''' kazetaria EITBn (Iruñea 1980)
# [[Josefina Markina]] efef'''SORTU''' filantropoa (Mallabia 1889-1972)
# [[Julene Bouzo]] ef--'''SORTU''' atleta (Ermua, 2003)
# [[Julia Guerra Lacunza]] efef'''SORTU''' poeta (Iruñea 1953-2008)
# [[María del Villar Berruezo]] efef'''SORTU''' aktorea, dantzaria eta idazlea (Tafalla 1888-1977)
# [[Martija de Jauregui]] XVI. mendeko sendagilea (Nafarroa) '''SORTU'''
# [[Pantxika Urruti]] ef--'''SORTU''' kantaria eta pastoral errejenta (Zuberoa 1955)
# [[Teresa Izu]] margolaria, ilustratzailea (Tafalla) sortu
# [[Adelita Domingo]] pianista, kopla-kantari eta dantzarien maistra(Sevilla)
# [[Aenne Burda]] argitaratzailea, alemaniar ekonomia-mirariaren ikur bat (Alemania)
# [[Amaya Arzuaga]] diseinatzailea eta enpresaburua (Burgos)
# [[Ana María Rodas]] idazlea (Guatemala
# [[Ana Rosa Diego]] zinema-zuzendaria eta gidoilaria (Sevilla)
# [[Angelina Aspuac]] jantzi maien defendatzailea (Guatemala)
# [[Angelina Beloff]] margolaria, grabatzailea eta arte-irakaslea(Errusia-Mexiko)
# [[Asunción Gómez Pérez]] ikertzailea (Badajoz)
# [[Aurelia Gutiérrez-Cueto Blanchard]] pedagogoa(Santander)
# [[Beatrice Hastings]] idazlea(Ingalaterra)
# [[Belén Maya]] flamenko-dantzaria eta koreografoa ( )
# [[Bella Dutton]] tenislaria (Britainia-Espainia)
# [[Bibiana Candia]] idazlea eta kazetaria (Galizia)
# [[Carlota Gurt]] idazlea eta kazetaria (Bartzelona)
# [[Catherine Bauer Wurster]] arkitektoa, etxebizitza publikoaren defendatzailea (AEB)
# [[Catherine Fahringer]] idazlea, aktibista (Estatu Batuak)
# [[Celia Rivas Casais]] kamioilaria, enpresaburua eta ekintzailea (Galizia)
# [[Ch´umilkaj Curruchiche]] abeslaria (Guatemala)
# [[Chona Madera]] idazle kanariarra
# [[Cilly Aussem]] tenislaria (Alemania)
# [[Concha Méndez]] idazlea, poeta eta gidoilaria (Madril)
# [[Concha Monje]] robotika-ikertzailea (Badajoz)
# [[Elena Catena]] filologoa, editorea eta feminista (Salamanca)
# [[Elena Villamandos]] kanariar idazlea
# [[Elvira Dyangani Ose]] Bartzelonako Arte Garaikidearen Museoaren 1. emakume zuzendaria(Kordoba)
# [[Emma Couceiro]] poeta (Lugo)
# [[Enriqueta Martín Ortiz de la Tabla]] irakaslea eta liburuzaina (Badajoz)
# [[Ernestine Rose]] asmatzailea (Polonia)
# [[Eudoxia Píriz]] Medikua (Salamanca)
# [[Fatoumata Diawara]] Maliko aktore eta egile-abeslaria (1982 - )
# [[Francisca Subirana]] tenislaria (Katalunia)
# [[Genie Espinosa]] artista, ilustratzailea (Bartzelona)
# [[Helena Bayona]] dokumentalgilea (Iruña)
# [[Iris Yassmin Barrios Aguilar]] abokatu eta epailea (Guatemala)
# [[Isa Guerra García]] poeta kanariarra (Kanariar uharteak)
# [[Isabel Expósito Morales]] idazlea (Hierro-Kanariak)
# [[Isabel García Hualde]] idazlea (Zarrakaztelu)
# [[Josane Sigart]] tenislaria (Belgika)
# [[Kajsa Ekis Ekman]] kazetari, idazle, ekintzailea (Suedia)
# [[Karma Peiró]] kazetari digitala Adimen Artifizialean aditua (Bartzelona)
# [[La Niña de los Peines]] Kopla-abeslaria (Sevilla)
# [[Las Ventas emakumeen kartzela]] artikulua da.
# [[Laura Fernández]] Idazlea eta kazetaria (Terrassa)
# [[Lenina Amapola García]] idazlea (Guatemala)
# [[Lilí Álvarez]] kirolaria, kazetaria eta Olinpiar jokoetako 1.emakume espainiarra (Erroma-Madril)
# [[Lourdes Pastor]] Kantaria eta aktibista (Kordoba)
# [[Lydia Becker]] Britainia Handiko sufragista, biologoa eta astronomoa (1827-1890)
# [[Madam C. J. Walker]] asmatzailea eta enpresaburua (AEB)
# [[Maddelin Brizuela]] enbaxadorea Bolivian (El Salvador)
# [[Margarita Ucelay]] filologoa, hispanista eta irakaslea (Madril)staño
# [[Marguerite Broquedis]] tenislaria (Frantzia)
# [[Maria Àngels Anglada]] kazetaria, poeta, eleberrigilea (Katalunia)
# [[María Blanca Ferrer García]] Abokatua, idazlea, poeta (Iruñea)
# [[María Blanchard]] margolaria (Santander)
# [[Maria del Carmen Reina Jiménez]] idazlea kanariarra
# [[María Francisca Ulloa del Castillo]] emagina (Utrera)
# [[Maria Furtwängler]] aktore eta medikua (Alemania)
# [[María Josefa Riba]] tenislaria (Katalunia)
# [[María Laffitte]] arte-kritikaria, idazlea, Emakumeen eskubide defendatzailea(Sevilla)
# [[María Rodrigo]] musikagilea, pianista eta irakaslea(Madril)
# [[María Salas Larrazábal]] idazle eta aktibista (Burgos)
# [[Marian Rojas]] mediku psikiatra eta idazlea (Madril)
# [[Maribel Lacave]] idazle kanariarra
# [[Marie Goegg-Pouchoulin]] Suitzako aktibista feminista eta abolizionista (1826-1899)
# [[Marie Vassilieff]] margolaria (Errusua-Frantzia)
# [[Marifé de Triana]] Kopla-abeslaria eta aktorea (Sevilla)
# [[Matilde Coral]] flamenko dantzaria (Sevilla)
# [[Matilde Landa]] politikaria (Badajoz)
# [[Matilde Ras]] grafologoa, idazlea, itzultzailea(Tarragona)
# [[Matilde Ucelay]] Espainiako tituludun 1.emakume arkitektoa (Madril)
# [[Mayte Martín (idazlea)|Mayte Martín]] Las Palmas (Kanariak)
# [[Mayte Martín]] musikagilea, flamenko-abeslaria (Bartzelona)
# [[Melanie Mayron]] asmatzailea eta aktorea (AEB)
# [[Melissa Farley]] psikologo, feminista (AEB)
# [[Mercedes Rodrigo]] Espainiako tituludun 1.emakume psikologoa (Madril)
# [[Merche Esmeralda]] flamenko-dantzaria (Sevilla)
# [[Milagro Almenara Pérez]] Espainiako Gerra Zibilean eraildako farmazialaria (Santander)
# [[Milagros Mengíbar]] flamenko-dantzaria (Sevilla)
# [[Milagros Nuin Monreal]] itzultzailea. (Erriberri-Nafarroa)
# [[Molla Mallory]] tenislaria (Norvegia-AEB)
# [[Morena Herrera]] abortuaren aldeko ekintzailea (El Salvador)
# [[Myriam Palacios]] aktorea (Txile)
# [[Natalia Sosa Ayala]] kanariar idazlea
# [[Norah Borges]] ilustratzailea (Argentina)
# [[Núria Albó]] poeta (Bartzelona)
# [[Nuria Coronado Sopeña]] kazetaria, feminista, abolizionista (Madril)
# [[Olimpia Valencia]] ginekologoa (Galizia)
# [[Oliva Acosta]] zinema-zuzendaria, gidoilaria eta ekoizlea (Cádiz)
# [[Omowunmi Sadik]] asmatzailea (Nigeria)
# [[Patricia Ruiz de Irizar]] farmazialaria eta kooperantea (Iruñea)
# [[Paulina Kellogg Wright Davis]] aktibista, hezitzailea (AEB)
# [[Pepa Chávarri]] tenislaria (Madril)
# [[Pilar Aguilar Carrasco]] idazle, zinemako kritikaria, feminista (Jaén)
# [[Pura Maortua]] antzerki-zuzendaria (Kantabria)
# [[Rafaela Pastor]] aktibista (Malaga)
# [[Rebeca Lane]] abeslaria (Guatemala)
# [[Rita Fernández Queimadelos]] arkitektoa (Galizia)
# [[Rosa Barasoain|Rosa Barasoin]] idazlea (Tafalla)
# [[Rosa Torras]] tenislaria (Katalunia)
# [[Rosa Vergés]] zinema-zuzendaria, gidoilaria eta irakaslea (Bartzelona)
# [[Sabina Spielrein]] psikiatra eta psikoanalista (Errusia)
# [[Salima Ikram]] egiptologoa (Pakistan)
# [[Selena Millares]] kanariar poeta
# [[Simone Iribarne]] tenislaria (Lapurdi)
# [[Sofia Quintino]] Portugalgo mediku, feminista eta errepublikanoa (1879-1964)
# [[Sonsoles Echavarren Roselló|Sonsoles Echavarren]] idazlea eta kazetaria (Iruñea)
# [[Sylvia Ratnasamy]] asmatzailea (Belgika)
# [[Taina Bien-Aimé]] abolizionista
# [[Teresa Zabalza Díez]] musikagilea, musikaria eta musika irakaslea (Iruñea)
# [[Trinidad Lucea Ferrer]] idazlea, poeta eta ilustratzailea (Tutera)
# [[Veena Sahajwalla]] asmatzailea (India-Australia)
# [[Victorina Durán]] margolaria, jantzi-eszenografoa eta diseinatzailea (Madril)
# [[Viera Sparza]] ilustratzailea, idazlea eta umorista grafikoa (Zaragoza)
# [[Virginia Laparra]] fiskal oiha (Guatemala)
# [[Yolanda Castaño]] poeta eta literatura kritikaria (Coruña)
}}
===='''Berriak 2022''' ('''martxoa''')====
(Ordena alfabetikoz)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Boni Macarrón]] efef'''SORTU''' martxantera, gozoki saltzailea (Durango)
# [[Carmen Miranda Zubieta]] --ef'''SORTU''' Kultur-ekintzailea (Galdakao)
# [[Elbira Iturri]] ef--'''SORTU''' aktibista (Mundaka)
# [[Eugenia Idoiaga]] efef'''SORTU''' emagina (Forua)
# [[María Ángeles Garai]] efef'''SORTU''' irakaslea, Bizkaiko lehen andereñoa (Bilbo)
# [[Martxelina Lopetegi]] efef'''SORTU''' bertsolaria (Oiartzun 1864-1930)
# [[Tamara Clavería]] ----'''SORTU''' Amuge elkarteko lehendakaria (Bilbo)
# [[Adilia de las Mercedes]] jurista feminista (Guatemala)
# [[Alauda Ruiz de Azúa]] zine-zuzendaria eta gidoilaria (Bizkaia)
# [[Alika Kinan]] Abolizionista (ARgentina)
# [[Almudena Domínguez Arranz]] arkeologoa
# [[Amada López Meneses]] historialari galiziarra
# [[Amalia de Isaura]] aktore komikoa eta kupletista (?)
# [[Amelia Baldeón Iñigo]] arkeologoa (Gasteiz)
# [[Amparo Alonso Betanzos]] adimen artifizialeko ikertzailea(Galizia)
# [[Amparo Cebrián]] pedagogoa (Salamanca)
# [[Ana Delgado Hervás]] arkeologoa (Bartzelona)
# [[Ana María Romero de Campero]] kazetaria, idazlea ekintzailea (Bolivia)
# [[Ángeles Huerta]] zine-zuzendaria (Asturias)
# [[Angelina Vidal]] Portugalgo idazle eta kazetaria (1847-1917)
# [[Anina Ciuciu]] abokatu eta idazle ijitoa (Errumania)
# [[Anne Tyng]] asmatzailea (Txina-AEB)
# [[Anselma de Salces]] Bilbotar ongilea (1815-1885)
# [[Arabako Emakumeen Asanblada]]
# [[Arundhati Bhattacharya]] enpresaburua (India)
# [[Áurea Lucinda Javierre]] artxibozaina eta historialaria (Teruel)
# [[Beatriz Pinheiro]] Portugalgo idazle, poeta, editore eta intelektuala (1871-1922)
# [[Begoña Vila]] astrofisikaria (Galizia)
# [[Berta Wilhelmi]] enpresaburua, hezitzailea, filantropoa eta feminista (Alemania, Granada)
# [[Carla Accardi]] margolari abstraktua (Italia)
# [[Carla Lonzi]] idazlea, arte-kritikaria, feminista (Italia)
# [[Carla Subirana]] zine-zuzendaria (Bartzelona)
# [[Carme Freixa]] kazetaria, feminista, abolizionista (Bartzelona)
# [[Carmen de Zulueta]] idazlea, filosofoa eta irakaslea (Madril)
# [[Carmen García Mateo]] telekomunikazio ingeniaria (Galizia)
# [[Carmen López Alonso|Carmen Lopez Alonso]] historialaria
# [[Carmen Sentandreu Gimeno]] arkeologoa
# [[Carmen Velacoracho de Lara]] Kazetaria (Ciudad Real, 1880-Madril,1960)
# [[Catherine Furbish]] botanikaria (AEB)
# [[Christine Peterson]] estatistikaria, zientzialaria (EEBB)
# [[Chus Gutiérrez]] zine-zuzendaria, gidoilaria eta aktorea (Granada)
# [[Deema Shehabi]] poeta eta idazlea (Kuwait)
# [[Delia Grigore]] filologo ijitoa (Errumania)
# [[Diana Pey]] piano-jotzailea (Madril)
# [[Dolores Cebrián]] irakaslea (Salamanca)
# [[Domitila de Carvalho]] Portugalgo mediku, irakasle eta politikaria (1871-1966)
# [[Elaine N. Aron]] psikologoa (Kalifornia)
# [[Elena Barulina]] botanikaria, genetista eta ikertzailea (Errusia)
# [[Elena Díaz Ereño]] medikua eta irakaslea (Galdakao)
# [[Elena Fortún]] idazlea, haur eta gazte literatura (Madril)
# [[Elena Hernández Sandoica]] historialaria
# [[Elisa Augusta da Conceição Andrade]] Portugalgo lehen emakume medikua (1855-??)
# [[Elisa Garrido González|Elisa Garrido]] historialaria
# [[Elizabeth J. Tasker]] astrofisikaria, idazle zientifikoa eta irakaslea (Britainia)
# [[Elvira Ontañón Sánchez-Arbós]] idazlea, artikulugilea eta pedagogoa (?)
# [[Elza_Dunkels]] Suediako pedagoga
# [[Emma Ihrer]] feminista eta lider sindikala (Alemania)
# [[Esma Redžepova]] abeslari ijitoa (Mazedonia)
# [[Esther Takeuchi]] asmatzailea (AEB)
# [[Fei-fei Li]] konputazioko irakaslea (Txina-AEB)
# [[Fournierreko emakume kartagileak]] emakume langileak (Gasteiz)
# [[Gloria Cabral]] arkitektoa (Brasil-Paraguai)
# [[Gloria Giner de los Ríos García]] irakaslea(Madril)
# [[Glòria Trías Rubiés]] arkeologoa (Bartzelona)
# [[Guiomar Torresão]] Portugaldar idazlea eta feminista (1844-1898)
# [[Halet Çambel]] arkeologaeta Olinpiar Jokoetan lehiatu zen lehen emakume turkiarra, eskriman
# [[Harriet Williams Russell Strong]] asmatzailea (AEB)
# [[Helena Lopes da Silva]] zirujau eta politikaria (Cabo Verde)
# [[Hélène Rioux]] idazle eta itzultzailea (Kanada)
# [[Helene Stöcker]] bakezalea, feminista eta publizista (Alemania)
# [[Isabel Aguirre]] arkitektoa (Galizia)
# [[Isabel García Lorca]] irakaslea eta idazlea (Granada)
# [[Jennifer Miller]] Feminista, artista, idazlea...(EEBB)
# [[Jordina Sales i Carbonell]] historialaria
# [[Josefina Aldecoa]] idazlea eta pedagogoa (Leon)
# [[Juana Capdevielle]] Gerra Zibilean eraildako pedogogo eta liburuzaina (Madril-Galizia)
# [[Juana Romani|Juani Romani]] italiar-frantziar margolaria
# [[Julia Sánchez Carrilero]] arkeologoa
# [[Julia Vigre García]] maistra (Madril)
# [[Julienne Baseke Nzabandora]] aktibista (Kongo)
# [[Julieta Paredes]] feminista komunitarioa (Bolivia)
# [[Juliette Bonheur]] animalia-margolaria (Frantzia)
# [[Katerina Harvati]] paleontologoa, irakaslea eta ikertzailea (Grezia)
# [[La Argentinita]] dantzaria eta koreografoa (Buenos Aires)
# [[Laura de los Ríos Giner]] irakaslea (Granada)
# [[Laura García Hoppe]] margolaria eta idazlea (Malaga)
# [[Leonor Serrano Pablo]] pedagogoa,legelaria, feminista (Ciudad Real-Madril)
# [[Lily Braun]] idazle eta feminista (Alemania)
# [[Linda Braidwood]] arkeologoa
# [[Lita Cabellut]] margolari ijitoa (Espainia)
# [[Lourdes Girón Anguiozar]] arkeologoa (Cadiz)
# [[Maite Larrauri Gómez]] filosofoa, idazlea eta irakaslea (Valentzia)
# [[Manuela Solís]] ginekologoa, Valentziako 1. medikua (Valentzia)
# [[Mapi León]] futbolaria (Zaragoza)
# [[Margarita Ballester Figueres]] poeta, itzultzailea eta irakaslea (Katalunia)
# [[Margarita Sánchez Romero]] arkeologoa (Madril)
# [[Maria Amália Vaz de Carvalho]] Portugalgo idazle poligrafoa, pedagogoa eta poeta (1847-1921)
# [[María Ángeles Pérez Samper]] arkeologoa (Bartzelona, 1949)
# [[María Antonina Sanjurjo Aranaz]] belar-jockey jokalaria (Galizia)
# [[Maria Benedita Mouzinho de Albuquerque de Faria Pinho]] Portugalgo idazle, aktibista errepublikano eta feminista (1865-1939)
# [[María Blázquez|María Blazquez]] idazlea (Extremadura)
# [[María Buj Luna]] liburuzain terueldarra
# [[Maria Clara Correia Alves]] Portugalgo editore, kazetari eta irakasle feminista (1869-1948)
# [[María Cristina Gonzalo Pintor]] arkitektoa (Santander-Madril)
# [[Maria Eugenia Aubet]] arkeologoa (?)
# [[María José Alonso Fernández]] farmakologoa (Leon)
# [[María Juana Ontañón]] arkitekto kanariarra (Tenerife)
# [[María Lacrampe]] erizaina (Madril)
# [[María Sánchez Arbós]] maistra eta pedagogoa (Huesca-Madril)
# [[María Teresa Miras Portugal]] biokimika (Galizia)
# [[María Victoria Lareu]] ikertzailea, auzitegiko medikua (Galizia)
# [[Mariam Kamara]] arkitekto frantziar-nigeriarra
# [[Mariana Angélica de Andrade]] Poeta portugaldarra (1840-1882)
# [[Marie Joséphine Nicolas]] margolari frantziarra
# [[Marisol Soengas]] mikrobiologoa (Galizia)
# [[Marta Moll de Alba]] piano-jotzailea (Kanariak)
# [[Mary Walton]] ingeniaria eta asmatzailea (AEB)
# [[Massouda Kohistani]] aktibista (Afganistan)
# [[Matilde Cantos]] politikaria (Granada)Mpa
# [[Matilde Moliner Ruiz]] liburuzaina eta institutuko katedraduna(Madril)
# [[Mercedes Vegas]] arkeologoa (Bartzelona)
# [[Mercedes Vilanova Ribas]] historialaria eta ikertzailea (Katalunia)
# [[Miren Roji]] musika irakaslea eta piano-jotzailea (Santurtzi, 1917-2018)
# [[Naama Goren-Inbar]] arkeologoa
# [[Nely Reguera]] zine-zuzendaria, gidoilaria eta aktorea (Granada)
# [[Nieves Sánchez Carrilero]] arkeologoa
# [[Noemí Trujillo]] poeta eta idazlea (Bartzelona)
# [[Norma Vázquez]] Bilbon bizi den indarkeria matxistan aditua (Mexiko)
# [[Núria Rafel i Fontanals]] arkeologoa katalana
# [[Ofelia Rey Castelao ]] historialaria,idazlea (Galizia)
# [[Olga Vallespín Gómez]] arkeologoa eta Espainiako lehen urpekari profesionala
# [[Olive Dennis]] ingeniaria, tren diseinu-berrikuntzen egilea (AEB)
# [[Patsy O'Connell Sherman]] asmatzailea (AEB)
# [[Peregrina Quintela Estévez]] matematikaria (Galizia)
# [[Pilar Palomero]] zinemagilea eta idazlea (Zaragoza)
# [[Pilar Pérez Solano]]zinema-zuzendaria, gidoilaria eta ekoizlea (Alacant)
# [[Rachel Zimmerman]] zientzialaria eta asmatzailea (Kanada)
# [[Rilda Paco]] artista, diseinatzailea (Bolivia)
# [[Rita de Morais Sarmento]] Portugalgo lehen emakume ingeniari zibila (1872-1931)
# [[Robin Wall Kimmerer|Robin Wall Kimmerer]] ekologista (EEBB)
# [[Rosa Balaguer Oltra]] Kazetaria (Valentzia)
# [[Rosa María Rodríguez Magda]] filosofoa (Valentzia)
# [[Sally Fox]] asmatzailea (AEB)
# [[Sandra Barrilaro]] argazkilaria eta ekintzailea (Bilbo)
# [[Sandra Sevillano]] mendi korrikalaria (Santurtzi)
# [[Serafina Javierre]] liburuzaina (Tarragona)
# [[Sonia Sánchez]] idazlea, abolizionista (Argentina)
# [[Susan Leeman]] endrokrinologoa (AEB)
# [[Susana Reyes]] dantzari, koreografoa, artista (Ekuador)
# [[Teresa Paneque]] Astronomoa, zientzia-dibulgatzailea (Madril-Txile)
# [[Towanda Rebels]] idazle, komediante, abolizionista, feminista bikotea (Madril)
# [[Vicenta Lorca Romero]] maistra (Granada)
# [[Victoria Cabrera Valdés]] historialaria (Madril)
# [[Violeta Delmonte]] hizkuntzalaria (Argentina-España)
# [[Virginia Auber Noya]] idazlea, itzultzaile (Coruña, 1825-Madril,1897)
# [[Marianne Thyssen]] politikaria (Belgika, 1956)
}}
=== Berriak ===
====Berriak 2022 (Otsaila)====
(Ordena alfabetikoz)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Ainhoa Azpitarte]] ef--'''SORTU''' abeslaria, futbolaria eta aktorea (Bizkaia)
# [[Antonia Salaberria]] efef'''SORTU''' Erraketista (Eibar)
# [[Adelaida de la Calle]] biologoa (Madril)
# [[Adriana Kaplan Marcusán]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Argentina)
# [[Agustina Ruiz Dupont]] fikziozko zientzialaria (Granada)
# [[Aissata Kane]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Gambia)
# [[Alfreda Markowska]] Holokaustoa biziraun zuen emakumea, haur ijito, judu eta alemanak bizirauten lagundu zuena (Polonia)
# [[Alicia Estévez]] Zientzialaria (Pontevedra)
# [[Alicia Hermida]] aktorea (Madril)
# [[Almaclara]] emakume-orkestra taldea (Andaluzia)
# [[Amalia Lobato Rosique]] Gerra zibilean eraildako milizianoa (Murtzia)
# [[Aminata Diop]] mutilazio genitalagatiko lehen errefuxiatua eta aktibista (Mali)
# [[Amparo Soler Leal]] aktorea (Madril)
# [[Ana Locking]] moda-diseinatzailea, enpresaburua eta argazkilaria (Toledo)
# [[Ana Mena]] abeslaria eta aktorea (Malaga)
# [[Angéla Kóczé]] Soziologoa feminista ijitoa (Hungaria)
# [[Ángela López Jiménez]] soziologoa eta feminista (Iruñea)
# [[Angelines Fernández]] aktore errepublikanoa (Madril-Mexiko)
# [[Anika Rahman]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Banglades)
# [[Anna Missuna]] Errusiar geologoa
# [[Antonia Plana]] aktorea (Espainia)
# [[Antónia Pusich]] portugaldar idazle, kazetari eta musikagilea (1805-1883)
# [[Balghis Badri]] feminsta eta aktibista (Sudan)
# [[Beatriz González Calderón]] biolontxelojolea eta orkestra-zuzendaria (Andaluzia)
# [[Binta Jammeh-Sidibe]] emakumeen eskubideen aldeko politikoa (Mauritania)
# [[Blanca Lydia Trejo]] idazlea, aktibista, kantzilerra (Mexiko)
# [[Bogaletch_Gebre]] mikrobiologoa, Emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista eta feminista(Etiopia)
# [[Carmela Nieto]] kazetaria eta idazle feminista (Kuba)
# [[Carmen García Mateo]] zientzialaria (Galizia)
# [[Carmen Herrera (margolaria)|Carmen Herrera]] Kuba-EEBB
# [[Carolina Beatriz Ângelo]] Portugaldar medikua eta feminista, herrialde horretan bozkatu zuen lehen emakumea (1878 - 1911)
# [[Caroline Flack]] telebista-aurkezlea eta irrati esataria (Britainia Handia)
# [[Catalina Martin-Chico]] fotokazetaria (Madril)
# [[Cecilia Seghizzi]] musikagilea, biolin-joleaeta pintorea (Italia)
# [[Ceija Stojka]] ijito margolaria (Austria)
# [[Celia Rico Clavellino]] gidoilasria eta zine zuzendaria(Sevilla)
# [[Charline Effah]] idazlea eta maistra (Gabon)
# [[Chou Kung-shin]] idazlea, historialaria... (Taiwan)
# [[Constanza de Ayala]] Arabako dama (Araba)
# [[Consuelo Díez Fernández]] pianista eta musikagilea (Madril)
# [[Coral del Río Otero]] ekonomialaria eta ikertzailea(Vigo)
# [[Delaine Le Bas]] artista ijitoa (Britania Handia)
# [[Dolores Corbella Díaz]] hizkuntzalaria, akademikoa (Tenerifekoa)
# [[Dolores Corella Piquer]] zientifikoa eta ikertzailea (Valentzia)
# [[Dolores Ruiz Berdún]] zientzia historialaria eta ikertzailea (Espainia)
# [[Dolores Serrano]] pianista, musikagilea eta irakaslea (Cadiz)
# [[Dora Barrancos]] soziologo, historialari, feminista (Argentina)
# [[Dorothy_Reed_Mendenhall]] medika estatubatuarra (Columbus 1874- Chester 1964)
# [[Efua Dorkenoo]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (Ghana)
# [[Elena Gorolová]] indarrez esterilizatutako emakume ijitoa (Txekia)
# [[Elena María Tejeiro]] aktorea (Murtzia)
# [[Elisabeth Guttenberger]] Auschwitz-Birkenau-tik bizirik atera zen emakume ijitoa. (Alemania)
# [[Elvira Quintillá]] aktorea eta abeslaria (Bartzelona)
# [[Emma Kunz]] sendalaria (Suitza)
# [[Estrellita Castro]] abeslaria eta aktorea (Sevilla)
# [[Ethel Brooks]] Soziologo feminista eta ijitoa (AEB)
# [[Eugenia Zuffoli]] abeslaria eta aktorea (Italia)
# [[Eva Villaver Sobrino]] astrofisikaria eta ikertzailea (Palentzia)
# [[Fàtima Bosch i Tubert]] zientzialaria (Girona)
# [[Fatoumata Coulibaly]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (Mali)
# [[Fauziya Kasinga]] emakumeen genital mutilazioa dela eta, AEBko lehen errefuxiatua (Togo)
# [[Florence Price]] orkestra garrantzitsu batek jo zuen lehen musikagile afroamerikarra (AEB)
# [[Fran Hosken]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista ()
# [[Fran Hosken]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (EEBB)
# [[Francisca de Assis Martins Wood]] Lehen aldizkari feministaren argitaratzailea (Lisboa, 1802-1900)
# [[Gavina Viana Viana]]ekintzaile antifaxista (Donostia-Bartzelona)
# [[Gina Ranjičić]] lehenengo ijito idazlea (Serbia)
# [[Gisela Bock ]] historialaria (Alemania)
# [[Hanna Neumann]] matemarikaria (Alemania)
# [[Imperio Argentina]] aktorea, abeslaria eta dantzaria (Argentina)
# [[Inés Núñez de la Parte]] abokatua, kontseilaria eta goi-zuzendaria (Bilbo)
# [[Inna Modja]] ablazioaren kontrako ekintzailea (Mali)
# [[Isabel Parra]] kantautorea eta folklorista (Txile)
# [[Isabel Rodà de Llanza]] epigrafialaria eta arkeologoa (Bartzelona)
# [[Isabelle Stengers]] Bruselako filosofoa (Belgika)
# [[Isatou Touray]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (GAmbia)
# [[Jaha_Dukureh]] giza eskubideen aldeko aktibista (Gambia)
# [[Jane Richardson]] biofisikoa eta Richardson biogramen asmatzailea (AEB)
# [[Javiera Parra]] musikaria eta abeslaria (Txile)
# [[Juana Goizueta Vértiz]] Kontituzio Zuzenbideko irakaslea (Nafarroa)
# [[Julia Lajos]] aktorea (Valladolid)
# [[Julia Robinson]] estatubatuar matematikaria (Misuri)
# [[June Crespo]] artista (Iruñea, 1982)
# [[June Eric-Udorie]] ablazioaren kontrako ekintzailea (Irlanda)
# [[Katarina Taikon]] idazle ijitoa (Suedia)
# [[Laura_Mersini-Houghton]] kosmologa eta fisika teoriko albano-estatubatuarra (Tirana)
# [[Layli Miller-Muro]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (AEB)
# [[Leah Manning]] Politikari britainiarra, giza eskubideen aldeko ekintzailea (Erresuma Batua)
# [[Leena Yadav]] zinema-zuzendaria (India)
# [[Leonore Davidoff]] historialaria, feminista (AEB)
# [[Leyla Hussein]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Somalia)
# [[Lidia Cao]] ilustratzailea eta muralista (Galizia)
# [[Lily van Angeren-Franz]] Auschwitz-Birkenau-tik bizirik atera zen emakume ijitoa. (Alemania)
# [[Loral O'Hara]] ingeniaria eta astronauta NASAn (AEB))
# [[Louise Jopling]] margolaria (Erresuma Batua)
# [[Ma Thida]] Kontzientzia preso ohia eta idazlea (Birmania)
# [[Mae Azango]] Kazetaria eta emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Liberia)
# [[Marcia_Neugebauer]] geofisika estatubatuarra (AEB)
# [[Margaret Bonds]] musikagilea (AEB)
# [[Margarita Comas Camps]] pedagogoa (Menorca-Erresuma Batua)
# [[Mari Carmen Díaz de Mendoza]] aktorea (Madril)
# [[María Banquer]] aktorea (Espainia)
# [[María Bru]] aktorea (Valentzia)
# [[María de Sarmiento y Castilla]] Arabako dama (Araba)
# [[María Dolores Gispert Guart]] bikoizketa aktorea eta irrati esataria (Katalunia)
# [[María Eva Istúriz García|María Eva Istúriz Garcia]] Berdintasunerako teknikaria (Iruñea)
# [[Maria Federici]] komunista, politikaria (Italia)
# [[María Inmaculada Paz-Andrade]] zientzialaria (Galizia)
# [[María Itziar Urrutia San Antón]] arkitektoa eta zuzendari exekutiboa (Malaga)
# [[María Matilde Almendros]] irrati esataria eta aktorea (Katalunia)
# [[María Ripoll]] zinegilea (Bartzelona)
# [[María Ruiz de Gauna]] XV.mendeko emakumea (Gasteiz)
# [[María Teresa Ruiz Cantero]] mediku eta ikertzailea (Melilla)
# [[Maria Veleda]] Portugalgo ekintzaile feminista eta errepublikanoa (1871-1955)
# [[Mary Nash]] historialaria (Irlanda-Katalunia)
# [[Maya Burhanpurkar]] ikertzaile kanadiarra (Ontario)
# [[Melanie Spitta]] zinema zuzendari ijitoa (Belgika)
# [[Mónica Ramos Toro]] antropologoa (Madril)
# [[Nahid Toubia]] Sudaneko lehen emakume-zirujaua eta EGM ikerketan ezpezializatutako aktibista (Sudan)
# [[Najat Maalla M'jid]] NBE Idazkari Nagusiaren Ordezkari Berezia Haurren aurkako Indarkeriari buruzkoa (Maroko)
# [[Nilde Iotti]] politikari komunista (Italia)
# [[Nina Dudarova]] hizkuntzalari ijitoa, erromanieran alfabetatzea (Rusia)
# [[Nitza Margarita Cintron]] medikua (Puerto Rico)
# [[Olayinka Koso-Thomas]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Nigeria)
# [[Panna Cinka]] biolin-jotzailea ijitoa (Hungria)
# [[Pastora Filigrana García]] ijito sindikalista feminista (Sevilla)
# [[Pastora Imperio]] dantzaria (Sevilla)
# [[Pepita de Oliva]] ijito dantzaria, Europan ezaguna (Málaga)
# [[Pratibha Parmar]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Nairobi)
# [[Regina de Lamo]] 98.ko belaunaldiaren idazle anarkista (Jaén)
# [[Rita Montagnana|Rita Montagnama]] Komunista, politikaria (Italia)
# [[Romila Thapar]] historialaria (India)
# [[Rosa Cortés]] 1749ko ijitoen kontrako Sarekada Handian atxilotua (Granada)
# [[Rosa Taikon]] ijito zilargin eta aktorea (Suedia) Gina Ranjičić
# [[Rosario García Ortega]] aktorea (Argentina)
# [[Sagrario Ruiz Elizalde]] maistra eta hezkidetzan erreferentea (Nafarroa)
# [[Saioa Mantzisidor Zilloniz]] nekazaria eta enpresaburua (Bizkaia)
# [[Sandy Powell]] jantzi-diseinatzailea (Britainia Handia)
# [[Shu Otero]] komikigilea (Sunbilla, Nafarroa garaia)
# [[Silvia Agüero]] ijito idazlea, ijitoen memoria berreskuratzen duena (Madril)
# [[Sister Fa]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (Senegal)
# [[Sonia Contera]] fisikaria eta nanoteknologoa (Madril)
# [[Soraya Post]] eurodiputatu ijitoa (Suedia)
# [[Tarsy Carballas]] zientzialaria (Galizia)
# [[Teresa Margarida da Silva e Orta]] lehen emakume eleberrigilea portugesez (1711-1793)
# [[Teresa Mattei]] ekintzaile komunista, feminista (Italia, 1921-2013)
# [[Teresa Noce]] italiar politikaria (1900-1980)
# [[Teresa Sánchez de Bilbao]] XV.mendeko emakumea (Gasteiz)
# [[Teresa Vinyoles Vidal]] historialaria (Bartzelona)
# [[Thais_Russomano]] Brasildarra medikuntza aeroespazialean espezializatuta (Porto Alegre)
# [[Vanderlan da Silva Bolzani]] Kimikaria (Brazil)
# [[Věra Bílá]] ijito abeslaria (Txekia)
}}
====Berriak 2022 (Urtarrila)====
(Ordena alfabetikoz)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Aitziber Urrutia]] ----'''SORTU''' Eskalatzailea (Bizkaia)
# [[Alazne Belar]] ef--'''SORTU''' erizaina eta ikerlaria (Atxondo, Bizkaia)
# [[Belén Bengoetxea]] ef--'''SORTU''' Ikertzailea eta EHUko irakaslea (Durango)
# [[Elena Uriz]] ef--'''SORTU''' irakaslea, aktorea, dantzaria, musikaria (Iruñea)
# [[Maixux Rekalde]] efef'''SORTU''' Bakezalea eta euskaltzaile (Oiartzun)
# [[Mercedes Arbaiza]] ----'''SORTU''' Historialaria eta EHUko irakaslea (Bilbo)
# [[Pilar Narbaiza]] efef'''SORTU''' erraketista eta sukaldaria (Mallabia)
# [[Uxue del Río]] ef--'''SORTU''' artista, irudigilea eta diseinatzaile grafikoa (Donostia)
# [[Adelaide Cabete]] Ginekologo feminista, framazona eta errepublikanoa (Portugal, 1867-1935)
# [[Adele Bianchi]] geografoa (Italia)
# [[Aida Peláez de Villa Urrutia]] idazlea,kazetaria, sufragista. (Kuba)
# [[Amalia Mallén|Amalia Mallén de Ostolaza]] saiakeragilea, itzultzailea, sufragista (Kuba)
# [[Ana de Castro Osório]] Portugalgo idazlea, feminista eta militante errepublikanoa(1872-1935)
# [[Ana Maria Lajusticia]] kimikaria, dietetikan eta nutrizioan aitzindaria (Madril)
# [[Ana Revenga]] ekonomialaria (Espainia)
# [[Ángela Molinuevo y Longuebau]] XIX. mendeko karitatea (Gasteiz)
# [[Ángeles Flórez Peón]] bizirik dagoen azken miliziano sozialista (Asturias)
# [[Angélica Morales |Angélica Morales ]] idazlea, aktorea (Teruel, 1970)
# [[Ann Rose Nu Tawng]] bakezalea, erizaina BBC 100 women sariduna (Birmania)
# [[Antonella Picchio]] Ekonomialari feminista (Italia)
# [[Arantxa Rodríguez Álvarez]] ekonomialari feminista (Bilbo)
# [[Arantza Chacón Ormazabal]] ikertzailea, Zehar Errefuxiatuak (Gasteiz)
# [[Asunción Ruiz]] ingurumen teknikaria (Madril)
# [[Aurelia Castillo de González]] idazle eta itzultzailea (Kuba)
# [[Aurora Villar Buceta]] kazetaria (Kuba)
# [[Belén Franch Gras]] zientzialaria (Valentzia)
# [[Belén Frau Uriarte]] ekonomilaria, Espainaiako CEOko eta munduko komunikazioko zuzendaria (Bilbo)
# [[Belén Landáburu]] abokatu eta politikoa (Burgos)
# [[Bianca Maria Meda]] moja eta musikagilea (Italia)
# [[Blanca de los Ríos]] idazlea eta literatura kritikoa (Sevilla)
# [[Camille Kouchner]] Zuzenbide pribatuko irakaslea, abokatua (Frantzia)
# [[Carmen Serdán Alatriste]] iraultzailea (Mexiko)
# [[Catalina Bárcena]] aktore kubatarra (Kantabria)
# [[Consuelo Uranga]] komunista (Mexiko)
# [[Cristina Borderías]] Historialaria (Katalunia)
# [[Cristina Carrasco]] ekonomilari feminista (Txile-Bartzelona)
# [[Cynthia Cockburn]] antimilitarista feminista eta akademikoa (Britania Handia)
# [[Diane Elson]] ekonomilari feminista (Erresuma Batua)
# [[Digna Collazo]] sufragista (Kuba)
# [[Domitila García de Coronado]] editorea, idazlea (Kuba)
# [[Elena Salvador]] aktorea (Madril)
# [[Elisa Garrido Moreno]] ikertzailea, unibertsitateko irakaslea (Valentzia)
# [[Elisa Garrido]] espainiar militante antifaxista (Zaragoza)
# [[Elisa Mújica]] Idazlea (Kolonbia, 1918-2003)
# [[Elisa Soriano Fisher]] mediku-oftalmologoa eta feminista (Madril)
# [[Élisabeth Chaplin]] margolaria (Frantzia, 1890-Italia, 1982)
# [[Ella Fontanals-Cisneros]] enpresaria eta arte-bildumagilea (Kuba)
# [[Elva Raquel Gómez]] kitxua idazlea (Argentina)
# [[Elvira de Hidalgo]] Sopranoa eta kantu-maistra (Teruel)
# [[Erika Aifan]] ustelkeriaren aurkako epailea (Guatemala)
# [[Esperanza Molina Cubillo]] idazlea eta antropologoa (Madril)
# [[Esther Chapa]] sufragista (Mexiko)
# [[Eva Celada]] kazetaria, idazlea eta gastronomoa (Palentzia)
# [[Eva Gancedo]] musikagilea, filmetako soinu-bandetan espezializatua (Madril)
# [[Fanny Garrido]] idazle galiziarra
# [[Fátima Báñez]] legelaria, politikaria eta ekonomilaria (Huelva)
# [[Fatima Singhateh]] Haurren salerosteka eta explotariari buruzko Nazio Batuen Errelatore Berezia (Gambia)
# [[Francia Márquez]] ekintzaile feminista (Kolonbia)
# [[Gisela Vaquero]] bideojokogilea (Girona)
# [[Henriette d'Angeville]] Mont Blanc igo zuen bigarren emakumea (Frantzia)
# [[Hermila Galindo]] politikaria, kazetaria eta ekintzaile feminista (Mexiko)
# [[Hortensia Gelabert]] aktore kubatarra Espainian (Espainia)
# [[Ingrid Robeyns]] filosofo eta ekonomialari feminista (Lovaina, Belgika)
# [[Irene González]] Futbolaria (Coruña, 1909-1928)
# [[Isabel Margarita Ordetx]] idazlea, (Kuba)
# [[Isabel Oyarzábal]] itzultzailea, kazetaria, idazlea, aktorea eta diplomatikoa(Malaga)
# [[Isabella Leonarda]] moja eta musikagilea (Italia)
# [[Jamila Medina Ríos]] idazlea (Kuba)
# [[Josefina Blanco]] aktorea (Leon)
# [[Josefina Gómez Mendoza]] geografo eta idazlea (Madril)
# [[Julia Peguero Sanz]] maistra eta feminista (Zaragoza)
# [[Justa Montero]] aktibista feminista (Bartzelona)
# [[Kate Young]] gizarte-antropologoa (Erresuma Batua)
# [[Laila Haidari]] ekintzailea 100 Women BBC sariduna (Agfanistan)
# [[Leonor Taboada]] kazetaria, idazlea eta ekintzaile feminista
# [[Lourdes Beneria]] ekonomialari feminista (Katalunia)
# [[Lucía López Marco]] albaitaria (Zaragoza)
# [[Manuela Vargas]] flamenko dantzaria (Sevilla, 1941 - Madril, 2007)
# [[Margarita Manso]] 27ko belaunaldiko margolaria (Valladolid, 1908-Madril,1960)
# [[Mari Carmen Martínez Chamorro]] medikua (León)
# [[María Ángeles Pérez López|Maria Ángeles Pérez López]] poeta (Valladolid)
# [[María Cancio]] aktorea (Madril)
# [[María del Adalid]] margolari galiziarra (
# [[María Espinosa de los Monteros]] emakumeen eskubide zibil eta politikoen aldeko aktibista (Malaga)
# [[María Fernanda Ladrón de Guevara]] Aktorea (Madril)
# [[María Guerrero López]] aktorea (Madril)
# [[María Guerrero]] Aktore eta enpresaburua (Madril)
# [[María José Vázquez]] GIB/HIES ekintzailea (Bartzelona)
# [[María Josefa Patricia Muñoz y Jarabeitia]] filantropoa (Bilbo)
# [[María Martos]] Feminista (Madril)
# [[María Muñoz de Quevedo]] piano-jotzailea
# [[Maria Teixidor i Jufresa]] enpresari eta abokatua (Katalunia)
# [[María Teresa Gavarró Castelltort]] pedagogoa(Katalunia)
# [[María Tubau]] aktorea (Madril)
# [[María Villar Buceta]] kazetaria, poeta, ekintzailea (Kuba)
# [[Maria Xaveria Perucona]] moja eta musikagilea (Italia)
# [[Marta Álvarez Guil]] legelaria (Madril)
# [[Matilde de la Torre]] kazetari eta politikaria (Burgos)
# [[Matilde Díez]] aktorea (Madril)
# [[Matilde Rodríguez Cabo]] mediku, psikiatra, idazlea, feminista, sufragista eta aktibista (Mexiko)
# [[Maud de Boer-Buquicchio]] Haurren salerosteka eta explotariari buruzko Nazio Batuen Errelatore Berezi oiha (Herbehereak)
# [[Michelle Perrot]] historialaria (Frantzia)
# [[Natália Pasternak|Natalia Pasternak]] biologoa BBC 100 women sariduna (Brasil)
# [[Négar Djavadi]] eleberrigilea, zinemagilea (Iran/Frantzia)
# [[Nerea Luis]] informatika ingeniaria (Madril)
# [[Nieves Quintana]] Nekazaria (Araba)
# [[Nilofar Bayat]] afganistar abokatua eta saskibaloi jokalaria (Kabul)
# [[Reem Alsalem]] Emakumeen kontrako indarkeriari buruzko Nazio Batuen Errelatorea (Jordania)
# [[Reyna Pastor]] historialaria (Argentina)
# [[Rosa García-Malea López]] lehen emakume kaza-pilotua (Almeria)
# [[Rosika Schwimmer]] kazetaria, idazlea, sufragista (Budapest)
# [[Sabine Weiss]] Argazkilaria (Frantzia)
# [[Sara Baartman]] esklaboa (Afrika)
# [[Serafina Núñez]] idazle kubatarra
# [[Susanna Minguell]] filosofo eta idazlea (Bartzelona)
# [[Tlaleng Mofokeng]] mediku, hizlari, idazle eta emakumeen eskubideen eta sexu eta ugalketa-osasunaren aldeko aktibista BBC 100 women sariduna (Hegoafrika, 1980)
# [[Trinidad Arroyo]] Espainian lan egin zuen lehen oftalmologoa (Palentzia)
# [[Virginia Eubanks]] politologoa (AEB)
# [[Virginia Torrecilla]] futbolaria (Mallorca)
# [[Virginie Demont-Breton]] margolaria (Frantzia, 1859-1935)
# [[Winnaretta Singer]] musika mezenas (Paris)
# [[Zeltia Montes Muñoz]] musikagilea, filmetako soinu-bandetan espezializatua (Madril)
}}
=== Berriak ===
====Berriak 2021 (urria, azaroa, abendua)====
(Ordena alfabetikoz)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Aitziber Olaizola]] ef--'''SORTUA''' bolaria (Elgoibar 1974)
# [[Amaia Lejarreta]] ef--'''SORTUA''' artista, makillatzailea (Durango 1983)
# [[Anttoni Etxeberria]] efef'''SORTUA''' tabernaria (Hondarribia 1914-2020)
# [[Begoña Gorospe]]----'''SORTUA''' feminista, zinegilea (Hernani 1942)
# [[Frantxiska Iragorri]] efef'''SORTUA''' Abertzale, ekintzailea (Oiartzun, 1920-2019)
# [[Garbiñe Larrea |Garbiñe Larrea Iturralde]] ef--'''SORTUA''' Naturopata (Urnieta 1976)
# [[Hipolita Ibaibarriaga]] ef--'''SORTUA''' erreketista (Ermua 1914- Bartzelona 1939)
# [[Itziar Ugarte]] ef--'''SORTUA''' Kazetaria eta idazlea (Oñati 1995)
# [[Junkal Guerrero]] ----'''SORTUA''' musikaria (Andoain 1968)
# [[Leire Vargas]] ef--'''SORTUA''' bertsolaria, idazlea eta itzultzailea (Durango 2002)
# [[Lide Urrestarazu]] ef--'''SORTUA''' mendi lasterkaria (Ordizia 1999)
# [[Maria Angeles Esnaola]] efef'''SORTUA''' Maistra abertzalea (Ormaiztegi 1924-2017)
# [[María Bravo]] ----'''SORTUA''' sopranoa (Portugalete 1952)
# [[María Goiricelaya Burón]] ef--'''SORTUA''' aktorea, antzerki-zuzendaria (Bilbo 1983)
# [[Maria Rosario Arrizabalaga]] efef'''SORTUA''' Mariarro bezala ezagunagoa, feminismoa eta justizia soziala bizi-ardatz izan zituen gizarte-ekintzailea (Ermua 1949- Donostia 2021)
# [[Maribel Aiertza]] ef--'''SORTUA''' euskal idazlea (Etxebarria 1962)
# [[Rosario Zubizarreta]] efef'''SORTUA''' erraketista (Ermua 1918-2002)
# [[Shandra Martínez]] ----'''SORTUA''' artista, ilustratzailea. (Errenteria1977)
# [[Susana Serrano]] ef---'''SORTUA''' Unibertsitateko irakaslea (Elorrio)
# [[Tere Jaio]] efef'''SORTUA''' aktorea, bikoiztailea. (Gernika)
# [[Teresa Murga]] efef'''SORTUA''' (Markina-Xemein 1910-2015)
# [[Abia Akram|Abia Akra]] aktibista (Pakistan)
# [[Aida Lafuente]] politikari ekominista (León)
# [[Al Khadra Mabrook]] Saharar poeta (Sahara)
# [[Alice Neel]] margolari erretratugile estatubatuarra (1900 - 1984)
# [[Amaia Bono]] antzerki aktorea (Gasteiz, 1989)
# [[Amaia Nausia]] historialaria (Iruñea)
# [[Amalia Domingo Soler]] Idazlea, espiritista (Sevilla, 1835-Bartzelona,1909)
# [[Ana Santos Payán]] idazlea, poeta, editorea (Guadalajara, 1972-Almeria, 2014)
# [[Ana Teresa Diego]] Argentinan atxilotu-desagertua (Argentina)
# [[Andrea Ixchíu]] kazetaria (Guatemala)
# [[Antonia Adroher Pascual]] maistra, pedagogoa eta politikaria (Girona)
# [[Araceli Sánchez Urquijo|Araceli Sanchez Urquijo]] bide, ubide eta portuetako ingeniaria (Sestao)
# [[Azucena Villaflor|Azuzena Villaflor]] Maiatzeko plazako ekintzailea (Argentina)
# [[Belén Nevado]] aktorea, feminista (Gasteiz, 1969)
# [[Berta Arocena de Martínez Márquez]] Kazetaria, feminista (Habana, 1901-1956)
# [[Blanca Li]] koreografo, dantzari, zinemagile (Granada)
# [[Buchi Emecheta]] idazle nigeriarra
# [[Carlota Pi]] Ingeniaria eta enpresari katalana
# [[Carme Alemany Gómez]] soziologoa, feminista (Bartzelona)
# [[Carme Karr i Alfonsetti]] Kataluniako kazetari, idazle, musikologo eta publizista feminista eta bakezalea (1865 - 1943)
# [[Carme Montoriol i Puig]] Bartzelonako idazlea, itzultzailea eta piano-jotzailea (1892 - 1966)
# [[Carmen Navarro]] Medikua eta ikertzailea (Madril)
# [[Carmen Salinas Alfonso de Villagómez]] Legelaria
# [[Carole Pateman]] Britainiako feminista eta politologoa (Sussex, Ingalaterra)
# [[Carolina Coronado]] idazlea (Badajoz)
# [[Carolina Escobar Sarti]] Guatemala, 1960 feminista, idazlea,
# [[Clara Peeters]] margolari flamendarra. (1580-1621)
# [[Claudette Colvin]] Afro-amerikarren eskubide zibilen mugimenduaren aitzindaria.
# [[Clotilde Cerdá Bosch]] Aktibista eta goi mailako harpa-jotzailea (Bartzelona, 1861-1926)
# [[Concepción Sierra Ordóñez]] Legelaria
# [[Conchita Balparda]] abeslaria, sopranoa. Portugalete (1942)
# [[Constance Naden]] Idazle, poeta eta filosofo ingelesa
# [[Consuelo Rubio]] opera abeslaria (Madril)
# [[Cristina Durán Costell|Cristina Durán]] ilustratzailea eta marrazkilaria (Valentzia, 1970)
# [[Cristina Spínola]] kazetaria, kirolaria, telebistako kazetaria, idazlea eta Kanarietako Youtuber-a da.
# [[Crystal Bayat]] aktibista (Afganistan)
# [[Diana Pinilla]] txirrindulari kolonbiarra
# [[Dolores Aleu Riera]] Mediku titulua lortzen lehena (Bartzelona 1857-1913)
# [[Dolores Prida]] kazetari eta antzerkigile kubatar estatubatuarra
# [[Dolors Monserdà]] Kataluniako idazle eta ekintzaile feminist (1845-1919)
# [[Dolors Piera]] Kataluniako irakasle sindikalista (1910-2002)
# [[Eider Sánchez]] ingeniaria eta "Naru Intelligence"ren sortzailea (Donostia)
# [[Elena Cipriana Álvarez Durán]] idazle, folklorista (Badajoz)
# [[Elena Maseras Ribera]] Mediku, pedagogo eta irakaslea. Medizina fakultatean lehen emakume matrikulatua (Tarragona, 1853-1905)
# [[Elena Mederos Cabaña]] Feminista,aktibista (Kuba)
# [[Elena Molina]] dokumentalgilea (Madril)
# [[Elisa Fernández de la Vega]] medikua, ikertzailea (Asturias-Zaragoza)
# [[Ellen Churchill Semple|Ellen Churchill]] geografo amerikarra (1863-1932)
# [[Elvia Carrillo Puerto]] Lider feminista, politikoa eta sufragista mexikarra
# [[Emilia Bernal]] Kazetaria, itzultzaile (Kuba, 1884-1964)
# [[Fátima Djarra Sani]] Emakumeen eskubideen aldeko ekintzailea. (Ginea Bissau)
# [[Fede Galizia]] margolaria (Milan 1578-1630)
# [[Feminismoa Herri Katalanetan]]
# [[Flavita Banana]] ilustratzaile, marrazkilaria (Oviedo)
# [[Francesca Bonnemaison i Farriols]] Bartzelonako pedagogo, idazle eta feminista (1872-1949)
# [[Francisca de Pedraza]] etxekoandrea, genero-indarkeriaren borrokaren aurrekari historikoa
# [[Françoise Gilot|Francoise Gilot]] margolaria (Frantzia)
# [[Georgiana Houghton]] Margolaria (Kanaria Uharteak, 1814-Londres, 1884)
# [[Helen Porter]] britainiar biologoa
# [[Isabel Güell i López]] musikagilea (Bartzelona)
# [[Isabel Villenakoa]] lekaime eta idazle protofeminista (Valentzia, 1430 - 1490)
# [[Janet Watson]] geologo britainiarra (1923-1985)
# [[Jeannette Campbell]] igerilaria (Argentina)
# [[Jerònima Galés]] XVI. mendeko inprimatzaile valentziarra (?? - 1587)
# [[Jimena Alonso]] Feminista, irakaslea, pentsalaria, liburu argitaratzaile. Donostia-Madril
# [[Jimena Fernández de la Vega]] medikua, genetista (Galizia)
# [[Joaquima Santamaria i Ventura]] Kataluniako idazle, folklorista eta itzultzailea (1853 - 1930)
# [[Josefa Ortiz de Domínguez]] Mexikoko independentziaren aldeko aktibista (Mexiko)
# [[Juana Doña]] komunista, militantea, idazlea (Madril-Bartzelona)
# [[Júlia Martí Comas]] ikerlari feminista (Bartzelona)
# [[Kathleen Hanna]] musikaria eta aktibista. (Estatu Batuak)
# [[Leona Vicario]] Mexikar ekintzailea (Mexiko Hiria, 1781-1842)
# [[Lesbia Soravilla]] idazlea, feminista, ekintzailea (Camagüey, 1907-1989)
# [[Lisa Çalan]] zinemagilea (Kurdistán)
# [[Lola Gaos]] aktorea, aktibista (Valentzia)
# [[Lola Rodríguez de Tió]] Kazetaria, iraultzailea (Puerto Rico, 1843 - Habana 1924)
# [[Lucia Ixchíu]] aktibista (Guatemala)
# [[Lucía Lahoz Gutiérrez]] Arte historialaria (Leza-Araba)
# [[Luisa Pérez de Zambrana|Luisa Pérez de Zanbran]] Poeta (Santiago, 1837-Habana, 1922)
# [[Luzmila Chiricente Mahuanca]] Giza eskubideen aldeko ekintzailea (Perú)
# [[Marcelina Bautista]] Etxeko langileen aldeko aktibista (Mexiko, 1966)
# [[Margaret Bullen]] antropologoa (Erresuma Batua- Euskal Herria)
# [[Margarita Porete]] Begina, mistika ((Frantzia)
# [[Marge Piercy]] poeta, eleberrigile eta feminista (AEB)
# [[María Cambrils]] Valentziako idazle sozialista eta feminista (1878 - 1939)
# [[María Collado Romero]] idazlea
# [[Maria del Carme Nicolau Massó]] Kataluniako idazle, itzultzaile eta kazetaria (1901-1990)
# [[Maria Domènech i Escoté]] Kataluniako idazlea (1874 - 1952)
# [[María Eugenia Casinelli de García Irureta Goyena]] giza eskubideen aldeko aktibista (Argentina)
# [[María Isidra de Guzmán y de la Cerda]] Medikua (Madril 1767-1884))
# [[María José Fuster]] UNED-eko irakaslea eta GIB/HIESaren ekintzaile eta ikerlaria (Alicante)
# [[María José Martínez Herrero|Maria José Martinez Herrero]] EHUko irakaslea
# [[María Josefa de Larumbe Goñi]] inprimatzailea eta liburu-saltzailea (Iruña 1700-1757)
# [[Maria Lugones]] filosofo feminista eta deskoloniala (Argentina)
# [[María Pineda]] modelo eta enpresaburua
# [[María Ponce|Maria Ponce]] Maiatzeko plazako ekintzailea (Argentina)
# [[María Telo]] Legelaria, familia-abokatua eta feminista extremadurarra
# [[María Wonenburger]] Matematikan doktorea (Galizia)
# [[Mariana Rodríguez del Toro|Mariana Rodriguez del Toro]] Mexiko independiaren aldeko borrokalaria (1775-1821)
# [[Mariasilvia Spolato]] LGBT eskubideen ekintzailea (Italia)
# [[Mariblanca Sabas Alomá|Mariblanca Sabas Alom]] Feminista, kazetaria, ministroa (Kubako Santiago, 1901-1983)
# [[Marie-Thérèse Walter]] modeloa eta Picassoren amorante (Frantzia)
# [[Marilyn Waring]] ekonomia feministaren sortzaile nagusietako bat(Zeelanda Berria)
# [[Marquesa del Ter]] Noble frantziarra, pianista eta ekintzaile feminista (1864-1936)
# [[Marta Espinós]] Valentziar piano-jotzailea. Valentzia
# [[Marta González Gómez]] El Salvador-eko armadaren eraso batean eraila.
# [[Marta Lozano Molano]] musikagilea (Cáceres, 1985)
# [[Martina Casiano y Mayor|Martina Casiano]] maistra, fisika eta kimikaria
# [[Martina Castells Ballespí]] Medikuntzan doktore-gradua lortzen lehen emakumea (Lleida,1852-1884)
# [[Mercè Capdevila i Gaya]] musikagilea, pedagogoa (Bartzelona)
# [[Mercè Torrents Turmo]] piano-jole eta konpositore katalana
# [[Mertxe de Renobales]] biokimikaria (Bilbo)
# [[Miren Llona]] EHUko irakaslea
# [[Mylene Fernández Pintado]] idazlea (Kuba)
# [[Ochy Curiel]] feminismoaren teorialaria eta aktibista, gizarte-antropologoa (Dominikar Errepublika)
# [[Ofelia Rodríguez Acosta|Ofelia Rodriguez Acosta]] Feminista, kazetaria, idazlea (Habana, 1902-1975)
# [[Olimpia Fulvia Morata]] humanista italiarra
# [[Pamela Yates]] estatubatuar dokumentalista eta giza eskubideen aldeko ekintzailea
# [[Pilar Castillo Sánchez]] pianista (Galizia)
# [[Pretty Yende]] sopranoa (Hego Afrika)
# [[Raquel Calvo Larralde]] kazetaria, dokumentalgilea (Durango)
# [[Rita Cetina Gutiérrez]] maistra, poeta eta feminista mexikarra
# [[Rosario de Acuña|Rosario de Acuña y Villanueva]] idazle, librepentsalari eta kazetaria (Madril)
# [[Roya Sadat]] zinegile eta zinema-zuzendaria (Afganistan)
# [[Salutxu Etxebarria]] Amurriko emakume aurreskulari aitzindaria (1924-2008)
# [[Tomasa Cuevas]] efef militante komunista eta antifrankista (Guadalajara 1917 -Bartzelona 2007)
# [[Ulrike Tillmann]] matematikaria (Alemania)
# [[Vicenta Llorente del Moral]] entomologoa (Algorta)
# [[Wendy Flores]] abokatua eta giza eskubideen aldeko defendatzailea. (Nikaragua)
# [[Zulema de la Cruz]] musikagile, konpositore (Madril)
# [[Zuriñe López de Sabando Sainz]] dokumentalgilea (Gasteiz)
}}
====Berriak 2021 (uztaila, abuztua, iraila)====
(Ordena alfabetikoz)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Amaia Egidazu]] ef--'''SORTU''' ilustratzailea, biologoa eta idazlea (Durango)
# [[Bea Larrañaga]] ef--'''SORTU''' aktorea (Errenteria)
# [[Begoña Zia]] ef--'''SORTU''' marrazkilaria. (Iruñea 1959-2019)
# [[Dorleta Kortazar]] ef--'''SORTU''' ipuin-kontalaria (Arrasate 1974)
# [[Eider Perez]] ef--'''SORTU''' aktorea, idazlea, bertsozalea eta aurkezlea (Pasaia1995)
# [[Elena Pérez]] efef'''SORTU''' txistularia (Ermua 1968-2021)
# [[Eskarne Aroma]] efef'''SORTU''' irakaslea, aktorea, ekintzailea (Durango 1934-2021)
# [[Esther Gorostiza]] ef--'''SORTU''' pediatra (Atxondo 1953)
# [[Gala Knörr]] ----'''SORTU''' artista (Gasteiz 1984)
# [[Isabel González]] ef--'''SORTU''' liburuzaina, politikaria (Leon-Durango 1974)
# [[Jenni Alvarado]] ef--'''SORTU''' artista (Durango 1981)
# [[Laura Latorre]] ef--'''SORTU''' terapeuta, idazlea (Madril-Huarte 1975)
# [[Maddi Soroa]] ----'''SORTU''' pedagogoa (Lekunberri 1997)
# [[Maitane Azurmendi]] ef--'''SORTU''' artista. (Gernika 1978)
# [[Maria Josefa Aedo]] efef'''SORTU''' lekaimea (Ermua 1786-Compostela 1805)
# [[Marina Lameiro]] ----'''SORTU''' zinemagilea (Iruñea 1986)
# [[Norma Mentxaka]] --ef'''SORTU''' terrorismoaren biktima (Santurtzi 1932-1976)
# [[Rosa Arburua]] ----'''SORTU''' pedagogoa, historia ikertzailea (Irun 1961)
# [[Vanesa Fernández]] ef--'''SORTU''' Zinebiko zuzendaria. (Iurreta 1980)
# [[Agustina González López]] idazle, pentsalari, pintore abangoardista eta politikaria izan zen.(Granada)
# [[Ana Carrillo Domínguez]] Errepublikako Herri Armadako kapitain komunista (1898 - 1974)
# [[Ana María Martínez Sagi]] Kataluniako poeta, sindikalista, kazetaria eta atleta feminista (Bartzelona, 1907-2000)
# [[Anbara Salam Khalidi]] idazle eta itzultzaile feminista (Libano)
# [[Ángela Labordeta]] idazlea (Teruel)
# [[Ángeles Ottein]] sopranoa (Madril)
# [[Angélica Dass]] argazkilaria (Brasil)
# [[Consuelo Zavala]] maistra, feminista (Mexiko)
# [[Esther Bejarano]] musikaria, Auschwitzeko kontzentrazio-eremutik bizirik atera zena (Alemania)
# [[Gertrudis Bocanegra]] Mexikoren indepentziaren aldeko borrokalaria (Mexiko)
# [[Inge Morath]] argazkilaria (Austria- AEB)
# [[Jane Glover]] orkrestra zuzendaria (Erresuma batua)
# [[Mari Luz Cristóbal Caunedo|Mari Luz Cristóbal]] Asturias, 1948. Tonada-kantaria
# [[María "La Jabalina"]] militante anarkista eta miliziano espainiarra (1917 - 1942)
# [[María de Baratta]] musikagilea, piano-jotzailea (El Salvador)
# [[Mariana Pineda]] espainiar liberala (Granada)
# [[Mariela Castro]] politikaria eta sexologoa (Kuba)
# [[Milena Jesenská]] kazetaria, idazlea eta itzultzailea (Txekia)
# [[Olga Bergholz]] Errusiar poeta (1910-1975)
# [[Olga Jojlova]] Ballet dantzaria. Picassoren lehen emaztea. (1891-1955)
# [[Paulina Ódena García]] militante komunista, Espainiako Gerra Zibilean milizianoa (Bartzelona 1911 - Granada 1936)
# [[Peli Romarategui]] misiolari arabarra da, eta egurrez, beiraz eta zeramikaz egindako erlijio-lana egin ditu (Gasteiz)
# [[Sandra Sánchez]] Karateka. Talavera de la Reina (1981)
# [[Shamsia Hassani]] Afganistango grafitigilea.
# [[Silvia Lazarte]] Boliviar-kitxuar politikaria (Bolivia)
# [[Vilma Espín]] iraultzailea, heroia (Kuba)
}}
====Berriak 2021 (apirila, maiatza, ekaina)====
(Ordena alfabetikoz)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Anaje Narbaiza]] ef--'''SORTU''' euskaltzaile eta sindikalista (Bergara 1960)
# [[Delia Lauroba]] --ef'''SORTU''' erresistentea (Donostia 1909-2004)
# [[Estíbaliz Sádaba Murguía]] ----'''SORTU''' artista (Bilbo 1963)
# [[Garazi Arrizabalaga]] ef--'''SORTU''' Durangoko Museoko zuzendaria (Berriz 1984)
# [[Goiuri Aldekoa-Otalora]] ef--'''SORTU''' argazkilaria (Durango 1972)
# [[Idoia Asurmendi]] ef--'''SORTU''' musikaria. (Aramaio 2000)
# [[Idoia Gereñu]] ----'''SORTU''' antzerkigilea (Tolosa 1980)
# [[Jone Guenetxea]] ef--'''SORTU''' kazetaria (Abadiño 1978)
# [[Jone Novo]] ef--'''SORTU''' kameraria (Durango 1982)
# [[Juanita Ibaibarriaga Literatur Saria|Juanita Ibaibarriaga Literatur saria]] '''SORTU''' (Ermua)
# [[Lucrecia Arana]] efef'''SORTU''' zarzuela abeslaria (Haro 1867- Madril 1927)
# [[Maite Berriozabal]] ef--'''SORTU''' Euskara teknikaria (Berriz 1987)
# [[Mariam Bilbatua]] ef--'''SORTU''' Unibertsitateko irakasle ohia. Durangoko zinegotzia 2019tik (Getxo, 1950)
# [[Miren Lazkano]] ef--'''SORTU''' Piraguista (Donostia 1997)
# [[Sagrario Aranburu]] efef'''SORTU''' dantzaria eta abeslaria (Iruñea 1930-2021)
# [[Veronica Werckmeister]] ef--'''SORTU''' margolaria, muralista (Gasteiz 1972)
# [[Amina Hussein]] kazetaria eta itzultzaile (Kurdistan-Bartzelona)
# [[Amparo Poch y Gascón]] idazle eta mediku antifaxista eta libertarioa (Espainia, 1902-1968)
# [[Ana María Pérez del Campo]] ekintzaile feminista (Madril)
# [[Annie Vivanti]] Londresen jaiotako idazle italiarra
# [[Betsi Cadwaladr]] erizaina (Gales)
# [[Carme Riera]] idazlea (Balear Irlak)
# [[Carmen Salinas Alfonso de Villagómez]] Legelaria
# [[Celia del Palacio]] feminista (Durango-Mexiko)
# [[Colette Maze]] piano-jotzailea (Paris)
# [[Concepción Sierra Ordóñez]] Legelaria
# [[Concha Liaño Gil]] Espainiako ekintzaile anarkista ( Épinay-sur-Seine, Frantzia, 1916-2014)
# [[Emma Roca]] korrikalaria, suhiltzailea (Katalunia)
# [[Herminia Fajardo]] kazetaria, feminista (Kanariak)
# [[Hilda Hilst]] idazlea. (Brasil)
# [[Jane Rule]] idazlea (Kanada)
# [[Josefina Carabias]] kazetaria, idazlea (Avila)
# [[Julia Hermosilla Sagredo]] Anarkosindikalista, milizianoa eta frankismoaren aurkako erresistentea (Sestao, 1916-2009)
# [[Julienne Mathieu]] zinema mutuko aktorea (Frantzia)
# [[Kathleen Winter]] idazlea (Kanada)
# [[Katia Reimberg]] etorkin ekintzailea, feminista (Brasil-Donostia)
# [[Leticia Gaspar]] artista. (Bilbo)
# [[Llibertat Ródenas Rodriguez]] Valentziako anarko-sindikalista, milizianoa eta Mujeres Libres taldearen kidea (1892-1970)
# [[Lola Iturbe]] Espainiar anarko-sindikalista (Bartzelona, 1902-1990)
# [[Mahasweta Devi]] Bengalkiar-indiar idazle eta aktibista
# [[Margarita Xirgu]] Aktorea (Katalunia)
# [[María Asunción Català]] matematikaria, astronomoa (Bartzelona)
# [[María Bruguera Pérez]] (Extremadurako militante libertarioa eta feminista) (1913-1992)
# [[María del Carmen de Lara]] zinemagile feminista (Mexiko)
# [[María Dueñas (biolin-jotzailea)]] Granada 2002
# [[María Elena Walsh]] poeta, kantautorea, eleberrigilea, antzerkigilea (Argentina)
# [[María Teresa Rodríguez Sáinz-Rozas|María Teresa Rodríguez Sainz-Rozas]] enpresaburua (Palentzia)
# [[Mercedes Prieto]] Astronomoa (Huelva)
# [[Penelope Fitzgerald]] idazlea (Erresuma Batua)
# [[Pepita Carpeña]] Espainiar feminista eta anarkosindikalista (Bartzelona, 1919-2005)
# [[Sara Facio]] argazkilaria. (Argentina)
# [[Soledad Estorach Esterri]] Espainiako ekintzaile anarkista (Lleida, 1915-1993)
# [[Teresa Aldamiz]] poeta, kazetaria, itzultzailea. (Filipinas-Bilbo)
# [[Teresa Jordá Vitó]] Akuarelista, margolaria (Bartzelona)
# [[Teresa Lanceta]] Artista (Bartzelona)
# [[Vera Mantero]] dantzaria (Portugal)
# [[Xela Arias]] idazlea (Galizia)
}}
====Berriak 2021 (urtarrila, otsaila, martxoa)====
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Andereak Elkartea|Andereak Elkartea]] '''SORTU''' (Durango 2005)
# [[Amaia Lopez de Munain]] ef--'''SORTU''' kazetaria (Gasteiz 1972)
# [[Antxone Telleria Mendia]] ef--'''SORTU''' irakaslea (Lekeitio 1956)
# [[Bakarne Altonaga]] ef--'''SORTU''' historialaria (Bilbo 1988)
# [[Bittori Etxeberria]] --ef'''SORTU''' Emakume Abertzale Batza. Erresistentziako kidea (Baztan 1908-1997)
# [[Capitolina Bustince Larrondo]] efef'''SORTU''' irakasle, idazlea (Ujué 1864- Segovia 1934)
# [[Carmen Artaza]] ----'''SORTU''' abeslaria (Donostia 1995)
# [[Eladia Zubizarreta]] efef'''SORTU''' erreketista (Ermua 1923-2020)
# [[Elena Ziordia]] ef--'''SORTU''' ilustratzailea (Bizkaia 1964)
# [[Filomena Baldezate]] efef'''SORTU''' erizaina eta emagina (Valladolid-Bilbo 1895- Miranda de Ebro 1980)
# [[Garazi Mugarza]] ef--'''SORTU''' Margolaria, idazlea eta erizana (Mallabia 1995)
# [[Elvira Iñurrieta]] efef'''SORTU''' emagina (Elorrio 1895-1980)
# [[Haizea Martiartu]] ef--'''SORTU''' saxofoi-jotzailea (Markina 1991)
# [[Irantzu Mendia Azkue]] ----'''SORTU''' irakaslea eta ekintzailea (Gasteiz 1976)
# [[Irati Idiakez]] ef--'''SORTU''' snowboarderra (Getaria 1996)
# [[Isabel Lobiano]] efef'''SORTU''' (Ermua 1583-1673)
# [[Izaro Lasa]] ef--'''SORTU''' txirrindulari ohia eta idazlea (Zumarraga 1987)
# [[Kari Alberdi]] ----'''SORTU''' kimikaria, komunikazio zientifikoan aditua (Azkoitia 1996)
# [[Lilatoia]] '''SORTU'''Donostia
# [[Lorea Zulaika]] ef--'''SORTU''' musikaria (Ziortza-Bolibar 1996)
# [[Lucia Urrutia]] ----'''SORTU''' meteorologoa (Erroibarra 1932)
# [[Maider Mendizabal]] ef--'''SORTU''' pilotaria (Zizurkil 1977)
# [[Maite Axiari]] --ef'''SORTU''' feminista, euskaltzale (Ezpeleta 1949-2021)
# [[Maite Gorrotxategi]] ef--'''SORTU''' erraketista (Ermua 1926)
# [[Mari Carmen Díaz de Lezana]] ----'''SORTU''' txirrindularia (Urduña 1943)
# [[Marta Olazabal]] ----'''SORTU''' ikertzailea (Bilbo 1981)
# [[Matilde Isasi-Isasmendi]] ef--'''SORTU''' emagina (Iurreta 1933)
# [[Mentxu Alkorta]] ef--'''SORTU''' dantzari eta trikitilaria (Donostia 1947)
# [[Miren Begoña Ereñaga]] efef'''SORTU''' erraketista (Durango 1927-2015)
# [[Nahia Zubeldia]] ----'''SORTU''' itzultzaile, musikaria, idazlea (Lapurdi 1982)
# [[Nerea del Campo Aguirre]] ef--'''SORTU''' filologoa (Eibar 1971)
# [[Nicasia Madariaga]] efef'''SORTU''' margolaria (Bilbo 1874-1970)
# [[Sara Estévez]] ----'''SORTU''' kazetaria (Bilbo 1925)
# [[Tere Verdes]] efef'''SORTU''' Emakume Abertzale Batza. Erresistentziako kidea (Bilbo 1907-1959)
# [[Victoria Mallabiabarrena]] efef'''SORTU'''soprano lirikoa (Mallabia 1867-1960)
# [[Adelina Zendejas Gómez]] irakasle, kazetari, aktibista (Mexiko)
# [[Aimé Painé]] abeslari maputxea (Argentina)
# [[Alaíde Foppa]] poeta, itzultzailea, ekintzailea (Bartzelona-Guatemala)
# [[Alice Stewart]] epidemiologa (Erresuma batua)
# [[Amelina Ermeline Devant-Le Gallena]] Frantziako Erresistentziaren kidea
# [[Ana María Moix]] poeta, idazlea (Bartzelona)
# [[Andrea Khalfaoui]] 1. ijito doktorea
# [[Bartolina Sisa]] iraultzailea (Bolivia)
# [[Benita Galeana]] sindikalista, ekintzailea (Mexiko)
# [[Boliviako Cholitas escaladoras]] Bolivia
# [[Carmen Ballvé]] argazkilaria (Madril)
# [[Carmen Orellana Illescas]] ingurumen agentea, basozaina (Balear Uharteak)
# [[Cira Crespo]] historialaria, idazlea (Katalunia)
# [[Conxa Pérez Collado]] Ekintzaile anarko-feminista eta milizianoa (Katalunia, 1915-2014)
# [[Cora Sadosky]]. Matematikaria (Argentina)
# [[Coraline Labourdette]] Frantziako Erresistentziaren kidea
# [[Cristina López Barrio]] abokatu, idazlea (Madril)
# [[Diana Trujillo]] ingeniari aeroespaziala (Kolonbia)
# [[Domitila Barrios de Chungara]] Boliviar feminista
# [[Edith Pretty]] lurjabea eta filantropoa. (Erresuma Batua)
# [[Esperanza d'Ors|Esperanza D'ors]] eskutorea (Madril)
# [[Ewy Rosqvist-von Korff]] rally pilotua (Suedia)
# [[Fanny Blankers-Koen]] atleta (Herbehereak)
# [[Flora Sandes]] soldadua (Britainia Handia)
# [[Gilka Machado]] poeta (Brasil)
# [[Gregoria Apaza]] iraultzailea (Bolivia)
# [[Guadalupe Grande]] idazlea, poeta (Madril)
# [[Guillermina Uribe Bone]] ingeniari zibila (Kolonbia)
# [[Hedina Sijerčić]] idazle, kazetari, poeta (Sarajevo)
# [[Helena Janeczek]] idazlea, kazetaria (Italia)
# [[Hella Haasse]] idazlea (Herbehereak)
# [[Idoia Hernández]] HATXE, piano-jotzailea (Errenteria)
# [[Irene Polo]] kazetaria (Katalunia)
# [[Irina Antónova]] Arte kritikaria (Mosku)
# [[Isabella Karle]] X izpien ikertzailea. EEBB
# [[Jacqueline Bidegorri]] Frantziako Erresistentziaren kidea
# [[Joy Adamson]] naturalista (Austria)
# [[Juana Rouco Buela]] anarkista (Argentina)
# [[Katharine Burr Blodgett]] fisikaria eta asmatzailea (Estatu Batuak)
# [[Kalam Kunde|Kalam Kunda]] Kunde-jotzailea (Burkina Faso)
# [[La Voz de la Mujer]] Argentinako aldizkari anarko-feminista. itzulpena
# [[Letitia Mumford Geer]] erizaina eta asmatzailea (Estatu Batuak)
# [[Louisa Garrett Anderson|Louisa Garret]] Medikua eta sufragista (Britainia Handia)
# [[Lucía Sánchez Saornil]] Ekintzaile anarko-feminista eta poeta. Mujeres Libres-en sortzailea (Espainia, 1895-1970).
# [[Lucy Parsons]] anarkista, komunista (EEBB)
# [[Mamen Moreu]] ilustratzaile, komikigile (Huesca)
# [[Manuela León]] Emakume ekintzailea (Ekuador)
# [[Malva Flores]] idazlea (Mexiko)
# [[Marcela Delpastre]] idazlea (Frantzia)
# [[Margaret Roundtree]] Saskibaloi jokalaria (Estatu Batuak)
# [[Margarita del Val]] birologoa (Madril)
# [[Margarita García Flores]] feminista, abokatua (Nexiko)
# [[Marie Langer]] Medikua, psikologoa (Austro-Argentinarra)
# [[Mary Moffat Livingstone]] esploratzailea (Hegoafrika)
# [[Maria Clemencia Herrera]] Lideresa, ekintzailea (Kolonbia)
# [[María Cinta Balagué]] irrati esataria (Bartzelona)
# [[María Collazo]] Argentinako anarko-feminista. itzulpena
# [[Maria del Mar Lozano]] RAEx-eko zuzendaria (Iruñea)
# [[Maria Josefa Saavedra]] abokatua (Bolivia)
# [[María Lorena Ramírez]] korrikalaria (Mexiko)
# [[Maria Paz Jiménez Escudero]] margolaria (Donostia)
# [[Maria Soledad Moral Santa Cruz]] arrain saltzailea, ekintzailea (Portugalete)
# [[Marina Núñez]] artista (Palentzia)
# [[Marta Lamas]] idazlea, feminista, antropologoa (Mexiko)
# [[Maxine Molyneux]] soziologoa, feminista (Pakistan)
# [[Mercedes Ateca]] Txirrindularia (Laredo-Kantabria)
# [[Mujeres Libres]] 36ko Espainiako Gerra garaiko erakunde anarko-feminista. itzulpena
# [[Mujeres Libres (aldizkaria)]] Aurrekoaren aldizkaria. itzulpena
# [[Nancy Porsia]] Kazetaria (Italia)
# [[Nell Leyshon]] idazlea (Erresuma Batua)
# [[Nuria Ruiz de Viñaspre]] poeta (Logroño)
# [[Olvido García Valdés]] poeta (Pravia-Asturias)
# [[Petrona Eyle]] Medikua, feminista (Argentina)
# [[Rebeca Uribe]] poeta, (Mexiko)
# [[Rebeca Uribe Bone]] ingeniari kimikoa (Kolonbia]]
# [[Rosario Pino]] antzezlea (Málaga)
# [[Sara Berenguer Laosa]] Ekintzaile anarko-feminista (Katalunia, 1919-2010)
# [[Shadi Ghadirian]] argazkilaria (Iran)
# [[Simona Manzaneda]] itzultzailea (Bolivia)
# [[Solveig Nordström]] arkeologoa (Suedia)
# [[Úrsula Goyzueta]] iraultzailea (Bolivia)
# [[Vicenta Juaristi Eguino]] iraultzailea (Bolivia)
# [[Victoria Aguirre Anchorena]] margolaria (Buenos Aires)
# [[Virginia Bolten]] anarkista, kazetaria (Argentina)
# [[Whina Cooper]] ekintzailea (Zeelanda Berria)
}}
=== Hobetuak 2021 ===
# [[Alicia Iturrioz]] margolaria (Eibar)
# [[Louise Michel]] Frantziako anarkista. Parisko Komunan kiderik garrantzitsuenetakoa.
# [[Luz Zalduegi]] Albaitaria. (Mallabia)
# [[Felisa Areitioaurtena|Felisa Areitioartena]] Antzezlea (Zaldibar)
# [[Maria Magunazelaia]] Txirrindulari aitzindaria (Ermua)
# [[Anna Sundström]] kimikaria (Suedia)
# [[Mariñe Arbeo]] ilustrailea
# [[Mercedes Careaga]] Ekintzailea (Eibar)
# [[Iratxe Ansa]] dantzaria. (Donostia)
====Berriak 2020 ====
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Adela Andikoetxea]] ----'''SORTU''' nekazaria (Urduliz 1954)
# [[Ainhoa Urien]] ef--'''SORTU''' idazlea. (Abadiño 1997)
# [[Amaia Gabantxo]] ef--'''SORTU''' idazlea itzultzailea (Bermeo1973)
# [[Ana Mari Marin]] efef'''SORTU''' margolaria (Elizondo 1933- Iruñea 2020)
# [[Andragunea]] '''SORTU''' Durango
# [[Aroa Uharte]] ----'''SORTU''' itzultzailea (Leitza 1984)
# [[Arrate Hidalgo]] ----'''SORTU''' idazlea, itzultzaile (Bilbo 1987)
# [[Arrate Mardaras]] ef--'''SORTU''' idazlea (Abadiño 1960)
# [[Askoa Etxebarrieta]] ef--'''SORTU''' flamenko dantzaria (Gasteiz 1976)
# [[Dorita Ruiz]] '''SORTU''' Hezkuntza bereziko irakaslea aintzindaria (Burgos-Durango-Euba1944)
# [[Erlea Maneros]] ef--'''SORTU''' Artista. Margolaria. (Bilbo 1977)
# [[Esther Cruz]] ----'''SORTU''' eskalatzailea. (Murtzia-Euskal Herria 1976)
# [[Irati Bilbao]] ef--'''SORTU''' jazz abeslaria. (Durango 1992)
# [[Iratxe Mediavilla]] ef--'''SORTU''' zinegilea (Elorrio 1885)
# [[Eva Guerrero]] ef--'''SOefefRTU''' dantzaria, koreografoa (Bilbo 1982)
# [[Felisa Areitioaurtena]] '''SORTU''' antzezlea (Zaldibar 1902- Donostia 1990)
# [[Garazi López de Armentia]] ef--'''SORTU''' dantzaria eta koreografoa (Gasteiz 1984)
# [[Garbiñe Elizegi]] ef--'''SORTU''' erizaina, feminista (Baztan 1975)
# [[Gemma Sanginés]] ef--'''SORTU''' psikologoa (Bilbo 1970)
# [[Ines Olza]] ef--'''SORTU''' ikertzailea (Nafarroa 1982)
# [[Isabel Sola]] ef--'''SORTU''' Birologoa (Nafarroa 1967)
# [[Ixone Aroma]] ef--'''SORTU''' dantzaria (Durango 1982)
# [[Izaro Zubiria]] ef--'''SORTU''' zientzilaria (Gaztelu 1989)
# [[Izaskun Ayestaran]] ----'''SORTU''' erreketista (Ibarra 1941)
# [[Jaione Camborda]] ef--'''SORTU''' zinegilea (Donostia 1983)
# [[Joana Olasagasti]] ----'''SORTU''' dantzaria (Baiona 1990)
# [[Jone Elorriaga]] ef--'''SORTU''' artista (Durango 1993)
# [[Jone Martinez Palacios]] ef--'''SORTU''' irakaslea, feminista (Bizkaia 1995)
# [[Josune Ilundain]] ef--'''SORTU''' sortzailea, ekintzaile, idazlea. (Nafarroa 1990)
# [[Judit Muñoz]] ef--'''SORTU''' matematikaria eta ikertzailea (Abadiño 1991)
# [[Juana Arrillaga|Juana "Juanita" Arrillaga]] efef'''SORTU''' erraketista (Elgoibar 1925- Mexiko 2022)
# [[Juanita Gorroño]] efef'''SORTU''' panderojolea (Muxika 1913-Zornotza1991)
# [[Juliana Zubizarreta]] efef'''SORTU''' panderojolea (Elgoibar1910-2006)
# [[Julie Adrienne Karrikaburu]] efef'''SORTU''' musikologoa (Zuberoa1827-1898)
# [[Karmele Gisasola]] ef--'''SORTU''' Herri kirolak (Mallabia1994)
# [[Karmele Mitxelena]] ef--'''SORTU''' Idazlea eta iralkaslea (Oiartzun1988)
# [[Larraitz Ariznabarreta]] ----'''SORTU''' antropologoa (Bilbo1968)
# [[Leyre Arrieta |Leyre Arrieta Alberdi]] ef--'''SORTU''' historialaria (Mutriku1971)
# [[Leire Elustondo Quiñones]] ef--'''SORTU''' Abeslaria, kazetaria (Ermua1993)
# [[Lide Arana]] ----'''SORTU''' zientzialaria (Donostia1984)
# [[Lurdes Huizi]] --ef'''SORTU''' irakaslea, (Goizueta1958-2020)
# [[Luzia Sagastasoloa]] efef'''SORTU''' maistra, irakaslea, moja (Mallabia1912-Gasteiz1999)
# [[Maialen Arregi]] ef--'''SORTU''' Arkitektoa (Elorrio1986)
# [[Mabel Cañada Zorrilla]] ----'''SORTU''' feminista, ekintzailea (Bilbo1952)
# [[Mabi Revuelta]] ef--'''SORTU''' artista plastikoa (Bilbo1967)
# [[Maddi Ane Txoperena]] ef--'''SORTU'''bertsolaria, kazetaria eta feminista (Hendaia1994)
# [[Maiana Bidegain]] ----'''SORTU''' zinegilea (Lapurdi1977)
# [[Maite Lephaille]] ----'''SORTU''' irrati-esataria (Zuberoa1957)
# [[Maite López]] ef--'''SORTU''' idazlea, itzultzailea (Azkoitia1985)
# [[Mari Cruz Guruzeta]] efef'''SORTU''' ekintzailea (Aramaio1871-Areatza1934)
# [[Mari Jose Kerejeta]] ----'''SORTU''' idazlea (Zegama1961)
# [[Mari Karmen Goñi]] ----'''SORTU''' irakasle aitzindaria (Baztan ?)
# [[María Jesús Cueto]] ef--'''SORTU''' artista. (Santander-Bilbo1951)
# [[Maria González Gorosarri]] ef--'''SORTU''' Kazetaria, idazlea (Durango1978)
# [[Maria Dolores Larramendi]] efef'''SORTU''' erraketista (Pasaia1926-2023)
# [[Maria Mentxaka]] ef--'''SORTU''' kirol argazkilaria (Mungia1976)
# [[Maria Merino]] ef--'''SORTU''' matematikaria (Bilbo1976)
# [[Maria Txurruka]] efef'''SORTU''' erraketista (Elgoibar1923-2000)
# [[Mari Carmen Ruiz]] ----'''SORTU''' aktore ohia (Bilbo1944)
# [[Marijo Deogracias]] ef--'''SORTU''' kazetaria (Antzuola1973)
# [[Miren Larrea]] ef--'''SORTU''' antzezlea. (Zornotza1981)
# [[Myriam Cameros Sierra|Myriam Cameros]] ef--'''SORTU''' Ilustratzailea (Iruña1978)
# [[Nerea Irastorza]] ----'''SORTU''' zientzialaria (?, 1991)
# [[Nerea Loiola Pikaza|Nerea Loiola]] ef--'''SORTU''' idazlea (Deba1985)
# [[Olga Cazalis]] --ef'''SORTU''' erraketista (Markina-Xemein1925-Tenerife2018)
# [[Pilar Claver]] ----'''SORTU''' aktibista (Izaba1918-2000)
# [[Uxune Martinez Mazaga]] ef--'''SORTU''' Zabalkunde zientifikorako arduraduna (Garai1969)
# [[Udane Ostolaza]] ef--'''SORTU''' Harri-jasotzailea (Orio2005)
# [[Yolanda Mazkiaran]] '''SORTU''' dokumentalgilea (Altsasu1963)
# [[Zaloa Fuertes]] ef--'''SORTU''' Argazkilaria (Mexiko-Abadiño1983)
# [[Zuriñe del Cerro]] efef'''SORTU''' feminista historikoa (Bilbo1956-2020)
# [[Katalin Karikó]] Biokimikaria (Hungaria)
# [[Adela Cortina]] filosofoa (Valentzia) itzulpena
# [[Adelina Gutiérrez]] astrofisikaria (Txile)
# [[Alda Lara]] idazlea. (Angola). itzulpena
# [[Alicia Miyares]] Filosofoa, feminista (Asturias) itzulpena
# [[Alexandra David-Néel]] bidaiaria, idazlea (Frantzia) itzulpena
# [[Alexandra Olaya]] zientzialaria. Kolonbiarra. Itzulpena
# [[Ama Ata Aidoo]] idazle afrikarra. Itzulpena
# [[Amancay Gaztañaga]] abeslaria (Mexiko)
# [[Amelia Opie]] idazlea ingelesa
# [[Aminata Sow Fall]] idazlea (Senegal) itzulpena
# [[Amparo Sánchez]] abeslaria (SEvilla)
# [[Ana de Miguel]] filosofoa, feministra (SAntander) itzulpena
# [[Ana Kiro]] galiziar abeslaria. itzulpena
# [[Ana María Crespo de las Casas]] farmazialaria. (Tenerife) itzulpena
# [[Andrée de Jongh]] belgika erresistentziako kidea
# [[Ángeles López de Ayala]] kazetaria, politikaria, dramaturgoa (Sevilla)
# [[Anna Burns]] idazlea (Belfast)itzulpena
# [[Anna Surinyach]] fotokazetaria (Katalunia)
# [[Anne Carson]] Poeta (Kanada) itzulpena
# [[Anne Palles]] Sorgintzat errea (Danimarka)
# [[Anoushka Shankar]] musikagilea itzulpena
# [[Antonia Ferrín Moreiras]] Matematikaria, astronomoa (Galizia)
# [[Ariane Lopez-Huici]] argazkilaria. Itzulpena
# [[Asha Ismail]] mutilazioaren aurkako ekintzailea (Kenya)
# [[Atala Apodaca]] feminista, iraultzailea (Mexiko)
# [[Aziza Brahim]] abeslari sahararra (Itzulpena)
# [[Beatrice Shilling]] asmatzailea (Ingalaterra) itzulpena
# [[Becky Siegel]] dantzaria, koreografoa, zuzendaria (EEBB) Iruñea
# [[Bel Zaballa]] kazetaria, idazlea (Katalunia)
# [[Belén Bermejo]] idazlea, argazkilaria eta editorea (Madril)
# [[Belén de Sárraga]] kazetaria, ekintzailea (Valladolid-Mexiko
# [[Beryl Markham]] hegazkinlaria, idazlea (Ingalaterra-Kenya) itzulpena
# [[Bertha Benz]] asmatzailea
# [[Bertha Lutz]] Brasilgo urbanista eta feminista.
# [[Blanca Silveira]] astronomoa (Venezuela) itzulpena
# [[Beulah Louise Henry]] asmatzailea (EEBB) itzulpena
# [[Carme Alvariño]] historialaria (Galizia) itzulpena
# [[Carla Simón]] zinegilea (Katalunia)
# [[Carmen Castillo (zinegilea)|Carmen Castillo]] zinegilea (Txile). itzulpena
# [[Carmen de Burgos]] poeta eta kazetaria (Almeria) itzulpena
# [[Carmen Gil Martinez]] idazlea. (Cadiz)
# [[Carmen Portinho]] (itzulpena) (Brasil)
# [[Catherine Destivelle]] eskalatzailea (Frantzia)
# [[Cécile Rol-Tanguy|Cécile Rol]] Erresistentea. Frantzia. Itzulpena
# [[Celinda Arregui]] politikaria, feminista (Txile)
# [[Claire Goll]] kazetaria, idazlea bakearen aldeko altibista (Alemania-Frantzia)
# [[Claudia Paz y Paz]] giza eskubideen defentzailea
# [[Consuelo Álvarez Pool]] idazlea (Katalunia)
# [[Cony Carranza Castro]] feminista, hezitzailea (El Salvador)
# [[Cora Ratto de Sadosky]] matematikaria eta ekintzailea (ARgentina)
# [[Dacia Maraini]] eleberrigilea (Italia)
# [[Diane di Prima]] Poeta (EEBB) itzulpena
# [[Dilhan Eryurt]] astronomoa, astrofisikaria (Turkia)
# [[Dora Alonso]] Kazetaria eta idazlea (Kuba) itzulpena
# [[Dorothea Klumpke]] astronomoa. EEBB
# [[Dorothee Sölle]] Poeta eta teologoa. Itzulpena
# [[Dulce Chacón (idazlea)|Dulce Chacón (Idazlea)]] Zafra. Itzulpena
# [[Ebru Timtik]] abokatu kurdua. (Istambul)
# [[Elena García Armada]]ingeniaria, asmatzailea (Santander)
# [[Elodia Zaragoza-Turki]] idazlea,poeta,editorea
# [[Emilie Flöge]] jostuna
# [[Emma Chacón i Lausaca]] musikagilea (Bartzelona) itzulpena
# [[Emma Lehmer]] matematikaria (Estatu Batuak) itzulpena
# [[Encarnación Cabré]] arkeologoa (Madril) itzulpena
# [[Eugenia Sacerdote de Lustig]] zientzilaria (Turin-Buenos Aires) (Itzulpena)
# [[Eva Gonzalès]] margolaria (Paris) (Itzulpena)
# [[Fanny Bullock Workman]] bidaiaria, idazlea, itzulpena
# [[Filipa César|Filipa Cesar]] zinema zuzendaria (Portugal) itzulpena
# [[Florence Rena Sabin]] zientzialaria. (EEBB) itzulpena
# [[Francisca Vives]] historialaria (Cadiz) itzulpena
# [[Gabrielle Roy]] Kanadar idazlea. (Kanada)
# [[Gertrude Jekyll]] Lorezaina (Erresuma Batua)
# [[Gloria Anzaldúa]] idazlea. aktibista (EEBB) itzulpena
# [[Guadi Galego]] abeslaria (Galizia) (Itzulpena)
# [[Hayley Westenra]] abeslaria (Zeelanda Berria) itzulpena
# [[Helin Bölek]] abeslaria (Turkia)
# [[Helena Maleno]] aktibista (El Ejido) Itzulpena
# [[Ida Vitale]] idazlea. (Uruguai) itzulpena
# [[Idea Vilariño]] idazlea. itzulpena
# [[Inma Chacón]] idazlea (Zafra) itzulpena
# [[Irene Solà]] idazlea, artista (Katalunia)
# [[Irene Vallejo Moreu]] filologa eta idazlea (Zaragoza)
# [[Irma Alicia Velásquez Nimatuj|Irma Alicia Velásques Nimatuj]]Guatemala, kazetaria eta antropologoa
# [[Isabella Bird]] bidaiaria. idazlea (itzulpena)
# [[Isabel Bono]] poeta, (Malaga) itzulpena
# [[Jacinta Ortiz]] poeta (Granada)
# [[Jennifer Doudna]] biokimikaria (EEBB) itzulpena
# [[Jessie Fauset]] Poeta amerikarra itzulpena
# [[Jessica Anderson]] idazle Australiarra. itzulpena
# [[Jineth Bedoya]] Kazetaria. (Kolonbia) itzulpena
# [[Joan Jara]] dantzaria (Txile) Victor Jararen bikotea
# [[Joanne Chory]] biologoa. EEBB itzulpena
# [[Josefa Llanes Escoda]] sugrafista (Filipinas) itzulpena
# [[Judith Wright]] idazlea (Australia) itzulpena
# [[Julia Antivilo]] artista (Txile)
# [[Julie-Victoire Daubié]] idazle franziarra. itzulpena
# [[Katharine Tynan]] idazle, Irlanda, itzulpena
# [[Kenojuak Ashevak|Kenojuak Ashevah]]margolaria (Kanada)
# [[La Yegros]] abeslaria (ARgentina-Okzitania
# [[Laura Freixas]] idazlea (Bartzelona) (Itzulpena)
# [[Leda Valladares]] abeslaria,(Argentina) (itzulpena)
# [[Leila Aboulela]] sudandar idazlea (Itzulpena)
# [[Leona Chalmers]] aktorea eta asmatzailea. EEBB. itzulpena
# [[Leonor Orosa]] Koreografoa (Filipinak)
# [[Lian Monserrate]] Muralgilea (Estatu Batuak)
# [[Elizabeth Magie]] asmatzailea. (EEBB). Itzulpena
# [[Lucía Garibaldi]] Zinegilea (Uruguai) Itzulpena
# [[Luisa Capetillo]] anarkista, sindikalista, faminista (Puerto Rico) itzulpena
# [[Magda Szabó|Magda Szabo]]idazlea (Hungaria)
# [[María Andresa Casamayor]] matematikaria (Zaragoza) itzulpena
# [[Maria Aurèlia Capmany]] eleberrigile, antzerkigile (Katalunia) itzulpena
# [[Maria Isabel Barreno]] idazlea (Portugal) itzulpena
# [[Maria Beasley]]. Asmaztzailea. (EEBB)
# [[María Cumplido]] matematikaria. (itzulpena)
# [[María Malla]] idazlea, katalana. itzulpena
# [[María Mariño]] idazlea. (Galizia). itzulpena
# [[Maria Pereira]] Asmatzailea (Portugal)
# [[María Salvo]] Antifrankisgta (Bartzelona) itzulpena
# [[Maria Teresa Horta]] idazlea (Portugal) itzulpena
# [[María Teresa León]] idazlea (Errioxa) itzulpena
# [[María Vallet Regí|María Vallet Regi]] Kimikaria (Kanaria)
# [[María Y. Orosa|Maria Y. Orosa]] Medikua eta ikertzailea
# [[Mariama Bâ]] idazlea (SEnegal)
# [[Marica Campo]] idazlea (GAlizia)
# [[Marie Hankel]] Esperanto idazlea, sufragista (Alemania) itzulpena
# [[Marie Paradis]] alpinista Suitzarra. Itzulpena
# [[Marie Under]] idazlea (Estonia) itzulpena
# [[Marion Donovan]] asmaitzailea. EEBB. itzulpena
# [[Mariví Ibarrola]] argazkilaria. (Naiara). itzulpena
# [[Marivi Iturbe Etxeberria]] gizarte laguntzailea. Etxebarri. itzulpena
# [[Margaret Harwood|Margaret Harwook]] Astronomoa (Estatu Batuak) itzulpena
# [[Margaret Burbidge]] Astronomoa. (Inglaterra) itzulpena
# [[Margarida Borràs]] Transexuala (Valentzia)
# [[Margarita Michelena]] poeta (Mexiko)
# [[Margarita Parra Álvarez]] Kimikaria, (Valentzia)
# [[Martha Coston]]asmatzailea (EEBB) itzulpena
# [[Marta Elena Casaús Arzú]] historialaria eta idazlea.(Guatemala)
# [[Maruja Mallo]] margolaria (Galizia) itzulpena
# [[Melitta Bentz]] asmatzailea alemaniarra itzulpena
# [[Mercè Company]] idazlea (Katalunia) itzulpena
# [[Mercè Ibarz]] idazlea (ARagoi)
# [[Mikeas Sánchez]] poeta, irakaslea, idazlea (Mexiko)
# [[Mónica Cahen D'Anvers]] kazetaria (Argentina) itzulpena
# [[Montserrat Gudiol]] margolaria, (Bartzelona) itzulpena
# [[Montserrat Torrent i Serra]] organojolea. (Bartzelona) itzulpena
# [[Nella Larsen]] idazlea Afrikar-amerikarra. Itzulpena
# [[Nellie Campobello]] idazlea eta dantzaria (Durango-Mexiko) itzulpena
# [[Nerea Irigoyen]] zientzialaria. Zaragoza
# [[Ngaio Marsh|Ngaio Marsh]] idazle, antzerlea. itzulpena
# [[Olga Orozco]] poeta (Agentina) Itzulpena
# [[Orsola Casagrande]] (Italia)
# [[Pamela Hinkson]] idazle anglo irlandarra
# [[Patricia Bath|Patricia Bath]] Medikua. itzulpena
# [[Paula Nenette Pepín]] musikaria.
# [[Paula Wiesinger]] eskiatzaile italiarra (Izulpena)
# [[Paulina Chiziane]] idazle Monzambike. Itzulpena
# [[Pilar del Río|Pilar del Rio]] kazetaria eta itzultzailea.(Granada). (itzulpena)
# [[Pilar Alonso Ibañez]] etnografoa, historialaria (Markiz, Araba) itzulpena
# [[Pilar Bellver]] idazlea, feminista (Jaen) itzulpena
# [[Policarpa Salabarrieta]] ekintzalea (Kolonbia)(Itzulpena)
# [[Raina Telgemeier]] komikigilea. (EEBB) itzulpena
# [[Rosalinda L. Orosa]] Idazlea (Filipinak)
# [[Saiza Nabarawi]] idazlea, feminista (Egipto) (Itzulpena)
# [[Sagrario Vera Gordo]] Gerrillaria. (Badajoz)
# [[Sandra Morán]] abeslaria, politikaria (Guatemala) itzulpena
# [[Sara Curruchich]] abeslaria. Guatemala. itzulpena
# [[Sarah Mather]] asmatzailea (EEBB) itzulpena
# [[Severina Luna de Orosa]] medikua eta idazlea (Filipinak)
# [[Silvia Cuevas Morales|Silvia Cuevas]] idazlea Txile. itzulpena
# [[Stefi Troguet]] Alpinista (Andorra)
# [[Susana Malón]] astronomoa (Zaragoza) Itzulpena
# [[Susana Thénon]] itzultzaile, poeta (ARgentina). Itzulpena
# [[Susana Vera]] argakilari-kazetaria (Iruñea) itzulpena
# [[Suceso Portales]] jostuna eta anarko-sindikalista (Extremadura)
# [[Syra Alonso]] idazlea, (Galizia). itzulpena
# [[Teresa Eguibar]] eskulturea (Madril). itzulpena
# [[Teresa Flores]] Feminista, ekintzailea (Txile)
# [[Teresa Meana]] ekintzaile feminista (Gijón)
# [[Vandana Shiva]] Idazlea. (India) (Itzulpena)
# [[Violette Leduc]] Idazlea (Frantzia) itzulpena
# [[Violette Szabo]] Espia (Erresuma Batua)
# [[Yaa Gyasi]] idazle afroamerikarra.(Ghana) itzulpena
# [[Yasmina Reza]] idazlea (Frantzia) itzulpena
# [[Zenobia Camprubí]] idazlea eta itzultzailea itzulpena
}}
====2018-2019====
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Agustina Otaola]] ----'''SORTUA''' Erraketista (Errenteria)
# [[Alaitz Muro]] ef-- '''SORTUA''' ipuin kontalaria eta margolaria (Durango)
# [[Amaia Aroma Lejarreta]] ef-- '''SORTU''' Txistularia (Abadiño)
# [[Ainhoa Zuazua]] ef-- '''SORTUA''' Abeslaria (Ermua)
# [[Angelita Alberdi]] ef-- '''SORTUA''' Erraketista (Eibar)
# [[Arantzazu Ametzaga]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea
# [[Ascensión Badiola]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea(Bilbo)
# [[Aurora Abasolo]] efef '''SORTUA''' Abeslaria (Durango)
# [[Begoña Sopelana]] efef '''SORTUA''' Kooperantea, soziologoa (Iurreta)
# [[Benita Uribarrena]] efef '''SORTUA''' Ekintzailea antifaxista (Durango)
# [[Damaris Pan]] ef--'''SORTUA''' artista (Mallabia)
# [[Digna Garitaonandia]] efef '''SORTUA''' Erraketista
# [[Dina Bilbao]] efef '''SORTUA''' Kirolaria (Ondarroa))
# [[Eladia Altuna]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Irura)
# [[Elena Olabe]] ef-- '''SORTU''' Poeta (Durango)
# [[Elena Solatxi]] ef--'''SORTUA''' Eskultorea (Bilbo)
# [[Elena Orobiogoikoetxea]] ----'''SORTUA''' Piano jolea (Durango)
# [[Emilia Gomez]] ----'''SORTUA''' Erraketistan. (Valentzia)
# [[Estibalitz González]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea (Ermua)
# [[Eugenia Iriondo]] efef '''SORTUA'''Erraketista (Eibar)
# [[Gloria Agirre]] ef-- '''SORTUA'''Erraketista (Asteasu)
# [[Gloria Zubia]] efef '''SORTU''' ekintzailea (Durango)
# [[Ines Etxegibel]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Durango)
# [[Irati Eguren]] ef-- '''SORTUA''' Arkitektoa, ilustratzailea (Durango)
# [[Irene Ibaibarriaga]] efef'''SORTU''' Erraketista (Ermua)
# [[Jesusa Garitaonandia]] efef '''SORTU''' Erraketista (Mallabia)
# [[Juana Elgezabal]] efef '''SORTUA'''Enpresaria (Derio)
# [[Juanita Ibaibarriaga]] efef '''SORTUA''' Ekintzailea (Ermua)
# [[Juanita Mir]] efef '''SORTUA''' Kazetaria, idazlea (Iruñea)
# [[Juanita Unzueta]] efef '''SORTUA''' Dantzaria (Eibar)
# [[Julia Klaudia Gabilondo]] efef '''SORTUA''' Idazlea (Mungia)
# [[June Arbeo]] ef-- '''SORTUA'' Atleta (Durango)
# [[Kattalin Agirre]] efef '''SORTUA''' Mugalaria, Frantziako erresistentziako kide (Sara)
# [[Koro Benito]] ef-- '''SORTUA''' Poeta (Lumbrales)
# [[Lara Izagirre]] ef-- '''SORTUA''' Zinegilea (Zornotza)
# [[Libe Goñi]] ef-- '''SORTUA''' Irakaslea (Oteitza)
# [[Lidia Cañete]] ef-- '''SORTUA''' kirolaria (Durango)
# [[Lourdes Munitxa]] efef '''SORTUA''' Euskaltzalea (Zornotza)
# [[Lucia Areitioaurtena]] efef '''SORTUA'''Erraketista (Ermua)
# [[Luz Zalduegi]] efef '''SORTUA''' Albaitaria (Mallabia)
# [[Maddi Barber]] ef-- '''SORTUA''' Zinegilea (Lakabe)
# [[Maitane Alonso]] ef-- '''SORTU''' Ikertzailea,asmatzailea (Sodupe)
# [[Maria Ana Bidegaray]] ---- '''SORTU''' Idazlea, feminista (Hazparne - Lapurdi)
# [[Maria Arrillaga]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Elgoibar)
# [[Maria Camino Oskoz]] efef '''SORTUA''' Maistra. (Iruñea)
# [[Mari Carmen Lasagabaster]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Eibar)
# [[Mari Carmen Madariaga]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Igorre)
# [[Maria Antonia Uzkudun]] --ef'''SORTUA''' Erraketista (Anoeta)
# [[Maria Luisa Alberdi]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Eibar)
# [[Maria Luisa Senar]] --ef'''SORTUA'''Erraketista (Pasaia)
# [[Maria Pilar Urriza]] ef--'''SORTUA''' Dantzaria (Lantz)
# [[Maria San Juan de Garonda]] ---- '''SORTUA'' emagina. inkisizioa sutan erre zuen (Mungia)
# [[Maribi Unamuno]] ---- '''SORTUA''' Filologoa. (Aulesti)
# [[Meritxel Relaño]] ef-- '''SORTUA''' Unicefeko arduradun nagusia Yemenen (Durango)
# [[Mila Salterain]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea (Durango)
# [[Miren Alazne Iruretagoiena]] ef-- '''SORTU''' ekintzailea (Zarautz)
# [[Miren Maortua]] efef '''SORTUA''' Idazlea (Zaldibar)
# [[Miren Uzkudun]] ef-- '''SORTUA''' Erraketista (Asteasu 1922-)
# [[Nerea Etxegibel]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Durango 1964- )
# [[Oihana Azkorbebeitia]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Abadiño 1981- )
# [[Paula Lamarain]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Eibar 1924-2018)
# [[Rosa Soroa]] ef-- '''SORTUA''' Erraketista (Elduaien 1945- )
# [[Rosario Aranburu]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Eibar 1921-2015)
# [[Silvia Trigueros]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Abadiño 1976)
# [[Teri Ibarrola]] ---- '''SORTUA''' Ipuin kontalaria (Aulesti)
# [[Vanessa Goikoetxea]] ef-- '''SORTU''' abeslaria (Florida 1980- )
# [[Zoila Askasibar]] ef-- '''SORTUA''' inprimatzailea (Elgeta 1877-1945)
# [[Shakuntala Devi]] efef Idazlea (India) (Itzulpena)
# [[Almudena Hernando]] ---- arkeologoa (Madril 1959)(itzulpena)
# [[Gisella Perl]] efef Ginekologoa judua (Hungaria 1907-1988) (itzulpena)
# [[Luna Miguel]] ef-- idazlea (Alcalá de Henares 1990- ) (itzulpena)
# [[Mae Jemison]] ef-- ingeniari (Alabama 1956- ) (Itzulpena)
# [[Maria Antonia Canals]] ef-- matematikaria (Bartzelona) (Itzulpena)
# [[Mercedes Colás]] efef Maiatzeko plazako amak (Argentina 1925-2021) (Itzulpena)
}}
=== [[Fitxategi:Gnome-colors-alacarte2.svg|30px]] Hobetuak ===
==== 2020 ====
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Agurtzane Elorriaga]] (Iurreta)
# [[Ana Diez]] zinemagilea (Tutera)
# [[Amaia Iturbide]] idazlea (Bilbo-Getxo)
# [[Ariane Lopez-Huici|Ariane López Huici]] argazkilari lapurtarra.
# [[Erika Lagoma]] Bertsolaria, feminista (Lesaka-Durango)
# [[Gurutzi Arregi]] etnografoa (Durango)
# [[Iñaxi Etxabe]] Bertsolaria, (Zumaia-Zarautz)
# [[Isabel Coixet]] zinegilea (Katalunia)
# [[Itziar Mendizabal]] Dantzaria (Gipuzkoa
# [[Luzia Goñi]] bertsolaria (Basaburua)
# [[Maider Fernandez]] zinegilea (Donostia)
# [[Maria Zambrano]] idazlea (Madril)
# [[Martina Ibaibarriaga]] gerrillaria (Berriz)
# [[Matxalen Ziarsolo]] saskibaloi jokalaria (Ermua)
# [[Oihana Alkorta]] musikaria (Orio-Zarautz)
# [[Primi Erostarbe]] panderojolea eta irrintzilaria (Oñati)
# [[Teodora Zuloaga]] zeramikaria (Madril-Segovia)
# [[Trota Salernokoa]] ginekoloagoa(Italia)
# [[Alfonsina Strada]] txirrindulari argentinarra (Mototsa)
}}
==== 2018-2019 ====
# [[Balendiñe Albizu]] efef Idazlea (Zumaia)
# [[Gurutze Frades]] ef-- Kirolaria (Durango-Iurreta)
# [[Lourdes Unzueta]] ef-- Idazlea (Durango)
# [[Uri Ruiz Bikandi]] efef Idazlea (Durango)
== HOBETUAK ==
=== Hobetuak 2023 ===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Sonia Etxezarreta]] '''--ef'''mahai-tenislaria (Irun 1968?- 2011)
# [[Yusra Mardini]] '''ef--'''igerilaria, errefuxiatua (Siria 1998)
# [[Olatz González]] '''ef--'''antropologoa (Bilbo 1973)
# [[Eider Cardeñosa]] '''ef--'''karateka (Gasteiz 1995)
# [[Graziana Barrenetxea]] '''----'''sorginkeriaren biktima (Zugarramurdi 1540-Logroño 1610)
# [[Ainara Elbusto]] '''ef--'''txirrindularia (Nafarroa 1992)
# [[Patricia López Arnaiz]] '''ef--''' (Gasteiz 1981)
# [[Sofia Otero]] '''ef--'''aktorea (Basauri 2013)
# [[Estibaliz Urresola Solaguren]] '''ef--'''film zuzendaria, gidoilaria (Laudio 1984)
# [[Kim Ju-ae]] '''ef--'''Kim dinastiako kidea (Ipar Korea 2013)
# [[Barbara Stanwyck]] '''efef'''aktorea (AEB 1907-1990)
# [[Glenn Close ]] '''ef--'''aktorea (AEB 1947)
# [[Lola Baldrich]] '''ef--'''aktorea (Toledo 1967)
# [[Lola Herrera]] '''ef--'''aktorea (Valladolid 1935)
# [[Federica Montseny]] '''efef'''anarkista, idazlea (Madril 1905-Frantzia 1994)
# [[Céline Laguarde]] '''efef'''argazkilaria (Lapurdi 1961)
# [[Aroa Gorostiza]] '''ef--'''txirrindularia (Elorrio 2002)
# [[Anna Muzytxuk ]] '''ef--'''xake-jokalaria, aktibista (Ukraina 1990)
# [[Clara Azurmendi]] '''ef--'''badminton kirolaria (Donostia 1998)
# [[Irene Papas]] '''efef'''aktorea, abeslaria (Grezia 1926-2022)
# [[Uxue Apaolaza]] '''ef--'''idazlea (Hernani 1981)
# [[Hélène Carrère d'Encausse]] '''efef'''historialaria (Paris 1929)
# [[Lisa Simpson]] marrazkietako pertsonaia (AEB 1987)
# [[Maggie Simpson]] marrazkietako pertsonaia (AEB 1987)
# [[Emakumearen historia]] emakumearen eginkizuna historian zehar
# [[Oihana Azkorbebeitia]] '''ef--'''korrikalaria (Abadiño 1981)
# [[Ione Irazabal]] '''ef--'''aktorea (Elorrio 1963)
# [[Hürrem Sultan]] haseki sultan (Poloniako Erresuma,?-Otomandar Inperioa,1558)
# [[Irene Atenaskoa]] '''--ef'''enperatrizea (Atenas,752-Lesbos,803)
# [[Angelique du Coudray]] '''--ef'''emagina (Frantzia, 1712-1794)
# [[Enara López]] '''ef--'''txirrindularia (Bilbo 1997)
# [[Genero-rol]]
# [[Genero-desparekotasun]]
# [[Louise Joy Brown]] '''ef--'''1. probeta umea (Erresuma Batua 1978)
# [[Marije Fullaondo]] '''ef--'''politikaria (Getxo, 1964)
# [[Francisca Pizarro Yupanqui]]'''ef--'' Quispe Sisa eta Francisco Pizarroren alaba (Peru,1534-Cáceres,1598)
# [[Hassiba Ben Bouali]] '''efef''Aljeriako Independentzia Gerrako gudaria (1938 - 1957)
# [[Irene Paredes]] '''ef--'''futbolaria (Legazpi 1991)
# [[Oihane Hernandez]] '''ef--'''futbolaria, defentsa (Sopela 2000)
# [[Misa Rodríguez]] '''ef--'''futbolaria, atezaina (Kanariak 1999)
# [[Filipa Moniz]] '''ef--'''Kristobal Kolonen emaztea (Portugal, 1455-1485)
# [[Agatha Barbara]] '''efef'''presidentea, aitzindaria (Malta 1923-2002)
# [[Elena Furiase]] '''ef--'''aktorea, idazlea (Madril 1988)
# [[Itsaso Arana]] '''ef--'''ktorea, zuzendaria (Nafarroa 1985)
# [[Ane Santesteban]] '''ef--'''txirrindularia (Errenteria 1990)
# [[Maite Ruiz de Larramendi]] '''ef--'''pilotari ohia (Beasain 1973)
# [[Claudia Zornoza]] '''ef--'''futbolaria, erdilaria (Madril 1990)
# [[Alexia Putellas]] '''ef--'''futbolaria, erdilaria (Bartzelona 19)
# [[Susana Zapke]] '''ef--'''musikologoa (Gipuzkoa 1965)
# [[Maite Agirre ]] '''ef--'''aktore, antzerkigilea (Zarautz 1955)
# [[Noe Itō]] '''efef'''aktibista, eraila (Japonia 1895-1923)
# [[Edmonia Lewis]] '''efef'''eskultorea (AEB 1844-Londres 1907)
# [[Libe Mimenza]] '''ef--'''kazetaria, ikertzailea (Elorrio 1988 19)
# [[Maddalen Dorronsoro Amiano]] '''ef--'''abesbatza zuzendaria (Lezo 1987)
# [[Aintzane Encinas]] '''ef--'''futbolaria ohia, entrenatzailea (Donostia 1988)
# [[Alba Redondo]] '''ef--'''futbolaria, aurrelaria (Albacete 1996)
# [[Jennifer Hermoso]] '''ef--'''futbolari aurrelaria eta erdilaria (Madril 1990)
# [[Ainhoa Cantalapiedra]] '''ef--'''abeslaria (Galdakao, 1980)
# [[Zoleka Mandela]] '''efef'''aktibista (Hegoafrika, 1980-2023)
# [[Ana Terradillos]] '''ef--'''kazetaria (Donostia 1973)
# [[Lidia Valentín ]] '''ef--'''pisu-jasotzailea (Leon 1985)
# [[Maite Oroz]] '''ef--'''futbolaria (Nafarroa 1998)
# [[Adania Shibli]] '''e---'''idazlea (Palestina, 1974)
# [[Rafeef Ziadah]] '''e---'''poeta (Libano, 1979)
# [[Yolanda Alzola]] '''ef--'''telebista aurkezlea (Bizkaia, 1970)
# [[Silvia Intxaurrondo]] '''ef--'''kazetaria (Barakaldo, 1979)
# [[Miren Arzallus]] '''----'''moda historialaria, ikertzailea (Bilbo 1978)
# [[June Ansoleaga]] '''ef--'''kazetaria (Sopela 1987)
# [[Zuriñe Zulaika]] '''----'''metereologoa, fisikaria (?, ?)
# [[Maria Eugenia Luc]] '''ef--'''musikagilea ( Argentina/Euskal Herria 1958)
# [[Yurena]] '''ef--'''abeslaria (Santurtzi 1969)
# [[Amanirenas]] '''e-e-'''erregina eta gobernadorea (Kuxeko Erresuma, K.a.57 - K.a.10)
# [[Gabriela Silang]] '''efef'''Filipinetako heroia (Filipinak, 1731-1763)
# [[Bene Bergado]] '''----'''artista, eskultorea (Salamanca/Bizkaia 1963)
# [[Margarita López Maturana]] '''efef''' moja beatoa, Berrizko Mesedeetako Misiolarien sortzailea (Bilbo 1884-Donostia 1934)
# [[Diana Krall]] '''ef--''' piano-jotzailea eta jazz abeslaria (Kanada 1964)
# [[Maria Gebara]] ---- idazlea (Valladolid, ? - ? ,1683)
# [[Janire Gonzalez Etxabarri]] ef-- surflaria (Zumaia 2005)
}}
== [[Fitxategi:Gnome-system-users.svg |30px|]] Wikilariok ==
(Zure izena gehitu dezakezu iturburu kodea aldatu eta 4 bider ALT Gr + 4 sakatuta (4 aldiz "~" agertuko da)
# [[Lankide:Wikimaribarre|Wikimaribarre]] ([[Lankide eztabaida:Wikimaribarre|eztabaida]]) 18:22, 13 ekaina 2018 (CET)
# [[Lankide:Lurdeswiki|Lurdeswiki]] ([[Lankide eztabaida:Lurdeswiki|eztabaida]]) 18:17, 23 urtarrila 2020 (CET)
# [[Lankide:Larrauri|Larrauri]] ([[Lankide eztabaida:Larrauri|eztabaida]]) 18:18, 23 urtarrila 2020 (CET)
# [[Lankide:OrtuUrti|OrtuUrti]] ([[Lankide eztabaida:OrtuUrti|eztabaida]]) 18:22, 23 urtarrila 2020 (CET)
# [[Lankide:Mototsa|Mototsa]] ([[Lankide eztabaida:Mototsa|eztabaida]]) 11:20, 22 uztaila 2020 (CET)
# [[Lankide:Joseintx|Joseintx]] ([[Lankide eztabaida:Joseintx|eztabaida]]) 18:22, 9 urria 2020 (CET)
# [[Lankide:Isabeliraurgi|Isabeliraurgi]] ([[Lankide eztabaida:Isabeliraurgi|eztabaida]]) 17:48, 16 urria 2020
# [[Lankide:Mgaraizabal|Mgaraizabal]] ([[Lankide eztabaida:Mgaraizabal|eztabaida]]) 18:00, 5 azaroa 2021 (CET)
# [[Lankide:josi|Josi]] ([[Lankide eztabaida:Josi|eztabaida]]) 18:00, 5 azaroa 2021 (CET)
# [[Lankide:Andremendea|Andremendea]] ([[Lankide eztabaida:Andremendea|eztabaida]]) 16:43, 15 azaroa 2024 (CET)
# [[Lankide:JULEBAR|JULEBAR]] ([[Lankide eztabaida:JULEBAR|eztabaida]]) 16:48, 15 azaroa 2024 (CET)
== Wikilaguntza ==
* [https://eu.wikipedia.org/wiki/Laguntza:Gida_arina Gida Arina]
* [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:C%C3%B3mo_subir_imagen_con_la_app_de_Wikimedia_Commons.pdf Cómo subir una imagen con la app de Wikimedia Commons]
* [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ejemplo_de_subida_de_imagen_a_Commons,_introduciendo_geolocalizaci%C3%B3n.webm Ejemplo de subida de imagen a Commons, introduciendo geolocalización]
== [[Fitxategi:Gnome-web-browser.svg|30px]] Kanpo estekak ==
* Nola igo argazkiak Commons-era? [[c:File:Ejemplo_de_subida_de_imagen_a_Commons,_introduciendo_geolocalización.webm|Ordenagailutik (bideoa)]] | [https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/89/C%C3%B3mo_subir_imagen_con_la_app_de_Wikimedia_Commons.pdf App-etik (PDF)] | [[:es:Wikipedia:Encuentros/Wiki_Takes_Vitoria-Gasteiz/Ayuda|Ideia gehiago...]]
* [https://anboto.org/durango/1583310345667-wikipedia-erreminta-ona-dela-uste-dugu-emakumeek-erreferentzialtasuna-lortzeko Wikipedia erramienta ona dela uste dugu emakumeek erreferialtsuna lortzeko]Anboto 2020/03/04
* [https://www.elcorreo.com/bizkaia/duranguesado/durangaldeko-andren-ekarpenak-20200122193350-nt.html?edtn=bizkaia&fbclid=IwAR1hHPcQJaQM-WaIU7mYeNetsB89jEH2-BWSA0fPGjbTgTkHpqtKRT9BnCc#vca=fixed-btn&vso=rrss&vmc=fb&vli=Duranguesado Durangaldeko andren ekarpenak bistaratzera dator WikiEmakumeok] El Correo 2020/01/21
* [https://anboto.org/durango/1579696765085-wikikedada-egingo-dute-durangon-wikipedian-dagoen-genero-arrakala-aldatzeko 'Wikikedada' egingo dute Durangon, Wikipedian dagoen "genero arrakala" aldatzeko], Anboto Durango 2020/01/22
* [https://dotb.eus/dotb-eus-emakumeen-biografia-berriak-sortzeko-wikikedada-antolatu-da-durangon/ Emakumeen biografia berriak sortzeko ‘Wikikedada’ antolatu da Durangon] Dotb.eus 2020/01/23
* [http://www.azkuefundazioarenegunkaria.eus/wikikedada-wikiemakumeokwikidurango/ Wikikedada: WikiEmakumeok/WikiDurango | Azkue Fundazioaren Egunkaria] 2020/01/21
* [https://halabedi.eus/es/marisa-barrena-wikiemakumeok-gizarteko-beste-arloetan-lez-emakumeak-ia-ikusezinak-gara-wikipedian-ere/?fbclid=IwAR2pUHHzwsNx8kzKAyc3dlTpZc4p4mx8duIC0PeKHEj01G3yXoFKxXlBBlc Marisa Barrena (Wikiemakumeok): "Gizarteko beste arloetan lez, emakumeak ia ikusezinak gara wikipedian ere" - Halabedi] 2020/02/06
* [https://www.youtube.com/watch?v=eH-JkwLAa6Q&feature=youtu.be [Bideoa] Data zaharrak bilatzen], Estibalitz González Solozabal Durangon #Wikiemakumeok mintegian data zaharrak zelan bilatzen diren azaltzen dau, Josi Sierra-ri esker.
* [https://amp.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/amarauna/osoa/7892080/magikoa-da-andre-baten-biografia-mundura-zabaltzea/ "Magikoa da andre baten biografia mundura zabaltzea"], EITB - 2021/03/08
* https://www.youtube.com/watch?v=r2Z5CFSLSf8 Lurdes Totorikaguena eta Marisa Barrena Laixiar irratian
* [https://mugakultura.eus/2023/11/10/wikiemakumeok-dokumentala-zinebin-estreinatzea-zorte-ikaragarria-da-bozgorailu-potentea-baita/?fbclid=IwAR2YDcgxq21VEdyB3vM1pju0fA9vtxobJH8n6i2sfPmyLhVQJr9Ys2vCTlw/ Bilbon, Zinebin estrenatzea zorte ikaragarria da, bozgorailu potentea baita. Mugalari 2023ko azaroa. ]
6d9q3rkl3c72piv401pp0s2o4y929qc
9975896
9975292
2024-11-21T06:12:08Z
Aonandi
156348
/* Berriak 2024 (azaroa) */
9975896
wikitext
text/x-wiki
'''''WikiDurangaldea | Durangaldean egiten diren lanaldietako wikilekua '''''
[[Fitxategi:WikiEmakumeok Euskal Herriko 5. Jardunaldi Feministak.jpg|thumb|WikiEmakumeok, Euskal Herriko 5. Jardunaldi Feministak. Azaroak 1 2019, Durangon]]
[[File:5.555 biografia 2024 martxoa.png|thumb|200px|2024.03.08]]
[[File:Durangoko wikilariok 5.000 biografia.png|thumb|200px|2023.12.31]]
[[File:Durangoko wikilariak 2023.jpg|thumb|200px|2023.07.07]]
[[File:WikiEmakumok 3000.jpg|thumb|200px|2023ko otsaila]]
[[File:Wikiemakumeok Durango Abendua 2022.jpg|thumb|200px|2022ko abenduaren 1a]]
[[Fitxategi:Wikiemakumeok Durango.jpg|thumb|200px|Durangoko wikilariak. 2022ko iraila]]
[[Fitxategi:Durangoko wikilariak 1500.jpg|thumb|200px|Durangoko wikilariak. 2022ko ekaina]]
[[Fitxategi:Durangoko Wikilariak.jpg|thumb|200px|Durangoko wikilariak. 2022ko apirila]]
== [[Fitxategi:Im-jabber.svg|30px|]] Wikiproiektu honen helburuak ==
* Emakumeen biografia berriak sortzea euskaraz.
* Wikipedian beste hizkuntza batzuetan badauden emakumeen biografiak euskarara ekartzea.
* Emakumezko editore euskaldunen kopurua handitzea.
* Euskal Wikipedian genero-ikuspegia txertatzea.
* Historian zehar izandako emakumeen ekarpenak eta ezagutzak Euskal Wikipedian biltzea.
== [[File:La mujer que nunca conociste logo 2017.jpg|30px]] Emakumeen zerrenda [https://es.wikipedia.org/wiki/Wikiproyecto:Mujeres/Wikimujeres/WikiEmakumeok/Durango >>> erderaz]==
=== EGITEN ===
# [[Agnes_Sj%C3%B6berg]] https://es.wikipedia.org/wiki/Agnes_Sj%C3%B6berg (Lurdes)
# [[Kamal_Ranadive]] https://es.wikipedia.org/wiki/Kamal_Ranadive (Lurdes)
# [[Joan_Feynman]] https://es.wikipedia.org/wiki/Joan_Feynman (Lurdes)
# [[Emma_Lucy_Braun]] https://es.wikipedia.org/wiki/Emma_Lucy_Braun (Lurdes)
# [[Aurora_Sampedro_Pi%C3%B1eiro]] https://es.wikipedia.org/wiki/Aurora_Sampedro_Pi%C3%B1eiro (Lurdes)
# [[Edith_Farkas]] https://es.wikipedia.org/wiki/Edith_Farkas (Lurdes)
# Espainiako 36ko Gerran fusilatutako emakumeak, SORTU (Marisa)
'''Ingelesetik itzultzeko'''
# [[Georgianna Offutt]] https://en.wikipedia.org/wiki/Georgianna_Offutt
# [[Sarah Massey Overton]] https://en.wikipedia.org/wiki/Sarah_Massey_Overton
# [[Katherine Reed Balentine]] https://en.wikipedia.org/wiki/Katherine_Reed_Balentine
# [[Anna M. Morrison Reed]] https://en.wikipedia.org/wiki/Anna_M._Morrison_Reed
# [[Ellen Clark Sargent]] https://en.wikipedia.org/wiki/Ellen_Clark_Sargent
# [[Selina Solomons]] https://en.wikipedia.org/wiki/Selina_Solomons
# [[Mary Wood Swift]] https://en.wikipedia.org/wiki/Mary_Wood_Swift
#
# [[Naomi Anderson]] https://en.wikipedia.org/wiki/Naomi_Anderson
# [[Mithu Sanyal]] https://en.wikipedia.org/wiki/Mithu_Sanyal (Leire Mi)
Catharine Waugh McCulloch - Wikipedia # [[Catharine Waugh McCulloch]] sufragista (AEB 1862-1945)
Grandma Gatewood - Wikipedia # [[Granma Gatewood McCulloch]] ultrarail mendi-ibileran aitzindaria (AEB 1887-1973)
'''Frantsesetik itzultzeko'''
# [[Émilie Carles]] https://fr.wikipedia.org/wiki/%C3%89milie_Carles
# [[Victoria Mas]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Victoria_Mas
# [[Jeanne Humbert]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Jeanne_Humbert
# [[Anna Mahé]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Anna_Mah%C3%A9
# [[Capucine Motte]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Capucine_Motte
'''SORTZEKO'''
# [[Uxue Rey Gorraiz]] idzlea, kazetaria
# [[Lola Lopez de Lacalle]] idazlea (Zornotza)
# [[Ignacia Altolagirre Camarero]] (h.2023.07.22)
# [[Naia Laka]] (Ispaster) https://www.eitb.eus/es/cultura/cine/festival-san-sebastian/videos/detalle/9589117/video-zortzitik-infinitura-recorrido-por-historia-del-cine-vasco-de-mano-de-benito-ansola/
# [[Annette Gonzalez-Etxabarri]] https://www.naiz.eus/es/info/noticia/20230508/annette-gonzalez-etxabarri-zumaiarra-txapeldun-europako-junior-txapelketan
# [[Madalen Etxegarai]] pilotaria. https://goiena.eus/oinati/1727423962644-madalen-etxegarai-haurra-nintzenean-nuen-ametsa-betetzen-nabil
# [[Sylvia Lefanu]] zinemagilea. https://www.berria.eus/kultura/zinemaldia/berria-eus_2130955_102.html
# [[Nagore Urdapilleta]] Errio dokumentalaren aurkezlea. https://ataria.eus/komunitatea/berria/1727420302628-bere-txikitasunean-orio-zeinen-handia-den-erakutsi-nahi-izan-dugu
# [[Maite Ubiria]] kazetaria. https://www.berria.eus/euskal-herria/iparrari-hegoak-ematen_2129951_102.html
# [[Pancracia Ollo de la Mata]] Zumalakarregiren emaztea
# [[Ainhoa Aldazabal Gallastegi]]
# [[Uxua Azpiroz]] hezitzailea https://www.berria.eus/bizigiro/beharrezkoa-da-bizikidetza-oinarri-duten-proiektuak-garatzea-ikastetxeetan_2128805_102.html
# [[Heza Sengal]]. emakume yazikia. https://www.berria.eus/mundua/eiren-gustukoak-baginen-erosi-egiten-gintuzten-merkantzia-hutsa-bagina-bezala_2128867_102.html
# [[Miren Berasategi Zeberio]] Ikertzailea. https://www.berria.eus/euskal-herria/gizon-gazteek-kontserbadurismorako-joera-dute_2128223_102.html
'''Zinegileak - Donostiako Giza Eskubideen Zinemaldian sarituak'''
# [[Kim Longinotto]] https://es.wikipedia.org/wiki/Kim_Longinotto
# [[Lourdes Portillo]] https://es.wikipedia.org/wiki/Lourdes_Portillo
# [[Deepa Mehta]] https://es.wikipedia.org/wiki/Deepa_Mehta
'''Espainiako Gerra Zibileko emakumeak'''
# [[Sofia Da Blasco]] https://es.wikipedia.org/wiki/Sof%C3%ADa_Blasco
# [[Carolina_Bunjes-Rosenthal]] https://es.wikipedia.org/wiki/Carolina_Bunjes-Rosenthal
# [[Isabel Alonso]] https://es.wikipedia.org/wiki/Isabel_Alonso
'''Emakume interesgarriak'''
# [[Jekaterina Samutsevitx]] https://es.wikipedia.org/wiki/Yekaterina_Samuts%C3%A9vich
# [[Nadezhda Popova]] https://es.wikipedia.org/wiki/Nadezhda_Popova
'''Heroínas de la Unión Soviética''' https://es.wikipedia.org/wiki/Anexo:Hero%C3%ADnas_de_la_Uni%C3%B3n_Sovi%C3%A9tica
'''Emakumeak eta itsasoa'''
https://www.naiz.eus/eu/info/noticia/20210924/las-mujeres-ilustres-de-la-historia-naval-en-el-itsasmuseum-de-bilbo-a-traves-del-arte
'''Kartzelak'''
# Cárcel de mujeres de Málaga https://es.m.wikipedia.org/wiki/Antigua_c%C3%A1rcel_de_mujeres_de_M%C3%A1laga
# Antigua cárcel de Segovia. https://es.wikipedia.org/wiki/Antigua_c%C3%A1rcel_de_Segovia
# Cárcel la Galera https://es.wikipedia.org/wiki/C%C3%A1rcel_La_Galera
# Cárcel Central/Prisión de Madres Lactantes de San Isidro (Madril)
'''EMAKUME ITZULTZAILEAK'''
# [[Malika Embarek]] https://es.wikipedia.org/wiki/Malika_Embarek
# [[Concha Fernández-Luna Sánchez]] https://es.wikipedia.org/wiki/Concha_Fern%C3%A1ndez-Luna_S%C3%A1nchez
# [[Laura García Corella]] https://es.wikipedia.org/wiki/Laura_Garc%C3%ADa_Corella
'''EMAKUME AKTIBISTAK'''
# https://es.wikipedia.org/wiki/Categor%C3%ADa:Mujeres_activistas
# [[María Dimádi]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Mar%C3%ADa_Dim%C3%A1di (Leire)
# [[Paste Up Morras]], aktibista https://es.wikipedia.org/wiki/Paste_Up_Morras
# [[Elizabeth Wathuti]] aktibista https://es.wikipedia.org/wiki/Elizabeth_Wathuti (Oiber)
# [[Tosia Altman]] https://es.wikipedia.org/wiki/Tosia_Altman
# https://es.wikipedia.org/wiki/V%C3%B5_Th%E1%BB%8B_Th%E1%BA%AFng
# [[Maria Spiridonova]] https://es.wikipedia.org/wiki/Mariya_Spirid%C3%B3nova
# [[Yusra Al Barbar]] https://es.wikipedia.org/wiki/Yusra_al-Barbari palestinarra
'''EMAKUME ILUSTRATZAILEAK''' https://es.wikipedia.org/wiki/Categor%C3%ADa:Ilustradoras
# [[Mitzy Reyes Juárez]] https://es.wikipedia.org/wiki/Mitzy_Reyes_Ju%C3%A1rez
# [[Ellen Robbins]] https://es.wikipedia.org/wiki/Ellen_Robbins
# [[Retta aktibisten zerrendan Scott]] https://es.wikipedia.org/wiki/Retta_Scott
# [[Bahia Shehab]] https://es.wikipedia.org/wiki/Bahia_Shehab
# [[Posy Simmonds]] https://es.wikipedia.org/wiki/Posy_Simmonds
'''EMAKUME IDAZLEAK - POETAK'''
# [[Anna Caballé Masforroll]] https://es.wikipedia.org/wiki/Anna_Caball%C3%A9_Masforroll
# [[Olga Rivero]] https://es.wikipedia.org/wiki/Olga_Rivero_Jord%C3%A1n
'''EMAKUMEAK ZIENTZIAN'''
# [[Ruth Pfau]] https://es.wikipedia.org/wiki/Ruth_Pfau
# [[Gloria Long Anderson]] https://fr.wikipedia.org/wiki/Gloria_Long_Anderson
# [[Clémence Royer]] https://es.wikipedia.org/wiki/Cl%C3%A9mence_Royer
# [[Tilly Edinger]] https://es.wikipedia.org/wiki/Tilly_Edinger
# [[Isabel Clifton Cookson]] https://es.wikipedia.org/wiki/Isabel_Clifton_Cookson
# [[Cécile DeWitt Morette]] https://es.wikipedia.org/wiki/C%C3%A9cile_DeWitt-Morette
# [[Wrexie Leonard]] https://es.wikipedia.org/wiki/Wrexie_Leonard
# [[Marjorie Lee Browne]] https://es.wikipedia.org/wiki/Marjorie_Lee_Browne
'''DENETARIK'''
# [[Victorine Brocher]] https://en.wikipedia.org/wiki/Victorine_Brocher (LEIRE MENDIBURU)
# [[Esther Afus Ocloo]] aitzindaria (Ghana) https://es.wikipedia.org/wiki/Esther_Afua_Ocloo
# [[Margaret A. Wilcox]] https://en.wikipedia.org/wiki/Margaret_A._Wilcox (Eider)
# [[Amineh Kakabaveh]] https://en.wikipedia.org/wiki/Amineh_Kakabaveh (Eider)
# [[Comandanta Ramona]] https://es.wikipedia.org/wiki/Comandanta_Ramona Chiapas
# [[Trio Artio]] https://www.musicexport.at/artist/trio-artio/ + Berria egunkaria(Eider)
# [[Fabiola Letelier]] abokatua eta giza eskubideen aldeko ekintzailea.
# [[Ana Belén Montes]] espioia. https://es.wikipedia.org/wiki/Ana_Bel%C3%A9n_Montes
# [[Dorothy Levitt]] asmatzailea eta kotxe lasterketetan aitzindaria https://es.wikipedia.org/wiki/Dorothy_Levitt
== BERRIAK ==
==='''Berriak 2024''' ('''azaroa''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Janire Etxabe]] '''SORTUA''' dantzaria da, dantza bertikalean aditua. (Arrankudiaga, Bizkaia, 1979)
# [[Celia Santos]] '''SORTUA''' idazlea (Bergara, 1972)
# [[Tamara García Iglesias]] '''SORTUA''' zinemagilea eta komisarioa (Lasarte, 1978)
# [[Warisha Moradi]] '''SORTUA''' heriotz epaia duen militante kurdua (Kurdistan, XX. mendea)
# [[Carmina Merodio Hoyos|Carmina Herodio]] '''SORTUA''' Saturrarango kartzelan egon zen 6 urtez (Panes, 1920-2006)
# [[Parvaneh Kazemi]] '''SORTUA''' matematikaria, mendizale eta mendi gidaria (Teheran, 1970)
# [[Araceli González Carballo]] espioia, erizaina (Lugo 1914-Madril 1990)
# [[Margarita Ruiz de Lihory]] margolaria, espioia (Valentzia 1889-Albacete 1968)
# [[Isona Passola]] film zuzendaria, gidoilaria, ekoizlea (Bartzelona 1953)
# [[Cristina Martín-Prieto]] futbolaria (Sevilla 1993)
# [[Melania Olcina]] dantzaria, koreografoa (Bartzelona 1982)
# [[Rafaela Carrasco]] dantzaria, koreografoa (Sevilla 1972)
# [[Lisi Estaràs]] dantzaria, koreografoa (Argentina 1971)
# [[Lorena Nogal]] dantzaria, koreografoa (Bartzelona 1984)
# [[Luz Arcas]] dantzaria (Malaga 1983)
# [[Manuela Carrasco]] flamenko dantzari ijitoa (Sevilla 1958)
# [[Lynda Barry]] komikigile eta irakasle estatubatuarra (Wisconsin, 1956)
# [[Maria Antónia Palla]] kazetaria eta feminista (Portugal, 1933)
# [[Mary Adamson Anderson Marshall]] medikua Edinburgoko 7ak taldekoa (1837-1910)
# [[Sara González Lolo]] patin hockey jokalaria (Asturias 1992)
# [[Natasha Lee]] patin hockey jokalaria, entrenatzailea (Malaysia/Asturias 1992)
# [[María Díez Busqué]] patin hockey jokalaria (Bartzelona 1989)
# [[Anna Casarramona Vivas]] patin hockey jokalaria (Bartzelona 1994)
# [[Anna Serra]] triatleta (Bartzelona 1968)
# [[Mathilde Ollivier]] aktorea, modeloa (Frantzia 1994)
# [[Gimena Llamedo]] psikologoa, politikaria (Asturias 1981)
# [[Mikey Madison]] aktorea (AEB 1999)
# [[Julia Butters]] aktorea (AEB 2009)
# [[Samantha Robinson]] aktorea (AEB 1991)
# [[Irene Flunser Pimentel]] historialaria (Lisboa, 1950)
# [[Cósima Wagner|Cosima Wagner]], Richard Wagner musikagilearen 2. emaztea (Bellagio, 1837 - Bayreuth, 1930)
# [[Verena Wagner]] musikagilea (Alemania, Bayreuth, 1920- Überlingen, 2019)
# [[Eva von Bülow]] Cosima Liszt eta Richard Wagnerren alaba (Tribschen, 1867 - Bayreuth, 1942),
# [[Anne Rearick]] argazkilari estatubatuarra (Idaho, AEB, 1960)
# [[Pauline Harmange]] idazlea eta feminista (Lille, 1994)
# [[Bertha Hirsch Baruch]] poeta, idazle eta sufragista (AEB)
# [[Minora Kibbe]] gizarte erreformatzaile eta sufragista (AEB)
# [[Emily Bovell|Emily Bowel]] medikua (Londres, 1841-1845)
# [[Honor Frost]] urpeko arkeologoa (Erresuma Batua, 1917-2010)
# [[Susan Atkins]] kriminala (AEB 1948-2009)
# [[Abigail Folger]] oinordeko eraila (AEB 1943-1969)
# [[Eva Saldaña]] ekologo aktibista (Madril 1977)
# [[Rosalie Varda]] jantzi diseinatzailea (Frantzia 1958)
# [[Manuela Fernández Pérez]] artista (Madril 1927-2017)
# [[Manuela Saborido Muñoz]] artista (Cadiz 1943)
# [[Sofia Crespo]] artista bisuala (Argentina 1991)
# [[Mercedes Doménech]] irrati esataria (Asturias 1922-Granada 2002)
# [[Barbara Steele]] aktorea (EB 1937)
# [[Arantza Toledo]] piraguista (Cuenca 1999)
# [[Alice Coffin]] kazetaria eta feminista (Tolosa, Ozitania, 1978)
# [[Clara Elizabeth Chan Lee]]
# [[Emily Sturge]]
# [[Gulielma Lister]] botanikaria (Ingalaterra, 1860-1949)
# [[Katharina Wagner]] eszena zuzendaria da. Bayreutheko Jaialdiaren zuzendaria. (Bayreuth, Alemania, 1978)
# [[Isolde Wagner]] Hans von Bülow edo Richard Wagner eta Cosima Wagner-en alaba (Alemania, 1865 - 1919)
# [[Blandine von Bülow]] Hans von Bülow eta Cosima Liszten alaba zen, (Alemania, 1863-1941)
# [[Daniela von Bülow]] piano-jotzailea (Berlin, 1860 - Bayreuth, 1940)
# [[Minna Wagner|Minna Wagner,]] aklorea (Saxonia, 1809- Dresden, 1866)
# [[Eva Wagner-Pasquier]]antzerki-enpresaburu da ( Alemania, 1945)
# [[Yang Huanyi]] nushuaren azken hiztuna (Txina 1906-2004)
# [[Carme Sansa]] aktorea, ekintzailea (Bartzelona 1943)
# [[Ana Romero Galán]] kazetaria, idazlea (Cádiz 1966)
# [[Aimée de Heeren]] socialitatea ( Brasil 1903-AEB 2006)
# [[Rocío Márquez]] flamenko kantaria (Huelva 1985)
# [[Carola Ortiz]] musikagilea, abeslaria, klarinete jolea (Bartzelona 1986)
# [[Isabel de Solís]] esklabu kristaua, Granadako Muley Hacén sultan nazariaren ohaidea (? XV. mendea- Sevilla ?)
# [[Nani Jiménez]] aktorea, modeloa (Valentzia 1981)
# [[Alejandra Herranz]] kazetaria (Bartzelona 1972)
# [[Mar Cabra]] ikerketa kazetaria (Madril 1983)
# [[Marianne Grunberg-Manago]] biokimikaria (Frantzia, 1921-2013)
# [[Angela Becerra]] idazlea (Kolonbia, 1957 )
# [[Codou Bop]] soziologoa, kazetaria, feminista (Senegal, ?)
# [[Ana Gomes]] portugaldar diplomazialari eta politikaria (Lisboa, 1954)
# [[Maria Filomena Mónica]] portugaldar soziologoa (Lisboa, São Mamede, 1943)
# [[Ayşe Sultan]] otomandar printzesa (1608-1656)
# [[Mara Santos]] kanoalaria (Palentzia 1969)
# [[María José Campos]] xakelaria (Argentina 1999)
# [[Fatma Hatun]] Ahmed I.aren 3. ezkontidea (?Bosnia 1590-Istanbul 1660)
# [[Mahfiruz Hatice Hatun]] esklaboa, Ahmed I.a sultanaren 1. ezkontidea (Kaukaso 1590-Istanbul 1620)
# [[Hanzade Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul c.1609-Edirne 1650)
# [[Gevherhan Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul c.1605- c.1631)
# [[Atike Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul 1614-1674)
# [[Abide Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul 1618-1648)
# [[Fatma Sultan (Ahmed I.aren alaba)]] printzesa (Istanbul c.1607-c.1671)
# [[Ida Finney Mackrille]] sufragista, politikaria eta hizlaria(AEB, 1867-1960)
# [[Luella Johnston]] Enpresaria (AEB, 1958)
# [[Elizabeth Thacher Kent]] idazlea (AEB, 1868-1952)
# [[Blandine Le Callet]] idazle eta irakasle frantsesa (Frantzia, 1969)
# [[Rosa Maria Gilart Jiménez]] brodatzailea (Mallorca 1810-Madril 880)
# [[Eugenia Kalnay]] metereologoa (Argentina 1942)
# [[Judeline]] abeslaria (Cádiz 2003)
# [[Claude Pompidou]] politikaria, 1. dama (Frantzia 1942-2007)
# [[Handan Sultan]] otomandar ezkontidea (Bosnia 1565-Istanbul 1605)
# [[Halime Sultan]] otomandar ezkontidea (Abkhazia 1576-Istanbul 1623)
# [[Safiye Sultan]] otomandar ezkontidea (Albania 1550-Istanbul 1618)
# [[Telli Hümaşah Sultan]] otomandar ezkontidea (¿ c.1630-c.1676)
# [[Turhan Hatice Sultan]] otomandar ezkontidea eta erregeordea (Rutenia 1627-Edirne 1683)
# [[Ana Lena Rivera]] idazlea (Asturias 1972)
# [[Emma Maria Harrington]] sufragista (Dinamarka 1881-AEB ?)
# [[Ángela Cenarro Lagunas]] feminista eta historialaria (Zaragoza, 1965)
# [[Aurélie Valognes]] eleberrigilea (Frantzia, 1983)
# [[Sandra Myrna D%C3%ADaz]] biologoa (Argentina, 1961)
# [[Maria Grazia Cutuli]] kazetaria (Italia 1963-2001)
# [[Babe Paley]] socialitatea, editorea (AEB 1915-1978)
# [[Nona Sobo]] aktorea, modeloa (Tailandia/Bartzelona 2000)
# [[Laura Ramos]] aktorea (Kuba 1978)
# [[Araceli González Campa]] kazetaria (Madril XX. mendea)
# [[Paloma Chamorro]] kazetaria (Madril 1949-2017)
# [[María Josefa Pimentel Téllez-Girón]] aristokrata (Madril 1752-1834)
# [[Ann Hui]] aktorea, film zuzendaria (Txina 1947)
# [[Sylvia Chang]] film zuzendaria, idazlea (Txina 1953)
# [[Ángela Rodicio]] kazetaria, idazlea (Ourense 1963)
# [[Laura de Force Gordon]] hizlaria, kazetaria, sufragista (AEB)
# [[Stella Wynne Herron]] idazlea, sufragista (AEB)
# [[Taneko Suzuki]] zientzilaria eta ikertzailea (Japonia, 1926-2020)
# [[Gülistan Sönük]] politikaria (Kurdistan, 1993)
# [[Margarita Torres]] historialaria (León 1969)
# [[Hai Yan]] ekintzailea, idazlea (Txina 1954)
# [[Maria Pilar Perea Sabater]] filologoa (Bartzelona 1960)
# [[Melani García]] abeslaria (Valentzia 2007)
# [[María Luisa Cava de Llano Carrió]] legelaria, politikaria (Bartzelona 1948)
# [[Azahara Palomeque Recio]] kazetaria, idazlea, poeta (Kordoba 1986)
# [[Mirela]] abeslaria (Madril 1990)
# [[Alejandra Kindelán]] ekonomialaria (Venezuela 1971)
# [[Zina%C3%ADda Ierm%C3%B3lieva]] mikrobiologoa (Errusia, 1898-1974)
# [[Marie Pascale Osterrieth|Marie-Pascale Osterrieth]] Belgikako antzerki- eta zinema-zuzendari eta produktorea (Basoko, 1956)
# [[Charo Garaigorta]] artista (Coruña 1961)
# [[Anna Caballé Masforroll]] idazlea (Bartzelona 1954)
# [[Lydia Flood Jackson]] enpresaburua, sufragista (AEB 1862-1963)
# [[Mar%C3%ADa de los %C3%81ngeles Cardona Florit]] botanikaria (Menorca-Bartzelona, 1940-1991)
# [[Pacita Abad]] margolaria (Filipinas, 1946-2004)
# [[Lida Abdul]] artista (Afganisgtan, 1973)
# [[María Izquierdo (margolaria)|Maria Izquierdo (margolaria)]] (Mexiko, 1902-1955)
# [[Aina Garcia-Carbó]] poeta (Castelló, 1993)
# [[Kathleen Norris]] eleberrigilea, aktibista, (AEB )
# [[Emily Arnesen]] zoologoa (Norvegia, 1867- 1928)
# [[Laura Marling]] folk abeslaria (Erresuma Batua, 1990)
# [[Amalia Eriksson]] merkataria, asmatzailea (Suedia 1824- 1923)
# [[Ada Kariakoa]] satrapa (Turkia, K.a IV. Mendea-K.a 326)
# [[Artemisia II.a Kariakoa]] satrapa (TurkiaK.a 410-K.a)
# [[Linda Kasabian]] Manson familiakoa (AEB 1949-2023)
# [[Patricia Krenwinkel]] hiltzailea, Manson familiakoa (AEB 1947)
# [[Mary Brunner]] hiltzaile kidea, Manson familiakoa (AEB 1943)
# [[Rosa Navarro Durán]] filologoa, idazlea, irakaslea (Girona 1947)
# [[Young Miko]] rap abeslaria, futbolari ohia (Puerto Rico 1997)
# [[Brequette Cassie]] abeslaria, dantzaria (Hegoafrika/Madril 1984)
# [[Lorena Gómez (abeslaria)]] (Lleida 1986)
# [[Ruth Lorenzo]] abeslaria (Murtzia 1982)
# [[Roser Batlle]] Catalunyako pedagogoa (Bartzelona 1954)
# [[Henriette Delamarre de Monchaux]] geologoa, paleontologoa (Frantzia, 1854-1911)
# [[Jessica Gallagher]] paralinpiar eskiatzailea, atleta, txirrindularia (Australia 1986)
# [[Claire Keefer]] atleta paralinpiarra (Australia 1995)
# [[Madeleine Hogan]] paralinpiar xabalinlaria (Australia 1988)
# [[Hollie Arnold]] paralinpiar xabalinlaria (EB 1994)
# [[Donna Smith (atleta)]] paralinpiar xabalinlaria, gsaskibaloi jokalaria (Australia 1965-1999)
# [[Julie Russell]] paralinpiar pisu jasotzailea, saskibaloi jokalaria (Australia 1951)
# [[Grace Anozie]] paralinpiar pisu jasotzailea (Nigeria 1977)
# [[Lucy Ejike]] paralinpiar pisu jasotzailea (Nigeria 1977)
# [[Fatma Omar]] paralinpiar pisu jasotzailea (Egipto 1973)
# [[Josephine Orji]] paralinpiar pisu jasotzailea (Nigeria 1979)
<br /> <nowiki>}}</nowiki>
==='''Berriak 2024''' ('''urria''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Beatriz Akizu Aizpiri]] '''SORTUA''' Eusko Ikaskuntzako arlo sozio-politiko, dibertsitate eta kohesioko koordinatzailea (Soraluze, 1969)
# [[Onintze Villanueva Goikoetxea]] '''SORTUA''' ekintzailea, dantzazalea, dantza-irakaslea (Mexiko, 1955)
# [[Belen Urutxurtu]] '''SORTUA''' txistularia, eskultorea eta Arte irakaslea (Berriz, 1960)
# [[Julene Etxenike]] '''SORTUA''' mendizale aitzindaria (Irun, 1943-2023)
# [[Beatriz Gámiz Mata]] '''SORTUA''' kriminologoa, politikaria eta alkatea (Ermua, 1983)
# [[Resurrección Martínez Sánchez]] '''SORTUA''' 36ko gerran eraildako maistra (Errioxa, 1898-1936)
# [[Consolación Martínez Sánchez]] '''SORTUA''' 36ko gerran eraildako maistra (Errioxa, 1896-1936)
# [[Teresa Velasco Soto]] '''SORTUA''' zigarrogilea, politikaria (Errioxa, 1902-?)
# [[Felisa Vidorreta Miruri]] '''SORTUA''' maistra fusilatua (Errioxa, 1890-1936)
# [[Mercedes López Cotarelo]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Irun, 1914 - Lesaka, 1936)
# [[Leire Retegi Fernández]] '''SORTUA''' txistularia eta txistu irakaslea da (Leitza, 2002)
# [[Luciana Larreategi Arizaga]] '''SORTUA''' (Eibar, Gipuzkoa, 1912-2003)
# [[Lloy Galpin]] sufragista, idazlea (AEB, 1877-1935)
# [[Ana María Cuervo]] biokimikaria (Bartzelona 1966)
# [[Marta Pujol Ferrusola]] arkitektoa (Bartzelona 1959)
# [[Glenna Cabello]] politologoa, kontsul (Venezuela 1959)
# [[Margaret Leahy]] aktorea (EB 1902-AEB 1967)
# [[Norma Talmadge]] aktorea (AEB 1894-1957)
# [[Constance Talmadge]] aktorea (AEB 1898-1973)
# [[Natalie Talmadge]] aktorea, gidoilaria (AEB 1996-1969)
# [[Cátia Montes]] gizarte hezitzailea, suhiltzailea, ijitoa (Portugal ?)
# [[Toya Prudêncio]] hezitzailea, aktibista, ijitoa (Portugal ?)
# [[Maria Gil]] aktore, aktibista, ijitoa (Portugal 1972)
# [[Estelle Faye]] idazle eta aktore frantsesa (1978)
# [[Rose Morgan French]] sufragista (AEB, 1859-1929)
# [[Ana María Pascual-Leone]] zientzialaria eta farmazialaria (Valentzia, 1930)
# [[Nellie Blessing Eyster]] irakaslea, kazetaria, idazlea (AEB, 1836-1922)
# [[Eileen Chang]] idazlea (Txina 1920-AEB 1995)
# [[Ascensión Marcos]] farmazialaria, ikertzailea (Espainia XX. mendea)
# [[Mririda n'Ait Attik]] poeta amazigea (Maroko 1900-1940)
# [[Maisie Peters]] kantautorea (EB 2000)
# [[Rachel Brosnahan]] aktorea (AEB 1990)
# [[Elaine May]] aktorea (AEB 1932)
# [[Carla Quílez]] aktorea (Bartzelona 2008)
# [[Tita Parra]] kantautorea (Txile 1956)
# [[Alexia Greziakoa]] printzesa (Grezia 1965)
# [[Teodora Greziakoa]] aktorea, printzesa (EB 1983)
# [[Olinpia Greziakoa]] modeloa, printzesa (AEB 1996)
# [[Marie-Chantal Greziakoa]] diseinatzailea, enpresaburua, printzesa (EB 1968)
# [[Marthe Gautier]] pediatra, ikertzailea (Frantzia, 1925-2022)
# [[Mar%C3%ADa Mullerat i Bassedas]] maistra, hezkuntza berezian espezializatua (Catalunya 1903 - 1993)
# [[Rita Harradence]] biokimikaria (Australia, 1915-2012)
# [[Nora Stanton Blatch Barney]] ingeniari zibila (AEB, 1883-1971)
# [[Flora Wambaugh Patterson]] mikologoa (AEB, 1847-1928)
# [[Jhamak Ghimire]] idazlea (Nepal, 1980)
# [[Mireille Havet]] idazlea (Frantzia, 1898-1932)
# [[Montserrat Villar Gonzalez]] idazlea (Ourense 1969)
# [[Regina Orozco]] aktorea (Mexiko, 1964)
# [[Jesusa Rodríguez|Jesusa Rodriguez]] aktorea, antzerki zuzendaria (Mexiko, 1955)
# [[Astrid Hadad]] aktorea (Mexiko, 1957)
# [[Julieta Egurrola]] aktorea (Mexiko, 1953)
# [[Elisa Izaurralde|Elisa_Izaurralde]] biokimikaria molekularra (Uruguai,
# [[Céline Bessière]] soziologoa (Frantzia, 1977)
# [[Cristina Pacheco]] kazetaria, idazlea (Mexiko 1941-2023)
# [[Susana Chavez-Silverman]] idazlea (AEB, ?)
# [[Cristina Lafont]] filosofoa (Valentzia, 1963)
# [[Fumiko Enchi]] idazlea (Japonia 1905-1986)
# [[Pilar Roig Picazo]] ikertzailea (Valentzia 1949)
# [[Isabella Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 2007)
# [[Josephine Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 2011)
# [[Irene Greziakoa]] printzesa (Hegoafrika/ Espainia 1942)
# [[Pia Getty]] film ekoizlea, zuzendaria (AEB 1966)
# [[Benedikte Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 1944)
# [[Alexandrine Danimarkakoa]] erregina (Alemania 1879- Danimarka 1952)
# [[Carolina Matilde Danimarkakoa]] printzesa (Danimarka 1912-1995)
# [[Viktoria Luise Prusiakoa]] printzesa (Alemania 1892-1980)
# [[Rocío Muñoz Morales]] aktorea, aurkezle, modeloa (Madril 1988)
# [[Mary Prince]] idazlea eta esklabua (Bermudak...)
# [[Edith M. Flanigen]] kimikaria (AEB, 1929)
# [[Margaret Fulton]] kazetari gastronomikoa (1924-2009)
# [[Claudia Actea]] esklaboa (Anatolia 40-I. mendea)
# [[Cándida Jiménez Huelva]] esklabo askatua (Angola, 1845 Huelva, 1951)
# [[Rosalia Gómez]] esklabo askatua (Tenerife, 1801-1874)
# [[Elena Conti]] biokimikaria eta biologoa (Italia, 1967)
# [[Edith Pechey]] medikua (EB 1845-1908)
# [[Catherine Raisin]] geologoa (Erresuma Batua, 1855-1945)
# [[Winifred Starr Dobyns]] sufragista (AEB, 1886-1963)
# [[Mary Roberts Coolidge]] sufragista (AEB, 1860-1945)
# [[María Bueno Castellano]] artista (Malaga, 1976)
# [[Rukhmabai]] medikua (India 1864-1955)
# [[Valérie Mangin]] Frantziako komiki-gidoilaria (Nancy, 1973)
# [[Kamala Sohonie]] biokimikaria (India, 1911-1998)
# [[Cy Jung]] idazlea (Frantzia,
# [[Elula Perrin]] idazlea (Frantzia
# [[Anandi Gopal Joshi]] Indiako 1. medikuetako bat (1865-1887)
# [[Agnieszka Osiecka]] poeta, kazetaria (Polonia 1936-1007)
# [[Jeanette Winterson]] idazlea (EB 1959)
# [[Shelagh Delaney]] antzerkigilea, gidoilaria (EB 1938-2011)
# [[Madeleine Suediakoa]] printzesa (Suedia 1982)
# [[Carina Axelsson]] printzesa, modeloa, idazlea (AEB Aguil1968)
# [[Ingeborg Danimarkakoa (1878-1958)]] printzesa (Danimarka 1878-Suedia 1958)
# [[Susie Orbach]] psikoanalista, idazlea (EB 1946)
# [[Doris Duke]] filantropoa , baratzezaina, arte bildumagilea (AEB 1912-1993)
# [[Silvia Laplana]] metereologoa (Bartzelona 1984)
# [[Eva Cosculluela]] kultur kazetaria (Zaragoza 1972)
# [[Pilar Sanjurjo]] metereologoa (Coruña 1942-2022)
# [[Fanny Dalle-Rive]] Frantziako komikigilea (1976)
# [[Emma_Lira]] kazetaria, idazlea eta bidaiaria (Madril 1971)
# [[Mariana Álvarez Bollo Carretero]] pedagogoa eta idazle espainiarra (Zamora, 1866 - 1946)
# [[Margherita Piazzola Beloch]] matematikaria (Italia, 1879-1976)
# [[Mary Ryerson Butin]] medikua (AEB, 1857-1944)
# [[Zabel Yesayan]] idazlea (Armenia 1878-1943)
# [[Eva Carter Buckner]] sufragista, poeta eta konpositorea (1861-1946)
# [[Hélia Correia]] idazlea (Portugal, 1949)
# [[Isabela Figueiredo]] idazlea (Portugal, 1963)
# [[Teresa Imízcoz Beunza|Teresa Imizcoz Beunza]] idazlea (Iruñea, 1965)
# [[Oriana Méndez|Oriana Mendez]] idazlea (Vigo, 1974)
# [[Esperanza Aguilà Ducet|Esperanza Aguila Ducet]] idazlea (Bartzelona, 1951)
# [[Maud Ankaoua]] enpresa kudeatzailea (Frantzia, 1971)
# [[Lucia Pietrelli]] idazlea (Italia/Mallorca 1984)
# [[María Jaén]] idazlea, gidoilaria (Sevilla 1962)
# [[Antonia Bardolet]] idazlea (Bartzelona 1877- 1956)
# [[Dolors Miquel]] idazlea (LLeida 1960)
# [[Míriam Ferradáns]] idazlea (Pontevedra 1960)
# [[Rosa Fabregat]] idazlea (LLeida 1933)
# [[Ingrid Guardiola Sánchez]] film zuzendaria, saiakeragilea (Girona 1980)
# [[Almudena Arteaga]] idazlea (Madril 1967)
# [[Alana S. Portero]] idazlea (Madril 1967)
# [[Maria Antònia Salvà]] poeta (Mallorca 1869-1958)
# [[Maribel Medina]] idazlea eta kultura kudeatzailea (Iruñea, 1969)
# [[Gabrielle Réval]] idazlea (Frantzia,
# [[Martine Roffinella]] idazlea (Frantzia,
# [[Bertha Hernández]] idazlea, politikaria, 1. dama (Kolonbia 1907-1993)
# [[May Borraz]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1966)
# [[Eva Yárnoz]] poeta, artista (Iruñea 1975)
# [[Emilia Salvador]] ikertzailea, idazlea (Zaragoza 1938)
# [[Beatriz Giménez de Ory]] poeta (Madril 1972)
# [[Gema Nieto]] idazlea (Madril 1981)
# [[Mariona Cabassa]] ilustratzailea (Bartzelona 1977)
# [[Mada Carreño]] idazlea, kazetaria (Zamora 1914- Mexiko 2000)
# [[Nicolasa Helguero Alvarado]] poeta, moja, noblea (Palentzia 1719- Burgos 1805)
# [[Sheila Elorza]] futbolaria (Zaratamo 1996)
# [[Suceso Luengo]] maistra, idazlea (Zamora 1884-? 1931)
# [[Yvonne Blake]] jantzi-diseinatzailea (EB 1940-Madril 2018)
# [[Ruth Chepngetich]] atleta, maratoilaria (Kenya 1994)
# [[Salome Lang]] atleta, gorako jauzilaria (Suitza 1997)
# [[Salomé Kora]] atleta, 100m (Suitza 1994)
# [[Vicky Calavia]] zinegilea (Zaragoza 1971)
# [[Marisol Aznar]] aktorea, gidoilaria, abeslaria (Zaragoza 1972)
# [[Emilia Baylo]] dantzaria, koreografoa, irakaslea (Lleida 1946-Zaragoza 2022)
# [[Natividad Zaro]] aktorea, gidoilaria (Zaragoza 1901-Madril 1978)
# [[Marta Marín-Dòmine]] idazlea, dokumetalgilea (Bartzelona 1959)
# [[Uliana Semionova]] saskibaloi jokalaria (Letonia 1952)
# [[Maria do Rosário Pedreira]] idazlea (Portugal 1959)
# [[Reyes Calderon]] idazlea, ekonomialaria, irakaslea (Valladolid 1961)
# [[Paloma Sánchez-Garnica]] idazlea (Madril, 1962)
# [[Ann Scott]] idazlea (Frantzia, 1965)
# [[Chiquinha Gonzaga]] musikaria, konpositore, pianista eta orkestra zuzendaria (Brasil, 1847 - 1935)
# [[Giannina Arangi-Lombardi]] sopranoa (Italia, 1891-1951)
# [[Gilda dalla Rizza]] sopranoa (Italia, 1892-1975)
# [[Magda Olivero]] sopranoa (Italia 1910-2014)
# [[Lucy Tejada]] artista, margolaria (Kolonbia 1920-2011)
# [[Claudia Muzio]] sopranoa (Italia, 1889-1936)
# [[Toti Dal Monte]] sopranoa (Italia, 1893-1975)
# [[Maria Caniglia]] sopranoa (Italia, 1905-1979)
# [[Ebe Stignani]] mezzosopranoa (Italia, 1903-1974)
# [[Violet King Henry]] abokatua (Kanada, 1929-1982)
# [[Tòni Escala]] idazlea (Lleida 1961)
# [[Teresa Azpiazu Paul]] idazlea, irakaslea, politikaria (Cádiz 1862-Málaga 1949)
# [[Luisa Josefina Hernández]] idazlea, irakaslea (Mexiko 1928-2023)
# [[María Asúnsolo]] mezenas, galerista, modelo (AEB 1904-Mexiko 1999)
# [[María Jose Escrivà]] idazlea, poeta (Valentzia 1968)
# [[Meritxell Gené]] kantautorea, poeta (Lleida 1986)
# [[Marià Manent]] poeta, memorialista (Bartzelona 1898-1988)
# [[Marysa Navarro Aranguren]] idazlea, historilaria (Nafarroa 1934)
# [[Esther Novalgos Laso]] idazlea (Errioxa 1942)
# [[Susi Alvarado]] idazlea, antzerki zuzendaria (Kanariak 1960)
# [[Anna Tsing]] antropologoa (AEB, 1950)
# [[Ana Bernal Triviño]] kazetaria eta ikertzailea (Malaga, 1980)
# [[María Francisca Díaz-Carralero Rodelgo]] poeta itsu inprobisatzailea (Ciudad Real 1818-1894)
# [[Sanmao]] idazlea (Txina 1943-1991)
# [[Ana Cristina Herreros Ferreira]] idazlea, ahozko kontalaria (Leon 1965)
# [[Monika Zgustová]] idazlea, itzultzailea (Txekia 1957)
# [[Juana Dolores]] abeslaria, aktorea (Bartzelona 1992)
# [[Valeria Castro (abeslaria)]] kantautorea (Kanariak 1999)
# [[Maria Morera Colomer]] aktorea, abeslaria Girona 2003)
# [[Laura Jou]] antzerki irakaslea, film zuzendaria (Batzelona 1969)
# [[Emakumeen Ospearen Aretoa Coloradon]] aretoa eta saria (Colorado 1965)
# [[Frederika Hannoverkoa]] Greziako erregina ezkontidea (Alemania 1917 – Madril 1981)
# [[Isabel Stilwell]] kazetaria eta idazlea (Portugal)
# [[Maria Xosé Queizán]] idazlea (Galizia, 1939)
# [[Liliana Felipe]] abeslaria, sopranoa (Agentina-Mexiko, 1954)
# [[Zinka Milanov]] sopranoa (1906-1989)
# [[Rosa Ponselle]] sopranoa (AEB, 1897-1981)
# [[Milka Ternina]] sopranoa (Kroazia, 1863-1941)
# [[Geraldine Farrar]] sopranoa (Alemania, 1882-1967)
# [[Lilli Lehmann]] sopranoa (Alemania, 1848 - Berlin, 1929)
# [[Olive Fremstad]] mezzosoprano (Suedia , 1871-AEB,1951)
# [[María Jesús Jabato]] idazlea (Burgos, 1959)
# [[Brenda Navarro]] idazlea (Mexiko, 19982)
# [[Maud Tabachnik]] idazlea (Frantzia, 1938)
# [[Alejandrina_Gessler]] Andaluziako margolaria (Cadiz, 1831 - Paris, 1907)
# [[Rita Ferro]] Portugaleko idazlea (Lisboa, 1955)
# [[Dolors Marín Silvestre]] Kataluniako historialaria (Hospitalet de Llobregat, 1957)
# [[Almudena Campuzano Jimenez de Aldasoro]] idazlea (Santander, 1996)
# [[Dora Vázquez]] idazlea (Ourense, 1913.2010)
# [[Ana Acuña]] idazlea eta ikertzalea (Marin, 1971)
# [[Josefina Cardona i Bosch]] poeta (Valentzia,1957-2022)
# [[Joan Beauchamp Procter]] zoologoa (Erresuma Batua, 1897-1931)
# [[Adela Figueroa]] biologoa, aktibista eta idazle galiziarra (Lugo, 1948)
# [[Mary Blair]] artista, ilustratzailea, (AEB, 1911-1978)
# [[Rita Taborda Duarte]] Portugaldar idazle eta irakaslea (Lisboa, 1973)
# [[Fedora Barbieri]] mezzosopranoa (Trieste, 1920ko- Florentzia, 2003)
# [[Anita Cerquetti]] soprano (Montecosaro, 1931ko apirilaren 13a - Perugia, 2014ko urriaren 11) Italiako soprano dramatiko
# [[Leyla Gencer]] sopranoa (Istanbul, 1928ko- Milan, 2008ko)
# [[Maria Stader]] sopranoa (Budapest, 1911- Zurich, 1999ko)
# [[Tereska Torrès]] idazlea (Paris, 1920-2012)
# [[Marta G. Franco]] kazetari eta ekintzailea (Espainia, )
# [[Josefa Alfaro de Ocampo]] kazetaria, idazlea eta atzerkigilea (Sevilla, XIX-XX)
# [[Milagros Duque Vallejo]] alkatea (Berantevilla, 1941)
# [[Maria Perpinyà i Sais]] idazlea (Katalunia, 1901-1994)
# [[Mercè Vila i Reventós]] idazlea ([[Bartzelona]], [[1902]] - ?)
# [[Arancha Nogueira]] poeta ([[Ourense]], [[1989|1989ko]]
# [[Geneviève Pastre]] idazle, poeta, militantea
# [[Élodie Petit]] poeta eta performena
# [[Narcisa Freixas|Narcisa Freixas i Cruells]] margolaria, eskultorea eta konpositorea (Sabadell – 1859 – Bartzelona, 1926)
# [[Rexina Vega|Rexina Rodriguez Vega]] literatura idazlea, itzultzailea eta ikertzailea da. (Vigo, 1966)
# [[Eva Balaguer-Cortés López]] idazlea (Zaragoza, 1965)
# [[Rita Taborda Duarte]] idazlea (Lisboa, 1973)
# [[Cristina Carvalho]] idazlea (Portugal, 1949)
# [[An Alfaya]] idazlea (Galizia, 1964)
# [[San Luisko kondesa]] idazlea (Murtzia, 1884-Madril, 1929)
# [[Montserrat Aguer Teixidor]] filologoa eta idazlea (Figueres, 1963)
# [[María Rosa de Madariaga]] historialaria (Madril, 1937-2022)
# [[Asima Chatterjee]] botanikaria, kimikaria (India, 1917-2006)
# [[Alicia Fernández Rodríguez]] poeta (Galizia, 1987)
# [[Coloma Rosselló i Miralles]] idazlea (Palma, 1871 - i1955)
# [[Walda Pla i Rosés]] eleberrigilea (Maresme, 1913ko- Badalona, 2014)
# [[Maria Fullana i Montoro]] idazlea(Valentzia, 1958) poeta, narratzaile, itzultzaile eta irakasle ohia
# [[Susana Prieto]] idazlea eta gidoigilea (Puebla de Sanabria, Zamora, 1962)
# [[Isabel Thorne]] medikua, emakumeen eskubideen aldeko ekinzailea (Londres, 1834-1910)
# [[María Gertrudis Hore|Maria Gertrudis Hore]] poeta (Cadiz, 1742 -1801) eko abuztuaren 9a)
# [[Katherine Esau]] botanikaria (Ukrania-AEB, 1898-1997)
# [[Elizabeth Stern]] patologoa (Kanada-AEB, 1915-1980)
# [[Josefina Solsona i Querol]] idazlea (Bartzelona, 1907-1960)
# [[Tamara Andrés]] idazlea (Pontevedra, 1992)
# [[Enriqueta Muñiz]] idazlea, kazetaria eta itzultzailea (Madril, 1934– Buenos Aires, 2013)
# [[Blanca Mira]] eleberrigilea (Jumilla, Murtzia, 1989)
# [[Kei Okami]], medikua (Japonia, 1859 - 1941)
# [[Edinburgoko zazpiak]]
# [[Diana Maff%C3%ADa]] filosofoa eta aktibista (Argentina, 1953)
# [[Carmen Moreno Pérez|Carmen Moreno]] idazlea (Cádiz, 1974)
# [[Marie-Hélène Lafon]] irakasle atxikia eta idazlea (Aurillac, Cantal, Frantzia, 1962) irakasle atxikia eta idazlea
# [[Gaëlle Heureux]] idazlea eta irratiko kronista (Bourg-en-Bresse, Frantzia, 1970)
# [[Matilda Chaplin Ayrton]] medikua (Honfleur, Frantzia, 1846 - 1883ko uztailaren 19a)
# [[Carolina Amaya]] kazetaria (El Salvador)
# [[Isabella W. Blaney]] aktibista, sufragista (AEB)
# [[Fatima Ouassak]] saiakeragilea, hizlaria, politika publikoetako aholkularia eta militante ekologista, feminista eta arrazakeriaren aurkakoa ((Rif, Maroko, 1976)
# [[Helen Evans]] medikua (Irlanda, 1833-1903)
# [[Shin Saimdang]] artista, idazle, kaligrafo eta poeta (Korea, 1504-1551)
}}
'''Berriak 2024''' ('''iraila''')
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[María Fernández García]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (León,1884-Derio,1937)
# [[Juana Abascal Nicolás]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Castro Urdiales, 1908-Derio, 1938)
# [[Elvira Martínez Porres]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Santurtzi, 1883-Derio, 1937)
# [[Conchita Portu Etxeberria|Conchita Portu Exeberria]] '''SORTUA''' irakaslea, zinegotzia, historialaria (Hondarribia, 1943-2017)
# [[Severina Sagarzazu Martínez|Severina Sagarzazu]] '''SORTUA''' arrain-saltzailea (Hondarribia, 1911-1994)
# [[Joxepa Darceles Bengoetxea]] '''SORTUA''' emagina (Hondarribia, 1888-1972)
# [[Merche Gallardo Carrillo]] '''SORTUA''' Saturrarango emakumeen kartzelan jaioa (Mutriku, 1940)
# [[Loli Prieto Arana|Loli Prieto]] '''SORTUA'''kirolaria (Hondarribia, 1943-2019)
# [[Lupe Artola Cornú]] '''SORTUA''' frantses eta euskara irakaslea (Hondarribia, 1945)
# [[Nieves Alza Castillo]] '''SORTUA''' saskibaloi joka laria eta bultzatzailea (Hondarribia, 1954)
# [[Ixabel Alkain Etxeberria|Isabel Alkain]] '''SORTUA''' irakaslea, alardeko kapitaina, bidaiaria (Hondarribia, 1961)
# [[Arantza Mariskal Balerdi]] '''SORTUA''' Dokumentazio eta liburutegi arduraduna (Hondarribia, 1967)
# [[Teresa Gorria Arrizabalaga]] '''SORTUA''' maistra (Hondarribia, 1836-1905)
# [[Jasone Miranda-Bilbao]] '''SORTUA''' artista (Bilbo, 1964)
# [[Rafaela Baigorri Ibañez]] '''SORTUA''' 36ko Gerran Madril Ventas espetxean hila (Mañeru, 1892-Madril, 1943)
# [[Rufina Chocarro Villar]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Allo, 1891-Erreniega, 1936)
# [[Amada Morentín Roldán]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Lodosa, 1910-Deierri, 1936)
# [[Felipa del Pueyo Ruiz]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Tarazona, 1897-Ausejo, 1936)
# [[Bea Lema]] '''SORTUA''' artista, ilustratzaile (Coruña, 1985)
# [[Herminia Domínguez Martínez]] '''SORTUA''' 36ko Gerran borrokan eraila (Buñuel, 1917-Donostia, 1936)
# [[Esperanza Escribano Martínez]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Calahorra, 1881-Azkoien, 1936)
# [[Marian Fernández]] '''SORTUA''' zinemagilea (Iruñea, 1974)
# [[Pilar Fernández Rodríguez]] '''SORTUA''' langilea, 36ko gerran fusilatua (Tudelilla, 1891-Azkoien, 1936)
# [[Carmen Gurrea Fernández]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Alfaro, 1921- Azkoien, 1936)
# [[Dolores Gurrea Fernández]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Alfaro, 1919- Azkoien, 1936)
# [[Gabriela Lorente Sáenz]] '''SORTUA''' etxekoandrea 36ko gerran fusilatua (Calahorra, 1878-Azkoien, 1936)
# [[Lucia Maeso Bergé]] '''SORTUA''' futbol-atezaina (Palentzia 2006)
# [[María Castejón Leorza]] '''SORTUA''' historialaria, zinema-kritikaria (Lizarra, 1975)
# [[Luisa Lasheras Royo]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Cortes, 1912-Gallur,1936)
# [[Nicomedes Marañon Orio|Nicomedes Marañón Orio]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Viana, 1898-Logroño, 1936)
# [[Martina Martínez Bueno]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Buñuel, 1873-Magallón, 1936)
# [[Rosa Zufia Sanz]] '''SORTUA''' kazetaria eta zinemagilea (Tutera, 1958)
# [[Meg Connery]] sufragista (Irlanda, 1879-1958)
# [[Rebekka Haase]] 2024ko Udako Olinpia r Jokoetako dominaduna (Alemania, 1993)
# [[Salwa Eid Naser]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Nigeria, 1998)
# [[Gina Lückenkemper]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Alemania, 1996)
# [[Fatima Surayya Bajia]] idazlea (Pakistan, 1930-2016)
# [[Phoebe Starfield Leboy]] biokimikaria, aktibista (AEB, 1936-2012)
# [[Muriel Barbery]] idazlea (Maroko, 1969)
# [[Ruperta Bautista]] idazle tzotzila (Mexiko, 1975)
# [[Anna Thynne]] itsas zoologoa (Erresuma Batua, 1806-1866)
# [[Loung Ung]] idazlea eta ekintzailea (Kanbodia, 1970)
# [[Elena Cánovas]] antzerkigilea, antzerki zuzendaria, gizarte laguntzailea (Madril 1955)
# [[María Luisa Moneró]] aktorea, kupletista (Madril 1889-1982)
# [[María Jesús Valdés]] aktorea, ahots aktorea (Madril 1927-2011)
# [[Nuria Torray]] aktorea (Bartzelona 1934-Madril 2004)
# [[Alejandra Torray]] aktorea, ahots-aktorea (Madril 1968)
# [[Mercedes Barranco]] aktorea (Bartzelona 1899-Madril 1957)
# [[Julia Martínez]] aktorea (Santander 1931)
# [[María Massip]] aktorea (Albacete 1942- Madril 2002)
# [[Queta Claver]] aktorea (Valentzia 1932- Madril 2003)
# [[Anita Martos]] aktorea, irakaslea (Uruguai 1893- Madril 1953)
# [[Debbie_Brill]] atleta (Kanada, 1953)
# [[Aya Kōda]] eleberrigilea eta saiakeragilea (Japonia, 1904-1990)
# [[Vera de Spinadel|Vera de Spinabel]] matematikaria (Argentina, 1929-2017)
# [[Laetitia Colombani]] idazlea (Frantzia, 1975)
# [[Gloria González Aseguinolaza]] biologoa
# [[Ángeles Mora]] idazlea (Kordoba 1952)
# [[Olive Oatman]] esploratzaile bahitua (AEB 1837-1903)
# [[Rebecca Cheptegei]] atleta (Uganda 1991-2024)
# [[Betty Harris (zientzialaria)]] kimikaria (AEB 1940)
# [[Marie-Béatrice de Baye]] poeta (Frantzia 1859-1928)
# [[Nelly Alard]] aktorea, gidoilaria (Frantzia 1960)
# [[María Topete]] espetxe-funtzionarioa (Espainia 1900-2000)
# [[Constance Reid]] idazlea, matematika dibulgatzailea (AEB, 1918-2010)
# [[Flossie Wong-Staal]] birologoa (Txina-AEB, 1947-2020)
# [[Lucía Caram]] moja aktibista (Argentina/Katalunia 1966)
# [[Magda Roger]] aktorea (Espainia XX. mendea)
# [[Patricia H. Clarke]] kimikaria (EB 1919-2010)
# [[Lila Azam Zanganeh]] idazlea (Paris 1976)
# [[Brigitte Aubert]] idazlea (Cannes 1956)
# [[Simone de Saint-Exupéry]] idazlea (Frantzia 1898-1978)
# [[Marie-Madeleine de Saint-Exupéry]] idazlea (Fratzia 1897-1926)
# [[Teresa Herrera]] filantropoa (Coruña 1712-1791)
# [[Stephanie Beacham]] aktorea (EB 1947)
# [[Ana Maria Vidal]] aktorea (Madril 1944)
# [[Tina Sainz]] aktorea (Madril 1945)
# [[Mari Carmen Yepes]] aktorea (Bartzelona 1942-Madril 2015)
# [[Laly Soldevila]] aktorea (Bartzelona 1933-Madril 1979)
# [[Ángeles Martín]] aktorea, aurkezlea (Madril 1968)
# [[Luisa Rodrigo]] aktorea (Madril 1901-1986)
# [[Mariam Budia]] idazlea, antzerkigilea (Errioxa 1970)
# [[Casey Wilson]] aktorea, komediantea (AEB 1980)
# [[Violetta Villas|Violeta Villas]] abeslaria (Polonia, 1938-2011)
# [[Feliza Bursztyn]] eskultorea (Kolonbia 1933- Paris 1982)
# [[Maria Barrientos]] sopranoa (Bartzelona 1884- Lapurdi 1946)
# [[Eileen Kramer]] dantzaria, koreografoa (Australia 1914)
# [[Antisa Khvichava]] 132 urte bizi izanaren erreklamatzailea (Georgia 1880-2012)
# [[Besse Cooper]] ehun urteduna, maistra, sufragista (AEB 1879-2009)
# [[Sahan Dosova]] ehun urteduna (Kazakhstan 1879?-2009)
# [[Maria Olivia da Silva]] ehun urteduna (Brasil 1880?-2010)
# [[Tomiko Itooka]] ehun urteduna, zaharrena (Japonia 1908-)
# [[Fusa Tatsumi]] ehun urteduna, zaharrena (Japonia 1907-2023)
# [[Pilar Serra]] erakusketa-komisarioa (Zaragoza, XX. mendea)
# [[Concha García (artista)]] eskultorea (Santander 1960)
# [[Susanna Rafart]] idazlea (Girona 1962)
# [[Florence Hedges]] botanikaria (AEB, 1878-1956)
# [[Jeanne Loiseau]] idazlea (Frantzia 1854-1921) Leire
# [[Tahia Halim]] margolaria (Egipto 1919-2003) Isabel
# [[Mercedes Barcha Pardo]] musa, zaintzailea (Kolonbia 1932-2020)
# [[Fanny Mikey]] aktorea, antzerki-zuzendaria (Argentina 1930-Kolonbia 2008)
# [[Nadia Battocletti]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Italia, 2000)
# [[Andreja Leški]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Eslovenia, 1997)
# [[Alice Bellandi]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Italia, 1998)
# [[Mathilda Hodgkins-Byrne]] 2024ko olinpiar jokoetako dominaduna (Londres, 1994)
# [[Gloria Zea]] filosofoa, arte sustatzailea (Kolonbia 1935-2019)
# [[Elena Congost]] atleta paralinpikoa (Bartzelona 1987)
# [[Marta Fernández Infante]] igerilari paralinpikoa (Burgos 1994)
# [[Nuria Marqués ]] igerilari paralinpikoa (Bartzelona 1999)
# [[Virginia Feito]] idazlea (Madril 1988)
# [[María Manjavacas]] kazetaria (Ciudad Real, XX. mendea)
# [[Marta Fernández Vázquez]] kazetaria, idazlea (Madril 1973)
# [[Inmaculada Galván]] kazetaria (Madril 1963)
# [[Marta Reyero]] kazetaria (León 1965)
# [[Fawzia Koofi]] politikaria, aktibista (Afganistan 1975)
# [[Saba Sahar]] film zuzendaria, aktibista (Afganistan 1975)
# [[Blanca Estrella Ruiz Ungo]] maistra eta Clara Campoamor elkartearen sortzaile eta presidentea (1944-2024)
# [[Mayana Itoiz]] ilustratzaile eta komikigile baionarra (1978)
# [[Claire Etcherelli]] idazlea (Frantzia 1941-2023)
# [[Maylis Adhémar]] idazlea, kazetaria (Frantzia 1985)
# [[Françoise Mézières]] fisioterapeuta (Frantzia 1909-1991)
# [[Daisy Roulland-Dussoix]] mikrobiologo molekularra (Suitza 1936– 2014)
# [[Brenda Milner]] neuropsikologoa (Erresuma Batua-Kanada 1918)
# [[Michaela DePrince]] dantzaria (Sierra Leona, 1995-AEB, 2024)
# [[María Ruiz de Burton]] idazlea (Mexiko 1832-AEB 1895)
# [[Blanca Oteyza]] aktorea (Madril 1965)
# [[Rosa Maria Oriol Porta]] bitxigilea, enpresaburua (Bartzelona 1946)
# [[Rocío Delgado]] kazetaria (Pontevedra 1985)
# [[Purificación García]] moda diseinatzailea (Ourense 1952)
# [[Victoria Alonso]] film ekoizlea (Argentina/AEB 1965)
# [[Anna Teixidor Colomer]] kazetaria, historialaria (Girona 1978)
# [[Sara Sorribes]] binaka tenislari brontze olinpikoa (Castelló 1996)
# [[Cristina Bucșa]] binaka tenislari brontze olinpikoa (Moldavia/Kantabria 1998)
# [[Sara Andrés Barrio]] atleta paralinpikoa (Madril 1986)
# [[María Isabel Perelló Doménech]] epailea, Auzitegi Goreneko presidentea (Bartzelona/Coruña 1958)
# [[Mariana Mazzucato]] ekonomialaria (Italia/AEB 1968)
# [[Clara Martínez de Careaga]] magistratua (Madril 1959)
# [[Roser Bach]] epailea (Bartzelona 1964)
# [[Ana Ferrer]] epailea (Madril 1959)
# [[Olga Sánchez Cordero]] epailea (Mexiko 1947)
# [[Margarita Cabello Blanco]] epailea (Kolonbia 1957)
# [[Andrea Muñoz Sánchez]] epailea (Txile 1957)
# [[Zarela Villanueva Monge]] epailea (Costa Rica 1952)
# [[Sue Gray (funtzionarioa)]] politikaria, goi funtzionarioa (EB 1957)
# [[Rocío Sagaón]] aktorea (Mexiko, 1933-2015)
# [[Ana Mérida]] koreografoa (Mexiko, 1922-1991)
# [[Guillermina Bravo]] dantzaria eta koreografoa (1920-2013)
# [[Anna Sokolow]] dantzaria eta koreografoa (1910-2000)
# [[Carmen Herrero Ayllón]] kimikaria, irakaslea (Madril, 1913-1997)
# [[Marie-Michèle Beaufils]] idazlea (Frantzia 1949-2014)
# [[Marie Cosnay]] idazlea (Frantzia 1965)
# [[Columba Dominguez]] aktorea, abeslaria (Mexiko 1929-2014)
# [[Silvia Lemus]] kazetaria (Galizia/Mexiko 1945)
# [[Camila Cañeque]] artista (Bartzelona, 1984-2024)
# [[Carlota Rodr%C3%ADguez de Robles]] kimikaria, irakaslea (Zamora, 1907-1990)
# [[Adela Barn%C3%A9s Gonz%C3%A1lez]] kimikaria, irakaslea (Ávila/Mexiko, 1908-2011)
# [[Élisabeth Badinter]] filosofoa, idazlea (Frantzia 1944)
# [[Lola González Ruiz]] abokatua (León 1946-Madril 2015)
# [[Elisabet Casanovas]] aktorea (Bartzelona 1994)
# [[Aixa Villagrán]] aktorea (Sevilla 1978)
# [[Celia Freijeiro]] ekoizlea, aktorea (Pontevedra 1983)
# [[Patricia Reyes Spíndola]] aktorea, zuzendaria, ekoizlea (Mexiko 1953)
# [[Paula Usero]] aktorea (Valentzia 1991)
# [[Carol Rodríguez Colás]] film zuzedaria (Bartzelona 1982)
# [[Paula Anta]] artista, argazkilaria (Madril 1977)
# [[Meritxell Calvo]] aktorea (Bartzelona 1986)
# [[Raquel Peláez]] aktorea (León 1978)
# [[Edith Marion Patch]] entologoa, idazlea (AEB, 1876-1954)
# [[Petra Barnés González]] kimikaria, farmazialaria (Madril/Mexiko, 1908-1992)
# [[Isabelle Rimbaud]] idazlea (Frantzia 1860-1017)
# [[Jeanne Puchol]] komikigile eta ilustratzaile frantziarra (1957)
# [[Michiyo Tsujimura]] biokimikaria (Japonia, 1888-1969)
# [[Matilde Landeta]] film gidoilaria eta zuzendaria (Mexiko, 1910-1999)
# [[Susana Martín Gijón]] idazlea, nobela beltza (Sevilla 1981)
# [[Carlota Pérez]] ekonomialaria (Venezuela 1939)
# [[Pepa Roma]] kazetaria, argazkilaria, eleberrigilea (Lleida XX. mendea)
# [[Florence Cassez]] Mexikon zigortua (Frantzia 1994)
# [[Denise Maerker]] abokatua, kazetaria (Mexiko 1965)
# [[Cristina Álvarez Rodríguez]] arkitektoa, politikaria (Argentina 1967)
# [[Roser Tapias]] aktorea, modeloa (Bartzelona 1989)
# [[Ángela Cervantes]] aktorea (Bartzelona 1993)
# [[Lurdes Barba Rodríguez]] aktorea, antzerki-zuzendaria (Bartzelona 1949)
# [[Marta Frías Acedo]] futbol-arbitro aitzindaria (Cáceres 1980)
# [[Mabel Purefoy FitzGerald]] fisiologo, patologo klinikoa (Erresuma Batua, 1872-1973)
# [[Anne Baraou]] Frantziako komikigilea (1965)
# [[Claire Chazal]] kazetaria (Frantzia 1956)
# [[Hélène Gordon-Lazareff]] kazetaria (Frantzia 1909-1988)
# [[Mary Winearls Porter]] kristalografoa (Erresuma Batua, 1886-1980)
# [[Agnès Martin-Lugand]] idazlea (Frantzia 1979)
# [[Cécile Bailly]] idazlea (Frantzia 1968)
# [[Mireille Best]] idazlea (Frantzia 1943-2005)
# [[María Zamora]] film ekoizlea (Valentzia 1976)
# [[Ada Wells]] sufragista (EB 1863-Zeelanda Berria 1933)
# [[Carol Rovira]] aktorea, abeslaria (Tarragona 1989)
# [[Mary Ruiz]] aktorea (Madril 1980)
# [[Ángela Cremonte]] aktorea (Madril 1982)
# [[Belinda Washington]] aurkezlea, aktorea (Londres/Espainia 1963)
# [[Blanca Marsillach]] aktorea (Bartzelona 1966)
# [[Cristina Marsillach]] aktorea (Madril 1963)
# [[Mónica Portillo]] aktorea, dantzaria (Bartzelona 1989)
# [[Lucía Veiga]] aktorea, bakarrizketagilea (Coruña 1979)
# [[Mireia Oriol]] modeloa, aktorea (Bartzelona 1996)
# [[María Luisa Oyarzábal Fernández]] enpresaria, irakaslea (Bilbo 1933-2022)
# [[Olga Duque de Ospina]] abokatu, politikaria (Kolonbia 1930-2019)
# [[Beatriz Sanchis]] film-zuzendaria (Valentzia 1976)
# [[Marta Nieto]] aktorea (Murtzia 1982)
# [[Mabel Purefoy FitzGerald]] patologo klinikoa (Erresuma Batua, 1872-1973)
# [[Vera Popova]] kimikaria (Errusia, 1867-1896)
# [[Elena Paunero Ruiz]] botanikaria (Valladolid/Madril, 1906-2009)
# [[Fatima Daas]] idazlea (Frantzia 1995)
# [[Constance Debré]] abokatua, eleberrigilea (Paris 1972)
# [[Jeanne Galzy]] idazlea (Frantzia 1883-1977)
# [[Arati Saha]] igerilaria (Kalkuta 1940-1994)
# [[Caryl Churchill]] antzerkigilea (EB 1938)
# [[Carmen Salinas]] aktorea, imitatzailea (Mexiko 1939-2021)
# [[Malena Narvay]] aktorea, abeslaria (Argentina 1997)
# [[Elisa Mouliaá]] aktorea (Madril 1989)
# [[Rosa Villacastín]] kazetaria (Avila 1947)
# [[Leila Guerriero]] kazetaria (Argentina 1967)
# [[Laura Sisteró]] film-zuzendaria (Bartzelona 1986)
# [[Carmen Rigalt]] kazetaria (Lleida 1949)
# [[Alejandra Meco]] aktorea (Madril 1990)
# [[Azara García de los Salmones Marcano]] ultramaratoilaria (Kantabria 1983)
# [[Elsa y Elmar]] abeslaria (Kolonbia, 1993)
# [[Nancy Peña]] komikigile eta ilustratzaile frantsesa (Tolosa, 1979)
# [[Nadezhda Tolokonnikova]] ekintzaile eta performance artista (Errusia 1989)
# [[Heidi Watney]] kazetaria (Kalifornia, 1981)
# [[Lola Arias]] idazlea, aktorea, zuzendaria (Argentina 1976)
# [[Sarah Rector]] petrolio-handiki afroamerikarra umetatik (AEB, 1902+1967)
# [[Carmen Abela y Espinosa de los Monteros]] maistra eta pedagogoa (Cadiz 1897, Guadalajara 1962)
# [[Carme Bravo Roy]] pianu-jole eta pedagogoa (Bartzelona, 1919-2007)
# [[Gemma Humet]] abeslaria (Bartzelona 1988)
# [[Sara Miquel]] aktorea (Girona 1984)
# [[Nuria Giménez Lorang]] film-zuzendaria (Bartzelona 1976)
# [[Laura Galán]] aktorea (Guadalajara 1986)
# [[María José Rubio]] medikua, politikaria (Coruña 1956)
# [[Virginia García del Pino]] film-zuzendaria (Bartzelona 1966)
# [[Sara Vítores]] kazetaria (Avila 1972-Madril 2024)
# [[Pilar Farjas]] medikua, politikaria (Teruel/Galizia 1956)
# [[Rocío Mosquera]] medikua, politikaria (Ourense 1956)
# [[Marta Molist Codina]] mendi lasterkaria (Bartzelona 1982)
# [[Marianne Jean-Baptiste]] aktorea (Londres, 1967)
# [[Anne Pouget-Tolu]] frantziar idazlea (Sardinia, 1955)
# [[Hilde Mangold]] enbriologoa (Alemania,1898-1924)
# [[Idelisa Bonnelly]] itsas biologoa (Dominikar Errepublika,1931-2022)
# [[Blanca Calvo Moraza]] maistra, kazetaria eta idazlea (Ourense,xxx -1939)
# [[Gertrud Bodenwieser]] dantzaria, koreografoa (Viena, 1890-1959)
# [[Dolly Nazir]] igerilaria (India, 1935-2012)
# [[Lourdes Reparaz]] igerilaria (Gasteiz 1948- 1999)
# [[Sara Barquinero]] filosofoa eta idazlea (Zaragoza, 1994)
# [[Laura Loomer]] aktibista politikoa (AEB 1993)
# [[Irene Villa]] kazetaria, psikologoa, kirolari paralinpikoa (Madril 1978)
# [[Esther Peris]] paralinpiar eskiatzailea (Espainnia XX. mendea)
# [[Nathalie Carpanedo]] paralinpiar eskiatzailea (Madril XX. mendea)
# [[Beatriz Rodríguez]] idazlea (Sevilla 1980)
# [[María Sanjurjo]] patin-hockey jokalaria (Coruña 2000)
# [[Masta Quba]] rap abeslaria, aktibista (Mexiko 1988)
# [[Lucia Riaño]] kazetaria, aurkezlea (Madril 1975)
# [[Rachida Dati]] politikaria (Frantzia 1965)
# [[Sahra Wagenknecht]] politikaria, kazetaria (Alemania 1969)
# [[Carme Aymerich i Barbany]] Catalunyako irakaslea eta pedagogoa (Bartzelona 1915 - 2001)
# [[Rosa Arj%C3%B3 P%C3%A9rez]] Aragoiko maistra (Zaragoza 1885 - 1918)
# [[Gloria Velat]] xakelaria (Bartzelona 1915-1988)
# [[Maria Luisa Gutiérrez]] xakelaria (Menorca 1930)
# [[Sofía Ruiz ]] xakelaria (Bartzelona?- ? 1968)
# [[Eileen Betsy Tranmer]] xakelaria (EB 1910-1983)
# [[Chantal Chaudé de Silans]] xakelaria (Frantzia 1919-2001)
# [[Ana Paula Arósio]] aktorea, modeloa (Brasil 1975)
# [[Alba Planas]] aktorea (Madril 2000)
# [[Leticia Sánchez Ruiz]] idazlea, kazetaria (Asturias 1980)
}}
==='''Berriak 2024''' ('''abuztua''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Ania Sáenz de Buruaga]] ----'''SORTUA''' ilustratzailea (Gasteiz, 1988)
# [[Cristina Larrea]] ef-- '''SORTUA''' atleta (Eibar, 1966)
# [[Estefania Etxebeste Giraldo]] ef-- '''SORTUA''' harri-jasotzailea (Ituren, 2002)
# [[Maria Jesus Berrotaran Etxeberria|Maria Jesus Berrotaran]] ----'''SORTUA''' aguazila, mazularia, feminista (Hondarribia, 1949)
# [[Miren Izaskun Asua]] ef-- '''SORTUA''' aktorea eta antzerki zuzendaria (Elorrio, 1963)
# [[Adriana Ruano Oliva]] urrezko domina tiroan 2024 (Guatemala, 1955)
# [[Alba Sidera]] kazetaria (Girona 1979)
# [[Aleksandra Jarecka]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 1995)
# [[Alena Olsen]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1995)
# [[Alev Kelter ]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1991)
# [[Alex Sedrick]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1998)
# [[Alexandra Louis-Marie]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 1996)
# [[Alice Schwarzer]] kazetari aktibista (Alemania 1942)
# [[Alicja Klasik]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 2004)
# [[Ally Wollaston]] txirrindularia, omniumean brontze olinpikoa, talde jazarpenean zilarra (Zeelanda Berria 2001)
# [[Altina Schinasi]] artista, asmatzailea (AEB 1907-1999)
# [[Alysha Corrigan]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1997)
# [[Alysha Newman]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kanada, 1994)
# [[Amanda Donohoe]] aktorea (EB 1962)
# [[Amber Anning]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Londres, 2000)
# [[An Qixuan]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Txina, 2000)
# [[Ana Bokesa]] aktorea (Madril, ?)
# [[Ana Patrícia Ramos|Ana Patricia Ramos]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Brasil, 1997)
# [[Anna Cockrell]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 1997)
# [[Anna Dorothea Therbusch]] margolaria (Prusia 1721-1782)
# [[Anna Mahler]] eskultorea (Austria 1904-EB 1988)
# [[Anna Morris]] txirrindularia, taldekako jazarpen brontze olinpikoa (EB 1995)
# [[Anna R. Figueiredo]] idazlea (Ourense 1963)
# [[Anna Short Harrington]] modeloa, sukaldaria (AEB 1897-1955)
# [[Annette Echikunwoke|Annete Echikunwoke]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (AEB, 1996)
# [[Antsa Proventzakoa]] Frantziako printzesa, Gaztelako infanta (1225-1261)
# [[Ariana Ramsey]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 2000)
# [[Arlen Siú]] abeslari eta poeta sandta (Nikaragua, 1955-1975)
# [[Asia Hogan-Rochester]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1999)
# [[Audrey Mestre]] urpekaria (Frantzia, 1974-2002)
# [[Aunt Jemima]] pertsonaia (AEB 1893)
# [[Barbiturikills]] kaleko artista (Valentzia 1972)
# [[Bavuudorzhiin Baasanjüü]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Mongolia,1999)
# [[Beatriz de Palacios]] soldadua (Andaluzia/Mexiko XVI. mendea)
# [[Beatriz Proventzakoa]] Frantziako printzesa, erregina ezkontidea, latindar enperatriza (1229- Italia1267)
# [[Beatriz Souza]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Brasil, 1998)
# [[Beatriz Suabiakoa]] Gaztela eta Leongo erregina ezkontidea (Germania 1205-Zamora 1235)
# [[Becky Wilde]] arraunlaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan brontzea eskuratu du (Erresuma batua, 1997)
# [[Bertha Badt-Strauss]] kazetaria, judua (Prusia 1885-1970)
# [[Blanca Eekhout]] politikaria (Venezuela, 1968)
# [[Blanka Frantziakoa]] printzesa, Gaztelako infanta (Jaffa 1253-Paris 1320)
# [[Boryana Kaleyn]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Bulgaria, 2000)
# [[Brittany Brown]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (AEB, 1995)
# [[Bryony Botha]] txirrindularia, talde jazarpenean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1997)
# [[Camryn Rogers|Camaryn Rogers]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kanada, 1999)
# [[Cari Champion]] kazetaria (AEB 1978)
# [[Carissa Norsten]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2003)
# [[Carmen Bernardos]] aktorea (Madril 1927-2021)
# [[Carmen Verlichak]] idazlea (Madril/Argentina/Kroazia XX. mendea)
# [[Carola Stern]] kazetaria, idazlea (Alemania 1925-2006)
# [[Catherine Lacey]] idazlea (AEB, 1985)
# [[Charity Williams]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1996)
# [[Chiara Consonni]] txirrindularia, madison urre olinpikoa (Italia 1999)
# [[Chloe Daniels]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2003)
# [[Cierra Burdick]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 1993)
# [[Coraline Vitalis]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 1995)
# [[Cristina Sánchez-Andrade]] idazlea (Coruña 1968)
# [[Cuca Escribano]] aktorea (Madril, 1973)
# [[Cyréna Samba-Mayela]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 2000)
# [[Daisy eta Violet Hilton]] biki pikopagoak, zirkuko musikariak (EB 1908-AEB 1969)
# [[Daria Pikulik]] txirrindularia, omniemean zilar olinpikoa (Polonia 1997)
# [[Darja Varfolomeev|Darja Varfolomeew]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Errusia,2006)
# [[Dearica Hamby]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 1993)
# [[Deng Yawen]] txirrindularia, BMX librean urre olinpikoa (Txina 2005)
# [[Ding Xinyi]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2004)
# [[Dolores Vilavedra]] idazlea, literatura kritikaria (Pontevedra 1963)
# [[Dora Lush]] bakteriologoa (Australia, 1910-1943)
# [[Dorothea Veit]] idazlea (Alemania 1764-1839)
# [[Dorothy Miles]] idazle gorra, keinu hizkuntzan aitzindaria (EB 1931-1993)
# [[Eleanor Patterson]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Australia, 1996)
# [[Elisa Mevius]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 2004)
# [[Elise Reimarus]] idazlea, hezitzailea (Alemania 1735-1805)
# [[Elsie Inglis]] medikua, aktibista (Eskozia, 1864-1917)
# [[Emily Shearman]] txirrindularia, talde jazarpenean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1999)
# [[Emma Ann Reynolds]] erizain, medikua (AEB, 1862-1917)
# [[Emma Finucane]] txirrindularia, taldean urre olinpikoa (EB 2002)
# [[Esther Bendahan]] idazle sefardia (Tetuan 1964)
# [[Esther Vilar]] idazlea, soziologoa, medikua (Argentina 1935)
# [[Eva Canel]] idazlea, hizlaria, (Asturias, 1857-Habana, 1932)
# [[Faith Cherotich]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kenia, 2004)
# [[Fancy Bermudez]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2002)
# [[Fanny Lewald ]] idazlea (Prusia 1811- Alemania 1889)
# [[Farah Nabulsi]] giza eskubideen aldeko zinemagilea (Londres 1978)
# [[Feng Bin]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Txina, 1994)
# [[Florence Symonds]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2002)
# [[Georgia Bell]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Erresuma Batua, 1993)
# [[Georgia Hale]] zinema mutuko aktorea (AEB 1905-1985)
# [[Georgina Hale]] aktorea ( EB 1943-2024)
# [[Gertrud Kornfeld]] kimikaria (Alemania, 1891-1955)
# [[Giulia Rizzi]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Italia, 1989)
# [[Greta Scacchi]] aktorea (Italia/Australia 1960)
# [[Guo Qiqi]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 1998)
# [[Hailey Van Lith]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 2001)
# [[Haley Batten]] txirrindularia, mendian zilar olinpikoa (AEB 1998)
# [[Hao Ting]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2001)
# [[Harriet Boyd Hawes]] arkeologoa (AEB, 1871-1945)
# [[Haruka Funakubo]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Japonia, 1998)
# [[Haruka Kitaguchi]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Japonia, 1998)
# [[Helena Villar Janeiro]] idazlea (Lugo 1940)
# [[Henriette Herz]] idazlea, hezitzailea (Alemania 1764-1847)
# [[Hetty van de Wouw]] txirrindularia, keirinean zilar olinpikoa (Herbehereak 1998)
# [[Hezly Rivera]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 2008)
# [[Hina Hayata]] mahai-tenislaria 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna(Japonia, 2000)
# [[Huang Zhangjiayang]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2000)
# [[Huh Mi-mi]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Korea,2002)
# [[Ida Hahn-Hahn]] idazlea (Alemania 1805-1880)
# [[Ilona Maher]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1996)
# [[Inés de Guevara]] infanta (?- 1265)
# [[Inma López Silva]] idazlea (Coruña 1968)
# [[Ioana Vrinceanu]] arraunlaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Errumania, 1994)
# [[Irene Alba]] aktorea (Madril 1867-Bartzelona 1930)
# [[Irene Angelo]] erregina ezkontidea (Konstantinopla 1181-Alemania 1208)
# [[Irene Caba Alba]] aktorea (Argentina 1899-Madril 1957)
# [[Iryna Herashchenko|Iryma Herashchenko]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Ukraina, 1995)
# [[Jasmine Martin]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Hegoafrika, 2000)
# [[Jasmine Moore]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 2001)
# [[Jemima Montag]] Atleta. 2024ko Olinpiar Jokoetan brontzea eskuratu du (Australia, 1998)
# [[Jenny Rissveds ]] txirrindularia, mendian briontze olinpikoa (Suedia 1994)
# [[Jeon Hun-young]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Hego Korea, 1994)
# [[Jessica Hull]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Australia, 1996)
# [[Jessica Roberts]] txirrindularia, taldekako jazarpen brontze olinpikoa (EB 1999)
# [[Juana Camilión]] saskibaloi jokalaria, 3x3 zilar olinpikoa (Espainia 19)
# [[Julia Caba Alba]] aktorea (Madril1902-1988 19)
# [[Julia Trujillo]] aktorea (Madril 1932-2013)
# [[Julien Alfred]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Santa Luzia, 2001)
# [[June Sutor]] kristalografoa (Zeelanda Berria-1929 Londres)
# [[Katarina Johnson-Thompson]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Erresuma Batua, 1993)
# [[Katy Marchant]] txirrindularia, taldean urre olinpikoa (EB 1993)
# [[Kayla Canett]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1998)
# [[Kaylia Nemour]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 2006)
# [[Kaylyn Brown]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 2004)
# [[Kelsey Teneti]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 2001)
# [[Keyara Wardley]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2000)
# [[Kim Kum-yong|Kimkum-young]] mahai-tenislaria 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Ipar Korea, 2001)
# [[Krissy Scurfield]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2003)
# [[Kristen Thomas]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1993)
# [[Kristi Kirshe]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1994)
# [[Kristina Norvegiakoa]] printzesa, Gaztelako infanta (Norvegia 1234- Sevilla 1262)
# [[Laura Mart%C3%ADnez de Carvajal]] medikua (Kuba, 1869-1941)
# [[Lauren Doyle]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1991)
# [[Laviai Nielsen|Laviani Nielsen]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Londres, 1996)
# [[Leocadia Alba]] sopranoa, aktorea (Valentzia 1866-Madril 1952)
# [[Leonor Rodríguez de Castro]] Gaztelako infanta (?- Burgos 1275)
# [[Li Jiaman]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan zilarra eskuratu du (Txina, 1997)
# [[Lilian Suzette Gibbs]] botanikaria (Erresuma Batua, 1870-1925)
# [[Lim Si-hyeon]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Hego Korea, 2003)
# [[Linda Richards]] erizaina (AEB, 1841-1930)
# [[Lisa Mayer]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Alemania, 1996)
# [[Lisa van Belle]] txirrindularia, madison brontze olinpikoa (Herbehereak 2001)
# [[Louise Blanchard Bethune]] arkitektoa (AEB, 1856-1913)
# [[Lu Gwei-djen]] biokimikaria (Txina, 1904-1991)
# [[Luana Márton]] taekwondo jokalaria (Tenerife, 2006)
# [[Lucía Galán]] abeslaria, aktorea (Argentina 1961)
# [[Lucia Yépez Guzmán]] borrokalaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Ekuador, 2001)
# [[Lydia Rabinowitsch-Kempner]] bakteriologoa (Lituania-Alemania, 1871-1935)
# [[Maddi Wesche]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Zelanda Berria, 1999)
# [[Mahina Paul]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 2001)
# [[Maike van der Duin]] txirrindularia, madison brontze olinpikoa (Herbehereak 2001)
# [[Manon Veenstra]] txirrindularia, BMX lasterketan zilar olinpikoa (Herbehereak 1998
# [[Mar%C3%ADa Teresa Murillo]] botanikaria (Kolonbia, 1929-2017)
# [[Margaret Floy Washburn]] psikologoa (AEB, 1871-1939)
# [[Margarita Proventzakoa]] infanta, Frantziako erregina (Frantzia 1221-1295)
# [[Margarita Skulesdatter]] erregina (Norvegia 1208-1270)
# [[Margit Nordin]] gizonezkoekin lehiatu zen 1. emakume eskiatzailea (Suedia 1897-1982)
# [[María Belón]] medikua (Madril 1965)
# [[Maria Berta Rohangoa]] noblea (Austrohungariar Inperioa, 1868 – Viena, 1945)
# [[Maria Dimádi|Maria Dimadi]] erresistente exekutatua (Grezia, 1907-1944)
# [[María Liñeira]] literatura teorialaria (Coruña 1979)
# [[María Xosé Porteiro]] idazlea (Madril/Vigo 1952)
# [[Marie Lebour]] biologoa (Erresuma Batua, 1876-1971)
# [[Marie Luise Kaschnitz]] idazlea (Alemania 1901-Italia 1974)
# [[Marie Reichert]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 2001)
# [[Marie-Florence Candassamy]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Frantzia, 1991)
# [[Marion Dönhoff]] kazetaria, idazlea, kondesa (Prusia 1909-Alemania 2002)
# [[Marion J. Lamb]] biologoa (Erresuma BAtua, 1939-2021)
# [[Marion Walter]] matematikaria (Berlin 1928-AEB 2021)
# [[Marta Maggetti|Marta Maggeti]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Italia, 1996)
# [[Martyna Swatowska-Wenglarczyk]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 1994)
# [[Mary Moraa]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kenia, 2000)
# [[Mary Vaux Walcott]] botanikaria, ilustratazilea (AEB, 1860-1940)
# [[Matilda Smith]] botanikaria, ilustratzailea (Mumbai 1854- Londres 1926-1990)
# [[Melissa Jefferson]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Hego Carolina, 2001)
# [[Michele Greene]] aktorea (AEB 1962)
# [[Montse Dopico]] kazetaria (Lugo 1977)
# [[Montse Pena]] idazlea, literatura kritikaria (Coruña 1981)
# [[Muthulakshmi Reddy]] medikua eta legelaria (India, 1886-1968)
# [[Nam Su-hyeon]] arkularia. 2024ko Olinpiar Jokoetan urrea eskuratu du (Hego Korea, 2005)
# [[Nancy Green]] esklabo ohia, modeloa (AEB 1834-1923)
# [[Nancy Rourke]] margolari gorra (Kalifornia, 1957)
# [[Natalya Diehm]] txirrindularia, BMX librean brontze olinpikoa (Australia 1997)
# [[Naya Tapper]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1994)
# [[Nicole Heavirland]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1995)
# [[Nicole Shields]] txirrindularia, talde jazarpenean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1999)
# [[Nicole Yeargin]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (AEB, 1997)
# [[Nikola Ogrodníková|Nikola Ogrodikova]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Txekia, 1990)
# [[Niuta Tajtelbaum]] Varsoviako ghetto altxatzean aktibista eta soldadua (Polonia, 1917-1943)
# [[Noor Vidts]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna Belgika, 1996)
# [[Oi Ye-Jin]] tiratzailea, 10 m-urre olinpikoa (Hego Korea 2005)
# [[Olivia Apps]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 1998)
# [[Pauline Ferrand-Prévot]] txirrindularia, mendian urre olinpika (Frantzia 1992)
# [[Pauline Grabosch]] txirrindularia, taldean brontze olinpikoa (Alemania 1998)
# [[Pauline Rifer de Courcelles]] artista (Paris, 1781-1851)
# [[Perris Benegas]] txirrindularia, BMX librean zilar olinpikoa (AEB 1995)
# [[Piper Logan]] errugbi jokalaria, Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2001)
# [[Prisca Awiti Alcaraz]] judoka 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Londres, 1996)
# [[Rachael Blake]] aktorea (Australia 1971)
# [[Rebecca Petch]] txirrindularia, taldean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 1998)
# [[Renata Knapik-Miazga]] eskrimatzailea. 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Polonia, 1988)
# [[Rhyne Howard]] saskibaloi jokalaria, 3x3 brontze olinpikoa (AEB 2000)
# [[Rosalia Fernández Rial]] poeta (Coruña 1988)
# [[Rosita Yarza]] aktorea (Madril 1922-1996)
# [[Rutka Laskier]] nerabe judua, egunerokogilea (Polonia 1929-Auschwich 1943)
# [[Sammy Sullivan]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1998)
# [[Sandra Ygueravide]] saskibaloi jokalaria, 3x3 zilar olinpikoa (Espainia 1984)
# [[Sarah Levy (errugbi jokalaria)]] Zazpiko brontze olinpikoa (Hegoafrika/Israel/AEB 1995)
# [[Sarah Stewart]] birologoa (Mexiko-AEB, 1905-1976
# [[Sarah Wynter]] aktorea (Australia 1973)
# [[Saya Sakakibara]] txirrindularia, BMX lasterketan urre olipikoa (Australia 1999)
# [[Shaane Fulton]] txirrindularia,taldean zilar olinpikoa (Zeelanda Berria 2000)
# [[Shanieka Ricketts]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Jamaika, 1992)
# [[Shin Yu-Bin]] mahai-tenislaria 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Ipar Korea, 2004)
# [[Sofia Raffaeli|Sofia Raffali]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Italia, 2004)
# [[Song Jiayuan]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 1997)
# [[Sonja Greinacher]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 1992)
# [[Sophiane Méthot]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Kanada, 1998)
# [[Sophie Capewell]] txirrindularia, taldean urre olinpikoa (EB 1998)
# [[Stephanie Rovetti]] errugbi jokalaria, Zazpiko brontze olinpikoa (AEB 1991)
# [[Susana Rodríguez Navarro]] genetikalaria, ikertzailea (Murtzia 1972)
# [[Svenja Brunckhorst]] saskibaloi jokalaria, 3x3 urre olinpikoa (Alemania 2001)
# [[Tara Davis-Woodhall]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (AEB, 1999)
# [[Taylor Perry (errugbi jokalaria)]] Zazpiko zilar olinpikoa (Kanada 2000)
# [[Tenika Willison]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 2001)
# [[Teresa Alonso Otero]] Gerra Zibileko errepresaliatua (Madril, 1916- 1995)
# [[Thea LaFond]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Dominika, 1994)
# [[Tota Alba]] aktorea (Argentina 1914-Madril 1983)
# [[Tysha Ikenasio]] errugbi jokalaria, Zazpiko urre olinpikoa (Zeelanda Berria 1997)
# [[Ursula Bellugi]] psikologoa (AEB, 1931-2022)
# [[Vega Gimeno]] saskibaloi jokalaria, 3x3 zilar olinpikoa (Espainia 19)
# [[Věra Kohnová]] nerabe judua, egunerokogilea (Txekoslovakia 1929-Izbica Ghettoa 1942)
# [[Veronica Codesal]] abeslaria (Belgika 1977)
# [[Victoria Ohuruogu]] atleta. 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Londres, 1993)
# [[Viktorija Senkutė]] arraunlaria. 2024ko Olinpiar Jokoetan brontzea eskuratu du (:ituania, 1996)
# [[Vinesh Phogat]] borrokalaria (India, 1994)
# [[Violante Aragoikoa]] erregina ezkontidea (Zaragoza 1236- Orreaga 1256)
# [[Violante Hungariakoa]] Aragoiko erregina ezkontidea (1215-Huesca 1251)
# [[Virginia Cherrill]] aktorea (AEB 1908-1996)
# [[Vittoria Guazzini]] txirrindularia, madison urre olinpikoa (Italia 2000)
# [[Viviana Márton|Viviana Martón]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Tenerife, 2006)
# [[Wang Lanjing]] gimnasta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 2005)
# [[Yang Jiayu|Yang Jiagu]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Txina, 1996)
# [[Yemisi Ogunleye|Yamesi Ogunleye]] atleta, 2024ko Olinpiar Jokoetan dominaduna (Alemania, 1998)
# [[Zhang Shan]] urrezko domina tiroan 1992 (Txina, 1968)
# [[Zhao Jie]] 2024ko Udako Olinpiar Jokoetako dominaduna (Txina, 2002)
# [[Zoé Claessens]] txirrindularia, BMX lasterketan brontze olinpikoa (Suitza 2001)
# [[Zonia Baber]] geografo, geologo, irakaslea (AEB, 1862-1956)
}}
==='''Berriak 2024''' ('''uztaila''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Berta Peña Parras]] '''SORTUA''' 36ko gerran fusilatua (Valladolid, 1889-Bilbo, 1938)
# [[Beatrice Salvioni]] '''SORTUA''' filologoa eta idazlea (Italia, 1995)
# [[Natalia Ortiz Ceberio]] '''SORTUA''' Marta planaren aurkitzailea (Donosti, ?)
# [[Olatz Osa Zubia|Olatz Osa]] '''SORTUA''' pedagogoa, kudeatzailea (Oñati, 1970)
# [[Maria Cueto]] '''SORTUA''' artista (Avilés, 1960)
# [[Feliciana Etxabe Artola]] '''SORTUA''' 36ko Gerran fusilatua (Zeberio, 1897-Bilbo, 1938)
# [[Alaine Arruti Lejarzegi]] '''SORTUA''' psikologoa (Gernika, 1983)
# [[Clara Maass]] erizaina (AEB, 1876-1901)
# [[Deborah Sampson]] soldadua (AEB 1760-1827)
# [[Anna Maria Lane]] soldadua (AEB 1755-1810)
# [[Sally St. Clair]] soldadua (AEB ?-1782)
# [[Eleonore Prochaska]] soldadua (Alemania 1785-1813)
# [[Margaret Corbin]] erizaina, soldadua (AEB 1723-1792)
# [[Hannah Snell]] soldadua (EB 1723-1792)
# [[Carme Contreras Verdiales]] aktorea (Zaragoza 1932-2020)
# [[Asunción Sancho]] aktorea (Madril 1930-2018)
# [[Cándida Losada]] aktorea (Argentina 1915-Madril 1922)
# [[Carola Fernán Gómez]] aktorea (Madril 1899-1967)
# [[Françoiz Breut]] abeslaria eta ilustrailea (Frantzia, 1969)
# [[Sankie Mthembi-Mahanyele]] politikaria, aktibista (Hegoafrika 1951)
# [[Nadezhda Alilúyeva]] Stalinen 2. emaztea (Errusia 1901-1932)
# [[Colette Capdevielle]] politikaria (Frantzia, 1958)
# [[Mariana Travacio]] idazlea (Argentina, 1967)
# [[Coccinelle (artista)]] artista, dantzaria, abeslaria eta aktore transgeneroa (Paris, 1931-2006)
# [[Rosaura Ruiz Gutiérrez]] biologoa, idazlea (Mexiko, 1950)
# [[Marie-Andrée Schwindenhammer]] trans ekintzailea (La Neuveville-lès-Raon, Vosges, 1909 - Chartres, Eure-et-Loir, 1981)
# [[Herminia Álvarez Herrera]] iraultzailea, hezitzailea (Mexiko 1888-1955)
# [[Dolores Bolio Cantarell]] idazlea (Mexiko 1880-1950)
# [[Gertrudis Tenorio Zavala]] poeta, hezitzailea (Mexiko 1843-1926)
# [[Elena Sánchez Valenzuela]] aktorea, kazetaria, artxibozaina (Mexiko 1900-1950)
# [[Irene López Heredia]] aktorea (Murtzia 1898-Madril 1962)
# [[Mari Paz Molinero]] aktorea (Txile 1914-Madril 2004)
# [[Carmen Díaz]] aktorea (Sevilla 1896-1979)
# [[Lola Pons Rodríguez]] filologoa, irakaslea (Bartzelona 1976)
# [[Cristina Farfán]] maistra, idazlea (Mexiko 1846-1880)
# [[Natalia Serdán Alatriste]] iraultzailea, aitzindaria (Mexiko 1875-1938)
# [[Chantal Montellier]] Frantziako idazle eta komikigilea (Bouthéon, 19472.1943)
# [[May Ayim]] ekintzaile afroalemaniarra (Alemania, 1960-1996)
# [[Maria Rosaria Omaggio]] aktorea (Italia, 1959-2024)
# [[Clarisa Navas]] zinemagilea (Argentina, 1989)
# [[Jacqueline Harpman]] psikoanalista (Belgika, 1929-2012)
# [[Ana Figuero]] feminista, sufragista (Txile, 1907-1970)
# [[Sara Ahmed]] filosofo angroaustraliarra (Erresuma Batua, 1969)
# [[Katherine Dunn]] eleberrigile, poeta eta kirol-kazetaria (AEB, 1945-2016)
# [[Marianne Baum]] anfifaxista gillotinatua (Alemania, 1912-1942)
# [[Marie-Hélène Schwartz]] matematikaria (Frantzia, 1913-2013)
# [[Victoria Raquel Bajar Simsolo]] zientzialaria (Argentina, 1942-2016)
# [[Juana Manso]] idazle, kazetari, hezitzaile (Argentina, 1819-1875)
# [[Isabel de Liaño]] idazlea (Valladolid, XVI. mendea)
# [[Louise-Victorine Ackermann]] poeta (Frantzia, 1813-1890)
# [[Valentina Pinelo]] moja, poeta (Sevilla, XVI. mendea- 1629?)
# [[Pilar Primo de Rivera]] Sección Femeninako zuzendaria (Madril, 1907-1991)
# [[Basauriko 11k]] Epaiketaren prozesua
# [[Angela Peralta]] sopranoa, konpositorea (Mexiko 1845-1883)
# [[Alicia Arévalo (kazetaria)]] 1. emakumea futbol partida kontatzen ( Bartzelona 1978)
# [[Sara Giménez León]] kirol kazetaria (Girona 1991)
# [[Patricia Campos Doménech]] armadako pilotua, futbol-entrenatzailea (Castelló 1977)
# [[Niní Montiám]] aktorea (Madril 1917-1986)
# [[Ana Adamuz]] aktorea (Jaén 1886-Madril 1971)
# [[Pepita Serrador]] aktorea (Argentina 1913-1964)
# [[Teresa Serrador]] aktorea (Bolivia 1899-Argentina 1982)
# [[Amparo Martí]] aktorea (Valentzia 1903-Madril 1973)
# [[María Mayor]] aktorea (?- Madril 1939)
# [[Rosa Torre González]] maistra, politikaria (Mexiko 1890-1973)
# [[Nadezhda Zabela - Vrubel]] abeslaria (Errusia, 1868-1913)
# [[H%C3%A9l%C3%A8ne Metzger]] zientzia filosofoa (Frantzia, 1889-1944)
# [[Inez Clare Verdoorn]] botanikaria (Hegoafrika, 1896-1989)
# [[Edith Quimby]] medikuntzan eta fisikan ikertzailea (AEB, 1891-1982)
# [[Maria Poumier]] irakasle frantsesa (Cannes, 1950)
# [[Marie-Jo Bonnet]] Frantziako historialaria eta feminista (Deauville, 1949)
# [[Julia Rodríguez-Maribona]] fregonaren asmatzailea (Asturias 1923-Suitza 2005)
# [[Julia Montoussé Fargues]] fregonaren asmatzailea (?-Asturias 1971)
# [[Esperanza Grases]] aktorea (Bartzelona 1920-1995)
# [[Alexandra Trusova]] patinatzailea (Errusia 2004)
# [[Jéssica Bouzas Maneiro]] tenislaria (Pontevedra 2002)
# [[Claudia Fernández Sánchez]] padel jokalaria (Madril 2006)
# [[Gemma Triay]] padel jokalaria (Menorca 1992)
# [[Lucía Sainz]] padel jokalaria (Bartzelona 1984)
# [[Marta Ortega Gallego]] padel jokalaria (Madril 1997)
# [[Alicia Arévalo González]] arkeologoa (Madril 1965)
# [[Manuela Barreiro]] farmazialaria (Galizia, 1877-1953)
# [[Martha Aliaga]] estatistika hezitzailea (Argentina, 1937-2011)
# [[Matilde Carranza]] akademikoa (Costa Rica, 1892-1981)
# [[Erin Andrews]] kirol-kazetaria (AEB, 1978)
# [[Helen Alma Newton Turner]] genetista, estatistikaria (Australia, 1908-1995)
# [[Violet Jessop]] Titanic ontziko zerbitzaria (Argentina 1887-1971)
# [[Celia Giraldo]] zinemagilea (Bartzelona 1995)
# [[Luz Rello Sánchez]] asmatzailea, dislexia- aplikazioa ( 1984)
# [[Fermina Orduña]] asmatzailea, esne zalgurdia (Espainia XIX. mendea)
# [[Gladys West]] matematikari asmatzailea, GPSrako garrantzitsua (AEB 1930)
# [[Ariana Sánchez]] padel jokalaria (Tarragona 1997)
# [[Marta Marrero]] padel jokalaria (Kanariak 1983)
# [[Bea González]] padel jokalaria (Malaga 2001)
# [[Marie Van Brittan Brown]] asmatzailea, telebista zirkuitu itxia (AEB 1922-1999)
# [[Miriam Benjamin]] asmatzailea, seinale aulkia (AEB 1861-1947)
# [[Sarah Boone]] asmatzailea, mahukak eta lisatzeko taula (AEB 1832-1904)
# [[Nancy Johnson (asmatzailea)]] izozkailu artifiziala (AEB 1794-1890)
# [[Victoria Reyes-García]] antropologoa (Bartzelona 1971)
# [[Amaia Yoldi ]] gidoilaria, film-zuzendaria (Iruñea 1973)
# [[Julie Donaldson]] kirol-kazetaria (AEB, 1978)
# [[Faustina Sáez de Melgar]] idazlea (Madril, 1834-1895)
# [[Gloria Melgar |Gloria Melgar Sáez]] margolaria eta musikagilea (Madril, 1859-1938)
# [[Julia de Asensi]] idazlea (Madril, 1849-1921)
# [[María del Pilar Sinués]] idazlea (Zaragoza, 1838 - Madril, 1893)
# [[Margaret Crane]] Predictor-aren asmatzailea (AEB 1941)
# [[Emily Cummins]] asmatzailea, ur-eramaile iraunkorra (EB 1987)
# [[Evelyn Miralles]] NASAko ingeniaria, asmatzailea, ilargirako etxea (Venezuela/AEB 1967)
# [[Janet Emerson Bashen]] asmatzailea, software aplikazioa (AEB 1957)
# [[Jeanne Bertrand]] argazkilaria (Frantzia 1880-1957)
# [[Maral Yazarloo-Pattrick]] motoziklismo ekintzailea, diseinatzailea (Iran 1981)
# [[María del Carmen Ortiz de Arce]] asmatzailea, itsuentzako idazkailua (Espainia ?-1932)
# [[Martine Bertereau]] geologo aitzindaria (Frantzia 1590-1642)
# [[Margarete Steiff]] jostuna, jostaiu diseinatzailea (Alemania 1847-1909)
# [[Heike Makatsch]] aktorea (Alemania 1971)
# [[Leena Peltonen-Palotie]] genetista (Finlandia, 1952-2010)
# [[Gertrude Scharff Goldhaber]] fisikari nuklearra (Alemania-AEB, 1911-1998)
# [[Jackie MacMullan]] kazetaria (AEB, 1960)
# [[María Teresa de Filippis]] 1 Formulako lehen emakume gidaria (Italia 1926-2016)
# [[Suzanne von Borsody]] aktorea (Alemania 1957)
# [[Rosemarie Fendel]] aktorea (Alemania 1927-2013)
# [[Gemma Jones]] aktorea (EB 1942)
# [[Anna Chancellor]] aktorea (EB 1965)
# [[Sienna Guillory]] aktorea (EB 1975)
# [[Jana Pallaske]] aktorea, rock abeslaria (Alemania 1979)
# [[Alysson Paradis]] aktorea (Paris 1984)
# [[Sophie Nélisse]] aktorea (Kanada 2000)
# [[Isabelle Nélisse]] aktorea (Kanada 2003)
# [[Rebeca Gerschman]] biologo, fisiologoa (Argentina, 1903-1986)
# [[Zarina (artista)]] artista (India 1937-Londres 2020)
# [[Marta Pan]] eskultore hungariar eta frantziarra (1923-2008)
# [[Sonia Cotelle]] fisikari, kimikaria (Polonia, 1896-1945)
# [[Anna Barbara Reinhart]] matematikaria (Suitza, 1730-1796)
# [[Helene Weigel]] aktorea (Austria 1900-Alemania 1971)
# [[Marieluise Fleißer]] antzerkigilea (Alemania 1901-1971)
# [[Monica Bleibtreu]] aktorea (Austria 1944-2009)
# [[Hedwig Bleibtreu]] aktorea (Austria 1868-1958)
# [[Martine McCutcheon]] aktorea, abeslaria (EB 1976)
# [[Lyn St. James]] auto gidaria (AEB 1947)
# [[Cathy Muller]] auto gidaria (Frantzia 1962)
# [[Giovanna Amati]] 1 Formulako gidaria (Italia 1959)
# [[Desiré Wilson]] 1 Formulako gidaria (Hegoafrika 1953)
# [[Divina Galica]] atleta, 1 Formulako gidaria (EB 1944)
# [[Patricia Font]] zinema zuzendaria (Bartzelona, 1978)
# [[Sheila Heti]] idazlea (Kanada, 1976)
# [[Judy W. Reed]] asmatzailea (AEB 1826-1905ç)
# [[June Downey]] psikologoa (AEB, 1875-1932)
# [[Else Lasker-Schüler]] judua, poeta, marrazkilaria (Alemania 1869- Palestina1945)
# [[Maria Koppenhöfer]] aktorea (Alemania 1901-2009)
# [[Sibylle Lewitscharoff]] idazlea (Alemania 1954-2023)
# [[Geraldine McEwan]] aktorea (EB 1932-2015)
# [[Emily Beecham]] aktorea (EB/AEB 1984)
# [[Linda Bassett]] aktorea (EB 1950)
# [[Jacqueline McKenzie]] aktorea (Australia 1967)
# [[Susan Prior]] aktorea (Australia 1972)
# [[Hanne Wieder]] aktorea (Alemania 1925-1990)
# [[Mascha Kaléko]] poeta judua (Polonia zaharra 1907-Suitza 1975)
# [[Madge Addy]] ileapaintzaile, erizain eta espia (Erresuma Batua, 1904-1970)
# [[Balamani Amma]] idazle poeta indiarra (India, 1909-2004)
# [[Sybilla Righton Masters]] asmatzailea (AEB 1676-1720)
# [[Lenka Franulic]] kazetaria (Txile 1908-1961)
# [[Ana Ramírez Cañil]] kazetaria (Madril, 1958)
# [[Samantha Bailly]] idazle, gidoilari eta bideogilea (Frantzia, 1988)
# [[Malak Mattar]] margolaria, ilustratzailea (Palestina, 1999)
# [[Sophie Opel]] enpresaburua, ekintzailea, aitzindaria (Alemania 1840-1913)
# [[Joanne Simpson]] meteorologoa (AEB, 1923-2010)
# [[Laura Knight]] artista (Erresuma Batua, 1877-1970)
# [[Myrtelle Canavan]] medikua, ikertzailea (AEB, 1879-1953)
# [[Teresa San Román Espinosa]] antropologoa (Pontevedra 1940- ? 2024)
# [[Phyllis Kaberry]] antropologo aitzindaria (AEB/Australia 1910- Londres 1977)
# [[Dorothea Mackellar]] idazlea (Australia 1885-1968)
# [[Berta Luisi]] margolaria (Uruguai 1924-2008)
# [[Rachel Nichols (kazetaria)]] (AEB 1973)
# [[Yolanda Soler]] judoka eta entrenatzailea (Madril, 1971)
# [[Ariane Toro|Arianne Toro]] Judoka. olinpikoa (Bilbo, 2003)
# [[Gloria Gordon Bolotsky]] informatikaria (AEB, 1921-2009)
# [[Mavis Batey]] kriptoanalista (Erresuma Batua, 1921-2013)
# [[Gertrude Elles]] geologoa, paleontologoa (Erresuma Batua, 1872-1960)
# [[María Assumpción Raventós]] margolaria (Katalunia, 1930)
# [[Jemele Hill]] kirol kazetaria (AEB 1975)
# [[Özlem Türeci]] ikertzailea, inmunologoa (Alemania 1967)
# [[Ai Tsunoda]] judoka (LLeida 2002)
# [[Telma Monteiro]] judoka (Portugal 1985)
# [[Monika Buch]] diseinatzailea (Valentzia/Herbehereak 1936)
# [[Pati Nuñez]] diseinatzaile grafikoa (Girona 1959)
# [[Clara Montagut]] diseinatzaile grafikoa (Madril 1975)
# [[Ena Cardenal de la Nuez]] diseinatzaile grafikoa (Kanariak 1968)
# [[Laura Meseguer]] tipografoa (Bartzelona 1968)
# [[Teresa Wilms Montt]] idazlea (Txile 1893-Paris 1921)
# [[Tatiana Gaviola]] film zuzendaria (Txile 1956)
# [[Mísia]] abeslaria (Portugal 1955-2024)
# [[Maria L. de Hernández]] aktibista (Mexiko 1896-1986)
# [[Saloua Raouda Choucair]] margolaria, eskultorea (Libano 1916-2017)
# [[Françoise Collin]] feminista, filosofoa, idazlea (Belgika 1928-2012)
# [[Ethel Shakespear]] geologoa (Erresuma Batua, 1871-1946)
# [[Eva Lefever]] margolaria (Txile 1955)
# [[Carmen Meneses]] ikertzailea, antropologoa (Madril, 1966)
# [[Henrietta Skelton]] idazlea (AEB, 1839-1900)
# [[Anne Fausto-Sterling]] biologo, sexologo, feminista (AEB, 1944)
# [[Cécile Biéler|Cécile Biéter]] ingeniaria (Suitza, 1884-1966)
# [[Isabelle Gatti de Gamond]] hezitzailea, ekintzaile aitzindaria (Frantzia 1839- Belgika 1905)
}}
==='''Berriak 2024''' ('''ekaina''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Adela Campaña Ortiz]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Sause, 1886-Izko, 1936)
# [[Adelina Fernández Pérez|Adelina Fernández Perez]] efe- '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Portugal, 1889-Bilbo, 1938)
# [[Ana Naranjo Marín]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Sevilla, 1883 - Bilbo, 1937)
# [[Antonia Caballé]] efe- '''SORTUA''' Frankismoaren biktima (Ziritza, 1873 - Argelès sur Mer, 1945)
# [[Araceli Álvarez Calvo|Araceli Alvarez Calvo]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean bere buruaz beste egin zuen (Iruñea, 1894-Huesca, 1936)
# [[Araceli Oñate]] ----'''SORTUA''' unibertsitateko irakaslea (Valladolid)
# [[Asunción Campaña Ortiz]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Sause, 1869-Izko, 1936)
# [[Cecilia Álvarez Calvo|Cecilia Älvarez Calvo]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean bere buruaz beste egin zuen (Iruñea, 1897-Huesca, 1936)
# [[Cecilia Idirin Garabieta]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Lezama, 1913-Bilbo, 1937)
# [[Dominica Azparren Gil]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua ((Oibar, 1884 - Nardoze Alduate, Urraulbeiti, 1936)
# [[Elizabeth Casillas Valbuena]] e--- '''SORTUA''' kazetaria eta komiki gidoilaria (Bilbo, 1986)
# [[Eloína Linares]] ef-- '''SORTUA''' ekintzailea (Santander 1948)
# [[Emilia Arraiza Garín]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Zirauki, 1894 - Erreniega, 1936)
# [[Enolasca Vela Salvador]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Cortes, 1904 - 1936)
# [[Escolástica Antonia Martina Astibia Iturbe|Escolástica Astibia Iturbe]] efef '''SORTUA''' Durangoko bonbarketan erailda moja (Narvarte, 1881-Durango, 1936)
# [[Eskolastika Mendizabal Imatz]] efef '''SORTUA''' Bizkaiko amama (Bermeo, 1863-1969)
# [[Felisa Aguado Sainz]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Murchante, 1872-Valdierra, 1936)
# [[Felisa Argiñano Arzoz|Felisa Argiñano]] efef '''SORTUA''' Espainiako Gerra Zibilean Ventasko kartelan hildakoa (Zudaire, 1903-Madril, 1939)
# [[Francisca Alonso Prado]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua. (Azagra, 1896 - Rincón de Soto, 1936
# [[Jessica Ruiz Pérez|Jesica Ruiz]] ef-- '''SORTUA''' kimikaria eta politikaria (Durango, 1983)
# [[Josefa Bueno Algárate]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Morata de Jiloca, 1907 - Tutera, 1936)
# [[Josi Sierra Orrantia]] ef-- '''SORTUA''' irakaslea, dokumentalgia eta wikilaria (Bilbo, 1959)
# [[Juana Tomasa Charela Vidas]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Tutera, 1881 - 1936)
# [[Kontxita Martinez de Lezea]] e-ef '''SORTUA''' maistra, ikastola bultzatzailea (Tolosa, 1949-2023)
# [[Laida Arbizu Agirre]] e--- '''SORTUA''' ikertzailea (Ordizia, 2000)
# [[Maite Etxeberria]] e--- '''SORTUA''' Ozazeko auzapeza (Biarritz, 1956)
# [[Maite Rosende Gutierrez]] e--- '''SORTUA''' ilustratzailea (Donostia, 1991)
# [[Maritxu Egiguren]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Zaldibar, 1921 - Bartzelona, 1981)
# [[Misericordia Abad Alcega]] efef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua (Zaragoza, 1905-Cortes, 1936)
# [[Nerea Ariznabarreta Izkue]] ef-- '''SORTUA''' narratzailea eta antzergilea (Eibar, 1981)
# [[Simona Calleja Aguado]] e-ef '''SORTUA''' Espaniako Gerra Zibilean fusilatua. (Cabanillas, 1918-Valtierra, 1936)
# [[Sotera Novia de Salcedo]] --ef '''SORTUA''' Boliviako esploratzaile eta idazlea (Bilbo, XIX. mendea)
# [[Teresa Chiches Ledesma]] e-ef '''SORTUA''' (León, 1911 - Bilbo, 1937)
# [[Xole Aire]] ef--'''SORTUA''' auzapeza eta artzaina (Urepel, 1973)
# [[Ada Martí Vall]] kazetaria, idazlea (Katalunia 1914-Frantzia 1960)
# [[Adelitak]] Mexikoko iraultzako emakume soldaduak,laguntzaileak (1910-1917)
# [[Aída Parada ]] sufragista (Txile 1903-1983)
# [[Alba Rico]] aktorea, abeslaria (Murtzia 1989)
# [[Alice Bolingbroke Woodward]] ilustratzailea (Londres, 1862-1951)
# [[Alicia Asín]] adimen artifizialean aditua (Zaragoza 1982)
# [[Amanda Labarca]] irakaslea, feminista (Txile 1886-1975)
# [[Amy Bailey]] hezitzailea, sufragista (Jamaika, 1875-1990)
# [[Ana Esmeralda]] aktorea, dantzaria (Tetuan 1931-Brasil 2022)
# [[Ana Mar%C3%ADa Zeno]] mediku, sexologo (Argentina, 1922-2011)
# [[Ana Rosa Chacon]] politikaria eta sufragista (Costa Rica, 1889-1985)
# [[Ángela Mazzini Bricala]] idazlea (Cádiz, 1809-Santa Cruz Tenerifekoa, 1894)
# [[Àngels Margarit ]] dantzaria, koreografoa, pedagogoa (Bartzelona 1960)
# [[Anita Brenner]] historialaria, idazlea (Mexiko 1889-1973)
# [[Anita Bryant]] folk-, gospel- abeslaria (AEB 1940)
# [[Anna Gunn]] aktoreak (AEB 1968)
# [[Anna Maria Mozzoni]] kazetaria, politikaria, sufragista (Italia 1837-1920)
# [[Anne Nelson]] antzerkilea (AEB, 1954)
# [[Annette Beveridge]] itzultzailea (EB 1842-1929)
# [[Annie Pardo Cemo]] biologo zelularra (Mexiko 1941)
# [[Antonia Varela Pérez]] astrofisikaria (Kanariak 1965)
# [[Aurélia de Sousa]] margolaria (Txile/Portugal 1866-1922)
# [[Aurora Reyes]] margolaria (Mexiko 1908-1985)
# [[Beau Garrett]] aktorea, modeloa (AEB 1982)
# [[Bega Begum]] enperatriza (Mogol Inperioa 1511-1582)
# [[Begoña Villacís]] abokatua, politikaria (Madril 1977)
# [[Belén Funes]] film zuzendaria, gidoilaria (Bartzelona 1984)
# [[Blanca Álvarez Mantilla]] kazetaria (Madril 1931-2000)
# [[Blanca Catal%C3%A1n de Oc%C3%B3n y Gayol%C3%A1]] botanikaria (Aragoi, 1860-1904)
# [[Brittany Brewer]] saskibaloi-jokalaria (AEB 1997)
# [[Calypso Botez]] idazlea (Errumania, 1880-1933)
# [[Carlota Rosales]] margolaria (Madril 1872-1958)
# [[Carmen Caamaño Díaz]] ekintzaile politikoa (Madril 1909-2006)
# [[Carmen Santonja]] kantautorea, idazea, margolaria (Madril 1934-2000)
# [[Carmen Werner Vallejo]] dantzaria, koreografoa (Madril 1953)
# [[Carmina Virgili]] geologoa, politikaria (Bartzelona, 1927-2014)
# [[Cathay Williams]] esklaboa, militarra (AEB 1844-1893)
# [[Cecilia Álvarez Correa]] ingeniari industriala, politikaria (Kolonbia 1953)
# [[Charlotte de Turckheim]] aktorea, umoregilea (Frantzia 1955)
# [[Charlotte Scott]] matematikaria (Erresuma Batua, 1858-1931)
# [[Chékéba Hachemi]] aktibista, idazlea, 1. emakume diplomazialaria (Afganistan 1974)
# [[Christine Brennan]] kirol kazetaria (AEB, 1958)
# [[Christine Jorgensen ]] aktorea, aktibista (AEB 1926-1989)
# [[Claire Voisin]] matematikaria (Frantzia 1962)
# [[Clara Che Tórtola]] saskibaloi jokalaria (Valentzia 1997)
# [[Clara Isabel Francia]] kazetaria (Errioxa 1940)
# [[Clotilde Catal%C3%A1n de Oc%C3%B3n y Gayol%C3%A1]] entomologoa, poeta (Aragoi, 1863-1946)
# [[Concha Caballero]] politikaria (Baena, 1956 - Sevilla, 2015)
# [[Concha Michel]] abeslaria, ikertzailea (Mexico 1899-1990)
# [[Conchita Goyanes]] aktorea (Malaga 1946-Madril 2016)
# [[Conchita Montes]] aktorea (Sevilla 1914- Portugal 1994)
# [[Dámasa Cabezón]] pedagogo eta hezitzailea (Argentina, 1792 -Txile, 1861)
# [[Desirée de Fez]] kazetaria, idazlea, zinema kritikaria (Bartzeloa 1977)
# [[Diana Navarro]] abeslaria (Malaga 1978)
# [[Dilras Banu Begum]] enperatriza (Mogol Inperioa 1622-1657)
# [[Dodo (komikigilea)|Dodo]] Frantziako komikigilea (Rabat, 1955)
# [[Dolores Correa Zapata]] idazlea (Mexiko 1853-1924)
# [[Dolores Jiménez Muro]] hezitzailea, iraultzailea (Mexiko 1848-1925)
# [[Édith Grattery]] Frantziako ilustratzaile eta komikigilea (Marseilla, 1960)
# [[Edith Lederer]] nazioarteko kazetaria (AEB, 1943)
# [[Elena Arizmendi Mejia]] idazle feminista (Mexiko, 1884-1949)
# [[Elena Martín Ortega]] psikologa eta irakaslea (Espainia 195??)
# [[Elena Santonja]] tb aurkezlea (Madril 1932-2016)
# [[Elena Torres Cuéllar]] lider iraultzailea (Mexiko 1893-1970)
# [[Elizabeth Bugie]] biokimikaria (AEB, 1920-2001)
# [[Elsa von Freytag-Loringhoven|lsa von Freytag-Loringhoven]] Artista (Alemania, 1874-1927)
# [[Emily Bisharat]] legelaria (Jordania, 1913-2004)
# [[Encarnación Cubas Báez]]
# [[Enriqueta Morales]] hezitzailea eta erizain feminista (APanama, 1891-1986)
# [[Estelle Ramey]] endokrinologo, feminista (AEB, 1917-2006)
# [[Ethel Arnold]] kazetari, idazle eta hizlari, emakumeen sufragioaren aldeko aktibista (Britainia Handia 1865- 1930)
# [[Eugénie Brazier]] sukaldaria (Frantzia 1895-1977)
# [[Eunice Odio]] poeta (Costa Rica 1919- exiko 1974)
# [[Fatoumata K%C3%A9b%C3%A9]] astrofisikaria, hezitzailea (Frantzia, 1985)
# [[Fereshteh Ahmadi]] eleberrigilea (Iran 1972)
# [[Florence Cestac]] Frantziako komikigilea
# [[Florence Farmborough]] argazkilaria , idazlea (Britainia, 1887-1978)
# [[Florencia Serranía Soto]] ingeniari mekanikoa (Mexiko 1963)
# [[Franca Rame]] aktorea, idazlea, politikaria (Italia 1929-2013)
# [[Frances Jolliffe]] aktorea (AEB, 1873 – 1925)
# [[Gemma Cuervo]] aktorea (Bartzelona 1934)
# [[Gertrude Mary Woodward]] ilustratzailea (Britainia, 1854-1939)
# [[Greta Fernández]] aktorea (Bartzelona 1995)
# [[Gulbadan Begum]] biografoa, poeta, printzesa (Mogol Inperioa 1523-1603)
# [[Hamida Banu Begum]] enperatriza (Mogol inperioa 1527-1604)
# [[Hedwig Bleuler-Waser]] sufragista (Zurich, 1869 - Zollikon, 1940)
# [[Hiromi Uehara]] piano-jolea (Japonia 1979)
# [[Ifigenia Martinez]] ekonomialaria, politikaria (Mexiko 1930)
# [[Ingibjörg H. Bjarnason]] sufragista, irakaslea, artista eta politikaria (Islandia, 1867-1941)
# [[Inma Serrano]] kantautorea (Alacant 1968)
# [[Isa Duque]] psikologoa, sexologoa (Zaragoza, 1985)
# [[Isabel Andreu de Aguilar]] sufragista,ekintzailea (Puerto Rico, 1887-1948)
# [[Isabel Tenaille]] tb aurkezlea (Madril 1951)
# [[Isabella Mamani|Isabella Brunilda Mamani]] iamara abokatua eta politikaria (Txile, 1988)
# [[Itelvina Massioli]] pedagogo feminista (Brazil, XX. mendea)
# [[Jahanara Begum]] printzesa, poeta (Mogol Inperioa 1614-1681)
# [[Jahanzeb Banu Begum]] printzesa (Mogol Inperioa 1649-1705)
# [[Jan Goodwin]] idazlea eta ikerketa kazetaria (AEB, 1948)
# [[Jane Brigode]] politikaria (Belgika, 1870-1952)
# [[Janeane Garofalo]] komediantea, aktorea (AEB 1964)
# [[Jeanne Córdova]] idazlea, lesbiana aitzindaria (Alemania/AEB 1948-2016)
# [[Jojo Moyes]] kazetaria, idazlea (EB 1969)
# [[Juana Belén Gutiérrez de Mendoza]] hezitzailea, sufragista (Mexiko 1875- 1942)
# [[Julia Piaton]] aktorea (Frantzia 1985)
# [[June Carmona]] saskibaloi jokalaria (Gasteiz 2005)
# [[Karla Jay]] idazlea, ikertzailea (AEB 1947)
# [[Kathryn Bertine]] kirolaria, aktibista eta idazlea (AEB, 1975)
# [[Kelly McEvers]] kazetaria, gerrako korrespontsala (AEB, 1970)
# [[La Niña de La Puebla]] abeslaria (Sevilla 1908-Malaga 1999)
# [[Laia Raventós Roig]]saskibaloi jokalaria (Bartzelona 1997)
# [[Laura Aliaga]] saskibaloi jokalaria (Alacant 1994)
# [[Laura Granados]] kantautorea (Cádiz 1966)
# [[Laura Juliana Ramírez Ruiz]] ilustratzailea, komunikatzalea eta sortzailea (Mexiko...)
# [[Lila Clunas]] sufragisa (Eskozia, 1875-1968)
# [[Lisa Gherardini]] noblea, Mona Lisa (Florentzia 1479-1542)
# [[Louise Weiss]] idazlea, politikaria (Frantzia 1893-1983)
# [[Lucía Gil]] abeslaria, aktorea (Madril 1998)
# [[Luz Vidal]] Sindikalista, politikaria, maputxea (Txile, 1973)
# [[Maite Cazorla]] saskibaloi jokalaria (Kanariak 1997)
# [[Malagako emakumeen kartzela zaharra]] (1937-1954)
# [[Manolita Piña]] artista (Uruguai, 1883-1994)
# [[Mara Goyanes]] aktorea (Madril 1942-2006)
# [[Margaret Ogola]] pediatra, idazlea (Kenya, 1958-2011)
# [[Maria Angela Ardinghelli]] Itzultzailea, matematikaria, fisikaria (Italia, 1728-1825)
# [[Maria Cederschiöld]] kazetaria eta sufragista (Suedia, 1856-1935)
# [[María del Refugio García]] maistra, sufragista (Mexiko 1889-1973)
# [[María Dolores Medina]] kristau erlijiososa (Mexiko 1860- 1925)
# [[María José Goyanes]] aktorea (Madril 1948-)
# [[María Luisa Ponte]] aktorea (Valladolis 1918-Madril 1996)
# [[María Parrado]] abeslaria (Cádiz 2001)
# [[María San Juan]] kazetaria (Asturias 1963)
# [[María Villalón]] abeslaria (Malaga 1989)
# [[Marie Ange Guillaume]] kazetari, idazle eta gidoilaria (Frantzia, 1945)
# [[Marjory Warren]] geriatra (Erresuma Batua, 1897-1960)
# [[Marta Hermida]] saskibaloi jokalaria (Madril 1997)
# [[Martha Jungwirth]] margolaria (Austria 1940)
# [[Maruja Callaved]] tb aurkezlea (Huesca 1921-Madril 2018)
# [[Mary Fields]] esklaboa, 1. postari afroamerikarra (AEB 1832-1914)
# [[Mary Garden]] opera abeslaria (Eskozia, 1874-1967)
# [[Mary J. Rathbun]] zoologoa (AEB, 1860-1943)
# [[Mazie E. Clemens]] Lehen Mundu Gerrako korresponsala (AEB, 1890-1952)
# [[Mélanie Auffret]] film zuzendaria, gidoilaria Frantzia, XX. mendea)
# [[Mercedes Gómez Otero]] preso komunista (Madril 1915-?)
# [[Meredith Monroe]] aktorea (AEB 1969)
# [[Mimí Muñoz]] aktorea (Espainia 1914-1987)
# [[Mireia Hernández]] igeriketa sinkronizatuko kirolaria (Espainia 2002)
# [[Modesta Sanginés Uriarte]] idazle eta musikagilea (Bolivia, 1832-1887)
# [[Mumtaz Mahal]] enperatriza (Mogol Inperioa 1593-1631)
# [[Nadira Banu Begum]] printzesa (India 1618-Pakistan 1659)
# [[Nathalie Roques]] Frantziako idazlea eta komikigilea
# [[Nika Shakarami]] manifestari desagertu eta hila (Iran 2005-2022)
# [[Nina Stemme]] sopranoa (Suedia 1963)
# [[Niña de Antequera]] abeslaria (Malaga 1921-Sevilla 1972)
# [[Noora Niasari]] zinema zuzendari eta gidoilaria (Teheran)
# [[Nur Jehan]] enperatriza, poeta (Kandahar 1577-Lahore 1645)
# [[Olga Bancic]] ekintzaile komunista judua (Errumania 1912- Alemnia 1944)
# [[Olga Skorojodova]] zientzialaria, hezitzailea (SESB, 1911-1982)
# [[Paquita Rico]] aktorea (Sevilla 1929-2017)
# [[Park Wan Suh|Park Wan Sun]] idazlea (Korea, 1981-2011)
# [[Pasión Vega]] abeslaria (Madril 1976)
# [[Paula Cons]] dokumental- eta film zuzendaria (Coruña 1976)
# [[Paula Dalli]] abeslaria, aktorea, idazlea (Alacant 1993)
# [[Petra Herrera]] gizon gudari mozorrotua (Mexiko 1887-1917)
# [[Petronila Riquelme]] Bernardo O'Higgins.en alaba mestizoa (Los Angeles, Txile, 1808? - Valparaiso, 1870)
# [[Piedad Bonnett]] idazlea, poeta (Kolonbia, 1951)
# [[Piedad de la Cierva]] zientzialaria (Murtzia, 1913-2007)
# [[Pilar Muñoz]] aktorea (Madril 1911-1980)
# [[Randi Blehr]] sufragista (Norvegia, 1851-1928)
# [[Rhea Durham]] modeloa (AEB 1978)
# [[Roberta Cowell]] lasterketa- eta borroka-pilotua, 1. Emakume trans britainiarra (EB 1918-2011)
# [[Rocío Molina Cruz]] dantzaria, koreografoa (Malaga 1984)
# [[Rosario Robles]] politikaria (Mexiko 1956)
# [[Rose Mbowa]] idazlea, feminista (Uganda 1943-1999)
# [[Roshanara Begum]] printzesa, poeta (Mogol Inperioa 1617-1671)
# [[Ruja Ignatova]] iruzurgilea (Bulgaria/Alemania 1980)
# [[Ruqaiya Sultan Begum]] enperatriza (Mogol Inperioa 1542-1626)
# [[Ruth Sager]] genetista (AEB, 1918-1997)
# [[Sadie Kneller Miller]] kazetaria (AEB, 1867-1920)
# [[Salima Sultan Begum]] poeta, enperatriza (India 1539- Mogol Inperioa 1612)
# [[Sálvorako emakume heroiak]] erreskatea, Galizia 1921.01.02
# [[Samantha Gilabert]] abeslaria (Alacant 1994)
# [[Sarah Moon]] argazkilaria (Frantzia, 1941)
# [[Sarina Esmailzadeh]] manifestari nerabe erahila (Iran 2006-2022)
# [[Segoviako kartzela zaharra]] emakumeen kartzela (1946-1956)
# [[Soledad Miranda]] aktorea, abeslaria (Sevilla 1943-Portugal 1970)
# [[Sonia Montecino|Sonia Montecinco]] aimara ikertzaile, antropologoa, idazlea (Txile, 1954)
# [[Sophia Delza]] dantzaria, idazlea (AEB, 1903-1996)
# [[Stacey Kent]] abeslaria (AEB 1968)
# [[Suzanne Corkin]] neurozientzialaria (AEB, 1937-2016)
# [[Svetlana Mojsov]] biokimikaria (Jugoslavia 1947)
# [[Tebello Nyokong]] Kimikaria (Hegoafrika, 1951)
# [[Teresa Nieto]] dantzaria, koreografoa (Tanger 1953)
# [[Thea Sharrock]] antzerki eta film zuzendaria (EB 1976)
# [[Vainica Doble]] musika bikotea (1971-2000)
# [[Van Buren ahizpak]] moto bidaiariak, AEB 1916
# [[Vera Peters]] onkologoa (Kanada, 1911-1993)
# [[Vicky Lagos]] aktorea (Madril 1938)
# [[Victoria Teijeiro]] aktorea, irakaslea (Coruña 1974)
# [[Victorina Bridoux]] poeta eta eleberrigilea (Manchester, 1835-San Cruz Tenerifekoa, 1862)
# [[Virginia Grütter]] poeta, aktorea (Costa Rica 1929-2000)
# [[Yolanda Retter]] liburuzaina, idazlea (AEB 1948-2007)
# [[Zeb-un-Nisa Begum]] printzesa poeta (Mogol Inperioa 1638-1702)
# [[Zena Tooze]] biologo, ekologista (Kanada, 1955)
# [[Zenana]] emakumeen etxe zatia (India XII. mendea)
# [[Zoe Ducós]] aktorea, gidoilaria (Argentina 1928-Venezuela 2002)
# [[Zulma Brandoni de Gasparini]] paleontologoa (Argentina, 1944)
}}
==='''Berriak 2024''' ('''maiatza''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Agurtzane Ormatza Imatz]] '''SORTUA''' sexologoa (Bakio, 1967)
# [[Aitziber González García]] '''SORTUA''' arkeologoa, ikertzailea (Gasteiz 1991)
# [[Alaitz Arenzana]] ----'''SORTUA''' artista eta zinemagilea (Bilbo, 1976)
# [[Amaia Barrena García]] ----'''SORTUA'''idazlea, poeta (Basauri, 1989)
# [[Esti Ansotegi Guruziaga]] ----'''SORTUA''' psikologoa (Zornotza, 1976)
# [[Itziar Sapsootham]] '''SORTUA''' geografoa eta ikertzailea (Eibar, 1986)
# [[Lucia Arrube]] '''SORTUA'''erraketista (Iurreta, 1923 - Zornotza, 2012)
# [[Margarita Unzalu Arana]] ----'''SORTUA''' idazlea (Durango, 1892-1973)
# [[Rosa Hernández (artista)]] ----'''SORTUA''' eskultorea eta margolaria (Tenerife, 1955)
# [[Sama Bilbao]] '''SORTUA''' ingeniari industriala eta irakaslea (Bilbo 1961)
# [[Agnes Baden-Powell]] Nesken eskaut talde sortzailea (Ingalaterra 1858-1945)
# [[Aim%C3%A9e Antoinette Camus]] botanikaria (Frantzia, 1879-1965)
# [[Alejandra Rodríguez]] kazetaria, abokatua, 60 urteko Miss Buenos Aires 2024 (Argentina 1963)
# [[Alice Recoque]] informatikaria (Aljeria 1929- Frantzia 2021)
# [[Alicia Machado]] aktorea, Miss Unibertso 1996 (Venezuela 1976)
# [[Alison Hargreaves]] alpinista (EB, 1962-K2, 1992)
# [[Amalia Miranzo]] politikaria eta irakaslea (Cuenca, 1939-2014)
# [[Amelia Vega]] abeslaria, enpresaburua, Miss Unibertso 2003 (Dominikar Errepublika 1984)
# [[Ana de Mendoza de la Vega]] noblea (Valladolid 1554-Guadalajara 1633)
# [[Ana García Carías]] abokatua, lehen dama (Honduras 1968)
# [[Ana Sofía Henao]] modeloa, idazlea, ilustratzailea (Kolonbia, 1982)
# [[Andrea Meza]] Miss Unibertso 2020 (Mexiko 1994)
# [[Anita Conti]] ozeanografoa (Frantzia, 1899-1997)
# [[Anna Cruz]] saskibalioi jokalaria (Bartzelona 1986)
# [[Anna Montañana]] saskibaloi jokalari ohia, entrantzailea (Valentzia 1980)
# [[Anna Pazos]] idazlea (Bartzelona 1991)
# [[Anna Roig Serra]] fisikaria (Katalunia, 1962)
# [[Anne Marie Braafheid]] Miss Unibertsoko 1. Finalista beltza (Surinam 1947)
# [[Anne-Laure Folly]] zinema zuzendaria (Togo, 1954)
# [[Annie Fratellini]] aktorea, pailazoa (Frantzia, 1932-1997)
# [[Ánxela Loureiro]] poeta, idazlea eta abeslaria (Ferrol, 1956)
# [[Barbara May Cameron]] argazkilaria, poeta, idazlea eta giza eskubideen aldeko ekintzailea (AEB, 1954 - 2002ko)
# [[Barbara Sepúlveda|Barbara Sepulveda]] feminista abokatua (Santiago, 1985)
# [[Beatriz Bernal]] Espainiako 1. emakume idazlea (Valladolid 1501/1504- 1562/1586)
# [[Beatriz Domínguez-Gil]] medikua, nefrologoa (Coruña 1971)
# [[Beatriz Sarlo]] idazlea (Argentina, 1942)
# [[Begoña Etayo Ereña]] Euskal Herriko feminista (Bilbo, 1958)
# [[Betty Molesworth]] botanikaria (Zeelanda Berria, 1913-2002)
# [[Bolette Berg]] argazkilaria (Norvegia, 1872-1944)
# [[Brook Lee]] modeloa, Miss Unibertso 1997 (AEB 1971)
# [[Camila Kater]] film zuzendaria (Brasil 1990)
# [[Carla Nieto]] aktorea (Girona 1983)
# [[Carmen Díez de Rivera]] politikaria (Madril 1942-1999)
# [[Carmen Villalobos]] aktorea (Kolonbia 1983)
# [[Carolyn Steel]] arkitektoa, idazlea, ikertzailea eta unibertsitateko irakasle ingelesa (Londres ?)
# [[Catalina de Mendoza y Sandoval]] noblea (Granada 1916-1686)
# [[Catherine Peñán]] patinatzailea (Santiago, 1989)
# [[Catriona Gray]] Miss Unibertso 2018 (Australia 1994)
# [[Cecil Dorrian]] gerrako korrespontsala (AEB, 1882-1926)
# [[Cg'ose Ntcox'o]] artista (Botswana, 1950-2013)
# [[Chefa Alonso]] musikagilea (Coruña 1955)
# [[Clara Roquet]] zinema zuzendaria eta gidoilaria (1988)
# [[Clara Stauffer]] espioia, falangekoa (Madril 1904-984)
# [[Concepción Dancausa]] politikaria, funtzionarioa (Burgos 1952)
# [[Corina Smith]] abeslaria, aktorea (Venezuela 1991)
# [[Cristina Ruiz Ortega]] exekutiboa (Espainia 1970)
# [[Cynthia Elbaum]] fotokazetaria (AEB, 1966-1994)
# [[Dana Randall]] informatikaria (AEB 1968)
# [[Da'Vine Joy Randolph]] aktorea, kantaria (AEB 1986)
# [[Demi-Leigh Nel-Peters]] enpresaburua, Miss Unibertso 2017 (Hegoafrika 1995)
# [[Denise Ferreira da Silva]] filosofoa eta artista (Brasil, 1963)
# [[Denise Quiñones]] aktorea, Mis Unibertso 2001 (Puerto Rico 1977)
# [[Dominga Neculmán]] zeramikagilea (Walmapu, 1937-2022)
# [[Dorothy Liddell]] arkeologoa (Erresuma Batua, 1890-1938)
# [[Eden Golan]] abeslaria (Errusia/Israel 2003)
# [[Ekaterina Zelenko]] hegazkinlari militarra (Errusia 1916-1941)
# [[Elisa Aguilar]] saskibaloi jokalaria (Madril,1976)
# [[Elisabeth Ohlson Wallin]] argazkilaria (Suedia 1961)
# [[Eliza Ruhamah Scidmore]] idazlea, argazkilaria (AEB 1856-1928)
# [[Elizabeth Gould Bell]] medikua eta sufragista (Erresumna Batua, 1862-1934)
# [[Elizabeth McCombs]] 1. emakume parlamentaria (Zeelanda Berria 1873-1935)
# [[Elsa Donaire Malagelada]] saskibaloi jokalaria (Girona, 1979)
# [[Emily Stowe]] medikua (Kanada, 1831-1903)
# [[Encarnación Alzona]] historilaria eta sufragista (Filipinak, 1895-2001)
# [[Enriqueta_Sèculi]] pedagoga, kirolaria eta feminista (Bartzelona, 1897-1976)
# [[Ericka Ñanco]] ekintzailea eta politikari maputxea nén (Walmapu, 1992)
# [[Esther Hill]] arkitektoa (Kanada, 1895-1985)
# [[Eugenie Clark]] iktiologoa (AEB, 1922-2015)
# [[Evaluna Montaner]] aktorea, kantaria (Venezuela 1997)
# [[Felisa Rincón de Gautier]] politikaria (Ameriketako Estatu Batuak, 1897-1994)
# [[Fernanda García Lao]] idazlea (Argentin/ Espainia 1966)
# [[Francisca Linconao]] lider maputxea (Walmapu, 1958)
# [[Fuencisla Clemares]] exekutiboa (Madril 1974)
# [[Gabriela Isler]] modeloa, Miss Unibertso 2013 (Venezuela 1988)
# [[Gabriela Mandujano]] sufragista, politikaria (Txile 1902-1984)
# [[Gidaritza]] neskato-eskaut taldeen mugimendua
# [[Gloria Diaz]] modeloa, Miss Unibertso 1969 (Filipinak 1951)
# [[Grettell Valdez]] aktorea (Mexiko 1976)
# [[Gwendolyn Lizarraga]] ekintzailea, politikaria eta enpresa burua (Belize, 1901-1975)
# [[Hanna Sheehy-Skeffington]] sufragista eta nazionalista (Irlanda, 1877-1946)
# [[Harnaaz Sandhu]] Miss Unibertso 2021 (India 2000)
# [[Harriet Chalmers Adams]] esploratzailea, argazkilaria (AEB 1875-Frantzia 1937)
# [[He Zehui]] fisikari nuklearra (Txina, 1914-2011)
# [[Herminia Aburto Colihueque|Herminia Aburto]] lider maputxea
# [[Huda Akil]] neurozientzialaria (Siria-AEB, 1945)
# [[Inma Rubiales]] idazlea (Badajoz 2002)
# [[Inmaculada Rodríguez-Piñero]] politikaria (Madril 1958)
# [[Iris Mittenaere]] modeloa, Miss Unibertso 2016 (Frantzia 1993)
# [[Iris van Herpen]] moda diseinatzailea (Herbehereak 1984)
# [[Isabel de Liaño]] idazlea (Valladolid XVI. Mendea-XVII. mendea)
# [[Isabel dos Santos]] ekonomialaria, aberatsa (Errusia/Angola 1973)
# [[Isabel Millé Giménez]] ikertzailea, liburuzaina, poeta (Almeria 1894- 1990)
# [[Isabel Ov%C3%ADn Camps]] kimikaria, irakaslea (Sevilla, 1887-1972)
# [[Ivette María Tato]] igerilaria (Bartzelona 1975)
# [[Janet Rowley]] genetikaria (AEB, 1925-2013)
# [[Jayne Atkinson]] aktorea (EB/AEB 1959)
# [[Jennifer Hawkins]] modeloa, Miss Unibertso 2004 (Australia 1983)
# [[Joanna Haigh]] fisikaria (Erresuma Batua, 1954)
# [[Josefa Tito Recalde]] enpresaburua (Donostia, 1802-1858)
# [[Josephine Cecilia Diebitsch Peary]] esploratzaile aitzindaria (AEB 1863-1955)
# [[Júlia Bacardit]] idazlea (Bartzelona 1991)
# [[Juliane Koepcke]] zoologoa (Peru-Alemania, 1954)
# [[Juliette Gordon Low]] Espainian eta Kuban neska eskaut taldeen sortzailea (AEB 1860-1927)
# [[Justine Pasek]] artista, 2. Miss Unibertso 2002 (SESB/Panama 1979)
# [[Karina Riquelme Viveros]] abokatu maputxea (Walmapu, 1981)
# [[Kate Sessions]] botanikaria (AEB, 1857-1940)
# [[Kate Swift]] idazlea, editorea (AEB 1923-2011)
# [[Katharine Blunt]] kimikaria, nutrizionista (AEB, 1876-1954)
# [[Kathleen Cruise O'Brien]] sufragista eta irakaslea (Irlanda, 1886-1938)
# [[Kimberley Tell]] aktorea, abeslaria (Lanzarote 1989)
# [[Kimberly Dozier]] kazetaria, gerrako korrespontsala (AEB,1966)
# [[Kimera (abeslaria)]] (Hego Korea 1954)
# [[Kirsten Vangsness]] aktorea, gidoilaria (AEB 1971)
# [[Laia Palau]] saskibaloi jokalaria (Bartzelona 1979)
# [[Laura Aguilar]] argazkilaria (AEB, 1958-2018)
# [[Laura Gil]] saskibaloi jokalaria (Murtzia 1992)
# [[Lauren Groff]] idazlea (AEB 1962)
# [[Lea Gabrielle]] kazetaria, diplomatiko ohia, hegazkinlaria (AEB,1975)
# [[Lidia Lopujova]] dantzaria (Errusia, 1892-1981)
# [[Liliana Ancalao]] poeta, irakasle maputxea (Walmapu, 1961)
# [[Lisa Randall]] fisikaria (AEB 1962)
# [[Liubov Sóbol]] apolitikaria, ekintzailea (Errusia 1987)
# [[Lola Glaudini ]] aktorea (AEB 1971)
# [[Louise Gavan Duffy]] sufragista eta nazionalista (Niza, 1884 - Dublin, 1969)
# [[Luisa Mendoza y Mendoza]] noblea (1582-Nadril 1619)
# [[Luna Pamies]] aktorea (Alacant, 2003)
# [[Lydia Davis]] idazlea (AEB, 1947)
# [[Małgorzata Szumowska]] film zuzendaria, gidoilaria, ekoizlea (Polonia 1973)
# [[María Abrisqueta de Zulueta]] Espainian eta Kuban neska-eskaut taldeen sortzailea (Donostia 1911-1992)
# [[Maria Bellido]] heroia (Jaen 1755-1809)
# [[María Catrileo|Maria Catrileo]] hizkuntzalari maputxea (Walmapu, 1944)
# [[María de Mendoza y Fonseca]] noblea, arte-bildumagilea (Espainia 1516-1580)
# [[María Dolores Dancausa]] bankaria, exekutiboa (Burgos 1959)
# [[María Gómez de Sandoval y Torres de Navarra]] noblea (?- 19)
# [[María José García Beato]] legelaria, bankaria, exekutiboa (Kordoba 1965)
# [[Maria Koepcke]] ornitologoa (Alemania-Peru, 1924- 1971)
# [[María La Ribot]] koreografoa (Madril 1962)
# [[María Martinón Torres]] Medikua, antropologoa (Orense, 1974)
# [[Maria Rúbies]] maistra eta politikaria (Leida, 1932-1983)
# [[Maria Tereza Jorge P%C3%A1dua]] ekologoa (Brasil, 1943)
# [[Marie Høeg]] sufragista eta argazkilaria (1866-1949)
# [[Marie Pape-Carpantier]] pedagoga eta feminista frantziarra (Frantzia 1815 - 1878)
# [[Marina Geli]] medikua, politikaria (Girona 1958)
# [[Marta Alonso]] onkologo ikertzailea (Lodosa 1974)
# [[Marta Fernández (saskibaloi-jokalaria)]] (Bartzelona,1981 19)
# [[Marta Vergara]] sufragista, idazlea (Txile 1898- 1995)
# [[Marta Xargay]] saskibaloi jokalaria (Girona 1990)
# [[Martha Vasconcellos]] modeloa, Miss Unibertso 1968 (Brasil 1948)
# [[Mary Lowndes]] artista eta sufragista (Dorset, 1856 - Londres, 1929)
# [[Maud Bonneaud]] margolaria (Limoges, 1921-Madril, 1991)
# [[Maya Moore]] saskibaloi jokalaria (AEB 1989)
# [[Melba Roy Mouton]] matematikaria, programatzailea (AEB, 1929-1990)
# [[Mélodie Nakachian]] ume bahitua, psikologoa (AEB 1982)
# [[Mencía de Mendoza]] noblea, arte-bildumagilea (Guadalajara 1508-Valentzia 1554)
# [[Mercè Arànega]] aktorea (Agentina/Katalunia 1957)
# [[Meri Te Tai Mangakāhia]] sufragista (Zeelanda Berria, 1868-1920)
# [[Mónica López (aktorea)]] (Kanariak 1969)
# [[Mpule Kwelagobe]] aktibista, Miss Unibertso 1999 (Bostwana 1979)
# [[Nabila Espanioly]] aktibista, pedagogoa, feminista (Israel 1955)
# [[Nandipha Mntambo]] eskultorea eta artista (Hegoafrika, 1982)
# [[Nanna Aakjær|Nanna Aakjaer]] eskultorea eta sufragista (Danimarka, 1874-1962)
# [[Natalia Torrente]] kirol kazetaria (Madril 1984)
# [[Natividad Almeda-López|Natividad Almeda Lopez]] legelaria (Filipinak, 1892-1977)
# [[Natividad Llanquileo]] Abokatua eta politikari maputxea (Walmapu, 1984)
# [[Neri Oxman]] arkitektoa, diseinatzailea, irakaslea (Israel/AEB 1976)
# [[Nettie Honeyball]] futbolaria (Londres 1871- Argentina XX. mendea))
# [[Oksana Fiodorova]] abeslaria, polizia, Miss Unibertso 2002 (Errusia 1977)
# [[Olga Poblete]] irakaslea, gizarte buruzagia (Txile 1908-1999)
# [[Olha Kobylianska]] idazlea (Ukraina 1863-Errumania 1942)
# [[Olivia Culpo]] influencerra, Miss Unibertso 2012 (AEB 1992)
# [[Oracene Price]] tenis entrenatzailea (AEB 1952)
# [[Orna Grumberg]] informatikaria (Israel 1952)
# [[Paget Brewster]] aktorea (AEB 1969)
# [[Patricia Dauder]] artista (Bartzelona, 1973)
# [[Patricia Goldman-Rakic]] neurologoa (AEB, 1937-2003)
# [[Patricia Manterola]] abeslaria, aktorea (Mexiko 1972)
# [[Patsy Adam-Smith]] idazlea, historialaria (Australia 1924-2001)
# [[Paula Painén Calfumán|Paula Paiñén Calfuman]] Kultura maputxearen ordezkaria (Walmapu, 1931)
# [[Paulina Vega]] enpresaburua, Miss Unibertso 2014 (Kolonbia 1993)
# [[Pia Wurtzbach]] enpresaburua, Miss Unibertso 2015 (Alemania/Filipinak 1989)
# [[Pilar Belzunce de Carlos]] mezenasa (Filipinak, 1925-Donostia, 2015)
# [[Pilar Martín Gila]] idazlea (Segovia 1962)
# [[Queralt Casas]] sakibaloi jokalaria (Girona 1992)
# [[Ramona Reyes]] emagin eta politikari maputxea (Txile, 1967)
# [[R'Bonney Gabriel]] Miss Unibertso 2022 (AEB 1994)
# [[Rebeca Jiménez]] abeslaria (Segovia 1975)
# [[Rivka Oxman]] arkitekto, ikertzailea, irakaslea (Israel 1950)
# [[Robyn Davidson]] idazlea (Australia 1950)
# [[Rochelle Aytes]] aktorea, modeloa (AEB 1976)
# [[Rosa Serra]] eskultorea (Vic, 1944)
# [[Rosa Smith Eigenmann]] iktiologoa (AEB, 1858-1947)
# [[Rose Kennedy|Rose Kenedy]] filantropoa (AEB, 1890-1995)
# [[Rosita Ferrer]] Kopla kantaria eta egilea (Bartzelona,1935)
# [[Safi Faye]] zinema zuzendaria (Senegal, 1934-2023)
# [[Samara de Córdova]] aktore eta idazlea (Guatemala, 1923-2015)
# [[Sasha Waltz ]] dantzaria, koreografoa (Alemania 1963)
# [[Semiha Berksoy]] opera abeslaria (Turkia, 1910-2004)
# [[Séverine Vidal]] idazlea (Frantzia, 1969)
# [[Sheynnis Palacios]] kazetaria, Miss Unibertso 2023 (Nikaragua 2000)
# [[Silvia Palumbo]] kantautorea (Argentina 1961)
# [[Soledad Bacarreza]] psikologo eta kirol kazetaria (Santiago, 1969)
# [[Sonsoles de Icaza]] aristokrata, Balentziagaren musa (Avila 1914- Madril 1996)
# [[Valentina Pinelo]] moja idazlea (Sevilla XVI. Mendea-XVII. mendea)
# [[Vanisha Mittal]] aberatsa, enpresaburua (India 1980)
# [[Verónica Figueroa Huencho|Veronica Figueroa Huencho]] irakasle eta politikari maputxea (Santiago, 1974)
# [[Virginia Cowles]] gerrako idazlea eta kazetaria (1910-1983)
# [[Yehni Djidji|Yenni Djidji]] idazlea eta blogaria (Boli Kosta, 1988)
# [[Yuri Kochiyama]] ekintzailea (AEB 1921-2014)
# [[Zofia Stryjeńska]] margolaria (Krakovia 1891-Geneva 1976)
# [[Zozibini Tunzi]] Miss Unibertso 2019 (Hegoafrika 1993)
}}
==='''Berriak 2024''' ('''Apirila''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Irati Cuadrado Noain]] ef--'''SORTUA''' iraupen eskalatzailea (Burlata, 2001)
# [[Juana Cortés Amunarriz]] ----'''SORTUA''' idazlea (Hondarribia, 1966)
# [[Nerea Intxausti Castiñeira]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Pasai Donibane, 2000)
# [[Abigail eta Brittany Hensel]] maistrak, biki siamdar bizefalikoak (AEB 1990)
# [[Adelaida Avagyan]] medikua, ikertzailea (Armenia-AEB, 1924-2000)
# [[Adelina Jiménez Jiménez]] maistra ijitoa (1945)
# [[Adriana Hoffmann]] biologoa (Txile 1940)
# [[Agnès McLaren]] medikua, sufragista (EB 1837-Frantzia 1913)
# [[Aida Fern%C3%A1ndez R%C3%ADos]] biologoa, ozeanografoa (Galizia, 1947-2015)
# [[Akiko Kojima]] modeloa, Miss Unibertso 1959 (Japonia 1936)
# [[Amelia Cuñat Monleon]] marrazkilaria, zeramikaria (Valentzia 1878-1946)
# [[Amparo Muñoz]] modeloa, aktorea, Miss Unibertso (Malaga 1954-2011)
# [[Amparo Navarro Giner]] maistra (Valentzia, 1900-1986)
# [[Ana Jaren]] ilustratzailea (Sevilla 1985)
# [[Ane Campos]] futbolaria (Getaria, 1999)
# [[Angela Marinescu]] poeta (Errumania 1941-2023)
# [[Anna Callender Brackett]] filosofa eta feminista estatubatuarra (EEUUko Bostonen, 1836-1911)
# [[Anna Güell Torne]] aktorea (Katalunia 1961)
# [[Anna Kolbrún Árnadóttir|Anna Kolbrún]] maistra eta politikaria (1970-2023)
# [[Anna Munro]] sufragista (EB 1881-1962)
# [[Anna Turbau]] argazkilaria (Bartzelona 1949)
# [[Anne Knight]] sufragista (BH 1786-1862)
# [[Anne Marie Pohtamo]] modeloa, aktorea, Miss Unibertso (Finlandia 1955)
# [[Apasra Hongsakula]] modeloa, Miss Unibertso 1965 (Thailandia 1947)
# [[Armi Kuusela]] filantropoa, 1. Miss Unibertso (Finlandia 1934)
# [[Axelle Kabou]] idazlea (Kamerun, 1955)
# [[Aya Nakamura]] abeslaria (Frantzia, 1995)
# [[Barbara Blomberg]] dama, Karlos I.aren maitalea, Joan Austriakoaren ama (Alemania 1527-Kantabria 1597)
# [[Barbara Canepa]] Italiako komikigilea (Genoa, 1969)
# [[Barbara Foxley]] pedagogoa, sufragista (EB 1860-1958)
# [[Bárbara Palacios]] idazlea, Miss Unibertso 1986 (Madril/Venezuela 1963)
# [[Beatriz Iribarne Sánchez]] maistra eta ekintzailea (Almeria, 1942)
# [[Begoña Muruaga Laca]] filologoa, euskara teknikaria (Bermeo 1953)
# [[Bernadette Sanou Dao]] idazlea (Burkina Faso)
# [[Berry Berenson]] argazkilaria, aktorea (AEB 19)
# [[Bertha Gxowa]] politikaria eta ekintzailea (Hegoafrika, 1934-2010)
# [[Betty Lou Raskin]] kimikaria (AEB, 1924-2010)
# [[Bienvenida Sarmiento]] maistra (Argentina, 1804-1900)
# [[Camille Paglia]] kritikari soziala, idazlea (AEB 1947)
# [[Cándida Antonia Bueno Iso|Cándida Antonia Bueno]] maistra fusilatua (Zaragoza, 1912-1936)
# [[Carme Giralt Roses]] hezitzailea (Bartzelona 1940-2022)
# [[Carmen Delgado Vicente|Carmen Delgado]] Maistra eraila (Salamanca, 1899-1936)
# [[Carmen Guillén Lorente]] historialaria, ikertzailea, irakaslea (Murtzia 1988)
# [[Carmen Mola]] idazle taldea (Espainia, 2018)
# [[Carol Morris]] modeloa, Miss Unibertso 1956 (AEB 1936)
# [[Carroll Baker]] aktorea (AEB 1931)
# [[Cecilia Bolocco]] aurkezlea, Miss Unibertso 1987 (Txile 1965)
# [[Chantal van den Heuvel]] Belgikako idazlea
# [[Christiane Martel]] aktorea, Miss Unibertso 1953 (Frantzia 1935)
# [[Cirila Ubaldina García Díaz]] maistra eraila (Salamanca, 1893-1936)
# [[Clara Ragaz]] maistra, feminista (Suitza, 1894-1957)
# [[Clementia Taylor]] sufragista (EB 1810-1908)
# [[Corinna Tsopei]] aktorea, modeloa, Miss Unibertso 1964 (Grezia 1944)
# [[Dayanara Torres]] idazle, abeslari, modeloa, Miss Unibertso 1993 (Puerto Rico 1974)
# [[Deborah Carthy-Deu]] modeloa, enpresaburua, Miss 1985 (Puerto Rico 1966)
# [[Debra Lafave]] maistra, estuproz kondenatua (AEB 1980)
# [[Delia Zapata Olivella]] dantzaria, irakaslea (Kolonbia 1926-2001)
# [[Denise Affonço]] idazlea (Kanbodia, 1944)
# [[Dia Mirza]] modeloa, aktorea, ekoizlea (India 1981)
# [[Djaili Amadou Amal]] idazlea (Kamerun, 1975)
# [[Dorothea Pertz]] botanikaria (EB 1859-1939)
# [[Duygu Asena]] idazlea (Turkia 1946-2006)
# [[Edith Ayrton]] idazlea, sufragista (EB 1879-1945)
# [[Edith Picton-Turbervill]] sufragista (EB 1872-1960)
# [[Edith Rebecca Saunders]] genetista (EB 1865-1945)
# [[Ela Gandhi]] politikaria (Hegoafrika, 1940)
# [[Eleanor Coppola]] dokumentalgilea, idazlea (AEB, 1936-2024)
# [[Elena Mendoza]] musikagilea (Sevilla 1973)
# [[Elisabetta Gnone]] idazle eta kazetari italiarra (Genova, 1965)
# [[Elizabeth Pease Nichol]] sufragista (EB 1807-1897)
# [[Emmeline Pethick-Lawrence]] sufragista (EB 1867- 1954)
# [[Estée Lauder]] kosmetika-enpresaburua (AEB 1906-2004)
# [[Esther Afua Ocloo]] ekintzailea (Ghana 1919-2002)
# [[Esther Pineda G]] idazlea, ikertzailea (Venezuela 1985)
# [[Ethel Ayres Purdie]] sufragista (EB 1874-1923)
# [[Ethel Lilian Voynich]] idazlea eta musikaria (Ballintemple, 1864 - New York, 1960)
# [[Eulalia Guzmán Barrón|Eulalia Guzmán Barrón]] maistra eta arkeologa mexikarra (Mexiko, 1890 - 1985)
# [[Eva Guillamon]] artista, dramagilea (Albacete 1978)
# [[Fannie Flagg]] aktorea, idazlea (AEB 1944)
# [[Fatou Keïta]] idazle (Boli Kosta, 1965)
# [[Frances Ames]] neurologo, aktibista (Hegoafrika, 1920-2002)
# [[Frances Power Cobbe]] sufragista, idazlea ekintzailea (BH 1822-1904)
# [[Francisca de Asís Sanchis Ferrer]] 2.Errepublikako maistra (1896-1982)
# [[Françoise Bettencourt Meyers]] munduko emakume aberatsena (Frantzia 1953)
# [[Georgina Rizk]] modeloa, Miss Unibertso 1971 (Libano 1953
# [[Gladys Zender]] modeloa, Miss Unibertso 1957 (Peru 1939)
# [[Guillenako 17 arrosak]] emakume fusilatuak (Sevilla, 1937)
# [[Hannah Glasse]] idazlea (BH 1708-1770)
# [[Hanni Wenzel]] eskiatzailea (Liechtenstein 1956)
# [[Hema Malini]] aktorea, dantzaria (India 1948)
# [[Hemley Boum ]] idazlea (Kamerun, 1973)
# [[Herminia Gomez Serra]] sopranoa (Castelló 1891-Italia 1977)
# [[Hillevi Rombin]] modeloa, Miss Unibertso 1955 (Suedia 1933- AEB 1996)
# [[Holloway papar-orratza]] kartzelaratutako sufragisten saria
# [[Ieda Maria Vargas]] modeloa, Miss Unibertso 1963 (Brasil 1944)
# [[Irene Sáez]] politikaria, Miss Unibertso 1981 (Venezuela 1961)
# [[Irina Belova]] atleta, heptatloilaria (Errusia 1968)
# [[Iris Chang]] idazlea (AEB 1968-2004)
# [[Itxaso Mardones]] kazetaria (Gasteiz 1979-2024)
# [[Itzel Arcos]] komediantea (Mexiko, 1988)
# [[Janelle Commissiong]] enpresaburua, politikaria, Miss Unibertso 1977 (Trinidad eta Tobago 1953)
# [[Jeanneth Beltran]] etxeko langileen eskubideen sinboloa (Nikaragua 1984- Toledo 2014)
# [[Jerrie Mock]] airez mundu-bira egindako 1. emakumea (AEB 1925-2014)
# [[Joanne Harris]] idazlea (EB 1964)
# [[Joênia Wapichana]] abokatu indigena (Brasil 1974)
# [[Josette Abondio]] irakaslea eta idazlea (Boli Kosta, 1932)
# [[Karen Dianne Baldwin]] gidoilaria, Miss Unibertso 1982 (Kanada 1963)
# [[Kartini]] heroia (Ekialdeko Herbeherear Indiak 1879-1904)
# [[Kate Campbell Hurd-Mead]] feminista, ginekologoa (Kanada-AEB, 1867-1941)
# [[Katharine Murray Lyell]] botanikaria (EB 1817-1915)
# [[Kay Beauchamp]] sufragista (EB 1899-1992)
# [[Kerry Anne Wells]] tb aurkezlea, Miss Unibertso (Australia 1951)
# [[Laia Abril]] artista, argazkilaria (Bartzelona 1986)
# [[Laura Geraldine Lennox]] sufragista (Irlanda, 1883-1958)
# [[Lee Israel]] idazlea, faltsifikatzailea (AEB 1939-2014)
# [[Lettice Fisher]] sufragista (EB 1875-1956)
# [[Liliana Năstase]] atleta, heptatloilaria (Errumania 1962)
# [[Lina Cavalieri]] sopranoa (Italia, 1874-1944)
# [[Linda Bement]] modeloa, Miss Unibertso 1960 (AEB 1941-2018)
# [[Lis Vega]] abeslaria (Kuba 1977)
# [[Livia Veloz]] maistra eta poeta (Santo Domingo, 1889-1980)
# [[Lorraine Downes]] modelo dantzaria, Miss Unibertso 1983 (Zeelanda Berria 1964)
# [[Louie Bennett]] sufragista (Irlanda 1870-1956)
# [[Louise Aitken-Walker]] rally pilotua (Eskozia 1960)
# [[Lucia Perotti]] maistra (Italia, 1586-1641)
# [[Luigia Mandolini]] maistra eta sufragista (1866-1939)
# [[Lupita Jones]] enpresaburu, Miss Unibertso 1991 (Mexiko 1967)
# [[Luz Marina Zuluaga]] modeloa, Miss Unibertso 1958 (Kolonbia 1938-2015)
# [[Luzdivina Megido]] 2. errepublikako maistra erbesteratua (Asturias, 1916-1984)
# [[Mª Luz Montesinos Gutiérrez]] neurozientzialaria, ikertzailea (Sevilla 1969)
# [[Madison Chock]] patinatzaile artistikoa (AEB 1992)
# [[Magdalena de Ulloa]] noblea (Zamora 1525-Valladolid 1598)
# [[Manola Brunet]] klimatologoa (Cariñena, 1955)
# [[Mar Galceran]] Down sindromedun 1.diputatua Espainian (Valentzia 1977)
# [[Mar Regueras]] aktorea, gimnasia erritmoko entrenatzailea (Bartzelona 1970)
# [[Margaret Cousins]] sufragista (Irlanda 1878 -India 1954)
# [[Margaret Gardiner]] kazetaria, modeloa, Miss Unibertso 1978 (Hegoafrika 1959)
# [[Margareta Arvidsson]] aktorea, modeloa, Miss Unibertso 1966 (Suedia 1947)
# [[Margie Moran]] modeloa, Miss Unibertso (Filipinak 1973)
# [[Margot Moles]] kirolaria (Bartzelona, 1910-Madril, 1987)
# [[Mari Carmen Díez Navarro]] maistra (Alicante, 1949)
# [[Maria Alharilla]] futbolaria, 1. amatasun baja (Jaen 1990)
# [[María Arias Bernal]] maistra eta iraultzailea (Mexiko, 1884-1923)
# [[Maria de la Encarnacion Rigada Ramon]] matematikaria (Cadiz 1863- Madril? 1930)
# [[Maria Dolores Ocaña Madrid]] abokatua, 1. emakumea Letizia erreginaren idazkaritza pribatua zuzentzen (Madril 1973)
# [[María Luisa Navarro Margati]] maistra, pedagogo eta psikologo errepublikar erbesteratua (Fantzia, 1890-Argentina, 1947)
# [[María Xesús Lama]] filologoa, idazlea, saiakeragilea (Lugo 1964)
# [[Marifé Arroyo]] maistra (Valentzia, 1946)
# [[Marion Ross]] aktorea (AEB 1928)
# [[Marisa Belaustegigoitia]] idazlea, ikertzailea eta feminista (Mexiko, 1969)
# [[Marisa Berenson]] modeloa, aktorea (AEB 1947)
# [[Marisol Malaret]] modeloa, Miss Unibertso 1970 (Puerto Rico 1949-2023)
# [[Maritza Sayalero]] modeloa, Miss Unibertso 1979 (Venezuela 1961)
# [[Marlene Schmidt]] aktore, ekoizle, modelo, Miss Unibertso 1961 (Alemania 1937)
# [[Marta Segarra]] filologoa, ikertzailea (Bartzelona 1963)
# [[Marthe Ekemeyong Moumié]] idazle eraila (Kamerun, 1931-2009)
# [[Mary Anne Rawson]] abolizionista (BH 1801-1887)
# [[Mary Bennett (pedagogoa)]] (EB 1913-2005)
# [[Mary Corinna Putnam Jacobi]] mediku, idazle, sufragista (AEB, 1842-1906)
# [[Mary Emilie Holmes]] geologoa, irakaslea (AEB, 1850-1906)
# [[Mary Estlin]] aktibista (EB1820-1902)
# [[Mary Horner Lyell]] geologoa (EB 1808-1873)
# [[Mary Kay Letourneau]] maistra, estuproz kondenatua (AEB 1962-2020)
# [[Mary MacSwiney]] ekintzaile independentista, emakume politikari errepublikar irlandarra eta feminista. (Londres, 1872 - Cork, 1942)
# [[Matilde Escuder Vicente]]2. errepublikako maistra (Valentzia, 1913-Frantzia, 2006)
# [[Mercedes Tella]] pedagogoa, idazlea (Coruña 1868-Leon 1934)
# [[Michelle McLean]] modeloa, idazlea, Miss Unibertso 1992 (Namibia 1972)
# [[Millicent Mackenzie]] sufragista (EB 1863-1942)
# [[Miriam Stevenson]] modeloa, Miss Unibertso 1954 (AEB 1933)
# [[Mona Grudt]] kazetaria, Miss Unibertso 1990 (Norvegia 1971)
# [[Monique Ilboudo]] idazlea (Burkina Faso, 1959)
# [[Montserrat Señaba]] maistra eta politikaria (Ekuatore Ginea, 1918-1980)
# [[Morayma Ofir Carvajal]] maistra (Ekuador, 1915-1951)
# [[Naomi Wolf]] idazlea, aktibista (AEB 1962)
# [[Natalie Glebova]] idazlea, modeloa, Miss Unibertso 2005 (Errusia/Kanada 1981)
# [[Nina Jacqmin]] Belgikako komikigilea (Brusela, 1989)
# [[Noralma Vera]] ballet dantzaria eta maistra (Ekuador, 1936)
# [[Norma Nolan]] modeloa, Miss Unibertso 1962 (Argentina 1938)
# [[Novera Ahmed]] artista (Bangladesh, 1939)
# [[Nuria Hosta Pascual]] aktorea (Katalunia, XX. mendea)
# [[Nuria Nuñez Hierro]] musikagilea (Cádiz 1980)
# [[Pascuala Campos de Michelena]] arkitektoa (Jaen/Galizia 1938)
# [[Pauline Dy Phon]] idazlea eta botanikaria (Kanbodia, 1933)
# [[Pauline Peyraud-Magnin]] futbolaria (Frantzia, 1992)
# [[Paz Moreno Feliu]] antropologoa, ikertzailea (Coruña 1956)
# [[Pilar Aymerich Puig]] argazkilaria (Bartzelona 1943)
# [[Pilar Cuartero]] maistra (Zaragoza, 1906-1995)
# [[Pilar Parcerisas]] arte-kritikaria, -historialaria (Bartzelona 1957)
# [[Porntip Nakhirunkanok]] filantropoa, modeloa, Miss 1988 (Thailandia 1969)
# [[Priscilla Bright McLaren]] sufragista (EB 1815-1906)
# [[Purdah]] ohitura
# [[Rafaela Rimbau]] aktorea (Espainia 1819-Valentzia 1896)
# [[Rahel Varnhagen von Ense]] idazlea (Berlin, 1771-1832)
# [[Rebeca Atencia]] primatologoa (Coruña 1977)
# [[Rebecca Saunders]] musikagilea (EB 1967)
# [[Regina Blandón|Regina Blandon]] aktorea (Mexiko, 1990)
# [[Remei Sipi]] hezitzailea, idazlea eta editorea (Rebola - Ginea 1952)
# [[Remigia Nazaroviene]] atleta (Turkmekistan/Lituania 1967)
# [[Renate Mayntz]] soziologoa (Berlin 1929)
# [[Rina Mor]] abokatua, Miss Unibertso 1976 (Israel 1956)
# [[Rita Mae Brown]] idazlea, aktibista (AEB 1944)
# [[Riyo Mori]] Miss Unibertso 2007 (Japonia 1986)
# [[Rosa Garcia Alcon]] ekintzaile antifrankista (Madril 1957)
# [[Rosa May Billinghurst]] sufragista (BH 1875-1953)
# [[Rosalind Pitt-Rivers]] biokimikaria (Erresuma Batua, 1907-1990)
# [[Rosana Alonso]] maistra eta politikaria (Santander, 1970)
# [[Ruth Hubbard]] biokimikaria (Austria-AEB, 1924-2016)
# [[Sabrina Calvo]] Frantziako idazlea (Marseilla, 1974)
# [[Samanta Schweblin]] idazlea (Argentina 1978)
# [[Sandra Pierrette Kanzie|Sandra Pierrete Kanzie]] idazlea (Burkina Faso)
# [[Sarah Bouyain]] idazle eta zinema-zuzendaria (Reims, 1968)
# [[Sarah Jane Baines]] sufragista (EB 1866-1951)
# [[Sarah Winstedt]] medikua, zirujaua eta sufragista irlandarra (Sixmilebridge, 1886- Havant, 1972)
# [[Shawn Weatherly]] modeloa, aktorea, Miss Unibertso 1980 (AEB 1961)
# [[Shazia Ilmi]] kazetaria, aktibista (India 1970)
# [[Shirley Jackson]] idazlea (AEB 1916-1965)
# [[Silvia Caballol]] psikologoa, idazlea (Bartzelona 1983)
# [[Sofia Alaoui]] film zuzendaria (Maroko 1990)
# [[Sonia Megias]] musikagilea, artista (Albacete 1982)
# [[Sonja Sekula]] artista (Suitza 1918-1963)
# [[Sophie Alour]] saxofoi-jotzailea (Bretainia, 1974)
# [[Sunita Narain]] ekologista (India 1961)
# [[Svetlana Buraga]] atleta (Bielorrusia 1965)
# [[Sylvia Hitchcock]] aktorea, modeloa, Miss Unibertso 1967 (AEB 1946-2015)
# [[Tanella Boni]] idazlea (Boli Kosta, 1954)
# [[Teresa Billington-Greig]] sufragista (BH 1877-1964)
# [[Teté Caturla]] abeslari eta maestra (Kuba, 1937-2023)
# [[Tina Thörner]] rally ingeniaria, kopilotoa (Suedia 1966)
# [[Tina Weirather]] eskiatzailea (Liechtenstein 1989)
# [[Touza ahizpak]] giza eskubideen aldeko aktibistak (Ourense, XX. mendea-XX. mendea)
# [[Uemura Shōen]] margolaria (Japonia 1875-1949) ISA
# [[Vennira Aadai Nirmala]] aktore, dantzaria (India 1948)
# [[Vera Danchakoff]] anatomista, enbriologoa (Errusia, 1879-1950)
# [[Victoria Lidiard]] sufragista (BH 1889-1992)
# [[Violeta Denou]] ilustratzailea taldea (Katalunia 1977)
# [[Wendy Fitzwilliam]] abokatua, Miss Unibertso 1998 ( Trinidad eta Tobago 1972)
# [[Werewere Liking]] idazlea eta dantzaria (Kamarun, 1950)
# [[Winifred Coombe Tennant]] sufragista, politikaria (EB 1874-1956)
# [[Xaro Nomdedeu Moreno]] matematikaria (Castelló de la Plana, 1948)
# [[Yvonne Ryding]] modeloa, Miss Unibertso 1984 (Suedia 1962)
}}
==='''Berriak 2024''' ('''martxoa''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Ainara Agerre Lako]] ---- '''SORTUA''' maskaradako kabana (Jutsi, 2001)
# [[Ainhoa Azurmendi Etxegaray|Ainhoa Azumendi Etxegaray]] ---- '''SORTUA''' Kirolari ohia, unibertsitateko irakasle eta ikertzailea (Hernani, 1978)
# [[Alba Matilla]] ---- '''SORTUA''' artista (Avilés, 1998)
# [[Amany Al-Ali]] ---- '''SORTUA''' karikaturagilea (Siria, 1984)
# [[Arrate Gisasola]] ef-- '''SORTUA''' kirolaria, bertsolaria (Soraluze, 1979)
# [[Catalina Bustamante]] ---- '''SORTUA''' konkistatzailea (Espainia, XV. mendea, Espainia Berria, XVI. mendea)
# [[Esther Galarza]] ef-- '''SORTUA''' margoalaria (Eibar, 1956)
# [[Felisa Basauri Larrañaga]] -- ef '''SORTUA''' baserritarra, esne-saltzailea (Elgeta, 1928-2018)
# [[Josefa Cruz de Gassier]] efef '''SORTUA''' sopranoa (Bilbo, 1821 + Madril, 1870)
# [[Josefina Guerendiain Caro|Josefina Guerendain]] efef '''SORTUA''' frankismoaren biktima(Iruñea, 1918-2011)
# [[Julia Bea Soto]] efef '''SORTUA''' ekintzaile komunista frankismoaren biktima(Sesma, 1912-Iruñea, 1989)
# [[Kontxi Barturen Uriarte]] ---- '''SORTUA''' nekazaria (Bakio 1922)
# [[Laida Martinez Navarro]] ---- '''SORTUA''' idazlea (Bilbo, 1965)
# [[Lourdes Fernández Fernández]] ---- '''SORTUA''' arte kudeatzailea (Donostia, 1961)
# [[Mª Carmen Húder Carlosena|Maria Carmen Húder Carlosena]] ---- '''SORTUA''' ekintzailea frankismoaren biktima (Iruñea, 1897-1987)
# [[Maite Guevara]] ef-- '''SORTUA''' aktorea, klow (Gasteiz, 1981)
# [[Margarita Araneta Urrutia]] ---- '''SORTUA''' ekintzailea, komunista (Hondarribia 1909-2001)
# [[Maria de las Mercedes Isasi]] efef '''SORTUA''' moja (Iurreta, 1900-Berriz,1973)
# [[María Dolores Aldama Alfonso]] efef '''SORTUA''' esklabuen-jabea (Kuba, XIX. mendea)
# [[Maritxu Muñoz Ugartemendia]] ----'''SORTUA''' ekintzailea, saltzailea (Hondarribia 1914-1997)
# [[Maritxu Roteta]] ef-- '''SORTUA''' sopranoa eta abesbatza zuzendaria (Alkiza, 1948)
# [[Matilde Orbegozo]] efef '''SORTUA''' poeta (Bilbo, 1837-1891)
# [[Matilde Urdangarin Palacio]] ---- '''SORTUA''' margolaria (Zaragoza, 1939)
# [[Milagros Txurruka]] ef-- '''SORTUA''' dantzaria (Mallabia 1927)
# [[Nemesia Baztan Turrau]] ---- '''SORTUA''' Ekintzailea, frankismoaren biktima (Nafarroa
# [[Rachita Taneja]] ---- '''SORTUA''' karikaturagilea (India, ?)
# [[Ramona Zapatero Zapatel]] ef-- '''SORTUA''' ekintzailea frankismoaren biktima(Nafarroa, 1898--?
# [[Sonia Rueda]] ---- '''SORTUA''' artista (Bilbo, 1964)
# [[Tere Guenetxea]] ef-- '''SORTUA''' artista (Soraluze, 1953)
# [[Adriana Amado Suárez]] irakasle, ikertzailea (Buenos Aires, 1966)
# [[Alba Lago]] aurkezlea, idazlea (Galizia, 1985)
# [[Alicia Gimenez Bartlett]] idazlea ( Albacete 1951)
# [[Almudena Carracedo]] dokumentalgilea (Madril 1972)
# [[Amaia Peña]] futbolaria (Getxo 1998)
# [[Amparo Sard]] artista (Mallorca 1973)
# [[Amy Bull]] maistra eta sufragista (Erresuma Batua, 1877-1953)
# [[Ana Arzoumanian]] abokatu, idazle eta poeta (Argentina, 1962)
# [[Ana Barbara]] abeslaria (Mexiko 1971)
# [[Ana Flecha Marco]] itzultzaile, idazlea (Leon, 1986)
# [[Ana Romani]] poeta, kazetari kulturala (Coruña 1962)
# [[Andrea Dworkin]] idazlea, feminista erradikala (AEB 1946-2005)
# [[Angelina Pollak]] antropologoa (Austria/Venezuela 1932-2016)
# [[Anna Alma-Tadema]] artista, sufragista (Londres 1867-1943)
# [[Anna Fiske|Anna Fisc]] ilustratzailea, idazlea (Norvegia, 1964)
# [[Anna Starobinets]] idazlea (Errusia 1978)
# [[Anne Isabella Noel Byron]] matematikaria, aktibista (EB 1792-1860)
# [[Antonia Jiménez|Antonia Jimenez]] gitarra jolea (Puerto de Santa Maria, 1972)
# [[Arancha de Benito]] tb aurkezlea (Madril 1969)
# [[Arancha del Sol]] modeloa, aktorea, tb aurkezlea (Asturias 1972)
# [[Asja Lācis]] antzerkilaria (Estonia, 1891-179)
# [[Assumpcio Estivill]] liburuzaina, irakaslea (Tarragona 1949)
# [[Assumpta Montella]] historialaria, idazlea (Bartzelona 1958)
# [[Aurélie Neyret]] Frantziako komikigilea (Lyon, 1983)
# [[Aurora Alonso de Rocha]] idazlea, irakaslea eta ikertzailea (Buenos Aires, 1937-2021)
# [[Barbara Ayrton-Gould]] sufragista (EB 1886-1950)
# [[Beatriz Ariño]] kazetaria (Huesca 1963)
# [[Begoña Alfaro García]] politikaria (Bartzelona/Nafarroa 1982)
# [[Begoña Caamaño]] idazlea (Galizia 1964-2014)
# [[Bel%C3%A9n Garijo]] Almansako medikua (Albacete 1960)
# [[Belen Feliu]] idazlea (Galizia 1961-1997)
# [[Belen Toimil]] atleta (Coruña 1994)
# [[Bessie Blount Griffin]] fisioterapeuta, asmatzailea (AEB, 1914-2019)
# [[Blanca de la Torre]] arte-komisarioa (Leon 1977)
# [[Blanca Manchon]] estropadalaria (Sevilla 1987)
# [[Carmen Ramos Vellon]] atleta (Valentzia 1998)
# [[Carmen Ruiz]] aktorea (Madril 1974)
# [[Carolina de Cepeda]] sopranoa (Coruña 1847-Madril 1910)
# [[Carolina Robles]] atleta (Sevilla 1991)
# [[Caroline Polachek]] kantaria (AEB 1985)
# [[Cassandra Ciangherotti]] aktorea (Mexiko 1987)
# [[Catherine Cesarsky]] astronomoa (Frantzia-Venezuela, 1943)
# [[Cecile McLorin Salvant]] jazz abeslaria (AEB 1989)
# [[Charlotte Marsh]] sufragista (Britainia,
# [[Chloé Cruchaudet]] Frantziako komikigilea (Lyon, 1976)
# [[Chuny Anzorreguy]] idazlea (Buenos Aires, XX.mendea)
# [[Claudia Mori]] aktore, abeslari (Italia 1944)
# [[Concepcion Cascajosa]] ikertzailea, irakaslea (Bartzelona 1979)
# [[Concepcion Garcia Lorca]] errepublikar erbesteratua (Granada 1903-1962)
# [[Concha Hernandez ]] kultur kudeatzailea (Avila 1958)
# [[Danna Paola]] abeslaria, aktorea (Mexiko 1995)
# [[Deborah Charlesworth]] biologoa (Erresuma Batua, 1943)
# [[Dolores Sanchez Palomino]] filologoa (Kantabria 1961)
# [[Doreen Allen]] sufragista (EB 1879-1663)
# [[Dorothy Height]] aktibista (AEB 1912-2010)
# [[Eagle Woman]] lakota indigena liderra (AEB 1820-1888)
# [[Elena Caffarena]] legelaria (Txile 1903-2003)
# [[Elena Guerra]] erlijiosoa, beatoa (Italia 1835-1914)
# [[Eli Bartra]] filosofia (Mexiko, 1947)
# [[Elisabeth Plainacher]] sorgintzat hartua (Austria, 1513-1583)
# [[Elizabeth Inglis]] aktorea (BH 1913- AEB 2007)
# [[Elizabeth Jagger]] modeloa, aktorea (AEB/EB 1984)
# [[Ellen Hutchins]] botanikaria (Irlanda, 1785-1815)
# [[Elnako amaetxea]] Elisabeth Eidenbenz erizain suitzarrak Frantzian sortutako erakundea (1939-1944)
# [[Emilia Currás]] kimikaria, dokumentalista (Madril 1927-2020)
# [[Ende (argitzailea)]] (X.mendea, Leon)
# [[Ester Bonet]] hizkuntzalaria (Bartzelona 1950)
# [[Esther Acebo]] aktorea (Madril 1983)
# [[Esther Corral Diaz]] filologoa (Lugo 1961)
# [[Esther Jaen]] kazetaria (Bartzelona 1968)
# [[Esther Pak]] medikua (Hego Korea, 1877-1910)
# [[Esther Palomera]] kazetaria (Madril 1968)
# [[Esther Peña Camarero]] soziologoa, politikaria (Burgos 1980)
# [[Esther Vaquero]] kazetaria (Salamanca 1982)
# [[Estibaliz Espinosa]] idazlea (Coruña 1974)
# [[Estrella Abecassis de Laredo]] fisikaria (Venezuela, 1940)
# [[Eugenia Osterberger]] musikagilea, piano-jolea (Coruña 1852-Niza 1932 19)
# [[Fabrizia Pons]] auto-pilotua, kopilotua (Italia 1955)
# [[Fatima Anllo Vento]] kultura ikertzailea (Madril 1958)
# [[Fatima Meer]] idazlea eta apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika, 1928-2010)
# [[Faye Webster]] abeslaria (AEB 1997)
# [[Florence Haig]] sufragista (Erresuma Batua, 1856-1952)
# [[Florence Mkhize]] apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika 1932-1999)
# [[Frances Parker]] sufragista (Erresuma Batua, 1875-1924)
# [[Francine Galvez]] kazetaria (Kamerun 1966)
# [[Frieda Hughes]] poeta eta margolaria (Londres, 1960)
# [[Ghislaine Maxwell]] sexu-trafikatzailea (Frantzia 1961)
# [[Greta Lee]] aktorea (AEB 1983)
# [[Habiba Gribi]] kirolaria (Tunisia, 1984)
# [[Hafsa bint al-Hayy al-Rakuniyya]] Al-Andaluseko poeta (Granada 1135-1191)
# [[Harmonia Rosales]] artista afrokubarra (Chicago, 1984)
# [[Helen Joseph]] aktorea, edertasunaren erregina (Plymouth, 1942)
# [[Helen Tolson]] sufragista (Britania, 1888-1955)
# [[Helene Legrais]] historialaria, idazlea (Frantzia 1961)
# [[Henar Alvarez]] kazetaria, umorista (Madril 1984)
# [[Hengameh Ghaziani]] aktorea (Iran, 1970)
# [[Hilda Cid]] zientzialaria (Txile, 1933)
# [[Imma Prieto]] arte-komisarioa (Bartzelona 1975)
# [[Imogen Holst]] konpositorea (EB 1907-1984)
# [[Inger Christensen]] poeta (Danimarca 1935-2009)
# [[Isabel Mijares]] enologoa (Badajoz 1942-Madril 2024)
# [[Isabel Rodríguez (Mexikoko konkista)]] erizain militarra (Espainia, 1480-?)
# [[Jaël Bestué]] atleta (Bartzelona 2000)
# [[Jagmati Sangwan]] kirolaria, aktibista, politikaria (India 1960)
# [[Jane Joseph]] musikagilea (Londres 1894-1929)
# [[Jerry Hall]] modeloa, aktorea (AEB 1956)
# [[Jessica Cediel]] kazetaria, modeloa (Kolonbia 1982)
# [[Josephine St. Pierre Ruffin]] Sufragista (1842-1924)
# [[Jul' Maroh]] komikigile frantsesa (Lens, 1985)
# [[Julia Navalnaia]] ekonomialaria, politikaria (Errusia 1976)
# [[Kathleen Ferrier]] kontraltoa (EB 1912-1953)
# [[Kathleen March]] itzultzailea (AEB 1949)
# [[Kawtar Boulaid]] atleta (Maroko 1989)
# [[Kim Gordon]] rock musikaria, idazlea (AEB 1953)
# [[Kitty O'Neil]] zinemako espezialista (AEB 1946-2018)
# [[La Tortajada]] dantzari eta abeslaria (Granada, 1877-1957)
# [[Lætitia Sadier]] abeslaria (Frantzia, 1968)
# [[Laura Ainsworth]] sufragista (EB 1885-1958)
# [[Laura Baena]] influencerra, ekintzailea (Malaga 1981)
# [[Laura Garcia Lorca]] museo zuzendaria (AEB 1953)
# [[Laura Vilagra]] politikaria (Bartzelona 1976)
# [[Leelah Alcorn]] gazte trans suizidatua (AEB 1997-2014)
# [[Leila Arab]] musikaria (Irain jatorriko britainiarra, 1971)
# [[Lillian Ngoyi]] apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika 1911-1980)
# [[Lina Sandell]] poeta, gospel ereserkigilea (Suedia 1832-1903)
# [[Lisa Mandel]] komikigile frantsesa (Marseilla, 1977)
# [[Loles Vives]] atleta (Bartzelona 1957)
# [[Lorena Peña]] politikaria, gerrillari ohia (Salvador 1955)
# [[Louisa Atkinson]] botanikari, ilustratzaile, idazle (Australia, 1834-1872)
# [[Louise Pearce]] patologoa (AEB, 1885-1959)
# [[Lourdes Muñoz]] ingeniaria, politikaria (Bartzelona 1969)
# [[Lucia Koch]] argazkilaria, artista garaikidea (Brasil, 1966)
# [[Luisa Villalta Gomez]] idazlea (Coruña 1957)
# [[Mabel Balfour]] sindikalista eta apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika, XX. mendea)
# [[Manuela Igartua Olaechea]] farmazian doktorea (Irura, 1970)
# [[Mar%C3%ADa Luisa L%C3%B3pez Fern%C3%A1ndez]] botanikaria (Madrid 1940)
# [[Marcela Iacub]] abokatua, idazlea eta ikertzaile feminista (Buenos Aires, 1964)
# [[Margaret Aldersley]] sufragista, feminista (1851-1940)
# [[Margarita Borja]] poeta, dramagilea (Alacant 1942)
# [[Margarita Ledo Andion]] idazlea, zinemagilea (Lugo 1951)
# [[Mari Pau Dominguez]] kazetaria, idazlea ( Bartzelona 1963)
# [[Maria Amelia Braganzakoa]] Brasilgo printzesa (Paris 1831-Madeira 1853)
# [[Maria Antonia Massanet Mayol]] poeta (Mallorca 1980)
# [[Maria Antonia Sanchez Escalona]] artista (Madril 1941)
# [[María Belén Morales]] eskultorea eta margolaria (Tenerife, 1928-2016)
# [[Maria Castellano Arroyo]] medikua (Jaen 1948)
# [[María de la Candelaria]] Tzeltalko Matxinadaren buruzagia (Mexiko, 1698-1716)
# [[Maria de Nati]] aktorea (Madril 1997)
# [[Maria Denis]] aktorea (Argentina 1916- Italia 2004)
# [[Maria Elvira Pombo Holguin]] diplomazialaria (Kolonbia 1960)
# [[Maria Eugenia Rito]] vedettea (Argentina 1975)
# [[María Fernanda Campa Uranga]] geologoa, aktibista (Mexiko, 1940-2019)
# [[María Gainza]] idazlea (Buenos Aires, 1975)
# [[Maria Jose Saez Carrasco]] kazetaria (Madril 1965)
# [[Maria Lionza]] jainkosa (Venezuela 1802)
# [[Maria Lopez Sandez]] filologoa, idazlea (Lugo 1973)
# [[Maria Luisa Prada Sarasua]] idazlea (Asturias XX. mendea)
# [[Maria Marchant]] hezitzailea, politikaria (Txile 1904-1990)
# [[Maria Nikolaevna O’Rourke]] presoa, hilketa eragilea (Errusia 1877-Argentina 1949)
# [[Maria Nikolaievna Romanova (1899-1918)]] Dukesa Handia (Errusiar Inperioa)
# [[Maria Rosa Fugazot]] aktorea (Argentina 1942)
# [[Maria Rosa Yorio]] rock kantautorea (Argentina 1954)
# [[Maria Thereza Alves]] artista (Brasil, 1961)
# [[Maria Vicente]] atleta (Bartzelona 2001)
# [[Mariam Hernandez]] aktorea (Fuerteventura 1981)
# [[Mariam Shahriar]] film zuzendaria (Iran XX. mendea)
# [[Marta Aledo]] aktorea (Madril 1978)
# [[Marta Galimany]] atleta (Tarragona 1985)
# [[Mary Ann Aldham]] sufragista (Erresuma Batua, 1858-1940)
# [[Mary Carson Breckinridge]] erizaina, emagina (AEB, 1881-1965)
# [[Mary Gawthorpe]] sufragista (Erresuma Batua, 1881-1973)
# [[Mary Sophia Allen]] sufragista, policia (Britainia, 1878-1964)
# [[Maya Erskine]] aktorea (AEB 1987)
# [[Maya Mihindou]] Gabongo ilustratzaile, argazkilari eta kazetaria (Libreville, 1984)
# [[Michela Belmonte]] aktorea (Italia 1925- Alacant 1978)
# [[Michele Mouton]] rally pilotua (Frantzia 1951)
# [[Milena Busquets]] idazlea eta kazetaria (Bartzelona, 1972)
# [[Miri Perez-Cabrero]] aktorea, sukaldaria ( Bartzelna 1993)
# [[Mischa Bredewold ]] txirrindularia (Herbehereak 2000)
# [[Mónica Mayer]] artista eta arte krikikaria (Mexiko, 1954)
# [[Montserrat del Amo]] idazlea (Madril 1927-2015)
# [[Nancy Astor]] lehen emakumea parlamentu britainiarrean (1879-1964)
# [[Natalia Rodriguez (aktorea)]] (Madril 1992)
# [[Natascha Kampusch]] ume bahitua (Austria 1998)
# [[Nazhūn bint al-Qalā'iyya]] poeta (Al-andalus XII. mendea)
# [[Nelly Kaplan]] idazlea (Buenos Aires, 1931-Suitza, 2020)
# [[Neus Aguado]] poeta, kazetaria, literatura kritikaria (Argentina, 1955)
# [[Nicolasa Montt de Marambio]] poeta (Txile 1857-1924)
# [[Nuria Amat]] idazlea ( Bartzelona 1950)
# [[Nuria Montserrat Pulido]] bioingeniaria (Bartzelona 1978)
# [[Oda Krohg]] margolaria (Norvegia 1860-1935)
# [[Paola Cortellesi]] aktorea (Italia 1973)
# [[Paola Rojas]] kazetaria (Mexiko 1976)
# [[Paz Márquez Benítez]] idazlea (Filipinak,
# [[Petra Delicado]] literatura pertsonaia, inspektorea
# [[Phyllis Smith]] aktorea (AEB 1952)
# [[Pilar Carbonero Zalduegi]] ikertzailea (Marokoko protektoratua, 1942)
# [[Pilar de Francisco]] kazetaria, umorista (Madril XX. mendea)
# [[Qiu Zhu]] margolaria (Ming dinastiako txinatarra)
# [[Rachel Reeves]] politikaria (EB 1979)
# [[Rahima Moosa|Rahina Moosa]] apartheidaren aurkako politikaria (Hegoafrika, 1922-1993)
# [[Raisa Smetanina]] iraupen-eskiatzailea (Errusia 1952)
# [[Rekha]] aktorea (India 1954)
# [[Rocio Madrid]] aktore, tb aurkezlea (Malaga 1978)
# [[Rocio San Miguel]] abokatua, aktibista desagertua (Venezuela 1966)
# [[Rocio Santa Cruz]] kultur kudeatzailea (Coruña 1967)
# [[Rocio Vieitez Ferro]] itzultzailea (Pontevedra 1975)
# [[Rosalind Eleazar]] aktorea (EB 1982)
# [[Rosalind Fox Solomon]] argazkilaria (AEB 1930)
# [[Rosalinda Celentano]] aktorea (Italia 1968)
# [[Rosario Valcárcel]] poeta, eleberrigilea (Kananaria Handiko las Palmas, 1949)
# [[Rose Frisch]] zientzialari aitzindaria ( AEB 1918-201519)
# [[Rozenn Milin]] kazetaria (Frantzia, 1960)
# [[Sabina Puertolas]] sopranoa (Zaragoza 1973)
# [[Sahraa Karimi]] dokumentalgilea (Iran/Afganistan 1983)
# [[Sandra Golpe]] kazetaria (Cádiz 1974)
# [[Saridjah Niung]] musikaria, artista (Indonesia 1908-1993)
# [[Selina Cooper]] sufragista (Britainia
# [[Shobhaa De]] idazlea (India 1948)
# [[Shygirl]] DJ (EB 1992)
# [[Silvia Orriols]] politikaria (Girona 1984)
# [[Simona Izzo]] film zuzendaria (Italia 1953)
# [[Sira Rego]] politikaria (Vañentzia 1973)
# [[Sophia Williams-De Bruyn|Sophia Williams de Bruyn]] apartheidaren aurkako ekintzailea (Hegoafrika, 1938)
# [[Susana Gomez Castaño]] musikaria, ekintzailea (Kolonbia 1984)
# [[Sushmita Sen]] aktorea, Miss Unibertso (India 1975)
# [[Susie Porter]] aktorea (Australia 1971)
# [[Suzanne Lacy]] artista (AEB, 1945)
# [[Teresa Rivero]] 1. Emakume-presidente futbolean (Cádiz 1935)
# [[Teresa Shaw]] Idazle, itzultzaile (Uruguai-Bartzelona, 1951)
# [[Theresa Garnett]] ekintzaile sufragista (Erresuna Batua, 1888-1966)
# [[Valentine Penrose]] idazle eta margolaria (Frantzia, 1898-1978)
# [[Vicenta Fernandez-Montesinos]] idazlea (Granada 1930-Madril 2023)
# [[Vicky Luengo]] aktorea (Mallorca 1990)
# [[Victoria Lomasko]] marrazkilaria (Errusia, 1978)
# [[Vidya Balan]] aktorea, abeslaria (India 1979)
# [[Violet Aitken]] sufragista (Erresuma Batua, 1886-1987)
# [[Virginia Giuffre]] sexu-biktima (AEB/Australia 1983)
# [[Virginie Ancelot]] idazlea eta pintorea (Dijon, 1792-Paris, 1875)
# [[Wilma Labate]] film zuzendaria, gidoilaria (Italia 1949)
# [[Zheng Qinwen]] tenislaria (Txina 2002)
}}
==='''Berriak 2024''' ('''otsaila''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Casilda Ampuero]] '''SORTUA''' Fronte eta Ospitaleen zuzendaria (San Vicente de la Barquera, 1906-1978)
# [[Conchita Bustinduy]] '''SORTUA''' erraketista (Berriatua, 1927)
# [[Mercedes Herrán]] '''SORTUA''' haur saltzailea (?-Bilbo, 2002)
# [[Aurora Gómez Urrutia]] '''SORTUA''' ekintzaile errepublikarra (Obanos, 1914-Iruñea, 1975)
# [[Adela Tarifa Fernández]] historialaria, ikertzailea (Granada 1949)
# [[Africa Fanlo]] ilustratzailea (Bartzelona, 1972)
# [[Agnes Arber]] botanikaria (Erresuma Batua, 1879-1960)
# [[Ai Yazawa]] mangaka japoniarra (Osaka, 1967)
# [[Alice Henry]] sufrafista (Australia, 1857-1943)
# [[Alicia Dickenstein]] matematikaria (Argentina, 1955)
# [[Aliya Moldagulova]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1925-1944)
# [[Amanda Marsalis]] argazkilaria, film zuzendaria (AEB, XX. mendea)
# [[Ana Bustelo]] editorea eta itzultzailea (Paris, 1964)
# [[Ana de la Cueva]] ekonomialaria (Madril 1966)
# [[Ana María Bejarano Escanilla]] itzultzailea (Salamanca, 1959)
# [[Ana María Campos]] heroia ( Venezuela 1796-1828)
# [[Ana Miralles|Ana Mirelles]] komikigilea eta ilustratzailea (Madril, 1959)
# [[Ana Requena]] kazetaria, blogaria (Madril 1984)
# [[Anabel Flores Salazar]] kazetaria (Mexiko 1984-2016)
# [[Andrea Motis]] musikagilea, tronpeta jolea, jazz kantaria (Bartzelona 1995)
# [[Angeles Mastretta]] kazetaria, idazlea (Mexiko 1949)
# [[Ann Chapman]] limnologoa (Zeelanda Berria, 1937-2009)
# [[Anna Cardús Flaqué]] saskibaloi arbitroa (Bartzelona 1970)
# [[Anna Casanovas|Anna Casanova]] idazlea (Bartzelona, 1975)
# [[Anna Petronella van Heerden]] ginekologoa, sufragista (Hegoafrika 1887- 1975)
# [[Anne Teuf]] ilustratzaile eta komikigile frantsesa (Aspach-le-Haut, 1964)
# [[Annie MacDonald Langstaff]] legelaria, (Kanada,
# [[Antoinette Blackwell]] idazlea eta gizarte ekintzailea (AEB, 1825-1921)
# [[Arantxa Aguirre Carballeira]] dokumentalgilea, gidoilaria (Madril 1958)
# [[Arca (abeslaria)]] (Venezuela/Bartzelona 1989)
# [[Arcelia Ramirez]] aktorea (Mexiko 1967)
# [[Arja Kajermo|Arja Kajerno]] komikigilea (1949)
# [[Arlene Harris]] aktorea (Kanada 1896-AEB 1976)
# [[Arlene Harris]] enpresaburua, asmatzailea (AEB 1948)
# [[Åsa Grennvall|Assa Grennavall]] komikilaria (Suedia, 1973)
# [[Barbara Morgenstern]] elektronika-abeslaria, ekoizlea (Alemania 1946)
# [[Barbara Saavedra]] biologoa (Txile 1967)
# [[Begoña Lolo]] musikologoa (Madril 1958)
# [[Begoña San Jose ]] sindikalista (Segovia 1949)
# [[Begoña Torres]] kultur kudeatzailea (Madril XX. mendea)
# [[Belen Atienza Azcona]] film ekoizlea (Madril 1970)
# [[Bella Guerin]] sufragista eta ekintzaile (Australia, 1858-1923)
# [[Bibi Bourelly]] egile abeslaria (Berlin/AEB 1994)
# [[Blanche Feillet-Hennebutte]] margolaria eta litografoa (1815-1886)
# [[Bodil Schmidt-Nielsen]] fisiologoa (Danimarka-AEB, 1918-2015)
# [[Bríet Bjarnhéðinsdóttir]] politikaria (Islandia, 1856-1940)
# [[Carlota Guerrero]] argazkilaria, zinemagilea (Bartzelona 1989)
# [[Carmen Armendariz]] ekoizlea (Mexiko 1946)
# [[Carolina_Caycedo]] diziplina anitzeko artista (London, 1978)
# [[Catherine Helen Spence]] idazlea, kazetaria, sufragista (Australia, 1829-1910)
# [[Chus Tudelilla]] arte-kudeatzailea (Logroño 1961)
# [[Claire Tomalin]] kazetaria, biografoa (Londres 1933)
# [[Clara Giveen]] sufragista (Irlanda, 1887-1967)
# [[Clara Segura]] aktorea (Bartzelona 1974)
# [[Claudia Malagelada]] aktorea, dantzaria (Bartzelona 2007)
# [[Cristina Gutiérrez (pilotua)]] (Burgos 1991)
# [[Cristina Huete (ekoizlea)]] (Brasil/Espainia XX. mendea)
# [[Diana Athill]] editore, idazle, nobelagile (Londres, 1917-2019)
# [[Doaa el-Adl]] karikaturegilea (Egipto, 1979)
# [[Dolores Hayden]] arkitektoa, historialaria, poeta (AEB, 1945)
# [[Dorothe Engelbretsdotter]] poeta (Norvegia, 1634-1716)
# [[Draga Ljo%C4%8Di%C4%87]] medikua, feminista (Serbia, 1855-1926)
# [[Edwidge Danticat]] idazlea (Haiti/AEB 1969)
# [[Eileen Mary Casey]] sufragista (Australia 1881- 1972)
# [[Elin Wallin|Elin Walin]] artista (Suedia, 1884-1969)
# [[Eliza Ritchie|Eliza Ritche]] sufragista eta filosofoa (Kanada, 1856-1933)
# [[Elizabeth Avery Meriwether]] idazle, sufragista (AEB, 1824-1916-)
# [[Ellen Allien]] DJ (Alemania 1968)
# [[Ellen Ternan]] aktorea (EB 191839-1914)
# [[Elvira Sastre]] poeta, itzultzailea (Segovia 1992)
# [[Emma Miller]] sufragista (EB 1839-Australia 1927)
# [[Esperanza Mendoza Holgado]] saskibaloi arbitroa (Caceres 1983)
# [[Ethel Sargant]] botanikaria (Erresuma Batua, 1863-1918)
# [[Eva Valiño]] soinu teknikaria (Bartzelona 1969)
# [[Fanny Brice]] aktorea ( AEB 1891-1951)
# [[Fatimah Tuggar ]] artista (Nigeria 1967)
# [[Flora de Pablo]] medikua, ikertzailea (Salamanca, 1952)
# [[Florence Lawrence]] aktorea, asmatzailea (Kanada-AEB, 1886-1938)
# [[Fran%C3%A7oise Brauner]] medikua (Austria-Frantzia, 1911-2000)
# [[Františka Plamínková]] kazetaria, feminista, politikaria (Txekia, 1875-1942)
# [[Gabriela Gonz%C3%A1lez]] fisikaria (Argentina, 1965)
# [[Gabriele Schor]] publizista, bildumagilea (Austria 1961)
# [[Garcia Botikaria]] zientzia dibulgatzailea (Cuenca 1995)
# [[Geneviève Thiroux d'Arconville]] idazlea, zientzialaria (Frantzia 1720-1805)
# [[Gertrude Blanch]] matematikaria (Polonia-AEB, 1897-1996)
# [[Gertrude Caton Thompson]] arkeologoa (Britainia Handia, 1888-1985)
# [[Giorgia Marras]] Komikigile eta ilustratzaile franko-italiarra (Genova, 1988)
# [[Giulia Tamayo Leon]] abokatua, aktibista (Peru 1958- Uruguai 2014)
# [[Griselda Pascual i Xufré]] matematikaria (Bartzelona, 1926-2001)
# [[Hedwig Dohm]] idazlea (Alemania 1831-1919)
# [[Helen Frankenthaler]] margolaria (AEB, 1928-2011)
# [[Helene Funke]] margolaria (Alemania,1869-1957)
# [[Henrietta Dugdale]] sufragista (Londres 1827- Australia 1918)
# [[Hiromu Arakawa]] mangaka japoniarra (Tokachi, 1973)
# [[Irene Manton]] botanikaria (Erresuma Batua, 1904-1988)
# [[Irene Stegun]] matematikaria (AEB, 1919-2008)
# [[Irma Thomas]] soul abeslaria (AEB 19)41
# [[Irma Wyman]] ingeniari informatikoa (AEB, 1928-2015)
# [[Isabel Muñoz (argazkilaria)]] (Bartzelona/Madril 1951)
# [[Isabel Tajahuerce Ángel]] irakaslea, ikertzailea (Soria 1960)
# [[Jantina Tammes]] botanikaria (Herbehereak, 1871-1947)
# [[Jeanne Demessieux]] piano-jotzaile, organo-jotzailea (Frantzia, 1921-1968)
# [[Jenny Saville]] margolaria (Britainia, 1970)
# [[Jessica Bennett]] kazetaria, blogaria (AEB 1981)
# [[Jorja Smith]] kantautorea (EB 1997)
# [[Josiane Balasko]] aktorea, zuzendaria, gidoigilea (1950)
# [[Judi Chamberlin]] aktibista (AEB 1944-2010)
# [[Judith Scott (artista)|Judith Scott]] artista (Ohio, 1943-2005)
# [[Kali Uchis]] kantautorea (AEB 1994)
# [[Karo Moret Miranda]] historialaria, ikertzailea (Kuba,...)
# [[Kate Lilley]] poeta (Australia, 1960)
# [[Kate Perugini]] margolaria (EB 1839-1929)
# [[Kehlani]] egile abeslaria (AEB 1995)
# [[Kenia Os]] abeslaria, youtuberra (Mexiko 1999)
# [[Lais Korintokoa]] hetera (Grezia K.a V. mendea- K.a. IV. mendea)
# [[Lala Huete]] figuringilea (Brasil/Espainia 1957)
# [[Laura Lechuga]] kimikaria, ikerlaria (Sevilla 1962)
# [[Lilli Hornig]] kimikaria (Txekoslovakia-AEB, 1921-2017)
# [[Liv Strömquist]] komikigilea (Suedia, 1978)
# [[Louisa Lawson]] idazlea, poeta, sufragista (Australia, 1848-1920)
# [[Louise Brealey]] aktorea (EB 1979)
# [[Ludwika Paleta]] aktorea (Polonia/Mexiko 1978)
# [[Lulu Roman]] komediantea, abeslaria (AEB 1946)
# [[Lynn Fontanne]] aktorea (EB 1887- AEB 1983)
# [[Mabel Sharman Crawford]] abenturazale eta idazlea (Irlanda, 1820-1912)
# [[Madhuri Dixit]] zinema aktorea (India, 1967)
# [[Maevia Noemí Correa]] botanikaria (Argentina, 1914-2005)
# [[Manuela Sambo]] artista (Angola/Alemania 1964)
# [[Margarida Castells]] itzultzailea (Bartzelona, 1962)
# [[Margie Sudre]] Frantziako politikaria (Vinh, 1943)
# [[Marguerite Jeanne Carpentier]] eskultorea (Paris 1886-1965)
# [[Maria Angeles Querol]] historialaria (Badajoz 1948)
# [[María Calcaño]] poeta (Venezuela 1906-1956)
# [[María Eduarda Barjona de Freitas]] kazetaria, kritikaria (Portugal 1882-1952)
# [[Maria Fyodorovna Zibold]] medikua (Serbia, 1849-1939)
# [[Maria Jose Toro Nozal]] zientzialaria (Zamora 1957)
# [[Maria Pia Timon]] etnologoa (Cáceres 1954)
# [[Maria Polivanova]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1922-1942)
# [[María Rosa Urraca Pastor]] karlista eta falangista (Madril, 1900-Bartzelona, 1984)
# [[Maria Sainz Martin]] medikua (Badajoz 1953)
# [[Maria Schwarz]] arkitektoa (Alemania 1956)
# [[Maria Silva]] aktorea (Palentzia 1941-Madril 2023)
# [[Maria Tena]] idazlea, kultur kudeatzailea (Madril 1953)
# [[Maria Teresa Salazar Bermudez]] kimikari aitzindaria (Badajoz 1909-Madril 1982)
# [[Maria Vazquez]] aktorea (Galizia 1979)
# [[María Vinyals|Marina Vinyals]] idazlea eta artikulugilea (Galizia, 1875-1942)
# [[Maria von Linden]] bakteriologo, zoologo (Alemania, 1869-1936)
# [[Maribel Domenech]] artista (Valentzia 1951)
# [[Marilou Berry]] aktorea (Frantzia, 1973)
# [[Marina Picasso]] idazlea (Frantzia, 1950)
# [[Marina Raskova]] pilotua (Sobiet Batasuna, 1912-1943)
# [[Marjorie Courtenay-Latimer]] naturalista (Hegoafrika, 1907-2004)
# [[Marjorie Hasler]] sufragista (Irlanda, 1887-1913)
# [[Marlene Engelhorn]] aktibista, filantropoa (Austria 1992)
# [[Marta Carazo]] kazetaria ( Madril 1973)
# [[Martha Carrillo]] kazetaria, idazlea (Mexiko 1966)
# [[Mary Ann Hilliard]] erizaina eta sufragista (Irlanda, 1860-1912)
# [[Mary Galway]] sufragista eta sindikalista (Irlanda, 1864-1928)
# [[Mary J. Blige]] abeslaria (AEB 1984)
# [[Mary Lee]] sufragista (Australia, 1821-1909)
# [[Mary Martin]] aktorea (AEB 1913-1990)
# [[Mary Richardson]] sufragista (Kanada, 1889-1961)
# [[Mary-Dell Chilton]] biologoa (AEB, 1939)
# [[Mati Diop]] aktore eta zuzendaria (Paris, 1982)
# [[Maya Zankoul]] artista bisuala, blogaria (Libano, 1986)
# [[Maybanke Anderson]] sufragista (Australia, 1845-1927)
# [[Merce Paloma]] jantzi diseinatzailea (Bartzelona 1964)
# [[Mercedes Valdivieso]] idazlea (Txile 1924-1993)
# [[Mihri Müşfik Hanım]] margolaria (Turkia, 1886-1954)
# [[Miluca Sanz]] musikaria, artista (Segovia 1956)
# [[Minna Sundberg]] ilustratzailea (Suedia, 1990)
# [[Miss Kittin]] DJ (Frantzia 1973)
# [[Mónica Oriol Icaza]] enpresaria (Madril, 1961))
# [[Muriel Douru]] komikigile, idazle eta ekintzaile frantsesa (1976)
# [[Muriel Matters]] kazetaria, sufragista (Australia, 1817-1969)
# [[Nadia Khiari]] komikigilea eta irakaslea (Tunisia, 1973)
# [[Natalia Carbajosa]] idazlea eta itzultzailea (Puerto de Santa Maria, 1971)
# [[Natalia Kovxova|Natalia Kovxva]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1920-1942)
# [[Natalka Bilotserkivets]] poeta eta iraultzailea (Ukraina, 1954)
# [[Nh. Dini]] idazle feminista (Indonesia 1936-2018)
# [[Nieves López Martínez]] paleontologoa (Burgos, 1949-2010)
# [[Ninnan Santesson]] eskultoregilea (Suedia, 1891-1969)
# [[Noemí Zaritzky]] ingeniari kimikoa (Argentina, 1951)
# [[Norio Sakurai]] mangaka(Japonia)
# [[Núria Tamarit Castro]] irudigilea (Castelló 1993)
# [[Odile Schweisguth]] medikua (Frantzia 1913-2002)
# [[Olivia Mandle]] ingurumen aktibista (Bartzelona 2007)
# [[Pati Chapoy]] kazetaria (Mexiko 1949)
# [[Peggy McCay]] aktorea (AEB 1927-2018)
# [[Pilar Landeira Guerrero]] saskibaloi arbitroa (Madril 1959)
# [[Polina Osipenko]] hegazkinlari heroia (Sobietar Batasuna, 1907-1939)
# [[Power Paola]] komikigilea (Ekuador, 1977)
# [[Ptazeta]] rap kantugilea (Kanariak 1996)
# [[Regina Silveira]] artista eta unibertsitateko irakaslea (Brasil, 1939)
# [[Remedios Sanchez]] idazlea, ikertzailea (Bartzelona 1975)
# [[Rita Payes]] musikagilea, tronboi jolea, jazz kantaria (Bartzelona 1999)
# [[Roser Berdagué]] itzultzailea (Katalunia, 1929)
# [[Rosina Gomez Baeza]] kultur kudeatzailea (Asturias 1941)
# [[Safia Farhat]] artista (Tunisia, 1924-2004)
# [[Sara Becker (aktorea)]] (Txile 2002)
# [[Sara Fratini]] ilustratzailea (Venezuela, 1985)
# [[Semiramis Gonzalez]] historialaria (Asturias 1988)
# [[Serena Lake]] predikatzailea, sufragista (Australia, 1842-1920)
# [[Sheila Tobias]] administratzaile, idazle (AEB, 1935-2021)
# [[Sita Abellan]] DJ, modeloa (Murtzia 1993)
# [[Sofia Coll]] kantari, dantzari, aktorea (Bartzelona 1999)
# [[Sophie Bryant]] matematikaria (Erresuma Batua, 1850-1922)
# [[Sybille Bedford]] idazlea, kazetaria (Alemania 1911-EB 2006)
# [[Sylvia Earle]] ozeanografoa (AEB 1935)
# [[Tatiana Proskouriakoff]] arkeologo, etnologo (Errusia-AEB, 1909-1985)
# [[Teyana Taylor]] abeslaria, dantzaria, aktorea (AEB 1990)
# [[Tomasa Tito Condemayta]] independentziaren aitzindaria, heroia (Peru 1740-1781)
# [[Tracey Rose]] artista (Hegoafrika 1974)
# [[Valentina Borok]] matematikaria (Ukraina, 1931-2004)
# [[Valentina Grizodubova]] hegazkinlari heroiak (Sobietar Batasuna, 1909-1993)
# [[Vanessa Ciangherotti]] aktorea (Mexiko 1974)
# [[Vanessa Nakate]] klima-aktibista (Uganda, 1996)
# [[Vinciane Despret]] filosofoa (Belgika 1959)
# [[Wangechi Mutu]] artista (Kenya/AEB 1972)
# [[Whitney Wolfe Herd]] enpresaburua, ekintzailea (AEB 1989)
# [[Xulia Vicente]] irudigilea (Coruña 1993)
# [[Yasmina Alcaraz Moreno]] saskibaloi arbitroa (Girona 1989)
# [[Yelizaveta Chaikina]] partisanoa (Sobiet Batasuna, 1918-1941)
# [[Yevdokia Bershanskaia]] hegazkinlaria (Sobietar Batasuna, 1913-1982)
# [[Yvonne Sylvain]] medikua (Haiti, 1907-1989)
# [[Zdenka Braunerová]] margolaria (Txekia, 1858-1934)
# [[Zeina Abirached]] komikigilea, ilustratzailea (Beirut, 1981)
# [[Ziba Ganiyeva]] frankotiratzailea (Sobiet Batasuna, 1923-2010)
# [[Alice Abadam]] sufragista (GAles, 1856-1940)
# [[Lila Avilés|Lila Aviles]] zinema zuzendaria (Mexiko, 1982)
}}
==='''Berriak 2024''' ('''urtarrila''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Aintzane Uria]] ef--'''SORTUA''' abeslaria, soinularia (Durango, 1979)
# [[Fatmana Binta]] ----'''SORTUA''' sukaldaria (Sierra Leona, 1984)
# [[Izaro Oliveira]] ef--'''SORTUA''' txirrindularia (Ermua 2005)
# [[Mari Carmen Montoya Azkuna]] --ef'''SORTUA''' farmazialaria (1926-2024)
# [[Gloria Zuazola]] --ef'''SORTUA''' (Uruguai, 1966-2024)
# [[Itsaso Gangoitia]] ----'''SORTUA''' lasterkaria, euskara teknikaria (Abadiño 1988)
# [[Paquita Bretos Andueza]] ----'''SORTUA''' mendizalea, ateoa, komunista (Pasaia, 1927)
# [[Larraitz Amezaga del Fango]] ----'''SORTUA''' endometrosiaren buruzko liburuaren egilea (Donostia, 1990
# [[Erkuden Txokarro]] ----'''SORTUA''' (Iruñea, 1974)
# [[Ru´a Zimawi|Ru´a Rimawi]] ----'''SORTUA''' (Zisjordania, 1998)
# [[Nora Botero]] ----'''SORTUA''' irakaslea, ikertzailea (Kolonbia , ?)
# [[Auxi Díaz]] ef--'''SORTUA''' magistratua (Kanaria Handia 1967)
# [[María Isabel Gutiérrez Velasco]] --ef'''SORTUA''' prostituta (Santander, ? - Basauriko espetxea, 1977))
# [[Begoña Vesga]] ef--'''SORTUA''' ekintzaile, feminista, politikaria (Burgos, Ermua, 1951)
# [[Beatriz Arizaga Bolunburu]] ef--'''SORTUA''' historialaria (Eibar, 1951)
# [[Maialen Etxart Salaberri]] ----'''SORTUA''' irakaslea (Isturitze, 1978)
# [[Sara Oceja Salazar]] ef--'''SORTUA''' arkitektua eta politikaria (Durango, 1970)
# [[Paula Bronstein]] fotokazetaria (AEB, XX. mendea)
# [[Edith Hirsch Luchins]] efef matematikaria (Polonia-AEB, 1921-2002)
# [[Annie Montague Alexander]] paleontologo, filantropoa (AEB, 1867-1950)
# [[Carol Guzy]] ef-- argazkilaria (AEB, Pensilvania, 1956)
# [[Ladislava Bakanic]] gimnasta (New York, 1924)
# [[Julia Kavanagh|Julia Kavabagh]] idazlea (Irlanda, 1824-1877)
# [[Nelly Bodenheim|Nelly Bodenneim]] ilustratzailea (Herbehereak, 1874-1951)
# [[Hamideh Kheirabadi]] aktorea (Irlanda, 1924-2010)
# [[Dorothy Cayley]] mikologoa (Sri Lanka, 1874-1955)
# [[Maria Mauban]] aktorea (Marsella, 1924-2014)
# [[Kate Lester]] aktorea (Ingalaterra, 1857-1924)
# [[Dorothea Wolbert]] aktorea (AEB, 1874-1958)
# [[Gré de Jongh]] lasterketaria (Herbehereak, 1924-2002)
# [[Vera Molnár]] artista (Hungaria, 1924-2023)
# [[Elena Cernei]] mezzo-sopranoa (Errumania, 1924-2000)
# [[Hrytsko Hryhorenko]] poeta eta itzultzailea (Ukrainia, 1867-1924)
# [[Claudine Dupuis]] aktorea (Frantzia, 1924-1991)
# [[Annelise Hovmand]] zinema-zuzendaria (Danimarka, 1924-2016)
# [[Conradine Birgitte Dunker]] idazlea (Norvegia, 1780-1866)
# [[Beatrice Chebet]] atleta (Kenya 2000)
# [[Tsigie Gebreselama]] atleta (Etiopia 2000)
# [[Dawit Seyaum]] atleta (Etiopia 1996)
# [[Shannon Rowbury]] atleta (AEB 1984)
# [[Lisa Dobriskey]] atleta (EB 1983)
# [[Adela Pankhurst]] sufragista, aktibista politikoa (EB 1885-Australia 1961)
# [[Minnie Baldock]] sufragista (EB 1864-1954)
# [[Adelaide Knight]] sufragista (EB 1871-1950)
# [[Christian Jollie Smith]] abokatu ekintzailea (Australia 1885-1963)
# [[Margaret Bondfield]] politikaria, aktibista (EB 1873-1953)
# [[Louisa Martindale]] zirujaua (EB 1872-1966)
# [[Louisa Martindale (feminista)]] sufragista, aktibista (EB 1839-1914)
# [[Hilda Martindale]] funtzionarioa, idazlea (EB 1875-1952)
# [[Cicely Hamilton]] dramagilea, aktorea (EB 1872-1933)
# [[Dora Montefiore]] zirujaua (EB 1872-1966)
# [[Kelly Holmes]] atleta (EB 1970)
# [[Mary Rand]] atleta (EB 1940)
# [[Alemitu Tariku]] atleta (Etiopia 2000)
# [[Shelby Houlihan]] atleta (AEB 1993)
# [[Manuela M. Veloso]] irakaslea, robot-ikertzailea (Lisboa 1957)
# [[Lua Ribeira]] argazkilaria (Coruña, 1986)
# [[Cristina de Middel]] argazkilaria (Alacant, 1979)
# [[María Garay]] tango abeslaria (Argentina, 1941)
# [[Anna Gottlieb]] abeslaria (Viena, 1774-1856)
# [[Hou Bo]] argazkilaria (Txina, 1924-2017)
# [[Montserrat Ubach Tarrés]] espeleologoa aitzindaria (Bartzelona XX. mendea)
# [[Rocío Verdejo García]] artista plastikoa, argazkilaria (Granada 1982)
# [[Olinpia Velasco]] artista bisuala, argakilaria ( Granada 1970)
# [[Ana Vaz]] film zuzendaria, artista (Brasil 1982)
# [[Sara Ramo]] artista bisuala (Madril/Brasil 1975)
# [[Ann Packer]] atleta (EB 1942)
# [[Tatiana Tomashova]] atleta (Errusia 1975)
# [[Svetlana Masterkova]] atleta (Errusia 1968)
# [[Denise Lewis]] atleta (EB 1972)
# [[Sally Gunnell]] atleta (EB 1966)
# [[Eladia Blázquez]] abeslaria (Argentina, 1931-2005)
# [[Zanele Muholi]] artista eta aktibista (Hegoafrika, 1972)
# [[Eva Nogales]] biofisikaria (Colmenar Viejo, 1965)
# [[Ana María Muñoz Amilibia]] arkeologoa (Donostia-Madril, 1932-2019)
# [[Farshid Moussavi]] arkitektoa (Iran/Britainia 1965)
# [[Roma Agrawal]] egitura-ingeniaria (India/EB 1983)
# [[Francine Houben]] arkitektoa (Herbehereak 1955)
# [[Beverly Willis]] arkitektoa (AEB 1928-2023)
# [[Jolanda Ceplak]] atleta (Eslovenia 1976)
# [[Hasna Benhasi]] atleta (Maroko 1978)
# [[Fantu Worku]] atleta (Etiopia 1999)
# [[Karissa Schweizer]] atleta (AEB 1996)
# [[Phylis Smith]] atleta (EB 1963)
# [[Pilar Citoler]] dentista, arte bildumagilea (Zaragoza 1937)
# [[Mary Strong Clemens]] botanikaria (AEB, 1873-1968)
# [[Hortense Powdermaker]] antropologoa (AEB,1900-1970)
# [[Charlotte Abramow]] argazkilari eta bideogilea (Brusela, 1993)
# [[Judy Dater]] argazkilari feminista (AEB, 1941)
# [[Germaine Van Parys]] fotokazetaria (Belgika, 1893-1983)
# [[Alexandra Boulat]] fotokazetaria (Frantzia, 1962-2007)
# [[Ina Higgins]] baratzezaina, paisaia-arkitektoa (Irlanda 1860-Australia 1948)
# [[Nettie Palmer]] idazlea, kritikaria ( Australia 1885-1964)
# [[Vicenta Cortés Alonso]] artxibozaina, ikertzailea, irakaslea (Valentzia 1925-2021)
# [[María Eugenia Rodríguez Palop]] legelaria, politikaria ( Badajoz 1970)
# [[Marisa Rodríguez Palop]] kazetaria, korrespontsala (Badajoz 1966)
# [[Janeene Vickers]] atleta (AEB 1968)
# [[Sandra Farmer]] atleta (Jamaika/AEB 1962)
# [[Debra Flintoff-King ]] atleta (Australia 1960)
# [[Tatiana Ledovskaya]] atleta (Errusia 1966)
# [[Sandra Douglass Morgan]] abokatu, kirol-zuzendaria (Las Vegas 1978)
# [[Mary_Elliott_Hill]] kimikaria (AEB, 1907-1969)
# [[Naomi Parker]] langilea, modeloa (AEB, 1921-2018)
# [[Marica Andallón]] heroina (Oviedo, 1764-1848)
# [[Dana Ulery]] informatiba zientifikoa (AEB, 1938)
# [[Mary Cowden Clarke]] idazlea (Londres, 1809-Italia, 1898)
# [[Fili Chillón|Fili Chillon]] idazle eta eskultore (1918-2012)
# [[Claude Cahun|Claude CAhun]] artista (Frantzia, 1894-1954)
# [[Suzanne Malherbe|Susanne Malherbe]] argazkilaria, diseinatzaile (Frantzia, 1892-1972)
# [[Véronique de Viguerie|Veronique de Viguerie]] fotokazetaria (Frantzia, 1978)
# [[María Amelia Baltar]] abeslaria (Buenos Aires, 1940)
# [[Luz María del Castillo Fregoso]] kimikari-biologoa (Mexiko, 1926-1990)
# [[Li Fanghua]] fisikaria (Txina, 1932-2020)
# [[Elise Ottesen-Jensen]] kazetaria (Suedia, 1886-1973)
# [[Dina Vierny]] modeloa, arte-bildumagilea, museo-zuzendaria, erresistentzian ekintzaile (Errumania 1919-Paris 2009)
# [[Nina Kandinski]] mezenasa (Errusia 1896- Suitza 1980)
# [[Lily Pastré ]] filantropoa (Frantzia 1891-1974)
# [[Manuela Beltrán]] heroia (Kolonbia 724-1819)
# [[Marina Stepanova]] atleta (Errusia 1950)
# [[Linda Keough ]] atleta (EB 1963)
# [[Tracy Goddard]] atleta (EB 1969)
# [[Silvia Rieger]] atleta (Alemania1970)
# [[Katharine Merry]] atleta (EB 1974)
# [[Fahrelnissa Zeid]] artista (Turkia 1901-Jordania 1991)
# [[María Josefa Jiménez Cisneros]] arkeologoa (Cádiz. 1916-2002)
# [[Romina Ressia]] argazkilaria (Argentina, 1981)
# [[Emilie Bieber]] argazkilaria (Alemania, 1810-1884)
# [[Hildegard Jäckel]] argazkilaria (Alemania, 1903-1974)
# [[Alicia Márquez]] aktorea, vedetea (Argentina 1932-2004)
# [[Ethel Rojo]] aktorea, vedetea (Argentina, 1937-2012)
# [[Delphine Diallo]] argazkilaria
# [[Martha Cooper]] argazkilaria (AEB 1943)
# [[Lady Pink]] grafitigilea (AEB 1945)
# [[Thérèse Le Prat]] argazkilaria (1895-1966)
# [[Alice Cherki]] Aljeriako psikoanalista eta idazlea (1936)
# [[Carole Thibaut]] Franziako idazle, antzerki zuzendari eta aktorea (1969)
# [[Gerty Dambury]] Guadalupeko antzerkigile, nobelagile eta poeta frantsesa (1957)
# [[Adele Goldstine]] matematikaria, programatzailea (AEB, 1920-1964)
# [[Marlyn Wescoff Meltzer]] matematikaria, programatzailea (AEB, 1922-2008)
# [[Séraphine Louis ]] margolari autodidakta (Frantzia 1864-1942)
# [[Araceli Martínez Esteban]] politikaria (Guadalajara 1974)
# [[Natalia Sazanovich]] atleta (Bielorrusia 1973)
# [[Jane Flemming]] atleta ( Australia 1965)
# [[Ghada Shouaa ]] atleta (Siria 1972)
# [[Urszula Włodarczyk]] atleta (Polonia 1965)
# [[Eunice Barber]] atleta (Sierra Leona 1974)
# [[Natalya Roshchupkina]] atleta (Errusia 1978)
# [[Carmen Sarmiento]] Espainiako 1. emakume guerra korrespontsala (Madril 1944)
# [[Elena Projorova]] atleta (Errusia 1978)
# [[Karin Specht-Ertl]] atleta (Alemania 1974)
# [[Tiia Hautala]] atleta (Finlandia 1972)
# [[Süreyya Ayhan]] atleta (Turkia 1978)
# [[Hayley Tullett]] atleta (EB 1973)
# [[Olga Jegorova]] atleta (Errusia 1972)
# [[Bouchra Ghezielle]] atleta (Maroko/Frantzia 19)
# [[Janeth Jepkosgei]] atleta (Kenya 1983)
# [[Margarita Ponomariova]] atleta (Kazakhstan 1993-Errusia 2021)
# [[Olga Nazarova]] atleta (Errusia 1965)
# [[Yeveonde Middleton|Yevonde Middleton]] argazkilaria (Erresuma Batua, 1893-1975)
# [[Lea Ypi]] filosofo (Albania, 1979)
# [[Alicia Márquez]] aktoresa (ARgentina, 1923-2004)
# [[Françoise Demulder|Francoise Demulder]] argazkilaria (Frantzia, 1947-2008)
# [[Nélida Roca]] vedetea (Buenos Aires, 1929-1999)
# [[Catherine Stern]] psikologo, hezitzailea (Alemania-AEB, 1894-1973)
# [[Adrienne Clarke]] botanikaria (Australia, 1938)
# [[Alba Solís]] abeslaria (Argentina, 1927-2016)
# [[Isabel Ellsen]] argazkilaria (Frantzia, 1958-2012)
# [[Kate Barry]] argazkilaria (Britainia Handia, 1967-2013)
# [[Cécile DeWitt-Morette]] fisikaria, matematikaria (Frantzia, 1922-2017)
# [[Coline Serreau]] aktore, zuzendari eta gidoilari frantsesa (1947)
# [[Emilia Broomé|Emilia Broome]] politikari liberala, feminista eta bakearen aldeko aktibista (Suedia, 1866-1925)
# [[Tassin Hangbè]] Dahomeyko erregina-ordea (Benin, XVIII. mendea)
# [[Virginia Norwood]] fisikaria, militarra (AEB, 1927-2023)
# [[Renée Gailhoustet|Renee Gailhoustet]] arkitektoa (1929-2023)
# [[Julia Lermontova]] kimikaria (Errusia, 1847- 1919)
# [[Christine Spengler]] fotokazetaria (Frantzia, 1945)
# [[Dickey Chapelle]] argazkilaria (AEB, 1919-1965)
# [[Susan Meiselas]] argazkilaria (AEB, 1948)
# [[Rafia Zakaria]] feminista musulmana (Pakistan, 1977)
# [[Edna Paisano]] matematikaria, soziologoa (AEB, 1948-2014)
# [[Josepha Weber]] abeslaria, sopranoa (Alemania, 1758-1819)
# [[Aloysia Weber]] opera abeslaria (Alemania 1760-1839)
# [[Constanze Mozart]] abeslaria (Alemania, 1762-1842)
# [[Sophie Weber]] abeslaria (Alemania, 1763-1846)
# [[Cäcilia Weber]] Mozarten amaginerraba (Alemania, 1727-1793)
# [[Beatriz Bermúdez de Velasco]] mexikoko konkistatzailea (Espainia, XVI. mendea)
# [[Klara Dan von Neumann]] matematikaria (Hungaria, 1911-1963)
# [[Anna Murray Vail]] botanikaria (AEB, 1863-1955)
# [[Nieves Fariza]] irakaslea,sindikalista (1911-1975)
# [[Faten Hamama|Faten Hamana]] aktorea (Egipto, 1931-2015)
# [[Fanny Navarro]] aktorea (Argentina, 1920-1971)
# [[Zerrenda:Emakume argazkilariak|Emakume argazkilarien zerrenda]]
# [[Rose Wilder Lane]] kazetaria, idazlea (AEB 1886-1968)
# [[Isabel Paterson]] kazetaria, idazlea, filosofo politikoa (Kanada 1886-AEB 1968)
# [[Dilan Yeşilgöz-Zegerius]] politikaria (Turkia,Herbehereak 1967)
# [[Gema Igual ]] politikaria ( Santander 1973)
# [[Pilar Alegría]] politikaria (Zaragoza 1977)
# [[Maria Pinigina]] atleta (Kirgitistan 1958)
# [[Olga Brizgina]] atleta (Errusia/Ukraina 1963)
# [[Liudmila Dzhigalova]] atleta (Ukraina 1962)
# [[Sherri Howard]] atleta (AEB 1962)
# [[Denean Howard-Hill]] atleta (AEB 1964)
# [[Inga Fischer-Hjalmars]] fisikaria (Suedia, 1918-2008)
# [[Waltraut Seitter]] astronomoa (Alemania, 1930-2007)
# [[Amina (Zazzauko erregina)]] Zazzauko erregina (Nigeria, 1533-1610)
# [[Paulina Urrutia]] aktorea (Txile, 1969)
# [[Melissa Gilbert]] aktorea (AEB 1964)
# [[Sara Gilbert]] aktorea (AEB 1975)
# [[Skye McCole Bartusiak]] aktorea (AEB 1992-2014)
# [[Melissa Sue Anderson]] aktorea (AEB 1962)
# [[Katy Kurtzman]] aktorea (AEB 1965)
# [[Leslie Landon]] aktorea (AEB 1962)
# [[Jennifer Landon]] aktorea (AEB 1983)
# [[Alison Arngrim]] aktorea (AEB 1962)
# [[Charlotte Stewart]] aktorea (AEB 1941)
# [[Melissa Francis]] aktorea, kazetaria (AEB 1972)
# [[Susan Solomon]] kimikari atmosferikoa (AEB, 1956)
# [[Mounia Youssef]] argazkilaria (Libano-Togo, 1988)
# [[Felicia Abban]] argazkilaria (Ganna, 1935-2024)
# [[Emily Jacir]] artista plastikoa (Palestina, 1970)
# [[Sarah Waiswa]] argazkilaria (1980 hamarkada)
# [[Gihan Tubbeh]] argazkilaria (Peru, 1984)
# [[Isadora Romero]] argazkilaria (Ekuador, 1987)
# [[Jane Elizabeth Jones|Jane Elizabeth]] sufragista, abolinionista (AEB, 1813-1886)
# [[Aida Muluneh]] argazkilaria eta artista (Etiopia, 1974)
# [[Taslima Akhter]] argazkilaria (Bangladesh, 1974)
# [[Nezha Alaoui]] enpresaria eta argazkilaria (Maroko, 1982)
# [[Ann Oakley]] soziologoa
# [[Caroline List]] epailea (AEB-Austria 1964)
# [[Idoia Murga Castro]] irakaslea, ikertzailea (Madril 1983)
# [[Mónica García Gómez]] mediku, politikaria (Madril 1974)
# [[Ana Redondo]] legelaria, politikaria (Valladolid 1966)
# [[Lorraine Fenton ]] atleta (Jamaika 1973)
# [[Sabine Busch]] atleta (Alemania 1962)
# [[Kim Batten]] atleta (AEB 1969)
# [[Sandie Richards]] atleta (Jamaika 1968)
# [[Elise Cranny]] atleta (AEB 1996)
# [[Colleen Quigley ]] atleta (AEB 1992)
# [[Marcia Barbosa]] fisikaria (Brasil, 1960)
# [[Maria Matos]] aktorea, dramagilea (Lisboa 1886-1952)
# [[Ofelia Marques]] margolaria ( Lisboa 1902-1952)
# [[Mafalda Mouzinho de Albuquerque]] idazlea (Lisboa 1874-1952)
# [[Shalane Flanagan]] atleta (AEB 1981)
# [[Linet Masai]] atleta (Kenya 1989)
# [[Vivian Cheruiyot]] atletak (Kenya 1983)
# [[Sally Kipyego ]] atleta (Kenya 1985)
# [[Julia Petxonkina]] atleta (Errusia 1978)
# [[Lashinda Demus]] atleta (AEB 1983
# [[Colleen Farrington]] modeloa, abeslaria (AEB 1936-2015)
# [[Edelmira Inés Mórtola]] geologoa (Argentina, 1894-1973)
# [[Boushra Yahya Almutawakel|Bousha Yahya]] argazkilaria (Yemen, 1969)
# [[Nikab]]
# [[Anna Hints]] zinema zuzendaria (Estonia, 1982)
# [[Pia Arke]] argazkilaria (Groenlandia, 1958-2007)
# [[Nina Byers]] fisikaria (AEB, 1930-2014)
# [[Genoveva Dawson]] botanikaria (Argentina, 1918-2012)
# [[Astrid Cleve]] botanikaria, kimikaria (Suedia, 1875-1968)
# [[Audrey_Richards]] Britaniako antropologa (London, 1899-1984)
# [[Anush Babajanyan]] fotokazetaria (Armenia
# [[Louise Abel]] argazkilaria (Norvegia, 1841-1907)
# [[Carolina Henriette Mac Gillavry]] kimikaria (Holanda, 1904-1993)
# [[Hilaria Supa]] indígena, aktibista (Peru 1957)
# [[Maria Sumire]] abokatu, politikaria (Peru 1951)
# [[Claudia Coari]] politikaria (Peru 1967)
# [[Juana Huancahuari]] nekazaria, politikaria (Peru 1969)
# [[Yaneth Cajahuanca]] ingeniaria, politikaria (Peru 1971)
# [[Nancy Obregon]] politikaria (Peru 1970)
# [[Elsa Malpartida]] politikaria (Peru 1961ç-2022)
# [[Karibu]] GKE, Fca Pedraza saria 2023
# [[America Valenzuela]] zientzia-kazetaria (Madril 1977)
# [[Diane Pernet]] moda blogaria, kritikaria (AEB XX. mendea)
# [[Carmen de Icaza]] eleberrigilea eta lider falangista (Madril, 1899-1979)
# [[Margarita Abella Caprile|Margarita Abella Caprile]] poeta, kazetaria (Argentina, 1901-1960)
# [[Amber Bracken]] fotokazetaria (Kanada, 1984)
# [[Marlene Bergamo]] fotokazetaria (Brasil, 1965)
# [[Claire Beck Loos]] idazlea eta fotokazetaria (Txekia, 1904-1942)
# [[Ruth Asawa]] eskultorea (AEB, 1926-2013)
# [[Zofia Kielan-Jaworowska]] paleobiologoa (Polonia, 1925-2015)
# [[Brigida Baltar]] argazkilaria (Brasil,1959)
# [[Lara Baladi]] argazkilaria (Egipto-libanoar, 1969)
# [[Maja Bajević|Maja Bajevi´c]] argazkilaria (Bosnia, 1967)
# [[Damaris Cudworth Masham]] idazle, filosofo (Britainia Handia, 1659-1708)
# [[Kathleen Kenyon]] arkeologoa (Erresuma Batua, 1906-1978)
# [[Anna Maria Colucci]] argazkilaria (Italia, 1938-2015)
# [[Joana Choumali]] argazkilaria (Bolin
# [[Fleur Pellerin]] Frantziako politikari eta enpresaburua (1973)
# [[Pascale Faublas|Pascale Faubas]] artista (Haiti, 1981)
# [[Anabel Colazo]] komikigilea eta ilustratzaile (Eivissa, 1993)
# [[Elizabeth Riddle Graves]] fisikaria (AEB, 1916-1972)
# [[Mignon Talbot]] paleontologoa (AEB, 1869-1950)
# [[Alicia Güemes Fraga]] komikigilea eta ilustrailea (Bartzelona, 1987)
# [[Emma Ríos Maneiro]] istoriotxogilea eta komikigilea (Galizia, 1976)
# [[Caridad Zazo Cardeña]] geologoa (Toledo, 1945)
# [[Caroline Ingalls]] irakaslea, autobiografialaria (AEB 1839-1924)
# [[Mary Ingalls]] idazlea (AEB 1865-1924)
# [[Carrie Ingalls]] zaintzailea (AEB 1870- 1946)
# [[Grace Ingalls]] irakaslea, idazlea (AEB 1877-1941)
# [[Ketty Lester]] aktorea, abeslaria (AEB 1934)
# [[Hersha Parady]] aktorea (AEB 1945-2023)
# [[Bonnie Bartlett]] aktorea (AEB 1929)
}}
== Hobetuak 2024 ==
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Olatz Agorria]] '''ef--''' txirrindularia (Zornotza 1958)
# [[Ane Ibarzabal]] '''ef--''' kazetaria (Durango, 1982)
# [[María Jesús Cava ]] '''ef--''' historialaria (Bilbo 1949)
# [[Amaia Agirre Gonzalez]] '''----''' medikua, alpinista (Urnieta 1992-Patagonia 2023)
# [[Haizea Barcenilla]] '''----''' arte kudeatzailea, ikertzailea (Lezo 1981)
# [[Carmen Valero Omedes]] '''efef''' atleta (Teruel 1955-Sabadell 2024)
# [[Laura Ingalls Wilder]] '''efef''' idazlea (AEB 1867-1957)
# [[Marixa Osés]] '''ef--'''gidoilaria, aktorea (Gasteiz 1969)
# [[Micaela Bastidas]] '''efef''' aitzindaria, heroia, martiria (Peruko Erregeorderria 1744-1781)*
# [[Chanel Terrero]] '''ef--'''abeslari, dantzari, aktorea (Kuba 1991)
# [[Carmen Mijangos]] '''---- ''' kimikaria (Bilbo 1949)
# [[Paula Badosa]] '''ef--'''tenislaria (AEB/Katalunia 1997)
# [[Pilar Arostegi]] '''efef''' artxibozaina (Gasteiz 1944-2006)
# [[Nina Lobkovskaia]] '''ef--'''frankotiratzailea (Errusia 1925)
# [[Maite Dono]] '''ef--'''poeta, abeslaria (Gasteiz/Galizia 1969)
# [[Garazi Sánchez]] '''ef--'''surflari, zinemagilea (Getxo 1992)
# [[Ana Pontón]] '''ef--'''politikaria (Lugo 1977)
# [[Maria Gembero-Ustarrotz]] '''ef--'''historialaria, musikologoa (Nafarroa 1959)
# [[Adela Bazo]] '''ef--'''margolaria (Nafarroa 1905-Argentina 1984)
# [[Mónica Ojeda]] '''ef--'''idazlea (Ekuador 1988)
# [[Celia Amoros ]]'''ef--'''filosofoa, idazlea (Valentzia 1944)
# [[Carolina Yuste]] '''ef--'''aktorea (Badajoz 1991)
# [[Ángeles Caso]] '''ef--'''idazlea (Asturias 1959)
# [[Majida Maayouf]] '''ef--'''atleta (Maroko/Araba 1989)
# [[Camila Sosa Villada]] '''ef--'''idazlea, aktorea, antzerkigilea (Argentina 1982)
# [[Ane Gabarain]] '''ef--'''aktorea (Donostia 1963)
# [[Icíar Bollain]] '''ef--'''film zuzendaria (Madril 1967)
# [[Ann Walker]] '''efef''' filantropoa, 2 emakumeren lehen ezkontza (BH, 1803-1854)
# [[Ana Rioja]] '''ef--'''idazlea, kazetaria (Tudela 1962)
# [[Carmen Laforet]] '''efef''' idazlea (Bartzelona 1921-Madril 2004 19)
# [[Iraide Ibarretxe]] '''ef--'''hizkuntzalaria (Bilbo 1972)
# [[María Luisa Elio]] '''efef''' idazlea, aktorea (Iruñea 1926-Mexiko 2009)
# [[Iris Apfel]] '''efef''' barne-diseinatzailea ( AEB 1921-2024)
# [[Helena Taberna]] '''----''' film zuzendaria (Nafarroa 19..?)
# [[Ana Blanco]] '''ef--''' tb aurkezlea (Bilbo 1960)
# [[Maria Lejarraga]] '''efef''' idazlea (Errioxa 1874-Argentina 1974)
# [[Isabel Alba Rico]] '''ef--''' idazlea, gidoilaria ( Madril 1959)
# [[Sigourney Weaver]] '''ef--'''aktorea (AEB 1949)
# [[Virginia Berasategi]] '''ef--'''triatloilaria (Bilbo 1975)
# [[Aia Kruse]] '''ef--'''aktorea (Donostia 1994)
# [[Jutta Kleinschmidt ]] '''ef--'''rally-pilotua (Alemania 1962)
# [[Clara Bilbao]] '''ef--'''jantzi-deseinatzailea, film zuzendaria (Bilbo 1971)
# [[Martina Gorostitza]]'''--ef'''inprimatzailea, enpresaburua (Gasteiz 1790-1862)
# [[Silvia Tortosa]] '''efef''' aktore, tb aurkezle (Bartzelona 1947-2024)
# [[Sacagawea]] –ef indigena, interpretea, esploratzailea (AEB 1788-1812)
# [[Ángela Ruiz Robles]] '''efef''' asmatzailea (Leon 1895-Ferrol 1975)
# [[Carmen Maura]] '''ef--''' aktorea (Madril 1945)
# [[Chelsi Smith]] ''ef--'' Miss Unibertso 1995 (AEB 1973-2018)
# [[Lara Dutta]] ''ef--'' Miss Unibertso 2000 (India 1978)
# [[Zuleyka Rivera]] ''ef--'' enpresaburua, Miss Unibertso 2006 (Puerto Rico 1987)
# [[Dayana Mendoza]] ''ef--'' Miss Unibertso 2008 (Venezuela 1986)
# [[Stefanía Fernández]] ''ef--'' kazetaria, Miss Unibertso 2009 (Venezuela 1990)
# [[Ximena Navarrete]] ''ef--'' Miss Unibertso 2010 (Mexiko 1988)
# [[Leila Lopes]] ''ef--'' Miss Unibertson 2011 (Angola 1986)
# [[Teresa Castro]] ''ef--'' ilustratzailea (Donostia 1968)
# [[Wilma Rudolph]] ''efef'' atleta (AEB 1940-1994)
# [[Tara Lipinski]] ''ef--'' patinatzailea, aktorea, kirol esataria (AEB 1982)
# [[Isabel Lizarraga]] ''ef--'' ikertzailea, idazlea (Nafarroa 1958)
# [[Jessica Watson]] ''ef--'' nabigatzailea (Australia 1993)
# [[Tamara Karsavina]] '''efef''' dantzaria (Errusia 1885-1978)
# [[Cate Blanchett]] '''ef--''' aktorea (Australia 1969)
# [[Sojourner Truth]] '''--ef''' esklabu abolizionista (AEB 1797-1883)
# [[Serena Williams]] '''ef--''' tenislaria (AEB 1981)
# [[Mary Harris]] '''efef''' amama astintzailea (Irlanda 1837-AEB 1930)
# [[Claudia Sheinbaum]] ef-- Mexikoko 1.emakume presidentea (Mexiko 1962)
# [[Naomi Campbell]] ef-- modeloa (EB 1970)
# [[Rosa María Sardà]] efef aktorea (Bartzelona 1941-2020)
# [[Milagros Rubio]] ef-- politikaria, poeta (Tutera 1952)
# [[Usoa Ostolaza]] ef-- txirrindularia (Zarautz 1998)
# [[Naomie Harris]] ef-- aktorea (EB 1976)
# [[Nerea Barros]] ef-- aktorea, zuzendaria (Coruña 1981)
# [[Nerea Pagaldai]] ef-- biologoa (Arrasate 1993)
# [[Ekhiñe Atorrasagasti]] ---- kazetaria (Gipuzkoa 1982)
# [[Danae Boronat]] ef-- kirol kazetaria (Tarragona 1985)
# [[Idoia Montón]] ef-- margolaria (Donostia 1969)
# [[Lella Lombardi]] efef 1 Formulako gidaria (Italia 1941-1992)
# [[Alma Mahler]] efef musikagilea (Austria 1879-AEB 1964)
# [[Nadia Erostarbe]] ef-- surflaria (Zarautz 2000)
# [[Teresa Forcades]] ef-- moja aktibista, medikua, politikaria (Bartzelona 1966)
# [[Luisa Roldán]] efef eskultorea (Sevilla 1652-Madril 1706)
# [[Rakel Mateo]] ef-- triatleta paralinpikoa (Mungia 1975)
# [[María Teresa Castells]] –ef liburu saltzailea (Busturia 1935- Donostia 2017)
# [[Arantxa Lazkano]] zinema-zuzendaria (Zarautz, 1949)
# [[Emakume Abertzale Batza]]
# [[Elena Irureta]] ef-- aktorea (Zumaia 1955)
# [[Sara Alonso Martinez]] ef-- iraupen lasterkaria (Donostia 1999)
# [[Kate Sheppard]] efef sufragista (EB 1847-Zeelanda Berria 1934)
# [[Amaia Uribe]] ef-- kazetaria, bertsolaria (Forua 19)
# [[Amaia Lizarralde]] ef-- aktorea (Donostia 19)
# [[Jessika Ponchet]] ef-- tenislaria (Baiona 1996)
# [[Miriam Bravo]] ef-- lasterkaria (Deba/Errioxa 1974)
# [[Kate Spade]] efef diseinatzailea (AEB 1962-2018)
# [[Sylvia Fedoruk]] efef fisikaria (Kanada 1927-2012)
# [[Agnès Souret]] efef modeloa, dantzaria, aktorea (Lapurdi 1902-1928)
# [[Valeria Ros]] ef-- aurkezlea, umoregilea (Bizkaia 1986)
# [[Lorea Ibarra]] ef-- aktorea (Gipuzkoa 2002)
# [[Aránzazu Calleja]] e--- musikagilea (Bilbo 1977)
# [[Ana Laura Alaez]] e--- artista, eskultorea (Bilbo 1964)
# [[Han Kang]] ef-- idazlea (Hego Korea 1970)
# [[Annie Leibovitz]] ef-- argazkilaria (AEB 1949)
# [[Arene Altonaga]] ef-- fubolaria (Leioa 1993)
# [[Puy Oria]] zinemagilea (Nafarroa, 1962)
# [[Régine Crespin ]] efef sopranoa (Frantzia 1927-2007)
# [[Pilar García]] ef-- margolaria (Nafarroa 1942)
# [[Inmaculada Pereiro]] ef-- triatleta (Bilbo 1972)
# [[Agnès Varda]] efef argazkilaria, film zuzendaria (Frantzia 1928-2019)
# [[Eukene Lacarra]]efef literatura-kritikaria (Lizarra 1944-? 2023)
# [[Irati Osa]] ef-- piraguista (Zumaia 1997
}}
==='''Berriak 2023''' ('''abendua''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Aitziber Ugartemendia Zubeldia]] efef '''SORTUA''' zinegotzi ohia, ekintzailea (Andoain, 1978-Donostia, 2023)
# [[Alazne Intxauspe]] ef-- '''SORTUA''' nekazaria (Andoain, 1984)
# [[Esther Vital]] ---- '''SORTUA''' psikologoa, artista eta zinemazuzendaria (Artaxoa, 1983)
# [[Gema López Las Heras]] ef-- '''SORTUA''' itzultzailea (Azkoitia, 1989)
# [[Intza Olabarria]] ef-- '''SORTUA''' geologoa, artisaua (Elorrio 1994)
# [[Josune Escota Bisbal]] ---- '''SORTUA''' abokatua, politikaria (Durango, 1970)
# [[Maider del Río Larramendi]] eff--'''SORTUA''' psikologoa (Elorrio 1971)
# [[Adela Khanum]] lider kurdua (?- 1924)
# [[Ain Yoon]] pianojolea (Hego Korea 1996)
# [[Aisha Yesufu]] aktibista (Nigeria 1973)
# [[Alice Colonieu]] artista (Frantzia, 1924-2010)
# [[Alice Constance Austin]] arkitektoa (AEB, 1862-1955)
# [[Alicia García-Salcedo González]] 1935ean Asturiasen jardun zuen 1. emakume abokatua (1903-2003)
# [[Alicia Herrera Rivera]] abokatu erbesteratua (Txile 1928-2013)
# [[Amanishajeto]] erregina (Kuxeko Erregina, ?)
# [[Amélie Beaury-Saurel]] margolaria (Bartzelona, 1848-Paris, 1924)
# [[Ana Mayayo Salvo]] maistra (Buenos Aires, 1880-Zaragoza, 1968)
# [[Ana Vidovic ]] gitarra jolea (Kroazia/AEB 1980)
# [[Anastassia Virsaladze]] piano jolea, irakaslea (Errusia 883-1952)
# [[Andrea López Chao]] maistra (Mondoñedo, XIX-XX)
# [[Ángela Cerrillos Valledor]] abokatu ekintzailea (?, XX. mendea)
# [[Ángela Contreras]] aktorea (Txile 1971)
# [[Angela Hewitt]] piano jolea (Kanada 1958)
# [[Angie Turner King]] kimikaria, matematikaria (AEB, 1905-2004)
# [[Anita-Pearl Ankor]] margolaria eta muralista (Ghana)
# [[Anja Niedringhaus|Anja Niedringahaus]] fotokazetaria (Alemania, 1965-Afganistan, 2014)
# [[Anna Bunina]] olerkaria (Errusia, 1874-1829)
# [[Anna Hirzel-Langenhan]] piano-jolea, irakaslea (Suitza 1874-1951)
# [[Anna Jesipova]] piano jolea (Errusia 1851-1914)
# [[Anna Palm de Rosa]] margolaria (Suedia, 1859-1924)
# [[Antonia Gutiérrez Bueno]] idazlea, itzultzailea. Madrilgo Libututegian 1 emakume baimendua (Madril 1781-1874)
# [[Argentina Santos]] abeslaria (Portugal,1924-2019)
# [[Beatriz Barral]] artista ( Madril 1978)
# [[Beatriz Maggi]] idazlea (Kuba, 1924-2017)
# [[Bertha Valerius]] argazkilaria, pintorea (Suedia 1824-1895)
# [[Bianca Maria Piccinino|Bianca Maria Piccinio]] kazetaria, idazlea (Italia, 1924)
# [[Blanca Riestra]] idazlea (Coruña 1970)
# [[Brenda Helser|Brenda Elser]] igerilaria (EEBB, 1924)
# [[Carla Cerati]] argazkilaria eta idazlea (Italia, Bergamo, 1926, Milan, 2016)
# [[Carmen López-Cortón|Carmen López Cortón]] maistra (Galizia, 1866-Madril, 1938)
# [[Caroline Quarlls]] esklaboa, askapena lortzeko lurpeko trenbidea erabiliz Wisconsinetik Kanadara bidaiatutako lehen pertsona (AEB 1824- Kanada 1892)
# [[Catherine Chamié]] kimikaria (Frantzia, 1888-1950)
# [[Catherine Tolson]] erizaina, sufragista, aktibista (EB 1890- Errusia 1924)
# [[Cecilia Berdichevski]] programatzailea, informatikan aitzindaria (Polonia 1925- Argentina 2010)
# [[Cheryl Diaz Meyer]] fotokazetari independientea (EE.BB. 1968)
# [[Chikage Awashima]] aktorea (Japonia, 1924-2012)
# [[Chloe Clark Willson]] aitzindaria, irakaslea (AEB 1818-1874)
# [[Christine_Ladd-Franklin]] matematikaria (AEB, 1847-1930)
# [[Cicely Popplewell]] software ingeniaria (Erresuma Batua 1920-1995)
# [[Clara Belle Williams]] maistra, 1. afroamerikar lizentziatua Mexiko Berrian (AEB 1885-1994)
# [[Clara Obligado]] idazlea (Argentina/Espainia 1950)
# [[Claudine Hermann]] fisikaria (Frantzia, 1945-2021)
# [[Cristina Alberdi]] abokatua (Sevilla 1946)
# [[Cristina Cerrada]] idazlea (Madril 1970)
# [[Cristina Fallarás]] kazetaria, idazlea, ekintzailea ( Zaragoza 1968)
# [[Daria Diachenko]] partisanoa (Sobietar Batasuna, 1924-1944)
# [[Diana Agrest]] arkitektoa (Argentina, 1945)
# [[Dolores Gray]] aktorea (EE.BB.1924-2002)
# [[Dolores Martí de Detrell]] maistra eta idazlea (Bartzelona, ? - 1880)
# [[Dora Hitz]] margolaria (Alemania, 1856-1924)
# [[Dorothy Maharam]] matematikaria (AEB, 1917-2014)
# [[Dorothy Pitman Hughes]] feminista, aktibista (Georgia, 1928-Florida, 2022)
# [[Edith Gertrude Schwartz]] botanikaria (AEB, 1877-1971)
# [[Elena O'Callaghan Duch]] pedagogoa, idazlea (Bartzelona 1955)
# [[Elisa Acuña]] Mexikoko irakasle eta kazetari anarkista (1887-1946)
# [[Elisa Maria Reyes Vargas]] maistra (Jaen, 1983)
# [[Elise Hall]] musikaria (EE.BB, 1853-1924)
# [[Elisso Virssaladze]] piano jolea (Georgia 1942)
# [[Elizabeth Cabot Agassiz]] hezitzaile, naturalista (AEB, 1822-1907)
# [[Elspeth Beard]] arkitekto eta motorzalea (Erresuma Batua, 1959)
# [[Émilienne Malfatto]] idazlea eta fotokazetaria (Frantzia, 1989)
# [[Emma Calderón y de Gálvez|Emma Calderon y de Galvez]] kazetaria, maistra eta idazlea (Cádiz, XIX. mendea)
# [[Emma Gramatica]] aktorea (Italia, 1874-1965)
# [[Erzesbet Gulyás Köteles|Erzsébet Gulyás Köteles]] gimnasta (Hungaria, 1924-2019)
# [[Esther García Llovet]] idazlea, itzultzailea ( Malaga 1963)
# [[Ethel Houston]] abokatua, kriptologoa (Albacete/Eskozia 1924-2017)
# [[Eulalia Vicenti]] kazetaria, emakumeen eskubideen aldeko politikaria (Madril 1884 - Porto 1979)
# [[Eva Díaz Riobello]] idazlea (Asturias 1980)
# [[Eva May]] zinema aktorea (Austria, 1902-1924)
# [[Fannie Bloomfield Zeisler]] piano jolea (Austria 1863-AEB 1927)
# [[Fanny Tur Riera ]] historialaria, politikaria ( Eivissa 1961)
# [[Farzana Wahidy]] Fotokazetaria (Agfanistan, 1997)
# [[Fatima Shbair]] fotokazetaria (Palestina, 1997)
# [[Felisa Núñez Cubero]] fisikaria , kimikaria (Valladolid 1924- Madril 2017)
# [[Fifi Mukuna]] karikaturagilea (Kongo,)
# [[Florynce Kennedy|Glorynce Kennedy]] feminista, ekintzailea (EE.BB.1916-2000)
# [[Francisca de Braganza]] aristokrata (Brasil, 1824-1898)
# [[Françoise Adnet|Francoise Adnet]] margolaria (Paris, 1924-2014)
# [[Françoise Blomme]] arkitektoa (Belgika, 1933)
# [[Galina Kmit]] argazkilaria (Errusia, 1921-2019)
# [[Geraldine Doyle]] modeloa, metaleko langilea (EE.BB.1924-2010)
# [[Gina Pellon|Gina Pellón]] artista (Kuba, 1926-Frantzia, 1914)
# [[Gloria Sanchez]] idazlea eta maistra (Villagarcia de Arosa, 1958)
# [[Guadalupe Rivera Marín]] politikaria (Mexiko 1924-2023)
# [[Hannah Marie Wormington]] arkeologoa (AEB, 1914-1994)
# [[Hannie Lips]] telebista aurkezlea (Herbehereak, 1924-2012)
# [[Hazel Brooks]] aktorea (EE.BB. 1924-2002)
# [[Hazel Brooks]] aktorea (Hegoafrika, 1924-EEBB 2002)
# [[Heidi Levine]] fotokazetaria (AEB, 1987)
# [[Hengameh Golestan]] argazkilari konprometitua (Iran, 1952)
# [[Henrietta Muir Edwards]] feminista, ekintzailea (Kanada, 1849-1931)
# [[Isabelle Vengerova]] pialo jolea, irakaslea (Errusia 1877-1956)
# [[JoAnn H. Morgan]] ingeniari aeroespaziala (AEB, 1940)
# [[Johanne Cathrine Krebs]] margolaria (Danimarka, 1848-1924)
# [[Joy Page|Joe Page]] aktorea (EE.BB, 1924-2008)
# [[Julia Slingo]] meteorologoa (Erresuma Batua, 1950)
# [[Julie de Graag]] margolaria (Herbehereak, 1877-1924)
# [[Julie Wilhelmine Hagen-Schwarz|Julie Wilhelmine]] margolaria (Estonia, 1824-1902)
# [[Justyna Mielnikiewicz]] fotokazetaria (Polonia, 1973)
# [[Karen Margrete Harup]] igerilaria (Danimarka, 1924-2009)
# [[Kate Gleason]] ingeniaria (AEB, 1865-1933)
# [[Kuhne Beveridge]] eskultorea, aktorea (AEB 1874-XX. mendea)
# [[La Perla de Cádiz]] flamenko kantaria (Cádiz 1924-1975)
# [[Lallie Charles]] argazkilaria (Irlanda,1869-1919)
# [[Laurence Geai]] Fotokazetaria (Frantzia, 1984)
# [[Lillian Elliott]] aktorea (Kanada, 1814-1959)
# [[Lourdes Vega]] zientzialaria (Badajoz 1965)
# [[Lula Romero]] musikagilea (Palma Mallorcakoa, 1976)
# [[Lys Assia]] abeslaria (Suitza 1924-2018)
# [[Mabel Allington Royds]] artista (EB 1874-941)
# [[Małgorzata Malicka|Malgorzata Malicka]] fotokazetaria, idazlea, poeta (Varsovia, 1959)
# [[Manizha Wafeq ]] ekonomialaria, ekintzailea (Afganistan,?)
# [[Manuela Villa]] kutur kudeatzailea, politikaria (Madril 1976)
# [[Mar Villaespesa]] kultur kudeatzailea, arte kritikaria (Almeria 1953)
# [[Marga López]] aktorea (Mexiko, 1924-2005)
# [[Margaret Boden]] ikerketa-irakaslea (Erresuma Batua, 1936)
# [[Margaret Yorke]] idazlea (Irlanda, 1924-2012)
# [[Margarita de Mayo Izarra]] idazlea, kazetaria eta maistra (Toledo, 1889-Madril,1969)
# [[Marguerite Long]] musikaria eta pedagogoa (Frantzia, 1874-1966)
# [[Marguerite Vogt]] birologoa, biologoa (Alemania 1913-AEB 2007)
# [[Maria Auböck]] arkitektoa (Viena, 1951)
# [[María del Mar Terrones Villanueva|Maria del Mar Terrores Villanueva]] maistra, medikua eta kazetaria (Granada, 1892-1980)
# [[María Durán Febrer]] emakumeen eskubideetan espezializatutako legelari feminista (Mallorca 1953)
# [[María Emilia Casas]] legelaria, Konstituzio Auzitegiko 1. emakume presidentea (León 1950)
# [[Maria Golubnitxaia|Maria Golubnichaya]] atleta (Errusia 1924-2015)
# [[Maria Jose Marques da Silva]] artikektoa (Porto, 1914-1996)
# [[Maria Lainá]] poeta (Grezia, 1947-1923)
# [[María Luz Navarro Mayor|Maria Luz Navarro Mayor]] maistra (Soria, 1918-Madril, 2014)
# [[Maria Sander]] atleta (Alemania, 1924-1999)
# [[Maria Vos]] margolaria (Amsterdan, 1824-1906)
# [[María Zaragoza]] idazlea (Madril 1982)
# [[Maria_Walanda_Maramis]] Indonesiako "heroi nazionala" (Kema, Iparraldeko Minahasa 1872 - 1924)
# [[Marianne Werner]] atleta (Alemania, 1924-2023)
# [[Marie Dorigny]] fotokazetaria (Frantzia, 1959)
# [[Marie Gutheil-Schoder]] opera sopranoa (Alemania, 1874-1935)
# [[Marina Berti|Martina Berti]] (Londres, 1924-Italia, 2002)
# [[Marina Perezagua]] idazlea (Sevilla 1979)
# [[Mariya Yúdina]] piano jolea (Errusia 1899-1970)
# [[Marjorie Boulton|Majorie Boulton]] idazlea, poeta (Erresuma Batua, 1924-1977)
# [[Marlena Fejzo]] genetista (AEB, 1968)
# [[Marta Verde]] artista (Pontevedra 1985)
# [[Marthe Vogt]] neurozientzialaria (Berlin 1903-AEB 2003)
# [[Martina Bacigalupo]] fotokazetaria (Italia, 1978)
# [[Mary Ann Bevan]] erizaina (EB 1874-1933)
# [[Mary Berg]] Varsoviako getto judutik bizitik irtendakoa (Polonia 1924-2013)
# [[Mary Carr]] aktorea (EE.BB, 1874-1973)
# [[Mary Gardiner Horsford]] poeta (AEB 1818-1874)
# [[Mary Helen Wright Greuter]] astronomo, historialaria (AEB, 1914-1997)
# [[Mary Katharine Brandegee]] botanikaria (AEB 1844-1920)
# [[Mary Lee Woods]] matematikaria, programatzailea (Erresuma Batua, 1924-2017)
# [[Maryse Goudreau]] argazkilaria (Kanada, 1980)
# [[Marzieh]] abeslaria (Teheran, 1924-Paris, 2010)
# [[Maxine Singer|Maxime Singer]] biologoa (New York, 1931)
# [[Mercedes Cebrián]] idazlea, itzultzailea (Madril 1971)
# [[Mercedes Vieito]] kazetaria eta maistra (Kuba, 1887-1960)
# [[Meri Torras]] filologoa, saiakeragilea, ikertzailea (Bartzelona 1968)
# [[Minda Ramm]] idazlea (Norvegia, 1859-1924)
# [[Montserrat Pujol Vilarnau]] maistra eta pedagogoa (Galizia, 1941)
# [[Nahirqo]] erregina (Kuxeko Erregina, ?)
# [[Nahla El Fatiha Naili]] eskultorea (Aljeria, 1986)
# [[Nana Akua Oppong Birmech]] arkitektoa (Ghana, 1980ko hamarkada)
# [[Naomi Shihab Nye]] poeta, idazlea (AEB-Palestina, 1952)
# [[Natalia Gutman]] piano jolea (Errusia 11877-1952)
# [[Natalia Pozniakovskaia]] piano jola, irakaslea (Errusia 1889-1981)
# [[Nathalie de Vries]] arkitektoa, hirigilea, irakaslea (Herbehereak 1965)
# [[Neda Razavipour]] artista (Iran, 1969)
# [[Oby Ezekwesili]] ekonomia politikan aditua (Nigeria 1963)
# [[Olga Gyarmati]] atleta (Hungaria, 1924-2013)
# [[Olga Kalantarova]] piano jolea, irakaslea (Errusia 1877-1952)
# [[Paloma Pedrero]] dramagilea, irakaslea (Madril 1957)
# [[Paula Lapido]] idazlea (Madril 1975)
# [[Paulete Furacão|Paulete Furacao]] giza eskubideen aldeko ekintzailea (Salvador, 1964)
# [[Paulette Nardal]] Martinikako kazetari, idazle eta feminista frantziarra (Frantzia1896-1985)
# [[Pauline Chaponnière-Chaix]] erizain, sufragista, (Suitza, 1850-1934)
# [[Priscilla Pointer]] aktorea (EE.BB, 1924)
# [[Ragna Nielsen]] politikaria (Norvegia, 1845-1924)
# [[Raquel Lanseros]] poeta, itzultzailea (Cádiz 1973)
# [[Rebeca Guber]] matematikaria, informatikaren aitzindaria (Argentina 1926-2020)
# [[Renée Lafont]] itzultzaile, fotokazetaria (Frantzia, 1876-Kordoba, 1936, gerran eraila)
# [[Rita Martin]] argazkilaria (Irlanda, 1958)
# [[Robin Canup]] astrofisikaria (AEB, 1968)
# [[Rosa Cursach]] filosofoa, teologoa, politikari ekintzailea (Mallorca 1967)
# [[Rosa Smester]] maistra, idazlea (Dominikar Errepublika 1874-1945)
# [[Rosalind Tanner]] matematikaria (Erresuma Batua, 1900-1992)
# [[Rosalyn Tureck]] piano jolea (AEB 1914-2003)
# [[Ruth Robertson]] fotokazetaria eta esploratzailea (EE.BB, 1905-1998)
# [[Sandra Vilardy]] biologoa, politikaria, ekintzaile ekologista (Kolonbia 1977)
# [[Sara Rietti]] Argentinako 1. emakume kimikari nuklearra (1930-2017)
# [[Selene Mahri ]] modeloa (Finlandia 1924- AEB 2020)
# [[Shanakdakhete]] erregina (Kuxeko Erregina, ?)
# [[Sharon Isbin]] gitarra jolea (AEB 1980)
# [[Shirin Neshat]] artista, film-zuzendaria (Iran, 1957)
# [[Silvana Estrada]] mexikar musikagilea (Veracruz, 1997)
# [[Silvia Vidal]] eskalatzailea (Bartzelona, 1970)
# [[Sofía Rhei]] idazle, poeta (Madril 1978)
# [[Solmaz Daryani]] fotokazetaria (Iran, 1989)
# [[Soltan Achilova]] fotokazetaria (Turkemistan, 1950?)
# [[Sophie Menter]] piano jolea, musikagilea, irakaslea (Errusia 1846-1918)
# [[Souzana Antonakáki]] arkitektoa (Grezia, 1935-2020)
# [[Stephanie Sinclair]] fotokazetaria (AEB, 1973)
# [[Sue_Hendrickson]] paleontologoa (AEB, 1949)
# [[Susana Vallejo]] fikzio-idazlea ( Madril 1968)
# [[Susanna Amatuni]] musikologoa (Armenia, 1924-2010)
# [[Tara Westover]] historialaria, idazlea (AEB 1986)
# [[Tatiana Nikolayeva]] piano jolea, musikagilea (Errusia 1993)
# [[Tatiana Warsher]] arkeologoa (Errusia 1880- Erroma 1960)
# [[Teresa Carreño]] piano jolea, musikagilea (Venezuela 1853-AEB 1917)
# [[Teresa Peramato Martín]] legelaria, herri-salataria (Salamanca 1962)
# [[Teresa Solà i Vilà|Teresa Solà i Vila]] maistra (Katalunia, 1886-1979)
# [[Themis Emakume Juristen Elkartea]] 1987ko GKEa: abokatu, prokuradore, epaile, magistratu eta legelariak
# [[Valentina Babor]] piano jotzailea (Alemania 1989)
# [[Vanessa Montfort]] idazlea, dramagilea (Bartzelona 1975)
# [[Vithika Yadav]] giza eskubideen aldeko ekintzailea (India 1980)
# [[Widad Hamdi]] aktorea (Egipto 1924-1994)
# [[Xuefei Yang]] gitarra jolea (Pekin 1977)
# [[Yolanda Morató]] irakaslea, itzultzailea (Huelva 1976)
# [[Zahra Kazemi]] argazkilari eraila (Iran, 1948-2003)
# [[Zohra Bensemra]] argazkilaria (Aljeria, 1968)
# [[Zona Gale]] idazlea (EE.BB., 1874-1938)
# [[Zulfiya]] poeta (Uzbekistan 115)
}}
==='''Berriak 2023''' ('''azaroa''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Ainhoa Olaso]] ef-- '''SORTUA''' film zuzendaria, ekintzailea (Durango 1996)
# [[Amets Ormaetxea Ezpeleta]] ---- '''SORTUA''' barne diseinatzailea eta musikaria (Arrasate, 1997)
# [[Ane Lindane]] ef-- '''SORTUA''' aktorea eta umoregilea (Barakaldo, 1988)
# [[Araks Sahakyan]] ---- '''SORTUA''' itzultzailea eta artista (Armenia, 1990)
# [[Ebru Baybara Demir]] ---- '''SORTUA''' sukaldaria (Turkia, 1976)
# [[Elisabeth Luengo]] ---- '''SORTUA''' bide-ingeniaria, arkularia (Durango 1992)
# [[Eneritz Aranburu]] ef-- '''SORTUA''' abeslaria, panderojolea (Mallabia, 1980)
# [[Idoia Telleria Maritxalar]] ---- '''SORTUA''' argazkilaria (Lasarte-Oria, 1977)
# [[Ihitz Iriart Casenave]] ---- '''SORTUA''' abeslaria, gidoilaria (Aloze)
# [[Ione Zuluaga Muxika]] ---- '''SORTUA''' historialari eta ikertzailea (Azkoitia, 1995)
# [[Itziar Irakulis Loitxate]] ---- '''SORTUA''' zientzialaria (Zornotza, 1996)
# [[Itziar Leemans]] ---- '''SORTUA''' euskal zinemagilea (Donibane Lohitzun, 1983)
# [[Jaione Arregi Urizar]] ---- '''SORTUA''' itzultzaile, interpretea (Barakaldo/Zaldibar, 1976)
# [[Jasone Mendizabal Altuna]] ---- '''SORTUA''' topaguneko zuzendaria (Arrasate, 1968)
# [[Josebe Blanco]] ---- '''SORTUA''' artzaina, gaztagilea eta idazlea (Galizia, 1973)
# [[June Baonza Pagaldai]] ef-- '''SORTUA''' diseinatzaile grafikoa (Durango, 1979)
# [[Koro Zumalabe Goenaga]] ---- '''SORTUA''' itzultzailea (Donostia, 1947)
# [[Maria Uriarte Artamendi]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, kontalaria (Elorrio 1966)
# [[Maryse Cachenaut]] ---- '''SORTUA''' laboraria (Itsasu, 1971)
# [[Morgan Ody]] ---- '''SORTUA''' baratzezaina (Frantzia, 1979)
# [[Nati Bilbao Onaindia]] efef '''SORTUA''' pandejolea, tabernaria, sukaldaria (Durango, 1929-2023)
# [[Rosa Moro]] ---- '''SORTUA''' idazlea eta kazetaria (Salamanca, 1969)
# [[Seberi Mardaras]] ef--'''SORTUA''' andereño ohia (Mungia, 1932)
# [[Silvia Bonoli]] ---- '''SORTUA''' astrofisikaria eta ikertzailea (Bolonia, 1979)
# [[Aída Doninelli]] sopranoa (Guatemala, 1898-1996)
# [[Aitziber López Cortajarena ]] irakaslea, ikertzailea (Bilbo 1974)
# [[Alejandra Flores]] sopranoa (Guatemala, 1986)
# [[Alexandra Sophia Handal]] artista, zinemagilea eta entsegugilea ('''Palestina''', 1975)
# [[Alice Catherine Evans]] mikrobiologoa (AEB, 1881-1975)
# [[Alice Eastwood]] botanikaria (Kanada 1859- AEB 1953)
# [[Almudena Alonso-Herrero]] astrofisikaria, ikertzailea (Madril, 1968)
# [[Amparo Alvajar]] idazlea, itzultzailea (Coruña, 1916-Moncano, 1998)
# [[Amparo Amorós]] poeta, saiakeragilea ( Valentzia 1950)
# [[Ana Alcolea]] irakaslea, idazlea (Zaragoza 1962)
# [[Ana de Valle]] poeta (Asturias 1900-Belgika 1984)
# [[Ana Maria Cetto]] fisikaria (Mexiko, 1946)
# [[Ana Pomares Martínez]] idazlea (Alacant, 1991)
# [[Ángeles Blanco]] kazetaria (Badajoz 1972)
# [[Angelina Acuña]] poeta, idazlea (Guatemala, 1905-2006)
# [[Aniela Wolberg]] (Polonia, 1907-Varsovia, 1937)
# [[Anna Verouli]] xabalina jaurtitzailea (Grezia 1956)
# [[Armita Geravanden heriotza]] emakume kurdua, eraila (Teheran, 2006-2023)
# [[Augusta La Torre]] iraultzailea (Peru, 1946)
# [[Aurora Luque]] poeta, itzultzaile. (Almeria, 1962)
# [[Bea Uusma]] idazlea, ikustratzailea eta medikua (Suedia, 1966)
# [[Beata Peters]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1959)
# [[Beate Koch]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1967)
# [[Beatriz Pichi Malen]] abeslari maputxea (Buenos Aires, 1953)
# [[Berta Castañé]] modeloa, aktorea (Bartzelona 2002)
# [[Bessie Pease Gutmann]] artista, ilustratzailea (AEB 1876-1960)
# [[Betsabé Espinal]] aktibista (Kolonbia, 1896-1932)
# [[Camila Loboguerrero]] zinema-zuzendaria (kolonbia, 1941)
# [[Camille Aumont Carnel]] feminista, idazlea, blogaria (Niger, 1996)
# [[Camille Lellouche]] abeslaria, youtuberra (Paris, 1965)
# [[Carmen Pujals ]] botanikaria, ikertzailea (Argentina 1916-2003)
# [[Carmen Soler]] poeta, komunista, irakasle (Paraguai, 1924-1985)
# [[Casta Álvarez]] Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Aljeria 1786-Zaragoza 1846)
# [[Caty Juan de Corral]] idazlea, margolaria ( Palma 1926-2014)
# [[Cecilia Magni]] Pinochet-en aurkako iraultzailea (Txile, 1956-1988)
# [[Celia de Molina]] aktorea, gidoilaria (Jaen 1983)
# [[Chus Pato]] idazlea (Ourense 1955)
# [[Claudia Losch]] atleta, pisu jaurtitzailea (Alemania 1960)
# [[Claudia Sagastizabal]] matematikaria (ARgentina...?)
# [[Concepción Ramírez]] indigena, ekintzailea (Guatemala, 1942-2021)
# [[Concha Lagos]] poeta (Kordona 1907-Madril 2007)
# [[Conchita Cintrón]] burtzikaria, toreatzailea, aitzindaria (Txile 1922- Portugal 2009)
# [[Cristina Andreu Cuevas]] film zuzendaria (Casablanca 1960)
# [[Cristina Fernández Cubas]] idazlea, kazetaria ( Bartzelona 1945)
# [[Cristina Sánchez]] toreatzailea (Madril 1972)
# [[Débora Arango]] artista politikoa (Kolonbia 1907-2005)
# [[Dima Khatib]] Kazetaria, poeta, blogaria (Siria, 1971)
# [[Dionisia García]] idazlea (Albacete 1929)
# [[Dolores Franco Manera]] irakaslea, idazlea, itzultzailea (Madril 1912-1977)
# [[Dulcinea Bellido]] jostuna, politikaria (Badajoz 1936-Madril 2001)
# [[Elena Iparragirre]] iraultzailea (Peru, 1947)
# [[Elena Martín Vivaldi]] poeta, idazlea, liburuzaina (Granada 1907-1998)
# [[Elena Martínez Fontes]] biologoa, ikertzailea (Argentina 1912-1987)
# [[Elisa Bachofen]] ingeniaria, aktibista (Argentina 1891-1976)
# [[Eliška Junková]] auto-gidaria (Austria-Hungaria 1900-Txekoslovakia 1994)
# [[Elvira López ]] aktorea (Txile 1966)
# [[Esperança Camps Barber]] kazetaria, idazlea, politikaria (Menorca 1964)
# [[Ethelwynn Trewavas]] iktiologoa, zientzialaria (Erresuma Batua, 1900-1993)
# [[Fanny Rubio]] idazlea, ikertzailea (Jaen 1949)
# [[Fatima Whitbread]] xabalina jaurtitzailea (Erresuma Batua 1961)
# [[Felicia Țilea-Moldovan]] xabalina jaurtitzailea (Errumania 1967)
# [[Gracia Morales]] antzerkigilea, poeta (Granada 1973)
# [[Graciela Rodo Boulanger]] artista (Bolivia, 1935)
# [[Guadalupe Muñoz Sampedro]] aktorea, enpresaburua (Madril 1896-1975)
# [[Gudrun Ensslin]] irakaslea, emakumeen aldeko ekintzailea, iraultzailea (Alemania 1940-1977)
# [[Hale Asaf]] margolaria (Turkia, 1906- Paris, 1938)
# [[Haneen Zoabi]] '''palestinar-israeldar''' politikaria (Israel 1969)
# [[Helena González Fernández]] irakaslea, ikertzailea (Pontevedra 1967)
# [[Heli Rantanen]] xabalina jaurtitzailea (Finlandia 1970)
# [[Hind Shoufani]] poeta eta film zuzendari '''palestinarra''' (Libano, 1978)
# [[Huzama Habayeb]] idazlea ('''Palestina,''' 1965)
# [[Iraida Noriega]] abeslaria (Mexiko Hiria, 1971)
# [[Irene Bernasconi]] biologoa, ikertzailea, aitzindaria (Argentina 1896-1989)
# [[Iris Cochón]] itzultzailea, literatura kritikaria (Galizia 1968)
# [[Irmgard Möller]] aktibista politikoa (Alemania 1947)
# [[Isabel de Ocampo]] zinegilea, gidoilaria (Salamanca 1970)
# [[Isabel Echarri]] euskal artista (Bera, 1929-Formentera, 2022)
# [[Isabel Ruiz Lara]] kazetaria (Espainia, XX. mendea)
# [[Isabel Ruiz Ruiz]] artista (Guatemala, 1945-2019)
# [[Isabel Vilallonga]] politikaria (Badajoz 1949)
# [[Jackie Forster]] kazetaria, aktorea, ekintzaile lesbiana (Erresuma Batua, 1926-1998)
# [[Jennifer Lee Carrell]] idazlea (AEB 1962)
# [[Joana Bonet]] kazetaria (Leida, 1966)
# [[Juana Castro Muñoz]] poeta (Kordoba 1945)
# [[Juana Cruz]] toreatzaile aitzindaria (Madril 1917-1981)
# [[Julia Castillo]] antropologoa, poeta (Madril 1956)
# [[Julia Uceda]] poeta (Sevilla 1925)
# [[Karen Forkel ]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1970)
# [[Karimeh Abbud]] argazkilaria eta artista ('''Palestina''' 1896-1940)
# [[Khalida Jarrar]] politikari '''palestinarra''' (Jordania 1963)
# [[Laila Shawa]] artista bisuala ('''Palestina''' 1940-Londres 2002)
# [[Lamia Ziadé]] Libanoko pintore eta komikigilea (Beirut, 1968)
# [[Laura Zambrano Padilla]] hezitzailea eta iraultzailea (Peru, 1945)
# [[Leonor Fernández de Torreblanca]] dama, Cervantesen amama (Kordoba ?-1557)
# [[Lia (abeslaria)]] (Japonia 1981)
# [[Lil Milagro Ramírez]] poeta, gerrillaria (Salvador 1946-1979)
# [[Linda Maria Baros]] hizkuntzalaria, itzultzailea (Errumania 1981)
# [[Linda Sobeh Alí]] diplomazialaria ('''Palestina''' 1968)
# [[Livia Gouverneur]] gerrillaria (Venezuela, 1941-1961)
# [[Lola Lorente]] ilustratzailea (Bigastro, Valentzia, 1980)
# [[Lola Mora]] eskultorea, asmatzailea, aitzindaria (Argentina 1866-1936)
# [[Louise McPaul]] xabalina jaurtitzailea (Australia 1969)
# [[Lucrecia Pérez]] etxeko langilea, arrazismoaren lehenengo biktima aitortua Espainian (Dominikar Errepublika, 1959 - Madril, 1992)
# [[Maider Oleaga]] zinema-zuzendari eta gidoigilea (Bilbo, 1976)
# [[Malika Gaïd]] Aljeriako erizaina eta militante independentista (1933-1958)
# [[Manuela Burló]] film zuzendaria, gidoilaria (Murtzia 1978)
# [[Manuela Sancho]] Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Zaragoza 1783-1863)
# [[Margaluz]] aktorea, abeslaria, dantzaria (Palma 1939-2006)
# [[Margarida Pinto]] aktorea, kazetaria ( Portugal 1966)
# [[Marguerite Buffet]] idazlea (Frantzia, 1620-1680)
# [[María Adela Caría]] bakteriologoa, ikertzailea (Argentina 1915-1989)
# [[María Agustín]] Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Zaragoza 1784-1831)
# [[María Antonia Ortega]] poeta (Madril 1954)
# [[María de la Consolación Azlor]] noblea, Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Girona 1775- Zaragoza 1814)
# [[María de los Reyes Fuentes]] poeta ( Sevilla 1927-2010)
# [[María Forteza]] aitzindaria. Seguraski, Espainiako 1. emakume zinegilea (Mallorca 1913-1961)
# [[María Guerra]] kazetaria, zinema kritikaria (Madril 1965)
# [[Maria Hervás]] aktorea (Madril 1978)
# [[María Isabel Sánchez Vegara]] idazlea...(Bartzelona ?)
# [[Maria Josefa Yzuel Giménez]] fisikaria (Huesca, 1940)
# [[Maria Keil]] artista (Portugal 1914.2012)
# [[María Larrea|Maria Larrea]] zinegilea (Bilbo, 1979)
# [[María Lostal]] heroia ( ?- Zaragoza ç1809)
# [[María Manuela Pignatelli de Aragón Gonzaga]] noblea, Napoleonen aurkako aragoiar heroia (Zaragoza 1753-Madril 1816)
# [[María Martín Barranco]] idazlea, genero ikuspegian aditua (Granada XX. mendea)
# [[Maria Occhipinti]] anarkista eta idazlea (Italia 1921-Erroma 1996)
# [[María Pantoja Sánchez]] soziologoa eta iraultzailea (Peru, 1953)
# [[María Pilar Fumanal]] geomorfologoa (Valentzia 1940-1998)
# [[María Rosal]] poeta, irakaslea (Kordoba 1961)
# [[María Victoria Atencia]] poeta (Malaga 1931)
# [[Marie Sara]] burtzikaria (Frantzia 1964)
# [[Marie-Castille Mention-Schaar]] film zuzendaria, gidoilaria, kazetaria ( Frantzia 1963)
# [[Marisa Soleto]] legelaria (Cáceres 1966)
# [[Mary Montagu]] idazlea (EB 1689-1762)
# [[Matilde Cherner]] idazlea (Salamanca, 1833-Madril 1880)
# [[Matilde Muñoz Sampedro]] aktorea ( Madril 1900-1969)
# [[Mercedes Muñoz Sampedro]] aktorea (Madril 1896-1979)
# [[Mikaela Ingberg ]] xabalina jaurtitzailea (Finlandia 1974)
# [[Mily Possoz]] margolaria (Portugal, 1888-1968)
# [[Mirela Manjani]] xabalina jaurtitzailea (Albania 1976)
# [[Miriam Rothschild]] zientzialaria (Erresuma Batua, 1908-2005)
# [[Miriam Tlali]] emakume beltz eta idazlea (Hego Afrika, 1933-2017)
# [[Montserrat Casas]] fisikaria (Girona 1955-Bartzelona2013)
# [[Nandar]] aktibista feminista (Myanmar, 1995)
# [[Natalia Lisovskaya]] atleta, pisu jaurtitzailea (Errusia 1962)
# [[Natalia Xikolenko]] xabalina jaurtitzailea ( Bielorrusia 1964)
# [[Nathalie Handal]] idazlea (EE.BB. 1969)
# [[Nelly Evans Risco]] iraultzailea (Peru, 1943)
# [[Nicole Girard-Mangin]] medikua (Frantzia, 1878-1919)
# [[Nina Bari]] matematikaria (Errusia, 1901-1961)
# [[Olga Gavrilova]] xabalina jaurtitzailea (Errusia 1957-2022)
# [[Olga Rivero Jordán]] poeta (La Laguna, 1928-2021)
# [[Päivi Alafrantti]] xabalina jaurtitzailea ( Finlandia 1964)
# [[Panmela Castro]] grafitigile, artista, ekintzaile (Brasil, 1981)
# [[Petra Felke]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1959)
# [[Pilar Costa]] abokatua, politikaria (Eivissa 1967)
# [[Pureza Canelo]] poeta (Cáceres 1946)
# [[Quan Zhou Wu]] ilustratzaile eta komikigilea (Algeciras, 1989)
# [[Randa Siniora]] eskubideen aldeko ekintzailea ('''Palestina''' ç1961)
# [[Rauda Morcos]] LGBTIQ ekintzaile (Palestina, 1974)
# [[Raymonde Arcier]] artista, feminista (Frantzia, 1939)
# [[Raymonde Peschard]] Aljeriako gerrako militante nazionalista (1927-1957)
# [[Rebecca Guay]] akuarelista (EE.BB. XX. mendea)
# [[Rita Azevedo Gomes]] zinema zuzendaria (Lisboa, 1952)
# [[Romelia Alarcón Folgar|Rogelia Alarcón]] idazlea, pianista (Guatemala, 1900-1971)
# [[Rosa Chávez]] poeta, aktorea, kultura kudeatzailea (Guatelama, 1980)
# [[Rosa Pereda]] idazlea, kritikaria (Santander 1949)
# [[Rosa Romojaro ]] poeta, ikertzailea (Cádiz 1948)
# [[Rosa Spottorno Topete]] itzultzailea, feminista ( Murtzia 1884-1980)
# [[Rosario Pardo]] aktorea, zuzendaria (Jaen 1959)
# [[Rosaura Álvarez]] poeta, margolaria, irakaslea (Granada 1945)
# [[Roxana Stinchfield Ferris]] botanikaria (AEB 1895-1978)
# [[Ruth Mateu Vinent]] politikaria (Menorca 1976)
# [[Sabine Braun]] heptatloi- atleta (Alemania 1965)
# [[Sara Doke]] belgikar kazetaria, itzultzaile (Frantziar, 1968)
# [[Sara Estela Ramírez]] irakasle, kazetari, feminista ..(Mexiko, 1881-1910)
# [[Sheila Minor]] ikertzailea (EE.BB., 1946)
# [[Silke Renk]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1967)
# [[Sofia Montaner Arnau]] azken trementinairea (Lleida 1908-1996)
# [[Sofía Sakorafa]] greziar-'''palestinar''' politikaria, xabalina-jaurtitzailea (Grezia 1957)
# [[Soledad Ortega Spottorno]] filosofoa, irakaslea, editorea (Madril 1914-2007)
# [[Soledad Varela Ortega]] filologoa, ikertzailea (Madril 1945)
# [[Sonia Nimr]] idazlea ('''Palestina''', 1955)
# [[Sonia Pulido]] ilustratzailea (Bartzelona, 1973)
# [[Steffi Nerius]] xabalina jaurtitzailea (Alemania 1972)
# [[Suheir Hammad]] poeta ('''Jordania''', 1973)
# [[Tatiana Xikolenko]] xabalina jaurtitzailea (Errusia 1968)
# [[Telma Reca]] psikiatra aitzindaria (Argentina 1904-1979)
# [[Teresa Bolaños de Zarco]] idazlea, pianojolea eta margolaria (Guatemala, 1922-1998)
# [[Tiina Lillak ]] xabalina jaurtitzailea ( Finlandia 1961)
# [[Truus Menger-Oversteegen|Truus Menger]] eskultorea, aktibista (Holanda 1923-2016)
# [[Virginia Yagüe]] gidoilaria, idazlea ( Madril 1973)
# [[Ynes Mexia]] botanikaria (Mexiko/AEB 1870-1938)
# [[Zahia Ziouani]] orquestra zuzendaria (Paris 1978)
# [[Zinaída Guipius]] poeta, idazlea (Errusia- Frantzia, 1869-1945)
# [[Ziza Massika]] Aljeriako erizaina eta militante independentista (1934-1959
}}
==='''Berriak 2023''' ('''urria''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Amaia Abanda Elustondo]] ----'''SORTUA''' ikertzailea (Donostia, 1989)
# [[Amaia Arranz Mendiguren]] ----'''SORTUA''' biologoa eta ikertzailea (Bilbo 1978)
# [[Andrea Garcia-Santesmases]] ----'''SORTUA''' soziologoa, antropologoa (Madril 1988)
# [[Carmen Albisu]] efef'''SORTUA''' euskaltzailea, euskara irakaslea (Errenteria, 1916-Tutera, 2007)
# [[Irati Gorostidi Agirretxe]] '''SORTUA''' artista, zinemagilea (Egues, 1988)
# [[Itziar Eguren]] ef--'''SORTUA''' erizaina, txistularia (Elorrio 1953)
# [[Izar Zubiaga]] ef--'''SORTUA''' futbolaria (Durango 2006)
# [[Leire Ayala]] ef--'''SORTUA''' abeltzaina (Bilbo/Elorrio 1972)
# [[Maialen Braña]] ----'''SORTUA''' abeslaria, irakaslea (Elizondo, 1998)
# [[María Ángeles Sallé Alonso]] ef--'''SORTUA''' soziologoa, ikertzailea (Panama, 1956)
# [[Maria Pilar Zuriarrain]] ef--'''SORTUA''' txistularia (Zizurkil, 1953)
# [[Marta Rodríguez Fouz]] ef--'''SORTUA''' soziologoa, kazetaria eta futbolaria (Coruña, 1972)
# [[Patricia Tornero]] ----'''SORTUA''' gaztagilea (Valentzia....)
# [[Tatiana Romero Reina]] ----'''SORTUA''' historialaria, aktibista (Mexiko, 1984)
# [[Julia Arévalo]] aktibista, politikaria (Uruguai, 1898-1985)
# [[Abala Bose]] gizarte langilea (Bangladesh, 1864-1951)
# [[Alberta Ferretti ]] diseinatzailea (Italia 1950)
# [[Alessandra Korap]] lider indigena (Brasil, 1958)
# [[Alicia Luna]] gidoilaria, irakaslea (Madril 1963)
# [[Alicia Senovilla ]] aurkezlea (Madril 1969 )
# [[Amna Suleiman]] maistra eta txirrindularia Palestinan (Damasco, 1982)
# [[Amparo Fortuny]] dokumentalgilea, ekoizlea (Valentzia XX. mendea)
# [[Ana García Lozano]] kazetaria (Valentzia 1963)
# [[Ana Iris Simón ]] kazetaria, idazlea (Ciudad Real 1991)
# [[Anita Sirgo]] sindikalista, komunista, ekintzailea (Asturias, 1030)
# [[Anna Lizaran]] aktorea (Bartzelona 1944-2013)
# [[Anna Murià]] idazlea, kazetaria, ekintzaile erbesteratua (Bartzelona, 1904-Tarrasa, 2002)
# [[Annie Baker]] film zuzendaria (AEB 1981)
# [[Antonia Dell'Atte ]] modelo ohia, aurkezlea (Italia 1960)
# [[Anwara Bahar Chowdhury]] idazlea eta ekintzailea (Bangladesh, 1919-1987)
# [[Asma al-Ghul]] kazetaria, feminista (Palestina, 1982)
# [[Asma Tubi]] poeta eta kazetaria (Palestina, 1905-1983)
# [[Assumpció Casals]] aktore erbesteratua (Bartzelona, 1896-1975)
# [[Auguste Deter]] dokumentatutako 1. Alzheimer goiztiar kasua (Alemania 1850-1906)
# [[Beatriz de Bobadilla (Gomerako andrea)]] Tenerifeko konkistatzailea (Medina del Campo, ?-1504)
# [[Beatriz Enríquez de Arana]] Kolonen bikotea eta Fernando Kolonen ama (Kordoba, 1465-1522)
# [[Blanca Padilla]] modeloa, diseinatzailea (Madril 1995)
# [[Bushra al-Tawil ]] kazetaria, aktibista (Palestina 1993)
# [[Carlota Soldevila]] aktorea, irakaslea (Bartzelona 1929-2005)
# [[Carme Ballester|Carmen Ballester]] kataluniar politikari erbesteratua (Bartzelona, 1900-Paris, 1972)
# [[Carme Serrallonga]] pedagogoa, itzultzailea (Bartzelona 1909-1997)
# [[Carmen Alcázar]] wikilaria (Mexiko)
# [[Carmen Domingo]] idazlea, aktibista (Bartzelona 1970)
# [[Carmen Lomana]] enpresaburua, socialitea (Leon 1948)
# [[Carolina Punset]] politikaria (AEB/Katalunia 1971)
# [[Celestina Marrón]] sindikalista (Asturias, 1926-2016)
# [[Chelo García-Cortés]] kazetaria (Ourense 1951)
# [[Clotilde Luisi]] abokatu, dramaturgo, feminista (Uruguai, 1882-1969)
# [[Conchi Arnal Claro]] ekintzaile feminista (Tanger, 1950)
# [[Conxita Herrero]] komik ilustratzailea (Katalunia, 1993)
# [[Daniela Catrileo]] poeta maputxea (Txile, 1987)
# [[Daniela Feixas]] idazlea, aktorea, zuzendaria (Katalunia 1973)
# [[Dolors Oller]] irakaslea, idazlea, literatura kritikaria (Girona 1942)
# [[Eileen O'Shaughnessy]] Britainia Handiko idazlea (1905–1945)
# [[Elisa Coll]] idazlea, ekintzailea, bisexuala (Madril 1992)
# [[Elisabeth Reyes]] modeloa (Malaga 1985)
# [[Elsa Punset]] idazlea ( Londres/Katalunia 1964)
# [[Elvira Espejo Ayca]] artista, poeta, ehulea (Bolivia, 1981)
# [[Eva García Magriñá]] ikertzaile eta idazle (Donostia, 1966)
# [[Eva Hache]] umorista, aurkezlea (Segovia 1971)
# [[Fadila Saâdane]] Aljeriako gerrako zuen militante nazionalista (1938-1960)
# [[Fanny Kemble]] aktore, idazle eta esklabotzaren aurkako abolizionista (Britainia Handia, 1809-1893)
# [[Gema López]] kazetaria (Madril 1971)
# [[Georgette Rizk]] ekintzailea (Palestina 1925-2018)
# [[Hanan Al-Agha]] idazle eta artista (Palestina, 1948-2008)
# [[Helena Béjar]] soziologoa, irakaslea (Madril 1956-2023)
# [[Helga Tawil-Souri]] dokumentalgile, ikertzaile eta idazle (Kuwait, 1969)
# [[Hiba Kamal Abu Nada]] poeta, eleberrigilea, wikilaria (Meka, 1991-Gazako zerrenda, 2023)
# [[Hind al-Husseini]] aktibista, hezitzailea (Palestina, 1916-1994)
# [[Inés Luisi]] medikua (Uruguai, XIX.mendea- 1965)
# [[Irene Bordoy]] margolaria, irudigilea (Mallorca 1940)
# [[Isabel Gemio]] kazetaria (Badajoz 1961)
# [[Isabel González González]] politikaria eta ekintzailea (Tenerife, 1890-1968)
# [[Isabel Pinto de Vidal]] politikaria, aktibista (Uruguai, 1885-1969)
# [[Isabella Eklöf]] zinemagilea (Suedia, 1978)
# [[Islah Jad]] aktibista, ikertzailea, irakaslea (Palestina 1951)
# [[Jackie Salloum ]] artista, film zuzendari palestinarra (AEB XX. mendea)
# [[Jahanara Arzu]] poeta (Bangladesh, 1929)
# [[Jenna Elfman]] aktorea (AEB 1971)
# [[Jimena Menéndez-Pidal|Jimena Menendez Pidal]] pedagogoa (Madril, 1901-1990)
# [[Júlia Coromines]] medikua, psikiatra erbesteratua (Bartzelona 1910-2011)
# [[Julud Daibes]] palestinar arkitektoa eta politikaria (Betleem, 1965)
# [[Jutta Koether]] artista, musikaria eta kritikaria (Alemania, 1958)
# [[Kamilya Jubran]] abeslari palestinarra (Israel, 1962)
# [[Kamini Roy]] poeta eta ekintzailea (Bangladesh, 1864-1933)
# [[Kapitolina Díaz]] soziologoa (Leon, )
# [[Kholoud Faqih|Kholoud Faqin]] epailea (Palestina, XX.mendea)
# [[Laudelina de Campos Melo]] etxeko-langileen aldeko sindikalista (Brasil, 1904-1991)
# [[Laura Caballero]] gidoilaria, zuzendaria (Madril 1978)
# [[Lola Lizaran]] aktorea (Almeria/Bartzelona 1931-2003)
# [[Lucila Gamero]] mediku, zirujau, idazle eta feminista (Honduras, 1873-1964)
# [[Lucy Prebble]] antzerkigilea (Britainia Handia 1981)
# [[Luisa Luisi]] poeta, pedagogoa (Uruguai, 1883-1940)
# [[Lurdes Lekuona Laburu|Lurdes Lekuona]] Zalduondoko alkatea (Gasteiz, 1958)
# [[Magdalena Antonelli Moreno]] politikaria, aktibista (Uruguai, 1877-1955)
# [[Maha Haj]] palestinar jatorriko zinema zuzendari israeldarra (Nazaret, 1970)
# [[Mai Masri]] zinema-zuzendaria (Jordania, 1959)
# [[Maliha Hamidou]] Aljeriako gerrako militante nazionalista (1942-1959)
# [[Mar Coll]] gidoilaria, film zuzendaria (Bartzelona 1981)
# [[Margarida Minguillón]] aktorea, ahots aktorea (Bartzelona 1947)
# [[Maria Dolors Bargalló]] Kataluniar politikari erbesteratua (Bartzelona, 1902-Mexiko,1980)
# [[María España Almendro]] saskibalio-jokalaria (Mallorca 1992)
# [[Maria Majoral]] trementinairea (LLeida 1887-1976)
# [[Maria Mies]] soziologoa (Alemania, 1931-2023)
# [[María Patiño]] kazetaria (Coruña 1971)
# [[María Teresa Josefina Janicki]] hezitzailea (Frantzia-Uruguai, XIX. mendea- ?)
# [[Mariam Barghouti]] amerikar-palestinar kazetari, aktibista (Palestina-AEB, 1993)
# [[Marina Comas]] aktorea (Bartzelona 1996)
# [[Marta Angelat ]] aktorea, ahots aktorea (Bartzelona 1953)
# [[Marta Corredera]] futbolaria (Bartzelona 1991)
# [[Marta Nebot]] kazetaria (Sevilla 1975)
# [[Marta Pérez Sierra]] idazlea, poeta (Bartzelona 1957)
# [[Maruja Lozano]] bolero eta kopla abeslaria (Valentzia 1935 - Malaga 2022)
# [[Mary Al-Atrash]] igerilaria (Palestina 1994)
# [[Mary Ann Shadd]] aktibista abolizionista, kazetaria, irakaslea (AEB, 1823-1893)
# [[Maryse Gargour]] zinemagilea eta kazetaria (Palestina, XX. mendea)
# [[Matilde_Fern%C3%A1ndez]] Politikaria feminista (Madril, 1950)
# [[Mayada Al-Sayad]] alemaniar-palestinar atleta (Berlin, 1992)
# [[Mériem Bouatoura]] Aljeriako gerrako borrokalari independentista (1938-1960)
# [[Meriem Saâdane]] aljeriar erizaina eta militante nazionalista (1932-1958)
# [[Mila Abadia]] kultura kudeatzailea (Zaragoza, 1962)
# [[Miriam Saavedra]] modeloa, aktorea (Peru 1993)
# [[Montse Amenós]] eszenografoa, jantzi-deseinatzailea (Bartzelona 1954)
# [[Montse Guallar]] aktorea, aurkezlea (Bartzelona 1960)
# [[Montserrat Cornet]] idazlea (Bartzelona 1934)
# [[Mrinalini Sen]] idazlea (Bangladesh, 1879-1972)
# [[Nadia Hafid]] ilustratzailea (Katalunia, 1990)
# [[Nancy Meyers]] zuzendari, ekoizle eta gidoilaria (AEB 1947)
# [[Natalia (abeslaria)]] tb aurkezlea (Cádiz 1982)
# [[Natasha Neri]] aktibista, zinema zuzendaria (Brasil, XX. mendea)
# [[Norma Andrade]] ekinzailea (Mexiko)
# [[Noura Erakat]] amerikar-palestinar aktibista, irakaslea (Kalifornia, 1980)
# [[Olatz Arregui]] piraguista (Donostia, 1999)
# [[Paula Hernández (ahots aktorea)]] (Girona 1998)
# [[Paula Hernández ]] aktorea, gidoilaria, zuzendaria (Argentina 1969)
# [[Paulina Luisi]] mediku, sufragista, aktibista feminista (Uruguai, 1875-1950)
# [[Pilar Boyero]] kopla abeslaria, irakaslea (Cáceres 1974)
# [[Reem Frainah]] psikologoa, aktibista (Palestina ?)
# [[Rosa Catrileo|Rosa Castrilleo]] abokatu maputxea (Temuco, Txile, 1981)
# [[Rosa Estiarte]] igerilari olinpikoa (Manresa 1959-1985)
# [[Rosa María Fernández García|Rosa María Fernandez García]] sindikalista (Asturias, 1942-2021)
# [[Rosa Novell ]] aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1952)
# [[Sahar Jalifa]] idazlea (Palestina, 1942)
# [[Samar Nassar]] igelaria (Libano, 1978)
# [[Samiha Khalil]] politikaria, ekintzailea (Palestina 1923-1999)
# [[Shadia Mansour]] hip-hoparen 1. dama arabiarra (Londres 1985)
# [[Shamim Azad|Shamin Azad]] poeta eta idazlea (Bangladesh, 1952)
# [[Sílvia Quer]] film zuzendaria ( Bartzelona 1962)
# [[Sofía Álvarez Vignoli]] aktibista, politikaria (Uruguai, 1899-1986)
# [[Sònia Moll]] filologoa, poeta, itzultzailea (Bartzelona 1974)
# [[Suad Amiry]] idazle eta arkitektoa (Siria, 1951)
# [[Susanna Barranco]] aktorea, zuzendaria, ekoizlea (Bartzelona 1975)
# [[Tania Safura Adam Mogne]] ikertzaile eta erakusketa komisario (Mozambike, 1979)
# [[Teresa Font]] film-editorea (Bartzelona 1956)
# [[Tina Pérez]] sindikalista, ekintzalea (Asturias, 1929-1965)
# [[Umayya Abu-Hanna]] kazetaria eta idazlea (Palestina-Finlandia, 1961)
# [[Woroud Sawalha]] atleta (Palestina, 1991)
# [[Yamila Abdalá Taha al Shanti]] irakaslea, politikaria (Palestina 1955-2023)
# [[Zaha Hassan]] aktibista, abokatua (Palestina, XX.mendea)
# [[Zulaija Al-Shahabi]] Palestinako feminismoaren ekintzaile aitzindaria (1901-1992)
}}
==='''Berriak 2023''' ('''iraila''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Amaia Barrena García]] ----'''SORTUA''' idazlea, poeta (Basauri)
# [[Bego Zubia Gallastegi]] ----'''SORTUA''' ikertzaile (Arrasate, 1965)
# [[Dora Manchado]] --ef'''SORTUA''' Tehueltxeeraren azken hiztuna (Argentina, 1934-2019)
# [[Jaione López]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, misiolaria (Elorrio 1998)
# [[Marta Goikoetxea Luquin]] ef--'''SORTUA''' blogaria (Lizarra, 1984)
# [[Nagore Belastegi Martín|Nagore Belaustegi]] ----'''SORTUA''' (Legazpia, 1987)
# [[Nerea Azkona]] ----'''SORTUA''' antropologoa, idazlea (Sopela, 1982)
# [[Oihane Unzalu]] ef--'''SORTUA''' nutrizionista, kirol monitorea, lasterkaria (Abadiño 1987)
# [[Pantxonerak]] '''SORTUA''' arrain saltzaileak (Laredo 1970 hamarkadara arte)
# [[Presen Zubillaga Auza]] efef'''SORTUA''' feminista, ekintzailea (Iruñea, 1951-2023)
# [[Raquel Esteban Terradillos]] ----'''SORTUA''' ekofisiologoa (Barakaldo, 1982)
# [[Adriana Abenia]] aurkezlea, idazlea (Zaragoza 1984)
# [[Aina Clotet ]] aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1982ko)
# [[Alexandra Narváez]] aktibista, zientzialaria (Ekuador, XX. mendea)
# [[Alicia de los Ríos Merino|Alicia de los Rios Merino]] ikasle, gerrilari desagertua (Mexiko, 1952)
# [[Amalia Anglés y Mayer]] opera kantaria eta gitarra-jotzailea (Badajoz, 1827-Stuttgart, 1859)
# [[Amèlia Jover Velasco]] sindikalista, anarkista eta feminista (Cullera, 1910-Paris, 1997)
# [[Amelia Quintanal Martínez-Conde]] futbolean Espainiako emakume talde baten 1. entrenatzailea (Kantabria 1937)
# [[Amrita Pritam]] idazlea (Pakistan, 1919-India, 2005)
# [[Ana Alba García]] kazetaria, gerra gatazketan aditua (Bartzelona 1971-2020)
# [[Ana Borges]] futbolaria, aurrelaria (Portugal 1990)
# [[Ana Paris Garcia]] lider sindikalista garrotez eraila (Sevilla, 1898-1938)
# [[Ángeles García-Madrid|Ángeles Garcia-Madrid]] idazlea eta preso politikoa (Torrejón, 1918-Madrid, 2015)
# [[Angustias Lara Sánchez|Maruja Lara Sánchez]] sindikalista (Granada, 1917-Valentzia, 2012)
# [[Anna Cabot Quincy Waterston]] idazlea (AEB 1812-1899)
# [[Anna Gréki]] poeta eta ekintzaile aljeriarra (1931-1936)
# [[Anna Rodríguez Costa]] dramagilea, zuzendaria (Granada 1972)
# [[Anna Stewart (aktibista)]] emakumeen eskubideen aldekoa (Australia 1947-1983)
# [[Annette Frances Braun]] entomologoa (EEBB, 1884-1978)
# [[Antònia Pascual Flaquer]] komunista fusilatua (Capdepera 1911-Porreres,1937)
# [[Assumpció Puigdelloses Vila]] etxekoandre fusilatua (1906 - Sant Adrià de Besòs, 1940)
# [[Aurora Picornell]] komunista fusilatua (Palma, 1912-Manacor, 1937)
# [[Ayo Edebiri]] komediantea, idazlea (AEB1995)
# [[Balbina Gayo Gutiérrez|Balbina Gayo Gutierrez]] maistra errepublikarra (1901-1936)
# [[Begoña Alberdi]] sopranoa (Bartzelona 1964)
# [[Belarmina González Rodríguez]] ekintzaile fusilatua (Palencia, 1914-Porreres, 1937)
# [[Blanca Jeannette Kawas]] aktibista (Honduras, 1946-1995)
# [[Brígida Pardo López]] etxekoandre fusilatua (Granada, 1904-1936)
# [[Carlota Planas Riera]] Espainiako 1. emakume futbolarien ordezkaria (Bartzelona 1992)
# [[Carme Claramunt i Barot]] ekintzaile fusilatua (Tarragona, 1897 - Sant Adrià de Besòs, 1939)
# [[Carme Portaceli]] antzerki-zuzendaria, irakaslea (Valentzia 1957)
# [[Carmen Arrojo]] maistra, memoriaren aldeko ekintzailea (Madril, 1918-2017)
# [[Carmen Arrufat]] aktorea (Castelló 2002)
# [[Carmen del Riego]] kazetaria, 1. emakume-presidentea Madrileko Prentsa Elkartean (Asturias 1960)
# [[Carmen Maria Garcia "García de Saura"|Carmen María Garcia]] idazle eta margolaria ( Molina de Segura)
# [[Carol López ]] dramagilea, aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1969)
# [[Carolina Ferre]] kazetaria (Alacant 1974)
# [[Caroline Rémy de Guebhard]] idazle feminista (Frantzia, 1855-1929)
# [[Catalina Flaquer]] ekintzailea fusilatua (Capdepera, 1876-Porreres,1937)
# [[Catalina Martín López de Bustamante]] gerrillara, alfereza (Espainia ?-XIX. mendea)
# [[Catalina Narváez de Ruiz]] brodatzailea, margolaria (Cádiz 1861- ¿ 1929)
# [[Catherine Cusset]] filosofoa (Frantzia 1963)
# [[Celia Tapias]] Buenos Airesko lehen emakume abokatua (1885-1964)
# [[Chelsea Ashurst]] futbolaria, atezaina (Ingalaterra 1990)
# [[Cinta Sabaté]] eskultorea, margolaria (Tarragona 1946)
# [[Clara Pueyo Jornet]] Errepublikano desagertua (Villanueva eta GEltrú, 1914-1943)
# [[Claudia López Benaiges]] feminista, anarkista eraila (Txileko Santiago, 1972-1998)
# [[Clotilde García del Castillo]] Sorollaren musa eta Sorolla Museoaren sortzailea (Valentzia, 1865-Madril, 1929)
# [[Concepción Caceres|Concepción Cáceres]] emagin fusilatua (Montijo, 1912-1938)
# [[Concha Carretero]] frankismoaren biktima (Madril, 1918-2014)
# [[Concita De Gregorio]] kazetaria, idazlea (Italia 1963)
# [[Coral Bracho]] hizkuntzalaria, poeta (Mexiko 1951)
# [[Courtney Barnett ]] rock abeslaria (Australia 1987)
# [[Cristina Clemente]] idazlea, gidoilaria, zuzendaria( Bartzelona 1977)
# [[Cristina Fernández Pereda]] atezain fusilatua (Leon, 1900 - Sant Adrià de Besòs, 1939)
# [[Diana Nyad]] igerilaria eta kazetaria (New York, 1949)
# [[Djamila Amrane-Minne]] poeta eta historialaria, Aljeriako Independentzia Gerrako ekintzailea (1939-2017)
# [[Dolores Cacuango]] Indigenen aldeko ekintzailea (Ekuador, 1881-1971)
# [[Dolors Feliu]] abokatua, unibertsitateko irakaslea, politikaria (Roda de Ter, 1964)
# [[Dolors Giorla Laribal]] etxekoandre fusilatua (Bartzelona, 1912 - Sant Adrià de Besòs, 1939)
# [[Dolors Prat Coll]] anarkosindikalista (Ripoll, 1905-Tolosa, 2001)
# [[Elena Martín]] aktorea, zuzendaria (Bartzelona 1992)
# [[Elina Garanca]] mezozosopranoa (Letonia 1976)
# [[Elionor Malich Salvador]] emakume errepublikano fusilatua (Piorat, 188?- Sant Adrià de Besòs, 1939)
# [[Elisa García Sáez]] sindikalista, erizaina, Gerra Zibilean hildako milizianoa (Bartzelona, 1916-Huesca, 1936)
# [[Elizabeth Evatt ]] epailea (Australia 1933)
# [[Emakumezkoen Nazioarteko Zinemaldia (Australia)]] Australia 1975
# [[Emilia Dilke]] idazlea (Erresuma Batua, 1840-1904)
# [[Encarnación Magaña]] antifrankista eraila (Almeria, 1921-1942)
# [[Estefanía Banini]] futbolaria, aurrelaria (Argentina 1990)
# [[Eugenia González Ramos]] sindikalista fusilatua (Bartzelona, 1919 - Sant Adrià de Besòs, 1939)
# [[Eumelia Hernández]] sindikalista eta feminista (Venezuela, 1913-1990)
# [[Eveline Safir Lavalette]] frantses jatorriko ekintzaile aljeriarra (1927-2014)
# [[Evelyn Glennie]] perkusionista gorra (Eskozia 1965)
# [[Fabiana da Silva Simões]] furbolaria (Brasil 1989)
# [[Felicidad Duce]] jostuna, aitzindaria, enpresaburua (Bartzelona 1908-2000)
# [[Flora Sanhueza]] pedagogo anarkista (Txile, 1911-1974)
# [[Florence Ethel Johnson]] sindikalista, maistra (Australia 1884-1934)
# [[Florencia Bonsegundo]] futbolaria (Argentina 1993)
# [[Francisca Senhorinha da Motta Diniz|Francisca Sehorinha]] idazlea (Brasil,1834- ?)
# [[Giovanna Berneri]] anarkista ekintzailea (Italia, 1897-1962)
# [[Hélène Monastier]] aktibista, irakasle (Suitza, 1882-1976)
# [[Hubertine Auclert|Hubertine Auchert]] feminista ekintzailea (Frantzia, 1848-1914)
# [[Inés Jiménez Lumbreras]] errepublikano fusilatua (Madril, 1915-Sant Adrià de Besòs, 1940)
# [[Irene Moray]] argazkilaria, film-zuzendaria (Bartzelona 1992)
# [[Isabel Mesa Delgado]] Sindikalista (Ronda, 1913-Valentzia, 2002)
# [[Jane eta Louise Wilson]] artistak (Ingalaterra 1967)
# [[Jessica Gleeson]] futbolaria, defentsa (Irlanda 1993)
# [[Jessie Street Emakumeen Liburutegi Nazionala]] Australia 1989
# [[Jessie Street]] ekintzailea (Brithis Raj/India 1889-Australia 1970)
# [[Jill Ellis]] futbolari, entrenatzaile ohia (Erresuma Batua 1966)
# [[Joaquina Charro Gómez]] sindikalista fusilatua (Montijo, 1912-1938)
# [[Josephine Shaw Lowell]] aktibista (AEB, 1843-1905)
# [[Juana Aranguren Rica]] abokatu feminista (Bilbo, 1952)
# [[Julia López (artista)]] margolari autodidakta (Mexiko 1936)
# [[Kamilla Seidler ]] sukaldariburua (Danimarka 1983)
# [[Kristine Lilly]] nazioarteko partida gehien jokatutako futbolari ohia (AEB 1971)
# [[Laura Ràfols]] futbolaria, atezaina (Bartzelona 1990)
# [[Leda Rafanelli]] feminista, sufia, idazlea (Italia, 1880-1971)
# [[Leila Ouahabi]] futbolaria, defentsa (Bartzelona 1993)
# [[Leonor Lavado]] imitatzailea, aktorea (Kordoba 1987)
# [[Lesbia Urquía]] aktibista (Honduras, 1967-2016)
# [[Lola Gallardo]] futbolaria, atezaina (Sevilla 1993)
# [[Lucía Alemany]] film-zuzendaria(Castelló 1985)
# [[Lucía Pascual Palomo]] xake-jokalaria (Madril 19)
# [[Luisa Gómez de la Torre|Luisa Gomez de la Torre]] ekintzailea (Quito,1887-1976)
# [[Magdalena Nolla Montseny]] etxekoandre fusilatua (Tarragona, 1904-Sant Adrià de Besòs, 1939)
# [[Malena Costa]] modeloa (Mallorca 1989)
# [[Manuela Díaz Cabezas]] ekintzaile antifrankista (Kordoba, 1920-Suitza, 2006)
# [[Margarita Murillo]] aktibista (Honduras, 1958 - 2014)
# [[Margarita Rivière]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1944-2015)
# [[María Angélica Barreda|Maria Angelica Barreda]] Argentinako lehen emakume abokatua (1887-1963)
# [[María Antonia Iglesias]] kazetaria, idazlea (Madril 1945-Pontevedra 2014)
# [[María de la Purificación de la Aldea y Ruiz de Castañeda|Purificación de la Aldea]] emagina, ekintzailea ( Madrid, 1889-1976)
# [[María Escoté]] jostuna, arropa diseinatzailea (Bartzelona 1979)
# [[María Esteve |María Esteve Flores]] aktorea (Argentina, 1974)
# [[María Herrera Magdaleno|Maria Herrera Magdaleno]] Giza eskubideen aldeko aktibista (Mexiko, 1950)
# [[Maria Jiménez]] abeslatia eta aktorea (SEvilla, 1950-2023)
# [[María Joaquina de Viera y Clavijo]] idazlea (Kanariak, 1737-1819)
# [[Maria Jose Pons]] futbolaria, atezaina (Bartzelona 1984)
# [[María Martín López]] memoria historikoaren aldeko borrokalaria, frankismoaren biktima (Avila, 1930-Toledo,2014)
# [[Maria Mies]] alemaniar soziologoa (Steffeln, 1931-2023)
# [[María Moreno]] idazlea eta kazetaria (Buenos Aires, 1947)
# [[Maria Pascual Flaquer]] komunista fusilatua (Capdepera 1911-Porreres,1937)
# [[María Pry]] entrenatzailea, futbolari ohia (Sevilla 1984)
# [[María Victoria Walsh]] kazetaria, borrokan hila (Buenos Aires, 1950-1976)
# [[Marie Louise Berneri]] idazle anarkista (Italia, 1918-Londres, 1949)
# [[Marsia Taha]] boliviar sukaldaritzako chef aitzindaria (Bulgaria 1989)
# [[Marta Lois]] irakaslea, politikaria (Vigo, 1969)
# [[Marta Torrejón]] futbolaria, defentsa (Bartzelona 1990)
# [[Martha Asunción Alonso]] poeta itzultzailea (Madril, 1987)
# [[Mary Cynthia Dickerson]] herpetologoa (AEB 1866-1923)
# [[Maud Nathan]] aktibista, sufragista (AEB, 1862-1946)
# [[Maud Slye]] minbizi ikertzailea (AEB 1879-1954)
# [[Maya Hansen]] moda diseinatzailea (Madril 1978)
# [[Mila Abadia]] kultura kudeatzailea (Zaragoza, 1962)
# [[Milagros Pérez Oliva ]] kazetaria, idazlea, irakaslea (Huesca 1955)
# [[Minnehaha ]] poema bateko fikziozko pertsonaia (AEB 1855)
# [[Míriam Nogueras]] politikaria eta enpresaburua (Bartzelona, 1980)
# [[Montse Germán]] aktorea (Bartzelona 1969)
# [[Natalia Ramos (futbolaria)]] defentsa (Tenerife 1999)
# [[Neus Bonet]] kazetaria, irakaslea (Bartzelona 1959)
# [[Neus Bouza Gil]] CNTko militante fusilatua (Bartzelona, 1916- Sant Adrià de Besòs, 1939)
# [[Nieve de Medina]] aktore eta zuzendaria (Madril,1962)
# [[Noelia López ]] modeloa, tb aurkezlea (Sevilla 1986)
# [[Noelia Ramos]] futbolaria, atezaina (Tenerife 1999)
# [[Olga Luzardo]] kazetaria eta ekintzailea (Venezuela, 1916-2016)
# [[Patri Guijarro]] futbolaria, defentsa (Palma Mallorcakoa 1998)
# [[Patricia Ferreira]] gidoilaria, zuzendaria (Granada 1958)
# [[Patricia Rodríguez Barrios]] 1. Gizonezko Futbol talde gerentea (Gipuzkoa 1982)
# [[Pazzis Sureda]] eskultorea, margolaria (Mallorca 1907-1939)
# [[Pepita Laguarda Batet]] anarkista,gerra zibilean eraila (Bartzelona, 1919-1936)
# [[Pepita Patiño Páez]] makien laguntzailea, komunista (Kordoba, 1925-2015)
# [[Piedad Arribas]] ekintzailea, frankismoaren biktima (Toledo, 1920-Madril, 2010)
# [[Pilar Montaner Maturana]] margolaria (Mallorca 1876-196119)
# [[Pilar Prades]] garrotez eraildako neskame pozoitzailea (Valentzia, 1928-1959)
# [[Purificación Pérez Benavent]] sindikalista (Valentzia, 1919-Kanada, 1995)
# [[Ramona Peralba Sala|Ramona Peralta Sala]] langile fusilatua (Gironella, 1904-Sant Adrià de Besòs, 1939)
# [[Raquel Cabezón]] futboalari ohia (Bartzelona 1978)
# [[Rianna Jarrett]] futbolaria, aurrelaria (Irlanda 1994)
# [[Rocío García Martínez]] txirrindularia (Madril 1974)
# [[Romina Belluscio]] kazetaria, modeloa ( Argentina 1979)
# [[Sandra Hermida Muñiz]] film-, dokumental ekoizlea (Tarragona 1972)
# [[Sandra Paños]] Futbolaria, atezaina (Alacant 1992)
# [[Sandra Vilanova]] futbolari ohia, erdilaria (Bartzelona 1981)
# [[Sara Nieves Matheu García]] irakaslea, zibersegurtasun ikertzailea (Murtzia 1992)
# [[Sara Ortega (futbolaria)]] , aurrelaria (Errioxa 2005)
# [[Sara Serrat]] futbolaria, idazlea (Huelva 1995)
# [[Sara Suárez Solís]] idazle feminista (Oviedo, 1925-2000)
# [[Sarah Bouhaddi]] futbolaria, atezaina (Frantzia 1986)
# [[Sari Van Veenendaal]] futbolaria, atezaina (Herbehereak 1990)
# [[Sarina Wiegman]] entrenatzailea, futbolari ohia (Herbehereak 1969)
# [[Sayaka Fernández Díaz]] dokumentalgilea (Cáceres 1978)
# [[Sha'Carri Richardson]] atleta (AEB 2000)
# [[Silvia Meseguer]] futbolari ohia, medikua (Teruel 1989)
# [[Soledad Gallego-Díaz]] kazetaria (Madril 1951)
# [[Sonia Bermúdez Tribano]] futbolaria, entrenatzailea, berriemailea (Madril 1984)
# [[Sonia García Galán]] historialaria eta feminista (Aviles, 1981)
# [[Sonia Grande]] cinema-jantzi diseinatzailea (Asturias 1964)
# [[Susana Carro]] Filosofoa irakaslea, femilnista (Mieres, 1971)
# [[Tania Martínez Portugal|Tania Martinez Portugal]] poligologoa, irakaslea,feminista (Etxebarri, 1963)
# [[Toña Is ]] futbolaria, entrenatzailea (Asturias 1966)
# [[Tránsito Amaguaña]] ekintzaile indigena (Ekuador,1909-2009)
# [[Urimare]] kazike (Venezuela, XVI. mendea)
# [[Urrezko Neskatoak]] Olinpiar Jokoetako gimnasta erritmiko txapeldunak, Atlanta 1996
# [[Valentina Muñoz]] aktibista feminista (Txile, 2002)
# [[Vera Pauw]] bortxatutako futbolaria, entrenatzailea (Hebehereak 1963)
# [[Vicky Losada]] futbolaria (Bartzelona 1991)
# [[Victoria Prego]] kazetaria (Madril 1948)
# [[Viola Calligaris]] futbolaria (Suitza 1996)
# [[Yolanda Flores]] kazetaria, irrati esataria (Madril, 1960)
}}
==='''Berriak 2023''' ('''abuztua''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Amaia Goirigolzarri Alegria]] efef'''SORTUA''' abokatua eta aktibist (Gamiz, 1978- Barakaldo, 2023)
# [[Ana Soto]] --ef'''SORTUA''' kazike (Venezuela, 1618-1668)
# [[Awen Iorwerth]] ----'''SORTUA''' medikua, unibertsitateko irakaslea
# [[Erika Arrizabalaga]] ----'''SORTUA''' txistularia (Gasteiz, 2000)
# [[Gentz del Valle]] ef--'''SORTUA''' artista (Lekeitio, 1957)
# [[Orocomay]] ----'''SORTUA''' kazike (Venezuela, XVI. mendea)
# [[Xochilt Madai|Xochitl Madai]] ----'''SORTUA''' arkitektua eta ekintzailea (Mexiko, 1972)
# [[Ada Liberio]] gimnasta errimikoa (Zaragoza 1974)
# [[Adriana Díaz Enciso]] idazlea (Mexiko, 1964)
# [[Alba González]] idazlea, politikaria (Asturias 1986)
# [[Alice Kellen]] idazlea (Valentzia, 1989)
# [[Amalia Bautista]] poeta (Madril 1962)
# [[Amparo Barayón]] piano-jola eta sindikalista fusilatua (Zamora, 1904-1936)
# [[Ana Bautista]] gimnasta erritmikoa (Kanariak 1972)
# [[Ana Carmona Ruiz]] mutil itxuraz jokatzea lortu zuen futbolaria (Malaga 1908-1940)
# [[Ana María de Foronda|Ana Maria de Foronda]] idazlea eta itzultzailea (1910-1990)
# [[Anna Szatkowska]] idazlea (Polonia, 1928-2015)
# [[Antònia Fontanillas Borràs]] anarko-sindikalista (Bartzelona, 1917-Frantzia, 2014)
# [[Apacuana]] kazikea (Venezuela, XVI. mendea)
# [[Athenea del Castillo]] futbolaria (Kantabria 2000)
# [[Bathsua Makin]] Proto-Feminista (Londres, 1600-1675)
# [[Beatriz Corredor]] legelaria, politikaria (Madril 1968)
# [[Blanche Stuart Scott]] hegazkinlaria (EEBB. 1884-1970)
# [[Carla Barber]] medikua, modeloa (Kanariak 1990)
# [[Carmen Avilés]] atleta (Madril 2002)
# [[Carmen Herrero Vicent]] medikua, ikertzailea (Castelló, 1986-2023)
# [[Carmen Montes]] itzultzailea (Cádiz 1963)
# [[Cata Coll]] futbolaria (Mallorca 2001)
# [[Cathy Xaudaró]] gimnasta erritmikoa (Filipinak/ Espainia 1960)
# [[Cecilia Domínguez Luis|Cecilia Dominguez]] idazlea (La Orotava, 1948)
# [[Cecilia Pantoja]] abeslaria (Txile, 1943 - 2023)
# [[Celia Flores]] abeslaria (Madril, 1981)
# [[Charlotte Maxeke]] aktibista (Hegoafrika, 1871-1936 )
# [[Charlotte von Ahlefeld|Charlotte von Ahlfeld]] idazlea (Alemania, 1782-1849)
# [[Charlotte von Stein|Charlote Von Stein]] (Alemania, 1742-1822)
# [[Christiane Vulpius]] Goetheren emaztea (Alemania, 1765-1816)
# [[Clara Serra]] feminista, ikertzailea, filosofoa, politikari ohia (Madril 1982)
# [[Concha Monrás]] piano-jotzaile fusilatua (Bartzelona, 1898-Huesca 1936)
# [[Conchi Sánchez ]] Espainiako 1. emakume futbolari profesionala (Madril 1957)
# [[Costanza da Varano]] humanista eta poeta (Italia, 1426-1447)
# [[Covadonga Tomé]] pediatra, politikaria (Asturias 1970)
# [[Cristina Gallo]] kirol kazetaria, idazlea, aktibista (Asturias 1965)
# [[Dahteste]] gerlari, itzultzaile, diplomazialari (1860 - Mexiko Berria, 1955)
# [[Diana Wynne Jones]] idazlea (Londres, 1934-2001)
# [[Dolores Pla Brugat]] historialaria eta ikertzailea (Girona, 1954-2014)
# [[Emakume Indigenen Nazioarteko Eguna]]
# [[Emilia Boneva]] gimnasia erritmikoko entrenatzailea (Bulgaria 1938-2019)
# [[Emma Cabal]] poeta (Asturias 1962)
# [[Enith Salón]] futbolaria ( Valentzia 2001)
# [[Esther González]] futbolaria (Granada 1992)
# [[Etta Federn]] idazle, itzultzaile, pedagogo eta anarkofeminista austriarra (1883 - 1951)
# [[Eva Navarro ]] futbolaria (Murtzia 2001)
# [[Fatima Madrilgoa]] ustezko astronomoa (Al-Andalus XI. mendea)
# [[Francisca Saperas|Francesca Saperas]] anarko-sindikalista (Bartzelona, 1851-1933)
# [[Gala Dalí]] artista eta modeloa (Errusia, 1894-1982)
# [[Hansa Mehta]] aktibista, politikaria (India, 1897-1995)
# [[Irene Guerrero]] futbolaria (Sevilla 1996)
# [[Isabel Medina]] idazlea (Gomera, 1943)
# [[Isabel Mozún]] altuera jauziko atleta (Madril 1960)
# [[Ivana Andrés ]] futbolaria (Valentzia 1994)
# [[Jean Batten]] hegazkinlaria (Zeelanda Berria, 1909-Palma Mallorcakoa, 1982)
# [[Johanna Schopenhauer]] idazlea (Alemania, 1766-1838)
# [[Juana Álvarez Molina|Juana Alvarez]] etxekoandre fusilatua (Medina de Rioseco, 1897-Gijon, 1937)
# [[Juana María de los Dolores de León Smith]] espainiar dama (Badajoz, 1798 – Londres, 1872)
# [[Julia Mayoral Márquez]] maistra eta politikaria (Badajoz, 1902 - 1983)
# [[Julia Santibáñez]] idazlea (Mexiko, 1971)
# [[Kyra Galván]] poeta eta eleberrigilea (Mexiko Hiria, 1956)
# [[La Repompa de Málaga]] abeslaria (Malaga 1937-1959)
# [[Laia Codina]] futbolaria (Girona 2000)
# [[Lara Álvarez]] kazetaria (Asturias 1989)
# [[Laura del Río]] futbolaria, mutilen entrenatzailea (Madril, 1982)
# [[Lola Suárez|Lola Suarez]] idazlea (Lanzarote, 1956)
# [[Malebogo Molefhe]] aktibista (Botswana,1980)
# [[María Bernaldo de Quirós]] hegazkinlaria (Madril, 1898-1983)
# [[Maria da Conceição Moita]] aktibista, hezitzailea (Portugal, 1937-2021)
# [[María Francisca de Sales Portocarrero (Montijoko VI. kondesa)]] (Madril, 1754 – Logroño, 1808)
# [[María Josefa Cerrato Rodríguez]] Espainiako lehen emakume albaitaria (Badajoz, 1897-1981)
# [[María Pérez Rabaza]] futbolaria (Bartzelona 2001)
# [[María Rosa Alonso|Maria Rosa Alonso]] idazlea (Tararonte, 1909-2011)
# [[Mariangiola Criscuolo]] margolaria (Italia, 1548-1630)
# [[Mariona Caldentey]] futbolaria (Mallorca 1996)
# [[Melissa Jiménez (kazetaria)]] (Lieja/Bartzelona 1987)
# [[Mercedes Pinto]] idazlea, kazetaria eta feminista (1889-1976)
# [[Mónica García Prieto]] kazetaria, saiakeragilea (Badajoz 1974)
# [[Montse Martín]] gimnasta erritmiko ohia, ilustratzailea, diseinatzailea, aktorea, dantzaria (LLeida 1974)
# [[Montse Tomé]] futbolari ohia, entrenatzailea (Asturias 1982)
# [[Noemí Casquet]] kazetaria, youtuberra (Sabadell 1992)
# [[Olga Carmona]] futbolaria (Sevilla 2000)
# [[Ona Batlle]] futbolaria (Bartzelona 1999)
# [[Paula Guilló]] Miss eta modeloa (Alacant 1989)
# [[Pepa Caballero]] margolaria (Granada, 1943 - Malaga, 2012)
# [[Raymonde de Laroche]] hegazkinlaria (Paris, 1882-1919)
# [[Rebecca Abe|Rebeca Abe]] idazlea (Alemania, 1967)
# [[Rita Bosaho]] sanitarioa, politikaria. Kongresuko 1. Persona beltza (Ginea/Espainia 1965)
# [[Rocío Gálvez ]] futbolaria (Kordoba 1997)
# [[Salma Paralluelo]] futbolaria, atleta (Zaragoza 2003)
# [[Silvia Yustos]] gimnasta erritmikoa (Valladolid 1971)
# [[Simone Segouin]] partisaua, erresistentziako kidea (Frantzia, 1925-2023)
# [[Sofia Behrs]] idazlea, argazkilaria (Errusia, 1844-1919)
# [[Sofia Castañon]] poeta, politikaria (Asturias 1983)
# [[Susan Haack]] irakasle eta filosogoa (Ingalaterra, 1945)
# [[Sybilla]] diseinatzailea (AEB/Espainia 1963)
# [[Teresa Abelleira]] futbolaria (Pontevedra 2000)
# [[Teresa Helbig]] moda-diseinatzailea (Bartzelona 1963)
# [[Teresa Matilde Revaque]] Bigarren Errepublikako espetxe funtzionario fusilatua (Valladolid, 1897-Madril, 1940)
# [[Teresa Táboas]] arkitekto galiziarra (Mexiko Hiria, 1961)
# [[Thelma Nava]] poeta (Mexiko Hiria, 1932-2019)
# [[Thérèse Peltier]] hegazkinlaria (Frantzia, 1873-1926)
# [[Vicenta García Miranda]] idazlea, poeta (Badajoz, 1816-1877)
# [[Yulianna Avdeeva]] piano-jotzailea (Mosku 1985)
# [[Zofia Kossak-Szczucka]] idazlea (Polonia, 1890-1968)
}}
==='''Berriak 2023''' ('''uztaila''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Ainize Gastaka Martínez]] ----'''SORTUA''' abokatua, Laudioko alkatea (Laudio, 1985)
# [[Rosa Mari Artza Azueta]] efef'''SORTUA''' euskaltzalea eta ekintzailea (Iurreta, 1946-2001)
# [[Guruzne Carrason Torrontegi]] ----'''SORTUA''' ingurumen hezitzailea, Sopelako alkatea (Sopela, 1981)
# [[Deniba Konare]] ----'''SORTUA''' judoka (Mali/Durango 2003)
# [[Sorne Rubio Arano]] ----'''SORTUA''' Mundakako alkatea (Mundaka, 1972)
# [[Itziar Iratzagorria]] ef--'''SORTUA''' Urdulizko alkatea
# [[Maite Ibarra Goti]] ----'''SORTUA''' Arrigorriaga alkatea (Arrigorriaga, 1979)
# [[Elisa Kaltzada]] --ef'''SORTUA''' euskaltzalea eta ekintzailea (Busturia, 1929-2022)
# [[Lorea Perosanz]] ef--'''SORTUA''' diseinatzailea eta ilustratzailea (Ermua, 1976)
# [[Maider Morras Azpiazu]] ----'''SORTUA''' abokatua, unibertsitateko irakaslea, Arrasateko alkatea (Arrasate, 1976)
# [[Olatz Lezeta Urzelai]] ef--'''SORTUA''' mekanikaria, Antzuolako alkatea (Antzuola, 1977)
# [[Kristina Rodriguez Mendikute]] ef--'''SORTUA''' Adunako alkatea (Aduna,1971)
# [[Mari Karmen Arregi Agirre]] ef--'''SORTUA''' Aizarnazabalgo alkatea
# [[Beatriz Unzue Esnaola]] ef--'''SORTUA''' Amasa-Villabonako alkatea
# [[Alba Garmendia Castaños]] ef--'''SORTUA''' ikertzailea, filosofoa eta Ikaztegietako alkatea
# [[Yanire Granero]] --ef'''SORTUA''' diseinatzailea, enpresaburua (Abadiño 1988)
# [[Oihana Amundarain Zubillaga]] ef--'''SORTUA''' Elduaingo alkatea
# [[Gurutze Etxezabal Iturrioz]] ef--'''SORTUA''' Orexako alkatea
# [[Anuska Esnal Oliden]] ef--'''SORTUA''' Orioko alkatea (Orio, 1980)
# [[Izarra Urdalleta Iraola]] ef--'''SORTUA''' Segurako alkatea (Errezil, 1975)
# [[Cristina Tapias]] ef--'''SORTUA''' jostuna, irakaslea, enpresaburua (Bilbo 1960)
# [[Teófila Adrada]] ef--'''SORTUA''' jostuna, irakaslea, enpresaburua, asmatzailea (Toledo 1904- ?)
# [[Naroa Azpitarte]] ----'''SORTUA''' errugbilaria (Durango, 2005)
# [[Rosario Tomasena Alzuri]] ef--'''SORTUA''' kirolaria, igerilaria, triatleta (Urnieta, 1946)
# [[Agurtzane Solaberrieta Mesa]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta Usurbilgo alkatea (Usurbil, 1979)
# [[Maite Amenabar Alkorta]] ----'''SORTUA''' Zirzurbilgo alkatea (Azpeitia)
# [[Nagore Alkorta Elorza|Nagore Alkorta]] ef--'''SORTUA''' Azpeitiko alkatea (Azpeitia, 1978)
# [[Alicia Framis]] artista (Mataró, 1967)
# [[Lorena Llamas]] txirrindulari ohia (Bartzelona 1987)
# [[Daisy Elliott]] politikaria (AEB 1917-2015)
# [[Yolanda García Serrano]] gidoilaria (Madril 1958)
# [[Karina Garantivá ]] aktorea, antzerki zuzendaria (Kolonbia 1980)
# [[ Helena Pimenta]] antzerki-zuzendaria (Salamanca 1955)
# [[Verónica Fernández]] gidoilaria (Soria 1971)
# [[Magüi Mira]] aktorea, zuzendaria (Valentzia 1944)
# [[Clara Sanchis]] aktorea, musikaria (Teruel 1968)
# [[Lola Salvador]] gidoilaria (Bartzelona 1938)
# [[Carmen Balagué]] aktorea (Bartzelona 1952)
# [[Luz Casanova]] ongilea (Asturias, 1873-1949)
# [[Jacqueline Guerroudj]] Militante komunista eta antikolonialista (1919 - 2015)
# [[Sheyla Gutiérrez]] txirrindularia (Errioxa 1994)
# [[Lucía González]] txirrindularia (Asturias 1990)
# [[Alicia González]] txirrindularia (Asturias 1995)
# [[Mavi García]] duatleta, txirrindularia (Mallorca 1984)
# [[María Mercedes Cagigas Amedo]] txirrindularia (Kantabria 1979)
# [[Isabel Martin]] txirrindularia (Valladolid 1999)
# [[Sara Martín]] txirrindularia (Burgos 1996)
# [[Cristina Martínez (txirrindularia)]] (Valentzia 1981)
# [[María Isabel Moreno ]] txirrindularia (Girona 1981)
# [[Belén López (txirrindularia)]] irakaslea (Cádiz 1984)
# [[Mayalen Noriega]] igerilaria, txirrindularia, kirol egokituko gidaria (Mexiko/Espainia 1982)
# [[Josefa Benítez Guzmán]] kirol egokitutako txirrindularia (Bartzelona 1969)
# [[Susana Rodríguez Gacio]] medikua, kirol egokitutako txirrindularia (Vigo 1988)
# [[Aauri Bokesa]] kirolari eta gizarte langilea (Madril, 1988)
# [[Cristina Danimarkakoa]] Italiako aristokrata (Danimarka, 1521-Italia, 1590)
# [[Conceição Matos]] aktibista (Portugal, 1936)
# [[María de Estrada]] konsistatzailea (Espainia-Mexiko, XV.mendea)
# [[Maritza M. Buendía]]
# [[Lozen]] gerlari eta xamana (1840-1889)
# [[Elsy Jacobs]] txirrindularia (Luxenburgo 1933-Bretainia 1998)
# [[Anna Ramírez ]] txirrindularia, aktibista (Bartzelona 1981)
# [[Marta Vilajosana]] txirrindularia (Bartzelona 1975)
# [[Audrey Cordon]] txirrindularia (Bretainia 1989)
# [[Alba Teruel ]] txirrindularia (Valentzia 1996)
# [[Anna Sanchis]] txirrindularia (Valentzia 1987)
# [[Dori Ruano]] txirrindularia, zuzendaria, politikaria, irakaslea (Salamanca 1969)
# [[Gloria Rodríguez Sánchez]] txirrindularia ( Murtzia 1992)
# [[Ariadna Ródenas]] txirrindularia (Alacant 1987
# [[Aida Nuño]] txirrindularia (Asturias 1983)
# [[Karin Herrera]] biologo eta politikaria (Guatemala, 1968)
# [[Sonia Gutiérrez Raguay]] politikaria (GUatemala, 1981)
# [[Txirrindularitza eta feminismoa]]
# [[Jean Purdy]] erizaina, 1. enbriologoa (Erresuma Batua 1945-1985)
# [[Victoria Anna Perea]] Espainiako 1. probeta umea (Bartzelona 1984)
# [[Anna Veiga]] biologoa, Espainiako 1. probeta umearen ‘ama zientifikoa’ (Bartzelona 1956)
# [[Elisa Matilla]] aktorea (Madril 1966)
# [[Dunia Ayaso eta Felix Sabroso]] zine zuzenndariak (Kanariak 1961-2014)
# [[Eva Lesmes]] gidoilaria, zine zuzendaria (Asturias 1961)
# [[Imma Colomer]] aktorea (Bartzelona 1948)
# [[Rosa Gàmiz]] aktorea (Bartzelona 1965)
# [[Carlota Subirós]] antzerki-zuzendari (Bartzelona 1974)
# [[Lluïsa Cunillé ]] idazlea (Katalunia 1961)
# [[Hijas de Cynisca]] kirol-arloko genero-desberdintasuna, dokumentala (2019)
# [[Jessica Vall ]] igerilaria, biologoa (Bartzelona 1988)
# [[Jennifer Pareja]] waterpolo jokalari ohia (Girona 1984)
# [[Carmen Martín]] eskubaloi jokalaria (Almeria 1988)
# [[Vanesa Amorós ]] eskubaloi jokalaria, entrenatzialea (Alacant 1982)
# [[Nuria Benzal ]] eskubaloi jokalaria (Malaga 1985)
# [[Estela Estévez Barreiro]] atleta paralinpiarra (Vigo 1965)
# [[Alba Caride]] gimnasta erritmikoa (Vigo 1980)
# [[Susana Garabatos ]] igerilaria (Vigo 1979)
# [[Julia Vaquero]] galiziar atleta (Frantzia 1970)
# [[Thérèse Clerc]] Frantziako ekintzaile feminista (1927 - 2016)
# [[Suhayr al-Qalamawi]] idazlea eta itzultzailea (Egipto, 1911-1997)
# [[Dolors Vives Rodón|Dolors Vives Rodon]] Kataluniar hegazkinlaria (Valls, 1908-Bartzelona, 2007)
# [[Susana Ferrari Billinghurst]] hegazkinlaria (Argentina, 1914-Italia, 1999)
# [[Yevguenia Shajovskaya|Yevguena Shajovskaya]] hegazkinlaria (Errusia, 1889-1920)
# [[Carola Lorenzini]] hegazkinlaria (Buenos Aires, 1899-1941)
# [[Clara Adams]] hagazkinlaria (EEBB, 1884-1971)
# [[Gloria Cuesta]] hegazkinlaria (Asturias, 1911 - Madril, 1987)
# [[Maria Josep Colomer i Luque]] hegazkinlaria (Bartzelona, 1913 - Inglaterra, 2004)
# [[Alia Twal]] hegazkinlaria (Jordania)
# [[Lotfia ElNadi|Loftia Elnadi]] hegazkinlaria (Egipto, 1907-2002)
# [[Erma Franklin]] abeslaria (EEBB, 1938-2002)
# [[Carolyn Franklin]] abeslaria (EEBB, 1944-1968)
# [[Flor Aguilera]] idazlea (Mexico Hiria, 1971)
# [[María Antonieta Mendivil]] idazlea (Mexiko, 1971)
# [[Anne Kingsbury Wollstonecraft]] ilustratzaile botanikoa (EEBB,1781-Kuba, 1828)
# [[Sara Khadem ]] xake jokalaria (Iran 1997)
# [[Tamara Abalde ]] saskibaloi jokalaria (Ferrol 1989)
# [[Begoña Fernández]] eskubaloi jokalaria (Vigo 1980)
# [[Isabel Herguera]] artista, zuzendaria, irakaslea (Donostia 1961)
# [[Karin Boye]] poeta, itzultzailea (Suedia 1900-1941)
# [[Helene Hanff]] idazlea (AEB 1916-1997)
# [[Sopiko Guramishvili]] xake jokalaria (Georgia 1991)
# [[Carol Thatcher ]] kazetaria (Londres 1953)
# [[Mónica Braun|Monica Braun]] idazlea eta poeta (Mexiko, 1965)
# [[Cristina Rivera Garza]] idazlea (Mexiko, 1964)
# [[Martha Cerda]] idazlea (Mexiko, 1945)
# [[Bibiana Gallego Lancharro]] poeta eta damaturgoa (Badajoz, 1799-Madril, 1867)
}}
==='''Berriak 2023''' ('''ekaina''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Ainara Otxotorena]] ef--'''SORTUA''' Mañariko alkatea (Hernani, 1984)
# [[Arantxa Arregi]] ----'''SORTUA''' Doneztebeko alkatea
# [[Asun Agiriano]] ef--'''SORTUA''' idazlea eta bibliotekaria (Arrasate, 1963)
# [[Begoña Enbeita]] ef--'''SORTUA''' Muxikako alkatea (Muxika, 1985)
# [[Berta Arizkun González]] ef--'''SORTUA''' Burlatako alkatea
# [[Burdinaren emakumeak]] '''SORTUA''' (Bizkaia, XIX-XX. mendea)
# [[Carmen Mendiguren]] efef''SORTUA'''maistra (Zamudio, 1913-2010)
# [[Eider Olazar]] ef--'''SORTUA''' Gazteluko alkatea (Gaztelu...)
# [[Eneritz Agirre]] ef--'''SORTUA''' Atxondoko alkatea (Atxondo, 1983)
# [[Eneritz Azpitarte]] ef--'''SORTUA''' Zaldibarko alkatea (Zaldibar, 1985 )
# [[Erika Letamendi Hurtado]] ef--'''SORTUA''' Donemiliagako alkatea (Gasteiz, 1985)
# [[Igone Amesti]] ef--'''SORTUA'''mezzosopranoa, musika-irakaslea (Mallabia, 1985)
# [[Iruri Altzerreka]] ef--'''SORTUA''' bertsolaria (Garai, 2000)
# [[Itziar Imaz Artazcoz|Itziar Imaz]] ef--'''SORTUA''' Garesko alkatea (Gares, 1981)
# [[Julene Lazkano]] ef--'''SORTUA''' Elorrioko alkatea (Elorrio, 1985)
# [[Laura Irasuegi Otal]] efef'''SORTUA''' ingeniaria, gerrako umea (Eibar, 1923-Errenteria, 2016)
# [[Malan Alloua]] ----'''SORTUA''' Sanwiko Erresumako ama erregina (Ghana, XIX. mendea)
# [[Maria Sáez de Albéniz Bregaña]] ef--'''SORTUA''' Etxarri Aranazko alkatea (Iruñea, 1966)
# [[Marta Díez Napal]] ef--'''SORTUA''' Antsoaingo alkatea (Antsoain, 1975)
# [[Nadia Nemeh Shomaly]] ----'''SORTUA''' Bermeoko alkatea (Bermeo, 1979)
# [[Noelia Oses]] ef--'''SORTUA''' Matematikaria, ikertzailea (Ermua, 1975)
# [[Oihana Olaberria Jaka]] ef--'''SORTUA''' Arakilgo alkatea (Arakil, 1976
# [[Oihane Irastorza]] ef--''SORTUA''' Izurtzako alkatea (Izurtza, 1981)
# [[Oihane Uribeetxebarria Garmendia]] ef--'''SORTUA''' Lakuntzako alkatea (1979)
# [[Olatz Alberdi Etxeberria]] ef--SORTUA futbolaria, atezaina (Bergara, 1997)
# [[Olatz Irizar Martínez]] ef--'''SORTUA''' Ziordiako alkatea (Ziordia, 1972)
# [[Pilar Arechavaleta]] efef'''SORTUA''' moja (Bilbo, 1880-Madril-1973)
# [[Txelo Auzmendi Jimenez]] ef--'''SORTUA''' Asparrenako alkatea (Araia, 1960)
# [[Olga Mariano]] aktibista ijitoa (Portugal, 1950)
# [[Adriana Caselotti]] ahots aktorea (AEB 1916-1997)
# [[Adrienne Bolland|Adrianne Bolland]] hegazkinlaria (Frantzia, 1895-1975)
# [[Agirre Aristizabal ahizpak]] oroimen memoria babesleak (Lizarra, 1936)
# [[Ahlam Khudr]] aktibista (Sudan)
# [[Aída Bueno Sarduy]] dokumentalgilea (Kuba, ?)
# [[Aida Toledo]] poeta (Guatemala, 1952)
# [[Ainhoa Carbonell Allué ]] zinegotzi ijitoa (?,?)
# [[Alba Cros ]] zinema zuzendaria (Lleida 1991)
# [[Alice Austen]] argazkilaria (AEB 1866-1952)
# [[Alice Pestana]] pedagogoa (Portugal, 1860-Madril, 1929)
# [[Alicja Dorabialska]] kimikaria (Polonia, 1897 – 1975)
# [[Alma Karla Sandoval|Alma Carla Sandoval]] Kazetaria (Mexiko, 1975)
# [[Ana Martínez de Luco]] moja, aktibista (Araba, 1960)
# [[Anaïs Napoleon]] argazkilaria (Narbona, 1831-Bartzelona, 1912)
# [[Ángela de la Cruz (artista)]] artista (Coruña, 1965)
# [[Ángeles Cruz|Angeles Cruz]] aktorea, gidoilaria, zinema zuzendaria (Mexiko, 1969)
# [[Anna-Eva Bergman]] artista (Suedia 1909-Frantzia 1987)
# [[Anoosheh Oskouian]] ingeniaria, CEO-a (Iran/AEB 1964)
# [[Aurèlia Muñoz Ventura]] artista (Bartzelona, 1926-2011)
# [[Barbara Martin Coppola]] telekomunikazio- ingeniaría eta CEO-a (Madril 1977)
# [[Beatriz Corrales]] badminton jokalaria (Madril 1992)
# [[Bernardine Dohrn]] iheslaria, irakaslea (AEB 1942)
# [[Betsy Pecanins]] abeslaria (Mexiko 1954)
# [[Betty Makoni]] Aktibista (Zimbabwe, 1971)
# [[Candida Höfer]] argazkilaria (Alemania, 1944)
# [[Carmen Matute]] idazlea (Guatemala, 1944)
# [[Carol Bove]] artista (Suitza/AEB 1971)
# [[Celia Montoya Montoya]] aktorea, aktibista (Madril, 1971)
# [[Charlotte Posenenske]] artista (Alemania 1930-1985)
# [[Chicks on Speed]] artistak, musika taldea (Alemania 19)
# [[Claude Mossé]] historialaria (Frantzia 1924-2022)
# [[Cristina Álvarez Álvarez]] telekomunikazio ingeniaria (Vigo 1969)
# [[Cristina Cuerno]] aeronautika ingeniaria (Espainia, XX. mendea)
# [[Danielle Michel-Chich]] saiogile, kazetari eta itzultzaile frantsesa (Aljer - 1951)
# [[Daría Vilariño Pintos]] liburuzaina (Galizia 1928-2020)
# [[Djamila Bouazza]] Aljeriako Independentzia Gerrako aktibista (1938 - 2015)
# [[Djamila Bouhired]] Aljeriako ekintzaile politikoa da (Aljer - 1935)
# [[Dulce Muñoz del Rey]] telekominikazio ingeniaria (Badajoz 1978)
# [[Eija-Liisa Ahtila]] artista (Finlandia 1959)
# [[Eileen Power]] historialaria (Erresuma Batua 1889-1940)
# [[Elida Carlés]] hegazkinlaria, artista (Argentina, 1912-1970)
# [[Elisa Hall]] idazlea (Guatemala, 1900-1982)
# [[Eliza Schneider]] ahots aktorea (AEB 1978)
# [[Énia Lipanga]] Poeta, aktibista (Mozambike, 1977)
# [[Erika Groth-Schmachtenberger]] argazkilaria (Alemania 1906-1992)
# [[Ester Partegàs]] artista (La Garriga, 1972)
# [[Esther Paez]] boxeolaria, (Bartzelona 1969)
# [[Eulalia Pérez Sedeño]] ikertzailea (Maroko protektoratua 1954)
# [[Eulàlia Valldosera i Guilera]] artista (Villafranca del Panadés, 1963)
# [[Fátima Tardío Quiroga]] legelaria (Bolivia XX. mendea)
# [[Fernanda Fragateiro]] artista (Portugal 1962)
# [[Gail Bradbrook]] Klima aldaketaren kontrako ekintzailea (Britainiarra)
# [[Grete Stern]] argazkilaria (Alemania 1904-Argentina 1999)
# [[Hannah Collins]] artista (Londres 1956)
# [[Hanne Darboven]] artista (Alemania 1941-2009)
# [[Helga de Alvear Arte Garaikidearen Museoa ]] (Caceres 2021)
# [[Helga de Alvear]] bildumagilea (Alemania/Madril 1936)
# [[Inés Medina]] artista (Caceres 1950)
# [[Inés Peraza]] Kanariar uharteetako andrea (Sevilla, 1424-1503)
# [[Isabel de los Ángeles Ruano]] poeta (Guatemala, 1945)
# [[Isabel Morant Deusa]] historialaria (Valentzia 1947)
# [[Isabel Tolosa Cortés de Moctezuma]] Leonor Cortés Moctezumaren alaba (Mexiko, 1568- ?)
# [[Isatxa Mengíbar]] bikoiztailea ( Espainia 1973)
# [[Janet Maslin ]] kritikaria (AEB 1949)
# [[Joana Pastrana]] boxeolari ohia (Madril 1990)
# [[Jorinde Voigt]] artista (Alemania 1977)
# [[Judith Colell ]] zinema zuzendaria (Bartzelona 1968)
# [[Kadiatu Massaquoi]] aktibista (Sierra Leona, 2002?)
# [[Katalina Lancasterrekoa]] erregina (Hertford, 1373- Valladolid, 1418)
# [[Katharina Fritsch]] eskultorea (Alemania 1956)
# [[Katharina Sieverding]] artista (Alemania 1944)
# [[Kittie Knox]] txirrindularia (AEB 1874-1900)
# [[Laleh Osmany]] aktibista (Afganistan, 1992)
# [[Laura Rius]] zinema zuzendaria (Bartzelona 1991)
# [[Leonor Cortés Moctezuma]] Espainia Berriko Erregeorderriko aristokrata (Mexiko, 1527-1594)
# [[Lidia Zvereva|Lidia Zuéreva]] hegazkinlaria (Errusia, 1890-1916)
# [[Lisa Schwarzbaum]] kritikaria (AEB 1952)
# [[Luz Méndez de la Vega]] poeta eta ikertzaile feminista (Guatemala, 1919-2012)
# [[Mabel Palacín Lahoz]] artista (Bartzelona, 1965)
# [[Maggie Roswell]] ahots aktorea (AEB 1952)
# [[Margarita Carrera]] idazlea (Guatemala, 1929-2018)
# [[María del Carmen Aguayo Torres]] telekomunikazio ingeniaria (Kordoba XX. mendea)
# [[María del Carmen Carrillo Losada]] probintzia hiriburu bateko 1. emakume ziengotzi ijitoa (Madril 1959)
# [[María del Carmen Pallares Méndez]] historialaria (Galizia 1948)
# [[María Jesús Avila Corchero]] museo koordinatzailea (Caceres, 1966)
# [[María Jesús Rosa Reina]] boxeolaria (Madril 1974-2018)
# [[María Luisa Cuerda Arnau]] legelaria (Espainia, XX. mendea)
# [[María Natividad Bermejo Arrieta ]] artista (Logroño 1961)
# [[María Teresa Dalenz Zapata ]] ingeniari zibila (Bolivia, 1958)
# [[María Teresa de Silva]] Albako XIII. dukesa (Madril, 1762-1802)
# [[Marta Verheyen]] zinema zuzendaria, gidoilaria, argazkilaria (Girona 1991)
# [[Mary Bailey (hegazkinlaria)|Mary Bailey]] hegazkilaria (Irlanda, 1890-1960)
# [[Mary Kay Bergman]] ahots aktorea (AEB 1961)
# [[Mary Lynn Rajskub]] aktorea, gidoilaria (AEB 1971)
# [[Mary Taylor Brush]] hegazkinlaria (1866-1949)
# [[Maryse Bastié]] hegazkinlaria (Frantzia, 1898-1952)
# [[Meret Oppenheim]] argazkilaria (Berlin, 1913-Basilia,1985)
# [[Mikaela Loach]] Aktibista (Jamaika, 1998)
# [[Miren Meabe Carro]] Kuartango alkatea (Barakaldo 1986)
# [[Mirtha Luz Pérez]] idazlea, poeta, (Chiapas, Mexiko, 1960)
# [[Mona Simpson (Simpsondarrak)]] pertsonaia (AEB)
# [[Mona Simpson]] idazlea (AEB 1957)
# [[Montserrat Soto]] artista (Bartzelona, 1961)
# [[Nadia Vera]] kazetaria (Mexiko, 1983-2015)
# [[Nancy Cartwright (aktorea)]] ahots aktorea (AEB 1957)Si
# [[Natalia Montellano Durán]] bioteknologoa (Bolivia XX. mendea)
# [[Penelope Lea]] klima-aktibista (Noruega, 2005)
# [[Pilar Heredia Iglesias]] politikari ijitoa (Toledo, 1964)
# [[Pipilotti Rist]] artista (Suitza 1962)
# [[Pocha Lamadrid]] aktibista (Argentina, 1945-2021)
# [[Princy Mangalika]] aktibista (Sri Lanka, XX. mendea)
# [[Rachel Whiteread ]] eskultorea (Londres 1963)
# [[Rafaela Rada]] ilustratzailea
# [[Regina Halmich]] boxeolaria (Alemania 1976)
# [[Régine Pernoud]] historialaria (Frantzia 1909-1998)
# [[Rineke Dijkstra]] argazkilaria (Herbehereak 1965)
# [[Rocío Saiz]] artista (Madril 1991)
# [[Rosa Brun]] artista (Madril 1955)
# [[Rosemarie Trockel]] artista (Alemania 1952)
# [[Salma Kikwete]] aktibista (Tanzania, 1963)
# [[Salomé Cuesta]] artista (Valentzia 1964)
# [[Sandra Baía]] artista(Lisboa 1968)
# [[Sangita Magar]] aktibista (Nepal)
# [[Soleil Moon Frye]] aktorea, gidoilaria, film-zuzendaria (AEB 1976)
# [[Sonia Couoh]] aktorea (Mexiko, 1983)
# [[Susana Solano]] eskultorea (Bartzelona, 1946)
# [[Sylvie Fleury]] artista (Suitza 1961)
# [[Tacita Dean]] artista bisuala (Erresuma Batua 1965)
# [[Tatiana Delgado Yunquera]] bideo-joko garatzailea (Madril 1978)
# [[Tecuelhuetzin Xicohténcatl]] printzesa tlaxcalteka (Mexiko, 1501-Guatemala, 1537)
# [[Tecuichpo Ixcaxochitzin]] inperio aztekaren azken enperatrizea (Mexiko, 1509-1550)
# [[Tiza Mafira]] Ingurumen-aktibista (Indonesia, 1984)
# [[Touria Chaoui|Touria Chaowi]] hegazkinlaria (Fez, 1936-1956)
# [[Tress MacNeille]] ahots aktorea (AEB 1951)
# [[Vanessa Beecroft]] artista (Italia 1969)
# [[Victoria Fonseca González]] fisikaria (Espainia XX. mendea)
# [[Viktória Varga]] halterofilia kirolaria (Hungaria 1981)
# [[Zainab Al Khawaja]] aktibista (Bahrain, 1983)
# [[Zohra Drif]] Aljeriako politikaria, independentzia gerrako mujahida (1934)
}}
==='''Berriak 2023''' ('''maiatza''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Agurtzane Ortiz]] ----'''SORTUA''' medikua (Getxo, 1964)
# [[Ainara Vera]] ----'''SORTUA''' zinegilea (Iruñea, 1985)
# [[Ana Antúnez]] --ef'''SORTUA''' jostuna, brodatzailea (Sevilla 1836-1896)
# [[Ann Marie Skelton]] ef--'''SORTUA''' Haurren Eskubideen Batzordeko burua (Hegoafrika, ?)
# [[Garazi Sampedro]] ef--'''SORTUA''' korrikalaria (Atxondo 1989)
# [[Itsasne Larruskain]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, futbolaria (Traña-Matiena 1992)
# [[Izaro Ieregi]] ----'''SORTUA''' artista (Algorta, 1987)
# [[Josefa Antúnez]] --ef'''SORTUA''' jostuna, brodatzailea (Sevilla 1833-1904)
# [[Juana María Ruiz de Gámiz]] efef'''SORTUA''' ongilea (Betoño, 1841 -?)
# [[Libe Goitia Artetxe]] ef--'''SORTUA''' idazlea (Errusia, 2001)
# [[Maite Toledo]] ----'''SORTUA''' idazlea (Zaldibia, 1966)
# [[Maite Zelaia]] ef--'''SORTUA''' arkitektoa (Eibar, 1946)
# [[María del Carmen Careaga Salazar]] ef--'''SORTUA''' enpresaburua (Getxo, 1934)
# [[Nagore Legarreta]] ----''SORTUA''' argazkilaria (Hernani, 1981)
# [[Oihana Muga]] ef--'''SORTUA''' pediatra (Donostia, 1981)
# [[Quintina Gelbenzu Piérola]] ef-ef '''SORTUA''' emagina (1877-1950)
# [[Salome Campos Beotegi]] efef'''SORTUA''' Emakume aitzindaria kontserba-enpresetan (Bermio, 1893-1974)
# [[Adela Calva Reyes]] idazlea (Mexiko, 1967-2018)
# [[Adenike Oladosu]] klima aktibista (Nigeria 1994)
# [[Alejandra Hannoverkoa]] printzesa (Austria 1999)
# [[Alicia Martín Villanueva]] artista (Madril, 1964)
# [[Aline Pettersson|Aline Petterson]] idazlea (Mexiko Hiria, 1938)
# [[Alva Belmont]] aktibista aberatsa, sufragista (AEB 1853- Frantzia 1933)
# [[Ana de Roque]] kazetaria ( Madril 1963)
# [[Ana Roldán]] kazetaria, aurkezlea (Madril 1976)
# [[Anahí de Cárdenas]] modeloa, aktorea (Peru 1983)
# [[Andrea Guasch]] aktore, abeslari, dantzaria (Bartzelona 1990)
# [[Anežka Drahotová]] atleta (Txekia 19)
# [[Aniela Rodriguez]] idazlea (Mexiko, 1992)
# [[Anna Henderson]] txirrindularia (Britainia 1998)
# [[Anna Howard Shaw ]] sufragista, abade metodista (AEB 1847-1919)
# [[Antía Jácome]] kanoalaria (Pontevedra 1999)
# [[Antúnez ahizpak]] brodatzaileak (Sevilla XIX. mendea)
# [[Ascensión Cambrón]] filosofoa (Kordoba 1943)
# [[Aurora Correa]] poeta (Bartzelona, 1930-Mexiko, 2008)
# [[Beatrice Borromeo]] kazetaria, aristokrata (Italia 1985)
# [[Belén Rodríguez (kazetaria)]] (Madril 1966)
# [[Betty Gilpin]] aktorea (AEB 1986)
# [[Carissa Véliz]] filosofoa, irakaslea, ikertzailea (Mexiko 1986)
# [[Carlota Casiraghi]] zaldizalea, kazetaria (Monako 1986)
# [[Carmel Snow]] moda-kazetaria (Irlanda 1887-AEB 1961)
# [[Carolina Bona]] aktorea (Madril 1980)
# [[Carolina Herrera]] enpresaburua, diseinatzailea (Venezuela 1939)
# [[Carolina Parsons]] modeloa, enpresaburua (Txile 1978)
# [[Caroline Link ]] film-zuzendaria (Alemania 1964)
# [[Caroline Schermerhorn Astor]] aristokrata (AEB 1830-1908)
# [[Chari Gómez Miranda ]] kazetaria (Espainia 1930-2011)
# [[Claudina Domingo]] poeta (Mexiko, 1982)
# [[Claudine Picardet]] zientzialaria, itzultzailea (Frantzia 1735-1820)
# [[Consuelo Duval]] aktorea (Mexiko 1969)
# [[Consuelo Trujillo ]] aktorea (Cádiz 1959)
# [[Consuelo Vanderbilt]] filantropoa (AEB 1877- 1964)
# [[Consuelo Yznaga]] aristokrata (AEB 1853-Londres 1909)
# [[Cristina del Valle (abeslaria)]] aktibista (Asturias 1960)
# [[Cristina del Valle (aktorea)]] (Argentina 1942)
# [[Debora Kayembe]] abokatua, aktibista (Kongo- Eskozia, 1975)
# [[Desirée Bela-Lobedde]] idazlea, aktibista (Bartzelona 1978)
# [[Desirée Ndjambo]] kazetaria (Madril 1976)
# [[Diana Vreeland]] moda-editore aitzindaria (Paris 1903 - AEB 1989 )
# [[Djamila Boupacha]] Aljeriako FLNko aktibista (Bologhine 1938)
# [[Dolores Castro]] poeta (Mexiko, 1923-2022)
# [[Edna Woolman Chase]] kazetaria, argitaratzailea (AEB 1887-1957)
# [[Ekaterina Karavelova]] aktibista, hezitzailea (Bulgaria, 1860-1947)
# [[Elia Barceló]] idazlea (Alacant 1957)
# [[Ella baila sola]] musika bikotea (Espainia)
# [[Elsa Cross]] poeta (Mexiko, 1946)
# [[Elsie de Wolfe ]] dekoratzaile aitzindaria (AEB 1865- Frantzia 1950)
# [[Elvira Quintana]] aktorea (Badajoz, 1935-Mexiko Hiria, 1968)
# [[Esperanza Zambrano]] idazlea (Mexiko, 1901-1992)
# [[Esther García Rodríguez]] cinema ekoizpen zuzendari aitzindaria (Segovia 1956)
# [[Esther Mayoko Ortega]], aktibista (Madril, XX.mendea)
# [[Ethel Krauze]] idazlea (Mexiko Hiria, 1954)
# [[Fausta Gantús]] poeta eta historialaria (Mexiko, 1968)
# [[Flora Drummond]] sufragista, aktibista (Erresuma Batua, 1878-1949)
# [[Françoise Seligmann]] Frantziako erresistentziako kidea, kazetaria eta politikaria (1919-2013)
# [[Françoise Vergès]] politologo eta ekintzaile feminista eta dekolonialista frantsesa (Paris, 1952)
# [[Freda Huson]] aktibista (Kanada, 1964)
# [[Gabriela Jauregi]] idazlea, poeta (Mexiko Hiria, 1979)
# [[Glòria Serra ]] kazetaria (Bartzelona 1964)
# [[Hadja Idrissa Bah]] aktibista (Ginea, 1999)
# [[Helena Normanton]] abokatua, aktibista (Erresuma Batua, 1882-1957)
# [[Ilka Chase]] aktorea, esataria, idazlea (AEB 1905-1978)
# [[Irene Hernández de Jesús]] aktibista (Mexiko, 1958-2021)
# [[Irene Hueche Meliqueo]] aktibista (Txile, 1946-2011)
# [[Isabel Garcés]] aktorea (Madril 1901-1908)
# [[Isabel Pardo de Vera Posada]] ingeniaria (Lugo 1975)
# [[Isatou Ceesay]] aktibista (Gambia, 1972)
# [[Izarne Sarasola]] Errealeko futbolaria (Gipuzkoa, 2002)
# [[Jacqueline Auriol]] hegazkinlaria (Frantzia, 1917-2000)
# [[Javiera Contador]] aktorea, aurkezlea (Txile 1974)
# [[Jhoana Patiño]], poeta, aktibista (Kolonbia, 1982)
# [[Josefina Molina]] film-zuzendari atzindaria (Kordoba 1936)
# [[Julia Maura]] idazlea (Madril 1910-1973)
# [[Julia Solomonoff]] film zuzendaria, gidoilaria… (Argentina 1966)
# [[Juliane Köhler ]] aktorea (Alemania 1965)
# [[Katalina D'Erzel|Katalina Dérzel]] poeta (Mexiko Hiria, 1950)
# [[Laura Pérez Granel]] ilustratzailea (Valentzia 1983)
# [[Leila Khaled]] palestinar aktibista politikoa (1944)
# [[Lidia Poët ]] Italiako 1. emakume abokatua, aktibista (1855-1949)
# [[Lidia Tiatirakoa]] Europako 1. Emakume kristaua, santua, enpresaburua (Tiatira I. mendea)
# [[Lisa Henni]] aktorea (Suedia 1982)
# [[Lolita Bosch]] idazlea (Bartzelona 1970)
# [[Lorenza Izzo]] aktorea, modeloa (Txile 1989)
# [[Louise Dahl-Wolfe]] moda-argazkilaria ( AEB 1895- 1989)
# [[Lucrecia Martel]] film zuzendaria, gidoilaria (Argentina 1966)
# [[Lucy Elmina Anthony]] sufragista (AEB 1859 - 1944)
# [[Luz Marina Hache]] Sindikalista, aktibista (Kolonbia, 1955)
# [[Margo Martindale]] aktorea (AEB 1951)
# [[María Duval (aktorea)]] abeslaria (Mexiko 1937)
# [[María Inés Guerra]] abeslaria, aurkezlea (Mexiko 1983)
# [[María José Sanz Sánchez]] biologoa, ikertzailea (Valentzia 1963)
# [[María Pérez García]] atleta (Granada 1996)
# [[María Remedios del Valle]] Argentinako armadan kapitain independentzia garaian (Argentina, 1766-1847)
# [[Mariana Simionescu]] tenislaria (Errumania 1956)
# [[Maricela Guerrero]] poeta (Mexiko Hiria, 1977)
# [[Marilia Andrés ]] kantautorea (Cuenca 1974)
# [[Marina Rossell]] kantautorea (Bartzelona 1954)
# [[Marta Botía]] kantautorea (Madril 1974)
# [[Marta Ferri]] moda diseinatzailea (Italia 1984)
# [[Marta García Gómez]] kazetara, bikoizlea ( Madril 1961-2013)
# [[Marta Jaumandreu]] kazetaria (Madril 1971)
# [[Marta Martínez Alonso]] matematikaria, IBM zuzendari nagusia (Madril 1966)
# [[Marta Suediakoa]] printzesa (Suedia 1901-Norvegia 1954)
# [[Mary Haʻaheo Atcherley]] aktibista (Hawaii, 1874-1933)
# [[Matilde Borromeo]] jauzi-zaldi hazlea, kirolaria, aristokrata (Italia 1983)
# [[Mercedes de Acosta]] idazlea (AEB 1892-1968)
# [[Milena Smit]] aktorea (Valentzia 1996)
# [[Mónica Laguna]] film zuzendaria, gidoilaria (Madril 1964)
# [[Mònica López]] meteorologoa, aurkezlea (Lerida 1975)
# [[Na'Taki Osborne Jelks]] aktibista (AEB, XX. maendea)
# [[Naty Abascal]] modeloa (Sevilla 1943)
# [[Ngụy Thị Khanh]] Ingurumen aktibista (Vietnam, 1976)
# [[Nina Bang]] historialaria, politikaria, ministroa (Danimarka 1866-1928)
# [[Nuria Villazán Martín]] gidoilaria, film zuzendaria (Bartzelona 1968)
# [[Oyèrónkẹ Oyěwùmí]] ikertzaile feminista dekolonial (Nigeria, 1957)
# [[Pepa Pedroche]] aktorea (Madril 1967)
# [[Pilar García Muñiz]] kazetaria, aurkezlea (Madril 1974)
# [[Pilar Llop ]] magistratua, politikaria (Madril 1973)
# [[Pilar Ulzurrun de Asanza y Peralta]] margolaria (Zaragoza, 1785-Madril, 1864)
# [[Raquel Sánchez Jiménez]] politikaria (Bartzelona 1975)
# [[Rosario Pi]] zinema zuzendaria (Bartzelona, 1899 - Madril, 1967)
# [[Rosita Parsons]] modeloa, enpresaburua (Txile 1970)
# [[Sandra Lorenzano]] idazlea (Argentina, 1960)
# [[Sara Uribe Sánchez|Sara Uribe]] poeta (Mexiko, 1978)
# [[Seloua Luste Boulbina]] Filosofo eta irakasle franko-aljeriarra (1957)
# [[Sheela Patel]], aktibista (India, 1952)
# [[Soledad Sevilla]] margolaria (Valentzia 1944)
# [[Stella Assange]] abokatua, giza eskubideen defendatzailea (Hegoafrika 1983)
# [[Susan Rice]] enbaxadorea (AEB 1964)
# [[Susana Roza]] Kazetaria (Asturias 1965)
# [[Susi Caramelo]] umorista (Bartzelona 1980)
# [[Syrie Barnardo]] barrualdeen diseinatzailea (Ingalaterra 1879-1955)
# [[Tedi López Mills]] poeta (Mexiko Hiria, 1959)
# [[Tuva Novotny]] aktorea (Suedia 1979)
# [[Uta Hagen]] aktorea, maistra (Alemania 1919- AEB 2004)
# [[Vanessa Bryant ]] filantropoa (AEB 1982)
# [[Vanessa Claudio]] modeloa, aktorea, aurkezlea (Puerto Rico 1983)
# [[Vega (abeslaria)]] (Kordoba 1979)
# [[Veronica Ferres]] aktorea (Alemania 1965)
# [[Victoria Rosell]] epailea, politikaria (Murtzia 1968)
# [[Virginia Ruzici ]] tenislari ohia (Errumania 1955)
# [[Yelitza Ruiz]] abokatua eta poeta (Mexiko, 1986)
# [[Yuja Wang]] piano-jolea (Txina 1975)
# [[Yvonne Choquet-Bruhat]] matematikari eta fisikari frantsesa (Lille, 1923)
# [[Zarifa Ghafari]] politikari, aktibista (Afganistan, 1992)
# [[Zonia Palán Tamayo]] aktibista, ekonomialaria (Ekuador, 1954-2003)
}}
==='''Berriak 2023''' ('''apirila''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Ainhoa Irazu]] ----'''SORTUA''' kazetaria, gidoigilea, berdintasun teknikaria (Andoain, 1966)
# [[Eider Conde]] ----'''SORTUA''' Aranzadi elkarteko komunikatzailea (Donostia, 1981)
# [[Elena Martinez Rubio|Elena Martinez]] ----'''SORTUA''' euskal idazlea (Bilbo, 1957)
# [[Felipa Domínguez Taguada]] --ef'''SORTUA''' miliziano (Irun, ?- 2013))
# [[Graciliana Montelongo]] ----'''SORTUA''' artista eta idazlea (Tenerife, 1962)
# [[Iratxe Ormatza]] ----'''SORTUA''' idazlea (Bakio, 1971)
# [[Isabel de Naverán]]----'''SORTUA''' ikertzailea, komisarioa (Getxo, 1976)
# [[Ixabel Millet]] ----'''SORTUA''' ipuin kontalaria (Paris, 1958)
# [[Jasmin_Mara_López]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta zinemagilea (New Orleans xxxx)
# [[Maite Franko]] ----'''SORTUA''' g idazle eta ipuin kontalaria (Irun, 1971)
# [[Maria Rosario de Cruz]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Ermua, 1948)
# [[Marta Von Poroszlay]] ----'''SORTUA''' g margolaria, eskultorea, idazlea (Hungaria, 1952)
# [[Mirari Sagarzazu]] ----'''SORTUA''' ARtisaua, artista, ilustratzailea (Oñati)
# [[Miren Mindegia]] ----'''SORTUA''' g kazetaria, idazlea (Elizondo, 1985)
# [[Silvia Solórzano Foppa]] ef--'''SORTUA''' gerrillari ohia eta politikaria (Guatemala, 1950)
# [[Stella Quan Rossell]] ----'''SORTUA''' antropologoa (Guatemala, 1935-2007)
# [[Adela Guffanti]] hegazkinlaria (Argentina, 1904- ?)
# [[Adelaida O'Dena de Estrada|Adelaida O´Dena de Estrada]] margolaria (Madril, 1823-1853)
# [[Amada García Rodríguez]] exekutatuko komunista (Coruña 1909-1938)
# [[Amandine Gay]] zine-zuzendari, aktore, idazle eta afrofeminista (Frantzia, 1984)
# [[Amina Dahbour]] palestinar aktibista politikoa (1945?)
# [[Amparo Rubiales]] irakaslea, politikaria (Madril 1945)
# [[Anastasia (argitzailea)]] margolaria (Paris XIV-XV. mendea)
# [[Angeles Bravo (kazetaria)]] (?, 1963)
# [[Anna Swenonis]] eskuizkribu argitzailea (Suedia ? - 1527)
# [[Arab Loutfi]] kazetaria, idazlea, film-zuzendaria (Libano 1953)
# [[Arcangela Paladini]] artista eta poeta (1596-1622)
# [[Asunción Crespo de Reigón|Asunción Crespo de Reigon]] margolaria (Madril, 1816.1885)
# [[Beatriz Rico]] aktorea, abeslaria, idazlea (Asturias 1970)
# [[Belén Ortega]] komiki-marrazkilaria (Granada, 1986)
# [[Carmen Calvo (artista)]] eskultorea (Valentzia 1950)
# [[Carmen Rey]] jazz-abeslaria (Galizia ?)
# [[Caterina Cherubini]] margolaria (Erroma, 1730-1811)
# [[Catherine M. Russell]] UNICEFeko zuzendari exekutiboa (AEB, 1961)
# [[Claudia Rueda]] ilustratzailea (Bogota, XX. Mendea)
# [[Cristina Gallach]] kazetaria (Bartzelona 1960)
# [[Cristina Narbona]] polititkaria (Madril 1951)
# [[Daniela Barcellona]] mezzosopranoa (Italia 1969)
# [[Daniela Melchior ]] aktorea (Portugal 1996)
# [[Denisse Buendía]] poeta (Mexiko, 1979)
# [[Elisa Rueda]] maistra, poeta, aktorea (Markina-Xemein, 1959)
# [[Elvira Rodríguez ]] ekonomialaria, politikaria (Madril 1949)
# [[Esperanza Elena Caro]] brodatzailea (Sevilla 1906-1985)
# [[Eva Lootz]] eskultorea (Austria_Espainia 1940)
# [[Farideh Lashai]] margolaria, idazlea (Iran 1944-2013)
# [[Fátima Diame]] jauzietako atleta (Valentzia 1996)
# [[Gabriela Agirre Sánchez]] idazlea, poeta (Mexiko, 1977)
# [[Henrietta H. Fore]] UNICEFeko zuzendari ohia (AEB, 1948)
# [[Hermine Yollo]] aktorea, zuzendaria, idazlea, itzultzailea (Kamerun 1981)
# [[Hermonia Vivarini]] artista (Venezia, XVI.mendea)
# [[Inés Alberdi ]] soziologoa (Sevilla 1948)
# [[Inés Álvarez de Toledo Caro]] aristokrata (Madril 1857-Donostia 1937)
# [[Inés Amor]] galerista (Mexiko 1912-1980)
# [[Ines Artajo Ayesa]] kazetaria (Iruñea 1956)
# [[Inés Edmonson]] aktorea (Argentina 1919-2016)
# [[Inés Fernández-Ordoñez]] hizkuntzalaria (Madril 1961)
# [[Inés Fonseca]] abeslaria, musikagilea, poeta (Santander 1960)
# [[Inés María Calero]] modeloa, aktorea (Venezuela 1969)
# [[Inés Martín Rodrigo]] kazetaria, idazlea (Madril 1983)
# [[Inés París]] film zuzendaria, gidoilaria (Madril 1963)
# [[Inés Saavedra]] abeslaria (Uruguai 1972)
# [[Inés Santé Riveira]] irakaslea, asmatzilea, ikertzailea (Ferrol 1976)
# [[Ines Scaramucci ]] irakaslea (Italia 1908-1990)
# [[Isabel Austriakoa (1501-1526)]] Danimarka, Norvegia, Suediako erregina (Belgika)
# [[Isabel Zapata]] idazlea (Mexiko Hiria, 1984)
# [[Joana Austriakoa]] Portugalgo erregina, Espainiako erregeordea, emakume-jesuita bakarra (Madril 1535-1573)
# [[Josefa Amar Borbón ]] pedagogoa, emakumeen gaitasunaren defendatzailea (Zaragoza 1749-1833)
# [[Josefa Tolrá Abril]] margolaria (Cabrils, 1880-1959)
# [[Juanita Frances]] aktibista (Australia-Erresuma Batua, 1901-1992)
# [[Kaimook Chuto]] eskultorea (Thailandia, 1938-1995)
# [[Klara Bavariakoa]] margolaria (Alemania, 1874-1941)
# [[Lalalimola]] ilustratzailea (Valentzia, 1984)
# [[Lara Siscar]] tb aurkezlea (Valentzia 1977)
# [[Laura Gómez-Lacueva]] aktorea (Zaragoza 1975-2023)
# [[Leonor Austriakoa]] Portugalgo eta Frantziako erregina (Belgika 1498- Badajoz 1558)
# [[Lorenza Cobián]] modeloa (Asturias 1851-Madril 1906)
# [[Lucía Pérez ]] abeslaria (Lugo 1985)
# [[Luisa Rivera]] ilustratzaleak (Santiago-Txile, 1987)
# [[Lynette Yiadom-Boakye]] margolaria, idazlea (Londres 1977)
# [[Mabula Soumahoro]] akademikoa eta ekintzaile afrofeminista (Paris, 1976)
# [[Margarita Alexandre]] zinema zuzendari eta ekoizlea frankismoan (León, 1923 - Madril, 2015)
# [[María Aragoikoa]] Portugalgo erregina (Kordoba 1498- Lisboa 1517)
# [[María Austriakoa]] Germaniako enperatriza (Madril 1528-1603)
# [[Maria Baranda|María Baranda]] poeta (Mexiko, 1962)
# [[María Gámez Gámez ]] politikaria, Guardia Zibilaren 1. Emakume-zuzendaria (Cádiz 1969)
# [[María Gimeno]] artista, ekintzailea (Zamora 1970)
# [[María Gómez (kazetaria)]] (Madrik 1987)
# [[María Gómez González]] 1936an Galiziako emakume alkate bakarra (Kordoba 1905-Lugo 1986)
# [[María Jesús Montero]] medikua, politikaria (Sevilla 1966)
# [[María Silva Cruz]] anarkista (Cadiz 1915-1936)
# [[Marietta Barovier]] artista eta diseinatzailea ( ? - 1496)
# [[Marina Romero]] idazlea (Madril 1908-2001)
# [[Marina Silva]] politikaria, ingurumen aktibista (Brasil 1958)
# [[Marisa Roesset Velasco]] margolaria (Madril 1904-1976)
# [[Marisa Ruiz Trejo]] antropologo feminista (Mexiko, 1984)
# [[Marlène Schiappa]] politikaria, aktibista (Paris 1982)
# [[Mary Jayne Gold ]] iheslarien laguntzailea (AEB 1909-Frantzia 1997)
# [[Mercedes González Fernández]] kazetaria, politikaria (Madril 1975)
# [[Mikiko Otani]] abokatu eta ikertzaile (Japonia, 1964)
# [[Mónica Nepote]] idazlea (Mexiko, 1970)
# [[Myrea Pettit]] ilustratzailea (Britainia Handia, 1970)
# [[Nastasia Zürcher ]] kantautorea, margolaria (Suitza/Galizia 1988)
# [[Nevenka Fernández]] Espainiako ekonomialaria eta Ponferradako zinegotzia
# [[Ninotchka Matute]] Guatemala Hiriko alkatetzari hautagai (Guatemala Hiria, 1967)
# [[Olga Martín-Belloso]] kimikaria, elikaduran aditua (Calahorra 1960)
# [[Paula Fortes]] aktibista, politikaria (Cabo Verde, 1945-2011)
# [[Petronila Guerrero]] politikaria (Cádiz 1953)
# [[Polly Higgins]] abokatua, ingurumen aktibista (1968-2019)
# [[Rashida Obeida]] palestinar aktibista politikoa (XX. mendea)
# [[Reneé Acosta|Renée Acosta]] poeta, filosofoa (Mexiko Hiria, 1976)
# [[Rosario Torres]] politikaria (Malaga 1959)
# [[Solange Fernex]] aktibista (Frantzia, 1934-2006)
# [[Soraya Rodríguez]] politikaria (Valladolid 1963)
# [[Tita Llorens]] igerilaria (Menorca 1968)
# [[Urania Mella]] Saturraranen kartzelaratua (Galizia 1899-1945)
# [[Verónica Gerber Bicecci]] artista, idazlea (Mexiko, 1987)
# [[Vicky Hernández]] aktorea (Kolonbia 1945)
}}
==='''Berriak 2023''' ('''martxoa''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Prudencia Gorrotxategi]] ----'''SORTUA''' Saturrarango kartzelako presoa (Arrankudiaga, ?)
# [[Maria Arriaga]] efef'''SORTUA''' erraketista (Berriz, 1922- Ondarroa, 2014)
# [[Itziar de Blas]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta itzultzailea (Gasteiz, )
# [[Angélica Orue]] ef--'''SORTUA''' albaitaria (Laudio, 1926)
# [[Gemma Orobengoa]] ----'''SORTUA''' argazkilaria (Arrasate, 1985)
# [[Soledad Ruz]] ----'''SORTUA''' flamenko danzaria (Donostia, 1972)
# [[Jennifer Ávila]] ef--'''SORTUA''' kazetaria (Honduras, 1990)
# [[Lur Basterretxea]] ef--'''SORTUA''' eskiatzailea, lasterkaria (Elorrio, 1979)
# [[Maria Eskibel Arratia]] --ef'''SORTUA''' filantropoa (Gasteiz, ? - Valladolid, 1536)
# [[Nieves Cano]] efef'''SORTUA''' filantropoa (Gasteiz, 1847-1899)
# [[María Aranzazu Vélez de Mendizabal]] ----'''SORTUA''' Saturrarango Emakumeen Kartzelako ama nagusia (?)
# [[Magdalena Larrondo]] ----'''SORTUA''' Saturrarango kartzelako zuzendaria (?)
# [[Adriana Bilbao Zarraonandia]] ----'''SORTUA''' flamenko dantzaria (Bilbo, 1988)
# [[Miren Arzak]] ----'''SORTUA''' fisioterapeuta, osteopata, idazlea (Hondarribia, 1966)
# [[Firouzeh Khosrovani]] ----'''SORTUA''' dokumentalgilea (Iran, 1971)
# [[Alba Heredia]] ----'''SORTUA''' flamenko dantzaria (Granada, 1995)
# [[Teodosia Ortega]] efef'''SORTUA''' emagina (Burgos, 1890-Arrigorriaga, 1983)
# [[Assumpta Aierdi]] ----'''SORTUA''' ekintzaile soziala (Donostia, 1972)
# [[Victoriana Herrero Barroso]] efef'''SORTUA''' Saturrarango presoa (Logroño, 1893-1962)
# [[Santa Paula Barbada]] ----'''SORTUA''' emakume santu eta bizarduna (Ávila, ?)
# [[Sara Torres]] ----'''SORTUA''' ikertzailea, idazlea (Gijón, 1991)
# [[Cristina Gutierrez]] ef--'''SORTUA''' ARtista, idazlea, ekintzailea (Bilbo)
# [[Maria Gugelberg von Moos]] botanikaria eta ilustratzailea (Suitza, 1836-1918)
# [[Marika]] ilustratzailea eta komikigilea (Bartzelona, 1949)
# [[Sabrina Van Tassel ]] kazetaria, film-zuzendaria (Frantzia 1975)
# [[Rosie Alfaro]] heriotza zigorraren zain (AEB 1971)
# [[Angelina Rodriguez]] heriotza zigorraren zain (AEB 1968)
# [[Karla Faye Tucker ]] heriotza zigorrez hila (AEB 1959-1998)
# [[Victoria Zárate Zurita]] Bigarren errepublikako maistra eta sindikalista (Madril, 1893-Lisboa, 1964)
# [[Reem Al Numery]] aktibista (Yemen, 1996)
# [[Nimco Ali]] aktibista (Somalia-Ingalaterra, 1983)
# [[Argentina Altobelli]] politikaria, aktibista (Italia, 1866-1942)
# [[Michealene Risley]] amerikar zinegile ekintzailea (Michigan, XX.mendea)
# [[Cindy Amaiza]] aktibista (Kenya, XXI. mendea)
# [[Adjoa Amana]] aktibista (Ghana, XX. mendea)
# [[Florina Alías]] asturiar idazlea (1921-1999)
# [[Lourdes Álvarez García]] asturiar idazlea (Mieres, 1968)
# [[Sharon Olds]] idazlea (Kalifornia, 1942)
# [[Velma Barfield]] serie-hiltzailea (AEB 1932-1984)
# [[Mary Gauthier ]] abeslaria (AEB 1962)
# [[Helen Gibson]] zaldizkoa, especialista (AEB 1892-1977)
# [[Candi Staton]] kantautorea (AEB 1940)
# [[Amy Helm]] kantautorea (AEB 1970)
# [[Bettye LaVette]] soul, blues kantautorea (AEB 1946)
# [[Gemma Escapa]] abokatua, irakaslea (Bizkaia 1965)
# [[Lorina Bulwer]] jostun artista (Ingalaterra 1838-1912)
# [[Lisbeth Añez]] aktibista venezuelarra (Venezuela)
# [[Tchinda Andrade]] trans aktibista (Cabo Verde, 1979)
# [[Yassi Ashki]] osasun-ekintzailea (Iran)
# [[Artearen maistra handiak]] artista-zerrenda
# [[Lucia Anguissola]] margolaria (Italia 1536/38- 1565)
# [[Dorotea de Chopitea]] filantropoa (Txile, 1816- Bartzelona 1891)
# [[Anita Awosusi]] aktibista (Alemania, 1956)
# [[Berta Zúñiga]] aktibista (Honduras, 1990)
# [[Bertha Oliva]] aktibista (Honduras, 1956)
# [[Carmen Castro García]] ekonomialara, aktibista (Valentzia 1967)
# [[Mari Jose Aranguren Querejeta]] ekonomialaria (Gipuzkoa 1969)
# [[Bina Shah ]] kazetaria, idazlea (Pakistan XX. mendea)
# [[Dulce Maria Cardoso]] abokatua, idazlea ( Portugal 1964)
# [[María Franciska Dapena Rico]] margolaria, idazlea (Palentzia 1924-Bilbo 1995)
# [[Laia Soler]] idazlea ( Lleida, 1991)
# [[Remedios Cervantes]] enpresaria, modelo ohia (Malaga 1964)
# [[Isabel Ríos]] sindikalista, ekintzailea (Curtis, Galizia, 1907-1997)
# [[Ana Cano]] Asturierazko idazlea (Somiedo, 1950)
# [[Vanessa Mendoza Cortés]] abortuaren aldeko aktibista (Andorra, 1980)
# [[María Martín Escudero]] dantzaria (Bizkaia XX. mendea)
# [[Mary Treat]] biologoa (AEB 1830-1923)
# [[Sol Panera]] galerista (Bilbo 1946)
# [[Elly Schlein]] Italiako politikaria (Suitza 1985)
# [[Cristina Martín Vega]] kazetaria (Madril 1970)
# [[Maria M. Gosse]] diplomazialaria, enbaxadorea (Alemania 1962)
# [[María del Coro Arizmendi]] ornitologoa ( Mexiko 1963)
# [[Camila Bossa ]] aktorea (Bogota/Galizia 1973)
# [[Karima Baloch]] aktibista (Pakistan-Kanada, 1983-2020)
# [[Marie Inmaculée Ingabire]] feminista, giza-eskubide ekintzailea (Ruanda,?)
# [[Walda Barrios Klee]] soziologoa, aktibista, feminista (Guatemala-Mexiko, 1951-2021)
# [[Ana Lydia Vega]] idazlea (Puerto Rico 1946)
# [[Susana Dans]] aktorea (Coruña 1965)
# [[Maruxa Villanueva]] abeslaria, aktorea (Galizia 1906-1998)
# [[Mabel Rivera]] aktorea (Coruña 1952)
# [[Laura Mañá]] film-zuzendaria, gidoilaria, aktorea (Bartzelona 1962)
# [[Zaza Ceballos]] idazlea (Coruña XX. mendea)
# [[Esther F. Carrodeguas]] dramagilea (Coruña 1979)
# [[María Reimóndez ]] idazlea (Lugo 1759)
# [[Xohana Torres]] idazlea (Galizia 1929-2017)
# [[Erin Mouré]] poeta, itzultzailea (Kanada 1955)
# [[Eva Mejuto]] idazlea (Pontevedra1975)
# [[Nicole Brossard]] poeta (Kanada 1943)
# [[Su Garrido Pombo]] kantautorea ( Galizia1982)
# [[Rosa Sevilla de Alvero]] sufragista, hezitzailea (Filipinak 1879-1954)
# [[Victoria Martín]] umoregilea, gidoilaria (Madril 1989)
# [[Isa Calderón]] umoregilea, gidoilaria ( Madril 1983)
# [[Noemí Sabugal]] idazlea ( Leon, 1979)
# [[Eva Llorach ]] aktorea ( Murtzia 1979)
# [[Alix Payen]] 1871ko Parisko Komunako ambulancière (1842-1903)
# [[Angela Saini]] zientzia-kazetaria (Londres 1980)
# [[Samira Ahmed]] kazetaria, genero diskriminazioagatik BBC salatu eta epaiketaren irabazlea (Londres 1968)
# [[Laura Bates]] idazle feminista, aitzindaria (Oxford 1986)
# [[Caroline Criado Perez]] kazetari ekintzailea (EB 1984)
# [[Deborah Cameron]] hizkuntzalaria (Eskozia 1958)
# [[Teodora Barrio]] idazlea, asturieraz (Marrubio, 1968)
# [[Teresa Cónsul]] idazlea, asturieraz eta gaztelaniaz (?- Oviedo, 1834)
# [[Raquel Fernández Menéndez]] idazlea, asturieraz (Salas, 1993)
# [[Blanca Fernández Quintana]] idazlea, asturieraz (Bimenes, 1994)
# [[Enriqueta González Rubín]] idazlea eta kazetaria, asturieraz (Ribadesella, 1832-Infiesto, 1877)
# [[Nené Losada]] idazlea, asturieraz (Luarca, 1921-2009)
# [[Idoia Rodríguez Buján ]] militarra (Lugo 1983-Afganistan 2007)
# [[Gillian Wearing]] artista (EB 1963)
# [[Cathy Newman]] kazetaria (EB 1974)
# [[Kate Adie ]] kazetaria (EB 1945)
# [[Rebekah Brooks]] kazetaria (EB 1968)
# [[María Teresa González|Maria Teresa Gonzále]] idazlea, asturieraz (Gijón. 1950-1995)
# [[Marta Mori]] idazlea, asturieraz (Gijón, 1965)
# [[María Esther García López]] idazlea, asturieraz (Valdés, 1948)
# [[Esther Prieto]] idazlea, asturieraz (Arenas, Cabrales, 1960)
# [[Helena Trexu]] idazlea, asturieraz (Sama de Langreo, 1945)
# [[Margaret Collins Weitz]] historialaria, Frantziako Erresistentzian aditua (AEB, 1929)
# [[Beatriz Álvarez-Guerra]] aktorea (Madril 1994)
# [[Tina Gascó]] aktorea (Sevilla 1914-Madril 1973)
# [[Zineb Hattab]] sukaldaria (Girona/Suitza 1989)
# [[Rosalía Mera]] jostuna, enpresaburua (Coruña 1944-2013)
# [[Sandra Ortega Mera ]] enpresaburua, filantropoa ( Coruña 1968)
# [[Mey Rahola]] argazkilaria (Leon 1897-Frantzia 1959)
# [[Clara Martínez Alberola]] abokatua (Madrid, 1963)
# [[Elena Vázquez Zendon]] matematikaria (Ourense, 1966)
# [[Elsa Anka]] aurkezlea (Bartzelona 1965)
# [[Paloma Marín]] aurkezlea (?, XX. mendea)
# [[Cristina Urgel]] aurkezlea (Soria 1979)
# [[Kate del Castillo]] aktorea (Mexiko 1972)
# [[Marisa Naranjo]] aurkezlea (Kanariak 1944)
# [[Estela Giménez]] gimnasta (Madril 1979)
# [[Manuela López García]] Maistra, poeta (Cacabelos, 1910-2005)
# [[Jenny Nyström]] ilustratzailea (Suedia, 1854-1946)
# [[Clara Maria Pope]] margolaria (Londres, 1767-1838)
# [[Laurence Suhner]] idazlea eta artista (Geneva, 1968)
# [[Anna Tigerhielm]] margolaria (Suedia, 1832-1906)
# [[Trini Tinturé]] ilustratzailea (Lleida, 1938)
# [[Henar Torinos]] Valladolid, 1985
# [[Elena Francisen kontsultategia]] emakumeentzako irratsaioa (Espainia 1947-1984)
# [[Maruja Fernández]] irrati esataria (Kuba 1925-Bartzelona 2001)
# [[Pepa Fernández]] kazetaria (Lleida 1965)
# [[Mara Torres]] kazetaria, idazlea (Madril 1974)
# [[Macarena Berlín]] kazetaria (Madril 1973)
# [[Florence Rochefort]] historialari frantziarra (Suresnes, 1958)
# [[Giovanna Garzoni]] margolaria (Italia 1960-1970)
# [[Michaelina Wautier]] margolaria (Belgika c.1617-1689)
# [[Louise Moillon]] margolaria (Frantzia 1610-1696)
# [[Maria van Oosterwijck]] margolaria (Herbehereak 1630-1693)
# [[Anne Vallayer-Coster ]] margolaria (Paris 1744-1818)
# [[Marie-Victoire Lemoine]] margolaria (Paris 1754-1820)
# [[Marie Gabrielle Capet]] margolaria (Frantzia 1761-1818)
# [[Constance Mayer]] margolaria ( Frantzia 1775-1821)
# [[Marie-Éléonore Godefroid]] margolaria ( Paris 1778-1849)
# [[Lilly Martin Spencer]] margolaria ( EB1822-AEB 1902)
# [[Clémentine Delait]] emakume bizarduna (Frantzia, 1865-1939)
# [[María Folguera]] idazlea, eszena zuzendaria (Madril, 1984)
# [[AveLina Pérez|Avelina Pérez]] Sortzaile eszenikoa (Oia, 1969)
# [[Raquel García-Tomás]] musikagilea (Bartzelona, 1984)
# [[Lola Blasco]] aktorea, idazlea eta antzerki zuzendaria (Alacant, 1983)
# [[Marta Pazos]] eszena zuzendaria (Pontevedra, 1976)
# [[Helena Tornero]] antzerkigilea (Figueras, 1973)
# [[Helena Antonia]] emakume bizarduna (Lieja, 1550-1595)
# [[Antonietta Gonsalvus]] emakume bizarduna (Frantzia, 1572-?)
# [[Arantza Ozaeta Cortázar]] arkitektoa (Madril 1982)
# [[Victoria Rodríguez]] aktorea (Madril 1931-2020)
# [[Pilar Eyre]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1947)
# [[Teresa Ribera ]] politikaria (Madril 1969)
# [[Carolina Maria de Jesus]] idazlea, poeta, kronista (Brasil 1914-1977)
# [[Jane Barnell]] emakume bizarduna (AEB 1871-1951)
# [[Alice Elizabeth Doherty]] emakume bizarduna ( AEB 1887-1933)
# [[Annie Jones ]] emakume bizarduna ( AEB 1865-1902)
# [[Krao Farini]] emakume bizarduna (Laos 1876-AEB 1926 19)
# [[Josephine Clofullia]] emakume bizarduna (Suitza 1829-1875)
# [[Pilar Pedraza]] idazlea, irakaslea (Toledo 1951)
# [[Carmen Linares]] flamenko-abeslaria (Linares 1951)
# [[María Pagés]] dantzaria, koreografoa (Sevilla 1963)
# [[Ellen MacArthur]] nabigatzailea (EB 1976)
# [[Aurora Vargas]] flamenko-dantzaria, kantaria ( Sevilla 1956)
# [[Bernarda de Utrera]] flamenko-kantaria (Utrera 1927-2009)
# [[Fernanda de Utrera]] flamenko-kantaria (Utrera 1923-2006)
# [[La Serneta]] flamenko kantaria (Cádiz 1837-Utrera 1912)
# [[Caroline van der Plas]] kazetaria, politikaria (Herbehereak 1967)
# [[Marta plana]] Australiara eramandako emakumeak (1960-1963)
# [[Arlette Farge]] historialari frantsesa (Charleville - 1941)
# [[Bibia Pavard]] historialari frantsesa (1980)
# [[Maddalena Casulana]] musikagilea (Italia, 1544-1590)
# [[Lucinda Williams ]] egile abeslaria (AEB 1953)
# [[Ivette Nadal ]] egile abeslaria, poeta (Bartzelona 1988)
# [[Blanca Llum Vidal]] poeta (Bartzelona 1986)
# [[Núria Martínez-Vernis]] poeta (Bartzelona 1976)
# [[Montse Castellà]] egile abeslaria, aktibista (Tarragona 1976)
# [[Rosa Regàs]] idazlea (Bartzelona 1933)
# [[Georgina Regàs]] sukaldaria, idazlea (Bartzelona 1932-Girona 2022)
# [[Carme Canela]] jazz-abeslaria (Bartzelona 1962)
# [[Sheila Jordan]] jazz- abeslaria (AEB 1928)
# [[Galina Balashova]] arkitektoa, diseinatzailea (Errusia 1931)
# [[Urška Djukić]] zinema-zuzendaria, gidoilaria (Eslovenia 1986)
# [[Asha Haji Elmi]] politikaria, aktibista (Somalia, 1962)
# [[Joana Afonso]] diseinatzailea, ilustratzailea (Portugal 1989)
# [[Cani Fernández Vicién]] abokatua (Cartagena 1963)
# [[Mar Sodupe]] aktorea (Kanariak 1972)
# [[Pepa Aniorte]] aktorea, abeslaria (Alacant 1972)
# [[Toni Morillas]] politikaria, feminista (Jaen 1982)
# [[Clementina Díez de Baldeón]] irakaslea, politikaria (Ciudad Real 1953)
# [[Consuelo Rumí]] psikologoa, irakaslea, politikaria (Almeria 1957)
# [[Anita Gutbrod]] igerilaria (Argentina 1903-1967)
# [[Lita Tiraboschi]] igerilaria, irakaslea, idazlea (Argentina 1917-1972)
# [[Pilar Geijo ]] igerilaria (Argentina 1984)
# [[Lilian Harrison]] igerilaria (Argentina 1904-1993)
# [[Enriqueta Agut Armer]] 2. errepublikako(Castelló, 1912-Mexiko, 1998)
# [[Concepción Alfaya]] 2. errepublikako maistra (Madril, 1886-1945)
# [[Elvira Navarro]] idazlea (Huelva, 1978)
# [[Alba Carballal|Alva Carballal]] idazlea (Lugo, 1992)
# [[Marie Equi]] medikua, aktibista (AEB,1872-1952)
# [[Maria Baldó|María Baldó]] 2. Errepublikako maistra (Albacete, 1884-Toulouse, 1964)
# [[María Braña de Diego|Maria Braña de Diego]] 2. Errepublikako maistra (Madril, 1912-2007)
# [[Carmen Castilla Polo]] 2. Errepublikako maistra (Logroño, 1895-Madril, 1979)
# [[Alba Sotorra Clua]] zinema zuzendaria (Reus, 1980)
# [[Carmen Hermosín]] politikaria (Sevilla 1945)
# [[Magdalena Valerio]] legelaria, politikaria (Caceres 1959)
# [[Mar Moreno]] legelaria, politikaria, idazlea (Jaen 1962)
# [[Teresa Jiménez Vílchez]] irakaslea, politikaria (Granada 1962)
# [[Fuensanta Coves]] irakaslea, politikaria (Alacant 1961)
# [[Irene García]] politikaria (Cádiz 1980)
# [[Marina Vega]] espioia, nazi harrapatzailea (Cantabria 1924-Madril 2011)
# [[Braulia Cánovas]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Murtzia 1920- Bartzelona 1993)
# [[Conchita Ramos]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Lleida 1925-Frantzia 2019)
# [[Alfonsina Bueno]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Zaragoza 1904- Frantzia1979)
# [[Margoth Escobar]] Ingurumen eskubideak eta indigenen aldeko aktibista (Ekuador, 1954)
# [[Mercedes Escribano Pérez]] Bigarren Errepublikako maistra (Valdeganga, 1888-Madril, 1958)
# [[Carmen García del Diestro]] Bigarren Errepublikako maistra, pedagogoa (Santander, 1908-Madril, 2001)
# [[Elsa López]] idazlea, poeta (Fernando Poo, 1943)
# [[Elena Gallego Abad|Elena Gallego]] kazetaria, idazlea (Teruel, 1969)
# [[Ana Vanessa Gutiérrez]] asturierazko idazlea (Mieres, 1980)
# [[Elsa Fernández]] galizierazko idazlea (Buenos Aires, 1933-1964)
# [[Avelina Valladares]] galizierazko idazlea (A Estrada 1825.1902)
# [[Violeta Friedman]] aktibista, bizirik atera Auschwitzetik (Errumania 1930- Madril 2000)
# [[Constanza Martínez Prieto]] aktibista, nazi eremutik bizirik irtendakoa (Madril 1917-Bartzelona 1997))
# [[Laura Seco]] politikaria (Cádiz 1971)
# [[María Teresa Fernández de la Vega]] magistratua, politikaria (Valentzia 1949)
# [[Esperanza Oña]] politikaria (Sevilla 1957)
# [[Nuria Espallargas]] ikertzailea (Bartzelona 1979)
# [[Rosario de Velasco]] margolaria (Madril 1904-Bartzelona 1991)
# [[Marga Gil Roësset]] eskultorea, ilustratzailea, poeta (Madril 1908- 1932)
# [[Ángeles Santos Torroella]] margolaria (Girona 1911- Madril 2013)
# [[Delhy Tejero]] margolaria (Zamora 1904- Madril 1968)
# [[Lauren Bastide]] Frantziako kazetaria eta ekintzaile feminista (Orleans, 1980)
# [[Lima Aafshid]] idazle eta poeta (Afganistan, ?)
# [[Adelaide Estrada]] Mediku, zientzialari eta aktibista (Portugal, 1898-1979)
# [[Martha P. Falconer]] Aktibista, gizarte-langilea (AEB, 1862-1941)
# [[Tamara Alves]] artista, muralista, ilustratzailea, tatuatzailea (Portugal 1983)
# [[Rada Akbar]] artista (Afganistan, 1988)
# [[Maria Lucília Estanco Louro]] irakasle eta aktibista (Portugal, 1922-2018)
}}
==='''Berriak 2023''' ('''otsaila''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Toda Likona]] ----'''SORTUA''' merkataria (Lekeitio, XV. mendea)
# [[Mari Juan Mezeta]] ----'''SORTUA''' merkataria (Lekeitio, XV. mendea)
# [[Maria Perez Larrinaga]] ----'''SORTUA''' merkataria (Lekeitio, XV. mendea)
# [[Olatz Urkia]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Donostia, 1986)
# [[Helena Barrenetxea]] ----'''SORTUA''' zestalaria (Durango, 2007)
# [[María Flores]] ----'''SORTUA''' 1824an bere askatasuna lortu zuen esklabua (Eivissa, 1775-?)
# [[Zorione Erezuma]] ----'''SORTUA''' poeta (Bilbo, 1969)
# [[Charo Roquero]] ----'''SORTUA''' historialaria (Donostia)
# [[Maritxu Negelua]] ----'''SORTUA''' idazlea, pastoralgilea (Zuberoa, 1999)
# [[Mari Tere Alberdi]] ef--'''SORTUA''' sukaldaria, tabernaria, aktorea (Berriz)
# [[Fabiola Gutiérrez]] ----'''SORTUA''' idazle (Bolivia, 1989)
# [[Carmen Castro Cardús]] ----'''SORTUA''' Saturrarango kartzelako "zaintzaile" (Huesca, ?-1948)
# [[Maider Galardi]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta ikerlaria (Lasarte-Oria, 1995)
# [[Antoñita La Singla]] dantzaria (Bartzelona 1948)
# [[La Sordita]] dantzaria (Cádiz XIX.mendea-XX.mendea)
# [[Amal Aden]] idazle ekintzailea (1983, Somalia)
# [[Iola Leal Riesco]] ingumenaren aldeko ekintzailea (Lugo, 1977)
# [[Sol León]] dantzaria, koreografoa (Kordoba ç 1919)
# [[Sara Lezana]] dantzaria (Madril 1948)
# [[Cristina Llorente]] dantzaria, abeslaria, aktorea (Valladolid 1985)
# [[Isabel Llull]] dantzaria, maistra (Palma 1946)
# [[Sara Luzita]] dantzaria (Espainia 1922)
# [[Bárbara Lys]] dantzaria (Balearrak 1946)
# [[Claudia Salas]] aktoreak (Madril 1977)
# [[Carlota Pereda]] film-zuzendaria, gidoilaria (Madril 1975)
# [[Esther Cañadas]] modeloa (Albacete 1977)
# [[Joselyn Brea]] kirolaria (Venezuela/Galizia 1994)
# [[Donna Karan]] moda-diseinatzailea (AEB 1948)
# [[Eva Copa]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Bolivia 1987)
# [[Adrienne Avril de Sainte-Croix]] Frantziako filantropo eta feminista (1855 - 1936)
# [[Zahra Mohammadi]] BBCren 100 emakumeak 2022 Kurdinstango irakaslea errepresaliatua (1990)
# [[Layli]] BBCren 100 emakumeak 2022 Irango ekintzaile feminista errepresaliatua (2002)
# [[Wegahta Gebreyohannes Abera]] BBCren 100 emakumeak 2022 Etiopiako langile humanitarioa (xxxx)
# [[Victoria Baptiste]] BBCren 100 emakumeak 2022 Estatu Batuetako erizaina (xxxx)
# [[Velmariri Bambari]] BBCren 100 emakumeak 2022 Indonesiako Sexu-indarkeriaren kontrako ekintzailea (1980)
# [[Tamana Zaryab Paryani]] BBCren 100 emakumeak 2022 Afganistango kazetaria eta youtuberra (1997)
# [[Alice Pataxó]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Brasil, 2001)
# [[Erika Hilton]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Brasil, 1992)
# [[Zahra Joya]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Agfanistan, 1992)
# [[Velia Vidal]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Kolonbia, 1982)
# [[Roza Salih]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Eskozia.1989)
# [[Cecilia Patricia Flores Armenta]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Mexiko XX. mendea)
# [[Mirta Nuñez]] espainaiko gerra zibilaren historialaria (Kuba, 1956)
# [[Mirta Díaz-Balart]] Mirta Nuñezen ama eta Fidel Castroren lehenengo emaztea (Habana, 1928)
# [[Jane Misme]] Kazetari eta feminista frantsesa (1865-1935)
# [[Judith Heumann]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Filadelfia, 1947)
# [[Asonele Kotu]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Hegoafrika, ? )
# [[Nathalie Becquart|Natahalie Becquart]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Frantzia, 1969)
# [[Ida Holz]] informatikaria (Uruguai, 1935)
# [[Simone Tebet]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Brasil 1970)
# [[Ferenice de Rodas]] ama (Grezia, K.a. 396-K.a. V. mendea)
# [[Lashana Lynch]] aktorea (Londres 1987)
# [[Giuseppa Barbapiccola]] filosofoa, poeta, itzultzailea (Italia, 1702-1740)
# [[Taisia Bekbulatova]] kazetaria, BBCren 100 emakumeak 2022 (Errusia, xxxx)
# [[Suvada Selimović]] ekintzailea, BBCren 100 emakumeak 2022 (Bosnia, 1965)
# [[Shonda Rhimes]] gidoilaria, fil-zuzendaria (AEB 1970)
# [[Beatrice Fihn]] arma-nuklearren aurkako aktibista ( Suedia 1982)
# [[Tania Álvarez Yates]] kanoalaria (Pontevedra 1994)
# [[Tania Fernández García]] kanoalaria (Lugo 1992)
# [[Blanca Paloma]] abeslaria (Alacant 1989)
# [[Alice Wonder]] abeslaria ( Madril 1998)
# [[Olga Xirinacs]] idazlea (Tarragona 1936)
# [[Bikimel]] kantautorea (Bartzelona 1976)
# [[Luján Argüelles]] aurkezlea (Asturias 1977)
# [[Virginia Díaz]] kazetaria (Madril 1974)
# [[Kristina Berdínskikh]] kazetaria, BBCren 100 emakumeak 2022 (Ukraina)
# [[Kadri Keung]] moda-diseinatzailea, BBCren 100 emakumeak 2022 (Hong Kong)
# [[Leonor Ferrer Girabau]] delineatzailea (Bartzelona, 1894-1953)
# [[Fatima Sheikh]] hezitzailea (India, 1831-1900)
# [[Jana Zinkevytx|Iana Zinkevitx]] BBCren 100 emakumeak 2022 (Ukraina, 1995)
# [[Chanel Contos]] sexu-erasoen aurkako aktibista BBCren 100 emakumeak 2022 (Australia)
# [[Aye Nyein Thu]] mediku aktibista BBCren 100 emakumeak 2022 (Birmania, 1996)
# [[Judy Kihumba]] zeinu-hizkuntzako interpretea, BBCren 100 emakumeak 2022 (Kenya)
# [[Paula Púa]] gidoilaria (Valentzia 1992
# [[Minerva Piquero]] kazetaria (Asturias 1967)
# [[Beatriz Pécker]] kazetaria (Madril 1955)
# [[Luisa Alberca]] irrati-nobelagilea (C.Real 1920-Logroño 2006)
# [[Vira Silenti]] aktorea (Italia 1931-2014)
# [[Clementina Albéniz|Clementina Albeniz]] maistra errepublikarra (Madril, 1853-1946)
# [[Ana Canalias Mestres]] maistra errepublikarra (Zaragoza, 1886-1934)
# [[Angelina Colubret]] maistra errepublikarra (Badalona, 1910 -Torroella, 1998)
# [[Isabel Esteban Nieto]] maistra errepublikar eraila (Palentzia, 1893-1936)
# [[Sofia Polo Giménez]] maistra errepublikar eraila (Zaragoza, 1904-Palentzia, 1936)
# [[Cirila Ubaldina García Díaz]] maistra errepublikar eraila (Salamanca, 1893-Palentzia, 1936)
# [[Samara Joy]] jazz abeslaria (AEB 1998)
# [[Sarah Kane]] antzerkigilea (EB 1971-1999)
# [[Toñi Salazar]] abeslaria (Badajoz 1963)
# [[Encarna Salazar]] abeslaria (Badajoz 1961)
# [[Lina Meruane]] Idazlea (Txile 1970)
# [[Nelly Meruane]] aktorea, irakaslea (Txile1927-2018 19)
# [[Teresa Laespada]] ikertzailea (Bilbo 1965)
# [[Ana Santos Aramburo]] liburuzaina (Zaragoza 1957)
# [[Glòria Pérez-Salmerón]] liburuzaina (Bartzelona 1958)
# [[Susana Fortes]] idazlea (Pontevedra 1959)
# [[Ana Belén Fortes]] idazlea (Pontevedra 1967)
# [[Genara Fernández García|Genera Fernández Garcia]] maistra fusilatua (León, 1903-1941)
# [[Josefa García Segret|Josefa Garcia Segret]] maistra errepublikarra (Tui, 1900-Oliveros, 1986}
# [[Gertrudis Ríos Marín|Gertrudis Rios Marín]] torturatu eta exekutatuko maistra (Cádiz, 1901-1936)
# [[Benita Gil]] maistra erbesteratua (Teruel, 1913-Praga, 2015)
# [[Carmen Hombre Ponzoa|Carmen Hombre Pouzoa]] maistra fusilatua (Cádiz, 1898-1936)
# [[Elisa López Velasco]] maistra berritzailea (Málaga, 1884-1936??)
# [[Sirisha Bandla]] BBCren 100 emakumeak 2022, ingeniari aeronautikoa (India 1988)
# [[Nazanin Zaghari-Ratcliffe]] BBCren 100 emakumeak 2022, iraniar-britaniar hiritarra (Tafresh 1978)
# [[Narges Mohammadi]] BBCren 100 emakumeak 2022, eskubideen aldeko ekintzailea (Persia 1972)
# [[Palmira Pla Pechovierto]] maistra, pedagogoa eta polikaria (Teruel, 1914-Castlló, 2007)
# [[Emilia Elias Herrando|Emilia Elias Herrando]] maistra, pedagogoa (Madril, 1898 - Mexiko, 1976)
# [[Veneranda Manzano]] maistra, politikaria, erbesteratua (Asturias, 1893-1992)
# [[Guillermina Medrano]] maistra eta politikaria (Albacete, 1912-Valencia, 2005)
# [[Marguerite Durand (feminista)]] kazetari, aktore, politikari eta feminista frantsesa (1864 - 1936)
# [[Jane Rigby]] BBCren 100 emakumeak 2022 Astrofisika estatubatuarra (EEUU, XXXX)
# [[Iryna Kondratova]] BBCren 100 emakumeak 2022 Anestesiologa eta pediatra (Ukrania, XXXX)
# [[Constance Tipper]] metalurgikaria (Erresuma Batua, 1894-1995)
# [[Johanna Döbereiner]] ingeniari agronomoa (Brasil, 1924-2000)
# [[Txell Alarcón]] saskibaloi jokalaria (Bartzelona 2003)
# [[Maider Castellano]] saskibaloi jokalaria (Gasteiz 2003)
# [[Gregoria Canelo de Paredes]] 'chinato' dialekto hiztuna (Caceres 1861-1917)
# [[Marina Ortiz de Zárate]] saskibaloi jokalaria (Gasteiz 1999)
# [[Chatrice White]] saskibaloi jokalaria (AEB 1996)
# [[Ana Laverón]] aeronautiko ingeniaria(Espainia XX. mendea)
# [[Isaura Clavero]] 1. emakume aeronautiko ingeniaria (Vigo XX. mendea)
# [[Parinoush Saniee]] idazlea (Iran 1949)
# [[Elena Barraquer Compte]] oftalmologoa (Bartzelona 1954)
# [[Jimena Quirós]] 1. emakume ozeonografoa (Almeria 1899-Madril 1983)
# [[Isabelle Junot]] aktorea (AEB 1991)
# [[Tamara Falcó]] moda-diseinatzailea (Madril 1981)
# [[Micaela Navarro]] politikaria (Jaen 1956)
# [[Ibijoke Faborode]] BBCren 100 emakumeak 2022, politikaria (Nigeria XX. mendea)
# [[Gohar Eshghi]] BBCren 100 emakumeak 2022, ekintzailea (Iran 1946-2002)
# [[Fatima Amiri]] BBCren 100 emakumeak 2022, ikaslea (Afganistan, 2005)
# [[Carmen Muñoz Manzano]] Bigarren Errepublikako maistra eta idazlea (Cáceres, 1906-Coruña, 2002)
# [[Carmen García de Castro]] Bigarren Errepublikako maistra eta pedagogoa (Almería, 1886-1969)
# [[Isabel González Turmo]] antropologoa (Espainia XX. mendea)
# [[Elvira Álvarez de Ceballos]] dama (Espainia XIV. mendea -1372)
# [[Difficult Women]] emakume kabareta (Australia)
# [[Mehreen Faruqi]] politikaria (Pakistan 1963)
# [[Katarina Zec]] saskibaloi jokalaria (Serbia 1997)
# [[Mariana Barassi]] film-zuzendaria (Argentina 1977)
# [[Vic Echegoyen]] idazlea (Madril 1969)
# [[Claudia Zapata]] historialaria (Txile 1975)
# [[Christiane Félip Vidal]] idazlea (Frantzia 1950)
# [[Katherine Kurtz]] idazlea (AEB 1944)
# [[Juana Ontañón eta Valiente|Juana Ontañon y Valiente]] Bigarren Errepublikako maistra (Madril, 1886-Mexiko, 1972)
# [[Wally Funk]] astronauta (AEB 1939)
# [[Ida Ørskov]] bakteriologoa (Danimarka 1922- 2007)
# [[Alice Lee]] matematikaria (EB 1858-1939)
# [[Elizabeth Scott]] matematikaria (AEB 1917-1988)
# [[Ainhoa Achutegui]] zuzendari artistikoa ( Venezuela 1978)
# [[Akwaeke Emezi]] idazlea (Nigeria 1987)
# [[Leia Dongue]] saskibalio jokalaria (Mozambike 1991)
# [[Mónica Bruckmann]] soziopolitologoa (Peru XX. mendea)
# [[Claude Ber]] poeta (Frantzai 1948)
# [[Nadia Yala Kisukidi]] filosofoa (Belgika 1978)
# [[Ana Carrique]] musikagilea ( Argentina 1964)
# [[Cristina Montserrat Hendrickse]] abokatua, irakaslea (AEB 1964)
# [[Kristina Higgins]] saskibaloi jokalaria (AEB 1994)
# [[Joy Alexis Brown-Adams]] saskibaloi jokalaria (Guyana 1993)
# [[Dona Tututa]] piano-jolea (Cabo Verde 1919-2014)
# [[Yolanda Morazzo]] poeta (Cabo Verde 1927-Lisboa 2009)
# [[Tuna Mascarenhas]] kimikaria, aktibista, 1. dama (Cabo Verde 1944-2009)
# [[Kate Asabuki]] aktore pornoa (Tokio 1962)
# [[Celina Pereira]] abeslaria, kontalaria (Cabo Verde 1940-Lisboa2020)
# [[Athaliah Molokomme]] fiskala (Botswana 1959)
# [[Constance Cummings-John]] politikaria (Sierra Leona 1918-Londres 2000)
# [[Aspásia Camargo]] politikaria (Brasil, 1946 19)
# [[Rachael Blackmore]] Jokey-a (Irlanda 1989)
# [[Lívia Járóka]] 1. emakumezko ijito eurodiputatua (Hungaria 1974)
# [[Clare Marie Hodges]] AEBko 1. emakumezko basozaina (AEB 1890-1970)
# [[Consuelo González Ramos]] kazetaria, erizaina, feminista (Zamora, 1877-Madril, 1956)
# [[Esperanza Rodríguez Cerdán]] Bigarren Errepublikako maistra erbesteratua (Madril, 1892-Valentzia,1984)
# [[Rosa Roig]] Bigarren Errepublikako maistra (Tarragona, 1890-Bartzelona, 1969)
# [[Pilar Salvo Giménez|Pilar Salvo]] Bigarren Errepublikako maistra fusilatua (Zaragoza, 1889-1936)
# [[Amalia Torrijos]] Bigarren Errepublikako maistra eta alkatea (Sevilla, 1911- ???)
# [[Ekaterina Lermontova]] Paleontologoa (SESB, 1889-1942)
# [[Eva Mameli Calvino]] Botanikaria (Italia, 1886-1978)
# [[Heike Freire]] filosofoa, aktibista (Espainia, ??)
# [[Sabrina Sánchez]] kazetaria, sexu langilea (Mexiko 1981)
# [[Karine Espineira]] soziologoa, trans ekintzailea (Txile 1967)
# [[Nadia Ferreira]] modeloa, enpresaburua (Paraguai 1999)
# [[Elena Sánchez Caballero]] kazetaria (Madril 1957)
# [[Pilar Martín Fernández]] immunologia ikertzailea (Madril 1973)
# [[Maruja Torres]] kazetaria, idazlea (Bartzelona 1943)
# [[Nya de la Rubia]] abeslaria, aktorea (Sevilla 1986)
# [[Aryna Sabalenka]] tenislaria (Bielorrusia 1998)
# [[Aliaksandra Sasnovih]] tenislaria (Bielorrusia 1994)
# [[Lucia Stecher]] ikertzailea (Txile XX. mendea)
# [[Elena Oliva]] soziologoa, ikertzailea (Txile 1982)
# [[Gendengarjaa Baigalimaa]] onkologoa (Mongolia XX. mendea)
# [[Elena Moreno Zaldibar]] saskibaloi jokalaria (Donostia 1959)
# [[Tanaya Mechelle Atkinson]] saskibaloi jokalaria (AEB 1996)
# [[Kinu Nishimura]] ilustratzailea (Japonia 1969)
# [[Asunción Linares]] paleontologoa (Granada, 1921-2005)
# [[Sylvie Denis]] idazlea
# [[Marguerite Durand (hizkuntzalaria)]] hizkuntzalarieta fonetikalari frantziarra (1904)
# [[Jeanne Chauvin]] abokatu eta feminista frantsesa (1862-1926)
# [[Soraya Prieto Fernández]] kimikaria (Gasteiz 1979)
# [[Maimouna Diarra]] saskibaloi jokalaria (Senegal 1991)
# [[Esther Yáñez González - Irun]] Armadako 1. emakumea eta gerra ontzi kapitaina (Cádiz 1971)
# [[María José Escalona]] informatikaria (Sevilla 1976)
# [[Helena Viñes]] ekonomialaria (Espainia, XX. mendea)
# [[María Jesús Almazor]] Telekomunikazio ingeniaria, CEO ( Brtzelona 1970)
# [[Karen Gaines]] ziberdefentsan aditua, CEO (XX. mendea)
# [[Silvia Albert Sopale]] aktore, zuzendari (Donostia 1976)
# [[Midi Achmat]] LGTB aktibista (Hegoafrika, 1964)
# [[Shiva Nazar Ahari]] giza eskubideen aldeko aktibista (Irán, 1984)
# [[Leoncia Gómez Galán]] zerbitzaria, 'vocera' (Caceres 1903-1986)
# [[Irma Estrada Silva]] autodefentsa irakaslea (El Salvador ?)
# [[Anália de Victória Pereira]] politikaria ( Angola 1941-2009)
# [[Belita Palma]] abeslaria (Angola 1932-1988)
# [[Luzia Inglês Van-Dúnem]] politikaria (Angola 1948)
# [[Margarida Rosa da Silva Izata]] diplomazialaria (Angola 1958)
# [[Ana Clara Guerra Marques]] dantzaria (Angola 1962)
# [[Luísa Rogério]] kazetaria (Angola 1967)
# [[Lourdes Van-Dúnem]] musikaria (Angola 1935-2006)
# [[Arlete Leona Chimbinda]] politikaria, irakaslea (Angola 1960)
# [[Silvia Lutucuta]] Kardiologoa, ministroa (Angola 1968)
# [[Josefa Sacko]] agronomoa, enbaxadorea (Angola XX. mendea)
# [[Vera Daves]] ekonomialaria, ministroa (Angola 1984)
# [[Catherine Austin Fitts]] bankaria (AEB 1950)
# [[Marjorie Rice]] matematikaria (AEB, 1923-2017)
# [[Liliana Colanzi]] idazle eta editorea (Bolivia, 1981)
# [[Magela Baudoin]] idazle (Bolivia, 1973)
# [[Trementinaireak]] sendatzeko produktu naturalen saltzaile ibiltariak (Katalunia XIX. mendea-XX. mendea)
# [[Eloísa del Pino Matute]] zientzialari soziala, ikertzailea (Espainia XX. mendea)
# [[María Luisa López Grigera]] filologoa (Coruña 1926)
# [[Paula Dapena Sánchez]] futbolaria (Pontevedra 1996)
# [[ASPEGI elkartea]] emakume profesionalena, enpresariena (Gipuzkoa 1998)
# [[Sari Arponen]] medikua (Finlandia 1977)
# [[Carolina Iglesias]] umoregilea, gidoilaria, youtuberra (Coruña 1993)
# [[Berta Collado]] kazetaria, aurkezlea (Toledo 1979)
# [[Yola Mamani]] komunikatzailea (Bolivia, 1984)
# [[Hélène Dutrieu]] txirrindulari, hegazkinlari (Belgika-Frantzia, 1877-1961)
# [[Virginia Ayllón]] idazle (Bolivia, 1958)
# [[Begonya Pozo]] idazlea (Valentzia 1974)
# [[Carmelina Sánchez-Cutillas]] idazlea (Madril 1921- Valentzia 2009)
# [[Beatriu Civera]] idazlea (Valentzia 1914-1995)
# [[Ana María Ibars]] idazlea, maistra (Valentzia 1892-1965)
# [[Raquel Payá]] pedagogoa (Valentzia 1919-1972)
# [[Alison Spedding]] antropologoa (Ingalaterra/Bolivia, 1962)
# [[Margaret W. Rossiter]] emakumeen historialaria ( AEB 1944)
# [[Maria Beneyto]] idazlea, poeta (Valentzia 1925-2011)
# [[María Villén]] 2. Errepublikako maistra (Burgos 1871-Valentzia 1961)
# [[Lindaura Anzoátegui]] idazle (Bolivia, 1846-1898)
# [[Yolanda Bedregal]] poeta (Bolivia, 1913-1999)
# [[María Virginia Estenssoro]] poeta (Bolivia, 1902-1970)
# [[Hilda Mundy]] poeta (Bolivia, 1912-1980)
# [[Concha Peña Pastor]] bigarren errepublikako maistra eta abokatua (Ciudad Real, 1906-Panama, 1960)
# [[Elpidia Polo Ovejas]] bigarren errepublikako maistra errepresaliatua (Valladolid, 1890-Madrid, 1988)
# [[Carmen Valero Gimeno]] bigarren errepublikako maistra eta pedagogo errepresaliatua (Silla, 1893-1962)
# [[Rosa Menéndez]] zientzialaria, 1. emakumea CSIC burua (Asturias 1956)
# [[Dulceida]] interneteko ospetsua (Bartzelona, 1989)
# [[Juana Macías]] film-zuzendaria, gidoilaria (Madril 1971)
# [[Brisa Fenoy]] musikaria, DJ, modeloa (Cádiz 1991)
# [[María Vargas Montoya]] enologoa (Haro 1971)
# [[María Vargas Fernández]] flamenko abeslaria (Cádiz 1947)
# [[Laura Alonso Cancho]] poeta (Santander 1978)
# [[Dina Abouzeid Sariñena]] badminton entrenatzailea (Zaragoza 1979)
# [[Agostina Burani]] saskibaloi jokalaria ( Argentina 1991)
# [[Carmen Ybarra Careaga]] enpresaburua, markesa (Espainia 1963)
# [[María José Álvarez Mezquíriz]] EULEN enpresaburua (Bilbo 1957)
# [[Margaret H. Wright]] matematikaria (AEB, 1944)
# [[Katharine Way]] fisikaria (AEB, 1902-1995)
# [[Paola Velasco Pinedo]] Boliviako 1. emakume piloto komandantea (1988)
# [[Xian (aktibista)]] LGTB aktibista (Txina, ?)
# [[Laura Hojman]] gidoilaria, film zuzendaria (Sevilla 1981)
# [[Bibisara Assaubayeva]] xake jokalaria (Kazakhstan 2004)
# [[Anne L'Huillier]] fisika atomikoko irakaslea (Frantzia/Suedia 1958)
# [[Tamara Rojo]] datzaria, koreografoa (kanada/Espainia 1974)
# [[Elena S. Sánchez]] kazetaria (Toledo 1979)
# [[Patricia Pardo]] kazetaria (Galizia 1983)
# [[Sonsoles Ónega]]kazetaria, idazlea (Madril 1970)
# [[Cristina Ónega]] kazetaria (Madril 1975)
# [[Tatiana Afanásieva]] matematikari eta fisikaria (Ukraina-Herbereheak, 1876-1964)
# [[Lilli Suburg]] kazetaria (Estonia, 1841-1930)
# [[Esther Szekeres]] matematikaria (Hungaria-Australia, 1910-2005)
# [[Irene Falcón|Irene Falcon]] kazetaria, Dolores Ibarruriren idazkaria (Madril, 1907-1999)
# [[Enriqueta O'Neill|Enriqueta O´Neill]] aktore eta idazlea (Madril, 1909-Bartzelona, 1972)
# [[Encarnación Fuyola Miret]] Bigarren errepublikako maistra (Huesca, 1907-Mexiko, 1982)
# [[Anoka Primrose Abeyrathne]] kontserbazionista, gizarte ekintzailea (Sri Lanka, 1991)
# [[Mar Abad]] kazetaria (Almeria 1972)
# [[Marion Koopmans]] albaitaria, birologoa (Herbehereak 1956)
# [[Carme Valls]] mediku eta politikaria (Bartzelona,' 1945)
# [[Anne Anderson]] ilustratzailea (Eskozia, 1874 - 1930)
# [[Eva Furnari|Eva Furmari]] ilustratzailea (Erroma, 1948)
# [[Matilde Hidalgo]] mediku, poeta, sufragista (Ekuador 1889-1974)
# [[Eva Soriano]] komediantea, aurkezlea (Tarragona 1970)
# [[Cecilia Ansaldo]] idazlea (Ekuador 1949)
# [[Melissa Lucio]] heriotza zigor polemikoan kondenatua (AEB 1968)
# [[Carmen Barbarà]] komikigilea eta irudigilea (Bartzelona, 1933)
# [[Amelia Bauerle|Amelia Banerle]] komikigilea (Londres, 1873-1916)
# [[Pauline Baynes]] liburu ilustratzailea (Sussex, 1922-2008)
# [[ Pamela Adie]] LGBT aktibista (Nigeria, 1984)
# [[ Christine Ahn]] Bakearen aldeko aktibista (Hego Korea, XX. mendea)
# [[Celia Viñas]] poeta, pedagogoa (Lleida-Almeria, 1915-1954)
# [[Chipita Rodriguez]] heriotza zigorrez urkatua eta 100 urtera barkatua (AEB 1799-1863)
# [[Elsa Beskow]] idazlea eta ilustratzailea (Suedia, 1874-1953)
# [[Mary Agnes Chase]] botikaria eta ilustratzailea (EEBB, 1869-1963)
# [[María Conejo]] ilustratzailea (Mexiko, 1958)
# [[Eréndira Derbez]] ilustratzailea, idazlea (Mexiko, 1991)
# [[Kate Greenaway]] ilustratzailea, idazlea (Londres, 1846-1901)
# [[Elizabeth Shippen Green]] ilustratzailea (EEBB, 1871-1954)
}}
==='''Berriak 2023''' ('''urtarrila''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Ainhoa Elorriaga]] ef--'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Busturia, 1980)
# [[Aiora Zabala]] ----'''SORTUA''' zientzialaria (1982)
# [[Alazne López]] --ef'''SORTUA''' dantzaria (Bilbo, 1993-Alemania, 2015)
# [[Ana Borderas]] ef--''SORTUA''' kazetaria, irrati-esataria (Eibar, 1962)
# [[Anna Fernandez de Paco]] ef--'''SORTUA''' zinemagilea (Bartzelona, 1981)
# [[Belén Balerdi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1937-1982)
# [[Berenice Lopez Reyes]] ef--'''SORTUA''' enpresaburua (Mexiko, 1989)
# [[Bonifacia Zuazola]] efef'''SORTUA''' erraketista (Azkoitia, 1915-2012)
# [[Consuelo Osa]] efef'''SORTUA''' erraketista Mutriku (1922-2015)
# [[Durangoko Emakumeen Kartzela]] '''SORTUA''' (1939-1940)
# [[Eladia Balerdi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1942-1997))
# [[Garbiñe Balerdi]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1935)
# [[Garbiñe Ortega]] ----'''SORTUA''' zinema komisarioa (Gasteiz, 1981)
# [[Gloria Agirrezabalaga]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1922)
# [[Ignacia Idoate Iragui]] efef'''SORTUA''' moja (Orikain, 1900 - Madril, 1975)
# [[Iñasi Illarramendi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Zarautz, 1919-2005)
# [[Josefa Egaña]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1923)
# [[Juncal Alzugaray]] ef--'''SORTUA''' Fisioterateupa eta asmatzailea (Bilbo, 1981)
# [[Justa Domínguez de Vidaurreta e Idoy]] efef'''SORTUA''' moja (Azpeitia, 1975- Madril, 1958)
# [[Koldobike Gezala]] efef'''SORTUA''' erraketista (Lezo, 1917)
# [[Marcelina Zabala]] efef'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1923)
# [[Margarita Arenaza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Arrasate, 1925-Fuengirola, 2019)
# [[Mari Beraza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Anoeta, 1929 -Mexiko, 1986)
# [[Maria Josefa Navascues]] efef'''SORTUA''' erraketista (Errenteria, 1924-2011)
# [[Maria Teresa Egaña]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1925)
# [[Mercedes Agirrezabalaga]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Irura, 1928)
# [[Mercedes Zubikaray]] efef'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1920-1983)
# [[Merche Olabe]] ef--'''SORTUA''' margolaria (Bilbo, 1957)
# [[Milagros Uranga]] efef'''SORTUA''' erraketista (Mutriku, 1918-1992)
# [[Pilar Zabala]] efef'''SORTUA''' erraketista (Deba, 1926-1945)
# [[Rafaela Etxaniz]] efef'''SORTUA''' erraketista (Azkoitia, 1926-213)
# [[Saelia Aparicio]] ----'''SORTUA''' artista (Valladolid, 1982)
# [[Victoriana Aizpuru]] ef--'''SORTUA''' erraketista (Errezil, 1919)
# [[Zornotzako Emakumeen Kartzela]] '''SORTUA''' (1938-1947)
# [[Ada Hitchins]] kimikaria (Ingalaterra, 1891-1972)
# [[Adèle Esquiros]] Frantziako idazle eta kazetari feminista (1819-1886)
# [[Africa González Fernández]] medikua, inmunologoa (Madril 1962)
# [[Agrippina Vagánova]] ballet-maistra (Errusia, 1837-1951)
# [[Aïcha Chenna]] emakume eskubideen aktibista (Maroko 1941-2022)
# [[Aída Gómez]] dantzaria (Madril, 1967)
# [[Aida Pierce]] komediantea (Mexiko, 1956)
# [[Ainhoa Sanz Rodríguez|Ainhoa Sanz]] mendi korrikalaria (Urretxu, 1989)
# [[Alba Gutiérrez]] dantzaria, aktorea ( Madril 1994)
# [[Alice H. Parker]] asmatzailea (EEBB 1895-1920)
# [[Alicia Barrié]] vedettea (Txile 1915- AEB 2002)
# [[Alicia Vignoli]] vedettea (Lima 1911-Argentina 2005)
# [[Almudena Ariza]] korrespontsala (Madril, 1963)
# [[Alyson Eckmann]] aktorea (AEB 1990)
# [[Amalia Iglesias]] idazlea, poeta (Menaza, 1962)
# [[Ana Goya]] dantzaria, aktorea (Iruñea 1962)
# [[Ana José Cancio]] kazetaria (Palentzia 1960)
# [[Ana Orantes]] genero-indarkeriaren biktina (Granada 1937-1997)
# [[Ana Rujas]] aktorea (Madril 1989)
# [[Angela Burdett-Coutts]] filantropoa, pintura-bildumagilea (Londres, 1814-1906)
# [[Ángela T. Leiva Sánchez]] botanikaria (Kuba 1948-2014)
# [[Àngels Ribé]] artista kontzeptuala (Bartzelona 1943)
# [[Anna Jaclard]] Errusiar sozialista eta feminista iraultzailea (1843 - 1887)
# [[Anna Maurizio]] biologoa (Suitza 1900-1993)
# [[Annie Oakley]] tiratzailea (AEB, 1860-1926)
# [[Antonia Gimeno Travesset]] saskibaloi jokalaria eta entrenatzailea (Bartzelona, 1941)
# [[Antonia Torre Yela]] 14. arrosa. Fusilatua (Madril, 1922-1940)
# [[Asha Lul Mohamud Yusuf]] poeta (Somalia, XX. mendea)
# [[Azucena Hernández]] aktorea (Sevilla 1960-Guadalajara 2019)
# [[Barbara Navarro]] legelaria, CEO (Madril 1974)
# [[Bélgica Adela Mirabal]] biziraun zuen Mirabal ahizpa bakarra (Dominikar Errepublika, 1925-2014)
# [[Belle Starr]] Mendebaldeko bidelapurra (AEB, 1848-1889)
# [[Beth (abeslaria)]] (Bartzelona 1981)
# [[Bianca Ceva]] erresistentziaren kidea (Italia, 1897-1982)
# [[Blanche Lefebvre]] 1871ko Parisko Komunako ekintzailea
# [[Carmen Amaya]] dantzaria (Bartzelona, 1918-1963)
# [[Carmen Iglesias]] historialaria (Madril 1942)
# [[Carmen Olmedo Checa]] politikaria (Malaga 1949-2015)
# [[Carmen Ruiz-Tilve]] idazlea (Oviedo 1941)
# [[Carol-Ann Duffy]] poeta (E.B. 1955)
# [[Catherine Allard]] dantzaria (Belgika/Katalunia, 1960)
# [[Cathy Hackl]] futurista teknologikoa ( XX. mendea)
# [[Cecilia Bartolomé]] film-zuzendaria (Alacant 1940)
# [[Celia Correas de Zapata]] idazlea (Argentina 1933-AEB 2022)
# [[Charo (abeslaria)]] dantzaria, aktorea (Murtzia 1941-)
# [[Claire Démar]] kazetari eta feminista frantziarra (1799-1833)
# [[Clara Jiménez Cruz]] kazetaria (Madril 1989)
# [[Claude-Hélène Perrot]] historialaria (Frantzia 1928-2019)
# [[Claudia Piñeiro]] idazlea (Argentina 1960)
# [[Colette Rabaté]] hispanista (Frantzia 1950)
# [[Cristina Olea]] korrespontsala (Vigo, 1982)
# [[Dalila Ennadre]] zinema-zuzendaria (Maroko 1966- Paris 2020)
# [[Dalilah]] dantzaria (Madril 1936-2001)
# [[Danica McKellar]] Matematikaria, aktorea (AEB, 1975)
# [[Daniela Blume]] kazetaria (Mataro 1990)
# [[Daphne Oram]] musikagilea (Erresuma Batua, 1925-2003)
# [[Daria Bertolani Marchetti]] erresistentziaren kidea (Italia, 1919-1994)
# [[Delia del Carril]] margolaria (Argentina, 1884-1989)
# [[Désirée Gay]] kazetari eta feminista frantziarra (1810-1890)
# [[Diana Vishneva]] dantzaria (Errusia, 1976)
# [[Dolores Medio]] idazlea (Oviedo 1911-1996)
# [[Dolors Comas]] antropologoa eta politikaria (Bartzelona, 1951)
# [[Dorothy E. Smith]] antropologoa (E.B 1946-Kanada 2022)
# [[Dorothy Pitman Hughes]] aktibista (AEB 1938-2022)
# [[Drucilla Cornell]] filosofoa (AEB 1950-2022)
# [[Edith Checa]] kazetari, irrati-esatari (Sevilla, 1957-Madril, 2017)
# [[Elda Emma Anderson]] fisikaria (AEB, 1899-1961)
# [[Elena González Iglesias]] dantzaria, aktorea (Asturias 1991)
# [[Elena Quiroga]] idazlea (Santander 1921-Coruña 1995)
# [[Elizabeth Gertrude Britton]] botanikaria, briologoa (AEB, 1858-1934)
# [[Elvira Andrés]] dantzaria (Espainia, 1958)
# [[Elvira Godás]] maistra errepublikarra (Katalunia, 1917-2015)
# [[Elvira Roca Barea]] idazlea (Malaga 1966)
# [[Enedina Alves Marques]] ingeniari zibila (Brasil, 1913-1981)
# [[Erika Martínez]] poeta (Jaen, 1979)
# [[Ernestina Otero]] maistra (Pontevedra 1890-1956)
# [[Eugenia Balcells]] artista bisuala (Bartzelona 1943)
# [[Eva Ortega Paíno]] kimikaria, ikertailea (Madril, 1972)
# [[Felicita Ferrero]] erresistentziaren kidea (Italia, 1899-1984)
# [[Filomena Dato]] poeta, idazlea (Galizia, 1856-1926)
# [[Flor de Torres Porras]] fiskala (Almeria 1961)
# [[Flora Philip]] matematikaria (Erresuma Batua 1865-1943)
# [[Florence Parpart]] asmatzailea (EE.BB. 1856- ?)
# [[Florencia Pérez Padilla]] dantzaria (Sevilla 1918-Madril 2000)
# [[Frances Haugen]] datu-ingeniaria, informatzailea (AEB 1980)
# [[Francesca Gargallo]] filosofoa, idazlea (Italia 1956- Mexiko 2022)
# [[Gabriela Bravo]] fiskala, politikaria (Valentzia 1963)
# [[Gemma Pasqual i Escrivà|Gemma Pasqual i Escrivá]] katalanez idazten duen idazlea (Valentzia, 1967)
# [[Gertrud Woker]] biokimikaria (Suitza, 1878-1968)
# [[Ginetta Sagan]] erresistentziaren kidea (Italia, 1925-2000)
# [[Gloria Leyland]] dantzaria, esataria (Argentina, XX.mendea)
# [[Godeliève Mukasarasi]] gizarte langilea, aktibista (Ruanda 1959)
# [[Grace Nichols]] poeta (Guyab 1950)
# [[Helen Pickett]] koreografoa (AEB,?)
# [[Helena Corbellini]] idazlea (Uruguai 1959)
# [[Helena Cortesina]] dantzaria, zinegile aitzindaria (Valentzia 1903-Buenos Aires 1984)
# [[Ina Grafl]] botanikaria (Suitza 1915-1970)
# [[Irene Rice Pereira]] artista (AEB 1902-Marbella 1971)
# [[Isabel Pérez Montalbán]] poeta (Córdoba, 1964)
# [[Isla Correyero]] idazlea, poeta (Cáceres, 1957)
# [[Jamie Dantzscher]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1982)
# [[Josefina Triguero Agudo]] Espainiako 1.emakume epailea (Madril 1946-2022)
# [[Joyce Lussu]] erresistentziaren kidea (Italia, 1912-1998)
# [[Juana la Macarrona]] dantzaria (Cádiz 1870-Sevilla 1947)
# [[Júlia Creus Garcia]] dantzaria, aktorea (Tarragona 1994)
# [[Julia Manzanal Pérez]] aktibista errepublikanoa (Madril, 1915-2012)
# [[Julia Reichert]] dokumental-zuzendari (AEB 1946-2022)
# [[Kae Tempest]] poeta, abeslaria (Inglaterra, 1985)
# [[Kathryn Woolard]] hizkuntza-antropologoa (AEB 1950)
# [[Kenita Placide]] aktibista (Santa Luzia 1978)
# [[La Chunga]] dantzaria (Marseilla, 1938)
# [[La Malena (dantzaria)]] (Cádiz 1877-Sevilla 1956)
# [[Laura Escanes]] modeloa (Bartzelona 1996)
# [[Laura Palmés]] kazetaria (Bartzelona, 1954-2011)
# [[Laura Pinillos]] vedettea (Espainia 1900-Madril 1970)
# [[Lina Merlin]] erresistentziaren kidea (Italia, 1887-1979)
# [[Lola Greco]] dantzaria, koreogarfoa (Madril 1964)
# [[Louisa Aldrich-Blake]] medikua (Chingford, 1865 – 1925)
# [[Louise Colet]] Frantziako olerkaria (1810-1876)
# [[Lourdes García Campos]] kazetaria (Madril 1975)
# [[Lucero Tena]] dantzaria,kriskitin jotzailea (Mexiko, 1938)
# [[Lucy Weston Pickett]] kimikaria (AEB, 1904-1997)
# [[Luisa Esteso]] aktore komikoa (Valentzia 1906- Madril1986)
# [[Luisa Isabel Álvarez de Toledo]] dukesa eta idazlea (Estoril, 1936-Sanlúcar de Barramenda, 2008)
# [[Lupe Serrano]] dantzaria (Txile, 1930)
# [[Manuela Garín Pinillos]] matemtikaria (Asturias-Mexiko, 1914-2019)
# [[Manuela Manzanares]] arbista, idazlea (Ciudad Real 1910 -AEB 2004)
# [[Margarita García Robayo]] idazlea (Kolonbia 1980)
# [[Marguerite Williams]] geologoa (AEB, 1895-1991)
# [[María Alaniako]] enperatriza (Georgia1050-Bizanzio 1118?)
# [[Maria Branyas Morera]] superehunurtekoak (San Frantzisko/Katalunia 1907)
# [[María Cabrera]] akrobata, lehenengo emakume ijito ezaguna espainian (1467-Guadalajara, 1527)
# [[Maria Cosway]] artista (Italia 1760 -1838)
# [[María Eloy-García|María Eloy-Garcia]] idazle, poeta (Málaga, 1972)
# [[María Ignacia Rodríguez de Velasco]] aktibista (Mexiko, 1778-1850)
# [[María López García]] hockey-jokalaria (Asturias 1990)
# [[María Muñoz]] irrati-esataria (Argentina 1968-2003)
# [[Maria Ossowska]] Filosofoa (Varsovia, 1896-1974)
# [[María Peláe]] kantautorea (Malaga 1990)
# [[María Teresa Mirabal]] ekintzaile politikoa (Dominikar Errepublika, 1935-1960)
# [[Marie Guy-Stéphan]] dantzaria (Paris 1818-1873)
# [[Marina Semiónova]] dantzaria (Errusia, 1908-2010)
# [[Mariola Cubells]] kazetaria (Valentzia 1967)
# [[Marjorie Hyams]] jazz musikaria, bibrafonista (AEB 1920-2012)
# [[Marsha Blackburn]] politikaria (AEB 1952)
# [[Marta Agudo]] poeta (Madril, 1971)
# [[Maruchi Fresno]] aktorea (Madril 1916-2003)
# [[Mercedes Ballesteros]] idazlea ( Madril 1913-1995)
# [[Mercedes Gaibrois de Ballesteros]] historialaria (Paris 1891-Madril 1960)
# [[Mercedes Marrero]] saskibaloi jokalaria eta nabigazio kapitaina (San Cruz Tenerifekoa, 1961)
# [[Mercedes Olivera Bustamante]] antropologoa (Mexiko 1934-2022)
# [[Milagros Calvo]] epailea (Valladolid 1947)
# [[Minerva Mirabal]] ekintzaile politikoa (Dominikar Errepublika, 1926-1960)
# [[Mireia Sentís]] idazlea (Bartzelona 1947)
# [[Miriam Reyes]] poeta (Ourense, 1974)
# [[Mónica Moro]] publizista, zuzendari-nagusia (Madril, 1974)
# [[Montserrat Domínguez]] kazetaria (Madril 1963)
# [[Montserrat Galcerán]] aktibista (Bartzelona, 1946)
# [[Montserrat Soliva Torrentó]] zientzialaria (Katalunia, 1943-2019)
# [[Nannette Streicher]] musikagilea, piano-jolea (Alemania 1769-Austria1833)
# [[Natalia Bessmértnova]] dantzaria (Mosku 1941-2008)
# [[Natalia LL]] artista (Polonia 1937-2022)
# [[Natalia Makarova]] dantzaria (Errusia, 1940)
# [[Nina Timofeeva]] dantzaria (Errusia 1935-Israel 2014)
# [[Noemí Galera]] OT zuzendaria (Bartzelona 1967)
# [[Noni Benegas]] idazlea (Argentina 1951)
# [[Norma Barbolini]] erresistentziaren kidea (Italia, 1922-1993)
# [[Núria Bendicho Giró|Nuria Bendicho]] idazlea (Bartzelona, 1995)
# [[Nuria Oliver]] telekomunikazio ingeniaria (Alacant 1970)
# [[Odette Roy Fombrun]] sufragista (Haiti 1917-2022)
# [[Olga Lepeshínskaya]] dantzaria (Errusia 1941-2008)
# [[Olga María Ramos]] kupletista, musikagilea (Madril 1947)
# [[Olga Ramos (abeslaria)]] (tenerife, 1932)
# [[Olga Ramos (aktorea)]] kupletista (Badajoz 1918-Madril 2005)
# [[Paloma del Río]] kazetaria (Madril 1960)
# [[Pastora Galván]] dantzaria (Sevilla 1980)
# [[Patria Mirabal]] ekintzaile politikoa (Dominikar Errepublika, 1924-1960)
# [[Patricia Guerrero (dantzaria)]] (Granada 1990)
# [[Patrizia Reggiani]] hiltzailea (Italia, 1948)
# [[Pilar de la Oliva]] epailea (Valentzia 1956)
# [[Radhya Al-Mutawakel]] Giza eskubide aktibista (Yemen 1967)
# [[Ramona Maneiro]] aitzindaria (Coruña, 1961)
# [[Rosa Durán]] dantzaria (Cádiz 1922-Madril 1999)
# [[Rosario Guerrero]] dantzaria (Madril XIX. mendea-1960)
# [[Rosemary Radford Ruether]] filosofoa (AEB 1936-2022)
# [[Rossana Rossanda]] erresistentziaren kidea (Italia, 1924-2020)
# [[Sabela Arias Castro]] historietagilea (Lugo, 1969)
# [[Sara Rancaño]] korrespontsala (Bartzelona, 1984)
# [[Sarah Mardini]] igerilaria, errefuxiatuen aldeko aktibista kriminalizatua (Siria, 1995)
# [[Shadi Sadr]] abokatu, aktibista (Iran 1974)
# [[Sharon Presley]] psikologoa (AEB 1943-2022)
# [[Silvia Barrera Ibáñez]] zibersegurtasun aditua, kriminologoa (Madril 1977)
# [[Soledad Antelada Toledano]] hackerra (Argentina 1977)
# [[Soledad Cazorla]] fiskala (Lareche 1955-Madril2015)
# [[Sophie Freud]] psikologoa, idazlea (Austria 1924-AEB 2022)
# [[Stella Cunliffe]] estatistikaria (Erresuma Batua, 1917-2012)
# [[Suzanne Voilquin]] kazetari frantziarra eta saint simonista (1801-1876)
# [[Teresa Burga]] artista (Perú, 1935-2021)
# [[Teresa Freixes]] legelaria (LLeida 1950)
# [[Teresa Perales]] igerilaria (Zaragoza 1975)
# [[Tina Anselmi]] erresistentziaren kidea (Italia, 1927-2016)
# [[Verónica Pascual Boé]] ingeniaria, CEO (Burgos 1979)
# [[Vicky Gómez]] dantzaria (Salamanca 1988)
# [[Victoria Pinillos]] vedettea (Espainia ?- Madril ? )
# [[Victorina Vila Badia]] maistra errepublikarra (Lleida, 1883-1962)
# [[Violeta la Burra]] abeslaria, dantzaria, aitzindaria (Sevilla, 1936-2020)
# [[Virxinia Pereira Renda]] idazlea (Pontevedra 1884-Madril 1969)
# [[Yolanda Ramos]] aktorea (Bartzelona 1968)
# [[Zar Amir Ebrahimi]] aktorea (Iran 1981)
# [[Zeba Islam Seraj]] biologo molekularra (Bangladesh, 1958)
}}
==='''Berriak 2022''' ('''abendua''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Lourdes Herrasti]] ef--'''SORTUA''' antropologoa (Aretxabaleta, 1958)
# [[Marie-José Basurco]] ----'''SORTUA''' idazlea (Donibane Lohitzune, 1947)
# [[Uxue Kerejeta]] ----'''SORTUA''' musikaria (Zumarraga, 1999)
# [[Felisa Libano]] efef'''SORTUA''' pandero jotzailea (Plentzia, 1917-2000)
# [[Esperanza Nuere]] ----'''SORTUA''' margolaria (Bilbo, 1935)
# [[Nadia Hindi Mediavilla]] ----'''SORTUA''' ikertzailea (Bagdad, 1977)
# [[Betisa Ojanguren]] ----'''SORTUA''' Nafarroako Unibertsitate Publikoko irakaslea (Barakaldo, 1978)
# [[Ainhize Belar]] ef--'''SORTUA''' eskalatzailea (Atxondo, 2006)
# [[Miren Urbieta Vega]] ----'''SORTUA''' abeslaria, musikaria (Donostia, 1983)
# [[Begoña Uriarte]] ----'''SORTUA''' piano-jotzailea (Bilbo, 1937)
# [[Dioni Ardanza]] efef'''SORTUA''' jostuna (Ermua, 1914-Dima, 2005)
# [[Bego Alabazan]] ----'''SORTUA''' ipuin-kontalaria (Bilbo, 1966)
# [[Esperanza López Parada]] poeta (Madril, 1962)
# [[María Vázquez Suárez]] maistra, fusilatua (1874-1936)
# [[Kavita Ramdas]] zientzialaria (India, 1963)
# [[Cécile La Grenade]] politikaria, zientzialaria (Grenada, 1952)
# [[Eva Syková]] neurozientzialaria (Txekia, 1944)
# [[Sikivu Hutchinson]] idazlea, ekintzailea (AEB, 1961)
# [[Soumya Swaminathan]] medikua, pediatra eta zientzilaria (India, 1959)
# [[Victoria Ocampo]] idazle, itzultzaile, filantropoa (Argentina 1890-1979)
# [[Marie-Léonide Charvin "Agar"]] Aktore frantziarra eta communarde (1832-1891)
# [[Lorena Conde]] aktore, poeta (Galizia, 1980)
# [[Francisca Herrera Garrido]] idazlea (Galizia, 1869-1950)
# [[Olga Gallego]] historialaria, artxibozaina, idazlea (Galizia, 1923-2010)
# [[Mercedes Romero Abella]] maistra exekutatua (Coruña, 1907-Aranga, 1936)
# [[Marga do Val|Marga Do Val]] itzultzailea eta aktorea (Vigo, 1964)
# [[Sufia Kamal]] feminista (Banglades, 1911-1999)
# [[Oksana Omeliánchik]] ukraniar-sobietar gimnasta (1985)
# [[Laila Ripoll]] antzerkigilea, zuzendaria (Madril, 1964)
# [[Concha Cuetos]] aktorea (Madril, 1944)
# [[Cristina Torres]] aktorea (Madril, 1963)
# [[Pilar Torres]] aktorea (Madril, 1962)
# [[Elisa Montés]] aktorea (Granada, 1934)
# [[Teresita Silva]] aktorea (Valentzia 1911-Madril 1960)
# [[Analia Gadé]] aktorea (Argentina, 131-Madril 2019)
# [[Marisol Ayuso]] aktorea (Madril, 1943)
# [[Eugenia Roca]] aktorea (Bartzelona, 1928-2010)
# [[Encarna Abad]] aktorea (Espainia,1927)
# [[Mara Recatero]] zuzendaria (Espainia, ?)
# [[Lola Membrives]] kantaria,aktorea (Argentina/Espainia, 1885-1969)
# [[María Lado|Maria Lado]] idazlea (Coruña, 1979)
# [[María de las Mercedes Goicoa Fernández|Maria de las Mercedes Goicoa]] pianista (Coruña, 1928-2022)
# [[Beatriz Hernanz]] poeta (Pontevedra, 1963)
# [[Mar Bosch Oliveras|Mar Boch Oliveras]] idazlea (Girona, 1981)
# [[Elena Alonso Frayle]] idazlea (Bilbo, 1965)
# [[Pilar Cabot]] idazlea (1940-2017)
# [[Sandra Alonso Villar|Sandra Alonso]] maistra, idazlea (Zamora, 1993)
# [[Toni Acosta]] aktorea, umoregilea (Tenerife, 1972)
# [[Begoña Vargas]] aktorea, modeloa, dantzaria (Madril, 1999)
# [[Ivana Baquero]] aktorea, modeloa (Bartzelona, 1994)
# [[Mamen García]] aktorea (Valentzia, 1947)
# [[Nuria Herrero]] aktorea, dantzaria (Valentzia, 1987)
# [[Hurtado ahizpak]] aktore hirukotea (Espainia, 1979-1994)
# [[Paloma Hurtado]] vedettea,aktorea (Madril, 1946)
# [[Fernanda Hurtado]] aktorea (Madril, 1947)
# [[Teresa Hurtado]] aktorea (Madril, 1947)
# [[Mary Carrillo]] aktorea (Toledo, 1919-Madril 2009)
# [[Sara Moro]] gimnasta artistikoa (Mexiko, 1984)
# [[Elisa Herrero Uceda|Elisa Herrero]] poeta (Caceres, 1957-Madril, 2020)
# [[Blanca Andreu]] poeta (Coruña, 1959)
# [[Ana Merino]] poeta, komikigilea (Madril, 1971)
# [[Maria Bassó]] aktorea (Espainia,1901-Madril,1992)
# [[Esperanza Navarro]] aktorea (Espainia, 1928-1978)
# [[Eloísa Muro]] aktorea (Madril, 1894-1979)
# [[María Asquerino]] aktorea (Madril, 1925-2013)
# [[Pilar Millán Astray]] idazlea, espioia (Coruña 1879-Madril 1949)
# [[Mayra Gómez Kemp]] aurkezlea, kantaria, aktorea (Kuba, 1948)
# [[Velia Martínez]] aktorea (AEB, 1920-1993)
# [[María Durán]] aurkezlea, kantaria (Madril, 1946)
# [[Beatriz Escudero]] aktorea, kantaria (Asturias, 1950)
# [[Acuario hirukotea]] pop musikariak (Espainia, 1976-1980)
# [[Marián Flores]] idazkaria, aurkezlea (Madril, 1957)
# [[María Casal]] aurkezlea,aktorea, (Madril, 1958)
# [[Cristina Corral Soilán]] kazetaria, idazlea, irakaslea (Lugo, 1976)
# [[Mary Paz Pondal]] aktorea (Asturias, 1942)
# [[Mercedes Prendes]] aktorea (Asturias,1903-Madril,1981)
# [[Milagros Leal]] aktorea (Madril, 1902-1975)
# [[Ana Mariscal]] aktore, zuzendari, ekoizle (Madril, 1923-1995)
# [[Loreto Prado]] aktorea (Madril, 1863-1943)
# [[Consuelo Berlanga]] kazetaria (Kordoba, 1955)
# [[Irma Soriano]] kazetaria (Jaen, 1963)
# [[María Teresa Campos]] kazetaria (Tetuan/Malaga, 1941)
# [[Paula Malia]] aktorea (Bartzelona, 1990)
# [[Silma Lopez]] aktorea (Madril, 1991)
# [[Teresa Riott]] aktorea (Bartzelona, 1990)
# [[Barbara Mestanza]] zuzendaria (Bartzelona 1990)
# [[Inés de León]] zuzendaria (?, XX.mendea)
# [[Carmen Carbonell]] aktorea (Bartzelona, 1900)
# [[Belen Macias]] gidoilaria, zuzendaria (Tarragona, 1968)
# [[Vicky Peña]] aktorea (Bartzelona, 1954)
# [[Miranda Gas]] aktorea (Madril, 1985)
# [[Anna Maleras]] dantzaria (Bartzelona, 1940)
# [[Carlota Ferrer]] aktorea, korografoa (Madril, 1976)
# [[Emma Maleras]] dantzaria, koreografoa (Bartzelona, 1919-2017)
# [[Elena Frías de Chávez]] politikaria eta maistra (Venezuela, 1935)
# [[Rita Sargsyan]] maistra (ARmenia, 1962-2020)
# [[María Xosé Agra Romero]] filosofoa (Santiago de Compostela, 1956)
# [[Montse Barderi Palau]] idazlea eta filosofoa (SAbadell, 1969)
# [[María Canosa]] ingeniaria, idazlea, aurkezlea (Galizia, 1978)
# [[Carmen Borrego]] telebista saio-zuzendaria (Malaga, 1966)
# [[Marisa Abad]] aurkezlea (Alacant, 1947)
# [[Nuria Roca]] aktorea, aurkezlea, idazlea (Valentzia, 1972)
# [[Rocío Carrasco]] aurkezlea (Madril, 1977)
# [[Isabel Borondo]] aurkezlea (Madril, 1948)
# [[Lola Martínez (esataria)]] esataria (Murtzia, XX. mendea)
# [[Mónica Randall]] aktore, aurkezlea (Bartzelona, 1942)
# [[Luciana Wolf]] abeslaria (Zaragoza, 1946)
# [[Lola Rodríguez Aragón]] soprano, maistra (Logroño, 1910-Iruñea 1984)
# [[Elisabeth Schumann]] sopranoa, maistra (Alemania 1888-AEB, 1952)
# [[Neus Campillo Iborra]] filosofoa eta idazlea (Valentzia, 1945)
# [[Carolina del Olmo]] filosofoa (Madril, 1974)
# [[Ana Marta González (filosofoa)|Ana Marta Gonzalez]] filosofoa (Ourense, 1969)
# [[Emma Vilarasau]] aktorea (Bartzelona, 1969)
# [[Faustina Pignatelli]] fisikaria, matematikaria (Italia, 1705-1769)
# [[Toshiko Yuasa]] fisikaria (Japonia-Frantzia, 1909-1980)
# [[Ana Higueras]] sopranoa (Madril, 1944)
# [[Marie Fillunger]] sopranoa (Austria, 1850-Suitza 1930)
# [[Eugenie Schumann]] piano-jolea (Alemania, 1851-Suitza 1938)
# [[Rocío Orsi|Rocio Orsi]] filosofoa, saiakeragilea (Madril, 1976-2014)
# [[Clara Ramas]] filosofoa, politikaria (Madril, 1986)
# [[Begoña Roman]] filosofoa (Petrel, 1965)
# [[Teresa Cameselle]] idazlea (Coruña, 1968)
# [[Isabel Penagos]] sopranoa (Santander, 1931)
# [[Petra Martínez]] aktorea, zuzendaria (Jaen, 1944)
# [[Olga Margallo]] aktorea, zuzendaria (Madril, 1970)
# [[Marta Soto]] egile-abeslaria (Huelva, 1996)
# [[Carmen Boza]] egile-abeslaria (Cádiz, 1987)
# [[Ana María Sánchez Navarro]] sopranoa (Alacant, 1959)
# [[Sophie Poirier]] Jostuna eta Parisko Komunako communarde (1830-1879)
# [[Victorine Eudes]] Botikaria eta Parisko Komunako communarde (1848-1881)
# [[Malvina Poulain]] Maistra eta Parisko Komunako communarde (1851-1921)
# [[Rachel Félix]] Frantziako aktore tragikoa (1821-1858)
# [[Natalia Kobrynska]] idazlea eta feminista (Ukraina, 1855-1920)
# [[Mylène Flicka|Mulène Flicka]] blogaria eta feminista (Benin, 1996)
# [[Joye Hummel]] gidoilaria (EEBB, 1924-2021)
# [[Atika Locke]] idazlea (EEBB, 1974)
# [[Carla Cordua]] filosofoa (Txile, 1925)
# [[Mercè Otero Vidal]] filosofoa, feminista (Bartzelona, 1947)
# [[Marie-Pauline Soyer]] grabatzailea (Caen, Frantzia, 1786-1871)
# [[Ana Gertrudis de Urrutia Garchitorena|Ane Gertrudis de Urrutia Garchitorena]] margolaria (Cádiz, 1812-1850)
# [[Esmée Bulnes]] dantzaria (Erresuma Batua, 1900-Italia 1986)
# [[Gema Castillo]] dantzaria (Argentina, 1907-1979)
# [[Yoly Saa]] egile-abeslaria (Pontevedra, 1992)
# [[Aurora de Albornoz]] idazlea, poeta (Luarca, 1926 - Madril, 1990)
# [[Newsha Tavakolian|Newsha TAvakolian]] artista (Teheran, 1981)
# [[Pauleta Pamies]] dantzaria (Bartzelona, 1851-1937)
# [[Teresina Boronat]] dantzaria (Katalunia, 1904-1983)
# [[Maria de Avila]] dantzaria (Bartzelona, 1920-Zaragoza 2014)
# [[Lola de Avila]] dantzaria (Guadalajara, 1949)
# [[Claudia Faci]] dantzaria (Espainia, 1966)
# [[Rosita Segovia]] dantzaria (Bartzelona, 1922-2003)
# [[Ana Laguna]] dantzaria (Zaragoza, 1954)
# [[Arantxa Argüelles]] dantzaria (Zaragoza, 1970)
# [[Rosella Hightower]] dantzaria (AEB,1920- Frantzia,2008)
# [[Violette Verdy]] dantzaria (Frantzia,1933-AEB,2016)
# [[Marcia Brown]] dantzaria (AEB,1918-2015)
# [[Cristina Aranda]] dantzaria (Madril, 1976)
# [[Maria Gordon]] geologo, paleontologoa (Eskozia, 1864-1939)
# [[Francisca Meléndez]] margolaria (1770-1825 Cádiz)
# [[María Elisa Quinteros|Maria Elisa Quinteros]] politikaria (Txile, 1981)
# [[Verona van de Leur]] gimnasta (Herbehereak, 1985)
# [[Ruth Brown]] abeslaria (EEBB, 1928-2006)
# [[Nancy Chodorow]] psikoanalistaa(AEB, 1944)
# [[Liubov Jegorova (dantzaria)]] (Errusia 1880-Paris 1972)
# [[Bronislava Nijinska]] dantzaria (Errusia 1891-AEB 1972)
# [[Margarita Wallmann]] dantzaria (Alemania 1904- Monako 1992)
# [[Victoria Garabato]] dantzaria (Argentina XX. mendea)
# [[Susana Agüero]] dantzaria (Arhentina 1944-2012)
# [[Mercedes Quintana]] dantzaria (Argentina, 1910-1996)
# [[Dora del Grande]] dantzaria (Argentina, 1909-1966)
# [[María Ruanova]] dantzaria (Argentina 1922-2016)
# [[Inés Malinow]] idazlea (Argentina, 1922-1989)
# [[Ana Itelman]] dantzaria (Txile 1927-Argentina, 1989)
# [[Sole Giménez]] abeslaria (Paris/Murtzia, 1963)
# [[Rafaela López Aguado de Rayón]] independentziaren aldeko heroina (Mexiko, 1754-1822)
# [[Rita Pérez de Moreno]] independentziaren aldeko heroina (Mexiko, 1779-1861)
# [[Montserrat Galí Boadella]] historialaria (Mexiko, 1947)
# [[Lida Martinoli]] dantzaria (Argentina 1914-1994)
# [[Yelena Smirnova]] dantzaria (Errusia 1888-Argentina 1934)
# [[Hanya Holm]] dantzaria (Alemania 1893-AEB 1992)
# [[Marilú Marini]] dantzaria (Argentina 1940)
# [[Iris Marga]] dantzaria (Italia 1901-Argentina 1997)
# [[Renate Schottelius]] dantzaria (Alemania 1921-Argentina 21998)
# [[Agnes de Mille]] dantzaria (AEB 1905-1993)
# [[Ana María Stekelman]] dantzaria (Argentina 1944)
# [[Nieves Herrero Cerezo]] kazetaria (Madril 1957)
# [[Inés Ballester]] kazetaria (Castelló 1958)
# [[Edith Ditmas]] liburuzaina, idazlea (Ingalaterra, 1896-1986)
# [[Aurora Bernárdez]] itzultzailea (Argentina 1920-Frantzia 2014)
# [[Edith Aron]] itzultzailea (Alemania 1923-Londres 2020)
# [[Ugné Karvelis]] itzultzalea (Lituania 1935-Paris 2002)
# [[Carol Dunlop]] itzultzailea (AeB 1946, Frantzia 1982)
# [[Elena Garro]] idazlea (Mexiko, 1916-1998)
# [[Amalia Kahana - Carmon]] idazlea (Israel, 1926-2019)
# [[Félicie de Fauveau]] eskultorea (Italia, 1802-1886)
# [[Louise-Joséphine Sarazin de Belmont]] margolaria (Versalles, 1790- Paris, 1870)
# [[Thérèse Eléonore Lingée]] diseinatzailea, grabatzaile (Paris, 1753-1833)
# [[María Josefa Ascargorta y Rivera]] margolaria eta irakaslea (Madril, 1800-1850)
# [[Maria Luisa Marchori]] margolaria (Madril, 1801-1900)
# [[Chellsie Memmel]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1988)
# [[Bárbara María Hueva]] margolaria (Madril, 1733-1772)
# [[María del Olmo Ibáñez|María del Olmo Ibañez]] artxibozaina, idazlea, historialaria (Alacant, 1965)
# [[Amparo Dávila]] idazlea, poeta (Mexiko, 1928-2020)
# [[Maria Bashir]] Afganistaneko 1. emakumezko fiskala (1970)
# [[Christina Lamb]] kazetaria (Londres, 1965)
# [[Nujeen Mustafa]] aktibista errefuxiatua (Siria, 1999)
# [[Cecilia McDowall]] musikaria (Londres, 1951)
# [[Luzmaría Jiménez Faro]] idazlea (Madril, 1937-2015)
# [[Marina de Castarlenas]] idazlea (Bartzelona, 1900-1974)
# [[Clara Corral]] idazlea (Galizia, 1847-1908)
# [[Salomėja Nėris]] idazlea (Lituania, 1904-1945)
# [[Helena Paz Garro]] idazlea (Mexiko, 1939-2014)
# [[Isabela Corona]] aktorea (Mexiko, 1913-1993)
# [[Olivia Teroba]] idazlea (Mexiko, 1988)
# [[Andrea Muriel]] idazlea (Mexiko, 1988)
# [[Misty Copeland]] dantzaria (AEB, 1982
# [[Inmaculada Aguilar]] dantzaria (Kordoba, 1958)
# [[Mercedes Alfonso]] dantzaria (Espainia, ? )
# [[Rocío Aragón]] dantzaria (Cádiz1925-Madril 2018)
# [[Dores André]] dantzaria (Galizia 1958)
# [[Else Granheim]] liburuzaina (Norvegia 1926-1999)
# [[Carmen Magallón]] fisikaria (Aragoi, 1951)
# [[Baya Hocine]] ekintzaile independentista aljeriarra (1940 - 2000)
# [[Houda Benyamina]] film-zuzendari eta gidoilari frantsesa (1980)
}}
==='''Berriak 2022''' ('''azaroa''')===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Maria Bengoetxea]] efef'''''SORTUA''''' euskaltzalea, hizlaria (Ermua, 1906 - Zornotza, 2006)
# [[Justi Arenaza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Arrasate, 1919-2000)
# [[Miren Arenaza]] efef'''SORTUA''' erraketista (Arrasate, 1915 - 2003)
# [[Ane Elordi]] ef--'''''SORTUA''''' kazetaria, irakaslea, KORRIKAko koordinatzailea (Zornotza, 1991)
# [[Isolina Pliego]] ----'''SORTUA''' maistra (Iruñea, 1886-Lodosa, 1968)
# [[Ángela Alonso|Angela Alonso]] ef--'''SORTUA''' maistra (Lerin, 1899-Iruñea, 1986).
# [[Oskia Ugarte]] ----'''SORTUA''' artearen historialaria eta kudeatzailea (Iruñea, 1978)
# [[Elisa Arteta]] ef--'''SORTUA''' dantzaria eta koreografoa (Iruñea, 1980)
# [[Isabel Aleman Irungarai]] ef--'''SORTUA''' emagina, Amaiurko alkatea (Amaiur, 1968)
# [[Ioar Oteiza]] ef--'''''SORTUA''''' komunikatzailea, Durango Azokako komunikazio arduraduna (Lesaka, 1988)
# [[Juanita Arenaza]] efef'''SORTUA''' errekatista (Arrasate, 1923-Mexiko, 2015)
# [[Raisa Álava]] ----'''SORTUA''' artista (Zuhatza, 1990)
# [[Asun Ibarrondo]] ef--'''SORTUA''' zerbitzaria, ostalaria (Elorrio, 1952)
# [[Maitane Carballo]] ----'''SORTUA''' zinemagilea (Gasteiz, ?)
# [[Idurre Frías]] ef--'''SORTUA''' futbol entrenatzailea (Gasteiz, 1991)
# [[Ana Aguiriano]] ----'''SORTUA''' 1992ko Paralinpiar jokoetako kirolaria (Gasteiz, 1961)
# [[Josefina Añua]] ----'''SORTUA''' Espainiako saskibaloi selekziorako hautatua izan zen lehenengo arabarra (Gasteiz, ?)
# [[Leguncia de Echebarria]] ----'''SORTUA''' Durangoko kondesa (XI.mendea)
# [[Elur Ulibarrena|Elur Ulibarrena Herce]] ----'''SORTUA''' museo kudeatzailea (Denia, 1969)
# [[Kristina Berasain]] ef--'''''SORTUA''''' kazetaria (Lizarra)
# [[Leire Malkorra]] ----'''SORTUA''' arkitektoa eta arkeologo (Tolosa, 1988 )
# [[Tania Reneaum Panszi]] ----'''SORTUA''' Amerikarteko Giza Eskubideen Batzordeko Idazkari Exekutiboa (Mexiko, ?)
# [[Suylen Milanés]] efef'''SORTUA''' abeslaria (Kuba, 1971-2022)
# [[Lynn Milanés]] ----'''SORTUA''' abeslaria (Kuba, 1970)
# [[Ana Zamorano |Ana Zamorano Ruiz]] ----'''SORTUA''' bidaiaria (Sodupe, 1992)
# [[Yaiza Romero]] ----'''SORTUA''' kirolaria, urpeko arrantza (Zornotza,? )
# [[Loren Eguren]] efef'''SORTUA''' ehun urteduna (Elorrio 1920-Zaldibar 2023)
# [[Juliana Saratxaga]] ??--'''SORTUA''' pandero jotzailea, ehun urtekoa (Araia. 1911-2013)
# [[Mireia Elkoroiribe]] ef--'''SORTUA''' politikaria (Abadiño, 1975)
# [[Loiola Canales]] ef--'''SORTUA''' surflaria, irakaslea (Bilbo, 1995)
# [[Susana Brunetti]] aktorea (Argentina, 1941-1974)
# [[Mimí Pons]] vedette eta aktorea (Argentina, 1948)
# [[Norma Pons]] vedette eta aktorea (Argentina, 1943-2014)
# [[Tosca Musk]] zinemagilea (Hegoafrika, 1974)
# [[Maye Musk]] modeloa eta dietista (Kanada, 1948)
# [[Susana Dalmás]] irakaslea, politikaria (Uruguai, 1948-2012)
# [[Francisca Júlia da Silva]] poeta (Brasil, 1871-1920)
# [[Doris Daou]] astronomoa (Kanada, 1964)
# [[Joany Kane]] gidoilaria, Passionflix plataformaren asmatzailea (AEB, XX. mendea)
# [[Alessandra Torre]] Amazoneko maitasun eleberri idazle salduena, blogaria,(AEB, XX. mendea)
# [[Sylvia Day]] idazlea (AEB, 1973)
# [[Raffaella di Girolamo]] psikologoa, sexologoa (Txile, 1978)
# [[Mariana di Girolamo]] aktorea (Txile, 1990)
# [[Amparo Noguera]] aktorea (Txile, 1965)
# [[Emilia Noguera]] aktorea, zuzendaria (Txile, 1983)
# [[Sonja Vasić]] saskibaloi jokalaria (Serbia, 1989)
# [[Thaïs Blume]] aktorea (Bartzelona, 1984)
# [[Agnès Busquets]] aktorea (Tarragona, 1976)
# [[Elena Espejo]] aktorea, ekoizlea (Tanger, 1930)
# [[Marta Grau]] aktorea, antzerki-pedagogoa (Katalunia, 1891-1992)
# [[Catalina Valls]] aktore, zuzendari, idazlea (Mallorca, 1906-1999)
# [[Cristina Valls]] aktorea (Mallorca, 1901-1982)
# [[Aina Villalonga]] antzerki-idazlea (Mallorca, 1883-1961)
# [[Margalida Caimari]] poeta, ongilea (Kuba 1839-Mallorca 1921)
# [[Rebekah Dawson]] astronomoa (AEB)
# [[Julia de León]] astronomoa (Santa Kruz de Tenerife, 1977)
# [[Audrey C. Delsanti]] astronomoa (Frantzia, 1976)
# [[Juana Salabert]] idazlea (Frantzia-Espainia, 1962)
# [[Milena Rudnitska]] ukraniar kazetaria, ekintzailea (1892-1976)
# [[Manuela de los Herreros]] idazlea, administratzailea (Balearrak 1845-1911)
# [[María Cánepa]] aktorea (Italia, 1921-Txile 2006)
# [[Liliana Ross]] aktorea, zuzendaria (Italia-Txile, 1930-2018)
# [[María Elena Duvauchelle]] aktorea (Txile, 1942)
# [[Zinaida_Tusnolobova-Martxenko]] Armada Gorriko medika (Errusia, 1920)
# [[Felipa de Souza]] aktibista portugaldarra (Tavira, 1556-Brasil, 1600)
# [[Victorine Gorget]] Frantziako ikuzlea eta Parisko Komunan militante errepublikanoa (1843-1901)
# [[Joséphine Marchais]] Frantses jornalaria, Komunan parte hartu izana (1837-1874)
# [[Élisabeth Rétiffe]] Frantziako kartoi-fabrikatzailea, sozialista eta Communarde (1834-1882)
# [[Léontine Suétens]] Ikuzlea eta 1871ko Parisko Komunan 'communarde-a' (1846-1891)
# [[Tonka Tomicic]] modeloa eta aurkezlea (Txile, 1976)
# [[Niní Marshall]] aktorea, gidoilaria, komediantea (Argentina, 1903-1996)
# [[Antonella Costa]] aktorea, zuzendaria (Italia-Argentina, 1980)
# [[Samira Negrouche]] idazlea, poeta (Aljeria, 1980)
# [[Carolina Arregui]] aktorea (Txile, 1965)
# [[Mayte Rodríguez]] aktorea, modeloa (Txile, 1989)
# [[Elsie MacGill]] ingeniaria (Kanada, 1905-AEB 1980)
# [[Helen Gregory MacGill]] epailea, kazetaria (Kanada 1864-1947 )
# [[Helen MacGill Hughes]] soziologoa (Kanada, 1903-1992)
# [[Helen Hughes-Brock]] arkeologoa (Kanada, 1938)
# [[Lauretta Ngcobo]] idazlea (Hego Afrika, 1931-2015)
# [[Patricia Simón Carrasco]] kazetaria, idazlea (Malaga, 1983)
# [[Emily Warren Roebling]] ingeniaria (AEB, 1843-1903)
# [[E. Lilian Todd]] asmatzailea (AEB, 1865-1937)
# [[Margaret Olivia Slocum Sage]] irakaslea, filantropoa (AEB, 1828-1918)
# [[Ruth Crocker]] idazlea (AEB, 1946)
# [[Loida Zabala Ollero]] potentzia egokituko kirolaria(Cáceres, 1987)
# [[Maura Healey]] abokatua, politikaria (AEB, 1971)
# [[Felicitas Guerrero]] dirudun dama, tiroz hila (Argentina, 1846-1872)
# [[María Teresa Costantini]] aktorem, film-zuzendaria, gidoilaria (Argentina, 1949)
# [[Alda Merini]] poeta, idazlea (Italia, 1931-2009)
# [[María del Pilar Maspons y Labrós]] idazlea (1841-1907)
# [[Asunción Balaguer]] aktorea (Bartzelona 1925-Madril 2019)
# [[Teresa Rabal]] aktorea, abeslari (Bartzelona,1952)
# [[María Luisa Merlo]] aktorea (Valentzia, 1941)
# [[Rita Irasema]] barietate-artista, musikagile (Kuba, 1954)
# [[Inés Rivadeneira]] mezzosopranoa, irakaslea (Lugo, 1928)
# [[Isabel Pérez Dobarro]] piano-jolea, irakaslea (Coruña, 1992)
# [[María Luisa Solá]] bikoiztaile-aktorea (Bartzelona, 1939)
# [[Ana Diosdado]] idazle, aktore (Argentina, 1938-Madril 2015)
# [[Mirtha Legrand]] aktorea, aurkezlea (Argentina 1927)
# [[Amelia de la Torre]] aktorea (Guadalajara 1905-Madril 1987)
# [[Josefina Díaz de Artigas]] aktorea (Argentina1891-Madril 1976)
# [[Clara González]] abokatu, politikaria eta hezitzailea. (Kolonbia, 1900-1991)
# [[Lynne Karen Deutsch]] astrofisikaria, astronomoa (AEB, 1956-2004)
# [[Teresa Solana]] idazlea (Bartzelona, 1962)
# [[Annemarie Heinrich]] argazkilaria (Alemania-Argentina, 1912-2005)
# [[Alicia D'Amico]] argazkilaria (Argentina, 1933-2001)
# [[María Cristina Orive]] argazkilaria (Guatemala, 1931-2017)
# [[Luz Sánchez-Mellado]] kazetaria, idazlea (Alacant, 1966)
# [[Gretchen Daily]] biologoa, biogeografoa (AEB, 1964)
# [[Nina]] abeslaria, aktorea, enpresaburua (Bartzelona, 1966)
# [[María Moreno (margolaria)|Maria Moreno]] (Madril, 1933-2020)
# [[Fryda Shultz de Mantovani]] idazlea, kritikaria (Argentina, 1912-1978)
# [[Alicia Jurado]] idazlea, akademikoa (Argenti-1948)
# [[Marguerite Moreno]] aktorea (Frantzia-1871-1948
# [[María Rosa Oliver]] idazlea, aktibista (Argentina, 1898-1977)
# [[Leonor Acevedo Suárez]] itzultzailea (Argentina, 1876-1975)
# [[Harriet Shaw Weaver]] kazetaria, editorea (Ingalaterra, 1876-1961)
# [[María Esther Vázquez]] idazlea (Argenti-1937-2017)
# [[Carmen Bravo-Villasante]] itzultzailea, haur literaturan aitzindaria (Madril-1918-1994)
# [[María Luisa Cresta de Leguizamón]] idazlea, irakaslea (Argentina-1918-2008)
# [[Ana Garralón]] idazlea (Madril-1965)
# [[Montse Pla]] aktorea (Madril, 1978)
# [[Sarah Buschmann]] idazlea (Frantzia, 1992)
# [[Montserrat Abelló]] idazlea (Katalunia, 1918-2014)
# [[Lourdes Tello]] idazlea (Madril, 1974)
# [[Maria Cabrera]] poeta, irakaslea (Katalunia)
# [[Pelegrina Pastorino]] moda-erreportaria (Italia 1902-Argentina 1988)
# [[Carmen Gallardo Martín-Gamero]] itzultzailea (Toledo 1874-Madril 1951)
# [[Rosario Lacy]] 1.ginekologoa, zirujaua (Madril1891-1954)
# [[María Mercedes Coroy]] aktorea (Guatemala, 1994)
# [[Malú Gatica]] aktorea (Txile 1922-1997)
# [[Vanessa Miller]] aktorea,idazlea (Txile, 1965)
# [[Pilar Sordo]] psikologoa, idazlea (Txile, 1965)
# [[Hortense Machu]] 1871ko Parisko Komunako kantiniersa (1836-1893)
# [[Béatrix Excoffon]] 1871ko Parisko Komunako kanpaina-ospitaleko erizaina (1849-1916)
# [[Dee Dee Bridgewater]] AEBko jazz-abeslaria (Memphis, 1950)
# [[Anna Gas]] poeta, idazlea (Bartzelona, 1996)
# [[Laia Martínez i López]] idazlea, itzultzailea, musikaria (Katalunia-Mallorca, 1984)
# [[Elsa Astete Millán]] zaintzailea, idazlea (Argentina 1910-2001)
# [[Luz Valdivieso]] aktorea (Txile 1977)
# [[Francisca Lewin]] aktorea (Txile 1980)
# [[Catherine Flon]] jostuna, heroia (Haiti 1772-1831)
# [[Dédée Bazile]] heroia, kaleko saltzailea (Haiti XVIII-XIX. mendea)
# [[Cécile Fatiman]] vudugilea, sacerdotisa (Dominikar Errepublika 1771-1883?)
# [[Josefina de la Torre]] poeta, idazlea, antzezlea, abeslaria (Las Palmas Kanaria Handikoa, 1907-2002)
# [[Maria Luisa Haitikoa]] erregina ezkontidea (Haiti, 1778-Italia ,1851)
# [[Adelina Haitikoa]] enperatriz ezkontidea (Haiti 1820-1878)
# [[Maria Clara Haitikoa]] enperatriz ezkontidea (Haiti 1758-1858)
# [[Erzulie]] buduen maitasun eta edertasunaren jainkosa (Haiti)
# [[Esperanza Parada Pedrosa]] margolaria (1928-2011)
# [[Pino Ojeda]] idazle, margolari (Kanaria Handia, 1916-2002)
# [[Suzy Vernon]] aktorea (Frantzia 1901-1997)
# [[Rita Macedo]] aktorea, jostuna (Mexiko 1902-1991)
# [[Julissa]] abeslaria, aktorea (Mexiko 1944)
# [[Perpetua Barjau Martín]] jostuna, maistra (Valentzia 1899-Mexiko 1939)
# [[Elena Aub]] idazlea, editorea (Valentzia 1931- Madril 1937)
# [[Estefania Cueto Puertas]] fusilatua, jostuna, komunista (Asturias 1899-1939)
# [[Eladia García Palacios]] fusilatua, maistra, sozialista (Asturias 1904-1937)
# [[Juana Álvarez Molina]] fusilatua, etxekoandrea (Valladolid 1897-Asturias 1937)
# [[Belarmina Suárez Muñiz]] fusilatua, sindikalista (Asturias 1909-1938)
# [[Teresa Santianes Giménez]] fusilatua, etxekoandrea (Asturias 1910-1937)
# [[Anita Vázquez Barrancúa]] fusilatua, nekazaria, espioia, komunista (Asturias 1911-1938)
# [[Maxima Vallinas Fernández]] fusilatua, etxekoandrea (Asturias 1896-1938)
# [[Anita Orejas]] fusilatua, erizaina, sozialista (Asturias 1914-1937)
# [[Gloria Alcahud]] margolaria (Valladolid, 1931)
# [[Angelina Abad Cantavella]] irakaslea, idazlea (Castelló de la Plana, 1893-1965)
# [[Antonieta Sanagustin]] jostuna (Huesca, 1924-2020)
# [[Sarah Walmsley]] jostuna, aktorea, abeslaria (Britainia ?-1798)
# [[Rocío Gutiérrez]] belar-hockey jokalaria (Cadiz, 1985)
# [[Berta Riaza]] aktorea (Madril, 1927-2020)
# [[Fuensanta Nieto]] arkitektoa (Madril, 1957)
# [[Esther Pizarro]] eskultorea (Madril, 1967)
# [[Mónica Domínguez Blanco]] kazetaria (Leon, 1984-2022)
# [[Sara García Alonso]] biologoa, ikertzailea, astronautagaia (Leon, 1988)
# [[Meganne Christian]] zientzialaria, astronautagaia (Britainia, 1987)
# [[Manuela Álvarez Lozano]] filologoa, idazlea (Coruña, 1957)
# [[Ana Arias Saavedra|Ana Arias Saavedra]] idazlea (Lugo, 1951)
# [[Lucía Aldao]] idazlea (Coruña, 1982)
# [[Xiana Arias]] poeta, kazetaria (Lugo, 1983)
# [[Celsa Barja]] idazlea (Orense, 1966)
# [[Pilar Beiro]] poeta (Carnota, 1958)
# [[Emilia Calé |Emilia Calé Torres]] idazlea (Coruña, 1837-1908)
# [[Paula Carballeira]] idazlea (Coruña, 1972)
# [[Helena de Carlos Villamarín|Helena de Carlos]] idazlea (Ourense, 1964)
# [[Valentina Carro]] itzultzaile, diseinatzailea, aktorea (Cambados, 1984)
# [[Mercedes Castro]] idazlea (Ferrol, 1972)
# [[Carmen Aranegui]] arkeologoa (Valentzia, 1945)
# [[Helen Fisher]] antropologoa, biologoa (AEB, 1945)
# [[Maria Toledo]] flamenko kantautore piano-jolea (Toledo, 1983)
# [[Begoña Abad]] idazle, poeta (Burgos, 1952 )
# [[Laia Serra]] abokatua (Bartzelona, 1977)
# [[María Victoria Moreno|Maria Victoria Moreno]] poeta (Valencia de Alcantara, 1939-Pontevedra, 2005)
# [[Juana Teresa Juega López]] poeta(Galizia, 1885-1979)
# [[Lupe Gómez]] idazlea (Coruña, 1972)
# [[Herminia Fariña Cobián]] poeta (S.Compostela, 1904-1966)
# [[Maria Magdalena Domínguez|Maria Magdalena Dominguez]] poeta (Pontevedra, 1922-2021)
# [[María do Cebreiro]] poeta, idazlea (Galizia, 1976)
# [[Alessandra Galloni]] Kazetaria (Italia, 1974)
# [[Paz Esteban López]] Inteligentzia-funtzionarioa (Madril, 1958)
# [[Beatriz Méndez de Vigo]] espioia (Madril, 1958)
# [[Elisabet Benavent]] nobela erromantikoen idazlea (Valentzia, 1984)
# [[Pilar Pallarés|Pilar Pallares]] poeta (Coruña, 1957)
# [[Ánxeles Penas|Ánxeles Peñas]] artista, poeta (Curtis, 1943)
# [[Luz Pichel]] idazlea (Lalin, 1947)
# [[Luz Pozo Garza]] poeta (Ribadeo, 1922-Coruña, 2020)
# [[Carmen Prieto Rouco]] poeta (Villalba, 1901-1977)
# [[Matilde González Palau]] poeta (Almansa, 1912-2002)
# [[Pilar Cibreiro]] poeta, idazlea (Galizia, 1952)
# [[Alba Cid]] poeta, idazlea (Galizia, 1989)
}}
==='''Berriak 2022''' ('''urria''')===
(Ordena: SORTUAK, IDAZLEAK, ASTRONOMOAK, GAINONTZEKOAK)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Leire Ibarguren]] ef--'''SORTUA''' idazlea eta irakaslea (Azpeitia, 1979)
# [[Cesarea Garbuno Arizmendi]] efef'''SORTUA''' enpresaburua (Errenteria, 1846-1933)
# [[Izaskun Igoa]] ef--'''SORTUA''' idazlea, pedagogoa, zutabegilea (Ziga, 1995)
# [[Maritxu Errazkin]] --ef'''SORTUA''' autobus-txofer aitzindaria (Azkoitia)
# [[Ainhoa Nadia Douhaibi]] ----'''SORTUA''' ikertzaile eta idazlea (Oñati, 1983)
# [[Aurea Etxaniz]] efef'''SORTUA''' erraketista (Soraluze, 1922 - Caracas, 2019)
# [[Gema Arrugaeta]] ef--'''SORTUA''' argazkilaria (Ordizia, 1969)
# [[Amaia Elizagoien]] ef--'''SORTUA''' bertsolaria, idazlea, ipuin kontalaria (Baztan, 1994)
# [[Anabel Sanz]] ef--'''SORTUA''' feminista, ekintzailea (Ermua, 1963)
# [[Elena Mendizabal]] ----'''SORTUA''' artista, eskultorea (Donostia, 1960)
# [[Sandra Garaioa]] ef--'''SORTUA''' irudigilea, ilustratzailea (Donostia, 1993)
# [[Amaia Cazenave]] ----'''SORTUA''' kazetaria (Baiona, 1987)
# [[Begoña Durruty]] ef--'''SORTUA''' ilustratzailea, idazlea (Arizkun, 1968)
# [[Pilartxo Etxeberria]] ef--'''SORTUA''' doktorea, euskaltzain urgazlea (Teruel, 1947)
# [[Eneritz Gorrotxategi]] ----'''SORTUA''' kazetaria (Gabiria, 1985)
# [[Jaione Munarriz]] ef--'''SORTUA''' metereologoa (Idiazabal, 1981)
# [[Christine Etchevers]] ef--'''SORTUA''' margolaria (Baiona, 1953)
# [[Nerea Gastón]] ef--'''SORTUA''' arte-historialaria (Durango, 1995)
# [[Usue Egia]] ----'''SORTUA''' ilustratzailea (Durango, 1992)
# [[Elena Moreno Scheredre]] ----'''SORTUA''' kazetaria eta idazlea (Bilbo)
# [[Leoni Etxebarren]] efef'''SORTUA''' bertso-jartzailea (Urepele, 1924-Donibane Garazi, 2014)
# [[Rosa Arregi]] efef'''SORTUA''' erraketista (Mallabia, 1922-Valentzia, 2004)
# [[Maria Amatriain]] --ef'''SORTUA''' hezitzailea (Azkoien, 1867-Azagra, 1955)
# [[Carmen Cascante]] efef'''SORTUA''' maistra (Abaigar, 1885-Madril, 1982)
# [[Blasa Morales]] ----'''SORTUA''' maistra (Nafarroa, XIX-XX)
# [[Julita Beraza|Julia Beraza]] efef'''SORTUA''' erraketista
# [[Mariolein Sabarte Belacortu]] ----idazlea '''SORTU''' (Herbehereak, 1944)
# [[Mercedes Diaz Morales]] tren geltokiburua '''SORTU''' (Araba, 1902-1982)
# [[Anna Pavlyk]] '''IDAZLEA''' eta ekintzaile (Ukraina, 1855-1928)
# [[Hanna Arsenych-Baran]] idazlea (Ukraina, 1970-2021)
# [[Hanna Barvinok]] idazlea (Ukraina, 1828-1911)
# [[Klymentyna Popovych-Boiarska]] idazlea (Ukraina, 1863-1945)
# [[Myroslava Sopilka]] idazlea (Ukraina, 1897-1937)
# [[Bushra al-Maqtari]] idazlea, ekintzailea (Yemen, 1979)
# [[Matilde Zapata]] idazlea, (Sevilla-Santander, 1906-1938)
# [[Matilde Elena López]] idazlea (Salvador, 1929-2010)
# [[Aída Cartagena Portalatín]] idazlea (Ukraina, 1828-1911)
# [[Alcira Soust Scaffo]] idazlea (Uruguai, 1924-1997)
# [[Luisa Carnés]] idazlea (Madril, 1905-1964)
# [[Concha Castroviejo]] idazlea (Coruña, ç 1910-1995)
# [[Zaruhi Bahri]] idazlea, gizarte ekintzailea (Armenia, 1880-1958)
# [[Hanna K. Korany]] idazlea (Siria, 1870-1898)
# [[Porochista Khakpour]] elebegilea (Siriar-Estatubatuarra, 1978)
# [[Salma Kuzbari]] idazlea, feminista (Libano, 1923-2006)
# [[Tsehay Melaku]] idazlea (Etiopia, 1952)
# [[Rangina Hamidi]] idazlea, politikaria, ekintzailea (Afganistan, 1978)
# [[Louise Aslanian]] idazlea, ekintzaile komunista (Iran-Frantzia, 1904-1945)
# [[Fatemeh Keshavarz]] idazlea (Iran-AEB, 1952)
# [[Senedu Gebru]] idazlea (Etiopia, 1916-2009)
# [[Hayganuş Mark]] idazlea (Armenia, 1885-1966)
# [[Khosrovidukht]] idazlea, musikagilea (Armenia, VIII. mendea)
# [[María Dolores Masana]] kazetaria, idazlea (Bartzelona, 1936)
# [[Marija Strojnik]] '''astronomoa''' (Eslovenia, 1950)
# [[Linda Spilker]] astronomoa (AEB, 1890-1981)
# [[Constance M. Rockosi]] astronomoa (AEB, 1980)
# [[Julena Steinheider Duncombe]] astronomoa (AEB, 1911-2003)
# [[Marie-Jeanne de Lalande]] astronomoa (1768, 1832)
# [[Rosaly Lopes]] astronomoa (Brasil, 1957)
# [[Nikole Lewis]] astronomoa (AEB, XX. mendea)
# [[Nicole Capitaine]] astronomoa (Frantzia, 1948)
# [[Paulina Lira]] astronomoa (Txile, XX. mendea)
# [[Rachel Mandelbaum]] astronomoa (AEB, 1977)
# [[María Cristina Pineda Suazo]] astronomoa (Honduras, 1954)
# [[Mirjana Povic]] astronomoa (Serbia, 1981)
# [[Muriel Mussells Seyfert]] astronomoa (AEB, 1909-1997)
# [[Isabel Márquez Pérez]] astronomoa (Badajoz, 1967)
# [[Josefa Masegosa Gallego]] astronomoa (Almeria, 1957)
# [[Agnes Mary Clerke]] astronomoa (Irlanda, 1842-1907)
# [[Yuki Okoda]] astronomoa (Japonia, 1990)
# [[Denise C. Stephens]] astronomoa (AEB, 1973?)
# [[Sarah Tuttle]] astronomoa (AEB, XX. mendea)
# [[Chanda Prescod-Weinstein]] astronomoa (AEB, 1982)
# [[Kyongae Chang]] astrofisikaria (Hego Korea, 1946)
# [[Jessie Christiansen]] astrofisikaria (Australia, XX.mendea)
# [[Rachel Somerville]] astronomoa (AEB, XX. mendea)
# [[Susan Jane Cunningham]] matematikaria, astronomoa (AEB, 1842-1921)
# [[Phoebe Waterman Haas]] astronomoa (AEB, 1882-1967)
# [[Luisa Landová-Štychová]] astronomoa (Austria-Hungaria, 1885-1965)
# [[Anna Estelle Glancy]] astronomoa (AEB, 1883-1975)
# [[Margaret Mayall]] astronomoa (AEB, 1902-1995)
# [[Martha P. Haynes]] astronomoa (AEB, 1951)
# [[Ilse Cleeves]] astrofisikaria (AEB, XX. mendea)
# [[Carolin Crawford]] astronomoa (Erresuma Batua, 1963)
# [[Janine Connes]] astronomoa (Frantzia, 1934)
# [[Joy Crisp]] geologoa, astronomoa (AEB, XX.mendea)
# [[Florence Cushman]] astronomoa (AEB, 1860-1940)
# [[Rosina Dafter]] astronomoa (Australia, 1875-1959)
# [[Mary Osborne|Mary Osbone]] Gitarrista (AEB, 1921-1992)
# [[Olga Smirnova]] dantzaria (Errusia, 1991)
# [[Olga Smirnova (borrokalaria)]] borrokalaria (Errusia, 1979)
# [[Conchita Martínez]] tenislaria (Huesca, 1972)
# [[Margaret Lindsay]] aktorea (AEB, 1910-1981)
# [[Cristina Cruz Mínguez]] aktorea (Espainia, 1983)
# [[Mercedes Díaz]] aktorea (Espainia, 1894-1960)
# [[Elise Harmon]] asmatzailea (AEB, 1909-1985)
# [[Ingeborg Hochmair]] asmatzailea (Austria, 1953)
# [[Ada Henry Van Pelt]] asmatzailea (AEB, 1838-1923)
# [[Elizabeth Lee Hazen]] asmatzailea (AEB, 1885-1975)
# [[Ruth Handler]] asmatzailea (AEB, 1916-2002)
# [[Lil Hardin Armstrong]] musikagilea (AEB, 1898-1971)
# [[Ruth Brito]] triatleta (Lanzarote, 1980)
# [[Ana María Alonso Zarza]] geologoa, ikertzailea (Avila, 1962)
# [[Chantal Loïal]] dantzaria eta koreografoa (Guadalupe, Frantzia, 1969)
# [[Melba Liston]] tronboijolea, musikagilea (AEB, 1926-1999)
# [[Alice Coltrane]] pianojolea, musikagilea (AEB, 1937-2007)
# [[Mahsa Amini]] erahila(Iran, 2000-2022)
# [[Mélanie Joly]] politikaria (Kanada, 1979)
# [[Nazanin Boniadi]] aktorea (Iran, 1980)
# [[Roxana Saberi]] kazetari atxilotua Iranen (AEB, 1977)
# [[Lili Reinhart]] aktorea (AEB, 1996)
# [[Kiernan Shipka]] aktorea (AEB,1999)
# [[Wanuri Kahiu]] zine-zuzendaria (Kenya, 1980)
# [[Eduarda Mansilla]] idazlea, musikagilea (Argentina, 1834-1892)
# [[Agustina Ortiz de Rozas]] politikaria, filantropoa (Argentina, 1816-1898)
# [[Pauline de Meulan]] idazlea eta kazetaria (Frantzia, 1773-1827)
# [[Margaret Satterthwaite]] Epaile eta legelarien independentziaren gaineko Kontalari Berezia (AEB)
# [[Miren Arenzana Letamendi|Miren Arenzana Letamendia]] artista, eskultorea (Bilbo, 1965)
# [[María Gay]] mezzosopranoa (Bartzelona 1876-1943)
# [[Isabella Colbran]] mezzosoprano (Madril, 1784 - Bolonia, 1845)
# [[Florence Van de Walle]] jornalari belgikarra, communarde Parisko Komunan (1838 - )
# [[Pétroleuse (Parisko Komunako su-emaileak)]] Parisko Komunako su-emaileak (1871)
# [[Manuela Rosas]] ekintzaile politikoa (Argentina, 1817-1898)
# [[Camila O'Gorman]] maitasunagatik fusilatua (Argentina, 1825-1848)
# [[Blanca Podestá]] aktorea (Argentina, 1889-1967)
# [[María Podestá]] aktorea (Argentina, 1875-1954)
# [[Marianne Beth]] abokatua (Viena, 1889-1984)
# [[Diana Russell]] soziologoa eta ekintzailea (Hego Afrika, 1938-2020)
# [[María Esther Podestá]] aktorea (Argentina, 1896-1954)
# [[Susú Pecoraro]] aktorea (Argentina, 1952)
# [[Mona Maris]] aktorea (Argentina, 1901-1991)
# [[Ana Perichon]] aristokrata frantsesa (1775-1847)
# [[María Luisa Bemberg]] aktorea (Argentina, 1922-1995)
# [[Zully Moreno]] aktorea (Argentina, 1920-1999)
# [[Luz Gabás]] idazlea, politikaria (Huesca, 1968)
# [[Ángela Jeria]] arkeologoa, ??idazlea?? (Txile, 1926-2020)
# [[Biblioteken eguna]]
# [[Luisa de Medrano]] akademikoa, poeta eta filosofoa (1484-1527)
# [[Begum Rokeya]] idazlea eta ekintzaile feminista (Kalkuta, 1880-1932)
# [[María Antinea]] aktorea (Jaen,Argentina, 1915-1991)
# [[Mecha Ortiz]] aktorea (Argentina, 1900-1987)
# [[Orfilia Rico]] aktorea (Uruguai,Argentina, 1871-1936)
# [[Nury Montsé]] aktorea (Argentina, 1917-1971)
# [[Silvana Roth]] aktorea, politikaria (Italia,Argentina, 1923-2010)
# [[Marta Extramiana]] idazlea, ilustratzailea, (Gasteiz, 1964)
# [[Vida Akoto Bamfo]] epailea (Ghana, 1949)
# [[Celma Ribas]] abeslaria (Angola, 1982)
# [[Beatriz Matar]] aktorea (Argentina, 1954)
# [[Lita Stantic]] zine-zuzendaria, gidoilaria (Argentina, 1942)
# [[Graciela Borges]] aktorea (Argentina, 1917-1971)
# [[Esther Borao]] ingeniaria, asmatzailea (Zaragoza, 1988)
# [[Mary Daly]] filosofo feminista (AEB, 1928-2010)
# [[Terry McMillan]] idazlea (AEB, 1951)
# [[Esther Rebato Ochoa]] antropologoa, ikertzailea (Bilbo,1957)
# [[María Herrera]] motoziklista (Toledo, 1996)
# [[Ana Carrasco]] motoziklista (Murtzia, 1997)
# [[Elena Rosell]] motoziklista (Valentzia, 1986)
# [[Juana Viale]] aktorea, aurkezlea (Argentina, 1982)
# [[Manuela Viale]] aktorea (Argentina, 1991)
# [[Silvia Legrand]] aktorea (Argentina, 1927-2020)
# [[Marcela Tinayre]] aurkezlea, enpresaburua (Argentina, 1950)
# [[Dolores Fonzi]] aktorea (Argentina, 1978)
# [[Florencia Raggi]] modeloa, aktorea (Argentina, 1972)
# [[Nilda Raggi]] aktorea, zuzendaria (Argentina, 1938)
# [[Ana Celentano]] aktorea (Argentina, 1969)
# [[Danielle Casanova]] Frantziako militante komunista eta erresistentziako kidea (1909-1943)
# [[Fanny Gallot]] Frantziako historialaria (1981 - )
# [[Eulalie Papavoine]] Parisko Komunako erizaina, ustezko su-eragilea (1846-1875)
# [[Claudia di Girolamo]] aktorea, zuzendaria, aktibista (Txile, 1956)
# [[Adriana Barraza]] aktorea, maistra, zuzendaria (Mexiko, 1956)
# [[Fernanda Mistral]] aktorea (Argentina, 1934)
# [[Big Mama Thornton]] blues abeslaria (AEB, 1926-1984)
# [[Lita de Lázzari]] etxekoandre mediatikoa (Argentina, 1925-2015)
# [[China Zorrilla]] aktorea, zuzendaria (Uruguai, 1922-2014)
}}
==='''Berriak 2022''' ('''iraila''')===
(Ordena: SORTU, ASTRONOMOAK, BESTELAKOAK)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Arantza San Sebastian]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, hezkuntzako aholkularia (Donostia, 1958)
# [[Izaskun Etxeberria]] ef--'''SORTUA''' idazlea eta irakaslea (Altsasu, 1964)
# [[Kristina Saralegi]] efef'''SORTUA''' baserritarra, abeltzaina, talogilea (Leitza, 1974-2022)
# [[Gotzone Sestorain]] ef--'''SORTUA''' baserritarra, poeta, irrintzilaria (Leitza, 1965)
# [[Victoria Ariño]] efef'''SORTUA''' filantropoa (Ermua, 1889-1974)
# [[Ines Bengoa]] ef--'''SORTUA''' ipuin kontalaria (Tenerife-Lizarra, 1973)
# [[Jeronima Uriarte Elizalde]] ----'''SORTUA''' filantropoa, ongile (Lizarra, 1855-1929)
# [[Emilia Goyena Arraiza]] ef--'''SORTUA''' idazlea, ekintzaile (Lizarra, 1916-1999)
# [[Garbiñe Basarte]] ef--'''SORTUA''' kale-artista, muralista (Lizarra, 1976)
# [[Libe Agirre]] ef--'''SORTUA''' irrati esataria, kazetaria, (Meñaka)
# [[Irati Martin]] ef--''SORTUA''' futbolaria (Durango, 2003)
# [[Anne-Marie Lagarde]] ----'''SORTUA''' idazlea eta ikertzaile (Zuberoa, 1944)
# [[Edurne Azpitarte]] ef--'''SORTUA''' areto-futbolaria (Garai, 1978)
# [[Carmen Pérez Rodrigo]] ef--'''SORTUA''' Euskal Herriko Medikuntzaren Errege Akademiaren lehenengo emakumezkoa (Alonsotegi, 1960)
# [[Mariela SR Coline Fanon]] '''SORTUA''' Haur lapurtua (Guatemala, 1968)
# [[Felisa Ventura]] ef--'''SORTUA''' erizaina eta emagina (Eibar, 1902-1959)
# [[Ana Belén Pintado]] ef--'''SORTUA''' haur lapurtua (Madril, 1973)
# [[Mariam al-Asturlabi]] '''ASTRONOMOAK''' Alepo astrolabio-egilea (Siria, X. gizaldian)
# [[Nadia Zakamska]] astronomoa (Errusia, 1979)
# [[Idit Zehavi]] astronomoa, ikertzailea (Israel, 1969)
# [[Louise Webster]] astronomoa, fisikaria (Australia, 1941-1990)
# [[Alycia J. Weinberger]] astronomoa (AEB, XX. mendea)
# [[Fiammetta Wilson]] astronomoa (Erresuma Batua, 1864-1920)
# [[Jennifer Wiseman]] astronomoa (AEB, XX. mendea)
# [[Rosemary Wyse]] astronomoa (Erresuma Batua, 1957)
# [[Alice Grace Cook]] astronomoa (Erresuma Batua, 1877-1958)
# [[Priscilla Fairfield Bok]] astronomoa (AEB, 19896-1975)
# [[Shadia Habbal]] astronomoa (Siria, XX. mendea)
# [[Deborah Dultzin Kessler]] astronomoa (Mexiko, 1945)
# [[María Luisa Aguilar]] astronomoa(Jauja Peru 1938)
# [[Claire Armstrong]] astronomo amateurra (Britania)
# [[Emma Vyssotsky]] astronomoa (AEB, 1894-1975)
# [[Julie Vinter Hansen]] astronomoa (Danimarka, 1890-1960)
# [[Gladys Vergara]] astronomoa (Uruguai, 1928-2016)
# [[Esmeralda Mallada]] astronomoa (Uruguai, 1937)
# [[Jacqueline Hewitt]] astronomoa (EEBB, 1958)
# [[Catherine Heymans]] astronomoa (Britainia, XX. mendea)
# [[María Teresa Ruiz]] astronomoa (Txile, 1946)
# [[Silvia Torres Castilleja]] astronomoa (Mexiko, 1940?)
# [[Gloria Suzanne Koenigsberger Horowitz]] astronomoa (Mexiko, XX. mendea)
# [[Silvana Navarro Jiménez]] astronomoa (Mexiko, XX. mendea)
# [[Meg Urry]] astronomoa (AEB, 1945)
# [[Maura Tombelli]] astronomoa (Italia, 1952)
# [[Jana Tichá]] astronomoa (Txekia, 1965)
# [[Alenush Terian]] astronomoa (Iran, 1920-2011)
# [[Bobbie Vaile]] astronomoa (Australia, 1959-1996)
# [[Ann Hornschemeier]] astronomoa (EEBB, XX. mendea)
# [[Svetlana Guerasimenko]] astronomoa (Ukraina, 1945)
# [[Jen Gupta]] astrofisikaria (Britaina, XX. mendea)
# [[Maria Antonella Barucci]] astronomoa (Italia, XX. mendea)
# [[Merieme Chadid]] astronomoa (Maroko, 1969)
# [[Madge Adam]] astronomoa (Erresuma Batua, 1912-2001)
# [[Karlina Leksono Supelli]] astronomoa, filosofoa (Indonesia, 1958)
# [[Annapurni Subramaniam]] astronomoa (India, XX. mendea)
# [[Paris Pişmiş]] astronomoa (Turkia-Mexiko, 1911-1999)
# [[Jane Squire]] astronomoa, idazlea, aktibista (Ingalaterra, 1686-1743)
# [[Maritza Soto]] astronomoa (Txile, 1990)
# [[Sara Seager]] astronomoa (Kanada, 1971)
# [[Caterina Scarpellini]] astronomoa, metereologoa (Italia, 1808-1873)
# [[Lenka Šarounová]] astronomoa (Txekia, 1973)
# [[Anneila Sargent]] astronomoa (Erresuma Batua, 1942)
# [[Carlota de Sajonia-Meiningen]] astronomoa (Alemania, 1751-1827)
# [[Jen Gupta]] astrofikaria (Britainia, XX. mendea)
# [[Pilar Ruiz-Lapuente]] astronomoa (Bartzelona, 1964)
# [[Monica Rubio (astronomoa)]] astronomoa (Txile, 1955)
# [[Claudine Rinner]] astronomoa (Frantzia, 1965)
# [[Julia Riley]] astronomoa (Britainia, XX. mendea)
# [[Mercedes Richards]] astronomoa (Jamaika, 1955-2016)
# [[Gabrielle Renaudot]] astronomoa (Frantzia, 1887-1962)
# [[Hilkka Rantaseppä-Helenius]] astronomoa (Finlandia, 1925-1975)
# [[Zinaída Akséntieva]] astronomoa (Ukraina, 1900-1969)
# [[Mary Proctor]] astronomoa (Erresuma Batua, 1862-1957)
# [[Helen Dodson Prince]] astronomoa (AEB, 1905-2002)
# [[Yelena Pitieva]] astronomoa (Errusia, XX.mendea)
# [[Louise du Pierry]] astronomoa (Frantzia, 1746-1807)
# [[Ľudmila Pajdušáková]] astronomoa (Eslovakia, 1916-1979)
# [[Feryal Özel]] astronomoa (Turkia/AEB, 1975)
# [[Mazlan Othman]] astronomoa (Malaysia, 1951)
# [[Sally Oey]] astronomoa (AEB, 1984)
# [[Janina Ochojska]] astronomoa (Polonia, 1955)
# [[Yaël Nazé]] astronomoa (Belgika, 1955)
# [[Camila Navarrete]] astronomoa (Txile, XX. mendea)
# [[Sultana N. Nahar]] astronomoa (Pakistan, 1990)
# [[Carolyn Porco]] astronomoa (AEB, 1953)
# [[Anne Sewell Young]] astronomoa (AEB)
# [[Margaretha Kirch]] astronomoa (Alemania)
# [[Eva Grebel]] astronomoa (Alemania)
# [[Erika Böhm-Vitense]] astronomoa (Alemania-AEB)
# [[Elizabeth Alexander]] irrati-astronomoa, geologoa, fisikaria (Erresuma Batua, 1908-1958)
# [[Victoria Kaspi]] astrofisikaria (AEB-Kanada, 1967)
# [[Ma Chung-pei]] astronomoa (Txina)
# [[Maud Worcester Makemson]] astronomoa (AEB, 1891-1977)
# [[Ala Masévich]] astronomoa (Georgia, 1918-2008)
# [[Karen Masters]] astronomoa (Erresuma Batua, 1979)
# [[Janet Akyüz Mattei]] astronomoa (Turkia, 1943-2004)
# [[Naomi McClure-Griffiths]] astronomoa (Turkia, 1943-2004)
# [[Susan McKenna-Lawlor]] astronomoa (AEB, 1975)
# [[Karen Jean Meech]] astronomoa (AEB, 1959)
# [[Anja Cetti Andersen]] astronomoa (Danimarka, 1965)
# [[Duília de Mello]] astronomoa (Brasil, 1963)
# [[Ruth Murray-Clay]] astronomoa (AEB, XX.mendea)
# [[Alice Archenhold]] astronomoa (Alemania, 1874-1943)
# [[Anne Archibald]] astronomoa (Kanada- Erresuma Batua, 1976)
# [[Elizabeth Lada]] astronomoa (AEB, XX. mendea)
# [[Nidia Morrell]] astronomoa (Argentina, 1953)
# [[Teresa Lago]] astronomoa (Portugal, 1947)
# [[Gemma Lavender]] astronomoa (Erresuma batua, 1986)
# [[Farzana Aslam]] astronomoa, fisikaria (Pakistan, XX.mendea)
# [[Pauline Barmby]] astronomoa (Kanada, 1972)
# [[Margaret Lindsay Huggins]] astronomoa (Erresuma Batua 1948-1915)
# [[Gemma Lavender]] astronomoa (Erresuma Batua, 1986)
# [[Helen Lines]] astronomoa (AEB, 1918-2001)
# [[Martha Betz Shapley]] astronomoa (AEB, 1890-1981)
# [[Christy A. Tremonti]] astronomoa (AEB, XX. mendea)
# [[Elizabeth Beckley]] argazkilari astronomikoa (Britaina Handia, 1846-1927)
# [[Ewine van Dishoeck]] astronomo eta fisikaria (Herbehereak, 1955)
# [[Kathleen Ollerenshaw]] astronomoa eta matematikaria (Britaina Handia, 1912-2014)
# [[Anna Frebel]] astronomoa (Alemania, 1980)
# [[Alicia M. Soderberg]] astrobomoa (AEB, 1977)
# [[Caroline Furness]] astronomoa (AEB, 1869-1936)
# [[Ethel Bellamy]] astronomo, sismologo (Erresuma Batua, 1981-1960)
# [[Amy Barger]] astronomoa (AEB, 1971)
# [[Yevguenia Bugoslávskaia]] astronomo sobietarra (1899-1960)
# [[Reysa Bernson]] astronomoa (Frantzia, 1904-1944)
# [[Elizabeth Brown]] astronomoa (Erresuma Batua, 1830, 1899)
# [[Miriam Burland]] astronomoa (Kanada, 1902-1996)
# [[María Herreros|Maria Herreros]] ilustratzailea, (Valentzia, 1983)
# [[Yelena Davydova]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1961)
# [[Zoja Grancharova]] gimnasta artistikoa (Bulgaria, 1966)
# [[Natalia Kutxinskaia|Natalia Kuchinskaya]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1949)
# [[Larisa Petrik]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1949)
# [[Dörte Thümmler|Dorte Thummler]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1974)
# [[Klaudia Rapp]] gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea)
# [[Jelena Grosheva]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1979)
# [[Lăcrămioara Filip|Lacramioara Filip]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1973)
# [[Yun Mi Kang]] gimnasta artistikoa (Korea, 1988)
# [[Isabelle Severino]] gimnasta artistikoa (Paris, 1980)
# [[Mo Huilan|Mo Hullan]] gimnasta artistikoa (Txina, 1979)
# [[Xuan Liu]] gimnasta artistikoa (Txina, 1979)
# [[María Teresa Vera]] musikagilea, gitarra-jolea (Kuba, 1895-1965)
# [[Nadine Heredia]] politikaria, Lehen dama (Peru, 1976)
# [[Carolina Malchair]] gimnasta erritmikoa (Malaga, 1982)
# [[Liliana Vitale]] musikagilea, abeslaria (Argentina, 1959)
# [[Rosario Ustáriz Borra]] poeta (Echo, 1927- Jaca, 2009)
# [[Karin Ohlenschläger|Karin Ohlenschlager]] arte kudeatzailea (Alemania, 1959 + Gijon, 2022)
# [[Elise Ray]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1982)
# [[Noor Jordaniakoa]] arkitektoa, erregina ohia (AEB, 1951)
# [[Joyce DiDonato]] mezzosopranoa (AEB, 1969)
# [[Susan Graham]] mezzosopranoa (AEB, 1960)
# [[Simona Amânar]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1979)
# [[Amy Chow]] gimnasta artistikoa (Kaliformia, 1978)
# [[Kristen Maloney]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1981)
# [[Tasha Schwikert]] gimnasta artistikoa (Las Vegas, 1984)
# [[Liudmila Yezhova]] gimnasta artistikoa (Mosku, 1982)
# [[Courtney McCool]] gimasta artistikoa (Kansas, 1988)
# [[Patrizia Ciofi]] mezzosopranoa (Italia, 1967)
# [[Miah Persson]] sopranoa (Suedia, 1969)
# [[Karita Mattila]] sopranoa (Finlandia, 1960)
# [[Anne Sofie von Otter]] mezzosopranoa (Suedia, 1955)
# [[Birgitta von Otter]] kazetaria, idazlea (Hungaria-Suedia, 1939)
# [[Vera Rozsa]] abeslaria, kantu-maistra (Hungaria, 1917)
# [[Ileana Cotrubaş]] abeslaria, kantu-maistra (Errumania, 1939)
# [[Hannah Wilke]] artista, performacelaria (AEB, 1940-1993)
# [[Jelena Dolgopolova]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1975)
# [[Rozalia Galiyeva|Rozaliya Galiyeya]] Gimnasta artistikoa (Uzbekistan,1977)
# [[Kim Zmeskal]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1976)
# [[Wendy Bruce]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1992)
# [[Betty Okino]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1975)
# [[Kerri Strug]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1977)
# [[Elena Gómez Servera|Elena Gomez]] gimnasta artistikoa (Manacor, 1985)
# [[Eva Hesse]] eskultorea (Alemania/AEB, 1936-1970)
# [[Yvonne Rainer]] dantzaria, koreografoa (AEB, 1934)
# [[Dorothea Röschmann]] sopranoa (Alemania, 1967)
# [[Teresa Stratas]] sopranoa (Kanada, 1938)
# [[Laura Campos]] gimnasta artistikoa (Merida, 1988)
# [[Barbara Ehrenreich]] saiakeragile eta gizarte ekintzailea (EEBB, 1941-2022)
# [[Silvia Bel]] aktorea (Bartzelona, 1970)
# [[Lucy R. Lippard]] idazlea, arte-kritikaria (AEB, 1937)
# [[Alina Szapocznikow]] eskultorea, holokaustotik bizirik ateratakoa (Polonia, 1926-Frantzia1970)
# [[Nancy Holt]] eskultorea (AEB, 1938-2014)
# [[Beverly Pepper]] eskultorea (AEB, 1922-2020)
# [[Barbara Rose]] arte-kritikaria (AEB, 1936-2020)
# [[Anne Truitt]] eskultorea (AEB, 1921-2004)
# [[Mary Pinchot Meyer]] eskultorea (AEB, 1920-1964)
# [[Lotte Lenya]] abeslaria, aktoreaa (Viena, 1898-1981)
# [[Evelyn Lear]] sopranoa (AEB, 1926-2012)
# [[Gisela May]] aktorea, abeslaria, irakaslea (Alemania, 1924-2016)
# [[Hildegard Knef]] abeslaria, aktorea, idazlea (Alemania, 1925-2002)
# [[Ute Lemper]] aktorea, abeslaria (Alemania, 1963)
# [[Greta Keller]] mezzosopranoa, aktorea (Austria, 1903-1977)
# [[Soile Isokoski]] sopranoa (Finlandia, 1957)
# [[María Cruz Berrocal]] arkeologoa (España. XX. mendea)
# [[Leily Santizo]] abokatua (Guatemala)
# [[Nineth Montenegro]] politikaria (Guatemala, 1957)
# [[Siomara Sosa]] fiskala (Guatemala, 1975)
# [[Lucrecia Hernández Mack]] politikaria (Guatemala, 1973)
# [[Nerea Aresti]] historialaria (Bilbo, 1961)
# [[Ellen Beeman]] idazle, bideojokogilea (AEBo, 1964)
# [[Kathleen Battle]] sopranoa (AEB, 1948)
# [[Zury Ríos]] politikaria (Guatemala, 1968)
# [[Sandra Torres]] politikaria (Guatemala, 1955)
# [[Marta Luxán]] soziologoa (Bilbo, 1970)
# [[Harolyn Blackwell]] sopranoa (AEB, 1955)
# [[Carol Vaness]] sopranoa (AEB, 1952)
# [[Hanna Hammarström]] asmatzailea (tel. kablea) (Suedia, 1829-1914)
# [[Laura Mora]] zinema zuzendaria (Kolonbia, 1981)
# [[Isa Campo]] zinema zuzendaria (Oviedo, 1975)
# [[Susan Tedeschi]] abeslaria (AEB, 1970)
# [[Mary Hallock-Greenewalt]] asmatzailea (siria-AEB, 1871-1950)
# [[Sarah Guppy]] asmatzailea (Britainia, 1770-1852)
# [[Melissa George]] asmatzailea, aktorea (Australia, 1976)
# [[Rachel Blanchard]] aktorea (Kanada, 1976)
# [[Txaro Arrazola]] artista, margolaria (Gasteiz, 1963)
# [[Cristina Lucas]] artista, feminista (Ubeda, 1973)
# [[Laura Mulvey]] zinema feminista teorialaria (Oxford, 1941)
# [[Vi Redd]] jazz abeslaria, saxofoi jolea (AEB, 1928)
# [[Sweet Emma Barrett]] jazz abeslaria, pianojolea (AEB, 1897-1983)
# [[Terin Humphrey]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1986)
# [[Hollie Vise]] gimnasta artistikoa (Texas, 1987)
# [[Renske Endel]] gimnasta artistikoa (Herbereak, 1983)
# [[Dominique Moceanu|Dominique Moceau]] gimnasta artistikoa (Kalifornia, 1981)
# [[Amanda Borden|Amanda Border]] gimnasta artistikoa (Ohio, 1977)
# [[Jaycie Phelps]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1979)
# [[Olesia Dudnik]] gimnasta artistikoa (Ukrania, 1974)
# [[Jadiyetu El Mohtar]] Fronte Polisarioaren Espainiako Ordezkaritzako kidea (Sahara, 1959)
# [[Staša Zajović|Stasa Zajovic]] feminista, giza eskubideen aldeko aktibista (Montenegro, 1953)
# [[Lepa Mladjenovic]] feminista, giza eskubideen aldeko aktibista LGBT (Belgrad, 1954)
# [[Manuela Martelli]] zinema aktore eta zuzendaria (Santiago, Txile, 1983)
# [[Sultana Khaya]] saharar ekintzailea (Sahara ??)
# [[Salma Solaun]] gimnasta erritmikoa (Gasteiz, 2005)
# [[Elena López Riera|Elena Lopez Riera]] zinegilea (Orihuela, 1982)
# [[Martina de Zuricalday]] enpresaburua (Bilbo, 1839-1932)
# [[Isabel Cadenas]] kezetaria, dokumentalista (Basauri, 1982)
# [[Margarita Salaberria Galarraga]] diplomatikoa (Madril?, 1911-2000)
# [[Aline Griffith]] kondesa, espioia (AEB, 1923-2017)
# [[Anne-Marie Ménand]] communarde, Parisko Komunan ibilitako emakumea (Frantzia, 1837- )
# [[Louise Pioger]] communarde, Parisko Komunan ibilitako emakumea (Frantzia, 1848-1920)
# [[Marisa Linton]] Frantziako Iraultzan espezializatutako historiagilea (Erresuma Batua, 1848-1920)
# [[Michèle Riot-Sarcey]] Historia garaikideko eta genero-historiako irakaslea (Frantzia, 1943- )
# [[Emakumeak Parisko Komunan]] (Frantzia, 1871)
}}
=== Hobetuak 2022 ===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Maite Maruri]] opera abeslaria (Plentzia, 1979)
# [[Maria Angeles Mezkiritz|Maria Angeles Mezkiriz]] nafar arkeologoa (Faltzes, 1929)
# [[María Francés]] nafar aktorea (Tutera, 1887-1987)
# [[Violeta Parra]] abeslaria eta musikagilea (Txile, 1917-1967)
# [[Nekane Sarobe]] bikoizlea (Donostia, 1953)
# [[Consuelo Flecha]] pedagogoa (Bilbo, 1948)
# [[Beatriz Martinez de Antoñana]] aktorea (Araba,1975)
# [[Susan B. Anthony]] feminista eta sufragista (EEBB)
# [[Margot Frank]] Holokaustoaren biktima, Ana Franken ahizpa (Alemania,1926-1945)
# [[Elisabeth Larena]] aktorea (Bizkaia, 1989)
# [[Arantza Idiazabal Gorrotxategi]] irakaslea eta euskaltzain urgazlea (Gipuzkoa, 1945)
# [[Maitane Urbieta]] irratiko kirol-kazetaria eta UEFA Europa Leagueko lehen emakume-berriemailea (Gipuzkoa, 1983)
# [[Blanca Vidal]] aktorea (Bilbo, 1885-1962)
# [[Agustina Aragoikoa]] heroia (Katalunia,1786-1857)
# [[Teresa Aranguren]] Kazetaria (Araba, 1944)
# [[Felisa Mary]] aktorea (Bizkaia, 1892-1956)
# [[Fariba Sheikhan]] aktorea eta abeslaria (Bizkaia, 1988)
# [[Isabel Mellén]] arte-historialaria, ikertzailea eta dibulgatzailea (Araba, 1986)
# [[Maria Moliner]] liburuzaina, filologoa eta hiztegigilea (Zaragoza, 1900-1981)
# [[Alice Stone Blackwell]] feminista, giza-eskubideen defendatzailea (AEB, 1857-1950)
# [[Lucy Stone]] Kazetaria, feminista, abolizionista,sufragista (AEB, 1818-1893)
# [[Rosa Bonheur]] animalia-margolaria eta eskuturagilea (Frantzia, 1822-1899)
# [[Maryse Choisy]] Kazetaria, idazlea eta saiakeragilea (Lapurdi, 1903-1979)
# [[Pilar López Júlvez]] dantzaria eta koreografoa (Gipuzkoa, 1912-2008)
# [[Concepción Aleixandre]] mediku, ginekologo, asmatzaile, zientzialari... (Valentzia, 1862-1952)
# [[María Puy Uitzi]] historialaria (Nafarroa, 1915-2008)
# [[Corín Tellado]] maitasun istorio laburren idazlea (Asturias, 1927-2009)
# [[Matilde Huitzi]] maistra, pedagogoa, abokatua, feminista (Nafarroa, 1980-1965)
# [[Concha Espina]] idazlea (Kantabria, 1869-1955)
# [[Izaskun Uranga]] abeslaria (Bizkaia, 1950)
# [[Ixone Sádaba]] argazkilaria (Bilbo, 1977)
# [[Joaquina Eguaras]] Granadako Unibertsitateko 1. irakaslea, hebraista, arabista (Nafarroa-Granada, 1897-1981)
# [[Sara Baras]] flamenko dantzaria eta koreografoa (Cadiz, 1971)
# [[Ainhoa Garai]] aktorea (Gipuzkoa, 1983)
# [[Laura García]] judo jokalari-paralinpikoa (Nafarroa, 1981)
# [[Marina Ginestà]] Kazetaria, itzultzailea, gerra zibileko militante komunista (Katalunia, 1919-2014)
# [[Axun Aierbe]] itzultzailea (Gipuzkoa,1968-2008)
# [[Amaia Osaba]] piraguista (Nafarroa, 1975)
# [[Fatema Mernissi]] idazlea eta soziologoa (Maroko, 1940-2015)
# [[Eva Gonzalès]] margolaria (Frantzia, 1849-1883)
# [[Maria Luisa Ozaita]] musikagilea eta emakumeek egindako hedapenean aitzindaria (Barakaldo, 1939-2017)
# [[Isabel Fernández Reviriego]] musikaria, ekoizlea eta artista grafikoa (Bizkaia,1979)
# [[Teresa Calo]] aktorea, dramagilea eta gidoigilea (Gipuzkoa, 1955)
# [[Cris Lizarraga]] abeslaria, feminsta eta aktibista (Bizkaia, 1992)
# [[Sonia Ruiz de Azua]] psikologoa, ikertzailea, psikiatria-irakaslea (Bizkaia, 1979)
# [[Begoña Bilbao Alboniga]] idazlea, musikagilea eta euskaralaria (Bizkaia, 1932-2005)
# [[Najat El Hachmi]] idazle amazigha (Katalunia,)
# [[Ellen Ochoa]] astronauta (AEB, 1958)
# [[María Luz Morales]] kazetaria, idazlea (Galizia- Bartzelona)
# [[Cristina Petite]] atleta (Bizkaia,1972)
# [[Irene Loizate]] txirrindularia, duatloilaria (Bizkaia, 1995)
# [[Maritxu Housset]] gomazko paleta pelotaria (Lapurdi, 1981)
# [[Eider Hurtado]] kazetaria (Bizkaia, 1981)
# [[Gina Pane]] artista (Lapurdi, 1939-1990)
# [[Ruth Arnon]] biokimikaria (Israel, 1933)
# [[Andere Arriolabengoa]] bertsolaria (Araba, 1982)
# [[Rosa Chacel]] idazlea (Valladolid, 1898-1994)
# [[Dora Maar]] argazkilaria (Frantzia, 1907-1994)
# [[Maribel Forcadas]] medikua (Zaragoza, 1949-2012)
# [[Eneritz Iturriagaetxebarria]] txirrindularia, zuzendaria (Bizkaia, 1980)
# [[Ziortza Isasi]] txirrindularia (Bizkaia, 1995)
# [[Valentina Tereshkova]] espaiora joandako 1. emakumea (Errusia, 1937)
# [[Izaskun Osés]] paralinpiar atleta (Nafarroa, 1984)
# [[Ziortza Villa]] ultrairaupen-txirrindularia (Bizkaia, 1983)
# [[Penelope Barker]] aktibista (Tearen matxinada) (AEB, 1728-1796)
# [[Susan la Flesche Piccotte]] Ipar Amerikako omaharar natiboa eta 1.mediku indigena (AEB, 1865-1915)
# [[Rosana Ubanell]] kazetaria, eleberrigilea (Nafarroa, 1958)
# [[Julia Juániz]] muntatzailea, zine-zuzendaria eta bideo-artista (Nafarroa, 19??)
# [[Carmen Adarraga]] kirolaria (Gipuzkoa, 1921-2004)
# [[Cristina Pardo]] kazetaria, telebista-aurkezlea (Nafarroa, 1977)
# [[Esther Basurto]] boleibol kirolaria (Gipuzkoa, 1978)
# [[Isabel Urkiola]] arabar esploratzailea (Gasteiz, 1854-1911)
# [[Begoña Pro]] kazetaria eta idazlea (Iruñea, 1971)
# [[Itziar Urretabizkaia]] aktorea (Donostia, 1978)
# [[Maria Abbadia-Ürrüstoi]] idazlea, ekintzaile feminista (Paris, 1837-1913)
# [[Simone Veil]] Holokaustotik bizirik irtendako magistratu eta politikaria (Frantzia, 1927-2017)
# [[Igone Arribas]] gimnasta ohia (Barakaldo, 1983)
# [[Vera Rubin]] astronomoa, aitzindaria (AEB, 1928-2016)
# [[Mary Jobe Akeley]] esploratzailea, alpinista eta argazkilaria (AEB, 1878-1966)
# [[Blanca Castilla de Cortázar]] antropologoa eta filosofoa (Gasteiz, 1951)
# [[Elena Martínez de Madina]] filologoa (Gasteiz, 1962)
# [[Maria Weston Chapman]] abolizionista (AEB, 1806-1885)
# [[Leire Apellaniz]] zinema-ekoizlea (Bilbo, 1975)
# [[Maddi Ariztia]] ipuin bildumagilea, aitzindaria (Lapurdi, 1887-1972)
# [[María Teresa Lozano]] matematikaria, aitzindaria (Iruñea, 1946)
# [[Dorotea Barnés]] kimikaria, aitzindaria (Iruñea, 1904-2003)
# [[Eva Amaral]] abeslaria, konpositorea (Zaragoza, 1972)
# [[Amaia Lasa]] idazlea (Getaria, 1948)
# [[Virginia Apgar]] pediatra, Apgar testaren asmatzailea (AEB, 1909-1974)
# [[Anna Mani]] fisikaria, metereologoa (India, 1918-2001)
# [[Georgia O'Keeffe]] margolaria (AEB, 1887-1986)
# [[Anne Lezea]] gimnasta erritmikoa (Zarautz, 2001)
# [[Oiana Blanco]] judoka (Orio, 1983)
# [[Anne Frank]] alemaniar judu idazlea (Alemania, 1929)
# [[Tessa Andonegi]] aktorea (Donostia 1968, 1983)
# [[Loli Albero]] poeta, idazlea (Iruñea, 1962)
# [[Arantxa Aldalur]] poeta (Azkoitia, 1963)
# [[Olivia Newton-John]] abeslaria, aktorea (Cambridge, 1948-2022)
# [[Regina Salcedo]] idazlea, irudigilea, gidoigilea (Iruñea, 1972)
# [[Regina Araluze]] irrintzilaria (Bermio, 1922-2012)
# [[Olga Holtz]] matematikaria (Errusia, 1973)
# [[Phillis Wheatley]] poesia argitaratutako 1. emakume afroamerikar esklaboa (Afrika/AEB, 1753-1784)
# [[Teresa Lopez de Munain]] aktorea, irakaslea (Bilbo, 1963)
# [[Lizar Begoña]] poeta (Sopela, 1997)
# [[Mertxe Rodriguez]] antzezle eta pailazoa (Lasarte-Oria, 19868)
# [[Maite Gonzalez]] idazlea, itzultzailea (Donostia, 1943)
# [[Olatz Beobide]] aktorea, zuzendaria (Sopela, 1964)
# [[Nerea Elustondo]] bertsolaria, irakaslea (Legazpi, 1981)
# [[Sara Carracelas]] igerilari paralinpikoa (Donostia, 1975)
# [[Aranzazu González]] igerilari paralinpikoa (Donostia, 1981)
# [[Marisa González]] multimedia-artista (Bilbo, 1943)
# [[Mari Carmen Rubio]] arkulari paralinpikoa (Iruñea, 1961)
# [[Pilar Goya]] kimikaria (Gasteiz, 1951)
# [[Elizabeth Kenny]] erizaina, polio tratamentua (erizaina, 1880-1952)
# [[Garazi Kamio]] kazetaria, idazlea (Gipuzkoa, 1979)
# [[Patricia Karrikaburu]] errugbi jokalaria (Zuberoa, 1988)
# [[Emma Fursch-Madi]] sopranoa (Baiona, 1847-1894)
# [[Miriam Arrillaga]] pilotaria (Aginaga, 2000)
# [[Concha Espinosa ]] sindikalista (Bilbo, 1954-2008)
# [[Salome Gabunia]] etnologoa, euskaltzain urgazlea (Georgia, 1951)
# [[Gracianne Hastoy]] eleberrigilea (Oloroe-Donamaria, 1968)
# [[Uxue Juárez]]idazlea, arte-zuzendaria (Iruñea1981)
# [[Amalia Galarraga]] idazlea, feminista (Donostia, 1895-1971)
# [[Gloria Alcorta]] idazlea (Lapurdi-Argentina, 1951-2012)
# [[Arantza Ugalde]] sismologoa (Barakaldo, 1966)
# [[Zinaida Serebriakova]] margolaria (Errusia, 1884-1967)
# [[Siofra O´Leary]] Giza Eskubideen Europako Auzitegiko lehenengo emakume lehendakaria (Irlanda, 1968)
# [[Elena Loyo]] atleta, modelo ohia (Araba, 1983)
# [[Ángeles González-Sinde]] politikaria, gidoilaria eta zinema zuzendaria (Madril, 1965)
# [[Maider Segurola]] kazetaria (Lasarte-Oria, 1982)
# [[Leticia Canales]] surflaria (Bilbo, 1995)
# [[Rosa Elizburu]] irakaslea, alkate ohia (Arrasate, 1958)
# [[Amaia Lanbarri]] futbolaria (Arrigorriaga, 1992)
# [[Lola Rodríguez (aktorea)]] modeloa, aktibista (Las Palmas, 1998)
# [[Esti Markez]] abeslaria (Gipuzkoa, 1999)
# [[Clara Schumann]] piano-jolea, musikagilea (Alemania, 1819-1896)
}}
==='''Berriak 2022''' ('''abuztua''')===
(Ordena alfabetikoan)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Edurne Garitazelaia]] efef'''SORTUA''' euskaltzalea (Zaldibar, 1926-2005)
# [[Irati Fernandez Gabarain|Irati Fernández Gabarain]] ef--'''SORTUA''' ilustratzailea (Iruñea 1983)
# [[Mercedes Lorenzo]] efef'''SORTUA''' bilbotar ospetsua (Lugo 1915- Arrasate 1996)
# [[Albina Shishova]] gimnasta artistikoa (Ukraina, 1966)
# [[Alexandra Georgiana Eremia]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987)
# [[Alexandra Marinescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1982)
# [[Alice Salomon]] erreformista soziala (Alemania, 1872-1948)
# [[Alicia Pietri de Caldera]] museo zuzendaria, Venezuelako 1. dama (Venezuela, 1923-2011)
# [[Ana Luísa Amaral]] poeta, itzultzailea, irakaslea (Portugal, 1956-2022)
# [[Anabell López]] abeslaria (Kuba, 1963)
# [[Anastasiya Kolesnikova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1983)
# [[Andreea Cacovean]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1978)
# [[Andreea Isărescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1984)
# [[Andreea Munteanu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1998)
# [[Andreea Raducan]] Ginnasta artistikoa (Errumania, 1983)
# [[Andreea Ulmeanu]] Ginnasta artistikoa (Errumania, 1984)
# [[Ángela Irene]] abeslaria (Argentina, 1956)
# [[Anna Chepeleva]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1984)
# [[Anna Grudkó|Ana Grudkó]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1990)
# [[Annia Hatch]] Gimnasta artistikoa (Kuba-EEBB, 1978)
# [[Ashley Miles]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1985)
# [[Ashley Postell]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1986)
# [[Astrid Heese]] Gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea)
# [[Atotoztli II]] erregina azteka (Mexiko, xv. mendea)
# [[Aurelia Dobre]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1972)
# [[Azucena Rodríguez]] film-zuzendaria (Madril, 1955)
# [[Betti Schieferdecker]] Gimnasta artistikoa (Alemana, 1968)
# [[Bi Wenjing]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1981)
# [[Boriana Stoyanova]] Gimnasta artistikoa (Bulgaria, 1969)
# [[Care Santos]] idazlea (Bartzelona, 1970)
# [[Carly Patterson]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1988)
# [[Carmen Ionescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1985)
# [[Cătălina Ponor]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987)
# [[Cecilia Mangini]] Argazkilaria, zinegilea (Erroma, 1927-2021)
# [[Celestina Popa]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1970)
# [[Coco Fusco]] artista bisuala (AEB, 1960)
# [[Corina Ungureanu]] Gimnasta artitikoa (Errumania, 1980)
# [[Courtney Kupets]] gimnasta artistikoa (Texas, 1986)
# [[Cristina Bontaş|Cristina Bontas]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1973)
# [[Cristina Elena Grigoras]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1966)
# [[Dagmar Kersten]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1970)
# [[Daniela Maranduca]] Gimnasta artitikoa (Errumania, 1976)
# [[Diana Morawe]] Gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea)
# [[Diane Schuur]] abeslaria, piano-jolea (AEB, 1953)
# [[Dina Kochetkova]] Gimnasta artistikoa (Mosku, 1977)
# [[Dinah Washington]] abeslaria (AEB, 1937-2018)
# [[Dolores García-Negrete Ruiz Zarco]] politikaria frankismoak eraila (Jaén, 1886-1940)
# [[Dominique Dawes]] gimnasta artistikoa (EEBB, 1976)
# [[Dora García (artista)]] artista (Valladolid, 1965)
# [[Duan Zhou]] Gimnasta artistikoa (Txina XX.mendea)
# [[Ecaterina Szabo]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1968)
# [[Elena Espinosa]] ekonomialaria eta politikaria (Ourense, 1960)
# [[Elisabeth Altmann-Gottheiner]] ekonomialaria, irakaslea (Alemania, 1874-1930)
# [[Elvira Altés]] kazetaria, irakaslea, genero ikertzailea (Bartzelona, XX. mendea)
# [[Émilie Lepennec|Emilie Lepennec]] Gimnasta artistikoa (Paris, 1987)
# [[Emme (abeslaria)]] aktorea, abeslaria (Argentina, 1982)
# [[Esther Phillips]] abeslaria (AEB, 1935-1984)
# [[Eugenia Golea]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1971)
# [[Eugenia Popa]] gimnasta artistikoa (Bucarest, 1973)
# [[Fernanda Canales]] arkitektoa (Mexiko, 1974)
# [[Florica Leonida]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987)
# [[Francesca Llopis]] margolaria, bideo-artista (Bartzelona, 1958)
# [[Gabriela Potorac]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1973)
# [[Gabriele Faehnrich]] Gimnasta artistikoa (Alemania, 1968)
# [[Germaine Tillion]] etnologoa,erresistentziakoa (Frantzia, 1907-2008)
# [[Gina Gogean]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1977)
# [[Hana Říčná]] Gimnasta artistikoa (Txekia, 1968)
# [[Inga Shkarupa]] Gimnasta artistikoa (Ukaina, 1981)
# [[Ioanna Petrovschi]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1986)
# [[Ionela Loaieş]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1979)
# [[Irina Baraksanova|Irina BAraksanova]] Gimnasta artistikoa (Uzbekistan, 1969)
# [[Irina Yarotska]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1985)
# [[Jacqueline Lamba]] margolaria (Frantzia, 1910-1993)
# [[Jekaterina Lobazniuk]] Gimnasta artistikoa (Uzbekintan, 1983)
# [[Jelena Piskun]] Gimnasta artistikoa (Bielorrusia, 1978)
# [[Jelena Produnova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1980)
# [[Jelena Zamolodchikova]] Gimnasta artistikoa (Mosku, 1982)
# [[Jessie Tarbox Beals]] argazkilaria, fotokazetaria (AEB, 1870-1942)
# [[Judith Joy Ross]] argazkilaria (AEB, 1946)
# [[Julia Zenko]] abeslaria, aktorea (Argentina, 1958)
# [[Katie Heenan]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1985)
# [[Kim Kwang-suk (gimnasta)]] Gimnasta artistikoa (Ipar Korea, 1976)
# [[Koko Taylor]] Blues abeslaria (AEB, 1928-2009)
# [[Kristina Pravdina]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1990)
# [[Kui Yuanyuan]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1981)
# [[Larissa Fontaine]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1977)
# [[Laura Cutina]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1968)
# [[Laura Morante]] aktorae, gidoilaria, film-zuzendaria (Italia, 1956)
# [[Lavinia Agache]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1968)
# [[Lavinia Miloşovici]] Gimnasta artistikoa (Errumania,1976)
# [[Léonie Duquet]] Argentinako diktaduran desagertu eta hil zuten moja (Frantzia, 1916-1977)
# [[Leopoldina Núñez Lacret]] musikagilea, irakaslea, gitarra-jolea (Kuba, 1918)
# [[Lilia Podkopayeva]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1996)
# [[Ling Jie]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1982)
# [[Liuba María Hevia]] abeslaria, kantautorea (Kuba, 1964)
# [[Liubov Sheremeta|Liubon Sheremeta]] gimnasta artistikoa (Ukraina, 1980)
# [[Liudmila Yezhova]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1986)
# [[Loredana Boboc]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1984)
# [[Lu Märten]] idazlea, feminista (Alemania, 1879-1970)
# [[Ludivine Furlon]] Gimnasta artistikoa (Nimes, 1980)
# [[Lya Ímber de Coronil]] pediatra (Ukrania-Venezuela, 1914-1981)
# [[María Ángela Nieto]] zientzialaria, ikertzailea (Madril, 1960)
# [[María Eugenia Ibáñez]] kazetaria (Bartzelona, 1946)
# [[Maria Girona i Benet]] margolaria, grabatzailea (Bartzelona, 1923-2015)
# [[María Grever]] musikagilea Mexiko, 1885-1951)
# [[Maria Kriutxkova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1988-2015)
# [[María Luisa Herrera]] arkeologoa (Espainia, 1913-2012)
# [[Maria Mercè Roca]] idazle eta politikaria (Girona, 1958)
# [[Maria Neculita]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1975)
# [[María Soledad Corchón Rodríguez]] Arkeologoa (Santander, 1947)
# [[Marián Farías Gómez]] abeslaria (Argentina, 1944)
# [[Marianela Balbi]] kazetaria (Venezuela, 1963)
# [[Marie Stritt]] aktorea (Austriar Inperioa, 1855-1928)
# [[Martina Jentsch]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1968)
# [[Mary McLeod Bethune]] aktibista (AEB, 1875-1955)
# [[Matilda De Angelis]] abeslaria, aktorea (Italia, 1995)
# [[Maxi Gnauck]] gimnasta artistikoa (Alemania)
# [[Menene Gras]] filosofoa, arte-kritikaria, ikertzailea (Bartzelona, 1957)
# [[Meng Fei]] Gimnasta artistikoa (Txina, 1981)
# [[Mercedes Oliveira Malvar]] filosofoa (Pontevedra, 1957)
# [[Mihaela Stanulet]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1967)
# [[Milagros Socorro]] kazetaria (Venezuela, 1960)
# [[Mirela Barbălată|Mirela Barbalata]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1967)
# [[Mirela Pasca]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1975)
# [[Mirela Tugurlan]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1979)
# [[Mohini Bhardwaj]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1978)
# [[Monica Roșu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1987)
# [[Nadia Hategan]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1979)
# [[Nancy Wilson (abeslaria)]] abeslaria (AEB, 1937-2018)
# [[Nao Bustamante]] multimedia artista (AEB, 1969)
# [[Natalia Bobrova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1978-2015)
# [[Natalia Ilienko]] gimnasta artistikoa (Kazakhstan, 1967)
# [[Natalia Kalinina]] gimnasta artistikoa (Ukraina, 1973)
# [[Natalia Yurchenko]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1966)
# [[Natalia Ziganshina]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1985)
# [[Nicoleta Daniela Șofronie]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1988)
# [[Oana Ban]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1986)
# [[Olga Bicherova]] gimnasta artistikoa (Mosku, 1967)
# [[Olga Mostepanova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1970)
# [[Olga Rashchupkina]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1984)
# [[Olga Teslenko]] Gimnnasta artiistikoa (Ukaina, 1981)
# [[Paula Heredia]] zinemagilea (El Salvador, 1957)
# [[Pegeen Vail Guggenheim]] margolaria (Suitza-AEB, 1925)
# [[Phoebe Mills]] Gimnasta artistikoa (Illinois, 1972)
# [[Polina Miller]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 2000)
# [[Rachel Tidd]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1984)
# [[Raquel Meller]] kupletista (Tarazona, 1888-1962)
# [[Rosa Bustamante Montoro]] arkitektoa (Madril, 1962)
# [[Rosa María Calaf]] kazetaria (Bartzelona, 1945)
# [[Sabina Cojocar]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1985)
# [[Samantha Sheehan]] Gimmasta artistikoa (EE.BB., 1986)
# [[Sandra Mihanovich]] abeslaria, aktorea (Argentina, 1957)
# [[Sandra Uve]] ilustrattzailea, dibilgatzaile zientifikoa (Bartzelona, 1972)
# [[Sara Bendahan]] medikua (Venezuela, 1906-1946)
# [[Sara González]] abeslaria, kantautorea (Kuba, 1949)
# [[Sarah E. Goode]] asmatzailea (AEB, 1855-1905)
# [[Shannon Miller]] gimnasta artistikoa (Estatu Batuak, 1977)
# [[Shemekia Copeland]] Blues-kantaria (New York, 1979)
# [[Silvia Buabent]] politikaria, berdintasunean espezializatua (Madril, 1973)
# [[Silvia Rau]] Gimnasta artistikoa (Alemania, XX. mendea)
# [[Silvia Stroescu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1985)
# [[Simona Pauca]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1969)
# [[Simona Renciu]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1967)
# [[Sofía Ímber]] kazetaria, museo-kontserbadorea (Moldavia-Venezuela, 1924-2017)
# [[Soledad Bravo]] abeslaria (Logroño-Venezuela, 1943)
# [[Tatiana Frolova]] gimnasta artistikoa (Errusia, 1967)
# [[Tatiana Lysenko (gimnasta)]] Gimnasta artistikoa (Errumania, 1975)
# [[Tatiana Yarosh]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1981)
# [[Teresa Parodi]] kantautorea, politikaria (Argentina, 1947)
# [[Trinidad Taracena del Piñal]] Arkeologoa (Santander, 1926-Ceuta, 2017)
# [[Ulrike Klotz]] gimnasta artistikoa (Alemania, 1960)
# [[Vanda Hădărean]] gimnasta artistikoa (Errumania, 1976)
# [[Vera Kolesnikova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1968)
# [[Verónica Condomí]] abeslaria, konpositorea, gitarra jolea (Argentina, 1960)
# [[Viktoria Karpenko]] Gimnasta artistikoa (Ukraina, 1984)
# [[Virginia Amposta Amposta]] sindikalista, frankismoak eraila (Bartzelona, 1903-1939)
# [[Virginia Pereira Álvarez]] mediku ikertzailea (Venezuela, 1888-1947)
# [[Xiomara Laugart]] abeslaria (Kuba, 1960)
# [[Yevgueniya Kuznetsova]] Gimnasta artistikoa (Errusia, 1980)
# [[Zoila Gálvez]] sopranoa, irakaslea (Kuba, 1899)
}}
===='''Berriak 2022''' ('''uztaila''')====
(Ordena alfabetikoan)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Amaia Arroyo Sagasta]] ef--'''SORTUA''' Irakaslea eta ikertzailea (Aretxabaleta,1983)
# [[Eba Gaminde Egia]] ef--'''SORTUA''' ikertzailea, euskaltzain urgazlea (Mungia, 1968)
# [[Jone Mitxelena]] ----'''SORTUA''' zientzialaria, irakaslea eta ikertzailea (Barakaldo, 1985)
# [[Lurdes Alkorta]] ef--'''SORTUA''' trikitilaria (Azpeitia, 1973)
# [[Maddi Astigarraga]] ef--'''SORTUA''' ilustratzaile zientifikoa (Deba, 1997)
# [[Maria Meharra]] ----'''SORTUA''' kaskaroten erregina (Lapurdi XIX. mendea)
# [[Mentxu Ramilo Araujo]] ef--'''SORTUA''' Wikiemakumea (Gasteiz, 1978)
# [[Vega Asensio]] ef--'''SORTUA''' biologoa, ilustratzailea, ikertzailea (Durango, 1978)
# [[Abigail Hobbs]] Salemgo sorgin prozesuko nerabea (AEB,1678- ? )
# [[Abigail Williams (Salemeko epaiketak)]] Salemgo sorgin epaiketetan akusatua (AEB, 1680-1697)
# [[Adriana Calcanhotto]] abeslari eta konpositorea (Tarragona, 1966)
# [[Agnes Meyer Driscoll|Agnes Meyer]] Kiptografoa (Estatu Batuak)
# [[Aimée Rapin]] margolaria (Suitza)
# [[Aissa Doumara Ngatansou]] ekintzailea (Kamerun, 1972)
# [[Alice Domon]] Argentinako diktaduran desagertu eta hil zuten moja (Frantzia, 1937-1977)
# [[Alicia Sellés Carot]] liburuzaina eta dokumentalista (Castelló, 1977)
# [[Altamira Gonzalo]] jurista, feminista (Zaragoza)
# [[Amalia Avia]] margolaria (Toledo, 1930-2011)
# [[Anastasía Mýskina]] tenislaria (Sobiet Batasuna, 1981)
# [[Ángela Ramos]] kazetaria, erreportaria (Peru)
# [[Anita Malfatti]] margolaria (Brasil, 1889-1964)
# [[Ann Pudeator]] Salemgo sorginkeria prozesuan urkatua (AEB, 1621-1692)
# [[Anna Eriksdotter]] sorgintzat jo eta burua moztuta exekutatua (Suedia, 1624-1704)
# [[Anna Gardell-Ericson]] margolaria (Suedia)
# [[Anna Göldin]] Sorginkeria egotzita burua moztuta exekutatua (Suitza)
# [[Anna Maria Bofarull]] zinemagilea (Tarragona,1979)
# [[Anna Rosina de Gasc]] margolaria (Alemania)
# [[Antonia Maymón|Antonia Maymon]] idazlea, feminista, anarkista (Madril)
# [[Aurora Cáceres Moreno]] idazle, feminista, sufragista (Peru)
# [[Barbara W. Tuchman]] idazle eta kazetaria (Amerikako Estatu Batuak, 1912-1989)
# [[Barbara Walters]] kazetaria, idazlea (EEBB, 1929)
# [[Betty Parris]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatzailea(AEB, 1682-1760)
# [[Bridget Bishop]] Salemgo sorgin epaiketetan exekutatua (AEB, 1632?-1692)
# [[Brita Zippel]] Sorginkeria egotzita burua moztu eta sutan errea (Suedia, 1676)
# [[Candy (Salemgo epaiketak)]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatutako esklabua (AEB,XVII. mendea ?)
# [[Carmen Martínez Sancho]] matematikaria (Toledo)
# [[Carmen París]] abeslari eta konpositorea (Tarragona, 1966)
# [[Carmina Verdú]] gimnasta ohia (Valentzia, 1983)
# [[Catalina Carlota De la Gardie]] Baztanga txertoaren bultzatzailea (Suedia, 1723-1763)
# [[Christiane Amanpour]] kazetaria (Erresuma Batua, 1958)
# [[Cindy Sherman]] argazkilaria eta zinema-zuzendaria (AEB, 1954)
# [[Concha García Campoy|Concha Garcia Campoy]] Kazetaria (Terrasa, 1958)
# [[Cristina Rota]] aktore, arte-dramatiko irakaslea (Argentina, 1945)
# [[Delmira Agustini]] poeta (Uruguai)
# [[Dorcas Hoar]] sorginkeria egotzita zigortua (Beverly, 1634-1711)
# [[Dorothy Good]] Salemgo sorginkeria prozesuan 4 urteko auzipetua (AEB, 1687?)
# [[Draupadi Murmu]] politikaria, tribu-buruzagia, Indiako 1. emakume presidente tribala (India, 1958)
# [[Eglantyne Jebb]] haurren eskubideen defentsa (Erresuma Batua, 1876-1828)
# [[Elena Arregui Cruz-López]] arkitektoa (Irun-Santiago de Compostela)
# [[Eliane Giardini]] aktorea, zinema-zuzendaria (Tarragona, 1966)
# [[Elizabeth Hubbard (Salemeko epaiketak)]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatzaile nagusia (AEB, 1675?-1692etik aurrera)
# [[Elizabeth Jane Gardner]] margolaria (Estatu Batuak-Paris)
# [[Estefanía Chávez Barragán]] arkitektoa, irakaslea (Mexiko)
# [[Esther Koplowitz]] enpresaria (Madril,1950)
# [[Eva Crane]] zientzialaria (Erresuma Batua)
# [[Eva Piquer]] kazetaria eta idazlea (Bartzelona, 1969)
# [[Faith Hill]] abeslaria (EEBB, 1967)
# [[Fanny Elssler]] dantzaria (Austria)
# [[Guirandana de Lay|Guirandina de Lay]] Emagina, sorgintzat jo eta errea (Jaka, 1461)
# [[Haydée Milanés]] abeslaria, konpositorea, moldatzailea eta ekoizlea (Habana, 1980)
# [[Helen Mack Chang]] Myrna Mack Fundazioaren sortzaile (Guatemala)
# [[Helen Vlachos]] kazetaria (Grezia)
# [[India.Arie]] abeslari estatubatuarra (Denver, 1975)
# [[Isabel Azkarate]] argazkilaria, fotokazetaria (Donostia)
# [[Isabel Quintanilla]] margolaria (Madril, 1938-2017)
# [[Jane Wenham (ustezko sorgina)]] emakume akusatua eta askatua (Ingalaterra, ?-1730)
# [[Janet Horne]] Sorginkeria egotzita sutan bizirik errea (Eskozia, 1727)
# [[Jean Adair]] aktorea (Kanada, 1873-1953)
# [[Jeanne Fusier-Gir]] aktorea (Frantzia, 1885-1973)
# [[Juana Martín Manzano]] moda-diseinatzailea (Kordoba, 1974)
# [[Juana Millán|Juana Millan]] inprimatzailea, enpresaburua (Zaragoza)
# [[Juana Mordó]] arte bildumagilea (Tesalonika, 1899-Madril,1984)
# [[Katharina Henot]] posta-burua, sorginkeria egotzita sutan errea (Alemania, 1570-1627)
# [[Laspaulesko sorginkeria prozesua]] 24 emakume urkatuak (Huesca, 1593)
# [[Laura Morera]] ballet dantzaria (Madril, 1977)
# [[Laura Muntz Lyall]] margolaria (Kanada)
# [[Lilia Podkopayeva]] gimnasta (Ukraina, 1978)
# [[Lola Robles]] idazlea eta aktibista (Madril, 1963)
# [[Luciana Aymar]] kirolaria (Argentina, 1977)
# [[Lydia Lunch]] abeslaria, aktorea, idazlea (AEB, 1959)
# [[Margaret Jones]] Emagina, sorginkeria egotzita urkatuz exekutatua (EEBB 1613-1548)
# [[Margaret Scott (Salemgo epaiketak)|Margaret Scott]] Sorginkeria egotzita urkatuz exekutatua (Eskozia, 1615-Salem, 1692)
# [[Margaret Scott Gatty]] botanikaria eta idazlea (Britania Handia, 1809-1873)
# [[Maria Bellonci]] idazlea (Italia, 1902-1986)
# [[María Botto]] aktorea (Argentina, 1974)
# [[María Cabrales]] Kuba independentziaren aldeko protagonista (Kuba)
# [[Maria da Conceição|Maria da Conceicao]] emagina, sorginkeria egotzita sutan errea (Sao Paulo, 1798)
# [[María Eugenia Vaz Ferreira]] irakasle, poeta (Uruguai, 1875-1924)
# [[María Gil Vallejos]] piano-jolea (Alacant, 1892-1981)
# [[María José Gómez Redondo]] artista garaikidea (Valladolig, 1963)
# [[Maria Mercè Cuartiella]] idazlea, antzerkigilea (Katalunia)
# [[Maria Tallchief]] dantzaria (EEBB, 1925-2013)
# [[María Teresa Linares]] musikologoa (Kuba)
# [[Marija Jurić Zagorka|Marija Juric Zagorba]] kazetaria (Kroazia, 1873-1957)
# [[Marta Calamonte]] gimnasta ohia, entrenatzailea, fisioterapeuta (Badajoz,1982)
# [[Martha Corey]] Salemgo sorgin epaiketetan urkatua (AEB, 1619-1672)
# [[Martha Zein]] idazle, narratzaile, zinegile (Alemania, 1962)
# [[Mary Black (Salemeko epaiketak)]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatutako esklabua (AEB,XVII. mendea ?)
# [[Mary Bradbury]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatua (AEB, 1615-1700)
# [[Mary Parker (Salemgo epaiketak)|Mary Parker]] sorginkeria egotzita urkatua (1637-1692)
# [[Mary Pat Gleason]] aktorea eta gidoilaria (AEB, 1950-2020)
# [[Mary Warren]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatzaile nagusiena (AEB, 1674?-1693?)
# [[Matteuccia de Francesco]] sorgintza jo eta sutan errea (Italia, 1428 exekutatua)
# [[Maxine Hong Kingston|Maxime Hong Kingston]] idazlea (EEBB, 1940)
# [[Melissa de la Cruz]] idazlea (Manila-AEB, 1971)
# [[Mercedes Ferrer]] egile abeslaria (Madril, 1963)
# [[Merga Bien]] Sorgintzat jo eta sutan errea (Alemania 1560-1603)
# [[Mia Hamm]] futbolaria (AEB, 1972)
# [[Mia Zapata]] abeslaria (AEB, 1965-1993)
# [[Mira Nair]] zinema zuzendaria (India, 1957)
# [[Mónica Alario Gavilán]] filosofoa eta ikertzailea (Madril)
# [[Myrna Mack]] antropologoa (Guatemala)
# [[Nabyla Maan]] egile abeslaria (Maroko, 1987)
# [[Nancy Usero]] gimnasta ohia, entrenatzailea (Zaragoza, ?)
# [[Narbona Dacal]] Emagina, sorgintzat jo eta errea (Zaragoza, 1498)
# [[Nata Moreno]] zine-zuzendaria, aktorea, ekoizlea (Zaragoza, 1979)
# [[Nazanín Armanian]] idazea eta politologoa (Iran, 1961)
# [[Nora Heysen]] margolaria (Australia)
# [[Nur Levi]] aktorea (Madril, 1979)
# [[Olga Román]] abeslaria eta egile-abeslaria (Madril, 1979)
# [[Olga Wisinger-Florian]] margolaria (Austria)
# [[Paisleyko sorginkeria prozesua]] 7 emakume kondenatuak (Eskozia, 1697)
# [[Pascale Petit (aktorea)]] aktorea (Frantzia, 1938-)
# [[Paula Ortiz]] zine-zuzendaria, gidoilaria, ekoizlea (Zaragoza, 1979)
# [[Paule Minck]] Parisko Komunako iraultzaile feminista (1839 - 1901)
# [[Pendleko sorginkeria prozesua]] 10 urkatu: 9 emakume eta gizon 1 (Ingalaterra, 1612)
# [[Petronilla de Meath]] sorginkeria egotzita sutan errea (Irlanda)
# [[Rebecca Lemp]] Sorginkeria egotzita sutan errea (Alemania, 1550-1590)
# [[Rebecca Nurse]] Salemgo sorginkeria prozesuan exekutatua(AEB, 1621-1692)
# [[Rebecca Walker]] idazlea, feminista (Mississipi, 1969)
# [[Rocío Vitero Pérez|Rocio Vitero Perez]] gizarte langilea eta politikaria (Gasteiz, 1980)
# [[Romola Garai]] aktore britainiarra (1982)
# [[Ruth Osborne (ustezko sorgina)]] hil zuten emakume eskalea (Ingalaterra, 1680-1700)
# [[Sally Salminen]] nobelagilea (Finlandia,1906-1976)
# [[Samlesburyko sorginkeria prozesua]] 20 bat emakume akusatuak (Ingalaterra, 1612)
# [[Sarah Cloyce]] Salemgo sorginkeria prozesuan salatua (AEB, 1648-1703)
# [[Sarah Good]] Salemgo sorginkeria prozesuan urkatua (AEB, 1653-1962)
# [[Sarah Osborne]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatua (AEB, 1643?-1692)
# [[Sarah Wildes]] Salemgo sorginkeria prozesuan urkatua (AEB, 1627-1692)
# [[Sima Sami Bahous]] NBE Emakumeak-en zuzendaria (Jordania, 1956)
# [[Susana Rinaldi]] aktorea eta tango-abeslaria (Argentina, 1935)
# [[Susannah Sheldon]] Salemgo sorginkeria prozesuan akusatzailea (AEB, 1670?- ?)
# [[Suzana de Moraes]] aktore, zinema-zuzendaria (Brasil, 1940-2015)
# [[Tarsila do Amaral]] margolaria (Brasil, 1886-1973)
# [[Tatiana Bilbao]] arkitektoa (Mexiko)
# [[Tatiana Lióznova]] zinema zuzendaria (Errusia, 1914-2011)
# [[Teresa Duclós]] margolaria (Sevilla, 1934)
# [[Vera Fokina]] ballet dantzaria (1886-1958, Errusia)
# [[Vera Panova]] idazlea eta kazetaria (Errusia, 1905-1973)
# [[Vera Tschechowa]] aktorea, zinemagilea eta ekoizlea (Alemania, 1940)
# [[Victoria Åberg|Victoria Aberg]] margolaria (Finlandia, 1824-1892)
# [[Villanuako sorginak]] Villanuako sorginkeria prozesua (Huesca, XV. mendea)
# [[Wilhelmina Wylie]] igerilaria (Australia, 1984)
# [[Wilmot Redd]] Sorginkeria egotzita urkatua (Salem, 1692)
}}
===='''Berriak 2022''' ('''ekaina''')====
(ordena alfabetikoz)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Ainhoa Colino]] eef--'''SORTUA''' kirolaria, ibiltaria (Durango 2004)
# [[Aitziber Makazaga]] ef--'''SORTUA''' bolaria (Zerain 1976)
# [[Alazne Etxebarria Urizar]] ef--'''SORTUA''' korrikalaria (Santurtzi 1997)
# [[Ane Maruri]] ef--'''SORTUA''' dantzaria eta irakaslea (Bizkaia 1996)
# [[Begoña Guillen]] ef--'''SORTUA''' argazkilaria (Amurrio 1963)
# [[Bernadette Iratzoki Luro]] ----'''SORTUA''' dantzaria, antzerkilaria eta irakaslea (Azkaine, 1959)
# [[Betzaida Urtaza]] ef--'''SORTUA''' idazlea, itzultzailea, editorea (Donostia-Legorreta 1988)
# [[Gabi Etxebarne]] ----'''SORTUA''' idazlea, feminista, serora ohia (Aldude, Nafarroa Beherea 1932)
# [[Garbiñe Alustiza]] ef--'''SORTUA''' bolaria (Zerain 1964)
# [[Lurdes Imaz]] ef--'''SORTUA''' irakaslea, antzerki zuzendaria eta gidoilaria (Segura 1952)
# [[Margarita Olañeta]] ef--'''SORTUA'' ekintzailea (Ermua 1931)
# [[Olga Uribe]] ef--'''SORTUA''' ehulea (Durango 1958)
# [[Oroitz Jauregi]] ef--'''SORTUA''' Euskaltzain urgazlea (Legorreta 1974)
# [[Patxika Erramuzpe]] ----'''SORTUA''' Abeslaria, ekintzailea (Aldunde. Nafarroa Beherea 1943)
# [[Adelaide Anne Procter]] poeta, filantropoa (Ingalaterra)
# [[Adelina Lopes Vieira]] idazlea, dranagilea (Portugal-Brasil)
# [[Agnes Baltsa]] mezzosopranoa (Grezia)
# [[Alice Rey Colaço]] Ilustratzailea, abeslaria. Portugal
# [[Amelia Orleanskoa]] Portugalgo azken erregina (Frantzia-Portugal)
# [[Amélia Rey Colaço]] aktorea, zuzendaria (Portugal)
# [[Ana Castillo]] idazlea (Chicago, EEBB)
# [[Ana de Gonta Colaço]] eskultorea (Portugal)
# [[André Léo]] Frantziako eleberri eta kazetaria, ekintzaile feminista (1824 - 1900)
# [[Ann Putnam, Jr.]] Salemeko sorgin-epaiketetako lekukoa (AEB)
# [[Anna Waser]] margolaria (Suitza)
# [[Anna Zippel]] sorginkeria leporatuta eraila (Suedia)
# [[Anne de Chantraine]] sorginkeria egotzita sutan erretakoa (Lieja)
# [[Annie Londonderry]] munduari bira egindako txirrindularia (AEB)
# [[Assumpta Roura]] kazetaria eta idazlea (Katalunia)
# [[Barbara Ward]] ekonomialaria, kazetaria eta idazlea (Erresuma Batua)
# [[Beatriz Costa]] aktorea, idazlea (Portugal)
# [[Bessie Rayner Parkes]] poeta, kazetaria, feminista (Alemania-AEB)
# [[Blanca Muñoz]] artista, eskultorea eta grabatzailea (Madril)
# [[Branca de Gonta Colaço]] idazlea, errezitatzailea (Portugal)
# [[Carmen Arozena]] artista, margolaria eta grabatzailea (La Palma)
# [[Carmen Laffón]] artista, margolaria eta eskultorea (Sevilla)
# [[Carola García de Vinuesa]] mediku, zientzialari, irakasle (Espainia-Australia)
# [[Carolina Michaëlis de Vasconcelos]] filologoa, idazlea (Alemania-Portugal)
# [[Caroline de Barrau]] feminista, aktibista (Frantzia)
# [[Caroline Haslett]] ingeniari elektrikari aitzindaria (Erresuma Batua)
# [[Charlotte Saunders Cushman]] aktorea (AEB)
# [[Clémentine Hélène Dufau]] margolaria (Frantzia)
# [[Concepción Bona]] hezitzailea eta ekintzailea (Dominikar Errepublika)
# [[Concha de Albornoz]] intelektual feminista (Asturias)
# [[Conchita Supervía]] mezzosopranoa (Bartzelona)
# [[Corina Freire]] abeslaria, aktorea, enpresaburua (Portugal)
# [[Cynthia Germanotta]] filantropoa, ekintzailea, enresaburua (AEB)
# [[Dinah Craik]] idazlea (Ingalaterra)
# [[Dolores González Pérez]] idazlea (Malaga)
# [[Dora Panofsky]] arte historialaria (Alemania-AEB)
# [[Dorothea Tanning]] margolaria (AEB)
# [[Dorothy Hansine Andersen]] medikua (EEUU)
# [[Eduarda Lapa]] margolaria (Portugal)
# [[Eleanor Pairman]] matematikaria, asmatzailea (Eskozia)
# [[Elizabeth Ann Ashurst Bardonneau]] itzultzailea, aktibista (Ingalaterra)
# [[Elsie Widdowson]] nutrizionista (Erresuna Batua)
# [[Emília de Sousa Costa]] idazlea, feminista (Portugal)
# [[Emily Davies]] sufragista, emakumea unibertsitate eskubide-defensatzailea (Ingalaterra)
# [[Emma Stebbins]] eskultorea (AEB)
# [[Eugénie Le Brun]] intelektual feminista (Frantzia-Egipto)
# [[Eugénie Marie Salanson]] margolaria (Frantzia)
# [[Felícia Fuster i Viladecans]] margolaria eta poeta (Bartzelona-Paris)
# [[Felicia Hemans]] poeta (Ingalaterra)
# [[Fiorenza Cossotto]] mezzosopranoa (Italia)
# [[Franceska Mann]] dantzaria (Polonia)
# [[Frederica von Stade]] mezzosopranoa (AEB)
# [[Geraldine Jewsbury]] eleberrigilea eta kritikaria (Ingalaterra)
# [[Ghada Waly]] politikari eta diplomatikoa (Egipto)
# [[Gina Cigna]] sopranoa (Italia)
# [[Guadalupe Marín]] modeloa eta eleberrigilea (Mexiko)
# [[Hariclea Darclée]] sopranoa (Errumania)
# [[Henriette Michaelis]] hizkuntzalaria (Alemania)
# [[Hoylande Young]] kimikaria (AEB)
# [[Huda Sha'arawi]] aktibista feminista (Egipto)
# [[Irina Vladislavovna Bussen]] minerologoa (Errusia)
# [[Izumi Nakamitsu]] Armagabetzeari lotutako gaiei buruzko Nazio Batuen Bulegoko zuzendaria (Japonia)
# [[Josephine Butler]] feminista eta guzarte erreformatzailea (Erresuma Batua)
# [[Juana Alarco de Dammert]] filantropoa, hezitzailea (Peru)
# [[Júlia Lopes de Almeida]] idazlea, kazetaria, feminista (Brasil)
# [[Julie von May]] sufragista, feminista (Suitza)
# [[Katalina Boloniakoa|Katalina Boloniakoa]] margolaria, idazlea, santa (Bolonia)
# [[Kate Marvel]] zientzilaria (New York EEBB)
# [[Kin Yamei]] doktorea, hezitzailea eta nutrizioan aditua (Txina, EEBB)
# [[Letitia Elizabeth Landon]] poeta (Ingalaterra)
# [[Licia Verde]] astronomoa, fisikaria, irakaslea (Italia)
# [[Lidia Blanco]] filologoa (Burgos)
# [[Lilian Baylis]] britainiar antzerki ekoizle eta zuzendaria
# [[Lola Garrido]] arte kritikaria, komisarioa eta bildumagilea (Donostia)
# [[Lucia Valentini Terrani]] mezzosopranoa (Italia)
# [[Madeleine Pelletier]] psikiatra, aktibista (Frantzia)
# [[Malak Hifni Nasif]] idazle, poeta, maistra (Egipto)
# [[Margarida Lopes de Almeida]] poeta, deklamatzailea, eskultorea (Brasil)
# [[Maria Adelaide Lima Cruz]] margolaria (Portugal)
# [[Maria Archer]] idazlea (Portugal)
# [[María Barbeito]] pedagogo, idazlea (Galizia)
# [[Maria da Cunha]] poeta, kazetaria(Portugal-Brasil)
# [[Maria Jane Jewsbury]] eleberrigilea eta kritikaria (Ingalaterra)
# [[Maria Lamas]] idazlea, kazetaria, ekintzaile politikoa (Portugal)
# [[María Luisa Calero Vaquera]] hizkuntzalaria (Badajoz)
# [[Maria Olga de Moraes Sarmento da Silveira]] idazlea, feminista (Portugal)
# [[María Soriano Llorente]] psikologoa (Valentzia)
# [[María Trinidad Sánchez]] ekintzailea, aberriaren ama (Dominikar Errepublika)
# [[Marie Adelaide Belloc Lowndes]] nobelagilea (Ingalaterra)
# [[Marie La Cécilia]] Frantziako maistra, Komunan aktibista errepublikanoa (1839 - 1922)
# [[Marisa de Leza]] aktorea (Madril)
# [[Martha Carrier]] sorginkeria leporatuta eraila (EEBB)
# [[Mary Eastey]] Salemeko sorgin-epaiketan exekutatua (AEB)
# [[Mary Russell Mitford]] idazlea, dramagilea (Ingalaterra)
# [[Mary Walcott]] Salemeko sorgin-epaiketetako lekukoa (AEB)
# [[Matiel Mogannam]] aktibista, nazionalista (Libano-Palestina)
# [[Matilda Hays]] itzultzaile, idazle, kazetari, aktore (Ingalaterra)
# [[Melissa Aldana]] saxofoi-jotzailea (Txile)
# [[Mercedes Llopart]] sopranoa, irakaslea (Bartzelona)
# [[Mercy Lewis]] Salemeko sorgin-epaiketetako lekukoa (AEB)
# [[Minou Tavárez Mirabal]] filologoa, politikaria (Dominikar Errepublika)
# [[Monica Oliphant]] zientzialari, ikertzailea (Ingalaterra-Australia)
# [[Nabawiyya Musa]]irakaslea, nazionalista, feminista (Egipto)
# [[Natali Germanotta]] moda-diseinatzailea, estilista (AEB)
# [[Natalia Kanem]] UNFPAren zuzendaria (Panama)
# [[Nerilie_Abram]] zientzilaria (Australia)
# [[Nísia Floresta (idazlea)]] idazlea, hezitzailea (Brasil)
# [[Paca Blanco]] ekintzailea (Madril)
# [[Patricia Kraus]] abeslaria, musikagilea, ekoizlea (Milan-Espainia)
# [[Regina Lago García]] pedagogo, psikologo (Palentzia)
# [[Renata Scotto]] sopranoa (Italia)
# [[Rosalba Carriera]] margolaria (Italia)
# [[Ruth Rivera Marín]] arkitektoa (Mexiko)
# [[Safia Zaghloul]] aktibista, politikaria (Egipto)
# [[Sonia Vivas]] pedagogoa, politikaria (Bartzelona)
# [[Tarab Abd al-Hadi]] aktibista feminista, politikaria(Palestina-Egipto)
# [[Valentine de Saint-Point]] idazlea (Frantzia)
# [[Verónika Mendoza]] politikaria (Peru)
# [[Victòria Pujolar Amat|Victoria Pujolar Amat]] margolaria (Bartzelona)
# [[Virgínia Quaresma]] kazetaria, aktibista (Portugal)
}}
===='''Berriak 2022''' ('''maiatza''')====
(Ordena alfabetikoz)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Alaitz Biritxinaga]] ef--'''SORTUA''' Txirrindulari epaile eta zuzendaria (Bizkaia 1974)
# [[Angelita Bilbao Bilbao]] efef'''SORTUA''' erizaina, ekintzaile abertzalea (Bilbo 1903-Argentina 1990)
# [[Concha Laca]] efef'''SORTUA''' artisaua, zeramikaria, eskultorea (Madril 1925-Irun 2018)
# [[Estibaliz Urresola Solaguren]] ef--'''SORTUA''' zinema zuzendaria (Laudio 1984)
# [[Haizea Beruete]] efef'''SORTUA''' bertsolaria (Iruñea 1994-2022)
# [[Lina Huarte-Mendikoa]] efef'''SORTUA''' sopranoa (Iruñea 1928-Madril 2017)
# [[Margarita Barainka]] g'''SORTUA''' Gernikako bonbardaketaren lekukoa (Errigoiti 1922)
# [[Acacia Uceta]] poeta (Madril)
# [[Adelaida Abarca Izquierdo]] ekintzailea, kartzelarik ihes egindakoa (Madril)
# [[Adelaida Las Santas]] kazetari eta poeta (Madril)
# [[Alejandra Soler]] maistra errepublikano erbesteratua (Valentzia)
# [[Amanda Jones]] poeta, aktibista, asmatzailea (AEB)
# [[Ana Martínez Collado]] arte estetika eta generoa (Madril)
# [[Ángela García de la Puerta]] Espainiako 1. Fisika eta Kimika katedraduna (Soria)
# [[Ángeles García-Madrid]] idazlea eta presoa (Madril)
# [[Anna Davin]] historialaria, idazlea, feminista( Ingalaterra)
# [[Anna Keichline]] arkitektoa eta asmatzailea (AEB)
# [[Anna Manso Munné]] idazlea, gidoilaria (Bartzelona)
# [[Anna Ruth Fry]] idazlea (Britainia Handia)
# [[Asun Casasola]] genero indarkeriaren aurkako aktibista (Palentzia)
# [[Asunción Bastida]] moda diseinatzailea (Bartzelona)
# [[Aurora Rodríguez Carballeira]] ama eugenesikoa (Galizia)
# [[Barbara Bodichon]] ongilea, eskubideen aldeko aktibista (Erresuma Batua)
# [[Carmen Mir]] moda diseinatzaile (Bartzelona)
# [[Christiana Figueres]] antropologoa, ekonomialaria eta analista(Costa Rica)
# [[Clara Sánchez (idazlea)]] idazlea, Espainaiko zine aditua (Guadalajara)
# [[Concha Alós]] idazlea (Valentzia-Bartzelona)
# [[Consuelo García del Cid Guerra]] idazlea (Bartzelona)
# [[Deepika Kurup]] zientifikoa, asmatzailea (edateko ur garbi 'azkarra') (AEB)
# [[Dorothy Thompson]] kazetaria, idazlea, sufragista, feminista (AEB)
# [[Eldorado Jones]] asmatzailea (hegazkin isilgailua,plantxa elektrikoa)(AEB)
# [[Elena Moncada]] ekintzaile, idazle, prostituzioaren abolizionista (Argentina)
# [[Enriqueta Gallinat]] politikaria, errepresio frankistaren biktima (Bartzelona)
# [[Erna Schneider]] ingenaria, matematikaria eta asmatzailea (AEB)
# [[Ethel Léontine Gabain]] margolaria (Frantzia-Ingalaterra)
# [[Eva Alcón]] errektorea (Castelló)
# [[Flor Cernuda]] preso komunista (Toledo)
# [[Flora Robson]] aktorea (Ingalaterra)
# [[Gema Corredera]] abeslari eta musikagilea (Kuba)
# [[Geneviève de Gaulle-Anthonioz]] Frantziako erresistentziakoa (Frantzia)
# [[Gertrud Bäumer]] aktibista feminista eta politikaria (Alemania)
# [[Gisela Wild]] feminista, kooperatiba-politiketan espezializatua (Argentina)
# [[Gloria Patricia Porras]] abokatu, notario, epaile (Guatemala)
# [[Hannah Slater]] asmatzailea (kotoiaz josteko haria sortzeko metodo berria)(AEB)
# [[Helen Taylor (feminista)]] idazlea, aktorea (Erresuma Batua)
# [[Helen Taylor]] noblea (Ingalaterra)
# [[Helena Lange]] pedagogoa eta emakumeen eskubide defendatzailea (Alemania)
# [[Hilary Wainwright]] kazetaria, ikertzailea, feminista (Ingalaterra)
# [[Hildegart Rodríguez Carballeira]] politikaria, etorkizuneko emakume gisa sortua (Madril)
# [[Ida Henrietta Hyde]] fisiologoa eta asmatzailea (AEB)
# [[Isabel Olesti]] kazetari eta idazlea (Tarragona)
# [[Isabel Risco]] aktorea (Coruña)
# [[Isabel Vicente García|Isabel Vicente Garcia]] ekintzaile komunista (Albacete - Bartzelona)
# [[Jenara Vicenta Arnal Yarza]] 1. Zientzia Kimiko doktorea eta ikertzailea (Zaragoza)
# [[Jessie Boucherett]] emakumeen aldeko aktibista (Ingalaterra)
# [[Joaquina Dorado Pita]] Les Cortseko preso errepublikanoa (Coruña)
# [[Josefa Barba-Gosé Flexner]] zientzialaria (Bartzelona-Filadelfia)
# [[Josefina Amalia Villa]] ekintzailea, preso politikoa (León-Madril)
# [[Joy Mangano]] enpresaria eta asmatzailea (fregona, pertxak) (AEB)
# [[Juana Francisca Rubio]] margolaria eta ilustrailea (Madril)
# [[Judith Malina]] aktorea, ekoizlea eta zuzendaria (Alemania-AEB)
# [[Karen Olsen Beck]] arkitektoa, soziologoa, politikaria eta diplomatikoa (*!)
# [[Laia Berenguer Puget]] Les Cortseko preso sozialista (Bartzelona)
# [[Laura Casielles]] idazlea, poeta (Asturias)
# [[Les Corts emakumeen kartzela]] (Bartzelonako eraikina)
# [[Letizia Battaglia]] kazetari, argazkilari, politikari, editore eta enpresaburua (Italia)
# [[Liane Russell]] genetista, zoologoa (Austria, AEB)
# [[Lidia Guinart]] kazetaria, idazlea eta politikaria (Bartzelona)
# [[Lilí Díaz Rivas]] enpresaburua, idazlea (Galizia)
# [[Lilly Maxwell]] sufragista (Eskozia)
# [[Lina Gálvez]] historialaria, ekonomia feministan aditua (Sevilla)
# [[Lise London]] erresistentzia frantseseko aktibista (Frantzia)
# [[Llum Quiñonero]] kazetaria, ekintzailea, politikaria (Alacant)
# [[Lola Sanjuán]] enpresaburua eta lider feminista (Sevilla)
# [[Magda Bandera]] kazetaria, idazlea(Bartzelona)
# [[Maite Alvarez]] zientzilaria eta ikertzailea (Ermua)
# [[Manolita del Arco]] politikaria, ekintzailea (Bilbo-Madril)
# [[Margarida Abril]] ekintzailea (Katalunia)
# [[María Ángeles Durán]] ikertzailea (Madril)
# [[María Antonia Peña]] errektorea (Cádiz)
# [[María Antonia Zorraquino]] biokimikaria eta ikertzailea (Zaragoza)
# [[Maria Bigordà Montmany]] kataluniar ekintzailea (Ullastre-Tarrasa)
# [[María del Carmen Cuesta Rodríguez|Maria del Carmen Cuesta Rodríguez]]A aktibista (Madril)
# [[Maria Deraismes]] prostituzioaren abolizionista
# [[María Dolores de Pablos]] poeta eta astrologoa (Madril)
# [[Maria Dolors Laffitte]] abeslaria (Bartzelona)
# [[Maria Dolors Renau]] psikologoa, pedagogoa eta politikaria (Bartzelona)
# [[María Elena Moyano]] aktibista (Perú)
# [[María José Figueras]] errektorea (Katalunia)
# [[Maria Lacerda de Moura]] anarkista eta feminista (Brasil)
# [[María Vicenta Mestre Escrivá]] psikologoa, Valentziako Unibertsitateko 1. emakume errektorea (Valentzia)
# [[Marie Killick]] audio-ingeniaria, asmatzailea (gramofonorako zafirozko orratza) (Erresuma Batua)
# [[Marina Vargas]] artista (Granada)
# [[Marisa Mediavilla Herreros]] liburuzaina, dokumentalista, feminsita (Palentzia)
# [[Marjorie Joyner]] asmatzailea (ile kizkur iraunkorrak egiteko makina)(AEB)
# [[Martirio (cantante)|Martirio]] abeslaria (Huelva)
# [[Mary Beale]] margolaria eta erretratista (Ingalaterra)
# [[Mary Dixon Kies]] asmatzailea (kotoiaz josteko haria sortzeko metodo berria) (AEB)
# [[Melania Moscoso]] antropologa, pedagoga, feminista (Bilbo)
# [[Mercedes Fernández-Martorell]] antropologoa (Bartzelona)
# [[Mercedes Núñez Targa]] Las Ventas eta Nazien kontzentrazio-eremuetako preso eta lekukoa (Bartzelona)
# [[Miren Arantza Madariaga Aberasturi]] politikaria eta zuzendari publikoa (Gernika)
# [[Montserrat Minobis]] kazetaria, irakaslea, idazlea eta feminista (Figueras)
# [[Natacha Bustos]] komiki-marrazkilaria (Eivissa)
# [[Nieves Torres]] politikaria, ekintzailea (Madril)
# [[Niña Pastori]] flamenko-kantautorea (Cadiz)
# [[Noeleen Heyzer]] diplomazialaria(Singapur)
# [[Noelia Vera]] kazetaria eta politikaria (Cádiz)
# [[Núria Feliu]] abeslaria eta aktorea (Bartzelona)
# [[Olimpia Altuve]] farmazialaria (Guatemala)
# [[Paz Azzati Cutanda]] Las Ventaseko preso komunista (Valentzia)
# [[Petra Cuevas]] preso komunista (Toledo)
# [[Pilar Aranda Ramírez]] errektorea (Zaragoza)
# [[Pilar López Díez]] maistra, kazetaria, komunikazio eta genero ikertzailea (Asturias)
# [[Rina Lazo]] margolari eta muralista (Guatemala)
# [[Rocio Mora Nieto]] abokatua eta aktibista (Madril)
# [[Rosa Aguilar Chinea]] errektorea (Gomera)
# [[Rosa Aguilar]] politikaria (Kordoba)
# [[Rosa Cremón Parra]] erizaina, ekintzaile antifrankista (Madril)
# [[Rosa Devés]] biokimikaria, akademika eta hezitzailea (Txile)
# [[Sally Alexander]] historialaria, feminista (Ingalaterra)
# [[Sheila Rowbotham ]] historialari feminista sozialista (Erresuma Batua)
# [[Shirley Ann Jackson]] fisikaria, asmatzailea (AEB)
# [[Sofía Moro]] argazkilaria (Madril)
# [[Soledad Murillo]] soziologo feminista, ikertzailea eta politikoa (Madril)
# [[Soledad Real López]] ekintzaile, komunista (Bartzelona)
# [[Susana Blas Brunel]] komisarioa, arte eta feminosmoan aditua (Madril)
# [[Susanna Martín]] ilustratzailea (Bartzelona)
# [[Suzanne Noël]] Zirujau plastikoa (Frantzia)
# [[Teresa Hernández Sagués]] Les Cortseko preso komunista (Avila)
# [[Teresa Rebull]] aktibista politikoa eta kantautorea (Bartzelona)
# [[Teresa Saez Barrao]] aktibista feminista, politikaria (Huesca-Nafarroa)
# [[Trinidad Gallego Prieto]] erizaina, emagina,politikari komunista (Madril)
# [[Valerie Hunter Gordon]] asmatzailea (Erresuma Batua)
}}
===='''Berriak 2022''' ('''apirila''')====
(Ordena alfabetikoz)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Antonia Salaberria]] efef'''SORTU''' erraketista (Eibar, 1906-2000)
# [[Aurelia Elkoro-Iturbe]] efef'''SORTU''' erraketista (Eibar 1012-1977)
# [[Haizea Oses]] ef--'''SORTU''' eskalatzailea (Arrasate, 2004)
# [[Irene Sarrionandia]] ef--'''SORTU''' mendi korrikalaria (Deba 1948)
# [[Joana Lasheras]] ef--'''SORTU''' kazetaria EITBn (Iruñea 1980)
# [[Josefina Markina]] efef'''SORTU''' filantropoa (Mallabia 1889-1972)
# [[Julene Bouzo]] ef--'''SORTU''' atleta (Ermua, 2003)
# [[Julia Guerra Lacunza]] efef'''SORTU''' poeta (Iruñea 1953-2008)
# [[María del Villar Berruezo]] efef'''SORTU''' aktorea, dantzaria eta idazlea (Tafalla 1888-1977)
# [[Martija de Jauregui]] XVI. mendeko sendagilea (Nafarroa) '''SORTU'''
# [[Pantxika Urruti]] ef--'''SORTU''' kantaria eta pastoral errejenta (Zuberoa 1955)
# [[Teresa Izu]] margolaria, ilustratzailea (Tafalla) sortu
# [[Adelita Domingo]] pianista, kopla-kantari eta dantzarien maistra(Sevilla)
# [[Aenne Burda]] argitaratzailea, alemaniar ekonomia-mirariaren ikur bat (Alemania)
# [[Amaya Arzuaga]] diseinatzailea eta enpresaburua (Burgos)
# [[Ana María Rodas]] idazlea (Guatemala
# [[Ana Rosa Diego]] zinema-zuzendaria eta gidoilaria (Sevilla)
# [[Angelina Aspuac]] jantzi maien defendatzailea (Guatemala)
# [[Angelina Beloff]] margolaria, grabatzailea eta arte-irakaslea(Errusia-Mexiko)
# [[Asunción Gómez Pérez]] ikertzailea (Badajoz)
# [[Aurelia Gutiérrez-Cueto Blanchard]] pedagogoa(Santander)
# [[Beatrice Hastings]] idazlea(Ingalaterra)
# [[Belén Maya]] flamenko-dantzaria eta koreografoa ( )
# [[Bella Dutton]] tenislaria (Britainia-Espainia)
# [[Bibiana Candia]] idazlea eta kazetaria (Galizia)
# [[Carlota Gurt]] idazlea eta kazetaria (Bartzelona)
# [[Catherine Bauer Wurster]] arkitektoa, etxebizitza publikoaren defendatzailea (AEB)
# [[Catherine Fahringer]] idazlea, aktibista (Estatu Batuak)
# [[Celia Rivas Casais]] kamioilaria, enpresaburua eta ekintzailea (Galizia)
# [[Ch´umilkaj Curruchiche]] abeslaria (Guatemala)
# [[Chona Madera]] idazle kanariarra
# [[Cilly Aussem]] tenislaria (Alemania)
# [[Concha Méndez]] idazlea, poeta eta gidoilaria (Madril)
# [[Concha Monje]] robotika-ikertzailea (Badajoz)
# [[Elena Catena]] filologoa, editorea eta feminista (Salamanca)
# [[Elena Villamandos]] kanariar idazlea
# [[Elvira Dyangani Ose]] Bartzelonako Arte Garaikidearen Museoaren 1. emakume zuzendaria(Kordoba)
# [[Emma Couceiro]] poeta (Lugo)
# [[Enriqueta Martín Ortiz de la Tabla]] irakaslea eta liburuzaina (Badajoz)
# [[Ernestine Rose]] asmatzailea (Polonia)
# [[Eudoxia Píriz]] Medikua (Salamanca)
# [[Fatoumata Diawara]] Maliko aktore eta egile-abeslaria (1982 - )
# [[Francisca Subirana]] tenislaria (Katalunia)
# [[Genie Espinosa]] artista, ilustratzailea (Bartzelona)
# [[Helena Bayona]] dokumentalgilea (Iruña)
# [[Iris Yassmin Barrios Aguilar]] abokatu eta epailea (Guatemala)
# [[Isa Guerra García]] poeta kanariarra (Kanariar uharteak)
# [[Isabel Expósito Morales]] idazlea (Hierro-Kanariak)
# [[Isabel García Hualde]] idazlea (Zarrakaztelu)
# [[Josane Sigart]] tenislaria (Belgika)
# [[Kajsa Ekis Ekman]] kazetari, idazle, ekintzailea (Suedia)
# [[Karma Peiró]] kazetari digitala Adimen Artifizialean aditua (Bartzelona)
# [[La Niña de los Peines]] Kopla-abeslaria (Sevilla)
# [[Las Ventas emakumeen kartzela]] artikulua da.
# [[Laura Fernández]] Idazlea eta kazetaria (Terrassa)
# [[Lenina Amapola García]] idazlea (Guatemala)
# [[Lilí Álvarez]] kirolaria, kazetaria eta Olinpiar jokoetako 1.emakume espainiarra (Erroma-Madril)
# [[Lourdes Pastor]] Kantaria eta aktibista (Kordoba)
# [[Lydia Becker]] Britainia Handiko sufragista, biologoa eta astronomoa (1827-1890)
# [[Madam C. J. Walker]] asmatzailea eta enpresaburua (AEB)
# [[Maddelin Brizuela]] enbaxadorea Bolivian (El Salvador)
# [[Margarita Ucelay]] filologoa, hispanista eta irakaslea (Madril)staño
# [[Marguerite Broquedis]] tenislaria (Frantzia)
# [[Maria Àngels Anglada]] kazetaria, poeta, eleberrigilea (Katalunia)
# [[María Blanca Ferrer García]] Abokatua, idazlea, poeta (Iruñea)
# [[María Blanchard]] margolaria (Santander)
# [[Maria del Carmen Reina Jiménez]] idazlea kanariarra
# [[María Francisca Ulloa del Castillo]] emagina (Utrera)
# [[Maria Furtwängler]] aktore eta medikua (Alemania)
# [[María Josefa Riba]] tenislaria (Katalunia)
# [[María Laffitte]] arte-kritikaria, idazlea, Emakumeen eskubide defendatzailea(Sevilla)
# [[María Rodrigo]] musikagilea, pianista eta irakaslea(Madril)
# [[María Salas Larrazábal]] idazle eta aktibista (Burgos)
# [[Marian Rojas]] mediku psikiatra eta idazlea (Madril)
# [[Maribel Lacave]] idazle kanariarra
# [[Marie Goegg-Pouchoulin]] Suitzako aktibista feminista eta abolizionista (1826-1899)
# [[Marie Vassilieff]] margolaria (Errusua-Frantzia)
# [[Marifé de Triana]] Kopla-abeslaria eta aktorea (Sevilla)
# [[Matilde Coral]] flamenko dantzaria (Sevilla)
# [[Matilde Landa]] politikaria (Badajoz)
# [[Matilde Ras]] grafologoa, idazlea, itzultzailea(Tarragona)
# [[Matilde Ucelay]] Espainiako tituludun 1.emakume arkitektoa (Madril)
# [[Mayte Martín (idazlea)|Mayte Martín]] Las Palmas (Kanariak)
# [[Mayte Martín]] musikagilea, flamenko-abeslaria (Bartzelona)
# [[Melanie Mayron]] asmatzailea eta aktorea (AEB)
# [[Melissa Farley]] psikologo, feminista (AEB)
# [[Mercedes Rodrigo]] Espainiako tituludun 1.emakume psikologoa (Madril)
# [[Merche Esmeralda]] flamenko-dantzaria (Sevilla)
# [[Milagro Almenara Pérez]] Espainiako Gerra Zibilean eraildako farmazialaria (Santander)
# [[Milagros Mengíbar]] flamenko-dantzaria (Sevilla)
# [[Milagros Nuin Monreal]] itzultzailea. (Erriberri-Nafarroa)
# [[Molla Mallory]] tenislaria (Norvegia-AEB)
# [[Morena Herrera]] abortuaren aldeko ekintzailea (El Salvador)
# [[Myriam Palacios]] aktorea (Txile)
# [[Natalia Sosa Ayala]] kanariar idazlea
# [[Norah Borges]] ilustratzailea (Argentina)
# [[Núria Albó]] poeta (Bartzelona)
# [[Nuria Coronado Sopeña]] kazetaria, feminista, abolizionista (Madril)
# [[Olimpia Valencia]] ginekologoa (Galizia)
# [[Oliva Acosta]] zinema-zuzendaria, gidoilaria eta ekoizlea (Cádiz)
# [[Omowunmi Sadik]] asmatzailea (Nigeria)
# [[Patricia Ruiz de Irizar]] farmazialaria eta kooperantea (Iruñea)
# [[Paulina Kellogg Wright Davis]] aktibista, hezitzailea (AEB)
# [[Pepa Chávarri]] tenislaria (Madril)
# [[Pilar Aguilar Carrasco]] idazle, zinemako kritikaria, feminista (Jaén)
# [[Pura Maortua]] antzerki-zuzendaria (Kantabria)
# [[Rafaela Pastor]] aktibista (Malaga)
# [[Rebeca Lane]] abeslaria (Guatemala)
# [[Rita Fernández Queimadelos]] arkitektoa (Galizia)
# [[Rosa Barasoain|Rosa Barasoin]] idazlea (Tafalla)
# [[Rosa Torras]] tenislaria (Katalunia)
# [[Rosa Vergés]] zinema-zuzendaria, gidoilaria eta irakaslea (Bartzelona)
# [[Sabina Spielrein]] psikiatra eta psikoanalista (Errusia)
# [[Salima Ikram]] egiptologoa (Pakistan)
# [[Selena Millares]] kanariar poeta
# [[Simone Iribarne]] tenislaria (Lapurdi)
# [[Sofia Quintino]] Portugalgo mediku, feminista eta errepublikanoa (1879-1964)
# [[Sonsoles Echavarren Roselló|Sonsoles Echavarren]] idazlea eta kazetaria (Iruñea)
# [[Sylvia Ratnasamy]] asmatzailea (Belgika)
# [[Taina Bien-Aimé]] abolizionista
# [[Teresa Zabalza Díez]] musikagilea, musikaria eta musika irakaslea (Iruñea)
# [[Trinidad Lucea Ferrer]] idazlea, poeta eta ilustratzailea (Tutera)
# [[Veena Sahajwalla]] asmatzailea (India-Australia)
# [[Victorina Durán]] margolaria, jantzi-eszenografoa eta diseinatzailea (Madril)
# [[Viera Sparza]] ilustratzailea, idazlea eta umorista grafikoa (Zaragoza)
# [[Virginia Laparra]] fiskal oiha (Guatemala)
# [[Yolanda Castaño]] poeta eta literatura kritikaria (Coruña)
}}
===='''Berriak 2022''' ('''martxoa''')====
(Ordena alfabetikoz)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Boni Macarrón]] efef'''SORTU''' martxantera, gozoki saltzailea (Durango)
# [[Carmen Miranda Zubieta]] --ef'''SORTU''' Kultur-ekintzailea (Galdakao)
# [[Elbira Iturri]] ef--'''SORTU''' aktibista (Mundaka)
# [[Eugenia Idoiaga]] efef'''SORTU''' emagina (Forua)
# [[María Ángeles Garai]] efef'''SORTU''' irakaslea, Bizkaiko lehen andereñoa (Bilbo)
# [[Martxelina Lopetegi]] efef'''SORTU''' bertsolaria (Oiartzun 1864-1930)
# [[Tamara Clavería]] ----'''SORTU''' Amuge elkarteko lehendakaria (Bilbo)
# [[Adilia de las Mercedes]] jurista feminista (Guatemala)
# [[Alauda Ruiz de Azúa]] zine-zuzendaria eta gidoilaria (Bizkaia)
# [[Alika Kinan]] Abolizionista (ARgentina)
# [[Almudena Domínguez Arranz]] arkeologoa
# [[Amada López Meneses]] historialari galiziarra
# [[Amalia de Isaura]] aktore komikoa eta kupletista (?)
# [[Amelia Baldeón Iñigo]] arkeologoa (Gasteiz)
# [[Amparo Alonso Betanzos]] adimen artifizialeko ikertzailea(Galizia)
# [[Amparo Cebrián]] pedagogoa (Salamanca)
# [[Ana Delgado Hervás]] arkeologoa (Bartzelona)
# [[Ana María Romero de Campero]] kazetaria, idazlea ekintzailea (Bolivia)
# [[Ángeles Huerta]] zine-zuzendaria (Asturias)
# [[Angelina Vidal]] Portugalgo idazle eta kazetaria (1847-1917)
# [[Anina Ciuciu]] abokatu eta idazle ijitoa (Errumania)
# [[Anne Tyng]] asmatzailea (Txina-AEB)
# [[Anselma de Salces]] Bilbotar ongilea (1815-1885)
# [[Arabako Emakumeen Asanblada]]
# [[Arundhati Bhattacharya]] enpresaburua (India)
# [[Áurea Lucinda Javierre]] artxibozaina eta historialaria (Teruel)
# [[Beatriz Pinheiro]] Portugalgo idazle, poeta, editore eta intelektuala (1871-1922)
# [[Begoña Vila]] astrofisikaria (Galizia)
# [[Berta Wilhelmi]] enpresaburua, hezitzailea, filantropoa eta feminista (Alemania, Granada)
# [[Carla Accardi]] margolari abstraktua (Italia)
# [[Carla Lonzi]] idazlea, arte-kritikaria, feminista (Italia)
# [[Carla Subirana]] zine-zuzendaria (Bartzelona)
# [[Carme Freixa]] kazetaria, feminista, abolizionista (Bartzelona)
# [[Carmen de Zulueta]] idazlea, filosofoa eta irakaslea (Madril)
# [[Carmen García Mateo]] telekomunikazio ingeniaria (Galizia)
# [[Carmen López Alonso|Carmen Lopez Alonso]] historialaria
# [[Carmen Sentandreu Gimeno]] arkeologoa
# [[Carmen Velacoracho de Lara]] Kazetaria (Ciudad Real, 1880-Madril,1960)
# [[Catherine Furbish]] botanikaria (AEB)
# [[Christine Peterson]] estatistikaria, zientzialaria (EEBB)
# [[Chus Gutiérrez]] zine-zuzendaria, gidoilaria eta aktorea (Granada)
# [[Deema Shehabi]] poeta eta idazlea (Kuwait)
# [[Delia Grigore]] filologo ijitoa (Errumania)
# [[Diana Pey]] piano-jotzailea (Madril)
# [[Dolores Cebrián]] irakaslea (Salamanca)
# [[Domitila de Carvalho]] Portugalgo mediku, irakasle eta politikaria (1871-1966)
# [[Elaine N. Aron]] psikologoa (Kalifornia)
# [[Elena Barulina]] botanikaria, genetista eta ikertzailea (Errusia)
# [[Elena Díaz Ereño]] medikua eta irakaslea (Galdakao)
# [[Elena Fortún]] idazlea, haur eta gazte literatura (Madril)
# [[Elena Hernández Sandoica]] historialaria
# [[Elisa Augusta da Conceição Andrade]] Portugalgo lehen emakume medikua (1855-??)
# [[Elisa Garrido González|Elisa Garrido]] historialaria
# [[Elizabeth J. Tasker]] astrofisikaria, idazle zientifikoa eta irakaslea (Britainia)
# [[Elvira Ontañón Sánchez-Arbós]] idazlea, artikulugilea eta pedagogoa (?)
# [[Elza_Dunkels]] Suediako pedagoga
# [[Emma Ihrer]] feminista eta lider sindikala (Alemania)
# [[Esma Redžepova]] abeslari ijitoa (Mazedonia)
# [[Esther Takeuchi]] asmatzailea (AEB)
# [[Fei-fei Li]] konputazioko irakaslea (Txina-AEB)
# [[Fournierreko emakume kartagileak]] emakume langileak (Gasteiz)
# [[Gloria Cabral]] arkitektoa (Brasil-Paraguai)
# [[Gloria Giner de los Ríos García]] irakaslea(Madril)
# [[Glòria Trías Rubiés]] arkeologoa (Bartzelona)
# [[Guiomar Torresão]] Portugaldar idazlea eta feminista (1844-1898)
# [[Halet Çambel]] arkeologaeta Olinpiar Jokoetan lehiatu zen lehen emakume turkiarra, eskriman
# [[Harriet Williams Russell Strong]] asmatzailea (AEB)
# [[Helena Lopes da Silva]] zirujau eta politikaria (Cabo Verde)
# [[Hélène Rioux]] idazle eta itzultzailea (Kanada)
# [[Helene Stöcker]] bakezalea, feminista eta publizista (Alemania)
# [[Isabel Aguirre]] arkitektoa (Galizia)
# [[Isabel García Lorca]] irakaslea eta idazlea (Granada)
# [[Jennifer Miller]] Feminista, artista, idazlea...(EEBB)
# [[Jordina Sales i Carbonell]] historialaria
# [[Josefina Aldecoa]] idazlea eta pedagogoa (Leon)
# [[Juana Capdevielle]] Gerra Zibilean eraildako pedogogo eta liburuzaina (Madril-Galizia)
# [[Juana Romani|Juani Romani]] italiar-frantziar margolaria
# [[Julia Sánchez Carrilero]] arkeologoa
# [[Julia Vigre García]] maistra (Madril)
# [[Julienne Baseke Nzabandora]] aktibista (Kongo)
# [[Julieta Paredes]] feminista komunitarioa (Bolivia)
# [[Juliette Bonheur]] animalia-margolaria (Frantzia)
# [[Katerina Harvati]] paleontologoa, irakaslea eta ikertzailea (Grezia)
# [[La Argentinita]] dantzaria eta koreografoa (Buenos Aires)
# [[Laura de los Ríos Giner]] irakaslea (Granada)
# [[Laura García Hoppe]] margolaria eta idazlea (Malaga)
# [[Leonor Serrano Pablo]] pedagogoa,legelaria, feminista (Ciudad Real-Madril)
# [[Lily Braun]] idazle eta feminista (Alemania)
# [[Linda Braidwood]] arkeologoa
# [[Lita Cabellut]] margolari ijitoa (Espainia)
# [[Lourdes Girón Anguiozar]] arkeologoa (Cadiz)
# [[Maite Larrauri Gómez]] filosofoa, idazlea eta irakaslea (Valentzia)
# [[Manuela Solís]] ginekologoa, Valentziako 1. medikua (Valentzia)
# [[Mapi León]] futbolaria (Zaragoza)
# [[Margarita Ballester Figueres]] poeta, itzultzailea eta irakaslea (Katalunia)
# [[Margarita Sánchez Romero]] arkeologoa (Madril)
# [[Maria Amália Vaz de Carvalho]] Portugalgo idazle poligrafoa, pedagogoa eta poeta (1847-1921)
# [[María Ángeles Pérez Samper]] arkeologoa (Bartzelona, 1949)
# [[María Antonina Sanjurjo Aranaz]] belar-jockey jokalaria (Galizia)
# [[Maria Benedita Mouzinho de Albuquerque de Faria Pinho]] Portugalgo idazle, aktibista errepublikano eta feminista (1865-1939)
# [[María Blázquez|María Blazquez]] idazlea (Extremadura)
# [[María Buj Luna]] liburuzain terueldarra
# [[Maria Clara Correia Alves]] Portugalgo editore, kazetari eta irakasle feminista (1869-1948)
# [[María Cristina Gonzalo Pintor]] arkitektoa (Santander-Madril)
# [[Maria Eugenia Aubet]] arkeologoa (?)
# [[María José Alonso Fernández]] farmakologoa (Leon)
# [[María Juana Ontañón]] arkitekto kanariarra (Tenerife)
# [[María Lacrampe]] erizaina (Madril)
# [[María Sánchez Arbós]] maistra eta pedagogoa (Huesca-Madril)
# [[María Teresa Miras Portugal]] biokimika (Galizia)
# [[María Victoria Lareu]] ikertzailea, auzitegiko medikua (Galizia)
# [[Mariam Kamara]] arkitekto frantziar-nigeriarra
# [[Mariana Angélica de Andrade]] Poeta portugaldarra (1840-1882)
# [[Marie Joséphine Nicolas]] margolari frantziarra
# [[Marisol Soengas]] mikrobiologoa (Galizia)
# [[Marta Moll de Alba]] piano-jotzailea (Kanariak)
# [[Mary Walton]] ingeniaria eta asmatzailea (AEB)
# [[Massouda Kohistani]] aktibista (Afganistan)
# [[Matilde Cantos]] politikaria (Granada)Mpa
# [[Matilde Moliner Ruiz]] liburuzaina eta institutuko katedraduna(Madril)
# [[Mercedes Vegas]] arkeologoa (Bartzelona)
# [[Mercedes Vilanova Ribas]] historialaria eta ikertzailea (Katalunia)
# [[Miren Roji]] musika irakaslea eta piano-jotzailea (Santurtzi, 1917-2018)
# [[Naama Goren-Inbar]] arkeologoa
# [[Nely Reguera]] zine-zuzendaria, gidoilaria eta aktorea (Granada)
# [[Nieves Sánchez Carrilero]] arkeologoa
# [[Noemí Trujillo]] poeta eta idazlea (Bartzelona)
# [[Norma Vázquez]] Bilbon bizi den indarkeria matxistan aditua (Mexiko)
# [[Núria Rafel i Fontanals]] arkeologoa katalana
# [[Ofelia Rey Castelao ]] historialaria,idazlea (Galizia)
# [[Olga Vallespín Gómez]] arkeologoa eta Espainiako lehen urpekari profesionala
# [[Olive Dennis]] ingeniaria, tren diseinu-berrikuntzen egilea (AEB)
# [[Patsy O'Connell Sherman]] asmatzailea (AEB)
# [[Peregrina Quintela Estévez]] matematikaria (Galizia)
# [[Pilar Palomero]] zinemagilea eta idazlea (Zaragoza)
# [[Pilar Pérez Solano]]zinema-zuzendaria, gidoilaria eta ekoizlea (Alacant)
# [[Rachel Zimmerman]] zientzialaria eta asmatzailea (Kanada)
# [[Rilda Paco]] artista, diseinatzailea (Bolivia)
# [[Rita de Morais Sarmento]] Portugalgo lehen emakume ingeniari zibila (1872-1931)
# [[Robin Wall Kimmerer|Robin Wall Kimmerer]] ekologista (EEBB)
# [[Rosa Balaguer Oltra]] Kazetaria (Valentzia)
# [[Rosa María Rodríguez Magda]] filosofoa (Valentzia)
# [[Sally Fox]] asmatzailea (AEB)
# [[Sandra Barrilaro]] argazkilaria eta ekintzailea (Bilbo)
# [[Sandra Sevillano]] mendi korrikalaria (Santurtzi)
# [[Serafina Javierre]] liburuzaina (Tarragona)
# [[Sonia Sánchez]] idazlea, abolizionista (Argentina)
# [[Susan Leeman]] endrokrinologoa (AEB)
# [[Susana Reyes]] dantzari, koreografoa, artista (Ekuador)
# [[Teresa Paneque]] Astronomoa, zientzia-dibulgatzailea (Madril-Txile)
# [[Towanda Rebels]] idazle, komediante, abolizionista, feminista bikotea (Madril)
# [[Vicenta Lorca Romero]] maistra (Granada)
# [[Victoria Cabrera Valdés]] historialaria (Madril)
# [[Violeta Delmonte]] hizkuntzalaria (Argentina-España)
# [[Virginia Auber Noya]] idazlea, itzultzaile (Coruña, 1825-Madril,1897)
# [[Marianne Thyssen]] politikaria (Belgika, 1956)
}}
=== Berriak ===
====Berriak 2022 (Otsaila)====
(Ordena alfabetikoz)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Ainhoa Azpitarte]] ef--'''SORTU''' abeslaria, futbolaria eta aktorea (Bizkaia)
# [[Antonia Salaberria]] efef'''SORTU''' Erraketista (Eibar)
# [[Adelaida de la Calle]] biologoa (Madril)
# [[Adriana Kaplan Marcusán]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Argentina)
# [[Agustina Ruiz Dupont]] fikziozko zientzialaria (Granada)
# [[Aissata Kane]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Gambia)
# [[Alfreda Markowska]] Holokaustoa biziraun zuen emakumea, haur ijito, judu eta alemanak bizirauten lagundu zuena (Polonia)
# [[Alicia Estévez]] Zientzialaria (Pontevedra)
# [[Alicia Hermida]] aktorea (Madril)
# [[Almaclara]] emakume-orkestra taldea (Andaluzia)
# [[Amalia Lobato Rosique]] Gerra zibilean eraildako milizianoa (Murtzia)
# [[Aminata Diop]] mutilazio genitalagatiko lehen errefuxiatua eta aktibista (Mali)
# [[Amparo Soler Leal]] aktorea (Madril)
# [[Ana Locking]] moda-diseinatzailea, enpresaburua eta argazkilaria (Toledo)
# [[Ana Mena]] abeslaria eta aktorea (Malaga)
# [[Angéla Kóczé]] Soziologoa feminista ijitoa (Hungaria)
# [[Ángela López Jiménez]] soziologoa eta feminista (Iruñea)
# [[Angelines Fernández]] aktore errepublikanoa (Madril-Mexiko)
# [[Anika Rahman]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Banglades)
# [[Anna Missuna]] Errusiar geologoa
# [[Antonia Plana]] aktorea (Espainia)
# [[Antónia Pusich]] portugaldar idazle, kazetari eta musikagilea (1805-1883)
# [[Balghis Badri]] feminsta eta aktibista (Sudan)
# [[Beatriz González Calderón]] biolontxelojolea eta orkestra-zuzendaria (Andaluzia)
# [[Binta Jammeh-Sidibe]] emakumeen eskubideen aldeko politikoa (Mauritania)
# [[Blanca Lydia Trejo]] idazlea, aktibista, kantzilerra (Mexiko)
# [[Bogaletch_Gebre]] mikrobiologoa, Emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista eta feminista(Etiopia)
# [[Carmela Nieto]] kazetaria eta idazle feminista (Kuba)
# [[Carmen García Mateo]] zientzialaria (Galizia)
# [[Carmen Herrera (margolaria)|Carmen Herrera]] Kuba-EEBB
# [[Carolina Beatriz Ângelo]] Portugaldar medikua eta feminista, herrialde horretan bozkatu zuen lehen emakumea (1878 - 1911)
# [[Caroline Flack]] telebista-aurkezlea eta irrati esataria (Britainia Handia)
# [[Catalina Martin-Chico]] fotokazetaria (Madril)
# [[Cecilia Seghizzi]] musikagilea, biolin-joleaeta pintorea (Italia)
# [[Ceija Stojka]] ijito margolaria (Austria)
# [[Celia Rico Clavellino]] gidoilasria eta zine zuzendaria(Sevilla)
# [[Charline Effah]] idazlea eta maistra (Gabon)
# [[Chou Kung-shin]] idazlea, historialaria... (Taiwan)
# [[Constanza de Ayala]] Arabako dama (Araba)
# [[Consuelo Díez Fernández]] pianista eta musikagilea (Madril)
# [[Coral del Río Otero]] ekonomialaria eta ikertzailea(Vigo)
# [[Delaine Le Bas]] artista ijitoa (Britania Handia)
# [[Dolores Corbella Díaz]] hizkuntzalaria, akademikoa (Tenerifekoa)
# [[Dolores Corella Piquer]] zientifikoa eta ikertzailea (Valentzia)
# [[Dolores Ruiz Berdún]] zientzia historialaria eta ikertzailea (Espainia)
# [[Dolores Serrano]] pianista, musikagilea eta irakaslea (Cadiz)
# [[Dora Barrancos]] soziologo, historialari, feminista (Argentina)
# [[Dorothy_Reed_Mendenhall]] medika estatubatuarra (Columbus 1874- Chester 1964)
# [[Efua Dorkenoo]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (Ghana)
# [[Elena Gorolová]] indarrez esterilizatutako emakume ijitoa (Txekia)
# [[Elena María Tejeiro]] aktorea (Murtzia)
# [[Elisabeth Guttenberger]] Auschwitz-Birkenau-tik bizirik atera zen emakume ijitoa. (Alemania)
# [[Elvira Quintillá]] aktorea eta abeslaria (Bartzelona)
# [[Emma Kunz]] sendalaria (Suitza)
# [[Estrellita Castro]] abeslaria eta aktorea (Sevilla)
# [[Ethel Brooks]] Soziologo feminista eta ijitoa (AEB)
# [[Eugenia Zuffoli]] abeslaria eta aktorea (Italia)
# [[Eva Villaver Sobrino]] astrofisikaria eta ikertzailea (Palentzia)
# [[Fàtima Bosch i Tubert]] zientzialaria (Girona)
# [[Fatoumata Coulibaly]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (Mali)
# [[Fauziya Kasinga]] emakumeen genital mutilazioa dela eta, AEBko lehen errefuxiatua (Togo)
# [[Florence Price]] orkestra garrantzitsu batek jo zuen lehen musikagile afroamerikarra (AEB)
# [[Fran Hosken]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista ()
# [[Fran Hosken]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (EEBB)
# [[Francisca de Assis Martins Wood]] Lehen aldizkari feministaren argitaratzailea (Lisboa, 1802-1900)
# [[Gavina Viana Viana]]ekintzaile antifaxista (Donostia-Bartzelona)
# [[Gina Ranjičić]] lehenengo ijito idazlea (Serbia)
# [[Gisela Bock ]] historialaria (Alemania)
# [[Hanna Neumann]] matemarikaria (Alemania)
# [[Imperio Argentina]] aktorea, abeslaria eta dantzaria (Argentina)
# [[Inés Núñez de la Parte]] abokatua, kontseilaria eta goi-zuzendaria (Bilbo)
# [[Inna Modja]] ablazioaren kontrako ekintzailea (Mali)
# [[Isabel Parra]] kantautorea eta folklorista (Txile)
# [[Isabel Rodà de Llanza]] epigrafialaria eta arkeologoa (Bartzelona)
# [[Isabelle Stengers]] Bruselako filosofoa (Belgika)
# [[Isatou Touray]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (GAmbia)
# [[Jaha_Dukureh]] giza eskubideen aldeko aktibista (Gambia)
# [[Jane Richardson]] biofisikoa eta Richardson biogramen asmatzailea (AEB)
# [[Javiera Parra]] musikaria eta abeslaria (Txile)
# [[Juana Goizueta Vértiz]] Kontituzio Zuzenbideko irakaslea (Nafarroa)
# [[Julia Lajos]] aktorea (Valladolid)
# [[Julia Robinson]] estatubatuar matematikaria (Misuri)
# [[June Crespo]] artista (Iruñea, 1982)
# [[June Eric-Udorie]] ablazioaren kontrako ekintzailea (Irlanda)
# [[Katarina Taikon]] idazle ijitoa (Suedia)
# [[Laura_Mersini-Houghton]] kosmologa eta fisika teoriko albano-estatubatuarra (Tirana)
# [[Layli Miller-Muro]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (AEB)
# [[Leah Manning]] Politikari britainiarra, giza eskubideen aldeko ekintzailea (Erresuma Batua)
# [[Leena Yadav]] zinema-zuzendaria (India)
# [[Leonore Davidoff]] historialaria, feminista (AEB)
# [[Leyla Hussein]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Somalia)
# [[Lidia Cao]] ilustratzailea eta muralista (Galizia)
# [[Lily van Angeren-Franz]] Auschwitz-Birkenau-tik bizirik atera zen emakume ijitoa. (Alemania)
# [[Loral O'Hara]] ingeniaria eta astronauta NASAn (AEB))
# [[Louise Jopling]] margolaria (Erresuma Batua)
# [[Ma Thida]] Kontzientzia preso ohia eta idazlea (Birmania)
# [[Mae Azango]] Kazetaria eta emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Liberia)
# [[Marcia_Neugebauer]] geofisika estatubatuarra (AEB)
# [[Margaret Bonds]] musikagilea (AEB)
# [[Margarita Comas Camps]] pedagogoa (Menorca-Erresuma Batua)
# [[Mari Carmen Díaz de Mendoza]] aktorea (Madril)
# [[María Banquer]] aktorea (Espainia)
# [[María Bru]] aktorea (Valentzia)
# [[María de Sarmiento y Castilla]] Arabako dama (Araba)
# [[María Dolores Gispert Guart]] bikoizketa aktorea eta irrati esataria (Katalunia)
# [[María Eva Istúriz García|María Eva Istúriz Garcia]] Berdintasunerako teknikaria (Iruñea)
# [[Maria Federici]] komunista, politikaria (Italia)
# [[María Inmaculada Paz-Andrade]] zientzialaria (Galizia)
# [[María Itziar Urrutia San Antón]] arkitektoa eta zuzendari exekutiboa (Malaga)
# [[María Matilde Almendros]] irrati esataria eta aktorea (Katalunia)
# [[María Ripoll]] zinegilea (Bartzelona)
# [[María Ruiz de Gauna]] XV.mendeko emakumea (Gasteiz)
# [[María Teresa Ruiz Cantero]] mediku eta ikertzailea (Melilla)
# [[Maria Veleda]] Portugalgo ekintzaile feminista eta errepublikanoa (1871-1955)
# [[Mary Nash]] historialaria (Irlanda-Katalunia)
# [[Maya Burhanpurkar]] ikertzaile kanadiarra (Ontario)
# [[Melanie Spitta]] zinema zuzendari ijitoa (Belgika)
# [[Mónica Ramos Toro]] antropologoa (Madril)
# [[Nahid Toubia]] Sudaneko lehen emakume-zirujaua eta EGM ikerketan ezpezializatutako aktibista (Sudan)
# [[Najat Maalla M'jid]] NBE Idazkari Nagusiaren Ordezkari Berezia Haurren aurkako Indarkeriari buruzkoa (Maroko)
# [[Nilde Iotti]] politikari komunista (Italia)
# [[Nina Dudarova]] hizkuntzalari ijitoa, erromanieran alfabetatzea (Rusia)
# [[Nitza Margarita Cintron]] medikua (Puerto Rico)
# [[Olayinka Koso-Thomas]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Nigeria)
# [[Panna Cinka]] biolin-jotzailea ijitoa (Hungria)
# [[Pastora Filigrana García]] ijito sindikalista feminista (Sevilla)
# [[Pastora Imperio]] dantzaria (Sevilla)
# [[Pepita de Oliva]] ijito dantzaria, Europan ezaguna (Málaga)
# [[Pratibha Parmar]] emakumeen genitalen mutilazioaren aurkako aktibista (Nairobi)
# [[Regina de Lamo]] 98.ko belaunaldiaren idazle anarkista (Jaén)
# [[Rita Montagnana|Rita Montagnama]] Komunista, politikaria (Italia)
# [[Romila Thapar]] historialaria (India)
# [[Rosa Cortés]] 1749ko ijitoen kontrako Sarekada Handian atxilotua (Granada)
# [[Rosa Taikon]] ijito zilargin eta aktorea (Suedia) Gina Ranjičić
# [[Rosario García Ortega]] aktorea (Argentina)
# [[Sagrario Ruiz Elizalde]] maistra eta hezkidetzan erreferentea (Nafarroa)
# [[Saioa Mantzisidor Zilloniz]] nekazaria eta enpresaburua (Bizkaia)
# [[Sandy Powell]] jantzi-diseinatzailea (Britainia Handia)
# [[Shu Otero]] komikigilea (Sunbilla, Nafarroa garaia)
# [[Silvia Agüero]] ijito idazlea, ijitoen memoria berreskuratzen duena (Madril)
# [[Sister Fa]] Emakumeen genitalen mutilazioaren kontrako aktibista (Senegal)
# [[Sonia Contera]] fisikaria eta nanoteknologoa (Madril)
# [[Soraya Post]] eurodiputatu ijitoa (Suedia)
# [[Tarsy Carballas]] zientzialaria (Galizia)
# [[Teresa Margarida da Silva e Orta]] lehen emakume eleberrigilea portugesez (1711-1793)
# [[Teresa Mattei]] ekintzaile komunista, feminista (Italia, 1921-2013)
# [[Teresa Noce]] italiar politikaria (1900-1980)
# [[Teresa Sánchez de Bilbao]] XV.mendeko emakumea (Gasteiz)
# [[Teresa Vinyoles Vidal]] historialaria (Bartzelona)
# [[Thais_Russomano]] Brasildarra medikuntza aeroespazialean espezializatuta (Porto Alegre)
# [[Vanderlan da Silva Bolzani]] Kimikaria (Brazil)
# [[Věra Bílá]] ijito abeslaria (Txekia)
}}
====Berriak 2022 (Urtarrila)====
(Ordena alfabetikoz)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Aitziber Urrutia]] ----'''SORTU''' Eskalatzailea (Bizkaia)
# [[Alazne Belar]] ef--'''SORTU''' erizaina eta ikerlaria (Atxondo, Bizkaia)
# [[Belén Bengoetxea]] ef--'''SORTU''' Ikertzailea eta EHUko irakaslea (Durango)
# [[Elena Uriz]] ef--'''SORTU''' irakaslea, aktorea, dantzaria, musikaria (Iruñea)
# [[Maixux Rekalde]] efef'''SORTU''' Bakezalea eta euskaltzaile (Oiartzun)
# [[Mercedes Arbaiza]] ----'''SORTU''' Historialaria eta EHUko irakaslea (Bilbo)
# [[Pilar Narbaiza]] efef'''SORTU''' erraketista eta sukaldaria (Mallabia)
# [[Uxue del Río]] ef--'''SORTU''' artista, irudigilea eta diseinatzaile grafikoa (Donostia)
# [[Adelaide Cabete]] Ginekologo feminista, framazona eta errepublikanoa (Portugal, 1867-1935)
# [[Adele Bianchi]] geografoa (Italia)
# [[Aida Peláez de Villa Urrutia]] idazlea,kazetaria, sufragista. (Kuba)
# [[Amalia Mallén|Amalia Mallén de Ostolaza]] saiakeragilea, itzultzailea, sufragista (Kuba)
# [[Ana de Castro Osório]] Portugalgo idazlea, feminista eta militante errepublikanoa(1872-1935)
# [[Ana Maria Lajusticia]] kimikaria, dietetikan eta nutrizioan aitzindaria (Madril)
# [[Ana Revenga]] ekonomialaria (Espainia)
# [[Ángela Molinuevo y Longuebau]] XIX. mendeko karitatea (Gasteiz)
# [[Ángeles Flórez Peón]] bizirik dagoen azken miliziano sozialista (Asturias)
# [[Angélica Morales |Angélica Morales ]] idazlea, aktorea (Teruel, 1970)
# [[Ann Rose Nu Tawng]] bakezalea, erizaina BBC 100 women sariduna (Birmania)
# [[Antonella Picchio]] Ekonomialari feminista (Italia)
# [[Arantxa Rodríguez Álvarez]] ekonomialari feminista (Bilbo)
# [[Arantza Chacón Ormazabal]] ikertzailea, Zehar Errefuxiatuak (Gasteiz)
# [[Asunción Ruiz]] ingurumen teknikaria (Madril)
# [[Aurelia Castillo de González]] idazle eta itzultzailea (Kuba)
# [[Aurora Villar Buceta]] kazetaria (Kuba)
# [[Belén Franch Gras]] zientzialaria (Valentzia)
# [[Belén Frau Uriarte]] ekonomilaria, Espainaiako CEOko eta munduko komunikazioko zuzendaria (Bilbo)
# [[Belén Landáburu]] abokatu eta politikoa (Burgos)
# [[Bianca Maria Meda]] moja eta musikagilea (Italia)
# [[Blanca de los Ríos]] idazlea eta literatura kritikoa (Sevilla)
# [[Camille Kouchner]] Zuzenbide pribatuko irakaslea, abokatua (Frantzia)
# [[Carmen Serdán Alatriste]] iraultzailea (Mexiko)
# [[Catalina Bárcena]] aktore kubatarra (Kantabria)
# [[Consuelo Uranga]] komunista (Mexiko)
# [[Cristina Borderías]] Historialaria (Katalunia)
# [[Cristina Carrasco]] ekonomilari feminista (Txile-Bartzelona)
# [[Cynthia Cockburn]] antimilitarista feminista eta akademikoa (Britania Handia)
# [[Diane Elson]] ekonomilari feminista (Erresuma Batua)
# [[Digna Collazo]] sufragista (Kuba)
# [[Domitila García de Coronado]] editorea, idazlea (Kuba)
# [[Elena Salvador]] aktorea (Madril)
# [[Elisa Garrido Moreno]] ikertzailea, unibertsitateko irakaslea (Valentzia)
# [[Elisa Garrido]] espainiar militante antifaxista (Zaragoza)
# [[Elisa Mújica]] Idazlea (Kolonbia, 1918-2003)
# [[Elisa Soriano Fisher]] mediku-oftalmologoa eta feminista (Madril)
# [[Élisabeth Chaplin]] margolaria (Frantzia, 1890-Italia, 1982)
# [[Ella Fontanals-Cisneros]] enpresaria eta arte-bildumagilea (Kuba)
# [[Elva Raquel Gómez]] kitxua idazlea (Argentina)
# [[Elvira de Hidalgo]] Sopranoa eta kantu-maistra (Teruel)
# [[Erika Aifan]] ustelkeriaren aurkako epailea (Guatemala)
# [[Esperanza Molina Cubillo]] idazlea eta antropologoa (Madril)
# [[Esther Chapa]] sufragista (Mexiko)
# [[Eva Celada]] kazetaria, idazlea eta gastronomoa (Palentzia)
# [[Eva Gancedo]] musikagilea, filmetako soinu-bandetan espezializatua (Madril)
# [[Fanny Garrido]] idazle galiziarra
# [[Fátima Báñez]] legelaria, politikaria eta ekonomilaria (Huelva)
# [[Fatima Singhateh]] Haurren salerosteka eta explotariari buruzko Nazio Batuen Errelatore Berezia (Gambia)
# [[Francia Márquez]] ekintzaile feminista (Kolonbia)
# [[Gisela Vaquero]] bideojokogilea (Girona)
# [[Henriette d'Angeville]] Mont Blanc igo zuen bigarren emakumea (Frantzia)
# [[Hermila Galindo]] politikaria, kazetaria eta ekintzaile feminista (Mexiko)
# [[Hortensia Gelabert]] aktore kubatarra Espainian (Espainia)
# [[Ingrid Robeyns]] filosofo eta ekonomialari feminista (Lovaina, Belgika)
# [[Irene González]] Futbolaria (Coruña, 1909-1928)
# [[Isabel Margarita Ordetx]] idazlea, (Kuba)
# [[Isabel Oyarzábal]] itzultzailea, kazetaria, idazlea, aktorea eta diplomatikoa(Malaga)
# [[Isabella Leonarda]] moja eta musikagilea (Italia)
# [[Jamila Medina Ríos]] idazlea (Kuba)
# [[Josefina Blanco]] aktorea (Leon)
# [[Josefina Gómez Mendoza]] geografo eta idazlea (Madril)
# [[Julia Peguero Sanz]] maistra eta feminista (Zaragoza)
# [[Justa Montero]] aktibista feminista (Bartzelona)
# [[Kate Young]] gizarte-antropologoa (Erresuma Batua)
# [[Laila Haidari]] ekintzailea 100 Women BBC sariduna (Agfanistan)
# [[Leonor Taboada]] kazetaria, idazlea eta ekintzaile feminista
# [[Lourdes Beneria]] ekonomialari feminista (Katalunia)
# [[Lucía López Marco]] albaitaria (Zaragoza)
# [[Manuela Vargas]] flamenko dantzaria (Sevilla, 1941 - Madril, 2007)
# [[Margarita Manso]] 27ko belaunaldiko margolaria (Valladolid, 1908-Madril,1960)
# [[Mari Carmen Martínez Chamorro]] medikua (León)
# [[María Ángeles Pérez López|Maria Ángeles Pérez López]] poeta (Valladolid)
# [[María Cancio]] aktorea (Madril)
# [[María del Adalid]] margolari galiziarra (
# [[María Espinosa de los Monteros]] emakumeen eskubide zibil eta politikoen aldeko aktibista (Malaga)
# [[María Fernanda Ladrón de Guevara]] Aktorea (Madril)
# [[María Guerrero López]] aktorea (Madril)
# [[María Guerrero]] Aktore eta enpresaburua (Madril)
# [[María José Vázquez]] GIB/HIES ekintzailea (Bartzelona)
# [[María Josefa Patricia Muñoz y Jarabeitia]] filantropoa (Bilbo)
# [[María Martos]] Feminista (Madril)
# [[María Muñoz de Quevedo]] piano-jotzailea
# [[Maria Teixidor i Jufresa]] enpresari eta abokatua (Katalunia)
# [[María Teresa Gavarró Castelltort]] pedagogoa(Katalunia)
# [[María Tubau]] aktorea (Madril)
# [[María Villar Buceta]] kazetaria, poeta, ekintzailea (Kuba)
# [[Maria Xaveria Perucona]] moja eta musikagilea (Italia)
# [[Marta Álvarez Guil]] legelaria (Madril)
# [[Matilde de la Torre]] kazetari eta politikaria (Burgos)
# [[Matilde Díez]] aktorea (Madril)
# [[Matilde Rodríguez Cabo]] mediku, psikiatra, idazlea, feminista, sufragista eta aktibista (Mexiko)
# [[Maud de Boer-Buquicchio]] Haurren salerosteka eta explotariari buruzko Nazio Batuen Errelatore Berezi oiha (Herbehereak)
# [[Michelle Perrot]] historialaria (Frantzia)
# [[Natália Pasternak|Natalia Pasternak]] biologoa BBC 100 women sariduna (Brasil)
# [[Négar Djavadi]] eleberrigilea, zinemagilea (Iran/Frantzia)
# [[Nerea Luis]] informatika ingeniaria (Madril)
# [[Nieves Quintana]] Nekazaria (Araba)
# [[Nilofar Bayat]] afganistar abokatua eta saskibaloi jokalaria (Kabul)
# [[Reem Alsalem]] Emakumeen kontrako indarkeriari buruzko Nazio Batuen Errelatorea (Jordania)
# [[Reyna Pastor]] historialaria (Argentina)
# [[Rosa García-Malea López]] lehen emakume kaza-pilotua (Almeria)
# [[Rosika Schwimmer]] kazetaria, idazlea, sufragista (Budapest)
# [[Sabine Weiss]] Argazkilaria (Frantzia)
# [[Sara Baartman]] esklaboa (Afrika)
# [[Serafina Núñez]] idazle kubatarra
# [[Susanna Minguell]] filosofo eta idazlea (Bartzelona)
# [[Tlaleng Mofokeng]] mediku, hizlari, idazle eta emakumeen eskubideen eta sexu eta ugalketa-osasunaren aldeko aktibista BBC 100 women sariduna (Hegoafrika, 1980)
# [[Trinidad Arroyo]] Espainian lan egin zuen lehen oftalmologoa (Palentzia)
# [[Virginia Eubanks]] politologoa (AEB)
# [[Virginia Torrecilla]] futbolaria (Mallorca)
# [[Virginie Demont-Breton]] margolaria (Frantzia, 1859-1935)
# [[Winnaretta Singer]] musika mezenas (Paris)
# [[Zeltia Montes Muñoz]] musikagilea, filmetako soinu-bandetan espezializatua (Madril)
}}
=== Berriak ===
====Berriak 2021 (urria, azaroa, abendua)====
(Ordena alfabetikoz)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Aitziber Olaizola]] ef--'''SORTUA''' bolaria (Elgoibar 1974)
# [[Amaia Lejarreta]] ef--'''SORTUA''' artista, makillatzailea (Durango 1983)
# [[Anttoni Etxeberria]] efef'''SORTUA''' tabernaria (Hondarribia 1914-2020)
# [[Begoña Gorospe]]----'''SORTUA''' feminista, zinegilea (Hernani 1942)
# [[Frantxiska Iragorri]] efef'''SORTUA''' Abertzale, ekintzailea (Oiartzun, 1920-2019)
# [[Garbiñe Larrea |Garbiñe Larrea Iturralde]] ef--'''SORTUA''' Naturopata (Urnieta 1976)
# [[Hipolita Ibaibarriaga]] ef--'''SORTUA''' erreketista (Ermua 1914- Bartzelona 1939)
# [[Itziar Ugarte]] ef--'''SORTUA''' Kazetaria eta idazlea (Oñati 1995)
# [[Junkal Guerrero]] ----'''SORTUA''' musikaria (Andoain 1968)
# [[Leire Vargas]] ef--'''SORTUA''' bertsolaria, idazlea eta itzultzailea (Durango 2002)
# [[Lide Urrestarazu]] ef--'''SORTUA''' mendi lasterkaria (Ordizia 1999)
# [[Maria Angeles Esnaola]] efef'''SORTUA''' Maistra abertzalea (Ormaiztegi 1924-2017)
# [[María Bravo]] ----'''SORTUA''' sopranoa (Portugalete 1952)
# [[María Goiricelaya Burón]] ef--'''SORTUA''' aktorea, antzerki-zuzendaria (Bilbo 1983)
# [[Maria Rosario Arrizabalaga]] efef'''SORTUA''' Mariarro bezala ezagunagoa, feminismoa eta justizia soziala bizi-ardatz izan zituen gizarte-ekintzailea (Ermua 1949- Donostia 2021)
# [[Maribel Aiertza]] ef--'''SORTUA''' euskal idazlea (Etxebarria 1962)
# [[Rosario Zubizarreta]] efef'''SORTUA''' erraketista (Ermua 1918-2002)
# [[Shandra Martínez]] ----'''SORTUA''' artista, ilustratzailea. (Errenteria1977)
# [[Susana Serrano]] ef---'''SORTUA''' Unibertsitateko irakaslea (Elorrio)
# [[Tere Jaio]] efef'''SORTUA''' aktorea, bikoiztailea. (Gernika)
# [[Teresa Murga]] efef'''SORTUA''' (Markina-Xemein 1910-2015)
# [[Abia Akram|Abia Akra]] aktibista (Pakistan)
# [[Aida Lafuente]] politikari ekominista (León)
# [[Al Khadra Mabrook]] Saharar poeta (Sahara)
# [[Alice Neel]] margolari erretratugile estatubatuarra (1900 - 1984)
# [[Amaia Bono]] antzerki aktorea (Gasteiz, 1989)
# [[Amaia Nausia]] historialaria (Iruñea)
# [[Amalia Domingo Soler]] Idazlea, espiritista (Sevilla, 1835-Bartzelona,1909)
# [[Ana Santos Payán]] idazlea, poeta, editorea (Guadalajara, 1972-Almeria, 2014)
# [[Ana Teresa Diego]] Argentinan atxilotu-desagertua (Argentina)
# [[Andrea Ixchíu]] kazetaria (Guatemala)
# [[Antonia Adroher Pascual]] maistra, pedagogoa eta politikaria (Girona)
# [[Araceli Sánchez Urquijo|Araceli Sanchez Urquijo]] bide, ubide eta portuetako ingeniaria (Sestao)
# [[Azucena Villaflor|Azuzena Villaflor]] Maiatzeko plazako ekintzailea (Argentina)
# [[Belén Nevado]] aktorea, feminista (Gasteiz, 1969)
# [[Berta Arocena de Martínez Márquez]] Kazetaria, feminista (Habana, 1901-1956)
# [[Blanca Li]] koreografo, dantzari, zinemagile (Granada)
# [[Buchi Emecheta]] idazle nigeriarra
# [[Carlota Pi]] Ingeniaria eta enpresari katalana
# [[Carme Alemany Gómez]] soziologoa, feminista (Bartzelona)
# [[Carme Karr i Alfonsetti]] Kataluniako kazetari, idazle, musikologo eta publizista feminista eta bakezalea (1865 - 1943)
# [[Carme Montoriol i Puig]] Bartzelonako idazlea, itzultzailea eta piano-jotzailea (1892 - 1966)
# [[Carmen Navarro]] Medikua eta ikertzailea (Madril)
# [[Carmen Salinas Alfonso de Villagómez]] Legelaria
# [[Carole Pateman]] Britainiako feminista eta politologoa (Sussex, Ingalaterra)
# [[Carolina Coronado]] idazlea (Badajoz)
# [[Carolina Escobar Sarti]] Guatemala, 1960 feminista, idazlea,
# [[Clara Peeters]] margolari flamendarra. (1580-1621)
# [[Claudette Colvin]] Afro-amerikarren eskubide zibilen mugimenduaren aitzindaria.
# [[Clotilde Cerdá Bosch]] Aktibista eta goi mailako harpa-jotzailea (Bartzelona, 1861-1926)
# [[Concepción Sierra Ordóñez]] Legelaria
# [[Conchita Balparda]] abeslaria, sopranoa. Portugalete (1942)
# [[Constance Naden]] Idazle, poeta eta filosofo ingelesa
# [[Consuelo Rubio]] opera abeslaria (Madril)
# [[Cristina Durán Costell|Cristina Durán]] ilustratzailea eta marrazkilaria (Valentzia, 1970)
# [[Cristina Spínola]] kazetaria, kirolaria, telebistako kazetaria, idazlea eta Kanarietako Youtuber-a da.
# [[Crystal Bayat]] aktibista (Afganistan)
# [[Diana Pinilla]] txirrindulari kolonbiarra
# [[Dolores Aleu Riera]] Mediku titulua lortzen lehena (Bartzelona 1857-1913)
# [[Dolores Prida]] kazetari eta antzerkigile kubatar estatubatuarra
# [[Dolors Monserdà]] Kataluniako idazle eta ekintzaile feminist (1845-1919)
# [[Dolors Piera]] Kataluniako irakasle sindikalista (1910-2002)
# [[Eider Sánchez]] ingeniaria eta "Naru Intelligence"ren sortzailea (Donostia)
# [[Elena Cipriana Álvarez Durán]] idazle, folklorista (Badajoz)
# [[Elena Maseras Ribera]] Mediku, pedagogo eta irakaslea. Medizina fakultatean lehen emakume matrikulatua (Tarragona, 1853-1905)
# [[Elena Mederos Cabaña]] Feminista,aktibista (Kuba)
# [[Elena Molina]] dokumentalgilea (Madril)
# [[Elisa Fernández de la Vega]] medikua, ikertzailea (Asturias-Zaragoza)
# [[Ellen Churchill Semple|Ellen Churchill]] geografo amerikarra (1863-1932)
# [[Elvia Carrillo Puerto]] Lider feminista, politikoa eta sufragista mexikarra
# [[Emilia Bernal]] Kazetaria, itzultzaile (Kuba, 1884-1964)
# [[Fátima Djarra Sani]] Emakumeen eskubideen aldeko ekintzailea. (Ginea Bissau)
# [[Fede Galizia]] margolaria (Milan 1578-1630)
# [[Feminismoa Herri Katalanetan]]
# [[Flavita Banana]] ilustratzaile, marrazkilaria (Oviedo)
# [[Francesca Bonnemaison i Farriols]] Bartzelonako pedagogo, idazle eta feminista (1872-1949)
# [[Francisca de Pedraza]] etxekoandrea, genero-indarkeriaren borrokaren aurrekari historikoa
# [[Françoise Gilot|Francoise Gilot]] margolaria (Frantzia)
# [[Georgiana Houghton]] Margolaria (Kanaria Uharteak, 1814-Londres, 1884)
# [[Helen Porter]] britainiar biologoa
# [[Isabel Güell i López]] musikagilea (Bartzelona)
# [[Isabel Villenakoa]] lekaime eta idazle protofeminista (Valentzia, 1430 - 1490)
# [[Janet Watson]] geologo britainiarra (1923-1985)
# [[Jeannette Campbell]] igerilaria (Argentina)
# [[Jerònima Galés]] XVI. mendeko inprimatzaile valentziarra (?? - 1587)
# [[Jimena Alonso]] Feminista, irakaslea, pentsalaria, liburu argitaratzaile. Donostia-Madril
# [[Jimena Fernández de la Vega]] medikua, genetista (Galizia)
# [[Joaquima Santamaria i Ventura]] Kataluniako idazle, folklorista eta itzultzailea (1853 - 1930)
# [[Josefa Ortiz de Domínguez]] Mexikoko independentziaren aldeko aktibista (Mexiko)
# [[Juana Doña]] komunista, militantea, idazlea (Madril-Bartzelona)
# [[Júlia Martí Comas]] ikerlari feminista (Bartzelona)
# [[Kathleen Hanna]] musikaria eta aktibista. (Estatu Batuak)
# [[Leona Vicario]] Mexikar ekintzailea (Mexiko Hiria, 1781-1842)
# [[Lesbia Soravilla]] idazlea, feminista, ekintzailea (Camagüey, 1907-1989)
# [[Lisa Çalan]] zinemagilea (Kurdistán)
# [[Lola Gaos]] aktorea, aktibista (Valentzia)
# [[Lola Rodríguez de Tió]] Kazetaria, iraultzailea (Puerto Rico, 1843 - Habana 1924)
# [[Lucia Ixchíu]] aktibista (Guatemala)
# [[Lucía Lahoz Gutiérrez]] Arte historialaria (Leza-Araba)
# [[Luisa Pérez de Zambrana|Luisa Pérez de Zanbran]] Poeta (Santiago, 1837-Habana, 1922)
# [[Luzmila Chiricente Mahuanca]] Giza eskubideen aldeko ekintzailea (Perú)
# [[Marcelina Bautista]] Etxeko langileen aldeko aktibista (Mexiko, 1966)
# [[Margaret Bullen]] antropologoa (Erresuma Batua- Euskal Herria)
# [[Margarita Porete]] Begina, mistika ((Frantzia)
# [[Marge Piercy]] poeta, eleberrigile eta feminista (AEB)
# [[María Cambrils]] Valentziako idazle sozialista eta feminista (1878 - 1939)
# [[María Collado Romero]] idazlea
# [[Maria del Carme Nicolau Massó]] Kataluniako idazle, itzultzaile eta kazetaria (1901-1990)
# [[Maria Domènech i Escoté]] Kataluniako idazlea (1874 - 1952)
# [[María Eugenia Casinelli de García Irureta Goyena]] giza eskubideen aldeko aktibista (Argentina)
# [[María Isidra de Guzmán y de la Cerda]] Medikua (Madril 1767-1884))
# [[María José Fuster]] UNED-eko irakaslea eta GIB/HIESaren ekintzaile eta ikerlaria (Alicante)
# [[María José Martínez Herrero|Maria José Martinez Herrero]] EHUko irakaslea
# [[María Josefa de Larumbe Goñi]] inprimatzailea eta liburu-saltzailea (Iruña 1700-1757)
# [[Maria Lugones]] filosofo feminista eta deskoloniala (Argentina)
# [[María Pineda]] modelo eta enpresaburua
# [[María Ponce|Maria Ponce]] Maiatzeko plazako ekintzailea (Argentina)
# [[María Telo]] Legelaria, familia-abokatua eta feminista extremadurarra
# [[María Wonenburger]] Matematikan doktorea (Galizia)
# [[Mariana Rodríguez del Toro|Mariana Rodriguez del Toro]] Mexiko independiaren aldeko borrokalaria (1775-1821)
# [[Mariasilvia Spolato]] LGBT eskubideen ekintzailea (Italia)
# [[Mariblanca Sabas Alomá|Mariblanca Sabas Alom]] Feminista, kazetaria, ministroa (Kubako Santiago, 1901-1983)
# [[Marie-Thérèse Walter]] modeloa eta Picassoren amorante (Frantzia)
# [[Marilyn Waring]] ekonomia feministaren sortzaile nagusietako bat(Zeelanda Berria)
# [[Marquesa del Ter]] Noble frantziarra, pianista eta ekintzaile feminista (1864-1936)
# [[Marta Espinós]] Valentziar piano-jotzailea. Valentzia
# [[Marta González Gómez]] El Salvador-eko armadaren eraso batean eraila.
# [[Marta Lozano Molano]] musikagilea (Cáceres, 1985)
# [[Martina Casiano y Mayor|Martina Casiano]] maistra, fisika eta kimikaria
# [[Martina Castells Ballespí]] Medikuntzan doktore-gradua lortzen lehen emakumea (Lleida,1852-1884)
# [[Mercè Capdevila i Gaya]] musikagilea, pedagogoa (Bartzelona)
# [[Mercè Torrents Turmo]] piano-jole eta konpositore katalana
# [[Mertxe de Renobales]] biokimikaria (Bilbo)
# [[Miren Llona]] EHUko irakaslea
# [[Mylene Fernández Pintado]] idazlea (Kuba)
# [[Ochy Curiel]] feminismoaren teorialaria eta aktibista, gizarte-antropologoa (Dominikar Errepublika)
# [[Ofelia Rodríguez Acosta|Ofelia Rodriguez Acosta]] Feminista, kazetaria, idazlea (Habana, 1902-1975)
# [[Olimpia Fulvia Morata]] humanista italiarra
# [[Pamela Yates]] estatubatuar dokumentalista eta giza eskubideen aldeko ekintzailea
# [[Pilar Castillo Sánchez]] pianista (Galizia)
# [[Pretty Yende]] sopranoa (Hego Afrika)
# [[Raquel Calvo Larralde]] kazetaria, dokumentalgilea (Durango)
# [[Rita Cetina Gutiérrez]] maistra, poeta eta feminista mexikarra
# [[Rosario de Acuña|Rosario de Acuña y Villanueva]] idazle, librepentsalari eta kazetaria (Madril)
# [[Roya Sadat]] zinegile eta zinema-zuzendaria (Afganistan)
# [[Salutxu Etxebarria]] Amurriko emakume aurreskulari aitzindaria (1924-2008)
# [[Tomasa Cuevas]] efef militante komunista eta antifrankista (Guadalajara 1917 -Bartzelona 2007)
# [[Ulrike Tillmann]] matematikaria (Alemania)
# [[Vicenta Llorente del Moral]] entomologoa (Algorta)
# [[Wendy Flores]] abokatua eta giza eskubideen aldeko defendatzailea. (Nikaragua)
# [[Zulema de la Cruz]] musikagile, konpositore (Madril)
# [[Zuriñe López de Sabando Sainz]] dokumentalgilea (Gasteiz)
}}
====Berriak 2021 (uztaila, abuztua, iraila)====
(Ordena alfabetikoz)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Amaia Egidazu]] ef--'''SORTU''' ilustratzailea, biologoa eta idazlea (Durango)
# [[Bea Larrañaga]] ef--'''SORTU''' aktorea (Errenteria)
# [[Begoña Zia]] ef--'''SORTU''' marrazkilaria. (Iruñea 1959-2019)
# [[Dorleta Kortazar]] ef--'''SORTU''' ipuin-kontalaria (Arrasate 1974)
# [[Eider Perez]] ef--'''SORTU''' aktorea, idazlea, bertsozalea eta aurkezlea (Pasaia1995)
# [[Elena Pérez]] efef'''SORTU''' txistularia (Ermua 1968-2021)
# [[Eskarne Aroma]] efef'''SORTU''' irakaslea, aktorea, ekintzailea (Durango 1934-2021)
# [[Esther Gorostiza]] ef--'''SORTU''' pediatra (Atxondo 1953)
# [[Gala Knörr]] ----'''SORTU''' artista (Gasteiz 1984)
# [[Isabel González]] ef--'''SORTU''' liburuzaina, politikaria (Leon-Durango 1974)
# [[Jenni Alvarado]] ef--'''SORTU''' artista (Durango 1981)
# [[Laura Latorre]] ef--'''SORTU''' terapeuta, idazlea (Madril-Huarte 1975)
# [[Maddi Soroa]] ----'''SORTU''' pedagogoa (Lekunberri 1997)
# [[Maitane Azurmendi]] ef--'''SORTU''' artista. (Gernika 1978)
# [[Maria Josefa Aedo]] efef'''SORTU''' lekaimea (Ermua 1786-Compostela 1805)
# [[Marina Lameiro]] ----'''SORTU''' zinemagilea (Iruñea 1986)
# [[Norma Mentxaka]] --ef'''SORTU''' terrorismoaren biktima (Santurtzi 1932-1976)
# [[Rosa Arburua]] ----'''SORTU''' pedagogoa, historia ikertzailea (Irun 1961)
# [[Vanesa Fernández]] ef--'''SORTU''' Zinebiko zuzendaria. (Iurreta 1980)
# [[Agustina González López]] idazle, pentsalari, pintore abangoardista eta politikaria izan zen.(Granada)
# [[Ana Carrillo Domínguez]] Errepublikako Herri Armadako kapitain komunista (1898 - 1974)
# [[Ana María Martínez Sagi]] Kataluniako poeta, sindikalista, kazetaria eta atleta feminista (Bartzelona, 1907-2000)
# [[Anbara Salam Khalidi]] idazle eta itzultzaile feminista (Libano)
# [[Ángela Labordeta]] idazlea (Teruel)
# [[Ángeles Ottein]] sopranoa (Madril)
# [[Angélica Dass]] argazkilaria (Brasil)
# [[Consuelo Zavala]] maistra, feminista (Mexiko)
# [[Esther Bejarano]] musikaria, Auschwitzeko kontzentrazio-eremutik bizirik atera zena (Alemania)
# [[Gertrudis Bocanegra]] Mexikoren indepentziaren aldeko borrokalaria (Mexiko)
# [[Inge Morath]] argazkilaria (Austria- AEB)
# [[Jane Glover]] orkrestra zuzendaria (Erresuma batua)
# [[Mari Luz Cristóbal Caunedo|Mari Luz Cristóbal]] Asturias, 1948. Tonada-kantaria
# [[María "La Jabalina"]] militante anarkista eta miliziano espainiarra (1917 - 1942)
# [[María de Baratta]] musikagilea, piano-jotzailea (El Salvador)
# [[Mariana Pineda]] espainiar liberala (Granada)
# [[Mariela Castro]] politikaria eta sexologoa (Kuba)
# [[Milena Jesenská]] kazetaria, idazlea eta itzultzailea (Txekia)
# [[Olga Bergholz]] Errusiar poeta (1910-1975)
# [[Olga Jojlova]] Ballet dantzaria. Picassoren lehen emaztea. (1891-1955)
# [[Paulina Ódena García]] militante komunista, Espainiako Gerra Zibilean milizianoa (Bartzelona 1911 - Granada 1936)
# [[Peli Romarategui]] misiolari arabarra da, eta egurrez, beiraz eta zeramikaz egindako erlijio-lana egin ditu (Gasteiz)
# [[Sandra Sánchez]] Karateka. Talavera de la Reina (1981)
# [[Shamsia Hassani]] Afganistango grafitigilea.
# [[Silvia Lazarte]] Boliviar-kitxuar politikaria (Bolivia)
# [[Vilma Espín]] iraultzailea, heroia (Kuba)
}}
====Berriak 2021 (apirila, maiatza, ekaina)====
(Ordena alfabetikoz)
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Anaje Narbaiza]] ef--'''SORTU''' euskaltzaile eta sindikalista (Bergara 1960)
# [[Delia Lauroba]] --ef'''SORTU''' erresistentea (Donostia 1909-2004)
# [[Estíbaliz Sádaba Murguía]] ----'''SORTU''' artista (Bilbo 1963)
# [[Garazi Arrizabalaga]] ef--'''SORTU''' Durangoko Museoko zuzendaria (Berriz 1984)
# [[Goiuri Aldekoa-Otalora]] ef--'''SORTU''' argazkilaria (Durango 1972)
# [[Idoia Asurmendi]] ef--'''SORTU''' musikaria. (Aramaio 2000)
# [[Idoia Gereñu]] ----'''SORTU''' antzerkigilea (Tolosa 1980)
# [[Jone Guenetxea]] ef--'''SORTU''' kazetaria (Abadiño 1978)
# [[Jone Novo]] ef--'''SORTU''' kameraria (Durango 1982)
# [[Juanita Ibaibarriaga Literatur Saria|Juanita Ibaibarriaga Literatur saria]] '''SORTU''' (Ermua)
# [[Lucrecia Arana]] efef'''SORTU''' zarzuela abeslaria (Haro 1867- Madril 1927)
# [[Maite Berriozabal]] ef--'''SORTU''' Euskara teknikaria (Berriz 1987)
# [[Mariam Bilbatua]] ef--'''SORTU''' Unibertsitateko irakasle ohia. Durangoko zinegotzia 2019tik (Getxo, 1950)
# [[Miren Lazkano]] ef--'''SORTU''' Piraguista (Donostia 1997)
# [[Sagrario Aranburu]] efef'''SORTU''' dantzaria eta abeslaria (Iruñea 1930-2021)
# [[Veronica Werckmeister]] ef--'''SORTU''' margolaria, muralista (Gasteiz 1972)
# [[Amina Hussein]] kazetaria eta itzultzaile (Kurdistan-Bartzelona)
# [[Amparo Poch y Gascón]] idazle eta mediku antifaxista eta libertarioa (Espainia, 1902-1968)
# [[Ana María Pérez del Campo]] ekintzaile feminista (Madril)
# [[Annie Vivanti]] Londresen jaiotako idazle italiarra
# [[Betsi Cadwaladr]] erizaina (Gales)
# [[Carme Riera]] idazlea (Balear Irlak)
# [[Carmen Salinas Alfonso de Villagómez]] Legelaria
# [[Celia del Palacio]] feminista (Durango-Mexiko)
# [[Colette Maze]] piano-jotzailea (Paris)
# [[Concepción Sierra Ordóñez]] Legelaria
# [[Concha Liaño Gil]] Espainiako ekintzaile anarkista ( Épinay-sur-Seine, Frantzia, 1916-2014)
# [[Emma Roca]] korrikalaria, suhiltzailea (Katalunia)
# [[Herminia Fajardo]] kazetaria, feminista (Kanariak)
# [[Hilda Hilst]] idazlea. (Brasil)
# [[Jane Rule]] idazlea (Kanada)
# [[Josefina Carabias]] kazetaria, idazlea (Avila)
# [[Julia Hermosilla Sagredo]] Anarkosindikalista, milizianoa eta frankismoaren aurkako erresistentea (Sestao, 1916-2009)
# [[Julienne Mathieu]] zinema mutuko aktorea (Frantzia)
# [[Kathleen Winter]] idazlea (Kanada)
# [[Katia Reimberg]] etorkin ekintzailea, feminista (Brasil-Donostia)
# [[Leticia Gaspar]] artista. (Bilbo)
# [[Llibertat Ródenas Rodriguez]] Valentziako anarko-sindikalista, milizianoa eta Mujeres Libres taldearen kidea (1892-1970)
# [[Lola Iturbe]] Espainiar anarko-sindikalista (Bartzelona, 1902-1990)
# [[Mahasweta Devi]] Bengalkiar-indiar idazle eta aktibista
# [[Margarita Xirgu]] Aktorea (Katalunia)
# [[María Asunción Català]] matematikaria, astronomoa (Bartzelona)
# [[María Bruguera Pérez]] (Extremadurako militante libertarioa eta feminista) (1913-1992)
# [[María del Carmen de Lara]] zinemagile feminista (Mexiko)
# [[María Dueñas (biolin-jotzailea)]] Granada 2002
# [[María Elena Walsh]] poeta, kantautorea, eleberrigilea, antzerkigilea (Argentina)
# [[María Teresa Rodríguez Sáinz-Rozas|María Teresa Rodríguez Sainz-Rozas]] enpresaburua (Palentzia)
# [[Mercedes Prieto]] Astronomoa (Huelva)
# [[Penelope Fitzgerald]] idazlea (Erresuma Batua)
# [[Pepita Carpeña]] Espainiar feminista eta anarkosindikalista (Bartzelona, 1919-2005)
# [[Sara Facio]] argazkilaria. (Argentina)
# [[Soledad Estorach Esterri]] Espainiako ekintzaile anarkista (Lleida, 1915-1993)
# [[Teresa Aldamiz]] poeta, kazetaria, itzultzailea. (Filipinas-Bilbo)
# [[Teresa Jordá Vitó]] Akuarelista, margolaria (Bartzelona)
# [[Teresa Lanceta]] Artista (Bartzelona)
# [[Vera Mantero]] dantzaria (Portugal)
# [[Xela Arias]] idazlea (Galizia)
}}
====Berriak 2021 (urtarrila, otsaila, martxoa)====
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Andereak Elkartea|Andereak Elkartea]] '''SORTU''' (Durango 2005)
# [[Amaia Lopez de Munain]] ef--'''SORTU''' kazetaria (Gasteiz 1972)
# [[Antxone Telleria Mendia]] ef--'''SORTU''' irakaslea (Lekeitio 1956)
# [[Bakarne Altonaga]] ef--'''SORTU''' historialaria (Bilbo 1988)
# [[Bittori Etxeberria]] --ef'''SORTU''' Emakume Abertzale Batza. Erresistentziako kidea (Baztan 1908-1997)
# [[Capitolina Bustince Larrondo]] efef'''SORTU''' irakasle, idazlea (Ujué 1864- Segovia 1934)
# [[Carmen Artaza]] ----'''SORTU''' abeslaria (Donostia 1995)
# [[Eladia Zubizarreta]] efef'''SORTU''' erreketista (Ermua 1923-2020)
# [[Elena Ziordia]] ef--'''SORTU''' ilustratzailea (Bizkaia 1964)
# [[Filomena Baldezate]] efef'''SORTU''' erizaina eta emagina (Valladolid-Bilbo 1895- Miranda de Ebro 1980)
# [[Garazi Mugarza]] ef--'''SORTU''' Margolaria, idazlea eta erizana (Mallabia 1995)
# [[Elvira Iñurrieta]] efef'''SORTU''' emagina (Elorrio 1895-1980)
# [[Haizea Martiartu]] ef--'''SORTU''' saxofoi-jotzailea (Markina 1991)
# [[Irantzu Mendia Azkue]] ----'''SORTU''' irakaslea eta ekintzailea (Gasteiz 1976)
# [[Irati Idiakez]] ef--'''SORTU''' snowboarderra (Getaria 1996)
# [[Isabel Lobiano]] efef'''SORTU''' (Ermua 1583-1673)
# [[Izaro Lasa]] ef--'''SORTU''' txirrindulari ohia eta idazlea (Zumarraga 1987)
# [[Kari Alberdi]] ----'''SORTU''' kimikaria, komunikazio zientifikoan aditua (Azkoitia 1996)
# [[Lilatoia]] '''SORTU'''Donostia
# [[Lorea Zulaika]] ef--'''SORTU''' musikaria (Ziortza-Bolibar 1996)
# [[Lucia Urrutia]] ----'''SORTU''' meteorologoa (Erroibarra 1932)
# [[Maider Mendizabal]] ef--'''SORTU''' pilotaria (Zizurkil 1977)
# [[Maite Axiari]] --ef'''SORTU''' feminista, euskaltzale (Ezpeleta 1949-2021)
# [[Maite Gorrotxategi]] ef--'''SORTU''' erraketista (Ermua 1926)
# [[Mari Carmen Díaz de Lezana]] ----'''SORTU''' txirrindularia (Urduña 1943)
# [[Marta Olazabal]] ----'''SORTU''' ikertzailea (Bilbo 1981)
# [[Matilde Isasi-Isasmendi]] ef--'''SORTU''' emagina (Iurreta 1933)
# [[Mentxu Alkorta]] ef--'''SORTU''' dantzari eta trikitilaria (Donostia 1947)
# [[Miren Begoña Ereñaga]] efef'''SORTU''' erraketista (Durango 1927-2015)
# [[Nahia Zubeldia]] ----'''SORTU''' itzultzaile, musikaria, idazlea (Lapurdi 1982)
# [[Nerea del Campo Aguirre]] ef--'''SORTU''' filologoa (Eibar 1971)
# [[Nicasia Madariaga]] efef'''SORTU''' margolaria (Bilbo 1874-1970)
# [[Sara Estévez]] ----'''SORTU''' kazetaria (Bilbo 1925)
# [[Tere Verdes]] efef'''SORTU''' Emakume Abertzale Batza. Erresistentziako kidea (Bilbo 1907-1959)
# [[Victoria Mallabiabarrena]] efef'''SORTU'''soprano lirikoa (Mallabia 1867-1960)
# [[Adelina Zendejas Gómez]] irakasle, kazetari, aktibista (Mexiko)
# [[Aimé Painé]] abeslari maputxea (Argentina)
# [[Alaíde Foppa]] poeta, itzultzailea, ekintzailea (Bartzelona-Guatemala)
# [[Alice Stewart]] epidemiologa (Erresuma batua)
# [[Amelina Ermeline Devant-Le Gallena]] Frantziako Erresistentziaren kidea
# [[Ana María Moix]] poeta, idazlea (Bartzelona)
# [[Andrea Khalfaoui]] 1. ijito doktorea
# [[Bartolina Sisa]] iraultzailea (Bolivia)
# [[Benita Galeana]] sindikalista, ekintzailea (Mexiko)
# [[Boliviako Cholitas escaladoras]] Bolivia
# [[Carmen Ballvé]] argazkilaria (Madril)
# [[Carmen Orellana Illescas]] ingurumen agentea, basozaina (Balear Uharteak)
# [[Cira Crespo]] historialaria, idazlea (Katalunia)
# [[Conxa Pérez Collado]] Ekintzaile anarko-feminista eta milizianoa (Katalunia, 1915-2014)
# [[Cora Sadosky]]. Matematikaria (Argentina)
# [[Coraline Labourdette]] Frantziako Erresistentziaren kidea
# [[Cristina López Barrio]] abokatu, idazlea (Madril)
# [[Diana Trujillo]] ingeniari aeroespaziala (Kolonbia)
# [[Domitila Barrios de Chungara]] Boliviar feminista
# [[Edith Pretty]] lurjabea eta filantropoa. (Erresuma Batua)
# [[Esperanza d'Ors|Esperanza D'ors]] eskutorea (Madril)
# [[Ewy Rosqvist-von Korff]] rally pilotua (Suedia)
# [[Fanny Blankers-Koen]] atleta (Herbehereak)
# [[Flora Sandes]] soldadua (Britainia Handia)
# [[Gilka Machado]] poeta (Brasil)
# [[Gregoria Apaza]] iraultzailea (Bolivia)
# [[Guadalupe Grande]] idazlea, poeta (Madril)
# [[Guillermina Uribe Bone]] ingeniari zibila (Kolonbia)
# [[Hedina Sijerčić]] idazle, kazetari, poeta (Sarajevo)
# [[Helena Janeczek]] idazlea, kazetaria (Italia)
# [[Hella Haasse]] idazlea (Herbehereak)
# [[Idoia Hernández]] HATXE, piano-jotzailea (Errenteria)
# [[Irene Polo]] kazetaria (Katalunia)
# [[Irina Antónova]] Arte kritikaria (Mosku)
# [[Isabella Karle]] X izpien ikertzailea. EEBB
# [[Jacqueline Bidegorri]] Frantziako Erresistentziaren kidea
# [[Joy Adamson]] naturalista (Austria)
# [[Juana Rouco Buela]] anarkista (Argentina)
# [[Katharine Burr Blodgett]] fisikaria eta asmatzailea (Estatu Batuak)
# [[Kalam Kunde|Kalam Kunda]] Kunde-jotzailea (Burkina Faso)
# [[La Voz de la Mujer]] Argentinako aldizkari anarko-feminista. itzulpena
# [[Letitia Mumford Geer]] erizaina eta asmatzailea (Estatu Batuak)
# [[Louisa Garrett Anderson|Louisa Garret]] Medikua eta sufragista (Britainia Handia)
# [[Lucía Sánchez Saornil]] Ekintzaile anarko-feminista eta poeta. Mujeres Libres-en sortzailea (Espainia, 1895-1970).
# [[Lucy Parsons]] anarkista, komunista (EEBB)
# [[Mamen Moreu]] ilustratzaile, komikigile (Huesca)
# [[Manuela León]] Emakume ekintzailea (Ekuador)
# [[Malva Flores]] idazlea (Mexiko)
# [[Marcela Delpastre]] idazlea (Frantzia)
# [[Margaret Roundtree]] Saskibaloi jokalaria (Estatu Batuak)
# [[Margarita del Val]] birologoa (Madril)
# [[Margarita García Flores]] feminista, abokatua (Nexiko)
# [[Marie Langer]] Medikua, psikologoa (Austro-Argentinarra)
# [[Mary Moffat Livingstone]] esploratzailea (Hegoafrika)
# [[Maria Clemencia Herrera]] Lideresa, ekintzailea (Kolonbia)
# [[María Cinta Balagué]] irrati esataria (Bartzelona)
# [[María Collazo]] Argentinako anarko-feminista. itzulpena
# [[Maria del Mar Lozano]] RAEx-eko zuzendaria (Iruñea)
# [[Maria Josefa Saavedra]] abokatua (Bolivia)
# [[María Lorena Ramírez]] korrikalaria (Mexiko)
# [[Maria Paz Jiménez Escudero]] margolaria (Donostia)
# [[Maria Soledad Moral Santa Cruz]] arrain saltzailea, ekintzailea (Portugalete)
# [[Marina Núñez]] artista (Palentzia)
# [[Marta Lamas]] idazlea, feminista, antropologoa (Mexiko)
# [[Maxine Molyneux]] soziologoa, feminista (Pakistan)
# [[Mercedes Ateca]] Txirrindularia (Laredo-Kantabria)
# [[Mujeres Libres]] 36ko Espainiako Gerra garaiko erakunde anarko-feminista. itzulpena
# [[Mujeres Libres (aldizkaria)]] Aurrekoaren aldizkaria. itzulpena
# [[Nancy Porsia]] Kazetaria (Italia)
# [[Nell Leyshon]] idazlea (Erresuma Batua)
# [[Nuria Ruiz de Viñaspre]] poeta (Logroño)
# [[Olvido García Valdés]] poeta (Pravia-Asturias)
# [[Petrona Eyle]] Medikua, feminista (Argentina)
# [[Rebeca Uribe]] poeta, (Mexiko)
# [[Rebeca Uribe Bone]] ingeniari kimikoa (Kolonbia]]
# [[Rosario Pino]] antzezlea (Málaga)
# [[Sara Berenguer Laosa]] Ekintzaile anarko-feminista (Katalunia, 1919-2010)
# [[Shadi Ghadirian]] argazkilaria (Iran)
# [[Simona Manzaneda]] itzultzailea (Bolivia)
# [[Solveig Nordström]] arkeologoa (Suedia)
# [[Úrsula Goyzueta]] iraultzailea (Bolivia)
# [[Vicenta Juaristi Eguino]] iraultzailea (Bolivia)
# [[Victoria Aguirre Anchorena]] margolaria (Buenos Aires)
# [[Virginia Bolten]] anarkista, kazetaria (Argentina)
# [[Whina Cooper]] ekintzailea (Zeelanda Berria)
}}
=== Hobetuak 2021 ===
# [[Alicia Iturrioz]] margolaria (Eibar)
# [[Louise Michel]] Frantziako anarkista. Parisko Komunan kiderik garrantzitsuenetakoa.
# [[Luz Zalduegi]] Albaitaria. (Mallabia)
# [[Felisa Areitioaurtena|Felisa Areitioartena]] Antzezlea (Zaldibar)
# [[Maria Magunazelaia]] Txirrindulari aitzindaria (Ermua)
# [[Anna Sundström]] kimikaria (Suedia)
# [[Mariñe Arbeo]] ilustrailea
# [[Mercedes Careaga]] Ekintzailea (Eibar)
# [[Iratxe Ansa]] dantzaria. (Donostia)
====Berriak 2020 ====
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Adela Andikoetxea]] ----'''SORTU''' nekazaria (Urduliz 1954)
# [[Ainhoa Urien]] ef--'''SORTU''' idazlea. (Abadiño 1997)
# [[Amaia Gabantxo]] ef--'''SORTU''' idazlea itzultzailea (Bermeo1973)
# [[Ana Mari Marin]] efef'''SORTU''' margolaria (Elizondo 1933- Iruñea 2020)
# [[Andragunea]] '''SORTU''' Durango
# [[Aroa Uharte]] ----'''SORTU''' itzultzailea (Leitza 1984)
# [[Arrate Hidalgo]] ----'''SORTU''' idazlea, itzultzaile (Bilbo 1987)
# [[Arrate Mardaras]] ef--'''SORTU''' idazlea (Abadiño 1960)
# [[Askoa Etxebarrieta]] ef--'''SORTU''' flamenko dantzaria (Gasteiz 1976)
# [[Dorita Ruiz]] '''SORTU''' Hezkuntza bereziko irakaslea aintzindaria (Burgos-Durango-Euba1944)
# [[Erlea Maneros]] ef--'''SORTU''' Artista. Margolaria. (Bilbo 1977)
# [[Esther Cruz]] ----'''SORTU''' eskalatzailea. (Murtzia-Euskal Herria 1976)
# [[Irati Bilbao]] ef--'''SORTU''' jazz abeslaria. (Durango 1992)
# [[Iratxe Mediavilla]] ef--'''SORTU''' zinegilea (Elorrio 1885)
# [[Eva Guerrero]] ef--'''SOefefRTU''' dantzaria, koreografoa (Bilbo 1982)
# [[Felisa Areitioaurtena]] '''SORTU''' antzezlea (Zaldibar 1902- Donostia 1990)
# [[Garazi López de Armentia]] ef--'''SORTU''' dantzaria eta koreografoa (Gasteiz 1984)
# [[Garbiñe Elizegi]] ef--'''SORTU''' erizaina, feminista (Baztan 1975)
# [[Gemma Sanginés]] ef--'''SORTU''' psikologoa (Bilbo 1970)
# [[Ines Olza]] ef--'''SORTU''' ikertzailea (Nafarroa 1982)
# [[Isabel Sola]] ef--'''SORTU''' Birologoa (Nafarroa 1967)
# [[Ixone Aroma]] ef--'''SORTU''' dantzaria (Durango 1982)
# [[Izaro Zubiria]] ef--'''SORTU''' zientzilaria (Gaztelu 1989)
# [[Izaskun Ayestaran]] ----'''SORTU''' erreketista (Ibarra 1941)
# [[Jaione Camborda]] ef--'''SORTU''' zinegilea (Donostia 1983)
# [[Joana Olasagasti]] ----'''SORTU''' dantzaria (Baiona 1990)
# [[Jone Elorriaga]] ef--'''SORTU''' artista (Durango 1993)
# [[Jone Martinez Palacios]] ef--'''SORTU''' irakaslea, feminista (Bizkaia 1995)
# [[Josune Ilundain]] ef--'''SORTU''' sortzailea, ekintzaile, idazlea. (Nafarroa 1990)
# [[Judit Muñoz]] ef--'''SORTU''' matematikaria eta ikertzailea (Abadiño 1991)
# [[Juana Arrillaga|Juana "Juanita" Arrillaga]] efef'''SORTU''' erraketista (Elgoibar 1925- Mexiko 2022)
# [[Juanita Gorroño]] efef'''SORTU''' panderojolea (Muxika 1913-Zornotza1991)
# [[Juliana Zubizarreta]] efef'''SORTU''' panderojolea (Elgoibar1910-2006)
# [[Julie Adrienne Karrikaburu]] efef'''SORTU''' musikologoa (Zuberoa1827-1898)
# [[Karmele Gisasola]] ef--'''SORTU''' Herri kirolak (Mallabia1994)
# [[Karmele Mitxelena]] ef--'''SORTU''' Idazlea eta iralkaslea (Oiartzun1988)
# [[Larraitz Ariznabarreta]] ----'''SORTU''' antropologoa (Bilbo1968)
# [[Leyre Arrieta |Leyre Arrieta Alberdi]] ef--'''SORTU''' historialaria (Mutriku1971)
# [[Leire Elustondo Quiñones]] ef--'''SORTU''' Abeslaria, kazetaria (Ermua1993)
# [[Lide Arana]] ----'''SORTU''' zientzialaria (Donostia1984)
# [[Lurdes Huizi]] --ef'''SORTU''' irakaslea, (Goizueta1958-2020)
# [[Luzia Sagastasoloa]] efef'''SORTU''' maistra, irakaslea, moja (Mallabia1912-Gasteiz1999)
# [[Maialen Arregi]] ef--'''SORTU''' Arkitektoa (Elorrio1986)
# [[Mabel Cañada Zorrilla]] ----'''SORTU''' feminista, ekintzailea (Bilbo1952)
# [[Mabi Revuelta]] ef--'''SORTU''' artista plastikoa (Bilbo1967)
# [[Maddi Ane Txoperena]] ef--'''SORTU'''bertsolaria, kazetaria eta feminista (Hendaia1994)
# [[Maiana Bidegain]] ----'''SORTU''' zinegilea (Lapurdi1977)
# [[Maite Lephaille]] ----'''SORTU''' irrati-esataria (Zuberoa1957)
# [[Maite López]] ef--'''SORTU''' idazlea, itzultzailea (Azkoitia1985)
# [[Mari Cruz Guruzeta]] efef'''SORTU''' ekintzailea (Aramaio1871-Areatza1934)
# [[Mari Jose Kerejeta]] ----'''SORTU''' idazlea (Zegama1961)
# [[Mari Karmen Goñi]] ----'''SORTU''' irakasle aitzindaria (Baztan ?)
# [[María Jesús Cueto]] ef--'''SORTU''' artista. (Santander-Bilbo1951)
# [[Maria González Gorosarri]] ef--'''SORTU''' Kazetaria, idazlea (Durango1978)
# [[Maria Dolores Larramendi]] efef'''SORTU''' erraketista (Pasaia1926-2023)
# [[Maria Mentxaka]] ef--'''SORTU''' kirol argazkilaria (Mungia1976)
# [[Maria Merino]] ef--'''SORTU''' matematikaria (Bilbo1976)
# [[Maria Txurruka]] efef'''SORTU''' erraketista (Elgoibar1923-2000)
# [[Mari Carmen Ruiz]] ----'''SORTU''' aktore ohia (Bilbo1944)
# [[Marijo Deogracias]] ef--'''SORTU''' kazetaria (Antzuola1973)
# [[Miren Larrea]] ef--'''SORTU''' antzezlea. (Zornotza1981)
# [[Myriam Cameros Sierra|Myriam Cameros]] ef--'''SORTU''' Ilustratzailea (Iruña1978)
# [[Nerea Irastorza]] ----'''SORTU''' zientzialaria (?, 1991)
# [[Nerea Loiola Pikaza|Nerea Loiola]] ef--'''SORTU''' idazlea (Deba1985)
# [[Olga Cazalis]] --ef'''SORTU''' erraketista (Markina-Xemein1925-Tenerife2018)
# [[Pilar Claver]] ----'''SORTU''' aktibista (Izaba1918-2000)
# [[Uxune Martinez Mazaga]] ef--'''SORTU''' Zabalkunde zientifikorako arduraduna (Garai1969)
# [[Udane Ostolaza]] ef--'''SORTU''' Harri-jasotzailea (Orio2005)
# [[Yolanda Mazkiaran]] '''SORTU''' dokumentalgilea (Altsasu1963)
# [[Zaloa Fuertes]] ef--'''SORTU''' Argazkilaria (Mexiko-Abadiño1983)
# [[Zuriñe del Cerro]] efef'''SORTU''' feminista historikoa (Bilbo1956-2020)
# [[Katalin Karikó]] Biokimikaria (Hungaria)
# [[Adela Cortina]] filosofoa (Valentzia) itzulpena
# [[Adelina Gutiérrez]] astrofisikaria (Txile)
# [[Alda Lara]] idazlea. (Angola). itzulpena
# [[Alicia Miyares]] Filosofoa, feminista (Asturias) itzulpena
# [[Alexandra David-Néel]] bidaiaria, idazlea (Frantzia) itzulpena
# [[Alexandra Olaya]] zientzialaria. Kolonbiarra. Itzulpena
# [[Ama Ata Aidoo]] idazle afrikarra. Itzulpena
# [[Amancay Gaztañaga]] abeslaria (Mexiko)
# [[Amelia Opie]] idazlea ingelesa
# [[Aminata Sow Fall]] idazlea (Senegal) itzulpena
# [[Amparo Sánchez]] abeslaria (SEvilla)
# [[Ana de Miguel]] filosofoa, feministra (SAntander) itzulpena
# [[Ana Kiro]] galiziar abeslaria. itzulpena
# [[Ana María Crespo de las Casas]] farmazialaria. (Tenerife) itzulpena
# [[Andrée de Jongh]] belgika erresistentziako kidea
# [[Ángeles López de Ayala]] kazetaria, politikaria, dramaturgoa (Sevilla)
# [[Anna Burns]] idazlea (Belfast)itzulpena
# [[Anna Surinyach]] fotokazetaria (Katalunia)
# [[Anne Carson]] Poeta (Kanada) itzulpena
# [[Anne Palles]] Sorgintzat errea (Danimarka)
# [[Anoushka Shankar]] musikagilea itzulpena
# [[Antonia Ferrín Moreiras]] Matematikaria, astronomoa (Galizia)
# [[Ariane Lopez-Huici]] argazkilaria. Itzulpena
# [[Asha Ismail]] mutilazioaren aurkako ekintzailea (Kenya)
# [[Atala Apodaca]] feminista, iraultzailea (Mexiko)
# [[Aziza Brahim]] abeslari sahararra (Itzulpena)
# [[Beatrice Shilling]] asmatzailea (Ingalaterra) itzulpena
# [[Becky Siegel]] dantzaria, koreografoa, zuzendaria (EEBB) Iruñea
# [[Bel Zaballa]] kazetaria, idazlea (Katalunia)
# [[Belén Bermejo]] idazlea, argazkilaria eta editorea (Madril)
# [[Belén de Sárraga]] kazetaria, ekintzailea (Valladolid-Mexiko
# [[Beryl Markham]] hegazkinlaria, idazlea (Ingalaterra-Kenya) itzulpena
# [[Bertha Benz]] asmatzailea
# [[Bertha Lutz]] Brasilgo urbanista eta feminista.
# [[Blanca Silveira]] astronomoa (Venezuela) itzulpena
# [[Beulah Louise Henry]] asmatzailea (EEBB) itzulpena
# [[Carme Alvariño]] historialaria (Galizia) itzulpena
# [[Carla Simón]] zinegilea (Katalunia)
# [[Carmen Castillo (zinegilea)|Carmen Castillo]] zinegilea (Txile). itzulpena
# [[Carmen de Burgos]] poeta eta kazetaria (Almeria) itzulpena
# [[Carmen Gil Martinez]] idazlea. (Cadiz)
# [[Carmen Portinho]] (itzulpena) (Brasil)
# [[Catherine Destivelle]] eskalatzailea (Frantzia)
# [[Cécile Rol-Tanguy|Cécile Rol]] Erresistentea. Frantzia. Itzulpena
# [[Celinda Arregui]] politikaria, feminista (Txile)
# [[Claire Goll]] kazetaria, idazlea bakearen aldeko altibista (Alemania-Frantzia)
# [[Claudia Paz y Paz]] giza eskubideen defentzailea
# [[Consuelo Álvarez Pool]] idazlea (Katalunia)
# [[Cony Carranza Castro]] feminista, hezitzailea (El Salvador)
# [[Cora Ratto de Sadosky]] matematikaria eta ekintzailea (ARgentina)
# [[Dacia Maraini]] eleberrigilea (Italia)
# [[Diane di Prima]] Poeta (EEBB) itzulpena
# [[Dilhan Eryurt]] astronomoa, astrofisikaria (Turkia)
# [[Dora Alonso]] Kazetaria eta idazlea (Kuba) itzulpena
# [[Dorothea Klumpke]] astronomoa. EEBB
# [[Dorothee Sölle]] Poeta eta teologoa. Itzulpena
# [[Dulce Chacón (idazlea)|Dulce Chacón (Idazlea)]] Zafra. Itzulpena
# [[Ebru Timtik]] abokatu kurdua. (Istambul)
# [[Elena García Armada]]ingeniaria, asmatzailea (Santander)
# [[Elodia Zaragoza-Turki]] idazlea,poeta,editorea
# [[Emilie Flöge]] jostuna
# [[Emma Chacón i Lausaca]] musikagilea (Bartzelona) itzulpena
# [[Emma Lehmer]] matematikaria (Estatu Batuak) itzulpena
# [[Encarnación Cabré]] arkeologoa (Madril) itzulpena
# [[Eugenia Sacerdote de Lustig]] zientzilaria (Turin-Buenos Aires) (Itzulpena)
# [[Eva Gonzalès]] margolaria (Paris) (Itzulpena)
# [[Fanny Bullock Workman]] bidaiaria, idazlea, itzulpena
# [[Filipa César|Filipa Cesar]] zinema zuzendaria (Portugal) itzulpena
# [[Florence Rena Sabin]] zientzialaria. (EEBB) itzulpena
# [[Francisca Vives]] historialaria (Cadiz) itzulpena
# [[Gabrielle Roy]] Kanadar idazlea. (Kanada)
# [[Gertrude Jekyll]] Lorezaina (Erresuma Batua)
# [[Gloria Anzaldúa]] idazlea. aktibista (EEBB) itzulpena
# [[Guadi Galego]] abeslaria (Galizia) (Itzulpena)
# [[Hayley Westenra]] abeslaria (Zeelanda Berria) itzulpena
# [[Helin Bölek]] abeslaria (Turkia)
# [[Helena Maleno]] aktibista (El Ejido) Itzulpena
# [[Ida Vitale]] idazlea. (Uruguai) itzulpena
# [[Idea Vilariño]] idazlea. itzulpena
# [[Inma Chacón]] idazlea (Zafra) itzulpena
# [[Irene Solà]] idazlea, artista (Katalunia)
# [[Irene Vallejo Moreu]] filologa eta idazlea (Zaragoza)
# [[Irma Alicia Velásquez Nimatuj|Irma Alicia Velásques Nimatuj]]Guatemala, kazetaria eta antropologoa
# [[Isabella Bird]] bidaiaria. idazlea (itzulpena)
# [[Isabel Bono]] poeta, (Malaga) itzulpena
# [[Jacinta Ortiz]] poeta (Granada)
# [[Jennifer Doudna]] biokimikaria (EEBB) itzulpena
# [[Jessie Fauset]] Poeta amerikarra itzulpena
# [[Jessica Anderson]] idazle Australiarra. itzulpena
# [[Jineth Bedoya]] Kazetaria. (Kolonbia) itzulpena
# [[Joan Jara]] dantzaria (Txile) Victor Jararen bikotea
# [[Joanne Chory]] biologoa. EEBB itzulpena
# [[Josefa Llanes Escoda]] sugrafista (Filipinas) itzulpena
# [[Judith Wright]] idazlea (Australia) itzulpena
# [[Julia Antivilo]] artista (Txile)
# [[Julie-Victoire Daubié]] idazle franziarra. itzulpena
# [[Katharine Tynan]] idazle, Irlanda, itzulpena
# [[Kenojuak Ashevak|Kenojuak Ashevah]]margolaria (Kanada)
# [[La Yegros]] abeslaria (ARgentina-Okzitania
# [[Laura Freixas]] idazlea (Bartzelona) (Itzulpena)
# [[Leda Valladares]] abeslaria,(Argentina) (itzulpena)
# [[Leila Aboulela]] sudandar idazlea (Itzulpena)
# [[Leona Chalmers]] aktorea eta asmatzailea. EEBB. itzulpena
# [[Leonor Orosa]] Koreografoa (Filipinak)
# [[Lian Monserrate]] Muralgilea (Estatu Batuak)
# [[Elizabeth Magie]] asmatzailea. (EEBB). Itzulpena
# [[Lucía Garibaldi]] Zinegilea (Uruguai) Itzulpena
# [[Luisa Capetillo]] anarkista, sindikalista, faminista (Puerto Rico) itzulpena
# [[Magda Szabó|Magda Szabo]]idazlea (Hungaria)
# [[María Andresa Casamayor]] matematikaria (Zaragoza) itzulpena
# [[Maria Aurèlia Capmany]] eleberrigile, antzerkigile (Katalunia) itzulpena
# [[Maria Isabel Barreno]] idazlea (Portugal) itzulpena
# [[Maria Beasley]]. Asmaztzailea. (EEBB)
# [[María Cumplido]] matematikaria. (itzulpena)
# [[María Malla]] idazlea, katalana. itzulpena
# [[María Mariño]] idazlea. (Galizia). itzulpena
# [[Maria Pereira]] Asmatzailea (Portugal)
# [[María Salvo]] Antifrankisgta (Bartzelona) itzulpena
# [[Maria Teresa Horta]] idazlea (Portugal) itzulpena
# [[María Teresa León]] idazlea (Errioxa) itzulpena
# [[María Vallet Regí|María Vallet Regi]] Kimikaria (Kanaria)
# [[María Y. Orosa|Maria Y. Orosa]] Medikua eta ikertzailea
# [[Mariama Bâ]] idazlea (SEnegal)
# [[Marica Campo]] idazlea (GAlizia)
# [[Marie Hankel]] Esperanto idazlea, sufragista (Alemania) itzulpena
# [[Marie Paradis]] alpinista Suitzarra. Itzulpena
# [[Marie Under]] idazlea (Estonia) itzulpena
# [[Marion Donovan]] asmaitzailea. EEBB. itzulpena
# [[Mariví Ibarrola]] argazkilaria. (Naiara). itzulpena
# [[Marivi Iturbe Etxeberria]] gizarte laguntzailea. Etxebarri. itzulpena
# [[Margaret Harwood|Margaret Harwook]] Astronomoa (Estatu Batuak) itzulpena
# [[Margaret Burbidge]] Astronomoa. (Inglaterra) itzulpena
# [[Margarida Borràs]] Transexuala (Valentzia)
# [[Margarita Michelena]] poeta (Mexiko)
# [[Margarita Parra Álvarez]] Kimikaria, (Valentzia)
# [[Martha Coston]]asmatzailea (EEBB) itzulpena
# [[Marta Elena Casaús Arzú]] historialaria eta idazlea.(Guatemala)
# [[Maruja Mallo]] margolaria (Galizia) itzulpena
# [[Melitta Bentz]] asmatzailea alemaniarra itzulpena
# [[Mercè Company]] idazlea (Katalunia) itzulpena
# [[Mercè Ibarz]] idazlea (ARagoi)
# [[Mikeas Sánchez]] poeta, irakaslea, idazlea (Mexiko)
# [[Mónica Cahen D'Anvers]] kazetaria (Argentina) itzulpena
# [[Montserrat Gudiol]] margolaria, (Bartzelona) itzulpena
# [[Montserrat Torrent i Serra]] organojolea. (Bartzelona) itzulpena
# [[Nella Larsen]] idazlea Afrikar-amerikarra. Itzulpena
# [[Nellie Campobello]] idazlea eta dantzaria (Durango-Mexiko) itzulpena
# [[Nerea Irigoyen]] zientzialaria. Zaragoza
# [[Ngaio Marsh|Ngaio Marsh]] idazle, antzerlea. itzulpena
# [[Olga Orozco]] poeta (Agentina) Itzulpena
# [[Orsola Casagrande]] (Italia)
# [[Pamela Hinkson]] idazle anglo irlandarra
# [[Patricia Bath|Patricia Bath]] Medikua. itzulpena
# [[Paula Nenette Pepín]] musikaria.
# [[Paula Wiesinger]] eskiatzaile italiarra (Izulpena)
# [[Paulina Chiziane]] idazle Monzambike. Itzulpena
# [[Pilar del Río|Pilar del Rio]] kazetaria eta itzultzailea.(Granada). (itzulpena)
# [[Pilar Alonso Ibañez]] etnografoa, historialaria (Markiz, Araba) itzulpena
# [[Pilar Bellver]] idazlea, feminista (Jaen) itzulpena
# [[Policarpa Salabarrieta]] ekintzalea (Kolonbia)(Itzulpena)
# [[Raina Telgemeier]] komikigilea. (EEBB) itzulpena
# [[Rosalinda L. Orosa]] Idazlea (Filipinak)
# [[Saiza Nabarawi]] idazlea, feminista (Egipto) (Itzulpena)
# [[Sagrario Vera Gordo]] Gerrillaria. (Badajoz)
# [[Sandra Morán]] abeslaria, politikaria (Guatemala) itzulpena
# [[Sara Curruchich]] abeslaria. Guatemala. itzulpena
# [[Sarah Mather]] asmatzailea (EEBB) itzulpena
# [[Severina Luna de Orosa]] medikua eta idazlea (Filipinak)
# [[Silvia Cuevas Morales|Silvia Cuevas]] idazlea Txile. itzulpena
# [[Stefi Troguet]] Alpinista (Andorra)
# [[Susana Malón]] astronomoa (Zaragoza) Itzulpena
# [[Susana Thénon]] itzultzaile, poeta (ARgentina). Itzulpena
# [[Susana Vera]] argakilari-kazetaria (Iruñea) itzulpena
# [[Suceso Portales]] jostuna eta anarko-sindikalista (Extremadura)
# [[Syra Alonso]] idazlea, (Galizia). itzulpena
# [[Teresa Eguibar]] eskulturea (Madril). itzulpena
# [[Teresa Flores]] Feminista, ekintzailea (Txile)
# [[Teresa Meana]] ekintzaile feminista (Gijón)
# [[Vandana Shiva]] Idazlea. (India) (Itzulpena)
# [[Violette Leduc]] Idazlea (Frantzia) itzulpena
# [[Violette Szabo]] Espia (Erresuma Batua)
# [[Yaa Gyasi]] idazle afroamerikarra.(Ghana) itzulpena
# [[Yasmina Reza]] idazlea (Frantzia) itzulpena
# [[Zenobia Camprubí]] idazlea eta itzultzailea itzulpena
}}
====2018-2019====
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Agustina Otaola]] ----'''SORTUA''' Erraketista (Errenteria)
# [[Alaitz Muro]] ef-- '''SORTUA''' ipuin kontalaria eta margolaria (Durango)
# [[Amaia Aroma Lejarreta]] ef-- '''SORTU''' Txistularia (Abadiño)
# [[Ainhoa Zuazua]] ef-- '''SORTUA''' Abeslaria (Ermua)
# [[Angelita Alberdi]] ef-- '''SORTUA''' Erraketista (Eibar)
# [[Arantzazu Ametzaga]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea
# [[Ascensión Badiola]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea(Bilbo)
# [[Aurora Abasolo]] efef '''SORTUA''' Abeslaria (Durango)
# [[Begoña Sopelana]] efef '''SORTUA''' Kooperantea, soziologoa (Iurreta)
# [[Benita Uribarrena]] efef '''SORTUA''' Ekintzailea antifaxista (Durango)
# [[Damaris Pan]] ef--'''SORTUA''' artista (Mallabia)
# [[Digna Garitaonandia]] efef '''SORTUA''' Erraketista
# [[Dina Bilbao]] efef '''SORTUA''' Kirolaria (Ondarroa))
# [[Eladia Altuna]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Irura)
# [[Elena Olabe]] ef-- '''SORTU''' Poeta (Durango)
# [[Elena Solatxi]] ef--'''SORTUA''' Eskultorea (Bilbo)
# [[Elena Orobiogoikoetxea]] ----'''SORTUA''' Piano jolea (Durango)
# [[Emilia Gomez]] ----'''SORTUA''' Erraketistan. (Valentzia)
# [[Estibalitz González]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea (Ermua)
# [[Eugenia Iriondo]] efef '''SORTUA'''Erraketista (Eibar)
# [[Gloria Agirre]] ef-- '''SORTUA'''Erraketista (Asteasu)
# [[Gloria Zubia]] efef '''SORTU''' ekintzailea (Durango)
# [[Ines Etxegibel]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Durango)
# [[Irati Eguren]] ef-- '''SORTUA''' Arkitektoa, ilustratzailea (Durango)
# [[Irene Ibaibarriaga]] efef'''SORTU''' Erraketista (Ermua)
# [[Jesusa Garitaonandia]] efef '''SORTU''' Erraketista (Mallabia)
# [[Juana Elgezabal]] efef '''SORTUA'''Enpresaria (Derio)
# [[Juanita Ibaibarriaga]] efef '''SORTUA''' Ekintzailea (Ermua)
# [[Juanita Mir]] efef '''SORTUA''' Kazetaria, idazlea (Iruñea)
# [[Juanita Unzueta]] efef '''SORTUA''' Dantzaria (Eibar)
# [[Julia Klaudia Gabilondo]] efef '''SORTUA''' Idazlea (Mungia)
# [[June Arbeo]] ef-- '''SORTUA'' Atleta (Durango)
# [[Kattalin Agirre]] efef '''SORTUA''' Mugalaria, Frantziako erresistentziako kide (Sara)
# [[Koro Benito]] ef-- '''SORTUA''' Poeta (Lumbrales)
# [[Lara Izagirre]] ef-- '''SORTUA''' Zinegilea (Zornotza)
# [[Libe Goñi]] ef-- '''SORTUA''' Irakaslea (Oteitza)
# [[Lidia Cañete]] ef-- '''SORTUA''' kirolaria (Durango)
# [[Lourdes Munitxa]] efef '''SORTUA''' Euskaltzalea (Zornotza)
# [[Lucia Areitioaurtena]] efef '''SORTUA'''Erraketista (Ermua)
# [[Luz Zalduegi]] efef '''SORTUA''' Albaitaria (Mallabia)
# [[Maddi Barber]] ef-- '''SORTUA''' Zinegilea (Lakabe)
# [[Maitane Alonso]] ef-- '''SORTU''' Ikertzailea,asmatzailea (Sodupe)
# [[Maria Ana Bidegaray]] ---- '''SORTU''' Idazlea, feminista (Hazparne - Lapurdi)
# [[Maria Arrillaga]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Elgoibar)
# [[Maria Camino Oskoz]] efef '''SORTUA''' Maistra. (Iruñea)
# [[Mari Carmen Lasagabaster]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Eibar)
# [[Mari Carmen Madariaga]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Igorre)
# [[Maria Antonia Uzkudun]] --ef'''SORTUA''' Erraketista (Anoeta)
# [[Maria Luisa Alberdi]] efef'''SORTUA''' Erraketista (Eibar)
# [[Maria Luisa Senar]] --ef'''SORTUA'''Erraketista (Pasaia)
# [[Maria Pilar Urriza]] ef--'''SORTUA''' Dantzaria (Lantz)
# [[Maria San Juan de Garonda]] ---- '''SORTUA'' emagina. inkisizioa sutan erre zuen (Mungia)
# [[Maribi Unamuno]] ---- '''SORTUA''' Filologoa. (Aulesti)
# [[Meritxel Relaño]] ef-- '''SORTUA''' Unicefeko arduradun nagusia Yemenen (Durango)
# [[Mila Salterain]] ef-- '''SORTUA''' Idazlea (Durango)
# [[Miren Alazne Iruretagoiena]] ef-- '''SORTU''' ekintzailea (Zarautz)
# [[Miren Maortua]] efef '''SORTUA''' Idazlea (Zaldibar)
# [[Miren Uzkudun]] ef-- '''SORTUA''' Erraketista (Asteasu 1922-)
# [[Nerea Etxegibel]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Durango 1964- )
# [[Oihana Azkorbebeitia]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Abadiño 1981- )
# [[Paula Lamarain]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Eibar 1924-2018)
# [[Rosa Soroa]] ef-- '''SORTUA''' Erraketista (Elduaien 1945- )
# [[Rosario Aranburu]] efef '''SORTUA''' Erraketista (Eibar 1921-2015)
# [[Silvia Trigueros]] ef-- '''SORTUA''' Kirolaria (Abadiño 1976)
# [[Teri Ibarrola]] ---- '''SORTUA''' Ipuin kontalaria (Aulesti)
# [[Vanessa Goikoetxea]] ef-- '''SORTU''' abeslaria (Florida 1980- )
# [[Zoila Askasibar]] ef-- '''SORTUA''' inprimatzailea (Elgeta 1877-1945)
# [[Shakuntala Devi]] efef Idazlea (India) (Itzulpena)
# [[Almudena Hernando]] ---- arkeologoa (Madril 1959)(itzulpena)
# [[Gisella Perl]] efef Ginekologoa judua (Hungaria 1907-1988) (itzulpena)
# [[Luna Miguel]] ef-- idazlea (Alcalá de Henares 1990- ) (itzulpena)
# [[Mae Jemison]] ef-- ingeniari (Alabama 1956- ) (Itzulpena)
# [[Maria Antonia Canals]] ef-- matematikaria (Bartzelona) (Itzulpena)
# [[Mercedes Colás]] efef Maiatzeko plazako amak (Argentina 1925-2021) (Itzulpena)
}}
=== [[Fitxategi:Gnome-colors-alacarte2.svg|30px]] Hobetuak ===
==== 2020 ====
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Agurtzane Elorriaga]] (Iurreta)
# [[Ana Diez]] zinemagilea (Tutera)
# [[Amaia Iturbide]] idazlea (Bilbo-Getxo)
# [[Ariane Lopez-Huici|Ariane López Huici]] argazkilari lapurtarra.
# [[Erika Lagoma]] Bertsolaria, feminista (Lesaka-Durango)
# [[Gurutzi Arregi]] etnografoa (Durango)
# [[Iñaxi Etxabe]] Bertsolaria, (Zumaia-Zarautz)
# [[Isabel Coixet]] zinegilea (Katalunia)
# [[Itziar Mendizabal]] Dantzaria (Gipuzkoa
# [[Luzia Goñi]] bertsolaria (Basaburua)
# [[Maider Fernandez]] zinegilea (Donostia)
# [[Maria Zambrano]] idazlea (Madril)
# [[Martina Ibaibarriaga]] gerrillaria (Berriz)
# [[Matxalen Ziarsolo]] saskibaloi jokalaria (Ermua)
# [[Oihana Alkorta]] musikaria (Orio-Zarautz)
# [[Primi Erostarbe]] panderojolea eta irrintzilaria (Oñati)
# [[Teodora Zuloaga]] zeramikaria (Madril-Segovia)
# [[Trota Salernokoa]] ginekoloagoa(Italia)
# [[Alfonsina Strada]] txirrindulari argentinarra (Mototsa)
}}
==== 2018-2019 ====
# [[Balendiñe Albizu]] efef Idazlea (Zumaia)
# [[Gurutze Frades]] ef-- Kirolaria (Durango-Iurreta)
# [[Lourdes Unzueta]] ef-- Idazlea (Durango)
# [[Uri Ruiz Bikandi]] efef Idazlea (Durango)
== HOBETUAK ==
=== Hobetuak 2023 ===
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Sonia Etxezarreta]] '''--ef'''mahai-tenislaria (Irun 1968?- 2011)
# [[Yusra Mardini]] '''ef--'''igerilaria, errefuxiatua (Siria 1998)
# [[Olatz González]] '''ef--'''antropologoa (Bilbo 1973)
# [[Eider Cardeñosa]] '''ef--'''karateka (Gasteiz 1995)
# [[Graziana Barrenetxea]] '''----'''sorginkeriaren biktima (Zugarramurdi 1540-Logroño 1610)
# [[Ainara Elbusto]] '''ef--'''txirrindularia (Nafarroa 1992)
# [[Patricia López Arnaiz]] '''ef--''' (Gasteiz 1981)
# [[Sofia Otero]] '''ef--'''aktorea (Basauri 2013)
# [[Estibaliz Urresola Solaguren]] '''ef--'''film zuzendaria, gidoilaria (Laudio 1984)
# [[Kim Ju-ae]] '''ef--'''Kim dinastiako kidea (Ipar Korea 2013)
# [[Barbara Stanwyck]] '''efef'''aktorea (AEB 1907-1990)
# [[Glenn Close ]] '''ef--'''aktorea (AEB 1947)
# [[Lola Baldrich]] '''ef--'''aktorea (Toledo 1967)
# [[Lola Herrera]] '''ef--'''aktorea (Valladolid 1935)
# [[Federica Montseny]] '''efef'''anarkista, idazlea (Madril 1905-Frantzia 1994)
# [[Céline Laguarde]] '''efef'''argazkilaria (Lapurdi 1961)
# [[Aroa Gorostiza]] '''ef--'''txirrindularia (Elorrio 2002)
# [[Anna Muzytxuk ]] '''ef--'''xake-jokalaria, aktibista (Ukraina 1990)
# [[Clara Azurmendi]] '''ef--'''badminton kirolaria (Donostia 1998)
# [[Irene Papas]] '''efef'''aktorea, abeslaria (Grezia 1926-2022)
# [[Uxue Apaolaza]] '''ef--'''idazlea (Hernani 1981)
# [[Hélène Carrère d'Encausse]] '''efef'''historialaria (Paris 1929)
# [[Lisa Simpson]] marrazkietako pertsonaia (AEB 1987)
# [[Maggie Simpson]] marrazkietako pertsonaia (AEB 1987)
# [[Emakumearen historia]] emakumearen eginkizuna historian zehar
# [[Oihana Azkorbebeitia]] '''ef--'''korrikalaria (Abadiño 1981)
# [[Ione Irazabal]] '''ef--'''aktorea (Elorrio 1963)
# [[Hürrem Sultan]] haseki sultan (Poloniako Erresuma,?-Otomandar Inperioa,1558)
# [[Irene Atenaskoa]] '''--ef'''enperatrizea (Atenas,752-Lesbos,803)
# [[Angelique du Coudray]] '''--ef'''emagina (Frantzia, 1712-1794)
# [[Enara López]] '''ef--'''txirrindularia (Bilbo 1997)
# [[Genero-rol]]
# [[Genero-desparekotasun]]
# [[Louise Joy Brown]] '''ef--'''1. probeta umea (Erresuma Batua 1978)
# [[Marije Fullaondo]] '''ef--'''politikaria (Getxo, 1964)
# [[Francisca Pizarro Yupanqui]]'''ef--'' Quispe Sisa eta Francisco Pizarroren alaba (Peru,1534-Cáceres,1598)
# [[Hassiba Ben Bouali]] '''efef''Aljeriako Independentzia Gerrako gudaria (1938 - 1957)
# [[Irene Paredes]] '''ef--'''futbolaria (Legazpi 1991)
# [[Oihane Hernandez]] '''ef--'''futbolaria, defentsa (Sopela 2000)
# [[Misa Rodríguez]] '''ef--'''futbolaria, atezaina (Kanariak 1999)
# [[Filipa Moniz]] '''ef--'''Kristobal Kolonen emaztea (Portugal, 1455-1485)
# [[Agatha Barbara]] '''efef'''presidentea, aitzindaria (Malta 1923-2002)
# [[Elena Furiase]] '''ef--'''aktorea, idazlea (Madril 1988)
# [[Itsaso Arana]] '''ef--'''ktorea, zuzendaria (Nafarroa 1985)
# [[Ane Santesteban]] '''ef--'''txirrindularia (Errenteria 1990)
# [[Maite Ruiz de Larramendi]] '''ef--'''pilotari ohia (Beasain 1973)
# [[Claudia Zornoza]] '''ef--'''futbolaria, erdilaria (Madril 1990)
# [[Alexia Putellas]] '''ef--'''futbolaria, erdilaria (Bartzelona 19)
# [[Susana Zapke]] '''ef--'''musikologoa (Gipuzkoa 1965)
# [[Maite Agirre ]] '''ef--'''aktore, antzerkigilea (Zarautz 1955)
# [[Noe Itō]] '''efef'''aktibista, eraila (Japonia 1895-1923)
# [[Edmonia Lewis]] '''efef'''eskultorea (AEB 1844-Londres 1907)
# [[Libe Mimenza]] '''ef--'''kazetaria, ikertzailea (Elorrio 1988 19)
# [[Maddalen Dorronsoro Amiano]] '''ef--'''abesbatza zuzendaria (Lezo 1987)
# [[Aintzane Encinas]] '''ef--'''futbolaria ohia, entrenatzailea (Donostia 1988)
# [[Alba Redondo]] '''ef--'''futbolaria, aurrelaria (Albacete 1996)
# [[Jennifer Hermoso]] '''ef--'''futbolari aurrelaria eta erdilaria (Madril 1990)
# [[Ainhoa Cantalapiedra]] '''ef--'''abeslaria (Galdakao, 1980)
# [[Zoleka Mandela]] '''efef'''aktibista (Hegoafrika, 1980-2023)
# [[Ana Terradillos]] '''ef--'''kazetaria (Donostia 1973)
# [[Lidia Valentín ]] '''ef--'''pisu-jasotzailea (Leon 1985)
# [[Maite Oroz]] '''ef--'''futbolaria (Nafarroa 1998)
# [[Adania Shibli]] '''e---'''idazlea (Palestina, 1974)
# [[Rafeef Ziadah]] '''e---'''poeta (Libano, 1979)
# [[Yolanda Alzola]] '''ef--'''telebista aurkezlea (Bizkaia, 1970)
# [[Silvia Intxaurrondo]] '''ef--'''kazetaria (Barakaldo, 1979)
# [[Miren Arzallus]] '''----'''moda historialaria, ikertzailea (Bilbo 1978)
# [[June Ansoleaga]] '''ef--'''kazetaria (Sopela 1987)
# [[Zuriñe Zulaika]] '''----'''metereologoa, fisikaria (?, ?)
# [[Maria Eugenia Luc]] '''ef--'''musikagilea ( Argentina/Euskal Herria 1958)
# [[Yurena]] '''ef--'''abeslaria (Santurtzi 1969)
# [[Amanirenas]] '''e-e-'''erregina eta gobernadorea (Kuxeko Erresuma, K.a.57 - K.a.10)
# [[Gabriela Silang]] '''efef'''Filipinetako heroia (Filipinak, 1731-1763)
# [[Bene Bergado]] '''----'''artista, eskultorea (Salamanca/Bizkaia 1963)
# [[Margarita López Maturana]] '''efef''' moja beatoa, Berrizko Mesedeetako Misiolarien sortzailea (Bilbo 1884-Donostia 1934)
# [[Diana Krall]] '''ef--''' piano-jotzailea eta jazz abeslaria (Kanada 1964)
# [[Maria Gebara]] ---- idazlea (Valladolid, ? - ? ,1683)
# [[Janire Gonzalez Etxabarri]] ef-- surflaria (Zumaia 2005)
}}
== [[Fitxategi:Gnome-system-users.svg |30px|]] Wikilariok ==
(Zure izena gehitu dezakezu iturburu kodea aldatu eta 4 bider ALT Gr + 4 sakatuta (4 aldiz "~" agertuko da)
# [[Lankide:Wikimaribarre|Wikimaribarre]] ([[Lankide eztabaida:Wikimaribarre|eztabaida]]) 18:22, 13 ekaina 2018 (CET)
# [[Lankide:Lurdeswiki|Lurdeswiki]] ([[Lankide eztabaida:Lurdeswiki|eztabaida]]) 18:17, 23 urtarrila 2020 (CET)
# [[Lankide:Larrauri|Larrauri]] ([[Lankide eztabaida:Larrauri|eztabaida]]) 18:18, 23 urtarrila 2020 (CET)
# [[Lankide:OrtuUrti|OrtuUrti]] ([[Lankide eztabaida:OrtuUrti|eztabaida]]) 18:22, 23 urtarrila 2020 (CET)
# [[Lankide:Mototsa|Mototsa]] ([[Lankide eztabaida:Mototsa|eztabaida]]) 11:20, 22 uztaila 2020 (CET)
# [[Lankide:Joseintx|Joseintx]] ([[Lankide eztabaida:Joseintx|eztabaida]]) 18:22, 9 urria 2020 (CET)
# [[Lankide:Isabeliraurgi|Isabeliraurgi]] ([[Lankide eztabaida:Isabeliraurgi|eztabaida]]) 17:48, 16 urria 2020
# [[Lankide:Mgaraizabal|Mgaraizabal]] ([[Lankide eztabaida:Mgaraizabal|eztabaida]]) 18:00, 5 azaroa 2021 (CET)
# [[Lankide:josi|Josi]] ([[Lankide eztabaida:Josi|eztabaida]]) 18:00, 5 azaroa 2021 (CET)
# [[Lankide:Andremendea|Andremendea]] ([[Lankide eztabaida:Andremendea|eztabaida]]) 16:43, 15 azaroa 2024 (CET)
# [[Lankide:JULEBAR|JULEBAR]] ([[Lankide eztabaida:JULEBAR|eztabaida]]) 16:48, 15 azaroa 2024 (CET)
== Wikilaguntza ==
* [https://eu.wikipedia.org/wiki/Laguntza:Gida_arina Gida Arina]
* [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:C%C3%B3mo_subir_imagen_con_la_app_de_Wikimedia_Commons.pdf Cómo subir una imagen con la app de Wikimedia Commons]
* [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ejemplo_de_subida_de_imagen_a_Commons,_introduciendo_geolocalizaci%C3%B3n.webm Ejemplo de subida de imagen a Commons, introduciendo geolocalización]
== [[Fitxategi:Gnome-web-browser.svg|30px]] Kanpo estekak ==
* Nola igo argazkiak Commons-era? [[c:File:Ejemplo_de_subida_de_imagen_a_Commons,_introduciendo_geolocalización.webm|Ordenagailutik (bideoa)]] | [https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/89/C%C3%B3mo_subir_imagen_con_la_app_de_Wikimedia_Commons.pdf App-etik (PDF)] | [[:es:Wikipedia:Encuentros/Wiki_Takes_Vitoria-Gasteiz/Ayuda|Ideia gehiago...]]
* [https://anboto.org/durango/1583310345667-wikipedia-erreminta-ona-dela-uste-dugu-emakumeek-erreferentzialtasuna-lortzeko Wikipedia erramienta ona dela uste dugu emakumeek erreferialtsuna lortzeko]Anboto 2020/03/04
* [https://www.elcorreo.com/bizkaia/duranguesado/durangaldeko-andren-ekarpenak-20200122193350-nt.html?edtn=bizkaia&fbclid=IwAR1hHPcQJaQM-WaIU7mYeNetsB89jEH2-BWSA0fPGjbTgTkHpqtKRT9BnCc#vca=fixed-btn&vso=rrss&vmc=fb&vli=Duranguesado Durangaldeko andren ekarpenak bistaratzera dator WikiEmakumeok] El Correo 2020/01/21
* [https://anboto.org/durango/1579696765085-wikikedada-egingo-dute-durangon-wikipedian-dagoen-genero-arrakala-aldatzeko 'Wikikedada' egingo dute Durangon, Wikipedian dagoen "genero arrakala" aldatzeko], Anboto Durango 2020/01/22
* [https://dotb.eus/dotb-eus-emakumeen-biografia-berriak-sortzeko-wikikedada-antolatu-da-durangon/ Emakumeen biografia berriak sortzeko ‘Wikikedada’ antolatu da Durangon] Dotb.eus 2020/01/23
* [http://www.azkuefundazioarenegunkaria.eus/wikikedada-wikiemakumeokwikidurango/ Wikikedada: WikiEmakumeok/WikiDurango | Azkue Fundazioaren Egunkaria] 2020/01/21
* [https://halabedi.eus/es/marisa-barrena-wikiemakumeok-gizarteko-beste-arloetan-lez-emakumeak-ia-ikusezinak-gara-wikipedian-ere/?fbclid=IwAR2pUHHzwsNx8kzKAyc3dlTpZc4p4mx8duIC0PeKHEj01G3yXoFKxXlBBlc Marisa Barrena (Wikiemakumeok): "Gizarteko beste arloetan lez, emakumeak ia ikusezinak gara wikipedian ere" - Halabedi] 2020/02/06
* [https://www.youtube.com/watch?v=eH-JkwLAa6Q&feature=youtu.be [Bideoa] Data zaharrak bilatzen], Estibalitz González Solozabal Durangon #Wikiemakumeok mintegian data zaharrak zelan bilatzen diren azaltzen dau, Josi Sierra-ri esker.
* [https://amp.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/amarauna/osoa/7892080/magikoa-da-andre-baten-biografia-mundura-zabaltzea/ "Magikoa da andre baten biografia mundura zabaltzea"], EITB - 2021/03/08
* https://www.youtube.com/watch?v=r2Z5CFSLSf8 Lurdes Totorikaguena eta Marisa Barrena Laixiar irratian
* [https://mugakultura.eus/2023/11/10/wikiemakumeok-dokumentala-zinebin-estreinatzea-zorte-ikaragarria-da-bozgorailu-potentea-baita/?fbclid=IwAR2YDcgxq21VEdyB3vM1pju0fA9vtxobJH8n6i2sfPmyLhVQJr9Ys2vCTlw/ Bilbon, Zinebin estrenatzea zorte ikaragarria da, bozgorailu potentea baita. Mugalari 2023ko azaroa. ]
1ousqcqnno22ir299k6quyiawpfw8dx
Nyquist–Shannonen laginketa teorema
0
910561
9975860
8130372
2024-11-21T01:18:51Z
InternetArchiveBot
119347
Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
9975860
wikitext
text/x-wiki
[[Fitxategi:Bandlimited.svg|thumb|250px|1. irudia. Banda mugatuko funtzio baten Fourierren transformatuaren magnitudearen adibidea|alt=]]
[[Seinaleen prozesaketa digitala|Seinaleen prozesaketa digitalean]], '''Nyquist-Shannonen laginketa teorema''' [[Denbora jarraituko seinalea|denbora jarraituko seinaleen]] eta [[Denbora diskretuko seinalea|denbora diskretuko seinaleen]] arteko lokarria da. Teoremak laginketa burutzean sortutako laginek denbora jarraituko seinalearen informazio guztia gorde dezaten [[laginketa maiztasuna]]k bete beharreko baldintza ezartzen du. Teorema maiztasun banda mugatua duten seinale jarraituentzat baliagarria da soilik.
== Sarrera ==
[[Fitxategi:Sampled signal.png|thumb|2. irudia. Laginketa adibidea. <math>s(t)</math> seinalearen laginak hartzen dira T segundoro, hau da, 0, T, 2T, 3T... segundoetan|alt=]]
Lagintzea [[seinale jarraitu]] bat (soinua, ahotsa, tenperatura, tentsioa, irudiak… ) diskretu bihurtzea da, hau da, balio sekuentzia batera bihurtzea.
Laginketa prozesua honela adierazi daiteke: <math>x(t)</math> denbora jarraituko seinale bat bada eta ''T<sub>s</sub>'' laginketa periodoa (''f<sub>s</sub>=1/T<sub>s</sub>'', laginketa maiztasuna), lagindutako seinalea, <math>x[n]</math>, aldagai jarraituko seinalearen balioak une diskretuetan harturik (T<sub>s</sub> tarterik behin) eraikitzen da. Adierazpen matematikoa hurrengoa da: <math>x[n]=x(n T_s)</math> non <math>n\subset\mathbb{I}</math>.
[[Claude Shannon|Claude E. Shannon]]<nowiki/>ek hurrengoa adierazi zuen:
<blockquote><math>x(t)</math> funtzio batek ez badu ''B'' [[Hertz|Hz]]-etik gorako maiztasunik, funtzioa guztiz zehaztu daiteke elkarrengandik <math>1/(2B)</math> segundo banaturik dauden puntuen koordenatuak adieraziz.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=C.E.|abizena=Shannon|izenburua=Communication in the Presence of Noise|orrialdeak=10–21|data=1949-1|url=http://ieeexplore.ieee.org/document/1697831/|aldizkaria=Proceedings of the IRE|alea=1|zenbakia=37|issn=0096-8390|doi=10.1109/JRPROC.1949.232969|sartze-data=2019-10-26}}</ref></blockquote>
Aurrekoa kontuan hartuz, laginketa maiztasuna <math>2B</math> lagin/segundo baino altuagoa izan beharko da <math>(f_s > 2B) </math>. <math>2B</math> lagin/segundo baino altuagoa den laginketa maiztasuna erabiliz gero, laginek jatorrizko seinalearen informazio nahikoa gordeko dute eta eraikitako seinale diskretuak jatorrizko seinalearen irudikapen zehatza eskainiko du. Era berean, <math>f_s</math> laginketa maiztasun jakin baterako, seinalea perfektuki berreraikitzea posible dela bermatu daiteke, baldin eta seinaleak <math>B < f_s/2</math> maiztasun muga badu.
<math>2B</math> atariari [[Nyquisten abiadura]] deritzo eta <math>x(t)</math> sarrera seinale jarraituaren ezaugarria da. Laginketa abiadura Nyquisten abiadura baino handiagoa izan behar da laginek <math>x(t)</math> zehaztasunez irudikatzeko. <math>f_s/2</math> atariari [[Nyquisten maiztasuna]] (<math>f_N</math>) deritzo eta laginketa ekipoaren ezaugarria da. Ekipoak <math>f_s</math> laginketa maiztasuna erabiliz kodetu dezakeen maiztasunik altuena da.
Shanonnek teorema denboraren mendeko seinale jarraituentzat formulatu bazuen ere, denbora domeinukoak ez diren beste funtzioei aplikatu ahal zaie, irudiei adibidez, espazio domeinuko funtzioei. Beste domeinu bateko seinaleekin lan egiten dugunean, ''t, f<sub>s</sub>,'' eta ''B''ren unitateak besterik ez dira aldatzen.
== Aliasing ==
[[Fitxategi:Exemple echantillonnage de deux signaux 002.png|thumb|3. irudia. Aliasinga denbora eremuan|alt=]]Nyquist-Shannonen laginketa teoremaren baldintza ez betetzeak [[aliasing]]a dakar ondorio gisa.
Aliasinga ulertzeko modurik errazena seinale sinusoidal puru baten laginketa aztertzea da. 3. irudian ikus daitekeen bezala, maiztasun ezberdineko bi seinale sinusoidalek laginketa puntu berberak partekatu ditzakete. Seinale sinusoidala ez bada behar adina altua den laginketa maiztasunarekin lagintzen, laginak erabiliz berreraikitako seinaleak iruditu dezake maiztasun baxuagoa duen beste seinale sinusoidal bat dela, hau da, alias bilakatuko da. Beste era batean esanda, eraikitako seinale diskretuak ez du jatorrizko seinalea irudikatuko.
Aliasingaren adierazpen matematikoari dagokionez, maiztasunaren eremuan garatu egiten da:
<math>X(f)</math>, <math>x(t)</math> funtzioaren [[Fourierren transformatu]]a bada,
<math>X(f)\ \triangleq\ \int_{-\infty}^{\infty} x(t) \ e^{- i 2 \pi f t} \ {\rm d}t</math>
<br />[[Fitxategi:NonoverlappedSpectrum.png|thumb|300x300px|4. irudia. Aliasingik gabeko seinalearen espektrua. Kopiak ez dira gainjartzen.|alt=]]
lagindutako seinalearen Fourierren transformatua <math>X_s(f)</math> hurrengo eran adierazi daiteke:
<math>X_s(f)\ \triangleq \sum_{k=-\infty}^{\infty} X\left(f - k f_s\right)</math>[[Fitxategi:AliasedSpectrum.png|thumb|300x300px|5. irudia. Aliasingaren adibidea. Kopiak gainjarri egiten dira|alt=]]
Ikus daitekeenez, <math>X_s(f)</math> funtzio periodiko bat da, <math>X(f)</math>-ren kopiak <math>f_s</math>-ren multiploetara mugituz eta ondoren batuz eraikitzen dena. Lagindutako seinalearen maiztasun espektroa, beraz, jatorrizko seinalearen espektroaren kopiez osatuta egongo da, jatorrizko seinalearen espektroaren kopiak izango ditu <math>f_s</math>-ren multiplo guztietan. Maiztasun banda mugatuko <math>(X(f)=0, \left\vert f_s \right\vert> B) </math> seinale bat eta <math>f_s</math> balio egoki bat <math>(f_s > 2B) </math> baldin baditugu, posible da kopiak elkarrengandik banatuak mantentzea (4. irudia). Baina Nyquisten baldintza betetzen ez bada <math>(f_s < 2B) </math>, elkarren ondoko kopiak gainjarri egiten dira. Kasu honetan, <math>f_s/2</math> maiztasunetik gorako osagaiak ezin dira maiztasun baxuko osagaietatik bereizi, nahasirik agertzen dira <math>f_s/2</math> maiztasunetik beherako osagaiekin. Horri aliasinga (alias: izen faltsua) deritzo. <math>f_s/2</math> maiztasunetik gorako osagaiak alias bezala agertzen dira lagindutako seinalean, osagai jarraituaren (DC, f = 0 Hz) eta Nyquist maiztasunaren <math>(f_N=f_s/2)</math> artean. Beste era batean esanda, <math>f_N</math>-tik gorako maiztasunak islaturik agertzen dira <math>f_N</math>-tik behera.
Batzuetan ez da posible nahi dugun laginketa maiztasuna erabiltzea, aurretik erabakia dago (industria estandarrak, esaterako). Kasu horietan, <math>x(t)</math> iragazi egiten da laginketa burutu baino lehen. Iragazketa egiteko [[behe paseko iragazki]] bat erabiltzen da, [[anti-aliasing iragazkia]] deritzona. Anti-aliasing iragazkiaren ebaketa maiztasuna <math>f_s/2</math> da, beraz, aliasak sortzen dituzten maiztasun osagaiak ezabatzen ditu. Anti-aliasing iragazkia erabiliz gero, goi maiztasunei buruzko informazioa galdu egiten da, <math>f_s/2</math> maiztasunetik gorako maiztasun osagai guztiak ezabatu egiten baitira, baina <math>f_s/2</math>-tik beherakoak inolako distortsiorik gabe gorde daitezke. Anti-aliasing iragazkirik erabiliko ez bagenu, <math>f_s/2</math> maiztasunetik gorako maiztasun osagaiei buruzko informazioa galduko litzateke, eta horrez gain, behe maiztasunei buruzkoa ere.
== Teorema aldagai anitzeko seinaleetan ==
[[Fitxategi:Moire pattern of bricks small.jpg|thumb|6. irudia. Aliasinga duen irudia. [[Moiré patroi]]<nowiki/>a erakusten du.]]
[[Fitxategi:Moire pattern of bricks.jpg|thumb|249x249px|7. irudia. Aliasingik gabeko irudia]]
Laginketaren teorema aldagai bakarreko funtzioentzat formulatu ohi da normalean. Ondorioz, teorema denboraren mendeko seinaleetan aplikatu egiten da zuzenean eta testuinguru horretan formulatu egiten da. Hala ere, laginketa teorema aldagai anitzeko funtzioei aplikatu ahal zaie ere. Eskala griseko irudiak, adibidez, bi dimetsioko matrize bezala adierazten dira normalean. Matrizeko zenbakiek dagokien zutabe eta lerro elkarguneko pixelen intentsitatea adierazten dute. Beraz, irudiek bi aldagai independente behar dituzte pixel bakoitza adierazteko, bata lerroa zehazteko eta bestea zutabea zehazteko.
Kolorezko irudiak hiru dimentsioko matrizez eraikita daude, dimentsio bakoitzak oinarrizko kolore bat adierazten duelarik: gorria, berdea eta urdina ([[RGB kolore-eredua|RGB]]). Badaude hiru dimentsioko beste kolore espazio batzuk: HSV, CIELAB, XYZ…. Lau dimentsioko [[kolore espazioa]]k ere existitzen dira, [[CMYK kolore-eredua|CMYK]] esaterako. Horiek guztiak aldagai anitzeko funtzioak dira.
Nyquisten teorema kamera sistemei ere aplikatu ahal zaie. Sistema horietan paisaia eta kameraren lentea seinale analogiko espazialaren iturriak dira eta irudi sentsorea laginketa espaziala burutzen duen gailua da. Dimentsio bakarreko seinale diskretuen kasuan bezalaxe, irudiek aliasinga izan dezakete laginketa bereizmena egokia ez bada, hau da, ez badira pixel nahikoa erabiltzen irudia irudikatzeko. Aliasingaren adibidea ikusi dezakegu 6. irudian, laginketa teoremaren baldintza bete ez denean lortutako irudia ikus daiteke. Aliasinga [[moiré patroi]] bezala agertzen da. 7. irudian aliasingik gabeko irudia ikus daiteke.
Espazio domeinuan, laginketa handiagoa lortzeko “konponbidea” argiazkia atera nahi den objektutik hurbilago kokatzea, bereizmen handiagoko sentsore bat erabiltzea edo laginketa burutu baino lehen irudia lausotzea izango litzateke.
== Teoremaren jatorria ==
Teoremaren izenak [[Harry Nyquist]] eta Claude E. Shannon ondratzen dituen arren, beste teorialari eta matematikari batzuek ere teorema “aurkitu” zuten independenteki. [[V. A. Kotelnikov]] teorialariak Shannonen antzeko emaitzak argitaratu zituen 1933an. Izan ere, 1999an [[Eduard Rhein Fundazio]]<nowiki/>ak Kotelnikov saritu zuen "laginketa teoremaren lehenengo azalpen teoriko zehatzagatik". [[E.T. Whittaker]] matematikariak laginketa teorema azaldu zuen ere 1915ean. Izatez, Whittakerrek 1915ean argitaraturiko lana laginketaren teorema banda mugatuko funtzioentzat azaltzen duen lehenengo lana da.
Harry Nyquisti dagokionez, 1928an azaldu zuen teorema lehenengoz. Nyquistek ez zuen teorema esplizituki azaldu, baina inplizituki agertzen zen 1928an argitaraturiko lanean. Lan horretan, Nyquistek 2B banda zabalerako pultsuak B banda zabalerako sistema batetik bidali zitezkeela adierazi zuen, baina ez zituen seinale jarraien laginketa eta berreraikitzea esplizituki kontsideratu. Claude E. Shannon matematikaria izan zen teorema forgatu zuena 1949an.
Teorema pertsona ezberdinei egotzi egiten zaie, hori dela dela, teorema ''Nyquist–Shannon–Kotelnikov'', ''Whittaker–Shannon–Kotelnikov'' edo ''Whittaker–Nyquist–Kotelnikov–Shannon'' gisa ezagutzen da ere.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Bibliografia ==
* {{Erreferentzia|izena=C.E.|abizena=Shannon|izenburua=Communication in the Presence of Noise|orrialdeak=10–21|data=1949-1|url=http://ieeexplore.ieee.org/document/1697831/|aldizkaria=Proceedings of the IRE|alea=1|zenbakia=37|issn=0096-8390|doi=10.1109/JRPROC.1949.232969|sartze-data=2019-10-26}}
* {{Erreferentzia|izena=E. T.|abizena=Whittaker|izenburua=XVIII.—On the Functions which are represented by the Expansions of the Interpolation-Theory|orrialdeak=181–194|hizkuntza=en|data=1915|url=https://www.cambridge.org/core/product/identifier/S0370164600017806/type/journal_article|aldizkaria=Proceedings of the Royal Society of Edinburgh|zenbakia=35|issn=0370-1646|doi=10.1017/S0370164600017806|sartze-data=2019-11-14}}
* {{Erreferentzia|izena=H.|abizena=Nyquist|izenburua=Certain Topics in Telegraph Transmission Theory|orrialdeak=617–644|data=1928-4|url=http://ieeexplore.ieee.org/document/5055024/|aldizkaria=Transactions of the American Institute of Electrical Engineers|alea=2|zenbakia=47|issn=0096-3860|doi=10.1109/T-AIEE.1928.5055024|sartze-data=2019-11-14}}
* ''Sarrera analogikoa'', http://www.ehu.eus/instru_virtualdaq/atal_3/atal_3.htm
== Ikus, gainera ==
* [[Fourierren transformatu]]a
* [[Ahotsa digitalizatzeko teknikak]]
== Kanpo estekak ==
* [http://195.134.76.37/applets/AppletNyquist/Appl_Nyquist2.html Signal Sampling: Nyquist - Shannon Theorem Applet]{{Apurtutako esteka|date=azaroa 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Ingeniaritza]]
[[Kategoria:Telekomunikazio ingeniaritza]]
[[Kategoria:Seinaleen prozesaketa]]
3ji8ml6u71gpgjlpb1mdpbtofgzklwb
Damaris Pan
0
910973
9975414
9974340
2024-11-20T17:43:58Z
46.222.194.115
Hitz bat
9975414
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Damaris Pan Vega''' ([[Mallabia]], [[Bizkaia]], [[1983]]ko [[abuztuaren 29]]a) artista, ikertzailea eta [[EHU]]ko Pintura Saileko irakaslea da,<ref name=":1">{{erreferentzia|izena=Dorleta|abizena=Vidal|urtea=2019|izenburua=Gaur egun artea ez dago publiko orokorrari zuzenduta|argitaletxea=Euskal Birusa|orrialdeak=8-9|hizkuntza=eu|aldizkaria=Drogetenitturri|zenbakia=278 zk|ISSN=1133-973X}}</ref> 2024ko BMW Pintura Sariaren irabazlea.
2019en Bilboarteko bekaduna izan zen<ref name=":1" /> eta 2021ean ''Gure Artea'' saria jaso zuen, sorkuntza lanari aitortza. Epaimaburuak zera adierazi zuen: «Damaris euskal pinturan azken urteotan bizi den berpizkundearen ordezkari nagusietako bat da», «Literaltasunaren bilaketa eta edozein sinbolismoren gehiegikeriatik ihes egitea dira haren artelanen sinpletasunaren eta irmotasunaren giltzarriak, irudikatzen dena ez baitzaie lotzen kanpoko esanahiei. Artea eta, bereziki, pintura ulertzeko modu poetiko bat erakusten du».<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Amaia Igartua|abizena=Aristondo|izenburua=Dario Urzai, Damaris Pan eta Peio Agirre dira 2021eko Gure Artea irabazleak|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/albisteak/199606/dario-urzai-damaris-pan-eta-peio-agirre-dira-2021eko-gure-artea-irabazleak.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2021-06-24}}</ref>
== Bizitza ==
Arte Ederretako ikasketak [[Leioa-Erandioko campusa|Euskal Herriko Unibertsitatearen Leioa-Erandioko campusean]] eta [[Berlin]]go Kunsthochschule Berlin Weissensee eskolan egin zituen. 2014an [[doktorego]]-tesia defendatu zuen, balio eta arauen inguruko desbideratzea artearen oinarritzat hartuta, ''Lo Bueno, lo Bello, lo Berdadero'' («Ona, Ederra, Egiazkoa») izenburupean.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Damaris Pan – laSIA|hizkuntza=eu-ES|url=http://www.lasiaweb.com/eu/taldea/damaris-pan/|sartze-data=2020-03-03}}
</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=eremuak|url=https://www.eremuak.net/es/damaris-pan|aldizkaria=www.eremuak.net|sartze-data=2020-03-03}}</ref>
== Lan ibilbidea ==
[[Bilbo]]n bizi den artista mallabitarrak bere estudioan garatzen du bere lan artistikoa, [[Leioa-Erandioko campusa|Euskal Herriko Unibertsitatearen Leioa-Erandioko campuseko]] [[Arte Ederren Fakultatea (Leioa)|Arte Ederren Fakultateko]] Pintura Sailean egiten duen irakasle-lanarekin uztartuz.
== Sormen prozesua ==
Bere garaiko artista da, baina aldi berean betikoa: marrazkia eta pintura erabiltzen ditu gehienbat, zer aurkituko duen jakin gabe abiatzen da bidean, sormen prozesuak bere barrenak erakusten dizkiola iruditzen zaio. Ez du metodologia jakinik, ez du behar. Ez du ordutegirik, ez du presarik, beretzako ari da lanean mundua. Begietatik sartzen zaion mundu hori eskuetatik ateratzen zaio, lehen edo berandu. Ez darabil margoa zerbaiten errepresentazio bezala, modu autonomoan baizik: materia bera, trazua, kolorea, marrazkia, formaren indarra. Izaki eta izaera berri bat sortzen du artelan bakoitzean. Oleoa erabiltzen du gehien bat eta kapa asko jartzen die bere artelanei.<ref name=":1" />
Modu esperimentalean egiten du lan, errealitatetik zuzenean kopiatu gabe. Zer aurkituko duen jakin gabe abiatzen da bidean, artea desbideratze gisa ulertzen du, eta etengabeko desbideratze horretako geltokiak dira bere lanak. Batean izaki harrigarriak, bestean ikono zikinak, batzuetan ematen du sarean hara eta hona dabiltzan mila modutako irudien sintesi basa bat egin duela bere garaiko artistak, harrapatu duela munstroa, harrapatu duela edertasuna, eta berriro sarean jarri, izaki berriak bere bidea egin dezan.<ref>{{Erreferentzia|izena=Xabier|abizena=Gantzarain|izenburua=Damaris Pan|hizkuntza=eu|data=2017-01-15|url=https://www.argia.eus/argia-astekaria/2537/damaris-pan|aldizkaria=Argia|sartze-data=2020-03-03}}</ref><blockquote>"Inspirazioa lan jarraituarekin etortzen da. Zaila da lan gutxi eginda, bat-batean ideia magiko bat izatea… Ez daude! Lanean zaudela, bidera ateratako aukerak aprobetxatzen jakitea: hori da inspirazioa".
Damaris Pan</blockquote>
=== Bakarkakoak ===
* ''Ze morena zauden'' (2017) Barriek programaren barruan egon zen ikusgai Bilboko Rekalde aretoan Erakustaldi honetan, artistaren urtebetetik gorako lanaren emaitza den formatu handiko obra bat eta tamaina ertaineko beste pieza batzuk erakutsi ziren. <ref>{{Erreferentzia|izena=r01etpd158aa64558419b9ec5ed77644af02263cda|abizena=r01epd0122e4ed314423e0db04c97a47b5baa317f|izenburua='Ze morena zauden / Qué morena estás', Damaris Panen erakusketa|hizkuntza=eu|data=2017-12-21|url=https://www.kulturklik.euskadi.eus/ekitaldia/2017122113402383/ze-morena-zauden-que-morena-estas-damaris-panen-erakusketa/kulturklik/eu/z12-detalle/eu/|aldizkaria=www.kulturklik.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-02}}
</ref> <ref>{{Erreferentzia|izenburua=La artista mallabitarra Damaris Pan participa en el ciclo Barriek 2017 de la Diputación de Bizkaia presentado hoy|data=2017-01-21|url=http://mugalari.info/2017/01/21/la-mallabitarra-damaris-pan-participa-ciclo-barriek-2017-la-diputacion-presentado-hoy/|aldizkaria=Mugalari Kultura|sartze-data=2020-03-03}}</ref> <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Damaris Pan-en erakusketea Bilbon, Barriek 2017 programearen barruan|hizkuntza=eu|url=https://bizkaie.biz/1510306576173|aldizkaria=bizkaie.biz|sartze-data=2020-03-03}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Damaris Pan artistaren “Ze morena zauden” erakusketa, Bilboko Rekalde Aretoan|hizkuntza=eu|data=2017-11-14|url=http://nontzeberri.eus/damaris-pan-artistaren-ze-morena-zauden-erakusketa-bilboko-rekalde-aretoan|aldizkaria=Nontzeberri|sartze-data=2020-06-02}}</ref>
* ''Adarrak Bistara'' (2020).19 margolan zintzilik BilboArte Fundazioaren erakusketa aretoan.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Noticias de Gipuzkoa|izenburua="Ona lortzeko prozesuan txar asko egiten da, eta egin behar da"|url=https://www.noticiasdegipuzkoa.eus/cultura/2020/04/25/ona-lortzeko-prozesuan-txar-asko/1026869.html|sartze-data=2020-06-02}}</ref> Koronobirusaren hedapenaren ondorioz ordea, bertan behera geratu zen erakusketa bertatik bertara bisitatzeko aukera.<ref>{{Erreferentzia|izena=Iñigo|abizena=Astiz|izenburua=«Literala izan nahi dut, erabat literala»|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1946/028/001/2020-03-22/literala-izan-nahi-dut-erabat-literala.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2020-03-23}}</ref> Halere, BilbaoArteko webguneak bisita birtuala eskaini zuen bideoen, argazkien eta erakusketaren katalogoaren bidez.<ref>{{Erreferentzia|izena=Jone Rubio|abizena=Mazkiaran|izenburua=Eta hala da|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1867/034/001/2020-05-05/eta-hala-da.amp.htmleta-hala-da.amp.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2020-05-05}}</ref> Irekiera berria ekainaren 1ean eta ekainaren 19ra arte.
=== Kolektiboa ===
* ''[https://web.archive.org/web/20191225230143/https://www.eremuak.net/eu/harriak-esku-azpi-begi-ojo-para-mano-erakusketa Esku Azpi Begi]'' (2016), Eremuak-en Harriak programa, Andoaingo Bastero Aretoan
* Bizkaiko ''Ertibil'' erakusketarako hiru bider izan da aukeratua.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=eremuak|url=https://www.eremuak.net/eu/harriak-esku-azpi-begi-ojo-para-mano-erakusketa|aldizkaria=www.eremuak.net|sartze-data=2020-03-03}}
</ref>
* ''Bisbita Platense'', [[Bizkaiko Batzar Nagusiak|Bizkaiko Batzar Nagusietan]] (2016).
* ''[http://www.okela.org/eu/proiektuak/xiv-amp-pliegues Pleguak]'', Bilboko Okela Sormen Lantegian (2017)
* ''[http://web.bizkaia.eus/eu/web/area-de-prensa/berriak/-/news/detailView/17914?_biponews_WAR_bipointegrationtestserviceportlet_redirect=%2Fes%2Fweb%2Farea-de-prensa%2Finicio Bosteko]'', erakusketa ibiltaria (2017)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=La artista de Mallabia Damaris Pan expone en Amorebieta dentro de la muestra itinerante Bosteko|hizkuntza=es|data=2017-09-11|url=http://www.durangon.com/la-artista-mallabia-damaris-pan-expone-amorebieta-dentro-la-muestra-itinerante-bosteko/|aldizkaria=durangon.com|sartze-data=2020-03-03}}</ref>
* ''[https://web.archive.org/web/20191231100757/https://www.eremuak.net/es/bi-dos-two Bi Dos Two]'', Bilboko [[Azkuna Zentroa]]n (2018)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eremuak: 'Bi Dos Two'|hizkuntza=es|url=https://www.azkunazentroa.eus/az/cast/inicio/agenda-4/eremuak-bi-dos-two-/al_evento_fa|aldizkaria=www.azkunazentroa.eus|sartze-data=2020-03-03}}
</ref>
== Bideoak ==
* ''Inpultsoak eta intuizioa'' (2019ko Euskal bideo Bileran eta 2019ko Errenteria Film-en hautatua)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=[BIDEOA] Bideografik-ek sinadurak.tv egitasmoa aurkeztuko du Irudienean - Durangaldea|hizkuntza=eu|url=https://anboto.org/durangaldea/1575554102580-bideoa-bideografik-ek-sinaduraktv-egitasmoa-aurkeztuko-du-irudienean|aldizkaria=Anboto.org|sartze-data=2020-03-03}}</ref>
== Bestelakoak ==
* 2011an Mallabiko Jasokunde eta Mendibil abesbatzek antolatutako [[Mikel Laboa]]ren omenezko kontzertuan, musikariek abesten zuten bitartean, Damaris Pan margolariak Mikel Laboaren aurpegia marraztu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Mikel Laboaren omenezko kontzertua abenduaren16an - Mallabia|hizkuntza=eu|url=https://anboto.org/mallabia/1387673265370-mikel-laboaren-omenezko-kontzertua-abenduaren16an|aldizkaria=Anboto.org|sartze-data=2020-03-03}}</ref>
* 2019an Iñigo Astizek itzulitako Sandro Pennaren olerkien bildumako marrazkiak egin zituen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Itziar Ugarte|abizena=Irizar|izenburua=Paseoan, poesia|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1963/019/001/2019-11-22/paseoan-poesia.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2020-03-04}}</ref>
== Sariak ==
* 2021ean ''Gure Artea'' saria jaso zuen, sorkuntza lanari aitortza.<ref name=":0" />
* 2021ean BMW margo lehiaketaren 36. edizioko finalista izan zen, aurkeztutako bere oihal gaineko olio margolana aurreneko hamarren artean sailkatuz<ref>{{Erreferentzia|izenburua=306 - Prentsa - drogetenitturri.eus|url=https://drogetenitturri.eus/prentsa/535|aldizkaria=drogetenitturri.eus|sartze-data=2024-08-06}}</ref>
* 2023an, BMW margo lehiaketaren 38. edizioko finalista izan zen ''Bochorno'' obrarekin eta beste zazpi artistarekin lehiatu behar izan zuen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=327 - Prentsa - drogetenitturri.eus|url=https://drogetenitturri.eus/prentsa/718|aldizkaria=drogetenitturri.eus|sartze-data=2024-08-27}}</ref>
* 2024an 39.BMW margo lehiaketaren irabazlea izan zen ''All monsters are human II'', lau obren serie bateko bigarren lanarekin.<ref>{{Erreferentzia|abizena=EFE/EP|izenburua=La vizcaina Damaris Pan, ganadora del Premio BMW de Pintura entre más de 1.700 artistas|hizkuntza=es|data=2024-11-19|url=https://www.deia.eus/cultura/2024/11/19/vizcaina-damaris-pan-ganadora-premio-8949841.html|aldizkaria=Deia|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=El|abizena=Norte|izenburua=Damaris Pan, ganadora del Premio BMW de Pintura|hizkuntza=es|data=2024-11-19|url=https://www.elnortedecastilla.es/culturas/arte/damaris-pan-ganadora-premio-bmw-pintura-20241119132708-nt.html?ref=https://www.elnortedecastilla.es/culturas/arte/damaris-pan-ganadora-premio-bmw-pintura-20241119132708-nt.html|aldizkaria=El Norte de Castilla|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Isabel|abizena=Ibáñez|izenburua=La artista vizcaína Damaris Pan gana el Premio BMW de pintura entre 1.700 aspirantes|hizkuntza=es|data=2024-11-18|url=https://www.elcorreo.com/culturas/arte/artista-vizcaina-damaris-pan-gana-premio-bmw-20241118215231-nt.html|aldizkaria=El Correo|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* [https://web.archive.org/web/20211010102753/http://www.sinadurak.tv/?portfolio=damaris-pan-artista-eta-irakaslea Damaris Pan: Intuizioa eta inpultsoak] Sinadurak bideoa (2021)
* [https://vimeo.com/313059183 Art OMI arte egoitzan egonaldiari buruzko informazioa]
* [https://www.okela.org/es/artistas/damaris-pan%20Damaris%20Pan%20artistaren%20irudiak Damaris Pan Okela Sormen Lantegiaren sarean]
* [https://web.archive.org/web/20210901143633/https://www.flickr.com/photos/damarispan/ Damaris Panen margoen irudiak]
* [https://www.eitb.eus/es/television/programas/eitb-kultura/videos/detalle/6925071/video-la-artista-damaris-pan-residencias-bilbaoarte/ ''Eitb-kultura'' saioan]
{{bizialdia|1983ko||Pan Vega, Damaris}}
[[Kategoria:Mallabitarrak]]
[[Kategoria:Bizkaiko artistak]]
[[Kategoria:Emakume artistak]]
[[Kategoria:Euskal Herriko Unibertsitateko irakasleak]]
[[Kategoria:Euskal Herriko Unibertsitateko ikasleak]]
[[Kategoria:Emakume margolariak]]
91wng6nfbymv1qfsmt6dh5vlscvxydr
9975764
9975414
2024-11-20T22:04:10Z
Anitxu
108057
Erreferentzia gehitu
9975764
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Damaris Pan Vega''' ([[Mallabia]], [[Bizkaia]], [[1983]]ko [[abuztuaren 29]]a) artista, ikertzailea eta [[EHU]]ko Pintura Saileko irakaslea da,<ref name=":1">{{erreferentzia|izena=Dorleta|abizena=Vidal|urtea=2019|izenburua=Gaur egun artea ez dago publiko orokorrari zuzenduta|argitaletxea=Euskal Birusa|orrialdeak=8-9|hizkuntza=eu|aldizkaria=Drogetenitturri|zenbakia=278 zk|ISSN=1133-973X}}</ref> 2024ko BMW Pintura Sariaren irabazlea.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Damaris Pan garaile BMW Pintura Sarian - Mallabia|hizkuntza=eu|url=https://drogetenitturri.eus/mallabia/1732097666471-damaris-pan-irabazle-bmw-pintura-sarian|aldizkaria=drogetenitturri.eus|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
2019en Bilboarteko bekaduna izan zen<ref name=":1" /> eta 2021ean ''Gure Artea'' saria jaso zuen, sorkuntza lanari aitortza. Epaimaburuak zera adierazi zuen: «Damaris euskal pinturan azken urteotan bizi den berpizkundearen ordezkari nagusietako bat da», «Literaltasunaren bilaketa eta edozein sinbolismoren gehiegikeriatik ihes egitea dira haren artelanen sinpletasunaren eta irmotasunaren giltzarriak, irudikatzen dena ez baitzaie lotzen kanpoko esanahiei. Artea eta, bereziki, pintura ulertzeko modu poetiko bat erakusten du».<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Amaia Igartua|abizena=Aristondo|izenburua=Dario Urzai, Damaris Pan eta Peio Agirre dira 2021eko Gure Artea irabazleak|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/albisteak/199606/dario-urzai-damaris-pan-eta-peio-agirre-dira-2021eko-gure-artea-irabazleak.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2021-06-24}}</ref>
== Bizitza ==
Arte Ederretako ikasketak [[Leioa-Erandioko campusa|Euskal Herriko Unibertsitatearen Leioa-Erandioko campusean]] eta [[Berlin]]go Kunsthochschule Berlin Weissensee eskolan egin zituen. 2014an [[doktorego]]-tesia defendatu zuen, balio eta arauen inguruko desbideratzea artearen oinarritzat hartuta, ''Lo Bueno, lo Bello, lo Berdadero'' («Ona, Ederra, Egiazkoa») izenburupean.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Damaris Pan – laSIA|hizkuntza=eu-ES|url=http://www.lasiaweb.com/eu/taldea/damaris-pan/|sartze-data=2020-03-03}}
</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=eremuak|url=https://www.eremuak.net/es/damaris-pan|aldizkaria=www.eremuak.net|sartze-data=2020-03-03}}</ref>
== Lan ibilbidea ==
[[Bilbo]]n bizi den artista mallabitarrak bere estudioan garatzen du bere lan artistikoa, [[Leioa-Erandioko campusa|Euskal Herriko Unibertsitatearen Leioa-Erandioko campuseko]] [[Arte Ederren Fakultatea (Leioa)|Arte Ederren Fakultateko]] Pintura Sailean egiten duen irakasle-lanarekin uztartuz.
== Sormen prozesua ==
Bere garaiko artista da, baina aldi berean betikoa: marrazkia eta pintura erabiltzen ditu gehienbat, zer aurkituko duen jakin gabe abiatzen da bidean, sormen prozesuak bere barrenak erakusten dizkiola iruditzen zaio. Ez du metodologia jakinik, ez du behar. Ez du ordutegirik, ez du presarik, beretzako ari da lanean mundua. Begietatik sartzen zaion mundu hori eskuetatik ateratzen zaio, lehen edo berandu. Ez darabil margoa zerbaiten errepresentazio bezala, modu autonomoan baizik: materia bera, trazua, kolorea, marrazkia, formaren indarra. Izaki eta izaera berri bat sortzen du artelan bakoitzean. Oleoa erabiltzen du gehien bat eta kapa asko jartzen die bere artelanei.<ref name=":1" />
Modu esperimentalean egiten du lan, errealitatetik zuzenean kopiatu gabe. Zer aurkituko duen jakin gabe abiatzen da bidean, artea desbideratze gisa ulertzen du, eta etengabeko desbideratze horretako geltokiak dira bere lanak. Batean izaki harrigarriak, bestean ikono zikinak, batzuetan ematen du sarean hara eta hona dabiltzan mila modutako irudien sintesi basa bat egin duela bere garaiko artistak, harrapatu duela munstroa, harrapatu duela edertasuna, eta berriro sarean jarri, izaki berriak bere bidea egin dezan.<ref>{{Erreferentzia|izena=Xabier|abizena=Gantzarain|izenburua=Damaris Pan|hizkuntza=eu|data=2017-01-15|url=https://www.argia.eus/argia-astekaria/2537/damaris-pan|aldizkaria=Argia|sartze-data=2020-03-03}}</ref><blockquote>"Inspirazioa lan jarraituarekin etortzen da. Zaila da lan gutxi eginda, bat-batean ideia magiko bat izatea… Ez daude! Lanean zaudela, bidera ateratako aukerak aprobetxatzen jakitea: hori da inspirazioa".
Damaris Pan</blockquote>
=== Bakarkakoak ===
* ''Ze morena zauden'' (2017) Barriek programaren barruan egon zen ikusgai Bilboko Rekalde aretoan Erakustaldi honetan, artistaren urtebetetik gorako lanaren emaitza den formatu handiko obra bat eta tamaina ertaineko beste pieza batzuk erakutsi ziren. <ref>{{Erreferentzia|izena=r01etpd158aa64558419b9ec5ed77644af02263cda|abizena=r01epd0122e4ed314423e0db04c97a47b5baa317f|izenburua='Ze morena zauden / Qué morena estás', Damaris Panen erakusketa|hizkuntza=eu|data=2017-12-21|url=https://www.kulturklik.euskadi.eus/ekitaldia/2017122113402383/ze-morena-zauden-que-morena-estas-damaris-panen-erakusketa/kulturklik/eu/z12-detalle/eu/|aldizkaria=www.kulturklik.euskadi.eus|sartze-data=2020-06-02}}
</ref> <ref>{{Erreferentzia|izenburua=La artista mallabitarra Damaris Pan participa en el ciclo Barriek 2017 de la Diputación de Bizkaia presentado hoy|data=2017-01-21|url=http://mugalari.info/2017/01/21/la-mallabitarra-damaris-pan-participa-ciclo-barriek-2017-la-diputacion-presentado-hoy/|aldizkaria=Mugalari Kultura|sartze-data=2020-03-03}}</ref> <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Damaris Pan-en erakusketea Bilbon, Barriek 2017 programearen barruan|hizkuntza=eu|url=https://bizkaie.biz/1510306576173|aldizkaria=bizkaie.biz|sartze-data=2020-03-03}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Damaris Pan artistaren “Ze morena zauden” erakusketa, Bilboko Rekalde Aretoan|hizkuntza=eu|data=2017-11-14|url=http://nontzeberri.eus/damaris-pan-artistaren-ze-morena-zauden-erakusketa-bilboko-rekalde-aretoan|aldizkaria=Nontzeberri|sartze-data=2020-06-02}}</ref>
* ''Adarrak Bistara'' (2020).19 margolan zintzilik BilboArte Fundazioaren erakusketa aretoan.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Noticias de Gipuzkoa|izenburua="Ona lortzeko prozesuan txar asko egiten da, eta egin behar da"|url=https://www.noticiasdegipuzkoa.eus/cultura/2020/04/25/ona-lortzeko-prozesuan-txar-asko/1026869.html|sartze-data=2020-06-02}}</ref> Koronobirusaren hedapenaren ondorioz ordea, bertan behera geratu zen erakusketa bertatik bertara bisitatzeko aukera.<ref>{{Erreferentzia|izena=Iñigo|abizena=Astiz|izenburua=«Literala izan nahi dut, erabat literala»|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1946/028/001/2020-03-22/literala-izan-nahi-dut-erabat-literala.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2020-03-23}}</ref> Halere, BilbaoArteko webguneak bisita birtuala eskaini zuen bideoen, argazkien eta erakusketaren katalogoaren bidez.<ref>{{Erreferentzia|izena=Jone Rubio|abizena=Mazkiaran|izenburua=Eta hala da|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1867/034/001/2020-05-05/eta-hala-da.amp.htmleta-hala-da.amp.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2020-05-05}}</ref> Irekiera berria ekainaren 1ean eta ekainaren 19ra arte.
=== Kolektiboa ===
* ''[https://web.archive.org/web/20191225230143/https://www.eremuak.net/eu/harriak-esku-azpi-begi-ojo-para-mano-erakusketa Esku Azpi Begi]'' (2016), Eremuak-en Harriak programa, Andoaingo Bastero Aretoan
* Bizkaiko ''Ertibil'' erakusketarako hiru bider izan da aukeratua.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=eremuak|url=https://www.eremuak.net/eu/harriak-esku-azpi-begi-ojo-para-mano-erakusketa|aldizkaria=www.eremuak.net|sartze-data=2020-03-03}}
</ref>
* ''Bisbita Platense'', [[Bizkaiko Batzar Nagusiak|Bizkaiko Batzar Nagusietan]] (2016).
* ''[http://www.okela.org/eu/proiektuak/xiv-amp-pliegues Pleguak]'', Bilboko Okela Sormen Lantegian (2017)
* ''[http://web.bizkaia.eus/eu/web/area-de-prensa/berriak/-/news/detailView/17914?_biponews_WAR_bipointegrationtestserviceportlet_redirect=%2Fes%2Fweb%2Farea-de-prensa%2Finicio Bosteko]'', erakusketa ibiltaria (2017)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=La artista de Mallabia Damaris Pan expone en Amorebieta dentro de la muestra itinerante Bosteko|hizkuntza=es|data=2017-09-11|url=http://www.durangon.com/la-artista-mallabia-damaris-pan-expone-amorebieta-dentro-la-muestra-itinerante-bosteko/|aldizkaria=durangon.com|sartze-data=2020-03-03}}</ref>
* ''[https://web.archive.org/web/20191231100757/https://www.eremuak.net/es/bi-dos-two Bi Dos Two]'', Bilboko [[Azkuna Zentroa]]n (2018)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eremuak: 'Bi Dos Two'|hizkuntza=es|url=https://www.azkunazentroa.eus/az/cast/inicio/agenda-4/eremuak-bi-dos-two-/al_evento_fa|aldizkaria=www.azkunazentroa.eus|sartze-data=2020-03-03}}
</ref>
== Bideoak ==
* ''Inpultsoak eta intuizioa'' (2019ko Euskal bideo Bileran eta 2019ko Errenteria Film-en hautatua)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=[BIDEOA] Bideografik-ek sinadurak.tv egitasmoa aurkeztuko du Irudienean - Durangaldea|hizkuntza=eu|url=https://anboto.org/durangaldea/1575554102580-bideoa-bideografik-ek-sinaduraktv-egitasmoa-aurkeztuko-du-irudienean|aldizkaria=Anboto.org|sartze-data=2020-03-03}}</ref>
== Bestelakoak ==
* 2011an Mallabiko Jasokunde eta Mendibil abesbatzek antolatutako [[Mikel Laboa]]ren omenezko kontzertuan, musikariek abesten zuten bitartean, Damaris Pan margolariak Mikel Laboaren aurpegia marraztu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Mikel Laboaren omenezko kontzertua abenduaren16an - Mallabia|hizkuntza=eu|url=https://anboto.org/mallabia/1387673265370-mikel-laboaren-omenezko-kontzertua-abenduaren16an|aldizkaria=Anboto.org|sartze-data=2020-03-03}}</ref>
* 2019an Iñigo Astizek itzulitako Sandro Pennaren olerkien bildumako marrazkiak egin zituen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Itziar Ugarte|abizena=Irizar|izenburua=Paseoan, poesia|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1963/019/001/2019-11-22/paseoan-poesia.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2020-03-04}}</ref>
== Sariak ==
* 2021ean ''Gure Artea'' saria jaso zuen, sorkuntza lanari aitortza.<ref name=":0" />
* 2021ean BMW margo lehiaketaren 36. edizioko finalista izan zen, aurkeztutako bere oihal gaineko olio margolana aurreneko hamarren artean sailkatuz<ref>{{Erreferentzia|izenburua=306 - Prentsa - drogetenitturri.eus|url=https://drogetenitturri.eus/prentsa/535|aldizkaria=drogetenitturri.eus|sartze-data=2024-08-06}}</ref>
* 2023an, BMW margo lehiaketaren 38. edizioko finalista izan zen ''Bochorno'' obrarekin eta beste zazpi artistarekin lehiatu behar izan zuen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=327 - Prentsa - drogetenitturri.eus|url=https://drogetenitturri.eus/prentsa/718|aldizkaria=drogetenitturri.eus|sartze-data=2024-08-27}}</ref>
* 2024an 39.BMW margo lehiaketaren irabazlea izan zen ''All monsters are human II'', lau obren serie bateko bigarren lanarekin.<ref>{{Erreferentzia|abizena=EFE/EP|izenburua=La vizcaina Damaris Pan, ganadora del Premio BMW de Pintura entre más de 1.700 artistas|hizkuntza=es|data=2024-11-19|url=https://www.deia.eus/cultura/2024/11/19/vizcaina-damaris-pan-ganadora-premio-8949841.html|aldizkaria=Deia|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=El|abizena=Norte|izenburua=Damaris Pan, ganadora del Premio BMW de Pintura|hizkuntza=es|data=2024-11-19|url=https://www.elnortedecastilla.es/culturas/arte/damaris-pan-ganadora-premio-bmw-pintura-20241119132708-nt.html?ref=https://www.elnortedecastilla.es/culturas/arte/damaris-pan-ganadora-premio-bmw-pintura-20241119132708-nt.html|aldizkaria=El Norte de Castilla|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Isabel|abizena=Ibáñez|izenburua=La artista vizcaína Damaris Pan gana el Premio BMW de pintura entre 1.700 aspirantes|hizkuntza=es|data=2024-11-18|url=https://www.elcorreo.com/culturas/arte/artista-vizcaina-damaris-pan-gana-premio-bmw-20241118215231-nt.html|aldizkaria=El Correo|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* [https://web.archive.org/web/20211010102753/http://www.sinadurak.tv/?portfolio=damaris-pan-artista-eta-irakaslea Damaris Pan: Intuizioa eta inpultsoak] Sinadurak bideoa (2021)
* [https://vimeo.com/313059183 Art OMI arte egoitzan egonaldiari buruzko informazioa]
* [https://www.okela.org/es/artistas/damaris-pan%20Damaris%20Pan%20artistaren%20irudiak Damaris Pan Okela Sormen Lantegiaren sarean]
* [https://web.archive.org/web/20210901143633/https://www.flickr.com/photos/damarispan/ Damaris Panen margoen irudiak]
* [https://www.eitb.eus/es/television/programas/eitb-kultura/videos/detalle/6925071/video-la-artista-damaris-pan-residencias-bilbaoarte/ ''Eitb-kultura'' saioan]
{{bizialdia|1983ko||Pan Vega, Damaris}}
[[Kategoria:Mallabitarrak]]
[[Kategoria:Bizkaiko artistak]]
[[Kategoria:Emakume artistak]]
[[Kategoria:Euskal Herriko Unibertsitateko irakasleak]]
[[Kategoria:Euskal Herriko Unibertsitateko ikasleak]]
[[Kategoria:Emakume margolariak]]
r9kpol2e9rx8p05mg46iw6977ubiw3x
FK Banga
0
932436
9975366
9922801
2024-11-20T16:35:29Z
Makenzis
82059
9975366
wikitext
text/x-wiki
{{Futbol-talde infotaula
| berezko izena = FK Banga
| ezkutu irudia =
| ezizenak =
| hiria = [[Gargždai]] ([[Lituania]])
| sorrera urtea = [[1966]]
| zelaia = [[Gargždų stadionas]]
| zelai inaugurazioa = [[2008]]
| zelai edukiera = 2.300<ref>http://www.fkbanga.lt/stadionas</ref>
| presidentea ={{banderaikur|Lituania}} [[Rimantas Mikalauskas]]<ref>http://www.fkbanga.lt/kontaktai</ref>
| entrenatzailea ={{banderaikur|POR}} [[David Afonso]]
| liga = [[Lituaniako futbol liga|Lituaniako liga]]
| denboraldia = 2024
| postua = 5.a, A lyga (D1)
| ezker-esku eredua 1 =
| gorputz eredua 1 =
| eskuin-esku eredua 1 =
| praka eredua 1 =
| galtzerdi eredua 1 =
| ezker-eskua 1 = FF6600
| gorputza 1 = FF6600
| eskuin-eskua 1 = FF6600
| prakak 1 = FF6600
| galtzerdiak 1 = FF6600
| ezker-esku eredua 2 =
| gorputz eredua 2 =
| eskuin-esku eredua 2 =
| praka eredua 2 =
| galtzerdi eredua 2 =
| ezker-eskua 2 = 000088
| gorputza 2 = 000088
| eskuin-eskua 2 = 000088
| prakak 2 = 000088
| galtzerdiak 2 = 000088
| webgunea = [http://fkbanga.lt/home/ Webgune ofiziala]
}}
[[Fitxategi:Gargždai,_stadionas.JPG|thumb|250px|Gargždų stadionas]]
'''Futbolo klubas Banga''' [[Lituania]]ko futbol taldea da, [[Gargždai]] hirikoa.
== Palmaresa ==
=== Lituanian: 1 ===
* [[Lituaniako futbol kopa|Kopa]]:
** Txapelduna (1): 2024
** Finalista (3): 2011, 2014, 2019.<ref>http://www.rsssf.com/tablesl/litocuphist.html</ref>
== Uniformea ==
'''Etxekoa'''
{|
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = |
gorputz eredua = _bluecollar |
eskuin-esku eredua = |
praka eredua = |
galtzerdi eredua = |
ezker-eskua = FF6600 |
gorputza = FF6600 |
eskuin-eskua = FF6600 |
prakak = FF6600 |
galtzerdiak = FF6600 |
izenburua = 2013-2015|
}}
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = _blueshoulders|
gorputz eredua =_blueshoulders |
eskuin-esku eredua = _blueshoulders|
praka eredua = |
galtzerdi eredua = |
ezker-eskua = FF6600 |
gorputza = FF6600|
eskuin-eskua = FF6600|
prakak = ff6600|
galtzerdiak = FF6600|
izenburua = 2016-2018|
}}
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = |
gorputz eredua = |
eskuin-esku eredua = |
praka eredua = |
galtzerdi eredua = |
ezker-eskua = FF6600 |
gorputza = FF6600 |
eskuin-eskua = FF6600 |
prakak = FF6600 |
galtzerdiak = FF6600|
izenburua = 2019-etik|
}}
|
|}
== Denboraldi ==
{| class="wikitable" style="font-size:90%;"
|-
!Denboraldi
!Mailako
!Liga
!Postua
|-
| bgcolor="#FFFFDD" style="text-align:center;"| '''2004'''
| bgcolor="#FFFFDD" style="text-align:center;"| '''3.'''
| bgcolor="#FFFFDD" style="text-align:center;"| '''[[Antra lyga]]''' ''(Vakarai)''
| bgcolor="#deb678" style="text-align:center;"| '''3.'''
| <ref>http://almis.sritis.lt/ltu04lyga2w.html</ref>
|-
| bgcolor="#FFFFDD" style="text-align:center;"| '''2005'''
| bgcolor="#FFFFDD" style="text-align:center;"| '''3.'''
| bgcolor="#FFFFDD" style="text-align:center;"| '''[[Antra lyga]]''' ''(Vakarai)''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''5.'''
| <ref>http://almis.sritis.lt/ltu05lyga2w.html</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2006'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''12.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito06.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2007'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''6.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito07.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2008'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''4.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito08.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2009'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''6.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito09.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2010'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''6.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2010.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2011'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''6.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2011.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2012'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''6.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2012.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2013'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''6.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2013.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2014'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''9.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2014.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2015'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#deb678" style="text-align:center;"| '''3.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2015.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2016'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''6.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2016.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2017'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#BBBBBB" style="text-align:center;"| '''2.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2017.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2018'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#deb678" style="text-align:center;"| '''3.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2018.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2019'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#BBBBBB" style="text-align:center;"| '''2.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2019.html#a1yga</ref>
|-
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''2020'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''4.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2020.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''2021'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''7.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2021.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''2022'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''8.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2022.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2023'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''6.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2023.html#alyga</ref>
|-
|}
== Jokalari ezagunak ==
; Lituaniako
* {{flagicon|LIT}} [[Andrius Jokšas]] (1995–1996)
* {{flagicon|LIT}} [[Gajus Kulbis]] (2010–2012, 2013–????)
* {{flagicon|LIT}} [[Arminas Narbekovas]]
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* {{lt}} [http://fkbanga.lt/home/ Webgune ofiziala]{{Apurtutako esteka|date=otsaila 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
{{autoritate kontrola}}
{{A lyga}}
{{DEFAULTSORT:Banga}}
[[Kategoria:Lituaniako futbol taldeak]]
05zqtgi1dfqtc2ylgle0yd7gjtsb0kx
9975369
9975366
2024-11-20T16:35:57Z
Makenzis
82059
/* Denboraldi */
9975369
wikitext
text/x-wiki
{{Futbol-talde infotaula
| berezko izena = FK Banga
| ezkutu irudia =
| ezizenak =
| hiria = [[Gargždai]] ([[Lituania]])
| sorrera urtea = [[1966]]
| zelaia = [[Gargždų stadionas]]
| zelai inaugurazioa = [[2008]]
| zelai edukiera = 2.300<ref>http://www.fkbanga.lt/stadionas</ref>
| presidentea ={{banderaikur|Lituania}} [[Rimantas Mikalauskas]]<ref>http://www.fkbanga.lt/kontaktai</ref>
| entrenatzailea ={{banderaikur|POR}} [[David Afonso]]
| liga = [[Lituaniako futbol liga|Lituaniako liga]]
| denboraldia = 2024
| postua = 5.a, A lyga (D1)
| ezker-esku eredua 1 =
| gorputz eredua 1 =
| eskuin-esku eredua 1 =
| praka eredua 1 =
| galtzerdi eredua 1 =
| ezker-eskua 1 = FF6600
| gorputza 1 = FF6600
| eskuin-eskua 1 = FF6600
| prakak 1 = FF6600
| galtzerdiak 1 = FF6600
| ezker-esku eredua 2 =
| gorputz eredua 2 =
| eskuin-esku eredua 2 =
| praka eredua 2 =
| galtzerdi eredua 2 =
| ezker-eskua 2 = 000088
| gorputza 2 = 000088
| eskuin-eskua 2 = 000088
| prakak 2 = 000088
| galtzerdiak 2 = 000088
| webgunea = [http://fkbanga.lt/home/ Webgune ofiziala]
}}
[[Fitxategi:Gargždai,_stadionas.JPG|thumb|250px|Gargždų stadionas]]
'''Futbolo klubas Banga''' [[Lituania]]ko futbol taldea da, [[Gargždai]] hirikoa.
== Palmaresa ==
=== Lituanian: 1 ===
* [[Lituaniako futbol kopa|Kopa]]:
** Txapelduna (1): 2024
** Finalista (3): 2011, 2014, 2019.<ref>http://www.rsssf.com/tablesl/litocuphist.html</ref>
== Uniformea ==
'''Etxekoa'''
{|
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = |
gorputz eredua = _bluecollar |
eskuin-esku eredua = |
praka eredua = |
galtzerdi eredua = |
ezker-eskua = FF6600 |
gorputza = FF6600 |
eskuin-eskua = FF6600 |
prakak = FF6600 |
galtzerdiak = FF6600 |
izenburua = 2013-2015|
}}
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = _blueshoulders|
gorputz eredua =_blueshoulders |
eskuin-esku eredua = _blueshoulders|
praka eredua = |
galtzerdi eredua = |
ezker-eskua = FF6600 |
gorputza = FF6600|
eskuin-eskua = FF6600|
prakak = ff6600|
galtzerdiak = FF6600|
izenburua = 2016-2018|
}}
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = |
gorputz eredua = |
eskuin-esku eredua = |
praka eredua = |
galtzerdi eredua = |
ezker-eskua = FF6600 |
gorputza = FF6600 |
eskuin-eskua = FF6600 |
prakak = FF6600 |
galtzerdiak = FF6600|
izenburua = 2019-etik|
}}
|
|}
== Denboraldi ==
{| class="wikitable" style="font-size:90%;"
|-
!Denboraldi
!Mailako
!Liga
!Postua
|-
| bgcolor="#FFFFDD" style="text-align:center;"| '''2004'''
| bgcolor="#FFFFDD" style="text-align:center;"| '''3.'''
| bgcolor="#FFFFDD" style="text-align:center;"| '''[[Antra lyga]]''' ''(Vakarai)''
| bgcolor="#deb678" style="text-align:center;"| '''3.'''
| <ref>http://almis.sritis.lt/ltu04lyga2w.html</ref>
|-
| bgcolor="#FFFFDD" style="text-align:center;"| '''2005'''
| bgcolor="#FFFFDD" style="text-align:center;"| '''3.'''
| bgcolor="#FFFFDD" style="text-align:center;"| '''[[Antra lyga]]''' ''(Vakarai)''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''5.'''
| <ref>http://almis.sritis.lt/ltu05lyga2w.html</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2006'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''12.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito06.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2007'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''6.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito07.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2008'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''4.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito08.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2009'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''6.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito09.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2010'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''6.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2010.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2011'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''6.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2011.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2012'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''6.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2012.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2013'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''6.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2013.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2014'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''9.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2014.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2015'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#deb678" style="text-align:center;"| '''3.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2015.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2016'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''6.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2016.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2017'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#BBBBBB" style="text-align:center;"| '''2.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2017.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2018'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#deb678" style="text-align:center;"| '''3.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2018.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2019'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#BBBBBB" style="text-align:center;"| '''2.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2019.html#a1yga</ref>
|-
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''2020'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''4.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2020.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''2021'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''7.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2021.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''2022'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''8.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2022.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2023'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''6.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2023.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2024'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''5.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2024.html#alyga</ref>
|-
|}
== Jokalari ezagunak ==
; Lituaniako
* {{flagicon|LIT}} [[Andrius Jokšas]] (1995–1996)
* {{flagicon|LIT}} [[Gajus Kulbis]] (2010–2012, 2013–????)
* {{flagicon|LIT}} [[Arminas Narbekovas]]
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* {{lt}} [http://fkbanga.lt/home/ Webgune ofiziala]{{Apurtutako esteka|date=otsaila 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
{{autoritate kontrola}}
{{A lyga}}
{{DEFAULTSORT:Banga}}
[[Kategoria:Lituaniako futbol taldeak]]
pwopz468hebmikuk63s80y86zwpnwvl
9975381
9975369
2024-11-20T16:38:47Z
Makenzis
82059
/* Denboraldi */
9975381
wikitext
text/x-wiki
{{Futbol-talde infotaula
| berezko izena = FK Banga
| ezkutu irudia =
| ezizenak =
| hiria = [[Gargždai]] ([[Lituania]])
| sorrera urtea = [[1966]]
| zelaia = [[Gargždų stadionas]]
| zelai inaugurazioa = [[2008]]
| zelai edukiera = 2.300<ref>http://www.fkbanga.lt/stadionas</ref>
| presidentea ={{banderaikur|Lituania}} [[Rimantas Mikalauskas]]<ref>http://www.fkbanga.lt/kontaktai</ref>
| entrenatzailea ={{banderaikur|POR}} [[David Afonso]]
| liga = [[Lituaniako futbol liga|Lituaniako liga]]
| denboraldia = 2024
| postua = 5.a, A lyga (D1)
| ezker-esku eredua 1 =
| gorputz eredua 1 =
| eskuin-esku eredua 1 =
| praka eredua 1 =
| galtzerdi eredua 1 =
| ezker-eskua 1 = FF6600
| gorputza 1 = FF6600
| eskuin-eskua 1 = FF6600
| prakak 1 = FF6600
| galtzerdiak 1 = FF6600
| ezker-esku eredua 2 =
| gorputz eredua 2 =
| eskuin-esku eredua 2 =
| praka eredua 2 =
| galtzerdi eredua 2 =
| ezker-eskua 2 = 000088
| gorputza 2 = 000088
| eskuin-eskua 2 = 000088
| prakak 2 = 000088
| galtzerdiak 2 = 000088
| webgunea = [http://fkbanga.lt/home/ Webgune ofiziala]
}}
[[Fitxategi:Gargždai,_stadionas.JPG|thumb|250px|Gargždų stadionas]]
'''Futbolo klubas Banga''' [[Lituania]]ko futbol taldea da, [[Gargždai]] hirikoa.
== Palmaresa ==
=== Lituanian: 1 ===
* [[Lituaniako futbol kopa|Kopa]]:
** Txapelduna (1): 2024
** Finalista (3): 2011, 2014, 2019.<ref>http://www.rsssf.com/tablesl/litocuphist.html</ref>
== Uniformea ==
'''Etxekoa'''
{|
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = |
gorputz eredua = _bluecollar |
eskuin-esku eredua = |
praka eredua = |
galtzerdi eredua = |
ezker-eskua = FF6600 |
gorputza = FF6600 |
eskuin-eskua = FF6600 |
prakak = FF6600 |
galtzerdiak = FF6600 |
izenburua = 2013-2015|
}}
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = _blueshoulders|
gorputz eredua =_blueshoulders |
eskuin-esku eredua = _blueshoulders|
praka eredua = |
galtzerdi eredua = |
ezker-eskua = FF6600 |
gorputza = FF6600|
eskuin-eskua = FF6600|
prakak = ff6600|
galtzerdiak = FF6600|
izenburua = 2016-2018|
}}
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = |
gorputz eredua = |
eskuin-esku eredua = |
praka eredua = |
galtzerdi eredua = |
ezker-eskua = FF6600 |
gorputza = FF6600 |
eskuin-eskua = FF6600 |
prakak = FF6600 |
galtzerdiak = FF6600|
izenburua = 2019-etik|
}}
|
|}
== Denboraldi ==
{| class="wikitable" style="font-size:90%;"
|-
!Denboraldi
!Mailako
!Liga
!Postua
|-
| bgcolor="#FFFFDD" style="text-align:center;"| '''2004'''
| bgcolor="#FFFFDD" style="text-align:center;"| '''3.'''
| bgcolor="#FFFFDD" style="text-align:center;"| '''[[Antra lyga]]''' ''(Vakarai)''
| bgcolor="#deb678" style="text-align:center;"| '''3.'''
| <ref>http://almis.sritis.lt/ltu04lyga2w.html</ref>
|-
| bgcolor="#FFFFDD" style="text-align:center;"| '''2005'''
| bgcolor="#FFFFDD" style="text-align:center;"| '''3.'''
| bgcolor="#FFFFDD" style="text-align:center;"| '''[[Antra lyga]]''' ''(Vakarai)''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''5.'''
| <ref>http://almis.sritis.lt/ltu05lyga2w.html</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2006'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''12.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito06.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2007'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''6.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito07.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2008'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''4.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito08.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2009'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''6.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito09.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2010'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''6.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2010.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2011'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''6.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2011.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2012'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''6.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2012.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2013'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''6.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2013.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2014'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''9.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2014.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2015'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#deb678" style="text-align:center;"| '''3.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2015.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2016'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''6.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2016.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2017'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#BBBBBB" style="text-align:center;"| '''2.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2017.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2018'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#deb678" style="text-align:center;"| '''3.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2018.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2019'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#BBBBBB" style="text-align:center;"| '''2.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2019.html#a1yga</ref>
|-
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''2020'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''4.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2020.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''2021'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''7.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2021.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''2022'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''8.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2022.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2023'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''6.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2023.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2024'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''5.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2024.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2025'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2025.html#alyga</ref>
|-
|}
== Jokalari ezagunak ==
; Lituaniako
* {{flagicon|LIT}} [[Andrius Jokšas]] (1995–1996)
* {{flagicon|LIT}} [[Gajus Kulbis]] (2010–2012, 2013–????)
* {{flagicon|LIT}} [[Arminas Narbekovas]]
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* {{lt}} [http://fkbanga.lt/home/ Webgune ofiziala]{{Apurtutako esteka|date=otsaila 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}
{{autoritate kontrola}}
{{A lyga}}
{{DEFAULTSORT:Banga}}
[[Kategoria:Lituaniako futbol taldeak]]
2nlc18mpn7ur0imlq5ormrs8ak1qaf6
FC Džiugas
0
932508
9975373
9540619
2024-11-20T16:36:38Z
Makenzis
82059
9975373
wikitext
text/x-wiki
{{Futbol-talde infotaula
| berezko izena = FC Džiugas
| ezkutu irudia =
| ezizenak =
| hiria = [[Telšiai]] ([[Lituania]])
| sorrera urtea = [[1923]]
| zelaia = [[Centrinis stadionas]]
| zelai inaugurazioa = [[2010]]
| zelai edukiera = 3.000
| presidentea ={{banderaikur|Lituania}} Martynas Armalis
| entrenatzailea ={{banderaikur|Lituania}} Andrius Lipskis
| liga = [[Lituaniako futbol liga|Lituaniako liga]]
| denboraldia = 2024
| postua = 6.a, A lyga (D1)
| ezker-esku eredua 1 =
| gorputz eredua 1 =
| eskuin-esku eredua 1 =
| praka eredua 1 =
| galtzerdi eredua 1 =
| ezker-eskua 1 = 8C1116
| gorputza 1 = 8C1116
| eskuin-eskua 1 = 8C1116
| prakak 1 = 8C1116
| galtzerdiak 1 = 8C1116
| ezker-esku eredua 2 =
| gorputz eredua 2 =
| eskuin-esku eredua 2 =
| praka eredua 2 =
| galtzerdi eredua 2 =
| ezker-eskua 2 = 000000
| gorputza 2 = 000000
| eskuin-eskua 2 = 000000
| prakak 2 = 000000
| galtzerdiak 2 = 000000
| webgunea = [http://fcdziugas.lt/ Webgune ofiziala]
}}
'''Futbolo klubas Džiugas''' [[Lituania]]ko futbol taldea da, [[Telšiai]] hirikoa.
== Palmaresa ==
=== Lituanian: 0 ===
* '''[[Pirma lyga]] (D2):'''
** 1.a postua: [[2019]]
* '''[[Lituaniako futbol kopa|Kopa]]:'''
** Txapelduna (–):
** Finalista (–):
== Uniformea ==
'''Etxekoa'''
{|
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = |
gorputz eredua = _blackstripeonright |
eskuin-esku eredua = |
praka eredua = |
galtzerdi eredua = |
ezker-eskua = 8C1116 |
gorputza = 8C1116 |
eskuin-eskua = 8C1116 |
prakak = 8C1116 |
galtzerdiak = 8C1116 |
izenburua = 2015-2017 |
}}
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = |
gorputz eredua = |
eskuin-esku eredua = |
praka eredua = |
galtzerdi eredua = |
ezker-eskua = ffffff |
gorputza = 8C1116 |
eskuin-eskua = ffffff |
prakak = 8C1116 |
galtzerdiak = 8C1116 |
izenburua = 2018-2019|
}}
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = |
gorputz eredua = |
eskuin-esku eredua = |
praka eredua = |
galtzerdi eredua = |
ezker-eskua = 8C1116 |
gorputza = 8C1116 |
eskuin-eskua = 8C1116 |
prakak = 8C1116 |
galtzerdiak = 8C1116 |
izenburua = 2020-etik|
}}
|
|}
== Denboraldi ==
{| class="wikitable" style="font-size:90%;"
|-
!Denboraldi
!Mailako
!Liga
!Postua
|-
| bgcolor="#ffffdd" style="text-align:center;"| '''2014'''
| bgcolor="#ffffdd" style="text-align:center;"| '''3.'''
| bgcolor="#ffffdd" style="text-align:center;"| '''[[Antra lyga]]''' ''(Vakarai)''
| bgcolor="#BBBBBB" style="text-align:center;"| '''2.'''
| <ref>http://almis.sritis.lt/ltu14lyga2w.html</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2015'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''10.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2015.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2016'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''7.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2016.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2017'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''5.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2017.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2018'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''5.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2018.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2019'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#FFFF00" style="text-align:center;"| '''1.'''
| <ref name="#1">http://www.rsssf.com/tablesl/lito2019.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2020'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''4.'''
| <ref name="#1"/>
|-
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga 2021|2021]]'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''8.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2021.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''2022'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#FFE2E2" style="text-align:center;"| '''9.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2022.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2023'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''9.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2023.html#alyga</ref>
|-
|}
== Jokalari ezagunak ==
; Lituaniako
* {{flagicon|LIT}} Davydas Arlauskis
* {{flagicon|LIT}} Rokas Stanulevičius
* {{flagicon|LIT}} Skirmantas Rakauskas
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* {{lt}} [ Webgune ofiziala]
{{A lyga}}
{{DEFAULTSORT:Dziugas}}
[[Kategoria:Lituaniako futbol taldeak]]
eq9om7josknsb37kun0577rbmb6iz45
9975374
9975373
2024-11-20T16:36:47Z
Makenzis
82059
/* Denboraldi */
9975374
wikitext
text/x-wiki
{{Futbol-talde infotaula
| berezko izena = FC Džiugas
| ezkutu irudia =
| ezizenak =
| hiria = [[Telšiai]] ([[Lituania]])
| sorrera urtea = [[1923]]
| zelaia = [[Centrinis stadionas]]
| zelai inaugurazioa = [[2010]]
| zelai edukiera = 3.000
| presidentea ={{banderaikur|Lituania}} Martynas Armalis
| entrenatzailea ={{banderaikur|Lituania}} Andrius Lipskis
| liga = [[Lituaniako futbol liga|Lituaniako liga]]
| denboraldia = 2024
| postua = 6.a, A lyga (D1)
| ezker-esku eredua 1 =
| gorputz eredua 1 =
| eskuin-esku eredua 1 =
| praka eredua 1 =
| galtzerdi eredua 1 =
| ezker-eskua 1 = 8C1116
| gorputza 1 = 8C1116
| eskuin-eskua 1 = 8C1116
| prakak 1 = 8C1116
| galtzerdiak 1 = 8C1116
| ezker-esku eredua 2 =
| gorputz eredua 2 =
| eskuin-esku eredua 2 =
| praka eredua 2 =
| galtzerdi eredua 2 =
| ezker-eskua 2 = 000000
| gorputza 2 = 000000
| eskuin-eskua 2 = 000000
| prakak 2 = 000000
| galtzerdiak 2 = 000000
| webgunea = [http://fcdziugas.lt/ Webgune ofiziala]
}}
'''Futbolo klubas Džiugas''' [[Lituania]]ko futbol taldea da, [[Telšiai]] hirikoa.
== Palmaresa ==
=== Lituanian: 0 ===
* '''[[Pirma lyga]] (D2):'''
** 1.a postua: [[2019]]
* '''[[Lituaniako futbol kopa|Kopa]]:'''
** Txapelduna (–):
** Finalista (–):
== Uniformea ==
'''Etxekoa'''
{|
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = |
gorputz eredua = _blackstripeonright |
eskuin-esku eredua = |
praka eredua = |
galtzerdi eredua = |
ezker-eskua = 8C1116 |
gorputza = 8C1116 |
eskuin-eskua = 8C1116 |
prakak = 8C1116 |
galtzerdiak = 8C1116 |
izenburua = 2015-2017 |
}}
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = |
gorputz eredua = |
eskuin-esku eredua = |
praka eredua = |
galtzerdi eredua = |
ezker-eskua = ffffff |
gorputza = 8C1116 |
eskuin-eskua = ffffff |
prakak = 8C1116 |
galtzerdiak = 8C1116 |
izenburua = 2018-2019|
}}
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = |
gorputz eredua = |
eskuin-esku eredua = |
praka eredua = |
galtzerdi eredua = |
ezker-eskua = 8C1116 |
gorputza = 8C1116 |
eskuin-eskua = 8C1116 |
prakak = 8C1116 |
galtzerdiak = 8C1116 |
izenburua = 2020-etik|
}}
|
|}
== Denboraldi ==
{| class="wikitable" style="font-size:90%;"
|-
!Denboraldi
!Mailako
!Liga
!Postua
|-
| bgcolor="#ffffdd" style="text-align:center;"| '''2014'''
| bgcolor="#ffffdd" style="text-align:center;"| '''3.'''
| bgcolor="#ffffdd" style="text-align:center;"| '''[[Antra lyga]]''' ''(Vakarai)''
| bgcolor="#BBBBBB" style="text-align:center;"| '''2.'''
| <ref>http://almis.sritis.lt/ltu14lyga2w.html</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2015'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''10.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2015.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2016'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''7.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2016.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2017'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''5.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2017.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2018'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''5.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2018.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2019'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#FFFF00" style="text-align:center;"| '''1.'''
| <ref name="#1">http://www.rsssf.com/tablesl/lito2019.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2020'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''4.'''
| <ref name="#1"/>
|-
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga 2021|2021]]'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''8.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2021.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''2022'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#FFE2E2" style="text-align:center;"| '''9.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2022.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2023'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''9.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2023.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2024'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2024.html#alyga</ref>
|-
|}
== Jokalari ezagunak ==
; Lituaniako
* {{flagicon|LIT}} Davydas Arlauskis
* {{flagicon|LIT}} Rokas Stanulevičius
* {{flagicon|LIT}} Skirmantas Rakauskas
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* {{lt}} [ Webgune ofiziala]
{{A lyga}}
{{DEFAULTSORT:Dziugas}}
[[Kategoria:Lituaniako futbol taldeak]]
cp8oxyxkltf3uk4537z4riqorwgdq77
9975375
9975374
2024-11-20T16:37:01Z
Makenzis
82059
/* Denboraldi */
9975375
wikitext
text/x-wiki
{{Futbol-talde infotaula
| berezko izena = FC Džiugas
| ezkutu irudia =
| ezizenak =
| hiria = [[Telšiai]] ([[Lituania]])
| sorrera urtea = [[1923]]
| zelaia = [[Centrinis stadionas]]
| zelai inaugurazioa = [[2010]]
| zelai edukiera = 3.000
| presidentea ={{banderaikur|Lituania}} Martynas Armalis
| entrenatzailea ={{banderaikur|Lituania}} Andrius Lipskis
| liga = [[Lituaniako futbol liga|Lituaniako liga]]
| denboraldia = 2024
| postua = 6.a, A lyga (D1)
| ezker-esku eredua 1 =
| gorputz eredua 1 =
| eskuin-esku eredua 1 =
| praka eredua 1 =
| galtzerdi eredua 1 =
| ezker-eskua 1 = 8C1116
| gorputza 1 = 8C1116
| eskuin-eskua 1 = 8C1116
| prakak 1 = 8C1116
| galtzerdiak 1 = 8C1116
| ezker-esku eredua 2 =
| gorputz eredua 2 =
| eskuin-esku eredua 2 =
| praka eredua 2 =
| galtzerdi eredua 2 =
| ezker-eskua 2 = 000000
| gorputza 2 = 000000
| eskuin-eskua 2 = 000000
| prakak 2 = 000000
| galtzerdiak 2 = 000000
| webgunea = [http://fcdziugas.lt/ Webgune ofiziala]
}}
'''Futbolo klubas Džiugas''' [[Lituania]]ko futbol taldea da, [[Telšiai]] hirikoa.
== Palmaresa ==
=== Lituanian: 0 ===
* '''[[Pirma lyga]] (D2):'''
** 1.a postua: [[2019]]
* '''[[Lituaniako futbol kopa|Kopa]]:'''
** Txapelduna (–):
** Finalista (–):
== Uniformea ==
'''Etxekoa'''
{|
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = |
gorputz eredua = _blackstripeonright |
eskuin-esku eredua = |
praka eredua = |
galtzerdi eredua = |
ezker-eskua = 8C1116 |
gorputza = 8C1116 |
eskuin-eskua = 8C1116 |
prakak = 8C1116 |
galtzerdiak = 8C1116 |
izenburua = 2015-2017 |
}}
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = |
gorputz eredua = |
eskuin-esku eredua = |
praka eredua = |
galtzerdi eredua = |
ezker-eskua = ffffff |
gorputza = 8C1116 |
eskuin-eskua = ffffff |
prakak = 8C1116 |
galtzerdiak = 8C1116 |
izenburua = 2018-2019|
}}
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = |
gorputz eredua = |
eskuin-esku eredua = |
praka eredua = |
galtzerdi eredua = |
ezker-eskua = 8C1116 |
gorputza = 8C1116 |
eskuin-eskua = 8C1116 |
prakak = 8C1116 |
galtzerdiak = 8C1116 |
izenburua = 2020-etik|
}}
|
|}
== Denboraldi ==
{| class="wikitable" style="font-size:90%;"
|-
!Denboraldi
!Mailako
!Liga
!Postua
|-
| bgcolor="#ffffdd" style="text-align:center;"| '''2014'''
| bgcolor="#ffffdd" style="text-align:center;"| '''3.'''
| bgcolor="#ffffdd" style="text-align:center;"| '''[[Antra lyga]]''' ''(Vakarai)''
| bgcolor="#BBBBBB" style="text-align:center;"| '''2.'''
| <ref>http://almis.sritis.lt/ltu14lyga2w.html</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2015'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''10.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2015.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2016'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''7.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2016.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2017'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''5.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2017.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2018'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''5.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2018.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2019'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#FFFF00" style="text-align:center;"| '''1.'''
| <ref name="#1">http://www.rsssf.com/tablesl/lito2019.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2020'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''4.'''
| <ref name="#1"/>
|-
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''2021'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''8.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2021.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''2022'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#FFE2E2" style="text-align:center;"| '''9.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2022.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2023'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''9.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2023.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2024'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''6.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2024.html#alyga</ref>
|-
|}
== Jokalari ezagunak ==
; Lituaniako
* {{flagicon|LIT}} Davydas Arlauskis
* {{flagicon|LIT}} Rokas Stanulevičius
* {{flagicon|LIT}} Skirmantas Rakauskas
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* {{lt}} [ Webgune ofiziala]
{{A lyga}}
{{DEFAULTSORT:Dziugas}}
[[Kategoria:Lituaniako futbol taldeak]]
26znninjmstchy9glvfeh523lrauntq
9975384
9975375
2024-11-20T16:39:35Z
Makenzis
82059
/* Denboraldi */
9975384
wikitext
text/x-wiki
{{Futbol-talde infotaula
| berezko izena = FC Džiugas
| ezkutu irudia =
| ezizenak =
| hiria = [[Telšiai]] ([[Lituania]])
| sorrera urtea = [[1923]]
| zelaia = [[Centrinis stadionas]]
| zelai inaugurazioa = [[2010]]
| zelai edukiera = 3.000
| presidentea ={{banderaikur|Lituania}} Martynas Armalis
| entrenatzailea ={{banderaikur|Lituania}} Andrius Lipskis
| liga = [[Lituaniako futbol liga|Lituaniako liga]]
| denboraldia = 2024
| postua = 6.a, A lyga (D1)
| ezker-esku eredua 1 =
| gorputz eredua 1 =
| eskuin-esku eredua 1 =
| praka eredua 1 =
| galtzerdi eredua 1 =
| ezker-eskua 1 = 8C1116
| gorputza 1 = 8C1116
| eskuin-eskua 1 = 8C1116
| prakak 1 = 8C1116
| galtzerdiak 1 = 8C1116
| ezker-esku eredua 2 =
| gorputz eredua 2 =
| eskuin-esku eredua 2 =
| praka eredua 2 =
| galtzerdi eredua 2 =
| ezker-eskua 2 = 000000
| gorputza 2 = 000000
| eskuin-eskua 2 = 000000
| prakak 2 = 000000
| galtzerdiak 2 = 000000
| webgunea = [http://fcdziugas.lt/ Webgune ofiziala]
}}
'''Futbolo klubas Džiugas''' [[Lituania]]ko futbol taldea da, [[Telšiai]] hirikoa.
== Palmaresa ==
=== Lituanian: 0 ===
* '''[[Pirma lyga]] (D2):'''
** 1.a postua: [[2019]]
* '''[[Lituaniako futbol kopa|Kopa]]:'''
** Txapelduna (–):
** Finalista (–):
== Uniformea ==
'''Etxekoa'''
{|
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = |
gorputz eredua = _blackstripeonright |
eskuin-esku eredua = |
praka eredua = |
galtzerdi eredua = |
ezker-eskua = 8C1116 |
gorputza = 8C1116 |
eskuin-eskua = 8C1116 |
prakak = 8C1116 |
galtzerdiak = 8C1116 |
izenburua = 2015-2017 |
}}
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = |
gorputz eredua = |
eskuin-esku eredua = |
praka eredua = |
galtzerdi eredua = |
ezker-eskua = ffffff |
gorputza = 8C1116 |
eskuin-eskua = ffffff |
prakak = 8C1116 |
galtzerdiak = 8C1116 |
izenburua = 2018-2019|
}}
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = |
gorputz eredua = |
eskuin-esku eredua = |
praka eredua = |
galtzerdi eredua = |
ezker-eskua = 8C1116 |
gorputza = 8C1116 |
eskuin-eskua = 8C1116 |
prakak = 8C1116 |
galtzerdiak = 8C1116 |
izenburua = 2020-etik|
}}
|
|}
== Denboraldi ==
{| class="wikitable" style="font-size:90%;"
|-
!Denboraldi
!Mailako
!Liga
!Postua
|-
| bgcolor="#ffffdd" style="text-align:center;"| '''2014'''
| bgcolor="#ffffdd" style="text-align:center;"| '''3.'''
| bgcolor="#ffffdd" style="text-align:center;"| '''[[Antra lyga]]''' ''(Vakarai)''
| bgcolor="#BBBBBB" style="text-align:center;"| '''2.'''
| <ref>http://almis.sritis.lt/ltu14lyga2w.html</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2015'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''10.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2015.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2016'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''7.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2016.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2017'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''5.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2017.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2018'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''5.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2018.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2019'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#FFFF00" style="text-align:center;"| '''1.'''
| <ref name="#1">http://www.rsssf.com/tablesl/lito2019.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2020'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''4.'''
| <ref name="#1"/>
|-
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''2021'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''8.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2021.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''2022'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#FFE2E2" style="text-align:center;"| '''9.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2022.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2023'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''9.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2023.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2024'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''6.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2024.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2025'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2025.html#alyga</ref>
|-
|}
== Jokalari ezagunak ==
; Lituaniako
* {{flagicon|LIT}} Davydas Arlauskis
* {{flagicon|LIT}} Rokas Stanulevičius
* {{flagicon|LIT}} Skirmantas Rakauskas
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* {{lt}} [ Webgune ofiziala]
{{A lyga}}
{{DEFAULTSORT:Dziugas}}
[[Kategoria:Lituaniako futbol taldeak]]
9mv5i807431y9tdti04phx4jh1pcr69
Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu
101
933220
9974860
7747256
2024-11-20T14:10:45Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
7747256
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu]]
eyuxxh4v3zga5ag77c9dnobv8xstxqk
9975043
9974860
2024-11-20T14:17:39Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu]]» izenera aldatu du: Revert
7747256
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu]]
eyuxxh4v3zga5ag77c9dnobv8xstxqk
Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Alfabetikoki
101
933221
9974861
7747258
2024-11-20T14:10:45Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Alfabetikoki]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Alfabetikoki]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
7747258
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Alfabetikoki]]
gx70089wmcq6cx85ctokc2cegr31q7p
9975041
9974861
2024-11-20T14:17:36Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Alfabetikoki]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Alfabetikoki]]» izenera aldatu du: Revert
7747258
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Alfabetikoki]]
gx70089wmcq6cx85ctokc2cegr31q7p
Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Biologia eta geologia
101
933222
9974862
8902858
2024-11-20T14:10:45Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Biologia eta geologia]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Biologia eta geologia]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
8902858
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Biologia eta geologia]]
o46r3w20h4depokn6r2b2ihwkosdw2t
9975039
9974862
2024-11-20T14:17:15Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Biologia eta geologia]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Biologia eta geologia]]» izenera aldatu du: Revert
8902858
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Biologia eta geologia]]
o46r3w20h4depokn6r2b2ihwkosdw2t
Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Ekonomia eta ekintzailetza
101
933223
9974863
8910564
2024-11-20T14:10:45Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Ekonomia eta ekintzailetza]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Ekonomia eta ekintzailetza]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
8910564
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Ekonomia eta ekintzailetza]]
1oupb4fskat9wr30wlqkxonz7lfn32t
9975037
9974863
2024-11-20T14:17:12Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Ekonomia eta ekintzailetza]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Ekonomia eta ekintzailetza]]» izenera aldatu du: Revert
8910564
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Ekonomia eta ekintzailetza]]
1oupb4fskat9wr30wlqkxonz7lfn32t
Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Emakumea eta generoa
101
933224
9974864
8910565
2024-11-20T14:10:45Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Emakumea eta generoa]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Emakumea eta generoa]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
8910565
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Emakumea eta generoa]]
6zg11rcgehv4h8z6mou1ebo01b9jiks
9975035
9974864
2024-11-20T14:17:05Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Emakumea eta generoa]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Emakumea eta generoa]]» izenera aldatu du: Revert
8910565
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Emakumea eta generoa]]
6zg11rcgehv4h8z6mou1ebo01b9jiks
Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Filosofia
101
933225
9974865
8910566
2024-11-20T14:10:46Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Filosofia]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Filosofia]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
8910566
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Filosofia]]
7ioqqnq2cd87222xtlyr22tzrvzs6hb
9975033
9974865
2024-11-20T14:17:00Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Filosofia]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Filosofia]]» izenera aldatu du: Revert
8910566
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Filosofia]]
7ioqqnq2cd87222xtlyr22tzrvzs6hb
Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Fisika eta kimika
101
933226
9974866
8902861
2024-11-20T14:10:46Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Fisika eta kimika]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Fisika eta kimika]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
8902861
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Fisika eta kimika]]
nqzb2t495xjzngykeee3q5ovbdczp4j
9975031
9974866
2024-11-20T14:16:56Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Fisika eta kimika]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Fisika eta kimika]]» izenera aldatu du: Revert
8902861
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Fisika eta kimika]]
nqzb2t495xjzngykeee3q5ovbdczp4j
Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Geografia eta historia
101
933227
9974867
8910567
2024-11-20T14:10:46Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Geografia eta historia]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Geografia eta historia]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
8910567
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Geografia eta historia]]
h5t78ymon3dia5iluu8lpiv6t5qd5mo
9975029
9974867
2024-11-20T14:16:53Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Geografia eta historia]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Geografia eta historia]]» izenera aldatu du: Revert
8910567
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Geografia eta historia]]
h5t78ymon3dia5iluu8lpiv6t5qd5mo
Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Gorputz hezkuntza
101
933228
9974868
8910568
2024-11-20T14:10:46Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Gorputz hezkuntza]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Gorputz hezkuntza]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
8910568
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Gorputz hezkuntza]]
acb9q8bl6k33zfdhsebcr4uijyeapn6
9975027
9974868
2024-11-20T14:16:49Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Gorputz hezkuntza]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Gorputz hezkuntza]]» izenera aldatu du: Revert
8910568
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Gorputz hezkuntza]]
acb9q8bl6k33zfdhsebcr4uijyeapn6
Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Hizkuntzak
101
933229
9974869
8910569
2024-11-20T14:10:46Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Hizkuntzak]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Hizkuntzak]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
8910569
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Hizkuntzak]]
95i1hqrejgyouobqljdfpjos5x7z7bo
9975024
9974869
2024-11-20T14:16:45Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Hizkuntzak]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Hizkuntzak]]» izenera aldatu du: Revert
8910569
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Hizkuntzak]]
95i1hqrejgyouobqljdfpjos5x7z7bo
Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Informazioa eta komunikazioaren teknologia
101
933230
9974870
8910570
2024-11-20T14:10:47Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Informazioa eta komunikazioaren teknologia]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Informazioa eta komunikazioaren teknologia]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
8910570
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Informazioaren eta komunikazioaren teknologiak]]
i8f1segq4a31s85ghd7err89yr94ygq
9975022
9974870
2024-11-20T14:16:39Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Informazioa eta komunikazioaren teknologia]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Informazioa eta komunikazioaren teknologia]]» izenera aldatu du: Revert
8910570
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Informazioaren eta komunikazioaren teknologiak]]
i8f1segq4a31s85ghd7err89yr94ygq
Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Kultura klasikoa
101
933231
9974871
8910571
2024-11-20T14:10:47Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Kultura klasikoa]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Kultura klasikoa]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
8910571
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Kultura klasikoa]]
hmas0v4irc9jiie3g3ebp5kz5x7x1xi
9975020
9974871
2024-11-20T14:16:35Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Kultura klasikoa]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Kultura klasikoa]]» izenera aldatu du: Revert
8910571
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Kultura klasikoa]]
hmas0v4irc9jiie3g3ebp5kz5x7x1xi
Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Kultura zientifikoa
101
933232
9974872
8902868
2024-11-20T14:10:47Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Kultura zientifikoa]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Kultura zientifikoa]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
8902868
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Kultura zientifikoa]]
jcy6wbgb3gblydhwf833mpv667yunwi
9975018
9974872
2024-11-20T14:16:32Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Kultura zientifikoa]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Kultura zientifikoa]]» izenera aldatu du: Revert
8902868
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Kultura zientifikoa]]
jcy6wbgb3gblydhwf833mpv667yunwi
Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Literatura
101
933233
9974873
8910572
2024-11-20T14:10:47Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Literatura]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Literatura]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
8910572
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Literatura]]
jitdgmt3e547inp4b0ln1o4mzpn2wk5
9975016
9974873
2024-11-20T14:16:29Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Literatura]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Literatura]]» izenera aldatu du: Revert
8910572
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Literatura]]
jitdgmt3e547inp4b0ln1o4mzpn2wk5
Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Matematika
101
933234
9974874
8886867
2024-11-20T14:10:48Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Matematika]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Matematika]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
8886867
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Matematika]]
dfvh29v7n6lf3b01ttrf7xqum1tsmy4
9975014
9974874
2024-11-20T14:16:26Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Matematika]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Matematika]]» izenera aldatu du: Revert
8886867
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Matematika]]
dfvh29v7n6lf3b01ttrf7xqum1tsmy4
Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Musika eta dantza
101
933235
9974875
8910573
2024-11-20T14:10:48Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Musika eta dantza]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Musika eta dantza]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
8910573
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Musika eta dantza]]
3809lckrbpi766yrojmq8grjadhs0hi
9975012
9974875
2024-11-20T14:16:23Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Musika eta dantza]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Musika eta dantza]]» izenera aldatu du: Revert
8910573
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Musika eta dantza]]
3809lckrbpi766yrojmq8grjadhs0hi
Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Plastika eta ikus-entzunezkoak
101
933236
9974876
8910574
2024-11-20T14:10:48Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Plastika eta ikus-entzunezkoak]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Plastika eta ikus-entzunezkoak]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
8910574
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Plastika eta ikus-entzunezkoak]]
7i8dlw019ulf7j9jsjfpoqst5tjxq24
9975010
9974876
2024-11-20T14:16:20Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Plastika eta ikus-entzunezkoak]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Plastika eta ikus-entzunezkoak]]» izenera aldatu du: Revert
8910574
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Plastika eta ikus-entzunezkoak]]
7i8dlw019ulf7j9jsjfpoqst5tjxq24
Nutt Komodoroa
0
933723
9976198
8452179
2024-11-21T11:54:46Z
Eliatxo
96586
/* Biografia */
9976198
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Nutt Komodoroa''' (1848ko apirilaren 1a - 1881ko maiatzaren 25a) [[estatubatuar]] artista izan zen. [[New Hampshire|New Hampshire-n]] jaio zen '''George Washington Morrison Nutt'''. Oso baxua zen. 1861ean, [[Ingalaterra Berria|Ingalaterra berrian]] zehar [[zirku]] batekin biran zegoenean [[P. T. Barnum|P. T. Barnum-ek]] kontratatu zuen bere American Museum-rako [[New York]] hirian. Barnumek, Nutti, Nutt Komodoroa izen artistikoa eman zion, itsas uniformeak zituen jantzitegi bat eta intxaur forma zuen miniaturazko gurdi bat. Museoaren ikuskizun nagusietako bat bihurtu zen Nutt.
== Biografia ==
George Washington Morrison Nutt [[Manchester (New Hampshire)|Manchester-en (New Hampshire)]] jaio zen Rodnia Nutt maiorraren (1810-1875), eta bere emaztea Maria (Dodge) Nutt (1807-1859) Goffstown-koa (New Hampshire). Rodnia Nutt nekazari aberatsa zen, Manchester hiriko [[mariskal]]a eta Manchesterreko [[zinegotzi]]a.
Nuttek bost seme-alaba izan zituen. Lehena, zeinen izen eta sexu ezaguna ez den, 1837ko abenduaren 8an jaio zen. James Dodge 1838ko urtarrilaren 28an jaio zen, eta Rodnia, Jr. 1840ko urriaren 11n. Mary Ann, alaba bat, 1844ko irailaren 22an jaio zen. Nutt familia erregistroak dioenez, George Washington Morrison 1848an apirilaren 1ean jaio zen.
Nutt aita eta emaztea pertsona "handiak ziren, proportzio eskuzabalekoak". Nutt jaunak 110 kg baino gehiago pisatzen zuen. Rod, Jr. eta George Washington Morrison semeak nanoak ziren. 1861ean, Rod, Jr. 120 cm ingurukoa zen altu, eta George 74 cm inguru. Georgek 11 kg inguru pisatzen zuen.
Nutt-en artista ibilbidea 1854. urtean hasi zen. Baliteke Manchesterko zirku txiki batekin antzezlea izatea. William C. Walker zirkuko zuzendariak behin idatzi zuen Nutt aurkitu zuela. Gainera, berak erakutsi zuen lehena zela idatzi zuen.
Nutt Ingalaterra Berrian zehar erakusten zuen Lillie izeneko zirku ibiltari baten zuzendariak, eta horrek P. T. Barnumen arreta erakarri zuen. Lilliek bost zentabo kobratzen zituen mutila ikusteagatik, haren heziketari jaramonik egin gabe. Barnum nazkatuta geratu zen. Lilliek ez zekien ezer mutila "estilo egokian" erakusteko moduaz, haren arabera.
Barnumek Nutt ezagutu zuen 1861ean eta New Yorkera eraman zuen. Bere autobiografian, Barnumek, Nutt, "Nano nabarmen bat, tipo zorrotz, adimentsu bat, grazia eta adimen handikoa" zela idatzi zuen. Buru bikaina zuen, oso trebatua zen, oso erakargarria, laburbilduz, showman batentzat altxor perfektua zen."
1879an, Nutt Lilian Elston andereñoarekin ezkondu zen, Secuoya Cityn, Kalifornian. Garai hartako emakumezkoen batez bestekoa baino pixka bat txikiagoa zen, baina ez nanoa.
1881. urtearen hasieran, Nuttek nefritis krisi bat izan zuen, bi hilabete baino gehiago iraun zuena. 1881eko maiatzaren 25ean hil zen New Yorkeko Anthony Housen. Nutten emazteak bere hilkutxan negar egin zuen hiletan. Bere "ume maitea" deitu zion, eta "oso ona" zela esan zuen. Nutt, Merrill Cemeteryn lurperatua izan zen, Manchesterren, New Hampshiren.
{{Biografia zirriborroa|New Hampshire}}
{{bizialdia|1881eko|1848ko|Nutt}}
[[Kategoria:New Hampshiretarrak]]
[[Kategoria:Pertsona nanoak]]
[[Kategoria:Zirku-artistak]]
[[Kategoria:New Yorken hildakoak]]
[[Kategoria:Nefritisak hildakoak]]
7yhvc8p5o7dvid1y5px0r5faxojr2nw
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2020/Funtsezkoak
101
933931
9974927
8214748
2024-11-20T14:11:02Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Lehiaketak/2020/Funtsezkoak]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2020/Funtsezkoak]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
8214748
wikitext
text/x-wiki
Funtsezkoen lehiaketan, bakarrik [[Wikipedia:Wikipedia guztiek izan beharreko artikuluen zerrenda/3. maila|3. mailan]] daudenak zenbatzen dira? Ze [[Wikipedia:Wikipedia_guztiek_izan_beharreko_artikuluen_zerrenda/2._maila|2. mailan]] zegoen hutsune bat bete dut eta ez dit punturik eman... Nolanahi ere, beste gauza arraro bat: sortu dudan artikuluak ([[lur lehor]]) ez du kalitate-bolatxorik [[Wikipedia:Wikipedia_guztiek_izan_beharreko_artikuluen_zerrenda/2._maila|2. mailako zerrenda horretan]]. --[[Lankide:Luistxo|Luistxo]] ([[Lankide eztabaida:Luistxo|eztabaida]]) 13:21, 3 martxoa 2020 (CET)
:{{ping|Luistxo}} Bai, jarrita dago bakarrik 3. mailakoak izateko (1.000 artikuluak). Bestean kalitate bolatxoak ez zeuden automatizatuta, eskuz egin nituen bere garaian sistema eduki aurretik. Aldatu dut. -[[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 13:42, 3 martxoa 2020 (CET)
::Ulertua, uste nuen mila artikuluak 4 mailetan zeudela banatuta. Eskerrik asko {{ping|Theklan}}. -[[Lankide:Luistxo|Luistxo]] ([[Lankide eztabaida:Luistxo|eztabaida]]) 14:32, 3 martxoa 2020 (CET)
== Can we solve this? ==
{{ping|Danmichaelo}} Can we find a way to make this work? Thanks! -[[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 00:59, 2 iraila 2020 (CEST)
== Lehen lortutako puntuak non dauden ==
Kaixo!
Botak arazoak zituela eta, lehiaketa bi zatitan banatu da. Lehengo puntuak eta oraingoak batu ditzakezue, eta batuko dira ere lehiaketa amaitzen denean. Urriaren 31ra arte egindako puntuak [https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Atari:Hezkuntza/Lehiaketak/2020/Funtsezkoak&oldid=8156730 hemen dituzue]. Barka eragozpenak.
{{u|Iñazio Irizar}}
{{u|Theklan}}
{{u|Josugoni}}
{{u|Enekobidegain}}
{{u|Gartxoak}}
{{u|Lainobeltz}}
{{u|Aioramu}}
{{u|New biologyst}}
{{u|Ksarasola}}
{{u|Xabi22}}
{{u|Txus.aparicio}}
{{u|Marklar2007}}
{{u|Iñaki LL}}
{{u|Luistxo}}
{{u|Xabier Cañas}}
{{u|Kilkerra}}
{{u|Eraikia}}
{{u|Josu Goiria}}
{{u|Joanes Bereziartua}}
{{u|Paxkaline}}
{{u|Makeip}}
{{u|Lete555555}}
{{u|Minikilimakariminiprobatuz}}
{{u|JonBabarro}}
{{u|LuckyLuke8}}
{{u|Oxeluribe}}
{{u|Asier Barre}}
{{u|Behaizvaz}}
{{u|Iregi1984}}
{{u|Arechategui}}
{{u|LideSañudo}}
{{u|Aroa Cia}}
{{u|Enelabe}}
{{u|Kgarcia016}}
{{u|Gbiurruvil1}}
{{u|Inaki.alegria}}
{{u|BANDIJON}}
{{u|Urkiurmo}}
{{u|Aitor Garmendia Etxeberria}}
{{u|Edagit}}
{{u|MerZab}}
{{u|Koldo Biguri}}
{{u|Zuiarra}}
{{u|Danwasd}}
{{u|Unigole}}
{{u|Mikel GarMar}}
{{u|Naroarh}}
{{u|Delgas122}}
-[[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 18:12, 5 azaroa 2020 (CET)
k3p7tj521wt7ns1vnxjtvgtrf0pk1f8
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2020/Udalerriak
101
934185
9974929
8266200
2024-11-20T14:11:03Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Lehiaketak/2020/Udalerriak]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2020/Udalerriak]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
8266200
wikitext
text/x-wiki
=== Puntu anitzeko mapa ===
Pixka bat offtopic baina behin utzi nuen laguntza-sujerentzia nonbaiten (ahaztu zait non), baina lehiaketa dela-eta hona ekarriko dut: [https://en.wikipedia.org/wiki/Template:Location_map_many Puntu Anitzeko Mapa (en bertsioa adibidez)] euskarazko Wikipediako txantiloien izatea ondo legoke. Udalerriak ilustratzeko bikaina litzateke (baldin badugu modu bat zonalde jakin batean zoom eta zentroa aukeratzeko), esate baterako herri/kontzeju askoko udalerrien mapak egiteko, edo herrigune jakin batean eraikin edo puntu nabarmenak agerrazteko. -[[Lankide:Luistxo|Luistxo]] ([[Lankide eztabaida:Luistxo|eztabaida]]) 13:52, 6 martxoa 2020 (CET)
:Bueno, hau beste bide batetik argitu da, horri honetan https://eu.wikipedia.org/wiki/Txantiloi:Mapa_marraztu Eskerrik asko, {{ping|Theklan}}. -[[Lankide:Luistxo|Luistxo]] ([[Lankide eztabaida:Luistxo|eztabaida]]) 18:27, 25 apirila 2020 (CEST)
=== Eguneraketa ===
Puntu eguneratzailea... geldi dago apirilaren 18tik. Igual toke bat behar du berraktibatzeko? -[[Lankide:Luistxo|Luistxo]] ([[Lankide eztabaida:Luistxo|eztabaida]]) 18:27, 25 apirila 2020 (CEST)
:{{ping|Danmichaelo}} It seems that this one has stopped. Thanks! -[[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 19:34, 25 apirila 2020 (CEST)
:: {{ping|Theklan}} Seems like it's mainly the many Wikidata contributions that causes a very, very long runtime. I'm trying to filter them out at an earlier stage now, let's see if that helps. If not, I will take another look in a few days. [[Lankide:Danmichaelo|Danmichaelo]] ([[Lankide eztabaida:Danmichaelo|eztabaida]]) 22:52, 28 apirila 2020 (CEST)
::: {{ping|Danmichaelo}} It doesn't seem to work. Could it be helpful excluding Wikidata editions for a while? -[[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 09:35, 2 maiatza 2020 (CEST)
:::: {{ping|Theklan}} Yup, the first thing I tried didn't help at all. Having a look at it now. One thing I noticed is that the Category Filter runs quite a bit less efficient than it could, because the bot is missing a bot flag: [[Wikipedia:Bot-ak/Baimenak#UKBot]]. But that is not what eventually causes it to crash, so I'll keep digging. [[Lankide:Danmichaelo|Danmichaelo]] ([[Lankide eztabaida:Danmichaelo|eztabaida]]) 19:40, 2 maiatza 2020 (CEST)
:::: Finally! The main problem was not this contest at all, but [[Atari:Hezkuntza/Lehiaketak/2020/Txikipedia]]. More specifically, the category filter performed horribly when trying to check category memberships for tens of thousands of pages. I've now rewritten the category filter completely from scratch, and it performs ''much'' better. [[Lankide:Danmichaelo|Danmichaelo]] ([[Lankide eztabaida:Danmichaelo|eztabaida]]) 21:50, 3 maiatza 2020 (CEST)
:::::Thanks {{u|Danmichaelo}}. Let's see if we don't crash again your great bot! -[[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 23:25, 3 maiatza 2020 (CEST)
{{ping|Danmichaelo}} It seems it crashed again! -[[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 14:18, 25 abuztua 2020 (CEST)
== Abuztuan eguneraketak geldi daude ==
Kaixo!
Abuztuan puntuen eguneraketak geldi daude. Normala da ala arazoren bat dago?--[[Lankide:Ibai1984|Ibai1984]] ([[Lankide eztabaida:Ibai1984|eztabaida]]) 13:17, 25 abuztua 2020 (CEST)ibai1984
:Arazoren bat egongo da! Ea ba...
::Dirudienez oraindik konpontzeke dago. Ba al daki norbaitek abiatzen? {{ping|Theklan}}, {{ping|Lainobeltz}}? -[[Lankide:Aihotz|Aihotz]] ([[Lankide eztabaida:Aihotz|eztabaida]]) 16:48, 17 iraila 2020 (CEST)
== Lehen lortutako puntuak non dauden ==
Kaixo!
Botak arazoak zituela eta, lehiaketa bi zatitan banatu da. Lehengo puntuak eta oraingoak batu ditzakezue, eta batuko dira ere lehiaketa amaitzen denean. Urriaren 31ra arte egindako puntuak [https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Atari:Hezkuntza/Lehiaketak/2020/Udalerriak&oldid=8156729 hemen dituzue]. Barka eragozpenak.
{{u|Ibai1984}}
{{u|EnekoPanamá}}
{{u|Galtzaurdin}}
{{u|Xabier Armendaritz}}
{{u|Aihotz}}
{{u|Iñaki LL}}
{{u|Xenberro}}
{{u|Gartxoak}}
{{u|Wikimaribarre}}
{{u|Makeip}}
{{u|Ionlizarazu}}
{{u|Txintxurreta}}
{{u|Xabier Cañas}}
{{u|Lainobeltz}}
{{u|Marklar2007}}
{{u|MIKEL12 12 12}}
{{u|Omaialen}}
{{u|Eraikia}}
{{u|Gureesku}}
{{u|Imanol Borda Olague}}
{{u|Minikilimakariminiprobatuz}}
{{u|Oxeluribe}}
{{u|Mikel García Martikorena}}
{{u|Iregi1984}}
{{u|Zopizarren}}
{{u|HarriRo}}
{{u|Irular eskisabel}}
{{u|Aitor Garmendia Etxeberria}}
{{u|Montxohache}}
{{u|MerZab}}
{{u|Gbiurruvil1}}
{{u|Zuiarra}}
{{u|Unigole}}
{{u|Luistxo}}
{{u|Mikel GarMar}}
{{u|Naroarh}}
{{u|Delgas122}}
-[[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 18:17, 5 azaroa 2020 (CET)
== Gaurkotzerik ez azken bi asteetan ==
Kaixo!
Azken gaurkotze automatikoa azaroaren 10ean egin zen. Abiatzerik bai? {{ping|Theklan}}, {{ping|Lainobeltz}}? -[[Lankide:Aihotz|Aihotz]] ([[Lankide eztabaida:Aihotz|eztabaida]]) 13:10, 24 azaroa 2020 (CEST)
:{{ping|Aihotz}} ea ba... -[[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 13:20, 24 azaroa 2020 (CET)
jdl9dt2ai6f6665ul7hfdwayzefyeaq
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2020/Emakumeak
101
938628
9974926
8214758
2024-11-20T14:11:01Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Lehiaketak/2020/Emakumeak]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2020/Emakumeak]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
8214758
wikitext
text/x-wiki
== P18 statements now included ==
Wikidata was not enabled for this contest initially, but now it is. Points for earlier edits have been added.[https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Atari%3AHezkuntza%2FLehiaketak%2F2020%2FEmakumeak&type=revision&diff=7774673&oldid=7774651] [[Lankide:Danmichaelo|Danmichaelo]] ([[Lankide eztabaida:Danmichaelo|eztabaida]]) 17:44, 12 martxoa 2020 (CET)
:{{ping|Danmichaelo}} I have disabled it, hoping that helps giving points in the other contests. Ping me if you can find another solution, please. Thanks! -[[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 09:38, 2 maiatza 2020 (CEST)
== Lehen lortutako puntuak non dauden ==
Kaixo!
Botak arazoak zituela eta, lehiaketa bi zatitan banatu da. Lehengo puntuak eta oraingoak batu ditzakezue, eta batuko dira ere lehiaketa amaitzen denean. Urriaren 31ra arte egindako puntuak [https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Atari:Hezkuntza/Lehiaketak/2020/Emakumeak&oldid=8156727 hemen dituzue]. Barka eragozpenak.
{{u|Wikimaribarre}}
{{u|Txus.aparicio}}
{{u|Makeip}}
{{u|LHerrero}}
{{u|Mototsa}}
{{u|New biologyst}}
{{u|Itziarmurgiondo}}
{{u|Gartxoak}}
{{u|Ksarasola}}
{{u|Wikiandrak}}
{{u|Aioramu}}
{{u|Gvigorcaye1}}
{{u|Zuiarra}}
{{u|Theklan}}
{{u|Lainobeltz}}
{{u|Marklar2007}}
{{u|Smatxi}}
{{u|Eizpurajim1}}
{{u|Lurdeswiki}}
{{u|Luistxo}}
{{u|Gandalf Grisa}}
{{u|Enekobidegain}}
{{u|MerZab}}
{{u|Xabier Armendaritz}}
{{u|Euskalnat}}
{{u|Xabier Cañas}}
{{u|Iñaki LL}}
{{u|Joseintx}}
{{u|Iewe12}}
{{u|Anians}}
{{u|Leire Beaumont}}
{{u|Martamazao}}
{{u|Josi}}
{{u|Eizba}}
{{u|Minikilimakariminiprobatuz}}
{{u|ItziarJuaristi}}
{{u|Uixair}}
{{u|Juneibaarraa}}
{{u|Oxeluribe}}
{{u|Alaazne}}
{{u|Iregi1984}}
{{u|LydiaUsarraga}}
{{u|JonSagarna}}
{{u|JonBabarro}}
{{u|Natalia Berridi Quesada}}
{{u|JonBabarro}}
{{u|LoreaLur}}
{{u|Olatzalberdi}}
{{u|ArriMondra}}
{{u|Leire Uranga}}
{{u|LuckyLuke8}}
{{u|Iosusanchez}}
{{u|Helena Perez Barrio}}
{{u|Aritolbae}}
{{u|Enekogoiko}}
{{u|Abarrategi}}
{{u|UnaiAran}}
{{u|Olatz.asua}}
{{u|Gargamel Gaiztoa}}
{{u|Zen1aldiz}}
{{u|Leire Allué}}
{{u|Ruiama}}
{{u|Zopizarren}}
{{u|Eraikia}}
{{u|HarriRo}}
{{u|Gbiurruvil1}}
{{u|Ana Falts}}
{{u|Luungg}}
{{u|IMoraisQuilez}}
{{u|Stikstak}}
{{u|MaialenRI}}
{{u|Ibai1984}}
{{u|Aritz arcega10}}
{{u|Albaromera}}
{{u|HarmonyWallace}}
{{u|Danwasd}}
{{u|Unigole}}
{{u|TukanHoria}}
{{u|Naroarh}}
{{u|Delgas122}}
-[[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 18:20, 5 azaroa 2020 (CET)
6rmlxl2535vvy8725tg4px5x65erspw
Accius
0
943690
9976008
8486152
2024-11-21T08:53:09Z
Gorkaazk
6950
9976008
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
{{argitzeko|XVI. mendeko latindar idazleari|Luzio Akzio}}
'''Accius''' [[XVI. mende]]ko idazlea eta poeta izan zen. [[Latin]]ez idazten zuen. [[Esoporen alegiak|Esoporen alegien]] itzulpena egotzi zaio. [[Julius Scaliger]]rek laudatu zuen itzulpen hori.<ref>Chisholm, Hugh, ed. (1911). "Accius". ''Encyclopædia Britannica''. Cambridge University Press. 114 or.</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|XVI. mendeko|XVI. mendeko|Accius}}
[[Kategoria:Latinezko idazleak]]
[[Kategoria:XVI. mendeko idazleak]]
[[Kategoria:Esoporen fabulak]]
9nsa3586ufqq98b2zmtivj2m1vdud4q
Edurne Brouard
0
944642
9974712
9948354
2024-11-20T13:13:13Z
Treuiller
59723
9974712
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia infotaula automatikoa}}
'''Edurne Brouard Aldamiz''' ([[Bilbo]], [[Bizkaia]], [[1959]]ko [[urriaren 23]]a) politikaria izandakoa eta [[Euskaltzaletasun|euskaltzalea]] da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Edurne Brouard, Korrika 17ko arduraduna - YouTube|url=https://www.youtube.com/watch?v=6UJ-m2Tl9i0|aldizkaria=www.youtube.com|sartze-data=2020-12-16}}</ref> Gaur egun, [[euskara]] irakaslea [[Lea-Artibai|Lea Artibai]]ko [[Alfabetatze Euskalduntze Koordinakundea|AEK]]n.<ref>{{Erreferentzia|izena=Nerea|abizena=Pikabea|izenburua=Edurne Brouard, Korrikaren arduradun nagusi ohia eta AEKko irakaslea: "AEK aitzindari izan da ikasleak euskaldun bihurtzen"|orrialdeak=5–5|data=2013|url=https://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=6069521|aldizkaria=Administrazioa euskaraz|alea=82|issn=1576-5563|sartze-data=2020-12-16}}</ref>
[[Santiago Brouard]], 1984an [[GAL]]ek hildako [[Herri Batasuna]]ko politikariaren alaba da.<ref>{{Erreferentzia|izena=Javier|abizena=García|izenburua=Edurne Brouard: "Hoy más que nunca creo que es necesaria la negociación con ETA"|hizkuntza=es|data=1984-11-24|url=https://elpais.com/diario/1984/11/25/espana/470185207_850215.html|aldizkaria=El País|issn=1134-6582|sartze-data=2020-04-17}}</ref>
Lehen ikastoletan hasi zen ikasten, moja kolegio batean segitu zuen gero, eta UBI [[Txurdinaga]]ko institutuan osatu zuen.
[[Deustuko Unibertsitatea|Deustuko Unibertsitate]]an pedagogian diplomatura ikasi zuen, eta aldi berean [[Alfabetatze Euskalduntze Koordinakundea|AEK]]n hasi zen irakasle lanean.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Edurne Brouard: «Euskara dagoen lekuan badago, neurri batean, euskaldunberriei esker da»|url=https://www.argia.eus/argia-astekaria/1984/edurne-brouard-euskara-dagoen-lekuan-badago-neurri-batean-euskaldunberriei-esker-da|aldizkaria=Argia|sartze-data=2020-04-17}}</ref> [[Korrika]] euskararen aldeko lasterketaren koordinatzailea izan zen 2013 arte.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Berria|izenburua=Edurne Brouard: "Ez dago ekimena kolokan jarriko duen aldaketarik"|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/albisteak/81312/edurne-brouard-ez-dago-ekimena-kolokan-jarriko-duen-aldaketarik.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2020-04-17}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Edurne Brouard: "Korrikaren beharrik ez den egunean ere nik egin egingo nuke" • ZUZEU|hizkuntza=eu|data=2014-07-18|url=https://zuzeu.eus/euskal-herria/edurne-brouard/|aldizkaria=ZUZEU|sartze-data=2020-12-16}}</ref> Korrikaren antolakuntzan lan egin zuen azken hogeita hamar urtean, eta zuzendaritzan, azken seian.
[[Fitxategi:Edurne Brouard.jpg|thumb|21. KORRIKAren amaieran, zain, Iruñean.]]
2020. urtean, Korrikaren lehendabiziko edizioaren berrogeigarren urtemugaren aitzakian, harengana jo zuten, hasierako edizioetako giroa azal zezan eta, horrez gain, euskararen aldeko ekimen erraldoia behar-beharrezkoa dela aldarrikatu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=''Akordioa ez da nahikoa; zoritxarrez Korrika BEHAR dugu''|hizkuntza=eu|data=2020-11-24|url=https://www.eitb.eus/eu/telebista/programak/ur-handitan/bideoak/osoa/7656982/bideoa-edurne-brouard-aekko-koordinatzaile-ohiak/|aldizkaria=www.eitb.eus|sartze-data=2020-12-16}}</ref>
1987an [[Eusko Legebiltzarra|Eusko Legebiltzar]]reko parlamentari izan zen Herri Batasuna alderdia ordezkatuz aukeratuta. Kargua utzi ondoren, Margarita Bilbao Soler-ek ordezkatu zuen 1990ean.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Parlamento Vasco - Parlamentarios y Órganos - Parlamentarios - Por candidatura|url=http://www.legebiltzarra.eus/comparla/c_comparla_can_L03_04.html|aldizkaria=www.legebiltzarra.eus|sartze-data=2020-04-17}}{{Apurtutako esteka|date=maiatza 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* [https://bizkaia.hitza.eus/2022/04/15/kontu-askorengatik-naiz-egun-naizena-eta-korrika-da-horietako-bat/ Elkarrizketa: Kontu askorengatik naiz egun naizena, eta korrika da horietako bat][[Berria|Berria,]] 2022.04.15
{{bizialdia|1959ko||Brouard, Edurne}}
[[Kategoria:Bilbotarrak]]
[[Kategoria:Euskararen sustatzaileak]]
[[Kategoria:Bizkaiko politikariak]]
[[Kategoria:Eusko Legebiltzarreko legebiltzarkideak III. legegintzaldian]]
[[Kategoria:Emakume politikariak]]
[[Kategoria:Ezker abertzalea]]
[[Kategoria:Herri Batasuneko politikariak]]
[[Kategoria:AEK]]
ija9kngc6bphmi0j4eq0jttcjf0q7h8
Iñaki Barrenetxea Giraldez
0
950032
9975702
9815754
2024-11-20T20:54:24Z
Asier Barre
100337
9975702
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Iñaki Barrenetxea Giraldez''' ([[Bilbo]], [[1973]]ko [[azaroaren 28]]a) bizkaitar [[Txirrindularitza|txirrindulari]] ohia da. [[Euskal Herriko txirrindularitzaren urrezko aroa]]n<nowiki/> txirrindularia izan zen. Gaztetatik nabarmendu zen. Maila ona zuen eta sari asko lortu arren, garaipen gutxi izan zituen abiadura motela zuela eta. Hala ere, taldekide ona izan zen, eta ihesaldietan egon ohi zen askotan. Txirrindulari profesional izan eta gero, txirrindularitza epaile bilakatu zen, estatu mailan. Maila profesionala utzi ostean, txirrindularitzarekin harremana mantendu zuen. [[Bizkaiko Bira]] antolatu zuen eta Txirriga Eskolan elkartea ere eratu zuen. Bere anaia txikia, [[Asier Barrenetxea]], txirrindularia da, baita ere.
[[Iñaki Barrenetxea Espiga]], Bizkaiko Txirrindularitzaren Federakundearen lehendakaria izan zena, haren aita da.
== Taldeak ==
* [[Tonissteiner-Saxon]] (1997-1998)
* [[Fuenlabrada-Cafes Toscaf]] (1999)
== Gaztaroa ==
Bilbon jaio zen 1973. urtean. Lau anaien arteko hirugarrena da. Umea zelarik bizikleta asko gustatzen zitzaion eta lasterketako lehen bizikleta erosi ziotenean ziztu bizian abiatu zen. [[Bilbo]]-ko Alde Zaharreko txirrindulari taldean ([[S.C. Casco Viejo]]) hasi zen txirrindularitza eskolan. Bera, [[S.C. Casco Viejo]]ko<nowiki/> lehen taldean izan zen. Gaztea zela, postu onak egiten hasi zen eta S.C. Casco Viejoko txapelketa irabazi zuen. Kadete mailan, Diauto taldearekin, lasterketa bat irabazi zuen. Kadete mailako lehen urtean mendiko saria lortu zuen [[Balmaseda]]-n eta bigarren urtean zortzigarren sailkatu zen, bizkaiko txapelketan, gernikan<ref>{{Erreferentzia|izenburua=rlibe.com • Ver Tema - Los años mozos de Seco, patxigolo, Galbez, Raúl, Pedro, Turu|url=http://www.rlibe.com/los-anos-mozos-de-seco-patxigolo-galbez-raul-pedro-turu-t969.html|aldizkaria=www.rlibe.com|sartze-data=2022-03-31}}{{Apurtutako esteka|date=maiatza 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. Gainera, Kantabriako itzulian, 9. postua eskuratu zuen etapa batean eta zortzigarren sailkatu zen azken sailkapenean.
Junior mailan, Diauto Canales taldean, sari asko lortu zituen, ihes eginda, batez ere. Hala eskuratu zuen Bizkaiko Txapelketa [[Gernika-Lumo|Gernika]]n,<nowiki/> [[David Etxebarria]]-ren aurretik. Hirugarrena, [[David Seco]] izan zen. [[Besayako Itzulia|Besaya-ko Itzulia]]n<nowiki/> taldekako sailkapena irabazi zuten hein handi batean bere mailagatik. Itzuli hartan, frantzia, alemania, sobietar batasuna eta portugalgo selekzioak garaitu zuen, besteak beste, Diauto Canales taldeak.
Urte haietan, 200 txirrindularitik gora ateratzen ziren lasterketa batzuetan eta Iñakik postu onak egiten zituen beti. Adibidez, 2. Laukinizen, 3.a Iruñeko Bira-ko etapa batean, Bizkaiko Erlojupeko Txapelketan eta [[Plentzia]]-n, 4.a [[Lezama]]-n eta [[Trapagaran]]-en, 5.a [[Camargo]]-ko bailaran, 7.a [[Gordexola]]-n eta Euskadiko Kopan. Honako lasterketatan mendiko saria irabazi zuen: Bizkaiko Txapelketan (Gernika), [[Trapagaran]]-en, [[Deba]]-n eta Euskadiko Kopan. Beste lasterketa hauetan "Tarteko Helmugak" saria lortu zuen: Galdakaoko Sari Nagusia, [[Sodupe]] eta Gabika Txirrindulari Txapelketa-n.
Egun batean, entrenatzen zebilela istripu larria izan zuen. Buruarekin lurra jo zuen eta begi bateko nerbio optikoa mindu zuen. Begi horretan, murrizketa bat izan zuen, baina egun batzuen ostean entrenamenduekin jarraitu zuen.
== Afizionatu maila ==
Iñaki unibertsitatean hasi zen txirrindularitzan hobetzen zihoan bitartean. [[Euskal Herriko Unibertsitatea|EHU]]-n burutu zituen ikasketak, ekonomiari loturik.
[[Fitxategi:Iñaki_Barrenetxea_(Ripolin_Bondex),_pelotoitik_tiraka.jpg|thumb|Iñaki Barrenetxea (Ripolin Bondex), pelotoitik tiraka.]]
[[Mungia]]-ko [[Gurea-Ascovalsa]] taldean ibili zen lehenengo urteetan. Bertan, Asla anaia bikiekin eta [[Gorka Gerrikagoitia]]rekin<nowiki/> izan zen taldean. Urte haietan, Euskadiko Selekzioarekin sari bat lortu zuen Reus-en, eta [[Bizkaiko Bira]]n<nowiki/> parte hartu zuen munduko txirrindulari honenekin batera. 1993. urtean, sari bat lortu zuen bilboko kriteriumean. Gero, [[Joxean Fernandez]] "Matxin" zuzendariaren agindupean egon zen, Euskal Herriko eta Estatuko talderik honenean; [[Ripolin Bondex|Ripolin-Bondex]] (Banaka, gero). Bertan, [[Óscar Freire]] (3 aldiz Munduko Txapeldun) eta [[David Seco]] (12 aldiz Euskadiko Txapeldun eta 6 aldiz estatuko Txapeldun ziklo-krosean)-rekin egon zen, taldean. Taldean izan zen lehenengo urtean, hirugarren postua lortu zuen [[Villasana de Mena]]-n ihesaldi batean zegoenean zulatu bat izan zuen arren. Hurrengo urtean,[[Txuma Txirrindulari Klasika Internazionala]]-n parte hartu zuen, 1995.ean, eta hirugarren postua eskuratu zuen. 1996. urtean, ondo ibili zen, baita ere, eta Corte Ingleseko Sarian, [[Galdakao]]n,<nowiki/> 7. postua eskuratu zuen. Maila ona erakutzi zuenez hurrengo urtean profesionaletara pasa zen.
== Profesional maila ==
1997. urtean, denboraldia iparralden (Biarritz eta Donibane Loitzune) hasi zuen otsailean eta, egun batzuk geroago, taldeko aurkezpenean izan zen. Martxoan berriz, [[Tonissteiner-Saxon]] taldera pasa zen.
[[Fitxategi:Iñaki_Barrenetxea,_bere_aitarekin_Getxoko_Zirkuituko_bi_irteeratan._1997_eta_1999_(Fuenlabrada).jpg|thumb|Iñaki Barrenetxea, bere aitarekin Getxoko Zirkuituko bi irteeratan. 1997 eta 1999 (Fuenlabrada).]]
Hau, [[Paul Herijgers]] handiaren taldea zen. Bitxikeria xelebre moduan, ikurrina bat jarri zuen bere taldeko bizikletaren aurrealdean (argazkian ikusi daiteke). Belgikan eta inguruko herrialdeko lasterketetan ibili zen talde lana egiten.
[[Fitxategi:Iñaki_Barrenetxea_pelotoian._Ostende,_1997.jpg|thumb|Iñaki Barrenetxea pelotoian. Ostende, 1997.]]
Bere lehenengo urtean, Hanburgoko [[HEW Cyclassics|HEW Cyclassic]] Klasikoan parte hartu zuen, [[Jan Ullrich]], irabazlearekin batera. Maiatzean, [[Hasselt-Spa-Hasselt]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Hasselt - Spa - Hasselt|url=https://firstcycling.com/race.php?r=826&y=1997|aldizkaria=firstcycling.com|sartze-data=2022-01-21}}</ref> lasterketan, bere liderra, Ludo Dierckxsens, lasterketa irabasteko laguntza eskeini ostean, 26. postuan amaitu zuen, taldeko bigarrena. Gero, [[Luxenburgoko Tourra|Luxenburgoko Tourr]]ean parte hartu eta bukatu zuen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=www.cyclingnews.com presents ...|url=http://autobus.cyclingnews.com/results/archives/jun97/lux97a.html|aldizkaria=autobus.cyclingnews.com|sartze-data=2022-01-04}}</ref>. Uztailean, akordio baten bitartez, etxera bueltatu zen eta Lokosphinx taldearekin Getxoko Zirkuituan lehiatu zuen (taldeko bigarrena izan zen egun hartan). Abuztuan, Belgikako [[Valoniako Tourra|Valoniako Tourr]]ean, 22. amaitu zuen zazpigarren etapan<ref>{{Erreferentzia|izenburua=www.cyclingnews.com presents ...|url=http://autobus.cyclingnews.com/results/archives/aug97/wall97.html|aldizkaria=autobus.cyclingnews.com|sartze-data=2022-01-20}}</ref> eta sailkapen nagusian 29. postuan<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Tour de Wallonie|url=https://firstcycling.com/race.php?r=193&y=1997|aldizkaria=firstcycling.com|sartze-data=2022-01-20}}</ref> (taldeko bigarrena) amaitu zuen. Irailean, Rozenstreek-en, 14 gizoneko talde batean ihesi joan zen eta bere taldeko liderrarentzat lan ona egin ostean, 14. sailkatu zen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Omloop van de Rozenstreek, Belgium, National Event (No UCI points)|url=http://autobus.cyclingnews.com/results/archives/sep97/rozen97.html|aldizkaria=autobus.cyclingnews.com|sartze-data=2022-01-04}}</ref>. Urte ona egin zuenez, eta hiru puntu UCI eskuratu zituenez<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ranking {{!}} FirstCycling|url=https://firstcycling.com/ranking.php?k=fc&rank=&y=1997&page=17|aldizkaria=firstcycling.com|sartze-data=2022-04-13}}</ref>, hurrengo urterako kontratua eman zioten<ref>{{Erreferentzia|izenburua=www.cyclingnews.com presents ...|url=http://autobus.cyclingnews.com/results/1998/teams/TON.html|aldizkaria=autobus.cyclingnews.com|sartze-data=2022-03-28}}</ref>. Bigarren urtea ere oso ona izan zen. [[Gante-Wevelgem]] klasika handia bukatu zuen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=www.cyclingnews.com presents ...|url=http://autobus.cyclingnews.com/results/1998/apr98/gentw98.html|aldizkaria=autobus.cyclingnews.com|sartze-data=2024-02-20}}</ref> eta 5 puntu eskuratu zituen. Urte horretan, [[Flandrian Zehar]] lasterketan ehun kilometrotik gora ibili zen ihesi. Honegatik, Belgikan ospe handia hartu zuen. Txirrindularitza kirol garrantzitsuena da Belgikan, eta jendeak, askotan gelditzen zuen [[Ostende]]-ko kaleetan, han bizi izan zen 1998.ean, eta.
Urte haietan, gainera, Frantziako [[Circuit de Lorraine|Circuit des mines]], [[Paris-Camembert]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=www.cyclingnews.com presents ...|url=http://autobus.cyclingnews.com/results/1998/apr98/pcam98.html|aldizkaria=autobus.cyclingnews.com|sartze-data=2022-03-28}}</ref>, [[Denaingo Sari Nagusia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=www.cyclingnews.com presents ...|url=http://autobus.cyclingnews.com/results/1998/apr98/denain98.html#start|aldizkaria=autobus.cyclingnews.com|sartze-data=2023-08-18}}</ref>, Soissons Trophee Cite Clovis Sari Nagusia<ref>{{Erreferentzia|izenburua=www.cyclingnews.com presents ...|url=http://autobus.cyclingnews.com/results/1998/aug98/soissons98.html|aldizkaria=autobus.cyclingnews.com|sartze-data=2022-01-04}}</ref> , [[Villers-Cotterêtseko Sari Nagusia|Villers-Cotterets Sari Nagusia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=www.cyclingnews.com presents ...|url=http://autobus.cyclingnews.com/results/1998/jun98/villers98.html|aldizkaria=autobus.cyclingnews.com|sartze-data=2023-08-18}}</ref>, Les Boucles de la Seine Saint-Denis<ref>{{Erreferentzia|izenburua=www.cyclingnews.com presents ...|url=http://autobus.cyclingnews.com/results/1998/may98/stdenis98.html|aldizkaria=autobus.cyclingnews.com|sartze-data=2023-08-18}}</ref>, [[Isberguesko Sari Nagusia|Isbergues Sari Nagusia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=www.cyclingnews.com presents ...|url=http://autobus.cyclingnews.com/results/1998/sep98/isb98.html|aldizkaria=autobus.cyclingnews.com|sartze-data=2023-08-18}}</ref>, [[Polymultiplee de l`Hautil|Polymultipliee de l`Hautil]] eta [[Limousingo Tourra|Limousingo Tour-]]a<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Tour du Limousin 1997 Stage 4 results|url=https://www.procyclingstats.com/race/tour-du-limousin/1997/gc|aldizkaria=www.procyclingstats.com|sartze-data=2024-06-07}}</ref>, Herbehereetako [[Amstel Gold Race]], [[Volta Limburg Classic|Hel van het Mergellan]] (13garrena<ref>{{Erreferentzia|izenburua=www.cyclingnews.com presents ...|url=http://autobus.cyclingnews.com/results/1998/apr98/mergell98.html|aldizkaria=autobus.cyclingnews.com|sartze-data=2022-01-05}}</ref>), [[OZ Wielerweekend]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=1998 OZ Wielerweekend|url=https://firstcycling.com/race.php?r=759&y=1998|aldizkaria=FirstCycling.com|sartze-data=2022-04-13}}</ref>, Zeeuws-Vlaanderen, Belgikako [[La Panneko Hiru Egunak]] (taldeko lehena bigarren etapan)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=www.cyclingnews.com presents ...|url=http://autobus.cyclingnews.com/results/1998/mar98/panne982.html|aldizkaria=autobus.cyclingnews.com|sartze-data=2022-03-28}}</ref>, De Haan (23garrena), [[Kuurne-Brusela-Kuurne]], [[Omloop van de Westhoek]] (21garrena)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=www.cyclingnews.com presents ...|url=http://autobus.cyclingnews.com/results/1998/jun98/westkust98.html|aldizkaria=autobus.cyclingnews.com|sartze-data=2022-01-04}}</ref>, [[GP Thimister Kermesse|GP Thimister]] (20garrena; taldeko lehena izan zen)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=www.cyclingnews.com presents ...|url=http://autobus.cyclingnews.com/results/1998/jul98/thimister98.html|aldizkaria=autobus.cyclingnews.com|sartze-data=2022-01-04}}</ref>, [[Zomergem-Adinkerke]] (21garrena)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=www.cyclingnews.com presents ...|url=http://autobus.cyclingnews.com/results/1998/sep98/adinkerke98.html|aldizkaria=autobus.cyclingnews.com|sartze-data=2022-01-04}}</ref>, [[Franco-Belgikar Zirkuitua]] (41garrena sailkapen nagusian)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=1998 Tour l'Eurometropole|url=https://firstcycling.com/race.php?r=231&y=1998|aldizkaria=FirstCycling.com|sartze-data=2022-04-13}}</ref>, [[Omloop Het Nieuwsblad|Omloop Het Volk]] <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Startlist for Omloop Het Volk 1998|url=https://www.procyclingstats.com/race/omloop-het-nieuwsblad/1998/startlist|aldizkaria=www.procyclingstats.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>, [[Mendebaldeko Flandriako Hiru Egunak|Omloop Vlamanse Ardenen]], [[Flandrian Zehar|Dwars door Vlanderen]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=1998 Dwars door Vlaanderen|url=https://firstcycling.com/race.php?r=75&y=1998|aldizkaria=FirstCycling.com|sartze-data=2022-04-14}}</ref>, [[Pino Cerami Sari Nagusia]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=www.cyclingnews.com presents ...|url=http://autobus.cyclingnews.com/results/1998/apr98/pino98.html|aldizkaria=autobus.cyclingnews.com|sartze-data=2022-03-28}}</ref> eta [[Flèche Brabançonne|Fleche Brabanconne]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Brabantse Pijl|url=https://firstcycling.com/race.php?r=77&y=1998|aldizkaria=firstcycling.com|sartze-data=2022-01-21}}</ref>(31garrena; taldeko lehena), Espainiako [[Errioxako Itzulia]] eta [[Narancoko Igoera]], Portugalgo [[Mitsubishi Sari Nagusia]] (20garrena) eta [[Getxoko Zirkuitua]] (30garrena)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=www.cyclingnews.com presents ...|url=http://autobus.cyclingnews.com/results/1998/jul98/getxo98.html|aldizkaria=autobus.cyclingnews.com|sartze-data=2022-03-28}}</ref> Bizkaian, korritu zituen, besteak beste. Bitxikeria moduan, 1998. urtean urte hasiera kaskarra izan zuen taldeak, eta [[Errioxako Itzulia|Errioxako Itzuli]]-ra ez joatea erabaki zuen zuzendariak oso menditsua baitzen itzulia eta, Belgika oso laua denez, emaitza txarrak izango zituztela uste zuelako. Taldeko esprinterrak, tarteko helmugak irabazi zituen, eta gainera, azken etapa ere bai (hura izan zen taldeko lehen garaipena urte hartan). Urte hartan, 13 puntu UCI eskuratu zituen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ranking {{!}} FirstCycling|url=https://firstcycling.com/ranking.php?k=fc&rank=&y=1998&page=13|aldizkaria=firstcycling.com|sartze-data=2022-04-13}}</ref> eta taldean geratzeko arazorik ez zegoela esan zioten.
1999. urtean, etxera bueltatzeko gogoekin, taldez aldatzea erabaki zuen Iñakik. Euskaltel-Euskadi taldean ezin izan zen sartu eta [[Fuenlabrada-Cafes Toscaf]] taldera pasa zen. Han, Manuel Sanroma esprinterrarentzat lana egiten zuen taldeak, baina honek, [[Kataluniako Volta]]ko helmuga batean istripua izan zuen eta hil egin zen. Urte horretan, Iñakik Mallorkan egin zuen debuta denboraldian. Lehenengo lau lasterketak lehiatu zituen eta sailkapen nagusian 40. postuan sailkatu zen, lau lasterketa hauen ostean. Gero, forman jartzeko, [[Valentzia Sari Nagusia|Luis Puig Saria]]<nowiki/>n eta [[Andaluziako Itzulia|Andaluziako itzulia]]n ibili zen. [[Valentziako Erkidegoko Itzulia]]-n bakarrik alde egin zuen, laugarren etapan, eta 150 kilometrotik gora egin zituen ihesi mendiko eta tarteko helmugeta puntu asko lortuz<ref>{{Erreferentzia|izenburua=www.cyclingnews.com presents the Vuelta Ciclista Internacional Comunidad Valenciana 1999|url=http://autobus.cyclingnews.com/results/1999/feb99/val994.html|aldizkaria=autobus.cyclingnews.com|sartze-data=2022-01-04}}</ref>. Tarteko helmugetako azken sailkapenean 3garren amaitu zuen eta mendiko azken sailkapenean, 7garren. Gero, Udaberrian, [[Euskal Herriko Itzulia]]n<ref>{{Erreferentzia|izenburua=www.cyclingnews.com presents the 39th Vuelta al Pais Vasco 1999|url=http://autobus.cyclingnews.com/results/1999/apr99/vasco99.html|aldizkaria=autobus.cyclingnews.com|sartze-data=2022-01-04}}</ref>, [[Asturiasko Itzulia]]n<ref>{{Erreferentzia|izenburua=www.cyclingnews.com presents the 43rd Vuelta a Asturias 1999|url=http://autobus.cyclingnews.com/results/1999/may99/asturias99.html|aldizkaria=autobus.cyclingnews.com|sartze-data=2022-01-04}}</ref> eta [[Euskal Bizikleta|Euskal Bizikletan]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=www.cyclingnews.com presents the Bicicleta Vasca 1999|url=http://autobus.cyclingnews.com/results/1999/may99/vasca99.html|aldizkaria=autobus.cyclingnews.com|sartze-data=2022-01-04}}</ref> lehiatu zen, baita ere. Udan, berriz, [[Espainiako errepideko txirrindularitza txapelketa]], [[Kordoba]]n, eta [[Ordiziako Klasika|Ordiziako Sari Nagusia]] lehiatu zituen, [[Sabiñanigoko Klasikoa|Sabiñanigoko klasiko]]a bukatu zuen eta, egun batzuk geroago, [[Getxoko Zirkuitua]]n (35garrena<ref>{{Erreferentzia|izenburua=www.cyclingnews.com presents the 54th Circuito de Getxo 1999|url=http://autobus.cyclingnews.com/results/1999/jul99/getxo99.html|aldizkaria=autobus.cyclingnews.com|sartze-data=2022-01-04}}</ref>) parte hartu zuen, bigarrenez. [[Burgosko Itzulia]]n eta [[Urkiola Igoera|Urkiolako Igoera]]-n ere parte hartu zuen.
== Txirrindularitza profesionala eta gero ==
Iñakik unibertsitatean ekonomia ikasketak burutu zituen, eta 2000. urtean hasi zen lanean. 2001.ean, txirrindularitzako epaile bihurtu zen estatu mailan, eta itzuli askotan izan da, Euskal Herriko Itzulia barne. 2005. urtean, [[Bizkaiko Bira]] antolatu zuen eta baita hurrengo bi urteetan ere. Horrez gain, Bilboko Herri Krosaren antolakuntzan ere egon da. Geroago, 2009. urtean, Txirringaeskolan<ref>{{Erreferentzia|izena=Txirringaeskolan|abizena=|urtea=2020|izenburua=TxirringaEskolan|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|url=https://txirringaeskolan.com/eus/|sartze-data=2020-05-27}}</ref> elkartea sortu zuen. Proiektu honetan, bere anaia txikia Asier lagundu zion. Bizkaiko eskoletan umeak bizikletara hurbiltzen dituen jarduerak egiten ditu elkarte honek eta bizi kalitatea hobetzeko tresna ezin hobea bilakatu da. Gainera, Enjoy STEAM Tecnology empresa sortu du. 2021. urtean, [[S.C. Casco Viejo]]-ko lehendakaria izendatua izan zen.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* {{Erreferentzia|izenburua=Iñaki Barrenechea|url=https://www.procyclingstats.com/rider/inaki-barrenechea-giraldez/|aldizkaria=www.procyclingstats.com|sartze-data=2021-02-21}}
* {{Erreferentzia|izenburua=Iñaki Barrenechea|url=https://www.procyclingstats.com/rider/inaki-barrenechea-giraldez/|aldizkaria=www.procyclingstats.com|sartze-data=2021-02-21}}
{{bizialdia|1973ko||Barrenetxea, Inzzaki}}
[[Kategoria:Bilbotarrak]]
[[Kategoria:Bizkaiko txirrindulariak]]
[[Kategoria:Txirrindulari ohiak]]
rkodiw7vprh2lqu9ma0e7b7l7k4yqtt
Kategoria:Afro-amerikar abolizionistak
14
958605
9975533
9698607
2024-11-20T18:53:14Z
Eliatxo
96586
9975533
wikitext
text/x-wiki
{{CatAutoTOC}}
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako abolizionistak]]
[[Kategoria:Afro-amerikar aktibistak]]
au3l96rwi08qq5c19fjsy5laqjmkj2c
Ida B. Wells
0
958662
9975529
8893954
2024-11-20T18:50:37Z
Eliatxo
96586
/* Erreferentziak */
9975529
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia infotaula automatikoa
}}
'''Ida Bell Wells-Barnett''' (1862- 1931), '''Ida B. Wells''' izen laburragoarekin ezaguna, estatubatuar kazetaria izan zen, [[Afro-amerikarren eskubide zibilen aldeko mugimendua (1955-1968)|eskubide zibilen mugimenduko]] lider aitzindaria. Afro-amerikarren eskubideen aldeko [[NAACP]] erakundearen sortzaileetako bat izan zen. <ref name=":9">[[Paula Giddings|Giddings, Paula J.]] [http://go.galegroup.com/ps/i.do?p=GVRL&sw=w&u=ucsantabarbara&v=2.1&id=GALE%7CCX4190600461&it=r&asid=0c2776938f3de1e3600e432f4b772ed0 "Wells-Barnett, Ida B. 1862–1931"], in Patrick L. Mason (ed.), ''Encyclopedia of Race and Racism'', 2nd edn, vol. 4, Macmillan Reference, 2013, pp. 265–67. ''Gale Virtual Reference Library''. Retrieved March 8, 2017.</ref> Bere garaian [[Ameriketako Estatu Batuak|Amerikako Estatu Batuetako]] emakume beltz ospetsuena bihurtu zen, [[Afro-amerikar|afroamerikarren]] berdintasunaren alde borrokatu zen, batez ere emakumeen alde. <ref name="NYTOBIT">{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/interactive/2018/obituaries/overlooked-ida-b-wells.html|issn=0362-4331|author=Dickerson|accessdate=April 22, 2018|first=Caitlin|title=Ida B. Wells, Who Took on Racism in the Deep South With Powerful Reporting on Lynchings|work=The New York Times}}</ref>
== Biografia ==
[[Holly Springs (Mississippi)|Holly Springs-en]], [[Mississippi]]n, esklabutzan jaio zen. 16 urte zituela, gurasoak eta bere neba bat epidemia batean galdu zituen.
Bere jaioterrian beltzentzat ezarritako ikastetxe batean, [[Rust University]] delakoan ikasi zuen, eta gero [[Fisk University|Fisk Unibertsitatea]]<nowiki/>n<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Ida B. Wells-The Memphis Free Speech|url=https://www.pbs.org/blackpress/news_bios/wells.html|aldizkaria=www.pbs.org|sartze-data=2020-05-24}}</ref>. Ondoren [[Memphis|Memphis-en (Tennessee)]] jarri zen bizitzen, eta irakasle gisa aritu zen.
1883an, [[Rosa Parks]] ezagunak 1950eko hamarkadan egin zuenaren ekintza aitzindaria egin zuen: Tennesseeko lehen klaseko [[Bagoi|tren bagoi]] batean eseri zen, zurientzako bakarrik baimendua zegoen tokian. Egotzi eta trenetik bota egin zuten, baina epaitegietan, lehen itzuli batean, 500 euroko indemnizazioa ordaindu behar izan zen trenaren konpainiak. Hala ere, Tennesseeko gorte gorenak atzera bota zuen erabaki hori, eta trenaren jabeari eman zion arrazoia. Injustizia agerikoa deskribatu zuen artikuluetan Wellsek, eta horrek zuzendu zuen bere gogoa lege diskriminatzailee salaketa etengabera<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Reconstruction: Ida B. Wells - Pioneer of Civil Rights|hizkuntza=en|url=https://www.pbslearningmedia.org/resource/reconstruction-ida-wells/reconstruction-ida-b-wells-pioneer-of-civil-rights/|aldizkaria=PBS LearningMedia|sartze-data=2020-05-24}}</ref>.
Laster, [[kazetaritza]]ra zuzendu zen eta 1892an ''Memphis Free Speech and Headlight'' egunkarirako idazten hasi zen. Agerkariaren jabetzan ere sartu zen. Salaketa zorrotzak idatzi zituen arraza-segregazioren aurka, eta bereziki [[lintxamendu]]ak salatu zituen. Memphis hirian 1892an bertan izandako arraza-istiluak, zurien jazarpena eta hiru lintxamendu deskribatu zituen, eragin eta zabalkundea izango zuten artikuluetan, kazetaritza fina eginez, lekukotzak jasoz<ref name=":0" />.
Bereziki, lintxamenduen mito zurietako bat salatu zuen: beltzek emakumezko zurien kontrako jazarpen eta erasoena gezurra baizik ez zela, eta sarri, helburua beltzen komunitateko pertsonarik esanguratsuenak zirela lintxamenduen biktima.
Mehatxuen ondorioz, Wells-ek Memphis utzi zuen [[Chicago|Chicago aldera]]. Ezkondu egin zen eta familia izan zuen, baina kazetaritza egiten jarraitu zuen, eta baita hitzaldien zirkuitoak egiten.
[[Emakumeen eskubideak|Emakumeen eskubideetan]] eta [[Emakumeen sufragismoa|emakumeen sufragio]] mugimenduan aktibo bilakatu zen.
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
{{bizialdia|1862ko|1971ko|Wells, Ida B.}}
[[Kategoria:Chicagotarrak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako feministak]]
[[Kategoria:Afro-amerikar idazleak]]
[[Kategoria:Afro-amerikarren eskubide zibilen aldeko mugimenduaren ekintzaileak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Esklaboak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako eskubide zibilen aldeko ekintzaileak]]
m64s6s9s61kl7pihs8tfhjybo2hl2oh
Kategoria:Amerikako Estatu Batuetako sufragistak
14
958665
9975531
9700964
2024-11-20T18:51:57Z
Eliatxo
96586
«[[Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]» orrira birbideratua
9975531
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU[[Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
qa2rl7f8t8x4q6sv3m9rcrdaj88ix92
9975532
9975531
2024-11-20T18:52:08Z
Eliatxo
96586
Birbideraketaren helburua «[[Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]» orritik «[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]» orrira aldatu da
9975532
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
entj7nt1yn2jslfk1l21kpo01lefnpf
Maria Weston Chapman
0
970073
9975558
9001805
2024-11-20T18:57:47Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975558
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
[[Fitxategi:MariaWestonChapman1910.png|eskuinera|thumb|260px|Maria Weston Chapman, 1910]]
'''Maria Weston Chapman''' ([[Weymouth (Massachusetts)|Weymouth]], [[Massachusetts]], [[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]], [[1806]]ko [[uztailaren 25]]a -ibidem, [[1885]]eko [[uztailaren 12]]a )<ref>{{Erreferentzia|izena=Gerald|abizena=Sorin|izenburua=Chapman, Maria Weston (1806-1885), abolitionist and reformer|argitaletxea=Oxford University Press|data=2000-02|url=http://dx.doi.org/10.1093/anb/9780198606697.article.1500122|sartze-data=2020-07-12|encyclopedia=American National Biography Online}}</ref> estatubatuar [[Abolizionismo|abolizionista]] izan zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Maria Weston Chapman {{!}} American abolitionist|hizkuntza=en|url=https://www.britannica.com/biography/Maria-Weston-Chapman|aldizkaria=Encyclopedia Britannica|sartze-data=2020-07-12}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Publicado por Hortensia|abizena=Hernández|izenburua=Maria Weston Chapman antiesclavista|url=http://www.heroinas.net/2020/07/maria-weston-chapman-antiesclavista.html|sartze-data=2020-07-12}}</ref>
1839an eta 1839tik 1842ra, esklabotzaren aurkako Estatu Batuetako Elkartearen batzorde exekutiborako aukeratua, esklabotzaren aurkako ''The Non-Resistant'' egunkariaren editorea izan zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=A letter by abolitionist Maria Weston Chapman on stationery with a printed image of an enslaved mother separated from her children, 1839.|url=https://dp.la/primary-source-sets/incidents-in-the-life-of-a-slave-girl-by-harriet-jacobs/sources/1139|aldizkaria=Digital Public Library of America|sartze-data=2020-07-12}}</ref>
== Biografia ==
Maria Weston 1806an jaio zen Weymouthen (Massachusetts), eta Warren Weston eta Anne Batesen zortzi seme-alabetatik zaharrena izan zen. Familia aberatsa ez bazen ere, harreman onak zituzten, eta osabaren babesarekin, Maria [[Ingalaterra]]n hezi ahal izan zen. 1828an itzuli zenean, [[Boston]]en kokatu zen, neskentzako bigarren hezkuntzako, joera progresistako eskola sortu berriko zuzendari gisa lan egiteko.
Bi urte geroago, hezkuntza utzi eta Henry Grafton Chapman merkatari eta abolizionista aberatsarekin ezkondu zen. Ezkondu eta 12 urtera, 1842an Henry tuberkulosiak jota hil zenean, lau seme-alaba zituzten eta horietako bat haurtzaroan hil zen. Senar-emazteak zoriontsuak izan ziren, presio ideologiko eta finantzariorik gabe.
=== Abolizionismoa ===
Maria eta Henry abolizionista garrisoniarrak ziren, hau da, esklabotzaren berehalako eta baldintzarik gabeko helburuan sinesten zuten, «jazarpen moralak» edo erresistentziarik ezak bultzatuta. Ez zuten onartzen inolako koakzio politiko edo instituzionalik —elizak, alderdi politikoak edo gobernu federala barne— esklabotzarekin amaitzeko eragile gisa. Gerald Sorinen hitzetan, «erresistentziarik ezaren printzipioetan eta 'come-outer' dogmatikoa zen. 1830 inguruan 'Come-outer' deitzen zitzaion talde bat uzten zuenari edo erreforma politikoren bat egin nahi zuenari. Haren ustez, "egia edukiz gero, ez zen errukirik eskatzen, ezta behar ere".
=== Esklaboen aurkako lana ===
Nahiz eta Mariak esklabutzaren aurkako kausa bere familia politikoaren bidez besarkatu zuen, azkar eta baldintzarik gabe bereganatu zuen, esklabotzaren, gizarte-barregarritasunaren eta eraso pertsonalen aldekoen jazarpena jasoz. Bere ahizpak ere, batez ere Caroline eta Anne, abolizionistak ziren, nahiz eta normalean Maria izan zen familiako esanguratsuena eta aktiboena.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Leigh|abizena=Fought|izenburua=Weston Sisters|argitaletxea=Oxford University Press|data=2006-04-06|url=http://dx.doi.org/10.1093/acref/9780195301731.013.45106|sartze-data=2022-07-25|encyclopedia=African American Studies Center}}</ref> Lee V. Chambersen arabera, ahizpek elkarri laguntzen zioten erantzukizunetan, beren lan publikoa egin ahal izateko.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Weston Sisters {{!}} Lee V. Chambers|hizkuntza=en-US|url=https://uncpress.org/book/9781469618173/the-weston-sisters/|aldizkaria=University of North Carolina Press|sartze-data=2022-07-25}}</ref> Chapmanak Boston Clique taldearen irudi gailen bihurtu ziren, William Lloyd Garrisonen jarraitzaile aberatsek osatutako gizarte-zirkulua.
1835ean, Mariak Bostongo Bazar Antiesklabistaren zuzendaritza hartu zuen. Aurreko urtean [[Lydia Maria Child]] eta Louisa Loring-ek fundatu zuten dirua biltzeko. 1858. urtera arte zuzendu zuen ekitaldi hori. Azokaren ordez, gau esklusibo bat egitea erabaki zuen, zeinetarako gonbidapena besterik ez zuen egiten. Benjamin Quarles-ek azaldu zuenez, urte haietan, Mariak eta beste abolizionista batzuek «errekerimendu-teknika fin guztiak» erabiltzen ikasi zuten, William Lloyd Garrisonen jarraitzaile aberatsek osatutako gizarte-zirkulua, abolizionismoaren kausarako dirua biltzeko helburuarekin.<ref name=":1">{{Erreferentzia|izena=Benjamin|abizena=Quarles|izenburua=Sources of Abolitionist Income|orrialdeak=63|data=1945-06|url=http://dx.doi.org/10.2307/1892887|aldizkaria=The Mississippi Valley Historical Review|alea=1|zenbakia=32|issn=0161-391X|doi=10.2307/1892887|sartze-data=2022-07-25}}</ref>
1835 eta 1865 bitartean, Maria Massachusettseko Esklabutzaren Aurkako Elkarteko (MASS), [[Ingalaterra Berria|Ingalaterra Berriko]] Esklaboen Aurkako Elkarteko (NEASSS) eta Ameriketako Esklaboen Aurkako Elkarteko (AAS) batzorde betearazle eta komertzialetako kide izan zen, eta haiekin hainbat dirubilketa kanpaina egin zituen 1830eko hamarkadan. [[Boston|Bostongo]] Emakumeen Elkarte Antiesklabistaren (BFASS) urteko txostenak idatzi zituen eta gizartea sentsibilizatzeko panfletoak argitaratu zituen.
Ia 20 urtez, 1839 eta 1858 bitartean, Maria ''The Liberty Bell'' liburuaren editorea izan zen, Boston Bazarren dirua biltzeko saltzen zen esklaboen aurkako opari-liburua. Liburua hainbat figura garrantzitsuren ekarpenez osatuta zegoen: Longfellow, Emerson, [[Elizabeth Barrett Browning]], [[Harriet Martineau]] eta Bayard Taylor, besteak beste, ''The Liberty Bell''-en ale batekin baino ez zitzaien ordaintzen.<ref name=":1" /> Halaber, ''The Liberator''-en editore ere izan zen, Garrantison ez zegoenean eta eta AASen argitalpen ofiziala den National Anti-Slavery Standard-eko argitalpen-batzordeko kide izan zen. The Non-Resistance Society erakunde bakezalearen parte izan zen, ''The Non-Resistant'' argitaratzen zuena.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Abolitionist sisterhood : women's political culture in Antebellum America|data=1994|url=https://www.worldcat.org/oclc/1037272880|isbn=978-1-5017-1142-8|pmc=1037272880|sartze-data=2022-07-25}}</ref>
María Chapman bera izan zen idazle emankorra, eta ''Right and Wrong in Massachusetts'' («Ongia eta gaizkia Massachusetts-en») argitaratu zuen 1839an, eta ''How Can I Help to Abolish Slavery?'' (Nola lagun dezaket esklabotza abolitzen?») 1855ean. Lan horiez gain, argitalpen abolizionistetan egindako olerkiak eta saiakerak argitaratu zituen.<ref name=":0" /> 1840an, garrinsondarren eta esklabutzaren aurkako mugimenduaren arteko desberdintasunek kontrako bi fakziotan banatu zituen AAS eta BFASS. Maria, aurkariek «''Chapman kapitaina''» eta «''jainkosa handia''» deitzen zutena, eta lagunek «''lady Macbeth''», aurkariei 'lekua' kendu egin eta BFASS birfundatuaren kontrola hartu zuen. Handik aurrera, Bostongo bazarra antolatu zuen, dirua biltzeko ekitaldi nagusi gisa.
=== Bidaiak ===
Hiru hamarkadatan zehar, esklaboen aurkako mugimenduaren kide gisa, Maria Chapmanek denboraldi luzeak egin zituen Estatu Batuetatik kanpo, lehenik [[Haiti|Haitin]] (1841-1842) eta gero [[Paris|Parisen]] (1848-1855). Luzaroan kanpoan egon arren, Bostongo mugimenduaren eta, bereziki, urteko bazarraren muina izaten jarraitu zuen. Kanpoan zela, laguntza eta kontribuzioak eskatzen jarraitu zuen Bostongo azoketarako [[Europa|Europako]] eliteetako kideei, hala nola [[Anna Isabella Noel Byron|Anna Isabella Noel Byron (Lady Byron)]], [[Harriet Martineau]], [[Alexis de Tocqueville|Alexis de Tocquevill]]<nowiki/>e, [[Victor Hugo]] eta [[Alphonse de Lamartine]].
1855ean, AEBra itzuli zenean, Bloody Kansas izeneko gertaerek eta Alderdi Errepublikanoaren goraldiak esklabotzaren auzia jarri zuten eztabaida nazional baten muinean. Garai hartan, Chapman nabarmen urruntzen hasi zen Garrinsonen ideologiatik eta Alderdi Errepublikanoari laguntzen, eta geroago, [[Ameriketako Estatu Batuetako Gerra Zibila|Sezesio Gerra]] eta [[Abraham Lincoln|Abraham Lincolnek]] 1862an esklaboen emantzipazio mailakatuz eta konpentsatuz egindako proposamenaren alde egiten hasi zen. Garrinsondar askok ez bezala —eta Garrisonek berak—, Maria Chapmanek ez zuen inolako gatazkarik ikusi hertsatze-ezaren printzipioaren eta Gerra Zibilak esklabotza abolitzeko zuen indarkeriaren artean. Chapman aurreko sinesmenetan bezain argi eta garbi zegoen. Hala ere, estatuan konfiantza nabarmena izan arren, itxuraz esklabo ohiak askatu ondoren ez zen haien arduradun sentitzen. 1863an bizitza publikotik erretiratu zen, eta hurrengo bi hamarkadetan, 1885ean hil zen arte, «bere kausaren arrakasta hautemangarria dastatu zuen, eta, era berean, garaipenean izan zuen eragina».
== Lanak ==
* ''Songs of the Free and Hymns of Christian Freedom'' (1836)
* ''Right and Wrong in Boston'' (1836)
* ''Right and Wrong in Massachusetts'' (1839)
* "Pinda: A True Tale" (1840)
* "How Can I Help Abolish Slavery? or, Counsels to the Newly Converted" (1855)
* ''Memorials of Harriet Martineau'' (1877)
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
==Kanpo estekak==
{{bizialdia|1806ko|1885eko|Weston, Maria}}
[[Kategoria:Massachusettsarrak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako abolizionistak]]
sm4hz5ms7mv545e29pflvox8zme90ui
Omakase
0
970277
9975872
8578215
2024-11-21T03:47:18Z
InternetArchiveBot
119347
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
9975872
wikitext
text/x-wiki
[[Fitxategi:Home made and delicious - Flickr - Ioan Sameli.jpg|300px|thumb|[[Sushi]] platera.]]
{{nihongo|'''Omakase'''|お任せ}} japonierazko hitza da. Esanahia euskaraz "fio izan" edo "chefen eskuetan jartzea" izango litzateke. Nolabait bezeroak sukaldariaren eskuetan uzten du jateko atera behar duena, berak erabakitzeko.<ref>https://www.cocinayvino.com/destacado/omakase-tradicion-japonesa/</ref>
== Ezaugarriak ==
[[Sushi]] jatetxeetan hitza ohikoa da baina baita, orokorrean, edozein jatetxe japoniarretan ere. Zerbitzariari esaldi hau esan behar zaio: {{nihongo|''omakase onegaishimasu''|お任せお願いします}} ''onegaishimasu'' ; hau da, "faborea egin, arren". Horrekin sukaldariburuak, haren ustez, momentu horretako platerik onena prestatuko dizu. Halako kasuetan, bezeroak kalitate handiko jakiak, arrain freskoena, eta aurkezpen onena jasoko du. Orokorrean, harreman horretan chefak prestatzen duena kartaren antzeko platerak baino merkeagoa izaten da.
Jatetxe guztiek ez dute ''omakase'' eskaintzen, eta egokiena ezagutzen diren jatetxeetan (edo ezagunak direnetan) eskatzea da.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{es}}:[https://web.archive.org/web/20200714152936/https://www.hotelmousai.com.mx/blog/cocina-gourmet/explicacion-de-la-palabra-japonesa-omakase Omakase inguruko azalpenak.]
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Japoniako gastronomia]]
[[Kategoria:Sushi]]
[[Kategoria:Japonierazko hitzak eta esaldiak]]
kwb8ljjf35tubo3y351fltj18qzbwbq
Vanessa (izena)
0
971466
9975751
9927177
2024-11-20T21:41:41Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975751
wikitext
text/x-wiki
'''Vanessa''' [[emakume]] [[izen]]a da, bereziki erabilia [[Ameriketako Estatu Batu]]etan, [[Alemania]]n eta [[Brasil]]en. [[Jonathan Swift]] idazle anglo-irlandarrak asmatu zuen [[Esther Vanhomrigh]]entzat, Swiftek 1708an ezagutu zuena eta zaintzen zuena. Izena Vanhomrighen abizenetik "van" hartuz eta [[Esther]]ren izenaren "essa" laburpena gehituz sortu zen<ref>{{Erreferentzia|abizena=DeGategno, Paul, author.|izenburua=Critical Companion to Jonathan Swift|url=http://worldcat.org/oclc/1108966885|isbn=978-1-4381-0851-3|pmc=1108966885|sartze-data=2020-08-03}}</ref>.
1726an, Vanesaren izena, lehen aldiz, ''[[Cadenus and Vanessa]]''n inprimatua agertu zen, Swiftek Vanhomrighekin zuen harremanari buruzko [[poema]] autobiografiko bat. Swiftek olerkia [[1713]]an idatzi zuen, baina Vanhomrigh hil eta hiru urtera argitaratu zen. ''[[Vanessa (generoa)|Vanessa]]'' [[Johan Christian Fabricius]]ek 1807an [[tximeleta]] genero baten izen bezala hartu zuen.
Vanessa Ameriketako Estatu Batuetan 2007an jaiotako nesken 71.izenik ohikoena izan zen. AEBetako neskentzako 200 izen ohikoenen artean egon da 1953tik, eta neskentzako 100 izen ohikoenen artean 1977tik. 1950ean agertu zen lehen aldiz Estatu Batuetako 1.000 nesken izen garrantzitsuenen artean, zerrendan 939. postuan agertu zenean<ref>{{Erreferentzia|abizena=OACT|izenburua=Popular Baby Names|url=https://www.ssa.gov/cgi-bin/babyname.cgi|aldizkaria=www.ssa.gov|sartze-data=2020-08-03}}</ref>.
Alemanian, Vanessa nesken 100 izen ohikoenen artean egon da 1976tik. Izena, ezagunagoa bihurtu zen, eta neskatoentzako zazpigarren izenik ezagunena izan zen [[1990eko hamarkada]]n. Hurrengo urteetan bere ospeak behera egin zuen eta izena 42. postuan sailkatu zen [[2000ko hamarkada]]n<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Vorname Vanessa * Statistik und Herkunft|hizkuntza=de-DE|url=https://www.beliebte-vornamen.de/5636-vanessa.htm|sartze-data=2020-08-03}}</ref>.
== Vanessa izena duten pertsona ezagunak ==
{{Wikidata list
|sparql=SELECT ?item WHERE { ?item wdt:P735 wd:Q951694 . ?item wdt:P31 wd:Q5 }
|section=
|sort=label
|columns=label:Izen-abizenak,P106:Jarduera,P19:Jaiolekua,P569,P570
|links=local
}}
{| class='wikitable sortable'
! Izen-abizenak
! Jarduera
! Jaiolekua
! jaiotza data
! heriotza data
|-
| [[Vanessa Angel]]
| [[Antzezle|aktore]]<br/>[[Modelo (lanbidea)|modelo]]<br/>''[[:d:Q10800557|zinema aktore]]''
| [[Londres]]
| 1966-11-10
|
|-
| [[Vanessa Atkinson]]
| ''[[:d:Q16278103|squash player]]''
| [[Newcastle upon Tyne]]
| 1976-03-10
|
|-
| [[Vanessa Beecroft]]
| ''[[:d:Q1028181|margolari]]''<br/>''[[:d:Q1281618|eskultore]]''<br/>''[[:d:Q21925567|serigrafista]]''<br/>''[[:d:Q33231|argazkilari]]''<br/>''[[:d:Q18216771|bideoartista]]''<br/>''[[:d:Q10774753|performancelari]]''<br/>''[[:d:Q111853588|object artist]]''
| [[Genova]]
| 1969-04-25
|
|-
| [[Vanessa Bell]]
| ''[[:d:Q1028181|margolari]]''<br/>[[diseinatzaile]]<br/>''[[:d:Q33231|argazkilari]]''<br/>[[artista]]
| [[Londres]]
| 1879-05-30
| 1961-04-07
|-
| [[Vanessa Bryant]]
| ''[[:d:Q12362622|filantropo]]''<br/>[[Modelo (lanbidea)|modelo]]<br/>''[[:d:Q978044|executive]]''<br/>[[enpresaburu]]
| [[Huntington Beach (Kalifornia)|Huntington Beach]]<br/>[[Los Angeles]]
| 1982-05-05
|
|-
| [[Vanessa Ciangherotti]]
| [[Antzezle|aktore]]<br/>''[[:d:Q10800557|zinema aktore]]''<br/>[[telebista-aktore]]<br/>''[[:d:Q2259451|antzerki aktore]]''
| [[Mexiko Hiria]]
| 1974-09-08
|
|-
| [[Vanessa Claudio]]
| [[Antzezle|aktore]]<br/>[[Modelo (lanbidea)|modelo]]<br/>[[aurkezle]]
| [[San Juan (Puerto Rico)|San Juan]]
| 1983-09-02
|
|-
| [[Vanessa Ferlito]]
| [[Antzezle|aktore]]<br/>[[telebista-aktore]]<br/>''[[:d:Q10800557|zinema aktore]]''
| [[Brooklyn]]
| 1980-12-28<br/>1977-12-28
|
|-
| [[Vanessa Ferrari]]
| ''[[:d:Q13381572|gimnasta artistikoa]]''<br/>[[militar]]
| [[Orzinuovi]]
| 1990-11-10
|
|-
| [[Vanessa Gilles]]
| ''[[:d:Q937857|futbolari]]''
| [[Châteauguay (Quebec)|Châteauguay]]
| 1996-03-11
|
|-
| [[Vanessa Goikoetxea]]
| ''[[:d:Q2865819|opera abeslari]]''
| [[West Palm Beach (Florida)|West Palm Beach]]
| 1980-11-30
|
|-
| [[Vanessa Hudgens]]
| [[Antzezle|aktore]]<br/>[[Kantari|abeslari]]<br/>[[Modelo (lanbidea)|modelo]]<br/>''[[:d:Q10800557|zinema aktore]]''<br/>[[telebista-aktore]]<br/>''[[:d:Q2259451|antzerki aktore]]''
| [[Salinas (Kalifornia)|Salinas]]
| 1988-12-14
|
|-
| [[Vanessa Kirby]]
| [[Antzezle|aktore]]<br/>''[[:d:Q2259451|antzerki aktore]]''<br/>''[[:d:Q10800557|zinema aktore]]''
| [[Wimbledon (Londres)|Wimbledon]]
| 1988-04-18
|
|-
| [[Vanessa Marquez]]
| [[Antzezle|aktore]]
| [[Los Angeles]]
| 1968-12-21
| 2018-08-30
|-
| [[Vanessa Mendoza Cortés]]
| ''[[:d:Q19509201|LGBT ekintzaile]]''<br/>''[[:d:Q28692502|emakumeen eskubideen aldeko ekintzaile]]''<br/>''[[:d:Q63619823|abortion rights activist]]''<br/>''[[:d:Q212980|psikologo]]''
| [[Andorra]]
| 1980
|
|-
| [[Vanessa Miller]]
| [[idazle]]<br/>[[Antzezle|aktore]]<br/>[[film-zuzendari]]
| [[Santiago (Txile)|Santiago]]
| 1965-11-02
|
|-
| [[Vanessa Montfort]]
| [[eleberrigile]]<br/>[[Dramagile|antzerkigile]]<br/>[[kazetari]]<br/>[[idazle]]
| [[Bartzelona]]
| 1975-06-04
|
|-
| [[Vanessa Nakate]]
| ''[[:d:Q61048378|climate activist]]''
| [[Kampala]]<br/>[[Uganda]]
| 1996-11-15
|
|-
| [[Vanessa Paradis]]
| [[Kantari|abeslari]]<br/>[[Antzezle|aktore]]<br/>[[Modelo (lanbidea)|modelo]]<br/>''[[:d:Q10800557|zinema aktore]]''<br/>''[[:d:Q3357567|argazki-modelo]]''<br/>''[[:d:Q55960555|estudioko musikari]]''
| [[Saint-Maur-des-Fossés]]
| 1972-12-22
|
|-
| [[Vanessa Redgrave]]
| [[gidoilari]]<br/>''[[:d:Q2259451|antzerki aktore]]''<br/>''[[:d:Q10800557|zinema aktore]]''<br/>[[film-zuzendari]]
| [[Blackheath (Londres)|Blackheath]]
| 1937-01-30
|
|-
| [[Vanessa Rodríguez]]
| ''[[:d:Q937857|futbolari]]''
| [[Barakaldo]]
| 1979-11-29
|
|-
| [[Vanessa Springora]]
| ''[[:d:Q2516866|argitaratzaile]]''<br/>[[film-zuzendari]]<br/>[[idazle]]<br/>[[Argitaratzaile|editore]]<br/>[[eleberrigile]]
| [[Paris]]
| 1972-03-16
|
|-
| [[Vanessa Williams]]
| ''[[:d:Q10800557|zinema aktore]]''<br/>[[Kantari|abeslari]]<br/>''[[:d:Q2259451|antzerki aktore]]''<br/>[[telebista-aktore]]<br/>[[Modelo (lanbidea)|modelo]]<br/>''[[:d:Q18581305|edertasun lehiaketan parte-hartzaile]]''<br/>''[[:d:Q822146|kanta-idazle]]''<br/>[[Antzezle|aktore]]<br/>''[[:d:Q13235160|ekoizle]]''<br/>[[ahots-aktore]]<br/>[[kantugile]]<br/>''[[:d:Q3501317|moda-diseinatzaile]]''
| [[Bronx]]
| 1963-03-18<br/>1963
|
|-
| [[Vanessa-Mae]]
| ''[[:d:Q1259917|biolin-jotzaile]]''<br/>''[[:d:Q4144610|eskiatzaile alpino]]''<br/>[[musikagile]]
| [[Singapur]]
| 1978-10-27
|
|}
{{wikidata list end}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Pertsona-izenak]]
4qd7u4i2n3ej631oq5evpjbbba92xin
Lankide:Gotzon/Proba orria
2
973201
9974637
9973035
2024-11-20T12:00:13Z
Gotzon
1028
/* Gaztaroa */
9974637
wikitext
text/x-wiki
'''George Gordon Byron''' [[Royal Society|FRS]] ([[Londres]], [[1788|1788ko]] [[Urtarrilaren 22|urtarrilaren 22a]] – [[Missolonghi]], [[Grezia]], [[1824|1824ko]] [[Apirilaren 19|apirilaren 19a]]), Byrongo seigarren [[Baroi|baroia]], '''Lord Byron''' izenez ezaguna, ingeles politikari eta poeta bat izan zen,<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Byron, George Gordon Noel, sixth Baron Byron (1788–1824), poet|argitaletxea=Oxford University Press|ISBN=978-0199671540|hizkuntza=en|url=https://www.oxforddnb.com/display/10.1093/ref:odnb/9780198614128.001.0001/odnb-9780198614128-e-4279|aldizkaria=Oxford Dictionary of National Biography|argitaratze-lekua=Oxford|OCLC=820779250|doi=10.1093/ref:odnb/4279|sartze-data=2024-11-17}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Lord Byron – author of Don Juan|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2014-07-15|url=https://web.archive.org/web/20140715031742/https://www.bl.uk/people/lord-byron|aldizkaria=The British Library|sartze-data=2024-11-17}}</ref>[[Erromantizismo|erromantizismoko]] idazle moldakor eta garrantzitsuenetako bat.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=George Byron, 6th Baron Byron|argitaletxea=www.britannica.com|hizkuntza=en|url=https://www.britannica.com/summary/Lord-Byron-poet|aldizkaria=Encyclopaedia Britannica|sartze-data=2024-11-17}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Robert|abizena=Morrison|urtea=2016|izenburua=Byron and Scotland|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2016|url=https://web.archive.org/web/20161030173155/http://robertjhmorrison.com/post/byron-and-scotland/|aldizkaria=19th-century British literature|sartze-data=2024-11-17}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Lord Byron (George Gordon)|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2017|url=https://web.archive.org/web/20240830123903/https://www.poetryfoundation.org/poets/lord-byron|aldizkaria=The Poetry Foundation|sartze-data=2024-11-17}}</ref> Beraren lanik ezagunenak dira ''Childe Harold's Pilgrimage'' eta ''[[Don Juan]]'' poema narratiboak, azken hori osatu gabe geratu zen hil zenean. [[Ada Lovelace]] matematikari eta programazio informatikoaren aitzindariaren aita izan zen.
Lord Byronen ospea ez zen eratu soilik bere obraren inguruan, baizik ere, aldi berean, bitxikeriaz eta eskandaluz beteriko bizitza bat eraman zuelako, [[maitale]], [[zor]], banantze, eta [[intzestu]] edo [[sodomia]] [[Salaketa|salaketaz]] betea. Gehien nabarmentzen diren gertakarien artean, Italian eta Grezian iraultzetan izandako parte hartze pertsonala dago. [[Greziako Independentzia Gerra|Greziako Independentzia Gerran]] parte hartu zuen, greziarrekin batera borrokatuz, eta herrialde hartan hil zen, ustez [[Malaria|malariaz]].
[[Caroline Lamb]] eleberrigile eta Byronen maitaleak berari buruz idatzi zuen: «Eroa, gaiztoa, eta arriskutsua hura ezagutzea».<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Lord Byron, 19th-century bad boy|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-05-24|url=https://web.archive.org/web/20240524191131/https://www.britishlibrary.cn/en/articles/lord-byron-19th-century-bad-boy/|aldizkaria=The British Library|sartze-data=2024-11-17}}</ref>
[[Fitxategi:George_Gordon_Byron_Autograph.jpg|thumb|Byronek bere abokatu eta agente John Hansoni eskuz idatzitako gutun bat (Fondazione BEIC).]]
== Haurtzaroa ==
George Byronen aita John Mad Byron kapitaina izan zen, Byrongo bosgarren [[Baroi|baroia]], eta ama Catherine Gordon, baroiaren bigarren emaztea. Bere aitona John Byron izan zen, Foulweather [[Ezizen|goitizenekoa]], mundu osoan zehar nabigatu zuen britainiar [[Almirante (armada)|almirante]] bat. Aitaren aldeko familiaren noblezia [[Henrike VIII.a Ingalaterrakoa|Henrike VIII.a Ingalaterrakoaren]] erregealditik zetorren.
George Byronen aita John Mad Byron kapitaina izan zen, Byrongo bosgarren [[Baroi|baroia]], eta ama Catherine Gordon, baroiaren bigarren emaztea. Bere aitona John Byron izan zen, Foulweather [[Ezizen|goitizenekoa]], mundu osoan zehar nabigatu zuen britainiar [[Almirante (armada)|almirante]] bat. Aitaren aldeko familiaren noblezia [[Henrike VIII.a Ingalaterrakoa|Henrike VIII.a Ingalaterrakoaren]] erregealditik zetorren.{{sfn|Boase|Courtney|1874|p=792.}}
Aita [[1791|1791n]] hil zitzaion, berak hiru urte zituela, [[Valenciennes|Valenciennesen]] ([[Frantzia]]), arrebaren egoitza txiki batean. Han babestua zegoen, emaztearen izaera beldurgarritik eta hartzekodunengandik. Frantzian, aitak [[maitale]] ugari izan zituen, eta familiaren diruetatik geratzen zen guztia alferrik eralgi zuen. Horrela, hiru urte zituela, [[Aberdeen|Aberdeenen]] amarekin batera, Georgek aitarengandik zorrak eta hileta gastuak besterik ez zituen jaso [[Jaraunsletza|oinordetzan]].{{sfn|Brand|2021|p=254.}}
Aitaren [[Jaraunsletza|herentzia]] alderdi materialean atsekabe bat izan bazen, ezin da gauza bera esan alderdi espiritualaz. Byron gazteak bere aitarengandik edertasunaren maitasuna, galaitasunaren gurtza eta bizitza lizun baten joera gordeko zituen. Amagandik, berriz, maitasuna jaso zuen, gozotasuna, baina baita haren izaera ankerra ere.
Eskuineko [[Oin|oinean]] deformazio txiki bat zuela jaio zen George, [[Behatz|behatzak]] barrurantz biratuta zituela. Berak beti uste izan zuen deformazioa amaren burugogorkeriaren ondorioa zela, erditzean laguntza medikoa errefusatu baitzuen. Arazo horregatik, aitak uste izan zuen ez zela inoiz ibiltzera iritsiko, baina Byron txikia, haurtzaro osoan oinetako [[Ortopedia|ortopedikoa]] janztera behartuta, aitaren ustearen aurka altxatu zen, eta ibiltzen baino lehenago korrika egiten ikasi zuen, eta herrenka ibili zen arren, beste asko baino azkarrago ibil zitekeela frogatu nah izan zuen beti. Gaztetan, keinuek [[Desgaitasun|herrena]] disimulatzeko balioko zioten, ibilera xelebre eta dotore baten itxurak eginez.{{sfn|Galt|1830|p=5-14.}}
Itxurakeria horrek eragindako [[iseka]] eta [[arbuio]] asko jasan behar izan zituen, baina denborarekin bere burua defendatzen ikasi zuen, «gorputz atal bat ahultzen denean, beste batek berdintzen du oreka beti». Herrenaz gain, asko sufritu zuen hotzagatik. Hezur hauskorrak izan zituen beti, eta horrek ezinegon handia sortu zion.
Gurasoen arteko harremanak asko markatu zuen Byronen haurtzaroa, gorabeheraz beterikoa izan baitzen. Byronek ez zuen inoiz aita amaren benetako maitaletzat ikusi, baina ama, senarrak egindako bidegabekeria guztiengatik arranguraz bizi izan arren, lur jota geratu zen senarra hil zitzaionean. Byronek ''lady'' Catharine amarekin izandako harremana deskribatu zuen kolpe eta musu abentura gisa. Umetan amak askotan deitzen zion «herren madarikatu» edo «deabru txiki», eta berak, berriz, «atsoa» edo «alarguna» esaten zion. Maitasun-gorroto harreman hura gorabehera, Byronek geroago esango zuen ama izan zela bera ulertu zuen pertsona bakarra.
=== Izena ===
Idazlea «George Gordon Byron» izen-deituraz bataiatu zuten Londresen. «Gordon» [[bataio]] izena da, ez [[Leinu|leinua]], amaren aldeko aitonaren omenez. [[Eskozia|Eskozian]] bere emaztearen herentzia erreklamatzeko, Byronen aitak «Gordon» abizen gehigarria hartu zuen, «John Byron Gordon» bihurtuz. Idazleak abizen hori erabili zuen denbora batez eta [[Aberdeen|Aberdeeneko]] eskolan «George Byron Gordon» izenaz erregistratu zen. 10 urterekin, Byronen ingeles [[Baroi|baronia]] heredatu zuen, «lord Byron» bihurtuz, eta, azkenean, abizen bikoitza murriztu zuen, nahiz eta une hartatik aurrera bigarren abizena nobleziagatik ezkutatzen den, edonola ere.
Byronen amaginarreba hil zenean, «Noel» abizena hartu nahi izan zuen, [[Jaraunsletza|herentziaren]] erdia bereganatzeko, eta, horrela, errege agindu bat lortu zuen «Noel abizena bakarrik eduki eta erabiltzeko» baimena ematen ziona. Oso salbuespenez, errege aginduak «ohorezko titulu guztien aurretik Noel leinu hori aipatzeko» baimena ere eman zionez, handik aitzina berak «Noel Byron» sinatzen zuen. Batzuetan, «Noel Byron jauna» ere deitu zioten, «Noel» bere tituluaren zati bat balitz bezala. Azkenean, Byron andreak Wentworthen baoir titulua hartu zuelarik, «lady Wentworth» bihurtu zen, ezkondu aurretik «Milbanke» izan zen bezala.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=George Gordon Byron's Poems with Analysis|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-03-26|url=https://web.archive.org/web/20240326220740/https://keytopoetry.com/george-gordon-byron-3/|aldizkaria=KeyToPoetry|sartze-data=2024-11-18}}</ref>
== Gaztaroa ==
[[Aberdeen|Aberdeenen]] ([[Eskozia]]), latina eta historia ikasten hasi zen, irakasle [[Presbiterianismo|presbiteriano]] baten laguntzaz, Aberdeen Grammar Schoolen sartu zen arte. Eskola historiko hartan ikasten ari zela, Ingalaterrara joan behar izan zuen, bere osaba aitona William Byron, bosgarren lord Byron, hil baitzen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Jonathan|abizena=Gross|izenburua=Early Years|argitaletxea=Cambridge University Press|orrialdeak=15-22.|hizkuntza=en|data=2019|url=https://www.cambridge.org/core/books/abs/byron-in-context/early-years/62BF2CC5E4A469082CA34E01183893B7|aldizkaria=Byron in Context|argitaratze-lekua=Cambridge|editore-abizena=Tuite|editore-izena=Clara|isbn=978-1107181465|OCLC=1135188114|doi=10.1017/9781316850435.002|sartze-data=2024-11-18|serie=Literature in Context}}</ref>
Handik aurrera, [[Aristokrazia|titulu aristokratikoa]] aitortu zioten. Inoiz ez zuen aristokraziarekiko begikotasun handirik izan, baina esperientziak bide berriak zabalarazi zizkion. Bat-batean hazi zela uste izan zuen, etorkizunean [[Lorden Ganbera|Lorden Ganberan]] bere burua irudikatuz. Byron gaztea, ama eta etxe-andereño bat elkarrekin bizi izan ziren heredatu berri Newsteadeko [[Abadia|abadian]] ([[Nottinghamshire]]). Jabego berriarekin hartutako poza zapuztu zitzaion, ohartu zenean zorrez zamatuta eta oso egoera txarrean zegoela.{{sfn|Grosskurth|1997|p=34.}}
Amak Londreseko Hanson abokatua kontratatu zuen familiako aferak administratzeko, Georgek adin nahikoa izan arte. Byronek atseginez gogoratuko zuen huraxe izan zela inoiz izan zuen egoitzarik onena. Han ezagutu zuen Mary Duff lehengusina, guztiz maitemindu baitzen harekin. Hark, baina, baztertu egin zuen, bera gazteegia zelako, eta errefusaren minak inspiratu zizkion Byroni lehen poemak.<ref>{{erreferentzia|izena=Thomas|abizena=Moore|urtea=1838|izenburua=Life, letters, and journals of Lord Byron: complete in one volume|argitaletxea=J. Murray|hizkuntza=en|url=https://books.google.es/books/about/Life_Letters_and_Journals_of_Lord_Byron.html?hl=es&id=hVfQAAAAMAAJ&redir_esc=y|argitaratze-lekua=London|OCLC=12442467}}</ref>
[[Fitxategi:Newstead_Abbey_from_Morris's_Seats_of_Noblemen_and_Gentlemen_(1880).JPG|ezkerrera|thumb|Newsteadeko abadia.]]
Dirudienez, hildako osaba aitona hura azken urteetan ia eremutar bat bezala bizi izan zen, ordura arte bizi izan zuenaren guztiz bestelako jarrera batez. Izan ere, jendeak «Gaiztoa» deitzen zion, bizimodu lizun bat eraman baitzuen beti. Emaztea hiltzen saiatu zen, laku batera jaurtita, eztabaida baten ondoren, eta dueluan William Charworth izeneko bat hil zuen, ehizari buruzko eztabaida baten ostean. Halako gizaseme batengandik heredatu zituen Georgek familiaren titulua, zor guztiak eta arerioa hiltzeko erabili zuen ezpata bera.
Orduan, Glennie doktorearen eskolara bidali zuten Byron, [[Dulwich|Dulwichera]]. Han, bere ikasketak maiz eten behar izan zituen ama setatiaren burutazio eta ateraldiengatik, berarengana eramaten baitzuen denbora luzez. Garai hartan, Byronek bere lan kutunetako bat irakurri du, ''[[Mila gau eta bat gehiago]]''. 1801ean, amak jasotako hirurehun [[Libera esterlina|liberako]] pentsio erreal bati esker, Byron [[Harrow School|Harrowen]] onartua izan zen, non lehen ikasketak burutu baitzituen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=A Short Biographical Dictionary of English Literature/Byron, George Gordon, 6th Lord Byron|hizkuntza=en|url=https://en.wikisource.org/wiki/A_Short_Biographical_Dictionary_of_English_Literature/Byron,_George_Gordon,_6th_Lord_Byron|aldizkaria=Wikisource|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Poeta eta abenturazalea ==
[[Fitxategi:Lord_Byron_in_Albanian_dress.jpg|thumb|George Gordon Byron, seigarren lord Byron, Thomas Phillipsek 1813an margotutako koadro bat.]]
1802an, Byronek lehen maitasun tragedia bat bizi izan zuen, bere lehengusina Margaret Parker hil zenean, zeinaz ere maiteminduta baitzegoen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Jeffrey D.|abizena=Hoeper|urtea=2002|izenburua=The Sodomizing Biographer: Leslie Marchand's Portrait of Byron|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2003-05-10|url=https://web.archive.org/web/20030510053432/http://engphil.astate.edu/gallery/marchand.html|aldizkaria=Arkansas State University|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
1805ean [[Cambridgeko Unibertsitatea|Cambridgeko Unibertsitatera]] joan zen. Han, ikasle bikaina izateaz gain, nabarmendu zen janzteko xelebrekeriagatik eta bizimodu lizun eta xahutzailea eramateagatik. Hala eta guztiz ere, mutil onaren ezizena irabazi zuen, eta lagun handiak izan zituen; adibidez, Lord Broghton eta John Hobhouse, [[Alderdi Liberal-Kontserbadorea|Alderdi liberaleko]] buruzagia izango zena. Garai hartan, oso gogoko izan zuen poemak idaztea, eta lagunei esker, boxeoan eta esgriman gailendu zen.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Bibliografia ==
* {{Erreferentzia|izena=George Clement|abizena=Boase|izenburua=Bibliotheca cornubiensis. A catalogue of the writings, both manuscript and printed, of Cornishmen, and of works relating to the county of Cornwall, with biographical memoranda and copious literary references|argitaletxea=London: Longmans, Green, Reader and Dyer|hizkuntza=en|abizena2=Courtney|izena2=William Prideaux|data=1874|url=https://archive.org/details/cu31924092493802|OCLC=2670750|sartze-data=2024-11-17}}
* {{Erreferentzia|izena=Emily|abizena=Brand|urtea=2021|izenburua=The fall of the House of Byron scandal and seduction in Georgian England|argitaletxea=John Murray|ISBN=978-1473664326|hizkuntza=en|url=https://search.worldcat.org/title/1331305797|argitaratze-lekua=London|OCLC=1331305797}}
* {{Erreferentzia|izena=John|abizena=Galt|izenburua=The life of Lord Byron|argitaletxea=London: Henry Colburn and Richard Bentley|hizkuntza=en|data=1830|url=https://archive.org/details/lifeoflordbyron1830galt|OCLC=883637592|sartze-data=2024-11-17}}
* {{erreferentzia|izena=Phyllis|abizena=Grosskurth|urtea=1997|izenburua=Byron: the flawed angel|argitaletxea=Houghton Mifflin|ISBN=978-0395693797|hizkuntza=en|url=https://search.worldcat.org/title/36159562|argitaratze-lekua=Boston|OCLC=36159562}}
== Ikus, gainera ==
== Kanpo estekak ==
sxhugo3gsm9qsmb45vc819bpujioo76
9975198
9974637
2024-11-20T14:26:42Z
Gotzon
1028
/* Poeta eta abenturazalea */
9975198
wikitext
text/x-wiki
'''George Gordon Byron''' [[Royal Society|FRS]] ([[Londres]], [[1788|1788ko]] [[Urtarrilaren 22|urtarrilaren 22a]] – [[Missolonghi]], [[Grezia]], [[1824|1824ko]] [[Apirilaren 19|apirilaren 19a]]), Byrongo seigarren [[Baroi|baroia]], '''Lord Byron''' izenez ezaguna, ingeles politikari eta poeta bat izan zen,<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Byron, George Gordon Noel, sixth Baron Byron (1788–1824), poet|argitaletxea=Oxford University Press|ISBN=978-0199671540|hizkuntza=en|url=https://www.oxforddnb.com/display/10.1093/ref:odnb/9780198614128.001.0001/odnb-9780198614128-e-4279|aldizkaria=Oxford Dictionary of National Biography|argitaratze-lekua=Oxford|OCLC=820779250|doi=10.1093/ref:odnb/4279|sartze-data=2024-11-17}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Lord Byron – author of Don Juan|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2014-07-15|url=https://web.archive.org/web/20140715031742/https://www.bl.uk/people/lord-byron|aldizkaria=The British Library|sartze-data=2024-11-17}}</ref>[[Erromantizismo|erromantizismoko]] idazle moldakor eta garrantzitsuenetako bat.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=George Byron, 6th Baron Byron|argitaletxea=www.britannica.com|hizkuntza=en|url=https://www.britannica.com/summary/Lord-Byron-poet|aldizkaria=Encyclopaedia Britannica|sartze-data=2024-11-17}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Robert|abizena=Morrison|urtea=2016|izenburua=Byron and Scotland|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2016|url=https://web.archive.org/web/20161030173155/http://robertjhmorrison.com/post/byron-and-scotland/|aldizkaria=19th-century British literature|sartze-data=2024-11-17}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Lord Byron (George Gordon)|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2017|url=https://web.archive.org/web/20240830123903/https://www.poetryfoundation.org/poets/lord-byron|aldizkaria=The Poetry Foundation|sartze-data=2024-11-17}}</ref> Beraren lanik ezagunenak dira ''Childe Harold's Pilgrimage'' eta ''[[Don Juan]]'' poema narratiboak, azken hori osatu gabe geratu zen hil zenean. [[Ada Lovelace]] matematikari eta programazio informatikoaren aitzindariaren aita izan zen.
Lord Byronen ospea ez zen eratu soilik bere obraren inguruan, baizik ere, aldi berean, bitxikeriaz eta eskandaluz beteriko bizitza bat eraman zuelako, [[maitale]], [[zor]], banantze, eta [[intzestu]] edo [[sodomia]] [[Salaketa|salaketaz]] betea. Gehien nabarmentzen diren gertakarien artean, Italian eta Grezian iraultzetan izandako parte hartze pertsonala dago. [[Greziako Independentzia Gerra|Greziako Independentzia Gerran]] parte hartu zuen, greziarrekin batera borrokatuz, eta herrialde hartan hil zen, ustez [[Malaria|malariaz]].
[[Caroline Lamb]] eleberrigile eta Byronen maitaleak berari buruz idatzi zuen: «Eroa, gaiztoa, eta arriskutsua hura ezagutzea».<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Lord Byron, 19th-century bad boy|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-05-24|url=https://web.archive.org/web/20240524191131/https://www.britishlibrary.cn/en/articles/lord-byron-19th-century-bad-boy/|aldizkaria=The British Library|sartze-data=2024-11-17}}</ref>
[[Fitxategi:George_Gordon_Byron_Autograph.jpg|thumb|Byronek bere abokatu eta agente John Hansoni eskuz idatzitako gutun bat (Fondazione BEIC).]]
== Haurtzaroa ==
George Byronen aita John Mad Byron kapitaina izan zen, Byrongo bosgarren [[Baroi|baroia]], eta ama Catherine Gordon, baroiaren bigarren emaztea. Bere aitona John Byron izan zen, Foulweather [[Ezizen|goitizenekoa]], mundu osoan zehar nabigatu zuen britainiar [[Almirante (armada)|almirante]] bat. Aitaren aldeko familiaren noblezia [[Henrike VIII.a Ingalaterrakoa|Henrike VIII.a Ingalaterrakoaren]] erregealditik zetorren.
George Byronen aita John Mad Byron kapitaina izan zen, Byrongo bosgarren [[Baroi|baroia]], eta ama Catherine Gordon, baroiaren bigarren emaztea. Bere aitona John Byron izan zen, Foulweather [[Ezizen|goitizenekoa]], mundu osoan zehar nabigatu zuen britainiar [[Almirante (armada)|almirante]] bat. Aitaren aldeko familiaren noblezia [[Henrike VIII.a Ingalaterrakoa|Henrike VIII.a Ingalaterrakoaren]] erregealditik zetorren.{{sfn|Boase|Courtney|1874|p=792.}}
Aita [[1791|1791n]] hil zitzaion, berak hiru urte zituela, [[Valenciennes|Valenciennesen]] ([[Frantzia]]), arrebaren egoitza txiki batean. Han babestua zegoen, emaztearen izaera beldurgarritik eta hartzekodunengandik. Frantzian, aitak [[maitale]] ugari izan zituen, eta familiaren diruetatik geratzen zen guztia alferrik eralgi zuen. Horrela, hiru urte zituela, [[Aberdeen|Aberdeenen]] amarekin batera, Georgek aitarengandik zorrak eta hileta gastuak besterik ez zituen jaso [[Jaraunsletza|oinordetzan]].{{sfn|Brand|2021|p=254.}}
Aitaren [[Jaraunsletza|herentzia]] alderdi materialean atsekabe bat izan bazen, ezin da gauza bera esan alderdi espiritualaz. Byron gazteak bere aitarengandik edertasunaren maitasuna, galaitasunaren gurtza eta bizitza lizun baten joera gordeko zituen. Amagandik, berriz, maitasuna jaso zuen, gozotasuna, baina baita haren izaera ankerra ere.
Eskuineko [[Oin|oinean]] deformazio txiki bat zuela jaio zen George, [[Behatz|behatzak]] barrurantz biratuta zituela. Berak beti uste izan zuen deformazioa amaren burugogorkeriaren ondorioa zela, erditzean laguntza medikoa errefusatu baitzuen. Arazo horregatik, aitak uste izan zuen ez zela inoiz ibiltzera iritsiko, baina Byron txikia, haurtzaro osoan oinetako [[Ortopedia|ortopedikoa]] janztera behartuta, aitaren ustearen aurka altxatu zen, eta ibiltzen baino lehenago korrika egiten ikasi zuen, eta herrenka ibili zen arren, beste asko baino azkarrago ibil zitekeela frogatu nah izan zuen beti. Gaztetan, keinuek [[Desgaitasun|herrena]] disimulatzeko balioko zioten, ibilera xelebre eta dotore baten itxurak eginez.{{sfn|Galt|1830|p=5-14.}}
Itxurakeria horrek eragindako [[iseka]] eta [[arbuio]] asko jasan behar izan zituen, baina denborarekin bere burua defendatzen ikasi zuen, «gorputz atal bat ahultzen denean, beste batek berdintzen du oreka beti». Herrenaz gain, asko sufritu zuen hotzagatik. Hezur hauskorrak izan zituen beti, eta horrek ezinegon handia sortu zion.
Gurasoen arteko harremanak asko markatu zuen Byronen haurtzaroa, gorabeheraz beterikoa izan baitzen. Byronek ez zuen inoiz aita amaren benetako maitaletzat ikusi, baina ama, senarrak egindako bidegabekeria guztiengatik arranguraz bizi izan arren, lur jota geratu zen senarra hil zitzaionean. Byronek ''lady'' Catharine amarekin izandako harremana deskribatu zuen kolpe eta musu abentura gisa. Umetan amak askotan deitzen zion «herren madarikatu» edo «deabru txiki», eta berak, berriz, «atsoa» edo «alarguna» esaten zion. Maitasun-gorroto harreman hura gorabehera, Byronek geroago esango zuen ama izan zela bera ulertu zuen pertsona bakarra.
=== Izena ===
Idazlea «George Gordon Byron» izen-deituraz bataiatu zuten Londresen. «Gordon» [[bataio]] izena da, ez [[Leinu|leinua]], amaren aldeko aitonaren omenez. [[Eskozia|Eskozian]] bere emaztearen herentzia erreklamatzeko, Byronen aitak «Gordon» abizen gehigarria hartu zuen, «John Byron Gordon» bihurtuz. Idazleak abizen hori erabili zuen denbora batez eta [[Aberdeen|Aberdeeneko]] eskolan «George Byron Gordon» izenaz erregistratu zen. 10 urterekin, Byronen ingeles [[Baroi|baronia]] heredatu zuen, «lord Byron» bihurtuz, eta, azkenean, abizen bikoitza murriztu zuen, nahiz eta une hartatik aurrera bigarren abizena nobleziagatik ezkutatzen den, edonola ere.
Byronen amaginarreba hil zenean, «Noel» abizena hartu nahi izan zuen, [[Jaraunsletza|herentziaren]] erdia bereganatzeko, eta, horrela, errege agindu bat lortu zuen «Noel abizena bakarrik eduki eta erabiltzeko» baimena ematen ziona. Oso salbuespenez, errege aginduak «ohorezko titulu guztien aurretik Noel leinu hori aipatzeko» baimena ere eman zionez, handik aitzina berak «Noel Byron» sinatzen zuen. Batzuetan, «Noel Byron jauna» ere deitu zioten, «Noel» bere tituluaren zati bat balitz bezala. Azkenean, Byron andreak Wentworthen baoir titulua hartu zuelarik, «lady Wentworth» bihurtu zen, ezkondu aurretik «Milbanke» izan zen bezala.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=George Gordon Byron's Poems with Analysis|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2024-03-26|url=https://web.archive.org/web/20240326220740/https://keytopoetry.com/george-gordon-byron-3/|aldizkaria=KeyToPoetry|sartze-data=2024-11-18}}</ref>
== Gaztaroa ==
[[Aberdeen|Aberdeenen]] ([[Eskozia]]), latina eta historia ikasten hasi zen, irakasle [[Presbiterianismo|presbiteriano]] baten laguntzaz, Aberdeen Grammar Schoolen sartu zen arte. Eskola historiko hartan ikasten ari zela, Ingalaterrara joan behar izan zuen, bere osaba aitona William Byron, bosgarren lord Byron, hil baitzen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Jonathan|abizena=Gross|izenburua=Early Years|argitaletxea=Cambridge University Press|orrialdeak=15-22.|hizkuntza=en|data=2019|url=https://www.cambridge.org/core/books/abs/byron-in-context/early-years/62BF2CC5E4A469082CA34E01183893B7|aldizkaria=Byron in Context|argitaratze-lekua=Cambridge|editore-abizena=Tuite|editore-izena=Clara|isbn=978-1107181465|OCLC=1135188114|doi=10.1017/9781316850435.002|sartze-data=2024-11-18|serie=Literature in Context}}</ref>
Handik aurrera, [[Aristokrazia|titulu aristokratikoa]] aitortu zioten. Inoiz ez zuen aristokraziarekiko begikotasun handirik izan, baina esperientziak bide berriak zabalarazi zizkion. Bat-batean hazi zela uste izan zuen, etorkizunean [[Lorden Ganbera|Lorden Ganberan]] bere burua irudikatuz. Byron gaztea, ama eta etxe-andereño bat elkarrekin bizi izan ziren heredatu berri Newsteadeko [[Abadia|abadian]] ([[Nottinghamshire]]). Jabego berriarekin hartutako poza zapuztu zitzaion, ohartu zenean zorrez zamatuta eta oso egoera txarrean zegoela.{{sfn|Grosskurth|1997|p=34.}}
Amak Londreseko Hanson abokatua kontratatu zuen familiako aferak administratzeko, Georgek adin nahikoa izan arte. Byronek atseginez gogoratuko zuen huraxe izan zela inoiz izan zuen egoitzarik onena. Han ezagutu zuen Mary Duff lehengusina, guztiz maitemindu baitzen harekin. Hark, baina, baztertu egin zuen, bera gazteegia zelako, eta errefusaren minak inspiratu zizkion Byroni lehen poemak.<ref>{{erreferentzia|izena=Thomas|abizena=Moore|urtea=1838|izenburua=Life, letters, and journals of Lord Byron: complete in one volume|argitaletxea=J. Murray|hizkuntza=en|url=https://books.google.es/books/about/Life_Letters_and_Journals_of_Lord_Byron.html?hl=es&id=hVfQAAAAMAAJ&redir_esc=y|argitaratze-lekua=London|OCLC=12442467}}</ref>
[[Fitxategi:Newstead_Abbey_from_Morris's_Seats_of_Noblemen_and_Gentlemen_(1880).JPG|ezkerrera|thumb|Newsteadeko abadia.]]
Dirudienez, hildako osaba aitona hura azken urteetan ia eremutar bat bezala bizi izan zen, ordura arte bizi izan zuenaren guztiz bestelako jarrera batez. Izan ere, jendeak «Gaiztoa» deitzen zion, bizimodu lizun bat eraman baitzuen beti. Emaztea hiltzen saiatu zen, laku batera jaurtita, eztabaida baten ondoren, eta dueluan William Charworth izeneko bat hil zuen, ehizari buruzko eztabaida baten ostean. Halako gizaseme batengandik heredatu zituen Georgek familiaren titulua, zor guztiak eta arerioa hiltzeko erabili zuen ezpata bera.
Orduan, Glennie doktorearen eskolara bidali zuten Byron, [[Dulwich|Dulwichera]]. Han, bere ikasketak maiz eten behar izan zituen ama setatiaren burutazio eta ateraldiengatik, berarengana eramaten baitzuen denbora luzez. Garai hartan, Byronek bere lan kutunetako bat irakurri du, ''[[Mila gau eta bat gehiago]]''. 1801ean, amak jasotako hirurehun [[Libera esterlina|liberako]] pentsio erreal bati esker, Byron [[Harrow School|Harrowen]] onartua izan zen, non lehen ikasketak burutu baitzituen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=A Short Biographical Dictionary of English Literature/Byron, George Gordon, 6th Lord Byron|hizkuntza=en|url=https://en.wikisource.org/wiki/A_Short_Biographical_Dictionary_of_English_Literature/Byron,_George_Gordon,_6th_Lord_Byron|aldizkaria=Wikisource|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Poeta eta abenturazalea ==
[[Fitxategi:Lord_Byron_in_Albanian_dress.jpg|thumb|George Gordon Byron, seigarren lord Byron, Thomas Phillipsek 1813an margotutako koadro bat.]]
1802an, Byronek lehen maitasun tragedia bat bizi izan zuen, bere lehengusina Margaret Parker hil zenean, zeinaz ere maiteminduta baitzegoen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Jeffrey D.|abizena=Hoeper|urtea=2002|izenburua=The Sodomizing Biographer: Leslie Marchand's Portrait of Byron|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2003-05-10|url=https://web.archive.org/web/20030510053432/http://engphil.astate.edu/gallery/marchand.html|aldizkaria=Arkansas State University|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
1805ean [[Cambridgeko Unibertsitatea|Cambridgeko Unibertsitatera]] joan zen. Han, ikasle bikaina izateaz gain, nabarmendu zen janzteko xelebrekeriagatik eta bizimodu lizun eta xahutzailea eramateagatik. Hala eta guztiz ere, mutil onaren ezizena irabazi zuen, eta lagun handiak izan zituen; adibidez, Lord Broghton eta John Hobhouse, [[Alderdi Liberal-Kontserbadorea|Alderdi liberaleko]] buruzagia izango zena. Garai hartan, oso gogoko izan zuen poemak idaztea, eta lagunei esker, boxeoan eta esgriman gailendu zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Lord Byron - Poems, Quotes & Books|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2022-06-20|url=https://web.archive.org/web/20230821173814/https://www.biography.com/authors-writers/lord-byron|aldizkaria=Biography|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
Unibertsitatea utzi behar izan zuen dirua amaitu zitzaionean, eta [[Londres|Londresko]] [[Piccadilly|Picadilly]] kalera joan zen bizi izatera, prostituta baten maitale izan zelarik. Gero, dirurik gabe, [[Southwell (Nottinghamshire)|Southwellera]] itzuli zen amarekin, eta buru-belarri ekin zion poesiari. Elisabeth Pigot lagunari esker argitaratu zuen bere lehen poesia liburua, ''Fugitive Pieces'' (Konposizio iheskorrak),<ref>{{erreferentzia|izena=George Gordon|abizena=Byron|urtea=1973|izenburua=Fugitive pieces|argitaletxea=Folcroft Library Editions|ISBN=978-0841432437|hizkuntza=en|url=https://www.gutenberg.org/files/15368/15368-h/15368-h.htm|OCLC=698806}}</ref> hark garbira pasatu eta editatu baitzizkion. Hala eta guztiz ere, kaleratu bezain laster, ale guztiak berriro bildu eta erre zituzten, Byronen adiskide baten gomendioz, bereziki «To Mary» poemagatik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=To Mary Poem by George Gordon Byron|hizkuntza=en|url=https://internetpoem.com/george-gordon-byron/to-mary-poem/|aldizkaria=internetpoem.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
1807an ''Edinburgh Review'' aldizkariak ''Hours of Idleness'' (Aisi orduak) poema liburua argitaratu zionean, iritzi kontrajarriak piztu zituen. Kritiken aurrean, beti modu borrokalarian erantzuten zuen, edo lan berri bat idatziz. 1809an, [[Lorden Ganbera|Lorden Ganberako]] eserleku bat eskuratu zuen, ''English Bards and Scotch Reviewers'' (Ingeles bardoak eta eskoziar kritikariak) satira idatzi zuen, eta bi urteko bidaia batera abiatu zen [[Portugal|Portugalen]] eta [[Espainia|Espainian]] zehar, non [[Francisco Javier Castaños|Castaños]] jeneralarekin elkarrizketa bat izan baitzuen [[Iberiar Penintsulako Gerra|Independentzia Gerra]] betean. Handik, [[Albania]], [[Malta uhartea|Malta]] eta [[Grezia]] bisitatu zituen, [[Dardaneloak]] igerian zeharkatu zituen, beste lagun batekin, eta ''The Curse of Minerva'' (Minervaren madarikazioa) satira idatzi zuen bertan. [[Turkia|Turkian]] ere izan zen, eta [[Troia]] aurkitzen saiatu zen. Bidaia hartan zenbait harreman izan zituen, bai emakumeekin, bai gizonekin. [[1811]]. urtean ama eta bi lagun hil zitzaizkion hilabete bakar batean, eta horrek eragin handia izan zuen bere animoan, heriotzarekin obsesionatu baitzen. Garai hartan, Augusta Leigh arrebaordearenean babestu zen, eta harekin harreman bat izan zuen, [[intzestu]] zurrumurruak zabaldu ziren behintzat.<ref>{{Erreferentzia|izena=George Gordon Byron Baron|abizena=Byron|izenburua=Anecdotes of Lord Byron: From Authentic Sources; with Remarks Illustrative of His Connection with the Literary Characters of the Present Day|argitaletxea=Knight and Lacey, Pasternoster Row : Aberdeen, W. Gordon; a.Stevenson; D. Wylie; and L. Smith|hizkuntza=en|data=1825|url=https://books.google.es/books?id=hr-jp_Pph7oC&pg=PA32&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|OCLC=830975321|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
1812an, ''Childe Harold's Pilgrimage'' (Childe Harolden erromesaldia) lanaren lehen bi kantuak argitaratu zituen, Europan zehar egindako bidaiak kontatzen dituzten poemak, eta horrek ospea ekarri zion. Horrez gain, ''The Giaour, The Bride of Abydos'' (1813), ''Parisina'' eta ''The Siege of Corinth'' (1815) poemak argitaratu zituen, non finkatuko baitzuen «heroi byrondar» deituko zenaren irudia. Garai hartan ezagutu zuen [[Thomas Moore]], bere biografoa izango zena, eta, esamesen arabera, harekin ere sexu harremanak izan zituen. Sonatua izan zen, baita ere, Caroline Lamb aristokratarekin izan zuen harremana.<ref>{{Erreferentzia|izena=Ling-Mei|abizena=Wong|izenburua=Professor to speak about his book, 'Lady Caroline Lamb'|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2004-10-14|url=https://web.archive.org/web/20081207054145/http://media.www.thespartandaily.com/media/storage/paper852/news/2004/10/14/UndefinedSection/Professor.To.Speak.About.His.Book.lady.Caroline.Lamb-1499653.shtml|aldizkaria=Spartan Daily|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
Nobleziako beste kideek ez zuten oso maitatua izan bere ''affaire'' etengabeengatik eta [[Arthur Wellesley|Wellingtongo dukeari]] egindako kritikengatik. Areago, [[Lorden Ganbera|Lorden Ganberan]] publikoki iraindu zuten, [[Luddismo|luddismoa]] eta [[Erromatar Eliza Katolikoa|katolikoak]] defendatu zituelako. Berari, ordea, bost axola zitzaion, are eta gehiago, gorrotatua izatea maite zuen, zeren eta, haren iritziz, horrek ere esan nahi baitzuen beldur ziotela. 1815ean, ''Hebrew Melodies'' (Hebrear aireak) lana argitaratu zuelarik, [[Anne Isabella Noel Byron|Anna Isabella Milbanke]] andrearekin ezkondu zen. Byron leiala ez zitzaiola jakin ondoren, Milbankek utzi egin zuen 1816an, poetaren alaba legitimo bakarra, [[Ada Lovelace]], erditu ondoren. Byronek Augusta arrebaordearekin zituen harreman intzestuosoei buruzko zurrumurruek, poema antipatriotikoek, [[sodomia]] akusazioak eta bere zentzutasunaren egoerari buruzko zalantzek ostrazismo soziala eragin zioten. Saminduta, Byronek [[Ingalaterra]] utzi zuen 1816an eta ez zen sekula gehiago itzuli.<ref>{{Erreferentzia|izena=Lawrence|abizena=Goldman|urtea=2013|izenburua=Byron, George Gordon Noel, sixth Baron Byron (1788–1824), poet|argitaletxea=Oxford University Press|ISBN=978-0199671540|hizkuntza=en|url=https://www.oxforddnb.com/display/10.1093/ref:odnb/9780198614128.001.0001/odnb-9780198614128-e-4279|aldizkaria=Oxford Dictionary of National Biography|argitaratze-lekua=Oxford|OCLC=820779250|doi=10.1093/ref:odnb/4279|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Bibliografia ==
* {{Erreferentzia|izena=George Clement|abizena=Boase|izenburua=Bibliotheca cornubiensis. A catalogue of the writings, both manuscript and printed, of Cornishmen, and of works relating to the county of Cornwall, with biographical memoranda and copious literary references|argitaletxea=London: Longmans, Green, Reader and Dyer|hizkuntza=en|abizena2=Courtney|izena2=William Prideaux|data=1874|url=https://archive.org/details/cu31924092493802|OCLC=2670750|sartze-data=2024-11-17}}
* {{Erreferentzia|izena=Emily|abizena=Brand|urtea=2021|izenburua=The fall of the House of Byron scandal and seduction in Georgian England|argitaletxea=John Murray|ISBN=978-1473664326|hizkuntza=en|url=https://search.worldcat.org/title/1331305797|argitaratze-lekua=London|OCLC=1331305797}}
* {{Erreferentzia|izena=John|abizena=Galt|izenburua=The life of Lord Byron|argitaletxea=London: Henry Colburn and Richard Bentley|hizkuntza=en|data=1830|url=https://archive.org/details/lifeoflordbyron1830galt|OCLC=883637592|sartze-data=2024-11-17}}
* {{erreferentzia|izena=Phyllis|abizena=Grosskurth|urtea=1997|izenburua=Byron: the flawed angel|argitaletxea=Houghton Mifflin|ISBN=978-0395693797|hizkuntza=en|url=https://search.worldcat.org/title/36159562|argitaratze-lekua=Boston|OCLC=36159562}}
== Ikus, gainera ==
== Kanpo estekak ==
isyp1riisbbi5yu92ewq7n5x31use85
WeChat
0
973946
9975351
9454830
2024-11-20T16:13:55Z
Ikrrazu
118962
/* growthexperiments-addlink-summary-summary:3|0|0 */
9975351
wikitext
text/x-wiki
{{Software infotaula}}
'''WeChat''' [[Tencent]] enpresak garatutako erabilera anitzeko aplikazio multzoa da, mezularitza, sare sozial eta ordainketa mugikorren bidezko diru ordainketako zerbitzuak eskaintzen ditu, besteak beste. Txinako merkatuan nagusitasun handia erakutsi du azken urteotan, gehien erabiltzen den aplikazio multzoa da. 2011n estreinatu zen lehenengo aldiz, eta zazpi urte geroago, 2018an, telefono mugikorretarako aplikazio autonomo handienetakoa zen, lehenengoa Txina eta munduan [[Google]], [[Facebook]] eta AEBetako erraldoien pare, hileko milioi erabiltzaile aktibo baino gehiagorekin. WeChat [[Txinako Herri Errepublika|Txinako]] "aplikazio nagusia" edo "super aplikazio" gisa deskribatu dute funtzioen aukera zabalagatik eta lortu duen monopolio egoeragatik. Erabat zabalduta egonik, WeChat Txinako Herri Errepublikako erabiltzaileen jarduera asko, masen zaintzarako, erabiltzen da. WeChat-ek beste enpresa erraldoi askok egiten duten bezala Txinan politikan sentikorrak diren gaiak ere zentsuratzen ditu.
== Historia ==
WeChat proiektu gisa hasi zen Tencent Guangzhou Ikerketa eta Proiektuen zentroan 2010eko urrian <ref>{{Cite news|url=http://cn.wsj.com/gb/20121119/tec072332.asp|author=Loretta Chao, Paul Mozur|accessdate=2012-12-02|title=Zhang Xiaolong, Wechat founder|work=[[The Wall Street Journal]]}}</ref> Aplikazioaren jatorrizko bertsioa Allen Zhang garatzaileak sortu zuen eta "Weixin" izendatu zuen Ma Huateng-ek, Tencent-eko zuzendari nagusiak. 2011an jarri zen abian. Txinako Herri Errepublikako Gobernuak modu aktiboan lagundu du Txinan merkataritza elektronikoaren merkatua garatzen (esaterako, hamabigarren urteko planean (2011-2015)).
2012an erabiltzaile kopurua 100 milioira iritsi zenean, Weixin, kanpotarrengan pentsatuz, "WeChat" marka berria jarri zitzaion, nazioarteko merkatuan ere sartzeko asmoz.
2013an WeChat Pay, telefonoaren bidez ordaintzeko zerbitzua abian jarri ondoren, WeChateko erabiltzaileek 400 milioi muga gainditzea lortu zuten eta haien % 90 Txinan zeuden
2016. urtean WeChat-ek 889 milioi erabiltzaile aktibo baino gehiago izan zituen.
Alderatuz, Facebook Messenger eta [[WhatsApp]] (Mendebaldean ezagunagoak diren nazioarteko beste bi nazioarteko zerbitzu lehiakorrak) mila milioi erabiltzaile aktibo inguru izan zituzten 2016an, baina ez zituzten WeChat-en eskuragarri zeuden beste zerbitzu gehienak eskaintzen.
Adibidez, 2017ko bigarren hiruhilekoan, WeChat-en sare sozialen publizitatearen diru-sarrerak 0,9 bilioi [[dolar]] inguru izan ziren, Facebookek 9.3 bilioi dolarreko diru-sarreren aldean, horietako% 98 sare sozialetako publizitatearenak izan ziren. WeChat-ek bere balio erantsiaren zerbitzuen diru-sarrerak guztira publizitate horretatik kanpotik ere etorri da, guztira 5,5 milioi milioi dolar irabazi izan dira.
2019. urteaz geroztik, WeChat-en erabiltzaile aktiboek mila milioi bat erabiltzaileen muga gainditua zuela kalkulatu zuten.
SimilarWeb-en arabera, WeChat Txinan eta [[Bhutan]]en mezularitzarako aplikaziorik erabiliena izan zen 2016an.
== Ezaugarriak ==
=== Mezularitza ===
WeChat-ek eskaintzen ditu testu-mezularitza, mikrofono-atxikipen ahots bidezko mezularitza, mezu-hedapen masiboko (igorle batengandik askorengana) mezularitza, bideo-deiak eta bideokonferentziak, bideo-jokoak, argazkiak argitaratzeko eta partekatzeko aukera eta bideoak partekatzekoa eta kokapena partekatzeko aukera, besteak beste..Era berean, WeChat-ek erabiltzaileei [[Bluetooth]] bidez gertuko jendearekin harremanak trukatzeko aukera ematen die, baita jendea, nahi izanez gero, harremanetan jartzeko hainbat aukera eskaintzen ditu (jendea irekita badago). [[Sare sozialetarako zerbitzu|Sare sozialetako]] beste [[Sare sozialetarako zerbitzu|zerbitzu]] batzuekin ere integra daiteke, hala nola [[Facebook]] eta Tencent QQ . <ref name="WeChat Welcome">{{Cite web|url=http://help.wechat.com/cgi-bin/micromsg-bin/oshelpcenter?opcode=2&id=1703037JBzqu1703037vue22|accessdate=December 12, 2017|title=Welcome to WeChat|work=WeChat}}</ref> Argazkiak (apaingarri izan daitezkeen iragazkiekin hauek ere) eta pantaila-argazkiak apainduta egon daitezke eta parteka daitezke. [[Itzulpengintza automatiko|Itzulpen automatiko]] zerbitzua ere badago.
WeChat-ek [[bat-bateko mezularitza]] hainbat metodo onartzen ditu, hainbat komunikazio tresna: testu mezuak, ahots mezuak, walkie talkie moduko zerbitzuak eta eranskailuak, besteak beste. Erabiltzaileek aurrez gordetako edo zuzeneko argazkiak eta bideoak, beste erabiltzaileen profilak, kupoiak, zorioneko diru paketeak edo uneko [[GPS]] kokapenak bidal ditzakete lagunekin bakarka edo taldeko txatetan. WeChat-en pertsonaien eranskailuak, Tuzki esaterako, LINE-ren, Koreako mezularitza-aplikazioekin, antza handia du eta honekin norgehiagoka ibiltzen dira ea nork eranskailurik erakargarrienak eskaintzen dituen.
=== Kontu ofizialak ===
WeChat zerbitzuetako erabiltzaileek kontu ofizial batean izena eman dezakete, erregistratu daitezke ({{Lang|zh|公众号}} ; ingelesez "kontu publikoa" ere deitzen zaio), harpidedunei jarioak bidaltzeko, harpidedunekin elkarreragiteko eta zerbitzu berriak eskaintzeko aukera ematen die izena emateak. Hiru kontu ofizial mota daude: zerbitzu kontua, harpidetza kontua eta enpresa kontua. Erabiltzaileek norbanako edo erakunde gisa kontu mota bat konfiguratu ondoren, ezin dute beste mota batera aldatu. 2014. urtearen amaieran, WeChat kontu ofizialen kopurua 8 milioira iritsi zen. Erakundeen kontu ofizialak egiaztatu ahal izango dira (300 RMB kostatu edo 45 dolar inguru). Kontu ofizialak plataforma gisa erabil daitezke, hala nola ospitaleen aurrez izena ematea, <ref>{{Cite web|url=http://politics.people.com.cn/n/2014/1125/c70731-26089420.html|author=3139|accessdate=28 March 2015|work=people.com.cn}}</ref> bisak berritzea <ref>{{Cite web|url=http://www.tongyue.com/news/201501/88233.html|accessdate=28 March 2015|work=tongyue.com}}</ref> edo kreditu txartel zerbitzua. <ref>{{Cite web|url=http://cc.cmbchina.com/Common/Default.aspx?pageid=zxkf1|accessdate=30 June 2017}}</ref> Kontu ofiziala sortzeko, eskatzaileak Txinako agintariekin erregistratu behar du eta horrek "atzerriko konpainiak" baztertzen ditu. <ref>{{Cite web|url=https://walkthechat.com/wechat-official-account-simple-guide/|author=Graziani|accessdate=12 March 2020|first=Thomas|title=WeChat Official Account: a simple guide|work=Walkthechat}}</ref>
=== Moments ===
"Momentuak" ({{Lang|zh|朋友圈}}) WeChat markaren sare sozialaren izena da. "Momentuak" erabiltzaileek kargatutako irudiak, testuak eta bideo laburrak argitaratzeko eta partekatzeko aukera ematen duen plataforma interaktiboa da. Era berean, erabiltzaileek artikuluak eta musika partekatzeko aukera ematen die ( QQ Musikarekin edo webean oinarritutako beste musika zerbitzuekin lotutakoak). Harremanetarako zerrendako lagunek edukiontziak bota ditzakete eta iruzkinak utzi. Momentuak Facebook eta [[Twitter]] kontuekin lotu daitezke, eta automatikoki Momentuko edukia zuzenean bidal dezakete bi plataforma horietan. <ref name="WeChat Welcome">{{Cite web|url=http://help.wechat.com/cgi-bin/micromsg-bin/oshelpcenter?opcode=2&id=1703037JBzqu1703037vue22|accessdate=December 12, 2017|title=Welcome to WeChat|work=WeChat}}</ref>
2017an WeChat-ek gehienez bi iragarki eguneko politika izan zuen Moments-eko erabiltzaile bakoitzeko. <ref name=":5">{{Cite web|url=https://www.ft.com/content/e79b1a78-3afd-11e7-821a-6027b8a20f23|author=Yang|page=15|accessdate=2017-05-18|first=Yuan|title=Tencent scores with domination of mobile gaming|work=FinancialTimes}}</ref>
Pribatutasuna WeChat-en lagun-taldeen zirkuluetan funtzionatzen dute: erabiltzailearen kontaktuko lagunek soilik momentu berezi horien edukia eta iruzkinak ikusi ahal izango dituzte. Erabiltzailearen lagunek beste erabiltzaileen gustukoak eta iruzkinak ikusi ahal izango dituzte elkarrekiko lagun taldean daudenean bakarrik. Adibidez, batxilergoko lagunek ezin dute unibertsitateko lagunek iruzkinak eta gustukoak ikusi. Erabiltzaileek momentuak argitaratzen dituztenean, lagunak talde bakanetan bereiz ditzakete eta momentu horiek pertsona talde jakin batzuek ikus dezaketen erabaki dezakete. Bidalitako edukia "Pribatua" ezar daiteke, eta erabiltzaile jabeak bakarrik ikusi ahal izango du.
=== WeChat Pay diru-ordainketa digitaleko zerbitzuak ===
[[Fitxategi:WeChat_Pay.png|thumb| WeChat Pay (Ordaindu). ]]
Txinan, bankuko kontuen informazioa eman duten erabiltzaileek aplikazioa erabil dezakete fakturak ordaintzeko, ondasunak eta zerbitzuak eskaintzeko eta erosteko, dirua beste erabiltzaileei transferitzeko eta dendetan ordaintzeko, baldin eta dendek WeChat ordaintzeko aukera eskaintzen badute. Baieztatutako hirugarren enpresak, "kontu ofizialak" izenez ezagutzen direnak, eskaintzen dituzte zerbitzu horiek "aplikazioaren barruan" WeChat barruan txertatzeko beste aplikazio arinak garatuz. Horri esker, erabiltzaileek beren Txinako banku kontuak WeChatarekin konekta ditzakete, baita [[Visa Inc.|Visa]], [[MasterCard]] eta JCB.
WeChat Pay ({{Lang|zh|微信支付}} ), esate baterako, WeChat-en sartutako diru-zorro digitaleko zerbitzua da, erabiltzaileei ordainketa mugikorrak egiteko eta kontaktuen artean dirua bidaltzeko aukera ematen diena.
Erabiltzaileek transakzioaren berehalako jakinarazpena jasotzen duten arren, WeChat Pay sistema ez da berehalako ordainketa- tresna, izan ere, kontrako partiden arteko transferentzia ez da berehalakoa. Likidazio denbora bezeroak aukeratutako ordainketa metodoaren araberakoa da.
WeChat erabiltzaile bakoitzak WeChat Pay kontua du. Erabiltzaileek saldo bat eskuratu dezakete WeChat kontua zordunketa txartelarekin lotuz edo beste erabiltzaileengandik dirua jasoz. WeChat Pay-en txinatarrak ez diren erabiltzaileentzat, nortasun egiaztagiri osagarria egin behar da, baliozko pasaporte edo NAN bati lotuta eta norberaren argazkia gehitu behar da WeChat Pay-en funtzio batzuk erabili ahal izateko. Kreditu txartela lotzen duten erabiltzaileek saltzaileei ordainketak soilik egin ditzakete eta ezin dute WeChat saldoa kargatu. WeChat Pay ordainketa digitaletarako erabil daiteke, baita parte hartzen duten saltzaileen ordainketetarako ere. 2016ko martxotik aurrera, 300 milioi erabiltzaile baino gehiago zituen WeChat Pay-ek.
=== Enterprise WeChat ===
Lan kontuetarako, enpresentzako eta enpresa komunikaziorako, 2016an ''WeChat Enterprise'' izeneko bertsio berezi bat jarri zen martxan ''Enterprise WeChat'' (edo ''Qiye Weixin''). Aplikazioak langileei lana eta bizitza pribatua bereizten laguntzeko xedea zuen. Txataren ohiko ezaugarriez gain, programak enpresei eta beren langileei urteroko baimen egunak eta ordaindu behar diren gastuak kontrolatzen laguntzen zien, langileek atsedenaldian zeudela partekatu edo erlojua martxan partekatu ahal zuten lanean zeudela edo atsedenaldian zeudela erakusteko.
== WeChat Business ==
WeChat Business ( {{Lang|zh|微商}} ) [[Merkataritza elektroniko]]aren ondorengo sare sozial mugikorreko negozio-eredu berrienetako bat da, negozio-harremanak eta adiskidetasunak baliatzen ditu [[Bezeroekiko harremanak kudeatzeko sistemak (CRM)|bezeroekin harremana]] mantentzeko. JD.com eta [[Alibaba]] bezalako e-negozio tradizionalekin alderatuz, WeChat Business-ek eragin eta etekin ugari ditu sarrera gutxiago eta atalase baxuagoarekin, eta horrek jende asko erakartzen du WeChat negozioan sartzeko.
=== Marketing moduak ===
==== B2C ====
Hau da WeChat Business-en dirua irabazteko modu nagusia. Lehenengo bidea iragarkiak igortzea eta WeChat kontu ofizialaren bidez zerbitzua ematea da. Hau B2C modua da. Modalitate hau ospitaleak, bankuak, moda markak, Interneteko enpresak eta blog pertsonal askok erabili izan dute, Kontu Ofizialak eskura ditzakeelako lineako ordainketak, kokapenak, ahots mezuak, mini-jokoak eta abar. WeChat barneko 'Mini-aplikazio' bat bezalakoa da eta, beraz, konpainiak kontu ofizialak kudeatzeko langile jakin batzuk kontratatu behar ditu. 2015. urterako, 100 milioi WeChat kontu ofizial baino gehiago zeuden plataforma honetan.
==== B2B modua ====
Modu honetan WeChat-en saltzeko produktuak eskaintzea eta salmenta sustatzea da. Modu honetan, saltzaileek banan-banan argitaratzen dituzte beti agenteen produktuen mezuak eta WeChat Momentuak edo WeChat taldeetan eta produktuak WeChat-eko lagunei saltzen dizkiete. Gainera, bezeroekin adiskidetasuna garatzen dute jaialdietan mezuak bidaliz edo WeChat momentuen eguneratzeetan iruzkinak idatziz konfiantza areagotzeko. Bestalde, ohiko bezeroekin komunikatzen jarraitzeak 'WOF' (ahoz ahokoa) komunikazioak planteatzen ditu eta horrek erabakiak hartzen ditu. WeChat enpresaburu batzuek dagoeneko denda online Taobao-n, erabilera WeChat lehendik dauden bezeroei mantentzeko.
=== Existitzen diren arazoak ===
Gero eta jende gehiago sartu da WeChat Business-en eta honek arazo ugari ekarri ditu. Adibidez, saltzaile batzuk luxuzko produktu faltsuak saltzen hasi dira, hala nola poltsak, arropak eta erlojuak. Horietako batzuek kanal bereziak dituzte kalitate handiko luxuzko produktu faltsuak lortzeko eta prezio merkeetan saltzeko. Gainera, saltzaile batzuek nazioarteko hegaldien laguntzaile itxurarekin edo atzerritik etorritako ikasleen itxurarekin mozorrotu egin dira WeChat Moment-etan argazki dotore faltsuak argitaratzeko. Ondoren, atzerrian erosketa zerbitzuak eman ditzaketela esan dute, eta luxuzko produktu faltsuak egiazkoen prezio berean saltzen dituztela iragarri dute.
WeChat-en saltzen den beste produktu gutiziatua aurpegiko maskarak dira. Merkaturatzeko modua Amwayrena bezalakoa da, baina horrelako salgai askok bezeroaren osasunean eragin larriak izan ditzaketen hormona gehiegi duten eta fabrika ilegaletatik datozen salgaiak dira.
Horrela, zaila da bezeroek beren eskubideak defendatzea, saltzaileen nortasun ugari ziurtatuta ez dagoelako. Gainera, WeChat negozioaren inolako gainbegiratze mekanismorik ez izateak gaizkileei legez kanpoko jokaera hori jarraitzeko aukera gehiegi ematen dizkie.
== Segurtasun kezkak ==
=== Estatuaren zaintza ===
WeChat-ek Txinatik funtzionatzen du Txinako legearen arabera, zentsura-xedapen eta mezu arriskutsuak atzemateko protokolo gogorrak erabiltzen ditu. WeChat-ek testu mezuak, kontaktuen agendak eta erabiltzaileen kokapen historiak atzitu eta ikus ditzake. WeChat-en ospea eta hedapena dela eta, [[Txinako Herri Errepublikako Estatu Kontseilua|Txinako gobernuak]] WeChat datu iturri gisa erabiltzen du Txinan masa zaintza egiteko.
2017ko iraileko eguneratzeak plataformaren pribatutasun-politikaren arabera, WeChat-ek jasotako datu-erregistroak bilaketa-terminoak, bisitatutako profilak eta aplikazioaren barruan ikusitako edukiak biltzen zituen. Gainera, WeChat-en erabiltzaileen arteko komunikazioei lotutako metadatuak (deien denbora, iraupena eta kokapen informazioa barne) ere bildu ziren. Tencent-ek publizitate eta marketin helburuetarako erabili zuen informazio hori Txinako gobernuko ordezkariei helarazi diezaieke:
# Lege edo araudi aplikagarri bat betetzea.
# Auzitegiko agindua, menpekoa edo beste legezko prozesu bat betetzea.
# Gobernuko agintaritza batek, legea betearazteko agentziak edo antzeko organoak egindako eskaerari erantzunez.
2020ko maiatzean, Citizen Lab- ek ikerketa bat argitara eman zuen non esaten zen WeChat-ek atzerriko txatak kontrolatzen zituela zentsura algoritmoak ezabatzeko.<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/aponline/2020/05/07/business/bc-wechat-surveillance.html|issn=0362-4331|author=|accessdate=2020-05-09|first=|title=Study: WeChat Content Outside China Used for Censorship|work=[[The New York Times]]}}</ref>
Txinako erabiltzaileek ere kezka agertu dute aplikazioaren pribatutasun arazoengatik. Giza eskubideen aldeko ekintzailea Hu Jia espetxeratu zuten hiru urtez [[Albaramendu|sedizioagatik]]. Ekintzailearen hipotesia izan zen Herri Segurtasun Barne Ministerioko Barne Segurtasuneko Bulegoko funtzionarioek haren lagunei zuzendu zitzaizkiela ahots-mezuak Hu Jia-ren ahots buzoi barruan zeuden hitzak erabiliz.
Txinako agintariek salatu dute WeChat aplikazioa norbanakoaren segurtasunarentzat mehatxu izan daitekeela. [[China Central Television|Txinako Telebista Zentralak]] (CCTV), behin, estatu mailako esatari baten eskutik, esan zuen WeChat aplikazioak noiz edo noiz gaizkileei lagundu ziela euren biktimen kokapena jakiteko. CCTVk salaketa horren adibide bat eman zuen. Gizon gaizto batek WeChat-en ezagutu zuen geroago hilko zuen emakume ezkongabe bat. Biktimaren kokapenen berri jakiteko informazioa, txostenen arabera, gizonak aplikaziotik lortzen zuen. Txinako barruko agintariek WeChat delitu ugarirekin lotu dute. [[Hangzhou]] hiriak, adibidez, WeChat-ekin lotutako hogei delitu baino gehiagoren berri eman zuen hiru hilabetean.
== Zentsura ==
=== Zentsura globala ===
2013an txostenak sortu ziren Txinatik kanpo egindako bilaketetan ere hitz gakoak iragazi eta blokeatzen zirela jakinarazteko. <ref name="citation1">{{Cite web|url=https://www.hrw.org/news/2011/06/03/china-world-leader-internet-censorship|accessdate=March 14, 2018|title=China: World Leader of Internet Censorship|work=[[Human Rights Watch]]}}</ref> <ref name="citation2">{{Cite web|url=https://qz.com/960948/what-happens-when-you-try-to-send-politically-sensitive-messages-on-wechat/|author=Sonnad|accessdate=March 14, 2018|first=Nikki|title=What happens when you try to send politically sensitive messages on WeChat|work=[[Quartz (publication)]]}}</ref> Hori Txinara atzerriko herrialdeetatik sarrerako trafikoan gertatzen zen, baina baita atzerriko alderdien artean, Txinatik ustez igaro gabe sortzen ziren komunikazioetan ere, (zerbitzuak dagoeneko zentsuratuta zuen Txina barruan zituen komunikazio guztiak). Nazioarteko zentsura adibidea; komunikazioa blokeatzeko, mezu bat agertzen zen erabiltzaileen pantailetan: " {{Lang|zh|南方周末}} mezua", hau da, "Zure mezuak murriztu nahi diren hitzak ditu. Mesedez, egiaztatu mezua berriro".
WeChat-ek etorkizunean arazo hau ekiditeko bi plataforma desberdin sortzea aurreikusi zuen; bata Txinako Errepublikarako eta beste bat kanporako. Arazoa konpontzea zaila zen WeChat-eko zerbitzari denak Txinako Errepublikan kokatuta zeudelako eta, beraz, barneko zentsura arauak betetzen zirelako. <ref name="citation3">{{Cite web|url=https://www.techinasia.com/china-wechat-censoring-users-globally|author=Millward|accessdate=December 12, 2017|first=Steven|title=Now China's WeChat App is Censoring Its Users Globally|work=Tech in Asia}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.techinasia.com/tencent-responds-wechat-censoring-sensitive-words|author=Millward|accessdate=December 12, 2017|first=Steven|title=Tencent Responds in Case of Apparent WeChat Censorship|work=Tech in Asia}}</ref> <ref name="citation4">{{Cite web|url=https://www.theregister.co.uk/2013/01/11/china_censors_beyond_borders/|author=Muncaster|accessdate=December 12, 2017|first=Phil|title=China censors chat users outside China|work=[[The Register]]}}</ref>
2019ko Hong Kong udal hauteskundeetan pro-demokraziaren hautagaien garaipen izugarriari jarraituz, WeChat-ek hauteskundeei lotutako mezuak zentsuratu zituen eta beste herrialde batzuetako kontuak desgaitu zituen, hala nola AEBetakoak eta Kanadakoak. <ref>{{Cite news|url=https://nationalpost.com/news/censored-by-a-chinese-tech-giant-canadians-using-wechat-app-say-theyre-being-restricted|author=Blackwell|accessdate=December 9, 2019|first=Tom|title=Censored by a Chinese tech giant? Canadians using WeChat app say they're being blocked|work=[[National Post]]}}</ref> Kontu horietako jabe askok arbaso txinatarrak zituzten. <ref>{{Cite news|url=https://www.theverge.com/2019/11/25/20976964/chinese-americans-censorship-wechat-hong-kong-elections-tiktok|author=Schiffer|accessdate=25 November 2019|first=Zoe|title=WeChat keeps banning Chinese Americans for talking about Hong Kong|publisher=The Verge}}</ref>
=== Bi zentsura sistema ===
2016an, Citizen Lab- ek txosten bat argitaratu zuen, WeChat-ek hainbat zentsura-politika erabiltzen ari zirela Txinako Herri Errepublikan eta beste zenbait tokitan. Ustez, hau aurkitu zuten:
# Hitz gakoen iragazkia Txinako Herri Errepublikako telefono zenbakien bidez erregistratutako erabiltzaileentzat bakarrik gaituta zegoena;
# Erabiltzaileek ez zuten jakinarazpen berririk jaso mezuak blokeatuta uzten zituztenean;
# Iragazketa zorrotzagoa zen taldeko txatetan;
# Gako-hitzak ez ziren estatikoak. Zenbait berriki zentsuratutako gako-hitzak unean uneko albisteen erantzuna izaten ziren;
# WeChat-en Barneko nabigatzaileak blokeatu egin zituen txinatar kontuak, Falun Gong-ek eta Txinari buruzko zenbait txosten kritiko. Nazioarteko erabiltzaileak ez zituzten blokeatzen zenbait joko eta pornografia webgune batzuetara sartzerakoan izan ezik.
=== Webguneak partekatzeko aukera "Momentuak" aplikazioan mugatzea ===
2014an, WeChat-ek iragarri zuen "indarrean dagoen araudiaren" arabera, WeChat Moments-en partekatu nahi dituzten web orrien domeinuek Interneteko Edukiaren Hornitzaileen ( ICP ) lizentzia lortu behar zutela eta epea 2014ko abenduaren 31ra arte, bestela WeChat-ek mugatuko zituen.
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Ikus, gainera ==
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Ordainketa-bitartekoak]]
[[Kategoria:Mugikor aplikazioak]]
[[Kategoria:Testuan txinera duten artikuluak]]
[[Kategoria:Komunikazio softwarea]]
[[Kategoria:IOS softwarea]]
[[Kategoria:BlackBerryrako softwarea]]
[[Kategoria:Android sistema eragilerako softwarea]]
4xsoy2gdx2x7hbgeg07z6oxfkypupb1
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2020/Txikipedia
101
980092
9974928
8214760
2024-11-20T14:11:02Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Lehiaketak/2020/Txikipedia]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2020/Txikipedia]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
8214760
wikitext
text/x-wiki
== Lehengo puntuak non dauden ==
Kaixo!
Botak arazoak zituela eta, lehiaketa bi zatitan banatu da. Lehengo puntuak eta oraingoak batu ditzakezue, eta batuko dira ere lehiaketa amaitzen denean. Urriaren 31ra arte egindako puntuak [https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Atari:Hezkuntza/Lehiaketak/2020/Txikipedia&oldid=8156728 hemen dituzue]. Barka eragozpenak.
{{u|Ibai1984}}
{{u|Intzirrikide3}}
{{u|Gartxoak}}
{{u|Iñaki LL}}
{{u|Iewe12}}
{{u|Lainobeltz}}
{{u|Amaiaizda}}
{{u|Xabier Cañas}}
{{u|Makeip}}
{{u|Mixiku}}
{{u|Mungl28}}
{{u|Ainara217}}
{{u|XIXANET}}
{{u|Minikilimakariminiprobatuz}}
{{u|Uixair}}
{{u|Oxeluribe}}
{{u|Txikipedia}}
{{u|Markel basilio}}
{{u|ANDONI LAFUENTE}}
{{u|NereaJudith}}
{{u|Aroa Arrizubieta}}
{{u|Jagobadiaz}}
{{u|Ane Olea}}
{{u|Gbiurruvil1}}
{{u|Ana Falts}}
{{u|IratiRod}}
{{u|DJ xabi PRO}}
{{u|G9o123456789}}
{{u|SoniaMorentin}}
{{u|Wonderluus}}
{{u|Irunetxu}}
{{u|Fulanitoak}}
{{u|MerZab}}
{{u|Unigole}}
{{u|New biologyst}}
{{u|Delgas122}}
--[[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 18:22, 5 azaroa 2020 (CET)
4v0bbu8nr5nxk3kk1zyxjljsd717myj
Ganga (meatzaritza)
0
980538
9975948
8388330
2024-11-21T07:24:39Z
Xirkan
12788
9975948
wikitext
text/x-wiki
[[Fitxategi:Cassiterite - Mt Bischoff mine, Waratah, Tasmania, Australia.jpg|thumb|250px|[[Cassiterita]]-kristalak, balio komertzial handiko minerala, [[kuartzo]]zko ganga batean.]]
'''Ganga''', [[meatzaritza]]n, [[mineral]] edo [[arroka]] gehienetan ez-metalikoa da, [[meategi]]ko [[zain (geologia)|zainean]] [[mea]]rekin batera agertzen dena. Mearekin batera erauzten da eta, geroago, zenbait prozeduraren bidez bereizten. Batzuetan, gangak ez du baliorik eta meatzaritzako hondakina da, eta beste batzuetan zenbait gai ateratzeko erabiltzen da.<ref>{{Erreferentzia |izena= |abizena= |izenburua=Ganga |url=https://www.ivap.euskadi.eus/webivap00-a5app3/eu/ac36aEuskaltermWar/publiko/sortuTxostena/1648918?R01HNoPortal=true |argitaletxea=Euskalterm, ivap.euskadi.eus |sartze-data=2024-11-21 }}</ref>
Zenbaitetan, meatzaritzako lanetan sortutako hondakinak izendatzeko ere erabiltzen da hitza.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Meatzaritza]]
lmh81wuhswb27gm4tso3ft0v1refzcn
Goize Blanco
0
980934
9976051
9580678
2024-11-21T09:35:37Z
212.81.171.151
/* Lanak */
9976051
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Goizeder "Goize" Blanco Ibarzabal''' ([[Bilbo]], [[1984]]<ref>[https://noticiasdemadrid.com/cultura/16/07/2019/fea-sin-serlo-el-monologo-de-goize-blanco/9741.html noticiasdemadrid.com]</ref>) bizkaitar aktore, umorista eta dantzaria da.<ref>[https://web.archive.org/web/20200929230204/https://www.analopezactores.com/goizeblanco analopezactores.com]</ref>
== Lanak ==
* ''[[Veneciafrenia]]'' (2020?)
* ''[[Los favoritos de Midas]]'' (2020, telesaila)
* ''[[La influencia (2019ko filma)|La influencia]]'' (2019)
* ''[[Touré detektibea|Detectivé Touré]]'' (2024)
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1984ko||Blanco, Goize}}
{{Biografia zirriborroa|Bizkaia}}
[[Kategoria:Bilbotarrak]]
[[Kategoria:Bizkaiko aktoreak]]
[[Kategoria:Euskal Herriko umoristak]]
[[Kategoria:Emakume umoregileak]]
gd2c4cjmrxs8ssc70cs51o7d0gurkji
Lucretia Mott
0
983167
9975549
9883702
2024-11-20T18:56:31Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975549
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Lucretia Mott''' ([[Nantucket]], [[Massachusetts]], [[1793]]ko [[urtarrilaren 3]]a - [[Cheltenham udalerria (Montgomery konderria, Pennsylvania)|Cheltenham]], [[Pennsylvania|Pensilvania]], [[1880]]ko [[azaroaren 11]]) emakumeen [[Emakumeen eskubideak|eskubideen]] defendatzailea izan zen, beste arrazoi batzuen artean, historian sartu zen [[Feminismo|mugimendu feministaren]] aitzindaria izan zen, besteak beste. [[Seneca Fallseko konbentzioa|Seneca Fallseko Konbentzioa]] antolatzeagatik.
== Biografia ==
familia [[Adiskideen Erlijiozko Elkartea|Kuakero]] batean jaio zen, zazpi anai-arrebetatik bigarrena. Gurasoak Thomas Coffin eta Anna Folger ziren, aita baleontziko kapitaina zen eta ama familiako baserriaz arduratzen zen.
Pentsamendu kuakeroa erabakigarria izango da beren ideiak eratzeko, batez ere mugimendu erlijioso honek predikatzen duen Jainkoaren aurrean berdintasuna lortzeko. Hamahiru urte zituela, "Nine Partners Quaker Boarding School" ikastetxean sartu zen, hezkuntza jaso zuen eta gero irakasle gisa lan egin zuen ikastetxe kuakeroan.
1812ko apirilaren 10ean, James Mott-ekin ezkondu zen, bere eskolako beste irakasle batekin, eta harekin sei seme-alaba izan zituen, lehena bost urterekin hil zen. 1821ean bikotea [[Filadelfia]]ra joan zen bizitzera eta bertako kuakeroen taldeko predikari izendatu zuten.
Estatu Batuetako esklabutza deuseztatzeko borrokaren testuinguruak eta emakumeak marjinatzeak bizitza publiko eta profesionalaren alderdi guztietan markatu zuen bere pentsamendua, hori guztia, kuakeroen komunitatean kokatua.
[[Dispepsia]] zuen, eta horrek ez zion eragotzi ekintzaile gisa egindako lana egitea. Esklabotza abolitzeko Mott-en aktibismoa zela eta, haien etxea Filadelfiako esklabutzaren aurkako mugimenduaren erdigune eta "[[Lurpeko burdinbidea]]ren" etapa bihurtu zen, ihes egindako esklaboen ihesbidea.
1880ko azaroaren 11n, 87 urte zituela, hil zen bere etxean [[Cheltenham|Cheltenham-en]] ([[Pennsylvania]]), [[pneumonia]] baten biktima. Filadelfia iparraldeko Fairhill hilerri kuakeroan lurperatu zuten.
== Aktibismoa ==
Lucretia Mott [[Abolizionismo|abolizionistatzat]] jo dute historian, emakumeen eskubideen eta askatasun zibilen defendatzaile gisa. Emakumeen defendatzailearen alderdia aipagarriena izanik. Hala ere, abolizionismoa aktibismoaren mundura sartzeko atea izango da.
Emakumeen egoeraren kontzientzia hartu zuen bere eskolan gizonezko irakasleek emakumezkoek baino askoz ere gehiago kobratzen zutela lan bera egiteagatik konturatu zenean, arazoaren kontzientzia hori areagotu egiten dela jakiten duenean mugimendu abolizionistako kideek berek gaitzesten duten heinean, kritikatzen zaio jendaurrean hitz egiteagatik, lidergo rolak bere gain hartzeagatik eta, oro har, bizitza publikoan parte hartzeagatik.
=== Abolizionismoa ===
[[Fitxategi:The_Anti-Slavery_Society_Convention,_1840_by_Benjamin_Robert_Haydon.jpg|thumb| Exeter Hall-eko [[Esklabutzaren Aurkako Elkartea]]ren batzarreko margolana, non emakumeak, horietako batzuk intelektual ospetsuak, sufragistak eta Mott bezalako feministak dauden, ohartzekoa da emakumeak gelaren amaieran daudela, ia bereizita daudela, behartuta rol osagarria izatera konbentzioan.]]
Ministro kuakeroa bezala, bere sermoietan [[Esklabotza|esklabutzaren]] aurkako eta gizartearen erreforma moralaren aldeko eskaerak sartzen hasi zen. [[1830]]erako Mottek jada bazuen nolabaiteko onarpena abolizionista gisa.
[[Abolizionismo]]a erabakigarria izango da bere pentsamendua moldatzerakoan, eta senarrarekin batera lan bizia burutu zuten mugimendu horren barruan. Kuakeroek uste zutenez, esklabutza Jainkoak debekatutako jarduera da eta, ondorioz, Mott-ek uko egiten dio baserri esklabistetako ondasunak erabiltzeari, hala nola kanabera azukreari.
[[1833]]an "Pennsylvania Anti-Slavery Society" sortu zuen senarrarekin, baina bere lankideek (gizonak) aurka egin zioten, urte hartako abenduan, Mott bere senarrarekin joan zen [[Ingalaterra Berria|Ingalaterra Berriko]] esklabutzaren aurkako gizartera. William Lloyd Garrisonek gonbidatuta, Lukreziak paper garrantzitsua izango du elkarrizketetan, kongresuan delegatu gisa parte hartzen zuen senarrak baino gehiago.
Emakumeen parte hartze politikoa garai hartako arau sozialen aurka zegoen erabat, adibidez, gizon askok ez zuten emakumeak elizan hitz egiteko edo talde mistoak osatzeko baimena ematen. Testuinguru horretan, Mott-ek "Philadelphia Female Anti-Slavery Society" sortu zuen, emakumeentzako gizarte abolizionista.
[[1837]]an, emakume amerikarren esklabutzaren aurkako batzarrean, Mott-ek oso eginkizun garrantzitsua izan zuen; Konbentzio berean, [[Angelina Grimké]]k bere ezaugarriak direla eta, gizakientzat hunkigarria izango den hitzaldia emango du, garai hartan emakumeei debekatutako jarrerak eta hizkuntza erabiltzeagatik. Ondorioz, Mott-ek mespretxua jasoko zuen, bere arerioek atean zaborra botatzera ailegatuz.
[[Fitxategi:Mott_Lucretia_Painting_Kyle_1841.jpg|eskuinera|thumb| Lucretia Mott (1842)]]
Buruzagi abolizionista ezaguna izan eta kongresuan parte hartu zuten sei delegatuetako bat (emakumeak) izan arren, [[1840]]an Londresen egin zen Munduko Biltzar Abolizionistan parte hartzea formalki ukatu zioten, emakumea zelako besterik gabe. Gizonek emakumezkoen parte hartzeari betoa jartzeko eta gainerako parte-hartzaileengandik bereizteko botoa eman zuten. Gizon batzuek emakumeak baztertzeagatik protesta egin zuten, besteak beste, [[William Lloyd Garrison]] eta [[Wendell Phillips|Wendell Phillips.]] Hiru gizon emakumezkoen ondoan eseri ziren, emakumezko ordezkariek jasan zuten marjinazioaren aurrean protesta egiteko. Eztabaida latzak izan ondoren, tarteko irtenbidea bilatu zen, Mott-i aulki altuagoa emanez, emakumeei utzitako postutik esku-hartzeekin jarrai zezan eta, azkenean, konponketa moduan, Mott emakume gutxietako bat da, biltzarreko oroigarriko margolanean agertu dena<ref name="npg">[https://web.archive.org/web/20160303165117/http://www.npg.org.uk/collections/search/portrait.php?LinkID=mp00224&rNo=0&role=sit ''Anti-Slavery Society Convention''], 1840, [[Benjamin Robert Haydon]], 2011ko martxoaren 6an eskuratua</ref> eta inpresio handia utzi zien bertaratutakoei, eta horietako batzuek laguntza erakustaldi handia eman zioten.
Ameriketako Estatu Batuetara bueltan, Mott-ek [[New York]], [[Boston]] eta hainbat estatu esklabistetara bidaia sorta bat hasten du, esklaboen jabeekin aurrez aurre elkartuz esklabutzaren morala haiekin hitz egiteko. [[Columbia|Columbia-n]], bere diskurtsoa kongresista amerikarren igarotzearekin bat etortzea lortu zuen, beraz, 40 kongresukide izan zituen entzuleen artean bere hitzaldirako.
[[John Tyler]] presidentearekin bildu zen, eta bere hitzaldiarekin harrituta, esklabutzaren aldeko [[John C. Calhoun]]ekin eztabaidatzeko proposatu zion.<ref>Bacon, Margaret Hope (1980). Valiant Friend: the life of Lucretia Mott. New York: Walker and Company.</ref>
=== Seneca Fallseko Konbentzioa ===
[[Fitxategi:LMott1948.jpeg|eskuinera|thumb| Zigilua [[Elizabeth Cady Stanton]], [[Carrie Chapman Catt]] eta '''Lucretia Mott-en''' erretratuekin, 1948an. Erretratuen azpian "100 years of progress of women, 1848-1948" irakur daiteke (Emakumeen 100 urteko aurrerapena, 1848-1948).]]
[[Elizabeth Cady Stanton]]ekin batera, Mott Londresen 1840an egin zen nazioarteko biltzar abolizionistaren garaian emakumeen marjinazioaren aurka protesta egin zuen emakumeetako bat izan zen, bilera honen ostean, bi buruzagien arteko lankidetza estua garatuko da batzar bat ospatzeko eta emakumeen eskubideen defentsarako elkartea sortzeko.
Urte batzuk igarotzen dira eta 1848ko uztailaren 19an, Stanton-ek eta Mott-ek, beste batzuekin batera, emakumeen eskubideen inguruko batzarra antolatu zuten Seneca Falls-en, [[New York]]en . [[Seneca Fallseko konbentzioa|Seneca Fallseko Konbentzioa]] Estatu Batuetako emakumeen lehen bilera publikoa izan zen, bilera Seneca Falls-eko kapera metodistan egin zen. Gizonak lehen saiora joatekoak ez ziren arren, bertaratu ziren gizonak ez zituzten kanporatu.
Stanton emakumearen eskubideen aldeko borrokaren sortzailetzat jotzen da, hala ere, lan bateratua eta Mott-en tutoretza funtsezkoak izan ziren batzarrak arrakasta izan zezan. Mott-en arreba, [[Martha Coffin Wright]] ere antolakuntzan parte hartu zuen eta [[Seneca Fallseko Adierazpena]] sinatzaileetako bat da, emakumeen eskubideen aldeko aldarria, [[Ameriketako Estatu Batuetako Independentzia Aldarrikapena|Estatu Batuetako Independentzia Deklarazioan]] oinarrituta eta onartu ondoren liburuxka gisa banatu zena
Zenbait alderditan, Mott-en iritziak mugimenduko beste burkide batzuekin alderatuta, gizonezkoen eskubideekiko berdintasuna defendatzen zuen arren, uko egin zion emakumeari seme-alabekiko harremanak dibortziatu ondoren mantentzea ahalbidetuko zioten dibortzio legeak sortzeari, honetan Stantonengandik desberdina da, jarrera ez hain kontserbadorea zuena.
Denborarekin, [[Emakumeen sufragismoa|sufragismoa]] borrokaren erdigune nagusia bilakatuko da, hasiera batean berdintasun juridiko-legalarekin lotutako alderdiekin hasten dena. Mott, bi urte geroago (1850) "Discourse on Woman" argitaratu zuen, emakumeak Estatu Batuetan jasandako murrizketen inguruko liburua.
1865. urtetik aurrera, esklabutza desagertu ondoren, boto eskubidea izango du ardatz, bai emakumeentzat bai beltzentzat. Hil arte, Mott-ek emakumeen eskubideen eta sufragioaren aldeko ekintzaileen arteko lotura gisa jokatuko du, [[Elizabeth Cady Stanton]], [[Susan B. Anthony]] eta [[Lucy Stone|Lucy Stone-ren]] arteko bakea lortuz.
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
== Bibliografia ==
* Elena Beltrán, Virginia Maquieira, Silvina Álvarez y Cristina Sánchez. (2008). "Feminismos, debates teóricos contemporáneos". Ed Alianza Editorial.
* Bacon, Margaret Hope (1980). Valiant Friend: the life of Lucretia Mott. New York: Walker and Company.
* Bacon, Margaret Hope (1986). Mothers of Feminism: the story of Quaker women in America. New York: Walker and Company.
* Cromwell, Otelia (1958). Lucretia Mott. Cambridge, Mass.: Harvard University Press.
* Greene, Dana, editor (1980). Lucretia Mott: her complete speeches and sermons. Lewiston, N.Y.: The Edwin Mellen Press.
* Hallowell, Anna Davis; Mott, Lucretia (1884). James and Lucretia Mott. Boston: Houghton, Mifflin and Company.
* Hare, Lloyd C. M. (1937). The Greatest American Woman, Lucretia Mott. New York: Negro Universities Press.
* Palmer, Beverly Wilson (editor) et al. (2002). Selected Letters of Lucretia Coffin Mott. Urbana: University of Illinois Press.
* {{Erreferentzia|url=http://www.anb.org/articles/15/15-00494.html|egilea=Unger, Nancy C.|accessdate=4 de febrero de 2008|izenburua=Mott, Lucretia Coffin|argitaletxea=American National Biography Online}}
== Ikus, gainera ==
* [[Seneca Fallseko konbentzioa|Seneca Fallseko Konbentzioa]]
== Kanpo estekak ==
* {{en}} [http://www.mott.pomona.edu/index.htm The Lucretia Mott Papers]
* {{en}} [http://www.civilwar.si.edu/slavery_mott1.html Lucretia Mott's biography from the Smithsonian]
* {{en}} [https://web.archive.org/web/20110324035804/http://antislavery.eserver.org/religious/mottsermon A Sermon to Medical Students, 1849] From the Antislavery Literature Project
* {{en}} [https://web.archive.org/web/20071118131816/http://wc.rootsweb.com/cgi-bin/igm.cgi?op=DESC&db=glencoe&id=I16133 Relation to Benjamin Franklin]
* {{en}} [https://web.archive.org/web/20110610100843/http://www.swarthmore.edu/news/history/index1.html History of Swarthmore College]
* {{en}} [https://web.archive.org/web/20020823174800/http://www.greatwomen.org/women.php?action=viewone&id=112 Biography on the National Women's Hall of Fame site]
* {{en}} [https://web.archive.org/web/20110721000615/http://www.gwyneddfriends.org/mott.html An abstract of her life at Gwynedd Friend's Meeting]
* {{en}} [https://web.archive.org/web/20110414032132/http://www.swarthmore.edu/library/friends/mottpicindex.htm Images of James and Lucretia Mott in the collections of Friends Historical Library]
{{bizialdia|1793ko|1880ko|Mott, Lucretia}}
[[Kategoria:Massachusettsarrak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako kristauak]]
[[Kategoria:Kuakeroak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako feministak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako abolizionistak]]
[[Kategoria:Pneumoniak hildakoak]]
5s6y8pe4t4gk2v2ay33g9oxsr1e1eax
Belén de Sárraga
0
985403
9976200
9513819
2024-11-21T11:55:04Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9976200
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Belén de Sárraga Hernández''' ([[Valladolid]], [[1874]]ko [[uztailaren 10]]a - [[Mexiko]], [[1951|1950ko]] [[irailaren 10]]a) [[mediku]]a, [[Kazetaritza|kazetaria]] eta [[Aktibismo|aktibista]] [[Feminismo|feminista]] izan zen, Mexikon nazionalizatua, Alderdi Errepublikano Federalekoa eta [[framazoneria]]ko kidea. Propaganda bira eta egonaldi luzeak egin zituen [[Iberoamerika]]n. Aktibista [[Antiklerikalismo|antiklerikala]] izan zen [[1920ko hamarkada]]ko [[Mexikoko Iraultza]]n, eta gobernu iraultzaileek babestutako konferentziak egin zituen herrialde osoan zehar [[Atala Apodaca]]rekin batera. [[Espainiako Bigarren Errepublika]]ko politikan aktiboki parte hartu zuen. [[Mexiko]]ra erbesteratu zen.
[[Málaga|Malagan]] atxilotu eta bi hilabete eta egun bateko atzipenaldia ezarri zioten 1904an, Camilo García de Polavieja jeneralaren aurkako hitzaldi bat emateagatik ostatu hartzen zuen hotelaren atarian, jenerala zentsuratuz [[José Rizal]] filipinar olerkari eta independentziaren heroiaren fusilamenduagatik.<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=|izenburua=Belén de Sárraga. Maestra, médica, periodista y propagandista anarquista. {{!}} CNT Puerto Real|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=|data=2016-03-06|url=https://web.archive.org/web/20160306040720/http://puertoreal.cnt.es/bilbiografias-anarquistas/3755-belen-de-sarraga-maestra-medica-periodista-y-propagandista-anarquista.html|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2020-12-12}}</ref>
== Datu biografikoak ==
Belén de Sárraga Hernández Valladoliden jaio zen 1872an, [[Seiurteko demokratikoa|Seiurteko Demokratikoan]]. Aita, Vicente de Sárraga, jatorriz Puerto Ricoko militar liberala, errepublikazalea eta hargin beltza zen, familia burges batekoa. Ama berriz, Felisa Hernández Urgon Valladolid-ekoa. 1874an ezkondu ziren zibilez eta 1877 elizaz. Belén eta bere gurasoak 1880an [[Puerto Rico]]ra joan ziren bizitzera eta, aitonak, Fernando Ascensión de Sárraga y Aguayok ([[San Juan de Puerto Rico|Puerto Ricoko San Juango]] Magisterio Normaleko zuzendari ohia) aholkatuta, Magisteritzako karrera ikasi zuten.
Iturri fidagarrien arabera, Belénen aita harroputza, konspiratzailea eta joko zalea zen, eta horrek salaketa eta epaiketa ugari eragin zizkion. Horrela bada, Espainiara itzuli eta denbora batera, 188an, Vicente eta Felisa banandu egin ziren. Handik urtebetera, 1889an, Felisa hil egin zen eta Belén eta bere neba Rafael, Ana Urgon amonaren kargu geratu ziren, analfabetoa omen zen arren emakume indartsua bilobak zaintzeko. Belénen aitak utzi egiten zituen umeak harreman erromantiko berria hasteko eta berriro ezkondu zen 1891an.
Belen bere mantenurako laguntza ekonomikoaren alde borrokatu zen, bai berari bai bere anaiari zegokionaren alde, eta, horrela, poliki-poliki, errepublikazale zirkulu federaletan sartu zen, non bere garaikidea zen Emilio Ferrero Balaguer ezagutu zuen, merkatari errepublikazale eta hargin beltz bat, zeinarekin [[Bartzelona]]ra aldatu zen 1890ean. Rafael bere neba ere eraman zuen, 1890ean Emilio eta bere arrebaren ezkontzaren lekuko izan zena <ref name=":0">RAMOS, MARÍA DOLORES "Una "obrera" del laicismo, el Feminismo y el panamericanismo en el Mundo Ibérico" Baetica, 28(2), 2006, p. 689-708</ref> (1894an beste iturri batzuen arabera), garai hartako ohiturari jarraituz, senarraren abizena bereari erantsi zion. Hiru seme-alaba izan zituzten: Libertad, Demófilo Dantón eta Víctor Volney. Belének aitortu zuen "bizitzako bikotekidea" eta doktrina bikotea aurkitu zituela, "arima bikia" berarentzat, eta, horrez gain, konferentzia, bilera, mitin eta bestelako ekitaldietan bere ideiak predikatzeko aholkularia.
Handik gutxira, Belén ezaguna egiten hasi zen oratoriaren eta prentsaren esparruetan, artikulu ugari idatzi baitzituen Bartzelonako zein [[Madril]]go aldizkarietan. Belén Sárraga de Ferreroren ospeak eta ekintzek –orduan ezaguna zenez– azkar igo zuten: [[Bartzelonako Unibertsitatea]]n ikasi eta medikuntza ikasketak amaitu eta titulua lortu zuen. ''Bartzelonako La Luz del Porvenir'' aldizkari espiritualistan kolaboratzaile izan zen. [[Pierre-Joseph Proudhon]], [[Mikhail Bakunin]] eta [[Piotr Kropotkin]][[Pierre-Joseph Proudhon|en]] lanak irakurtzen zituen. [[Francesc Pi i Margall|Francisco Pi i Margall]], Eduardo Benot eta Nicolás Estévanez, [[Olympe de Gouges|Olimpia Gouges]], [[Madame Staël|Madame de Stäel]], [[George Sand]] eta [[Louise Michel|Louise Michel-en]] alaba espiritual auto-aldarrikatzen zen. Hamabost urtez, Belénen ospea ez zen jaitsi, baina bere ezkontza kolokan zegoen, Emilioren papera, pixkanaka-pixkanaka, Belen Sárragaren senarrarena besterik ez baitzen izan, mantendu nahi zuten anaiarteko ideal laiko eta errepublikazalea hautsi zuena. Uste da horrek bikotearengan desberdintasunak sortu zituela eta dibortziatu egin ziren. 1911an, Belének abizena aldatu zuen eta "de Sárraga" aukeratu zuen berriro.
=== Prentsan eta arlo politiko eta sozialean ===
1895ean [[Valentzia]]n ''Emakume Taldeen Federazioa'' sortu zuen. Urtebete geroago, Bartzelonan, ''Emakume Librepentsalarien Elkartea'' sortu zuen. Gobernadoreak debekatuta egin zuen erakundea eta gainera atxilotu egin zuten elkartea sortzeagatik. Valentzian berriro ere, [[monarkia]]ren aurkako eta [[Kubako Independentzia Gerra|Kubako independentziaren]] aldeko kanpainetan eta manifestazioetan parte hartu zuen. Urte bereko abuztuan, independentziaren aldeko manifestazio batean, espetxeratu egin zuten. Urte amaieran, ''Severidad'' izeneko [[Logia (elkartea)|framazon-logiarekin]] partaide bihurtu zen. Gainera, ''La Conciencia Libre'' egunkaria zuzendu zuen.
1897an, Valentziako Emakumezkoen Elkarte Nagusiko presidente izan zen, eta, urte amaieran, Erresistentzia Elkarteen Federazioa sortu zuen Malagan; elkarte horrek 30.000 afiliatu eta 80 sozietate izan zituen.
1898an [[Madril]]en bizi zela, Centro Instructivo del Obrero-n sartu zen eta bertan Fermín Salvochea eta Álvarez eta Pedro Vallina [[Anarkismo|anarkista]]<nowiki/>k ezagutu zituen.
Urtebete geroago, Mahóneko Emakume Askapentsatzaileen Elkartea sortu zuen. [[Teresa Claramunt i Creus|Teresa Claramunt]] eta [[Angeles Lopez de Ayala]]rekin [[Teresa Claramunt i Creus|e]]<nowiki/>ta Bartzelonako Gracia talde anarkistan aritu ziren. Pi y Margall alderdi federaleko presidenteorde izatera iritsi zen, baita bere batzorde nazionaleko kide ere 1938an; 1900ean bertan afiliatutako lehen emakumea izan zen.
[[Andaluzia]]n, batez ere [[1900]] eta [[1903]] urteen artean aritu zen [[Málaga|Malagan,]] [[Kordoba]]n eta [[Huelva]]n 1900: Malagan ''La Conciencia Libre'' astekaria berriro jarri zuen abian eta Alfonso González Núñez gobernadorearen jazarpena jasan zuen, ''El País'' egunkariak, Amalia Heredia Livermoore-k, Casa-Loring-eko markesak eta Francisco Silvela eta Le-ren amaginarrebak hala eskatuta. Vielleuzek, ''emakumea zelako'' zuzendari gisa jardutea galarazi zion, argitalpenaren jabeari bi alditan isuna jarriz zuzendari hitza bere albisteetan erabiltzeagatik Malagueña Federazio Elkartea ere sortu zuen, erregistroekin gobernu eta judizio sistematikoko jazarpena jasan baitzuen, bilaketak, aleen bilketa, kalte ekonomiko handiak dituzten 16 prozesu eta prentsa eskubidea urratu zuten egunkaria kentzearekin batera elkartutakoena salatu zuten kexak, Elkartearen ekintzak azkenean sailkatuz. Urte horretan Sociedad Progresiva Femenina de Málaga ere sortu zuen eta [[Jerez (ardoa)|Jerezeko]] presoen aldeko kontzentrazioak antolatu zituen, [[Teresa Mañé|Soledad Gustavorekin]] batera .
1901: [[Badajoz]]en, konferentzia batean, irakaskuntza laikoaren alde hitz egin zuen; martxoan, berriz, ''La Conciencia Libre'' berriro abiarazi zuen, Malagan, Amalia Carvi eta Areal-ekin.
1902: Malagara itzuli zenean, langileen eta nekazarien sindikatuak eta pentsamendu askeko elkarteak antolatu zituen [[Alejandro Lerroux]] eta [[Rodrigo Soriano]]rekin batera . Kordoban " Los Amigos del Progreso " gizarte libertarioan sartu zen eta sindikatu sindikalen antolakuntzan parte hartu zuen. [[Geneva]]n ([[Suitza]]), pentsamendu askeko kongresura joan zen 80 elkarte baino gehiago ordezkatzeko.
1904: irailaren 4an, Camilo García de Polavieja jeneralaren aurkako hitzaldia zela eta, bi hilabete eta egun bateko kartzela zigorra ezarri zioten; bere hitzaldian, jenerala zentsuratu egin zuen [[José Rizal]], olerkari, hargin beltz eta [[Filipinak|Filipinetako independentziaren]] heroia [[Filipinak|fusilatzeagatik]] .
1905: [[Santa Cruz Tenerifekoko probintzia|Santa Cruz-en]] ([[Tenerife]], [[Kanariak]]), konferentzia bat eman zuen.
1906: [[Buenos Aires]]en ([[Argentina]]) Freehinking-eko Nazioarteko XIII. Kongresura joan zen "Virtud de Málaga" framazon-logia izenean.
1907: [[Uruguai]]ra joan zen. Han Emakume Liberalen Elkartea sortu zuen.
1908-1910: ''El Liberal de Uruguay'' egunkariko zuzendaria izan zen. José Batlle y Ordóñez Errepublikako presidente ohiak sortutako "El Día" egunkarian idatzi zuen, eta harekin adiskidetasuna landu zuen, Uruguaira itzuli eta bigarren presidentetzarako hautatu ondoren (1911 - 1915).
1910: Argentinan Emakumeen Nazioarteko Kongresuan parte hartu zuen eta ohorezko presidente izendatu zuten.
Hurrengo urteetan Amerikan zehar bidaiatu zuen ikusten zituen injustiziak salatuz.
1913: urte horretako otsailean, [[Txile]]ko iparraldea bisitatu zuen ([[Antofagasta]], [[Iquique]], Negreiros eta Pisagua), Luis Emilio Recabarrenek gonbidatuta jendaurreko hitzaldi batzuk eman zituen. Bere bisitaren ondorioz, eta Recabarrenen lankide [[Teresa Flores]]en ekimenez <ref>{{Erreferentzia|izenburua=socialismo y feminismo - Memoria Chilena, Biblioteca Nacional de Chile|url=http://www.memoriachilena.gob.cl/602/w3-article-97319.html|aldizkaria=www.memoriachilena.gob.cl|sartze-data=2020-12-12}}</ref> Centro Anti-Clerical Belén de Sárraga sortu zen. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Teresa Flores|data=2016-12-20|url=https://web.archive.org/web/20161220075439/http://www.tarapacaenelmundo.cl/index.php/identidad/personajes/707-teresa-flores|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2020-12-12}}</ref> <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Primeras Organizaciones de Mujeres en Chile: Las Pioneras del Feminismo|data=2016-03-08|url=https://web.archive.org/web/20160308233003/http://www.observatoriogeneroyliderazgo.cl/blog/?p=395|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2020-12-13}}</ref> ''[[La Razón]]'' egunkariak liburuxka bat argitaratu zuen. ''El Despertar de los Trabajadores'' <ref>{{Erreferentzia|izenburua="El Despertar de los Trabajadores" (1912-1922)|data=2016-12-20|url=https://web.archive.org/web/20161220090615/http://www.blest.eu/cs/elizondo84.html|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2020-12-13}}</ref> egunkaria ( POS ) arduratu zen bere konferentzien berri emateaz, bere zutabe batzuk argitaratzeaz, Txileko sektore kontserbadoreen erasoaren aurka defendatzeaz eta bere ideiak sustatzeaz. Gainera, ''El Mercurio de Valparaíso'' egunkariak elkarrizketa egin zion. Néstor Recabarren, Salvador Barra eta Máximo Silva bezalako poeten inspirazio iturria izan zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Conferencias: sociológicas y de critica religiosas, dadas en Santiago de Chile en Enero y Febrero de 1913 - Memoria Chilena|hizkuntza=es|url=http://www.memoriachilena.gob.cl/602/w3-article-87062.html|aldizkaria=Memoria Chilena: Portal|sartze-data=2020-12-13}}</ref>
1915-1921: Buenos Airesen bizi izan zen eta 1915ean "El Derecho Humano" Argentinako Framazonen Federazioko Gobernu Kontseiluan sartu zen, eta 33. mailara iritsi zen.
1925-1928: Mexikon, ''Rumbos Nuevos'' aldizkaria zuzendu zuen, aldi berean irakasle jardun zuen zenbait [[Hezkuntza laiko|ikastetxe laikotan]] . 1926an, Mexikoko nazionalitatea eman zioten. José Batlle Uruguaiko presidentearekin lan egin zuen; Felipe Carrillo Puerto [[Yucatán]] penintsulako gobernadorearekin eta [[Francisco I. Madero]], [[Álvaro Obregón]] eta Plutarco Elías Calles Mexikoko presidenteekin.
1930: Uruguaian Emakume Liberalen Elkartea sortu zuen eta [[Ekuador]]ren, Federació Anticlerical Feminina.
1931: [[Espainiako Bigarren Errepublika|Espainian Bigarren Errepublika]] aldarrikatu ondoren, Espainiara itzuli zen.
1933: Malagarako errepublikano federalen hautagaitzaren buru izan zen.
1936: Alderdi Federal Iberiarraren Batzorde Nazionaleko kide bihurtu zen.
1939: Francoren garaipenaren ondoren, [[Frantzia]]ra erbesteratu zen eta, 1942an, Mexikora, Pi y Margall Ateneoan, Espainiako erbestetik etorritako anarkisten eta errepublikano federalen bilgune izan zen.
=== Heriotza ===
1950eko irailaren 10ean Mexikon, [[Nefritis|nefritiak jota]], adineko eta arazo ekonomikoekin hil zen. Bere lagun espainiarrek eta mexikarrek bere aztarnak ezkutatu zituzten framazonen ohikunearen arabera, gero erraustu egin zituzten. <ref name=":0">RAMOS, MARÍA DOLORES "Una "obrera" del laicismo, el Feminismo y el panamericanismo en el Mundo Ibérico" Baetica, 28(2), 2006, p. 689-708</ref>
== Lanak ==
Belén de Sárragak prosaz zein bertsoz idatzi zuen eta bere idazkiak, gehienetan, ''Adelante'', ''El Amigo del Pueblo'', ''El Obrero'', ''El Porvenir del Obrero'', ''La Protesta'' bezalako argitalpen libertarioetan argitaratu zituen. Eta Partido Obrero Socialista de Chileren ''El Despertar de los Trabajadores'' egunkarian''.'' Nahiz eta beste lan batzuk ere izan, liburu zein liburuxka formatuan:
* ''Minucias'' (Poesías) (Málaga, 1902)
* ''Congreso Universal de Librepensadores de Ginebra'' (Málaga, 1903)
* ''Conferencias sociológicas y de crítica religiosa, dadas en Santiago de Chile en enero y febrero de 1913'' (Santiago (Chile), 1913)
* ''A través de un continente. El anticlericalismo en América'' ([[Lisboa]],1914)
* ''La evolución de los pueblos y las congregaciones religiosas. Conferencias'' (México, 1915)·
* ''La iglesia en la política'' (México, 1923)
* Conferencia sustentada por la eminente oradora Belén de Sárraga el domingo 4 de mayo de 1924 en el Teatro Maxim, con motivo del Homenaje a Felipe Carrillo Puerto, organizada por la ''Agrupación Socialista de La Habana'' (México, 1924)
* ''La cuestión religiosa, Federación anticlerical Mexicana'' (México, 1926)
* ''La papisa Juana. Testimonio histórico contra el origen divino del Papado'' ([[Asuncion|Asunción]], 1931)
* ''El vicariato divino: síntesis de la vida pontificia en sus tres más importantes aspectos: político, moral y económico''. (Asunción, 1931)
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Bibliografia ==
* NÚÑEZ GUTIÉRREZ, Hiram R. (2006). Revolución y Contrarrevolución en Colima, 1917 - 1926. (Universidad Autónoma de Chapingo-Secretaría de Cultura de Colima edición). México. <nowiki>{{ISBN|968-02-0313-1}}</nowiki>.
* (2008) Ana Muiña, Rebeldes periféricas del siglo XIX, La Linterna Sorda Ediciones, 216 Páginas con 250 fotografías e ilustraciones de la época, {{ISBN|978-84-936562-0-1}}.
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1874ko|1951ko|De Sárraga, Belén}}
[[Kategoria:Valladolidtarrak]]
[[Kategoria:Gaztela–Leongo frankismoaren erbesteratuak]]
[[Kategoria:98ko belaunaldia]]
[[Kategoria:XX. mendeko Espainiako idazleak]]
[[Kategoria:XX. mendeko emakume idazleak]]
[[Kategoria:Gaztelaniazko idazleak]]
[[Kategoria:Espainiako feministak]]
[[Kategoria:Espainiako kazetariak]]
[[Kategoria:Emakume kazetariak]]
[[Kategoria:Espainiako hargin beltzak]]
[[Kategoria:Nefritisak hildakoak]]
bihie9jgp4124ov0v9meoowk6f8fn33
Amaia Illarreta
0
986851
9976196
8963999
2024-11-21T11:54:12Z
Ksarasola
1491
/* Ikus, gainera */
9976196
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa
}}
'''Amaia Ilarreta''' ([[Donostia]], [[1964]]) [[dantzari]]a, irakasle eta pedagogoa Langaitz Ikastolan eta kultur dinamizatzailea da [[Intxaurrondo (auzoa)|Intxaurrondoko]] [[Plazara Goaz]] elkartean. Hiru urtez jarraian izan zen Euskal Herriko Dantza Sueltoko txapelduna [[Antton Mendizabal (dantzaria)|Antton Mendizabalekin]] batera.<ref>{{erreferentzia|izena=Aitor|abizena=Villanueva|urtea=1991-12-05|izenburua=Amaia Illarreta: "Gogorra izan arren agian iritsi zait agurraren garaia"|argitaletxea=Euskanon Egunkariaren hemeroteka|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|url=https://euskaldunon-egunkaria.berria.eus/hemeroteka.php?irudia=b&fetxa=1991-12-05&orria=032&hash=RS9pMU85b2x0dkc5NzdheGJud3dLQT09}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=1991|izenburua=Beasaingo Jaietako egitaraua. 1991. Dantza Libreko jarduna San Martin Plazan. Antton Medizabal eta Amaia Illarreta|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|hizkuntza2=|url=https://www.beasain.eus/es/loinatz-jaiak-1/jaietako-kartelak-2/2649-1991-1/file}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bizitzaren eskola ere izan da Illarreta familiarentzat|hizkuntza=eu|data=2015-11-19|url=https://irutxulo.hitza.eus/2015/11/20/bizitzaren-eskola-ere-izan-da-illarreta-familiarentzat/|aldizkaria=Irutxuloko Hitza|sartze-data=2020-12-27}}</ref><ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Ainhoa|abizena=Ohiartzabal|urtea=2003-02-07|izenburua=Kepa Illarreta, Dantza irakaslea eta epaimahaikidea. "Gaurko dantza bikoteek ez dituzte hankak trebatzen"|argitaletxea=berria.eus|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/hemeroteka/egunkaria/?zbilatu=amaia+illarreta&h_u=1990&h_h=12&h_e=06&b_u=2003&b_h=02&b_e=20&bilatu=Bilatu&orridata=20030207&ikusi=047|aldizkaria=Euskaldunon Egunkariaren hemeroteka. 1990-2003.|sartze-data=2020-12-27}}</ref>
== Dantzaria (1978-1991) ==
[[Fitxategi:Illarreta Medizabal 1991 Egunkaria.png|ezkerrera|thumb|[[Amaia Illarreta|Illarreta]] eta [[Antton Mendizabal (dantzaria)|Mendizabal]] txapelketan parte hartzen.]]
Gurasoen ohiturari jarraitu, eta lau urterekin hasi zen Amaia Illarreta dantzan. Aita dantza-irakaslea zen eta amak zenbait txapelketetan hartu zuen parte bere garaian.<ref name=":0" /> Agustin anaia eta Miren ahizpa ere dantzariak ziren. Aieten zegoela, aitak dantza sueltoa bezala ezagutzen dena irakatsi zion Amaiari. Iñaki lehengusua izan zen bere bikotea zenbait txapelketetan, baina aurrerago, hamasei urterekin, [[Eskola Dantza Taldea|Eskola]] dantza-taldera jo zuen.
Eskolakoei fandangoa eta arin-arina bere moduan irakasten hasi zitzaien. Interesa erakutsi zuten dantzarien artetik Antton Mendizabal animatu zen Amaiarekin txapelketetan parte hartze, eta 1989an hasita hiru urtez jarraian [[Euskal Herriko Dantza Sueltoko txapelketa|Euskal Herriko Dantza Sueltoko txapela]] eraman zuten etxera.<ref name="#1">{{Erreferentzia|izena=|abizena=Berria.eus|urtea=|izenburua=Euskaldunon Egunkariaren hemeroteka. 1990-2003.|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/hemeroteka/egunkaria/?zbilatu=amaia+illarreta&h_u=1990&h_h=12&h_e=06&b_u=2003&b_h=02&b_e=20&bilatu=Bilatu|aldizkaria=Berria|sartze-data=2020-12-28}}</ref> Txapelketan egiteko zenbait pauso berri asmatu zituzten.
'''Illarreta''' bezala izan dira Euskal Herrian beste emakume koreografo ospetsuak, esaterako: [[Pilar López Júlvez]], [[María Elena de Arizmendi|María Elena de Arizmendi Amiel]], [[Carmen Larumbe]], [[Carole Arbo]], [[Inés Boza]], [[Marta Coronado|Marta Coronado Arraya]], [[Pantxika Telleria]] edo [[Marian Arregi|Marian Arregi Sarasola]].
<gallery mode="packed" heights="180" caption="Hirutan jarraian dantza solteko txapeldunak (1988-1990)" <ref name="#1"/>
Fitxategi:Egunkaria hmeroteka Illarreta.jpg
Fitxategi:Egunkaria hemeroteka Illarreta Mendizabal.jpg
Fitxategi:Egunkaria hmeroteka Mendizabal.jpg
Fitxategi:Egunkaria Mendizabal2.jpg
</gallery>
== Kultur antolatzailea (1998-) ==
[[Intxaurrondo (auzoa)|Intxaurrondoko]] [[Plazara Goaz]] elkarteko partaide eta dinamizatzailea da. 1998an sortu zuten Intxaurrondo auzoan euskararen erabilera sustatzeko. Hantxe bildu ziren [[AEK]], [[Intxaurrondoko auzo elkartea|auzo elkarteak]], [[Larrotxene kultur etxea|Larrotxene Kultur Etxea]], [[Intxaurrondo Ikastola]], [[Bagera|Bagera taldea]], auzoko [[Euskal Herrian Euskaraz]] taldea, [[Zulo Zahar|Zulo Zahar elkartea]], eta hainbat jende independente ere.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Euskaraz bizi nahi dutelako|hizkuntza=eu|data=2015-02-26|url=https://irutxulo.hitza.eus/2015/02/27/euskaraz-bizi-nahi-dutelako-2/|aldizkaria=Irutxuloko Hitza|sartze-data=2020-12-27}}</ref>
1998an [[Euskalgintzaren Kontseilua|Kontseiluak]] antolatu zuen [[Bai Euskarari (1998)|Bai euskarari]] kanpaina antolatzea izan zen lehen jarduera fuertea. [[1999ko Korrika]]ren antolaketa gero, eta segituan [[Plazara goaz|PLAZARA GOAZ]] Euskara Elkartearen sorrera.
Haur-jolasak, Euskal Astea, ikastaroak, pailazoak, gaztaina-erreketak, jaiak eta antzeko ekintzak antolatzen dituzte euskaldunoi euskaraz bizi ahal izateko gunea ahalik eta zabalena izan dadin, eta erdaldunak euskarara hurbiltzeko ahaleginak egiteko.<ref>{{Erreferentzia|izena=Yolanda|abizena=Sánchez|urtea=2017-06-22|izenburua=Fiestas que unen el barrio|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=es-ES|data=2017-06-22|url=https://www.diariovasco.com/san-sebastian/201706/22/fiestas-unen-barrio-20170622004510-v.html|aldizkaria=El Diario Vasco|sartze-data=2020-12-27}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=Donostia Kultura|urtea=2016|izenburua=SAGASTI EDER PRINTZESA ETA GRANADAKO BOABDIL. Auzo Algara.|argitaletxea=III. Intxaurrondo Eguna|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Margoketa eguna aurkeztu dute - Lasarte-oria|hizkuntza=eu|url=https://txintxarri.eus/lasarte-oria/1548451987545-margoketa-eguna-aurkeztu-dute-12807|aldizkaria=Txintxarri.eus|sartze-data=2020-12-27}}</ref>
[[Fitxategi:Euskara Auzotik Auzora Donostian.png|erdian|thumb|600x600px|Euskara Auzotik Auzora Donostian. Zenbait Iritzi. '''Amaia Illarreta''', Intxaurrondo.]]
Adibidez, 2018an Plazara Goaz batzordeak 20 urte bete zituenean, [[2019ko Korrika|2019ko 20. Korrika]] eta, ''[[Baietz 20 ordu euskaraz Intxaurrondon!]]'' erronkarekin hasi ziren. Geroago orduak ez, egunekin hasi ziren; eta ''[[Baietz 20 egun euskaraz Intxaurrondon!]]'' erronkara jauzi egiteko . Norbanakoengan eta komertzioetan eragitea zen helburua, horretarako, auzotarrak ''[[ahobizi]]'' eta ''[[belarriprest]]'' izatera bultzatu zituzten; guztira, 2018an Euskaraldian 650 pertsonaren konpromisoa lortu zuten. 2019an ''[[Nitik Harago]], [[Baietz11 Intxaurrondon!]]'' eta 2020an bigarren Euskaraldia.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=DonostiaEuskaraz.eus|url=http://www.donostiaeuskaraz.eus/download/1486&usg=AOvVaw0R8HuFXYM5aGj2BfirYVwY/lang/eu|aldizkaria=www.donostiaeuskaraz.eus|sartze-data=2020-12-28}}</ref>
{{Esaera2|Zirrara, ilusioa eta itxaropena sortzen dizkit [[Korrika]]k. Niretzat Korrika beti izan da eta izango da zirrara sortzen duen momentu bat. Aurten gainera bi lekutan egingo dut korrika; Intxaurrondon, nire auzoan, eta [[Orereta]]n, lana egiten dudan lekuan. Zorionez, behin lekukoa eramateko ohorea izan nuen eta niretzat une garrantzitsu bat izan zen.|Amaia Illarreta<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Nola bizi duzu Korrika?|hizkuntza=eu|data=2017-03-30|url=https://irutxulo.hitza.eus/2017/03/31/nola-bizi-duzu-korrika/|aldizkaria=Irutxuloko Hitza|sartze-data=2020-12-27}}</ref>}}
== Sariak ==
* 1991: Euskal Herriko Dantza Sueltoko txapelduna Antton Mendizabal-ekin batera<ref>{{Erreferentzia|abizena=dantzancom|izenburua=Euskal Herriko Dantza Txapelketako irabazleak|hizkuntza=eu|url=https://dantzan.eus/hemeroteka/euskal-herriko-dantza-txapelketako-irabazleak|aldizkaria=dantzan.eus|sartze-data=2020-12-28}}</ref>
* 1990: Euskal Herriko Dantza Sueltoko txapelduna Antton Mendizabal-ekin batera
* 1989: Gipuzkoako Dantza Sueltoko txapelduna Antton Mendizabal-ekin batera Errenteria.
* 1989: Euskal Herriko Dantza Sueltoko txapelduna Antton Mendizabal-ekin batera
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Ikus, gainera ==
* [[Kukai]]
* [[Jon Maya]]
* [[Pilar López Júlvez]]
* [[Oier Araolaza Arrieta|Oier Araolaza]]
* [[Juan Antonio Urbeltz]]
* [[Marian Arregi]]
* [[Pantxika Telleria]]
* [[Begoña Arroyo Aldekoa|Begoña Arroyo]]
== Kanpo estekak ==
* [http://plazaragoaz.eus Plazara Goaz] euskara elkartea. Webgune ofizial zaharra
* [https://web.archive.org/web/20201101002609/http://plazaragoaz.blogariak.net/ Plazara Goaz] euskara elkartearen. Webgune ofizial aaharra. 2020an desagertu zena Archiven patzialki jasota
* [https://www.berria.eus/hemeroteka/egunkaria/?zbilatu=amaia+illarreta&h_u=1990&h_h=12&h_e=06&b_u=2003&b_h=02&b_e=20&bilatu=Bilatu Amaia Ilarreta] eta Antton Mendizabal dantzari txapeldunak Euskaldunon Egunkariaren hemerotekan (18 artikulu)
*
{{bizialdia|1964ko||Ilarreta, Amaia}}
[[Kategoria:Donostiarrak]]
[[Kategoria:Gipuzkoako dantzariak]]
[[Kategoria:Emakume dantzariak]]
[[Kategoria:Euskararen sustatzaileak]]
8wl0vg81ktm4witgcm0yzjw7l5jpaky
Ulsan HD FC
0
987915
9975174
9526830
2024-11-20T14:25:59Z
Makenzis
82059
9975174
wikitext
text/x-wiki
{{Futbol-talde infotaula
| berezko izena = Ulsan Hyundai FC
| ezkutu irudia =
| ezizenak = 호랑이 ("Tigreak")
| hiria = {{banderaikur|Hego Korea}} [[Ulsan]]
| sorrera urtea = [[1983]] (Hyundai Horang-i)
| zelaia = Ulsan Munsu Football Stadium
| zelai inaugurazioa = [[1998]]
| zelai edukiera = 44.102
| presidentea = {{banderaikur|Hego Korea}} Chung Mong-joon
| entrenatzailea = {{banderaikur|Hego Korea}} Hong Myung-bo
| liga = [[Hego Koreako futbol liga|Hego Koreako 1 maila]]
| denboraldia = 2024
| postua = 1.a
| ezker-esku eredua 1 =_ulsan23h
| gorputz eredua 1 =_ulsan23h
| eskuin-esku eredua 1 =_ulsan23h
| praka eredua 1 = _ulsan23h
| galtzerdi eredua 1 =
| ezker-eskua 1 = 00469B
| gorputza 1 = 00469B
| eskuin-eskua 1 = 00469B
| prakak 1 = 00469B
| galtzerdiak 1 = 00469B
| ezker-esku eredua 2 =_ulsan23a
| gorputz eredua 2 =_ulsan23a
| eskuin-esku eredua 2 =_ulsan23a
| praka eredua 2 = _ulsan23a
| galtzerdi eredua 2 =
| ezker-eskua 2 = FFFFFF
| gorputza 2 = ffffff
| eskuin-eskua 2 = FFFFFF
| prakak 2 = FFFFFF
| galtzerdiak 2 = ffffff
| webgunea = https://www.uhfc.tv/main.php
}}
[[Fitxategi:Aux. field of Jeonju World Cup Stadium.jpg|thumb|250px|Jeonju World Cup Stadium.]]
'''Ulsan Hyundai FC''' ({{lang-ko|울산 현대 축구단}}) [[Hego Korea]]ko [[futbol]] taldea da, [[Ulsan]] hirikoa.
== Palmaresa ==
=== Hego Korean: 11 ===
* [[Hego Koreako futbol liga|Hego Koreako liga]]:
** Txapeldun (4): 1996, 2005, 2022, 2023.
** Bigarren (10): 1986, 1991, 1998, 2002, 2003, 2011, 2013, 2019, 2020, 2021
* [[Hego Koreako futbol kopa|Hego Koreako kopa]]:
** Txapeldun (1): 2017.
** Finalista (3): 1998, 2018, 2020.
* Hego Koreako Superkopa (1): 2006.
* Ligako Kopa (5): 1986, 1995, 1998, 2007, 2011.
=== Nazioartean: 4 ===
* [[AFC Txapeldunen Liga|Asiako Txapeldunen Liga]] (2): 2012, 2020.
* A3 Txapeldunen Kopa (1): 2006.
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Hego Koreako futbol taldeak]]
ght3u7wx0c6aeygfsu80q1hw5tsh63i
9975183
9975174
2024-11-20T14:26:19Z
Makenzis
82059
/* Hego Korean: 11 */
9975183
wikitext
text/x-wiki
{{Futbol-talde infotaula
| berezko izena = Ulsan Hyundai FC
| ezkutu irudia =
| ezizenak = 호랑이 ("Tigreak")
| hiria = {{banderaikur|Hego Korea}} [[Ulsan]]
| sorrera urtea = [[1983]] (Hyundai Horang-i)
| zelaia = Ulsan Munsu Football Stadium
| zelai inaugurazioa = [[1998]]
| zelai edukiera = 44.102
| presidentea = {{banderaikur|Hego Korea}} Chung Mong-joon
| entrenatzailea = {{banderaikur|Hego Korea}} Hong Myung-bo
| liga = [[Hego Koreako futbol liga|Hego Koreako 1 maila]]
| denboraldia = 2024
| postua = 1.a
| ezker-esku eredua 1 =_ulsan23h
| gorputz eredua 1 =_ulsan23h
| eskuin-esku eredua 1 =_ulsan23h
| praka eredua 1 = _ulsan23h
| galtzerdi eredua 1 =
| ezker-eskua 1 = 00469B
| gorputza 1 = 00469B
| eskuin-eskua 1 = 00469B
| prakak 1 = 00469B
| galtzerdiak 1 = 00469B
| ezker-esku eredua 2 =_ulsan23a
| gorputz eredua 2 =_ulsan23a
| eskuin-esku eredua 2 =_ulsan23a
| praka eredua 2 = _ulsan23a
| galtzerdi eredua 2 =
| ezker-eskua 2 = FFFFFF
| gorputza 2 = ffffff
| eskuin-eskua 2 = FFFFFF
| prakak 2 = FFFFFF
| galtzerdiak 2 = ffffff
| webgunea = https://www.uhfc.tv/main.php
}}
[[Fitxategi:Aux. field of Jeonju World Cup Stadium.jpg|thumb|250px|Jeonju World Cup Stadium.]]
'''Ulsan Hyundai FC''' ({{lang-ko|울산 현대 축구단}}) [[Hego Korea]]ko [[futbol]] taldea da, [[Ulsan]] hirikoa.
== Palmaresa ==
=== Hego Korean: 12 ===
* [[Hego Koreako futbol liga|Hego Koreako liga]]:
** Txapeldun (5): 1996, 2005, 2022, 2023, 2024.
** Bigarren (10): 1986, 1991, 1998, 2002, 2003, 2011, 2013, 2019, 2020, 2021
* [[Hego Koreako futbol kopa|Hego Koreako kopa]]:
** Txapeldun (1): 2017.
** Finalista (3): 1998, 2018, 2020.
* Hego Koreako Superkopa (1): 2006.
* Ligako Kopa (5): 1986, 1995, 1998, 2007, 2011.
=== Nazioartean: 4 ===
* [[AFC Txapeldunen Liga|Asiako Txapeldunen Liga]] (2): 2012, 2020.
* A3 Txapeldunen Kopa (1): 2006.
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Hego Koreako futbol taldeak]]
da0u6weo21feigwef26vcgdbck2mxtr
Richard Henry Dana
0
988123
9975542
8579386
2024-11-20T18:55:12Z
Eliatxo
96586
/* Lan hautatua */
9975542
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Richard Henry Dana Jr.''' ([[Cambridge (Massachusetts)|Cambridge]], [[Massachusetts]], [[1815]]eko [[abuztuaren 1]]a - [[Erroma]], [[1882]]ko [[urtarrilaren 6]]a) estatubatuar abokatu, politikari eta idazlea izan zen. 1826an [[Ralph Waldo Emerson]]ek gainbegiratutako eskola pribatu batean sartu zen eta 1830ean [[Harvard College]]n. 1834an, merkataritza-marinel gisa ontziratu zen. ''[[Two Years Around the Mast]]'' liburuan bere marinel bizitza eta itsasontzian ikusitako abusuak kontatu zituen. 1840tik itsas zuzenbidean espezializatutako abokatu gisa lan egin zuen. Esklabotzaren aurkakoa izan zen eta [[Free Soil alderdia]] sortu zuen eta [[Ameriketako Estatu Batuetako Gerra Zibila]]n gobernuko fiskal izan zen.
== Lan hautatuak ==
* 1840. [[Two Years Before the Mast]] [https://archive.org/details/twoyearsbeforema00dana2]''.
* 1841. ''The Seaman's Friend: Containing a Treatise on Practical Seamanship, with Plates; A Dictionary of Sea Terms; Customs and Usages of the Merchant Service; Laws Relating to the Practical Duties of Master and Mariners''. [https://archive.org/details/seamansmanualcon00danarich 1st edition]; [https://books.google.com/books?id=XsIZAAAAYAAJ&dq=%22the+seaman's+friend%22+dana&printsec=frontcover&source=bl&ots=31b2DNUrfR&sig=hH337pTZI1uNUwYZ6x4UNORXfGs&hl=en&ei=YVjSSZ7yK5mQswOf0I3KAw&sa=X&oi=book_result&resnum=1&ct=result#PPP10,M1 6th edition, 1851]
* 1847. The Seaman's Friend: Containing a treatise on practical seamanship, with plates, a dictionary of sea terms, customs and usages of the merchant service
* 1839. Cruelty to seamen: being the case of Nichols & Couch. ''American Jurist and Law Magazine'', October 1839, 22:92–107.
* c. 1842. ''An autobiographical sketch''.
* 1859. ''[https://archive.org/details/tocubabackvacati00danauoft To Cuba and back]''.
* 1869. ''Twenty-Four Years After''.
* 1968. ''The journal''..
* 2005. ''Journal of a Voyage Round the World, 1859-1860''.
{{bizialdia|1815eko|1882ko|Dana, Richard Henry}}
[[Kategoria:Massachusettsarrak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako abokatuak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako politikariak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako idazleak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako itsaslariak]]
[[Kategoria:Gripeak hildakoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako abolizionistak]]
[[Kategoria:Harvard Unibertsitateko ikasleak]]
[[Kategoria:Erroman hildakoak]]
rjr2mwbbsgppo869443mfgksbvg4bys
Nynke Laverman
0
988239
9975701
9411142
2024-11-20T20:51:13Z
Theklan
336
+[[Kategoria:Leeuwardendarrak]]; [[toolforge:quickcategories/batch/7966/|QuickCategories batch #7966]]
9975701
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Nynke Laverman''' ([[Weidum]], [[Frisia]], [[Herbehereak]], [[1980]]eko [[apirilaren 14]]a- ) abeslari, aktore eta olerkari [[Herbehereak|herbeheretarra]] da. Hainbat herrialdetan bizi izan da eta bakoitzean jasotako esperientziekin disko bana argitaratu du.
== Biografia ==
2002an Amsterdamgo Arte Eskolan kantuan graduatu zen. [[Portugal]]en bizi izan zen denboraldi batez eta Jan Jacob Slauerhoff poeta herbeheretarraren olerkiak [[frisiera]]ra itzuli eta [[fado]] bihurtuz kantatu zituen<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Autor|abizena=sergiomonsalvoc|izenburua=NYNKE LAVERMAN|hizkuntza=es-ES|data=2018-12-17|url=https://sergiomonsalvoc.com/2018/12/17/nynke-laverman/|aldizkaria=CON LOS AUDÍFONOS PUESTOS|sartze-data=2021-01-07}}</ref>. Ondoren [[Frida Kahlo]]ren inguruko dokumentala ikusi eta [[Mexiko]]ra joan zen. ''De Maisfrou'' ("artoaren emakumea") diskoa sortu zuen, espainiarrak iritsi aurreko kondaira eta mitologian oinarrituriko abestiekin<ref name=":0" />. Hirugarren diskoa Mongolian familia nomada batekin bizi zeneko esperientziak kantatu zituen eta ''Nomade'' izena eman zion. Disko honekin "Edison Saria" jaso zuen<ref name=":0" />.
''Alter'' diskoa Madrilen grabatu zuen eta nazioarteko sona izan zuen. ''Wachter'' ("zaintzailea") zaintzari omenaldi bat da eta ''Plant'' diskoan gizakiaren eta ingurumenaren arteko harremanak landu zituen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Nynke Laverman|hizkuntza=es|url=https://www.discogs.com/es/artist/1189158-Nynke-Laverman|aldizkaria=Discogs|sartze-data=2021-01-07}}</ref>.
Tarteka hainbat filme herbeheretarretan ere hartu du parte<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Nynke Laverman|url=http://www.imdb.com/name/nm2868175/|aldizkaria=IMDb|sartze-data=2021-01-07}}</ref>.
== Diskografia ==
* ''Sielesâlt'' (2004)
* ''De Maisfrou'' (2006)
* ''Nomade'' (2009)
* ''Alter'' (2013)
* ''Wachter'' (2016)
* ''Plant'' (2021)
== Filmografia ==
{| class="wikitable sortable"
|-
! Urtea
! Filma
! Pertsonaia
! class="unsortable" | Oharrak
|-
| 2005
| ''Eilandgasten''
| Zangeres
|
|-
| 2006
|''Het zwijgen''
|Maartje van de slager
|
|-
| 2007
|''Pauw & Witteman''
| Bere burua
|Telesaila, atal bakarra
|-
| 2012
|''Tien''
| Bere burua
|Dokumentala
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{en}} [https://nynkelaverman.nl/ Webgune ofiziala]
* [https://www.imdb.com/name/nm2868175/ Aktorearen IMDBko fitxa irakurgai] {{en}}
{{bizialdia|1980ko||Laverman, Nynke}}
[[Kategoria:Herbehereetako abeslariak]]
[[Kategoria:Herbehereetako emakume aktoreak]]
[[Kategoria:Frisierazko abeslariak]]
[[Kategoria:Emakume abeslariak]]
[[Kategoria:Leeuwardendarrak]]
ddw4rvmyolzzf5jbk4ih3bwzrbsjceh
Garazi Mugarza
0
989815
9975416
9257895
2024-11-20T17:48:16Z
Anitxu
108057
/* Ibilbidea */
9975416
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}'''Garazi Mugarza Markina''' ([[Mallabia]], [[Bizkaia]], [[1995]]eko [[apirilaren 6]]a) idazlea, margolaria eta lanbidez erizaina da.<ref>{{Erreferentzia|izena=Euskal Birusa|abizena=Elkartea|izenburua=Drogetenitturri, 290 zenbakia (2020ko ekaina) - Euskal Birusa|hizkuntza=eu|data=2020-07-09|url=http://euskalbirusa.eus/2020/07/drogetenitturri-290-zenbakia-2020ko-ekaina/|aldizkaria=EUSKALBIRUSA.EUS|sartze-data=2021-01-22}}</ref>
== Bizitza ==
Mallabiko Mallagoi baserriko<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Herriko informazioa, kazetarion probaleku eta eskola - Apuntes de Enfermería - Docsity|hizkuntza=es|url=https://www.docsity.com/es/herriko-informazioa-kazetarion-probaleku-eta-eskola/2910392/|aldizkaria=www.docsity.com|sartze-data=2021-01-22}}</ref> alaba, bere herriko Learreta-Markina eskolan burutu zituen lehen ikasketak, [[Berriz]]ko eta [[Durango]]ko Institutoetan bigarrenak eta azkenik [[Euskal Herriko Unibertsitatea|Euskal Herriko Unibertsitatean,]] erizaintzarako formazioa jasoz.<ref name=":0">{{Erreferentzia|abizena=Maite|izenburua={{!}} Berriz BHIko Garazi Mugarza, aurtengo Urruzuno idazlehiaketako irabazleetako bateuskaljakintza|hizkuntza=eu|url=https://euskaljakintza.com/berriz-bhiko-garazi-mugarza-aurtengo-urruzuno-idazlehiaketako-irabazleetako-bat/|sartze-data=2021-01-22}}</ref> Familia eta komunitate arretan du espezializazioa.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=“Kutsatzen dabiltzanen katea etetea da helburua, ospitaleetan gainkargarik gertatu ez dadin” - Mallabia|hizkuntza=eu|url=https://anboto.org/mallabia/1601017118849-kutsatzen-dabiltzanen-katea-etetea-da-helburua-ospitaleetan-gainkargarik-gertatu-ez-dadin|aldizkaria=Anboto.org|sartze-data=2021-01-23}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2020|izenburua=Birusa ez da jungo, ikesi biherko dogu berakin bizitzen|argitaletxea=Drogetenitturri|orrialdea=|orrialdeak=8-9|ISBN=|hizkuntza=}}</ref>
== Ibilbidea ==
Ume-umetatik du idazteko zaletasuna eta margotzen ere gazterik hasi zen. Diziplina bi hauetan, idazketan batipat, sari ugari jasotakoa da. Besteak beste, 2011n, 2012an eta 2013an Urruzuno saria,<ref name=":0" /> <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bizkaitarrak bikain Urruzuno lehiaketan|hizkuntza=eu|url=https://bizkaie.biz/1462829023218|aldizkaria=bizkaie.biz|sartze-data=2021-01-22}}</ref> 2013an Azkue saria,<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Euskaltzaindia premia a una alumna del instituto|hizkuntza=es-ES|data=2013-03-14|url=https://www.elcorreo.com/vizcaya/v/20130314/duranguesado/euskaltzaindia-premia-alumna-instituto-20130314.html|aldizkaria=El Correo|sartze-data=2021-01-22}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Euskaltzaindiaren Azkue sari ia guztiak Gipuzkoara etorri dira|hizkuntza=es-ES|data=2013-03-14|url=https://www.diariovasco.com/v/20130314/cultura/euskaltzaindiaren-azkue-sari-guztiak-20130314.html?ref=https%3A%2F%2Fwww.google.es%2F|aldizkaria=El Diario Vasco|sartze-data=2021-01-22}}</ref> 2014an Leioako Maitasun Gutunen Lehiaketa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Maitasun Gutunak / Cartas de amor {{!}} Kultur Leioa|hizkuntza=es-ES|url=http://www.kulturleioa.com/agenda/maitasun-gutunen-xv-lehiaketako-sariak-banatuta/?lang=es|sartze-data=2021-01-22}}</ref> eta 2012,<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Julene Azpeitia lehiaketaren sari banaketa ekitaldia - Durango|hizkuntza=eu|url=https://anboto.org/durango/1387676518620-julene-azpeitia-lehiaketaren-sari-banaketa-ekitaldia|aldizkaria=Anboto.org|sartze-data=2021-01-23}}</ref> 2013<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Los bertsolaris Eñaut Uruburu y Aitor Albistur ganan los premios literarios Julene Azpeitia|hizkuntza=es-ES|data=2013-06-11|url=https://www.elcorreo.com/vizcaya/v/20130611/duranguesado/bertsolaris-enaut-uruburu-aitor-20130611.html|aldizkaria=El Correo|sartze-data=2021-01-23}}</ref> zein 2015ean<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ipuin irabazleak — Zumaiako Udala|url=https://zumaia.eus/eu/udala/sailak/euskara/julene-azpeitia-lehiaketa/ipuin-irabazleak|aldizkaria=zumaia.eus|sartze-data=2021-01-23}}</ref> Julene Azpeitia saria, adin kategoria desberdinetan.
Margoketari dagokionez, [[Damaris Pan]] herrikidea irakasle zuelarik, Estatu mailako BMW saria irabazi zuen 2006an ''Txotxa bistan'' margolanarekin.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=La Casa de Vacas acoge el premio de pintura BMW|hizkuntza=es|data=2006-12-01|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/espana/2006/12/01/casa-vacas-acoge-premio-pintura-bmw/0003_5334999.htm|aldizkaria=La Voz de Galicia|sartze-data=2021-01-22}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Inicio - Actividades y Agenda - Entrega del XXI Premio BMW de Pintura y concierto a beneficio de Mundo en Armonía|url=https://www.casareal.es/EN/Actividades/Paginas/actividades_actividades_detalle.aspx?data=10921|aldizkaria=www.casareal.es|sartze-data=2021-01-22}}</ref>
Idazle gazteak biltzen dituen ITU Bandako partaidea da<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.kulturklik.euskadi.eus/contenidos/evento/20160513131114/es_def/|aldizkaria=www.kulturklik.euskadi.eus|sartze-data=2021-01-23}}</ref> eta hauek sortutako ''Isabel Iturberen bizitza eta heriotza'' ikuskizun musikatuan parte hartu izan du.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Berria|izenburua=Bihozkada batetik sortutako istorioa|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1901/003/001/2016-05-19/bihozkada-batetik-sortutako-istorioa.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2021-01-22}}</ref> Bandaren hegalean dagoen ''Lekore'' aldizkarian bere lan literarioek sarritan ikusi dute argia <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Garazi Mugarza: “Espazio bat sortzeko beharra ikusi genuen gazteon testuak argitaratzeko” - Mallabia|hizkuntza=eu|url=https://anboto.org/mallabia/1480935266282-garazi-murgarza-espazio-bat-sortzeko-beharra-ikusi-genuen-gazteon-testuak-argitaratzeko|aldizkaria=Anboto.org|sartze-data=2021-01-22}}</ref><ref>{{Erreferentzia|url=https://www.noticiasdenavarra.com/cultura/ortzadar/2017/02/01/literaturgintzarako-pizgarri/640676.html|aldizkaria=www.noticiasdenavarra.com|sartze-data=2021-01-22}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Euskal Birusa|abizena=Elkartea|izenburua=Drogetenitturri 241. zkia. (2016ko urtarrila) - Euskal Birusa|hizkuntza=eu|data=2016-01-25|url=http://euskalbirusa.eus/2016/01/drogetenitturri-241-zkia-2016ko-urtarrila/|aldizkaria=EUSKALBIRUSA.EUS|sartze-data=2021-01-22}}</ref> eta ''[[Anboto Komunikabideak|Anboto]]'' astekariko kolaboratzailea ere bada mallabitarra.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Biziminak (III) -|hizkuntza=eu|url=https://anboto.org/komunitatea/garazimugarza/1603435403824-biziminak-iii|aldizkaria=Anboto.org|sartze-data=2021-01-22}}</ref>
== Sariak ==
* Urruzuno saria (2011), ''Txaro'' idazlanarekin.
* Urruzuno saria (2012), ''Izenburu bat zapi bateko bizimodu klasikoen nahaste batentzat'' idazlanarekin.
* Urruzuno saria (2013), ''Ameliaren lepokoa'' idazlanarekin.
* Azkue saria (2013), ''Metamorfosia'' idazlanarekin.
* Julene Azpeitia saria-Durango (2012), ''Egunak agortu zaizkidanean'' idazlanarekin.
* Julene Azpeitia saria-Durango (2013), ''Magia beltza'' idazlanarekin.
* BMWren Talentu Onenaren saria (2013), ''Txotxa bistan'' margolanarekin.
* Leioako Maitasun Gutunen XV. Lehiaketako saria (2014), ''Zuen alaba'' idazlanarekin.
* Julene Azpeitia saria-Zumaia (2015), ''Ispilu bat bakeak egiteko'' idazlanarekin.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|2}}
== Kanpo estekak ==
* [https://www.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/txiriboga/osoa/6592086/garazi-mugarzaren-distopia/ Garazi Mugarzaren distopia]Eitb, 2019
{{bizialdia|1995eko||Mugarza, Garazi}}
[[Kategoria:Mallabitarrak]]
[[Kategoria:Bizkaiko idazleak]]
[[Kategoria:Emakume idazleak]]
[[Kategoria:Emakume margolariak]]
[[Kategoria:Euskal Herriko erizainak]]
[[Kategoria:Euskal Herriko Unibertsitateko ikasleak]]
pzxoqecncbxw571zhciolokfex3sheo
9975417
9975416
2024-11-20T17:49:21Z
Anitxu
108057
/* Sariak */
9975417
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}'''Garazi Mugarza Markina''' ([[Mallabia]], [[Bizkaia]], [[1995]]eko [[apirilaren 6]]a) idazlea, margolaria eta lanbidez erizaina da.<ref>{{Erreferentzia|izena=Euskal Birusa|abizena=Elkartea|izenburua=Drogetenitturri, 290 zenbakia (2020ko ekaina) - Euskal Birusa|hizkuntza=eu|data=2020-07-09|url=http://euskalbirusa.eus/2020/07/drogetenitturri-290-zenbakia-2020ko-ekaina/|aldizkaria=EUSKALBIRUSA.EUS|sartze-data=2021-01-22}}</ref>
== Bizitza ==
Mallabiko Mallagoi baserriko<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Herriko informazioa, kazetarion probaleku eta eskola - Apuntes de Enfermería - Docsity|hizkuntza=es|url=https://www.docsity.com/es/herriko-informazioa-kazetarion-probaleku-eta-eskola/2910392/|aldizkaria=www.docsity.com|sartze-data=2021-01-22}}</ref> alaba, bere herriko Learreta-Markina eskolan burutu zituen lehen ikasketak, [[Berriz]]ko eta [[Durango]]ko Institutoetan bigarrenak eta azkenik [[Euskal Herriko Unibertsitatea|Euskal Herriko Unibertsitatean,]] erizaintzarako formazioa jasoz.<ref name=":0">{{Erreferentzia|abizena=Maite|izenburua={{!}} Berriz BHIko Garazi Mugarza, aurtengo Urruzuno idazlehiaketako irabazleetako bateuskaljakintza|hizkuntza=eu|url=https://euskaljakintza.com/berriz-bhiko-garazi-mugarza-aurtengo-urruzuno-idazlehiaketako-irabazleetako-bat/|sartze-data=2021-01-22}}</ref> Familia eta komunitate arretan du espezializazioa.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=“Kutsatzen dabiltzanen katea etetea da helburua, ospitaleetan gainkargarik gertatu ez dadin” - Mallabia|hizkuntza=eu|url=https://anboto.org/mallabia/1601017118849-kutsatzen-dabiltzanen-katea-etetea-da-helburua-ospitaleetan-gainkargarik-gertatu-ez-dadin|aldizkaria=Anboto.org|sartze-data=2021-01-23}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2020|izenburua=Birusa ez da jungo, ikesi biherko dogu berakin bizitzen|argitaletxea=Drogetenitturri|orrialdea=|orrialdeak=8-9|ISBN=|hizkuntza=}}</ref>
== Ibilbidea ==
Ume-umetatik du idazteko zaletasuna eta margotzen ere gazterik hasi zen. Diziplina bi hauetan, idazketan batipat, sari ugari jasotakoa da. Besteak beste, 2011n, 2012an eta 2013an Urruzuno saria,<ref name=":0" /> <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bizkaitarrak bikain Urruzuno lehiaketan|hizkuntza=eu|url=https://bizkaie.biz/1462829023218|aldizkaria=bizkaie.biz|sartze-data=2021-01-22}}</ref> 2013an Azkue saria,<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Euskaltzaindia premia a una alumna del instituto|hizkuntza=es-ES|data=2013-03-14|url=https://www.elcorreo.com/vizcaya/v/20130314/duranguesado/euskaltzaindia-premia-alumna-instituto-20130314.html|aldizkaria=El Correo|sartze-data=2021-01-22}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Euskaltzaindiaren Azkue sari ia guztiak Gipuzkoara etorri dira|hizkuntza=es-ES|data=2013-03-14|url=https://www.diariovasco.com/v/20130314/cultura/euskaltzaindiaren-azkue-sari-guztiak-20130314.html?ref=https%3A%2F%2Fwww.google.es%2F|aldizkaria=El Diario Vasco|sartze-data=2021-01-22}}</ref> 2014an Leioako Maitasun Gutunen Lehiaketa<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Maitasun Gutunak / Cartas de amor {{!}} Kultur Leioa|hizkuntza=es-ES|url=http://www.kulturleioa.com/agenda/maitasun-gutunen-xv-lehiaketako-sariak-banatuta/?lang=es|sartze-data=2021-01-22}}</ref> eta 2012,<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Julene Azpeitia lehiaketaren sari banaketa ekitaldia - Durango|hizkuntza=eu|url=https://anboto.org/durango/1387676518620-julene-azpeitia-lehiaketaren-sari-banaketa-ekitaldia|aldizkaria=Anboto.org|sartze-data=2021-01-23}}</ref> 2013<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Los bertsolaris Eñaut Uruburu y Aitor Albistur ganan los premios literarios Julene Azpeitia|hizkuntza=es-ES|data=2013-06-11|url=https://www.elcorreo.com/vizcaya/v/20130611/duranguesado/bertsolaris-enaut-uruburu-aitor-20130611.html|aldizkaria=El Correo|sartze-data=2021-01-23}}</ref> zein 2015ean<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ipuin irabazleak — Zumaiako Udala|url=https://zumaia.eus/eu/udala/sailak/euskara/julene-azpeitia-lehiaketa/ipuin-irabazleak|aldizkaria=zumaia.eus|sartze-data=2021-01-23}}</ref> Julene Azpeitia saria, adin kategoria desberdinetan.
Margoketari dagokionez, [[Damaris Pan]] herrikidea irakasle zuelarik, Estatu mailako BMW saria irabazi zuen 2006an ''Txotxa bistan'' margolanarekin.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=La Casa de Vacas acoge el premio de pintura BMW|hizkuntza=es|data=2006-12-01|url=https://www.lavozdegalicia.es/noticia/espana/2006/12/01/casa-vacas-acoge-premio-pintura-bmw/0003_5334999.htm|aldizkaria=La Voz de Galicia|sartze-data=2021-01-22}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Inicio - Actividades y Agenda - Entrega del XXI Premio BMW de Pintura y concierto a beneficio de Mundo en Armonía|url=https://www.casareal.es/EN/Actividades/Paginas/actividades_actividades_detalle.aspx?data=10921|aldizkaria=www.casareal.es|sartze-data=2021-01-22}}</ref>
Idazle gazteak biltzen dituen ITU Bandako partaidea da<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.kulturklik.euskadi.eus/contenidos/evento/20160513131114/es_def/|aldizkaria=www.kulturklik.euskadi.eus|sartze-data=2021-01-23}}</ref> eta hauek sortutako ''Isabel Iturberen bizitza eta heriotza'' ikuskizun musikatuan parte hartu izan du.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Berria|izenburua=Bihozkada batetik sortutako istorioa|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1901/003/001/2016-05-19/bihozkada-batetik-sortutako-istorioa.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2021-01-22}}</ref> Bandaren hegalean dagoen ''Lekore'' aldizkarian bere lan literarioek sarritan ikusi dute argia <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Garazi Mugarza: “Espazio bat sortzeko beharra ikusi genuen gazteon testuak argitaratzeko” - Mallabia|hizkuntza=eu|url=https://anboto.org/mallabia/1480935266282-garazi-murgarza-espazio-bat-sortzeko-beharra-ikusi-genuen-gazteon-testuak-argitaratzeko|aldizkaria=Anboto.org|sartze-data=2021-01-22}}</ref><ref>{{Erreferentzia|url=https://www.noticiasdenavarra.com/cultura/ortzadar/2017/02/01/literaturgintzarako-pizgarri/640676.html|aldizkaria=www.noticiasdenavarra.com|sartze-data=2021-01-22}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Euskal Birusa|abizena=Elkartea|izenburua=Drogetenitturri 241. zkia. (2016ko urtarrila) - Euskal Birusa|hizkuntza=eu|data=2016-01-25|url=http://euskalbirusa.eus/2016/01/drogetenitturri-241-zkia-2016ko-urtarrila/|aldizkaria=EUSKALBIRUSA.EUS|sartze-data=2021-01-22}}</ref> eta ''[[Anboto Komunikabideak|Anboto]]'' astekariko kolaboratzailea ere bada mallabitarra.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Biziminak (III) -|hizkuntza=eu|url=https://anboto.org/komunitatea/garazimugarza/1603435403824-biziminak-iii|aldizkaria=Anboto.org|sartze-data=2021-01-22}}</ref>
== Sariak ==
* Urruzuno saria (2011), ''Txaro'' idazlanarekin.
* Urruzuno saria (2012), ''Izenburu bat zapi bateko bizimodu klasikoen nahaste batentzat'' idazlanarekin.
* Urruzuno saria (2013), ''Ameliaren lepokoa'' idazlanarekin.
* Azkue saria (2013), ''Metamorfosia'' idazlanarekin.
* Julene Azpeitia saria-Durango (2012), ''Egunak agortu zaizkidanean'' idazlanarekin.
* Julene Azpeitia saria-Durango (2013), ''Magia beltza'' idazlanarekin.
* BMWren Talentu Onenaren saria (2006), ''Txotxa bistan'' margolanarekin.
* Leioako Maitasun Gutunen XV. Lehiaketako saria (2014), ''Zuen alaba'' idazlanarekin.
* Julene Azpeitia saria-Zumaia (2015), ''Ispilu bat bakeak egiteko'' idazlanarekin.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|2}}
== Kanpo estekak ==
* [https://www.eitb.eus/eu/irratia/euskadi-irratia/programak/txiriboga/osoa/6592086/garazi-mugarzaren-distopia/ Garazi Mugarzaren distopia]Eitb, 2019
{{bizialdia|1995eko||Mugarza, Garazi}}
[[Kategoria:Mallabitarrak]]
[[Kategoria:Bizkaiko idazleak]]
[[Kategoria:Emakume idazleak]]
[[Kategoria:Emakume margolariak]]
[[Kategoria:Euskal Herriko erizainak]]
[[Kategoria:Euskal Herriko Unibertsitateko ikasleak]]
c32u5rv3qmwwz83b2b6zva25whi0rta
Hans Vredeman de Vries
0
991114
9975699
8889762
2024-11-20T20:51:10Z
Theklan
336
+[[Kategoria:Leeuwardendarrak]]; [[toolforge:quickcategories/batch/7966/|QuickCategories batch #7966]]
9975699
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
[[Fitxategi:Hans Vredeman de Vries - Architectural Caprice with Figures - Google Art Project.jpg|thumb|250px|Bilboko Arte Ederren Museoan ikus daitekeen lana: ''[[Arkitektura fantastikoa pertsonaiekin]]'' (1568).]]
'''Hans Vredeman de Vries''' ([[Leeuwarden]], 1525/1526-[[Hamburgo]], 1609) [[Frisia]]n jaiotako margolaria, arkitektoa eta lorategi, barrualde eta arkitektura iragankorren diseinugilea izan zen. [[Flandria]]n oso ospetsua egin zen. Bere margolanetan arkitekturak garrantzi handia du.
== Biografia ==
Leeuwarden-en jaioa (Frisian), bertan [[zurgintza]] ikasi zuen. 1544an [[Amberes]]en, bertako beirateen margolari batekin, [[Reiner Gerritsz]], ikasi zuen. 1546an [[Kampen (Overijssel)|Kampenen]] [[Ernst Mæler]] margolariarekin ibili zen. 1548an, Amberesen, bertako hiritartasuna hartu zuen. 1549an [[Filipe II.a Espainiakoa]]ren eta [[Karlos V.a Germaniako Erromatar Inperio Santukoa|Karlos V.aren]] [[adventus regis]]en antolaketan aritu zen. 1956 eta 1958 artean [[Rodolfo II.a Germaniako Erromatar Inperio Santukoa]]ren zerbitzuan aritu zen. 1570an, katolikoen jazarpenak zirela eta, [[Aix-la-Chapelle]]n erbesteratu zen. 1575ean [[Lieja]]n bizi zen eta, azkenik, Amberesera itzultzea lortu zuen. [[1586]], bigarren aldiz ezkondu ondoren, emaztearekin eta semearekin bizitzera [[Frankfurt am Main]]era joan zen. Handik ere beste hirietara joango zen, beti lan eskaeren arabera: [[Hamburgo]], [[Gdańsk]] 1952an, Praga, 1595. 1598an berriro ere Hamburgora itzuli zen. 1600. urtean Amsterdamtik deitu zioten eta 1604an [[Leidengo Unibertsitatea]]n arkitektura katedra eskaini zioten. Margolariaren heriotz dataren inguruan zalantzak daude.<ref>«Hans Vredeman de Vries», Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie [https://rkd.nl/nl/explore/artists/82012]</ref> <ref>Larousse Entziklopedia [https://www.larousse.fr/encyclopedie/peinture/Vries/154872]</ref>
== Obra ==
[[XVI. mendea]]ren hasieran, margolarien artean arkitekturako grina sortu zen. Margolaritza genero berri bat sortu zen, horrela, eraikinen zein hirien irudikapen fantastikoa egiten zuena. Izan ere, perspektibako arauak erabiltzen zituen, aldi berean arrazionala eta idealizatua zen mundu bat sortzeko. Vredeman de Vries horrelako irudikapenen maisuetakoa izan zen.
Mota askotako lanak burutu zituen. Esate baterako, 1549an, [[Karlos V.a Germaniako Erromatar Inperio Santukoa|Karlos V.a]] enperadorearen omenezko garaipen-arkua egin zuen [[Anberes]]en. 1596tik 1598ra, [[Praga]]ko gortean lan egin zuen. Bertan, zenbait gela apaindu zituen, eta Rodolfo II.aren jauregi inperialerako iturriak diseinatu zituen. [[Vitrubio]]ren eta [[Sebastiano Serlio|Serlioren]] tratatuen bitartez, [[arkitektura klasiko]]a primeran ezagutzen zuenez, arkitekturari eta [[perspektiba]]ri buruzko testu garrantzitsuak ere prestatu zituen, eta, haren grabatuek moduan, eragin handia izan zuten arkitekturako margolarien artean, XIX. mendera arte.<ref>https://web.archive.org/web/20210208072026/https://www.museobilbao.com/eu/obras-comentadas/vredeman-de-vries-hans-38</ref>
Aipatu behar da gizon aldeaniztuna izan zela eta mota askotako lanak egin zituela: arteari buruz idatzi, lorategiak diseinatu, ingeniari militar gisa aritu, gorteko arkitektoa, dekorazioak...
== Obra Euskal Herrian ==
[[Bilboko Arte Ederren Museoa]]n bere margolan bat ikus daiteke: [[1568]]ko ''[[Arkitektura fantastikoa pertsonaiekin]]''.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* [http://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/vries1620/0001 University of Heidelberg "Pictores, statuarii, architecti, latomi, et quicunque principum magnificorumque virorum memoriae aeternae inservitis, adeste" (1620) lanaren 28 irudi.]
* [https://web.archive.org/web/20110518004723/http://www.museen-sh.de/ml/digicult.php?digiID=200.6885372&s=2 Vredeman de Vriesen apaingarriak [[Schleswig-Holstein]] museoan.]
* {{en}}:[https://web.archive.org/web/20070412170155/http://www.library.tudelft.nl/ws/a/resources_guide/treacutesor/digital_works/architectura/index.htm The Delft University on Vredeman de Vries.]
* {{es}}:[http://bdh.bne.es/bnesearch/Search.do?field=todos&text=Vredeman+de+Vries%2c+Hans+(1527-ca.+1604) Hans Vredeman de Vriesen lan digitalizatuak Espainiako Liburutegi Digital Hispaniarrean, [[Espainaiko Liburutegi Nazionala].]
{{bizialdia|1527ko|1604ko|Vries}}
[[Kategoria:XVI. mendeko margolariak]]
[[Kategoria:Herbehereetako margolariak]]
[[Kategoria:Herbehereetako arkitektoak]]
[[Kategoria:XVI. mendeko arkitektoak]]
[[Kategoria:Pizkundeko arkitektoak]]
[[Kategoria:Frisia]]
[[Kategoria:Margolari manieristak]]
[[Kategoria:Leeuwardendarrak]]
0rkp9aktzc5c3ybvatw11kqv0ed3qeh
Lankide:Joxan Garaialde/Proba orria
2
992259
9974650
9974512
2024-11-20T12:26:18Z
Joxan Garaialde
90799
9974650
wikitext
text/x-wiki
{{Lanean|Joxan Garaialde}}
{{Wikipedia1000}}
{{birzuzendua|Faraday|Farad|Unitateari}}
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Michael Faraday''' ((/ˈfærədeɪ, -di/; [[Surrey]], [[Ingalaterra]], [[1791]]ko [[irailaren 22]]a - [[Hampton Court]], [[Ingalaterra]], [[1867]]ko [[abuztuaren 25]]a) [[elektromagnetismo]]a eta [[elektrokimika]] ikasi zituen fisiko eta kimiko britainiarra da.
Gaztetan ikasketak burutu gabea zen (bere burua egindako gizona zela esan daiteke)<ref name="Rao" />, eta ez zekien ia ezer [[matematika]]z. [[Kalkulu diferentzial]]a erabat arrotz zuen azken fisikari handia izan zela esan daiteke, nahiz eta gabezia hori grafikoak egiteko zuen trebetasun izugarriz gainditu zuen.
[[Humphry Davy]] kimikariarekin ikasi zuen, eta [[indukzio elektromagnetiko]]aren aurkikuntzagatik ezagutzen dute gehienek, [[sorgailu elektriko|generadore]] eta [[motor elektriko|motore elektrikoak]] eraikitzea ahalbidetu baitu horrek, edo [[elektrolisi]]aren legeengatik, bera baita [[elektromagnetismo]]aren eta [[elektrokimika]]ren benetako sortzaile.
Faradayren garaiko beste ikertzaile batzuen antzera, Faraday, [[eremu magnetiko]]en bidez, [[intentsitate elektriko|korronte elektrikoak]] sortzen saiatu zen. Hamar urtetan, ez zuen emaitza arrakastatsurik lortu, egoera estatikoan, hots, geldirik zeuden [[iman]]ak eta bobinak erabili baitzituen. Hala ere, ekinaren ekinez, korronte elektrikoaren indukzioa sortzeko eremu magnetiko aldakorrak behar direla frogatu ahal izan zuen.
[[Korronte zuzen]] bat zeraman [[Eroale elektriko|eroale]] baten inguruko [[Eremu magnetiko|eremu magnetikoari]] buruzko ikerketaren bidez ezarri zuen Faradayk [[Eremu elektromagnetiko|eremu elektromagnetikoaren]] kontzeptua [[Fisika|fisikan]]. Faradayk, halaber, [[Magnetismo|magnetismoak]] argi izpiei eragin ziezaiekeela ezarri zuen, eta bi fenomenoen arteko azpiko harremana zegoela<ref name="EncBrit">{{cite EB1911|wstitle=Faraday, Michael|volume=10|pages=173–175}} the 1911 ''Encyclopædia Britannica''.</ref><ref name="IEEUK">{{cite web|url=http://www.theiet.org/resources/library/archives/biographies/faraday.cfm|title=Archives Michael Faraday biography – The IET|website=theiet.org}}</ref>. [[Indukzio elektromagnetiko|Indukzio elektromagnetikoaren]] printzipioak, [[Diamagnetismo|diamagnetismoa]] eta [[Elektrolisiaren Faradayren legeak|elektrolisiaren legeak]] ere aurkitu zituen. Gailu elektromagnetiko birakarien asmakizunek [[Motor elektriko|motor elektrikoaren]] teknologiaren oinarria osatu zuten, eta, hein handi batean, ahalegin horiei esker bihurtu zen elektrizitatea erabilgarri teknologian<ref name="Field">{{cite news |title=The Faraday cage: from Victorian experiment to Snowden-era paranoia |url=https://www.theguardian.com/science/2017/may/22/michael-faraday-lost-better-call-saul-genius |newspaper=The Guardian |date=22 May 2017}}</ref>.
[[Kimikari]] gisa, Faradayk [[Bentzeno|bentzenoa]] aurkitu zuen; kloro hidratatu goratua ikertu zuen; [[Bunsen erregailu|Bunsen erregailuaren]] eta [[Oxidazio-egoera|oxidazio-zenbakien]] sistemaren forma goiztiarra, eta [[Anodo]], [[Katodo]], [[Elektrodo]] eta [[Ioi]] terminologia ezaguna asmatu zuen. Faraday, azkenean, Errege Erakundeko lehen Kimika Fulleriarreko Irakasle bihurtu zen bizitza osorako.
Faraday esperimentatzailea izan zen, eta bere ideiak hizkuntza argi eta sinple batean transmititu zituen. Bere trebetasun matematikoak ez ziren [[Trigonometria|trigonometriaraino]] hedatu, eta [[aljebra]] sinpleenera mugatu ziren. [[James Clerk Maxwell|James Clerk Maxwellek]], hala, Faraday eta beste batzuen lana hartu zuen, eta fenomeno elektromagnetikoen teoria moderno guztien oinarri gisa onartzen den ekuazio multzo batean laburbildu zuen. Faradayren [[Indar-lerro|indar-lerroen]] erabilerei buruz Maxwellek idatzi zuen: «benetan oso maila handiko matematikaria izan zela erakusten dute, etorkizuneko matematikariek metodo baliotsu eta emankorrak erator ditzaketenak»<ref name="MaxwellSciPapVol1">{{Cite book|last1=Maxwell|first1=James Clerk|url=https://books.google.com/books?id=RaqhIhxqLiwC&pg=PA360|title=The Scientific Papers of James Clerk Maxwell, Vol. II|editor-last=Niven|editor-first=W. D.|year= 2003|publisher=Dover Publications|isbn=978-0-486-49561-3|language=en}}</ref>. [[Nazioarteko Unitate Sistema|SI]] [[kapazitantzia]] unitatea bere ohoretan izendatzen da: [[farad]].
[[Albert Einstein|Albert Einsteinek]] Faradayren erretratu bat zuen bere estudioko horman, [[Isaac Newton]] eta [[James Clerk Maxwell|James Clerk Maxwellenekin]] batera<ref>{{cite news |title=How British scientists inspired and ensured Einstein's place in history |url=https://www.sciencefocus.com/science/how-british-scientists-inspired-and-ensured-einsteins-place-in-history |access-date=3 May 2024 |publisher=BBC Science}}</ref>. [[Ernest Rutherford]] fisikariak esan zuen: «Haren aurkikuntzen tamaina eta helmena eta zientziaren eta industriaren aurrerabidean izan duen eragina kontuan hartzen ditugunean, ez dago ohore handiegirik izango Faradayren memoria ordaintzeko, inoizko aurkikuntza zientifiko handienetako bat»<ref name="Rao">[[C. N. R. Rao|Rao, C.N.R.]] (2000). ''Understanding Chemistry''. Universities Press. {{ISBN|81-7371-250-6}}. p. 281.</ref>.
Bere egunkaria idatzi zuen [[1820]] eta [[1862]] bitartean, etenik gabe, bertan buruturiko esperimentuak deskribatuz. 3.236 orrialde eta zenbait milaka irudi dituen egunkari hori [[Fisika]]ren historiako funtsezko lanetako bat da gaur egun.
== Biografia ==
===Hasiera===
Michael Faraday 1791ko irailaren 22an jaio zen Newington Buttsen, [[Surrey|Surreyn]], gaur egun [[Londres|Londresko]] [[Southwark]] auzoaren parte dena. Familia ez zegoen ondo. Aita, James, kristau [[Glasite]] sektako kide zen. James Faradayk, bada, bere emaztea, Margaret (Née Hastwell), eta bi haur Londresera eraman zituen 1790eko neguan, Outhgilletik Westmorlanden, non herriko errementariaren ikasle izana zen. Michael hurrengo urteko udazkenean jaio zen, lau haurretatik hirugarrena. Michael Faraday gazteak, eskola heziketa oinarrizkoena baino ez zuenak, [[Autoikaskuntza|bere burua hezi]] behar izan zuen.
14 urterekin, George Riebau Blandford Streeteko liburu-saltzailearen ikasle bihurtu zen<ref>{{openplaque|19}}</ref>. Ikasten eman zituen zazpi urteetan, Faradayk liburu asko irakurri zituen, [[Isaac Watts|Isaac Wattsen]] ''The Improvement of the Mind'' (Adimenaren Hobekuntza) barne, eta gogotsu inplementatu zituen haietan jasotako printzipioak eta iradokizunak<ref>{{cite book|last1=Jenkins|first1=Alice|title=Michael Faraday's Mental Exercises: An Artisan Essay-Circle in Regency London|url=https://archive.org/details/michaelfaradaysm00jenk|url-access=limited|date=2008|publisher=Oxford University Press|page=[https://archive.org/details/michaelfaradaysm00jenk/page/n227 213]|isbn=978-1846311406}}</ref>. Garai horretan, Faradayk elkarrizketak izan zituen bere parekoekin hiriko Elkarte Filosofikoan, eta hainbat gai zientifikori buruzko hitzaldietara joan zen<ref>{{cite journal|last1=James|first1=Frank|title=Michael Faraday, The City Philosophical Society and The Society of Arts.|url=http://www.jstor.org/stable/41378130|url-access=limited|date=1992|issue=5426 |journal=RSA Journal|volume=140 |pages=192–199 |jstor=41378130 }}</ref>. Zientziarekiko interesa ere garatu zuen, bereziki elektrizitatearekiko interesa. Bereziki, [[Jane Marcet|Jane Marceten]] ''Conversations on Chemistry'' (Kimikari buruzko solasaldiak) liburuan inspiratu zen Faraday<ref>{{cite episode
|transcript=No 741: Michael Faraday (transcript)
|transcript-url=http://www.uh.edu/engines/epi741.htm
|title=Michael Faraday |credits=Lienhard, John H.
|series=The Engines of Our Ingenuity
|series-link=The Engines of Our Ingenuity |airdate=1992 |number=741 |network=NPR
|station=KUHF-FM Houston}}</ref><ref>{{cite episode
|transcript=No 744: Jane Marcet's Books (transcript)
|transcript-url=http://www.uh.edu/engines/epi744.htm
|title=Jane Marcet's Books |credits=Lienhard, John H.
|series=The Engines of Our Ingenuity
|series-link=The Engines of Our Ingenuity |airdate=1992 |number=744 |network=NPR
|station=KUHF-FM Houston}}</ref>.
===Helduaroa===
[[Fitxategi:M Faraday Th Phillips oil 1842.jpg|thumb|upright|left|Faradayren erretratua, 1842an [[Thomas Phillips|Thomas Phillipsek]] egina]]
1812an, 20 urte zituela eta ikastearen amaieran, Faraday Royal Institutioneko eta Royal Societyko Humphry Davy kimikari ingeles ospetsuaren eta City Philosophie Societyko sortzaile John Tatumen hitzaldietara joan zen. Hitzaldi horietarako sarrera asko William Dance-k eman zizkion Faradayri, Royal Philharmonic Society-ren sortzaileetako bat izan zenak. Faradayk hitzaldi horietan hartutako oharretan oinarritutako 300 orrialdeko liburua bidali zion gero Davyri. Davyren erantzuna berehalakoa, adeitsua eta aldekoa izan zen. 1813an, Davyk ikusmena kaltetu zuenean nitrogeno trikloruroarekin izandako istripu batean, Faraday laguntzaile gisa erabiltzea erabaki zuen. Aldi berean, John Payne Erregearen Instituzioko partaideetako bat kaleratu egin zuten, eta Sir Humphry Davyri ordezko bat bilatzeko eskatu zioten; beraz, Faraday Errege Instituzioko Laguntzaile Kimiko izendatu zuen 1813ko martxoaren 1ean. Berehala, Davyk Faradayri agindu zion nitrogeno trikloruroaren laginak prestatzeko, eta biak zauritu ziren hain substantzia sentikor horren eztanda batean.
En 1812, a la edad de 20 años y al final de su aprendizaje, Faraday asistió a conferencias del eminente químico inglés Humphry Davy de la Royal Institution y la Royal Society, y John Tatum, fundador de la City Philosophie Society. Muchas de las entradas para estas conferencias fueron dadas a Faraday por William Dance, quien fue uno de los fundadores de la Royal Philharmonic Society. Faraday envió posteriormente a Davy un libro de 300 páginas basado en notas que había tomado durante estas conferencias. La respuesta de Davy fue inmediata, amable y favorable. En 1813, cuando Davy dañó la vista en un accidente con tricloruro de nitrógeno, decidió emplear a Faraday como asistente. Coincidentemente, uno de los asistentes de la Institución Real, John Payne, fue despedido y se le pidió a Sir Humphry Davy que encontrara un sustituto; por lo tanto, nombró a Faraday Asistente Químico en la Institución Real el 1 de marzo de 1813. Muy pronto, Davy encomendó a Faraday la preparación de muestras de tricloruro de nitrógeno, y ambos resultaron heridos en una explosión de esta sustancia tan sensible.
== Karrera zientifikoa ==
[[Fitxategi:Faraday magnetic rotation.jpg|thumb|200 px|ezkerrera|Faradayren errotazio magnetikoa]]
Bere garaiko beste ikertzaile batzuen antzera, Faraday [[eremu magnetiko]]en bidez korronte elektrikoak sortzen saiatu zen. Hamar urtetan ez zuen emaitza arrakastatsurik lortu, egoera estatikoan, hots, geldirik zeuden imanak eta bobinak erabili baitzituen. Hala ere, ekinaren ekinaz, korronte elektrikoaren indukzioa sortzeko eremu magnetiko aldakorrak behar direla frogatu ahal izan zuen.
Davyren pean egin zituen lehen ikerketak [[kimika]]n. [[Kloro]]a ikertzean, bi karbono kloruro berri aurkitu zituen, [[bentzeno]]a ere deskubritu zuen... Ekarpen handiak egin zituen elektrizitatearen esparruan. [[1821]]ean, [[Hans Christian Ørsted|Oersted]] kimikari daniarrak eletromagnetismoa deskubritu ondoren, Faradayk bi tresna egin zituen bere hitzetan errotazio elektromagnetikoa ekoizteko, hau da, motore elektrikoa.
[[1824]]an, Faraday Londresko Errege Elkartean sartu zen eta, hurrengo urtean, Errege Erakundeko laborategiko zuzendari izendatu zuten.
[[1831]]n, bere esperimentu ospetsuak hasi zituen eta [[indukzio elektromagnetiko]]a aurkitu zuen; esperimentu horiek gaur egun ere teknologia elektromagnetikoaren oinarri dira. Indar lerroen kontzeptua txertatu zuen eremu magnetikoak irudikatzeko eta, elektrolisian eginiko ikerketen ondorioz, bere bi oinarrizko legeak, bere izena daramatenak, deskubritu zituen:
* Elektrolisiaren bidez askatzen den sustantzia baten masa, [[elektrolito]]tik igaro den elektrizitate kantitatearekiko zuzenki proportzionala da. Beraz,
:m= clt [(masa = balore elektrokimikoa (c) x intentsitatea (l) x denbora (t)]
* Elektrizitate kantitate batek askatutako sustantzia ezberdinen masak zuzenki proportzionalak dira bere pisu baliokideekin.
Bere ikerketek aurrerapen izugarria izan ziren elektrizitatearen garapenerako, magnetismoak, mugimenduaren bitartez, elektrizitatea ekoizten duela ezarri zuelako.
[[Fitxategi:Faraday cage.gif|thumb|eskuinera|200px|Faradayren kaiola]]
[[Fitxategi:Faradayscher Kaefig DeuMus.jpg|thumb|eskuinera|200px|Faradayren kaiola]]
[[Elektrizitate estatiko]]arekin lanean zebilela, karga elektrikoa [[eroale elektriko]]aren gainazalean metatzen dela frogatu zuen, barruan daukanak eraginik ez duelarik. [[Faradayren kaiola]] izena duen dispositiboan erabiltzen da efektu hau.
Michael Faradayren omenez, [[Nazioarteko Unitate Sistema]]n [[farad]] (F) izena ezarri zitzaion. Definizioak [[coulomb]] bateko karga duen eroale batek [[volt]] bateko [[potentzial elektrostatikoa]] hartzeko gaitasuna dela dio.
[[1833]]an, Davyren lekua hartu zuen Erakundeko kimika irakasle postuan eta, bi urte geroago, urtean 300 liberako biziarteko pentsio bat esleitu zioten.
[[1858]]an, Victoria erreginak bere [[Grazia eta Faboreetako Etxe]]etako bat eman zion eta hantxe bizi izan zen 9 urtez, [[1867]]ko [[abuztuaren 25]]ean hil zen arte. [[Westminster abadia|Westminsterreko Abadian]], bere omenezko plaka bat dago, [[Isaac Newton]]en hilobitik gertu, berak ez baitzuen han lurperatzerik nahi. Londresko Highgate Hilobian dago ehortzita, gaur egun desagertuta dauden [[sandemanien]] gunean.
[[1820]] eta [[1862]] bitartean, etenik gabe, bere egunkaria idatzi zuen, bertan buruturiko esperimentuak deskribatuz. 3.236 orrialde eta zenbait mila irudi dituen egunkari hori Fisikaren historiako funtsezko lanetako bat da gaur egun.
[[Fitxategi:Experimental researches in electricity 004.jpg|thumb|ezkerrera|150px|''Experimental researches in electricity'']]
== Faradayren 6 printzipioak ==
14 urte zituenean irakurritako [[Isaac Watts]]en ''The Improvement of the Mind'' -Adimenaren hobekuntza-lanetik, Michael Faradayk diziplina zientifikoaren printzipio konstanteak hartu zituen:
* Beti eraman behar da libreta txiki bat, oharrak edozein momentutan hartu ahal izateko.
* Komeni da posta trukea erruz erabiltzea.
* Kolaboratzaileak izatea komeni da, ideiak elkar trukatu ahal izateko.
* Eztabaidei ekidin.
* Entzundako guztia egiaztatu.
* Ez orokortu arin-arinka; ahalik eta zehatzen hitz egin eta idatzi.
== Ikus, gainera ==
* [[Faradayren legea]]
* [[Farad]]
==Erreferentziak==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1791ko|1867ko|Faraday,Michael}}
[[Kategoria:Erresuma Batuko fisikariak]]
[[Kategoria:Surrey konderriko jendea]]
[[Kategoria:Michael Faraday]]
[[Kategoria:Londresen hildakoak]]
8fi5rcggeg3xtofqn4kaxjj1ep6egyw
9975589
9974650
2024-11-20T19:34:39Z
Joxan Garaialde
90799
9975589
wikitext
text/x-wiki
===Elektrizitatea eta magnetismoa===
[[Fitxategi:Faraday magnetic rotation.jpg|thumb|200 px|ezkerrera|Faradayren errotazio magnetikoa]]
Faraday ezagunagoa da [[Elektrizitate|elektrizitatean]] eta [[Magnetismo|magnetismoan]] egindako lanagatik. Bere lehen esperimentua egindako [[pila]] voltaikoa izan zen: zazpi penike erdi britainiarreko [[Txanpon|txanponekin]] [[Zink|zinkezko]] zazpi diskorekin eta ur gaziz umeldutako sei paper zati pilatuta<ref name="First experiment"/>. Pila horrekin, [[Korronte elektriko|korronte elektrikoa]] [[Magnesio sulfato|magnesio sulfatozko]] disoluzio batetik pasatu zuen, eta [[Konposatu kimiko|konposatu kimikoa]] deskonposatzea lortu zuen. (Abbott-i idatzitako lehen gutunean, 1812ko uztailaren 12an, erregistratua)<ref name="First experiment">{{cite book |last1=Mee |first1=Nicholas |title=Higgs Force: The Symmetry-breaking Force that Makes the World an Interesting Place |date=2012 |page=55}}</ref>.
1821ean, [[Hans Christian Ørsted]] [[fisikari]] eta [[kimikari]] [[Daniar|daniarrak]] [[Elektromagnetismo|elektromagnetismoaren]] fenomenoa aurkitu eta gutxira, [[Humphry Davy|Davy]] eta [[William Hyde Wollaston]] [[motor elektriko]] bat diseinatzen saiatu ziren, baina huts egin zuten. Faradayk, bi gizonekin arazoa eztabaidatu ondoren, berak «errotazio elektromagnetikoa» sortzeko deitu zuen bi gailu eraikitzen jarraitu zuen. Haietako batek, gaur egun motor homopolar izenaz ezagutzen denak, etengabeko mugimendu zirkularra eragin zuen; mugimendu hori, indar magnetiko zirkular batek sortu zuen kable baten inguruan [[Merkurio (elementua)|merkuriozko]] igerileku batean zabaltzen zena, non iman bat jartzen zen; kableak imanaren inguruan bira egingo zukeen bateria kimiko baten korrontearekin hornituz gero. Esperimentu eta asmakizun horiek teknologia elektromagnetiko modernoaren oinarria osatu zuten. Bere emozioan, Faradayk emaitzak argitaratu zituen, Wollaston edo Davyrekin egindako lana aitortu gabe. [[Royal Society|Royal Societyren]] barruan sortu zen eztabaidak Davyrekin zuen aholkulari harremana tenkatu zuen, eta baliteke horrek Faraday beste jarduera batzuetarako izendatzen lagundu izana. Ondorioz, ikerketa elektromagnetikoan parte hartzea galarazi zion hainbat urtez<ref>[[#Hamilton|Hamilton]], pp. 165–171, 183, 187–190.</ref><ref>[[#Cantor|Cantor]], pp. 231–233.</ref>.
En 1821, poco después de que el físico y químico danés Hans Christian Ørsted descubriera el fenómeno del electromagnetismo, Davy y William Hyde Wollaston intentaron, pero fracasaron, diseñar un motor eléctrico. Faraday, habiendo discutido el problema con los dos hombres, siguió construyendo dos dispositivos para producir lo que él llamó "rotación electromagnética". Uno de ellos, ahora conocido como motor homopolar, causó un movimiento circular continuo que fue engendrado por la fuerza magnética circular alrededor de un cable que se extendía en una piscina de mercurio donde se colocaba un imán; el cable giraría alrededor del imán si se suministraba con corriente de una batería química. Estos experimentos e invenciones formaron la base de la moderna tecnología electromagnética. En su emoción, Faraday publicó resultados sin reconocer su trabajo con Wollaston o Davy. La controversia resultante dentro de la Royal Society tensionó su relación de mentor con Davy y bien puede haber contribuido a la asignación de Faraday a otras actividades, lo que en consecuencia impidió su participación en la investigación electromagnética durante varios años.
Bere garaiko beste ikertzaile batzuen antzera, Faraday [[eremu magnetiko]]en bidez korronte elektrikoak sortzen saiatu zen. Hamar urtetan ez zuen emaitza arrakastatsurik lortu, egoera estatikoan, hots, geldirik zeuden imanak eta bobinak erabili baitzituen. Hala ere, ekinaren ekinez, korronte elektrikoaren indukzioa sortzeko eremu magnetiko aldakorrak behar direla frogatu ahal izan zuen.
Davyren pean egin zituen lehen ikerketak [[kimika]]n. [[Kloro]]a ikertzean, bi karbono kloruro berri aurkitu zituen, [[bentzeno]]a ere deskubritu zuen... Ekarpen handiak egin zituen elektrizitatearen esparruan. [[1821]]ean, [[Hans Christian Ørsted|Oersted]] kimikari daniarrak eletromagnetismoa deskubritu ondoren, Faradayk bi tresna egin zituen bere hitzetan errotazio elektromagnetikoa ekoizteko, hau da, motore elektrikoa.
[[1824]]an, Faraday Londresko Errege Elkartean sartu zen eta, hurrengo urtean, Errege Erakundeko laborategiko zuzendari izendatu zuten.
[[1831]]n, bere esperimentu ospetsuak hasi zituen eta [[indukzio elektromagnetiko]]a aurkitu zuen; esperimentu horiek gaur egun ere teknologia elektromagnetikoaren oinarri dira. Indar lerroen kontzeptua txertatu zuen eremu magnetikoak irudikatzeko eta, elektrolisian eginiko ikerketen ondorioz, bere bi oinarrizko legeak, bere izena daramatenak, deskubritu zituen:
* Elektrolisiaren bidez askatzen den sustantzia baten masa, [[elektrolito]]tik igaro den elektrizitate kantitatearekiko zuzenki proportzionala da. Beraz,
:m= clt [(masa = balore elektrokimikoa (c) x intentsitatea (l) x denbora (t)]
* Elektrizitate kantitate batek askatutako sustantzia ezberdinen masak zuzenki proportzionalak dira bere pisu baliokideekin.
Bere ikerketek aurrerapen izugarria izan ziren elektrizitatearen garapenerako, magnetismoak, mugimenduaren bitartez, elektrizitatea ekoizten duela ezarri zuelako.
[[Fitxategi:Faraday cage.gif|thumb|eskuinera|200px|Faradayren kaiola]]
[[Fitxategi:Faradayscher Kaefig DeuMus.jpg|thumb|eskuinera|200px|Faradayren kaiola]]
[[Elektrizitate estatiko]]arekin lanean zebilela, karga elektrikoa [[eroale elektriko]]aren gainazalean metatzen dela frogatu zuen, barruan daukanak eraginik ez duelarik. [[Faradayren kaiola]] izena duen dispositiboan erabiltzen da efektu hau.
Michael Faradayren omenez, [[Nazioarteko Unitate Sistema]]n [[farad]] (F) izena ezarri zitzaion. Definizioak [[coulomb]] bateko karga duen eroale batek [[volt]] bateko [[potentzial elektrostatikoa]] hartzeko gaitasuna dela dio.
[[1833]]an, Davyren lekua hartu zuen Erakundeko kimika irakasle postuan eta, bi urte geroago, urtean 300 liberako biziarteko pentsio bat esleitu zioten.
[[1858]]an, Victoria erreginak bere [[Grazia eta Faboreetako Etxe]]etako bat eman zion eta hantxe bizi izan zen 9 urtez, [[1867]]ko [[abuztuaren 25]]ean hil zen arte. [[Westminster abadia|Westminsterreko Abadian]], bere omenezko plaka bat dago, [[Isaac Newton]]en hilobitik gertu, berak ez baitzuen han lurperatzerik nahi. Londresko Highgate Hilobian dago ehortzita, gaur egun desagertuta dauden [[sandemanien]] gunean.
[[1820]] eta [[1862]] bitartean, etenik gabe, bere egunkaria idatzi zuen, bertan buruturiko esperimentuak deskribatuz. 3.236 orrialde eta zenbait mila irudi dituen egunkari hori Fisikaren historiako funtsezko lanetako bat da gaur egun.
[[Fitxategi:Experimental researches in electricity 004.jpg|thumb|ezkerrera|150px|''Experimental researches in electricity'']]
== Faradayren 6 printzipioak ==
14 urte zituenean irakurritako [[Isaac Watts]]en ''The Improvement of the Mind'' -Adimenaren hobekuntza-lanetik, Michael Faradayk diziplina zientifikoaren printzipio konstanteak hartu zituen:
* Beti eraman behar da libreta txiki bat, oharrak edozein momentutan hartu ahal izateko.
* Komeni da posta trukea erruz erabiltzea.
* Kolaboratzaileak izatea komeni da, ideiak elkar trukatu ahal izateko.
* Eztabaidei ekidin.
* Entzundako guztia egiaztatu.
* Ez orokortu arin-arinka; ahalik eta zehatzen hitz egin eta idatzi.
== Ikus, gainera ==
* [[Faradayren legea]]
* [[Farad]]
==Erreferentziak==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1791ko|1867ko|Faraday,Michael}}
[[Kategoria:Erresuma Batuko fisikariak]]
[[Kategoria:Surrey konderriko jendea]]
[[Kategoria:Michael Faraday]]
[[Kategoria:Londresen hildakoak]]
elbo4llivdt6lb76r8rpm7rsqbivsbg
9975590
9975589
2024-11-20T19:35:01Z
Joxan Garaialde
90799
9975590
wikitext
text/x-wiki
{{Lanean|Joxan Garaialde}}
{{Wikipedia1000}}
{{birzuzendua|Faraday|Farad|Unitateari}}
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Michael Faraday''' ((/ˈfærədeɪ, -di/; [[Surrey]], [[Ingalaterra]], [[1791]]ko [[irailaren 22]]a - [[Hampton Court]], [[Ingalaterra]], [[1867]]ko [[abuztuaren 25]]a) [[elektromagnetismo]]a eta [[elektrokimika]] ikasi zituen fisiko eta kimiko britainiarra da.
Gaztetan ikasketak burutu gabea zen (bere burua egindako gizona zela esan daiteke)<ref name="Rao" />, eta ez zekien ia ezer [[matematika]]z. [[Kalkulu diferentzial]]a erabat arrotz zuen azken fisikari handia izan zela esan daiteke, nahiz eta gabezia hori grafikoak egiteko zuen trebetasun izugarriz gainditu zuen.
[[Humphry Davy]] kimikariarekin ikasi zuen, eta [[indukzio elektromagnetiko]]aren aurkikuntzagatik ezagutzen dute gehienek, [[sorgailu elektriko|generadore]] eta [[motor elektriko|motore elektrikoak]] eraikitzea ahalbidetu baitu horrek, edo [[elektrolisi]]aren legeengatik, bera baita [[elektromagnetismo]]aren eta [[elektrokimika]]ren benetako sortzaile.
Faradayren garaiko beste ikertzaile batzuen antzera, Faraday, [[eremu magnetiko]]en bidez, [[intentsitate elektriko|korronte elektrikoak]] sortzen saiatu zen. Hamar urtetan, ez zuen emaitza arrakastatsurik lortu, egoera estatikoan, hots, geldirik zeuden [[iman]]ak eta bobinak erabili baitzituen. Hala ere, ekinaren ekinez, korronte elektrikoaren indukzioa sortzeko eremu magnetiko aldakorrak behar direla frogatu ahal izan zuen.
[[Korronte zuzen]] bat zeraman [[Eroale elektriko|eroale]] baten inguruko [[Eremu magnetiko|eremu magnetikoari]] buruzko ikerketaren bidez ezarri zuen Faradayk [[Eremu elektromagnetiko|eremu elektromagnetikoaren]] kontzeptua [[Fisika|fisikan]]. Faradayk, halaber, [[Magnetismo|magnetismoak]] argi izpiei eragin ziezaiekeela ezarri zuen, eta bi fenomenoen arteko azpiko harremana zegoela<ref name="EncBrit">{{cite EB1911|wstitle=Faraday, Michael|liburukia=10|orrialdeak=173–175}} the 1911 ''Encyclopædia Britannica''.</ref><ref name="IEEUK">{{Erreferentzia|url=http://www.theiet.org/resources/library/archives/biographies/faraday.cfm|izenburua=Archives Michael Faraday biography – The IET|website=theiet.org}}</ref>. [[Indukzio elektromagnetiko|Indukzio elektromagnetikoaren]] printzipioak, [[Diamagnetismo|diamagnetismoa]] eta [[Elektrolisiaren Faradayren legeak|elektrolisiaren legeak]] ere aurkitu zituen. Gailu elektromagnetiko birakarien asmakizunek [[Motor elektriko|motor elektrikoaren]] teknologiaren oinarria osatu zuten, eta, hein handi batean, ahalegin horiei esker bihurtu zen elektrizitatea erabilgarri teknologian<ref name="Field">{{Erreferentzia |izenburua=The Faraday cage: from Victorian experiment to Snowden-era paranoia |url=https://www.theguardian.com/science/2017/may/22/michael-faraday-lost-better-call-saul-genius |aldizkaria=The Guardian |data=22 May 2017}}</ref>.
[[Kimikari]] gisa, Faradayk [[Bentzeno|bentzenoa]] aurkitu zuen; kloro hidratatu goratua ikertu zuen; [[Bunsen erregailu|Bunsen erregailuaren]] eta [[Oxidazio-egoera|oxidazio-zenbakien]] sistemaren forma goiztiarra, eta [[Anodo]], [[Katodo]], [[Elektrodo]] eta [[Ioi]] terminologia ezaguna asmatu zuen. Faraday, azkenean, Errege Erakundeko lehen Kimika Fulleriarreko Irakasle bihurtu zen bizitza osorako.
Faraday esperimentatzailea izan zen, eta bere ideiak hizkuntza argi eta sinple batean transmititu zituen. Bere trebetasun matematikoak ez ziren [[Trigonometria|trigonometriaraino]] hedatu, eta [[aljebra]] sinpleenera mugatu ziren. [[James Clerk Maxwell|James Clerk Maxwellek]], hala, Faraday eta beste batzuen lana hartu zuen, eta fenomeno elektromagnetikoen teoria moderno guztien oinarri gisa onartzen den ekuazio multzo batean laburbildu zuen. Faradayren [[Indar-lerro|indar-lerroen]] erabilerei buruz Maxwellek idatzi zuen: «benetan oso maila handiko matematikaria izan zela erakusten dute, etorkizuneko matematikariek metodo baliotsu eta emankorrak erator ditzaketenak»<ref name="MaxwellSciPapVol1">{{Erreferentzia|abizena1=Maxwell|izena1=James Clerk|url=https://books.google.com/books?id=RaqhIhxqLiwC&pg=PA360|izenburua=The Scientific Papers of James Clerk Maxwell, Vol. II|editore-abizena=Niven|editore-izena=W. D.|urtea= 2003|argitaletxea=Dover Publications|isbn=978-0-486-49561-3|hizkuntza=en}}</ref>. [[Nazioarteko Unitate Sistema|SI]] [[kapazitantzia]] unitatea bere ohoretan izendatzen da: [[farad]].
[[Albert Einstein|Albert Einsteinek]] Faradayren erretratu bat zuen bere estudioko horman, [[Isaac Newton]] eta [[James Clerk Maxwell|James Clerk Maxwellenekin]] batera<ref>{{Erreferentzia |izenburua=How British scientists inspired and ensured Einstein's place in history |url=https://www.sciencefocus.com/science/how-british-scientists-inspired-and-ensured-einsteins-place-in-history |access-date=3 May 2024 |argitaletxea=BBC Science}}</ref>. [[Ernest Rutherford]] fisikariak esan zuen: «Haren aurkikuntzen tamaina eta helmena eta zientziaren eta industriaren aurrerabidean izan duen eragina kontuan hartzen ditugunean, ez dago ohore handiegirik izango Faradayren memoria ordaintzeko, inoizko aurkikuntza zientifiko handienetako bat»<ref name="Rao">[[C. N. R. Rao|Rao, C.N.R.]] (2000). ''Understanding Chemistry''. Universities Press. {{ISBN|81-7371-250-6}}. p. 281.</ref>.
Bere egunkaria idatzi zuen [[1820]] eta [[1862]] bitartean, etenik gabe, bertan buruturiko esperimentuak deskribatuz. 3.236 orrialde eta zenbait milaka irudi dituen egunkari hori [[Fisika]]ren historiako funtsezko lanetako bat da gaur egun.
== Biografia ==
===Hasiera===
Michael Faraday 1791ko irailaren 22an jaio zen Newington Buttsen, [[Surrey|Surreyn]], gaur egun [[Londres|Londresko]] [[Southwark]] auzoaren parte dena. Familia ez zegoen ondo. Aita, James, kristau [[Glasite]] sektako kide zen. James Faradayk, bada, bere emaztea, Margaret (Née Hastwell), eta bi haur Londresera eraman zituen 1790eko neguan, Outhgilletik Westmorlanden, non herriko errementariaren ikasle izana zen. Michael hurrengo urteko udazkenean jaio zen, lau haurretatik hirugarrena. Michael Faraday gazteak, eskola heziketa oinarrizkoena baino ez zuenak, [[Autoikaskuntza|bere burua hezi]] behar izan zuen.
14 urterekin, George Riebau Blandford Streeteko liburu-saltzailearen ikasle bihurtu zen<ref>{{openplaque|19}}</ref>. Ikasten eman zituen zazpi urteetan, Faradayk liburu asko irakurri zituen, [[Isaac Watts|Isaac Wattsen]] ''The Improvement of the Mind'' (Adimenaren Hobekuntza) barne, eta gogotsu inplementatu zituen haietan jasotako printzipioak eta iradokizunak<ref>{{Erreferentzia|abizena1=Jenkins|izena1=Alice|izenburua=Michael Faraday's Mental Exercises: An Artisan Essay-Circle in Regency London|url=https://archive.org/details/michaelfaradaysm00jenk|url-access=limited|data=2008|argitaletxea=Oxford University Press|orrialdea=[https://archive.org/details/michaelfaradaysm00jenk/page/n227 213]|isbn=978-1846311406}}</ref>. Garai horretan, Faradayk elkarrizketak izan zituen bere parekoekin hiriko Elkarte Filosofikoan, eta hainbat gai zientifikori buruzko hitzaldietara joan zen<ref>{{Erreferentzia|abizena1=James|izena1=Frank|izenburua=Michael Faraday, The City Philosophical Society and The Society of Arts.|url=http://www.jstor.org/stable/41378130|url-access=limited|data=1992|alea=5426 |aldizkaria=RSA Journal|liburukia=140 |orrialdeak=192–199 |jstor=41378130 }}</ref>. Zientziarekiko interesa ere garatu zuen, bereziki elektrizitatearekiko interesa. Bereziki, [[Jane Marcet|Jane Marceten]] ''Conversations on Chemistry'' (Kimikari buruzko solasaldiak) liburuan inspiratu zen Faraday<ref>{{Erreferentzia
|transcript=No 741: Michael Faraday (transcript)
|transcript-url=http://www.uh.edu/engines/epi741.htm
|izenburua=Michael Faraday |credits=Lienhard, John H.
|seriea=The Engines of Our Ingenuity
|series-link=The Engines of Our Ingenuity |airdate=1992 |number=741 |network=NPR
|lekua=KUHF-FM Houston}}</ref><ref>{{Erreferentzia
|transcript=No 744: Jane Marcet's Books (transcript)
|transcript-url=http://www.uh.edu/engines/epi744.htm
|izenburua=Jane Marcet's Books |credits=Lienhard, John H.
|seriea=The Engines of Our Ingenuity
|series-link=The Engines of Our Ingenuity |airdate=1992 |number=744 |network=NPR
|lekua=KUHF-FM Houston}}</ref>.
===Helduaroa===
[[Fitxategi:M Faraday Th Phillips oil 1842.jpg|thumb|upright|left|Faradayren erretratua, 1842an [[Thomas Phillips|Thomas Phillipsek]] egina]]
1812an, 20 urte zituela eta ikastearen amaieran, Faraday «Royal Institution»eko eta [[Royal Society|«Royal Society»ko]] [[Humphry Davy]] kimikari ingeles ospetsuaren eta «City Philosophie Society»ko sortzaile [[John Tatum|John Tatumen]] hitzaldietara joan zen. Hitzaldi horietarako sarrera asko, William Dance-k eman zizkion Faradayri, «Royal Philharmonic Society»ren sortzaileetako bat izan zenak. Faradayk hitzaldi horietan hartutako oharretan oinarritutako 300 orrialdeko liburua bidali zion gero Davyri. Davyren berehalako erantzuna adeitsua eta aldekoa izan zen. 1813an, Davyk ikusmena kaltetu zitzaionean nitrogeno trikloruroarekin izandako istripu batean, Faraday laguntzaile gisa kontratatzea erabaki zuen. Aldi berean, John Payne Erregearen Instituzioko partaideetako bat kaleratu zuten, eta [[Humphry Davy|Sir Humphry Davyri]] ordezko bat bilatzeko eskatu zioten; beraz, Faraday Errege Instituzioko laguntzaile kimiko izendatu zuen 1813ko martxoaren 1ean<ref name="EncBrit"/>. Laster, Davyk nitrogeno trikloruroaren laginak prestatzeko agindu zion Faradayri, eta biak zauritu ziren hain substantzia sentikor horren eztanda batean<ref>[[#Thomas|Thomas]], p. 17</ref>.
Faraday Sarah Barnardekin (1800–1879) ezkondu zen 1821eko ekainaren 12an<ref>The register at St. Faith-in-the-Virgin near [[St. Paul's Cathedral]], records 12 June as the date their licence was issued. The witness was Sarah's father, Edward. Their marriage was 16 years prior to the Marriage and Registration Act of 1837. See [[#Cantor|Cantor]], p. 59.</ref>. Beren familien bidez ezagutu zuten elkar eliza sandemaniarrean, eta kongregazio sandemaniarrean aitortu zuen fedea ezkondu eta hilabetera. Sandemaniar izena [[Eskozia|Eskoziako]] elizaren produktu bat zen. Faraday kristau elizkoia zen; Faraday senar-emazteek ez zuten seme-alabarik izan<ref name=ODNB>{{cite ODNB|id=9153|izenburua=Faraday, Michael (1791–1867)|orig-year=2004|urtea=2011|abizena=James|izena=Frank A. J. L.}}</ref>. Ezkondu ondoren, diakono gisa eta bi terminotan agure gisa zerbitzatu zuen bere gaztaroko batzar-etxean. Eliza Barbicaneko Pabloren Kalezuloan zegoen. 1862an, Barnsbury Grovera, [[Islington|Islingtonera]], aldatu zen biltokia; Londres iparraldeko leku horretan zerbitzatu zituen Faradayk bere bigarren agintaldiko azken bi urteak agure gisa, postu horretatik dimisioa eman aurretik<ref>[[#Cantor|Cantor]], pp. 41–43, 60–64, 277–280.</ref><ref>Paul's Alley was located 10 houses south of the [[Barbican Estate|Barbican]]. See p. 330 [[James Elmes|Elmes]]'s (1831) ''Topographical Dictionary of the British Metropolis''.</ref>. Biografoek diote: «Jainkoaren eta naturaren batasunaren zentzu indartsu batek blaitzen dituela Faradayren bizitza eta lana»<ref>{{Erreferentzia|egilea=Baggott, Jim |izenburua= The myth of Michael Faraday: Michael Faraday was not just one of Britain's greatest experimenters. A closer look at the man and his work reveals that he was also a clever theoretician |aldizkaria=New Scientist |data= 2 September 1991 | url = https://www.newscientist.com/article/mg13117874.600-the-myth-of-michael-faraday-michael-faraday-was-not-justone-of-britains-greatest-experimenters-a-closer-look-at-the-man-and-hiswork-reveals-that-he-was-also-a-clever-theoretician-.html | access-date =6 September 2008 }}</ref>.
===Ondorengoa===
[[Fitxategi:Three Fellows of the Royal Society offering the presidency o Wellcome L0022806.jpg|thumb|[[Royal Society]] elkarteko presidentetza Faradayri (eskuina) eskaini zioten hiru bazkide, 1857an]]
1832ko ekainean, [[Oxfordeko Unibertsitatea|Oxfordeko Unibertsitateak]] [[Zuzenbide zibil|Zuzenbide Zibilean]] [[Doktorego]] titulua eman zion Faradayri. Bizi zela, zientziari egindako zerbitzuengatik aitortza egiteko zaldun titulua eskaini zitzaion, baina, arrazoi erlijiosoengatik, uko egin zion, [[Biblia|Bibliaren]] hitzaren aurka zegoelakoan aberastasunak pilatzeko eta sari mundutarraren atzetik joateko, nahiago zuela «azken unean, Faraday jauna izan» esanez<ref>West, Krista (2013). ''The Basics of Metals and Metalloids''. Rosen Publishing Group. {{ISBN|1-4777-2722-1}}. p. 81.</ref>. 1824an, [[Royal Society|Royal Societyko]] kide hautatu zuten, eta bi aldiz uko egin zion presidente izateari<ref>Todd Timmons (2012). "Makers of Western Science: The Works and Words of 24 Visionaries from Copernicus to Watson and Crick". p. 127.</ref>. 1833an, Kimikako lehen Irakasle fulleriar bihurtu zen Errege Erakundean<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Faraday appointed first Fullerian Professor of Chemistry|url=http://www.rigb.org/whats-on/events-2014/february/fact--faraday-appointment-fullerian-prof-of-chemistry|argitaletxea=The Royal Institution|data=16 October 2017|access-date=16 October 2017|archive-date=5 August 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200805222946/https://www.rigb.org/whats-on/events-2014/february/fact--faraday-appointment-fullerian-prof-of-chemistry|url-status=dead}}</ref>.
1832an, Faraday «[[Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia|American Academy of Arts and Sciences»eko]]<ref name=AAAS>{{Erreferentzia |izenburua=Book of Members, 1780–2010: Chapter F |url=http://www.amacad.org/publications/BookofMembers/ChapterF.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20160527025245/http://www.amacad.org/publications/BookofMembers/ChapterF.pdf |archive-date=27 May 2016 |argitaletxea=American Academy of Arts and Sciences |access-date=15 September 2016 |orrialdea=159 |url-status=dead }}</ref> (Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia) ohorezko kide aukeratu zuten. Suediako «[[Suediako Zientzien Errege Akademia|Kungliga Vetenskapsakademien»eko]] (Suediako Zientzien Errege Akademia) kide atzerritar hautatu zuten 1838an. 1840an, «[[American Philosophical Society]]»<ref>{{Erreferentzia|izenburua=APS Member History|url=https://search.amphilsoc.org/memhist/search?year=1840;year-max=1840;smode=advanced;startDoc=21|access-date=9 April 2021|website=search.amphilsoc.org}}</ref> (Amerikako Filosofia Elkartea) kide aukeratu zuten. 1844an, Frantziako «[[Frantziako Zientzien Akademia|L’Académie des sciences»erako]] (Zientzien Akademia) hautatutako zortzi kide atzerritarretako bat izan zen<ref>{{Erreferentzia|egilea=Gladstone, John Hall|izenburua=Michael Faraday|urtea=1872|argitaletxea=Macmillan and Co.|location=London|orrialdea=[https://archive.org/details/michaelfaraday06gladgoog/page/n67 53]|url=https://archive.org/details/michaelfaraday06gladgoog|besteak=Faraday French Academy.}}</ref>. 1849an, [[Herbehereak|Herbehereetako]] Errege Institutuko kide elkartu hautatu zuten, bi urte geroago Herbehereetako «[[Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen]]» (Arteen eta Zientzien Errege Akademia) bihurtu zena, eta, geroago, atzerriko kide bihurtu zen<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.dwc.knaw.nl/biografie/pmknaw/?pagetype=authorDetail&aId=PE00000215 |izenburua=M. Faraday (1791–1867) |argitaletxea=Royal Netherlands Academy of Arts and Sciences |access-date=17 July 2015}}</ref>.
[[Fitxategi:Faraday House 37 Hampton Court Road KT8 9BW.jpg|thumb|left|Faraday House, Hampton Courten, non Faraday 1858 eta 1867 urteen artean bizi izan zen.]]
Faradayk [[Buruko gaitz|buruko gaitza]] izan zuen 1839an, baina, azkenean, [[Elektromagnetismo|elektromagnetismoari]] buruzko ikerketetara itzuli zen<ref>Bowden, Mary Ellen (1997). ''Chemical Achievers: The Human Face of the Chemical Sciences''. Chemical Heritage Foundation. {{ISBN|0-941901-12-2}}. p. 30.</ref>. 1848an, [[Alberto Saxonia-Coburg eta Gothakoa|Printze ezkontidearen]] emanaldien ondorioz, Faradayri grazia eta fabore etxe bat eman zioten [[Hampton Court jauregia|Hampton Courten]] (Middlesex) gastu eta mantentze guztietatik libre. Hura Mason Maisuaren Etxea zen, geroago, Faraday House deitua, eta, orain, Hampton Court Roadeko 37. zkia. 1858an, Faradayk erretiroa hartu zuen bertan bizitzeko<ref>[http://www.twickenham-museum.org.uk/detail.asp?ContentID=197 Twickenham Museum on Faraday and Faraday House]; accessed 14 August 2014.</ref>.
[[Fitxategi:Faraday Michael grave.jpg|thumb|upright|Faradayren hilobia Highgateko hilerrian, Londres]]
Gobernu britainiarrari hainbat zerbitzu-proiektu eman ondoren, gobernuak, [[Krimeako Gerra|Krimeako gerran]] (1853-1856) erabiltzeko, arma kimikoen ekoizpenari buruzko aholkularitza eskatu zionean, Faradayk uko egin zion parte hartzeari, arrazoi etikoak argudiatuta<ref name="Croddy">{{Erreferentzia|abizena1=Croddy|izena1=Eric|abizena2=Wirtz|izena2=James J.|izenburua=Weapons of Mass Destruction: An Encyclopedia of Worldwide Policy, Technology, and History|argitaletxea=[[ABC-CLIO]]|url=https://books.google.com/books?id=ZzlNgS70OHAC&q=Faraday++chemical+weapons+Crimean+War&pg=PA86|urtea=2005|orrialdea= 86|isbn=978-1-85109-490-5}}</ref>. Bere hitzaldiak argitaratzeko eskaintzak ere baztertu zituen, zuzeneko esperimentuekin lagunduta ez bazihoazen inpaktua galduko zutelakoan. Editore baten eskaintzari gutun batean ematen dion erantzuna honela amaitzen du: «Beti maitatu izan dut zientzia dirua baino gehiago, eta, nire lanbidea ia erabat pertsonala denez, ezin naiz aberastu»<ref>{{Erreferentzia |izenburua=Faraday to William Smith 3 January 1859 |url=https://epsilon.ac.uk/view/faraday/letters/Faraday3541 |access-date=12 July 2024 |website=Epilson.ac.uk}}</ref>.
Faraday bere etxean hil zen, Hampton Courten, 1867ko abuztuaren 25ean<ref>{{openplaque|2429}}</ref>. Urte batzuk lehenago, uko egina zion [[Westminster abadia|Westminsterreko Abadian]] hileta-eskaintza bati, baina oroigarri plaka bat dauka bertan, [[Isaac Newton|Isaac Newtonen]] hilobitik gertu. Faraday Highgate hilerriko disidenteen (ez [[Anglikanismo|anglikanoen]]) sailean hilobiratu zuten<ref>{{Erreferentzia |izenburua=Remarkable Physicists: From Galileo to Yukawa |data=2004 |argitaletxea=Cambridge University Press |orrialdeak=118–119}}</ref>.
== Karrera zientifikoa ==
===Kimikaria===
[[Fixategi:Ri 2014 - glass making - Faraday.jpg|thumb|left|upright=0.80|Londresko Royal Institutionean, beira pantailak egiteko Faradayk erabilitako ekipoak]]
Faradayren lehen lan kimikoa [[Humphry Davy|Humphry Davyren]] laguntzaile gisa izan zen. Faradayk [[Kloro|kloroaren]] ikerketan parte hartu zuen; kloro eta [[Karbono|karbonoaren]] bi konposatu berri aurkitu zituen: [[Hexakloroetano|hexakloroetanoa]], [[Etileno|etilenoaren]] klorazioaren bidez lortu zuena eta, [[Karbono tetrakloruro|karbono tetrakloruroa]], lehenengoaren deskonposizioaren bidez. Gasen hedapenari buruzko lehen esperimentu latzak ere egin zituen, lehenik [[John Dalton|John Daltonek]] aipatutako fenomenoa. Fenomenoaren garrantzi fisikoa [[Thomas Graham|Thomas Grahamek]] eta [[Johann Josef Loschmidt|Joseph Loschmidtek]] erakutsi zuten zabal. Faradayk hainbat [[gas]] likidotzea lortu zuen, altzairu-aleazioak ikertu zituen, eta, helburu optikoetarako, hainbat beira mota berri ekoitzi zituen. Beira astun horietako baten ale bat garrantzitsu bihurtu zen, historikoki; beira eremu magnetiko batean jarri zenean, Faradayk argiaren polarizazio-planoaren errotazioa zehaztu zuen. Eredu hori ere izan zen, halaber, iman baten poloek uxatzen zuten aurkitu zen lehen substantzia<ref>{{Erreferentzia |abizena1=Hadfield |izena1=Robert Abbott |izenburua=A research on Faraday's 'steel and alloys' |aldizkaria=Philosophical Transactions of the Royal Society of London. Series A, Containing Papers of a Mathematical or Physical Character |data=1931 |liburukia=230 |alea=681–693 |orrialdeak=221–292 |doi=10.1098/rsta.1932.0007 |doi-access=free }}</ref><ref>{{Erreferentzia |abizena1=Akerlof |izena1=Carl W. |izenburua=Faraday Rotation |url=http://instructor.physics.lsa.umich.edu/adv-labs/Faraday/Faraday_Effect-july09-5.pdf |access-date=29 November 2023}}</ref>.
Faradayk [[Bunsen erregailu|Bunsenen erregailu]] bihurtuko zen forma goiztiarra asmatu zuen, oraindik orain, mundu osoko laborategi zientifikoetan erabiltzen dena bero iturri komenigarritzat<ref>{{Erreferentzia|egilea1-link=William B. Jensen|abizena=Jensen |izena=William B. |doi=10.1021/ed082p518 |izenburua=The Origin of the Bunsen Burner |aldizkaria=[[Journal of Chemical Education]] ||liburukia=82 |alea=4 |orrialdea=18 |urtea=005 | url = http://jchemed.chem.wisc.edu/HS/Journal/Issues/2005/Apr/clicSubscriber/V82N04/p518.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20050530143615/http://jchemed.chem.wisc.edu/HS/Journal/Issues/2005/Apr/clicSubscriber/V82N04/p518.pdf |archive-date=30 May 2005 |bibcode = 2005JChEd..82..518J }}</ref><ref>[[#Faraday1827|Faraday (1827)]], p. 127.</ref>. Faradayk lan handia egin zuen kimikaren arloan, substantzia kimikoak ([[Bentzeno|bentzenoa]], hidrogenoaren bikarbureta deitu ziona) eta gas likidotzaileak ([[Kloro|kloroa]], adibidez) aurkituz. Gasen likidotzeak lagundu zuen ezartzen irakite-puntu oso baxua duten likidoen lurrunak direla gasak, eta agregazio molekularraren kontzeptuari oinarri sendoagoa eman zion. 1820an, Faradayk [[Karbono|karbonoz]] eta [[Kloro|kloroz]] egindako konposatuen lehen sintesia jakinarazi zuen: [[Hexakloroetano|C<sub>2</sub>]] eta [[Karbono tetrakloruro|CCl<sub>4</sub>]]Cl<sub>6</sub>]], eta emaitzak hurrengo urtean argitaratu zituen<ref>{{Erreferentzia|egilea=Faraday, Michael |izenburua= On two new Compounds of Chlorine and Carbon, and on a new Compound of Iodine, Carbon, and Hydrogen |aldizkaria=Philosophical Transactions |urtea= 1821 |liburukia=111|orrialdeak= 47–74 | doi = 10.1098/rstl.1821.0007 | s2cid = 186212922 | doi-access = }}</ref><ref>{{Erreferentzia|abizena= Faraday |izena= Michael |izenburua= Experimental Researches in Chemistry and Physics |argitaletxea=[[Richard Taylor and William Francis]] |urtea= 1859 |lekua= London |orrialdeak= 33–53| isbn = 978-0-85066-841-4}}</ref><ref>{{Erreferentzia |abizena= Williams |izena= L. Pearce |izenburua= Michael Faraday: A Biography |argitaletxea= [[Basic Books]] |urtea= 1965 |lekua= New York |orrialdeak= [https://archive.org/details/michaelfaradaybi0000will_g3v0/page/122 122–123] | isbn = 978-0-306-80299-7 | url = https://archive.org/details/michaelfaradaybi0000will_g3v0/page/122 }}</ref>. [[Humphry Davy|Humphry Davyk]] 1810ean aurkitu zuen kloro [[Clathrato hidrato|clathrato hidratatuaren]] konposizioa ere zehaztu zuen Faradayk<ref>{{Erreferentzia|egilea=Faraday, Michael |izenburua= On Hydrate of Chlorine |url=https://books.google.com/books?id=lhw_AAAAYAAJ&pg=PA71|aldizkaria=Quarterly Journal of Science |urtea= 1823 ||liburukia=15|orrialdea= 71 }}</ref><ref>{{Erreferentzia|abizena= Faraday |izena= Michael |izenburua= Experimental Researches in Chemistry and Physics |argitaletxea=Richard Taylor and William Francis |urtea= 1859 |lekua= London |orrialdeak= 81–84| isbn = 978-0-85066-841-4}}</ref>. [[Elektrolisiaren Faradayren legeak|Elektrolisiaren Faradayren legeen]] aurkikuntzaren arduraduna ere bada, baita [[anodo]], [[katodo]], [[elektrodo]] eta [[ioi]] terminologia herrikoiarena ere, hein handi batean, [[William Whewell|William Whewellek]] proposaturiko terminoak<ref>{{Erreferentzia |egilea= Ehl, Rosemary Gene |egilea2=Ihde, Aaron |url=http://www.elch.chem.msu.ru/rus/wp/wp-content/uploads/2016/03/ed031p226FaradayLaw.pdf |izenburua= Faraday's Electrochemical Laws and the Determination of Equivalent Weights |aldizkaria= Journal of Chemical Education |urtea= 1954 ||liburukia=31 |alea= May |orrialdeak= 226–232 | doi = 10.1021/ed031p226 | bibcode=1954JChEd..31..226E}}</ref>.
Faraday izan zen geroago [[nanopartikula]] metaliko deitu zitzaionaren berri ematen lehena. 1847an aurkitu zuen [[Urre|urrezko]] [[Koloide|koloideen]] propietate optikoak eta hari zegokion metal lodiarenak desberdinak zirela. Hori izan zen, ziurrenik, tamaina kuantikoaren efektuei buruz jakinarazitako lehen behaketa, eta nanozientziaren sorreratzat ere har daiteke<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.nanogallery.info/nanogallery/?ipg=126 |izenburua=The Birth of Nanotechnology |access-date=25 July 2007 |urtea=2006 |argitaletxea=Nanogallery.info |besteak=Faraday made some attempt to explain what was causing the vivid coloration in his gold mixtures, saying that known phenomena seemed to indicate that a mere variation in the size of gold particles gave rise to a variety of resultant colors. }}</ref>.
===Elektrizitatea eta magnetismoa===
[[Fitxategi:Faraday magnetic rotation.jpg|thumb|200 px|ezkerrera|Faradayren errotazio magnetikoa]]
Faraday ezagunagoa da [[Elektrizitate|elektrizitatean]] eta [[Magnetismo|magnetismoan]] egindako lanagatik. Bere lehen esperimentua egindako [[pila]] voltaikoa izan zen: zazpi penike erdi britainiarreko [[Txanpon|txanponekin]] [[Zink|zinkezko]] zazpi diskorekin eta ur gaziz umeldutako sei paper zati pilatuta<ref name="First experiment"/>. Pila horrekin, [[Korronte elektriko|korronte elektrikoa]] [[Magnesio sulfato|magnesio sulfatozko]] disoluzio batetik pasatu zuen, eta [[Konposatu kimiko|konposatu kimikoa]] deskonposatzea lortu zuen. (Abbott-i idatzitako lehen gutunean, 1812ko uztailaren 12an, erregistratua)<ref name="First experiment">{{Erreferentzia |abizena1=Mee |izena1=Nicholas |izenburua=Higgs Force: The Symmetry-breaking Force that Makes the World an Interesting Place |data=2012 |orrialdea=55}}</ref>.
1821ean, [[Hans Christian Ørsted]] [[fisikari]] eta [[kimikari]] [[Daniar|daniarrak]] [[Elektromagnetismo|elektromagnetismoaren]] fenomenoa aurkitu eta gutxira, [[Humphry Davy|Davy]] eta [[William Hyde Wollaston]] [[motor elektriko]] bat diseinatzen saiatu ziren, baina huts egin zuten. Faradayk, bi gizonekin arazoa eztabaidatu ondoren, berak «errotazio elektromagnetikoa» sortzeko deitu zuen bi gailu eraikitzen jarraitu zuen. Haietako batek, gaur egun motor homopolar izenaz ezagutzen denak, etengabeko mugimendu zirkularra eragin zuen; mugimendu hori, indar magnetiko zirkular batek sortu zuen kable baten inguruan [[Merkurio (elementua)|merkuriozko]] igerileku batean zabaltzen zena, non iman bat jartzen zen; kableak imanaren inguruan bira egingo zukeen bateria kimiko baten korrontearekin hornituz gero. Esperimentu eta asmakizun horiek teknologia elektromagnetiko modernoaren oinarria osatu zuten. Bere emozioan, Faradayk emaitzak argitaratu zituen, Wollaston edo Davyrekin egindako lana aitortu gabe. [[Royal Society|Royal Societyren]] barruan sortu zen eztabaidak Davyrekin zuen aholkulari harremana tenkatu zuen, eta baliteke horrek Faraday beste jarduera batzuetarako izendatzen lagundu izana. Ondorioz, ikerketa elektromagnetikoan parte hartzea galarazi zion hainbat urtez<ref>[[#Hamilton|Hamilton]], pp. 165–171, 183, 187–190.</ref><ref>[[#Cantor|Cantor]], pp. 231–233.</ref>.
Bere garaiko beste ikertzaile batzuen antzera, Faraday [[eremu magnetiko]]en bidez korronte elektrikoak sortzen saiatu zen. Hamar urtetan ez zuen emaitza arrakastatsurik lortu, egoera estatikoan, hots, geldirik zeuden imanak eta bobinak erabili baitzituen. Hala ere, ekinaren ekinaz, korronte elektrikoaren indukzioa sortzeko eremu magnetiko aldakorrak behar direla frogatu ahal izan zuen.
Davyren pean egin zituen lehen ikerketak [[kimika]]n. [[Kloro]]a ikertzean, bi karbono kloruro berri aurkitu zituen, [[bentzeno]]a ere deskubritu zuen... Ekarpen handiak egin zituen elektrizitatearen esparruan. [[1821]]ean, [[Hans Christian Ørsted|Oersted]] kimikari daniarrak eletromagnetismoa deskubritu ondoren, Faradayk bi tresna egin zituen bere hitzetan errotazio elektromagnetikoa ekoizteko, hau da, motore elektrikoa.
[[1824]]an, Faraday Londresko Errege Elkartean sartu zen eta, hurrengo urtean, Errege Erakundeko laborategiko zuzendari izendatu zuten.
[[1831]]n, bere esperimentu ospetsuak hasi zituen eta [[indukzio elektromagnetiko]]a aurkitu zuen; esperimentu horiek gaur egun ere teknologia elektromagnetikoaren oinarri dira. Indar lerroen kontzeptua txertatu zuen eremu magnetikoak irudikatzeko eta, elektrolisian eginiko ikerketen ondorioz, bere bi oinarrizko legeak, bere izena daramatenak, deskubritu zituen:
* Elektrolisiaren bidez askatzen den sustantzia baten masa, [[elektrolito]]tik igaro den elektrizitate kantitatearekiko zuzenki proportzionala da. Beraz,
:m= clt [(masa = balore elektrokimikoa (c) x intentsitatea (l) x denbora (t)]
* Elektrizitate kantitate batek askatutako sustantzia ezberdinen masak zuzenki proportzionalak dira bere pisu baliokideekin.
Bere ikerketek aurrerapen izugarria izan ziren elektrizitatearen garapenerako, magnetismoak, mugimenduaren bitartez, elektrizitatea ekoizten duela ezarri zuelako.
[[Fitxategi:Faraday cage.gif|thumb|eskuinera|200px|Faradayren kaiola]]
[[Fitxategi:Faradayscher Kaefig DeuMus.jpg|thumb|eskuinera|200px|Faradayren kaiola]]
[[Elektrizitate estatiko]]arekin lanean zebilela, karga elektrikoa [[eroale elektriko]]aren gainazalean metatzen dela frogatu zuen, barruan daukanak eraginik ez duelarik. [[Faradayren kaiola]] izena duen dispositiboan erabiltzen da efektu hau.
Michael Faradayren omenez, [[Nazioarteko Unitate Sistema]]n [[farad]] (F) izena ezarri zitzaion. Definizioak [[coulomb]] bateko karga duen eroale batek [[volt]] bateko [[potentzial elektrostatikoa]] hartzeko gaitasuna dela dio.
[[1833]]an, Davyren lekua hartu zuen Erakundeko kimika irakasle postuan eta, bi urte geroago, urtean 300 liberako biziarteko pentsio bat esleitu zioten.
[[1858]]an, Victoria erreginak bere [[Grazia eta Faboreetako Etxe]]etako bat eman zion eta hantxe bizi izan zen 9 urtez, [[1867]]ko [[abuztuaren 25]]ean hil zen arte. [[Westminster abadia|Westminsterreko Abadian]], bere omenezko plaka bat dago, [[Isaac Newton]]en hilobitik gertu, berak ez baitzuen han lurperatzerik nahi. Londresko Highgate Hilobian dago ehortzita, gaur egun desagertuta dauden [[sandemanien]] gunean.
[[1820]] eta [[1862]] bitartean, etenik gabe, bere egunkaria idatzi zuen, bertan buruturiko esperimentuak deskribatuz. 3.236 orrialde eta zenbait mila irudi dituen egunkari hori Fisikaren historiako funtsezko lanetako bat da gaur egun.
[[Fitxategi:Experimental researches in electricity 004.jpg|thumb|ezkerrera|150px|''Experimental researches in electricity'']]
== Faradayren 6 printzipioak ==
14 urte zituenean irakurritako [[Isaac Watts]]en ''The Improvement of the Mind'' -Adimenaren hobekuntza-lanetik, Michael Faradayk diziplina zientifikoaren printzipio konstanteak hartu zituen:
* Beti eraman behar da libreta txiki bat, oharrak edozein momentutan hartu ahal izateko.
* Komeni da posta trukea erruz erabiltzea.
* Kolaboratzaileak izatea komeni da, ideiak elkar trukatu ahal izateko.
* Eztabaidei ekidin.
* Entzundako guztia egiaztatu.
* Ez orokortu arin-arinka; ahalik eta zehatzen hitz egin eta idatzi.
== Ikus, gainera ==
* [[Faradayren legea]]
* [[Farad]]
==Erreferentziak==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
==Bibliografia==
[[Fitxategi:Michael Faraday 1828 Chemische Manipulation.jpg|thumb|upright|''Chemische Manipulation'', 1828]]
{{Erreferentzia|by=yes|onlinebooksby=yes|onlinebooks=yes|viaf=38158158}}
Faraday's books, with the exception of ''Chemical Manipulation'', were collections of scientific papers or transcriptions of lectures.<ref>[[#Hamilton|Hamilton]], p. 220</ref> Since his death, Faraday's diary has been published, as have several large volumes of his letters and Faraday's journal from his travels with Davy in 1813–1815.
* {{Erreferentzia|ref=Faraday1827|egilea=Faraday, Michael |izenburua= Chemical Manipulation, Being Instructions to Students in Chemistry |argitaletxea=John Murray |urtea= 1827 }} [https://archive.org/details/chemicalmanipula00fararich 2nd ed. 1830], [https://archive.org/details/chemicalmanipul04faragoog 3rd ed. 1842]
* {{Erreferentzia|egilea=Faraday, Michael |izenburua= Experimental Researches in Electricity, vols. i. and ii |urtea= 1839 |argitaletxea=Richard and John Edward Taylor | url = https://archive.org/details/experimentalrese00faraiala }}; vol. III. Richard Taylor and William Francis, 1855
* {{Erreferentzia|egilea=Faraday, Michael |izenburua= Experimental Researches in Chemistry and Physics |urtea= 1859 |argitaletxea=Taylor and Francis | url = https://archive.org/details/experimentalrese00fararich| isbn = 978-0-85066-841-4}}
* {{Erreferentzia|egilea=Faraday, Michael |izenburua= A Course of Six Lectures on the Chemical History of a Candle | editor = W. Crookes |urtea= 1861 |argitaletxea=Griffin, Bohn & Co. | url = https://archive.org/details/chemicalhistoryo00faraiala| isbn = 978-1-4255-1974-2}}
* {{Erreferentzia|egilea=Faraday, Michael |izenburua= On the Various Forces in Nature |urtea= 1873 |argitaletxea=Chatto and Windus | url = https://archive.org/details/onvariousforceso00farauoft | editor = W. Crookes}}
* {{Erreferentzia|egilea=Faraday, Michael |izenburua= Diary | editor = T. Martin |urtea= 1932–1936|argitaletxea= G. Bell | isbn = 978-0-7135-0439-2 }} – published in eight volumes; see also the [http://www.faradaysdiary.com/ 2009 publication] of Faraday's diary
* {{Erreferentzia|egilea=Faraday, Michael |izenburua= Curiosity Perfectly Satisfyed: Faraday's Travels in Europe 1813–1815 | editor = B. Bowers and L. Symons |argitaletxea=Institution of Electrical Engineers |urtea= 1991}}
* {{Erreferentzia|egilea=Faraday, Michael |izenburua= The Correspondence of Michael Faraday |urtea= 1991 ||liburukia=1 |argitaletxea=INSPEC, Inc. | editor = F.A.J.L. James| isbn = 978-0-86341-248-6}} – vol. 2, 1993; vol. 3, 1996; vol. 4, 1999
* {{Erreferentzia|egilea=Faraday, Michael |izenburua= Michael Faraday's Mental Exercises: An Artisan Essay Circle in Regency London | editor = Alice Jenkins |argitaletxea=Liverpool University Press |lekua= Liverpool|urtea= 2008}}
* [https://archive.org/details/courseofsixlectu00fararich Course of six lectures on the various forces of matter, and their relations to each other] London; Glasgow: R. Griffin, 1860.
* [[s:The Liquefaction of Gases|The Liquefaction of Gases]], Edinburgh: W.F. Clay, 1896.
* [https://archive.org/details/lettersoffaraday00fararich The letters of Faraday and Schoenbein 1836–1862. With notes, comments and references to contemporary letters] London: Williams & Norgate 1899. ([http://nbn-resolving.de/urn:nbn:de:hbz:061:2-15600 Digital edition] by the [[University and State Library Düsseldorf]])
==Iturriak==
* {{Erreferentzia|ref=Cantor|egilea=Cantor, Geoffrey |izenburua= Michael Faraday, Sandemanian and Scientist |urtea= 1991 |argitaletxea=Macmillan | isbn = 978-0-333-58802-4}}
* {{Erreferentzia | ref = Hamilton |egilea= Hamilton, James |izenburua= A Life of Discovery: Michael Faraday, Giant of the Scientific Revolution |urtea= 2004 |lekua= New York | isbn = 978-1-4000-6016-0 |argitaletxea= [[Random House]] | url = https://archive.org/details/lifeofdiscovery00jame }}
* {{Erreferentzia|ref=Thomas|egilea=Thomas, J.M.|izenburua=Michael Faraday and The Royal Institution: The Genius of Man and Place (PBK)|url=https://books.google.com/books?id=GN70U1tTe_EC&pg=PA17|urtea= 1991|argitaletxea=CRC Press|isbn=978-0-7503-0145-9}}
* {{Erreferentzia|ref=Thompson|egilea=Thompson, Silvanus |izenburua= Michael Faraday, His Life and Work |urtea= 1901 |argitaletxea=[[Cassell and Company]] | place = London | isbn = 978-1-4179-7036-0 | url = https://archive.org/details/michaelfaradayh00thomgoog}}
==Biografiak==
{{div col}}
* {{Erreferentzia|egilea=Agassi, Joseph |izenburua= Faraday as a Natural Philosopher | url=https://archive.org/details/faradayasnatural0000agas | url-access=registration |urtea= 1971 |argitaletxea=[[University of Chicago Press]] |lekua= Chicago | isbn = 978-0226010465 | author-link = Joseph Agassi }}
* {{Erreferentzia|egilea=Ames, Joseph Sweetman (Ed.) |izenburua= The Discovery of Induced Electric Currents ||liburukia=2 |urtea= c. 1900 |argitaletxea=[[American Book Company (1890)]] |lekua= New York }}
* {{Erreferentzia|egilea=Bence Jones, Henry |izenburua= The Life and Letters of Faraday|urtea= 1870 |argitaletxea=J.B. Lippincott and Company |lekua= Philadelphia | url = https://archive.org/details/lifeandlettersf02jonegoog | quote=Faraday. | author-link = Henry Bence Jones}}
* The British Electrical and Allied Manufacturers Association (1931). ''Faraday''. Edinburgh: R. & R. Clark, Ltd.
* {{Erreferentzia|egilea=Gladstone, J.H. |izenburua= Michael Faraday |urtea= 1872 |argitaletxea=Macmillan |lekua= London | url = https://archive.org/details/michaelfaraday06gladgoog| quote=Faraday. }}
* {{Erreferentzia | last1 = Gooding | first1 = David | last2 = James | first2 = Frank A.J.L. | author-link1 = David Gooding |izenburua= Faraday rediscovered: essays on the life and work of Michael Faraday, 1791–1867 |argitaletxea= Macmillan Press; Stockton Press |lekua= Basingstoke, Hants, England; New York |urtea= 1985 | isbn = 978-0-333-39320-8 }}
* {{Erreferentzia | last1 = Gooding | first1 = David | last2 = Cantor | first2 = Geoffrey | last3 = James | first3 = Frank A. J. L. | author-link1 = David Gooding | author-link2 = Geoffrey Cantor |izenburua= Michael Faraday |argitaletxea= Humanity Books |lekua= Amherst, New York |urtea= 1996 | isbn = 978-1-57392-556-3 }}
* {{Erreferentzia | last1 = Gooding | first1 = David | last2 = Tweney | first2 = Ryan D. | author-link1 = David Gooding |izenburua= Michael Faraday's 'Chemical notes, hints, suggestions, and objects of pursuit' of 1822 |argitaletxea= P. Peregrinus in association with the [[Institution of Engineering and Technology]] |lekua= London |urtea= 1991 | isbn = 978-0-86341-255-4 }}
* {{Erreferentzia|egilea=Hamilton, James |izenburua= Faraday: The Life |urtea= 2002 |lekua= London |argitaletxea=Harper Collins | isbn = 978-0-00-716376-2}}
* {{Erreferentzia|egilea=Hirshfeld, Alan W. |izenburua= The Electric Life of Michael Faraday |urtea= 2006 |argitaletxea=[[Walker and Company]] | isbn = 978-0-8027-1470-1 }}
* {{Erreferentzia |egilea= [[Colin A. Russell|Russell, Colin A.]] (Ed. [[Owen Gingerich]]) |izenburua= Michael Faraday: Physics and Faith (Oxford Portraits in Science Series) |urtea= 2000 |argitaletxea= [[Oxford University Press]] |lekua= New York | isbn = 978-0-19-511763-9 | url = https://archive.org/details/michaelfaraday00coli }}
* {{Erreferentzia|egilea=Thomas, John Meurig |izenburua= Michael Faraday and the Royal Institution: The Genius of Man and Place |urtea= 1991 |argitaletxea=Hilger|lekua= Bristol | isbn = 978-0-7503-0145-9| author-link = John Meurig Thomas }}
* {{Erreferentzia|egilea=Tyndall, John |izenburua= Faraday as a Discoverer |urtea= 1868 |argitaletxea=[[Longmans, Green, and Company]] |lekua= London | url = https://archive.org/details/faradayasdiscove00tyndrich}}
* {{Erreferentzia|egilea=Williams, L. Pearce |izenburua= Michael Faraday: A Biography | url=https://archive.org/details/michaelfaradaybi00will | url-access=registration |urtea= 1965 |argitaletxea=Basic Books |lekua= New York | author-link = L. Pearce Williams }}
{{div col end}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1791ko|1867ko|Faraday,Michael}}
[[Kategoria:Erresuma Batuko fisikariak]]
[[Kategoria:Surrey konderriko jendea]]
[[Kategoria:Michael Faraday]]
[[Kategoria:Londresen hildakoak]]
k5dw4zsaf967jfgzbub2edibgkldcrp
9976059
9975590
2024-11-21T09:39:55Z
Joxan Garaialde
90799
9976059
wikitext
text/x-wiki
{{Lanean|Joxan Garaialde}}
{{Wikipedia1000}}
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Ashokavardhan Maurya''' edo '''Asoka'''<ref>EIMA: [https://web.archive.org/web/20131215005445/http://www.hezkuntza.ejgv.euskadi.net/r43-573/es/contenidos/informacion/dih/eu_5490/adjuntos/estilo_liburua/onomastika/IZEN_ZERRENDAK.pdf ''Eskola-liburuetako onomastikaren, gertaera historikoen eta artelanen izenak. Zerrendak'']</ref> ({{lang-hi|अशोक}}), '''Asoka ''Handia''''' izenaz ezaguna (K.a. 304 - K.a. 232) [[Maurya Inperioa|Maurya Inperioko]] hirugarren enperadorea izan zen. [[Indiako azpikontinentea]]ren jabe zen eta [[Bengala]] eta [[Afganistan]] arteko lurretan agintzen zuen. Nolabait, [[India]]ren sortzailea kontsideratzen da, lur guztien lehenengo batasuna egin baitzuen.
== Bizitza ==
=== Gaztaroa ===
Aita [[Bindusara]] enperadore Maurya zuen eta ama ofizialki Dharma bazen ere, kondairak dio gortetik kanporaturiko Subhadrangi erreginaren semea zela. Anaiorde zaharragoak izan arren, Asokak ere ikasketa militarrak egin zituen eta besteak baino gerlari eta ehiztari hobea zela frogatu.
Mendebaldeko lurretan Chanakya jaunak ([[Chandragupta Maurya]]ren aholkulari izan zenak) 16 herritako noble eta erregeak hil zituen eta bere burua Maurya Inperioaren buru izendatu. Artean, Bindusarak bere semeen artean krudelena zena —Asoka— bidali zuen, matxinada hori zapuztera. Asokak bere lana egin eta Ujjaineko gobernadore izendatu zuen Bindusarak.
K.a. 273an Bindusara hiltzean, haren oinordekotzarako lehia hasi zen. Enperadoreak bere seme Sushim nahi izan zuen ondorengo, baina ministroek Asoka babestu zuten eta horrek anaiordeak hilez enperadore izatea lortu zuen. ''Dipavamsa'' eta ''Mahavamsa'' idatziek diotenez Asokak, bere 99 anaiordeak hil zituen: Tissa izeneko bat bakarrik salbatu zuen.
=== Enperadore krudela ===
Enperadore izatera iritsi bezain laster, gortean leialtasun probak pasa zituen eta 500 ministro desleial hil omen zituen. Hurrengo zortzi urteetan inperioa norabide guztietan handitu zuen: mendebalderantz (egungo [[Afganistan]] eta [[Iran]]eraino), hegoalderantz, [[Indiako azpikontinentea]] osatuz bai eta gaur egungo [[Sri Lanka]] ere, iparralderantz [[Pamir|Pamir mendietaraino]], eta ekialderantz, egungo [[Bangladesh]] eta [[Assam]] eskuratuz.
[[Fitxategi:Mauryan Empire 260 BCE.png|thumb|Ashoka Empire]]
Azpikontinentearen ekialdeko Kalinga eskualdeak (gaur egungo [[Orissa]]) aurre egin zion eta K.a. 265ean bi urte iraun zuen gerra hasi zen. Kalinga menperatzeko, bere krudeltasun osoa erakutsi zuen Asokak, eskualdea erabat suntsituz, 100.000 kalingatar gizon hilez eta milaka emakume eta haur deportatuz. Gerra hartan Asokaren 10.000 gerlari ere hil ziren.
=== Enperadore handia eta baketsua ===
Kalingako gerran ikusitakoak Asoka bera ere izutu zuen eta zera esan omen zion bere buruari:
{{esaera2|Zer egin dut? Hau garaipena bada, zer da porrota? Hau zer da, garaipena ala porrota? Justizia da ala injustizia? Ausardia ala ihesa? Ausarta al da haur eta emakume errugabeak hiltzea? Nire inperioa zabaldu eta aberasteko egiten dut ala beste batzuen erreinuak suntsitzeko? Batek senarra galdu du, besteak aita, honek semea, horrek jaio ez den haurra... Zer da gorpuen zarama hau? Hauek garaipenaren ala porrotaren zantzuak dira? Sai, bele eta arrano hauek herioren edo deabruaren mezulariak al dira?}}
Gogoeta hauek [[Siddhartha Gautama|Budaren]] ikaskuntzak jarraitu eta [[budismo]]a onartzera eraman zuten Asoka. K.a. 260 urtean Inperioko erlijio ofizial bihurtu zuen eta 250 urtetik aurrera munduan budismoaren enbaxadorea izan zen. Bere seme Rahul eta alaba Sanghamitra Sri Lankara bidali zituen budismoa zabaltzera, milaka [[estupa]] eraiki zituen India osoan eta biolentziarik gabeko politikak bultzatu zituen ordutik aurrera.
Asoka hil arteko garaiak baketsuak izan ziren eta Inperioaren azpiegiturak modernizatzeari ekin zion. Errepide nagusiak berriztu zituen, ibaiak kanalizatu eta nekazaritzarako ureztatze sistemak ezarri zituen, ospitale eta unibertsitateak eraiki zituen, eta erlijio ofiziala budismoa izan arren erlijio askatasuna ezarri zuen herritarrentzat.
[[Fitxategi:Emblem of India.svg|thumb|ezkerrera|100px|Asokaren lehoiak]]
=== Asokaren ediktuak ===
Inperio osoarentzat balioko zuten legeak atera zituen, '''Asokaren ediktuak''' izenarekin ezagutzen direnak; Asokaren esanetan, «Gizon guztiak nire haurrak dira. Ni aita bezalakoa naiz haientzat. Aita orok bere haurrentzat ona eta zoriontasuna nahi duen bezala, nik ere gizon guztiak beti zoriontsu izan daitezen nahi dut».
Ediktuak 33 inskripzio ziren eta '''Asokaren zutabeak''' deritzen zutabetan idatzi zituen. Zutabe ugari banatu ziren Inperioko hiri handienetan ezarri zirenak, hauetariko 19 baino kontserbatzen ez diren arren. Zutabe hauek Asokaren sinbolo zen [[lehoi]]ak zituzten kapitel gisa. Famatuena [[Sarnath]]eko zutabea da; hiru lehoi ditu kapitelean eta gaur egun Indiako Sinbolo Nazionala bihurtu da. Zutabe berean ''Asoka Chakra'' (Asokaren Gurpila) ere ageri da eta hau [[Indiako bandera]]ren erdian ezarri dute.
=== Heriotza ===
Asokak 40 urtez agindu zuen, baina bera hil ondoren, [[Maurya Inperioa]]k beste 50 urte eskas iraun zituen. Anitz emazte eta seme-alaba izan zituen: haietako asko inperioko lau muturretara budismoa zabaltzera bidali zituen. Berak Kunala semeren alde jokatu zuen baina [[Sampatri]] bihurtu zen enperadore. Inperioaren gainbeheraren hasiera zen. K.a. 185 urtean azken enperadorea zen [[Brihadratha]] hiltzean lurrak hainbat printzerritan zatitu ziren. Hogei mende geroago [[Britainiar Raj]] bihurtu arte Indiak ez zuen inoiz batasunik ezagutuko.
== Asokaren berraurkikuntza ==
XIX. mendera arte genealogia [[budismo|budistetan]] agertzen zen izen ugarietako bat baino ez zen Asoka. Geroago, [[Sri Lanka]], [[Tibet]] eta [[Txinako Herri Errepublika|Txinan]] aurkituriko ''Divia avadana'', ''Asoka avadana'' eta ''Majá vamsha'' idatziak eriden ziren: hor, Asoka errege handia izan zela irakurri arren, arkeologoek ez zioten sinesgarritasun handirik eman eta kondairetako pertsonaia baino ez zela uste izan zuten.
1837an James Prinsep indiar-britainiar arkeologoak [[Delhi]]n zegoen harri handi bateko inskripzioak itzuli zituen. Asokaren ediktuak ziren eta ''Devanampiya Piyadasi'' (jainkoek maite dutena) erregea ageri zen bertan. Primsepek Sri Lankako erregeren bat zela uste zuen. baina ediktuak idatzita zeuden aztarna gehiago aurkitzeaz batera, Asokarekin identifikatzen hasi ziren., 1915ean erabat baieztaturik geratu zen.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|K.a. IV. mendeko|K.a. III. mendeko|}}
[[Kategoria:Indiako historia]]
[[Kategoria:Pakistango historia]]
[[Kategoria:Afganistango historia]]
[[Kategoria:Bangladeshko historia]]
[[Kategoria:Sri Lankako historia]]
[[Kategoria:Enperadoreak]]
2c30p2axb37jfn90buclqgsc6fy93wh
Moderatzaile
0
994205
9974706
9335979
2024-11-20T13:07:46Z
InternetArchiveBot
119347
Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
9974706
wikitext
text/x-wiki
[[Fitxategi:CNBC World Economic Forum debate.jpg|thumb|eskuinera|Irudiko moderatzailea zutik eta eztabaidan dauden bi gizonezkoak eserita.]]
[[Fitxategi:Kennedy Nixon Debate (1960).jpg|thumb|eskuinera| [[1960]]ko [[AEB]]ko bi hautagaien arteko eztabaidan, [[John F. Kennedy]] eta [[Richard Nixon]]. Lau moderatzaile. Laurak gizonezko.]]
Eztabaida-'''moderatzaile''' edo debate-'''moderatzaile''' bat [[eztabaida]] edo [[debate]] batean parte-hartzaile neutral gisa jardun behar duen pertsona da. Parte-hartzaileen denboraren erabilpena mugatu behar dute eta eztabaidan sortzen diren arazoen gaia alde batera utz ez dezaten saiatzen da. Batzuetan moderatzaileek galdera-sortak egin ditzakete, eztabaidetako parte-hartzaileei beren argudioa erabat garatzeko aukera emateko asmoz, eztabaida abiada bizian joan dadin.
'''Moderatzaile'''ak, [[eztabaida]] arautuetan, ahal den neurrian partaideekiko neutrala izan behar du. Moderatzaileak debate arautuetan funtzio asko<ref>{{es}} [https://digitum.um.es/digitum/bitstream/10201/54260/3/GU%C3%8DA%20PR%C3%81CTICA%20DE%20GRUPOS%20DE%20DISCUSI%C3%93N%20PARA%20PRINCIPIANTES.pdf Mª de los Ángeles Castaño Molina, César Carrillo García, Mª Emilia Martínez Roche, José Arnau Sánchez, Mª Isabel Ríos Rísquez, Mª Dolores Nicolás Vigueras: ''Guía práctica de grupos de discusión para principiantes''. Univ. Murcia. 2017. ISBN: 978-84-697-4465-9.]</ref> betetzen ditu: partaideak aurkeztu, txandak banatu, partaideen txanden denborak mugatu, girotu, partaideen denboraren erabilera orekatzen ahalegindu... Horretarako galdera-sorta bat prestatuta eraman dezake eta partaide batek hitza gutxi erabiltzen badu, berari galdetu.
Zaila da erabat [[Neutral (argipena)|neutrala]] den pertsona bat topatzea, baina moderatzaile on batek [[Neutral (argipena)|neutraltasunez]] jokatzen saiatu beharko luke.
Normalean eztabaidetan eta debateetan, izan [[Akademia|akademikoak]], izan [[Politika|politikoak]], moderatzaileak parte hartzaileak aurkeztu ohi ditu, eta galderak egiten dizkie. Batzuetan entzuleek igorritako galderen artean hautaketa egiten du, eta entzuleen galdera batzuk partaideei egiten dizkie. Telebistako eta irratiko saioetan, moderatzaile batek askotan hartzen ditu ikuspuntu desberdinak dituzten pertsonen mezuak, eta mezu horietako batzuk erabiliko ditu saioan zehar gonbidatuei galderak egiteko.
Agian, moderatzaileen paperik ezagunena hauteskunde-kanpainen ezaugarri komun bihurtu den eztabaida politikoa<ref>{{Erreferentzia|izena=Jose Luis|abizena=Blas-Arroyo|izenburua=Funciones y estructuras discursivas del moderador en el debate político|data=1998|url=http://repositori.uji.es/xmlui/handle/10234/80706|issn=0226-7144|hizkuntza=es|sartze-data=2021-02-26}}{{Apurtutako esteka|date=azaroa 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> da. Moderatzaileak erabateko kontrola izan dezake; zein galdera egin bat-batean erabaki dezake, edo iragazki gisa jokatu, entzuleen galderak hautatuz.
Eztabaida akademikoetan edo [[solasaldi dialogiko]]etan ere, askotan komeni izaten da moderatzaile trebe bat, edo batzuk, izendatzea.
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
== Bibliografia ==
== Ikus, gainera ==
* [[Testu tipologia]]
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Eztabaida politikoak]]
[[Kategoria:Eztabaida akademikoak]]
[[Kategoria:Komunikazioa]]
[[Kategoria:Hedabideak]]
[[Kategoria:Debateak]]
dzdgsqim8lxtpb2eyqnhi64l2e6cswc
Víctor Etxeberria
0
995244
9976154
9493418
2024-11-21T11:33:23Z
Joseba65
69297
/* Palmaresa */
9976154
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia infotaula automatikoa
}}
'''Víctor Etxeberria Carrasco''' ([[Lizarra]], {{data|1993|3|24}}) nafar txirrindularia da, 2016 eta 2018 artean profesionala izandakoa. 2019an [[Ávilako Itzulia]] eta [[Euskaldun Txapelketa]] irabazi zituen.
== Palmaresa ==
{{Zutabe-zerrenda|tamaina = 20|
'''2011'''
* [[Fitxategi:MaillotEspaña.PNG|20px]] [[Espainiako errepideko txirrindularitza txapelketa|Espainiako errepideko txapelketa]] (Junior mailan)
'''2012'''
* 8. [[Bidasoko Itzulia]]n
'''2015'''
* [[Palentziako Itzulia]] eta etapa 1
* 2. Vila-realeko Sari Nagusian
* 2. [[Laudio Saria]]n
* 4. [[Gorlako Igoera]]n
* 5. [[2015eko Nafarroako Itzulia|Nafarroako Itzulia]]n
'''2018'''
* Euskal Herriko errepideko txapelketa
* 2. [[Aitor Bugallo Memoriala]]n
* 2. [[Andra Mari Sari Nagusia]]n
* 3. [[Guerrita garaikurra]]n
* 3. [[Dorletako Ama Saria]]n
* 3. [[Euskaldun Txapelketa]]n
'''2019'''
* [[Euskaldun Txapelketa]]
* Santiago en Cos Saria
* [[Ávilako Itzulia]] eta etapa 1
* 2. [[San Gregorio Saria]]n
* 3. [[Cirilo Zunzarrenen oroimenezko Saria]]n
* 3. Euskal Bailarak Kriteriumean
'''2020'''
* Nafarroako errepideko txapelketa
'''2021'''
* 3. [[Zamorako Itzulia]]n
}}
== Ibilbidea ==
* [[Orbea Continental|Euskadi]] (2013-2014)
* [[Burunda Txirrindulari Elkartea|Caja Rural-Seguros RGA amateur]] (2015)
* [[Radio Popular-Boavista|Rádio Popular ONDA Boavista]] (2016-2017)
* [[Burunda Txirrindulari Elkartea|Caja Rural-Seguros RGA amateur]] (2018)
* Telco.m-Ederlan-Osés Const (2019)
* Vigo-Rías Baixas (2020)
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{ProCyclingStats}}
{{bizialdia|1993ko||Etxeberria, Victor}}
{{Biografia zirriborroa|EH-NG}}
[[Kategoria:Lizarrako kirolariak]]
[[Kategoria:Nafarroa Garaiko txirrindulariak]]
p6put9lsdmhdmrvtn0430rlnr0hv1rt
Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Informazioa eta komunikazioaren teknologia
101
996995
9974887
8910575
2024-11-20T14:10:50Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Informazioa eta komunikazioaren teknologia]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Informazioa eta komunikazioaren teknologia]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
8910575
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Informazioaren eta komunikazioaren teknologiak]]
i8f1segq4a31s85ghd7err89yr94ygq
9974988
9974887
2024-11-20T14:15:23Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Informazioa eta komunikazioaren teknologia]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Informazioa eta komunikazioaren teknologia]]» izenera aldatu du: Revert
8910575
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Informazioaren eta komunikazioaren teknologiak]]
i8f1segq4a31s85ghd7err89yr94ygq
Txikipedia:Coumba Gawlo
104
997229
9974667
8566250
2024-11-20T12:38:41Z
CommonsDelinker
688
«COUMBA_GAWLO.jpg» fitxategiaren ordez «Coumba_Gawlo_Seck.jpg» jarri da (eragilea: CommonsDelinker; arrazoia: [[:c:COM:FR|File renamed]]:).
9974667
wikitext
text/x-wiki
{{banner|Coumba Gawlo Seck.jpg}}
[[Fitxategi:Coumba Gawlo Seck.jpg|400px|thumb|Coumba Gawlo]]
'''Coumba Gawlo''' ({{txp|Thiès}}, 1972) abeslari eta musikagile {{txp|Senegal|senegaldarra}} da. {{txp|Fula}} hizkuntzan abesten du. Coumba Gawloren abesti ezagunena "Pata Pata" da.
''Gawlo'' izenak ipuin kontalaria esan nahi du fula hizkuntzan.
== Biografia ==
14 urte zituenean ''Voix d'or du Sénégal'' (Senegalgo urrezko ahotsa) lehiaketa irabazi zuen "Soweto" abestiarekin. 1990. urtean ''Seytane'' diskoa atera zuen eta Senegalen arrakasta handia izan zuen. 1998an Patrick Bruel abeslari frantsesarekin ''Yomalé'' diskoa atera zuen eta Belgikan urrezko diskoa eta Frantzian platinozko diskoa lortu zituen. Hurrengo urtean ''Pata Pata'' atera zuen, bere abesti ezagunena dena.
== Diskoak ==
* ''Seytane'' (1990)
* ''Xalis'' (1991)
* ''Accident'' (1992)
* ''Deweneti'' (1994)
* ''Kor Dior'' (1995)
* ''Aldiana'' (1996)
* ''Amine'' (1997)
* ''Yomalé'' (1998)
* ''Fa Fa Fa Fa Fa'' (1998)
* ''Pata Pata'' (1999)
* ''Sa Líí Sa Léé'' (2001)
* ''Crazy Mbalax'' (2002)
* ''Ma Yeur Li Nga Yor'' (2002)
* ''Gawlo & Diego'' (2003)
* ''Takussan: Live in Dakar 1 et 2'' (2004) - zuzenekoa
* ''Dewenëty Show'' (2006)
* ''Dieureudieuf'' (2007)
* ''Ma Djinn'' (2010)
* ''Kouy Feug'' (2013) - bilduma
* ''Sen Gawlo Yeksina'' (2016)
* ''Terrou Waar'' (2018)
{{txikipedia_interwiki}}
[[Kategoria:Txikipedia]]
[[Kategoria:Txikipedia:Abeslariak]]
fecvzkpug1wa3pyazksf9svuoci84wl
Filomena Baldezate
0
997925
9975795
8892300
2024-11-20T22:30:48Z
Anitxu
108057
Erreferentzia gehitu
9975795
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Filomena Baldezate''' ([[Canalejas de Peñafiel]], [[Valladolid]], [[1895]]eko [[azaroaren 4]]a - [[Miranda Ebro|Miranda de Ebro]], [[1980]]ko [[abuztuaren 10]]a) [[Erizaintza|erizaina]] eta [[emagin]]a izan zen. ''Doña Filo'' izenarekin zen ezaguna.<ref name=":0">[http://www.bilbaopedia.info/baldezate-filomena-calle Bilbaopedia-Baldezate, Filomena. Calle]</ref><ref>{{Erreferentzia|abizena=Educatec@|izenburua=Berdinak: Filomena Baldezate #mujeresquesonhistoria|data=2016-09-08|url=https://berdinak.blogspot.com/2016/09/filomena-baldezate.html|aldizkaria=Berdinak|sartze-data=2021-03-24}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=Javier|abizena=González Oliver|urtea=2007|izenburua=Calles y rincones de Bilbao|argitaletxea=Bilboko Udala|orrialdeak=61-62|ISBN=978-84-88714-99-2|hizkuntza=es}}</ref>
== Biografia ==
1914an iritsi zen [[Bilbo]]ra, neskame gisa. Ezkondu ondoren, [[Errekalde (Bilbo)|Errekaldera]] joan zen bizitzera, bere neba-arreba txikiekin batera. Ezkonduta egon zen lehen urteetan Irakasle ikasketak egin zituen, baina inoiz ez zuen lanbide horretan jardun. Gero, urte gutxiren buruan, bi alaba eta seme bat izan zituen. 31 urterekin alargun geratu zen. Bere ezkontzako azken urteetan eta alarguntzako lehen urteetan, bere etxean apopiloak izan behar izan zituen familiaren gastuei aurre egiteko.<ref name=":1" />
Alargundu ostean erizain izateko azterketak gainditu zituen, ondoren, 1929an Valladolideko Medikuntza Fakultatean ''Erditze irakasle'' titulua lortu zuen eta emagin lanetan hasi zen.<ref name=":2">{{erreferentzia|izena=Manuel|abizena=Basas|urtea=1991|izenburua=Diccionario Abreviado de las calles de Bilbao.|argitaletxea=Bilboko udala|orrialdea=291|ISBN=84-606-0152-8|hizkuntza=es}}</ref> Errekalde auzoan igaro zituen berrogeita hamar urteetan, oroitzapen sakona utzi zuen bere sinpatia eta adeitasunagatik. Beti zegoen bere zerbitzuak emateko prest, nahiz eta gero, zenbait kasutan, kobratzera heldu ez.<ref name=":1" />
== Heriotza ==
[[Miranda Ebro]]n trafiko istripu batean hil zen 1980an.
== Aitortzak eta omenaldiak ==
* [[1968|1968an]] Errekaldeberrin herri omenaldi bat eskeini zitzaion<ref name=":2" />
* [[1983]]an, herritarren eskariz, [[Bilboko Udala]]k erabaki zuen bere izena jartzea bizi izan zen kaleari, Errekaldeko plazaren goiko aldean zegoena eta ordura arte Marinos voluntarios de la Armada izenetik ezaguna.<ref name=":0" /> <ref name=":1">[https://www.deia.eus/vivir-on/contando-historias/2021/01/16/filomena-nombre-abriga/1092409.html Filomena, un nombre que abriga - Deia 16/1/2021]</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Calle de Filomena Baldezate - Callejero de Bilbao - Callejero.net|hizkuntza=|url=https://bilbao.callejero.net/calle-de-filomena-baldezate.html|aldizkaria=bilbao.callejero.net|sartze-data=2021-03-24}}</ref>''.''
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* [https://www.pinterest.es/pin/497999671277876110/ Filomenaren argazkia]
{{bizialdia|1895eko|1980ko|Baldezate, Filomena}}
[[Kategoria:Bilbotarrak]]
[[Kategoria:Valladolid probintziako jendea]]
[[Kategoria:Emaginak]]
[[Kategoria:Erizainak]]
0zaptyq1m5fnv0x965wnhjbc5hip2xw
Vanesa Fernández
0
1006591
9975802
9862050
2024-11-20T22:39:33Z
88.15.90.3
9975802
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Vanesa Fernández Guerra''' ([[Iurreta]], [[Bizkaia]], [[1980|1980ko]] [[azaroaren 19]]a) [[Euskal Herriko Unibertsitatea]]n ikus-entzunezkoen komunikazioko doktoradutza egin zuen eta unibertsitate bereko irakaslea da. 2018tik [[Zinebi]] Nazioarteko Dokumentalen eta Film Laburren jaialdiko zuzendaria.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=dotb.eus {{!}} La iurretarra Vanesa Fernández se convierte en la primera mujer directora de Zinebi {{!}} dotb Durangaldeko Telebista|hizkuntza=eu|url=https://dotb.eus/dotb-eus-la-iurretarra-vanesa-fernandez-se-convierte-la-primera-mujer-directora-zinebi/|aldizkaria=dotb.eus|sartze-data=2021-05-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Taldea|hizkuntza=eu-ES|url=https://zinebi.eus/eu/jaialdia/taldea/|aldizkaria=ZINEBI|sartze-data=2021-05-25}}</ref> 2024an EITBko Kultura eta Euskara zuzendari izendatu dute.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Vanessa Fernandez EITBko Kultura eta Euskara zuzendari izendatu dute|hizkuntza=eu|data=2024-02-01|url=https://www.berria.eus/komunikazioa/vanessa-fernandez-eitbko-kultura-eta-euskara-zuzendari-izendatu-dute_2120029_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-02-02}}</ref>
== Ibilbide profesionala ==
Euskal Herriko Unibertsitatean Ikus-entzunezko Komunikazioan Doktorea da eta Ikus-entzunezko Komunikazioko Gradua (UPV/EHU) koordinatzen du. Ikus-entzunezko Komunikazioan lizentziatua eta Ikus-entzunezko Dokumentu eta Idazteunean aditua, irakaskuntza ematen du eta kudeaketa-lanak egiten ditu 2004tik, hainbat gradutan.
Mastersak UPV/EHUn, Bartzelonako UABn edo EiTB Taldean. Urteetan zehar, bere jarduera akademikoa eta telebistarako proiektuetan errealizatzaile eta editore gisa duen karrera uztartzen ditu.
Diziplina anitzeko Lurraldeak eta Mugak proiektuaren koordinatzailea da. Research on Documentary Filmmaking filmak zinema dokumental garaikidea du ardatz, eta lehen mailako zinema-zuzendari, -aktore eta -zuzendari ezagunak gonbidatzen ditu, eztabaidarako eta hausnarketarako topaketa bultzatuz.
Hainbat urtez, film laburren hautaketa batzordeko kide gisa, eta ZIFF-Zinebi First Film film luzeen lehian, Beautiful Docs zikloan, emanaldi berezietan eta gainerako zikloetan programatu du.
Era berean, freelance gisa ere lan egin du, proiektu zinematografikoak garatzeko aholkulari gisa. Gainera, proiektu zinematografikoen garapena eta ekoizpena baloratzeko batzorde ugaritan, WIPs foroetako adituen paneletan (Work in Progress), LABetan eta nazioarteko hainbat jaialditako Pitching saioetan parte hartu du. Hainbat jaialdi nazionaletan eta nazioartekoetan epaimahaikide ere izan da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Vanesa Fernández|hizkuntza=|url=http://www.eictv.org/profesores/vanesa-fernandez/|aldizkaria=Escuela Internacional de Cine y Televisión|sartze-data=2021-05-20}}</ref>
Zinebi Lehiaketaren zuzendaritzaren ardura hartu zuen 2018ko urtarrilaren 1ean Ernesto del Río erretiratu ondoren.<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=AV451|izenburua=Vanesa Fernandez Guerra: "Ahora más que nunca es de vital importancia apoyar la cultura y el cine"|hizkuntza=|data=2020-11-11|url=https://www.audiovisual451.com/vanesa-fernandez-guerra-ahora-mas-que-nunca-es-de-vital-importancia-apoyar-la-cultura-y-el-cine/|aldizkaria=Audiovisual451|sartze-data=2021-05-20}}</ref> 2024ko urtarrilean kargu hori utzi eta [[Euskal Irrati Telebista|EITBko]] Kultura eta Euskara zuzendari izendatu zuten.<ref name=":0" />
== Argitalpenak ==
Hainbat artikulu argitaratu ditu, besteak beste:
* Hiru ediziotan Lurralde eta Mugak unibertsitate-hedapeneko ikastaroak koordinatu ondoren (Bilbak-Bizbak, UPV/EHU),''Territorios y Fronteras. Experiencias'' ''documentales contemporáneas'' liburu kolektiboa argitaratu zuen Miren Gabantxo-Uriagerekarekin batera. (Euskal Herriko Unibertsitateko Argitalpen Zerbitzua, UPV/EHU, 2012)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Equipo editorial|url=https://www.archivosdelafilmoteca.com/index.php/archivos/about/editorialTeamBio/488|aldizkaria=www.archivosdelafilmoteca.com|sartze-data=2021-05-25}}</ref>
* Lurraldeak eta mugaldeak II. Agerraldiak eta presak Espainiako zinema dokumentalean.(2015).<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Servicio Editorial de la Universidad del País Vasco (UPV/EHU)|url=https://web-argitalpena.adm.ehu.es/listaproductos.asp?IdProducts=UHPCE152197|aldizkaria=web-argitalpena.adm.ehu.es|sartze-data=2021-06-16}}</ref>
* Territorios y fronteras II. Emergencias y urgencias en el cine documental español, (EDA)<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|izenburua='Territorios y fronteras II. Emergencias y urgencias en el cine documental español', de Vanessa Fernández Guerra (eda.)|orrialdeak=501–503|hizkuntza=|data=2015-07-26|url=https://ojs.uv.es/index.php/kamchatka/article/view/4979|aldizkaria=Kamchatka. Revista de análisis cultural.|alea=5|zenbakia=0|issn=2340-1869|doi=10.7203/KAM.5.4979|sartze-data=2021-05-25}}</ref>
* Desterritorialización, modulación y puntos de inflexión en el documental contemporáneo español. La sociedad ruido: entre el dato y el grito, 115-117
* Revisitando el cine documental: de Flaherty al webdoc.
* ¿ Documental o ficción? Un periodista investiga sobre la prostitución en España:" Chicas de Club"(1970) M Gabantxo Uriagerekarekin batera.
* Los TFG en el grado de comunicación audiovisual de la UPV/EHU. Talde lanean.
== Bestelakoak ==
. Hainbat artikulu idatzi ditu [[Berria]] egunkarian.<ref>{{Erreferentzia|izena=Vanesa Fernandez|abizena=Guerra|izenburua=Vanesa Fernandez Guerra|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/egilea/vanesa_fernandez_guerra|aldizkaria=Berria|sartze-data=2021-05-25}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* Vanessa Fernandez: ''[https://www.naiz.eus/eu/info/noticia/20231110/film-laburrak-egiten-hasten-direnak-ia-denak-emakumeak-dira?fbclid=IwAR2aY3eN5hbmxwqjo2XNq0bWZh_jilQ0rJyOTfrHYJsfTXRTIZpSQXi94EE «Film laburrak egiten hasten direnak ia denak emakumeak dira»]'' 2023.11.10
* [https://www.youtube.com/watch?v=4VQLEJD8NLQ Vanesa Fernandez. Zinebi. Youtube 2019]
{{bizialdia|1980ko||Fernández, Vanesa}}
[[Kategoria:Iurretarrak]]
[[Kategoria:Ikus-entzunezko komunikazio]]
[[Kategoria:Bizkaiko irakasleak]]
[[Kategoria:Euskal Herriko Unibertsitateko ikasleak]]
[[Kategoria:Euskal Herriko Unibertsitateko irakasleak]]
fpx4xlewfui1k6oy675lfjjorlkyml5
Jesús Davoz
0
1006987
9974695
9974565
2024-11-20T13:01:56Z
195.76.192.178
/* Palmaresa */
9974695
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Jesús Davoz Gorrotxategi''' ([[Errenteria]], [[1931]]ko [[abenduaren 19]]a - [[Lezo]], [[2021]]eko [[maiatzaren 20]]a)<ref>{{erreferentzia|url=https://www.naiz.eus/eu/esquelas/esquela/jesus-daboz-gorrotxategi|izenburua=Hiltxartela|data=2021/05/22|egunkaria=[[Naiz]]}}</ref><ref>[https://www.diariovasco.com/deportes/ciclismo/exciclista-ventas-irun-20210522000224-ntvo.html El exciclista de Ventas de Irun Jesús Davoz fallece a los 89 años]</ref> euskal txirrindularia izan zen, 1956tik 1962ra profesionaletan aritu zena. Semea [[Joxean Daboz|Joxean]] eta biloba [[Ibai Daboz|Ibai]] ere txirrindulariak izan dira.
[[Espainiako Vuelta]]n bitan hartu zuen parte, [[1958ko Espainiako Itzulia|1958an]] eta [[1959ko Espainiako Itzulia|1959an]]. Garaipenarik nabarmenena [[1958ko Andaluziako Itzulia]]n lorturiko etapa bat izan zen.
== Palmaresa ==
'''1954'''
* [[Gervais Memoriala]]
'''1956'''
* 2. [[Altsasuko Saria]]n
'''1957'''
* 7. [[1957ko Euskal-Nafar mendiko txapelketa|Euskal-Nafar mendiko txapelketa]]n
'''1958'''
* Zumarraga
* [[Loinaz Proba]]
* [[1958ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzuliko]] etapa 1
* 3. [[Udaberriko Klasikoa]]n
* 9. [[1958ko Espainiako errepideko mendiko txapelketa|Espainiako errepideko mendiko txapelketa]]n
'''1959'''
* 3. Balmasedako Kriteriumean
* 10. [[Euskal Bizikleta]]n
'''1960'''
* 3. Muxikako Sari Nagusian
'''1961'''
* 3. Arrasateko Sari Nagusian
* 9. [[Laudioko Sari Nagusia]]n
== Sailkapen orokorra Itzuli Handietan ==
{| class="wikitable plainrowheaders"
|-
! scope="col" | [[Itzuli handi|Itzuli Handia]]
! scope="col" | 1956
! scope="col" | 1957
! scope="col" | 1958
! scope="col" | 1959
! scope="col" | 1960
! scope="col" | 1961
! scope="col" | 1962
|- style="text-align:center;"
! scope="row" | [[Fitxategi:Jersey pink.svg|20px|link=General classification in the Giro d'Italia|alt=A pink jersey]] [[Italiako Giroa]]
| —
| —
| —
| —
| —
| —
| —
|- style="text-align:center;"
! scope="row" | [[Fitxategi:Jersey yellow.svg|20px|link=General classification in the Tour de France|alt=A yellow jersey]] [[Frantziako Tourra]]
| —
| —
| —
| —
| —
| —
| —
|- style="text-align:center;"
! scope="row" | [[Fitxategi:Jersey red.svg|20px|link=General classification in the Vuelta a España|alt=A red jersey]] [[Espainiako Vuelta]]
| —
| —
|[[1958ko Espainiako Itzulia|27.]]
|[[1959ko Espainiako Itzulia|32.]]
| —
| —
| —
|}
{| class="wikitable"
|+ Legenda
|-
! scope="row" | —
| Ez zuen parte hartu
|-
! scope="row" | UT
| Utzi, ez zuen amaitu
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{es}} [http://www.sitiodeciclismo.net/coureurfiche.php?coureurid=14932 Jesús Davozen palmaresa Sitiodeciclismo.net weborrian]
* [https://www.procyclingstats.com/rider/jesus-davoz-gorrotxategi Jesús Davozen palmaresa Procyclingstats.com weborrian]
* [http://www.museociclismo.it/en/riders/rider/12158-J%C3%A9sus-DAVOZ-GORROTXATEGI/results.html Jesús Davozen palmaresa Museociclismo.it weborrian]
{{bizialdia|1931ko|2021eko|Davoz Gorrotxategi, Jesús}}
[[Kategoria:Gipuzkoako txirrindulariak]]
[[Kategoria:Errenteriarrak]]
fifhs6bz2vly3gkyy7cdsxw28ix73wf
Teresa Aldamiz
0
1007285
9974709
9387373
2024-11-20T13:09:24Z
Treuiller
59723
9974709
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Teresa Aldamiz Mendiguren''' ([[Manila]], [[Filipinak]], [[1928]]ko [[irailaren 8]]a - [[Bilbo]], [[Bizkaia]], [[2012]]ko [[otsailaren 26]]a)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Esquela online de Teresa Aldamiz Mendiguren fallecido en Vizcaya #DEP|url=https://www.rememori.com/452423:teresa_aldamiz_mendiguren|aldizkaria=www.rememori.com|sartze-data=2021-05-25}}</ref> [[poeta]], [[kazetari]]a eta [[itzultzaile]]a izan zen. [[Ezker abertzalea|Ezker Abertzaleko]] kide ere izan zen. Konpromisoa eta erbestea ezagutu zituen [[Santi Brouard]] bere senarrarekin batera.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Berria|izenburua=Teresa Aldamiz zendu da, Brouarden alarguna|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/paperekoa/5101511/009/003/2012-02-28/teresa-aldamiz-zendu-da-brouarden-alarguna.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2021-05-25}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=naiz: Oroitzapenak|url=https://www.naiz.eus/eu/esquelas/oroitzapena/tere-hil-jaku|aldizkaria=www.naiz.eus|sartze-data=2021-05-25}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Muere Teresa Aldamiz, viuda de Santi Brouard - Diario de Noticias Navarra|url=https://foros.noticiasdenavarra.com/viewtopic.php?t=56943|aldizkaria=foros.noticiasdenavarra.com|sartze-data=2021-05-25}}</ref>
== Bizitza ==
Teresa Aldamiz Manilan jaio zen eta bertan bizi izan zen haurtzaroan eta gaztaroan. Ikasketak ingelesez egin zituen, Filosofia eta Letretan graduatu zen San Tomas Unibertsitatean eta Kazetaritzan lizentziatu zen Far Eastern University of the Philippines unibertsitatean. [[Ibarrangelu]]koak (Bizkaia) zituen guraso biak, eta haien ametsa bete zuen: bere sustraietara itzultzea. Izan ere, 1951n Bilboratu zen.<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|izenburua=Efeméride. Teresa Aldamiz Mendiguren, poetisa filipina, nace el 8 de septiembre de 1928|hizkuntza=|url=https://www.euskonews.eus/0452zbk/efem45201es.html|aldizkaria=www.euskonews.eus|sartze-data=2021-05-25}}</ref>
== Ibilbidea ==
Manilatik Bilbora heldutakoan, ez zuen kazetaritzan lan egiteko aukeratik izan: hori zela eta, ingeles eskolak eman zituen eta itzultzaile lanetan ere jardun. Ondoren, [[Euskal Herria|Euskal Herriko]] hainbat aldizkaritan argitaratu zituen bere artikulu eta poemak. Adibidez, hainbat urtez ''[[Punto y Hora de Euskal Herria]]'' aldizkarian kolaboratu zuen
=== Poeta ===
Poesia zale izanik, 1975etik Asociación Artística Vizcainako partaidea izan zen eta honako antologia poetikoetan parte hartu zuen:
* Veintitrés voces para un Poema,
* Entre Amigos
* Páginas de Interior
=== Argitalpenak ===
* 1986an ''Poemas para vivir'' liburua argitaratu zuen, 1984an atentatuan hildako Santi Brouard bere senarrari eskainia ([[Txalaparta (argitaletxea)|Txalaparta argitaletxea]] / 978-84-398-6227-7).<ref>{{Erreferentzia|izenburua=A Teresa Aldamiz - GARA|url=https://gara.naiz.eus/paperezkoa/20120321/329782/es/A-Teresa-Aldamiz|aldizkaria=gara.naiz.eus|sartze-data=2021-05-25}}</ref>
* 1999an ''El raro Sortilegio de las Sombras.'' Beta III Milenio ediciones / 978-84-88890-51-1.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=El raro sortilegio de las sombras. Teresa Aldamiz Mendiguren. Elkar.eus|hizkuntza=|url=https://www.elkar.eus/fr/liburu_fitxa/raro-sortilegio-de-las-sombras-el/aldamiz-mendiguren-teresa/9788488890511|aldizkaria=www.elkar.eus|sartze-data=2021-05-25}}</ref>
* 2001ean ''The Blending Line'' (La linde donde todo se funde) Beta III Milenio ediciones / 978-84-88890-78-8.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Canto de llanto y de esperanza|hizkuntza=|url=http://www.durangon.com/opinion/canto-de-llanto-y-de-esperanza/|aldizkaria=durangon.com|sartze-data=2021-05-25}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=THE BLENDING LINE (LA LINDE DONDE TODO SE FUNDE) - TERESA ALDAMIZ MENDIGUREN - 9788488890788|url=https://www.agapea.com/libros/The-Blending-Line-La-linde-donde-todo-se-funde--9788488890788-i.htm|sartze-data=2021-05-25}}</ref>
== Bizitza pertsonala ==
[[Santi Brouard]]ekin ezkondu zen eta hiru seme-alaba izan zituzten: [[Edurne Brouard|Edurne]], Santi eta Teresa. Konpromisoa eta erbestea ezagutu zituen Santirekin batera.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* [https://www.argia.eus/argia-astekaria/1413/azaroaren-20an-heriotzaren-kolpea-bere-osotasunean-aurkezten-zait Elkarrizketa: ''Azaroaren 20an heriotza bere osotasunean aurkezten zait''] Argia, 1992.11.20
{{bizialdia|1928ko|2012ko|Aldamiz,Teresa}}
[[Kategoria:Manilarrak]]
[[Kategoria:Bilbotarrak]]
[[Kategoria:Filipinetako idazleak]]
[[Kategoria:Filipinetako kazetariak]]
[[Kategoria:Bizkaiko kazetariak]]
[[Kategoria:Euskal Herriko gaztelaniazko poetak]]
[[Kategoria:Euskal filipiniarrak]]
[[Kategoria:Euskal Herriko itzultzaileak]]
eb08f86pnexk9wi3sj0jl5ta248m4ja
Zerrenda:Creu de Sant Jordirekin 2008an sarituak
106
1009723
9975828
9903512
2024-11-20T23:35:49Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975828
wikitext
text/x-wiki
[[2008|2008an]] [[Creu de Sant Jordi]] eman zioten [[Empar Pineda|Empar Pinedari]] eta [[Jordi Petit|Jordi Petiti]], baina sari horri uko publikoa egin ziotenn 2011n.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=DECLARACIÓN CONJUNTA DE EMPAR PINEDA I DE JORDI PETIT: Renuncian a llevar la Creu de Sant Jordi|hizkuntza=es-ES|data=2011-04-19|url=https://republicachueca.wordpress.com/2011/04/19/declaracion-conjunta-de-empar-pineda-i-de-jordi-petit-renuncian-a-llevar-la-creu-de-sant-jordi/|aldizkaria=La República Chueca - Grupo LGTB del PSOE-M|sartze-data=2020-12-18}}</ref>
==== Pertsonak ====
{{Wikidata list|sparql=SELECT DISTINCT ?item ?itemLabel ?itemDescription (GROUP_CONCAT(DISTINCT ?occupationLabel; SEPARATOR=", ") AS ?occupations) (GROUP_CONCAT(DISTINCT ?pic; SEPARATOR="") AS ?pics)
WHERE {
?item p:P166 ?awardStat .
?awardStat ps:P166 wd:Q1139785 .
?awardStat pq:P585 ?when .
FILTER (?when >= "2008-01-01T00:00:00Z"^^xsd:dateTime )
FILTER (?when < "2009-01-01T00:00:00Z"^^xsd:dateTime )
FILTER EXISTS { ?item wdt:P31 wd:Q5 . }
OPTIONAL { ?item wdt:P106 ?occupation }
OPTIONAL { ?item wdt:P18 ?pic }
SERVICE wikibase:label {
bd:serviceParam wikibase:language "eu" .
?item rdfs:label ?itemLabel .
?item schema:description ?itemDescription .
?occupation rdfs:label ?occupationLabel .
}
}
GROUP BY ?item ?itemLabel ?itemDescription
ORDER BY ?itemLabel|section=|links=red|sort=itemLabel|columns=label:Pertsona,item:Wikidata,description:Deskribapena,P106:Jarduera,P18:Irudia|thumb=80|min_section=1}}
{| class='wikitable sortable'
! Pertsona
! Wikidata
! Deskribapena
! Jarduera
! Irudia
|-
| [[Mercè Sala i Schnorkowski]]
| [[:d:Q1829555|Q1829555]]
|
| [[politikari]]<br/>[[ekonomialari]]
|
|-
| [[Jordi Dauder]]
| [[:d:Q2388148|Q2388148]]
| aktore espainiarra
| [[Antzezle|aktore]]<br/>[[idazle]]<br/>[[antzerki zuzendari]]<br/>[[telebista-aktore]]
| [[Fitxategi:JordiDauder EnricMajó1.jpg|center|80px]]
|-
| [[Josep Maria Socías]]
| [[:d:Q3323586|Q3323586]]
| politikari espainiarra
| [[politikari]]
|
|-
| [[Antoni Lloret i Orriols]]
| [[:d:Q5647098|Q5647098]]
|
| [[idazle]]<br/>[[fisikari]]
|
|-
| [[Nolasc Acarín i Tusell]]
| [[:d:Q6044507|Q6044507]]
|
| [[mediku]]<br/>[[unibertsitateko irakasle]]<br/>[[idazle]]
|
|-
| [[Anna Tarrés i Campà]]
| [[:d:Q8200133|Q8200133]]
|
| [[ingeriketa-entrenatzaile]]<br/>[[igerilari]]<br/>[[politikari]]
| [[Fitxategi:Anna Tarrés i Campa.JPG|center|80px]]
|-
| [[Jaume Cela i Ollé]]
| [[:d:Q11684540|Q11684540]]
| idazle espainiarra
| [[idazle]]<br/>[[haur literaturaren idazle]]
|
|-
| [[Jordi Petit]]
| [[:d:Q11685323|Q11685323]]
| idazle espainiarra
| [[idazle]]<br/>[[LGBT ekintzaile]]
| [[Fitxategi:(Jordi Petit) Pedro Sánchez preside el acto 'Orgullo de nuestra diversidad'.jpg|center|80px]]
|-
| [[Anna Maleras]]
| [[:d:Q11905650|Q11905650]]
| kataluniar dantzari eta koreografoa
| [[koreografo]]<br/>[[dantzari]]
|
|-
| [[Empar Pineda]]
| [[:d:Q11919201|Q11919201]]
|
| [[politikari]]
| [[Fitxategi:Empar Pineda 2010.jpg|center|80px]]
|-
| [[Enric Piquet i Miquel]]
| [[:d:Q11919342|Q11919342]]
| saskibaloi jokalari espainiarra
| [[saskibaloi jokalari]]<br/>[[kirol-zuzendari]]
| [[Fitxategi:Enric Piquet Miquel.jpg|center|80px]]
|-
| [[Francina Boris i Codina]]
| [[:d:Q11922932|Q11922932]]
|
| [[kazetari]]<br/>[[irrati-esatari]]
|
|-
| [[Jacint Ros i Hombravella]]
| [[:d:Q11927077|Q11927077]]
|
| [[ekonomialari]]<br/>[[abokatu]]<br/>[[katedradun]]<br/>[[saiakeragile]]
|
|-
| [[Jaume Arenas i Mauri]]
| [[:d:Q11927227|Q11927227]]
|
|
|
|-
| [[Jaume Sobrequés i Callicó]]
| [[:d:Q11927366|Q11927366]]
|
| [[historialari]]<br/>[[museologo]]<br/>[[politikari]]<br/>[[unibertsitateko irakasle]]<br/>[[Museo eta arte-galerietako arduradun|eduki-editore]]
| [[Fitxategi:Jaume Sobrequés.jpg|center|80px]]
|-
| [[Joaquima Júdez i Fageda]]
| [[:d:Q11928145|Q11928145]]
|
| [[mediku]]<br/>[[pedagogo]]<br/>[[katedradun]]<br/>[[psikologo]]<br/>[[psikiatra]]<br/>[[pediatra]]
| [[Fitxategi:Acte d'homenatge a la Dra. Joaquima Júdez a Sabadell 01 (cropped).jpg|center|80px]]
|-
| [[Jordi Peix i Massip]]
| [[:d:Q11928340|Q11928340]]
|
| [[ingeniari]]
|
|-
| [[Josep Maria Massons i Esplugas]]
| [[:d:Q11928725|Q11928725]]
|
| [[mediku]]
|
|-
| [[Montserrat Estil·les Torrente]]
| [[:d:Q11937528|Q11937528]]
| pedagogo espainiarra
| [[pedagogo]]
|
|-
| [[Ricardo Fornesa]]
| [[:d:Q11945533|Q11945533]]
|
| [[legelari]]<br/>[[abokatu]]<br/>[[bankari]]<br/>[[enpresaburu]]<br/>[[enpresa exekutiboa]]
|
|-
| [[Rosa Serra]]
| [[:d:Q11946292|Q11946292]]
| Kataluniar eskultorea
| [[eskultore]]
| [[Fitxategi:Rosa Serra Nens 003.jpg|center|80px]]
|-
| [[Josep Cassú i Serra]]
| [[:d:Q16187931|Q16187931]]
|
| [[musikari]]<br/>[[musikagile]]
|
|-
| [[Francesc Codina i Castillo]]
| [[:d:Q16188949|Q16188949]]
| politikari espainiarra
| [[politikari]]<br/>[[abokatu]]<br/>[[funtzionario]]
|
|-
| [[Eulalia Lledó]]
| [[:d:Q18564901|Q18564901]]
|
| [[filologo]]<br/>[[literatura-kritikari]]<br/>[[idazle]]<br/>[[lexikografo]]
| [[Fitxategi:Eulalia Lledó.jpg|center|80px]]
|}
{{Wikidata list end}}
==== Entitateak ====
{{Wikidata list
|sparql=SELECT DISTINCT ?item ?itemLabel ?itemDescription (GROUP_CONCAT(DISTINCT ?pic; SEPARATOR="") AS ?pics)
WHERE {
?item p:P166 ?awardStat .
?awardStat ps:P166 wd:Q1139785 .
?awardStat pq:P585 ?when .
FILTER (?when >= "2008-01-01T00:00:00Z"^^xsd:dateTime )
FILTER (?when < "2009-01-01T00:00:00Z"^^xsd:dateTime )
FILTER NOT EXISTS { ?item wdt:P31 wd:Q5 . }
OPTIONAL { ?item wdt:P18 ?pic }
SERVICE wikibase:label {
bd:serviceParam wikibase:language "eu" .
?item rdfs:label ?itemLabel .
?item schema:description ?itemDescription .
}
}
GROUP BY ?item ?itemLabel ?itemDescription
ORDER BY ?itemLabel
|section=
|sort=itemLabel
|links=red
|columns=label:Entitatea,item:Wikidata,description:Deskribapena,P18:Irudia
|thumb=80
|min_section=1
}}
{| class='wikitable sortable'
! Entitatea
! Wikidata
! Deskribapena
! Irudia
|-
| [[Catalan Federation of Tennis]]
| [[:d:Q6435013|Q6435013]]
|
|
|-
| [[Ateneu Igualadí de la Classe Obrera]]
| [[:d:Q8207993|Q8207993]]
|
| [[Fitxategi:Ateneu Igualadí de la Classe Obrera.JPG|center|80px]]
|-
| [[Ateneu Agrícola]]
| [[:d:Q11907106|Q11907106]]
|
| [[Fitxategi:L'Ateneu (Sant Sadurní d'Anoia) - 1.jpg|center|80px]]
|-
| [[Mútua dels Enginyers de Catalunya]]
| [[:d:Q11938284|Q11938284]]
|
| [[Fitxategi:Mútua dels Enginyers de Catalunya.jpg|center|80px]]
|-
| [[Mútua de Terrassa]]
| [[:d:Q11938285|Q11938285]]
| ospitalea Espainian
| [[Fitxategi:082 Mútua de Terrassa.jpg|center|80px]]
|-
| [[Secretariat d'Escola Rural]]
| [[:d:Q11948005|Q11948005]]
|
|
|-
| [[Associació Pro-Memòria als Immolats per la Llibertat a Catalunya]]
| [[:d:Q16172042|Q16172042]]
|
| [[Fitxategi:Monument als Immolats per la llibertat a Catalunya.jpg|center|80px]]
|-
| [[Consorci de Salut i Social de Catalunya]]
| [[:d:Q16189780|Q16189780]]
|
| [[Fitxategi:Casa Salvador Andreu - Avinguda Tibidabo 21 - 20240730 201830.jpg|center|80px]]
|-
| [[Hospital Universitari Dexeus]]
| [[:d:Q20102153|Q20102153]]
| ospitalea Espainian
| [[Fitxategi:2017 Hospital Universitari Quiron Dexeus.jpg|center|80px]]
|}
{{Wikidata list end}}
[[Kategoria:Creu de Sant Jordi sariak]]
3f1sw7g6j2bdzkdxng2ut3eo2hxg7ma
Mogotón
0
1011104
9974715
8593832
2024-11-20T13:14:41Z
InternetArchiveBot
119347
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
9974715
wikitext
text/x-wiki
{{geografia fisiko infotaula}}
[[Nikaragua]] eta [[Honduras|Hondurasen]] arteko mugan dago '''Mogoton<ref>http://www.peakbagger.com/peak.aspx?pid=8113</ref>''' mendia. Itsasoaren mailatik 2.107 metro gorago dago, eta Nikaraguako punturik altuena da. Eraketa horrek eta klima tropikal hezeak pinudien eta Laino-ohianeko basoaren garapena bultzatzen dute. Baso horretan biodibertsitate aberatsa garatzen da eta mundu mailako merkatuan kalitatezko kafe lehiakorra sortzen duten etxaldeak eta finkak zabaltzen dira. Gailurra eskalatzea erronka handia da abenturazaleentzat eta naturaren maitaleentzat, baina eskaintzen duen ikuspegiak ahalegin guztiak konpentsatzen ditu, leizea Nikaraguako eta Hondurasko mugen artean dago.
Ibilbide turistiko hori egiteko, itsas mailatik 700 metrora, 4 × 4 ibilgailua erabiltzen da, eta punturik altuenera oinez heltzeko sei ordu behar dira. Nikaraguako aldean [[Nueva Segoviako departamendua|Nueva Segoviako departamenduan]] dago. Dipilto eta Jalapa [[Mendikate Bolkanikoa (Erdialdeko Amerika)|mendikate bolkanikoan]] dago, gaur egun geldirik.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo loturak ==
* [https://web.archive.org/web/20080403190757/http://www.cerromogotonnicaragua.dorosevich.com/gpage.html Mendiari buruzko informazioa]
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Nikaraguako sumendiak]]
tanv33bvjn9up5t30mj4m31n2me3mvg
Jose Luis Longaron
0
1011349
9975568
8852071
2024-11-20T19:03:14Z
88.15.90.3
9975568
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Jose Luis Longaron Galartza''' ([[Tolosa]], [[1952]]ko [[azaroaren 19]]a - [[2019]]ko [[ekainaren 1]]a) tolosar [[Arte plastikoak|artista plastikoa]] izan zen.
== Bizitza ==
Tolosako Kale Nagusian jaio eta bizitu zen dendari familia batean. Hiru anai izan zituen, hauek ere arterako zaletasunarekin, musikan eta argazkigintzan besteak beste. Oso gazte hasi zen pintatzen eta ezaguna egin zen ere, arte plastikoetako irakasle lanetan eta zuen zaletasun literarioarengatik.
== Bere ekarpena ==
'''1970'''-'''71'''. [[Euskal artistak|Mariano Arsuaga]] eta Joseba Urteagarekin, banakako erakusketa sail bat antolatu zuten Tolosako artxiboan zegoen Herriko liburutegian. Bertan, beraien lanez gain, [[Matxin Labaien|Matxin Labayen]], José Mª Telleria, Teresa Azkarate, Iñaki Caballero eta beste hainbatenak ikusteko aukera izan zen.
'''1972'''. Tolosako [[Aranburu jauregia (Tolosa)|Aranburu jauregian]], Lizardi elkarteak antolaturiko Euskal Kultura Hamabostaldiko erakusketa kolektiboan parte hartu zuen beste artista askorekin batera.
'''1973'''. Aurreko erakusketa bera, "Euskal arte" erakusketa izenpean, [[Ataun|Ataunen]] ikusi ahal izan zen [[Jose Migel Barandiaran|Joxe Migel Barandiaran]] antropologo eta etnologoaren omenez antolatu ziren ekitaldietan.
'''1975'''. Erakusketa Tolosako Lankide Aurrezkian, Mariano Arsuaga, Joseba Urteaga eta Patxi Elosegirekin batera.
'''1977'''. Tolosako Iruña kafetegian erakusketa.
'''1979'''. Donostiako Aurrezki Kutxako Kultur aretoan erakusketa Mariano Arsuagarekin batera.
'''1980'''.
- Mariano Arsuagarekin batera, "Pott" aldizkariren diseinu artistikoaren ardura hartu zuen, [[Bernardo Atxaga]], [[Joxe Mari Iturralde]] eta [[Joseba Sarrionandia|Joseba Sarrionandiarekin]] elkarlanean.
- Errenteriako Gaspar aretoan erakusketa [[José Ramón Anda|Jose Ramón Anda]] eskultorearekin batera.
'''1980ko''' '''hamarkadan'''. Tolosaldeko arte plastikoetako irakasle lanetan hasi zen eta 1987tik 2017ra arte, Tolosa eta Ibarrako arte tailerretan.
'''1984'''. Antzerki eszenografia sortu zuen [[Rafael Alberti|Rafael Albertiren]] monologoei buruzkoa.
'''1985'''. Erakusketa Koldo Arregi eskultorearekin batera Tolosako [[Leidor antzokia|Leidor Antzokiaren]] sarreran.
'''1987'''. Lankidetza Joxe Mari Iturralde eta Bernardo Atxagarekin batera Akademia Sekretuan.
'''1988'''.
- Erakusketa Tolosako Kultur Etxean.
- Muralak Tolosako Euskal Herria plazan, [[Iñaki Epelde]], [[Koldobika Jauregi (eskultorea)|Koldobika Jauregi]] eta J.M. Hernandezekin batera.<ref>{{erreferentzia|izena=Juanma|abizena=Goñi|urtea=1988 / EFE}}</ref>
'''1989'''. Palma de Mallorkako Barceló Fundazioaren lehen pintura deialdian hautatua.
'''1990'''.
- Sormen beka lortu zuen Gipuzkoako Foru Aldundiaren eskutik.
- [[Osakidetza|Osakidetzako]] pintura lehiaketan lehen saria eskuratu zuen.
- Erakusketa Bilbao fundazioan.
- Erakusketa Madrilgo Eladio Fernández aretoan.
- Erakusketa Donostiako Altxerri galerian J. R. Amondarain eta Kormazekin batera.
- [[Anoeta (udalerria)|Anoeta]] herrirako jaiotza Iñaki Epelderekin batera.
'''1993'''. Erakuskera [[Ordizia|Ordiziako]] [[Barrena jauregia|Barrena Jaiuregian]] Iñaki Epelderekin batera.
'''1994'''.
- [[Errenteria|Errenteriako]] Gaspar galerian erakusketa Koldobika Jauregikin batera.
- Tolosa herrirako Jaiotza eta Olentzeroa Iñaki Epelderekin batera.
'''1996'''. Tolosako Uxola X. sariak lehiaketako libururako ilustrazioak.
'''1997'''. [[Laskorain Ikastola|Laskorain ikastolako]] ekimenez, Tolosan, Usabalgo futbol zelaierako murala Iñaki Epelderekin batera.
'''1998'''.
- Tolosako Aranburu jauregian erakusketa.
- Tolosako azoka berezietako sariaren diseinua, Iñaki Epelderekin elkarlanean.
'''1999'''.
-Erakusketa [[Iruñeko zitadela|Iruñeko Zitadelan]].<ref>{{erreferentzia|abizena=EFE|urtea=1999}}</ref>
-Erakusketa kolektiboa Tolosako Aranburu Jauregian.
'''2000'''. Erakusketa Iruñeko Pintzel galerian Koldobika Jauregi eta Iñaki Epelderekin batera.
'''2001'''. Tolosa herrirako Galtzaundiren poliesterreko irudia Iñaki Epelderekin batera.
'''2002'''. Marrazki eta poesiako karpetaren edizioa, Koldobika Jauregi, Iñaki Epelde, [[Karlos Linazasoro Izagirre|Karlos]] [[Karlos Linazasoro Izagirre|Linazasoro]] eta [[Juan Kruz Igerabide|Juan Cruz Igerabiderekin]] elkarlanean
'''2005'''.
- Erakusketa kolektiboa Iruñeko Pintzel galerain
- Erakusketa kolektiboa "ipuin ARTEan-encuentos", Irazki elkarte kulturaniztunaren eta Tolosako 750. urteurrena fundazioaren eskutik.
'''2006'''.
- Erakusketa kolektiboa [[Nafarroa Oinez|Nafarroa Oinezek]] antolatuta.
- Erakusketa kolektiboa Lekunberriko kultur etxean eta Arribeko Mailope galerian (Nafarroa).<ref>{{erreferentzia|izena=Elisa|abizena=Belaunzaran|urtea=2006/ EFE}}</ref>
'''2009'''. Naturaldia jardunaldietan, Arte kalea proiektuan hartu zuen parte, Tolosako hainbat artistarekin batera.
'''2020'''. Aranburu jauregian erakusketa antologikoa.<ref>{{erreferentzia|izena=Juanma|abizena=Goñi|urtea=2020|izenburua=Tolosa: El legado artístico y humano de Longarón|argitaletxea=D.V.}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1952ko|2019ko|Longaron, Jose Luis}}
[[Kategoria:Tolosarrak]]
[[Kategoria:Gipuzkoako artistak]]
[[Kategoria:Artista plastikoak]]
s5a2ahbmzx5a6h1gwpnm9jyhbyazut4
Hannibal Hamlin
0
1011600
9975548
8821640
2024-11-20T18:56:01Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975548
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Hannibal Hamlin''' ([[Paris (Maine)|Paris]], [[Massachusetts]], [[1809]]ko [[abuztuaren 27]]a - [[Bangor (Maine)|Bangor]], [[Maine]], [[1891]]ko [[uztailaren 4]]a) estatubatuar politikaria izan zen.
[[Ameriketako Estatu Batuak|Ameriketako Estatu Batuetako]] 15. presidenteordea izan zen.
Aitaren etxaldea zuzendu zuen egunkari-editore izan aurretik. Ondoren zuzenbidea ikasi zuen eta abokatu gisa lan egin zuen 1833tik aurrera.
[[Ameriketako Estatu Batuetako Ordezkarien Etxea|Ameriketako Estatu Batuetako Ordezkarien Etxeko]] kide izan zen 1842tik 1847ra. 1848tik 1857ra [[Ameriketako Estatu Batuetako Senatua|Senatuko]] kide izan zen. Maineko gobernadorea ere izan zen 1857an.
Esklabotzaren aurkako aktiboa izan zen. 1860ko hauteskundeetan [[Abraham Lincoln]]en hautagaitzako presidenteorde izan zen. [[Ameriketako Estatu Batuetako Alderdi Errepublikanoa|Alderdi Errepublikanoko]] lehen presidenteordea izan zen. Ez zuen errepikatu presidenteorde gisa eta Senatura itzuli zen 1869 eta 1881 artean. [[Chester Arthur]] presidenteak enbaxadore Espainian izendatu zuen 1881ean.
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1809ko|1891ko|Hamlin, Hannibal}}
{{AEBetako presidenteorde aurkibidea}}
[[Kategoria:Mainedarrak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako presidenteordeak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako militarrak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako abokatuak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako abolizionistak]]
[[Kategoria:Anglo-estatubatuarrak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako Alderdi Errepublikanoko politikariak]]
746n4a0zybeixl5g12z4s4e0szrrsim
Natalia Paderina
0
1013822
9975649
9627501
2024-11-20T20:23:15Z
InternetArchiveBot
119347
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
9975649
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Natalia Paderina,''' sortzez '''Natalia Akhmertdinova''' ([[Sverdlovsk]], [[Errusia]], [[1975]]eko [[azaroaren 1]]a), Errusiako kirol-tiratzailea da. Emakumezkoen 10 metroko aireko pistolan zilarrezko domina irabazi zuen [[2008ko Udako Olinpiar Joko]]etan. Ekitaldi horretan, [[Nino Salukvadze]] [[Georgia]]ko brontzezko dominarekin partekatu zuen podiuma. Georgia eta Errusia gerran zeuden orduan. Besarkatu eta eskua eman zioten elkarri. Horrekin, nonbait, bakearen aldeko keinua adierazi nahi izan zuten.<ref>[https://web.archive.org/web/20160303194404/http://edition.cnn.com/2008/WORLD/asiapcf/08/10/olympic.embrace/?iref=hpmostpop Olimpic shooters hug as their countries do battle] CNN, 2008, Abustuaren 1ena</ref>
==Ibilbidea==
Olinpiar jokoetan izandako ibilbidea:
{| class="wikitable"
![[Urte|Urtea]]
!Txapelketa
!Lekua
!Proba
25 m. pistola
!Proba
10 m. pistola
|-
|[[2004]]
|[[Olinpiar Joko]]ak
|{{herria|Grezia|Atenas}}
|align="center" |23.
|align="center" |5.
|-
|[[2008]]
|[[Olinpiar Joko]]ak
|{{herria|Txina|Beijing}}
|align="center" |19.
|align="center" |2.
|-
|[[2012]]
|[[Olinpiar Joko]]ak
|{{herria|Erresuma Batua|Londres}}
|align="center" |—
|align="center" |37.
|-
|}
==Erreferentziak==
{{erreferentzia zerrenda}}
==Kanpo estekak==
* [https://www.olympedia.org/athletes/104689 Natalia Paderina] Olimpedia gunean
* [https://www.issf-sports.org/athletes/athlete.ashx?personissfid=SHRUSW0111197501 Natalia Paderina]
{{bizialdia|1975eko||Paderina, Natalia}}
[[Kategoria:Errusiako tiratzaileak]]
[[Kategoria:Emakume kirolariak]]
[[Kategoria:Olinpiar Jokoetako dominadunak tiroan]]
[[Kategoria:2008ko Udako Olinpiar Jokoetako dominadunak]]
[[Kategoria:2012ko Udako Olinpiar Jokoetako tiratzaileak]]
[[Kategoria:2008ko Udako Olinpiar Jokoetako tiratzaileak]]
[[Kategoria:2004ko Udako Olinpiar Jokoetako tiratzaileak]]
ihhay4c2363pvciwv7jga08rpw3yk29
Gilen IV.a Orange-Nassaukoa
0
1025136
9975700
8746312
2024-11-20T20:51:12Z
Theklan
336
+[[Kategoria:Leeuwardendarrak]]; [[toolforge:quickcategories/batch/7966/|QuickCategories batch #7966]]
9975700
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Gilen IV.a''' ({{lang-nl|Willem Karel Hendrik Friso}}; [[Leeuwarden]], [[1711]]ko [[irailaren 1]]a - [[Huis ten Bosch]], [[Haga]], [[1751]]ko [[urriaren 22]]a) [[Orange]]ko printzea jaio zenetik izan zen. [[Zazpi Herbehere Batuen Errepublika]]ko herentziazko lehen estatuderra ere izan zen.
[[Joan Gilen Friso]] Orangeko printzearen eta [[Maria Luisa Hessel-Kasselgoa]]ren semea izan zen eta aita hil eta sei astera jaio zen. Aitaren oinordekoa izan zen [[Frisia (probintzia)|Frisia]] eta [[Groningen (probintzia)|Groningen]] probintzietako estatuder gisa, eta 1722an [[Guelders]]eko estatuderra hautatu zuten. Errepublikako beste lau probintziek estatuder gisa onartu zuten 1747an.
1734an [[Ana Hannoverrekoa]]rekin ezkondu zen, Britainia Handiko [[Jurgi II.a Erresuma Batukoa]]ren alabarekin.
[[Austriako Ondorengotza Gerra]]n Austriaren ondoan parte hartu zuen Holandako Errepublikak, eta Frantziak inbaditu zuen. Herbeheretarrek erabaki zuten botere exekutibo indartsua behar zutela, eta Orangeko etxean bilatu zuten. Zazpi probintzietako estatugile izendatu zuten Gilen IV.a, eta herentziazko kargua egin zuten.
Hil zenean, bere seme [[Gilen V.a Orange-Nassaukoa|Gilen V.a]] izan zen oinordekoa.
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1711ko|1751ko|Gilen 04 Orange-Nassaukoa}}
[[Kategoria:Orange-Nassau leinua]]
[[Kategoria:Royal Societyko kideak]]
[[Kategoria:Herbehereetako politikariak]]
[[Kategoria:Leeuwardendarrak]]
64pa9k2epcj1khywwm9i9ochnfk15sa
FC Hegelmann
0
1028588
9975385
9959433
2024-11-20T16:39:48Z
Makenzis
82059
/* Denboraldiak */
9975385
wikitext
text/x-wiki
{{Futbol-talde infotaula
| berezko izena = FC Hegelmann
| ezkutu irudia =
| ezizenak =
| hiria = [[Kaunas]] ([[Lituania]])
| sorrera urtea = [[2009]] FC Hegekmann Litauen <br> [[2002]] FC Hegelmann
| zelaia = [[Raudondvario stadionas]] ([[Raudondvaris]]).<ref>[https://alyga.lt/naujiena/turo-anonsas-hegelmann-varzovus-priims-naujuose-namuose/8775 Turo anonsas: „Hegelmann“ varžovus priims naujuose namuose]</ref>
| zelai inaugurazioa =
| zelai edukiera = 1 500
| presidentea ={{banderaikur|Lituania}} Dainius Šumauskas
| entrenatzailea ={{banderaikur|Lituania}} Andrius Skerla
| liga = [[Lituaniako futbol liga|Lituaniako liga]]
| denboraldia = 2024
| postua = 2.a
| ezker-esku eredua 1 =
| gorputz eredua 1 =
| eskuin-esku eredua 1 =
| praka eredua 1 =
| galtzerdi eredua 1 =
| ezker-eskua 1 = 0000ff
| gorputza 1 = 0000ff
| eskuin-eskua 1 = 0000ff
| prakak 1 = 0000ff
| galtzerdiak 1 = 0000ff
| ezker-esku eredua 2 =
| gorputz eredua 2 =
| eskuin-esku eredua 2 =
| praka eredua 2 =
| galtzerdi eredua 2 =
| ezker-eskua 2 = ffffff
| gorputza 2 = ffffff
| eskuin-eskua 2 = ffffff
| prakak 2 = ffffff
| galtzerdiak 2 = ffffff
| webgunea = [https://fchegelmann.com/ Webgune ofiziala]
}}
'''Futbolo klubas Hegelmann Litauen''' [[Lituania]]ko futbol taldea da, [[Raudondvaris]] hirikoa.
== Historia ==
Taldea 2009an sortu zuen alemaniar jabea zuen Hegelmann Transporte logistika konpainiak. Hegelmann jabearen izena da eta ''Litauen'' Lituania alemanieraz. 2020an Pirma Lygan (2. mailan) bihgarren eginda igo zen maila gorenera eta 2022an txapeldun ordea izan zen.
== Palmaresa ==
=== Lituanian: 0 ===
* '''[[Lituaniako futbol liga|Lituaniako Liga]]:'''
** 2. postua: 2022an
* '''[[Lituaniako futbol kopa|Lituaniako Kopa]]:'''
** Txapelduna (–):
** Finalista (–):
== Uniformea ==
'''Etxekoa'''
{|
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = |
gorputz eredua = |
eskuin-esku eredua = |
praka eredua = |
galtzerdi eredua = |
ezker-eskua = fff000 |
gorputza = fff000 |
eskuin-eskua = fff000 |
prakak = 000000 |
galtzerdiak = fff000 |
izenburua = 2007 – 2009|
}}
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = |
gorputz eredua = |
eskuin-esku eredua = |
praka eredua = |
galtzerdi eredua = |
ezker-eskua = 0080FF |
gorputza = 0080FF|
eskuin-eskua = 0080FF |
prakak = 0080FF|
galtzerdiak = 0080FF |
izenburua = 2010 – 2018 |
}}
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = |
gorputz eredua = |
eskuin-esku eredua = |
praka eredua = |
galtzerdi eredua = |
ezker-eskua = 0080FF|
gorputza = 0080FF|
eskuin-eskua = 0080FF |
prakak = 0000FF |
galtzerdiak = 0080FF |
izenburua = 2019|
}}
|
|}
== Denboraldiak ==
{| class="wikitable" style="font-size:90%;"
|-
!Denboraldi
!Mailako
!Liga
!Postua
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2016'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| style="background:#F4DC93;"|'''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#FFCCCC" style="text-align:center;"| '''10.'''
| <ref>http://almis.sritis.lt/ltu16lyga1.html</ref>
| bgcolor="#FFCCCC" style="text-align:center;"| [[Antra lyga]]
|-
| bgcolor="#FFFFDD" style="text-align:center;"| '''2017'''
| bgcolor="#FFFFDD" style="text-align:center;"| '''3.'''
| bgcolor="#FFFFDD" style="text-align:center;"| '''[[Antra lyga]]'''
| bgcolor="#F5f5f5" style="text-align:center;"| '''6.'''
| <ref>http://almis.sritis.lt/ltu17lyga2s.html</ref>
|-
| bgcolor="#FFFFDD" style="text-align:center;"| '''2018'''
| bgcolor="#FFFFDD" style="text-align:center;"| '''3.'''
| bgcolor="#FFFFDD" style="text-align:center;"| '''[[Antra lyga]]'''
| bgcolor="#FFFF00" style="text-align:center;"| '''1.'''
| <ref>http://almis.sritis.lt/ltu18lyga2s.html</ref>
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| [[Pirma lyga]]
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2019'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''7.'''
| <ref>http://rsssf.com/tablesl/lito2019.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2020'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#BBBBBB" style="text-align:center;"| '''2.'''
| <ref>http://rsssf.com/tablesl/lito2020.html#1lyga</ref>
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| [[A lyga]]
|-
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga 2021|2021]]'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''5.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2021.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''2022'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''4.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2022.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2023'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''5.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2023.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2024'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#BBBBBB" style="text-align:center;"| '''2.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2024.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2025'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2025.html#alyga</ref>
|-
|}
== Jokalari ezagunak ==
; Lituaniako
* {{flagicon|LIT}} [[Nauris Petkevičius]] (2021)
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* [https://fchegelmann.com/ Webgune ofiziala] (fchegelmann.com)
* [https://www.facebook.com/FC-Hegelmann-1608861466023794/ Webgune ofiziala] (Facebook)
* [https://alyga.lt/komanda/hegelmann FC Hegelmann: ''alyga.lt'']
* [https://uk.soccerway.com/teams/lithuania/hegelmann-litauen/30665/ FC Hegelmann: ''Soccerway'']
{{autoritate kontrola}}
{{A lyga}}
{{DEFAULTSORT:Hegelmann}}
[[Kategoria:Lituaniako futbol taldeak]]
slpwe61zwf4w9iw7e3p6cz8t4vnok94
Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia
3
1028722
9975299
9971548
2024-11-20T14:53:03Z
Jose Angel Urquia Goitia
129751
/* Sortzeko */ Erantzun
9975299
wikitext
text/x-wiki
<s></s>{{Ongietorria}} --[[Lankide:LainobeltzBot|LainobeltzBot]] ([[Lankide eztabaida:LainobeltzBot|eztabaida]]) 10:34, 19 azaroa 2021 (CET)
:Eskerrik ako [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 09:00, 3 urria 2024 (CEST)
:Bukatu berri dut Cetto Brunoren hirugarren liburua, laugarrenarekin eta zuri kontsultatu gabe idatzita ditudanekin hasi naiz. ikusten baduzu bateren batek ez duela wikipedian egoterik merezi, kendu beldurrik gabe. Ondoren hasiko naiz kontsultatutakoekin. Eskerrik asko. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 08:45, 9 urria 2024 (CEST)
== Artikulu berriak ==
Kaixo Jose Angel, <br/>
Eskerrak eman nahi dizkizut hainbat hilabetetan egindako lan bikainagatik. Milesker. Sortzeko perretxiko berrien bila bazabiltza, desagertzeko arriskuan dauden Euskal Herriko perretxikoen zerrenda hau proposatzen dizut. [[Txantiloi:EHko arriskuan dauden onddoak|EHko arriskuan dauden onddoak]]. Zer diozu? -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 7 martxoa 2023, 08:43 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
== Artikulu bera ==
Kaixo Jose Angel, <br/>
[[Camarophyllus virgineus]] eta [[Ezko elur zuri]]a perretxiko bera dira. Elkarrekin lotu ditzakezu mesedez. Eskerrik asko. -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 11 martxoa 2023, 07:16 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
== Artikulu bera ==
Kaixo Jose Angel, <br/>
Ematen du [[Ardagai ezkatatsu-handi]]a eta ''[[Polyporus squamosus]]'' perretxiko bera direla. Elkarrekin lotu ditzakezu mesedez edo bereiz ditzakezu. Eskerrik asko. -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 18 martxoa 2023, 08:08 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small> 13:08, 18 martxoa 2023 (CET)
== Artikulu bera ==
Kaixo Jose Angel, <br/>
Ematen du [[Negu-ezko]]a eta ''[[Hygrophorus aureus]]'' perretxiko bera direla. Elkarrekin lotu ditzakezu mesedez edo bereiz ditzakezu. Sinonimoak egiaz ditzakezu, sartu ''Hygrophorus aureus'' Gbif-n [https://www.gbif.org/species/2538749 horrela] uneko izena ikusteko ''Synonym of Hygrophorus hypothejus (Fr.) Fr.'' Eskerrik asko. -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 30 martxoa 2023, 08:28 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small> 14:28, 30 martxoa 2023 (CEST)
== Eztabaida ==
Kaixo Jose Angel, <br/>[https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Infundibulicybe_gibba&diff=prev&oldid=9253723&diffmode=source Artikulua] ez da arazo bati buruz hitz egiteko erredakzioaren lekua. Erabili "Eztabaida" orriak, hemen. Milesker. -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 9 apirila 2023, 21:50 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small> 03:50, 10 apirila 2023 (CEST)
:Barkatu Zorion, mila esker egiten ari zaren lanagatik, baina ez nuen amatzen eztabaida orrian idazten, gaur, erantzun, ikusi dut eta hor idatzi dut. 70 urte ere badauzkat eta gauza asko ez dakit nola egiten diren, nik dauzkadan liburuak ere nahiko zaharrak dira, izenak aldatu egin dira eta nik ez dakit. jarraitu zure lana egiten. Ea hurrengoan behar den lekuan idazten asmatzen dudan. berriz ere eskerrik asko. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 08:01, 10 apirila 2023 (CEST)
== Artikulu bera ==
Kaixo Jose Angel, <br/>
Ematen du [[Ziza hori-marroi]]a eta ''[[Tricholoma nictitans]]'' perretxiko bera direla. Elkarrekin lotu ditzakezu mesedez edo bereiz ditzakezu. Eskerrik asko.
Ematen du [[Ziza erroluze]]a eta ''[[Tephrocybe rancida]]'' perretxiko bera direla. Elkarrekin lotu ditzakezu mesedez edo bereiz ditzakezu. Eskerrik asko.
Sinonimoak egiaz ditzakezu artikulu bat idatzi baino lehen, sartu ''Tricholoma nictitans'' Gbif-n [https://www.gbif.org horrela] uneko izena ikusteko. Emaitza hori ematen dizu ''Synonym of '''Tricholoma fulvum''' (DC.) Bigeard & H.Guill.''. Latinezko uneko izena, erabiliena, eta artikulu hau dagoeneko idatzita dago (Ziza hori-marroi). -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 14 apirila 2023, 07:11 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
Mesedez, emandazu eztabaida orri honetan ('''hemen''') deskribatu nahi dituzun perretxiko guztien zerrenda bat. Esango dizut zein gehien erabiltzen den latinezko izena den. -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 14 apirila 2023, 16:24 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
== Oporretan ==
Kaixo Jose Angel, <br/> Hurrengo 6 asteetan ezingo ditut artikuluak osatu, ezingo dizut lagundu. Ondo segi ! -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 3 maiatza 2023, 08:23 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
== Galeria ==
Kaixo Jose Angel, <br/>
Hirugarren aldia da azaltzen dizudana 3 argazki edo gehiago dituzunean galeria erabiltzeko eskatzen dizudala. Ez da konplikatua, kopiatu eta jarri zure argazkiak beheko adibidean bezala.
:<nowiki>== Galeria ==</nowiki>
:<nowiki><gallery mode="packed" heights="200"></nowiki>
:<nowiki>Fitxategi:ZURE ARGAZKIAREN IZENA 1.jpg|Deskripzioa.</nowiki>
:<nowiki>Fitxategi:ZURE ARGAZKIAREN IZENA 2.jpg|Deskripzioa.</nowiki>
:<nowiki>Fitxategi:ZURE ARGAZKIAREN IZENA 3.jpg|Deskripzioa.</nowiki>
:<nowiki></gallery></nowiki>
Eta kitto. Orain saiatu. -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 28 uztaila 2023, 06:49 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small> 12:49, 28 uztaila 2023 (CEST)
::<br/>
::[https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Cortinarius_crassus&diff=prev&oldid=9347918 Aldaketa]
::<br/>
::KENDU
::<nowiki>[[Fitxategi:Cortinarius crassus gazteak.jpg|thumb|Cortinarius crassus gazteak]]</nowiki>
::<nowiki>[[Fitxategi:Gaztearen orriak hurbiletik.jpg|thumb|Gaztearen orriak hurbiletik]]</nowiki>
::<nowiki>[[Fitxategi:Cortinarius crassus gazteak azpitik.jpg|thumb|Cortinarius crassus gazteak azpitik]]</nowiki>
::<br/>
::IPINI
::<nowiki>== Galeria ==</nowiki>
::<nowiki><gallery mode="packed" heights="200"></nowiki>
::<nowiki>Fitxategi:Cortinarius crassus gazteak.jpg|Cortinarius crassus gazteak.</nowiki>
::<nowiki>Fitxategi:Gaztearen orriak hurbiletik.jpg|Gaztearen orriak hurbiletik.</nowiki>
::<nowiki>Fitxategi:Cortinarius crassus gazteak azpitik.jpg|Cortinarius crassus gazteak azpitik.</nowiki>
::<nowiki></gallery></nowiki>
::-- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 29 uztaila 2023, 07:12 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
::
::
== Zerrenda ==
Kaixo Jose Angel, <br/>
Zerrenda honetako artikuluak idatz ditzakezu. Perretxiko hauek Euskal Herrian daude. Milesker.
# ''[[Crinipellis sardoa]]''
# ''[[Cleistocybe carneogrisea|Hygrophorus carneogriseus]]''
# ''[[Ramariopsis crocea]]''
# ''[[Leucoagaricus subvolvatus|Sericeomyces subvolvatus]]''
# ''[[Gerronema viridilucens]]'' (osatzeko)
# ''[[Neonothopanus nambi]]'' (osatzeko)
# ''[[Mycena vinacea]]'' (osatzeko)
# ''[[Leccinum leucopodium]]'' (osatzeko)
# ''[[Tylopilus hongoi]]'' (osatzeko)
== Kendu |link= eta |alt= ==
Kaixo Jose Angel, Hilabete da nire denbora egunero pasatzen dudala «'''''Kendu |link= eta |alt= '''''» iruzkina idatziz eta «'''''|link='''''» eta «'''''|alt='''''» galerietan jartzen jarraitzen duzula. 100 artikulu baino gehiago etengabe zuzentzen dudanak, [https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Enbor-ziza&curid=1047918&diff=9476953&oldid=9476912 lotura hau bezala]. Lan gehiago ematen didazu egunero, eta inoiz ez dituzu nire iruzkinak begiratzen. -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 6 abendua 2023, 06:41 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
:Kaixo Zorion! Uste dut, alabak lagunduta, link eta alt kentzea lortu dudala. Begiratu eta esaidazu ea ongi egin dugun. Mezuak irakurtzen nituen, baina zer esan nahi zenuen ez nuen ulertzen. Mezuak erantzuteko orduan ere ezin asmaturik nenbilen. Alabaren laguntzarekin idatzitako mezu hau ea irakurtzen duzun. Mila esker Zorion eta segi laguntzen! [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 19:13, 6 abendua 2023 (CET)
:: Bikain da. «''|link=''» jartzen duzunean, ezinezkoa da esteka ireki eta argazkiak ikustea, horregatik kentzeko eskatzen dizut. Orain zure argazkietarako sarbidea izan dezakegu. -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 6 abendua 2023, 17:45 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
== [[:Fitxategi:Zizazuria albotik ikusita.jpg|Zizazuria albotik ikusita.jpg]] ==
Kaixo Jose Angel, Norbaitek esaten du hori :
«Iruzkin hauek [[:Fitxategi:Zizazuria azpitik ikusita.jpg|Zizazuria azpitik ikusita.jpg]]-i ere aplikatzen zaizkie, zeinak pertsona bera erakusten duen. Ez zait iruditzen perretxiko honek [[Zizazuri|Calocybe gambosa]]ren itxura duenik, orriak dekurenteak izan behar ez duena eta itxura ezberdineko kapela-azalera eduki behar duena. Nik uste dut goiko izoztuarekin hau ''Clitocybe'' bat izan daitekeela.» Zer diozu ? -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 11 apirila 2024, 08:56 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
== Laguntza ==
Kaixo Jose Angel, <br/>
2021eko abendutik deskribatutako 2000 onddo inguru zenbatu ditut, eta gutxienez 1000/1200 ordu eman ditut zuri laguntzen. Jakin nahi nuke zenbat onddo gehiago deskribatuko dituzu ? -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 20 iraila 2024, 06:25 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
:Ondo dakit zenbat lagundu didazun, Zorion izenez ezagutzen zaitut, baina ez dakit nor zaren. Pertsonalki eskerrak eman nahi nizuke. Nik egiten ez dakidan gauzak egiten dituzu, zuregatik dotoreak gelditu dira artikuluak. Beste 300 bat espezieri buruzko informazioa daukadala uste dut. Gero berriren bat agertzen bada gehituko dut baina ez daukat informazio gehiago. Mila-ezker.
:Ez nago ondo erantzun dizudan ziur. Mezua jasotzen baduzu erantzun iezadazu mesedez.
:Joxe Anjel Urkia [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 09:45, 21 iraila 2024 (CEST)
:: Gutxienez 30 minutu ematen ditut artikulu bakoitzeko, egungo izena aurkitu behar dut (batzuetan oso zaila den perretxiko erreferentzietarako aurkitzea), familia, sailkapena, sinonimoak, wikidatan jarri, Commons gunean bilatu argazkiak, banaketa lekuak eta kategoria egokia (sortu ez badago eta erreferentzia egin wikidatan). Lan luzea baina guztiz beharrezkoa. Interesik ez duten onddoak lantzea ere ez zait gustatzen, gutxi ezagutzen direlako, gutxi banatuta eta batez ere Euskal Herritik urrun kokatuta daudelako. Ez dut hurrengo 300 onddoen ondoren jarraituko. 3 urte nahikoa dira niretzat. Azken 300etan, mesedez, sartu Euskal Herritik ezagutzen diren onddoak ahalik eta gehien. Besteak, adimen artifiziala zainduko ditu etorkizunean. -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 21 iraila 2024, 11:14 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
:::Azkenak Cetto Brunoren liburutik nabil, oso arraroak dira. ez dutela interesik ikusten baduzu ez egin kasorik edo borratu. askotan ez dakit hemen irteten duten ala ez. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 18:15, 21 iraila 2024 (CEST)
:::: Onddoen zerrenda ematen badidazu, esango dizut zeintzuk merezi duten artikulua, batez ere Euskal Herrian daudenak.-- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 21 iraila 2024, 13:58 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
:::::Zerrenda egiten dudanean bidaliko dizut. Denbora pixka bat behar dut. Batzuk idatzita dauzkat eta hemen jarri gabe oraindik. Eskerrik asko. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 07:57, 22 iraila 2024 (CEST)
:::::: Hasteko, eman 20 edo 30 izenen zerrenda.-- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 22 iraila 2024, 07:54 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
::Emango dizut. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 07:59, 23 iraila 2024 (CEST)
Marcel Bon-en liburuxkatik denak idatzi ditut eta Bruno Cetto-ren 7 liburuetatik hirugarrena bukatzen ari naiz, laugarrenetik dezente idatzita dauzkat baina wikipediara sartu gabe oraindik. Ez noa beste hiru liburuetakoak idaztera.
Laugarrenetik falta direnak: [[Russula gracillima]], <s>Hygrophorus persistens</s>, <s>Hygrophorus unguinosus</s>, <s>Hygrophorus sciophanus</s>, Hygrophorus splendidissimus (uneko izena: [[Hygrocybe splendidissima]]), Hygrophorus acutoconicus (uneko izena: [[Hygrocybe acutoconica]]), <s>Hygrophorus substrangulatus</s>, <s>Cantharellus lutescens f. schizocroica</s>, Cantharellus carbonarius (uneko izena: [[Cantharellus carbonarius]]), Pleurocybella lignatus (uneko izena: [[Ossicaulis lignatilis]]), Hohenbuehelia rickenii (uneko izena: [[Hohenbuehelia tremula]]), [[Hohenbuehelia mastrucata]], [[Resupinatus applicatus]], <s>Crepidotus subsphaerosporus</s>, Boletus pseudofechtneri (uneko izena: [[Rubroboletus satanas]]), Boletus albidus subps. eupachypus (uneko izena: [[Caloboletus radicans]]), Boletus leonis (uneko izena: [[Aureoboletus moravicus]]), Boletus flavus (uneko izena: [[Suillus grevillei]]), Boletus pulverulentus f. reticulatipes (uneko izena: [[Cupreoboletus poikilochromus]]), Boletus boudieri (uneko izena: [[Suillus bellinii]]), <s>Boletus thalassinus</s>, Boletus roseofractus (uneko izena: [[Leccinum roseofractum]]), Boletus rotundifoliae (uneko izena: [[Leccinum rotundifoliae]]).
Hauek dira batzuk, idatzi aurretik bidaliaz joango naiz eta zuk esan merezi duten wikipedian egotea ala ez. Eskerrik asko. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 09:03, 23 iraila 2024 (CEST)
:8 sinonimoak dira eta dagoeneko eginak, 7k ez dute ezertarako balio beraz 8 artikulu geratzen dira sortzeko. Metodo hau erabilgarria da.- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 23 iraila 2024, 07:27 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
:Ondo dakit zer nahi duzun, pasatzen zaidana da ezin dudala asmatu. Badakit ez dela konplikatua izango, baina ezin dut asmatu, begien bistan jarriko didazu, baina ezin dut. Saiatuko naiz, baina bitartean jarraitu laguntzen mesedez. Ondo izan. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 08:14, 29 uztaila 2023 (CEST)
::Oso ondo, idatzi mesedez zeintzuk idatzi behar diren. Eskerrik asko [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 17:06, 23 iraila 2024 (CEST)
::Eskerrik asko. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 21:53, 23 iraila 2024 (CEST)
::Hemen bidaltzen dizut beste perretxiko talde bat, ikus dezazun zeintzuk merezi duten idaztea;
::Boletinus pictus, Boletellus russellii, Merulius aureus, Stereum subtomentosum, Peniophora pini, Sistotrema confluens, Telephora mollisima, Scheletocutis amorphus, Rigidoporus vitreus, Spongipellis lischaueri, Trametes hoehnelii, Hirschiporus pargamenus, Trametes cervina, Phellinus lundellii, Phellinus ferreus, Phellinus chrysoloma, Inonotus nodulosus, Phellinus ribid var. evonymus, Schizopora paradoxa, Poria placenta, Tyromyces lacteus, Cilmacodon septentrionalis, Hydnum (Sarcodon) versipelle, Hydnum acre.
::Eskerrik asko [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 15:17, 1 urria 2024 (CEST)
== Sortzeko ==
[[Hohenbuehelia rickenii]] (uneko izena: [[Hohenbuehelia tremula]] [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Agaricus tremulus'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Pleuropus tremulus'', ''Pleurotus tremulus'', ''Dendrosarcus tremulus'', ''Scytinotopsis tremula'', ''Pleurotellus tremulus'', ''Leptotus tremulus'', ''Geopetalum rickenii'', ''Hohenbuehelia rickenii'', ''Leptoglossum tremulum''.)
[[Hohenbuehelia mastrucata]] [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Agaricus echinatus'', ''Agaricus mastrucatus'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Agaricus horridus'', ''Agaricus valesiacus'', ''Phyllotus mastrucatus'', ''Calathinus mastrucatus'', ''Pleurotus valesiacus'', ''Dendrosarcus echinatus'', ''Hohenbuehelia valesiaca'', ''Geopetalum mastrucatum'', ''Nematoctonus hamatus''.
[[Boletus pulverulentus f. reticulatipes]] (uneko izena: [[Cupreoboletus poikilochromus]] [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Boletus pulverulentus f. reticulatipes'', ''Boletus poikilochromus'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Boletus martaluciae'', ''Suillellus poikilochromus''.)
[[Boletus roseofractus]] (uneko izena: [[Leccinum roseofractum]] [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Krombholziella roseofracta'', ''Boletus roseofractus''.)
[[Boletus rotundifoliae]] (uneko izena: [[Leccinum rotundifoliae]] [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Krombholzia rotundifoliae'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Krombholzia scabra subsp. rotundifoliae'', ''Krombholzia scabra f. rotundifoliae'', ''Boletus rotundifoliae'', ''Leccinum rotundifoliae'', ''Boletus scaber var. rotundifoliae'', ''Boletus scaber f. rotundifoliae'', ''Leccinum scabrum subsp. tundrae'', ''Krombholziella rotundifoliae''.).
[[Merulius aureus]], (uneko izena: ''[[Pseudomerulius aureus]]'' [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Merulius vastator'', ''Mesenterica lutea'', ''Merulius aureus'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Phlebomorpha lutea'', ''Xylomyzon solare'', ''Xylomyzon croceum'', ''Merulius luteus'', ''Merulius croceus'', ''Serpula aurea'', ''Sesia aurea'', ''Plicatura aurea''.)
[[Stereum subtomentosum]] ([[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Stereum molle'', ''Stereum ochroleucum subsp. arcticum'', ''Stereum arcticum''.)
[[Peniophora pini]] ([[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Thelephora abietina var. ßß pinea'', ''Thelephora pini'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Stereum pini'', ''Xerocarpus pini'', ''Sterellum pini'', ''Stereum pineum''.)
[[Sistotrema confluens]] ([[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Hydnum sublamellosum'', ''Hydnum lamellosum'', ''Hydnotrema confluens'', ''Irpex confluens'', ''Sistotrema membranaceum'', ''Sistotrema confluens var. membranaceum'', ''Irpex anomalus'', ''Sistotrema sublamellosum'', ''Sistotrema ericetorum'', ''Trechispora ericetorum''.)
[[Thelephora mollissima]] ([[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Thelephora intybacea'', ''Thelephora palmata var. ß mollissima'', ''Phylacteria intybacea'', ''Thelephora spiculosa'', ''Phylacteria mollissima''.)
[[Rigidoporus vitreus]] (uneko izena: ''[[Physisporinus vitreus]]'' [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Poria vitrea'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Boletus vitreus'', ''Poria cerea'', ''Polyporus vitreus'', ''Xylostroma candidum'', ''Polyporus xylostromeus'', ''Polyporus adiposus'', ''Corticium subterraneum'', ''Physisporinus vitreus'', ''Poria holoseparans'', ''Poria adiposa'', ''Rigidoporus vitreus''.
[[Trametes hoehnelii]] (uneko izena: ''[[Antrodiella serpula]]'' [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Bjerkandera serpula'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Polyporus serpula'', ''Polyporus rufopodex'', ''Polyporus hoehnelii'', ''Fomes magnosporus'', ''Polyporus scaber'', ''Coriolus hoehnelii'', ''Trametes hoehnelii'', ''Tyromyces hoehnelii'', ''Phellinus magnosporus'', ''Antrodiella hoehnelii'', ''Flaviporus hoehnelii''.)
[[Trametes cervina]] (uneko izena: [[Trametopsis cervina]] [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Boletus cervinus'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Polyporus cervinus'', ''Polyporus candidulus'', ''Microporus cervinus'', ''Microporus scarrosus'', ''Trametes cervina'', ''Polystictus orizabensis'', ''Tyromyces candidulus'', ''Antrodia cervina'', ''Funalia cervina'', ''Davidia cervina'', ''Diplomitoporus cervinus''.
[[Phellinus lundellii]] ([[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoa]]: ''Ochroporus lundellii''.
[[Phellinus ferreus]] (uneko izena: [[Fuscoporia ferrea]] [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Polyporus ferreus'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Mucronoporus fulvidus'', ''Scindalma fulvidum'', ''Fuscoporia fulvida'', ''Poria cylindrospora'', ''Fomitiporia cylindrispora'', ''Poria ferrea'', ''Phellinus ferreus'', ''Ochroporus ferreus'', ''Poria cinnamomea'', ''Poria subcanescens''.
[[Phellinus chrysoloma]] ([[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Polyporus chrysoloma'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Daedalea chrysoloma'', ''Physisporus chrysoloma'', ''Fomes abietis'', ''Poria chrysoloma'', ''Trametes abietis'', ''Polyporus abietis'', ''Daedalea indurata'', ''Phellinus pini var. abietis'', ''Phellinus abietis'', ''Porodaedalea chrysoloma''.
[[Inonotus nodulosus]] (uneko izena: [[Mensularia nodulosa]] [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Polyporus nodulosus'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Trametes nodulosa'', ''Polyporus salebrosus'', ''Trametes fagi'', ''Inoderma nodulosum'', ''Inonotus nodulosus'', ''Polystictus nodulosus'', ''Inodermus nodulosus'', ''Xanthochrous nodulosus'', ''Polyporus armatus'', ''Polyporus dentifer'', ''Xanthoporia nodulosa''.
[[Phellinus ribis f. euonymi]] (uneko izena: [[Phylloporia ribis]] [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Boletus ribis'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Agaricus ribis'', ''Polyporus ribis'', ''Polyporus ribesius'', ''Polyporus lonicerae'', ''Polyporus rubiginosus'', ''Trametes ribis'', ''Trametes lonicerae'', ''Trametes euonymi'', ''Fomes lonicerae'', ''Fomes ribis'', ''Phellinus ribis'', ''Fulvifomes ribis'', ''Fomes jasmini'', ''Polyporus ulicis'', ''Placodes ribis'', ''Cryptoderma ribis''.
[[Schizopora paradoxa]] ([[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Hydnum obliquum'', ''Hydnum paradoxum'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Sistotrema digitatum'', ''Hydnum pseudoboletus'', ''Xylodon digitatum'', ''Polyporus versiporus'', ''Irpex deformis'', ''Irpex obliquus'', ''Thelephora paradoxa'', ''Sistotrema alneum'', ''Irpex paradoxus'', ''Xylodon obliquus'', ''Xylodon deformis'', ''Kneiffiella paradoxa''.
[[Poria placenta]] ([[Rhodonia placenta]] [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Poria incarnata'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Poria rubella'', ''Boletus incarnatus'', ''Polyporus incarnatus'', ''Polyporus placenta <small>([[Basionimo]]a)</small>'', ''Physisporus incarnatus'', ''Caloporus incarnatus'', ''Physisporus placenta'', ''Poria placenta'', ''Bjerkandera roseomaculata'', ''Tyromyces placenta'', ''Oligoporus placentus'', ''Postia placenta''.
[[Climacodon septentrionalis]] ([[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Hydnum septentrionale'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Hydnum giganteum'', ''Hericium septentrionale'', ''Steccherinum septentrionale'', ''Creolophus septentrionalis'', ''Pleurodon septentrionalis''.
[[Sarcodon versipellis]] [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Hydnum versipelle'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Hydnum versipelliforme'', ''Phaeodon versipellis'', ''Hydnum crassum''.
:Kaixo! Badakit dagoeneko lan handia egin duzuela, eta nekatzen hasi zaretela ({{ping|Zorion}}), baina hemen dituzue beste hizkuntza askotan dauden baina euskaraz ez ditugun onddo batzuk: https://w.wiki/BUKF. -[[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 08:59, 9 urria 2024 (CEST)
::Kaixo! Bai, gelditu nahiko nuke denbora gehiago ematen dudalako dena sailkatzen eta wikitu bere itzulpena egiten duen Jose Angelek baino. Zerrenda jarri dut baina uste dut Jose Angel liburuetan oinarrituta dagoela. Dagoeneko eman nion arriskuan dauden Euskal Herriko perretxikoen zerrenda, baina zerrenda hau oraindik osatu gabe dago.- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 07:02 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small> 13:02, 9 urria 2024 (CEST)
:::Ez dut osatu ez dudalako informaziorik lortu, lortzen dudanean idatziko ditut. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 15:40, 9 urria 2024 (CEST)
::::Bai, badakit, horregatik ez dut uste beste hizkuntzetara gehien itzuli diren onddoen zerrendarako informazioa daukazunik (ikus beheko zerrenda). Euskal Herrian nahiko ugariak diren onddoak ahalik eta azkarren amaitu nahi ditut. <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 11:06 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small> 17:06, 9 urria 2024 (CEST)
:::::Eskerrik asko. Hasiko naiz begira baina poliki poliki. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 07:16, 10 urria 2024 (CEST)
::::::Polyporus umbellatus begiratu dut eta eginda daukagu Dendropolyporus umbellatus izenarekin. poliki poliki joango naiz begiratzen. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 12:05, 10 urria 2024 (CEST)
::::::: Mesedez egin eman didazun goiko zerrenda. Utzi oraingoz atzoko zerrenda. Milesker - <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 08:44 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small> 14:44, 10 urria 2024 (CEST)
::::::: Azken [[Clitocybula abundans]] hau bezalako interesik ez duten onddoei buruzko artikuluak idazteari uztea adostu genuela uste nuen. Egin ditzakezu goiko zerrendan daudenak. ESKERRIK ASKO.- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 12:49 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small> 18:49, 11 urria 2024 (CEST)
::::::::Hauek idatzita daukadanak dira, nik ez dakit interesik daukaten edo ez, Bruno Cettoren laugarren liburuan daudela bakarrik, idatzita daukadanak jarri egingo ditut, interes gabekoak zuk kendu mesedez. Zerrendakoak idatzi gabe dauzkat oraindik hauen ondoren hasiko naiz horiekin. Eskerrik aasko. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 08:30, 12 urria 2024 (CEST)
:::::::::Nik ez dakit ezabatzen baina zuretzat erraza zela pentsatzen nuen. Hemendik aurrera jarri aurretik galdetu egingo dizut. Eskerrik asako. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 14:54, 14 urria 2024 (CEST)
::::::::Kaixo Zorion. "Interesik gabeko onddoak" diren edo ez, gauza konplikatua da. Baina eskatuko nizuke, mesedez, ez erabiltzeko tonu hori beste wikilari bati idazterakoan. Zuretzat ez badu interesik, utzi dezakezu aldaketarik gabe, eta beste gauza bati eskaini zure denbora. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 15:01, 14 urria 2024 (CEST)
Ezin dut ezabatu benetako justifikaziorik gabe sortutako artikulu bat. Ez da hain erraza. Atzo, interesik gabeko onddo bat, gaur interesik gabeko bi onddo. Eman al zenidake Bruno Cettoren liburuko zerrenda bat, interesik ez duten onddoak kendu ahal izateko. Milesker. - <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 07:30 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small> 13:30, 14 urria 2024 (CEST)
<!-- [[Psilocybe mexicana]], [[Leccinellum griseum]], [[Thanatephorus cucumeris]], [[Agaricus subrufescens]], [[Phallus indusiatus]], [[Chlorophyllum molybdites]], [[Bovistella utriformis]], [[Pholiota nameko]], [[Pleurotus citrinopileatus]], [[Mycena interrupta]], [[Spongiforma squarepantsii]], [[Aseroë rubra]], [[Aseroë rubra]], [[Aseroë rubra]], [[Bolbitius titubans]], [[Auricularia nigricans]], [[Mutinus ravenelii]], [[Suillus placidus]], [[Pleurotus djamor]], [[Entoloma hochstetteri]], [[Xerocomellus pruinatus]], [[Conocybe apala]], [[Ramaria flaccida]], [[Pleurotus calyptratus]], [[Wolfiporia extensa]], [[Ampulloclitocybe clavipes]], [[Aurantiporus fissilis]], [[Suillus lakei]], [[Psilocybe azurescens]], [[Lactarius scoticus]], [[Mycena chlorophos]], [[Exidia recisa]], [[Russula solaris]], [[Favolaschia calocera]], [[Ischnoderma resinosum]], [[Gloeoporus dichrous]], [[Postia tephroleuca]], [[Amanita abrupta]], [[Russula nana]], [[Psilocybe aztecorum]], [[Russula adulterina]], [[Podaxis pistillaris]], [[Russula alnetorum]], [[Russula graveolens]], [[Armillaria cepistipes]], [[Amanita friabilis]], [[Postia ptychogaster]], [[Byssomerulius corium]], [[Suillus spraguei]] -->
```
:Bihar zuri galdetutakoak jarriko ditut. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 14:56, 14 urria 2024 (CEST)
::Ea hauek merezi duten jartzea: <s>Cortinarius balteatocumatilis var. laetus</s>, [[Cortinarius bibulus]], <s>Cortinarius bovinellus</s>, [[Cortinarius caesiocortinatus]], <s>Cortinarius carpineti</s>, <s>Cortinarius citrinofulvescens</s>, <s>Cortinarius contractus</s> [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 15:07, 14 urria 2024 (CEST)
:::Hauetatik zeintzuk?: [[Cortinarius corrosus]], <s>Cortinarius crassifolius</s>, [[Cortinarius crystallinus]], [[Cortinarius dionysae]], [[Cortinarius emollitus]], [[Cortinarius epipoleus]], [[Cortinarius eufulmineus]], [[Cortinarius fluryi]], [[Cortinarius fulvescens]], <s>Cortinarius guttatus</s>, <s>Cortinarius herculeus</s>, <s>Cortinarius Herpeticus</s> [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 08:32, 15 urria 2024 (CEST)
::::Hauetatik zeintzuk?: [[Cortinarius guttatus]], [[Cortinarius herculeus]], <s>Cortinarius herpeticus</s>, [[Cortinarius leucopus]], <s>Cortinarius melleopallens</s>, [[Cortinarius occidentalis var. obscurus]], [[Cortinarius ochropallidus]], [[Cortinarius pluvius]], <s>Cortinarius pseudoglaucopus</s>, [[Cortinarius rigens]], [[Cortinarius rubricosus]] [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 08:55, 19 urria 2024 (CEST)
:::::Hauetatik zintzuk?: <s>Cortinarius rufo-olivaceus var. pallidus</s>, [[Cortinarius saporatus]], [[Thaxterogaster talus|Cortinarius talus]], <s>Cortinarius tophaceoides</s>, [[Cortinarius turgidus]], <s>Cortinarius umidicola</s>, [[Cortinarius variegatus var. marginatus]] (Thaxterogaster variegatus), [[Cortinarius cinnamomeus|Dermocybe cinnamofulva]], [[Entoloma corvinum]], <s>Entoloma hiemale</s>, [[Entoloma jubatum]], [[Entoloma turbidum]] (Entocybe turbida), [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 08:49, 23 urria 2024 (CEST)
::::::Hauetatik zeintzuk?: [[Flammulaster carpophilus]], [[Flammulaster limulatus]], [[Galerina fallax]], <s>Gerronema albidum</s>, [[Gymnopilus bellulus]], <s>Haasiella splendidissima</s>, [[Hebeloma circinans]], [[Hebeloma ochroalbidum]], <s>Hebeloma subsaponaceum</s>, [[Hemimycena pseudolactea]], [[Hydropus subalpinus]], [[Hypholoma udum]] (Bogbodia uda), [[Inocybe abietis]], [[Inocybe acuta]], [[Inocybe cervicolor]] (Inosperma cervicolor), <s>Inocybe impexa</s>, <s>Inocybe lutescens</s>, [[Inocybe pelargonium]], [[Inocybe sambucina]], [[Inocybe splendens]], <s>Inocybe subnudipes</s> [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 08:36, 26 urria 2024 (CEST)
:::::::Hauetatik zeintzuk?: <s>Inocybe subnudipes</s>, [[Lactarius aspideus var. flavidus]] (Lactarius flavidus), [[Lactarius hemicyaneus]] (Lactarius quieticolor var. hemicyaneus ), [[Lactarius intermedius]], [[Lactarius vellereus var. velutinus]] (Lactifluus albivellus), [[Lactarius vinosus]], [[Leucoagaricus cinerascens]], [[Leucocoprinus croceovelutinus]] (Leucoagaricus croceovelutinus), [[Lyophyllum favrei]], <s>Macrolepiota affinis</s>, [[Macrolepiota olivascens]], <s>Marasmiellus caespitosus</s>, [[Marasmius epidryas]] (''Rhizomarasmius epidryas''), <s>Marasmius lupuletorum</s>, [[Marasmius torquescens]], [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 08:46, 2 azaroa 2024 (CET)
::::::::Hauetatik zeintzuk: [[Melanoleuca humilis]], <s>Melanoleuca nigripes</s>, <s>Mycena atrocyanea</s>, [[Mycena laevigata]], [[Naucoria celluloderma]] (Alnicola inculta), [[Naucoria subconspersa]], [[Omphalina galericolor]], [[Omphalina luteovitellina]] (Lichenomphalia alpina), [[Omphalina vesuviana]] (Contumyces vesuvianus), [[Oudemansiella badia]] (Xerula melanotricha), <s>Panaeolus leucophanes</s>, [[Phaeocollybia festiva]], [[Pluteus roseipes]], [[Pluteus villosus]] (Pluteus ephebeus), [[Agaricus floccipes]] (Agaricus moellerianus), [[Psathyrella cernua]] (Homophron cernuum), <s>Psathyrella chondroderma</s>, [[Psathyrella obtusata]], psathyrella siliginea?????? agian [[Conocybe siliginea]] ? , <s>Psathyrella spintrigera</s>, [[Psilocybe inquilina]] (Deconica inquilina), <s>Psilocybe tenax</s>. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 09:03, 8 azaroa 2024 (CET)
:::::::::Orain bidaltzen dizudanak idatzi gabe dauzkat oraindik, zeintzuk idatziko ditut?: <s>Lentaria micheneri</s>, <s>Clavaria (Ramaria) tridentina</s>, [[Ramaria flavobrunnescens]], [[Ramaria flavoides]], [[Ramaria fennica]], [[Clavulinopsis laeticolor]], Clavaria (Clavulinopsis) kunzei [[Ramariopsis kunzei]], <s>Pterula densissima</s>, [[Naematelia encephala]] (Tremella encephala), [[Mukiziza hori|Tremella lutescens]], [[Larre-astaputz|Vascellum depressum]], [[Lycoperdon pusillum]] (Bovista dermoxantha ), [[Dictyophora duplicata]] (Phallus duplicatus), [[Lysurus mokusin]], [[Hysterangium clathroides]], [[Piceomphale bulgarioides]] (Rutstroemia bulgarioides). [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 16:39, 12 azaroa 2024 (CET)
::::::::::Hauetatik zeintzuk: [[Russula atrorubens]], [[Russula olivascens]], [[Russula pumila]], [[Russula raoultii]], [[Russula rubroalba]], <s>Russula rubrocarminea</s>, [[Russula vinosobrunnea]], [[Gorotz-sorgin txiki|Stropharia semiglobata var. radicata]], [[Sorgin hankaezkatatsu|Stropharia thrausta]], <s>Tephrocybe admissa</s>, [[Tricholoma subsejunctum]] (Tricholoma viridilutescens ), [[Tubaria minutalis]], [[Volvariella hypopithys]], [[Xeromphalina cauticinalis|Xeromphalina fellea]] [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 08:45, 16 azaroa 2024 (CET)
:::::::::::Hauetatik zeintzuk idatziko ditut: Dasyscyphus bicolor, Lchnellula willkommii, Dasyscyphus sulfureus, hyalinis vulgaris, Pezicula carpinea, Chamonixia caespitosa, Paxina leucomelas, Discina fastigiata, Discina leucoxantha, Discina intermedia, Urnula poucheti, Cheilymenia crucipila, Tuber ferrugineum, Tuber foetidum, Colpona quercinum, nectria episphaeria, hypoxylon fuscum, Diatrype stigma, Trichia decipiens, Cucurbitaria coronillae, Cucurbitaria laburni, Pionetes cesati, Cribaria piriformis, Trichia favoginea, Hemitrichia clavata, Hemitrichia stipitata, Diachea subsessilis, Physarum viride, Physarum cinereum [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 15:53, 20 azaroa 2024 (CET)
qux63mngghowpjueotigu83k6ef2lws
9975429
9975299
2024-11-20T18:16:49Z
Zorion
44278
9975429
wikitext
text/x-wiki
<s></s>{{Ongietorria}} --[[Lankide:LainobeltzBot|LainobeltzBot]] ([[Lankide eztabaida:LainobeltzBot|eztabaida]]) 10:34, 19 azaroa 2021 (CET)
:Eskerrik ako [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 09:00, 3 urria 2024 (CEST)
:Bukatu berri dut Cetto Brunoren hirugarren liburua, laugarrenarekin eta zuri kontsultatu gabe idatzita ditudanekin hasi naiz. ikusten baduzu bateren batek ez duela wikipedian egoterik merezi, kendu beldurrik gabe. Ondoren hasiko naiz kontsultatutakoekin. Eskerrik asko. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 08:45, 9 urria 2024 (CEST)
== Artikulu berriak ==
Kaixo Jose Angel, <br/>
Eskerrak eman nahi dizkizut hainbat hilabetetan egindako lan bikainagatik. Milesker. Sortzeko perretxiko berrien bila bazabiltza, desagertzeko arriskuan dauden Euskal Herriko perretxikoen zerrenda hau proposatzen dizut. [[Txantiloi:EHko arriskuan dauden onddoak|EHko arriskuan dauden onddoak]]. Zer diozu? -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 7 martxoa 2023, 08:43 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
== Artikulu bera ==
Kaixo Jose Angel, <br/>
[[Camarophyllus virgineus]] eta [[Ezko elur zuri]]a perretxiko bera dira. Elkarrekin lotu ditzakezu mesedez. Eskerrik asko. -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 11 martxoa 2023, 07:16 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
== Artikulu bera ==
Kaixo Jose Angel, <br/>
Ematen du [[Ardagai ezkatatsu-handi]]a eta ''[[Polyporus squamosus]]'' perretxiko bera direla. Elkarrekin lotu ditzakezu mesedez edo bereiz ditzakezu. Eskerrik asko. -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 18 martxoa 2023, 08:08 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small> 13:08, 18 martxoa 2023 (CET)
== Artikulu bera ==
Kaixo Jose Angel, <br/>
Ematen du [[Negu-ezko]]a eta ''[[Hygrophorus aureus]]'' perretxiko bera direla. Elkarrekin lotu ditzakezu mesedez edo bereiz ditzakezu. Sinonimoak egiaz ditzakezu, sartu ''Hygrophorus aureus'' Gbif-n [https://www.gbif.org/species/2538749 horrela] uneko izena ikusteko ''Synonym of Hygrophorus hypothejus (Fr.) Fr.'' Eskerrik asko. -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 30 martxoa 2023, 08:28 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small> 14:28, 30 martxoa 2023 (CEST)
== Eztabaida ==
Kaixo Jose Angel, <br/>[https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Infundibulicybe_gibba&diff=prev&oldid=9253723&diffmode=source Artikulua] ez da arazo bati buruz hitz egiteko erredakzioaren lekua. Erabili "Eztabaida" orriak, hemen. Milesker. -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 9 apirila 2023, 21:50 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small> 03:50, 10 apirila 2023 (CEST)
:Barkatu Zorion, mila esker egiten ari zaren lanagatik, baina ez nuen amatzen eztabaida orrian idazten, gaur, erantzun, ikusi dut eta hor idatzi dut. 70 urte ere badauzkat eta gauza asko ez dakit nola egiten diren, nik dauzkadan liburuak ere nahiko zaharrak dira, izenak aldatu egin dira eta nik ez dakit. jarraitu zure lana egiten. Ea hurrengoan behar den lekuan idazten asmatzen dudan. berriz ere eskerrik asko. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 08:01, 10 apirila 2023 (CEST)
== Artikulu bera ==
Kaixo Jose Angel, <br/>
Ematen du [[Ziza hori-marroi]]a eta ''[[Tricholoma nictitans]]'' perretxiko bera direla. Elkarrekin lotu ditzakezu mesedez edo bereiz ditzakezu. Eskerrik asko.
Ematen du [[Ziza erroluze]]a eta ''[[Tephrocybe rancida]]'' perretxiko bera direla. Elkarrekin lotu ditzakezu mesedez edo bereiz ditzakezu. Eskerrik asko.
Sinonimoak egiaz ditzakezu artikulu bat idatzi baino lehen, sartu ''Tricholoma nictitans'' Gbif-n [https://www.gbif.org horrela] uneko izena ikusteko. Emaitza hori ematen dizu ''Synonym of '''Tricholoma fulvum''' (DC.) Bigeard & H.Guill.''. Latinezko uneko izena, erabiliena, eta artikulu hau dagoeneko idatzita dago (Ziza hori-marroi). -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 14 apirila 2023, 07:11 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
Mesedez, emandazu eztabaida orri honetan ('''hemen''') deskribatu nahi dituzun perretxiko guztien zerrenda bat. Esango dizut zein gehien erabiltzen den latinezko izena den. -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 14 apirila 2023, 16:24 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
== Oporretan ==
Kaixo Jose Angel, <br/> Hurrengo 6 asteetan ezingo ditut artikuluak osatu, ezingo dizut lagundu. Ondo segi ! -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 3 maiatza 2023, 08:23 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
== Galeria ==
Kaixo Jose Angel, <br/>
Hirugarren aldia da azaltzen dizudana 3 argazki edo gehiago dituzunean galeria erabiltzeko eskatzen dizudala. Ez da konplikatua, kopiatu eta jarri zure argazkiak beheko adibidean bezala.
:<nowiki>== Galeria ==</nowiki>
:<nowiki><gallery mode="packed" heights="200"></nowiki>
:<nowiki>Fitxategi:ZURE ARGAZKIAREN IZENA 1.jpg|Deskripzioa.</nowiki>
:<nowiki>Fitxategi:ZURE ARGAZKIAREN IZENA 2.jpg|Deskripzioa.</nowiki>
:<nowiki>Fitxategi:ZURE ARGAZKIAREN IZENA 3.jpg|Deskripzioa.</nowiki>
:<nowiki></gallery></nowiki>
Eta kitto. Orain saiatu. -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 28 uztaila 2023, 06:49 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small> 12:49, 28 uztaila 2023 (CEST)
::<br/>
::[https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Cortinarius_crassus&diff=prev&oldid=9347918 Aldaketa]
::<br/>
::KENDU
::<nowiki>[[Fitxategi:Cortinarius crassus gazteak.jpg|thumb|Cortinarius crassus gazteak]]</nowiki>
::<nowiki>[[Fitxategi:Gaztearen orriak hurbiletik.jpg|thumb|Gaztearen orriak hurbiletik]]</nowiki>
::<nowiki>[[Fitxategi:Cortinarius crassus gazteak azpitik.jpg|thumb|Cortinarius crassus gazteak azpitik]]</nowiki>
::<br/>
::IPINI
::<nowiki>== Galeria ==</nowiki>
::<nowiki><gallery mode="packed" heights="200"></nowiki>
::<nowiki>Fitxategi:Cortinarius crassus gazteak.jpg|Cortinarius crassus gazteak.</nowiki>
::<nowiki>Fitxategi:Gaztearen orriak hurbiletik.jpg|Gaztearen orriak hurbiletik.</nowiki>
::<nowiki>Fitxategi:Cortinarius crassus gazteak azpitik.jpg|Cortinarius crassus gazteak azpitik.</nowiki>
::<nowiki></gallery></nowiki>
::-- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 29 uztaila 2023, 07:12 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
::
::
== Zerrenda ==
Kaixo Jose Angel, <br/>
Zerrenda honetako artikuluak idatz ditzakezu. Perretxiko hauek Euskal Herrian daude. Milesker.
# ''[[Crinipellis sardoa]]''
# ''[[Cleistocybe carneogrisea|Hygrophorus carneogriseus]]''
# ''[[Ramariopsis crocea]]''
# ''[[Leucoagaricus subvolvatus|Sericeomyces subvolvatus]]''
# ''[[Gerronema viridilucens]]'' (osatzeko)
# ''[[Neonothopanus nambi]]'' (osatzeko)
# ''[[Mycena vinacea]]'' (osatzeko)
# ''[[Leccinum leucopodium]]'' (osatzeko)
# ''[[Tylopilus hongoi]]'' (osatzeko)
== Kendu |link= eta |alt= ==
Kaixo Jose Angel, Hilabete da nire denbora egunero pasatzen dudala «'''''Kendu |link= eta |alt= '''''» iruzkina idatziz eta «'''''|link='''''» eta «'''''|alt='''''» galerietan jartzen jarraitzen duzula. 100 artikulu baino gehiago etengabe zuzentzen dudanak, [https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Enbor-ziza&curid=1047918&diff=9476953&oldid=9476912 lotura hau bezala]. Lan gehiago ematen didazu egunero, eta inoiz ez dituzu nire iruzkinak begiratzen. -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 6 abendua 2023, 06:41 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
:Kaixo Zorion! Uste dut, alabak lagunduta, link eta alt kentzea lortu dudala. Begiratu eta esaidazu ea ongi egin dugun. Mezuak irakurtzen nituen, baina zer esan nahi zenuen ez nuen ulertzen. Mezuak erantzuteko orduan ere ezin asmaturik nenbilen. Alabaren laguntzarekin idatzitako mezu hau ea irakurtzen duzun. Mila esker Zorion eta segi laguntzen! [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 19:13, 6 abendua 2023 (CET)
:: Bikain da. «''|link=''» jartzen duzunean, ezinezkoa da esteka ireki eta argazkiak ikustea, horregatik kentzeko eskatzen dizut. Orain zure argazkietarako sarbidea izan dezakegu. -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 6 abendua 2023, 17:45 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
== [[:Fitxategi:Zizazuria albotik ikusita.jpg|Zizazuria albotik ikusita.jpg]] ==
Kaixo Jose Angel, Norbaitek esaten du hori :
«Iruzkin hauek [[:Fitxategi:Zizazuria azpitik ikusita.jpg|Zizazuria azpitik ikusita.jpg]]-i ere aplikatzen zaizkie, zeinak pertsona bera erakusten duen. Ez zait iruditzen perretxiko honek [[Zizazuri|Calocybe gambosa]]ren itxura duenik, orriak dekurenteak izan behar ez duena eta itxura ezberdineko kapela-azalera eduki behar duena. Nik uste dut goiko izoztuarekin hau ''Clitocybe'' bat izan daitekeela.» Zer diozu ? -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 11 apirila 2024, 08:56 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
== Laguntza ==
Kaixo Jose Angel, <br/>
2021eko abendutik deskribatutako 2000 onddo inguru zenbatu ditut, eta gutxienez 1000/1200 ordu eman ditut zuri laguntzen. Jakin nahi nuke zenbat onddo gehiago deskribatuko dituzu ? -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 20 iraila 2024, 06:25 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
:Ondo dakit zenbat lagundu didazun, Zorion izenez ezagutzen zaitut, baina ez dakit nor zaren. Pertsonalki eskerrak eman nahi nizuke. Nik egiten ez dakidan gauzak egiten dituzu, zuregatik dotoreak gelditu dira artikuluak. Beste 300 bat espezieri buruzko informazioa daukadala uste dut. Gero berriren bat agertzen bada gehituko dut baina ez daukat informazio gehiago. Mila-ezker.
:Ez nago ondo erantzun dizudan ziur. Mezua jasotzen baduzu erantzun iezadazu mesedez.
:Joxe Anjel Urkia [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 09:45, 21 iraila 2024 (CEST)
:: Gutxienez 30 minutu ematen ditut artikulu bakoitzeko, egungo izena aurkitu behar dut (batzuetan oso zaila den perretxiko erreferentzietarako aurkitzea), familia, sailkapena, sinonimoak, wikidatan jarri, Commons gunean bilatu argazkiak, banaketa lekuak eta kategoria egokia (sortu ez badago eta erreferentzia egin wikidatan). Lan luzea baina guztiz beharrezkoa. Interesik ez duten onddoak lantzea ere ez zait gustatzen, gutxi ezagutzen direlako, gutxi banatuta eta batez ere Euskal Herritik urrun kokatuta daudelako. Ez dut hurrengo 300 onddoen ondoren jarraituko. 3 urte nahikoa dira niretzat. Azken 300etan, mesedez, sartu Euskal Herritik ezagutzen diren onddoak ahalik eta gehien. Besteak, adimen artifiziala zainduko ditu etorkizunean. -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 21 iraila 2024, 11:14 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
:::Azkenak Cetto Brunoren liburutik nabil, oso arraroak dira. ez dutela interesik ikusten baduzu ez egin kasorik edo borratu. askotan ez dakit hemen irteten duten ala ez. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 18:15, 21 iraila 2024 (CEST)
:::: Onddoen zerrenda ematen badidazu, esango dizut zeintzuk merezi duten artikulua, batez ere Euskal Herrian daudenak.-- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 21 iraila 2024, 13:58 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
:::::Zerrenda egiten dudanean bidaliko dizut. Denbora pixka bat behar dut. Batzuk idatzita dauzkat eta hemen jarri gabe oraindik. Eskerrik asko. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 07:57, 22 iraila 2024 (CEST)
:::::: Hasteko, eman 20 edo 30 izenen zerrenda.-- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 22 iraila 2024, 07:54 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
::Emango dizut. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 07:59, 23 iraila 2024 (CEST)
Marcel Bon-en liburuxkatik denak idatzi ditut eta Bruno Cetto-ren 7 liburuetatik hirugarrena bukatzen ari naiz, laugarrenetik dezente idatzita dauzkat baina wikipediara sartu gabe oraindik. Ez noa beste hiru liburuetakoak idaztera.
Laugarrenetik falta direnak: [[Russula gracillima]], <s>Hygrophorus persistens</s>, <s>Hygrophorus unguinosus</s>, <s>Hygrophorus sciophanus</s>, Hygrophorus splendidissimus (uneko izena: [[Hygrocybe splendidissima]]), Hygrophorus acutoconicus (uneko izena: [[Hygrocybe acutoconica]]), <s>Hygrophorus substrangulatus</s>, <s>Cantharellus lutescens f. schizocroica</s>, Cantharellus carbonarius (uneko izena: [[Cantharellus carbonarius]]), Pleurocybella lignatus (uneko izena: [[Ossicaulis lignatilis]]), Hohenbuehelia rickenii (uneko izena: [[Hohenbuehelia tremula]]), [[Hohenbuehelia mastrucata]], [[Resupinatus applicatus]], <s>Crepidotus subsphaerosporus</s>, Boletus pseudofechtneri (uneko izena: [[Rubroboletus satanas]]), Boletus albidus subps. eupachypus (uneko izena: [[Caloboletus radicans]]), Boletus leonis (uneko izena: [[Aureoboletus moravicus]]), Boletus flavus (uneko izena: [[Suillus grevillei]]), Boletus pulverulentus f. reticulatipes (uneko izena: [[Cupreoboletus poikilochromus]]), Boletus boudieri (uneko izena: [[Suillus bellinii]]), <s>Boletus thalassinus</s>, Boletus roseofractus (uneko izena: [[Leccinum roseofractum]]), Boletus rotundifoliae (uneko izena: [[Leccinum rotundifoliae]]).
Hauek dira batzuk, idatzi aurretik bidaliaz joango naiz eta zuk esan merezi duten wikipedian egotea ala ez. Eskerrik asko. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 09:03, 23 iraila 2024 (CEST)
:8 sinonimoak dira eta dagoeneko eginak, 7k ez dute ezertarako balio beraz 8 artikulu geratzen dira sortzeko. Metodo hau erabilgarria da.- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 23 iraila 2024, 07:27 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
:Ondo dakit zer nahi duzun, pasatzen zaidana da ezin dudala asmatu. Badakit ez dela konplikatua izango, baina ezin dut asmatu, begien bistan jarriko didazu, baina ezin dut. Saiatuko naiz, baina bitartean jarraitu laguntzen mesedez. Ondo izan. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 08:14, 29 uztaila 2023 (CEST)
::Oso ondo, idatzi mesedez zeintzuk idatzi behar diren. Eskerrik asko [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 17:06, 23 iraila 2024 (CEST)
::Eskerrik asko. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 21:53, 23 iraila 2024 (CEST)
::Hemen bidaltzen dizut beste perretxiko talde bat, ikus dezazun zeintzuk merezi duten idaztea;
::Boletinus pictus, Boletellus russellii, Merulius aureus, Stereum subtomentosum, Peniophora pini, Sistotrema confluens, Telephora mollisima, Scheletocutis amorphus, Rigidoporus vitreus, Spongipellis lischaueri, Trametes hoehnelii, Hirschiporus pargamenus, Trametes cervina, Phellinus lundellii, Phellinus ferreus, Phellinus chrysoloma, Inonotus nodulosus, Phellinus ribid var. evonymus, Schizopora paradoxa, Poria placenta, Tyromyces lacteus, Cilmacodon septentrionalis, Hydnum (Sarcodon) versipelle, Hydnum acre.
::Eskerrik asko [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 15:17, 1 urria 2024 (CEST)
== Sortzeko ==
[[Hohenbuehelia rickenii]] (uneko izena: [[Hohenbuehelia tremula]] [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Agaricus tremulus'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Pleuropus tremulus'', ''Pleurotus tremulus'', ''Dendrosarcus tremulus'', ''Scytinotopsis tremula'', ''Pleurotellus tremulus'', ''Leptotus tremulus'', ''Geopetalum rickenii'', ''Hohenbuehelia rickenii'', ''Leptoglossum tremulum''.)
[[Hohenbuehelia mastrucata]] [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Agaricus echinatus'', ''Agaricus mastrucatus'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Agaricus horridus'', ''Agaricus valesiacus'', ''Phyllotus mastrucatus'', ''Calathinus mastrucatus'', ''Pleurotus valesiacus'', ''Dendrosarcus echinatus'', ''Hohenbuehelia valesiaca'', ''Geopetalum mastrucatum'', ''Nematoctonus hamatus''.
[[Boletus pulverulentus f. reticulatipes]] (uneko izena: [[Cupreoboletus poikilochromus]] [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Boletus pulverulentus f. reticulatipes'', ''Boletus poikilochromus'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Boletus martaluciae'', ''Suillellus poikilochromus''.)
[[Boletus roseofractus]] (uneko izena: [[Leccinum roseofractum]] [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Krombholziella roseofracta'', ''Boletus roseofractus''.)
[[Boletus rotundifoliae]] (uneko izena: [[Leccinum rotundifoliae]] [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Krombholzia rotundifoliae'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Krombholzia scabra subsp. rotundifoliae'', ''Krombholzia scabra f. rotundifoliae'', ''Boletus rotundifoliae'', ''Leccinum rotundifoliae'', ''Boletus scaber var. rotundifoliae'', ''Boletus scaber f. rotundifoliae'', ''Leccinum scabrum subsp. tundrae'', ''Krombholziella rotundifoliae''.).
[[Merulius aureus]], (uneko izena: ''[[Pseudomerulius aureus]]'' [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Merulius vastator'', ''Mesenterica lutea'', ''Merulius aureus'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Phlebomorpha lutea'', ''Xylomyzon solare'', ''Xylomyzon croceum'', ''Merulius luteus'', ''Merulius croceus'', ''Serpula aurea'', ''Sesia aurea'', ''Plicatura aurea''.)
[[Stereum subtomentosum]] ([[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Stereum molle'', ''Stereum ochroleucum subsp. arcticum'', ''Stereum arcticum''.)
[[Peniophora pini]] ([[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Thelephora abietina var. ßß pinea'', ''Thelephora pini'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Stereum pini'', ''Xerocarpus pini'', ''Sterellum pini'', ''Stereum pineum''.)
[[Sistotrema confluens]] ([[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Hydnum sublamellosum'', ''Hydnum lamellosum'', ''Hydnotrema confluens'', ''Irpex confluens'', ''Sistotrema membranaceum'', ''Sistotrema confluens var. membranaceum'', ''Irpex anomalus'', ''Sistotrema sublamellosum'', ''Sistotrema ericetorum'', ''Trechispora ericetorum''.)
[[Thelephora mollissima]] ([[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Thelephora intybacea'', ''Thelephora palmata var. ß mollissima'', ''Phylacteria intybacea'', ''Thelephora spiculosa'', ''Phylacteria mollissima''.)
[[Rigidoporus vitreus]] (uneko izena: ''[[Physisporinus vitreus]]'' [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Poria vitrea'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Boletus vitreus'', ''Poria cerea'', ''Polyporus vitreus'', ''Xylostroma candidum'', ''Polyporus xylostromeus'', ''Polyporus adiposus'', ''Corticium subterraneum'', ''Physisporinus vitreus'', ''Poria holoseparans'', ''Poria adiposa'', ''Rigidoporus vitreus''.
[[Trametes hoehnelii]] (uneko izena: ''[[Antrodiella serpula]]'' [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Bjerkandera serpula'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Polyporus serpula'', ''Polyporus rufopodex'', ''Polyporus hoehnelii'', ''Fomes magnosporus'', ''Polyporus scaber'', ''Coriolus hoehnelii'', ''Trametes hoehnelii'', ''Tyromyces hoehnelii'', ''Phellinus magnosporus'', ''Antrodiella hoehnelii'', ''Flaviporus hoehnelii''.)
[[Trametes cervina]] (uneko izena: [[Trametopsis cervina]] [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Boletus cervinus'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Polyporus cervinus'', ''Polyporus candidulus'', ''Microporus cervinus'', ''Microporus scarrosus'', ''Trametes cervina'', ''Polystictus orizabensis'', ''Tyromyces candidulus'', ''Antrodia cervina'', ''Funalia cervina'', ''Davidia cervina'', ''Diplomitoporus cervinus''.
[[Phellinus lundellii]] ([[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoa]]: ''Ochroporus lundellii''.
[[Phellinus ferreus]] (uneko izena: [[Fuscoporia ferrea]] [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Polyporus ferreus'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Mucronoporus fulvidus'', ''Scindalma fulvidum'', ''Fuscoporia fulvida'', ''Poria cylindrospora'', ''Fomitiporia cylindrispora'', ''Poria ferrea'', ''Phellinus ferreus'', ''Ochroporus ferreus'', ''Poria cinnamomea'', ''Poria subcanescens''.
[[Phellinus chrysoloma]] ([[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Polyporus chrysoloma'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Daedalea chrysoloma'', ''Physisporus chrysoloma'', ''Fomes abietis'', ''Poria chrysoloma'', ''Trametes abietis'', ''Polyporus abietis'', ''Daedalea indurata'', ''Phellinus pini var. abietis'', ''Phellinus abietis'', ''Porodaedalea chrysoloma''.
[[Inonotus nodulosus]] (uneko izena: [[Mensularia nodulosa]] [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Polyporus nodulosus'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Trametes nodulosa'', ''Polyporus salebrosus'', ''Trametes fagi'', ''Inoderma nodulosum'', ''Inonotus nodulosus'', ''Polystictus nodulosus'', ''Inodermus nodulosus'', ''Xanthochrous nodulosus'', ''Polyporus armatus'', ''Polyporus dentifer'', ''Xanthoporia nodulosa''.
[[Phellinus ribis f. euonymi]] (uneko izena: [[Phylloporia ribis]] [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Boletus ribis'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Agaricus ribis'', ''Polyporus ribis'', ''Polyporus ribesius'', ''Polyporus lonicerae'', ''Polyporus rubiginosus'', ''Trametes ribis'', ''Trametes lonicerae'', ''Trametes euonymi'', ''Fomes lonicerae'', ''Fomes ribis'', ''Phellinus ribis'', ''Fulvifomes ribis'', ''Fomes jasmini'', ''Polyporus ulicis'', ''Placodes ribis'', ''Cryptoderma ribis''.
[[Schizopora paradoxa]] ([[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Hydnum obliquum'', ''Hydnum paradoxum'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Sistotrema digitatum'', ''Hydnum pseudoboletus'', ''Xylodon digitatum'', ''Polyporus versiporus'', ''Irpex deformis'', ''Irpex obliquus'', ''Thelephora paradoxa'', ''Sistotrema alneum'', ''Irpex paradoxus'', ''Xylodon obliquus'', ''Xylodon deformis'', ''Kneiffiella paradoxa''.
[[Poria placenta]] ([[Rhodonia placenta]] [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Poria incarnata'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Poria rubella'', ''Boletus incarnatus'', ''Polyporus incarnatus'', ''Polyporus placenta <small>([[Basionimo]]a)</small>'', ''Physisporus incarnatus'', ''Caloporus incarnatus'', ''Physisporus placenta'', ''Poria placenta'', ''Bjerkandera roseomaculata'', ''Tyromyces placenta'', ''Oligoporus placentus'', ''Postia placenta''.
[[Climacodon septentrionalis]] ([[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Hydnum septentrionale'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Hydnum giganteum'', ''Hericium septentrionale'', ''Steccherinum septentrionale'', ''Creolophus septentrionalis'', ''Pleurodon septentrionalis''.
[[Sarcodon versipellis]] [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Hydnum versipelle'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Hydnum versipelliforme'', ''Phaeodon versipellis'', ''Hydnum crassum''.
:Kaixo! Badakit dagoeneko lan handia egin duzuela, eta nekatzen hasi zaretela ({{ping|Zorion}}), baina hemen dituzue beste hizkuntza askotan dauden baina euskaraz ez ditugun onddo batzuk: https://w.wiki/BUKF. -[[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 08:59, 9 urria 2024 (CEST)
::Kaixo! Bai, gelditu nahiko nuke denbora gehiago ematen dudalako dena sailkatzen eta wikitu bere itzulpena egiten duen Jose Angelek baino. Zerrenda jarri dut baina uste dut Jose Angel liburuetan oinarrituta dagoela. Dagoeneko eman nion arriskuan dauden Euskal Herriko perretxikoen zerrenda, baina zerrenda hau oraindik osatu gabe dago.- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 07:02 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small> 13:02, 9 urria 2024 (CEST)
:::Ez dut osatu ez dudalako informaziorik lortu, lortzen dudanean idatziko ditut. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 15:40, 9 urria 2024 (CEST)
::::Bai, badakit, horregatik ez dut uste beste hizkuntzetara gehien itzuli diren onddoen zerrendarako informazioa daukazunik (ikus beheko zerrenda). Euskal Herrian nahiko ugariak diren onddoak ahalik eta azkarren amaitu nahi ditut. <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 11:06 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small> 17:06, 9 urria 2024 (CEST)
:::::Eskerrik asko. Hasiko naiz begira baina poliki poliki. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 07:16, 10 urria 2024 (CEST)
::::::Polyporus umbellatus begiratu dut eta eginda daukagu Dendropolyporus umbellatus izenarekin. poliki poliki joango naiz begiratzen. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 12:05, 10 urria 2024 (CEST)
::::::: Mesedez egin eman didazun goiko zerrenda. Utzi oraingoz atzoko zerrenda. Milesker - <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 08:44 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small> 14:44, 10 urria 2024 (CEST)
::::::: Azken [[Clitocybula abundans]] hau bezalako interesik ez duten onddoei buruzko artikuluak idazteari uztea adostu genuela uste nuen. Egin ditzakezu goiko zerrendan daudenak. ESKERRIK ASKO.- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 12:49 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small> 18:49, 11 urria 2024 (CEST)
::::::::Hauek idatzita daukadanak dira, nik ez dakit interesik daukaten edo ez, Bruno Cettoren laugarren liburuan daudela bakarrik, idatzita daukadanak jarri egingo ditut, interes gabekoak zuk kendu mesedez. Zerrendakoak idatzi gabe dauzkat oraindik hauen ondoren hasiko naiz horiekin. Eskerrik aasko. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 08:30, 12 urria 2024 (CEST)
:::::::::Nik ez dakit ezabatzen baina zuretzat erraza zela pentsatzen nuen. Hemendik aurrera jarri aurretik galdetu egingo dizut. Eskerrik asako. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 14:54, 14 urria 2024 (CEST)
::::::::Kaixo Zorion. "Interesik gabeko onddoak" diren edo ez, gauza konplikatua da. Baina eskatuko nizuke, mesedez, ez erabiltzeko tonu hori beste wikilari bati idazterakoan. Zuretzat ez badu interesik, utzi dezakezu aldaketarik gabe, eta beste gauza bati eskaini zure denbora. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 15:01, 14 urria 2024 (CEST)
Ezin dut ezabatu benetako justifikaziorik gabe sortutako artikulu bat. Ez da hain erraza. Atzo, interesik gabeko onddo bat, gaur interesik gabeko bi onddo. Eman al zenidake Bruno Cettoren liburuko zerrenda bat, interesik ez duten onddoak kendu ahal izateko. Milesker. - <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 07:30 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small> 13:30, 14 urria 2024 (CEST)
<!-- [[Psilocybe mexicana]], [[Leccinellum griseum]], [[Thanatephorus cucumeris]], [[Agaricus subrufescens]], [[Phallus indusiatus]], [[Chlorophyllum molybdites]], [[Bovistella utriformis]], [[Pholiota nameko]], [[Pleurotus citrinopileatus]], [[Mycena interrupta]], [[Spongiforma squarepantsii]], [[Aseroë rubra]], [[Aseroë rubra]], [[Aseroë rubra]], [[Bolbitius titubans]], [[Auricularia nigricans]], [[Mutinus ravenelii]], [[Suillus placidus]], [[Pleurotus djamor]], [[Entoloma hochstetteri]], [[Xerocomellus pruinatus]], [[Conocybe apala]], [[Ramaria flaccida]], [[Pleurotus calyptratus]], [[Wolfiporia extensa]], [[Ampulloclitocybe clavipes]], [[Aurantiporus fissilis]], [[Suillus lakei]], [[Psilocybe azurescens]], [[Lactarius scoticus]], [[Mycena chlorophos]], [[Exidia recisa]], [[Russula solaris]], [[Favolaschia calocera]], [[Ischnoderma resinosum]], [[Gloeoporus dichrous]], [[Postia tephroleuca]], [[Amanita abrupta]], [[Russula nana]], [[Psilocybe aztecorum]], [[Russula adulterina]], [[Podaxis pistillaris]], [[Russula alnetorum]], [[Russula graveolens]], [[Armillaria cepistipes]], [[Amanita friabilis]], [[Postia ptychogaster]], [[Byssomerulius corium]], [[Suillus spraguei]] -->
```
:Bihar zuri galdetutakoak jarriko ditut. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 14:56, 14 urria 2024 (CEST)
::Ea hauek merezi duten jartzea: <s>Cortinarius balteatocumatilis var. laetus</s>, [[Cortinarius bibulus]], <s>Cortinarius bovinellus</s>, [[Cortinarius caesiocortinatus]], <s>Cortinarius carpineti</s>, <s>Cortinarius citrinofulvescens</s>, <s>Cortinarius contractus</s> [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 15:07, 14 urria 2024 (CEST)
:::Hauetatik zeintzuk?: [[Cortinarius corrosus]], <s>Cortinarius crassifolius</s>, [[Cortinarius crystallinus]], [[Cortinarius dionysae]], [[Cortinarius emollitus]], [[Cortinarius epipoleus]], [[Cortinarius eufulmineus]], [[Cortinarius fluryi]], [[Cortinarius fulvescens]], <s>Cortinarius guttatus</s>, <s>Cortinarius herculeus</s>, <s>Cortinarius Herpeticus</s> [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 08:32, 15 urria 2024 (CEST)
::::Hauetatik zeintzuk?: [[Cortinarius guttatus]], [[Cortinarius herculeus]], <s>Cortinarius herpeticus</s>, [[Cortinarius leucopus]], <s>Cortinarius melleopallens</s>, [[Cortinarius occidentalis var. obscurus]], [[Cortinarius ochropallidus]], [[Cortinarius pluvius]], <s>Cortinarius pseudoglaucopus</s>, [[Cortinarius rigens]], [[Cortinarius rubricosus]] [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 08:55, 19 urria 2024 (CEST)
:::::Hauetatik zintzuk?: <s>Cortinarius rufo-olivaceus var. pallidus</s>, [[Cortinarius saporatus]], [[Thaxterogaster talus|Cortinarius talus]], <s>Cortinarius tophaceoides</s>, [[Cortinarius turgidus]], <s>Cortinarius umidicola</s>, [[Cortinarius variegatus var. marginatus]] (Thaxterogaster variegatus), [[Cortinarius cinnamomeus|Dermocybe cinnamofulva]], [[Entoloma corvinum]], <s>Entoloma hiemale</s>, [[Entoloma jubatum]], [[Entoloma turbidum]] (Entocybe turbida), [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 08:49, 23 urria 2024 (CEST)
::::::Hauetatik zeintzuk?: [[Flammulaster carpophilus]], [[Flammulaster limulatus]], [[Galerina fallax]], <s>Gerronema albidum</s>, [[Gymnopilus bellulus]], <s>Haasiella splendidissima</s>, [[Hebeloma circinans]], [[Hebeloma ochroalbidum]], <s>Hebeloma subsaponaceum</s>, [[Hemimycena pseudolactea]], [[Hydropus subalpinus]], [[Hypholoma udum]] (Bogbodia uda), [[Inocybe abietis]], [[Inocybe acuta]], [[Inocybe cervicolor]] (Inosperma cervicolor), <s>Inocybe impexa</s>, <s>Inocybe lutescens</s>, [[Inocybe pelargonium]], [[Inocybe sambucina]], [[Inocybe splendens]], <s>Inocybe subnudipes</s> [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 08:36, 26 urria 2024 (CEST)
:::::::Hauetatik zeintzuk?: <s>Inocybe subnudipes</s>, [[Lactarius aspideus var. flavidus]] (Lactarius flavidus), [[Lactarius hemicyaneus]] (Lactarius quieticolor var. hemicyaneus ), [[Lactarius intermedius]], [[Lactarius vellereus var. velutinus]] (Lactifluus albivellus), [[Lactarius vinosus]], [[Leucoagaricus cinerascens]], [[Leucocoprinus croceovelutinus]] (Leucoagaricus croceovelutinus), [[Lyophyllum favrei]], <s>Macrolepiota affinis</s>, [[Macrolepiota olivascens]], <s>Marasmiellus caespitosus</s>, [[Marasmius epidryas]] (''Rhizomarasmius epidryas''), <s>Marasmius lupuletorum</s>, [[Marasmius torquescens]], [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 08:46, 2 azaroa 2024 (CET)
::::::::Hauetatik zeintzuk: [[Melanoleuca humilis]], <s>Melanoleuca nigripes</s>, <s>Mycena atrocyanea</s>, [[Mycena laevigata]], [[Naucoria celluloderma]] (Alnicola inculta), [[Naucoria subconspersa]], [[Omphalina galericolor]], [[Omphalina luteovitellina]] (Lichenomphalia alpina), [[Omphalina vesuviana]] (Contumyces vesuvianus), [[Oudemansiella badia]] (Xerula melanotricha), <s>Panaeolus leucophanes</s>, [[Phaeocollybia festiva]], [[Pluteus roseipes]], [[Pluteus villosus]] (Pluteus ephebeus), [[Agaricus floccipes]] (Agaricus moellerianus), [[Psathyrella cernua]] (Homophron cernuum), <s>Psathyrella chondroderma</s>, [[Psathyrella obtusata]], psathyrella siliginea?????? agian [[Conocybe siliginea]] ? , <s>Psathyrella spintrigera</s>, [[Psilocybe inquilina]] (Deconica inquilina), <s>Psilocybe tenax</s>. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 09:03, 8 azaroa 2024 (CET)
:::::::::Orain bidaltzen dizudanak idatzi gabe dauzkat oraindik, zeintzuk idatziko ditut?: <s>Lentaria micheneri</s>, <s>Clavaria (Ramaria) tridentina</s>, [[Ramaria flavobrunnescens]], [[Ramaria flavoides]], [[Ramaria fennica]], [[Clavulinopsis laeticolor]], Clavaria (Clavulinopsis) kunzei [[Ramariopsis kunzei]], <s>Pterula densissima</s>, [[Naematelia encephala]] (Tremella encephala), [[Mukiziza hori|Tremella lutescens]], [[Larre-astaputz|Vascellum depressum]], [[Lycoperdon pusillum]] (Bovista dermoxantha ), [[Dictyophora duplicata]] (Phallus duplicatus), [[Lysurus mokusin]], [[Hysterangium clathroides]], [[Piceomphale bulgarioides]] (Rutstroemia bulgarioides). [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 16:39, 12 azaroa 2024 (CET)
::::::::::Hauetatik zeintzuk: [[Russula atrorubens]], [[Russula olivascens]], [[Russula pumila]], [[Russula raoultii]], [[Russula rubroalba]], <s>Russula rubrocarminea</s>, [[Russula vinosobrunnea]], [[Gorotz-sorgin txiki|Stropharia semiglobata var. radicata]], [[Sorgin hankaezkatatsu|Stropharia thrausta]], <s>Tephrocybe admissa</s>, [[Tricholoma subsejunctum]] (Tricholoma viridilutescens ), [[Tubaria minutalis]], [[Volvariella hypopithys]], [[Xeromphalina cauticinalis|Xeromphalina fellea]] [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 08:45, 16 azaroa 2024 (CET)
:::::::::::Hauetatik zeintzuk idatziko ditut: [[Dasyscyphus bicolor]] (Capitotricha bicolor), [[Lachnellula willkommii]], [[Dasyscyphus sulphureus]] (Belonidium sulphureum), <s>hyalinis vulgaris</s> ??????, <s>Pezicula carpinea</s>, <s>Chamonixia caespitosa</s>, [[Paxina leucomelas]] (Dissingia leucomelaena), <s>Discina fastigiata (Gyromitra grandis)</s>, [[Discina leucoxantha]] (Gyromitra leucoxantha), <s>Discina intermedia</s>, <s>Urnula pouchetii (Neournula pouchetii)</s>, [[Cheilymenia crucipila]], <s>Tuber ferrugineum</s>, [[Tuber foetidum]], [[Colpoma quercinum]], [[Nectria episphaeria]] (Dialonectria episphaeria), [[Hypoxylon fuscum]], [[Diatrype stigma]], [[Trichia decipiens]] (Hemitrichia decipiens), <s>Cucurbitaria coronillae</s>, <s>Cucurbitaria laburni</s>, <s>Pionetes cesati</s>, [[Cribraria piriformis]], [[Trichia favoginea]] (Oligonema persimile), [[Hemitrichia clavata]], [[Hemitrichia stipitata]] (Hemitrichia stipitata), <s>Diachea subsessilis</s>, <s>Physarum viride</s>, [[Physarum cinereum]] [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 15:53, 20 azaroa 2024 (CET)
a95jc8lw9okbr6mxm4oa2xrfold2xyl
9975444
9975429
2024-11-20T18:27:05Z
Zorion
44278
9975444
wikitext
text/x-wiki
<s></s>{{Ongietorria}} --[[Lankide:LainobeltzBot|LainobeltzBot]] ([[Lankide eztabaida:LainobeltzBot|eztabaida]]) 10:34, 19 azaroa 2021 (CET)
:Eskerrik ako [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 09:00, 3 urria 2024 (CEST)
:Bukatu berri dut Cetto Brunoren hirugarren liburua, laugarrenarekin eta zuri kontsultatu gabe idatzita ditudanekin hasi naiz. ikusten baduzu bateren batek ez duela wikipedian egoterik merezi, kendu beldurrik gabe. Ondoren hasiko naiz kontsultatutakoekin. Eskerrik asko. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 08:45, 9 urria 2024 (CEST)
== Artikulu berriak ==
Kaixo Jose Angel, <br/>
Eskerrak eman nahi dizkizut hainbat hilabetetan egindako lan bikainagatik. Milesker. Sortzeko perretxiko berrien bila bazabiltza, desagertzeko arriskuan dauden Euskal Herriko perretxikoen zerrenda hau proposatzen dizut. [[Txantiloi:EHko arriskuan dauden onddoak|EHko arriskuan dauden onddoak]]. Zer diozu? -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 7 martxoa 2023, 08:43 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
== Artikulu bera ==
Kaixo Jose Angel, <br/>
[[Camarophyllus virgineus]] eta [[Ezko elur zuri]]a perretxiko bera dira. Elkarrekin lotu ditzakezu mesedez. Eskerrik asko. -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 11 martxoa 2023, 07:16 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
== Artikulu bera ==
Kaixo Jose Angel, <br/>
Ematen du [[Ardagai ezkatatsu-handi]]a eta ''[[Polyporus squamosus]]'' perretxiko bera direla. Elkarrekin lotu ditzakezu mesedez edo bereiz ditzakezu. Eskerrik asko. -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 18 martxoa 2023, 08:08 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small> 13:08, 18 martxoa 2023 (CET)
== Artikulu bera ==
Kaixo Jose Angel, <br/>
Ematen du [[Negu-ezko]]a eta ''[[Hygrophorus aureus]]'' perretxiko bera direla. Elkarrekin lotu ditzakezu mesedez edo bereiz ditzakezu. Sinonimoak egiaz ditzakezu, sartu ''Hygrophorus aureus'' Gbif-n [https://www.gbif.org/species/2538749 horrela] uneko izena ikusteko ''Synonym of Hygrophorus hypothejus (Fr.) Fr.'' Eskerrik asko. -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 30 martxoa 2023, 08:28 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small> 14:28, 30 martxoa 2023 (CEST)
== Eztabaida ==
Kaixo Jose Angel, <br/>[https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Infundibulicybe_gibba&diff=prev&oldid=9253723&diffmode=source Artikulua] ez da arazo bati buruz hitz egiteko erredakzioaren lekua. Erabili "Eztabaida" orriak, hemen. Milesker. -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 9 apirila 2023, 21:50 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small> 03:50, 10 apirila 2023 (CEST)
:Barkatu Zorion, mila esker egiten ari zaren lanagatik, baina ez nuen amatzen eztabaida orrian idazten, gaur, erantzun, ikusi dut eta hor idatzi dut. 70 urte ere badauzkat eta gauza asko ez dakit nola egiten diren, nik dauzkadan liburuak ere nahiko zaharrak dira, izenak aldatu egin dira eta nik ez dakit. jarraitu zure lana egiten. Ea hurrengoan behar den lekuan idazten asmatzen dudan. berriz ere eskerrik asko. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 08:01, 10 apirila 2023 (CEST)
== Artikulu bera ==
Kaixo Jose Angel, <br/>
Ematen du [[Ziza hori-marroi]]a eta ''[[Tricholoma nictitans]]'' perretxiko bera direla. Elkarrekin lotu ditzakezu mesedez edo bereiz ditzakezu. Eskerrik asko.
Ematen du [[Ziza erroluze]]a eta ''[[Tephrocybe rancida]]'' perretxiko bera direla. Elkarrekin lotu ditzakezu mesedez edo bereiz ditzakezu. Eskerrik asko.
Sinonimoak egiaz ditzakezu artikulu bat idatzi baino lehen, sartu ''Tricholoma nictitans'' Gbif-n [https://www.gbif.org horrela] uneko izena ikusteko. Emaitza hori ematen dizu ''Synonym of '''Tricholoma fulvum''' (DC.) Bigeard & H.Guill.''. Latinezko uneko izena, erabiliena, eta artikulu hau dagoeneko idatzita dago (Ziza hori-marroi). -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 14 apirila 2023, 07:11 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
Mesedez, emandazu eztabaida orri honetan ('''hemen''') deskribatu nahi dituzun perretxiko guztien zerrenda bat. Esango dizut zein gehien erabiltzen den latinezko izena den. -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 14 apirila 2023, 16:24 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
== Oporretan ==
Kaixo Jose Angel, <br/> Hurrengo 6 asteetan ezingo ditut artikuluak osatu, ezingo dizut lagundu. Ondo segi ! -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 3 maiatza 2023, 08:23 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
== Galeria ==
Kaixo Jose Angel, <br/>
Hirugarren aldia da azaltzen dizudana 3 argazki edo gehiago dituzunean galeria erabiltzeko eskatzen dizudala. Ez da konplikatua, kopiatu eta jarri zure argazkiak beheko adibidean bezala.
:<nowiki>== Galeria ==</nowiki>
:<nowiki><gallery mode="packed" heights="200"></nowiki>
:<nowiki>Fitxategi:ZURE ARGAZKIAREN IZENA 1.jpg|Deskripzioa.</nowiki>
:<nowiki>Fitxategi:ZURE ARGAZKIAREN IZENA 2.jpg|Deskripzioa.</nowiki>
:<nowiki>Fitxategi:ZURE ARGAZKIAREN IZENA 3.jpg|Deskripzioa.</nowiki>
:<nowiki></gallery></nowiki>
Eta kitto. Orain saiatu. -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 28 uztaila 2023, 06:49 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small> 12:49, 28 uztaila 2023 (CEST)
::<br/>
::[https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Cortinarius_crassus&diff=prev&oldid=9347918 Aldaketa]
::<br/>
::KENDU
::<nowiki>[[Fitxategi:Cortinarius crassus gazteak.jpg|thumb|Cortinarius crassus gazteak]]</nowiki>
::<nowiki>[[Fitxategi:Gaztearen orriak hurbiletik.jpg|thumb|Gaztearen orriak hurbiletik]]</nowiki>
::<nowiki>[[Fitxategi:Cortinarius crassus gazteak azpitik.jpg|thumb|Cortinarius crassus gazteak azpitik]]</nowiki>
::<br/>
::IPINI
::<nowiki>== Galeria ==</nowiki>
::<nowiki><gallery mode="packed" heights="200"></nowiki>
::<nowiki>Fitxategi:Cortinarius crassus gazteak.jpg|Cortinarius crassus gazteak.</nowiki>
::<nowiki>Fitxategi:Gaztearen orriak hurbiletik.jpg|Gaztearen orriak hurbiletik.</nowiki>
::<nowiki>Fitxategi:Cortinarius crassus gazteak azpitik.jpg|Cortinarius crassus gazteak azpitik.</nowiki>
::<nowiki></gallery></nowiki>
::-- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 29 uztaila 2023, 07:12 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
::
::
== Zerrenda ==
Kaixo Jose Angel, <br/>
Zerrenda honetako artikuluak idatz ditzakezu. Perretxiko hauek Euskal Herrian daude. Milesker.
# ''[[Crinipellis sardoa]]''
# ''[[Cleistocybe carneogrisea|Hygrophorus carneogriseus]]''
# ''[[Ramariopsis crocea]]''
# ''[[Leucoagaricus subvolvatus|Sericeomyces subvolvatus]]''
# ''[[Gerronema viridilucens]]'' (osatzeko)
# ''[[Neonothopanus nambi]]'' (osatzeko)
# ''[[Mycena vinacea]]'' (osatzeko)
# ''[[Leccinum leucopodium]]'' (osatzeko)
# ''[[Tylopilus hongoi]]'' (osatzeko)
== Kendu |link= eta |alt= ==
Kaixo Jose Angel, Hilabete da nire denbora egunero pasatzen dudala «'''''Kendu |link= eta |alt= '''''» iruzkina idatziz eta «'''''|link='''''» eta «'''''|alt='''''» galerietan jartzen jarraitzen duzula. 100 artikulu baino gehiago etengabe zuzentzen dudanak, [https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Enbor-ziza&curid=1047918&diff=9476953&oldid=9476912 lotura hau bezala]. Lan gehiago ematen didazu egunero, eta inoiz ez dituzu nire iruzkinak begiratzen. -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 6 abendua 2023, 06:41 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
:Kaixo Zorion! Uste dut, alabak lagunduta, link eta alt kentzea lortu dudala. Begiratu eta esaidazu ea ongi egin dugun. Mezuak irakurtzen nituen, baina zer esan nahi zenuen ez nuen ulertzen. Mezuak erantzuteko orduan ere ezin asmaturik nenbilen. Alabaren laguntzarekin idatzitako mezu hau ea irakurtzen duzun. Mila esker Zorion eta segi laguntzen! [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 19:13, 6 abendua 2023 (CET)
:: Bikain da. «''|link=''» jartzen duzunean, ezinezkoa da esteka ireki eta argazkiak ikustea, horregatik kentzeko eskatzen dizut. Orain zure argazkietarako sarbidea izan dezakegu. -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 6 abendua 2023, 17:45 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
== [[:Fitxategi:Zizazuria albotik ikusita.jpg|Zizazuria albotik ikusita.jpg]] ==
Kaixo Jose Angel, Norbaitek esaten du hori :
«Iruzkin hauek [[:Fitxategi:Zizazuria azpitik ikusita.jpg|Zizazuria azpitik ikusita.jpg]]-i ere aplikatzen zaizkie, zeinak pertsona bera erakusten duen. Ez zait iruditzen perretxiko honek [[Zizazuri|Calocybe gambosa]]ren itxura duenik, orriak dekurenteak izan behar ez duena eta itxura ezberdineko kapela-azalera eduki behar duena. Nik uste dut goiko izoztuarekin hau ''Clitocybe'' bat izan daitekeela.» Zer diozu ? -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 11 apirila 2024, 08:56 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
== Laguntza ==
Kaixo Jose Angel, <br/>
2021eko abendutik deskribatutako 2000 onddo inguru zenbatu ditut, eta gutxienez 1000/1200 ordu eman ditut zuri laguntzen. Jakin nahi nuke zenbat onddo gehiago deskribatuko dituzu ? -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 20 iraila 2024, 06:25 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
:Ondo dakit zenbat lagundu didazun, Zorion izenez ezagutzen zaitut, baina ez dakit nor zaren. Pertsonalki eskerrak eman nahi nizuke. Nik egiten ez dakidan gauzak egiten dituzu, zuregatik dotoreak gelditu dira artikuluak. Beste 300 bat espezieri buruzko informazioa daukadala uste dut. Gero berriren bat agertzen bada gehituko dut baina ez daukat informazio gehiago. Mila-ezker.
:Ez nago ondo erantzun dizudan ziur. Mezua jasotzen baduzu erantzun iezadazu mesedez.
:Joxe Anjel Urkia [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 09:45, 21 iraila 2024 (CEST)
:: Gutxienez 30 minutu ematen ditut artikulu bakoitzeko, egungo izena aurkitu behar dut (batzuetan oso zaila den perretxiko erreferentzietarako aurkitzea), familia, sailkapena, sinonimoak, wikidatan jarri, Commons gunean bilatu argazkiak, banaketa lekuak eta kategoria egokia (sortu ez badago eta erreferentzia egin wikidatan). Lan luzea baina guztiz beharrezkoa. Interesik ez duten onddoak lantzea ere ez zait gustatzen, gutxi ezagutzen direlako, gutxi banatuta eta batez ere Euskal Herritik urrun kokatuta daudelako. Ez dut hurrengo 300 onddoen ondoren jarraituko. 3 urte nahikoa dira niretzat. Azken 300etan, mesedez, sartu Euskal Herritik ezagutzen diren onddoak ahalik eta gehien. Besteak, adimen artifiziala zainduko ditu etorkizunean. -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 21 iraila 2024, 11:14 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
:::Azkenak Cetto Brunoren liburutik nabil, oso arraroak dira. ez dutela interesik ikusten baduzu ez egin kasorik edo borratu. askotan ez dakit hemen irteten duten ala ez. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 18:15, 21 iraila 2024 (CEST)
:::: Onddoen zerrenda ematen badidazu, esango dizut zeintzuk merezi duten artikulua, batez ere Euskal Herrian daudenak.-- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 21 iraila 2024, 13:58 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
:::::Zerrenda egiten dudanean bidaliko dizut. Denbora pixka bat behar dut. Batzuk idatzita dauzkat eta hemen jarri gabe oraindik. Eskerrik asko. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 07:57, 22 iraila 2024 (CEST)
:::::: Hasteko, eman 20 edo 30 izenen zerrenda.-- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 22 iraila 2024, 07:54 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
::Emango dizut. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 07:59, 23 iraila 2024 (CEST)
Marcel Bon-en liburuxkatik denak idatzi ditut eta Bruno Cetto-ren 7 liburuetatik hirugarrena bukatzen ari naiz, laugarrenetik dezente idatzita dauzkat baina wikipediara sartu gabe oraindik. Ez noa beste hiru liburuetakoak idaztera.
Laugarrenetik falta direnak: [[Russula gracillima]], <s>Hygrophorus persistens</s>, <s>Hygrophorus unguinosus</s>, <s>Hygrophorus sciophanus</s>, Hygrophorus splendidissimus (uneko izena: [[Hygrocybe splendidissima]]), Hygrophorus acutoconicus (uneko izena: [[Hygrocybe acutoconica]]), <s>Hygrophorus substrangulatus</s>, <s>Cantharellus lutescens f. schizocroica</s>, Cantharellus carbonarius (uneko izena: [[Cantharellus carbonarius]]), Pleurocybella lignatus (uneko izena: [[Ossicaulis lignatilis]]), Hohenbuehelia rickenii (uneko izena: [[Hohenbuehelia tremula]]), [[Hohenbuehelia mastrucata]], [[Resupinatus applicatus]], <s>Crepidotus subsphaerosporus</s>, Boletus pseudofechtneri (uneko izena: [[Rubroboletus satanas]]), Boletus albidus subps. eupachypus (uneko izena: [[Caloboletus radicans]]), Boletus leonis (uneko izena: [[Aureoboletus moravicus]]), Boletus flavus (uneko izena: [[Suillus grevillei]]), Boletus pulverulentus f. reticulatipes (uneko izena: [[Cupreoboletus poikilochromus]]), Boletus boudieri (uneko izena: [[Suillus bellinii]]), <s>Boletus thalassinus</s>, Boletus roseofractus (uneko izena: [[Leccinum roseofractum]]), Boletus rotundifoliae (uneko izena: [[Leccinum rotundifoliae]]).
Hauek dira batzuk, idatzi aurretik bidaliaz joango naiz eta zuk esan merezi duten wikipedian egotea ala ez. Eskerrik asko. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 09:03, 23 iraila 2024 (CEST)
:8 sinonimoak dira eta dagoeneko eginak, 7k ez dute ezertarako balio beraz 8 artikulu geratzen dira sortzeko. Metodo hau erabilgarria da.- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 23 iraila 2024, 07:27 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
:Ondo dakit zer nahi duzun, pasatzen zaidana da ezin dudala asmatu. Badakit ez dela konplikatua izango, baina ezin dut asmatu, begien bistan jarriko didazu, baina ezin dut. Saiatuko naiz, baina bitartean jarraitu laguntzen mesedez. Ondo izan. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 08:14, 29 uztaila 2023 (CEST)
::Oso ondo, idatzi mesedez zeintzuk idatzi behar diren. Eskerrik asko [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 17:06, 23 iraila 2024 (CEST)
::Eskerrik asko. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 21:53, 23 iraila 2024 (CEST)
::Hemen bidaltzen dizut beste perretxiko talde bat, ikus dezazun zeintzuk merezi duten idaztea;
::Boletinus pictus, Boletellus russellii, Merulius aureus, Stereum subtomentosum, Peniophora pini, Sistotrema confluens, Telephora mollisima, Scheletocutis amorphus, Rigidoporus vitreus, Spongipellis lischaueri, Trametes hoehnelii, Hirschiporus pargamenus, Trametes cervina, Phellinus lundellii, Phellinus ferreus, Phellinus chrysoloma, Inonotus nodulosus, Phellinus ribid var. evonymus, Schizopora paradoxa, Poria placenta, Tyromyces lacteus, Cilmacodon septentrionalis, Hydnum (Sarcodon) versipelle, Hydnum acre.
::Eskerrik asko [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 15:17, 1 urria 2024 (CEST)
== Sortzeko ==
[[Hohenbuehelia rickenii]] (uneko izena: [[Hohenbuehelia tremula]] [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Agaricus tremulus'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Pleuropus tremulus'', ''Pleurotus tremulus'', ''Dendrosarcus tremulus'', ''Scytinotopsis tremula'', ''Pleurotellus tremulus'', ''Leptotus tremulus'', ''Geopetalum rickenii'', ''Hohenbuehelia rickenii'', ''Leptoglossum tremulum''.)
[[Hohenbuehelia mastrucata]] [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Agaricus echinatus'', ''Agaricus mastrucatus'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Agaricus horridus'', ''Agaricus valesiacus'', ''Phyllotus mastrucatus'', ''Calathinus mastrucatus'', ''Pleurotus valesiacus'', ''Dendrosarcus echinatus'', ''Hohenbuehelia valesiaca'', ''Geopetalum mastrucatum'', ''Nematoctonus hamatus''.
[[Boletus pulverulentus f. reticulatipes]] (uneko izena: [[Cupreoboletus poikilochromus]] [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Boletus pulverulentus f. reticulatipes'', ''Boletus poikilochromus'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Boletus martaluciae'', ''Suillellus poikilochromus''.)
[[Boletus roseofractus]] (uneko izena: [[Leccinum roseofractum]] [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Krombholziella roseofracta'', ''Boletus roseofractus''.)
[[Boletus rotundifoliae]] (uneko izena: [[Leccinum rotundifoliae]] [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Krombholzia rotundifoliae'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Krombholzia scabra subsp. rotundifoliae'', ''Krombholzia scabra f. rotundifoliae'', ''Boletus rotundifoliae'', ''Leccinum rotundifoliae'', ''Boletus scaber var. rotundifoliae'', ''Boletus scaber f. rotundifoliae'', ''Leccinum scabrum subsp. tundrae'', ''Krombholziella rotundifoliae''.).
[[Merulius aureus]], (uneko izena: ''[[Pseudomerulius aureus]]'' [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Merulius vastator'', ''Mesenterica lutea'', ''Merulius aureus'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Phlebomorpha lutea'', ''Xylomyzon solare'', ''Xylomyzon croceum'', ''Merulius luteus'', ''Merulius croceus'', ''Serpula aurea'', ''Sesia aurea'', ''Plicatura aurea''.)
[[Stereum subtomentosum]] ([[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Stereum molle'', ''Stereum ochroleucum subsp. arcticum'', ''Stereum arcticum''.)
[[Peniophora pini]] ([[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Thelephora abietina var. ßß pinea'', ''Thelephora pini'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Stereum pini'', ''Xerocarpus pini'', ''Sterellum pini'', ''Stereum pineum''.)
[[Sistotrema confluens]] ([[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Hydnum sublamellosum'', ''Hydnum lamellosum'', ''Hydnotrema confluens'', ''Irpex confluens'', ''Sistotrema membranaceum'', ''Sistotrema confluens var. membranaceum'', ''Irpex anomalus'', ''Sistotrema sublamellosum'', ''Sistotrema ericetorum'', ''Trechispora ericetorum''.)
[[Thelephora mollissima]] ([[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Thelephora intybacea'', ''Thelephora palmata var. ß mollissima'', ''Phylacteria intybacea'', ''Thelephora spiculosa'', ''Phylacteria mollissima''.)
[[Rigidoporus vitreus]] (uneko izena: ''[[Physisporinus vitreus]]'' [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Poria vitrea'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Boletus vitreus'', ''Poria cerea'', ''Polyporus vitreus'', ''Xylostroma candidum'', ''Polyporus xylostromeus'', ''Polyporus adiposus'', ''Corticium subterraneum'', ''Physisporinus vitreus'', ''Poria holoseparans'', ''Poria adiposa'', ''Rigidoporus vitreus''.
[[Trametes hoehnelii]] (uneko izena: ''[[Antrodiella serpula]]'' [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Bjerkandera serpula'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Polyporus serpula'', ''Polyporus rufopodex'', ''Polyporus hoehnelii'', ''Fomes magnosporus'', ''Polyporus scaber'', ''Coriolus hoehnelii'', ''Trametes hoehnelii'', ''Tyromyces hoehnelii'', ''Phellinus magnosporus'', ''Antrodiella hoehnelii'', ''Flaviporus hoehnelii''.)
[[Trametes cervina]] (uneko izena: [[Trametopsis cervina]] [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Boletus cervinus'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Polyporus cervinus'', ''Polyporus candidulus'', ''Microporus cervinus'', ''Microporus scarrosus'', ''Trametes cervina'', ''Polystictus orizabensis'', ''Tyromyces candidulus'', ''Antrodia cervina'', ''Funalia cervina'', ''Davidia cervina'', ''Diplomitoporus cervinus''.
[[Phellinus lundellii]] ([[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoa]]: ''Ochroporus lundellii''.
[[Phellinus ferreus]] (uneko izena: [[Fuscoporia ferrea]] [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Polyporus ferreus'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Mucronoporus fulvidus'', ''Scindalma fulvidum'', ''Fuscoporia fulvida'', ''Poria cylindrospora'', ''Fomitiporia cylindrispora'', ''Poria ferrea'', ''Phellinus ferreus'', ''Ochroporus ferreus'', ''Poria cinnamomea'', ''Poria subcanescens''.
[[Phellinus chrysoloma]] ([[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Polyporus chrysoloma'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Daedalea chrysoloma'', ''Physisporus chrysoloma'', ''Fomes abietis'', ''Poria chrysoloma'', ''Trametes abietis'', ''Polyporus abietis'', ''Daedalea indurata'', ''Phellinus pini var. abietis'', ''Phellinus abietis'', ''Porodaedalea chrysoloma''.
[[Inonotus nodulosus]] (uneko izena: [[Mensularia nodulosa]] [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Polyporus nodulosus'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Trametes nodulosa'', ''Polyporus salebrosus'', ''Trametes fagi'', ''Inoderma nodulosum'', ''Inonotus nodulosus'', ''Polystictus nodulosus'', ''Inodermus nodulosus'', ''Xanthochrous nodulosus'', ''Polyporus armatus'', ''Polyporus dentifer'', ''Xanthoporia nodulosa''.
[[Phellinus ribis f. euonymi]] (uneko izena: [[Phylloporia ribis]] [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Boletus ribis'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Agaricus ribis'', ''Polyporus ribis'', ''Polyporus ribesius'', ''Polyporus lonicerae'', ''Polyporus rubiginosus'', ''Trametes ribis'', ''Trametes lonicerae'', ''Trametes euonymi'', ''Fomes lonicerae'', ''Fomes ribis'', ''Phellinus ribis'', ''Fulvifomes ribis'', ''Fomes jasmini'', ''Polyporus ulicis'', ''Placodes ribis'', ''Cryptoderma ribis''.
[[Schizopora paradoxa]] ([[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Hydnum obliquum'', ''Hydnum paradoxum'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Sistotrema digitatum'', ''Hydnum pseudoboletus'', ''Xylodon digitatum'', ''Polyporus versiporus'', ''Irpex deformis'', ''Irpex obliquus'', ''Thelephora paradoxa'', ''Sistotrema alneum'', ''Irpex paradoxus'', ''Xylodon obliquus'', ''Xylodon deformis'', ''Kneiffiella paradoxa''.
[[Poria placenta]] ([[Rhodonia placenta]] [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Poria incarnata'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Poria rubella'', ''Boletus incarnatus'', ''Polyporus incarnatus'', ''Polyporus placenta <small>([[Basionimo]]a)</small>'', ''Physisporus incarnatus'', ''Caloporus incarnatus'', ''Physisporus placenta'', ''Poria placenta'', ''Bjerkandera roseomaculata'', ''Tyromyces placenta'', ''Oligoporus placentus'', ''Postia placenta''.
[[Climacodon septentrionalis]] ([[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Hydnum septentrionale'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Hydnum giganteum'', ''Hericium septentrionale'', ''Steccherinum septentrionale'', ''Creolophus septentrionalis'', ''Pleurodon septentrionalis''.
[[Sarcodon versipellis]] [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Hydnum versipelle'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Hydnum versipelliforme'', ''Phaeodon versipellis'', ''Hydnum crassum''.
:Kaixo! Badakit dagoeneko lan handia egin duzuela, eta nekatzen hasi zaretela ({{ping|Zorion}}), baina hemen dituzue beste hizkuntza askotan dauden baina euskaraz ez ditugun onddo batzuk: https://w.wiki/BUKF. -[[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 08:59, 9 urria 2024 (CEST)
::Kaixo! Bai, gelditu nahiko nuke denbora gehiago ematen dudalako dena sailkatzen eta wikitu bere itzulpena egiten duen Jose Angelek baino. Zerrenda jarri dut baina uste dut Jose Angel liburuetan oinarrituta dagoela. Dagoeneko eman nion arriskuan dauden Euskal Herriko perretxikoen zerrenda, baina zerrenda hau oraindik osatu gabe dago.- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 07:02 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small> 13:02, 9 urria 2024 (CEST)
:::Ez dut osatu ez dudalako informaziorik lortu, lortzen dudanean idatziko ditut. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 15:40, 9 urria 2024 (CEST)
::::Bai, badakit, horregatik ez dut uste beste hizkuntzetara gehien itzuli diren onddoen zerrendarako informazioa daukazunik (ikus beheko zerrenda). Euskal Herrian nahiko ugariak diren onddoak ahalik eta azkarren amaitu nahi ditut. <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 11:06 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small> 17:06, 9 urria 2024 (CEST)
:::::Eskerrik asko. Hasiko naiz begira baina poliki poliki. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 07:16, 10 urria 2024 (CEST)
::::::Polyporus umbellatus begiratu dut eta eginda daukagu Dendropolyporus umbellatus izenarekin. poliki poliki joango naiz begiratzen. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 12:05, 10 urria 2024 (CEST)
::::::: Mesedez egin eman didazun goiko zerrenda. Utzi oraingoz atzoko zerrenda. Milesker - <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 08:44 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small> 14:44, 10 urria 2024 (CEST)
::::::: Azken [[Clitocybula abundans]] hau bezalako interesik ez duten onddoei buruzko artikuluak idazteari uztea adostu genuela uste nuen. Egin ditzakezu goiko zerrendan daudenak. ESKERRIK ASKO.- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 12:49 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small> 18:49, 11 urria 2024 (CEST)
::::::::Hauek idatzita daukadanak dira, nik ez dakit interesik daukaten edo ez, Bruno Cettoren laugarren liburuan daudela bakarrik, idatzita daukadanak jarri egingo ditut, interes gabekoak zuk kendu mesedez. Zerrendakoak idatzi gabe dauzkat oraindik hauen ondoren hasiko naiz horiekin. Eskerrik aasko. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 08:30, 12 urria 2024 (CEST)
:::::::::Nik ez dakit ezabatzen baina zuretzat erraza zela pentsatzen nuen. Hemendik aurrera jarri aurretik galdetu egingo dizut. Eskerrik asako. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 14:54, 14 urria 2024 (CEST)
::::::::Kaixo Zorion. "Interesik gabeko onddoak" diren edo ez, gauza konplikatua da. Baina eskatuko nizuke, mesedez, ez erabiltzeko tonu hori beste wikilari bati idazterakoan. Zuretzat ez badu interesik, utzi dezakezu aldaketarik gabe, eta beste gauza bati eskaini zure denbora. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 15:01, 14 urria 2024 (CEST)
Ezin dut ezabatu benetako justifikaziorik gabe sortutako artikulu bat. Ez da hain erraza. Atzo, interesik gabeko onddo bat, gaur interesik gabeko bi onddo. Eman al zenidake Bruno Cettoren liburuko zerrenda bat, interesik ez duten onddoak kendu ahal izateko. Milesker. - <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 07:30 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small> 13:30, 14 urria 2024 (CEST)
<!-- [[Psilocybe mexicana]], [[Leccinellum griseum]], [[Thanatephorus cucumeris]], [[Agaricus subrufescens]], [[Phallus indusiatus]], [[Chlorophyllum molybdites]], [[Bovistella utriformis]], [[Pholiota nameko]], [[Pleurotus citrinopileatus]], [[Mycena interrupta]], [[Spongiforma squarepantsii]], [[Aseroë rubra]], [[Aseroë rubra]], [[Aseroë rubra]], [[Bolbitius titubans]], [[Auricularia nigricans]], [[Mutinus ravenelii]], [[Suillus placidus]], [[Pleurotus djamor]], [[Entoloma hochstetteri]], [[Xerocomellus pruinatus]], [[Conocybe apala]], [[Ramaria flaccida]], [[Pleurotus calyptratus]], [[Wolfiporia extensa]], [[Ampulloclitocybe clavipes]], [[Aurantiporus fissilis]], [[Suillus lakei]], [[Psilocybe azurescens]], [[Lactarius scoticus]], [[Mycena chlorophos]], [[Exidia recisa]], [[Russula solaris]], [[Favolaschia calocera]], [[Ischnoderma resinosum]], [[Gloeoporus dichrous]], [[Postia tephroleuca]], [[Amanita abrupta]], [[Russula nana]], [[Psilocybe aztecorum]], [[Russula adulterina]], [[Podaxis pistillaris]], [[Russula alnetorum]], [[Russula graveolens]], [[Armillaria cepistipes]], [[Amanita friabilis]], [[Postia ptychogaster]], [[Byssomerulius corium]], [[Suillus spraguei]] -->
```
:Bihar zuri galdetutakoak jarriko ditut. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 14:56, 14 urria 2024 (CEST)
::Ea hauek merezi duten jartzea: <s>Cortinarius balteatocumatilis var. laetus</s>, [[Cortinarius bibulus]], <s>Cortinarius bovinellus</s>, [[Cortinarius caesiocortinatus]], <s>Cortinarius carpineti</s>, <s>Cortinarius citrinofulvescens</s>, <s>Cortinarius contractus</s> [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 15:07, 14 urria 2024 (CEST)
:::Hauetatik zeintzuk?: [[Cortinarius corrosus]], <s>Cortinarius crassifolius</s>, [[Cortinarius crystallinus]], [[Cortinarius dionysae]], [[Cortinarius emollitus]], [[Cortinarius epipoleus]], [[Cortinarius eufulmineus]], [[Cortinarius fluryi]], [[Cortinarius fulvescens]], <s>Cortinarius guttatus</s>, <s>Cortinarius herculeus</s>, <s>Cortinarius Herpeticus</s> [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 08:32, 15 urria 2024 (CEST)
::::Hauetatik zeintzuk?: [[Cortinarius guttatus]], [[Cortinarius herculeus]], <s>Cortinarius herpeticus</s>, [[Cortinarius leucopus]], <s>Cortinarius melleopallens</s>, [[Cortinarius occidentalis var. obscurus]], [[Cortinarius ochropallidus]], [[Cortinarius pluvius]], <s>Cortinarius pseudoglaucopus</s>, [[Cortinarius rigens]], [[Cortinarius rubricosus]] [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 08:55, 19 urria 2024 (CEST)
:::::Hauetatik zintzuk?: <s>Cortinarius rufo-olivaceus var. pallidus</s>, [[Cortinarius saporatus]], [[Thaxterogaster talus|Cortinarius talus]], <s>Cortinarius tophaceoides</s>, [[Cortinarius turgidus]], <s>Cortinarius umidicola</s>, [[Cortinarius variegatus var. marginatus]] (Thaxterogaster variegatus), [[Cortinarius cinnamomeus|Dermocybe cinnamofulva]], [[Entoloma corvinum]], <s>Entoloma hiemale</s>, [[Entoloma jubatum]], [[Entoloma turbidum]] (Entocybe turbida), [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 08:49, 23 urria 2024 (CEST)
::::::Hauetatik zeintzuk?: [[Flammulaster carpophilus]], [[Flammulaster limulatus]], [[Galerina fallax]], <s>Gerronema albidum</s>, [[Gymnopilus bellulus]], <s>Haasiella splendidissima</s>, [[Hebeloma circinans]], [[Hebeloma ochroalbidum]], <s>Hebeloma subsaponaceum</s>, [[Hemimycena pseudolactea]], [[Hydropus subalpinus]], [[Hypholoma udum]] (Bogbodia uda), [[Inocybe abietis]], [[Inocybe acuta]], [[Inocybe cervicolor]] (Inosperma cervicolor), <s>Inocybe impexa</s>, <s>Inocybe lutescens</s>, [[Inocybe pelargonium]], [[Inocybe sambucina]], [[Inocybe splendens]], <s>Inocybe subnudipes</s> [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 08:36, 26 urria 2024 (CEST)
:::::::Hauetatik zeintzuk?: <s>Inocybe subnudipes</s>, [[Lactarius aspideus var. flavidus]] (Lactarius flavidus), [[Lactarius hemicyaneus]] (Lactarius quieticolor var. hemicyaneus ), [[Lactarius intermedius]], [[Lactarius vellereus var. velutinus]] (Lactifluus albivellus), [[Lactarius vinosus]], [[Leucoagaricus cinerascens]], [[Leucocoprinus croceovelutinus]] (Leucoagaricus croceovelutinus), [[Lyophyllum favrei]], <s>Macrolepiota affinis</s>, [[Macrolepiota olivascens]], <s>Marasmiellus caespitosus</s>, [[Marasmius epidryas]] (''Rhizomarasmius epidryas''), <s>Marasmius lupuletorum</s>, [[Marasmius torquescens]], [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 08:46, 2 azaroa 2024 (CET)
::::::::Hauetatik zeintzuk: [[Melanoleuca humilis]], <s>Melanoleuca nigripes</s>, <s>Mycena atrocyanea</s>, [[Mycena laevigata]], [[Naucoria celluloderma]] (Alnicola inculta), [[Naucoria subconspersa]], [[Omphalina galericolor]], [[Omphalina luteovitellina]] (Lichenomphalia alpina), [[Omphalina vesuviana]] (Contumyces vesuvianus), [[Oudemansiella badia]] (Xerula melanotricha), <s>Panaeolus leucophanes</s>, [[Phaeocollybia festiva]], [[Pluteus roseipes]], [[Pluteus villosus]] (Pluteus ephebeus), [[Agaricus floccipes]] (Agaricus moellerianus), [[Psathyrella cernua]] (Homophron cernuum), <s>Psathyrella chondroderma</s>, [[Psathyrella obtusata]], psathyrella siliginea?????? agian [[Conocybe siliginea]] ? , <s>Psathyrella spintrigera</s>, [[Psilocybe inquilina]] (Deconica inquilina), <s>Psilocybe tenax</s>. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 09:03, 8 azaroa 2024 (CET)
:::::::::Orain bidaltzen dizudanak idatzi gabe dauzkat oraindik, zeintzuk idatziko ditut?: <s>Lentaria micheneri</s>, <s>Clavaria (Ramaria) tridentina</s>, [[Ramaria flavobrunnescens]], [[Ramaria flavoides]], [[Ramaria fennica]], [[Clavulinopsis laeticolor]], Clavaria (Clavulinopsis) kunzei [[Ramariopsis kunzei]], <s>Pterula densissima</s>, [[Naematelia encephala]] (Tremella encephala), [[Mukiziza hori|Tremella lutescens]], [[Larre-astaputz|Vascellum depressum]], [[Lycoperdon pusillum]] (Bovista dermoxantha ), [[Dictyophora duplicata]] (Phallus duplicatus), [[Lysurus mokusin]], [[Hysterangium clathroides]], [[Piceomphale bulgarioides]] (Rutstroemia bulgarioides). [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 16:39, 12 azaroa 2024 (CET)
::::::::::Hauetatik zeintzuk: [[Russula atrorubens]], [[Russula olivascens]], [[Russula pumila]], [[Russula raoultii]], [[Russula rubroalba]], <s>Russula rubrocarminea</s>, [[Russula vinosobrunnea]], [[Gorotz-sorgin txiki|Stropharia semiglobata var. radicata]], [[Sorgin hankaezkatatsu|Stropharia thrausta]], <s>Tephrocybe admissa</s>, [[Tricholoma subsejunctum]] (Tricholoma viridilutescens ), [[Tubaria minutalis]], [[Volvariella hypopithys]], [[Xeromphalina cauticinalis|Xeromphalina fellea]] [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 08:45, 16 azaroa 2024 (CET)
:::::::::::Hauetatik zeintzuk idatziko ditut: [[Dasyscyphus bicolor]] (Capitotricha bicolor), [[Lachnellula willkommii]], [[Dasyscyphus sulphureus]] (Belonidium sulphureum), <s>hyalinis vulgaris</s> ??????, <s>Pezicula carpinea</s>, <s>Chamonixia caespitosa</s>, [[Paxina leucomelas]] (Dissingia leucomelaena), <s>Discina fastigiata (Gyromitra grandis)</s>, [[Discina leucoxantha]] (Gyromitra leucoxantha), <s>Discina intermedia</s>, <s>Urnula pouchetii (Neournula pouchetii)</s>, [[Cheilymenia crucipila]], <s>Tuber ferrugineum</s>, [[Tuber foetidum]], [[Colpoma quercinum]], [[Nectria episphaeria]] (Dialonectria episphaeria), [[Hypoxylon fuscum]], [[Diatrype stigma]], [[Trichia decipiens]] (Hemitrichia decipiens), <s>Cucurbitaria coronillae</s>, <s>Cucurbitaria laburni</s>, <s>Pionetes cesati</s>, [[Cribraria piriformis]], [[Trichia favoginea]] (Oligonema persimile), [[Hemitrichia clavata]], [[Hemitrichia stipitata]] (Hemitrichia stipitata), <s>Diachea subsessilis</s>, <s>Physarum viride</s>, [[Physarum cinereum]] [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 15:53, 20 azaroa 2024 (CET)
Goian egin beharreko artikuluak ahaztu dituzu, gorriz dauden artikuluak. Espero dut laster bukatzea, oso oso oso nekatuta nagoelako , ez dut jarraitu nahi. -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 14:26 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small> 19:26, 20 azaroa 2024 (CET)
3y6lr8w2himwv16gp1kgve0wu1xxg6x
9975458
9975444
2024-11-20T18:30:23Z
Zorion
44278
/* Sortzeko */ Erantzun
9975458
wikitext
text/x-wiki
<s></s>{{Ongietorria}} --[[Lankide:LainobeltzBot|LainobeltzBot]] ([[Lankide eztabaida:LainobeltzBot|eztabaida]]) 10:34, 19 azaroa 2021 (CET)
:Eskerrik ako [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 09:00, 3 urria 2024 (CEST)
:Bukatu berri dut Cetto Brunoren hirugarren liburua, laugarrenarekin eta zuri kontsultatu gabe idatzita ditudanekin hasi naiz. ikusten baduzu bateren batek ez duela wikipedian egoterik merezi, kendu beldurrik gabe. Ondoren hasiko naiz kontsultatutakoekin. Eskerrik asko. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 08:45, 9 urria 2024 (CEST)
== Artikulu berriak ==
Kaixo Jose Angel, <br/>
Eskerrak eman nahi dizkizut hainbat hilabetetan egindako lan bikainagatik. Milesker. Sortzeko perretxiko berrien bila bazabiltza, desagertzeko arriskuan dauden Euskal Herriko perretxikoen zerrenda hau proposatzen dizut. [[Txantiloi:EHko arriskuan dauden onddoak|EHko arriskuan dauden onddoak]]. Zer diozu? -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 7 martxoa 2023, 08:43 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
== Artikulu bera ==
Kaixo Jose Angel, <br/>
[[Camarophyllus virgineus]] eta [[Ezko elur zuri]]a perretxiko bera dira. Elkarrekin lotu ditzakezu mesedez. Eskerrik asko. -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 11 martxoa 2023, 07:16 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
== Artikulu bera ==
Kaixo Jose Angel, <br/>
Ematen du [[Ardagai ezkatatsu-handi]]a eta ''[[Polyporus squamosus]]'' perretxiko bera direla. Elkarrekin lotu ditzakezu mesedez edo bereiz ditzakezu. Eskerrik asko. -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 18 martxoa 2023, 08:08 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small> 13:08, 18 martxoa 2023 (CET)
== Artikulu bera ==
Kaixo Jose Angel, <br/>
Ematen du [[Negu-ezko]]a eta ''[[Hygrophorus aureus]]'' perretxiko bera direla. Elkarrekin lotu ditzakezu mesedez edo bereiz ditzakezu. Sinonimoak egiaz ditzakezu, sartu ''Hygrophorus aureus'' Gbif-n [https://www.gbif.org/species/2538749 horrela] uneko izena ikusteko ''Synonym of Hygrophorus hypothejus (Fr.) Fr.'' Eskerrik asko. -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 30 martxoa 2023, 08:28 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small> 14:28, 30 martxoa 2023 (CEST)
== Eztabaida ==
Kaixo Jose Angel, <br/>[https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Infundibulicybe_gibba&diff=prev&oldid=9253723&diffmode=source Artikulua] ez da arazo bati buruz hitz egiteko erredakzioaren lekua. Erabili "Eztabaida" orriak, hemen. Milesker. -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 9 apirila 2023, 21:50 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small> 03:50, 10 apirila 2023 (CEST)
:Barkatu Zorion, mila esker egiten ari zaren lanagatik, baina ez nuen amatzen eztabaida orrian idazten, gaur, erantzun, ikusi dut eta hor idatzi dut. 70 urte ere badauzkat eta gauza asko ez dakit nola egiten diren, nik dauzkadan liburuak ere nahiko zaharrak dira, izenak aldatu egin dira eta nik ez dakit. jarraitu zure lana egiten. Ea hurrengoan behar den lekuan idazten asmatzen dudan. berriz ere eskerrik asko. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 08:01, 10 apirila 2023 (CEST)
== Artikulu bera ==
Kaixo Jose Angel, <br/>
Ematen du [[Ziza hori-marroi]]a eta ''[[Tricholoma nictitans]]'' perretxiko bera direla. Elkarrekin lotu ditzakezu mesedez edo bereiz ditzakezu. Eskerrik asko.
Ematen du [[Ziza erroluze]]a eta ''[[Tephrocybe rancida]]'' perretxiko bera direla. Elkarrekin lotu ditzakezu mesedez edo bereiz ditzakezu. Eskerrik asko.
Sinonimoak egiaz ditzakezu artikulu bat idatzi baino lehen, sartu ''Tricholoma nictitans'' Gbif-n [https://www.gbif.org horrela] uneko izena ikusteko. Emaitza hori ematen dizu ''Synonym of '''Tricholoma fulvum''' (DC.) Bigeard & H.Guill.''. Latinezko uneko izena, erabiliena, eta artikulu hau dagoeneko idatzita dago (Ziza hori-marroi). -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 14 apirila 2023, 07:11 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
Mesedez, emandazu eztabaida orri honetan ('''hemen''') deskribatu nahi dituzun perretxiko guztien zerrenda bat. Esango dizut zein gehien erabiltzen den latinezko izena den. -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 14 apirila 2023, 16:24 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
== Oporretan ==
Kaixo Jose Angel, <br/> Hurrengo 6 asteetan ezingo ditut artikuluak osatu, ezingo dizut lagundu. Ondo segi ! -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 3 maiatza 2023, 08:23 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
== Galeria ==
Kaixo Jose Angel, <br/>
Hirugarren aldia da azaltzen dizudana 3 argazki edo gehiago dituzunean galeria erabiltzeko eskatzen dizudala. Ez da konplikatua, kopiatu eta jarri zure argazkiak beheko adibidean bezala.
:<nowiki>== Galeria ==</nowiki>
:<nowiki><gallery mode="packed" heights="200"></nowiki>
:<nowiki>Fitxategi:ZURE ARGAZKIAREN IZENA 1.jpg|Deskripzioa.</nowiki>
:<nowiki>Fitxategi:ZURE ARGAZKIAREN IZENA 2.jpg|Deskripzioa.</nowiki>
:<nowiki>Fitxategi:ZURE ARGAZKIAREN IZENA 3.jpg|Deskripzioa.</nowiki>
:<nowiki></gallery></nowiki>
Eta kitto. Orain saiatu. -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 28 uztaila 2023, 06:49 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small> 12:49, 28 uztaila 2023 (CEST)
::<br/>
::[https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Cortinarius_crassus&diff=prev&oldid=9347918 Aldaketa]
::<br/>
::KENDU
::<nowiki>[[Fitxategi:Cortinarius crassus gazteak.jpg|thumb|Cortinarius crassus gazteak]]</nowiki>
::<nowiki>[[Fitxategi:Gaztearen orriak hurbiletik.jpg|thumb|Gaztearen orriak hurbiletik]]</nowiki>
::<nowiki>[[Fitxategi:Cortinarius crassus gazteak azpitik.jpg|thumb|Cortinarius crassus gazteak azpitik]]</nowiki>
::<br/>
::IPINI
::<nowiki>== Galeria ==</nowiki>
::<nowiki><gallery mode="packed" heights="200"></nowiki>
::<nowiki>Fitxategi:Cortinarius crassus gazteak.jpg|Cortinarius crassus gazteak.</nowiki>
::<nowiki>Fitxategi:Gaztearen orriak hurbiletik.jpg|Gaztearen orriak hurbiletik.</nowiki>
::<nowiki>Fitxategi:Cortinarius crassus gazteak azpitik.jpg|Cortinarius crassus gazteak azpitik.</nowiki>
::<nowiki></gallery></nowiki>
::-- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 29 uztaila 2023, 07:12 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
::
::
== Zerrenda ==
Kaixo Jose Angel, <br/>
Zerrenda honetako artikuluak idatz ditzakezu. Perretxiko hauek Euskal Herrian daude. Milesker.
# ''[[Crinipellis sardoa]]''
# ''[[Cleistocybe carneogrisea|Hygrophorus carneogriseus]]''
# ''[[Ramariopsis crocea]]''
# ''[[Leucoagaricus subvolvatus|Sericeomyces subvolvatus]]''
# ''[[Gerronema viridilucens]]'' (osatzeko)
# ''[[Neonothopanus nambi]]'' (osatzeko)
# ''[[Mycena vinacea]]'' (osatzeko)
# ''[[Leccinum leucopodium]]'' (osatzeko)
# ''[[Tylopilus hongoi]]'' (osatzeko)
== Kendu |link= eta |alt= ==
Kaixo Jose Angel, Hilabete da nire denbora egunero pasatzen dudala «'''''Kendu |link= eta |alt= '''''» iruzkina idatziz eta «'''''|link='''''» eta «'''''|alt='''''» galerietan jartzen jarraitzen duzula. 100 artikulu baino gehiago etengabe zuzentzen dudanak, [https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Enbor-ziza&curid=1047918&diff=9476953&oldid=9476912 lotura hau bezala]. Lan gehiago ematen didazu egunero, eta inoiz ez dituzu nire iruzkinak begiratzen. -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 6 abendua 2023, 06:41 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
:Kaixo Zorion! Uste dut, alabak lagunduta, link eta alt kentzea lortu dudala. Begiratu eta esaidazu ea ongi egin dugun. Mezuak irakurtzen nituen, baina zer esan nahi zenuen ez nuen ulertzen. Mezuak erantzuteko orduan ere ezin asmaturik nenbilen. Alabaren laguntzarekin idatzitako mezu hau ea irakurtzen duzun. Mila esker Zorion eta segi laguntzen! [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 19:13, 6 abendua 2023 (CET)
:: Bikain da. «''|link=''» jartzen duzunean, ezinezkoa da esteka ireki eta argazkiak ikustea, horregatik kentzeko eskatzen dizut. Orain zure argazkietarako sarbidea izan dezakegu. -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 6 abendua 2023, 17:45 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
== [[:Fitxategi:Zizazuria albotik ikusita.jpg|Zizazuria albotik ikusita.jpg]] ==
Kaixo Jose Angel, Norbaitek esaten du hori :
«Iruzkin hauek [[:Fitxategi:Zizazuria azpitik ikusita.jpg|Zizazuria azpitik ikusita.jpg]]-i ere aplikatzen zaizkie, zeinak pertsona bera erakusten duen. Ez zait iruditzen perretxiko honek [[Zizazuri|Calocybe gambosa]]ren itxura duenik, orriak dekurenteak izan behar ez duena eta itxura ezberdineko kapela-azalera eduki behar duena. Nik uste dut goiko izoztuarekin hau ''Clitocybe'' bat izan daitekeela.» Zer diozu ? -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 11 apirila 2024, 08:56 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
== Laguntza ==
Kaixo Jose Angel, <br/>
2021eko abendutik deskribatutako 2000 onddo inguru zenbatu ditut, eta gutxienez 1000/1200 ordu eman ditut zuri laguntzen. Jakin nahi nuke zenbat onddo gehiago deskribatuko dituzu ? -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 20 iraila 2024, 06:25 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
:Ondo dakit zenbat lagundu didazun, Zorion izenez ezagutzen zaitut, baina ez dakit nor zaren. Pertsonalki eskerrak eman nahi nizuke. Nik egiten ez dakidan gauzak egiten dituzu, zuregatik dotoreak gelditu dira artikuluak. Beste 300 bat espezieri buruzko informazioa daukadala uste dut. Gero berriren bat agertzen bada gehituko dut baina ez daukat informazio gehiago. Mila-ezker.
:Ez nago ondo erantzun dizudan ziur. Mezua jasotzen baduzu erantzun iezadazu mesedez.
:Joxe Anjel Urkia [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 09:45, 21 iraila 2024 (CEST)
:: Gutxienez 30 minutu ematen ditut artikulu bakoitzeko, egungo izena aurkitu behar dut (batzuetan oso zaila den perretxiko erreferentzietarako aurkitzea), familia, sailkapena, sinonimoak, wikidatan jarri, Commons gunean bilatu argazkiak, banaketa lekuak eta kategoria egokia (sortu ez badago eta erreferentzia egin wikidatan). Lan luzea baina guztiz beharrezkoa. Interesik ez duten onddoak lantzea ere ez zait gustatzen, gutxi ezagutzen direlako, gutxi banatuta eta batez ere Euskal Herritik urrun kokatuta daudelako. Ez dut hurrengo 300 onddoen ondoren jarraituko. 3 urte nahikoa dira niretzat. Azken 300etan, mesedez, sartu Euskal Herritik ezagutzen diren onddoak ahalik eta gehien. Besteak, adimen artifiziala zainduko ditu etorkizunean. -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 21 iraila 2024, 11:14 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
:::Azkenak Cetto Brunoren liburutik nabil, oso arraroak dira. ez dutela interesik ikusten baduzu ez egin kasorik edo borratu. askotan ez dakit hemen irteten duten ala ez. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 18:15, 21 iraila 2024 (CEST)
:::: Onddoen zerrenda ematen badidazu, esango dizut zeintzuk merezi duten artikulua, batez ere Euskal Herrian daudenak.-- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 21 iraila 2024, 13:58 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
:::::Zerrenda egiten dudanean bidaliko dizut. Denbora pixka bat behar dut. Batzuk idatzita dauzkat eta hemen jarri gabe oraindik. Eskerrik asko. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 07:57, 22 iraila 2024 (CEST)
:::::: Hasteko, eman 20 edo 30 izenen zerrenda.-- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 22 iraila 2024, 07:54 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
::Emango dizut. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 07:59, 23 iraila 2024 (CEST)
Marcel Bon-en liburuxkatik denak idatzi ditut eta Bruno Cetto-ren 7 liburuetatik hirugarrena bukatzen ari naiz, laugarrenetik dezente idatzita dauzkat baina wikipediara sartu gabe oraindik. Ez noa beste hiru liburuetakoak idaztera.
Laugarrenetik falta direnak: [[Russula gracillima]], <s>Hygrophorus persistens</s>, <s>Hygrophorus unguinosus</s>, <s>Hygrophorus sciophanus</s>, Hygrophorus splendidissimus (uneko izena: [[Hygrocybe splendidissima]]), Hygrophorus acutoconicus (uneko izena: [[Hygrocybe acutoconica]]), <s>Hygrophorus substrangulatus</s>, <s>Cantharellus lutescens f. schizocroica</s>, Cantharellus carbonarius (uneko izena: [[Cantharellus carbonarius]]), Pleurocybella lignatus (uneko izena: [[Ossicaulis lignatilis]]), Hohenbuehelia rickenii (uneko izena: [[Hohenbuehelia tremula]]), [[Hohenbuehelia mastrucata]], [[Resupinatus applicatus]], <s>Crepidotus subsphaerosporus</s>, Boletus pseudofechtneri (uneko izena: [[Rubroboletus satanas]]), Boletus albidus subps. eupachypus (uneko izena: [[Caloboletus radicans]]), Boletus leonis (uneko izena: [[Aureoboletus moravicus]]), Boletus flavus (uneko izena: [[Suillus grevillei]]), Boletus pulverulentus f. reticulatipes (uneko izena: [[Cupreoboletus poikilochromus]]), Boletus boudieri (uneko izena: [[Suillus bellinii]]), <s>Boletus thalassinus</s>, Boletus roseofractus (uneko izena: [[Leccinum roseofractum]]), Boletus rotundifoliae (uneko izena: [[Leccinum rotundifoliae]]).
Hauek dira batzuk, idatzi aurretik bidaliaz joango naiz eta zuk esan merezi duten wikipedian egotea ala ez. Eskerrik asko. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 09:03, 23 iraila 2024 (CEST)
:8 sinonimoak dira eta dagoeneko eginak, 7k ez dute ezertarako balio beraz 8 artikulu geratzen dira sortzeko. Metodo hau erabilgarria da.- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 23 iraila 2024, 07:27 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small>
:Ondo dakit zer nahi duzun, pasatzen zaidana da ezin dudala asmatu. Badakit ez dela konplikatua izango, baina ezin dut asmatu, begien bistan jarriko didazu, baina ezin dut. Saiatuko naiz, baina bitartean jarraitu laguntzen mesedez. Ondo izan. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 08:14, 29 uztaila 2023 (CEST)
::Oso ondo, idatzi mesedez zeintzuk idatzi behar diren. Eskerrik asko [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 17:06, 23 iraila 2024 (CEST)
::Eskerrik asko. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 21:53, 23 iraila 2024 (CEST)
::Hemen bidaltzen dizut beste perretxiko talde bat, ikus dezazun zeintzuk merezi duten idaztea;
::Boletinus pictus, Boletellus russellii, Merulius aureus, Stereum subtomentosum, Peniophora pini, Sistotrema confluens, Telephora mollisima, Scheletocutis amorphus, Rigidoporus vitreus, Spongipellis lischaueri, Trametes hoehnelii, Hirschiporus pargamenus, Trametes cervina, Phellinus lundellii, Phellinus ferreus, Phellinus chrysoloma, Inonotus nodulosus, Phellinus ribid var. evonymus, Schizopora paradoxa, Poria placenta, Tyromyces lacteus, Cilmacodon septentrionalis, Hydnum (Sarcodon) versipelle, Hydnum acre.
::Eskerrik asko [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 15:17, 1 urria 2024 (CEST)
== Sortzeko ==
[[Hohenbuehelia rickenii]] (uneko izena: [[Hohenbuehelia tremula]] [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Agaricus tremulus'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Pleuropus tremulus'', ''Pleurotus tremulus'', ''Dendrosarcus tremulus'', ''Scytinotopsis tremula'', ''Pleurotellus tremulus'', ''Leptotus tremulus'', ''Geopetalum rickenii'', ''Hohenbuehelia rickenii'', ''Leptoglossum tremulum''.)
[[Hohenbuehelia mastrucata]] [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Agaricus echinatus'', ''Agaricus mastrucatus'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Agaricus horridus'', ''Agaricus valesiacus'', ''Phyllotus mastrucatus'', ''Calathinus mastrucatus'', ''Pleurotus valesiacus'', ''Dendrosarcus echinatus'', ''Hohenbuehelia valesiaca'', ''Geopetalum mastrucatum'', ''Nematoctonus hamatus''.
[[Boletus pulverulentus f. reticulatipes]] (uneko izena: [[Cupreoboletus poikilochromus]] [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Boletus pulverulentus f. reticulatipes'', ''Boletus poikilochromus'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Boletus martaluciae'', ''Suillellus poikilochromus''.)
[[Boletus roseofractus]] (uneko izena: [[Leccinum roseofractum]] [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Krombholziella roseofracta'', ''Boletus roseofractus''.)
[[Boletus rotundifoliae]] (uneko izena: [[Leccinum rotundifoliae]] [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Krombholzia rotundifoliae'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Krombholzia scabra subsp. rotundifoliae'', ''Krombholzia scabra f. rotundifoliae'', ''Boletus rotundifoliae'', ''Leccinum rotundifoliae'', ''Boletus scaber var. rotundifoliae'', ''Boletus scaber f. rotundifoliae'', ''Leccinum scabrum subsp. tundrae'', ''Krombholziella rotundifoliae''.).
[[Merulius aureus]], (uneko izena: ''[[Pseudomerulius aureus]]'' [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Merulius vastator'', ''Mesenterica lutea'', ''Merulius aureus'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Phlebomorpha lutea'', ''Xylomyzon solare'', ''Xylomyzon croceum'', ''Merulius luteus'', ''Merulius croceus'', ''Serpula aurea'', ''Sesia aurea'', ''Plicatura aurea''.)
[[Stereum subtomentosum]] ([[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Stereum molle'', ''Stereum ochroleucum subsp. arcticum'', ''Stereum arcticum''.)
[[Peniophora pini]] ([[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Thelephora abietina var. ßß pinea'', ''Thelephora pini'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Stereum pini'', ''Xerocarpus pini'', ''Sterellum pini'', ''Stereum pineum''.)
[[Sistotrema confluens]] ([[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Hydnum sublamellosum'', ''Hydnum lamellosum'', ''Hydnotrema confluens'', ''Irpex confluens'', ''Sistotrema membranaceum'', ''Sistotrema confluens var. membranaceum'', ''Irpex anomalus'', ''Sistotrema sublamellosum'', ''Sistotrema ericetorum'', ''Trechispora ericetorum''.)
[[Thelephora mollissima]] ([[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Thelephora intybacea'', ''Thelephora palmata var. ß mollissima'', ''Phylacteria intybacea'', ''Thelephora spiculosa'', ''Phylacteria mollissima''.)
[[Rigidoporus vitreus]] (uneko izena: ''[[Physisporinus vitreus]]'' [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Poria vitrea'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Boletus vitreus'', ''Poria cerea'', ''Polyporus vitreus'', ''Xylostroma candidum'', ''Polyporus xylostromeus'', ''Polyporus adiposus'', ''Corticium subterraneum'', ''Physisporinus vitreus'', ''Poria holoseparans'', ''Poria adiposa'', ''Rigidoporus vitreus''.
[[Trametes hoehnelii]] (uneko izena: ''[[Antrodiella serpula]]'' [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Bjerkandera serpula'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Polyporus serpula'', ''Polyporus rufopodex'', ''Polyporus hoehnelii'', ''Fomes magnosporus'', ''Polyporus scaber'', ''Coriolus hoehnelii'', ''Trametes hoehnelii'', ''Tyromyces hoehnelii'', ''Phellinus magnosporus'', ''Antrodiella hoehnelii'', ''Flaviporus hoehnelii''.)
[[Trametes cervina]] (uneko izena: [[Trametopsis cervina]] [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Boletus cervinus'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Polyporus cervinus'', ''Polyporus candidulus'', ''Microporus cervinus'', ''Microporus scarrosus'', ''Trametes cervina'', ''Polystictus orizabensis'', ''Tyromyces candidulus'', ''Antrodia cervina'', ''Funalia cervina'', ''Davidia cervina'', ''Diplomitoporus cervinus''.
[[Phellinus lundellii]] ([[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoa]]: ''Ochroporus lundellii''.
[[Phellinus ferreus]] (uneko izena: [[Fuscoporia ferrea]] [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Polyporus ferreus'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Mucronoporus fulvidus'', ''Scindalma fulvidum'', ''Fuscoporia fulvida'', ''Poria cylindrospora'', ''Fomitiporia cylindrispora'', ''Poria ferrea'', ''Phellinus ferreus'', ''Ochroporus ferreus'', ''Poria cinnamomea'', ''Poria subcanescens''.
[[Phellinus chrysoloma]] ([[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Polyporus chrysoloma'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Daedalea chrysoloma'', ''Physisporus chrysoloma'', ''Fomes abietis'', ''Poria chrysoloma'', ''Trametes abietis'', ''Polyporus abietis'', ''Daedalea indurata'', ''Phellinus pini var. abietis'', ''Phellinus abietis'', ''Porodaedalea chrysoloma''.
[[Inonotus nodulosus]] (uneko izena: [[Mensularia nodulosa]] [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Polyporus nodulosus'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Trametes nodulosa'', ''Polyporus salebrosus'', ''Trametes fagi'', ''Inoderma nodulosum'', ''Inonotus nodulosus'', ''Polystictus nodulosus'', ''Inodermus nodulosus'', ''Xanthochrous nodulosus'', ''Polyporus armatus'', ''Polyporus dentifer'', ''Xanthoporia nodulosa''.
[[Phellinus ribis f. euonymi]] (uneko izena: [[Phylloporia ribis]] [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Boletus ribis'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Agaricus ribis'', ''Polyporus ribis'', ''Polyporus ribesius'', ''Polyporus lonicerae'', ''Polyporus rubiginosus'', ''Trametes ribis'', ''Trametes lonicerae'', ''Trametes euonymi'', ''Fomes lonicerae'', ''Fomes ribis'', ''Phellinus ribis'', ''Fulvifomes ribis'', ''Fomes jasmini'', ''Polyporus ulicis'', ''Placodes ribis'', ''Cryptoderma ribis''.
[[Schizopora paradoxa]] ([[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Hydnum obliquum'', ''Hydnum paradoxum'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Sistotrema digitatum'', ''Hydnum pseudoboletus'', ''Xylodon digitatum'', ''Polyporus versiporus'', ''Irpex deformis'', ''Irpex obliquus'', ''Thelephora paradoxa'', ''Sistotrema alneum'', ''Irpex paradoxus'', ''Xylodon obliquus'', ''Xylodon deformis'', ''Kneiffiella paradoxa''.
[[Poria placenta]] ([[Rhodonia placenta]] [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Poria incarnata'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Poria rubella'', ''Boletus incarnatus'', ''Polyporus incarnatus'', ''Polyporus placenta <small>([[Basionimo]]a)</small>'', ''Physisporus incarnatus'', ''Caloporus incarnatus'', ''Physisporus placenta'', ''Poria placenta'', ''Bjerkandera roseomaculata'', ''Tyromyces placenta'', ''Oligoporus placentus'', ''Postia placenta''.
[[Climacodon septentrionalis]] ([[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Hydnum septentrionale'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Hydnum giganteum'', ''Hericium septentrionale'', ''Steccherinum septentrionale'', ''Creolophus septentrionalis'', ''Pleurodon septentrionalis''.
[[Sarcodon versipellis]] [[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Hydnum versipelle'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Hydnum versipelliforme'', ''Phaeodon versipellis'', ''Hydnum crassum''.
:Kaixo! Badakit dagoeneko lan handia egin duzuela, eta nekatzen hasi zaretela ({{ping|Zorion}}), baina hemen dituzue beste hizkuntza askotan dauden baina euskaraz ez ditugun onddo batzuk: https://w.wiki/BUKF. -[[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 08:59, 9 urria 2024 (CEST)
::Kaixo! Bai, gelditu nahiko nuke denbora gehiago ematen dudalako dena sailkatzen eta wikitu bere itzulpena egiten duen Jose Angelek baino. Zerrenda jarri dut baina uste dut Jose Angel liburuetan oinarrituta dagoela. Dagoeneko eman nion arriskuan dauden Euskal Herriko perretxikoen zerrenda, baina zerrenda hau oraindik osatu gabe dago.- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 07:02 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small> 13:02, 9 urria 2024 (CEST)
:::Ez dut osatu ez dudalako informaziorik lortu, lortzen dudanean idatziko ditut. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 15:40, 9 urria 2024 (CEST)
::::Bai, badakit, horregatik ez dut uste beste hizkuntzetara gehien itzuli diren onddoen zerrendarako informazioa daukazunik (ikus beheko zerrenda). Euskal Herrian nahiko ugariak diren onddoak ahalik eta azkarren amaitu nahi ditut. <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 11:06 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small> 17:06, 9 urria 2024 (CEST)
:::::Eskerrik asko. Hasiko naiz begira baina poliki poliki. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 07:16, 10 urria 2024 (CEST)
::::::Polyporus umbellatus begiratu dut eta eginda daukagu Dendropolyporus umbellatus izenarekin. poliki poliki joango naiz begiratzen. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 12:05, 10 urria 2024 (CEST)
::::::: Mesedez egin eman didazun goiko zerrenda. Utzi oraingoz atzoko zerrenda. Milesker - <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 08:44 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small> 14:44, 10 urria 2024 (CEST)
::::::: Azken [[Clitocybula abundans]] hau bezalako interesik ez duten onddoei buruzko artikuluak idazteari uztea adostu genuela uste nuen. Egin ditzakezu goiko zerrendan daudenak. ESKERRIK ASKO.- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 12:49 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small> 18:49, 11 urria 2024 (CEST)
::::::::Hauek idatzita daukadanak dira, nik ez dakit interesik daukaten edo ez, Bruno Cettoren laugarren liburuan daudela bakarrik, idatzita daukadanak jarri egingo ditut, interes gabekoak zuk kendu mesedez. Zerrendakoak idatzi gabe dauzkat oraindik hauen ondoren hasiko naiz horiekin. Eskerrik aasko. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 08:30, 12 urria 2024 (CEST)
:::::::::Nik ez dakit ezabatzen baina zuretzat erraza zela pentsatzen nuen. Hemendik aurrera jarri aurretik galdetu egingo dizut. Eskerrik asako. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 14:54, 14 urria 2024 (CEST)
::::::::Kaixo Zorion. "Interesik gabeko onddoak" diren edo ez, gauza konplikatua da. Baina eskatuko nizuke, mesedez, ez erabiltzeko tonu hori beste wikilari bati idazterakoan. Zuretzat ez badu interesik, utzi dezakezu aldaketarik gabe, eta beste gauza bati eskaini zure denbora. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 15:01, 14 urria 2024 (CEST)
Ezin dut ezabatu benetako justifikaziorik gabe sortutako artikulu bat. Ez da hain erraza. Atzo, interesik gabeko onddo bat, gaur interesik gabeko bi onddo. Eman al zenidake Bruno Cettoren liburuko zerrenda bat, interesik ez duten onddoak kendu ahal izateko. Milesker. - <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 07:30 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small> 13:30, 14 urria 2024 (CEST)
<!-- [[Psilocybe mexicana]], [[Leccinellum griseum]], [[Thanatephorus cucumeris]], [[Agaricus subrufescens]], [[Phallus indusiatus]], [[Chlorophyllum molybdites]], [[Bovistella utriformis]], [[Pholiota nameko]], [[Pleurotus citrinopileatus]], [[Mycena interrupta]], [[Spongiforma squarepantsii]], [[Aseroë rubra]], [[Aseroë rubra]], [[Aseroë rubra]], [[Bolbitius titubans]], [[Auricularia nigricans]], [[Mutinus ravenelii]], [[Suillus placidus]], [[Pleurotus djamor]], [[Entoloma hochstetteri]], [[Xerocomellus pruinatus]], [[Conocybe apala]], [[Ramaria flaccida]], [[Pleurotus calyptratus]], [[Wolfiporia extensa]], [[Ampulloclitocybe clavipes]], [[Aurantiporus fissilis]], [[Suillus lakei]], [[Psilocybe azurescens]], [[Lactarius scoticus]], [[Mycena chlorophos]], [[Exidia recisa]], [[Russula solaris]], [[Favolaschia calocera]], [[Ischnoderma resinosum]], [[Gloeoporus dichrous]], [[Postia tephroleuca]], [[Amanita abrupta]], [[Russula nana]], [[Psilocybe aztecorum]], [[Russula adulterina]], [[Podaxis pistillaris]], [[Russula alnetorum]], [[Russula graveolens]], [[Armillaria cepistipes]], [[Amanita friabilis]], [[Postia ptychogaster]], [[Byssomerulius corium]], [[Suillus spraguei]] -->
```
:Bihar zuri galdetutakoak jarriko ditut. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 14:56, 14 urria 2024 (CEST)
::Ea hauek merezi duten jartzea: <s>Cortinarius balteatocumatilis var. laetus</s>, [[Cortinarius bibulus]], <s>Cortinarius bovinellus</s>, [[Cortinarius caesiocortinatus]], <s>Cortinarius carpineti</s>, <s>Cortinarius citrinofulvescens</s>, <s>Cortinarius contractus</s> [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 15:07, 14 urria 2024 (CEST)
:::Hauetatik zeintzuk?: [[Cortinarius corrosus]], <s>Cortinarius crassifolius</s>, [[Cortinarius crystallinus]], [[Cortinarius dionysae]], [[Cortinarius emollitus]], [[Cortinarius epipoleus]], [[Cortinarius eufulmineus]], [[Cortinarius fluryi]], [[Cortinarius fulvescens]], <s>Cortinarius guttatus</s>, <s>Cortinarius herculeus</s>, <s>Cortinarius Herpeticus</s> [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 08:32, 15 urria 2024 (CEST)
::::Hauetatik zeintzuk?: [[Cortinarius guttatus]], [[Cortinarius herculeus]], <s>Cortinarius herpeticus</s>, [[Cortinarius leucopus]], <s>Cortinarius melleopallens</s>, [[Cortinarius occidentalis var. obscurus]], [[Cortinarius ochropallidus]], [[Cortinarius pluvius]], <s>Cortinarius pseudoglaucopus</s>, [[Cortinarius rigens]], [[Cortinarius rubricosus]] [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 08:55, 19 urria 2024 (CEST)
:::::Hauetatik zintzuk?: <s>Cortinarius rufo-olivaceus var. pallidus</s>, [[Cortinarius saporatus]], [[Thaxterogaster talus|Cortinarius talus]], <s>Cortinarius tophaceoides</s>, [[Cortinarius turgidus]], <s>Cortinarius umidicola</s>, [[Cortinarius variegatus var. marginatus]] (Thaxterogaster variegatus), [[Cortinarius cinnamomeus|Dermocybe cinnamofulva]], [[Entoloma corvinum]], <s>Entoloma hiemale</s>, [[Entoloma jubatum]], [[Entoloma turbidum]] (Entocybe turbida), [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 08:49, 23 urria 2024 (CEST)
::::::Hauetatik zeintzuk?: [[Flammulaster carpophilus]], [[Flammulaster limulatus]], [[Galerina fallax]], <s>Gerronema albidum</s>, [[Gymnopilus bellulus]], <s>Haasiella splendidissima</s>, [[Hebeloma circinans]], [[Hebeloma ochroalbidum]], <s>Hebeloma subsaponaceum</s>, [[Hemimycena pseudolactea]], [[Hydropus subalpinus]], [[Hypholoma udum]] (Bogbodia uda), [[Inocybe abietis]], [[Inocybe acuta]], [[Inocybe cervicolor]] (Inosperma cervicolor), <s>Inocybe impexa</s>, <s>Inocybe lutescens</s>, [[Inocybe pelargonium]], [[Inocybe sambucina]], [[Inocybe splendens]], <s>Inocybe subnudipes</s> [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 08:36, 26 urria 2024 (CEST)
:::::::Hauetatik zeintzuk?: <s>Inocybe subnudipes</s>, [[Lactarius aspideus var. flavidus]] (Lactarius flavidus), [[Lactarius hemicyaneus]] (Lactarius quieticolor var. hemicyaneus ), [[Lactarius intermedius]], [[Lactarius vellereus var. velutinus]] (Lactifluus albivellus), [[Lactarius vinosus]], [[Leucoagaricus cinerascens]], [[Leucocoprinus croceovelutinus]] (Leucoagaricus croceovelutinus), [[Lyophyllum favrei]], <s>Macrolepiota affinis</s>, [[Macrolepiota olivascens]], <s>Marasmiellus caespitosus</s>, [[Marasmius epidryas]] (''Rhizomarasmius epidryas''), <s>Marasmius lupuletorum</s>, [[Marasmius torquescens]], [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 08:46, 2 azaroa 2024 (CET)
::::::::Hauetatik zeintzuk: [[Melanoleuca humilis]], <s>Melanoleuca nigripes</s>, <s>Mycena atrocyanea</s>, [[Mycena laevigata]], [[Naucoria celluloderma]] (Alnicola inculta), [[Naucoria subconspersa]], [[Omphalina galericolor]], [[Omphalina luteovitellina]] (Lichenomphalia alpina), [[Omphalina vesuviana]] (Contumyces vesuvianus), [[Oudemansiella badia]] (Xerula melanotricha), <s>Panaeolus leucophanes</s>, [[Phaeocollybia festiva]], [[Pluteus roseipes]], [[Pluteus villosus]] (Pluteus ephebeus), [[Agaricus floccipes]] (Agaricus moellerianus), [[Psathyrella cernua]] (Homophron cernuum), <s>Psathyrella chondroderma</s>, [[Psathyrella obtusata]], psathyrella siliginea?????? agian [[Conocybe siliginea]] ? , <s>Psathyrella spintrigera</s>, [[Psilocybe inquilina]] (Deconica inquilina), <s>Psilocybe tenax</s>. [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 09:03, 8 azaroa 2024 (CET)
:::::::::Orain bidaltzen dizudanak idatzi gabe dauzkat oraindik, zeintzuk idatziko ditut?: <s>Lentaria micheneri</s>, <s>Clavaria (Ramaria) tridentina</s>, [[Ramaria flavobrunnescens]], [[Ramaria flavoides]], [[Ramaria fennica]], [[Clavulinopsis laeticolor]], Clavaria (Clavulinopsis) kunzei [[Ramariopsis kunzei]], <s>Pterula densissima</s>, [[Naematelia encephala]] (Tremella encephala), [[Mukiziza hori|Tremella lutescens]], [[Larre-astaputz|Vascellum depressum]], [[Lycoperdon pusillum]] (Bovista dermoxantha ), [[Dictyophora duplicata]] (Phallus duplicatus), [[Lysurus mokusin]], [[Hysterangium clathroides]], [[Piceomphale bulgarioides]] (Rutstroemia bulgarioides). [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 16:39, 12 azaroa 2024 (CET)
::::::::::Hauetatik zeintzuk: [[Russula atrorubens]], [[Russula olivascens]], [[Russula pumila]], [[Russula raoultii]], [[Russula rubroalba]], <s>Russula rubrocarminea</s>, [[Russula vinosobrunnea]], [[Gorotz-sorgin txiki|Stropharia semiglobata var. radicata]], [[Sorgin hankaezkatatsu|Stropharia thrausta]], <s>Tephrocybe admissa</s>, [[Tricholoma subsejunctum]] (Tricholoma viridilutescens ), [[Tubaria minutalis]], [[Volvariella hypopithys]], [[Xeromphalina cauticinalis|Xeromphalina fellea]] [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 08:45, 16 azaroa 2024 (CET)
:::::::::::Hauetatik zeintzuk idatziko ditut: [[Dasyscyphus bicolor]] (Capitotricha bicolor), [[Lachnellula willkommii]], [[Dasyscyphus sulphureus]] (Belonidium sulphureum), <s>hyalinis vulgaris</s> ??????, <s>Pezicula carpinea</s>, <s>Chamonixia caespitosa</s>, [[Paxina leucomelas]] (Dissingia leucomelaena), <s>Discina fastigiata (Gyromitra grandis)</s>, [[Discina leucoxantha]] (Gyromitra leucoxantha), <s>Discina intermedia</s>, <s>Urnula pouchetii (Neournula pouchetii)</s>, [[Cheilymenia crucipila]], <s>Tuber ferrugineum</s>, [[Tuber foetidum]], [[Colpoma quercinum]], [[Nectria episphaeria]] (Dialonectria episphaeria), [[Hypoxylon fuscum]], [[Diatrype stigma]], [[Trichia decipiens]] (Hemitrichia decipiens), <s>Cucurbitaria coronillae</s>, <s>Cucurbitaria laburni</s>, <s>Pionetes cesati</s>, [[Cribraria piriformis]], [[Trichia favoginea]] (Oligonema persimile), [[Hemitrichia clavata]], [[Hemitrichia stipitata]] (Hemitrichia stipitata), <s>Diachea subsessilis</s>, <s>Physarum viride</s>, [[Physarum cinereum]] [[Lankide:Jose Angel Urquia Goitia|Jose Angel Urquia Goitia]] ([[Lankide eztabaida:Jose Angel Urquia Goitia|eztabaida]]) 15:53, 20 azaroa 2024 (CET)
Goian egin beharreko artikuluak ahaztu dituzu, gorriz dauden artikuluak. Espero dut laster bukatzea, oso oso oso nekatuta nagoelako , ez dut jarraitu nahi. -- <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 14:26 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small> 19:26, 20 azaroa 2024 (CET)
:amaitu ditzagun orrialde honetako artikulu gorri guztiak eta orduan geldituko naiz. Nahikoa da. <big>[[User:Zorion|<span style="font-family:Script MT">Zorion</span>]]</big><sup>'''[[User talk:Zorion| eko ]]'''[[Fitxategi:Kaixo (Irulegiko eskua).png|12px]]</sup> 14:30 <small>([[Ekialdeko Ordu-eremu|EOE]])</small> 19:30, 20 azaroa 2024 (CET)
q9yc8ijn0i1e2zm1vqwr76pwxv6jp2t
Martina Castells Ballespí
0
1033508
9976202
9831894
2024-11-21T11:55:34Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9976202
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Martina Castells eta Ballespí''' ([[Lleida]], [[Kataluniako Autonomia Erkidegoa|Katalunia]], [[1852|1852ko]] [[Uztailaren 23|uztailaren 23a]] – [[Reus]], [[1884|1884ko]] [[Urtarrilaren 21|urtarrilaren 21a]]) [[mediku]] [[Katalan herria|katalana]], eta [[Espainia|Espainian]] medikuntzan doktoratu zen lehenengo emakumea.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Martina Castells Ballespí {{!}} Real Academia de la Historia|url=https://dbe.rah.es/biografias/39914/martina-castells-ballespi|aldizkaria=dbe.rah.es|sartze-data=2024-06-25}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Martina Castells i Ballespí, primera doctora española en Medicina - Red Historia|hizkuntza=es|data=2018-10-04|url=https://redhistoria.com/biografia-martina-castells-i-ballespi-primera-doctora-espanola-en-medicina/|sartze-data=2024-06-25}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Nace Martina Castells, la primera mujer doctorada en Medicina|hizkuntza=es|data=2017-07-23|url=https://www.elnacional.cat/es/efemerides/nace-martina-castells-primera-mujer-doctorada-medicina_176943_102.html|aldizkaria=ElNacional.cat|sartze-data=2024-06-25}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Publicado por Hortensia|abizena=Hernández|izenburua=Martina Castells Ballespí primera doctora en medicina en España|url=https://www.heroinas.net/2020/07/martina-castells-ballespi-primera.html|sartze-data=2024-06-25}}</ref>
== Bizitza ==
[[Lleida|Lleidan]] jaio zen 1852ko uztailaren 23an. Martín Castells Melcior [[Mediku|medikuaren]] eta Luisa Ballespí Solanesen alaba. Espainiako medikua izan zen, [[Espainia|Espainiako]] lehen hiru emakumeetako bat zelako ezaguna, María Elena Maseras eta Dolores Aleu Rierarekin batera, matrikulatzen (1877) eta [[Medikuntza|medikuntzan]] lizentziatzen (1882, [[Bartzelonako Unibertsitatea|Bartzelonako Unibertsitatean]]). Lizentziatu ondoren, [[Doktorego|doktoretza]] lortu zuen lehen emakumea izan zen, 1882ko urriaren 4an, Dolores Aleu baino lau egun lehenago, eta María Isidra de Guzmán y de la Cerda baino mende bat geroago —[[Alcaláko Unibertsitatea|Alcaláko Unibertsitateak]] Giza Arte eta Letren Fakultatean doktoratu zuen 1785ean—.<ref>[https://web.archive.org/web/20120418181137/http://www.bib.ub.edu/fileadmin/personatges/castellsb/7resmarcast.htm#1 Martina Castells i Ballespí. Centre de Recursos per a l'Aprenentatge i la Investigació. Universidad de Barcelona. septiembre 2003.]</ref>
Medikuen biloba eta alaba, Jose de Letamendik babestu zuen lizentziatzeko behar ziren baimenak lortzeko. [[Pediatria|Pediatrian]] espezializatu eta Reusera joan zen. Han [[Ospitale militar|Ospitale Militarrean]] eta Pere Mata Institutuan egin zuen lan.
Antonio Constantirekin, mediku militarrarekin, ezkondu zen. Martina Castells 1884ko urtarrilaren 21ean hil zen Reusen, hogeita hamaika urterekin, lehen [[Haurdunaldi|haurdunaldian]] gertatutako nefritisaren biktima.<ref>[http://scbcientifics.iec.cat/index.php?option=com_content&task=view&id=97&Itemid=1 Castells Ballespí, Martina. Galería de Científicos Catalanes. Consultado el 10/11/2012.]</ref>[[Fitxategi:Doctora_Castells_(Lleida_1852-Reus_1884).jpg|ezkerrera|thumb|200px|Martina Castells Ballespí doktorearen omenezko bustoa. Lleidako etorbidean dago.]]
== Sariak eta aintzatespenak ==
[[Lleida|Lleidako gizarteak]] Martina Castells ohoratu nahi izan du hainbat aintzatespen eta ekimenekin:
* Rambla bat Cappont auzoan.
* Cappont Kultur Kolektiboak 1999ko ekainaren 5ean bere izena zeraman erraldoi bat bataiatu zuen, bere garaiko jantziekin eta mediku maletatxoarekin eta [[fonendoskopio]] bat eskuan.
* Cappont Kultur Kolektiboak brontzezko busto bat egiteko ekimena sustatu zuen, Miquel Gaston eskultore targararen lana, eta Martina Castellsen ramblan jarri zuten.<ref name="ara lleida">{{Cite aldizkari|izena=M. Conxa|abizena=Montagud|orrialdeak=73-77|data=tardor 2009|url=https://www.aralleida.cat/Portals/2/Publicacions/pdf/cat/rev/38/revista_aralleida_38.pdf|kazeta=Ara Lleida|liburukia=38|artikulua=Homenatge a Martina Castells, la primera doctora en Medicina de l'estat|accessdate=(actualització URL) 24-07-2021}}</ref>
2013an [[Bartzelona|Bartzelonan]] ere medikua ohoratu nahi izan dute, Arrabaleko plazatxo eta haur parke bati bere izena jarrita.<ref>[http://totbarcelona.blogspot.com/2013/05/la-placita-de-martina-castells.html «La placita de Martina Castells»] (en castellà), Tot Barcelona, 1 de maig del 2013. [Accedit el 24-07-2021].</ref><ref>[https://www.barcelona.cat/ca/que-pots-fer-a-bcn/parcs-i-jardins/area-de-joc-infantil-a-la-placeta-de-martina-castells_99400343816.html Àrea de joc infantil a la Placeta de Martina Castells], Parcs i Jardins de l'[[Ajuntament de Barcelona]]. [Accedit el 24-07-2021].</ref>
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1852ko|1884ko|Castells Ballespi, Martina}}
[[Kategoria:Kataluniako medikuak]]
[[Kategoria:Emakume medikuak]]
[[Kategoria:Pediatrak]]
[[Kategoria:Emakume aitzindariak]]
[[Kategoria:Lleidarrak]]
[[Kategoria:Nefritisak hildakoak]]
9utg1dlvmcjg812isxsg419ngtkf74d
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2022/01
101
1035080
9974930
8836835
2024-11-20T14:11:03Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Lehiaketak/2022/01]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2022/01]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
8836835
wikitext
text/x-wiki
Urtarrilaren 10etik geldi dago Bot eguneraketa puntuaketaren berri ematen duena... --[[Lankide:Luistxo|Luistxo]] ([[Lankide eztabaida:Luistxo|eztabaida]]) 10:34, 17 urtarrila 2022 (CET)
== Izena emateko ==
Aupa, zelan ematen da izena, eta zelan ziurtatu hasten duzun artikulua ez dizula beste inork "zapalduko"? Eskerrik asko. - "Gilentxo" 09:45, 5 urtarrila 2022 (CET)
------------------
Kaixo, ''diplomazia'' artikulua ez dagokio ''diplomatics (Q378426)'' https://www.wikidata.org/wiki/Q378426 kontzeptuari, euskaraz ''diplomatika'' litzateke, diploma motako dokumentuak ikertzen dituen diziplina --"Smatxi" 20:52, 2 urtarrila 2022 (CET)
:{{ping|Smatxi}} Horrelakoak aurkitzen badituzu (asko daude, ze zerrenda egin da Wikidatatik tiraka) aldatu zerrendan dagokion artikulura eta kontabilizatuko da. -[[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 20:59, 2 urtarrila 2022 (CET)
== Bultzada bat, zerrendan gora egiteko ==
Hilabete erdialdean 10.000 artikuluen zerrenda gaurkotzen da, eta hilabete honetan (gure lehenengo 15 egunetako esfortzuarekin) euskara izan da gehien hazi den 5.a: [[m:List_of_Wikipedias_by_expanded_sample_of_articles]]. Pentsa beste bultzada bat ematen badiogu: pare bat hilabetetan bi postu gora egingo genuke Wikipedien zerrendan. Animatuko al dugu pixka bat gehiago lehiaketa,
{{u|Ibarreusk}}, {{u|Joxan Garaialde}}, {{u|Lainobeltz}}, {{u|Iñazio Irizar}}, {{u|Ernestobanpiroa}}, {{u|Gartxoak}}, {{u|Teles47}}, {{u|Birasuegi}}, {{u|aitzolete}}, {{u|Makeip}}, {{u|Mapatxea}}, {{u|Marklar2007}}, {{u|Ksarasola}}, {{u|Smatxi}}, {{u|Gauwiki}}, {{u|Luistxo}}, {{u|Josugoni}}, {{u|Xsarasola}}, {{u|Danwasd}}, {{u|Itziarmurgiondo}}, {{u|Euskalnat}}, {{u|Alazne03}}, {{u|C.mujika}}, {{u|Wayratuta}}, {{u|JustAnotherHumanBeing}}, {{u|Paxkaline}}? [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 12:00, 18 urtarrila 2022 (CET)
:Kaixo,
:niri ezer egin ez banu bezala ageri zait sailkapena eta "Eskandinaviako Historia" egin nuen... ez dakit urratsen bat ez ote dudan behar bezala egin ala eguneraketaren bat falta den... [[Lankide:Paxkaline|Paxkaline]] ([[Lankide eztabaida:Paxkaline|eztabaida]]) 15:12, 18 urtarrila 2022 (CET)
::Bai, bota geldi egon da, baina gaur 17:00etan berrituko duelakoan nago. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 16:17, 18 urtarrila 2022 (CET)
:Zera {{u|Theklan}}, nola laguntzen ahal dugu gehiago eskala horretan gora egiten: artikulu gutxi garatuak indartzen, ala falta direnak sortzen? --[[Lankide:Luistxo|Luistxo]] ([[Lankide eztabaida:Luistxo|eztabaida]]) 20:53, 19 urtarrila 2022 (CET)
::Ba oso galdera ona, matematikari batek egin beharko duk kalkulua.
::Existitzen ez diren artikuluek 0 balio dute eta egiten duen kalkulua da:
::<code>laburrak*2 + 8.000tik gorakoak *3 + 16.000 gorakoak *4</code>
::Guztira, beraz, 40.000 puntu daude banatzeko, eta hori da %100. %1 igotzeko, 400 puntu egin behar dira, beraz. Hau da, 200 artikulu sortu, 133 artikulu 8.000tik igo edo 100 artikulu 16.000tik igo. Behin 16.000 byte dutenak igotzen jarraitzeak ez du emaitza hori igotzen, baina bai artikuluen mediana eta batezbestekoaren kalkulua. Rankingean horrek ez du eraginik, hala ere.
::Zer den hobea? Ba edz dakit, egia esan! [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 22:06, 19 urtarrila 2022 (CET)
:::Begiratu daiteke zein artikulu daude hemengo zerrendan eta 15.000-16.000 artean dituzten: https://petscan.wmflabs.org/?psid=21267511
:::Hauetan gehitzea 1.000 byte estratega ona dela uste dut. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 22:11, 19 urtarrila 2022 (CET)
::::Oso ideia ona. 12 zeuden atzo. Ingelesezko artikulutik bibliografia ekartzea nahiko erraza izan da. Orain arte hauek landu ditut: +3.746 [[Islandiako historia]]; +1.512 [[Errumaniako historia]]; +1.465 [[Germaniako Erromatar Inperio Santua]]; +4.144 [[Finlandiako historia]] ; +2.212 [[Bulgariako historia]] ; +1.588 [[Bizantziar Inperioa]] ; +4.208 [[Venezuelako historia]] +543 [[1931ko Txinako uholdeak]]. Beste bost geratzen dira. Aupa! [[Lankide:Ksarasola|Ksarasola]] ([[Lankide eztabaida:Ksarasola|eztabaida]]) 09:26, 20 urtarrila 2022 (CET)
:::::Hori da! Ba hemen zerrenda bera, baina 7.000 eta 8.000 artekoekin: https://petscan.wmflabs.org/?psid=21270910 [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 10:40, 20 urtarrila 2022 (CET)
::::::Zuzenketa txiki bat: antza euskarak 967 karaktere behar ditu ingelesek 1.000 karakteretan esaten duten berbera esateko, Giza Eskubideen Deklarazioaren itzulpenaren arabera. Beraz, hori ere kontuan hartzen du: 8.000 byte beharrean 8.273 behar dira 3 puntu lortzeko eta 16.546 4 puntu eskuratzeko. Berritu ditut zerrrendak:
::::::* 16.546 bytera iristear daudenak: https://petscan.wmflabs.org/?psid=21279388
::::::* 8.273 bytera iristear daudenak: https://petscan.wmflabs.org/?psid=21279390 [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 09:21, 21 urtarrila 2022 (CET)
== Nabarmena den zerbait idatzi al duzue? ==
Kaixo {{u|Ibarreusk}}, {{u|Joxan Garaialde}}, {{u|Lainobeltz}}, {{u|Iñazio Irizar}}, {{u|Ernestobanpiroa}}, {{u|Gartxoak}}, {{u|Teles47}}, {{u|Birasuegi}}, {{u|aitzolete}}, {{u|Makeip}}, {{u|Mapatxea}}, {{u|Marklar2007}}, {{u|Ksarasola}}, {{u|Smatxi}}, {{u|Gauwiki}}, {{u|Luistxo}}, {{u|Josugoni}}, {{u|Xsarasola}}, {{u|Danwasd}}, {{u|Itziarmurgiondo}}, {{u|Euskalnat}}, {{u|Alazne03}}, {{u|C.mujika}}, {{u|Wayratuta}}, {{u|JustAnotherHumanBeing}}, {{u|Paxkaline}}!
Hilabete honetan asko eta asko idatzi duzue guztiek. Gogoratu azalean agertzeko moduko zerbait bikaina idatzi duzuela uste baduzue [[Wikipedia:Bozketak/Kalitatezko_artikuluak]] orria duzuela proposamenak egiteko. Eta besteenak bozkatzeko. Nik ikusi ditut hemen harribitxi batzuk, eta gustura bozkatuko nuke euren alde. Animatu parte hartzera hor ere! [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 12:13, 31 urtarrila 2022 (CET)
:Eguerdi on Theklan. Nire aldetik bat aipatzekotan, "''Erdi aroko zaldun''" izango huen. Baina Kalitate neurketan zortzian utzi nuen, bederatzira ailegatu barik, ahalik eta artikulu berri gehien egitearren. Frantsesezko artikulua irakurtzen baduk, garbi zegok material asko ez dagoela euskarazkoan. Baina bueno. Txukun dagoela uste diat. Eskuminak, Iñazio [[Berezi:Ekarpenak/85.84.222.203|85.84.222.203]] 12:35, 31 urtarrila 2022 (CET)
:: Neuk ere harribitxiren bat ikusi dut hortik. {{u|Danwasd}}en [[Giza migrazio goiztiarrak]] (eta arkeogenetikarena ere; pena hainbeste lotura gorri), {{u|Iñazio Irizar}}ren [[Erdi Aroko zaldun]] (kritikaren atala, igual txikiegia), {{u|Gartxoak}}en [[Tibeteko historia]], {{u|Gauwiki}}ren [[Antzinaro Berantiarra]]... eta beste asko, txalotzekoak (eta boskatzeko modukoak) -[[Lankide:Marklar2007|Marklar]] ([[Lankide eztabaida:Marklar2007|eztabaida]]) 19:21, 31 urtarrila 2022 (CET)
eczdtczwu5azfxtdjf265w1o3svsk6p
Suits
0
1036435
9975302
8821797
2024-11-20T15:08:33Z
Mrmw
81313
9975302
wikitext
text/x-wiki
{{lan infotaula|irudia=Logo Suits.svg}}
'''''Suits''''' [[estatubatuar]] telesail dramatikoa da, [[Aaron Korsh]]ek sortua. [[USA Network]]ek 2011 eta 2019 artean eman zuen eta hainbat sari lortu zituen.
== Sinopsia ==
{{argumentua}}
Mike Ross buru argitsuko gaztea da, eta beti amestu du abokatua izatea, baina zoritxarreko gertakari batek ez dio betetzen uzten. Naturalki argia eta [[memoria eidetiko]]a duenez, zuzenbidezko eskolarako onarpen-azterketetan beste batzuk ordezkatuz ateratzen du bizimodua. [[Droga trafiko]]ko enkargu batean bilduta, Mikek susmatzen du tranpa bat jarri diotela eta [[NYPD|polizia]] gainetik kentzea lortu duela [[New York]]eko bulego garrantzitsuenetako baterako lan-elkarrizketa batean sartzean.
== Aktore nagusiak ==
{| class="wikitable sortable mw-collapsible"
!rowspan="2"|Aktorea
!rowspan="2"|Pertsonaia
!colspan="12"|Denboraldia
|-
!style="width:7.20%;"|1
!style="width:7.20%;"|2
!style="width:7.20%;"|3
!style="width:7.20%;"|4
!style="width:7.20%;"|5
!style="width:7.20%;"|6
!style="width:7.20%;"|7
!style="width:7.20%;"|8
!style="width:7.20%;"|9
|-
| [[Gabriel Macht]]
| Harvey Specter
| colspan="9"|Protagonista
|-
| [[Patrick J. Adams]]
| Mike Ross
| colspan="7"|Protagonista
| colspan="1" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" |
| colspan="1" |Gonbidatua
|-
| [[Rick Hoffman]]
| Louis Litt
| colspan="9"|Protagonista
|-
| [[Meghan Markle]]
| Rachel Zane
| colspan="7" |Protagonista
| colspan="2" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" |
|-
| [[Sarah Rafferty]]
| Donna Paulsen
| colspan="9" |Protagonista
|-
| [[Gina Torres]]
| Jessica Pearson
| colspan="7" |Protagonista
| colspan="2" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" |
|-
| [[Amanda Schull]]
| Katrina Bennett
| colspan="1" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" |
| colspan="6" style="background: #FFDDDD;" align="center" | Bigarren mailakoa
| colspan="2"|Protagonista
|-
| [[Dulé Hill]]
| Alex Williams
| colspan="6" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" |
| colspan="1" style="background: #FFDDDD;" align="center" | Bigarren mailakoa
| colspan="2"|Protagonista
|-
| [[Katherine Heigl]]
| Samantha Wheeler
| colspan="7" style="background: #ececec; color: grey; vertical-align: middle; text-align: center; " class="table-na" |
| colspan="2"|Protagonista
|}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Telebista zirriborroa}}
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako telesailak]]
[[Kategoria:Telesail dramatikoak]]
[[Kategoria:Ingelesez egindako telesailak]]
[[Kategoria:New Yorken girotutako telesailak]]
7ec29v7rzxup2nv1mga20zqfjfy6aah
Ana de Castro Osório
0
1036715
9976205
9531570
2024-11-21T11:56:13Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9976205
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa
}}
'''Ana de Castro Osório''' ([[Mangualde]], [[Mangualde]], [[1872|1872ko]] [[Ekainaren 18|ekainaren 18a]] — Sé, [[Lisboa]], [[1935|1935eko]] [[Martxoaren 23|martxoaren 23a]]) portugaldar [[Idazle|idazlea]] —batez ere [[Haur literatura|haurrentzako liburuena]]—, [[Kazetaritza|kazetaria]], [[Pedagogia|pedagogoa]], [[Feminismo|feminista]] eta militante [[Errepublikanismo|errepublikano]]a izan zen.<ref>{{erreferentzia|izena=António Henrique R.|abizena=de Oliveira Marques|urtea=1986|izenburua=Dicionário de maçonaria portuguesa|argitaletxea=Editorial Delta|orrialdeak=1065 - 1066|ISBN=0000002869626|hizkuntza=pt|non=Lisboa}}</ref>
== Biografia ==
=== Jaiotza eta familia ===
'''Ana de Castro Osório''' Mangualden jaio zen[[1872|, 1872ko]] [[Ekainaren 18|ekainaren 18an.]] Aita João Baptista de Castro (1845-1920) zuen, bibliofilo, [[notario]] eta [[magistratu]] entzutetsua, Eucísian (Alfândega da Fé) jaioa, eta ama Mariana Adelaide Osório de Castro Cabral de Albuquerque Moor Quintins (1842-1917), [[Aktibismo|ekintzaile]] [[Feminismo|feminista]], São Jorge de Arroios-ekoa ([[Lisboa]]).<ref>{{erreferentzia|urtea=2020|izenburua=7 melhores contos de Ana de Castro Osório|argitaletxea=Tacet Books|ISBN=9783967997026|hizkuntza=pt|idazlea1=de Castro Osório, Ana|idazlea2=August Nemo}}</ref> Bere amaren gurasoak José Osório de Castro Cabral de Albuquerque (1799-1857) teniente jenerala, Macauko gobernadorea, eta Ana Doroteia Moore Quintius, holandar nazionalitatekoa, ziren.<ref>{{erreferentzia|izena=Isaú|abizena=Santos|urtea=1997|izenburua=Macau e o Oriente: no Arquivo Histório Ultramarino. 2. lib.|argitaletxea=Instituto Cultural de Macau|hizkuntza=pt|url=https://books.google.es/books?id=CuzfAAAAMAAJ&q=isbn+Macau+e+o+Oriente:+no+Arquivo+Hist%C3%B3rio+Ultramarino&dq=isbn+Macau+e+o+Oriente:+no+Arquivo+Hist%C3%B3rio+Ultramarino&hl=pt-PT&sa=X&ved=2ahUKEwia1JnBnb71AhUE8hQKHei7AzMQ6AF6BAgDEAI}}</ref> Ana de Castroren aitak, [[Coimbra|Coimbrako]][[Coimbrako Unibertsitatea|unibertsitatean]] ikasten ari zela, ''"Questões Jurídicas"'' (1868) liburua argitaratu zuen, eta 1911n Carolina Beatriz Ângelok hautesle-erroldako zerrendetan sartzeko egindako eskaera epaitu eta onartu zuen, eta horri esker, Ângelo Portugalen botoa eman zuen lehen emakumea izan zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Details view: Ana de Castro Osório (1872-1935)|url=https://debategraph.org/Details.aspx?nid=309098|aldizkaria=debategraph.org|sartze-data=2022-01-19}}</ref> Anak, alaba gazteena izanik, hiru neba izan zituen: Alberto Osório de Castro (1868-1946), epaile, [[Masoneria|masoi]] eta poeta;<ref>{{Cite web|izenburua=Registos de casamentos: João de Osório Castro e Maria Rosa Soares Pereira|url=https://digitarq.adstb.arquivos.pt/viewer?id=1209714|lana=Arquivo Distrital de Setúbal {{!}} DigitArq|accessdate=}}</ref> João Osório de Castro (1869-1939), epaile eta idazlea,<ref>{{erreferentzia|izena=Antonio L. de T. C.|abizena=Pestana de Vasconcellos|urtea=2005|izenburua=Costados Alentejanos II|argitaletxea=Instituto de Cultura Vasco Vill'Alva|hizkuntza=pt|url=https://books.google.pt/books?id=CU9yAAAAMAAJ&q=Jo%C3%A3o+Os%C3%B3rio+de+Castro+1871&dq=Jo%C3%A3o+Os%C3%B3rio+de+Castro+1871&hl=pt-PT&sa=X&ved=2ahUKEwjCy4LSyovvAhXKEWMBHR7PC74Q6AEwAXoECAcQAg}}</ref><ref>«[https://digitarq.adstb.arquivos.pt/viewer?id=1209714 Registros de casamentos: João de Osório Castro e Maria Rosa Soares Pereira]» ''Arquivo Distrital de Setúbal | DigitArq''</ref> eta Jerónimo Osório de Castro (1871-1935), komandante eta Gerra Handiko Borrokalarien Ligako presidentea.<ref>''[https://books.google.pt/books?id=BaFRAQAAMAAJ&q=Jer%C3%B3nimo+Os%C3%B3rio+de+Castro+militar&dq=Jer%C3%B3nimo+Os%C3%B3rio+de+Castro+militar&hl=pt-PT&sa=X&ved=2ahUKEwje_JrYlYnvAhUOnhQKHX_KAuwQ6AEwAXoECAYQAg Leituras: revista da Biblioteca Nacional]''. A Biblioteca. 1997</ref> Zenbait loba ospetsu ere izan zituen: Jerónimo Pereira Osório de Castro (1902-1957) ingeniari eta enpresaburu industriala; <ref>{{Cite web|abizena=|izenburua=Jerónimo Pereira Osório de Castro|argitaletxea=Jornal O Setubalense|url=https://issuu.com/osetubalense/docs/ed.213_27-07-2015/8|lana=|accessdate=}}</ref> Jerónimo de Melo Osório de Castro (1910-1976) albaitari, irakasle eta idazlea;<ref>{{erreferentzia|urtea=1973|izenburua=Portugaliae historica|argitaletxea=Faculdade de Letras da Universidade de Lisboa, Instituto Histórico Infante dom Henrique.|hizkuntza=pt|url=https://books.google.pt/books?id=DWPiAAAAMAAJ&q=Jer%C3%B3nimo+de+Melo+Os%C3%B3rio+de+Castro&dq=Jer%C3%B3nimo+de+Melo+Os%C3%B3rio+de+Castro&hl=pt-PT&sa=X&ved=2ahUKEwjCm73vmonvAhVQzhoKHScyCsoQ6AEwAHoECAMQAg}}</ref> João Osório de Castro (1926-2007) antzerkigile eta idazlea, eta António Osório, Abokatuen Elkargoko presidente ohia eta poeta (1933-). <ref>COLÓQUIO/Letras aldizkaria, 52. zk. (1979ko azaroa). Cartas inéditas de Aquilino Ribeiro, 47. or.</ref>
[[Fitxategi:Ana_de_Castro_Osório.jpg|ezkerrera|thumb|310x310px| Ana de Castro Osório gaztetan (António Osório poetaren bildumako argazkia, Portugalgo Liburutegi Nazionalari emana)]]
[[Fitxategi:Carolina_Beatriz_Ângelo_e_Ana_de_Castro_Osório.jpg|thumb|369x369px| Carolina Beatriz Ângelo, Portugalgo lehen hauteslea, eta Ana de Castro Osório, Portugalgo Emakumeen Liga Errepublikanoaren presidentea. O Século egunkarian argitaratutako argazkia (1911)]]
=== Ibilbide profesionala eta literarioa ===
[[1895|1895ean]][[Setúbal|, Setúbalen]] bizi zela, [[Kazetaritza|kazetaritzan]] jarduteko interes handia adierazi zuen, eta bere lehen artikuluak eta kronikak argitaratzen hasi zen "''Mala da Europa"'' aldizkarian. Tomás Ribeiro politikari, poeta eta idazle ultra-erromantiko portugaldarrak, Branca de Gonta Colaço poetaren eta etorkizuneko aktibismoan kide izango zuenaren aitak, publikoki goraipatu zituen bere lanak.
Urte batzuk geroago, [[XX. mendea|XX. mendearen]] hasierako urteetan, [[Errepublikanismo|errepublikanismoaren]] eta [[Emakumeen eskubideak|emakumeen eskubideen]] aldeko borrokan engaiaturik zegoela eta Portugalgo mugimendu feminista sustatzeko xedearekin, kolaborazioak egiten hasi zen zenbait aldizkaritan. Hasieran, Maria Olga de Moraes Sarmento da Silveira idazle eta hizlari portugaldarrak eta Manuel João da Silveirak, bere senarrak, sorturiko ''"A Sociedade Futura''" aldizkarian idatzi zuen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Zilia|abizena=Osório de Castro|izenburua=Sociedade Futura|hizkuntza=pt|url=http://ric.slhi.pt/Sociedade_Futura/sociedade_futura|aldizkaria=Revistas de Ideias e Cultura - ric.slhi.pt|sartze-data=2022-01-20}}</ref> Ondoren, "''Jornal dos Pequeninos'' " aldizkarian eta "''A Mulher e a Criança"'' Portugalgo Emakumeen Liga Errepublikanoaren (LRMP) hilabetekarian'';''<ref>{{erreferentzia|izena=João|abizena=Gomes Esteves|urtea=1991|izenburua=A Liga Republicana das Mulheres Portugueses: uma organização política e feminista (1909-1919)|argitaletxea=Comissão para a Igualdade e para os Direitos das Mulheres|ISBN=|hizkuntza=pt|url=https://books.google.pt/books?id=6xq3AAAAIAAJ&q=a+mulher+e+a+crian%C3%A7a+ana+de+castro+osorio&dq=a+mulher+e+a+crian%C3%A7a+ana+de+castro+osorio&hl=pt-PT&sa=X&ved=2ahUKEwjd7c2k3YXvAhUOyxoKHYGwACsQ6AEwAHoECAAQAg}}</ref> eta handik gutxira, Setubalgo "''O Radical''" egunkarian, non, [[1910|1910etik]] [[1911|1911ra]], protagonismo handia izango zuen bere lanei esker. Setúbalgo Eskola Liberalaren sortzailea izan zen<ref>{{erreferentzia|izena=Lia|abizena=Ribeiro|izenburua=A popularização da cultura republicana: 1881-1919|argitaletxea=Imprensa da Universidade de Coimbra / Coimbra University Press|hizkuntza=pt|url=https://books.google.pt/books?id=nAOtCwAAQBAJ&pg=PA352&dq=Escola+Liberal+de+Set%C3%BAbal+ana+castro&hl=pt-PT&sa=X&ved=2ahUKEwj1t9j73YXvAhUHJhoKHRWyCloQ6AEwA3oECAQQAg#v=onepage&q=Escola%20Liberal%20de%20Set%C3%BAbal%20ana%20castro&f=false}}</ref> eta baita egoitza bere etxean bertan, Lisboan, zuen Lusitânia Editora Limitadarena ere. Haren bitartez, Camilo Pessanha poeta sinbolistaren poesia eta obra sustatu eta zabaldu zituen.<ref>{{erreferentzia|izena=Daniel|abizena=Pires|urtea=1990|izenburua=Homenagem a Camilo Pessanha|argitaletxea=Instituto Português do Oriente|hizkuntza=pt|url=https://books.google.pt/books?id=eCFEAAAAYAAJ&q=Editora+Lusitania+ana+castro&dq=Editora+Lusitania+ana+castro&hl=pt-PT&sa=X&ved=2ahUKEwiIzJLC34XvAhVr7OAKHQYvBLUQ6AEwAHoECAAQAg}}</ref> Ana de Castrok, bere izenaz gain, hainbat ezizen erabili zituen bere lanak sinatzeko, haien artean, ''Ann Moore'' eta ''Ana Doroteia Moore'', amaren aldeko amonaren omenez.<ref>{{erreferentzia|urtea=2001|izenburua=Entre ser e estar: raízes, percursos e discursos da identidade|argitaletxea=Afrontamento Ediçoes|hizkuntza=pt|egilea1=Maria Irene Ramalho Sousa Santos|egilea2=António Sousa Ribeiro|url=https://books.google.pt/books?id=FQUrAQAAMAAJ&q=Ana+Doroteia+Moore+Quintius&dq=Ana+Doroteia+Moore+Quintius&hl=pt-PT&sa=X&ved=2ahUKEwj1wJrylInvAhVi7eAKHbf7A5UQ6AEwAHoECAAQAg}}</ref>
Kazetaritza-lanez gain, Ana de Castro Osório bestelako lanak ere hasi zen idazten [[1898|1898tik aurrera]], hala nola, lan didaktikoak, erromantzeak, eleberriak eta umeentzako ipuin eta antzezlanak''.'' Azken horien artean, 18 liburukiko ''"Para as Crianças''" ([[1897]] – [[1935]]) bilduma aipatu behar da, [[Portugal|Portugalgo]] [[Haur literatura|haur literaturaren]] sortzaile nagusien artean toki garrantzitsua eman baitzion.<ref>{{Erreferentzia|izena=Luis Manuel|abizena=Mateus|izenburua=Franco-mações ilustres nas ruas de Lisboa|argitaletxea=Biblioteca Museu República e Resistência|orrialdeak=169-170|hizkuntza=pt|data=2003|url=https://www.worldcat.org/oclc/915243608|isbn=972-8695-15-2|pmc=915243608|sartze-data=2022-01-20}}</ref>
=== Ezkontza ===
Ana de Castro Osório,[[1898|1898ko]] [[Martxoaren 10|martxoaren 10ean,]] 25 urte zituela, Francisco Paulino Gomes de Oliveirarekin (1864-1914) ezkondu zen [[Setúbal|Setúbalgo]] Nossa Senhora da Anunciada parroki elizan. Gomes de Oliveira, Paulino de Oliveira izenez ezaguna, poeta, publizista eta Portugalgo Alderdi Errepublikanoko kidea zen.<ref>Cf. [http://adstb.dglab.gov.pt/registo-de-casamento-de-francisco-paulino-de-oliveira-e-d-ana-de-castro-osorio/ Registo de casamento] de Ana de Castro Osório com Paulino de Oliveira.</ref> Urte batzuk lehenago, baina, Ana de Castrok Camilo Pessanha poetaren ezkontza-proposamenari gogor uko egin zion, bien arteko adiskidetasunak [[1926|1926an]] hil zen arte iraun bazuen ere.
Paulino de Oliveirarekin bi seme izan zituen: João de Castro Osório (1899-1970), poeta, antzerkigile, literatura-historialari eta saiakeragilea, eta José Osório de Castro (1900-1964), idazle, kazetari eta literatur kritikaria eta Isabel de Castro (1931-2005) aktorearen aita. <ref>{{Cite web|izenburua=OSÓRIO, Castro, Família|url=http://acpc.bnportugal.gov.pt/colecoes_autores/n12_osorio_castro_familia.html|lana=BNP - Arquivo de Cultura Portuguesa Contemporânea|accessdate=}}</ref>
=== Masoia ===
Mendearen hasieran, [[1907|1907an]], Ana de Castro Grande Oriente Lusitanoko kide egin zen eta emakumeak besterik onartzen ez zuen ''Humanidade'' Logian integratu zen. Izen masoniko sinboliko gisa Leonor Fonseca Pimentel goitizena hartu zuen, ''"Napoliko portugaldarra''" izenez ezagutzen zen [[XVIII. mendea|XVIII. mendeko]] iraultzaile portugaldarraren omenez.<ref>{{erreferentzia|izena=Maria Alice|abizena=Samara|urtea=2007|izenburua=Operárias e burguesas: as mulheres no tempo da República|argitaletxea=A Esfera dos Livros|hizkuntza=pt|url=https://books.google.pt/books?id=4Z0UAQAAIAAJ&q=ma%C3%A7onaria+ana+de+castro+osorio&dq=ma%C3%A7onaria+ana+de+castro+osorio&hl=pt-PT&sa=X&ved=2ahUKEwig1dHO4IXvAhWO3OAKHQRdD9kQ6AEwAHoECAQQAg}}</ref>
=== Aktibismo errepublikanoa eta feminismoa ===
[[Fitxategi:O_Século_jornal_feministas_sufragistas_ana_osorio_castro_maria_velela_beatriz_paes_pinheiro_lemos_clara_correia_alves_sofia_quintino_adeleide_cabete_carolina_beatriz_angelo_carmo_joaquina_lopes.jpg|alt=|thumb|340x340px| Portugalgo Emakumeen Liga Errepublikanoaren sufragistei buruzko ''O Século'' egunkariaren gehigarria, 1910eko maiatzaren 12an argitaratua. 5 - Ana de Castro Osório ; 6 - Maria Veleda ; 7 - Beatriz Paes Pinheiro de Lemos ; 8 - Maria Clara Correia Alves ; 13 - Sofia Quintino ; 14 - Adelaide Cabete ; 15 - Carolina Beatriz Ângelo ; 16- Maria do Carmo Joaquina Lopes]]
Europan giro politiko eta soziala gero eta ezegonkorragoa zen mende hasierako garai hartan, Ana de Osório Castro bere ahaleginak errepublikaren kausan eta gizonen eta emakumeen eskubideen berdintasunaren aldeko borrokan bideratzen hasi zen, ideal horiek, askotan, bere literatur lanetan islatu zirelarik. Horrela bada, De Osório Portugalgo ekintzaile feminista aitzindaririk ezagunenetako bat bihurtu zen.
[[1905|1905ean]], [[Lisboa|Lisboara]] bizitzera joan zenean, "''Às Mulheres Portuguesas''" <ref>(Portugesez) De Castro Osorio, Ana {{Cite web|izena=|abizena=|izenburua=Às Mulheres Portuguesas|argitaletxea=|data=|url=https://bibliotronicaportuguesa.pt/livro/as-mulheres-portuguesas-ana-castro-osorio/|lana=Bibliotrónica Portuguesa|accessdate=}} Andreia Nevesen eta Filipa Catarinoren 2016ko berredizioa.</ref> Portugalgo lehen [[manifestu]] feminista idatzi zuen, eta handik gutxira Grupo Português dos Estudos Feministas taldean sartu zen. [[1908|1908an]] [[António José de Almeida]] politikari errepublikanoaren laguntzarekin, Liga Republicana das Mulheres Portuguesas (LRMP) erakunde eta elkarte politikoa sortu zuen garaiko Portugalgo zenbait emakume entzutesurekin batera, haien artean, Carolina Beatriz Ângelo eta Adelaide Cabete mediku eta [[Emakumeen sufragismoa|sufragista]], besteak beste. LRMP erakundeak [[Lisboa|Lisboako]] Rua dos Castelinhos 6. zenbakiko 2. solairuan izan zuen egoitza.
Garai oparo hartan, idazle eta aktibista portugaldarrak izaera politiko eta sozialeko hainbat lan eta artikulu argitaratu zituen. Idazkiotan, beste gai batzuen artean, emakumearen boto emateko, hezkuntza jasotzeko edo lan duina izateko eskubideari buruz idatzi zuen, eta baita abandonu edo alarguntza kasuetan emakumeen independentzia ekonomikoaren garrantziari buruz ere. Horrez gain, "''A Bem da Pátria''" izeneko esku-orriak idatzi eta banatu zituen dohainik. Haietan, hezkuntzaz eta higieneaz hainbat aholku eta orientabide azaltzen ziren ama gazteei zuzenduta.<ref>{{erreferentzia|izena=Camilo|abizena=Pessanha|urtea=1984|izenburua=Cartas a Alberto Osório de Castro, João Baptista de Castro e Ana de Castro Osório|argitaletxea=Imprensa Nacional-Casa da Moeda|hizkuntza=pt|editore1-abizena=De Moeda|editore1-izena=Maria José}}</ref>
[[Portugalgo Lehen Errepublika]] garaian (1910-1926), Errepublika ezarri eta berehala, Ana de Castro Afonso Costa Justizia Ministroarekin elkarlanean aritu zen dibortzio legea prestatzen. De Castroren ustez, "''dibortzio legea ez da beharrezkoa bananduta egonda euren patua eskrupulurik gabe jarraitzen dutenak bereizteko, baizik eta espetxeraturik daudenak askatzeko''". Legearen onarpena, 1910eko azaroaren 3an, Portugalgo mugimendu feministen lorpen nagusietako bat izan zen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Anália Cardoso|abizena=Torres|izenburua=Divórcio em Portugal, ditos e interditos: uma análise sociológica|argitaletxea=Celta Editora|hizkuntza=pt-BR|data=1996|url=https://books.google.pt/books?id=bT2wAAAAIAAJ&q=lei+do+divorcio+ana+de+castro+osorio&dq=lei+do+divorcio+ana+de+castro+osorio&hl=pt-PT&sa=X&ved=2ahUKEwjo_e-i4YXvAhWSFxQKHZpdAN4Q6AEwAHoECAEQAg|isbn=978-972-8027-58-2|sartze-data=2022-01-20}}</ref>
Hilabete batzuk geroago, Liga Republicana das Mulheres Portuguesas-en barne-gatazkak gertatu ziren emakumeei botoa ematea ahalbidetuko zien Hauteskunde Kodearen berritzea zela eta. Ana de Castro Osóriok aurkeztutako proposamenaren arabera, emakumeek hainbat baldintza bete beharko zituzten botoa eman ahal izateko: zergak ordaintzea, adinez nagusi izatea eta, goi mailako heziketa izanik, elite intelektualeko kide izatea. Horren ondorioz, baina, emakumezkoen populazioaren zati handi bat analfabetoa izateagatik bazterturik geldituko zen. Maria Veleda militantea eta haren alde egin zuen fakzioa proposamen horren kontra agertu zirenez, De Castrok dimisioa eman zuen presidente kargutik. Horren ostean, Propaganda Feminista Elkartea sortu zuen, Carolina Beatriz Ângelo, Joana de Almeida Nogueira eta Rita Dantas Machadorekin batera, besteak beste.<ref>{{Erreferentzia|izena=Regina Tavares da|abizena=Silva|izenburua=Feminismo em Portugal na voz de mulheres escritoras do início do séc. XX|argitaletxea=Comissão para a Igualdade e para os Direitos das Mulheres, Ministério do Emprego e da Segurança Social|hizkuntza=pt-BR|data=1992|url=https://books.google.pt/books?id=T4J3wX7kiWcC&q=propaganda+feminista+ana+de+castro+osorio&dq=propaganda+feminista+ana+de+castro+osorio&hl=pt-PT&sa=X&ved=2ahUKEwjexNeE44XvAhUMohQKHWtWDvkQ6AEwAnoECAIQAg|sartze-data=2022-01-20}}</ref>
=== Brasilgo urteak ===
[[1911|1911n]], Ana de Castrok [[Brasil|Brasilera]] bidaiatu zuen bere senarra [[São Paulo|São Paulon]] kontsul izendatu zutenean. Han irakasle lanetan aritu zen eta hainbat liburu idatzi zituen, besteak beste, Brasilgo eta Portugalgo ikastetxeetan erabiliko ziren bi eskuliburu: "''Lendo e Aprendiendo''" eta "''Lição de História''". Hiru urte geroago, Paulino de Oliveira hil zen, [[1914|1914ko]] [[Martxoaren 13|martxoaren 13an]][[Tuberkulosi|, tuberkulosiak]] jota.
Alargun geratu ondoren, Ana de Castro Osório Portugalera itzuli zen bere bi seme-alabekin, João de Castro Osório (1899-1970) eta José Osório de Oliveira (1900-1964). Familia Lisboan finkatu zen, hain zuzen, Rua do Arco do Limoeiro kalean, 17 zenbakiko lehen solairuan.
=== Gerra garaiko benefizentzia eta emakumeen gerra esfortzua ===
Europako tentsioaz eta gertu zegoen gerra-giroaz jabetuta, [[1914|1914an]], De Castrok Comissão Feminina Pela Pátria (Aberriaren Aldeko Emakumeen Batzordea) taldea sortu zuen, Ana Augusta de Castilho, Antónia Bermudes eta Maria Benedita Mouzinho de Albuquerque Pinhorekin batera. Batzorde hori izan zen Portugalen emakumeak gerra esfortzuan parte har zezaten mobilizatzeko asmoz antolatutako lehen erakundea. Batzordeak Sofia Quintino medikuaren ekimenez antolaturiko [[erizaintza]] ikastaroak izan ziren Portugalen mojek emandako edota mojentzat ematen ez ziren lehenak. Urte batzuk geroago, Portugalgo indar militarrak [[Lehen Mundu Gerra|Lehen Mundu Gerran]] parte hartzen hasi zirenean, Elzira Dantas Machadok, Bernardino Machado Errepublikako Lehendakariaren emazteak, emakumeen batzordea birmoldatu zuen eta Cruzada das Mulheres Portuguesas (CMP) ongintza-mugimendua sortu zuen, mobilizatutako soldaduei eta haien familiei laguntza emateko helburuarekin.<ref>{{Erreferentzia|izena=Carmen|abizena=Soares|izenburua=Humanitas 73|argitaletxea=Imprensa da Universidade de Coimbra / Coimbra University Press|hizkuntza=pt|data=2019-05-07|url=https://books.google.pt/books?id=qKOWDwAAQBAJ&pg=PA106&dq=ana+castro+osorio+comissao+pela+patria&hl=pt-PT&sa=X&ved=2ahUKEwin46mr0ovvAhWNxIUKHerWCzwQ6AEwA3oECAQQAg#v=onepage&q=ana%20castro%20osorio%20comissao%20pela%20patria&f=false|sartze-data=2022-01-20}}</ref>
=== Funtzio publikoa ===
[[1916|1916ko]] ekainean, António Maria da Silvak, Lan eta Gizarte Ongizate ministroak, eskatuta, Emakumeen Lan Teknikoen azpiikuskari kargua hartu zuen. Bere jardunean hainbat kritika eta salaketa jasan zituen, batez ere Adelaide Abrantes kazetariak, "''A Voz"'' egunkarian, eginak. Abrantesek karguaren baliagarritasuna zalantzan jartzen zuen, bere ustez ministroak bere "alaba pontekoei" egin ohi zizkien mesedeetako bat besterik ez zelako. Kazetariak arpegiratzen zien ugazaben alde egitea eta benetan ez aplikatzea gobernuaren lan-arloko lege berriak, hala nola, jostunen arratsaldeak ezabatzeari zegokiona.
=== Azken urteak ===
[[Fitxategi:Biblioteca_pessoal_de_Ana_de_Castro_Osório.jpg|thumb|260x260px| Ana de Castro Osório bere liburutegi pertsonalean (1928)]]
Hurrengo urteetan, Ana de Castro Osóriok idazten jarraitu zuen, eta bai Portugalen, bai Brasilen idazle gisa lortutako ezagutza sendotu zuen. [[1922|1922an]], herrialde horretara itzuli zen, [[Rio de Janeiro|Rio de Janeiron]], [[São Paulo|São Paulon]], [[Paraná (Brasil)|Paranán]] eta [[Hegoaldeko Rio Grande|Rio Grande do Sulen]] hitzaldi sorta bat emateko. Jardunaldi horien ostean, "''A Grande Aliança''" ([[1924]]) idatzi zuen<ref>{{Erreferentzia|izena=Ana de Castro|abizena=Osório|izenburua=A grande aliança: a minha propoganda no Brasil|argitaletxea=Edições Lusitania|hizkuntza=pt|abizena2=Carvalho|izena2=Teresa Maria Martins de|data=1924|url=https://books.google.pt/books?id=LJyYvgEACAAJ&dq=ana+castro+osorio+brasil&hl=pt-PT&sa=X&ved=2ahUKEwi9vZO50ovvAhWRxIUKHReeABEQ6AEwAXoECAAQAQ|sartze-data=2022-01-20}}</ref> eta ''O Corymbo'' egunkari feministaren kolaboratzaile egin zen. <ref>Bonilha, Caroline Leal. ''Corymbo: memória e representação feminina através das páginas de um periódico literário entre 1930 e 1944 no Rio Grande do Sul''. Mestrado. UFPEL, 2010</ref>
[[Portugalgo Lehen Errepublika|Portugalgo Lehen Errepublikaren]] amaieran, bere herriaren egoera politikoaz etsia hartuta, esku-hartze publikoa murriztu zuen. Handik aurrera, Cruzada das Mulheres Portuguesas elkarteko jardunean eta bere idazle lanean baino ez zuen bere gogoa jarriko.
=== Heriotza ===
Ana de Castro Osório [[1935|1935eko]] [[Martxoaren 23|martxoaren 23an]] hil zen, 62 urte zituela. Zalantzak daude heriotza gertatu zen lekuari buruz, toki bi aipatzen baitira garaiko zenbait aldizkaritan: Lisboa eta Setúbal. Geroago ikerketek agerian utzi zuten Lisboako Sé parrokiako Rua Augusto Rosan, 17. zenbakian hil zela eta heriotzaren kausa [[Nefritis|nefritis kronikoa]] izan zela.
Lisboako Cemitério do Alto de São João hilerrian dago lurperaturik, 4814 zenbakiko familiaren hilobian. Haren hileta-elizkizunean arlo ezberdinetako pertsonaiek parte hartu zuten, besteak beste, Regina Quintanilhak, Fernanda de Castrok, Maria Veledak, João de Barrosek, António Sérgiok, [[Aquilino Gomes Ribeiro|Aquilino Ribeirok]], José Rodrigues Miguéisek eta Hernâni Cidadek.<ref>{{Erreferentzia|izena=João Simões Lopes|abizena=Neto|izenburua=O Grande Livro dos Melhores Contos: Volume 2|argitaletxea=Tacet Books|hizkuntza=pt-BR|abizena2=Rio|abizena3=Sousa|abizena4=Azevedo|abizena5=Amaral|abizena6=Machado|abizena7=Pessoa|abizena8=Almeida|abizena9=Osório|izena2=João do|izena3=Inglês de|izena4=Artur de|izena5=Amadeu|izena6=Alcântara|izena7=Fernando|izena8=Fialho de|izena9=Ana de Castro|data=2020-01-13|url=https://books.google.pt/books?id=aO7JDwAAQBAJ&pg=PT643&dq=funeral+ana+castro+osorio&hl=pt-PT&sa=X&ved=2ahUKEwi75Lnw5IXvAhUQ3IUKHQp8CVIQ6AEwBHoECAUQAg#v=onepage&q=funeral%20ana%20castro%20osorio&f=false|isbn=978-85-7777-688-7|sartze-data=2022-01-20}}</ref>
== Literatura-lanak ==
Bere literatur-obra erraldoiak berrogeita hamar titulu baino gehiago biltzen ditu eta saiakera, eleberria eta narrazio laburrak hartzen ditu barne. Hauek dira lan aipagarri batzuk: "''Em Tempo de Guerra''" (1918), "A ''Verdadeira Mãe''" (1925), "''Viagens Aventuosas de Felicio e Felizarda''" (1923), "''A Grande Aliança''" (1924), "''Mundo Novo''" (1927), "''A Capela das Rosas''" (1931), "''O Príncipe das Maçãs de Oiro''" (1935) eta "''Histórias Maravilhosas da Tradição Popular Portuguesa''" (2 liburuki, 1952an bakarrik bildua); halaber, kolaboratu zuen hainbat aldizkari garrantzitsu ere aipatu behar dira, hala nola: ''"A Ave azul"'' <ref>{{Cite web|izenburua=Ficha histórica: Ave azul : revista de arte e critica (1899-1900)|argitaletxea=[[Hemeroteca Municipal de Lisboa]]|egilea=Rita Correia|data=26 de Março de 2011|url=http://hemerotecadigital.cm-lisboa.pt/FichasHistoricas/AveAzul.pdf|accessdate=23 de Junho de 2014}}</ref> (1899-1900), ''"Branco e Negro"'' <ref>{{Cite web|izenburua=Ficha histórica: Branco e Negro : semanario illustrado (1896-1898)|argitaletxea=[[Hemeroteca Municipal de Lisboa]]|egilea=Rita Correia|url=http://hemerotecadigital.cm-lisboa.pt/FichasHistoricas/BrancoeNegro.pdf|accessdate=21 de Janeiro de 2015}}</ref> (1896-1898), ''"Brasil-Portugal"'' <ref>{{Cite web|izenburua=Ficha histórica: Brasil-Portugal : revista quinzenal illustrada (1899-1914).|argitaletxea=[[Hemeroteca Municipal de Lisboa]]|egilea=Rita Correia|data=29 de Abril de 2009|url=http://hemerotecadigital.cm-lisboa.pt/FichasHistoricas/BrasilPortugal.pdf|accessdate=26 de Junho de 2014}}</ref> (1899). - 1914), "''A Leitura"''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=A leitura: magazine litterario [1894-1896]|url=http://hemerotecadigital.cm-lisboa.pt/Periodicos/ALeitura/ALeitura.htm|aldizkaria=hemerotecadigital.cm-lisboa.pt|sartze-data=2022-01-20}}</ref> (1894-1896), ''"Serões"'' <ref>{{Cite web|izenburua=Ficha histórica: Serões, Revista Mensal Ilustrada (1901-1911).|argitaletxea=[[Hemeroteca Municipal de Lisboa]]|egilea=Rita Correia|data=24 de Abril de 2012|url=http://hemerotecadigital.cm-lisboa.pt/FichasHistoricas/Seroes.pdf|accessdate=23 de Setembro de 2014}}</ref> (1901-1911), ''"A Farça "'' <ref>{{Cite web|izenburua=Ficha histórica: A Farça|argitaletxea=[[Hemeroteca Municipal de Lisboa]]|egilea=João Alpuim Botelho|url=http://hemerotecadigital.cm-lisboa.pt/FichasHistoricas/AFarça.pdf|accessdate=17 de fevereiro de 2016}}</ref> (1909-1910) eta ''"Terra Portuguesa"'' <ref>{{Cite web|izenburua=Ficha histórica:Terra portuguesa : revista ilustrada de arqueologia artística e etnografia (1916-1927)|argitaletxea=[[Hemeroteca Municipal de Lisboa]]|egilea=Alda Anastácio|data=30 de outubro de 2017|url=http://hemerotecadigital.cm-lisboa.pt/RecursosInformativos/Dicionariojornais/Textos/TerraPortuguesa.pdf|accessdate=13 de dezembro de 2017}}</ref> ( 1916) -1927).
Lan horiez gain, eta Portugalgo haur literaturaren sortzaile titulua merezi izateaz gain, kontuan hartzekoa da herrialdeko ahozko tradizioko ipuin bilduma zabal eta trinkoa osatu eta [[Grimm anaiak|Grimm anaien]] eta haur literaturako beste egile atzerritar askoren hainbat ipuinen itzulpen eta argitalpenak egin izana.
Azkenik, ''Ana de Castro Osóriori zor zaio'' Camilo Pessanha- ren liburu bakarraren — "Clepsydra"— konpilatzea, edizioa egitea eta 1920an argitaratzea, berak sortu zuen Lusitânia argitaletxean.
== Sari eta omenaldiak ==
* 1919ko maiatzaren 17an Sant'Iago da Espadako Orden Militarreko Ofizial izendatua izan zen, eta 1931ko urriaren 5ean, Nekazaritza eta Industria Merezimenduko Orden Zibileko Komendadore izan zen. <ref>{{Cite web|izenburua=Cidadãos Nacionais Agraciados com Ordens Portuguesas|argitaletxea=Presidência da República Portuguesa|url=http://www.ordens.presidencia.pt/?idc=153|accessdate=2016-03-21}}</ref>
* 1976an, [[Lisboa|Lisboako]] Udalak idazlea omendu zuen bere izena emanez Quinta dos Condes de Carnide eremuko kale bati, Carniden. <ref>{{Cite web|izenburua=Facebook|url=https://www.facebook.com/423215431066137/photos/pb.423215431066137.-2207520000.1448277902./880850861969256/?type=3&theater|lana=www.facebook.com|accessdate=2021-06-17}}</ref> Kale horretaz gain, [[Amadora]], Amora, Mangualde, [[Sintra]] eta [[Cascais]] udalerrietako beste kale batzuei ere eman diete bere izena.
* [[Belém (Lisboa)|Belemgo]] Liburutegian ( [[Lisboa]] ), 'Ana de Castro Osório' bilduma dago, mugimendu feministetan eta genero gaietan espezializatua.<ref>(Portugesez) «[https://blx.cm-lisboa.pt/horarios-e-contactos/biblioteca-belem/ BIBLIOTECA DE BELÉM]» ''Bibliotecas de Lisboa'' <small>(Noiz kontsultatua: 2022-01-20)</small>.</ref>
* Mangualde udalerrian, 2. eta 3. mailako 'Ana de Castro Osório' Oinarrizko Eskola sortu zen.
== Lanen zerrenda ==
[[Fitxategi:A_mulher_e_a_crianca_liga_republicana_de_mulheres_portuguesas_revista.jpg|alt=|thumb|372x372px| "A Mulher e a Criança" hileroko aldizkaria, Portugalgo Emakumeen Liga Errepublikarrak argitaratua, 1909.]]
* Haurrentzat (1897-1935):
** ''Contos tradicionais portugueses'', 10 liburuki
** ''[https://bibliotronicaportuguesa.pt/livro/contos-fabulas-facecias-e-exemplos-da-tradicao-popular-portuguesa-ana-castro-osorio/ Contos, Fábulas, Facécias e Exemplos da Tradição Popular Portuguesa]''
** ''Contos de Grimm'' (alemanierazko itzulpena)
** ''Alma infantil''
** ''Animais'', 1903
** ''Boas crianças''
** ''Branca-Flor e outros contos''
** ''Branca-Flor e outras histórias''
** ''O Príncipe Luís e outras Histórias,'' 1897
** ''O Esperto: e outras histórias''
** ''Os Dez Anõezinhos Da Tia Verde-Água,'' 1897
** ''Histórias escolhidas'' (alemanezko itzulpena)
** ''Viagens aventurosas de Felício e Felizarda ao Polo Norte'', 1920
** ''Viagens aventurosas de Felício e Felizarda ao Brasil,'' 1923<ref>{{erreferentzia|urtea=1923|izenburua=Viagens aventurosas de Felício e Felizarda ao Brasil: contos para crianças livro de leitura aprovado oficialmente|argitaletxea=Lusitania Ed.|hizkuntza=pt|egilea1=Osório, Ana de Castro; Ilus. Jourdain, A.|url=https://catalogo.bnportugal.gov.pt/ipac20/ipac.jsp?session=V5427I05953S6.221344&profile=bn&uri=full=3100024~!527333~!0&ri=3&aspect=basic_search&menu=search&source=~!bnp&ipp=20&staffonly=&term=Os%C3%B3rio,+Ana+de+Castro,+1872-1935&index=AUTHOR&uindex=&aspect=basic_search&menu=search&ri=3}}</ref>
* Haurrentzako Antzerkia
** ''A comédia da Lili'', 1903
** ''Um sermão do sr. Cura'', 1907
* ''Infelizes: histórias vividas'', 1892 <sup>([[gutenberg:27155|eBook]])</sup>
* ''A Garrett no seu primeiro centenário'', 1899
* ''[https://purl.pt/22295 Ambições: romance]''. Lisboa, Guimarães Libânio, 1903.
* ''Bem prega Frei Tomás'' (komedia), 1905
* A Bem da Pátria:
** ''As mães devem amamentar seus filhos''
** ''A educação da criança pela mulher''
* ''A nossa homenagem a Bocage'', 1905
* ''[https://purl.pt/13902 Às mulheres portuguesas]'', 1905
* ''A minha Pátria,'' 1906
* ''Quatro Novelas: A vinha, A feiticeira, Diário duma criança, Sacrificada'', 1908 <sup>([[gutenberg:29968|eBook]])</sup>
* ''A boa mãe'', 1908 <ref>OSÓRIO, Ana de Castro; Ilus. Raquel Gameiro, Hebe Gonçalves{{Cite web|izenburua=A boa mãe: livro de premios escolares, Setubal, 1908 - Biblioteca Nacional Digital|url=http://purl.pt/21488|lana=purl.pt|accessdate=2018-11-21}}</ref>
* ''[https://purl.pt/13903 A mulher no casamento e no divórcio]'', 1911.
* ''Em tempo de Guerra'', 1918 <ref>(Portugesez) OSÓRIO, Ana de Castro{{Cite web|izenburua=Em tempos de guerra, Lisboa, 1918 - Biblioteca Nacional Digital|url=http://purl.pt/22298|lana=purl.pt|accessdate=2018-11-21}}</ref>
* ''De como Portugal foi chamado à Guerra: Histórias para Crianças'', 1919<ref>{{erreferentzia|izena=Osório|abizena=Ana de Castro|urtea=1919|izenburua=De como Portugal foi chamado à guerra: história para crianças|argitaletxea=Lisboa: Para as Crianças|hizkuntza=pt|url=https://catalogo.bnportugal.gov.pt/ipac20/ipac.jsp?session=V5427I05953S6.221344&profile=bn&source=~!bnp&view=subscriptionsummary&uri=full=3100024~!410886~!11&ri=10&aspect=basic_search&menu=search&ipp=20&spp=20&staffonly=&term=Os%C3%B3rio,+Ana+de+Castro,+1872-1935&index=AUTHOR&uindex=&aspect=basic_search&menu=search&ri=10|edizioa=2}}</ref>
* ''A Capela das Rosas'', 1920
* ''Dias de Festa'', 1921 <ref>(Portugesez) Osorio, Ana de Castro {{Cite web|izenburua=Dias de festa, Lisboa, [ca 1921] - Biblioteca Nacional Digital|url=http://purl.pt/22293|lana=purl.pt|accessdate=2018-11-21}}</ref>
* ''A Princeza muda,'' 1921
* ''Casa de Meu Pai,'' 1922
* ''[https://purl.pt/22297 A Grande Aliança: A Minha Propaganda no Brasil].'' ''Lisboa: Ed. Lusitania,'' 1922 ''.'' Brasilen emandako hitzaldiak, Rio de Janeiro, Rio Grande do Sul, Pelotas, Porto Alegre, Anta Maria, Curitiba eta São Paulon.
* ''Esperteza dum Sacristão,'' 1922
* ''O Livrinho Encantador,'' 1924
* ''[https://purl.pt/20834 O direito da mãe]'', 1925
* ''A verdadeira Mãe'', 1925
* ''Mundo Novo'', 1927
* ''O Príncipe das Maçãs de Oiro'', haurrentzako ipuina, 1935
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Ikus, gainera ==
* [[Sufragio unibertsal|Sufragio unibertsala]]
== Kanpo estekak ==
* [https://www.gutenberg.org/browse/authors/o#a32497 Ana de Castro Osórioren lanak] Gutenberg proiektuan
* [https://catalogo.bnportugal.gov.pt/ipac20/ipac.jsp?session=13T4R541F4372.687987&profile=bn&uri=link=3100018~!29996~!3100024~!3100022&aspect=basic_search&menu=search&ri=2&source=~!bnp&term=Os%C3%B3rio%2C+Ana+de+Castro%2C+1872-1935&index=AUTHOR#focus Ana de Castro Osórioren lanak] Portugalgo Liburutegi Nazionalean.
{{bizialdia|1872ko|1935eko|Castro Osorio, Ana de}}
[[Kategoria:Portugalgo feministak]]
[[Kategoria:Lisboan hildakoak]]
[[Kategoria:Portugalgo aktibistak]]
[[Kategoria:Portugalgo hargin beltzak]]
[[Kategoria:Portugalgo antzerkigileak]]
[[Kategoria:Portugalgo idazleak]]
[[Kategoria:Nefritisak hildakoak]]
fbst3p8quasntndmgm98uk0xjw1ewnv
Felix Etxeberria
0
1038014
9974735
9531580
2024-11-20T13:35:20Z
Treuiller
59723
9974735
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Felix Etxeberria Larrañaga''', '''''Felix Parapan''''' izengoitiaz ere ezaguna (''Parapan'' baserria, [[Elgoibar]], [[Gipuzkoa]], [[1926]] – [[Elgoibar]], [[2022]]ko [[irailaren 2]]a) euskaltzale eta enpresa-sortzailea izan zen.<ref name="#1">{{Erreferentzia|izenburua=Ahotsak.eus - Felix Etxeberria|url=https://ahotsak.eus/elgoibar/hizlariak/felix-etxeberria-larranaga/|sartze-data=2022-01-28}}</ref>
Elgoibarko ''Parapan'' baserrian jaio zen, aita bertakoa baitzuen. Zortzi anai-arrebatatik laugarrena zen. Hamalau urterekin lanean hasi zen Eibarren, eta ''[[Orbea]]'' bizikleta enpresan eta Elgoibarko [[Sigma (enpresa)|''Sigma''n]] aritu zen. Elgoibarren ''Jarbe'' enpresan doitzaile ikasi zuen eta beste lankide batzuekin ''[[Danobat]]'' enpresa sortu zuen; gerora, kooperatiba bihurtu zen.<ref name="#1"/>
Ekintzailea izan zen bereziki euskararen arloan eta euskarazko lehen lantegirako hiztegia paratu zuen eta Elgoibarko Ikastolaren sortzaileetakoa izan zen halaber. [[Elgoibarko Izarra]] elkartea ere sortu zuen.
2017an ''[[Debegesa]]'' Debabarreneko garapen ekonomikorako elkarteak [[Gure Balioak]] saria eman zion.<ref>{{Erreferentzia|urtea=2017|izenburua=GURE BALIOAK 2017: Felix Etxeberria Larrañaga|url=https://www.debegesa.eus/es/ciudadania/Gure-balioak/gure-balioak-2017-felix-etxeberria-larranaga|sartze-data=2022-01-28|https://www.debegesa.eus/es/ciudadania/Gure-balioak/gure-balioak-2017-felix-etxeberria-larranaga}}</ref>
[[Hasier Etxeberria]] idazle eta kazetari zenaren aita zen.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* [https://www.youtube.com/watch?v=4ZtUPd7ckec Gure Balioak 2017 sariaren harira sortutako bideoa]
* [https://www.diariovasco.com/bajo-deba/elgoibar/felix-etxeberria-paparan-20220905174436-nt.html Hil ondorengo artikulua ''El Diario Vasco''n, 2022ko irailaren 6an.]]
{{bizialdia|1926ko|2022ko|Etxeberria, Felix}}
[[Kategoria:Euskaltzaleak]]
[[Kategoria:Elgoibartarrak]]
m9gxj10v27ngwlrnq6rz1gstu9sdeig
Dindirri (dantza taldea)
0
1038076
9976101
9790379
2024-11-21T11:07:13Z
Ksarasola
1491
Begoña Arroyoren esana
9976101
wikitext
text/x-wiki
{{Elkarte infotaula automatikoa}}
'''Dindirri Dantza Taldea''' [[euskal dantzak]] lantzen dituen Bilboko talde bat da. [[1945]]. urtean sortu zen. Besteak beste [[Txelu Etxebarria]] izan zen sortzaileetako bat. [[Iñaki Irigoien]] dantzari eta zuzendaria ere izan da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Dindirri dantza-taldea|hizkuntza=eu-ES|url=http://herriondarea.eus/es/ficha/dindirri-dantza-taldea|aldizkaria=Herri Ondarea|sartze-data=2022-01-28}}</ref>
== Sorrera (1945-1949) ==
Hasieran ''Iparralde Dantza Taldea'' izena zuen (''Grupo de Danzas Iparralde)'', hainbat gazte gogotsuk hala erabakita jaio zenean, horien artean gudari ohi batzuk. Bilboko Koralaren (Coral Bilbaína) babespean sortu zuten, Pertica maisuaren zuzendaritzapean, 1947. urtera arte. Bigarren zuzendaria Manu de Otañu donostiarra "Okela" izan zen 1949 arte. <ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=GRUPO DE DANZAS DINDIRRI - Auñamendi Eusko Entziklopedia|hizkuntza=es|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/es/grupo-de-danzas-dindirri/ar-68594/|aldizkaria=aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus|sartze-data=2022-01-28}}</ref>
== Txelu Etxebarria zuzendari (1949-1960) ==
[[Fitxategi:Txelu_Etxebarria_txistularia.jpg|thumb|Txelu Etxebarria eskuinaldean]]
Garai horretan taldeak ''Dindirri'' izena hartu zuen eta ''Iparralde'' izena utzi. 1949tik 1960ra arte, talde hori [[José Luis Etxebarria Goiri]] "Txelu"-k zuzendu zuen. 1936 baino lehen bazegoen "Dindirri" izeneko dantza-talde bat. Gerraostekoa baina garai zailena izan zen, baina dantzarekiko eta herriarekiko zaletasuna bizirik mantentzea lortu zuten. Etxebarriaren zuzendaritzapean taldea maila artistiko handiena lortu zuen eta onenetakotzat hartzen zuten. Bere zuzendaritzapean sortu ziren "Gaztedi" eta Galdakaoko "[[Andra Mari (Galdakaoko dantza taldea)|Andra Mari]]" dantza taldeak. 1964an, Etxebarriak txistu metaliko ospetsua asmatu eta eraiki zuen, ordura arte ezagutzen zen txistu-sonoritatea hobetu zuen, soinu garbiago lortuta. 1969an Bizkaiko dantza-liburu baliotsu bat argitaratu zuen ("Bizkai'ko Dantzak").<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=GRUPO DE DANZAS DINDIRRI - Auñamendi Eusko Entziklopedia|hizkuntza=es|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/es/grupo-de-danzas-dindirri/ar-68594/|aldizkaria=aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus|sartze-data=2022-01-28}}</ref>
== Iñaki Irigoien zuzendari (1960-1970) ==
[[Fitxategi:Iñaki_Irigoien_dantzariak58.jpg|thumb|Iñaki Irigoien (1958)]]
[[Iñaki Irigoien]] [[Basurtu|Basurtuko]] (Bilbo) [[Beti Jai Alai]] taldean ikasi zuen dantzan, [[Igorre|Igorrekoa]] zen Silvestre Elezkano ''[[Txilibrin]]'' irakaslearekin. '''Dindirri''' taldean geroago hasi zen 1952an; hasieran zortzi urtez dantzari, baina gero 1960ean [[José Luis Etxebarria Goiri|Txelu Etxebarriak]] zuzendari-lanak utzi zituenean Irigoienek hartu zuen zuzendaritza hamar urtez.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Iñaki Irigoien|url=https://dantzan.eus/bideoak/inaki-irigoien|aldizkaria=Bizkaiko Dantza Testigantzak. Dantza Webgunea, Bilbo|sartze-data=2017-07-22}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Marta|abizena=Morales|izenburua=Iñaki Irigoien: “Dantza hizkuntza bat da”. Deia (2016-0306)|url=http://www.deia.com
/2016/03/06/ortzadar/inaki-irigoien-rdantza-hizkuntza-bat-dar|sartze-data=2017-07-21}}</ref> Jon Pertika ere ibili zen antolakuntzan. Geroago Irigoin soziologo eta dantza-ikertzaile aritu zen (1970-1978) eta [[Euskal Dantzarien Biltzarra|Euskal Dantzarien Biltzarreko]] lehendakaria ere (1978-1990).<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Euskal Dantzarien Biltzarra : HISTORIA|url=http://www.dantzagune.eus/eu/historia/|aldizkaria=Euskal Dantzarien Biltzarra|sartze-data=2017-07-21}}</ref>
[[Fitxategi:Begoña_Arroyo_dantzaria_01.jpg|thumb|[[Begoña Arroyo Aldekoa|Begoña Arroyo]]]]
{{Esaera2|[[Athletic]] bezalakoa zen [[Dindirri]] taldea, talde bakoitzetik dantzaririk onenak aukeratzen zituen, nik 16 urte nituen sartu nintzenean.|[[Begoña Arroyo]]}}
== Sariak ==
* [[2019]]: III Dantza Tradizionalaren Esker Onak saria Dindirri dantza taldeko fundatzaileei.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Vías abiertas a la cultura {{!}} Dantzanet|url=https://www.dantzanet.net/?q=es/node/2670|aldizkaria=www.dantzanet.net|sartze-data=2022-01-28}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Ikus, gainera ==
* [[Zerrenda:Frankismo garaian Bizkaian sortutako dantza taldeak]]
== Kanpo estekak ==
* [https://www.youtube.com/watch?v=19eBxOTx8jw Dindirri dantza-taldea] Labayru Herri Ondarea, Youtube
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Euskal Herriko dantza taldeak]]
[[Kategoria:Euskal folklore elkarte eta taldeak]]
[[Kategoria:Bilboko elkarteak]]
lexdgaxhuujsp3s58g4yx6c38swo2ts
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2022/02
101
1038283
9974931
8851873
2024-11-20T14:11:03Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Lehiaketak/2022/02]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2022/02]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
8851873
wikitext
text/x-wiki
== Hurrengo mailara pasatzear dauden artikuluak ==
Aurreko hilabetean bezala, hemen artikulu batzuk rankingean gora joaten lagun dezaketenak:
* 8.273 bytera iristear daudenak: https://petscan.wmflabs.org/?psid=21355382
* 16.546 bytera iristear daudenak: https://petscan.wmflabs.org/?psid=21355374 [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 23:01, 30 urtarrila 2022 (CET)
:Bikainak dira lista hauek. Luze aritu gabe artikulu hauek koxka bat gora eraman ditut: [[Animazio]] , [[Bideoarte]] [[Bizantziar artea]], [[Eufonio]], [[Chrysler Building]], [[Klarinete]], [[Portugesezko literatura]], [[Dadaismo]], [[Madama Butterfly]], [[Narniako kronikak]], [[Instrumentu elektroniko]], [[Gaueko erronda]], [[Gizako nekropolia]], [[Partenoia]], eta [[Askatasunaren Estatua]].
:Bibliografia edo "Sakonago irakurtzeko" atalak ekarri ditut beste wikipedia batetik, gehienetan ingelesezkotik. [[Lankide:Ksarasola|Ksarasola]] ([[Lankide eztabaida:Ksarasola|eztabaida]]) 07:55, 15 otsaila 2022 (CET)
== Hezkuntza Programaren parte ere badiren artikuluak ==
70 artikulu hauetako bat hobetzen baduzu, hezkuntza programa hobetzen ere laguntzen duzu: https://petscan.wmflabs.org/?psid=21355439 [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 23:22, 30 urtarrila 2022 (CET)
== Otsaileko zerrenda ==
[[Santa Katalina monasterioa (Sinai)|Santa Katalina monasterioa]]k badu hasitako artikulu bat esukaraz, ez? Edo beste bat al da? --[[Lankide:Gauwiki|Gauwiki]] ([[Lankide eztabaida:Gauwiki|eztabaida]]) 09:16, 1 otsaila 2022 (CET)
:Berdina izango da, bai. Batzuetan izenburuak gaizki egongo dira. Hala bada, zuzendu behar duzu ere zerrendan duen izena. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 09:21, 1 otsaila 2022 (CET)
== Erreferentziekin arazo bat ==
Kaixooo! Ez dakit hau ondo egiten ari naizen, nahiko berria naiz eta mundu honetan. Ni Irlandako literaturaren artikulua editatzen ari naiz, eta erreferentzia bat gehitzen saiatu naiz.
Orain arte editatu ditudan artikulu guztietan, erreferentzia guztiak automatikoki artikuluaren azpian agertu dira, "Erreferentziak" atalean. Orain, hala ere, ez dira agertzen. Eskuz jartzen saiatu naiz, baina uste dut gaizki egin dudala.
Norbaitek konpondu lezake, mesedez? Sarreran dago erreferentzia, Irlandako Gosete Handiaren aipamenaren ondoren.
Mila esker!!!!!
:Konponduta! -[[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 12:54, 1 otsaila 2022 (CET)
:Mila esker! - JustAnotherHumanBeing [[Lankide:JustAnotherHumanBeing|JustAnotherHumanBeing]] ([[Lankide eztabaida:JustAnotherHumanBeing|eztabaida]]) 13:11, 1 otsaila 2022 (CET)
== Euskarazko Wikipediaren itxurarekin arazo bat ==
Kaixooo! Hau hemen galdetzen dut, ez dakidalako non galdetu. Ez dakit zuei gertatzen zaizuen, baina nik ordenagailuan Euskarazko Wikipedia irekitzen dudanean, ixkinetan margen oso handiak ateratzen zaizkit. Beste Wikipedia batzuetan, margenak askoz txikiagoak dira. Behin, hau aldatzea lortu nuen, baina ez dut gogoratzen nola egin nuen eta orain ez dut lortzen, behin eta berriro saiatu arren. Norbaitek ba al daki hau nola egin? Mila esker!
:Kaixo {{u|JustAnotherHumanBeing}}! Hau [[Wikipedia:Txokoa]]n galdetu ahal duzu. Hala ere, hau diseinuz da, etorkizunean Wikipedia guztiek izango duten diseinua ari baitira probatzen euskarazko Wikipedian, besteak beste: [[mw:Reading/Web/Desktop_Improvements]]. Kendu dezakezu, ezkerreko menuan duzun "Itxura zaharrera aldatu" botoian emanda, baina etorkizuna hau da. Irakurgarriago da eta diseinua hobetzen du. -[[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 21:40, 4 otsaila 2022 (CET)
nawglt8bibvlketl8kwxyv2twnrw99c
Anselma de Salces
0
1038663
9975793
9646198
2024-11-20T22:26:38Z
Anitxu
108057
Erreferentzia gehitu
9975793
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Anselma de Salces y Salas''' ([[Bilbo]], [[Bizkaia]],[[1815|1815eko]] [[Apirilaren 21|apirilaren 21a]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=SIGA-AKIS .:. AHEB-BEHA|url=https://internet.aheb-beha.org/paginas/indexacion/n_ficha_bautismos.php?id_bautismo=51474&sin_cabecera=true|aldizkaria=internet.aheb-beha.org|sartze-data=2022-03-13}}</ref> - [[1885]]) Bilboko ongilea izan zen.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Educatec@|izenburua=Berdinak: Anselma de Salces|data=2018-04-25|url=https://berdinak.blogspot.com/2018/04/anselma-de-salces.html|aldizkaria=Berdinak|sartze-data=2022-02-14}}</ref>
Besteak beste'', Euskaraz hitz egiten zekiten bilbotar neska pobreen'' ikasketak sustatzeko diru-kopuru handia utzi zuen testamentuan.
== Biografia ==
Eusebio Maria de Salces bermiotarraren eta Esperanza de Salas bilbotarraren alaba, Bilboko Alde Zaharreko San Nikolas basilikan bataiatu zuten jaio hurrengoko biharamonean, Anselma Luisa Theresa izen hirukoitza jarriz. Bere bataio-agirian irakurri daitekeenez, ama eta aita besoetakoaren izenak ere ipini zizkioten aurreneko Anselmaren lagun.
Ongile gisa, besteak beste, ''Bolsas de Estudios'' erakundea sortu zuen, [[Arte eder|Arte Ederretarako]] bokazioa zuten hiru bilbotar gazteri urtero pentsioa emateko.<ref name=":0">[http://www.bilbaopedia.info/salces-anselma-de-calle Bilbaopedia-Salces, Anselma de. Calle]</ref>
Rafael Miniorekin ezkondu zen eta [[Murtzia|Murtziara]] joan ziren bizitzera familiarekin; handik ere bilbotarrei zein bizkaitarrei laguntzen jarraitu zuen. Esaterako, [[1883|1883ko]] [[Markina-Xemein|Markinako]] Euskal Jaietarako sariak eskaini zituen; 200 erreal palankaririk onenarentzat, Aulestiko Ignacio Onandiak lortu zuena, eta urrezko larrosa bat euskal prosarik onenaren egilearentzat, [[Felipe Arrese Beitia|Felipe Arrese]] idazleak eskuratuko zuena, ''Jaungoikoaren probidentzia'' lanarekin.<ref>{{erreferentzia|izena=Manuel|abizena=Basas|urtea=1991|izenburua=Diccionario Abreviado de las calles de Bilbao|argitaletxea=Bilboko Udala|orrialdea=245|ISBN=84-606-0152-8|hizkuntza=gaztelania}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=Miguel Angel|abizena=Bilbao Aretxabaleta|urtea=1990|izenburua=Las Fiestas Eúskaras de Markina, Año 1883 / Markiña´ko Euskal Jaiak, 1883 urtea|argitaletxea=Bizkaiko Foru Aldundia / Markinako Udala|orrialdeak=34 eta 139|ISBN=8440000472|hizkuntza=}}</ref>
1885ean hil zen eta testamentuan diru-kopuru handia utzi zuen ''euskaraz hitz egiten zekiten'' ''bilbotar'' ''dontzeila pobreen'' ikasketak sustatzeko, baita Arte Ederrak ikasteko ere.<ref>{{erreferentzia|izena=Javier|abizena=González Oliver|urtea=2007|izenburua=Calles y rincones de Bilbao|argitaletxea=Bilboko Udala|orrialdea=239|ISBN=978-84-88714-99-2|hizkuntza=es}}</ref>
== Aitortzak ==
Bilboko [[Uribarri (Bilboko auzoa)|Uribarri]] auzoan, Udaletxe ostean, kale batek bere izena darama. <ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kaletarrak - Calle Anselma de Salces, Estrada Anselma de Salces - Kaletarrak - Podcast en iVoox|hizkuntza=|url=https://www.ivoox.com/kaletarrak-calle-anselma-salces-estrada-anselma-audios-mp3_rf_78165948_1.html|aldizkaria=iVoox|sartze-data=2022-02-14}}</ref><ref>[http://www.bilbao.eus/bld/bitstream/handle/123456789/32600/10-11.pdf?sequence=1 Mujeres en el callejero bilbaíno I. Archivo del ayuntamiento de Bilbao.]</ref><gallery mode="packed" heights="140" caption="Anselma Salces Kalea">
Fitxategi:Anselma Salces Kalea Bilbon.jpg|Kalearen hasiera
Fitxategi:Bilboko AnselmaSalces eta Uribarri kaleak.jpg|Kalearen bukaera ezkerrean Uribarri kalera heltzen
</gallery>
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* [https://www.ivoox.com/kaletarrak-calle-anselma-salces-estrada-anselma-audios-mp3_rf_78165948_1.html Kaletarrak. Ansema de Salces] Audioa
{{bizialdia|1815eko|1885eko|de Salces y Salas, Anselma}}
[[Kategoria:Bilbotarrak]]
[[Kategoria:Euskal Herriko filantropoak]]
[[Kategoria:Emakume filantropoak]]
8fm4mm361m5aigain6q11ugpdqj9u6g
FA Šiauliai
0
1042161
9975378
9964898
2024-11-20T16:38:01Z
Makenzis
82059
9975378
wikitext
text/x-wiki
{{Futbol-talde infotaula
| berezko izena = FA Šiauliai
| ezkutu irudia =
| ezizenak =
| hiria = [[Šiauliai]] ([[Lituania]])
| sorrera urtea = [[2007]]
| zelaia = ''Savivaldybės stadionas''
| zelai inaugurazioa =
| zelai edukiera = 4.000
| presidentea ={{banderaikur|Lituania}} Reda Mockienė
| entrenatzailea = {{banderaikur|Lituania}}
| liga = [[Lituaniako futbol liga|A lyga (D1)]]
| denboraldia = 2024
| postua = 7.a
| ezker-esku eredua 1 = _hummelcorestriped1718by
| gorputz eredua 1 = _hummelcorestriped1718by
| eskuin-esku eredua 1 = _hummelcorestriped1718by
| praka eredua 1 = _lugo1517a
| galtzerdi eredua 1 = _hummel20b
| ezker-eskua 1 = 000000
| gorputza 1 = 000000
| eskuin-eskua 1 = 000000
| prakak 1 = 000000
| galtzerdiak 1 = 000000
| ezker-esku eredua 2 = _senica1617h
| gorputz eredua 2 = _senica1617h
| eskuin-esku eredua 2 = _senica1617h
| praka eredua 2 = _senica1617h2
| galtzerdi eredua 2 = _hummel20b
| ezker-eskua 2 = ff0000
| gorputza 2 = ff0000
| eskuin-eskua 2 = ff0000
| prakak 2 = ff0000
| galtzerdiak 2 = ff0000
| webgunea = [http://siauliufa.lt/ Webgune ofiziala]
}}
'''Šiaulių futbolo akademija''' [[Lituania]]ko futbol taldea da, [[Šiauliai]] hirikoa.
== Palmaresa ==
=== Lituanian: 0 ===
* [[Lituaniako futbol liga|Pirma lyga (D2)]]:
** Txapelduna (1): 2021
== Uniformea ==
'''Etxekoa'''
{|
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = |
gorputz eredua = |
eskuin-esku eredua = |
praka eredua = |
galtzerdi eredua = |
ezker-eskua = FF0000|
gorputza = FF0000|
eskuin-eskua = FF0000|
prakak = FF0000|
galtzerdiak = FF0000|
izenburua = 2010|
}}
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = |
gorputz eredua = _yellowstripes|
eskuin-esku eredua =|
praka eredua = |
galtzerdi eredua = _color_3_stripes_white|
ezker-eskua = 000000|
gorputza = 000000|
eskuin-eskua = 000000|
prakak = 000000|
galtzerdiak = 000000|
izenburua = 2016-2020|
}}
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = _hummelcorestriped1718by|
gorputz eredua = _hummelcorestriped1718by|
eskuin-esku eredua = _hummelcorestriped1718by|
praka eredua = _lugo1517a|
galtzerdi eredua = _hummel20b|
ezker-eskua = 000000|
gorputza = 000000|
eskuin-eskua = 000000|
prakak = 000000|
galtzerdiak = 000000|
izenburua = 2021-etik|
}}
|
|}
;Kanpokoa
{|
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = |
gorputz eredua = |
eskuin-esku eredua = |
praka eredua = |
galtzerdi eredua = |
ezker-eskua = FFFF00|
gorputza = FFFF00|
eskuin-eskua = FFFF00|
prakak = 008800|
galtzerdiak = FFFF00|
izenburua = 2010|
}}
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = |
gorputz eredua = |
eskuin-esku eredua = |
praka eredua = |
galtzerdi eredua = _blackline|
ezker-eskua = FF0000|
gorputza = FF0000|
eskuin-eskua = FF0000|
prakak = FF0000|
galtzerdiak = FF0000|
galtzerdiak = FFFF00|
izenburua = 2016-2020|
}}
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = _senica1617h|
gorputz eredua = _senica1617h|
eskuin-esku eredua = _senica1617h|
praka eredua = _senica1617h2|
galtzerdi eredua = _hummel20b|
ezker-eskua = FF0000|
gorputza = FF0000|
eskuin-eskua = FF0000|
prakak = FF0000|
galtzerdiak = 000000|
izenburua = 2021-etik|
}}
|
|}
== Denboraldi ==
{| class="wikitable" style="font-size:90%;"
|-
!Denboraldi
!Mailako
!Liga
!Postua
|-
|-
| bgcolor="#FFFFFF" style="text-align:center;"| '''2010'''
| bgcolor="#dbf3ff" style="text-align:center;"| '''4.'''
| bgcolor="#dbf3ff" style="text-align:center;"| '''[[Trečia lyga]]''' ''(Šiauliai)''
| bgcolor="#f5f5f5" style="text-align:center;"| '''9.'''
|
|-
|||||||
|-
| bgcolor="#FFffFF" style="text-align:center;"| '''2016'''
| bgcolor="#dbf3ff" style="text-align:center;"| '''4.'''
| bgcolor="#dbf3ff" style="text-align:center;"| '''[[Trečia lyga]]''' ''(Šiauliai)''
| bgcolor="#F5f5f5" style="text-align:center;"| '''6.'''
|
|-
| bgcolor="#FFFFFF" style="text-align:center;"| '''2017'''
| bgcolor="#FFFFDD" style="text-align:center;"| '''3.'''
| bgcolor="#FFFFDD" style="text-align:center;"| '''[[Antra lyga]]''' ''(Vakarai)''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''4.'''
| <ref>http://almis.sritis.lt/ltu17lyga2w.html</ref>
|-
| bgcolor="#FFFFFF" style="text-align:center;"| '''2018'''
| bgcolor="#FFFFDD" style="text-align:center;"| '''3.'''
| bgcolor="#FFFFDD" style="text-align:center;"| '''[[Antra lyga]]''' ''(Vakarai)''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''6.'''
| <ref>http://almis.sritis.lt/ltu18lyga2w.html</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2019'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''6.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2019.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2020'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''5.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2020.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2021'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#FFFF00" style="text-align:center;"| '''1.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2021.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga 2022|2022]]'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''7.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2022.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2023'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#DEB678" style="text-align:center;"| '''3.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2023.html#alyga</ref>
|-
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{lt}} [http://siauliufa.lt/ Webgune ofiziala]
* {{lt}} [https://alyga.lt/komanda/fa-siauliai A lyga]
{{autoritate kontrola}}
{{A lyga}}
[[Kategoria:Lituaniako futbol taldeak|Šiauliai]]
bocpqix2r0w8lmpenb1i17h4npl3v9q
9975379
9975378
2024-11-20T16:38:14Z
Makenzis
82059
/* Denboraldi */
9975379
wikitext
text/x-wiki
{{Futbol-talde infotaula
| berezko izena = FA Šiauliai
| ezkutu irudia =
| ezizenak =
| hiria = [[Šiauliai]] ([[Lituania]])
| sorrera urtea = [[2007]]
| zelaia = ''Savivaldybės stadionas''
| zelai inaugurazioa =
| zelai edukiera = 4.000
| presidentea ={{banderaikur|Lituania}} Reda Mockienė
| entrenatzailea = {{banderaikur|Lituania}}
| liga = [[Lituaniako futbol liga|A lyga (D1)]]
| denboraldia = 2024
| postua = 7.a
| ezker-esku eredua 1 = _hummelcorestriped1718by
| gorputz eredua 1 = _hummelcorestriped1718by
| eskuin-esku eredua 1 = _hummelcorestriped1718by
| praka eredua 1 = _lugo1517a
| galtzerdi eredua 1 = _hummel20b
| ezker-eskua 1 = 000000
| gorputza 1 = 000000
| eskuin-eskua 1 = 000000
| prakak 1 = 000000
| galtzerdiak 1 = 000000
| ezker-esku eredua 2 = _senica1617h
| gorputz eredua 2 = _senica1617h
| eskuin-esku eredua 2 = _senica1617h
| praka eredua 2 = _senica1617h2
| galtzerdi eredua 2 = _hummel20b
| ezker-eskua 2 = ff0000
| gorputza 2 = ff0000
| eskuin-eskua 2 = ff0000
| prakak 2 = ff0000
| galtzerdiak 2 = ff0000
| webgunea = [http://siauliufa.lt/ Webgune ofiziala]
}}
'''Šiaulių futbolo akademija''' [[Lituania]]ko futbol taldea da, [[Šiauliai]] hirikoa.
== Palmaresa ==
=== Lituanian: 0 ===
* [[Lituaniako futbol liga|Pirma lyga (D2)]]:
** Txapelduna (1): 2021
== Uniformea ==
'''Etxekoa'''
{|
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = |
gorputz eredua = |
eskuin-esku eredua = |
praka eredua = |
galtzerdi eredua = |
ezker-eskua = FF0000|
gorputza = FF0000|
eskuin-eskua = FF0000|
prakak = FF0000|
galtzerdiak = FF0000|
izenburua = 2010|
}}
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = |
gorputz eredua = _yellowstripes|
eskuin-esku eredua =|
praka eredua = |
galtzerdi eredua = _color_3_stripes_white|
ezker-eskua = 000000|
gorputza = 000000|
eskuin-eskua = 000000|
prakak = 000000|
galtzerdiak = 000000|
izenburua = 2016-2020|
}}
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = _hummelcorestriped1718by|
gorputz eredua = _hummelcorestriped1718by|
eskuin-esku eredua = _hummelcorestriped1718by|
praka eredua = _lugo1517a|
galtzerdi eredua = _hummel20b|
ezker-eskua = 000000|
gorputza = 000000|
eskuin-eskua = 000000|
prakak = 000000|
galtzerdiak = 000000|
izenburua = 2021-etik|
}}
|
|}
;Kanpokoa
{|
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = |
gorputz eredua = |
eskuin-esku eredua = |
praka eredua = |
galtzerdi eredua = |
ezker-eskua = FFFF00|
gorputza = FFFF00|
eskuin-eskua = FFFF00|
prakak = 008800|
galtzerdiak = FFFF00|
izenburua = 2010|
}}
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = |
gorputz eredua = |
eskuin-esku eredua = |
praka eredua = |
galtzerdi eredua = _blackline|
ezker-eskua = FF0000|
gorputza = FF0000|
eskuin-eskua = FF0000|
prakak = FF0000|
galtzerdiak = FF0000|
galtzerdiak = FFFF00|
izenburua = 2016-2020|
}}
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = _senica1617h|
gorputz eredua = _senica1617h|
eskuin-esku eredua = _senica1617h|
praka eredua = _senica1617h2|
galtzerdi eredua = _hummel20b|
ezker-eskua = FF0000|
gorputza = FF0000|
eskuin-eskua = FF0000|
prakak = FF0000|
galtzerdiak = 000000|
izenburua = 2021-etik|
}}
|
|}
== Denboraldi ==
{| class="wikitable" style="font-size:90%;"
|-
!Denboraldi
!Mailako
!Liga
!Postua
|-
|-
| bgcolor="#FFFFFF" style="text-align:center;"| '''2010'''
| bgcolor="#dbf3ff" style="text-align:center;"| '''4.'''
| bgcolor="#dbf3ff" style="text-align:center;"| '''[[Trečia lyga]]''' ''(Šiauliai)''
| bgcolor="#f5f5f5" style="text-align:center;"| '''9.'''
|
|-
|||||||
|-
| bgcolor="#FFffFF" style="text-align:center;"| '''2016'''
| bgcolor="#dbf3ff" style="text-align:center;"| '''4.'''
| bgcolor="#dbf3ff" style="text-align:center;"| '''[[Trečia lyga]]''' ''(Šiauliai)''
| bgcolor="#F5f5f5" style="text-align:center;"| '''6.'''
|
|-
| bgcolor="#FFFFFF" style="text-align:center;"| '''2017'''
| bgcolor="#FFFFDD" style="text-align:center;"| '''3.'''
| bgcolor="#FFFFDD" style="text-align:center;"| '''[[Antra lyga]]''' ''(Vakarai)''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''4.'''
| <ref>http://almis.sritis.lt/ltu17lyga2w.html</ref>
|-
| bgcolor="#FFFFFF" style="text-align:center;"| '''2018'''
| bgcolor="#FFFFDD" style="text-align:center;"| '''3.'''
| bgcolor="#FFFFDD" style="text-align:center;"| '''[[Antra lyga]]''' ''(Vakarai)''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''6.'''
| <ref>http://almis.sritis.lt/ltu18lyga2w.html</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2019'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''6.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2019.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2020'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''5.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2020.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2021'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#FFFF00" style="text-align:center;"| '''1.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2021.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga 2022|2022]]'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''7.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2022.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2023'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#DEB678" style="text-align:center;"| '''3.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2023.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2024'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2024.html#alyga</ref>
|-
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{lt}} [http://siauliufa.lt/ Webgune ofiziala]
* {{lt}} [https://alyga.lt/komanda/fa-siauliai A lyga]
{{autoritate kontrola}}
{{A lyga}}
[[Kategoria:Lituaniako futbol taldeak|Šiauliai]]
25zks435g07leevhrnltl39umacdup0
9975390
9975379
2024-11-20T16:40:52Z
Makenzis
82059
/* Denboraldi */
9975390
wikitext
text/x-wiki
{{Futbol-talde infotaula
| berezko izena = FA Šiauliai
| ezkutu irudia =
| ezizenak =
| hiria = [[Šiauliai]] ([[Lituania]])
| sorrera urtea = [[2007]]
| zelaia = ''Savivaldybės stadionas''
| zelai inaugurazioa =
| zelai edukiera = 4.000
| presidentea ={{banderaikur|Lituania}} Reda Mockienė
| entrenatzailea = {{banderaikur|Lituania}}
| liga = [[Lituaniako futbol liga|A lyga (D1)]]
| denboraldia = 2024
| postua = 7.a
| ezker-esku eredua 1 = _hummelcorestriped1718by
| gorputz eredua 1 = _hummelcorestriped1718by
| eskuin-esku eredua 1 = _hummelcorestriped1718by
| praka eredua 1 = _lugo1517a
| galtzerdi eredua 1 = _hummel20b
| ezker-eskua 1 = 000000
| gorputza 1 = 000000
| eskuin-eskua 1 = 000000
| prakak 1 = 000000
| galtzerdiak 1 = 000000
| ezker-esku eredua 2 = _senica1617h
| gorputz eredua 2 = _senica1617h
| eskuin-esku eredua 2 = _senica1617h
| praka eredua 2 = _senica1617h2
| galtzerdi eredua 2 = _hummel20b
| ezker-eskua 2 = ff0000
| gorputza 2 = ff0000
| eskuin-eskua 2 = ff0000
| prakak 2 = ff0000
| galtzerdiak 2 = ff0000
| webgunea = [http://siauliufa.lt/ Webgune ofiziala]
}}
'''Šiaulių futbolo akademija''' [[Lituania]]ko futbol taldea da, [[Šiauliai]] hirikoa.
== Palmaresa ==
=== Lituanian: 0 ===
* [[Lituaniako futbol liga|Pirma lyga (D2)]]:
** Txapelduna (1): 2021
== Uniformea ==
'''Etxekoa'''
{|
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = |
gorputz eredua = |
eskuin-esku eredua = |
praka eredua = |
galtzerdi eredua = |
ezker-eskua = FF0000|
gorputza = FF0000|
eskuin-eskua = FF0000|
prakak = FF0000|
galtzerdiak = FF0000|
izenburua = 2010|
}}
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = |
gorputz eredua = _yellowstripes|
eskuin-esku eredua =|
praka eredua = |
galtzerdi eredua = _color_3_stripes_white|
ezker-eskua = 000000|
gorputza = 000000|
eskuin-eskua = 000000|
prakak = 000000|
galtzerdiak = 000000|
izenburua = 2016-2020|
}}
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = _hummelcorestriped1718by|
gorputz eredua = _hummelcorestriped1718by|
eskuin-esku eredua = _hummelcorestriped1718by|
praka eredua = _lugo1517a|
galtzerdi eredua = _hummel20b|
ezker-eskua = 000000|
gorputza = 000000|
eskuin-eskua = 000000|
prakak = 000000|
galtzerdiak = 000000|
izenburua = 2021-etik|
}}
|
|}
;Kanpokoa
{|
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = |
gorputz eredua = |
eskuin-esku eredua = |
praka eredua = |
galtzerdi eredua = |
ezker-eskua = FFFF00|
gorputza = FFFF00|
eskuin-eskua = FFFF00|
prakak = 008800|
galtzerdiak = FFFF00|
izenburua = 2010|
}}
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = |
gorputz eredua = |
eskuin-esku eredua = |
praka eredua = |
galtzerdi eredua = _blackline|
ezker-eskua = FF0000|
gorputza = FF0000|
eskuin-eskua = FF0000|
prakak = FF0000|
galtzerdiak = FF0000|
galtzerdiak = FFFF00|
izenburua = 2016-2020|
}}
|
{{Futbolerako kit-a |
ezker-esku eredua = _senica1617h|
gorputz eredua = _senica1617h|
eskuin-esku eredua = _senica1617h|
praka eredua = _senica1617h2|
galtzerdi eredua = _hummel20b|
ezker-eskua = FF0000|
gorputza = FF0000|
eskuin-eskua = FF0000|
prakak = FF0000|
galtzerdiak = 000000|
izenburua = 2021-etik|
}}
|
|}
== Denboraldi ==
{| class="wikitable" style="font-size:90%;"
|-
!Denboraldi
!Mailako
!Liga
!Postua
|-
|-
| bgcolor="#FFFFFF" style="text-align:center;"| '''2010'''
| bgcolor="#dbf3ff" style="text-align:center;"| '''4.'''
| bgcolor="#dbf3ff" style="text-align:center;"| '''[[Trečia lyga]]''' ''(Šiauliai)''
| bgcolor="#f5f5f5" style="text-align:center;"| '''9.'''
|
|-
|||||||
|-
| bgcolor="#FFffFF" style="text-align:center;"| '''2016'''
| bgcolor="#dbf3ff" style="text-align:center;"| '''4.'''
| bgcolor="#dbf3ff" style="text-align:center;"| '''[[Trečia lyga]]''' ''(Šiauliai)''
| bgcolor="#F5f5f5" style="text-align:center;"| '''6.'''
|
|-
| bgcolor="#FFFFFF" style="text-align:center;"| '''2017'''
| bgcolor="#FFFFDD" style="text-align:center;"| '''3.'''
| bgcolor="#FFFFDD" style="text-align:center;"| '''[[Antra lyga]]''' ''(Vakarai)''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''4.'''
| <ref>http://almis.sritis.lt/ltu17lyga2w.html</ref>
|-
| bgcolor="#FFFFFF" style="text-align:center;"| '''2018'''
| bgcolor="#FFFFDD" style="text-align:center;"| '''3.'''
| bgcolor="#FFFFDD" style="text-align:center;"| '''[[Antra lyga]]''' ''(Vakarai)''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''6.'''
| <ref>http://almis.sritis.lt/ltu18lyga2w.html</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2019'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''6.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2019.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2020'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''[[Pirma lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''5.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2020.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2021'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''2.'''
| bgcolor="#F4DC93" style="text-align:center;"| '''Pirma lyga'''
| bgcolor="#FFFF00" style="text-align:center;"| '''1.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2021.html#1lyga</ref>
|-
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga 2022|2022]]'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#DDFFDD" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''7.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2022.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2023'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#DEB678" style="text-align:center;"| '''3.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2023.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2024'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2024.html#alyga</ref>
|-
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''2025'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''1.'''
| bgcolor="#ddffdd" style="text-align:center;"| '''[[A lyga]]'''
| bgcolor="#F5F5F5" style="text-align:center;"| '''.'''
| <ref>http://www.rsssf.com/tablesl/lito2025.html#alyga</ref>
|-
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{lt}} [http://siauliufa.lt/ Webgune ofiziala]
* {{lt}} [https://alyga.lt/komanda/fa-siauliai A lyga]
{{autoritate kontrola}}
{{A lyga}}
[[Kategoria:Lituaniako futbol taldeak|Šiauliai]]
0c5m9l66rw8yzzvdhmappoyinq2pew2
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2022/03
101
1044149
9974932
8867333
2024-11-20T14:11:04Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Lehiaketak/2022/03]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2022/03]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
8867333
wikitext
text/x-wiki
== Hurrengo mailara pasatzear dauden artikuluak ==
Aurrekoetan bezala, hemen hurrengo mailara eramateko aukera dauden hainbat artikulu. Zabaldu dut atalasea baino 2.000 byte azpitik daudenak erakustek:
* Txikitik ertainera pasatzear: https://petscan.wmflabs.org/?psid=21544204
* Ertainetik handira pasatzear: https://petscan.wmflabs.org/?psid=21544213
Era berean, beste zerrendatan ere badaude artikuluak:
* Hezkuntza Programako artikuluak: https://petscan.wmflabs.org/?psid=21544215
* Wikipedia guztiek izan beharreko 1.000 artikuluen zerrenda - txikitik handira: https://petscan.wmflabs.org/?psid=21544219 [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 15:33, 28 otsaila 2022 (CET)
ns56siev6lcpkxt4a1d4b1cyosx9388
Pedro Manterola
0
1044636
9976118
9796154
2024-11-21T11:14:41Z
InternetArchiveBot
119347
Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
9976118
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Pedro Manterola Armisen''' ([[Iruñea]], [[1935]]eko [[martxoaren 6]]a - [[2016]]ko [[uztailaren 26]]a) nafar margolari, idazle eta arte-teorilari izan zen. Bere bizitza eta lan bizitza osoa [[Euskal Herria]]n<nowiki/> aritu da. Pintore gisa defenitu dezakegu bere burua, hala ere, bestelako funtzioak eta lanbideak izan ditu: irakasle, idazle, aholkulari…<ref name="#1">{{Erreferentzia|izenburua=Pedro Manterola, pintor. 80 años.|url=http://www.revistaadios.es/info-adios/107/Pedro-Manterola.html|aldizkaria=www.revistaadios.es|sartze-data=2022-03-03}}</ref><ref name="#1"/>
Margolari gisa 60ko hamarkadan sartu zen artearen panoraman, elementu surrealistak eta neofiguratiboak zituen joera espresionistako lan batekin.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pedro Manterola Armisen n. 1935 Pamplona, Navarra, España f. 25 Jul 2016 Pamplona, Navarra, España: geneaordonez|url=https://www.geneaordonez.es/datos/getperson.php?personID=I145141&tree=MiArbol|aldizkaria=www.geneaordonez.es|sartze-data=2022-03-03}}</ref>
== Lehenbiziko urteak ==
Pedro Manterola, [[Iruñea]]n<nowiki/> jaiota, bere bizitzako lehenengo urteak [[Altzuza]] ([[Nafarroako Erresuma|Nafarroa]]) herrian bizi izan zen.
Haurtzaroan eta nerabezaroan Pilar Armisen Huici amarekin (1906-2000), Pedro Manterola Escodin (1890-1967) aitarekin eta [[Javier Manterola Armisen|Francisco Javier]] (1936-2024) anaia txikiarekin bizi izan zen. Anaia hau ezaguna eta hainbat sari jasotakoa, ingeniari gisa egindako lanagatik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Familia Pedro Manterola Escodin / Pilar Armisen Huici (F59209): geneaordonez|url=https://www.geneaordonez.es/datos/familychart.php?personID=I145141&tree=MiArbol|aldizkaria=www.geneaordonez.es|sartze-data=2022-03-03}}</ref> Nerabezaroan, batxilergoa ikasi zuen Iruñeko Maristas ikastetxean, eta, aldi berean, ikasketak egin zituen Iruñeko Arte eta Lanbide Eskolan.<ref name=":0">{{erreferentzia|izena=Carlos; Celia.|abizena=CHOCARRO BUJANDA; MARTÍN LARUMBE|urtea=2008|izenburua=Política de exposiciones en Pamplona 1975-1990|argitaletxea=Ondare|orrialdea=191-200|orrialdeak=1993|ISBN=1111|hizkuntza=Castellano|url=https://academica-e.unavarra.es/xmlui/bitstream/handle/2454/23873/09_matute.pdf?sequence=1&isAllowed=y}}{{Apurtutako esteka|date=azaroa 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>
== Ikasketak ==
Gazte-gaztetatik, artearen eta letren munduarekiko zaletasuna sentitu izan zuen. Zuzenbide ikasketak Zaragozan egin zituen, aldi berean, arte ikasketak [[Javier Ziga]], [[Miguel Pérez Torres]], [[Francis Bartolozzi]] eta Pedro maisuen esku jaso zituen. Filosofia eta Letrak ere ikasi zituen, eta ikasketa horiek erabakigarriak izango dira giza existentzia aztertzeko moduan.<ref name="#2">{{Erreferentzia|izena=Ignacio J.|abizena=Urricelqui Pacho|izenburua=La primera generación de pintores navarros contemporáneos: aportaciones para un catálogo de sus pinturas en el Museo de Navarra|orrialdeak=381–396|data=2002-12-30|url=http://dx.doi.org/10.3989/aearte.2002.v75.i300.320|aldizkaria=Archivo Español de Arte|alea=300|zenbakia=75|issn=1988-8511|doi=10.3989/aearte.2002.v75.i300.320|sartze-data=2022-05-19}}</ref>
Artistak Euskal Herriko unibertsitate publikoan ([[Euskal Herriko Unibertsitatea|EHU]]-UPV) amaitu zituen bere ikasketa artistikoak, Arte Ederretako doktoregoarekin "entre arte y sacrificio en la pintura y escultura vascas" tesiarekin.<ref name="#3">{{Erreferentzia|izenburua=Pedro Manterola Armisen {{!}} El Malkaitz fue testigo - Malkaitz mendia lekuko|url=https://www.memoriamalkaitz.com/?q=categoria/93|aldizkaria=www.memoriamalkaitz.com|sartze-data=2022-03-03}}</ref>
Aipatzekoa da, baita ere, Arte, "Diario de Navarra" egunkarian hainbat urtez idatzitako orriak, non Modernitatearen aldeko apustu sendoa egiten zuen, aurreko akademizismoaren kaltetan.<ref name="#2"/>
== Lan bizitza ==
Esan bezala Manterolak lanbide eta postu desberdinetik pasa izan da bere bizitzan zehar.
Ibilbide luzea egin du irakaskuntzan: [[Euskal Herriko Unibertsitatea|EHU]]ko<nowiki/> irakasle titularra Arte Ederretako fakultateko dekanoa izan zen 1981-1984 artean. Eta 2002-2007 urteen artean [[Nafarroako Unibertsitate Publikoa|Nafarroako Unibertsitate Publikoan]] Jorge Oteiza Katedra zuzendu zuen.<ref name="#3"/>
Bestalde, 1984tik 1991ra, Nafarroako Gobernuko Hezkuntza eta Kultura Departamentuko Kultura aholkulari moduan aritu izan zen.
Azpimarratzekoa da bere ibilbide artistikoan 1982an sortutako eztabaida, non artistak Nafarroako Arte Grakidearen Institutua sortzea planteatu zuen. 1996an, artistaren laguntzaz, NUPeko Arte Garaikideko ikastaroen ziklo bat hasi zen, eta Nafarroako hutsuneari buruzko eztabaida zabaldu zuen, eremu horrekin lotutako goi-mailako irakaskuntzei dagokienez. Iruñean Arte Ederretako Fakultatea sortzeko ideia zaharra aztertu zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=[Introduction]|argitaletxea=Katz Editores|orrialdeak=187–200|data=2008-02-01|url=http://dx.doi.org/10.2307/j.ctvm7bd8g.11|aldizkaria=Política e historia. De Maquiavelo a Marx|sartze-data=2022-05-19}}</ref>
Gainera, [[Oteiza Museoa|Jorge Oteiza Fundazio Museo]]ko<nowiki/> zuzendaria izan zen 2004 eta 2008 artean, eta ondoren presidentea 2009 eta 2011 bitartean.<ref name="#4">{{Erreferentzia|izenburua=Manterola Armisen, Pedro - Auñamendi Eusko Entziklopedia|hizkuntza=fr|url=https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/fr/manterola-armisen-pedro/ar-91776/|aldizkaria=aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus|sartze-data=2022-03-03}}</ref>
== Dibulgatzaile ==
Nafarroan arte garaikidea ezagutzeko sustatzaile handienetako bat izan da, eta Jorge Oteiza eskultore euskaldunaren lanean aditu handiena. Hitzaldi, solasaldi eta mahai-inguruen bidez, artea Nafarroako eta beste erkidego batzuetako geografiara eraman du, ikuspegi ilustratu eta kritikoarekin.<ref name=":0" />
== Erakundeak ==
– 1984-1991, Nafarroako Gobernuko Hezkuntza eta Kultura Departamentuko kultur aholkularia.
– 2002-2007, Nafarroako Unibertsitate Publikoko Jorge Oteiza Katedraren zuzendaria.
– 2004-2008, Jorge Oteiza Fundazio Museoko zuzendaria.
– 2009-2011, Jorge Oteiza Fundazio Museoko lehendakaria.
== Pedro Manterola eta Jorge Oteiza ==
Aurreko lerroetan aipatu den bezala, Pedro Manterolaren lanak estuki lotutak egon dira [[Jorge Oteiza]] artistarekin, bai museoko zuzendari gisa baita presidente moduan. Era berean bere obrei eta artelanei buruz idatzi eta teorizatu egin zuen. Beraz, Jorge Oteizaren obran aditua izan zen. Manterolak Oteizaren lana eta irudia aztertzen egindako ekarpenak "funtsezkoak" izan ziren eskultorearen ondarea aztertzeko eta sakontzeko.<ref name="#1"/>
== Lanak ==
Bere erakusketa-ibilbidea 1964an hasi zen eta, batez ere, Nafarroako Aurrezki Kutxen erakusketa eta kultura aretoen inguruan Nafarroa eta Iruñeko Udalarena. Urteetan zehar, bere pintura espresionismo abstraktuaren barruan konfiguratuz joan da, betiere ''continuum'' batek gidatuta, beti ere, sorkuntza artistikoari buruzko azterketa eta hausnarketa eginez. Horrela gertatzen da banakako laginetan. 1977ko ''Mi jardín de las delicias'' lanean edo hirurogeita hamarreko hamarkadan egin zituen bakarkako erakusketetan interes handia erakutsi zuen azalera piktorikoa haren egiturazko elementuen arabera antolatzeko, elementu horiek funtsezko protagonista ere badira eta.<ref name="#2"/>
Bere ibilbidearen bilakaerak espresionismo abstraktu eta kontzeptualetik izaera figuratibo nabarmeneko irudikapenera eramango du, Ziudadelako Mistoen Pabiloian "dantzarien horma-irudia" (1987) lanean islatuta. Kolore aberatseko intimista, oroitzapenaren eta memoriaren presentziarekin. Bere azken erakusketen artean Gustavo de Maeztu Museoan, Lizarran 1992an, edo 993an ''Sobre los ángles'' Iruñeko Castillo de Maya aretoan egindakoak daude.<ref name="#2"/>
==== ''Mi jardín de las delicias'' ====
Artistaren obra famatuenetariko bat ''Mi jardín de las delicias (''125x162 zm'')'' da, 1997. urtean azaleratutako margoa. Harrigarria da nola artelanean erabiltzen duen El Boscoren moral originala artelanari dramatismoa ezabatzeko eta galdutako paradisutik hurbilago dagoen kolorezko eta formazko mundu sinfonikoa berrantolatzeko. Kandinskyren mundua gogorarazten duten forma organikoak dira, eta kasu batzuetan geometrikoak.<ref name=":0" />
== Argitaraturiko liburuak ==
Aldizkari espezializatuetako eta prentsako artikulu ugariz gain,Pedro Manterolak haren bizitza zehar hamaika liburu eta argitalpen izan zituen, askok bakarkako lanak eta beste batzuk garaiko artistekin batera idatzitakoak, besteak beste, Camino Paredes, Valeriano Bozal, Belén Arevalo Rodriguez, etab.
* La pintura antigua y moderna de Gustavo de Maeztu (1986)
* El paisaje y la mirada (1987)
* Arte navarro 1850-1940 (1991)
* El jardín de un caballero (1993)
* La Pasión de Jorge Oteiza (1996)
* Peripecia de Ulises (1999)
* Alfonso Ascunce (2001)
* La mujer, dos visiones (1998)
* Arte Navarro 1850-1940 (1991 )
* Gustavo de Maeztu (1991)
* La escultura de Jorge Oteiza (2006)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Egilearen izena Manterola, Pedro|url=https://www.pamiela.com/index.php/eu/egileak/manufacturers/manterola-pedro?tmpl=component|aldizkaria=www.pamiela.com|sartze-data=2022-03-03}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Todos los libros del autor Manterola Pedro|hizkuntza=es|url=https://www.todostuslibros.com/autor/manterola-pedro|aldizkaria=www.todostuslibros.com|sartze-data=2022-03-03}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=PEDRO MANTEROLA|url=https://www.laie.es/es/autor/pedro-manterola/313411|aldizkaria=www.laie.es|sartze-data=2022-03-03}}</ref>
== Bakarkako erakusketak ==
Artistaren obrak museo eta bildumetan daude, hala nola [[Bilboko Arte Ederren Museoa]]n,<nowiki/> [[Nafarroako Museoa]]n,<nowiki/> BBK Fundazioan, [[Iruñeko Udala|Iruñeko Udal]]ean<nowiki/> edo [[Nafarroako Parlamentua]]n.<nowiki/> Hurrengo zerrendan aurkitzen dira Pedro Mnaterolaren bakarkako esposizoak orden kronologian.
* 1970
** Rodezno kondearen aretoa, Iruñea
* 1973
** Iruñeko Udal Aurrezki Kutxa, Erakusketa Aretoa, [[Iruñea]]
* 1975
** Iruñeko Udal Aurrezki Kutxa, Erakusketa Aretoa, [[Iruñea]]
* 1977
** Zitadela, Arte Pabiloiak. [[Iruñea]]
* 1980
** Zitadela, Arte Pabiloiak. [[Iruñea]]
** Bizkaiko Aurrezki Kutxa, Gran Bilbao aretoa
* 1981-1982
** Rodezno kondearen aretoa, [[Iruñea]]
* 1985
** Gipuzkoako Aurrezki Kutxa Probintziala, Erakusketa Aretoa. [[Donostia]]
* 1987
** Zitadela, Mistoen Pabiloia. [[Iruñea]]
* 1992
** Gustavo de Maeztu Museoa, [[Lizarra]]
* 1993
** Castillo de Maya Kultur Zentroa. [[Iruñea]]
* 1996
** Zitadela, Mistoen Pabiloia. [[Iruñea]]
** Gustavo de Maeztu Museoa, [[Lizarra]]
* 1997
** Nafarroako Museoa. Iruñea
** Juan Bravo Kultur Aretoa, [[Madril]]<ref name="#4"/>
== Talde erakusketak ==
Hainbat erakusketa kolektibotan parte hartu du, besteak beste:
* XX. mendeko euskal pintura Donostiako Garibai aretoan (1999)
* Formatu handia: pintore garaikideak Zuloaga museoarekin Donostiako Okendo Kultur Etxean (2005)
* Iruñeko Al desnudo (2005), [[Pío Baroja|Pio Baroja]]ren<nowiki/> unibertsoari begira (2006-2007)
* 70 Laborategiak: poetikoak/politikoak eta modernitatearen krisia hirurogeita hamarreko hamarkadako euskal testuinguruan Bilboko Rekalde Aretoan (2009)
* Contemporany 10: begirada pribatuak Iruñeko Ziudadelan (2010)
* Arte garaikidea [[Nafarroako Parlamentua]]ren<nowiki/> bilduman (Panorama 10) Tuterako Maria Forcada Fundazioan (2010)<ref name="#4"/>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1935eko|2016ko|Manterola, Pedro}}
[[Kategoria:Iruindarrak]]
[[Kategoria:Nafarroako margolariak]]
a08e3g17hvi16x04a8snjwpyt3en2ym
Miquel Strubell i Trueta
0
1045305
9974643
9790880
2024-11-20T12:16:10Z
InternetArchiveBot
119347
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
9974643
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa
|nazionalitatea={{bandera|Katalunia}}
}}
'''Miquel Strubell i Trueta''' ([[Oxford]], [[Ingalaterra]], [[1949|1949ko]] [[Martxoaren 9|martxoaren 9a]] – [[Palamós]], [[2022|2022ko]] [[Martxoaren 5|martxoaren 5a]])<ref>{{Erreferentzia|izenburua=S'ha mort Miquel Strubell, sociolingüista i fundador de l'ANC|hizkuntza=ca|url=https://www.vilaweb.cat/noticies/mort-miquel-strubell-sociolinguista-fundador-anc/|aldizkaria=VilaWeb|sartze-data=2022-03-07}}</ref> soziolinguista [[Kataluniako Autonomia Erkidegoa|katalan]] bat izan zen, Michael B. Strubell-en (ingelesa) eta Amèlia Trueta katalanaren ([[Josep Trueta]] kirurgialari ospetsuaren biloba) semea. [[Antoni Strubell|Toni Strubell]] filologo eta politikariren anaia zen, eta [[Xabi Strubell]] gipuzkoar musikari eta poetaren osaba. Eskolako eta familiako [[Eleaniztasun|elebitasunaren]] inguruko [[Ikerkuntza|ikerketak]] egin zituen, eta liburu nahiz artikulu ugari idatzi zituen [[Hizkuntza-politika|hizkuntza politikaz]], [[Hizkuntza-plangintza|hizkuntza plangintzaz]] eta gisako gaiez.
== Biografia ==
=== Ikasketak ===
[[Psikologia|Psikologian]] eta [[Fisiologia|Fisiologian]] lizentziaduna ([[Oxfordeko Unibertsitatea]]), Hezkuntzaren Psikologian masterra lortu zuen [[Londresko Unibertsitatea|Londresko Unibertsitatean]], eta Psikologian lizentziatura [[Bartzelonako Unibertsitate Autonomoa|Bartzelonako Unibertsitate Autonomoan]].
=== Ardura publikoak ===
1980. urtean [[Kataluniako Generalitatea|Kataluniako Generalitateko]] Hizkuntza Normalizazio Zerbitzuko burua izan zen, [[Aina Moll Marquès|Aina Moll]]-en zuzendaritzapean, hasieran, eta Miquel Reniuren eta Lluís Jouren gidaritzaz, gero. Kataluniako Soziolinguistika Institutuko (''Institut de Sociolingüística Catalana'') zuzendaria izan zen. Kataluniar Hizkuntzaren Gizarte Kontseiluko (''Consell Social de la Llengua Catalana'') idazkaria izan zen,<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Consell Social de la Llengua Catalana|hizkuntza=ca-ES|url=http://llengua.gencat.cat/ca/direccio_general_politica_linguistica/02_organismes_vinculats/comissions-i-consells/04_consell_social_de_la_llengua_catalana|aldizkaria=Llengua catalana|sartze-data=2022-03-07}}</ref> 2005az geroztik bertako kide izan baitzen. Hizkuntza Normalizaziorako Partzuergoko (''Consorci per a la Normalització Lingüística'') administrazio kontseiluko kidea izan zen, eta ondoren lehendakariordea.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Consorci per a la Normalització Lingüística|hizkuntza=ca-ES|url=http://llengua.gencat.cat/ca/direccio_general_politica_linguistica/02_organismes_vinculats/06_consorci_per_a_la_normalitzacio_linguistica|aldizkaria=Llengua catalana|sartze-data=2022-03-07}}</ref>
=== Unibertsitateko irakasle ===
[[Kataluniako Unibertsitate Irekia|Kataluniako Unibertsitate Irekian]] (''Universitat Oberta de Catalunya'') lan egin zuen [[Bartzelona|Bartzelonan]], 1999 eta 2014 bitartean, lehenik Humanitate eta Filologia Ikasketen zuzendari laguntzaile gisa, eta 2001eko apiriletik 2004ko irailera, Humanitateen programaren zuzendari gisa. Arte eta Giza Zientzietako irakaslea izan zen, eta ''Giza Zientzietako Graduko Liburu Zuria''<ref>Ikus [https://web.archive.org/web/20140520193327/http://www.aneca.es/var/media/150280/libroblanco_humanidades_def.pdf ANECA, ''Título de grado de Humanidades''].</ref> idazteko batzordeko kidea.
Eleaniztasuneko Linguamón-UOC Katedrako<ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=UOC|izenburua=Linguamón – Casa de les Llengües {{!}} Àgora – Blog de Multilingüisme|hizkuntza=ca|url=http://blogs1.uoc.es/multilinguisme/2010/12/03/linguamon-casa-de-les-llengues-2/|sartze-data=2022-03-07}}</ref> lehen idazkari exekutiboa eta, ondoren, zuzendaria izan zen 2006. urtetik aurrera (Linguamon 2011ren amaieran desagertu zenetik, UOCeko Eleaniztasun Katedra deitzen zaio katedrari), 2014ko irailean erretiratu zen arte.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Miquel Strubell i Trueta - UOC|url=https://www.uoc.edu/webs/mstrubell/CA/curriculum/index.html|aldizkaria=www.uoc.edu|sartze-data=2022-03-07}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Estudis d'Arts i Humanitats - UOC|url=https://www.uoc.edu/portal/ca/estudis_arees/arts_humanitats/|aldizkaria=www.uoc.edu|sartze-data=2022-03-07}}</ref>
=== Liburuak eta artikuluak ===
Honako liburu hauek idatzi zituen: ''Llengua i població a Catalunya'' (Hizkuntza eta biztanleria Katalunian, 1981); ''La llengua catalana a l'àrea barcelonina'' (Katalan hizkuntza Bartzelonako eskualdean, JM Romaní-rekin batera, 1986); ''The Catalan Language: Progress towards normalisation'' (Katalan hizkuntza, normalizaziorako bidean, Jude Webber-ekin batera, 1991);<ref>{{Erreferentzia|izena=Jude|abizena=Webber|izenburua=The Catalan language: progress towards normalisation|argitaletxea=Anglo-Catalan Society|hizkuntza=English|abizena2=Strubell i Trueta|abizena3=Anglo-Catalan Society|izena2=Miquel|data=1991|url=https://www.worldcat.org/title/catalan-language-progress-towards-normalisation/oclc/26262482|isbn=978-0-9507137-6-2|pmc=26262482|sartze-data=2022-03-08}}</ref> ''Estudis i propostes per a l'extensió de l'ús social de la llengua catalana'' (Katalan hizkuntzaren erabilera soziala hedatzeko azterketak eta proposamenak, koordinatzailea, 1991);<ref>{{Erreferentzia|izena=Miquel|abizena=Strubell i Trueta|izenburua=Estudis i propostes per a la difusió de l'ús social de la llengua catalana|argitaletxea=Generalitat de Catalunya, Departament de Cultura|hizkuntza=ca|data=1991|url=https://www.worldcat.org/title/estudis-i-propostes-per-a-la-difusio-de-lus-social-de-la-llengua-catalana/oclc/635708317&referer=brief_results|isbn=978-84-393-1851-4|pmc=635708317|sartze-data=2022-03-08}}</ref> ''Euromosaic. Production and reproduction of minority language groups in the EU'' (Euromosaic. Hizkuntza minoritarioen ekoizpena eta birsorkuntza Europar batasunean, koordinatzailea eta egilekidea, 1996);<ref>{{Erreferentzia|izena=Training and Youth|abizena=Directorate-General for Education|izenburua=Euromosaic: The production and reproduction of the minority language groups in the European Union.|hizkuntza=English|abizena2=European Commission|data=1996|url=http://bookshop.europa.eu/uri?target=EUB:NOTICE:C29295845:EN:HTML|pmc=1111112857|sartze-data=2022-03-08}}</ref> eta ''Discussion manual on lesser-used languages'' (Erabilera murritzeko hizkuntzei buruzko eztabaida eskuliburua, Jordi Bañeres-ekin batera, 1998).<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Discussion manual on lesser-used languages – European Sources Online|hizkuntza=en-GB|url=https://www.europeansources.info/record/discussion-manual-on-lesser-used-languages/|sartze-data=2022-03-08}}</ref> Gainera, 1984an, ''International Journal of the Sociology of Language'' aldizkariaren zenbaki berezi baten (47. zk.) koeditorea izan zen, «Catalan Sociolinguistics» (Kataluniako soziolinguistika) gaiaz.<ref>Ikus [https://dialnet.unirioja.es/ejemplar/514111 International journal of the sociology of language], 1984, 47. zk.</ref> Horrez gain, atal ugari utzi zituen hainbat liburutan. ''Language Policy'',<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Language Policy|hizkuntza=en|url=https://www.springer.com/journal/10993|aldizkaria=Springer|sartze-data=2022-03-08}}</ref> ''Journal of Multilingual and Multicultural Development'',<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Journal of Multilingual and Multicultural Development|hizkuntza=en|url=https://www.tandfonline.com/toc/rmmm20/current|aldizkaria=Taylor & Francis|sartze-data=2022-03-08}}</ref> eta ''Treballs de Sociolingüística Catalana''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Treballs de sociolingüística catalana|hizkuntza=ca|url=https://raco.cat/index.php/TSC|aldizkaria=raco.cat|sartze-data=2022-03-08}}</ref> aldizkarietako argitalpen batzordeko kidea izan zen.
=== Europako erakundeen aholkulari ===
[[Europako Parlamentua|Europako Parlamenturako]] bi txosten koordinatu zituen. Lehenik, [[Europar Batasuna|Europar Batasunean]] sartzeko negoziatzen ari ziren sei estatuetako hizkuntza gutxiengoei buruzko bat: «Lesser-used languages in States applying for EU membership (Cyprus, Czech Republic, Estonia, Hungary, Poland and Slovenia)».<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Lesser-used languages in States applying for EU membership (Cyprus, Czech Republic, Estonia, Hungary, Poland and Slovenia) – European Sources Online|hizkuntza=en-GB|url=https://www.europeansources.info/record/lesser-used-languages-in-states-applying-for-eu-membership-cyprus-czech-republic-estonia-hungary-poland-and-slovenia/|sartze-data=2022-03-07}}</ref> Bigarrenik, 2002ko uztailean argitaratutako «The European Union and Lesser-Used Languages» txostena.<ref>Ikus [http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/document_travail/educ/2002/0108/04A-EDUC_DT(2002)0108_EN.doc The European Union and Lesser-Used Languages], 2002.</ref> Europako zenbait ikerketa lan koordinatu zituen, besteak beste, Euromosaic azterketa (1993-1995),<ref>Ikus «El projecte Euromosaic» in ''Escola catalana'', 2001, 381. zk., 9-11. or. ISSN 1131-6187</ref> Atlantis behatokia (2001-2002), DROFoLTA, atzerriko hizkuntzetako irakasleak Europara mugitzeko oztopoei buruz Europako Batzordeak eskatutako azterketa (2005-2006).<ref>Ikus «Polítiques europees en educació i multilingüisme: el rol dels professors de llengües estrangeres» in ''Revista Catalana de Pedagogía'', 2007-2008, 6. zk., 37-62. or. ISSN 1695-5641.</ref> European Universities' Network on Multilingualism<ref>{{Erreferentzia|izenburua=EUNoM - European Universities' Network on Multilingualism|hizkuntza=en|url=https://in3.uoc.edu/opencms_in3/opencms/webs/projectes/EUNOM/EN/|aldizkaria=in3.uoc.edu|sartze-data=2022-03-07}}</ref> sarea koordinatu zuen, Europar Batasunaren finantzaketaz, 2009-2012 bitartean.
[[Europako Kontseilua|Europako Kontseiluarentzat]] eta [[Europako Segurtasun eta Lankidetzako Antolakundea|Europako Segurtasun eta Lankidetzarako Erakundearentzat]] aholkulari gisa aritu izan zen, [[Kazakhstan]], [[Estonia]], [[Letonia]], [[Kroazia]], [[Errusia]] eta beste herrialde batzuei buruzko gaietan.
=== Ekintza politikoa ===
1985 eta 2014 bitarte, [[:ca:Fundació_Congrés_de_Cultura_Catalana|Fundació Congrés de Cultura Catalana]] erakundearen jardueren zuzendaria izan zen. [[:ca:Catalunya_2003|Catalunya 2003]] elkarteko presidente izan zen, 2002ko azaroan sortu eta 2005eko ekainean desegin zen arte. [[:ca:Sobirania_i_Progrés|Sobirania i Progrés]] (Burujabetza eta Aurrerapena) independentziaren aldeko plataformaren kide sortzailea izan zen, 2o06an. 2009ko irailean, «Independentziaren aldeko mugimenduaren» hasierako sustatzaile taldeko kide izan zen; talde hori [[Assemblea Nacional Catalana]] bihurtuko zen, independentziaren aldeko manifestazio jendetsuen erakunde arduraduna 2012ko ([[Bartzelona|Bartzelonan]]), 2013ko (''La Vía Catalana'') eta 2014ko (''V'') irailaren 11n. [[:ca:Plataforma_per_la_Llengua|Plataforma per la Llengua]] gobernuz kanpoko erakundearen kontseilu aholku emaileko kide izan zen.
=== Euskal Herriarekiko harremana ===
Miquel Strubellek harreman ugari izan zituen Euskal herriarekin, batik bat hizkuntza plangintzari lotutako gaietan.<ref>Ikus [[Jakin|Jakin aldizkarian]] 1984an argitaratutako «[https://www.jakin.eus/aldizkaria/artikulua/kataluniako-parlamentuaren-7-1983-legea-hizkuntz-normalizazioaz/1622 Kataluniako Parlamentuaren 7/1983 Legea, Hizkuntz Normalizazioaz]» artikulua.</ref><ref>{{Erreferentzia|urtea=2002|izenburua=Europako Hizkuntza politikaren oinarri orokorrak - Bat aldizkaria|hizkuntza=eu|data=2021-03-11|url=https://bat.soziolinguistika.eus/eu/produktua/europako-hizkuntza-politikaren-oinarri-orokorrak/|aldizkaria=Bat Soziolinguistika Aldizkaria|sartze-data=2022-03-08}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=|abizena=|urtea=2006|izenburua=Miquel Strubell: Hizkuntz gaitasuna eta hizkuntzaren erabilpena - Euskara - Eusko Jaurlaritza - Euskadi.eus|hizkuntza=eu|url=https://www.euskara.euskadi.eus/r59-738/eu/contenidos/informacion/artik3_1_strubell_05_10/eu_10616/artik3_1_strubell_05_10.html|aldizkaria=www.euskara.euskadi.eus|sartze-data=2022-03-08}}</ref>
Udaltop jardunaldien barruan, «Canviant els hàbits lingüístiques: realitats i mites» hitzaldia eman zuen, 2017ko maiatzaren 11n, [[Lasarte-Oria|Lasarte-Oriako]] kultura etxean.<ref>Ikus Udaltop 2017, Miquel Strubell «[https://web.archive.org/web/20220307132435/https://www.udaltop.eus/documents/374239/468846/Miquel+Strubell.pdf/f1524a50-f346-865c-2ce6-83843e52fa20 Canviant els hàbits lingüístics: realitats i mites]».</ref>
== Argitaratutako lanak ==
* ''Llengua i població a Catalunya'' (1981)
* ''La llengua catalana a l'àrea barcelonina'' (J.M. Romaní-rekin batera, 1986)
* ''The Catalan Language: Progress towards normalisation'' (Jude Webber-ekin batera, 1991)
* ''Estudis i propostes per a l'extensió de l'ús social de la llengua catalana'' (koordinatzailea, 1991)
* ''Euromosaic. Production and reproduction of minority language groups in the EU'' (koordinatzailea eta egilekidea, 1996)
* ''Discussion manual on lesser-used languages'' (Jordi Bañeres-ekin batera, 1998)
* ''Llengua i reivindicacions nacionals a Catalunya. Evolució de les habilitats, dels usos i de la transmissió lingüística (1997-2008)'' (Ernest Querol-ekin batera, 2009)
* ''Democratic Policies for Language Revitalisation: the Case of Catalan'' ,1-16. or. Londres: Palgrave Macmillan. ([[:ca:Emili_Boix_i_Fuster|Emili Boix i Fuster]]-ekin batera, editoreak, 2011).
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Ikus, gainera ==
* [[Assemblea Nacional Catalana]].
* [[Aina Moll Marquès]].
== Kanpo estekak ==
* [https://dialnet.unirioja.es/servlet/autor?codigo=1705151 Miquel Strubell i Trueta - Dialnet].
* [https://www.udaltop.eus/eu/aurreko-edizioak/-/asset_publisher/YZwzdaE5OE1a/content/egitaraua_2017?_com_liferay_asset_publisher_web_portlet_AssetPublisherPortlet_INSTANCE_YZwzdaE5OE1a_assetEntryId=470632&_com_liferay_asset_publisher_web_portlet_AssetPublisherPortlet_INSTANCE_YZwzdaE5OE1a_redirect=https%3A%2F%2Fwww.udaltop.eus%2Feu%2Faurreko-edizioak%3Fp_p_id%3Dcom_liferay_asset_publisher_web_portlet_AssetPublisherPortlet_INSTANCE_YZwzdaE5OE1a%26p_p_lifecycle%3D0%26p_p_state%3Dnormal%26p_p_mode%3Dview%26_com_liferay_asset_publisher_web_portlet_AssetPublisherPortlet_INSTANCE_YZwzdaE5OE1a_cur%3D0%26p_r_p_resetCur%3Dtrue%26_com_liferay_asset_publisher_web_portlet_AssetPublisherPortlet_INSTANCE_YZwzdaE5OE1a_assetEntryId%3D470632 Udaltop 2017]: [https://www.udaltop.eus/eu/-/miquel-strubell-i-trueta ponentzia] eta [https://www.udaltop.eus/eu/aurreko-edizioak?p_p_id=com_liferay_asset_tags_navigation_web_portlet_AssetTagsCloudPortlet_INSTANCE_gr9OS7dUA2OX&p_p_lifecycle=0&p_p_state=normal&p_p_mode=view&p_r_p_resetCur=true&p_r_p_tag=multimedia bideoa].
* [https://www.jakin.eus/aldizkaria/artikulua/kataluniako-parlamentuaren-7-1983-legea-hizkuntz-normalizazioaz/1622 Jakin aldizkaria, 1984].
{{bizialdia|1949ko|2022ko|Strubell i Trueta, Miquel}}
[[Kategoria:Oxford Unibertsitateko ikasleak]]
[[Kategoria:Bartzelonako Unibertsitate Autonomoko ikasleak]]
[[Kategoria:Oxfordarrak]]
[[Kategoria:Assemblea Nacional Catalana]]
[[Kategoria:Soziolinguistak]]
ccsg323dnfn3j5afr3bo9pajzxq71kc
Atari eztabaida:Hezkuntza/Bigarren Hezkuntza
101
1047360
9974895
8885611
2024-11-20T14:10:52Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Bigarren Hezkuntza]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Bigarren Hezkuntza]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
8885611
wikitext
text/x-wiki
phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1
9974972
9974895
2024-11-20T14:14:55Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Bigarren Hezkuntza]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Bigarren Hezkuntza]]» izenera aldatu du: Revert
8885611
wikitext
text/x-wiki
phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1
Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Matematika
101
1047726
9974892
8885483
2024-11-20T14:10:51Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Matematika]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Matematika]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
8885483
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Matematika]]
dfvh29v7n6lf3b01ttrf7xqum1tsmy4
9974978
9974892
2024-11-20T14:15:04Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Matematika]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Matematika]]» izenera aldatu du: Revert
8885483
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Matematika]]
dfvh29v7n6lf3b01ttrf7xqum1tsmy4
Felipa Zurikaldai
0
1049821
9975420
9044099
2024-11-20T17:56:26Z
Anitxu
108057
9975420
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Felipa Maria Estefania Zurikaldai Egidazu''' ([[Bilbo]], [[1849]]ko [[abuztuaren 23]]a<ref>{{Erreferentzia|izenburua=SIGA-AKIS .:. AHEB-BEHA|url=https://internet.aheb-beha.org/paginas/indexacion/n_ficha_bautismos.php?id_bautismo=60123&sin_cabecera=true|aldizkaria=internet.aheb-beha.org|sartze-data=2022-09-23}}</ref>- [[1902]]ko [[apirilaren 13]]a) bizkaitar filantropoa izan zen.
Aita, Eugenio Zurikaldai Urkijo, bilbotarra zuen, Abandokoa, eta konfiteroa zen; gipuzkoarra zen ama, Vicenta Egidazu Gipulaz, Santa Agedakoa. Bikoteak izandako 5 seme-alabetan gaztena izan zen Felipa eta Bilboko Alde Zaharreko Santiago Basilikan bataiatu zuten. Merkatari-familia ospetsu baten jaioa, [[Martina Zurikaldai]] ahizpak aitaren ofizioa jarraitu zuen.
Hogei urte zituela, Felipa [[Federico Etxebarria]]rekin ezkondu zen aipatutako Santiago Basilikan,,<ref>{{Erreferentzia|izenburua=SIGA-AKIS .:. AHEB-BEHA|url=https://internet.aheb-beha.org/paginas/indexacion/n_ficha_matrimonios.php?id_matrimonio=49891&sin_cabecera=true|aldizkaria=internet.aheb-beha.org|sartze-data=2022-09-23}}</ref> 1878an [[Echevarría, S.A.|burdingintza enpresa]] sortu eta bere izenarekin bataiatuko zuen gizonarekin. Hamabi seme-alaba izan zituzten, hiru gazterik hil baziren ere, tartean [[Juan Etxebarria]] margolaria eta [[Luis Etxebarria]] ahaldun nagusia. Bilboko Santutxu auzoan langileentzako etxeak egin zituzten, ''Grupo Etxebarria'' bezala ezagutuko zirenak eta bertako 3 plazek senar-emazteen eta Luis semearen izenak daramazkite. Felipak bere bizitzan zehar dohaintza garrantzitsuak egin zituen.a <ref>{{erreferentzia|izena=Javier|abizena=González Olive|izenburua=Zuricalday, Felipa. Plaza|url=http://www.bilbaopedia.info/zuricalday-felipa-plaza|aldizkaria=Bilbaopedia}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1849ko|1902ko|Zurikaldai, Felipa}}
{{Biografia zirriborroa|EH-BI}}
[[Kategoria:Bilbotarrak]]
[[Kategoria:Euskal Herriko filantropoak]]
4i56bpjyofa5g8qy58o49cgyxed4n5y
9975422
9975420
2024-11-20T17:59:40Z
Anitxu
108057
9975422
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Felipa Maria Estefania Zurikaldai Egidazu''' ([[Bilbo]], [[1849]]ko [[abuztuaren 23]]a<ref>{{Erreferentzia|izenburua=SIGA-AKIS .:. AHEB-BEHA|url=https://internet.aheb-beha.org/paginas/indexacion/n_ficha_bautismos.php?id_bautismo=60123&sin_cabecera=true|aldizkaria=internet.aheb-beha.org|sartze-data=2022-09-23}}</ref>- [[1902]]ko [[apirilaren 13]]a) bizkaitar filantropoa izan zen.
Aita, Eugenio Zurikaldai Urkijo, bilbotarra zuen, Abandokoa, eta konfiteroa zen; gipuzkoarra zen ama, Vicenta Egidazu Gipulaz, Santa Agedakoa. Bikoteak izandako 5 seme-alabetan gaztena izan zen Felipa eta Bilboko Alde Zaharreko Santiago Basilikan bataiatu zuten. Merkatari-familia ospetsu baten jaioa, [[Martina Zurikaldai]] ahizpak aitaren ofizioa jarraitu zuen.
Hogei urte zituela, Felipa [[Federico Etxebarria]]rekin ezkondu zen aipatutako Santiago Basilikan,,<ref>{{Erreferentzia|izenburua=SIGA-AKIS .:. AHEB-BEHA|url=https://internet.aheb-beha.org/paginas/indexacion/n_ficha_matrimonios.php?id_matrimonio=49891&sin_cabecera=true|aldizkaria=internet.aheb-beha.org|sartze-data=2022-09-23}}</ref> 1878an [[Echevarría, S.A.|burdingintza enpresa]] sortu eta bere izenarekin bataiatuko zuen gizonarekin. Hamabi seme-alaba izan zituzten, hiru gazterik hil baziren ere, tartean [[Juan Etxebarria]] margolaria eta [[Luis Etxebarria]], bi aldiz ahaldun nagusia. Bilboko Santutxu auzoan langileentzako etxeak egin zituzten, ''Grupo Etxebarria'' bezala ezagutuko zirenak eta bertako 3 plazek senar-emazteen eta Luis semearen izenak daramazkite. Felipak bere bizitzan zehar dohaintza garrantzitsuak egin zituen.a <ref>{{erreferentzia|izena=Javier|abizena=González Olive|izenburua=Zuricalday, Felipa. Plaza|url=http://www.bilbaopedia.info/zuricalday-felipa-plaza|aldizkaria=Bilbaopedia}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1849ko|1902ko|Zurikaldai, Felipa}}
{{Biografia zirriborroa|EH-BI}}
[[Kategoria:Bilbotarrak]]
[[Kategoria:Euskal Herriko filantropoak]]
gsqfe1it3pj546xrkhrcmonu4gfp5kk
9975423
9975422
2024-11-20T18:00:14Z
Anitxu
108057
9975423
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Felipa Maria Estefania Zurikaldai Egidazu''' ([[Bilbo]], [[1849]]ko [[abuztuaren 23]]a<ref>{{Erreferentzia|izenburua=SIGA-AKIS .:. AHEB-BEHA|url=https://internet.aheb-beha.org/paginas/indexacion/n_ficha_bautismos.php?id_bautismo=60123&sin_cabecera=true|aldizkaria=internet.aheb-beha.org|sartze-data=2022-09-23}}</ref>- [[1902]]ko [[apirilaren 13]]a) bizkaitar filantropoa izan zen.
Aita, Eugenio Zurikaldai Urkijo, bilbotarra zuen, Abandokoa, eta konfiteroa zen; gipuzkoarra zen ama, Vicenta Egidazu Gipulaz, Santa Agedakoa. Bikoteak izandako 5 seme-alabetan gaztena izan zen Felipa eta Bilboko Alde Zaharreko Santiago Basilikan bataiatu zuten. Merkatari-familia ospetsu baten jaioa, [[Martina Zurikaldai]] ahizpak aitaren ofizioa jarraitu zuen.
Hogei urte zituela, Felipa [[Federico Etxebarria]]rekin ezkondu zen aipatutako Santiago Basilikan,,<ref>{{Erreferentzia|izenburua=SIGA-AKIS .:. AHEB-BEHA|url=https://internet.aheb-beha.org/paginas/indexacion/n_ficha_matrimonios.php?id_matrimonio=49891&sin_cabecera=true|aldizkaria=internet.aheb-beha.org|sartze-data=2022-09-23}}</ref> 1878an [[Echevarría, S.A.|burdingintza enpresa]] sortu eta bere izenarekin bataiatuko zuen gizonarekin. Hamabi seme-alaba izan zituzten, hiru gazterik hil baziren ere, tartean [[Juan Etxebarria]] margolaria eta [[Luis Etxebarria]], bi aldiz ahaldun nagusia. Bilboko Santutxu auzoan langileentzako etxeak egin zituzten, ''Grupo Etxebarria'' bezala ezagutuko zirenak eta bertako 3 plazek senar-emazteen eta Luis semearen izenak daramazkite. Felipak bere bizitzan zehar dohaintza garrantzitsuak egin zituen.<ref>{{erreferentzia|izena=Javier|abizena=González Olive|izenburua=Zuricalday, Felipa. Plaza|url=http://www.bilbaopedia.info/zuricalday-felipa-plaza|aldizkaria=Bilbaopedia}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1849ko|1902ko|Zurikaldai, Felipa}}
{{Biografia zirriborroa|EH-BI}}
[[Kategoria:Bilbotarrak]]
[[Kategoria:Euskal Herriko filantropoak]]
k7oe236sgy1lmjte6vow4z8flomf6zv
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2022/04
101
1049881
9974933
8933279
2024-11-20T14:11:04Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Lehiaketak/2022/04]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2022/04]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
8933279
wikitext
text/x-wiki
== Hurrengo mailara pasa daitezkeen artikuluak ==
Aurrekoetan bezala, hemen hurrengo mailara eramateko aukera dauden hainbat artikulu. Zabaldu dut atalasea baino 2.000 byte azpitik daudenak erakustek:
* Txikitik ertainera pasatzear: https://petscan.wmflabs.org/?psid=21787663
* Ertainetik handira pasatzear: https://petscan.wmflabs.org/?psid=21796237
Era berean, beste zerrendatan ere badaude artikuluak:
* Hezkuntza Programan ere agertzen diren artikuluak, txikitik handira: https://petscan.wmflabs.org/?psid=21787669
* Wikipedia guztiek izan beharreko 1.000 artikuluen zerrenda - txikitik handira: https://petscan.wmflabs.org/?psid=21787671 [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 10:35, 2 apirila 2022 (CEST)
::"Ertainetik handira" estekak zuzenketa behar du {{ping|Theklan}}, martxoko multzo geografikoari dagokio. [[Lankide:Luistxo|Luistxo]] ([[Lankide eztabaida:Luistxo|eztabaida]]) 16:00, 3 apirila 2022 (CEST)
:::{{ping|Luistxo}} Zuzenduta! Eskerrik asko! -[[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 18:27, 3 apirila 2022 (CEST)
== Izena ematea ==
Kaixo! Izena emateko iturburu kodera joan eta eskuz egin behar dut? -[[Lankide:Wayratuta|Wayratuta]] ([[Lankide eztabaida:Wayratuta|eztabaida]]) 11:51, 2 apirila 2022 (CEST)
:Ez duzu zertan. "Izena eman" jartzen duen botoia agertu behar zaizu parte-hartzaileen ondoan. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 11:52, 2 apirila 2022 (CEST)
::Eskerrik asko! Ez dakit zergatik baina lehen ez zitzaidan botoia agertzen. -[[Lankide:Wayratuta|Wayratuta]] ([[Lankide eztabaida:Wayratuta|eztabaida]]) 12:06, 2 apirila 2022 (CEST)
== Zorionak lehiagatik ==
@[[Lankide:New biologyst|New biologyst]] eta @[[Lankide:TukanHoria|TukanHoria]]... a ze amaiera eskaintzen ari zareten. Benetan disfrutatzen ari naiz zuen norgehiagoka hau ikusten! [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 22:01, 30 apirila 2022 (CEST)
aspyhw9ghwzz1t1g49tqiyj0sc3tc6r
Ernestine Rose
0
1050087
9975554
9531731
2024-11-20T18:56:56Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975554
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Ernestine Louise Rose''', jaiotzez '''Ernestine Louise Polowsky''' ([[Piotrków Trybunalski]] (Varsobiako dukerri handia) gaur egun [[Polonia]], [[1810|1810ko]] [[Urtarrilaren 13|urtarrilaren 13a]] – [[Brighton]], [[Erresuma Batua]], [[1892|1892ko]] [[Abuztuaren 4|abuztuaren 4a]])<ref>{{Erreferentzia|izena=Yuri|abizena=Suhl|izenburua=Eloquent Crusader: Ernestine Rose|argitaletxea=J. Messner|hizkuntza=en|data=1970|url=https://books.google.es/books?id=70dAAAAAIAAJ&redir_esc=y|isbn=978-0-671-32211-3|sartze-data=2022-04-03}}</ref> [[Idazle|idazlea]], [[Emakumeen sufragismoa|sufragista]], [[Abolizionismo|abolizionista]] eta askatzailea izan zen, eta “lehen [[Feminismo|feminista]] judua” deitu izan zaio.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Ernestine Rose|hizkuntza=en|url=https://jwa.org/encyclopedia/article/rose-ernestine|aldizkaria=Jewish Women's Archive|sartze-data=2022-04-03}}</ref> Geletako desodorizatzaile gisa erabiltzeko paper perfumatuaren [[Asmatzaile|asmatzailea]] izan zen.
Bere karrera 1830etik 1870era artekoa izan zen, [[Elizabeth Cady Stanton]] eta [[Susan B. Anthony]] sufragista ezagunenen garaikide bihurtuz. Hein handi batean, emakumearen eskubideen mugimendu amerikarraren eztabaida garaikideetan ahaztuta, XIX. mendeko Amerikako indar intelektual nagusietako bat izan zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Rabbi's Atheist Daughter|hizkuntza=en-US|url=https://www.bonnieanderson.com/rabbis-atheist-daughter|aldizkaria=Bonnie Anderson|sartze-data=2022-04-03}}</ref> [[Judaismo|Judaismoarekin]] zuen harremana eztabaidatzeko motibazioa da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Debating anti-Semitism: Ernestine Rose vs. Horace Seaver in the Boston Investigator, 1863-1864 - ProQuest|hizkuntza=en|url=https://www.proquest.com/openview/45236274413c75003af8a0a801f859f1/1?pq-origsite=gscholar&cbl=42242|aldizkaria=www.proquest.com|sartze-data=2022-04-03}}</ref> Nahiz eta ez oso ondo gogoratu haren kide sufragista eta abolizionistak, 1996an Emakumearen Ospearen Areto Nazionalera eraman zituzten, eta 1998an Ernestinen Arrosaren Gizartea sortu zen “XIX. mendearen hasieran erreformatzaile garrantzitsu horren ondarea berpizteko, feminismoaren lehenengo boladan aitzindari izan zen eginkizuna aitortu zuenean”.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Rose, Ernestine Louise Potowski|hizkuntza=en-US|url=https://www.womenofthehall.org/inductee/ernestine-louise-potowski-rose/|aldizkaria=National Women’s Hall of Fame|sartze-data=2022-04-03}}</ref>
== Bizitza goiztiarra ==
1810eko urtarrilaren 13an jaio zen Piotrków Trybunalskin, Duchy de Varsovian, Ernestine Louise Potowska izenez.<ref name=":0" /> Aita errabino aberatsa zen. Garai hartan ezohikoa, hebreeraz hezi eta ikasi zuten.<ref name=":0" /> Ez dago amari buruzko informaziorik. Bost urte zituela, Rose "zailtasun zehatzak egingo zituen jainko baten justizia zalantzan jartzen" hasi zen, aitak egin zituen ohiko baraualdiak bezala. "''Bost urterekin bihurria nintzen"'' zioen.<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=American Atheists {{!}} Ernestine Rose: A Troublesome Female|data=2010-11-20|url=https://web.archive.org/web/20101120040052/https://atheists.org/Ernestine_Rose:_A_Troublesome_Female|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2022-04-03}}</ref> Hazi ahala, aitaren gai erlijiosoak zalantzan jartzen hasi zen. Honela esan zuen: ''"Neskato batek ez du bere kredoaren objektua ulertu nahi, onartu eta sinetsi baizik"''.<ref name=":1" /> Geroago esan zuen bere sinesgaiztasunarekin eta ekitaldi horretako emakumearen eskubideen printzipioekin atera zela.
[[Fitxategi:Ernestine Rose.jpg|ezkerrera|thumb|200px|Ernestine Rose, 1898 ingurukoa]]16 urterekin ama hil eta herentzia bat utzi zion. Aitak, bere baimenik gabe, bere lagun judu bati hitz eman zion, "[[Sinagoga|sinagogaren]] barruan estuago lotzeko". Rosek, berak hautatu edo maitatzen ez zuen gizon batekin ezkondu nahi ez zuenez, berari aurre egin zion, harekiko maitasunik eza erakutsiz eta askapena eskatuz. Hala ere, Rose familia aberats bateko emakumea zen, eta erregua ukatu egin zion. Ezohiko mugimendu batean, Rosek gorte zibil laikora jo zuen. Gorteak bere alde egin zuen konpromisotik salbu eta amarengandik jasotako herentzia osoa gorde zezakeela erabakiz.<ref name=":0" /> Aitari dirutza uztea erabaki zuen arren, pozik onartu zuen konpromiso-askatasuna. Etxera bakarrik itzuli zen, hamasei urteko neska batekin berriro ezkondu zela jakiteko. Azkenean garatu zen tentsioak etxetik alde egitera behartu zuen hamazazpi urte zituenean.
Orduan Berlinera joan zen, eta han traba egin zion antisemita lege batek, prusiarrak ez ziren judu guztiek babesle prusiarra izatea eskatzen baitzuen. Erregeari zuzenean eskatu zion eta erregelako salbuespena eman zion.<ref name=":0" /> Handik gutxira, paper perfumatua asmatu zuen geletako desodorizatzaile gisa erabiltzeko, eta saldu egin zuen bidaiak finantzatzeko.<ref name=":1" />
== Ingalaterra eta Estatu Batuak ==
[[Belgika|Belgikara]], [[Herbehereak|Herbehereetara]], [[Frantzia|Frantziara]] eta, azkenik, [[Ingalaterra|Ingalaterrara]] joan zen. Ingalaterrara iristea ez zen oso erraza izan, ontzia hondoratu egin baitzen. Rose Ingalaterrara arriskurik gabe iritsi zen arren, bere ondasun guztiak suntsitu egin ziren eta indigentzian aurkitu zen. Laguntzeko, lana bilatu zuen [[Aleman|alemana]] eta [[hebreera]] erakutsiz; bere paper perfumatua saltzen ere jarraitu zuen. Ingalaterran zegoela, [[Robert Owen]] ezagutu zuen, sozialista utopikoa.<ref name=":0" /> Hain hunkituta zegoen, non hizlari erradikalentzako areto handi batean hitz egitera gonbidatu zuen. Ingelesa gutxi ezagutzen zuen arren, ikusleak hain zeuden harrituta, ordutik aurrera haien agerpenak erregularrak baitziren. Bera eta Owen hurbileko lagun egin ziren, eta Nazio Guztien Klase Guztien Elkartea sortzen ere lagundu zion,<ref name=":0" /> giza eskubideak nazio, sexu, arraza eta mota guztietako pertsona guztientzat defendatzen zituen taldea. William Ella Rose, bitxigile kristaua eta plateroa, ingelesa eta Owenen "dizipulu sutsua" ere ezagutu zuen.<ref name=":1" /> Laster magistratu zibil batek ezkondu zituen, eta biek argi utzi zuten kontratu zibila zela ezkontza, erlijioso baten ordez.1836ko maiatzean, Rose bikoteak Estatu Batuetara emigratu zuen, eta han, gero, herritar naturalizatu bihurtu zen. New Yorkeko etxe batean kokatu ziren 1837an. Ernestine Rosek laster denda txiki bat ireki zuen etxean: "Fantasia eta lurringintza". Han, Rosek komuneko ur perfumatua saldu zuen, eta Williamek bere zilar-lanak.
== Abolizionista, ateoa, feminista, sufragista ==
Laster hasi zen Ernestine gehien interesatzen zitzaizki0n gaiei buruzko hitzaldiak egiten, "Filòsters Moraleseko" elkartearekin bat egin zuen eta estatu desberdinetara bidaiatu zuen bere arrazoiak defendatzeko: esklabotza indargabetzea, erlijio-tolerantzia, hezkuntza publikoa eta emakumeen berdintasuna. Bere hitzaldiak polemikoak izan ziren. Hegoaldean esklabotzaren kontra hizketan ari zela, esklabo-jabe batek esan zion berak "''mundrunez eta berunez beteko zuela gizona izan balitz''". <ref name=":0" /> 1855ean, [[Bangor (Pennsylvania)|Bangorren]] (Maine) esklabotasunaren aurkako hitzaldi bat ematera gonbidatu zutenean, [[Maine]] herriko egunkari batek "atea femeninoa... prostituta bat baino gutxiago mila aldiz" deitu zion. Rosek erantzun zionean, herritarren arteko eztabaida piztu zuen. Hirira iritsi zenean, denak zeuden hura entzuteko irrikitan. Hitzaldirik gogorrena [[Charleston (Mendebaldeko Virginia)|Charlestonen]] (Mendebaldeko Virginia) izan zen, seguruenik. Han, esklabotzaren gaitzei buruzko hitzaldia, oposizioan eta haserre biziz egin zenez, hiritik segurtasunez ateratzeko lan handia izan zuen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Sara A.|abizena=Underwood|izenburua=Heroines of Freethought|argitaletxea=C.P. Somerby|hizkuntza=en|data=1876|url=https://books.google.es/books?id=Vn4uAAAAYAAJ&redir_esc=y|sartze-data=2022-04-03}}</ref>
1840. eta 1850. urteetan, Rose "emakume estatubatuar handiekin" elkartu zen, [[Elizabeth Cady Stanton]], [[Susan B. Anthony]], Triunetia Mott, [[Paulina Kellogg Wright Davis]] eta [[Sojourner Truth]] bezalako emakumeekin, William Lloyd Garrison eta [[Frederick Douglass|Frederick Douglassekin]].<ref name=":0" /> 1836ko neguan, Thomas Hertell epaileak emakume ezkonduaren jabetza-lege bat aurkeztu zuen New Yorkeko Estatuko Legegintzaldian, emakume ezkonduen eskubide zibilak eta ondare-eskubideak hobetzeko metodoak ikertzeko eta beren izenean erro-ondasunak edukitzeko. Rosek ebazpen hori entzun zuenean, eskaera bat idatzi eta haren aldeko izenak eskatzen hasi zen. 1838an, eskaera hori estatuko legealdira bidali zen, bost sinadura izan arren. Horixe izan zen emakumeen eskubideen alde aurkeztutako lehen eskaera. Hurrengo urteetan, eskaera kopurua eta sinadura kopurua handitu egin ziren. 1849an, eskubide horiek konkistatu egin ziren azkenean.<ref name=":0" />
Hainbat hitzaldi eta konbentziotan ere parte hartu eta hitz egin zuen Rosek; besteak beste, First National Convention of Infidel/Infielen Lehen Konbentzio Nazionalean, Hartfordeko Bibliako Konbentzioan, Tabernakuluko (New York) Emakumearen Eskubideen Konbentzio Nazionalaren, New York Estatuko New York Institutuan.
Rose hautatu zuten 1854ko urrian Emakumearen Eskubideen Konbentzio Nazionaleko lehendakari, nahiz eta eragozpen bat izan: ateoa zela. Susan B. Anthonyren laguntza izan zuen hautaketa egiteko, eta hark adierazi zuen "erlijio guztiek –edo bakar batek ere ez– eskubide bera izan beharko zutela plataforman".
Juduen jatorriari inoiz garrantzi handirik ematen ez zion arren, 1863an Rosek eztabaida bat izan zuen Horace Seaverrekin, [[Boston|Bostongo]] ikertzailearen editore abolizionistarekin, antisemita izatea leporatu baitzion.<ref name=":0" /> 1869an, arrakastaz defendatu zuen New Yorkeko legedi bat, emakume ezkonduei beren ondasunak gorde eta haurren babes bera izateko aukera emango ziena.<ref name=":0" />
[[Fitxategi:Highgate Cemetery - East - Rose 01.jpg|ezkerrera|thumb|130px|Ernestine Roseren hilobia]]
Azken urteetan, Europara sei hilabeteko bidaia egin ondoren, plataformetatik eta eztabaidetatik urrun egoten saiatu zen. Hala ere, 6 hilabeteko epean, itxiera-hitzaldia egin zuen herrialde osoko Emakumearen Eskubideen Konbentzioan. Bere osasunak behera egin zuen berriro, eta 1869ko ekainaren 8an, bera eta senarra Ingalaterrara joan ziren. Susan B. Anthonyk agur esateko festa antolatu zuen beraientzat, eta bikoteak opari asko jaso zituen lagun eta miresleengandik, diru kopuru handia barne.
1873an, osasuna hobetu, eta emakumeen sufragioa defendatzen hasi zen Ingalaterran; are gehiago, [[Londres|Londresko]] Emakumeen Sufragioaren Mugimenduaren Konferentzian parte hartu zuen, eta [[Edinburgo|Edinburgon]] ([[Eskozia|Eskozia)]], emakumeen sufragioaren aldeko bilera publiko handi batean hitz egin zuen. [[Brighton|Brightonen]] hil zen, Ingalaterran, 1892ko abuztuaren 4an, eta Highgateko hilerrian lurperatu zuten. <ref name=":0" />
== Aipamenak ==
[[Fitxategi:Ernestine L Rose.jpg|eskuinera|thumb|220px|Ernestine L. Rose]]
* «Gertaera interesgarria eta frogagarria da, haur guztiak ateoak direla eta erlijio bat irakasten ez bazaie, hala izaten jarraituko dutela».
* «Biblia gure eskubideen aurka dagoela esaten didazu? Orduan, nik esaten diet gure baieztapenak ez direla liburu idatzi batean oinarritzen, ez dakigu noiz eta ez nork. Pablok edo Pedrok gaiari buruz dioena esaten didazu? Orduan, berriro diot gure aldarrikapenak ez direla inoren iritzietan oinarritzen, ezta Pablo eta Pedrorenetan ere [...] Liburuak eta iritziak, nork idatzi dituen kontuan hartu gabe, giza eskubideen aurka badaude, letra hila besterik ez dira» (Ernestine Rose, erlijiosoei erantzunez New Yorken 1856ko azaroaren 25ean eta 26an egindako ''Emakumearen'' Zazpigarren Konbentzio Nazionalean; Historia del Sufragio de la Mujer, 1 liburukia: 661-663 or.).
* «[..] Adin guztietako jakintsuenek onartu dute giza hezkuntzaren aldi garrantzitsuena haurtzaroa dela [...] Hezkuntzaren zati garrantzitsu hori erabat amaren esku uzten da, lurra etorkizuneko 'laboreetarako' prestatzen baitu [...] Baina amak ezin dio eman berak ez duena [...] ahultasunak ezin dio indarra eman. Hezkuntza inperfektuaren bidez, garatu ditzake ahalmenak, energiak eta independentzia-espiritua seme-alabengan? Amak ezaugarri altu eta nobleak izan behar ditu, edo ezin dizkio eman ondorengoei».
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Bibliografia ==
* ''Mistress of Herself: Speeches and Letters of Ernestine Rose, Early Women's Rights Leader,'' Paula Doragin-Worters, arg. Feminist Press, 2008, {{ISBN|9781558615441}}
* "''Great Minds Ernestine L. Rose: Freethinking Rebel''", Carol Kolmerten, Summer, 2002, ( 22 liburukia, 3 zk.), 53-55 or., ''Free Inquiry''
* Kolmerten, Carol (1998). ''The American Life of Ernestine L. Rose''. Syracuse University Press, {{ISBN|0-8156-0528-5}}
== Irakurketak ==
* Yuri, Suhl (1990). Ernestine L. Rose: Women's Rights Pioneer. New York: Biblio Press. {{ISBN|0930395093}}
== Kanpo estekak ==
* [http://www.us-israel.org/jsource/biography/rose.html Ernestine Louise Rose]
* [https://web.archive.org/web/20040404123609/http://www.atheists.org/Atheism/roots/rose/ Ernestine Rose] artxibatu zuten .
* [https://web.archive.org/web/20120402221654/http://www.brandeis.edu/wsrc/affiliates/ernestinerose/speeches.html Rose's Speeches-en quotations]
* [https://web.archive.org/web/20120402221648/http://www.brandeis.edu/wsrc/affiliates/ernestinerose/index.html Ernestine Rose Society]
* [https://web.archive.org/web/20040604181527/http://www.fau.edu/library/brody21.htm Jewish Heroes Amerikan]
{{Bizialdia|1810eko|1892ko|Rose, Ernestine}}
[[Kategoria:Judu ateoak]]
[[Kategoria:sufragistak]]
[[Kategoria:Feministak]]
[[Kategoria:abolizionistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako ateoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako abolizionistak]]
k79s9cb8pp1rf3p1dkd1g2igz2n78wk
Atari eztabaida:Hezkuntza/Biologia eta geologia
101
1050409
9974898
8902843
2024-11-20T14:10:53Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Biologia eta geologia]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Biologia eta geologia]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
8902839
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Biologia eta geologia]]
o46r3w20h4depokn6r2b2ihwkosdw2t
9974962
9974898
2024-11-20T14:12:02Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Biologia eta geologia]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Biologia eta geologia]]» izenera aldatu du: Revert
8902839
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Biologia eta geologia]]
o46r3w20h4depokn6r2b2ihwkosdw2t
Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Biologia eta geologia
101
1050411
9974879
8904479
2024-11-20T14:10:49Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Biologia eta geologia]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Biologia eta geologia]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
8904479
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Biologia eta geologia]]
o46r3w20h4depokn6r2b2ihwkosdw2t
9975004
9974879
2024-11-20T14:16:06Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Biologia eta geologia]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Biologia eta geologia]]» izenera aldatu du: Revert
8904479
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Biologia eta geologia]]
o46r3w20h4depokn6r2b2ihwkosdw2t
Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Fisika eta kimika
101
1050413
9974883
8902849
2024-11-20T14:10:50Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Fisika eta kimika]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Fisika eta kimika]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
8902849
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Fisika eta kimika]]
nqzb2t495xjzngykeee3q5ovbdczp4j
9974996
9974883
2024-11-20T14:15:37Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Fisika eta kimika]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Fisika eta kimika]]» izenera aldatu du: Revert
8902849
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Fisika eta kimika]]
nqzb2t495xjzngykeee3q5ovbdczp4j
Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Kultura zientifikoa
101
1050415
9974890
8902856
2024-11-20T14:10:51Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Kultura zientifikoa]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Kultura zientifikoa]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
8902856
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Kultura zientifikoa]]
jcy6wbgb3gblydhwf833mpv667yunwi
9974982
9974890
2024-11-20T14:15:10Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Kultura zientifikoa]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Kultura zientifikoa]]» izenera aldatu du: Revert
8902856
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Kultura zientifikoa]]
jcy6wbgb3gblydhwf833mpv667yunwi
Paulina Kellogg Wright Davis
0
1050647
9975467
9531741
2024-11-20T18:32:53Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975467
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Paulina Kellogg Wright Davis''', jaiotzez, '''Paulina Kellogg''' ([[Bloomfield (New York)|Bloomfield,]] [[New York]], [[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]], [[1813]]ko [[Abuztuaren 7|abuztuaren 7a]] – [[Providence]], [[Rhode Island]], [[1876|1876ko]] [[Abuztuaren 24|abuztuaren 24a]]) [[Abolizionismo|abolizionista]], [[Suffragette|sufragista]], emakumeen eskubideen aldeko [[Aktibismo|ekintzailea]] eta [[Hezkuntza|hezitzailea]] izan zen. New England Woman Suffrage Association-en sortzaileetako bat izan zen. 2002an hautatu zuten [[National Women's Hall of Fame|National Women's Hall of]] Fame-n parte hartzeko, eta 2003an sartu zen Rhode Island Heritage Hall of Fame-ra senarrarekin batera.
== Biografia ==
=== Lehen urteak ===
Davis 1813ko abuztuaren 7an jaio zen Bloomfielden (New York). Ebenezer Kellogg kapitainaren eta haren emazte Pollyren alaba zen. 1817an familiarekin batera, [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuen]] eta [[Kanada|Kanadaren]] arteko mugara joan zen bizitzera, [[Niagarako ur-jauziak|Niagarako]] ur-jauzietatik hurbil, . 1820an gurasoak hil ondoren, izeba batekin bizitzera joan zen [[Le Roy (New York)|Le Royra]] (New York). Izebak erlijio [[Presbiterianismo|presbiteriano ortodoxoa]] praktikatzen zuen, eta Davisek elizarekin bat egin zuen, nahiz eta elizaren giroa, modu irekian hitz egiten zuten emakumeen aurkakoa zela iruditzen zitzaion. Misiolari izaten saiatu zen, baina ez zuen lortu, elizak ez baitzuen onartzen emakume ezkongabeak misiolari izatea.<ref name="ANB">{{Cite web|izenburua=Davis, Paulina Kellogg Wrigh|argitaletxea=[[Oxford University Press]].|data=febrero de 2000|url=http://www.anb.org/articles/15/15-00166.html|lana=American National Biography Online|accessdate=18 de diciembre de 2015}}</ref>
=== Ezkontzak eta aktibismoa ===
Francis Wrightek, Uticako (New York) familia aberats bateko merkatariak, gorteiatu egin zuen Davis, eta harekin ezkondu zen 1833an. Biek antzeko balore-eskala zuten, eta elizari uko egin zioten, protesta gisa, bere esaklabotzaren aldeko jarreragatik, eta New York Anti-Slavery Society zentraleko batzorde betearazlean sartu ziren.<ref name="RIH">{{Cite web|izenburua=Paulina Kellogg Wright Davis|argitaletxea=Rhode Island Heritage Hall of Fame|url=http://www.riheritagehalloffame.org/inductees_detail.cfm?iid=469|lana=Inductee Details|accessdate=18 de diciembre de 2015}}</ref> 1835ean Davisek eta haren senarrak esklabotasunaren aurkako konbentzio bat antolatu zuten [[Utica (New York)|Utican]]; emakumeen eskubideen erreformak ere babestu zituzten, [[Susan B. Anthony]], [[Elizabeth Cady Stanton]] eta [[Ernestine Rose|Ernestine Roserekin]] batera.<ref name="NYT">{{Cite web|izenburua=Women’s Rights National Park, Seneca Falls, NY|argitaletxea=New York traveler.net|url=http://newyorktraveler.net/womens-rights-national-park-seneca-falls-ny/|accessdate=18 de diciembre de 2015}}</ref> Urte haietan, Davisek Emakumearen Osasuna ikasi zuen. Francis Wright 1845ean hil zen. Bikoteak ez zuen seme-alabarik izan.<ref name="ANB">{{Cite web|izenburua=Davis, Paulina Kellogg Wrigh|argitaletxea=[[Oxford University Press]].|data=febrero de 2000|url=http://www.anb.org/articles/15/15-00166.html|lana=American National Biography Online|accessdate=18 de diciembre de 2015}}</ref>
Senarra hil ondoren, [[New York|New]] Yorkera joan zen medikuntza ikastera. 1846an, emakumeentzako anatomiari eta fisiologiari buruzko hitzaldiak eman zituen.<ref name="EB">{{Cite web|izenburua=Paulina Kellogg Wright Davis|url=http://www.britannica.com/biography/Paulina-Kellogg-Wright-Davis|lana=Encyclopedia Britannica|accessdate=18 de diciembre de 2015}}</ref> Geroago, [[maniki]] mediko bat inportatu eta Estatu Batuetako ekialdean zehar ibili zen, emakumeei irakatsiz eta medikuntza ikas zezaten konbentzitzen saiatuz. 1849an Thomas Davisekin ezkondu zen, [[Dublin|Dublinen]] jaiotako Providenceko (Rhode Island) politikari demokrata batekin, eta elkarrekin bi neska adoptatu zituzten.<ref>{{Erreferentzia|izena=Radcliffe|abizena=College|izenburua=Notable American Women, 1607-1950: A Biographical Dictionary|argitaletxea=Harvard University Press|hizkuntza=en|data=1971|url=https://books.google.com.mx/books?id=rVLOhGt1BX0C&pg=PA444&dq=thomas+davis+married+Paulina+Kellogg+Wright+Davis&hl=en&sa=X&ei=dh8_U6GOG9OzsQTx9YB4&redir_esc=y#v=onepage&q=thomas%20davis%20married%20Paulina%20Kellogg%20Wright%20Davis&f=false|isbn=978-0-674-62734-5|sartze-data=2022-04-07}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Charlotte|abizena=Danforth|izenburua=American Heirloom Baby Names|argitaletxea=Penguin|hizkuntza=en|data=2006-06-27|url=https://books.google.com.mx/books?id=vbgTwoBsSuEC&pg=PT106&dq=thomas+davis+married+Paulina+Kellogg+Wright+Davis&hl=en&sa=X&ei=dh8_U6GOG9OzsQTx9YB4&redir_esc=y#v=onepage&q=thomas%20davis%20married%20Paulina%20Kellogg%20Wright%20Davis&f=false|isbn=978-1-101-21048-2|sartze-data=2022-04-07}}</ref>
1850ean, batez ere emakumeen eskubideen alde lan egin zuen; hitzaldiak emateari utzi zion eta urte horretako urriaren 23an [[Worcester|Worcesterren]] ([[Massachusetts]]) egin zen [[Emakumeen eskubideak|Emakumearen Eskubideen]] lehen Konbentzio Nazionala antolatzen lagundu zuen.<ref name="ANB">{{Cite web|izenburua=Davis, Paulina Kellogg Wrigh|argitaletxea=[[Oxford University Press]].|data=febrero de 2000|url=http://www.anb.org/articles/15/15-00166.html|lana=American National Biography Online|accessdate=18 de diciembre de 2015}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=La mujer exige el voto… Un día como hoy en Estados Unidos|data=23 de octubre de 2015|url=https://share.america.gov/es/la-mujer-exige-el-voto-un-dia-como-hoy-en-estados-unidos/|lana=Share America|accessdate=18 de diciembre de 2015}}</ref> Davis konbentzioaren buru izan zen eta irekiera-hitzaldia eman zuen.<ref name="EB">{{Cite web|izenburua=Paulina Kellogg Wright Davis|url=http://www.britannica.com/biography/Paulina-Kellogg-Wright-Davis|lana=Encyclopedia Britannica|accessdate=18 de diciembre de 2015}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Tiffany K.|abizena=Wayne|izenburua=Women's Rights in the United States: A Comprehensive Encyclopedia of Issues, Events, and People [4 volumes]: A Comprehensive Encyclopedia of Issues, Events, and People|argitaletxea=ABC-CLIO|hizkuntza=en|data=2014-12-09|url=https://books.google.com.mx/books?id=upLgBQAAQBAJ&pg=PA39&lpg=PA39&dq=first+National+Women's+Rights+Convention+in+Worcester+++Paulina+Kellogg+Wright+Davis+delivered+the+opening+address&source=bl&ots=VGONybs8ZB&sig=feggB2dsjL1SyYrH5HZVJXWieKc&hl=es&sa=X&ved=0ahUKEwiu7d63yuTJAhVD6yYKHTFoB9oQ6AEIITAB#v=onepage&q=first%20National%20Women's%20Rights%20Convention%20in%20Worcester%20+%20Paulina%20Kellogg%20Wright%20Davis%20delivered%20the%20opening%20address&f=false|isbn=978-1-61069-215-1|sartze-data=2022-04-07}}</ref> Urtebete izan ezik, National Woman's Rights Central Committee-ko (Emakumearen Eskubideen Batzorde Zentral Nazionala) lehendakaria izan zen 1850etik 1858ra. 1853an The Una izeneko emakumeentzako egunkaria argitaratzen hasi zen, eta erantzukizuna Caroline Wells Healey Dalli eman zion 1855ean.<ref name="NWHF">{{Cite web|izenburua=Paulina Kellogg Wright Davis|argitaletxea=National Women's Hall of Fame|url=https://www.womenofthehall.org/inductee/paulina-kellogg-wright-davis/|accessdate=18 de diciembre de 2015}}</ref>
Davis 1868an New England Woman Suffrage Association sortu zuen. Taldea banatu zenean, Davisek eta [[Susan B. Anthony|Susan B. Anthonyk]] National Woman Suffrage Association / Emakumeen Sufragioaren aldeko Elkarte Nazionala sortu zuten.<ref name="EB">{{Cite web|izenburua=Paulina Kellogg Wright Davis|url=http://www.britannica.com/biography/Paulina-Kellogg-Wright-Davis|lana=Encyclopedia Britannica|accessdate=18 de diciembre de 2015}}</ref> Women's Suffrage Movement/ Emakumearen Sufragioaren aldeko Mugimenduaren hogeigarren urteurrenean ere antolatu zuen bilera, eta ''The History of the National Woman's Rights Movement/'' ''Emakumearen Eskubideen aldeko Mugimendu Nazionalaren Historia'' liburua argitaratu zuen.<ref name="NWHF">{{Cite web|izenburua=Paulina Kellogg Wright Davis|argitaletxea=National Women's Hall of Fame|url=https://www.womenofthehall.org/inductee/paulina-kellogg-wright-davis/|accessdate=18 de diciembre de 2015}}</ref>
=== Heriotza eta legatua ===
Paulina Kellogg Wright Davis 1876ko abuztuaren 24an hil zen, Providence, Rhode Island-eko etxean. [[Elizabeth Cady Stanton]] eta [[Susan B. Anthony|Susan B. Anthonyk]] harrotasunez goraipatu zuten bere lana.<ref name="ANB">{{Cite web|izenburua=Davis, Paulina Kellogg Wrigh|argitaletxea=[[Oxford University Press]].|data=febrero de 2000|url=http://www.anb.org/articles/15/15-00166.html|lana=American National Biography Online|accessdate=18 de diciembre de 2015}}</ref><ref name="NWHF">{{Cite web|izenburua=Paulina Kellogg Wright Davis|argitaletxea=National Women's Hall of Fame|url=https://www.womenofthehall.org/inductee/paulina-kellogg-wright-davis/|accessdate=18 de diciembre de 2015}}</ref> 2002an hautatu zuten [[National Women's Hall of Fame|National Women's Hall of Fame-n]] (Emakumeen Fama Nazionalaren Aretoan) parte hartzeko.<ref name="NWHF" /> 2003an, Rhode Island Heritage Hall of Fame-n sartu zen senarrarekin batera.<ref name="RIH">{{Cite web|izenburua=Paulina Kellogg Wright Davis|argitaletxea=Rhode Island Heritage Hall of Fame|url=http://www.riheritagehalloffame.org/inductees_detail.cfm?iid=469|lana=Inductee Details|accessdate=18 de diciembre de 2015}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{Bizialdia|1813ko|1876ko|Davis, Paulina Kellogg Wright}}
[[Kategoria:New Yorkeko estatuko jendea]]
[[Kategoria:Emakume aktibistak]]
[[Kategoria:Hezitzaileak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako abolizionistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
6wdxy2yw2u6cwopro9jyauxufn2usyc
Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Geografia eta historia
101
1051031
9974884
8908164
2024-11-20T14:10:50Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Geografia eta historia]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Geografia eta historia]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
8908164
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Geografia eta historia]]
h5t78ymon3dia5iluu8lpiv6t5qd5mo
9974994
9974884
2024-11-20T14:15:35Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Geografia eta historia]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Geografia eta historia]]» izenera aldatu du: Revert
8908164
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Geografia eta historia]]
h5t78ymon3dia5iluu8lpiv6t5qd5mo
Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Informazioaren eta komunikazioaren teknologiak
101
1051115
9974888
8908909
2024-11-20T14:10:51Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Informazioaren eta komunikazioaren teknologiak]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Informazioaren eta komunikazioaren teknologiak]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
8908909
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Informazioaren eta komunikazioaren teknologiak]]
i8f1segq4a31s85ghd7err89yr94ygq
9974986
9974888
2024-11-20T14:15:16Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Informazioaren eta komunikazioaren teknologiak]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Informazioaren eta komunikazioaren teknologiak]]» izenera aldatu du: Revert
8908909
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Informazioaren eta komunikazioaren teknologiak]]
i8f1segq4a31s85ghd7err89yr94ygq
Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Hizkuntzak
101
1051129
9974886
8908970
2024-11-20T14:10:50Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Hizkuntzak]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Hizkuntzak]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
8908970
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Hizkuntzak]]
95i1hqrejgyouobqljdfpjos5x7z7bo
9974990
9974886
2024-11-20T14:15:27Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Hizkuntzak]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Hizkuntzak]]» izenera aldatu du: Revert
8908970
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Hizkuntzak]]
95i1hqrejgyouobqljdfpjos5x7z7bo
Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Literatura
101
1051131
9974891
8908976
2024-11-20T14:10:51Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Literatura]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Literatura]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
8908976
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Literatura]]
jitdgmt3e547inp4b0ln1o4mzpn2wk5
9974980
9974891
2024-11-20T14:15:07Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Literatura]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Literatura]]» izenera aldatu du: Revert
8908976
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Literatura]]
jitdgmt3e547inp4b0ln1o4mzpn2wk5
Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Ekonomia eta ekintzailetza
101
1051133
9974880
8908986
2024-11-20T14:10:49Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Ekonomia eta ekintzailetza]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Ekonomia eta ekintzailetza]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
8908986
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Ekonomia eta ekintzailetza]]
1oupb4fskat9wr30wlqkxonz7lfn32t
9975002
9974880
2024-11-20T14:16:03Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Ekonomia eta ekintzailetza]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Ekonomia eta ekintzailetza]]» izenera aldatu du: Revert
8908986
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Ekonomia eta ekintzailetza]]
1oupb4fskat9wr30wlqkxonz7lfn32t
Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Kultura klasikoa
101
1051135
9974889
8908993
2024-11-20T14:10:51Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Kultura klasikoa]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Kultura klasikoa]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
8908993
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Kultura klasikoa]]
hmas0v4irc9jiie3g3ebp5kz5x7x1xi
9974984
9974889
2024-11-20T14:15:12Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Kultura klasikoa]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Kultura klasikoa]]» izenera aldatu du: Revert
8908993
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Kultura klasikoa]]
hmas0v4irc9jiie3g3ebp5kz5x7x1xi
Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Filosofia
101
1051137
9974882
8908998
2024-11-20T14:10:49Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Filosofia]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Filosofia]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
8908998
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Filosofia]]
7ioqqnq2cd87222xtlyr22tzrvzs6hb
9974998
9974882
2024-11-20T14:15:42Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Filosofia]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Filosofia]]» izenera aldatu du: Revert
8908998
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Filosofia]]
7ioqqnq2cd87222xtlyr22tzrvzs6hb
Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Plastika eta ikus-entzunezkoak
101
1051140
9974894
8909004
2024-11-20T14:10:52Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Plastika eta ikus-entzunezkoak]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Plastika eta ikus-entzunezkoak]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
8909004
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Plastika eta ikus-entzunezkoak]]
7i8dlw019ulf7j9jsjfpoqst5tjxq24
9974974
9974894
2024-11-20T14:14:58Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Plastika eta ikus-entzunezkoak]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Plastika eta ikus-entzunezkoak]]» izenera aldatu du: Revert
8909004
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Plastika eta ikus-entzunezkoak]]
7i8dlw019ulf7j9jsjfpoqst5tjxq24
Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Musika eta dantza
101
1051142
9974893
8909011
2024-11-20T14:10:52Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Musika eta dantza]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Musika eta dantza]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
8909011
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Musika eta dantza]]
3809lckrbpi766yrojmq8grjadhs0hi
9974976
9974893
2024-11-20T14:15:01Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Musika eta dantza]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Musika eta dantza]]» izenera aldatu du: Revert
8909011
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Musika eta dantza]]
3809lckrbpi766yrojmq8grjadhs0hi
Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Gorputz hezkuntza
101
1051144
9974885
8909017
2024-11-20T14:10:50Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Gorputz hezkuntza]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Gorputz hezkuntza]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
8909017
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Gorputz hezkuntza]]
acb9q8bl6k33zfdhsebcr4uijyeapn6
9974992
9974885
2024-11-20T14:15:31Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Gorputz hezkuntza]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Gorputz hezkuntza]]» izenera aldatu du: Revert
8909017
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Gorputz hezkuntza]]
acb9q8bl6k33zfdhsebcr4uijyeapn6
Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Emakumea eta generoa
101
1051146
9974881
8909023
2024-11-20T14:10:49Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Emakumea eta generoa]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Emakumea eta generoa]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
8909023
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Emakumea eta generoa]]
6zg11rcgehv4h8z6mou1ebo01b9jiks
9975000
9974881
2024-11-20T14:15:46Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Emakumea eta generoa]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Emakumea eta generoa]]» izenera aldatu du: Revert
8909023
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Emakumea eta generoa]]
6zg11rcgehv4h8z6mou1ebo01b9jiks
Ane Lardi Enbil
0
1051625
9975799
9921065
2024-11-20T22:36:30Z
88.15.90.3
9975799
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}'''Ane Lardi Enbil''' (Bataioko izenez: Ana Isabel. Etxekoentzat: Ana) ([[Oiartzun]], [[Gipuzkoa]], [[1971|1971ko]] [[azaroaren 19|azaroaren 19a]]) urte luzez [[kazetaritza]] eta [[euskalgintza]]ri,<nowiki/> eta azken boladan [[Feminismo|feminismoa]]ri,<nowiki/> lotutako herri-eragilea. Talde lana estimatzen duena.
== Biografia ==
=== Jatorrizko familia ===
Garai hartarako jaiotzak ospitaletan normalizatuta bazeuden ere, Ane etxean bertan jaio zen: Oiartzungo [[Ergoien (Oiartzun)|Ergoien]] auzoko Killimo etxean.
Bere ama Maria Jesus Enbil Urdanpilleta (1940-2018), Gurutzeko Ameztoi baserrikoa zen (herritarren artean, Kuatrone edota Saastiarrene izenekin ezagunagoa).
Aita, Jose Luis Lardi Landa zuen (1932-2016). [[Fraisoro Haur Abandonatuentzako Etxea|Fraisoro]] sehaska-etxetik jasotakoa Killimoko Portu-Etxenagusia familiak.
Beste hiru senide ditu Anek, bere aurretik: Jose Inazio, Jose Javier eta Belen.
=== Ikasketak eta hizkuntzarekiko harremana ===
1976ean, 5 urterekin hasi zen auzoko eskolan. Bertan gaztelera hutsez jaso zituen eskolak, euskaraz ez zekien irakasle kanpotar batekin. Ergoiengo eskoletan, azkeneko urtean bakarrik jaso zuen Euskarazko asignatura bakarra (10 urterekin).
1982an, 6. maila egitera, Elizalde Ikastetxera joan zen (‘Kalekoeskola’deitzen ziotenera). Oraindik ez zegoen B eredua eta hemen ere, Euskara asignatura gisa bakarrik lantzen zuten. Halere, irakasle euskaldunek, gelan ez, baina pasiloetan euskaraz hitz egiten zieten.
Bi Euskara zeuden Anerentzako: eskolan gainditu ezin zuen hizkuntza ulertezin hura eta etxean jasotzen zuen hizkuntza goxo eta bakar hura.
Derrigorrezko hezkuntza 8. Mailarekin, 14 urterekin amaitzen zen garai hartan. Noten arabera, BUP ikasteko gaitasuna lortu bazuen ere (gaur egungo batxillerra) berak Lanbide Heziketa aukeratu zuen, bere asmoa, lehenbailehen lanean astea zelako. 1985ean hasita, Zamalbideko Lanbide Heziketan egin zituen 5 urte eta '''Bigarren Graduko Administrazio Teknikari Espezialista''' titulua lortu zuen. Zamalbiden giro euskaltzalearekin topatu zen eta hango irakasleekin lortu zuen euskaraz alfabetatzea eta euskal literaturan zaletzea
=== Lana eta militantzia uztartuta: euskalgintza ===
* '''[[Alfabetatze Euskalduntze Koordinakundea|AEK]]'''. Goi mailako ikasketak amaitu zituenean langabezi haundia zegoen garai hartan (1985-1995 hamarkadan) ez zuen lanposturik lortzen berak ikasitako alorrean eta AEKko iragarki bat ikusi zuenean, irakasle bila, ez zuen zalantzarik izan, aurkeztu egin zen. Erabaki horrek bere lan-kurrikuluma eta bizitza markatu zuen urteetan. 1991ean, Oreretako Xenpelar AEKn hasi zen lanean. Taldean lan egiten ikasi zuen hemen.
* '''Lau Haizetara Herri Aldizkaria'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Euskararen hauspoari eragiten|hizkuntza=eu|data=2018-10-26|url=https://oarsoaldea.hitza.eus/2018/10/26/euskararen-hauspoari-eragiten/|aldizkaria=Oarsoaldeko Hitza|sartze-data=2022-04-18}}</ref> Garai hartan, Euskal Herri mailan, Euskara Elkarteak sortzen ari ziren: Oreretan Lau Haizetara Euskara Elkartearen sorreran parte hartzera gonbidatu zuten. Handik sortuko zen: Lau Haizetara Herri Aldizkaria 1994an. 1999 arte bertako koordinatzailea izan zen. Politikoki garai zailak ziren Euskal Herrian, eta komunikabide batean aritzea ez zen erraza. Taldearen babesa ezinbestekoa dela ikasi zuen han.
* '''Oiartzun Irratia'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Oiartzun Irratia, hogei urtez uhinak oiartzueraz astintzen|hizkuntza=eu|data=2019-07-05|url=https://oarsoaldea.hitza.eus/2019/07/05/uhinak-oiartzueraz-astintzen/|aldizkaria=Oarsoaldeko Hitza|sartze-data=2022-04-18}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Oiartzun urtekaria 2019 by Oiartzungo Udala - Issuu|hizkuntza=|url=https://issuu.com/oiartzungoudala/docs/xanistebanak_2019|aldizkaria=issuu.com|sartze-data=2022-04-18}}</ref> 1999ean, garai hartan Oarsoaldeko Komunikabide Euskaldunen Fundazioko kide zen Gema Lasarte<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gema Lasarte|hizkuntza=eu|data=2022-01-08|url=https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Gema_Lasarte&oldid=8814471|sartze-data=2022-04-18|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref> Leonetek, garai batean Kontakatilu izan zen irratia berriro martxan ipintzea proposatu zion: handik hasi zen Oiartzun Irratia proiektua idazten. Sortze taldean eta irratiaren ibilbide guztian, berarekin batera: Jose Luis Pikabea, Aitziber Arnaiz, AEKko irakasleak, Oiartzungo euskalgintzako hainbat lagun eta Oarsoaldeko Komunikabide Euskaldunen Fundazioko kideak izan zituen. Udalarekin hitzarmena sinatu zen. Behin sortu eta gero, kolaboratzaile eta lankide asko elkartu ziren irratira. Berak orain arte egin duen lan polittena eta eskertuena izan dela dio.
* '''Ttur-ttur Euskaltzaleon Bilgunea'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Saioa Ballesteros Intxixu AEK-ko kideari elkarrizketa|hizkuntza=eu|data=2015-07-17|url=https://oarsoaldea.hitza.eus/2015/07/17/euskararekin-mundu-bat-irekitzen-zaiela-adierazi-nahi-diet-ikasleei/|aldizkaria=Oarsoaldeko Hitza|sartze-data=2022-04-18}}</ref> Oiartzun Irratian zegoela, Oiartzungo euskalgintzarekin batera, Ttur-ttur Euskaltzaleon Bilgunearen sorreran ere, parte hartu zuen. Oiartzungo euskaltzaleen belaunaldi gazteak ezagutu zituen han.
* '''Oiartzuarren Baitan''', '''Oiartzungo ahozko ondarearen jasotze lana'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Aitonaren-amonen hizkera aberatsa internetera eraman dute oiartzunen - GARA|url=https://gara.naiz.eus/paperezkoa/20080625/83977/eu/Aitonaren-amonen-hizkera-aberatsa-internetera-eraman-dute-oiartzunen|aldizkaria=gara.naiz.eus|sartze-data=2022-04-18}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Egitasmo honi buruz {{!}} Oiartzuarren Baitan|url=https://www.oiartzuarrenbaitan.eus/orri/egitasmo-honi-buruz|aldizkaria=www.oiartzuarrenbaitan.eus|sartze-data=2022-04-18}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Oiartzungo hizkera jasotzeko proiektua martxan. Badihardugu Euskara Elkartea|url=https://badihardugu.eus/news/1159471971|aldizkaria=badihardugu.eus|sartze-data=2022-04-18}}</ref> 2005ean, bizitzak Bizkaiko Lekeitiora eraman zuen eta orduan utzi behar izan zuen irratia. Belaunaldi berriak sartu ziren irratian eta gaur egun uhinetan darrai indartsu. Lekeition administrari lanak egiten ari zen bitartean, ordea, Oiartzungo ahozko ondarea jasotzeko ideia garatzen joan zen. Pello Añorgak<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pello Añorga|hizkuntza=eu|data=2022-01-08|url=https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Pello_A%C3%B1orga&oldid=8814653|sartze-data=2022-04-18|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref> animatu zuen horretara. Ordurako, [[Euskal Herriko Ahotsak|Ahotsak]] Egitasmoa, hainbat herritako ahozko ondareak jasotzen zebilen, beraz, lehenengo eurekin elkartu zen proiektuaren berri jakiteko eta euren laguntza eskaini zioten. Ondoren, Oiartzungo Ttur-tturri erakutsi zion bere asmoa eta euren arrimuan, Oiartzuarren Baitan proiektua diseinatu eta aurrera eraman zuen. 2006tik 2011ra egon zen Oiartzungo ahozko ondarea jaso eta hedapenerako prestatzen. Ordura arte egindako proiektu ederrena, eskertuena eta betegarriena izan zen hori, profesional izateaz aparte, pertsonalki ere asko ikutu zuena: herriko memoria historikoa jasotzen ari zen bitartean, gerra bizitu zuten oiartzuarrak ezagutu zituen eta bizitzari buruz zituen hainbat aurreiritzi bertan bera geratu ziren, hauen denen esperientzia ezagutu ondoren. Amatasuna ere garai hartan etorri zitzaion, eta horrek guztiak eragin handia izan zuen beregan.
=== Idatzitako liburua ===
Ttur-ttur Euskaltzaleon Bilgunearekin batera ''Emakumeen baitan, Oiartzungo historia zati bat emakumeek kontatua.''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=2011 emakumeen baitan oiartzungo historia zati bat emakumeek kontatuta by Oiartzungo Udala - Issuu|hizkuntza=|url=https://issuu.com/oiartzungoudala/docs/2011_emakumeen_baitan_-_oiartzungo_|aldizkaria=issuu.com|sartze-data=2022-09-22}}</ref> (Mugarri 18.Oiartzungo Udala) idatzi zuen.
=== Amatasuna ===
2011ean, ordurako bi semeen ama ere bazen, eta [[Lekeitio|Lekeitiotik]] egiten zuen lana. Baina proiektu batean lanean egonez gero, herrian bertan egon behar dela pentsatzen zuen eta horretaz gain, ahozko ondarea lantzeak gero eta espezialitate gehiago eskatzen zuela: aurrerantzeko lana hizkuntzalarien eskuetan egon behar zuela. Arrazoi hauengatik, Oiartzuarren Baitan proiektua utzi egin zuen. Euskal Filologian lizentziatutako Ttur-Tturreko kideek jarraitzen dute proiektuarekin.
Esan bezala, 2008tik aurrera, bere bizitzako proiektu garrantzitsuenean murgildu zen: bi semeak hazi eta hezten, Niko eta Tomas. Ordura arteko proiektuak beren gorabeherak izan bazituzten ere, orain arte egin dituen proiektuen artean, beretzat amatasunarena, zailena eta gogorrena izen dela dio, baina era berean: ederrena izango dena.
=== Gaur egun ===
2016an, Eibarko [[Badihardugu]] Euskara Elkartean administrari lana egiten aritu ondoren, 2019tik gaur egun arte, Lekeitioko Ikusgarri [[zinema]]ko<nowiki/> Proiekzio-operadorea da, hori da bere lanbidea. Eta herrigintzari dagokionez, [[Euskaltzaletasun|euskaltzaletasuna]] ahaztu gabe, Lekeitioko [[Emakumearen emantzipazioa|Mugimendu Feminista]]ko<nowiki/> kidea da.
==== Wikilari ====
2022an sortutako [[Wikiproiektu:WikiEmakumeok/WikiOiartzun|Oiartzungo WikiEmakumeok]] lantaldean parte hartzen du.<ref>{{Erreferentzia|izena=Gartzia(e)ko|abizena=Erik|izenburua=Wikilariak, emakumeen biografiak ahanzturatik azaleratzeko|hizkuntza=eu|data=2022-12-09|url=https://oarsoaldea.hitza.eus/2022/12/09/wikilariak-emakumeen-biografiak-ahanzturatik-azaleratzeko/|aldizkaria=Oarsoaldeko Hitza|sartze-data=2023-04-06}}</ref> Taldea WikiEmakumeok<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Wikiproiektu:WikiEmakumeok|hizkuntza=eu|data=2023-03-06|url=https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Wikiproiektu:WikiEmakumeok&oldid=9219608|sartze-data=2023-04-06|encyclopedia=Wikipedia, entziklopedia askea.}}</ref> proiektuaren baitan antolatu da eta bere xedea Wikipedian dagoen genero arrakala murriztea da.
== Herritar aitortza ==
"Oiartzuar emakumeak udalekuetan" egitasmoaren barruan, bere izena eraman zuen haur talde batek 2018an.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Oiartzun urtekaria 2019 by Oiartzungo Udala - Issuu|hizkuntza=en|data=2019-09-11|url=https://issuu.com/oiartzungoudala/docs/xanistebanak_2019|aldizkaria=issuu.com|sartze-data=2023-08-02}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1971ko|BIZIRIK|Lardi Enbil, Ane}}
[[Kategoria:Oiartzuarrak]]
[[Kategoria:Euskal Herriko feministak]]
[[Kategoria:Euskaltzaleak]]
[[Kategoria:Emakume kazetariak]]
[[Kategoria:Wikiemakumeok]]
g50gzglyxrlzlfs4907aqdht3t5ecs8
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2022/05
101
1053014
9974934
8921687
2024-11-20T14:11:04Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Lehiaketak/2022/05]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2022/05]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
8921687
wikitext
text/x-wiki
== Hurrengo mailara pasa daitezkeen artikuluak ==
Aurrekoetan bezala, hemen hurrengo mailara eramateko aukera dauden hainbat artikulu. Zabaldu dut atalasea baino 2.000 byte azpitik daudenak erakustek:
* Txikitik ertainera pasatzear: https://petscan.wmflabs.org/?psid=21983674
* Ertainetik handira pasatzear: https://petscan.wmflabs.org/?psid=21983678
Era berean, beste zerrendatan ere badaude artikuluak:
* Hezkuntza Programan ere agertzen diren artikuluak, txikitik handira: https://petscan.wmflabs.org/?psid=21983681
* Wikipedia guztiek izan beharreko 1.000 artikuluen zerrenda - txikitik handira. Gogoan izan hemen 10.000 byte baino gehiago direla onak eta 30.000 bytetik gora bikainak: https://petscan.wmflabs.org/?psid=21983693 [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 10:12, 28 apirila 2022 (CEST)
4fsictq8pn6m2qb63j6y71d128yf253
Atari:Hezkuntza/Ikusgela
100
1054825
9975919
9973779
2024-11-21T06:47:08Z
Demonocrazy
1830
9975919
wikitext
text/x-wiki
{{PAGEBANNER:Ikusgela-Bideo azala - Leloa (cropped).png|origin=0,0|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela|pgname=Ikusgela|toc=yes}}
{{infotaula|above=Ikusgelako bideoak dituzten artikuluak
|rowstyle1=align: left;
|label1=[[File:Antu kdenlive-zoom-large.svg|left|24px]]
|data1= Une honetan '''{{PAGESINCATEGORY:Ikusgelako bideoak dituzten artikuluak}}''' artikuluk dute Ikusgela proiektuko bideo bat. Ikus guztiak '''[[:Kategoria:Ikusgelako bideoak dituzten artikuluak|hemen]]'''.
|label2=[[Fitxategi:Font_Awesome_5_regular_closed-captioning.svg|24px|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Azpitituluak]] |data2 = [[/Azpitituluak#Filosofia|Azpitituluen eskuragarritasuna ikusi]].
|data3=<hr/>'''Ikusgela kanal digitaletan:'''<br/>
[[File:Belajar web.jpg|24x24px|link=http://ikusgela.eus/|alt=Webgune ofiziala]] [[File:Logoyoutube2011favicon.svg|24x24px|link=https://www.youtube.com/@Ikusgela|alt=Youtube Ikusgelako kanala]] [[file:Commons-logo.svg|24x24px|link=https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Ikusgela|Wikimedia Commons]] [[File:Mastodon logotype (simple) new hue.svg|24x24px|link=https://mastodon.eus/@Ikusgela|Mastodon kontua]] [[File:X_icon_2.svg|24x24px|link=https://twitter.com/ikusgela|Twitter/X kontua]] [[File:Telegram_2019_Logo.svg|24x24px|link=https://t.me/ikusgela|Telegram kanala]] [[File:Facebook F icon.svg|24x24px|link=https://www.facebook.com/ikusgela|Facebook orrialdea]] [[File:Logo de PeerTube.svg|24x24px|link=https://peertube.eus/c/ikusgela_kanala/videos?s=1|Peertubeko kanala]] [[File:Tiktok logo text (O crop).svg|link=https://www.tiktok.com/@ikusgela|TikTok kanala]] [[file:Instagram logo 2022.svg|24x24px|link=https://www.instagram.com/ikusgela/|Instagram kontua]]}}
'''Ikusgela''' bideo pedagogiko askeak egiteko proiektu bat da. [[Euskal Wikilarien Kultura Elkartea|Euskal Wikilarien Kultura Elkarteak]] bultzatu du, Eusko Jaurlaritzako Kultura Sailaren laguntzarekin. Bideo hauek artikuluak elikatzera datoz, bereziki hezkuntzan behar diren gaietan sakonduz.
Hemen azpian ikus ditzakezu orain arte egin ditugun bideoak, sailen arabera antolatuta.
{{clear}}
== Filosofia ==
<gallery mode="packed">
Ikusgela-Bideo azala - Platon.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Platon|Platon]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Platon
Ikusgela-Bideo azala - Aristoteles.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Aristoteles|Aristoteles]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Aristoteles
Ikusgela-Bideo azala - Descartes.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/René Descartes|René Descartes]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/René Descartes
Ikusgela-Bideo azala - Kant.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Immanuel Kant|Immanuel Kant]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Immanuel Kant
Ikusgela-Bideo azala - Wollstonecraft.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Mary Wollstonecraft|Mary Wollstonecraft]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Mary Wollstonecraft
Ikusgela-Bideo azala - Karl Marx.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Karl Marx|Karl Marx]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Karl Marx
Ikusgela-Bideo azala - Nietzsche.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Friedrich Nietzsche|Friedrich Nietzsche]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Friedrich Nietzsche
Ikusgela-Bideo azala - Hannah Arendt.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Hannah Arendt|Hannah Arendt]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Hannah Arendt
Ikusgela-Bideo azala - Simone de Beauvoir.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Simone de Beauvoir|Simone de Beauvoir]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Simone de Beauvoir
Ikusgela-Bideo azala - Michel Foucault.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Michel Foucault|Michel Foucault]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Michel Foucault
Ikusgela-Bideo azala - Txillardegi filosofia.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Txillardegi|Txillardegi]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Txillardegi
Ikusgela-Bideo azala - Joxe Azurmendi.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Joxe Azurmendi|Joxe Azurmendi]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Joxe Azurmendi
Ikusgela-Bideo azala - bell hooks.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/bell hooks|bell hooks]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/bell hooks
Ikusgela-Bideo azala - Sally Haslanger.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Sally Haslanger|Sally Haslanger]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Sally Haslanger
Ikusgela-Bideo azala - Judith Butler.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Judith Butler|Judith Butler]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Judith Butler
Ikusgela-Bideo azala - Byung-Chul Han.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Byung-Chul Han|Byung-Chul Han]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Byung-Chul Han
Ikusgela-Bideo azala - Miguel Unamuno.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Miguel Unamuno|Miguel Unamuno]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Miguel Unamuno
</gallery>
== Ekonomia ==
<gallery mode="packed">
Ikusgela-Bideo azala - BEZa.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Balio Erantsiaren gaineko Zerga|Balio Erantsiaren gaineko Zerga]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Balio Erantsiaren gaineko Zerga
Ikusgela-Bideo azala - Iruzur piramidala.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Iruzur_piramidala|Iruzur piramidala]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Iruzur_piramidala
Ikusgela-Bideo azala - Soldata Gordina Garbia.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Soldata garbia eta soldata gordina|Soldata garbia vs soldata gordina]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Soldata garbia eta soldata gordina
Ikusgela-Bideo azala - Enpresa motak.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Enpresa_motak|Enpresa motak]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Enpresa_motak
Ikusgela-Bideo azala - Inflazioa.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Inflazio|Inflazioa]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Inflazio
Ikusgela-Bideo azala - BPGa.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Barne_produktu_gordin|Barne Produktu Gordina]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Barne_produktu_gordin
Ikusgela-Bideo azala - PFEZ.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zerga|Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zerga]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zerga
Ikusgela-Bideo azala - Autonomoen lege berria.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Langile_autonomo|Autonomoen lege berria]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Langile_autonomo
Ikusgela-Bideo azala - Gutxieneko soldata.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Gutxieneko soldata|Gutxieneko soldata]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Gutxieneko soldata
Ikusgela-Bideo azala - Kooperatiba.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Kooperatiba|Kooperatibak]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Kooperatiba
Ikusgela-Bideo azala - Merkatu ikerketa.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Merkatu ikerketa|Merkatu ikerketa]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Merkatu ikerketa
Ikusgela-Bideo azala - Kontzertu ekonomikoa.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Kontzertu ekonomiko|Kontzertu Ekonomikoa]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Kontzertu ekonomiko
Ikusgela-Bideo azala - Errenta aitorpena.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Errenta aitorpen|Errenta aitorpena]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Errenta aitorpen
Ikusgela-Bideo azala - Ekonomia sozial eraldatzailea.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Ekonomia Sozial Eraldatzailea|Ekonomia Sozial Eraldatzailea]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Ekonomia Sozial Eraldatzailea
Ikusgela-Bideo azala - Enpresen gizarte-erantzukizuna.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Enpresen gizarte-erantzukizuna|Enpresen gizarte-erantzukizuna]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Enpresen gizarte-erantzukizuna
Ikusgela-Bideo azala - Paradisu fiskalak.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Paradisu fiskal|Paradisu fiskalak]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Paradisu fiskal
Ikusgela-Bideo azala - Hipoteka.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Hipoteka|Hipoteka]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Hipoteka
</gallery>
== Euskal kultura==
<gallery mode="packed">
Ikusgela-Bideo azala - Bernart Etxepare.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Bernart_Etxepare_eta_XVI._mendeko_literatura|Bernart Etxepare eta XVI. mendeko literatura]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Bernat_Etxepare_eta_XVI._mendeko_literatura
Ikusgela-Bideo azala - Axular.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Axular_eta_XVII._mendeko_literatura|Axular eta XVII. mendeko literatura]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Axular_eta_XVII._mendeko_literatura
Ikusgela-Bideo azala - Txomin Agirre.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Txomin_Agirre_eta_XIX._mendeko_literatura|Txomin Agirre eta XIX. mendeko literatura]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Txomin_Agirre_eta_XIX._mendeko_literatura
Ikusgela-Bideo azala - Txillardegi literatura.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Txillardegi eta XX. mendeko eleberrigintza|Txillardegi eta XX. mendeko eleberrigintza]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Txillardegi eta XX. mendeko eleberrigintza
Ikusgela-Bideo azala - Gabriel Aresti.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Gabriel Aresti eta XX. mendeko olerkigintza|Gabriel Aresti eta XX. mendeko olerkigintza]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Gabriel Aresti eta XX. mendeko olerkigintza
Ikusgela-Bideo azala - Mariasun Landa.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Mariasun Landa eta XX. mendeko haur eta gazte literatura|Mariasun Landa eta XX. mendeko haur eta gazte literatura]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Mariasun Landa eta XX. mendeko haur eta gazte literatura
Ikusgela-Bideo azala - Xalbador.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Xalbador eta XX. mendeko bertsolaritza|Xalbador eta XX. mendeko bertsolaritza]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Xalbador eta XX. mendeko bertsolaritza
Ikusgela-Bideo azala - Ez Dok Amairu.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Ez_Dok_Amairu_eta_XX._mendeko_kantagintza|Ez Dok Amairu eta XX. mendeko kantagintza]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Ez_Dok_Amairu_eta_XX._mendeko_kantagintza
Ikusgela-Bideo azala - Euskarazko prentsa.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Euskarazko prentsa|Euskarazko prentsa]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Euskarazko prentsa
Ikusgela-Bideo azala - Euskal zinema.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Euskal zinema|Euskal zinema]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Euskal zinema
Ikusgela-Bideo azala - Lehen Euskal Pizkundea.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Lehen Euskal Pizkundea|Lehen Euskal Pizkundea]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Lehen Euskal Pizkundea
Ikusgela-Bideo azala - Bigarren Euskal Pizkundea.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Bigarren Euskal Pizkundea|Bigarren Euskal Pizkundea]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Bigarren Euskal Pizkundea
Ikusgela-Bideo azala - Euskararen debekua.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Euskararen debekua|Euskararen debekua]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Euskararen debekua
Ikusgela-Bideo azala - Euskara ingurune digitalean.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Euskara ingurune digitalean|Euskara ingurune digitalean]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Euskara ingurune digitalean
Ikusgela-Bideo azala - Euskal hezkuntza.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Euskal hezkuntza|Euskal hezkuntza]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Euskal hezkuntza
</gallery>
== Literatura unibertsala ==
<gallery mode="packed">
Ikusgela-Bideo azala - Safo.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Safo|Safo]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Safo
Ikusgela-Bideo azala - Cervantes.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Cervantes|Cervantes]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Cervantes
Ikusgela-Bideo azala - Homero.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Homero|Homero]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Homero
Ikusgela-Bideo azala - Dante.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Dante|Dante]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Dante
</gallery>
== Ingurumena ==
<gallery mode="packed">
Ikusgela-Bideo azala - Animalien migrazioak.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Animalien migrazio|Animalien migrazioa]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Animalien migrazio
Ikusgela-Bideo azala - Espezie inbaditzaileak.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Espezie inbaditzaile|Espezie inbaditzaileak]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Espezie inbaditzaile
Ikusgela-Bideo azala - Polinizatzaileak.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Polinizatzaile|Polinizatzaileak]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Polinizatzaile
Ikusgela-Bideo azala - Larraketa berreratzaile.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Larraketa_berreratzaile|Larraketa berreratzaile]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Larraketa_berreratzaile
Ikusgela-Bideo azala - Lurzoruaren osasuna.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Lurzoruaren osasuna|Lurzoruaren osasuna]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Lurzoruaren osasuna
Ikusgela-Bideo azala - Berotegi efektua.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Berotegi efektua|Berotegi efektua abeltzaintzan]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Berotegi efektua
Ikusgela-Bideo azala - Zehaztasunezko nekazaritza.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zehaztasunezko nekazaritza|Zehaztasunezko nekazaritza]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zehaztasunezko nekazaritza
Ikusgela-Bideo azala - Hondakinak eta bioekonomia zirkularra.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Hondakinak eta bioekonomia zirkularra|Hondakinak eta bioekonomia zirkularra]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Hondakinak eta bioekonomia zirkularra
</gallery>
== Erronka digitalak ==
<gallery mode="packed">
Ikusgela-Bideo azala - Algoritmoak.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Algoritmoak|Algoritmoak]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Algoritmoak
Ikusgela-Bideo azala - Adimen artifiziala.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Adimen artifiziala|Adimen artifiziala]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Adimen artifiziala
Ikusgela-Bideo azala - Humanitate digitalak.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Humanitate_digitalak|Humanitate digitalak]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Humanitate_digitalak
Ikusgela-Bideo azala - Metabertsoa.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Metabertsoa|Metabertsoa]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Metabertsoa
Ikusgela-Bideo azala - Hizkuntzaren prozesamendua.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Hizkuntzaren prozesamendua|Hizkuntzaren prozesamendua]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Hizkuntzaren prozesamendua
Ikusgela-Bideo azala - Big data.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Big data|Big data]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Big data
Ikusgela-Bideo azala - Kutsadura digitala.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Kutsadura digitala|Kutsadura digitala]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Kutsadura digitala
Ikusgela-Bideo azala - Harreman afektibo digitalak.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Harreman afektibo digitalak|Harreman afektibo digitalak]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Harreman afektibo digitalak
Ikusgela-Bideo azala - Identitate digitala.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Identitate digitala|Identitate digitala]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Identitate digitala
Ikusgela-Bideo azala - Detox digitala.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Detox digitala|Detox digitala]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Detox digitala
Ikusgela-Bideo azala - Artea eta adimen artifiziala.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Artea eta adimen artifiziala|Artea eta adimen artifiziala]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Artea eta adimen artifiziala
Ikusgela-Bideo azala - Fake news.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Fake news|Fake news]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Fake news
Ikusgela-Bideo azala - Euskararen mugak sarean.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Euskararen mugak sarean|Euskararen mugak sarean]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Euskararen mugak sarean
</gallery>
== Historia ==
<gallery mode="packed">
Ikusgela-Bideo azala - Neolitoa.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Neolitoa|Neolitoa]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Neolitoa
<gallery mode="packed">
Ikusgela-Bideo azala - Frantziako Iraultza.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Frantziako Iraultza|Frantziako Iraultza]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Frantziako Iraultza
<gallery mode="packed">
Ikusgela-Bideo azala - Erromatarrak euskal lurretan.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Erromatarrak euskal lurretan|Erromatarrak euskal lurretan]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Erromatarrak euskal lurretan
Ikusgela-Bideo azala - Euskal baleazaleak.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Euskal baleazaleak|Euskal baleazaleak]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Euskal baleazaleak
Ikusgela-Bideo azala - Iruñeko Erresuma.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Iruñeko Erresuma|Iruñeko Erresuma]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Iruñeko Erresuma
</gallery>
== Zortziko txikian==
<gallery mode="packed" heights="180px">
Ikusgela-Bideo azala - Euskal herriak.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Euskal herriak|Euskal herriak]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Euskal herriak
Ikusgela-Bideo azala - Euskal mendiak.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Euskal mendiak|Euskal mendiak]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Euskal mendiak
Ikusgela-Bideo azala - Gorputzeko ileak.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Ileak|Gorputzeko ileak]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Ileak
Ikusgela-Bideo azala - Inauteriak-.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko_txikian_-_Inauteriak|Inauteriak]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko_txikian_-_Inauteriak
Ikusgela-Bideo azala - Iruñeko Sanferminak.png| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Iruñeko Sanferminak|Iruñeko Sanferminak]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Iruñeko Sanferminak
Ikusgela-Bideo azala - Leku muturrekoak.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Leku muturrekoenak|Leku muturrekoenak]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Leku muturrekoenak
Ikusgela-Bideo azala - Durangoko Azoka.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Durangoko Azoka|Durangoko Azoka]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Durangoko Azoka
Ikusgela-Bideo azala - San Tomas.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - San Tomas|San Tomas]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - San Tomas
Ikusgela-Bideo azala - Olentzero.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Olentzero|Olentzero]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Olentzero
Ikusgela-Bideo azala - Txillida.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Eduardo Txillida|Eduardo Txillida]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Eduardo Txillida
Ikusgela-Bideo azala - Eraztunen Jauna.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Eraztunen Jauna|Eraztunen Jauna]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Eraztunen Jauna
Ikusgela-Bideo azala - Tupustarriak.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Tupustarriak|Tupustarriak]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Tupustarriak
Ikusgela-Bideo azala - Karraskariak.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Karraskari|Karraskariak]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Karraskari
Ikusgela-Bideo azala - Euskal izena duten zortzi objektu astronomiko.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Euskal izena duten zortzi objektu astronomiko|Euskal izena duten zortzi objektu astronomiko]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Euskal izena duten zortzi objektu astronomiko
Ikusgela-Bideo azala - Zortzi aita ez hain santu.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Zortzi aita ez hain santu|Zortzi aita ez hain santu]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Zortzi aita ez hain santu
Ikusgela-Bideo azala - Ilargia.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Ilargia|Ilargia]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Ilargia
Ikusgela-Bideo azala - Bisurtea.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Bisurtea|Bisurtea]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Bisurtea
Ikusgela-Bideo azala - Korrika.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Korrika|Korrika]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Korrika
Ikusgela-Bideo azala - Errege Bardea.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Errege Bardea|Errege Bardea]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Errege Bardea
Ikusgela-Bideo azala - Eusko Jaurlaritzako Lehendakariak.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko_txikian_-_Eusko_Jaurlaritzako_lehendakariak|Eusko Jaurlaritzako lehendakariak]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko_txikian_-_Eusko_Jaurlaritzako_lehendakariak
Ikusgela-Bideo azala - 1766ko matxinada.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - 1766ko matxinada|1766ko matxinada]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - 1766ko matxinada
Ikusgela-Bideo azala - Zortzi datu geografiko bitxi.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Zortzi datu geografiko bitxi|Zortzi datu geografiko bitxi]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Zortzi datu geografiko bitxi
Ikusgela-Bideo azala - Patata.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Patata|Patata]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Patata
Ikusgela-Bideo azala - Titiak.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Titiak|Titiak]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Titiak
Ikusgela-Bideo azala - Nafarroako jota.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Nafarroako jota|Nafarroako jota]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Nafarroako jota
Ikusgela-Bideo azala - Altzoko Erraldoia.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Altzoko Erraldoia|Altzoko Erraldoia]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Altzoko Erraldoia
Ikusgela-Bideo azala - EuskarAbentura.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - EuskarAbentura|EuskarAbentura]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - EuskarAbentura
Ikusgela-Bideo azala - Euskal herritarrak Frantziako Tourrean.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Euskal herritarrak Frantziako Tourrean|Euskal herritarrak Frantziako Tourrean]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Euskal herritarrak Frantziako Tourrean
Ikusgela-Bideo azala - Olinpiar Jokoak.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Olinpiar Jokoak|Olinpiar Jokoak]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Olinpiar Jokoak
Ikusgela-Bideo azala - Euskal Herriko piratak.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Euskal Herriko piratak|Euskal Herriko piratak]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Euskal Herriko piratak
Ikusgela-Bideo azala - Bilboko Aste Nagusia.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Bilboko Aste Nagusia|Bilboko Aste Nagusia]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Bilboko Aste Nagusia
Ikusgela-Bideo azala - Donostiako Zinemaldia.png| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Donostiako Zinemaldia|Donostiako Zinemaldia]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Donostiako Zinemaldia
Ikusgela-Bideo azala - Skateboard.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Skateboard|Skateboard]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Skateboard
Ikusgela-Bideo azala - Arantzazuko santutegia.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Arantzazuko santutegia|Arantzazuko santutegia]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Arantzazuko santutegia
</gallery>
<div style="float:left; border: 2px solid #ccc; margin-top: 10px; padding: 6px; background-color: #d2ebff;">
Proposamen berri bat gehitu nahi duzu? Segi hemen azpiko pausoak:
<inputbox>
type=create
width=50
buttonlabel=Sortu Zortziko Txikian proposamen berri bat
prefix=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian -
placeholder=Idatzi hemen gaia
editintro=Txantiloi:Zortziko Txikian/Sarrera
preload=Txantiloi:Zortziko Txikian/Egitura
break=no
</inputbox>
</div>
{{clear}}
<hr />
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Wikipediako Hezkuntza Programa]]
[[Kategoria:Ikusgela]]
2e6azrfzv8fo6i28m39dmg9xpmx7357
9975920
9975919
2024-11-21T06:47:34Z
Demonocrazy
1830
/* Historia */
9975920
wikitext
text/x-wiki
{{PAGEBANNER:Ikusgela-Bideo azala - Leloa (cropped).png|origin=0,0|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela|pgname=Ikusgela|toc=yes}}
{{infotaula|above=Ikusgelako bideoak dituzten artikuluak
|rowstyle1=align: left;
|label1=[[File:Antu kdenlive-zoom-large.svg|left|24px]]
|data1= Une honetan '''{{PAGESINCATEGORY:Ikusgelako bideoak dituzten artikuluak}}''' artikuluk dute Ikusgela proiektuko bideo bat. Ikus guztiak '''[[:Kategoria:Ikusgelako bideoak dituzten artikuluak|hemen]]'''.
|label2=[[Fitxategi:Font_Awesome_5_regular_closed-captioning.svg|24px|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Azpitituluak]] |data2 = [[/Azpitituluak#Filosofia|Azpitituluen eskuragarritasuna ikusi]].
|data3=<hr/>'''Ikusgela kanal digitaletan:'''<br/>
[[File:Belajar web.jpg|24x24px|link=http://ikusgela.eus/|alt=Webgune ofiziala]] [[File:Logoyoutube2011favicon.svg|24x24px|link=https://www.youtube.com/@Ikusgela|alt=Youtube Ikusgelako kanala]] [[file:Commons-logo.svg|24x24px|link=https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Ikusgela|Wikimedia Commons]] [[File:Mastodon logotype (simple) new hue.svg|24x24px|link=https://mastodon.eus/@Ikusgela|Mastodon kontua]] [[File:X_icon_2.svg|24x24px|link=https://twitter.com/ikusgela|Twitter/X kontua]] [[File:Telegram_2019_Logo.svg|24x24px|link=https://t.me/ikusgela|Telegram kanala]] [[File:Facebook F icon.svg|24x24px|link=https://www.facebook.com/ikusgela|Facebook orrialdea]] [[File:Logo de PeerTube.svg|24x24px|link=https://peertube.eus/c/ikusgela_kanala/videos?s=1|Peertubeko kanala]] [[File:Tiktok logo text (O crop).svg|link=https://www.tiktok.com/@ikusgela|TikTok kanala]] [[file:Instagram logo 2022.svg|24x24px|link=https://www.instagram.com/ikusgela/|Instagram kontua]]}}
'''Ikusgela''' bideo pedagogiko askeak egiteko proiektu bat da. [[Euskal Wikilarien Kultura Elkartea|Euskal Wikilarien Kultura Elkarteak]] bultzatu du, Eusko Jaurlaritzako Kultura Sailaren laguntzarekin. Bideo hauek artikuluak elikatzera datoz, bereziki hezkuntzan behar diren gaietan sakonduz.
Hemen azpian ikus ditzakezu orain arte egin ditugun bideoak, sailen arabera antolatuta.
{{clear}}
== Filosofia ==
<gallery mode="packed">
Ikusgela-Bideo azala - Platon.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Platon|Platon]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Platon
Ikusgela-Bideo azala - Aristoteles.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Aristoteles|Aristoteles]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Aristoteles
Ikusgela-Bideo azala - Descartes.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/René Descartes|René Descartes]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/René Descartes
Ikusgela-Bideo azala - Kant.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Immanuel Kant|Immanuel Kant]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Immanuel Kant
Ikusgela-Bideo azala - Wollstonecraft.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Mary Wollstonecraft|Mary Wollstonecraft]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Mary Wollstonecraft
Ikusgela-Bideo azala - Karl Marx.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Karl Marx|Karl Marx]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Karl Marx
Ikusgela-Bideo azala - Nietzsche.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Friedrich Nietzsche|Friedrich Nietzsche]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Friedrich Nietzsche
Ikusgela-Bideo azala - Hannah Arendt.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Hannah Arendt|Hannah Arendt]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Hannah Arendt
Ikusgela-Bideo azala - Simone de Beauvoir.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Simone de Beauvoir|Simone de Beauvoir]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Simone de Beauvoir
Ikusgela-Bideo azala - Michel Foucault.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Michel Foucault|Michel Foucault]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Michel Foucault
Ikusgela-Bideo azala - Txillardegi filosofia.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Txillardegi|Txillardegi]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Txillardegi
Ikusgela-Bideo azala - Joxe Azurmendi.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Joxe Azurmendi|Joxe Azurmendi]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Joxe Azurmendi
Ikusgela-Bideo azala - bell hooks.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/bell hooks|bell hooks]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/bell hooks
Ikusgela-Bideo azala - Sally Haslanger.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Sally Haslanger|Sally Haslanger]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Sally Haslanger
Ikusgela-Bideo azala - Judith Butler.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Judith Butler|Judith Butler]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Judith Butler
Ikusgela-Bideo azala - Byung-Chul Han.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Byung-Chul Han|Byung-Chul Han]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Byung-Chul Han
Ikusgela-Bideo azala - Miguel Unamuno.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Miguel Unamuno|Miguel Unamuno]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Miguel Unamuno
</gallery>
== Ekonomia ==
<gallery mode="packed">
Ikusgela-Bideo azala - BEZa.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Balio Erantsiaren gaineko Zerga|Balio Erantsiaren gaineko Zerga]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Balio Erantsiaren gaineko Zerga
Ikusgela-Bideo azala - Iruzur piramidala.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Iruzur_piramidala|Iruzur piramidala]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Iruzur_piramidala
Ikusgela-Bideo azala - Soldata Gordina Garbia.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Soldata garbia eta soldata gordina|Soldata garbia vs soldata gordina]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Soldata garbia eta soldata gordina
Ikusgela-Bideo azala - Enpresa motak.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Enpresa_motak|Enpresa motak]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Enpresa_motak
Ikusgela-Bideo azala - Inflazioa.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Inflazio|Inflazioa]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Inflazio
Ikusgela-Bideo azala - BPGa.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Barne_produktu_gordin|Barne Produktu Gordina]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Barne_produktu_gordin
Ikusgela-Bideo azala - PFEZ.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zerga|Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zerga]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zerga
Ikusgela-Bideo azala - Autonomoen lege berria.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Langile_autonomo|Autonomoen lege berria]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Langile_autonomo
Ikusgela-Bideo azala - Gutxieneko soldata.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Gutxieneko soldata|Gutxieneko soldata]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Gutxieneko soldata
Ikusgela-Bideo azala - Kooperatiba.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Kooperatiba|Kooperatibak]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Kooperatiba
Ikusgela-Bideo azala - Merkatu ikerketa.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Merkatu ikerketa|Merkatu ikerketa]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Merkatu ikerketa
Ikusgela-Bideo azala - Kontzertu ekonomikoa.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Kontzertu ekonomiko|Kontzertu Ekonomikoa]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Kontzertu ekonomiko
Ikusgela-Bideo azala - Errenta aitorpena.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Errenta aitorpen|Errenta aitorpena]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Errenta aitorpen
Ikusgela-Bideo azala - Ekonomia sozial eraldatzailea.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Ekonomia Sozial Eraldatzailea|Ekonomia Sozial Eraldatzailea]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Ekonomia Sozial Eraldatzailea
Ikusgela-Bideo azala - Enpresen gizarte-erantzukizuna.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Enpresen gizarte-erantzukizuna|Enpresen gizarte-erantzukizuna]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Enpresen gizarte-erantzukizuna
Ikusgela-Bideo azala - Paradisu fiskalak.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Paradisu fiskal|Paradisu fiskalak]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Paradisu fiskal
Ikusgela-Bideo azala - Hipoteka.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Hipoteka|Hipoteka]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Hipoteka
</gallery>
== Euskal kultura==
<gallery mode="packed">
Ikusgela-Bideo azala - Bernart Etxepare.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Bernart_Etxepare_eta_XVI._mendeko_literatura|Bernart Etxepare eta XVI. mendeko literatura]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Bernat_Etxepare_eta_XVI._mendeko_literatura
Ikusgela-Bideo azala - Axular.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Axular_eta_XVII._mendeko_literatura|Axular eta XVII. mendeko literatura]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Axular_eta_XVII._mendeko_literatura
Ikusgela-Bideo azala - Txomin Agirre.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Txomin_Agirre_eta_XIX._mendeko_literatura|Txomin Agirre eta XIX. mendeko literatura]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Txomin_Agirre_eta_XIX._mendeko_literatura
Ikusgela-Bideo azala - Txillardegi literatura.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Txillardegi eta XX. mendeko eleberrigintza|Txillardegi eta XX. mendeko eleberrigintza]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Txillardegi eta XX. mendeko eleberrigintza
Ikusgela-Bideo azala - Gabriel Aresti.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Gabriel Aresti eta XX. mendeko olerkigintza|Gabriel Aresti eta XX. mendeko olerkigintza]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Gabriel Aresti eta XX. mendeko olerkigintza
Ikusgela-Bideo azala - Mariasun Landa.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Mariasun Landa eta XX. mendeko haur eta gazte literatura|Mariasun Landa eta XX. mendeko haur eta gazte literatura]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Mariasun Landa eta XX. mendeko haur eta gazte literatura
Ikusgela-Bideo azala - Xalbador.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Xalbador eta XX. mendeko bertsolaritza|Xalbador eta XX. mendeko bertsolaritza]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Xalbador eta XX. mendeko bertsolaritza
Ikusgela-Bideo azala - Ez Dok Amairu.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Ez_Dok_Amairu_eta_XX._mendeko_kantagintza|Ez Dok Amairu eta XX. mendeko kantagintza]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Ez_Dok_Amairu_eta_XX._mendeko_kantagintza
Ikusgela-Bideo azala - Euskarazko prentsa.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Euskarazko prentsa|Euskarazko prentsa]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Euskarazko prentsa
Ikusgela-Bideo azala - Euskal zinema.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Euskal zinema|Euskal zinema]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Euskal zinema
Ikusgela-Bideo azala - Lehen Euskal Pizkundea.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Lehen Euskal Pizkundea|Lehen Euskal Pizkundea]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Lehen Euskal Pizkundea
Ikusgela-Bideo azala - Bigarren Euskal Pizkundea.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Bigarren Euskal Pizkundea|Bigarren Euskal Pizkundea]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Bigarren Euskal Pizkundea
Ikusgela-Bideo azala - Euskararen debekua.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Euskararen debekua|Euskararen debekua]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Euskararen debekua
Ikusgela-Bideo azala - Euskara ingurune digitalean.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Euskara ingurune digitalean|Euskara ingurune digitalean]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Euskara ingurune digitalean
Ikusgela-Bideo azala - Euskal hezkuntza.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Euskal hezkuntza|Euskal hezkuntza]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Euskal hezkuntza
</gallery>
== Literatura unibertsala ==
<gallery mode="packed">
Ikusgela-Bideo azala - Safo.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Safo|Safo]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Safo
Ikusgela-Bideo azala - Cervantes.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Cervantes|Cervantes]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Cervantes
Ikusgela-Bideo azala - Homero.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Homero|Homero]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Homero
Ikusgela-Bideo azala - Dante.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Dante|Dante]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Dante
</gallery>
== Ingurumena ==
<gallery mode="packed">
Ikusgela-Bideo azala - Animalien migrazioak.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Animalien migrazio|Animalien migrazioa]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Animalien migrazio
Ikusgela-Bideo azala - Espezie inbaditzaileak.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Espezie inbaditzaile|Espezie inbaditzaileak]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Espezie inbaditzaile
Ikusgela-Bideo azala - Polinizatzaileak.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Polinizatzaile|Polinizatzaileak]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Polinizatzaile
Ikusgela-Bideo azala - Larraketa berreratzaile.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Larraketa_berreratzaile|Larraketa berreratzaile]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Larraketa_berreratzaile
Ikusgela-Bideo azala - Lurzoruaren osasuna.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Lurzoruaren osasuna|Lurzoruaren osasuna]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Lurzoruaren osasuna
Ikusgela-Bideo azala - Berotegi efektua.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Berotegi efektua|Berotegi efektua abeltzaintzan]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Berotegi efektua
Ikusgela-Bideo azala - Zehaztasunezko nekazaritza.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zehaztasunezko nekazaritza|Zehaztasunezko nekazaritza]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zehaztasunezko nekazaritza
Ikusgela-Bideo azala - Hondakinak eta bioekonomia zirkularra.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Hondakinak eta bioekonomia zirkularra|Hondakinak eta bioekonomia zirkularra]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Hondakinak eta bioekonomia zirkularra
</gallery>
== Erronka digitalak ==
<gallery mode="packed">
Ikusgela-Bideo azala - Algoritmoak.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Algoritmoak|Algoritmoak]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Algoritmoak
Ikusgela-Bideo azala - Adimen artifiziala.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Adimen artifiziala|Adimen artifiziala]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Adimen artifiziala
Ikusgela-Bideo azala - Humanitate digitalak.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Humanitate_digitalak|Humanitate digitalak]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Humanitate_digitalak
Ikusgela-Bideo azala - Metabertsoa.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Metabertsoa|Metabertsoa]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Metabertsoa
Ikusgela-Bideo azala - Hizkuntzaren prozesamendua.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Hizkuntzaren prozesamendua|Hizkuntzaren prozesamendua]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Hizkuntzaren prozesamendua
Ikusgela-Bideo azala - Big data.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Big data|Big data]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Big data
Ikusgela-Bideo azala - Kutsadura digitala.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Kutsadura digitala|Kutsadura digitala]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Kutsadura digitala
Ikusgela-Bideo azala - Harreman afektibo digitalak.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Harreman afektibo digitalak|Harreman afektibo digitalak]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Harreman afektibo digitalak
Ikusgela-Bideo azala - Identitate digitala.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Identitate digitala|Identitate digitala]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Identitate digitala
Ikusgela-Bideo azala - Detox digitala.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Detox digitala|Detox digitala]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Detox digitala
Ikusgela-Bideo azala - Artea eta adimen artifiziala.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Artea eta adimen artifiziala|Artea eta adimen artifiziala]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Artea eta adimen artifiziala
Ikusgela-Bideo azala - Fake news.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Fake news|Fake news]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Fake news
Ikusgela-Bideo azala - Euskararen mugak sarean.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Euskararen mugak sarean|Euskararen mugak sarean]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Euskararen mugak sarean
</gallery>
== Historia ==
<gallery mode="packed">
Ikusgela-Bideo azala - Neolitoa.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Neolitoa|Neolitoa]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Neolitoa
<gallery mode="packed">
Ikusgela-Bideo azala - Frantziako Iraultza.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Frantziako Iraultza|Frantziako Iraultza]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Frantziako Iraultza
<gallery mode="packed">
Ikusgela-Bideo azala - Erromatarrak euskal lurretan.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Erromatarrak euskal lurretan|Erromatarrak euskal lurretan]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Erromatarrak euskal lurretan
Ikusgela-Bideo azala - Iruñeko Erresuma.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Iruñeko Erresuma|Iruñeko Erresuma]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Iruñeko Erresuma
Ikusgela-Bideo azala - Euskal baleazaleak.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Euskal baleazaleak|Euskal baleazaleak]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Euskal baleazaleak
</gallery>
== Zortziko txikian==
<gallery mode="packed" heights="180px">
Ikusgela-Bideo azala - Euskal herriak.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Euskal herriak|Euskal herriak]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Euskal herriak
Ikusgela-Bideo azala - Euskal mendiak.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Euskal mendiak|Euskal mendiak]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Euskal mendiak
Ikusgela-Bideo azala - Gorputzeko ileak.png|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Ileak|Gorputzeko ileak]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Ileak
Ikusgela-Bideo azala - Inauteriak-.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko_txikian_-_Inauteriak|Inauteriak]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko_txikian_-_Inauteriak
Ikusgela-Bideo azala - Iruñeko Sanferminak.png| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Iruñeko Sanferminak|Iruñeko Sanferminak]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Iruñeko Sanferminak
Ikusgela-Bideo azala - Leku muturrekoak.jpg|[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Leku muturrekoenak|Leku muturrekoenak]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Leku muturrekoenak
Ikusgela-Bideo azala - Durangoko Azoka.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Durangoko Azoka|Durangoko Azoka]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Durangoko Azoka
Ikusgela-Bideo azala - San Tomas.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - San Tomas|San Tomas]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - San Tomas
Ikusgela-Bideo azala - Olentzero.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Olentzero|Olentzero]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Olentzero
Ikusgela-Bideo azala - Txillida.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Eduardo Txillida|Eduardo Txillida]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Eduardo Txillida
Ikusgela-Bideo azala - Eraztunen Jauna.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Eraztunen Jauna|Eraztunen Jauna]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Eraztunen Jauna
Ikusgela-Bideo azala - Tupustarriak.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Tupustarriak|Tupustarriak]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Tupustarriak
Ikusgela-Bideo azala - Karraskariak.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Karraskari|Karraskariak]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Karraskari
Ikusgela-Bideo azala - Euskal izena duten zortzi objektu astronomiko.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Euskal izena duten zortzi objektu astronomiko|Euskal izena duten zortzi objektu astronomiko]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Euskal izena duten zortzi objektu astronomiko
Ikusgela-Bideo azala - Zortzi aita ez hain santu.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Zortzi aita ez hain santu|Zortzi aita ez hain santu]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Zortzi aita ez hain santu
Ikusgela-Bideo azala - Ilargia.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Ilargia|Ilargia]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Ilargia
Ikusgela-Bideo azala - Bisurtea.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Bisurtea|Bisurtea]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Bisurtea
Ikusgela-Bideo azala - Korrika.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Korrika|Korrika]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Korrika
Ikusgela-Bideo azala - Errege Bardea.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Errege Bardea|Errege Bardea]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Errege Bardea
Ikusgela-Bideo azala - Eusko Jaurlaritzako Lehendakariak.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko_txikian_-_Eusko_Jaurlaritzako_lehendakariak|Eusko Jaurlaritzako lehendakariak]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko_txikian_-_Eusko_Jaurlaritzako_lehendakariak
Ikusgela-Bideo azala - 1766ko matxinada.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - 1766ko matxinada|1766ko matxinada]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - 1766ko matxinada
Ikusgela-Bideo azala - Zortzi datu geografiko bitxi.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Zortzi datu geografiko bitxi|Zortzi datu geografiko bitxi]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Zortzi datu geografiko bitxi
Ikusgela-Bideo azala - Patata.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Patata|Patata]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Patata
Ikusgela-Bideo azala - Titiak.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Titiak|Titiak]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Titiak
Ikusgela-Bideo azala - Nafarroako jota.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Nafarroako jota|Nafarroako jota]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Nafarroako jota
Ikusgela-Bideo azala - Altzoko Erraldoia.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Altzoko Erraldoia|Altzoko Erraldoia]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Altzoko Erraldoia
Ikusgela-Bideo azala - EuskarAbentura.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - EuskarAbentura|EuskarAbentura]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - EuskarAbentura
Ikusgela-Bideo azala - Euskal herritarrak Frantziako Tourrean.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Euskal herritarrak Frantziako Tourrean|Euskal herritarrak Frantziako Tourrean]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Euskal herritarrak Frantziako Tourrean
Ikusgela-Bideo azala - Olinpiar Jokoak.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Olinpiar Jokoak|Olinpiar Jokoak]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Olinpiar Jokoak
Ikusgela-Bideo azala - Euskal Herriko piratak.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Euskal Herriko piratak|Euskal Herriko piratak]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Euskal Herriko piratak
Ikusgela-Bideo azala - Bilboko Aste Nagusia.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Bilboko Aste Nagusia|Bilboko Aste Nagusia]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Bilboko Aste Nagusia
Ikusgela-Bideo azala - Donostiako Zinemaldia.png| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Donostiako Zinemaldia|Donostiako Zinemaldia]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Donostiako Zinemaldia
Ikusgela-Bideo azala - Skateboard.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Skateboard|Skateboard]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Skateboard
Ikusgela-Bideo azala - Arantzazuko santutegia.jpg| [[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Arantzazuko santutegia|Arantzazuko santutegia]]|link=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian - Arantzazuko santutegia
</gallery>
<div style="float:left; border: 2px solid #ccc; margin-top: 10px; padding: 6px; background-color: #d2ebff;">
Proposamen berri bat gehitu nahi duzu? Segi hemen azpiko pausoak:
<inputbox>
type=create
width=50
buttonlabel=Sortu Zortziko Txikian proposamen berri bat
prefix=Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Zortziko txikian -
placeholder=Idatzi hemen gaia
editintro=Txantiloi:Zortziko Txikian/Sarrera
preload=Txantiloi:Zortziko Txikian/Egitura
break=no
</inputbox>
</div>
{{clear}}
<hr />
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Wikipediako Hezkuntza Programa]]
[[Kategoria:Ikusgela]]
2ch3ml1blmkr4rroh170q11aac3icl3
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2022/06/Artikuluak
101
1055190
9974936
8936539
2024-11-20T14:11:05Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Lehiaketak/2022/06/Artikuluak]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2022/06/Artikuluak]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
8936539
wikitext
text/x-wiki
== Itzulpenekin laguntza ==
Kaixo! Terminoen itzulpenekin laguntza beharko nuke. Hilabete honetan ezin iritsi nabil. @[[Lankide:Ibarreusk|Ibarreusk]], @[[Lankide:Lainobeltz|Lainobeltz]]... zuek maiz egiten duzue hau, lagundu dezakezue, mesedez? [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 11:47, 13 maiatza 2022 (CEST)
:Kaixo, noski! Hurrengo astean pixka bat laguntzen saiatuko naiz. [[Lankide:Ibarreusk|Ibarreusk]] ([[Lankide eztabaida:Ibarreusk|eztabaida]]) 11:59, 13 maiatza 2022 (CEST)
jjx87ji6xpt6mud20ewaa3szgv6rw1n
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2022/06
101
1058000
9974935
8954117
2024-11-20T14:11:04Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Lehiaketak/2022/06]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2022/06]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
8954117
wikitext
text/x-wiki
== Hurrengo mailara pasa daitezkeen artikuluak ==
Aurrekoetan bezala, hemen hurrengo mailara eramateko aukera dauden hainbat artikulu. Zabaldu dut atalasea baino 2.000 byte azpitik daudenak erakustek:
* Txikitik ertainera pasatzear: https://petscan.wmflabs.org/?psid=22212646
* Ertainetik handira pasatzear: https://petscan.wmflabs.org/?psid=22212647
Era berean, beste zerrendatan ere badaude artikuluak:
* Hezkuntza Programan ere agertzen diren artikuluak, txikitik handira: https://petscan.wmflabs.org/?psid=22212648
* Wikipedia guztiek izan beharreko 1.000 artikuluen zerrenda - txikitik handira. Gogoan izan hemen 10.000 byte baino gehiago direla onak eta 30.000 bytetik gora bikainak: https://petscan.wmflabs.org/?psid=22212649 [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 09:18, 2 ekaina 2022 (CEST)
ll3m6hs8t8b6kj4p7c5xjizzv7ypc2a
Eduardo Camavinga
0
1058111
9975990
9900124
2024-11-21T08:40:50Z
Dr. Edouardo. Celio
165720
9975990
wikitext
text/x-wiki
'''Eduardo Celmi Camavinga''' ([[Miconge]],[[Kabinda|Kanbinda]], [[2002]]ko [[azaroaren 10]]a) Angolako<ref>{{Erreferentzia|data=2019-10-04|url=https://www.afrik-foot.com/rennes-camavinga-eligible-avec-deux-selections-africaines|aldizkaria=Afrik-Foot|sartze-data=2022-06-03}}</ref> futbol [[jokalari frantseza]] da, [[Real Madril|Real Madrilean]] jokatzen du [[erdilari]] moduan. [[Profesionalen Futbol Liga|Laligan]] jolasten du, espainako lehenengo mailan. [[Frantzia selekzioa|Frantziakoa selekzio absolutuarekin]] jokatzen du 2020tik. [[Frantses nazionalizmoa|Frantseza]] izan aparte, baita [[Angolako Herri Errepublika|angolako nazionalitatea]] du, bere jaiotzagatik eta [[Kongoko Errepublika|kongoko nazionalitatea]] du, bere jatorriarengatik.
Gaur egun proiekzio handiena duen futbolarietako bat da, 2020ko abenduan, bosgarren sailkatu zuten [[golden boy]]-rako<ref>{{Erreferentzia|izenburua=El Barça gana al Rosenborg (0-3) en el último amistoso de pretemporada|hizkuntza=es|data=2021-08-28|url=https://www.mundodeportivo.com/videos/fc-barcelona/20210828/1001682537/barca-gana-rosenborg-0-3-ultimo-amistoso-pretemporada.html|aldizkaria=Mundo Deportivo|sartze-data=2022-06-03}}</ref>, 21 urtetik beherako Europako futbolari onenaren saria, eta nazioarteko jokalari gazteentzat [[Balon de oro|Urrezko Baloitzat]] konsideratzen dena eta finalista izan zen 2021ean.
== Ibilbidea ==
=== Biografia ===
[[Miconjen]] jaioa, [[Kabinda]] probintzian ([[Angola]])<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eduardo Camavinga, le nouveau phénomène de la Ligue 1|hizkuntza=fr|data=2019-08-19|url=https://www.rfi.fr/fr/afrique-foot/20190819-eduardo-camavinga-nouveau-phenomene-rennes-angola-congo|aldizkaria=RFI|sartze-data=2022-06-03}}</ref>, [[Kongoko Errepublika Demokratikoaren banaketa administratiboa|Kongoko Errepublika Demokratikoaren]], [[Kongoko Errepublikaren]] eta [[Ozeano Atlantikoaren]] artean dago, eta [[Angola|Angolako]] eta [[Kongoko Errepublika|Kongoko]] nazionalitateak ditu. Bere gurasoak, Celestino eta Sofia, [[Kongoko Errepublika|Kongotik]] irten ziren jaio aurretik [[Maconge|Miconjeko]] errefuxiatu-gune batera joateko.
5 anai daukaz. Familia (Eduardo eta bere bost anai-arrebekin) [[Angola|Angolatik]] [[Frantzia|Frantziara]] abiatu zen 2003an. Lehenik [[Lille|Lillera]] joan ziren bizitzera [[Fougères|Fougèresera]] joan aurretik, [[Bretainia|Bretainiako ipar-ekialdera]], eta han Eduardek haurtzaro osoa eman zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Football : Eduardo Camavinga, l'Angola en Bretagne|hizkuntza=fr|data=2019-12-27|url=https://www.infomigrants.net/fr/post/21705/football--eduardo-camavinga-langola-en-bretagne|aldizkaria=InfoMigrants|sartze-data=2022-06-03}}</ref> <ref>{{Erreferentzia|izena=Thibaut|abizena=Geffrotin|izenburua=Camavinga, le nouveau phénomène du foot français|hizkuntza=fr|data=2019-08-24|url=https://www.lepoint.fr/sport/football/camavinga-le-nouveau-phenomene-du-foot-francais-24-08-2019-2331395_1858.php|aldizkaria=Le Point|sartze-data=2022-06-03}}</ref>2019ko azaroaren 4an, 17 urte bete baino egun batzuk lehenago, berak eta bere familiak frantziar nazionalitatea lortu zuten, 2020ko uztailaren 7an, berriz, ekonomia eta gizarte zientzietako batxilergoa lortu zuen [[Renneseko Akademian]].
== Selekzio nazionala ==
2019ko urriaren 31n frantsesa nazionalizatu ondoren, azaroaren 11n deitu zuten lehen aldiz [[Frantziako 21 urtez azpiko selekzioa]] ordezkatzeko, [[Georgiako futbol selekzio nazionala|Georgia]] eta [[Suitzako futbol selekzio nazionala|Suitzaren]] aurkako partidetarako.
2020ko abuztuaren 27an deitu zuten lehen aldiz selekzio absoluturako. Azkenik, 2020ko irailaren 8an, [[UEFAko Nazioen Liga|UEFAko Nazioen Ligako]] 2020-21 partidan debuta egin zuen [[Kroaziako futbol selekzio nazionala|Kroaziaren]] aurka, eta 1945etik [[Frantziako futbol selekzio nazionala|Frantziako selekzioarekin]] jokatzen duen jokalaririk gazteena bihurtu zen, 17 urte, 9 hilabete eta 29 egunekin.
== Estadistikak ==
{| class="wikitable"
|+
!Taldeak
!Partiduak
!Gol.
!Asist.
!🟨
|-
|Real Madrid
|40
|2
|2
|11
|-
|Frantzia sub 21
|10
|2
|0
|4
|-
|Frantzia
|3
|1
|0
|0
|-
|Stade Rennais
|95
|2
|4
|14
|-
|Stade Rennais ll
|13
|4
|0
|2
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|2002ko||Camavinga, Eduardo}}
[[Kategoria:Kongoko Errepublika futbolariak]]
[[Kategoria:Ligue 1ko jokalariak]]
[[Kategoria:La Ligako jokalariak]]
[[Kategoria:UEFAko Txapeldunen Liga irabazi duten jokalariak]]
[[Kategoria:Frantziako gizonezkoen futbol selekzioko jokalariak]]
[[Kategoria:Frantziako gizon futbolariak]]
4awl3pjm6opgrt0mqvms4840gr62an8
9976041
9975990
2024-11-21T09:26:12Z
Artegia
65203
[[Special:Contributions/Dr. Edouardo. Celio|Dr. Edouardo. Celio]] ([[User talk:Dr. Edouardo. Celio|eztabaida]]) wikilariaren [[Special:Diff/9975990|9975990]] berrikuspena desegin da
9976041
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa
}}
'''Eduardo Celmi Camavinga''' ([[Miconge]],[[Kabinda|Kanbinda]], [[2002]]ko [[azaroaren 10]]a) Angolako<ref>{{Erreferentzia|data=2019-10-04|url=https://www.afrik-foot.com/rennes-camavinga-eligible-avec-deux-selections-africaines|aldizkaria=Afrik-Foot|sartze-data=2022-06-03}}</ref> futbol [[jokalari frantseza]] da, [[Real Madril|Real Madrilean]] jokatzen du [[erdilari]] moduan. [[Profesionalen Futbol Liga|Laligan]] jolasten du, espainako lehenengo mailan. [[Frantzia selekzioa|Frantziakoa selekzio absolutuarekin]] jokatzen du 2020tik. [[Frantses nazionalizmoa|Frantseza]] izan aparte, baita [[Angolako Herri Errepublika|angolako nazionalitatea]] du, bere jaiotzagatik eta [[Kongoko Errepublika|kongoko nazionalitatea]] du, bere jatorriarengatik.
Gaur egun proiekzio handiena duen futbolarietako bat da, 2020ko abenduan, bosgarren sailkatu zuten [[golden boy]]-rako<ref>{{Erreferentzia|izenburua=El Barça gana al Rosenborg (0-3) en el último amistoso de pretemporada|hizkuntza=es|data=2021-08-28|url=https://www.mundodeportivo.com/videos/fc-barcelona/20210828/1001682537/barca-gana-rosenborg-0-3-ultimo-amistoso-pretemporada.html|aldizkaria=Mundo Deportivo|sartze-data=2022-06-03}}</ref>, 21 urtetik beherako Europako futbolari onenaren saria, eta nazioarteko jokalari gazteentzat [[Balon de oro|Urrezko Baloitzat]] konsideratzen dena eta finalista izan zen 2021ean.
== Ibilbidea ==
=== Biografia ===
[[Miconjen]] jaioa, [[Kabinda]] probintzian ([[Angola]])<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eduardo Camavinga, le nouveau phénomène de la Ligue 1|hizkuntza=fr|data=2019-08-19|url=https://www.rfi.fr/fr/afrique-foot/20190819-eduardo-camavinga-nouveau-phenomene-rennes-angola-congo|aldizkaria=RFI|sartze-data=2022-06-03}}</ref>, [[Kongoko Errepublika Demokratikoaren banaketa administratiboa|Kongoko Errepublika Demokratikoaren]], [[Kongoko Errepublikaren]] eta [[Ozeano Atlantikoaren]] artean dago, eta [[Angola|Angolako]] eta [[Kongoko Errepublika|Kongoko]] nazionalitateak ditu. Bere gurasoak, Celestino eta Sofia, [[Kongoko Errepublika|Kongotik]] irten ziren jaio aurretik [[Maconge|Miconjeko]] errefuxiatu-gune batera joateko.
5 anai daukaz. Familia (Eduardo eta bere bost anai-arrebekin) [[Angola|Angolatik]] [[Frantzia|Frantziara]] abiatu zen 2003an. Lehenik [[Lille|Lillera]] joan ziren bizitzera [[Fougères|Fougèresera]] joan aurretik, [[Bretainia|Bretainiako ipar-ekialdera]], eta han Eduardek haurtzaro osoa eman zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Football : Eduardo Camavinga, l'Angola en Bretagne|hizkuntza=fr|data=2019-12-27|url=https://www.infomigrants.net/fr/post/21705/football--eduardo-camavinga-langola-en-bretagne|aldizkaria=InfoMigrants|sartze-data=2022-06-03}}</ref> <ref>{{Erreferentzia|izena=Thibaut|abizena=Geffrotin|izenburua=Camavinga, le nouveau phénomène du foot français|hizkuntza=fr|data=2019-08-24|url=https://www.lepoint.fr/sport/football/camavinga-le-nouveau-phenomene-du-foot-francais-24-08-2019-2331395_1858.php|aldizkaria=Le Point|sartze-data=2022-06-03}}</ref>2019ko azaroaren 4an, 17 urte bete baino egun batzuk lehenago, berak eta bere familiak frantziar nazionalitatea lortu zuten, 2020ko uztailaren 7an, berriz, ekonomia eta gizarte zientzietako batxilergoa lortu zuen [[Renneseko Akademian]].
== Selekzio nazionala ==
2019ko urriaren 31n frantsesa nazionalizatu ondoren, azaroaren 11n deitu zuten lehen aldiz [[Frantziako 21 urtez azpiko selekzioa]] ordezkatzeko, [[Georgiako futbol selekzio nazionala|Georgia]] eta [[Suitzako futbol selekzio nazionala|Suitzaren]] aurkako partidetarako.
2020ko abuztuaren 27an deitu zuten lehen aldiz selekzio absoluturako. Azkenik, 2020ko irailaren 8an, [[UEFAko Nazioen Liga|UEFAko Nazioen Ligako]] 2020-21 partidan debuta egin zuen [[Kroaziako futbol selekzio nazionala|Kroaziaren]] aurka, eta 1945etik [[Frantziako futbol selekzio nazionala|Frantziako selekzioarekin]] jokatzen duen jokalaririk gazteena bihurtu zen, 17 urte, 9 hilabete eta 29 egunekin.
== Estadistikak ==
{| class="wikitable"
|+
!Taldeak
!Partiduak
!Gol.
!Asist.
!🟨
|-
|Real Madrid
|40
|2
|2
|11
|-
|Frantzia sub 21
|10
|2
|0
|4
|-
|Frantzia
|3
|1
|0
|0
|-
|Stade Rennais
|95
|2
|4
|14
|-
|Stade Rennais ll
|13
|4
|0
|2
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|2002ko||Camavinga, Eduardo}}
[[Kategoria:Kongoko Errepublika futbolariak]]
[[Kategoria:Ligue 1ko jokalariak]]
[[Kategoria:La Ligako jokalariak]]
[[Kategoria:UEFAko Txapeldunen Liga irabazi duten jokalariak]]
[[Kategoria:Frantziako gizonezkoen futbol selekzioko jokalariak]]
[[Kategoria:Frantziako gizon futbolariak]]
r7a88eton5o43ozsl0vz32fon6jjd22
9976042
9976041
2024-11-21T09:26:33Z
Artegia
65203
9976042
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa
}}
'''Eduardo Celmi Camavinga''' ([[Miconge]], [[Kabinda|Kanbinda]], [[2002]]ko [[azaroaren 10]]a) Angolako<ref>{{Erreferentzia|data=2019-10-04|url=https://www.afrik-foot.com/rennes-camavinga-eligible-avec-deux-selections-africaines|aldizkaria=Afrik-Foot|sartze-data=2022-06-03}}</ref> futbol [[jokalari frantseza]] da, [[Real Madril|Real Madrilean]] jokatzen du [[erdilari]] moduan. [[Profesionalen Futbol Liga|Laligan]] jolasten du, espainako lehenengo mailan. [[Frantzia selekzioa|Frantziakoa selekzio absolutuarekin]] jokatzen du 2020tik. [[Frantses nazionalizmoa|Frantseza]] izan aparte, baita [[Angolako Herri Errepublika|angolako nazionalitatea]] du, bere jaiotzagatik eta [[Kongoko Errepublika|kongoko nazionalitatea]] du, bere jatorriarengatik.
Gaur egun proiekzio handiena duen futbolarietako bat da, 2020ko abenduan, bosgarren sailkatu zuten [[golden boy]]-rako<ref>{{Erreferentzia|izenburua=El Barça gana al Rosenborg (0-3) en el último amistoso de pretemporada|hizkuntza=es|data=2021-08-28|url=https://www.mundodeportivo.com/videos/fc-barcelona/20210828/1001682537/barca-gana-rosenborg-0-3-ultimo-amistoso-pretemporada.html|aldizkaria=Mundo Deportivo|sartze-data=2022-06-03}}</ref>, 21 urtetik beherako Europako futbolari onenaren saria, eta nazioarteko jokalari gazteentzat [[Balon de oro|Urrezko Baloitzat]] konsideratzen dena eta finalista izan zen 2021ean.
== Ibilbidea ==
=== Biografia ===
[[Miconjen]] jaioa, [[Kabinda]] probintzian ([[Angola]])<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eduardo Camavinga, le nouveau phénomène de la Ligue 1|hizkuntza=fr|data=2019-08-19|url=https://www.rfi.fr/fr/afrique-foot/20190819-eduardo-camavinga-nouveau-phenomene-rennes-angola-congo|aldizkaria=RFI|sartze-data=2022-06-03}}</ref>, [[Kongoko Errepublika Demokratikoaren banaketa administratiboa|Kongoko Errepublika Demokratikoaren]], [[Kongoko Errepublikaren]] eta [[Ozeano Atlantikoaren]] artean dago, eta [[Angola|Angolako]] eta [[Kongoko Errepublika|Kongoko]] nazionalitateak ditu. Bere gurasoak, Celestino eta Sofia, [[Kongoko Errepublika|Kongotik]] irten ziren jaio aurretik [[Maconge|Miconjeko]] errefuxiatu-gune batera joateko.
5 anai daukaz. Familia (Eduardo eta bere bost anai-arrebekin) [[Angola|Angolatik]] [[Frantzia|Frantziara]] abiatu zen 2003an. Lehenik [[Lille|Lillera]] joan ziren bizitzera [[Fougères|Fougèresera]] joan aurretik, [[Bretainia|Bretainiako ipar-ekialdera]], eta han Eduardek haurtzaro osoa eman zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Football : Eduardo Camavinga, l'Angola en Bretagne|hizkuntza=fr|data=2019-12-27|url=https://www.infomigrants.net/fr/post/21705/football--eduardo-camavinga-langola-en-bretagne|aldizkaria=InfoMigrants|sartze-data=2022-06-03}}</ref> <ref>{{Erreferentzia|izena=Thibaut|abizena=Geffrotin|izenburua=Camavinga, le nouveau phénomène du foot français|hizkuntza=fr|data=2019-08-24|url=https://www.lepoint.fr/sport/football/camavinga-le-nouveau-phenomene-du-foot-francais-24-08-2019-2331395_1858.php|aldizkaria=Le Point|sartze-data=2022-06-03}}</ref>2019ko azaroaren 4an, 17 urte bete baino egun batzuk lehenago, berak eta bere familiak frantziar nazionalitatea lortu zuten, 2020ko uztailaren 7an, berriz, ekonomia eta gizarte zientzietako batxilergoa lortu zuen [[Renneseko Akademian]].
== Selekzio nazionala ==
2019ko urriaren 31n frantsesa nazionalizatu ondoren, azaroaren 11n deitu zuten lehen aldiz [[Frantziako 21 urtez azpiko selekzioa]] ordezkatzeko, [[Georgiako futbol selekzio nazionala|Georgia]] eta [[Suitzako futbol selekzio nazionala|Suitzaren]] aurkako partidetarako.
2020ko abuztuaren 27an deitu zuten lehen aldiz selekzio absoluturako. Azkenik, 2020ko irailaren 8an, [[UEFAko Nazioen Liga|UEFAko Nazioen Ligako]] 2020-21 partidan debuta egin zuen [[Kroaziako futbol selekzio nazionala|Kroaziaren]] aurka, eta 1945etik [[Frantziako futbol selekzio nazionala|Frantziako selekzioarekin]] jokatzen duen jokalaririk gazteena bihurtu zen, 17 urte, 9 hilabete eta 29 egunekin.
== Estadistikak ==
{| class="wikitable"
|+
!Taldeak
!Partiduak
!Gol.
!Asist.
!🟨
|-
|Real Madrid
|40
|2
|2
|11
|-
|Frantzia sub 21
|10
|2
|0
|4
|-
|Frantzia
|3
|1
|0
|0
|-
|Stade Rennais
|95
|2
|4
|14
|-
|Stade Rennais ll
|13
|4
|0
|2
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|2002ko||Camavinga, Eduardo}}
[[Kategoria:Kongoko Errepublika futbolariak]]
[[Kategoria:Ligue 1ko jokalariak]]
[[Kategoria:La Ligako jokalariak]]
[[Kategoria:UEFAko Txapeldunen Liga irabazi duten jokalariak]]
[[Kategoria:Frantziako gizonezkoen futbol selekzioko jokalariak]]
[[Kategoria:Frantziako gizon futbolariak]]
cz11vc4bhzz6dte1y5p2nmabd8xqs5p
9976043
9976042
2024-11-21T09:27:08Z
Artegia
65203
9976043
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa
}}
'''Eduardo Celmi Camavinga''' ([[Miconge]], [[Kabinda|Kanbinda]], [[2002]]ko [[azaroaren 10]]a) Angolako<ref>{{Erreferentzia|data=2019-10-04|url=https://www.afrik-foot.com/rennes-camavinga-eligible-avec-deux-selections-africaines|aldizkaria=Afrik-Foot|sartze-data=2022-06-03}}</ref> futbol jokalari frantsesa da, [[Real Madril|Real Madrilean]] jokatzen du [[erdilari]] moduan. [[Profesionalen Futbol Liga|Laligan]] jolasten du, espainako lehenengo mailan. [[Frantzia selekzioa|Frantziakoa selekzio absolutuarekin]] jokatzen du 2020tik. [[Frantses nazionalizmoa|Frantseza]] izan aparte, baita [[Angolako Herri Errepublika|angolako nazionalitatea]] du, bere jaiotzagatik eta [[Kongoko Errepublika|kongoko nazionalitatea]] du, bere jatorriarengatik.
Gaur egun proiekzio handiena duen futbolarietako bat da, 2020ko abenduan, bosgarren sailkatu zuten [[golden boy]]-rako<ref>{{Erreferentzia|izenburua=El Barça gana al Rosenborg (0-3) en el último amistoso de pretemporada|hizkuntza=es|data=2021-08-28|url=https://www.mundodeportivo.com/videos/fc-barcelona/20210828/1001682537/barca-gana-rosenborg-0-3-ultimo-amistoso-pretemporada.html|aldizkaria=Mundo Deportivo|sartze-data=2022-06-03}}</ref>, 21 urtetik beherako Europako futbolari onenaren saria, eta nazioarteko jokalari gazteentzat [[Balon de oro|Urrezko Baloitzat]] konsideratzen dena eta finalista izan zen 2021ean.
== Ibilbidea ==
=== Biografia ===
[[Miconjen]] jaioa, [[Kabinda]] probintzian ([[Angola]])<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eduardo Camavinga, le nouveau phénomène de la Ligue 1|hizkuntza=fr|data=2019-08-19|url=https://www.rfi.fr/fr/afrique-foot/20190819-eduardo-camavinga-nouveau-phenomene-rennes-angola-congo|aldizkaria=RFI|sartze-data=2022-06-03}}</ref>, [[Kongoko Errepublika Demokratikoaren banaketa administratiboa|Kongoko Errepublika Demokratikoaren]], [[Kongoko Errepublikaren]] eta [[Ozeano Atlantikoaren]] artean dago, eta [[Angola|Angolako]] eta [[Kongoko Errepublika|Kongoko]] nazionalitateak ditu. Bere gurasoak, Celestino eta Sofia, [[Kongoko Errepublika|Kongotik]] irten ziren jaio aurretik [[Maconge|Miconjeko]] errefuxiatu-gune batera joateko.
5 anai daukaz. Familia (Eduardo eta bere bost anai-arrebekin) [[Angola|Angolatik]] [[Frantzia|Frantziara]] abiatu zen 2003an. Lehenik [[Lille|Lillera]] joan ziren bizitzera [[Fougères|Fougèresera]] joan aurretik, [[Bretainia|Bretainiako ipar-ekialdera]], eta han Eduardek haurtzaro osoa eman zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Football : Eduardo Camavinga, l'Angola en Bretagne|hizkuntza=fr|data=2019-12-27|url=https://www.infomigrants.net/fr/post/21705/football--eduardo-camavinga-langola-en-bretagne|aldizkaria=InfoMigrants|sartze-data=2022-06-03}}</ref> <ref>{{Erreferentzia|izena=Thibaut|abizena=Geffrotin|izenburua=Camavinga, le nouveau phénomène du foot français|hizkuntza=fr|data=2019-08-24|url=https://www.lepoint.fr/sport/football/camavinga-le-nouveau-phenomene-du-foot-francais-24-08-2019-2331395_1858.php|aldizkaria=Le Point|sartze-data=2022-06-03}}</ref>2019ko azaroaren 4an, 17 urte bete baino egun batzuk lehenago, berak eta bere familiak frantziar nazionalitatea lortu zuten, 2020ko uztailaren 7an, berriz, ekonomia eta gizarte zientzietako batxilergoa lortu zuen [[Renneseko Akademian]].
== Selekzio nazionala ==
2019ko urriaren 31n frantsesa nazionalizatu ondoren, azaroaren 11n deitu zuten lehen aldiz [[Frantziako 21 urtez azpiko selekzioa]] ordezkatzeko, [[Georgiako futbol selekzio nazionala|Georgia]] eta [[Suitzako futbol selekzio nazionala|Suitzaren]] aurkako partidetarako.
2020ko abuztuaren 27an deitu zuten lehen aldiz selekzio absoluturako. Azkenik, 2020ko irailaren 8an, [[UEFAko Nazioen Liga|UEFAko Nazioen Ligako]] 2020-21 partidan debuta egin zuen [[Kroaziako futbol selekzio nazionala|Kroaziaren]] aurka, eta 1945etik [[Frantziako futbol selekzio nazionala|Frantziako selekzioarekin]] jokatzen duen jokalaririk gazteena bihurtu zen, 17 urte, 9 hilabete eta 29 egunekin.
== Estadistikak ==
{| class="wikitable"
|+
!Taldeak
!Partiduak
!Gol.
!Asist.
!🟨
|-
|Real Madrid
|40
|2
|2
|11
|-
|Frantzia sub 21
|10
|2
|0
|4
|-
|Frantzia
|3
|1
|0
|0
|-
|Stade Rennais
|95
|2
|4
|14
|-
|Stade Rennais ll
|13
|4
|0
|2
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|2002ko||Camavinga, Eduardo}}
[[Kategoria:Kongoko Errepublika futbolariak]]
[[Kategoria:Ligue 1ko jokalariak]]
[[Kategoria:La Ligako jokalariak]]
[[Kategoria:UEFAko Txapeldunen Liga irabazi duten jokalariak]]
[[Kategoria:Frantziako gizonezkoen futbol selekzioko jokalariak]]
[[Kategoria:Frantziako gizon futbolariak]]
lzgwop09x6wkd8t29yoad67m70f045r
9976044
9976043
2024-11-21T09:27:54Z
Artegia
65203
9976044
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa
}}
'''Eduardo Celmi Camavinga''' ([[Miconge]], [[Kabinda|Kanbinda]], [[2002]]ko [[azaroaren 10]]a) Angolako<ref>{{Erreferentzia|data=2019-10-04|url=https://www.afrik-foot.com/rennes-camavinga-eligible-avec-deux-selections-africaines|aldizkaria=Afrik-Foot|sartze-data=2022-06-03}}</ref> futbol jokalari frantsesa da, [[Real Madril|Real Madrilean]] jokatzen du [[erdilari]] moduan. [[Profesionalen Futbol Liga|Laligan]] jolasten du, espainako lehenengo mailan. [[Frantzisko futbol selekzio nazionala]]n]] jokatzen du 2020tik. [[Frantses nazionalizmoa|Frantseza]] izan aparte, baita [[Angolako Herri Errepublika|angolako nazionalitatea]] du, bere jaiotzagatik eta [[Kongoko Errepublika|kongoko nazionalitatea]] du, bere jatorriarengatik.
Gaur egun proiekzio handiena duen futbolarietako bat da, 2020ko abenduan, bosgarren sailkatu zuten [[golden boy]]-rako<ref>{{Erreferentzia|izenburua=El Barça gana al Rosenborg (0-3) en el último amistoso de pretemporada|hizkuntza=es|data=2021-08-28|url=https://www.mundodeportivo.com/videos/fc-barcelona/20210828/1001682537/barca-gana-rosenborg-0-3-ultimo-amistoso-pretemporada.html|aldizkaria=Mundo Deportivo|sartze-data=2022-06-03}}</ref>, 21 urtetik beherako Europako futbolari onenaren saria, eta nazioarteko jokalari gazteentzat [[Balon de oro|Urrezko Baloitzat]] konsideratzen dena eta finalista izan zen 2021ean.
== Ibilbidea ==
=== Biografia ===
[[Miconjen]] jaioa, [[Kabinda]] probintzian ([[Angola]])<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eduardo Camavinga, le nouveau phénomène de la Ligue 1|hizkuntza=fr|data=2019-08-19|url=https://www.rfi.fr/fr/afrique-foot/20190819-eduardo-camavinga-nouveau-phenomene-rennes-angola-congo|aldizkaria=RFI|sartze-data=2022-06-03}}</ref>, [[Kongoko Errepublika Demokratikoaren banaketa administratiboa|Kongoko Errepublika Demokratikoaren]], [[Kongoko Errepublikaren]] eta [[Ozeano Atlantikoaren]] artean dago, eta [[Angola|Angolako]] eta [[Kongoko Errepublika|Kongoko]] nazionalitateak ditu. Bere gurasoak, Celestino eta Sofia, [[Kongoko Errepublika|Kongotik]] irten ziren jaio aurretik [[Maconge|Miconjeko]] errefuxiatu-gune batera joateko.
5 anai daukaz. Familia (Eduardo eta bere bost anai-arrebekin) [[Angola|Angolatik]] [[Frantzia|Frantziara]] abiatu zen 2003an. Lehenik [[Lille|Lillera]] joan ziren bizitzera [[Fougères|Fougèresera]] joan aurretik, [[Bretainia|Bretainiako ipar-ekialdera]], eta han Eduardek haurtzaro osoa eman zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Football : Eduardo Camavinga, l'Angola en Bretagne|hizkuntza=fr|data=2019-12-27|url=https://www.infomigrants.net/fr/post/21705/football--eduardo-camavinga-langola-en-bretagne|aldizkaria=InfoMigrants|sartze-data=2022-06-03}}</ref> <ref>{{Erreferentzia|izena=Thibaut|abizena=Geffrotin|izenburua=Camavinga, le nouveau phénomène du foot français|hizkuntza=fr|data=2019-08-24|url=https://www.lepoint.fr/sport/football/camavinga-le-nouveau-phenomene-du-foot-francais-24-08-2019-2331395_1858.php|aldizkaria=Le Point|sartze-data=2022-06-03}}</ref>2019ko azaroaren 4an, 17 urte bete baino egun batzuk lehenago, berak eta bere familiak frantziar nazionalitatea lortu zuten, 2020ko uztailaren 7an, berriz, ekonomia eta gizarte zientzietako batxilergoa lortu zuen [[Renneseko Akademian]].
== Selekzio nazionala ==
2019ko urriaren 31n frantsesa nazionalizatu ondoren, azaroaren 11n deitu zuten lehen aldiz [[Frantziako 21 urtez azpiko selekzioa]] ordezkatzeko, [[Georgiako futbol selekzio nazionala|Georgia]] eta [[Suitzako futbol selekzio nazionala|Suitzaren]] aurkako partidetarako.
2020ko abuztuaren 27an deitu zuten lehen aldiz selekzio absoluturako. Azkenik, 2020ko irailaren 8an, [[UEFAko Nazioen Liga|UEFAko Nazioen Ligako]] 2020-21 partidan debuta egin zuen [[Kroaziako futbol selekzio nazionala|Kroaziaren]] aurka, eta 1945etik [[Frantziako futbol selekzio nazionala|Frantziako selekzioarekin]] jokatzen duen jokalaririk gazteena bihurtu zen, 17 urte, 9 hilabete eta 29 egunekin.
== Estadistikak ==
{| class="wikitable"
|+
!Taldeak
!Partiduak
!Gol.
!Asist.
!🟨
|-
|Real Madrid
|40
|2
|2
|11
|-
|Frantzia sub 21
|10
|2
|0
|4
|-
|Frantzia
|3
|1
|0
|0
|-
|Stade Rennais
|95
|2
|4
|14
|-
|Stade Rennais ll
|13
|4
|0
|2
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|2002ko||Camavinga, Eduardo}}
[[Kategoria:Kongoko Errepublika futbolariak]]
[[Kategoria:Ligue 1ko jokalariak]]
[[Kategoria:La Ligako jokalariak]]
[[Kategoria:UEFAko Txapeldunen Liga irabazi duten jokalariak]]
[[Kategoria:Frantziako gizonezkoen futbol selekzioko jokalariak]]
[[Kategoria:Frantziako gizon futbolariak]]
00vxmtgwa66oxrm6bk6qbdg6bj4chst
9976045
9976044
2024-11-21T09:28:29Z
Artegia
65203
9976045
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa
}}
'''Eduardo Celmi Camavinga''' ([[Miconge]], [[Kabinda|Kanbinda]], [[2002]]ko [[azaroaren 10]]a) Angolako<ref>{{Erreferentzia|data=2019-10-04|url=https://www.afrik-foot.com/rennes-camavinga-eligible-avec-deux-selections-africaines|aldizkaria=Afrik-Foot|sartze-data=2022-06-03}}</ref> futbol jokalari frantsesa da, [[Real Madril|Real Madrilean]] jokatzen du [[erdilari]] moduan. [[Profesionalen Futbol Liga|Laligan]] jolasten du, espainako lehenengo mailan. [[Frantziako futbol selekzio nazionala]]n jokatzen du 2020tik. [[Frantses nazionalizmoa|Frantseza]] izan aparte, baita [[Angolako Herri Errepublika|angolako nazionalitatea]] du, bere jaiotzagatik eta [[Kongoko Errepublika|kongoko nazionalitatea]] du, bere jatorriarengatik.
Gaur egun proiekzio handiena duen futbolarietako bat da, 2020ko abenduan, bosgarren sailkatu zuten [[golden boy]]-rako<ref>{{Erreferentzia|izenburua=El Barça gana al Rosenborg (0-3) en el último amistoso de pretemporada|hizkuntza=es|data=2021-08-28|url=https://www.mundodeportivo.com/videos/fc-barcelona/20210828/1001682537/barca-gana-rosenborg-0-3-ultimo-amistoso-pretemporada.html|aldizkaria=Mundo Deportivo|sartze-data=2022-06-03}}</ref>, 21 urtetik beherako Europako futbolari onenaren saria, eta nazioarteko jokalari gazteentzat [[Balon de oro|Urrezko Baloitzat]] konsideratzen dena eta finalista izan zen 2021ean.
== Ibilbidea ==
=== Biografia ===
[[Miconjen]] jaioa, [[Kabinda]] probintzian ([[Angola]])<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eduardo Camavinga, le nouveau phénomène de la Ligue 1|hizkuntza=fr|data=2019-08-19|url=https://www.rfi.fr/fr/afrique-foot/20190819-eduardo-camavinga-nouveau-phenomene-rennes-angola-congo|aldizkaria=RFI|sartze-data=2022-06-03}}</ref>, [[Kongoko Errepublika Demokratikoaren banaketa administratiboa|Kongoko Errepublika Demokratikoaren]], [[Kongoko Errepublikaren]] eta [[Ozeano Atlantikoaren]] artean dago, eta [[Angola|Angolako]] eta [[Kongoko Errepublika|Kongoko]] nazionalitateak ditu. Bere gurasoak, Celestino eta Sofia, [[Kongoko Errepublika|Kongotik]] irten ziren jaio aurretik [[Maconge|Miconjeko]] errefuxiatu-gune batera joateko.
5 anai daukaz. Familia (Eduardo eta bere bost anai-arrebekin) [[Angola|Angolatik]] [[Frantzia|Frantziara]] abiatu zen 2003an. Lehenik [[Lille|Lillera]] joan ziren bizitzera [[Fougères|Fougèresera]] joan aurretik, [[Bretainia|Bretainiako ipar-ekialdera]], eta han Eduardek haurtzaro osoa eman zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Football : Eduardo Camavinga, l'Angola en Bretagne|hizkuntza=fr|data=2019-12-27|url=https://www.infomigrants.net/fr/post/21705/football--eduardo-camavinga-langola-en-bretagne|aldizkaria=InfoMigrants|sartze-data=2022-06-03}}</ref> <ref>{{Erreferentzia|izena=Thibaut|abizena=Geffrotin|izenburua=Camavinga, le nouveau phénomène du foot français|hizkuntza=fr|data=2019-08-24|url=https://www.lepoint.fr/sport/football/camavinga-le-nouveau-phenomene-du-foot-francais-24-08-2019-2331395_1858.php|aldizkaria=Le Point|sartze-data=2022-06-03}}</ref>2019ko azaroaren 4an, 17 urte bete baino egun batzuk lehenago, berak eta bere familiak frantziar nazionalitatea lortu zuten, 2020ko uztailaren 7an, berriz, ekonomia eta gizarte zientzietako batxilergoa lortu zuen [[Renneseko Akademian]].
== Selekzio nazionala ==
2019ko urriaren 31n frantsesa nazionalizatu ondoren, azaroaren 11n deitu zuten lehen aldiz [[Frantziako 21 urtez azpiko selekzioa]] ordezkatzeko, [[Georgiako futbol selekzio nazionala|Georgia]] eta [[Suitzako futbol selekzio nazionala|Suitzaren]] aurkako partidetarako.
2020ko abuztuaren 27an deitu zuten lehen aldiz selekzio absoluturako. Azkenik, 2020ko irailaren 8an, [[UEFAko Nazioen Liga|UEFAko Nazioen Ligako]] 2020-21 partidan debuta egin zuen [[Kroaziako futbol selekzio nazionala|Kroaziaren]] aurka, eta 1945etik [[Frantziako futbol selekzio nazionala|Frantziako selekzioarekin]] jokatzen duen jokalaririk gazteena bihurtu zen, 17 urte, 9 hilabete eta 29 egunekin.
== Estadistikak ==
{| class="wikitable"
|+
!Taldeak
!Partiduak
!Gol.
!Asist.
!🟨
|-
|Real Madrid
|40
|2
|2
|11
|-
|Frantzia sub 21
|10
|2
|0
|4
|-
|Frantzia
|3
|1
|0
|0
|-
|Stade Rennais
|95
|2
|4
|14
|-
|Stade Rennais ll
|13
|4
|0
|2
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|2002ko||Camavinga, Eduardo}}
[[Kategoria:Kongoko Errepublika futbolariak]]
[[Kategoria:Ligue 1ko jokalariak]]
[[Kategoria:La Ligako jokalariak]]
[[Kategoria:UEFAko Txapeldunen Liga irabazi duten jokalariak]]
[[Kategoria:Frantziako gizonezkoen futbol selekzioko jokalariak]]
[[Kategoria:Frantziako gizon futbolariak]]
2i0wvbp1cllpvzw5e3enkbo0wpgsc7p
9976046
9976045
2024-11-21T09:29:08Z
Artegia
65203
9976046
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa
}}
'''Eduardo Celmi Camavinga''' ([[Miconge]], [[Kabinda]], [[2002]]ko [[azaroaren 10]]a) Angolako<ref>{{Erreferentzia|data=2019-10-04|url=https://www.afrik-foot.com/rennes-camavinga-eligible-avec-deux-selections-africaines|aldizkaria=Afrik-Foot|sartze-data=2022-06-03}}</ref> futbol jokalari frantsesa da, [[Real Madril|Real Madrilean]] jokatzen du [[erdilari]] moduan. [[Profesionalen Futbol Liga|Laligan]] jolasten du, espainako lehenengo mailan. [[Frantziako futbol selekzio nazionala]]n jokatzen du 2020tik. [[Frantses nazionalizmoa|Frantseza]] izan aparte, baita [[Angolako Herri Errepublika|angolako nazionalitatea]] du, bere jaiotzagatik eta [[Kongoko Errepublika|kongoko nazionalitatea]] du, bere jatorriarengatik.
Gaur egun proiekzio handiena duen futbolarietako bat da, 2020ko abenduan, bosgarren sailkatu zuten [[golden boy]]-rako<ref>{{Erreferentzia|izenburua=El Barça gana al Rosenborg (0-3) en el último amistoso de pretemporada|hizkuntza=es|data=2021-08-28|url=https://www.mundodeportivo.com/videos/fc-barcelona/20210828/1001682537/barca-gana-rosenborg-0-3-ultimo-amistoso-pretemporada.html|aldizkaria=Mundo Deportivo|sartze-data=2022-06-03}}</ref>, 21 urtetik beherako Europako futbolari onenaren saria, eta nazioarteko jokalari gazteentzat [[Balon de oro|Urrezko Baloitzat]] konsideratzen dena eta finalista izan zen 2021ean.
== Ibilbidea ==
=== Biografia ===
[[Miconjen]] jaioa, [[Kabinda]] probintzian ([[Angola]])<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eduardo Camavinga, le nouveau phénomène de la Ligue 1|hizkuntza=fr|data=2019-08-19|url=https://www.rfi.fr/fr/afrique-foot/20190819-eduardo-camavinga-nouveau-phenomene-rennes-angola-congo|aldizkaria=RFI|sartze-data=2022-06-03}}</ref>, [[Kongoko Errepublika Demokratikoaren banaketa administratiboa|Kongoko Errepublika Demokratikoaren]], [[Kongoko Errepublikaren]] eta [[Ozeano Atlantikoaren]] artean dago, eta [[Angola|Angolako]] eta [[Kongoko Errepublika|Kongoko]] nazionalitateak ditu. Bere gurasoak, Celestino eta Sofia, [[Kongoko Errepublika|Kongotik]] irten ziren jaio aurretik [[Maconge|Miconjeko]] errefuxiatu-gune batera joateko.
5 anai daukaz. Familia (Eduardo eta bere bost anai-arrebekin) [[Angola|Angolatik]] [[Frantzia|Frantziara]] abiatu zen 2003an. Lehenik [[Lille|Lillera]] joan ziren bizitzera [[Fougères|Fougèresera]] joan aurretik, [[Bretainia|Bretainiako ipar-ekialdera]], eta han Eduardek haurtzaro osoa eman zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Football : Eduardo Camavinga, l'Angola en Bretagne|hizkuntza=fr|data=2019-12-27|url=https://www.infomigrants.net/fr/post/21705/football--eduardo-camavinga-langola-en-bretagne|aldizkaria=InfoMigrants|sartze-data=2022-06-03}}</ref> <ref>{{Erreferentzia|izena=Thibaut|abizena=Geffrotin|izenburua=Camavinga, le nouveau phénomène du foot français|hizkuntza=fr|data=2019-08-24|url=https://www.lepoint.fr/sport/football/camavinga-le-nouveau-phenomene-du-foot-francais-24-08-2019-2331395_1858.php|aldizkaria=Le Point|sartze-data=2022-06-03}}</ref>2019ko azaroaren 4an, 17 urte bete baino egun batzuk lehenago, berak eta bere familiak frantziar nazionalitatea lortu zuten, 2020ko uztailaren 7an, berriz, ekonomia eta gizarte zientzietako batxilergoa lortu zuen [[Renneseko Akademian]].
== Selekzio nazionala ==
2019ko urriaren 31n frantsesa nazionalizatu ondoren, azaroaren 11n deitu zuten lehen aldiz [[Frantziako 21 urtez azpiko selekzioa]] ordezkatzeko, [[Georgiako futbol selekzio nazionala|Georgia]] eta [[Suitzako futbol selekzio nazionala|Suitzaren]] aurkako partidetarako.
2020ko abuztuaren 27an deitu zuten lehen aldiz selekzio absoluturako. Azkenik, 2020ko irailaren 8an, [[UEFAko Nazioen Liga|UEFAko Nazioen Ligako]] 2020-21 partidan debuta egin zuen [[Kroaziako futbol selekzio nazionala|Kroaziaren]] aurka, eta 1945etik [[Frantziako futbol selekzio nazionala|Frantziako selekzioarekin]] jokatzen duen jokalaririk gazteena bihurtu zen, 17 urte, 9 hilabete eta 29 egunekin.
== Estadistikak ==
{| class="wikitable"
|+
!Taldeak
!Partiduak
!Gol.
!Asist.
!🟨
|-
|Real Madrid
|40
|2
|2
|11
|-
|Frantzia sub 21
|10
|2
|0
|4
|-
|Frantzia
|3
|1
|0
|0
|-
|Stade Rennais
|95
|2
|4
|14
|-
|Stade Rennais ll
|13
|4
|0
|2
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|2002ko||Camavinga, Eduardo}}
[[Kategoria:Kongoko Errepublika futbolariak]]
[[Kategoria:Ligue 1ko jokalariak]]
[[Kategoria:La Ligako jokalariak]]
[[Kategoria:UEFAko Txapeldunen Liga irabazi duten jokalariak]]
[[Kategoria:Frantziako gizonezkoen futbol selekzioko jokalariak]]
[[Kategoria:Frantziako gizon futbolariak]]
3yqlk2ejgvogetqgyflm74nxwu6yl39
9976048
9976046
2024-11-21T09:32:27Z
Artegia
65203
9976048
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa
}}
'''Eduardo Celmi Camavinga''' ([[Miconge]], [[Kabinda]], [[2002]]ko [[azaroaren 10]]a) Angolako<ref>{{Erreferentzia|data=2019-10-04|url=https://www.afrik-foot.com/rennes-camavinga-eligible-avec-deux-selections-africaines|aldizkaria=Afrik-Foot|sartze-data=2022-06-03}}</ref> futbol jokalari frantsesa da, [[Real Madril|Real Madrilean]] jokatzen du [[erdilari]] moduan. [[Profesionalen Futbol Liga|Laligan]] jolasten du, espainako lehenengo mailan. [[Frantziako futbol selekzio nazionala]]n jokatzen du 2020tik. Frantses nazionalitateaz gain, baita [[Angolako Herri Errepublika|angolako nazionalitatea]] du, bere jaiotzagatik, eta [[Kongoko Errepublika|kongoko nazionalitatea]] du, bere jatorriarengatik.
Gaur egun proiekzio handiena duen futbolarietako bat da, 2020ko abenduan, bosgarren sailkatu zuten [[golden boy]]-rako<ref>{{Erreferentzia|izenburua=El Barça gana al Rosenborg (0-3) en el último amistoso de pretemporada|hizkuntza=es|data=2021-08-28|url=https://www.mundodeportivo.com/videos/fc-barcelona/20210828/1001682537/barca-gana-rosenborg-0-3-ultimo-amistoso-pretemporada.html|aldizkaria=Mundo Deportivo|sartze-data=2022-06-03}}</ref>, 21 urtetik beherako Europako futbolari onenaren saria, eta nazioarteko jokalari gazteentzat [[Balon de oro|Urrezko Baloitzat]] konsideratzen dena eta finalista izan zen 2021ean.
== Ibilbidea ==
=== Biografia ===
[[Miconjen]] jaioa, [[Kabinda]] probintzian ([[Angola]])<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eduardo Camavinga, le nouveau phénomène de la Ligue 1|hizkuntza=fr|data=2019-08-19|url=https://www.rfi.fr/fr/afrique-foot/20190819-eduardo-camavinga-nouveau-phenomene-rennes-angola-congo|aldizkaria=RFI|sartze-data=2022-06-03}}</ref>, [[Kongoko Errepublika Demokratikoaren banaketa administratiboa|Kongoko Errepublika Demokratikoaren]], [[Kongoko Errepublikaren]] eta [[Ozeano Atlantikoaren]] artean dago, eta [[Angola|Angolako]] eta [[Kongoko Errepublika|Kongoko]] nazionalitateak ditu. Bere gurasoak, Celestino eta Sofia, [[Kongoko Errepublika|Kongotik]] irten ziren jaio aurretik [[Maconge|Miconjeko]] errefuxiatu-gune batera joateko.
5 anai daukaz. Familia (Eduardo eta bere bost anai-arrebekin) [[Angola|Angolatik]] [[Frantzia|Frantziara]] abiatu zen 2003an. Lehenik [[Lille|Lillera]] joan ziren bizitzera [[Fougères|Fougèresera]] joan aurretik, [[Bretainia|Bretainiako ipar-ekialdera]], eta han Eduardek haurtzaro osoa eman zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Football : Eduardo Camavinga, l'Angola en Bretagne|hizkuntza=fr|data=2019-12-27|url=https://www.infomigrants.net/fr/post/21705/football--eduardo-camavinga-langola-en-bretagne|aldizkaria=InfoMigrants|sartze-data=2022-06-03}}</ref> <ref>{{Erreferentzia|izena=Thibaut|abizena=Geffrotin|izenburua=Camavinga, le nouveau phénomène du foot français|hizkuntza=fr|data=2019-08-24|url=https://www.lepoint.fr/sport/football/camavinga-le-nouveau-phenomene-du-foot-francais-24-08-2019-2331395_1858.php|aldizkaria=Le Point|sartze-data=2022-06-03}}</ref>2019ko azaroaren 4an, 17 urte bete baino egun batzuk lehenago, berak eta bere familiak frantziar nazionalitatea lortu zuten, 2020ko uztailaren 7an, berriz, ekonomia eta gizarte zientzietako batxilergoa lortu zuen [[Renneseko Akademian]].
== Selekzio nazionala ==
2019ko urriaren 31n frantsesa nazionalizatu ondoren, azaroaren 11n deitu zuten lehen aldiz [[Frantziako 21 urtez azpiko selekzioa]] ordezkatzeko, [[Georgiako futbol selekzio nazionala|Georgia]] eta [[Suitzako futbol selekzio nazionala|Suitzaren]] aurkako partidetarako.
2020ko abuztuaren 27an deitu zuten lehen aldiz selekzio absoluturako. Azkenik, 2020ko irailaren 8an, [[UEFAko Nazioen Liga|UEFAko Nazioen Ligako]] 2020-21 partidan debuta egin zuen [[Kroaziako futbol selekzio nazionala|Kroaziaren]] aurka, eta 1945etik [[Frantziako futbol selekzio nazionala|Frantziako selekzioarekin]] jokatzen duen jokalaririk gazteena bihurtu zen, 17 urte, 9 hilabete eta 29 egunekin.
== Estadistikak ==
{| class="wikitable"
|+
!Taldeak
!Partiduak
!Gol.
!Asist.
!🟨
|-
|Real Madrid
|40
|2
|2
|11
|-
|Frantzia sub 21
|10
|2
|0
|4
|-
|Frantzia
|3
|1
|0
|0
|-
|Stade Rennais
|95
|2
|4
|14
|-
|Stade Rennais ll
|13
|4
|0
|2
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|2002ko||Camavinga, Eduardo}}
[[Kategoria:Kongoko Errepublika futbolariak]]
[[Kategoria:Ligue 1ko jokalariak]]
[[Kategoria:La Ligako jokalariak]]
[[Kategoria:UEFAko Txapeldunen Liga irabazi duten jokalariak]]
[[Kategoria:Frantziako gizonezkoen futbol selekzioko jokalariak]]
[[Kategoria:Frantziako gizon futbolariak]]
t5mq2grdb9smpt4qzprfm2b389httat
9976049
9976048
2024-11-21T09:32:48Z
Artegia
65203
9976049
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa
}}
'''Eduardo Celmi Camavinga''' ([[Miconge]], [[Kabinda]], [[2002]]ko [[azaroaren 10]]a) Angolako<ref>{{Erreferentzia|data=2019-10-04|url=https://www.afrik-foot.com/rennes-camavinga-eligible-avec-deux-selections-africaines|aldizkaria=Afrik-Foot|sartze-data=2022-06-03}}</ref> futbol jokalari frantsesa da, [[Real Madril|Real Madrilean]] jokatzen du [[erdilari]] moduan. [[Profesionalen Futbol Liga|Laligan]] jolasten du, espainako lehenengo mailan. [[Frantziako futbol selekzio nazionala]]n jokatzen du 2020tik. Frantses nazionalitateaz gain, baita [[Angolako Herri Errepublika|angolako nazionalitatea]] du, bere jaiotzagatik, eta [[Kongoko Errepublika|Kongoko nazionalitatea]] du, bere jatorriarengatik.
Gaur egun proiekzio handiena duen futbolarietako bat da, 2020ko abenduan, bosgarren sailkatu zuten [[golden boy]]-rako<ref>{{Erreferentzia|izenburua=El Barça gana al Rosenborg (0-3) en el último amistoso de pretemporada|hizkuntza=es|data=2021-08-28|url=https://www.mundodeportivo.com/videos/fc-barcelona/20210828/1001682537/barca-gana-rosenborg-0-3-ultimo-amistoso-pretemporada.html|aldizkaria=Mundo Deportivo|sartze-data=2022-06-03}}</ref>, 21 urtetik beherako Europako futbolari onenaren saria, eta nazioarteko jokalari gazteentzat [[Balon de oro|Urrezko Baloitzat]] konsideratzen dena eta finalista izan zen 2021ean.
== Ibilbidea ==
=== Biografia ===
[[Miconjen]] jaioa, [[Kabinda]] probintzian ([[Angola]])<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eduardo Camavinga, le nouveau phénomène de la Ligue 1|hizkuntza=fr|data=2019-08-19|url=https://www.rfi.fr/fr/afrique-foot/20190819-eduardo-camavinga-nouveau-phenomene-rennes-angola-congo|aldizkaria=RFI|sartze-data=2022-06-03}}</ref>, [[Kongoko Errepublika Demokratikoaren banaketa administratiboa|Kongoko Errepublika Demokratikoaren]], [[Kongoko Errepublikaren]] eta [[Ozeano Atlantikoaren]] artean dago, eta [[Angola|Angolako]] eta [[Kongoko Errepublika|Kongoko]] nazionalitateak ditu. Bere gurasoak, Celestino eta Sofia, [[Kongoko Errepublika|Kongotik]] irten ziren jaio aurretik [[Maconge|Miconjeko]] errefuxiatu-gune batera joateko.
5 anai daukaz. Familia (Eduardo eta bere bost anai-arrebekin) [[Angola|Angolatik]] [[Frantzia|Frantziara]] abiatu zen 2003an. Lehenik [[Lille|Lillera]] joan ziren bizitzera [[Fougères|Fougèresera]] joan aurretik, [[Bretainia|Bretainiako ipar-ekialdera]], eta han Eduardek haurtzaro osoa eman zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Football : Eduardo Camavinga, l'Angola en Bretagne|hizkuntza=fr|data=2019-12-27|url=https://www.infomigrants.net/fr/post/21705/football--eduardo-camavinga-langola-en-bretagne|aldizkaria=InfoMigrants|sartze-data=2022-06-03}}</ref> <ref>{{Erreferentzia|izena=Thibaut|abizena=Geffrotin|izenburua=Camavinga, le nouveau phénomène du foot français|hizkuntza=fr|data=2019-08-24|url=https://www.lepoint.fr/sport/football/camavinga-le-nouveau-phenomene-du-foot-francais-24-08-2019-2331395_1858.php|aldizkaria=Le Point|sartze-data=2022-06-03}}</ref>2019ko azaroaren 4an, 17 urte bete baino egun batzuk lehenago, berak eta bere familiak frantziar nazionalitatea lortu zuten, 2020ko uztailaren 7an, berriz, ekonomia eta gizarte zientzietako batxilergoa lortu zuen [[Renneseko Akademian]].
== Selekzio nazionala ==
2019ko urriaren 31n frantsesa nazionalizatu ondoren, azaroaren 11n deitu zuten lehen aldiz [[Frantziako 21 urtez azpiko selekzioa]] ordezkatzeko, [[Georgiako futbol selekzio nazionala|Georgia]] eta [[Suitzako futbol selekzio nazionala|Suitzaren]] aurkako partidetarako.
2020ko abuztuaren 27an deitu zuten lehen aldiz selekzio absoluturako. Azkenik, 2020ko irailaren 8an, [[UEFAko Nazioen Liga|UEFAko Nazioen Ligako]] 2020-21 partidan debuta egin zuen [[Kroaziako futbol selekzio nazionala|Kroaziaren]] aurka, eta 1945etik [[Frantziako futbol selekzio nazionala|Frantziako selekzioarekin]] jokatzen duen jokalaririk gazteena bihurtu zen, 17 urte, 9 hilabete eta 29 egunekin.
== Estadistikak ==
{| class="wikitable"
|+
!Taldeak
!Partiduak
!Gol.
!Asist.
!🟨
|-
|Real Madrid
|40
|2
|2
|11
|-
|Frantzia sub 21
|10
|2
|0
|4
|-
|Frantzia
|3
|1
|0
|0
|-
|Stade Rennais
|95
|2
|4
|14
|-
|Stade Rennais ll
|13
|4
|0
|2
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|2002ko||Camavinga, Eduardo}}
[[Kategoria:Kongoko Errepublika futbolariak]]
[[Kategoria:Ligue 1ko jokalariak]]
[[Kategoria:La Ligako jokalariak]]
[[Kategoria:UEFAko Txapeldunen Liga irabazi duten jokalariak]]
[[Kategoria:Frantziako gizonezkoen futbol selekzioko jokalariak]]
[[Kategoria:Frantziako gizon futbolariak]]
5icwhowunkqp12e5r0x2nxme794a51s
9976050
9976049
2024-11-21T09:34:56Z
Artegia
65203
/* Biografia */
9976050
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa
}}
'''Eduardo Celmi Camavinga''' ([[Miconge]], [[Kabinda]], [[2002]]ko [[azaroaren 10]]a) Angolako<ref>{{Erreferentzia|data=2019-10-04|url=https://www.afrik-foot.com/rennes-camavinga-eligible-avec-deux-selections-africaines|aldizkaria=Afrik-Foot|sartze-data=2022-06-03}}</ref> futbol jokalari frantsesa da, [[Real Madril|Real Madrilean]] jokatzen du [[erdilari]] moduan. [[Profesionalen Futbol Liga|Laligan]] jolasten du, espainako lehenengo mailan. [[Frantziako futbol selekzio nazionala]]n jokatzen du 2020tik. Frantses nazionalitateaz gain, baita [[Angolako Herri Errepublika|angolako nazionalitatea]] du, bere jaiotzagatik, eta [[Kongoko Errepublika|Kongoko nazionalitatea]] du, bere jatorriarengatik.
Gaur egun proiekzio handiena duen futbolarietako bat da, 2020ko abenduan, bosgarren sailkatu zuten [[golden boy]]-rako<ref>{{Erreferentzia|izenburua=El Barça gana al Rosenborg (0-3) en el último amistoso de pretemporada|hizkuntza=es|data=2021-08-28|url=https://www.mundodeportivo.com/videos/fc-barcelona/20210828/1001682537/barca-gana-rosenborg-0-3-ultimo-amistoso-pretemporada.html|aldizkaria=Mundo Deportivo|sartze-data=2022-06-03}}</ref>, 21 urtetik beherako Europako futbolari onenaren saria, eta nazioarteko jokalari gazteentzat [[Balon de oro|Urrezko Baloitzat]] konsideratzen dena eta finalista izan zen 2021ean.
== Ibilbidea ==
=== Biografia ===
[[Miconjen]] jaioa, [[Kabinda]] probintzian ([[Angola]])<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eduardo Camavinga, le nouveau phénomène de la Ligue 1|hizkuntza=fr|data=2019-08-19|url=https://www.rfi.fr/fr/afrique-foot/20190819-eduardo-camavinga-nouveau-phenomene-rennes-angola-congo|aldizkaria=RFI|sartze-data=2022-06-03}}</ref>, [[Kongoko Errepublika Demokratikoa]]ren, [[Kongoko Errepublika]]ren eta [[Ozeano Atlantiko]]aren artean dago, eta [[Angola|Angolako]] eta [[Kongoko Errepublika|Kongoko]] nazionalitateak ditu. Bere gurasoak, Celestino eta Sofia, [[Kongoko Errepublika|Kongotik]] irten ziren jaio aurretik [[Maconge|Miconjeko]] errefuxiatu-gune batera joateko.
5 anai daukaz. Familia (Eduardo eta bere bost anai-arrebekin) [[Angola|Angolatik]] [[Frantzia|Frantziara]] abiatu zen 2003an. Lehenik [[Lille|Lillera]] joan ziren bizitzera [[Fougères|Fougèresera]] joan aurretik, [[Bretainia|Bretainiako ipar-ekialdera]], eta han Eduardek haurtzaro osoa eman zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Football : Eduardo Camavinga, l'Angola en Bretagne|hizkuntza=fr|data=2019-12-27|url=https://www.infomigrants.net/fr/post/21705/football--eduardo-camavinga-langola-en-bretagne|aldizkaria=InfoMigrants|sartze-data=2022-06-03}}</ref> <ref>{{Erreferentzia|izena=Thibaut|abizena=Geffrotin|izenburua=Camavinga, le nouveau phénomène du foot français|hizkuntza=fr|data=2019-08-24|url=https://www.lepoint.fr/sport/football/camavinga-le-nouveau-phenomene-du-foot-francais-24-08-2019-2331395_1858.php|aldizkaria=Le Point|sartze-data=2022-06-03}}</ref>2019ko azaroaren 4an, 17 urte bete baino egun batzuk lehenago, berak eta bere familiak frantziar nazionalitatea lortu zuten, 2020ko uztailaren 7an, berriz, ekonomia eta gizarte zientzietako batxilergoa lortu zuen [[Renneseko Akademian]].
== Selekzio nazionala ==
2019ko urriaren 31n frantsesa nazionalizatu ondoren, azaroaren 11n deitu zuten lehen aldiz [[Frantziako 21 urtez azpiko selekzioa]] ordezkatzeko, [[Georgiako futbol selekzio nazionala|Georgia]] eta [[Suitzako futbol selekzio nazionala|Suitzaren]] aurkako partidetarako.
2020ko abuztuaren 27an deitu zuten lehen aldiz selekzio absoluturako. Azkenik, 2020ko irailaren 8an, [[UEFAko Nazioen Liga|UEFAko Nazioen Ligako]] 2020-21 partidan debuta egin zuen [[Kroaziako futbol selekzio nazionala|Kroaziaren]] aurka, eta 1945etik [[Frantziako futbol selekzio nazionala|Frantziako selekzioarekin]] jokatzen duen jokalaririk gazteena bihurtu zen, 17 urte, 9 hilabete eta 29 egunekin.
== Estadistikak ==
{| class="wikitable"
|+
!Taldeak
!Partiduak
!Gol.
!Asist.
!🟨
|-
|Real Madrid
|40
|2
|2
|11
|-
|Frantzia sub 21
|10
|2
|0
|4
|-
|Frantzia
|3
|1
|0
|0
|-
|Stade Rennais
|95
|2
|4
|14
|-
|Stade Rennais ll
|13
|4
|0
|2
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|2002ko||Camavinga, Eduardo}}
[[Kategoria:Kongoko Errepublika futbolariak]]
[[Kategoria:Ligue 1ko jokalariak]]
[[Kategoria:La Ligako jokalariak]]
[[Kategoria:UEFAko Txapeldunen Liga irabazi duten jokalariak]]
[[Kategoria:Frantziako gizonezkoen futbol selekzioko jokalariak]]
[[Kategoria:Frantziako gizon futbolariak]]
kw5tngvz1xx40sw6zunr1vnvfqjkn6r
9976052
9976050
2024-11-21T09:35:37Z
Artegia
65203
9976052
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa
}}
'''Eduardo Celmi Camavinga''' ([[Miconge]], [[Kabinda]], [[2002]]ko [[azaroaren 10]]a) Angolako<ref>{{Erreferentzia|data=2019-10-04|url=https://www.afrik-foot.com/rennes-camavinga-eligible-avec-deux-selections-africaines|aldizkaria=Afrik-Foot|sartze-data=2022-06-03}}</ref> futbol jokalari frantsesa da, [[Real Madril|Real Madrilean]] jokatzen du [[erdilari]] moduan. [[Profesionalen Futbol Liga|Laligan]] jolasten du, espainako lehenengo mailan. [[Frantziako futbol selekzio nazionala]]n jokatzen du 2020tik. Frantses nazionalitateaz gain, baita [[Angolako Herri Errepublika|angolako nazionalitatea]] du, bere jaiotzagatik, eta [[Kongoko Errepublika|Kongoko nazionalitatea]] du, bere jatorriarengatik.
Gaur egun proiekzio handiena duen futbolarietako bat da, 2020ko abenduan, bosgarren sailkatu zuten [[golden boy]]-rako<ref>{{Erreferentzia|izenburua=El Barça gana al Rosenborg (0-3) en el último amistoso de pretemporada|hizkuntza=es|data=2021-08-28|url=https://www.mundodeportivo.com/videos/fc-barcelona/20210828/1001682537/barca-gana-rosenborg-0-3-ultimo-amistoso-pretemporada.html|aldizkaria=Mundo Deportivo|sartze-data=2022-06-03}}</ref>, 21 urtetik beherako Europako futbolari onenaren saria, eta nazioarteko jokalari gazteentzat [[Balon de oro|Urrezko Baloitzat]] konsideratzen dena eta finalista izan zen 2021ean.
== Ibilbidea ==
=== Biografia ===
[[Miconjen]] jaioa, [[Kabinda]] probintzian ([[Angola]])<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eduardo Camavinga, le nouveau phénomène de la Ligue 1|hizkuntza=fr|data=2019-08-19|url=https://www.rfi.fr/fr/afrique-foot/20190819-eduardo-camavinga-nouveau-phenomene-rennes-angola-congo|aldizkaria=RFI|sartze-data=2022-06-03}}</ref>, [[Kongoko Errepublika Demokratikoa]]ren, [[Kongoko Errepublika]]ren eta [[Ozeano Atlantiko]]aren artean dago, eta [[Angola|Angolako]] eta [[Kongoko Errepublika|Kongoko]] nazionalitateak ditu. Bere gurasoak, Celestino eta Sofia, [[Kongoko Errepublika|Kongotik]] irten ziren jaio aurretik [[Maconge|Miconjeko]] errefuxiatu-gune batera joateko.
5 anai daukaz. Familia (Eduardo eta bere bost anai-arrebekin) [[Angola|Angolatik]] [[Frantzia|Frantziara]] abiatu zen 2003an. Lehenik [[Lille|Lillera]] joan ziren bizitzera [[Fougères|Fougèresera]] joan aurretik, [[Bretainia|Bretainiako ipar-ekialdera]], eta han Eduardek haurtzaro osoa eman zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Football : Eduardo Camavinga, l'Angola en Bretagne|hizkuntza=fr|data=2019-12-27|url=https://www.infomigrants.net/fr/post/21705/football--eduardo-camavinga-langola-en-bretagne|aldizkaria=InfoMigrants|sartze-data=2022-06-03}}</ref> <ref>{{Erreferentzia|izena=Thibaut|abizena=Geffrotin|izenburua=Camavinga, le nouveau phénomène du foot français|hizkuntza=fr|data=2019-08-24|url=https://www.lepoint.fr/sport/football/camavinga-le-nouveau-phenomene-du-foot-francais-24-08-2019-2331395_1858.php|aldizkaria=Le Point|sartze-data=2022-06-03}}</ref>2019ko azaroaren 4an, 17 urte bete baino egun batzuk lehenago, berak eta bere familiak frantziar nazionalitatea lortu zuten, 2020ko uztailaren 7an, berriz, ekonomia eta gizarte zientzietako batxilergoa lortu zuen [[Renneseko Akademian]].
== Selekzio nazionala ==
2019ko urriaren 31n frantsesa nazionalizatu ondoren, azaroaren 11n deitu zuten lehen aldiz [[Frantziako 21 urtez azpiko selekzioa]] ordezkatzeko, [[Georgiako futbol selekzio nazionala|Georgia]] eta [[Suitzako futbol selekzio nazionala|Suitzaren]] aurkako partidetarako.
2020ko abuztuaren 27an deitu zuten lehen aldiz selekzio absoluturako. Azkenik, 2020ko irailaren 8an, [[UEFAko Nazioen Liga|UEFAko Nazioen Ligako]] 2020-21 partidan debuta egin zuen [[Kroaziako futbol selekzio nazionala|Kroaziaren]] aurka, eta 1945etik [[Frantziako futbol selekzio nazionala|Frantziako selekzioarekin]] jokatzen duen jokalaririk gazteena bihurtu zen, 17 urte, 9 hilabete eta 29 egunekin.
== Estadistikak ==
{| class="wikitable"
|+
!Taldeak
!Partiduak
!Gol.
!Asist.
!🟨
|-
|Real Madrid
|40
|2
|2
|11
|-
|Frantzia sub 21
|10
|2
|0
|4
|-
|Frantzia
|3
|1
|0
|0
|-
|Stade Rennais
|95
|2
|4
|14
|-
|Stade Rennais ll
|13
|4
|0
|2
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|2002ko||Camavinga, Eduardo}}
[[Kategoria:Kongoko Errepublikako futbolariak]]
[[Kategoria:Ligue 1ko jokalariak]]
[[Kategoria:La Ligako jokalariak]]
[[Kategoria:UEFAko Txapeldunen Liga irabazi duten jokalariak]]
[[Kategoria:Frantziako gizonezkoen futbol selekzioko jokalariak]]
[[Kategoria:Frantziako gizon futbolariak]]
5zau289yq1splhs060h3m4z03y8w4u9
9976053
9976052
2024-11-21T09:36:38Z
Artegia
65203
9976053
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa
}}
'''Eduardo Celmi Camavinga''' ([[Miconge]], [[Kabinda]], [[2002]]ko [[azaroaren 10]]a) Angolako<ref>{{Erreferentzia|data=2019-10-04|url=https://www.afrik-foot.com/rennes-camavinga-eligible-avec-deux-selections-africaines|aldizkaria=Afrik-Foot|sartze-data=2022-06-03}}</ref> futbol jokalari frantsesa da, [[Real Madril|Real Madrilean]] jokatzen du [[erdilari]] moduan. [[Profesionalen Futbol Liga|Laligan]] jolasten du, espainako lehenengo mailan. [[Frantziako futbol selekzio nazionala]]n jokatzen du 2020tik. Frantses nazionalitateaz gain, baita [[Angolako Herri Errepublika|Angolako nazionalitatea]] du, bere jaiotzagatik, eta [[Kongoko Errepublika|Kongoko nazionalitatea]] du, bere jatorriarengatik.
Gaur egun proiekzio handiena duen futbolarietako bat da, 2020ko abenduan, bosgarren sailkatu zuten [[golden boy]]-rako<ref>{{Erreferentzia|izenburua=El Barça gana al Rosenborg (0-3) en el último amistoso de pretemporada|hizkuntza=es|data=2021-08-28|url=https://www.mundodeportivo.com/videos/fc-barcelona/20210828/1001682537/barca-gana-rosenborg-0-3-ultimo-amistoso-pretemporada.html|aldizkaria=Mundo Deportivo|sartze-data=2022-06-03}}</ref>, 21 urtetik beherako Europako futbolari onenaren saria, eta nazioarteko jokalari gazteentzat [[Balon de oro|Urrezko Baloitzat]] konsideratzen dena eta finalista izan zen 2021ean.
== Ibilbidea ==
=== Biografia ===
[[Miconjen]] jaioa, [[Kabinda]] probintzian ([[Angola]])<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Eduardo Camavinga, le nouveau phénomène de la Ligue 1|hizkuntza=fr|data=2019-08-19|url=https://www.rfi.fr/fr/afrique-foot/20190819-eduardo-camavinga-nouveau-phenomene-rennes-angola-congo|aldizkaria=RFI|sartze-data=2022-06-03}}</ref>, [[Kongoko Errepublika Demokratikoa]]ren, [[Kongoko Errepublika]]ren eta [[Ozeano Atlantiko]]aren artean dago, eta [[Angola|Angolako]] eta [[Kongoko Errepublika|Kongoko]] nazionalitateak ditu. Bere gurasoak, Celestino eta Sofia, [[Kongoko Errepublika|Kongotik]] irten ziren jaio aurretik [[Maconge|Miconjeko]] errefuxiatu-gune batera joateko.
5 anai daukaz. Familia (Eduardo eta bere bost anai-arrebekin) [[Angola|Angolatik]] [[Frantzia|Frantziara]] abiatu zen 2003an. Lehenik [[Lille|Lillera]] joan ziren bizitzera [[Fougères|Fougèresera]] joan aurretik, [[Bretainia|Bretainiako ipar-ekialdera]], eta han Eduardek haurtzaro osoa eman zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Football : Eduardo Camavinga, l'Angola en Bretagne|hizkuntza=fr|data=2019-12-27|url=https://www.infomigrants.net/fr/post/21705/football--eduardo-camavinga-langola-en-bretagne|aldizkaria=InfoMigrants|sartze-data=2022-06-03}}</ref> <ref>{{Erreferentzia|izena=Thibaut|abizena=Geffrotin|izenburua=Camavinga, le nouveau phénomène du foot français|hizkuntza=fr|data=2019-08-24|url=https://www.lepoint.fr/sport/football/camavinga-le-nouveau-phenomene-du-foot-francais-24-08-2019-2331395_1858.php|aldizkaria=Le Point|sartze-data=2022-06-03}}</ref>2019ko azaroaren 4an, 17 urte bete baino egun batzuk lehenago, berak eta bere familiak frantziar nazionalitatea lortu zuten, 2020ko uztailaren 7an, berriz, ekonomia eta gizarte zientzietako batxilergoa lortu zuen [[Renneseko Akademian]].
== Selekzio nazionala ==
2019ko urriaren 31n frantsesa nazionalizatu ondoren, azaroaren 11n deitu zuten lehen aldiz [[Frantziako 21 urtez azpiko selekzioa]] ordezkatzeko, [[Georgiako futbol selekzio nazionala|Georgia]] eta [[Suitzako futbol selekzio nazionala|Suitzaren]] aurkako partidetarako.
2020ko abuztuaren 27an deitu zuten lehen aldiz selekzio absoluturako. Azkenik, 2020ko irailaren 8an, [[UEFAko Nazioen Liga|UEFAko Nazioen Ligako]] 2020-21 partidan debuta egin zuen [[Kroaziako futbol selekzio nazionala|Kroaziaren]] aurka, eta 1945etik [[Frantziako futbol selekzio nazionala|Frantziako selekzioarekin]] jokatzen duen jokalaririk gazteena bihurtu zen, 17 urte, 9 hilabete eta 29 egunekin.
== Estadistikak ==
{| class="wikitable"
|+
!Taldeak
!Partiduak
!Gol.
!Asist.
!🟨
|-
|Real Madrid
|40
|2
|2
|11
|-
|Frantzia sub 21
|10
|2
|0
|4
|-
|Frantzia
|3
|1
|0
|0
|-
|Stade Rennais
|95
|2
|4
|14
|-
|Stade Rennais ll
|13
|4
|0
|2
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|2002ko||Camavinga, Eduardo}}
[[Kategoria:Kongoko Errepublikako futbolariak]]
[[Kategoria:Ligue 1ko jokalariak]]
[[Kategoria:La Ligako jokalariak]]
[[Kategoria:UEFAko Txapeldunen Liga irabazi duten jokalariak]]
[[Kategoria:Frantziako gizonezkoen futbol selekzioko jokalariak]]
[[Kategoria:Frantziako gizon futbolariak]]
ecrz47kpvzuo46gbyfcnrnaq13s932w
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2022/07
101
1061437
9974937
9029176
2024-11-20T14:11:05Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Lehiaketak/2022/07]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2022/07]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
9029176
wikitext
text/x-wiki
== Hurrengo mailara pasa daitezkeen artikuluak ==
Aurrekoetan bezala, hemen hurrengo mailara eramateko aukera dauden hainbat artikulu. Zabaldu dut atalasea baino 2.000 byte azpitik daudenak erakustek:
* Txikitik ertainera pasatzear: https://petscan.wmflabs.org/?psid=22748561
* Ertainetik handira pasatzear: https://petscan.wmflabs.org/?psid=22748562
[[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 23:17, 7 abuztua 2022 (CEST)
== Beste hizkuntza batzuetan kalitatezko artikulu direnak ==
Artikulu luzeagoak egin nahi badituzue, hemen interesgarri diren batzuk:
* Ingelesez: https://petscan.wmflabs.org/?psid=22387752
* Gaztelaniaz: https://petscan.wmflabs.org/?psid=22387763
qhmzhrq3a4lwd2mz3qqiex0nhwphvfb
Jemmy Button
0
1061525
9976187
9032246
2024-11-21T11:49:51Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9976187
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Orundellico''', "'''Jemmy Button'''", "'''Jremmy Button'''" edo "'''Santi botoi'''" izenez ezaguna (1815-1864), [[yagan]] etniako [[Fueguino|fueguinoa]] izan zen. [[1830|1830eko]] apirilean 15 urteko adina zuen, ''[[HMS Beagle]]'' komandantearen arabera. [[Wulaia kaleta|Wulaia kaletaren]] inguruan bizi izan zen, [[Murray kanala|Murray kanalaren]] ertzean, [[Txile|Txileko]] mutur australean.<ref>{{Erreferentzia|izena=Joseba|abizena=Sarrionandia|izenburua=Munduari bira eman zion ontzia|argitaletxea=Pamiela|data=2022|url=https://www.worldcat.org/oclc/1319830846|isbn=978-84-9172-283-0|pmc=1319830846|sartze-data=2022-09-05}}</ref>
1830ean, beste hiru natiborekin batera, ''Beagle'' ontzian [[Ingalaterra|Ingalaterrara]] eraman zuten, eta 1833an bere jaioterrira itzuli zen. Ingalaterran egon zen bitartean, [[Saint Mary School|Saint Mary Schoolen]] ikasi zuen [[Suaren Lurraldea|Suaren Lurraldeko]] beste ikaskideekin batera, eta St. Jamesen gortean aurkeztu zioten [[Gilen IV.a Erresuma Batukoa|Gilen IV.a erregeari]] eta [[Adelaida Saxonia-Meiningenekoa|Adelaida]] erregina.
1860an [[Wulaiako sarraskia|Wulaiako sarraskian]] egon zen, non ''Allen Gardiner'' goletan zeuden [[Patagoniako Elkarteko Misiogilea|Patagoniako Elkarteko Misiogileko]] zortzi gizon hil baitzituzten hango indigenek.
Sylvia Iparraguirre idazle argentinarraren "La Tierra del Fuego" (Suaren Lurraldea) eleberria Jemmy Buttonen bizitzan dago inspiratuta.
== Jatorria: kanoeroa – yagana ==
[[Yagan|Yaganak]] kanoekin ibiltzen ziren indigena [[Nomada|nomadak]] ziren, [[Suaren Lurraldeko Uharte Handia|Suaren Lurraldeko uharte handiaren]] hegoaldean eta mendebaldean Magdalena eta Cockburn kanaletaraino eta [[Hornos lurmuturra|Hornos lurmuturreraino]] iristen ziren Suaren kanalen sektore zabalean bizi ziren itsasoko biltzaileak. Lurralde handi hartan bost talde zeuden yagan hizkuntzaren dialektoei zegozkienak; Button Murray kanalaren sektorean bizi zirenena zen.<gallery mode="packed">
Fitxategi:Jemmy Button.jpg|[[Jemmy Button]] ([[Santi Botoi]])
Fitxategi:The Three Fuegians brought to England by Captn. Fitz-Roy, 1831.jpg|[[Fitzroy Somerset|Fitz-Roy-k]] jasotako hiru mutikoak.
Fitxategi:Pueblos indígenas de la Patagonia Austral.svg|Hego-Patagoniako herriak.
Fitxategi:Familia Yagán en canoa.jpg|[[Yagan]] familia bat [[kanoa]] barruan
</gallery>
== Gizon zuriarekin aurkitzea ==
[[1830|1830eko]] [[Apirilaren 11|apirilaren 11n]], Murray itsasartetik gertu, Buttonek lehen harremana izan zuen gizon zuriarekin. Hain zuzen, egun horretan, ''HMS Beagle'' tenienteko komandantea, [[Robert FitzRoy]], bere [[Baleontzi|baleontzira]] itzuli zen, [[Lennox uhartean]] ainguratuta baitzegoen, Beagle kanalaren ipar-mendebaldeko besoa nabigatu ondoren, eta uharte batean geratu zen bazkaltzeko eta atseden hartzeko. Han, fueginoak iritsi ziren, arrainak botoien eta bihiengatik trukatu zituztenak. Ontziratu eta nabigatzen jarraitu zutenean, itsasartea ikusi zuten, baina natiboz betetako hiru kanoik atzeman zituzten. Berriro ere botoiak eta bihiak erabiliz arrainak lortu zituzten, eta Fitz-Royk gazte bati esan zion bere potora pasa zitekeela eta kanoaren kargu zegoen gizonari [[Nakar|nakarrezko]] botoi handi bat eman zion umearen truke. Jemmy Button zen gazte hori. Txaluparen hondoan eseri zen, eta pozez ikusi zuen nola bereizten ziren ontziak, gizon zuriekin [[Guanako|guanakoak]] ehizatzera joango zela pentsatu baitzuen. Txaluparen eskifaiak “Jemmy Button” deitu zuen berehala, trukean aldatutakoaren erreferentzia eginez.
== Bidaia Ingalaterrara ==
1830eko apirilaren 13an, Jemmy zeraman ontzia ''Beaglera'' iritsi zen. Han, Fitz-Royk mendebaldetik [[kawésqar]] indigenek lapurtutako ontzi bat berreskuratzen saiatzeko bahitu zituen beste hiru fueguino zeuden. Topaketa dibertigarria izan zen, barre egin zioten eta Yapoo deitu zioten. Hiru kawésqarrek, bi gizonek eta neskato batek, nahiz eta Jemmyren antza izan, hizkuntza desberdina hitz egiten zuten.
Fitz-Royk erabaki zuen lau fueginoak Ingalaterrara eramatea eta beste aukera batean ekartzea, ingelesa eta mendebaldeko zibilizazioko beste irakasgai batzuk ikasi ondoren. Horrela, izen eta adin hauek eman zizkien: York Minster, 26 urte, Boat Memory, 20 urte, Jemmy Button, 14 urte eta [[Fuegia Basket]] (neska bat), 9 urte.
1830eko abuztuaren 6an, ''Beagle'', bere lau fueguinoekin, Ingalaterrara iritsi zen.
== Ingalaterran egonaldia ==
Fitz-Roy-ren asmoa zen bere bahituei hezkuntza egokia ematea eta, bi edo hiru urte igaro ondoren, beren lurraldera itzultzea. Era berean, [[Europa|Europara]] eramaten zituzten aborigenentzako hilgarriak ziren gaixotasunetatik babesteko ardura hartu zuen, eta, lehorreratu zirenean, bigarren aldiz txertatu zituzten. Lehen aldiz [[Montevideo|Montevideotik]] igaro ondoren egin zuten, finka batera eraman zituztenean. 1830eko azaroaren hasieran, laurak Plymoutheko Royal Ospitalean sartu zituzten, Boat Memory [[Baztanga|baztangaren]] sintomekin gaixotu baitzen. Boat ospitalean hil zen.
Misiolari Elizaren Elkarteak gazteak hezteko interesa izan zuen, eta, horregatik, [[Walthamstow|Walthamstowera]] eraman zituzten. 1830eko abendutik 1831ko urrira arte egon ziren han, eta ingelesa, kristautasunaren printzipioak, nekazaritza, lorezaintza eta mekanikari buruzko tresna komun eta arinak erabiltzen irakatsi zitzaien.
Fitz-Royk, batzuetan, bere lagun eta senideak bisitatzera eramaten zituen, eta haietatik jasotzen zituzten beren herrialdera itzultzean erabil zitzaketen artikuluak, gero eta gehiago.
1831ko udan, St. Jamesera gonbidatu zituen Gilen IV.a erregeak. Erregearekin eta Adelaida erreginarekin elkartu ziren, eta hark bere kapeletako bat oparitu zion, eraztunetako bat, eta dirua eman zion Ingalaterra utzi behar zuenean arropa eros zezan.
1831ko ekainean, ''HMS Beagleko'' komandante izendatu zuten Fitz-Roy, [[Hego Amerika|Hego Amerikako]] hegoaldeko mapak osatzeko. Bidaia horretan, hiru fueginoak jaioterrira itzuliko ziren. Misiolari Elizaren Elkarteak Richard Matthews gaztea izendatu zuen, itzulerako bidaian fueginoei lagun ziezaien eta haiekin egon zedin, irakatsi eta herrialdeko bertakoen artean ezar zitekeen ikusteko.
1831ko abenduaren 27an, ''Beagle'' ontzian, Suaren kanaletara itzuli ziren. Ingalaterran urtebete eta lau hilabete egon ziren.
== Familiarekin elkartzea ==
Button eta haren lagunak ''Beagle'' ontzian egon ziren, jaioterrian lehorreratu baino urtebete pasatxo lehenago. Fitz-Royren hasierako asmoa York eta Fuegia March portuaren inguruan uztea zen, kawésqar familiakoekin, eta, ondoren, Button Wulaian yaganekin uztea. Horretarako, [[Hornos lurmuturra]] zeharkatu zuen 1832ko abenduaren 22an, Saint Martin kaletaren kanpoaldean ainguratuz babestera behartu zuen ekaitz gogor batekin. Han, Yorkek esan zion Jemmy Buttonekin geratu nahi zuela. Eskaera horren aurrean, Fitz-Roy Goree Roadsera joan zen, [[Navarino uhartea|Navarino uhartearen]] eta [[Lennox uhartea|Lennox uhartearen]] artean, 1833ko urtarrilaren 18an ainguratuta.
Hurrengo egunean, Fitz-Roy lau ontzitan abiatu zen Wulaiara, [[Beagle kanala|Beagle]] kanalaren bidetik, Matthews eta [[Charles Darwin]] naturalistarekin; guztira, hogeita hamar gizon ziren. Hilaren 20an, [[Mackinley pasabidea|Mackinley pasabidearen]] parean, zenbait indigena ikusi zituzten, eta Buttonek yagan etsaiak zirela esan zien. 22an, lehen aldiz, bere tribu tekeenicako lagunekin topo egin zuten, familiari buruz eta aitaren heriotzari buruzko informazioa eman ziotenak. Handik gutxira, natibo asko iritsi ziren muinoen gainetik eta beste batzuk kanoetan. 1833ko urtarrilaren 23an ontzi asko iritsi ziren Wulaiara, hogeita hamar eta berrogei bitartean, natiboz beteak. Hiru etxola eraiki zituzten lehorreratu eta berehala: bata Matthews-entzat, bestea Jemmy-rentzat eta hirugarrena York eta Fuegia-rentzat, bakoitzak bere baratzeekin, eta zentinelez estalitako espazio bat mugatu zuten, elkarren segidako ehunka bertakoak urrun edukitzeko. Bere herrikideei iltzeak eta tresnak banatzen ari zen Button, bat-batean hondartzara hurbiltzen ari zen kanoa bateko oihu bat entzun zuenean, eta berehala oihu egin zuen: «Nire anaia!», bere anaia zaharrenaren ahotsa ezagutu zuen. Hainbat pertsonarekin betetako kanoa txikia hondartzan gelditu zenean, ama, bi ahizpa eta lau anai-arreba jaitsi ziren. Button poliki-poliki joan zen haiengana, amak ez zion ia begiratu, eta neskekin batera joan zen kanoa bere ondasun gutxirekin bermatzera; lau anaiak, gizon bat eta hiru mutiko, zutik egon ziren eta gero beregana joan ziren eta hitz bat esan gabe inguratu zuten. Minutu batzuen ondoren, anaia zaharrena hitz egiten hasi zen, baina Buttonek ezin zion erantzun. York eta Fuegia-k eszena osoa ikusi zuten hitz egin gabe. Button, arratsalde horretan, amarekin eta anaiekin igaro zen haien txabolan, eta gauean kanpamendura itzuli zen lo egitera.
Hurrengo egunean, Matthewsek eta haren fueginoek lur-zati bat prestatu zuten, eta han landatu zituzten patatak, azenarioak, arbiak, porotoak, letxugak, tipulak, porruak eta azak. Buttonen anaia nagusiak ebanjelizatzailearen taldearekin egoteko nahia adierazi zuen. Bitartean, Buttonek, bere taldearen laguntzarekin, bere ama eta anaiak Mendebaldeko jantziekin ikusi zituen. Arropa, iltze eta erreminta guztiak oparitu zizkion familiari. Marinelak laster hasi ziren Buttonen anaia zaharrenari Tommy edo Harry Button deitzen, eta konturatu ziren hura zela bere tribuko doktorea, eta, horrexegatik, oso aintzat hartzen eta estimatzen zuten.
Urtarrilaren 25ean, gizon zahar bat iritsi zen kanpamendura. Jemmyren osaba, aitaren anaia, zela esan zuen, tekeenica leinuko kide izandako beste ezezagun askorekin batera, baina Jemmyk ez zituen jaso nahi izan, jende gaiztoa zelako eta ez lagunak.
Hilaren 26an, arratsaldean, marinelek tiro praktika egin zuten, natiboei su-armen efektuak erakusteko, baina ez zitzaien gustatu erakustaldia, eta, hurrengo egunean, denak itzuli ziren kanoetan, eta itsaso barruan abiatu ziren; sei baino ez ziren geratu Wulaian, eta Jemmyren familiara ere abiatu zen. Arratsaldean, Matthewsek eta haren laguntzaileek beren txabolak okupatu zituzten, eta lehen gaua haietan eman zuten. Fitz-Royk taldea probatzea erabaki zuen, bakarrik utziz. Hori dela eta, lau ontziekin abiatu zen eta milia batzuk hegoalderantz nabigatu zuen. Goizaldeko 28an, Fitz-Roy Wulaiara itzuli zen, baina dena normal aurkitu zuen, nahiz eta bertako batzuk itzuli ziren, besteak beste, Jemmyren anaia, eta esan zioten Buttonen familia egunez iritsiko zela eta ekialdeko gizon gaiztoak beren lurraldera itzuli zirela. Fitz-Royk, orduan, ''Beaglera'' itzultzea erabaki zuen bi ontzitara, eta gainerako biekin ibilaldi bat hasi zuen Beagle kanalaren ipar-mendebaldeko besora.
1833ko otsailaren 5ean, Wulaiara itzultzen zirenean, Matthewsen eta haren taldearen elementuak zeramatzaten kanoekin topo egin zuten. Hilaren 6an, eguerdian, Wulaiara iritsi ziren, eta hango aurpegi pintatuak aurkitu zituzten. Handik gutxira, Matthews, York eta Jemmy agertu ziren, ohiko itxurarekin, eta esan zuten Fuegia txabolan zegoela. Matthews itsasoratu eta kostatik urrundu zen gertatutakoa konta ziezaion, Jemmy beste txalupan ontziratu eta York hondartzan geratu zen bitartean. Matthewsek esan zuen bortxatua izan ez arren ez zela seguru sentitzen bertakoen artean, eta ''Beagle'' ontzira itzuli nahi zuela. Halaber, Fitz-Royk Wulaia utzi eta hiru egunera Jemmyren familiako ezezagunez betetako kanoak iritsi zirela esan zuen, eta egun horretatik aurrera ez zuela bakerik eta atsedenik izan. Etxolak lapurtu eta lorategiak eta baratzea zapaldu zizkieten. Fitz-Royk berreskuratu ahal izan zituen gauza batzuekin ontziratu zuen Matthews, bertakoen artean artikulu erabilgarriak banatu zituen, hala nola, aizkorak, zerroteak, labanak eta iltzeak, eta Jemmy eta York agurtu zituen, eta txalupekin Beagle aldera abiatu zen, otsailaren 7an iluntzean.
Hil bereko 14an, Fitz-Roy, kartografia-lanetan ari zela, Wulaiara hurbildu zen txalupa batean, eta hainbat kanoa ikusi zituen arrantzan. Lehorreratu eta Jemmy, York eta Fuegiarekin topo egin zuen hondartzan, ohi bezala jantzita. Txabolak ikuskatzean garbi eta ordenatuta aurkitu zituen, baita lorategiak ere, eta baratzean barazki batzuk hazten ari ziren. Hori guztia ikusita, Fitz-Royk baikortasunez utzi zuen lekua, eta Jemmyren eta haren kideen abenturak aurrera egin zezakeen.
1834ko martxoaren 5ean ''Beagle'' Wulaian ainguratu zen. Jemmy, York eta Fuegiako txabolak hutsik zeuden, baina txikiziorik gabe, lorategiak eta baratzea zapalduta zeuden, nahiz eta ontzian jan zituzten patata batzuk atera zituzten, eta horrek frogatzen zuen eskualde horretan landu zitezkeela. Ez zen arimarik ikusten, eta lekua aspalditik abandonatuta zegoela zirudien. Bat-batean, hiru kanoa ikusi zituzten zeruertzean, batean Tommy Button etorri zen eta bestean Jemmy, denak biluzik bizkarrean larru-zati bat, ile luze eta latza, eta begiak keak narritatuta. Ontzira igo ziren, ikusi egin zituzten, eta gauean Fitz-Royrekin bazkaldu zuten. Guztien harridurarako, Jemmyren emazteak, anai-arrebek eta emazteek berarekin hitz egiterakoan ingelesezko hitzak erabiltzen zituzten. Jemmyk Fitz-Royri eta Bennet maiordomoari [[Igaraba arrunt|igaraba]]-larru bana oparitu zizkien, eta hurrengo egunera arte lehorreratu ziren.
Hilaren 6an, Jemmyk Fitz-Royrekin gosaldu zuen, eta elkarrizketa luze bat izan zuten. Hizkuntzarekin zailtasunak zituela esan zion, ingelesarekin nahastuta erabiltzen baitzuen. Horrez gain, esan zion York eta Fuegia, hilabete batzuk lehenago, beren lurrera kanoa handi batean joan zirela, arropa eta tresna guztiak lapurtu zizkiotela, eta aurreko urteko otsailean, Fitz-Roy abiatu zenean, [[Selknam|onek]] inbaditu zituztela; beraz, uharteetan babestu behar izan zuen jendea. Fitz-Royk opariak ekarri zizkien Jemmyri eta haren familiari, eta Wulaiatik atera zen behin betiko.<ref>Hazlewood (2004), p. 193-194.</ref>
== Wulaiako sarraskia eta Malvinetarako bidaia ==
1848ko martxoan eta 1851ko abenduan, [[Allen Gardiner|Allen Gardinerrek]], britainiar armadatik erretiratutako ofizial batek, bere bizitza paganoei [[Ebanjelio|Ebanjelioa]] predikatzen ematea erabaki zuen, Fitz-Royk Ingalaterrara eramandako fueginoen historia ezagututa, bi espedizio egin zituen Navarino uhartean misio bat ezartzeko asmoz. Bi espedizioek huts egin zuten, eta Allen Gardiner, bigarrenean, sei lagunekin batera, [[Puerto Español|Puerto Españolen]] hil ziren, Beagle kanalaren iparraldeko ertzean.
1854an, Patagoniako Elkarteko Misiolariak, Gardinerrek sortua, laurogei tonako [[goleta]] bat erosi zuen, eta ''Allen Gardiner'' izena eman zioten. [[Falklandak|Malvinetako]] [[Keppel uhartea|Keppel uhartera]] bidali zuten, Jemmy Buttonekin harremanetan jartzeko asmoz eta, haren laguntzarekin, Waia eskualdean kokatzeko.
1856an, ''Allen Gardiner'' Wulaiara joan zen, eta kapitainak, azkenean, Jemmy Buttonekin harremanetan jarri zen, harekin [[Keppel uhartea|Keppel uhartera]] joateko eskatuz. Buttonek ezetz esan zion. Goleta Malvinetara itzuli zen eta gero Ingalaterrara. Urte horren erdialdera, [[Jorge Pakenham Despard]] apaiza bere emaztearekin eta seme-alabekin ''Allen Gardiner'' ontzian joan zen Keppel uhartera, eta handik gutxira bidaia ugari hasi ziren Wulaiara, bi tokien artean indigenak eramanda. Natiboei Keppelek katexima irakasten zien eta gero Wulaiara itzultzen ziren.
1859ko urrian, egokitzat jo zen Wulaian misioa ezartzen hastea. Horretarako, ''Allen Gardiner''ren ontziratu ziren beharrezko ekipo eta hornidurak, eta Felipe Garland katekista bidali zuten, hura ezartzeko. Hilabeteak igaro ahala, ez zekiten goletaz eta misio berriaz, Despard-ek ''Nancy'' goleta kontratatu zuen, eta han Wulaiara joan zen, 1860ko apirilean iritsi zen kaletara. Han, ''Allen Gardiner'' ontzia erabat suntsitutako portuan aurkitu zuen, eta Alfred Coalle sukaldaria tripulatzaile bakarra zen, egoera fisiko txarrean eta erdi-biluzik.
Colek esan zuen Wulaiara iritsi zirenetik, Jemmy Buttonek gidatutako bertakoek itsasontzia inguratu eta eskariekin gogaitu zituztela. 1859ko azaroaren 6an, igandea, estalpea amaitu ondoren, lehen meza egingo zuten han, eta lurrera jaitsi ziren, baina hirurehun indigenak inguratu zituzten. Hirurehun indigenek eraso eta hil zituzten, bera izan ezik, baso bateraino ihes egitea lortu baitzuen, baina handik aste gutxira harrapatu zuten. Tommy Buttonek harri batekin marinel bat hiltzen zuela ikusi zuen. Guztira zortzi gizon hil ziren. ''Nancyko'' marinelek ''Allen Gardiner'' konpondu zuten eta bi goletekin Stanley portura itzuli ziren. Haiekin batera Jemmy Button eraman zuten, bere borondatez aitorpena egitera joateko eskaini zuena.
Buttonen adierazpenaren arabera, misiolariak hil zituztenak Suaren Lurraldeko ona tribuko indigenak izan ziren. Agintariek Coleri sinetsi zioten eta Wulaiara zigorbidezko espedizio bat bidaltzea pentsatu zuten, baina misiolariek aurka egin zuten. 1863an, Despard Ingalaterrara itzuli zen familiarekin, eta hemezortzi urteko [[Thomas Bridges]] adopziozko semea utzi zuen Keppelen misioaren kargu.
1863an, Waite H. Stirling apaiza heldu zen Keppel uhartera. Urte horren amaieran, Stirling eta Bridges Fuegoko kanaletara joan ziren lehen aldiz. Jemmy Button aurkitu zuten Wulaiara iristean, eta, han, jakin zuten biztanleria indigena nabarmen jaitsi zela epidemia baten ondorioz. Misiolariek beste zazpi fuegino eraman zituzten Keppel uhartera, Jemmy Buttonen semeetako bat barne (Treeboys izenekoa).<ref name="salvaje">Hazlewood (2004), p. 394.</ref> Indigenak lekuz aldatze horrek Malvina uharteetako gobernadoreak Wulaia sarraskiaren ondoren atzerritarrei buruz agindu zuen ordenantza hausten zuen. Kalkuluen arabera, 50 fuegino Keppel uhartetik eraman zituzten Stirlingek gainbegiratuta lau urtean.<ref>Hazlewood (2004), p. 395.</ref> 1864ko otsailean, ''Allen Gardiner'' suzko lurrera itzuli zen zazpi indigena horiekin, eta martxoaren 7an iritsi zen Wulaiara. Han, Jemmy Buttonen emazteak, Lassaweeak, baieztatu zuen Jemmy hil egin zela uda australeko azken epidemiaren ondorioz.<ref>Hazlewood (2004), p. 396.</ref>
1865eko ekainaren 10ean, Stirling Ingalaterrara abiatu zen lau yagan gazterekin. Horietako bat Jemmy Button Threeboysen semea zen. Ingalaterran 16 hilabetez egon ondoren, Suaren Lurrera bidali zituzten, eta bidaian bi hil ziren. Threeboys Puerto Stanley-rako bidean hil zen, [[Brighten gaitza]] deritzonaren ondorioz.<ref>Hazlewood (2004), p. 400-405.</ref>
== Kulturan ==
[[Joseba Sarrionandia]]k ''Santi Botoi'' izena eman zion ''Munduari bira eman zion ontzia'' liburuan<ref>{{Erreferentzia|izena=Joseba|abizena=Sarrionandia|izenburua=Munduari bira eman zion ontzia|argitaletxea=Pamiela|data=2022|url=https://www.worldcat.org/oclc/1319830846|isbn=978-84-9172-283-0|pmc=1319830846|sartze-data=2022-07-03}}</ref>.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1815eko|1864ko|Button, Jemmy}}
[[Kategoria:Yagan]]
[[Kategoria:Nefritisak hildakoak]]
qdnkqsgbfc41asc2oosqkjoznh4jyff
Lola Maverick Lloyd
0
1061840
9975499
8995393
2024-11-20T18:41:32Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975499
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Lola Maverick Lloyd''' (1875eko azaroaren 24a – 1944ko uztailaren 25a) estatubatuar [[Bakezaletasun|bakezale]], [[Sufragio|sufragista]], munduko federalista eta [[Feminismo|feminista]] izan zen. [[Texas|Texasen]] jaio zen Maverick familia aberatsean, eta William Bross Lloydekin ezkondu zen, Henry Demarest Lloyd kazetariaren semearekin. Elkarrekin, bi familien eragina eta aberastasuna erabili zituzten, Garai Aurrerakoiko (1896 - 1920) kausen alde egiteko.
Dibortzio publiko eta gatazkatsu baten ondoren, Lola Maverick Lloydek bakezaletasunaren aldeko borrokari eskaini zion bizitza. Emakumeen Alderdi Bakezalea eta Bakearen eta Askatasunaren Aldeko Emakumeen Nazioarteko Liga sortu zuen [[1915]]. Munduko Errepublika Federala eratzeko kanpainari hasiera eman zion [[1937]]an, munduko gobernua eta federalismoa antolatzeko lehen saiakeran, [[Rosika Schwimmer]] lagunarekin batera.
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* [https://findingaids.smith.edu/repositories/2/resources/627 Lola Maverick Lloyd] dokumentuak Sophia Smith bilduman, Smith College Bilduma Bereziak
{{bizialdia|1875eko|1944ko|Lloyd, Lola Maverick}}
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
dl7tyo7o8ej9xqzkx0iosl5cq5yz7af
David Coverdale
0
1062158
9976006
9076197
2024-11-21T08:51:11Z
Ernestobanpiroa
58701
[[Kategoria:Heavy metal musikariak]] kendua; [[Kategoria:Heavy metal abeslariak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez
9976006
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
[[Fitxategi:David Coverdale.jpeg|thumb|250px|David Coverdale eszenatokian, 1987an.]]
'''David Coverdale''' (Saltburn-by-the-Sea, [[North Yorkshire]], [[Ingalaterra]], [[1951]]ko [[irailaren 22]]a) [[Erresuma Batua|Erresuma Batuko]] abeslari eta musikagilea da. Talde desberdinetan aritu da; bere ospea [[Deep Purple]] (1973-1976) taldearekin lortu zuen. Ondoren, talde propioa sortu zuen, [[Whitesnake]], eta arrakasta itzela izan zuen.<ref>https://web.archive.org/web/20100818080412/http://music.msn.com/music/artist-biography/david-coverdale/</ref> [[Hard rock]] estiloa landu du, [[blues]] britainiarraren eraginekin. XX. mendeko 80. hamarkadan arrakasta handiko abestiak sortu zituen: «Still of the Night», «Bad Boys», «Is This Love», «Here I Go Again», «Crying in the Rain» eta «Fool For Your Loving», guztiak Whitesnake taldearekin.
== Diskografia ==
=== Bakarka ===
* ''WhiteSnake'' (1977)
* ''Northwinds'' (1978)
* "The Last Note Of Freedom" - ''[[Days of Thunder]]'' filmaren soinu bandan jasoa (1990).
* ''Into the Light'' (2000)
=== Deep Purple taldearekin ===
* ''Burn'' (1974)
* ''Stormbringer'' (1974)
* ''Come Taste the Band'' (1975)
=== Whitesnake taldearekin ===
* ''Snakebite EP'' - "David Coverdale's Whitesnake" gisa plazaratuta (1978)
* ''Trouble'' (1978)
* ''Lovehunter'' (1979)
* ''Ready an' Willing'' (1980)
* ''Come an' Get It'' (1981)
* ''Saints & Sinners'' (1982)
* ''Slide It In'' (1984)
* ''Whitesnake'' (1987)
* ''Slip of the Tongue'' (1989)
* ''Restless Heart'' (1997) - "David Coverdale & Whitesnake" gisa argitaratuta
* ''Good to Be Bad'' (2008)
* ''Forevermore'' (2011)
* ''The Purple Album'' (2015)
* ''Flesh & Blood'' (2019)
=== Coverdale Pagerekin ===
* ''Coverdale Page'' (1993) ''US Platinum, UK Silver''
=== Gonbidatu gisa ===
* 1974 - [[Roger Glover|Roger Glover & Friends]] - ''The Butterfly Ball & The Grasshopper's Feast'' ("Behind the Smile")
* 1974 - Eddie Hardin - ''Wizard's Convention'' ("Money To Burn")
* 1974 - [[Jon Lord]] - ''Windows'' ("2nd Movement, Gemini")
* 1989 - [[Steve Vai]] - ''[[Passion and Warfare]]'' ("For the Love of God")
* 2000 - [[Bernie Marsden]] - ''And About Time Too'' ("Who's Fooling Who", zuzenean)
* 2003 - [[Tony Franklin]] - ''Wonderland'' ("Sunshine Lady")
* 2014 [[Adrian Vandenberg]] – ''Moonkings'' ("Sailing Ships")
* 2014 [[Bernie Marsden]] – ''Shine'' ("Trouble")
* 2015 [[Phil Collen]]'s Delta Deep – ''Delta Deep'' ("Private Number")
=== Agerpenak zineman eta telebistan ===
* 1977 ''The Butterfly Ball''
* 1990 ''[[Days of Thunder]]''
* 2011 ''[[Metal Evolution]]''
* 2012 ''A Passion for the Vine''
* 2013 ''Behind The Music Remastered'', ep. ''Deep Purple''
* 2016 ''Here I Go Again: David Coverdale''
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{en}}:[https://web.archive.org/web/20110201224842/http://www.davidcoverdale.com/ David Coverdaleren webgune ofiziala.]
{{bizialdia|1951ko||Coverdale, David}}
[[Kategoria:Ingalaterrako musikagileak]]
[[Kategoria:Ingelesezko abeslariak]]
[[Kategoria:Ingalaterrako rock abeslariak]]
[[Kategoria:Heavy metal abeslariak]]
5npwyrggqzz1uf3vwjck5tfl739jxzd
Schuyler Colfax
0
1063058
9975541
9430852
2024-11-20T18:54:56Z
Eliatxo
96586
9975541
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Schuyler Colfax Jr.''' ([[New York]], [[1823]]ko [[martxoaren 23]]a - [[Mankato (Minnesota)|Mankato]], [[Minnesota]], [[1885]]eko [[urtarrilaren 13]]a) estatubatuar kazetari, negozio-gizona eta politikaria izan zen. Ameriketako Estatu Batuetako 17. presidenteordea izan zen 1869tik 1873ra.
Umetatik bizi zen Indianan, eta editorea eta egunkarien jabea izan zen. Whig alderdiko kidea izan zen, eta, ondoren, Alderdi Errepublikanoaren sortzaileetako bat. 1855etik 1869ra Estatu Batuetako Kongresuko kide izan zen eta 1863tik 1869ra Kongresuko presidente izan zen. Kongresuan esklabotzaren aurka agertu zelako izan zen ezaguna, eta esklabotza ezabatzeko zuzenketaren alde bozkatu zuen.
1869 1873 aldirako presidenteorde hautatu zuten [[Ulysses S. Grant]] presidentearekin batera. Politikatik erretiratu ondoren, negozioetan eta hitzaldiak ematen aritu zen.
{{bizialdia|1823ko|1885eko|Colfax, Schuyler}}
{{AEBetako presidenteorde aurkibidea}}
[[Kategoria:Newyorkarrak]]
[[Kategoria:Herbeherear estatubatuarrak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako Alderdi Errepublikanoko politikariak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako abolizionistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako presidenteordeak]]
[[Kategoria:New York estatuko politikariak]]
[[Kategoria:Gaixotasun kardiobaskularrek hildakoak]]
hzikltg06acu6pu6dh37s2oae944n4n
Manuel Rodríguez
0
1065688
9974692
9393793
2024-11-20T12:58:38Z
195.76.192.178
/* Palmaresa */
9974692
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Manuel Rodríguez Barros''' ([[Ponteareas]], [[Pontevedrako probintzia|Pontevedra]], [[Galizia]], [[1926]]ko [[abuztuaren 13]]a - ''[[Ibidem|ib.]]'', [[1997]]ko, [[urriaren 22]]a) [[galiziar]] txirrindularia izan zen [[1947]]tik [[1960]]era. Haren anaiak [[Delio Rodríguez|Delio]], [[Emilio Rodríguez|Emilio]] eta Pastor ere txirrindulari profesionalak izan ziren.
Kirol ibilbideko lorpenik nabarmenenak 1951eko denboraldian eskuratu zituen, [[Kataluniako Volta]]ko etapa bat irabazi zuelarik. [[Espainiako Vuelta]]n hirutan sailkatu zen lehenengo hamarren artean, posturik onena 1950ekoa izan zen, bigarren amaitu zelarik.
== Palmaresa ==
{{Zutabe-zerrenda|tamaina = 20|
'''1947'''
* 2. [[Galiziako Itzulia]]n
* 2. [[Burgosko Itzulia]]n
'''1948'''
* 7. [[1948ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]n
'''1949'''
* Sardinero Zirkuitua
'''1950'''
* [[Arrateko Igoera]]
* Santo Domingoko Igoera
* [[Portugalgo Itzulia|Portugalgo Itzuli]]ko etapa 1
* 2. [[1950eko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]n
'''1951'''
* Madril-Porto
* Arantzazuko Igoera
* [[Arrateko Igoera]]
* [[Masferrer garaikurra]]
* 2. [[Portugalgo Itzulia]]n
* 3. [[Kataluniako Volta]]n eta etapa 1
* 3. [[Fitxategi:Bronze medal with cup.svg|16px]] [[Espainiako errepideko txirrindularitza txapelketa]]
* 3. [[Clásica a los Puertos de Guadarrama]]<nowiki/>n
'''1952'''
* 2. Arantzazuko Igoeran
* 2. Ribera de Jalón Zirkuituan
* 3. [[Arrateko Igoera]]n
* 3. [[Portugalgo Itzulia]]n eta etapa 1
'''1954'''
* 2. [[Fitxategi:Silver medal with cup.svg|16px]] Espainiako mendiko txapelketan
* 2. Pontevedrako Itzulian eta etapa 1
* 3. [[Bilboko Udala Sari Nagusia]]n
* 3. [[Pascuas Sari Nagusia]]n
* 3. [[Masferrer garaikurra]]n
* 3. [[Asturiasko Itzulia]]n
'''1955'''
* 3. Borras garaikurran
'''1956'''
* 10. [[1956ko Espainiako Itzulia|Espainiako Vuelta]]n
'''1957'''
* 3. [[Arrateko Igoera]]n
* 4. [[1957ko Euskal-Nafar mendiko txapelketa|Euskal-Nafar mendiko txapelketa]]n
}}
== Sailkapen orokorra Itzuli Handietan ==
{| cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: #aaa solid 1px; border-collapse: collapse;"
|- bgcolor="#eeeeee"
!align="center"|Itzulia
!1946
!1947
!1948
!1949
!1950
!1951
!1952
!1953
!1954
!1955
!1956
!1957
!1958
!1959
!1960
|-
|align="center" style="background:pink;"|[[Italiako Giroa]]
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|-
|align="center" style="background:yellow;"|[[Frantziako Tourra]]
|align="center"|X
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"| [[1951ko Frantziako Tourra|44.]]
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"| [[1954ko Frantziako Tourra |45.]]
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|-
|align="center" style="background:red;"|[[Espainiako Vuelta]]
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"| [[1948ko Espainiako Itzulia|'''7.''']]
|align="center"|X
|align="center" style="background:silver;"| [[1950eko Espainiako Itzulia|'''2.''']]
|align="center"|X
|align="center"|X
|align="center"|X
|align="center"|X
|align="center"| [[1955eko Espainiako Itzulia |22.]]
|align="center"| [[1956ko Espainiako Itzulia |'''10.''']]
|align="center"| [[1957ko Espainiako Itzulia |27.]]
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|-
|[[Errepideko txirrindularitza gizonezkoen elite munduko txapelketa |Munduko txapelketa]] [[Fitxategi:MaillotMundial.PNG|24px]]
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|}
<small>-: ez zuen parte hartu<br />
UT: utzi, ez zuen amaitu<br /></small>
== Kanpo estekak ==
* {{ProCyclingStats}}
* [http://www.sitiodeciclismo.net/coureurfiche.php?coureurid=4582 Manuel Rodríguez Barrosen fitxa ''sitiodeciclismo.net'']
{{bizialdia|1926ko|1997ko|Rodriguez, Manuel}}
[[Kategoria:Espainiako txirrindulariak]]
[[Kategoria:Ponteareastarrak]]
2b77d3h8wij0menccu7ufuten6lfow2
Lankide eztabaida:Rarani
3
1066878
9975274
9627289
2024-11-20T14:36:49Z
J ansari
73407
J ansari wikilariak «[[Lankide eztabaida:Zulf]]» orria «[[Lankide eztabaida:Rarani]]» izenera aldatu du: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/Zulf|Zulf]]" to "[[Special:CentralAuth/Rarani|Rarani]]"
9026349
wikitext
text/x-wiki
{{Ongietorria}} --[[Lankide:LainobeltzBot|LainobeltzBot]] ([[Lankide eztabaida:LainobeltzBot|eztabaida]]) 18:37, 27 abuztua 2022 (CEST)
bibpodz30h9y26l5r7wq514okrkk4ou
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2022/09
101
1067250
9974938
9038942
2024-11-20T14:11:05Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Lehiaketak/2022/09]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2022/09]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
9038942
wikitext
text/x-wiki
== Hurrengo mailara pasa daitezkeen artikuluak ==
Aurrekoetan bezala, hemen hurrengo mailara eramateko aukera dauden hainbat artikulu. Zabaldu dut atalasea baino 2.000 byte azpitik daudenak erakusteko:
* Txikitik ertainera pasatzear: https://petscan.wmflabs.org/?psid=22794473
* Ertainetik handira pasatzear: https://petscan.wmflabs.org/?psid=22794471
[[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 21:12, 31 abuztua 2022 (CEST)
== Hezkuntza Programako artikuluak ==
Hemen jartzen dizkizuet ere hezkuntza programaren parte direnak. Hauek hobetuz, bi gauzak batera egiten ditugu:
* https://petscan.wmflabs.org/?psid=22748583
[[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 21:13, 31 abuztua 2022 (CEST)
== Beste hizkuntza batzuetan onak direnak ==
Aurreko hilabetean bezala, ingelesez eta gaztelaniaz artikulu on eta bikain direnak jartzen dizkizuet:
* Ingelesez: https://petscan.wmflabs.org/?psid=22748588
* Gaztelaniaz: https://petscan.wmflabs.org/?psid=22748589
[[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 21:14, 31 abuztua 2022 (CEST)
== Meristemo-Cambium ==
Kaixo! Ikusi dudanez meristemo eta cambium orrialdeak orrialde berdiñera eramaten du. Cambium orrialdearen birzuzenketa gaizki egina dagoela esango nuke. Beste hizkuntzetan 2 orrialde ezberdin dira eta gurean orrialde bakarrean daude biak. [[Lankide:Ibarreusk|Ibarreusk]] ([[Lankide eztabaida:Ibarreusk|eztabaida]]) 17:08, 15 iraila 2022 (CEST)
:Bi artikulu sortu behar dira orduan. Birzuzenketa duenaren gainean editatu daiteke. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 22:08, 16 iraila 2022 (CEST)
235zhdl01qz6m2wazlhgqua6yo1n69b
Mikel Martinez de Murgia
0
1067483
9975367
9290769
2024-11-20T16:35:34Z
Xabier Armendaritz
448
osatzea
9975367
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
<ref>{{Erreferentzia|izenburua=El Estado garantizó la impunidad de los guardias civiles franquistas que ejecutaron a dos jóvenes en Lekeitio|data=2022-09-01|url=https://www.publico.es/politica/garantizo-impunidad-guardias-civiles-franquistas-ejecutaron-jovenes-lekeitio.html|aldizkaria=www.publico.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref>'''Mikel Martinez de Murgia Mendizabal''', jaiotzako izen-deiturez Juan Miguel Martínez de Murguía Mendizabal<ref>https://books.google.es/books?id=KPzNDQAAQBAJ&pg=PT952&lpg=PT952&dq=miguel+Martinez+de+Murguia+1972&source=bl&ots=3uzsuLyxMA&sig=ACfU3U3n6v1wG4HIyeFoAU4d8--yEX3vCQ&hl=es&sa=X&ved=2ahUKEwiA_6eLv6X5AhUT-BoKHZjMBW4Q6AF6BAgYEAM#v=onepage&q=miguel%20Martinez%20de%20Murguia%201972&f=false</ref> ([[Bilbo]], [[Bizkaia]], [[1945]]eko [[azaroaren 5]]a - [[Lekeitio]], Bizkaia, [[1972]]ko [[irailaren 2]]a), ''Murgi'', ''Mikelon'' eta ''El Rubio'' ezizenez ezaguna, [[Euskadi Ta Askatasuna|etakidea]] izan zen.<ref>https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/en/martinez-de-murguia-mikel/ar-92960/</ref> Bera eta [[Benito Mujika|Benito Mujika Zumeta]] [[Guardia Zibila]]k [[Lekeitioko hilketak (1972)|hil zituen Lekeition, 1972an]]. Bi etakideak etxebizitza batean zeuden, Dendari kaleko 36.ean; eta, goizeko ordu txikietan, 200 bat guardia zibilek inguratu zituzten. Benito frankotiratzaile batek hil zuen; eta Mikel, aldiz, ate alboan laguntza eskatzen ari zela, tiroz josi zuten: hogei tiro baino gehiago jaso zituen gerriaren inguruan, guztiak atzealdetik.<ref>https://www.facebook.com/164340556916217/posts/2350071925009725/</ref><ref>https://gara.naiz.eus/paperezkoa/20100913/220230/es/Dia/de/gansos/</ref> 26 urte zituen<ref group="oh">iturri batzueten 1945eko urtarrilaren 5ean jaio zela agertu zen eta ondorioz okerra bada ere leku askotan zabaldu zen, 27 urte zituela erail zutenean.</ref><ref>https://barakaldotarrak.blogspot.com/2016/09/</ref><ref>https://www.lahaine.org/est_espanol.php/las-victimas-invisibles-terrorismo-de-1</ref><ref>https://josemariblog.blogspot.com/2014/08/listado-de-gudaris-muertos-de.html</ref> Tiroketa handia izan zen, eta iturri batzuen arabera guztira 40 tiro baino gehiago jaso zituen Mikelek.
== Bizitza ==
Oso gaztetik hasi behar izan zuen lanean, aurrena baserrian eta gero [[Ezkerraldea|Ezkerraldeko]] lantegietan; garai hartatik zetorkion langile klasearen partaide izatearen kontzientzia argia. [[Portugalete]]ko Nautikan ikasi zuen, eta [[Sopuerta]]ko Cotarros kalean bizi izan zen. Hiru urte zeramatzan sasian, eta sarritan ibili zen Ipar Euskal Herrian.
Ibilbide politikoa [[EGI]]n hasi zuen, baina gazte erakunde hura alboan utzita EGI Batasunean sartu zen. Geroago [[ETA V.]]aren langile adarrera sartu zen.
Poliziaren arabera, Derioko [[Banco Guipuzcoano]]ko lapurretan parte hartu zuen.
== Heriotza ==
1972ko irailaren 2a izan zen azken eguna Martinez de Murgia eta Benito Mujika etakideentzat, diktadura frankistaren azken garaian. Lekeitioko Dendari kaleko 36.eko etxebizitza batean aurkitu zituzten [[Guardia Zibil]]eko kideek. Guardia zibilek etxea inguratu zuten, Benito leihora atera zen eta tiro hilgarri bat eman zioten eztarrian. Mikelek negoziazio bat egin nahi izan zuen ikusleen aurrean jartzeko, jende asko bildu baitzen. Une horretan anbulantzia bat eskatu zuen bere lagunarentzat, oraindik arnasa hartzen baitzuen. «Atea irekiko dizuet, baina badakit hil egingo nauzuela», esan zuen Martinez de Murgiak. Atea irekitzean, hantxe exekutatu zuten.<ref>{{Erreferentzia|izena=Danilo|abizena=Albin|izenburua=El Estado garantizó la impunidad de los guardias civiles franquistas que ejecutaron a dos jóvenes en Lekeitio|hizkuntza=es|data=2022-09-01|url=https://www.publico.es/politica/garantizo-impunidad-guardias-civiles-franquistas-ejecutaron-jovenes-lekeitio.html|aldizkaria=Público|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Hilketaren uneko kontakizun ofiziala eta 50 urte geroagoko aitortza ofiziala ==
Hilketaren kontakizun ofiziala Bizkaiko Gobernu Zibilaren bulegoetan idatzi zen, eta egun horretan bertan iritsi zen erregimeneko hedabideetara. Txosten horren arabera, ETAko kideek «liskarra» izan zuten guardia zibilekin. Hala ere, inguruan zeudenek adierazi zuten bi etakideek ez zituztela armak erabili.
«Gertakari horren inguruan zabaldutako bertsio ofizialak liskarraren teoria defendatzen zuen. Gertakarietan izan ziren herritarrek eta gorpuei egindako azterketa medikoaren emaitzek, aitzitik, teoria hori gezurtatzen zuten», nabarmendu du [[Estatu terrorismo]]aren biktimentzat justizia eskatzen duen Egiari Zor Fundazioak.
«Hiltzaileen kontakizuna 50 urtez mantendu da», adierazi zuen Mikel Martinez de Murgiaren arrebak, 2022. urtean. Izan ere, diktaduraren amaierak ez zuen inolako ikerketarik ekarri auzitegietatik, Murgiren eta Xenkiren heriotzak inork ikusi ez zuen guardia zibilekiko ustezko tiroketan gertatu zirela mantendu baitzen. «Inoiz ezin izan dugu kasuaren dokumentazioa eskuratu», adierazi zuen Mikelen arrebak.
Izan ere, kontakizun ofizialaren aldaketa 2022an heldu zen. «Motibazio politikoko indarkeriaren testuinguruan giza eskubideen urraketak jasan dituzten biktimei errekonozimendua eta ordaina emateko» legearen babesean [[Eusko Jaurlaritza]]k sortutako Balorazio Batzordeak ebazpen bat eman zuen, Mujika eta Martinez de Murgia «exekuzio arbitrarioaren biktima» gisa aitortzeko. Hildako gazteen senideek bultzatu zuten prozedura, Egiari Zor Fundazioaren laguntzarekin.
== Iruditegia ==
''<gallery mode="packed" heights="180">
Fitxategi:Mikel_Martinez_de_Murgia.jpg|Mikelek Lekeitioko [[neska laguna]] zuen, eta neskaren [[sendi]]ak ipini zuen oroitarria Mikel erail eta gutxira.
Fitxategi:Mikel_de_Murgiaren_oroitarria_panteoian.jpg|Lekeition hil eta gutxira, Mikel de Murgiaren neska lagunaren senideek bere [[oroitarri]]a ipini zuten sendiko [[panteoi]]an, herriko hilerrian. Atzean, neska lagunaren sendiaren panteoia.
</gallery>
== Oharrak ==
{{erreferentzia_zerrenda|taldea=oh|}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* {{es}}:[https://books.google.es/books?id=UMwDma8YbSgC&pg=PA31&lpg=PA31&dq=Mikel+Martinez+de+Murgia&source=bl&ots=dggoFGS5hu&sig=ACfU3U0pwXytBc_ckK-JfaFCGnyfNHXVsQ&hl=es&sa=X&ved=2ahUKEwikvOmfhPb5AhXAh_0HHf4jCbwQ6AF6BAgPEAM#v=onepage&q=Mikel%20Martinez%20de%20Murgia&f=false Biografia Ricardo Zabalzaren ''Voluntarios. Semillas de libertad'' liburuan.]
{{bizialdia|1945eko|1972ko|Martínez de Murgia, Mikel}}
[[Kategoria:Bilbotarrak]]
[[Kategoria:Etakideak]]
[[Kategoria:Diktadura frankistak hilaraziak]]
7j3u4tzaudd7hryftna0km3awkrnyvt
9975380
9975367
2024-11-20T16:38:24Z
Xabier Armendaritz
448
9975380
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Mikel Martinez de Murgia Mendizabal''', jaiotzako izen-deiturez Juan Miguel Martínez de Murguía Mendizabal<ref>https://books.google.es/books?id=KPzNDQAAQBAJ&pg=PT952&lpg=PT952&dq=miguel+Martinez+de+Murguia+1972&source=bl&ots=3uzsuLyxMA&sig=ACfU3U3n6v1wG4HIyeFoAU4d8--yEX3vCQ&hl=es&sa=X&ved=2ahUKEwiA_6eLv6X5AhUT-BoKHZjMBW4Q6AF6BAgYEAM#v=onepage&q=miguel%20Martinez%20de%20Murguia%201972&f=false</ref> ([[Bilbo]], [[Bizkaia]], [[1945]]eko [[azaroaren 5]]a - [[Lekeitio]], Bizkaia, [[1972]]ko [[irailaren 2]]a), ''Murgi'', ''Mikelon'' eta ''El Rubio'' ezizenez ezaguna, [[Euskadi Ta Askatasuna|etakidea]] izan zen.<ref>https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/en/martinez-de-murguia-mikel/ar-92960/</ref> Bera eta [[Benito Mujika|Benito Mujika Zumeta]] [[Guardia Zibila]]k [[Lekeitioko hilketak (1972)|hil zituen Lekeition, 1972an]]. Bi etakideak etxebizitza batean zeuden, Dendari kaleko 36.ean; eta, goizeko ordu txikietan, 200 bat guardia zibilek inguratu zituzten. Benito frankotiratzaile batek hil zuen; eta Mikel, aldiz, ate alboan laguntza eskatzen ari zela, tiroz josi zuten: hogei tiro baino gehiago jaso zituen gerriaren inguruan, guztiak atzealdetik.<ref>https://www.facebook.com/164340556916217/posts/2350071925009725/</ref><ref>https://gara.naiz.eus/paperezkoa/20100913/220230/es/Dia/de/gansos/</ref> 26 urte zituen<ref group="oh">iturri batzueten 1945eko urtarrilaren 5ean jaio zela agertu zen eta ondorioz okerra bada ere leku askotan zabaldu zen, 27 urte zituela erail zutenean.</ref><ref>https://barakaldotarrak.blogspot.com/2016/09/</ref><ref>https://www.lahaine.org/est_espanol.php/las-victimas-invisibles-terrorismo-de-1</ref><ref>https://josemariblog.blogspot.com/2014/08/listado-de-gudaris-muertos-de.html</ref> Tiroketa handia izan zen, eta iturri batzuen arabera guztira 40 tiro baino gehiago jaso zituen Mikelek.
== Bizitza ==
Oso gaztetik hasi behar izan zuen lanean, aurrena baserrian eta gero [[Ezkerraldea|Ezkerraldeko]] lantegietan; garai hartatik zetorkion langile klasearen partaide izatearen kontzientzia argia. [[Portugalete]]ko Nautikan ikasi zuen, eta [[Sopuerta]]ko Cotarros kalean bizi izan zen. Hiru urte zeramatzan sasian, eta sarritan ibili zen Ipar Euskal Herrian.
Ibilbide politikoa [[EGI]]n hasi zuen, baina gazte erakunde hura alboan utzita EGI Batasunean sartu zen. Geroago [[ETA V.]]aren langile adarrera sartu zen.
Poliziaren arabera, Derioko [[Banco Guipuzcoano]]ko lapurretan parte hartu zuen.
== Heriotza ==
1972ko irailaren 2a izan zen azken eguna Martinez de Murgia eta Benito Mujika etakideentzat, diktadura frankistaren azken garaian. Lekeitioko Dendari kaleko 36.eko etxebizitza batean aurkitu zituzten [[Guardia Zibil]]eko kideek. Guardia zibilek etxea inguratu zuten, Benito leihora atera zen eta tiro hilgarri bat eman zioten eztarrian. Mikelek negoziazio bat egin nahi izan zuen ikusleen aurrean jartzeko, jende asko bildu baitzen. Une horretan anbulantzia bat eskatu zuen bere lagunarentzat, oraindik arnasa hartzen baitzuen. «Atea irekiko dizuet, baina badakit hil egingo nauzuela», esan zuen Martinez de Murgiak. Atea irekitzean, hantxe exekutatu zuten.<ref name = "Danilo Albin, 2022-09-01">{{Erreferentzia|izena=Danilo|abizena=Albin|izenburua=El Estado garantizó la impunidad de los guardias civiles franquistas que ejecutaron a dos jóvenes en Lekeitio|hizkuntza=es|data=2022-09-01|url=https://www.publico.es/politica/garantizo-impunidad-guardias-civiles-franquistas-ejecutaron-jovenes-lekeitio.html|aldizkaria=Público|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Hilketaren uneko kontakizun ofiziala eta 50 urte geroagoko aitortza ofiziala ==
Hilketaren kontakizun ofiziala Bizkaiko Gobernu Zibilaren bulegoetan idatzi zen, eta egun horretan bertan iritsi zen erregimeneko hedabideetara. Txosten horren arabera, ETAko kideek «liskarra» izan zuten guardia zibilekin. Hala ere, inguruan zeudenek adierazi zuten bi etakideek ez zituztela armak erabili.<ref name = "Danilo Albin, 2022-09-01" />
«Gertakari horren inguruan zabaldutako bertsio ofizialak liskarraren teoria defendatzen zuen. Gertakarietan izan ziren herritarrek eta gorpuei egindako azterketa medikoaren emaitzek, aitzitik, teoria hori gezurtatzen zuten», nabarmendu du [[Estatu terrorismo]]aren biktimentzat justizia eskatzen duen Egiari Zor Fundazioak.<ref name = "Danilo Albin, 2022-09-01" />
«Hiltzaileen kontakizuna 50 urtez mantendu da», adierazi zuen Mikel Martinez de Murgiaren arrebak, 2022. urtean. Izan ere, diktaduraren amaierak ez zuen inolako ikerketarik ekarri auzitegietatik, Murgiren eta Xenkiren heriotzak inork ikusi ez zuen guardia zibilekiko ustezko tiroketan gertatu zirela mantendu baitzen. «Inoiz ezin izan dugu kasuaren dokumentazioa eskuratu», adierazi zuen Mikelen arrebak.<ref name = "Danilo Albin, 2022-09-01" />
Izan ere, kontakizun ofizialaren aldaketa 2022an heldu zen. «Motibazio politikoko indarkeriaren testuinguruan giza eskubideen urraketak jasan dituzten biktimei errekonozimendua eta ordaina emateko» legearen babesean [[Eusko Jaurlaritza]]k sortutako Balorazio Batzordeak ebazpen bat eman zuen, Mujika eta Martinez de Murgia «exekuzio arbitrarioaren biktima» gisa aitortzeko. Hildako gazteen senideek bultzatu zuten prozedura, Egiari Zor Fundazioaren laguntzarekin.<ref name = "Danilo Albin, 2022-09-01" />
== Iruditegia ==
''<gallery mode="packed" heights="180">
Fitxategi:Mikel_Martinez_de_Murgia.jpg|Mikelek Lekeitioko [[neska laguna]] zuen, eta neskaren [[sendi]]ak ipini zuen oroitarria Mikel erail eta gutxira.
Fitxategi:Mikel_de_Murgiaren_oroitarria_panteoian.jpg|Lekeition hil eta gutxira, Mikel de Murgiaren neska lagunaren senideek bere [[oroitarri]]a ipini zuten sendiko [[panteoi]]an, herriko hilerrian. Atzean, neska lagunaren sendiaren panteoia.
</gallery>
== Oharrak ==
{{erreferentzia_zerrenda|taldea=oh|}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* {{es}} [https://books.google.es/books?id=UMwDma8YbSgC&pg=PA31&lpg=PA31&dq=Mikel+Martinez+de+Murgia&source=bl&ots=dggoFGS5hu&sig=ACfU3U0pwXytBc_ckK-JfaFCGnyfNHXVsQ&hl=es&sa=X&ved=2ahUKEwikvOmfhPb5AhXAh_0HHf4jCbwQ6AF6BAgPEAM#v=onepage&q=Mikel%20Martinez%20de%20Murgia&f=false Biografia, Ricardo Zabalzaren ''Voluntarios. Semillas de libertad'' liburuan].
{{bizialdia|1945eko|1972ko|Martinez de Murgia, Mikel}}
[[Kategoria:Bilbotarrak]]
[[Kategoria:Etakideak]]
[[Kategoria:Diktadura frankistak hilaraziak]]
9vu5zvr8auidvuc1mlq2b1cl7hcuzr6
9975396
9975380
2024-11-20T16:43:02Z
Xabier Armendaritz
448
9975396
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Mikel Martinez de Murgia Mendizabal''', jaiotzako izen-deiturez Juan Miguel Martínez de Murguía Mendizabal<ref>https://books.google.es/books?id=KPzNDQAAQBAJ&pg=PT952&lpg=PT952&dq=miguel+Martinez+de+Murguia+1972&source=bl&ots=3uzsuLyxMA&sig=ACfU3U3n6v1wG4HIyeFoAU4d8--yEX3vCQ&hl=es&sa=X&ved=2ahUKEwiA_6eLv6X5AhUT-BoKHZjMBW4Q6AF6BAgYEAM#v=onepage&q=miguel%20Martinez%20de%20Murguia%201972&f=false</ref> ([[Bilbo]], [[Bizkaia]], [[1945]]eko [[azaroaren 5]]a - [[Lekeitio]], Bizkaia, [[1972]]ko [[irailaren 2]]a), ''Murgi'', ''Mikelon'' eta ''El Rubio'' ezizenez ezaguna, [[Euskadi Ta Askatasuna|etakidea]] izan zen.<ref>https://aunamendi.eusko-ikaskuntza.eus/en/martinez-de-murguia-mikel/ar-92960/</ref> Bera eta [[Benito Mujika|Benito Mujika Zumeta]] [[Guardia Zibila]]k [[Lekeitioko hilketak (1972)|hil zituen Lekeition, 1972an]]. Bi etakideak etxebizitza batean zeuden, Dendari kaleko 36.ean; eta, goizeko ordu txikietan, 200 bat guardia zibilek inguratu zituzten. Benito frankotiratzaile batek hil zuen; eta Mikel, aldiz, ate alboan laguntza eskatzen ari zela, tiroz josi zuten: hogei tiro baino gehiago jaso zituen gerriaren inguruan, guztiak atzealdetik.<ref>https://www.facebook.com/164340556916217/posts/2350071925009725/</ref><ref>https://gara.naiz.eus/paperezkoa/20100913/220230/es/Dia/de/gansos/</ref> 26 urte zituen.<ref group="oh">iturri batzueten 1945eko urtarrilaren 5ean jaio zela agertu zen eta ondorioz okerra bada ere leku askotan zabaldu zen, 27 urte zituela erail zutenean.</ref><ref>https://barakaldotarrak.blogspot.com/2016/09/</ref><ref>https://www.lahaine.org/est_espanol.php/las-victimas-invisibles-terrorismo-de-1</ref><ref>https://josemariblog.blogspot.com/2014/08/listado-de-gudaris-muertos-de.html</ref> Tiroketa handia izan zen, eta iturri batzuen arabera guztira 40 tiro baino gehiago jaso zituen Mikelek.
== Bizitza ==
Oso gaztetik hasi behar izan zuen lanean, aurrena baserrian eta gero [[Ezkerraldea|Ezkerraldeko]] lantegietan; garai hartatik zetorkion langile klasearen partaide izatearen kontzientzia argia. [[Portugalete]]ko Nautikan ikasi zuen, eta [[Sopuerta]]ko Cotarros kalean bizi izan zen. Hiru urte zeramatzan sasian, eta sarritan ibili zen Ipar Euskal Herrian.
Ibilbide politikoa [[EGI]]n hasi zuen, baina gazte erakunde hura alboan utzita EGI Batasunean sartu zen. Geroago [[ETA V.]]aren langile adarrera sartu zen.
Poliziaren arabera, Derioko [[Banco Guipuzcoano]]ko lapurretan parte hartu zuen.
== Heriotza ==
1972ko irailaren 2a izan zen azken eguna Martinez de Murgia eta Benito Mujika etakideentzat, diktadura frankistaren azken garaian. Lekeitioko Dendari kaleko 36.eko etxebizitza batean aurkitu zituzten [[Guardia Zibil]]eko kideek. Guardia zibilek etxea inguratu zuten, Benito leihora atera zen eta tiro hilgarri bat eman zioten eztarrian. Mikelek negoziazio bat egin nahi izan zuen ikusleen aurrean jartzeko, jende asko bildu baitzen. Une horretan anbulantzia bat eskatu zuen bere lagunarentzat, oraindik arnasa hartzen baitzuen. «Atea irekiko dizuet, baina badakit hil egingo nauzuela», esan zuen Martinez de Murgiak. Atea irekitzean, hantxe exekutatu zuten.<ref name = "Danilo Albin, 2022-09-01">{{Erreferentzia|izena=Danilo|abizena=Albin|izenburua=El Estado garantizó la impunidad de los guardias civiles franquistas que ejecutaron a dos jóvenes en Lekeitio|hizkuntza=es|data=2022-09-01|url=https://www.publico.es/politica/garantizo-impunidad-guardias-civiles-franquistas-ejecutaron-jovenes-lekeitio.html|aldizkaria=Público|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Hilketaren uneko kontakizun ofiziala eta 50 urte geroagoko aitortza ofiziala ==
Hilketaren kontakizun ofiziala Bizkaiko Gobernu Zibilaren bulegoetan idatzi zen, eta egun horretan bertan iritsi zen erregimeneko hedabideetara. Txosten horren arabera, ETAko kideek «liskarra» izan zuten guardia zibilekin. Hala ere, inguruan zeudenek adierazi zuten bi etakideek ez zituztela armak erabili.<ref name = "Danilo Albin, 2022-09-01" />
«Gertakari horren inguruan zabaldutako bertsio ofizialak liskarraren teoria defendatzen zuen. Gertakarietan izan ziren herritarrek eta gorpuei egindako azterketa medikoaren emaitzek, aitzitik, teoria hori gezurtatzen zuten», nabarmendu du [[Estatu terrorismo]]aren biktimentzat justizia eskatzen duen Egiari Zor Fundazioak.<ref name = "Danilo Albin, 2022-09-01" />
«Hiltzaileen kontakizuna 50 urtez mantendu da», adierazi zuen Mikel Martinez de Murgiaren arrebak, 2022. urtean. Izan ere, diktaduraren amaierak ez zuen inolako ikerketarik ekarri auzitegietatik, Murgiren eta Xenkiren heriotzak inork ikusi ez zuen guardia zibilekiko ustezko tiroketan gertatu zirela mantendu baitzen. «Inoiz ezin izan dugu kasuaren dokumentazioa eskuratu», adierazi zuen Mikelen arrebak.<ref name = "Danilo Albin, 2022-09-01" />
Izan ere, kontakizun ofizialaren aldaketa 2022an heldu zen. «Motibazio politikoko indarkeriaren testuinguruan giza eskubideen urraketak jasan dituzten biktimei errekonozimendua eta ordaina emateko» legearen babesean [[Eusko Jaurlaritza]]k sortutako Balorazio Batzordeak ebazpen bat eman zuen, Mujika eta Martinez de Murgia «exekuzio arbitrarioaren biktima» gisa aitortzeko. Hildako gazteen senideek bultzatu zuten prozedura, Egiari Zor Fundazioaren laguntzarekin.<ref name = "Danilo Albin, 2022-09-01" />
== Iruditegia ==
''<gallery mode="packed" heights="180">
Fitxategi:Mikel_Martinez_de_Murgia.jpg|Mikelek Lekeitioko [[neska laguna]] zuen, eta neskaren [[sendi]]ak ipini zuen oroitarria Mikel erail eta gutxira.
Fitxategi:Mikel_de_Murgiaren_oroitarria_panteoian.jpg|Lekeition hil eta gutxira, Mikel de Murgiaren neska lagunaren senideek bere [[oroitarri]]a ipini zuten sendiko [[panteoi]]an, herriko hilerrian. Atzean, neska lagunaren sendiaren panteoia.
</gallery>
== Oharrak ==
{{erreferentzia_zerrenda|taldea=oh|}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* {{es}} [https://books.google.es/books?id=UMwDma8YbSgC&pg=PA31&lpg=PA31&dq=Mikel+Martinez+de+Murgia&source=bl&ots=dggoFGS5hu&sig=ACfU3U0pwXytBc_ckK-JfaFCGnyfNHXVsQ&hl=es&sa=X&ved=2ahUKEwikvOmfhPb5AhXAh_0HHf4jCbwQ6AF6BAgPEAM#v=onepage&q=Mikel%20Martinez%20de%20Murgia&f=false Biografia, Ricardo Zabalzaren ''Voluntarios. Semillas de libertad'' liburuan].
{{bizialdia|1945eko|1972ko|Martinez de Murgia, Mikel}}
[[Kategoria:Bilbotarrak]]
[[Kategoria:Etakideak]]
[[Kategoria:Diktadura frankistak hilaraziak]]
rgmcylue5qdl4md0xrv837fh6laddyq
Lankide eztabaida:Enauto
3
1069045
9974750
9040468
2024-11-20T13:52:23Z
DejaVu
118354
DejaVu wikilariak «[[Lankide eztabaida:Fulanow]]» orria «[[Lankide eztabaida:Enauto]]» izenera aldatu du: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/Fulanow|Fulanow]]" to "[[Special:CentralAuth/Enauto|Enauto]]"
9040468
wikitext
text/x-wiki
{{Ongietorria}} [[Lankide:Oraina|Oraina]] ([[Lankide eztabaida:Oraina|eztabaida]]) 22:20, 18 iraila 2022 (CEST)
g6gi8jgd2ntuuuz8v2wpk3f7rfsst2w
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2022/10
101
1070036
9974939
9064077
2024-11-20T14:11:05Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Lehiaketak/2022/10]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2022/10]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
9064077
wikitext
text/x-wiki
== Zerrenda euskaraz ==
Kaixo! Denboraz nahiko larri nabil. Norbaitek lagundu nahi badu zerrendan falta diren batzuk euskaraz jartzen, asko eskertuko diot. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 18:57, 26 iraila 2022 (CEST)
== Sariak eta zehapen ekonomikoak ==
Kaixo! Zehapen ekonomikoen menpeko herrialde batean bizi naiz. Sariren bat irabazten badut, lor al dezaket? Hori ezinezkoa bada, beste pertsona baten izenean eskatzea posible da? Ez badut ezer lortzen, etorkizunerako jakin nahiko nuke. Eskerrik asko aldez aurretik! --[[Lankide:Mapatxea|Mapatxea]] ([[Lankide eztabaida:Mapatxea|eztabaida]]) 20:21, 18 urria 2022 (CEST)
:Kaixo! Sariak liburudendetan jaso behar dira eta, kasuren baten, etxera bidaltzen dute. Etxera bidaltzeko aukera hau ordea hurbilera mugatzen dela esango nuke. Beste pertsona batek zure izenean saria jaso ahalko luke arazorik gabe, nirekin kudeatuko zenuke guztia eta antolatuko ginateke, arazorik gabe. [[Lankide:Edagit|Edagit]] ([[Lankide eztabaida:Edagit|eztabaida]]) 15:06, 19 urria 2022 (CEST)
== Hurrengo mailara pasa daitezkeen artikuluak ==
Hilabete hasieran ezin zen hau jarri, arazo bat zegoelako bilaketa orrian. Jada konpondu dute, beraz...
Aurrekoetan bezala, hemen hurrengo mailara eramateko aukera dauden hainbat artikulu. Zabaldu dut atalasea baino 2.000 byte azpitik daudenak erakusteko:
* Txikitik ertainera pasatzear: https://petscan.wmflabs.org/?psid=23068632
* Ertainetik handira pasatzear: https://petscan.wmflabs.org/?psid=23068655
[[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 15:04, 19 urria 2022 (CEST)
revfgdazzzicqmr7qtknjlks0lb4ta0
Álvaro Morte
0
1074509
9976058
9397629
2024-11-21T09:39:20Z
212.81.171.151
/* Telebista */
9976058
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia infotaula automatikoa}}
'''Alvaro Antonio Morte Garcia Perez''' ([[Algeciras]], [[Cádiz|Cadiz]], [[1975]]<nowiki/>eko [[Otsailaren 23|otsailaren 23a]]), Alvaro Morte ezizenez ezaguna, aktore espainiarra da, telesailetan egindako lanagatik ezaguna. Gabriel Aretaren papera egin zuen [[Amar es para siempre]]<ref>{{Erreferentzia|izena=Alberto|abizena=Valencia|izenburua=Segunda Temporada|hizkuntza=es|url=https://amar.mizonatv.com/personajes-reparto/segunda-temporada/|aldizkaria=Amar es para siempre|sartze-data=2022-10-28}}</ref> filmean, Lucas Moliner-ena [[El secreto de Puente Viejo]]-n<ref>{{Erreferentzia|izena=Por|abizena=Telenovela|izenburua=Álvaro Morte deja ‘El secreto de Puente Viejo’|hizkuntza=es-ES|data=2016-12-22|url=http://www.diezminutos.es/telenovela/espanolas/a1734863/alvaro-morte-final-personaje-lucas/|aldizkaria=Diez Minutos|sartze-data=2022-10-28}}</ref> (biak [[Antena 3 Radio|Antena3]]<nowiki/>ren ekoizpenak) eta Sergio Marquía-rena Vancouver Media ekoiztetxearen [[La casa de papel]](2017-2021), [[Atresmedia Cine|Atresmedia Telebista]]<nowiki/>gaz<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Álvaro Morte: «La casa de papel va a marcar un antes y un después en la forma de tratar la ficción en este país»|hizkuntza=es|data=2017-06-27|url=https://www.abc.es/play/series/noticias/abci-entrevista-alvaro-morte-casa-papel-201706280112_noticia.html|aldizkaria=abc|sartze-data=2022-10-25}}</ref>alkarlanean. Telesaila [[Netflix]]<nowiki/>en eman ondoren, eta arrakasta globala izan zuen, aktoreari ospe handia emanez Espainiako mugetatik kanpo.<ref>{{Erreferentzia|izena=Ana|abizena=Roca|izenburua=Álvaro Morte, el éxito inesperado de un hombre tranquilo|hizkuntza=es|data=2020-08-15|url=https://elpais.com/gente/2020-08-15/alvaro-morte-el-exito-inesperado-de-un-hombre-tranquilo.html|aldizkaria=El País|sartze-data=2022-10-25}}</ref>
== Biografia ==
Alvaro Morte [[Algeciras|Algecirasen]] jaiotako [[Antzezle|aktore]] espainiarra da, eta telesailetan egindako interpretazioengatik da ezaguna. 1999an Kordobako Arte Dramatikoko goi-mailako eskolan graduatu zan. 2012an "300 Pistolas" izeneko antzerki konpainia sortu zuen eta “El lazarillo de Tormes”, “Tres sombreros de copa”, “La casa de Bernarda Alba” eta “El perro del hortelano” antzezlanak zuzentzen hasi zan.
Telebistako bere ibilbideko rol garrantzitsuenak [[Bandolera (telesaila)|Bandolera]], [[Amar es para siempre]], [[El secreto de Puente Viejo]] eta [[La casa de papel]] telesailetan izan dira, guztiak [[Antena 3 Radio|Antena 3]]<nowiki/>en emanak. Telesail horietako azkenak, [[Netflix]] plataforman ere emana, hainbat saritarako izendapena ekarri dio: telesail<ref>{{Erreferentzia|abizena=Redacción|izenburua=El algecireño Álvaro Morte, nominado a los Premios Feroz por 'La casa de papel'|hizkuntza=es|data=2019-11-29|url=https://www.8directo.com/2019/11/29/algecireno-alvaro-morte-nominado-los-premios-feroz-la-casa-papel/|aldizkaria=8directo|sartze-data=2022-10-25}}</ref>bateko aktore protagonista onenaren [[Feroz|Feroz saria]], aktore nagusi onenaren Aktoreen Batasunaren saria, aktore onenaren [[Zapping Award]] saria eta aktore onenaren [[Iris saria.]]<ref>{{Erreferentzia|abizena=Redacción|izenburua='La casa de papel', gran triunfadora de los Premios Iris 2019|hizkuntza=es|data=2019-11-19|url=https://vertele.eldiario.es/noticias/ganadores-premios-iris-2019-antena-3-tve_1_7427253.html|aldizkaria=Vertele|sartze-data=2022-10-25}}</ref>
2018an, [[Oriol Paulo]] zuzendariaren [[Durante la tormenta]] film luzea egin zuen, [[Adriana Ugarte]]<nowiki/>rekin batera, eta arrakasta handia izan zuen nazioartean. Urte bat geroago, [[Movistar Plus+|Movistar+]] [[El embarcadero (telesaila)|El embarcadero]] fikzioko protagonista izan zen, [[Irene Arcos]] eta [[Verónica Sánchez]]<nowiki/>egaz batera. Bigarren denboraldia amaitu arte iraun zuen. 2020an, Orange TV <ref>{{Erreferentzia|izena=Marina|abizena=Such|izenburua=Álvaro Morte entró en ‘The Head’ casi por casualidad|hizkuntza=es|data=2020-06-19|url=https://fueradeseries.com/alvaro-morte-entro-en-the-head-casi-por-casualidad-8fde9f8ac7b0/|aldizkaria=Fuera de Series|sartze-data=2022-10-25}}</ref>Espainian emandako The Head nazioarteko fikzioaren banatzailearekin bat egin zuen. 2021ean [[Prime Video|Amazon Prime Videon]] estreinatu zuen “La rueda del tiempo” superprodukzio estatubatuarra, Logain Ablar bezalako paper nagusiagaz. Gainera, Sin límites telesailerako protagonistaren papera iragarri zen, [[Prime Video]] eta [[Telebista]] [[Españolada|Española]] kateen arteko koprodukzioa.<ref>{{Erreferentzia|izena=PRENSA|abizena=RTVE|izenburua=Rodrigo Santoro y Álvaro Morte, protagonistas de 'Sin límites'|hizkuntza=es|data=2021-04-22|url=https://www.rtve.es/rtve/20210422/rodrigo-santoro-alvaro-morte-seran-magallanes-elcano-superproduccion-sin-limites/2087222.shtml|aldizkaria=RTVE.es|sartze-data=2022-10-25}}</ref>
== Ibilbidea ==
Telekomunikazio ikasketak egiten hasi zen, baina laster ezagutu zuen interpretazioaren munduarekiko bokazioa, eta Kordobara eta, ondoren, Finlandiara joan zen Arte [[Drama|Dramatikoa]] ikastera, beka bati esker.
== Filmografia ==
=== Telebista ===
{| class="wikitable"
!Urteak
!Tituloak
!Pertsonaia
!Notak
|-
| rowspan="2" |2002
|''[[Hospital Central (serie de televisión)|Hospital Central]]''
|Bombero / Buzo
|2 kapitulu
|-
|''[[Policías, en el corazón de la calle]]''
|''Sin información''
|3 kapitulu
|-
|2007 - 2008
|''Planta 25''
|Ray
|64 kapitulu
|-
|2008
|''[[Aída (serie de televisión española)|Aída]]''
|Jefe de Luisma
|kapitulu bat
|-
|2009
|''[[¡A ver si llego!]]''
|Pablo
|6 kapitulu
|-
|2009 - 2010
|''[[Cuéntame cómo pasó]]''
|Toño
|4 kapitulu
|-
|2010
|''[[Las chicas de oro (España)|Las chicas de oro]]''
|''Sin información''
|kapitulu bat
|-
|2011 - 2012
|''[[Bon día, bonica]]''
|Román
|60 kapitulu
|-
| rowspan="2" |2012
|''[[Isabel (serie de televisión española)|Isabel]]''
|Soldado de Girón
|kapitulu bat
|-
|''La memoria del agua''
|Miguel Suárez Toro
|2 kapitulu
|-
|2012 - 2013
|''[[Bandolera (serie de televisión)|Bandolera]]''
|Adolfo Castillo
|14 kapitulu
|-
| rowspan="4" |2014
|''[[Bienvenidos al Lolita]]''
|Narrador
|4 kapitulu
|-
|''[[El Príncipe (serie de televisión)|El Príncipe]]''
|Ballesteros
|kapitulo bat
|-
|''[[Víctor Ros]]''
|Donato Vergel
|kapitulo bat
|-
|''[[Amar es para siempre]]''
|Gabriel Areta
|32 kapitulu
|-
|2014 - 2017
|''[[El secreto de Puente Viejo]]''
|Lucas Moliner
|537 kapitulu
|-
|2017 - 2021
|''[[La casa de papel]]''
|Sergio Marquina «El Profesor»
|41 kapitulu
|-
|2019 - 2020
|''[[El embarcadero (serie de televisión)|El embarcadero]]''
|Óscar León Faus
|16 kapitulu
|-
| rowspan="2" |2020
|''El último show''
|Él mismo
|kapitulu bat
|-
|''The Head''
|Ramón
|6 kapitulu
|-
|2021
|''[[La rueda del tiempo (serie de televisión)|La rueda del tiempo]]''
|Logain Abbair
|4 kapitulu
|-
| rowspan="2" |2022
|''[[Sin límites (telesaila)|Sin límites]]''
|[[Juan Sebastian Elkano]]
|6 kapitulu
|-
|''Historias para no dormir''
|''Sin información''
|kapitulu bat
|}
=== Zinema ===
{| class="wikitable"
!Urteak
!Tituloak
!Pertsonaia
!Zuzendaria
|-
|2007
|Lola, pelikula
|Rafael Torres
|Miguel Hermoso
|-
|2018
|Durante la tormenta
|David Ortiz
|Oriol Paulo
|-
|2022
|Objetos
|Mario
|Jorge Dorado
|}
== Sariak ==
{| class="wikitable sortable"
!Urteak
!Sariak
!Nominazioak
!Lana
!Emaitza
|-
|2018
|Feroz Saria
|Telesailaren aktore onena
| rowspan="5" |La casa de papel
|Nominatua
|-
|2018
|Aktoreen Saria
|Telesailaren aktore onena
|Nominatua
|-
|2018
|Zapping Award
|aktore hoberena
|Nominatua
|-
|2019
|Iris Saria
|Aktore gizon onena
|Irabazlea
|-
|2019
|Unioen Saria
|Filmaren aktore onena
|Irabazlea
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1975eko||Morte, Álvaro}}
[[Kategoria:Espainiako telebista aktoreak]
[[Kategoria:Espainiako antzerki zuzendariak]]
[[Kategoria:Algecirastarrak]]
[[Kategoria:Espainiako aktoreak]]
i7mt49xobbwsorlbihk927h879bybns
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2022/11
101
1075317
9974940
9077585
2024-11-20T14:11:06Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Lehiaketak/2022/11]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2022/11]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
9077585
wikitext
text/x-wiki
== Hurrengo mailara pasatzear dauden artikuluak ==
Aurrekoetan bezala, hemen hurrengo mailara eramateko aukera dauden hainbat artikulu. Zabaldu dut atalasea baino 2.000 byte azpitik daudenak erakusteko:
=== Teknologia ===
* Txikitik ertainera pasatzear: https://petscan.wmflabs.org/?psid=23166166
* Ertainetik handira pasatzear: https://petscan.wmflabs.org/?psid=23166169
=== Matematika ===
* Txikitik ertainera pasatzear: https://petscan.wmflabs.org/?psid=23166201
* Ertainetik handira pasatzear: https://petscan.wmflabs.org/?psid=23166196
[[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 17:01, 31 urria 2022 (CET)
pxrmt40dnb9qld05kvsq37hz2q45vkp
Wikiproiektu:WikiEmakumeok/Lekeitioko Mugimendu Feminista
102
1076635
9975978
9974270
2024-11-21T08:29:58Z
Wikimaribarre
88969
9975978
wikitext
text/x-wiki
'''''Lekeitioko Mugimendu Feminista egiten den lanaldietako wikilekua '''''
== [[Fitxategi:Im-jabber.svg|30px|]] Wikiproiektu honen helburuak ==
* Emakumeen biografia berriak sortzea euskaraz.
* Wikipedian beste hizkuntza batzuetan badauden emakumeen biografiak euskarara ekartzea.
* Emakumezko editore euskaldunen kopurua handitzea.
* Euskal Wikipedian genero-ikuspegia txertatzea.
* Historian zehar izandako emakumeen ekarpenak eta ezagutzak Euskal Wikipedian biltzea.
== [[File:La mujer que nunca conociste logo 2017.jpg|30px]] Emakumeen zerrenda [https://es.wikipedia.org/wiki/Wikiproyecto:Mujeres/Wikimujeres/WikiEmakumeok/Durango >>> erderaz]==
[[Fitxategi:Gnome-colors-alacarte2.svg|30px]] Egitekoak
Proposamenak
=== [[Fitxategi:Gnome-mail-attachment.svg|30px]] Egiten ari garenak ===
# [[Ane Miren Sustaeta Badiola]] sareiña
# [[Oihana Garatea Sustaeta]] sareiña
# [[Andraetxea]]
=== [[Fitxategi:Gnome-mail-attachment.svg|30px]] Hobetzekoak ===
Besterik proposatu nahi baduzu, gehitu izenak zerrendan:
# [[Gentz del Valle]] (argazkia)
# [[Nerea Arrien]] (ikasketak, jaioteguna, argazkia, sariak)
# [[Ainhoa Elordi]] (zirriborroan)
# [[Maitane Larrauri]] (jaiotza data, ikasketak, ibilbide profesionala)
# [[Itxaro Mentxaka]] (zirriborroan)
# [[Idoia Sagastizabal]] zirriborroan
# [[Jaione Murelaga Izagirre|Jaione Murelaga]] (Hizkuntzak)
# [[Antxone Telleria Mendia|Antxone Tellleria]] (Hizkuntzak)
=== [[File:Dialog-apply.svg|30px]] Eginak | [[:eu:Wikiproiektu:WikiEmakume/Eginak|Eginak]] ===
=== Berriak ===
====Berriak 2024====
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Maria Ortiz de Abaroa]] XVI. mendeko emakume aberatsa (Lekeitio)
# [[Sebastiana Likona]] XVI. mendeko serora (Lekeitio)
# [[Jaione Murelaga Izagirre]] Lekeitioko emakumezko lehen alkatea
# [[Nahia Quincoces Altuna]] Mendi eskiatzailea
}}
====Berriak 2023====
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Maria Ortiz de Abaroa]] XVI. mendeko emakume aberatsa (Lekeitio)
# [[Sebastiana Likona]] XVI. mendeko serora (Lekeitio)
# [[Jaione Murelaga Izagirre]] Lekeitioko emakumezko lehen alkatea
# [[Nahia Quincoces Altuna]] Mendi eskiatzailea
}}
=== [[Fitxategi:Gnome-colors-alacarte2.svg|30px]] Hobetuak ===
==== 2024 ====
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[izena sartu]]
}}
== [[Fitxategi:Gnome-system-users.svg |30px|]] Wikilariok ==
(Zure izena gehitu dezakezu iturburu kodea aldatu eta 4 bider ALT Gr + 4 sakatuta (4 aldiz "~" agertuko da)
[[Lankide:Garalarranaga|Garalarranaga]] ([[Lankide eztabaida:Garalarranaga|eztabaida]]) 21:40, 13 azaroa 2024 (CET)
[[Lankide:Killimo|Killimo]] ([[Lankide eztabaida:Killimo|eztabaida]]) 21:33, 13 azaroa 2024 (CET)
== [[Fitxategi:Gnome-web-browser.svg|30px]] Kanpo estekak ==
* [https://lea-artibaietamutriku.hitza.eus/2024/11/15/emakumeen-presentzia-sarean-zabalduz/ Emakumeen presentzia sarean zabalduz] Lea-Artibai, Mutriku eta Busturialdeako Hitza 2024/11/15
* [https://anboto.org/durango/1583310345667-wikipedia-erreminta-ona-dela-uste-dugu-emakumeek-erreferentzialtasuna-lortzeko Wikipedia erramienta ona dela uste dugu emakumeek erreferialtsuna lortzeko]Anboto 2020/03/04
* [https://www.elcorreo.com/bizkaia/duranguesado/durangaldeko-andren-ekarpenak-20200122193350-nt.html?edtn=bizkaia&fbclid=IwAR1hHPcQJaQM-WaIU7mYeNetsB89jEH2-BWSA0fPGjbTgTkHpqtKRT9BnCc#vca=fixed-btn&vso=rrss&vmc=fb&vli=Duranguesado Durangaldeko andren ekarpenak bistaratzera dator WikiEmakumeok] El Correo 2020/01/21
* [https://anboto.org/durango/1579696765085-wikikedada-egingo-dute-durangon-wikipedian-dagoen-genero-arrakala-aldatzeko 'Wikikedada' egingo dute Durangon, Wikipedian dagoen "genero arrakala" aldatzeko], Anboto Durango 2020/01/22
* [https://dotb.eus/dotb-eus-emakumeen-biografia-berriak-sortzeko-wikikedada-antolatu-da-durangon/ Emakumeen biografia berriak sortzeko ‘Wikikedada’ antolatu da Durangon] Dotb.eus 2020/01/23
* [http://www.azkuefundazioarenegunkaria.eus/wikikedada-wikiemakumeokwikidurango/ Wikikedada: WikiEmakumeok/WikiDurango | Azkue Fundazioaren Egunkaria] 2020/01/21
* [https://halabedi.eus/es/marisa-barrena-wikiemakumeok-gizarteko-beste-arloetan-lez-emakumeak-ia-ikusezinak-gara-wikipedian-ere/?fbclid=IwAR2pUHHzwsNx8kzKAyc3dlTpZc4p4mx8duIC0PeKHEj01G3yXoFKxXlBBlc Marisa Barrena (Wikiemakumeok): "Gizarteko beste arloetan lez, emakumeak ia ikusezinak gara wikipedian ere" - Halabedi] 2020/02/06
* [https://www.youtube.com/watch?v=eH-JkwLAa6Q&feature=youtu.be [Bideoa] Data zaharrak bilatzen], Estibalitz González Solozabal Durangon #Wikiemakumeok mintegian data zaharrak zelan bilatzen diren azaltzen dau, Josi Sierra-ri esker.
[[Kategoria:Lekeitiarrak]]
[[Kategoria:Emakumeak]]
[[Kategoria:Feministak]]
bfl08nw7ftkqmccr4oxduwu081c068m
9975980
9975978
2024-11-21T08:31:40Z
Wikimaribarre
88969
/* Berriak 2024 */
9975980
wikitext
text/x-wiki
'''''Lekeitioko Mugimendu Feminista egiten den lanaldietako wikilekua '''''
== [[Fitxategi:Im-jabber.svg|30px|]] Wikiproiektu honen helburuak ==
* Emakumeen biografia berriak sortzea euskaraz.
* Wikipedian beste hizkuntza batzuetan badauden emakumeen biografiak euskarara ekartzea.
* Emakumezko editore euskaldunen kopurua handitzea.
* Euskal Wikipedian genero-ikuspegia txertatzea.
* Historian zehar izandako emakumeen ekarpenak eta ezagutzak Euskal Wikipedian biltzea.
== [[File:La mujer que nunca conociste logo 2017.jpg|30px]] Emakumeen zerrenda [https://es.wikipedia.org/wiki/Wikiproyecto:Mujeres/Wikimujeres/WikiEmakumeok/Durango >>> erderaz]==
[[Fitxategi:Gnome-colors-alacarte2.svg|30px]] Egitekoak
Proposamenak
=== [[Fitxategi:Gnome-mail-attachment.svg|30px]] Egiten ari garenak ===
# [[Ane Miren Sustaeta Badiola]] sareiña
# [[Oihana Garatea Sustaeta]] sareiña
# [[Andraetxea]]
=== [[Fitxategi:Gnome-mail-attachment.svg|30px]] Hobetzekoak ===
Besterik proposatu nahi baduzu, gehitu izenak zerrendan:
# [[Gentz del Valle]] (argazkia)
# [[Nerea Arrien]] (ikasketak, jaioteguna, argazkia, sariak)
# [[Ainhoa Elordi]] (zirriborroan)
# [[Maitane Larrauri]] (jaiotza data, ikasketak, ibilbide profesionala)
# [[Itxaro Mentxaka]] (zirriborroan)
# [[Idoia Sagastizabal]] zirriborroan
# [[Jaione Murelaga Izagirre|Jaione Murelaga]] (Hizkuntzak)
# [[Antxone Telleria Mendia|Antxone Tellleria]] (Hizkuntzak)
=== [[File:Dialog-apply.svg|30px]] Eginak | [[:eu:Wikiproiektu:WikiEmakume/Eginak|Eginak]] ===
=== Berriak ===
====Berriak 2024====
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Jaione Murelaga Izagirre]] Lekeitioko emakumezko lehen alkatea
# [[Nahia Quincoces Altuna]] Mendi eskiatzailea
}}
====Berriak 2023====
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Maria Ortiz de Abaroa]] XVI. mendeko emakume aberatsa (Lekeitio)
# [[Sebastiana Likona]] XVI. mendeko serora (Lekeitio)
# [[Jaione Murelaga Izagirre]] Lekeitioko emakumezko lehen alkatea
# [[Nahia Quincoces Altuna]] Mendi eskiatzailea
}}
=== [[Fitxategi:Gnome-colors-alacarte2.svg|30px]] Hobetuak ===
==== 2024 ====
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[izena sartu]]
}}
== [[Fitxategi:Gnome-system-users.svg |30px|]] Wikilariok ==
(Zure izena gehitu dezakezu iturburu kodea aldatu eta 4 bider ALT Gr + 4 sakatuta (4 aldiz "~" agertuko da)
[[Lankide:Garalarranaga|Garalarranaga]] ([[Lankide eztabaida:Garalarranaga|eztabaida]]) 21:40, 13 azaroa 2024 (CET)
[[Lankide:Killimo|Killimo]] ([[Lankide eztabaida:Killimo|eztabaida]]) 21:33, 13 azaroa 2024 (CET)
== [[Fitxategi:Gnome-web-browser.svg|30px]] Kanpo estekak ==
* [https://lea-artibaietamutriku.hitza.eus/2024/11/15/emakumeen-presentzia-sarean-zabalduz/ Emakumeen presentzia sarean zabalduz] Lea-Artibai, Mutriku eta Busturialdeako Hitza 2024/11/15
* [https://anboto.org/durango/1583310345667-wikipedia-erreminta-ona-dela-uste-dugu-emakumeek-erreferentzialtasuna-lortzeko Wikipedia erramienta ona dela uste dugu emakumeek erreferialtsuna lortzeko]Anboto 2020/03/04
* [https://www.elcorreo.com/bizkaia/duranguesado/durangaldeko-andren-ekarpenak-20200122193350-nt.html?edtn=bizkaia&fbclid=IwAR1hHPcQJaQM-WaIU7mYeNetsB89jEH2-BWSA0fPGjbTgTkHpqtKRT9BnCc#vca=fixed-btn&vso=rrss&vmc=fb&vli=Duranguesado Durangaldeko andren ekarpenak bistaratzera dator WikiEmakumeok] El Correo 2020/01/21
* [https://anboto.org/durango/1579696765085-wikikedada-egingo-dute-durangon-wikipedian-dagoen-genero-arrakala-aldatzeko 'Wikikedada' egingo dute Durangon, Wikipedian dagoen "genero arrakala" aldatzeko], Anboto Durango 2020/01/22
* [https://dotb.eus/dotb-eus-emakumeen-biografia-berriak-sortzeko-wikikedada-antolatu-da-durangon/ Emakumeen biografia berriak sortzeko ‘Wikikedada’ antolatu da Durangon] Dotb.eus 2020/01/23
* [http://www.azkuefundazioarenegunkaria.eus/wikikedada-wikiemakumeokwikidurango/ Wikikedada: WikiEmakumeok/WikiDurango | Azkue Fundazioaren Egunkaria] 2020/01/21
* [https://halabedi.eus/es/marisa-barrena-wikiemakumeok-gizarteko-beste-arloetan-lez-emakumeak-ia-ikusezinak-gara-wikipedian-ere/?fbclid=IwAR2pUHHzwsNx8kzKAyc3dlTpZc4p4mx8duIC0PeKHEj01G3yXoFKxXlBBlc Marisa Barrena (Wikiemakumeok): "Gizarteko beste arloetan lez, emakumeak ia ikusezinak gara wikipedian ere" - Halabedi] 2020/02/06
* [https://www.youtube.com/watch?v=eH-JkwLAa6Q&feature=youtu.be [Bideoa] Data zaharrak bilatzen], Estibalitz González Solozabal Durangon #Wikiemakumeok mintegian data zaharrak zelan bilatzen diren azaltzen dau, Josi Sierra-ri esker.
[[Kategoria:Lekeitiarrak]]
[[Kategoria:Emakumeak]]
[[Kategoria:Feministak]]
g8kuf7hnwxc90uu4llkqjoh1qlg0heo
9975981
9975980
2024-11-21T08:32:02Z
Wikimaribarre
88969
/* Berriak 2023 */
9975981
wikitext
text/x-wiki
'''''Lekeitioko Mugimendu Feminista egiten den lanaldietako wikilekua '''''
== [[Fitxategi:Im-jabber.svg|30px|]] Wikiproiektu honen helburuak ==
* Emakumeen biografia berriak sortzea euskaraz.
* Wikipedian beste hizkuntza batzuetan badauden emakumeen biografiak euskarara ekartzea.
* Emakumezko editore euskaldunen kopurua handitzea.
* Euskal Wikipedian genero-ikuspegia txertatzea.
* Historian zehar izandako emakumeen ekarpenak eta ezagutzak Euskal Wikipedian biltzea.
== [[File:La mujer que nunca conociste logo 2017.jpg|30px]] Emakumeen zerrenda [https://es.wikipedia.org/wiki/Wikiproyecto:Mujeres/Wikimujeres/WikiEmakumeok/Durango >>> erderaz]==
[[Fitxategi:Gnome-colors-alacarte2.svg|30px]] Egitekoak
Proposamenak
=== [[Fitxategi:Gnome-mail-attachment.svg|30px]] Egiten ari garenak ===
# [[Ane Miren Sustaeta Badiola]] sareiña
# [[Oihana Garatea Sustaeta]] sareiña
# [[Andraetxea]]
=== [[Fitxategi:Gnome-mail-attachment.svg|30px]] Hobetzekoak ===
Besterik proposatu nahi baduzu, gehitu izenak zerrendan:
# [[Gentz del Valle]] (argazkia)
# [[Nerea Arrien]] (ikasketak, jaioteguna, argazkia, sariak)
# [[Ainhoa Elordi]] (zirriborroan)
# [[Maitane Larrauri]] (jaiotza data, ikasketak, ibilbide profesionala)
# [[Itxaro Mentxaka]] (zirriborroan)
# [[Idoia Sagastizabal]] zirriborroan
# [[Jaione Murelaga Izagirre|Jaione Murelaga]] (Hizkuntzak)
# [[Antxone Telleria Mendia|Antxone Tellleria]] (Hizkuntzak)
=== [[File:Dialog-apply.svg|30px]] Eginak | [[:eu:Wikiproiektu:WikiEmakume/Eginak|Eginak]] ===
=== Berriak ===
====Berriak 2024====
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Jaione Murelaga Izagirre]] Lekeitioko emakumezko lehen alkatea
# [[Nahia Quincoces Altuna]] Mendi eskiatzailea
}}
====Berriak 2023====
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Maria Ortiz de Abaroa]] XVI. mendeko emakume aberatsa (Lekeitio)
# [[Sebastiana Likona]] XVI. mendeko serora (Lekeitio)
}}
=== [[Fitxategi:Gnome-colors-alacarte2.svg|30px]] Hobetuak ===
==== 2024 ====
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[izena sartu]]
}}
== [[Fitxategi:Gnome-system-users.svg |30px|]] Wikilariok ==
(Zure izena gehitu dezakezu iturburu kodea aldatu eta 4 bider ALT Gr + 4 sakatuta (4 aldiz "~" agertuko da)
[[Lankide:Garalarranaga|Garalarranaga]] ([[Lankide eztabaida:Garalarranaga|eztabaida]]) 21:40, 13 azaroa 2024 (CET)
[[Lankide:Killimo|Killimo]] ([[Lankide eztabaida:Killimo|eztabaida]]) 21:33, 13 azaroa 2024 (CET)
== [[Fitxategi:Gnome-web-browser.svg|30px]] Kanpo estekak ==
* [https://lea-artibaietamutriku.hitza.eus/2024/11/15/emakumeen-presentzia-sarean-zabalduz/ Emakumeen presentzia sarean zabalduz] Lea-Artibai, Mutriku eta Busturialdeako Hitza 2024/11/15
* [https://anboto.org/durango/1583310345667-wikipedia-erreminta-ona-dela-uste-dugu-emakumeek-erreferentzialtasuna-lortzeko Wikipedia erramienta ona dela uste dugu emakumeek erreferialtsuna lortzeko]Anboto 2020/03/04
* [https://www.elcorreo.com/bizkaia/duranguesado/durangaldeko-andren-ekarpenak-20200122193350-nt.html?edtn=bizkaia&fbclid=IwAR1hHPcQJaQM-WaIU7mYeNetsB89jEH2-BWSA0fPGjbTgTkHpqtKRT9BnCc#vca=fixed-btn&vso=rrss&vmc=fb&vli=Duranguesado Durangaldeko andren ekarpenak bistaratzera dator WikiEmakumeok] El Correo 2020/01/21
* [https://anboto.org/durango/1579696765085-wikikedada-egingo-dute-durangon-wikipedian-dagoen-genero-arrakala-aldatzeko 'Wikikedada' egingo dute Durangon, Wikipedian dagoen "genero arrakala" aldatzeko], Anboto Durango 2020/01/22
* [https://dotb.eus/dotb-eus-emakumeen-biografia-berriak-sortzeko-wikikedada-antolatu-da-durangon/ Emakumeen biografia berriak sortzeko ‘Wikikedada’ antolatu da Durangon] Dotb.eus 2020/01/23
* [http://www.azkuefundazioarenegunkaria.eus/wikikedada-wikiemakumeokwikidurango/ Wikikedada: WikiEmakumeok/WikiDurango | Azkue Fundazioaren Egunkaria] 2020/01/21
* [https://halabedi.eus/es/marisa-barrena-wikiemakumeok-gizarteko-beste-arloetan-lez-emakumeak-ia-ikusezinak-gara-wikipedian-ere/?fbclid=IwAR2pUHHzwsNx8kzKAyc3dlTpZc4p4mx8duIC0PeKHEj01G3yXoFKxXlBBlc Marisa Barrena (Wikiemakumeok): "Gizarteko beste arloetan lez, emakumeak ia ikusezinak gara wikipedian ere" - Halabedi] 2020/02/06
* [https://www.youtube.com/watch?v=eH-JkwLAa6Q&feature=youtu.be [Bideoa] Data zaharrak bilatzen], Estibalitz González Solozabal Durangon #Wikiemakumeok mintegian data zaharrak zelan bilatzen diren azaltzen dau, Josi Sierra-ri esker.
[[Kategoria:Lekeitiarrak]]
[[Kategoria:Emakumeak]]
[[Kategoria:Feministak]]
cj92trvh0ioi1fiv8he96aes2ix5tts
9975998
9975981
2024-11-21T08:45:26Z
Wikimaribarre
88969
/* 30px Emakumeen zerrenda >>> erderaz */
9975998
wikitext
text/x-wiki
'''''Lekeitioko Mugimendu Feminista egiten den lanaldietako wikilekua '''''
== [[Fitxategi:Im-jabber.svg|30px|]] Wikiproiektu honen helburuak ==
* Emakumeen biografia berriak sortzea euskaraz.
* Wikipedian beste hizkuntza batzuetan badauden emakumeen biografiak euskarara ekartzea.
* Emakumezko editore euskaldunen kopurua handitzea.
* Euskal Wikipedian genero-ikuspegia txertatzea.
* Historian zehar izandako emakumeen ekarpenak eta ezagutzak Euskal Wikipedian biltzea.
== [[File:La mujer que nunca conociste logo 2017.jpg|30px]] Emakumeen zerrenda [https://es.wikipedia.org/wiki/Wikiproyecto:Mujeres/Wikimujeres/WikiEmakumeok/Durango >>> erderaz]==
[[Fitxategi:Gnome-colors-alacarte2.svg|30px]] Egitekoak
Proposamenak
[[Fitxategi:LekeitiokoWikiemakumeok.jpg|thumb|250px|WikiEmakumeok proiektuaren aurkezpena. 2024.11.20]]
=== [[Fitxategi:Gnome-mail-attachment.svg|30px]] Egiten ari garenak ===
# [[Ane Miren Sustaeta Badiola]] sareiña
# [[Oihana Garatea Sustaeta]] sareiña
# [[Andraetxea]]
=== [[Fitxategi:Gnome-mail-attachment.svg|30px]] Hobetzekoak ===
Besterik proposatu nahi baduzu, gehitu izenak zerrendan:
# [[Gentz del Valle]] (argazkia)
# [[Nerea Arrien]] (ikasketak, jaioteguna, argazkia, sariak)
# [[Ainhoa Elordi]] (zirriborroan)
# [[Maitane Larrauri]] (jaiotza data, ikasketak, ibilbide profesionala)
# [[Itxaro Mentxaka]] (zirriborroan)
# [[Idoia Sagastizabal]] zirriborroan
# [[Jaione Murelaga Izagirre|Jaione Murelaga]] (Hizkuntzak)
# [[Antxone Telleria Mendia|Antxone Tellleria]] (Hizkuntzak)
=== [[File:Dialog-apply.svg|30px]] Eginak | [[:eu:Wikiproiektu:WikiEmakume/Eginak|Eginak]] ===
=== Berriak ===
====Berriak 2024====
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Jaione Murelaga Izagirre]] Lekeitioko emakumezko lehen alkatea
# [[Nahia Quincoces Altuna]] Mendi eskiatzailea
}}
====Berriak 2023====
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Maria Ortiz de Abaroa]] XVI. mendeko emakume aberatsa (Lekeitio)
# [[Sebastiana Likona]] XVI. mendeko serora (Lekeitio)
}}
=== [[Fitxategi:Gnome-colors-alacarte2.svg|30px]] Hobetuak ===
==== 2024 ====
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[izena sartu]]
}}
== [[Fitxategi:Gnome-system-users.svg |30px|]] Wikilariok ==
(Zure izena gehitu dezakezu iturburu kodea aldatu eta 4 bider ALT Gr + 4 sakatuta (4 aldiz "~" agertuko da)
[[Lankide:Garalarranaga|Garalarranaga]] ([[Lankide eztabaida:Garalarranaga|eztabaida]]) 21:40, 13 azaroa 2024 (CET)
[[Lankide:Killimo|Killimo]] ([[Lankide eztabaida:Killimo|eztabaida]]) 21:33, 13 azaroa 2024 (CET)
== [[Fitxategi:Gnome-web-browser.svg|30px]] Kanpo estekak ==
* [https://lea-artibaietamutriku.hitza.eus/2024/11/15/emakumeen-presentzia-sarean-zabalduz/ Emakumeen presentzia sarean zabalduz] Lea-Artibai, Mutriku eta Busturialdeako Hitza 2024/11/15
* [https://anboto.org/durango/1583310345667-wikipedia-erreminta-ona-dela-uste-dugu-emakumeek-erreferentzialtasuna-lortzeko Wikipedia erramienta ona dela uste dugu emakumeek erreferialtsuna lortzeko]Anboto 2020/03/04
* [https://www.elcorreo.com/bizkaia/duranguesado/durangaldeko-andren-ekarpenak-20200122193350-nt.html?edtn=bizkaia&fbclid=IwAR1hHPcQJaQM-WaIU7mYeNetsB89jEH2-BWSA0fPGjbTgTkHpqtKRT9BnCc#vca=fixed-btn&vso=rrss&vmc=fb&vli=Duranguesado Durangaldeko andren ekarpenak bistaratzera dator WikiEmakumeok] El Correo 2020/01/21
* [https://anboto.org/durango/1579696765085-wikikedada-egingo-dute-durangon-wikipedian-dagoen-genero-arrakala-aldatzeko 'Wikikedada' egingo dute Durangon, Wikipedian dagoen "genero arrakala" aldatzeko], Anboto Durango 2020/01/22
* [https://dotb.eus/dotb-eus-emakumeen-biografia-berriak-sortzeko-wikikedada-antolatu-da-durangon/ Emakumeen biografia berriak sortzeko ‘Wikikedada’ antolatu da Durangon] Dotb.eus 2020/01/23
* [http://www.azkuefundazioarenegunkaria.eus/wikikedada-wikiemakumeokwikidurango/ Wikikedada: WikiEmakumeok/WikiDurango | Azkue Fundazioaren Egunkaria] 2020/01/21
* [https://halabedi.eus/es/marisa-barrena-wikiemakumeok-gizarteko-beste-arloetan-lez-emakumeak-ia-ikusezinak-gara-wikipedian-ere/?fbclid=IwAR2pUHHzwsNx8kzKAyc3dlTpZc4p4mx8duIC0PeKHEj01G3yXoFKxXlBBlc Marisa Barrena (Wikiemakumeok): "Gizarteko beste arloetan lez, emakumeak ia ikusezinak gara wikipedian ere" - Halabedi] 2020/02/06
* [https://www.youtube.com/watch?v=eH-JkwLAa6Q&feature=youtu.be [Bideoa] Data zaharrak bilatzen], Estibalitz González Solozabal Durangon #Wikiemakumeok mintegian data zaharrak zelan bilatzen diren azaltzen dau, Josi Sierra-ri esker.
[[Kategoria:Lekeitiarrak]]
[[Kategoria:Emakumeak]]
[[Kategoria:Feministak]]
ac3p12pip7d5rd78m8zjkwvrktjkxk3
9976004
9975998
2024-11-21T08:49:57Z
Wikimaribarre
88969
/* 30px Emakumeen zerrenda >>> erderaz */
9976004
wikitext
text/x-wiki
'''''Lekeitioko Mugimendu Feminista egiten den lanaldietako wikilekua '''''
== [[Fitxategi:Im-jabber.svg|30px|]] Wikiproiektu honen helburuak ==
* Emakumeen biografia berriak sortzea euskaraz.
* Wikipedian beste hizkuntza batzuetan badauden emakumeen biografiak euskarara ekartzea.
* Emakumezko editore euskaldunen kopurua handitzea.
* Euskal Wikipedian genero-ikuspegia txertatzea.
* Historian zehar izandako emakumeen ekarpenak eta ezagutzak Euskal Wikipedian biltzea.
== [[File:La mujer que nunca conociste logo 2017.jpg|30px]] Emakumeen zerrenda [https://es.wikipedia.org/wiki/Wikiproyecto:Mujeres/Wikimujeres/WikiEmakumeok/Durango >>> erderaz]==
[[Fitxategi:Gnome-colors-alacarte2.svg|30px]] Egitekoak
Proposamenak
[[Fitxategi:LekeitiokoWikiemakumeok.jpg|thumb|250px|WikiEmakumeok proiektuaren aurkezpena. 2024.11.20an Andraetxean]]
=== [[Fitxategi:Gnome-mail-attachment.svg|30px]] Egiten ari garenak ===
# [[Ane Miren Sustaeta Badiola]] sareiña
# [[Oihana Garatea Sustaeta]] sareiña
# [[Andraetxea]]
=== [[Fitxategi:Gnome-mail-attachment.svg|30px]] Hobetzekoak ===
Besterik proposatu nahi baduzu, gehitu izenak zerrendan:
# [[Gentz del Valle]] (argazkia)
# [[Nerea Arrien]] (ikasketak, jaioteguna, argazkia, sariak)
# [[Ainhoa Elordi]] (zirriborroan)
# [[Maitane Larrauri]] (jaiotza data, ikasketak, ibilbide profesionala)
# [[Itxaro Mentxaka]] (zirriborroan)
# [[Idoia Sagastizabal]] zirriborroan
# [[Jaione Murelaga Izagirre|Jaione Murelaga]] (Hizkuntzak)
# [[Antxone Telleria Mendia|Antxone Tellleria]] (Hizkuntzak)
=== [[File:Dialog-apply.svg|30px]] Eginak | [[:eu:Wikiproiektu:WikiEmakume/Eginak|Eginak]] ===
=== Berriak ===
====Berriak 2024====
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Jaione Murelaga Izagirre]] Lekeitioko emakumezko lehen alkatea
# [[Nahia Quincoces Altuna]] Mendi eskiatzailea
}}
====Berriak 2023====
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Maria Ortiz de Abaroa]] XVI. mendeko emakume aberatsa (Lekeitio)
# [[Sebastiana Likona]] XVI. mendeko serora (Lekeitio)
}}
=== [[Fitxategi:Gnome-colors-alacarte2.svg|30px]] Hobetuak ===
==== 2024 ====
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[izena sartu]]
}}
== [[Fitxategi:Gnome-system-users.svg |30px|]] Wikilariok ==
(Zure izena gehitu dezakezu iturburu kodea aldatu eta 4 bider ALT Gr + 4 sakatuta (4 aldiz "~" agertuko da)
[[Lankide:Garalarranaga|Garalarranaga]] ([[Lankide eztabaida:Garalarranaga|eztabaida]]) 21:40, 13 azaroa 2024 (CET)
[[Lankide:Killimo|Killimo]] ([[Lankide eztabaida:Killimo|eztabaida]]) 21:33, 13 azaroa 2024 (CET)
== [[Fitxategi:Gnome-web-browser.svg|30px]] Kanpo estekak ==
* [https://lea-artibaietamutriku.hitza.eus/2024/11/15/emakumeen-presentzia-sarean-zabalduz/ Emakumeen presentzia sarean zabalduz] Lea-Artibai, Mutriku eta Busturialdeako Hitza 2024/11/15
* [https://anboto.org/durango/1583310345667-wikipedia-erreminta-ona-dela-uste-dugu-emakumeek-erreferentzialtasuna-lortzeko Wikipedia erramienta ona dela uste dugu emakumeek erreferialtsuna lortzeko]Anboto 2020/03/04
* [https://www.elcorreo.com/bizkaia/duranguesado/durangaldeko-andren-ekarpenak-20200122193350-nt.html?edtn=bizkaia&fbclid=IwAR1hHPcQJaQM-WaIU7mYeNetsB89jEH2-BWSA0fPGjbTgTkHpqtKRT9BnCc#vca=fixed-btn&vso=rrss&vmc=fb&vli=Duranguesado Durangaldeko andren ekarpenak bistaratzera dator WikiEmakumeok] El Correo 2020/01/21
* [https://anboto.org/durango/1579696765085-wikikedada-egingo-dute-durangon-wikipedian-dagoen-genero-arrakala-aldatzeko 'Wikikedada' egingo dute Durangon, Wikipedian dagoen "genero arrakala" aldatzeko], Anboto Durango 2020/01/22
* [https://dotb.eus/dotb-eus-emakumeen-biografia-berriak-sortzeko-wikikedada-antolatu-da-durangon/ Emakumeen biografia berriak sortzeko ‘Wikikedada’ antolatu da Durangon] Dotb.eus 2020/01/23
* [http://www.azkuefundazioarenegunkaria.eus/wikikedada-wikiemakumeokwikidurango/ Wikikedada: WikiEmakumeok/WikiDurango | Azkue Fundazioaren Egunkaria] 2020/01/21
* [https://halabedi.eus/es/marisa-barrena-wikiemakumeok-gizarteko-beste-arloetan-lez-emakumeak-ia-ikusezinak-gara-wikipedian-ere/?fbclid=IwAR2pUHHzwsNx8kzKAyc3dlTpZc4p4mx8duIC0PeKHEj01G3yXoFKxXlBBlc Marisa Barrena (Wikiemakumeok): "Gizarteko beste arloetan lez, emakumeak ia ikusezinak gara wikipedian ere" - Halabedi] 2020/02/06
* [https://www.youtube.com/watch?v=eH-JkwLAa6Q&feature=youtu.be [Bideoa] Data zaharrak bilatzen], Estibalitz González Solozabal Durangon #Wikiemakumeok mintegian data zaharrak zelan bilatzen diren azaltzen dau, Josi Sierra-ri esker.
[[Kategoria:Lekeitiarrak]]
[[Kategoria:Emakumeak]]
[[Kategoria:Feministak]]
9f89w60xyqwipvok0vmllqjkd6i3cf6
9976005
9976004
2024-11-21T08:50:31Z
Wikimaribarre
88969
/* 30px Emakumeen zerrenda >>> erderaz */
9976005
wikitext
text/x-wiki
'''''Lekeitioko Mugimendu Feminista egiten den lanaldietako wikilekua '''''
== [[Fitxategi:Im-jabber.svg|30px|]] Wikiproiektu honen helburuak ==
* Emakumeen biografia berriak sortzea euskaraz.
* Wikipedian beste hizkuntza batzuetan badauden emakumeen biografiak euskarara ekartzea.
* Emakumezko editore euskaldunen kopurua handitzea.
* Euskal Wikipedian genero-ikuspegia txertatzea.
* Historian zehar izandako emakumeen ekarpenak eta ezagutzak Euskal Wikipedian biltzea.
== [[File:La mujer que nunca conociste logo 2017.jpg|30px]] Emakumeen zerrenda [https://es.wikipedia.org/wiki/Wikiproyecto:Mujeres/Wikimujeres/WikiEmakumeok/Durango >>> erderaz]==
[[Fitxategi:Gnome-colors-alacarte2.svg|30px]] Egitekoak
Proposamenak
[[Fitxategi:LekeitiokoWikiemakumeok.jpg|thumb|260px|WikiEmakumeok proiektuaren aurkezpena. 2024.11.20an Andraetxean]]
=== [[Fitxategi:Gnome-mail-attachment.svg|30px]] Egiten ari garenak ===
# [[Ane Miren Sustaeta Badiola]] sareiña
# [[Oihana Garatea Sustaeta]] sareiña
# [[Andraetxea]]
=== [[Fitxategi:Gnome-mail-attachment.svg|30px]] Hobetzekoak ===
Besterik proposatu nahi baduzu, gehitu izenak zerrendan:
# [[Gentz del Valle]] (argazkia)
# [[Nerea Arrien]] (ikasketak, jaioteguna, argazkia, sariak)
# [[Ainhoa Elordi]] (zirriborroan)
# [[Maitane Larrauri]] (jaiotza data, ikasketak, ibilbide profesionala)
# [[Itxaro Mentxaka]] (zirriborroan)
# [[Idoia Sagastizabal]] zirriborroan
# [[Jaione Murelaga Izagirre|Jaione Murelaga]] (Hizkuntzak)
# [[Antxone Telleria Mendia|Antxone Tellleria]] (Hizkuntzak)
=== [[File:Dialog-apply.svg|30px]] Eginak | [[:eu:Wikiproiektu:WikiEmakume/Eginak|Eginak]] ===
=== Berriak ===
====Berriak 2024====
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Jaione Murelaga Izagirre]] Lekeitioko emakumezko lehen alkatea
# [[Nahia Quincoces Altuna]] Mendi eskiatzailea
}}
====Berriak 2023====
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Maria Ortiz de Abaroa]] XVI. mendeko emakume aberatsa (Lekeitio)
# [[Sebastiana Likona]] XVI. mendeko serora (Lekeitio)
}}
=== [[Fitxategi:Gnome-colors-alacarte2.svg|30px]] Hobetuak ===
==== 2024 ====
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[izena sartu]]
}}
== [[Fitxategi:Gnome-system-users.svg |30px|]] Wikilariok ==
(Zure izena gehitu dezakezu iturburu kodea aldatu eta 4 bider ALT Gr + 4 sakatuta (4 aldiz "~" agertuko da)
[[Lankide:Garalarranaga|Garalarranaga]] ([[Lankide eztabaida:Garalarranaga|eztabaida]]) 21:40, 13 azaroa 2024 (CET)
[[Lankide:Killimo|Killimo]] ([[Lankide eztabaida:Killimo|eztabaida]]) 21:33, 13 azaroa 2024 (CET)
== [[Fitxategi:Gnome-web-browser.svg|30px]] Kanpo estekak ==
* [https://lea-artibaietamutriku.hitza.eus/2024/11/15/emakumeen-presentzia-sarean-zabalduz/ Emakumeen presentzia sarean zabalduz] Lea-Artibai, Mutriku eta Busturialdeako Hitza 2024/11/15
* [https://anboto.org/durango/1583310345667-wikipedia-erreminta-ona-dela-uste-dugu-emakumeek-erreferentzialtasuna-lortzeko Wikipedia erramienta ona dela uste dugu emakumeek erreferialtsuna lortzeko]Anboto 2020/03/04
* [https://www.elcorreo.com/bizkaia/duranguesado/durangaldeko-andren-ekarpenak-20200122193350-nt.html?edtn=bizkaia&fbclid=IwAR1hHPcQJaQM-WaIU7mYeNetsB89jEH2-BWSA0fPGjbTgTkHpqtKRT9BnCc#vca=fixed-btn&vso=rrss&vmc=fb&vli=Duranguesado Durangaldeko andren ekarpenak bistaratzera dator WikiEmakumeok] El Correo 2020/01/21
* [https://anboto.org/durango/1579696765085-wikikedada-egingo-dute-durangon-wikipedian-dagoen-genero-arrakala-aldatzeko 'Wikikedada' egingo dute Durangon, Wikipedian dagoen "genero arrakala" aldatzeko], Anboto Durango 2020/01/22
* [https://dotb.eus/dotb-eus-emakumeen-biografia-berriak-sortzeko-wikikedada-antolatu-da-durangon/ Emakumeen biografia berriak sortzeko ‘Wikikedada’ antolatu da Durangon] Dotb.eus 2020/01/23
* [http://www.azkuefundazioarenegunkaria.eus/wikikedada-wikiemakumeokwikidurango/ Wikikedada: WikiEmakumeok/WikiDurango | Azkue Fundazioaren Egunkaria] 2020/01/21
* [https://halabedi.eus/es/marisa-barrena-wikiemakumeok-gizarteko-beste-arloetan-lez-emakumeak-ia-ikusezinak-gara-wikipedian-ere/?fbclid=IwAR2pUHHzwsNx8kzKAyc3dlTpZc4p4mx8duIC0PeKHEj01G3yXoFKxXlBBlc Marisa Barrena (Wikiemakumeok): "Gizarteko beste arloetan lez, emakumeak ia ikusezinak gara wikipedian ere" - Halabedi] 2020/02/06
* [https://www.youtube.com/watch?v=eH-JkwLAa6Q&feature=youtu.be [Bideoa] Data zaharrak bilatzen], Estibalitz González Solozabal Durangon #Wikiemakumeok mintegian data zaharrak zelan bilatzen diren azaltzen dau, Josi Sierra-ri esker.
[[Kategoria:Lekeitiarrak]]
[[Kategoria:Emakumeak]]
[[Kategoria:Feministak]]
l6oo5l1yrguziu456qdaik81e2t317d
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Filosofia/Bedigirada
101
1078901
9974905
9104970
2024-11-20T14:10:55Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Filosofia/Bedigirada]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Filosofia/Bedigirada]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
9097100
wikitext
text/x-wiki
== Hau non kokatu ==
Kaixo! Honakoa HUHEZIko bi ikerlarik garatu duten Wikipediarako proiektu baten emaitzaren zatietako bat da ({{u|Amaia arroyo}}). Non kokatu, ordea? Ez da artikulu bat, eta beraz begiratu beharko genuke zer egin. Nire ustez Wikiproiektu:Dilemak izan daiteke leku bat. Baina izan liteke ere wikiliburuetara mugitzea. Ideia izango da, laster, hainbat filosoforen sarreratan loturak sartzea hemen aipatzen diren dilema horietara. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 21:51, 23 azaroa 2022 (CET)
2timaqp3b680lgi5c5mxnfvk186fxs5
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2022/12
101
1079977
9974941
9110011
2024-11-20T14:11:06Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Lehiaketak/2022/12]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/2022/12]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
9110011
wikitext
text/x-wiki
== Azaroko artikuluak ==
Kaixo! Azaroan egin ez ziren artikuluak falta dira zerrendan. Animo!! Azken hilabetea ikaragarria izan behra da! [[Lankide:Ibarreusk|Ibarreusk]] ([[Lankide eztabaida:Ibarreusk|eztabaida]]) 11:25, 1 abendua 2022 (CET)
== Puntu okerrak (nire aldeko batzuk) ==
Elementu baten deskribapenean [[Estoke]] zegoen idatzia zerrendan, eta lehenbizi orri hori idatzi dut, baina izatez Wikidata elementua horren azpi-talde bati zegokion: [[Rapier]] ezpatari. Orain bigarren artikulua ere sortu dut, eta ez dakit horrengatik puntuak emango ote dizkidan sistemak, baina izatez ''estokeagatik'' jaso ditut batzuk, eta horiek ez ditut merezi :-) Bestalde, orriaren kodean sartu naiz Estoke>Rapier aldaketa egiteko. [[Lankide:Luistxo|Luistxo]] ([[Lankide eztabaida:Luistxo|eztabaida]]) 14:25, 6 abendua 2022 (CET)
:Ez dakit norbaitek zuzendu didan egoera, edo berez zuzendu den, baina jada ondo ditut puntuak, benetan sortutako artikuluagatik, tokatzen zenagatik [[Lankide:Luistxo|Luistxo]] ([[Lankide eztabaida:Luistxo|eztabaida]]) 16:24, 6 abendua 2022 (CET)
::Zerrendan dagoen izena aldatzen baduzu, puntuak soilik zerrendan dagoen artikuluan egindako edizioetan emango dira. Estoke ez badago zerrendan orain, ez du kontuan hartuko. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 16:28, 6 abendua 2022 (CET)
nfwkzkl1045e1u7chviz9384p52j5c5
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Filosofia/Gaur egungo eta etorkizuneko dilema digitalak, begirada filosofikotik
101
1080095
9974906
9104971
2024-11-20T14:10:55Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Filosofia/Gaur egungo eta etorkizuneko dilema digitalak, begirada filosofikotik]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Filosofia/Gaur egungo eta etorkizuneko dilema digitalak, begirada filosofikotik]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
9104971
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Filosofia/Bedigirada]]
02vapt6mtzisstlhz4hvsje1hmi3hjz
Txikipedia:Amets Arzallus
104
1081877
9975327
9318837
2024-11-20T15:48:09Z
Aioramu
75584
9975327
wikitext
text/x-wiki
'''Amets Arzallus Antia''' bertsolari euskaldun ospetsua da. [[Lapurdi]]<nowiki/>n jaio zen, 1983ko azaroaren 9an. 2013ko [[Bertsolari Txapelketa Nagusia]] irabazi zuen. Beste bertso txapelketetan finalista geratu da.
== Zer ikasi du eta zein da bere lana? ==
{{Ba al dakizu?|testua=Amets Arzallus musikaz inguratuta bizi izan dela beti? Bere aita, Jexux Arzallus bertsolaria, sartu zuen bertsoen munduan. Gainera, ez bera bakarrik, bere ahizpa ere bertsolaria da.}}
Kazetaritza ikasi zuen eta, gaur egun, bertsolaria, [[Argia (aldizkaria)|Argia]] aldizkarian kazetaria, [[Euskadi Irratia]]<nowiki/>n kolaboratzailea eta [[Txikipedia:Hendaia|Hendaia]]<nowiki/>ko bertso eskolako irakaslea da. Horrez gain, zenbait liburu ere idatzi ditu.[[Fitxategi:Bertsolari Txapelketa nagusia 2013 IMG 7567 (11385098656).jpg|thumb|472x472px|Amets Arzallus 2013ko Bertsolari Txapelketan.]]
2016an, [[Donostia|Donostian]] dokumental baten protagonista izan zen, "Europa Transit" izenekoa. Dokumentala Europan gertatu diren gerrei buruzkoa da. Bertan, Arzallus gerratean bizipenak eduki zituzten musikari eta poetekin harremanetan egon zen.
== Nola izan da bere ibilbidea bertsolaritzan? ==
Ametsek hainbat txapelketa ezberdinetan hartu du parte. Lehenengoa txikia zenean izan zen; Eskolarteko txapelketan.
2013ko abenduaren 15ean Amets Arzallus txapelduna izan zen [[Txikipedia:Bertsolari Txapelketa Nagusia|Bertsolari Txapelketa Nagusian]].
== Zeintzuk dira bere liburu ospetsuak? ==
* ''llimani - Boliviako izpiak eta hizkiak''. Txomin Txueka-rekin batera idatzita (2006, Argia).
* ''Miñan''. Ibrahima Balde-rekin batera idatzita (2019, Susa). Euskarazko liburua hainbat hizkuntzatara itzuli da gero ([[Ingeles|ingelesez]]: ''Little brother. An odyssey to Europe''; [[Gaztelania|gaztelaniaz]]: ''Hermanito''; [[Aleman|Alemanez:]] ''Germanet''; [[Italiera|italieraz]]: ''Fratellin''; [[Galiziera|galizieraz]]: ''Miñán'').
== Zein da bere bertsorik ospetsuena? ==
2013ko Bertsolari Txapelketa Nagusiaren finala Barakaldoko [[Txikipedia:Bilbao Exhibition Centre|BEC]]<nowiki/>en izan zen eta Amets Arzallusek irabazi zuen. Irabazi ostean Ametsek botatako bertsoa da bere bertso ezagunetariko bat:
"Zerutik begira daude
[[Fitxategi:Bertsolari Txapelketa nagusia 2013 IMG 9104 (11393282135).jpg|thumb|Amets Arzallus 2013an Bertsolari Txapelketa nagusia irabazi zuen momentuan.]]
Joxe eta Manuel Mari
ziega zulotik entzuten
beste euskaldun ugari
Muxu bat Iparraldeko
bertso eskolako haurrari
lagundu nauten guztiak
Olatz eta arreba bi
baina ni ez bait naiz hemen
neuk sortutzean ari
Aitarena den txapel hau
eskaintzen diot amari
haurra nintzela euskaraz
erakutsi zidanari."
== Amets Arzallusi buruzko bideoa ==
https://www.canva.com/design/DAFVOFRcX9g/CVoPtpy7Ijli1KK3jdqXRg/watch?utm_content=DAFVOFRcX9g&utm_campaign=share_your_design&utm_medium=link&utm_source=shareyourdesignpanel.
[[Kategoria:Bertsolaritza]]
[[Kategoria:Txikipedia]]
t445x927b6mfez3aorn4o78h7ybk37p
9975328
9975327
2024-11-20T15:50:29Z
Aioramu
75584
9975328
wikitext
text/x-wiki
'''Amets Arzallus Antia''' bertsolari euskaldun ospetsua da. [[Lapurdi]]<nowiki/>n jaio zen, 1983ko azaroaren 9an. 2013ko [[Bertsolari Txapelketa Nagusia]] irabazi zuen. Beste bertso txapelketetan finalista geratu da.
== Zer ikasi du eta zein da bere lana? ==
{{Ba al dakizu?|testua=Amets Arzallus musikaz inguratuta bizi izan dela beti? Bere aitak, Jexux Arzallus bertsolariak, sartu zuen bertsoen munduan. Gainera, ez bera bakarrik, bere arreba ere bertsolaria da.}}
Kazetaritza ikasi zuen eta, gaur egun, bertsolaria, [[Argia (aldizkaria)|Argia]] aldizkarian kazetaria, [[Euskadi Irratia]]<nowiki/>n kolaboratzailea eta [[Txikipedia:Hendaia|Hendaia]]<nowiki/>ko bertso eskolako irakaslea da. Horrez gain, zenbait liburu ere idatzi ditu.[[Fitxategi:Bertsolari Txapelketa nagusia 2013 IMG 7567 (11385098656).jpg|thumb|472x472px|Amets Arzallus 2013ko Bertsolari Txapelketan.]]
2016an, [[Donostia|Donostian]] dokumental baten protagonista izan zen, "Europa Transit" izenekoa. Dokumentala Europan gertatu diren gerrei buruzkoa da. Bertan, Arzallus gerratean bizipenak eduki zituzten musikari eta poetekin harremanetan egon zen.
== Nola izan da bere ibilbidea bertsolaritzan? ==
Ametsek hainbat txapelketa ezberdinetan hartu du parte. Lehenengoa txikia zenean izan zen; Eskolarteko txapelketan.
2013ko abenduaren 15ean Amets Arzallus txapelduna izan zen [[Txikipedia:Bertsolari Txapelketa Nagusia|Bertsolari Txapelketa Nagusian]].
== Zeintzuk dira bere liburu ospetsuak? ==
* ''llimani - Boliviako izpiak eta hizkiak''. Txomin Txueka-rekin batera idatzita (2006, Argia).
* ''Miñan''. Ibrahima Balde-rekin batera idatzita (2019, Susa). Euskarazko liburua hainbat hizkuntzatara itzuli da gero ([[Ingeles|ingelesez]]: ''Little brother. An odyssey to Europe''; [[Gaztelania|gaztelaniaz]]: ''Hermanito''; [[Aleman|Alemanez:]] ''Germanet''; [[Italiera|italieraz]]: ''Fratellin''; [[Galiziera|galizieraz]]: ''Miñán'').
== Zein da bere bertsorik ospetsuena? ==
2013ko Bertsolari Txapelketa Nagusiaren finala Barakaldoko [[Txikipedia:Bilbao Exhibition Centre|BEC]]<nowiki/>en izan zen eta Amets Arzallusek irabazi zuen. Irabazi ostean Ametsek botatako bertsoa da bere bertso ezagunetariko bat:
"Zerutik begira daude
[[Fitxategi:Bertsolari Txapelketa nagusia 2013 IMG 9104 (11393282135).jpg|thumb|Amets Arzallus 2013an Bertsolari Txapelketa nagusia irabazi zuen momentuan.]]
Joxe eta Manuel Mari
ziega zulotik entzuten
beste euskaldun ugari
Muxu bat Iparraldeko
bertso eskolako haurrari
lagundu nauten guztiak
Olatz eta arreba bi
baina ni ez bait naiz hemen
neuk sortutzean ari
Aitarena den txapel hau
eskaintzen diot amari
haurra nintzela euskaraz
erakutsi zidanari."
== Amets Arzallusi buruzko bideoa ==
https://www.canva.com/design/DAFVOFRcX9g/CVoPtpy7Ijli1KK3jdqXRg/watch?utm_content=DAFVOFRcX9g&utm_campaign=share_your_design&utm_medium=link&utm_source=shareyourdesignpanel.
[[Kategoria:Bertsolaritza]]
[[Kategoria:Txikipedia]]
8uv0y2lydykxqroahjmfte6uwvpl92i
Tennessee Claflin
0
1085959
9975464
9370425
2024-11-20T18:31:41Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975464
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Lady Tennessee Celeste Claflin''', '''Monserrateko bizkondesa''' ([[1844|1844ko]] [[Urriaren 26|urriaren 26a]] – [[1923|1923ko]] [[Urtarrilaren 18|urtarrilaren 18a]]), '''Tennie C'''. izenez ere ezaguna, estatubatuar [[Sufragio|sufragista]] izan zen, ezaguna [[Victoria Woodhull]] ahizparekin batera 1870ean [[Wall Street|Wall Streeten]] broker-enpresa bat ireki zuen lehen emakumezkoa izateagatik.<ref name=":0">{{Cite web|abizena=Greenspan|izenburua=9 Things You Should Know About Victoria Woodhull|argitaletxea=A&E Television Networks, LLC|izena1=Jesse|data=23 September 2013|url=http://www.history.com/news/9-things-you-should-know-about-victoria-woodhull|lana=History.com|accessdate=30 March 2016}}</ref><ref name=":4">{{Cite news|izenburua=On This Day: March 5, 1870|url=https://archive.nytimes.com/www.nytimes.com/learning/general/onthisday/harp/0305.html|kazeta=The New York Times|accessdate=April 18, 2022}}</ref>
== Lehen urteak eta hezkuntza ==
Tennessee Claflinen jaioteguna ez dago argi, baina, oro har, 1843 eta 1846 artean jaio zela esaten da.<ref>{{Cite web|izenburua=Lady Tennessee Celeste "Tennie C." Claflin Cook (1845 - 1923) - Find A Grave Memorial|url=https://www.findagrave.com/memorial/42446174|lana=www.findagrave.com|accessdate=2016-11-12}}</ref> Myrna MacPherson biografoak Claflinen jaioteguna aipatu zuen 1845eko urriaren 26an; Barbara Goldsmith kazetariak, berriz, 1846ko jaiotza-urtea aipatu zuen. Hala ere, argi dago Tennessee Claflin Roxanna Hummel Claflinek eta Reuben Buckman Claflinek Homerren, Licking Countyn, Ohion sortutako hamar haurretatik azkena izan zela. Bere ahizpa, Utica Claflin Brooker, 1841 eta 1843 artean jaio zen.
Reuben Buckman Claflin, "Buck" izenez ezaguna, [[Suge-olio|suge-olioaren saltzailea]] zen eta mediku gisa aurkezten zen. Nolabaiteko prestakuntza juridikoa zuen eta batzuetan abokatu gisa aurkezten zen. [[Susquehanna]] ibaitik egurra jaisten eta areto batean lan egin zuen.
[[Claflin familia|Claflin familiako]] adar pobretu bateko semea zen, [[William Claflin]] gobernadorearen lehengusu urruna.
1825eko abenduan, Roxanna Hummelekin ezkondu zen Buck Claflin, batzuetan Roxy izenarekin. Pennsylvaniako [[Selinsgrove (Pennsylvania)|Selinsgrove]] herrian elkartu zen, Roxanna neskamea zen etxean Buck gonbidatu zutenean.
Roxanna behin baino gehiagotan identifikatu izan da areto bateko jabe aberats baten iloba gisa eta neskame baten legez kanpoko alaba. Azentu alemanarekin hitz egin zuen. Espiritualista izan zitekeen.<ref>{{Cite web|izenburua=Claflin, Tennessee (1846–1923) {{!}} Encyclopedia.com|url=https://www.encyclopedia.com/women/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/claflin-tennessee-1846-1923|lana=www.encyclopedia.com|accessdate=2022-03-14}}</ref>
Claflin haurrak pobrezian hazi ziren. Bizilagunek basatiak, zikinak eta gosetiak zirela zioten. Buck aita bortitza zen, seme-alabak probokaziorik gabe jotzen zituena<ref name=":0" />.
[[Fox ahizpak|Fox ahizpen]] arrakastak bultzatuta, Buck Tennessee eta Victoria [[medium]] gisa iragartzen hasi zen 1852 inguruan. Laster bihurtu ziren neskatoak familiaren euskarri nagusi.
1853an, Victoria ahizpa nagusia ezkondu eta urrundu egin zen.
== Espiritista eta petrikilo ==
1860rako, Tennessee igarle goiztiar gisa iragarri zuten, "ezpainetako herpesetik minbizira" gaixotasunak sendatzeko gaitasunarekin. Kontsultak $1 balio zuten, eta Tennesseek 13 egunez lan egin zuen Mendebalde Erdiko hiri txikietan. Buckek "Miss Tennessee's Magnetio Elixir" (baliorik gabeko nahasketa) saltzen zuen $2 truke<ref name=":0" />.
1863an, Buckek hotel oso bat alokatu zuen [[Ottawa (Illinois)|Ottawan]], [[Illinois|Illinoisen]].<ref>Story of Ottawa, Illinois by C.C. Tisler. Published 1953. Copyright 1953 by C.C. Tisler.</ref> "Minbiziaren Erregea" ezizena hartu zuen eta Tennesseeren sendatzeko trebetasunak iragartzen hasi zen. Praktikaren zati gisa, Claffinek [[Zekale|zekalea]] erabiltzen zuten, pazientearen azala erretzen zuena. 1864ko ekainean, poliziak Claflins hotel-klinika desegin zuen eta familiak ihes egin zuen. Agintariek bederatzi delitu leporatu zizkioten familiari, besteak beste, jokabide desordenatua eta iruzur medikoa. Tennesseek akusaziorik larrienari aurre egin zion, Rebecca Howe izeneko gaixo baten heriotzagatik errua egotzi baitzioten. Familia ez zen inoiz gortera joan, minbizia faltsua zelako.
1868ko udazkenean, [[Cornelius Vanderbilt]] enpresa-handikia bisitatu zuen Buckek, masajeen eta magnetismoaren bidez sendatzean interesatuta zegoena. Buckek Victoria espiritualista gisa eta Tennessee sendalari gisa kontratatu zituen. Tennesseek eta Corneliusek denbora asko eman zuten elkarrekin, eta erlazio erromantiko bat zutenaren ideia hedatu zen.
== Wall Street eta edizioa ==
1869an, Victoria Woodhull eta Tennessee Claflinek bi logela alokatu zituzten Hoffman etxean, [[New York|New Yorkeko]] 44 [[Broad Street|Broad Streeten]]. 1870eko urtarrilean, Woodhull, Claflin eta & Company bisita txartelak han hemenka zabaldu zituzten.<ref name=":4" /> Aldez aurretik $25 kobratzen zituzten kontsultako. Ahizpak finantza aldetik [[Cornelius Vanderbilt|Cornelius Vanderbiltek]] babesten zituen.<ref name=":5">{{Cite news|abizena=Scutts|izenburua='The Scarlet Sisters: Sex, Suffrage and Scandal in Gilded Age' by Myra MacPherson|hizkuntza=en-US|izena1=Joanna|data=2014-03-07|url=https://www.washingtonpost.com/opinions/the-scarlet-sisters-sex-suffrage-and-scandal-in-gilded-age-by-myra-macpherson/2014/03/07/0000dcf6-934f-11e3-84e1-27626c5ef5fb_story.html|kazeta=The Washington Post|issn=0190-8286|accessdate=2016-11-12}}</ref> Woodhull, Claflin, & Company bulego dotoreak 1870eko otsailaren 14an ireki zituen ateak.<ref name=":4" /> Hori dela eta, Woodhull eta Clafin izan ziren [[Wall Street|Wall Streeteko]] [[Broker|artekaritza]]-enpresa bat irekitzen lehen emakumezkoak.<ref>{{Cite web|abizena=Greenspan|izenburua=9 Things You Should Know About Victoria Woodhull|argitaletxea=A&E Television Networks, LLC|izena1=Jesse|data=23 September 2013|url=http://www.history.com/news/9-things-you-should-know-about-victoria-woodhull|lana=History.com|accessdate=30 March 2016}}</ref><ref name=":4" /> Hainbesterainokoa zen zuten ospea, ezen 100 polizia egon ohi ziren euren bulegoa zaintzen.<ref name=":4" />
"''Wall-Street Aroused''" izeneko artikulu batean, ''[[The New York Times|New York Timesek]]'' zalantzan jarri zuen ahizpen arrakasta-ahalmena, ez emakume izateagatik, espiritualismoarekin eta ortodoxoak ez diren beste arrazoi batzuekin duten loturagatik baizik.<ref name=":4" /> ''[[Harper's Weekly|Harper's Weeklyk]]'' "Bewitching Brokers" deitu zien karikatura batean, eta aldizkariko beste artikulu batek, berriz, zalantzan jarri zuen euren sinadurak arrakasta lortzeko behar adina inbertsore emakumezko ote zeuden.<ref name=":4" />
Woodhull eta Claflinek ustiatu gabeko inbertsio-kapitala lortu zuten. Goi sozietateko emazte eta alargunak, maistrak, enpresa txikien jabeak, aktoreak eta prezio handiko prostitutak eta haien madamak Woodhull, Claflin, & Company eta enpresa berehalako finantza-garaipena izan ziren.<ref name=":4" />Ahizpek berehala alokatu zuten 38. kalean apartamentu garesti bat, [[Manhattan|Manhattango]] [[Murray Hill]] atal esklusiboan.<ref name=":4" />
Artekaritza irabaziekin, ahizpek beren egunkari erradikala, ''[[Woodhull & Claflin's Weekly]]'', hasi zuten.<ref name=":5" /> Woodhullek eta Claflinek beren egunkaria erabili zuten [[Amodio aske|Maitasun Librea]] defendatzeko. XIX. mendean [[Sexu harreman|sexua]] [[Ezkontza|ezkontzatik]] banatzea proposatzen zuen mugimendua.<ref name=":4" /> Maitasun Librearen mugimendua oso ahultzat jo zen une hartan, eta mugimenduaren defentsak asko harriturik utzi zituen. Myra McPherson biografoak azaldu zuenez, “Emakume batek bere gorputzarekiko askatasuna zuela argudiatzean, bere bikotekidea aukeratzeko eskubidea zuela, noiz nahi zuen sexua erabakitzeko eskubidea, eta, izatez, sexuaz gozatzera, ahizpak hain aurreratuta zeuden inprentako prostitutak deitzen zitzaien arora”.<ref name=":5" /> Woodhull & Claflin’s Weekly ere ''[[Alderdi Komunistaren Manifestua|Manifestu Komunista]]'' inprimatu zuen lehen egunkaria izan zen Estatu Batuetan,<ref name=":6">{{Cite web|izenburua=The Happy Medium|url=https://www.nytimes.com/books/98/03/29/reviews/980329.29brookht.html|lana=www.nytimes.com|accessdate=2016-11-12}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Marxist, Suffragette, “Mrs. Satan”: Victoria Woodhull, the US's First Woman Presidential Candidate|url=https://thewire.in/history/marxist-suffragette-mrs-satan-victoria-woodhull-the-uss-first-woman-presidential-candidate|aldizkaria=The Wire|sartze-data=2023-01-18}}</ref> nahiz eta Lehen Internazionaletik kanporatu zituen Marxek, euren inguruan zituzten pertsonak zeintzuk ziren jakin ostean<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Woodhull and Claflin's Weekly (IAPSOP)|url=http://iapsop.com/archive/materials/woodhull_and_claflins_weekly/|aldizkaria=iapsop.com|sartze-data=2023-01-18}}</ref>.
Woodhull, Claflin eta & Company artekaritza-enpresa hondoratu egin zen [[1873ko Izua|1873ko izuaren]] ondorengo depresio ekonomiko orokorrean.<ref name=":4" />
== Politika ==
1871n, ahizpak udal-hauteskundeetan bozkatzen saiatu ziren eta gaitzetsi egin zituzten.<ref name=":7">{{Cite web|izenburua=1872 One Hundred And Twenty-five Years Ago|data=2015-08-17|url=http://www.americanheritage.com/content/1872-one-hundred-and-twenty-five-years-ago-0?nid=59480|lana=www.americanheritage.com|accessdate=2016-11-12}}</ref>
1871ko abuztuaren 11n, Tennessee Claflinek [[New Yorkeko Kongresuko zortzigarren barrutia|New Yorkeko Kongresuko zortzigarren barrutirako]] hautagaitza iragarri zuen. Une horretan, barruti hori nagusiki alemaniar-amerikarra zen. Claflinek bere hautagaitza iragarri zuen Irving Plazan, bandera alemanez eta estatubatuarrez inguratuta. Hitzaldia alemanez eman zuen.
[[Fitxategi:Tennessee_Celeste_Claflin.tif|thumb|1872 Tennessee Claflinen argazkia]]
Woodhull ahizka [[Zerrenda:Ameriketako Estatu Batuetako presidenteak|Ameriketako Estatu Batuetako presidente]] izateko hautagai izendatu zuten 1872ko maiatzaren 10ean [[Eskubide-Berdintasunaren Aldeko Alderdia|Eskubide-Berdintasunaren Aldeko Alderdiak]].<ref name=":4" /><ref name=":5" /> [[Frederick Douglass]] lehendakariordegai izendatu zuten, baina ez zuen izendapena onartu, eta horren ordez [[Ulysses S. Grant|Ulysses S. Granten]] aldeko kanpaina aktiboa egin zuen.<ref name=":9">{{Cite web|izenburua=Victoria and Tennessee Claflin, the sisters' tale continues….|data=2014-09-02|url=https://blog.mcny.org/2014/09/02/victoria-and-tennessee-claflin-the-sisters-tale-continues/|lana=MCNY Blog: New York Stories|accessdate=2016-11-12}}</ref>
1872ko udan, New Yorkeko Guardia Nazionalaren bederatzigarren erregimentuaren koronelerako hautagaitza aurkeztu zuen Claflinek. Lanpostua hutsik geratu zen 1872ko urtarrilean [[James Fisk (bankaria)|Jim Fisk]] [[baroi-lapurra]] hil zenetik. Claflinen kandidaturak barregura eragin zuen prentsan. Bederatzigarren erregimentuko gizonek ez zioten kasurik egin Claflinen eskaintzari, baina Thomas J. Griffin komandanteak Claflin gonbidatu zuen berriki antolatutako Soldadu beltzentzako 85. erregimentuaren kolonel izatera. Iraganean izandako arrakasta profesionalaren ondorioz, 85.eko kideek koronel hautatu zuten.
== Henry Ward Beecheren adulterio-epaiketa eta horrekin lotutako eskandaluak ==
1872ko azaroaren 2an, ''Woodhull & Claflin's Weekly''k txosten bat argitaratu zuen, [[Henry Ward Beecher|Henry Ward Beecherren]] adulterio-epaiketa ospetsua eragin zuena.<ref name=":5" /> Beecher [[Lyman Beecher]] teologo kalbinista ezagunaren semea zen eta [[Harriet Beecher Stoweren]] anaia. Seguruenik, AEBko ministro protestanterik ezagunena zen une hartan, eta [[Brooklyn|Brooklyngo]] Plymouth elizako ministro gisa urtean 100.000 dolarreko soldata irabazten zuen. Esklabotzaren aurkako mugimenduan lider batek, Beecherrek, hizlari gisa ospea irabazi zuen.<ref>{{Cite web|izenburua=True Soap Opera|url=https://www.nytimes.com/books/00/01/30/reviews/000130.30donaldt.html|lana=www.nytimes.com|accessdate=2016-11-12}}</ref>
''Woodhull & Claflin's Weekly''ren ehun mila ale argitaratu ziren 1872ko azaroaren 2an, azalean "''The Beecher-Tilton Scandal Case''" idatzita. Artikuluak Victoria Woodhull eta izenik gabeko erreportari baten arteko elkarrizketaren formatua hartu zuen. Woodhullek [[Henry Ward Beecher|Henry Ward Beecherren]] eta [[Elizabeth Richards Tilton|Elizabeth Richards Tiltonen]] ([[Theodore Tiltonen]] emaztea) arteko abentura baten xehetasun guztiak eman zituen. Woodhullek [[Elizabeth Cady Stanton]], [[Isabella Beecher Hooker]] eta [[Paulina Kellogg Wright Davis|Paulina Wright Davis]] bezalako iturriak eman zituen. Hiru emakumeen gutunak berresteko argitaratu ziren.
Zenbaki berberean, Tennesseek mehatxu egin zuen beste gizon garrantzitsu batzuen berri emateko, eta gutun bat inprimatu zuen, bere bezeroen izenak eta helbideak erregistratu zituela zioen emakume anonimo batena. Batzuek gutun hau idatzi izana leporatu zioten Tennesseeri, baina Barbara Goldsmith kazetariak uste du Annie Wood andrearen gutuna zela, Woodhull eta Claflinen laguna.
Astea amaitu aurretik, azaroaren 2ko zenbakia berrinprimatuta zegoen eta 40 dolarren truke saltzen zen.<ref name=":6" /> Woodhull eta Claflin kartzelan sartu eta atera igaro zituzten hurrengo hilabeteak, [[Anthony Comstock]] aktibista puritanoak egindako lizunkeria karguen ondorioz.<ref name=":6" /><ref name=":7" />
1874an, [[Theodore Tilton|Theodore Tiltonek]] [[Henry Ward Beecher|Henry Ward Beecherren]] aurkako salaketa jarri zuen Tiltonen emaztearekin "intimitate kriminala" izateagatik. Kasuak 1875eko urtarriletik uztailera iraun zuen eta epaimahaiaren erabakirik gabe amaitu zen.<ref>{{Cite web|izenburua=The Beecher-Tilton Affair|data=2012-10-23|url=https://blog.mcny.org/2012/10/23/the-beecher-tilton-affair/|lana=MCNY Blog: New York Stories|accessdate=2016-11-12}}</ref>
== Londres eta azken urteak ==
Beecherren epaiketaren ondoren, ahizpak New Yorketik Londresera ihez egin zuten 1877an.<ref name=":5" /> Ebidentziak iradokitzen duenez, Cornelius Vanderbilt zendu berriaren oinordekoek finantzatu zuten ahizpen mugimendua. [[Cornelius Vanderbilt|Cornelius Vanderbiltek]] familiaren herentziaren inguruko eztabaidan ez zituen gertu nahi.<ref name=":9" />. Vanderbilt 1868an alargundu zen eta berriro ezkondu zen 1869an. Bigarren ezkontzak Claflin harrituta utzi zuen, harekin ezkontzea espero baitzuen. Baina 1871ren erdialdean, Vanderbilten familiak bere bizitzatik atera zuen.
1885eko urriaren 15ean, Claflin [[Francis Cook|Francis Cookekin]] ezkondu zen, [[Cook, Son & Co.]] enpresako zuzendaria eta Monserrateko bizkondea, [[Portugal|Portugalgo]] [[Sintra|Sintran]]. Ezkondu eta hilabetera, [[Viktoria Erresuma Batukoa|Viktoria erreginak]] [[Cookeko Baronerria]] sortu zuen beraientzat. Baroi ingeles baten emazte gisa, Claflin "Lady Cook" izenarekin aritzen zen Ingalaterran eta Monserrateko Bizkondesa Portugalen. Bikotea [[Doughty House|Doughty Housen]] bizi zen, [[Richmond (Londres)|Richmond Hillen]], gaur egun Londres Handiaren parte den [[Surrey|Surreyn]], eta [[Monserrate Jauregia|Monserrate Jauregian]].
Cook 1901ean hil eta gutxira, bizitza laburreko banku bat sortu zuen Claflinek [[City of London|Londresen]], Lady Cook & Co izenekoa.
Bere ikuspegi erradikalak inoiz utzi ez zituen arren, Claflinek bere bizitzaren gainerakoa ikuspegi publikotik kanpo bizi izan zuen. Ingalaterran hil zen 1923ko urtarrilaren 18an.<ref>{{Cite news|izenburua=Lady Cook Dies in London at 77. Former Tennie C. Claflin Was Spiritualist and Suffragist Here 50 Years Ago.|data=January 20, 1923|url=https://www.nytimes.com/1923/01/20/archives/lady-cook-dies-in-london-at-77-former-tennie-c-claflin-was.html|kazeta=[[New York Times]]|accessdate=2008-06-27}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1844ko|1923ko|Claflin, Tennessee}}
[[Kategoria:Newyorkarrak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako feministak]]
[[Kategoria:Maitasun askearen defendatzaileak]]
[[Kategoria:Sexuaren aldeko feministak]]
qkwxl9aeon74x1ied5l8834ivgcvwhh
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/BBCren 100 emakumeak
101
1087971
9974943
9194706
2024-11-20T14:11:07Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Lehiaketak/BBCren 100 emakumeak]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/BBCren 100 emakumeak]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
9194706
wikitext
text/x-wiki
== Running this contest ==
Hello @[[Lankide:Danmichaelo|Danmichaelo]]. I didn't write property the ending date of the contest, and it seems that the bot closed it and is no longer updating it. Could you reset it or is it done automatically? Thanks! [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 15:16, 2 otsaila 2023 (CET)
h7f8l828gpcpq510zxy1l098mktd4dl
María del Carmen Árraga
0
1090605
9975837
9209859
2024-11-20T23:56:24Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975837
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''María del Carmen Árraga''' ([[Montevideo]], 1840ko maiatzaren 14a - ezezaguna) [[margolari]] [[Uruguai|uruguaitarra]] izan zen, [[José Gervasio Artigas|José Gervasio Artigasen]] lehen erretratuetako baten sortzailea, [[Pertsonaia itzaltsu|pertsonaia itzaltsua]] hil eta 15 bat urtera egina.
== Biografia ==
Irakaskuntza artistikoa [[Juan Manuel Blanes|Juan Manuel Blanesengandik]] jaso zuen, eta bere ibilbide artistikoaren hasieran paisaia batzuk sortu zituen. Geroago, 1869an erakutsi zituen erretratuen eta [[Izadi hil|izadi hilen]] sorkuntzan zentratu zen. 1869an, [[Uruguaiko Batzar Nagusia|Uruguaiko Batzar Nagusiari]] eskainitako [[Joaquín Suárez|Joaquín Suárezen]] koadro bat margotu zuen, eta horri esker, [[Senatarien Ganbera (Uruguai)|Uruguaiko Senatuak]] artistari 1.000 pesoko saria emateko erabakia hartu zion. Sari hori bere arte ikasketekin jarraitzeko [[Europa|Europara]] joateko beka batekin ordezkatzea eskatu zuen Árragak. Dena den, familia arazoak zirela eta, artistak ezin izan zuen beka baliatu eta 1882an Senatarien Ganberari eskatu zion hasierako esleipen-ebazpenera itzultzeko, zeina hurrengo urtean eman zioten.
Orain arte iraun duten lanen artean, garai hartako hainbat politikari eta pertsona ezagunen erretratuak aipa daitezke, hala nola [[Venancio Flores]], [[Tomás Gomensoro]] eta [[Alejandro Chucarro]]. Halaber, [[Museo Historiko Nazionala (Uruguai)|Museo Historiko Nazionalak]] oihalaren gainean bi oleo ditu, [[Juan Méndez Caldeiro|Juan Méndez Caldeirori]] eta [[José Gervasio Artigas|José Gervasio Artigasi]] eskainiak. Azken erretratu hori izan zen independentziaren pertsonaia itzaltsuaren ezagutzen den lehenengoetako bat, eta Árragak margotu zuen 1863 inguruan.
Margolari honen heriotza data eta lekua ezezaguna da, nahiz eta bere figura [[Luis Montero]] artista peruarrak 1866an Montevideon egin zuen egonaldian egindako erretratu bati esker ezagutu daitekeen
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1840ko|?|Arraga, Maria del Carmen}}
[[Kategoria:Uruguaiko margolariak]]
blduhj0p0xxr8v2s2vn9bpk9s7ry2qq
Mary Agnes Chase
0
1091517
9975463
9896513
2024-11-20T18:31:28Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975463
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Mary Agnes Meara Chase''' ([[Iroquois konderria (Illinois)|Iroquois konderria]], [[1869|1869ko]] [[Apirilaren 29|apirilaren 29a]] – [[Bethesda]], [[1963|1963ko]] [[irailaren 24a]]) [[estatubatuar]] [[Botanika|botanikaria,]] [[Irudigile|ilustratzailea]] eta [[Agronomia|agronomoa]] izan zen, agrostologian espezializatua.
Bi urte zituela, aita hil zitzaion, eta familia [[Penelandia|Penelandiara]] joan da bizitzera.' 1903an hasi zen lanean USDAn, [[Washington|Washingtonen]].
Sufragio femeninoaren aldeko aktibista izan zen eta sozialista. 1915ean eta 1918an atxilotu eta prozesatu egin zuten.<ref>{{Cite web|izenburua=Mary Meara Chase, destacada botánica y activa feminista {{!}} Vidas científicas|data=14 de mayo de 2019|url=https://mujeresconciencia.com/2019/05/14/mary-meara-chase-destacada-botanica-y-activa-feminista/|lana=Mujeres con ciencia|accessdate=17 de diciembre de 2019}}</ref><ref>{{Cite web|izena=Vonne|abizena=Lara|izenburua=Mujeres en la ciencia: Mary Agnes Chase, destacada botánica y activista|data=18 de agosto de 2017|url=https://hipertextual.com/2017/08/mujeres-ciencia-mary-agnes-chase-destacada-botanica-activista|lana=Hipertextual|accessdate=17 de diciembre de 2019}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Chase, Mary Agnes (1869-1963) on JSTOR|url=https://plants.jstor.org/stable/10.5555/al.ap.person.bm000001409|lana=plants.jstor.org|doi=10.5555/al.ap.person.bm000001409|accessdate=17 de diciembre de 2019}}</ref>
== Argitalpenak ==
[[Fitxategi:Mary_Agnes_Chase_Collecting_Plants,_Brazil,_Image_ID_96-548.tif|ezkerrera|thumb|Egilea, Brasilen, 1929an uzta biltzen]]
* 1959. ''Primer libro de las gramineas''. 184 pp. Bib. Orton IICA / CATIE. [http://books.google.com/books?id=pSMPAQAAIAAJ&printsec=frontcover&hl=es&source=gbs_atb en línea]
* 1922. ''First book of grasses: the structure of grasses explained for beginners''. The Rural text-book series. Macmillan. 122 pp. Berrargitaratua Nabu Press, 2010. 148 pp. {{ISBN|1177559315}}
== Aintzatespenak ==
* 1958: ''honoris'' causa doktoretza Illinois-eko Unibertsitatean
== Kideak ==
* 1959: [[Smithsonian Institution|Smithsoniar]] Institutuaren ohorezkoa
* 1956: Botanical Society of America erakundearen meritu-ziurtagiria
* 1961: Londresko Linneana elkartekoa
== Eponimoak ==
* ([[Asteraceae]]) ''Agnesia'' <small>Zuloaga</small> & <small>Judz</small><ref>Novon 3: 306 1993 (GCI)</ref>.
* ([[Poaceae]]) ''Agnesia'' Zuloaga & Judz.<ref>Novon 3(3): 306 1993 (IK)</ref>
== Erabilitako bibliografia ==
* louise s Grinstein, karola Biermann, rose k Rose. 1997. Women in the biological sciences: a biobibliographic sourcebook. Arg. Greenwood Publishing Group. 609 orrialde {{ISBN|0-313-29180-2}}
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{Wikispezieak}}
{{Commonskat}}
{{bizialdia|1869ko|1963ko|Chase, Mary Agnes}}
[[Kategoria:Estatubatuarrak]]
[[Kategoria:Honoris causa doktoreak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako feministak]]
[[Kategoria:Emakume agronomoak]]
[[Kategoria:Botanikariak]]
[[Kategoria:Ilustratzaileak]]
[[Kategoria:Emakume ilustratzaileak]]
6y6kmhtkxlbues6y77we8qc6ilkts4g
Susan McFarland Parkhurst
0
1092561
9975550
9952852
2024-11-20T18:56:38Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975550
wikitext
text/x-wiki
{{Pertsona infotaula}}'''Susan McFarland Parkhurst''' ([[1836|1836ko]] [[Ekainaren 5|ekainaren 5a]] – [[1918|1918ko]] [[Maiatzaren 4|maiatzaren 4a]]) idazle eta [[konpositore]] estatubatuarra izan zen.
== Bizitza ==
Susan McFarland Parkhurst [[:en:Leicester,_Massachusetts|Leicesterren (Massachusetts)]] jaio zen, eta 1860ko hamarkadan kanta herrikoiak eta areto-pianoko soloak konposatu zituen. Lehen aldiz grabatu zuten laguntzaile eta bakarlari gisa New Yorkeko kontzertu [[Metodismo|metodista]] batean, 1860an.<ref>{{Erreferentzia|izena=Sophie|abizena=Fuller|izenburua=Unearthing a world of music: Victorian and Edwardian women composers|orrialdeak=16–22|data=1992-06|url=http://dx.doi.org/10.1080/09574049208578100|aldizkaria=Women: A Cultural Review|alea=1|zenbakia=3|issn=0957-4042|doi=10.1080/09574049208578100|sartze-data=2023-03-07}}</ref>
E.A. Parkhurst-ekin ezkondu zen eta alaba bat izan zuen, Effie. Senarra 1864an hil zen [[Ameriketako Estatu Batuetako Gerra Zibila|AEBko Gerra Zibilean]]. Waters's Music Store-n lanean ari zenean, [[Stephen Foster]] ezagutu eta kantak idazten hasi zen, batez ere gaurkotasun eta erlijio gaiei buruzkoak. Susan eta bere alabak "Aita mozkorra da eta ama hilda dago" kanta interpretatu zuten kontzertu batean, eta New Yorkeko neurritasunaren aldeko bileratan estandar bihurtu zen. Parkhurst [[Brooklyn|Brooklynen]] hil zen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Norton/Grove dictionary of women composers|data=1994|url=https://www.worldcat.org/oclc/33066655|edizioa=First American edition|isbn=0-393-03487-9|pmc=33066655|sartze-data=2023-03-07}}</ref>
New York-eko Stephen Fosterren editoreak E.A. Parkhurst-en konposizioen katalogo bat argitaratu zuen 1864an. Bere abestien jatorrizko inpresioak [[New Yorkeko Liburutegi Publikoa|New Yorkeko Liburutegi Publikoko]] Musika Dibisioan daude, eta bere lan instrumentalak Massachusetts-eko American Antiquarian Society-an artxibatzen dira.<ref>{{Erreferentzia|izena=Judith|abizena=Tick|izenburua=Parkhurst, Susan McFarland|argitaletxea=Oxford University Press|data=2001|url=http://dx.doi.org/10.1093/gmo/9781561592630.article.46745|sartze-data=2023-03-07|serie=Oxford Music Online}}</ref>
== Obrak ==
Susan McFarland Parkhurst neurritasun eta abolizioa bezalako gaiei buruzko abestiengatik nabarmendu zen, eta abesti sakratuak ere idatzi zituen. Aukeratutako lanak honako hauek dira:
* "Aita mozkorra da eta ama hilda" ([https://digitalcommons.conncoll.edu/sheetmusic/379/ letrak eta musika])
* "Emantzipazio abesti berria" (1864)
* "Ahotsak daude" (1864)
* "Espirituaren ahotsak" (1864)
* "Ez negar gehiago egin Lillygatik" (1864)
* "Ateneoa" (1863)
* "Urrezko harpa" (1863)
* "Zioneko euri jasa freskagarriak" (1867)
1916ko irailean "Stephen Fosterren azken egunetako oroitzapen pertsonalak" argitaratu zuen ''[http://etudemagazine.com/gallery/Etude_Sheet_Music/ The Etude]''aldizkarian.
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* [[scores:Category:Parkhurst,_Susan_McFarland|Free scores by Susan McFarland Parkhurst]] at the [[International Music Score Library Project]] (IMSLP)
{{bizialdia|1836ko|1918ko|Parkhurst, Susan McFarland}}
[[Kategoria:Massachusettsarrak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako musikagileak]]
[[Kategoria:Emakume musikagileak]]
[[Kategoria:Emakume musikariak]]
[[Kategoria:Emakume abeslariak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako abolizionistak]]
[[Kategoria:New Yorken hildakoak]]
rxtj783w37a8y6pcpgu3ibz9ukkmlm8
Marie Equi
0
1096749
9975472
9532551
2024-11-20T18:33:41Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975472
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Marie Equi''' ([[New Bedford (Massachusetts)|New Bedford]], [[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]], [[1872|1872ko]] [[Apirilaren 7|apirilaren 7a]] – [[Portland (Oregon)|Portland]], [[1952|1952ko]] [[Uztailaren 13|uztailaren 13a]])<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Dr. Marie Equi (U.S. National Park Service)|hizkuntza=en|url=https://www.nps.gov/people/drmarie-equi.htm|aldizkaria=www.nps.gov|sartze-data=2023-03-27}}</ref> AEBko [[mediku]] eta [[Aktibismo|aktibista]] izan zen, Estatu Batuetako mendebaldean gaixo pobreak eta langile klasekoak artatzen jardun zuen lehen medikuetako bat. Modu erregularrean ematen zuen [[Antisorgailu|kontrazepzioari]] eta [[Abortu|abortuari]] buruzko informazioa, bi praktika horiek legez kanpokoak ziren garai batean. Aktibista politiko gisa, erreforma zibikoen eta ekonomikoen alde lan egin zuen, eta horien artean azpimarratzekoak dira [[Emakumeen sufragismoa|emakumeen boto-eskubidea]] eta zortzi orduko lanaldia. [[1913|1913ko]] langileen greba batean polizia batek kolpatu ondoren, Equi mugimendu [[Anarkismo|anarkistarekin]] eta langile mugimendu erradikalarekin lerrokatu zen.
Equi [[Lesbianismo|lesbiana]] zen, eta Harriet Frances Speckartekin (1883 - 1927ko maiatzaren 15a) harremana izan zuen hamarkada batez baino gehiagoz. Bi emakumeek haur bat adoptatu eta hazi egin zuten, sexu bereko kidez osatutako familia alternatibo baten eredu goiztiarra bihurtuz Estatu Batuetan. Politika erradikalagatik eta sexu bereko pertsonen arteko harremanengatik, Equik diskriminazioaren eta jazarpenaren aurka borrokatu zuen. [[1918|1918an]], Equi ''Sedicion Act'' (''sedizioaren aurkako legea'') delakoaren ondorioz kondenatua izan zen, Estatu Batuek [[Lehen Mundu Gerra|Lehen Mundu Gerran]] parte hartzearen aurka hitz egiteagatik. Estatuko [[San Quentin Estatu Presondegia|San Quentin Estatu Presondegian]] hiru urteko zigorra ezarri zioten. Espetxean preso egondako emakume lesbiana eta erradikal bakarra izan zen.
== Biografia ==
Equi John Equi italiar etorkinaren eta Sarah Mullins irlandar etorkinaren alaba zen. [[New Bedford (Massachusetts)|New Bedfordeko]] langile-klaseko familia handi bateko bosgarren alaba izan zen. New Bedford baleen ehizaren munduko hiriburu ohia zen, eta Equiren lehen urteetan [[Ehungintza|ehungintzako]] potentzia bihurtu zen. New Bedford High School-era joan zen urtebetez eta ikasketak utzi zituen ehun-fabrika batean lan egin eta mantentzeko. [[1892|1892an]], Equik lantegietako etorkizun ilun batetik ihes egin zuen, eta Bessie Holcomb bigarren hezkuntzako neskalagunarekin elkartu zen [[Oregon|Oregoneko]] etxalde batean, [[Columbia (ibaia)|Columbia ibaiaren]] ondoan.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Michael|abizena=Helquist|izenburua=Marie Equi : radical politics and outlaw passions|argitaletxea=Corvallis : Oregon State University Press|data=2015|url=http://archive.org/details/marieequiradical0000helq|isbn=978-0-87071-595-2|sartze-data=2023-03-27}}</ref>
XIX. mendearen amaieran, sexu bereko emakumeen arteko abenturei buruz ezer gutxi zekiten edo publikoki hitz egiten zen. Estatu Batuetako gizartearen eremu batzuetan, ordea, jendeak onartzen zuen emakumeen artean «lagun erromantikoak» zeudela. Garaiko emakume aberats eta profesionalek "Bostongo ezkontzak" deiturikoari ekin zioten. Elkarketa horiek bi emakumeren arteko intimitate emozional eta maitasun maila desberdinak inplikatzen zituzten eta, askotan, sexu-jarduera ere barne hartzen zuten.<ref>{{Erreferentzia|izena=Lillian|abizena=Faderman|izenburua=Surpassing the love of men : romantic friendship and love between women from the Renaissance to the present|argitaletxea=New York : Morrow|data=1981|url=http://archive.org/details/surpassingloveof00fade|isbn=978-0-688-00396-8|sartze-data=2023-03-27}}</ref>
Marie Equik esaten zuen gaztea zenean gizon gazte baten interesa mespretxatu zuela, eta ez zuela interes handirik bikotekidea edo ezkontza heterosexualak izateko.<ref>{{erreferentzia|izenburua=Marie Equi to Mary Vanni and Theresa Vanni, Correspondence, April 10, 1921, Department of Justice files. Note: Federal government archives include copies of Equi's prison correspondence when she was an inmate at San Quentin State Prison. See also Helquist, MARIE EQUI, 191-206.}}</ref> Equik Bessie Holcombekin izan zuen harreman luzea, 1892tik 1901era, goi mailako emakumeek izandako "Bostongo ezkontzen" desberdina izan zen, Equiren langile-klasearen aurrekariak zirela eta. Equik bere helduaroko bizitzaren zati handi bat beste emakume batzuekin bizi izan zuen. Gizonezko pazienteak tratatzen zituen bere jarduera profesionalean, mediku gisa, eta gizonekin lankidetza estuan lan egiten zuen bere jarduera politikoetako askotan. [[1905|1905ean]] hasi zen bere bizitzako harreman lesbiko luzeena, emakume gazteago bat ezagutu ondoren, Harriet Speckart, Leopold Schmidt Olympia Brewing Companyren sortzailearen iloba. Speckarten familia bi emakumeen arteko harremanaren aurka zegoen sutsuki, eta Speckart urtetan borrokatu zen epaitegietan bere amarekin eta anaiarekin zegokion herentzia jasotzeko. Hamar urte elkarrekin eman ondoren, Equik eta Speckartek neskato bat adoptatu zuten, Mary, Speckartek seme-alabak izan nahi zituelako.<ref>{{erreferentzia|izenburua="Changes of Names and Adoptions," Oregon Laws, 987, Oregon State Archives.}}</ref> Heldu bezala, Maryk Speckart «ma» eta Equi «da» deitzen zituela gogoratzen zuen, denek Equiri «Doc» deitzen baitzioten. Geroago, bi emakumeak banandu egin ziren, baina lagun izaten jarraitu zuten Speckart [[1927|1927an]] hil zen arte.
Equik beste emakume profesional garrantzitsu batzuekin ere izan zituen harremanak. [[Margaret Sanger]] antisorgailuaren defendatzailea ezagutu eta berarekin maitemindu zen, [[1916|1916an]] Portlanden hitzaldi bat ematen ari zenean. Equik gutunak idatzi zizkion Sangerri, Sangerrek egin zion azken bisitan haien arteko harreman sexualari erreferentzia eginez.<ref>{{erreferentzia|izenburua=Helquist, MARIE EQUI, 151-152}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=Marie Equi to Margaret Sanger, October 20, 1911, Margaret Sanger Papers, Sophia Smith Collection, Smith College.}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=Margaret Sanger to Marie Equi, April 9, 1921, San Quentin Prison Correspondence, Department of Justice file on Marie Equi.}}</ref> Judith Schwartz artxibozainak Equik Sangerri bidalitako gutunak «maitasun gutun» gisa deskribatzen ditu.<ref>{{erreferentzia|izenburua=Schwartz claimed that Sanger's descendants denied historian Jonathan Ned Katz access to Equi's letters to Sanger. Judith Schwartz. "The Archivist's Balancing Act: Helping Researchers While Protecting Individual Privacy," The Journal of American History June 1979, pp.179-189.}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=See also James Vinson Carmichael, Daring to Find Our Names: The Search for Lesbigay Library History (Greenwood Press, 1998, {{ISBN|0-313-29963-3}}), p.172 (describing Schwartz' article and the Katz/Sanger incident).}}</ref>
Equik [[1890eko hamarkada|1890eko hamarkadan]] Holcombekin eta 1900eko hamarkadaren hasieran Speckartekin izan zituen harreman intimoengatik, Estatu Batuetako mendebaldeko kostaldean publikoki ezagutzen den lehen lesbianatzat hartzen da.<ref name=":0" />
Equik eta Holcombek bizitza lasaia bizi zuten bikote gisa etxe txiki batean, [[The Dalles (Oregon)|The Dalles]] hiri txikiaren kanpoaldean, hainbat akreko lursail batean. [[1893|1893ko]] uztailaren 21ean, tokiko egunkari batek, ''The Dalles Times-Mountaineer'' izenekoak, egun horretan bertan sekulako zalaparta sortu zela jakinarazi zuen, merkatari eta erosleak hiriaren erdigunera erakarri zituena.<ref>{{erreferentzia|izenburua=«O.D. Taylor Horsewhipped». The Dalles Times Mountaineer. 21 de julio de 1893. p. 1.}}</ref> Equi alde batetik bestera zebilen Orson D. Taylor Erreberendoaren bulegoaren aurrean. Hau urbanizatzailea eta Wascoko Akademia Independentearen superintendentea zen. Taylorrek uko egiten zion Holcombi bere soldata osoa ordaintzeari erakundean irakasteagatik. Bikotekidearen tratu txarrak zapuztuta, Equik Taylor jipoitu zuen bere bulegotik ihes egiten saiatzen ari zenean. The Dalleseko jende askok iruzurgiletzat jotzen zuen Taylor, lurrekin iruzurrezko harremanak sustatzen zituelako eta Equiren erasoa txalotu zuten.<ref>{{erreferentzia|izenburua=«The Facts». The Dalles Times Mountaineer. 24 de julio de 1893. p. 3.}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=«Flogged by a Woman». San Francisco Examiner. 22 de julio de 1893. p. 8.}}</ref> Geroago, zartailuaren truke zozketa egin eta bi emakumeei eman zizkieten irabaziak. Ekitaldi hau Equiren justiziaren defentsa ausartaren lehen jendaurreko erakusketa izan zen.
[[1897|1897an]], bikotea [[San Frantzisko (Kalifornia)|Kaliforniako San Frantziskora]] joan zen bizitzera, eta han Equi [[medikuntza]] ikasten hasi zen. Bi urteko prestakuntza egin zuen, lehenengo Mediku eta Zirujauen Ikastetxean eta gero [[Kaliforniako Unibertsitatea|Kaliforniako Unibertsitateko]] Mediku Sailean. Portlandera, Oregonera, joan zen bizitzera, Bessie Holcomb gabe, eta Oregoneko Unibertsitateko Sail Medikoan amaitu zituen ikasketak [[1903|1903an]].<ref>{{erreferentzia|izenburua=Mary Equi McCloskey with Sandy Polishuk, Interview, March 12, 1980, Oregon Historical Society Research Library, ACC 28389-Equi.}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=University of California Directory of Graduates. Berkeley: University of California. 1905.}}</ref>
[[1906|1906an]] San Frantziskoko [[lurrikara]] eta [[Sute|sutearen]] ondoren, mediku eta erizain talde batekin elkartu zen, hondamendiak kaltetutako pertsonak artatzeko, eta horrek Estatu Batuetako Armadaren goraipamena ekarri zion.<ref name=":1">{{erreferentzia|izenburua=Helquist, Michael (Fall 2007). «Portland to the Rescue, The Rose City's Response to the 1906 San Francisco Earthquake and Fire». Oregon Historical Quarterly 108 (3): 63-74.}}</ref>
== Laguntza medikoa eta gizarte-aktibismoa ==
[[Fitxategi:Dr_Equi_assistant_with_patient.jpg|thumb|Gaixo bat eta laguntzailea Equiren bulegoan (Portland, Oregón)]]
Marie Equi Oregonen mediku egin zen lehen 60 emakumeetako bat izan zen. [[1905|1905ean]] medikuntza orokorreko kontsulta bat ezarri zuen Portlanden, emakumeen eta haurren osasun-arazoetan nolabaiteko fokua zuena. 1906an San Frantziskoko lurrikarak eta suteak kaltetutako pertsonak artatu zituzten mediku eta erizain taldearekin boluntario gisa eskaini zenean, jendeak oso ezagun egin zuen. Hondamendi hori izan zen ia ehun urtez hildako gehien izan zituen lazeria naturala. Une hartan, gobernu federala ez zegoen prest behar zen laguntza masiboa emateko. Equiren borondatezko lan ausarta Kaliforniako gobernadoreak, San Frantziskoko alkateak eta Estatu Batuetako armadak goraipatu zuten, domina bat eta aipamen bat eman baitzizkioten.<ref name=":1" />
1905 eta 1915 arteko uneren batean, Equi abortuak egiten hasi zen, klase soziala edo estatusa kontuan hartu gabe. Sarritan, prozeduragatik gehiago kobratzen zien emakume aberatsei, paziente pobreenen kostua estaltzen laguntzeko. Udal eta estatuko agintariek abortuaren praktika ekintza judizialekin geldiarazten saiatu ziren arren, Equik ez zuen inoiz bere zerbitzuengatik ondorio legalei aurre egin behar izan. Lankide batzuek ez bezala, bere mediku-kontsulta orokorra mantendu zuen eta ez zen abortuetan bakarrik zentratu.<ref>{{erreferentzia|izenburua=Helquist, Michael (2015). «"Criminal Operations": The First Fifty Years of Abortion Trials in Portland, Oregon». Oregon Historical Quarterly 116 (1).}}</ref>
Equi ''Portland 's Birth Control League''-ko (Portlandeko jaiotza-tasa kontrolatzeko Liga) kide aktiboa zen, eta antisorgailuari buruzko informazioa zabaltzen lagundu zuen, jarduera hori oraindik legez kanpokoa zenean. [[1916|1916an]] Margaret Sangerrek Portland bisitatu zuenean, agintariek bera, Equi eta Sangerren ''Family Limitation'' liburuxka banatzen zuten beste emakume eta gizon batzuk atxilotu zituzten. Epaileak errudun jo zituen guztiak, eta gizonak isunetara kondenatu zituen (gero bertan behera utzi zirenak), eta emakumeei beren zerbitzu-sariak ordaintzea ukatu zien. Equik kontrazepzio lanarekin jarraitu zuen.<ref>{{erreferentzia|izenburua=Helquist, MARIE EQUI, pp. 145-151}}</ref>
[[Fitxategi:Marie_Equi_registers_for_jury_duty.jpg|thumb|Andrazko asko Portlanden, Oregonen, botoa emateko eskubidea lortu ondoren epaimahaikide izateko erregistratu ziren, 1912]]
Aro aurrerakoian, 1895 eta 1920 bitartean, Oregonek nazioarentzat eredu izan ziren erreforma zibikoak eta politikoak onartu zituen, ekimen eta erreferendum prozesuari buruzko erreformak, funtzionario hautatuen baliogabetzea eta AEBko senatarien hautaketa zuzena barne. Equik hainbat kanpainatan lan egin zuen Oregonen emakumeen boto-eskubidea bermatzeko, eta garaipena ospatu zuen [[1912|1912an]], estatu hartan emakumeek botoa emateko eskubidea lortu zutenean.<ref>{{erreferentzia|izenburua=Helquist, MARIE EQUI, pp. 81-82}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=Jensen, Kimberly (Fall 2007). «'Neither Head Nor Tail to the Campaign,' Esther Pohl Lovejoy and the Oregon Woman Suffrage Victory of 1912». Oregon Historical Quarterly 108 (3): 350-383.}}</ref>
== Politika erradikala ==
[[1913|1913an]], Equik kontserba-fabrika bateko langileen greba bat bisitatu zuen Portland ekialdean, ''Oregon Packing Companyn''. Langileek, batez ere emakumeek, protesta egiten zuten lan-baldintza txarrengatik, lan-ordutegi zalantzagarriengatik eta orduko bost eta zortzi zentimo bitarteko soldata batengatik. Sozialistak eta ''Industrial Workers of the Worldeko'' ''(IWW'') kideak emakumeen aldeko grebara batu zirenean, borroka hedatu egin zen, adierazpen askatasunerako eskubidea barne. Equi protestara batu zen eta bere liderretako bat bihurtu zen, neurri batean mediku gisa zuen ospe profesionalagatik. Piketeen ondoren, poliziak grebalarien aurkako ekintzak hasi zituen. Equi ofizial batek jo zuen poliziak, 30 urteko emakume haurdun bat arrastaka eraman zuelako protesta egiteagatik. Hainbat egun gehiago igaro ondoren, grebaren emaitzak ez ziren batere onak izan langileentzat. Equi, ikusi zuen poliziaren basakeriak erradikalizatzera eraman zuen, eta erreforma aurrerakoietatik aldendu zen.<ref>{{erreferentzia|izenburua=Helquist, MARIE EQUI, pp. 116-121}}</ref>
Equi eragin handiko ahotsa bihurtu zen 1913-1914an Portlandeko langabezi krisian. Gizon langabeekin agertu ohi zen, haientzat lan-baldintza hobeak eskatzen zituen eta IWW delakoaren adierazpen-askatasunaren aldeko borroketan parte hartzen zuen eta eskualdeko basoetan egur-langileak babesten zituen. Erradikal sozialista eta anarkista deklaratu zuen bere burua, eta IWWrekin lerrokatu zen.<ref>{{erreferentzia|izenburua=Helquist, MARIE EQUI, pp. 122-125}}</ref>
== Lehen Mundu Gerraren aurkako jarrera eta zigorra ==
Lehen Mundu Gerrak Estatu Batuak sartzea ekarri zuen garai gero eta istilutsuagoetan. Equi gerrarako prestatzeko kanpainen aurka agertu zen. Gerrak kapitalistek irabaziak bereganatzea eta gobernuarentzako abentura inperialista zekarrela uste zuen. 1915ean eta 1916an prestakuntza desfile masiboak egin ziren Estatu Batuetako hiri nagusietan. Portland hipernazionalismo fase batean sartu zen, eta Equi outsider politiko bihurtu zen. Gerraren aldeko kanpaina batengatik protesta egin zuen Portlanden erdigunean, eta pankarta bat zabaldu zuen: «Prestatu hiltzeko, langileak, J.P. Morgan & Co. irabaziak lortzeko prestatzen ari da». Martxan zegoela eraso egin zioten, borroka bat izan zen, eta atxilotu egin zuten.
Equik protestan jarraitu zuen Estatu Batuak 1917an gerran sartu ondoren. Estatu Batuetako gobernuak Equi segurtasun nazionalerako mehatxutzat jotzen zuen eta [[Albaramendu|sedizioagatik]] salatu eta kondenatu zuen 1917ko Espioitza Legearen arabera. Equi [[Auzitegi Gorena (AEB)|auzitegi gorenetan]] errekurritzen saiatu zen, baina bere argudioak baztertu egin ziren. Espetxeratu aurreko azken minutuan, [[Woodrow Wilson]] presidenteak hiru urteko epaia kommutatu zuen, urtebete eta egun batez.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Adam J. Hodges {{!}} Oregon Voices: At War Over the Espionage Act in Portland: Dueling Perspectives from Kathleen O'Brennan and Agent William Bryon {{!}} Oregon Historical Quarterly, 108.3 {{!}} The History Cooperative|data=2008-10-15|url=https://web.archive.org/web/20081015150056/http://www.historycooperative.org/journals/ohq/108.3/hodges.html|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2023-03-27}}</ref>
Equik Kaliforniako iparraldeko San Quentin espetxean bete zuen zigorra, 1920ko urriaren 19an hasi eta 34410 zenbakiko preso gisa. Berrogeita zortzi urte zituen. Emakumeen kartzela beste hogeita hamaika presorekin partekatu zuen, horietako asko homizidioagatik, lapurretagatik eta abortuagatik kondenatuak. Equi zen haien arteko «politiko» bakarra.
Equiren osasuna hondatu egin zen espetxean zegoela, haurtzaroan hartutako tuberkulosi-agerraldiekin. Bere morala ahalik eta ondoen mantendu zuen bisitari askoren laguntzarekin eta gutun ugari jasota. Kartzelatik irteten saiatu zen indultua edo baldintzapeko askatasuna lortuz, baina badirudi Estatu Batuetako fiskal nagusiak behin eta berriz blokeatu zuela harenganako edozein induljentzia neurri. Equi 1921eko abuztuaren 9an irten zen San Quentinetik, jokabide onagatik murriztutako epai batekin. Ia hamar hilabete beteak zituen.<ref>{{erreferentzia|izenburua=Helquist, MARIE EQUI, pp. 191-206}}</ref>
Estatubatuarrak [[1920ko hamarkada|1920ko hamarkadan]] igarotako gerra-urteez ahazten saiatu ziren, baina [[Erradikalismo (politika)|erradikalen]], [[Sindikalismo|sindikalisten]] eta [[Komunismo|komunisten]] beldur handiagoa izan zuten, «Beldur gorria» zeritzona. Equi bizitza publikora itzuli zen eta medikuaren kontsultari ekin zion berriro.
1926tik 1936ra bitartean, Equik [[Elizabeth Gurley Flynn]] IWWko buruzagia gonbidatu zuen berarekin bizitzera eta bere alaba zaintzen laguntzera. Flynnek osasun arazo larriak izan zituen, baita gehiegizko lanarengatik akidura eta ezbehar politikoengatik depresioa ere. Equi, Flynn eta Equiren alaba Portlandeko mendebaldeko auzo batean bizi ziren, Gander Ridge of Goose Hollow 1423an.<ref>{{Erreferentzia|izena=Tracy J.|abizena=Prince|izenburua=Portland's Goose Hollow|argitaletxea=Arcadia Publishing|hizkuntza=en|data=2011|url=https://books.google.es/books?id=YABWNNHirLIC&pg=PP1&redir_esc=y|isbn=978-0-7385-7472-1|sartze-data=2023-03-27}}</ref> [[1930|1930ean]], Equik [[Miokardio infartu akutu|bihotzekoa]] izan zuen, bere mediku-kontsulta saldu zuen eta Flynni beste urte batzuetan laguntzeko eskatu zion. Azkenean, Flynn ekialdera erretiratu zen eta han lanean hasi zen berriro, Estatu Batuetako Alderdi Komunistaren buruzagi nazional bihurtuz.<ref>{{erreferentzia|izenburua=Helquist, MARIE EQUI, pp. 219-232}}</ref>
Equik bizimodu lasaia izan zuen Flynn joan ondoren eta geroago bere alabaren ihesaren ondoren. Lider erradikalek eta sindikalek aurreko hamarkadetan izandako beren adorea eta errukia goraipatzen jarraitu zuten, eta noizean behin etxean bisitatzen zuten.
[[1950|1950ean]], Equik aldaka hautsi zuen eroriko batean, eta urtebete eman zuen Portland-eko Good Samaritan Ospitalean, eta, ondoren, zaharren egoitza batean, Portland kanpoaldean, [[Gresham (Oregon)|Gresham]] hiritik gertu. Fairlawn ospitalean hil zen 1952ko uztailaren 13an, 80 urte zituela. Bere obituarioa herrialde osoko egunkarietan argitaratu zen, Portland, New Bedford, [[Massachusetts]] eta ''[[The New York Times|New York Times]]'' egunkarietan barne. Julia Ruuttila bere lagun eta aktibistak honelaxe deskribatu zuen: «pasio eta uste osoko emakumea (eta) mundu honetako desjabetuen benetako laguna». Wilhelm's Portland Memorial-en, Portlanden, [[Multnomah konderria (Oregon)|Multnomah konderrian (Oregón)]] Harriet Speckart-en ondoan lurperatuta dago.<ref>{{erreferentzia|izenburua=Helquist, MARIE EQUI, pp. 238-239}}</ref>
[[2019|2019ko]] abuztuan, Equi omenduetako bat izan zen ''Rainbow HonorWalk'' delakoan, San Franciscoko Castro auzoan ospetsu egin zen pasealekuan, «beren eremuetan ekarpen esanguratsuak egin dituzten» [[LGBT|LGBTQ]] pertsonak nabarmentzeko ekitaldian.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Castro's Rainbow Honor Walk Dedicated Today: SFist|data=2019-08-10|url=https://web.archive.org/web/20190810075052/https://sfist.com/2014/09/02/castros_rainbow_honor_walk_dedicate/|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2023-03-27}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Castro to see more LGBT honor plaques|hizkuntza=en-us|url=https://www.ebar.com/story.php?277209|aldizkaria=Bay Area Reporter|sartze-data=2023-03-27}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Tributes in Bronze: 8 More LGBT Heroes Join S.F.'s Rainbow Honor Walk|hizkuntza=en-us|url=https://www.kqed.org/news/11765805/tributes-in-bronze-8-more-lgbt-heroes-join-s-f-s-rainbow-honor-walk|aldizkaria=KQED|sartze-data=2023-03-27}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Bibliografia ==
=== '''Kazetaritza-artikuluak''' ===
*Krieger, Nancy (1983). "Queen of the Bolsheviks: The Hidden History of Dr. Marie Equi". ''Radical America''. '''17''' (5): 55–73
*Helquist, Michael (Fall 2007). "Portland to the Rescue, The Rose City's Response to the 1906 San Francisco Earthquake and Fire". ''Oregon Historical Quarterly''. '''108''' (3): 63–74.
*Helquist, Michael (2015). ""Criminal Operations": The First Fifty Years of Abortion Trials in Portland, Oregon". ''Oregon Historical Quarterly''. '''116''' (1): 6–39
* Helquist, Michael (Summer, 2016). "Lewd, Obscene, and Indecent: The 1916 Portland Edition of ''Family Limitation''," ''Oregon Historical Quarterly'', '''117''':2.
* Soden, Kris eta Michael Helquist, (2016ko uda). «Historia cómica: aventura en la límite familiar», Oregon Historical Quarterly, 117: 2.
* Helquist, Michael (Summer, 2017). "Resistance, Dissent, and Punishment in WWI Oregon, ''Oregon Historical Quarterly'', '''118''':2.
=== '''Liburuak''' ===
* Faderman, Lillian (2000). To believe in women : what lesbians have done for America : a history (1st Mariner Books edición). Boston: Houghton Mifflin. ISBN 0618056971.
* Helquist, Michael (2015). MARIE EQUI: Radical Politics and Outlaw Passions. Corvallis OR: Oregon State University Press. ISBN 978-0-87071-595-2.
* Kennedy, Kathleen (1999). Disloyal mothers and scurrilous citizens : women and subversion during World War I. Bloomington, Ind. [u.a.]: Indiana Univ. Press. <nowiki>ISBN 0253335655</nowiki>.
* Munk, Michael (2011). The Portland red guide : sites & stories of our radical past (2nd edición). Portland, Or.: Ooligan Press. ISBN 978-1932010374.
* Polishuk, Sandy (2003). Sticking to the union an oral history of the life and times of Julia Ruuttila (1st edición). New York: Palgrave Macmillan. ISBN 1403962405.
* Stone, Geoffrey R. (2004). Perilous times : free speech in wartime from the Sedition Act of 1798 to the war on terrorism (1st edición). New York: W.W. Norton & Co. ISBN 0393058808.
== Ikus, gainera ==
* [[:es:Historia_del_lesbianismo_en_Estados_Unidos|Lesbianismoaren historia Estatu Batuetan]]
* [[:es:Industrial_Workers_of_the_World|Industrial Workers of the World]]
* [[:es:Ley_de_Espionaje_de_1917|1917ko Espioitza-legea]]
* [[San Quentin Estatu Presondegia]]
== Kanpo estekak ==
{{Bizialdia|1872ko|1952ko|Equi,Marie}}
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako aktibistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako anarkistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako feministak]]
[[Kategoria:Emakume medikuak]]
[[Kategoria:Emakume anarkistak]]
[[Kategoria:Emakume aktibistak]]
[[Kategoria:Feministak]]
[[Kategoria:Lesbianak]]
[[Kategoria:LGBT]]
[[Kategoria:Sufragistak]]
8btkwd1e7o769jkuj5otuqe6xb1qy1p
Itxaso Paia
0
1099748
9975803
9470459
2024-11-20T22:46:45Z
88.15.90.3
/* Biografia */
9975803
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia infotaula automatikoa}}
'''Itxaso Amaia Payá Ruiz''' ([[Algorta]], [[Getxo]], [[1988]]ko [[azaroaren 19]]a<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Itxaso Paia Ruiz|url=http://albe.eus/bertsolariak/itxaso-paia-ruiz|aldizkaria=albe.eus|sartze-data=2023-04-18}}</ref>) [[bertsolari]], bertso-irakasle, [[gidoilari]] eta aktore bizkaitarra da.
== Biografia ==
Arte dramatiko eta ikus-entzunezko komunikazio ikasketak ditu. Bertsolari aritzeaz gain, bertso eskoletako irakasle ibili da, Algortako Bertsolari Eskolan, Ikastolen Elkartean eta Uribe Kostako hainbat eskolatan. [[Emon]], [[Kupela (musika taldea)|Kupela]] eta [[Gibelurdinek]] musika taldeekin elkarlanean aritu izan da batzuetan letragile eta besteetan abeslari gisa.<ref>{{Erreferentzia|izena=Xenpelar Dokumentazio Zentroa-Bertsozale|abizena=Elkartea|izenburua=Itxaso Paia - Biografiak - BDB. Bertsolaritzaren datu-basea|hizkuntza=eu|url=https://bdb.bertsozale.eus/web/haitzondo/view/1615-itxaso-paia|aldizkaria=bdb.bertsozale.eus|sartze-data=2023-04-18}}</ref>
Antzezle gisa honako lanetan parte hartu du: Hainbat lan: '[[Go!azen (telesaila)|Go!azen]]' (2009, Pausoka), '[[TestiGU ginen]]' (2012, EHU), '[[Zonbi eguna]]' (2015, Zinebi), '[[Mari eta gaileta fabrika]]' (2018, Eidabe), '[[Nor da Maurizia]]' (2022, Zelako Kultur Ideiak),<ref>{{Erreferentzia|izena=Payá|abizena=Ruiz|izenburua=Payá Ruiz|hizkuntza=es|url=https://www.pikaramagazine.com/author/itxaso-paya-ruiz/|aldizkaria=Pikara Magazine|sartze-data=2023-04-18}}</ref> azken honetan ([[Maurizia Aldeiturriaga]] pandero-jolearen inguruko lana) gidoilari gisa ere bai.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Maurizia pandero-jolea erreferente bihurtzen ari da. Baina ba al dakite gaztetxoek nor zen?|hizkuntza=eu-ES|url=https://www.youtube.com/watch?v=ivpqn1Eala8|sartze-data=2023-04-18}}</ref>
2023an ''eMcumeak'', umorea eta kritika uztartzen dituen antzezlana jarri zuen martxan [[Maria Rivero|Maria Riverorekin]] batera.<ref>{{Erreferentzia|izena=r01etpd158aa64558419b9ec5ed77644af02263cda|abizena=r01epd0122e4ed314423e0db04c97a47b5baa317f|izenburua=Maria Rivero eta Itxaso Payá, 'eMcumeak' ikuskizunaren egileak: «Emakume sortzaileak izarrak bezain ugariak dira, baina ez dago konstelaziorik»|hizkuntza=eu|data=2023-10-11|url=https://www.euskadi.eus/albistea/2023/10/11/maria-riverori-eta-itxaso-payari-elkarrizketa-emcumeak-antzezlanari-buruz/web01-ejeduki/eu/|aldizkaria=www.euskadi.eus|sartze-data=2023-11-29}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ofizioko bizipenak, umorez|hizkuntza=eu|data=2023-11-24|url=https://www.berria.eus/kultura/ofizioko-bizipenak-umorez_2116935_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2023-11-29}}</ref><blockquote>''Emakume sortzaileak izarrak bezain ugariak dira, baina ez dago konstelaziorik''</blockquote>
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1988ko||Paia, Itxaso}}
[[Kategoria:Getxoztarrak]]
[[Kategoria:Bizkaiko aktoreak]]
[[Kategoria:Euskal Herriko emakume aktoreak]]
[[Kategoria:Bizkaiko bertsolariak]]
[[Kategoria:Emakume bertsolariak]]
k0qr378nksbftvc0gk8meav9yh7fhv4
Hondakin arriskutsu
0
1101796
9975329
9278885
2024-11-20T15:50:38Z
Inaki Irazabalbeitia
137256
9975329
wikitext
text/x-wiki
[[Fitxategi:SPECIAL_PRECAUTIONS_MUST_BE_TAKEN_FOR_DISPOSING_OF_HAZARDOUS_MATERIALS._AS_IN_THIS_AREA_NEAR_EL_CENTRO_IN_THE..._-_NARA_-_553905.jpg|thumb|Hondakin arriskutsuen zabortegi baten sarrerako panela ([[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuak]], 1972).]]
'''Hondakin arriskutsuak''' [[Zabor|hondakin]] kategorietako bat dira, herrialde bakoitzaren legeriak definitzen duenaren araberakoak, eta hondakin ez-arriskutsuen kategoriaz bereizten dira. [[Ingurumen|Ingurumenerako]] edo [[Osasun|osasunerako]] [[Arrisku (segurtasuna)|arriskutsuak]] dira, epe labur, ertain edo luzerako, zuzeneko nahiz zeharkako ondorioen bidez.
Horregatik, hondakin arriskutsuak modu berezituan jaso, garraiatu eta tratatu behar dira.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=L'ADR appliqué aux déchets dangereux|hizkuntza=fr|data=2021-01-25|url=https://web.archive.org/web/20210125133340/https://laboblog.typepad.fr/adr/|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2023-04-25}}</ref> Gainera, estatuen, komunitateen ([[Europar Batasuna]] barne) edo enpresen estrategiak daude halako hondakinen ekoizpena murrizteko helburuaz. Hondakin arriskutsuak zabortegi komunitario berezietara eraman daitezke.
Hondakin arriskutsuak [[Errausketa (hondakinak)|erraustuz]] edo [[zabortegi]] berezietan lurperatuz ezaba daitezke; [[Frantzia|Frantzian]], adibidez, «hondakin arriskutsuak biltegiratzeko instalazioak» (''installation de stockage de déchets dangereux ISDD'') deitzen dira. Lehentasunez, halako hondakinak balioztatu ―hau da, beste material bat edo energia bihurtu― egin behar dira.
== Definizioa eta karakterizazioa ==
=== Definizioa ===
[[Europar Batasuna|Europar Batasunean]] (besteak beste [[Frantzia|Frantzian]], Ingurumen kodearen arabera) 2008ko azaroaren 19ko Europako Parlamentuaren eta Kontseiluaren 2008/98/EB Zuzentarauak, hondakinei buruzkoak,<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Europako Parlamentuaren eta Kontseiluaren 2008/98/EB Zuzentaraua|argitaletxea=web.archive.org|data=2008ko azaroaren 19|url=https://web.archive.org/web/20230411085234/https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX:32008L0098|aldizkaria=|sartze-data=2023-04-29}}</ref> xedatutakoaren arabera, arriskutsutzat jotzen dira III. eranskinean zerrendatutako propietateetako bat edo gehiago duten hondakinak (2015eko ekainaren 1eko CLP araudiaren bidez harmonizatuta daude).<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Directive n° 2008/98/CE du 19/11/08 relative aux déchets et abrogeant certaines directives {{!}} AIDA|hizkuntza=fr|data=2023-03-30|url=https://web.archive.org/web/20230330173038/https://aida.ineris.fr/reglementation/directive-ndeg-200898ce-191108-relative-dechets-abrogeant-certaines-directives|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2023-04-26}}</ref><ref>{{Erreferentzia|urtea=2015|izenburua=UE Classification des déchets dangereux : harmonisation avec le règlement CLP|hizkuntza=fr|data=2022-12-09|url=https://web.archive.org/web/20221209171349/https://www.red-on-line.fr/eu-classification-des-dechets-dangereux-mise-en-adequation-avec-le-reglement-clp/|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2023-04-26}}</ref>
{| class="wikitable sortable"
!Kodea
!Jabetza
!Deskribapena
|-
|HP1
|[[Lehergai|Lehergaia]]
|Erreakzio kimiko baten ondorioz, inguruan kalteak sortzeko adinako gasak [[tenperatura]], [[presio]] eta [[abiadura]] jakin batean aska ditzakeenak. Hondakin [[Piroteknia|piroteknikoak]], [[peroxido organiko]] lehergarrien hondakinak eta hondakin autoerreaktibo lehergarriak kategoria honetan sartzen dira.
|-
|HP2
|[[Oxidatzaile|Oxidatzailea]]
|Beste materia batzuen [[errekuntza]] eragiteko edo bultzatzeko gai den hondakina, gehienetan [[oxigenoa]] hornituz.
|-
|HP3
|[[Sukoitasun|Sukoia]]
|Hondakin [[likido]] [[Sukoitasun|sukoia]], 60 °C-tik beherako [[Sugar-puntu|sugar puntua]] duen hondakin likidoa edo gasolioen, diesel erregaien eta berokuntza olio arinen hondakina, sugar puntua > 55 °C eta ≤ 75 °C tartekoa duena.
Hondakin solidoa edo likido [[piroforiko]] sukoia, kantitate txikitan bada ere, bost minutu baino gutxiagoan su har dezakeena airea ukitzean.Hondakin solido sukoia, erraz sukoia dena, edo sutea eragin edo larriagotu dezakeena [[Marruskadura-indar|marruskaduraz]] piztuta.Gas hondakin sukoia, airean 20 °C-ko tenperaturan eta 101,3 kPa-ko presio arruntean sukoia dena.Hondakin hidrorrreaktiboa, urarekin kontaktuan jarriz gero, gas sukoiak kantitate arriskutsuetan askatzen dituena.Bestelako hondakin sukoiak, aerosol sukoiak, autoberokuntzako hondakin sukoiak, [[peroxido organiko]] sukoiak eta hondakin autoerreaktibo sukoiak.
|-
|HP4
|[[Azkura|Narritagarria]]: larruazaleko narritadura eta begietako lesioak
|Larruazalean [[narritadura]] edo begietan lesioak eragin ditzakeen hondakina, ukituz gero.
|-
|HP5
|[[Toxikotasun]] espezifikoa xede organo batentzat (STOT) - arnasketa bidezko toxikotasuna
|Xede organo batentzat toxikotasun espezifikoa eragin dezakeen hondakina, esposizio bakar edo errepikatuaren ondorioz, edo [[Arnasketa|arnasketaren]] ondoriozko ondorio toxiko akutuak.
|-
|HP6
|[[Toxikotasun]] larria
|Ahotik edo azaletik hartu ondoren edo [[Arnasketa|arnastuz]] gero, ondorio toxiko larriak eragin ditzakeen hondakina.
|-
|HP7
|[[Kartzinogeno|Kartzinogenoa]]
|[[Minbizia]] eragin edo haren eragina areagotzen duen hondakina.
|-
|HP8
|[[Korrosio|Korrosiboa]]
|Azalean [[korrosioa]] eragin dezakeen hondakina.
|-
|HP9
|[[Gaixotasun infekzioso|Infekziosoa]]
|[[Mikroorganismo]] bideragarriak edo haien [[Toxina|toxinak]] dituen hondakina, jakina denean edo uste izateko arrazoi sendoak daudenean gizakien edo beste organismo bizidun batzuen gaixotasunen erantzule direla.
|-
|HP10
|Ugalketarako toxikotasuna
|Gizon eta emakume helduen [[Sexualitate|funtzio sexualean]] eta [[Ugalkortasun|ugalkortasunean]] ondorio kaltegarriak dituen hondakina, eta ondorengoen garapenerako toxikotasuna.
|-
|HP11
|[[Mutageno|Mutagenoa]]
|[[Mutazio|Mutazioa]] eragin dezakeen hondakina, hau da, [[zelula]] baten material genetikoaren kopuruari edo egiturari eragiten dion aldaketa iraunkorra.
|-
|HP12
|[[Toxikotasun]] akutuko gasak askatzea
|[[Toxikotasun]] akutuko [[Gas|gasak]] askatzen dituen hondakina (Acute tox. 1, 2 edo 3) ura edo azido bat ukituz gero.
|-
|HP13
|[[Hipersentikortasun]] eragilea
|Larruazalerako edo arnas organoetarako sentsibilizatzaile gisa ezagutzen den substantzia bat edo gehiago dituen hondakina.
|-
|HP14
|Ekotoxikoa
|Ingurumeneko osagai batentzat edo gehiagorentzat arrisku berehalakoak edo geroratuak dituen edo izan ditzakeen hondakina.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Règlement (UE) 2017/997 du Conseil du 8 juin 2017 modifiant l'annexe III de la directive 2008/98/CE du Parlement européen et du Conseil en ce qui concerne la propriété dangereuse HP 14 « Écotoxique »|hizkuntza=fr|data=2023-04-26|url=https://web.archive.org/web/20230426130859/https://eur-lex.europa.eu/legal-content/FR/TXT/HTML/?uri=CELEX:32017R0997&from=FR|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2023-04-26}}</ref>
|-
|HP15
| colspan="2" |Lehen aipatutako propietate arriskutsuetako bat izan dezakeen hondakina, jatorrizko hondakinak zuzenean ez duena.
|}
Gainera, gogoan izan behar da [[Hondakin erradioaktibo|hondakin erradioaktiboek]] berariazko legeria bat dutela.
=== Izenak ===
[[Fitxategi:Recycling_point_Gdansk_University_of_Technology.jpg|thumb|[[Pila|Pilak]] eta [[Inprimagailu|inprimagailuen]] [[tinta]] ontziak hondakin arriskutsuak dira; beraz, hasieratik bereizi behar dira udal hondakinen fluxutik. Birziklatze puntua ikastetxe batean.]]
Hondakin arriskutsuak [[Etxebizitza|etxetan]], komunitatetan edo ekoizpen gunetan sortzen dira. Noizbehinkako hondakinak izan daitezke, kopuru urrian sortuak, hala nola [[Gailu elektroniko|gailu elektronikoen]] hondakinak, [[Lorategi|lorategian]] berdeguneak mantentzeko erabilitako produktu fitosanitarioetatik sortutakoak, edo [[eraikuntza]], birgaitze edo eraispen obretan sortutakoak. Industria espezializatu batek sortutako hondakinak ere izan daitezke.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Les déchets dangereux : généralités et réglementation|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=fr|data=2022-08-09|url=https://web.archive.org/web/20220809225450/https://expertises.ademe.fr/economie-circulaire/dechets/quoi-parle-t/types-dechets/dossier/dechets-dangereux/generalites-reglementation|aldizkaria=Ademe|sartze-data=2023-04-27}}</ref>
Zenbait izendapen, ez beti berdinak, erabili izan dira hondakin arriskutsuak azpikategorizatzeko, bereziki ekoizlearen arabera:
* [[industria]] hondakin arriskutsuak;<ref>{{Erreferentzia|urtea=|izenburua=Espainian sortutako industria-hondakin arriskutsuen %10 kontrolik gabe dago|argitaletxea=web.archive.org|data=2008|url=https://web.archive.org/web/20230427082536/https://www.consumer.es/eu/medio-ambiente-eu/espainian-sortutako-industria-hondakin-arriskutsuen-%10-kontrolik-gabe-dago.html|aldizkaria=Consumer|sartze-data=2023-04-27}}</ref>
* [[etxeko]] hondakin arriskutsuak;<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Etxeko hondakin arriskutsuak|argitaletxea=web.archive.org|data=2022-11-28|url=https://web.archive.org/web/20221128173306/https://www.urolaerdia.eus/es/frakzioak/etxeko-hondakin-arriskutsuak|aldizkaria=Urola Erdiko Mankomunitatea|sartze-data=2023-04-27}}</ref>
* [[Ospitale|zaintza]] jardueretako hondakinak.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Hondakin sanitarioak - Iraunkortasuna|argitaletxea=web.archive.org|data=2022-02-12|url=https://web.archive.org/web/20220212094846/https://www.ehu.eus/eu/web/iraunkortasuna/hondakin-sanitarioa|aldizkaria=UPV/EHU|sartze-data=2023-04-27}}</ref>
=== Hondakin arriskutsuak ===
[[Europar Batasuna|Europar Batasunak]] Hondakinen Europako Zerrenda (HEZ) <ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=2014/955/EU: Commission Decision of 18 December 2014 amending Decision 2000/532/EC on the list of waste pursuant to Directive 2008/98/EC of the European Parliament and of the Council Text with EEA relevance|data=2022-09-01|url=https://web.archive.org/web/20220901051357/http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=celex:32014D0955|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2023-04-29}}</ref> onartu zuen 2000-2001-2014 urtetan.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Hondakin toxiko eta arriskutsuak|argitaletxea=web.archive.org|data=2022-07-06|url=https://web.archive.org/web/20220706174212/https://www.ehu.eus/eu/web/iraunkortasuna/hondakin-toxiko-eta-arriskutsuak-hondakin-kimikoak-|aldizkaria=UPV/EHU|sartze-data=2023-04-27}}</ref><ref>{{Erreferentzia|abizena=Fédération Nationale des Activités de la Dépollution et de l'Environnement|izenburua=Déchets dangereux|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=fr|data=2006|url=https://web.archive.org/web/20230124023405/https://www.fnade.org/fr/produire-matieres-energie/dechets-dangereux|aldizkaria=|sartze-data=2023-04-27}}</ref>
Hondakinen sailkapen edo katalogo horren barruan, hondakin arriskutsuak izarño batez markatuta ageri dira, [[Europako Batzordea|Europako Batzordearen]] 2000ko maiatzaren 3ko 2000/532/EE Erabakiaren eranskineko hondakinen zerrenda eguneratuan.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Décision n° 2000/532/CE du 03/05/00 remplaçant la décision 94/3/CE établissant une liste de déchets en application de l'article 1er, point a), de la directive 75/442/CEE du Conseil relative aux déchets et la décision 94/904/CE du Conseil établissant une liste de déchets dangereux en application de l'article 1er, paragraphe 4, de la directive 91/689/CEE du Conseil relative aux déchets dangereux {{!}} AIDA|hizkuntza=fr|data=2022-12-05|url=https://web.archive.org/web/20221205104559/https://aida.ineris.fr/reglementation/decision-ndeg-2000532ce-030500-remplacant-decision-943ce-etablissant-liste-dechets|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2023-04-26}}</ref>
Zehazki, hauek dira kategoria atal kode bakoitzaren barnean '''hondakin arriskutsuak'''<ref name=":0" /> sortzen dituzten hondakin azpiatalak:
{| class="wikitable"
!kodea
!hondakin atala<ref name=":1">Ikus Hondakinen Europako zerrenda, hondakinei buruzko [https://web.archive.org/web/20220120045701/https://eur-lex.europa.eu/legal-content/FR/TXT/HTML/?uri=CELEX:31975L0442 75/442/EEE Zuzentarauaren] 1. artikuluko a) letraren arabera, eta hondakin arriskutsuei buruzko 91/689/EEE Zuzentarauaren 1. artikuluko 4. paragrafoaren arabera (Batzordearen maiatzaren 3ko [https://web.archive.org/web/20230328153558/https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/ALL/?uri=celex:32000D0532 2000/532/EB Erabakiaren] bidez onartu zen; Batzordearen erabakien bidez aldatu zen: [https://web.archive.org/web/20220630153625/https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=celex%3A32001D0118 2001/118/EB Erabakia], 2001eko urtarrilaren 16koa, eta Batzordearen [https://web.archive.org/web/20220624063144/https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=celex%3A32014D0955 2014/955/EB Erabakia], 2015eko ekainaren 1ekoa).</ref>
!hondakin arriskutsuak sortzen dituzten azpìatalak
|-
| rowspan="3" |01
| rowspan="3" |[[Meatzaritza|Meatze]] eta [[Harrobi|harrobietako]] prospekzio, erauzketa eta mineralen tratamendu fisiko eta kimikoetako hondakinak.
|01 03 [[Mineral]] metalikoen eraldaketa fisiko eta kimikoaren hondakinak
|-
|01 04 Mineral ez-metalikoen eraldaketa fisiko eta kimikoaren hondakinak
|-
|01 05 [[Zulaketa|Zulaketako]] [[Lokatz|lohiak]] eta bestelako hondakinak
|-
|02
|[[Nekazaritza]], [[baratzezaintza]], [[akuikultura]], [[basogintza]], [[ehiza]] eta [[Arrantza|arrantzako]] hondakinak; [[Janari|elikagaiak]] prestatu eta egitean sortzen diren hondakinak.
|02 01 Nekazaritza, baratzezaintza, akuikultura, basogintza, ehiza eta arrantzaren hondakinak
|-
| rowspan="2" |03
| rowspan="2" |[[Zur|Zura]] eraldatzetik eta taulak eta [[Altzari|altzariak]], paper orea, [[Paper|papera]] eta [[Kartoi|kartoia]] egitetik sortutako hondakinak.
|03 01 Zuraren eraldaketaren eta taulen eta altzarien ekoizpenaren hondakinak
|-
|03 02 Zura kontserbatzeko tratamenduen hondakinak
|-
| rowspan="2" |04
| rowspan="2" |[[Larru|Larrugintzako]] eta [[Ehungintza|ehungintzako]] hondakinak.
|04 01 Larrugintzaren eta azalgintzaren hondakinak
|-
|04 02 Ehungintzaren hondakinak
|-
|05
|[[Petrolio-fintze|Petrolioa fintzearen]], [[Gas natural|gas naturala]] araztearen eta [[Harrikatz|ikatzaren]] tratamendu [[Pirolisi|pirolitikoaren]] hondakinak
|05 01 Petrolio finketaren hondakinak
|-
| rowspan="10" |06
| rowspan="10" |[[Kimika ez-organiko|Prozesu kimiko ez-organikoetako]] hondakinak.
|06 01 [[Azido|Azidoen]] fabrikazioaren, formulazioaren, banaketaren eta erabileraren (FFBE) hondakinak
|-
|06 02 [[Base|Baseen]] FFBEren hondakinak
|-
|06 03 [[Gatz (kimika)|Gatzak]] eta horien [[disoluzio]] eta [[Oxido|oxido metalikoen]] FFBEren hondakinak
|-
|06 04 Metalak dituzten hondakinak, 06 03 kodean aipatu gabeak
|-
|06 05 In situ tratatutako efluente lohiak
|-
|06 07 [[Halogeno|Halogenoen]] eta haien prozesu kimikoen FFBEren hondakinak
|-
|06 08 [[Silizio|Silizioaren]] eta haren deribatuen FFBEren hondakinak
|-
|06 09 [[Fosforo|Fosforoa]] duten produktu kimikoen eta fosforoaren prozesu kimikoen FFBEren hondakinak
|-
|06 10 [[Nitrogeno|Nitrogenoa]] duten produktu kimikoen eta nitrogenoaren prozesu kimikoen FFBEren eta ongarrien fabrikazio hondakinak
|-
|06 13 Beste kategoria batean zehaztu gabeko prozesu kimiko ez-organikoetako hondakinak
|-
| rowspan="7" |07
| rowspan="7" |[[Kimika organiko|Prozesu kimiko organikoetako]] hondakinak.
|07 01 Base produktu kimiko organikoen FFBEren hondakinak
|-
|07 02 [[Plastiko|Plastikoen]], [[kautxu]] sintetikoaren eta [[Zuntz optiko|zuntz]] artifizialen FFBEren hondakinak
|-
|07 03 [[Tindu|Tindagaien]] eta [[pigmentu]] organikoen FFBEren hondakinak (06 11 azpiatalekoak izan ezik)
|-
|07 04 Produktu fitosanitario organikoen (02 01 08 eta 02 01 09 kodeetakoak izan ezik), zuraren kontserbatzaileen (03 02 azpitalekoak izan ezik) eta beste [[biozida]] batzuen FFBEren hondakinak
|-
|07 05 [[Farmazia industria|Farmazia]] produktuen FFBEren hondakinak
|-
|07 06 [[Koipe|Koipeen]], [[Xaboi|xaboien]], [[Detergente|detergenteen]], [[Desinfektatzaile|desinfektatzaileen]] eta [[Kosmetiko|kosmetikoen]] FFBEren hondakinak
|-
|07 07 Kimika fineko produktu kimikoen eta beste kategoria batean zehaztu gabeko produktu kimikoen FFBEren hondakinak
|-
| rowspan="4" |08
| rowspan="4" |Estaldurak ([[Pintura (materiala)|pinturak]], [[Berniz|bernizak]] eta [[esmalte]] beiratsuak), itsasgarriak, zigilatzaileak eta inprimatzeko tintak fabrikatu, formulatu, banatu eta erabiltzetik sortutako hondakinak.
|08 01 Pinturaren eta bernizaren FFBEren eta desugertzeko edo kentzeko lanen hondakinak
|-
|08 03 [[Inprimatzeko makina|Inprimaketa]] [[Tinta|tinten]] FFBEren hondakinak
|-
|08 04 [[Lekeda|Itsasgarrien]] eta zigilatzaileen FFBEren hondakinak (iragazgaizte produktuak barne)
|-
|08 05 Bestela 08 kapituluan zehaztu ez diren hondakinak
|-
|09
|[[Argazkigintza|Argazkigintzako]] hondakinak.
|09 01 Argazkigintzaren hondakinak
|-
| rowspan="14" |10
| rowspan="14" |Prozesu [[Termika|termikoen]] hondakinak, besteak beste, [[Zentral elektriko|zentral elektrikoen]] eta bestelako [[errekuntza]] instalazioen hondakinak; [[Burdingintza|industria siderurgikoaren]] hondakinak; [[Metalurgia|metalurgiaren]] hondakinak; [[Zeramika|zeramikazko]] produktuak, [[Adreilu|adreiluak]], [[Lauza|lauak]] eta eraikuntzako materialen fabrikazio hondakinak; [[Zementu|zementuaren]], [[Kare|karearen]] eta [[Igeltsu|igeltsuaren]] fabrikazio hondakinak.
|10 01 Zentral elektrikoen eta beste errekuntza instalazio batzuen hondakinak (19. atala izan ezik)
|-
|10 02 [[Burdina|Burdinaren]] eta [[Altzairu|altzairuaren]] industriaren hondakinak
|-
|10 03 [[Aluminio|Aluminioaren]] termometalurgiaren hondakinak
|-
|10 04 [[Berun|Berunaren]] termometalurgiaren hondakinak
|-
|10 05 [[Zink|Zinkaren]] termometalurgiaren hondakinak
|-
|10 06 [[Kobre|Kobrearen]] termometalurgiaren hondakinak
|-
|10 07 [[Zilar|Zilarraren]], [[Urre|urrearen]] eta [[Platino|platinoaren]] termometalurgiaren hondakinak
|-
|10 08 Burdinazkoak ez diren beste metal batzuen termometalurgiaren hondakinak
|-
|10 09 Burdinazko piezen [[Galdaketa|galdaketako]] hondakinak
|-
|10 10 Burdinazkoak ez diren piezen galdaketaren hondakinak
|-
|10 11 [[Beira|Beiraren]] eta haren eratorrien fabrikazio hondakinak
|-
|10 12 Produktu zeramikoen, adreiluen, [[Teila|teilen]] eta eraikuntza materialen fabrikazio hondakinak
|-
|10 13 Zementuaren, karearen eta igeltsuaren fabrikazio hondakinak eta produktu eratorriak
|-
|10 14 [[Errausketa (hondakinak)|Errausketa]] [[Labe|labeen]] hondakinak
|-
| rowspan="4" |11
| rowspan="4" |[[Gainazal|Gainazalaren]] tratamendu kimikoaren eta metalen eta bestelako materialen estalduraren hondakinak; burdinazkoa ez den hidrometalurgiaren hondakinak.
|11 01 Gainazalaren tratamendu kimikoaren eta metalen eta bestelako materialen estalduraren hondakinak (adibidez, [[Galbanizazio|galvanizazio]] prozesuak, zinkezko estaldura prozesuak, desugertze, [[Irarlan|grabatze]], fosfatatze, koipegabetze alkalino eta [[anodizazio]] prozesuak)
|-
|11 02 Burdinazkoak ez diren prozesu hidrometalurgikoen hondakinak
|-
|11 03 [[Aro (metalurgia)|Tenplaketa]] prozesuen lohiak eta solidoak
|-
|11 05 Beroko galvanizazio prozesuen hondakinak
|-
| rowspan="2" |12
| rowspan="2" |[[Metal|Metalen]] eta [[Plastiko|plastikoen]] gainazalen moldaketako eta tratamendu fisiko eta mekanikoko hondakinak.
|12 01 Metalen eta plastikoen gainazalen moldaketako eta tratamendu fisiko eta mekanikoko hondakinak
|-
|12 03 Ur eta [[lurrun]] bidezko koipegabetze prozesuen hondakinak (11. atala izan ezik)
|-
| rowspan="7" |13
| rowspan="7" |[[Olio|Olioen]] eta erregai likidoen hondakinak (jateko olioak eta 05, 12 eta 19 kapituluetakoak izan ezik).
|13 01 Olio hidraulikoen hondakinak
|-
|13 02 [[Motor-olio|Motor olioen]], transmisio mekanikoko olioen eta [[Labaingarri|olio lubrifikatzaileen]] hondakinak
|-
|13 03 Bero [[Isolamendu termiko|isolamendu]] eta transmisioko olioen hondakinak
|-
|13 04 Sentina olioak
|-
|13 05 Ura/substantzia oliotsuen bereizgailuen hondakinak
|-
|13 07 [[Erregai]] likidoen hondakinak
|-
|13 08 Beste kategoria batean zehaztu gabeko olio hondakinak
|-
|14
|[[Disolbatzaile]], [[hozgarri]] eta [[Propultsio|propultsatzaile]] organikoen hondakinak (07 eta 08 kapituluetakoak izan ezik).
|14 06 [[Disolbatzaile]], [[hozgarri]] eta aparrezko [[Propultsio|propultsatzaile]] eta [[aerosol]] organikoen hondakinak
|-
| rowspan="2" |15
| rowspan="2" |[[Ontzi]] hondakinak.
|15 01 Ontziak (udalaren gaikako bilketako ontzien hondakinak barne)
|-
|15 02 Xurgatzaileak, [[Iragazketa|iragazteko]] materialak, garbiketa [[Zapi|zapiak]] eta babes jantziak
|-
| rowspan="11" |16
| rowspan="11" |Zerrendako beste kapitulu batean zehaztu ez diren hondakinak, besteak beste, [[Pneumatiko|pneumatikoak]], erabileraz kanpoko [[ibilgailu]] zatikatu gabeak, [[Merkurio (elementua)|merkurioa]] duten hondakinak, [[Bifenilo polikloratu|PCB PCT]] duten hondakinak, [[Asbesto|asbestoa]] duten hondakinak, substantzia arriskutsuak dituzten izotz kontrakoak, gas likidotuetarako biltegiak, burdinazko metalak, burdinazkoak ez diren metalak, [[Plastiko|plastikoa]], [[beira]], [[Zabor elektroniko|tresna elektriko eta elektronikoen hondakinak]] edo [[Klorofluorokarburo|klorofluorokarburoak]], HCFC ([[Hidroklorofluorokarburo|hidroklorofluorokarburoak]]), HFC ([[Hidrofluorokarburo|hidrofluorokarburoak]]) dituzten ekipo baztertuak.
|16 01 [[Garraio|Garraiobidetako]] [[Ibilgailu|ibilgailuak]] ([[Errepide|errepidekoak]] ez diren makinak barne), haien bizitza baliagarriaren amaieran, eta erabileraz kanpo dauden ibilgailuen zatikatze eta mantentze lanen hondakinak (13. eta 14. ataletakoak eta 16 06 eta 16 08 azpiataletakoak izan ezik)
|-
|16 02 Tresna elektriko eta elektronikoen hondakinak
|-
|16 03 Espezifikatu gabeko produktu sortak eta erabili gabeko produktuak
|-
|16 04 [[Lehergai|Lehergaien]] hondakinak
|-
|16 05 Presiopeko ontzietako [[Gas|gasak]] eta baztertutako produktu kimikoak
|-
|16 06 [[Pila|Pilak]] eta [[Bateria elektriko|metagailuak]]
|-
|16 07 Garraiatu eta biltegiratzeko [[Andel|andelen]] edo [[Upel (unitatea)|upelen]] garbiketa hondakinak (05. eta 13. ataletakoak izan ezik)
|-
|16 08 [[Katalizatzaile]] erabiliak
|-
|16 09 Substantzia [[Oxidatzaile|oxidatzaileak]]
|-
|16 10 Kanpoko tratamendu instalazioetarako hondakin likido urtsuak
|-
|16 11 Estalduren eta [[Material erregogor|erregogorren]] hondakinak
|-
| rowspan="8" |17
| rowspan="8" |[[Eraikuntza]] eta eraispen lanetako hondakinak (eremu kutsatuetan hondeatutako lurra barne).
|17 01 [[Hormigoi|Hormigoia]], [[Adreilu|adreiluak]], [[Teila|teilak]] eta material [[Zeramika|zeramikoak]]
|-
|17 02 [[Zur|Zura]], [[beira]] eta [[Plastiko|plastikoa]]
|-
|17 03 Nahasketa bituminosoak, [[harrikatz]] [[Mundrun|mundruna]] eta bestelako mundrun produktuak
|-
|17 04 [[Metal|Metalak]] ([[Aleazio|aleazioak]] barne)
|-
|17 05 [[Lurzoru|Lurra]] (eremu kutsatuetan hondeatutako lurra barne), [[Harri|harriak]] eta [[drainatze]] lohiak
|-
|17 06 [[Asbesto|Asbestoa]] duten [[Isolamendu (eraikuntza)|isolamendu]] eta [[eraikuntza]] materialak
|-
|17 08 [[Igeltsu|Igeltsuzko]] eraikuntza materialak
|-
|17 09 Eraikuntzako eta eraispeneko bestelako hondakinak
|-
| rowspan="2" |18
| rowspan="2" |[[Medikuntza]], [[albaitaritza]] edo [[Ikerkuntza|ikerketa]] zerbitzuetako hondakinak ([[Osasun publiko|osasun zaintzatik]] zuzenean ez datozen sukaldeko eta jatetxeko hondakinak izan ezik).
|18 01 [[Ama|Amatasun]], [[diagnostiko]], [[Sendabide|tratamendu]] edo giza [[Eritasun|gaixotasunen]] [[Profilaxi|prebentzioaren]] hondakinak
|-
|18 02 [[Animalia|Animalien]] gaixotasunen ikerketa, diagnostiko, tratamendu edo prebentzioaren hondakinak
|-
| rowspan="13" |19
| rowspan="13" |Hondakinak tratatzeko instalazioetako hondakinak, [[Hondakin-uren tratamendu|hondakin urak]] tratatzeko kanpoko instalazioetakoak eta [[Edateko ur|giza kontsumorako ura]] eta industrian erabiltzeko ura prestatzekoak, besteak beste,
|19 01 Hondakinen [[Errausketa (hondakinak)|errausketa]] edo [[Pirolisi|pirolisiaren]] hondakinak
|-
|19 02 Hondakinen tratamendu fisiko-kimikoen hondakinak (deskromatazioa, deszianurizazioa eta neutralizazioa barne)
|-
|19 03 Egonkortutako edo [[Solidotze|solidotutako]] hondakinak
|-
|19 04 Beiraztatutako hondakinak eta beiraztapenaren hondakinak
|-
|19 05 Hondakin solidoen [[Aerobio|tratamendu aerobikoaren]] hondakinak
|-
|19 06 Hondakinen tratamendu [[Anaerobio|anaerobikoaren]] hondakinak
|-
|19 07 [[Zabortegi|Zabortegiko]] [[Lixibiazio|lixibiatuak]]
|-
|19 08 Beste kategoria batean zehaztu gabeko hondakin [[Araztegi|uren araztegietako]] hondakinak
|-
|19 09 [[Edateko ur|Edateko ura]] edo industriarako ura prestatzean sortzen diren hondakinak
|-
|19 10 Metalak dituzten hondakinen zatikatze hondakinak
|-
|19 11 Olioaren birsortze hondakinak
|-
|19 12 Hondakinen tratamendu mekanikoaren hondakinak (adibidez, sailkapen, birrintze, trinkotze edo peletizazioa), beste kategorietan zehaztu ez direnak
|-
|19 13 Lurzoruak eta [[Lurpeko ura|lurpeko urak]] berreskuratzearen ondoriozko hondakinak
|-
|20
|[[Hiri-hondakin solido|Udal hondakinak]] (etxeetako hondakinak eta dendetako, industrietako eta erakundeetako hondakinen parekoak), gaika bildutako frakzioak barne.
|20 01 Gaika jasotako frakzioak (15 01 azpiatalean zehaztutakoak izan ezik)
|}
== Hondakin arriskutsuak Euskal Herrian ==
=== Euskal Autonomia Erkidegoa ===
[[Fitxategi:Transferring molten metal from the furnace to the ladle.jpg|thumb|[[Altzairu]] [[galdaketa]], 2007.]]
[[Eustat|Eustaten]] datuen arabera, [[Euskal Autonomia Erkidegoa|Euskal Autonomia Erkidegoak]] 300.000 tona baino gehiagoko hondakin arriskutsuak sortzen ditu urtean (2018ko datua).<ref>{{Erreferentzia|abizena=Eustat|izenburua=Estatistika taulak: Euskal AEn sortutako hondakin arriskutsuak, kudeaketa mota eta kudeatzailearen kokalekua aintzat hartuta HEZren arabera (Hondakinen Europako Zerrenda), 2 digitu (t). 2018|data=2018|url=https://web.archive.org/web/20220705153412/https://eu.eustat.eus/elementos/ele0003500/euskal-aen-sortutako-hondakin-arriskutsuak-kudeaketa-mota-eta-kudeatzailearen-kokalekua-aintzat-hartuta-hezren-arabera-hondakinen-europako-zerrenda-2-digitu-t/tbl0003581_e.html|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2023-04-30}}</ref> Kopuru handienak sektore edo jarduera hauetan sortzen dira:
* Lehenik, (10. atala HEZen) [[Zentral elektriko|zentral elektrikoak]] eta bestelako [[errekuntza]] instalazioak, [[Burdingintza|industria siderurgikoa]] eta [[Metalurgia|metalurgikoa]], eta [[Zementu|zementuaren]] fabrikazioa daude, hondakin arriskutsu guztien % 43 sortzen baitute.
* Bigarrenik, alde batetik, (17) [[eraikuntza]] eta, bestetik, (11) metalen tratamendua eta estaldura daude, atal edo sektore bakoitzak hondakin arriskutsu guztien % 10 bana inguru sortzen baitute.
* Hirugarrenik, kopuru txikiagotan daude, (12) metalen [[Mekanizazio|mekanizazioa]] % 8, (13) [[Motor-olio|erabilitako olioak]] % 6,8, (19) [[Araztegi|hondakinen tratamendua]] % 5, (16) zehaztu gabeko beste hondakinak % 4,3<ref>{{Erreferentzia|izenburua=5.300.000.000 mugikor hondakin bihurtuko dira aurten|argitaletxea=web.archive.org|data=2022-11-14|url=https://web.archive.org/web/20221207224923/https://www.argia.eus/plaza/iametza/5300000000-mugikor-hondakin-bihurtuko-dira-aurten|aldizkaria=Argia|sartze-data=2023-05-01}}</ref> eta (15) [[Ontzi|ontziak]] eta zapiak % 2,5.
* Azkenik, maila apalagoan bada ere, hondakin arriskutsu sortzaile dira (08) [[Pintura (materiala)|pinturak]] eta [[Berniz|bernizak]] % 2,2 eta (20) [[Hiri-hondakin solido|hiri hondakinak]] % 2,2.
<br />
{{Barra kutxa
|kokapena=left
|izenburua=<center>Hondakin arriskutsuen sorkuntza EAEen - 2018<br /><small>kopuruak tonatan - Iturria: Eustat</small>
|zabalera=900px
|barraren zabalera=550px
|goiburua1= <b>hondakin mota</b>
|goiburua2= <b>kopurua</b>
|edukia=
{{barra kutxa/edukia|01 Meatzeak eta harrobiak|green|0|0}}
{{barra kutxa/edukia|02 Lehen mailako ekoizpena|blue|0.1|1}}
{{barra kutxa/edukia|03 Zurgintza eta papergintza|green|0|0}}
{{barra kutxa/edukia|04 Larrugintza eta ehungintza|green|0|0}}
{{barra kutxa/edukia|05 Petrolioa fintzea|green|0.1|218}}
{{barra kutxa/edukia|06 Kimika inorganikoaren industria|Salmon|1.3|1.931}}
{{barra kutxa/edukia|07 Kimika organikoaren industria|CadetBlue|3.6|5.443}}
{{barra kutxa/edukia|08 Pinturak, bernizak eta tintak|gold|4.7|6.994}}
{{barra kutxa/edukia|09 Argazkigintza industria|blue|0.1|171}}
{{barra kutxa/edukia|10 Prozesu termikoen industria|orange|91.9|137.899}}
{{barra kutxa/edukia|11 Metalen trat. eta estaldura|pink|21.7|32.552}}
{{barra kutxa/edukia|12 Metalak mekanizatzeko industria|LightSteelBlue|16.9|25.313}}
{{barra kutxa/edukia|13 Erabilitako olioak|CornflowerBlue|14.5|21.689}}
{{barra kutxa/edukia|14 Erabilitako disolbatzaileak|red|1.3|1.984}}
{{barra kutxa/edukia|15 Ontziak eta zapiak|khaki|5.3|7.965}}
{{barra kutxa/edukia|16 Beste hondakin batzuk|Orchid|9.1|13.613}}
{{barra kutxa/edukia|17 Eraikuntza eta eraistea|LightSlateGray|24.5|36.687}}
{{barra kutxa/edukia|18 Osasun zerbitzuak|Thistle|2|3.036}}
{{barra kutxa/edukia|19 Hondakinen tratamenduaren industria|LimeGreen|10.6|15.837}}
{{barra kutxa/edukia|20 Hiri hondakinak eta asimilagarriak|MediumPurple|4.6|6.885}}
|azpititulua=<b>Guztira 318.218 tona</b>
}}
=== Nafarroako Foru Erkidegoa ===
Hondakinen kudeaketaz [[Nafarroako Gobernua|Nafarroako Gobernuak]] argitaratutako datuak ez daude, hondakin arriskutsuei dagokienez, Hondakinen Europako Zerrendaren (HEZ) <ref name=":0" /> arabera emanak. Hala eta guztiz ere, «hondakin industrialen» barnean, ''hondakin arriskutsu'' izendatzen direnak ageri dira grafiko honetan, kopuru orokorretan eta 2021eko datuekin:<ref>{{Erreferentzia|abizena=Gobierno de Navarra|izenburua=Residuos y economía circular. Inventarios de residuos|hizkuntza=es|data=2021|url=https://web.archive.org/web/20220308072142/http://www.navarra.es/home_es/Temas/Medio+Ambiente/Residuos/Inventarios+de+residuos.htm|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2023-04-30}}</ref>
[[Fitxategi:Hondakin arriskutsuak nafarroa 2021.jpg|erdian|frameless|600x600px]]
=== Euskal Hirigune Elkargoa ===
[[Ipar Euskal Herria|Ipar Euskal Herriari]] dagokionez, [[Euskal Hirigune Elkargoa|Euskal Hirigune Elkargoak]] ez du datu bereziturik ematen, hondakin arriskutsuen sorkuntzaz edo trataeraz.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Euskal Hirigune Elkargoa|izenburua=Hondakinen tratamendua|data=2023-02-07|url=https://web.archive.org/web/20230207083556/https://www.communaute-paysbasque.fr/eu/bizi/hondakinak/translate-to-basque-le-traitement-des-dechets|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2023-04-30}}</ref> Bestalde, [[Bil Ta Garbi]] hondakin kudeaketaren eremuko herri arteko lankidetzako erakunde publikoak ematen dituen datuetan ez dira bereizten etxeko hondakin arruntak eta hondakin arriskutsuak.<ref>{{Erreferentzia|abizena=BilTaGarbi|izenburua=Zebaki gakoak - Etxeko Hondakinen Trataera|data=2023-01-31|url=https://web.archive.org/web/20230131032706/https://biltagarbi.eus/politique-environnementale-eus/les-chiffres-cles-eus/|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2023-04-30}}</ref>
== Erronkak eta kezkak ==
Erronkak (espazioan eta denboran) osasun eta ingurumen arlokoak dira, arriskuen kudeaketari buruzkoak eta ekonomikoak, hondakin horietako askok metal arraroak edo [[Metal preziatu|bitxiak]] edo intereseko molekulak baitituzte. [[Nazio Batuen Erakundea|Nazio Batuek]], [[G8|G8k]] eta estatu gehienek hondakin arriskutsuak [[Garapen iraunkor|garapen iraunkorraren]] erronka nagusitzat dauzkate. Beste erronka bat da hondakin horien trafikoan parte hartzen duten kate mafioso edo terroristen aurka borrokatzea. Hondakinok ezabatze kostu handia dutenez, oso errentagarriak izan daitezke [[Iruzur|iruzurra]] eta ezabatzeko ezkutuko zirkuituak, [[Boli Kosta|Boli Kostan]] Probo Koala izeneko aferak 2006an erakutsi zuen bezala.<ref>G8 Roma/Lyon group (2013), ''Fighting hazardous waste trafficking: analysing the nature of the threat''</ref><ref>{{Erreferentzia|abizena=United Nations Office on Drugs and Crime|urtea=2022|izenburua=Combating waste trafficking - A guide to good legislative practices|argitaletxea=web.archive.org|hizkuntza=en|data=2022|url=https://web.archive.org/web/20221120181439/https://sherloc.unodc.org/cld/uploads/pdf/Combating_Waste_Trafficking_-_Guide_on_Good_Legislative_Practices_-_EN.pdf|aldizkaria=|argitaratze-lekua=Viena|sartze-data=2023-04-27}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Ikus, gainera ==
* [[Zabor|Hondakinak]]
* [[Hondakin toxiko|Hondakin toxikoak]]
* [[Errausketa (hondakinak)|Hondakinen errausketa]]
== Kanpo estekak ==
* [https://web.archive.org/web/20230427102607/https://environment.ec.europa.eu/topics/waste-and-recycling/waste-framework-directive_en Europar Batasuna: Waste Framework Directive]
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Hondakin arriskutsuak]]
h2dhsm6xxfqf7fp1wileel7e3o96o97
Alva Belmont
0
1103046
9975452
9674219
2024-11-20T18:29:13Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975452
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Alva Belmont,''' ezkongabetan '''Alva Erskine Smith,''' ezaguna '''Alva Vanderbilt''' izenez 1875tik 1896ra (Mobile, [[Alabama]], [[Ameriketako Estatu Batuak]], [[1853|1853ko]] [[Urtarrilaren 17|urtarrilaren 17a]] – [[Augerville-la-Rivière]] edo [[Paris]], [[Frantzia]], [[1933|1933ko]] [[Urtarrilaren 26|urtarrilaren 26a]]) estatubatuar aristokrata eta aberatsa izan zen. Estatu Batuetako emakumeen sufragioaren mugimenduan figura garrantzitsua izan zen.<ref name="obit">{{Cite news|izenburua=Mrs. O.H.P. Belmont Dies at Paris Home|abizena1=|data=1933-01-26|url=https://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=FB0A11FD3C5C16738DDDAF0A94D9405B838FF1D3|accessdate=2010-12-09}}</ref> Zuen jarrera altiboagatik pertsona asko atsekabetzen zituen, ezaguna ere bere energiagatik, adimenagatik, iritzi sendoengatik eta konbentzioei aurre egiteko jarrerarengatik.<ref name="bio">{{Cite web|izenburua=Alva (Erskine Smith Vanderbilt) Belmont|url=http://www.biography.com/search/article.do?id=9206429|lana="biography.com"|accessdate=2007-01-03}}</ref><ref name="bio2">{{Cite web|izena=Katheryn|izenburua=Belmont, Alva Erskine Smith Vanderbilt|egilea=Viens|url=http://www.anb.org/articles/15/15-00052.html|lana="American National Biography Online"|accessdate=2008-01-03}}</ref>
1909an, Berdintasun Politikoaren Liga sortu zuen emakumeen sufragioa babesten zuten [[New York (estatua)|New Yorkeko Estatuko]] politikarientzako botoak lortzeko. Egunkarietarako artikuluak idatzi zituen, eta Emakumeen Sufragiorako Estatu Batuetako Elkarte Nazionalarekin (NAWSA) bat egin zuen. Geroago, bere Berdintasun Politikoaren Liga osatu zuen, [[New York|New Yorkeko]] auzoetan sufragioari babes zabala bilatzeko. Presidente gisa, 1912ko Emakumeentzako Botoaren Desfilearen dibisioa zuzendu zuen. 1916an, Alderdi Nazionalaren sortzaileetako bat izan zen, eta 1917ko urtarrilean [[Etxe Zuria|Etxe Zurian]] egin zen lehen piketea antolatu zuen.<ref name="bio2">{{Cite web|izena=Katheryn|izenburua=Belmont, Alva Erskine Smith Vanderbilt|egilea=Viens|url=http://www.anb.org/articles/15/15-00052.html|lana="American National Biography Online"|accessdate=2008-01-03}}</ref> Emakumearen Alderdi Nazionaleko presidente hautatu zuten, eta hil arte bete zuen kargua.
Bitan egon zen ezkonduta, lehenik William Kissam Vanderbiltekin, eta harekin hiru seme-alaba izan zituen. Bigarrenean, berriz, Oliver Hazard Perry Belmontekin; gizon horiek aberatsak ziren, eta New Yorkeko familia sozialki garrantzitsuetako kideak ziren. Alva bere arkitektura-proiektu ugarengatik ere nabarmendu zen, besteak beste, New Yorkeko ''Petit Chateau''; [[Rhode Island|Rhode Islandeko]] Newporten ''Marble House''; New Yorkeko ''Belmont House''; Long Islandeko ''Brookholt''; eta S''ands Points'' Beacon Towersen, New York.
2016ko apirilaren 12an "Soldata Berdintasunaren Egunean", Belmont ohoratu egin zuen [[Barack Obama]] presidenteak Belmont-Paul Emakumeen Berdintasunerako Monumentu Nazionala jarrita [[Washington|Washington Hirian.]]<ref name="proclamation">{{Cite web|izenburua=Presidential Proclamation -- Establishment of the Belmont-Paul Women’s Equality National Monument|url=https://obamawhitehouse.archives.gov/the-press-office/2016/04/12/presidential-proclamation-establishment-belmont-paul-womens-equality|lana="archives.gov"|accessdate=2016-04-12}}</ref>
== Biografia ==
=== Lehen urteak ===
Alva Erskine Smith 1853ko urtarrilaren 17an jaio zen, 201 Government Streeten, Mobilen, Alabaman. Gurasoak Murray Forbes Smith merkataria eta Phoebe Ann Deshaizan ziren. Aitaren gurasoak George Smith eta Delia Forbes [[Dumfries|Dumfrieskoak]] ([[Virginia]]) ziren. Amaren gurasoak Phoebe Desha AEBko ordezkaria eta Eleanor Shelby, Sumner Countykoak, [[Tennessee]].<ref name="patterson">Patterson, Jerry E. ''The Vanderbilts.'', pages 120–121. New York: H.N. Abrams, 1989. {{ISBN|0-8109-1748-3}}</ref>
Alva sei seme-alabetako bat izan zen. Alice eta Eleanor, ahizpetako bi, jaio aurretik hil ziren; neba bat, Murray Forbes Smith, haurtzaroan, 1857an hil zen , eta Mobileko Magnolia Cemeteryn lurperatu zuten. Bere beste ahizpak, Armide Vogel Smith eta Mary Virginia "Jennie" Smith, helduarora arte bizirik iraun zuten bakarrak izan ziren. Jennie lehen aldiz ezkondu zen Alvaren haurtzaroko lagun onenaren nebarekin, Consuelo Yznaga Mánchesterreko dukesaren nebarekin hain zuzen. 1886an Fernando Yznagaren dibortzioaren ondoren, William George Tiffanyrekin ezkondu zen berriro Jennie.<ref>{{Cite news|izenburua=Society at Home and Abroad|data=1906-10-28|url=https://timesmachine.nytimes.com/timesmachine/1906/10/28/101804423.pdf|accessdate=2012-02-17}}</ref><ref>{{Cite news|izenburua=Married Very Quietly|data=1888-07-22|url=https://timesmachine.nytimes.com/timesmachine/1888/07/22/106329561.pdf|accessdate=2012-02-17}}</ref>
Txikitan, Alva gurasoekin ibiltzen zen Newporten, Rhode Island-en, eta haiekin joaten zen [[Europa|Europara]] oporretan. 1859an, Smith-ek Mobile utzi eta [[New York|New Yorkera]] joan ziren. Hantxe bizi izan ziren denbora laburrean [[Madison Square|Madison Square-n]]. Murray [[Liverpool|Liverpoolera]] ([[Ingalaterra]]) joan zenean, bere negozioez arduratzeko, bere ama, Phoebe Smith, [[Paris|Parisera]] joan zen bizitzera, eta Alva [[Neuilly-sur-Seine|Neuilly-sur-Seineko]] barnetegi pribatu batera joan zen. Smith familia New Yorkera itzuli zen, Ameriketako Estatu Batuetako Gerra Zibila edo [[Ameriketako Estatu Batuetako Gerra Zibila|Sezesio Gerraren]] ondoren, eta hantxe hil zen ama 1871n.<ref name="bio2">{{Cite web|izena=Katheryn|izenburua=Belmont, Alva Erskine Smith Vanderbilt|egilea=Viens|url=http://www.anb.org/articles/15/15-00052.html|lana="American National Biography Online"|accessdate=2008-01-03}}</ref>
== Bizitza pertsonala ==
[[Fitxategi:660_5th_Avenue_New_York_City.jpg|thumb|Vandervilt- familiaren Petit Chateau 660 Bosgarren etorbidea, Manhattan.]]
William Henry Vanderbilten alabetako baten jaian, Consuelo Yznagak Smithen lagunik onenak William Kissam Vanderbilt [[Cornelius Vanderbilt|Cornelius Vanderbilten]] biloba aurkeztu zion.<ref>{{Cite web|izenburua=Americans of Royal Descent|url=https://books.google.com/books?id=2i0BAAAAQAAJ&pg=PA119|accessdate=2015-07-15}}</ref> 1875eko apirilaren 20an, William eta Alva New Yorkeko Calvary Churchen ezkondu ziren.
Bikoteak hiru seme-alaba izan zituen:
* [[Consuelo Vanderbilt]] (1877ko martxoaren 2a - 1964ko abenduaren 6a)
* William Kissam Vanderbilt II (1878ko urriaren 26a - 1944ko urtarrilaren 8a)
* Harold Stirling Vanderbilt (1884ko uztailaren 4a - 1970eko uztailaren 6a)
Alvak Consuelo manipulatu zuen 1895eko azaroaren 6an Charles Spencer-Churchill, Marlborougheko IX. dukearekin ezkontzeko. Ezkontza askoz geroago deuseztatu zen, dukearen eskariz eta Consueloren baimenarekin, 1921eko maiatzean. Alvak erabat lagundu zion deuseztatzen, eta berak Consuelo ezkontzera behartu zuela esan zuen.<ref>Stuart, Amanda Mackenzie.''Consuelo and Alva Vanderbilt: The Story of a Daughter and Mother in the Gilded Age'', pages 412-425. New York: Harper Collins Publishers, 2005. {{ISBN|0-06-621418-1}}</ref> Ordurako, Consuelok eta haren amak harreman hurbilago eta errazagoa zuten. Consuelo, orduan, Jacques Balsanekin, aeronautika frantsesaren aitzindari batekin ezkondu zen. William Kissam II New York Central Railroad Companyko lehendakari bihurtu zen 1920an aita hiltzean. Harold Stirling Harvard Zuzenbide Eskolan graduatu zen 1910ean, eta gero aitarekin elkartu zen New York Central Railroad Companyn. Vanderbilt familiaren ordezkari aktibo bakarra izan zen konpainian, anaia hil ondoren, eta zuzendari eta batzorde betearazleko kide izan zen 1954 arte. [[Fitxategi:Alva_Vanderbilt_1883_Costume_Ball.jpg|ezkerrera|thumb|Alva Vanderbilt, 1883ko dantzaldirako jantzita.|323x323px]]
=== Gizartean gora egitea ===
Vanderbilt familiari haiek merezi zuten estatus soziala emateko asmoz, 1883ko martxoan Vanderbiltek bere ''châteaua'' inauguratu zuen [[Bosgarren Etorbidea|Bosgarren Etorbidean]], 1.000 gonbidatuentzako mozorro-dantza handi batekin. Guztira, 3 milioi dolarreko kostua izan zuen. Sarritan errepikatutako istorio batek dio Vanderbilt baztertua sentitzen zela [[Caroline Schermerhorn Astor]] "Los Cuatrocientos"-ko erregina zela-eta, New Yorkeko goi-mailako gizarteko eliteak. Hori zela eta, Astorren [[Carrie Astor Wilson|Carrie]] alabari nahita, gonbita ez bidaltzea erabaki zuen, protokoloa aitzakiatzat hartuta, Astor-ek ez baitzuten inoiz bera gonbidatu. Ustez, horrek Astor aurkezpen-txartela 'etxean utzi zuela esatera' eraman zuen, alabarentzako dantzarako gonbita ziurtatzeko.<ref>Vanderbilt, 104-6.</ref> Horrela, Astor eta haren alaba Vanderviltarren dantzaldira gonbidatu zituzten, eta goi-mailako gizarteak ofizialki onartu zuen familia (Vanderbilt eta Astor elkarrizketa bizian ikusi zituzten dantzaldian). Dantzaren efektu nagusia New Yorkeko gizarte-dibertsioen maila goratzea izan zen, lehen inoiz lortu gabeko xelebrekeria- eta gastu-mailan zer esanik ez.
Ezin izan zuen opera-palko bat lortu Musika Akademian, eta haren zuzendariek ez zuten onartu nahi izan beren zirkuluan aberats berriak zituzten familietako kideak. 1883an Metropolitan Opera sortu zuenetako bat izan zen.
1886an, senarrak aitarengandik 65 milioi dolar jaso ondoren, [[Laketontzi|yate]] bat izatea pentsatu zuen Alvak. Williamek Delaware Wilmingtoneko Harlan and Hollingsworth ontziolari agindu zion 500.000 dolarren truke. Corsair izneko J. P. Morganen yateak, 50 metro zituen, Astor andrearen ''Nourmahalek'' 71 metro zituen eta Alvaren aitaginarrebaren ''North'' Starrek 82 metro ere bazituen, belaunaldi horrek ia 87 metroko yate bat izan zuen, eta munduko yate pribatu handiena bihurtu zen. Vanderbiltarrak [[Karibea (eskualdea)|Karibera]] eta [[Europa|Europara]] joan ziren berarekin.<ref>Vanderbilt, 141-3</ref>
Hori egin ondoren, Alvak "udako txabola" bat (cottage) nahi izan zuen [[Newport (Rhode Island)|Rhode Islandeko Newport]] dotorean. Williamek berriro enkargatu zion proiektua Richard Morris Hunti, eta Marble House prestatua Astor andrearenaren ondoan eraiki zen, Beechwood.<ref>Vanderbilt, 143-4</ref>
=== Bigarren ezkontza ===
[[Fitxategi:CBelcourt1895.jpg|eskuinera|thumb| Belcourt gazteua, Belmont familiaren udako etxea [[Newport (Rhode Island)|Newporten, Rhode Island.]]]]
Alva Vanderbilt-ek goi-mailako gizartea hunkitu zuen 1895eko martxoan, denbora askoan desleiala izan zen senarragandik dibortziatu zenean, elitearen arteko dibortzioa arraroa baitzen une hartan. Finantza-akordio handi bat jaso zuen, ustez 10 milioi dolar baino gehiagokoa, zenbait jabetzaz gain. Bera zen Marble Houseren erabateko jabea. Dibortziorako emandako arrazoia Williamen aurkako adulterio salaketak izan ziren, nahiz eta batzuek uste zuten Williamek emakume bat kontratatu zuela bere maitalea izan zitekeela sinetsarazteko, eta horretara, Alva dibortziatu egingo zela.<ref name="patterson2">Patterson, Jerry E. ''The Vanderbilts.'', page 152. New York: H.N. Abrams, 1989. {{ISBN|0-8109-1748-3}}</ref>
Alva berriro ezkondu zen 1896ko urtarrilaren 11n, Oliver Hazard Perry Belmont senar ohiaren aurreko lagun batekin.<ref>{{Cite news|izenburua=To Wed O. H. P. Belmont. She Is the Divorced Wife of William K. Vanderbilt and the Mother of the Duchess of Marlborough, Whose Recent Wedding Was at Great Social Event. Mr. Belmont Is the Son of the Late August Belmont and Is Himself a Divorced Man. Date of the Domestic Infelicity. Objected to Nights Ashore. Groom to Be Is Popular in Society|abizena1=|data=1896-01-03|url=https://pqasb.pqarchiver.com/chicagotribune/access/428242671.html?dids=428242671:428242671&FMT=ABS&FMTS=ABS:AI&type=historic&date=Jan+03%2C+1896&author=&pub=Chicago+Tribune&desc=TO+WED+O.+H.+P.+BELMONT.&pqatl=google|accessdate=2011-05-28}}</ref> Oliver Vanderbiltarren laguna izan zen 1880aren bukaeratik, eta, William bezala, yateen eta zaldi-lasterketen zale sutsua zen. Gutxienez bi bidaia luzetan lagundu zien ''Alva'' yatean. Ikertzaileek diotenez, badirudi askorentzat 1889an bidaia batetik itzultzean begi bistakoa izan zela Alva eta haren maitemina. August Belmont [[Rothschild|Rothschild familiako]] inbertsio-bankari judu arrakastatsuaren eta Caroline Perry [[Matthew Calbraith Perry]] komodoroaren alabaren semea zen.<ref name="patterson3">Patterson, Jerry E. ''The Vanderbilts.'', pages 146-148. New York: H.N. Abrams, 1989. {{ISBN|0-8109-1748-3}}</ref> Oliver 1908an hil zen bat-batean, eta horren ondoren Alvak bere gain hartu zuen emakumeen sufragioaren mugimenduaren arrazoi berria, [[Ida Husted Harper|Ida Husted Harper-en]] hitzaldi bat entzun ondoren.
== Emakumeen sufragioa ==
[[Fitxategi:Alava_E_Belmont.jpg|thumb|Alva E. Belmont 1911n.]]
[[Anna Howard Shaw|Anna Howard Shawek]] erakarri zuen mugimendura, eta Belmontek diru kopuru handiak eman zizkion mugimendu sufragistari, bai [[Erresuma Batua|Erresuma Batuan]], bai Estatu Batuetan. 1909an, Berdintasun Politikoaren Liga sortu zuen emakumeen sufragioa babesten zuten New Yorkeko politikarientzako botoak lortzeko, eta egunkarietan artikuluak ere idatzi zituen. Langileei laguntza handia eman zien New Yorken 1909-1910ean egin zen langile-greban. Atxilotutako piketeen fidantza ordaindu zuen, eta hiriko hipodromoan manifestazio handi bat finantzatu zuen. Shawrekin batera, Sufragioaren Elkarte Nazional Estatubatuarreko (NAWSA) presidentea izan zen. 1909an New Yorkeko ordezko ordezkari izendatu zuten [[Londres|Londresen]] Sufragioaren aldeko Emakumeen Nazioarteko Elkartearen bilerarako. Han, Belmontek [[Emmeline Pankhurst|Emmeline Pankhurst-en]] eta haren jarraitzaileen konpromisoa ikusi zuen, eta haiek eragina izan zuten kausarekiko konpromiso pertsonalaren sakontasunean eta forman. Estatu Batuetara itzuli zenean, bulego-gune bat ordaindu zuen Bosgarren Etorbidean. Horri esker, NAWSAren bulegoak New Yorken kokatu ahal izan ziren, eta Prentsa Agentzia Nazionala finantzatu zuen. Aldi berean, bere Berdintasun Politikoaren Liga osatu zuen hiriko auzoetan sufragioaren babes zabala bilatzeko, eta, presidente gisa, 1912ko Emakumeentzako Botoen Desfilea zuzendu zuen New Yorken.<ref name="bio2">{{Cite web|izena=Katheryn|izenburua=Belmont, Alva Erskine Smith Vanderbilt|egilea=Viens|url=http://www.anb.org/articles/15/15-00052.html|lana="American National Biography Online"|accessdate=2008-01-03}}</ref>
Garai hartan, emakumeen sufragio antolatuaren jarduera klase ertaineko emakume [[Zuri (arraza)|zuri]] hezituetan oinarritzen zen, eta, askotan, etorkinak, afroamerikarrak eta langile-klasea onartzeko irrikitan egoten ziren. Belmont-en ahaleginek hein batean hautsi zuten tradizio hori. 1910ean, Belmont New Yorken integratzeko lehen saiakerari ekin zion.<ref name="bio2">{{Cite web|izena=Katheryn|izenburua=Belmont, Alva Erskine Smith Vanderbilt|egilea=Viens|url=http://www.anb.org/articles/15/15-00052.html|lana="American National Biography Online"|accessdate=2008-01-03}}</ref><ref>{{Cite web|izena=Edith|izenburua=African American Women Leaders in the Suffrage Movement|argitaletxea=Turning Point Suffragist Memorial Association|egilea=Mayo|data=2017|url=https://suffragistmemorial.org/african-american-women-leaders-in-the-suffrage-movement/|lana=suffragistmemorial.org|argitaratze-lekua=Fairfax Station, Virginia|accessdate=2019-02-23}}</ref> Komunitate afroamerikarreko emakume nagusiekin lan eginez, hala nola S. J. S. Garnet, F. R. Keyser, Marie C. Lawton edo Irene Moorman, beren Berdintasun Politikoko Ligako adar [[Beltz (pertsona)|beltz]] bat sortzera bultzatu zituen. [[Harlem|Harlemen]] lehen "sufragioaren aldeko etxea" ezarri zuen, eta afroamerikarrak eta etorkinak sartu zituen asteburuko erretiroetan Beacon Towers-en, Sands Pointeko estilo neogotikoko gazteluan. Afroamerikarrak onartzeari uko egin zion [[Deep South|Hegoaldeko]] Emakumearen Sufragioaren Konferentzian ere lagundu zuen.[[Fitxategi:Sewall-Belmont_House.JPG|ezkerrera|thumb|Sewall–Belmont etxea Washington Hirian.]]1913an [[Alice Paul|Alice Paulek]] eta Lucy Burnsek zuzendutako Congressional Union for Woman Suffrage (CU) banandu zen NAWSAtik. Bitartean, Belmont [[Laura Clay|Laura Clayren]] Hegoaldeko Estatuen Emakumeen Sufragioaren hitzaldia finantzatzen ari zen [[Kentucky|Kentuckyn]], Alabaman zituen erroengatik. Belmontek, orduan, Berdintasun Politikoaren Liga bat egin zuen CUn. 1914ko udan 19. zuzenketaren onespena ziurtatzeko konpromisoa hartu zuen, "Emakume Handien Konferentzia" deitu zuen Marble Housen. Consuelo alabak, Ingalaterran sufragioa eta kartzela-erreforma sustatu zituenak, zuzendu zuen, eta CUren lehen bilera nazionalak jarraitu zion. Belmontek CUko batzorde exekutiboan lan egin zuen 1914tik 1916ra.<ref name="bio2">{{Cite web|izena=Katheryn|izenburua=Belmont, Alva Erskine Smith Vanderbilt|egilea=Viens|url=http://www.anb.org/articles/15/15-00052.html|lana="American National Biography Online"|accessdate=2008-01-03}}</ref>
1915ean, Belmont izan zen San Frantziskoko Erakusketa Unibertsaleko emakume boto-emaileen konbentzioaren buru. Hurrengo urtean, berak eta Paulek Emakumearen Alderdi Nazionala ezarri zuten CUko kideen artean, eta lehen piketea antolatu zuten [[Etxe Zuria|Etxe Zuriaren]] aurrean, 1917ko urtarrilean. Emakumearen Alderdi Nazionaleko lehendakari hautatu zuten, eta hil arte bete zuen kargua. Alderdiak presioa egiten jarraitu zuen ekimen berriak lortzeko Washington Hiriaren egoitzatik. Belmontek 1929an erosi zuen taldearentzat, eta geroago Sewall–Belmont museo-etxea bihurtu zen. 2016ko apirilaren 12an, [[Barack Obama]] presidenteak Sewall–Belmont House izendatu zuen Belmont–Paul Emakumearen Berdintasunaren Monumentu Nazional, Belmontek eta Alice Paulek izendatua.<ref name="bio2">{{Cite web|izena=Katheryn|izenburua=Belmont, Alva Erskine Smith Vanderbilt|egilea=Viens|url=http://www.anb.org/articles/15/15-00052.html|lana="American National Biography Online"|accessdate=2008-01-03}}</ref><ref name="hirschfeldnew">{{Cite news|izenburua=House With Long Activist History Is Now Monument to Equality|abizena1=Hirschfeld|izena1=Julie|data=2016-04-12|url=https://www.nytimes.com/2016/04/13/us/politics/obama-womens-equality-national-monument.html|accessdate=2016-04-13}}</ref><ref name="eilperinnew">{{Cite news|izenburua=A new memorial to tell 'the story of a century of courageous activism by American women'|abizena1=Eilperin|izena1=Juliet|data=2016-04-12|url=https://www.washingtonpost.com/news/post-politics/wp/2016/04/11/obama-to-designate-a-national-monument-in-d-c-to-honor-womens-equality-tuesday/|accessdate=2016-04-12}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=White House honors Alice Paul's Washington headquarters|data=2016-04-12|url=http://www.philly.com/philly/news/politics/20160413_White_House_honors_Alice_Paul_s_Washington_headquarters.html|lana=Philly.com}}</ref>[[Fitxategi:Belmont_Mausoleum_Rear_View.jpg|eskuinera|thumb|Belmont mausoleoa Woodlawn hilerrian.|265x265px]]
== Azken urteak eta heriotza ==
1920ko hamarkadaren hasieratik, Consuelo alabarengandik hurbil egoteko denbora gehiena [[Frantzia|Frantzian]] eman zuen. XVI. mendeko Château d'Augerville zaharberritu eta egoitza gisa erabili zuen. Paulekin, Emakumearen Alderdi Nazionalaren eta Estatu Batuetako Emakumeen Laguntzailearen Nazioarteko Aholkularitza Kontseilua sortu zuen atzerrian. 1932ko udaberrian garun-isuri bat izan zuen, eta partzialki geldiarazita utzi zuen. 1933ko urtarrilaren 26an hil zen Parisen arnas eta bihotz-gutxiegitasuna zela eta. New Yorkeko Santo Tomas apezpiku-elizako hiletan sufragista ugari izan ziren, eta emakumeek eraman zuten hilkutxa.<ref name="obit">{{Cite news|izenburua=Mrs. O.H.P. Belmont Dies at Paris Home|abizena1=|data=1933-01-26|url=https://select.nytimes.com/gst/abstract.html?res=FB0A11FD3C5C16738DDDAF0A94D9405B838FF1D3|accessdate=2010-12-09}}</ref><ref>{{Cite news|izenburua=Mrs. Belmont Dies at 80 in Paris Home|abizena1=|data=1933-01-26|url=https://pqasb.pqarchiver.com/chicagotribune/access/442675332.html?dids=442675332:442675332&FMT=ABS&FMTS=ABS:AI&type=historic&date=Jan+26,+1933&author=&pub=Chicago+Tribune&desc=Mrs.+Belmont+Dies+at+80+in+Paris+Home&pqatl=google|accessdate=2010-12-09}}</ref> Oliver Belmontekin lurperatu zuten Belmontetarren Mausoleoan, El Bronxeko (New York) Woodlawn hilerrian. Horretarako, [[Helen Maitland Armstrong]] artistak inspirazio errenazentista beira-arasa pintatu bat diseinatu zuen.<ref name="bio2">{{Cite web|izena=Katheryn|izenburua=Belmont, Alva Erskine Smith Vanderbilt|egilea=Viens|url=http://www.anb.org/articles/15/15-00052.html|lana="American National Biography Online"|accessdate=2008-01-03}}</ref>
== Arkitektura ==
Alva Belmontek etxe asko diseinatu, eraiki eta eduki zituen, bederatzi bat bai. Richard Morris Hunt-en lagun eta mezenas izan zen, eta Arkitektoen Institutu Amerikarreko lehen emakumeetako bat izan zen.<ref name="class">{{Cite web|izenburua=Alva Vanderbilt Belmont|argitaletxea=University of Virginia|url=http://xroads.virginia.edu/~ma01/davis/newport/biographies/avanderbilt.html|lana=Class and Leisure at America's First Resort|accessdate=2012-02-11}}</ref> Hunt hil ondoren, maiz erabili zituen Hunt & Hunt arkitektura-estudioaren zerbitzuak, Richard Morris Hunt, Richard eta Josephen semeek osatua.
=== Petit château ===
Alva Vanderbiltek 1878tik 1882ra bitartean lan egin zuen Richard Morris Hunt-ekin, Frantziako Errenazimentuko (Petit Chateau) estiloko château erraldoi bat diseinatzeko, 660 Bosgarren Etorbidean, [[Manhattan|Manhattanen]]. Vanderbilten garaikide bati deitu zioten esanez "morteroan belaunetaraino hondoratuta egotea besterik ez zuela maite." Mozorro-dantza handia eskaini zuen, 3 milioi dolar kostatu zena bere château inaugurazioa ospatzeko Bosgarren Etorbidean.<ref name="patterson">Patterson, Jerry E. ''The Vanderbilts.'', pages 120–121. New York: H.N. Abrams, 1989. {{ISBN|0-8109-1748-3}}</ref> 1929an bota zuten.[[Fitxategi:Vanderbilt_-_Idle_House.jpg|thumb|Idle Hour, 1894an. Etxea 1899an erre zen.]]
=== Idle Hour ===
1878an, [[Long Island|Long]] Islandeko Idle Hourren Hunt Ana Erregina estilokoan hasi zen lanean. Ia etengabe handitu eta ukituko zuten 1889 arte, eta 1899an suntsitu zen sute batean. William K. Vanderbiltek jabetzan beste etxe handi bat eraiki zuen, suaren aurka; geroago, Dowling Unibertsitatearen egoitza izang zen, 2016. urtean itxi arte.<ref name="idlehour">{{Cite web|izenburua=Introduction – The First Mansion|url=http://www.dowling.edu/about/idlehour/intro2.shtm|lana=Dowling College|accessdate=2007-01-04}}</ref>[[Fitxategi:Marble_House_in_Newport_02.jpg|ezkerrera|thumb|Marble House, Newporten.]]
=== Marble House ===
Hunt berriro kontratatu zuten estilo [[Arkitektura neoklasikoa|neoklasikoko]] Marble House etxea diseinatzeko, Newport-en (Rhode Island), William K. Vanderbilten 39. urtebetetzea eta Alvarentzat "cottage" edo udako erretiroa opari gisa. 1888tik 1892ra eraikia, gizarte-mugarri bat izan zen etxea, eta Newporten eraldaketari hasiera eman zion, zurezko etxeen udaleku lasai samar batetik, legendazko harrizko jauregi oparoen zentro turistikora.<ref name="patterson">Patterson, Jerry E. ''The Vanderbilts.'', pages 120–121. New York: H.N. Abrams, 1989. {{ISBN|0-8109-1748-3}}</ref> 11 milioi dolar kostatu zela jakinarazi zen.<ref name="Marble">{{Cite web|izenburua=Newport Rhode Island Mansions|url=http://www.marshallslocuminn.com/mansions.htm|lana="Newport Rhode Island Inn Mansion Tours"|accessdate=2007-01-04}}</ref> Marble Housek 36 zerbitzariko zerbitzua zuen, maiordomoak, [[Neskame|dontzeilak]], kotxe-gidariak eta lacayoak barne. Caroline Schemrmerhon Astorren Beechwood izeneko etxe arruntaren ondoan eraiki zuten.<ref name="class">{{Cite web|izenburua=Alva Vanderbilt Belmont|argitaletxea=University of Virginia|url=http://xroads.virginia.edu/~ma01/davis/newport/biographies/avanderbilt.html|lana=Class and Leisure at America's First Resort|accessdate=2012-02-11}}</ref>
=== Belcourt ===
Vanderbiltetik banandu eta Oliver Belmontekin ezkondu ondoren, Belcourten, Belmonteko hirurogei geladun etxetzarrean, berrikuntza handiak hasi ziren. Lehen solairu osoan gurdientzako guneak eta Belmonten zaldi preziatuentzako ukuilu mordoa egin ziren.<ref>{{Cite web|izenburua=Exterior of Belcourt|url=http://www.belcourtcastle.com/architecture/exterior.html|lana=Architecture|accessdate=2012-02-14}}</ref> Belcourt birmoldatu eta birdefinitzeko irrikaz, Alvak etxetzarraren barrualdeak eraldatu zituen, [[Arkitektura neogotiko|neogotiko ingeles]] eta neorrenazimendu frantses eta ingelesaren nahasketa eginez.[[Fitxategi:Mrs._O.H.P._Belmont_Mansion.jpg|thumb|Mr. O. H. P. Belmont House, 477 Madison Avenue eta 51. kalea, Manhattanen.]]
=== 477 Madison etorbidea ===
1899an Madison etorbideko 477 izkina eta Manhattango 51 kalea erosi zituzten. Etxetzarra O. H. P. Belmont Andrearen Etxea izenez ezagutu zen. Hiru pisuko etxe neoklasikoak, Hunt & Hunt-ek diseinatuak, kareharrizko fatxada zuen eta barruko gelak estilo-nahasketa eklektiko batean. Eraikuntza amaitu gabe zegoen, Oliver Belmont hil zenean. Alvak iragarri zuen Belcourt-en Gela Gotikoaren erreprodukzio zehatza egingo zuela batuketa horrek, bere senar zenaren Erdi Aroko eta Errenazimentuko armaduren bilduma barruan gordetzeko. The Armory izeneko gela 25,9 m bider 7,3 m luze zen, eta etxeko gelarik handiena zen. Bera eta bere seme gazteena, Harold, etxe horretara joan ziren 1909an. Geroago, The Armory emakume sufragistentzako hitzaldi-areto gisa erabili zen. 1923an saldu zuen etxea.<ref name="riverside">{{Cite web|izenburua=Alva E. Belmont Residence|url=http://xroads.virginia.edu/~ma01/davis/newport/biographies/avanderbilt.html|lana=New York City Chapter of the American Guild of Organists|accessdate=2012-02-11}}</ref>[[Fitxategi:Brookholt_in_Hempstead,_Long_Island.jpg|ezkerrera|thumb|Brookholt East Meadown, Long Island 1905ean.|256x256px]]
=== Brookholt ===
Manhattango etxe berria eraiki aurretik, Belmontarrek beste etxe neoklasiko bat eraiki zuten, Brookholt, 1897. urtean [[East Meadow (New York)|New Yorkeko East Meadow-en]] eraikia, Long Island-en. Hunt & Hunt-ek diseinatu zuen. Oliver Belmont bertan hil zen 1908an. Aldi labur baterako, Alvak baserritarrentzako prestakuntza-eskola gisa erabili zuen.<ref>{{Cite news|izenburua=Mrs. Belmont's Farm for Women|abizena1=|data=1911-03-05|url=https://www.nytimes.com/1911/03/05/archives/mrs-belmonts-farm-for-women.html|accessdate=2014-01-03}}</ref> Proiektua ez zen gauzatu eta Brookholtek 1915. urtean saldu zuen. Etxea sute batek suntsitu zuen 1934an.<ref name="spinzia">{{Cite aldizkari|izenburua=In Her Wake: The Story of Alva Smith Vanderbilt Belmont|orrialdeak=96–105|abizena1=Spinzia|izena1=Raymond E.|kazeta=The Long Island Historical Journal|liburukia=6|alea=Fall 1993}}</ref>
=== Mausoleoa ===
Oliver Belmont hil ondoren, Alva Belmontek mausoleoa eskatu zuen Woodlawn hilerrian eraikitzeko. Berriz ere Hunt & Hunt-ek diseinatua, San Hubertoren kaperaren erreplika zehatza zen, [[Amboiseko jauregia|Amboise gazteluko]] lurretan. Eraikuntza hori 1913. urtean amaitu zen.<ref name="chapel">{{Cite web|izenburua=Woodlawn Cemetery|argitaletxea=Lehman College|url=http://www.lehman.edu/vpadvance/artgallery/arch/buildings/Woodlawn.html|lana=Bronx Architecture|accessdate=2012-02-15}}</ref>[[Fitxategi:Beacon_Towers_from_the_beach_1920.jpg|thumb|Beacon Towers, Sands Pointen (New York) 1920an.]]
=== BeaTowers-ekin ===
Belmontek eraiki zuen azken etxea Estatu Batuetako Long Islandeko iparraldeko kostaldean izan zen. Beacon Towers adituek fantasia gotiko hutsa dela esan dute. Hunt & Hunt-ek ere diseinatu zuen eta 1917tik 1918ra bitartean eraiki zen [[Sands Point (New York)|New Yorkeko Sands Point-en]]. 1925. urtean, Belmontek betiko itxi zuen gaztelua, eta [[William Randolph Hearst|William Randolph Hearsti]] saldu zion 1927an. Hark partzialki birmoldatu zuen eta gero 1942an saldu. 1945ean eraitsi zuten. Zenbait literatura-adituk uste dute [[Francis Scott Fitzgerald]] ''Gatsby handia/El Gran Gatsby'' eleberriko Jay Gatsbyren etxerako inspirazioaren parte izan zela.
=== Château d'Augerville ===
[[Fitxategi:Chateau_d'Augerville.jpg|ezkerrera|thumb|Château d'Augerville Frantziako [[Augerville-la-Rivière|Augerville-la-Rivièren]]|315x315px]]
1923. urtean Belmont Frantziara joan zen. Etxe bat zuen [[Paris|Parisen]] eta hiribildu bat [[Kosta Urdina|Rivieran]]. XV. mendeko Château d'Augerville ere erosi zuen [[Augerville-la-Rivière|Augerville-la-Rivière-n]], [[Loiret|Loireten]], 1926ko udan egoitza nagusi gisa berrezartzeko. Château etxe hori 660 Bosgarren Etorbideko etxearen estilorako inspirazioetako bat izan zen, eta kondairak kontatzen zuen château hura Jacques Cœurrena zela, eta alabari utzi ziola. Consuelok, Alvaren alabak, idatzi zuen uste zuela bi gauza horiek ama inspiratu zutela finka hori erostera.
Jabetza horretan Belmontek lehengoratze eta berritze lan handiak egin zituen. Consueloren arabera, jabetzatik pasatzen zen ibaia zabaldu egin zen, "ibai hau ez da behar bezain zabala" esaneda. [[Versailles|Versaillesko]] galtzada-harriak ekarri zituen, etxearen eta herriaren artean hondarrez zolatutako aurreko patio handia estaltzeko. Iparraldeko sarreran eraikitako atari neogotiko izugarria ere eraiki zuen, château eta herria inguruko zelaitik banatuz. Beste aldaketa batzuk ere egin ziren: [[Burdina forjatu|burdina forjatuko]] eskailerak aldatzea eta sukaldeak sotora eramatea. [[Bola joko|Bolatoki]] bat ere gehitu zuen jabetzaren etxe batean. 1933an hil ondoren, château Consueloren esku geratu zen, eta 1937ko neguan enpresa suitzar bati saldu zion.
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Bibliografia ==
* Lasch, Christopher.' "Alva Erskine Smith Vanderbilt Belmont," in Edward James, arg., ''American Women'' (1971)
* The Vanderbilt Women: Dinasty of Wealth, Glamour and Tragedy, Clarice Stasz. New York, St. Martin's Press, 1991; iUnivarse, 2000.
* Fortune Children: The Fall of the House of Vanderbilt, Arthur T Vanderbilt. Morrow, 1989.
* Consuelo and Alva Vanderbilt: The History of a Daughter and a Mother in the Gilded Age. Amanda Mackenzie Stuart. New York: Harper Collins, 2005.
* The Barons of Newport: A Guide to the Gilded Age. Terrence Gavan. Newport: Pineapple Publications, 1998. {{ISBN|0-929249-06-2}}
== Kanpo estekak ==
* [https://web.archive.org/web/20040620040317/http://www.newsday.com/community/guide/lihistory/ny-history-hs711a,0,6764479.story?coll=ny-lihistory-navigation Long Islandeko matxinatuak] ''New York'' Newsdayren kausa batekin
* [https://web.archive.org/web/20041023022541/http://www.pinn.net/~sunshine/whm2001/philo.html Emakumeak Philanthropyn]
* [https://web.archive.org/web/20110830134817/http://www.mith2.umd.edu/WomensStudies/ReadingRoom/History/Vote/75-suffragists.html 75 Suffragistak]
* «Tumba de Alva Smith Vanderbilt Belmont» (en inglés). Find a Grave.
{{bizialdia|1853ko|1933ko|Belmonbt, Alva}}
[[Kategoria:Estatubatuarrak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako feministak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako Socialiteak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Sufragistak]]
[[Kategoria:Aktibistak]]
[[Kategoria:Emakume aktibistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako aktibistak]]
[[Kategoria:Filantropoak]]
[[Kategoria:Emakume filantropoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako filantropoak]]
[[Kategoria:Aberatsak]]
[[Kategoria:XX. mendeko aktibistak]]
[[Kategoria:XXI. mendeko aktibistak]]
kiekmilf5537lg1l6t1rwkagf5ne3qw
Lucy Elmina Anthony
0
1103333
9975443
9674217
2024-11-20T18:26:49Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975443
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Lucy Elmina Anthony''' ([[Kansas]], [[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]], [[1859|1859ko]] [[Urriaren 24|urriaren 24a]] – [[1944|1944ko]] [[Uztailaren 4|uztailaren 4a]]) estatubatuar sufragista zen. Nazioartean ezaguna zen AEBetako lider bat izan zen Emakumeen Sufragioaren aldeko Elkarte Nazionalaren mugimenduan. [[Susan B. Anthony]] AEBetako gizarte-erreformistaren iloba zen, emakumeen eskubideen aldeko aktibista. [[Anna Howard Shaw]] sufragio femeninoaren liderraren data luzeko kidea.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Lucy Elmina Anthony (1859-1944) - Find a Grave...|hizkuntza=en|url=https://www.findagrave.com/memorial/141283897/lucy-elmina-anthony|aldizkaria=www.findagrave.com|sartze-data=2023-05-12}}</ref><ref name="The Philadelphia Inquirer">{{Cite aldizkari|izenburua=Lucy E. Anthony Is Dead at 83 - 06 Jul 1944, Thu • Page 9|orrialdea=9|data=1944|url=https://www.newspapers.com/clip/16227978/the_philadelphia_inquirer/|kazeta=The Philadelphia Inquirer|accessdate=3 de enero de 2018}}</ref><ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Lucy Elmira Anthony|hizkuntza=eu|url=https://www.geni.com/people/Lucy-Anthony/6000000009044086177|aldizkaria=geni_family_tree|sartze-data=2023-05-12}}</ref>
== Biografia ==
[[Fitxategi:Lucy_E._Anthony_LCCN2014687582.jpg|ezkerrera|thumb|[[Lucy Elmina Anthony]], 1900|307x307px]]Lucy Elmina Anthony 1859ko urriaren 24an jaio zen, [[Fort Scott (Kansas)|Fort Scott Kansaseko]] Jacob Merritt Anthonyren (1834-1900) eta Mary Almina Lutherren (1839-1915) alabarik nagusiena. Daniel Luther Anthony; Anna Osborn Anthony y Richard Luther Anthony izan zituen neba-ahizpak izan ziren.<ref name=":1" />
1883an Rochesterren Akademia Librean graduatu ondoren, [[Sufragio|sufragioa]] mugitzeko lan egin zuen, nazioarteko bileren batzorde antolatzailearen laguntzaile gisa. Urte askoan Susan B. Anthony izebaren idazkaria izan zen. 1890eko hamarkadan, Lucy Anthonyk [[Anna Howard Shaw]] ezagutu zuen, betiko lagun bihurtzeko.<ref>{{Erreferentzia|izena=Tiffany K.|abizena=Wayne|izenburua=Women's Rights in the United States: A Comprehensive Encyclopedia of Issues, Events, and People [4 volumes]: A Comprehensive Encyclopedia of Issues, Events, and People|argitaletxea=ABC-CLIO|hizkuntza=en|data=2014-12-09|url=https://books.google.it/books?id=upLgBQAAQBAJ&pg=RA1-PA214#v=onepage&q&f=false|isbn=978-1-61069-215-1|sartze-data=2023-05-12}}</ref> Lucy Anthonyk Susan B. Anthony eta Shawren kudeatzaile izan zen munduko biretan.<ref name="The Philadelphia Inquirer">{{Cite aldizkari|izenburua=Lucy E. Anthony Is Dead at 83 - 06 Jul 1944, Thu • Page 9|orrialdea=9|data=1944|url=https://www.newspapers.com/clip/16227978/the_philadelphia_inquirer/|kazeta=The Philadelphia Inquirer|accessdate=3 de enero de 2018}}</ref>
1891n, Shaw eta [[Alice Stone Blackwell|Alice Stone Blackwellekin]] batera, ''The Yellow Ribbon Speaker'' konpilatu zuen Anthonyk, [[Emakumeen sufragismoa|emakumeen sufragioari]] buruzko idazki-bilduma bat.[[Fitxategi:Anna_Howard_Shaw_House.JPG|ezkerrera|thumb|[[Lucy Elmina Anthony]] [[Anna Howard Shaw|Anna Howard Shawrekin]] bizi izan zen etxea.]]1903an, [[Anna Howard Shaw|Anna Howard Shawk]] etxe bat eraiki zuen Ridley Creek Rd., Mediaren 240. urtean, National American Woman Suffrage Associationeko presidente zela, eta hantxe bizi izan zen bere lankide Lucy Anthonyrekin, hil arte.<ref>[http://lib.store.yahoo.net/lib/yhst-52682494824873/philly-women.pdf Pennsylvania Commission for Women, Legendary Ladies, A Guide to Where Women Made History in Pennsylvania]</ref> Anthony eta Shaw elkarrekin egon ziren hogeita hamar urtez, eta Anthony Shaw-en ohearen ondoan zegoen bera hil zenean.<ref name="NYTobit">{{Cite news|izenburua=Dr. Anna H. Shaw, Suffragist, Dies|argitaletxea=New York Times|data=3 de julio de 1919|url=https://www.nytimes.com/learning/general/onthisday/bday/0214.html|accessdate=8 de marzo de 2016}}</ref><ref name="Papers">From the guide to the Papers, ca. 1863-1955, Schlesinger Library, Radcliffe Institute</ref> Lucy Anthony izebaren nahiz Shaw-en jabetzaren betearazlea izan zen.<ref name="The Philadelphia Inquirer">{{Cite aldizkari|izenburua=Lucy E. Anthony Is Dead at 83 - 06 Jul 1944, Thu • Page 9|orrialdea=9|data=1944|url=https://www.newspapers.com/clip/16227978/the_philadelphia_inquirer/|kazeta=The Philadelphia Inquirer|accessdate=3 de enero de 2018}}</ref>
Lucy Elmina Anthony 1944ko uztailaren 4an hil zen Julia C. Kent lagunaren etxean, Swarthmoren (Pensilvania), eta testamentuan bere ondare gehiena Emakume Boto-emaileen Liga Nazionalari eta Filadelfiako Boto-emaileen LigaNationalari utzi zien.<ref name=":0" /><ref name="The Philadelphia Inquirer">{{Cite aldizkari|izenburua=Lucy E. Anthony Is Dead at 83 - 06 Jul 1944, Thu • Page 9|orrialdea=9|data=1944|url=https://www.newspapers.com/clip/16227978/the_philadelphia_inquirer/|kazeta=The Philadelphia Inquirer|accessdate=3 de enero de 2018}}</ref>
{{clearleft}}
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{Bizialdia|1859ko|1944ko|Anthony, Lucy Elmina}}
[[Kategoria:Kansastarrak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako feministak]]
bdiqvu0py8v9tzod5ikzyx93vjj6tyu
Real Unión 2023-2024
0
1107891
9975756
9821800
2024-11-20T21:53:00Z
Daeri
16654
/* Bajak neguan */
9975756
wikitext
text/x-wiki
{| border=1 width=75% cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;"
|- align=center bgcolor=black style="color:white;"
!Zkia.
!Jokalaria
!Posizioa
!Altuera (m.)
!Adina
!Jatorria
!Taldean noiztik
!Oharrak
|- text-align: center;" style="background:White"
|colspan=11|<font style="color:blue;">'''Lehen taldea 2023/24'''</font>
|-
|1
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Jon Irazustabarrena|'''Txusta''']] [[Fitxategi:Captain sports.svg|13px|Kapitain]]
|align=left|[[Atezain (futbola)|Atezaina]]
|1'83
|86-4-30
|[[Eibar KE|Eibar]]
|15-16,18
|
|- bgcolor="#EFEFEF"
|2
|align=left|{{banderaikur|Espainia}} [[Marcos Luna|Marcos '''Luna''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
|1'80
|03-4-5
|[[Real Zaragoza|Zaragoza]]
|2023
|Sub23
|-
|3
|align=left|{{banderaikur|Katalunia}} [[Roger Riera|Roger '''Riera''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'86
|95-2-17
|[[Hércules Club de Fútbol|Hércules]]
|2023
|
|- bgcolor="#EFEFEF"
|4
|align=left|{{banderaikur|Espainia}} [[Antonio Montoro|Antonio '''Montoro''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'82
|97-5-10
|[[Dux Internacional de Madrid|Inter Madrid]]
|2022
|
|-
|5
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Iván Pérez Cuevas|'''Ivan Perez''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'80
|93-4-12
|[[Club Deportivo Guijuelo|Guijuelo]]
|2020
|
|-bgcolor="#EFEFEF"
|6
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Jagoba Beobide|Jagoba '''Beobide''']]
|align=left|[[Erdilari|Euskarria]]
|1'77
|87-2-19
|[[Real Sociedad]]
|08-10,11-12,19
|
|-
|7
|align=left|{{banderaikur|Galizia}} [[Antón Escobar|Antón '''Escobar''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'79
|98-6-16
|[[Club Deportivo Arenteiro|Arenteiro]]
|2023
|
|-bgcolor="#EFEFEF"
|8
| align="left" |''Fitxa librea''
| align="left" |
|
|
|
|
|
|-
|9
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Asier Benito|Asier '''Benito''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'83
|95-2-11
|[[Asteras Tripolis F.C.|Asteras Tripolis]]
|2023
|
|- bgcolor="#EFEFEF"
|10
|align=left|{{banderaikur|Espainia}} [[Enrique Rivero|Quique '''Rivero''']]
|align=left|[[Erdilari|Euskarria]]
|1'76
|92-4-16
|[[Real Club Recreativo de Huelva|Recreativo]]
|2020
|
|-
|11
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Alain Oiartzun|Alain '''Oiartzun''']]
|align=left|[[Erdilari|Ezker Hegalekoa]]
|1'83
|93-9-27
|[[Córdoba Club de Fútbol|Córdoba]]
|2020
|
|-bgcolor="#EFEFEF"
|12
| align="left" |{{banderaikur|EH}} '''[[Peru Ruiz]]'''
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'90
|01-5-15
|[[Cádiz Club de Futbol|Cádiz]]
|2023
|Sub23
|-
|13
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Unai Agirre Manzisidor|Unai '''Agirre''']]
|align=left|[[Atezain (futbola)|Atezaina]]
|1'95
|98-3-19
|[[Fútbol Club Cartagena|Cartagena]]
|2022
|
|- bgcolor="#EFEFEF"
|14
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Iñigo Muñoz Cuevas|Iñigo '''Muñoz''']]
|align=left|[[Erdilari|Eskuin Hegalekoa]]
|1'67
|96-12-16
|[[Club Deportivo Numancia|Numancia]]
|2023
|
|-
|15
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Imanol Baz|Imanol '''Baz''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'84
|01-1-27
|[[Deportivo Alavés|Alavés]]
|2023
|Sub23
|-bgcolor="#EFEFEF"
|16
|align=left|{{banderaikur|Espainia}} {{banderaikur|EH}} [[Ander Bidorreta|Ander '''Bidorreta''']]
|align=left|[[Erdilari|Euskarria]]
|1'88
|97-7-12
|[[Club Deportivo Calahorra|Calahorra]]
|2023
|
|-
|17
|align=left|{{banderaikur|Espainia}} [[José Carlos Márquez|Joseca '''Márquez''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
|1'79
|97-4-17
|[[Club Deportivo Arenteiro|Arenteiro]]
|2022
|
|-bgcolor="#EFEFEF"
|18
|align=left|{{banderaikur|Katalunia}} [[Carlos Beitia|Carlos '''Beitia''']]
|align=left|[[Erdilari|Euskarria]]
|1'85
|00-2-15
|[[Centre d'Esports Sabadell|Sabadell]]
|2023
|
|-
|19
|align=left|{{banderaikur|Galizia}} [[Victor Eimil|Victor '''Eimil''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
|1'73
|99-1-18
|[[Hércules Club de Fútbol|Hércules]]
|2023
|
|-bgcolor="#EFEFEF"
|20
|align=left|{{banderaikur|Espainia}} [[Alberto Solís|Alberto '''Solís''']]
|align=left|[[Erdilari|Puntaerdia]]
|1'78
|98-1-1
|[[Cultural y Deportiva Leonesa|Cultural Leonesa]]
|2023
|
|-
|21
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Asier Córdoba|Asier '''Cordoba''']]
|align=left|[[Erdilari|Ezker Hegalekoa]]
|1'84
|00-3-31
|[[Sociedad Deportiva Logroñés|SD Logroñes]]
|2023
|
|-bgcolor="#EFEFEF"
|22
|align=left|{{banderaikur|Espainia}} {{banderaikur|Kolonbia}} [[Julio Rafael Martínez Escorcia|'''Julio''' Martínez]]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
|1'86
|01-4-14
|[[Deportivo Alavés|Alavés]]
|2023
|Sub23
|-
|23
|align=left|{{banderaikur|Katalunia}} [[Alejandro Cerdá|Alex '''Cerdá''']]
|align=left|[[Erdilari|Puntaerdia]]
|1'84
|03-1-29
|[[Levante Unión Deportiva|Levante]]
|2023
|Sub23
|-bgcolor="#EFEFEF"
|24
|align=left|{{banderaikur|Katalunia}} [[Charlie Pérez|'''Charlie''' Pérez]]
|align=left|[[Atezain (futbola)|Atezaina]]
|1'88
|02-6-7
|[[Club Deportivo Castellón|Castelló]]
|2023
|Sub25
|-
|26
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Ander Herrero|Ander '''Herrero''']]
|align=left|[[Erdilari|Puntaerdia]]
|1'85
|02-11-23
|Harrobia
|2022
|Sub23
|-bgcolor="#EFEFEF"
|28
|align=left|{{banderaikur|Ingalaterra}} {{banderaikur|Eskozia}} [[Josh Feeney|Josh '''Feeney''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'96
|05-5-6
|[[Aston Villa Football Club|Aston Villa]]
|2023
|Sub23
|-
|29
|align=left|{{banderaikur|Ingalaterra}} [[Tommi O'Reilly|Tommi '''O'Reilly''']]
|align=left|[[Erdilari|Puntaerdia]]
|1'70
|03-12-15
|[[Aston Villa Football Club|Aston Villa]]
|2023
|Sub23
|-bgcolor="#EFEFEF"
|}
Entrenatzailea:{{banderaikur|Galizia}} [[Fran Justo]] (2023-Egun, 17.jardunaldirarte eta 31.jardunalditik) {{banderaikur|EH}} [[Iñigo Idiakez]] (18-30.erako jardunaldiak)
* [[Fitxategi:Captain sports.svg|15px|Kapitain]] = [[Kapitain (futbola)|Kapitainak]]
* [[Fitxategi:Injury icon 2.svg|15px|Lesio]] = Epe luzeko lesioa
* <small> 23 baino handiagoa den zenbakia duten joklariak [[Real Unión B]] taldeko jokalariak dira, eta beraz talde biekin jokatu dezakete partidak. Espainiar ferezadioaren arauak diotenez, lehen taldeko jokalariek 1-etik 23-erako zenbakiak eraman beharko dituzte, eta 3.atezaina egongo balitz 24 zenbakia eraman beharko du. Gehienez 17 jokalari (edo 18 3.atezainarekin) izan daitezke 23 urtez azpikoetatik kanpo.</small>
<!--
==== Lagatua ====
{| border=1 width=75% cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;"
|- align=center bgcolor=black style="color:white;"
!Taldea
!Jokalaria
!Posizioa
!Altuera (m.)
!Adina
!Jatorria
!Taldean noiz
!Oharrak
|- text-align: center;" style="background:White"
|-
|[[Ourense Club de Fútbol|Ourense]] (2.F)
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Mario Capelete|Mario '''Capelete''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'75
|95-4-1
|Harrobia
|2016
|
|-bgcolor="#EFEFEF"
|}
-->
==== Bajak neguan ====
{| border=1 width=75% cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;"
|- align=center bgcolor=black style="color:white;"
!Zkia.
!Jokalaria
!Posizioa
!Altuera (m.)
!Adina
!Jatorria
!Taldean noiz
!Oharrak
|- text-align: center;" style="background:White"
|-
|2
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Andoni Arzak|Andoni '''Arzak''']]
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'81
|03-2-21
|[[Real Sociedad]]
|2023
|Sub23
|- bgcolor="#EFEFEF"
|8
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Julen Azkue Unzueta|Julen '''Azkue''']]
|align=left|[[Erdilari|Euskarria]]
|1'88
|95-9-21
|[[Atlético Sanluqueño Club de Fútbol|Atlético Sanluqueño]]
|2022
|
|-
|18
|align=left|{{banderaikur|Espainia}} [[Miguel Santos Alfageme|Miguel '''Santos''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
|1'77
|91-7-1
|[[Unión Popular de Langreo|Langreo]]
|2021
|
|-bgcolor="#EFEFEF"
|}
=== Neguko merkatua 2024 ===
{| cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=50%
|- bgcolor=green style="color:white;"
|align=center colspan=5|'''Fitxaketak'''
|-bgcolor=0000FF style="color:white;"
!'''Jokalariak'''
!'''Posizioa'''
!'''Jatorria'''
!'''Mota'''
!'''Zenbatekoa'''
|-
| {{banderaikur|Katalunia}} [[Charlie Pérez]]
| [[Atezain (futbola)|Atezaina]]
| [[Club Deportivo Castellón|Castelló]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|Katalunia}} [[Carlos Beitia]]
| [[Erdilari|Euskarria]]
| [[Centre d'Esports Sabadell|Sabadell]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|Espainia}} [[Marcos Luna]]
| [[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
| [[Real Zaragoza|Zaragoza]]
| Lagatua
|
|-
| {{banderaikur|Ingalaterra}} {{banderaikur|Eskozia}} [[Josh Feeney]]
| [[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
| [[Aston Villa Football Club|Aston Villa]]
| Lagatua
|
|-
| {{banderaikur|Ingalaterra}} [[Tommi O'Reilly]]
| [[Erdilari|Puntaerdia]]
| [[Aston Villa Football Club|Aston Villa]]
| Lagatua
|
|-
|}
{| cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=50%
|- bgcolor=red style="color:white;"
|align=center colspan=5|'''Bajak'''
|-bgcolor=0000FF style="color:white;"
!'''Jokalariak'''
!'''Posizioa'''
!'''Talde berria'''
!'''Mota'''
!'''Zenbatekoa'''
|-
| {{banderaikur|Espainia}} [[Miguel Santos Alfageme|Miguel Santos]]
| [[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
| [[Club Deportivo Calahorra|Calahorra]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Julen Azkue Unzueta|Julen Azkue]]
| [[Erdilari|Euskarria]]
| [[Sestao River]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Andoni Arzak]]
| [[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
| [[Real Sociedad]]
| Lagapen agortua
|
|-
|}
=== Udako merkatua 2023 ===
{| cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=50%
|- bgcolor=green style="color:white;"
|align=center colspan=5|'''Fitxaketak'''
|-bgcolor=0000FF style="color:white;"
!'''Jokalariak'''
!'''Posizioa'''
!'''Jatorria'''
!'''Mota'''
!'''Zenbatekoa'''
|-
| {{banderaikur|Galizia}} [[Victor Eimil]]
| [[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
| [[Hércules Club de Fútbol|Hércules]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Imanol Baz]]
| [[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
| [[Deportivo Alavés|Alavés]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|Katalunia}} [[Roger Riera]]
| [[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
| [[Hércules Club de Fútbol|Hércules]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|Espainia}} [[José Carlos Márquez]]
| [[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
| [[Club Deportivo Arenteiro|Arenteiro]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|Espainia}} {{banderaikur|Kolonbia}} [[Julio Rafael Martínez Escorcia|Julio Martínez]]
| [[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
| [[Deportivo Alavés|Alavés]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|Espainia}} {{banderaikur|EH}} [[Ander Bidorreta]]
| [[Erdilari|Euskarria]]
| [[Club Deportivo Calahorra|Calahorra]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|Espainia}} [[Alberto Solís]]
| [[Erdilari|Puntaerdia]]
| [[Cultural y Deportiva Leonesa|Cultural Leonesa]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Iñigo Muñoz Cuevas|Iñigo Muñoz]]
| [[Aurrelari (futbola)|Eskuin Hegalekoa]]
| [[Club Deportivo Numancia|Numancia]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Asier Córdoba]]
| [[Erdilari|Ezker Hegalekoa]]
| [[Sociedad Deportiva Logroñés|SD Logroñes]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Asier Benito]]
| [[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
| [[Asteras Tripolis F.C.|Asteras Tripolis]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|Galizia}} [[Antón Escobar]]
| [[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
| [[Club Deportivo Arenteiro|Arenteiro]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|Katalunia}} [[Alejandro Cerdá|Alex Cerdá]]
| [[Erdilari|Puntaerdia]]
| [[Levante Unión Deportiva|Levante]]
| Lagatua
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Andoni Arzak]]
| [[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
| [[Real Sociedad]]
| Lagatua
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Peru Ruiz]]
| [[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
| [[Cádiz Club de Futbol|Cádiz]]
| Lagatua
|
|-
<!--
| {{banderaikur|Espainia}} [[Antonio Montoro]]
| [[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
| [[Dux Internacional de Madrid|Inter Madrid]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Antxon Jaso]]
| [[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
| [[Athletic]]
| Librea
|
|-
-->
|}
{| cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=50%
|- bgcolor=red style="color:white;"
|align=center colspan=5|'''Bajak'''
|-bgcolor=0000FF style="color:white;"
!'''Jokalariak'''
!'''Posizioa'''
!'''Talde berria'''
!'''Mota'''
!'''Zenbatekoa'''
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Gorka Kijera]]
| [[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
| Erretiratua
|
|
|-
| {{banderaikur|Espainia}} [[Julián Luque]]
| [[Erdilari|Puntaerdia]]
| Erretiratua
|
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Jon Ander Pérez Ruiz de Garibay|Jon Ander Pérez]]
| [[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
| Erretiratua
|
|
|-
| {{banderaikur|Venezuela}} {{banderaikur|EH}} [[Jon Mikel Aranburu]]
| [[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
| [[Real Sociedad]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|Andorra}} [[Marc Vales]]
| [[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
| [[Club Esportiu Europa|Europa]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Julen Agirre]]
| [[Erdilari|Euskarria]]
| [[Club de Fútbol Talavera de la Reina|Talavera]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|Espainia}} [[Ignacio Agustín Sánchez Romo|Nacho Sánchez]]
| [[Erdilari|Eskuin Hegalekoa]]
| [[Racing de Ferrol]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Aitor Seguin]]
| [[Erdilari|Ezker Hegalekoa]]
| [[UD Logroñes]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|Espainia}} [[Carlos Bravo]]
| [[Erdilari|Puntaerdia]]
| [[Águilas Fútbol Club|Águilas]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|Espainia}} [[José Manuel Núñez|Chema Núñez]]
| [[Erdilari|Puntaerdia]]
| [[Antequera Club de Fútbol|Antequera]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|Argentina}} [[Federico Andrada]]
| [[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
| [[Club Deportivo Universidad Católica|Universidad Católica]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|Espainia}} [[Joel Jiménez]]
| [[Atezain (futbola)|Atezaina]]
| [[Real Sporting de Gijón|Sporting]]
| Lagapen agortua
|
|-
| {{banderaikur|Espainia}} [[Antonio Espigares]]
| [[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
| [[Villarreal Club de Fútbol|Vila-real]]
| Lagapen agortua
|
|-
| {{banderaikur|Espainia}} [[Victor Parada]]
| [[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
| [[Deportivo Alavés|Alavés]]
| Lagapen agortua
|
|-
| {{banderaikur|Japonia}} {{banderaikur|Hong Kong}} [[Shinichi Chan]]
| [[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
| [[Kitchee Sports Club|Kitchee]]
| Lagapen agortua
|
|-
| {{banderaikur|Georgia}} [[Giorgi Gagua]]
| [[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
| [[Deportivo Alavés|Alavés]]
| Lagapen agortua
|
|-
|}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Real Unión]]
58t6g89a9vki965bykmqq67aa5hv096
Andoni Lopez de Abetxuko
0
1113286
9976153
9913629
2024-11-21T11:32:55Z
Joseba65
69297
/* Palmaresa */
9976153
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Andoni Lopez de Abetxuko Jiménez''' ([[Agurain]], {{data|1999|8|3}} - ) arabar txirrindulari profesionala da.<ref>[https://firstcycling.com/rider.php?r=88840 firstcycling.com]</ref>
Arabarrak Kirol Taldean hazia, 2022an [[Caja Rural-Seguros RGA]]n hasiberri moduan hasi zen. Hurrengo urtean, [[Euskaltel-Euskadi (2008)|Euskaltel-Euskadira]] pasa zen.
== Palmaresa ==
'''2017'''
* [[Iruñeko Itzulia|Iruñeko Itzuli]]ko etapa bat
* Errioxako Itzuliko etapa bat (junior)
'''2018'''
* 2. [[San Isidro Sari Nagusia]]n
'''2019'''
* [[Udaberri Saria]]
* 2. [[Andra Mari Sari Nagusia]]n
* 2. [[Euskaldun Txapelketa]]n
* 3. [[Iturmendi Saria]]n
'''2020'''
* Urantziako Zirkuitua Sari Nagusia
* 3. [[Zumaiako Saria]]n
'''2021'''
* [[Gran Premio San José]]
* 2. Zamorako Udala Sarian
* 3. [[Iturmendi Saria]]n
'''2022'''
* 2. [[Guerrita garaikurra]]n
* 2. Onturko Udaberri Sarian
* 2. [[Eusebio Vélez Saria]]n
* 3. [[Manuel Sanroma Memoriala]]n eta etapa bat
* 3. Espainiako txirrindularitza Kopan (amateur)
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{ProCyclingStats}}
{{Bizialdia|1999ko||Iribar, Unai}}
{{Biografia zirriborroa|EH-AR}}
[[Kategoria:Aguraindarrak]]
[[Kategoria:Arabako txirrindulariak]]
td4qdvninqm19lx94x7vz9ujg5bhnob
Maud Nathan
0
1122720
9975505
9532948
2024-11-20T18:44:35Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975505
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Maud Nathan''' ([[New York]], [[1862|1862ko]] [[Urriaren 20|urriaren 20a]] – [[1946|1946ko]] [[Abenduaren 15|abenduaren 15a]]) [[Aktibismo|aktibista]] eta [[suffragette]] [[Ameriketako Estatu Batuak|estatubatuarra]] izan zen.
== Biografia ==
Nathan New Yorken jaio zen portugaldar jatorriko familia judu batean. Bera eta bere familia lau urtez joan ziren Green Bayra, [[Wisconsin|Wisconsinera]]. Maudek han bukatu zuen bere bigarren hezkuntza. Geroago New Yorkera itzuli ziren 1878an Mauden ama hil ondoren.<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Maud Nathan|hizkuntza=en|url=https://jwa.org/encyclopedia/article/nathan-maud|aldizkaria=Jewish Women's Archive|sartze-data=2023-09-22}}</ref>
1880ko apirilaren 7an, hamazazpi urterekin, Maud Frederick Nathanekin ezkondu zen. Emakume gazte ezkondua izanik, karitatezko lanetan parte hartu zuen, eta Sinai Mendiko Ospitaleko eta Hebrear Eskola Libreko zuzendari izendatu zuten. [[Josephine Shaw Lowell|Josephine Shaw Lowellekin]] batera, Nathan New Yorkeko Kontsumitzaileen Ligako kide sortzailea izan zen. Taldeak zortzi orduko lanaldia aldarrikatzen zuen emakume eta haurrentzat, eta Emakume Langileen Elkarteari laguntza ematen zion langileak modu justuan tratatzen zituzten dendak ezagutarazteko.<ref name=":1" /><ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Paula|abizena=Hyman|izenburua=Jewish Women in America: An Historical Encyclopedia|argitaletxea=Routledge|hizkuntza=en|abizena2=Moore|izena2=Deborah Dash|data=1997|url=https://books.google.com.co/books/about/Jewish_Women_in_America.html?id=EyVUrgEACAAJ&redir_esc=y|isbn=978-0-415-91936-4|sartze-data=2023-09-22}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Melissa R.|abizena=Klapper|izenburua=Ballots, Babies, and Banners of Peace: American Jewish Women’s Activism, 1890-1940|argitaletxea=NYU Press|hizkuntza=en|data=2014-08-22|url=https://books.google.com.co/books?id=eIITCgAAQBAJ&pg=PA18&dq=Maud+Nathan&hl=en&sa=X&redir_esc=y#v=onepage&q=Maud%20Nathan&f=false|isbn=978-1-4798-5059-4|sartze-data=2023-09-22}}</ref>
Annette Florance Nathan bere alabaren heriotzak, 1895ean 8 urte zituela, aldaketa bat eragin zuen Nathanen. Josephine Shaw Lowell-ek, New Yorkeko Kontsumitzaileen Ligako sortzaileak, Nathanek New Yorkeko emakume langileen arazoekiko interesa piztea proposatu zuen, bere haurraren galera gainditzeko irtenbide bezala. Hau izan zen Nathanen karreraren hasiera emakumeei laguntzeko.<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izena=Edward T.|abizena=James|izenburua=Notable American women, 1607-1950; a biographical dictionary|argitaletxea=Cambridge, Mass., Belknap Press of Harvard University Press|abizena2=James|abizena3=Boyer|abizena4=Radcliffe College|izena2=Janet Wilson|izena3=Paul S.|data=1971|url=http://archive.org/details/notableamericanw02jame_0|isbn=978-0-674-62734-5|sartze-data=2023-09-22}}</ref>
1897an New Yorkeko Kontsumitzaileen Ligako presidente izendatua izan zen. 1901ean, [[Rhode Island|Rhode Islandeko]] Kontsumitzaileen Liga sortu zen, Maud Nathanen hitzaldi baten ondoren.<ref>{{Erreferentzia|izena=John S. Gilkeson|abizena=Jr|izenburua=Middle-Class Providence, 1820-1940|argitaletxea=Princeton University Press|hizkuntza=en|data=2014-07-14|url=https://books.google.es/books?id=krb_AwAAQBAJ&q=german+women+followed+suit+after+hearing+Maud+Nathan&pg=PA314&redir_esc=y#v=snippet&q=german%20women%20followed%20suit%20after%20hearing%20Maud%20Nathan&f=false|isbn=978-1-4008-5435-6|sartze-data=2023-09-22}}</ref> 1908an, ''The Wage Earner and the Ballot'' (Soldatapekoa eta botoa) izeneko liburuxka argitaratu zuen. Bertan, sufragio-estatuetan onespen-adina handiagoa zela, analfabetismo-tasa txikiagoa zela, administrazio publikoko lanengatik emakumeei gehiago ordaintzen zitzaiela eta haurren lanari buruzko lege zorrotzagoak zeudela adierazten zuen.<ref name=":0" />
== Ikus gainera ==
* [[Aurrerakoitasun]]
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* [https://hollisarchives.lib.harvard.edu/repositories/8/resources/4999 Maud Nathanen paperak]
{{Itzulia erref|en|Maud Nathan}}{{Bizialdia|1862ko|1946ko|Nathan, Maud}}
[[Kategoria:Estatubatuar juduak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Emakume aktibistak]]
k5yw73mf3njjzzwrfsjt3w8bq94hhuw
Patricia Ferreira
0
1122915
9976021
9515305
2024-11-21T09:01:52Z
Luistxo
1519
9976021
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
[[Fitxategi:Sonia Grande y Patricia Ferreira.jpg|thumb|260px|[[Sonia Grande]] zinema-jantzi diseinatzailea eta [[Patricia Ferreira]], 2022]]
'''Patricia Ferreira''' ([[Madril]], [[1958]] - ''[[ibidem]]'', [[2023]]ko [[abenduaren 27]]a) madrildar [[Film-zuzendari|film-zuzendaria]], [[Gidoilari|gidoilaria]] eta [[Irakasle|irakaslea]] izan zen.<ref>Casares, E., Heredero, C.F., Rodríguez, E., Giroud, I., Costa, J.B. da, Monterde, J.E., Fundación Autor, Sociedad General de Autores y Editores (Eds.), 2011. Diccionario del cine iberoamericano: España, Portugal y América. SGAE : Fundación Autor, Madrid.</ref>
== Biografia ==
Madrilen jaioa, ondoren Galizian lan egin zuen, bere familiaren lurraldean. [[Madrilgo Complutense Unibertsitatea|Madrilgo Complutense Unibertsitatean]] Irudi eta Kazetaritza Zientzietan lizentziatu zen.<ref>{{Cite web|izenburua=Patricia Ferreira. Junta directiva|egilea=Academia de cine|url=https://www.academiadecine.com/la_academia/miembro.php?id_s=1&id_ss=28&id_miembro=445&junta=1|accessdate=19 de junio de 2017}}</ref>
2023an bere proiektu kutun bat, ''[[Las abogadas]]'' telesaila izan behar zena, zuzentzen ari zela hil zen gaixotasunez, abenduan. 2024ko irailean estreinatu zen [[Atochako sarraskia]] eta [[Lola González Ruiz]] abokatua gaitzat zituen lan hori.
== Lan ibilbidea ==
=== Kritikari eta kazetari ===
Kritikari eta kazetari zinematografiko lanean hasi zuen ibilbide profesionala [[Televisión Española|TVEn]], [[Radio Nacional de España|Radio Nacional de Españan]] eta ''[[Fotogramas]]'' aldizkarian.
=== Gidoilari eta telebista saio, dokumental zuzendari ===
Telebistan lan egin zuen, besteak beste, TV movies-eko zuzendari eta gidoilari lanetan, ''El paraíso, esaterako''. Zenbait ekitaldi berezi egin zituen, besteak beste, [[Ana Belén|Ana Belénen]] Ohorezko Goyaren emanaldia, eta, bereziki, Espainian, Europan etaLatinoamerikan egindako serie eta saio kulturalak, albistegiak eta dokumentaletan.
Telesail eta programa horien artean daude, besteak beste, ''Equinoccio'', Latinoamerikako gaiei buruzko dokumental-seriea, TVEk ekoitzia; ''"Un día en la vida de nuestros antepasados''", historiaurreko bizitzari buruzko dokumental-seriea; ''Un país en la mochila'', [[José Antonio Labordeta|José Antonio Labordetak]] Espainian zehar egindako telesaila; ''Paraísos cerca'', bidaiei buruzko dokumental-seriea, [[Rafael Chirbes]] edo [[Javier Marías]] idazleen gidoiekin; edo ''Todo el mundo es música'', Latinoamerikako "world music"-eko musikari nagusiei buruzko dokumental-seriea.
=== Zinema zuzendari ===
2000. urtean, zineman egin zuen zuzendari debuta, ''Sé quién eres'' filmarekin. Film hori [[Berlinale|Berlingo zinemaldian (Berlinale)]] estreinatu zen, Panorama atalean, eta zuzendari berri onenaren Goya baterako izendapena eta beste bi izendapen izan zituen: [[zerrenda:Gizonezko aktore onenaren Goya Saria|aktore]] onenarena ([[Miguel Ángel Sola|Miguel Ángel Solá]]) eta musikarik onenarena (José Nieto). Azken sari hori irabazi zuen.<ref>{{Cite web|izenburua=Sé quién eres » Premios Goya 2017|url=https://www.premiosgoya.com/pelicula/se-quien-eres/|lana=www.premiosgoya.com|accessdate=19 de junio de 2017}}</ref>
2002an, ''El alquimista impaciente'' estreinatu zuen, Lorenzo Silvaren izen bereko obraren egokitzapena. Gidoi egokitu onenaren Idazle Zinematografikoen Zirkuluaren saria jaso zuen. Filmak, gainera, [[Goya Sariak|Goya sarietarako]] bi izendapen izan zituen: aktore berri onenarena (Roberto Enríquez) eta zuzendaritza artistiko onenarena (Rafael Palmero). 2004an, ''En el mundo a cada rato'' sketch-filma estreinatu zuen. Film horretan, ''El secreto mejor'' ''guardado'' film laburra egin zuen. Indian grabatu zuten eta Hirugarren munduan [[Hartutako Immuno Eskasiaren Sindromea|HIESaren]] egoeraren berri eman zuten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=En el mundo a cada rato (2004)|url=https://www.filmaffinity.com/es/film931861.html|accessdate=19 de junio de 2017}}</ref> Urtebete geroago, film luze berri bat estreinatu zuen, ''Para que no olvides'', non [[Fernando Fernán Gómez|Fernando Fernán Gómezek]] bere azken paperetako bat interpretatzen zuen. Filma [[Berlinale|Berlingo zinemaldian (Berlinale)]] aurkeztu zen eta hiru Goyetarako izendatu zuten: [[zerrenda:Emakumezko aktore onenaren Goya Saria|aktore protagonista]], errepartoko aktorea eta zuzendaritza artistikoa.<ref>{{Cite news|izenburua=La directora de cine Patricia Ferreira en el ciclo "Descrubre a…" - LaRepúblicaCultural.es - Revista Digital|url=http://www.larepublicacultural.es/article1519.html|accessdate=19 de junio de 2017}}</ref>
2010ean, ''Señora de'' izeneko dokumentala egin zuen. Hainbat emakume-belaunaldiren testigantzak dira. Emakume horiei historiak ez zien amets egiten utzi. Valladolideko [[Valladolideko Nazioarteko Zinema Astea|Seminci-n]] proiektatu zen, eta Tiempo de historia saileko hirugarren saria lortu zuen. Mestre Mateo sarietan ere izendatu zuten dokumental onenaren sarirako. 2010ean ''El amanecer de Misrak'' izeneko film laburra ere egin zuen, [[Etiopia|Etiopian]] grabatu zen eta ''Ellas son África'' proiektu kolektiboaren parte zen. 2012an estreinatu zen ''Los niños salvajes'' film luzea, Malagako zinemaldian film onenaren urrezko biznagaren irabazlea, gidoi onenaren saria eta bigarren mailako aktore onenak: Aina Clotet eta [[Àlex Monner|Álex Monner]]. 2017an, ''[[Thi Mai, rumbo a Vietnam]]'' film luzea zuzendu zuen.
==== Kidetzak ====
Galiziako errealizadoreen CRE elkarteko kidea da, eta 2006az geroztik Emakume zinemagileen eta audiobisualen elkartean (CIMA) Zuzendaritza Batzordeko kide da.<ref name=":0">{{Cite web|abizena=|izenburua=María de Medeiros, Elina Löwensohn, Sonia Grande, Patricia Ferreira y Dustin Lance Black, premiadas/os por el FICX en su 60 aniversario|data=2022-10-14|url=https://ficx.tv/maria-de-medeiros-elina-lowensohn-sonia-grande-patricia-ferreira-y-dustin-lance-black-premiados-por-el-ficx-en-su-60-aniversario/|lana=Festival Internacional de Cine de Gijón / Xixón|accessdate=2022-10-29}}</ref> 2009tik 2015era Zine Akademiako Zuzendaritza Batzordeko kidea izan zen.
=== Irakasle ===
2001. urteaz geroztik, zuzendaritza-irakaslea da Madrilgo Zinema Eskolan (ECAM), eta aktoreen zuzendaritza-irakaslea izan da eskoletan, lantegietan eta masterretan, hala nola CEUko zuzendaritza-masterra, Kataluniako ESCACan, Madrilgo Zinemaren NIC Institutuan, Uruguaiko zinema-eskolan edo Madrilgo zinema-zentralean.
== Filmografia ==
=== Serieak ===
{{Zutabe-zerrenda|tamaina = 20|
* ''Consumo''
* ''Planta baja''
* ''Equinoccio''
* ''Un día en la vida de nuestros antepasados''
* ''Oxígeno''
* ''Centros de poder''
* ''La isla del tesoro''
* ''Un país en la mochila''
* ''Paraísos cercanos''
* ''Todo el mundo es música''
}}
=== Filmak ===
==== Zuzendari eta gidoilari ====
{{Zutabe-zerrenda|tamaina = 20|
* ''Sé quién eres'' (2000)
* ''El alquimista impaciente'' (2002)
* ''El secreto mejor guardado'' (2004)
* ''Para que no me olvides'' (2005)
* ''Señora de'' (2010) dokumentala
* ''El amanecer de Misrak'' (2010)
* ''[[Els nens salvatges|Los niños salvajes]]'' (2012)
* ''[[Thi Mai, rumbo a Vietnam]]'' (2017)
}}
== Sariak eta aintzatespenak ==
{| class="wikitable"
!'''Urtea'''
!'''Kategora'''
!'''Filma'''
!'''Emaitza'''
|-
|2002
|Egokitutako gidoi onenaren CEC domina
|''El alquimista impaciente''
| style="background: #ddffdd" |'''Irabazlea'''
|}
; Malagako Zinemaldia
{| class="wikitable"
!Urtea
! Kategoria
! Pertsona
! Filma
! Emaitza
|-
| 2012
| Gidoi Onenaren Zilarrezko Biznaga
| Patricia Ferreira eta Virginia Yagüe
| ''Los niños salvajes''
| style="background: #ddffdd" | Irabazleak
|-
|}
=== Beste sari eta aintzatespen batzuk ===
* 2022 Gijóngo Nazioarteko Zinemaldiko Zinema Komadre saria<ref name=":0">{{Cite web|abizena=|izenburua=María de Medeiros, Elina Löwensohn, Sonia Grande, Patricia Ferreira y Dustin Lance Black, premiadas/os por el FICX en su 60 aniversario|data=2022-10-14|url=https://ficx.tv/maria-de-medeiros-elina-lowensohn-sonia-grande-patricia-ferreira-y-dustin-lance-black-premiados-por-el-ficx-en-su-60-aniversario/|lana=Festival Internacional de Cine de Gijón / Xixón|accessdate=2022-10-29}}</ref>
* 2000: zuzendari berri onenaren Goyarako izendatu zuten ''Sé quién eres'' lanarekin.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{Bizialdia|1958ko|2023ko|Ferreira, Patricia}}
[[Kategoria:Madrildarrak]]
[[Kategoria:Espainiako emakume zinema-zuzendariak]]
[[Kategoria:Emakume gidoilariak]]
[[Kategoria:Dramagileak]]
[[Kategoria:Madrilen hildakoak]]
2kbmnbfrzl96jhtga75yjvyz7pyfjtm
Mary Ann Shadd
0
1127311
9975517
9896294
2024-11-20T18:47:42Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975517
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
[[Fitxategi:Mary_Ann_Shadd_Cary_House.JPG|thumb|Mary Ann Shadd 1881 eta 1885 artean bizi izan zen etxea.]]
'''Mary Ann Shadd Cary''' ([[Wilmington (Delaware)]],[[1823|1823ko]] [[Urriaren 9|urriaren 9a]] – [[Washington]], [[1893|1893ko]] [[Ekainaren 5|ekainaren 5a]]) [[Aktibismo|ekintzaile]] [[Abolizionismo|abolizionista]], [[Feminismo|feminista]], [[Kazetari|kazetaria]], editorea, [[Irakasle|irakaslea]] eta [[abokatu]] estatubatuarra eta kanadarra izan zen. Arraza beltzeko lehen emakume editorea izan zen [[Ipar Amerika|Ipar Amerikan]], eta lehen emakume editorea [[Kanada|Kanadan]].<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Archives of OntarioArchives of Ontario: The Provincial Freeman|data=2012-01-26|url=https://web.archive.org/web/20120126000215/http://www.archives.gov.on.ca/english/archival-records/interloan/provincial-freeman.aspx|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2023-10-21}}</ref>
[[Hezkuntza|Hezkuntzaren]] [[Aitzindari (argipena)|aitzindaria]], [[Esklabotza|esklabotzaren]] aurkako militantea, abokatua, Kanadarako emigrazioaren aldeko mugimenduaren buruzagia eta [[Ameriketako Estatu Batuetako Gerra Zibila|Sezesio Gerran]] soldadu beltzak errekrutatu zituena, Mary Ann Shaddek ekarpen handia egin zien abolizionismoaren eta [[Emakumeen sufragismoa|emakumeen sufragioaren]] arrazoiei. ''The Provincial Freeman'' argitaratu zuen [[1853|1853an]].<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Mary Ann Shadd Cary - Facts, Essay & Life|hizkuntza=en-US|data=2021-05-20|url=https://www.biography.com/activists/mary-ann-shadd-cary|aldizkaria=Biography|sartze-data=2023-10-21}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Polyphony: The Bulletin of the Multicultural History Society of Ontario – Multicultural History Society of Ontario|hizkuntza=en-US|url=https://mhso.ca/wp/polyphony-the-bulletin-of-the-multicultural-history-society-of-ontario/|sartze-data=2023-10-21}}</ref>
== Lehen urteak ==
Mary Ann Shadd Wilmingtonen (Delaware) jaio zen 1823ko urriaren 9an, eta Abraham Doras Shadd (1801 – 1882) eta Harriet Burton Parnellen (afro-amerikar askeak) 13 seme-alabetatik zaharrena izan zen. Abraham D. Shadd Hans Schaden biloba zen, John Shadd izenez ere ezaguna, Hesse-Cassel estatuan jaioa eta AEBra iritsi zena, [[Britainiar Armada|Erresuma Batuko armadan]] soldadu ari zen bitartean, [[Frantzia]] eta [[India|Indiarekin]] izandako gerretan. Hans Schad zauritua izan zen eta bi emakume afroamerikarren ardurapean utzi zuten, ama-alabak, eta biak Elizabeth Jackson deituak. Soldadua eta alaba [[1756|1756an]] ezkondu ziren eta bere lehen semea sei hilabete beranduago jaio zen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Buxton Historical|abizena=Society|izenburua=Buxton National Historic Site & Museum|url=https://buxtonmuseum.com/history/PEOPLE/shadd-a-d.html|aldizkaria=buxtonmuseum.com|sartze-data=2023-10-21}}{{Apurtutako esteka|date=abuztua 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>
A. D. Shadd Jeremiah Shadden semea zen, Johnen seme txikiena, Wilmingtonen harakina izandakoa. Abraham Shadd zapatari lanerako trebatu zen,<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Mary Ann Shadd Cary Historical Marker|hizkuntza=en|url=https://www.hmdb.org/m.asp?m=57756|aldizkaria=www.hmdb.org|sartze-data=2023-10-21}}</ref> eta denda bat izan zuen Wilmingtonen lehenik eta [[West Chester (Pennsylvania)|West Chesterren (Pennsylvania)]] gero. Bi leku horietan oso aktiboa izan zen [[Lurpeko burdinbidea|Lurpeko Trenbidearen]] zuzendari lanetan eta eskubide zibilekin lotutako beste jarduera batzuetan, Estatu Batuetako Esklabotzaren Aurkako Elkarteko kide aktiboa izan zelarik. [[1833|1833an]], [[Filadelfia|Filadelfiako]] ''National Convention for the Improvement of Free People of Colour'' (Kolorezko Jende Librea Hobetzeko Konbentzio Nazionala) erakundeko presidente izendatu zuten.<ref>{{Erreferentzia|izena=Gail Arlene|abizena=Ito|izenburua=Abraham Doras Shadd (1801-1882) •|hizkuntza=en-US|data=2009-02-24|url=https://www.blackpast.org/global-african-history/shadd-abraham-doras-1801-1882/|sartze-data=2023-10-21}}</ref>
Mary Ann hazten ari zela, bere etxea esklabo iheslarien babesleku izan zen sarritan. Haur [[Afro-amerikar|afroamerikarrak]] eskoletan heztea legez kanpokotzat jo zuten Delaware Estatuan, eta Shadd familia [[Pennsylvania|Pennsylvaniara]] joan zen, non Mary eskola [[Adiskideen Erlijiozko Elkartea|kuakero]] batean sartu zuten. [[1840|1840an]], Mary Ann Shadd [[Eastchester (New York)|East Chesterrera]] itzuli zen eta haur beltzentzako eskola bat sortu zuen. Geroago, [[Norristown (Pennsylvania)|Norristownen (Pennsylvania)]] eta [[New York|New Yorken]] ere irakatsi zuen.
1850eko Esklabo Iheslarien Legea aldarrikatu eta hiru urtera, A.D. Shaddek bere familia [[Kanada|Kanadara]] eraman zuen, eta North Buxtonen (Ontario) finkatu zen. [[1858|1858an]], Raleigh Township-eko (Ontario) kontseilari bezala kargu politiko baterako hautatua izan zen lehen gizon beltzetako bat izan zen.
== Gizarte-aktibismoa ==
1850eko Esklabo Iheslarien Legeak iparraldeko beltzak eta esklabutzatik ihes egindako esklaboak itzultzeko mehatxua egin zuenean, Shadd eta bere neba Isaac Kanadara joan ziren eta [[Windsor (Ontario)|Windsor Ontarion]] ezarri ziren, [[Detroit|Detroitetik]] muga zeharkatuz. Hemen hasi zen Shadden ahalegin sinbolikoa Kanadan beltz askeen establezimenduak sortzeko. Windsorren zegoen bitartean, arraza-integrazioko eskola bat sortu zuen Amerikako Misiolari Elkartearen laguntzarekin, eta "Notas sobre el Oeste de Canadá" izeneko panfleto bat argitaratu zuen. Argitalpen hau immigrazioaren aldeko eskaera bat zen eta eremu horretako beltzentzako onurak eta aukerak komentatzen zituen. Era berean, "The provincial Freeman" izeneko esklabismoaren aurkako egunkari bat kudeatu zuen, eta horrek Ipar Amerikako lehen editore izatea ekarri zuen.<ref name=":0" /> Isaacek egunkariaren eguneroko negozioa kudeatzen zuen, eta bere etxean elkartzeko anfitrioi ere izan zen Ferry Harper herriaren aurkako erasoa antolatzeko.<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Aboard the Underground Railroad--Mary Ann Shadd Cary House|url=https://www.nps.gov/nr/travel/underground/dc2.htm|aldizkaria=www.nps.gov|sartze-data=2023-10-21}}</ref>
Jane Rhodesek idatzitako biografian, ''Mary Ann Shadd Cary: The Black Press and Protest in the Nineteenth Century'', Rhodesek dio afroamerikarrek AEBak uztearen eta Kanadara emigratzearen alde agertu zen lehen pertsonetako bat izan zela Cary. Bere egunkaria 1853 eta 1860 bitartean egon zen martxan, eta eduki editorial handia, kultura-informazioa eta beste leku batzuetan gertatzen ziren gauzei buruzko informazioa zituen argitalpena izan zen. Caryk, familia libre batetik aske jaioa eta esklaboei Underground Railroad (Lurpeko burdinbidea) delakoaren bidez ihes egiten lagundu ziena, bere egunkaria argitaratu zuen Kanadan, nahiz eta AEBetako iparraldeko hainbat hiri garrantzitsutan ere banatu zen.
Garai hartako prentsa beltzaren mugimenduari eta prentsako editoreek afroamerikar guztientzat askatasuna lortzeko asmoz beren arraza animatzeko egiten zuten erabilerari erreparatuta, historiako aldi horretako gauza asko jakin daitezke. Hauek izan ziren afro amerikarren gaia pertsona zentzudun eta kultura eta hezkuntza balioesteko gai gisa aztertu zuten lehen egunkariak. Egunkari horiek beren helburu politikoak kudeatzeko bidea ematen zieten. Caryk ''The Provincial Freeman'' sortu zuen 1853an. Bera izan zen Ipar Amerikan banatutako egunkari bat argitaratu zuen lehen emakume afro-amerikarra. [[1861|1861ean]] argitaratu zuen bere azken edizioa, gerra hasi aurretik. Prentsa zuri abolizionistak batez ere arrazoi erlijiosoetan oinarritutako esklabismoaren aurkako artikuluak barne hartzen zituen arren, afroamerikarrei ez zieten beren burua adierazteko aukerarik ematen bere orrialdeetan. Historialariek adierazi dute egunkari hauen artxiboak ez daudela osorik, baina oraingoz garai hartako afroamerikarren buruen erakusgarririk onena dira. Egunkari horietan poesia, gutunak, bidaia-egunerokoak eta abar zeuden.
Egunkari horiek arraza goratu nahi zuten eta amerikar zuriek antzinako esklaboei buruz zuten pertzepzioa aldatu. Komunitate beltzeko liderrek azpimarratzen zuten hezkuntzak, balio moralek, lan zintzoak, aurrezkiak eta horrela, hurrenez hurren, afroamerikarren gutxiagotasunari buruz zuriek zituzten mitoak aldatuko zituztela. Horrek, funtsean, ezjakintasunetik ezagutzara igarotzea suposatzen zuen. Caryk eta Douglassek beren egunkariak erabili zituzten pentsamendu-korronte hori sustatzeko.
Afroamerikako egunkariek 1850 eta 1860 urteen artean izan zuten rolak asko utzi zuen agerian. Egunkari horien jabeak astean behin argitalpenak egiteko beharrezko ekipoa erosi eta martxan jartzeko gai izate hutsa, kazetari-titulurik edo prestakuntza ofizialik ez zuen aldi batean, liluragarria da. Hala ere, afroamerikarrak, asko esklabo izandakoak, egunkariak sortzeko gai izatea, beren garaikide oso gutxik irakurri edo idatzi ahal izan zutenean, are harrigarriagoa da.<ref>{{erreferentzia|izena=Carol B|abizena=Conaway|urtea=2010|izenburua=«"Racially Integrated Education: The Antebellum Thought of Mary Ann Shadd Cary and Frederick Douglass."»|argitaletxea=Women's Education 27, no. 2.}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=Carol B.|abizena=Conaway|urtea=2007|izenburua=«"Racial Uplift: The Nineteenth Century Thought of Black Newspaper Publisher Mary Ann Shadd Cary."».|argitaletxea=Paper presented at the National Communications Association's Annual Convention, Chicago, Ill.}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=Teresa A.|abizena=Goddu|urtea=2010|izenburua=«"Early African American Print Culture in Theory and Practice"».|argitaletxea=Early American Literature 45.}}</ref>
Historialarien ustez, egunkari horiek eta buruzagi afroamerikarren profilak eta AEBetan hain kritikoa zen une politiko horretan izan zituzten erreakzioak existitzen diren testigantza bakarrak dira. Egunkari gehienek, baita abolizionistak zirenek ere, ez zuten gutxiengoen iruzkinik jasotzen. Hala eta guztiz ere, historialariek uste dute afroamerikarrek ez zituztela bakarrik irakurtzen Cary eta Douglassen egunkariak, baizik eta kaukasiar batzuek ere irakurtzen zituztela. Izan ere, Carol B. Conawayk "Racial Uplift: The Nineteenth Century Thought of Black Newspaper Publisher Mary Ann Shadd Cary" bere argitalpenean adierazten duenez, egunkari horiek zurien fokua beltzengana aldatu zuten, eta horrek ahaldundu egin zituen. Adierazi duenez, zuriek egunkari horiek irakurtzen zituzten afroamerikarren tratuan zegoen nahigabe maila ikuskatzeko eta Amerikan esklabotza mantentzearen inguruan zuten tolerantzia baloratzeko.
Egunkari horiek beren kontrako alderdiak erabiltzen zituzten eredu gisa beren egunkariak prestatzeko. William David Sloanek bere hainbat eskuliburu historikotan egindako ikerketaren arabera, lehen egunkariek 4 orrialde inguru zituzten, orri zuri bat barne, jendeak bere informazioa idatz zezan, egunkaria lagunei eta senideei pasatu aurretik. Gainera, lehen garai horietan egunkariak gizarteari eta kulturari buruzko informazio-gune zirela defendatzen du.<ref>{{erreferentzia|izena=Jane|abizena=Rhode|urtea=1994|izenburua=«"Race, money, politics and the Antebellum Black Press"».|argitaletxea=Journalism History 20, nº 3/4.}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=Zachary J.|abizena=Lechner|urtea=2008|izenburua=«"Black Abolitionist Response to the Kansas Crisis, 1854-1856"».|argitaletxea=Kansas History 31.}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=Jane|abizena=Rhodes|urtea=1998|izenburua=«"Mary Ann Shadd Cary: The Black Press and Protest in the Nineteenth Century."»|url=https://archive.org/details/maryannshaddcary0000rhod|argitaletxea=Bloomington: Indiana University Press.}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=Wm. David|abizena=Sloan|urtea=2011|izenburua=«"The Revolutionary Press 1765-1783"»|argitaletxea=In the Media In America A history, 149-151. Northport, AL: Vision Press.}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=David|abizena=Sloan, Wm.|urtea=1991|izenburua=«"The Antebellum Press 1827-1860"».|argitaletxea=Perspectives on Mass Communication History, Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.}}</ref> Mary Annek Kanadan eta AEBetan zehar bidaiatu zuen arraza-integrazio osoa hezkuntzaren eta auto-konfiantzaren bidez defendatuz. Kanadarako emigrazioa bultzatu zuen gizon libreen artean, emigrazioaren aldeko eskaera bat argitaratuz: ''A Plea for Emigration; or Notes of Canada West, in Its Moral, Social and Political Aspect: with Suggestions respecting Mexico, West Indies and Vancouver 's Island for the Information of Colored Emigrants'' 1852an.<ref name=":1" /> 1855eko Filadelfiako Konbentzioan parte hartzen saiatu zen, baina batzarrak ordezkari gisa joaten uztea ere eztabaidatu zuen. Emigrazioaren alde egin izanak figura eztabaidagarri bihurtu zuen, eta azkenean 15 botoko tarte labur batez onartua izan zen. [[Frederick Douglass|Frekerick Douglass]]-en dokumentuek diotenez, hitzaldian emigrazioa defendatzen zuen hitzaldi bat eman bazuen ere, hain harrera ona izan zuen, non delegatuek bozkatu egin baitzuten beste 10 minutuz hitz egin ahal izateko. Hala ere, aktetan ez zen kontuan hartu, seguru asko emakumea zelako.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The National Colored Convention in Session at Washington, D.C.|hizkuntza=en-US|url=https://encyclopediavirginia.org/8056-b10efe54fb181d1/|aldizkaria=Encyclopedia Virginia|sartze-data=2023-10-21}}</ref>
== Gerra zibila eta aktibismoa gerraostean ==
[[1856|1856an]], Thomas F. Caryrekin ezkondu zen, [[Toronto|Torontoko]] bizargin bat, ''Provincial Freeman'' egunkarian ere parte hartzen zuena. Alaba bat izan zuten, Sarah izenekoa, eta seme bat, Linton izenekoa.<ref>{{erreferentzia|izenburua=«Census of Nova Scotia, 1851»|argitaletxea=Halifax, Nova Scotia, Canada: Nova Scotia Archives and Records Management, Nova Scotia Board of Statistics. 1851}}</ref> [[1860|1860an]] bere senarra hil ondoren, Shadd Cary eta bere seme-alabak AEBetara itzuli ziren.<ref name=":0" /> Gerra Zibilean, Martin Delany abolizionistak eskatuta,<ref>{{Erreferentzia|izenburua=ARCHIVED - History - Mary Ann Shadd Cary: Abolitionist - Under a Northern Star - Library and Archives Canada|data=2015-05-08|url=https://web.archive.org/web/20150508051841/http://www.collectionscanada.gc.ca/northern-star/033005-2201-e.html|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2023-10-21}}</ref> errekrutatze-ofizial gisa jardun zuen Batasuneko armadarako boluntario beltzak Indianako estatuan sartzeko. Gerra Zibilaren ondoren, beltzentzako eskoletan irakatsi zuen Wilmingtonen, Washingtonera joan aurretik, eta han eskola publikoetan irakatsi zuen eta [[Howard Unibertsitatea|Howardeko Unibertsitateko]] Zuzenbide Fakultatera joan zen. 60 urterekin [[Lizentzia (hezkuntza)|lizentziatu]] zen abokatu gisa [[1883|1883an]], eta arraza beltzeko bigarren emakumea izan zen AEBetan zuzenbideko lizentziatura bat lortzen.<ref name=":0" /> ''National Era'' eta ''The People 's Advocate'' egunkarietarako idatzi zuen, eta [[1880|1880an]] emakume afroamerikarren eskubideen berdintasuna sustatzeko elkarte bat jarri zuen martxan, the ''Colored Women' s Progressive Franchise''.
Shadd Cary Emakumearen Sufragioaren Aldeko Elkarte Nazionalera batu zen. Bertan, [[Susan B. Anthony]] eta [[Elizabeth Cady Stanton|Elizabeth Cady Stantonekin]] batera, emakumeen sufragioaren alde lan egin zuen, [[Ameriketako Estatu Batuetako Ordezkarien Etxea|Estatu Batuetako Ordezkarien Ganberako Batzordearen]] aurrean botere judizialari buruzko lekukotza emanez, eta hauteskunde nazionaletan botoa eman zuen lehen emakume afro-amerikarra bihurtuz.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Cary, Mary Ann Shadd|hizkuntza=en-US|url=https://www.womenofthehall.org/inductee/mary-ann-shadd-cary/|aldizkaria=National Women’s Hall of Fame|sartze-data=2023-10-21}}</ref>
Washingtonen hil zen 1893ko ekainaren 5ean, [[Urdaileko minbizi|urdaileko minbiziak]] jota. Columbian Harmonyko hilerrian lurperatuta dago.<ref>{{Erreferentzia|izena=Beth L.|abizena=Savage|izenburua=African American historic places|argitaletxea=Washington, D.C. : Preservation Press|abizena2=Shull|abizena3=National Register of Historic Places|izena2=Carol D.|data=1994|url=http://archive.org/details/isbn_9780891332534|isbn=978-0-89133-253-4|sartze-data=2023-10-21}}</ref>
== Provincial Freeman ==
Mary Ann Cary lau urtez, 1853 eta 1857 artean, astero argitaratu zen lehen egunkari abolizionistaren sortzaileetako bat izan zen. Behin jabetuta bere izenak eragina izango zuela XIX. mendeko gizarteko genero-kodeen arabera egunkaria irakurtzen zuten pertsonen kopuruan, Samuel Ringgold Ward konbentzitzea lortu zuen, beltz abolizionista bat baitzen, hainbat egunkari argitaratzen zituena, ''Impartial Citizen'' barne, argitaratzen lagun ziezaion.<ref name=":1" />
Egunkarian, Mary Ann Kanadan eta AEBetan harpidetzak handitzen saiatzen zen ihes egindako esklaboei argi eta garbi laguntzeko, beren ongizaterako arrisku handia hartuz. Beltz guztiei zuzen tratatuak izan zitezen tematzeko, eta, horrek huts eginez gero, lege-ekintzei ekiteko aholkatzen zien.
== Legatua ==
* Mary Ann Shadd Caryren egoitza zaharra (U Street Corridor) Mugarri Historiko Nazional izendatu zuten [[1976|1976an]].
* [[1987|1987an]], ''National Women 's History Alliance'' (NWHA) erakundeak, emakumeen historia omentzen eta zaintzen duen GKE estatubatuarrak, omendu zuen Emakumearen Historiaren Hilabetean.
* [[1985|1985ean]] Mary Shadd Eskola Publikoa zabaldu zuten Scarborough Ontario Kanadan, Malvern hirian, eta [[1992|1992an]] handitu egin zuten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Mary Shadd Public School > About Us > History|url=https://schoolweb.tdsb.on.ca/maryshadd/About-Us/History|aldizkaria=schoolweb.tdsb.on.ca|sartze-data=2023-10-21}}</ref>
* [[1998|1998an]], Mary Ann [[National Women's Hall of Fame|National Women's Hall of Fame''l of Fame'']] delakoan sartu zuten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=National Women's Hall of Fame|hizkuntza=es|data=2023-03-15|url=https://es.wikipedia.org/w/index.php?title=National_Women%27s_Hall_of_Fame&oldid=149910878|sartze-data=2023-10-21|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref>
* Kanadan ere omendu zuten, eta ''Person of National Historic Significance'' izendatu zuten.
* Shadd Cary [[2009|2009an]] kaleratu zen Kanadako herritartasun azterketaren gidaliburuan agertzen da.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Study Guide – Discover Canada – The Rights and Responsibilities of Citizenship|data=2023-08-30|url=https://www.canada.ca/en/immigration-refugees-citizenship/corporate/publications-manuals/discover-canada.html|aldizkaria=www.canada.ca|sartze-data=2023-10-21}}</ref>
* [[2018|2018an]] [[The New York Times|''New York Times'']]-ek bere obituarioa argitaratu zuen (nahiko atzerapenarekin).<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Overlooked No More: How Mary Ann Shadd Cary Shook Up the Abolitionist Movement|hizkuntza=en-US|data=2018-06-07|url=https://www.nytimes.com/2018/06/06/obituaries/mary-ann-shadd-cary-abolitionist-overlooked.html|aldizkaria=The New York Times|issn=0362-4331|sartze-data=2023-10-21}}</ref>
* Shadd-en 197. urtebetetzea, [[2020|2020ko]] urriaren 9a, ''Google [[Doodle]]'' batekin ospatu zen Kanadan, Estatu Batuetan, [[Letonia|Letonian]], [[Senegal|Senegalen]], [[Ghana|Ghanan]], [[Nigeria|Nigerian]], [[Kenya|Kenyan]], [[Tanzania|Tanzanian]] eta [[Hegoafrika|Hegoafrikan]] zehar.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Mary Ann Shadd Cary’s 197th Birthday|hizkuntza=en|url=https://www.google.com/doodles/mary-ann-shadd-carys-197th-birthday|aldizkaria=www.google.com|sartze-data=2023-10-21}}</ref>
* ''Mary Ann Shadd Cary Posta bulegoa'', [[2021|2021ean]] izendatua, Wilmingtoneko Delaware Avenue 500ean dago, Delaware auzoan.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bill Announcement – The White House|url=https://trumpwhitehouse.archives.gov/briefings-statements/bill-announcement-010521-2/|aldizkaria=trumpwhitehouse.archives.gov|sartze-data=2023-10-21}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Wilmington Post Office Named After Mary Ann Shadd Cary, First Black Woman Publisher, Anti-Slavery Activist - CBS Philadelphia|hizkuntza=en-US|data=2021-08-30|url=https://www.cbsnews.com/philadelphia/news/wilmington-post-mary-ann-shadd-cary/|aldizkaria=www.cbsnews.com|sartze-data=2023-10-21}}</ref>
* 2022ko maiatzaren 12an, Ontarioko Windsor Unibertsitateak Mary Ann Shadd Caryren brontzezko estatua bat jarri zuen. Donna Mayne artista lokalak egindako estatuaren inaugurazio ekitaldian Shadd familiako kide eta ondorengoak egon ziren.<ref>{{erreferentzia|izenburua="Legacy of pioneering Black advocate, publisher honoured with sculpture"|argitaletxea=windsorstar.|url=https://windsorstar.com/news/local-news/legacy-of-pioneering-black-advocate-publisher-honoured-with-sculpture}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Bibliografia ==
* Beardon, Jim and Butler, Linda Jean, ''Shadd: the Life and times of Mary Shadd Cary.'' Toronto: NC Press Ltd. 1977
* Rhodes, Jane, ''Mary Ann Shadd Cary: the Black Press and Protest in the Nineteenth Century''. Bloomington: Indiana University Press, 1998
* Sadlier, Rosemary (1995). ''Mary Ann Shadd: Publisher, Editor, Teacher, Lawyer, Suffragette''. Umbrella Press. ISBN <bdi>978-1-895642-16-2</bdi>.
* Yee, Shirley J. ''Black women abolitionists: A study in activism, 1828-1860'' (Univ. of Tennessee Press, 1992). online
== Kanpo estekak ==
* [http://www.biographi.ca/009004-119.01-e.php?&id_nbr=6425 Biografia ''Dictionary of Canadian Biography Online-n'']
* [https://web.archive.org/web/20110629051007/http://www.math.buffalo.edu/~sww/0history/cary_maryshadd.html Scott Williams irakaslearen orrian biografia, Buffaloko Unibertsitatea]
* [http://www.toptags.com/aama/bio/women/mcary.htm Biografia Afro-American Almanac-en]
* [https://web.archive.org/web/20060615031735/http://frif.com/new2000/break.html ''Breaking The Ice, the Story of Mary Ann Shadd'', dokumental-filma]
* [https://web.archive.org/web/20110605122610/http://www.lkwdpl.org/wihohio/cary-mar.htm Biografia]
* [http://zinnedproject.org/materials/black-abolitionists Zinn Education Project: The Black Abolitionsists]
{{Bizialdia|1823ko|1893ko|Shadd, Mary Ann}}
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako kazetariak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako feministak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako abolizionistak]]
[[Kategoria:Emakume kazetariak]]
[[Kategoria:Emakume abokatuak]]
[[Kategoria:Emakume irakasleak]]
[[Kategoria:Emakume aktibistak]]
l0p86e203cnqjt7fzmaefaj7v0iuuf3
Lankide:ZuiarraBot/Proba orria2
2
1128303
9975875
9972486
2024-11-21T04:43:18Z
ListeriaBot
64511
Wikidata list updated [V2]
9975875
wikitext
text/x-wiki
{{Wikidata list
|sparql= SELECT DISTINCT ?item ?image WHERE {
VALUES ?EH {wd:Q28092866 wd:Q3995 wd:Q4018}
?item wdt:P21 wd:Q6581072 .
{
?item wdt:P19 ?jaiolekua.
?jaiolekua (wdt:P131*/^wdt:P527) ?EH
}
?item wdt:P18 ?image
}
|sort=19
|columns=number:#,item:elementua,label:Izena,P18
|thumb=150
|links=red
}}
{| class='wikitable sortable'
! #
! elementua
! Izena
! irudia
|-
| style='text-align:right'| 1
| [[:d:Q35631|Q35631]]
| [[Naroa Agirre]]
| [[Fitxategi:Naroa Agirre pertika-jauzilaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 2
| [[:d:Q35633|Q35633]]
| [[Itziar Ituño]]
| [[Fitxategi:Itziar Ituño 2018 (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 3
| [[:d:Q35642|Q35642]]
| [[Maria Cruickshank|María Cruickshank]]
| [[Fitxategi:Maria Cruickshank 2014.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 4
| [[:d:Q45548|Q45548]]
| [[Tessa Andonegi]]
| [[Fitxategi:Tessa Andonegi.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 5
| [[:d:Q220444|Q220444]]
| [[Zuria Nafarroakoa (1133-1156)|Zuria Nafarroakoa, Gaztelako erregina]]
| [[Fitxategi:Branca de Navarra.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 6
| [[:d:Q233096|Q233096]]
| [[Rebeca Linares]]
| [[Fitxategi:Rebeca Linares at AVN Adult Entertainment Expo 2009.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 7
| [[:d:Q237146|Q237146]]
| [[Lara Arruabarrena]]
| [[Fitxategi:Arruabarrena WM15 (4) (20009613653).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 8
| [[:d:Q238955|Q238955]]
| [[Dolores Ibarruri]]
| [[Fitxategi:Dolores002.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 9
| [[:d:Q251828|Q251828]]
| [[Marivi Bilbao]]
| [[Fitxategi:Marivi Bilbao.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 10
| [[:d:Q253244|Q253244]]
| [[Edurne Pasaban]]
| [[Fitxategi:Edurne-Pasaban-Conferencia-españa.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 11
| [[:d:Q255267|Q255267]]
| [[Ainhoa Arteta]]
| [[Fitxategi:Ainhoa Arteta at the Quincena Musical.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 12
| [[:d:Q255570|Q255570]]
| [[Espido Freire]]
| [[Fitxategi:Espido Freire 01.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 13
| [[:d:Q255666|Q255666]]
| [[Rosa Díez]]
| [[Fitxategi:Rosa Díez en un homenaje a Oswaldo Payá y Harold Cepero.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 14
| [[:d:Q257202|Q257202]]
| [[Margarita Iruñekoa]]
| [[Fitxategi:Medal with Queen Margaret of Sicily.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 15
| [[:d:Q260825|Q260825]]
| [[Leire Olaberria]]
| [[Fitxategi:Leire Olaberria (2).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 16
| [[:d:Q260877|Q260877]]
| [[Maider Unda]]
| [[Fitxategi:Maider Unda, 2016-cropped.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 17
| [[:d:Q261072|Q261072]]
| [[Miren Ibarguren]]
| [[Fitxategi:2016 09 21 Oskar Moreno ZINEMALDIA 64 KALEBEGIAK 0029 Txikitan (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 18
| [[:d:Q270276|Q270276]]
| [[Anne Igartiburu]]
| [[Fitxategi:Anne Igartiburu2 050 edit.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 19
| [[:d:Q270293|Q270293]]
| [[Estibaliz Gabilondo]]
| [[Fitxategi:Estíbaliz Gabilondo.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 20
| [[:d:Q271563|Q271563]]
| [[Mentzia Lopitz Harokoa|Mentzia Lopez Harokoa]]
| [[Fitxategi:Mécia Lopes de Haro.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 21
| [[:d:Q272147|Q272147]]
| [[Joane Somarriba]]
| [[Fitxategi:Joane Somarriba. Txirrindularia.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 22
| [[:d:Q289872|Q289872]]
| [[Ama Kandida]]
| [[Fitxategi:MadreCandida.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 23
| [[:d:Q290539|Q290539]]
| [[Izaskun Bilbao|Izaskun Bilbao Barandica]]
| [[Fitxategi:Bilbao Barandica Izaskun 2014-02-06 1.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 24
| [[:d:Q435171|Q435171]]
| [[Marta Etura]]
| [[Fitxategi:Premios Goya 2018 - Marta Etura.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 25
| [[:d:Q435199|Q435199]]
| [[Leire Pajín]]
| [[Fitxategi:Leire Pajín 2017.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 26
| [[:d:Q457693|Q457693]]
| [[Arantxa Urretabizkaia]]
| [[Fitxategi:Entrega de los premios Euskadi de Literatura 2017 04 (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 27
| [[:d:Q459373|Q459373]]
| [[Iratxe García]]
| [[Fitxategi:1720623927025 20240710 GARCIA PEREZ Iratxe ES 014.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 28
| [[:d:Q459881|Q459881]]
| [[Virginia Berasategi]]
| [[Fitxategi:Virginia Berasategui2007.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 29
| [[:d:Q468803|Q468803]]
| [[Cristina Garmendia]]
| [[Fitxategi:(Cristina Garmendia) Campus Party 2010 Dia2 (4523460120) (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 30
| [[:d:Q524561|Q524561]]
| [[Margaret Fountaine]]
| [[Fitxategi:Margaret Fountaine02a.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 31
| [[:d:Q537027|Q537027]]
| [[Natalia Zabala]]
| [[Fitxategi:Miss Spain 07 Natalia Zabala Arroyo.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 32
| [[:d:Q543577|Q543577]]
| [[Begoña Errazti]]
| [[Fitxategi:Begoña errazti.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 33
| [[:d:Q559942|Q559942]]
| [[Bakartxo Tejeria|Bakartxo Tejeria Otermin]]
| [[Fitxategi:Bakartxo Tejeria 2017 (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 34
| [[:d:Q581248|Q581248]]
| [[Nely Carla Alberto]]
| [[Fitxategi:Nely Carla Alberto, 2017.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 35
| [[:d:Q581287|Q581287]]
| [[Elisabeth Pinedo]]
| [[Fitxategi:Eli Pinedo, jugadora de la selección española de balonmano.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 36
| [[:d:Q581362|Q581362]]
| [[Patricia Elorza]]
| [[Fitxategi:Patricia Elorza - Jornada de las Estrellas de Balonmano 2013 - 01.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 37
| [[:d:Q613146|Q613146]]
| [[Elisa Zamacois]]
| [[Fitxategi:Vallejo-Retrato de Elisa Zamacois.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 38
| [[:d:Q626085|Q626085]]
| [[Arantza Ezenarro]]
| [[Fitxategi:Arantza Ezenarro. Abeslaria. Sopranoa.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 39
| [[:d:Q627033|Q627033]]
| [[Tania Calvo]]
| [[Fitxategi:Tania Calvo.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 40
| [[:d:Q686070|Q686070]]
| [[Amaia Montero]]
| [[Fitxategi:Amaia Montero - Rock in Rio Madrid 2012 - 18.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 41
| [[:d:Q729931|Q729931]]
| [[Ainhoa Murua Zubizarreta|Ainhoa Murua]]
| [[Fitxategi:2008 Ainhoa Murúa.JPG|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 42
| [[:d:Q796655|Q796655]]
| [[Aiora Renteria Agirre|Aiora Errenteria]]
| [[Fitxategi:Berri Txarrak Lagunartean - Kobetamendi - 2019-07-14 - 72.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 43
| [[:d:Q860839|Q860839]]
| [[Estíbaliz Martínez]]
| [[Fitxategi:Estíbaliz Martínez 01.PNG|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 44
| [[:d:Q860847|Q860847]]
| [[Tania Lamarca]]
| [[Fitxategi:Tania Lamarca en Ibiza 02.PNG|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 45
| [[:d:Q860854|Q860854]]
| [[Lorena Guréndez]]
| [[Fitxategi:Lorena Guréndez 01.PNG|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 46
| [[:d:Q948354|Q948354]]
| [[Margarita López Maturana]]
| [[Fitxategi:Pilar López de Maturana.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 47
| [[:d:Q982764|Q982764]]
| [[Arantxa Tapia|Arantxa Tapia Otaegi]]
| [[Fitxategi:Arantxa Tapia 2020.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 48
| [[:d:Q1152388|Q1152388]]
| [[Leire Martínez Otxoa|Leire Martínez]]
| [[Fitxategi:La Oreja de Van Gogh en Barcelona - 4051919999.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 49
| [[:d:Q1517840|Q1517840]]
| [[Begoña Maestre]]
| [[Fitxategi:Begoña Maestre en la inauguración de la tienda de Hispanitas en Madrid (2016) (29963331444) (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 50
| [[:d:Q1676120|Q1676120]]
| [[Izaskun Zubizarreta Gerendiain]]
| [[Fitxategi:Izaskun Zubizarreta 2011.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 51
| [[:d:Q1896004|Q1896004]]
| [[Maria Josefa Santxo|Maria Josefa Santxo de Guerra]]
| [[Fitxategi:MSanchodeGuerra.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 52
| [[:d:Q2329988|Q2329988]]
| [[Aroa Gimeno]]
| [[Fitxategi:Aroa foto.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 53
| [[:d:Q2462537|Q2462537]]
| [[Asun Balzola]]
| [[Fitxategi:Asun Balzola.JPG|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 54
| [[:d:Q2469606|Q2469606]]
| [[Almudena Cid]]
| [[Fitxategi:Almudena Cid Hijas de Cynisca (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 55
| [[:d:Q2558228|Q2558228]]
| [[Paz Fernández Felgueroso]]
| [[Fitxategi:Paz Fernández Felgueroso 2021.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 56
| [[:d:Q2617825|Q2617825]]
| [[Elena Arzak]]
| [[Fitxategi:Elena Arzak.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 57
| [[:d:Q2620257|Q2620257]]
| [[Mariasun Landa]]
| [[Fitxategi:Mariasun Landa (Natividad de la Puerta Rueda).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 58
| [[:d:Q2622952|Q2622952]]
| [[Lucia Lakarra]]
| [[Fitxategi:2003-004 Lucia Lacarra 2.jpeg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 59
| [[:d:Q2628279|Q2628279]]
| [[Josune Bereziartu]]
| [[Fitxategi:Josune Bereziartu 2012.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 60
| [[:d:Q2636771|Q2636771]]
| [[Rafaela Ybarra]]
| [[Fitxategi:Beata rafaela ybarra 01.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 61
| [[:d:Q2718905|Q2718905]]
| [[Maialen Chourraut]]
| [[Fitxategi:Chourrat M. - 2024 Canoe Slalom WC Prague (423).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 62
| [[:d:Q2799662|Q2799662]]
| [[Tania Elosegi]]
| [[Fitxategi:2009 Women's British Open - Tania Elosegui (1).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 63
| [[:d:Q2828816|Q2828816]]
| [[Aitziber Porras]]
| [[Fitxategi:Aitziber Porras.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 64
| [[:d:Q2837016|Q2837016]]
| [[Regina Otaola]]
| [[Fitxategi:(Regina Otaola) Candidatura de Isabel Díaz Ayuso (47767094191) (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 65
| [[:d:Q2840909|Q2840909]]
| [[Amaia Zubiria]]
| [[Fitxategi:Amaia Zubiria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 66
| [[:d:Q2841198|Q2841198]]
| [[Paloma O'Shea]]
| [[Fitxategi:Palomaoshea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 67
| [[:d:Q2842585|Q2842585]]
| [[Mari Cruz Soriano Roales]]
| [[Fitxategi:Mari Cruz Soriano.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 68
| [[:d:Q2844958|Q2844958]]
| [[Ana Blanco]]
| [[Fitxategi:Ana Blanco en los informativos de TVE.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 69
| [[:d:Q2859541|Q2859541]]
| [[Arantza Quiroga|Arantza Quiroga Cia]]
| [[Fitxategi:Arantza Quiroga 2013 cropped-2.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 70
| [[:d:Q2918189|Q2918189]]
| [[Elixabet Ibarra]]
| [[Fitxategi:Elkarrizketa Eli Ibarra, Iraia Iturregi eta Irune Murua. 5-18 screenshot.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 71
| [[:d:Q2919200|Q2919200]]
| [[Barbara Goenaga]]
| [[Fitxategi:Barbara Goenaga 3-19 estreno (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 72
| [[:d:Q2991961|Q2991961]]
| [[Conchita Montenegro]]
| [[Fitxategi:Conchita Montenegro Argentinean Magazine AD 2.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 73
| [[:d:Q3058973|Q3058973]]
| [[Esther Ferrer]]
| [[Fitxategi:Esther Ferrer artista.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 74
| [[:d:Q3121820|Q3121820]]
| [[Dolores Gonzalez Katarain]]
| [[Fitxategi:2 gaineko 1, multzo hirukoitza - Conjunción ternaria 1 sobre 2 (Jorge Oteiza).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 75
| [[:d:Q3154023|Q3154023]]
| [[Ines Etxegibel]]
| [[Fitxategi:Inés etxegibel.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 76
| [[:d:Q3163019|Q3163019]]
| [[Jasone Salaberria]]
| [[Fitxategi:Baiona Ttipian Jean-Michel Larrasquet eta Jasone Salaberriaren omenezko plazatxoaren kartela.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 77
| [[:d:Q3186113|Q3186113]]
| [[Josune Ariztondo]]
| [[Fitxategi:Josune-ariztondoArgiaDaniBlanco2014.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 78
| [[:d:Q3316026|Q3316026]]
| [[Miren Azkarate]]
| [[Fitxategi:Miren Azkarate.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 79
| [[:d:Q3316030|Q3316030]]
| [[Lourdes Oñederra]]
| [[Fitxategi:Lourdes Oñederra 2013.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 80
| [[:d:Q3325380|Q3325380]]
| [[Anari]]
| [[Fitxategi:Anari.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 81
| [[:d:Q3391130|Q3391130]]
| [[Ainhoa Cantalapiedra]]
| [[Fitxategi:Ainhoa Cantalapiedra by Javier Burgos.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 82
| [[:d:Q3394126|Q3394126]]
| [[Patricia Gaztañaga]]
| [[Fitxategi:Patricia Gaztañaga.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 83
| [[:d:Q3394131|Q3394131]]
| [[Maialen Lujanbio]]
| [[Fitxategi:81972maialen-txapeldunaren-agurra.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 84
| [[:d:Q3488893|Q3488893]]
| [[Sofia Gandarias]]
| [[Fitxategi:Sofía Gandarias 2011 (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 85
| [[:d:Q3752284|Q3752284]]
| [[Sorkun]]
| [[Fitxategi:Sorkun enlas Kontrafiestas 2.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 86
| [[:d:Q3752476|Q3752476]]
| [[Aintzane Ezenarro]]
| [[Fitxategi:Aintzane Ezenarro 2015.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 87
| [[:d:Q3752485|Q3752485]]
| [[María San Gil|María San Gil Noain]]
| [[Fitxategi:María San Gil 2007 (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 88
| [[:d:Q3752789|Q3752789]]
| [[Miren Etxezarreta]]
| [[Fitxategi:Miren Etxezarreta, economist.JPG|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 89
| [[:d:Q3754076|Q3754076]]
| [[Micaela Portilla]]
| [[Fitxategi:ATHA-SCH-PC-34970.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 90
| [[:d:Q3754414|Q3754414]]
| [[Ernestina Champourcin]]
| [[Fitxategi:E. Champourcin y E.Checa.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 91
| [[:d:Q3755450|Q3755450]]
| [[Garbiñe Abasolo]]
| [[Fitxategi:Garbiñe Abasolo (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 92
| [[:d:Q3755512|Q3755512]]
| [[Eider Gardiazabal]]
| [[Fitxategi:Eider Gardiazábal Rubial November 2022.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 93
| [[:d:Q3756589|Q3756589]]
| [[Amaia Uranga]]
| [[Fitxategi:El Consorcio in concert 3.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 94
| [[:d:Q3756601|Q3756601]]
| [[Izaskun Uranga]]
| [[Fitxategi:Izaskun Uranga.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 95
| [[:d:Q3801845|Q3801845]]
| [[Irantzu Castrillo]]
| [[Fitxategi:Irantzu Castrillo 03.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 96
| [[:d:Q3817110|Q3817110]]
| [[Ana Miranda de Lage]]
| [[Fitxategi:1657533899748 NPC0080 Ana MIRANDA DE LAGE 001 MOBILE.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 97
| [[:d:Q3822308|Q3822308]]
| [[Nerea Garmendia]]
| [[Fitxategi:NEREA GARMENDIA 2016.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 98
| [[:d:Q3850591|Q3850591]]
| [[Antonia Bandres]]
| [[Fitxategi:María Antonia Bandrés y Elósegui.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 99
| [[:d:Q3854624|Q3854624]]
| [[Mentxu Gal]]
| [[Fitxategi:Mentxu Gal - Dani Blanco.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 100
| [[:d:Q3944837|Q3944837]]
| [[Blanquita Suárez]]
| [[Fitxategi:Cándida y Blanquita Suárez.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 101
| [[:d:Q4356950|Q4356950]]
| [[Goizalde Núñez|Goizalde Nuñez]]
| [[Fitxategi:Goizalde Núñez 2023.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 102
| [[:d:Q4697539|Q4697539]]
| [[Aintzane Encinas]]
| [[Fitxategi:Aintzane Encinas.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 103
| [[:d:Q4750585|Q4750585]]
| [[Anabel Alonso]]
| [[Fitxategi:Anabel Alonso at Premios Goya 2017 (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 104
| [[:d:Q4890238|Q4890238]]
| [[Pilar Kaltzada|Pili Kaltzada]]
| [[Fitxategi:Pilar Kaltzada.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 105
| [[:d:Q4890261|Q4890261]]
| [[Lourdes Iriondo]]
| [[Fitxategi:Lourdes Iriondo.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 106
| [[:d:Q4891269|Q4891269]]
| [[Begoña Lasagabaster]]
| [[Fitxategi:Begoña Lasagabaster.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 107
| [[:d:Q5139346|Q5139346]]
| [[Maria Goiri]]
| [[Fitxategi:María Goyri.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 108
| [[:d:Q5274881|Q5274881]]
| [[Yolanda González]]
| [[Fitxategi:Yolanda Gonzalezen enparantza.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 109
| [[:d:Q5362024|Q5362024]]
| [[Elixabete Sarasola]]
| [[Fitxategi:Elixabete Sarasola (6088517987) (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 110
| [[:d:Q5371675|Q5371675]]
| [[Emiliana Zubeldia]]
| [[Fitxategi:Emiliana de Zubeldía.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 111
| [[:d:Q5408659|Q5408659]]
| [[Leticia Comerón]]
| [[Fitxategi:Leticia comeron2.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 112
| [[:d:Q5415006|Q5415006]]
| [[Eva Argiñano]]
| [[Fitxategi:Eva Arguiñano 2006.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 113
| [[:d:Q5479644|Q5479644]]
| [[Idoia Mendia|Idoia Mendia Cueva]]
| [[Fitxategi:Foto perfil Vicelehendakari Idoia.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 114
| [[:d:Q5588108|Q5588108]]
| [[Gotzone Mora]]
| [[Fitxategi:Gotzone Mora en el Encuentro de Familias Inmigrantes.JPG|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 115
| [[:d:Q5657452|Q5657452]]
| [[Adela Asua]]
| [[Fitxategi:(Adela Asúa) María Dolores Cospedal recibe al Pleno del Tribunal Constitucional (9014693693) (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 116
| [[:d:Q5702315|Q5702315]]
| [[Arantza Sestayo]]
| [[Fitxategi:Cavacon Italy.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 117
| [[:d:Q5702318|Q5702318]]
| [[Arantzazu Martínez]]
| [[Fitxategi:ArantzazuMartinez.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 118
| [[:d:Q5724133|Q5724133]]
| [[Beatriz Elorriaga|Beatriz Elorriaga Pisarik]]
| [[Fitxategi:Elorriagapisarik.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 119
| [[:d:Q5724878|Q5724878]]
| [[Begoña Arrondo]]
| [[Fitxategi:Begoña Arrondo.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 120
| [[:d:Q5724885|Q5724885]]
| [[Begoña García Retegi]]
| [[Fitxategi:Begonagarcia10.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 121
| [[:d:Q5729741|Q5729741]]
| [[Blanca Apilánez]]
| [[Fitxategi:Blanca Apilánez.JPG|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 122
| [[:d:Q5752570|Q5752570]]
| [[Carmen Larrabeiti]]
| [[Fitxategi:Carmen Larrabeiti.JPG|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 123
| [[:d:Q5765152|Q5765152]]
| [[Charo Zarzalejos]]
| [[Fitxategi:Adolfo Suárez se reúne con representantes de los medios de comunicación (cropped).jpeg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 124
| [[:d:Q5849224|Q5849224]]
| [[Estefania Beltran de Heredia|Estefanía Beltrán de Heredia Arroniz]]
| [[Fitxategi:Estefania Beltran de Heredia.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 125
| [[:d:Q5849370|Q5849370]]
| [[Esther Basurto]]
| [[Fitxategi:Esther Basurto - DSC 8403.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 126
| [[:d:Q5881250|Q5881250]]
| [[Gloria Guzmán]]
| [[Fitxategi:Gloria guzman.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 127
| [[:d:Q5920821|Q5920821]]
| [[Isabel Picaza González]]
| [[Fitxategi:Isabel Picaza 2.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 128
| [[:d:Q5934104|Q5934104]]
| [[Jone Goirizelaia Ordorika]]
| [[Fitxategi:Jone Goirizelaia.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 129
| [[:d:Q5940062|Q5940062]]
| [[Onintza Enbeita]]
| [[Fitxategi:Onintza Enbeita 2019.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 130
| [[:d:Q5981552|Q5981552]]
| [[Lourdes Maldonado]]
| [[Fitxategi:Lourdes Maldonado 2013 (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 131
| [[:d:Q5997120|Q5997120]]
| [[Margarita Uria]]
| [[Fitxategi:Marga Uria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 132
| [[:d:Q5997371|Q5997371]]
| [[Marian Beitialarrangoitia]]
| [[Fitxategi:Marian B201705 (cropped).png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 133
| [[:d:Q5999252|Q5999252]]
| [[Marisa Ziritza]]
| [[Fitxategi:Marisa Ciriza.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 134
| [[:d:Q6003720|Q6003720]]
| [[María Elósegui]]
| [[Fitxategi:María Elósegui Itxaso 2016 (cropped).jpeg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 135
| [[:d:Q6010806|Q6010806]]
| [[Mercedes Kareaga]]
| [[Fitxategi:Batzoki de Eibar, de Indalecio Ojanguren, GipuzkoaKultura - Guregipuzkoa (detalle de Mercedes Careaga).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 136
| [[:d:Q6011224|Q6011224]]
| [[Mery Cuesta]]
| [[Fitxategi:Mery Cuesta.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 137
| [[:d:Q6018149|Q6018149]]
| [[Miren Iza]]
| [[Fitxategi:Miren Iza, Tulsa, Concierto Enérgicas de Greenpeace, Madrid 2018, 03.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 138
| [[:d:Q6035013|Q6035013]]
| [[Inma Shara]]
| [[Fitxategi:Inma Shara amurrioarra 2009an.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 139
| [[:d:Q6037502|Q6037502]]
| [[Nahikari Ipiña]]
| [[Fitxategi:Nahikari Ipiña at the 2024 Toronto International Film Festival.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 140
| [[:d:Q6038462|Q6038462]]
| [[Natalia Figueroa]]
| [[Fitxategi:(Natalia Figueroa) Almodóvar y Raphael ya son Hijos Adoptivos de Madrid 20 (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 141
| [[:d:Q6066409|Q6066409]]
| [[Iraia Iturregi]]
| [[Fitxategi:Elkarrizketa Eli Ibarra, Iraia Iturregi eta Irune Murua. 3-42 screenshot.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 142
| [[:d:Q6142511|Q6142511]]
| [[Teresa Aranguren]]
| [[Fitxategi:Teresa Aranguren (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 143
| [[:d:Q6151118|Q6151118]]
| [[Toti Martinez de Lezea]]
| [[Fitxategi:Toti Martinez de Lezea Bilbon.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 144
| [[:d:Q6418990|Q6418990]]
| [[Cristina Uriarte]]
| [[Fitxategi:Cristina Uriarte.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 145
| [[:d:Q6520201|Q6520201]]
| [[Leire Landa]]
| [[Fitxategi:Leire Landa.JPG|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 146
| [[:d:Q6753044|Q6753044]]
| [[Manuela Lareo]]
| [[Fitxategi:Manuela Lareo Polanco.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 147
| [[:d:Q6761698|Q6761698]]
| [[María Maeztu]]
| [[Fitxategi:María de Maeztu, 1923.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 148
| [[:d:Q6781961|Q6781961]]
| [[Cristina Petite]]
| [[Fitxategi:Colashsobrepetite.JPG|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 149
| [[:d:Q6959506|Q6959506]]
| [[Naiara Beristain]]
| [[Fitxategi:Real Sociedad vs Athletic Club CSC 0595 (34319025226) (naiara).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 150
| [[:d:Q6959929|Q6959929]]
| [[Najat Kaanache]]
| [[Fitxategi:Najat Kaanache (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 151
| [[:d:Q7356085|Q7356085]]
| [[Rocío Ibarra]]
| [[Fitxategi:A nota Rocío Ybarra 3.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 152
| [[:d:Q7914589|Q7914589]]
| [[Vanesa Gimbert]]
| [[Fitxategi:Vanesa Gimbert (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 153
| [[:d:Q8192405|Q8192405]]
| [[Aizpea Goenaga|Aitzpea Goenaga]]
| [[Fitxategi:El Instituto Vasco Etxepare renueva las convocatorias de ayudas para la difusión exterior de la cultura (1).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 154
| [[:d:Q8203028|Q8203028]]
| [[Arantza Ibarra]]
| [[Fitxategi:Arantzaibarra3.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 155
| [[:d:Q8248653|Q8248653]]
| [[Blanca Urgell]]
| [[Fitxategi:Blanca Urgell gasteiztarra.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 156
| [[:d:Q8336441|Q8336441]]
| [[Pepita Enbil]]
| [[Fitxategi:Pepita Embil - Soprano and mother of Placido Domingo.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 157
| [[:d:Q8338699|Q8338699]]
| [[Carmen de la Maza]]
| [[Fitxategi:Carmen de la Maza.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 158
| [[:d:Q8342018|Q8342018]]
| [[Casilda Iturrizar]]
| [[Fitxategi:DñaCasilda.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 159
| [[:d:Q8349074|Q8349074]]
| [[Concha Catalá]]
| [[Fitxategi:Concha Catalá.JPG|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 160
| [[:d:Q8772477|Q8772477]]
| [[Edurne Uriarte]]
| [[Fitxategi:(Edurne Uriarte) Pablo Casado presenta el libro de Edurne Uriarte "Feminista de Derechas" (47260097752) (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 161
| [[:d:Q8775882|Q8775882]]
| [[Eneritz Iturriagaetxebarria]]
| [[Fitxategi:Team Espana WK Valkenburg 2012.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 162
| [[:d:Q8777444|Q8777444]]
| [[Errose Bustintza]]
| [[Fitxategi:Errose Bustinza.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 163
| [[:d:Q8843262|Q8843262]]
| [[Esther López|Esther Lopez]]
| [[Fitxategi:Esther López - DSC 4503.JPG|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 164
| [[:d:Q8963706|Q8963706]]
| [[Gemma Zabaleta|Gemma Zabaleta Areta]]
| [[Fitxategi:Gemma Zabaleta 2011.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 165
| [[:d:Q9009233|Q9009233]]
| [[Irati Jimenez]]
| [[Fitxategi:Irati jimenez "Nora ez dakizun hori" 04 (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 166
| [[:d:Q9009373|Q9009373]]
| [[Isabel Celaá|M.ª Isabel Celaá Diéguez]]
| [[Fitxategi:Isabel Celaá 2020 (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 167
| [[:d:Q9010224|Q9010224]]
| [[Izaskun Bengoa]]
| [[Fitxategi:Izaskun Bengoa txirrindularia (97-543).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 168
| [[:d:Q9021270|Q9021270]]
| [[Leire Corrales|Leire Corrales Goti]]
| [[Fitxategi:Leire Corrales.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 169
| [[:d:Q9027010|Q9027010]]
| [[Maite Pagazaurtundua]]
| [[Fitxategi:Mpagaza12 (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 170
| [[:d:Q9028841|Q9028841]]
| [[Mari Puri Herrero]]
| [[Fitxategi:Mari Puri Herrero.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 171
| [[:d:Q9029507|Q9029507]]
| [[Marta Cárdenas]]
| [[Fitxategi:Marta Cárdenas (2018).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 172
| [[:d:Q9029719|Q9029719]]
| [[Martina Ibaibarriaga]]
| [[Fitxategi:Martina Ibaibarriaga.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 173
| [[:d:Q9049556|Q9049556]]
| [[Nerea Riesco]]
| [[Fitxategi:Retrato 1.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 174
| [[:d:Q9059647|Q9059647]]
| [[Pilar Unzalu]]
| [[Fitxategi:Maria del Pilar Unzalu Perez de Eulate.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 175
| [[:d:Q9077414|Q9077414]]
| [[Silvia Intxaurrondo]]
| [[Fitxategi:Silvia Intxaurrondo.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 176
| [[:d:Q9086104|Q9086104]]
| [[Terele Pávez]]
| [[Fitxategi:(Terele Pávez) Día de Castilla-La Mancha (35009407075) (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 177
| [[:d:Q10524460|Q10524460]]
| [[Irene Paredes]]
| [[Fitxategi:Ada Colau rep les jugadores del Barça femení després de proclamar-se campiones d’Europa 15 (cropped - Paredes).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 178
| [[:d:Q10524481|Q10524481]]
| [[Irune Murua]]
| [[Fitxategi:Elkarrizketa Eli Ibarra, Iraia Iturregi eta Irune Murua. 2-8 screenshot.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 179
| [[:d:Q10529815|Q10529815]]
| [[Joana Flaviano]]
| [[Fitxategi:Real Sociedad vs Athletic Club CSC 0597 (34319025016) (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 180
| [[:d:Q10864839|Q10864839]]
| [[Cristina Arteaga|Cristina de Arteaga]]
| [[Fitxategi:Monastère San Jerónimo - Grenade (ES61) - 2023-04-27 - 63.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 181
| [[:d:Q11226860|Q11226860]]
| [[Nekane Altzelai|Nekane Altzelai Uliondo]]
| [[Fitxategi:Nekane Altzelai 2008.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 182
| [[:d:Q11679843|Q11679843]]
| [[Ane Gabarain]]
| [[Fitxategi:Ane Gabarain 2012 (Bi eta bat).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 183
| [[:d:Q11681419|Q11681419]]
| [[Elena Irureta]]
| [[Fitxategi:Goyas 2023 - Sin identificar 062.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 184
| [[:d:Q11683677|Q11683677]]
| [[Irune Manzano]]
| [[Fitxategi:Irune manzano.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 185
| [[:d:Q11684109|Q11684109]]
| [[Itziar Lazkano]]
| [[Fitxategi:Itziar Lazkano 2015.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 186
| [[:d:Q11684114|Q11684114]]
| [[Itziar Ziga]]
| [[Fitxategi:Itziar Ziga.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 187
| [[:d:Q11685275|Q11685275]]
| [[Jone Berriozabal|Jone Berriozabal Bóveda]]
| [[Fitxategi:JoneBerriozabal Legislatura23-27.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 188
| [[:d:Q11687353|Q11687353]]
| [[Kontxi Bilbao|Kontxi Bilbao Cuevas]]
| [[Fitxategi:KontxiBilbao.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 189
| [[:d:Q11687587|Q11687587]]
| [[La Bien Querida]]
| [[Fitxategi:La Bien Querida en el festival Sonar.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 190
| [[:d:Q11687674|Q11687674]]
| [[Olivia Martínez]]
| [[Fitxategi:Olivia Martínez.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 191
| [[:d:Q11691042|Q11691042]]
| [[Maribi Ugarteburu]]
| [[Fitxategi:Maribi Ugarteburu en la presentación de candidaturas de EH Bildu.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 192
| [[:d:Q11705052|Q11705052]]
| [[Bizenta Mogel]]
| [[Fitxategi:Bizenta Mogel (plakako irudia).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 193
| [[:d:Q11919201|Q11919201]]
| [[Empar Pineda]]
| [[Fitxategi:Empar Pineda 2010.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 194
| [[:d:Q11937025|Q11937025]]
| [[Miren Leanizbarrutia|Miren Lore Leanizbarrutia]]
| [[Fitxategi:Lore Leanizbarrutia.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 195
| [[:d:Q11939284|Q11939284]]
| [[Oihana Kortazar]]
| [[Fitxategi:Megan Kimmel, Oihana Kortazar, Yngvild Kaspersen (Zegama 2016).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 196
| [[:d:Q12176501|Q12176501]]
| [[Inmaculada Pereiro]]
| [[Fitxategi:Inmaculada Pereiro.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 197
| [[:d:Q12181994|Q12181994]]
| [[Maria Eizagirre]]
| [[Fitxategi:María Eizaguirre Benidorm Fest (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 198
| [[:d:Q12252787|Q12252787]]
| [[Adela González|Adela González Acuña]]
| [[Fitxategi:Adela Gonzalez 2013.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 199
| [[:d:Q12252830|Q12252830]]
| [[Afrika Bibang]]
| [[Fitxategi:Afrika Bibang Azkuna Zentroa Bilbao.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 200
| [[:d:Q12252922|Q12252922]]
| [[Ainara Legardon]]
| [[Fitxategi:Ainara LeGardon.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 201
| [[:d:Q12252923|Q12252923]]
| [[Ainere Tolosa]]
| [[Fitxategi:Kutsidazu Bidea Ainere Mikel.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 202
| [[:d:Q12252927|Q12252927]]
| [[Ainhoa Agirreazaldegi]]
| [[Fitxategi:Ainhoa Agirreazaldegi 2010.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 203
| [[:d:Q12252928|Q12252928]]
| [[Ainhoa Aierbe]]
| [[Fitxategi:Ainhoa Aierbe 2010.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 204
| [[:d:Q12252929|Q12252929]]
| [[Ainhoa Beola]]
| [[Fitxategi:Ainhoa Beola.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 205
| [[:d:Q12252930|Q12252930]]
| [[Ainhoa Alberdi]]
| [[Fitxategi:Ainhoa Alberdi Iraia Elias 001.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 206
| [[:d:Q12252931|Q12252931]]
| [[Ainhoa Etxaide]]
| [[Fitxategi:Ainhoa etxaide 0001.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 207
| [[:d:Q12252976|Q12252976]]
| [[Aitziber Agirre]]
| [[Fitxategi:Aitziber Agirre 2019.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 208
| [[:d:Q12252977|Q12252977]]
| [[Aitziber Etxeberria]]
| [[Fitxategi:Aitziber Etxeberria Garro.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 209
| [[:d:Q12252978|Q12252978]]
| [[Aitziber Garmendia]]
| [[Fitxategi:Aitziber Garmendia 2020 (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 210
| [[:d:Q12252985|Q12252985]]
| [[Aitzpea Leizaola]]
| [[Fitxategi:Aitzpea Leizaola, Iturengo ihauterian.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 211
| [[:d:Q12253049|Q12253049]]
| [[Alaia Martin Etxebeste]]
| [[Fitxategi:Alaia Martin Etxebeste.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 212
| [[:d:Q12253281|Q12253281]]
| [[Amaia Agirre Arrastoa|Amaia Agirre]]
| [[Fitxategi:Amaia-Agirre-Arrastoa.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 213
| [[:d:Q12253282|Q12253282]]
| [[Amaia Cayero]]
| [[Fitxategi:Amaia Cayero 2016.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 214
| [[:d:Q12253285|Q12253285]]
| [[Amaia Intza]]
| [[Fitxategi:Amaia Intza 01.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 215
| [[:d:Q12253288|Q12253288]]
| [[Amaia Lasa]]
| [[Fitxategi:Amaia Lasa 2011.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 216
| [[:d:Q12253293|Q12253293]]
| [[Amaia Ruiz]]
| [[Fitxategi:Amaia Ruiz 2020.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 217
| [[:d:Q12253294|Q12253294]]
| [[Amaia Uribe]]
| [[Fitxategi:Amaia-Uribe.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 218
| [[:d:Q12253305|Q12253305]]
| [[Amale Arzelus]]
| [[Fitxategi:Amale Arzelus.JPG|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 219
| [[:d:Q12253407|Q12253407]]
| [[Ana Agirre]]
| [[Fitxategi:Ana Agirre 2007.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 220
| [[:d:Q12253413|Q12253413]]
| [[Ana Isabel Ugalde]]
| [[Fitxategi:Ana Isabel Ugalde. Historialaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 221
| [[:d:Q12253418|Q12253418]]
| [[Ana Oregi|Ana Isabel Oregi Bastarrika]]
| [[Fitxategi:Ana Oregi.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 222
| [[:d:Q12253419|Q12253419]]
| [[Ana Urkiza]]
| [[Fitxategi:Ana Urkiza.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 223
| [[:d:Q12253422|Q12253422]]
| [[Ana Urrutia]]
| [[Fitxategi:Ana Urrutia.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 224
| [[:d:Q12253478|Q12253478]]
| [[Andere Arriolabengoa]]
| [[Fitxategi:Andere Arriolabengoa. Bertsolaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 225
| [[:d:Q12253535|Q12253535]]
| [[Ane Muñoz]]
| [[Fitxategi:Ane Muñoz Mitxelena.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 226
| [[:d:Q12253537|Q12253537]]
| [[Ane Pikaza]]
| [[Fitxategi:MAMI LEBRUN.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 227
| [[:d:Q12253539|Q12253539]]
| [[Ane Urkiola]]
| [[Fitxategi:Ane Urkiola Alustiza.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 228
| [[:d:Q12253585|Q12253585]]
| [[Anjeles Iztueta Azkue|Anjeles Iztueta]]
| [[Fitxategi:Anjeles Iztueta.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 229
| [[:d:Q12253712|Q12253712]]
| [[Anuntxi Arana]]
| [[Fitxategi:Arana anuntxi-Argia.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 230
| [[:d:Q12253836|Q12253836]]
| [[Arantxa Gurmendi]]
| [[Fitxategi:Arantxa Gurmendi.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 231
| [[:d:Q12253838|Q12253838]]
| [[Arantxa Iturbe]]
| [[Fitxategi:Arantxa Iturbe (Dani Blanco).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 232
| [[:d:Q12253843|Q12253843]]
| [[Arantza Diaz de Ilarraza Sanchez]]
| [[Fitxategi:Arantza Díaz de Ilarraza (DRI0401).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 233
| [[:d:Q12253844|Q12253844]]
| [[Arantza Illarramendi]]
| [[Fitxategi:Decana Informática 3.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 234
| [[:d:Q12253847|Q12253847]]
| [[Arantza Urkaregi]]
| [[Fitxategi:Arantza urkaregi 0001.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 235
| [[:d:Q12254092|Q12254092]]
| [[Arrate Egaña]]
| [[Fitxategi:Arrate Egaña, escritora.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 236
| [[:d:Q12254340|Q12254340]]
| [[Asun Garikano]]
| [[Fitxategi:Asun Garikano.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 237
| [[:d:Q12254721|Q12254721]]
| [[Balendiñe Albizu]]
| [[Fitxategi:1998-006 Balendiñe Albizu.jpeg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 238
| [[:d:Q12254896|Q12254896]]
| [[Beatriz Arzamendi]]
| [[Fitxategi:Beatriz Arzamendi. musikagilea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 239
| [[:d:Q12254912|Q12254912]]
| [[Begoña Bilbao Alboniga|Begoña Bilbao]]
| [[Fitxategi:Begoña Bilbao Alboniga.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 240
| [[:d:Q12254916|Q12254916]]
| [[Begoña del Teso]]
| [[Fitxategi:Begoña del Teso (30748286591).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 241
| [[:d:Q12255370|Q12255370]]
| [[Blanca Sarasua]]
| [[Fitxategi:Blanca Sarasua Muñoz.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 242
| [[:d:Q12255704|Q12255704]]
| [[Cecilia García Gilarte]]
| [[Fitxategi:Cecilia García Gilarte.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 243
| [[:d:Q12255920|Q12255920]]
| [[Concetta Probanza]]
| [[Fitxategi:Concetta Probanza 2017.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 244
| [[:d:Q12255979|Q12255979]]
| [[Cristina Iglesias]]
| [[Fitxategi:Cristina Iglesias - Berria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 245
| [[:d:Q12256308|Q12256308]]
| [[Dolores Redondo]]
| [[Fitxategi:Dolores redondo.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 246
| [[:d:Q12256499|Q12256499]]
| [[Edurne Ormazabal]]
| [[Fitxategi:Edurne Ormazabal 2018.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 247
| [[:d:Q12256586|Q12256586]]
| [[Eider Mendoza]]
| [[Fitxategi:Eider Mendoza 2020.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 248
| [[:d:Q12256587|Q12256587]]
| [[Eider Rodriguez]]
| [[Fitxategi:Eider Rodriguez idazlea Baionan, 2008an.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 249
| [[:d:Q12256675|Q12256675]]
| [[Elbira Zipitria]]
| [[Fitxategi:Elbira Zipitria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 250
| [[:d:Q12256718|Q12256718]]
| [[Eli Tolaretxipi]]
| [[Fitxategi:Eli Tolaretxipi.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 251
| [[:d:Q12256858|Q12256858]]
| [[Enkarni Genua]]
| [[Fitxategi:Enkarni Genua.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 252
| [[:d:Q12257301|Q12257301]]
| [[Esther Larrañaga Galdos|Esther Larrañaga]]
| [[Fitxategi:Ester larrañaga.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 253
| [[:d:Q12257302|Q12257302]]
| [[Esther Martínez Fernández]]
| [[Fitxategi:Esther foto wikipedia.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 254
| [[:d:Q12257303|Q12257303]]
| [[Estibaliz Hernaez|Estibaliz Hernaez Laviña]]
| [[Fitxategi:Estibaliz Hernaez.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 255
| [[:d:Q12257309|Q12257309]]
| [[Estitxu Arozena]]
| [[Fitxategi:1992-Estitxu Arozena.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 256
| [[:d:Q12257778|Q12257778]]
| [[Fatima Ansotegi|Fátima Ansotegi Elordi]]
| [[Fitxategi:Fatima Ansotegi.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 257
| [[:d:Q12258182|Q12258182]]
| [[Garazi Kamio]]
| [[Fitxategi:Garazi Kamio 001.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 258
| [[:d:Q12258183|Q12258183]]
| [[Garazi Goia]]
| [[Fitxategi:Garazi Goia 2014.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 259
| [[:d:Q12258185|Q12258185]]
| [[Garazi Sánchez|Garazi Sanchez]]
| [[Fitxategi:Garazi Sanchez. Surflaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 260
| [[:d:Q12258190|Q12258190]]
| [[Garbiñe Biurrun]]
| [[Fitxategi:Garbiñe Biurrun (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 261
| [[:d:Q12258193|Q12258193]]
| [[Garbiñe Ubeda|Garbiñe Ubeda Goikoetxea]]
| [[Fitxategi:Garbiñe Ubeda.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 262
| [[:d:Q12258341|Q12258341]]
| [[Gema Lasarte|Gema Lasarte Leonet]]
| [[Fitxategi:Gema Lasarte Leonet.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 263
| [[:d:Q12258622|Q12258622]]
| [[Goizalde Landabaso]]
| [[Fitxategi:Goizalde Landabaso 2015.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 264
| [[:d:Q12258805|Q12258805]]
| [[Gurutze Iantzi]]
| [[Fitxategi:Euskaldunon Egunkaria Azalak1 (cropped).png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 265
| [[:d:Q12258807|Q12258807]]
| [[Gurutzi Arregi Azpeitia]]
| [[Fitxategi:Gurutzi Arregi Azpeitia.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 266
| [[:d:Q12258993|Q12258993]]
| [[Helena Franco]]
| [[Fitxategi:Helena Franco.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 267
| [[:d:Q12259414|Q12259414]]
| [[Idoia Etxeberria Ikutza|Idoia Etxeberria]]
| [[Fitxategi:Idoia Etxeberria Ikutza - herri kirolak - 07.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 268
| [[:d:Q12259449|Q12259449]]
| [[Ignazia Zabalo]]
| [[Fitxategi:Ignazia Zabalo 2022 Ciordia zoom.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 269
| [[:d:Q12259477|Q12259477]]
| [[Igone Etxebarria]]
| [[Fitxategi:Igone Etxebarria - Labayru Fundazioa.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 270
| [[:d:Q12259478|Q12259478]]
| [[Igone Arribas]]
| [[Fitxategi:Igone Arribas.PNG|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 271
| [[:d:Q12259521|Q12259521]]
| [[Ilaski Serrano]]
| [[Fitxategi:Ilaski Serrano 2020 (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 272
| [[:d:Q12259606|Q12259606]]
| [[Ines Osinaga Urizar|Ines Osinaga]]
| [[Fitxategi:Gose 2012an Berriak 10 urte 12.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 273
| [[:d:Q12259625|Q12259625]]
| [[Inma Hernaez]]
| [[Fitxategi:EvaNavas InmaHernaez.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 274
| [[:d:Q12259627|Q12259627]]
| [[Ino Galparsoro]]
| [[Fitxategi:Ino Galparsoro.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 275
| [[:d:Q12259716|Q12259716]]
| [[Irati Elorrieta]]
| [[Fitxategi:Irati Elorrieta 2019.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 276
| [[:d:Q12259717|Q12259717]]
| [[Irati Anda]]
| [[Fitxategi:Irati Anda 7083825.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 277
| [[:d:Q12259723|Q12259723]]
| [[Iratxe Ibarra]]
| [[Fitxategi:Iratxe Ibarra bertsotan 2008an.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 278
| [[:d:Q12259724|Q12259724]]
| [[Iratxe Retolaza Gutierrez]]
| [[Fitxategi:Iratxe-Retolaza berria.webp|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 279
| [[:d:Q12259819|Q12259819]]
| [[Isabel Fernandez de Castro]]
| [[Fitxategi:Isabel Fernandez de Castro.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 280
| [[:d:Q12259878|Q12259878]]
| [[Itsaso Pradera]]
| [[Fitxategi:ItsasoPradera. Kirolaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 281
| [[:d:Q12259922|Q12259922]]
| [[Itziar Aizpuru]]
| [[Fitxategi:Itziar Aizpuru 2017 - 2 (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 282
| [[:d:Q12259924|Q12259924]]
| [[Itziar Aretxaga]]
| [[Fitxategi:Itziar Aretxaga berria2019 08 04.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 283
| [[:d:Q12259929|Q12259929]]
| [[Itziar Mendizabal]]
| [[Fitxategi:Itziar Mendizabal. Dantzaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 284
| [[:d:Q12259930|Q12259930]]
| [[Itziar Mujika Irastorza]]
| [[Fitxategi:Red Álava.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 285
| [[:d:Q12259933|Q12259933]]
| [[Itziar Zubizarreta]]
| [[Fitxategi:Itziar Zubizarreta.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 286
| [[:d:Q12259946|Q12259946]]
| [[Ixiar Rozas]]
| [[Fitxategi:Ixiar Rozas.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 287
| [[:d:Q12259969|Q12259969]]
| [[Izaro Iraeta]]
| [[Fitxategi:Izaro Iraeta 2002.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 288
| [[:d:Q12260016|Q12260016]]
| [[Iñake Irastorza]]
| [[Fitxategi:Iñake Irastortza 2009an.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 289
| [[:d:Q12260144|Q12260144]]
| [[Jaione Apalategi]]
| [[Fitxategi:Jaione Apalategi 2020.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 290
| [[:d:Q12260208|Q12260208]]
| [[Jasone Osoro]]
| [[Fitxategi:Jasone Osoro.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 291
| [[:d:Q12260550|Q12260550]]
| [[Jone Uria]]
| [[Fitxategi:Jone-Uria-2.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 292
| [[:d:Q12260808|Q12260808]]
| [[Josune Zabala]]
| [[Fitxategi:Josune Zabala.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 293
| [[:d:Q12260927|Q12260927]]
| [[Joxepa Arregi]]
| [[Fitxategi:Joxepa Arregi. Ekintzailea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 294
| [[:d:Q12261098|Q12261098]]
| [[Judith Jauregi]]
| [[Fitxategi:Judith Jáuregui, Folle Journée 2017, 0551 2.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 295
| [[:d:Q12261100|Q12261100]]
| [[Judith Montero]]
| [[Fitxategi:Judith Montero 2007.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 296
| [[:d:Q12261120|Q12261120]]
| [[Julene Azpeitia]]
| [[Fitxategi:Julene Azpeitia Gómez.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 297
| [[:d:Q12261318|Q12261318]]
| [[Karmele Artetxe|Karmele Artetxe Sanchez]]
| [[Fitxategi:Karmele Artetxe.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 298
| [[:d:Q12261319|Q12261319]]
| [[Karmele Errazti]]
| [[Fitxategi:Karmele Errazti.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 299
| [[:d:Q12261320|Q12261320]]
| [[Karmele Esnal Zulaika|Karmele Esnal]]
| [[Fitxategi:Karmele Esnal.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 300
| [[:d:Q12261321|Q12261321]]
| [[Karmele Jaio]]
| [[Fitxategi:Karmele Jaio.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 301
| [[:d:Q12261323|Q12261323]]
| [[Karmele Rotaetxe]]
| [[Fitxategi:Karmele Rotaetxe 2008.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 302
| [[:d:Q12261351|Q12261351]]
| [[Kasilda Hernáez]]
| [[Fitxategi:Casilda Hernáez Vargas.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 303
| [[:d:Q12261360|Q12261360]]
| [[Katalina Eleizegi]]
| [[Fitxategi:Katalina Eleizegi Maiz.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 304
| [[:d:Q12261379|Q12261379]]
| [[Katixa Agirre]]
| [[Fitxategi:Katixa Agirre.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 305
| [[:d:Q12261601|Q12261601]]
| [[Kontxu Odriozola]]
| [[Fitxategi:Kontxu Odriozola. Aktorea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 306
| [[:d:Q12261913|Q12261913]]
| [[Larraitz Ugarte]]
| [[Fitxategi:LarraitzUgarte.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 307
| [[:d:Q12262017|Q12262017]]
| [[Laura Garrido|Laura Garrido Knörr]]
| [[Fitxategi:Laura Garrido 2012.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 308
| [[:d:Q12262121|Q12262121]]
| [[Leire Bilbao]]
| [[Fitxategi:Leire Bilbao (Aitor Unamuno).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 309
| [[:d:Q12262568|Q12262568]]
| [[Loli Astoreka]]
| [[Fitxategi:Loli Astoreka 2017.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 310
| [[:d:Q12262586|Q12262586]]
| [[Lore Erriondo]]
| [[Fitxategi:Lore Erriondo HikHasi2012.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 311
| [[:d:Q12262637|Q12262637]]
| [[Lourdes Auzmendi]]
| [[Fitxategi:Lourdes Auzmendi sailburuordea 2011n.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 312
| [[:d:Q12262640|Q12262640]]
| [[Lourdes Unzueta]]
| [[Fitxategi:Lourdes Unzueta Zamalloa.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 313
| [[:d:Q12262707|Q12262707]]
| [[Luisa Etxenike|Luisa Etxenike Urbistondo]]
| [[Fitxategi:Luisa Etxenike 2022.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 314
| [[:d:Q12262748|Q12262748]]
| [[Luzia Urigoitia]]
| [[Fitxategi:Luzia Urigoitia.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 315
| [[:d:Q12262821|Q12262821]]
| [[Maddalen Iriarte|Maddalen Iriarte Okiñena]]
| [[Fitxategi:Maddalen Iriarte 2023.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 316
| [[:d:Q12262851|Q12262851]]
| [[Maider Egues]]
| [[Fitxategi:Maider Egues.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 317
| [[:d:Q12262873|Q12262873]]
| [[Maite Agirre]]
| [[Fitxategi:Maite Agirre - Morka.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 318
| [[:d:Q12262875|Q12262875]]
| [[Maite Aristegi]]
| [[Fitxategi:Maite Aristegi.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 319
| [[:d:Q12262877|Q12262877]]
| [[Maite Arruabarrena]]
| [[Fitxategi:Urretxu- JHS4455 (50204787868) (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 320
| [[:d:Q12262879|Q12262879]]
| [[Maite Artola Sarobe|Maite Artola]]
| [[Fitxategi:Maite Artola 2012.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 321
| [[:d:Q12262883|Q12262883]]
| [[Maite Idirin]]
| [[Fitxategi:Martin Orbe eta Maite Idirin ohorezko euskaltzainak.jpeg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 322
| [[:d:Q12262885|Q12262885]]
| [[Maitena Salinas]]
| [[Fitxategi:Maitena Salinas 2017.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 323
| [[:d:Q12263035|Q12263035]]
| [[Mari Carmen Gallastegi]]
| [[Fitxategi:Mari Carmen Gallastegi.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 324
| [[:d:Q12263039|Q12263039]]
| [[Mari Jose Olaziregi]]
| [[Fitxategi:Mari Jose Olaziregi irakasle eta kritikaria 2011n.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 325
| [[:d:Q12263040|Q12263040]]
| [[Mari Karmen Garmendia]]
| [[Fitxategi:MariKarmenGarmendia1999Egunkariarenhemeroteka (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 326
| [[:d:Q12263045|Q12263045]]
| [[Maria Dolores Agirre]]
| [[Fitxategi:Maria Dolores Agirre.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 327
| [[:d:Q12263048|Q12263048]]
| [[Maria Jesus Esteban]]
| [[Fitxategi:Maria Jesus Esteban.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 328
| [[:d:Q12263049|Q12263049]]
| [[Maria Jose Azurmendi]]
| [[Fitxategi:Mari Jose Azurmendi.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 329
| [[:d:Q12263051|Q12263051]]
| [[Maria Lopez de Egilaz]]
| [[Fitxategi:María López Rio2016b.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 330
| [[:d:Q12263052|Q12263052]]
| [[Maria Lazkanokoa]]
| [[Fitxategi:1.irudia.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 331
| [[:d:Q12263077|Q12263077]]
| [[Maribel Vaquero|Maribel Vaquero Montero]]
| [[Fitxategi:Maribel Vaquero 2019 (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 332
| [[:d:Q12263084|Q12263084]]
| [[Marije Fullaondo]]
| [[Fitxategi:Marije Fullaondo.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 333
| [[:d:Q12263240|Q12263240]]
| [[Matxalen Ziarsolo]]
| [[Fitxategi:Matxalen Ziarsolo. Eskubaloi jokalaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 334
| [[:d:Q12263266|Q12263266]]
| [[Maurizia Aldeiturriaga]]
| [[Fitxategi:Maurizia.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 335
| [[:d:Q12263472|Q12263472]]
| [[Mertxe Aizpurua]]
| [[Fitxategi:GC MERTXE AIZPURUA.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 336
| [[:d:Q12263643|Q12263643]]
| [[Mikaela Elizegi|Mikela Elizegi]]
| [[Fitxategi:Mikaela elizegi.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 337
| [[:d:Q12263689|Q12263689]]
| [[Mireia Gabilondo]]
| [[Fitxategi:Mireia Gabilondo aktoresa eta zuzendaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 338
| [[:d:Q12263690|Q12263690]]
| [[Miren Agur Meabe]]
| [[Fitxategi:Miren Agur Meabe.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 339
| [[:d:Q12263692|Q12263692]]
| [[Miren Amuriza]]
| [[Fitxategi:Miren Amuriza 2011n.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 340
| [[:d:Q12263695|Q12263695]]
| [[Miren Artetxe]]
| [[Fitxategi:Miren Artetxe. Bertsolaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 341
| [[:d:Q12263697|Q12263697]]
| [[Miren Gaztañaga]]
| [[Fitxategi:Miren Gaztañaga 2017.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 342
| [[:d:Q12263699|Q12263699]]
| [[Miren Gezala Sagarzazu]]
| [[Fitxategi:Miren Gezala1942.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 343
| [[:d:Q12264678|Q12264678]]
| [[Nagore Aranburu]]
| [[Fitxategi:Nagore Aranburu 2011.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 344
| [[:d:Q12264681|Q12264681]]
| [[Nagore Tolosa]]
| [[Fitxategi:Nagore Tolosa, 2015.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 345
| [[:d:Q12264719|Q12264719]]
| [[Naroa Iturri]]
| [[Fitxategi:Naroa Iturri KZK Atorrasagasti iturri (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 346
| [[:d:Q12264757|Q12264757]]
| [[Nekane Erauskin|Miren Nekane Erauskin Otegi]]
| [[Fitxategi:Nekane Erauskin 2008.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 347
| [[:d:Q12264791|Q12264791]]
| [[Nerea Alias]]
| [[Fitxategi:Nerea Alias 2016.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 348
| [[:d:Q12264792|Q12264792]]
| [[Nerea Elustondo]]
| [[Fitxategi:Nerea Elustondo. Bertsolaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 349
| [[:d:Q12264795|Q12264795]]
| [[Nerea Sancho]]
| [[Fitxategi:Nerea Sancho 2012.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 350
| [[:d:Q12264796|Q12264796]]
| [[Nerea Txapartegi Madariaga]]
| [[Fitxategi:NEREA TXAPARTEGI.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 351
| [[:d:Q12264862|Q12264862]]
| [[Nikolasa Atxika-Allende]]
| [[Fitxategi:Nikolasa Atxika-Allende Iturri (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 352
| [[:d:Q12264899|Q12264899]]
| [[Nora Galparsoro]]
| [[Fitxategi:Nora galparsoro kurdistan 2013 001.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 353
| [[:d:Q12264953|Q12264953]]
| [[Nuria Lopez de Guereñu]]
| [[Fitxategi:Foto Nuria.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 354
| [[:d:Q12265028|Q12265028]]
| [[Oihana Bartra]]
| [[Fitxategi:Oihana Bartra, 2023.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 355
| [[:d:Q12265032|Q12265032]]
| [[Oihane Perea]]
| [[Fitxategi:Oihane Perea Gasteizen 2009-8-5.JPG|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 356
| [[:d:Q12265096|Q12265096]]
| [[Olatz Zugasti]]
| [[Fitxategi:Olatz Zugasti 2010.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 357
| [[:d:Q12265979|Q12265979]]
| [[Pilar Iparragirre]]
| [[Fitxategi:Pilar Iparragirre Lazkano.webp|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 358
| [[:d:Q12265981|Q12265981]]
| [[Pilar Zubiaurre]]
| [[Fitxategi:Pilar Zubiaurre.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 359
| [[:d:Q12266110|Q12266110]]
| [[Polixene Trabudua]]
| [[Fitxategi:Polixene Trabudua eta Haydee Agirre.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 360
| [[:d:Q12266487|Q12266487]]
| [[Rebeka Ubera|Rebeka Ubera Aranzeta]]
| [[Fitxategi:Rebeka Ubera.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 361
| [[:d:Q12266639|Q12266639]]
| [[Robustiana Mujika Egaña|Tene Mujika]]
| [[Fitxategi:Tene Mujika.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 362
| [[:d:Q12266679|Q12266679]]
| [[Rosario Artola]]
| [[Fitxategi:Thun thun 1894 06 02 rosario artola.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 363
| [[:d:Q12266771|Q12266771]]
| [[Saioa Garin]]
| [[Fitxategi:Saioa Garin 2020.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 364
| [[:d:Q12267073|Q12267073]]
| [[Sara Soto|Sara Soto Gabiola]]
| [[Fitxategi:Sara Soto Gabiola.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 365
| [[:d:Q12267074|Q12267074]]
| [[Sara Cozar]]
| [[Fitxategi:Sara Cozar antzezlea 2012an.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 366
| [[:d:Q12267100|Q12267100]]
| [[Saroi Jauregi]]
| [[Fitxategi:Saroi Jaruegi 2011.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 367
| [[:d:Q12267518|Q12267518]]
| [[Sonia Gonzalez|Sonia González]]
| [[Fitxategi:Sonia Gonzalez 2012.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 368
| [[:d:Q12267896|Q12267896]]
| [[Tere Irastortza]]
| [[Fitxategi:Tere Irastortza (F.M.).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 369
| [[:d:Q12267899|Q12267899]]
| [[Teresa Calo]]
| [[Fitxategi:Teresa Calo Fontán.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 370
| [[:d:Q12267903|Q12267903]]
| [[Teresa Mendizabal]]
| [[Fitxategi:Teresa Mendizabal.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 371
| [[:d:Q12267904|Q12267904]]
| [[Teresa del Valle]]
| [[Fitxategi:Teresa del Valle.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 372
| [[:d:Q12268791|Q12268791]]
| [[Uxue Alberdi]]
| [[Fitxategi:Uxue Alberdi (Conny Beyreuther).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 373
| [[:d:Q12268792|Q12268792]]
| [[Uxue Apaolaza]]
| [[Fitxategi:Uxue Apaolaza 2011.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 374
| [[:d:Q12269120|Q12269120]]
| [[Yolanda Arrieta]]
| [[Fitxategi:Yolanda Arrieta.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 375
| [[:d:Q12383840|Q12383840]]
| [[Sofía Martínez]]
| [[Fitxategi:Sofía Martínez Ramírez.JPG|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 376
| [[:d:Q12384285|Q12384285]]
| [[Beatriz Mato]]
| [[Fitxategi:Beatriz Mato Otero, conselleira de Medio Ambiente e Ordenación do Territorio.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 377
| [[:d:Q12388716|Q12388716]]
| [[Maria Antonia Moyua Mazarredo|Maria Antonia Mazarredo]]
| [[Fitxategi:María Antonia Moyua.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 378
| [[:d:Q14015352|Q14015352]]
| [[Josune Irabien|Josune Irabien Marigorta]]
| [[Fitxategi:Josune Irabien Marigorta.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 379
| [[:d:Q14015588|Q14015588]]
| [[Nati López de Munain|Nati López de Munain Alzola]]
| [[Fitxategi:Nati lopez de munain tokikom Alea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 380
| [[:d:Q14083659|Q14083659]]
| [[Oihana Amundarain Zubillaga]]
| [[Fitxategi:Oihana Amundarain Zubillaga.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 381
| [[:d:Q14083896|Q14083896]]
| [[Aiora Perez de San Roman Uria|Aiora Pérez de San Román Uría]]
| [[Fitxategi:Aiora Perez de San Roman Uria.alkatetzan2.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 382
| [[:d:Q14083910|Q14083910]]
| [[Izaro Elorza|Izaro Elorza Arregi]]
| [[Fitxategi:Izaro elorza tokikom.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 383
| [[:d:Q14083934|Q14083934]]
| [[Anuska Esnal Oliden]]
| [[Fitxategi:Anuska Esnal Orioko alkatea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 384
| [[:d:Q14131842|Q14131842]]
| [[Rosa Elizburu]]
| [[Fitxategi:Rosa Elizburu eta David Cobos (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 385
| [[:d:Q14132008|Q14132008]]
| [[Idurre Bideguren]]
| [[Fitxategi:Idurre Bideguren Bermeoko alkatea2 tokikom.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 386
| [[:d:Q14132158|Q14132158]]
| [[Aitziber Irigoras]]
| [[Fitxategi:Aitziber idigoras Anboto.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 387
| [[:d:Q14132223|Q14132223]]
| [[Ana Otadui|Ana Otadui Biteri]]
| [[Fitxategi:Ana Otadui.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 388
| [[:d:Q14132893|Q14132893]]
| [[Maitane Larrauri|Maitane Larrauri Fraile]]
| [[Fitxategi:Maitane-Larrauri-Hitz Lea Artibai.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 389
| [[:d:Q14132914|Q14132914]]
| [[Saioa Elejabarrieta]]
| [[Fitxategi:Saioa Elejabarrieta.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 390
| [[:d:Q14133327|Q14133327]]
| [[Argia Ituarte Arkotxa]]
| [[Fitxategi:Argia Ituarte alkatea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 391
| [[:d:Q14133507|Q14133507]]
| [[Saioa Villanueva|Saioa Villanueva Zarandona]]
| [[Fitxategi:Saioa Villanueva.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 392
| [[:d:Q15122797|Q15122797]]
| [[Itziar Nogeras]]
| [[Fitxategi:Itziar nogeras 001.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 393
| [[:d:Q15964868|Q15964868]]
| [[Elena Lazkano|Elena Lazkano Ortega]]
| [[Fitxategi:Zientzia Club Elena2.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 394
| [[:d:Q16201039|Q16201039]]
| [[Arancha González Laya|Arancha González]]
| [[Fitxategi:Arancha Gonzalez By Clement Gibon HS.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 395
| [[:d:Q16209327|Q16209327]]
| [[Mireia Epelde]]
| [[Fitxategi:Mireia Epelde. Txirrindularia.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 396
| [[:d:Q16227479|Q16227479]]
| [[Ane Santesteban]]
| [[Fitxategi:2024 Fleche Wallonne Ane Santesteban2.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 397
| [[:d:Q16301934|Q16301934]]
| [[Paula Oribe]]
| [[Fitxategi:Paula Orive 01.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 398
| [[:d:Q16516666|Q16516666]]
| [[Blanka Gómez de Segura|Blanca Gomez de Segura]]
| [[Fitxategi:Blanka Gómez de Segura.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 399
| [[:d:Q16516768|Q16516768]]
| [[Cecilia Sarasola Iurrita|Cecilia Sarasola]]
| [[Fitxategi:CeciliaSarasola84.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 400
| [[:d:Q16517328|Q16517328]]
| [[Garbiñe Saez|Garbiñe Sáez Molinuevo]]
| [[Fitxategi:Garbiñe saez.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 401
| [[:d:Q16517697|Q16517697]]
| [[Iratxe Esnaola Arribillaga]]
| [[Fitxategi:Arg2 iratxe txikia.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 402
| [[:d:Q16517712|Q16517712]]
| [[Irune Berasaluze|Irune Berasaluze Lazkano]]
| [[Fitxategi:Irune Berasaluze.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 403
| [[:d:Q16517996|Q16517996]]
| [[Kattalin Ansorena]]
| [[Fitxategi:Txirrimirrietatxiribiton.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 404
| [[:d:Q16518232|Q16518232]]
| [[Lorea Agirre]]
| [[Fitxategi:Lorea Agirre full.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 405
| [[:d:Q16518360|Q16518360]]
| [[Mertxe Rodriguez]]
| [[Fitxategi:Marimotots, Mertxe Rodriguez (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 406
| [[:d:Q16518392|Q16518392]]
| [[Monika Lekunberri]]
| [[Fitxategi:Monika Lekunberri.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 407
| [[:d:Q16518445|Q16518445]]
| [[Nahikari García]]
| [[Fitxategi:Nahikari García 2018.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 408
| [[:d:Q16518524|Q16518524]]
| [[Olatz Aldalur]]
| [[Fitxategi:Estropadakfemale.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 409
| [[:d:Q16519108|Q16519108]]
| [[Txaro Arteaga]]
| [[Fitxategi:Txaro Arteaga 2018.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 410
| [[:d:Q16519192|Q16519192]]
| [[Urtza Alkorta]]
| [[Fitxategi:Urtza Alkorta atxilotu aurretik.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 411
| [[:d:Q16537013|Q16537013]]
| [[Beatriz Nogales]]
| [[Fitxategi:Beatriz Nogales 01.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 412
| [[:d:Q16538008|Q16538008]]
| [[Blanca Vidal]]
| [[Fitxategi:Blanca Vidal.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 413
| [[:d:Q16565426|Q16565426]]
| [[Eva Rey]]
| [[Fitxategi:Eva Rey.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 414
| [[:d:Q16735459|Q16735459]]
| [[Covadonga O'Shea]]
| [[Fitxategi:COShea2019.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 415
| [[:d:Q17364199|Q17364199]]
| [[Ascensión Badiola]]
| [[Fitxategi:Ascensión Badiola. Idazlea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 416
| [[:d:Q17590417|Q17590417]]
| [[Pilar Zabala Agirre]]
| [[Fitxategi:Pilar Zabala Aguirre (2005; cropped 2023).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 417
| [[:d:Q17622557|Q17622557]]
| [[Miren Lazkano]]
| [[Fitxategi:Miren Lazkano (ESP) 2017.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 418
| [[:d:Q17634980|Q17634980]]
| [[Irati Goikoetxea Astaburuaga]]
| [[Fitxategi:2ª Copa de España de Slalom Olímpico 49.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 419
| [[:d:Q18170653|Q18170653]]
| [[Lourdes Oiarbide]]
| [[Fitxategi:OYARBIDE Lourdes - Présentation TCFIA 2024.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 420
| [[:d:Q18643823|Q18643823]]
| [[Benita Asas|Benita Asas Manterola]]
| [[Fitxategi:Benita Asas Manterola.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 421
| [[:d:Q18645679|Q18645679]]
| [[Blanca de Silos]]
| [[Fitxategi:Blanca de Silos.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 422
| [[:d:Q18817043|Q18817043]]
| [[María Teresa Sesé Lazcano|María Teresa Sesé]]
| [[Fitxategi:María Teresa Sesé Lazcano.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 423
| [[:d:Q19617309|Q19617309]]
| [[Teresa Eskoriatza]]
| [[Fitxategi:Teresa Eskoriatza.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 424
| [[:d:Q19661932|Q19661932]]
| [[Eider Merino]]
| [[Fitxategi:2021 WK Vlaanderen 082 Eider Merino.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 425
| [[:d:Q19766168|Q19766168]]
| [[Carmen Mijangos]]
| [[Fitxategi:CARMEN MIJANGOS.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 426
| [[:d:Q19788720|Q19788720]]
| [[Miriam Cabeza]]
| [[Fitxategi:19042-miriam+cabeza.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 427
| [[:d:Q19832686|Q19832686]]
| [[Leire Iglesias Santiago]]
| [[Fitxategi:Leire Iglesias Santiago.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 428
| [[:d:Q19929982|Q19929982]]
| [[Carmen Muñoz López]]
| [[Fitxategi:Carmen Muñoz 2015 (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 429
| [[:d:Q19942952|Q19942952]]
| [[Olatz Agorria]]
| [[Fitxategi:OlatzAgorria tokikom Anboto.org 20140709 (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 430
| [[:d:Q19947829|Q19947829]]
| [[Ane Aseginolaza]]
| [[Fitxategi:Ane Aseginolaza. Bikoizlea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 431
| [[:d:Q20015764|Q20015764]]
| [[Felisa Martín]]
| [[Fitxategi:Felisa Martin.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 432
| [[:d:Q20016563|Q20016563]]
| [[Maribel Salas]]
| [[Fitxategi:Maribel Salas.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 433
| [[:d:Q20100866|Q20100866]]
| [[Aurora Purificación Mañanós Jauffret]]
| [[Fitxategi:La Goya 01.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 434
| [[:d:Q20201434|Q20201434]]
| [[Zelai Nikolas]]
| [[Fitxategi:Zelai nikolas 2014 01.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 435
| [[:d:Q20492319|Q20492319]]
| [[Irantzu Lekue]]
| [[Fitxategi:Irantzu Lekue 2019.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 436
| [[:d:Q20492347|Q20492347]]
| [[Garbi Losada]]
| [[Fitxategi:Garbi Losada 1995-10-05 Egunkaria.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 437
| [[:d:Q20492386|Q20492386]]
| [[Maria Luisa Irizar]]
| [[Fitxategi:Maria Luisa Irizar korrikalaria (95-100).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 438
| [[:d:Q20492393|Q20492393]]
| [[Montserrat Maritxalar|Montse Maritxalar Anglada]]
| [[Fitxategi:Montse Maritxalar.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 439
| [[:d:Q20492455|Q20492455]]
| [[Ainhoa Murua Ugarte]]
| [[Fitxategi:Ainhoa Murua Ugarte biokimikaria laborategian 02.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 440
| [[:d:Q20492519|Q20492519]]
| [[Olatz Arbelaitz]]
| [[Fitxategi:Olatz Arbelaitz.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 441
| [[:d:Q20492576|Q20492576]]
| [[Naroa Gaintza]]
| [[Fitxategi:Naroa Gaintza 22m2 2105 Ulia 02.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 442
| [[:d:Q20492609|Q20492609]]
| [[Txelo Ruiz Vazquez]]
| [[Fitxategi:Txelo Ruiz.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 443
| [[:d:Q20492632|Q20492632]]
| [[Onintze Salazar]]
| [[Fitxategi:Onintze Salazar 2017 (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 444
| [[:d:Q20492799|Q20492799]]
| [[Aiora Zulaika]]
| [[Fitxategi:Aiora Zulaika, Pirritx (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 445
| [[:d:Q20532942|Q20532942]]
| [[Carme Adán]]
| [[Fitxategi:Carmen Adán 19.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 446
| [[:d:Q20640240|Q20640240]]
| [[Elena Odriozola]]
| [[Fitxategi:Elena odriozola 2016 001.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 447
| [[:d:Q20857147|Q20857147]]
| [[Libe Enbeita]]
| [[Fitxategi:Libe-enbeita.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 448
| [[:d:Q20873503|Q20873503]]
| [[Manuela Varela]]
| [[Fitxategi:ManuelaVarelaPazoDeFamilia.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 449
| [[:d:Q20995252|Q20995252]]
| [[Isabel Blanco Ollero]]
| [[Fitxategi:Foto Isabel Blanco Ollero.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 450
| [[:d:Q21005106|Q21005106]]
| [[Paula Lanz]]
| [[Fitxategi:Quaregnon - Le Samyn des Dames & Le Samyn, 2 mars 2016, départ (B076).JPG|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 451
| [[:d:Q21005755|Q21005755]]
| [[Lierni Lekuona]]
| [[Fitxategi:Quaregnon - Le Samyn des Dames & Le Samyn, 2 mars 2016, départ (B073).JPG|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 452
| [[:d:Q21012396|Q21012396]]
| [[Savitri Ceballos]]
| [[Fitxategi:Savitri Ceballos - Fira.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 453
| [[:d:Q21012422|Q21012422]]
| [[Olatz Beobide]]
| [[Fitxategi:Olatz Beobide.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 454
| [[:d:Q21055676|Q21055676]]
| [[Ylenia Baglietto]]
| [[Fitxategi:Ylenia Baglietto.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 455
| [[:d:Q21153467|Q21153467]]
| [[Irene Usabiaga]]
| [[Fitxategi:2015 UEC Track Elite European Championships 388.JPG|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 456
| [[:d:Q21280578|Q21280578]]
| [[Daría Imbert|Daría Imbert Aranguren]]
| [[Fitxategi:Calle de Daría Imbert Aranguren, Vitoria (3).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 457
| [[:d:Q21280585|Q21280585]]
| [[Concepción Lopez de Arroiabe Lejarreta|Concepcion Lopez de Arroiabe Lexarreta]]
| [[Fitxategi:María Concepción López de Arróiabe plaza.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 458
| [[:d:Q21280647|Q21280647]]
| [[Basilisa Tarrios|Basilisa Tarrios y Uriondo]]
| [[Fitxategi:Paseo de Basilisa Tarrios Tarrios y Uriondo (Parque de Aranbizkarra, Vitoria-Gasteiz) 03.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 459
| [[:d:Q21280653|Q21280653]]
| [[Irantzu García]]
| [[Fitxategi:Irantzu-García-ArabaDeporteFemenino.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 460
| [[:d:Q21339034|Q21339034]]
| [[Ainara Badiola|Ainara Badiola Kortabitarte]]
| [[Fitxategi:Ikertzaileak-eta-libur optjpeg 2.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 461
| [[:d:Q21450772|Q21450772]]
| [[Mari Jose Urruzola]]
| [[Fitxategi:Mari Jose Urruzola.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 462
| [[:d:Q21458365|Q21458365]]
| [[Erlea Maneros Zabala]]
| [[Fitxategi:Erlea Maneros artista.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 463
| [[:d:Q21480457|Q21480457]]
| [[Pilar Arostegi|Pilar Arostegi Santiago]]
| [[Fitxategi:Pilar Arostegui.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 464
| [[:d:Q21530806|Q21530806]]
| [[Nekane Aranburu]]
| [[Fitxategi:Nekane Aramburu.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 465
| [[:d:Q21573223|Q21573223]]
| [[Jule Goikoetxea Mentxaka|Jule Goikoetxea]]
| [[Fitxategi:Jule-Goikoetxea Norabidea eus Argia.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 466
| [[:d:Q21694031|Q21694031]]
| [[Ainhoa Hernández]]
| [[Fitxategi:Ainhoa Hernández by Frank Haug.JPG|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 467
| [[:d:Q21751025|Q21751025]]
| [[Gurutze Frades|Gurutze Frades Larralde]]
| [[Fitxategi:Gurutze Frades en Ironman VItoria-Gasteiz 2023.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 468
| [[:d:Q21804534|Q21804534]]
| [[Maria Etxabe Aldai|Miren Etxabe]]
| [[Fitxategi:Maria Etxabe (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 469
| [[:d:Q21997115|Q21997115]]
| [[Ana Ruiz Mitxelena]]
| [[Fitxategi:Ana Ruiz Mitxelena. Oiartzun taldeko porteroa.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 470
| [[:d:Q22133048|Q22133048]]
| [[Regina Araluze]]
| [[Fitxategi:Regina-araluze.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 471
| [[:d:Q22133050|Q22133050]]
| [[Felisa Arribaltzaga]]
| [[Fitxategi:Felisa Arribaltzaga.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 472
| [[:d:Q22826166|Q22826166]]
| [[Manuela Arriola]]
| [[Fitxategi:Martires adoratrices.JPG|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 473
| [[:d:Q22893812|Q22893812]]
| [[Karmele Larrinaga]]
| [[Fitxategi:Karmele Larrinaga 2013.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 474
| [[:d:Q22911191|Q22911191]]
| [[Consuelo Flecha]]
| [[Fitxategi:Consuelo Flecha-2018.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 475
| [[:d:Q22916713|Q22916713]]
| [[Marisa González]]
| [[Fitxategi:Marisa González.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 476
| [[:d:Q22957738|Q22957738]]
| [[Ana Usabiaga]]
| [[Fitxategi:2016 2017 UCI Track World Cup Apeldoorn 209.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 477
| [[:d:Q23007760|Q23007760]]
| [[Eulalia Abaitua]]
| [[Fitxategi:Eulalia de Abaitua y Allende-Salazar.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 478
| [[:d:Q23009089|Q23009089]]
| [[Aitziber Alonso]]
| [[Fitxategi:Aitziber Alonso.JPG|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 479
| [[:d:Q23050594|Q23050594]]
| [[Maite Gurrutxaga]]
| [[Fitxategi:Maite Gurrutxaga.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 480
| [[:d:Q23059264|Q23059264]]
| [[Susana Zapke]]
| [[Fitxategi:Zapke Susana3 R Stephan Doleschal WEB 01.jpeg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 481
| [[:d:Q23414793|Q23414793]]
| [[Julita Berrojalbiz|Julia Berrojalbiz]]
| [[Fitxategi:Julita Berrojalbiz 1968.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 482
| [[:d:Q23811299|Q23811299]]
| [[Belen Lucas]]
| [[Fitxategi:Belen Lucas ilustratzailea.JPG|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 483
| [[:d:Q23907891|Q23907891]]
| [[Alaitz Imaz]]
| [[Fitxategi:Alaitz Imaz segalaria 08.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 484
| [[:d:Q23907900|Q23907900]]
| [[Milagros García Crespo]]
| [[Fitxategi:Milagros García Crespo recibiendo la distición Lan Onari.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 485
| [[:d:Q23907902|Q23907902]]
| [[Miren Larrion|Miren Larrion Ruiz de Gauna]]
| [[Fitxategi:MirenLarrion.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 486
| [[:d:Q23907925|Q23907925]]
| [[Eider Eibar]]
| [[Fitxategi:Eider Eibar.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 487
| [[:d:Q23907926|Q23907926]]
| [[Iraia Okina]]
| [[Fitxategi:Iraia okina.JPG|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 488
| [[:d:Q23907931|Q23907931]]
| [[Idoia Beratarbide Arrieta|Idoia Beratarbide]]
| [[Fitxategi:Idoia Beratarbide (Alvaro Ledesma) - Memoria Zulatua.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 489
| [[:d:Q23907933|Q23907933]]
| [[Estibalitz Jalón]]
| [[Fitxategi:EstibalitzJalónMtz.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 490
| [[:d:Q24091207|Q24091207]]
| [[Lur Korta Redin|Lur Korta]]
| [[Fitxategi:28 lur korta. alderdi eder 12.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 491
| [[:d:Q24175634|Q24175634]]
| [[Alaine Agirre]]
| [[Fitxategi:Alaine Agirre 02.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 492
| [[:d:Q24255043|Q24255043]]
| [[Iratxe Aurrekoetxea]]
| [[Fitxategi:Iratxe Aurrekoetxea 2016.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 493
| [[:d:Q24634547|Q24634547]]
| [[Eva Esnaola Agesta]]
| [[Fitxategi:Eva Esnaola 2.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 494
| [[:d:Q24942176|Q24942176]]
| [[María Berasarte]]
| [[Fitxategi:María Berasarte.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 495
| [[:d:Q25170207|Q25170207]]
| [[Maria Elena Arizmendi]]
| [[Fitxategi:Mi madre Maria Elena Arizmenmdi en 1955.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 496
| [[:d:Q25473532|Q25473532]]
| [[Paloma Miranda de Lage]]
| [[Fitxategi:Paloma Miranda de Lage.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 497
| [[:d:Q25473799|Q25473799]]
| [[Julia Iruretagoiena]]
| [[Fitxategi:Julia Iruretagoyena.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 498
| [[:d:Q25474089|Q25474089]]
| [[Maria Camino Arregi|Maria Francisca Marcelina Camino Arregi]]
| [[Fitxategi:Orio 25.JPG|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 499
| [[:d:Q25476525|Q25476525]]
| [[Beatriz Egizabal]]
| [[Fitxategi:Beatriz Egizabal Durangon.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 500
| [[:d:Q25476695|Q25476695]]
| [[Ixabel Agirresarobe]]
| [[Fitxategi:Ixabel Agirresarobe, 2020-04-23.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 501
| [[:d:Q25477145|Q25477145]]
| [[Zuriñe Hidalgo]]
| [[Fitxategi:Zuriñe Hidalgo.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 502
| [[:d:Q25477296|Q25477296]]
| [[Miren Josune Tolaretxipi]]
| [[Fitxategi:Miren Josune Tolaretxipi.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 503
| [[:d:Q25963141|Q25963141]]
| [[Juncal Ballestín]]
| [[Fitxategi:Juncal Ballestín.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 504
| [[:d:Q26085230|Q26085230]]
| [[Pili Zabala Artano]]
| [[Fitxategi:Pili Zabala 2016b (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 505
| [[:d:Q26267163|Q26267163]]
| [[Susana Abaitua]]
| [[Fitxategi:Goyas 2023 - Susana Abaitua (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 506
| [[:d:Q26298502|Q26298502]]
| [[Maritxu Urreta]]
| [[Fitxategi:Maritxu Urreta Zulaika.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 507
| [[:d:Q26484830|Q26484830]]
| [[Ziortza Isasi]]
| [[Fitxategi:2022-08-17 European Championships 2022 – Road Cycling Women's Time Trial by Sandro Halank–013.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 508
| [[:d:Q26720203|Q26720203]]
| [[Maria Unzueta]]
| [[Fitxategi:María Unzueta.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 509
| [[:d:Q26770172|Q26770172]]
| [[Gurutze Beitia]]
| [[Fitxategi:Gurutze Beitia 2015.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 510
| [[:d:Q26794835|Q26794835]]
| [[Maria Dolores Goya Mendiola]]
| [[Fitxategi:Maria Dolores Goya.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 511
| [[:d:Q26822207|Q26822207]]
| [[María del Mar Blanco]]
| [[Fitxategi:(Marimar Blanco) Entrega premios -PopularesAlcobendas18 a Ana Pastor y Pio Garcia Escudero. (44042625210) (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 512
| [[:d:Q26831074|Q26831074]]
| [[Rakel Mateo]]
| [[Fitxategi:Rakel Mateo.Triatleta.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 513
| [[:d:Q26834121|Q26834121]]
| [[Leire Apellaniz]]
| [[Fitxategi:Leire Apellaniz (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 514
| [[:d:Q26979635|Q26979635]]
| [[Maribel Arriortua|Maribel Arriortua Markaida]]
| [[Fitxategi:Premio Euskadi de Investigación 2010 11 (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 515
| [[:d:Q27145097|Q27145097]]
| [[Yulema Corres]]
| [[Fitxategi:Real Sociedad vs Athletic Club DSC05164 (26941468692) (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 516
| [[:d:Q27437577|Q27437577]]
| [[Ana Nieto Churruca]]
| [[Fitxategi:Ana Nieto Churruca retrato fotográfico Wikipedia.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 517
| [[:d:Q27502654|Q27502654]]
| [[Pilar Alonso Ibañez|Pilar Alonso Ibáñez]]
| [[Fitxategi:Pilar Alonso Ibáñez.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 518
| [[:d:Q27506759|Q27506759]]
| [[Eva Garcia Saenz de Urturi]]
| [[Fitxategi:20201118 EVA G SAENZ DE URTURI-055 2.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 519
| [[:d:Q27536233|Q27536233]]
| [[Virginia Gasull]]
| [[Fitxategi:Virginia Gasull 2021.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 520
| [[:d:Q27537779|Q27537779]]
| [[Txani Rodríguez]]
| [[Fitxategi:Txani Rodriguez eta Iban Zaldua (7285934178) (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 521
| [[:d:Q27586719|Q27586719]]
| [[Kontxi Aizarna]]
| [[Fitxategi:Kontxi Aizarna Imanol Urbietarekin.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 522
| [[:d:Q27586951|Q27586951]]
| [[Maria Pilar Canedo]]
| [[Fitxategi:Maria Pilar Canedo Arrillaga.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 523
| [[:d:Q27609370|Q27609370]]
| [[Ana Iturgaiz]]
| [[Fitxategi:Ana Iturgaiz.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 524
| [[:d:Q27610580|Q27610580]]
| [[Andresa Portugal Arozena|Andresa Portugal]]
| [[Fitxategi:Andresa Portugal 20170228 184522.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 525
| [[:d:Q27651205|Q27651205]]
| [[Igone Zabala Unzalu]]
| [[Fitxategi:IgoneZabala.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 526
| [[:d:Q27651450|Q27651450]]
| [[Miriam Urkia|Miriam Urkia Gonzalez]]
| [[Fitxategi:Miriam Urkia 2017 Bizkaie.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 527
| [[:d:Q27679858|Q27679858]]
| [[Bakarne Atxukarro|Bakarne Atxukarro Estomba]]
| [[Fitxategi:Bakarne Atxukarro 2021.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 528
| [[:d:Q27697937|Q27697937]]
| [[Inma Roiz]]
| [[Fitxategi:Inma Roiz Ulibarri.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 529
| [[:d:Q27758336|Q27758336]]
| [[Carlota Merchán]]
| [[Fitxategi:(Carlota Merchán) Sesión control 12.09.2018.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 530
| [[:d:Q27780019|Q27780019]]
| [[Elisa Rueda]]
| [[Fitxategi:Elisa Rueda, poeta y actriz de Vitoria-Gasteiz.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 531
| [[:d:Q27780642|Q27780642]]
| [[Loli Anaut]]
| [[Fitxategi:Loli Anaut.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 532
| [[:d:Q27807489|Q27807489]]
| [[Madelen Urieta]]
| [[Fitxategi:CxFE0x8XEAA o1 .jpg large.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 533
| [[:d:Q27892165|Q27892165]]
| [[Kontxita Beitia]]
| [[Fitxategi:Zurriola ikastola 50urte Kontxita Beitia.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 534
| [[:d:Q27910556|Q27910556]]
| [[Lucía García]]
| [[Fitxategi:17 Lucia Garcia Lewes FC Women 1 Manchester Utd Women 3 FAC QF 19 03 2023-1477 (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 535
| [[:d:Q27916536|Q27916536]]
| [[Nekane Balluerka|Nekane Balluerka Lasa]]
| [[Fitxategi:Nekane Balluerka 2017.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 536
| [[:d:Q27918391|Q27918391]]
| [[Beatriz Artolazabal]]
| [[Fitxategi:Beatriz Artolazabal 2016.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 537
| [[:d:Q27918433|Q27918433]]
| [[Maria Jesus San Jose|María Jesús San José López]]
| [[Fitxategi:Maria Jesus San Jose.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 538
| [[:d:Q27948547|Q27948547]]
| [[Marta Macho Stadler]]
| [[Fitxategi:Marta Macho Stadler 2017.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 539
| [[:d:Q27960489|Q27960489]]
| [[June Fernández|June Fernández Casete]]
| [[Fitxategi:June Fernández.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 540
| [[:d:Q27999264|Q27999264]]
| [[Idoia Sagastizabal|Idoia Sagastizabal Unzetabarrenetxea]]
| [[Fitxategi:20240313 Pleno-32 (cropped) 2.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 541
| [[:d:Q28137221|Q28137221]]
| [[Aixa de la Cruz]]
| [[Fitxategi:Aixa de la Cruz.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 542
| [[:d:Q28222851|Q28222851]]
| [[Mariasun Quiñones]]
| [[Fitxategi:Mariasun Quiñones.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 543
| [[:d:Q28466455|Q28466455]]
| [[Maruja Lopetegui]]
| [[Fitxategi:1925-07-03, Nuevo Mundo, Figuras del teatro en Madrid, Primera figura de la Compañía de Barreto es Maruja Lopetegui, Walken (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 544
| [[:d:Q28528205|Q28528205]]
| [[Idurre Eskisabel]]
| [[Fitxategi:Idurre Eskisabel Larrañaga.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 545
| [[:d:Q28653768|Q28653768]]
| [[Itziar Laka]]
| [[Fitxategi:Itziar Laka.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 546
| [[:d:Q28790557|Q28790557]]
| [[Ane Labaka]]
| [[Fitxategi:Ane Labaka Mayoz.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 547
| [[:d:Q28811861|Q28811861]]
| [[Regina Raull]]
| [[Fitxategi:Regina Raull.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 548
| [[:d:Q28818790|Q28818790]]
| [[Arritxu Iribar]]
| [[Fitxategi:Arritxu Iribar.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 549
| [[:d:Q28840794|Q28840794]]
| [[Maria Dolores Etxano Varela|Q28840794]]
| [[Fitxategi:María Dolores Etxano Varela.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 550
| [[:d:Q28860743|Q28860743]]
| [[Maria Rita Barrenetxea]]
| [[Fitxategi:Marchioness of la Solana, Francisco de Goya.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 551
| [[:d:Q28865086|Q28865086]]
| [[Cristina Molinuevo]]
| [[Fitxategi:Cristina Molinuevo.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 552
| [[:d:Q28867378|Q28867378]]
| [[Ianire Estébanez]]
| [[Fitxategi:Ianire Estébanez.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 553
| [[:d:Q28869716|Q28869716]]
| [[Ane Aldalur]]
| [[Fitxategi:Ane Aldalur.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 554
| [[:d:Q28871337|Q28871337]]
| [[Arrate Agirre]]
| [[Fitxategi:Arrate Aguirre.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 555
| [[:d:Q28872350|Q28872350]]
| [[María Martínez de Alegría]]
| [[Fitxategi:María Martínez de Alegría .jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 556
| [[:d:Q28872356|Q28872356]]
| [[Laura Pardo]]
| [[Fitxategi:Laura Pardo Hervias.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 557
| [[:d:Q28872468|Q28872468]]
| [[Marta Tudanca]]
| [[Fitxategi:Marta Tudanca.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 558
| [[:d:Q28872545|Q28872545]]
| [[Miren Gorrotxategi Azurmendi]]
| [[Fitxategi:MirenGorrotxategi3noviembre.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 559
| [[:d:Q28872671|Q28872671]]
| [[Primi Erostarbe]]
| [[Fitxategi:Primi Erostarbe panderoa jotzen. Donostia, 1984.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 560
| [[:d:Q28911596|Q28911596]]
| [[Livia López]]
| [[Fitxategi:Livia López Gutiérrez.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 561
| [[:d:Q28911841|Q28911841]]
| [[Itsaso Conde]]
| [[Fitxategi:Itsaso Conde.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 562
| [[:d:Q28921003|Q28921003]]
| [[Maider Zabalegi Galardi|Maider Zabalegi]]
| [[Fitxategi:MAIDER ZABALEGI DKLUBA (40547035033).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 563
| [[:d:Q28922614|Q28922614]]
| [[Teresa Chapa Brunet]]
| [[Fitxategi:Teresa Chapa Brunet.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 564
| [[:d:Q28922770|Q28922770]]
| [[Mabi Revuelta]]
| [[Fitxategi:Mabi Revuelta.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 565
| [[:d:Q28933227|Q28933227]]
| [[Nerea Otxoa de Aspuru]]
| [[Fitxategi:Nerea Otxoa.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 566
| [[:d:Q28976109|Q28976109]]
| [[Melania Moscoso]]
| [[Fitxategi:Melania Moscoso .jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 567
| [[:d:Q28978680|Q28978680]]
| [[Pilar Sansinenea]]
| [[Fitxategi:Pilar Sansinenea Goñi.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 568
| [[:d:Q29001903|Q29001903]]
| [[María Jose Aranzasti]]
| [[Fitxategi:Maria José Aranzasti.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 569
| [[:d:Q29034854|Q29034854]]
| [[Ana Malagon]]
| [[Fitxategi:Ana Malagon.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 570
| [[:d:Q29103347|Q29103347]]
| [[Ainara Azpiazu Aduriz|Ainara Azpiazu]]
| [[Fitxategi:Ainara Azpiazu 'Axpi' (Irutxuloko Hitza Estitxu Zabala).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 571
| [[:d:Q29180319|Q29180319]]
| [[Ariane Ochoa Torres]]
| [[Fitxategi:Ariane Ochoa Torres.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 572
| [[:d:Q29262564|Q29262564]]
| [[Inma Fernandez]]
| [[Fitxategi:Inma Fernandez 2017.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 573
| [[:d:Q29413891|Q29413891]]
| [[Ticiana Iturri]]
| [[Fitxategi:Ticiana Iturri.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 574
| [[:d:Q29521472|Q29521472]]
| [[Arantza Portabales]]
| [[Fitxategi:Arantza Portabales.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 575
| [[:d:Q29542499|Q29542499]]
| [[Amaia Vazquez]]
| [[Fitxategi:Amaia Vazquez sexologoa (97-091).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 576
| [[:d:Q29585637|Q29585637]]
| [[Zaida Fernández]]
| [[Fitxategi:Zaida Fernández Pérez .jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 577
| [[:d:Q29788714|Q29788714]]
| [[Olga Jiménez]]
| [[Fitxategi:Olga j s.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 578
| [[:d:Q29959476|Q29959476]]
| [[Txaro Arrazola]]
| [[Fitxategi:Txaro Arrazola-Oñate Tojal.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 579
| [[:d:Q29995083|Q29995083]]
| [[Libe Garcia de Cortazar]]
| [[Fitxategi:Libe Garcia de Cortazar 02.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 580
| [[:d:Q30005064|Q30005064]]
| [[Ekhiñe Atorrasagasti]]
| [[Fitxategi:Ekhine Atorrasagasti KZK Atorrasagasti iturri (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 581
| [[:d:Q30005075|Q30005075]]
| [[Ainhoa Vitoria]]
| [[Fitxategi:Ainhoa Vitoria. Irrati esataria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 582
| [[:d:Q30025732|Q30025732]]
| [[Margarita de Lucas]]
| [[Fitxategi:Margarita de Lucas.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 583
| [[:d:Q30044734|Q30044734]]
| [[Ana Etxaide]]
| [[Fitxategi:AMEchaide.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 584
| [[:d:Q30058900|Q30058900]]
| [[Garbiñe Aranburu]]
| [[Fitxategi:Gure Esku Dago manifestazioa "Demokrazia" - Bilbo 2017-09-16 - 4.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 585
| [[:d:Q30062241|Q30062241]]
| [[Arantza Saez de Lafuente|Arantza Saez de Lafuente Calvo]]
| [[Fitxategi:ArantzaSaezdeLafuenteenMaxArtCenter2019.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 586
| [[:d:Q30088497|Q30088497]]
| [[Izaskun García]]
| [[Fitxategi:Izaskun García.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 587
| [[:d:Q30149713|Q30149713]]
| [[Irati Goikoetxea (idazlea)|Irati Goikoetxea]]
| [[Fitxategi:Irati Goikoetxea.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 588
| [[:d:Q30149726|Q30149726]]
| [[Eba Blanco|Eba Blanco de Angulo]]
| [[Fitxategi:Eva Blanco.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 589
| [[:d:Q30149727|Q30149727]]
| [[Leire Agirre]]
| [[Fitxategi:Leire Agirre (2006).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 590
| [[:d:Q30149734|Q30149734]]
| [[Izaro Andres Zelaieta|Izaro Andres]]
| [[Fitxategi:Izaro Andres musikaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 591
| [[:d:Q30149744|Q30149744]]
| [[Maitane Urbieta]]
| [[Fitxategi:Euskadi12.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 592
| [[:d:Q30149754|Q30149754]]
| [[La Basu]]
| [[Fitxategi:URBAN FEMME 2019 LA BASU (47380111632).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 593
| [[:d:Q30155903|Q30155903]]
| [[Lucia Arieta|Lucia Arieta-Araunabeña]]
| [[Fitxategi:Lucia Arieta-araunabena.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 594
| [[:d:Q30155905|Q30155905]]
| [[Aneguria]]
| [[Fitxategi:ANEGURIA by sarahFdezDeutsch.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 595
| [[:d:Q30156174|Q30156174]]
| [[Mursego]]
| [[Fitxategi:Bidehuts- 10 urte (27401142489).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 596
| [[:d:Q30156535|Q30156535]]
| [[Karmele Goñi]]
| [[Fitxategi:Karmele Goñi Auzmendi.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 597
| [[:d:Q30239233|Q30239233]]
| [[Haydée Agirre]]
| [[Fitxategi:Polixene Trabudua eta Haydee Agirre.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 598
| [[:d:Q30251849|Q30251849]]
| [[Itxaso Atutxa]]
| [[Fitxategi:EAJ-PNV Alderdi Eguna 2018 (cropped) Itxaso Atutxa.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 599
| [[:d:Q30335984|Q30335984]]
| [[Jasone Agirre|Jasone Agirre Garitaonandia]]
| [[Fitxategi:Jasone Agirre.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 600
| [[:d:Q30337297|Q30337297]]
| [[Oihana Etxebarrieta|Oihana Etxebarrieta Legrand]]
| [[Fitxategi:Oihana Etxebarrieta.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 601
| [[:d:Q30337348|Q30337348]]
| [[Nerea Kortajarena|Nerea Kortajarena Ibañez]]
| [[Fitxategi:Nerea-Kortajarena-Ibañez.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 602
| [[:d:Q30338745|Q30338745]]
| [[Almudena Otaola|Almudena Otaola Urquijo]]
| [[Fitxategi:Almudena Otaola 2017.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 603
| [[:d:Q30339290|Q30339290]]
| [[Josune Gorostidi]]
| [[Fitxategi:Josune Gorostidi.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 604
| [[:d:Q30348290|Q30348290]]
| [[Agurtzane Elorriaga]]
| [[Fitxategi:Agurtzane Elorriaga.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 605
| [[:d:Q30348343|Q30348343]]
| [[Ane Iriarte]]
| [[Fitxategi:2017 UEC Track Elite European Championships 088.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 606
| [[:d:Q30348992|Q30348992]]
| [[Lur Errekondo]]
| [[Fitxategi:Lur Errekondo Eitbn.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 607
| [[:d:Q30349001|Q30349001]]
| [[Maitane Etxeberria]]
| [[Fitxategi:España - Acerbaixán no Porriño 28 - Maitane Etxeberria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 608
| [[:d:Q30457305|Q30457305]]
| [[Ane Ibarzabal]]
| [[Fitxategi:Ane Ibarzabal. Kazetaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 609
| [[:d:Q30467174|Q30467174]]
| [[Aizpea Oihaneder]]
| [[Fitxategi:Aizpea Oihaneder 2012.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 610
| [[:d:Q30827871|Q30827871]]
| [[Marian Iriarte]]
| [[Fitxategi:Marian-iriarte Elhuyar Diaz de Rada.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 611
| [[:d:Q30899525|Q30899525]]
| [[Cris Lizarraga]]
| [[Fitxategi:Belako 02.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 612
| [[:d:Q30901598|Q30901598]]
| [[Azucena Vieites]]
| [[Fitxategi:Azucena Vieites.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 613
| [[:d:Q31202628|Q31202628]]
| [[Maggy Barrère]]
| [[Fitxategi:Maggy Barrère Unzueta.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 614
| [[:d:Q31714808|Q31714808]]
| [[Alaitz Telletxea Tolosa|Alaitz Telletxea]]
| [[Fitxategi:Alaitz Telletxea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 615
| [[:d:Q31770551|Q31770551]]
| [[Idoia Etxeberria Elortza|Idoia Etxeberria]]
| [[Fitxategi:Idoia Etxeberria Elortza - Tokikom Goiena.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 616
| [[:d:Q31813725|Q31813725]]
| [[Julene Urzelai]]
| [[Fitxategi:Julene Urzelai.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 617
| [[:d:Q31826296|Q31826296]]
| [[Paula Estévez]]
| [[Fitxategi:Paula estevez.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 618
| [[:d:Q31884540|Q31884540]]
| [[Miren Gorrotxategi Azkune|Miren Gorrotxategi]]
| [[Fitxategi:Miren Gorrotxategi Getxoko irakurle klubean.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 619
| [[:d:Q31984458|Q31984458]]
| [[Kristina Mardaras]]
| [[Fitxategi:Kristina Mardaras.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 620
| [[:d:Q32332149|Q32332149]]
| [[Lore Martinez Axpe]]
| [[Fitxategi:Lore Martinez Axpe.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 621
| [[:d:Q32998826|Q32998826]]
| [[Danele Sarriugarte]]
| [[Fitxategi:Danele Sarriugarte.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 622
| [[:d:Q33000931|Q33000931]]
| [[Itxaso Martin]]
| [[Fitxategi:Itxaso martin.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 623
| [[:d:Q33636984|Q33636984]]
| [[Paula Etxeberria]]
| [[Fitxategi:TWIN MELODY 2018.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 624
| [[:d:Q33638708|Q33638708]]
| [[Aitana Etxeberria]]
| [[Fitxategi:TWIN MELODY 2018.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 625
| [[:d:Q33645559|Q33645559]]
| [[Aia Kruse]]
| [[Fitxategi:Aia Kruse 3.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 626
| [[:d:Q35564376|Q35564376]]
| [[Nélida Zaitegi]]
| [[Fitxategi:Nélida Zaitegi.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 627
| [[:d:Q35640749|Q35640749]]
| [[Maddi Zubeldia]]
| [[Fitxategi:Maddi Zubeldia.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 628
| [[:d:Q36001238|Q36001238]]
| [[Irati Zubizarreta]]
| [[Fitxategi:Irati Zubizarreta. Mendi lasterkaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 629
| [[:d:Q37349828|Q37349828]]
| [[Garazi Murua]]
| [[Fitxategi:Garazi Murua CSC 0820 (33976033380) (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 630
| [[:d:Q37350054|Q37350054]]
| [[Ainhoa Vicente Moraza|Ainhoa Vicente]]
| [[Fitxategi:Moraza098 (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 631
| [[:d:Q37530017|Q37530017]]
| [[Cristina Cornejo]]
| [[Fitxategi:Real Sociedad vs Athletic Club CSC 0542 (34319027776) (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 632
| [[:d:Q37531942|Q37531942]]
| [[Iraia Iparragirre]]
| [[Fitxategi:Iraia Iparraguirre Argandoña.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 633
| [[:d:Q37532709|Q37532709]]
| [[Sandra Ramajo]]
| [[Fitxategi:Sandra Rmajo.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 634
| [[:d:Q37533046|Q37533046]]
| [[Itziar Gastearena]]
| [[Fitxategi:Real Sociedad vs Athletic Club CSC 0595 (34319025226) (gazte).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 635
| [[:d:Q37533849|Q37533849]]
| [[Leire Baños]]
| [[Fitxategi:Leire Baños.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 636
| [[:d:Q37629697|Q37629697]]
| [[Ane Etxezarreta]]
| [[Fitxategi:Ane Etxezarreta.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 637
| [[:d:Q37629914|Q37629914]]
| [[Itxaso Uriarte]]
| [[Fitxategi:Itxaso.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 638
| [[:d:Q37630334|Q37630334]]
| [[Nerea Eizagirre]]
| [[Fitxategi:Nerea Eizaguirre.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 639
| [[:d:Q37633411|Q37633411]]
| [[Oihana Aldai]]
| [[Fitxategi:Oihana Aldai.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 640
| [[:d:Q37634360|Q37634360]]
| [[Maddi Torre]]
| [[Fitxategi:Maddi Torre Larrañaga.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 641
| [[:d:Q37807177|Q37807177]]
| [[Maitena Monroy]]
| [[Fitxategi:Maitena Monroy.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 642
| [[:d:Q38047987|Q38047987]]
| [[Nerea Mazo]]
| [[Fitxategi:Nerea Mazo.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 643
| [[:d:Q38074810|Q38074810]]
| [[Ane Albisu]]
| [[Fitxategi:Ane Albisu 2014.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 644
| [[:d:Q38154847|Q38154847]]
| [[Josebe Iturrioz]]
| [[Fitxategi:Josebe Iturrioz - "Itu".jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 645
| [[:d:Q38794802|Q38794802]]
| [[Txusa Padrones]]
| [[Fitxategi:Padrones Sanjuanes.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 646
| [[:d:Q38794828|Q38794828]]
| [[Idoia Otaegi|Idoia Otaegui]]
| [[Fitxategi:UPV EHU Summer Courses 2019 Law.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 647
| [[:d:Q41036468|Q41036468]]
| [[Nerea Ibarzabal]]
| [[Fitxategi:Nerea Ibarzabal.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 648
| [[:d:Q41102454|Q41102454]]
| [[Oihana Iguaran]]
| [[Fitxategi:Oihana Iguaran 2019.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 649
| [[:d:Q41586172|Q41586172]]
| [[Plazida Otaño]]
| [[Fitxategi:Plazida Otaño.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 650
| [[:d:Q41777293|Q41777293]]
| [[Maite Iruretagoiena]]
| [[Fitxategi:Maiteiruretagoiena.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 651
| [[:d:Q41805923|Q41805923]]
| [[Marixa Osés]]
| [[Fitxategi:Marixa Osés Ruiz de Azúa.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 652
| [[:d:Q41951356|Q41951356]]
| [[Edurne Portela]]
| [[Fitxategi:Edurne Portela at Literaktum 2021 (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 653
| [[:d:Q42256518|Q42256518]]
| [[Uri Ruiz Bikandi]]
| [[Fitxategi:Uri Ruiz Bikandi.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 654
| [[:d:Q42328330|Q42328330]]
| [[Bego Montorio]]
| [[Fitxategi:Bego Montorio.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 655
| [[:d:Q42366207|Q42366207]]
| [[Miren Narbaiza]]
| [[Fitxategi:Miren Narbaiza 2017.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 656
| [[:d:Q42367197|Q42367197]]
| [[Leyre Berrocal]]
| [[Fitxategi:Leyre Berrocal (2016).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 657
| [[:d:Q42375851|Q42375851]]
| [[Maite Maiora]]
| [[Fitxategi:Maite Maiora Elizondo (2019).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 658
| [[:d:Q42554926|Q42554926]]
| [[Goiatz Labandibar Arbelaitz|Goiatz Labandibar]]
| [[Fitxategi:Goiatz Labandibar.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 659
| [[:d:Q43264734|Q43264734]]
| [[Itziar Idiazabal]]
| [[Fitxategi:Itziar Idiazabal Gorrotxategi.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 660
| [[:d:Q43401488|Q43401488]]
| [[Ane Irazabal]]
| [[Fitxategi:Ane Irazabal.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 661
| [[:d:Q43433990|Q43433990]]
| [[Irati Eguren]]
| [[Fitxategi:Irati Eguren. Ilustratzailea, arkitektoa.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 662
| [[:d:Q43584286|Q43584286]]
| [[Begoña Beristain]]
| [[Fitxategi:Begoña Beristain.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 663
| [[:d:Q43855677|Q43855677]]
| [[Arantza Arruti]]
| [[Fitxategi:Arantza Arruti eta Txomin Ziluaga.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 664
| [[:d:Q43967081|Q43967081]]
| [[Ainhoa Santamaría]]
| [[Fitxategi:Premios Goya 2020 - Ainhoa Santamaría (Cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 665
| [[:d:Q43990234|Q43990234]]
| [[Pilar Ardanza|María Pilar Ardanza Uribarren]]
| [[Fitxategi:Pilar Ardanza. Diputatua.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 666
| [[:d:Q44177464|Q44177464]]
| [[Virginia Imaz]]
| [[Fitxategi:Virginia Imaz.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 667
| [[:d:Q44689694|Q44689694]]
| [[Lorena Martínez]]
| [[Fitxategi:Lorena Martínez Oronoz.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 668
| [[:d:Q44792335|Q44792335]]
| [[Ainara Maia]]
| [[Fitxategi:Ainara Maya Urroz.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 669
| [[:d:Q45025976|Q45025976]]
| [[Adela Ibabe]]
| [[Fitxategi:Adela Ibabe.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 670
| [[:d:Q45040010|Q45040010]]
| [[Miren Ortubay Fuentes|Miren Ortubay]]
| [[Fitxategi:Miren Ortubay Fuentes 2017 (cropped 2023).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 671
| [[:d:Q45138981|Q45138981]]
| [[Estitxu Eizagirre]]
| [[Fitxategi:Estitxu Eizagirre Durangon 2017.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 672
| [[:d:Q45202787|Q45202787]]
| [[Birkite Alonso]]
| [[Fitxategi:Birkite Alonso 2018.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 673
| [[:d:Q45457299|Q45457299]]
| [[Sabina Urraca]]
| [[Fitxategi:Sabina Urraca en 2023.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 674
| [[:d:Q46032936|Q46032936]]
| [[Miren Arzalluz]]
| [[Fitxategi:Miren Arzalluz aitaren hiletan (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 675
| [[:d:Q46366819|Q46366819]]
| [[Irantzu Varela|Irantzu Varela Urrestizala]]
| [[Fitxategi:Irantzu Varela. Kazetaria, feminista.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 676
| [[:d:Q46512517|Q46512517]]
| [[Leixuri Arrizabalaga]]
| [[Fitxategi:Leixuri Arrizabalaga 2018 (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 677
| [[:d:Q46818385|Q46818385]]
| [[Irene Larraza]]
| [[Fitxategi:Irene-larraza-photo-lander-arretxea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 678
| [[:d:Q47002737|Q47002737]]
| [[Inmaculada Delgado Jara]]
| [[Fitxategi:Inmaculada Delgado Jara.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 679
| [[:d:Q47013016|Q47013016]]
| [[Esti Vivanco]]
| [[Fitxategi:Esti Vivanco argazkia.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 680
| [[:d:Q47013262|Q47013262]]
| [[Yurre Ugarte]]
| [[Fitxategi:Yurre Ugarte 2013.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 681
| [[:d:Q47014956|Q47014956]]
| [[Garazi Ugalde]]
| [[Fitxategi:Garazi Ugalde. Itzultzailea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 682
| [[:d:Q47035333|Q47035333]]
| [[Garbiñe Mendizabal|Garbiñe Mendizabal Mendizabal]]
| [[Fitxategi:Garbiñe Mendizabal.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 683
| [[:d:Q47044538|Q47044538]]
| [[Aroa Gorostiza]]
| [[Fitxategi:15-Kirola-682 tokikom 700x700 (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 684
| [[:d:Q47067497|Q47067497]]
| [[Olatz Ganboa]]
| [[Fitxategi:Simplicissimus, Tartean Teatroa.jpeg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 685
| [[:d:Q47087099|Q47087099]]
| [[Sara Gandara]]
| [[Fitxategi:Sara Gandara (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 686
| [[:d:Q47087273|Q47087273]]
| [[Maite Iturbe]]
| [[Fitxategi:Maite Iturbe.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 687
| [[:d:Q47087275|Q47087275]]
| [[Leire Pinedo]]
| [[Fitxategi:Leire-Pinedo 2020.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 688
| [[:d:Q47089546|Q47089546]]
| [[Amelia Barquín|Amelia Barquin]]
| [[Fitxategi:Amelia Barquin irakaslea 2016 (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 689
| [[:d:Q47091306|Q47091306]]
| [[Kattalin Miner]]
| [[Fitxategi:Kattalin Miner.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 690
| [[:d:Q47122119|Q47122119]]
| [[Ana Jaka]]
| [[Fitxategi:Ana Jaka en Durango.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 691
| [[:d:Q47450960|Q47450960]]
| [[Maitane Segurola]]
| [[Fitxategi:Maitane Segurola 2016.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 692
| [[:d:Q47460321|Q47460321]]
| [[Patricia López Arnaiz]]
| [[Fitxategi:Patricia lopez arnaiz 2017001.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 693
| [[:d:Q47462818|Q47462818]]
| [[Iratxe Fresneda]]
| [[Fitxategi:Iratxe Fresneda.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 694
| [[:d:Q47463147|Q47463147]]
| [[Felicia Olabe]]
| [[Fitxategi:Felicia Olabe.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 695
| [[:d:Q47526962|Q47526962]]
| [[Arantxa Elizondo Lopetegi]]
| [[Fitxategi:Arantxa Elizondo Lopetegi.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 696
| [[:d:Q47542758|Q47542758]]
| [[Odile Kruzeta]]
| [[Fitxategi:Odile Kruzeta.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 697
| [[:d:Q47543182|Q47543182]]
| [[Olatz Salvador]]
| [[Fitxategi:Olatz Salvador 7.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 698
| [[:d:Q47549309|Q47549309]]
| [[Yogurinha Borova]]
| [[Fitxategi:Iñaki Queralt - Yogurinha Borova 13.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 699
| [[:d:Q48321460|Q48321460]]
| [[Josune Gorospe]]
| [[Fitxategi:Josune Gorospe.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 700
| [[:d:Q48412317|Q48412317]]
| [[Bertha Gaztelumendi]]
| [[Fitxategi:Bertha Gaztelmendi.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 701
| [[:d:Q48793978|Q48793978]]
| [[Pilar Ruiz de Larrea]]
| [[Fitxategi:Pilar Ruiz de Larrea Pérez.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 702
| [[:d:Q49258209|Q49258209]]
| [[Elena Laka|Elena Laka Muñoz]]
| [[Fitxategi:Elena-laka.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 703
| [[:d:Q50179265|Q50179265]]
| [[Leire Lopez Ziluaga]]
| [[Fitxategi:Leire Lopez Ziluaga.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 704
| [[:d:Q50285393|Q50285393]]
| [[Amalia Galarraga]]
| [[Fitxategi:1928-12-15, La Gaceta Literaria, Amalia G. de Salaverría.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 705
| [[:d:Q50312556|Q50312556]]
| [[Arantza Campos]]
| [[Fitxategi:Arantza Campos Rubio.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 706
| [[:d:Q50330702|Q50330702]]
| [[Nerea Mujika|Nerea Mujika Ulazia]]
| [[Fitxategi:Nerea Mujika - Gerediaga(cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 707
| [[:d:Q50350168|Q50350168]]
| [[Marian Arregi]]
| [[Fitxategi:Marian Arregi.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 708
| [[:d:Q50359229|Q50359229]]
| [[Elixabete Perez Gaztelu]]
| [[Fitxategi:Elixabete Perez Gaztelu UEU Ikergazte2023.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 709
| [[:d:Q50360111|Q50360111]]
| [[Valeria Ros]]
| [[Fitxategi:Valeria Ros, Akelarre.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 710
| [[:d:Q50384585|Q50384585]]
| [[Miren Gallastegi|Miren Gallástegui Oyarzábal]]
| [[Fitxategi:Miren Gallastegui.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 711
| [[:d:Q50404832|Q50404832]]
| [[Iholdi Beristain]]
| [[Fitxategi:Iholdi Beristain 2018.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 712
| [[:d:Q50573294|Q50573294]]
| [[Sara Nieto]]
| [[Fitxategi:SARA NIETO.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 713
| [[:d:Q51645968|Q51645968]]
| [[Nerea Barjola]]
| [[Fitxategi:Nerea Barjola Ramos.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 714
| [[:d:Q51714536|Q51714536]]
| [[June Ansoleaga]]
| [[Fitxategi:JuneAnsoleaga tokikom Anboto.org20231124 (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 715
| [[:d:Q51721123|Q51721123]]
| [[Maialen Oiartzabal Mendibil]]
| [[Fitxategi:Munduko kopa, Stubai.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 716
| [[:d:Q51730222|Q51730222]]
| [[Ana Galarraga]]
| [[Fitxategi:AnaGalarragaElhuyar.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 717
| [[:d:Q51879393|Q51879393]]
| [[Sara Berasaluce]]
| [[Fitxategi:Berasaluce.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 718
| [[:d:Q52269021|Q52269021]]
| [[Arantxa Echevarría]]
| [[Fitxategi:Premios Goya 2019 - Arantxa Echevarría.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 719
| [[:d:Q52281189|Q52281189]]
| [[Eva Lopez de Arroyabe|Eva Lopez de Arroyabe Saez de Maturana]]
| [[Fitxategi:Eva Lopez de Arroyabe.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 720
| [[:d:Q52331635|Q52331635]]
| [[Andrea Momoitio]]
| [[Fitxategi:Andrea Momoitio.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 721
| [[:d:Q53224320|Q53224320]]
| [[Aroa Arrizubieta]]
| [[Fitxategi:Aroa Arrizubieta, bertsolaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 722
| [[:d:Q53375445|Q53375445]]
| [[Josune Arakistain Salas|Josune Arakistan]]
| [[Fitxategi:Josune Arakistan.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 723
| [[:d:Q53546619|Q53546619]]
| [[Lucía Artazcoz Lazcano]]
| [[Fitxategi:Lucía Artazcoz Lazcano.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 724
| [[:d:Q53830323|Q53830323]]
| [[Maite Asensio Lozano]]
| [[Fitxategi:¡Maite Asensio (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 725
| [[:d:Q53866613|Q53866613]]
| [[Natalia Albeniz|Natalia Albéniz]]
| [[Fitxategi:Natalia Albéniz.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 726
| [[:d:Q54164248|Q54164248]]
| [[Karmele Igartua Bengoa|Karmele Igartua]]
| [[Fitxategi:Karmele Igartua. Idazlea, poeta.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 727
| [[:d:Q54213566|Q54213566]]
| [[Antxiñe Mendizabal]]
| [[Fitxategi:Antxiñe Mendizabal.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 728
| [[:d:Q54670191|Q54670191]]
| [[Begoña Gómez|María Begoña Gómez Fernández]]
| [[Fitxategi:Premios Goya 2018 - Begoña Gómez Fernández.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 729
| [[:d:Q54801222|Q54801222]]
| [[Maite Ruiz de Larramendi]]
| [[Fitxategi:Maite Ruiz de Larramendi.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 730
| [[:d:Q54858581|Q54858581]]
| [[Joxepa Zubeldia|Matea Joxepa Zubeldia]]
| [[Fitxategi:Joxepa Zubeldia.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 731
| [[:d:Q54860505|Q54860505]]
| [[Ana Goitia]]
| [[Fitxategi:Ana Goitia (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 732
| [[:d:Q54912118|Q54912118]]
| [[Vera Hernáez|Vera Hernaez]]
| [[Fitxategi:Vera-hernaez.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 733
| [[:d:Q54960337|Q54960337]]
| [[Amaia Aroma Lejarreta]]
| [[Fitxategi:Amaia Aroma Txistulari.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 734
| [[:d:Q55115993|Q55115993]]
| [[Benita Uribarrena|Benita Uribarrena Bollaín]]
| [[Fitxategi:Benita Uribarrena.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 735
| [[:d:Q55185566|Q55185566]]
| [[María Mújika]]
| [[Fitxategi:María Mújika 2017 European Athletics U23 Championships, 110m hurdles women semifinal2 14-07-2017 (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 736
| [[:d:Q55312169|Q55312169]]
| [[Mila Salterain]]
| [[Fitxategi:Mila Salterain. Idazlea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 737
| [[:d:Q55348053|Q55348053]]
| [[June Arbeo|June Arbeo Sarriugarte]]
| [[Fitxategi:June Arbeo 01.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 738
| [[:d:Q55378127|Q55378127]]
| [[Ana Morales|Ana Isabel Morales]]
| [[Fitxategi:Ana Morales (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 739
| [[:d:Q55567469|Q55567469]]
| [[Maite Goñi]]
| [[Fitxategi:MaiteGoñi2.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 740
| [[:d:Q55673083|Q55673083]]
| [[Estibaliz Ruiz de Azua]]
| [[Fitxategi:Estibaliz Ruiz de Azua 2017.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 741
| [[:d:Q55687243|Q55687243]]
| [[Isabel Azkarate]]
| [[Fitxategi:Isabel Azkarate.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 742
| [[:d:Q55687477|Q55687477]]
| [[Isabel Cadenas]]
| [[Fitxategi:Isabel Cadenas Cañón.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 743
| [[:d:Q55752832|Q55752832]]
| [[Alaitz Muro]]
| [[Fitxategi:Alaitz Muro.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 744
| [[:d:Q55809452|Q55809452]]
| [[Lara Izagirre]]
| [[Fitxategi:Lara Izagirre.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 745
| [[:d:Q55833613|Q55833613]]
| [[Lourdes Munitxa]]
| [[Fitxategi:Lourdes Munitxa.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 746
| [[:d:Q55879164|Q55879164]]
| [[Estibalitz González]]
| [[Fitxategi:Estibalitz González. Idazlea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 747
| [[:d:Q55956717|Q55956717]]
| [[Juanita Ibaibarriaga]]
| [[Fitxategi:Juanita Ibaibarriaga.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 748
| [[:d:Q55972220|Q55972220]]
| [[Luz Zalduegi]]
| [[Fitxategi:Luz Zalduegi.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 749
| [[:d:Q56026069|Q56026069]]
| [[Maialen Axpe]]
| [[Fitxategi:Maialen Axpe. Atleta.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 750
| [[:d:Q56037015|Q56037015]]
| [[Nerea Etxegibel|Nerea Etxegibel Alberdi]]
| [[Fitxategi:Nerea Etxegibel. Irakaslea eta atleta.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 751
| [[:d:Q56064886|Q56064886]]
| [[Miren Maortua]]
| [[Fitxategi:Miren Maortua.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 752
| [[:d:Q56098009|Q56098009]]
| [[Gloria Zubia]]
| [[Fitxategi:Gloria zubia.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 753
| [[:d:Q56149031|Q56149031]]
| [[Mari Tere Elola]]
| [[Fitxategi:MariTere Elola.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 754
| [[:d:Q56149513|Q56149513]]
| [[Maite Garagorri]]
| [[Fitxategi:Maite Garagorri (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 755
| [[:d:Q56176892|Q56176892]]
| [[Miren Dobaran]]
| [[Fitxategi:Euskararen historia liburua (Miren Dobaran).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 756
| [[:d:Q56247796|Q56247796]]
| [[Oihana Azkorbebeitia]]
| [[Fitxategi:Oihana Azkorbebeitia.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 757
| [[:d:Q56256315|Q56256315]]
| [[Maixabel Lasa]]
| [[Fitxategi:Maixabel Lasa (2021) (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 758
| [[:d:Q56455355|Q56455355]]
| [[Itziar Astiasaran]]
| [[Fitxategi:Iastiasaran.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 759
| [[:d:Q56475573|Q56475573]]
| [[Libe Mimenza]]
| [[Fitxategi:Libe Mimenza, Euskal Hedabideen Behategiaren urtekaria 2017 (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 760
| [[:d:Q56476345|Q56476345]]
| [[Leire Narbaiza|Leire Narbaiza Arizmendi]]
| [[Fitxategi:Leire Narbaiza (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 761
| [[:d:Q56513328|Q56513328]]
| [[Arantza Aldezabal]]
| [[Fitxategi:ArantzaAldezabal.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 762
| [[:d:Q56562607|Q56562607]]
| [[Laida Lertxundi]]
| [[Fitxategi:Laida Lertxundi.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 763
| [[:d:Q56676159|Q56676159]]
| [[Silvia Trigueros]]
| [[Fitxategi:Silvia Trigueros2.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 764
| [[:d:Q56702213|Q56702213]]
| [[Maria Antonia Uzkudun]]
| [[Fitxategi:Maria Antonia Uzkudun.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 765
| [[:d:Q56760382|Q56760382]]
| [[Digna Garitaonandia]]
| [[Fitxategi:Digna Garitaonandia, erraketista mallabitarra.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 766
| [[:d:Q56781339|Q56781339]]
| [[Maria Arrillaga]]
| [[Fitxategi:Maria Arrillaga Garate. Erraketista.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 767
| [[:d:Q56809350|Q56809350]]
| [[Amaia Aberasturi]]
| [[Fitxategi:Goyas 2024 - Amaia Aberasturi (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 768
| [[:d:Q56825784|Q56825784]]
| [[Irene Arrarats|Irene Arrarats Lizeaga]]
| [[Fitxategi:Irene Arriarats.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 769
| [[:d:Q56843216|Q56843216]]
| [[Maite Larburu]]
| [[Fitxategi:Maite Larburu 2016.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 770
| [[:d:Q57081081|Q57081081]]
| [[Eladia Altuna]]
| [[Fitxategi:Eladia Altuna.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 771
| [[:d:Q57083982|Q57083982]]
| [[Maxux Aranzabe]]
| [[Fitxategi:Maxux Aranzabe 01.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 772
| [[:d:Q57316229|Q57316229]]
| [[Malen Amenabar]]
| [[Fitxategi:Malen Amenabar. Bertsolaria eta artista.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 773
| [[:d:Q57335401|Q57335401]]
| [[Yolanda Urarte]]
| [[Fitxategi:Yolanda Urarte Alonso.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 774
| [[:d:Q57338986|Q57338986]]
| [[Maddi Noguera]]
| [[Fitxategi:Maddi + Olatz Salvador (43505999801).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 775
| [[:d:Q57417951|Q57417951]]
| [[Marisol Ortiz de Zarate]]
| [[Fitxategi:IESO VALDEMEDEL, Ribera de Fresno (2).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 776
| [[:d:Q57483453|Q57483453]]
| [[Josefa del Águila Ceballos]]
| [[Fitxategi:Madrazo, Federico de (Josefa del Águila Ceballos, luego marquesa de Espeja).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 777
| [[:d:Q57515958|Q57515958]]
| [[Lola Valverde]]
| [[Fitxategi:Lola Valverde.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 778
| [[:d:Q57548934|Q57548934]]
| [[Nerea Arriola|Nerea Arriola Urberuaga]]
| [[Fitxategi:Nerea Arriola-irribartsu.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 779
| [[:d:Q57649842|Q57649842]]
| [[Ainhoa Bastarrika Iriarte]]
| [[Fitxategi:Ainhoa Bastarrika.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 780
| [[:d:Q57659370|Q57659370]]
| [[Aintzane Galardi Portu|Aintzane Galardi]]
| [[Fitxategi:Aintzane Galardi Portu.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 781
| [[:d:Q57659653|Q57659653]]
| [[Maribel Aiertza]]
| [[Fitxategi:Maribel Aiertza Rementeria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 782
| [[:d:Q57659726|Q57659726]]
| [[Maite Toledo|Maite Toledo Saralegi]]
| [[Fitxategi:Maite Toledo Saralegi. Idazlea.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 783
| [[:d:Q57659758|Q57659758]]
| [[Arrate Mardaras]]
| [[Fitxategi:Arrate Mardaras. Idazlea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 784
| [[:d:Q57659862|Q57659862]]
| [[Elena Martinez Rubio]]
| [[Fitxategi:Elena Martinez Rubio.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 785
| [[:d:Q57887094|Q57887094]]
| [[Amaia Larrañaga]]
| [[Fitxategi:Amaia Larrañaga. Irakaslea eta politikaria.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 786
| [[:d:Q58046581|Q58046581]]
| [[Maixa Lizarribar Saizar|Maixa Lizarribar]]
| [[Fitxategi:Maixa eta Ixiar, 2017.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 787
| [[:d:Q58046791|Q58046791]]
| [[Ixiar Oreja Unanue|Ixiar Oreja]]
| [[Fitxategi:Maixa eta Ixiar, 2017.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 788
| [[:d:Q58096983|Q58096983]]
| [[Elena Martínez de Madina Salazar|Elena Martinez de Madina Salazar]]
| [[Fitxategi:Elena Mtnz de Madina Salazar.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 789
| [[:d:Q58181585|Q58181585]]
| [[Paquita Sáenz de Urturi]]
| [[Fitxategi:CONFERENCIA PAQUITA (2).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 790
| [[:d:Q58481678|Q58481678]]
| [[Rosa Soroa]]
| [[Fitxategi:Rosa Soroa.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 791
| [[:d:Q58481735|Q58481735]]
| [[Miren Uzkudun]]
| [[Fitxategi:Miren Uzkudun. Erraketista (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 792
| [[:d:Q58761785|Q58761785]]
| [[Lur Gallastegi]]
| [[Fitxategi:PB170097bbb.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 793
| [[:d:Q58800047|Q58800047]]
| [[Silvia San Miguel]]
| [[Fitxategi:Silvia San Miguel.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 794
| [[:d:Q58800620|Q58800620]]
| [[Miren Arantza Madariaga Aberasturi]]
| [[Fitxategi:Miren Arantza Madariaga.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 795
| [[:d:Q58815953|Q58815953]]
| [[Agustina Otaola]]
| [[Fitxategi:Agustina Otaola Zapiaine.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 796
| [[:d:Q58869099|Q58869099]]
| [[Regina Leal]]
| [[Fitxategi:(Regina Leal) 20190726 Sanidad 13 Regina Leal (48379103411) (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 797
| [[:d:Q58876501|Q58876501]]
| [[Consuelo Gallastegi]]
| [[Fitxategi:Consuelo Gallastegi Urlarte.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 798
| [[:d:Q59191843|Q59191843]]
| [[Isabel Urkiola]]
| [[Fitxategi:Isabel de Urquiola.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 799
| [[:d:Q59652984|Q59652984]]
| [[Maite Lopetegi]]
| [[Fitxategi:Maite lopetegi.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 800
| [[:d:Q59752814|Q59752814]]
| [[Maite Alvarez]]
| [[Fitxategi:Human Natural Killer Cell (29228845335).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 801
| [[:d:Q59779918|Q59779918]]
| [[Concha Murua Vélez de Mendizábal]]
| [[Fitxategi:Concha Mura-1.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 802
| [[:d:Q59783187|Q59783187]]
| [[Nerea Elizalde]]
| [[Fitxategi:Nerea Elizalde en la presentación de la obra "Como un viento Helado".jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 803
| [[:d:Q59785144|Q59785144]]
| [[Cristina Fructuoso]]
| [[Fitxategi:Cristina Fructuoso Ruiz de Erenchun.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 804
| [[:d:Q59997762|Q59997762]]
| [[Amaia Arranz Otaegui]]
| [[Fitxategi:Amaia Arranz Otaegui.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 805
| [[:d:Q60178235|Q60178235]]
| [[Lorena Fernández Álvarez]]
| [[Fitxategi:Lorena Fernández Álvarez.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 806
| [[:d:Q60182623|Q60182623]]
| [[Zoila Askasibar]]
| [[Fitxategi:Zoila Ascasibar.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 807
| [[:d:Q60182667|Q60182667]]
| [[Amane Ibañez]]
| [[Fitxategi:Amane Ibañez 2014.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 808
| [[:d:Q60197454|Q60197454]]
| [[Nekane Arzallus Iturriza]]
| [[Fitxategi:Nekane arzallus iturriza.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 809
| [[:d:Q60483284|Q60483284]]
| [[Dina Bilbao]]
| [[Fitxategi:Dina Bilbao. Kirolaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 810
| [[:d:Q60498964|Q60498964]]
| [[Yerai Diaz Ikaran]]
| [[Fitxategi:Yerai Diaz.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 811
| [[:d:Q60501627|Q60501627]]
| [[Elena Loyo]]
| [[Fitxategi:Marathon 2018 European Athletics Championships (25).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 812
| [[:d:Q60535071|Q60535071]]
| [[Aitziber Ibaibarriaga]]
| [[Fitxategi:Aitziber Ibaibarriaga 2014 (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 813
| [[:d:Q60539764|Q60539764]]
| [[Julia Klaudia Gabilondo]]
| [[Fitxategi:Julia Klaudia Gabilondo (1902, Mungia) (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 814
| [[:d:Q60559697|Q60559697]]
| [[Sara Olaizola Alcántara]]
| [[Fitxategi:Sara Olaizola.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 815
| [[:d:Q60605617|Q60605617]]
| [[Miren Arrieta]]
| [[Fitxategi:Miren Arrieta.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 816
| [[:d:Q60607868|Q60607868]]
| [[Ainhoa Larrañaga]]
| [[Fitxategi:Ainhoa Larrañaga (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 817
| [[:d:Q60617250|Q60617250]]
| [[Teri Ibarrola]]
| [[Fitxategi:Teri Ibarrola.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 818
| [[:d:Q60651754|Q60651754]]
| [[Angelita Alberdi]]
| [[Fitxategi:Angelita Alberdi.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 819
| [[:d:Q60666270|Q60666270]]
| [[Mari Carmen Lasagabaster]]
| [[Fitxategi:Mari Carmen Lasagabaster.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 820
| [[:d:Q60666321|Q60666321]]
| [[Aurora Abasolo]]
| [[Fitxategi:Aurora-Abasolo.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 821
| [[:d:Q60675388|Q60675388]]
| [[Jesusa Garitaonandia]]
| [[Fitxategi:Jesusa Garitaonandia pilotaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 822
| [[:d:Q60727333|Q60727333]]
| [[Elixabete Garmendia]]
| [[Fitxategi:Elixabete Garmendia tokikom.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 823
| [[:d:Q61070881|Q61070881]]
| [[Meritxell Relaño|Meritxel Relaño]]
| [[Fitxategi:Meritxell Relaño. Unicef.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 824
| [[:d:Q61413337|Q61413337]]
| [[Elena Setién]]
| [[Fitxategi:Música de la belleza, opera gestual y pasacalle castizo alegran la mañana del domingo 19.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 825
| [[:d:Q61422242|Q61422242]]
| [[Leticia Canales]]
| [[Fitxategi:Leticia Canales.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 826
| [[:d:Q61433627|Q61433627]]
| [[Ainara Ortega]]
| [[Fitxategi:Ainara Ortega Barrenetxea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 827
| [[:d:Q61659780|Q61659780]]
| [[Zihara Enbeita]]
| [[Fitxategi:Zihara Enbeita. Bertsolaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 828
| [[:d:Q61678009|Q61678009]]
| [[Itziar Murua Uria]]
| [[Fitxategi:ITZIAR MURUA 2.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 829
| [[:d:Q61754879|Q61754879]]
| [[La Omega]]
| [[Fitxategi:Saioa García Rodríguez - La Omega.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 830
| [[:d:Q61854828|Q61854828]]
| [[Maider Etxebarria]]
| [[Fitxategi:(Maider Etxebarria) Presentación de las candidaturas de Cristina González (Álava) y Maider Etxebarria (Vitoria-Gasteiz) 2018.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 831
| [[:d:Q61859103|Q61859103]]
| [[Irene Loizate]]
| [[Fitxategi:Irene Loizate, tokikom 700x700 (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 832
| [[:d:Q61861672|Q61861672]]
| [[Juana Aranguren Rica]]
| [[Fitxategi:Juana Aranguren Rica.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 833
| [[:d:Q61945186|Q61945186]]
| [[Miren Egaña Goya]]
| [[Fitxategi:Mireneganagoya.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 834
| [[:d:Q61962216|Q61962216]]
| [[Ana Zubiaga]]
| [[Fitxategi:Ana Zubiaga.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 835
| [[:d:Q61968829|Q61968829]]
| [[Maite Oronoz|Maite Oronoz Antxordoki]]
| [[Fitxategi:Maite Oronoz Antxordoki.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 836
| [[:d:Q61993355|Q61993355]]
| [[Begoña Sopelana]]
| [[Fitxategi:Begoña Sopelana.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 837
| [[:d:Q61996917|Q61996917]]
| [[Itziar Aldabe]]
| [[Fitxategi:Itziar Aldabe 2022.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 838
| [[:d:Q62019124|Q62019124]]
| [[Ainhoa Lendinez]]
| [[Fitxategi:Ainhoa Lendinez - Zegama Aizkorri 2019 - Argazkia Igor Quijano.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 839
| [[:d:Q62019168|Q62019168]]
| [[Patri Espinar]]
| [[Fitxategi:Patri Espinar, 2018b.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 840
| [[:d:Q62019213|Q62019213]]
| [[Alba Menéndez|Alba Menendez]]
| [[Fitxategi:Alba Menendez Martinez 2021-10-24.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 841
| [[:d:Q62062732|Q62062732]]
| [[Lidia Cañete]]
| [[Fitxategi:Lidia Cañete Jaio.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 842
| [[:d:Q62070535|Q62070535]]
| [[Nekane Murga]]
| [[Fitxategi:Nekane Murga.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 843
| [[:d:Q62070578|Q62070578]]
| [[Sonia Pérez Ezquerra]]
| [[Fitxategi:Sonia Perez.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 844
| [[:d:Q62090510|Q62090510]]
| [[Leire Etxaniz|Leire Exaniz]]
| [[Fitxategi:2019-04-11 leire etxaniz pilotaria txapelduna kalegoen frontoian elgoibar eskuak barren.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 845
| [[:d:Q62090565|Q62090565]]
| [[Olatz Arrizabalaga]]
| [[Fitxategi:Olatz Arrizabalaga pilotaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 846
| [[:d:Q62574554|Q62574554]]
| [[Isabel Alvarez Azcune]]
| [[Fitxategi:Isabel Alvarez Azcune.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 847
| [[:d:Q62579433|Q62579433]]
| [[Amalur Alvarez]]
| [[Fitxategi:Amalur Alvarez (cropped-2).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 848
| [[:d:Q62998281|Q62998281]]
| [[Izaskun Landaida]]
| [[Fitxategi:Izaskun Landaida 2015.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 849
| [[:d:Q63271657|Q63271657]]
| [[Garazi Albizua]]
| [[Fitxategi:Garazi Albizua 2019.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 850
| [[:d:Q63383296|Q63383296]]
| [[Naima El Bani]]
| [[Fitxategi:Naima El Bani Altuna.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 851
| [[:d:Q63384728|Q63384728]]
| [[Maialen Akizu|Maialen Akizu Bidegain]]
| [[Fitxategi:Maialen Akizu. Bertsolaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 852
| [[:d:Q63407370|Q63407370]]
| [[Idoia Garzes]]
| [[Fitxategi:Garzes Idoia (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 853
| [[:d:Q63568089|Q63568089]]
| [[Pura Maortua]]
| [[Fitxategi:Pura Maortua.jpeg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 854
| [[:d:Q63797009|Q63797009]]
| [[Carmen Diez Mintegi]]
| [[Fitxategi:Carmen Diaz Mintegui.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 855
| [[:d:Q63871515|Q63871515]]
| [[Adela Balderas]]
| [[Fitxategi:Balderas BCC.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 856
| [[:d:Q63975561|Q63975561]]
| [[Malen Urkiri]]
| [[Fitxategi:Malen Urkiri Agirrezabalaga, 2018-06-11.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 857
| [[:d:Q64008014|Q64008014]]
| [[Nahia Idoiaga|Nahia Idoiaga Mondragon]]
| [[Fitxategi:Nahia Idoiaga Mondragon, 2020.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 858
| [[:d:Q64008015|Q64008015]]
| [[Rakel Gamito|Rakel Gamito Gomez]]
| [[Fitxategi:RakelGamito2.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 859
| [[:d:Q64008050|Q64008050]]
| [[Itziar Gonzalez|Itziar Gonzalez-Dios]]
| [[Fitxategi:ItziarGD PSanpedro.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 860
| [[:d:Q64341998|Q64341998]]
| [[Juanita Unzueta]]
| [[Fitxategi:Juanita Unzueta.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 861
| [[:d:Q64363024|Q64363024]]
| [[Izaskun Arandia]]
| [[Fitxategi:Izaskun Arandia. zinegilea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 862
| [[:d:Q64444529|Q64444529]]
| [[Begoña Pedrosa]]
| [[Fitxategi:Begoña Pedrosa 2024.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 863
| [[:d:Q64495690|Q64495690]]
| [[Maribel Aizarna]]
| [[Fitxategi:Maribel Aizarna.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 864
| [[:d:Q64532565|Q64532565]]
| [[Eukene Larrarte]]
| [[Fitxategi:Eukene Larrarte05 tokikom 700x700.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 865
| [[:d:Q64547373|Q64547373]]
| [[Miren Matanzas]]
| [[Fitxategi:Miren Matanzas.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 866
| [[:d:Q64569205|Q64569205]]
| [[Susana Pedreira]]
| [[Fitxategi:Susana Pedreira.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 867
| [[:d:Q64606243|Q64606243]]
| [[Ainhoa Basabe]]
| [[Fitxategi:Ainhoa Basabe.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 868
| [[:d:Q64711873|Q64711873]]
| [[Ima Garrastatxu|Ima Garrastatxu Urbaneja]]
| [[Fitxategi:Ima Garrastatxu anboto11.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 869
| [[:d:Q64744741|Q64744741]]
| [[Arrate Rodríguez]]
| [[Fitxategi:Arrate Rodríguez.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 870
| [[:d:Q64863432|Q64863432]]
| [[Aintzane Urkijo]]
| [[Fitxategi:Aintzane Urkijo Berria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 871
| [[:d:Q64995306|Q64995306]]
| [[Lorea Intxausti]]
| [[Fitxategi:Lorea Intxausti 202107.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 872
| [[:d:Q64997311|Q64997311]]
| [[Andrea Mora]]
| [[Fitxategi:Andrea Mora (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 873
| [[:d:Q65581257|Q65581257]]
| [[Mertxe Mugika]]
| [[Fitxategi:MertxeMugika Argia Dani Blanco.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 874
| [[:d:Q65920629|Q65920629]]
| [[Victoria Iglesias]]
| [[Fitxategi:Victoria Iglesias.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 875
| [[:d:Q65954958|Q65954958]]
| [[Nadeth Agirre]]
| [[Fitxategi:Nadeth Agirre. Arraunlaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 876
| [[:d:Q65966687|Q65966687]]
| [[Rosario Aranburu]]
| [[Fitxategi:Rosario Aranburu. Erraketista.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 877
| [[:d:Q65979107|Q65979107]]
| [[Itxaso González]]
| [[Fitxategi:Itxaso Gonzalez.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 878
| [[:d:Q66663429|Q66663429]]
| [[María Guijarro Ceballos]]
| [[Fitxategi:(María Guijarro) Presentación de los candidatos-as al Congreso y Senado del PSE-EE.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 879
| [[:d:Q66796043|Q66796043]]
| [[Mabel Cañada Zorrilla]]
| [[Fitxategi:5 de juliol de 2019 Jornades sobre la desobediència civil (48241039611).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 880
| [[:d:Q67219767|Q67219767]]
| [[Larraitz Ariznabarreta]]
| [[Fitxategi:Larraitz Ariznabarreta.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 881
| [[:d:Q67998797|Q67998797]]
| [[Amaiur Esnaola]]
| [[Fitxategi:Amaiur esnaola2.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 882
| [[:d:Q68543523|Q68543523]]
| [[Maitane Alonso]]
| [[Fitxategi:Maitane Alonso. Ikerlaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 883
| [[:d:Q68916579|Q68916579]]
| [[Frantziska Astibia Etxegoien]]
| [[Fitxategi:Frantziska Astibia 1.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 884
| [[:d:Q69796438|Q69796438]]
| [[Ainhoa Sanz Rodríguez]]
| [[Fitxategi:Presentation and Parade (9167076876) Ainhoa Sanz (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 885
| [[:d:Q69874368|Q69874368]]
| [[Idoia Torregarai]]
| [[Fitxategi:Idoia Torregarai Martija.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 886
| [[:d:Q70500556|Q70500556]]
| [[Leire Palacios]]
| [[Fitxategi:Ikusgela - Leire Palacios.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 887
| [[:d:Q71691227|Q71691227]]
| [[Irati Osa]]
| [[Fitxategi:IratiOsaIru.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 888
| [[:d:Q71831644|Q71831644]]
| [[Pilar Rodríguez Pérez]]
| [[Fitxategi:Pilar Rodríguez Pérez.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 889
| [[:d:Q72154261|Q72154261]]
| [[Arantza Idiazabal Gorrotxategi]]
| [[Fitxategi:Arantza Idiazabal.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 890
| [[:d:Q72633751|Q72633751]]
| [[Iñaxi Etxabe]]
| [[Fitxategi:Iñaxi Etxabe.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 891
| [[:d:Q73008701|Q73008701]]
| [[Miren Basaras]]
| [[Fitxategi:Miren Basaras. Mikrobiologoa.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 892
| [[:d:Q73260601|Q73260601]]
| [[Ainhoa Latatu|Ainhoa Latatu Nuñez]]
| [[Fitxategi:Ainhoa-Latatu.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 893
| [[:d:Q73262421|Q73262421]]
| [[Ane Sarasua]]
| [[Fitxategi:Ane-SarasuaUEU.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 894
| [[:d:Q73358129|Q73358129]]
| [[Mari Karmen Menika]]
| [[Fitxategi:MKMenika Argia2013DaniBlanco3.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 895
| [[:d:Q73810024|Q73810024]]
| [[Nekane Intxaurtza]]
| [[Fitxategi:Nekane-Intxaurtza UEU1a.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 896
| [[:d:Q75030729|Q75030729]]
| [[Damasa Agirregabiria]]
| [[Fitxategi:DamasaAgirregabiriaandErrekartetxo.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 897
| [[:d:Q75074811|Q75074811]]
| [[Irati Santiago]]
| [[Fitxategi:Irati Mujika.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 898
| [[:d:Q75738510|Q75738510]]
| [[Elena Olabe]]
| [[Fitxategi:Elena Olabe. Poeta.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 899
| [[:d:Q75842626|Q75842626]]
| [[Amaia Alvarez Uria]]
| [[Fitxategi:Amaia Alvarez.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 900
| [[:d:Q75843179|Q75843179]]
| [[Edurne Azkarate]]
| [[Fitxategi:Edurne-Azkarate-photo-by-dani-blanco.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 901
| [[:d:Q76812175|Q76812175]]
| [[Maribi Unamuno]]
| [[Fitxategi:Maribi Unamuno. Filologoa, euskaltzain urgazlea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 902
| [[:d:Q77299712|Q77299712]]
| [[Luixa Reizabal|Luixa Reizabal Arruabarrena]]
| [[Fitxategi:Luixa Reizabal UEU Unibertsitatea.net.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 903
| [[:d:Q77875156|Q77875156]]
| [[Garbiñe Etxeberria]]
| [[Fitxategi:Garbiñe etxeberria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 904
| [[:d:Q79882817|Q79882817]]
| [[Damaris Pan]]
| [[Fitxategi:Damaris Pan. Margolaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 905
| [[:d:Q80333664|Q80333664]]
| [[Ione Basterra]]
| [[Fitxategi:Ione basterra txirrindularia.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 906
| [[:d:Q80443981|Q80443981]]
| [[Inés Apraiz]]
| [[Fitxategi:Ines Apraizen argazkia.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 907
| [[:d:Q81211167|Q81211167]]
| [[Miriam Arrillaga]]
| [[Fitxategi:Miriam Arrillaga Beloki2.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 908
| [[:d:Q81391176|Q81391176]]
| [[Ana Arruarte|Ana Arruarte Lasa]]
| [[Fitxategi:Ana Arruarte 2008 01.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 909
| [[:d:Q81507972|Q81507972]]
| [[Maria Gorosarri González]]
| [[Fitxategi:Maria Gorosarri idazlea, irakaslea, feminista.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 910
| [[:d:Q81509356|Q81509356]]
| [[Mila Amurrio|Mila Amurrio Velez]]
| [[Fitxategi:Mila-Amurrio berria.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 911
| [[:d:Q81764989|Q81764989]]
| [[Beatriz Fanjul|Beatriz Álvarez Fanjul]]
| [[Fitxategi:Bea Fanjul (Beatriz Isabel Álvarez Fanjul).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 912
| [[:d:Q82290935|Q82290935]]
| [[Maria Victoria Uribe Lasso|María Victoria Uribe Lasso]]
| [[Fitxategi:Bilboko kale bat Amezolan.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 913
| [[:d:Q82996576|Q82996576]]
| [[Itziar Aranburu|Itziar Aranburu Garcia]]
| [[Fitxategi:Itziar Aranburu Garcia.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 914
| [[:d:Q83475359|Q83475359]]
| [[Juliana Zubizarreta]]
| [[Fitxategi:Juliana Zubizarreta.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 915
| [[:d:Q83796198|Q83796198]]
| [[Iratxe Mediavilla]]
| [[Fitxategi:Iratxe Mediavilla. Zinegilea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 916
| [[:d:Q83986484|Q83986484]]
| [[Eneritz Furyak]]
| [[Fitxategi:Eneritz Furyak. Musikaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 917
| [[:d:Q84025996|Q84025996]]
| [[Karmele Gisasola]]
| [[Fitxategi:Karmele Gisasola, harri artean txapeldun.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 918
| [[:d:Q84050221|Q84050221]]
| [[Maider Mendizabal]]
| [[Fitxategi:Maider Mendizabal. Pilotaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 919
| [[:d:Q84501304|Q84501304]]
| [[Maria Dolores Larramendi]]
| [[Fitxategi:Nekane Larramendi, eta Rafaela Etxaniz.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 920
| [[:d:Q84516294|Q84516294]]
| [[Ixone Aroma]]
| [[Fitxategi:Ixone Aroma. Dantzaria, filologoa eta feminista. Durango.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 921
| [[:d:Q84563823|Q84563823]]
| [[Loli Lopez Goñi]]
| [[Fitxategi:Loli Lopez Goñi.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 922
| [[:d:Q84766802|Q84766802]]
| [[Miren Larrea]]
| [[Fitxategi:Miren Larrea. Antzerkigilea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 923
| [[:d:Q84943265|Q84943265]]
| [[Esti Blanco Elorrieta]]
| [[Fitxategi:Esti Blanco Elorrieta.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 924
| [[:d:Q85120174|Q85120174]]
| [[Agurtzane Egiluz]]
| [[Fitxategi:Agurtzane Egiluz 1.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 925
| [[:d:Q85855429|Q85855429]]
| [[Naia Amondarain]]
| [[Fitxategi:Naia AMONDARAIN GAZTAÑAGA.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 926
| [[:d:Q86077869|Q86077869]]
| [[Alazne Belar]]
| [[Fitxategi:Alazne Belar. Erizaina eta ikertzailea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 927
| [[:d:Q86123102|Q86123102]]
| [[Estitxu Garai|Estitxu Garai Artetxe]]
| [[Fitxategi:Garai artetxe estitxu Argia.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 928
| [[:d:Q86461225|Q86461225]]
| [[Izaskun Urrutia|Izaskun Urrutia Larrauri]]
| [[Fitxategi:Izaskun Urrutia 07.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 929
| [[:d:Q86533889|Q86533889]]
| [[Aizpea Otaegi|Aizpea Otaegi Mitxelena]]
| [[Fitxategi:Aizpea Otaegi Errenteriako Alkatea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 930
| [[:d:Q86592134|Q86592134]]
| [[Ainhoa Gonzalez Pujana|Ainhoa Gonzalez-Pujana]]
| [[Fitxategi:Ainhoa Gonzalez.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 931
| [[:d:Q86688581|Q86688581]]
| [[Maria Txurruka]]
| [[Fitxategi:María Txurruka.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 932
| [[:d:Q86826838|Q86826838]]
| [[Iraia Muñoa|Iraia Muñoa Hoyos]]
| [[Fitxategi:Iraia Muñoa.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 933
| [[:d:Q86853800|Q86853800]]
| [[Izar Agirresarobe]]
| [[Fitxategi:Izar Agirresarobe (2020ko otsaila).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 934
| [[:d:Q86985917|Q86985917]]
| [[Alazne Aiestaran|Alazne Aiestaran Yarza]]
| [[Fitxategi:Alazne-aiestaran-geuria-berezia.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 935
| [[:d:Q86997821|Q86997821]]
| [[Luzia Sagastasoloa]]
| [[Fitxategi:Luzia Sagastasoloa.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 936
| [[:d:Q87116033|Q87116033]]
| [[Nerea Irakulis]]
| [[Fitxategi:Nerea Iráculis.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 937
| [[:d:Q87121468|Q87121468]]
| [[Bitxore Laka|Bitxore Laka Guenaga]]
| [[Fitxategi:BITTORE LAKA 2.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 938
| [[:d:Q87121982|Q87121982]]
| [[Juana Arrillaga|Juana "Juanita" Arrillaga]]
| [[Fitxategi:Juana Arrillaga. Erraketista.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 939
| [[:d:Q87126846|Q87126846]]
| [[Olga Cazalis]]
| [[Fitxategi:Olga Cazalis.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 940
| [[:d:Q87204828|Q87204828]]
| [[Irati Romero]]
| [[Fitxategi:Irati Romero2019.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 941
| [[:d:Q87241375|Q87241375]]
| [[Maria Eugenia Arrizabalaga|María Eugenia Arrizabalaga Olaizola]]
| [[Fitxategi:Maria Eugenia Arrizabalaga.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 942
| [[:d:Q87273615|Q87273615]]
| [[Nieves Urrutia]]
| [[Fitxategi:Nieves-urrutia-agorreta.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 943
| [[:d:Q87284016|Q87284016]]
| [[Karmele Urresti|Karmele Urresti Iturrioz]]
| [[Fitxategi:Karmele Urresti.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 944
| [[:d:Q87345334|Q87345334]]
| [[Nagore Elu|Nagore Elu Arantzamendi]]
| [[Fitxategi:Nagore Elu Ikergazte 2019 UEU.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 945
| [[:d:Q87345966|Q87345966]]
| [[Haizea Barcenilla|Haizea Barcenilla Garcia]]
| [[Fitxategi:Haicea Barcenilla.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 946
| [[:d:Q87412600|Q87412600]]
| [[Idoia Buruaga]]
| [[Fitxategi:Idoia Buruaga Elorrioko alkateMG 4373 tokikom.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 947
| [[:d:Q87412620|Q87412620]]
| [[Maria Ubarretxena]]
| [[Fitxategi:Maria Ubarretxena 2023.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 948
| [[:d:Q87483696|Q87483696]]
| [[Mariam Bilbatua]]
| [[Fitxategi:Mariam Bilbatua Hezkuntza Zientzietan Doktorea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 949
| [[:d:Q87492557|Q87492557]]
| [[Maria Merino]]
| [[Fitxategi:Maria Merino. Matematikaria, ikertzailea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 950
| [[:d:Q87760967|Q87760967]]
| [[Nekane Arratibel|Nekane Arratibel Insausti]]
| [[Fitxategi:Nekane-Arratibel.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 951
| [[:d:Q87764594|Q87764594]]
| [[Garazi Lizarraga]]
| [[Fitxategi:Garazi Lizarraga Lertxundi, kamerari begira (2020).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 952
| [[:d:Q87776658|Q87776658]]
| [[Itziar Irigoien Garbizu|Itziar Irigoien]]
| [[Fitxategi:Itziar Irigoien2017.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 953
| [[:d:Q87820787|Q87820787]]
| [[Andrea de la Nava]]
| [[Fitxategi:CSC 0191 (45892192084) (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 954
| [[:d:Q87831507|Q87831507]]
| [[Amaiur Sarriegi]]
| [[Fitxategi:Amaiur Sarriegi - FCB v Real Sociedad - DSC 1492 (51263300234) (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 955
| [[:d:Q87889937|Q87889937]]
| [[Nerea Nevado]]
| [[Fitxategi:NereaNevado.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 956
| [[:d:Q88866323|Q88866323]]
| [[Nagore Martinez|Nagore Martinez-Merino]]
| [[Fitxategi:Nagore Martinez Merino.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 957
| [[:d:Q88872748|Q88872748]]
| [[Haizea Ziarrusta Intxaurtza]]
| [[Fitxategi:Haizea Ziarrusta.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 958
| [[:d:Q88964433|Q88964433]]
| [[Agurtzane Solaberrieta Mesa|Agurtzane Solaberrieta]]
| [[Fitxategi:Agurtzane Solabarrieta.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 959
| [[:d:Q89041245|Q89041245]]
| [[Florentina Tasende]]
| [[Fitxategi:Tasende.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 960
| [[:d:Q89128894|Q89128894]]
| [[Maite Eskarmendi]]
| [[Fitxategi:Maite Eskarmendi 2014.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 961
| [[:d:Q89356670|Q89356670]]
| [[Salma Solaun]]
| [[Fitxategi:Salma Solaun (ESP) 2024.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 962
| [[:d:Q89584516|Q89584516]]
| [[Aiora Jaka]]
| [[Fitxategi:Aiora Jaka, 2013-04-21.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 963
| [[:d:Q89620480|Q89620480]]
| [[Andrea Khalfaoui]]
| [[Fitxategi:Andrea Khaltaoui. Ikertzailea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 964
| [[:d:Q89705469|Q89705469]]
| [[Ana Ramos]]
| [[Fitxategi:Ana Ramos Sarriugarte (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 965
| [[:d:Q90000826|Q90000826]]
| [[Gloria González Aseguinolaza]]
| [[Fitxategi:Gloria Gonzalez Aseguinolaza.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 966
| [[:d:Q90045079|Q90045079]]
| [[Jaione Camborda]]
| [[Fitxategi:Jaione Camborda (2023).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 967
| [[:d:Q90160365|Q90160365]]
| [[Maria Colera|Maria Colera Intxausti]]
| [[Fitxategi:Maria Colera Intxausti.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 968
| [[:d:Q90405634|Q90405634]]
| [[Blanca Brisac Vázquez]]
| [[Fitxategi:Monumento a las Trece Rosas en mayo de 2021 08.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 969
| [[:d:Q90428670|Q90428670]]
| [[Laura Maioz|Laura Maioz Basterretxea]]
| [[Fitxategi:Aldiri Maioz.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 970
| [[:d:Q90429293|Q90429293]]
| [[Itsaso Larramendi|Itsaso Larramendi Elexgaray]]
| [[Fitxategi:Itsaso-larramendi.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 971
| [[:d:Q90431197|Q90431197]]
| [[Ianire de Andres|Ianire de Andres Olabarria]]
| [[Fitxategi:IanireDeAndres.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 972
| [[:d:Q90545095|Q90545095]]
| [[Agurtzane Elguren]]
| [[Fitxategi:Agurtzane Elguren.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 973
| [[:d:Q90648828|Q90648828]]
| [[Amaia Astobiza]]
| [[Fitxategi:Amaia Astobiza Uriarte, 2018.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 974
| [[:d:Q90675036|Q90675036]]
| [[Leire Milikua]]
| [[Fitxategi:Leire Milikua.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 975
| [[:d:Q90834104|Q90834104]]
| [[Kaitin Allende]]
| [[Fitxategi:Kaitin Allende. Kazetaria eta komediantea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 976
| [[:d:Q90912896|Q90912896]]
| [[Edurne Brouard]]
| [[Fitxategi:Edurne Brouard, 2015-03-18.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 977
| [[:d:Q90922478|Q90922478]]
| [[Edurne Iturbe]]
| [[Fitxategi:Edurne Iturbe. Trikitilaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 978
| [[:d:Q90924769|Q90924769]]
| [[Ainhoa Gozategi]]
| [[Fitxategi:Ainhoa Asier Gozategi Egunkaria 1996-07-05.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 979
| [[:d:Q91204718|Q91204718]]
| [[Anne Fernandez de Corres]]
| [[Fitxategi:Anne Fernandez de Corres.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 980
| [[:d:Q91325868|Q91325868]]
| [[Adela Andikoetxea]]
| [[Fitxategi:Adela Andikoetxea. Nekazaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 981
| [[:d:Q91382890|Q91382890]]
| [[Oihane Mitxelena Iribarren]]
| [[Fitxategi:Oihane Mitxelena.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 982
| [[:d:Q91466535|Q91466535]]
| [[Nerea Iriarte]]
| [[Fitxategi:Nerea Iriarte. Kazetaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 983
| [[:d:Q91632648|Q91632648]]
| [[Agurtzane Intxaurraga]]
| [[Fitxategi:Agurtzane Intxaurraga 2.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 984
| [[:d:Q91655946|Q91655946]]
| [[Agurne Gaubeka]]
| [[Fitxategi:Agurne-gaubeka.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 985
| [[:d:Q92054617|Q92054617]]
| [[Marisa Barrena]]
| [[Fitxategi:Marisa Barrena. Wikilaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 986
| [[:d:Q92200276|Q92200276]]
| [[Alicia Amatriain]]
| [[Fitxategi:Alicia Amatriain and Marijn Rademake.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 987
| [[:d:Q93372995|Q93372995]]
| [[Rosa Aierbe|Rosa Aierbe Iribar]]
| [[Fitxategi:Rosa Aierbe. Historilaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 988
| [[:d:Q93395015|Q93395015]]
| [[Gurutze Ezkurdia|Gurutze Ezkurdia Arteaga]]
| [[Fitxategi:Gurutze-Ezkurdia-Arteaga.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 989
| [[:d:Q93428826|Q93428826]]
| [[Lourdes Odriozola|Lourdes Odriozola Oiarbide]]
| [[Fitxategi:Lourdes Odriozola historian.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 990
| [[:d:Q93429659|Q93429659]]
| [[Maider Arregi]]
| [[Fitxategi:Maider Arregi. Bertsolaria.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 991
| [[:d:Q93431870|Q93431870]]
| [[Lola Garrido]]
| [[Fitxategi:Lola Garrido.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 992
| [[:d:Q94401198|Q94401198]]
| [[Olga Bidaurreta]]
| [[Fitxategi:Olga Bidaurreta (96-125).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 993
| [[:d:Q94630056|Q94630056]]
| [[Maria Mentxaka]]
| [[Fitxategi:Maria Mentxaka. argazkilaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 994
| [[:d:Q95404944|Q95404944]]
| [[Sara Zozaya]]
| [[Fitxategi:Sara Zozaya. Musikaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 995
| [[:d:Q95507226|Q95507226]]
| [[Itziar Alkorta Idiakez]]
| [[Fitxategi:Itziaralkorta EI.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 996
| [[:d:Q95592541|Q95592541]]
| [[Karmele Aierbe Mujika|Karmele Aierbe]]
| [[Fitxategi:Karmele Aierbe Korrika Sustatu2022.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 997
| [[:d:Q95623756|Q95623756]]
| [[Ainhoa Aizpuru]]
| [[Fitxategi:Ainhoa Aizpuru eta Imanol Lasa, GFA (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 998
| [[:d:Q95688115|Q95688115]]
| [[Laura Pérez Borinaga]]
| [[Fitxategi:Laura Pérez Borinaga, alcaldesa de Labastida (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 999
| [[:d:Q95981312|Q95981312]]
| [[Rosa Lavín]]
| [[Fitxategi:Rosa Lavín 2022.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1000
| [[:d:Q95982830|Q95982830]]
| [[Mariasun Pagoaga]]
| [[Fitxategi:Mariasun Pagoaga 2012.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1001
| [[:d:Q95991758|Q95991758]]
| [[Felipa Gisasola|Felipa Gisasola Gabiola]]
| [[Fitxategi:Felipa Gisasola.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1002
| [[:d:Q95999559|Q95999559]]
| [[Pili Aguado]]
| [[Fitxategi:Pili Aguado Ilustratzailea bere lanekin.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1003
| [[:d:Q96058983|Q96058983]]
| [[Ane Zuazubiskar]]
| [[Fitxategi:Ane Zuazubiskar. Bertsolaria eta kazetaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1004
| [[:d:Q96090770|Q96090770]]
| [[Oihane Amantegi]]
| [[Fitxategi:Oihane Amantegi. Idazlea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1005
| [[:d:Q96197135|Q96197135]]
| [[Sonia Díez Abad]]
| [[Fitxategi:Sonia Díez Educacción.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1006
| [[:d:Q96242100|Q96242100]]
| [[Amaia Irazabal]]
| [[Fitxategi:Amaia Irazabal Getaria 2017.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1007
| [[:d:Q96313461|Q96313461]]
| [[Mariñe Arbeo]]
| [[Fitxategi:Mariñe Arbeo. Ilustratzailea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1008
| [[:d:Q96627044|Q96627044]]
| [[Izaro Zubiria|Izaro Zubiria Ibarguren]]
| [[Fitxategi:Elhuyar sariak 2019-05-15 Iñigo Ibañez.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1009
| [[:d:Q96627249|Q96627249]]
| [[Sònia Bruguera Diego]]
| [[Fitxategi:Sònia Bruguera (08-02-2023) (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1010
| [[:d:Q96654197|Q96654197]]
| [[Eva Perez-Pons]]
| [[Fitxategi:Eva Perez-Pons. Poeta eta ingeniaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1011
| [[:d:Q96654246|Q96654246]]
| [[Amaia Telleria]]
| [[Fitxategi:Amaia Telleria Mujika.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1012
| [[:d:Q96869898|Q96869898]]
| [[Gentzane Aldai]]
| [[Fitxategi:Gentzane Aldai 2020.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1013
| [[:d:Q96936467|Q96936467]]
| [[Olaia Urtiaga]]
| [[Fitxategi:DSF0336.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1014
| [[:d:Q96943421|Q96943421]]
| [[Miren Jone Azurza]]
| [[Fitxategi:Miren Jone Azurza.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1015
| [[:d:Q97015610|Q97015610]]
| [[Maite López]]
| [[Fitxategi:Maite-lopez. Idazlea eta itzultzailea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1016
| [[:d:Q97050822|Q97050822]]
| [[Elena Sanz Queiruga]]
| [[Fitxategi:ElenaSanz WMES GA 2018.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1017
| [[:d:Q97105300|Q97105300]]
| [[Clara Bilbao]]
| [[Fitxategi:Premios Goya 2019 - Clara Bilbao Goya.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1018
| [[:d:Q97145256|Q97145256]]
| [[Eraitz Saez de Egilaz|Eraitz Saez de Egilaz Ramos]]
| [[Fitxategi:Eraitz-Saez-de-Egilaz-Ramos.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1019
| [[:d:Q97309771|Q97309771]]
| [[Amaia Martínez|Amaia Martínez Grisaleña]]
| [[Fitxategi:Amaia Martínez.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1020
| [[:d:Q97352588|Q97352588]]
| [[Iratxe Jaio]]
| [[Fitxategi:Iratxe Jaio Gomez de Segura, euskal artista.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1021
| [[:d:Q97353336|Q97353336]]
| [[Nekane Arroyo]]
| [[Fitxategi:Nekane Arroyo.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1022
| [[:d:Q97360219|Q97360219]]
| [[Ane Ganboa]]
| [[Fitxategi:Ane-miren-ganboa.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1023
| [[:d:Q97463702|Q97463702]]
| [[Amaia Arrazola]]
| [[Fitxategi:Mural d'Amaia Arrazola.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1024
| [[:d:Q97497067|Q97497067]]
| [[Rakel Molina Pérez]]
| [[Fitxategi:Rakel Molina (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1025
| [[:d:Q97499013|Q97499013]]
| [[Estibaliz Larrauri|Estibaliz Larrauri Aranguren]]
| [[Fitxategi:Estibaliz Larrauri (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1026
| [[:d:Q97584422|Q97584422]]
| [[Reyes Azkoitia]]
| [[Fitxategi:Reyes Azkoitia.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1027
| [[:d:Q97624254|Q97624254]]
| [[Maria Garde Ramirez]]
| [[Fitxategi:Maria-Garde.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1028
| [[:d:Q97624813|Q97624813]]
| [[Itxaso Etxebarria Astondoa]]
| [[Fitxategi:Itxaso Etxebarria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1029
| [[:d:Q97821852|Q97821852]]
| [[Karmele Mitxelena Etxebeste|Karmele Mitxelena]]
| [[Fitxategi:Karmele Mitxelena.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1030
| [[:d:Q97985277|Q97985277]]
| [[Maider Oleaga]]
| [[Fitxategi:Maider Oleaga, cineasta española.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1031
| [[:d:Q98071270|Q98071270]]
| [[Elene Lete]]
| [[Fitxategi:FCB v Real Sociedad - DSC 1292 (51262556426) (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1032
| [[:d:Q98071721|Q98071721]]
| [[Cecilia Marcos]]
| [[Fitxategi:FCB v Real Sociedad - DSC 1340 (51263599370) (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1033
| [[:d:Q98085414|Q98085414]]
| [[Nerea Loiola]]
| [[Fitxategi:Nerea Loiola. Idazlea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1034
| [[:d:Q98091173|Q98091173]]
| [[Maite Zubieta]]
| [[Fitxategi:MaiteZubieta.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1035
| [[:d:Q98091203|Q98091203]]
| [[Clara Pinedo]]
| [[Fitxategi:ClaraPinedo.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1036
| [[:d:Q98092162|Q98092162]]
| [[Irati Martin]]
| [[Fitxategi:IratiMartinRodriguez tokikom Anboto.org2022.09.16 (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1037
| [[:d:Q98149187|Q98149187]]
| [[Ane Garcia Lopez]]
| [[Fitxategi:Mejillon tigre Ane Garcia Lopez - Ane Zubeldia (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1038
| [[:d:Q98153159|Q98153159]]
| [[Bego Etxebarria Bilbao]]
| [[Fitxategi:Bego Etxebarria Bilbao.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1039
| [[:d:Q98462340|Q98462340]]
| [[María del Pilar de Landecho y Allendesalazar]]
| [[Fitxategi:1917, El Año Aristocrático, La marquesa de Urquijo, Franzen (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1040
| [[:d:Q98479409|Q98479409]]
| [[Marijo Deogracias|Marijo Deogracias Horrillo]]
| [[Fitxategi:Marijo Deogracias. Kazetaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1041
| [[:d:Q98775196|Q98775196]]
| [[Uxoa Iñurrieta|Uxoa Inurrieta]]
| [[Fitxategi:Uxoa Iñurrieta-uninet2016.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1042
| [[:d:Q98835630|Q98835630]]
| [[Marta San Adrián Rocandio]]
| [[Fitxategi:Marta San Adrián.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1043
| [[:d:Q98923186|Q98923186]]
| [[Gotzone Sagardui|Gotzone Sagardui Goikoetxea]]
| [[Fitxategi:Gotzone Sagardui 2020b.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1044
| [[:d:Q98929451|Q98929451]]
| [[Olatz Garamendi]]
| [[Fitxategi:Olatz Garamendi 2021.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1045
| [[:d:Q99196648|Q99196648]]
| [[Lizar Begoña]]
| [[Fitxategi:Lizar Begoña - 2024 - 06 (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1046
| [[:d:Q99391586|Q99391586]]
| [[Zaloa Ipiña]]
| [[Fitxategi:Zaloa Ipiña (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1047
| [[:d:Q99430209|Q99430209]]
| [[Ainhoa Urien]]
| [[Fitxategi:Ainhoa Urien. Idazlea eta pilotaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1048
| [[:d:Q99448553|Q99448553]]
| [[Beatriz Zabalondo|Beatriz Zabalondo Loidi]]
| [[Fitxategi:Beatriz Zabalondo (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1049
| [[:d:Q99573780|Q99573780]]
| [[Maria Josefa Mentxakatorre Barandika]]
| [[Fitxategi:María Josefa Menchacatorre Barandica (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1050
| [[:d:Q99979299|Q99979299]]
| [[Maialen Arregi]]
| [[Fitxategi:Maialen Arregi. Arkitektua. Kartelgilea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1051
| [[:d:Q100376270|Q100376270]]
| [[Kai Nakai]]
| [[Fitxategi:Kai Nakai 1.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1052
| [[:d:Q100428590|Q100428590]]
| [[Uxune Martinez Mazaga]]
| [[Fitxategi:Uxune Martinez. Zientzialaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1053
| [[:d:Q100528454|Q100528454]]
| [[Oihana Arana]]
| [[Fitxategi:Oihana Arana. Poeta.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1054
| [[:d:Q100655765|Q100655765]]
| [[Iratxe Ansa]]
| [[Fitxategi:Iratxe Ansa. Dantzaria eta koreografoa.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1055
| [[:d:Q100700812|Q100700812]]
| [[Judit Muñoz]]
| [[Fitxategi:Judit Muñoz. Matematikaria eta ikerlaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1056
| [[:d:Q100700856|Q100700856]]
| [[Jone Laspiur]]
| [[Fitxategi:Goyas 2023 - Jone Laspiur.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1057
| [[:d:Q100874594|Q100874594]]
| [[Yolanda Vicente Martín]]
| [[Fitxategi:Yolanda Vicente Martín.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1058
| [[:d:Q100876536|Q100876536]]
| [[Patricia Urrutia]]
| [[Fitxategi:Patricia Urrutia 05.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1059
| [[:d:Q100911125|Q100911125]]
| [[Askoa Etxebarrieta]]
| [[Fitxategi:Askoa Etxebarrieta. La Pulga.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1060
| [[:d:Q101195223|Q101195223]]
| [[Eva Ferreira García]]
| [[Fitxategi:Eva Ferreira (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1061
| [[:d:Q101230899|Q101230899]]
| [[Irati Bilbao]]
| [[Fitxategi:Irati Bilbao Gandarias. Jazz musikaria eta abeslaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1062
| [[:d:Q101242921|Q101242921]]
| [[Mari Cruz Guruzeta]]
| [[Fitxategi:Maria Cruz Guruzeta emagina.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1063
| [[:d:Q101438903|Q101438903]]
| [[Udane Ostolaza]]
| [[Fitxategi:Udane Ostolaza. Harrijasotzailea.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1064
| [[:d:Q101444741|Q101444741]]
| [[Helene Alberdi]]
| [[Fitxategi:Helene Alberdi en Ironman Vitoria-Gasteiz 2023.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1065
| [[:d:Q102035745|Q102035745]]
| [[Itxaro Perez Urzelai]]
| [[Fitxategi:Txiotesia2013ko irabazleak.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1066
| [[:d:Q102129230|Q102129230]]
| [[María José Pintor Sánchez-Ocaña]]
| [[Fitxategi:María José Pintor Sánchez-Ocaña en la entrega de premios MENINA.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1067
| [[:d:Q102737052|Q102737052]]
| [[Uxue Iturrate]]
| [[Fitxategi:Uxue Iturrate.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1068
| [[:d:Q103853777|Q103853777]]
| [[Kontxi Belandia|Kontxi Belandia Lekue]]
| [[Fitxategi:Kontxi Belandia Korrikan.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1069
| [[:d:Q103947924|Q103947924]]
| [[Mertxe Urteaga]]
| [[Fitxategi:Mertxe Urteaga.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1070
| [[:d:Q104053099|Q104053099]]
| [[Edurne Cenarruzabeitia]]
| [[Fitxategi:Edurne Cenarruzabeitia demoing CropTool (sq cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1071
| [[:d:Q104213252|Q104213252]]
| [[Jone Elorriaga]]
| [[Fitxategi:Jone Elorriaga. Artista.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1072
| [[:d:Q104213712|Q104213712]]
| [[Maria Varona]]
| [[Fitxategi:BNE Semanario pintoresco español. 12-3-1848, n.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1073
| [[:d:Q104414522|Q104414522]]
| [[Amaia Aldai]]
| [[Fitxategi:Amaia Aldai. Pilotaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1074
| [[:d:Q104414552|Q104414552]]
| [[Oihana Orbegozo]]
| [[Fitxategi:Laia Salsamendi eta Oihana Orbegozo.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1075
| [[:d:Q104529788|Q104529788]]
| [[Amaia Illarreta]]
| [[Fitxategi:Amaia illarreta.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1076
| [[:d:Q104704487|Q104704487]]
| [[Maider Segurola Dorronsoro|Maider Segurola]]
| [[Fitxategi:Maider Segurola - Euskadi Irratia taldea (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1077
| [[:d:Q104731952|Q104731952]]
| [[Haizea Martiartu]]
| [[Fitxategi:Haizea Martiartu. Musikaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1078
| [[:d:Q104758903|Q104758903]]
| [[Raimunda Royo]]
| [[Fitxategi:Raimunda Royo.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1079
| [[:d:Q104771722|Q104771722]]
| [[Idoia Hernández]]
| [[Fitxategi:Idoia Hernández "Hatxe".jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1080
| [[:d:Q104808753|Q104808753]]
| [[Maialen Araolaza]]
| [[Fitxategi:Maialen Araolaza. Unibertsitateko irakaslea, ikertzailea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1081
| [[:d:Q104822026|Q104822026]]
| [[Mercedes Parlange]]
| [[Fitxategi:Mercedes Parlange.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1082
| [[:d:Q104969586|Q104969586]]
| [[Lorea Zulaika]]
| [[Fitxategi:Lorea Zulaika. abeslaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1083
| [[:d:Q105007361|Q105007361]]
| [[Begoña Altuna]]
| [[Fitxategi:Begoña Altuna tokikom.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1084
| [[:d:Q105023222|Q105023222]]
| [[Garazi Mugarza]]
| [[Fitxategi:Garazi Mugarza.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1085
| [[:d:Q105078285|Q105078285]]
| [[Mentxu Alkorta Arzak|Mentxu Alkorta]]
| [[Fitxategi:Mentxu Alkorta.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1086
| [[:d:Q105104916|Q105104916]]
| [[Eladia Zubizarreta]]
| [[Fitxategi:Eladia Zubizarreta pilotaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1087
| [[:d:Q105128080|Q105128080]]
| [[Izaro Lasa]]
| [[Fitxategi:Izaro Lasa. Txirrindulari ohia. idazlea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1088
| [[:d:Q105157629|Q105157629]]
| [[Malen Ruiz de Azua]]
| [[Fitxategi:Malen Ruiz de Azua. Atleta.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1089
| [[:d:Q105161273|Q105161273]]
| [[Olatz Arregi|Olatz Arregi Uriarte]]
| [[Fitxategi:Olatz Arregi Uriarte (DMJ0029).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1090
| [[:d:Q105298853|Q105298853]]
| [[Kari Alberdi]]
| [[Fitxategi:Kari Alberdi. Komunikazio zientifikoko aditua.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1091
| [[:d:Q105321712|Q105321712]]
| [[Irati Astondoa]]
| [[Fitxategi:Irati Astondoa.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1092
| [[:d:Q105338003|Q105338003]]
| [[Tere Verdes]]
| [[Fitxategi:Red Álava.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1093
| [[:d:Q105356767|Q105356767]]
| [[Elena Ziordia]]
| [[Fitxategi:Elena Ziordia. Ilustratzailea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1094
| [[:d:Q105376436|Q105376436]]
| [[Miren Begoña Ereñaga]]
| [[Fitxategi:Begoña Ereñaga 2.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1095
| [[:d:Q105404063|Q105404063]]
| [[Bakarne Altonaga]]
| [[Fitxategi:Bakarne Altonaga.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1096
| [[:d:Q105626213|Q105626213]]
| [[Elisabete Alberdi|Elisabete Alberdi Zelaia]]
| [[Fitxategi:Elisabete Alberdi Celaya, matematikaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1097
| [[:d:Q105706991|Q105706991]]
| [[Pilare Baraiazarra]]
| [[Fitxategi:Pilare Baraiazarra-berria ZaldiEro.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1098
| [[:d:Q105725509|Q105725509]]
| [[Idoia Aierbe|Idoia Aierbe Iribar]]
| [[Fitxategi:Mikelen Txokoa - Altza (2020) 14.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1099
| [[:d:Q105743097|Q105743097]]
| [[Sixta Barrenetxea|Sixta Barrenetxea Gandasegi]]
| [[Fitxategi:Sixta Barrenetxea maistraren kalea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1100
| [[:d:Q105746107|Q105746107]]
| [[Garazi Esnaola]]
| [[Fitxategi:Garazi esnaola pianojolea izaro 1.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1101
| [[:d:Q105754098|Q105754098]]
| [[Libe Asua|Libe Asua Zarrabeitia]]
| [[Fitxategi:Libe Asua Zarrabeitia.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1102
| [[:d:Q105757868|Q105757868]]
| [[Eider Urkola Ezeiza]]
| [[Fitxategi:Eider Urkola Ezeiza Berria.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1103
| [[:d:Q105812101|Q105812101]]
| [[Josefa Ignacia Albisu]]
| [[Fitxategi:Grupo de raquetistas posando en un frontón (5 de 5) - Fondo Marín-Kutxa Fototeka.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1104
| [[:d:Q105821109|Q105821109]]
| [[Ane Legarreta|Ane Legarreta Méndez]]
| [[Fitxategi:Ane Legarreta.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1105
| [[:d:Q105825349|Q105825349]]
| [[Maritxu Zagala]]
| [[Fitxategi:Maritxu Zagala.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1106
| [[:d:Q105836242|Q105836242]]
| [[Antxone Telleria Mendia]]
| [[Fitxategi:Antxone Telleria Mendia.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1107
| [[:d:Q105840364|Q105840364]]
| [[Irati Iciar Madinabeitia]]
| [[Fitxategi:Irati Iciar UEU Udako ikastaroak.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1108
| [[:d:Q105840450|Q105840450]]
| [[Edurne Koch Elizegi]]
| [[Fitxategi:Edurne-koch 2017 Argia Dani Blanco.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1109
| [[:d:Q105846862|Q105846862]]
| [[Kastora Irigoien|Kastora Irigoien Zabala]]
| [[Fitxategi:KASTORA IRIGOIEN 1986 urtean.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1110
| [[:d:Q105888329|Q105888329]]
| [[Anselma de Salces]]
| [[Fitxategi:Anselma de Salces kalearen kartela Bilbon.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1111
| [[:d:Q105908395|Q105908395]]
| [[Julene Eguzkizaga|Julene Eguzkizaga Oleagordia]]
| [[Fitxategi:Julene Eguzkizaga Oleagordia.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1112
| [[:d:Q105942604|Q105942604]]
| [[Matilde Isasi-Isasmendi]]
| [[Fitxategi:Matilde Isasi-Isasmendi erizain eta emagina.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1113
| [[:d:Q105954163|Q105954163]]
| [[Mari Carmen Díaz de Lezana]]
| [[Fitxategi:Mari Carmen Diaz de Lezana. Txirrindularia.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1114
| [[:d:Q105956189|Q105956189]]
| [[Lorea Ibarra]]
| [[Fitxategi:Lorea Ibarra. Aktorea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1115
| [[:d:Q106000418|Q106000418]]
| [[Maria Luisa Agirre]]
| [[Fitxategi:Maria Luisa Agirre.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1116
| [[:d:Q106000983|Q106000983]]
| [[Yolanda Vargas Pozo]]
| [[Fitxategi:Yolanda Vargas.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1117
| [[:d:Q106087447|Q106087447]]
| [[Delia Lauroba]]
| [[Fitxategi:Red Álava.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1118
| [[:d:Q106097927|Q106097927]]
| [[Yune Nogueiras]]
| [[Fitxategi:Yune Nogueiras. Aktorea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1119
| [[:d:Q106200083|Q106200083]]
| [[Zuriñe Arrue]]
| [[Fitxategi:Eutsi berdintasunari (Marienea-Basauri, 2021) 2.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1120
| [[:d:Q106210077|Q106210077]]
| [[Victoria Mallabiabarrena]]
| [[Fitxategi:Victoria Mallabiabarrena.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1121
| [[:d:Q106249336|Q106249336]]
| [[Irati Mogollón]]
| [[Fitxategi:Irati Mogollon.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1122
| [[:d:Q106341269|Q106341269]]
| [[Nerea Onaindia]]
| [[Fitxategi:Nerea Onaindia - 2024 - 04 (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1123
| [[:d:Q106459901|Q106459901]]
| [[Maritxu Errazkin]]
| [[Fitxategi:Maritxu Errazkin. Autobus-gidari aitzindaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1124
| [[:d:Q106482902|Q106482902]]
| [[Mentxu Ramilo Araujo]]
| [[Fitxategi:Mentxu Ramilo Araujo.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1125
| [[:d:Q106513420|Q106513420]]
| [[Ana Zelaia Jauregi]]
| [[Fitxategi:Ana Zelaia RSA 2014.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1126
| [[:d:Q106523411|Q106523411]]
| [[Pazis Garcia Ortega]]
| [[Fitxategi:Pazis-Garcia-Ortega.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1127
| [[:d:Q106523513|Q106523513]]
| [[Maialen Gurrutxaga Uranga]]
| [[Fitxategi:Maialen Gurrutxaga.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1128
| [[:d:Q106523700|Q106523700]]
| [[Eva Juez|Eva Juez Garmendia]]
| [[Fitxategi:Eva Juez.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1129
| [[:d:Q106523797|Q106523797]]
| [[Nerea Lupardo Atutxa]]
| [[Fitxategi:Nerea Lupardo.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1130
| [[:d:Q106544502|Q106544502]]
| [[Amaia Arregi Romarate]]
| [[Fitxategi:Amaia Arregi.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1131
| [[:d:Q106544504|Q106544504]]
| [[Amaia Betolaza San Miguel]]
| [[Fitxategi:Amaia Betolaza.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1132
| [[:d:Q106544505|Q106544505]]
| [[Nerea Llanos]]
| [[Fitxategi:Nerea Llanos en 2014.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1133
| [[:d:Q106557630|Q106557630]]
| [[Txaro Sarasua Díaz]]
| [[Fitxategi:Txaro Sarasua.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1134
| [[:d:Q106560607|Q106560607]]
| [[Mireia Zarate Agirre]]
| [[Fitxategi:Mireia Zarate.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1135
| [[:d:Q106571453|Q106571453]]
| [[Edurne Egaña Manterola]]
| [[Fitxategi:Edurne Egaña.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1136
| [[:d:Q106572086|Q106572086]]
| [[Esther Agirre Ruiz]]
| [[Fitxategi:Esther Agirre 2019.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1137
| [[:d:Q106581232|Q106581232]]
| [[Arantxa Orbegozo]]
| [[Fitxategi:Arantxa orbegozo.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1138
| [[:d:Q106581502|Q106581502]]
| [[Marina Bidasoro Arocena]]
| [[Fitxategi:Marina Bidasoro.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1139
| [[:d:Q106595687|Q106595687]]
| [[Izaskun Etxetxipia|Izaskun Etxetxipia Goiburu]]
| [[Fitxategi:Izaskun Etxetxipia Tolosan.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1140
| [[:d:Q106602634|Q106602634]]
| [[Goiuri Aldekoa-Otalora]]
| [[Fitxategi:Goiuri Aldekoa-Otalora. Argazkilaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1141
| [[:d:Q106658431|Q106658431]]
| [[Leticia Gaspar]]
| [[Fitxategi:Leticia Gaspar.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1142
| [[:d:Q106715106|Q106715106]]
| [[Eva Perea Muñoz]]
| [[Fitxategi:Eva perea uao.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1143
| [[:d:Q106802905|Q106802905]]
| [[Itziar Zabala Zurinaga]]
| [[Fitxategi:Itziar Zabala eskalatzailea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1144
| [[:d:Q106803116|Q106803116]]
| [[Matxalen Legarreta]]
| [[Fitxategi:Matxalen Legarreta.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1145
| [[:d:Q106805863|Q106805863]]
| [[Usoa Ostolaza]]
| [[Fitxategi:Usoa Ostolaza on the podium for yellow jersey of TFIP 2024 stage 2.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1146
| [[:d:Q106809853|Q106809853]]
| [[Kotxepin Bengoetxea]]
| [[Fitxategi:Kotxepin Bengoetxea. Itxasoan.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1147
| [[:d:Q106811093|Q106811093]]
| [[Natalia Suarez]]
| [[Fitxategi:Natalia Suarez.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1148
| [[:d:Q106824695|Q106824695]]
| [[Sara Buesa Rodríguez|Sara Buesa]]
| [[Fitxategi:Sara Buesa en TEDxVitoriaGasteiz.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1149
| [[:d:Q106826511|Q106826511]]
| [[Jone Guenetxea]]
| [[Fitxategi:Jone Guenetxea. Kazetaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1150
| [[:d:Q106832837|Q106832837]]
| [[Idoia Gereñu]]
| [[Fitxategi:Idoia Gereñu. Antzerkilaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1151
| [[:d:Q106836325|Q106836325]]
| [[Amaya Mendikoetxea]]
| [[Fitxategi:Amaya 2021.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1152
| [[:d:Q106870103|Q106870103]]
| [[Fabiana Zudaire]]
| [[Fitxategi:Fabiana Zudaire,.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1153
| [[:d:Q106913188|Q106913188]]
| [[Maite Berriozabal]]
| [[Fitxategi:Maite Berriozabal. Bertso gai-jartzailea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1154
| [[:d:Q106913492|Q106913492]]
| [[Vanesa Fernández]]
| [[Fitxategi:Vanesa Fernandez Guerra.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1155
| [[:d:Q107076203|Q107076203]]
| [[Mirari Martiarena Iraola]]
| [[Fitxategi:Pakean dagoena pakean utzi.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1156
| [[:d:Q107101073|Q107101073]]
| [[Anaje Narbaiza]]
| [[Fitxategi:Anaje Narbaiza euskaltzale bergararra.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1157
| [[:d:Q107138300|Q107138300]]
| [[Idoia Asurmendi]]
| [[Fitxategi:Idoia Asurmendi tokikom̠2020.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1158
| [[:d:Q107183392|Q107183392]]
| [[Garazi Arrizabalaga]]
| [[Fitxategi:Garazi Arrizabalaga. Historialaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1159
| [[:d:Q107272988|Q107272988]]
| [[Esther Gorostiza]]
| [[Fitxategi:Esther Gorostiza Garai. Pediatra.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1160
| [[:d:Q107282686|Q107282686]]
| [[Irune Costumero]]
| [[Fitxategi:Irune Costumero.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1161
| [[:d:Q107295934|Q107295934]]
| [[Loreto Cabo]]
| [[Fitxategi:Loreto-cabo-lab.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1162
| [[:d:Q107297285|Q107297285]]
| [[Eider Perez]]
| [[Fitxategi:Mejillon tigre - Eider Perez (Adeletx) (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1163
| [[:d:Q107325374|Q107325374]]
| [[Maitane Azurmendi]]
| [[Fitxategi:Maitane Azurmendi. Artista.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1164
| [[:d:Q107345903|Q107345903]]
| [[Bakartxo Etxeberria]]
| [[Fitxategi:Barkatxo Etxeberria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1165
| [[:d:Q107453839|Q107453839]]
| [[Elena Pérez]]
| [[Fitxategi:Elena Perez txistularia.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1166
| [[:d:Q107469939|Q107469939]]
| [[Norma Mentxaka]]
| [[Fitxategi:Norma Menchaca.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1167
| [[:d:Q107579581|Q107579581]]
| [[Sandra Sevillano|Sandra Sevillano Guerra]]
| [[Fitxategi:Arrankudiaga-Zollo III. Trail lasterketa (15337815738) (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1168
| [[:d:Q107585788|Q107585788]]
| [[Maria Muñoz Jarabeitia|María Josefa Patricia Muñoz y Jarabeitia]]
| [[Fitxategi:Maria Muñoz kalea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1169
| [[:d:Q107586299|Q107586299]]
| [[Romualda Zuloaga]]
| [[Fitxategi:RMOMUALDAS ZULOAGA CUPERO ENTERO.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1170
| [[:d:Q107599232|Q107599232]]
| [[Dorleta Kortazar]]
| [[Fitxategi:Dorleta Kortazar.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1171
| [[:d:Q107629610|Q107629610]]
| [[Eskarne Aroma]]
| [[Fitxategi:Eskarne Aroma. Euskara irakaslea, aktorea, bikoiztailea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1172
| [[:d:Q107642441|Q107642441]]
| [[Inma Arias]]
| [[Fitxategi:Fotografía del 10 aniversario de Podemos Euskadi (Sestao, 2024) (3).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1173
| [[:d:Q107701035|Q107701035]]
| [[Macaria Iriarte]]
| [[Fitxategi:Macaría Iriarte.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1174
| [[:d:Q107724918|Q107724918]]
| [[Susana Serrano|Susana Serrano-Gazteluurrutia]]
| [[Fitxategi:Susana Serrano-Gazteluurrutia.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1175
| [[:d:Q107907446|Q107907446]]
| [[Bego Zubia Gallastegi]]
| [[Fitxategi:Bego Zubia. ikertzailea, dokumentalgilea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1176
| [[:d:Q107970806|Q107970806]]
| [[Aintzane Muguruza|Aintzane Muguruza Mendarte]]
| [[Fitxategi:Aintzane Muguruza (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1177
| [[:d:Q108042420|Q108042420]]
| [[Josefa Tito Recalde]]
| [[Fitxategi:Josefa Tito Recalde primera empresaria y emprendedora del jabón en Herrera, Guipúzcoa, España.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1178
| [[:d:Q108061899|Q108061899]]
| [[Isabel Etxeberria Gorriti|Isabel Etxeberria]]
| [[Fitxategi:Isabel Etxeberria Gorriti by Borràs.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1179
| [[:d:Q108084619|Q108084619]]
| [[Rosa Arburua]]
| [[Fitxategi:Rosa Arburua. Pedagogoa. Historia ikertzailea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1180
| [[:d:Q108099442|Q108099442]]
| [[Raisa Álava]]
| [[Fitxategi:Raisa Alava.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1181
| [[:d:Q108099445|Q108099445]]
| [[Jenni Alvarado]]
| [[Fitxategi:Jenni Alvarado.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1182
| [[:d:Q108099457|Q108099457]]
| [[Jugatx Astorkia]]
| [[Fitxategi:Jugatx Astorkiaren erretratua.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1183
| [[:d:Q108099459|Q108099459]]
| [[Alejandra Bueno|Alejandra Bueno de Santiago]]
| [[Fitxategi:Alejandra Bueno.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1184
| [[:d:Q108170383|Q108170383]]
| [[Ana Maria Lajusticia]]
| [[Fitxategi:Anamaria5.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1185
| [[:d:Q108272653|Q108272653]]
| [[Junkal Guerrero|Junkal Guerrero Langara]]
| [[Fitxategi:Junkal Guerrero (4tik 1) - 94-097.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1186
| [[:d:Q108312130|Q108312130]]
| [[Eva Ugalde]]
| [[Fitxategi:Eva Ugalde.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1187
| [[:d:Q108526277|Q108526277]]
| [[Bea Larrañaga]]
| [[Fitxategi:Bea Larrañaga. Pailazoa.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1188
| [[:d:Q108570992|Q108570992]]
| [[Itziar Cortes]]
| [[Fitxategi:Itziar Cortes informatikaria Elhuyarrren.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1189
| [[:d:Q108571195|Q108571195]]
| [[Arancha de las Heras]]
| [[Fitxategi:Arancha de las Heras por Julia Robles.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1190
| [[:d:Q108598344|Q108598344]]
| [[Arantxa Arzamendi|Arantxa Arzamendi Sesé]]
| [[Fitxategi:Arantxa Arzamendi.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1191
| [[:d:Q108619397|Q108619397]]
| [[Isabel Mellén]]
| [[Fitxategi:Isabel Mellén 2024.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1192
| [[:d:Q108678479|Q108678479]]
| [[Maria Angeles Esnaola Bidaurreta|Maria Angeles Esnaola]]
| [[Fitxategi:María Ángeles Esnaola.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1193
| [[:d:Q108696466|Q108696466]]
| [[Leire Markinez Calvo]]
| [[Fitxategi:Leire Markinez Calvo artistaren irudia.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1194
| [[:d:Q108697888|Q108697888]]
| [[Nerea Apodaka]]
| [[Fitxategi:Nerea Apodaka.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1195
| [[:d:Q108697895|Q108697895]]
| [[Nora Aurrekoetxea]]
| [[Fitxategi:Nora Aurrekoetxea Etxebarria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1196
| [[:d:Q108697906|Q108697906]]
| [[Onintza Etxebeste Liras]]
| [[Fitxategi:Onintza Etxebeste Liras.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1197
| [[:d:Q108697925|Q108697925]]
| [[Zuriñe Soto]]
| [[Fitxategi:Zuriñe Soto artistaren argazkia.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1198
| [[:d:Q108697926|Q108697926]]
| [[Ura Iturralde|Ura Iturralde Larrañaga]]
| [[Fitxategi:Ura Iturralderen erretratua.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1199
| [[:d:Q108698004|Q108698004]]
| [[Nerea Lekuona]]
| [[Fitxategi:Nerea Lekuona.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1200
| [[:d:Q108698019|Q108698019]]
| [[Aintzane de Luna]]
| [[Fitxategi:Aintzane Martínez de Luna portrait.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1201
| [[:d:Q108735730|Q108735730]]
| [[Ianire Sagasti]]
| [[Fitxategi:Ianire Sagastiren irudia.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1202
| [[:d:Q108747277|Q108747277]]
| [[Salutxu Etxebarria]]
| [[Fitxategi:Salutxu Etxebarria. Dantzaria. Aurreskularia.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1203
| [[:d:Q108828005|Q108828005]]
| [[Amaia Lejarreta]]
| [[Fitxategi:Amaia Lejarreta, artista.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1204
| [[:d:Q108838308|Q108838308]]
| [[Marimi Ugalde|Marimi Ugalde Zabala]]
| [[Fitxategi:Marimi Ugalde ahotsak.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1205
| [[:d:Q108860953|Q108860953]]
| [[Anttoni Etxeberria]]
| [[Fitxategi:Anttoni Etxeberria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1206
| [[:d:Q108903211|Q108903211]]
| [[Teresa Murga]]
| [[Fitxategi:Teresa Murga markinarra.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1207
| [[:d:Q109105985|Q109105985]]
| [[Frantxiska Iragorri Iriarte|Frantxiska Iragorri]]
| [[Fitxategi:Francisca Iragorri.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1208
| [[:d:Q109247629|Q109247629]]
| [[Amaia Bono]]
| [[Fitxategi:Amaia Bono. Antzerki-aktorea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1209
| [[:d:Q109250117|Q109250117]]
| [[Malen Osa]]
| [[Fitxategi:Malen Osa. Mendi lasterketaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1210
| [[:d:Q109331806|Q109331806]]
| [[Esti Markez]]
| [[Fitxategi:Esti Markez.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1211
| [[:d:Q109346706|Q109346706]]
| [[Rosario Zubizarreta]]
| [[Fitxategi:Rosario Zubizarreta.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1212
| [[:d:Q109352543|Q109352543]]
| [[Onditz Iturbe]]
| [[Fitxategi:Onditz Iturbe.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1213
| [[:d:Q109378639|Q109378639]]
| [[Lide Urrestarazu]]
| [[Fitxategi:LideUrrestarazuOihanaAzkorbebeitiaAinhoaLendinez tokikom Anboto.org1 20231007 (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1214
| [[:d:Q109468494|Q109468494]]
| [[Itziar Ugarte]]
| [[Fitxategi:Itziar Ugarte Irizar. kazetari eta idazle oñatiarra.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1215
| [[:d:Q109480438|Q109480438]]
| [[Garbiñe Larrea]]
| [[Fitxategi:Miren Larrea. Naturopata.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1216
| [[:d:Q109577584|Q109577584]]
| [[Nerea Azurmendi|Nerea Azurmendi Zabaleta]]
| [[Fitxategi:Nerea-Azurmendi-Zuzeu Artefaktu.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1217
| [[:d:Q109753092|Q109753092]]
| [[Maria Rosario Arrizabalaga]]
| [[Fitxategi:Maria Rosario Arrizabalaga gizarte-ekintzailea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1218
| [[:d:Q110042292|Q110042292]]
| [[Aitziber Olaizola]]
| [[Fitxategi:Aitziber Olaizaola. Bolaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1219
| [[:d:Q110089579|Q110089579]]
| [[Leire Vargas]]
| [[Fitxategi:Leire Vargas. Idazle eta bertsolaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1220
| [[:d:Q110101877|Q110101877]]
| [[María Cerezuela]]
| [[Fitxategi:MARIA CEREZUELA.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1221
| [[:d:Q110154383|Q110154383]]
| [[Garazi Romero]]
| [[Fitxategi:Garazi Romero.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1222
| [[:d:Q110209275|Q110209275]]
| [[Lierni Azkargorta]]
| [[Fitxategi:Lierni Azkargorta idazlea eta erizaina.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1223
| [[:d:Q110221667|Q110221667]]
| [[Begoña Azpiri Eguren]]
| [[Fitxategi:Begoña Azpiri Eguren 1999.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1224
| [[:d:Q110222295|Q110222295]]
| [[Jaione Ugaldebere Sarasua]]
| [[Fitxategi:Jaione Ugaldebere Sarasua.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1225
| [[:d:Q110476825|Q110476825]]
| [[Maixux Rekalde Urdanpileta]]
| [[Fitxategi:Maixux Rekalde.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1226
| [[:d:Q110604627|Q110604627]]
| [[Belén Bengoetxea|Belén Bengoetxea Rementeria]]
| [[Fitxategi:Belén Bengoetxea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1227
| [[:d:Q110686916|Q110686916]]
| [[Nerea Castaño]]
| [[Fitxategi:Garazi Romero.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1228
| [[:d:Q110726393|Q110726393]]
| [[Aitziber Urrutia]]
| [[Fitxategi:Aitziber Urrutia. Eskalatzailea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1229
| [[:d:Q110819700|Q110819700]]
| [[Teresa Sánchez de Bilbao]]
| [[Fitxategi:Parque Teresa Sánchez de Bilbao 2.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1230
| [[:d:Q110869776|Q110869776]]
| [[Ane Iturzaeta|Ane Iturzaeta Agirre]]
| [[Fitxategi:Ane Iturzaeta sarean eus.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1231
| [[:d:Q110880377|Q110880377]]
| [[Saioa Mantzizidor]]
| [[Fitxategi:SaioaManzisidor-9 tokikom 700x700.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1232
| [[:d:Q110918267|Q110918267]]
| [[Haizea Ziluaga]]
| [[Fitxategi:Haizea Ziluaga. ITA.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1233
| [[:d:Q110929715|Q110929715]]
| [[Bihotz Gorospe]]
| [[Fitxategi:Bihotz Gorospe.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1234
| [[:d:Q110952030|Q110952030]]
| [[Tamara Clavería]]
| [[Fitxategi:Tamara Clavería-AMUGE.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1235
| [[:d:Q110954276|Q110954276]]
| [[Antonia Salaberria]]
| [[Fitxategi:Antonia Salaberria Azkarate.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1236
| [[:d:Q110975119|Q110975119]]
| [[Ainhoa Azpitarte]]
| [[Fitxategi:AinhoaAzpitarte tokikom 700x700.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1237
| [[:d:Q111016949|Q111016949]]
| [[Ane Inés Landeta]]
| [[Fitxategi:Women filmmakers TYF Bilbao 2017 Zinegoak.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1238
| [[:d:Q111018060|Q111018060]]
| [[Sandra Barrilaro]]
| [[Fitxategi:Sandra Barrilaro fotógrafa.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1239
| [[:d:Q111064559|Q111064559]]
| [[Elena Díaz Ereño|Elena Diaz Ereño]]
| [[Fitxategi:Elena Diaz Ereño EHUedonondik (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1240
| [[:d:Q111081215|Q111081215]]
| [[Lorea Lyons]]
| [[Fitxategi:Women filmmakers TYF Bilbao 2017 Zinegoak.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1241
| [[:d:Q111151585|Q111151585]]
| [[Naiara Aginako|Naiara Aginako Bengoa]]
| [[Fitxategi:Naiara Aginako Bengoa.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1242
| [[:d:Q111195257|Q111195257]]
| [[Ireide Arriolabengoa]]
| [[Fitxategi:Ireide Arriolabengoa.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1243
| [[:d:Q111218123|Q111218123]]
| [[Ane Barandiaran]]
| [[Fitxategi:Ane Barandiaran.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1244
| [[:d:Q111221743|Q111221743]]
| [[Carmen Miranda Zubieta]]
| [[Fitxategi:Carmen Miranda Zubieta.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1245
| [[:d:Q111243808|Q111243808]]
| [[Boni Macarrón|Boni Macarron]]
| [[Fitxategi:Boni Macarron elizpean.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1246
| [[:d:Q111250022|Q111250022]]
| [[Marta Ugarte|Marta Ugarte Abasolo]]
| [[Fitxategi:Marta Ugarte. Bertso gai-jartzailea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1247
| [[:d:Q111251366|Q111251366]]
| [[Maddi Zabalo]]
| [[Fitxategi:Maddi Zabalo, idazlea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1248
| [[:d:Q111286103|Q111286103]]
| [[Elbira Iturri]]
| [[Fitxategi:Gernika-Lumon, Elbira Iturria kalearen plaka, aurretik Pedro Aboitiz kalea izandakoa.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1249
| [[:d:Q111358970|Q111358970]]
| [[María Ángeles Garai]]
| [[Fitxategi:Ángeles Garai.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1250
| [[:d:Q111370320|Q111370320]]
| [[Alauda Ruiz de Azúa]]
| [[Fitxategi:Alauda Ruiz de Azúa at Berlinale 2022 (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1251
| [[:d:Q111487516|Q111487516]]
| [[Concha Murgia Egaña|Concha Murguia Egaña]]
| [[Fitxategi:Concha Murguia oiartzuarraren oroigarri plaka.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1252
| [[:d:Q111506533|Q111506533]]
| [[Itsaso Bengoetxea]]
| [[Fitxategi:Itsaso Bengoetxea medikua.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1253
| [[:d:Q111588650|Q111588650]]
| [[Haizea Oses]]
| [[Fitxategi:Haizea Oses.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1254
| [[:d:Q111590420|Q111590420]]
| [[Arantzazu Loidi]]
| [[Fitxategi:Arantzazu Loidi (Bertsolari.eus).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1255
| [[:d:Q111647191|Q111647191]]
| [[Ane Lardi Enbil]]
| [[Fitxategi:Ane Lardi Enbil.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1256
| [[:d:Q111680403|Q111680403]]
| [[Irene Sarrionandia]]
| [[Fitxategi:Irene Sarrionandia Astun inguruko mendietan.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1257
| [[:d:Q111736801|Q111736801]]
| [[Alaia Gaztelumendi Mendarte]]
| [[Fitxategi:Alaia Gaztelumendi Mendarte.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1258
| [[:d:Q111821448|Q111821448]]
| [[Ainara Urrutia]]
| [[Fitxategi:Ainara Urrutia.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1259
| [[:d:Q111831136|Q111831136]]
| [[Olga Leibar Mendarte]]
| [[Fitxategi:Olga Leibar Mendrte.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1260
| [[:d:Q111874340|Q111874340]]
| [[Izaskun Madariaga Iragorri]]
| [[Fitxategi:Izaskun Madariaga Iragorri(3471).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1261
| [[:d:Q111968798|Q111968798]]
| [[Nekane Martiarena Labandibar]]
| [[Fitxategi:Nekane Martiarena Labandibar.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1262
| [[:d:Q111972976|Q111972976]]
| [[Maria Garaiar Rekalde]]
| [[Fitxategi:Maria Garaiar.Argazkia.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1263
| [[:d:Q111993425|Q111993425]]
| [[Estibaliz Urresola Solaguren|Estibaliz Urresola]]
| [[Fitxategi:20.000 especies de abejas, 2023 (Estibaliz Urresola).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1264
| [[:d:Q112109476|Q112109476]]
| [[Maddi Agirre]]
| [[Fitxategi:Maddi Agirre, 2023an Guardian.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1265
| [[:d:Q112114888|Q112114888]]
| [[Alaitz Biritxinaga]]
| [[Fitxategi:AlaitzBiritxinagaIMG1993 tokikom 700x700.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1266
| [[:d:Q112133115|Q112133115]]
| [[Maria Jesus Aranburu Arbelaitz]]
| [[Fitxategi:Maria Jesus Aranburu Arbelaitz.bigarrena.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1267
| [[:d:Q112208326|Q112208326]]
| [[Arantxa Lete Bergaretxe]]
| [[Fitxategi:Arantxa Lete Bergaretxe.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1268
| [[:d:Q112304127|Q112304127]]
| [[Andrea Monrocle]]
| [[Fitxategi:ARTEKOM Art Members 2023.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1269
| [[:d:Q112509305|Q112509305]]
| [[Olga Uribe]]
| [[Fitxategi:Olga Uribe. Ehulea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1270
| [[:d:Q112568153|Q112568153]]
| [[Lourdes Imaz]]
| [[Fitxategi:Lourdes Imaz, irakasle ohia, antzerki zuzendaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1271
| [[:d:Q112578917|Q112578917]]
| [[Aitziber Makatzaga]]
| [[Fitxategi:Aitziber Makazaga, bolaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1272
| [[:d:Q112583128|Q112583128]]
| [[Garbiñe Alustiza]]
| [[Fitxategi:Garbiñe Alustiza.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1273
| [[:d:Q112601259|Q112601259]]
| [[Iraia Garcia]]
| [[Fitxategi:IraiaGarcia tokikom 700x700.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1274
| [[:d:Q112624104|Q112624104]]
| [[Ainhoa Colino]]
| [[Fitxategi:Ainhoa Colino. ibiltaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1275
| [[:d:Q112624910|Q112624910]]
| [[Begoña Guillen]]
| [[Fitxategi:Begoña Guillen Montero.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1276
| [[:d:Q112650651|Q112650651]]
| [[Aitziber Arnaiz Garmendia]]
| [[Fitxategi:Aitziber arnaiz garmendia.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1277
| [[:d:Q112653190|Q112653190]]
| [[Arantza San Sebastian]]
| [[Fitxategi:Arantza San Sebastian.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1278
| [[:d:Q112657716|Q112657716]]
| [[Mari Jose Molina Guerrero]]
| [[Fitxategi:Mari Jose Molina Guerrero.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1279
| [[:d:Q112670358|Q112670358]]
| [[Betzaida Urtaza]]
| [[Fitxategi:Betzaida Urtaza.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1280
| [[:d:Q112704423|Q112704423]]
| [[Olatz Altuna Zumeta]]
| [[Fitxategi:Olatz Altuna eta Maialen Iñarra - Berria 2022-05-28.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1281
| [[:d:Q112731887|Q112731887]]
| [[Sara Alonso Martinez]]
| [[Fitxategi:Sierre-Zinal 2022 Sara Alonso.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1282
| [[:d:Q112749496|Q112749496]]
| [[Ainara Gorostitzu|Ainara Gorostitzu Muxika]]
| [[Fitxategi:Ainara Gorostitzu Muxika.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1283
| [[:d:Q112767769|Q112767769]]
| [[Ane Maruri]]
| [[Fitxategi:Karrarranka22.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1284
| [[:d:Q112823162|Q112823162]]
| [[Edurne Garitazelaia]]
| [[Fitxategi:Edurne Garitazelaia.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1285
| [[:d:Q112958088|Q112958088]]
| [[Rocío Vitero Pérez]]
| [[Fitxategi:Rocío Vitero 2023.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1286
| [[:d:Q112972255|Q112972255]]
| [[Eba Gaminde Egia]]
| [[Fitxategi:Eba Gaminde. Ikertzaile, bake-epailea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1287
| [[:d:Q113163674|Q113163674]]
| [[Miren Irigoien Aizarna]]
| [[Fitxategi:Miren irigoien aizarna.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1288
| [[:d:Q113230316|Q113230316]]
| [[Lurdes Alkorta]]
| [[Fitxategi:Lurdes Alkorta.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1289
| [[:d:Q113297377|Q113297377]]
| [[Rosa Rodríguez]]
| [[Fitxategi:Rosa Rodríguez.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1290
| [[:d:Q113446926|Q113446926]]
| [[Malores Etxeberria]]
| [[Fitxategi:Malores Etxeberria - Argia 2022.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1291
| [[:d:Q113487202|Q113487202]]
| [[Alaitz Guridi Agirrezabala]]
| [[Fitxategi:Berria Alaitz Guridi.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1292
| [[:d:Q113505753|Q113505753]]
| [[Laura Irasuegi Otal]]
| [[Fitxategi:Laura Irasuegi Otal erretratua 1975-06-28.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1293
| [[:d:Q113524318|Q113524318]]
| [[Ixone Andreu]]
| [[Fitxategi:Ixone Andreu Egia (28M Santurtzi).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1294
| [[:d:Q113571004|Q113571004]]
| [[Maria Mendizabal Iturria]]
| [[Fitxategi:Maria Mendizabal.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1295
| [[:d:Q113585535|Q113585535]]
| [[Amalur Arbelaitz Arbelaitz]]
| [[Fitxategi:Amalur Arbelaitz Arbelaitz2.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1296
| [[:d:Q113626110|Q113626110]]
| [[Martina Zuricalday|Martina de Zuricalday]]
| [[Fitxategi:Martina de Zuricalday20221006.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1297
| [[:d:Q114002280|Q114002280]]
| [[Sandra Garayoa]]
| [[Fitxategi:Sandra Garayoa.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1298
| [[:d:Q114100437|Q114100437]]
| [[Elixabete Etxanobe]]
| [[Fitxategi:Elixabete Etxanobe 2019.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1299
| [[:d:Q114231416|Q114231416]]
| [[Edurne Azpitarte]]
| [[Fitxategi:Edurne Azpitarte tokikomAnboto.org20220924 02 (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1300
| [[:d:Q114297536|Q114297536]]
| [[Mercedes Diaz Morales]]
| [[Fitxategi:Mercedes Diaz Morales20221006.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1301
| [[:d:Q114336507|Q114336507]]
| [[Felisa Ventura]]
| [[Fitxategi:Felisa Ventura Irigoien.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1302
| [[:d:Q114349667|Q114349667]]
| [[Leire Ibarguren]]
| [[Fitxategi:Leire Ibarguren. Idazlea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1303
| [[:d:Q114356131|Q114356131]]
| [[Olatz Peon]]
| [[Fitxategi:Olatz Peon.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1304
| [[:d:Q114357205|Q114357205]]
| [[Leire Artola]]
| [[Fitxategi:Leire Artola.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1305
| [[:d:Q114389610|Q114389610]]
| [[Cesarea Garbuno Arizmendi]]
| [[Fitxategi:Cesarea Garbuno20221006.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1306
| [[:d:Q114403889|Q114403889]]
| [[Miren Elgarresta]]
| [[Fitxategi:Miren Elgarresta.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1307
| [[:d:Q114421763|Q114421763]]
| [[Ainhoa Nadia Douhaibi]]
| [[Fitxategi:Ainhoa Nadia Douhaibi. Ikertzailea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1308
| [[:d:Q114496025|Q114496025]]
| [[Aurea Etxaniz]]
| [[Fitxategi:Aurea Etxaniz Beitia. Erraketista.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1309
| [[:d:Q114529132|Q114529132]]
| [[Gema Arrugaeta]]
| [[Fitxategi:Gema Arrugaeta, argazkilaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1310
| [[:d:Q114590986|Q114590986]]
| [[Edurne Agirrezabala Ugaldebere]]
| [[Fitxategi:Edurne Agirrezabala Ugaldebere.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1311
| [[:d:Q114609104|Q114609104]]
| [[Ana Arsuaga]]
| [[Fitxategi:Verde Prato.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1312
| [[:d:Q114661816|Q114661816]]
| [[Marta Extramiana]]
| [[Fitxategi:Marta Extramiana.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1313
| [[:d:Q114683151|Q114683151]]
| [[Anabel Sanz]]
| [[Fitxategi:Anabel Sanz, feminista eta gizarte-ekintzailea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1314
| [[:d:Q114778017|Q114778017]]
| [[Nerea Gastón]]
| [[Fitxategi:Nerea Gastón. Arte historialaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1315
| [[:d:Q114796526|Q114796526]]
| [[Lide Hernando]]
| [[Fitxategi:Liher taldea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1316
| [[:d:Q114796538|Q114796538]]
| [[Usue Egia]]
| [[Fitxategi:Usue Egia. Ilustratzailea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1317
| [[:d:Q114876013|Q114876013]]
| [[Juanita Arenaza]]
| [[Fitxategi:Juanita Arenaza Velasco.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1318
| [[:d:Q114889335|Q114889335]]
| [[Allende Arnaiz Garmendia]]
| [[Fitxategi:Allende Arnaiz Ehuntze espazioko bulegoan.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1319
| [[:d:Q114891256|Q114891256]]
| [[Maddi Aalla]]
| [[Fitxategi:Maddi Aalla Rotaetxe 2021-10-24.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1320
| [[:d:Q114893819|Q114893819]]
| [[Rosa Arregi]]
| [[Fitxategi:Rosa Arregi.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1321
| [[:d:Q114895914|Q114895914]]
| [[Julita Beraza]]
| [[Fitxategi:Julita Beraza. Erraketista.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1322
| [[:d:Q114904204|Q114904204]]
| [[Belén Moreno Zaldibar|Belen Moreno Zaldibar]]
| [[Fitxategi:BELÉN MORENO.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1323
| [[:d:Q114957427|Q114957427]]
| [[Esther Arrojeria]]
| [[Fitxategi:Esther Arantzazistroke Arrojeria 2021-10-24.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1324
| [[:d:Q114983980|Q114983980]]
| [[Maria Bengoetxea]]
| [[Fitxategi:Maria Bengoetxea euskaltzale eta hizlari ermuarra.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1325
| [[:d:Q115010960|Q115010960]]
| [[Ane Elordi]]
| [[Fitxategi:Ane Elordi.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1326
| [[:d:Q115045105|Q115045105]]
| [[Loren Eguren]]
| [[Fitxategi:Loren Eguren tokikom Anboto.org 20221003.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1327
| [[:d:Q115045201|Q115045201]]
| [[Asun Ibarrondo]]
| [[Fitxategi:Asun Ibarrondo1.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1328
| [[:d:Q115046265|Q115046265]]
| [[Aiora Zabala]]
| [[Fitxategi:Aiora Zabala. Zientzialaria.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1329
| [[:d:Q115129840|Q115129840]]
| [[Arantxa Madariaga Iragorri]]
| [[Fitxategi:Arantxa Madariaga Iragorri.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1330
| [[:d:Q115253834|Q115253834]]
| [[Zuriñe García]]
| [[Fitxategi:Zuriñegarcia3.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1331
| [[:d:Q115442400|Q115442400]]
| [[Maria Teresa Arbide Garayar]]
| [[Fitxategi:Maria Teresa Arbide Garayar (Maittere).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1332
| [[:d:Q115468196|Q115468196]]
| [[Yaiza Romero]]
| [[Fitxategi:Yaiza Romero1 Tokikom Anboto.org (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1333
| [[:d:Q115470527|Q115470527]]
| [[Juliana Saratxaga]]
| [[Fitxategi:Juliana Saratxaga. Pandero jotzailea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1334
| [[:d:Q115472509|Q115472509]]
| [[Loiola Canales]]
| [[Fitxategi:Loiola Canales (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1335
| [[:d:Q115479772|Q115479772]]
| [[Mireia Elkoroiribe|Mireia Elkoroibide Zenikaonandia]]
| [[Fitxategi:Mireia Elkoroiribe.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1336
| [[:d:Q115495016|Q115495016]]
| [[Maria Josefa Sansberro Echeverria]]
| [[Fitxategi:LEHENGUSUAREKIN.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1337
| [[:d:Q115524687|Q115524687]]
| [[Lourdes Herrasti]]
| [[Fitxategi:Lourdes Herrasti. Historialaria eta antropologoa.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1338
| [[:d:Q115526779|Q115526779]]
| [[Mari Tere Alberdi|Mari Tere Alberdi Olabegoia]]
| [[Fitxategi:Mari Tere Alberdi. Sukaldaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1339
| [[:d:Q115577639|Q115577639]]
| [[Jone Bilbao Antolin]]
| [[Fitxategi:Jone Bilbao Antolin.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1340
| [[:d:Q115608321|Q115608321]]
| [[Irune Arbide Urdanpilleta]]
| [[Fitxategi:Irune Arbide 01.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1341
| [[:d:Q115650587|Q115650587]]
| [[June Loidi]]
| [[Fitxategi:June Loidi Etxaniz.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1342
| [[:d:Q115650972|Q115650972]]
| [[Anne Erauskin]]
| [[Fitxategi:Anne-erauskin3.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1343
| [[:d:Q115694294|Q115694294]]
| [[Ainara Lasa Perez]]
| [[Fitxategi:Ainara Lasa Perez.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1344
| [[:d:Q115715879|Q115715879]]
| [[Alazne Astorga]]
| [[Fitxategi:Ikusgela - Alazne Astorga.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1345
| [[:d:Q115852388|Q115852388]]
| [[Ainhize Belar]]
| [[Fitxategi:Ainhize Belar eskalatzailea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1346
| [[:d:Q115862759|Q115862759]]
| [[Uxue Ansorregi]]
| [[Fitxategi:Uxue Ansorregi aizkora harrijasotze EH txap tokikom barren.eus20211024 (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1347
| [[:d:Q115866000|Q115866000]]
| [[Carmen Garay]]
| [[Fitxategi:Carmen Garay 2.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1348
| [[:d:Q115870202|Q115870202]]
| [[Dioni Ardanza]]
| [[Fitxategi:Dioni Ardanza jostuna.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1349
| [[:d:Q115909505|Q115909505]]
| [[Bego Alabazan]]
| [[Fitxategi:Bego Alabazan lorez1.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1350
| [[:d:Q116002248|Q116002248]]
| [[Mari Beraza]]
| [[Fitxategi:Mari Beraza.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1351
| [[:d:Q116003366|Q116003366]]
| [[Margarita Arenaza]]
| [[Fitxategi:Margarita Arenaza Velasco.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1352
| [[:d:Q116017041|Q116017041]]
| [[Rafaela Etxaniz]]
| [[Fitxategi:Rafaela Etxaniz.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1353
| [[:d:Q116020803|Q116020803]]
| [[Marcelina Zabala]]
| [[Fitxategi:Marcelina Zabala.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1354
| [[:d:Q116025428|Q116025428]]
| [[Maria Teresa Egaña]]
| [[Fitxategi:María Teresa Egaña.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1355
| [[:d:Q116025504|Q116025504]]
| [[Josefa Egaña]]
| [[Fitxategi:Josefa Egaña.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1356
| [[:d:Q116052659|Q116052659]]
| [[Mercedes Zubikaray]]
| [[Fitxategi:Mercedes Zubikaray.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1357
| [[:d:Q116057233|Q116057233]]
| [[Intza Alkain]]
| [[Fitxategi:Intza Alkain.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1358
| [[:d:Q116120697|Q116120697]]
| [[Maider Castellano]]
| [[Fitxategi:Maider Castellano.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1359
| [[:d:Q116153522|Q116153522]]
| [[Ainhoa Domaica]]
| [[Fitxategi:Ainhoa Domaica.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1360
| [[:d:Q116154062|Q116154062]]
| [[Belén Balerdi]]
| [[Fitxategi:Belén Balerdi.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1361
| [[:d:Q116171044|Q116171044]]
| [[Maria Josefa Navascues]]
| [[Fitxategi:Maria Josefa Navascues, "Pepita",.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1362
| [[:d:Q116186513|Q116186513]]
| [[Victoriana Aizpuru]]
| [[Fitxategi:Victoriana Aizpuru.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1363
| [[:d:Q116206621|Q116206621]]
| [[Consuelo Osa]]
| [[Fitxategi:Consuelo Osa.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1364
| [[:d:Q116206663|Q116206663]]
| [[Haizea Arana]]
| [[Fitxategi:Haizea Arana, bertsolaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1365
| [[:d:Q116213064|Q116213064]]
| [[Koldobike Gezala Sagarzazu]]
| [[Fitxategi:Koldobike Gezala.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1366
| [[:d:Q116216790|Q116216790]]
| [[Bonifacia Zuazola]]
| [[Fitxategi:Bonifacia Zuazola.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1367
| [[:d:Q116556418|Q116556418]]
| [[Miren Eraso Iturrioz|Miren Eraso]]
| [[Fitxategi:Miren Eraso Iturrioz.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1368
| [[:d:Q116603247|Q116603247]]
| [[Olatz Mitxelena Larreta|Olatz Mitxelena]]
| [[Fitxategi:Olatz Mitxelena Larreta.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1369
| [[:d:Q116729317|Q116729317]]
| [[Helena Barrenetxea]]
| [[Fitxategi:Helena Barrenetxea tokikom20230203 (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1370
| [[:d:Q116760727|Q116760727]]
| [[Eneritz Vadillo]]
| [[Fitxategi:VADILLO Eneritz - Présentation TCFIA 2024.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1371
| [[:d:Q116770737|Q116770737]]
| [[Elena Muñoz Perez|Elena Muñoz Pérez]]
| [[Fitxategi:Elena Muñoz Perez.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1372
| [[:d:Q116773072|Q116773072]]
| [[Nerea Melgosa]]
| [[Fitxategi:2023 02 14 lhk posesion melgosa 09(1).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1373
| [[:d:Q116858186|Q116858186]]
| [[Arianne Kareaga|Arianne Kareaga Irazabalbeitia]]
| [[Fitxategi:Arianne Kareaga sarerako.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1374
| [[:d:Q116859443|Q116859443]]
| [[Iratxe López Fuentes]]
| [[Fitxategi:Iratxe López psicóloga en Bilbao.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1375
| [[:d:Q116909979|Q116909979]]
| [[Sofia Otero|Sofía Otero]]
| [[Fitxategi:Sofia Otero with Silver Bear Berlinale 2023.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1376
| [[:d:Q116925781|Q116925781]]
| [[Maider Galardi]]
| [[Fitxategi:Maider Galardi.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1377
| [[:d:Q116952365|Q116952365]]
| [[Zuriñe Rodríguez Lara]]
| [[Fitxategi:Zuriñe Rodriguez, idazlea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1378
| [[:d:Q116968741|Q116968741]]
| [[Angélica Orue|Angelica Orue]]
| [[Fitxategi:Angelica Ore Zubiaur.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1379
| [[:d:Q116970426|Q116970426]]
| [[Itziar de Blas]]
| [[Fitxategi:Itziar de Blas.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1380
| [[:d:Q116995932|Q116995932]]
| [[Tamara Muruetagoiena Hormaza]]
| [[Fitxategi:Tamara Muruetagoiena, Esteban Muruetagoienari aitortza ekitaldian.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1381
| [[:d:Q116998531|Q116998531]]
| [[Udane Ansa Iragorri]]
| [[Fitxategi:Udane Ansa Iragorri.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1382
| [[:d:Q117017000|Q117017000]]
| [[Lur Basterretxea]]
| [[Fitxategi:Lur Basterretxea Kerexeta tokikom Anboto20230224 (1) (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1383
| [[:d:Q117026472|Q117026472]]
| [[Marta Venceslao Pueyo]]
| [[Fitxategi:Marta Venceslao.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1384
| [[:d:Q117040541|Q117040541]]
| [[Ainhoa Ezeiza]]
| [[Fitxategi:Ainhoa Ezeiza by Gorka Palazio.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1385
| [[:d:Q117081125|Q117081125]]
| [[Ainara Osoro]]
| [[Fitxategi:Ainara Osoro Txurruka (2013).png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1386
| [[:d:Q117156768|Q117156768]]
| [[Adriana Bilbao Zarraonandia]]
| [[Fitxategi:Adriana Bilbao Zarraonandia. Flamenko dantzaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1387
| [[:d:Q117191949|Q117191949]]
| [[Ramona Pikabea Mitxelena]]
| [[Fitxategi:Ezkontzako 50. urteurrenean.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1388
| [[:d:Q117197923|Q117197923]]
| [[Elena Bárcena]]
| [[Fitxategi:Municipal Conservatory of Music of Sestao. Teaching Team.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1389
| [[:d:Q117197992|Q117197992]]
| [[Natalia Goñi]]
| [[Fitxategi:Municipal Conservatory of Music of Sestao. Management Team.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1390
| [[:d:Q117259540|Q117259540]]
| [[Libe Altuna|Libe Altuna Okamika]]
| [[Fitxategi:Libe Altuna.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1391
| [[:d:Q117356104|Q117356104]]
| [[Ibabe Beristain]]
| [[Fitxategi:Gazteak, euskara eta beste piztia mitologiko batzuk.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1392
| [[:d:Q117449283|Q117449283]]
| [[Arantza Manterola Odriozola]]
| [[Fitxategi:ArantzaManterolaOdriozola.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1393
| [[:d:Q117462507|Q117462507]]
| [[Mirari Sagarzazu]]
| [[Fitxategi:Mirari Sagarzazu. Ilustratzailea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1394
| [[:d:Q117464698|Q117464698]]
| [[Maite Franko|Maite Franco]]
| [[Fitxategi:Maite Franco idazlea eta ipuin kontalaria.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1395
| [[:d:Q117706067|Q117706067]]
| [[Susana Margarita Cámara Ángulo]]
| [[Fitxategi:Susana Margarita Cámara Angulo.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1396
| [[:d:Q117774945|Q117774945]]
| [[Itxaso Paia|Itxaso Paia Ruiz]]
| [[Fitxategi:Itxaso Paya kantari.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1397
| [[:d:Q117860021|Q117860021]]
| [[Maria Rosario de Cruz]]
| [[Fitxategi:Maria Rosario de Cruz erraketista.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1398
| [[:d:Q117871528|Q117871528]]
| [[Agustina Pontesta Garmendia]]
| [[Fitxategi:Agustina Pontesta Garmendia.2.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1399
| [[:d:Q118129625|Q118129625]]
| [[Salome Campos Beotegi]]
| [[Fitxategi:Salome Campos Beotegi.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1400
| [[:d:Q118130453|Q118130453]]
| [[Izar Aizpuru Lopez]]
| [[Fitxategi:Izailo.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1401
| [[:d:Q118360208|Q118360208]]
| [[Garazi Sampedro]]
| [[Fitxategi:Garazi Sampedro2018 Tokikom Anboto.org (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1402
| [[:d:Q118369560|Q118369560]]
| [[Itsasne Larruskain]]
| [[Fitxategi:Itsasne Larruskain2023 tokikom Anboto.org (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1403
| [[:d:Q118455484|Q118455484]]
| [[Amagoia Mujika Telleria]]
| [[Fitxategi:Amagoia Mujika Telleria (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1404
| [[:d:Q118455539|Q118455539]]
| [[Amagoia Mujika Tolaretxipi]]
| [[Fitxategi:Amagoia 17.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1405
| [[:d:Q118496641|Q118496641]]
| [[Maite Zelaia]]
| [[Fitxategi:Maite Zelaia.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1406
| [[:d:Q118588013|Q118588013]]
| [[Carmen Mendiguren]]
| [[Fitxategi:Carmen Mendiguren Abaunza.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1407
| [[:d:Q118809539|Q118809539]]
| [[Paula Amieva]]
| [[Fitxategi:Encuentro Feminista Podemos Euskadi (Santurtzi, 2023).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1408
| [[:d:Q118847682|Q118847682]]
| [[Iosune Cousillas Aramendi]]
| [[Fitxategi:Iosune Cousillas Aramendi.2.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1409
| [[:d:Q118945634|Q118945634]]
| [[Asun Agiriano]]
| [[Fitxategi:Asun Agiriano, idazlea.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1410
| [[:d:Q119154041|Q119154041]]
| [[Arrate Gisasola]]
| [[Fitxategi:Arrate Gisasola, futbolaria, idazlea, bertsolaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1411
| [[:d:Q119267463|Q119267463]]
| [[Primitiba Lekuona Berasategi]]
| [[Fitxategi:Primitiba Lekuona.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1412
| [[:d:Q119312154|Q119312154]]
| [[Itziar Iñarra Oiarzabal]]
| [[Fitxategi:Itziar Iñarra Oiarzabal.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1413
| [[:d:Q119408096|Q119408096]]
| [[Irati Zabala Mujika]]
| [[Fitxategi:Irati Zabala.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1414
| [[:d:Q119458393|Q119458393]]
| [[Maritxu Gaztelumendi Urruzola]]
| [[Fitxategi:Maritxu Gaztelumendi Urruzola.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1415
| [[:d:Q119515689|Q119515689]]
| [[Izaskun Rekalde]]
| [[Fitxategi:Izaskun Rekalde Abasolo.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1416
| [[:d:Q119635071|Q119635071]]
| [[Nahia Urrutxua]]
| [[Fitxategi:Nahia Urrutxua.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1417
| [[:d:Q119685012|Q119685012]]
| [[Ainara Otxotorena]]
| [[Fitxategi:Ainara Otxotorena. Alkatea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1418
| [[:d:Q119692947|Q119692947]]
| [[Maddalen Dorronsoro Amiano|Maddalen Dorronsoro]]
| [[Fitxategi:Dizdizka korronteen kontra 02 (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1419
| [[:d:Q119700857|Q119700857]]
| [[Oihane Irastorza]]
| [[Fitxategi:Oihane Irastorza. Izurtzako alkatea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1420
| [[:d:Q119701081|Q119701081]]
| [[Eneritz Azpitarte]]
| [[Fitxategi:Eneritz Azpitarte. Zaldibarko alkatea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1421
| [[:d:Q119702466|Q119702466]]
| [[Olatz Arregui|Olatz Arregi]]
| [[Fitxategi:Lazkano M. – 2023 Canoe Slalom WC Prague 5499.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1422
| [[:d:Q119704401|Q119704401]]
| [[Julene Lazkano]]
| [[Fitxategi:Julene Lazkano. Elorrioko alkatea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1423
| [[:d:Q119704549|Q119704549]]
| [[Eneritz Agirre]]
| [[Fitxategi:Eneritz Agirre. Atxondoko alkatea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1424
| [[:d:Q119727300|Q119727300]]
| [[Olatz Alberdi Etxeberria]]
| [[Fitxategi:Olatz Alberdi Elorrio Futbol taldea2023 tokikom Anboto.org (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1425
| [[:d:Q119730300|Q119730300]]
| [[Iruri Altzerreka]]
| [[Fitxategi:Iruri Altzerreka Tokado Saria tokikom Anboto.org20230602 (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1426
| [[:d:Q119808706|Q119808706]]
| [[Begoña Enbeita]]
| [[Fitxategi:Begoña Enbeita.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1427
| [[:d:Q119820043|Q119820043]]
| [[Eider Olazar]]
| [[Fitxategi:Eider Olazar. Politikaria (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1428
| [[:d:Q119845329|Q119845329]]
| [[Nadia Nemeh Shomaly]]
| [[Fitxategi:Nadia Nemeh Shomaly. Bermeoko alkatea (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1429
| [[:d:Q119891123|Q119891123]]
| [[Maria Illarra]]
| [[Fitxategi:20230612 203144 Sandra Diaz Martin Título "magica" Argentina.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1430
| [[:d:Q120025920|Q120025920]]
| [[Erika Letamendi Hurtado]]
| [[Fitxategi:Erika Letamendi.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1431
| [[:d:Q120047382|Q120047382]]
| [[Txelo Auzmendi Jimenez]]
| [[Fitxategi:Txelo Auzmendi Jimenez.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1432
| [[:d:Q120170475|Q120170475]]
| [[Igone Amesti]]
| [[Fitxategi:Igone Amesti, abeslaria, musika irakalea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1433
| [[:d:Q120199123|Q120199123]]
| [[Maite Gezala Legorburu]]
| [[Fitxategi:Maite Gezala.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1434
| [[:d:Q120200761|Q120200761]]
| [[Ainize Gastaka Martínez]]
| [[Fitxategi:Ainize Gastaka. Laudioko alkatea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1435
| [[:d:Q120262150|Q120262150]]
| [[Guruzne Carrason Torrontegi]]
| [[Fitxategi:Guruzne Carrason. Sopelako alkatea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1436
| [[:d:Q120400819|Q120400819]]
| [[Sorne Rubio Arano]]
| [[Fitxategi:Sorne Rubio.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1437
| [[:d:Q120411116|Q120411116]]
| [[Itziar Iratzagorria]]
| [[Fitxategi:Itziar Iratzagorria Urdulizko alkatea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1438
| [[:d:Q120442278|Q120442278]]
| [[Maite Ibarra Goti]]
| [[Fitxategi:Maite Ibarra Arrigorriagako alkatea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1439
| [[:d:Q120482950|Q120482950]]
| [[Maider Morras Azpiazu]]
| [[Fitxategi:Maider Morras Azpiazu, Arrasateko alkatea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1440
| [[:d:Q120487984|Q120487984]]
| [[Olatz Lezeta Urzelai]]
| [[Fitxategi:Olatz Lezeta. Azpeitiko alkatea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1441
| [[:d:Q120488882|Q120488882]]
| [[Kristina Rodriguez Mendikute]]
| [[Fitxategi:Kristina Rodriguez Mendikute.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1442
| [[:d:Q120644400|Q120644400]]
| [[Oihane Mendizabal]]
| [[Fitxategi:OIhane Mendizabal Sandonis arkeologoa.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1443
| [[:d:Q120686082|Q120686082]]
| [[Alba Garmendia Castaños]]
| [[Fitxategi:Alba Garmendia Castaños.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1444
| [[:d:Q120717493|Q120717493]]
| [[Gurutze Etxezabal Iturrioz]]
| [[Fitxategi:Gurutze Etxezabal Iturrioz, Orexa.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1445
| [[:d:Q120718284|Q120718284]]
| [[Anuska Esnal Oliden (Q120718284)|Anuska Esnal Oliden]]
| [[Fitxategi:Anuska Esnal Oliden.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1446
| [[:d:Q120718801|Q120718801]]
| [[Yanire Granero]]
| [[Fitxategi:YanireGranero tokikom Anboto.org20190628 (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1447
| [[:d:Q120739118|Q120739118]]
| [[Izarra Urdalleta Iraola]]
| [[Fitxategi:Izarra Urdalleta Iraola.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1448
| [[:d:Q120750753|Q120750753]]
| [[Rosario Tomasena Alzuri]]
| [[Fitxategi:Txaro Tomasena.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1449
| [[:d:Q120892467|Q120892467]]
| [[Lide Leibar Eraso]]
| [[Fitxategi:Lide Leibar (Kyrgyzstan).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1450
| [[:d:Q120893205|Q120893205]]
| [[Naroa Azpitarte]]
| [[Fitxategi:NaroaAzpitarte tokikom Anboto.org20230718.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1451
| [[:d:Q120967769|Q120967769]]
| [[Maite Amenabar Alkorta|Maite Amenabar]]
| [[Fitxategi:Maite Amenabar.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1452
| [[:d:Q120983433|Q120983433]]
| [[Nagore Alkorta Elorza]]
| [[Fitxategi:Nagore Alkorta.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1453
| [[:d:Q121095828|Q121095828]]
| [[Ane Lindane]]
| [[Fitxategi:Ane Lindane.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1454
| [[:d:Q121301527|Q121301527]]
| [[Luisa Irigoien Larrañaga]]
| [[Fitxategi:Luisa Irigoyen.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1455
| [[:d:Q121322629|Q121322629]]
| [[Amaia Goirigolzarri Alegria]]
| [[Fitxategi:Amaia Goirigolzarri Alegria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1456
| [[:d:Q122174973|Q122174973]]
| [[Miren Barandiaran]]
| [[Fitxategi:Lazkaoko Beneditarren Fundazioa 00 34 10 591000 (cropped).jpeg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1457
| [[:d:Q122190464|Q122190464]]
| [[Amparo López Antelo]]
| [[Fitxategi:Amparo Lopez.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1458
| [[:d:Q122205481|Q122205481]]
| [[Alba García Martín]]
| [[Fitxategi:Debate RTVE (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1459
| [[:d:Q122223186|Q122223186]]
| [[Jesusi Etxebarria]]
| [[Fitxategi:1200.JESUSI.ETXEBARRIA.OMENALDIA.ARRASATE.BLUES -1.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1460
| [[:d:Q122387571|Q122387571]]
| [[Oihane Unzalu]]
| [[Fitxategi:OihaneUnzalu OihanaZubillaga MaudCombarieu tokikom Anboto.org 20230927 (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1461
| [[:d:Q122442126|Q122442126]]
| [[Jaione López]]
| [[Fitxategi:JaioneLopez 20231010.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1462
| [[:d:Q122504477|Q122504477]]
| [[Esther Apraiz|Esther Apraiz Fernández La Peña]]
| [[Fitxategi:EstherApraiz berria2023.webp|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1463
| [[:d:Q122516493|Q122516493]]
| [[Garazi Navas]]
| [[Fitxategi:Garazi Navas.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1464
| [[:d:Q122610353|Q122610353]]
| [[Laura Irasuegi Urtiaga]]
| [[Fitxategi:Laura Irasuegi Urtiaga.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1465
| [[:d:Q122637525|Q122637525]]
| [[Nerea Azkona]]
| [[Fitxategi:Nerea Azkona.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1466
| [[:d:Q122705705|Q122705705]]
| [[Itziar Eguren]]
| [[Fitxategi:ItziarEguren SaraEgidazu tokikom Anboto.org2018.02.18 (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1467
| [[:d:Q122751086|Q122751086]]
| [[Izar Zubiaga]]
| [[Fitxategi:Izar Zubiaga Elorrio Futbol taldea2023 tokikom Anboto.org (cropped) (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1468
| [[:d:Q122801480|Q122801480]]
| [[Luisa Berrondo Iartzabal]]
| [[Fitxategi:Luixa Berrondo maistra.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1469
| [[:d:Q122912556|Q122912556]]
| [[Pilar Iragorri Iriarte]]
| [[Fitxategi:Pilar Iragorri Iriarte.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1470
| [[:d:Q123005032|Q123005032]]
| [[Leire Ayala]]
| [[Fitxategi:LeireAyala tokikom Anboto.org20231001 (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1471
| [[:d:Q123046877|Q123046877]]
| [[Miren Billelabeitia]]
| [[Fitxategi:Miren-Billelabeitia-eserita 1920x1080-ZuZeu eus 2023 ots.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1472
| [[:d:Q123081119|Q123081119]]
| [[Alaia Belaunzaran Arruabarrena]]
| [[Fitxategi:Alaia Belaunzaran Arruabarrena, Real Conservatorio Superior de Madrilen, 2021. urtean.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1473
| [[:d:Q123117602|Q123117602]]
| [[Maria Pilar Zuriarrain]]
| [[Fitxategi:Maria Pilar Zuriarrain "Pilartxu".jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1474
| [[:d:Q123154306|Q123154306]]
| [[Carmen Albisu]]
| [[Fitxategi:Carmen Albisu.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1475
| [[:d:Q123197125|Q123197125]]
| [[Aitziber López Cortajarena]]
| [[Fitxategi:Aitziber López Cortajarena.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1476
| [[:d:Q123284242|Q123284242]]
| [[Maite Paisal Ugia]]
| [[Fitxategi:Maite Paisal.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1477
| [[:d:Q123284736|Q123284736]]
| [[Jaione Arregi Urizar]]
| [[Fitxategi:Jaione Arregi Urizar.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1478
| [[:d:Q123352107|Q123352107]]
| [[Elisabeth Luengo]]
| [[Fitxategi:ElisabethLuengo tokikom Anboto.org20150207.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1479
| [[:d:Q123370713|Q123370713]]
| [[Amets Ormaetxea Ezpeleta]]
| [[Fitxategi:Amets Ormaetxea, musikaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1480
| [[:d:Q123374816|Q123374816]]
| [[Ane Garmendia Irastorza|Ane Gamendia Irastorza]]
| [[Fitxategi:Ane Garmendia.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1481
| [[:d:Q123376493|Q123376493]]
| [[Alaitz Aizpuru]]
| [[Fitxategi:Alaitz Aizpuru.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1482
| [[:d:Q123471206|Q123471206]]
| [[Ione Zuloaga Muxika|Ione Zuluaga Muxika]]
| [[Fitxategi:Ione Zuluaga. Historiala eta ikertzailea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1483
| [[:d:Q123472353|Q123472353]]
| [[June Baonza Pagaldai]]
| [[Fitxategi:June Baonza.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1484
| [[:d:Q123479074|Q123479074]]
| [[Jasone Mendizabal Altuna]]
| [[Fitxategi:Jasone Mendizabal.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1485
| [[:d:Q123485060|Q123485060]]
| [[Koro Zumalabe Goenaga]]
| [[Fitxategi:Koro Zumalabe.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1486
| [[:d:Q123485581|Q123485581]]
| [[Itziar Ariztimuño]]
| [[Fitxategi:Itziar Ariztimuño.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1487
| [[:d:Q123493092|Q123493092]]
| [[Maria Uriarte Artamendi]]
| [[Fitxategi:MariaUriarteArtamendi20240620.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1488
| [[:d:Q123507521|Q123507521]]
| [[Itziar Irakulis Loitxate|Itziar Irakulis]]
| [[Fitxategi:Itziar Irakulis Loitxate.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1489
| [[:d:Q123512918|Q123512918]]
| [[Maider del Río Larramendi]]
| [[Fitxategi:MaiderdelRio tokikomAnboto20230901 (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1490
| [[:d:Q123605463|Q123605463]]
| [[Jessica Ruiz Pérez]]
| [[Fitxategi:Jesica Ruiz II.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1491
| [[:d:Q123677568|Q123677568]]
| [[Alazne Intxauspe]]
| [[Fitxategi:AlazneIntxauspe tokikom Anboto.org20221217 (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1492
| [[:d:Q123677724|Q123677724]]
| [[Intza Olabarria]]
| [[Fitxategi:IntzaOlabarria tokikom Anboto.org20230903 (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1493
| [[:d:Q123764634|Q123764634]]
| [[Olatz Retegi Rekalde]]
| [[Fitxategi:Olatz Retegi Rekalde.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1494
| [[:d:Q123813083|Q123813083]]
| [[June Carmona]]
| [[Fitxategi:June Carmona 2.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1495
| [[:d:Q123821197|Q123821197]]
| [[Gema López Las Heras]]
| [[Fitxategi:Gema López Las Heras.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1496
| [[:d:Q123852830|Q123852830]]
| [[Oihana Fernandez de Barrena]]
| [[Fitxategi:Oihana Fernández de Barrena.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1497
| [[:d:Q123861050|Q123861050]]
| [[Jurdana Otxoa Lopez de Etxezarreta]]
| [[Fitxategi:Jurdana Otxoa.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1498
| [[:d:Q123909006|Q123909006]]
| [[Agustina Lizarazu Larburu]]
| [[Fitxategi:Agustina Lizarazu Larburu.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1499
| [[:d:Q123941636|Q123941636]]
| [[Aitziber Ugartemendia Zubeldia]]
| [[Fitxategi:Aitziber Ugartemendia 2 ekintzailea.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1500
| [[:d:Q123945238|Q123945238]]
| [[Manuela Igartua Olaechea]]
| [[Fitxategi:M. Igartua 2024.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1501
| [[:d:Q124057387|Q124057387]]
| [[Aintzane Uria]]
| [[Fitxategi:Aintzane Uria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1502
| [[:d:Q124155978|Q124155978]]
| [[Izaro Oliveira]]
| [[Fitxategi:Izaro Oliveira tokikom Anboto.org (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1503
| [[:d:Q124219311|Q124219311]]
| [[Mari Carmen Montoya Azkuna]]
| [[Fitxategi:Mari Carmen Montoya Azkuna.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1504
| [[:d:Q124247760|Q124247760]]
| [[Roxa Zabaleta Aiestaran]]
| [[Fitxategi:Roxa Zabaleta.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1505
| [[:d:Q124251129|Q124251129]]
| [[Macarena Domaica Goñi]]
| [[Fitxategi:Macarena Domaica Goñi.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1506
| [[:d:Q124287811|Q124287811]]
| [[Lorea Argarate]]
| [[Fitxategi:Lorea Argarate 2.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1507
| [[:d:Q124290461|Q124290461]]
| [[Itsaso Gangoitia]]
| [[Fitxategi:ItsasoGangoitia tokikom 7Anboto.org2024.01.14.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1508
| [[:d:Q124301440|Q124301440]]
| [[Paquita Bretos Andueza]]
| [[Fitxategi:Paquita Bretos.pdf|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1509
| [[:d:Q124335561|Q124335561]]
| [[Ana Rodriguez Rua]]
| [[Fitxategi:Ana Rodriguez Rua.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1510
| [[:d:Q124349852|Q124349852]]
| [[Ana Mendiola Mugika]]
| [[Fitxategi:Ana Mendiola.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1511
| [[:d:Q124354576|Q124354576]]
| [[Maria Azeo Ezkerra]]
| [[Fitxategi:CAT 2-4 679-tik.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1512
| [[:d:Q124394500|Q124394500]]
| [[Josefa Martiarena Lekuona]]
| [[Fitxategi:Josefa Martiarena Lekuona bakarrik.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1513
| [[:d:Q124398291|Q124398291]]
| [[Sabina Méndez]]
| [[Fitxategi:Fontxo Arroyo, Sabina Méndez y David Hernández. 2023.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1514
| [[:d:Q124401812|Q124401812]]
| [[Irma Basterra]]
| [[Fitxategi:Irma Basterra Ugarriza.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1515
| [[:d:Q124424543|Q124424543]]
| [[Janire Etxabe]]
| [[Fitxategi:Janire Etxabe, dantzaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1516
| [[:d:Q124467119|Q124467119]]
| [[Oihane Zabaleta Mujika]]
| [[Fitxategi:Oihane Zabaleta.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1517
| [[:d:Q124496263|Q124496263]]
| [[Verónica Bustamante]]
| [[Fitxategi:Municipal Conservatory of Music of Sestao. Management Team.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1518
| [[:d:Q124515173|Q124515173]]
| [[Gema Sistiaga Agirregomezkorta]]
| [[Fitxategi:Gema Sistiaga.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1519
| [[:d:Q124519648|Q124519648]]
| [[Maren]]
| [[Fitxategi:Maren abeslaria (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1520
| [[:d:Q124616841|Q124616841]]
| [[Koro Mariezkurrena Gastearena|Koro Mariezkurrena Gastearerena]]
| [[Fitxategi:Koro Mariezkurrena Gastearena.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1521
| [[:d:Q124672273|Q124672273]]
| [[Esther Galarza]]
| [[Fitxategi:Esther Galarza, artista.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1522
| [[:d:Q124709941|Q124709941]]
| [[Tere Guenetxea]]
| [[Fitxategi:Tere Guenetxea, zeramikaria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1523
| [[:d:Q124744967|Q124744967]]
| [[Sorkunde Lekuona Sagarzazu]]
| [[Fitxategi:Sorkunde Lekuona Sagarzazu.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1524
| [[:d:Q124790939|Q124790939]]
| [[Elena Barrena|Elena Barrena Osoro]]
| [[Fitxategi:Elena barrena Osoro eta kitto elkarrizketa.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1525
| [[:d:Q124814869|Q124814869]]
| [[Ainhoa Azurmendi Etxegaray]]
| [[Fitxategi:Ainhoa Azurmendi Etxegaray.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1526
| [[:d:Q124832402|Q124832402]]
| [[Anixeta Agirrezabala Lekuona]]
| [[Fitxategi:Anixeta Agirrezabala.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1527
| [[:d:Q124834551|Q124834551]]
| [[Begoña Etayo Ereña]]
| [[Fitxategi:Begoña Etayo Ereña.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1528
| [[:d:Q125111967|Q125111967]]
| [[Guruzne Azpiroz Ibarguren]]
| [[Fitxategi:Guruzne Azpiroz Ibarguren.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1529
| [[:d:Q125118839|Q125118839]]
| [[Amaia Mujika Goñi]]
| [[Fitxategi:Amaia Mujika 2023.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1530
| [[:d:Q125136594|Q125136594]]
| [[Maria Oiartzabal Aranburu]]
| [[Fitxategi:Maria Oiartzabal.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1531
| [[:d:Q125148466|Q125148466]]
| [[Maite Arruti]]
| [[Fitxategi:MAITE ARRUTI.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1532
| [[:d:Q125190041|Q125190041]]
| [[Maritxu Roteta]]
| [[Fitxategi:Maritxu Roteta sopranoa.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1533
| [[:d:Q125197025|Q125197025]]
| [[Noemi Amaya]]
| [[Fitxategi:Noemi Amaya 2022.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1534
| [[:d:Q125346762|Q125346762]]
| [[Petra Lekuona]]
| [[Fitxategi:Petra Lekuona.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1535
| [[:d:Q125448127|Q125448127]]
| [[Paz Díaz de Espada Buesa]]
| [[Fitxategi:Paz Díaz de Espada Buesa.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1536
| [[:d:Q125454146|Q125454146]]
| [[Estitxu Arregi]]
| [[Fitxategi:Estitxu Arregi Berton aldikaria 2001.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1537
| [[:d:Q125473449|Q125473449]]
| [[Maialen Gallardo]]
| [[Fitxategi:Maialen Gallardo.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1538
| [[:d:Q125498962|Q125498962]]
| [[Satur Abon]]
| [[Fitxategi:Satur Abon 2008-06-01 Bilbao aldizkaria.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1539
| [[:d:Q125523565|Q125523565]]
| [[Begoña Muruaga Laca]]
| [[Fitxategi:Begoña Muruaga Laca.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1540
| [[:d:Q125523750|Q125523750]]
| [[Maite Arrate|Maite Arrate Idueta]]
| [[Fitxategi:Maite Arrate.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1541
| [[:d:Q125523929|Q125523929]]
| [[Eider Goenaga|Eider Goenaga Lizaso]]
| [[Fitxategi:EIDER GOENAGA.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1542
| [[:d:Q125535242|Q125535242]]
| [[Maider Maraña|Maider Koro Maraña Saavedra]]
| [[Fitxategi:Maider Maraña.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1543
| [[:d:Q125693628|Q125693628]]
| [[Iñaxi Urbiztondo|Iñaxi Urbiztondo Maiza]]
| [[Fitxategi:Iñaxi Urbiztondo Maiza.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1544
| [[:d:Q125799106|Q125799106]]
| [[Gadea Moja]]
| [[Fitxategi:Gadea Moja - 2024 - 12 (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1545
| [[:d:Q125811062|Q125811062]]
| [[Marije Goikoetxea|Marije Goikoetxea Iturregi]]
| [[Fitxategi:Nerea Goikoetxea 76 (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1546
| [[:d:Q125821489|Q125821489]]
| [[Oihane Agirregoitia]]
| [[Fitxategi:Oihane Agirregoitia 2024.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1547
| [[:d:Q125915037|Q125915037]]
| [[Benita Gorostizu Imaz]]
| [[Fitxategi:Benita Gorostizu gaztetan.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1548
| [[:d:Q125965247|Q125965247]]
| [[Itziar Sapsootham]]
| [[Fitxategi:Itziar Sapsootham geografoa.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1549
| [[:d:Q126072479|Q126072479]]
| [[Miren Odriozola Uzkudun]]
| [[Fitxategi:Miren Odriozola Uzkudun, 2017.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1550
| [[:d:Q126083987|Q126083987]]
| [[Cristina Ubani Bazán]]
| [[Fitxategi:Cristina Ubani Bazan.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1551
| [[:d:Q126085612|Q126085612]]
| [[Aitziber González García]]
| [[Fitxategi:Aitziber González García tokikom Anboto.org2023.10.06 (cropped).png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1552
| [[:d:Q126088824|Q126088824]]
| [[Lucia Arrube]]
| [[Fitxategi:Lucia Arrube, erraketista iurretarra.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1553
| [[:d:Q126121946|Q126121946]]
| [[Onintze Oleaga]]
| [[Fitxategi:Onintze Oleaga.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1554
| [[:d:Q126177730|Q126177730]]
| [[Begoña Arroyo Aldekoa]]
| [[Fitxategi:Begoña Arroyo 05.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1555
| [[:d:Q126269754|Q126269754]]
| [[Maritxu Egiguren]]
| [[Fitxategi:Maritxu Egigurenen erraketa.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1556
| [[:d:Q126327051|Q126327051]]
| [[Iurdana Akasuso Atutxa]]
| [[Fitxategi:IurdanaAcasuso Goiena.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1557
| [[:d:Q126364454|Q126364454]]
| [[Kontxita Martinez de Lezea]]
| [[Fitxategi:Kontxi Martinez de Lezea.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1558
| [[:d:Q126374376|Q126374376]]
| [[Eskolastika Mendizabal Imatz]]
| [[Fitxategi:Eskolastika Mendizabal Imatz.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1559
| [[:d:Q126388551|Q126388551]]
| [[Sonia Charcan|Sonia Charcan Losada]]
| [[Fitxategi:Sonia Charcan 1997ko txupinera Bilbon.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1560
| [[:d:Q126630266|Q126630266]]
| [[Ainara Arrizabalaga Urkiza]]
| [[Fitxategi:Ainara Arrizabalaga Urkiza.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1561
| [[:d:Q126632093|Q126632093]]
| [[Amaia Leon Etxaburu]]
| [[Fitxategi:Amaia Leon Etxaburu.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1562
| [[:d:Q126685217|Q126685217]]
| [[Zuriñe Bedialauneta Gomez]]
| [[Fitxategi:Zuriñe Bedialauneta Gomez.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1563
| [[:d:Q126685254|Q126685254]]
| [[Nagore Basterra Berridi]]
| [[Fitxategi:Nagore Basterra Berridi.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1564
| [[:d:Q126708684|Q126708684]]
| [[Eukene Urkaregi]]
| [[Fitxategi:Eukene Urkaregi.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1565
| [[:d:Q126708778|Q126708778]]
| [[Juana Aiestaran Mendiluze]]
| [[Fitxategi:Juana Aiestaran.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1566
| [[:d:Q126709784|Q126709784]]
| [[Jaione Murelaga Izagirre]]
| [[Fitxategi:Jaione Murelaga Izagirre.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1567
| [[:d:Q126872293|Q126872293]]
| [[Ibone Bengoetxea]]
| [[Fitxategi:Ibone Bengoetxea 2024.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1568
| [[:d:Q126917253|Q126917253]]
| [[Nerea Ariznabarreta Izkue|Nerea Ariznabarreta Izkune]]
| [[Fitxategi:Nerea Ariznabarreta Maite Rosende eta Nerea Ariznabarreta (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1569
| [[:d:Q126919068|Q126919068]]
| [[Maite Rosende Gutierrez]]
| [[Fitxategi:Maite Rosende Maite Rosende eta Nerea Ariznabarreta (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1570
| [[:d:Q126938080|Q126938080]]
| [[Jaione Anzola]]
| [[Fitxategi:Tabakalera Young Creators Basque Fashion Designers 2024 J. A.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1571
| [[:d:Q127164331|Q127164331]]
| [[Edurne Saizar Lizarazu]]
| [[Fitxategi:Edurne Saizar.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1572
| [[:d:Q127690867|Q127690867]]
| [[Ane Laskurain]]
| [[Fitxategi:Ane Laskurain artista.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1573
| [[:d:Q127776528|Q127776528]]
| [[Janire Gonzalez Etxabarri]]
| [[Fitxategi:Janire surf.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1574
| [[:d:Q128235079|Q128235079]]
| [[Miren Galán]]
| [[Fitxategi:MG Host Fest 2023.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1575
| [[:d:Q128235081|Q128235081]]
| [[Erika Rodríguez Horrillo|Erika Rodríguez]]
| [[Fitxategi:Jornadas de Teatro de Eibar 2021.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1576
| [[:d:Q128984411|Q128984411]]
| [[Miren Agiriano Ugartemendia]]
| [[Fitxategi:Miren Agiriano.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1577
| [[:d:Q128996669|Q128996669]]
| [[Koikile Arruabarrena Lekuona]]
| [[Fitxategi:Koikile Arruabarrena.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1578
| [[:d:Q128996726|Q128996726]]
| [[Fidela Zalakain Salaberria]]
| [[Fitxategi:Fidela Zalakain Salaberria.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1579
| [[:d:Q129254649|Q129254649]]
| [[Maria Jesus Berrotaran Etxeberria]]
| [[Fitxategi:Maria Jesus Berrotaran.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1580
| [[:d:Q129613288|Q129613288]]
| [[Emilia Epelde]]
| [[Fitxategi:Emilia Epelde (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1581
| [[:d:Q129937277|Q129937277]]
| [[Lourdes Reparaz]]
| [[Fitxategi:Inauguración pabellon Mendizorroza 1969 (cropped).png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1582
| [[:d:Q129945065|Q129945065]]
| [[Maria Jesus Agirregoitia]]
| [[Fitxategi:Txupinera mahatsorriak 2.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1583
| [[:d:Q130059327|Q130059327]]
| [[Itsaso Güemes Oiarbide]]
| [[Fitxategi:Itaso Güemes.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1584
| [[:d:Q130243776|Q130243776]]
| [[Arantza Burgoa Agirregomezkorta]]
| [[Fitxategi:Arantza Burgoa Agirregomezkorta.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1585
| [[:d:Q130243790|Q130243790]]
| [[Ane Urresti Gandiaga]]
| [[Fitxategi:Ane Urresti Gandiaga.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1586
| [[:d:Q130267028|Q130267028]]
| [[Mari Jose Egiazabal Agirrezabala]]
| [[Fitxategi:Mari Jose Egiazabal.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1587
| [[:d:Q130268471|Q130268471]]
| [[Merche Gallardo Carrillo]]
| [[Fitxategi:Mertxe Gallardo 2.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1588
| [[:d:Q130278676|Q130278676]]
| [[Ainhoa Goenaga]]
| [[Fitxategi:Ur Mara museoa Alkizan 05 (Ainhoa Goenaga).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1589
| [[:d:Q130279226|Q130279226]]
| [[Edurne Burgoa Agirregomezkorta]]
| [[Fitxategi:Edurne-Burgoa Agirregomezkorta.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1590
| [[:d:Q130279281|Q130279281]]
| [[Ines Egiguren Lekue]]
| [[Fitxategi:Ines Egiguren Lekue.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1591
| [[:d:Q130279371|Q130279371]]
| [[Iraia Beiro Monasterio]]
| [[Fitxategi:Iraia Beiro Monasterio.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1592
| [[:d:Q130279421|Q130279421]]
| [[June Aranbarri Gomez]]
| [[Fitxategi:Nagore Osoro eta June Aranbarri Zumaian.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1593
| [[:d:Q130279464|Q130279464]]
| [[Begoña Arrokero Ibaibarriaga]]
| [[Fitxategi:Begoña Arrokero Ibaibarriaga.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1594
| [[:d:Q130279481|Q130279481]]
| [[Ioana Osa Larruzea]]
| [[Fitxategi:Ioana Osa Larruzea.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1595
| [[:d:Q130282082|Q130282082]]
| [[Ixabel Alkain Etxeberria]]
| [[Fitxategi:Alardearen seme alabak (8677815692) (cropped).jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1596
| [[:d:Q130288500|Q130288500]]
| [[Mari Karmen Labandibar Rekalde]]
| [[Fitxategi:Mari Karmen Labandibar.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1597
| [[:d:Q130317983|Q130317983]]
| [[Karmele Lopez Garate]]
| [[Fitxategi:Karmele Lopez Garate.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1598
| [[:d:Q130318009|Q130318009]]
| [[Lur Aranburu Etxaniz]]
| [[Fitxategi:Lur Aranburu Etxaniz.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1599
| [[:d:Q130318028|Q130318028]]
| [[Maribi Moreira Guillin]]
| [[Fitxategi:Maribi Moreira Guillin.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1600
| [[:d:Q130318070|Q130318070]]
| [[Mariluz Arizmendiarrieta Bakeriza]]
| [[Fitxategi:Mariluz Arizmendiarrieta Bakeriza, sokatira erakustaldian. Azken tiratzailea edo "aingura" da..jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1601
| [[:d:Q130417387|Q130417387]]
| [[Rexu Mazusta Astibia]]
| [[Fitxategi:Rexu Mazusta.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1602
| [[:d:Q130417749|Q130417749]]
| [[Beatriz Akizu Aizpiri]]
| [[Fitxategi:Beatriz Akizu.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1603
| [[:d:Q130427041|Q130427041]]
| [[Pilar Lekuona Etxabeguren]]
| [[Fitxategi:Pilar Lekuona.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1604
| [[:d:Q130465841|Q130465841]]
| [[Milagros Duque Vallejo]]
| [[Fitxategi:Milagros Duque Vallejo.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1605
| [[:d:Q130554816|Q130554816]]
| [[Beatriz Gámiz Mata]]
| [[Fitxategi:Beatriz Gámiz.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1606
| [[:d:Q130616902|Q130616902]]
| [[Birtu Aramaio Aretxaga|Birtu Aramaio]]
| [[Fitxategi:Birtu Aramaio Dolomitetan.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1607
| [[:d:Q130676819|Q130676819]]
| [[Eneritz Mancisidor]]
| [[Fitxategi:Eneritz Mancisidor 2023.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1608
| [[:d:Q130735380|Q130735380]]
| [[Garazi Etxaburu Aulestia]]
| [[Fitxategi:Garazi Etxaburu Aulestia dantzan.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1609
| [[:d:Q130736468|Q130736468]]
| [[Katerin Artola Telleria]]
| [[Fitxategi:Katerin Artola.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1610
| [[:d:Q130739621|Q130739621]]
| [[Lourdes Lejarreta Arroyo]]
| [[Fitxategi:Lourdes Lejarreta Arroyo.png|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1611
| [[:d:Q130789573|Q130789573]]
| [[Eskolunbe Puente]]
| [[Fitxategi:E. Puente athlete.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1612
| [[:d:Q131036265|Q131036265]]
| [[Estibaliz Lizaso]]
| [[Fitxategi:Etxepare sariak2024.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1613
| [[:d:Q131154927|Q131154927]]
| [[Nahia Quincoces Altuna]]
| [[Fitxategi:Nahia Quincoces Altuna.jpg|center|150px]]
|-
| style='text-align:right'| 1614
| [[:d:Q131288550|Q131288550]]
| [[Mayi Arriaga Garmendia]]
| [[Fitxategi:Mayi Arriaga Garmendia.jpg|center|150px]]
|}
{{wikidata list end}}
mw87cnzyrl46zkqmx2qu51v3g6nerp5
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/Asiaren hilabetea 2023
101
1128806
9974942
9467123
2024-11-20T14:11:06Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Lehiaketak/Asiaren hilabetea 2023]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/Asiaren hilabetea 2023]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
9467123
wikitext
text/x-wiki
== Artikulu baten itzulpen ezberdina zerrendarekin oparekatuz gero ==
Kaixo:
Palestinaren Esplorazio Funtsa artikulua egin du wikilari batek, baina Palestine Exploration Fund izenburua jarri dio. Neri logikoa iruditzen zait, Funts hori, britaniarra den aldetik. Baina "Artikuluak" zerrenda, artikulu bakoitzaren kalitatearen zeinua daramana, "Palestinaren Esplorazio Funtsa" agertzen da eta ez eginda bezala. "Dagozkien ingelesezko artikuluak" epigrafepean dagoen taulan, aldatu diot esteka, ingelesezko artikulura eraman dezan, baina ez det aldaketa handiagorik egin nahi badaezpada.
--[[Lankide:Suna no onna|Suna no onna]] ([[Lankide eztabaida:Suna no onna|eztabaida]]) 12:21, 19 azaroa 2023 (CET)
Bestalde, Tawfiq Sayigh, hirutan agertzen zen eta erregistro errepikatuak ezabatu ditut.
--[[Lankide:Suna no onna|Suna no onna]] ([[Lankide eztabaida:Suna no onna|eztabaida]]) 12:26, 19 azaroa 2023 (CET)
== Zerrendatik kanpoko artikulua ==
Aupa!
Ez dakit hau den bide zuzena, baina zerrendatik kanpoko artikulu batekin hasi naiz:
(en) Judaea (Roman province), (eu) Judea (erromatar probintzia). [[Lankide:Gauwiki|Gauwiki]] ([[Lankide eztabaida:Gauwiki|eztabaida]]) 19:13, 2 azaroa 2023 (CET)
:Ba oso logikoa ematen du, beraz zerrendan sartu dut. Inork kontrakorik esaten ez badu, behintzat. Hala ere, zerrenda berez Palestinako wikilariek pasa digute, beraz hobeto ez badugu gehiegi aldatzen. Bestetik, zerrendatik kanpo lan egitea ere zuzena da, nik artikulu batzuk ere egin ditut ez daudenak hemen. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 13:03, 6 azaroa 2023 (CET)
== Eskerrik asko inspirazio honengatik ==
Kaixo editoreak. Barkatu nire hizkeragatik. Itzulpen automatikoa da hau, ezin baitut bere hizkuntza hitz egin. Ekitaldi honetara etorri nintzen eta Cachemirako Wikipedian ere artikuluak sortuko ditudan jakinarazi nahi nien. Ez dut saririk nahi, motibazio bat besterik ez nuen nahi. Eskerrik asko. [[Lankide:511KeV|511KeV]] ([[Lankide eztabaida:511KeV|eztabaida]]) 12:54, 6 azaroa 2023 (CET)
:Aupa, alimo eta aurrera! [[Lankide:Joxan Garaialde|Joxan]] ([[Lankide eztabaida:Joxan Garaialde|eztabaida]]) 18:10, 25 azaroa 2023 (CET)
== Qalqilya ==
Zerrendan Qalqilya izenarekin agertzen den artikulua jada egina dago Qalqiliya izenarekin, beraz, zerrendatik kendu egin beharko litzateke ez errepikatzeko. Nik ez dakit egiten. Mila esker. [[Lankide:Joxan Garaialde|Joxan]] ([[Lankide eztabaida:Joxan Garaialde|eztabaida]]) 18:09, 25 azaroa 2023 (CET)
tch42kaiervca6qxz6cusgvqzmubpix
Eduard Gritsun
0
1131028
9976149
9495618
2024-11-21T11:31:10Z
Joseba65
69297
/* Palmaresa */
9976149
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Eduard Viatxeslavovitx Gritsun''' ({{lang-ru|Эдуард Вячеславович Грицун}}; [[Rostov Don]], [[1976]]ko [[otsailaren 4]]a) errusiar txirrindulari ohia da, pistan eta errepidean aritu zena.
== Palmaresa ==
'''1995'''
* 5. [[1995eko Bizkaiko Bira|Bizkaiko Bira]]n
'''1997'''
* [[Tarragonako Itzulia]]
* [[Guerrita garaikurra]]
* 2. [[Saxoniako Itzulia]]n
'''1998'''
* [[1998ko Nafarroako Itzulia|Nafarroako Itzulia]] eta bi etapa
* 3. [[Errusiako erlojupeko txirrindularitza txapelketa]]n
'''1999'''
* 2. [[Danimarkako Itzulia|Danimarkako Itzuli]]<nowiki/>ko etapa batean
'''2002'''
* 5. [[Errusiako erlojupeko txirrindularitza txapelketa]]n
* 5. [[Getxoko Zirkuitua]]<nowiki/>n
'''2003'''
* Tarragona Probintziako Itzuliko etapa bat
== Kanpo estekak ==
{{ProCyclingStats}}
{{bizialdia|1976ko||Gritsun, Eduard}}
{{Biografia zirriborroa|RUS}}
[[Kategoria:Errusiako txirrindulariak]]
[[Kategoria:1996ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]]
[[Kategoria:2000ko Udako Olinpiar Jokoetako txirrindulariak]]
[[Kategoria:1996ko Udako Olinpiar Jokoetako dominadunak]]
[[Kategoria:Pistako txirrindulariak]]
f99mc670b6ppbekcbgbw3ne607xgk5u
Peter Van Dijk
0
1131873
9976165
9512007
2024-11-21T11:37:01Z
Joseba65
69297
/* Palmaresa */
9976165
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia infotaula automatikoa}}
'''Peter Van Dijk''' ([[Langeraar]], [[1986]]ko [[martxoaren 10]]a-), Herbehereetako txirrindulari ohia da.
== Palmaresa ==
'''2009'''
* 2. Tour du Piémont Pyrénéen-ean
'''2010'''
* 2. [[Kantabriako Itzulia]]n
* 4. [[Lazkaoko Proba]]n
'''2011'''
* 2. [[Guerrita garaikurra]]n
* 3. [[Altsasuko Saria]]n
* 5. [[2011ko Nafarroako Itzulia|Nafarroako Itzulia]]<nowiki/>n
* 9. [[Extremadurako Itzulia|Extremadurako Itzulia]]<nowiki/>n
'''2013'''
* 6. Blidako Itzulian
* 7. Aljeriako Zirkuitu Internazionalean
== Erreferentziak ==
== Kanpo estekak ==
* {{ProCyclingStats}}
* [https://firstcycling.com/rider.php?r=52278 Peter Van Dijk] - ''Firstcycling.com''
{{bizialdia|1986ko||Van Dijk, Peter}}
[[Kategoria:Herbehereetako txirrindulariak]]
[[Kategoria:1986ko jaiotzak]]
8sf3w6cxs9mqj91nixytot2fexs7092
Imanol Pradales
0
1132031
9974682
9830191
2024-11-20T12:55:20Z
Bizki
168572
9974682
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Imanol Pradales Gil''' ([[Santurtzi]], [[Bizkaia]], [[1975]]eko [[Apirilaren 21|apirilaren 21a]]) bizkaitar soziologo, unibertsitate irakasle eta politikari [[jelkide]]a da. 2011tik [[Bizkaiko Foru Aldundia]]n hainbat ardura izan eta gero<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Imanol Pradales Gil - Gardentasuna - Bizkaia Gardena|url=https://gardentasuna.bizkaia.eus/eu/-/imanol-pradales|aldizkaria=gardentasuna.bizkaia.eus|sartze-data=2023-11-25}}</ref>, [[2024ko Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeak|2024ko Eusko Legebiltzarrerako hauteskundetan]] EAJren hautagaia izan zen. [[2024]]ko [[Ekainaren 22|ekainaren 22tik]] aurrera [[Eusko Jaurlaritzako lehendakari]]a da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Imanol Pradales hautatu dute lehendakari|hizkuntza=eu|data=2024-06-20|url=https://www.berria.eus/euskal-herria/imanol-pradales-hautatu-dute-lehendakari_2126958_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-06-20}}</ref>.
== Ibilbidea ==
[[Deustuko Unibertsitatea|Deustuko Unibertsitatean]] zientzia politikoak eta soziologia ikasi zuen, eta bertan irakasle da, nahiz eta 2007tik eszedentzian dagoen<ref name=":0" />. 2007an Deustuko Unibertsitatean ardurak hartu zituen, eta 2007tik 2011ra bitarte [[Bizkaiko Foru Aldundia|Bizkaiko Foru Aldundiak]] bultzatutako Bizkaia:Xede elkarteko zuzendari-gerente izan zen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Imanol Pradales: "Estamos deseando conocer profesionales que residiendo en cualquier parte del mundo, estarían interesados en trabajar en Euskadi" — EuskoSare|data=2009-01-06|url=https://web.archive.org/web/20090106192146/http://www.euskosare.org/ekonomia/entrevista_imanol_pradales_2008|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2023-11-25}}</ref><ref name=":0" />.
2011an Ekonomia Sustatzeko diputatu izendatu zuten, eta 2015etik aurrera Azpiegiturak eta Lurralde Garapeneko diputatu izan da Bizkaiko Foru Aldundian. 2023an [[I. Etxanobe Foru Korporazioa|I. Etxanobe Foru Korporazioaren]] parte da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Elixabete Etxanoberen Gobernuan emakumeek gehiengoa izango dute, eta bost diputatu berri izango dira|hizkuntza=eu|data=2023-07-05|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/politika/osoa/9256118/elixabete-etxanoberen-gobernuan-emakumeek-gehiengoa-izango-dute-eta-bost-diputatu-berri-izango-dira/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2023-11-25}}</ref>.
2023ko azaroaren 25ean EAJk jakinarazi zuen Imanol Pradales izango zela lehendakari izateko proposatutako izena, [[Iñigo Urkullu]]ren ordez<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Imanol Pradales izango da lehendakarigai, EAJren EBBko presidenteak baieztatu duenez|hizkuntza=eu|data=2023-11-25|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/politika/bideoak/osoa/9364155/bideoa-imanol-pradales-izango-da-lehendakarigai-eajren-ebbko-presidenteak-baieztatu-duenez/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2023-11-25}}</ref>. [[2024ko Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeak|2024ko Eusko Legebiltzarrerako hauteskundetan]] EAJren hautagaia izan zen. [[2024]]ko [[ekainaren 20]]tik aurrera [[Eusko Jaurlaritzako lehendakari]]a da.
2024eko ekainean bere gobernua osatu zuen ([[Pradales gobernua]]). Sailen banaketan, Pradalesek talentua erakartzeko eremua lehendakaritzari eman zion, bera aditua den eremua.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Lehendakaritza gestionará igualdad, incluida Emakunde, y la atracción de talento|hizkuntza=es|data=2024-06-23|url=https://www.eitb.eus/es/noticias/politica/detalle/9527027/el-lehendakari-pradales-firma-decreto-de-areas-del-nuevo-gobierno-vasco/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Olatz|abizena=Barriuso|izenburua=Pradales ya ejerce como lehendakari: firma el decreto de áreas de su Gobierno|hizkuntza=es|data=2024-06-23|url=https://www.elcorreo.com/politica/pradales-ejerce-lehendakari-firma-decreto-areas-gobierno-20240623162043-nt.html?ref=https://www.elcorreo.com/politica/pradales-ejerce-lehendakari-firma-decreto-areas-gobierno-20240623162043-nt.html|aldizkaria=El Correo|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Igor|abizena=Santamaría|izenburua=Pradales se compromete a reforzar el autogobierno y los servicios públicos en "una nueva etapa ya en marcha"|hizkuntza=es|data=2024-06-23|url=https://www.deia.eus/politica/2024/06/23/pradales-compromete-reforzar-autogobierno-servicios-8395178.html|aldizkaria=Deia|sartze-data=2024-11-20}}</ref> Horrez gain, euskaldunen "roster" bat sortzearen alde agertu da, talentuaren euskal sare bat.<ref>{{Erreferentzia|izena=Iker Rioja|abizena=Andueza|izenburua=Pradales plantea en Bruselas crear un "roster" de vascos influyentes que promocionen Euskadi en el mundo|hizkuntza=es|data=2024-11-19|url=https://www.eldiario.es/euskadi/pradales-plantea-bruselas-crear-roster-vascos-influyentes-promocionen-euskadi-mundo_1_11834239.html|aldizkaria=ElDiario.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Bizitza pertsonala ==
Aitaren aldeko familia [[Burgos]]en du jatorria, eta bere [[aitite]]tik hasita, bertan jaiotakoak ziren. Bere gaztaroan [[arraunlari]]a izandakoa, Laura izena duen andra batekin ezkonduta dago eta alaba baten aita da<ref>https://www.eaj-pnv.eus/es/adjuntos-documentos/21167/pdf/24-01-27-imanol-pradalesen-hitzaldia</ref>.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{eu}} [https://www.imanolpradales.eus/ Imanol Pradales]
{{bizialdia|1975eko||Pradales, Imanol}}
{{EJ lehendakariak}}
{{Eusko Jaurlaritza 2024}}
{{Eusko Jaurlaritzako lehendakariak}}
{{EAJ}}
[[Kategoria:Santurtziarrak]]
[[Kategoria:Jelkideak]]
[[Kategoria:Bizkaiko politikariak]]
[[Kategoria:Deustuko Unibertsitateko irakasleak]]
[[Kategoria:Asti Leku Ikastolako ikasleak]]
[[Kategoria:Eusko Legebiltzarreko legebiltzarkideak XIII. legegintzaldian]]
[[Kategoria:Eusko Jaurlaritzako lehendakariak]]
[[Kategoria:Deustuko Unibertsitateko ikasleak]]
nmo5ousdl5h0mlddkudyer7k20ur931
9975947
9974682
2024-11-21T07:24:01Z
Bizki
168572
/* Ibilbidea */
9975947
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Imanol Pradales Gil''' ([[Santurtzi]], [[Bizkaia]], [[1975]]eko [[Apirilaren 21|apirilaren 21a]]) bizkaitar soziologo, unibertsitate irakasle eta politikari [[jelkide]]a da. 2011tik [[Bizkaiko Foru Aldundia]]n hainbat ardura izan eta gero<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Imanol Pradales Gil - Gardentasuna - Bizkaia Gardena|url=https://gardentasuna.bizkaia.eus/eu/-/imanol-pradales|aldizkaria=gardentasuna.bizkaia.eus|sartze-data=2023-11-25}}</ref>, [[2024ko Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeak|2024ko Eusko Legebiltzarrerako hauteskundetan]] EAJren hautagaia izan zen. [[2024]]ko [[Ekainaren 22|ekainaren 22tik]] aurrera [[Eusko Jaurlaritzako lehendakari]]a da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Imanol Pradales hautatu dute lehendakari|hizkuntza=eu|data=2024-06-20|url=https://www.berria.eus/euskal-herria/imanol-pradales-hautatu-dute-lehendakari_2126958_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-06-20}}</ref>.
== Ibilbidea ==
[[Deustuko Unibertsitatea|Deustuko Unibertsitatean]] zientzia politikoak eta soziologia ikasi zuen, eta bertan irakasle da, nahiz eta 2007tik eszedentzian dagoen<ref name=":0" />. 2007an Deustuko Unibertsitatean ardurak hartu zituen, eta 2007tik 2011ra bitarte [[Bizkaiko Foru Aldundia|Bizkaiko Foru Aldundiak]] bultzatutako Bizkaia:Xede elkarteko zuzendari-gerente izan zen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Imanol Pradales: "Estamos deseando conocer profesionales que residiendo en cualquier parte del mundo, estarían interesados en trabajar en Euskadi" — EuskoSare|data=2009-01-06|url=https://web.archive.org/web/20090106192146/http://www.euskosare.org/ekonomia/entrevista_imanol_pradales_2008|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2023-11-25}}</ref><ref name=":0" />.
2011an Ekonomia Sustatzeko diputatu izendatu zuten, eta 2015etik aurrera Azpiegiturak eta Lurralde Garapeneko diputatu izan da Bizkaiko Foru Aldundian. 2023an [[I. Etxanobe Foru Korporazioa|I. Etxanobe Foru Korporazioaren]] parte da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Elixabete Etxanoberen Gobernuan emakumeek gehiengoa izango dute, eta bost diputatu berri izango dira|hizkuntza=eu|data=2023-07-05|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/politika/osoa/9256118/elixabete-etxanoberen-gobernuan-emakumeek-gehiengoa-izango-dute-eta-bost-diputatu-berri-izango-dira/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2023-11-25}}</ref>.
2023ko azaroaren 25ean EAJk jakinarazi zuen Imanol Pradales izango zela lehendakari izateko proposatutako izena, [[Iñigo Urkullu]]ren ordez<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Imanol Pradales izango da lehendakarigai, EAJren EBBko presidenteak baieztatu duenez|hizkuntza=eu|data=2023-11-25|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/politika/bideoak/osoa/9364155/bideoa-imanol-pradales-izango-da-lehendakarigai-eajren-ebbko-presidenteak-baieztatu-duenez/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2023-11-25}}</ref>. [[2024ko Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeak|2024ko Eusko Legebiltzarrerako hauteskundetan]] EAJren hautagaia izan zen. [[2024]]ko [[ekainaren 20]]tik aurrera [[Eusko Jaurlaritzako lehendakari]]a da.
2024eko ekainean bere gobernua osatu zuen ([[Pradales gobernua]]). Gobernuko sailen banaketan, Pradalesek talentua lotzeko eta erakartzeko eremua lehendakaritzari eman zion, bera aditua den eremua.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Lehendakaritza gestionará igualdad, incluida Emakunde, y la atracción de talento|hizkuntza=es|data=2024-06-23|url=https://www.eitb.eus/es/noticias/politica/detalle/9527027/el-lehendakari-pradales-firma-decreto-de-areas-del-nuevo-gobierno-vasco/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Olatz|abizena=Barriuso|izenburua=Pradales ya ejerce como lehendakari: firma el decreto de áreas de su Gobierno|hizkuntza=es|data=2024-06-23|url=https://www.elcorreo.com/politica/pradales-ejerce-lehendakari-firma-decreto-areas-gobierno-20240623162043-nt.html?ref=https://www.elcorreo.com/politica/pradales-ejerce-lehendakari-firma-decreto-areas-gobierno-20240623162043-nt.html|aldizkaria=El Correo|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Igor|abizena=Santamaría|izenburua=Pradales se compromete a reforzar el autogobierno y los servicios públicos en "una nueva etapa ya en marcha"|hizkuntza=es|data=2024-06-23|url=https://www.deia.eus/politica/2024/06/23/pradales-compromete-reforzar-autogobierno-servicios-8395178.html|aldizkaria=Deia|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Imanol Pradales: “Conocimiento y talento son nuestra principal herramienta para el crecimiento y la competitividad”|hizkuntza=es-ES|url=https://www.bizkaia.eus/es/web/comunicacion/noticias/-/news/detailView/17490|aldizkaria=Comunicación|sartze-data=2024-11-21}}</ref> Talentuaren Euskal Estrategia bat sortuko dela iragarri zuen.<ref>{{Erreferentzia|abizena=EAJ-PNV|izenburua=Imanol Pradales: “La gente joven tiene derecho a soñar y vamos a ayudarles a cumplir sus sueños”|hizkuntza=es|url=https://www.eaj-pnv.eus/es/noticias/55552/imanol-pradales-la-gente-joven-tiene-derecho-a-son|aldizkaria=EAJ PNV|sartze-data=2024-11-21}}</ref> Horrez gain, euskaldunen "roster" bat sortzearen alde agertu da, talentuaren euskal sare bat.<ref>{{Erreferentzia|izena=Iker Rioja|abizena=Andueza|izenburua=Pradales plantea en Bruselas crear un "roster" de vascos influyentes que promocionen Euskadi en el mundo|hizkuntza=es|data=2024-11-19|url=https://www.eldiario.es/euskadi/pradales-plantea-bruselas-crear-roster-vascos-influyentes-promocionen-euskadi-mundo_1_11834239.html|aldizkaria=ElDiario.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Bizitza pertsonala ==
Aitaren aldeko familia [[Burgos]]en du jatorria, eta bere [[aitite]]tik hasita, bertan jaiotakoak ziren. Bere gaztaroan [[arraunlari]]a izandakoa, Laura izena duen andra batekin ezkonduta dago eta alaba baten aita da<ref>https://www.eaj-pnv.eus/es/adjuntos-documentos/21167/pdf/24-01-27-imanol-pradalesen-hitzaldia</ref>.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{eu}} [https://www.imanolpradales.eus/ Imanol Pradales]
{{bizialdia|1975eko||Pradales, Imanol}}
{{EJ lehendakariak}}
{{Eusko Jaurlaritza 2024}}
{{Eusko Jaurlaritzako lehendakariak}}
{{EAJ}}
[[Kategoria:Santurtziarrak]]
[[Kategoria:Jelkideak]]
[[Kategoria:Bizkaiko politikariak]]
[[Kategoria:Deustuko Unibertsitateko irakasleak]]
[[Kategoria:Asti Leku Ikastolako ikasleak]]
[[Kategoria:Eusko Legebiltzarreko legebiltzarkideak XIII. legegintzaldian]]
[[Kategoria:Eusko Jaurlaritzako lehendakariak]]
[[Kategoria:Deustuko Unibertsitateko ikasleak]]
np4bdpamj6mjtncl9bekfzl3pnbwwl9
9975956
9975947
2024-11-21T07:46:29Z
Bizki
168572
/* Ibilbidea */
9975956
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Imanol Pradales Gil''' ([[Santurtzi]], [[Bizkaia]], [[1975]]eko [[Apirilaren 21|apirilaren 21a]]) bizkaitar soziologo, unibertsitate irakasle eta politikari [[jelkide]]a da. 2011tik [[Bizkaiko Foru Aldundia]]n hainbat ardura izan eta gero<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Imanol Pradales Gil - Gardentasuna - Bizkaia Gardena|url=https://gardentasuna.bizkaia.eus/eu/-/imanol-pradales|aldizkaria=gardentasuna.bizkaia.eus|sartze-data=2023-11-25}}</ref>, [[2024ko Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeak|2024ko Eusko Legebiltzarrerako hauteskundetan]] EAJren hautagaia izan zen. [[2024]]ko [[Ekainaren 22|ekainaren 22tik]] aurrera [[Eusko Jaurlaritzako lehendakari]]a da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Imanol Pradales hautatu dute lehendakari|hizkuntza=eu|data=2024-06-20|url=https://www.berria.eus/euskal-herria/imanol-pradales-hautatu-dute-lehendakari_2126958_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-06-20}}</ref>.
== Ibilbidea ==
[[Deustuko Unibertsitatea|Deustuko Unibertsitatean]] zientzia politikoak eta soziologia ikasi zuen, eta bertan irakasle da, nahiz eta 2007tik eszedentzian dagoen<ref name=":0" />. 2007an Deustuko Unibertsitatean ardurak hartu zituen, eta 2007tik 2011ra bitarte [[Bizkaiko Foru Aldundia|Bizkaiko Foru Aldundiak]] bultzatutako Bizkaia:Xede elkarteko zuzendari-gerente izan zen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Imanol Pradales: "Estamos deseando conocer profesionales que residiendo en cualquier parte del mundo, estarían interesados en trabajar en Euskadi" — EuskoSare|data=2009-01-06|url=https://web.archive.org/web/20090106192146/http://www.euskosare.org/ekonomia/entrevista_imanol_pradales_2008|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2023-11-25}}</ref><ref name=":0" />.
2011an Ekonomia Sustatzeko diputatu izendatu zuten, eta 2015etik aurrera Azpiegiturak eta Lurralde Garapeneko diputatu izan da Bizkaiko Foru Aldundian. 2023an [[I. Etxanobe Foru Korporazioa|I. Etxanobe Foru Korporazioaren]] parte da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Elixabete Etxanoberen Gobernuan emakumeek gehiengoa izango dute, eta bost diputatu berri izango dira|hizkuntza=eu|data=2023-07-05|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/politika/osoa/9256118/elixabete-etxanoberen-gobernuan-emakumeek-gehiengoa-izango-dute-eta-bost-diputatu-berri-izango-dira/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2023-11-25}}</ref>.
2023ko azaroaren 25ean EAJk jakinarazi zuen Imanol Pradales izango zela lehendakari izateko proposatutako izena, [[Iñigo Urkullu]]ren ordez<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Imanol Pradales izango da lehendakarigai, EAJren EBBko presidenteak baieztatu duenez|hizkuntza=eu|data=2023-11-25|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/politika/bideoak/osoa/9364155/bideoa-imanol-pradales-izango-da-lehendakarigai-eajren-ebbko-presidenteak-baieztatu-duenez/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2023-11-25}}</ref>. [[2024ko Eusko Legebiltzarrerako hauteskundeak|2024ko Eusko Legebiltzarrerako hauteskundetan]] EAJren hautagaia izan zen. [[2024]]ko [[ekainaren 20]]tik aurrera [[Eusko Jaurlaritzako lehendakari]]a da.
2024eko ekainean bere gobernua osatu zuen ([[Pradales gobernua]]). Gobernuko sailen banaketan, Pradalesek talentua lotzeko eta erakartzeko eremua lehendakaritzari eman zion, bera aditua den eremua.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Lehendakaritza gestionará igualdad, incluida Emakunde, y la atracción de talento|hizkuntza=es|data=2024-06-23|url=https://www.eitb.eus/es/noticias/politica/detalle/9527027/el-lehendakari-pradales-firma-decreto-de-areas-del-nuevo-gobierno-vasco/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Olatz|abizena=Barriuso|izenburua=Pradales ya ejerce como lehendakari: firma el decreto de áreas de su Gobierno|hizkuntza=es|data=2024-06-23|url=https://www.elcorreo.com/politica/pradales-ejerce-lehendakari-firma-decreto-areas-gobierno-20240623162043-nt.html?ref=https://www.elcorreo.com/politica/pradales-ejerce-lehendakari-firma-decreto-areas-gobierno-20240623162043-nt.html|aldizkaria=El Correo|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref name=":1">{{Erreferentzia|izena=Igor|abizena=Santamaría|izenburua=Pradales se compromete a reforzar el autogobierno y los servicios públicos en "una nueva etapa ya en marcha"|hizkuntza=es|data=2024-06-23|url=https://www.deia.eus/politica/2024/06/23/pradales-compromete-reforzar-autogobierno-servicios-8395178.html|aldizkaria=Deia|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Imanol Pradales: “Conocimiento y talento son nuestra principal herramienta para el crecimiento y la competitividad”|hizkuntza=es-ES|url=https://www.bizkaia.eus/es/web/comunicacion/noticias/-/news/detailView/17490|aldizkaria=Comunicación|sartze-data=2024-11-21}}</ref> Talentuaren Euskal Estrategia bat sortuko dela iragarri zuen.<ref>{{Erreferentzia|abizena=EAJ-PNV|izenburua=Imanol Pradales: “La gente joven tiene derecho a soñar y vamos a ayudarles a cumplir sus sueños”|hizkuntza=es|url=https://www.eaj-pnv.eus/es/noticias/55552/imanol-pradales-la-gente-joven-tiene-derecho-a-son|aldizkaria=EAJ PNV|sartze-data=2024-11-21}}</ref> Gainera, Talentuaren Euskal Agentzia sortzearen aldeko apustua egin du.<ref>{{Erreferentzia|izena=Xabier|abizena=Garmendia|izenburua=Pradales propone una agencia vasca para atraer y retener el talento joven|hizkuntza=es|data=2024-04-11|url=https://www.elcorreo.com/elecciones/vascas/pradales-propone-agencia-vasca-atraer-retener-talento-20240411213702-nt.html?ref=https://www.elcorreo.com/elecciones/vascas/pradales-propone-agencia-vasca-atraer-retener-talento-20240411213702-nt.html|aldizkaria=El Correo|sartze-data=2024-11-21}}</ref><ref name=":1" /> Horrez gain, euskaldunen "roster" bat sortzearen alde agertu da, talentuaren euskal sare bat.<ref>{{Erreferentzia|izena=Iker Rioja|abizena=Andueza|izenburua=Pradales plantea en Bruselas crear un "roster" de vascos influyentes que promocionen Euskadi en el mundo|hizkuntza=es|data=2024-11-19|url=https://www.eldiario.es/euskadi/pradales-plantea-bruselas-crear-roster-vascos-influyentes-promocionen-euskadi-mundo_1_11834239.html|aldizkaria=ElDiario.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Bizitza pertsonala ==
Aitaren aldeko familia [[Burgos]]en du jatorria, eta bere [[aitite]]tik hasita, bertan jaiotakoak ziren. Bere gaztaroan [[arraunlari]]a izandakoa, Laura izena duen andra batekin ezkonduta dago eta alaba baten aita da<ref>https://www.eaj-pnv.eus/es/adjuntos-documentos/21167/pdf/24-01-27-imanol-pradalesen-hitzaldia</ref>.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{eu}} [https://www.imanolpradales.eus/ Imanol Pradales]
{{bizialdia|1975eko||Pradales, Imanol}}
{{EJ lehendakariak}}
{{Eusko Jaurlaritza 2024}}
{{Eusko Jaurlaritzako lehendakariak}}
{{EAJ}}
[[Kategoria:Santurtziarrak]]
[[Kategoria:Jelkideak]]
[[Kategoria:Bizkaiko politikariak]]
[[Kategoria:Deustuko Unibertsitateko irakasleak]]
[[Kategoria:Asti Leku Ikastolako ikasleak]]
[[Kategoria:Eusko Legebiltzarreko legebiltzarkideak XIII. legegintzaldian]]
[[Kategoria:Eusko Jaurlaritzako lehendakariak]]
[[Kategoria:Deustuko Unibertsitateko ikasleak]]
05uknchm1iiueqc7diyxyiq5amwwj40
Lydia Maria Child
0
1132599
9975540
9477188
2024-11-20T18:54:44Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975540
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
[[Fitxategi:Over The River And Through The Wood.ogg|thumb|250px||Lydia Childen 1884ko ''Over the River and Through the Wood'' poemaren bertsioa, [[Grant Raymond Barrett]]ek 2006an interpretatuta.]]
'''Lydia Maria Child''' ([[Medford (Massachusetts)]], [[1802]]ko [[otsailaren 11]]-[[Wayland (Massachusetts)]], [[1880]]ko [[urriaren 20]]a) '''Lydia Maria Francis''' jaioa, [[abolizionismo|abolizionista]], emakumearen eta natibo amerikarren eskubideen aldeko aktibista, eleberrigilea, kazetaria eta AEBetako espantsionismoaren aurkakoa izan zen. Bere idazkiek — etxeko eskuliburuak eta fikzioa — publiko handia izan zuten XIX. mendearen lehen erdian. Batzuetan, bere irakurleak eskandalizatu egin zituen, besteak beste, gizonezkoen nagusitasuna eta nagusitasun zuria bere istorioetako batzuetan lantzean.<ref>https://www.britannica.com/biography/Lydia-Maria-Child</ref>
== Biografia ==
Medforden (Massachusetts) jaio zen, 1802ko otsailaren 11n, Susannah eta Convers Francis senar-emazteengandik. Bertako emakume eskola batean hezi zen, eta ondoren emakumeen apaiztegi batean. Ama hil ondoren, ahizpa zaharrenarekin [[Maine]]ra joan zen bizitzera, eta han irakasle gisa trebatu zen.
Lydiak kasualitatez irakurri zuen artikulu bat ''North American Review''-en, [[Ingalaterra Berria]]ren historiaz eta fikzioan zituen aukerez hitz egiten zuena. Idazle bilakatzea inoiz pentsatu ez bazuen ere, sei astetan amaitu zuen ''Hobomok'' eleberria idazten hasi zen.
Urtebetez apaiztegi batean eskolak eman zituen, 1824an Watertownen (Massachusetts) eskola pribatu bat ireki zuen arte. 1826an ''Juvenile Miscellany'' sortu zuen, Estatu Batuetan haurrentzako argitaratu zen lehen hilabetekaria; zortzi urtez zuzendu zuen. 1828an David Lee Childekin ezkondu eta [[Boston]]era joan zen bizitzera.
''Hobomok'' liburuaren arrakastaren ondoren, Childek hainbat eleberri, poesia eta amentzako aholku liburu bat idatzi zituen, ''The Mothers Book''. Baina bere lanik ospetsuena ''The Frugal Housewife. Dedicated to those who are not ashamed of Economy '' izan zen («Etxekoandre frugala. Ekonomiak egiteaz lotsatzen ez direnei eskainia»); 1829an argitaratua, 25 urtetan 33 edizio inprimatu ziren.
1831n, Lydia Child eta bere senarra, [[William Lloyd Garrison]]en obren eta eragin pertsonalaren bidez, [[esklabotza]]ren aurkako kausarekin identifikatzen hasi ziren. Child emakumearen eskubideen aldeko aktibista bat zen, baina ziur zegoen ezingo zela emakumeentzat aurrerapen esanguratsurik egon esklabotza deuseztatu arte. 1839an, Child AEBetako Esklabotzaren Aurkako Elkartearen batzorde exekutiboko kide izatera pasa zen, eta 1840an elkarte horretako ''National Anti-Slavery Standard'' aldizkariaren editore bihurtu zen, zeinarentzat astero "Letters from New-York" izeneko zutabe bat idazten zuen; zutabe horietan oinarrituta izen bereko liburua plazaratuko zuen geroago. Child Esklabotzaren Aurkako Elkarte Estatubatuarreko batzorde exekutiboko kidea izan zen 1840ko eta 1850eko hamarkadetan, [[Lucretia Mott]] eta [[Maria Weston Chapman]]ekin batera.
Childek, azkenean, National Anti-Slavery Standardetik utzi egin zuen, esklabutzari aurre egiteko bide onargarri gisa indarkeria sustatzeari uko egiteagatik. Dena dela, Kansasen esklabotza legeztatu behar zen ala ez erabakitzeko erreferendum baten aurretik esklabotzaren aldeko eta kontrako kolonoen artean gertatu zen indarkeria-eztandak, Childek indarkeriaren erabilerari buruzko iritzia aldatzea eragin zuen.
Child Waylandeko (Massachusetts) bere etxean hil zen, 1880ko urriaren 20an, 78 urte zituela, eta Waylandeko Iparraldeko Hilerrian lurperatu zuten.
== Idazlanak ==
* ''Hobomok, A Tale of Early Times'', 1824
* ''Evenings in New England: Intended for Juvenile Amusement and Instruction'', 1824
* ''The Rebels; or, Boston Before the Revolution'', 1825.
* ''The Juvenile Miscellany'', haurrentzako aldizkaria (editorea, 1826–1834)
* ''The First Settlers of New-England: Or, Conquest of the Pequods, Narragansets and Pokanokets As Related by a Mother to Her Children'', 1829.
* ''The Indian Wife'', 1828.
* ''The Frugal Housewife: Dedicated to Those Who are Not Ashamed of Economy'', sukalde eta etxeko ekonomiaren inguruko liburua, 1829
* ''The Mother's Book'', 1831
* ''Coronal'', 1931. Poesia
* ''The American Frugal Housewife: Dedicated to those who are not ashamed of Economy'', 1832
* ''The Biographies of Madame de Staël, and Madame Roland'', 1832.
* ''The Ladies' Family Library, a series of biographies'', 5 liburuki, 1832–1835
* ''The Girl's Own Book'', 1833
* ''An Appeal in Favor of that Class of Americans Called Africans'', 1833
* ''The Oasis'', 1834
* ''The History of the Condition of Women in Various Ages and Nations'', 1835
* ''Authentic Anecdotes of American Slavery'', 1835
* ''Philothea: a Grecian Romance'', 1836
* ''The Fountain for Every Day in the Year'', 1836
* ''The Evils of Slavery'', 1836
* ''The Family Nurse'', 1837
* ''Anti-Slavery Catechism'', 1839
* ''The Liberty Bell'', 1842
* ''Slavery's Pleasant Homes: A Faithful Sketch'', 1843. Narrazio laburra.
* ''Letters from New York'', 1843
* ''A Boy's Thanksgiving Day'', 1844
* ''Biographies of Good Wives'', 1846
* ''Fact and Fiction: a Collection of Stories'', 1847
* ''Rose Marian and the Flower Fairies'', 1850
* ''Isaac T. Hopper: A True Life'', 1853
* ''Memoirs of Madame de Staël, and of Madame Roland'', 1854
* ''Autumnal Leaves: Tales and Sketches in Prose and Rhyme'', 1857
* ''Flewars for Children'', 1854
* ''The Patriarchal Institution'', 1860
* ''The Right Way the Safe Way: Proved by Emancipation in the British West Indies, and Elsewhere''
* ''The Duty of Disobedience to the Fugitive Slave Act'', 1860
* ''Incidents in the Life of a Slave Girl'', 1861
* ''The Freedmen's Book'', 1865
* ''A Romance of the Republic'', 1867
* ''An Appeal for the Indians'', 1868
* ''Looking Toward Sunset'', 1874
* ''Aspirations of the World. A Chain of Opals'', 1878
[[Fitxategi:Lydia maria child grave.JPG|thumb|Lydia Maria Childen hilobia.]]
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{en}}:''Early American Fiction'', [https://web.archive.org/web/20030223083214/http://etext.lib.virginia.edu/eaf/authors/first/lmfc.html Lydia Maria Child], Childek idatzitako testuen bilduma.
* {{en}}:''[https://web.archive.org/web/20180314065518/http://www.facstaff.bucknell.edu/gcarr/19cusww/lb/index.html Slavery Pleasant Homes and Other Writings from The Liberty Bell]''
* {{en}}:''[http://www.gutenberg.org/ebooks/author/2732 Books by Child, Lydia Maria]'' ''Gutenberg Proiektua''
* {{en}}:''[https://archive.org/search.php?query=Child%2C%20Lydia%20Maria Childen lanak.]'' ''Internet Archive''.
{{bizialdia|1802ko|1880ko|Child, Lydia}}
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako idazleak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako haur literaturako idazleak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako poetak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako abolizionistak]]
[[Kategoria:Emakumeen eskubideen aldeko ekintzaileak]]
[[Kategoria:XIX. mendeko emakume idazleak]]
[[Kategoria:Amerindiarren eskubideen aldeko ekintzaileak]]
[[Kategoria:Emakume kazetariak]]
[[Kategoria:Emakume poetak]]
[[Kategoria:Ingelesezko idazleak]]
[[Kategoria:Massachusettsarrak]]
t2n6n05gbbofds4vkxu65tugolv2y9r
Dolores Martí de Detrell
0
1132911
9975838
9533102
2024-11-20T23:57:45Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975838
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa|nazionalitatea={{bandera|Katalunia}}
}}
'''Dolores Martí de Detrell''' ([[Igualada]], [[XIX. mendea]] – [[Bartzelona]], [[1880|1880ko]] [[Abuztuaren 20|abuztuaren 20a]]) kataluniar maistra eta idazlea izan zen. {{Sfn|Ossorio y Bernard|1889|pp=189-190}}
== Biografía ==
Bartzelonako Igualada herrian jaioa, irakasle lanetan jardun zuen eta Bartzelonan [[Pilar Pascual de Sanjuán|Pilar Pascual de Sanjuanek]] zuzendutako eskolako laguntzaile izan zen. {{Sfn|Ossorio y Bernard|1889|p=189}} Hainbat ikastetxetako zuzendaria ere izan zen hiri horretan bertan, baita [[Vic|Vicen]] eta [[Badalona|Badalonan]] ere. {{Sfn|Ossorio y Bernard|1889|p=189}} Hiri kondalean, ''Lehen Hezkuntzako'' Monitorean kolaboratu zuen eta honako lan hauek argitaratu zituen: ''La educación en imágenes'', ''Formulario de contabilidad doméstica'' (1876), La ''urbanidad en acción'', bilduma hartan oinarritutako ipuin moralen bilduma (1878) eta ''Tiernos diálogos entre una señora amiga de la infancia, y una niña de noble corazón'' (1877). {{Sfn|Ossorio y Bernard|1889|pp=189-190}}
1880ko abuztuaren 20an hil zen 37 urterekin.
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Bibliografia ==
* Ossorio y Bernard, Manuel (diciembre de 1889). Martí de Detrell (Doña Dolores). «Apuntes para un diccionario de escritoras españolas del siglo XIX». La España Moderna (XII) (Madrid: imprenta de Antonio Pérez Dubrull). pp. 181-192. ISSN 1697-4514. Wikidata Q18962266.
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|XIX. mendeko|1880ko|Marti de Detrell, Dolores}}
[[Kategoria:Igualadarrak]]
[[Kategoria:Bartzelonan hildakoak]]
[[Kategoria:Maistrak]]
[[Kategoria:Kataluniako irakasleak]]
[[Kategoria:Kataluniako idazleak]]
[[Kategoria:XIX. mendeko emakume idazleak]]
[[Kategoria:Gaztelaniazko idazleak]]
jnalppor4qj12u7lhttckhzl5cxzqkz
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/Denboraren kapsula
101
1133147
9974944
9477018
2024-11-20T14:11:07Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Lehiaketak/Denboraren kapsula]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/Denboraren kapsula]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
9477018
wikitext
text/x-wiki
== Artikulu berriak ==
Arratsalde on! Efemerideen zerrendarako artikulu berriak itzultzen baditut, kontuan hartzen al dira edo ez? Hiru artikulu itzuli ditut gaur: [[Eloísa Mafalda]] ('''1924'''–2018), [[Edna Murphy]] (1899–'''1974''') eta [[Marta Anna Wiecka]] ('''1874'''–1904), baina zerrenda ez da eguneratzen. [[Lankide:404 akatsa|404 akatsa]] ([[Lankide eztabaida:404 akatsa|eztabaida]]) 15:42, 4 abendua 2023 (CET)
:Ba teorian bai, baina azkar aritu zara. Begiratuko dut ea bota funtzionamenduan dagoen jada. Teorian, urte horietan baldin badaude lotuta, egin beharko luke. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 15:50, 4 abendua 2023 (CET)
::Eskerrik asko! Orrialdeak dio lehiaketa abenduaren 1ean hasi zela, beraz, hori irakurri bezain laster idazten hastea erabaki dut. [[Lankide:404 akatsa|404 akatsa]] ([[Lankide eztabaida:404 akatsa|eztabaida]]) 15:53, 4 abendua 2023 (CET)
:::Beno, data bat jarri behar zitzaion hasierari. Baina hasi zara oraindik dena amaitu gabe zegoenean. Nik uste hurrengo orduan egingo duela, begiratuko dut. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 16:03, 4 abendua 2023 (CET)
e2b03jhfyjjk6yjgv8jabp71xh1l8uk
Hall efektuko sentsore
0
1133923
9974666
9673194
2024-11-20T12:36:20Z
Ariane Ensunza
92763
9974666
wikitext
text/x-wiki
[[Fitxategi:Hall sensor tach.gif|thumb|Hall efektuko sentsore baten funtzionamendua]]
'''Hall efektuko sentsorea''' edo '''Hall sentsorea/zunda''' ([[Edwin Herbert Hallen|Edwin Herbert Hallen-ek]] jarri zion izena) [[Hall efektu|Hall efektuaz]] baliatzen da [[Eremu magnetiko|eremu magnetikoak]] edo [[Korronte elektriko|korronteak]] neurtzeko edo duen posizioa zehazteko.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Everything You Need To Know About Hall Effect Sensors {{!}} RS {{!}} RS|url=https://ie.rs-online.com/web/generalDisplay.html?id=ideas-and-advice/hall-effect-sensors-guide|aldizkaria=ie.rs-online.com|sartze-data=2023-12-01}}</ref> Hall sentsore batetik korrontea badoa eta sentsorera bertikalean doan eremu magnetiko batera hurbiltzen bada, sentsoreak eremu magnetikoaren eta korrontearen indarraren biderkadurarekiko proportzionala den tentsio irten bat sortzen du. Korrontearen balioa ezagutuz gero, [[eremu magnetikoaren indarra]] kalkula daiteke; eremu magnetikoa [[haril]] edo [[Eroale elektriko|eroale]] batetik dabilen korrontearen bidez sortzen bada, eroalean edo harilean dagoen korrontearen balioa neur daiteke.
Eremu magnetikoaren indarra eta korrontea ezagunak badira, Hall [[Sentsore|sentsorea]] erabil daiteke metalen detektagailu gisa.
== Funtzionamendu-printzipioak ==
[[Fitxategi:Hall4.jpg|thumb|Hall efektua eremu magnetiko bat aplikatzean]]
=== Hall efektua ===
Korronte elektriko (i) bat zirkulatzen ari den elementu eroale edo [[erdieroale]] batean, [[Karga elektriko|kargen mugimenduarekiko]] perpendikularra den eremu magnetiko (B) bat badago, karga-bereizketa bat agertuko da. Horren ondorioz, eremu elektriko bat sortuko da materialaren barruan, kargen mugimenduarekiko eta aplikatutako eremu magnetikoarekiko perpendikularra; hau da, materialaren bidez isurtzen den [[Korronte elektriko|korronte elektrikoarekiko]] tentsio perpendikularra sortuko da. Tentsio horri [[Hall tentsio]] deritzo.<ref>{{Erreferentzia|izena=Radivoje S.|abizena=Popović|izenburua=Hall effect devices|argitaletxea=IoP, Institute of Physics Publishing|data=2004|edizioa=Second edition|isbn=978-0-7503-0855-7|sartze-data=2023-12-06|serie=Series in sensors}}</ref>
Hall efektuko sentsorea aurreko efektuan oinarritzen da. Horren bidez, eremu magnetikoak edo korronteak neurtzen dira eta objektu [[Ferromagnetismo|ferromagnetiko]] baten posizioa zehaztuko ahalko da. Sentsore hori [[Eroale elektriko|elementu eroale]] edo [[erdieroale]] batek eta [[iman]] batek osatzen dute.
=== Sentsorearen funtzionamendua ===
Hall sentsore batetik korrontea dabilenean, sentsorera bertikalean doan eremu magnetiko batera hurbiltzen bada, sentsoreak tentsio bat sortuko du, [[Korrontearen indarra|korrontearen indarraren]] eta [[Eremu magnetiko|eremu magnetikoaren]] biderkaduraren proportzioan.
Korrontearen balioa ezaguna denean, eremu magnetikoaren indarra kalkulatu ahal izango da; eremu magnetikoa elementu eroale edo haril batetik dabilen korrontearen bidez sortzen bada, korronteak horietan duen balioa neurtu ahal izango da.
Bestalde, [[Ferromagnetismo|objektu ferromagnetiko]] bat sentsorera hurbilduz gero, elementuak imanean eragindako eremua ahuldu egingo du. Horrela burdinazko objektu baten hurbiltasuna zehaztuko ahalko da.
[[Fitxategi:Hall1.png|thumb|n eta p-ren arabera lortutako tentsioaren noranzkoa]]
=== Hall tentsioaren azalpen teorikoa ===
Erdieroale batean Hall tentsioaren noranzkoa, korronte maioritarioko eramaile-motaren araberakoa, eta p edo n batentzako zeinu desberdinekoa izango da.<ref>{{Erreferentzia|izena=Radivoje S.|abizena=Popović|izenburua=Hall effect devices|argitaletxea=IoP, Institute of Physics Publishing|data=2004|edizioa=Second edition|isbn=978-0-7503-0855-7|sartze-data=2023-12-01|serie=Series in sensors}}</ref> Hori kalkulatzeko, [[Lorentzen indarra|Lorenzen]] formula (F = qv x B) erabiltzen da. Indar hori eramaile nagusien gainean agertzen da, kargak gainazalean metatzea lortuz eta tentsio bat sortuz (Hall V<sub>H</sub> tentsioa) eramaileen eta eremu magnetikoaren indarra orekatzeko.
Tentsio hori hainbat faktoreren araberakoa izango da, hala nola materialaren lodiera (t), korronte primarioa (I), eremu magnetikoa (B), eramaileen mugikortasuna eta [[Karga-dentsitate|karga-dentsitatea]]. Horiek erlazionatzeko, Hallen koefizientea erabiltzen da: A<sub>H</sub> = V<sub>H</sub>* t / I*B
Koefiziente horrek ez du errealitatea erakusten, presioa edo tenperatura bezalako faktoreak baztertzen direlako. Horregatik, praktikan honako adierazpen hau erabiltzen da: V<sub>H</sub> = V<sub>H</sub>(B) +V<sub>H</sub>(I) + V<sub>H</sub>(p) +V<sub>H</sub>(T)
== Osagaiak eta motak/Formatuak ==
[[Fitxategi:Common Hall Sensor Symbol.png|thumb|Normalean erabiltzen den zirkuituaren sinboloa]]
Hall sentsoreak [[Erdieroale|erdieroaleen]] plaka finetatik sortzen dira, bertan karga-eramaileen dentsitatea txikia delako eta, horregatik, [[Elektroi|elektroien]] abiadura altua da, Hallen tentsio handia lortzeko. Formatu tipikoak hauek dira:
* Forma angeluzuzena
* Tximeleta forma
* Gurutzearen forma
Hall sentsorearen elementuak, oro har, seinalea anplifikatu eta [[tenperatura]] konpentsatzen duen zirkuitu integratu batean integratzen dira.
Funtzioaren arabera, bi sentsore mota ezagutzen dira:
* [[Analogikoa|Analogikoak]]: Oinarrizko sentsoreak dira, [[Tenperatura-sentsore|tenperatura sentsoreen]], [[Tentsio sentsore|tentsio sentsoreen]] eta elektronikaren arloko beste sentsore ohikoen antzekoak. Irteera-pinak seinale bat ematen du, atzematen ari den eremu magnetikoaren intentsitatearekiko proportzionala. Irteera-balioen tarte bat igortzen dute: 0-5 V edo 4-20 mA.
* [[Digitala|Digitalak]]: Sentsore hauek aurrekoak baino oinarrizkoagoak dira, ez diote eremuari proportzionala den irteerarik ematen. Bi irteera logiko mota baino ez ditu; altua edo baxua, eremu magnetikoa dagoen ala ez kontuan hartuta. Hauek ezin dira erabili eremu magnetikoak neurtzeko, haien presentzia detektatzeko baino ez dute balio. Bi azpikategoria daude irteeraren arabera:
** [[Bipolar (argipena)|Bipolarrak]] (''Lath''): Kasu honetan, eremu magnetiko positibo bat dagoenean aktibatzen dira irteerak, eta eremu magnetiko negatibo bat aplikatzean desaktibatzen dira. Laburbilduz, irteera logiko desberdin bat igortzen dute, detektatutako eremu magnetikoaren polaritatearen arabera.
** [[Unipolar|Unipolarrak]] (''Switch''): Irteera hego polo magnetiko bat dagoenean aktibatuko da eta imana kentzen denean itzaliko da; hau da, eremu magnetikoaren polaritate mota bakar batean oinarritutako irteera logiko bat igorriko dute.
== Aplikazioak ==
[[Fitxategi:Clutch with Hall Effect sensor.jpg|thumb|Hall sentsore bat duen motor baten haizagailua]]
Etengailu bitar gisa erabiltzen diren Hall sentsoreen aplikazio industrial ohikoenetako bat posizioa detektatzea da.<ref>{{Erreferentzia|izena=Ed|abizena=Ramsden|izenburua=Hall-effect sensors: theory and applications|argitaletxea=Elsevier/Newnes|data=2006|edizioa=2nd ed|isbn=978-0-7506-7934-3|sartze-data=2023-12-01}}</ref> Hall sentsoreak eskuilarik gabeko korronte zuzeneko motorretan ere erabiltzen dira errotorearen posizioa detektatzeko eta sekuentzia egokian [[Transistore|transistoreak]] aldatzeko. Hall efektuko posizio-sentsore baten beste adibide bat telefono adimendun baten estalkia itxita dagoen detektatzeko erabilitako sentsorea da.
Hall sentsoreak [[Korronte zuzen|korronte zuzeneko]] kontakturik gabeko neurketetarako erabil daitezke [[Korronte-transformadore|korronte-transformadoreetan]]. Kasu horretan, Hall sentsorea nukleo magnetikoko espazio batean muntatzen da gaur egungo eroalearen inguruan.<ref>{{Erreferentzia|izena=Oleg|abizena=Petruk|izenburua=Digitally Controlled Current Transformer with Hall Sensor|argitaletxea=Springer International Publishing|orrialdeak=641–647|hizkuntza=en|abizena2=Szewczyk|abizena3=Salach|abizena4=Nowicki|izena2=Roman|izena3=Jacek|izena4=Michał|data=2014|url=https://link.springer.com/10.1007/978-3-319-05353-0_61|aldizkaria=Recent Advances in Automation, Robotics and Measuring Techniques|zenbakia=267|editore-abizena=Szewczyk|editore-izena=Roman|isbn=978-3-319-05352-3|doi=10.1007/978-3-319-05353-0_61. isbn 978-3-319-05352-3.|sartze-data=2023-11-30}}</ref> Ondorioz, korronte zuzeneko (DC, ''Direct Current'') [[Fluxu magnetiko|fluxu magnetikoa]] neur daiteke, eta korronte zuzena (DC, ''Direct Current'') kalkula daiteke eroalean.
Hall sentsoreak automobiletarako erregai-mailaren adierazle batzuetan erabiltzen dira. Sentsorea elementu flotatzaile batek erregai-deposituaren barruan duen posizioa detektatzeko erabiltzen da.<ref>{{Erreferentzia|izena=Frieder|abizena=Lucklum|izenburua=Utilizing electromagnetic-acoustic resonators for liquid level sensing|argitaletxea=IEEE|abizena2=Jakoby|izena2=Bernhard|data=2009-10|url=http://dx.doi.org/10.1109/icsens.2009.5398188|aldizkaria=2009 IEEE Sensors|doi=10.1109/icsens.2009.5398188|sartze-data=2023-11-30}}</ref>
Ordenagailu-teklatuetarako Hall efektuko etengailuak 1960ko amaieran garatu zituzten [[Everett A. Vorthmann|Everett A. Vorthmannek]] eta [[Joseph T. Maupinek Honeywell|Joseph T. Maupinek Honeywellen]].<ref>{{Erreferentzia|izena=Everett A.|abizena=Vorthmann|izenburua=Solid state keyboard|argitaletxea=ACM Press|orrialdeak=149|hizkuntza=en|abizena2=Maupin|izena2=Joseph T.|data=1969|url=http://portal.acm.org/citation.cfm?doid=1476793.1476823|doi=10.1145/1476793.1476823|sartze-data=2023-11-30}}</ref> Fabrikazio-kostu handiak zirela eta, teklatu horiek fidagarritasun handiko aplikazioetarako gordetzen ziren, hala nola aeroespazialerako eta militarrerako. Produkzioaren kostuak gutxitu diren heinean, eskuragarri dauden kontsumo-ereduen kopuruak gora egin du.
Hall sentsoreak [[transduktore]] linealak dira. Sentsore horiek zirkuitu lineal bat behar dute sentsorearen irteera-seinalea prozesatzeko. Zirkuitu honek sentsoreari eragiteko tentsioa ematen dio eta irteera-seinalea anplifikatzeko erabiltzen da. Kasu batzuetan, zirkuitu linealak Hall sentsoreen konpentsazio-tentsioa bertan behera utz dezake. Gainera, eroanbide-korrontearen korronte alterno (AC, ''Alternating current'') modulazioak konpentsazio-tentsio horren eragina ere murriztu dezake.
Transduktore linealak dituzten Hall sentsoreak elektronika digitalarekin integratzen dira.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Hall Effect Sensor Voltage Regulation and Power Management {{!}} Phares Electronics|data=2015-05-29|url=https://web.archive.org/web/20150529055232/http://phareselectronics.com/products/hall-effect-sensors/voltage-regulation-and-power-management/|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2023-12-06}}</ref> Horri esker, zuzenketa aurreratuak egin daitezke sentsorearen ezaugarrietan (adibidez, tenperatura-koefizientearen zuzenketak) eta interfaze digitalean, mikroprozesadore-sistemekin. Hall [[Zirkuitu integratu|zirkuitu integratuko]] (IC, ''Integrated circuit'') sentsore batzuetan [[Seinale prozesamendu|seinale digitalen prozesamendu]] (DSP, ''Digital signal processing'') bat integratzen da, zuzenean sentsorearen paketearen barruan prozesatzeko teknika gehiago ahalbidetu ditzakeena. Hall sentsorearen fasearteek sarrera-diagnostikoak, baldintza iragankorretarako akatsen aurkako babesa eta zirkuitulaburrak/zirkuitu irekiak detektatzea izan ditzakete. Halaber, Hall sentsoreari korrontea eman eta monitoriza diezaioke. Doitasuneko zirkuitu integratuko produktuak daude ezaugarri horiek maneiatzeko. Adibidez, [[ESP32]] eta antzeko [[mikrokontrolagailu]] batzuek Hall sentsore integratu bat zuten (2023an kendu zuten, V4.9 2023)<ref>{{erreferentzia|urtea=2023|izenburua=ESP32
Technical Reference Manual|argitaletxea=Espressif Systems|orrialdeak=55-60|url=https://www.espressif.com/sites/default/files/documentation/esp32_technical_reference_manual_en.pdf}}</ref>, mikrokontrolagailuaren barneko [[Bihurgailu analogiko/digital|bihurgailu analogiko-digitalak]] irakur zitzaketenak.
[[Hall zunda]] gailu bat da, eremu magnetiko baten indarra zuzenean neurtzeko kalibratutako Hall efektuko sentsore bat erabiltzen duena. Eremu magnetikoek norabide eta magnitude bat dutenez, Hall zunda baten emaitzak zundaren orientazioaren eta posizioaren araberakoak dira.
Hall sentsoreek ere aplikazio esanguratsua aurkitu dute joko-kontrolatzaileetan, batez ere palanka eta gatilu-mekanismoetan.<ref>{{Erreferentzia|izena=Marcus|abizena=Richardson|izenburua=Game controllers with hall effect joystick sensors|hizkuntza=en-US|data=2023-11-30|url=https://www.hlplanet.com/controller-hall-effect-joystick/|sartze-data=2023-12-06}}</ref> Hall efektua erabiltzerakoan, sentsore horiek kontakturik gabeko neurketak egiten dituzte, kontrolatzailearen osagaien posizioa eta mugimendua zehazten dituztenak. Horrek sarrera zehatza, leuna eta latentziarik gabea ahalbidetzen duenez, erabiltzailearen joko-esperientzia nabarmen hobetzen du. Gainera, Hall sentsoreen iraunkortasunak eta pieza mekanikoen faltak higadurarekiko erresistenteago bihurtzen dituzte potentziometroetan oinarritutako irtenbide tradizionalekin alderatuta, horrela kontrolatzaileak denbora gehiago irauten du. Joko-kontrolatzaileetan Hall sentsoreak gero eta gehiago ezartzeak joko-gailu modernoen funtzionaltasuna eta fidagarritasuna hobetzeko funtsezko eginkizuna azpimarratzen du.
== Datuak ==
Sentsibilitatea milivolt gausseko (mV/G) neurtzen da normalean.
Non: 1 [[Tesla (unitatea)|tesla]] = 10000 [[Gauss (unitatea)|gauss]] (1 G = 10 – 4 T).
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Ikus, gainera ==
* [[Sentsore]]
* [[Eremu magnetiko]]
== Kanpo estekak ==
* Nave, R. "[http://hyperphysics.phy-astr.gsu.edu/hbase/magnetic/Hall.html Hall Effect]". ''Hyperphysics''. Georgia State University Department of Physics and Astronomy. Retrieved 20 April 2021.
* RAMON PALLAS ARENY, “[https://web.archive.org/web/20231203220821/https://dokumen.tips/documents/sensores-y-acondicionadores-de-senal-4-ed-ramon-pallas-areny.html?page=1 Sensores acondicionadores de señal]”.
* ALBERTO DE LA PEÑA, “Sensores de Efecto Hall: Teoría y Aplicaciones” liburutik ateratako informazioa dago lan honetan.
* JOSÉ ÁNGEL SANTAMARÍA Y JAVIER OJEDA, “Sensores de Efecto Hall en la Automoción“ liburutik ateratako informazioa dago lan honetan.
* "[http://www.sc.ehu.es/sbweb/fisica3/magnetico/hall/hall.html Efecto Hall]" UPV/EHUko lan batetik ateratako informazioa agertzen da.
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Elektronika]]
[[Kategoria:Osagai elektronikoak]]
[[Kategoria:Gailu magnetikoak]]
[[Kategoria:Transduktoreak]]
1e3blk6fa9as4nkwyt6thy1dylw5npa
Theodore Hall
0
1134822
9975345
9494914
2024-11-20T16:09:45Z
Ikrrazu
118962
Loturak gehitu eta zuzenketa txikiak
9975345
wikitext
text/x-wiki
{{zuzendu}}
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Theodore Alvin Hall''', ([[New York]], 1925ko urriaren 20a-[[Cambridge]], 1999ko azaroaren 1a) [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuetako]] fisikari bat izan zen. [[Manhattan Proiektua|Manhattan Proiektuan]] lan egin zuen eta [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|Sobietar Batasunari]] informazioa pasatu zion.
== Bizitza ==
Theodore Alvin Holtzberg [[New York]] hirian jaio zen. Bere aita sobietar lurraldetik ihesi egin zuen eta Theodore [[New York|New Yorken]] jaio zen. Bere Ama, Theodore [[Harvard Unibertsitatea|Harvard Unibertsitatean]] zegoenean hil zen. Txikitatik oso azkarra zela erakutsi zuen, batez ere matematika eta fisikan, eta bere anaia nagusiak, Edward, asko irakatsi zion. 3 kurtso aurreratu zituen, eta 1940ean, Queens Collegean sartu zen 14 urte zituela. Bi urte geroago, [[Harvard Unibertsitatea]]<nowiki/>n sartu zen eta 1944ean bukatu zuen, 18 urte zituela. 1936an, bere anaia nagusiak eta berak abizena aldatu zuten Hall abizenagatik.
== Manhattan Proiektua ==
18 urte zituenean, bere maisuak, [[John Van Vleck]], Theodore [[Manhattan Proiektua|Manhattan Proiekturako]] proposatu zuen. Bertan fisikari gazteena izan zen.
Lehenengo, [[Little Boy]] bonbaren uranioaren masa kritikoa deskribatzen lagundu zuen. Geroago, inplosio sisteman lan egin zuen ([[Fat Man]] bonbak erabiltzen zuen sistema). 1944ko udan, [[Hirugarren Reicha|Alemania]] guda galtzen ari zela eta [[Hirugarren Reicha|Alemaniak]] bonba ez zuela sortuko sumatu zuen. Momentu horretan, [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuak]] bonbaren monopolioa izatearen arriskuaz konturatu zen. Gainera, [[Manhattan Proiektua|Manhattan Proiektuko]] zuzendariak, [[Leslie Groves]] generalak, afari batean fisikari batzuei esan zien [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuetako]] [[Bonba atomiko|bonba atomikoaren]] helmuga [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|Sobietar Batasuna]] zela. Horren ondorioz, [[Józef Rotblat|Josef Rotblat]] fisikariak proiektua utzi zuen, eta [[Niels Bohr|Niels Borh]] eta [[Leó Szilárd|Leo Szilard]] bezalako beste fisikari batzuk [[Theodore Roosevelt|Roosevelti]] lehenengo eta [[Harry S. Truman|Trumani]] ondoren, eskutitz bat bidali zioten. Gertakari hauen ondorioz, Ted [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|Sobietar Batasunari]] informazioa pasatzen hasi zen 1944ko urrian. Garai hartan, [[Amtorg konpainia]] bisitatu zuen, [[New York|New Yorkeko]] hirian. Han, [[Sergey Kurnakov]]<nowiki/>en kontaktua pasa zioten. Saville Sax izeneko bere lagun minari kontaktu bera pasa zioten. Theodoren izen sekretua MLAD ("gazte" errusiarrez) zen, eta Savillerena STAR ("zahar" errusiarrez), Theodore Saville baino urtebete gazteagoa baizen.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1925eko|1999ko|Hall, Theodore}}
[[Kategoria:Manhattan Proiektua]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako fisikariak]]
raktjh4u6lkoytb2jwi91l67kwswocj
Haimar Etxeberria
0
1139428
9976129
9930159
2024-11-21T11:23:06Z
195.76.192.178
/* Palmaresa */
9976129
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Haimar Etxeberria Ansalas''' ([[Irun]], [[2003]]ko [[irailaren 8]]a - ) txirrindulari gipuzkoarra da.
2025eko denboraldirako [[Kern Pharma (txirrindularitza taldea)|Kern Pharma]] taldearekin kontratu profesionala sinatu du.<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.eitb.eus/eu/kirolak/txirrindularitza/osoa/9537683/kern-pharma-taldeak-haimar-etxeberria-fitxatu-du/|izenburua=Kern Pharma taldeak Haimar Etxeberria fitxatu du|aldizkaria=eitb.eus|data=2024/07/08}}</ref>
== Palmaresa ==
'''2020'''
* [[Udaberri Saria]] (junior mailan) <ref>[https://www.biciciclismo.com/es/haimar-etxeberria-triunfa-en-eibar-24-02-2020 Haimar Etxeberria triunfa en Eibar]</ref>
'''2021'''
* 6. [[Gipuzkoako Itzulia]]n eta etapa bat <ref>[https://www.noticiasdegipuzkoa.eus/ciclismo/2021/06/28/haimar-etxeberria-impone-andoain-3682546.amp.html Haimar Etxeberria se impone en Andoain]</ref>
'''2022'''
* 2. [[Zumaiako Saria]]n
* 2. [[Gervais Memoriala]]n
* 3. [[Laudio Saria]]n
* 3. [[Aiara Zirkuitua]]n
* 4. [[Xanisteban Saria]]n
* 4. [[Altsasuko Saria]]n
* 8. [[Espainiako erlojupeko txirrindularitza txapelketa]]n (junior)
'''2023'''
* [[Xanisteban Saria]] <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=cSoaVcz8LVg Haimar Etxeberria Ansalas - Eolo Kometa | Xanisteban Saria 2023]</ref>
* 2. Valentziako Itzulian eta etapa bat <ref>[https://www.kiroletik.eus/eu/haimar-etxeberria-bigarren-valentziako-itzulian/ Haimar Etxeberria bigarren Valentziako Itzulian]</ref>
* 3. [[Manuel Sanroma Memoriala]]n
* 4. [[Kantabriako Itzulia]]n
'''2024'''
* [[San Gregorio Saria]]
* [[Loinaz Proba]]
* 2. [[Aiztondo Klasika]]n
* 2. [[Dorletako Ama Saria]]n
* 3. [[Guerrita garaikurra]]n
* 3. [[Bidasoko Itzulia]]n eta etapa bat <ref>[https://www.kiroletik.eus/eu/haimar-etxeberriak-altxa-ditu-besoak-ibardingo-lepoan/ Haimar Etxeberriak altxa ditu besoak Ibardingo lepoan]</ref>
* 3. [[Nafarroa Behereko Itzulia]]n
* 4. [[Santikutz Klasika]]n
==Taldeak==
* [[Caja Rural-Seguros RGA]] - (2022)
* [[EOLO-KOMETA Cycling Team|Eolo Kometa]] - (2023)
* [[Galibier Txirrindulari Elkartea|Finisher]] - (2024-)
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{ProCyclingStats}}
{{Bizialdia|2003ko||Etxeberria, Haimar}}
[[Kategoria:Gipuzkoako txirrindulariak]]
e23uyuhp72j2dc1tczcrap8kt9v50c4
Amanda M. Edmond
0
1139852
9975543
9515869
2024-11-20T18:55:29Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975543
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Amanda Maria Corey Edmond''' ([[Brookline (Massachusetts)|Brookline]], [[Massachusetts]], [[1824]]ko [[urriaren 24]]a – ''[[ibidem]]'', [[1862]]ko [[maiatzaren 30]]a) [[estatubatuar]] idazlea izan zen.
== Bizitza ==
Brooklinen (Massachusetts) jaio zen Elijah Corey eta Mary Richardsen familian<ref name=":0" />.
Gaztetan hasi zen poesia idazten, eta hamalau eta hogei urte bitartean poema ugari sortu zituen. 1845ean ''The Broken Vow and Other Poems'' liburua idatzi zuen<ref name=":1">{{erreferentzia|izenburua=1909 Proceedings of the Brookline Historical Society|hizkuntza=en|url=https://brooklinehistoricalsociety.org/history/proceedings/1909/1909_Edmond.html|komunikabidea=Brookline Historical Society|sartze-data=2023-12-28}}</ref>. Haren poesiaren zati handi bat erlijioari buruzkoa zen, baina beste gai batzuei buruz ere idatzi zuen, [[esklabotza]]ren abolizioa barne<ref name=":1" />. Hainbat liburu igandeko eskolako testu gisa erabiltzen ziren<ref>{{erreferentzia|izenburua=Amanda M. Edmond (1824 – 1862)|hizkuntza=en|url=https://librarycompany.org/women/portraits/edmond.htm|komunikabidea=Portraits of American Women Writers|argitaratze-lekua=Philadelphia|sartze-data=2023-12-28}}</ref>. Lan gehienak A.M.E. inizialekin baino ez ziren argitaratu<ref name=":0" />.
1844ko maiatzean James Edmond merkatariarekin ezkondu zen. Bi seme eta lau alaba izan zituzten, baina alabetako bi, Amy eta Jenny, haurtzaroan hil ziren<ref name=":0">{{erreferentzia|izenburua=Amanda M. Edmond|hizkuntza=en|argitaratze-data=2012-12-16|url=https://www.eapoe.org/people/edmondam.htm|komunikabidea=Edgar Allan Poe Society of Baltimore|sartze-data=2023-12-28}}</ref>. Edmonden bizitzaren zati handi batean Brooklinen bizi zen familiarekin, nahiz eta denbora batez [[Filadelfia]]n<ref name=":1" />.
Edmond [[tuberkulosi]]ak jota hil zen 1862an, eta Brooklinen lurperatu zuten. Haren senarra 1881ean hil zen<ref name=":0" />.
== Lanak ==
{{zutabeak|kopurua=2|
* ''The Broken Vow and Other Poems'' (1844)
* ''Willie Grant; or, The Little Pharisee'' (1844)
* ''The Vase of Flowers: A Gift for the Young'' (1846)
* ''Ralph Mobrey: or, The Child of Many Prayers'' (1847)
* ''Early Days: pieces in prose and verse for the young'' (1848)
* ''Forget Me Not: A Gift for Sabbath School Children'' (1854)
* ''Memoir of Mrs. Sarah D. Comstock: missionary to Arracan'' (1854)
* ''Religious and Other Poems'' (1872)}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1824ko|1862ko|Edmond, Amanda M}}
[[Kategoria:Massachusettsarrak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako poetak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako haur literaturako idazleak]]
[[Kategoria:XIX. mendeko emakume idazleak]]
[[Kategoria:Ingelesezko idazleak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako abolizionistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako protestanteak]]
[[Kategoria:Baptistak]]
[[Kategoria:Tuberkulosiak hildakoak]]
4muqyw35o0tkahwpqbyhril8wfqsbwt
Mary Hayden Pike
0
1140056
9975552
9553813
2024-11-20T18:56:46Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975552
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Mary Hayden Pike''', jaiotzez '''Mary Hayden Green''', ([[Eastport (Maine)|Eastport]], [[Maine]], [[1824]]ko [[azaroaren 30]]a – [[1908]]ko [[urtarrilaren 15]]a) [[estatubatuar]] idazlea izan zen, '''''Mary Langdon''''' eta '''''Sydney A. Story, Jr.''''' izengoitiak erabiltzen zituena.
== Bizitza ==
Hannah Claflin Hayden eta Elijah Dix Green merkatariaren alaba, Eastporten jaio zen 1824an. [[Calais (Maine)|Calaisen]] ikasi zuen eta han baiaiatu zuten erreka izoztu batean, hamabi urte zituela. 1843an Charlestowneko Emakumeen Seminarioan ([[Massachusetts]]) graduatu zen, eta 1846an Frederick A. Pike politikariarekin ezkondu zen.
Pikeren idazlanik ezagunena da ''Ida May'', esklabotzaren aurkako eleberri sentimentala, 1854an argitaratua. Pertsonaia nagusia [[Pennsylvania]]n bahitu zuten, azala tindatu zioten eta esklabotzat saldu zuten<ref>{{erreferentzia|izena=Jeffory A|abizena=Clymer|urtea=2013|izenburua=Family Money: Property, Race, and Literature in the Nineteenth Century|argitaletxea=Oxford University Press|orrialdea=59|ISBN=978-0-19-989770-4|hizkuntza=en|argitaratze-lekua=New York}}</ref>. Liburu hau berehala alderatu zuten ''[[Osaba Tomen etxola]]''rekin, eta [[William Cullen Bryant]] poetak eleberri hau [[Harriet Beecher Stowe]]k idatzitakoa zela suposatu zuen<ref>{{erreferentzia|izena=Jessie|abizena=Morgan-Owens|urtea=2019|izenburua=Girl in Black and White: The Story of Mary Mildred Williams and the Abolition Movement|url=https://archive.org/details/girlinblackwhite0000morg|argitaletxea=W. W. Norton & Company|ISBN=9780393609257|hizkuntza=en}}</ref>. Lehen bi urteetan 60.000 ale saldu zuten. ''Frederick Douglass' Paper'' aldizkariak asko sustatu zuen eleberria<ref name=":0">{{erreferentzia|izena=Jeffory A|abizena=Clymer|urtea=2013|izenburua=Family Money: Property, Race, and Literature in the Nineteenth Century|argitaletxea=Oxford University Press|orrialdea=171|ISBN=978-0-19-989770-4|hizkuntza=en|argitaratze-lekua=New York}}</ref>.
Geroago Pikek beste bi eleberri argitaratu zituen: ''Caste'' (1856), legez beltza zela enteratu zuen emakume zuri bati buruzkoa, eta ''Agnes'' (1858), [[Ameriketako Estatu Batuetako indigenak|Ameriketako Estatu Batuetako indigenei]] buruzkoa<ref name=":0" />.
== Lanak ==
* ''Ida May: a Story of Things Actual and Possible'' (1854, ''Mary Langdon'' izengoitiaz)
* ''Caste: A Story of Republican Equality'' (1856, ''Sydney A. Story, Jr.'' izengoitiaz)
* ''Agnes'' (1858)
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1824ko|1908ko|Pike, Mary Hayden}}
{{Biografia zirriborroa|Maine}}
[[Kategoria:Mainedarrak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako idazleak]]
[[Kategoria:XIX. mendeko emakume idazleak]]
[[Kategoria:Ingelesezko idazleak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako abolizionistak]]
bp8cz0avzptfeo284m5ppdd481jqm8j
Jane Elizabeth Jones
0
1148301
9975492
9580745
2024-11-20T18:39:50Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975492
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Jane Elizabeth Jones''' (Vernon, [[1813|1813ko]] [[Martxoaren 13|martxoaren 13a]] - [[1896|1896ko]] [[Urtarrilaren 13|urtarrilaren 13a]]) [[estatubatuar]] [[Emakumeen sufragismoa|sufragista]], [[Abolizionismo|abolizionista]] eta [[Feminismo|feminismoaren]] lehen olatuaren aitzindaria izan zen.
== Biografia ==
Jane Elizabeth Hitchcock Vernonen jaio zen, [[New York (estatua)|New Yorken]], 1813ko martxoaren 13an. Rubén Hitchcock eta Electra Hitchcock (Spaulding jaioa) zituen gurasoak.
Jones bere iritzi abolizionistengatik ezaguna zen eta [[Ingalaterra Berria|Ingalaterra Berrian]], [[Pennsylvania|Pensilvanian]] eta [[Ohio|Ohion]] zehar bidaiatu zuen, William Lloyd Garrisonek defendatzen zuen abolizionismoaren aldeko hizlari gisa. 1845ean, [[Salem|Salemera]] ([[Ohio]]) joan zen, [[Abby Kelley]] irakasle abolizionistarekin. Etengabe esklabotzaren aurkako jarduerak antolatu zituzten. Hitchcock-ek ''Bugle Anti-Slavery'' koeditatu zuen Benjamin Jonesekin batera, gerora senar izan zena. 1850ean, hitzaldi bat eman zuen Ohioko Emakumeen Konbentzioa baino lehen Salemen (Ohio), non esklabotza egoeran zeuden pertsonak eta emakumeak nabarmendu zituen, "emakumearen eskubideak" terminoa erabiltzeari utzi eta guztiontzako giza eskubideetan zentratzea desiratuz.<ref>{{Cite web|izena=|izenburua=J. Elizabeth Jones' "The Wrongs of Woman"|argitaletxea=|egilea=|data=19 de abril de 1850|url=http://www.salem.lib.oh.us/files/WellDoneSister.pdf|lana=|accessdate=21 de enero de 2016}}</ref> 1861ean, Jonesek arrakastaz presionatu zuen [[Frances Dana Barker Gage]] eta [[Hannah Tracy Cutler|Hannah Tracy Cutlerrekin]], Ohioko legeak emakume ezkonduei mugatutako jabetza eskubideak eman ziezazkien.<ref>{{Cita web|url=http://www.britannica.com/biography/Frances-Dana-Barker-Gage|título=Frances Dana Barker Gage {{!}} American social reformer and writer|fechaacceso=22 de enero de 2016|sitioweb=Encyclopædia Britannica}}</ref>
''The Young Abolitionist''-en edo ''Esklabotzari buruzko elkarrizketetan'', Jonesek haurren liburuaren forma erabili zuen emakumeen ahots politikoei hitz egiteko. Bere seme-alabekin Amerikako historian esklabotza eztabaidatzen duen amaren pertsonaiaren bidez, istorio oso bat eskaintzen dio irakurleari .
1896ko urtarrilaren 13an hil zen.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Bibliografia ==
* The young abolitionists, or, Elkarrizketak on Slavery. 1948.
* The Wrongs of Women: An Address Delivered Before the Ohio Women's Convention, at Salem, April 19th, 1850. 1850. [https://web.archive.org/web/20160130091704/http://www.salem.lib.oh.us/files/WellDoneSister.pdf]
* ''Address to the Women's Rights Committee of the Ohio Legislature''. 1861.
== Bibliografia osagarria ==
* Edward T. James, editorea ; Janet Wilson James, associate editor ; Paul S. Boyer, assistant (1974). Notable American Women, 1607–1950 : A Biographical Dictionary (3. print. edizioa). Cambridge, Mass.: Belknap Press of Harvard University Press. ISBN 9780674627345.
* Bansal, Sujata; Bail, Scharada (2004). Icons of social change. New Delhi: Puffin Books. ISBN 9780143334835.
== Kanpo estekak ==
{{Bizialdia|1813ko|1896ko|Jones, Jane Elisabeth}}
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako abolizionistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
78nl58k4ji2e1mszt4sirdu0ou9fpoy
Lankide:Theklan/2024
2
1149330
9975622
9969786
2024-11-20T20:05:28Z
Theklan
336
/* Genero oreka */
9975622
wikitext
text/x-wiki
'''2024'''rako ideia batzuk.
== Wikipedia guztiek behar dituzten 1.000 artikuluak ==
Ahal dudan artikulu gehien 30.000 bytetik gora igotzea. [[Wikiproiektu:Wikipedia guztiek izan beharreko 1.000 artikuluen zerrenda]].
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Sokrates]]
# [[Karraskari]]
# [[Archaea]]
# [[Ozeania]]
}}
== Genero oreka ==
Urtean 50 emakume gehitzea Euskarazko Wikipediara.
{{zutabeak|kopurua=4|
# [[Durga]]
# [[Mia Khalifa]]
# [[Simonetta Sommaruga]]
# [[Emma Normandiakoa]]
# [[Estela Suediakoa]]
# [[Zinaida Greceanîi]]
# [[Dixie Carter]]
# [[Una Chi]]
# [[Gabriella Mészáro]]
# [[Margit Kalocsai]]
# [[Leonor Sofia Schleswig-Holstein-Sonderburgekoa]]
# [[Ines Eduvigis Anhaltekoa]]
# [[Bea Arthur]]
# [[Laurel Blair Salton Clark]]
# [[Mariya al-Qibtiyya]]
# [[Razia Sultana]]
# [[Coretta Scott King]]
# [[Börte]]
# [[Kōgyoku]]
# [[Beatriz Savoiakoa]]
# [[Xia Peisu]]
# [[Iolanda Balaş]]
# [[Teddy Scholten]]
# [[Elene Gokieli]]
# [[Gilermina Pallavicini]]
# [[Halide Edib]]
# [[Himiko]]
# [[Brita Olofsdotter]]
# [[Meggie Albanesi]]
# [[Valentina Safronova]]
# [[Fanny Imlay]]
# [[Nel van Vliet]]
# [[Gudrun Wagner]]
# [[Berta Holandakoa]]
# [[Hafsa bint Umar]]
# [[Grace Hartigan]]
# [[Dorothy DeBorba]]
# [[Klara Maria Pomerania-Barthekoa]]
# [[Cady Groves]]
# [[Wendy Rene]]
# [[Maria Petraccini]]
# [[Jyothika]]
# [[Samra Rahimli]]
# [[Rachel Jackson]]
# [[Maureen Connolly]]
# [[Humpy Koneru]]
# [[Susan Collins]]
# [[Annise Parker]]
# [[Malalai Joya]]
# [[Saina Nehwal]]
# [[Sakshi Malik]]
# [[Dzinara Alimbekava]]
# [[Elżbieta Krzesińska]]
# [[Luiza Gega]]
# [[Teja Gregorin]]
# [[Michelle Smith]]
# [[Pina López-Gay]]
# [[Irene González Hernández]]
# [[Noëlle McAfee]]
# [[Gillian Armstrong]]
# [[Maria Manuela Portugalgoa]]
# [[Aintzane Erkizia]]
# [[Nora Cortiñas]]
# [[Claudia Sheinbaum]]
# [[Ibone Bengoetxea]]
# [[Amina bint Wahb]]
# [[Estelle Harris]]
# [[Soong Ching-ling]]
# [[Judith Resnik]]
# [[Lena Horne]]
# [[Vera Mukhina]]
# [[Kira Muratova]]
# [[Elena Ceaușescu]]
# [[Viktoria Erresuma Batukoa (1840-1901)]]
# [[Jesse Jane]]
# [[Mira Furlan]]
# [[Gabriele Possanner]]
# [[Leonor Medicikoa]]
# [[Margarete Adler]]
# [[Beatrice Armstrong]]
# [[Lkhagvasürengiin Sosorbaram]]
# [[Réka Pupp]]
# [[Larissa Pimenta]]
# [[Diyora Keldiyorova]]
# [[Jazmin Felix-Hotham]]
# [[Jorja Miller]]
# [[Manaia Nuku]]
# [[Imane Khelif]]
# [[Tessa Virtue]]
# [[Hana-Rawhiti Maipi-Clarke]]
# [[Lenie van der Hoorn]]
}}
== Lurraren historia ==
Garai geologiko bakoitzaren artikulua osatu.
{{Navbox
|name=Lurraren historia geologikoa
|title=[[Lurraren historia|Lurraren historia geologikoa]]
|below= {{ORES neurketa|Fanerozoiko}} · {{ORES neurketa|Kanbriarraurre}}
|listclass=hlist
|state={{{state<includeonly>|autocollapse</includeonly>}}}
|group1={{ORES neurketa|Zenozoiko|Zenozoikoa}}
|list1={{Navbox|subgroup|
|groupwidth=19em
|group1={{ORES neurketa|Kuaternario}}
|list1=
* {{ORES neurketa|Holozeno}}
*{{ORES neurketa|Pleistozeno}}
|group2={{ORES neurketa|Neogeno}}
|list2=
*{{ORES neurketa|Pliozeno}}
*{{ORES neurketa|Miozeno}}
|group3={{ORES neurketa|Paleogeno}}
|list3=
*{{ORES neurketa|Oligozeno}}
*{{ORES neurketa|Eozeno}}
*{{ORES neurketa|Paleozeno}}
}}
|group2={{ORES neurketa|Mesozoiko}}
|list2={{Navbox|subgroup|
|groupwidth=19em
|group1={{ORES neurketa|Kretazeoa}}
|list1=
*{{ORES neurketa|Kretazeo Berantiar}}
*{{ORES neurketa|Kretazeo Goiztiar}}
|group2={{ORES neurketa|Jurasiko}}
|list2=
*{{ORES neurketa|Jurasiko Berantiar}}
*{{ORES neurketa|Jurasiko Ertain}}
*{{ORES neurketa|Jurasiko Goiztiar}}
|group3={{ORES neurketa|Triasiko}}
|list3=
*{{ORES neurketa|Triasiko Berantiar}}
*{{ORES neurketa|Erdi Triasiko}}
*{{ORES neurketa|Behe Triasiko}}
}}
|group3={{ORES neurketa|Paleozoiko}}
|list3={{Navbox|subgroup|
|groupwidth=19em
|group1={{ORES neurketa|Permiar}}
|list1=
*{{ORES neurketa|Lopingiar}}
*{{ORES neurketa|Guadalupear}}
*{{ORES neurketa|Cisuraliar}}
|group2={{ORES neurketa|Karbonifero}}
|list2=
*{{ORES neurketa|Pennsylvaniar (geologia)}}
*{{ORES neurketa|Mississippiar (geologia)}}
|group3={{ORES neurketa|Devoniar}}
|list3=
*{{ORES neurketa|Devoniar Berantiarra}}
*{{ORES neurketa|Devoniar Ertaina}}
*{{ORES neurketa|Devoniar Goiztiarra}}
|group4={{ORES neurketa|Siluriar}}
|list4=
*{{ORES neurketa|Pridoliar}}
*{{ORES neurketa|Ludlow garaia}}
*{{ORES neurketa|Wenlock garaia}}
*{{ORES neurketa|Llandovery garaia}}
|group5={{ORES neurketa|Ordoviziar}}
|list5=
*{{ORES neurketa|Ordoviziar Berantiarra}}
*{{ORES neurketa|Ordoviziar Ertaina}}
*{{ORES neurketa|Ordoviziar Goiztiarra}}
|group6={{ORES neurketa|Kanbriar}}
|list6=
*{{ORES neurketa|Furongiar}}
*{{ORES neurketa|Kanbriarreko 3 Seriea}}
*{{ORES neurketa|Kanbriarreko 2 Seriea}}
*{{ORES neurketa|Terreneuviar}}
}}
|group4={{ORES neurketa|Proterozoiko}}
|list4={{Navbox|subgroup|
|groupwidth=19em
|group1={{ORES neurketa|Neoproterozoiko}}
|list1=
*{{ORES neurketa|Ediacarar}}
*{{ORES neurketa|Kriogeniar}}
*{{ORES neurketa|Toniarra}}
|group2={{ORES neurketa|Mesoproterozoiko}}
|list2=
*{{ORES neurketa|Steniar}}
*{{ORES neurketa|Ektasiar}}
*{{ORES neurketa|Kalimmiar}}
|group3={{ORES neurketa|Paleoproterozoiko}}
|list3=
*{{ORES neurketa|Statheriar}}
*{{ORES neurketa|Orosiriar}}
*{{ORES neurketa|Rhyaciar}}
*{{ORES neurketa|Sideriar}}
}}
|group5={{ORES neurketa|Arkear}}
|list5={{Navbox|subgroup|
|groupwidth=19em
|group1=[[Aro (geologia)|Aroak]]
|list1=
* {{ORES neurketa|Neoarkear}}
* {{ORES neurketa|Mesoarkear}}
* {{ORES neurketa|Paleoarkear}}
* {{ORES neurketa|Eoarkear}}
}}
|group6={{ORES neurketa|Hadear}}
|list6={{Navbox|subgroup|
|groupwidth=19em
|group1=
|list1=
}}
}}
8tl6c0j4szfkjfk2th4yc4d4nnxjwu9
9975654
9975622
2024-11-20T20:24:48Z
Theklan
336
/* Genero oreka */
9975654
wikitext
text/x-wiki
'''2024'''rako ideia batzuk.
== Wikipedia guztiek behar dituzten 1.000 artikuluak ==
Ahal dudan artikulu gehien 30.000 bytetik gora igotzea. [[Wikiproiektu:Wikipedia guztiek izan beharreko 1.000 artikuluen zerrenda]].
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Sokrates]]
# [[Karraskari]]
# [[Archaea]]
# [[Ozeania]]
}}
== Genero oreka ==
Urtean 50 emakume gehitzea Euskarazko Wikipediara.
{{zutabeak|kopurua=4|
# [[Durga]]
# [[Mia Khalifa]]
# [[Simonetta Sommaruga]]
# [[Emma Normandiakoa]]
# [[Estela Suediakoa]]
# [[Zinaida Greceanîi]]
# [[Dixie Carter]]
# [[Una Chi]]
# [[Gabriella Mészáro]]
# [[Margit Kalocsai]]
# [[Leonor Sofia Schleswig-Holstein-Sonderburgekoa]]
# [[Ines Eduvigis Anhaltekoa]]
# [[Bea Arthur]]
# [[Laurel Blair Salton Clark]]
# [[Mariya al-Qibtiyya]]
# [[Razia Sultana]]
# [[Coretta Scott King]]
# [[Börte]]
# [[Kōgyoku]]
# [[Beatriz Savoiakoa]]
# [[Xia Peisu]]
# [[Iolanda Balaş]]
# [[Teddy Scholten]]
# [[Elene Gokieli]]
# [[Gilermina Pallavicini]]
# [[Halide Edib]]
# [[Himiko]]
# [[Brita Olofsdotter]]
# [[Meggie Albanesi]]
# [[Valentina Safronova]]
# [[Fanny Imlay]]
# [[Nel van Vliet]]
# [[Gudrun Wagner]]
# [[Berta Holandakoa]]
# [[Hafsa bint Umar]]
# [[Grace Hartigan]]
# [[Dorothy DeBorba]]
# [[Klara Maria Pomerania-Barthekoa]]
# [[Cady Groves]]
# [[Wendy Rene]]
# [[Maria Petraccini]]
# [[Jyothika]]
# [[Samra Rahimli]]
# [[Rachel Jackson]]
# [[Maureen Connolly]]
# [[Humpy Koneru]]
# [[Susan Collins]]
# [[Annise Parker]]
# [[Malalai Joya]]
# [[Saina Nehwal]]
# [[Sakshi Malik]]
# [[Dzinara Alimbekava]]
# [[Elżbieta Krzesińska]]
# [[Luiza Gega]]
# [[Teja Gregorin]]
# [[Michelle Smith]]
# [[Pina López-Gay]]
# [[Irene González Hernández]]
# [[Noëlle McAfee]]
# [[Gillian Armstrong]]
# [[Maria Manuela Portugalgoa]]
# [[Aintzane Erkizia]]
# [[Nora Cortiñas]]
# [[Claudia Sheinbaum]]
# [[Ibone Bengoetxea]]
# [[Amina bint Wahb]]
# [[Estelle Harris]]
# [[Soong Ching-ling]]
# [[Judith Resnik]]
# [[Lena Horne]]
# [[Vera Mukhina]]
# [[Kira Muratova]]
# [[Elena Ceaușescu]]
# [[Viktoria Erresuma Batukoa (1840-1901)]]
# [[Jesse Jane]]
# [[Mira Furlan]]
# [[Gabriele Possanner]]
# [[Leonor Medicikoa]]
# [[Margarete Adler]]
# [[Beatrice Armstrong]]
# [[Lkhagvasürengiin Sosorbaram]]
# [[Réka Pupp]]
# [[Larissa Pimenta]]
# [[Diyora Keldiyorova]]
# [[Jazmin Felix-Hotham]]
# [[Jorja Miller]]
# [[Manaia Nuku]]
# [[Imane Khelif]]
# [[Tessa Virtue]]
# [[Hana-Rawhiti Maipi-Clarke]]
# [[Lenie van der Hoorn]]
# [[Maria Luisa Hesse-Kasselgoa]]
}}
== Lurraren historia ==
Garai geologiko bakoitzaren artikulua osatu.
{{Navbox
|name=Lurraren historia geologikoa
|title=[[Lurraren historia|Lurraren historia geologikoa]]
|below= {{ORES neurketa|Fanerozoiko}} · {{ORES neurketa|Kanbriarraurre}}
|listclass=hlist
|state={{{state<includeonly>|autocollapse</includeonly>}}}
|group1={{ORES neurketa|Zenozoiko|Zenozoikoa}}
|list1={{Navbox|subgroup|
|groupwidth=19em
|group1={{ORES neurketa|Kuaternario}}
|list1=
* {{ORES neurketa|Holozeno}}
*{{ORES neurketa|Pleistozeno}}
|group2={{ORES neurketa|Neogeno}}
|list2=
*{{ORES neurketa|Pliozeno}}
*{{ORES neurketa|Miozeno}}
|group3={{ORES neurketa|Paleogeno}}
|list3=
*{{ORES neurketa|Oligozeno}}
*{{ORES neurketa|Eozeno}}
*{{ORES neurketa|Paleozeno}}
}}
|group2={{ORES neurketa|Mesozoiko}}
|list2={{Navbox|subgroup|
|groupwidth=19em
|group1={{ORES neurketa|Kretazeoa}}
|list1=
*{{ORES neurketa|Kretazeo Berantiar}}
*{{ORES neurketa|Kretazeo Goiztiar}}
|group2={{ORES neurketa|Jurasiko}}
|list2=
*{{ORES neurketa|Jurasiko Berantiar}}
*{{ORES neurketa|Jurasiko Ertain}}
*{{ORES neurketa|Jurasiko Goiztiar}}
|group3={{ORES neurketa|Triasiko}}
|list3=
*{{ORES neurketa|Triasiko Berantiar}}
*{{ORES neurketa|Erdi Triasiko}}
*{{ORES neurketa|Behe Triasiko}}
}}
|group3={{ORES neurketa|Paleozoiko}}
|list3={{Navbox|subgroup|
|groupwidth=19em
|group1={{ORES neurketa|Permiar}}
|list1=
*{{ORES neurketa|Lopingiar}}
*{{ORES neurketa|Guadalupear}}
*{{ORES neurketa|Cisuraliar}}
|group2={{ORES neurketa|Karbonifero}}
|list2=
*{{ORES neurketa|Pennsylvaniar (geologia)}}
*{{ORES neurketa|Mississippiar (geologia)}}
|group3={{ORES neurketa|Devoniar}}
|list3=
*{{ORES neurketa|Devoniar Berantiarra}}
*{{ORES neurketa|Devoniar Ertaina}}
*{{ORES neurketa|Devoniar Goiztiarra}}
|group4={{ORES neurketa|Siluriar}}
|list4=
*{{ORES neurketa|Pridoliar}}
*{{ORES neurketa|Ludlow garaia}}
*{{ORES neurketa|Wenlock garaia}}
*{{ORES neurketa|Llandovery garaia}}
|group5={{ORES neurketa|Ordoviziar}}
|list5=
*{{ORES neurketa|Ordoviziar Berantiarra}}
*{{ORES neurketa|Ordoviziar Ertaina}}
*{{ORES neurketa|Ordoviziar Goiztiarra}}
|group6={{ORES neurketa|Kanbriar}}
|list6=
*{{ORES neurketa|Furongiar}}
*{{ORES neurketa|Kanbriarreko 3 Seriea}}
*{{ORES neurketa|Kanbriarreko 2 Seriea}}
*{{ORES neurketa|Terreneuviar}}
}}
|group4={{ORES neurketa|Proterozoiko}}
|list4={{Navbox|subgroup|
|groupwidth=19em
|group1={{ORES neurketa|Neoproterozoiko}}
|list1=
*{{ORES neurketa|Ediacarar}}
*{{ORES neurketa|Kriogeniar}}
*{{ORES neurketa|Toniarra}}
|group2={{ORES neurketa|Mesoproterozoiko}}
|list2=
*{{ORES neurketa|Steniar}}
*{{ORES neurketa|Ektasiar}}
*{{ORES neurketa|Kalimmiar}}
|group3={{ORES neurketa|Paleoproterozoiko}}
|list3=
*{{ORES neurketa|Statheriar}}
*{{ORES neurketa|Orosiriar}}
*{{ORES neurketa|Rhyaciar}}
*{{ORES neurketa|Sideriar}}
}}
|group5={{ORES neurketa|Arkear}}
|list5={{Navbox|subgroup|
|groupwidth=19em
|group1=[[Aro (geologia)|Aroak]]
|list1=
* {{ORES neurketa|Neoarkear}}
* {{ORES neurketa|Mesoarkear}}
* {{ORES neurketa|Paleoarkear}}
* {{ORES neurketa|Eoarkear}}
}}
|group6={{ORES neurketa|Hadear}}
|list6={{Navbox|subgroup|
|groupwidth=19em
|group1=
|list1=
}}
}}
7rograawic0gtsulvfjxw1wder2fxwc
9975664
9975654
2024-11-20T20:32:29Z
Theklan
336
/* Genero oreka */
9975664
wikitext
text/x-wiki
'''2024'''rako ideia batzuk.
== Wikipedia guztiek behar dituzten 1.000 artikuluak ==
Ahal dudan artikulu gehien 30.000 bytetik gora igotzea. [[Wikiproiektu:Wikipedia guztiek izan beharreko 1.000 artikuluen zerrenda]].
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Sokrates]]
# [[Karraskari]]
# [[Archaea]]
# [[Ozeania]]
}}
== Genero oreka ==
Urtean 50 emakume gehitzea Euskarazko Wikipediara.
{{zutabeak|kopurua=4|
# [[Durga]]
# [[Mia Khalifa]]
# [[Simonetta Sommaruga]]
# [[Emma Normandiakoa]]
# [[Estela Suediakoa]]
# [[Zinaida Greceanîi]]
# [[Dixie Carter]]
# [[Una Chi]]
# [[Gabriella Mészáro]]
# [[Margit Kalocsai]]
# [[Leonor Sofia Schleswig-Holstein-Sonderburgekoa]]
# [[Ines Eduvigis Anhaltekoa]]
# [[Bea Arthur]]
# [[Laurel Blair Salton Clark]]
# [[Mariya al-Qibtiyya]]
# [[Razia Sultana]]
# [[Coretta Scott King]]
# [[Börte]]
# [[Kōgyoku]]
# [[Beatriz Savoiakoa]]
# [[Xia Peisu]]
# [[Iolanda Balaş]]
# [[Teddy Scholten]]
# [[Elene Gokieli]]
# [[Gilermina Pallavicini]]
# [[Halide Edib]]
# [[Himiko]]
# [[Brita Olofsdotter]]
# [[Meggie Albanesi]]
# [[Valentina Safronova]]
# [[Fanny Imlay]]
# [[Nel van Vliet]]
# [[Gudrun Wagner]]
# [[Berta Holandakoa]]
# [[Hafsa bint Umar]]
# [[Grace Hartigan]]
# [[Dorothy DeBorba]]
# [[Klara Maria Pomerania-Barthekoa]]
# [[Cady Groves]]
# [[Wendy Rene]]
# [[Maria Petraccini]]
# [[Jyothika]]
# [[Samra Rahimli]]
# [[Rachel Jackson]]
# [[Maureen Connolly]]
# [[Humpy Koneru]]
# [[Susan Collins]]
# [[Annise Parker]]
# [[Malalai Joya]]
# [[Saina Nehwal]]
# [[Sakshi Malik]]
# [[Dzinara Alimbekava]]
# [[Elżbieta Krzesińska]]
# [[Luiza Gega]]
# [[Teja Gregorin]]
# [[Michelle Smith]]
# [[Pina López-Gay]]
# [[Irene González Hernández]]
# [[Noëlle McAfee]]
# [[Gillian Armstrong]]
# [[Maria Manuela Portugalgoa]]
# [[Aintzane Erkizia]]
# [[Nora Cortiñas]]
# [[Claudia Sheinbaum]]
# [[Ibone Bengoetxea]]
# [[Amina bint Wahb]]
# [[Estelle Harris]]
# [[Soong Ching-ling]]
# [[Judith Resnik]]
# [[Lena Horne]]
# [[Vera Mukhina]]
# [[Kira Muratova]]
# [[Elena Ceaușescu]]
# [[Viktoria Erresuma Batukoa (1840-1901)]]
# [[Jesse Jane]]
# [[Mira Furlan]]
# [[Gabriele Possanner]]
# [[Leonor Medicikoa]]
# [[Margarete Adler]]
# [[Beatrice Armstrong]]
# [[Lkhagvasürengiin Sosorbaram]]
# [[Réka Pupp]]
# [[Larissa Pimenta]]
# [[Diyora Keldiyorova]]
# [[Jazmin Felix-Hotham]]
# [[Jorja Miller]]
# [[Manaia Nuku]]
# [[Imane Khelif]]
# [[Tessa Virtue]]
# [[Hana-Rawhiti Maipi-Clarke]]
# [[Lenie van der Hoorn]]
# [[Maria Luisa Hesse-Kasselgoa]]
# [[Maria Amalia Kurlandiakoa]]
}}
== Lurraren historia ==
Garai geologiko bakoitzaren artikulua osatu.
{{Navbox
|name=Lurraren historia geologikoa
|title=[[Lurraren historia|Lurraren historia geologikoa]]
|below= {{ORES neurketa|Fanerozoiko}} · {{ORES neurketa|Kanbriarraurre}}
|listclass=hlist
|state={{{state<includeonly>|autocollapse</includeonly>}}}
|group1={{ORES neurketa|Zenozoiko|Zenozoikoa}}
|list1={{Navbox|subgroup|
|groupwidth=19em
|group1={{ORES neurketa|Kuaternario}}
|list1=
* {{ORES neurketa|Holozeno}}
*{{ORES neurketa|Pleistozeno}}
|group2={{ORES neurketa|Neogeno}}
|list2=
*{{ORES neurketa|Pliozeno}}
*{{ORES neurketa|Miozeno}}
|group3={{ORES neurketa|Paleogeno}}
|list3=
*{{ORES neurketa|Oligozeno}}
*{{ORES neurketa|Eozeno}}
*{{ORES neurketa|Paleozeno}}
}}
|group2={{ORES neurketa|Mesozoiko}}
|list2={{Navbox|subgroup|
|groupwidth=19em
|group1={{ORES neurketa|Kretazeoa}}
|list1=
*{{ORES neurketa|Kretazeo Berantiar}}
*{{ORES neurketa|Kretazeo Goiztiar}}
|group2={{ORES neurketa|Jurasiko}}
|list2=
*{{ORES neurketa|Jurasiko Berantiar}}
*{{ORES neurketa|Jurasiko Ertain}}
*{{ORES neurketa|Jurasiko Goiztiar}}
|group3={{ORES neurketa|Triasiko}}
|list3=
*{{ORES neurketa|Triasiko Berantiar}}
*{{ORES neurketa|Erdi Triasiko}}
*{{ORES neurketa|Behe Triasiko}}
}}
|group3={{ORES neurketa|Paleozoiko}}
|list3={{Navbox|subgroup|
|groupwidth=19em
|group1={{ORES neurketa|Permiar}}
|list1=
*{{ORES neurketa|Lopingiar}}
*{{ORES neurketa|Guadalupear}}
*{{ORES neurketa|Cisuraliar}}
|group2={{ORES neurketa|Karbonifero}}
|list2=
*{{ORES neurketa|Pennsylvaniar (geologia)}}
*{{ORES neurketa|Mississippiar (geologia)}}
|group3={{ORES neurketa|Devoniar}}
|list3=
*{{ORES neurketa|Devoniar Berantiarra}}
*{{ORES neurketa|Devoniar Ertaina}}
*{{ORES neurketa|Devoniar Goiztiarra}}
|group4={{ORES neurketa|Siluriar}}
|list4=
*{{ORES neurketa|Pridoliar}}
*{{ORES neurketa|Ludlow garaia}}
*{{ORES neurketa|Wenlock garaia}}
*{{ORES neurketa|Llandovery garaia}}
|group5={{ORES neurketa|Ordoviziar}}
|list5=
*{{ORES neurketa|Ordoviziar Berantiarra}}
*{{ORES neurketa|Ordoviziar Ertaina}}
*{{ORES neurketa|Ordoviziar Goiztiarra}}
|group6={{ORES neurketa|Kanbriar}}
|list6=
*{{ORES neurketa|Furongiar}}
*{{ORES neurketa|Kanbriarreko 3 Seriea}}
*{{ORES neurketa|Kanbriarreko 2 Seriea}}
*{{ORES neurketa|Terreneuviar}}
}}
|group4={{ORES neurketa|Proterozoiko}}
|list4={{Navbox|subgroup|
|groupwidth=19em
|group1={{ORES neurketa|Neoproterozoiko}}
|list1=
*{{ORES neurketa|Ediacarar}}
*{{ORES neurketa|Kriogeniar}}
*{{ORES neurketa|Toniarra}}
|group2={{ORES neurketa|Mesoproterozoiko}}
|list2=
*{{ORES neurketa|Steniar}}
*{{ORES neurketa|Ektasiar}}
*{{ORES neurketa|Kalimmiar}}
|group3={{ORES neurketa|Paleoproterozoiko}}
|list3=
*{{ORES neurketa|Statheriar}}
*{{ORES neurketa|Orosiriar}}
*{{ORES neurketa|Rhyaciar}}
*{{ORES neurketa|Sideriar}}
}}
|group5={{ORES neurketa|Arkear}}
|list5={{Navbox|subgroup|
|groupwidth=19em
|group1=[[Aro (geologia)|Aroak]]
|list1=
* {{ORES neurketa|Neoarkear}}
* {{ORES neurketa|Mesoarkear}}
* {{ORES neurketa|Paleoarkear}}
* {{ORES neurketa|Eoarkear}}
}}
|group6={{ORES neurketa|Hadear}}
|list6={{Navbox|subgroup|
|groupwidth=19em
|group1=
|list1=
}}
}}
k8jcwvy21n8yg6hbzfqczd66aswuj1s
9975681
9975664
2024-11-20T20:45:20Z
Theklan
336
/* Genero oreka */
9975681
wikitext
text/x-wiki
'''2024'''rako ideia batzuk.
== Wikipedia guztiek behar dituzten 1.000 artikuluak ==
Ahal dudan artikulu gehien 30.000 bytetik gora igotzea. [[Wikiproiektu:Wikipedia guztiek izan beharreko 1.000 artikuluen zerrenda]].
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Sokrates]]
# [[Karraskari]]
# [[Archaea]]
# [[Ozeania]]
}}
== Genero oreka ==
Urtean 50 emakume gehitzea Euskarazko Wikipediara.
{{zutabeak|kopurua=4|
# [[Durga]]
# [[Mia Khalifa]]
# [[Simonetta Sommaruga]]
# [[Emma Normandiakoa]]
# [[Estela Suediakoa]]
# [[Zinaida Greceanîi]]
# [[Dixie Carter]]
# [[Una Chi]]
# [[Gabriella Mészáro]]
# [[Margit Kalocsai]]
# [[Leonor Sofia Schleswig-Holstein-Sonderburgekoa]]
# [[Ines Eduvigis Anhaltekoa]]
# [[Bea Arthur]]
# [[Laurel Blair Salton Clark]]
# [[Mariya al-Qibtiyya]]
# [[Razia Sultana]]
# [[Coretta Scott King]]
# [[Börte]]
# [[Kōgyoku]]
# [[Beatriz Savoiakoa]]
# [[Xia Peisu]]
# [[Iolanda Balaş]]
# [[Teddy Scholten]]
# [[Elene Gokieli]]
# [[Gilermina Pallavicini]]
# [[Halide Edib]]
# [[Himiko]]
# [[Brita Olofsdotter]]
# [[Meggie Albanesi]]
# [[Valentina Safronova]]
# [[Fanny Imlay]]
# [[Nel van Vliet]]
# [[Gudrun Wagner]]
# [[Berta Holandakoa]]
# [[Hafsa bint Umar]]
# [[Grace Hartigan]]
# [[Dorothy DeBorba]]
# [[Klara Maria Pomerania-Barthekoa]]
# [[Cady Groves]]
# [[Wendy Rene]]
# [[Maria Petraccini]]
# [[Jyothika]]
# [[Samra Rahimli]]
# [[Rachel Jackson]]
# [[Maureen Connolly]]
# [[Humpy Koneru]]
# [[Susan Collins]]
# [[Annise Parker]]
# [[Malalai Joya]]
# [[Saina Nehwal]]
# [[Sakshi Malik]]
# [[Dzinara Alimbekava]]
# [[Elżbieta Krzesińska]]
# [[Luiza Gega]]
# [[Teja Gregorin]]
# [[Michelle Smith]]
# [[Pina López-Gay]]
# [[Irene González Hernández]]
# [[Noëlle McAfee]]
# [[Gillian Armstrong]]
# [[Maria Manuela Portugalgoa]]
# [[Aintzane Erkizia]]
# [[Nora Cortiñas]]
# [[Claudia Sheinbaum]]
# [[Ibone Bengoetxea]]
# [[Amina bint Wahb]]
# [[Estelle Harris]]
# [[Soong Ching-ling]]
# [[Judith Resnik]]
# [[Lena Horne]]
# [[Vera Mukhina]]
# [[Kira Muratova]]
# [[Elena Ceaușescu]]
# [[Viktoria Erresuma Batukoa (1840-1901)]]
# [[Jesse Jane]]
# [[Mira Furlan]]
# [[Gabriele Possanner]]
# [[Leonor Medicikoa]]
# [[Margarete Adler]]
# [[Beatrice Armstrong]]
# [[Lkhagvasürengiin Sosorbaram]]
# [[Réka Pupp]]
# [[Larissa Pimenta]]
# [[Diyora Keldiyorova]]
# [[Jazmin Felix-Hotham]]
# [[Jorja Miller]]
# [[Manaia Nuku]]
# [[Imane Khelif]]
# [[Tessa Virtue]]
# [[Hana-Rawhiti Maipi-Clarke]]
# [[Lenie van der Hoorn]]
# [[Maria Luisa Hesse-Kasselgoa]]
# [[Maria Amalia Kurlandiakoa]]
# [[Karolina Orange-Nassaukoa]]
}}
== Lurraren historia ==
Garai geologiko bakoitzaren artikulua osatu.
{{Navbox
|name=Lurraren historia geologikoa
|title=[[Lurraren historia|Lurraren historia geologikoa]]
|below= {{ORES neurketa|Fanerozoiko}} · {{ORES neurketa|Kanbriarraurre}}
|listclass=hlist
|state={{{state<includeonly>|autocollapse</includeonly>}}}
|group1={{ORES neurketa|Zenozoiko|Zenozoikoa}}
|list1={{Navbox|subgroup|
|groupwidth=19em
|group1={{ORES neurketa|Kuaternario}}
|list1=
* {{ORES neurketa|Holozeno}}
*{{ORES neurketa|Pleistozeno}}
|group2={{ORES neurketa|Neogeno}}
|list2=
*{{ORES neurketa|Pliozeno}}
*{{ORES neurketa|Miozeno}}
|group3={{ORES neurketa|Paleogeno}}
|list3=
*{{ORES neurketa|Oligozeno}}
*{{ORES neurketa|Eozeno}}
*{{ORES neurketa|Paleozeno}}
}}
|group2={{ORES neurketa|Mesozoiko}}
|list2={{Navbox|subgroup|
|groupwidth=19em
|group1={{ORES neurketa|Kretazeoa}}
|list1=
*{{ORES neurketa|Kretazeo Berantiar}}
*{{ORES neurketa|Kretazeo Goiztiar}}
|group2={{ORES neurketa|Jurasiko}}
|list2=
*{{ORES neurketa|Jurasiko Berantiar}}
*{{ORES neurketa|Jurasiko Ertain}}
*{{ORES neurketa|Jurasiko Goiztiar}}
|group3={{ORES neurketa|Triasiko}}
|list3=
*{{ORES neurketa|Triasiko Berantiar}}
*{{ORES neurketa|Erdi Triasiko}}
*{{ORES neurketa|Behe Triasiko}}
}}
|group3={{ORES neurketa|Paleozoiko}}
|list3={{Navbox|subgroup|
|groupwidth=19em
|group1={{ORES neurketa|Permiar}}
|list1=
*{{ORES neurketa|Lopingiar}}
*{{ORES neurketa|Guadalupear}}
*{{ORES neurketa|Cisuraliar}}
|group2={{ORES neurketa|Karbonifero}}
|list2=
*{{ORES neurketa|Pennsylvaniar (geologia)}}
*{{ORES neurketa|Mississippiar (geologia)}}
|group3={{ORES neurketa|Devoniar}}
|list3=
*{{ORES neurketa|Devoniar Berantiarra}}
*{{ORES neurketa|Devoniar Ertaina}}
*{{ORES neurketa|Devoniar Goiztiarra}}
|group4={{ORES neurketa|Siluriar}}
|list4=
*{{ORES neurketa|Pridoliar}}
*{{ORES neurketa|Ludlow garaia}}
*{{ORES neurketa|Wenlock garaia}}
*{{ORES neurketa|Llandovery garaia}}
|group5={{ORES neurketa|Ordoviziar}}
|list5=
*{{ORES neurketa|Ordoviziar Berantiarra}}
*{{ORES neurketa|Ordoviziar Ertaina}}
*{{ORES neurketa|Ordoviziar Goiztiarra}}
|group6={{ORES neurketa|Kanbriar}}
|list6=
*{{ORES neurketa|Furongiar}}
*{{ORES neurketa|Kanbriarreko 3 Seriea}}
*{{ORES neurketa|Kanbriarreko 2 Seriea}}
*{{ORES neurketa|Terreneuviar}}
}}
|group4={{ORES neurketa|Proterozoiko}}
|list4={{Navbox|subgroup|
|groupwidth=19em
|group1={{ORES neurketa|Neoproterozoiko}}
|list1=
*{{ORES neurketa|Ediacarar}}
*{{ORES neurketa|Kriogeniar}}
*{{ORES neurketa|Toniarra}}
|group2={{ORES neurketa|Mesoproterozoiko}}
|list2=
*{{ORES neurketa|Steniar}}
*{{ORES neurketa|Ektasiar}}
*{{ORES neurketa|Kalimmiar}}
|group3={{ORES neurketa|Paleoproterozoiko}}
|list3=
*{{ORES neurketa|Statheriar}}
*{{ORES neurketa|Orosiriar}}
*{{ORES neurketa|Rhyaciar}}
*{{ORES neurketa|Sideriar}}
}}
|group5={{ORES neurketa|Arkear}}
|list5={{Navbox|subgroup|
|groupwidth=19em
|group1=[[Aro (geologia)|Aroak]]
|list1=
* {{ORES neurketa|Neoarkear}}
* {{ORES neurketa|Mesoarkear}}
* {{ORES neurketa|Paleoarkear}}
* {{ORES neurketa|Eoarkear}}
}}
|group6={{ORES neurketa|Hadear}}
|list6={{Navbox|subgroup|
|groupwidth=19em
|group1=
|list1=
}}
}}
cb4l2jrdse6r4hravmhxb8s9a6wqi69
9975716
9975681
2024-11-20T21:05:21Z
Theklan
336
/* Genero oreka */
9975716
wikitext
text/x-wiki
'''2024'''rako ideia batzuk.
== Wikipedia guztiek behar dituzten 1.000 artikuluak ==
Ahal dudan artikulu gehien 30.000 bytetik gora igotzea. [[Wikiproiektu:Wikipedia guztiek izan beharreko 1.000 artikuluen zerrenda]].
{{zutabeak|kopurua=3|
# [[Sokrates]]
# [[Karraskari]]
# [[Archaea]]
# [[Ozeania]]
}}
== Genero oreka ==
Urtean 50 emakume gehitzea Euskarazko Wikipediara.
{{zutabeak|kopurua=4|
# [[Durga]]
# [[Mia Khalifa]]
# [[Simonetta Sommaruga]]
# [[Emma Normandiakoa]]
# [[Estela Suediakoa]]
# [[Zinaida Greceanîi]]
# [[Dixie Carter]]
# [[Una Chi]]
# [[Gabriella Mészáro]]
# [[Margit Kalocsai]]
# [[Leonor Sofia Schleswig-Holstein-Sonderburgekoa]]
# [[Ines Eduvigis Anhaltekoa]]
# [[Bea Arthur]]
# [[Laurel Blair Salton Clark]]
# [[Mariya al-Qibtiyya]]
# [[Razia Sultana]]
# [[Coretta Scott King]]
# [[Börte]]
# [[Kōgyoku]]
# [[Beatriz Savoiakoa]]
# [[Xia Peisu]]
# [[Iolanda Balaş]]
# [[Teddy Scholten]]
# [[Elene Gokieli]]
# [[Gilermina Pallavicini]]
# [[Halide Edib]]
# [[Himiko]]
# [[Brita Olofsdotter]]
# [[Meggie Albanesi]]
# [[Valentina Safronova]]
# [[Fanny Imlay]]
# [[Nel van Vliet]]
# [[Gudrun Wagner]]
# [[Berta Holandakoa]]
# [[Hafsa bint Umar]]
# [[Grace Hartigan]]
# [[Dorothy DeBorba]]
# [[Klara Maria Pomerania-Barthekoa]]
# [[Cady Groves]]
# [[Wendy Rene]]
# [[Maria Petraccini]]
# [[Jyothika]]
# [[Samra Rahimli]]
# [[Rachel Jackson]]
# [[Maureen Connolly]]
# [[Humpy Koneru]]
# [[Susan Collins]]
# [[Annise Parker]]
# [[Malalai Joya]]
# [[Saina Nehwal]]
# [[Sakshi Malik]]
# [[Dzinara Alimbekava]]
# [[Elżbieta Krzesińska]]
# [[Luiza Gega]]
# [[Teja Gregorin]]
# [[Michelle Smith]]
# [[Pina López-Gay]]
# [[Irene González Hernández]]
# [[Noëlle McAfee]]
# [[Gillian Armstrong]]
# [[Maria Manuela Portugalgoa]]
# [[Aintzane Erkizia]]
# [[Nora Cortiñas]]
# [[Claudia Sheinbaum]]
# [[Ibone Bengoetxea]]
# [[Amina bint Wahb]]
# [[Estelle Harris]]
# [[Soong Ching-ling]]
# [[Judith Resnik]]
# [[Lena Horne]]
# [[Vera Mukhina]]
# [[Kira Muratova]]
# [[Elena Ceaușescu]]
# [[Viktoria Erresuma Batukoa (1840-1901)]]
# [[Jesse Jane]]
# [[Mira Furlan]]
# [[Gabriele Possanner]]
# [[Leonor Medicikoa]]
# [[Margarete Adler]]
# [[Beatrice Armstrong]]
# [[Lkhagvasürengiin Sosorbaram]]
# [[Réka Pupp]]
# [[Larissa Pimenta]]
# [[Diyora Keldiyorova]]
# [[Jazmin Felix-Hotham]]
# [[Jorja Miller]]
# [[Manaia Nuku]]
# [[Imane Khelif]]
# [[Tessa Virtue]]
# [[Hana-Rawhiti Maipi-Clarke]]
# [[Lenie van der Hoorn]]
# [[Maria Luisa Hesse-Kasselgoa]]
# [[Maria Amalia Kurlandiakoa]]
# [[Karolina Orange-Nassaukoa]]
# [[Gilemina Luisa Nassau-Weilburgekoa]]
}}
== Lurraren historia ==
Garai geologiko bakoitzaren artikulua osatu.
{{Navbox
|name=Lurraren historia geologikoa
|title=[[Lurraren historia|Lurraren historia geologikoa]]
|below= {{ORES neurketa|Fanerozoiko}} · {{ORES neurketa|Kanbriarraurre}}
|listclass=hlist
|state={{{state<includeonly>|autocollapse</includeonly>}}}
|group1={{ORES neurketa|Zenozoiko|Zenozoikoa}}
|list1={{Navbox|subgroup|
|groupwidth=19em
|group1={{ORES neurketa|Kuaternario}}
|list1=
* {{ORES neurketa|Holozeno}}
*{{ORES neurketa|Pleistozeno}}
|group2={{ORES neurketa|Neogeno}}
|list2=
*{{ORES neurketa|Pliozeno}}
*{{ORES neurketa|Miozeno}}
|group3={{ORES neurketa|Paleogeno}}
|list3=
*{{ORES neurketa|Oligozeno}}
*{{ORES neurketa|Eozeno}}
*{{ORES neurketa|Paleozeno}}
}}
|group2={{ORES neurketa|Mesozoiko}}
|list2={{Navbox|subgroup|
|groupwidth=19em
|group1={{ORES neurketa|Kretazeoa}}
|list1=
*{{ORES neurketa|Kretazeo Berantiar}}
*{{ORES neurketa|Kretazeo Goiztiar}}
|group2={{ORES neurketa|Jurasiko}}
|list2=
*{{ORES neurketa|Jurasiko Berantiar}}
*{{ORES neurketa|Jurasiko Ertain}}
*{{ORES neurketa|Jurasiko Goiztiar}}
|group3={{ORES neurketa|Triasiko}}
|list3=
*{{ORES neurketa|Triasiko Berantiar}}
*{{ORES neurketa|Erdi Triasiko}}
*{{ORES neurketa|Behe Triasiko}}
}}
|group3={{ORES neurketa|Paleozoiko}}
|list3={{Navbox|subgroup|
|groupwidth=19em
|group1={{ORES neurketa|Permiar}}
|list1=
*{{ORES neurketa|Lopingiar}}
*{{ORES neurketa|Guadalupear}}
*{{ORES neurketa|Cisuraliar}}
|group2={{ORES neurketa|Karbonifero}}
|list2=
*{{ORES neurketa|Pennsylvaniar (geologia)}}
*{{ORES neurketa|Mississippiar (geologia)}}
|group3={{ORES neurketa|Devoniar}}
|list3=
*{{ORES neurketa|Devoniar Berantiarra}}
*{{ORES neurketa|Devoniar Ertaina}}
*{{ORES neurketa|Devoniar Goiztiarra}}
|group4={{ORES neurketa|Siluriar}}
|list4=
*{{ORES neurketa|Pridoliar}}
*{{ORES neurketa|Ludlow garaia}}
*{{ORES neurketa|Wenlock garaia}}
*{{ORES neurketa|Llandovery garaia}}
|group5={{ORES neurketa|Ordoviziar}}
|list5=
*{{ORES neurketa|Ordoviziar Berantiarra}}
*{{ORES neurketa|Ordoviziar Ertaina}}
*{{ORES neurketa|Ordoviziar Goiztiarra}}
|group6={{ORES neurketa|Kanbriar}}
|list6=
*{{ORES neurketa|Furongiar}}
*{{ORES neurketa|Kanbriarreko 3 Seriea}}
*{{ORES neurketa|Kanbriarreko 2 Seriea}}
*{{ORES neurketa|Terreneuviar}}
}}
|group4={{ORES neurketa|Proterozoiko}}
|list4={{Navbox|subgroup|
|groupwidth=19em
|group1={{ORES neurketa|Neoproterozoiko}}
|list1=
*{{ORES neurketa|Ediacarar}}
*{{ORES neurketa|Kriogeniar}}
*{{ORES neurketa|Toniarra}}
|group2={{ORES neurketa|Mesoproterozoiko}}
|list2=
*{{ORES neurketa|Steniar}}
*{{ORES neurketa|Ektasiar}}
*{{ORES neurketa|Kalimmiar}}
|group3={{ORES neurketa|Paleoproterozoiko}}
|list3=
*{{ORES neurketa|Statheriar}}
*{{ORES neurketa|Orosiriar}}
*{{ORES neurketa|Rhyaciar}}
*{{ORES neurketa|Sideriar}}
}}
|group5={{ORES neurketa|Arkear}}
|list5={{Navbox|subgroup|
|groupwidth=19em
|group1=[[Aro (geologia)|Aroak]]
|list1=
* {{ORES neurketa|Neoarkear}}
* {{ORES neurketa|Mesoarkear}}
* {{ORES neurketa|Paleoarkear}}
* {{ORES neurketa|Eoarkear}}
}}
|group6={{ORES neurketa|Hadear}}
|list6={{Navbox|subgroup|
|groupwidth=19em
|group1=
|list1=
}}
}}
d6528obk7k0coabcxz3d7dwhpbelde0
Ninnan Santesson
0
1167773
9975820
9586023
2024-11-20T23:07:35Z
InternetArchiveBot
119347
Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
9975820
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Ninnan Santesson''', jaiotzaz '''Gertrud Paulina Santesson''' (Fjärås, [[1891|1891ko]] [[abenduaren 14]]<nowiki/>a - [[Stockholm]], [[1969|1969ko]] [[Urtarrilaren 14|urtarrilaren 14a]]) eskultore eta [[marrazkilari]] [[Suedia|suediarra]] zen. Santessonen eskultura monumentalak eta bere garaikideen [[erretratu]] intimoak izan ziren bere sorkuntza-arrakastarik handienak.
== Biografia ==
=== Gaztaroa eta prestakuntza ===
Gertrud Paulina Santesson 1891ko abenduaren 14an jaio zen, familia aberats batean, Tjolöholmeko jauregian (gaur egun [[Tjolöholm gaztelua|Tjolöholmeko gaztelua]]), Fjäråsetik gertu, [[Halland]] konderrian, [[Suedia|Suediako]]<ref name="skbl" /> hegoaldean.<ref name="signaturer" /> Berndt Ehrenfried Santessonen eta haren emazte Edith Elisabeten (sortzez Bergman) bigarren alaba zen. [[Södermanland|Södermanlandeko]] Mälby finkan hazi zen, Hallandeko ipar-ekialdean, baina aita hil egin zitzaion hamabi urte zituela.<ref name="skbl"/><ref name="signaturer"/>
Familia Stockholmera joan zen bizitzera, eta Ninnani lehen eskultura-ikasgaiak eman zizkion amaren lagun Sigrid Blomergek. 1911tik aurrera, Arte Ederretako [[Suediako Arteen Errege Akademia|Suediako]] Errege Akademiako eskultura-sailean ikasi zuen, baina, beste ikasle batzuek bezala, ez zuen pedagogia gogoko, eta [[Paris|Parisera]] joan zen bere prestakuntza amaitzera.<ref name="skbl"/> Colarossi Akademian marrazkia eta [[Grande Chaumière Akademia|Calmera Handiaren Akademian]] eskultura monumentala ikasi zituen, [[Antoine Bourdelle|Antoine Bourdellen]] alboan<ref name="skbl" />. Siri Derkert, Anna Petrus eta Lisa Bergstrand emakume artista suediarren lagun egin zen. Denboraldi hartan, [[Aljeria|Aljeriara]] joan zen urte eta erdiz, eta bidaia erabakigarria suertatu zen haren bilakaera estilistikoan. Bereziki, ''Monsieur'' ''Iffa'' izeneko erretratua egin zuen.<ref>{{Cite web|izenburua=Notice de l'œuvre ''Monsieur Iffa''|url=https://sis.modernamuseet.se/objects/1179/monsieur-iffa|accessdate=2023-02-24}}.</ref> Ondoren erakutsia izan zen, beste lan batzuekin batera, Engelbert Bertel-Nordström artista finlandiarraren lanekin batera, Stockholmeko Konstnärshuseten. Santesson eta Bertel-Nordströmat 1917an ezkondu ziren.<ref name="skbl" /><ref name="signaturer"/> Alaba bat izan zuten, [[Lena Santesson-Carlson]] (1918-1997), bera ere artista bihurtu zena. Bikotea 1928an banandu zen.<ref name="signaturer" />
=== Ibilbidea ===
[[Fitxategi:Erik_Dahlberg_av_Ninnan_Santesson_2.jpg|ezkerrera|thumb|Erik Dahlbergh mariskalaren behe-erliebea, granitoan (1916).]]
Ninnan Santessonek 1930 urtea baino lehen landu zituen bere eskultura monumental gehienak, eta horietatik gehienak Goteborg hiriarekin lotuta daude. Hiriko bere lehen obra handiaren enkargua onartu zuen: Forsberg kontsularen etxea berritzea Lorensberg-en. Haritzezko lau irudi, hamalau kariatide eta sabai margotu bat egin zituen.<ref name="skbl"/> 1912an, Masthuggeko eliza apaindu zuen, Santessonen obra onenetakotzat jotzen dena. Lau urte geroago, Erik Dahlbergh mariskalaren granitozko behe-erliebea diseinatu zuen. Urte hartan bertan amaitu zituen ''{{Lang|sv|Genius på högt postament}}'' ("Jeinua idulki baten gainean igota") izeneko eskultura eta [[Viktor Rydberg]] poetaren estatua, hamar urte geroago monumentu publiko bihurtu zena. Eskultura estilo klasikoan diseinatu zuen, eta poetaren izaera bikoitza irudikatzen zuen: bere idealismoa eta bere errealismoa.<ref name="skbl" /> 1930eko bere lana, ''Kunskapens träd'' ("Ezagutzaren zuhaitza"), Skövden, estilo berean diseinatu zuen, eta bere azken produkzio klasikoa izan zen.<ref name="skbl" />
[[Fitxategi:Ninnan_Santesson_01.JPG|thumb|''Flicka med hund'' (1968).]]
1930etik aurrera, Santessonek eskultura monumentaletan lan egiteari utzi zion, eta [[buztin]], [[terrakota]] eta brontzezko eredu txikiak egitera dedikatu zen. Une hartan, artista garaikide ezagunen erretratuak egin zituen, hala nola, [[Naïma Wifstrand]], [[Marianne Frestadius]] eta Hanna Rydh<ref>{{Cite web|izenburua=Notice de la sculpture de Hanna Rydh|url=https://collection.nationalmuseum.se/eMP/eMuseumPlus?service=direct/1/ResultDetailView/result.inline.moduleContextFunctionBar.navigator.back&sp=13&sp=Sartist&sp=SelementList&sp=0&sp=0&sp=999&sp=SdetailView&sp=0&sp=Sdetail&sp=1&sp=T&sp=0&sp=SdetailView&sp=2&sp=1#artistReferences|accessdate=2023-02-23}}.</ref>.<ref>{{Cite web|izenburua=Notice du portrait de Naïma Wifstrand|url=https://sis.modernamuseet.se/objects/1430/portratt-av-naima-wifstrand?ctx=b8979e93ff750060a2111cf7a529c966bb8bd934&idx=24|accessdate=2023-02-24}}.</ref> Bere tailerra aspaldiko lagunen topaleku bihurtu zen: {{Ill|Berta Hansson}}<nowiki/>ek zirriborroetan lan egiten zuen, Siri Derkert eskultoreez arduratzen zen, eta {{Ill|Maj Bring}} modelo-lanetan aritzen zen. Santessonek egindako Bringen gorputz osoko eskultura maisulantzat hartzen da maiz.<ref>{{Cite web|izenburua=Notice de la sculpture de Maj Bring|url=https://collection.nationalmuseum.se/eMP/eMuseumPlus;jsessionid=5F6D640912E5EED57AB57009B84F28A2?service=direct/1/ResultDetailView/result.inline.list.t1.collection_list.$TspTitleImageLink.link&sp=13&sp=Sartist&sp=SelementList&sp=0&sp=0&sp=999&sp=SdetailView&sp=0&sp=Sdetail&sp=1&sp=T&sp=0&sp=SdetailList&sp=0&sp=T&sp=2#artistReferences|accessdate=2023-02-23}}{{Apurtutako esteka|date=azaroa 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}.</ref> ''Flicka med hund'' ("Neska txakurrarekin"), bere azken lana, estilo librean diseinatuta dago. Mälarhöjdenen, Stockholmeko kanpoaldean, ezarri zuten, bera hil ondoan.{{Sfn|Görts|2002|p=439}}<ref name="skbl"/><ref name="signaturer">{{Cite web|izenburua=Gertrud Paulina "Ninnan" Santesson 1891-1969|url=https://www.signaturer.se/Sverige/NinnanSantesson.htm|accessdate=2023-02-23}}.</ref>
Ninnan Santenssonek banakako hainbat erakusketa egin zituen Stockholmen, Goteborgen, [[Uppsala|Uppsalan]], Lunden eta Boråsen. Suediako eta Danimarkako erakusketa garrantzitsu ugaritan aurkeztu zituen bere lanak; besteak beste, Goteborgeko arte nordikoko erakusketan eta Liljevalchs konsthall-eko “Optimistak” erakusketan, baita Suediako Arte Elkarte Orokorrak antolatutako erakusketetan ere.<ref name="skbl">{{Cite web|izenburua=Ninnan Santesson|egilea=Bergström, Irja|data=2018-03-08|url=https://www.skbl.se/sv/artikel/NinnanSantesson|accessdate=2023-02-23}}.</ref><ref name="signaturer"/>
Ninnan Santesson Stockholmen hil zen 1969ko urtarrilaren 14an,<ref name="skbl"/> eta haren errautsak oroitzapen-lorategi batean barreiatu ziren [alpha 2].<ref name="skbl" />
== Lanak ==
Ninnan Santessonek zurezko edo harrizko eskulturak egin zituen batez ere, eta, batzuetan, hormigoia, terrakota eta brontzea erabilita. Bereziki, bustoak egiten zituen, baina baita eskultura-, erliebe- eta estatuatxo-taldeak ere, hala nola ''Goran eta Dragoia'', ''Printzea'', ''Alaba giltza ingelesa bezala'', ''Artzaina Arkumearekin'', besteak beste. Batez ere bere eskultura monumentalengatik egin zen ezagun, hala nola Masthuggeko elizaren erretaula, zeina bere maisulantzat hartzen baita.<ref name="signaturer"/>
Ulf Linde arte suediarreko kritikariak hauxe esan zuen: <blockquote>''"Ninnan Santessonen eskulturek eta marrazkiek sekulako bibrazioa dute formaren gainazal guztietan. [...] Agerian uzten du gauzen izaera sentikorra terminoaren adiera muturrenekoan. Inoiz ez da hutsala”.<ref name="skbl"/>''</blockquote>Bere lanak [[Suediako Museo Nazionala|Nationalmuseum]]<ref>{{Cite web|izenburua=Œuvre de Ninnan Santesson|url=https://collection.nationalmuseum.se/eMP/eMuseumPlus?service=ExternalInterface&module=artist&objectId=5164|accessdate=2023-02-23}}.</ref>, [[Moderna Museet]]<ref>{{Cite web|izenburua=Œuvre de Ninnan Santesson|url=https://sis.modernamuseet.se/people/188/ninnan-santesson/objects|accessdate=2023-02-23}}.</ref> eta Göteborg, Malmö eta Boråseko <ref name="signaturer"/> museoetan gordetzen dira.
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Bibliografia ==
* {{Sv}} B. Brecht (trad. E. Santesson), ''Betraktande av konst o konsten att betrakta: anteckn:ar till en skulptur av N S (otr ms)'' [Begiradaren artea : NSren eskulturaren gaineko oharrak (otr ms)], KB.
* (sv) Maria Görts, « G Paulina (Ninnan) Santesson », Svenskt biografiskt lexikon, vol. 31, Stockholm, Kultura Ministerioa (Suedia), 2002 (linean irakurgai), p. 439.
* {{Sv}} B. Hansson, ''« Den otroliga verkligheten »: 13 kvinnliga pionjärer'' [« Errealitate sinestezina » : 13 emakume aintzindari], éd. L Robbert, 1994.
* {{Sv}} B. Hansson, ''Kamratporträtt'' [Lagun baten erretratua], 1984.
* {{Sv}} R. Söderberg, ''Den sv konsten under 1900-talet'' [XX. mendeko arte suediarra], 1970.
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1891ko|1969ko|Santesson, Ninnan}}
[[Kategoria:XX. mendeko eskultoreak]]
[[Kategoria:Suediako eskultoreak]]
[[Kategoria:Emakume eskultoreak]]
[[Kategoria:Stockholmdarrak]]
[[Kategoria:Suediako marrazkilariak]]
1p507iegnqkkd8jopb3nuee715dmmew
Atari eztabaida:Hezkuntza/Euskal Herriko historia 100 objektutan
101
1168591
9974901
9818871
2024-11-20T14:10:54Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Euskal Herriko historia 100 objektutan]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Euskal Herriko historia 100 objektutan]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
9818871
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Euskal Herriko historia 100 objektutan/Parte hartu]]
jfi7aibtxnk89vt3ao5pwjo8d40y1xl
9974953
9974901
2024-11-20T14:11:53Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Euskal Herriko historia 100 objektutan]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Euskal Herriko historia 100 objektutan]]» izenera aldatu du: Revert
9818871
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Euskal Herriko historia 100 objektutan/Parte hartu]]
jfi7aibtxnk89vt3ao5pwjo8d40y1xl
Alice Henry
0
1169912
9975486
9627156
2024-11-20T18:38:00Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975486
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Alice Henry''' ([[Melbourne]], [[1857|1857ko]] [[Martxoaren 21|martxoaren 21a]] - Malvern, Melbourne, [[943|1943ko]] [[Otsailaren 14|otsailaren 14a]]) [[Emakumeen sufragismoa|emakumeen]] boto-eskubidearen aldeko ekintzailea, [[Kazetari|kazetaria]] eta [[Sindikalismo|sindikalista]] australiarra zen.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Diane|abizena=Kirkby|izenburua=Alice Henry (1857–1943)|argitaletxea=National Centre of Biography, Australian National University|hizkuntza=|url=https://adb.anu.edu.au/biography/henry-alice-6642|aldizkaria=Australian Dictionary of Biography|sartze-data=2024-02-20}}</ref> Ezaguna da sindikalismoaren garapenean eta emakumeen boto-eskubidearen sustapenean izan zuen paper aktiboagatik Australian eta Estatu Batuetan. Estatu Batuetako mugimendu sindikalean, Women's Trade Union Leagueko kide bihurtu zen. Henry Street Cookeko Canberra auzo pobre batek bere izena du.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=AUSTRALIAN CAPITAL TERRITORY National Memorials Ordinance 1928-1959|data=1969-10-02|url=http://nla.gov.au/nla.news-article241045879|aldizkaria=Commonwealth of Australia Gazette|sartze-data=2024-02-23}}</ref>
== Biografia ==
=== Gaztaroa ===
Alice Henry 1857ko martxoaren 21ean jaio zen, [[Richmond|Richmonden]] ([[Melbourne]], [[Australia]]). Bere gurasoak Margaret Walker (arropagintzako langilea) eta Charles Ferguson Henry (kontularia) ziren, biak eskoziarrak, eta 1853an iritsiak Australiara. Anaia bat zuen: Alfred, 1859an jaioa. Alice [[Melbourne|Melbourneko]] hainbat eskolatan ibili zen, eta, azkenik, Richard Hale Budd-en Emakumeentzako Hezkuntza Institutuan eman zuen izena, 1874an.<ref name=":0" />
=== Kazetari eta ekintzaile-ibilbidea ===
Bigarren mailako ikasketak egin ondoren, Alice Henry irakasle izan zen denbora tarte labur batez, eta, azkenik, ''Melbourne Argus'' eta ''Australian'' egunkarietan kazetari bihurtu zen.<ref name="autogenerated1">{{Cite web|izenburua=Women Working, 1800-1930|url=https://curiosity.lib.harvard.edu/women-working-1800-1930?utm_source=library.harvard|accessdate=25 décembre 2023}}.</ref> Haien editorialak, batez ere, kausa aurrerakoietan zentratzen ziren, hala nola lanaren erreforma, [[Desgaitasun|desgaitasuna]] zuten haurrak eta ordezkaritza proportzionala. Australiako politikan ere parte hartu zuen 1890eko hamarkadan, eta hainbat gairi buruzko hitzaldiak ematen hasi zen, hala nola emakumearen eskubideei, [[Emakumeen sufragismoa|boto-eskubideari]] eta lan-baldintzei buruzkoak. Lotura estua zuen Melbourneko mugimendu aurrerakoiarekin.
1906an, Alice Henryk Australia utzi eta Estatu Batuetara joan zen, eta Chicagoko Women's Trade Union Leagueko (WTUL) bulegoko idazkari bihurtu zen. WTULentzat lan egiten zuen bitartean, pertsona garrantzitsu bihurtzen zen [[Emakumeen sufragismoa|emakumeen]] [[Boto-eskubide|boto-eskubidearen]], antolaketa sindikalaren eta laneko eskubideen aldeko borrokan. Hainbat lanpostu bete zituen sindikatuan, besteak beste, tokian tokiko antolatzailearena eta Hezkuntza Departamentuko zuzendariarena.
Kazetaritza militantean parte hartzen jarraitu zuen AEBn zegoen artean. Chicagoko ''Union Labor Advocate'' egunkariko emakumeen ataleko argitalpen-arduraduna zen; 1915era arte zuzendu zuen ''Women's Trade Union Leagueko'' (WTUL) ''Life and Labour'' egunkariko erredaktorea eta sortzailea izan zen. Alice Henryk bi liburu ere idatzi zituen: ''The Trade Union Woman'' (1915) eta ''Women in the Labour Movement'' (1923).
=== Bozkatzeko eskubidea eta Emakumeen Liga Sindikala ===
Emakumeen Liga Sindikala (WTUL) 1903an sortu zen, [[Sindikatu|sindikalismoa]] eta [[Feminismo|feminismoa]] konbinatu nahi zuten erreformatzaileek osatua, emakumeek sindikatuetan zituzten oztopoen aurrean indar berri bat sortzeko. Alice Henryk 1915ean ''The Trade Union Womanen'' argitaratutako "A Separate Piece" saiakerak antolamenduarekin lotutako arazo batzuk aipatzen ditu. Aztertutako gaietako bat WTULeko klase ertaineko erreformatzaileen eta langile-klaseko emakumeen arteko tentsioa da. Emakumeentzako tokiko sekzio bereiziak sortzea zen proposatzen zuen irtenbide posible bat.<ref>{{Cite web|izenburua=A Separate Peace: Alice Henry on Women and Unions|url=http://historymatters.gmu.edu/d/5563/|lana=History Matters|accessdate=7 juin 2013}}.</ref>
Alice Henryk Fabian Societyko sozialismoari buruz eta Australiako lan-legeriari eta emakumeen boto-eskubideari buruz zuen ezagutzak, Margaret Dreier Robins garai hartako erreformatzaile garrantzitsuaren arreta erakarri zuten. Margaret Robinsek Alice Henry gonbidatu zuen Chicagon lan egitera, National Women's Trade Union League of Americarako, hizlari eta alor-antolatzaile gisa. Alor-agente gisa, Alice Henryk sindikalismo-adar berriak antolatu zituen, eta, kazetari gisa, emakumeen boto-eskubidearen, erakunde sindikalaren, irakaskuntza profesionalaren eta lan-legeriaren aldeko kanpainan giltzarri eta ahots bihurtu zen.
1907tik 1925era bitartean, Alice Henry erredaktorea, publizista eta WTULerako txostengilea izan zen. Eginkizun aktiboa zuen klase ertainak eta sindikatuek lege-erreformei, hezkuntza-helburuei eta Ligaren antolaketari ematen zieten babesa mobilizatzeko. Ekintzaile gisa, klub askotan parte hartzen zuen, hala nola Melbourne Shakespeare Society; Women Writer's Club-eko idazkaria ere bazen, eta hitzaldiak ematen zituen, eta sarritan parte hartzen zuen emakumeen erakundeetan, hala nola Prahran eta Kew Progressive League-n. Alice Henry Emakumeen Kontseilu Nazionalak eta Victoria Estatuko Emakumeen Federazioak ezarritako batzordeetako kide aholkularia ere bazen. Ez zen ez emakumeen mugimenduaren buruzagia, ez antolatzailea, lehen mailako kazetaria baizik. Emakumeen Sindikatuen Liga Nazionaleko egunkaria zen ''Life and'' ''Labor''. Chicagon argitaratzen zen, eta emakumeen boto-eskubidea sustatzen zuen.<ref name="milwaukee">{{Cite aldizkari|izenburua=Talk on Suffrage|data=20 May 1911|kazeta=The Milwaukee Journal}}.</ref>
1911ko maiatzaren 19an, boto-eskubiderako bilera egin zen Pfister hoteleko ohorezko aretoan. Alice Henryk nabarmendu zuen emaitzak lortzeko modurik onena kanpaina trinko bat egitea zela. Kaleko bileren alde egin zuen, sufragioa zela-eta interesa pizteko. Honela zioen: “Jende asko gelditu egingo da kaleko bilera batean entzuteko, eta ez dira etorriko sufragio-bilera batera... Eztabaidak laburrak izan behar dira, bost minutu inguru, erakartzen direnak une batzuk besterik ez baitira gelditzen eta diskurtso luzea galduko baita”.<ref name="milwaukee">{{Cite aldizkari|izenburua=Talk on Suffrage|data=20 May 1911|kazeta=The Milwaukee Journal}}.</ref> Alice Henryk hitz egiten zuenean publiko amerikarra liluratzeko gaitasuna zuen, bere uste sendoaren eta askatzen zuen energiaren ondorioz. Alice Henryk uste zuen orduko legeriak eta politikak ez zutela laguntzen. Haren ustez, bozketa aurrerapauso bat zen emakumeentzat; izan ere, gizonei boto-eskubidea ematen bazitzaien, baina emakumeei ez, emakumeak maila apalagoan geratuko ziratekeen, eta gizarteak behera egingo zuen emakumeek botoa emateko eskubiderik ez bazuten.<ref name="milwaukee" />
Australian bizitako esperientzia oinarri hartuta, esan zuen emakumeak botoa emateko zuen eskubideak emakumearekiko jarrera positiboa aldatzea zekarrela industrian. Adierazi zuen fabriketako soldatak eta lan-baldintzak hobetu egin zirela eta, oro har, industriak gizatiartu egin zirela. Alice Henryk onartzen zuen emakumeak ez zirela aldaketa horien faktore bakarra izan, baina emakumeen botere handiagoak zeregin garrantzitsua izan zuela aldaketa horietan.<ref name="milwaukee">{{Cite aldizkari|izenburua=Talk on Suffrage|data=20 May 1911|kazeta=The Milwaukee Journal}}.</ref>
=== Ondorengo bizitza eta herentzia ===
Alice Henry [[Santa Barbara (Kalifornia)|Santa Barbaran]] ([[Kalifornia]]) erretiratu zen, 1928an, [[Britainia Handia|Britainia Handian]] hitzaldi- eta ikerketa-bira bat egin ondoren. [[Depresio Handia|Depresio Handiaren]] garaian finantza aldetik sufritu ondoren, Alice Henry Australiara itzuli zen, 1933an. Lanean jarraitu zuen, eta, 1937an, emakume idazle australiarren bibliografia bildu. Alice Henry 1943ko otsailaren 14an hil zen, Melbourneko ospitale batean.
Bere bizitza osoan zehar, feminismoa eta emakumeen eskubide-berdintasuna izan zituen pasio Henryk.
== Erreferentziak ==
{{Itzulia erref|en|Alice Henry|1190500630}}{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Lotutako artikuluak ==
* [[Suffragette]]
* [[:fr:Catégorie:Suffragette|Sufragisten zerrenda]]
* [[Sufragisten zapia]]
* [[Suffragette (filma)|''Suffragette'' filma]]
* [[Emakumeen sufragismoa]]
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1857ko|1943ko|Henry, Alice}}
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Australiako feministak]]
[[Kategoria:Wikipedia:Autoritate kontrola duten artikuluak]]
[[Kategoria:Australiako sufragistak]]
[[Kategoria:Australiako kazetariak]]
[[Kategoria:Emakume kazetariak]]
[[Kategoria:XIX. mendeko kazetariak]]
[[Kategoria:XX. mendeko kazetariak]]
[[Kategoria:Melbournetarrak]]
j9ljesz9caclycrfz4589rmcnv622tl
Elizabeth Avery Meriwether
0
1169974
9975449
9638721
2024-11-20T18:27:54Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975449
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}'''Elizabeth Avery Meriwether''' ([[Tennessee]], [[Ameriketako Estatu Batuak]], [[1824|1824ko]] [[Urtarrilaren 19|urtarrilaren 19a]] - [[1916|1916ko]] [[Azaroaren 4|azaroaren 4a]]) estatubatuar [[Idazle|idazlea]] eta mugimendu sufragistaren aktibista izan zen.
== Bizitzaren hasiera ==
Bera, neba eta hiru ahizpak [[Memphis|Memphisera (Tennessee) joan ziren bizitzera,]] bere gurasoekin, Nathan Avery eta Rebecca Rivers Averyrekin, 1835ean, egoera ekonomiko hobea aurkitzeko.
== Helduaroa ==
1852an, Menor Meriwetherekin ezkondu zen, 1861ean [[Ameriketako Estatu Konfederatuak|Konfederatu]] [[Nagusi]] bihurtu zena. Senarra kanpoan zegoela, Meriwether-ek bere seme-alabekin Memphisetik ihes egin behar izan zuen indar federalekin izandako gatazkagatik . Geroago, AEBek konfiskatutako ondasunak erreklamatzen saiatu zen.
Menor Meriwether ez zen inoiz [[Nathan Bedford Forresten]] agindupean aritu gerran, baina ofizial konfederatu beterano eta trenbideen eraikitzaile gisa ezagutu ziren.
Hizlari gisa, Tennessee estatuko plataformatik hitz egin zuen lehen emakumea izan zen. ''Susan B. Anthony, Elizabeth eta Cady Stantonekin ,'' emakumeen eskubideen berdintasunaren alde, ''hitzaldiak eman zituzten Ingalaterra Berrian, Texasen eta beste estatu batzuetan.''<ref name="Izenik_gabekoa-20240324200250">{{Erreferentzia|izena=Publicado por Hortensia|abizena=Hernández|izenburua=Elizabeth Avery Meriwether sufragista|url=https://www.heroinas.net/2024/01/elizabeth-avery-meriwether-sufragista.html|sartze-data=2024-02-19}}</ref>
Meriwetherrek Missourin "eskubide berdintasunari" buruzko hitzaldi bat eman zuen lehen aldian gutun anonimo asko jaso zituen; batzuetan salatu egin zuten. Tennesseen lehen hitzaldi publikoa eman zuenean, egunkariaren editorearengana joan zen eta iragarkia egiteko eskatu zion,baina hark ahal zituen eragozpen guztiak jarri zizkion. Azkenik, hitzaldi gaua, aretoa gainezka zegoen; hitzaldi arrakastatsu bat eman zuen .
Gerraosteko Memphis-en, emakumeen sufragioaren bidezko mugimenduan parte hartu zuen. Legez kanpokoa izan arren, 1872ko presidentetza-hauteskundeetan erregistratu eta bozkatu egin zen. Sufragio-eskaerak aurkeztu zituen (arrakastarik gabe) 1880ko konbentzio demokrata eta errepublikanoetan.
Memphisera itzuli zenean, hitzaldi-biraren ondoren, Meriwether "The Tablet" egunkariaren editore bihurtu zen.<ref name="Izenik_gabekoa-20240324200250"/>
== Idazlanak ==
Liburu askoren egilea izan zen, gerra garaian eta ondoren Hegoaldean izandako gertakari historiko garrantzitsuen deskribapenak emanez. Hirurogei urte baino gehiagoz herrialde honetako egunkari eta aldizkari nagusien kolaboratzaile etengabea izan zen.<ref name="Izenik_gabekoa-20240324200250"/>
* ''The Refugee'' (Ipuin laburra - 1863)
* ''The Master of Red Leaf''(1872)
* ''Black and White'' (1883)
* ''The Ku Klux Klan, or The Carpetbagger in New Orleans''(1877)
* ''Facts and Falsehoods About the War on the South''(1904) (saidinimoa: George Edmonds)
* ''Sowing of the Swords: The Soul of the Sixties'' (1910)
== Ondarea ==
Meriwether tamaina naturalean irudikatuta dago Tennessee Women's Suffrage Memorialeko [[brontzezko estatua]] batean, [[Knoxville hirian]] (Tennessee), Nashvilleko [[Anne Dallas Duley]]<nowiki/>rekin eta Knoxvilleko [[Lizzie Crozier French]]<nowiki/>ekin batera. Eskultura Alan LeQuirerena da.
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* [http://tennesseeencyclopedia.net/entry.php?rec=906 Tennessee Entziklopedia]
{{bizialdia|1824ko|1916ko|Meriwether, Elizabeth Avery}}
[[Kategoria:Tennesseetarrak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
f6zzdex7pg7u3882rz4dlx95e7e2i1w
Annie Arniel
0
1171259
9975448
9627192
2024-11-20T18:27:22Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975448
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Annie Arniel''' ([[Harrington (Delaware)|Harrington]], [[AEB]], [[1873|1873ko]] maiatza - [[1924|1924ko]] [[Otsailaren 9|otsailaren 9a]]) [[sufragista]] eta emakumeen eskubideen defendatzailea zen. 1910ean alargundua, funtsezko eginkizuna izan zuen Estatu Batuetako emakumeek bozkatu ahal izatea lortzeko, eta behin baino gehiagotan atxilotu zuten emakumeen botoaren alde agertzeagatik.
== Biografia ==
Harringtonen ([[Delaware]], Estatu Batuak) jaio zen Anna L. Melvin izenarekin. Kanadako George Arnielekin ezkondu, eta 1910ean alargun geratu zen. Annie Arniel fabrikako langilea zen, eta Wilmington hiriaren ([[Delaware]]) zentroan bizi zen, [[Mabel Vernon]]<nowiki/>ek eta [[Alice Paul|Alice Paulek]] kontratatu zutenean, Emakumearen Alderdi Nazionaleko (National Woman's Party NWP) kide izateko. Silent Sentinels-eko kide gisa, 1917ko ekainaren 27an atxilotutako eta [[Etxe Zuria|Etxe Zurian]] kartzelaratutako lehen sei sufragistetako bat izan zen. Zortzi espetxe-zigor bete ditu sufragioaren alde agertzeagatik: hiru egun 1917ko ekainean; 60 egun Occoquango espetxean, [[Virginia|Virginian]], 1917ko abuztutik irailera, piketeengatik; 15 egun, mitin batengatik Lafayette Squaren, eta bost eguneko bost zigor 1919ko urtarrilean eta otsailean, NWPren zaintza-tiroen erakustaldiengatik.
[[Estatu Batuetako Kapitolioa|Estatu Batuetako Kapitolioan]] manifestazio batean parte hartu ondoren 1919ko urrian, Annie Arniel “poliziak hain bortizki tratatu zuen, ezen bizkarrean zauritu eta kordea galtzen baitzuen. Ospitalera eraman zuten, eta poliziak esan zuen "pixka bat jazarria" izan zela, banderatxoa konfiskatu ziotenean. Ospitalean, poliziak ofizialei esan zien "auto-istripu batean zauritu zela”.<ref>"Capitol Police Forced to Return Suffrage Banners." ''The Suffragist'', vol. VI, no. 43, 1918, p. 5.</ref>
Delawaren egoera zibilaren arabera, 1924ko otsailaren 9an hil zen, 55 urte zituela. Heriotzaren arrazoia “gas argitzaileak eragindako itomena; bere buruaz beste egiteko asmoa” ei zen.<ref>Delaware Public Archives; Dover, Delaware; ''Delaware Vital Records, 1800-1933''; Series Number: ''Death Certificates - 24''</ref>
== Erreferentziak ==
{{Itzulia erref|en|Annie Arniel|1008240177}}
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Lotutako artikuluak ==
* [[:fr:Catégorie:Suffragette|Sufragisten zerrenda]]
* [[Sufragisten zapia]]
* [[Suffragette (filma)|''Suffragette'' filma]]
* [[Emakumeen sufragismoa]]
== Kanpo estekak ==
* [https://suffragistmemorial.org/annie-arniel-april-24-1861-january-7-1941/ Tourning Point, Suffragist Memorial]
* [https://suffragettecity100.com/wcw73 Suffragette City 100]
{{bizialdia|1873ko|1924ko|Arniel, Annie}}
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Kanadako sufragistak]]
mr742axjwkawh6nav4vqod3n4n6uhdx
Israelen Gazako inbasioa (2023-2024)
0
1172787
9976066
9968870
2024-11-21T10:13:01Z
Xabier Armendaritz
448
kalteen zerrenda osatzea
9976066
wikitext
text/x-wiki
{{Eguneratu}}
{{gertakari infotaula}}
'''Israelen Gazako inbasioa (2023-2024)''', Gazako biztanle guztien kontra Israelek egindako [[sarraski]]en eta suntsiketaren ondorioz '''Gazako genozidioa''' ere deitua,<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Inoiz ikusi gabeko atentatuak Libanon. Nola eta zergatik?|hizkuntza=eu|url=https://www.argia.eus/albistea/inoiz-ikusi-gabeko-atentatuak-libanon-nola-eta-zergatik|aldizkaria=Argia|sartze-data=2024-09-19}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=TAI GABE DIGITALA|abizena=SL|izenburua=Gazako genozidioa gogor gaitzetsi du nazioarteko eskalatzaileen kolektiboak|hizkuntza=eu|data=2024-06-21|url=https://www.naiz.eus/eu/info/noticia/20240621/gazako-genozidioa-gogor-gaitzetsi-du-nazioarteko-eskalatzaileen-kolektiboak|aldizkaria=naiz:|sartze-data=2024-09-19}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Osasun etxetik Gazako genozidioa gelditzeko eskaera - Altsasu|hizkuntza=eu|url=https://guaixe.eus/altsasu/1721386538650-osasun-etxetik-gazako-genozidioa-gelditzeko-eskaera|aldizkaria=Guaixe.eus|sartze-data=2024-09-19}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Milaka lagunek egin dute bat kulturgileen deiarekin Gazako genozidioa salatzeko|hizkuntza=eu-es|data=2024-03-18|url=https://www.hamaika.eus/aktualitatea-hamaika/gizartea-eu/milaka-lagunek-egin-dute-bat-kulturgileen-deiarekin-gazako-genozidioa-salatzeko.html|aldizkaria=hamaika telebista|sartze-data=2024-09-19}}</ref> [[palestinar]]ren kontrako [[Israel]]en operazio militar luze bat da, [[2023-2024ko Israel-Palestina gerra]]ren barnean. 2023ko urriaren 7an, Gazako hainbat komandok, [[Hamas]] erakundea gidari zutela, [[Israelen kontrako Hamasen erasoa (2023)|Israelgo eskualde mugakideei eraso egin]] zioten. Erasoari erantzuteko, Israelgo agintariek erreserbistak mobilizatu zituzten, eta eskala handiko operazio militar bati ekin. Luze gabe, [[Gazako zerrenda]]ren inbasioa hasi zen: lehendabizi, [[Israelgo Armada]]k aire erasoak egin zituen; eta, gero, lehorretik zuzenean lurraldera sartu zen, bi eremu bereiz setiatuz: iparraldea eta hegoaldea.
Hartara, Israelgo Armada inbasioaren hasieratik Gazako zerrenda osoan suntsipena eta [[Sarraski|sarraskiak]] eragiten ari da, eta nazioartean hainbat jende [[Israelgo Gobernua]] Gazan [[Genozidio|genozidioa]] egiten ari dela salatzen hasi zen. Israelen oldarraldiaren oihartzuna [[Zisjordania|Zisjordaniara]] eta Ekialde Hurbilaren zati batera hedatu zen, AEBren esku hartzearekin. Israelgo agintariek maiz adierazi zuten Hamasen buruzagiak zituztela jomugan. Aldiz, Zerrenda osoari era guztietako hornidurak (edateko ura, elikagaiak, argindarra, gasa...) moztu zizkioten, nazioarteko legediaren kontra. Milioi bat pertsonaz gorako Gazako hainbat eremu herritarrez husteko agindu zuten. Israelek, Gazan, 2024ko azaroa bukatzerako kaltetuak edo suntsituak zituen etxebizitzen % 70, hiri nagusi guztiak, zuhaitzen eta nekazaritza lurren % 38 - % 48 bitartean, 200dik gora ondare gune, eta Gazako eskolen 85 eta unibertsitate guztiak.<ref>{{Erreferentzia|izena=Axier|abizena=Lopez|izenburua=Palestinako genozidioaren askotariko "zidioak"|hizkuntza=eu|data=2024-11-20|url=https://blogak.argia.eus/begizta/2024/11/20/palestinako-genozidioaren-askotariko-zidioak/|aldizkaria=Begizta|sartze-data=2024-11-21}}</ref> Gainera, Israel sistematikoki Gazako kazetariak hiltzen ari da, horren guztiaren berri eman ez dezaten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua= At the rate journalists are being killed in Gaza, there will soon be no one left to keep you informed | hizkuntza = en | data=2024-09-26|url=https://rsf.org/en/rate-journalists-are-being-killed-gaza-there-will-soon-be-no-one-left-keep-you-informed|aldizkaria=rsf.org|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
2.300.000 pertsona lekualdatu dira Gazan, alegia, biztanleria osoa, israeldar erasoetatik babesteko; gosetea, egarria eta hondamendi orokorra zabaldu da. 2024ko azaro hasierarako, Israelen erasoek zuzenean 43.000 pertsonatik gora hil dituzte, eta milaka gehiago zauritu;<ref name = Arwa Mahdawi, 2024-11-06">{{Erreferentzia|izena=Arwa|abizena=Mahdawi|izenburua=We are witnessing the final stage of genocide in Gaza|hizkuntza=en-GB|data=2024-11-06|url=https://www.theguardian.com/commentisfree/2024/nov/06/we-are-witnessing-the-final-stage-of-genocide-in-gaza|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2024-11-10}}</ref> eta, Israelek inposatutako setioaren eta egindako suntsiketaren ondorioz (janaririk eza, ur edangarririk eza, mediku arretarik eza...), 2024ko uztailerako gutxienez ia 200.000 hil zituela kalkulatu da,<ref name="Jon Hidalgo Gereñu, Lancet">{{Erreferentzia|izena=Jon|abizena=Hidalgo Gereñu|izenburua=‘The Lancet’ aldizkariak Gazan Israelek hildakoak zenbat izan daitezkeen kalkulatu du: ia 200.000 pertsona|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2024-07-09|url=https://www.argia.eus/albistea/gazako-genozidioan-hildakoak-186000-pertsonatik-gora-izan-daitezke-ikerketa-baten-arabera|aldizkaria=Argia|sartze-data=2024-07-22}}</ref><ref name = Arwa Mahdawi, 2024-11-06" /> gehienak haurrak eta emakumeak, bitarteko teknologikoen erabilera handi batez. Israelgo Armadako gutxienez 635 soldadu hil dira 2024ko maiatza arte, palestinarrekin borroketan edo armakideek hilda.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Hamasek suziriak bota ditu Tel Aviven aurka, sei hilabetetan lehen aldiz|hizkuntza=eu|url=https://www.argia.eus/albistea/hamasek-suziriak-bota-ditu-tel-aviven-aurka-sei-hilabetetan-lehen-aldiz|aldizkaria=Argia|sartze-data=2024-05-28}}</ref>
Biztanleria zibilaren kontrako Israelen eraso errepikakor, masibo eta latzek, biztanleen % 90 beren etxeak uztera behartu izanak<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Israel gizateriaren aurkako krimenak egiten ari da Gazan, HRWen arabera|hizkuntza=eu|data=2024-11-14|url=https://www.berria.eus/mundua/israel-gizateriaren-aurkako-krimenak-egiten-ari-da-gazan-hrwen-arabera_2133491_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-11-14}}</ref> eta Gazako zerrendan eragindako azpiegituren eta bizilekuen suntsipen orokorrak (Israelgo Armadak zerrendako eraikin gehienak suntsitu ditu, % 70 eta % 85 artean)<ref name = "Jon Hidalgo Gereñu, Lancet" /> [[gizateriaren aurkako krimen]]ak, [[gerra krimen]]ak eta [[genozidio]]a egitearen eta gerrari buruzko nazioarteko hitzarmenak urratzearen akusazioak erakarri dizkio estatu sionistari. Gainera, palestinarrak Gazako bizilekuetara itzul daitezen eragotziz, [[garbiketa etniko]]a egiten ari dela egozten zaio Israeli.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=“Atera ala hil”, Gaza iparralderako Jeneralen doktrina|hizkuntza=eu|url=https://www.argia.eus/albistea/atera-ala-hil-gaza-iparralderako-jeneralen-doktrina|aldizkaria=Argia|sartze-data=2024-11-08}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=Ishaan|abizena=Tharoor|izenburua=Is Israel carrying out de facto ethnic cleansing?|hizkuntza=en|argitaratze-data=2024-10-25|url=https://www.washingtonpost.com/world/2024/10/25/israel-ethnic-cleansing-gaza-settlements/|aldizkaria=The Washington Post}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Patrick|abizena=Greenfield|izenburua=World must act to prevent ‘ethnic cleansing’ of Gaza, António Guterres warns|hizkuntza=en-GB|abizena2=Tantesh|abizena3=Borger|izena2=Malak A.|izena3=Julian|data=2024-10-30|url=https://www.theguardian.com/world/2024/oct/30/antonio-guterres-warns-israel-could-carry-out-ethnic-cleansing-of-gaza|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2024-11-08}}</ref> [[Nazio Batuen Erakundea|NBEk]] bertako inoizko giza hondamendi handiena deitu dio Israelen erasoaldi honi. Protestak mundu osora zabaldu dira kaleetan zein unibertsitateetan. Nazioarteko krisi politiko handiena da, [[Ukrainako inbasioa (2022)|Ukrainako inbasioa]] hasiz geroztik, eta nazioartea bi polo nagusitan banatu du.
== Aurrekariak ==
{{Gehiago jakiteko|Intifada (argipena)|Israel-Palestina Gatazka|2021eko Israel-Palestina gatazka}}
Gazako lurralde biziki jendeztatua «aire zabaleko [[espetxe]]» gisa deskribatu dute palestinarrek eta hainbat GKEk. 2006an Gazako hauteskundeak irabazi zituenetik, Hamasen kontrolpean dago lurraldea. 2007an Israelek lurreko, aireko eta itsasoko itxiera inposatu zion Gazari, eta urteak dira zerrendako herritarrak kinka humanitario larrian direla. Blokeo hori okupazio mota bat da, nazioarteko zuzenbidearen arabera.<ref>{{Erreferentzia|izena=Ander Perez|abizena=Zala|izenburua=Gaza: gerrak eta pobreziak hartua|hizkuntza=eu|data=2023-10-15|url=https://www.berria.eus/albisteak/233809/gaza-gerrak-eta-pobreziak-hartua.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2023-10-15}}</ref>
Egungo [[Israelen kontrako Hamasen erasoa (2023)|eskalada militarra urriaren 7an hasi zen]], Gazako milizia politiko-militarrek, Hamas erakunde nagusia buru zutela, lur zerrenda horren egungo Israelgo ingurumarian hainbat eraso bortitz egin zituenean bertako militar eta egoiliarren kontra. Hala ere, ekintza sorta horrek beste haustura batzuk izan ditu aurrekari. 2023ko urrian hasitako gatazka militarra israeldarren eta palestinarren arteko gatazka historikoaren agerpen larri bat da, aurrekari hurbilenak 2023. urtearen udaberriko eta udako istilu eta erasoetan dituena.
2017ko urrian, AEBk eta Israelek iragarri zuten NBEko UNESCO utzi egingo zutela, «Israelen aurka» lanean ari zelakoan.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=AEBek eta Israelek UNESCO utzi dute|hizkuntza=eu|data=2017-10-12|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/mundua/osoa/5140965/aebek-eta-israelek-unesco-utzi-dute/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-06-06}}</ref> 2017ko abenduan, Donald Trump orduko AEBko presidenteak Jerusalem Israelgo hiriburutzat aitortu zuen, eta bertan enbaxada jarri, Tel Aviveko egoitzaren ordez. AEB hori egin zuen munduko lehendabiziko herrialdea izan zen.<ref name="Izenik_gabekoa-20240627224358">{{Erreferentzia|izenburua=Jerusalem Israelgo hiriburu gisa onartu du Trumpek, eta hara eramango du enbaxada|hizkuntza=eu|data=2017-12-06|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/mundua/osoa/5257568/jerusalem-israelgo-hiriburu-onartu-du-trumpek-eta-enbaxada-eramango-du/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-06-06}}</ref> Palestinan, suminez hartu zen erabakia. [[Mahmoud Abbas]] Palestinako presidenteak erantzun zuenez, «AEBko presidenteak nazioarteko ebazpen eta hitzarmen guztiak urratu ditu» eta «Jerusalem Palestinako Estatuaren hiriburua da, betiko».<ref name="Izenik_gabekoa-20240627224358" />
Gazatik at, jada uztailean, airetik zein lehorretik, Israelek operazio militar odoltsu bat egin zuen [[Jenin|Jeninen]], Zisjordanian, bederatzi palestinar hildako utziz, tartean bi haur, gerra bat pizteko arriskua ekarri zuena.<ref>{{Erreferentzia|izena=Arwa|abizena=Ibrahim|izenburua=‘A real massacre’: Israel’s attack on Palestinians in Jenin|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/2023/7/3/a-real-massacre-israels-attack-on-palestinians-in-jenin|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2024-01-29}}</ref> Istilu guztien artean, Hamasek israeldar judu ultraortodoxoak [[Al Aksa meskita|Al-Aksa meskitako]] zelaira sartzea aipatu zuen urriaren 7ko erasoaren sorburu nagusitzat, «profanaziotzat» joaz.<ref>{{Erreferentzia|izena=Zack|abizena=Beauchamp|izenburua=Why did Hamas invade Israel?|hizkuntza=en|data=2023-10-07|url=https://www.vox.com/2023/10/7/23907323/israel-war-hamas-attack-explained-southern-israel-gaza|aldizkaria=Vox|sartze-data=2023-12-13}}</ref> 2023ko urriaren 7an, Gazatik hainbat komando sartu ziren Israelgo aldameneko eskualdeetan Hamasek zuzendurik, eta agintari sionistak ezustean harrapatu. Hurrengo hiru egunetan, komando horiek, Israelgo armadaren erreakzioak eta palestinar kohete erasoek ehunka hildako eta zauritu utzi zituzten kolono israeldarren eta musika jaialdi bateko parte-hartzaileen artean. Komando palestinarrek 250 gatibu inguru eraman zituzten atzera Gazara.{{irudi zabala|Fires_in_Israel_and_the_Gaza_strip_-_7_October_2023_(53245908850).jpg|950px|Suak urriaren 7an Gazako Zerrendan eta inguruan espaziotik ikusita; irudiak 48 km-ko zabalera du.}}
== Israelen eskalada militarra ==
=== Gazaren aurkako hasierako erreakzioa ===
[[Fitxategi:IDF soldiers near Badr-3 rockets at outpost in northern Gaza, November 2023.jpeg|thumb|[[Israelgo Defentsa Indarrak|IDF]]ko soldaduak Gaza iparraldeko palestinar koheteen aldamenean]]
Israeli eraso egin eta berehala, Benjamin Netanyahu Israelgo presidenteak «mendeku latza» agindu zuen Hamasen kontra.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Israel's Netanyahu vows 'mighty vengeance' against Hamas|hizkuntza=en|data=2023-10-07|url=https://www.reuters.com/world/middle-east/israels-netanyahu-vows-mighty-vengeance-against-hamas-2023-10-07/|aldizkaria=Reuters|sartze-data=2023-10-30}}</ref> «Hamas munduko lurrazaletik desagerrarazteko», israeldar segurtasun iturriek segurtatu zuten «lurrazala berdindu» behar zutela.<ref>{{Erreferentzia|izena=Belén|abizena=Fernández|izenburua=Israel is taking scorched earth policy to a new level|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/opinions/2023/12/16/israel-is-taking-scorched-earth-policy-to-a-new-level|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2023-12-30}}</ref> Israelek munduko armada ahaltsuenetako bat du, 2.200 [[tanke]] baino gehiagoz osatua eta 169.500 militar aktiborekin, eta urteko 3.800 milioi dolarreko [[Ameriketako Estatu Batuak|AEBren]] babesaz.<ref name=":5">{{Erreferentzia|abizena=AJLabs|izenburua=How big is Israel’s military and how much funding does it get from the US?|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/2023/10/11/how-big-is-israels-military-and-how-much-funding-does-it-get-from-the-us|aldizkaria=www.aljazeera.com|sartze-data=2023-10-16}}</ref> Hamasek indar militar nabarmen txikiagoa du, ekipamenduz zein pertsona kopuruz.<ref name="france 24 - 1">{{Erreferentzia|izenburua=En 5 minutos - ¿Qué armamento tienen Israel y Hamás?|data=2023-10-23|url=https://www.france24.com/es/programas/en-5-minutos/20231023-qu%C3%A9-armamento-tienen-israel-y-ham%C3%A1s|aldizkaria=France 24|sartze-data=2023-10-27}}</ref>
Indar militar israeldarrek kontraeraso militar zabal bati ekin zioten Hamasen erasoen ondoren, airez Gazako eraikinen kontra joz eta batzuk erabat suntsituz, tartean zirela osasun zentroak, [[Munduko Osasun Erakundea|OMEk]] jakinarazi zuenez. Gazako hamar milaka herritarrek beren etxeetatik ihes egin zuten.<ref name=":2">{{Erreferentzia|izena=Helen|abizena=Sullivan|izenburua=Netanyahu says Israel’s siege ‘just getting started’ – as it happened|hizkuntza=en-GB|abizena2=Chao-Fong|abizena3=Bayer|abizena4=Belam|abizena5=Doherty|abizena6=Chao-Fong|abizena7=Doherty (earlier)|izena2=Léonie|izena3=Lili|izena4=Martin|izena5=Ben|izena6=Helen Sullivan (now); Léonie|izena7=Ben|data=2023-10-10|url=https://www.theguardian.com/world/live/2023/oct/09/israel-hamas-war-live-updates-news-worst-day-israeli-history-idf-fighting-grinds-on-gaza-conflict-supernova|aldizkaria=the Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2023-10-10}}</ref> Israeldar agintariek 2006tik kazetariak Gazan sartzeko debekua ezarri zuten, urriaren 7tik guztiz eraginkorra izan zen kazetarientzat Zerrenda horretan sartzeko baimena. Palestinar kazetariak geratu ziren berri-emaile bakar;<ref>{{Erreferentzia|izena=Harriet|abizena=Sherwood|izenburua=‘Hugely frustrating’: international media seek to overcome Gaza ban|hizkuntza=en-GB|data=2023-12-12|url=https://www.theguardian.com/world/2023/dec/12/hugely-frustrating-international-media-seek-to-overcome-gaza-ban|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2024-01-08}}</ref> are, Israelek kazetariak jarri zituen jo-puntuan, Israel barnean zentsura estu bat ezartzeaz gain.<ref>{{Erreferentzia|izena=Nicole|abizena=Narea|izenburua=Israel’s wartime assault on the free press|hizkuntza=en|data=2023-12-08|url=https://www.vox.com/23972456/journalists-killed-gaza-israel-press-freedom|aldizkaria=Vox|sartze-data=2024-01-08}}</ref>
=== Gazaren setioa eta bonbardaketa ===
[[Benjamin Netanyahu]] Israelgo lehen ministroak Gazari setio gogor bat iragarri zuen, erabateko blokeoa, lurraldeari eta bertako herritarrei janari, ur, elektrizitate eta gas hornidura moztuz.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Israel announces ‘total’ blockade on Gaza|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/2023/10/9/israel-announces-total-blockade-on-gaza|aldizkaria=www.aljazeera.com|sartze-data=2023-10-10}}</ref> Urriaren 12an, Israelgo Gobernuko Energia ministro [[Israel Katz|Israel Katzek]] adierazi zuen Gazaren setioari eutsiko ziola Hamasek bahitutako israeldarrak askatu arte.<ref name=":11">{{Erreferentzia|izena=Mikel Elkoroberezibar|abizena=Beloki|izenburua=Israelek esan du Gazaren setioari eutsiko diola, Hamasek bahituak askatzen ez dituen bitartean|hizkuntza=eu|data=2023-10-12|url=https://www.berria.eus/albisteak/233746/israelek-esan-du-gazaren-setioari-eutsiko-diola-hamasek-bahituak-askatzen-ez-dituen-bitartean.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2023-10-12}}{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Urriaren hondarreko Tel Aviveko Unibertsitatearen iritzi inkesta batek azaleratu zuenez, israeldar juduen % 57k uste zuten Gaza gaineko lehen asteetako israeldar bonbardaketak ez zirela nahikoak izan; beste % 36,6k, berriz, egokitzat jo zituen egindako bonbardaketak.<ref>{{Erreferentzia|izena=Antonio|abizena=Pita|izenburua=In Israel, support for the war soars|hizkuntza=en-us|data=2023-12-11|url=https://english.elpais.com/international/2023-12-11/in-israel-support-for-the-war-soars.html|aldizkaria=EL PAÍS English|sartze-data=2023-12-11}}</ref> Urriaren 7tik, Gazaren gainean, 150 eta 1.000 kilo arteko 12.000 bonba jaurti ziren bi hilabetetan Israelen errepresalia operazioan.<ref>{{Erreferentzia|izena=TAI GABE DIGITALA|abizena=SL|izenburua=La ofensiva israelí arrasa Gaza: 12.000 bombas en dos meses|hizkuntza=es|data=2023-12-11|url=https://www.naiz.eus/eu/info/noticia/20231211/la-ofensiva-israeli-arrasa-gaza-12-000-bombas-en-dos-meses|aldizkaria=naiz:|sartze-data=2023-12-12}}</ref>
{|style="background-color: #fcd8d1; width:100%; border-radius: 6px;"
|
<center><big>'''Gazako suntsipenaren urriko irudiak'''</big></center>
<gallery mode="packed" heights="150px">
File:Damage in Gaza Strip during the October 2023.jpg|
File:Damage_in_Gaza_Strip_during_the_October_2023_-_09.jpg|
File:Fars_Photo_of_Casualties_in_Gaza_Strip_during_2023_War_05.jpg|
File:Fars_Photo_of_Destruction_in_Gaza_Strip_during_2023_War_16.jpg|
</gallery>
|
|}
Israelgo agintariek, gainera, agindu bat helarazi zieten Gazako palestinarrei: 24 ordu Gazako Zerrendaren iparraldea husteko, israeldar lur inbasio militar handi bat hasi baino lehen. Israelgo armadak [[Terrorismo|terrorismoaren]] konplizetzat hartu zuen bertan geratutako edonor.<ref>{{Erreferentzia|izena=Javier Biosca|abizena=Azcoiti|izenburua=Israel intensifica los bombardeos y advierte: "Quien no se vaya al sur puede ser identificado como cómplice de terrorismo"|hizkuntza=es|data=2023-10-22|url=https://www.eldiario.es/internacional/israel-intensifica-bombardeos-gaza-advierte-no-sur-identificado-complice-terrorismo_1_10619074.html|aldizkaria=elDiario.es|sartze-data=2023-10-22}}</ref> Eremu horretan, 1,1 milioi pertsona bizi dira.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Netanyahu says Israeli bombardment of Gaza 'only the beginning'|hizkuntza=en|data=2023-10-13|url=https://www.france24.com/en/middle-east/20231013-%F0%9F%94%B4-live-un-calls-for-294-mn-for-urgent-needs-in-gaza-occupied-west-bank|aldizkaria=France 24|sartze-data=2023-10-14}}</ref> [[Urriaren 11|Urriaren 11rako]], 300.000 soldadu inguru prestatu ziren Gazaren atarian.<ref name=":5" />
Gazaren kontrako Israelen erasoaren unetik, urriaren 13rako, 338.000 pertsonatik gora lekualdatu ziren lurralde zerrenda horretan,<ref name=":4">{{Erreferentzia|izenburua=Israelek dio blokeoak jarraituko duela Hamasek bahituak askatu arte|url=https://www.argia.eus/albistea/israelgo-armadak-jarraitzen-du-gazako-sarraskiarekin-nazioarteko-deiei-uko-eginda|aldizkaria=Argia|sartze-data=2023-10-13}}</ref> baina egun batzuk geroago, jada 1.000.000tik gora ziren.<ref name="Izenik_gabekoa-20231105093837"/> Gatazka zehatz hau hasi aurretik, dena den, 3.000 palestinarrek baino gehiagok utzi bide zituzten beren bizilekuak.<ref name=":3">{{Erreferentzia|izena=Helen|abizena=Sullivan|izenburua=Biden says Israel ‘has a duty to respond’ to attacks – as it happened|hizkuntza=en-GB|abizena2=Chao-Fong|abizena3=Belam|abizena4=Holmes|abizena5=Chao-Fong|abizena6=Holmes (earlier)|izena2=Léonie|izena3=Martin|izena4=Oliver|izena5=Helen Sullivan (now); Léonie|izena6=Oliver|data=2023-10-11|url=https://www.theguardian.com/world/live/2023/oct/10/israel-hamas-war-live-updates-palestine-gaza-supernova-white-house|aldizkaria=the Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2023-10-11}}</ref> Palestinar hildakoak 680tik gora ziren Hamasen erasoa hasi eta bi egunera, Gazako osasun ministroaren arabera;<ref name=":2" /> [[urriaren 17]]<nowiki/>rako, berriz, Israelek Gazako 3.000 pertsonatik gora hil zituen gatazka hasi zenetik, eta 12.500 pertsonatik gora zauritu, Gazako Osasun Ministerioaren arabera.
[[Fitxategi:Fars_Photo_of_Destruction_in_Gaza_Strip_during_2023_War_03.jpg|thumb|Palestinarrak kalean elkarturik eraikin hondakinen artean]]
[[Fitxategi:Fars_Photo_of_Destruction_in_Gaza_Strip_during_2023_War_09.jpg|thumb|Eraikinen suntsipena Gazako kaleetan]]
Gazan hildakoen herenak adingabeak ziren, [[Save the Children]] erakundearen arabera,<ref>{{Erreferentzia|izena=Igor Susaeta-Maddi Iztueta Olano- Paulo|abizena=Ostolaza|izenburua=Ehunka biktima, Israelek Gazako ospitale bati egindako erasoan|hizkuntza=eu|data=2023-10-19|url=https://www.berria.eus/albisteak/234039/ehunka-biktima-israelek-gazako-ospitale-bati-egindako-erasoan.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2023-10-18}}</ref> urriaren 20 arte 1.500 haur inguru Israelen bonbardaketetan, [[Al Jazeera|Al-Jazeeraren]] arabera.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Palestinian child in shock after surviving Israeli attack in Gaza|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/program/newsfeed/2023/10/19/palestinian-child-in-shock-after-surviving-israeli-attack-in-gaza|aldizkaria=www.aljazeera.com|sartze-data=2023-10-20}}</ref> [[Urriaren 14|Urriaren 14an]], Israelek Gaza iparraldeko ospitaleak jo-puntuan jarri zituen, 2.000 pazientetik gorako 22 ospitale husteko agindua emanez, Osasunaren Munduko Erakundeak gogor gaitzetsi zuenez.<ref>{{Erreferentzia|izena=Europa|abizena=Press|izenburua=La OMS condena la orden de evacuación israelí de 22 hospitales y 2.000 pacientes del norte de Gaza|data=2023-10-14|url=https://www.europapress.es/internacional/noticia-oms-condena-orden-evacuacion-israeli-22-hospitales-2000-pacientes-norte-gaza-20231014214928.html|aldizkaria=www.europapress.es|sartze-data=2023-10-19}}</ref> Al-Ahli Arabi ospitaleak hustua izateko Israelen hainbat ohartarazpen jaso zituen.<ref name=":7">{{Erreferentzia|izenburua=Bidenek iragarri du Gazara laguntza humanitarioa sartzea onartu duela Israelek|hizkuntza=eu|data=2023-10-18|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/mundua/osoa/9335146/bidenek-iragarri-du-gazara-laguntza-humanitarioa-sartea-onartu-duela-israelek/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2023-10-19}}</ref> Israelen bonbardaketen artean, urriaren 17an, leherketa batek Zerrendako iparraldeko [[Al-Ahli Arab ospitalea|Al-Ahli Arabi ospitala]] partzialki suntsitu zuen, barruan ehunka pertsona zituela. 500 pertsonatik gora hil ziren haren ondorioz, eta ehunka zauritu. Israeli egotzi izan zitzaion bonbardaketa, Israelek hori ukatu egin zuen arren, eta [[Jihad Islamikoa|Jihad Islamikoari]] leporatu.<ref name=":6">{{Erreferentzia|izena=Igor Susaeta-Maddi Iztueta Olano- Paulo|abizena=Ostolaza|izenburua=Ehunka biktima, Israelek Gazako ospitale bati egindako erasoan|hizkuntza=eu|data=2023-10-19|url=https://www.berria.eus/albisteak/234039/ehunka-biktima-israelek-gazako-ospitale-bati-egindako-erasoan.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2023-10-18}}</ref>
Israelen zela, Biden AEBko presidenteak, berriz, sinesgarritasuna eta babesa eman zizkion Israeli.<ref>{{Erreferentzia|izena=Maddi Iztueta Olano-Paulo|abizena=Ostolaza|izenburua=Bidenek Israelen bertsioa hobetsi du: «Badirudi ospitaleko erasoa beste bandoak egin duela»|hizkuntza=eu|data=2023-10-19|url=https://www.berria.eus/albisteak/234084/bidenek-israelen-bertsioa-hobetsi-du-badirudi-ospitaleko-erasoa-beste-bandoak-egin-duela.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2023-10-18}}</ref> [[Urriaren 19|Urriaren 19rako]], Israelek 250 ospitale bonbardatu zituen. Une horretan Rafahko pasabidea, Egiptoren eta Gazaren arteko mugan, nazioarteko giza laguntza iristeko bide bakarra zen. Gainera, milaka palestinar bertan pilatu ziren ihesi hura noiz gurutzatuko, baina Israelek eta Hamasek ez zuten hori irekitzeko su eten bat adosteko asmorik agertu.<ref name=":6" />
== Israelen Gazako lehorreko inbasioa ==
[[File:SoI-War_23-10-29_IDF_01-11.jpg|thumb|Israeldar soldaduak eta tankeak, 2023ko urriaren hondarreko inbasiorako prestatzen]]
=== Lehorreko israeldar eraso militarraren hasiera ===
Urriaren 14an, Netanyahuk agindu zuen Israelek Gaza airez, lehorrez eta itsasoz inbadituko zuela.<ref name="Izenik_gabekoa_3-20231105093837">{{Erreferentzia|izena=Ander Perez Zala-Jon Ordoñez|abizena=Garmendia|izenburua=Israelgo armadak sartu-irten bat egin du Gazan, lurrez, inbasioa «prestatzeko»|hizkuntza=eu|data=2023-10-30|url=https://www.berria.eus/albisteak/234416/israelgo-armadak-sartu-irten-bat-egin-du-gazan-lurrez-inbasioa-prestatzeko.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2023-10-30}}</ref> Esperotako lehorreko interbentzio militarra, ordea, atzeratzen joan zen. Urriaren 26rako, Israelen tankeak Gaza iparraldeari erasotzen hasi ziren, bertan sartu-irtenak eginez,<ref name="Izenik_gabekoa_3-20231105093837"/> lehorreko inbasio militar handia prestatzera bideratua.<ref name="Izenik_gabekoa_4-20231105093837">{{Erreferentzia|izenburua=Israelek erasoak areagotu ditu Gazan, lurrez eta airez, eta bertako komunikazio guztiak eten|hizkuntza=eu|data=2023-10-28|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/mundua/osoa/9342532/israelek-lurrez-eta-airez-egindako-erasoak-areagotu-ditu-gazan-eta-bertako-komunikazio-guztiak-eten/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2023-10-30}}</ref>
Urriaren hondarrean, Israelek areagotu zituen lehorren interbentzio militarrak, eta Gazako komunikazio guztiak eten, telekomunikaziokoak barne, laguntza humanitarioko erakundeei ere eragin ziena.<ref name="Izenik_gabekoa_4-20231105093837"/> Hartara, israeldar agintariek bigarren fasea deitu zutenari ekin zioten, «Hamasen gobernu egiturak eta gaitasun militarrak desegiteko eta bahituak askatzeko»<ref>{{Erreferentzia|izena=James|abizena=Mackenzie|izenburua=Israel launches Gaza war's second phase with ground operation, Netanyahu says|hizkuntza=en|abizena2=Lubell|izena2=Maayan|data=2023-10-28|url=https://www.reuters.com/world/middle-east/eu-calls-humanitarian-pauses-gaza-aid-israel-raids-enclave-2023-10-26/|aldizkaria=Reuters|sartze-data=2023-11-01}}</ref>. Urriaren 29ean, Gazako lehorreko inbasio handiaren ondoren, Israelek bertan Hamasik gabeko ordena erabat berria ezarriko zuela adierazi zuen. «Gaza ez da inoiz itzuliko izan dena izatera», Israelgo Defentsa ministro Yoav Gallanten esanetan.<ref>{{Erreferentzia|izena=Gorka Berasategi|abizena=Otamendi|izenburua=EZTANDAREN AURREKO KALE ITSUAN|hizkuntza=eu|data=2023-10-30|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1948/002/001/2023-10-29/eztandaren-aurreko-kale-itsuan.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2023-10-30}}</ref>
=== Gazako Zerrenda iparraldearen setioa eta inbasioa ===
Netanyahuk eta Yoav Gallant Israelgo defentsa ministroak adierazi zuten azaroaren 6an Israelen tropek Gaza Hiria estu inguratu zutela, eta haren barnean sartu zirela. Hartara, Gazako Zerrenda bitan zatiturik geratu zen: batetik, iparraldea edo Gaza Hiria eta, bestetik, Zerrendako gainerako hegoaldeko lurraldea.<ref>{{Erreferentzia|izena=Gorka Berasategi|abizena=Otamendi|izenburua=Israelgo armadak bitan zatitu du Gaza, eta inguratuta dauka hiriburua|hizkuntza=eu|data=2023-11-10|url=https://www.berria.eus/albisteak/234821/israelgo-armadak-bitan-zatitu-du-gaza-eta-inguratuta-dauka-hiriburua.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2023-11-10}}</ref> Lurraldearen erdibitze hori indarrean zen artean ere 2024ko urrian. Bi eremuak 6,5 kilometroko korridore batek banatzen ditu, Israelgo indar militarrek okupatua eta Netzarim Korridorea deitua, ipar eta hego eremuen arteko komunikazioa eragozteko. Armada okupatzaileak, bestalde, Gaza osoko periferiako lur eremuan hartu zituen posizioak.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bonba hotsak Libanon eta Gazan, urriaren 7 hartatik urtebetera|hizkuntza=eu|url=https://www.argia.eus/albistea/bonba-hotsak-libanon-eta-gazan-urriaren-7-hartatik-urtebetera|aldizkaria=Argia|sartze-data=2024-10-11}}</ref>
Azaroaren 6an, agintari militar israeldarrek lau orduko epea eman zieten inguratutako eremu horretan zeuden zibilei, bertatik atera zitezen.<ref name=":17">{{Erreferentzia|izenburua=Israel-Hamas war: what we know on day 33|hizkuntza=en-GB|data=2023-11-08|url=https://www.theguardian.com/world/2023/nov/08/israel-hamas-what-we-know-on-day-33|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2023-11-08}}</ref> Israelek, era horretan, hiria hustu nahi zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Israelek jendez hustu nahi du Gazako iparraldea eta, bereziki, Gaza hiria|hizkuntza=eu|data=2023-11-10|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/mundua/bideoak/osoa/9352523/bideoa-israelek-jendez-hustu-nahi-du-gazako-iparraldea-eta-bereziki-gaza-hiria/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2023-11-10}}</ref> Milaka palestinarrek, 50.000 IDFren arabera, Gaza hegoalderako bidea hartu zuten bandera zuri bat zeramatela.<ref name=":17" /> Armadaren esanetan, 450 «helbururi» egin zieten eraso, eta horien artean ziren Hamasen milizianoak, azpiegiturak, behaketa postua, lur azpiko tunelak eta tankeen kontrako misilak jaurtitzeko postuak, besteak beste.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Israelgo armadak bitan zatitu du Gaza, eta inguratuta dauka hiriburua|hizkuntza=eu|data=2023-11-06|url=https://www.berria.eus/mundua/israelgo-armadak-bitan-zatitu-du-gaza-eta-inguratuta-dauka-hiriburua_234821_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2023-12-10}}</ref> Israelgo Defentsa Indarrak pozik agertu ziren, adieraziz israeldar aire erasoek Hamasko dozenaka buruzagi hil zituztela,<ref>{{Erreferentzia|izena=Jason|abizena=Burke|izenburua=Israeli airstrikes on Gaza have killed dozens of Hamas commanders, says IDF|hizkuntza=en-GB|data=2023-11-08|url=https://www.theguardian.com/world/2023/nov/08/israeli-airstrikes-on-gaza-have-killed-dozens-of-hamas-commanders-says-idf|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2023-11-10}}</ref> horien artean Hamasko bigarren buruzagi gorena.<ref>{{Erreferentzia|izena=Nidal|abizena=Al-Mughrabi|izenburua=Israel says new strike on Gaza refugee camp kills second Hamas leader, first evacuees reach Egypt|hizkuntza=en|abizena2=Williams|abizena3=Al-Mughrabi|izena2=Dan|izena3=Nidal|data=2023-11-01|url=https://www.reuters.com/world/middle-east/israeli-military-jets-strike-gaza-camp-says-hamas-commander-killed-2023-11-01/|aldizkaria=Reuters|sartze-data=2023-11-10}}</ref> Lehorreko israeldar indar militarrak Gaza Hirira sartu ahala, kale borrokak areagotu egin ziren. Azaroaren 14rako, ospitale bakarra geratzen zen funtzionamenduan Gaza osoan, eta Israeldarrek jo-mugan jarri zuten.<ref name="Izenik_gabekoa_2-20240110211913">{{Erreferentzia|izenburua=NBEko Segurtasun Kontseiluak adostasuna lortu eta 'pausa humanitarioak' eskatu ditu|url=https://www.argia.eus/albistea/jarraipena-gaza-iparraldea-suntsitzen-ari-da-israel-lurreko-inbasioa-prestatu-bitartean|aldizkaria=Argia|sartze-data=2023-11-17}}</ref>
[[Fitxategi:The Al-Shifa Hospital siege.png|thumb|Al-Xifa Ospitalearen azaroko setioa]]
Une horretan, [[Gazako Al-Xifa Ospitalearen kontrako setioa (2023)|Al-Xifa Ospitalea bihurtu zen borroken erdigune]], eta israeldar aire misilek inguruetan eztanda egin zuten. Ekipamendu eta horniduraren faltaz, 40 paziente hil ziren bertan.<ref name="Izenik_gabekoa_2-20240110211913" /> IDFk adierazi zuenez, Hamasen parlamentua, gobernu egoitza eta poliziaren kuartel nagusia hartu zituen mendean, Israelgo ''The Times of Israel'' egunkariak azaldu zuenez.<ref>{{erreferentzia|urtea=2023-11-14|izenburua=IDF says it has captured Hamas parliament, government seat and police HQ|hizkuntza=en|url=https://www.timesofisrael.com/idf-proclaims-it-has-captured-hamas-parliament-government-seat-and-police-hq/|aldizkaria=The Times of Israel}}</ref> Urtarrilean, Israelek adierazi zuen erabat azpiratu zutela Hamas Gaza iparraldean, baina maiatzaren erdialdetik «erabat kontrolatzen» omen zuen berriz [[Jabalia]].<ref name="Izenik_gabekoa_2-20240627224358">{{Erreferentzia|izenburua=Gaza : violents combats à Jabalia et Rafah, dissensions au sommet de l'État israélien|hizkuntza=fr|data=2024-05-18|url=https://www.france24.com/fr/moyen-orient/20240518-gaza-violents-combats-%C3%A0-jabalia-et-%C3%A0-rafah-dissensions-au-sommet-de-l-%C3%A9tat-isra%C3%A9lien|aldizkaria=France 24|sartze-data=2024-05-26}}</ref>
=== Gazako Zerrenda hegoaldearen setioa eta inbasioa ===
Israelen Gazako Zerrenda hegoaldeko setioa eta lehorreko inbasioa ekain arte luzatu zen aire eraso eta sarraski ugariren ondoren.
==== Eremukako israeldar erasoa eta errefuxiatuen noraeza ====
[[Fitxategi:Gaza_Strip_numbered_zones,_2023_Israel-Hamas_War.jpg|thumb|Israelgo armadak zabaldutako Gazako Zerrendaren mapa, bonbardatuko zituen eta ez zituen eremuak zehaztuko zituena]]
Abenduaren 1ean, Israelgo armadak Gazako Zerrendaren mapa 600 eremu zenbakitutan banatu zuen, eta zibilei horiek identifikatzeko eskatu, gero bloke barruti horiek ''ebakuatu'' zitzaten horretarako agindua ematen zenean eta bonbardatu baino lehen. Hala ere, hustuketa metodo hori ez zen fidagarria suertatzen.<ref>{{Erreferentzia|abizena=AJLabs|izenburua=Israel-Gaza war in maps and charts: Live tracker|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/longform/2023/10/9/israel-hamas-war-in-maps-and-charts-live-tracker|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2023-12-20}}</ref> Abenduaren hasieran, Gaza hegoaldea milioi bat palestinar iheslariren aterpe bilakatu zen urriaren 13tik israeldarrek Gaza iparraldea husteko agindu zuenetik. UNRWAko instalazioetan, 250.000 errefuxiatu aterpetu ziren.
==== Israelgo armadak Khan Yunisi eraso ====
Israelek Khan Yunisi egin zion eraso, Gazako bigarren hiri handienari, eta Israelek «gerra eremu arriskutsu» izendatu zuen. Abenduaren 4an, lehorreko tropa israeldarren buruak adierazi zuen «ia-ia» amaitua zutela Gaza iparraldeko operazio militarra eta,<ref name=":15">{{Erreferentzia|izenburua=Israelgo armadak Gaza hegoaldera zabalduko du lehorreko ofentsiba|hizkuntza=eu|data=2023-12-04|url=https://www.berria.eus/mundua/israelgo-armadak-gaza-hegoaldera-zabalduko-du-lehorreko-ofentsiba_2117377_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2023-12-17}}</ref> presoen elkartrukea bertan behera geratu ondoren, Israelek areagotu egin zituen Gaza hegoaldean bonbardaketak, bereziki [[Khan Yunis|Khan Yunisen]]. Urtarrilaren 6an, Israelgo armadak segurtatu zuen «osoki desegin» zuela Gazako Zerrenda iparraldeko Hamasen egitura militarra, eta orain soilik erdialdean eta hegoaldean jarriko zuela indarra.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Israel dice haber "completado el desmantelamiento" militar de Hamás en el norte de Gaza|data=2024-01-06|url=https://www.france24.com/es/medio-oriente/20240106-nuevo-ataque-a%C3%A9reo-israel%C3%AD-deja-al-menos-18-muertos-en-gaza-onu-califica-al-enclave-como-inhabitable|aldizkaria=France 24|sartze-data=2024-01-08}}</ref>
Urtarrilaren 22an, Ilargi Gorria erakundeak salatu zuen Israel bere egoitza bonbardatzen ari zela Khan Yunisen, dronak ere baliatuz; Israelgo armadak adierazi zuen «Hamasen brigada baten gotorlekua» zela.<ref name="Izenik_gabekoa-20240324200323">{{Erreferentzia|izenburua=Israelgo armadako 24 soldadu hil dituzte Hamasen bi erasotan, Gazan|hizkuntza=eu|data=2024-01-23|url=https://www.berria.eus/mundua/israelen-goizik-zailena_2119552_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-01-23}}</ref> Abendu hasieran, [[Avichai Adree]] Israelgo Armadaren bozeramaileak Gaza hegoaldeko hainbat herritako biztanleei beren etxeetatik alde egiteko adierazi zien, «ekintza gogorrak» egingo zituztelako herriotan.<ref name="Izenik_gabekoa_8-20240110211913">{{Erreferentzia|izenburua=Israelek 700 palestinar baino gehiago hil ditu 24 orduan Gazako Zerrendan|hizkuntza=eu|data=2023-12-03|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/mundua/osoa/9369384/israelek-areagotu-egingo-ditu-bonbardaketak-gaza-hegoaldean-eta-hamasek-koheteekin-erantzun-du/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2023-12-10}}</ref> Bi egunetan, Israelen aire erasoek 800 pertsona hil zituzten Gaza osoan.<ref name=":15" /> Abendu amaieran, Herzi Halevi Israelgo armadako buruak, ''[[The Wall Street Journal]]'' egunkarian argitaratu oharrean, iragarri zuen gerrak hilabeteak iraungo zuela, helburutzat hartuz «Hamas suntsitzea», «Gaza erabat desmilitarizatzea» eta «Palestinako gizartea deserradikalizatzea».<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gazaren aurkako erasoak "areagotu" ditu Israelgo armadak|url=https://www.argia.eus/albistea/gazaren-aurkako-erasoak-areagotu-ditu-israelgo-armadak|aldizkaria=Argia|sartze-data=2024-01-16}}</ref> 2024ko urtarrilaren 1ean, Israelgo Defentsa Indarrek adierazi zuten aire eraso batean Adil Mismah, Hamasen eliteko indarren buruzagia, hil zutela.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Hamas regional commander killed in Israeli air strike, says IDF|hizkuntza=en|data=2024-01-01|url=https://www.france24.com/en/middle-east/20240101-%F0%9F%94%B4-live-israel-begins-new-year-under-rocket-attack-as-army-pounds-gaza|aldizkaria=France 24|sartze-data=2024-01-02}}</ref>
Urtarril erdialdera, telekomunikazioen erabateko blokea ezartzearekin batera, gogortu egin ziren Gaza erdialde eta hegoaldeko israeldar erasoak; urtarrilaren 18an, militar israeldarrek adierazi zuten «dozenaka terrorista akabatu» zituztela etxez etxeko borroketan.<ref name="Izenik_gabekoa_2-20240324200323">{{Erreferentzia|izena=Ali Harb,Brian|abizena=Osgood|izenburua=‘So what?’: Israeli PM Netanyahu reiterates rejection of Palestinian state|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2024/1/18/israels-war-on-gaza-live-medicine-arrives-for-captives-palestinians|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2024-01-19}}</ref> Urtarrilaren 22a, berriz, egun beltzena izan zen israeldar armadarentzat, 24 soldadu hil ondoren, haietako gehienak jarritako minak lehertzean eraitsitako eraikinen pean hilik.<ref name="Izenik_gabekoa-20240324200323" /> Urtarrilaren 22tik, Israelek gogor eraso zion [[Khan Yunis|Khan Yunisi]] eta Israelgo iturriek adierazi zuten inguraturik zutela hiria. Tanke eraso batek NBEren babespeko eraikin bati eraso egin zion, 800 pertsonaz beterik zegoenari, bederatzi hildako eta 75 zauritu utziz. Israeldar armadak hilabeteetako azken borroka handitzat jo zuen; milaka pertsona geratu ziren harrapaturik bertako ospitaletan.<ref>{{Erreferentzia|izena=Bethan|abizena=McKernan|izenburua=Thousands trapped in Gaza hospitals as Israeli troops encircle Khan Younis|hizkuntza=en-GB|data=2024-01-24|url=https://www.theguardian.com/world/2024/jan/24/thousands-trapped-in-gaza-hospitals-as-israeli-troops-encircle-khan-younis|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2024-01-25}}</ref>
==== Rafah errefuxiatuen azken aterpe eta israeldarren jopuntuan ====
Abendu hasiera arte, Israelgo agintariek Gazako hegoaldea eta Rafah leku segurutzat jotzen zuten beren bonba erasoetatik babesteko.<ref name=":14">{{Erreferentzia|izenburua=Photos: Israel is bombing starving Palestinians in southern Gaza|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/gallery/2023/12/12/photos-israel-is-bombing-starving-palestinians-in-southern-gaza|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2023-12-12}}</ref> Abenduaren 3an, Israelgo agintariek Khan Yuniseko zibilei hiriaren % 20 husteko agindu zieten, bertako aterpetxeak eta aterpetuak barne. Askok hegoalderago jo zuten, Rafahra.<ref name="Izenik_gabekoa_7-20240110211913">{{Erreferentzia|izenburua=Photos: Israel is bombing starving Palestinians in southern Gaza|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/gallery/2023/12/12/photos-israel-is-bombing-starving-palestinians-in-southern-gaza|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2023-12-12}}</ref> Abenduaren 12 baino lehen, areagotu egin ziren Rafahren kontrako israeldar aire eta lur erasoak, palestinar iheslariak aterpe bila hegoaldera hurbildu ahala. Zibilen kontrako bonbardaketak gauez ere izan ziren, herritarren artean gosetea zabaldu ahala.<ref name=":14" />
2024ko otsailaren 2an, Yoav Gallant Israelgo Defentsa ministroak adierazi zuen Hamas garaitua izan zela Khan Yunisen, eta berehala Rafahra oldartuko zirela. Rafah Egiptorekin muga duen hiria da, eta horixe zen palestinarren eskuetan geratzen zen azken posizioa.<ref>{{erreferentzia|urtea=2024-02-02|izenburua=Israel says it defeated Hamas in a key city, now aims for Gaza's southern border|hizkuntza=en|url=https://www.npr.org/2024/02/02/1228548191/israel-says-it-defeated-hamas-in-a-key-city-now-aims-for-gazas-southern-border|aldizkaria=npr}}</ref> Israelek ia egunero egiten zituen aire erasoak Rafahren kontra. Benjamin Netanyahu Israelgo lehen ministroak, otsailaren 9an, adierazi zuen aginduak eman zizkiela IDFko buruzagiei planak egiteko luze gabe Rafahra sartzeko eta «zibilak ebakuatzeko», hiri horretan kanpin denda inprobisatuetan pilatzen ziren palestinarren artean panikoa piztu zuena.<ref name=":19">{{Erreferentzia|izena=Bethan|abizena=McKernan|izenburua=Dozens killed in Rafah airstrikes as full-scale Israeli ground offensive looms|hizkuntza=en-GB|data=2024-02-10|url=https://www.theguardian.com/world/2024/feb/10/dozens-killed-in-rafah-airstrikes-as-full-scale-israeli-ground-offensive-looms|aldizkaria=The Observer|issn=0029-7712|sartze-data=2024-02-11}}</ref>
[[Otsailaren 10|Otsailaren 10ean]], Israelen aire erasoek dozenaka pertsona hil zituzten Rafahn Une horretan, milioi bat pertsonatik gora pilatzen ziren Rafahn, berez 280.000 pertsonaren bizileku. Egiptokorekin tentsioa areagotu zen. Herrialde horretako kanpo ministroak ohartarazi zuen Rafahren gaineko eraso batek hondamendi bat ekarriko zuela, eta ministro horrek adierazi zuen ere Israelek palestinarrak «beren lurraldetik kanporatzea» zuela helburu, Sinaira, hain zuzen ere.<ref name=":19" /> Hamasek Israelen «genozidio xedea salatu zuen».<ref>{{Erreferentzia|izenburua=1,3 milioi palestinar metaturik dituen Rafah hiria bonbardatzeko mehatxu kaotikoa|url=https://www.argia.eus/albistea/jarraipena-gaza-iparraldea-suntsitzen-ari-da-israel-lurreko-inbasioa-prestatu-bitartean|aldizkaria=Argia|sartze-data=2024-02-11}}</ref>
Otsailaren erdialderako, Rafahn babesa hartu zuten palestinarrak bertatik ihes egiten hasi ziren.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Noraezean, Rafahtik ihes egiten hasi dira bertan babesa hartu zutenak|url=https://www.argia.eus/albistea/jarraipena-gaza-iparraldea-suntsitzen-ari-da-israel-lurreko-inbasioa-prestatu-bitartean|aldizkaria=Argia|sartze-data=2024-02-16}}</ref> Israelen erasoaldia, ordea, atzeratuz joan zen: [[Otsailaren 19|otsailaren 19an]], Israelek iragarri zuen [[Martxoaren 10|martxoaren 10ean]] sartuko zela Rafahra lehenago israeldar gatibuak aske ez utziz gero.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Israel martxoaren 10ean sartuko da Rafahn, Hamasek bahituak aske utzi ezean|hizkuntza=eu|data=2024-02-19|url=https://www.berria.eus/mundua/israel-martxoaren-10ean-sartuko-da-rafahn-hamasek-bahituak-aske-utzi-ezean_2120931_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-02-19}}</ref> [[Martxoaren 4|Martxoaren 4an]], hala ere, Israelen aire eraso batek hamalau palestinar hil zituen gutxienez, asko haurrak, eta etxebizitza eraikin bat eraitsi.<ref>{{Erreferentzia|izena=Al Jazeera|abizena=Staff|izenburua=Israeli air raid on Rafah kills 14 Palestinians, many of them children|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/2024/3/3/israeli-air-raid-on-rafah-kills-14-palestinians-many-of-them-children|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2024-03-04}}</ref> Martxoaren 16an, Israelek Rafah inbaditzeko plana onartu zuen, bertan 1,4 milioi palestinar aterpetzen zirenean, Israelen kontrako nazioarteko kritiken erdian.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Israel approves plan to attack Gaza’s Rafah but keeps truce talks alive|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/2024/3/16/israel-approves-plan-to-attack-gazas-rafah-but-keeps-truce-talks-alive|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2024-03-23}}</ref>
Israelek Rafah ekialdea «ebakuatzeko» dei egin zien bertako ehunka mila pertsonei, eta Khan Yunis jendez metatura lekualdatzeko.<ref name="Izenik_gabekoa_5-20240627224358">{{Erreferentzia|izenburua=Hamasek onartu du bitartekariek egindako su-eten proposamena baina Israel Rafah-ra indarrez sartu da|hizkuntza=eu|url=https://www.argia.eus/albistea/rafah-bonbardatzen-hasi-da-israel-eta-hamasek-onartu-du-bitartekariek-egindako-su-eten-proposamena|aldizkaria=Argia|sartze-data=2024-05-07}}</ref> Aldi berean, Israelek Rafahren lehorreko inbasioa jarri zuen abian, Rafahren Egiptoko mugara heldu zen, eta bertako postua atzeman zuen,<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Rafah residents crash from joy to disillusionment in a matter of hours|hizkuntza=en|data=2024-05-07|url=https://www.lemonde.fr/en/international/article/2024/05/07/rafah-residents-crash-from-joy-to-disillusionment-in-a-matter-of-hours_6670658_4.html|aldizkaria=Le Monde.fr|sartze-data=2024-05-07}}</ref> baita igarobidea itxi ere; [[Israelgo Defentsa Indarrak|IDFk]], operazio hori eta muga itxiera justifikatzeko, adierazi zuen Rafahko posizio hori «helburu terroristetarako» erabiltzen zela.<ref name=":1">{{Erreferentzia|izena=Francesca|abizena=Cicardi|izenburua=Gaza queda completamente aislada tras la toma del paso de Rafah por Israel|hizkuntza=es|data=2024-05-07|url=https://www.eldiario.es/internacional/gaza-queda-completamente-aislada-toma-paso-rafah-israel_1_11346537.html|aldizkaria=elDiario.es|sartze-data=2024-05-07}}</ref> Israelgo indar militarrek aire bidezko laguntza humanitarioa moztu zuten.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Mersiha|abizena=Gadzo|izenburua=Israel War on Gaza {{!}} Live updates {{!}} Today's latest from Al Jazeera|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2024/5/7/israels-war-on-gaza-live-israel-blasts-rafah-fate-of-ceasefire-uncertain/|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2024-05-07}}</ref> [[Unicef|Unicefek]] Rafahn zeuden 600.000 haurren ataka larriaz ohartarazi zuen.<ref name="Izenik_gabekoa_5-20240627224358" /> Rafahkoa zen ordu arte erregaia, sorgailuak eta komunikaziorako ekipoak Gazan sartzeko igarobide bakarra.<ref name=":1" />{{#tag:ref|Rafahko erasoa hasi eta justu aurretik, Jerusalemen, Israelgo gobernuak Al-Jazeera hedabidearen egoitzan indarrez sartzea agindu zuen, «Hamasen bozgorailua» zelakoan; NBEk erabaki hori arbuiatu zuen, informazio gardentasunari egiten zaion kalteaz ohartaraziz.|group="oh"}}
UNRWAK informatu zuen 800.000 pertsonak ihesari eman ziotela maiatzaren 7an Rafahren inbasioa hasi zenetik (maiatzaren 18ko datua). Artilleria tiroak eta aire erasoak konbinatu ziren. Al-Qods Brigadek, [[Palestinako Jihad Islamikoa|Jihad Islamikoaren]] adarrak, adierazi zuten gogor egin zietela tropa israeldarrei hiriaren ekialdean.<ref name="Izenik_gabekoa_2-20240627224358" /> Maiatzaren 24an Nazioarteko Justizia Auzitegiak Israeli Rafahren gaineko ofentsiba eteteko agindu ondoren,<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gaza war: ICJ orders Israel to stop Rafah offensive|hizkuntza=en-GB|url=https://www.bbc.com/news/articles/crggvmyz03vo|aldizkaria=www.bbc.com|sartze-data=2024-05-27}}</ref> maiatzaren 27an, Israelek Rafah ipar-ekialdea bonbardatu zuen: kanpin denden kanpaleku batean, sarraski bat eragin zuen, 40-50 pertsona hil eta zauritu ugari eraginez, beste toki batzuetatik bertara ihes egindakoak.<ref name="Izenik_gabekoa_6-20240627224358">{{Erreferentzia|izena=TAI GABE DIGITALA|abizena=SL|izenburua=Decenas de gazatíes muertos en un ataque de Israel contra un campamento de desplazados en Rafah|hizkuntza=es|data=2024-05-27|url=https://www.naiz.eus/eu/info/noticia/20240527/decenas-de-gazaties-muertos-en-un-ataque-de-israel-contra-un-campamento-de-desplazados-en-rafah|aldizkaria=naiz:|sartze-data=2024-05-27}}</ref>
Israelek adierazi zuen Hamasko goi funtzionario bi hil zituela erasoan, «zehaztasun handiko munizioa» baliatuz. Erasoa Hamasek Tel Avivera eta Israelgo beste hiri batzuetara zenbait suziri jaurti eta gero etorri zen, estatu sionistaren defentsa sistemak geldiaraziak.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Israelen 'sarraski ankerra' Rafahko iheslarien kanpaleku batean, gutxienez 45 palestinar hilak|hizkuntza=eu|url=https://www.argia.eus/albistea/israelen-aire-eraso-batek-gutxienez-35-gazatar-hil-ditu-rafahko-iheslarien-kanpaleku-batean|aldizkaria=Argia|sartze-data=2024-05-27}}</ref> Rafahko ofentsiban, milioi bat pertsonak baino gehiagok ihes egin zuten hiritik, eta Israelgo armadak «gune seguru» izendatuetan ere eraso egin zien.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Milioi bat pertsonak baino gehiagok ihes egin behar izan dute Rafahtik, Israelen erasoak direla eta|hizkuntza=eu|data=2024-05-31|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/mundua/osoa/9509831/milioi-bat-pertsonak-baino-gehiagok-ihes-egin-behar-izan-dute-rafahetik-israelen-erasoak-direla-eta/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-06-01}}</ref> Ekainaren 17an, 65.000 lekualdatu baizik ez ziren gelditzen Rafahn, gehienek kostaldeko Al-Mawasid-era ihes egin baitzuten.<ref name="Izenik_gabekoa_7-20240627224358">{{Erreferentzia|abizena=VMarchán|izenburua=Solo quedan 65.000 desplazados en Rafah tras más de un mes de la incursión israelí|hizkuntza=es|data=2024-06-17|url=https://bitlyanews.com/internacionales/solo-quedan-65-000-desplazados-en-rafah-tras-mas-de-un-mes-de-la-incursion-israeli/|aldizkaria=AlbertoNews - Periodismo sin censura|sartze-data=2024-06-19}}</ref> Baja kopuruaren kontrako aldean, ekainaren 15ean adierazi zenez, milizia palestinarrek zortzi militar israeldar hil zituzten Rafahn tropak garraiatzeko ibilgailu baten kontra egin erasoan; informazio hori [[Israelgo Defentsa Indarrak|IDF]]<nowiki/>k, Israelgo indar armatuek, berretsi [[Israelgo Defentsa Indarrak|zuten]];<ref>{{Erreferentzia|izena=TAI GABE DIGITALA|abizena=SL|izenburua=Ocho militares israelíes mueren en un ataque de las milicias palestinas en Rafah|hizkuntza=es|data=2024-06-15|url=https://www.naiz.eus/eu/info/noticia/20240615/ocho-militares-israelies-mueren-en-un-ataque-de-las-milicias-palestinas-en-rafah|aldizkaria=naiz:|sartze-data=2024-06-16}}</ref> israeldarren kontra hilabetetan egin eraso hilgarriena izan zen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Al Jazeera|abizena=Staff|izenburua=8 Israeli soldiers killed in southern Gaza ambush; deadliest day in months|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/2024/6/15/8-israeli-soldiers-killed-in-southern-gaza-ambush-deadliest-day-in-months|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2024-06-16}}</ref>
== Erasoak, errepresioa eta palestinar bizi ataka okupazioaren pean ==
2024ko urtarril erdialdera, Israelek betetzat hartu zituen Gaza iparralderako zituen helburuak: okupazioa eta Hamas suntsitzea. Geroztik, kemen militar osoa Gaza hegoaldeko eskualde eta hiriak inbaditzera eta bertako miliziak zapaltzera bideratu zuen. Rafahren kontrako ofentsiba hilabetetan atzeratu ondoren, Israelen azken erasoa 2024ko maiatz-ekainean heldu zen, Rafah Gazako beste eskualde ugaritako iheslariz beterik zegoenean.
Israeldarrak Egiptoren Rafahko mugara heldu ziren, laguntza humanitarioa sartzea eragotzi zuten, eta palestinarren bizi ataka guztiz larritu zuten. Geroztik, behar hornigaiak sartzea eragozteaz gain, Israelek berritu egin zituen lurralde okupatuetako askotariko erasoak eta sarraskiak, bereziki errefuxiatu kanpaleku jendeztatuetan, adieraziz Hamasko buruzagiak edo gerlariak hiltzeko egiten zuela.
=== 2024ko otsaila ===
2024ko otsailaren 4an, Al-Xifa Ospitala israeldar indar militarrek setiaturik zegoen Gaza Hirian. Bertan aterpetzen ziren osasun langileak, pazienteak eta bertan babesa hartu palestinarrak; israeldarrek [[Frankotiratzaile|frankotiratzaileak]] baliatu zituzten ospitalearen ingurumarian, eta gutxienez zazpi palestinar hil.<ref>{{Erreferentzia|izena=Alastair McCready,Umut Uras,Nils|abizena=Adler|izenburua=Search for survivors as Israeli strikes level homes, mosque in central Gaza|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2024/2/5/israels-war-on-gaza-live-israeli-strikes-level-homes-in-deir-el-balah|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2024-02-05}}</ref>
=== 2024ko martxoa ===
Martxo erdialdean, Israelek beste operazio militar bat egin zuen Gaza iparraldeko [[Al-Shifa Ospitalea|Al-Xifa ospitalean]], laugarrena, «Hamasen aurkako operazio bat», aditzera eman zuenez. Ospitalera, lehendabizi, soldaduak sartu ziren eta, gero, ibilgailu militarrak, tankeak, droneak eta beste.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=NBEk ohartarazi du maiatza baino lehenago gosetea Gaza iparraldera iritsiko dela|hizkuntza=eu|url=https://www.argia.eus/albistea/jarraipena-gaza-iparraldea-suntsitzen-ari-da-israel-lurreko-inbasioa-prestatu-bitartean|aldizkaria=Argia|sartze-data=2024-03-23}}</ref> Israelgo militarrek adierazi zuten 90 pertsona hil zituztela hiru egun iraun zuen setio horretan. Erasoaren aurretik, 7,000 pertsona hartu zuten bertan aterpe.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Israeli military says 90 people killed in Gaza’s al-Shifa Hospital raid|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/2024/3/20/israeli-military-says-90-people-killed-in-gazas-al-shifa-hospital-raid|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2024-03-23}}</ref>
=== 2024ko apirila ===
Apirilaren 1ean, Israelgo armada Al-Xifa ospitaletik erretiratu zen bi asteko setioaren ondoren. Armada horrek adierazi zuen 200 miliziano hil eta Hamaseko eta Jihad Islamikoko 500 kide identifikatu zituztela, eta 800 bat susmagarri galdekatu. Hamasek kudeatu Gazako Osasun Ministerioak adierazi zuen israeldar oldarraldi horrek gutxienez 400 pertsona utzi zituela hilik, eta gosea eta egarria arma gisa erabili zela.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Israelgo Armadak Gazako Al Shifa ospitalea utzi du, bi asteko setioaren ostean|hizkuntza=eu|data=2024-04-01|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/mundua/osoa/9460561/israelgo-armadak-gazako-al-shifa-ospitalea-utzi-du-bi-asteko-setioaren-ostean/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-04-02}}</ref>
=== 2024ko maiatza ===
Bada, maiatzaren 12an, Israelek ofentsiba berri bati ekin zion Jabaliako errefuxiatu esparruan, 100.000 pertsona biltzen zituena. Ordu txikietako erasoan, Israelgo indarrek 40 palestinar hil zituzten, gehienak haurrak eta emakumeak, [[Al Jazeera]] hedabideak adierazi zuenez. Zibilak gau osoa eman zuten jendea eraikinen aurrietatik ateratzen, askotan alferrik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Israel concentra sus ataques al norte de Gaza para desmantelar el campo de refugiados de Jabalia|hizkuntza=es|data=2024-05-12|url=https://www.lasexta.com/noticias/internacional/israel-concentras-sus-ataques-norte-gaza-desmantelar-campo-refugiados-jabalia_202405126640bf49c18d4000013177f9.html|aldizkaria=LaSexta|sartze-data=2024-05-12}}</ref> 2024ko maiatzaren 18ean, Israelgo armadak operazio militar gogor bati ekin zion Jabalian, eta Jabalia mendebaldeko auzoak «ebakuatzeko» agindu zuen, adieraziz bertatik jaurtitzen zirela koheteak Israelgo herrietara. Hamas «suntsitzeaz» mintzatu zen, Israelgo politikan eta estatu gorenean desadostasunak agertu ahala, inbasioaren osteko Gazaren gobernuaz eta estatusaz.<ref name="Izenik_gabekoa_2-20240627224358" /> Maiatzaren 31n, Israel Jabaliatik eta inguruetatik atera zen, operazioa amaitu eta ingurunea erabat suntsitu ondoren.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Milioi bat pertsonak baino gehiagok ihes egin behar izan dute Rafahtik, Israelen erasoak direla eta|hizkuntza=eu|data=2024-05-31|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/mundua/osoa/9509831/milioi-bat-pertsonak-baino-gehiagok-ihes-egin-behar-izan-dute-rafahetik-israelen-erasoak-direla-eta/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-06-03}}</ref>
=== 2024ko ekaina ===
Ekainaren 6an, Israelen indar militarrek sarraski bat eragin zuten Gaza erdialdeko UNRWAko ikastetxe batean, errefuxiatuz betea. Bertan lo zeuden 40 pertsona suertatu ziren hilik, eta dozenaka zauriturik, tartean zirela haurrak. Zaurituak Al-Aqsa Ospitalera eraman zituzten, gainezka zebilena, ataka kaotiko batean. Israelen bozeramaileak adierazi zuen «eraso bat prestatzen ari ziren terroristak» hil zituztela, eta «UNRWAren ikastetxe baten barruko Hamasen gune bat» zela, «Al-Nuseirat eremuan».<ref>{{Erreferentzia|abizena=RTVE.es/AGENCIAS|izenburua=Un ataque israelí mata al menos a 40 personas en una escuela de la UNRWA en Nusseirat|hizkuntza=es|data=2024-06-06|url=https://www.rtve.es/noticias/20240606/muertos-ataque-israeli-escuela-unrwa-nuseirat/16135149.shtml|aldizkaria=RTVE.es|sartze-data=2024-06-07}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Al Jazeera|abizena=Staff|izenburua=Israel bombs UNRWA school in Gaza, kills 32 displaced Palestinians|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/2024/6/6/israel-bombs-unrwa-school-in-gaza-kills-32-displaced-palestinians|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2024-06-06}}</ref> Kanpalekuko hilketa hori beste operazio baten ataria suertatu zen. Izan ere, bi egunetara, Israelgo armadak bertako errefuxiatu esparruari eraso egin zion berriz bi leku desberdinetan.
Erasoaren ondorioz, 274 pertsona hil ziren, Zerrendako Agintaritzak zehaztu zuenez, horietatik gehienak haurrak eta umeak. Zaurituak, 698 ziren. Hala ere, estimatu zen hondakinen azpian hil asko zeudela.<ref name="Izenik_gabekoa_3-20240627224358">{{Erreferentzia|izenburua=283 hildako eta 814 zauritu azken orduetan Gazan, Israelen erasoen ondorioz|hizkuntza=eu|data=2024-06-09|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/mundua/osoa/9516273/283-hildako-eta-814-zauritu-azken-orduetan-gazan-israelen-erasoen-ondorioz/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-06-09}}</ref> Al-Aqsa Ospitalera eraman zituzten, baina ospitale horrek sorgailu bakar bat zuen funtzionamenduan. Operazio horretan, Israelek Nova musika jaialdian urriaren 7an bahitu lau gatibu askatu zituen, eta era mediatikoan aurkeztu Israelen. Hamasek adierazi zuenez, israeldarrek beste bahitu batzuk ere hil zituzten operazio berean. Une horretan, urriaren 7ako Hamasen 116 gatibu gelditzen ziren Gazan, baina horietatik 40 hilik bide zeuden.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Hamasek bahitutako lau pertsona erreskatatu ditu Israelek eta 210 palestinar hil|hizkuntza=eu|data=2024-06-08|url=https://www.berria.eus/mundua/hamasek-bahitutako-lau-pertsona-erreskatatu-ditu-israelek-gazan_2126324_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-06-08}}</ref>
2024ko ekainaren hasieran, ez ziren amaitu Israelgo armadak Palestinako milizien aurka zuzendu operazioak. Izan ere, aurrez aurreko borrokak gertatzen ari ziren oraindik Zerrenda osoan, baita Zisjordanian eta iparraldeko mugan ere, Hezbolarekin.<ref name="Izenik_gabekoa_3-20240627224358" /> Gazaren aurkako erasoalditik zortzi hilabetera, Israelgo armadak Zerrenda etengabe bonbardatzen jarraitzen zuen. Ekainaren 21-22an, nabarmen gogortu dituzte Gaza iparraldearen aurkako erasoak, eta, horien ondorioz, ehun palestinar baino gehiago hil eta ia berrehun zauritu zituzten 24 orduan. Gazako Osasun Ministerioak jakinarazi zuenez, Gaza Hirian, «hiru sarraski» egin zituen Israelgo armadak, horietako bi errefuxiatuentzako kanpalekuetan: Al-Xati eta Al-Tuffah.<ref name="Izenik_gabekoa_4-20240627224358">{{Erreferentzia|izenburua=Libano «beste Gaza bat» bihurtzeko arriskuaz ohartarazi du Guterresek|hizkuntza=eu|data=2024-06-22|url=https://www.berria.eus/mundua/libano-beste-gaza-bat-bihurtzeko-arriskuaz-ohartarazi-du-guterresek_2127033_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-06-23}}</ref>
Ekainaren 29an, Israelgo armadak berriz tankez okupatu zuen Gaza Hiriaren iparraldea, adieraziz «Hamas itzuli» egin zela, Israelek hilabete batzuk lehenago desegin ondoren. Milaka palestinarrek hiritik ihes egiteari ekin zioten, hegoalderantz eta ahal bezala.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Telediario Internacional - 29/06/24|hizkuntza=es|data=2024-06-30|url=https://www.rtve.es/play/videos/telediario-internacional/29-06-24/16168430/|sartze-data=2024-06-30}}</ref> Uztailaren hasieran, Israelgo armadak hainbat aire eraso egin zituen, dozenaka hildako eraginez Gazako hainbat lekutan (27 gutxienez). Igandeko egunsentian, iheslariak aterpetzen zituen ikastetxe bat bonbardatu zuen, lau pertsona gutxienez erailez. Egun bat lehenago, Israelek NBEren ikastetxe bati eraso egin, 16 pertsona hil eta dozenaka zauritu zituen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Dozens killed across Gaza as Israel’s war enters 10th month|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/2024/7/7/dozens-killed-across-gaza-as-israels-war-enters-10th-month|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2024-07-08}}</ref>
=== 2024ko uztaila ===
Uztailaren hasieran, anabasaren eta izuaren erdian, beste palestinar exodo bat jazo zen Gazako Khan Yunisen, Israelgo armadak hiria bonbardatu eta ehun milaka pertsonak (250.000 inguru) ihesari ekin ziotenean, noraezean. Kasu honetan ere, Israelek tokia husteko («ebakuazio») agindua eman zien Khan Yunisko herritar eta aterpetuei. Jada urtarriletik apirilera, [[Israelgo Defentsa Indarrak|IDFren]] bonbek hiria suntsitu zuten, eta lehorretik hiria okupatu. Hilabete horretan, atzean hiri txikitua utzirik eta arreta osoa Rafahn jarririk, bertatik irten zen. Armadak, izan ere, ofentsiba berriak egiten zituen Gaza osoan aurrez jada txikiturik utzitako eremuetan. Erabat kolokan ziren ura, jakiak eta elektrizitatea eskuratzeko aukera.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=De nouveau déplacés, des Gazaouis contraints de dormir dehors {{!}} TV5MONDE - Informations|hizkuntza=fr|data=2024-07-02|url=https://information.tv5monde.com/international/de-nouveau-deplaces-des-gazaouis-contraints-de-dormir-dehors-2728307|aldizkaria=information.tv5monde.com|sartze-data=2024-07-03}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gaza : 250.000 Palestiniens appelés à évacuer Khan Younis {{!}} ONU Info|hizkuntza=fr|data=2024-07-02|url=https://news.un.org/fr/story/2024/07/1146776|aldizkaria=news.un.org|sartze-data=2024-07-03}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Baigorri Argitaletxea|abizena=SA|izenburua=El nuevo asalto israelí contra Jan Yunis fuerza otro éxodo masivo|hizkuntza=es|data=2024-07-02|url=https://www.naiz.eus/eu/hemeroteca/gara/editions/2024-07-03/hemeroteca_articles/el-nuevo-asalto-israeli-contra-jan-yunis-fuerza-otro-exodo-masivo|aldizkaria=GARA|sartze-data=2024-07-03}}</ref>
Uztail erdialdean, Israelek bonbardaketak jarraitzen zituen lehenago okupatu eskualde eta hirietan. Uztailaren 13an, lekukoek ikusi zutenez, bost misil astunek Al-Mawasiko iheslari palestinarren denda kanpaleku bat jo zuen Gaza hegoaldean, bertan sarraski bat eraginez: 90 pertsonatik gora (hasieran, 70 adierazi ziren) eta 300 zauritu inguru. Israelek iheslariak aterpetzeko "ingurune babestu" izendatua zuen eremu hori. Lehenago, artean informazioa ematen zuen Hamasen Gazako gobernuak adierazi zuen beste israeldar eraso batek 100 pertsona inguru hil zituela eremu berean.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Over 70 killed, nearly 300 injured in Israeli attack on displaced Palestinians' tents in southern Gaza|url=https://www.aa.com.tr/en/middle-east/over-70-killed-nearly-300-injured-in-israeli-attack-on-displaced-palestinians-tents-in-southern-gaza/3274122|aldizkaria=www.aa.com.tr|sartze-data=2024-07-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Israelek 71 palestinar hil ditu gutxienez, «eremu seguru» bati egindako erasoan|hizkuntza=eu|data=2024-07-13|url=https://www.berria.eus/mundua/israelek-71-palestinar-hil-ditu-gutxienez-eremu-seguru-bati-egindako-erasoan_2128017_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-07-14}}</ref> Israelgo agintariek adierazi zuten [[Mohammed Deif]] Hamasen buruzagi militarretako bat eta Rafe Salama erakundeko segurtasun arduraduna bat jarri zituela jomugan.<ref>{{Erreferentzia|izena=Sophie Tanno, Jeremy|abizena=Diamond|izenburua=Israel targets top Hamas commander in strike Palestinian officials say killed at least 70 people|hizkuntza=en|data=2024-07-13|url=https://www.cnn.com/2024/07/13/middleeast/khan-younis-strike-gaza-intl/index.html|aldizkaria=CNN|sartze-data=2024-07-13}}</ref>
Uztailaren 21ean, Israelek hainbat eraso egin zituen Gazan, gutxienez 64 pertsona hil, eta 105 zauritu. Erasoen biktima asko, ordea, artean haien hondarretan zeuden estalita. <ref>{{Erreferentzia|izena=Federica|abizena=Marsi|izenburua=‘Hunted like deer in a forest’: Palestinian civilians decry Israel attacks|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2024/7/21/israels-war-on-gaza-live-dozens-killed-in-israeli-raids-on-gaza-yemen|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2024-07-21}}</ref> Hurrengo egunetan, Israelek Khan Yunis errefuxiatu kanpalekuaren kontrako eraso bati ekin zion, eta gutxienez 84 pertsona hil eta 320 zauritu utzi Zerrenda osoan, baita adierazi ere «terroristak akabatzen» ari zela. Israelek babes eremu humanitario izendatu zuen lehenago Khan Yuniseko eremu hori. Bonbardaketetan, tankeak eta gerra hegazkinak erabili zituen.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Presstv|izenburua=Israel attacks Gaza ‘humanitarian zone,’ 84 massacred in 24 hours|hizkuntza=En|data=2024-07-23|url=https://www.presstv.ir/Detail/2024/07/23/729923/Gaza-Khan-Younis|aldizkaria=PressTV|sartze-data=2024-07-26}}</ref>
=== 2024ko abuztua ===
Israelek [[Abad al-Zeriei]] hil zuen bezala, Israelek Gaza hirian egin atzo zeresanik handiena eman zuten erasoak abuztu hasieran: Hassan Salama eta Nassr eskolak bonbardatu zituen hainbatetan. Bi eraso horien xedea Hamaseko kideak hiltzea zela jakinarazi zuen Tel Avivek; hala ere, 30 palestinar inguru hil zituen, eta, Palestinako Osasun Ministerioak abuztuaren 5ean jakinarazi zuenez, hildakoen %80 inguru haurrak ziren.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ekialde Hurbilean «ziklo suntsitzailea» amaitzeko eskatu du G7ak|hizkuntza=eu|data=2024-08-05|url=https://www.berria.eus/mundua/ekialde-hurbilean-ziklo-suntsitzailea-amaitzeko-eskatu-du-g7ak_2128992_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-08-06}}</ref>
[[File:Al-Tabieen_school_massacre_04.webm|thumb|upright|Abuztuko Al-Tabieen ikastetxeko sarraskiaren testigantza, bertako kazetari batek grabatu eta kontatua]]
Abuztuaren 8an, Israelgo indar militarrek adierazi zuten Gazako Zerrendan bi ikastetxeren kontra eraso egin zutela, Gazako defentsa zibilak berretsia: Al-Zahraa Ikastetxea eta Abdel Fattah Hamoud Ikastetxea, Gaza Hiriko ekialdean. Beste batzuetan bezala, Israelen bozeramaileek adierazi zuten Hamasen kontrolguneak zirela. Gainera, Wafa berri agentziak zabaldu zuen israeldarrek Bureij errefuxiatu kanpalekuaren kontra jo zutela, eta gutxienez 15 palestinar hil, baita dozenaka zauritu ere.<ref>{{Erreferentzia|izena=Farah Najjar,Maziar|abizena=Motamedi|izenburua=Israel-Palestine conflict {{!}} Live updates {{!}} Today's latest from Al Jazeera|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2024/8/8/israels-war-on-gaza-live-victims-burn-as-tents-bombed-in-khan-younis/|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2024-08-08}}</ref>
Bi egun geroago, Israelek gutxienez ehun pertsona hil zituen Gazako eskola bat bonbardatuta Gaza hirian zegoen eskola baten aurka egin zuen erasoan (Al-Tabieen ikastetxea). Ohiko legez, Israelek adierazi zuen «Hamaseko komando baten aurkako» operazioa izan zela, baina Hamasek erantzun zuen soilik zibilak hil zituztela. Gainera, Israel Khan Yunisen aurreko egunean lurrean hasitako operazioarekin jarraitzen zuen. NBE Nazio Batuen Erakundearen arabera, 60.000 eta 70.000 artean ziren azken orduetan hiriko ekialdeko auzoetatik ihes egin behar izan zuten pertsonak.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Israelek gutxienez ehun pertsona hil ditu Gazako eskola bat bonbardatuta|hizkuntza=eu|data=2024-08-10|url=https://www.berria.eus/mundua/ehun-pertsona-hil-ditu-israelek-gutxienez-gazako-eskola-bat-bonbardatuta_2129219_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-08-11}}</ref>
Abuztuaren 12an jakinarazi zenez, Israelek 20 ikastetxeri egin zien eraso hilabeteko epean, eta gutxienez 274 hildako eragin. Hamasek errefuxiatuen babeslekutzat definitu dituena; Israelek, berriz, Hamasen ezkutalekutzat («terroristak»). NBEk egiaztatu zuen gehienak haurrak eta emakumeak zirela. Gainera, hogeita lau orduan, Israelek 30 jopunturi egin zien eraso, «milizianoak, arma biltegiak eta koheteak jaurtitzeko tokiak», erasotzaileek adierazi zutenez. Erasoek nazioarteko eragile askoren gaitzespena jaso zuten.<ref>{{Erreferentzia|izena=RTVE es /|abizena=AGENCIAS|izenburua=Israel ataca en Gaza más de 20 escuelas en un mes pese a la condena y la presión internacional|hizkuntza=es|data=2024-08-11|url=https://www.rtve.es/noticias/20240811/israel-ataca-gaza-mas-20-escuelas-mes-pese-condena-presion-internacional/16215114.shtml|aldizkaria=RTVE.es|sartze-data=2024-08-12}}</ref> Bitartean, Israelek Gazako Zerrendan espiatzeko ahaleginak areagotu zituen, premiaz eta goseteak jotako palestinarren artean kolaboratzaileak eta informazioa bilatuz, haien ataka larria goxatzearen truke, batzuetan amutzat ustezko ekimen humanitarioak baliatuz eta senitartekoak hiltzearekin mehatxatuz.<ref>{{Erreferentzia|izena=Usaid|abizena=Siddiqui|izenburua=Israel war on Gaza updates: Attacks continue on eve of talks in Qatar|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2024/8/14/israels-war-on-gaza-live-un-told-israel-ignoring-global-outrage-over-gaza|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2024-08-15}}</ref>
Israelen erasoek zibilen kontrako sarraski gehiago eragin zituzten hurrengo egunetako erasoetan. Abuztuaren 17an, Israelen eraso batek familia bateko 15 kide guztiak hil zituen Gaza erdialdean, bederatzi haur tartean. Bitartean, Israelek Maghazi errefuxiatu kanpalekua husteko agindu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gaza live: Israeli strike kills 15 members of same family in central Gaza|hizkuntza=en|url=https://www.middleeasteye.net/live/gaza-live-israeli-strike-kills-15-members-same-family-central-gaza|aldizkaria=Middle East Eye|sartze-data=2024-08-17}}</ref> Krisi humanitario larriaren erdian, abuztuaren 29an, Israelgo armadako kideek, beste batzuetan jada jazo bezala, tiroka hartu zuten bi ibilgailuko laguntza humanitarioko karabana, NBEaren Elikagaien Programa Humanitariokoa, beren ibilbidea behin eta berriz jakinarazi zieten arren israeldar agintariei. Ondorioz, bertan behera geratu ziren aldi baterako NBEko enplegatuen laguntzarako joan-etorriak.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Israel confirma que disparó al convoy del Programa Mundial de Alimentos de la ONU 'por error'|hizkuntza=es|data=2024-08-30|url=https://www.huffingtonpost.es/global/israel-confirma-disparo-convoy-programa-mundial-alimentos-por-error.html|aldizkaria=ElHuffPost|sartze-data=2024-08-30}}</ref> Abuztuaren 30ean, Israelek bukatutzat jo zuen Gaza hegoaldeko eta erdialdeko zati batean hogeita bi egun lehenago hasi ofentsiba armatua: [[Khan Yunis|Khan Yunisko]] eta [[Deir al-Balah]] erdialdeko hainbat eremu. Biztanleria zibilari eraso egin zioten; gainera, Israelgo iturrien arabera, 250 borrokalari «garbitu» eta tunelen 6 kilometro suntsitu zituzten.<ref>{{Erreferentzia|izena=RTVE es /|abizena=AGENCIAS|izenburua=Tropas israelíes abandonan parte del sur y centro de Gaza tras 22 días de ofensiva|hizkuntza=es|data=2024-08-30|url=https://www.rtve.es/noticias/20240830/israel-tropas-frontera-gaza-egipto-lider-hamas-yenin/16231305.shtml|aldizkaria=RTVE.es|sartze-data=2024-08-31}}</ref>
=== 2024ko iraila ===
Ikasturtea hastearekin batera, Israelen erasoak ez ziren eten Gazan. Zerrendako ataka larriaren ondorioz, aurreikusi zen 630.000 haur palestinarrek ez zutela ikasturtea hasi ahal izango.<ref>{{Erreferentzia|izena=TAI GABE DIGITALA|abizena=SL|izenburua=La quimera de estudiar en Gaza: 630.000 alumnos sin curso escolar|hizkuntza=es|data=2024-09-09|url=https://www.naiz.eus/eu/info/noticia/20240909/la-quimera-de-estudiar-en-gaza-630-000-estudiantes-sin-curso-escolar|aldizkaria=naiz:|sartze-data=2024-09-09}}</ref> Gazako palestinar ugarik al-Masawi «gune humanitarioan» hartu zuten babesa Israelengandik ([[Khan Yunis]]), ehun milaka pertsonak. Bada, Israelen aire eraso batek 19 pertsona hil zituen gutxienez irailaren 10ean, eta beste 60 zauritu. Gutxienez, lau misilek jo zuten ingurunea, errefuxiatuen denden gainera eroriak. Misilek bederatzi metro inguru sakoneko zuloa egin zuten. Erasootan, familia osoak desagertu ziren. Ohi bezala, Israelgo Armadak terroristen kontrako erasotzat jo zuten, eta argudiatu Hamasen kontrolgunea bertan zegoela.<ref>{{Erreferentzia|izena=Bethan|abizena=McKernan|izenburua=Khan Younis safe zone: Israel launches deadly strike on al-Mawasi, Gaza officials say|hizkuntza=en-GB|data=2024-09-10|url=https://www.theguardian.com/world/article/2024/sep/10/khan-younis-israel-strike-al-mawasi-tent-camp-gaza-deaths-humanitarian-safe-zone|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2024-09-10}}</ref>
Astean bigarrenez, Israelgo Armadak eremu humanitario bati eraso egin zion. Gaza erdialdeko Al-Nuiserat hiriko eskola bat bonbardatu zuen irailaren 11ko ilunabarrean, eta eskola hori kudeatzen zuen UNRWA Palestinar Iheslarientzako Laguntza eta Lan Bulegoak jakinarazi zuenez, gutxienez hemezortzi lagun hil zituzten, eta beste hainbeste zauritu; horien artean, erakunde horretako sei langile humanitario. [[António Guterres|Antonio Guterres]] NBEko idazkari nagusiak gogor gaitzetsi zuen erasoa eta «Gazan gertatzen ari dena».<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Israelgo armadak UNRWAko sei langile humanitario hil ditu|hizkuntza=eu|data=2024-09-12|url=https://www.berria.eus/mundua/israelgo-armadak-unrwako-sei-langile-humanitario-hil-ditu_2130428_102.html?_gl=1*ghzrcl*_up*MQ..*_ga*MTQ3ODY0MDAwNi4xNzI2MTUxMDM5*_ga_EC0FSX7N43*MTcyNjE1MTAzOC4xLjAuMTcyNjE1MTAzOC4wLjAuMA..|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-09-12}}</ref> Irail erdialdean, Netanyahuren gobernuak Gaza bonbardatzen jarraitu zuen etengabe.<ref name=":8" />
Irailaren 18 eta 19an, Rafah mendebaldea jarri zuten jomugan, zehazki Al-Mawasi eremua. Gazako beste hainbat tokitatik ihesi joandako ehunka desplazatu zeuden bertan aterpe hartzen. Gaza Hiriaren hego-ekialdea ere bonbardatu zuten, eta tiroketak izan ziren Khan Yunis ekialdean.<ref name=":8">{{Erreferentzia|izenburua=Azken egunetako erasoak «gerra deklaraziotzat» hartu ditu Hezbollahko buruak|hizkuntza=eu|data=2024-09-19|url=https://www.berria.eus/mundua/gatazka-fase-berri-batean-sartu-dela-ohartarazi-du-israelgo-defentsa-ministroak_2130756_102.html?_gl=1*m1mlu0*_up*MQ..*_ga*NDEwOTAxODU0LjE3MjY4MjY1MzE.*_ga_EC0FSX7N43*MTcyNjgyNjUzMC4xLjAuMTcyNjgyNjUzMC4wLjAuMA..|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-09-20}}</ref> Irailaren 23an, Gazako Osasun Ministerioak azaldu zuen Israelen erasoek 24 palestinar hil zituztela eta 60 zauritu utzi 24 orduan.<ref>{{Erreferentzia|izena=Al Jazeera|abizena=Staff|izenburua=‘Relentless’ Israeli attacks on Gaza kill 24 Palestinians in a day|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2024/9/23/israels-war-on-gaza-live-israel-reportedly-planning-north-gaza-siege|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2024-09-23}}</ref> Irailaren 26ko beste eraso batean, Israelek Hafsa al-Falujako ikastetxeari egin zion eraso, Jabalian, hamabost pertsona erailez, eta dozenaka zauritu utziz. Biktimak «aterpetuak eta dendetan bizi ziren desplazatuak» ziren, «krimen bat, eta genozidioaren jarraipena», Hamasek adierazi zuenez.<ref>{{Erreferentzia|izena=Edna|abizena=Mohamed|izenburua=Explosions in Beirut as Israel carries out new strikes on Lebanon’s capital|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2024/9/26/israel-attacks-lebanon-live-72-killed-in-latest-wave-of-israeli-attacks?update=3204799|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2024-09-26}}</ref>
=== 2024ko urria ===
Israelek hainbat fronte ireki zituen. Haren Libanoko ofentsiba eta lurreko inbasioaz gain, [[Israelen kontrako Iranen aire erasoa (2024ko urria)|Iranek aire eraso masibo bat zuzendu]] zuen Israelen kontra, eta huthiak erasoka aritu ziren urriaren 7tik. Aldiz, Israelek ez zuen Gazaren kontrako oldarra baretu. Urriaren 2an, zenbait eraso egin ditu Israelek Gazan. Hiru eskola bonbardatu ditu zerrendan, «Hamasen gordelekuak» zirela argudiatuta. [[Reuters|Reutersek]] kaleratu du, eskola horietan zeuden medikuak aipatuz, barne desplazatuen familiak baino ez zeudela bertan. Ez dute zehaztu zenbat lagun hil dituzten eskoletako erasoetan, baina zerrendako Osasun Ministerioaren datuen arabera, gaueko erasoetan 60 palestinar hil dituzte gutxienez.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Israelek Libanora soldadu gehiago bidalita erreakzionatu du|hizkuntza=eu|data=2024-10-02|url=https://www.berria.eus/mundua/iranen-aurkako-mendekua-iragarri-du-netanyahuk-erasotzen-gaituenari-egingo-diogu-eraso_2131418_102.html?_gl=1*1hio1ar*_up*MQ..*_ga*ODU5MTAzMzI2LjE3Mjc5MzYxOTg.*_ga_EC0FSX7N43*MTcyNzkzNjE5OC4xLjAuMTcyNzkzNjE5OC4wLjAuMA..|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-10-03}}</ref>
Urriaren 5ean, Israelgo militarrek adierazi zuten Hamasen kontrolgunea atzeman zutela eta, ziotenez, ikastetxe batean zegoen ezkutaturik.<ref>{{Erreferentzia|izena=Nils Adler,Virginia|abizena=Pietromarchi|izenburua=Over 2,000 people killed in Israeli attacks on Lebanon: Health Ministry|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2024/10/4/live-israeli-bombs-rain-down-on-lebanons-beirut-gaza-occupied-west-bank?update=3222734|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2024-10-04}}</ref> Aldi berean, Israelgo gerra hegazkinek eta artilleriak ukaldi gogorrak jo zituzten Nuseyraten eta Burejen, Israelek Gaza erdialde eta iparraldean beren bizilekuak husteko eta joateko esaten zien bitartean palestinarrei. Jendea, ordea, noraezean zebilen. Osasun iturriek adierazi zuten bonbardaketek 25 pertsona hil zituztela. Gazako erdialdean, milioi bat pertsona zeuden harrapaturik orduan israeldar armadaren pean.<ref>{{Erreferentzia|izena=Adam Muro,Alastair Mccready,Maziar Motamedi,Umut Uras,Virginia|abizena=Pietromarchi|izenburua=Israel vows retaliation for Iran attack as its strikes kill 25 in Lebanon|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2024/10/5/live-israel-resumes-beirut-bombing-as-lebanon-death-toll-passes-2000?update=3224104|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2024-10-07}}</ref>
== Hamasko buruzagien aurkako erasoak eta hilketak ==
2024. urtea hasi berritan, urtarrilaren 2an, drone batek [[Beirut|Beiruten]] hegoaldea bonbardatu zuen arratsaldean, eta eraso horretan, besteak beste, [[Saleh al-Aruri]] hil zuten, Hamasen adar politikoko buruzagiordea eta Al-Qassam Brigaden —adar militarraren— sortzaileetako bat,<ref name=":16">{{Erreferentzia|izenburua=Hamasen adar politikoko buruzagiordea hil dute, Libanon|hizkuntza=eu|data=2024-01-02|url=https://www.berria.eus/mundua/hamasen-adar-politikoko-buruzagiordea-hil-dute-libanon_2118675_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-01-07}}</ref> baita erakunde islamistako beste sei goi kargudun ere.<ref name="Izenik_gabekoa_9-20240110211913">{{Erreferentzia|izenburua=Gatazka ez hedatzeko eskatu diete Israeli eta Hezbollahri|hizkuntza=eu|data=2024-01-03|url=https://www.berria.eus/mundua/gatazka-ez-hedatzeko-eskatu-diete-israeli-eta-hezbollahri_2118698_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-01-07}}</ref> Libanoko hedabideen arabera, Israelgo armadak egin zuen bonbardaketa. Hamaseko bozeramaileek eta [[Palestinar Aginte Nazionala|PANeko]] gobernuburuak Israeli egotzi zioten errua.
Kolpe gogorra eman zitzaion Hamasi. Izan ere, Yoav Gallant Israelgo Defentsa ministroak astebete lehenago adierazi zuen Israelgo armada zazpi frontetan ari zela borrokan: «Fronte asko dituen gerra batean gaude: Gaza, Libano, Siria, Judea eta Samaria [Zisjordania], Irak, Yemen eta Iran».<ref name=":16" /> Zisjordanian greba orokorrerako deia egin zuten, eta, Al-Jazeera Qatarko telebistak jaso zuenez, mendekua eskatzen ari ziren hango herritarrak. Hezbola milizia xiitak, berriz, jakinarazi zuen hilketa hori ez zela «zigorrik gabe» gabe geratuko.<ref name="Izenik_gabekoa_9-20240110211913" /> Erasotako erakundeak ere, Hamasek, mendekua agindu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Hizbulá y Hamás juran venganza tras el asesinato de su 'número dos' en Beirut: "No quedará sin castigo"|hizkuntza=es|data=2024-01-03|url=https://www.lasexta.com/noticias/internacional/hizbula-hamas-juran-venganza-asesinato-numero-dos-beirut-quedara-castigo_2024010365950dabcf86730001c3db5d.html|aldizkaria=www.lasexta.com|sartze-data=2024-01-08}}</ref> Atentatuaren ondorioz, gerra inguruko herrialdeetara hedatu zitekeelako kezka piztu zen nazioarteko eragile nagusien artean.<ref name="Izenik_gabekoa_9-20240110211913" /> Izan ere, ia aldi berean, atentatu batek ia 100 pertsona eta 284 zauritu hil zituen Teheranen eta, dolu eta protestarako bildutako irandar jendetzek Israelen eta AEBren kontrako aldarriak bota arren, [[Estatu Islamikoa|Estatu Islamikoak]] bere egin zuen Teherango erasoa.<ref>{{erreferentzia|urtea=2024-01-04|izenburua=Islamic State claims responsibility for deadly Iran attack, Tehran vows revenge|hizkuntza=en|url=https://www.reuters.com/world/middle-east/iran-vows-revenge-after-biggest-attack-since-1979-revolution-2024-01-04/|aldizkaria=Reuters}}</ref>
2024ko apirilaren 10ean, Israelen aire eraso militar batek [[Ismail Haniyeh]] Hamasko buruaren bi semeak eta hiru biloba hil zituen Gaza iparraldean.<ref>{{Erreferentzia|izena=Al Jazeera|abizena=Staff|izenburua=Israeli air attack kills three sons of Hamas chief Ismail Haniyeh in Gaza|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/2024/4/10/israeli-forces-kill-three-children-of-hamas-leader-ismail-haniyeh-in-gaza|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2024-04-12}}</ref> Haniyeh-k adierazi zuen horrek ez zituela aldatuko Hamasek zituen planak.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Israel-Gaza war: Hamas leader Ismail Haniyeh says three sons killed in air strike|hizkuntza=en-GB|data=2024-04-10|url=https://www.bbc.com/news/68783840|sartze-data=2024-04-12}}</ref> 2024ko ekainaren 25ean jakinarazi zenez, Israelek Haniyehren hamar senitarteko, arreba ere tartean, hil zituen Al-Xati errefuxiatu eremuaren kontrako bonbardaketa batean, Zerrendaren iparraldean. Horren berri ezagutu ondoren, Haniyehk adierazi zuen hilketa horiek («martiriak», deitu zienez) ez zutela geldiaraziko «erresistentzia», eta su-etena zela Israelekin akordio batera heltzeko ezinbesteko baldintza.<ref>{{erreferentzia|izenburua=Haniye afirma que las muertes de sus familiares por los ataques de Israel no detendrán la "resistencia"|hizkuntza=es|data=2024-06-25|url=https://www.europapress.es/internacional/noticia-haniye-afirma-muertes-familiares-ataques-israel-no-detendran-resistencia-20240625194027.html|aldizkaria=EuropaPress}}</ref>
Uztailaren hasieran, Israelen aire eraso batek Rawi Mushtaha hil omen zuen, orduko Gazako gobernuburua, Israelgo Estatu Nagusiak urriaren hasieran berretsi zuenez. Berak ezarri omen zuen Yahya Sinwarrekin batera Hamasen segurtasun sistema orokorra.<ref>{{erreferentzia|urtea=2024-10-04|izenburua=Tel Aviv confirma la muerte en un ataque del jefe del Gobierno de Gaza|kazeta=El País}}</ref> Uztail erdialdean, Israelen aire eraso batek sarraski bat eragin zuen (ikus gorago); Israelen bozeramaileek adierazi zuten «terroristak» jarri zituztela jo-puntuan, alegia, [[Mohammed Deif|Muhammad Deif]] buruzagi militarra (eta, Israelen iritziz, urriaren 7ko erasoen arduradunetako bat) eta [[Rafe Salama]], beste buruzagi bat. Ez zen argitu hil ote zituzten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Israelek 71 palestinar hil ditu gutxienez, «eremu seguru» bati egindako erasoan|hizkuntza=eu|data=2024-07-13|url=https://www.berria.eus/mundua/israelek-71-palestinar-hil-ditu-gutxienez-eremu-seguru-bati-egindako-erasoan_2128017_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-07-14}}</ref> Uztailaren hondarrean, Libanoren eta Israelen arteko mugaz bi aldeetako tentsioa berriz berotu ahala, misil batek, ustez Israelek jaurtiak, [[Ismail Haniyeh]] Hamasko buruzagi nagusi eta arduradun politikoa hil zuen Teheranen, [[Masoud Pezeshkian]] Irango presidente berriaren inauguraziora joan eta ostatu hartutako eraikin batean zegoela.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Hamas political chief Ismail Haniyeh assassinated in Iran|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/2024/7/31/hamass-political-chief-ismail-haniyeh-assassinated-in-iran-state-media|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2024-07-31}}</ref> Abuztuaren 5ean, Israelek baieztatu zuen [[Abad al-Zeriei]] hil zuela aire eraso batez, Gazako ekonomia ministroa.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ekialde Hurbilean «ziklo suntsitzailea» amaitzeko eskatu du G7ak|hizkuntza=eu|data=2024-08-05|url=https://www.berria.eus/mundua/ekialde-hurbilean-ziklo-suntsitzailea-amaitzeko-eskatu-du-g7ak_2128992_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-08-05}}</ref>
Abuztuaren 18an, Israelek baieztatu zuen Ahmed Abu Ara eta Rafat Doasi Hamasko buruzagiak, ohi bezala «terroristak» izendatuak, hil zituela FDI eta Shin Bet-en arteko operazio koordinatu batean. Azpiegitura militarreko kidea omen zen bata, eta lehergailuen ekoizpenean inplikatua bestea. Aire bonbardaketa batean hil zituzten, [[Jenin|Jeninen]], [[Zisjordania|Zisjordanian.]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Israel afirma haber asesinado a dos líderes de Hamás por un bombardeo en Yenín (Cisjordania)|hizkuntza=es|data=2024-08-18|url=https://www.lasexta.com/noticias/internacional/israel-afirma-haber-asesinado-dos-lideres-hamas-bombardeo-yenin-cisjordania_2024081866c1c0b4797ae10001561b78.html|aldizkaria=LaSexta|sartze-data=2024-08-19}}</ref> Al-Masawiko irailaren 10eko sarraskian, Israelgo Armadako bozeramaileek adierazi zuten urriaren 7ko erasoetako bi bururi egin ziotela eraso: Samer Abu Daqqa, Hamasko aire unitateko burua, and Osama Tabesh, Hamasko behaketen eta jomugen burua.<ref>{{Erreferentzia|izena=Bethan|abizena=McKernan|izenburua=Khan Younis safe zone: Israel launches deadly strike on al-Mawasi, Gaza officials say|hizkuntza=en-GB|data=2024-09-10|url=https://www.theguardian.com/world/article/2024/sep/10/khan-younis-israel-strike-al-mawasi-tent-camp-gaza-deaths-humanitarian-safe-zone|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2024-09-10}}</ref>
[[File:Yahya Sinwar. October 16, 2024.webm|thumb|Sinwar hil aurreko bideoa, israeldar droneak grabatua]]
Urriaren 17an, Israelek iragarri zuen [[Yahya Sinwar]] Hamaseko burua hil zuela, Ismail Haniyehren ondorengoa, eta haren gorpuaren DNA frogek horixe berretsi zutela. Rafahn hil zuten, infanteria tropen eta Hamaseko milizianoen arteko borroketan.<ref name=":10" /> Zabaldutako informazioaren arabera, israeldar patruila batek bi borrokalari talde palestinar ikusi zituen mugitzen eraikinen artean, eta elkar tirokatu zuten, hiru gerlari palestinar hil zituena. Sinwarek, zauriturik, aterpea bilatu zuen eraikin hondatu batean, baina atzetik zuen segika drone bat, identifikatu zuena. Sofa batean pausaturik, Sinwarek, artean, denbora izan zuen droneari makila bat botatzeko. Gero, israeldarrek tokia bonbakatu zuten, eta haren gorpua atzeman, Israelgo laborategi batera eramateko.<ref name=":13">{{Erreferentzia|izena=Al Jazeera|abizena=Staff|izenburua=How did Israel kill Hamas leader Yahya Sinwar? What we know so far|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/2024/10/18/how-was-yahya-sinwar-killed-what-we-know-so-far|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2024-10-22}}</ref>
Israelgo Armadak Sinwarri egozten zion 2023ko urriaren 7an milizia palestinarrek Israelen aurka egin erasoaren «egile intelektuala» izatea; eta denbora anitz eman zuen haren atzetik. Netanyahu lehen ministroak aditzera eman zuen Hamas garaitua izan zela: «Hamasen osteko lehen eguna» deitu zion, eta gehitu ere «Deabruak kolpe gogorra hartu du[ela] gaur. Lanean jarraituko dugu bahituak berreskuratu arte. Hamasek ez du boterean jarraituko».<ref name=":10">{{Erreferentzia|izenburua=Israelgo armadak erran du Yahya Sinwar Hamaseko buruzagia hil duela|hizkuntza=eu|data=2024-10-17|url=https://www.berria.eus/mundua/israelgo-armadak-erran-du-yahya-sinwar-hamaseko-buruzagia-hil-duela_2132171_102.html?_gl=1*lqm9if*_up*MQ..*_ga*MzgwMTIwMDQ5LjE3MjkyNDE1NzM.*_ga_EC0FSX7N43*MTcyOTI0MTU3My4xLjAuMTcyOTI0MTU3My4wLjAuMA..|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-10-18}}</ref> 18an bertan, Hamasek berretsi egin zuen haren heriotza, borrokan gertatu zena.<ref name=":13" />
== Gazako biztanleriaren ataka larria eta ihesa ==
''Argia'' aldizkariaren azaroaren 29ko estimazioaren arabera, Israelen erasoetan ordu arte hildako palestinarren % 95 zibilak izan ziren, kontuan hartuz gero ordurako 20.000 palestinar hil bide zituztela.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Su etenaren ondoren, 100 palestinarretik gora hil ditu jada Israelek|url=https://www.argia.eus/albistea/jarraipena-gaza-iparraldea-suntsitzen-ari-da-israel-lurreko-inbasioa-prestatu-bitartean|aldizkaria=Argia|sartze-data=2023-12-01}}</ref> Urriaren 7az geroztik, milioi erdi adingabek utzi behar izan dituzte euren bizitokiak, Unicef Haurren Laguntzarako Nazio Batuen Funtseko Ekialde Hurbilerako zuzendari Adele Khoderrek emandako datuen arabera. Haur horiek «ia edateko urik gabe, jendez betetako eremu txikietan eta babesik gabe» daudela gehitu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=HRWek Gazako sarraskiaren konplize izatea egotzi die AEBei|hizkuntza=eu|data=2023-12-09|url=https://www.berria.eus/mundua/hrwek-gazako-sarraskiaren-konplize-izatea-egotzi-die-aebei_2117659_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2023-12-11}}</ref> Abenduaren 27an, Gazako biztanleen % 85 lekualdatu behar izan ziren, beren bizilekuak atzean utzita.<ref>{{Erreferentzia|izena=Bethan|abizena=McKernan|izenburua=‘Miserable in every sense’: displaced families in Gaza face daily ordeal|hizkuntza=en-GB|data=2023-12-27|url=https://www.theguardian.com/world/2023/dec/27/miserable-in-every-sense-displaced-families-in-gaza-face-daily-ordeal|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2023-12-30}}</ref> Eskalada militarra hasi eta urtebetera, 2024ko urriaren 7an, 1,9 milioi palestinarrek utzi zituzten beren etxea Gazan, jatorriz 2,1 milioi pertsonako biztanleriatik, eta noraezean zebilen batetik bestera Gazako eremu murritzean. Gazak Baztanen pareko azalera du eta, bertan, Gipuzkoak eta Bizkaiak batera besteko biztanleria.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bonba hotsak Libanon eta Gazan, urriaren 7 hartatik urtebetera|hizkuntza=eu|url=https://www.argia.eus/albistea/bonba-hotsak-libanon-eta-gazan-urriaren-7-hartatik-urtebetera|aldizkaria=Argia|sartze-data=2024-10-11}}</ref>
Gaza Media Officeren arabera, urtarrilaren 4an azaleratu zenez, urriaren 7tik Israelek 65.000 tona bonba jaurti zituzten ordu arte Gazaren gainean, misilak eta bonba erraldoiak, horietako batzuk ia tona bat leherkariz beteak.<ref>{{erreferentzia|izenburua=Israel dropped 65,000 tonnes of bombs on Gaza in 89 days|argitaratze-data=2024-01-04|url=https://www.middleeastmonitor.com/20240104-israel-dropped-65000-tonnes-of-bombs-on-gaza-in-89-days/|aldizkaria=Middle East Monitor}}</ref> 2024ko uztailean argitaratu zenez, 15 urte beharko ziren Israelek Gazako genozidioan sortutako 40 milioi tona hondakin jasotzeko.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Hamabost urte beharko dira Gazako genozidioan Israelek sortutako 40 milioi tona hondakin jasotzeko|hizkuntza=eu|url=https://www.argia.eus/albistea/hamabost-urte-beharko-dira-gazako-genozidioan-israelek-sortutako-40-milioi-tona-hondakin-jasotzeko|aldizkaria=Argia|sartze-data=2024-07-20}}</ref>
Israelen erasoetatik harago, nabarmendu zuen adingabeek «arrisku handiak» dituztela gaixotasunak garatzeko. «Haur izateko lekurik arriskutsuena da Gaza». Gazako zibilen hilketa masiboaz gain, Israelek Zerrendako palestinarren artean gosete eta gaitza zabaltzen joatea erabaki zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Amid mass killing of Gaza civilians, Israel wages a war of starvation and disease - occupied Palestinian territory {{!}} ReliefWeb|hizkuntza=en|data=2023-10-28|url=https://reliefweb.int/report/occupied-palestinian-territory/amid-mass-killing-gaza-civilians-israel-wages-war-starvation-and-disease|aldizkaria=reliefweb.int|sartze-data=2023-10-30}}</ref> [[Urriaren 12|Urriaren 12an]], NBEk adierazi zuen une horretan 650.000 palestinarrek ur eskasia jasaten zutela.<ref name=":11" /> Ataka horretan, egun berean, milaka herritarrek, horien artean asko desplazatuak, NBEren [[Ekialde Hurbileko Palestinar Iheslariei Laguntzeko Nazio Batuen Agentzia|UNRWA agentziako]] eraikinetan indarrez sartu, eta [[Irin|irina]] zein bestelako [[Elikagai|elikagaiak]] eraman zituzten. Elikagai horiek [[Rafah|Rafahtik]] [[Kamioi|kamioietan]] sartutako [[Gizaldeko laguntza|laguntza humanitarioa]] zen.<ref>{{Erreferentzia|izena=TAI GABE DIGITALA|abizena=SL|izenburua=Miles de personas asaltan los almacenes de UNRWA en Gaza para conseguir alimentos|hizkuntza=es|data=2023-10-29|url=https://www.naiz.eus/eu/info/noticia/20231029/unrwa-eleva-a-59-el-numero-de-sus-trabajadores-muertos-en-gaza|aldizkaria=naiz:|sartze-data=2023-10-30}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Gabrielle|abizena=Tétrault-Farber|izenburua=Gazans break into aid centres, taking flour and supplies, UN says|hizkuntza=en|data=2023-10-29|url=https://www.reuters.com/world/middle-east/gazans-break-into-aid-centres-taking-flour-supplies-un-says-2023-10-29/|aldizkaria=Reuters|sartze-data=2023-10-30}}</ref> Urtarrilaren 20an, 650.000 palestinarrek gosete handia jasaten zuten, UNRWAk hala salaturik.<ref name="Izenik_gabekoa-20240324200323" /> Azaro hasieran, Israelen bonbardaketek sarraskia eragin zuten [[Jabaliako errefuxiatu esparruko sarraskia (2023)|Jabaliako errefuxiatu esparruaren kontrako]] erasoan, gutxienez 400 pertsona inguru.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gazatik ateratzeko aukera ireki dute atzerritarrentzako eta herritartasun bikoitza dutenentzako|url=https://www.argia.eus/albistea/jarraipena-gaza-iparraldea-suntsitzen-ari-da-israel-lurreko-inbasioa-prestatu-bitartean|aldizkaria=Argia|sartze-data=2023-11-02}}</ref> Azaro hasieran, Gaza-Egiptoren arteko Rafahko muga ireki zitzaien zauritu eta herritar batzuei, eta hiritartasun bikoitzeko palestinarrei.<ref>{{Erreferentzia|izena=Iñaut Matauko|abizena=Rada|izenburua=Gazako zauritu eta atzerritar batzuk Rafahko pasabidetik ateratzen hasi dira|hizkuntza=eu|data=2023-11-01|url=https://www.berria.eus/albisteak/234645/gazako-zauritu-eta-atzerritar-batzuk-rafahko-pasabidetik-ateratzen-hasi-dira.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2023-11-01}}</ref>
Gazaren kontrako erasoan, Israelek jo-mugan jarri zituen hala ospitaleak eta nola bizilekuak.<ref name="Izenik_gabekoa_3-20240110211913">{{Erreferentzia|izenburua=‘Bloodbath’: Israel continues to target Gaza hospitals and civilians|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/2023/12/18/bloodbath-israel-keeps-hitting-gaza-hospitals-amid-international-uproar|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2023-12-19}}</ref> Azaroaren 3an, Israelgo indar armatuek al-Xifa Ospitaletik Rafah-ko mugara zauritu larriak zeramatzan anbulantzia konboi bat bonbardatu zuten; aldi berean, ikastetxeak, meskitak eta ospitaleak bonbardatu zituen, ihesi zihoazen herritarren aterpe aizun bilakatuak, hala nola al-Fakhoora ikastetxea, Jabaliako errefuxiatu esparruan.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Israel ramps up attacks in Gaza, striking schools, hospitals and mosques|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/2023/11/4/israeli-strikes-target-schools-hospitals-mosques-on-gaza|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2023-11-10}}</ref> Abenduaren 17an, israeldarrek berriz bonbardatu zuten errefuxiatu esparru hori, eta gutxienez 90 hildako eta 100 zauritutik gora eragin.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=At least 90 killed in latest Israeli attacks on Gaza’s Jabalia refugee camp|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/2023/12/17/at-least-90-killed-in-latest-israeli-attacks-on-gazas-jabalia-refugee-camp|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2023-12-25}}</ref> Israelek segurtatu ohi du bere erasoen ituan Hamasen instalazio militarrak eta ezkutalekuak daudela, eta erakunde horrek ezkutu gisa baliatzen dituela leku horiek, zehazki al-Xifa Ospitalearen sotoaldea, «baita NBEren egoitzak ere».<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Israel says these photos show how Hamas places weapons in and near U.N. facilities in Gaza, including schools - CBS News|hizkuntza=en-US|data=2023-11-08|url=https://www.cbsnews.com/news/israel-photos-hamas-gaza-weapons-un-facilities-including-schools/|aldizkaria=www.cbsnews.com|sartze-data=2023-11-10}}</ref><ref>{{Erreferentzia|abizena=elDiario.es|izenburua=Varios hospitales de Gaza sufren nuevos ataques israelíes, según las autoridades locales|hizkuntza=es|data=2023-11-10|url=https://www.eldiario.es/internacional/ultima-hora-ofensiva-israel-gaza-directo_6_10672784_1104233.html|aldizkaria=elDiario.es|sartze-data=2023-11-10}}</ref>
{| style="background-color: #e4cceb; width:100%; border-radius: 6px;"
|
<center><big>'''Gazako herritarren bizi atakaren eta suntsipenaren irudiak'''</big></center>
<gallery mode="packed" heights="125px">
File:Damage_in_Gaza_Strip_during_the_October_2023_-_13.jpg
File:Humanitarian_crisis_in_Gaza_Strip_following_2023_total_blockade_by_Israel_1.png
File:Tasnim_News_Agency_-_Footage_of_the_ambulance_targeted_by_Israel_military_in_Khan_Yunis.webm
File:Fars_Photo_of_Refugees_in_Gaza_Strip_during_2023_War_03.jpg
</gallery>
|}
Al-Xifa Ospitaleko langileek aditzera eman zutenez, azaroaren 15erako israeldarrak ospitalera sartu ziren tiroka, kaosa eta etsipena zabalduz bertako 650 paziente eta aterpetutako 5.000-7.000 zibilen artean.<ref name="Izenik_gabekoa_2-20240110211913" /><ref name="Izenik_gabekoa_4-20240110211913">{{Erreferentzia|izenburua=Patients at Gaza’s largest hospital ‘screaming from thirst’ as water runs out|hizkuntza=en|data=2023-11-17|url=https://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/al-shifa-hospital-patients-screaming-from-thirst-gaza-b2448924.html|aldizkaria=The Independent|sartze-data=2023-11-17}}</ref> Israeldarrek ur eta oxigeno hoditeria leherrarazi ondoren, ospitaletik bertan aterpetuak «egarriz hiltzen» ari zirela ohartarazi zuten.<ref name="Izenik_gabekoa_4-20240110211913" /> Israeldar indarrek abeletxeak suntsitu zituzten, eta gosetea Gazako herritarren kezka nagusi bilakatu zen,<ref name="Izenik_gabekoa_5-20240110211913">{{Erreferentzia|izenburua=Israel-Palestina: Un nuevo ataque a una escuela refugio de la ONU causa decenas de muertos, entre ellos muchos niños {{!}} Noticias ONU|hizkuntza=es|data=2023-11-18|url=https://news.un.org/es/story/2023/11/1525772|aldizkaria=news.un.org|sartze-data=2023-11-20}}</ref> prezioak hirukoiztuz.<ref name="Izenik_gabekoa_6-20240110211913">{{Erreferentzia|izena=Ruwaida|abizena=Amer|izenburua=Gaza’s food is running out amid Israel’s ‘war of starvation’|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/2023/11/18/gazas-food-is-running-out-amid-israels-war-of-starvation|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2023-11-19}}</ref> Azaroaren 17an, gosete arriskua berehalakoa zen, NBEk adierazi zuenez.<ref>{{Erreferentzia|izena=Adam|abizena=Fulton|izenburua=Israeli forces ‘determined to advance’, says military – as it happened|hizkuntza=en-GB|abizena2=Chao-Fong|abizena3=Luscombe|abizena4=Mackay|abizena5=Ambrose|abizena6=Banfield-Nwachi|abizena7=Sullivan|abizena8=Chao-Fong|abizena9=Sullivan (earlier)|izena2=Léonie|izena3=Richard|izena4=Hamish|izena5=Tom|izena6=Mabel|izena7=Helen|izena8=Adam Fulton (now); Léonie|izena9=Helen|data=2023-11-18|url=https://www.theguardian.com/world/live/2023/nov/17/israel-hamas-war-live-updates-gaza-starvation-idf-raid-jenin-refugee-camp-palestine-ceasefire-calls|aldizkaria=the Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2023-11-23}}</ref> Indar israeldarrek babesleku izendatutako eraikinak eta eremuak bonbardatzen jarraitu zuten; azaroaren 18an, NBEren ikastetxe bati eraso egin zioten, hamarnaka hildako eraginez, asko haurrak eta emakumeak.<ref name="Izenik_gabekoa_5-20240110211913" />
NBEk abenduaren 12an adierazi zuenez, Gazako herritarren erdiak [[Otsailaren 27|goseteak]] jota zeuden.<ref name=":14" /> 2024ko [[Otsailaren 29|otsailaren 29an]], sarraski bat gertatu zen Gaza Hirian, Israelek laguntza humanitarioaren bila bildutako 100 pertsonatik gora hil eta gutxienez 760 pertsona zauritu zituenean.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Nueva masacre de Israel en Gaza: más de 100 palestinos mueren mientras hacían cola para recibir ayuda humanitaria|data=2024-02-29|url=https://www.publico.es/internacional/nueva-masacre-israel-gaza-mas-100-palestinos-mueren-hacian-cola-recibir-ayuda-humanitaria.html|aldizkaria=www.publico.es|sartze-data=2024-02-29}}</ref> Abenduko datuen arabera, haurrek behar zuten uraren % 10 edaten zuten egunero.<ref>{{Erreferentzia|izena=Agencia|abizena=EFE|izenburua=Children in Gaza getting just 10 percent of daily water requirement|hizkuntza=en-US|data=2023-12-20|url=https://efe.com/en/latest-news/2023-12-20/children-in-gaza-getting-just-10-percent-of-daily-water-requirement/|aldizkaria=EFE Noticias|sartze-data=2024-03-05}}</ref> 2024ko [[Martxoaren 4|martxoaren 4rako]], NBEk azaldu zuen hamasei haur hil zirela malnutrizioaren eta osasun arreta gabeziaren ondorioz.<ref>{{Erreferentzia|izena=Usaid Siddiqui,Maziar|abizena=Motamedi|izenburua=UN report finds credible reports of sexual violence on Oct. 7, in West Bank|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2024/3/4/israels-war-on-gaza-live-israel-repeats-attacks-as-children-die-of-hunger|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2024-03-04}}</ref> Apirilean zabaldu zenez, Gazako Zerrendako 576.000 pertsona, biztanleriaren laurden bat, gosetea jasateko zorian ziren, NBEren arabera.<ref>{{Erreferentzia|izena=Bethan|abizena=McKernan|izenburua=Seven Gaza aid workers including UK, US and Australian citizens killed in Israeli strike, charity says|hizkuntza=en-GB|abizena2=Doherty|izena2=Ben|data=2024-04-02|url=https://www.theguardian.com/world/2024/apr/02/israel-idf-air-strike-gaza-foreign-aid-workers-palestinian-translator-killed|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2024-04-03}}</ref> UNRWAk 2024ko irailean kalkulatu zuen miloi bat pertsonatik gora geratuko zirela janaririk gabe hilabete bukaeran.<ref>{{Erreferentzia|izena=TAI GABE DIGITALA|abizena=SL|izenburua=Israel redobla la guerra contra la Unrwa cuando se extiende el hambre|hizkuntza=es|data=2024-09-12|url=https://www.naiz.eus/eu/info/noticia/20240913/israel-redobla-la-guerra-contra-la-unrwa-cuando-se-extiende-el-hambre|aldizkaria=naiz:|sartze-data=2024-09-13}}</ref>
Apirilaren 14an, Gaza hegoaldean aterpe hartu zuten milaka palestinarrek, asko Rafahn babestuak, etxerako bidea hartu zuten, Gaza iparraldera, nekeak jota. Aldiz, FDI israeldar armadaren sua aurkitu zuten, tankeen zein fusil bidez itzultzen ziren iheslariei tiro egiten zietenak, CNNren arabera. Askok berriz hegoaldera buelta ematea erabaki zuten. Israelek gerra eremu aktibotzat zuen artean ere Gaza iparraldea.<ref>{{Erreferentzia|izena=Belén|abizena=Liotti|izenburua=Miles de palestinos intentaron regresar a sus hogares en el norte de Gaza, pero encontraron el fuego israelí|hizkuntza=es|data=2024-04-14|url=https://cnnespanol.cnn.com/2024/04/14/palestinos-regresar-norte-gaza-fuego-israel-trax/|aldizkaria=CNN|sartze-data=2024-04-15}}</ref> Maiatzaren 27an, Israelgo armadak Rafah ipar-ekialdea bonbardatu zuen (ikus goian): milaka pertsona lekualdatuz beteriko kanpaleku bat, Israelek bonbardaketaz lehenago mehatxatu ez zuena. Haatik, tokia bonbardatu eta 40-50 pertsona hil zituen.<ref name="Izenik_gabekoa_6-20240627224358" /> Ekainaren 17an, Rafahn aste batzuk lehenago israeldar ofentsibatik ihesi pilatzen zen 1,4 milioi pertsonako jende oldearen gehiengoa Al-Mawasadera lekualdatu zen, Israelek «eremu seguru» izendatua.<ref name="Izenik_gabekoa_7-20240627224358" /> Hala ere, luze gabe, Israelek kostaldeko iheslarien denda eremu hori ere bonbardatu zuen, eta gutxienez zazpi pertsona hil.<ref>{{Erreferentzia|izena=Mersiha|abizena=Gadzo|izenburua=Israel’s actions are ‘intentional and direct attack on civilian population’|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2024/6/19/israel-war-on-gaza-live-fate-of-hundreds-of-gaza-health-workers-unknown|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2024-06-19}}</ref> Eskalada militarraren hasieratik hamaika hilabetera, kalkulatzen zen Gazako herritar guztiak lekualdatu behar izan zirela beren bizilekuetatik aterpe bila, Israelen erasoetatik ihesi: 2.300.000 pertsona.<ref>{{Erreferentzia|izena=Bethan|abizena=McKernan|izenburua=Khan Younis safe zone: Israel launches deadly strike on al-Mawasi, Gaza officials say|hizkuntza=en-GB|data=2024-09-10|url=https://www.theguardian.com/world/article/2024/sep/10/khan-younis-israel-strike-al-mawasi-tent-camp-gaza-deaths-humanitarian-safe-zone|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2024-09-10}}</ref>
Ekainean, israeldar indar militarrek lurralde osoa okupatu ondoren, sistema palestinarra bertan behera geratu, eta zabor bilketa ere eten egin zen. Hilabetearen bukaeran, zaborra milaka tonatan pilatu eta usteltzen zen, eta bildu edo tratatu gabe gelditzen, gaitzei bidea irekiz. [[Ekialde Hurbileko Palestinar Iheslariei Laguntzeko Nazio Batuen Agentzia|UNRWAk]] salatu zuen Israelek ez zuela uzten zaborra biltzen eta bizi baldintzak «ezin okerragoak» zirela. Izan ere, zaborraz gain, beroa, edateko ur eta elikagaien zein saneamenduaren falta zela eta, gaitz agerraldiak ugaldu ziren.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Telediario Internacional - 29/06/24|hizkuntza=es|data=2024-06-30|url=https://www.rtve.es/play/videos/telediario-internacional/29-06-24/16168430/|sartze-data=2024-06-30}}</ref>
== Su-etenak eta su-eten ahaleginak ==
=== Azaro amaierako pausa humanitarioa ===
[[Fitxategi:11-24 Gaza ceasefire line.png|thumb|Azaroaren 24ko su-etenaren lerroa (marra urdinak Netzarim korridorea adierazten du)]]
Azaroaren 24an, 96 orduko pausa humanitario bat hasi zen Gazan, Egipto, Qatar eta Estatu Batuen bitartekaritzaz.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gaza: Start of truce feeds hopes for respite, access to people in need {{!}} UN News|hizkuntza=en|data=2023-11-24|url=https://news.un.org/en/story/2023/11/1143922|aldizkaria=news.un.org|sartze-data=2023-11-28}}</ref> Pausa horretan, adostu zen palestinar-israeldar gatibuen elkartrukea egitea: Hamasek bahituta Gazara eramandakoak eta Israelek bere espetxeetan preso dituenak. Aldi horretan, hornigai eta elikagai gehiago hasi ziren sartzen Gazara Rafah-ko pasabidetik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=UN delivers more aid into Gaza on first day of humanitarian pause {{!}} UN News|hizkuntza=en|data=2023-11-24|url=https://news.un.org/en/story/2023/11/1143957|aldizkaria=news.un.org|sartze-data=2023-11-28}}</ref> Azaroaren 27an, menia hori beste bi egunez luzatu zen. Horretarako, palestinarrek beste 50 gatibu askatzea jarri zuten baldintzatzat.
Horien trukean egunean 30 preso palestinar espetxetik irteteko eskatu zuen Hamasek. Hargatik, Netanyahuk adierazi zuen pausaren ostean berriz gogor joko zutela: «Gerran jarraituko dugu gure helburu guztiak bete arte: bahitutako guztiak etxera itzultzea, Hamas erabat desagertzea eta Gaza Israelentzat inoiz gehiago mehatxu bat ez izatea».<ref name=":9">{{Erreferentzia|izenburua=Israel eta Hamas Gazako menia luzatzeko prest daude|hizkuntza=eu|data=2023-11-27|url=https://www.berria.eus/mundua/israel-eta-hamas-menia-luzatzeko-prest-daude_2117092_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2023-11-28}}</ref> Astebeteko pausaren ondoren, borrokak abenduaren 1ean [Euskal Herriko] goizeko 6etan hasi ziren berriz: israeldarrek kohete bat geldiarazi zuten; gainera, israeldarrek bonbardaketa gogorrei berrekin zieten.<ref>{{Erreferentzia|izena=Antonio Pita, Trinidad Deiros Bronte, Luis de|abizena=Vega|izenburua=Israel retoma los bombardeos en Gaza y mata al menos a 178 personas tras el fin de la tregua|hizkuntza=es|data=2023-12-01|url=https://elpais.com/internacional/2023-12-01/fin-del-alto-el-fuego-entre-israel-y-hamas-tras-una-semana-de-tregua.html|aldizkaria=El País|sartze-data=2023-12-10}}</ref>
=== Menia ahalegin zapuztua eta Rafahren inbasioa ===
2024ko maiatzaren 6 arte, Israelgo agintariek atzeratu egin zuten Rafah hiriaren kontrako lehorreko eraso militar bat. Bitarte horretan, aire erasoak nagusitu ziren, udaberrian ehunka palestinar herritar hil eta zauritu zituztenak hiri horretan, baita askotariko txikizioak eragin ere azpiegitura zibiletan. Apiril hasieran, Hamasek eta Israelgo gobernu ordezkariek adierazi zuten prest zeudela menia batera heltzeko, Qatarko zein Egiptoko bitartekarien hitzarmen proposamen batean oinarrituz. Hamasek onartu egin zuen proposamena, eta jendetzak Rafahko kaleetan ospatu zuen. Aldiz, poz hori laster zapuztu zen, Israelek atzera egin eta, apirilaren 7ko ordu txikietan, Rafahren bonbardaketari ekin zionean.<ref name=":0" />
=== Polioaren kontra txertatzeko pausak ===
2024ko abuztuan, Israelen Gazako erabateko blokeoaren eta ofentsiba militar berri baten erdian, egiaztatu zen [[Poliomielitis|polioak]] hainbat umeri erasan ziela. Ondorioz, Israelgo agintariek eta Hamas erakundeak hiru eguneko pausa humanitarioa adostu zuten, [[Munduko Osasun Erakundea|OMEk]] babestua. Kanpaina, irailaren 7an hastekoa zen Gaza erdialdean, eta gero iparraldera zein hegoaldera zabaltzekoa.<ref>{{Erreferentzia|izena=RTVE es /|abizena=AGENCIAS|izenburua=Tropas israelíes abandonan parte del sur y centro de Gaza tras 22 días de ofensiva|hizkuntza=es|data=2024-08-30|url=https://www.rtve.es/noticias/20240830/israel-tropas-frontera-gaza-egipto-lider-hamas-yenin/16231305.shtml|aldizkaria=RTVE.es|sartze-data=2024-09-03}}</ref>
== Gatazkaren zabalpena ==
{{Sakontzeko|2023-2024ko Israel-Palestina gerraren zabalpena}}
Gerra luzatu ahala, Israel eta Palestinako lurralde mugakideetara zabaldu zen tentsioa, lehenik eta behin Israel eta Zisjordaniara bertara eta, berehala, Libanoko hegoaldeko mugara, Hezbola mugimendu islamistarekin dagoen gatazka puntuetara. Berehala, nazioarteko potentzien arteko jokaleku bero bihurtu zen, atzean zirela nagusiki AEB eta Iran, baita Europar Batasuneko herrialdeak eta Errusia ere.
=== Israel eta Zisjordania ===
Israelgo palestinarrek askotariko zigor eta ondorioak jasan dituzte, hala nola lan kaleratzeak, jazarpenak eta atxiloketak. Palestinarren kontrako oldarra [[Nakba]] errepikatzeko arriskua benetako bihurtu du, krisi hau hasi baino lehenagotik zetozen neurriak gauzatuz edo areagotuz.<ref>{{Erreferentzia|izena=Mohamad|abizena=Kadan|izenburua=Palestinians in Israel also face a Nakba|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/opinions/2023/11/21/palestinians-in-israel-also-face-a-nakba|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2023-11-21}}</ref> Zisjordania, berriz, PAN Palestinako Aginte Nazionalak kudeatzen du, eta lur palestinarra da, berez.<ref name=":9" /> Hamasen urriaren 7ko erasoen ondoren, arreta guztia Gazara bideratzen zen bezala, aldi berean israeldar indarrek 31 palestinar hil zituzten bakarrik astebetean.<ref>{{Erreferentzia|izena=Antonio|abizena=Pita|izenburua=La violencia se extiende a Cisjordania|hizkuntza=es|data=2023-10-13|url=https://elpais.com/internacional/2023-10-13/la-violencia-se-extiende-a-cisjordania.html|aldizkaria=El País|sartze-data=2023-11-29}}</ref> 2023ko urriaren 7tik 2024ko uztailaren 31ra bitartean, Israelgo indarrek eta kolonoek 116 haur palestinar hil zituzten balaz Zisjordania okupatuan. % 90 gorputz adarretan, buruan edo hainbat ataletan tirokatu zituzten, eta horrek esan nahi du Israelgo tiratzaileek hiltzera tiro egiteko politikari jarraitzen diotela.<ref>{{Erreferentzia|izena=Axier|abizena=Lopez|izenburua=Zisjordaniako haurrak bala sionisten jomugan|hizkuntza=eu|data=2024-11-11|url=https://blogak.argia.eus/begizta/2024/11/11/zisjordaniako-haurrak-bala-sionisten-jomugan/|aldizkaria=Begizta|sartze-data=2024-11-12}}</ref>
NBEk 2024ko martxo hasieran azaldu zuenez, Zisjordaniako israeldarrek palestinarrei tratu iraingarria eta giza legearen kontrakoa, sexu jazarpena eta bortxaketa mehatxuak egin zizkieten beren operazioetan.<ref>{{erreferentzia|izenburua=UN report finds sexual violence on October 7 and in West Bank|data=2024-03-04|url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2024/3/4/israels-war-on-gaza-live-israel-repeats-attacks-as-children-die-of-hunger|aldizkaria=Al-Jazeera}}</ref>
[[Palestinar Aginte Nazionala|PAN Palestinako Aginte Nazionalak]] Nazio Batuen Erakundeari eta giza eskubideen aldeko nazioarteko erakundeei eskatu zien «berehala» esku hartzeko Palestinan, «okupazio indarrak herritarren aurka misilekin eta droneekin egiten ari diren erasoak geldiarazteko».<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Israelgo Armadak beste hiru palestinar hil eta 22 zauritu ditu Zisjordanian|hizkuntza=eu|data=2022-10-25|url=https://www.berria.eus/mundua/israelgo-armadak-beste-hiru-palestinar-hil-eta-22-zauritu-ditu-zisjordanian_219906_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2023-11-29}}</ref> Hala 2023ko azaroan nola 2024ko otsailean, Amnistia Internazionalak israeldar indarrek eragindako giza eskubideen urraketa larriak salatu zituzten, tortura kasu oso ohikoak eta indarkeria hilgarriaren erabilera neurrigabea eta legez kanpokoa.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Spike in Israeli lethal force against Palestinians in Occupied West Bank|hizkuntza=en|data=2024-02-05|url=https://www.amnesty.org/en/latest/news/2024/02/shocking-spike-in-use-of-unlawful-lethal-force-by-israeli-forces-against-palestinians-in-the-occupied-west-bank/|aldizkaria=Amnesty International|sartze-data=2024-02-05}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Israel/OPT: Horrifying cases of torture and degrading treatment of Palestinian detainees amid spike in arbitrary arrests|hizkuntza=en|data=2023-11-08|url=https://www.amnesty.org/en/latest/news/2023/11/israel-opt-horrifying-cases-of-torture-and-degrading-treatment-of-palestinian-detainees-amid-spike-in-arbitrary-arrests/|aldizkaria=Amnesty International|sartze-data=2024-02-05}}</ref> 2024ko [[Otsailaren 27|otsailaren 27an]], Zisjordanian oinarritutako Palestinako Gobernu osoak dimisioa eman zuen, Palestinak bizi zuen ataka jasanezina zelakoan.<ref>{{erreferentzia|izenburua=Zisjordaniako gobernu osoak dimisioa aurkeztu du, Palestinaren egoera jasangaitzagatik|data=2024-02-27|url=https://www.argia.eus/albistea/jarraipena-gaza-iparraldea-suntsitzen-ari-da-israel-lurreko-inbasioa-prestatu-bitartean?id_eguneraketa=6057#6057|aldizkaria=Argia}}</ref>
=== Libano ===
Libanoko frontean, tentsioa hasieratik handitu zen, eta bi aldeek, [[Hezbola]] talde indartsua ere tartean, tiroketak eta su erasoak trukatu zituzten hilabete batez.<ref name="Izenik_gabekoa-20240110211913" /> [[Urriaren 30|Urriaren 30ean]], Israelek hegazkinez eraso egin zion Libanori eta Siriako Hezbolari, bertako kohete-jaurtigailuak neutralizatzeko, adierazi zuenez. Astetan, Israelek zein AEBk hainbat aire eraso egin zituzten Siria gainean.<ref name="Izenik_gabekoa_10-20240110211913">{{Erreferentzia|izenburua=Israel strikes Syria, Lebanon following rocket attacks, military says|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/2023/10/30/israel-strikes-syria-lebanon-following-rocket-attacks-military-says|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2023-12-20}}</ref> Abenduaren 8tik 9ra, Israelek areagotu egin zituen Hezbola talde miliziaren aurkako aire erasoak, nahiz eta une horretan ez zen inor hil. Israelgo armadako bozeramaile Avichay Adraeeren arabera, miliziaren egoitza nagusiari egin zioten eraso.<ref name=":12">{{Erreferentzia|izenburua=HRWek Gazako sarraskiaren konplize izatea egotzi die AEBei|hizkuntza=eu|data=2023-12-09|url=https://www.berria.eus/mundua/hrwek-gazako-sarraskiaren-konplize-izatea-egotzi-die-aebei_2117659_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2023-12-11}}</ref> Libanoko fronteko giroa gaiztotu egin zen 2024ko ekainaren 19an. Israelgo Atzerri ministro Israel Katzek X sare sozialean idatzitako txio batean ohartarazi zuen armada «prest» zegoela Hezbola milizia xiitarekin «erabateko gerra bat» hasteko.<ref name="Izenik_gabekoa_4-20240627224358"/> Irailaren 18-19an, Hezbolako kideen gailu eletroniko ugari urrunetik eztandarazi eta aire erasoz haren buruzagi gorenak erail ondoren, Israelek ofentsiba oso bati ekin zion Libano hegoalde eta ekialdean.
=== Itsaso Gorria ===
AEBk Itsaso Gorrian gerraontziak zabaltzeari erantzunez,<ref name="Izenik_gabekoa_11-20240110211913">{{Erreferentzia|izena=Maziar|abizena=Motamedi|izenburua=Houthis target Israel-linked ships in Red Sea. Here’s what you need to know|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/2023/12/4/yemens-houthis-target-israeli-linked-ships-in-red-sea-heres-what-to-know|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2023-12-12}}</ref> Yemengo matxino [[Huthiak|huthiek]] mehatxu hau egin zuten abendu erdialdean: Itsaso Gorria zeharkatzen zutela eta Israel helmuga duten ontzi guztiei eraso egingo zietela, baldin eta Israelek «berehala» laguntza humanitarioa, hala nola elikagaiak eta osasun baliabideak, Gazara sartzen uzten ez bazuen.<ref name=":12" /> Huthiek Iranen babesa dute, eta Itsaso Gorrikoa munduko itsas ibilbide komertzial aktiboenetako bat da.<ref name="Izenik_gabekoa_11-20240110211913" /> Abenduaren erdialderako, huthiek zortzi itsasontziri egin zieten eraso Yemengo Bab el-Mandeb itsasartean. Ondorioz, petrolioaren prezioek goranzko joera hartu zuten.<ref>{{Erreferentzia|izena=Giorgio|abizena=Cafiero|izenburua=Will oil prices rise after Red Sea shipping curbs amid Houthi attacks?|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/features/2023/12/16/analysis-what-do-houthi-attacks-in-the-red-sea-mean-for-oil-prices|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2023-12-19}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Zamaontzien erdiek Itsaso Gorritik igarotzeari utzi diote, huthien erasoengati|hizkuntza=eu|data=2024-01-02|url=https://www.berria.eus/ekonomia/zamaontzien-erdiek-itsaso-gorritik-igarotzeari-utzi-diote-huthien-erasoengati_2118564_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-01-02}}</ref>
=== Siria ===
[[Siriako Gerra Zibila|Siriako Gerra Zibilak]] iraun bitartean, Israelek ehunka eraso egin zizkion Siriari, baina urriaren 7tik areagotu egin zituen, batez ere Iranen babespeko indarren eta Siriako armadaren kontra. Abenduan, Israelen aire eraso batek Irango Zaindari Iraultzaileen jeneral goren bat hil zuen. Ekialde Hurbilean tentsioak gora egin ahala, 2024ko urtarrilean, Israelek aire eraso bat jo zuen Damaskon, eta 5 pertsona hil eraikin batean bilduta zeudela. Israelek adierazi zuenez, Iranekin lerrokatu buruzagiak ziren.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=5 dead in Israel strike on Syria targeting 'Iran-aligned leaders': monitor|hizkuntza=en|data=2024-01-20|url=https://www.france24.com/en/live-news/20240120-5-dead-in-israel-strike-on-syria-targeting-iran-aligned-leaders-monitor|aldizkaria=France 24|sartze-data=2024-01-20}}</ref> 2024ko otsailaren 2an, Estatu Batuek Siriako eta Irakeko dozenaka punturi egin zioten eraso, Jordanian egun batzuk lehenago soldadu batzuk hiltzearen ordainetan.<ref name=":18">{{Erreferentzia|izenburua=AEBk Irak eta Siria bonbardatu ditu Jordanian jasotako erasoari erantzunez|hizkuntza=eu|data=2024-02-03|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/mundua/osoa/9414380/aebk-irak-eta-siria-bonbardatu-ditu-jordanian-jasotako-erasoari-erantzunez/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-02-03}}</ref>
=== Irak ===
Hezbolak, abenduaren 7an, gutxienez bost misil jaurti zituzten AEBk Bagdaden zuen enbaxadaren aurka. Erasoaren harira, Irakeko lehen ministro Xia al-Sudanik bere gobernuaren baimenik gabe «ez erantzuteko» eskatu zion AEBri. Hasieran, ez zuen inork erasoa bere gain hartu.<ref name=":12" /> 2024ko otsailaren 2an, AEBren eraso militarrak jazo ziren Irak eta Siria arteko mugan.<ref name=":18" /> Irakeko agintariek adierazi zuten AEB buru duen koalizioa gatazka eta «desegonkortasun faktore» bat bihurtzen ari zela Ekialde Hurbilean, eta koalizio horren Irakeko misioa etetera bultzatzen ari zela Irakeko gobernua.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Iraq condemns ‘clear-cut assassination’ operation after US strike|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/2024/2/8/iraq-condemns-clear-cut-assassination-operation-after-us-strike|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2024-02-11}}</ref>
== Nazioarteko diplomazia eta interbentzioa ==
{{Sakontzeko|2023-2024ko_Israel-Palestina_gerra#Nazioarteko diplomazia eta interbentzioa|l1=Nazioarteko diplomazia eta interbentzioa 2023-2024ko Israel-Palestina gerran}}
{{irudi zabala|International views on whether 2023 Hamas attack on Israel is a terrorist attack.svg|800px|Munduko estatuen banaketa, 2023ko urriko Israelen kontrako erasoa "terrorista" izan zela uste dutenen eta ez dutenen artean}}
[[Fitxategi:The_USS_Dwight_D._Eisenhower_and_USS_USS_Gerald_R._Ford_carrier_strike_groups_in_November_2023.jpg|thumb|AEBko itsas armadako gerraontziak Mediterraneo ekialdera bidean]]
== Gerra krimenak ==
{{Sakontzeko|Gerra krimenak Israel-Palestina gerran}}
[[Fitxategi:Gaza_eta_Palestinaren_alde_-_Donostia_(18_October_2023)_3.jpg|thumb|Palestinarekin elkartasuna Donostian, 2023ko urriaren 18an]]
[[Fitxategi:2023-10-21 Free Palestine Demo in Oranienplatz (2268).jpg|thumb|Palestinarekin elkartasuna Berlinen ([[Kreuzberg]]), 2023ko urriaren 21ean]]
[[Fitxategi:Perhimpunan_Solidariti_Palestin_Dataran_Merdeka_2023.jpg|thumb|[[Kuala Lumpur]]reko manifestazioa Palestinarekin elkartasunez]]
Gerra krimenak Israel-Palestina gerran 2023-2024. urteetan gertatu dira. [[2023-2024ko Israel-Palestina gerra|Gerra horretan]], bi alde nagusiek, [[Israel|Israelek]] eta palestinar erakundeek, elkarri leporatu diote [[Gerra krimen|gerra krimenak]] egitea. Hala ere, intentsitate eta luzera aldetik, nabarmen ugariago dokumentatu da Israelen kontrako ebidentzia. Bi ataletan banatzen dira era honetako krimenak: batetik, Hamas eta erakunde politiko militar palestinarrek [[Israelen kontrako Hamasen erasoa (2023)|Gazatik urriaren 7an egin eta hurrengo bi egunetan egin erasoak]] eta bahituen gaineko giza eskubideen urraketak eta, bestetik, [[Israelen Gazako inbasioa (2023-2024)|hurrengo hilabeteetan Israelen indar armatu]] eta buruzagiek palestinar herritarren eta gatibuen gainean eragindakoa, aire erasoen bidez zein lehorreko inbasioan eta Zisjordaniako askotariko erasoetan.
Gerrak iraun bitartean, hainbat gerra krimen erregistratu dira, nazioarteko zuzenbidearen arabera tipifikatuak. Zibilen hilketa indiskriminatua da horietako bat, baita ikastetxeei eta ospitaleei eraso egitea ere. Palestinako Defentsa Zibileko bozeramaile Mahmoud Basalek nabarmendu zuenez, «honelako sarraskirik ez da izan gure historian. Aurreko gerretan triskantzak izan ditugu, baina hau genozidio baten parekoa da».<ref>{{Erreferentzia|izena=Igor Susaeta-Maddi Iztueta Olano- Paulo|abizena=Ostolaza|izenburua=Ehunka biktima, Israelek Gazako ospitale bati egindako erasoan|hizkuntza=eu|data=2023-10-18|url=https://www.berria.eus/albisteak/234039/ehunka-biktima-israelek-gazako-ospitale-bati-egindako-erasoan.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2023-10-18}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=World leaders attend Cairo peace summit to ‘de-escalate’ Israel-Hamas war|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/2023/10/21/world-leaders-attend-cairo-peace-summit-to-de-escalate-israel-hamas-war|aldizkaria=www.aljazeera.com|sartze-data=2023-10-22}}</ref> Urri erdialdean, NBEk adierazi zuen Gazakoa «inoiz ez bezalako giza hondamendia» zela.<ref>{{Erreferentzia|izenburua="Inoiz ez bezalako giza hondamendia" Gazan, Nazio Batuen arabera|url=https://www.argia.eus/albistea/rafahko-pasabidetik-laguntza-humanitarioa-sartuko-dute-gazara-aeben-israelgo-enbaxadaren-arabera|aldizkaria=Argia|sartze-data=2023-10-25}}</ref> Abendu hasieran, Michael Fakhri NBEren Gazako Erreportari Bereziak, herritarren janaria eskuratzeko ezintasunari loturik, «genozidio» deitu zion gertatzen ari zenari, gogora ekarriz Gazako palestinar guztiak gosetea jasaten ari direla.<ref name="Izenik_gabekoa_7-20240110211913"/>
2024ko uztailaren bukaeran argitara zen Israelek Gazako zerrendaren ur hornidura % 94 murriztu zutela 2023ko urriaz geroztik. Biztanleriari ura ukatzea gerra krimena da nazioarteko legearen arabera. [[Oxfam]] nazioarteko gobernuz kanpoko erakundeak adierazi duenez, Gazako zerrendako ur zikinen tratamendurako instalazioen % 100 suntsitu du Israelek. Oxfamek argitaratutako Uraren Gerra Krimenak izeneko txostenean ondorioztatu dute Israel gerrarako arma gisa erabiltzen ari dela ur eskasia, eta «osasun hondamendi hilgarria» sortu duela Israelek urarekin. Oxfameko ordezkari batek [[BBC]] hedabidean salatu zuenez, sistematikoki blokeatu dizkiete sartu nahi izan dituzten komunak eta garbiketarako gaiak, janaria eta bestelako hornikuntzez gain.
Soldadu israeldarrek berek sare sozialetan argitaratu zuten nola leherrarazi zuten Gaza hegoaldeko Rafah hiriko ur erreserben sistema osoa; sistema horrek milioitik gora pertsonari ematen zien zerbitzua. Heidi Matthews Nazioarteko Lege Kriminaleko irakasle eta adituak adierazi zuen uren tratamendurako instalazio bat suntsitzea gerra krimena dela bere horretan. Eta gainera, Israelek «argi dakienez» horrek [[poliomielitis]]a zabaltzea eragingo duela Gazan, «asmo genozidaren froga» da Rafahn gertatutakoa, Matthewsen arabera.<ref>{{Erreferentzia|izena=Jon|abizena=Hidalgo Gereñu|izenburua=Rafahko ur erreserbak suntsitu ditu Israelek|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2024-07-30|url=https://www.argia.eus/albistea/rafahko-ur-erreserbak-suntsitu-ditu-israelek|aldizkaria=Argia|sartze-data=2024-07-30}}</ref>
== Protestak eta elkartasuna ==
{{Sakontzeko|Israel-Palestina gerrari buruzko protestak eta elkartasuna (2023-2024)}}
Urriaren 7an Hamasek eta beste zenbait erakunde politiko-militar palestinarrek Israeli eraso egin ziotenetik, askotariko protestak eta elkartasun ekitaldiak antolatu dira munduan eta Euskal Herrian. Protestak Israelen zein Palestinaren aldekoak izan dira, baina gerrak aurrera egin ahala eta [[Al-Ahli Arab ospitalea|Al-Ahli Arabi ospitala]] leherrarazi ondoren, areagotu dira munduan Israelen bonbardaketak salatzeko protestak, batez ere [[Ekialde Hurbila|Ekialde Hurbilean]], baina baita [[Europa|Europan]] eta Estatu Batuetan, bertako buruzagi politikoen kontra, Israel babestearren. Hainbat ahotsek garbiketa etnikoa salatu dute.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=‘This is genocide, not war’: Gaza destruction sparks protests across world|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/program/newsfeed/2023/10/19/this-is-genocide-not-war-gaza-destruction-sparks-protests-across-world|aldizkaria=www.aljazeera.com|sartze-data=2023-10-22}}</ref>
Euskal Herrian, manifestazio ugari egin dira, besteak beste [[Iruñea|Iruñean]], Donostian, Bilbon edo Baionan. Ipar Euskal Herrian, bereziki, protestek agintarien eragozpenak, debekuak eta, oro har, zapalketa kausitu dute. [[Urriaren 19|Urriaren 19an]], [[Baiona|Baionan]] 120 pertsona elkarretaratu ziren, [[Ipar Euskal Herria|Ipar Euskal Herriko]] [[Mugimendu Sozialista|Kontseilu Sozialistaren]] deiari erantzunez. Herriko etxe aitzinean antolatua zuten bilkura debekatu zuen suprefeturak, eta poliziak plaza hartu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Ekhi Erremundegi|abizena=Beloki|izenburua=Debekuaren gainetik, Palestinari elkartasuna erakutsi diote Baionan|hizkuntza=eu|data=2023-10-22|url=https://www.berria.eus/albisteak/234145/debekuaren-gainetik-palestinari-elkartasuna-erakutsi-diote-baionan.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2023-10-22}}</ref>
2023ko abenduaren 8an, 3.000 pertsona elkartu ziren [[Gernika-Lumo|Gernikan]], Gernika-Palestina herri ekimenari erantzunez. Elkarretaratze horretan, bildutakoek [[Palestinako bandera]] bat eta [[Gernika (margolana)|Picassoren ''Guernica'']] koadroaren zati bat osatu zuten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Giza mosaiko erraldoia egin dute Gernikan Palestinako herriaren alde|hizkuntza=eu|data=2023-12-08|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/gizartea/bideoak/osoa/9373049/bideoa-giza-mosaiko-erraldoia-egin-dute-gernikan-palestinako-herriaren-alde/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2023-12-10}}</ref> 2024ko urtarrilaren 28an, berriz, milaka manifestarik martxa bat egin zuten Ordiziatik Beasainera, Israelekin harremanak dituzten euskal enpresen eta erakundeen «konplizitatea» salatzeko, [[Construcciones y Auxiliar de Ferrocarriles|CAF enpresarena]] «bereziki».<ref>{{Erreferentzia|izenburua=CAFek Israelekin duen «konplizitatea» salatu dute Goierrin|hizkuntza=eu|data=2024-01-27|url=https://www.berria.eus/euskal-herria/manifestazio-jendetsua-egin-du-ordizian-palestinarekin-elkartasuna-ekimenak_2119805_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-01-28}}</ref>
2024ko [[Otsailaren 29|otsailaren 29an]], Euskal Herriko hainbat sortzailek eta artistak bat egin zuten Palestinako «genozidioa» eteteko eskatzeko, tartean zirela [[Mireia Gabilondo]], [[Aitziber Garmendia]], [[Jon Maya|Jon Maia]] eta [[Igor Otxoa]], besteak beste.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Euskal Herriko kultur egileek bat egin dute Palestinako «genozidioa» eteteko eskatzeko|hizkuntza=eu|data=2024-02-29|url=https://www.berria.eus/euskal-herria/euskal-herriko-kultur-egileek-bat-egin-dute-palestinako-genozidioa-eteteko-eskatzeko_2121578_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-02-29}}</ref> 2024ko martxoaren 17an, milaka lagunek egin zuten bat kulturgileen deiarekin. Donostian egindako manifestazio horretan, Palestinari elkartasuna adierazi zioten, eta «genozidioa» eteteko eskatu. [[Haizearen orrazia|Haizearen Orrazian]], protestariek performance bat antzeztu zuten, lurrean hilotz plantan sarraski bat irudikatuz.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kulturgileek Palestinako «genozidioa» eteteko eskatu dute, milaka lagunen babesarekin|hizkuntza=eu|data=2024-03-17|url=https://www.berria.eus/euskal-herria/kulturgileek-palestinako-genozidioa-eteteko-eskatu-dute-milaka-lagunen-babesarekin_2122399_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-03-18}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Spanish protesters’ tribute to Gaza war victims|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/program/newsfeed/2024/3/18/spanish-protesters-tribute-to-gaza-war-victims|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2024-03-21}}</ref>
== Oharrak ==
{{erreferentzia_zerrenda|taldea=oh|}}
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|2}}
== Ikus, gainera ==
* [[Israel eta Libanoren arteko mugako gatazka (2023-2024)]]
== Kanpo estekak ==
* [https://www.instagram.com/eye.on.palestine/ Eye on Palestine Instagrameko kontua (Gazako gertaeren berri, argazki bidez eguneratuak)]
* [https://www.berria.eus/tag/atef-abu-saif Atef abu Saif-en egunerokoa (''Berria'')]
* [https://www.argia.eus/albistea/hauxe-da-gaza-suntsitzeko-israelen-eta-aeben-plana "Hauxe da Gaza suntsitzeko Israelen eta AEBen plana", Jonathan Cook kazetari britainiarraren artikulua euskaraturik (''Argia'' astekaria)]
{{Autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Israelek parte hartutako gerrak]]
[[Kategoria:2023ko gatazkak]]
[[Kategoria:Israel-Palestina gatazkako operazio militarrak]]
[[Kategoria:Hezbolak parte hartutako gerrak]]
[[Kategoria:Palestinarrek parte hartutako gerrak]]
[[Kategoria:2023-2024ko Israel-Palestina gerra]]
[[Kategoria:Gazako Zerrendaren aurkako Israelen erasoak]]
[[Kategoria:Genozidioa]]
[[Kategoria:Garbiketa etnikoa]]
hx8w74khdbqz8dg7kl2w269qlgqlu2h
9976070
9976066
2024-11-21T10:23:03Z
Xabier Armendaritz
448
9976070
wikitext
text/x-wiki
{{Eguneratu}}
{{gertakari infotaula}}
'''Israelen Gazako inbasioa (2023-2024)''', Gazako biztanle guztien kontra Israelek egindako [[sarraski]]en eta suntsiketaren ondorioz '''Gazako genozidioa''' ere deitua,<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Inoiz ikusi gabeko atentatuak Libanon. Nola eta zergatik?|hizkuntza=eu|url=https://www.argia.eus/albistea/inoiz-ikusi-gabeko-atentatuak-libanon-nola-eta-zergatik|aldizkaria=Argia|sartze-data=2024-09-19}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=TAI GABE DIGITALA|abizena=SL|izenburua=Gazako genozidioa gogor gaitzetsi du nazioarteko eskalatzaileen kolektiboak|hizkuntza=eu|data=2024-06-21|url=https://www.naiz.eus/eu/info/noticia/20240621/gazako-genozidioa-gogor-gaitzetsi-du-nazioarteko-eskalatzaileen-kolektiboak|aldizkaria=naiz:|sartze-data=2024-09-19}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Osasun etxetik Gazako genozidioa gelditzeko eskaera - Altsasu|hizkuntza=eu|url=https://guaixe.eus/altsasu/1721386538650-osasun-etxetik-gazako-genozidioa-gelditzeko-eskaera|aldizkaria=Guaixe.eus|sartze-data=2024-09-19}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Milaka lagunek egin dute bat kulturgileen deiarekin Gazako genozidioa salatzeko|hizkuntza=eu-es|data=2024-03-18|url=https://www.hamaika.eus/aktualitatea-hamaika/gizartea-eu/milaka-lagunek-egin-dute-bat-kulturgileen-deiarekin-gazako-genozidioa-salatzeko.html|aldizkaria=hamaika telebista|sartze-data=2024-09-19}}</ref> [[palestinar]]ren kontrako [[Israel]]en operazio militar luze bat da, [[2023-2024ko Israel-Palestina gerra]]ren barnean. 2023ko urriaren 7an, Gazako hainbat komandok, [[Hamas]] erakundea gidari zutela, [[Israelen kontrako Hamasen erasoa (2023)|Israelgo eskualde mugakideei eraso egin]] zioten. Erasoari erantzuteko, Israelgo agintariek erreserbistak mobilizatu zituzten, eta eskala handiko operazio militar bati ekin. Luze gabe, [[Gazako zerrenda]]ren inbasioa hasi zen: lehendabizi, [[Israelgo Armada]]k aire erasoak egin zituen; eta, gero, lehorretik zuzenean lurraldera sartu zen, bi eremu bereiz setiatuz: iparraldea eta hegoaldea.
Hartara, Israelgo Armada inbasioaren hasieratik Gazako zerrenda osoan suntsipena eta [[Sarraski|sarraskiak]] eragiten ari da, eta nazioartean hainbat jende [[Israelgo Gobernua]] Gazan [[Genozidio|genozidioa]] egiten ari dela salatzen hasi zen. Israelen oldarraldiaren oihartzuna [[Zisjordania|Zisjordaniara]] eta Ekialde Hurbilaren zati batera hedatu zen, AEBren esku hartzearekin. Israelgo agintariek maiz adierazi zuten Hamasen buruzagiak zituztela jomugan. Aldiz, Zerrenda osoari era guztietako hornidurak (edateko ura, elikagaiak, argindarra, gasa...) moztu zizkioten, nazioarteko legediaren kontra. Milioi bat pertsonaz gorako Gazako hainbat eremu herritarrez husteko agindu zuten. Israelek, Gazan, 2024ko azaroa bukatzerako kaltetuak edo suntsituak zituen etxebizitzen % 70, hiri nagusi guztiak, zuhaitzen eta nekazaritza lurren % 38 - % 48 bitartean, 200dik gora ondare gune, eskolen 85 eta unibertsitate guztiak.<ref>{{Erreferentzia|izena=Axier|abizena=Lopez|izenburua=Palestinako genozidioaren askotariko "zidioak"|hizkuntza=eu|data=2024-11-20|url=https://blogak.argia.eus/begizta/2024/11/20/palestinako-genozidioaren-askotariko-zidioak/|aldizkaria=Begizta|sartze-data=2024-11-21}}</ref> Gainera, Israel sistematikoki Gazako kazetariak hiltzen ari da, horren guztiaren berri eman ez dezaten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua= At the rate journalists are being killed in Gaza, there will soon be no one left to keep you informed | hizkuntza = en | data=2024-09-26|url=https://rsf.org/en/rate-journalists-are-being-killed-gaza-there-will-soon-be-no-one-left-keep-you-informed|aldizkaria=rsf.org|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
2.300.000 pertsona lekualdatu dira Gazan, alegia, biztanleria osoa, israeldar erasoetatik babesteko; gosetea, egarria eta hondamendi orokorra zabaldu da. 2024ko azaro hasierarako, Israelen erasoek zuzenean 43.000 pertsonatik gora hil dituzte, eta milaka gehiago zauritu;<ref name = Arwa Mahdawi, 2024-11-06">{{Erreferentzia|izena=Arwa|abizena=Mahdawi|izenburua=We are witnessing the final stage of genocide in Gaza|hizkuntza=en-GB|data=2024-11-06|url=https://www.theguardian.com/commentisfree/2024/nov/06/we-are-witnessing-the-final-stage-of-genocide-in-gaza|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2024-11-10}}</ref> eta, Israelek inposatutako setioaren eta egindako suntsiketaren ondorioz (janaririk eza, ur edangarririk eza, mediku arretarik eza...), 2024ko uztailerako gutxienez ia 200.000 hil zituela kalkulatu da,<ref name="Jon Hidalgo Gereñu, Lancet">{{Erreferentzia|izena=Jon|abizena=Hidalgo Gereñu|izenburua=‘The Lancet’ aldizkariak Gazan Israelek hildakoak zenbat izan daitezkeen kalkulatu du: ia 200.000 pertsona|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2024-07-09|url=https://www.argia.eus/albistea/gazako-genozidioan-hildakoak-186000-pertsonatik-gora-izan-daitezke-ikerketa-baten-arabera|aldizkaria=Argia|sartze-data=2024-07-22}}</ref><ref name = Arwa Mahdawi, 2024-11-06" /> gehienak haurrak eta emakumeak, bitarteko teknologikoen erabilera handi batez. Israelgo Armadako gutxienez 635 soldadu hil dira 2024ko maiatza arte, palestinarrekin borroketan edo armakideek hilda.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Hamasek suziriak bota ditu Tel Aviven aurka, sei hilabetetan lehen aldiz|hizkuntza=eu|url=https://www.argia.eus/albistea/hamasek-suziriak-bota-ditu-tel-aviven-aurka-sei-hilabetetan-lehen-aldiz|aldizkaria=Argia|sartze-data=2024-05-28}}</ref>
Biztanleria zibilaren kontrako Israelen eraso errepikakor, masibo eta latzek, biztanleen % 90 beren etxeak uztera behartu izanak<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Israel gizateriaren aurkako krimenak egiten ari da Gazan, HRWen arabera|hizkuntza=eu|data=2024-11-14|url=https://www.berria.eus/mundua/israel-gizateriaren-aurkako-krimenak-egiten-ari-da-gazan-hrwen-arabera_2133491_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-11-14}}</ref> eta Gazako zerrendan eragindako azpiegituren eta bizilekuen suntsipen orokorrak (Israelgo Armadak zerrendako eraikin gehienak suntsitu ditu, % 70 eta % 85 artean)<ref name = "Jon Hidalgo Gereñu, Lancet" /> [[gizateriaren aurkako krimen]]ak, [[gerra krimen]]ak eta [[genozidio]]a egitearen eta gerrari buruzko nazioarteko hitzarmenak urratzearen akusazioak erakarri dizkio estatu sionistari. Gainera, palestinarrak Gazako bizilekuetara itzul daitezen eragotziz, [[garbiketa etniko]]a egiten ari dela egozten zaio Israeli.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=“Atera ala hil”, Gaza iparralderako Jeneralen doktrina|hizkuntza=eu|url=https://www.argia.eus/albistea/atera-ala-hil-gaza-iparralderako-jeneralen-doktrina|aldizkaria=Argia|sartze-data=2024-11-08}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=Ishaan|abizena=Tharoor|izenburua=Is Israel carrying out de facto ethnic cleansing?|hizkuntza=en|argitaratze-data=2024-10-25|url=https://www.washingtonpost.com/world/2024/10/25/israel-ethnic-cleansing-gaza-settlements/|aldizkaria=The Washington Post}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Patrick|abizena=Greenfield|izenburua=World must act to prevent ‘ethnic cleansing’ of Gaza, António Guterres warns|hizkuntza=en-GB|abizena2=Tantesh|abizena3=Borger|izena2=Malak A.|izena3=Julian|data=2024-10-30|url=https://www.theguardian.com/world/2024/oct/30/antonio-guterres-warns-israel-could-carry-out-ethnic-cleansing-of-gaza|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2024-11-08}}</ref> [[Nazio Batuen Erakundea|NBEk]] bertako inoizko giza hondamendi handiena deitu dio Israelen erasoaldi honi. Protestak mundu osora zabaldu dira kaleetan zein unibertsitateetan. Nazioarteko krisi politiko handiena da, [[Ukrainako inbasioa (2022)|Ukrainako inbasioa]] hasiz geroztik, eta nazioartea bi polo nagusitan banatu du.
== Aurrekariak ==
{{Gehiago jakiteko|Intifada (argipena)|Israel-Palestina Gatazka|2021eko Israel-Palestina gatazka}}
Gazako lurralde biziki jendeztatua «aire zabaleko [[espetxe]]» gisa deskribatu dute palestinarrek eta hainbat GKEk. 2006an Gazako hauteskundeak irabazi zituenetik, Hamasen kontrolpean dago lurraldea. 2007an Israelek lurreko, aireko eta itsasoko itxiera inposatu zion Gazari, eta urteak dira zerrendako herritarrak kinka humanitario larrian direla. Blokeo hori okupazio mota bat da, nazioarteko zuzenbidearen arabera.<ref>{{Erreferentzia|izena=Ander Perez|abizena=Zala|izenburua=Gaza: gerrak eta pobreziak hartua|hizkuntza=eu|data=2023-10-15|url=https://www.berria.eus/albisteak/233809/gaza-gerrak-eta-pobreziak-hartua.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2023-10-15}}</ref>
Egungo [[Israelen kontrako Hamasen erasoa (2023)|eskalada militarra urriaren 7an hasi zen]], Gazako milizia politiko-militarrek, Hamas erakunde nagusia buru zutela, lur zerrenda horren egungo Israelgo ingurumarian hainbat eraso bortitz egin zituenean bertako militar eta egoiliarren kontra. Hala ere, ekintza sorta horrek beste haustura batzuk izan ditu aurrekari. 2023ko urrian hasitako gatazka militarra israeldarren eta palestinarren arteko gatazka historikoaren agerpen larri bat da, aurrekari hurbilenak 2023. urtearen udaberriko eta udako istilu eta erasoetan dituena.
2017ko urrian, AEBk eta Israelek iragarri zuten NBEko UNESCO utzi egingo zutela, «Israelen aurka» lanean ari zelakoan.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=AEBek eta Israelek UNESCO utzi dute|hizkuntza=eu|data=2017-10-12|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/mundua/osoa/5140965/aebek-eta-israelek-unesco-utzi-dute/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-06-06}}</ref> 2017ko abenduan, Donald Trump orduko AEBko presidenteak Jerusalem Israelgo hiriburutzat aitortu zuen, eta bertan enbaxada jarri, Tel Aviveko egoitzaren ordez. AEB hori egin zuen munduko lehendabiziko herrialdea izan zen.<ref name="Izenik_gabekoa-20240627224358">{{Erreferentzia|izenburua=Jerusalem Israelgo hiriburu gisa onartu du Trumpek, eta hara eramango du enbaxada|hizkuntza=eu|data=2017-12-06|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/mundua/osoa/5257568/jerusalem-israelgo-hiriburu-onartu-du-trumpek-eta-enbaxada-eramango-du/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-06-06}}</ref> Palestinan, suminez hartu zen erabakia. [[Mahmoud Abbas]] Palestinako presidenteak erantzun zuenez, «AEBko presidenteak nazioarteko ebazpen eta hitzarmen guztiak urratu ditu» eta «Jerusalem Palestinako Estatuaren hiriburua da, betiko».<ref name="Izenik_gabekoa-20240627224358" />
Gazatik at, jada uztailean, airetik zein lehorretik, Israelek operazio militar odoltsu bat egin zuen [[Jenin|Jeninen]], Zisjordanian, bederatzi palestinar hildako utziz, tartean bi haur, gerra bat pizteko arriskua ekarri zuena.<ref>{{Erreferentzia|izena=Arwa|abizena=Ibrahim|izenburua=‘A real massacre’: Israel’s attack on Palestinians in Jenin|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/2023/7/3/a-real-massacre-israels-attack-on-palestinians-in-jenin|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2024-01-29}}</ref> Istilu guztien artean, Hamasek israeldar judu ultraortodoxoak [[Al Aksa meskita|Al-Aksa meskitako]] zelaira sartzea aipatu zuen urriaren 7ko erasoaren sorburu nagusitzat, «profanaziotzat» joaz.<ref>{{Erreferentzia|izena=Zack|abizena=Beauchamp|izenburua=Why did Hamas invade Israel?|hizkuntza=en|data=2023-10-07|url=https://www.vox.com/2023/10/7/23907323/israel-war-hamas-attack-explained-southern-israel-gaza|aldizkaria=Vox|sartze-data=2023-12-13}}</ref> 2023ko urriaren 7an, Gazatik hainbat komando sartu ziren Israelgo aldameneko eskualdeetan Hamasek zuzendurik, eta agintari sionistak ezustean harrapatu. Hurrengo hiru egunetan, komando horiek, Israelgo armadaren erreakzioak eta palestinar kohete erasoek ehunka hildako eta zauritu utzi zituzten kolono israeldarren eta musika jaialdi bateko parte-hartzaileen artean. Komando palestinarrek 250 gatibu inguru eraman zituzten atzera Gazara.{{irudi zabala|Fires_in_Israel_and_the_Gaza_strip_-_7_October_2023_(53245908850).jpg|950px|Suak urriaren 7an Gazako Zerrendan eta inguruan espaziotik ikusita; irudiak 48 km-ko zabalera du.}}
== Israelen eskalada militarra ==
=== Gazaren aurkako hasierako erreakzioa ===
[[Fitxategi:IDF soldiers near Badr-3 rockets at outpost in northern Gaza, November 2023.jpeg|thumb|[[Israelgo Defentsa Indarrak|IDF]]ko soldaduak Gaza iparraldeko palestinar koheteen aldamenean]]
Israeli eraso egin eta berehala, Benjamin Netanyahu Israelgo presidenteak «mendeku latza» agindu zuen Hamasen kontra.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Israel's Netanyahu vows 'mighty vengeance' against Hamas|hizkuntza=en|data=2023-10-07|url=https://www.reuters.com/world/middle-east/israels-netanyahu-vows-mighty-vengeance-against-hamas-2023-10-07/|aldizkaria=Reuters|sartze-data=2023-10-30}}</ref> «Hamas munduko lurrazaletik desagerrarazteko», israeldar segurtasun iturriek segurtatu zuten «lurrazala berdindu» behar zutela.<ref>{{Erreferentzia|izena=Belén|abizena=Fernández|izenburua=Israel is taking scorched earth policy to a new level|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/opinions/2023/12/16/israel-is-taking-scorched-earth-policy-to-a-new-level|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2023-12-30}}</ref> Israelek munduko armada ahaltsuenetako bat du, 2.200 [[tanke]] baino gehiagoz osatua eta 169.500 militar aktiborekin, eta urteko 3.800 milioi dolarreko [[Ameriketako Estatu Batuak|AEBren]] babesaz.<ref name=":5">{{Erreferentzia|abizena=AJLabs|izenburua=How big is Israel’s military and how much funding does it get from the US?|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/2023/10/11/how-big-is-israels-military-and-how-much-funding-does-it-get-from-the-us|aldizkaria=www.aljazeera.com|sartze-data=2023-10-16}}</ref> Hamasek indar militar nabarmen txikiagoa du, ekipamenduz zein pertsona kopuruz.<ref name="france 24 - 1">{{Erreferentzia|izenburua=En 5 minutos - ¿Qué armamento tienen Israel y Hamás?|data=2023-10-23|url=https://www.france24.com/es/programas/en-5-minutos/20231023-qu%C3%A9-armamento-tienen-israel-y-ham%C3%A1s|aldizkaria=France 24|sartze-data=2023-10-27}}</ref>
Indar militar israeldarrek kontraeraso militar zabal bati ekin zioten Hamasen erasoen ondoren, airez Gazako eraikinen kontra joz eta batzuk erabat suntsituz, tartean zirela osasun zentroak, [[Munduko Osasun Erakundea|OMEk]] jakinarazi zuenez. Gazako hamar milaka herritarrek beren etxeetatik ihes egin zuten.<ref name=":2">{{Erreferentzia|izena=Helen|abizena=Sullivan|izenburua=Netanyahu says Israel’s siege ‘just getting started’ – as it happened|hizkuntza=en-GB|abizena2=Chao-Fong|abizena3=Bayer|abizena4=Belam|abizena5=Doherty|abizena6=Chao-Fong|abizena7=Doherty (earlier)|izena2=Léonie|izena3=Lili|izena4=Martin|izena5=Ben|izena6=Helen Sullivan (now); Léonie|izena7=Ben|data=2023-10-10|url=https://www.theguardian.com/world/live/2023/oct/09/israel-hamas-war-live-updates-news-worst-day-israeli-history-idf-fighting-grinds-on-gaza-conflict-supernova|aldizkaria=the Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2023-10-10}}</ref> Israeldar agintariek 2006tik kazetariak Gazan sartzeko debekua ezarri zuten, urriaren 7tik guztiz eraginkorra izan zen kazetarientzat Zerrenda horretan sartzeko baimena. Palestinar kazetariak geratu ziren berri-emaile bakar;<ref>{{Erreferentzia|izena=Harriet|abizena=Sherwood|izenburua=‘Hugely frustrating’: international media seek to overcome Gaza ban|hizkuntza=en-GB|data=2023-12-12|url=https://www.theguardian.com/world/2023/dec/12/hugely-frustrating-international-media-seek-to-overcome-gaza-ban|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2024-01-08}}</ref> are, Israelek kazetariak jarri zituen jo-puntuan, Israel barnean zentsura estu bat ezartzeaz gain.<ref>{{Erreferentzia|izena=Nicole|abizena=Narea|izenburua=Israel’s wartime assault on the free press|hizkuntza=en|data=2023-12-08|url=https://www.vox.com/23972456/journalists-killed-gaza-israel-press-freedom|aldizkaria=Vox|sartze-data=2024-01-08}}</ref>
=== Gazaren setioa eta bonbardaketa ===
[[Benjamin Netanyahu]] Israelgo lehen ministroak Gazari setio gogor bat iragarri zuen, erabateko blokeoa, lurraldeari eta bertako herritarrei janari, ur, elektrizitate eta gas hornidura moztuz.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Israel announces ‘total’ blockade on Gaza|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/2023/10/9/israel-announces-total-blockade-on-gaza|aldizkaria=www.aljazeera.com|sartze-data=2023-10-10}}</ref> Urriaren 12an, Israelgo Gobernuko Energia ministro [[Israel Katz|Israel Katzek]] adierazi zuen Gazaren setioari eutsiko ziola Hamasek bahitutako israeldarrak askatu arte.<ref name=":11">{{Erreferentzia|izena=Mikel Elkoroberezibar|abizena=Beloki|izenburua=Israelek esan du Gazaren setioari eutsiko diola, Hamasek bahituak askatzen ez dituen bitartean|hizkuntza=eu|data=2023-10-12|url=https://www.berria.eus/albisteak/233746/israelek-esan-du-gazaren-setioari-eutsiko-diola-hamasek-bahituak-askatzen-ez-dituen-bitartean.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2023-10-12}}{{Apurtutako esteka|date=martxoa 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Urriaren hondarreko Tel Aviveko Unibertsitatearen iritzi inkesta batek azaleratu zuenez, israeldar juduen % 57k uste zuten Gaza gaineko lehen asteetako israeldar bonbardaketak ez zirela nahikoak izan; beste % 36,6k, berriz, egokitzat jo zituen egindako bonbardaketak.<ref>{{Erreferentzia|izena=Antonio|abizena=Pita|izenburua=In Israel, support for the war soars|hizkuntza=en-us|data=2023-12-11|url=https://english.elpais.com/international/2023-12-11/in-israel-support-for-the-war-soars.html|aldizkaria=EL PAÍS English|sartze-data=2023-12-11}}</ref> Urriaren 7tik, Gazaren gainean, 150 eta 1.000 kilo arteko 12.000 bonba jaurti ziren bi hilabetetan Israelen errepresalia operazioan.<ref>{{Erreferentzia|izena=TAI GABE DIGITALA|abizena=SL|izenburua=La ofensiva israelí arrasa Gaza: 12.000 bombas en dos meses|hizkuntza=es|data=2023-12-11|url=https://www.naiz.eus/eu/info/noticia/20231211/la-ofensiva-israeli-arrasa-gaza-12-000-bombas-en-dos-meses|aldizkaria=naiz:|sartze-data=2023-12-12}}</ref>
{|style="background-color: #fcd8d1; width:100%; border-radius: 6px;"
|
<center><big>'''Gazako suntsipenaren urriko irudiak'''</big></center>
<gallery mode="packed" heights="150px">
File:Damage in Gaza Strip during the October 2023.jpg|
File:Damage_in_Gaza_Strip_during_the_October_2023_-_09.jpg|
File:Fars_Photo_of_Casualties_in_Gaza_Strip_during_2023_War_05.jpg|
File:Fars_Photo_of_Destruction_in_Gaza_Strip_during_2023_War_16.jpg|
</gallery>
|
|}
Israelgo agintariek, gainera, agindu bat helarazi zieten Gazako palestinarrei: 24 ordu Gazako Zerrendaren iparraldea husteko, israeldar lur inbasio militar handi bat hasi baino lehen. Israelgo armadak [[Terrorismo|terrorismoaren]] konplizetzat hartu zuen bertan geratutako edonor.<ref>{{Erreferentzia|izena=Javier Biosca|abizena=Azcoiti|izenburua=Israel intensifica los bombardeos y advierte: "Quien no se vaya al sur puede ser identificado como cómplice de terrorismo"|hizkuntza=es|data=2023-10-22|url=https://www.eldiario.es/internacional/israel-intensifica-bombardeos-gaza-advierte-no-sur-identificado-complice-terrorismo_1_10619074.html|aldizkaria=elDiario.es|sartze-data=2023-10-22}}</ref> Eremu horretan, 1,1 milioi pertsona bizi dira.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Netanyahu says Israeli bombardment of Gaza 'only the beginning'|hizkuntza=en|data=2023-10-13|url=https://www.france24.com/en/middle-east/20231013-%F0%9F%94%B4-live-un-calls-for-294-mn-for-urgent-needs-in-gaza-occupied-west-bank|aldizkaria=France 24|sartze-data=2023-10-14}}</ref> [[Urriaren 11|Urriaren 11rako]], 300.000 soldadu inguru prestatu ziren Gazaren atarian.<ref name=":5" />
Gazaren kontrako Israelen erasoaren unetik, urriaren 13rako, 338.000 pertsonatik gora lekualdatu ziren lurralde zerrenda horretan,<ref name=":4">{{Erreferentzia|izenburua=Israelek dio blokeoak jarraituko duela Hamasek bahituak askatu arte|url=https://www.argia.eus/albistea/israelgo-armadak-jarraitzen-du-gazako-sarraskiarekin-nazioarteko-deiei-uko-eginda|aldizkaria=Argia|sartze-data=2023-10-13}}</ref> baina egun batzuk geroago, jada 1.000.000tik gora ziren.<ref name="Izenik_gabekoa-20231105093837"/> Gatazka zehatz hau hasi aurretik, dena den, 3.000 palestinarrek baino gehiagok utzi bide zituzten beren bizilekuak.<ref name=":3">{{Erreferentzia|izena=Helen|abizena=Sullivan|izenburua=Biden says Israel ‘has a duty to respond’ to attacks – as it happened|hizkuntza=en-GB|abizena2=Chao-Fong|abizena3=Belam|abizena4=Holmes|abizena5=Chao-Fong|abizena6=Holmes (earlier)|izena2=Léonie|izena3=Martin|izena4=Oliver|izena5=Helen Sullivan (now); Léonie|izena6=Oliver|data=2023-10-11|url=https://www.theguardian.com/world/live/2023/oct/10/israel-hamas-war-live-updates-palestine-gaza-supernova-white-house|aldizkaria=the Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2023-10-11}}</ref> Palestinar hildakoak 680tik gora ziren Hamasen erasoa hasi eta bi egunera, Gazako osasun ministroaren arabera;<ref name=":2" /> [[urriaren 17]]<nowiki/>rako, berriz, Israelek Gazako 3.000 pertsonatik gora hil zituen gatazka hasi zenetik, eta 12.500 pertsonatik gora zauritu, Gazako Osasun Ministerioaren arabera.
[[Fitxategi:Fars_Photo_of_Destruction_in_Gaza_Strip_during_2023_War_03.jpg|thumb|Palestinarrak kalean elkarturik eraikin hondakinen artean]]
[[Fitxategi:Fars_Photo_of_Destruction_in_Gaza_Strip_during_2023_War_09.jpg|thumb|Eraikinen suntsipena Gazako kaleetan]]
Gazan hildakoen herenak adingabeak ziren, [[Save the Children]] erakundearen arabera,<ref>{{Erreferentzia|izena=Igor Susaeta-Maddi Iztueta Olano- Paulo|abizena=Ostolaza|izenburua=Ehunka biktima, Israelek Gazako ospitale bati egindako erasoan|hizkuntza=eu|data=2023-10-19|url=https://www.berria.eus/albisteak/234039/ehunka-biktima-israelek-gazako-ospitale-bati-egindako-erasoan.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2023-10-18}}</ref> urriaren 20 arte 1.500 haur inguru Israelen bonbardaketetan, [[Al Jazeera|Al-Jazeeraren]] arabera.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Palestinian child in shock after surviving Israeli attack in Gaza|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/program/newsfeed/2023/10/19/palestinian-child-in-shock-after-surviving-israeli-attack-in-gaza|aldizkaria=www.aljazeera.com|sartze-data=2023-10-20}}</ref> [[Urriaren 14|Urriaren 14an]], Israelek Gaza iparraldeko ospitaleak jo-puntuan jarri zituen, 2.000 pazientetik gorako 22 ospitale husteko agindua emanez, Osasunaren Munduko Erakundeak gogor gaitzetsi zuenez.<ref>{{Erreferentzia|izena=Europa|abizena=Press|izenburua=La OMS condena la orden de evacuación israelí de 22 hospitales y 2.000 pacientes del norte de Gaza|data=2023-10-14|url=https://www.europapress.es/internacional/noticia-oms-condena-orden-evacuacion-israeli-22-hospitales-2000-pacientes-norte-gaza-20231014214928.html|aldizkaria=www.europapress.es|sartze-data=2023-10-19}}</ref> Al-Ahli Arabi ospitaleak hustua izateko Israelen hainbat ohartarazpen jaso zituen.<ref name=":7">{{Erreferentzia|izenburua=Bidenek iragarri du Gazara laguntza humanitarioa sartzea onartu duela Israelek|hizkuntza=eu|data=2023-10-18|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/mundua/osoa/9335146/bidenek-iragarri-du-gazara-laguntza-humanitarioa-sartea-onartu-duela-israelek/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2023-10-19}}</ref> Israelen bonbardaketen artean, urriaren 17an, leherketa batek Zerrendako iparraldeko [[Al-Ahli Arab ospitalea|Al-Ahli Arabi ospitala]] partzialki suntsitu zuen, barruan ehunka pertsona zituela. 500 pertsonatik gora hil ziren haren ondorioz, eta ehunka zauritu. Israeli egotzi izan zitzaion bonbardaketa, Israelek hori ukatu egin zuen arren, eta [[Jihad Islamikoa|Jihad Islamikoari]] leporatu.<ref name=":6">{{Erreferentzia|izena=Igor Susaeta-Maddi Iztueta Olano- Paulo|abizena=Ostolaza|izenburua=Ehunka biktima, Israelek Gazako ospitale bati egindako erasoan|hizkuntza=eu|data=2023-10-19|url=https://www.berria.eus/albisteak/234039/ehunka-biktima-israelek-gazako-ospitale-bati-egindako-erasoan.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2023-10-18}}</ref>
Israelen zela, Biden AEBko presidenteak, berriz, sinesgarritasuna eta babesa eman zizkion Israeli.<ref>{{Erreferentzia|izena=Maddi Iztueta Olano-Paulo|abizena=Ostolaza|izenburua=Bidenek Israelen bertsioa hobetsi du: «Badirudi ospitaleko erasoa beste bandoak egin duela»|hizkuntza=eu|data=2023-10-19|url=https://www.berria.eus/albisteak/234084/bidenek-israelen-bertsioa-hobetsi-du-badirudi-ospitaleko-erasoa-beste-bandoak-egin-duela.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2023-10-18}}</ref> [[Urriaren 19|Urriaren 19rako]], Israelek 250 ospitale bonbardatu zituen. Une horretan Rafahko pasabidea, Egiptoren eta Gazaren arteko mugan, nazioarteko giza laguntza iristeko bide bakarra zen. Gainera, milaka palestinar bertan pilatu ziren ihesi hura noiz gurutzatuko, baina Israelek eta Hamasek ez zuten hori irekitzeko su eten bat adosteko asmorik agertu.<ref name=":6" />
== Israelen Gazako lehorreko inbasioa ==
[[File:SoI-War_23-10-29_IDF_01-11.jpg|thumb|Israeldar soldaduak eta tankeak, 2023ko urriaren hondarreko inbasiorako prestatzen]]
=== Lehorreko israeldar eraso militarraren hasiera ===
Urriaren 14an, Netanyahuk agindu zuen Israelek Gaza airez, lehorrez eta itsasoz inbadituko zuela.<ref name="Izenik_gabekoa_3-20231105093837">{{Erreferentzia|izena=Ander Perez Zala-Jon Ordoñez|abizena=Garmendia|izenburua=Israelgo armadak sartu-irten bat egin du Gazan, lurrez, inbasioa «prestatzeko»|hizkuntza=eu|data=2023-10-30|url=https://www.berria.eus/albisteak/234416/israelgo-armadak-sartu-irten-bat-egin-du-gazan-lurrez-inbasioa-prestatzeko.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2023-10-30}}</ref> Esperotako lehorreko interbentzio militarra, ordea, atzeratzen joan zen. Urriaren 26rako, Israelen tankeak Gaza iparraldeari erasotzen hasi ziren, bertan sartu-irtenak eginez,<ref name="Izenik_gabekoa_3-20231105093837"/> lehorreko inbasio militar handia prestatzera bideratua.<ref name="Izenik_gabekoa_4-20231105093837">{{Erreferentzia|izenburua=Israelek erasoak areagotu ditu Gazan, lurrez eta airez, eta bertako komunikazio guztiak eten|hizkuntza=eu|data=2023-10-28|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/mundua/osoa/9342532/israelek-lurrez-eta-airez-egindako-erasoak-areagotu-ditu-gazan-eta-bertako-komunikazio-guztiak-eten/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2023-10-30}}</ref>
Urriaren hondarrean, Israelek areagotu zituen lehorren interbentzio militarrak, eta Gazako komunikazio guztiak eten, telekomunikaziokoak barne, laguntza humanitarioko erakundeei ere eragin ziena.<ref name="Izenik_gabekoa_4-20231105093837"/> Hartara, israeldar agintariek bigarren fasea deitu zutenari ekin zioten, «Hamasen gobernu egiturak eta gaitasun militarrak desegiteko eta bahituak askatzeko»<ref>{{Erreferentzia|izena=James|abizena=Mackenzie|izenburua=Israel launches Gaza war's second phase with ground operation, Netanyahu says|hizkuntza=en|abizena2=Lubell|izena2=Maayan|data=2023-10-28|url=https://www.reuters.com/world/middle-east/eu-calls-humanitarian-pauses-gaza-aid-israel-raids-enclave-2023-10-26/|aldizkaria=Reuters|sartze-data=2023-11-01}}</ref>. Urriaren 29ean, Gazako lehorreko inbasio handiaren ondoren, Israelek bertan Hamasik gabeko ordena erabat berria ezarriko zuela adierazi zuen. «Gaza ez da inoiz itzuliko izan dena izatera», Israelgo Defentsa ministro Yoav Gallanten esanetan.<ref>{{Erreferentzia|izena=Gorka Berasategi|abizena=Otamendi|izenburua=EZTANDAREN AURREKO KALE ITSUAN|hizkuntza=eu|data=2023-10-30|url=https://www.berria.eus/paperekoa/1948/002/001/2023-10-29/eztandaren-aurreko-kale-itsuan.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2023-10-30}}</ref>
=== Gazako Zerrenda iparraldearen setioa eta inbasioa ===
Netanyahuk eta Yoav Gallant Israelgo defentsa ministroak adierazi zuten azaroaren 6an Israelen tropek Gaza Hiria estu inguratu zutela, eta haren barnean sartu zirela. Hartara, Gazako Zerrenda bitan zatiturik geratu zen: batetik, iparraldea edo Gaza Hiria eta, bestetik, Zerrendako gainerako hegoaldeko lurraldea.<ref>{{Erreferentzia|izena=Gorka Berasategi|abizena=Otamendi|izenburua=Israelgo armadak bitan zatitu du Gaza, eta inguratuta dauka hiriburua|hizkuntza=eu|data=2023-11-10|url=https://www.berria.eus/albisteak/234821/israelgo-armadak-bitan-zatitu-du-gaza-eta-inguratuta-dauka-hiriburua.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2023-11-10}}</ref> Lurraldearen erdibitze hori indarrean zen artean ere 2024ko urrian. Bi eremuak 6,5 kilometroko korridore batek banatzen ditu, Israelgo indar militarrek okupatua eta Netzarim Korridorea deitua, ipar eta hego eremuen arteko komunikazioa eragozteko. Armada okupatzaileak, bestalde, Gaza osoko periferiako lur eremuan hartu zituen posizioak.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bonba hotsak Libanon eta Gazan, urriaren 7 hartatik urtebetera|hizkuntza=eu|url=https://www.argia.eus/albistea/bonba-hotsak-libanon-eta-gazan-urriaren-7-hartatik-urtebetera|aldizkaria=Argia|sartze-data=2024-10-11}}</ref>
Azaroaren 6an, agintari militar israeldarrek lau orduko epea eman zieten inguratutako eremu horretan zeuden zibilei, bertatik atera zitezen.<ref name=":17">{{Erreferentzia|izenburua=Israel-Hamas war: what we know on day 33|hizkuntza=en-GB|data=2023-11-08|url=https://www.theguardian.com/world/2023/nov/08/israel-hamas-what-we-know-on-day-33|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2023-11-08}}</ref> Israelek, era horretan, hiria hustu nahi zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Israelek jendez hustu nahi du Gazako iparraldea eta, bereziki, Gaza hiria|hizkuntza=eu|data=2023-11-10|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/mundua/bideoak/osoa/9352523/bideoa-israelek-jendez-hustu-nahi-du-gazako-iparraldea-eta-bereziki-gaza-hiria/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2023-11-10}}</ref> Milaka palestinarrek, 50.000 IDFren arabera, Gaza hegoalderako bidea hartu zuten bandera zuri bat zeramatela.<ref name=":17" /> Armadaren esanetan, 450 «helbururi» egin zieten eraso, eta horien artean ziren Hamasen milizianoak, azpiegiturak, behaketa postua, lur azpiko tunelak eta tankeen kontrako misilak jaurtitzeko postuak, besteak beste.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Israelgo armadak bitan zatitu du Gaza, eta inguratuta dauka hiriburua|hizkuntza=eu|data=2023-11-06|url=https://www.berria.eus/mundua/israelgo-armadak-bitan-zatitu-du-gaza-eta-inguratuta-dauka-hiriburua_234821_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2023-12-10}}</ref> Israelgo Defentsa Indarrak pozik agertu ziren, adieraziz israeldar aire erasoek Hamasko dozenaka buruzagi hil zituztela,<ref>{{Erreferentzia|izena=Jason|abizena=Burke|izenburua=Israeli airstrikes on Gaza have killed dozens of Hamas commanders, says IDF|hizkuntza=en-GB|data=2023-11-08|url=https://www.theguardian.com/world/2023/nov/08/israeli-airstrikes-on-gaza-have-killed-dozens-of-hamas-commanders-says-idf|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2023-11-10}}</ref> horien artean Hamasko bigarren buruzagi gorena.<ref>{{Erreferentzia|izena=Nidal|abizena=Al-Mughrabi|izenburua=Israel says new strike on Gaza refugee camp kills second Hamas leader, first evacuees reach Egypt|hizkuntza=en|abizena2=Williams|abizena3=Al-Mughrabi|izena2=Dan|izena3=Nidal|data=2023-11-01|url=https://www.reuters.com/world/middle-east/israeli-military-jets-strike-gaza-camp-says-hamas-commander-killed-2023-11-01/|aldizkaria=Reuters|sartze-data=2023-11-10}}</ref> Lehorreko israeldar indar militarrak Gaza Hirira sartu ahala, kale borrokak areagotu egin ziren. Azaroaren 14rako, ospitale bakarra geratzen zen funtzionamenduan Gaza osoan, eta Israeldarrek jo-mugan jarri zuten.<ref name="Izenik_gabekoa_2-20240110211913">{{Erreferentzia|izenburua=NBEko Segurtasun Kontseiluak adostasuna lortu eta 'pausa humanitarioak' eskatu ditu|url=https://www.argia.eus/albistea/jarraipena-gaza-iparraldea-suntsitzen-ari-da-israel-lurreko-inbasioa-prestatu-bitartean|aldizkaria=Argia|sartze-data=2023-11-17}}</ref>
[[Fitxategi:The Al-Shifa Hospital siege.png|thumb|Al-Xifa Ospitalearen azaroko setioa]]
Une horretan, [[Gazako Al-Xifa Ospitalearen kontrako setioa (2023)|Al-Xifa Ospitalea bihurtu zen borroken erdigune]], eta israeldar aire misilek inguruetan eztanda egin zuten. Ekipamendu eta horniduraren faltaz, 40 paziente hil ziren bertan.<ref name="Izenik_gabekoa_2-20240110211913" /> IDFk adierazi zuenez, Hamasen parlamentua, gobernu egoitza eta poliziaren kuartel nagusia hartu zituen mendean, Israelgo ''The Times of Israel'' egunkariak azaldu zuenez.<ref>{{erreferentzia|urtea=2023-11-14|izenburua=IDF says it has captured Hamas parliament, government seat and police HQ|hizkuntza=en|url=https://www.timesofisrael.com/idf-proclaims-it-has-captured-hamas-parliament-government-seat-and-police-hq/|aldizkaria=The Times of Israel}}</ref> Urtarrilean, Israelek adierazi zuen erabat azpiratu zutela Hamas Gaza iparraldean, baina maiatzaren erdialdetik «erabat kontrolatzen» omen zuen berriz [[Jabalia]].<ref name="Izenik_gabekoa_2-20240627224358">{{Erreferentzia|izenburua=Gaza : violents combats à Jabalia et Rafah, dissensions au sommet de l'État israélien|hizkuntza=fr|data=2024-05-18|url=https://www.france24.com/fr/moyen-orient/20240518-gaza-violents-combats-%C3%A0-jabalia-et-%C3%A0-rafah-dissensions-au-sommet-de-l-%C3%A9tat-isra%C3%A9lien|aldizkaria=France 24|sartze-data=2024-05-26}}</ref>
=== Gazako Zerrenda hegoaldearen setioa eta inbasioa ===
Israelen Gazako Zerrenda hegoaldeko setioa eta lehorreko inbasioa ekain arte luzatu zen aire eraso eta sarraski ugariren ondoren.
==== Eremukako israeldar erasoa eta errefuxiatuen noraeza ====
[[Fitxategi:Gaza_Strip_numbered_zones,_2023_Israel-Hamas_War.jpg|thumb|Israelgo armadak zabaldutako Gazako Zerrendaren mapa, bonbardatuko zituen eta ez zituen eremuak zehaztuko zituena]]
Abenduaren 1ean, Israelgo armadak Gazako Zerrendaren mapa 600 eremu zenbakitutan banatu zuen, eta zibilei horiek identifikatzeko eskatu, gero bloke barruti horiek ''ebakuatu'' zitzaten horretarako agindua ematen zenean eta bonbardatu baino lehen. Hala ere, hustuketa metodo hori ez zen fidagarria suertatzen.<ref>{{Erreferentzia|abizena=AJLabs|izenburua=Israel-Gaza war in maps and charts: Live tracker|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/longform/2023/10/9/israel-hamas-war-in-maps-and-charts-live-tracker|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2023-12-20}}</ref> Abenduaren hasieran, Gaza hegoaldea milioi bat palestinar iheslariren aterpe bilakatu zen urriaren 13tik israeldarrek Gaza iparraldea husteko agindu zuenetik. UNRWAko instalazioetan, 250.000 errefuxiatu aterpetu ziren.
==== Israelgo armadak Khan Yunisi eraso ====
Israelek Khan Yunisi egin zion eraso, Gazako bigarren hiri handienari, eta Israelek «gerra eremu arriskutsu» izendatu zuen. Abenduaren 4an, lehorreko tropa israeldarren buruak adierazi zuen «ia-ia» amaitua zutela Gaza iparraldeko operazio militarra eta,<ref name=":15">{{Erreferentzia|izenburua=Israelgo armadak Gaza hegoaldera zabalduko du lehorreko ofentsiba|hizkuntza=eu|data=2023-12-04|url=https://www.berria.eus/mundua/israelgo-armadak-gaza-hegoaldera-zabalduko-du-lehorreko-ofentsiba_2117377_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2023-12-17}}</ref> presoen elkartrukea bertan behera geratu ondoren, Israelek areagotu egin zituen Gaza hegoaldean bonbardaketak, bereziki [[Khan Yunis|Khan Yunisen]]. Urtarrilaren 6an, Israelgo armadak segurtatu zuen «osoki desegin» zuela Gazako Zerrenda iparraldeko Hamasen egitura militarra, eta orain soilik erdialdean eta hegoaldean jarriko zuela indarra.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Israel dice haber "completado el desmantelamiento" militar de Hamás en el norte de Gaza|data=2024-01-06|url=https://www.france24.com/es/medio-oriente/20240106-nuevo-ataque-a%C3%A9reo-israel%C3%AD-deja-al-menos-18-muertos-en-gaza-onu-califica-al-enclave-como-inhabitable|aldizkaria=France 24|sartze-data=2024-01-08}}</ref>
Urtarrilaren 22an, Ilargi Gorria erakundeak salatu zuen Israel bere egoitza bonbardatzen ari zela Khan Yunisen, dronak ere baliatuz; Israelgo armadak adierazi zuen «Hamasen brigada baten gotorlekua» zela.<ref name="Izenik_gabekoa-20240324200323">{{Erreferentzia|izenburua=Israelgo armadako 24 soldadu hil dituzte Hamasen bi erasotan, Gazan|hizkuntza=eu|data=2024-01-23|url=https://www.berria.eus/mundua/israelen-goizik-zailena_2119552_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-01-23}}</ref> Abendu hasieran, [[Avichai Adree]] Israelgo Armadaren bozeramaileak Gaza hegoaldeko hainbat herritako biztanleei beren etxeetatik alde egiteko adierazi zien, «ekintza gogorrak» egingo zituztelako herriotan.<ref name="Izenik_gabekoa_8-20240110211913">{{Erreferentzia|izenburua=Israelek 700 palestinar baino gehiago hil ditu 24 orduan Gazako Zerrendan|hizkuntza=eu|data=2023-12-03|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/mundua/osoa/9369384/israelek-areagotu-egingo-ditu-bonbardaketak-gaza-hegoaldean-eta-hamasek-koheteekin-erantzun-du/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2023-12-10}}</ref> Bi egunetan, Israelen aire erasoek 800 pertsona hil zituzten Gaza osoan.<ref name=":15" /> Abendu amaieran, Herzi Halevi Israelgo armadako buruak, ''[[The Wall Street Journal]]'' egunkarian argitaratu oharrean, iragarri zuen gerrak hilabeteak iraungo zuela, helburutzat hartuz «Hamas suntsitzea», «Gaza erabat desmilitarizatzea» eta «Palestinako gizartea deserradikalizatzea».<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gazaren aurkako erasoak "areagotu" ditu Israelgo armadak|url=https://www.argia.eus/albistea/gazaren-aurkako-erasoak-areagotu-ditu-israelgo-armadak|aldizkaria=Argia|sartze-data=2024-01-16}}</ref> 2024ko urtarrilaren 1ean, Israelgo Defentsa Indarrek adierazi zuten aire eraso batean Adil Mismah, Hamasen eliteko indarren buruzagia, hil zutela.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Hamas regional commander killed in Israeli air strike, says IDF|hizkuntza=en|data=2024-01-01|url=https://www.france24.com/en/middle-east/20240101-%F0%9F%94%B4-live-israel-begins-new-year-under-rocket-attack-as-army-pounds-gaza|aldizkaria=France 24|sartze-data=2024-01-02}}</ref>
Urtarril erdialdera, telekomunikazioen erabateko blokea ezartzearekin batera, gogortu egin ziren Gaza erdialde eta hegoaldeko israeldar erasoak; urtarrilaren 18an, militar israeldarrek adierazi zuten «dozenaka terrorista akabatu» zituztela etxez etxeko borroketan.<ref name="Izenik_gabekoa_2-20240324200323">{{Erreferentzia|izena=Ali Harb,Brian|abizena=Osgood|izenburua=‘So what?’: Israeli PM Netanyahu reiterates rejection of Palestinian state|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2024/1/18/israels-war-on-gaza-live-medicine-arrives-for-captives-palestinians|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2024-01-19}}</ref> Urtarrilaren 22a, berriz, egun beltzena izan zen israeldar armadarentzat, 24 soldadu hil ondoren, haietako gehienak jarritako minak lehertzean eraitsitako eraikinen pean hilik.<ref name="Izenik_gabekoa-20240324200323" /> Urtarrilaren 22tik, Israelek gogor eraso zion [[Khan Yunis|Khan Yunisi]] eta Israelgo iturriek adierazi zuten inguraturik zutela hiria. Tanke eraso batek NBEren babespeko eraikin bati eraso egin zion, 800 pertsonaz beterik zegoenari, bederatzi hildako eta 75 zauritu utziz. Israeldar armadak hilabeteetako azken borroka handitzat jo zuen; milaka pertsona geratu ziren harrapaturik bertako ospitaletan.<ref>{{Erreferentzia|izena=Bethan|abizena=McKernan|izenburua=Thousands trapped in Gaza hospitals as Israeli troops encircle Khan Younis|hizkuntza=en-GB|data=2024-01-24|url=https://www.theguardian.com/world/2024/jan/24/thousands-trapped-in-gaza-hospitals-as-israeli-troops-encircle-khan-younis|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2024-01-25}}</ref>
==== Rafah errefuxiatuen azken aterpe eta israeldarren jopuntuan ====
Abendu hasiera arte, Israelgo agintariek Gazako hegoaldea eta Rafah leku segurutzat jotzen zuten beren bonba erasoetatik babesteko.<ref name=":14">{{Erreferentzia|izenburua=Photos: Israel is bombing starving Palestinians in southern Gaza|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/gallery/2023/12/12/photos-israel-is-bombing-starving-palestinians-in-southern-gaza|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2023-12-12}}</ref> Abenduaren 3an, Israelgo agintariek Khan Yuniseko zibilei hiriaren % 20 husteko agindu zieten, bertako aterpetxeak eta aterpetuak barne. Askok hegoalderago jo zuten, Rafahra.<ref name="Izenik_gabekoa_7-20240110211913">{{Erreferentzia|izenburua=Photos: Israel is bombing starving Palestinians in southern Gaza|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/gallery/2023/12/12/photos-israel-is-bombing-starving-palestinians-in-southern-gaza|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2023-12-12}}</ref> Abenduaren 12 baino lehen, areagotu egin ziren Rafahren kontrako israeldar aire eta lur erasoak, palestinar iheslariak aterpe bila hegoaldera hurbildu ahala. Zibilen kontrako bonbardaketak gauez ere izan ziren, herritarren artean gosetea zabaldu ahala.<ref name=":14" />
2024ko otsailaren 2an, Yoav Gallant Israelgo Defentsa ministroak adierazi zuen Hamas garaitua izan zela Khan Yunisen, eta berehala Rafahra oldartuko zirela. Rafah Egiptorekin muga duen hiria da, eta horixe zen palestinarren eskuetan geratzen zen azken posizioa.<ref>{{erreferentzia|urtea=2024-02-02|izenburua=Israel says it defeated Hamas in a key city, now aims for Gaza's southern border|hizkuntza=en|url=https://www.npr.org/2024/02/02/1228548191/israel-says-it-defeated-hamas-in-a-key-city-now-aims-for-gazas-southern-border|aldizkaria=npr}}</ref> Israelek ia egunero egiten zituen aire erasoak Rafahren kontra. Benjamin Netanyahu Israelgo lehen ministroak, otsailaren 9an, adierazi zuen aginduak eman zizkiela IDFko buruzagiei planak egiteko luze gabe Rafahra sartzeko eta «zibilak ebakuatzeko», hiri horretan kanpin denda inprobisatuetan pilatzen ziren palestinarren artean panikoa piztu zuena.<ref name=":19">{{Erreferentzia|izena=Bethan|abizena=McKernan|izenburua=Dozens killed in Rafah airstrikes as full-scale Israeli ground offensive looms|hizkuntza=en-GB|data=2024-02-10|url=https://www.theguardian.com/world/2024/feb/10/dozens-killed-in-rafah-airstrikes-as-full-scale-israeli-ground-offensive-looms|aldizkaria=The Observer|issn=0029-7712|sartze-data=2024-02-11}}</ref>
[[Otsailaren 10|Otsailaren 10ean]], Israelen aire erasoek dozenaka pertsona hil zituzten Rafahn Une horretan, milioi bat pertsonatik gora pilatzen ziren Rafahn, berez 280.000 pertsonaren bizileku. Egiptokorekin tentsioa areagotu zen. Herrialde horretako kanpo ministroak ohartarazi zuen Rafahren gaineko eraso batek hondamendi bat ekarriko zuela, eta ministro horrek adierazi zuen ere Israelek palestinarrak «beren lurraldetik kanporatzea» zuela helburu, Sinaira, hain zuzen ere.<ref name=":19" /> Hamasek Israelen «genozidio xedea salatu zuen».<ref>{{Erreferentzia|izenburua=1,3 milioi palestinar metaturik dituen Rafah hiria bonbardatzeko mehatxu kaotikoa|url=https://www.argia.eus/albistea/jarraipena-gaza-iparraldea-suntsitzen-ari-da-israel-lurreko-inbasioa-prestatu-bitartean|aldizkaria=Argia|sartze-data=2024-02-11}}</ref>
Otsailaren erdialderako, Rafahn babesa hartu zuten palestinarrak bertatik ihes egiten hasi ziren.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Noraezean, Rafahtik ihes egiten hasi dira bertan babesa hartu zutenak|url=https://www.argia.eus/albistea/jarraipena-gaza-iparraldea-suntsitzen-ari-da-israel-lurreko-inbasioa-prestatu-bitartean|aldizkaria=Argia|sartze-data=2024-02-16}}</ref> Israelen erasoaldia, ordea, atzeratuz joan zen: [[Otsailaren 19|otsailaren 19an]], Israelek iragarri zuen [[Martxoaren 10|martxoaren 10ean]] sartuko zela Rafahra lehenago israeldar gatibuak aske ez utziz gero.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Israel martxoaren 10ean sartuko da Rafahn, Hamasek bahituak aske utzi ezean|hizkuntza=eu|data=2024-02-19|url=https://www.berria.eus/mundua/israel-martxoaren-10ean-sartuko-da-rafahn-hamasek-bahituak-aske-utzi-ezean_2120931_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-02-19}}</ref> [[Martxoaren 4|Martxoaren 4an]], hala ere, Israelen aire eraso batek hamalau palestinar hil zituen gutxienez, asko haurrak, eta etxebizitza eraikin bat eraitsi.<ref>{{Erreferentzia|izena=Al Jazeera|abizena=Staff|izenburua=Israeli air raid on Rafah kills 14 Palestinians, many of them children|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/2024/3/3/israeli-air-raid-on-rafah-kills-14-palestinians-many-of-them-children|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2024-03-04}}</ref> Martxoaren 16an, Israelek Rafah inbaditzeko plana onartu zuen, bertan 1,4 milioi palestinar aterpetzen zirenean, Israelen kontrako nazioarteko kritiken erdian.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Israel approves plan to attack Gaza’s Rafah but keeps truce talks alive|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/2024/3/16/israel-approves-plan-to-attack-gazas-rafah-but-keeps-truce-talks-alive|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2024-03-23}}</ref>
Israelek Rafah ekialdea «ebakuatzeko» dei egin zien bertako ehunka mila pertsonei, eta Khan Yunis jendez metatura lekualdatzeko.<ref name="Izenik_gabekoa_5-20240627224358">{{Erreferentzia|izenburua=Hamasek onartu du bitartekariek egindako su-eten proposamena baina Israel Rafah-ra indarrez sartu da|hizkuntza=eu|url=https://www.argia.eus/albistea/rafah-bonbardatzen-hasi-da-israel-eta-hamasek-onartu-du-bitartekariek-egindako-su-eten-proposamena|aldizkaria=Argia|sartze-data=2024-05-07}}</ref> Aldi berean, Israelek Rafahren lehorreko inbasioa jarri zuen abian, Rafahren Egiptoko mugara heldu zen, eta bertako postua atzeman zuen,<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Rafah residents crash from joy to disillusionment in a matter of hours|hizkuntza=en|data=2024-05-07|url=https://www.lemonde.fr/en/international/article/2024/05/07/rafah-residents-crash-from-joy-to-disillusionment-in-a-matter-of-hours_6670658_4.html|aldizkaria=Le Monde.fr|sartze-data=2024-05-07}}</ref> baita igarobidea itxi ere; [[Israelgo Defentsa Indarrak|IDFk]], operazio hori eta muga itxiera justifikatzeko, adierazi zuen Rafahko posizio hori «helburu terroristetarako» erabiltzen zela.<ref name=":1">{{Erreferentzia|izena=Francesca|abizena=Cicardi|izenburua=Gaza queda completamente aislada tras la toma del paso de Rafah por Israel|hizkuntza=es|data=2024-05-07|url=https://www.eldiario.es/internacional/gaza-queda-completamente-aislada-toma-paso-rafah-israel_1_11346537.html|aldizkaria=elDiario.es|sartze-data=2024-05-07}}</ref> Israelgo indar militarrek aire bidezko laguntza humanitarioa moztu zuten.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Mersiha|abizena=Gadzo|izenburua=Israel War on Gaza {{!}} Live updates {{!}} Today's latest from Al Jazeera|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2024/5/7/israels-war-on-gaza-live-israel-blasts-rafah-fate-of-ceasefire-uncertain/|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2024-05-07}}</ref> [[Unicef|Unicefek]] Rafahn zeuden 600.000 haurren ataka larriaz ohartarazi zuen.<ref name="Izenik_gabekoa_5-20240627224358" /> Rafahkoa zen ordu arte erregaia, sorgailuak eta komunikaziorako ekipoak Gazan sartzeko igarobide bakarra.<ref name=":1" />{{#tag:ref|Rafahko erasoa hasi eta justu aurretik, Jerusalemen, Israelgo gobernuak Al-Jazeera hedabidearen egoitzan indarrez sartzea agindu zuen, «Hamasen bozgorailua» zelakoan; NBEk erabaki hori arbuiatu zuen, informazio gardentasunari egiten zaion kalteaz ohartaraziz.|group="oh"}}
UNRWAK informatu zuen 800.000 pertsonak ihesari eman ziotela maiatzaren 7an Rafahren inbasioa hasi zenetik (maiatzaren 18ko datua). Artilleria tiroak eta aire erasoak konbinatu ziren. Al-Qods Brigadek, [[Palestinako Jihad Islamikoa|Jihad Islamikoaren]] adarrak, adierazi zuten gogor egin zietela tropa israeldarrei hiriaren ekialdean.<ref name="Izenik_gabekoa_2-20240627224358" /> Maiatzaren 24an Nazioarteko Justizia Auzitegiak Israeli Rafahren gaineko ofentsiba eteteko agindu ondoren,<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gaza war: ICJ orders Israel to stop Rafah offensive|hizkuntza=en-GB|url=https://www.bbc.com/news/articles/crggvmyz03vo|aldizkaria=www.bbc.com|sartze-data=2024-05-27}}</ref> maiatzaren 27an, Israelek Rafah ipar-ekialdea bonbardatu zuen: kanpin denden kanpaleku batean, sarraski bat eragin zuen, 40-50 pertsona hil eta zauritu ugari eraginez, beste toki batzuetatik bertara ihes egindakoak.<ref name="Izenik_gabekoa_6-20240627224358">{{Erreferentzia|izena=TAI GABE DIGITALA|abizena=SL|izenburua=Decenas de gazatíes muertos en un ataque de Israel contra un campamento de desplazados en Rafah|hizkuntza=es|data=2024-05-27|url=https://www.naiz.eus/eu/info/noticia/20240527/decenas-de-gazaties-muertos-en-un-ataque-de-israel-contra-un-campamento-de-desplazados-en-rafah|aldizkaria=naiz:|sartze-data=2024-05-27}}</ref>
Israelek adierazi zuen Hamasko goi funtzionario bi hil zituela erasoan, «zehaztasun handiko munizioa» baliatuz. Erasoa Hamasek Tel Avivera eta Israelgo beste hiri batzuetara zenbait suziri jaurti eta gero etorri zen, estatu sionistaren defentsa sistemak geldiaraziak.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Israelen 'sarraski ankerra' Rafahko iheslarien kanpaleku batean, gutxienez 45 palestinar hilak|hizkuntza=eu|url=https://www.argia.eus/albistea/israelen-aire-eraso-batek-gutxienez-35-gazatar-hil-ditu-rafahko-iheslarien-kanpaleku-batean|aldizkaria=Argia|sartze-data=2024-05-27}}</ref> Rafahko ofentsiban, milioi bat pertsonak baino gehiagok ihes egin zuten hiritik, eta Israelgo armadak «gune seguru» izendatuetan ere eraso egin zien.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Milioi bat pertsonak baino gehiagok ihes egin behar izan dute Rafahtik, Israelen erasoak direla eta|hizkuntza=eu|data=2024-05-31|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/mundua/osoa/9509831/milioi-bat-pertsonak-baino-gehiagok-ihes-egin-behar-izan-dute-rafahetik-israelen-erasoak-direla-eta/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-06-01}}</ref> Ekainaren 17an, 65.000 lekualdatu baizik ez ziren gelditzen Rafahn, gehienek kostaldeko Al-Mawasid-era ihes egin baitzuten.<ref name="Izenik_gabekoa_7-20240627224358">{{Erreferentzia|abizena=VMarchán|izenburua=Solo quedan 65.000 desplazados en Rafah tras más de un mes de la incursión israelí|hizkuntza=es|data=2024-06-17|url=https://bitlyanews.com/internacionales/solo-quedan-65-000-desplazados-en-rafah-tras-mas-de-un-mes-de-la-incursion-israeli/|aldizkaria=AlbertoNews - Periodismo sin censura|sartze-data=2024-06-19}}</ref> Baja kopuruaren kontrako aldean, ekainaren 15ean adierazi zenez, milizia palestinarrek zortzi militar israeldar hil zituzten Rafahn tropak garraiatzeko ibilgailu baten kontra egin erasoan; informazio hori [[Israelgo Defentsa Indarrak|IDF]]<nowiki/>k, Israelgo indar armatuek, berretsi [[Israelgo Defentsa Indarrak|zuten]];<ref>{{Erreferentzia|izena=TAI GABE DIGITALA|abizena=SL|izenburua=Ocho militares israelíes mueren en un ataque de las milicias palestinas en Rafah|hizkuntza=es|data=2024-06-15|url=https://www.naiz.eus/eu/info/noticia/20240615/ocho-militares-israelies-mueren-en-un-ataque-de-las-milicias-palestinas-en-rafah|aldizkaria=naiz:|sartze-data=2024-06-16}}</ref> israeldarren kontra hilabetetan egin eraso hilgarriena izan zen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Al Jazeera|abizena=Staff|izenburua=8 Israeli soldiers killed in southern Gaza ambush; deadliest day in months|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/2024/6/15/8-israeli-soldiers-killed-in-southern-gaza-ambush-deadliest-day-in-months|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2024-06-16}}</ref>
== Erasoak, errepresioa eta palestinar bizi ataka okupazioaren pean ==
2024ko urtarril erdialdera, Israelek betetzat hartu zituen Gaza iparralderako zituen helburuak: okupazioa eta Hamas suntsitzea. Geroztik, kemen militar osoa Gaza hegoaldeko eskualde eta hiriak inbaditzera eta bertako miliziak zapaltzera bideratu zuen. Rafahren kontrako ofentsiba hilabetetan atzeratu ondoren, Israelen azken erasoa 2024ko maiatz-ekainean heldu zen, Rafah Gazako beste eskualde ugaritako iheslariz beterik zegoenean.
Israeldarrak Egiptoren Rafahko mugara heldu ziren, laguntza humanitarioa sartzea eragotzi zuten, eta palestinarren bizi ataka guztiz larritu zuten. Geroztik, behar hornigaiak sartzea eragozteaz gain, Israelek berritu egin zituen lurralde okupatuetako askotariko erasoak eta sarraskiak, bereziki errefuxiatu kanpaleku jendeztatuetan, adieraziz Hamasko buruzagiak edo gerlariak hiltzeko egiten zuela.
=== 2024ko otsaila ===
2024ko otsailaren 4an, Al-Xifa Ospitala israeldar indar militarrek setiaturik zegoen Gaza Hirian. Bertan aterpetzen ziren osasun langileak, pazienteak eta bertan babesa hartu palestinarrak; israeldarrek [[Frankotiratzaile|frankotiratzaileak]] baliatu zituzten ospitalearen ingurumarian, eta gutxienez zazpi palestinar hil.<ref>{{Erreferentzia|izena=Alastair McCready,Umut Uras,Nils|abizena=Adler|izenburua=Search for survivors as Israeli strikes level homes, mosque in central Gaza|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2024/2/5/israels-war-on-gaza-live-israeli-strikes-level-homes-in-deir-el-balah|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2024-02-05}}</ref>
=== 2024ko martxoa ===
Martxo erdialdean, Israelek beste operazio militar bat egin zuen Gaza iparraldeko [[Al-Shifa Ospitalea|Al-Xifa ospitalean]], laugarrena, «Hamasen aurkako operazio bat», aditzera eman zuenez. Ospitalera, lehendabizi, soldaduak sartu ziren eta, gero, ibilgailu militarrak, tankeak, droneak eta beste.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=NBEk ohartarazi du maiatza baino lehenago gosetea Gaza iparraldera iritsiko dela|hizkuntza=eu|url=https://www.argia.eus/albistea/jarraipena-gaza-iparraldea-suntsitzen-ari-da-israel-lurreko-inbasioa-prestatu-bitartean|aldizkaria=Argia|sartze-data=2024-03-23}}</ref> Israelgo militarrek adierazi zuten 90 pertsona hil zituztela hiru egun iraun zuen setio horretan. Erasoaren aurretik, 7,000 pertsona hartu zuten bertan aterpe.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Israeli military says 90 people killed in Gaza’s al-Shifa Hospital raid|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/2024/3/20/israeli-military-says-90-people-killed-in-gazas-al-shifa-hospital-raid|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2024-03-23}}</ref>
=== 2024ko apirila ===
Apirilaren 1ean, Israelgo armada Al-Xifa ospitaletik erretiratu zen bi asteko setioaren ondoren. Armada horrek adierazi zuen 200 miliziano hil eta Hamaseko eta Jihad Islamikoko 500 kide identifikatu zituztela, eta 800 bat susmagarri galdekatu. Hamasek kudeatu Gazako Osasun Ministerioak adierazi zuen israeldar oldarraldi horrek gutxienez 400 pertsona utzi zituela hilik, eta gosea eta egarria arma gisa erabili zela.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Israelgo Armadak Gazako Al Shifa ospitalea utzi du, bi asteko setioaren ostean|hizkuntza=eu|data=2024-04-01|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/mundua/osoa/9460561/israelgo-armadak-gazako-al-shifa-ospitalea-utzi-du-bi-asteko-setioaren-ostean/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-04-02}}</ref>
=== 2024ko maiatza ===
Bada, maiatzaren 12an, Israelek ofentsiba berri bati ekin zion Jabaliako errefuxiatu esparruan, 100.000 pertsona biltzen zituena. Ordu txikietako erasoan, Israelgo indarrek 40 palestinar hil zituzten, gehienak haurrak eta emakumeak, [[Al Jazeera]] hedabideak adierazi zuenez. Zibilak gau osoa eman zuten jendea eraikinen aurrietatik ateratzen, askotan alferrik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Israel concentra sus ataques al norte de Gaza para desmantelar el campo de refugiados de Jabalia|hizkuntza=es|data=2024-05-12|url=https://www.lasexta.com/noticias/internacional/israel-concentras-sus-ataques-norte-gaza-desmantelar-campo-refugiados-jabalia_202405126640bf49c18d4000013177f9.html|aldizkaria=LaSexta|sartze-data=2024-05-12}}</ref> 2024ko maiatzaren 18ean, Israelgo armadak operazio militar gogor bati ekin zion Jabalian, eta Jabalia mendebaldeko auzoak «ebakuatzeko» agindu zuen, adieraziz bertatik jaurtitzen zirela koheteak Israelgo herrietara. Hamas «suntsitzeaz» mintzatu zen, Israelgo politikan eta estatu gorenean desadostasunak agertu ahala, inbasioaren osteko Gazaren gobernuaz eta estatusaz.<ref name="Izenik_gabekoa_2-20240627224358" /> Maiatzaren 31n, Israel Jabaliatik eta inguruetatik atera zen, operazioa amaitu eta ingurunea erabat suntsitu ondoren.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Milioi bat pertsonak baino gehiagok ihes egin behar izan dute Rafahtik, Israelen erasoak direla eta|hizkuntza=eu|data=2024-05-31|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/mundua/osoa/9509831/milioi-bat-pertsonak-baino-gehiagok-ihes-egin-behar-izan-dute-rafahetik-israelen-erasoak-direla-eta/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-06-03}}</ref>
=== 2024ko ekaina ===
Ekainaren 6an, Israelen indar militarrek sarraski bat eragin zuten Gaza erdialdeko UNRWAko ikastetxe batean, errefuxiatuz betea. Bertan lo zeuden 40 pertsona suertatu ziren hilik, eta dozenaka zauriturik, tartean zirela haurrak. Zaurituak Al-Aqsa Ospitalera eraman zituzten, gainezka zebilena, ataka kaotiko batean. Israelen bozeramaileak adierazi zuen «eraso bat prestatzen ari ziren terroristak» hil zituztela, eta «UNRWAren ikastetxe baten barruko Hamasen gune bat» zela, «Al-Nuseirat eremuan».<ref>{{Erreferentzia|abizena=RTVE.es/AGENCIAS|izenburua=Un ataque israelí mata al menos a 40 personas en una escuela de la UNRWA en Nusseirat|hizkuntza=es|data=2024-06-06|url=https://www.rtve.es/noticias/20240606/muertos-ataque-israeli-escuela-unrwa-nuseirat/16135149.shtml|aldizkaria=RTVE.es|sartze-data=2024-06-07}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Al Jazeera|abizena=Staff|izenburua=Israel bombs UNRWA school in Gaza, kills 32 displaced Palestinians|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/2024/6/6/israel-bombs-unrwa-school-in-gaza-kills-32-displaced-palestinians|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2024-06-06}}</ref> Kanpalekuko hilketa hori beste operazio baten ataria suertatu zen. Izan ere, bi egunetara, Israelgo armadak bertako errefuxiatu esparruari eraso egin zion berriz bi leku desberdinetan.
Erasoaren ondorioz, 274 pertsona hil ziren, Zerrendako Agintaritzak zehaztu zuenez, horietatik gehienak haurrak eta umeak. Zaurituak, 698 ziren. Hala ere, estimatu zen hondakinen azpian hil asko zeudela.<ref name="Izenik_gabekoa_3-20240627224358">{{Erreferentzia|izenburua=283 hildako eta 814 zauritu azken orduetan Gazan, Israelen erasoen ondorioz|hizkuntza=eu|data=2024-06-09|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/mundua/osoa/9516273/283-hildako-eta-814-zauritu-azken-orduetan-gazan-israelen-erasoen-ondorioz/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-06-09}}</ref> Al-Aqsa Ospitalera eraman zituzten, baina ospitale horrek sorgailu bakar bat zuen funtzionamenduan. Operazio horretan, Israelek Nova musika jaialdian urriaren 7an bahitu lau gatibu askatu zituen, eta era mediatikoan aurkeztu Israelen. Hamasek adierazi zuenez, israeldarrek beste bahitu batzuk ere hil zituzten operazio berean. Une horretan, urriaren 7ako Hamasen 116 gatibu gelditzen ziren Gazan, baina horietatik 40 hilik bide zeuden.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Hamasek bahitutako lau pertsona erreskatatu ditu Israelek eta 210 palestinar hil|hizkuntza=eu|data=2024-06-08|url=https://www.berria.eus/mundua/hamasek-bahitutako-lau-pertsona-erreskatatu-ditu-israelek-gazan_2126324_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-06-08}}</ref>
2024ko ekainaren hasieran, ez ziren amaitu Israelgo armadak Palestinako milizien aurka zuzendu operazioak. Izan ere, aurrez aurreko borrokak gertatzen ari ziren oraindik Zerrenda osoan, baita Zisjordanian eta iparraldeko mugan ere, Hezbolarekin.<ref name="Izenik_gabekoa_3-20240627224358" /> Gazaren aurkako erasoalditik zortzi hilabetera, Israelgo armadak Zerrenda etengabe bonbardatzen jarraitzen zuen. Ekainaren 21-22an, nabarmen gogortu dituzte Gaza iparraldearen aurkako erasoak, eta, horien ondorioz, ehun palestinar baino gehiago hil eta ia berrehun zauritu zituzten 24 orduan. Gazako Osasun Ministerioak jakinarazi zuenez, Gaza Hirian, «hiru sarraski» egin zituen Israelgo armadak, horietako bi errefuxiatuentzako kanpalekuetan: Al-Xati eta Al-Tuffah.<ref name="Izenik_gabekoa_4-20240627224358">{{Erreferentzia|izenburua=Libano «beste Gaza bat» bihurtzeko arriskuaz ohartarazi du Guterresek|hizkuntza=eu|data=2024-06-22|url=https://www.berria.eus/mundua/libano-beste-gaza-bat-bihurtzeko-arriskuaz-ohartarazi-du-guterresek_2127033_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-06-23}}</ref>
Ekainaren 29an, Israelgo armadak berriz tankez okupatu zuen Gaza Hiriaren iparraldea, adieraziz «Hamas itzuli» egin zela, Israelek hilabete batzuk lehenago desegin ondoren. Milaka palestinarrek hiritik ihes egiteari ekin zioten, hegoalderantz eta ahal bezala.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Telediario Internacional - 29/06/24|hizkuntza=es|data=2024-06-30|url=https://www.rtve.es/play/videos/telediario-internacional/29-06-24/16168430/|sartze-data=2024-06-30}}</ref> Uztailaren hasieran, Israelgo armadak hainbat aire eraso egin zituen, dozenaka hildako eraginez Gazako hainbat lekutan (27 gutxienez). Igandeko egunsentian, iheslariak aterpetzen zituen ikastetxe bat bonbardatu zuen, lau pertsona gutxienez erailez. Egun bat lehenago, Israelek NBEren ikastetxe bati eraso egin, 16 pertsona hil eta dozenaka zauritu zituen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Dozens killed across Gaza as Israel’s war enters 10th month|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/2024/7/7/dozens-killed-across-gaza-as-israels-war-enters-10th-month|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2024-07-08}}</ref>
=== 2024ko uztaila ===
Uztailaren hasieran, anabasaren eta izuaren erdian, beste palestinar exodo bat jazo zen Gazako Khan Yunisen, Israelgo armadak hiria bonbardatu eta ehun milaka pertsonak (250.000 inguru) ihesari ekin ziotenean, noraezean. Kasu honetan ere, Israelek tokia husteko («ebakuazio») agindua eman zien Khan Yunisko herritar eta aterpetuei. Jada urtarriletik apirilera, [[Israelgo Defentsa Indarrak|IDFren]] bonbek hiria suntsitu zuten, eta lehorretik hiria okupatu. Hilabete horretan, atzean hiri txikitua utzirik eta arreta osoa Rafahn jarririk, bertatik irten zen. Armadak, izan ere, ofentsiba berriak egiten zituen Gaza osoan aurrez jada txikiturik utzitako eremuetan. Erabat kolokan ziren ura, jakiak eta elektrizitatea eskuratzeko aukera.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=De nouveau déplacés, des Gazaouis contraints de dormir dehors {{!}} TV5MONDE - Informations|hizkuntza=fr|data=2024-07-02|url=https://information.tv5monde.com/international/de-nouveau-deplaces-des-gazaouis-contraints-de-dormir-dehors-2728307|aldizkaria=information.tv5monde.com|sartze-data=2024-07-03}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gaza : 250.000 Palestiniens appelés à évacuer Khan Younis {{!}} ONU Info|hizkuntza=fr|data=2024-07-02|url=https://news.un.org/fr/story/2024/07/1146776|aldizkaria=news.un.org|sartze-data=2024-07-03}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Baigorri Argitaletxea|abizena=SA|izenburua=El nuevo asalto israelí contra Jan Yunis fuerza otro éxodo masivo|hizkuntza=es|data=2024-07-02|url=https://www.naiz.eus/eu/hemeroteca/gara/editions/2024-07-03/hemeroteca_articles/el-nuevo-asalto-israeli-contra-jan-yunis-fuerza-otro-exodo-masivo|aldizkaria=GARA|sartze-data=2024-07-03}}</ref>
Uztail erdialdean, Israelek bonbardaketak jarraitzen zituen lehenago okupatu eskualde eta hirietan. Uztailaren 13an, lekukoek ikusi zutenez, bost misil astunek Al-Mawasiko iheslari palestinarren denda kanpaleku bat jo zuen Gaza hegoaldean, bertan sarraski bat eraginez: 90 pertsonatik gora (hasieran, 70 adierazi ziren) eta 300 zauritu inguru. Israelek iheslariak aterpetzeko "ingurune babestu" izendatua zuen eremu hori. Lehenago, artean informazioa ematen zuen Hamasen Gazako gobernuak adierazi zuen beste israeldar eraso batek 100 pertsona inguru hil zituela eremu berean.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Over 70 killed, nearly 300 injured in Israeli attack on displaced Palestinians' tents in southern Gaza|url=https://www.aa.com.tr/en/middle-east/over-70-killed-nearly-300-injured-in-israeli-attack-on-displaced-palestinians-tents-in-southern-gaza/3274122|aldizkaria=www.aa.com.tr|sartze-data=2024-07-13}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Israelek 71 palestinar hil ditu gutxienez, «eremu seguru» bati egindako erasoan|hizkuntza=eu|data=2024-07-13|url=https://www.berria.eus/mundua/israelek-71-palestinar-hil-ditu-gutxienez-eremu-seguru-bati-egindako-erasoan_2128017_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-07-14}}</ref> Israelgo agintariek adierazi zuten [[Mohammed Deif]] Hamasen buruzagi militarretako bat eta Rafe Salama erakundeko segurtasun arduraduna bat jarri zituela jomugan.<ref>{{Erreferentzia|izena=Sophie Tanno, Jeremy|abizena=Diamond|izenburua=Israel targets top Hamas commander in strike Palestinian officials say killed at least 70 people|hizkuntza=en|data=2024-07-13|url=https://www.cnn.com/2024/07/13/middleeast/khan-younis-strike-gaza-intl/index.html|aldizkaria=CNN|sartze-data=2024-07-13}}</ref>
Uztailaren 21ean, Israelek hainbat eraso egin zituen Gazan, gutxienez 64 pertsona hil, eta 105 zauritu. Erasoen biktima asko, ordea, artean haien hondarretan zeuden estalita. <ref>{{Erreferentzia|izena=Federica|abizena=Marsi|izenburua=‘Hunted like deer in a forest’: Palestinian civilians decry Israel attacks|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2024/7/21/israels-war-on-gaza-live-dozens-killed-in-israeli-raids-on-gaza-yemen|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2024-07-21}}</ref> Hurrengo egunetan, Israelek Khan Yunis errefuxiatu kanpalekuaren kontrako eraso bati ekin zion, eta gutxienez 84 pertsona hil eta 320 zauritu utzi Zerrenda osoan, baita adierazi ere «terroristak akabatzen» ari zela. Israelek babes eremu humanitario izendatu zuen lehenago Khan Yuniseko eremu hori. Bonbardaketetan, tankeak eta gerra hegazkinak erabili zituen.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Presstv|izenburua=Israel attacks Gaza ‘humanitarian zone,’ 84 massacred in 24 hours|hizkuntza=En|data=2024-07-23|url=https://www.presstv.ir/Detail/2024/07/23/729923/Gaza-Khan-Younis|aldizkaria=PressTV|sartze-data=2024-07-26}}</ref>
=== 2024ko abuztua ===
Israelek [[Abad al-Zeriei]] hil zuen bezala, Israelek Gaza hirian egin atzo zeresanik handiena eman zuten erasoak abuztu hasieran: Hassan Salama eta Nassr eskolak bonbardatu zituen hainbatetan. Bi eraso horien xedea Hamaseko kideak hiltzea zela jakinarazi zuen Tel Avivek; hala ere, 30 palestinar inguru hil zituen, eta, Palestinako Osasun Ministerioak abuztuaren 5ean jakinarazi zuenez, hildakoen %80 inguru haurrak ziren.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ekialde Hurbilean «ziklo suntsitzailea» amaitzeko eskatu du G7ak|hizkuntza=eu|data=2024-08-05|url=https://www.berria.eus/mundua/ekialde-hurbilean-ziklo-suntsitzailea-amaitzeko-eskatu-du-g7ak_2128992_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-08-06}}</ref>
[[File:Al-Tabieen_school_massacre_04.webm|thumb|upright|Abuztuko Al-Tabieen ikastetxeko sarraskiaren testigantza, bertako kazetari batek grabatu eta kontatua]]
Abuztuaren 8an, Israelgo indar militarrek adierazi zuten Gazako Zerrendan bi ikastetxeren kontra eraso egin zutela, Gazako defentsa zibilak berretsia: Al-Zahraa Ikastetxea eta Abdel Fattah Hamoud Ikastetxea, Gaza Hiriko ekialdean. Beste batzuetan bezala, Israelen bozeramaileek adierazi zuten Hamasen kontrolguneak zirela. Gainera, Wafa berri agentziak zabaldu zuen israeldarrek Bureij errefuxiatu kanpalekuaren kontra jo zutela, eta gutxienez 15 palestinar hil, baita dozenaka zauritu ere.<ref>{{Erreferentzia|izena=Farah Najjar,Maziar|abizena=Motamedi|izenburua=Israel-Palestine conflict {{!}} Live updates {{!}} Today's latest from Al Jazeera|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2024/8/8/israels-war-on-gaza-live-victims-burn-as-tents-bombed-in-khan-younis/|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2024-08-08}}</ref>
Bi egun geroago, Israelek gutxienez ehun pertsona hil zituen Gazako eskola bat bonbardatuta Gaza hirian zegoen eskola baten aurka egin zuen erasoan (Al-Tabieen ikastetxea). Ohiko legez, Israelek adierazi zuen «Hamaseko komando baten aurkako» operazioa izan zela, baina Hamasek erantzun zuen soilik zibilak hil zituztela. Gainera, Israel Khan Yunisen aurreko egunean lurrean hasitako operazioarekin jarraitzen zuen. NBE Nazio Batuen Erakundearen arabera, 60.000 eta 70.000 artean ziren azken orduetan hiriko ekialdeko auzoetatik ihes egin behar izan zuten pertsonak.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Israelek gutxienez ehun pertsona hil ditu Gazako eskola bat bonbardatuta|hizkuntza=eu|data=2024-08-10|url=https://www.berria.eus/mundua/ehun-pertsona-hil-ditu-israelek-gutxienez-gazako-eskola-bat-bonbardatuta_2129219_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-08-11}}</ref>
Abuztuaren 12an jakinarazi zenez, Israelek 20 ikastetxeri egin zien eraso hilabeteko epean, eta gutxienez 274 hildako eragin. Hamasek errefuxiatuen babeslekutzat definitu dituena; Israelek, berriz, Hamasen ezkutalekutzat («terroristak»). NBEk egiaztatu zuen gehienak haurrak eta emakumeak zirela. Gainera, hogeita lau orduan, Israelek 30 jopunturi egin zien eraso, «milizianoak, arma biltegiak eta koheteak jaurtitzeko tokiak», erasotzaileek adierazi zutenez. Erasoek nazioarteko eragile askoren gaitzespena jaso zuten.<ref>{{Erreferentzia|izena=RTVE es /|abizena=AGENCIAS|izenburua=Israel ataca en Gaza más de 20 escuelas en un mes pese a la condena y la presión internacional|hizkuntza=es|data=2024-08-11|url=https://www.rtve.es/noticias/20240811/israel-ataca-gaza-mas-20-escuelas-mes-pese-condena-presion-internacional/16215114.shtml|aldizkaria=RTVE.es|sartze-data=2024-08-12}}</ref> Bitartean, Israelek Gazako Zerrendan espiatzeko ahaleginak areagotu zituen, premiaz eta goseteak jotako palestinarren artean kolaboratzaileak eta informazioa bilatuz, haien ataka larria goxatzearen truke, batzuetan amutzat ustezko ekimen humanitarioak baliatuz eta senitartekoak hiltzearekin mehatxatuz.<ref>{{Erreferentzia|izena=Usaid|abizena=Siddiqui|izenburua=Israel war on Gaza updates: Attacks continue on eve of talks in Qatar|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2024/8/14/israels-war-on-gaza-live-un-told-israel-ignoring-global-outrage-over-gaza|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2024-08-15}}</ref>
Israelen erasoek zibilen kontrako sarraski gehiago eragin zituzten hurrengo egunetako erasoetan. Abuztuaren 17an, Israelen eraso batek familia bateko 15 kide guztiak hil zituen Gaza erdialdean, bederatzi haur tartean. Bitartean, Israelek Maghazi errefuxiatu kanpalekua husteko agindu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gaza live: Israeli strike kills 15 members of same family in central Gaza|hizkuntza=en|url=https://www.middleeasteye.net/live/gaza-live-israeli-strike-kills-15-members-same-family-central-gaza|aldizkaria=Middle East Eye|sartze-data=2024-08-17}}</ref> Krisi humanitario larriaren erdian, abuztuaren 29an, Israelgo armadako kideek, beste batzuetan jada jazo bezala, tiroka hartu zuten bi ibilgailuko laguntza humanitarioko karabana, NBEaren Elikagaien Programa Humanitariokoa, beren ibilbidea behin eta berriz jakinarazi zieten arren israeldar agintariei. Ondorioz, bertan behera geratu ziren aldi baterako NBEko enplegatuen laguntzarako joan-etorriak.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Israel confirma que disparó al convoy del Programa Mundial de Alimentos de la ONU 'por error'|hizkuntza=es|data=2024-08-30|url=https://www.huffingtonpost.es/global/israel-confirma-disparo-convoy-programa-mundial-alimentos-por-error.html|aldizkaria=ElHuffPost|sartze-data=2024-08-30}}</ref> Abuztuaren 30ean, Israelek bukatutzat jo zuen Gaza hegoaldeko eta erdialdeko zati batean hogeita bi egun lehenago hasi ofentsiba armatua: [[Khan Yunis|Khan Yunisko]] eta [[Deir al-Balah]] erdialdeko hainbat eremu. Biztanleria zibilari eraso egin zioten; gainera, Israelgo iturrien arabera, 250 borrokalari «garbitu» eta tunelen 6 kilometro suntsitu zituzten.<ref>{{Erreferentzia|izena=RTVE es /|abizena=AGENCIAS|izenburua=Tropas israelíes abandonan parte del sur y centro de Gaza tras 22 días de ofensiva|hizkuntza=es|data=2024-08-30|url=https://www.rtve.es/noticias/20240830/israel-tropas-frontera-gaza-egipto-lider-hamas-yenin/16231305.shtml|aldizkaria=RTVE.es|sartze-data=2024-08-31}}</ref>
=== 2024ko iraila ===
Ikasturtea hastearekin batera, Israelen erasoak ez ziren eten Gazan. Zerrendako ataka larriaren ondorioz, aurreikusi zen 630.000 haur palestinarrek ez zutela ikasturtea hasi ahal izango.<ref>{{Erreferentzia|izena=TAI GABE DIGITALA|abizena=SL|izenburua=La quimera de estudiar en Gaza: 630.000 alumnos sin curso escolar|hizkuntza=es|data=2024-09-09|url=https://www.naiz.eus/eu/info/noticia/20240909/la-quimera-de-estudiar-en-gaza-630-000-estudiantes-sin-curso-escolar|aldizkaria=naiz:|sartze-data=2024-09-09}}</ref> Gazako palestinar ugarik al-Masawi «gune humanitarioan» hartu zuten babesa Israelengandik ([[Khan Yunis]]), ehun milaka pertsonak. Bada, Israelen aire eraso batek 19 pertsona hil zituen gutxienez irailaren 10ean, eta beste 60 zauritu. Gutxienez, lau misilek jo zuten ingurunea, errefuxiatuen denden gainera eroriak. Misilek bederatzi metro inguru sakoneko zuloa egin zuten. Erasootan, familia osoak desagertu ziren. Ohi bezala, Israelgo Armadak terroristen kontrako erasotzat jo zuten, eta argudiatu Hamasen kontrolgunea bertan zegoela.<ref>{{Erreferentzia|izena=Bethan|abizena=McKernan|izenburua=Khan Younis safe zone: Israel launches deadly strike on al-Mawasi, Gaza officials say|hizkuntza=en-GB|data=2024-09-10|url=https://www.theguardian.com/world/article/2024/sep/10/khan-younis-israel-strike-al-mawasi-tent-camp-gaza-deaths-humanitarian-safe-zone|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2024-09-10}}</ref>
Astean bigarrenez, Israelgo Armadak eremu humanitario bati eraso egin zion. Gaza erdialdeko Al-Nuiserat hiriko eskola bat bonbardatu zuen irailaren 11ko ilunabarrean, eta eskola hori kudeatzen zuen UNRWA Palestinar Iheslarientzako Laguntza eta Lan Bulegoak jakinarazi zuenez, gutxienez hemezortzi lagun hil zituzten, eta beste hainbeste zauritu; horien artean, erakunde horretako sei langile humanitario. [[António Guterres|Antonio Guterres]] NBEko idazkari nagusiak gogor gaitzetsi zuen erasoa eta «Gazan gertatzen ari dena».<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Israelgo armadak UNRWAko sei langile humanitario hil ditu|hizkuntza=eu|data=2024-09-12|url=https://www.berria.eus/mundua/israelgo-armadak-unrwako-sei-langile-humanitario-hil-ditu_2130428_102.html?_gl=1*ghzrcl*_up*MQ..*_ga*MTQ3ODY0MDAwNi4xNzI2MTUxMDM5*_ga_EC0FSX7N43*MTcyNjE1MTAzOC4xLjAuMTcyNjE1MTAzOC4wLjAuMA..|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-09-12}}</ref> Irail erdialdean, Netanyahuren gobernuak Gaza bonbardatzen jarraitu zuen etengabe.<ref name=":8" />
Irailaren 18 eta 19an, Rafah mendebaldea jarri zuten jomugan, zehazki Al-Mawasi eremua. Gazako beste hainbat tokitatik ihesi joandako ehunka desplazatu zeuden bertan aterpe hartzen. Gaza Hiriaren hego-ekialdea ere bonbardatu zuten, eta tiroketak izan ziren Khan Yunis ekialdean.<ref name=":8">{{Erreferentzia|izenburua=Azken egunetako erasoak «gerra deklaraziotzat» hartu ditu Hezbollahko buruak|hizkuntza=eu|data=2024-09-19|url=https://www.berria.eus/mundua/gatazka-fase-berri-batean-sartu-dela-ohartarazi-du-israelgo-defentsa-ministroak_2130756_102.html?_gl=1*m1mlu0*_up*MQ..*_ga*NDEwOTAxODU0LjE3MjY4MjY1MzE.*_ga_EC0FSX7N43*MTcyNjgyNjUzMC4xLjAuMTcyNjgyNjUzMC4wLjAuMA..|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-09-20}}</ref> Irailaren 23an, Gazako Osasun Ministerioak azaldu zuen Israelen erasoek 24 palestinar hil zituztela eta 60 zauritu utzi 24 orduan.<ref>{{Erreferentzia|izena=Al Jazeera|abizena=Staff|izenburua=‘Relentless’ Israeli attacks on Gaza kill 24 Palestinians in a day|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2024/9/23/israels-war-on-gaza-live-israel-reportedly-planning-north-gaza-siege|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2024-09-23}}</ref> Irailaren 26ko beste eraso batean, Israelek Hafsa al-Falujako ikastetxeari egin zion eraso, Jabalian, hamabost pertsona erailez, eta dozenaka zauritu utziz. Biktimak «aterpetuak eta dendetan bizi ziren desplazatuak» ziren, «krimen bat, eta genozidioaren jarraipena», Hamasek adierazi zuenez.<ref>{{Erreferentzia|izena=Edna|abizena=Mohamed|izenburua=Explosions in Beirut as Israel carries out new strikes on Lebanon’s capital|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2024/9/26/israel-attacks-lebanon-live-72-killed-in-latest-wave-of-israeli-attacks?update=3204799|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2024-09-26}}</ref>
=== 2024ko urria ===
Israelek hainbat fronte ireki zituen. Haren Libanoko ofentsiba eta lurreko inbasioaz gain, [[Israelen kontrako Iranen aire erasoa (2024ko urria)|Iranek aire eraso masibo bat zuzendu]] zuen Israelen kontra, eta huthiak erasoka aritu ziren urriaren 7tik. Aldiz, Israelek ez zuen Gazaren kontrako oldarra baretu. Urriaren 2an, zenbait eraso egin ditu Israelek Gazan. Hiru eskola bonbardatu ditu zerrendan, «Hamasen gordelekuak» zirela argudiatuta. [[Reuters|Reutersek]] kaleratu du, eskola horietan zeuden medikuak aipatuz, barne desplazatuen familiak baino ez zeudela bertan. Ez dute zehaztu zenbat lagun hil dituzten eskoletako erasoetan, baina zerrendako Osasun Ministerioaren datuen arabera, gaueko erasoetan 60 palestinar hil dituzte gutxienez.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Israelek Libanora soldadu gehiago bidalita erreakzionatu du|hizkuntza=eu|data=2024-10-02|url=https://www.berria.eus/mundua/iranen-aurkako-mendekua-iragarri-du-netanyahuk-erasotzen-gaituenari-egingo-diogu-eraso_2131418_102.html?_gl=1*1hio1ar*_up*MQ..*_ga*ODU5MTAzMzI2LjE3Mjc5MzYxOTg.*_ga_EC0FSX7N43*MTcyNzkzNjE5OC4xLjAuMTcyNzkzNjE5OC4wLjAuMA..|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-10-03}}</ref>
Urriaren 5ean, Israelgo militarrek adierazi zuten Hamasen kontrolgunea atzeman zutela eta, ziotenez, ikastetxe batean zegoen ezkutaturik.<ref>{{Erreferentzia|izena=Nils Adler,Virginia|abizena=Pietromarchi|izenburua=Over 2,000 people killed in Israeli attacks on Lebanon: Health Ministry|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2024/10/4/live-israeli-bombs-rain-down-on-lebanons-beirut-gaza-occupied-west-bank?update=3222734|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2024-10-04}}</ref> Aldi berean, Israelgo gerra hegazkinek eta artilleriak ukaldi gogorrak jo zituzten Nuseyraten eta Burejen, Israelek Gaza erdialde eta iparraldean beren bizilekuak husteko eta joateko esaten zien bitartean palestinarrei. Jendea, ordea, noraezean zebilen. Osasun iturriek adierazi zuten bonbardaketek 25 pertsona hil zituztela. Gazako erdialdean, milioi bat pertsona zeuden harrapaturik orduan israeldar armadaren pean.<ref>{{Erreferentzia|izena=Adam Muro,Alastair Mccready,Maziar Motamedi,Umut Uras,Virginia|abizena=Pietromarchi|izenburua=Israel vows retaliation for Iran attack as its strikes kill 25 in Lebanon|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2024/10/5/live-israel-resumes-beirut-bombing-as-lebanon-death-toll-passes-2000?update=3224104|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2024-10-07}}</ref>
== Hamasko buruzagien aurkako erasoak eta hilketak ==
2024. urtea hasi berritan, urtarrilaren 2an, drone batek [[Beirut|Beiruten]] hegoaldea bonbardatu zuen arratsaldean, eta eraso horretan, besteak beste, [[Saleh al-Aruri]] hil zuten, Hamasen adar politikoko buruzagiordea eta Al-Qassam Brigaden —adar militarraren— sortzaileetako bat,<ref name=":16">{{Erreferentzia|izenburua=Hamasen adar politikoko buruzagiordea hil dute, Libanon|hizkuntza=eu|data=2024-01-02|url=https://www.berria.eus/mundua/hamasen-adar-politikoko-buruzagiordea-hil-dute-libanon_2118675_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-01-07}}</ref> baita erakunde islamistako beste sei goi kargudun ere.<ref name="Izenik_gabekoa_9-20240110211913">{{Erreferentzia|izenburua=Gatazka ez hedatzeko eskatu diete Israeli eta Hezbollahri|hizkuntza=eu|data=2024-01-03|url=https://www.berria.eus/mundua/gatazka-ez-hedatzeko-eskatu-diete-israeli-eta-hezbollahri_2118698_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-01-07}}</ref> Libanoko hedabideen arabera, Israelgo armadak egin zuen bonbardaketa. Hamaseko bozeramaileek eta [[Palestinar Aginte Nazionala|PANeko]] gobernuburuak Israeli egotzi zioten errua.
Kolpe gogorra eman zitzaion Hamasi. Izan ere, Yoav Gallant Israelgo Defentsa ministroak astebete lehenago adierazi zuen Israelgo armada zazpi frontetan ari zela borrokan: «Fronte asko dituen gerra batean gaude: Gaza, Libano, Siria, Judea eta Samaria [Zisjordania], Irak, Yemen eta Iran».<ref name=":16" /> Zisjordanian greba orokorrerako deia egin zuten, eta, Al-Jazeera Qatarko telebistak jaso zuenez, mendekua eskatzen ari ziren hango herritarrak. Hezbola milizia xiitak, berriz, jakinarazi zuen hilketa hori ez zela «zigorrik gabe» gabe geratuko.<ref name="Izenik_gabekoa_9-20240110211913" /> Erasotako erakundeak ere, Hamasek, mendekua agindu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Hizbulá y Hamás juran venganza tras el asesinato de su 'número dos' en Beirut: "No quedará sin castigo"|hizkuntza=es|data=2024-01-03|url=https://www.lasexta.com/noticias/internacional/hizbula-hamas-juran-venganza-asesinato-numero-dos-beirut-quedara-castigo_2024010365950dabcf86730001c3db5d.html|aldizkaria=www.lasexta.com|sartze-data=2024-01-08}}</ref> Atentatuaren ondorioz, gerra inguruko herrialdeetara hedatu zitekeelako kezka piztu zen nazioarteko eragile nagusien artean.<ref name="Izenik_gabekoa_9-20240110211913" /> Izan ere, ia aldi berean, atentatu batek ia 100 pertsona eta 284 zauritu hil zituen Teheranen eta, dolu eta protestarako bildutako irandar jendetzek Israelen eta AEBren kontrako aldarriak bota arren, [[Estatu Islamikoa|Estatu Islamikoak]] bere egin zuen Teherango erasoa.<ref>{{erreferentzia|urtea=2024-01-04|izenburua=Islamic State claims responsibility for deadly Iran attack, Tehran vows revenge|hizkuntza=en|url=https://www.reuters.com/world/middle-east/iran-vows-revenge-after-biggest-attack-since-1979-revolution-2024-01-04/|aldizkaria=Reuters}}</ref>
2024ko apirilaren 10ean, Israelen aire eraso militar batek [[Ismail Haniyeh]] Hamasko buruaren bi semeak eta hiru biloba hil zituen Gaza iparraldean.<ref>{{Erreferentzia|izena=Al Jazeera|abizena=Staff|izenburua=Israeli air attack kills three sons of Hamas chief Ismail Haniyeh in Gaza|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/2024/4/10/israeli-forces-kill-three-children-of-hamas-leader-ismail-haniyeh-in-gaza|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2024-04-12}}</ref> Haniyeh-k adierazi zuen horrek ez zituela aldatuko Hamasek zituen planak.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Israel-Gaza war: Hamas leader Ismail Haniyeh says three sons killed in air strike|hizkuntza=en-GB|data=2024-04-10|url=https://www.bbc.com/news/68783840|sartze-data=2024-04-12}}</ref> 2024ko ekainaren 25ean jakinarazi zenez, Israelek Haniyehren hamar senitarteko, arreba ere tartean, hil zituen Al-Xati errefuxiatu eremuaren kontrako bonbardaketa batean, Zerrendaren iparraldean. Horren berri ezagutu ondoren, Haniyehk adierazi zuen hilketa horiek («martiriak», deitu zienez) ez zutela geldiaraziko «erresistentzia», eta su-etena zela Israelekin akordio batera heltzeko ezinbesteko baldintza.<ref>{{erreferentzia|izenburua=Haniye afirma que las muertes de sus familiares por los ataques de Israel no detendrán la "resistencia"|hizkuntza=es|data=2024-06-25|url=https://www.europapress.es/internacional/noticia-haniye-afirma-muertes-familiares-ataques-israel-no-detendran-resistencia-20240625194027.html|aldizkaria=EuropaPress}}</ref>
Uztailaren hasieran, Israelen aire eraso batek Rawi Mushtaha hil omen zuen, orduko Gazako gobernuburua, Israelgo Estatu Nagusiak urriaren hasieran berretsi zuenez. Berak ezarri omen zuen Yahya Sinwarrekin batera Hamasen segurtasun sistema orokorra.<ref>{{erreferentzia|urtea=2024-10-04|izenburua=Tel Aviv confirma la muerte en un ataque del jefe del Gobierno de Gaza|kazeta=El País}}</ref> Uztail erdialdean, Israelen aire eraso batek sarraski bat eragin zuen (ikus gorago); Israelen bozeramaileek adierazi zuten «terroristak» jarri zituztela jo-puntuan, alegia, [[Mohammed Deif|Muhammad Deif]] buruzagi militarra (eta, Israelen iritziz, urriaren 7ko erasoen arduradunetako bat) eta [[Rafe Salama]], beste buruzagi bat. Ez zen argitu hil ote zituzten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Israelek 71 palestinar hil ditu gutxienez, «eremu seguru» bati egindako erasoan|hizkuntza=eu|data=2024-07-13|url=https://www.berria.eus/mundua/israelek-71-palestinar-hil-ditu-gutxienez-eremu-seguru-bati-egindako-erasoan_2128017_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-07-14}}</ref> Uztailaren hondarrean, Libanoren eta Israelen arteko mugaz bi aldeetako tentsioa berriz berotu ahala, misil batek, ustez Israelek jaurtiak, [[Ismail Haniyeh]] Hamasko buruzagi nagusi eta arduradun politikoa hil zuen Teheranen, [[Masoud Pezeshkian]] Irango presidente berriaren inauguraziora joan eta ostatu hartutako eraikin batean zegoela.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Hamas political chief Ismail Haniyeh assassinated in Iran|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/2024/7/31/hamass-political-chief-ismail-haniyeh-assassinated-in-iran-state-media|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2024-07-31}}</ref> Abuztuaren 5ean, Israelek baieztatu zuen [[Abad al-Zeriei]] hil zuela aire eraso batez, Gazako ekonomia ministroa.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ekialde Hurbilean «ziklo suntsitzailea» amaitzeko eskatu du G7ak|hizkuntza=eu|data=2024-08-05|url=https://www.berria.eus/mundua/ekialde-hurbilean-ziklo-suntsitzailea-amaitzeko-eskatu-du-g7ak_2128992_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-08-05}}</ref>
Abuztuaren 18an, Israelek baieztatu zuen Ahmed Abu Ara eta Rafat Doasi Hamasko buruzagiak, ohi bezala «terroristak» izendatuak, hil zituela FDI eta Shin Bet-en arteko operazio koordinatu batean. Azpiegitura militarreko kidea omen zen bata, eta lehergailuen ekoizpenean inplikatua bestea. Aire bonbardaketa batean hil zituzten, [[Jenin|Jeninen]], [[Zisjordania|Zisjordanian.]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Israel afirma haber asesinado a dos líderes de Hamás por un bombardeo en Yenín (Cisjordania)|hizkuntza=es|data=2024-08-18|url=https://www.lasexta.com/noticias/internacional/israel-afirma-haber-asesinado-dos-lideres-hamas-bombardeo-yenin-cisjordania_2024081866c1c0b4797ae10001561b78.html|aldizkaria=LaSexta|sartze-data=2024-08-19}}</ref> Al-Masawiko irailaren 10eko sarraskian, Israelgo Armadako bozeramaileek adierazi zuten urriaren 7ko erasoetako bi bururi egin ziotela eraso: Samer Abu Daqqa, Hamasko aire unitateko burua, and Osama Tabesh, Hamasko behaketen eta jomugen burua.<ref>{{Erreferentzia|izena=Bethan|abizena=McKernan|izenburua=Khan Younis safe zone: Israel launches deadly strike on al-Mawasi, Gaza officials say|hizkuntza=en-GB|data=2024-09-10|url=https://www.theguardian.com/world/article/2024/sep/10/khan-younis-israel-strike-al-mawasi-tent-camp-gaza-deaths-humanitarian-safe-zone|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2024-09-10}}</ref>
[[File:Yahya Sinwar. October 16, 2024.webm|thumb|Sinwar hil aurreko bideoa, israeldar droneak grabatua]]
Urriaren 17an, Israelek iragarri zuen [[Yahya Sinwar]] Hamaseko burua hil zuela, Ismail Haniyehren ondorengoa, eta haren gorpuaren DNA frogek horixe berretsi zutela. Rafahn hil zuten, infanteria tropen eta Hamaseko milizianoen arteko borroketan.<ref name=":10" /> Zabaldutako informazioaren arabera, israeldar patruila batek bi borrokalari talde palestinar ikusi zituen mugitzen eraikinen artean, eta elkar tirokatu zuten, hiru gerlari palestinar hil zituena. Sinwarek, zauriturik, aterpea bilatu zuen eraikin hondatu batean, baina atzetik zuen segika drone bat, identifikatu zuena. Sofa batean pausaturik, Sinwarek, artean, denbora izan zuen droneari makila bat botatzeko. Gero, israeldarrek tokia bonbakatu zuten, eta haren gorpua atzeman, Israelgo laborategi batera eramateko.<ref name=":13">{{Erreferentzia|izena=Al Jazeera|abizena=Staff|izenburua=How did Israel kill Hamas leader Yahya Sinwar? What we know so far|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/2024/10/18/how-was-yahya-sinwar-killed-what-we-know-so-far|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2024-10-22}}</ref>
Israelgo Armadak Sinwarri egozten zion 2023ko urriaren 7an milizia palestinarrek Israelen aurka egin erasoaren «egile intelektuala» izatea; eta denbora anitz eman zuen haren atzetik. Netanyahu lehen ministroak aditzera eman zuen Hamas garaitua izan zela: «Hamasen osteko lehen eguna» deitu zion, eta gehitu ere «Deabruak kolpe gogorra hartu du[ela] gaur. Lanean jarraituko dugu bahituak berreskuratu arte. Hamasek ez du boterean jarraituko».<ref name=":10">{{Erreferentzia|izenburua=Israelgo armadak erran du Yahya Sinwar Hamaseko buruzagia hil duela|hizkuntza=eu|data=2024-10-17|url=https://www.berria.eus/mundua/israelgo-armadak-erran-du-yahya-sinwar-hamaseko-buruzagia-hil-duela_2132171_102.html?_gl=1*lqm9if*_up*MQ..*_ga*MzgwMTIwMDQ5LjE3MjkyNDE1NzM.*_ga_EC0FSX7N43*MTcyOTI0MTU3My4xLjAuMTcyOTI0MTU3My4wLjAuMA..|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-10-18}}</ref> 18an bertan, Hamasek berretsi egin zuen haren heriotza, borrokan gertatu zena.<ref name=":13" />
== Gazako biztanleriaren ataka larria eta ihesa ==
''Argia'' aldizkariaren azaroaren 29ko estimazioaren arabera, Israelen erasoetan ordu arte hildako palestinarren % 95 zibilak izan ziren, kontuan hartuz gero ordurako 20.000 palestinar hil bide zituztela.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Su etenaren ondoren, 100 palestinarretik gora hil ditu jada Israelek|url=https://www.argia.eus/albistea/jarraipena-gaza-iparraldea-suntsitzen-ari-da-israel-lurreko-inbasioa-prestatu-bitartean|aldizkaria=Argia|sartze-data=2023-12-01}}</ref> Urriaren 7az geroztik, milioi erdi adingabek utzi behar izan dituzte euren bizitokiak, Unicef Haurren Laguntzarako Nazio Batuen Funtseko Ekialde Hurbilerako zuzendari Adele Khoderrek emandako datuen arabera. Haur horiek «ia edateko urik gabe, jendez betetako eremu txikietan eta babesik gabe» daudela gehitu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=HRWek Gazako sarraskiaren konplize izatea egotzi die AEBei|hizkuntza=eu|data=2023-12-09|url=https://www.berria.eus/mundua/hrwek-gazako-sarraskiaren-konplize-izatea-egotzi-die-aebei_2117659_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2023-12-11}}</ref> Abenduaren 27an, Gazako biztanleen % 85 lekualdatu behar izan ziren, beren bizilekuak atzean utzita.<ref>{{Erreferentzia|izena=Bethan|abizena=McKernan|izenburua=‘Miserable in every sense’: displaced families in Gaza face daily ordeal|hizkuntza=en-GB|data=2023-12-27|url=https://www.theguardian.com/world/2023/dec/27/miserable-in-every-sense-displaced-families-in-gaza-face-daily-ordeal|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2023-12-30}}</ref> Eskalada militarra hasi eta urtebetera, 2024ko urriaren 7an, 1,9 milioi palestinarrek utzi zituzten beren etxea Gazan, jatorriz 2,1 milioi pertsonako biztanleriatik, eta noraezean zebilen batetik bestera Gazako eremu murritzean. Gazak Baztanen pareko azalera du eta, bertan, Gipuzkoak eta Bizkaiak batera besteko biztanleria.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bonba hotsak Libanon eta Gazan, urriaren 7 hartatik urtebetera|hizkuntza=eu|url=https://www.argia.eus/albistea/bonba-hotsak-libanon-eta-gazan-urriaren-7-hartatik-urtebetera|aldizkaria=Argia|sartze-data=2024-10-11}}</ref>
Gaza Media Officeren arabera, urtarrilaren 4an azaleratu zenez, urriaren 7tik Israelek 65.000 tona bonba jaurti zituzten ordu arte Gazaren gainean, misilak eta bonba erraldoiak, horietako batzuk ia tona bat leherkariz beteak.<ref>{{erreferentzia|izenburua=Israel dropped 65,000 tonnes of bombs on Gaza in 89 days|argitaratze-data=2024-01-04|url=https://www.middleeastmonitor.com/20240104-israel-dropped-65000-tonnes-of-bombs-on-gaza-in-89-days/|aldizkaria=Middle East Monitor}}</ref> 2024ko uztailean argitaratu zenez, 15 urte beharko ziren Israelek Gazako genozidioan sortutako 40 milioi tona hondakin jasotzeko.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Hamabost urte beharko dira Gazako genozidioan Israelek sortutako 40 milioi tona hondakin jasotzeko|hizkuntza=eu|url=https://www.argia.eus/albistea/hamabost-urte-beharko-dira-gazako-genozidioan-israelek-sortutako-40-milioi-tona-hondakin-jasotzeko|aldizkaria=Argia|sartze-data=2024-07-20}}</ref>
Israelen erasoetatik harago, nabarmendu zuen adingabeek «arrisku handiak» dituztela gaixotasunak garatzeko. «Haur izateko lekurik arriskutsuena da Gaza». Gazako zibilen hilketa masiboaz gain, Israelek Zerrendako palestinarren artean gosete eta gaitza zabaltzen joatea erabaki zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Amid mass killing of Gaza civilians, Israel wages a war of starvation and disease - occupied Palestinian territory {{!}} ReliefWeb|hizkuntza=en|data=2023-10-28|url=https://reliefweb.int/report/occupied-palestinian-territory/amid-mass-killing-gaza-civilians-israel-wages-war-starvation-and-disease|aldizkaria=reliefweb.int|sartze-data=2023-10-30}}</ref> [[Urriaren 12|Urriaren 12an]], NBEk adierazi zuen une horretan 650.000 palestinarrek ur eskasia jasaten zutela.<ref name=":11" /> Ataka horretan, egun berean, milaka herritarrek, horien artean asko desplazatuak, NBEren [[Ekialde Hurbileko Palestinar Iheslariei Laguntzeko Nazio Batuen Agentzia|UNRWA agentziako]] eraikinetan indarrez sartu, eta [[Irin|irina]] zein bestelako [[Elikagai|elikagaiak]] eraman zituzten. Elikagai horiek [[Rafah|Rafahtik]] [[Kamioi|kamioietan]] sartutako [[Gizaldeko laguntza|laguntza humanitarioa]] zen.<ref>{{Erreferentzia|izena=TAI GABE DIGITALA|abizena=SL|izenburua=Miles de personas asaltan los almacenes de UNRWA en Gaza para conseguir alimentos|hizkuntza=es|data=2023-10-29|url=https://www.naiz.eus/eu/info/noticia/20231029/unrwa-eleva-a-59-el-numero-de-sus-trabajadores-muertos-en-gaza|aldizkaria=naiz:|sartze-data=2023-10-30}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Gabrielle|abizena=Tétrault-Farber|izenburua=Gazans break into aid centres, taking flour and supplies, UN says|hizkuntza=en|data=2023-10-29|url=https://www.reuters.com/world/middle-east/gazans-break-into-aid-centres-taking-flour-supplies-un-says-2023-10-29/|aldizkaria=Reuters|sartze-data=2023-10-30}}</ref> Urtarrilaren 20an, 650.000 palestinarrek gosete handia jasaten zuten, UNRWAk hala salaturik.<ref name="Izenik_gabekoa-20240324200323" /> Azaro hasieran, Israelen bonbardaketek sarraskia eragin zuten [[Jabaliako errefuxiatu esparruko sarraskia (2023)|Jabaliako errefuxiatu esparruaren kontrako]] erasoan, gutxienez 400 pertsona inguru.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gazatik ateratzeko aukera ireki dute atzerritarrentzako eta herritartasun bikoitza dutenentzako|url=https://www.argia.eus/albistea/jarraipena-gaza-iparraldea-suntsitzen-ari-da-israel-lurreko-inbasioa-prestatu-bitartean|aldizkaria=Argia|sartze-data=2023-11-02}}</ref> Azaro hasieran, Gaza-Egiptoren arteko Rafahko muga ireki zitzaien zauritu eta herritar batzuei, eta hiritartasun bikoitzeko palestinarrei.<ref>{{Erreferentzia|izena=Iñaut Matauko|abizena=Rada|izenburua=Gazako zauritu eta atzerritar batzuk Rafahko pasabidetik ateratzen hasi dira|hizkuntza=eu|data=2023-11-01|url=https://www.berria.eus/albisteak/234645/gazako-zauritu-eta-atzerritar-batzuk-rafahko-pasabidetik-ateratzen-hasi-dira.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2023-11-01}}</ref>
Gazaren kontrako erasoan, Israelek jo-mugan jarri zituen hala ospitaleak eta nola bizilekuak.<ref name="Izenik_gabekoa_3-20240110211913">{{Erreferentzia|izenburua=‘Bloodbath’: Israel continues to target Gaza hospitals and civilians|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/2023/12/18/bloodbath-israel-keeps-hitting-gaza-hospitals-amid-international-uproar|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2023-12-19}}</ref> Azaroaren 3an, Israelgo indar armatuek al-Xifa Ospitaletik Rafah-ko mugara zauritu larriak zeramatzan anbulantzia konboi bat bonbardatu zuten; aldi berean, ikastetxeak, meskitak eta ospitaleak bonbardatu zituen, ihesi zihoazen herritarren aterpe aizun bilakatuak, hala nola al-Fakhoora ikastetxea, Jabaliako errefuxiatu esparruan.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Israel ramps up attacks in Gaza, striking schools, hospitals and mosques|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/2023/11/4/israeli-strikes-target-schools-hospitals-mosques-on-gaza|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2023-11-10}}</ref> Abenduaren 17an, israeldarrek berriz bonbardatu zuten errefuxiatu esparru hori, eta gutxienez 90 hildako eta 100 zauritutik gora eragin.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=At least 90 killed in latest Israeli attacks on Gaza’s Jabalia refugee camp|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/2023/12/17/at-least-90-killed-in-latest-israeli-attacks-on-gazas-jabalia-refugee-camp|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2023-12-25}}</ref> Israelek segurtatu ohi du bere erasoen ituan Hamasen instalazio militarrak eta ezkutalekuak daudela, eta erakunde horrek ezkutu gisa baliatzen dituela leku horiek, zehazki al-Xifa Ospitalearen sotoaldea, «baita NBEren egoitzak ere».<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Israel says these photos show how Hamas places weapons in and near U.N. facilities in Gaza, including schools - CBS News|hizkuntza=en-US|data=2023-11-08|url=https://www.cbsnews.com/news/israel-photos-hamas-gaza-weapons-un-facilities-including-schools/|aldizkaria=www.cbsnews.com|sartze-data=2023-11-10}}</ref><ref>{{Erreferentzia|abizena=elDiario.es|izenburua=Varios hospitales de Gaza sufren nuevos ataques israelíes, según las autoridades locales|hizkuntza=es|data=2023-11-10|url=https://www.eldiario.es/internacional/ultima-hora-ofensiva-israel-gaza-directo_6_10672784_1104233.html|aldizkaria=elDiario.es|sartze-data=2023-11-10}}</ref>
{| style="background-color: #e4cceb; width:100%; border-radius: 6px;"
|
<center><big>'''Gazako herritarren bizi atakaren eta suntsipenaren irudiak'''</big></center>
<gallery mode="packed" heights="125px">
File:Damage_in_Gaza_Strip_during_the_October_2023_-_13.jpg
File:Humanitarian_crisis_in_Gaza_Strip_following_2023_total_blockade_by_Israel_1.png
File:Tasnim_News_Agency_-_Footage_of_the_ambulance_targeted_by_Israel_military_in_Khan_Yunis.webm
File:Fars_Photo_of_Refugees_in_Gaza_Strip_during_2023_War_03.jpg
</gallery>
|}
Al-Xifa Ospitaleko langileek aditzera eman zutenez, azaroaren 15erako israeldarrak ospitalera sartu ziren tiroka, kaosa eta etsipena zabalduz bertako 650 paziente eta aterpetutako 5.000-7.000 zibilen artean.<ref name="Izenik_gabekoa_2-20240110211913" /><ref name="Izenik_gabekoa_4-20240110211913">{{Erreferentzia|izenburua=Patients at Gaza’s largest hospital ‘screaming from thirst’ as water runs out|hizkuntza=en|data=2023-11-17|url=https://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/al-shifa-hospital-patients-screaming-from-thirst-gaza-b2448924.html|aldizkaria=The Independent|sartze-data=2023-11-17}}</ref> Israeldarrek ur eta oxigeno hoditeria leherrarazi ondoren, ospitaletik bertan aterpetuak «egarriz hiltzen» ari zirela ohartarazi zuten.<ref name="Izenik_gabekoa_4-20240110211913" /> Israeldar indarrek abeletxeak suntsitu zituzten, eta gosetea Gazako herritarren kezka nagusi bilakatu zen,<ref name="Izenik_gabekoa_5-20240110211913">{{Erreferentzia|izenburua=Israel-Palestina: Un nuevo ataque a una escuela refugio de la ONU causa decenas de muertos, entre ellos muchos niños {{!}} Noticias ONU|hizkuntza=es|data=2023-11-18|url=https://news.un.org/es/story/2023/11/1525772|aldizkaria=news.un.org|sartze-data=2023-11-20}}</ref> prezioak hirukoiztuz.<ref name="Izenik_gabekoa_6-20240110211913">{{Erreferentzia|izena=Ruwaida|abizena=Amer|izenburua=Gaza’s food is running out amid Israel’s ‘war of starvation’|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/2023/11/18/gazas-food-is-running-out-amid-israels-war-of-starvation|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2023-11-19}}</ref> Azaroaren 17an, gosete arriskua berehalakoa zen, NBEk adierazi zuenez.<ref>{{Erreferentzia|izena=Adam|abizena=Fulton|izenburua=Israeli forces ‘determined to advance’, says military – as it happened|hizkuntza=en-GB|abizena2=Chao-Fong|abizena3=Luscombe|abizena4=Mackay|abizena5=Ambrose|abizena6=Banfield-Nwachi|abizena7=Sullivan|abizena8=Chao-Fong|abizena9=Sullivan (earlier)|izena2=Léonie|izena3=Richard|izena4=Hamish|izena5=Tom|izena6=Mabel|izena7=Helen|izena8=Adam Fulton (now); Léonie|izena9=Helen|data=2023-11-18|url=https://www.theguardian.com/world/live/2023/nov/17/israel-hamas-war-live-updates-gaza-starvation-idf-raid-jenin-refugee-camp-palestine-ceasefire-calls|aldizkaria=the Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2023-11-23}}</ref> Indar israeldarrek babesleku izendatutako eraikinak eta eremuak bonbardatzen jarraitu zuten; azaroaren 18an, NBEren ikastetxe bati eraso egin zioten, hamarnaka hildako eraginez, asko haurrak eta emakumeak.<ref name="Izenik_gabekoa_5-20240110211913" />
NBEk abenduaren 12an adierazi zuenez, Gazako herritarren erdiak [[Otsailaren 27|goseteak]] jota zeuden.<ref name=":14" /> 2024ko [[Otsailaren 29|otsailaren 29an]], sarraski bat gertatu zen Gaza Hirian, Israelek laguntza humanitarioaren bila bildutako 100 pertsonatik gora hil eta gutxienez 760 pertsona zauritu zituenean.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Nueva masacre de Israel en Gaza: más de 100 palestinos mueren mientras hacían cola para recibir ayuda humanitaria|data=2024-02-29|url=https://www.publico.es/internacional/nueva-masacre-israel-gaza-mas-100-palestinos-mueren-hacian-cola-recibir-ayuda-humanitaria.html|aldizkaria=www.publico.es|sartze-data=2024-02-29}}</ref> Abenduko datuen arabera, haurrek behar zuten uraren % 10 edaten zuten egunero.<ref>{{Erreferentzia|izena=Agencia|abizena=EFE|izenburua=Children in Gaza getting just 10 percent of daily water requirement|hizkuntza=en-US|data=2023-12-20|url=https://efe.com/en/latest-news/2023-12-20/children-in-gaza-getting-just-10-percent-of-daily-water-requirement/|aldizkaria=EFE Noticias|sartze-data=2024-03-05}}</ref> 2024ko [[Martxoaren 4|martxoaren 4rako]], NBEk azaldu zuen hamasei haur hil zirela malnutrizioaren eta osasun arreta gabeziaren ondorioz.<ref>{{Erreferentzia|izena=Usaid Siddiqui,Maziar|abizena=Motamedi|izenburua=UN report finds credible reports of sexual violence on Oct. 7, in West Bank|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2024/3/4/israels-war-on-gaza-live-israel-repeats-attacks-as-children-die-of-hunger|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2024-03-04}}</ref> Apirilean zabaldu zenez, Gazako Zerrendako 576.000 pertsona, biztanleriaren laurden bat, gosetea jasateko zorian ziren, NBEren arabera.<ref>{{Erreferentzia|izena=Bethan|abizena=McKernan|izenburua=Seven Gaza aid workers including UK, US and Australian citizens killed in Israeli strike, charity says|hizkuntza=en-GB|abizena2=Doherty|izena2=Ben|data=2024-04-02|url=https://www.theguardian.com/world/2024/apr/02/israel-idf-air-strike-gaza-foreign-aid-workers-palestinian-translator-killed|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2024-04-03}}</ref> UNRWAk 2024ko irailean kalkulatu zuen miloi bat pertsonatik gora geratuko zirela janaririk gabe hilabete bukaeran.<ref>{{Erreferentzia|izena=TAI GABE DIGITALA|abizena=SL|izenburua=Israel redobla la guerra contra la Unrwa cuando se extiende el hambre|hizkuntza=es|data=2024-09-12|url=https://www.naiz.eus/eu/info/noticia/20240913/israel-redobla-la-guerra-contra-la-unrwa-cuando-se-extiende-el-hambre|aldizkaria=naiz:|sartze-data=2024-09-13}}</ref>
Apirilaren 14an, Gaza hegoaldean aterpe hartu zuten milaka palestinarrek, asko Rafahn babestuak, etxerako bidea hartu zuten, Gaza iparraldera, nekeak jota. Aldiz, FDI israeldar armadaren sua aurkitu zuten, tankeen zein fusil bidez itzultzen ziren iheslariei tiro egiten zietenak, CNNren arabera. Askok berriz hegoaldera buelta ematea erabaki zuten. Israelek gerra eremu aktibotzat zuen artean ere Gaza iparraldea.<ref>{{Erreferentzia|izena=Belén|abizena=Liotti|izenburua=Miles de palestinos intentaron regresar a sus hogares en el norte de Gaza, pero encontraron el fuego israelí|hizkuntza=es|data=2024-04-14|url=https://cnnespanol.cnn.com/2024/04/14/palestinos-regresar-norte-gaza-fuego-israel-trax/|aldizkaria=CNN|sartze-data=2024-04-15}}</ref> Maiatzaren 27an, Israelgo armadak Rafah ipar-ekialdea bonbardatu zuen (ikus goian): milaka pertsona lekualdatuz beteriko kanpaleku bat, Israelek bonbardaketaz lehenago mehatxatu ez zuena. Haatik, tokia bonbardatu eta 40-50 pertsona hil zituen.<ref name="Izenik_gabekoa_6-20240627224358" /> Ekainaren 17an, Rafahn aste batzuk lehenago israeldar ofentsibatik ihesi pilatzen zen 1,4 milioi pertsonako jende oldearen gehiengoa Al-Mawasadera lekualdatu zen, Israelek «eremu seguru» izendatua.<ref name="Izenik_gabekoa_7-20240627224358" /> Hala ere, luze gabe, Israelek kostaldeko iheslarien denda eremu hori ere bonbardatu zuen, eta gutxienez zazpi pertsona hil.<ref>{{Erreferentzia|izena=Mersiha|abizena=Gadzo|izenburua=Israel’s actions are ‘intentional and direct attack on civilian population’|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2024/6/19/israel-war-on-gaza-live-fate-of-hundreds-of-gaza-health-workers-unknown|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2024-06-19}}</ref> Eskalada militarraren hasieratik hamaika hilabetera, kalkulatzen zen Gazako herritar guztiak lekualdatu behar izan zirela beren bizilekuetatik aterpe bila, Israelen erasoetatik ihesi: 2.300.000 pertsona.<ref>{{Erreferentzia|izena=Bethan|abizena=McKernan|izenburua=Khan Younis safe zone: Israel launches deadly strike on al-Mawasi, Gaza officials say|hizkuntza=en-GB|data=2024-09-10|url=https://www.theguardian.com/world/article/2024/sep/10/khan-younis-israel-strike-al-mawasi-tent-camp-gaza-deaths-humanitarian-safe-zone|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2024-09-10}}</ref>
Ekainean, israeldar indar militarrek lurralde osoa okupatu ondoren, sistema palestinarra bertan behera geratu, eta zabor bilketa ere eten egin zen. Hilabetearen bukaeran, zaborra milaka tonatan pilatu eta usteltzen zen, eta bildu edo tratatu gabe gelditzen, gaitzei bidea irekiz. [[Ekialde Hurbileko Palestinar Iheslariei Laguntzeko Nazio Batuen Agentzia|UNRWAk]] salatu zuen Israelek ez zuela uzten zaborra biltzen eta bizi baldintzak «ezin okerragoak» zirela. Izan ere, zaborraz gain, beroa, edateko ur eta elikagaien zein saneamenduaren falta zela eta, gaitz agerraldiak ugaldu ziren.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Telediario Internacional - 29/06/24|hizkuntza=es|data=2024-06-30|url=https://www.rtve.es/play/videos/telediario-internacional/29-06-24/16168430/|sartze-data=2024-06-30}}</ref>
== Su-etenak eta su-eten ahaleginak ==
=== Azaro amaierako pausa humanitarioa ===
[[Fitxategi:11-24 Gaza ceasefire line.png|thumb|Azaroaren 24ko su-etenaren lerroa (marra urdinak Netzarim korridorea adierazten du)]]
Azaroaren 24an, 96 orduko pausa humanitario bat hasi zen Gazan, Egipto, Qatar eta Estatu Batuen bitartekaritzaz.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Gaza: Start of truce feeds hopes for respite, access to people in need {{!}} UN News|hizkuntza=en|data=2023-11-24|url=https://news.un.org/en/story/2023/11/1143922|aldizkaria=news.un.org|sartze-data=2023-11-28}}</ref> Pausa horretan, adostu zen palestinar-israeldar gatibuen elkartrukea egitea: Hamasek bahituta Gazara eramandakoak eta Israelek bere espetxeetan preso dituenak. Aldi horretan, hornigai eta elikagai gehiago hasi ziren sartzen Gazara Rafah-ko pasabidetik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=UN delivers more aid into Gaza on first day of humanitarian pause {{!}} UN News|hizkuntza=en|data=2023-11-24|url=https://news.un.org/en/story/2023/11/1143957|aldizkaria=news.un.org|sartze-data=2023-11-28}}</ref> Azaroaren 27an, menia hori beste bi egunez luzatu zen. Horretarako, palestinarrek beste 50 gatibu askatzea jarri zuten baldintzatzat.
Horien trukean egunean 30 preso palestinar espetxetik irteteko eskatu zuen Hamasek. Hargatik, Netanyahuk adierazi zuen pausaren ostean berriz gogor joko zutela: «Gerran jarraituko dugu gure helburu guztiak bete arte: bahitutako guztiak etxera itzultzea, Hamas erabat desagertzea eta Gaza Israelentzat inoiz gehiago mehatxu bat ez izatea».<ref name=":9">{{Erreferentzia|izenburua=Israel eta Hamas Gazako menia luzatzeko prest daude|hizkuntza=eu|data=2023-11-27|url=https://www.berria.eus/mundua/israel-eta-hamas-menia-luzatzeko-prest-daude_2117092_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2023-11-28}}</ref> Astebeteko pausaren ondoren, borrokak abenduaren 1ean [Euskal Herriko] goizeko 6etan hasi ziren berriz: israeldarrek kohete bat geldiarazi zuten; gainera, israeldarrek bonbardaketa gogorrei berrekin zieten.<ref>{{Erreferentzia|izena=Antonio Pita, Trinidad Deiros Bronte, Luis de|abizena=Vega|izenburua=Israel retoma los bombardeos en Gaza y mata al menos a 178 personas tras el fin de la tregua|hizkuntza=es|data=2023-12-01|url=https://elpais.com/internacional/2023-12-01/fin-del-alto-el-fuego-entre-israel-y-hamas-tras-una-semana-de-tregua.html|aldizkaria=El País|sartze-data=2023-12-10}}</ref>
=== Menia ahalegin zapuztua eta Rafahren inbasioa ===
2024ko maiatzaren 6 arte, Israelgo agintariek atzeratu egin zuten Rafah hiriaren kontrako lehorreko eraso militar bat. Bitarte horretan, aire erasoak nagusitu ziren, udaberrian ehunka palestinar herritar hil eta zauritu zituztenak hiri horretan, baita askotariko txikizioak eragin ere azpiegitura zibiletan. Apiril hasieran, Hamasek eta Israelgo gobernu ordezkariek adierazi zuten prest zeudela menia batera heltzeko, Qatarko zein Egiptoko bitartekarien hitzarmen proposamen batean oinarrituz. Hamasek onartu egin zuen proposamena, eta jendetzak Rafahko kaleetan ospatu zuen. Aldiz, poz hori laster zapuztu zen, Israelek atzera egin eta, apirilaren 7ko ordu txikietan, Rafahren bonbardaketari ekin zionean.<ref name=":0" />
=== Polioaren kontra txertatzeko pausak ===
2024ko abuztuan, Israelen Gazako erabateko blokeoaren eta ofentsiba militar berri baten erdian, egiaztatu zen [[Poliomielitis|polioak]] hainbat umeri erasan ziela. Ondorioz, Israelgo agintariek eta Hamas erakundeak hiru eguneko pausa humanitarioa adostu zuten, [[Munduko Osasun Erakundea|OMEk]] babestua. Kanpaina, irailaren 7an hastekoa zen Gaza erdialdean, eta gero iparraldera zein hegoaldera zabaltzekoa.<ref>{{Erreferentzia|izena=RTVE es /|abizena=AGENCIAS|izenburua=Tropas israelíes abandonan parte del sur y centro de Gaza tras 22 días de ofensiva|hizkuntza=es|data=2024-08-30|url=https://www.rtve.es/noticias/20240830/israel-tropas-frontera-gaza-egipto-lider-hamas-yenin/16231305.shtml|aldizkaria=RTVE.es|sartze-data=2024-09-03}}</ref>
== Gatazkaren zabalpena ==
{{Sakontzeko|2023-2024ko Israel-Palestina gerraren zabalpena}}
Gerra luzatu ahala, Israel eta Palestinako lurralde mugakideetara zabaldu zen tentsioa, lehenik eta behin Israel eta Zisjordaniara bertara eta, berehala, Libanoko hegoaldeko mugara, Hezbola mugimendu islamistarekin dagoen gatazka puntuetara. Berehala, nazioarteko potentzien arteko jokaleku bero bihurtu zen, atzean zirela nagusiki AEB eta Iran, baita Europar Batasuneko herrialdeak eta Errusia ere.
=== Israel eta Zisjordania ===
Israelgo palestinarrek askotariko zigor eta ondorioak jasan dituzte, hala nola lan kaleratzeak, jazarpenak eta atxiloketak. Palestinarren kontrako oldarra [[Nakba]] errepikatzeko arriskua benetako bihurtu du, krisi hau hasi baino lehenagotik zetozen neurriak gauzatuz edo areagotuz.<ref>{{Erreferentzia|izena=Mohamad|abizena=Kadan|izenburua=Palestinians in Israel also face a Nakba|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/opinions/2023/11/21/palestinians-in-israel-also-face-a-nakba|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2023-11-21}}</ref> Zisjordania, berriz, PAN Palestinako Aginte Nazionalak kudeatzen du, eta lur palestinarra da, berez.<ref name=":9" /> Hamasen urriaren 7ko erasoen ondoren, arreta guztia Gazara bideratzen zen bezala, aldi berean israeldar indarrek 31 palestinar hil zituzten bakarrik astebetean.<ref>{{Erreferentzia|izena=Antonio|abizena=Pita|izenburua=La violencia se extiende a Cisjordania|hizkuntza=es|data=2023-10-13|url=https://elpais.com/internacional/2023-10-13/la-violencia-se-extiende-a-cisjordania.html|aldizkaria=El País|sartze-data=2023-11-29}}</ref> 2023ko urriaren 7tik 2024ko uztailaren 31ra bitartean, Israelgo indarrek eta kolonoek 116 haur palestinar hil zituzten balaz Zisjordania okupatuan. % 90 gorputz adarretan, buruan edo hainbat ataletan tirokatu zituzten, eta horrek esan nahi du Israelgo tiratzaileek hiltzera tiro egiteko politikari jarraitzen diotela.<ref>{{Erreferentzia|izena=Axier|abizena=Lopez|izenburua=Zisjordaniako haurrak bala sionisten jomugan|hizkuntza=eu|data=2024-11-11|url=https://blogak.argia.eus/begizta/2024/11/11/zisjordaniako-haurrak-bala-sionisten-jomugan/|aldizkaria=Begizta|sartze-data=2024-11-12}}</ref>
NBEk 2024ko martxo hasieran azaldu zuenez, Zisjordaniako israeldarrek palestinarrei tratu iraingarria eta giza legearen kontrakoa, sexu jazarpena eta bortxaketa mehatxuak egin zizkieten beren operazioetan.<ref>{{erreferentzia|izenburua=UN report finds sexual violence on October 7 and in West Bank|data=2024-03-04|url=https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2024/3/4/israels-war-on-gaza-live-israel-repeats-attacks-as-children-die-of-hunger|aldizkaria=Al-Jazeera}}</ref>
[[Palestinar Aginte Nazionala|PAN Palestinako Aginte Nazionalak]] Nazio Batuen Erakundeari eta giza eskubideen aldeko nazioarteko erakundeei eskatu zien «berehala» esku hartzeko Palestinan, «okupazio indarrak herritarren aurka misilekin eta droneekin egiten ari diren erasoak geldiarazteko».<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Israelgo Armadak beste hiru palestinar hil eta 22 zauritu ditu Zisjordanian|hizkuntza=eu|data=2022-10-25|url=https://www.berria.eus/mundua/israelgo-armadak-beste-hiru-palestinar-hil-eta-22-zauritu-ditu-zisjordanian_219906_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2023-11-29}}</ref> Hala 2023ko azaroan nola 2024ko otsailean, Amnistia Internazionalak israeldar indarrek eragindako giza eskubideen urraketa larriak salatu zituzten, tortura kasu oso ohikoak eta indarkeria hilgarriaren erabilera neurrigabea eta legez kanpokoa.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Spike in Israeli lethal force against Palestinians in Occupied West Bank|hizkuntza=en|data=2024-02-05|url=https://www.amnesty.org/en/latest/news/2024/02/shocking-spike-in-use-of-unlawful-lethal-force-by-israeli-forces-against-palestinians-in-the-occupied-west-bank/|aldizkaria=Amnesty International|sartze-data=2024-02-05}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Israel/OPT: Horrifying cases of torture and degrading treatment of Palestinian detainees amid spike in arbitrary arrests|hizkuntza=en|data=2023-11-08|url=https://www.amnesty.org/en/latest/news/2023/11/israel-opt-horrifying-cases-of-torture-and-degrading-treatment-of-palestinian-detainees-amid-spike-in-arbitrary-arrests/|aldizkaria=Amnesty International|sartze-data=2024-02-05}}</ref> 2024ko [[Otsailaren 27|otsailaren 27an]], Zisjordanian oinarritutako Palestinako Gobernu osoak dimisioa eman zuen, Palestinak bizi zuen ataka jasanezina zelakoan.<ref>{{erreferentzia|izenburua=Zisjordaniako gobernu osoak dimisioa aurkeztu du, Palestinaren egoera jasangaitzagatik|data=2024-02-27|url=https://www.argia.eus/albistea/jarraipena-gaza-iparraldea-suntsitzen-ari-da-israel-lurreko-inbasioa-prestatu-bitartean?id_eguneraketa=6057#6057|aldizkaria=Argia}}</ref>
=== Libano ===
Libanoko frontean, tentsioa hasieratik handitu zen, eta bi aldeek, [[Hezbola]] talde indartsua ere tartean, tiroketak eta su erasoak trukatu zituzten hilabete batez.<ref name="Izenik_gabekoa-20240110211913" /> [[Urriaren 30|Urriaren 30ean]], Israelek hegazkinez eraso egin zion Libanori eta Siriako Hezbolari, bertako kohete-jaurtigailuak neutralizatzeko, adierazi zuenez. Astetan, Israelek zein AEBk hainbat aire eraso egin zituzten Siria gainean.<ref name="Izenik_gabekoa_10-20240110211913">{{Erreferentzia|izenburua=Israel strikes Syria, Lebanon following rocket attacks, military says|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/2023/10/30/israel-strikes-syria-lebanon-following-rocket-attacks-military-says|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2023-12-20}}</ref> Abenduaren 8tik 9ra, Israelek areagotu egin zituen Hezbola talde miliziaren aurkako aire erasoak, nahiz eta une horretan ez zen inor hil. Israelgo armadako bozeramaile Avichay Adraeeren arabera, miliziaren egoitza nagusiari egin zioten eraso.<ref name=":12">{{Erreferentzia|izenburua=HRWek Gazako sarraskiaren konplize izatea egotzi die AEBei|hizkuntza=eu|data=2023-12-09|url=https://www.berria.eus/mundua/hrwek-gazako-sarraskiaren-konplize-izatea-egotzi-die-aebei_2117659_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2023-12-11}}</ref> Libanoko fronteko giroa gaiztotu egin zen 2024ko ekainaren 19an. Israelgo Atzerri ministro Israel Katzek X sare sozialean idatzitako txio batean ohartarazi zuen armada «prest» zegoela Hezbola milizia xiitarekin «erabateko gerra bat» hasteko.<ref name="Izenik_gabekoa_4-20240627224358"/> Irailaren 18-19an, Hezbolako kideen gailu eletroniko ugari urrunetik eztandarazi eta aire erasoz haren buruzagi gorenak erail ondoren, Israelek ofentsiba oso bati ekin zion Libano hegoalde eta ekialdean.
=== Itsaso Gorria ===
AEBk Itsaso Gorrian gerraontziak zabaltzeari erantzunez,<ref name="Izenik_gabekoa_11-20240110211913">{{Erreferentzia|izena=Maziar|abizena=Motamedi|izenburua=Houthis target Israel-linked ships in Red Sea. Here’s what you need to know|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/2023/12/4/yemens-houthis-target-israeli-linked-ships-in-red-sea-heres-what-to-know|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2023-12-12}}</ref> Yemengo matxino [[Huthiak|huthiek]] mehatxu hau egin zuten abendu erdialdean: Itsaso Gorria zeharkatzen zutela eta Israel helmuga duten ontzi guztiei eraso egingo zietela, baldin eta Israelek «berehala» laguntza humanitarioa, hala nola elikagaiak eta osasun baliabideak, Gazara sartzen uzten ez bazuen.<ref name=":12" /> Huthiek Iranen babesa dute, eta Itsaso Gorrikoa munduko itsas ibilbide komertzial aktiboenetako bat da.<ref name="Izenik_gabekoa_11-20240110211913" /> Abenduaren erdialderako, huthiek zortzi itsasontziri egin zieten eraso Yemengo Bab el-Mandeb itsasartean. Ondorioz, petrolioaren prezioek goranzko joera hartu zuten.<ref>{{Erreferentzia|izena=Giorgio|abizena=Cafiero|izenburua=Will oil prices rise after Red Sea shipping curbs amid Houthi attacks?|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/features/2023/12/16/analysis-what-do-houthi-attacks-in-the-red-sea-mean-for-oil-prices|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2023-12-19}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Zamaontzien erdiek Itsaso Gorritik igarotzeari utzi diote, huthien erasoengati|hizkuntza=eu|data=2024-01-02|url=https://www.berria.eus/ekonomia/zamaontzien-erdiek-itsaso-gorritik-igarotzeari-utzi-diote-huthien-erasoengati_2118564_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-01-02}}</ref>
=== Siria ===
[[Siriako Gerra Zibila|Siriako Gerra Zibilak]] iraun bitartean, Israelek ehunka eraso egin zizkion Siriari, baina urriaren 7tik areagotu egin zituen, batez ere Iranen babespeko indarren eta Siriako armadaren kontra. Abenduan, Israelen aire eraso batek Irango Zaindari Iraultzaileen jeneral goren bat hil zuen. Ekialde Hurbilean tentsioak gora egin ahala, 2024ko urtarrilean, Israelek aire eraso bat jo zuen Damaskon, eta 5 pertsona hil eraikin batean bilduta zeudela. Israelek adierazi zuenez, Iranekin lerrokatu buruzagiak ziren.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=5 dead in Israel strike on Syria targeting 'Iran-aligned leaders': monitor|hizkuntza=en|data=2024-01-20|url=https://www.france24.com/en/live-news/20240120-5-dead-in-israel-strike-on-syria-targeting-iran-aligned-leaders-monitor|aldizkaria=France 24|sartze-data=2024-01-20}}</ref> 2024ko otsailaren 2an, Estatu Batuek Siriako eta Irakeko dozenaka punturi egin zioten eraso, Jordanian egun batzuk lehenago soldadu batzuk hiltzearen ordainetan.<ref name=":18">{{Erreferentzia|izenburua=AEBk Irak eta Siria bonbardatu ditu Jordanian jasotako erasoari erantzunez|hizkuntza=eu|data=2024-02-03|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/mundua/osoa/9414380/aebk-irak-eta-siria-bonbardatu-ditu-jordanian-jasotako-erasoari-erantzunez/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-02-03}}</ref>
=== Irak ===
Hezbolak, abenduaren 7an, gutxienez bost misil jaurti zituzten AEBk Bagdaden zuen enbaxadaren aurka. Erasoaren harira, Irakeko lehen ministro Xia al-Sudanik bere gobernuaren baimenik gabe «ez erantzuteko» eskatu zion AEBri. Hasieran, ez zuen inork erasoa bere gain hartu.<ref name=":12" /> 2024ko otsailaren 2an, AEBren eraso militarrak jazo ziren Irak eta Siria arteko mugan.<ref name=":18" /> Irakeko agintariek adierazi zuten AEB buru duen koalizioa gatazka eta «desegonkortasun faktore» bat bihurtzen ari zela Ekialde Hurbilean, eta koalizio horren Irakeko misioa etetera bultzatzen ari zela Irakeko gobernua.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Iraq condemns ‘clear-cut assassination’ operation after US strike|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/2024/2/8/iraq-condemns-clear-cut-assassination-operation-after-us-strike|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2024-02-11}}</ref>
== Nazioarteko diplomazia eta interbentzioa ==
{{Sakontzeko|2023-2024ko_Israel-Palestina_gerra#Nazioarteko diplomazia eta interbentzioa|l1=Nazioarteko diplomazia eta interbentzioa 2023-2024ko Israel-Palestina gerran}}
{{irudi zabala|International views on whether 2023 Hamas attack on Israel is a terrorist attack.svg|800px|Munduko estatuen banaketa, 2023ko urriko Israelen kontrako erasoa "terrorista" izan zela uste dutenen eta ez dutenen artean}}
[[Fitxategi:The_USS_Dwight_D._Eisenhower_and_USS_USS_Gerald_R._Ford_carrier_strike_groups_in_November_2023.jpg|thumb|AEBko itsas armadako gerraontziak Mediterraneo ekialdera bidean]]
== Gerra krimenak ==
{{Sakontzeko|Gerra krimenak Israel-Palestina gerran}}
[[Fitxategi:Gaza_eta_Palestinaren_alde_-_Donostia_(18_October_2023)_3.jpg|thumb|Palestinarekin elkartasuna Donostian, 2023ko urriaren 18an]]
[[Fitxategi:2023-10-21 Free Palestine Demo in Oranienplatz (2268).jpg|thumb|Palestinarekin elkartasuna Berlinen ([[Kreuzberg]]), 2023ko urriaren 21ean]]
[[Fitxategi:Perhimpunan_Solidariti_Palestin_Dataran_Merdeka_2023.jpg|thumb|[[Kuala Lumpur]]reko manifestazioa Palestinarekin elkartasunez]]
Gerra krimenak Israel-Palestina gerran 2023-2024. urteetan gertatu dira. [[2023-2024ko Israel-Palestina gerra|Gerra horretan]], bi alde nagusiek, [[Israel|Israelek]] eta palestinar erakundeek, elkarri leporatu diote [[Gerra krimen|gerra krimenak]] egitea. Hala ere, intentsitate eta luzera aldetik, nabarmen ugariago dokumentatu da Israelen kontrako ebidentzia. Bi ataletan banatzen dira era honetako krimenak: batetik, Hamas eta erakunde politiko militar palestinarrek [[Israelen kontrako Hamasen erasoa (2023)|Gazatik urriaren 7an egin eta hurrengo bi egunetan egin erasoak]] eta bahituen gaineko giza eskubideen urraketak eta, bestetik, [[Israelen Gazako inbasioa (2023-2024)|hurrengo hilabeteetan Israelen indar armatu]] eta buruzagiek palestinar herritarren eta gatibuen gainean eragindakoa, aire erasoen bidez zein lehorreko inbasioan eta Zisjordaniako askotariko erasoetan.
Gerrak iraun bitartean, hainbat gerra krimen erregistratu dira, nazioarteko zuzenbidearen arabera tipifikatuak. Zibilen hilketa indiskriminatua da horietako bat, baita ikastetxeei eta ospitaleei eraso egitea ere. Palestinako Defentsa Zibileko bozeramaile Mahmoud Basalek nabarmendu zuenez, «honelako sarraskirik ez da izan gure historian. Aurreko gerretan triskantzak izan ditugu, baina hau genozidio baten parekoa da».<ref>{{Erreferentzia|izena=Igor Susaeta-Maddi Iztueta Olano- Paulo|abizena=Ostolaza|izenburua=Ehunka biktima, Israelek Gazako ospitale bati egindako erasoan|hizkuntza=eu|data=2023-10-18|url=https://www.berria.eus/albisteak/234039/ehunka-biktima-israelek-gazako-ospitale-bati-egindako-erasoan.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2023-10-18}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=World leaders attend Cairo peace summit to ‘de-escalate’ Israel-Hamas war|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/news/2023/10/21/world-leaders-attend-cairo-peace-summit-to-de-escalate-israel-hamas-war|aldizkaria=www.aljazeera.com|sartze-data=2023-10-22}}</ref> Urri erdialdean, NBEk adierazi zuen Gazakoa «inoiz ez bezalako giza hondamendia» zela.<ref>{{Erreferentzia|izenburua="Inoiz ez bezalako giza hondamendia" Gazan, Nazio Batuen arabera|url=https://www.argia.eus/albistea/rafahko-pasabidetik-laguntza-humanitarioa-sartuko-dute-gazara-aeben-israelgo-enbaxadaren-arabera|aldizkaria=Argia|sartze-data=2023-10-25}}</ref> Abendu hasieran, Michael Fakhri NBEren Gazako Erreportari Bereziak, herritarren janaria eskuratzeko ezintasunari loturik, «genozidio» deitu zion gertatzen ari zenari, gogora ekarriz Gazako palestinar guztiak gosetea jasaten ari direla.<ref name="Izenik_gabekoa_7-20240110211913"/>
2024ko uztailaren bukaeran argitara zen Israelek Gazako zerrendaren ur hornidura % 94 murriztu zutela 2023ko urriaz geroztik. Biztanleriari ura ukatzea gerra krimena da nazioarteko legearen arabera. [[Oxfam]] nazioarteko gobernuz kanpoko erakundeak adierazi duenez, Gazako zerrendako ur zikinen tratamendurako instalazioen % 100 suntsitu du Israelek. Oxfamek argitaratutako Uraren Gerra Krimenak izeneko txostenean ondorioztatu dute Israel gerrarako arma gisa erabiltzen ari dela ur eskasia, eta «osasun hondamendi hilgarria» sortu duela Israelek urarekin. Oxfameko ordezkari batek [[BBC]] hedabidean salatu zuenez, sistematikoki blokeatu dizkiete sartu nahi izan dituzten komunak eta garbiketarako gaiak, janaria eta bestelako hornikuntzez gain.
Soldadu israeldarrek berek sare sozialetan argitaratu zuten nola leherrarazi zuten Gaza hegoaldeko Rafah hiriko ur erreserben sistema osoa; sistema horrek milioitik gora pertsonari ematen zien zerbitzua. Heidi Matthews Nazioarteko Lege Kriminaleko irakasle eta adituak adierazi zuen uren tratamendurako instalazio bat suntsitzea gerra krimena dela bere horretan. Eta gainera, Israelek «argi dakienez» horrek [[poliomielitis]]a zabaltzea eragingo duela Gazan, «asmo genozidaren froga» da Rafahn gertatutakoa, Matthewsen arabera.<ref>{{Erreferentzia|izena=Jon|abizena=Hidalgo Gereñu|izenburua=Rafahko ur erreserbak suntsitu ditu Israelek|hizkuntza=eu|argitaratze-data=2024-07-30|url=https://www.argia.eus/albistea/rafahko-ur-erreserbak-suntsitu-ditu-israelek|aldizkaria=Argia|sartze-data=2024-07-30}}</ref>
== Protestak eta elkartasuna ==
{{Sakontzeko|Israel-Palestina gerrari buruzko protestak eta elkartasuna (2023-2024)}}
Urriaren 7an Hamasek eta beste zenbait erakunde politiko-militar palestinarrek Israeli eraso egin ziotenetik, askotariko protestak eta elkartasun ekitaldiak antolatu dira munduan eta Euskal Herrian. Protestak Israelen zein Palestinaren aldekoak izan dira, baina gerrak aurrera egin ahala eta [[Al-Ahli Arab ospitalea|Al-Ahli Arabi ospitala]] leherrarazi ondoren, areagotu dira munduan Israelen bonbardaketak salatzeko protestak, batez ere [[Ekialde Hurbila|Ekialde Hurbilean]], baina baita [[Europa|Europan]] eta Estatu Batuetan, bertako buruzagi politikoen kontra, Israel babestearren. Hainbat ahotsek garbiketa etnikoa salatu dute.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=‘This is genocide, not war’: Gaza destruction sparks protests across world|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/program/newsfeed/2023/10/19/this-is-genocide-not-war-gaza-destruction-sparks-protests-across-world|aldizkaria=www.aljazeera.com|sartze-data=2023-10-22}}</ref>
Euskal Herrian, manifestazio ugari egin dira, besteak beste [[Iruñea|Iruñean]], Donostian, Bilbon edo Baionan. Ipar Euskal Herrian, bereziki, protestek agintarien eragozpenak, debekuak eta, oro har, zapalketa kausitu dute. [[Urriaren 19|Urriaren 19an]], [[Baiona|Baionan]] 120 pertsona elkarretaratu ziren, [[Ipar Euskal Herria|Ipar Euskal Herriko]] [[Mugimendu Sozialista|Kontseilu Sozialistaren]] deiari erantzunez. Herriko etxe aitzinean antolatua zuten bilkura debekatu zuen suprefeturak, eta poliziak plaza hartu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Ekhi Erremundegi|abizena=Beloki|izenburua=Debekuaren gainetik, Palestinari elkartasuna erakutsi diote Baionan|hizkuntza=eu|data=2023-10-22|url=https://www.berria.eus/albisteak/234145/debekuaren-gainetik-palestinari-elkartasuna-erakutsi-diote-baionan.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2023-10-22}}</ref>
2023ko abenduaren 8an, 3.000 pertsona elkartu ziren [[Gernika-Lumo|Gernikan]], Gernika-Palestina herri ekimenari erantzunez. Elkarretaratze horretan, bildutakoek [[Palestinako bandera]] bat eta [[Gernika (margolana)|Picassoren ''Guernica'']] koadroaren zati bat osatu zuten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Giza mosaiko erraldoia egin dute Gernikan Palestinako herriaren alde|hizkuntza=eu|data=2023-12-08|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/gizartea/bideoak/osoa/9373049/bideoa-giza-mosaiko-erraldoia-egin-dute-gernikan-palestinako-herriaren-alde/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2023-12-10}}</ref> 2024ko urtarrilaren 28an, berriz, milaka manifestarik martxa bat egin zuten Ordiziatik Beasainera, Israelekin harremanak dituzten euskal enpresen eta erakundeen «konplizitatea» salatzeko, [[Construcciones y Auxiliar de Ferrocarriles|CAF enpresarena]] «bereziki».<ref>{{Erreferentzia|izenburua=CAFek Israelekin duen «konplizitatea» salatu dute Goierrin|hizkuntza=eu|data=2024-01-27|url=https://www.berria.eus/euskal-herria/manifestazio-jendetsua-egin-du-ordizian-palestinarekin-elkartasuna-ekimenak_2119805_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-01-28}}</ref>
2024ko [[Otsailaren 29|otsailaren 29an]], Euskal Herriko hainbat sortzailek eta artistak bat egin zuten Palestinako «genozidioa» eteteko eskatzeko, tartean zirela [[Mireia Gabilondo]], [[Aitziber Garmendia]], [[Jon Maya|Jon Maia]] eta [[Igor Otxoa]], besteak beste.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Euskal Herriko kultur egileek bat egin dute Palestinako «genozidioa» eteteko eskatzeko|hizkuntza=eu|data=2024-02-29|url=https://www.berria.eus/euskal-herria/euskal-herriko-kultur-egileek-bat-egin-dute-palestinako-genozidioa-eteteko-eskatzeko_2121578_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-02-29}}</ref> 2024ko martxoaren 17an, milaka lagunek egin zuten bat kulturgileen deiarekin. Donostian egindako manifestazio horretan, Palestinari elkartasuna adierazi zioten, eta «genozidioa» eteteko eskatu. [[Haizearen orrazia|Haizearen Orrazian]], protestariek performance bat antzeztu zuten, lurrean hilotz plantan sarraski bat irudikatuz.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kulturgileek Palestinako «genozidioa» eteteko eskatu dute, milaka lagunen babesarekin|hizkuntza=eu|data=2024-03-17|url=https://www.berria.eus/euskal-herria/kulturgileek-palestinako-genozidioa-eteteko-eskatu-dute-milaka-lagunen-babesarekin_2122399_102.html|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-03-18}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Spanish protesters’ tribute to Gaza war victims|hizkuntza=en|url=https://www.aljazeera.com/program/newsfeed/2024/3/18/spanish-protesters-tribute-to-gaza-war-victims|aldizkaria=Al Jazeera|sartze-data=2024-03-21}}</ref>
== Oharrak ==
{{erreferentzia_zerrenda|taldea=oh|}}
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|2}}
== Ikus, gainera ==
* [[Israel eta Libanoren arteko mugako gatazka (2023-2024)]]
== Kanpo estekak ==
* [https://www.instagram.com/eye.on.palestine/ Eye on Palestine Instagrameko kontua (Gazako gertaeren berri, argazki bidez eguneratuak)]
* [https://www.berria.eus/tag/atef-abu-saif Atef abu Saif-en egunerokoa (''Berria'')]
* [https://www.argia.eus/albistea/hauxe-da-gaza-suntsitzeko-israelen-eta-aeben-plana "Hauxe da Gaza suntsitzeko Israelen eta AEBen plana", Jonathan Cook kazetari britainiarraren artikulua euskaraturik (''Argia'' astekaria)]
{{Autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Israelek parte hartutako gerrak]]
[[Kategoria:2023ko gatazkak]]
[[Kategoria:Israel-Palestina gatazkako operazio militarrak]]
[[Kategoria:Hezbolak parte hartutako gerrak]]
[[Kategoria:Palestinarrek parte hartutako gerrak]]
[[Kategoria:2023-2024ko Israel-Palestina gerra]]
[[Kategoria:Gazako Zerrendaren aurkako Israelen erasoak]]
[[Kategoria:Genozidioa]]
[[Kategoria:Garbiketa etnikoa]]
jahlbgcu12s3s6fti0x55axtpsnse4q
Lankide eztabaida:VpuipV
3
1173846
9975847
9627290
2024-11-21T00:32:59Z
Xqbot
6327
«[[Lankide eztabaida:Rarani]]» orriranzko birbideratze bikoitza konpontzea
9975847
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Rarani]]
crc7cs2ybb4zzjrn1a4tau0182lr5eb
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/Harro Herri
101
1174121
9974946
9629343
2024-11-20T14:11:07Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Lehiaketak/Harro Herri]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/Harro Herri]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
9629343
wikitext
text/x-wiki
== Gipuzkoako udalerrien egoera ==
Gipuzkoako udalerriak euskarazko eta gaztelaniazko Wikipedian bildu ditut, eta bakoitzean duen luzera. Zenbaki negatiboa dutenetan argi dago zerbait hobea egin dezakegula, ezta?
{| class="wikitable sortable"
!Udalerria
!eu
!es
!Aldea
|-
|[[Abaltzisketa]]
|12134
|17812
| -5678
|-
|[[Aduna]]
|11392
|21412
| -10020
|-
|[[Aia]]
|12751
|26888
| -14137
|-
|[[Aizarnazabal]]
|12978
|8903
|4075
|-
|[[Albiztur]]
|16662
|15375
|1287
|-
|[[Alegia]]
|24345
|11749
|12596
|-
|[[Alkiza]]
|57273
|47359
|9914
|-
|[[Altzaga]]
|14900
|18749
| -3849
|-
|[[Altzo]]
|19162
|16337
|2825
|-
|[[Amezketa]]
|11302
|13851
| -2549
|-
|[[Andoain]]
|19162
|17280
|1882
|-
|[[Anoeta_(udalerria)]]
|24824
|12244
|12580
|-
|[[Antzuola]]
|79572
|8737
|70835
|-
|[[Arama]]
|14270
|9035
| 5235
|-
|[[Aretxabaleta]]
|45105
|10731
|34374
|-
|[[Arrasate]]
|39401
|37762
| 1639
|-
|[[Asteasu]]
|17834
|8361
| 9473
|-
|[[Astigarraga]]
|16494
|37456
| -20962
|-
|[[Ataun]]
|23408
|13443
|9965
|-
|[[Azkoitia]]
|23474
|24634
| -1160
|-
|[[Azpeitia]]
|17980
|33595
| -15615
|-
|[[Baliarrain]]
|17098
|21322
| -4224
|-
|[[Beasain]]
|33504
|13970
| 19534
|-
|[[Beizama]]
|10168
|14982
| -4814
|-
|[[Belauntza]]
|8137
|9328
| -1191
|-
|[[Berastegi]]
|16007
|14622
| 1385
|-
|[[Bergara]]
|43764
|52136
| -8372
|-
|[[Berrobi]]
|11765
|7508
| 4257
|-
|[[Bidania-Goiatz]]
|28069
|13368
|14701
|-
|[[Deba]]
|26409
|43306
| -16897
|-
|[[Donostia]]
|98299
|135343
| -37044
|-
|[[Eibar]]
|45076
|123617
| -78541
|-
|[[Elduain]]
|10348
|12136
| -1788
|-
|[[Elgeta]]
|14956
|25570
| -10614
|-
|[[Elgoibar]]
|28312
|36776
| -8464
|-
|[[Errenteria]]
|50640
|20749
|29891
|-
|[[Errezil]]
|14451
|19512
| -5061
|-
|[[Eskoriatza]]
|33271
|19992
| 13279
|-
|[[Ezkio-Itsaso]]
|14369
|21554
| -7185
|-
|[[Gabiria]]
|9686
|12749
| -3063
|-
|[[Gaintza]]
|12111
|7983
|4128
|-
|[[Gaztelu_(Gipuzkoa)]]
|6534
|12827
| -6293
|-
|[[Getaria_(Gipuzkoa)]]
|34925
|37004
| -2079
|-
|[[Hernani]]
|31715
|35376
| -3661
|-
|[[Hernialde]]
|7217
|6372
| 845
|-
|[[Hondarribia]]
|52149
|51230
| 919
|-
|[[Ibarra]]
|16271
|8131
|8140
|-
|[[Idiazabal]]
|30850
|14777
| 16073
|-
|[[Ikaztegieta]]
|12861
|13973
| -1112
|-
|[[Irun]]
|38133
|52667
| -14534
|-
|[[Irura]]
|15976
|10256
|5720
|-
|[[Itsasondo]]
|24060
|9694
|14366
|-
|[[Larraul]]
|14669
|11655
| 3014
|-
|[[Lasarte-Oria]]
|37204
|39239
| -2035
|-
|[[Lazkao]]
|55537
|17700
|37837
|-
|[[Leaburu]]
|10752
|16609
| -5857
|-
|[[Legazpi]]
|23883
|23673
| 210
|-
|[[Legorreta]]
|32437
|13729
| 18708
|-
|[[Leintz_Gatzaga]]
|25426
|30086
| -4660
|-
|[[Lezo]]
|36687
|19433
|17254
|-
|[[Lizartza]]
|9610
|19501
| -9891
|-
|[[Mendaro]]
|15535
|20610
| -5075
|-
|[[Mutiloa_(Gipuzkoa)]]
|13706
|10064
|3642
|-
|[[Mutriku]]
|33662
|25095
| 8567
|-
|[[Oiartzun]]
|24947
|25750
| -803
|-
|[[Olaberria]]
|17480
|15019
|2461
|-
|[[Oñati]]
|50057
|30099
| 19958
|-
|[[Ordizia]]
|49603
|21058
|28545
|-
|[[Orendain]]
|10089
|16659
| -6570
|-
|[[Orexa]]
|6676
|20088
| -13412
|-
|[[Orio]]
|32658
|19416
|13242
|-
|[[Ormaiztegi]]
|16854
|28694
| -11840
|-
|[[Pasaia]]
|45939
|54765
| -8826
|-
|[[Segura]]
|36197
|20626
| 15571
|-
|[[Soraluze]]
|41944
|34796
|7148
|-
|[[Tolosa]]
|67987
|35023
| 32964
|-
|[[Urnieta]]
|27468
|12312
|15156
|-
|[[Urretxu]]
|25746
|21628
|4118
|-
|[[Usurbil]]
|51445
|35426
| 16019
|-
|[[Villabona-Amasa]]
|16757
|14783
| 1974
|-
|[[Zaldibia]]
|17783
|16981
| 802
|-
|[[Zarautz]]
|76218
|73823
|2395
|-
|[[Zegama]]
|19168
|26717
| -7549
|-
|[[Zerain]]
|15420
|14026
| 1394
|-
|[[Zestoa]]
|12790
|11315
|1475
|-
|[[Zizurkil]]
|93504
|21378
| 72126
|-
|[[Zumaia]]
|23916
|23103
| 813
|-
|[[Zumarraga]]
|25089
|23799
|1290
|} [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 21:39, 14 martxoa 2024 (CET)
== Bizkaiko udalerrien egoera ==
{| class="wikitable sortable"
!Udalerria
!eu
!es
!Aldea
|-
|[[Abadiño]]
|9360
|74556
| -65196
|-
|[[Abanto]]
|13238
|28962
| -15724
|-
|[[Ajangiz]]
|13023
|16078
| -3055
|-
|[[Alonsotegi]]
|14252
|13717
|535
|-
|[[Amoroto]]
|7286
|12422
| -5136
|-
|[[Arakaldo]]
|7746
|14759
| -7013
|-
|[[Arantzazu_(Bizkaia)]]
|5301
|10733
| -5432
|-
|[[Areatza]]
|6389
|20276
| -13887
|-
|[[Arrankudiaga]]
|10452
|31242
| -20790
|-
|[[Arratzu]]
|5676
|14667
| -8991
|-
|[[Arrieta_(Bizkaia)]]
|15242
|7960
|7282
|-
|[[Arrigorriaga]]
|15233
|29897
| -14664
|-
|[[Arteaga]]
|9920
|18505
| -8585
|-
|[[Artzentales]]
|4551
|14308
| -9757
|-
|[[Atxondo]]
|7357
|17539
| -10182
|-
|[[Aulesti]]
|10037
|15142
| -5105
|-
|[[Bakio]]
|9190
|16514
| -7324
|-
|[[Balmaseda]]
|13917
|26830
| -12913
|-
|[[Barakaldo]]
|30640
|199638
| -168998
|-
|[[Barrika_(herria)]]
|12484
|13524
| -1040
|-
|[[Basauri]]
|21495
|44418
| -22923
|-
|[[Bedia]]
|6006
|10544
| -4538
|-
|[[Berango]]
|13134
|12867
|267
|-
|[[Bermeo]]
|74455
|71334
|3121
|-
|[[Berriatua]]
|14972
|16610
| -1638
|-
|[[Berriz]]
|17603
|13121
|4482
|-
|[[Bilbo]]
|87591
|271958
| -184367
|-
|[[Busturia]]
|10274
|31249
| -20975
|-
|[[Derio]]
|12596
|11820
|776
|-
|[[Dima]]
|26816
|19547
|7269
|-
|[[Durango]]
|16645
|53054
| -36409
|-
|[[Ea]]
|22615
|20683
|1932
|-
|[[Elantxobe]]
|13709
|9486
|4223
|-
|[[Elorrio]]
|22247
|34338
| -12091
|-
|[[Erandio]]
|17940
|17012
|928
|-
|[[Ereño]]
|7400
|12369
| -4969
|-
|[[Ermua]]
|13188
|40051
| -26863
|-
|[[Errigoiti]]
|5715
|27541
| -21826
|-
|[[Etxebarri]]
|9241
|17442
| -8201
|-
|[[Etxebarria]]
|12343
|14384
| -2041
|-
|[[Forua]]
|7637
|9679
| -2042
|-
|[[Fruiz]]
|17728
|9381
|8347
|-
|[[Galdakao]]
|17759
|39020
| -21261
|-
|[[Galdames]]
|7827
|6019
|1808
|-
|[[Gamiz-Fika]]
|16191
|3719
|12472
|-
|[[Garai]]
|9578
|15769
| -6191
|-
|[[Gatika]]
|6475
|11896
| -5421
|-
|[[Gautegiz_Arteaga]]
|7664
|8317
| -653
|-
|[[Gernika-Lumo]]
|36103
|31928
|4175
|-
|[[Getxo]]
|30425
|37630
| -7205
|-
|[[Gizaburuaga]]
|16513
|9510
|7003
|-
|[[Gordexola]]
|7747
|8397
| -650
|-
|[[Gorliz]]
|8076
|11550
| -3474
|-
|[[Gueñes]]
|16061
|29776
| -13715
|-
|[[Ibarrangelu]]
|22705
|4808
|17897
|-
|[[Igorre]]
|9271
|13865
| -4594
|-
|[[Ispaster]]
|15736
|16566
| -830
|-
|[[Iurreta]]
|21956
|38937
| -16981
|-
|[[Izurtza]]
|8026
|12000
| -3974
|-
|[[Jatabe]]
|14669
|9832
|4837
|-
|[[Karrantza]]
|15834
|21142
| -5308
|-
|[[Kortezubi]]
|6190
|10059
| -3869
|-
|[[Lanestosa]]
|8550
|10600
| -2050
|-
|[[Larrabetzu]]
|37473
|14385
|23088
|-
|[[Laukiz]]
|9185
|15451
| -6266
|-
|[[Leioa]]
|13438
|27769
| -14331
|-
|[[Lekeitio]]
|43970
|34695
|9275
|-
|[[Lemoa]]
|13661
|23400
| -9739
|-
|[[Lemoiz]]
|8363
|15669
| -7306
|-
|[[Lezama]]
|9780
|11827
| -2047
|-
|[[Loiu]]
|4988
|19561
| -14573
|-
|[[Mallabia]]
|16811
|14216
|2595
|-
|[[Mañaria]]
|5127
|14856
| -9729
|-
|[[Markina-Xemein]]
|43477
|33414
|10063
|-
|[[Meñaka]]
|7636
|4371
|3265
|-
|[[Mendata]]
|9556
|3784
|5772
|-
|[[Mendexa]]
|8187
|5799
|2388
|-
|[[Morga]]
|7329
|11379
| -4050
|-
|[[Mundaka]]
|19931
|22272
| -2341
|-
|[[Mungia]]
|9234
|10076
| -842
|-
|[[Munitibar]]
|8465
|4576
|3889
|-
|[[Murueta]]
|7052
|7311
| -259
|-
|[[Muskiz]]
|19800
|21189
| -1389
|-
|[[Muxika]]
|19593
|15199
|4394
|-
|[[Nabarniz]]
|9305
|11061
| -1756
|-
|[[Ondarroa]]
|87708
|54879
|32829
|-
|[[Orozko]]
|10322
|23809
| -13487
|-
|[[Ortuella]]
|9890
|39305
| -29415
|-
|[[Otxandio]]
|13999
|33064
| -19065
|-
|[[Plentzia]]
|17263
|16869
|394
|-
|[[Portugalete]]
|22300
|29661
| -7361
|-
|[[Santurtzi]]
|29397
|31270
| -1873
|-
|[[Sestao]]
|32377
|40712
| -8335
|-
|[[Sondika]]
|6543
|16799
| -10256
|-
|[[Sopela]]
|14376
|24891
| -10515
|-
|[[Sopuerta]]
|7325
|18250
| -10925
|-
|[[Sukarrieta]]
|8846
|16757
| -7911
|-
|[[Trapagaran]]
|16726
|46778
| -30052
|-
|[[Turtzioz]]
|9350
|19823
| -10473
|-
|[[Ubide_(Bizkaia)]]
|7725
|11992
| -4267
|-
|[[Ugao]]
|6745
|17046
| -10301
|-
|[[Urduliz]]
|9938
|9887
|51
|-
|[[Urduña]]
|8906
|21335
| -12429
|-
|[[Usansolo]]
|10681
|7224
|3457
|-
|[[Zaldibar]]
|9047
|21573
| -12526
|-
|[[Zalla]]
|13743
|75047
| -61304
|-
|[[Zamudio]]
|6747
|7905
| -1158
|-
|[[Zaratamo]]
|5420
|8337
| -2917
|-
|[[Zeanuri]]
|8220
|19648
| -11428
|-
|[[Zeberio]]
|20299
|12058
|8241
|-
|[[Zierbena]]
|10033
|15416
| -5383
|-
|[[Ziortza-Bolibar]]
|48174
|14891
|33283
|-
|[[Zornotza]]
|25708
|34669
| -8961
|}
[[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 21:50, 14 martxoa 2024 (CET)
== Arabako udalerrien egoera ==
{| class="wikitable sortable"
!Udalerria
!eu
!es
!Aldea
|-
|[[Agurain]]
|36288
|23020
|13268
|-
|[[Aiara]]
|18147
|14850
|3297
|-
|[[Amurrio]]
|22440
|21962
|478
|-
|[[Añana]]
|14091
|27280
| -13189
|-
|[[Aramaio]]
|25875
|10313
|15562
|-
|[[Armiñon]]
|15073
|16470
| -1397
|-
|[[Arraia-Maeztu]]
|17320
|11259
|6061
|-
|[[Arratzua-Ubarrundia]]
|18238
|18586
| -348
|-
|[[Artziniega]]
|24465
|32469
| -8004
|-
|[[Asparrena]]
|16391
|18271
| -1880
|-
|[[Barrundia]]
|15445
|13057
|2388
|-
|[[Bastida_(Araba)]]
|20368
|19456
|912
|-
|[[Berantevilla]]
|11186
|20519
| -9333
|-
|[[Bernedo]]
|18017
|18257
| -240
|-
|[[Burgu]]
|13327
|12081
|1246
|-
|[[Donemiliaga]]
|19827
|21144
| -1317
|-
|[[Dulantzi]]
|18856
|26805
| -7949
|-
|[[Ekora]]
|11221
|16208
| -4987
|-
|[[Eltziego]]
|14402
|23896
| -9494
|-
|[[Elvillar]]
|12634
|10247
|2387
|-
|[[Erriberabeitia]]
|13230
|44541
| -31311
|-
|[[Erriberagoitia]]
|11242
|12965
| -1723
|-
|[[Gasteiz]]
|51731
|253490
| -201759
|-
|[[Gaubea]]
|16420
|11687
|4733
|-
|[[Guardia]]
|29863
|42848
| -12985
|-
|[[Harana_(Araba)]]
|18195
|19149
| -954
|-
|[[Iruña_Oka]]
|23560
|45530
| -21970
|-
|[[Iruraiz-Gauna]]
|10249
|19620
| -9371
|-
|[[Kanpezu]]
|17294
|13110
|4184
|-
|[[Kripan]]
|11115
|12741
| -1626
|-
|[[Kuartango]]
|39079
|20218
|18861
|-
|[[Lagran]]
|20259
|21452
| -1193
|-
|[[Lantaron]]
|13518
|15348
| -1830
|-
|[[Lantziego]]
|12306
|5050
|7256
|-
|[[Lapuebla_de_Labarca]]
|11989
|19866
| -7877
|-
|[[Laudio]]
|27258
|31610
| -4352
|-
|[[Legutio]]
|20435
|29326
| -8891
|-
|[[Leza]]
|9379
|13011
| -3632
|-
|[[Mañueta]]
|8398
|17655
| -9257
|-
|[[Moreda_Araba]]
|9550
|17769
| -8219
|-
|[[Navaridas]]
|8776
|14591
| -5815
|-
|[[Oion]]
|21508
|21514
| -6
|-
|[[Okondo]]
|12304
|22714
| -10410
|-
|[[Samaniego]]
|9151
|13235
| -4084
|-
|[[Urizaharra]]
|14652
|18787
| -4135
|-
|[[Urkabustaiz]]
|13535
|14781
| -1246
|-
|[[Villabuena_Araba]]
|23248
|14671
|8577
|-
|[[Zalduondo]]
|13191
|21997
| -8806
|-
|[[Zanbrana]]
|8921
|10763
| -1842
|-
|[[Zigoitia]]
|17914
|17023
|891
|-
|[[Zuia]]
|13336
|15961
| -2625
|} [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 21:56, 14 martxoa 2024 (CET)
== Nafarroa Garaiko udalerrien egoera ==
{| class="wikitable sortable"
!Udalerria
!eu
!es
!Aldea
|-
|[[Cortes]]
|17341
|23197
| -5856
|-
|[[Monteagudo]]
|14636
|12863
|1773
|-
|[[Barillas]]
|11716
|11707
|9
|-
|[[Ablitas]]
|14049
|28931
| -14882
|-
|[[Tulebras]]
|11692
|9942
|1750
|-
|[[Buñuel]]
|18206
|27828
| -9622
|-
|[[Ribaforada]]
|16154
|43589
| -27435
|-
|[[Cascante]]
|15509
|34289
| -18780
|-
|[[Fustiñana]]
|13917
|15757
| -1840
|-
|[[Fontellas]]
|11383
|18619
| -7236
|-
|[[Murchante]]
|14904
|18951
| -4047
|-
|[[Cabanillas]]
|16827
|22494
| -5667
|-
|[[Fitero]]
|13448
|26153
| -12705
|-
|[[Tutera]]
|37974
|101155
| -63181
|-
|[[Cintruénigo]]
|18105
|20751
| -2646
|-
|[[Corella]]
|22932
|39883
| -16951
|-
|[[Castejón]]
|14991
|21674
| -6683
|-
|[[Arguedas]]
|15132
|30048
| -14916
|-
|[[Valtierra]]
|13396
|12586
|810
|-
|[[Cadreita]]
|33065
|33104
| -39
|-
|[[Milagro]]
|36625
|21018
|15607
|-
|[[Alesbes]]
|44194
|47987
| -3793
|-
|[[Funes]]
|35293
|10318
|24975
|-
|[[Azagra]]
|35961
|15675
|20286
|-
|[[Caparroso]]
|36159
|45573
| -9414
|-
|[[San_Adrián_(Nafarroa)]]
|13871
|20560
| -6689
|-
|[[Mélida]]
|33777
|15304
|18473
|-
|[[Murillo_el_Cuende]]
|31382
|18597
|12785
|-
|[[Zarrakaztelu]]
|40213
|35326
|4887
|-
|[[Martzilla]]
|39378
|35997
|3381
|-
|[[Azkoien]]
|48340
|35887
|12453
|-
|[[Andosilla]]
|10718
|22199
| -11481
|-
|[[Sartaguda]]
|13926
|26273
| -12347
|-
|[[Cárcar]]
|11055
|24938
| -13883
|-
|[[Santakara]]
|31555
|17166
|14389
|-
|[[Murillo_el_Fruto]]
|34599
|16730
|17869
|-
|[[Faltzes]]
|38460
|20750
|17710
|-
|[[Pitillas]]
|27382
|12813
|14569
|-
|[[Lodosa]]
|20545
|32883
| -12338
|-
|[[Petilla_Aragoi]]
|35439
|35263
|176
|-
|[[Mendabia]]
|21071
|29100
| -8029
|-
|[[Erriberri]]
|71000
|43378
|27622
|-
|[[Beire]]
|26311
|15705
|10606
|-
|[[Kaseda]]
|30827
|14460
|16367
|-
|[[Sesma]]
|9851
|7995
|1856
|-
|[[Uxue]]
|62268
|52484
|9784
|-
|[[Miranda_Arga]]
|40335
|23695
|16640
|-
|[[Lerin]]
|13764
|36746
| -22982
|-
|[[Galipentzu]]
|39136
|31612
|7524
|-
|[[Elizagorria]]
|7297
|21355
| -14058
|-
|[[Tafalla]]
|83241
|50473
|32768
|-
|[[Viana]]
|34375
|133972
| -99597
|-
|[[Berbintzana]]
|30125
|12639
|17486
|-
|[[San_Martin_Unx]]
|38934
|15929
|23005
|-
|[[Larraga]]
|35780
|16140
|19640
|-
|[[El_Busto]]
|7219
|9036
| -1817
|-
|[[Torres_del_Río]]
|9737
|10045
| -308
|-
|[[Santsol]]
|10501
|3823
|6678
|-
|[[Armañantzas]]
|12173
|17397
| -5224
|-
|[[Bargota]]
|15864
|24498
| -8634
|-
|[[Aras]]
|11873
|13952
| -2079
|-
|[[Eslaba]]
|29218
|6502
|22716
|-
|[[Puiu]]
|33456
|17384
|16072
|-
|[[Zangoza]]
|75316
|67217
|8099
|-
|[[Lerga]]
|30228
|4591
|25637
|-
|[[Los_Arcos]]
|23569
|21269
|2300
|-
|[[Allo]]
|15981
|14612
|1369
|-
|[[Zare]]
|26314
|6613
|19701
|-
|[[Artaxoa]]
|45847
|14290
|31557
|-
|[[Oibar_(ibar)]]
|37955
|4658
|33297
|-
|[[Desoio]]
|7351
|9852
| -2501
|-
|[[Arroitz]]
|12465
|13671
| -1206
|-
|[[Oibar]]
|32166
|16931
|15235
|-
|[[Xabier]]
|34327
|17259
|17068
|-
|[[Garinoain]]
|27731
|30389
| -2658
|-
|[[Deikaztelu]]
|12152
|22221
| -10069
|-
|[[Esprontzeda]]
|9100
|4721
|4379
|-
|[[Orisoain]]
|23918
|14325
|9593
|-
|[[Leotz]]
|33504
|17121
|16383
|-
|[[Barbarin]]
|6422
|5367
|1055
|-
|[[Ezporogi]]
|24684
|6331
|18353
|-
|[[Lapoblación]]
|11954
|12525
| -571
|-
|[[Arellano]]
|6950
|14480
| -7530
|-
|[[Mues]]
|8069
|39921
| -31852
|-
|[[Azuelo]]
|15520
|4771
|10749
|-
|[[Torralba_del_Río]]
|11461
|14262
| -2801
|-
|[[Lukin]]
|7998
|8730
| -732
|-
|[[Aguilar_Kodes]]
|9547
|12248
| -2701
|-
|[[Mendigorria]]
|44954
|15879
|29075
|-
|[[Ledea]]
|28823
|7033
|21790
|-
|[[Morentin]]
|5993
|7906
| -1913
|-
|[[Sorlada]]
|7475
|28837
| -21362
|-
|[[Barasoain]]
|27416
|15810
|11606
|-
|[[Etaiu]]
|7842
|13846
| -6004
|-
|[[Leatxe]]
|23214
|4661
|18553
|-
|[[Oteitza_(udalerria)]]
|8930
|17244
| -8314
|-
|[[Aberin]]
|8893
|13746
| -4853
|-
|[[Mirafuentes]]
|10064
|11784
| -1720
|-
|[[Olexoa]]
|5645
|19166
| -13521
|-
|[[Esa]]
|33112
|19550
|13562
|-
|[[Marañón]]
|9600
|11085
| -1485
|-
|[[Cabredo]]
|15024
|5665
|9359
|-
|[[Piedramillera]]
|6603
|12524
| -5921
|-
|[[Villamayor_de_Monjardín]]
|6834
|15055
| -8221
|-
|[[Nazar]]
|9386
|18593
| -9207
|-
|[[Añorbe]]
|35124
|21110
|14014
|-
|[[Oko]]
|6480
|5688
|792
|-
|[[Oloritz]]
|30370
|16653
|13717
|-
|[[Mendaza]]
|8177
|10040
| -1863
|-
|[[Genevilla]]
|10614
|10692
| -78
|-
|[[Tirapu]]
|30710
|28361
|2349
|-
|[[Iguzkitza]]
|6955
|11239
| -4284
|-
|[[Abaigar]]
|6077
|16934
| -10857
|-
|[[Legaria]]
|6695
|14592
| -7897
|-
|[[Irunberri]]
|56503
|13814
|42689
|-
|[[Aiegi]]
|10953
|8913
|2040
|-
|[[Mañeru]]
|36098
|9548
|26550
|-
|[[Zirauki]]
|34227
|7380
|26847
|-
|[[Antzin]]
|13243
|4823
|8420
|-
|[[Murieta]]
|9825
|12709
| -2884
|-
|[[Villatuerta]]
|15537
|17368
| -1831
|-
|[[Obanos]]
|36136
|13004
|23132
|-
|[[Untzue]]
|28701
|18567
|10134
|-
|[[Eneritz]]
|28417
|9237
|19180
|-
|[[Lizarra]]
|38639
|165496
| -126857
|-
|[[Biurrun-Olkotz]]
|23419
|6820
|16599
|-
|[[Ibargoiti]]
|32968
|7894
|25074
|-
|[[Gazteluberri]]
|22268
|13834
|8434
|-
|[[Metauten]]
|6395
|15249
| -8854
|-
|[[Artazu]]
|21956
|7588
|14368
|-
|[[Urraulbeiti]]
|34653
|6227
|28426
|-
|[[Muruzabal]]
|28172
|7208
|20964
|-
|[[Erromantzatua]]
|33130
|14133
|18997
|-
|[[Ukar]]
|22035
|6525
|15510
|-
|[[Gares]]
|62675
|25880
|36795
|-
|[[Zuñiga]]
|9930
|25334
| -15404
|-
|[[Tebas-Muru_Artederreta]]
|13396
|28609
| -15213
|-
|[[Adios]]
|25683
|19690
|5993
|-
|[[Elo]]
|37630
|24843
|12787
|-
|[[Lana_(udalerria)]]
|9397
|14606
| -5209
|-
|[[Allin]]
|10841
|15574
| -4733
|-
|[[Uterga]]
|22838
|4019
|18819
|-
|[[Legarda_(udalerria)]]
|23491
|11346
|12145
|-
|[[Girgillao]]
|24867
|7180
|17687
|-
|[[Untzitibar]]
|30194
|8149
|22045
|-
|[[Abartzuza]]
|7219
|12096
| -4877
|-
|[[Itzagaondoa]]
|32272
|10608
|21664
|-
|[[Nabaskoze]]
|43960
|30457
|13503
|-
|[[Deierri]]
|12730
|14302
| -1572
|-
|[[Beriain]]
|12186
|25765
| -13579
|-
|[[Burgi]]
|36523
|13158
|23365
|-
|[[Gesalatz]]
|7943
|13324
| -5381
|-
|[[Galar_(udalerria)]]
|15735
|31277
| -15542
|-
|[[Noain_Elortzibar]]
|28454
|46017
| -17563
|-
|[[Beraskoain]]
|8622
|9389
| -767
|-
|[[Zabaltza_(Etxauribar)]]
|7899
|11571
| -3672
|-
|[[Ameskoabarrena]]
|12728
|15741
| -3013
|-
|[[Jaitz]]
|6603
|2799
|3804
|-
|[[Longida]]
|42732
|17023
|25709
|-
|[[Urrotz]]
|27597
|5422
|22175
|-
|[[Eulate]]
|11349
|33575
| -22226
|-
|[[Bidaurreta]]
|7819
|7290
|529
|-
|[[Aranaratxe]]
|12086
|13043
| -957
|-
|[[Lezaun]]
|7575
|11460
| -3885
|-
|[[Etxarri_(Iruñerria)]]
|7129
|8591
| -1462
|-
|[[Larragoa]]
|9102
|3956
|5146
|-
|[[Agoitz]]
|43958
|55930
| -11972
|-
|[[Urraulgoiti]]
|39002
|5446
|33556
|-
|[[Garde]]
|35073
|7930
|27143
|-
|[[Galoze]]
|29581
|7702
|21879
|-
|[[Zizur_Nagusia]]
|18429
|62006
| -43577
|-
|[[Aranguren]]
|21386
|27025
| -5639
|-
|[[Ziritza]]
|8105
|7465
|640
|-
|[[Zizur]]
|18456
|34067
| -15611
|-
|[[Etxauri]]
|9813
|15882
| -6069
|-
|[[Barañain]]
|21850
|31435
| -9585
|-
|[[Gorza]]
|27848
|6987
|20861
|-
|[[Erronkari]]
|37912
|16839
|21073
|-
|[[Iruñea]]
|212418
|255878
| -43460
|-
|[[Bidankoze]]
|31815
|10879
|20936
|-
|[[Oltza_zendea]]
|12507
|7670
|4837
|-
|[[Eguesibar]]
|31291
|67959
| -36668
|-
|[[Orkoien]]
|28762
|51100
| -22338
|-
|[[Burlata]]
|19458
|24834
| -5376
|-
|[[Lizoainibar-Arriasgoiti]]
|56712
|11088
|45624
|-
|[[Atarrabia]]
|26796
|32306
| -5510
|-
|[[Uharte_(Iruñerria)]]
|25523
|29692
| -4169
|-
|[[Goñerri]]
|28312
|14743
|13569
|-
|[[Antsoain]]
|25914
|133086
| -107172
|-
|[[Berriozar]]
|18591
|34848
| -16257
|-
|[[Urzainki]]
|33930
|18115
|15815
|-
|[[Sartze]]
|28461
|9781
|18680
|-
|[[Berriobeiti]]
|17595
|20401
| -2806
|-
|[[Ollaran]]
|9506
|12996
| -3490
|-
|[[Espartza_(Zaraitzu)]]
|31455
|10536
|20919
|-
|[[Ziordia]]
|8546
|14068
| -5522
|-
|[[Ezkabarte]]
|34178
|16493
|17685
|-
|[[Orontze]]
|26658
|5233
|21425
|-
|[[Olatzagutia]]
|9061
|15219
| -6158
|-
|[[Ergoiena]]
|6879
|7791
| -912
|-
|[[Itza]]
|11551
|19970
| -8419
|-
|[[Urdiain]]
|26388
|14756
|11632
|-
|[[Iturmendi]]
|9516
|6001
|3515
|-
|[[Artzibar]]
|63466
|12410
|51056
|-
|[[Bakaiku]]
|16236
|19370
| -3134
|-
|[[Izaba]]
|43841
|33568
|10273
|-
|[[Olaibar]]
|23565
|9890
|13675
|-
|[[Ezkaroze]]
|32442
|9738
|22704
|-
|[[Txulapain]]
|31871
|7259
|24612
|-
|[[Altsasu]]
|41719
|29739
|11980
|-
|[[Abaurregaina]]
|36805
|9272
|27533
|-
|[[Abaurrepea]]
|36544
|8584
|27960
|-
|[[Orotz-Betelu]]
|41829
|12127
|29702
|-
|[[Jaurrieta]]
|33048
|6816
|26232
|-
|[[Etxarri_Aranatz]]
|19341
|27831
| -8490
|-
|[[Arakil]]
|10852
|14723
| -3871
|-
|[[Itzaltzu]]
|30337
|11781
|18556
|-
|[[Arbizu]]
|19023
|6271
|12752
|-
|[[Uztarroze]]
|36327
|6623
|29704
|-
|[[Garaioa]]
|39134
|5009
|34125
|-
|[[Irurtzun]]
|10529
|21112
| -10583
|-
|[[Uharte_Arakil]]
|16070
|8953
|7117
|-
|[[Arruazu]]
|7308
|4055
|3253
|-
|[[Irañeta]]
|6818
|4754
|2064
|-
|[[Lakuntza]]
|7961
|5477
|2484
|-
|[[Odieta]]
|33191
|11215
|21976
|-
|[[Atetz]]
|7280
|13017
| -5737
|-
|[[Aribe]]
|38503
|6259
|32244
|-
|[[Esteribar]]
|74595
|32122
|42473
|-
|[[Hiriberri_(Aezkoa)]]
|37904
|14035
|23869
|-
|[[Imotz]]
|8230
|12892
| -4662
|-
|[[Erroibar]]
|63338
|25872
|37466
|-
|[[Garralda]]
|40059
|8694
|31365
|-
|[[Otsagabia]]
|47230
|20212
|27018
|-
|[[Aria]]
|34191
|4650
|29541
|-
|[[Orbara]]
|36674
|8139
|28535
|-
|[[Anue]]
|23840
|11599
|12241
|-
|[[Auritz]]
|43692
|49017
| -5325
|-
|[[Basaburua]]
|7099
|14586
| -7487
|-
|[[Orbaizeta]]
|42570
|10950
|31620
|-
|[[Lekunberri_(Nafarroa_Garaia)]]
|10188
|12149
| -1961
|-
|[[Larraun]]
|13037
|18494
| -5457
|-
|[[Lantz]]
|24409
|10268
|14141
|-
|[[Orreaga]]
|50060
|37593
|12467
|-
|[[Betelu]]
|7733
|4698
|3035
|-
|[[Araitz]]
|14365
|18036
| -3671
|-
|[[Areso]]
|10412
|8496
|1916
|-
|[[Luzaide]]
|46175
|13145
|33030
|-
|[[Leitza]]
|20766
|20094
|672
|-
|[[Eratsun]]
|12808
|8657
|4151
|-
|[[Ezkurra]]
|7773
|13631
| -5858
|-
|[[Labaien]]
|6876
|13245
| -6369
|-
|[[Saldias]]
|8100
|12226
| -4126
|-
|[[Urroz_(Malerreka)]]
|6547
|5142
|1405
|-
|[[Oiz_(udalerria)]]
|8310
|4176
|4134
|-
|[[Donamaria]]
|7098
|11453
| -4355
|-
|[[Zubieta_(Nafarroa)]]
|20777
|12945
|7832
|-
|[[Ituren]]
|10061
|9671
|390
|-
|[[Doneztebe]]
|41782
|29166
|12616
|-
|[[Bertizarana]]
|5960
|12480
| -6520
|-
|[[Elgorriaga]]
|8411
|6767
|1644
|-
|[[Baztan]]
|45774
|40030
|5744
|-
|[[Sunbilla]]
|17326
|6243
|11083
|-
|[[Goizueta]]
|15767
|15241
|526
|-
|[[Arantza]]
|18755
|20975
| -2220
|-
|[[Arano]]
|20675
|10575
|10100
|-
|[[Igantzi]]
|12118
|10751
|1367
|-
|[[Etxalar]]
|17665
|11850
|5815
|-
|[[Lesaka]]
|16572
|18248
| -1676
|-
|[[Urdazubi]]
|8693
|8688
|5
|-
|[[Zugarramurdi]]
|11739
|15052
| -3313
|-
|[[Bera]]
|27722
|29028
| -1306
|-
|[[Ultzama]]
|14303
|32003
| -17700
|} [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 22:04, 14 martxoa 2024 (CET)
== Ipar Euskal Herriko udalerrien egoera ==
{| class="wikitable sortable"
!Udalerria
!eu
!es
!Aldea
|-
|[[Ahatsa-Altzieta-Bazkazane]]
|14569
|47196
| -32627
|-
|[[Ahetze]]
|6997
|39692
| -32695
|-
|[[Ahurti]]
|3545
|94794
| -91249
|-
|[[Aiherra]]
|10464
|47598
| -37134
|-
|[[Ainharbe]]
|3992
|35157
| -31165
|-
|[[Ainhize-Monjolose]]
|22083
|38136
| -16053
|-
|[[Ainhoa]]
|11267
|51678
| -40411
|-
|[[Aintzila]]
|12370
|39110
| -26740
|-
|[[Aiziritze]]
|5422
|2496
|2926
|-
|[[Aiziritze-Gamue-Zohazti]]
|2677
|46414
| -43737
|-
|[[Akamarre]]
|8813
|45310
| -36497
|-
|[[Aldude]]
|20350
|46169
| -25819
|-
|[[Aloze-Ziboze-Onizegaine]]
|2849
|42967
| -40118
|-
|[[Altzai-Altzabeheti-Zunharreta]]
|4674
|46623
| -41949
|-
|[[Altzürükü]]
|9251
|36078
| -26827
|-
|[[Amendüze-Unaso]]
|2807
|42364
| -39557
|-
|[[Amorotze-Zokotze]]
|2608
|38273
| -35665
|-
|[[Angelu_(Lapurdi)]]
|34058
|215521
| -181463
|-
|[[Anhauze]]
|17176
|40200
| -23024
|-
|[[Arberatze-Zilhekoa]]
|2467
|36414
| -33947
|-
|[[Arbona]]
|5337
|142995
| -137658
|-
|[[Arboti-Zohota]]
|2532
|34032
| -31500
|-
|[[Arhantsusi]]
|7242
|44150
| -36908
|-
|[[Armendaritze]]
|2926
|40758
| -37832
|-
|[[Arnegi]]
|14477
|41235
| -26758
|-
|[[Arrangoitze]]
|6938
|157061
| -150123
|-
|[[Arrokiaga]]
|2510
|30162
| -27652
|-
|[[Arrosa]]
|13000
|45076
| -32076
|-
|[[Arrueta-Sarrikota]]
|3571
|42190
| -38619
|-
|[[Arüe]]
|4266
|3676
|590
|-
|[[Arüe-Ithorrotze-Olhaibi]]
|3767
|38676
| -34909
|-
|[[Atharratze-Sorholüze]]
|13794
|40751
| -26957
|-
|[[Azkaine]]
|9794
|142023
| -132229
|-
|[[Azkarate_(udalerria)]]
|14500
|36821
| -22321
|-
|[[Baigorri]]
|54518
|65327
| -10809
|-
|[[Baiona]]
|111781
|260791
| -149010
|-
|[[Banka]]
|15661
|54587
| -38926
|-
|[[Bardoze]]
|25211
|121769
| -96558
|-
|[[Barkoxe]]
|9502
|50827
| -41325
|-
|[[Bastida_(Nafarroa)]]
|4360
|50969
| -46609
|-
|[[Basusarri]]
|6419
|42434
| -36015
|-
|[[Behaskane-Laphizketa]]
|2286
|36550
| -34264
|-
|[[Behauze]]
|1856
|33997
| -32141
|-
|[[Behorlegi]]
|9862
|40553
| -30691
|-
|[[Berrogaine-Larüntze]]
|2505
|34271
| -31766
|-
|[[Beskoitze]]
|7400
|46213
| -38813
|-
|[[Biarritz]]
|52497
|203584
| -151087
|-
|[[Bidarrai]]
|12945
|53273
| -40328
|-
|[[Bidarte]]
|14378
|147783
| -133405
|-
|[[Bidaxune]]
|21444
|50708
| -29264
|-
|[[Bildoze-Onizepea]]
|9651
|35704
| -26053
|-
|[[Biriatu]]
|9027
|54508
| -45481
|-
|[[Bithiriña]]
|2658
|40757
| -38099
|-
|[[Bokale_(Lapurdi)]]
|4953
|52172
| -47219
|-
|[[Bunuze]]
|3226
|42467
| -39241
|-
|[[Burgue]]
|3793
|2814
|979
|-
|[[Burgue-Erreiti]]
|4989
|39845
| -34856
|-
|[[Buztintze-Hiriberri]]
|11542
|37274
| -25732
|-
|[[Domintxaine-Berroeta]]
|4559
|33156
| -28597
|-
|[[Donaixti-Ibarre]]
|3484
|61503
| -58019
|-
|[[Donamartiri]]
|3171
|38025
| -34854
|-
|[[Donapaleu]]
|13174
|50825
| -37651
|-
|[[Donazaharre]]
|32626
|46857
| -14231
|-
|[[Donibane_Garazi]]
|51147
|72410
| -21263
|-
|[[Donibane_Lohizune]]
|22041
|111217
| -89176
|-
|[[Donoztiri]]
|2850
|36502
| -33652
|-
|[[Duzunaritze-Sarasketa]]
|13336
|36591
| -23255
|-
|[[Eiheralarre]]
|7054
|48186
| -41132
|-
|[[Erango]]
|2807
|41880
| -39073
|-
|[[Erreiti]]
|4972
|3846
|1126
|-
|[[Eskiula]]
|14159
|42194
| -28035
|-
|[[Etxarri_(Zuberoa)]]
|11739
|34533
| -22794
|-
|[[Etxebarre]]
|4988
|32467
| -27479
|-
|[[Ezkoze]]
|2303
|33968
| -31665
|-
|[[Ezpeize-Ündüreine]]
|4107
|35095
| -30988
|-
|[[Ezpeleta]]
|8287
|62959
| -54672
|-
|[[Ezterenzubi]]
|3638
|40373
| -36735
|-
|[[Gabadi]]
|2158
|33330
| -31172
|-
|[[Gamarte]]
|4374
|36716
| -32342
|-
|[[Gamere-Zihiga]]
|4711
|37757
| -33046
|-
|[[Gamue-Zohazti]]
|1352
|4230
| -2878
|-
|[[Garindaine]]
|2965
|33349
| -30384
|-
|[[Garrüze]]
|8443
|32751
| -24308
|-
|[[Getaria_(Lapurdi)]]
|10524
|66804
| -56280
|-
|[[Gixune]]
|9221
|56891
| -47670
|-
|[[Gotaine-Irabarne]]
|3544
|36122
| -32578
|-
|[[Haltsu]]
|4290
|49006
| -44716
|-
|[[Hauze]]
|3217
|34619
| -31402
|-
|[[Hazparne]]
|9905
|66275
| -56370
|-
|[[Heleta]]
|3816
|64475
| -60659
|-
|[[Hendaia]]
|26380
|76581
| -50201
|-
|[[Hiriburu_(Lapurdi)]]
|6406
|75214
| -68808
|-
|[[Hozta]]
|3077
|50818
| -47741
|-
|[[Ibarrola]]
|3189
|38959
| -35770
|-
|[[Idauze-Mendi]]
|5366
|33828
| -28462
|-
|[[Iholdi]]
|4533
|37508
| -32975
|-
|[[Ilharre]]
|2329
|30839
| -28510
|-
|[[Irisarri]]
|4958
|40109
| -35151
|-
|[[Irulegi]]
|13216
|56000
| -42784
|-
|[[Iruri]]
|2950
|34510
| -31560
|-
|[[Ithorrotze-Olhaibi]]
|3931
|5994
| -2063
|-
|[[Itsasu]]
|9548
|67314
| -57766
|-
|[[Izpura]]
|2254
|37000
| -34746
|-
|[[Izturitze]]
|4113
|45566
| -41453
|-
|[[Izura-Azme]]
|5674
|70917
| -65243
|-
|[[Jatsu]]
|12915
|48244
| -35329
|-
|[[Jatsu_(Garazi)]]
|2780
|33090
| -30310
|-
|[[Jeztaze]]
|5314
|30538
| -25224
|-
|[[Jutsi]]
|6152
|45276
| -39124
|-
|[[Kanbo]]
|6433
|78958
| -72525
|-
|[[Labetze-Bizkai]]
|5945
|33831
| -27886
|-
|[[Lakarra]]
|5837
|36470
| -30633
|-
|[[Lakarri-Arhane-Sarrikotagaine]]
|3535
|36042
| -32507
|-
|[[Landibarre]]
|5149
|51055
| -45906
|-
|[[Larraine]]
|6274
|51696
| -45422
|-
|[[Larresoro]]
|3930
|55733
| -51803
|-
|[[Larribarre-Sorhapürü]]
|3039
|35539
| -32500
|-
|[[Larzabale-Arroze-Zibitze]]
|3884
|72030
| -68146
|-
|[[Lasa]]
|11668
|39109
| -27441
|-
|[[Lehuntze]]
|8202
|56610
| -48408
|-
|[[Lekorne]]
|3190
|48998
| -45808
|-
|[[Lekuine]]
|3193
|33759
| -30566
|-
|[[Lekunberri_(Nafarroa_Beherea)]]
|3911
|49913
| -46002
|-
|[[Lexantzü-Zunharre]]
|2769
|35056
| -32287
|-
|[[Ligi-Atherei]]
|5283
|48238
| -42955
|-
|[[Liginaga-Astüe]]
|2702
|37913
| -35211
|-
|[[Lohitzüne-Oihergi]]
|3127
|31015
| -27888
|-
|[[Luhuso]]
|4446
|44862
| -40416
|-
|[[Lüküze-Altzümarta]]
|2122
|46841
| -44719
|-
|[[Makea]]
|5940
|46252
| -40312
|-
|[[Martxueta]]
|3148
|31356
| -28208
|-
|[[Maule-Lextarre]]
|14727
|63443
| -48716
|-
|[[Mehaine]]
|2655
|28719
| -26064
|-
|[[Mendibe]]
|3498
|50480
| -46982
|-
|[[Mendikota]]
|2954
|35255
| -32301
|-
|[[Milafranga]]
|6350
|48609
| -42259
|-
|[[Mitikile-Larrori-Mendibile]]
|2961
|35915
| -32954
|-
|[[Montori]]
|45856
|39182
|6674
|-
|[[Mugerre]]
|5128
|65384
| -60256
|-
|[[Muskildi]]
|3824
|39179
| -35355
|-
|[[Oragarre]]
|3190
|36749
| -33559
|-
|[[Ortzaize]]
|14531
|44314
| -29783
|-
|[[Ospitalepea]]
|4475
|36313
| -31838
|-
|[[Ostankoa]]
|2951
|31658
| -28707
|-
|[[Ozaraine-Erribareita]]
|3132
|37394
| -34262
|-
|[[Ozaze-Zühara]]
|3747
|44633
| -40886
|-
|[[Pagola]]
|10246
|35294
| -25048
|-
|[[Samatze]]
|3708
|83037
| -79329
|-
|[[Sara]]
|28853
|188597
| -159744
|-
|[[Sarrikotapea]]
|3232
|32791
| -29559
|-
|[[Senpere]]
|12980
|57418
| -44438
|-
|[[Sohüta]]
|7722
|38164
| -30442
|-
|[[Suhuskune]]
|2711
|31501
| -28790
|-
|[[Uharte_Garazi]]
|4130
|37159
| -33029
|-
|[[Uhartehiri]]
|3602
|39909
| -36307
|-
|[[Urdatx]]
|9768
|48170
| -38402
|-
|[[Urdiñarbe]]
|5788
|43069
| -37281
|-
|[[Urepele]]
|14138
|44065
| -29927
|-
|[[Urketa]]
|4397
|49944
| -45547
|-
|[[Urruña]]
|17384
|70581
| -53197
|-
|[[Ürrüstoi-Larrabile]]
|2618
|32351
| -29733
|-
|[[Uztaritze]]
|15559
|173933
| -158374
|-
|[[Zalgize-Doneztebe]]
|7275
|38616
| -31341
|-
|[[Zaro]]
|3029
|27641
| -24612
|-
|[[Ziburu]]
|20128
|79494
| -59366
|-
|[[Zuraide]]
|7646
|40302
| -32656
|} [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 22:51, 14 martxoa 2024 (CET)
pc8hktb6s93wln2ouozviakbnwcicq9
Josephine St. Pierre Ruffin
0
1174628
9975519
9645978
2024-11-20T18:47:48Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975519
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Josephine St. Pierre Ruffin''' ([[1842|1842ko]] [[abuztuaren 31]] - [[1924|1924ko]] [[Martxoaren 13|martxoaren 13a)]] [[Afro-amerikarren eskubide zibilen aldeko mugimendua (1955-1968)|eskubide zibilen]] alde borroka egin zuen afroamerikar editore, kazetari eta [[Suffragette|sufragista]] izan zen. ''The Woman's Era'' (Emakumeen aroa) sortu zuen, emakume afroamerikarrek eta haientzat argitaratutako lehen egunkari bihurtu zena.
== Biografia ==
=== Haurtzaroa eta hezkuntza ===
Josephine St. Pierre Ruffin [[Boston|Bostonen]] jaio zen, [[Massachusetts|Massachusettsen,]] eta sei anai-arrebetatik seigarrena izan zen. Aitak, John St. Pierrek [[Afrika]], [[Frantzia]] eta [[India|Indiako]] aurrekariak zituen. Ama, Eliza Matilda Menhenick St. Pierre, [[Kornualles|Kornuallesen]] hazi zen, [[Ingalaterra|Ingalaterran]]. Josephine eskola publikoetan hezi zuten [[Salem]], [[Massachusetts]], eta [[New York|New Yorkeko]] eskola pribatu batean, non ez zegoen arraza-bereizketarik. 16 urte zituela, George Lewis Ruffin familia dirudun bateko bizarginarekin ezkondu zen, eta [[Ingalaterra|Ingalaterrara]] joan ziren, [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuetako]] arrazismo gero eta handiagotik ihes egin nahian.
=== Aktibismoa ===
[[Ameriketako Estatu Batuetako Gerra Zibila|Estatu Batuetako gerra zibila]] hasi zenean, bikotea bere herrialdera itzuli zen Batasunaren alde lan egiteko eta esklabotza abolitzen laguntzeko. Ruffinek soldaduak bildu zituen Massachusettseko erregimentu afroamerikarrerako, eta [[Ameriketako Estatu Batuak|AEBko]] Osasun Batzorderako lan egin zuen gerra garaian. Gerraren ondoren, Massachusetts estatuko Emakumeen Kluben Federazioan eta hainbat karitatezko-kausatan jardun zuen.
Massachusettseko Hezkuntza Moralaren Elkarteko Batzordean eta Massachusettseko Eskola Sufragioaren Elkartean ere parte hartu zuen, [[Ingalaterra Berria|Ingalaterra Berriko]] beste lider batzuen ondoan lan eginez, Julia Ward Howe eta [[Lucy Stone]] barne.<ref>{{Cite news|izenburua=Ruffin, Josephine St. Pierre - National Women’s Hall of Fame|url=https://www.womenofthehall.org/inductee/josephine-st-pierre-ruffin/|accessdate=27 de julio de 2017}}</ref>
1869an, [[Emakumeen sufragismoa|emakumeen sufragio-mugimendua]] bi taldetan bereizi zen. Emakumeen Sufragioaren Elkarte Amerikarra (AWSA), Lucy Stone eta Julia Ward Howe [[Susan B. Anthony|b]]<nowiki/>uru zirela. Emakumeen Sufragiorako Elkarte Nazionala (NWSA) eta [[Elizabeth Cady Stanton]] eta [[Susan B. Anthony|Susan B.]] [[Susan B. Anthony|Anthonyk]] hauek uste zuten emakumeen eskubideak besteen gainetik egon behar zirela. Ruffin AWSArekin elkartu zen.<ref>{{Cite web|izenburua=Heroines Of History: Josephine St. Pierre Ruffin - A Warrior For Equality - Business Heroine|url=http://businessheroinemagazine.com/josephinestpierreruffin/|lana=businessheroinemagazine.com|accessdate=27 de julio de 2017}}</ref>
''The Courant'' astekari beltzerako ere idatzi zuen, eta [[Ingalaterra Berria|Ingalaterra Berriko]] Emakumeen Prentsa Elkarteko kide bihurtu zen.<ref name=":1">{{Cite web|izenburua=The Honored Women|data=9 de mayo de 2008|url=http://www.mfh.org/specialprojects/shwlp/site/honorees/ruffin.html|accessdate=27 de julio de 2017}}</ref> Bere senarra 1886an hil zenean, Ruffinek bere segurtasun ekonomikoa eta antolatzeko trebetasunak erabili zituen ''Woman's Era'', emakume afroamerikarrek eta emakumeentzat argitaratutako Estatu Batuetako lehen egunkaria, hasteko. 1890 eta 1897 artean editore eta edukien sortzaile gisa lan egin zuen. Arraza arteko jarduerak sustatzen zituen bitartean, ''Woman's'' Erak etniarako eskubide hobeak eskatzen zizkien emakume beltzei.<ref>{{Cite web|izenburua=Josephine Ruffin, activist, philanthropist and newspaper publisher {{!}} African American Registry|url=http://www.aaregistry.org/historic_events/view/josephine-ruffin-activist-philanthropist-and-newspaper-publisher|lana=www.aaregistry.org|accessdate=27 de julio de 2017}}</ref>
1894an, Ruffinek ''Woman's Era Club'' (geroago ''New Era Club'') antolatu zuen, emakume beltzak defendatzeko talde bat, Florida Ridley alabaren eta Maria Baldwin [[Boston|Bostongo]] eskola bateko zuzendariaren laguntzarekin.<ref>{{Cite news|izenburua=Josephine St. Pierre Ruffin: A pioneer in the black women’s club movement|url=http://baystatebanner.com/news/2016/feb/03/josephine-st-pierre-ruffin-pioneer-black-womens-cl/|accessdate=27 de julio de 2017}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1842ko|1924ko|St. Pierre Ruffin, Josephine}}
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako aktibistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
hd4g6i1faf0oknmdknbpu58hveudtu3
Ellen Axson Wilson
0
1175484
9976207
9639187
2024-11-21T11:56:45Z
Eliatxo
96586
9976207
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Ellen Louise Axson Wilson''' ([[Savannah (Georgia)|Savannah]], [[Georgia (AEB)|Georgia]], [[1860]]ko [[maiatzaren 15]]a – [[Washington]], [[1914]]ko [[abuztuaren 6]]a) Ameriketako Estatu Batuetako lehen dama izan zen 1913tik hil zen arte.
Estatu Batuetako hegoaldeko ministro presbiteriano baten alaba zen. New Yorkeko Art Students League-n ikasi zuen. 1885ean [[Woodrow Wilson]]ekin ezkondu zen eta hiru alaben gurasoak ziren. Senarrari [[Etxe Zuri]]ra lagundu zion 1913an eta urtebete geroago hil zen.
{{bizialdia|1860ko|1914ko|Wilson, Ellen Axson}}
{{AEBtako lehen dama aurkibidea}}
[[Kategoria:Georgiarrak (AEB)]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako lehen damak]]
[[Kategoria:Nefritisak hildakoak]]
mum1bhwo92yqpbstgglzj48d9s1nnbm
Tricholoma viridilutescens
0
1177240
9975487
9651102
2024-11-20T18:38:21Z
Zorion
44278
9975487
wikitext
text/x-wiki
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Tricholoma viridilutescens''''' ''[[Tricholomataceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> Ez da jangarria.
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Agaricus luridatus'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Tricholoma luridatum'', ''Tricholoma fucatum var. lutescens'', ''Tricholoma subsejunctum''.
== Deskribapena ==
'''Kapela:''' 4 eta 5 (6) cm bitarteko diametrokoa, nahiko haragitsua, ganbila, laster lau-ganbila, erdiko titi aldakorrarekin, kamutsa, zorrotza baino zabala gehiago, ertz sotilarekin, leuna eta osoa, inbolutua eta gero soberakinekin, lobatua. Azal bereizgarria, likatsu samarra, koipetsua, hori-berdexka, gero erdian hondoko kolore grisa, marroi-oliba antzeko kolorekoa, berezko marroi-beltzaxka edo beltz koloreko zuntz finekin, beti argiagoa, hori-berdexka ertzean.
'''Orriak:''' Ez oso estu, marjinatu-adnatuak, luzeak, lamelulekin, zuri-hori kolorekoak, argiagoak kapelaren ertzerantz, ertza kolore berekoa, irregularra eta koskaduna.
'''Hanka:''' 5 eta 9 cm bitarteko luzerakoa eta 0,8 eta 1,5 cm bitarteko lodierakoa, luzanga, zilindrikoa, erregularra, batzuetan okertua, lehorra eta haritsu samarra, zuria eta kapelaren ertzaren antzeko koloreko esfumatura horixkekin, grisaxka oinarrirantz.
'''Haragia:''' Ez oso trinkoa, ertzean sotila, oinean haritsua, zuria, horia kapelaren azalaren azpian, eta, batzuetan, aireak ukitzean edo zahartzean horixka bihurtzen da. Usaingabea eta zapore gozokoa. Espora-jalkina zuria.<ref>{{erreferentzia|abizena=Bon,Marcel|urtea=1988|izenburua=Guia de Campo de los hongos de Europa|argitaletxea=Ediciones Omega, S. A. Barcelona|orrialdea=156|ISBN=84-282-0865-4|hizkuntza=Es}}</ref>
'''Etimologia:''' ''Tricholoma'' hitza grekotik dator, ilea, txirikorda, lumatxarekin tolesturan zehar, nahiz eta espezie gutxi batzuek baino ez dituzten iledun kapelak.
== Jangarritasuna ==
Ez da jangarria.<ref>{{erreferentzia|abizena=Velazquez Vergara José Ignacio, Suarez Gil Angela|urtea=2009|argitaletxea=Banco de setas. Catalogo micológico|hizkuntza=Es}}</ref>
=== Nahasketa arriskua ===
Pinudietako ''Tricholoma'' bat, ''[[Ziza berde-beltz|sejunctum]]'' taldeko beste espezie batzuekin nekez eta zalantzazko bereizketa egiten da, kapela zuntz txiki erradial ilunekin eta tonu horixkak edo hori-berdexkak dituelako soilik bereizten da.
== Sasoia eta lekua ==
Bakarrik edo ale gutxiko taldetan hazten da. Koniferoen basoetan, batez ere izeietan (''[[Izei gorri|Picea abies]]'') eta pinuetan (''[[Pinu gorri|Pinus sylvestris]]''), batzuetan urkiekin nahastuta.
=== Banaketa eremua ===
Kanada, Europa, Errusia.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:Tricholoma]]
[[Kategoria:Kanadako onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
[[Kategoria:Errusiako onddoak]]
6s284bed4ihr5fjvolnuu1e187zelq9
9975853
9975487
2024-11-21T00:46:33Z
Zorion
44278
9975853
wikitext
text/x-wiki
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Tricholoma viridilutescens''''' ''[[Tricholomataceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> Ez da jangarria.
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Agaricus luridatus'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Tricholoma luridatum'', ''Tricholoma fucatum var. lutescens'', ''Tricholoma subsejunctum''.
''[[Ziza berde-beltz|Tricholoma sejunctum]]''-ekiko sinonimoa ez dago argi: ikerketa batzuek ''Tricholoma viridilutescens'' ''Tricholoma sejunctum''-en sinonimoa dela frogatzeko joera dute; beste batzuek, berriz, haren bereizketa genetikoa nabarmentzen dute, eta, aldi berean, ''Tricholoma sejunctutum var coniferarum''-ekiko hurbiltasun morfologiko handia aitortzen dute.
== Deskribapena ==
'''Kapela:''' 4 eta 5 (6) cm bitarteko diametrokoa, nahiko haragitsua, ganbila, laster lau-ganbila, erdiko titi aldakorrarekin, kamutsa, zorrotza baino zabala gehiago, ertz sotilarekin, leuna eta osoa, inbolutua eta gero soberakinekin, lobatua. Azal bereizgarria, likatsu samarra, koipetsua, hori-berdexka, gero erdian hondoko kolore grisa, marroi-oliba antzeko kolorekoa, berezko marroi-beltzaxka edo beltz koloreko zuntz finekin, beti argiagoa, hori-berdexka ertzean.
'''Orriak:''' Ez oso estu, marjinatu-adnatuak, luzeak, lamelulekin, zuri-hori kolorekoak, argiagoak kapelaren ertzerantz, ertza kolore berekoa, irregularra eta koskaduna.
'''Hanka:''' 5 eta 9 cm bitarteko luzerakoa eta 0,8 eta 1,5 cm bitarteko lodierakoa, luzanga, zilindrikoa, erregularra, batzuetan okertua, lehorra eta haritsu samarra, zuria eta kapelaren ertzaren antzeko koloreko esfumatura horixkekin, grisaxka oinarrirantz.
'''Haragia:''' Ez oso trinkoa, ertzean sotila, oinean haritsua, zuria, horia kapelaren azalaren azpian, eta, batzuetan, aireak ukitzean edo zahartzean horixka bihurtzen da. Usaingabea eta zapore gozokoa. Espora-jalkina zuria.<ref>{{erreferentzia|abizena=Bon,Marcel|urtea=1988|izenburua=Guia de Campo de los hongos de Europa|argitaletxea=Ediciones Omega, S. A. Barcelona|orrialdea=156|ISBN=84-282-0865-4|hizkuntza=Es}}</ref>
'''Etimologia:''' ''Tricholoma'' hitza grekotik dator, ilea, txirikorda, lumatxarekin tolesturan zehar, nahiz eta espezie gutxi batzuek baino ez dituzten iledun kapelak.
== Jangarritasuna ==
Ez da jangarria.<ref>{{erreferentzia|abizena=Velazquez Vergara José Ignacio, Suarez Gil Angela|urtea=2009|argitaletxea=Banco de setas. Catalogo micológico|hizkuntza=Es}}</ref>
=== Nahasketa arriskua ===
Pinudietako ''Tricholoma'' bat, ''[[Ziza berde-beltz|sejunctum]]'' taldeko beste espezie batzuekin nekez eta zalantzazko bereizketa egiten da, kapela zuntz txiki erradial ilunekin eta tonu horixkak edo hori-berdexkak dituelako soilik bereizten da.
== Sasoia eta lekua ==
Bakarrik edo ale gutxiko taldetan hazten da. Koniferoen basoetan, batez ere izeietan (''[[Izei gorri|Picea abies]]'') eta pinuetan (''[[Pinu gorri|Pinus sylvestris]]''), batzuetan urkiekin nahastuta.
=== Banaketa eremua ===
Kanada, Europa, Errusia.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:Tricholoma]]
[[Kategoria:Kanadako onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
[[Kategoria:Errusiako onddoak]]
qfeu8985ts33rrpvz0mfk4uk8vc2hfm
9975854
9975853
2024-11-21T00:48:17Z
Zorion
44278
9975854
wikitext
text/x-wiki
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Tricholoma viridilutescens''''' ''[[Tricholomataceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> Ez da jangarria.
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Agaricus luridatus'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Tricholoma luridatum'', ''Tricholoma fucatum var. lutescens'', ''Tricholoma subsejunctum''.
''[[Ziza berde-beltz|Tricholoma sejunctum]]''-ekiko sinonimoa ez dago argi: ikerketa batzuek ''Tricholoma viridilutescens'' ''Tricholoma sejunctum''-en sinonimoa dela frogatzeko joera dute; beste batzuek, berriz, haren bereizketa genetikoa nabarmentzen dute, eta, aldi berean, ''Tricholoma sejunctutum var coniferarum''-ekiko hurbiltasun morfologiko handia aitortzen dute.
== Deskribapena ==
'''Kapela:''' 4 eta 5 (6) cm bitarteko diametrokoa, nahiko haragitsua, ganbila, laster lau-ganbila, erdiko titi aldakorrarekin, kamutsa, zorrotza baino zabala gehiago, ertz sotilarekin, leuna eta osoa, inbolutua eta gero soberakinekin, lobatua. Azal bereizgarria, likatsu samarra, koipetsua, hori-berdexka, gero erdian hondoko kolore grisa, marroi-oliba antzeko kolorekoa, berezko marroi-beltzaxka edo beltz koloreko zuntz finekin, beti argiagoa, hori-berdexka ertzean.
'''Orriak:''' Ez oso estu, marjinatu-adnatuak, luzeak, lamelulekin, zuri-hori kolorekoak, argiagoak kapelaren ertzerantz, ertza kolore berekoa, irregularra eta koskaduna.
'''Hanka:''' 5 eta 9 cm bitarteko luzerakoa eta 0,8 eta 1,5 cm bitarteko lodierakoa, luzanga, zilindrikoa, erregularra, batzuetan okertua, lehorra eta haritsu samarra, zuria eta kapelaren ertzaren antzeko koloreko esfumatura horixkekin, grisaxka oinarrirantz.
'''Haragia:''' Ez oso trinkoa, ertzean sotila, oinean haritsua, zuria, horia kapelaren azalaren azpian, eta, batzuetan, aireak ukitzean edo zahartzean horixka bihurtzen da. Usaingabea eta zapore gozokoa. Espora-jalkina zuria.<ref>{{erreferentzia|abizena=Bon,Marcel|urtea=1988|izenburua=Guia de Campo de los hongos de Europa|argitaletxea=Ediciones Omega, S. A. Barcelona|orrialdea=156|ISBN=84-282-0865-4|hizkuntza=Es}}</ref>
'''Etimologia:''' ''Tricholoma'' hitza grekotik dator, ilea, txirikorda, lumatxarekin tolesturan zehar, nahiz eta espezie gutxi batzuek baino ez dituzten iledun kapelak.
== Jangarritasuna ==
Ez da jangarria.<ref>{{erreferentzia|abizena=Velazquez Vergara José Ignacio, Suarez Gil Angela|urtea=2009|argitaletxea=Banco de setas. Catalogo micológico|hizkuntza=Es}}</ref>
=== Nahasketa arriskua ===
Pinudietako ''Tricholoma'' bat, ''[[Ziza berde-beltz|sejunctum]]'' taldeko beste espezie batzuekin nekez eta zalantzazko bereizketa egiten da, kapela zuntz txiki erradial ilunekin eta tonu horixkak edo hori-berdexkak dituelako soilik bereizten da.
== Sasoia eta lekua ==
Bakarrik edo ale gutxiko taldetan hazten da. Koniferoen basoetan, batez ere izeietan (''[[Izei gorri|Picea abies]]'') eta pinuetan (''[[Pinu gorri|Pinus sylvestris]]''), batzuetan urkiekin nahastuta.
=== Banaketa eremua ===
Europa, Errusia.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:Tricholoma]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
[[Kategoria:Errusiako onddoak]]
pw7mlwol6708diwqdftrelobzfyliao
9975859
9975854
2024-11-21T01:15:28Z
Zorion
44278
9975859
wikitext
text/x-wiki
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Tricholoma viridilutescens''''' ''[[Tricholomataceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref> Ez da jangarria.
''[[Tricholoma subsejunctum]]'' espezie ipar-amerikarra ''Tricholoma viridilutescens''-en [[Sinonimo (taxonomia)|sinonimoa]] izan liteke, ezaugarrien zehaztapena bat baitator. ''[[Ziza berde-beltz|Tricholoma sejunctum]]''-ekiko sinonimoa ez dago argi: ikerketa batzuek ''Tricholoma viridilutescens'' ''Tricholoma sejunctum''-en sinonimoa dela frogatzeko joera dute; beste batzuek, berriz, haren bereizketa genetikoa nabarmentzen dute, eta, aldi berean, ''Tricholoma sejunctutum var coniferarum''-ekiko hurbiltasun morfologiko handia aitortzen dute.
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Agaricus luridatus'' <small>([[Basionimo]]a)</small>, ''Tricholoma luridatum'', ''Tricholoma fucatum var. lutescens'', ''Tricholoma subsejunctum''.
== Deskribapena ==
'''Kapela:''' 4 eta 5 (6) cm bitarteko diametrokoa, nahiko haragitsua, ganbila, laster lau-ganbila, erdiko titi aldakorrarekin, kamutsa, zorrotza baino zabala gehiago, ertz sotilarekin, leuna eta osoa, inbolutua eta gero soberakinekin, lobatua. Azal bereizgarria, likatsu samarra, koipetsua, hori-berdexka, gero erdian hondoko kolore grisa, marroi-oliba antzeko kolorekoa, berezko marroi-beltzaxka edo beltz koloreko zuntz finekin, beti argiagoa, hori-berdexka ertzean.
'''Orriak:''' Ez oso estu, marjinatu-adnatuak, luzeak, lamelulekin, zuri-hori kolorekoak, argiagoak kapelaren ertzerantz, ertza kolore berekoa, irregularra eta koskaduna.
'''Hanka:''' 5 eta 9 cm bitarteko luzerakoa eta 0,8 eta 1,5 cm bitarteko lodierakoa, luzanga, zilindrikoa, erregularra, batzuetan okertua, lehorra eta haritsu samarra, zuria eta kapelaren ertzaren antzeko koloreko esfumatura horixkekin, grisaxka oinarrirantz.
'''Haragia:''' Ez oso trinkoa, ertzean sotila, oinean haritsua, zuria, horia kapelaren azalaren azpian, eta, batzuetan, aireak ukitzean edo zahartzean horixka bihurtzen da. Usaingabea eta zapore gozokoa. Espora-jalkina zuria.<ref>{{erreferentzia|abizena=Bon,Marcel|urtea=1988|izenburua=Guia de Campo de los hongos de Europa|argitaletxea=Ediciones Omega, S. A. Barcelona|orrialdea=156|ISBN=84-282-0865-4|hizkuntza=Es}}</ref>
'''Etimologia:''' ''Tricholoma'' hitza grekotik dator, ilea, txirikorda, lumatxarekin tolesturan zehar, nahiz eta espezie gutxi batzuek baino ez dituzten iledun kapelak.
== Jangarritasuna ==
Ez da jangarria.<ref>{{erreferentzia|abizena=Velazquez Vergara José Ignacio, Suarez Gil Angela|urtea=2009|argitaletxea=Banco de setas. Catalogo micológico|hizkuntza=Es}}</ref>
=== Nahasketa arriskua ===
Pinudietako ''Tricholoma'' bat, ''[[Ziza berde-beltz|sejunctum]]'' taldeko beste espezie batzuekin nekez eta zalantzazko bereizketa egiten da, kapela zuntz txiki erradial ilunekin eta tonu horixkak edo hori-berdexkak dituelako soilik bereizten da.
== Sasoia eta lekua ==
Bakarrik edo ale gutxiko taldetan hazten da. Koniferoen basoetan, batez ere izeietan (''[[Izei gorri|Picea abies]]'') eta pinuetan (''[[Pinu gorri|Pinus sylvestris]]''), batzuetan urkiekin nahastuta.
=== Banaketa eremua ===
Europa, Errusia.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:Tricholoma]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
[[Kategoria:Errusiako onddoak]]
bucyr7afr05rn1s9avyw13duycgoh97
Kate Campbell Hurd-Mead
0
1178204
9975461
9945448
2024-11-20T18:31:02Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975461
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Kate Campbell Hurd-Mead''' ([[Danville (Quebec)|Danville, Quebec]], [[Kanada]], [[1867|1867ko]] [[Apirilaren 6|apirilaren 6a]] - [[Haddam (Connecticut)|Haddam, Connecticut]], [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuak]], [[1941|1941eko]] [[Urtarrilaren 1|urtarrilaren 1a]]) [[Feminismo|feminista]] eta [[Obstetrizia|obstetra]] aitzindaria izan zen, eta emakumeek medikuntzan duten zeregina sustatu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Monica H.|abizena=Green|izenburua=Making Women's Medicine Masculine : The Rise of Male Authority in Pre-Modern Gynaecology: The Rise of Male Authority in Pre-Modern Gynaecology|argitaletxea=OUP Oxford|hizkuntza=en|data=2008-03-20|url=https://books.google.es/books?id=6NAvWWpKpysC&pg=PT50&dq=Kate+Campbell+Hurd-Mead&ei=a58jS-7BFJ_-ygTTo9WDCw&cd=6&redir_esc=y#v=onepage&q=Kate%20Campbell%20Hurd-Mead&f=false|isbn=978-0-19-154952-6|sartze-data=2024-04-08}}</ref> ''Emakumearen historia medikuntzan: hasierako garaietatik XIX. mendearen hasierara arte'' idatzi zuen 1938an.<ref>{{Erreferentzia|izena=Kate Campbell|abizena=Hurd-Mead|izenburua=A history of women in medicine : from the earliest times to the beginning of the nineteenth century|argitaletxea=Haddam, Conn. : The Haddam Press|data=1938|url=http://archive.org/details/b29826044|sartze-data=2024-04-08}}</ref><ref name=":2">{{Erreferentzia|izena=Marta Macho|abizena=Stadler|izenburua=Kate Campbell Hurd-Mead, médica|hizkuntza=es|data=2015-04-06|url=https://mujeresconciencia.com/2015/04/06/kate-campbell-hurd-mead-medica/|aldizkaria=Mujeres con ciencia|sartze-data=2024-04-08}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=«Changing the Face of Medicine {{!}} Kate Campbell Hurd-Mead»|argitaletxea=cfmedicine.nlm.nih.gov.|url=https://cfmedicine.nlm.nih.gov/physicians/biography_159.html}}</ref>
== Biografia ==
Hurd-Mead Edward Payson Hurd medikuaren eta Sarah Elizabeth (Campbell) Hurden hiru seme-alabetatik zaharrena zen. 1870. urtean, familia [[Newburyport (Massachusetts)|Newburyportera (Massachusetts)]] joan zen eta eskola publikoan ikasi zuen.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Hurd-Mead, Kate Campbell, 1867-1941. Papers, 1939: A Finding Aid|data=2010-07-11|url=https://web.archive.org/web/20100711041250/http://oasis.lib.harvard.edu/oasis/deliver/~sch00733|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-04-08}}</ref> Medikuntza ikastea erabaki zuen, aitak mediku gisa egindako ibilbidea errespetatuta, eta [[Mary Corinna Putnam Jacobi|Mary Putnam Jacobi]] medikuaren aholkuari jarraituz.<ref name=":1">{{erreferentzia|izenburua=«Dr.Kate Campbell Hurd-Mead»|argitaletxea=Changing the Face of Medicine. National Library of Medicine.|url=https://cfmedicine.nlm.nih.gov/}}</ref> Drexel University College of Medicinen ikasi zuen 1885ean, eta bertan graduatu zen 1888an. Bostongo New England Hospital for Women and Children-en bekadun izan zen eta bertan Marie Zakrzewska doktorearekin ikasi zuen. Doktoretza ondokoak [[Paris|Parisen]], [[Stockholm|Stockholmen]] eta [[Londres|Londresen]] egin zituen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=«AMWA»|hizkuntza=en-US|url=https://www.amwa-doc.org/|aldizkaria=American Medical Women's Association|sartze-data=2024-04-08}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Toby A.|abizena=Appel|izenburua=Writing Women into Medical History in the 1930s: Kate Campbell Hurd-Mead and “Medical Women” of the Past and Present|orrialdeak=457–492|data=2014|url=https://muse.jhu.edu/pub/1/article/556936|aldizkaria=Bulletin of the History of Medicine|alea=3|zenbakia=88|issn=1086-3176|sartze-data=2024-04-08}}</ref>
1890. urtean Estatu Batuetara itzuli zenean, [[Baltimore|Baltimoreko]] Bryn Mawr Schooleko zuzendari mediko bihurtu zen. Bertan, eskolako osasun prebentiboko programa berritzailea ezarri zuen, heziketa fisikoa eta aldizkako azterketa medikoak barne hartzen zituena.<ref name=":1" /> Alice Hall doktorearekin batera, ''Evening Dispensary For Working Women and Girls'' sortu zuen, Baltimoreko lehen erakundea emakume medikuak enplegatzen zituena. Amaren higienearen eta haurren ongizatearen eredu berrien defendatzaile sutsua izan zen.<ref name=":0" />
1893an, William Edward Mead Wesleyan Unibertsitateko ingeles irakaslearekin ezkondu zen, eta [[Middletown (Connecticut)|Middletownera, Connecticutera]], joan ziren bizitzera bere unibertsitatetik gertu egoteko.<ref name=":0" /><ref name=":1" />
Hurd-Mead Connecticuteko Middlesex Konderriko Ospitaleko sortzaile eta aholkulari ginekologoetako bat izan zen 1907tik 1925ean erretiratu zen arte.<ref name=":1" />
[[Fitxategi:New_England_hospital_for_woman_and_children_(NYPL_b11707585-G90F366_003F).tiff|thumb|ezkerrera|New England Hospital for Women and Children]]
Middletowneko Barrutiko Erizainen Elkartea antolatzen ere lagundu zuen (1900), Connecticuteko Estatuko Mediku Elkarteko presidenteordea izan zen (1913-1914), Emakume Medikoen Amerikako Elkarteko presidentea eta Emakume Medikuen Nazioarteko Elkarteko antolatzailea (1919).<ref name=":2" />
1890eko ''Johns Hopkins Historical Club''-en bilera batean, emakume medikuen historiaz interesatu zen, eta gai hori ikertu zuen ''Medical Women of America'' (1933) argitaratu arte, eta 1938an emakumeak medikuntzan izan zuen paperaren lehen historia osoa, ''A History of Women in Medicine: From the Earliest of Times to the Beginning of the Nineteenth Century''.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Kate Campbell Hurd-Mead|hizkuntza=en|url=https://www.brooklynmuseum.org/eascfa/dinner_party/heritage_floor/kate_campbell_hurd_mead|aldizkaria=www.brooklynmuseum.org|sartze-data=2024-04-08}}</ref>
Trotula, [[Erdi Aroa|Erdi Aroko]] doktore siziliarra, benetan existitzearen alde agertu zen. Historialari batzuek argudiatu zuten ez zela pertsona erreala, obra bilduma baten izen bat baizik.<ref>{{Erreferentzia|izena=Leigh Ann|abizena=Whaley|izenburua=Women's History as Scientists: A Guide to the Debates|argitaletxea=Bloomsbury Academic|hizkuntza=en|data=2003-08-13|url=https://books.google.es/books?id=-tNlvK-_t9IC&pg=PT179&dq=Kate+Campbell+Hurd-Mead&lr=&ei=nKEjS_yjJZPyygSQzKimCw&cd=24&redir_esc=y#v=onepage&q=Kate%20Campbell%20Hurd-Mead&f=false|isbn=978-1-57607-230-1|sartze-data=2024-04-08}}</ref>
Hurd-Mead doktorea 73 urte zituela hil zen, etxetik hurbil, [[baso-sute]] batean, [[Miokardio infartu akutu|bihotzekoa]] izan baitzuen zaintzaileari laguntzen saiatu zenean. Hura ere sutean hil zen.<ref name=":0" />
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Bibliografia osagarria ==
* {{Cite aldizkari|izenburua=Writing Women into Medical History in the 1930s: Kate Campbell Hurd-Mead and "Medical Women" of the Past and Present|orrialdeak=457-92|abizena1=Appel|izena1=Toby|data=2014|url=https://archive.org/details/sim_bulletin-of-the-history-of-medicine_fall-2014_88_3/page/457|kazeta=Bulletin of the History of Medicine|liburukia=88|alea=3}}
== Kanpo estekak ==
* [https://hollisarchives.lib.harvard.edu/repositories/8/resources/5515 Papers, 1939] [https://www.radcliffe.harvard.edu/schlesinger-library Schlesinger Library] Radcliffe Institute, Harvard University.
{{Bizialdia|1867ko|1941eko|Campbell Hurd-Mead, Kate}}
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako feministak]]
[[Kategoria:Emakume ginekologoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako idazleak]]
[[Kategoria:XX. mendeko emakume idazleak]]
[[Kategoria:Ingelesezko idazleak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Emakume zientzialariak]]
ao5q8zln33o9bivp9hfzmjy5kymtj2u
Mary Corinna Putnam Jacobi
0
1178290
9975513
9944633
2024-11-20T18:46:02Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975513
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Mary Corinna Putnam''' ('''Mary Putnam''' bezala ere ezaguna; [[Londres]],[[1842|1842ko]] [[Abuztuaren 31|abuztuaren 31a]] – [[New York]], [[1906|1906ko]] [[Ekainaren 10|ekainaren 10a]]) [[Medikuntza|mediku]], [[idazle]] eta [[Suffragette|sufragista]] [[Ameriketako Estatu Batuak|estatubatuarra]] izan zen.<ref>{{erreferentzia|abizena=Denise Grady|urtea=2013|izenburua="Honoring Female Pioneers in Science"|argitaletxea=New York Times.|url=https://www.nytimes.com/2013/11/12/science/extraordinary-women-in-science-and-medicine-exhibit-offers-up-little-known-details.html}}</ref> Ikerketa klinikoak eta laborategikoak medikuntzan integratzearen alde borrokatu zuen. Ebidentzia anekdotikoak eta dogma tradizionalak mespretxatuz, ikerketa zientifikoa exijitu zuen [[Ebidentzian Oinarritutako Medikuntza|mediku praktikaren]] gai guztietan. Lider [[Feminismo|feminista]] gisa, uko egin zien emakumeen ahultasunari buruzko sinesmen tradizionalei.<ref name=":3">{{Erreferentzia|izena=Marta Macho|abizena=Stadler|izenburua=Mary Corinna Putnam, médica|hizkuntza=es|data=2014-08-31|url=https://mujeresconciencia.com/2014/08/31/mary-corinna-putnam/|aldizkaria=Mujeres con ciencia|sartze-data=2024-04-09}}</ref> Erreformistekin eta sufragistekin egindako lanari esker, emakumeen osasunaren bozeramaile nagusietako bat izan zen aurrerakoien garaian.<ref name=":0">{{erreferentzia|abizena=Swaby, Rachel|urtea=2015|izenburua=Headstrong: 52 Women Who Changed Science- and the World|argitaletxea=Broadway Books|orrialdeak=3-6|ISBN=9780553446791.|url=https://biblio.es/libro/headstrong-52-women-who-changed-science/1364525040}}</ref>
== Biografia ==
George Palmer Putnam eta Victorine Haven Putnamen alaba, Londresen jaio zen, non bere aita 1841etik bizi izan zen New Yorkeko Wiley & Putnam argitaletxearen sukurtsal bat ezartzen zuen bitartean. Hamaika anai-arrebetan zaharrena zen.<ref name=":1">{{erreferentzia|izenburua="Dr. Mary Putnam Jacobi"|url=https://cfmedicine.nlm.nih.gov/}}</ref><ref name=":2">{{Erreferentzia|izenburua=Women Working, 1800-1930|hizkuntza=en|url=https://curiosity.lib.harvard.edu/women-working-1800-1930?utm_source=library.harvard|aldizkaria=CURIOSity Digital Collections|sartze-data=2024-04-09}}</ref>
Familia 1848an itzuli zen [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuetara]], eta Maryk [[New York|New Yorken]] eman zituen haurtzaroa eta nerabezaroa. Lehen hezkuntzaren zatirik handiena bere etxean jaso zuen, eta neskentzako eskola publiko berri batean bi urtetako eskolekin osatu zuen, non 1859an graduatu zen. "Found and Lost" ("Aurkitua eta Galdua") izeneko lehen kontakizuna argitaratu zuen 1860ko apirilean ''Atlantic Monthlyn'', eta bigarren kontakizuna urtebete geroago. 1859an graduatu ondoren, [[greziera]], [[Zientzia|zientziak]] eta [[medikuntza]] modu pribatuan ikasi zituen [[Elizabeth Blackwell|Elizabeth Blackwellekin]] eta beste irakasle batzuekin. Aitak medikuntza lanbide "higuingarria" zela uste zuen, baina azkenean bere ahaleginaren alde egin zuen.<ref name=":0" />
[[Ameriketako Estatu Batuetako Gerra Zibila|AEBetako Gerra Zibilean]] mediku aholkulari izan zen. 1863an [[New Yorkeko Unibertsitatea|New Yorkeko Unibertsitateko]] Farmazia Fakultatean graduatu zen eta "Female (later Women 's) Medical College of Pennsylvania"-n medikuntzako titulua lortu zuen 1864an.<ref>{{Erreferentzia|izena=Kathleen|abizena=Foster|izenburua=Happy Mother’s Day to Women Pioneers in Pharmacy|hizkuntza=en-US|data=2018-05-10|url=https://www.digitalpharmacist.com/blog/happy-mothers-day-women-pioneers-pharmacy/|aldizkaria=Digital Pharmacist|sartze-data=2024-04-09}}</ref> "New England Hospital for Women and Children" zentroan egindako egonaldi labur batek medikuntza praktikatu aurretik ikasten jarraitzeko beharra erakutsi zion. Parisera abiatu zen [[Charles Adolphe Wurtz]] kimikari ospetsuak zuzendutako [[Parisko Unibertsitatea|Parisko Unibertsitateko]] École de Médecine-n ikastera.<ref name=":2" /> Negoziazio askoren ondoren eta Benjamin Ball psikiatraren laguntzari esker, medikuntzako eskolan onartu zuten lehen emakume ikasle gisa. 1871ko uztailean graduatu zen, bertan egin zuen bigarren emakumea izan zen, eta tesiagatik bigarren saria jaso zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua="Jacobi, Mary Putnam, 1842-1906. Papers of Mary Putnam Jacobi, 1851-1974: A Finding Aid"|argitaletxea=oasis.lib.harvard.edu.|data=2018-04-25|url=https://web.archive.org/web/20180425183741/http://oasis.lib.harvard.edu/oasis/deliver/deepLink?_collection=oasis&uniqueId=sch00063|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-04-09}}</ref>
Parisen egin zituen ikasketak [[Frantzia-Prusia Gerra|Frantziako eta Prusiako gerrarekin]] bat egin zuten. 1871ko abuztuan, "Scribner 's Monthly" liburuan gerraren ondorengo frantziar lidergo politiko berriari buruzko azterketa bat argitaratu zuen.
1871ko Parisko gertakarien ondoren Estatu Batuetara itzuli ondoren, mediku-kontsulta bat ezarri zuen New Yorken, eta New Yorkeko Konderriko Mediku Elkarteko bigarren emakumea izan zen. Elkarte Mediko Amerikarrean onartua izan zen, eta New Yorkeko Infirmary eta Mount Sinai Ospitaleko Emakumeen Medikuntzako Kolegio berrian irakasle izan zen.<ref name=":2" /> 1872an New York Hiriko Emakumeen Mediku Elkartea antolatu zuen eta bere lehendakaria izan zen 1874tik 1903ra. Koherentziaz egin zuen kanpaina, Johns Hopkins bezalako eskola mediko nagusiek emakumezko ikasleak onar zitzaten. Medikuntza Unibertsitatean zuen irakaskuntza-maila altua bere ikasleek asimilatzeko prestatuta zeudenaren oso gainetik zegoen, eta horrek 1888an dimititzera eraman zuen.
[[Harvard Unibertsitatea|Harvardeko Unibertsitatearen]] ''Boylston Saria'' jaso zuen 1876an, "The Question of Rest for Women during Menstruation" (Hilekoan zehar emakumeen atsedenaren kontua) izeneko saiakera original bategatik.<ref name=":0" /> Horrek hankaz gora jarri zuen [[Menstruazio|menstruazioan]] sexu-jarduera eteten ez zuten emakumeek ugalketa-organoak kaltetzen zituztela zioen teoria errotua.<ref name=":2" /> 1891n, Estatu Batuetako emakume medikuen historian lagundu zuen artikulu batekin, Amerikako Emakumeen Lanari eskainitako liburukian (Women 's Work in America). Mediku estatubatuarrek idatzitako artikuluen bibliografia eman zuen, bere lan propioetako berrogei baino gehiagoren erreferentziak barne.<ref>{{Erreferentzia|izena=Annie Nathan|abizena=Meyer|izenburua=Woman's work in America|url=https://library.si.edu/digital-library/book/womansworkinamer00meye|aldizkaria=library.si.edu|sartze-data=2024-04-09}}</ref>
1873an, Abraham Jacobirekin ezkondu zen, eta askotan "Amerikako pediatriaren aita" gisa aipatzen dute. Hiru seme-alaba izan zituzten, baina alaba bakarra bizi izan zen helduarora arte, Marjorie Jacobi McAneny. Jacobik bere hezkuntza teorien arabera hezi zuen alaba.
100 artikulu mediko baino gehiago idatzi zituen. 1871n utzi zion kontakizunak idazteari. 1894an, "Common Sense Applied to Women 's Suffrage" (''Sen ona emakumeen sufragioari aplikatuta'') idatzi zuen, ondoren berriz inprimatua eta Estatu Batuetako emakumeen sufragio mugimendua bultzatzeko erabilia.<ref>{{erreferentzia|abizena=Bowman, John, ed.|urtea=2011|izenburua="Mary Corinna Putnam Jacobi (1842-1906)"|argitaletxea=Cambridge Dictionary of American Biography|ISBN=9780521402583.}}</ref>
Elizabeth Blackwell (1821-1910) bere aholkulariak medikuntza erreforma sozial eta moralerako bitarteko gisa ikusi zuen bitartean, Jacobi gazteagoa izanik gaixotasunen sendaketan zentratu zen. Desadostasun maila sakonago batean, Blackwellek emakumeek medikuntzan arrakasta izango zutela beren giza balio femeninoengatik sentitzen zuen, eta Jacobik, berriz, emakumeek gizonekiko berdintasunean parte hartu behar zutela espezialitate mediko guztietan uste zuen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Regina Markell|abizena=Morantz|izenburua=Feminism, Professionalism, and Germs: The Thought of Mary Putnam Jacobi and Elizabeth Blackwell|orrialdeak=459–478|data=1982|url=https://www.jstor.org/stable/2712640|aldizkaria=American Quarterly|alea=5|zenbakia=34|issn=0003-0678|doi=10.2307/2712640|sartze-data=2024-04-09}}</ref>
[[Burmuineko tumore|Garuneko tumore]] bat diagnostikatu zitzaionean, bere sintomak dokumentatu zituen eta horri buruzko artikulu bat argitaratu zuen: "Descriptions of the Early Symptoms of the Meningeal Tumor Compressing the Cerebellum" (''Zerebeloa konprimatzen duen meningeal tumore baten sintoma goiztiarren deskribapena'').<ref name=":0" /> New Yorken hil zen 1906ko ekainaren 10ean. Green-Wood Cemeteryn lurperatuta dago, [[Brooklyn|Brooklyngo]] Green-Wood hilerrian, New Yorken.<ref name=":1" />
[[Fitxategi:Mary Putnam Jacobi.jpg|thumb|Mary Putnam Jacobiren erretratua, 1860–1865]]
== Lanak ==
* ''De la graisse neutre et de les acides gras'' (Paris thesis, 1871).<ref>{{Erreferentzia|izena=Mary|abizena=Putnam Jacobi|izenburua=De la graisse neutre et des acides gras.|hizkuntza=French|data=1871|url=http://archive.org/details/BIUSante_TPAR1871x033|sartze-data=2024-04-09}}</ref>
* ''The Question of Rest for Women during Menstruation'' (1876).<ref>{{Erreferentzia|izena=Mary Putnam|abizena=Jacobi|izenburua=The question of rest for women during menstruation|argitaletxea=New York :|data=1877|url=http://archive.org/details/questionofrestfo00jacoiala|sartze-data=2024-04-09}}</ref>
* ''Acute Fatty Degeneration of New Born'' (1878).
* ''The Value of Life'' (New York, 1879).
* ''Cold Pack and Anæmia'' (1880).
* ''The Prophylaxis of Insanity'' (1881).
* "Studies in Endometritis" ''American Journal of Obstetrics-''en (1885).
* "Infantile Paralysis" eta "Pseudo-Muscular Hypertrophy" buruzko artikuluak Pepper's ''Archives of Medicine-''en (1888).
* ''Hysteria, and other Essays'' (1888).
* ''Physiological Notes on Primary Education and the Study of Language'' (1889).
* "''Common Sense''" Emakumeen sufragioari aplikatua (1894) Hau Albanyko konbentzio konstituzional baten aurrean urte horretan bertan egin zuen helbide batean zabaldu egin zen. 1915ean berrinprimatu zen eta emakumeen sufragioaren azken bultzadari lagundu zion.
* ''Found and Lost'' (1894).<ref>{{Erreferentzia|abizena=Mary Putnam Jacobi|izenburua=Found and Lost|argitaletxea=G.P. Putnam's Sons|hizkuntza=English|data=1894|url=http://archive.org/details/foundandlost00jacogoog|sartze-data=2024-04-09}}</ref>
* ''From Massachusetts to Turkey'' (1896).
== Sariak eta aintzatespenak ==
* Harvardeko Unibertsitatearen ''Boylston Saria'' jaso zuen 1876an.<ref name=":3" />
* 1993an [[National Women's Hall of Fame]]-n sartu zuten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Jacobi, Mary Putnam {{!}} Women of the Hall|hizkuntza=en-US|url=https://www.womenofthehall.org/inductee/mary-putnam-jacobi/|sartze-data=2024-04-09}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Bibliografia ==
* {{Cite aldizkari|urtea=2005|izenburua=Science, suffrage, and experimentation: Mary Putnam Jacobi and the controversy over vivisection in late nineteenth-century America|orrialdeak=664–94|abizena1=Bittel|izena1=Carla Jean|url=https://archive.org/details/sim_bulletin-of-the-history-of-medicine_winter-2005_79_4/page/664|kazeta=Bulletin of the history of medicine|liburukia=79|alea=4|pmid=16327083|doi=10.1353/bhm.2005.0138}}
* {{Cite aldizkari|izenburua=Fussell's folly: academic standards and the case of Mary Putnam Jacobi|orrialdeak=470–7|abizena1=Gartner|izena1=C B|data=mayo de 1996|url=https://archive.org/details/sim_academic-medicine_1996-05_71_5/page/470|kazeta=Academic Medicine|liburukia=71|alea=5|pmid=9125974|doi=10.1097/00001888-199605000-00016}}
* {{Cite aldizkari|urtea=1994|izenburua=La Visite: Mary Putnam Jacobi and the Paris Medical Clinics|orrialdeak=350–71|abizena1=Harvey|izena1=J|kazeta=Clio medica (Amsterdam, Netherlands)|liburukia=25|pmid=7517812}}
* {{Cite aldizkari|urtea=1992|izenburua=Women's struggles to enter medicine: two nineteenth-century women physicians in America|orrialdeak=33–6|abizena1=Ross|izena1=M M|kazeta=The Pharos of Alpha Omega Alpha-Honor Medical Society. Alpha Omega Alpha|liburukia=55|alea=1|pmid=1565681}}
* {{Cite aldizkari|urtea=1984|izenburua=Two generations of women physicians: the New York Infirmary, 1870–1899|orrialdeak=189–91|abizena1=Farley|izena1=F|kazeta=Journal of the American Medical Women's Association (1972)|liburukia=39|alea=6|pmid=6392396}}
* {{Cite aldizkari|izenburua=Mary Putnam Jacobi|orrialdeak=1037–1038|abizena1=Davis|izena1=P J|data=noviembre de 1965|kazeta=New England Journal of Medicine|liburukia=273|alea=19|pmid=5320889|doi=10.1056/nejm196511042731909}}
* [https://web.archive.org/web/20100613063647/http://unchsl3.depts.unc.edu/NYAMTheses/PutnamParis1871.pdf ''La graisse neutre et des acides gras''. Thesis (Doctorate en Médecine)--Faculté de médecine de Paris, 1871.]
* [[wikisource:Appletons'_Cyclopædia_of_American_Biography/Jacobi,_Abraham|Appletons. Jacobi, Abraham (1892)]]
* [[wikisource:The_Encyclopedia_Americana_(1920)/Jacobi,_Mary_Putnam|Americana. Jacobi, Mary Putnam (1920)]]
* [[wikisource:The_New_International_Encyclopædia/Jacobi,_Mary_Putnam|NIE. Jacobi, Mary Putnam (1905)]]
* Mary Bronson Hartt (1932). "Jacobi, Mary Corinna Putnam". Dictionary of American Biography. New York: Charles Scribner's Sons.
* Carol B. Gartner (1999). "Jacobi, Mary Corinna Putnam". American National Biography. New York: [[Oxford University Press]].
== Kanpo estekak ==
* [[Medikuntza eta emakumeak]]
* [http://nrs.harvard.edu/urn-3:RAD.SCHL:sch00063 Mary Putnam Jacobi Papers]. [https://web.archive.org/web/20120509135115/http://www.radcliffe.edu/schlesinger_library.aspx Artxibatua] 2012ko maiatzaren 9an, Wayback Machinen. Radcliffe Institute, Harvard Unibertsitatea.
* [https://cfmedicine.nlm.nih.gov/ Changing the Face of medicine: Celebrating America´s Women Phycisians - Dr. Mary Corinna Putnam Jacobi] Estatu Batuetako Medikuntza Liburutegi Nazionalaren, Osasun Institutu Nazionalaren proiektu bat.
{{Bizialdia|1842ko|1906ko|Putnam Jacobi, Mary Corinna}}
[[Kategoria:Parisko Unibertsitateko ikasleak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako feministak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako medikuak]]
[[Kategoria:Emakume medikuak]]
[[Kategoria:Emakume zientzialariak]]
[[Kategoria:XIX. mendeko emakume idazleak]]
[[Kategoria:Emakume irakasleak]]
lcz8bolokbu2nr243fnzkikfueyi7vy
Juan Pedro López
0
1179851
9976147
9787269
2024-11-21T11:30:32Z
Joseba65
69297
/* Palmaresa */
9976147
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia infotaula automatikoa}}
'''Juan Pedro López Pérez''' ([[Lebrija]], [[1997]]ko [[uztailaren 31]]) txirrindulari espainiarra da, [[Lidl–Trek]] taldean dabil.
== Kirol ibilbidea ==
Amateurretan, [[Mungia Sari Nagusia]] eta [[Bidasoko Itzulia]] irabazi zituen.<ref>[http://www.mundodeportivo.com/guipuzcoa/20180512/443531561421/juan-pedro-lopez-se-lleva-la-vuelta-al-bidasoa.html Juan Pedro López se lleva la Vuelta al Bidasoa]</ref>
2019ko abuztuan [[Lidl–Trek|Trek-Segafredo]] ''stagiaire'' aritu ostean, bi urteko kontratu profesionala sinatu zuen talde honekin.<ref>{{Erreferentzia|url=http://www.biciciclismo.com/es/trek-segafredo-ficha-a-dos-jovenes-talentos-del-kometa-juan-pedro-lopez-y-michel-ries-27-08-2019|izenburua=Trek-Segafredo ficha a dos jóvenes talentos del Kometa: Juan Pedro López y Michel Ries|aldizkaria=Biciciclismo|hizkuntza=es|data=2019/08/27}}</ref>
2022ko maiatzaren 10ean, [[2022ko Italiako Giroa|Italiako Giro]]ko elastiko arrosa jantzi zuen, Etnan amaitu zen etapan bigarren amaitu eta gero.<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.eitb.eus/eu/kirolak/txirrindularitza/giro/osoa/8836872/kamnak-bereganatu-du-etnan-amaitu-den-etapa-eta-juan-pedro-lopez-da-giroko-lider-berria/|izenburua=Kamnak bereganatu du Etnan amaitu den etapa eta Juan Pedro Lopez da Giroko lider berria|aldizkaria=EITB|data=2022/05/10}}</ref> Lidergoa hamar egunez mantendu bazuen ere, azkenean etsi eta hamargarren amaitu zen sailkapen orokorrean.
2024ko apirilean, profesionaletako lehenbiziko garaipena lortu zuen: [[Alpeetako Tourra]].<ref>{{Erreferentzia|url=https://www.eitb.eus/eu/kirolak/txirrindularitza/osoa/9475790/juanpe-lopezek-irabazi-du-2024ko-alpeetako-tourra-eta-aurelin-paretpeintrek-azken-etapa/|izenburua=Juanpe Lopezek irabazi du 2024ko Alpeetako Tourra, eta Aurelin Paret-Peintrek, azken etapa|aldizkaria=EITB|data=2024/04/19}}</ref>
== Palmaresa ==
'''2014'''
* 2. [[Gipuzkoa Klasika]]n
'''2015'''
* 2. [[Besayako Itzulia]]n eta etapa bat
* 3. Guadianako Zirkuituan (junior)
'''2017'''
* [[Mungia Sari Nagusia]]
'''2018'''
* [[Guerrita garaikurra]]
* [[Bidasoko Itzulia]] eta etapa bat
* 3. [[Aiztondo Klasika]]n
* 3. Espainako afizionatuen Kopan
* 4. [[Gorlako Igoera]]n
* 7. [[Santikutz Klasika]]n
* 7. [[Aostako Haranako Giroa]]n
'''2019'''
* 9. [[Aostako Haranako Giroa]]n eta etapa bat
'''2022'''
* 10. [[2022ko Italiako Giroa|Italiako Giroa]]n eta Gazteen sailkapena [[Fitxategi:Jersey white.svg|20px]]
'''2024'''
* [[Fitxategi:Jersey green.svg|20px]] [[Alpeetako Tourra]] eta etapa bat
== Sailkapen orokorra Itzuli Handietan ==
{| class="wikitable" style="font-size: 95%; text-align: center; background-color: #fff;"
|-
! colspan=2 width="148 px"| Itzulia !! 2018 !! 2019 !! 2020 !! 2021 !! 2022 !! 2023 !! 2024
|-
| style="background:pink;"|
| [[Italiako Giroa]]
| —
| —
| —
| —
| [[2022ko Italiako Giroa|'''10.''']]
| —
|-
| style="background:yellow;"|
| [[Frantziako Tourra]]
| —
| —
| —
| —
| —
| [[2023ko Frantziako Tourra|74.]]
|-
| style="background:red;"|
| [[Espainiako Vuelta]]
| —
| —
| [[2020ko Espainiako Itzulia|42.]]
| [[2021eko Espainiako Itzulia|13.]]
| [[2022ko Espainiako Itzulia|97.]]
| [[2023ko Espainiako Itzulia|17.]]
|}
<small>—: ez zuen parte hartu <br />
UT: utzi, ez zuen amaitu</small>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* {{ProCyclingStats}}
* [https://firstcycling.com/rider.php?r=54660#racedata Juan Pedro López] – ''FirstCycling.com''
* [http://www.sitiodeciclismo.net/coureurfiche.php?coureurid=138346 Juan Pedro López] – ''SitiodeCiclismo.net''
* [https://www.elmundo.es/deportes/ciclismo/2020/01/17/5e21ff67fc6c836f428b46a3.html Juanpe López, el 'niño bonito' de Australia]
{{bizialdia|1997ko||López, Juan Pedro}}
[[Kategoria:Espainiako txirrindulariak]]
09fyzijddua79r6ug732vnihm52b7ux
Clara Lemlich
0
1179992
9975498
9671523
2024-11-20T18:41:19Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975498
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Clara Lemlich Shavelson''', jaiotzez Clara Lemlich, ([[Gorodok]], [[Ukraina]], [[1886|1886]]ko [[Martxoaren 28|martxoaren 28a]] - [[Los Angeles]], [[1982|1982]]ko [[Uztailaren 12|uztailaren 12a]]) aktibista eta [[Sindikalismo|sindikalista]] izan zen. 1909an, 20.000 langile bildu zuen [[1909ko New Yorkeko alkandora-egileen greba|New Yorkeko ehungintzako langileen greba]]ren buruzagietako bat izan zen.
== Bizitza ==
=== Gaztaroa ===
Clara Lemlich [[Gorodok|Gorodok]] hirian jaio zen (garai hartan, [[Errusiar Inperio]]koa; gaur egun, [[Ukraina]]koa), familia [[Judaismo|judu]] eta erlijioso baten barnean. Nahiz eta familiaren barruan [[yiddish]]ez egiten zuten, neskak [[Errusiera|errusiera]] ere ikasi zuen isil-gordeka, gurasoen borondatearen aurka. Bizilagun batek, sekretu hura jakin zuenean, errusieraz idatzitako bere liburu sozialistak Clarari mailegatu zizkion, eta gaztea [[Sozialismo iraultzaile|sozialista iraultzaile]] bihurtu zen.<ref name=":0">{{erreferentzia|izena=Annelise|abizena=Orleck|urtea=2009-03-20|izenburua=Clara Lemlich Shavelson|argitaletxea=Shalvi/Hyman Encyclopedia of Jewish Women|hizkuntza=en|url=https://jwa.org/encyclopedia/article/shavelson-clara-lemlich|egunkaria=|accessdate=2024-03-27}}</ref>
[[1903|1903]]ko [[Chisinau|Chisinau]]ko [[Pogrom|pogrom]]aren ostean, Clararen gurasoek [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batu]]etara migratzea erabaki zuten.<ref name=":0" />
=== Ehungintzako sektoreko aktibismoa ===
[[New York|New York]]en, emakume gazte [[Immigrazio|etorkin]] askok bezala, Clarak [[Ehungintza|ehungintza]]ko lantegi batean lan aurkitu zuen eta 11 orduko lanaldiak egiten zituen astean sei egunetan. Gizonezko langileek ere lantegietan lan egin arren, maiz emakumeek baldintza txarragoei aurre egin behar zieten gizonek baino. Lemlichen esanetan, makinak izango balira bezala lan egiten zuten.<ref name=":1">{{erreferentzia|izenburua=Clara Lemlich and the Uprising of the 20,000|argitaletxea=PBS American Experience|hizkuntza=en|url=https://www.pbs.org/wgbh/americanexperience/features/biography-clara-lemlich/|aldizkaria=|accessdate=2024-03-27}}</ref> Gainera, [[Sindikatu|sindikatu]]etako buruek (gehienetan, gizonek) emakumeek alboratzen zituzten, antolaezintzat hartzen baitzituzten.<ref name=":2">{{erreferentzia|izena=Jim|abizena=Dwyer|urtea=2011-03-22|izenburua=Triangle Fire: One Woman Who Changed the Rules|url=https://archive.nytimes.com/cityroom.blogs.nytimes.com/2011/03/22/one-woman-who-changed-the-rules/|egunkaria=The New York Times|accessdate=2024-03-27}}</ref> Clara [[Nazioarteko Emakumeen Ehungintzako Langileen Sindikatua|Nazioarteko Emakumeen Ehungintzako Langileen Sindikatu]]ra (ILGWU ingelesez) elkartu zen eta denbora gutxiren buruan, [[Greba|grebak]] antolatzen hasi zen.<ref name=":1" /> Sarritan [[Poliziaren gehiegikeria|polizien bortizkeria]] eta jipoiak jasaten zituen [[Pikete|pikete]]etan. Greba batean, atxilotu zuten 17 aldiz eta sei saihets-hezur hautsi zizkioten.<ref>{{erreferentzia|izenburua=Life Story: Clara Lemlich Shavelson (1886-1982)|argitaletxea=New York Historical Society|hizkuntza=en|url=https://wams.nyhistory.org/modernizing-america/fighting-for-social-reform/clara-lemlich/|accessdate=2024-03-27}}</ref><ref name=":3">{{erreferentzia|izena=Sarah|abizena=Brooks Cohn|izenburua=Timeline - Clara Lemlich Shavelson|argitaletxea=City University of New York Commons|hizkuntza=en|url=https://clara.commons.gc.cuny.edu/timeline/|accessdate=2024-03-27}}</ref>
1909ko azaroaren 22an, bi lantegitako langileek greba egin bitartean, Lemlich haien aldeko elkarretaratzera joan zen eta yiddishez hitzaldi eragingarri bat eman zuen bildutako jendetzaren aurrean. Amaieran, bertaratu gehienek [[Greba orokor|greba orokorra]]rekin bat egingo zutela zin egin zuten.<ref name=":1" /><ref name=":2" /> Hurrengo hilabeteetan, 32.000 ehungintzako langileetatik 20.000 inguruk, gehienak emakume gazte juduak edo italiarrak, greba egin zuten New Yorken.<ref>{{erreferentzia|urtea=2016-12|izenburua=Dirty Threads, Dangerous Factories: Health and Safety in Los Angeles’ Fashion Industry|argitaletxea=UCLA Labor Center|hizkuntza=en|abizena1=Shadduck-Hernández|abizena2=Pech|abizena3=Martinez|abizena4=Nuncio|izena1=Janna|izena2=Zacil|izena3=Mar|izena4=Marissa|url=https://www.labor.ucla.edu/publication/dirty-threads-dangerous-factories-health-and-safety-in-los-angeles-fashion-industry/|aldizkaria=|accessdate=2024-03-27}}</ref> Horregatik, greba hau ere [[1909ko New Yorkeko alkandora-egileen greba|“Hogei milen altxamendua”]] izenez ezagutzen da. Ordura arte Estatu Batuetako historiaren emakumeek lideraturiko grebarik handiena izan zen.<ref>{{erreferentzia|izenburua=Clara Lemlich sparks "Uprising of the 20,000"|argitaletxea=Jewish Women’s Archive|hizkuntza=en|url=https://jwa.org/thisweek/nov/22/1909/clara-lemlich|aldizkaria=|accessdate=2024-03-27}}</ref>
New Yorkeko greba bukaerarako, 1910eko otsailean, grebalariek akordioak lortu zituzten sektorearen lantegi gehienekin lan baldintzak hobetzeko. Zoritxarrez, lorpenak ez ziren osoak izan: New Yorkeko [[Triangle Shirtwaist fabrikako sutea|Triangle Shirtwaist lantegi]]aren zuzendaritzak akordiorik sinatzeari uko egin zion. 1911an, itzelezko sutea pairatu zuen lantegiak, 146 langile hil zituena.<ref name=":1" />
Grebaren ondoren, Lemlich ehungintzako sektoreko zerrenda beltzean zegoen eta emakumeen sufragismoaren mugimenduan murgildu zen.<ref name=":3" /> 1911an, [[Soldatapekoen Sufragioaren Aldeko Liga]] sortu zuen beste kideekin batera, langileen kezkak adierazteko sufragismo eremuan.<ref name=":0" />
=== Helduaroa eta beste ekimen politikoa ===
Lemlichek mugimendu sozialetan jarraitu zuen Joe Shavelson inprimatzailearekin ezkondu eta gero. Senar-emazteek hiru seme-alaba izan zituzten: Irving, Martha eta Rita.<ref name=":3" /> 1910. hamarkadan, Lemlichek hainbat greba eta [[Boikot|boikot]] antolatu eta lideratu zituen, adibidez, 1919ko New Yorkeko [[Alokairu greba|alokairu greba]]. 1926an, [[Alderdi komunista|Alderdi Komunista]]ko kide egin zen.<ref name=":0" />
[[Depresio Handia]] hasi baino gutxi lehenago, Lemlichek eta beste kide komunistek Emakume Langileen Kontseilu Batua (UCWW) sortu zuten, beranduago [[Emakume Aurrerakoien Kontseiluak|Emakume Aurrerakoien Kontseiluak]] (PWC) izango zena.<ref name=":3" /> Honen bitartez, Lemlichek eta kideek etxekoandreei eta emakumezko langileei eragiten zieten gaiak aldarrikatzen zituzten: alokairu grebak, manifestazioak, elikagaien prezio igoeren aurkako boikotak eta [[Eserialdi|eserialdiak]] antolatu zituzten Estatu Batuetako hiri ugaritan.<ref name=":0" />
Lemlichen Alderdi Komunistarekin loturagatik, Estatu Batuetako gobernuak Lemlichen familia ikertu eta jagon zuen urte askotan zehar.<ref name=":1" /> Hala eta guztiz ere, Lemlichek ez zuen jarduera politikoa utzi. Alokatzaileen eta langileen eskubideen aldeko mugimenduetan ez ezik, beste batzuetan ere parte hartu zuen [[Emma Lazarus Emakume Juden Kluben Fundazioa|Emma Lazarus Emakume Juden Kluben Fundazio]]aren bidez: [[Indar nuklear|indar nuklear]]raren aurkakoan, [[Afro-amerikarren eskubide zibilen aldeko mugimendua (1955-1968)|afro-amerikarren eskubide zibil]]en aldekoan eta [[Vietnamgo Gerra]]ren aurkakoan, besteak beste.<ref name=":0" /><ref name=":3" /><ref>{{erreferentzia|izena=Joyce|abizena=Antler|urtea=2009-02-27|izenburua=Emma Lazarus Federation of Jewish Women's Clubs|argitaletxea=Shalvi/Hyman Encyclopedia of Jewish Women|hizkuntza=en|url=https://jwa.org/encyclopedia/article/emma-lazarus-federation-of-jewish-womens-clubs|aldizkaria=|accessdate=2024-03-27}}</ref>
Lemlichen lehen senarra 1951n hil zen. 1960ko hamarkadan, berrezkondu zen eta geroago [[Los Angeles]]era joan zen bizitzera.<ref name=":3" />
=== Heriotza ===
Los Angeleseko [[Zahar-egoitza|adinekoentzako egoitza]] batean hil zen [[1982|1982]]an, 96 urterekin. Egoitzan zegoenean ere, zentroko osasun-laguntzaileei sindikatu bat eratzen lagundu zien.<ref name=":0" />
==Erreferentziak==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1886ko|1982ko|Lemlich Shavelson, Clara}}
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sindikalistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako komunistak]]
[[Kategoria:Ukrainako juduak]]
[[Kategoria:Estatubatuar juduak]]
[[Kategoria:Yiddish hiztunak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
qzyxpsw2fwf07pwsp4elnq813ixy7ni
Zerrenda:Mahatsorri ospetsuak
106
1182475
9975852
9963930
2024-11-21T00:45:58Z
Ksarasola
1491
/* Artistak */ Begoña Arroyo
9975852
wikitext
text/x-wiki
[[Fitxategi:Escudo_de_Bilbao-Begoña.svg|thumb|[[Begoñako errepublika|Begoña udalerriko]] armarria. Pitxer handi bat lau azuzenarekin.'''<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bizkaiko udalerrien heraldika = Heráldica municipal de Bizkaia|argitaletxea=Diputación Foral de Vizcaya|data=1998|url=https://www.worldcat.org/oclc/39229027|isbn=8477522502|pmc=39229027}}</ref>''']]
'''Mahatsorri ospetsuen zerrenda''' osatu dugu [[Begoñako errepublika|Begoñako Errepublika]] zenaren lurretan jaio diren pertsonekin, baita bertan bizitzaren zati nabarmena egin duten edo aztarna utzi duten pertsonekin.
Lanbidearen arabera sailkatu ditugu, eta atal bakoitza lehen deituraren arabera alfabetikoki.
== Arkitektoak ==
* [[Matxalen Akasuso Atutxa]], [[Euskal Herriko Arkitektoen Elkargo Ofiziala|Euskal Herriko Arkitektoen Elkargo Ofizialeko]] dekano presidentea.
* [[Alex Urkaregi]], arkitektoa eta [[Bilboko Euskal Museoa|Bilboko Euskal Museoko]] [[etnografia]] sailarekin lankidetzan aritua.
== Artistak ==
* [[Eulalia Abaitua]] ([[1853]]-[[1943]]), lehenetariko euskal argazkilaria.
* [[Begoña Arroyo Aldekoa]], [[Salbatzaile Dantza Taldea|Salbatzaile Dantza Taldearen]] sortzailea 1978an [[Begoñaibarra]] auzoan.
* [[Ander Barinaga-Rementeria]] ([[1992]]) euskal aktorea, ekoizlea eta irakaslea.
* [[Oihana Bartra]] ([[1984]]), [[Bertsolari|bertsolaria]], irakaslea eta itzultzailea.
* [[Arkaitz Estiballes]] ([[Galdakao]], [[1977]]) [[bertsolari]]<nowiki/>a eta irakaslea.
* [[Andoni Euba]], margolaria
* [[Bernabe Garamendi]]<nowiki/> ([[1833]]-[[1898]]), eskultorea, Begoñako umeentzako eskola sortu zuena.
* [[Juan Antonio Frade Villar|K-toño semea]], marrazkilari eta idazlea.
* [[Adur Larrea]] ([[1982]]), [[animazio]]-sortzailea, [[Komikigile|komikigilea]] eta [[Irudigile|ilustratzailea]]
* [[Itziar Lazkano]] ([[Portugalete]], [[1957]]), aktorea ''Cómicos de la Legua'' eta ''[[Karraka (argipena)|Karraka]]'' taldeetan
* [[Teresa Lopez de Munain]]. aktorea
* [[Manuel Losada]] ([[1865]]-[[1949]]), margolaria.
* [[Aitor Mazo]] ([[1961]]-[[2015]]), aktorea.
* [[Nerea Mazo]] ([[1998]]), aktorea.
* [[Josu Martinez]] ([[1986]]), zinemagile, ikerlari, idazle eta EHUko irakaslea da. Bereziki euskarazko zinema ditu ikerketa-lerro nagusi.
* [[Irkus Robles-Arangiz]] ([[1937]]), margolaria.
* [[Patxo Telleria]] ([[1960]]) [[Aktore|aktorea]], [[Zinema zuzendari|zinema zuzendaria]] eta [[Antzerki|antzerkigilea]].
* [[Eukene Urkaregi]] ([[1950]]), margolaria, [[zeta]] eta bestelako euskarrietan pintatzen espezializatua.
<gallery mode="packed" caption="Artista Mahatsorri batzuk">
Fitxategi:Eulalia de Abaitua y Allende-Salazar.jpg|[[Eulalia Abaitua]] (1853-1943)
Fitxategi:Begoña Arroyo 05.jpg|[[Begoña Arroyo Aldekoa|Begoña Arroyo]]
Fitxategi:Oihana Bartra, 2023.jpg|[[Oihana Bartra]]
Fitxategi:ADUR-LARREA ZUZEU.jpg|[[Adur Larrea]]
Fitxategi:LinguaNabajorum-poster.jpg|[[Patxo Telleria]]
Fitxategi:Aitor Mazo Bizkaie.jpg|[[Aitor Mazo]]
Fitxategi:Nerea Mazo.jpg|[[Nerea Mazo]]
Fitxategi:Ander-barinaga-Zuzeu.jpg|[[Ander Barinaga-Rementeria]]
Fitxategi:Arkaitz-Estiballes.jpg|Arkaitz Estiballes
Fitxategi:Eukene Urkaregi.jpg|[[Eukene Urkaregi]]
Fitxategi:Bernabe Garamendi.jpg|[[Bernabe Garamendi]] (1833-1898)
Fitxategi:Josu Martinez.jpg|[[Josu Martinez]]
Fitxategi:Lutxo Egia.png|[[Lutxo Egia]]
Fitxategi:Manuel Losada.png|[[Manuel Losada]]
Fitxategi:Garaizarko jaiak - Garaizarko taberna.jpg|[[Juan Antonio Frade|K-Toño]]
Fitxategi:K-Toño Frade semea.png|[[Juan Antonio Frade Villar|K-Toño Frade semea]]
</gallery>
== Elizgizonak ==
*[[Fitxategi:Karmelo Etxenagusia.jpg|thumb|[[Karmelo Etxenagusia]] apaiza eta idazlea.|208x208px]][[German Aldama]] (Gazteiz, [[1918]]-[[1994]]) [[Lezama (Araba)|Lezaman]], [[Deustu|Deustun]], [[Sestao|Sestaon]], [[Apilaiz|Apilaizen]] eta [[Begoñako errepublika|Begoñan]].
* [[Diego Berguices]], Otxarkoagako Gizarte Berrikuntzako Lanbide Heziketako ikastetxearen sortzailea.
* [[Karmelo Etxenagusia]] ([[Iurreta]], [[1932]]- [[Begoñako errepublika|Begoña]], [[2008]]) euskal idazle eta apaiza izan zen. Euskaltzain ohorezko eta [[1995|1995etik]] [[2008|2008ra]] [[Bilbo|Bilboko]] elizbarrutiko gotzain laguntzaile.
* [[Andoni Gerrikaetxebarria]], Merkataritza Irakasle eta Bilboko Elizbarrutiko Bikario Nagusia (1989-2006).
* [[Bitorino Larruzea]], apaiz katolikoa Santutxun (San Frantziskito).
* [[Juan Cruz Untzeta]] edo [[Juan Cruz Untzeta|Untzeta parrokoa]] ([[1837]]-[[1921]], apaiz katoliko eta parrokoa Begoñako basilikan.
[[Fitxategi:Gregorio Urkaregi Otxandiano 1869-1927 02.jpg|thumb|[[Juan Cruz Untzeta|Untzeta parrokoa]] eta [[Gregorio Urkaregi Otxandiano]] hargina]]
== Enpresariak ==
* [[Jose Antonio Agirre]] ([[1904]]-[[1960]]), Tiboli zeharkaleko Chobil txokolate-fabrikan aritu zen 1920ko hamarkadan. Gero [[Eusko Jaurlaritzako lehendakaria]] izan zen ([[1936]]-[[1960]]).
* [[Ramon Aristondo|Ramon Aristondo,]] larru-lehortegi bat sortu zuen Otxarkoaga bidean XX. mendearen erdian edo.
* [[Aitor Elizegi]] ([[1966]]), sukaldaria eta [[Athletic]] futbol taldeko presidentea 2018tik 2022ra.
* [[Gregorio Urkaregi Otxandiano]] ([[Otxandio]], [[1869]]- [[Begoñako errepublika|Begoña]], [[1927]]) Begoñako [[Hargintza|hargin]], [[obra-eraikitzaile]] eta [[kontratista]].
[[Fitxategi:Bilboko_barrutietan_Begoñako_Errepublika.svg|thumb|300x300px|Begoñako Errepublikako lurrak (urdinez) 2024ko Bilboko barrutien mapan.]]
== Idazleak ==
* [[Ander Altuna]] ([[1964]]), zuzentzaile, idazle, eta itzultzailea. [[Udako Euskal Unibertsitatea|UEUren]] argitalpenen hizkuntza-arduraduna.
* [[Karmelo Etxenagusia]] ([[Iurreta]], [[1932]]- [[Begoñako errepublika|Begoña]], [[2008]]) euskal idazle eta apaiza izan zen. Euskaltzain ohorezko eta [[1995|1995etik]] [[2008|2008ra]] [[Bilbo|Bilboko]] elizbarrutiko gotzain laguntzaile.
* [[Jose Antonio Goiria]] ([[Galdakao]], [[1908]]-[[1990]]), goitizenez Aita Txanton, [[Euskal idazle|euskal idazlea]], [[Euskaltzaletasun|euskaltzalea]], eta [[Karmeldar|karmeldarra]].
* [[Pablo González de Langarika|Pablo González de Langarik]]<nowiki/>[[Pablo González de Langarika|a]] ([[1947]]-[[2016]]), poeta eta editorea.
* [[Xabier Kintana]] ([[1946]]), idazlea eta [[euskaltzainen zerrenda|euskaltzaina]].
* [[Miren Agur Meabe]] ([[Lekeitio]], [[1962]]) [[Euskal idazle|euskal idazlea]].
* [[José Luis Urrutia]] ([[1958]]), [[poesia]] eta [[Eleberri historiko|eleberri historikoak]] idatzi ditu gaztelaniaz.
* [[Urtzi Urrutikoetxea]] ([[1977]]), idazlea eta kazetaria.
== Ikertzaileak ==
* [[Lorea Argarate]] ([[1990|1990)]], Tekomunikazio-ingeniaria eta DJa. 2024ko [[Gladys saria]] jaso du.
* [[Saioa Dominguez]], [[Biokimika|Biokimikaria]] eta Aste Nagusiko Txupinera [[2018|2018an]] [[Pa...Ya|Aixe-Berri]] konpartsarekin.
* [[Xabier Landabidea]], ([[1981]]), [[Deustuko Unibertsitatea|Deustuko Unibertsitateko]] Euskal Gaien Institutuko ikerlari eta irakaslea [[Ikus-entzunezko komunikazio|Ikus-entzunezko komunikazioaz]].
* [[Aitziber Mendiguren]], ikertzaile eta irakaslea [[Farmakologia|farmakologian]] [[Euskal Herriko Unibertsitatea|EHUn]].<ref>{{Erreferentzia|izena=Ortega|abizena=Hektor|urtea=2002|izenburua=Aitziber Mendiguren Berton_aldizkaria_Begoña_1998-2003_097|orrialdea=1|hizkuntza=eu|data=2024-09-05|url=https://www.flickr.com/photos/38892589@N02/53971824212/in/album-72177720320079121/|aldizkaria=Berton|zenbakia=52|sartze-data=2003-02-01}}</ref>
* [[Kepa Fernandez de Larrinoa]] ([[1958]]), [[Antropologia|antropologoa]] eta [[Euskal Herriko Unibertsitatea|EHUko]] irakaslea.
* [[Jose Luis Nieva]], nazioarteko aditua [[Biofisika|biofisikan]] eta [[Euskal Herriko Unibertsitatea|EHUko]] irakasle katedraduna.
== Irakaskuntza-zentroak ==
* [[Artxandape ikastola]]
* [[Begoñako eskola (1901-1970)]]
* [[Fitxategi:Karmelo-ikastola-eraikina.png|thumb|[[Karmelo ikastola]]]][[Begoñazpi Ikastola]]
* [[Boluetako eskola]]
* [[Birgenetxe eskola]]
* [[Fitxategi:Zurbaran Begoña Bilbo.jpg|thumb|Zurbarango Institutua]][[Briñas eskola]]
* [[Gabriel Aresti institutua]]
* [[Karmelo ikastola]]
* [[Kirikiño ikastola]]
* [[Txurdinagako ikastola]]
* [[Txurdinaga-Behekoa Institutua]]
* [[Uribarriko Eskola]]
* Zurbarango Institutua
== Irakasleak ==
* [[Fitxategi:Noemi Amaya 2022.png|thumb|[[Noemi Amaya]]]][[Eduardo J. Alonso Olea]] (1962), historialaria eta unibertsitateko irakaslea.<ref>{{Erreferentzia|izena=Eduardo J.|abizena=Alonso Olea|urtea=2016-05-14|izenburua=La anteiglesia de Begoña y la primera industrialización|hizkuntza=es|data=2016-05-14|url=https://www.deia.eus/actualidad/2016/05/14/anteiglesia-begona-primera-industrializacion-5036875.html|aldizkaria=Deia|sartze-data=2024-08-03}}</ref>
* [[Libe Altuna]] (Bilbo, [[1916]] – [[1993]]), [[Begoñazpi Ikastola|Begoñazpi Ikastolako]] irakaslea, Bizkaiko [[Ikastola|ikastolen]] mugimenduaren bultzatzailea.
* [[Noemi Amaya]] ([[1988]]), [[Amuge]] Euskadiko emakume ijitoen elkarteko eragilea eta [[Gizarte Hezkuntza|gizarte-hezitzailea]].
* [[Pilare Baraiazarra]] ([[Meñaka]], [[1938]]) euskara-irakaslea eta ertainetako irakaslea
* [[Eneko Barrutia]] (1966), euskara irakaslea eta euskaltzain urgazlea.
* [[Xabier Barrutia]] (1966), ekonomialaria eta irakaslea, [[Bizkaiko Labe Garaiak|Bizkaiko Labe Garaien]] (AHV) historia ikertu du.
* [[Unai del Burgo]] ([[1978]]) ekonomialaria, [[Udako Euskal Unibertsitatea|UEUko]] kontabilitate- eta administrazio-arduraduna, eta irakaslea [[GOI ikastegia#Irakaskuntza Masterra|Irakasleen Prestatzeko Masterrean]].
* [[Jose Ramon Etxebarria]], ([[Gernika-Lumo|Gernika]], [[1948]]), ingeniaria, fisikan doktorea, irakaslea, euskaltzalea, idazlea, itzultzailea, politikaria eta euskaltzain ohorezkoa.
* [[Iñaki Gaminde]] ([[Errekalde (Bilbo)|Errekalde]], [[1958]]) [[Euskal hizkuntzalaritza|euskalaria]], [[Euskal Herriko Unibertsitatea|EHUko]] irakaslea.
* [[Jon Landeta]], [[Ekonomialari|ekonomialaria]] eta [[Enpresari Aplikaturiko Ekonomiaren Institutua|Enpresari Aplikaturiko Ekonomiaren Institutuaren]] zuzendaria
* [[Ainhoa Latatu]] ([[1973]]), biologoa, irakaslea [[GOI ikastegia|GOI Ikastegian]] eta [[Udako Euskal Unibertsitatea|Udako Euskal Unibertsitateko]] unibertsitate-mailako prestakuntzaren arduraduna.
* [[Kepa Martinez de Lagos]], [[Euskal hizkuntzalaritza|euskalaria]] eta testu-liburu egilea da[[Fitxategi:Begoñako_Plazako_Eskolako_mutilak_(c.1930).jpg|thumb|300x300px|Eskolako mutilak 1930ean edo. ]]
* [[Antonio Mendiri López]] ([[Navarrete]], [[1916|1861]]– ?) mutilen maisua eta zuzendaria izan zen [[Begoñako errepublika|Begoñako errepublikako]] eskolan 1879-1930 tartean.
* [[Haizea Ruiz]], antropologoa eta Uribarriko Aletu Emakumeen Elkarteko kidea.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=‘Uribarriko emakumeen bizi esperientziak Frankismo garaian’ liburua kalean|hizkuntza=eu|data=2012-12-10|url=https://bertonaldizkaria.wordpress.com/2012/12/10/uribarriko-emakumeen-bizi-esperientziak-frankismo-garaian-liburua-kalean/|aldizkaria=BERTON|sartze-data=2024-08-03}}</ref>
* [[Kepa Sarasola|Kepa Sarasol]]<nowiki/>[[Kepa Sarasola|a]] ([[1958]]) [[Euskal Herriko Unibertsitatea|EHUko]] irakasle [[Donostiako Informatika Fakultatea|Informatika Fakultatean]] eta ikertzailea [[Ixa taldea]]n.
* [[Patxi Uribarren]] ([[Aramaio]], [[1942]]), [[karmeldar]], idazle, irakasle, itzultzaile eta euskaltzaina.
* [[Iñaki Zabaleta]] ([[Leitza]], [[1952]]) [[Euskal idazle|idazlea]], [[Kazetaritza|kazetaria]] eta [[Euskal Herriko Unibertsitatea|EHUko]] irakaslea.
* [[Jexuxmari Zalakain]] ([[Tolosa]], [[1947]]), irakaslea, kazetaritzan doktorea, euskaltzalea, idazlea eta kazetaria.
* [[Arkaitz Zarraga]], euskara irakaslea, [[Udako Euskal Unibertsitatea|UEUko]] Glotodidaktika sailburua.
== Kazetariak ==
[[Fitxategi:Berton azken azala.png|thumb|[[Berton]]. azken azala. ]]
* [[Sonia Charcan]], kazetaria, komunikazio-aholkularia Bizkaiko Foru Aldundian,<nowiki/> Aste Nagusiko Txupinera 1997an.
* [[Julio Ibarra]] ([[1965]]), komunikazioa eta marketing arduraduna, [[ETB 2|ETB2]] [[Teleberri]]<nowiki/>ko aurkezlea
* [[Joseba Macías]] ([[1961]]-[[2013]]), [[kazetari]], [[idazle]], [[soziologo]], [[zinema zuzendari]] eta unibertsitateko [[Irakasle|irakaslea]].
* [[Hektor Ortega]] ([[1966]]), kazetari, editore eta idazlea da. [[Berton]] aldizkariko zuzendaria.
* [[Urtzi Urrutikoetxea]] ([[1977]]-), [[telebista]] aurkezlea, idazlea eta [[blog]]aria.
* [[Leire Zorrozua]], Kultura Saileko komunikazio arduraduna [[Bizkaiko Foru Aldundia|Bizkaiko Foru Aldundian]]
* [[Berton]] aldizkariko kazetari-taldea (1998-2018): [[Koldo Urrutikoetxea|Koldo Urrutikoetxea Olabarria]] (sortzailea), [[Benito Fiz Diez]] (sortzailea), [[Alberto Ugarte Otazua]], (sortzailea), [[Aitziber Laskibar Lizarribar]] (zuzendaria), [[Itxaso Perez Pison]], [[Unai Cuevas Arano]], [[Arrate Diez Martinez]], [[Hektor Ortega|Hektor Ortega Laskera]] (zuzendaria), [[Iñaki Berastegi Abajo]] ([[Maketatzaile|maketatzailea]]), [[Irune Urrizelki Berro]], [[Iratxe Ruiz Fuente]], [[Dabi Piedra Robledo]], [[Ane Zabala Gogeaskoa|Ane Zabala Gabikagogeaskoa]], [[Iñigo Azkona Bikandi]] (argazkilaria), [[Lur Mallea Otsoa de Txintxetru]] (zuzendaria), [[Iker Martinez de Lagos Menike]].
== Kirolariak ==
* [[Fitxategi:Begoñako plaza zaharrekoumeak.jpeg|thumb|Begoñako plaza zaharreko umeak. Dondolar, zesta]][[Imanol Agirre (pilotaria)|Imanol Agirre]] ([[Arteaga]], [[1974]]), pilotaria.
* [[Gracia Alonso de Armiño]] ([[1992]]), [[Erizaintza|erizaina]] eta [[saskibaloi]]-jokalaria ([[Araski Arabako Emakumeen Saskibaloia|Araski]], [[CB Estudiantes|Estudiantes]], [[Basket Zaragoza 2002|Basket Zaragoza]], [[Ibaeta Kirol Elkartea|IDK Euskotren]]...); zilarrezko domina lortu zuen [[2024ko Udako Olinpiar Jokoak|2024ko Olinpiar Jokoetako]] [[3x3 saskibaloi|3x3 saskibaloian]], eta hilabete berean Europako txapela lortu zuen.
*[[Mikel Alvarez]], Otxarkoagako mendigoizalea,2001ean Everest mendian egondakoa.
* [[Fitxategi:Irantzu Castrillo 01.jpg|thumb|[[Irantzu Castrillo]]. Hirutan [[Espainiako Emakumezkoen Futbol Superliga|Superligako]] irabazlea (2003-2005).]][[Irantzu Castrillo]] ([[1985]]), irakaslea eta futbolaria [[Athletic|Athleticen]] (2002-2006).
* [[Jesus Garai]] ([[1930]]-[[1995]]), futbolaria [[Athletic|Athleticen]] (1965-1982).
* [[Juan Gardeazabal]] [[1923|(1923]]-[[1969]]), [[futbol]] [[Arbitro|arbitroa]] 17 denboralditan [[Espainiako futbol ligako lehen maila|Espainiako lehen mailan]] eta 3 [[Munduko Futbol Txapelketa|Munduko Futbol Txapelkatan]].
* [[Joseba Gallaga]], pilotaria, pala-jokalaria.
* [[Iñaki Gastón|Iñaki Gaston]] ([[1963]]), txirrindularia.
* [[Jon Gisasola (Begoñes VII.a)|Jon Gisasola,Begoñes VII.a]] (1935-2000), pilotaria, pala-jokalaria.
* [[Juan Gisasola (Begoñes I.a)|Juan Gisasola, Begoñes I.a]], pelotaria, pala-jokalaria.
* [[Ibai Gómez]] ([[1989]]), futbolaria [[Athletic|Athleticen]] (2010-2019).
* [[José María Orue]] ([[1931]]-[[2007]]), futbolaria [[Athletic|Athleticen]] (1950-1968).
* [[José Ángel Rojo (Rojo II.a)]] ([[1948]]), futbolaria [[Athletic|Athleticen]] (1970-1977).
* [[Txetxu Rojo]] ([[1947]]-[[2022]]), futbolaria [[Athletic|Athleticen]] (1965-1982) eta entrenatzailea.
* [[Carlos Ruiz]] ([[1948]]), futbolaria [[Athletic|Athleticen]] (1970-1981).
* [[Javi Salgado]] ([[1980]]), saskibaloi jokalaria [[CB Estudiantes|Estudiantes]] taldean.
* [[Oskar Tabuenka]] ([[1971]]), futbolaria [[Athletic|Athleticen]] (1965-1982).
* [[Kepa Zarraga]] ([[1971]]), futbolaria eta ostalaria.
<gallery mode="packed" heights="150" caption="Kirolari Mahatsorri batzuk">
Fitxategi:Ibai Gómez.jpg|[[Ibai Gómez]] ([[1989]])
Fitxategi:Elftalfoto Athletic de Bilbao (archief), Bestanddeelnr 929-1073 (rojo I).jpg|[[Txetxu Rojo]] ([[1947]]-[[2022]])
Fitxategi:Elftalfoto Athletic de Bilbao (archief), Bestanddeelnr 929-1073 (rojo II).jpg|[[José Ángel Rojo (Rojo II.a)|Rojo II.a]] ([[1948]])
Fitxategi:Elftalfoto Athletic de Bilbao (archief), Bestanddeelnr 929-1073 (Carlos).jpg|[[Carlos Ruiz]] ([[1948]])
Fitxategi:Jose Mari Orue - Athletic Club - 1965.png|[[José María Orue|Jose Mari Orue]]
Fitxategi:Jesús Garay 1962.jpg|[[Jesus Garai]] ([[1930]]-[[1995]])
Fitxategi:Juanito Gardeazabal.png|[[Juanito Gardeazabal]]
</gallery>
== Kirol elkarteak ==
[[Fitxategi:Sei Izar Santutxu 2018.jpg|thumb|[[Sei Izar Krosa|Sei Izar krosa]], Santutxu 2018]]
* [[Begoña Kirol Elkartea]] (1924)
* [[Berriotxoa Kirol Elkartea]]
* [[Danok Bat]] Futbol Kluba(1972)
* [[Gailurra Mendi Taldea]] Uribarrikoa
* [[Moraza Kirol Elkartea|Moraza Futbol Kluba]] Uribarrikoa
* [[Otxartabe]] Kirol Kluba
* [[Santutxu Futbol Kluba|''Santutxu Futbol Kluba'']], [[1918|1918an]] sortua, egun harrobiko lana ondo lantzen du, izan ere, hogei talde baino gehiago baditu.
* [[Santutxu Hockey Taldea]]. Patinen gaineko hockeyko taldea.
* [[Santutxu Mendizale Taldea]]. 1973an elkartea sortu zuten mendizaleen arteanaritu ziren [[Arturo Arruza]] eta [[Ramon Basterra (mendizalea)|Ramon Basterra]].
* [[Sei Izar Krosa|Sei Izar kros herritarra]]. Auzo-elkartearen ekimena da (J
* [[ZetaBarri]] Futbol Kluba Uribarrikoa
== Kultur ekintzaile eta kudeatzaileak ==
* [[Iurdana Akasuso Atutxa|Iurdana Akasuso]], [[Azkue Fundazioa|Azkue Fundazioko]] zuzendari kudeatzailea.
* [[Joseba Arrieta]], [[Karmelo ikastola]] sortu zuen guraso taldeko kidea, 1964an.
* [[Miren Arzalluz]] ([[1978]]) moda-historialaria eta ikertzailea.
* [[Gabino Azaola]], [[Karmelo ikastola]] sortu zuen guraso taldeko kidea, 1964an.
* [[Josune Bañales]], [[Zerrenda:Ikastolen Elkarteko ikastolak|Ikastolen Elkarteko]] Bizkaiko lehendakaria, Kirikiño ikastolako zuzendaria.
* [[Benito Fiz]], Asapala kultur elkarteko presidentea eta euskara irakaslea.
* [[Joserra Garai]], Pilota Federazioko burua.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Berton aldizkaria|urtea=1998-11-01|izenburua=Joserra Garai Berton_aldizkaria_Begoña_1998-2003_180|orrialdea=1|hizkuntza=eu|data=1998-11-01|url=https://www.flickr.com/photos/38892589@N02/53971823492/in/album-72177720320079121/|aldizkaria=Berton.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
* [[Esteban Kadarso]] ([[1937]]), aditua [[Metalografia|metalografian]], [[Bilboko Euskal Museoa|Bilboko Euskal Museoko]] [[etnografia]] sailarekin lankidetzan aritua.
* [[Jose Luis Kerexeta]], [[Karmelo ikastola]] sortu zuen guraso taldeko kidea, 1964an.
* [[Antton Larrazabal]], Begoñako baserri zaharren aztertzailea.
* [[Jon Martinez Betanzos]], sommelier eta [[Pa...Ya]] konpartsako dinamizatzailea.<ref>{{Erreferentzia|izenburua="Begoña 1924-2024" Hektor Ortegaren hitzaldiaren "aurkibidea". -|hizkuntza=eu|url=https://uriola.eus/komunitatea/ksarasola/1722271159385-begona-1924-2024-hektor-ortegaren-hitzaldiaren-aurkibidea|aldizkaria=Uriola.eus|sartze-data=2024-08-03}}</ref>
* [[Josu Meabe]], [[Karmelo ikastola]] 1964an, eta [[Kirikiño ikastola]] 1977an sortu zituzten guraso taldeetako kidea, Bizkaiko Ikastolen presidentea 9 urtez.
* [[Amaia Mujika Goñi]] ([[1958]]) [[Bilboko Euskal Museoa|Bilboko Euskal Museoko]] [[etnografia]] saileko tekniko arduraduna.
* [[Andoni Olivares]] ([[1958]]) [[Arriaga antzokia|Arriaga Antzokiko]] programazio-zuzendaria eta ekoizlea.
* [[Martin Orbe]] ([[Errigoiti]], [[1934]]) [[Udako Euskal Unibertsitatea|Udako Euskal Unibertsitateko]] zuzendaria (1976-1983), [[apaiz]] [[Erromatar Eliza Katolikoa|katolikoa]], [[Euskal filologia|euskal filologoa]] eta [[Euskaltzaindia#Ohorezko euskaltzaina|ohorezko euskaltzaina]].
* [[Iñaki Zabala Beaskoetxea|Iñaki Zabala]], [[Karmelo ikastola]] sortu zuen guraso taldeko kidea, 1964an, eta Bilboko zinegotzia hainbat urtetan.
* [[Josune Zearra]] eta [[Sabin Zubiri]] [[Begoñazpi Ikastola|Begoñazpi ikastola]] sortu zuen guraso taldeko kideak, 1970ean.
== Kultur elkarteak ==
*[[Aletu]] Uribarriko Emakumeen Elkartea<ref>{{Erreferentzia|izenburua=‘Uribarriko emakumeen bizi esperientziak Frankismo garaian’ liburua kalean|hizkuntza=eu|data=2012-12-10|url=https://bertonaldizkaria.wordpress.com/2012/12/10/uribarriko-emakumeen-bizi-esperientziak-frankismo-garaian-liburua-kalean/|aldizkaria=BERTON|sartze-data=2024-08-03}}</ref>
* [[Fitxategi:AsteNagusia1982_Uribarri_konpartsa_zine_Artagan.jpg|thumb|300x300px|[[Uribarri (konpartsa)|Uribarri konpartsa]] Begoñako jaitsieran, [[Zabalbide (Bilbo)|Zabalbide]] kalean, Bilboko Aste Nagusia 1982an]][[Asapala Kultur Elkartea]] ([[1993|1993)]] [[Santutxu|Santutxun]] jaiotako euskara elkartea.
* [[Berton|Berton aldizkaria]] ([[1998]]-[[2017]]), [[Mahatserri|Mahatserriko]] euskarazko hilabetekaria
* [[Kale Dor Kayiko]] euskal ijito elkarteak Txurdinagan dauka egoitza nagusia.
* [[Garaizarko Mahatsorriak]] ([[1987]]), gizonezko abesbatza.
* [[Gaztedi Dantzari Taldea]] (1951), Santutxuko taldea
* [[Kaixo (Bilboko konpartsa)]], [[Zurbaranbarri]] auzoko konpartsa
* [[Mahats-Herri konpartsa]] ([[1978]]-[[1991|1981]]), Begoñako konpartsa eta fanfarrea.
* [[Salbatzaile Dantza Taldea]] (1978) , [[Gazteleku|Kastaños]] auzokoa.
* [[Sama Siku]] ([[1979]]), Santutxuko konpartsa eta fanfarrea.
* [[Santutxuko Txistulari Taldea]]
* [[Sorgintxulo (Santutxu)|Sorgintxulo]], Santutxuko Karmelon egon zen gaztetxea (1995-2004).<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bi egun baino ez du iraun gaztetxeak, baina ez dute etsiko Santutxuko gazteek - GARA|url=https://gara.naiz.eus/paperezkoa/20130621/409433/eu/Bi-egun-baino-ez-du-iraun-gaztetxeak-baina-ez-dute-etsiko-Santutxuko-gazteek?Hizk=es|aldizkaria=gara.naiz.eus|sartze-data=2024-11-09}}</ref>
* [[Sustraiak (abesbatza)|''Sustraiak'']], emakumezko abesbatza.
* [[Tanttaka Euskara Taldea]] (2004), [[Uribarri (Bilboko auzoa)|Uribarri]] auzoko Euskara Taldea.
* [[Uribarri (konpartsa)]] ([[1979]]), [[Uribarri (Bilboko auzoa)|Uribarri]] auzoko konpartsa.
<gallery mode="packed" heights="130" caption="Mahatsorri batzul [[Berton]] aldizkariko azaletan">
Fitxategi:Imanol Agirre Berton aldikaria 2001.jpg|[[Imanol Agirre (pilotaria)|Imanol Agirre]]
Fitxategi:Agur Meabe Berton aldikaria 2001.jpg|[[Miren Agur Meabe|M. Agur Meabe]]
Fitxategi:Urtzi Urrutikoetxea Berton aldikaria 2001 2.jpg|[[Urtzi Urrutikoetxea]]
Fitxategi:Estitxu Arregi Berton aldikaria 2001.jpg|[[Estitxu Arregi]]
Fitxategi:Mikel̠Alvarez Berton aldikaria 2001.jpg|[[Mikel Alvarez]]
Fitxategi:Onintze Salazar Berton aldikaria 2001.jpg|[[Onintze Salazar]]
Fitxategi:Andoni Euba Berton aldikaria 2001.jpg|[[Andoni Euba]]
</gallery>
== Medikuak ==
* [[Antonio Egiluz]] ([[Barakaldo]], [[1886]]-[[1955]]) 1909tik jubilatu arte [[Etxe-mediku|etxeko mediku]] titularra Begoñan.
* [[Pedro Ganboa Setien]], mediku [[Alergologia|alergologoa]].
* [[Alejandro Gerrikabeitia]] (Gernika), 1910retik 1937an depuratu zuten arte [[Etxe-mediku|etxeko mediku]] titularra Begoñan.
* [[Jesus Irarragorri,]] ([[Arrieta (Bizkaia)|Arrieta]], 1902-1985), lan-iztripuetan espezializatutako medikua (José eta Serafin anaiak ere medikuak ziren).
* [[Gregorio Urkaregi]] ([[1909]]-[[1987]]), Begoñako [[Etxe-mediku|etxeko medikua]] 46 urtez, [[Euzko ikasle Batza|Euzko ikasle Batzaaren]] sortzaile (1932), eta [[Begoña Kirol Elkartea|Begoñako kirol elkarteko]] presidentea (1950-1952).
* [[Jesús Fernández de Eribe Zalbidea]], [[Zabalbide (Bilbo)|Zabalbide]] kaleko Matxarratia etxean kontsulta zuen Begoñako medikua.
== Musikariak ==
* [[Lorea Argarate]] ([[1990|1990)]], Tekomunikazio-ingeniaria eta DJa. 2024an [[Gladys saria]] jaso du, [[Las Tea Party DJs]] taldeko eta "[[Mauriziak ez du inor hil]]" ikuskizuneko kidea.
* [[Maite Aurrekoetxea Viloria|Maite Aurrekoetxea]]. orkestra-zuzendaria, musika-irakaslea eta konposatzailea. [[Bilboko Arriaga Kontserbatorioa|Bilboko Arriaga Kontserbatorioko]] zuzendaria 2015-2022.
* [[Estitxu Arregi]], [[abesbatza]]-zuzendaria eta musika-konposatzailea.
* [[Francis Diez]], [[Doctor Deseo]] taldeko abeslaria,
* [[Fitxategi:Fandango_1905_Eloa-Eresbil.png|thumb|Txistu-doinuarekin egindako grabazio zaharrena ([[Martin Elola Berasategi|Martin Elola]]. 1905).<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=2. Lehenengo Diskoen Grabazioak|hizkuntza=eu|url=https://www.eresbil.eus/sites/industria-discografica/eu/las-primeras-impresiones-discos/|aldizkaria=Los Comienzos de la Industria Discográfica en Euskal Herria|sartze-data=2024-09-27}}</ref>]][[Martin Elola Berasategi|Martin Elola]] ([[Idiazabal]], [[1867]]-[[1935]]) [[Begoñako errepublika|Begoñako Errepublikako]] azken [[Txistulari|txistularia]], maixu, zuzendari eta [[txistu-egilea]]. Txistu-grabaziorik zaharrena berea da (1905).
* [[José Luis Etxebarria Goiri]] ([[1925]]-[[2015]]), txistulari, dantzari, dantza-irakasle eta abesbatza-zuzendaria.
* [[Txaber Fernandez]]. [[Bilboko udal musika banda|Bilboko udal musika bandaren]] zuzendaria.
* [[Iñaki Gallaga]] ([[1912]]-[[1965]]), ''Gallaga Abesbatza'' eta [[Alaitasuna Abesbatza]] eta Bilboko [[San Anton Abesbatza|San Anton abesbatza]] sortu eta zuzendu zituen.
* [[Asier Gonzalez]] ([[1983]]), [[Txalaparta|txalapartari]], [[Alboka|albokari]], irakasle eta zinegotzia (2019-2023).
* [[Aitziber Irurtia]], Gaztedi dantzari-taldeko musikaria.
* [[Josi Jimenez]], [[Doctor Deseo]] taldeko baxua,
* [[Tony Landa]], [[Uribarri (Bilboko auzoa)|Uribarrin]] sortu zen [[Los Mitos]] taldeko abeslaria 1965tik 1970era, eta harrezkero bakarlari moduan aritu da.
* [[Manolo Legina]] ([[1925]]–[[2020]]), [[Trikiti musika|trikitilaria]].
* [[Joxean Llorente]] ([[1962]]), musikari, musikagile, musikologo. abesbatza-zuzendari eta musika-irakaslea.
* [[Eladio Montiel]], Otxarkoagako karuaren zuzendaria, eta Basauriko Gaztela Etxekoarena ere bai.
* [[Aiora Renteria Agirre]] ([[1976]]) abeslari, kantagile eta irakaslea. [[Zea Mays]] taldearen abeslaria.
* [[Gaizka Salazar]], [[Gatibu]] eta [[EraBatera]] taldeetako bateria-jolea
* [[Francisco Arzuaga|Txango]], Patxiku Arzuaga ([[1800]]-[[1881]]), Bilboko [[Txistu (musika tresna)|Danbolintero]] Nagusia izan zen 53 urtez jarraian 1828tik 1881a arte. [[Begoñako errepublika|Begoñako elizateko]] danbolinteroa ere izan zen.<ref name=":2">{{Erreferentzia|izena=Iñaki|abizena=Irigoien|izenburua=Tamborileros municipales en Bilbao durante el siglo XIX|orrialdeak=72–92|data=2014|url=https://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=5385464|aldizkaria=Bidebarrieta: Revista de humanidades y ciencias sociales de Bilbao|alea=25|issn=1137-4888|sartze-data=2024-10-01}}</ref><ref name=":1">{{erreferentzia|izena=K-Toño|abizena=Frade Villar|urtea=2011-12-01|izenburua=‘Txango’ y los txistularis|orrialdea=51|hizkuntza=es|url=https://www.bilbao.eus/bld/bitstream/handle/123456789/10222/pag51.pdf?sequence=1|aldizkaria=Bilbao aldizkaria}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Cesar|abizena=Estornes|urtea=2022|izenburua=BLOG DE CESAR ESTORNES de HISTORIA Y DEPORTES: CHANGO, EL CHISTULARI DE BILBAO "FRANCISCO MARÍA DE ARZUAGA Y LETAMENDÍA"|data=viernes, 15 de abril de 2022|url=https://memoriasclubdeportivodebilbao.blogspot.com/2022/04/chango-el-chistulari-de-bilbao.html|aldizkaria=BLOG DE CESAR ESTORNES de HISTORIA Y DEPORTES|sartze-data=2024-10-01}}</ref>
<gallery mode="packed">
Fitxategi:Berri Txarrak Lagunartean - Kobetamendi - 2019-07-14 - 72.jpg|[[Aiora Renteria Agirre|Aiora Renteria]]
Fitxategi:Gaizka Salazar.jpg|[[Gaizka Salazar]] ([[Gatibu]])
Fitxategi:Francis Diez Berton aldizkaria Begoña 1998-2003 031.jpg|[[Francis de Zulueta|Francis Diez]]
Fitxategi:Joxean Llorente 14.jpg|[[Joxean Llorente]]
Fitxategi:Berton aldikaria 2001.jpg|[[Eladio Montiel]]
Fitxategi:Estitxu Arregi Berton aldikaria 2001.jpg|[[Estitxu Arregi]]
Fitxategi:Gallagatarrak kantari.png|[[Iñaki Gallaga]] ([[1912]]-[[1965]])
Fitxategi:Txango txistularia K-Toño 2011.png|[[Francisco Arzuaga|Txango]] ([[1800]]-[[1881]])
Fitxategi:MartinElola.jpg|[[Martin Elola Berasategi|Martin Elola]] [[1867|(1867]]-[[1935]])
Fitxategi:Txelu Etxebarria 00 01 02 334000.jpeg|[[José Luis Etxebarria Goiri|Txelu Etxebarria]] ([[1925]]-[[2015]])
Fitxategi:Manolo Legina eta Artxanda Trikitilariak.jpg|[[Manolo Legina]] eta Artxanda
Fitxategi:Las Tea Party 11.png|[[Lorea Argarate]] ([[Las Tea Party]])
</gallery>
== Politikariak ==
* [[Fitxategi:Matsorri taberna Begoña 3.jpg|thumb|Begoñako udaletxe zaharra]][[Satur Abon]] (?-2017) kausa sozialen aldeko ekintzaile, [[Bagabiltza|Bagabiltzaren]] sortzaile eta Bilboko zinegotzia.
* [[Ernesto Allende]], Begoñako ordezko alkatea 1924an, [[Federiko Eskauriaza|Federiko Eskauriazak]] abuztuan lizentzia eskatu zuenetik anexioa burutu zen arte.<ref name=":8">{{Erreferentzia|izena=Amaia|abizena=Mujika Goñi|urtea=2023-03-11|izenburua=La anexión de Begoña a Bilbao y Amadeo Deprit Lasa|hizkuntza=es|abizena2=Cadarso|izena2=Esteban|data=2023-03-11|url=https://www.deia.eus/historias-vascas/2023/03/11/anexion-begona-bilbao-amadeo-deprit-6552493.html|aldizkaria=Deia|sartze-data=2024-03-26}}</ref>
* [[Iñaki Anasagasti]] ([[1947|Cumaná, 1947]]) [[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJko]] politikaria.
* [[Ibon Arbulu]], ezker abertzaleko politikaria<ref>{{erreferentzia|izena=Hektor|abizena=Ortega|urtea=2002|izenburua=Ibon Arbulu. "Euskal Herria beste marko batera eramango dugun beldu da Estatua"|hizkuntza=eu|url=https://www.flickr.com/photos/38892589@N02/53973145730/in/album-72177720320079121/|aldizkaria=Berton}}</ref>
* [[Rodolfo Ares]] ([[Riós]], [[1954]]-[[2023]]) politikaria izan zen. [[Eusko Jaurlaritza|Eusko Jaurlaritzaren]] [[Eusko Jaurlaritzako Segurtasun Saila|Herrizaingo sailburua]] eta [[PSE-EE|PSE-EEko]] [[Eusko Legebiltzarreko legebiltzarkideen zerrenda|eusko legebiltzarkidea]].
* [[Xabier Arzalluz]] ([[Azkoitia]], [[1932]]-[[2019]]) [[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJko]] politikaria, abokatua eta irakaslea.
* [[Amadeo Deprit]] ([[1900]]-[[1956]]), kristal-enpresaburua, eta zinegotzia Bilbon eta Begoñan
* [[Tasio Erkizia]] ([[Lesaka]], [[1943]]) [[Ezker abertzalea|ezker abertzaleko]] politikaria, [[Irakasle|irakaslea]] eta apaiz ohia.
* [[Federiko Eskauriaza]], Begoñako azken alkatea 1923 eta 1924an, lizentzia eskatu zuen anexioa gauzatu baino lehenago.<ref name=":8" />
* [[Begoña Gil]] ([[1967]]), Bilboko zinegotzia 16 urtez, [[PSE-EE|PSE-EEko]] Batzorde betearazleko kidea, Politika Instituzionalerako Idazkaria eta Koordinatzaileordea.
* [[Carlos Orue|Carlos María Orue]], Begoñako alkatea (1901-1903 eta 1914-1916).<ref name=":32">{{Erreferentzia|izena=Mónica Calvo|abizena=Ortiz|izenburua=“Orue”, la prisión habilitada para mujeres. De la represión al olvido.|hizkuntza=en|abizena2=Rincón|izena2=Javier Fernández|data=2016|url=https://www.semanticscholar.org/paper/%E2%80%9COrue%E2%80%9D%2C-la-prisi%C3%B3n-habilitada-para-mujeres.-De-la-Ortiz-Rinc%C3%B3n/94aef78e5c1c941f791cf5d2cb6c3460768084ec|aldizkaria=www.semanticscholar.org|sartze-data=2023-03-10}}</ref><ref name=":7">{{Erreferentzia|izenburua=Begoñako tranbian tiroka (1916) -|hizkuntza=eu|url=https://uriola.eus/komunitatea/hektor/1476369951434-begonako-tranbian-tiroka-1916|aldizkaria=Uriola.eus|sartze-data=2024-03-26}}</ref>
* [[Maria Antonia Ozcáriz]] ([[1953]]), [[Matematikari|matematikaria]], irakaslea eta Eusko Jaurlaritzako Hezkuntzako Sailburuordea (2009-2012).
* [[Álvaro Pérez Alonso]]. Osasun eta Kontsumo Saileko zinegotzia Bilbon, [[Otxartabe]] Kirol Klubaren sortzailea, [[Otxarkoagako Auzo Elkartea|Otxarkoagako Auzo Elkarteko]] lehendakari ohia.
* [[Manu Robles-Arangiz]] ([[1884]]–[[1982]]) [[politikari]] eta [[Eusko Langileen Alkartasuna|ELAko]] [[Sindikatu|sindikalista]].
* [[José Antonio Rubalkaba Quintana]] ([[1940]]), [[Euzko Alderdi Jeltzalea|EAJko]] [[Zerrenda:Eusko Legebiltzarreko legebiltzarkideen zerrenda|eusko legebiltzarkidea]] 1980tik 2009ra arte.
* [[Bingen Zupiria]] ([[Hernani]], [[1961]]) [[Kazetaritza|kazetari]] eta politikaria, [[Eusko Jaurlaritza|Eusko Jaurlaritzako]] Kultura eta Hizkuntza Politika sailburua eta jaurlaritzaren bozeramailea.
== Txupinerak eta pregoilariak (Bilboko Aste Nagusikoak) ==
=== Txupinerak ===
* [[Fitxategi:Txupinera mahatsorriak 2.jpg|thumb|[[Maria Jesus Agirregoitia|Marije Agirregoitia]] (2024).]][[1979]]: [[Maria Jesus Agirregoitia]], [[Artxandape ikastola|Artxandape]] ikastolako langilea eta [[Bilboko Aste Nagusiko pregoilari|Aste Nagusiko]] Txupinera [[Uribarri (konpartsa)|Uribarri]]<nowiki/>konpartsarekin.
* [[Fitxategi:Txupinera mahatsorriak.jpg|thumb|Txupinera mahatsorri batzuk (Garbaio, Dominguez, Nuñez, Txarkan, eta Bañales, 2024).]]1994: [[Josune Bañales]], [[Zerrenda:Ikastolen Elkarteko ikastolak|Ikastolen Elkarteko]] Bizkaiko lehendakaria eta [[Bilboko Aste Nagusiko pregoilari|Aste Nagusiko]] Txupinera [[Gogorregi Konpartsa|Gogorregi]] konpartsarekin.
* 1997: [[Sonia Charcan]], kazetaria eta [[Bilboko Aste Nagusiko pregoilari|Aste Nagusiko]] Txupinera [[Pa...Ya|Aixe-Berri]] konpartsarekin.
* 1999: [[Arantza Garbaio Ruiz|Arantza Garbaio]], [[Euskal Preso Politikoen Kolektiboa|EPPKko]] kidea eta Aste Nagusiko Txupinera [[Pa...Ya]] konpartsarekin.
* 2012: [[Nerea Orizaola]]. Aste Nagusiko txupinera [[Zaratas]] konpartsarekin.<ref>{{Erreferentzia|abizena=EFE|izenburua=Virginia Berastegui y Nerea Orizaola, protagonistas del pregón y txupin de Aste Nagusia|hizkuntza=es|data=2012-08-14|url=https://www.deia.eus/bizkaia/2012/08/14/virginia-berastegui-nerea-orizaola-protagonistas-5415356.html|aldizkaria=Deia|sartze-data=2024-09-27}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bilbok baditu pregoilaria eta txupinera|hizkuntza=eu|url=https://www.eitb.eus/eu/bideoak/osoa/939187/aste-nagusia-bideoa--pregoilariaren-eta-txupineraren-aurkezpena/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-09-27}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Especial Txupinera|hizkuntza=es|url=https://www.flickr.com/photos/jemonsalve/sets/72157630635341352/|aldizkaria=Flickr|sartze-data=2024-09-27}}</ref>
* 2018: [[Saioa Dominguez]], [[Biokimika|Biokimikaria]] eta Aste Nagusiko Txupinera [[Pa...Ya|Aixe-Berri]] konpartsarekin.
* 2019: [[Itsasne Nuñez]], Abokatu sindikalista eta Aste Nagusiko Txupinera [[Pa...Ya]] konpartsarekin.
=== Pregoilariak ===
* [[Fitxategi:Gaztedi pregoilari Berton aldizkaria Begoña 1998-2003 080.jpg|thumb|[[Gaztedi Dantzari Taldea|Gaztedi]] pregoilaria (2001)]][[1999]]: [[Irkus Robles-Arangiz]] artista eta kantaria.
* [[2001]]: [[Aitziber Irurtia]], [[Gaztedi Dantzari Taldea|Gaztedi Dantzari Taldearen]] izenean beren 50. urteurrenean.
* [[2004]]: [[Julio Ibarra]], [[Euskal Telebista|ETBko]] aurkezlea eta Aste Nagusiko pregoilaria
* [[2008]]: [[Aitor Elizegi]], [[Sukaldaritza|sukaldaria]].
* [[2016]]: [[Patxo Telleria]], aktore, zinema zuzendari eta antzerkigilea.<ref>{{Erreferentzia|izena=Iñigo|abizena=Astiz|urtea=2016-08-20|izenburua=«Aste Nagusiak oso erro sakonak ditu jendearengan»|argitaletxea=|orrialdea=|orrialdeak=|ISBN=|hizkuntza=eu|url=https://www.berria.eus/paperekoa/3502/022/001/2016-08-20/aste-nagusiak-oso-erro-sakonak-ditu-jendearengan.htm|aldizkaria=Berria|sartze-data=2019-05-05}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=2016 Aste Nagusiko Pregoia (Patxo Telleria) • ZUZEU|hizkuntza=eu|data=2016-08-20|url=https://zuzeu.eus/euskal-herria/2016-aste-nagusiko-pregoia-patxo-telleria/|aldizkaria=ZUZEU|sartze-data=2019-05-05}}</ref><ref>{{Erreferentzia|abizena=EiTB|izenburua=Aste Nagusia 2016: Pregón de Patxo Telleria|data=2016-08-29|url=https://www.youtube.com/watch?v=lWrNos6HFg8|sartze-data=2019-05-05}}</ref>
* [[2023]]: [[Aiora Errenteria]], [[Zea Mays]] taldeko abeslaria.
== Beste batzuk ==
* [[Adelina Fernández Pérez]] ([[Miranda do Douro|Miranda de Douro]], [[1889]] - [[1938]]), arrain saltzaile eta [[Lanaren Konfederazio Nazionala|CNTko]] kidea.
* [[Garikoitz Aspiazu]] ([[1973]]) [[Euskadi Ta Askatasuna|etakidea]], Txeroki ezizenaz ezaguna.
* [[Amagoia Bilbao]]. sukaldaria
* [[Castor Jauregibeitia]] ([[1876]]-[[1928]]), [[Toreatzaile|''toreatzailea'']], ''Cocherito de Bilbao'' ezizenaz ezaguna.
* [[Onintze Salazar]] ([[1971]]) fisikari, meteorologo [[Euskalmet|Euskalmeten]] eta [[Euskal Irrati Telebista|ETBko]] eguraldi-aurkezlea.
* [[Jabi Perez]], Santutxuko Familia elkarteko kidea
[[Kategoria:Bilbotarrak]]
[[Kategoria:Pertsonen zerrendak]]
<gallery mode="packed" caption="Mahatsorri batzuk">
Fitxategi:Rodolfo Ares (2010).jpg|[[Rodolfo Ares]] ([[1954]]-[[2023]])
Fitxategi:Tasio Erkizia 2009an.jpg|[[Tasio Erkizia|Tasio Erkizia (]][[1943]])
Fitxategi:Jose Ramon Etxebarria - Euskadiko Kutxaren kartela.jpg|[[Jose Ramon Etxebarria]], ([[1948]])
Fitxategi:Xabier Kintana 2013.jpg|[[Xabier Kintana]] ([[1946]])
Fitxategi:Xabier Landabidea Argia DaniBlanco 2016.png|[[Xabier Landabidea]]
Fitxategi:Ainhoa IratiUEU2017.jpg|[[Ainhoa Latatu]] ([[1973]])
Fitxategi:Patxi Uribarren euskaltzain aramaioarra.jpg|[[Patxi Uribarren]] ([[1942]])
Fitxategi:Zalakain2.jpg|[[Jexuxmari Zalakain]] ([[1947]])
Fitxategi:Libe Altuna.png|[[Libe Altuna]] ([[1916]] – [[1993]])
Fitxategi:Hektor Ortega.jpg|[[Hektor Ortega]] ([[1966]])
Fitxategi:JSalgado.JPG|[[Javi Salgado]] ([[1980]])
Fitxategi:Angosto 1975edo mutilak 02.jpg|[[German Aldama]] (Gazteiz, [[1918]]-[[1994]])
Fitxategi:Gregorio Urkaregi Madariaga.jpg|[[Gregorio Urkaregi]]
Fitxategi:Esteban Kadarso - Amaia Mujika.jpg|[[Esteban Kadarso]] eta [[Amaia Mujika Goñi|Amaia Mujika]]
Fitxategi:ZorionEgileor2SaioaDominguez.jpg|[[Saioa Dominguez]]
Fitxategi:Miren Arzalluz (cropped).jpg|[[Miren Arzalluz]]
Fitxategi:Onintze Salazar 2017 (cropped).jpg|[[Onintze Salazar]]
Fitxategi:Pablo González de Langarika.jpg|[[Pablo González de Langarika]]
Fitxategi:Cocherito de Bilbao.png|[[Castor Jauregibeitia]] ([[1876]]-[[1928]])
Fitxategi:Lorea Argarate 2.jpg|[[Lorea Argarate]]
Fitxategi:Pilare Baraiazarra-berria ZaldiEro.jpg|[[Pilare Baraiazarra]]
Fitxategi:Eneko Barrutia 2008 - Bizkaie irratia 01.jpg|[[Eneko Barrutia]]
Fitxategi:Unai del Burgo UEU.jpg|[[Unai del Burgo]]
Fitxategi:Alvaro perez bilbao-eus.jpg|[[Álvaro Pérez Alonso|Alvaro Perez Alonso]]
</gallery>
== Erreferentziak ==
<references />
bwugizmd2vsu8skl55ji14hhr5c5pnh
Azala/Ikusgela/Erronka digitalak
0
1183205
9975921
9968595
2024-11-21T06:48:39Z
Demonocrazy
1830
9975921
wikitext
text/x-wiki
{{#switch:{{ausaz|12|23}}
|0=[[Fitxategi:Ikusgela-Algoritmoak.webm|right|120px|thumbtime=24]]
<span class="ikusgela-erronka-digitalak">[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela#Erronka_digitalak|Erronka digitalak]]</span>
<br/>'''[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Algoritmoak|Algoritmoak]]'''
|1=[[Fitxategi:Ikusgela-Adimen artifiziala.webm|right|120px|thumbtime=215]]
<span class="ikusgela-erronka-digitalak">[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela#Erronka_digitalak|Erronka digitalak]]</span>
<br/>'''[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Adimen artifiziala|Adimen artifiziala]]'''
|2=[[Fitxategi:Ikusgela-Humanitate_digitalak.webm|right|120px|thumbtime=182]]
<span class="ikusgela-erronka-digitalak">[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela#Erronka_digitalak|Erronka digitalak]]</span>
<br/>'''[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Humanitate_digitalak|Humanitate digitalak]]'''
|3=[[Fitxategi:Ikusgela-Metabertsoa.webm|right|120px|thumbtime=28]]
<span class="ikusgela-erronka-digitalak">[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela#Erronka_digitalak|Erronka digitalak]]</span>
<br/>'''[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Metabertsoa|Metabertsoa]]'''
|4=[[Fitxategi:Ikusgela-Hizkuntza prozesamendua.webm|right|120px|thumbtime=13]]
<span class="ikusgela-erronka-digitalak">[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela#Erronka_digitalak|Erronka digitalak]]</span>
<br/>'''[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Hizkuntzaren prozesamendua|Hizkuntzaren prozesamendua]]'''
|5=[[Fitxategi:Ikusgela-Big data.webm|right|120px|thumbtime=35]]
<span class="ikusgela-erronka-digitalak">[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela#Erronka_digitalak|Erronka digitalak]]</span>
<br/>'''[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Big data|Big data]]'''
|6=[[Fitxategi:Ikusgela-Kutsadura digitala.webm|right|120px|thumbtime=229]]
<span class="ikusgela-erronka-digitalak">[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela#Erronka_digitalak|Erronka digitalak]]</span>
<br/>'''[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Kutsadura digitala|Kutsadura digitala]]'''
|7=[[Fitxategi:Ikusgela-Harreman afektibo digitala.webm|right|120px|thumbtime=154]]
<span class="ikusgela-erronka-digitalak">[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela#Erronka_digitalak|Erronka digitalak]]</span>
<br/>'''[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Harreman afektibo digitalak|Harreman afektibo digitalak]]'''
|8=[[Fitxategi:Ikusgela-Identitate_digitala.webm|right|125px|thumbtime=364]]
<span class="ikusgela-erronka-digitalak">[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela#Erronka_digitalak|Erronka digitalak]]</span>
<br/>'''[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Identitate digitala|Identitate digitala]]'''
|9=[[Fitxategi:Ikusgela-Detox_digitala.webm|right|125px|thumbtime=28]]<span class="ikusgela-erronka-digitalak">[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela#Erronka_digitalak|Erronka digitalak]]</span>
<br/>'''[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Detox digitala|Detox digitala]]'''
|10=[[Fitxategi:Ikusgela-Artea_eta_adimen_artifiziala.webm|right|125px|thumbtime=189]]<span class="ikusgela-erronka-digitalak">[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela#Erronka_digitalak|Erronka digitalak]]</span><br/>'''[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Artea eta adimen artifiziala|Artea eta adimen artifiziala]]'''
|11=[[Fitxategi:Ikusgela-Fake_news.webm|right|125px|thumbtime=22]]<span class="ikusgela-erronka-digitalak">[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela#Erronka_digitalak|Erronka digitalak]]</span><br/>'''[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Fake news|Fake news]]'''
|12=[[Fitxategi:Ikusgela-Euskararen_mugak_sarean.webm|right|125px|thumbtime=48]]<span class="ikusgela-erronka-digitalak">[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela#Erronka_digitalak|Erronka digitalak]]</span><br/>'''[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Euskararen mugak sarean|Euskararen mugak sarean]]'''
}}
b1q5ya19b669btkn6smst8v8ln04k9v
Lankide:JJMC89 bot/Commons eguneko irudia
2
1184629
9975841
9974227
2024-11-21T00:07:36Z
JJMC89 bot
71201
Updating Commons picture of the day, [[:c:Template:Potd/2024-11-21 (en)|caption attribution]]
9975841
wikitext
text/x-wiki
<includeonly>{{#switch:{{{1|}}}
|caption=This technical illustration shows early [[:c:en:hot air balloon|hot air balloon]] designs. The first untethered manned hot air balloon flight was performed by [[:c:en:Jean-François Pilâtre de Rozier|Jean-François Pilâtre de Rozier]] and [[:c:en:François Laurent d'Arlandes|François Laurent d'Arlandes]] on this day in 1783.
|#default=Aeronautics2.jpg
<!--DON'T EDIT BELOW THIS LINE. IT FILLS OUT THE REST FOR YOU.
-->
}}</includeonly><noinclude>{{Txantiloi dokumentazioa}}</noinclude>
rrdcdrn9rvsh83kuxwrmdiajro6i58e
Atari eztabaida:Hezkuntza/Euskal Herriko historia 100 objektutan/Parte hartu
101
1184705
9974903
9959021
2024-11-20T14:10:54Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Euskal Herriko historia 100 objektutan/Parte hartu]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Euskal Herriko historia 100 objektutan/Parte hartu]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
9959021
wikitext
text/x-wiki
== Nafarroako Museoa ==
Kaixo. Nafarroako Museoarekin kontaktuan jarri zaretela aipatu duzue. Museo hori interesatzen zait bereziki. Nik bitan edo hirutan idatzi diet taldeko bisita egiteko, Wikimedia Commonserako argazkiak ateratzeko eta biltegia bisitatzeko. Biltegian, besteak beste, Ez didate inoiz erantzun. [[Soalarko iruinarria]], adibidez, biltegian daukate (edo izan dute orain arte). [[Lankide:Suna no onna|Suna no onna]] ([[Lankide eztabaida:Suna no onna|eztabaida]]) 11:20, 9 otsaila 2024 (CET)
:Bai, kontaktuan gaude ekimenerako. Emango diot iruzkin hau dagokionari. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 12:09, 9 otsaila 2024 (CET)
:Kaixo,
:Datorren asteartean bilduko naiz Nafarroako Museoko hezkuntza eta zabalkundeaz arduratzen denarekin. Lehenengo kontaktua izanen da, eta aurrerantzean egin dezakegunaz ere arituko gara. Aipatuko dut zurea ere. Kontaktuan gaude ;) [[Lankide:Anarrarti|Anarrarti]] ([[Lankide eztabaida:Anarrarti|eztabaida]]) 12:19, 9 otsaila 2024 (CET)
:Kaixo @[[Lankide:Suna no onna|Suna no onna]],
:Agian jakinaren gainean egonen zara dagoeneko baina hemen 2 kontu:
:* Nafarroako Museoarekin hasierako elkarrizketak oso itxaropentsuak baziruditen ere, "goitik" ezezkoa eman digute elkarlanean aritzeari. Beraz, beste era batera egin beharko dugu bertako objektuen lanketa.
:* Zuk aipatzen zenuen Soalarko menhirra dagoeneko ez daukate biltegian. Aurtengo apirilean, erakusketa iraunkor gisa daukate Galeria Urdina deritzon eremuan.
:[[Lankide:Anarrarti|Anarrarti]] ([[Lankide eztabaida:Anarrarti|eztabaida]]) 18:50, 14 ekaina 2024 (CEST)
::Bai. Badakit behin behineko erakusketa egiten ari direla irudidun zutarriekin. Ba, zer pena ez dutela usten. [[Lankide:Suna no onna|Suna no onna]] ([[Lankide eztabaida:Suna no onna|eztabaida]]) 19:52, 14 ekaina 2024 (CEST)
== Hazparneko aldarea ==
Iñaki López Luzuriagak mail batean esan zuen bezala, aldare horren zati bat kontserbatu da eta bertako erromatar garaiko idazkuna. Euskal Herriko historiako objektu esanguratsua da oso. Bide batez, Novempopulania artikuluan zegoen informazioa artikulu berri batean jarri dut: [[Hazparneko aldarea]] Aldare zati hori ez da inongo museotan gordetzen, Hazparneko herriko etxean baizik. Bide batez, argazkia oso txarra da. Hazparne inguruko norbaitek argazki on bat aterako balio, ongietorria litzateke.
horren ordez zein kendu? ba, Baionako Euskal museotik oraindik zerbait jartzea falta denez, hor txertatuko nuke. [[Lankide:Suna no onna|Suna no onna]] ([[Lankide eztabaida:Suna no onna|eztabaida]]) 16:51, 26 maiatza 2024 (CEST)
:Bai, logikoa izan daiteke horrela egitea. Ken daiteke besteren bat, Aro Garaikidekoa, eta hori ere sartu, bestela. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 16:54, 26 maiatza 2024 (CEST)
::Mila esker {{u|Suna no onna}} zure goiko ekarpenagatik eta artikulua sortzearren, hutsune nabarmena zen. Hazparneko harrian, adierazten (eskertzen) da formalki bederatzi herriak (edo une horretan aipatzen zen kopurua) ([[Novempopulania]]) erromatarren probintziako beste akitaniarrengandik bereizi zirela. Oso ongi bateratzen da gertaera historiko garrantzitsu batekin. Nahitaezkoa. [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 11:40, 28 maiatza 2024 (CEST)
:::Ados, baina zein kenduko zenuke? [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 11:55, 28 maiatza 2024 (CEST)
::::Hori ere begiratu behar, noski. Gero, begiratuko [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 12:09, 28 maiatza 2024 (CEST)
:::::Oiassokoren bat, hurbiltasun geografikoa dela eta, ez dakit orrazia edo brontzeak. Jakin behar, hala ere, Baionako Euskal Museoa II eta I zer diren. [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 23:58, 29 maiatza 2024 (CEST)
::::::Ez dakigu oraindik, ez baitugu lortu katalogoa ez bilera. Oiassoko orrazia izan daiteke bat, bai. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 07:56, 30 maiatza 2024 (CEST)
:::::::{{egina}} Sartu dut [[Hazparneko aldarea]], kendu dut ''Egurrezko orrazia'' [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 22:01, 30 maiatza 2024 (CEST)
::::::::Ados. Pentsatzen nuen erantzunda nuela zein kendu. Baina, ondo ikusten dut hori kentzea. @ [[Lankide:Suna no onna|Suna no onna]] ([[Lankide eztabaida:Suna no onna|eztabaida]]) 08:48, 31 maiatza 2024 (CEST)
== Zeren historia? Adierazteko modua ==
Jada bere garaian, nire eragozpenak adierazi nituen Wikipediako artikulua ez litzatekeela "Euskal Herriko historia" izan behar, "Euskal Herriaren historia" baizik, era horretan aditzera eman nahirik herria, subjektu aktiboa, edukia, eta ez objektu pasiboa, edukitzailea. Ohiko estatuetan ez bezala, gure herria ez du lurraldeak definitu bereziki, hizkuntza komunitateak baizik, Erdi Aroaren gehienean ohikoena zena. Behetik gorako definizioa da, ohiko goitik beherako definizioaren ordez, estatuek, administrazioaren eta gerren bitartez sortu dutena. Zentzu konfederal hori, hizkuntza, ohitura eta jatorri berekoa komunitatea, izenean adierazi behar da, gure historiako zati batzuk kanpoan utziko ez baditugu.
Atal honetan, bi kasu ikusten dut premiazkoak sartzea: Saint-Severko mapa, [[:fr:Beatus|Beatoan]] dagoena. Ez batak ez besteak ez dute artean ere euskaraz artikulurik, eta beharrezkoa dute. Bide beretik, [[:c:File:%E2%80%9CAntestius_Sesenco%E2%80%9D_zenaren_hilarria,_erromatarren_garaikoa.jpg|"Sesenco" omentzen duen hilarria]], non eta Sorian kokatua. Bi elementu hauek berez historia aldetik adierazgarriak izan ez ezik, ageriki adierazten dute gure herria beste garai batzuetan ez zela mugatu egun ezagutzen ditugun lurraldeetara, eremu zabalagoan bizi zela baizik.
Bestetik, beste herri edo gureak ez diren entitate batzuek guri buruz, beste toki batzuetan, eginiko elementuak sartzen ote dira hemen? Adibidez, Errozabalgo Guduaz. Ezezkoan nago, baina argitzeko. [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 11:35, 28 maiatza 2024 (CEST)
:Ez dut eztabaidatuko "Euskal Herriaren" vs "Euskal Herriko" kontua, ez dudalako irizpide nahikorik. Ea besteek zer dioten. Maparena oso interesgarria da, Erdi Aroko elementu horiek sartzea funtsezkoa da, eta oso gutxi ditugu. Hala ere, zein kendu esan beharko litzateke, hori sartzeko. Sesencoren hilarriaren inguruan, hori ere kontatzen duen beste hilarri bat dugu, Ummesaharrena. Ez dakit ez ote diren berdintsuak.
:Beste leku batzuetan egindako objektuak badaude: Errolanen adarra (faltsua dena), Leireko kutxatila, Martiodako erlikiak, Frantzisko Xabierren beso ustelgabea... ez dira Euskal Herrian egin (azkena ez da "egin", pertsona baten besoa baita), baina Euskal Herriko historiako pasarte bat kontatzeko aukera ematen digute. Bestelakoak sar daitezke, noski, baina zein kendu erabaki behar da.
:Beraz, lau eztabaidagai:
:# Euskal Herriaren vs Euskal Herriko
:# Saint-Severko mapa sartzea hala ez, eta zein kendu
:# Sesenco sartzekotan zein kendu.
:# EHtik kanpoko objektuak.
:[[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 12:00, 28 maiatza 2024 (CEST)
::Sesenco sartzen badugu, dagoeneko Erromatar garaiko hiru epigrafe izango ditugu: Hazparnekoa, Lergakoa eta Soriako Tierras Altaseko hau. Ez da gehiegi izango? Kontuan izan euskarazko izenik duten epigrafe gehienak egungo EHtik kanpo daudela, Gaskoinian. Umme Saharrena euskararen lehen mendetako presentziaren testigua da, eta Hazparnekoa, EHn ezagutu den eta euskaldunek beraiek bultzatutako lehen eremu geografiko-administratiboa. Bertan bere buruaz kontziente zen herri baten berri ematen digu. Hau da, Hazparnekoa historia administratiboarekin lotuta dago, eta Lergakoa hizkuntzaren historiarekin. [[Lankide:Suna no onna|Suna no onna]] ([[Lankide eztabaida:Suna no onna|eztabaida]]) 13:47, 28 maiatza 2024 (CEST)
:::Hazparneko aldarearen alde, historiaz ari garenez, baina hizkuntzari erreferentzia egiten dion beste bat ere jarriko nuke, "Sesenco" edo "Ummesahar". [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 00:02, 30 maiatza 2024 (CEST)
:::Oreka ere gaietan bilatu behar dugu. Euskararen historia gaitzat dutenak hauek dira oraingo zerrendan:
:::# Irulegiko eskua (lehen idazkuna)
:::# Lergako estela (aintzineuskarazko izena)
:::# Linguae Vasconum Primitiae (lehen liburua)
:::# Euzkadiren errotatiba (lehen egunkaria)
:::# Xabiertxo liburua (euskara hezkuntzan)
:::# Mikel Laboaren gitarra (partzialki, euskal kantagintza berria)
:::# DANOBAT eskuko hiztegia (euskararen normalizazioa)
:::# Korrikaren lekukoa (euskalgintza)
:::Hau da, dagoeneko zazpi/zortzi daude hor sartuta, nahiko orekatua dena. Sartuko bagenu Sesencorena, beste bat izango litzateke, baina zaila iruditzen zait Ummesaharrekin kontatu ezin daitekeen zerbait kontatzea. Finean, objektuak "ia berdinak" dira. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 14:15, 28 maiatza 2024 (CEST)
::::Ni ere ''Euskal Herriaren historia'' forma egokiagoa delakoan nago. Ikus [https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_hiztegianbilatu&task=bilaketa&Itemid=1693&lang=eu-ES&nondik=0&zenbat=50&non=sarreraBuruaStrict&query=historia&subcMota=&pos=&usgDomain=&usgGeo=&usgBeste=&usgReg= ''Hiztegi Batu''ko «historia» sarreratik] hartutako adibide hauek: ''Ingalaterraren historia. Hirugarren Errepublikaren historia.'' --[[Lankide:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]] [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|18px|link=Lankide eztabaida:Xabier_Armendaritz]] 2024-05-28, 21:24 ([[UTC]])
::::Baina orduan, denak aldatu beharko genituzke? -[[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 08:09, 29 maiatza 2024 (CEST)
:::::Nire irudiko, Euskal Herriaren historia eta Ingalaterraren historia ez dira gauza bera, kontzeptuan. Euskal Herriaz ari garela, herri batez ari gara, nazio batez. Ingalaterraz ari garela, nazioa ere bai, baina lurraldearen pisua askoz handiagoa da, monarkia bati eta estatu bati lotua. Entitate politiko-administratiboak definitu du historian. Gurean, berriz, hizkuntza komunitateak eta bere ohiturek/tradizioek. Alde horretatik, hurbilago dago zuluen historiatik edo saxoien historiatik, esate baterako. Dena den, Euskaltzaindiak ontzat badu "Ingalaterraren historia", ez diot nik ezetz esango. [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 00:11, 30 maiatza 2024 (CEST)
::::::Nire duda da: Neandertalak euskaldunak ziren? Eta San Joan Ante Portam Latinakoak? Eta botilen hilerrian lurperatu zituzten gehienak? Kasu horretan ez gaude Euskal Herriaren historiari buruz hizketan, baizik eta Euskal Herriko mugen barruan gertatutakoaz. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 21:43, 30 maiatza 2024 (CEST)
:::::::Ados horrekin. Nire ustez, nekez aurkituko duzu definizio guztiz argi bat, baina "Euskal Herria" terminoak, bere anbiguotasunez, biak har ditzake barruan. [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 09:18, 31 maiatza 2024 (CEST)
:::::::Nik ez nuke [[San Joan Ante Portam Latinam (aztarnategia)|San Joan Ante Portam Latinam]] sartuko, ez delako objektu bat, aztarnategi bat baizik. [[Lankide:Suna no onna|Suna no onna]] ([[Lankide eztabaida:Suna no onna|eztabaida]]) 15:55, 27 iraila 2024 (CEST)
== Eztabaidagunea hau delakoan ==
@[[Lankide:Theklan|Theklan]] Pentsatzen dut hau dela eztabaidagune nagusia, "Parte hartu" estekak hona ekarri nauenez. Hori argi geratu behar da, eztabaida paralelorik ez gertatzeko. Goraintzi [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 11:42, 28 maiatza 2024 (CEST)
:Bai, hau da eztabaidagune nagusia, baina ez bakarra. Unibertsitateko adituekin edo Aranzadirekin gaudenean jasoko dugu euren iritzia, eta hona ekarriko dut, baina ez da eztabaida hemen emango. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 12:01, 28 maiatza 2024 (CEST)
::Eztabaida ez da hemen emango? Zer esan nahi du? [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 00:15, 30 maiatza 2024 (CEST)
:::Museo bateko arduradunak proposatzen badu objektu zehatz bat sartzea, ez diodala eskatuko eztabaida honetan parte hartzeko. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 07:56, 30 maiatza 2024 (CEST)
::::Ulertzen dut, noski, zerrenda irekia dela (parte hartu!) eta horregatik gabiltzala hemen eztabaidan, hemen proposatuak indar bat izango duelako, eta zuk esaten duzuna kasu puntualak izango direla. [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 13:22, 30 maiatza 2024 (CEST)
== Margolanak? ==
Ez dirudi beste antzeko lehiaketetan pinturak gehitu direnik. Gehituko al ditugu? Aukera bat pintura kopuruen kuota bat ezartzea da. [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 11:52, 28 maiatza 2024 (CEST)
:"Lehiaketa" diozunean proiektu honetaz ari zara? Pintura bakarra dago sartuta, "Gerrako triptikoa". Saiatuko nintzateke ez sartzen, ahal dela. Bestela, Euskal Herriko historia 100 margolanetan, edo Euskal Herriko historia 100 eraikinetan ere egin liteke. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 12:02, 28 maiatza 2024 (CEST)
::"Gerrako triptikoa" sartzen bada, zein da irizpidea? Hor dago koxka. Zergatik ez beste bat? Boteprontoan: pinturetan hautatu behar izanez gero, zer dauka berezia hori bai agertzeko baina ez beste batzuk? [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 00:18, 30 maiatza 2024 (CEST)
:::Irizpidea da Arabako Arte Ederren Museoarekin lanean aritu garenean, hori sartzea proposatu digula, argudio nahiko onekin. Ahal dela, nik ez nuke margolanik sartuko eta, beraz, hori ere ez sartzea erabaki dezakegu. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 07:58, 30 maiatza 2024 (CEST)
::::Ez dakit nolakoa den, eta arrazoi sendoak egongo dira hautatua izateko, baina beharbada beste zerrenda batean sartzeko (margolanak), pentsatuz hori bezala beste margolan batzuk ere badaudela, onak. [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 13:24, 30 maiatza 2024 (CEST)
== Agiri historikoak eta literatura lanak ==
Jada aipatu izan da, Caracasko Gipuzkoar Konpainiaren akzio bat, oso adierazgarria, oso beharrezkoa. Nolanahi ere, zuzenean gure lege, ohitura eta erakundeekin lotura duten agiriak ere aipatu beharrekoak dirudite, alegia, historikoki lehengo ahozko tradizioari eta ohiturari segida eman dioten mugarri batzuk, agiriak direnak, politikoki zein zuzenbidez oso esanguratsuak: Lizarrako forua, gure idatzizko lehenengoa Zangozakoarekin batera (1076 inguru), baina hemen erakusteko, gorde egin dena: 1164ko Lizarrako foru hedatua, Euskal Herriko hainbat hiri-gutunentzako eredu, hala nola Donostiakoa (% 60), 1180/1181ekoa, lehendabiziko itsas forua dena, eta ez da garrantzi gutxiagokoa, Nafarroako Foru Zaharrerako oinarri (1237 edo 1238). Europan, puntako foruak ziren garairako, eskubide indibidualen eta zuzenbide aldetik.
Bestetik, Bizkaiko Forua aipatu behar (1526), giza eskubideen berme aldetik ere oso aurreratua, benetako gauzapenean sartu gabe, horretarako eztabaida ere bai baitago. Bi agiri horiek oso garrantzitsuak dira. Xabier Irujok eta Orellak, besteak beste, luze landu dituzte gai horiek.
Ikusi dut ''Linguae Vasconum Primitiae'' sartu dela (1545), monumentu bat dena gure herriaren historian, ezinbestekoa. Dena den, horrek beste zaku bat irekitzen du: literatura lanak. Badirudi aro bakoitzak, Aro Modernoan hasita bederen, bi gutxienez eskatuko lituzkeela, eta horiek hautatu behar. Beraz, gai bihurria. Hori erabaki behar. Ez dugu, nire ustez, mimetikoki BBC eredua ekarri behar, baina bai koherenteak izan. Goraintzi [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 12:08, 28 maiatza 2024 (CEST)
:Bai, gai korapilatsua da. Une honetan, proposatutako dokumentuak hauek dira:
:* Bermeoko pergaminoa, Arrantzaleen Museoan gordea (nahiz eta uste dudan Nafarroako Artxiboan dagoela originala). Hiribildua emateko baimena ematen dio.
:* ''Linguae Vasconum Primitiae'', euskarazko lehenengo liburua delako. Parisen dago existitzen den ale bakarra.
:* <s>''Exercitia Spiritualia'', Loiolako museoan dagoena, eta Jesusen Lagundiaren historia kontatzen duena.</s>
:* Caracasko Konpainiaren akzio bat. Donostiako Itsas Museoan badago bat, baina aukera dago La Guairan (Venezuela) dagoen Gipuzkoako Etxean gauza interesgarri gehiago egoteko.
:* Pasionariaren liburutegia osorik hartu edo ''El Capital'' oraindik eztabaidan dago, baina honek Euskal Herriko industrializazioaren eta sozialismoaren historia kontatzeko balio du. Meatzaritza Museoan dago.
:* Xabiertxo Liburua. Errepublikan euskaraz ikasteko egindako lehenengo testu-liburu ilustratua euskaraz. San Telmo Museoan dago.
:* DANOBAT hiztegia. Euskaraz industrian aritzeko eskuko hiztegi txikia.
:Hau da, 7 objektu daude guztira "liburu" edo "dokumentu" direnak. Beste hiru gehitu daitezke, baina eztabaidatu behar da, orduan, zein kentzen dugun. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 12:16, 28 maiatza 2024 (CEST)
::Hemen, Lizarrako forua sartzearen aldekoa, trukean Bermeoko pergaminoa kendu. Aipatu izan ditudan arrazoiak: kostaldearen eta barnealdearen arteko bidegurutze, eta Erdi Aroko hiri gutun ugariren eredu. -[[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 21:36, 12 ekaina 2024 (CEST)
:::Nonbait dago ikusgai? [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 21:38, 12 ekaina 2024 (CEST)
== Museoetako bilduma identifikatzailea ==
Museo guztietan, bilduma bat edo bat baino gehiago egon daiteke, eta objektu bakoitza identifikatzeko, identifikazio zenbaki bat ematen zaio bildumari lotuta. Ohiko entziklopedietan zenbaki hori ez da jartzen, baina uste dut Wikidatan garrantzitsua dela jartzea. Horrela geroago, informazioaren zuzentasuna konprobatzea ahalbidetuko dugu, eta identifikazio zehatza egitea. Ez bakarrik museoetako informazioan (gidak, datu baseak eta inbentarioak), ikerketa lanetan ere, ID horiek erabiltzen direlako.--[[Lankide:Suna no onna|Suna no onna]] ([[Lankide eztabaida:Suna no onna|eztabaida]]) 13:56, 28 maiatza 2024 (CEST)
:Museoei eskatzen diegun gaien artean bat bildumako kodea da, bai. Museotiken eta Emsimen ere badaude kode horiek, baina pieza hobeto identifikatzeko ezinbestekoa. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 14:11, 28 maiatza 2024 (CEST)
== Emakumeen burukoak (San Telmo Museoa) ==
Emakumeen burukoak (XVI. mendekoak), San Telmo Museoan daudenak, ongi daude, oso adierazgarriak dira, baina erreplikak dira, Cristobal Balentziagak Museoari dohaintzan emandakoak. [https://jessamynscloset.com/Basquegallery2.html Jatorrizko marrazkiak] [[Christoph Weiditz]]enak dira, Estrasburgokoa. Beraz, hor badira bi parametro: erreplikak izatea, XIX. mendekoak, eta marrazkiak. Uste dut interesgarriak direla, batekoak edo bestekoak, baina ikusi behar ea ongi doazen zerrenda honetako irizpideekin. [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 22:41, 29 maiatza 2024 (CEST)
:XX. mendekoak dira, Balentziaga 1895ean jaio baitzen eta berak egin zituen. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 07:58, 30 maiatza 2024 (CEST)
::Bai, horrek ez du, ordea, mamia aldatzen: erreplikak onartu, ala Balentziagaren lan gisa aurkeztu? Bidegurutze historiko bat, nolabait esateko: Getaria, Balentziaga, XVI-XVII. mendea. Weiditzen marrazkiak, bestalde, politak dira, oso adierazgarriak, baina txikiak dira, oker ez banabil, eta kanpotar batek beste nonbait eginak. [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 13:28, 30 maiatza 2024 (CEST)
:::Niri, egia esan, asko gustatzen zaizkit. Duda izan nuen sartu edo ez, baina beste ahots bat baldin badago sartzeko, egingo nuke. Gakoa da zer kendu. Edo, bestela esanda, Erdi Arokotzat hartzen baditugu, ea Aro Garaikideko zerbait kendu behar ote dugun horiek sartzeko. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 21:21, 30 maiatza 2024 (CEST)
::::(Aurrekoari gehituz)
::::Erreplikak izatea ez da arazoa. San Joan baleontzia ere sartu dugu, eta gaur egungo erreplika bat da, akaso San Joan baleontzia izan ez zen hondoratutako barku batean oinarrituta. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 21:23, 30 maiatza 2024 (CEST)
:::::Ez dakit zer esan, erreplikez diot. Hala onartzen bada, aurrera. Aro Modernokotzat har daiteke, San Joanen pareko. Marrazkien autorea eta jatorrizko objektua garai hartakoak ziren. [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 09:55, 31 maiatza 2024 (CEST)
::::::{{egina}} Sartu dut ''Exercitia'' liburuaren ordez, kontuan izanda San Frantzisko Xabierren besoak historiaren atal berbera kontatzen duela. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 10:48, 31 maiatza 2024 (CEST)
== Kanpoan egindako euskal herritarrei buruzko irudikapenak? ==
Goiko atalean aipatu dut, "Zeren historia? Adierazteko modua" atalean, eta beste atal hau sortu dut, gai hau eztabaidatzeko. Nire irudiko, kanpoan eta kanpotar batek gure herriaz eginiko irudikapenak, historikoak izanagatik, ez lukete hemen tokirik izan behar, non eta ez diren (ia) hasieratik gurean egon, erlikia bilakaturik, adibidez, eta horregatik ezagunak izan. Era osagarrian, hemengoa den objektu edo atal (beso) bat kanpoan gorde bada historikoki, ontzat emango nuke hemen sartzeko. Zehazki Frantses Xabierren besoa, harena ez bada, ez zait iruditzen hemen sartzekoa denik. Goraintzi [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 13:36, 30 maiatza 2024 (CEST)
:Carrero Blancoren [[Dodge 3700|Dodge 3700-a]] ez dut uste sekula euskal errepiderik zapaldu zuenik, Madrilen fabrikatu zen, baina euskal historiaren eta imajinarioaren parte dela uste dut (beste kontu bat da ea argazkirik lortuko ote dugun). Frantzisko Xabierren besoa, harena izan ala ez (bigarren mailakoa da hori erlikien kasuan, uste dut), niri iruditzen zait esanguratsu Josulagunen historiaz ere hitz egiteko (euskal ekarpen bat, nolabait, munduaren historiara).
:"Ezagunak izan" kontzeptua ere ez dakit balekoa den zerrenda hau osatzeko. Esanguratsua baina ignotoa izan daiteke gauzaren bat edo beste, uste dut. Abaunzko mapa zeinek ezagutzen du? [[Lankide:Luistxo|Luistxo]] ([[Lankide eztabaida:Luistxo|eztabaida]]) 17:31, 30 maiatza 2024 (CEST)
::Abauntzeko mapa bertan egina da eta bertako ingurune bat irudikatzen du. "Ezagun", kanpokoak izanagatik bertan ezagun bilakatu, hori esan nahi dut. Dena den, Carreroren atentatuko autoarena... bat nator sartzearekin. Beharbada Euskal Herriarekin eta euskal herritarrekin lotura estua eta aktiboa (ez aitzakia bat) duen gertaera historikoa adierazteko balio duena. Atentatua euskal herritarrek eta Euskal Herriko erakunde politiko-militar batek egin zuen, eta objektuak zuzeneko lotura du. Irizpide hori balioetsi. Besterik da auto horren irudirik ote dagoen. [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 09:52, 31 maiatza 2024 (CEST)
:Beno, bi gauza ezberdin ikusten ditut. Batetik "kanpotar batek egindakoak" definitzea zaila da, ze [[Martiodako erlikiak]] Flandrian egin ziren, eta ez dute lotura berezirik Euskal Herriarekin (bilduma pribatu batean egon ziren) ez bada zehazki aukera ematen digulako hitz egiteko garai horretan zenbat euskal noble eta noble-nahi egon ziren Gaztelaren zerbitzura, kasu horretan Flandrian, baina ez bakarrik. Hau da, aitzakia da kontua. Objektua bera, kasu horretan, estetikoki ederra da, baina ez da hori hautatzeko irizpidea.
:Besoaren kasuan, gaur Artearen Historiako irakasle batekin egon gara, eta gomendatu digu edo Frantzisko Xabierren besoa edo Inazio Loiolakoaren ''Exercitia'', bietako bat hautatzeko, ze josulagunen historia bai ala bai kontatu behar da. Eta, kasu honetan, bi euskaldun unibertsal hauek munduan zehar egindako ebanjelizazio lana. Hau da, besoa aitzakia da, berdin dio berea den edo ez, ze liturgikoki... berea da. Dauden guztiak. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 21:20, 30 maiatza 2024 (CEST)
::Historia gaietako editorea den ikerlari batekin egon naiz, eta zerrenda begiratu aurretik besoari buruz hitz egin dit, beraz beste baten ustez ere nahiko objektu interesgarria da historiari buruz hitz egiteko. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 20:10, 4 ekaina 2024 (CEST)
== Iruñeko Biblia ilustratua (Erdi Aroa) ==
Kontsideratu behar den objektua iruditzen zait, guztiz, gure historiarekin zerikusia estukoa, Antso Azkarraren garaian (eta hark babesturik) ondua, eta bigarren kopia bat ere badu. Oso berezia da, ilustrazioak erabiltzen dituelako, jakinik latinez eta irakurtzen ez zekiela ia inork. Europan lehenengoa edo lehenengoetakoa da. EUWPn ez du artikulurik, [[:es:Biblia_de_Pamplona|baina bai ESWPk]], egiteke beraz.
Hemen literatura lanak sartzearen irizpidea dugu erabakitzeko. Dena den, iruditzen zait Biblia hau oso ongi txertatzen dela objektu kategorian, ez baita kontuan hartzen literaturaz duen balioa, baizik eta une historikoa, estetika, erabaki ausarta (Biblian irudiak sartzea, gure egoera soziolinguistikoari lotuta dagoena), eta irudi batzuek Nafarroako eguneroko bizitza adieraztea. [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 13:50, 30 maiatza 2024 (CEST)
:[[Iruñeko Bibliak]] baditugu euskarazko Wikipedian, oraintxe lotu dut gaztelaniazkoarekin, ez baitzegoen lotuta. Oso objektu garrantzitsua da, bai. Hau sartu eta kenduko nuke "Arabako Arte Sakroa I" jartzen duena. Gaur egon gara bertan, eta gero irakasle batekin, eta soberan izan dezakegun espazioetako bat da. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 21:08, 30 maiatza 2024 (CEST)
::Eskerrik asko, bitxia iruditzen zitzaidan ez egotea EUWPn, noizbait kontsultatu nuelakoan. [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 09:43, 31 maiatza 2024 (CEST)
:::{{egina}} Sartu dut Iruñeko Biblia(k), eta kendu dut izendatu gabe zegoen Arabako Arte Sakroko museoko elementuetako bat. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 10:46, 31 maiatza 2024 (CEST)
== Pastorala eta maskarada ==
Ez dakit zerrendan agertzen den baten bat (begiak huts egin ez didalakoan). Ez dira falta Zuberoaren Antzinaroko eta Historiaurreko objektuak, baina geroagokoak... ez dakit museoek zenbat eskaintzen duten objektu adierazgarririk. Nolanahi ere, beharrezko ikusten dut pastoralaz eta maskaradez zerbait ere jartzea. Beharbada Etxahun-Irurik pastoralen batean baliaturiko zerbait? [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 13:54, 30 maiatza 2024 (CEST)
:Bada objektu bat zerrendan (uste dut nire iradokizunagatik iritsi zela @[[Lankide:Theklan|Theklan]]<nowiki/>en bildumatxora): [[Errolanen adarra]]: alegiak balio du pastoralak aipatzeko ere, zaharrenetako bat dokumentatua, 18. mendekoa, ''Charlemagne / Roland'' da, Errepublikak debekatua 1796an bide batez... Kontua da @[[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]]<nowiki/>k gorago arbuiatu duen kategoriakoa dela Adar hori: ez Euskal Herrian egina ezta seguruenik egona. Eta superfaltsua da, noski. Baina uste dut gauza asko komentatzeko balio duela. [[Lankide:Luistxo|Luistxo]] ([[Lankide eztabaida:Luistxo|eztabaida]]) 17:23, 30 maiatza 2024 (CEST)
::Aurrekoan @[[Lankide:Anarrarti|Anarrarti]]rekin hizketan, komentatu zuen inauterietako ezer ere ez dugula zerrendan. Eta akaso berdina da, "maskarada" zein "Euskal Herriko inauteriak", objektu historiko batekin guztiei buruz hitz egin dezakegu. Ez dakit posible den... baina bestela bi gauza oso antzeko izan litezke. Zein? Hor arazoa. San Telmo Museoan badute zamaltzain bat, adibidez. Hori izan liteke aukera bat? [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 21:16, 30 maiatza 2024 (CEST)
:::STMko zamaltzaina ona da, Pastoralean erabiltzen baita, eta zubi lana egiten duelako, bai, dantzarekin eta ihauteriarekin. Zuberoaz, Aro Modernoan edo Garaikidean, ez dakit askorik dagoen. STMn ttunttun bat dago. Nik zerbait kontatzeko aitzakiatzat erabil daitezkeen objektuak sartzearen kontra nago, baldin eta Euskal Herriarekin konexiorik ez badute: bertako batek egina ez izatea edo Euskal Herriko lurralde historikoan ez egotea. Luistxok aipatu adarra ez nuke erabiliko, trukean Lizarrako Errege Jauregiko kapiteletako irudi bat (Ferragut mairuen kontra borrokan...) edo, politago, "Vascones montes surgentes" oroitarria, Orreagan. Noizkoa den azken hori? Pentsatzen dut ez dela oso zaharra. [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 09:42, 31 maiatza 2024 (CEST)
::::Errolanen adarrak lotura du Euskal Herriarekin, Orreagako guduari buruzko objektua delako, faltsua izan arren. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 10:37, 31 maiatza 2024 (CEST)
:::::Objektua ez badago edo ez bada Euskal Herrian egon (luzaz, ez une jakin batean), eta ez da euskal herritar/euskaldun batek egina, faltsua izanik gainera, nire ustez zerrenda honetatik kanpora beharko luke. [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 17:01, 31 maiatza 2024 (CEST)
::::::Orreagako guduari buruz hitz egiteko objektu hoberik ezagutzen duzu? Edo, bestela esanda, Orreagako gudua(k) kanpoan utzi beharko genituzke? [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 20:08, 4 ekaina 2024 (CEST)
::::Nik zalantzak ditut pastoralekin, maskaradekin eta internautako objektuekin. Kultur ondare immateriala dira, bia, eta horien baitan, ondasun materialak ere daude. Baina, Euskal Herriaren historia kontatzen dute? Egin genezake beste kategoria bat: Ondasun immaterialaren, edo Euskal antropologiaren 100 objektu... Orreaga-Errozabal nolabait egon behar du, pasabide horretan liskar batzuk egon direlako, eta horiek Euskal Herriko lurraldetasuna baldintzatu dutelako. Neri ez zait inporta delako objektua EHtik kanpo egotea. Bestalde, kapitel bat, arkitektura osagai bat finean, ez da berez, objektu bat; ez nago guztiz kontra. Azkenik, ez dakit noraino luza dezakegun eztabaida hau. [[Lankide:Suna no onna|Suna no onna]] ([[Lankide eztabaida:Suna no onna|eztabaida]]) 10:53, 31 maiatza 2024 (CEST)
:::::Zerrendako elementu batzuk irudipena dut arkitekturan txertatuta agertzen direla. Oker banabil, zuzendu egidazue, eta holaxe irizpide argiagoak ditugu. Maskaradakoak edo pastoralekoak izanagatik, objektuak dira aipatzen ditugun horiek, eta herri tradizioaren adierazle. Nik uste zamaltzainak lotura asko egiten ditu, jada goian aipatu ditudanak. Zerrenda hau orokorra da eta, beraz, literatur elementuen mugan ere ibiltzen da noiz edo noiz, baina ez da barneratzen. orain arte ikusi dugunaren arabera bederen. -[[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 17:08, 31 maiatza 2024 (CEST)
::::::Arkitekturak txertatuta daude mosaikoak edo landutako kapitel bat, ez askoz gehiago. Baina biak nahiko ondo daude garai bat kontatzeko. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 20:09, 4 ekaina 2024 (CEST)
== Etxauriko ezpata ==
Taulan, "Burdin Aroa. La Tène kultura" jartzen zuen. Bigarren Burdin Aroa jarri dut, La Tène, ez delako ez periodizazio aldetik ez eta tipologia aldetik egokia. Garai batean, XX. mendean, Europako Burdin Aro osoa Hallsttat eta La Tene artean klasifikatzen zen, baina gaur egun, izendapen horiek Europa Erdialderako uzten dira gehienetan.--[[Lankide:Suna no onna|Suna no onna]] ([[Lankide eztabaida:Suna no onna|eztabaida]]) 09:14, 13 ekaina 2024 (CEST)
== Hemendik, Euskal Herriko 50 objektu ikonikoren istorioak ==
@[[Lankide:Theklan|Theklan]] integrazio asmo batez eta garrantzitsuak direlakoan, [https://www.berria.eus/bizigiro/herri-bat-marrazteko-objektuak_1281073_102.html hemendik batzuk berreskuratuko nituzke]. 2020an argitaratu zen. Aro Garaikidean, batzuk ez daude definituta oraingo zerrendan. Bada, liburu horretako batzuk integratu beharrekoak dirudite, baldin baleude, objektu gisa: txokolatea (Baionako bat?), sancheski irristailu bat, Notoxsurf ohola. Erdi Aroan, laia (San Telmo Museoan bada bat eta gehiago). Goraintzi [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 09:55, 5 ekaina 2024 (CEST)
:Galdera errepikatuko dut: zein gehitu erraza da, zein kenduko zenuke? [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 10:31, 5 ekaina 2024 (CEST)
::Eta nik berriz adieraziko: "Aro Garaikidean, batzuk ez daude definituta oraingo zerrendan", beraz ezin jakin. Aro Modernoan, tako burdina kendu eta laia jarri, Ameriketatik etorritako produktuei eta, bereziki, artoa lantzeari lotuta dagoenez, lehenagokoa bide den arren. Sinbolismo handiagoa du talo burdinak baino. Nire iritziz, De Lancreren ordez, txokolate zerbait, objekturik badago. De Lancrerena, hautatzea edo ez hautatzea, irizpideen gaiari lotuta dago. [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 16:28, 5 ekaina 2024 (CEST)
:::Talo burdina zuzenean lotuta dago artoaren iritsierari, guztiz lotuta dagoena Kantauriko isurialdeak zuen janari eskasiarekin, baserrien gorakadarekin, etab. San Telmo Museoaren funtsezkoen liburuan agertzen da talo-burdina horregatik. De Lancrerena lotuta dago sorginkeriaren aurkako jazarpenarekin. Laia jar dezakegu, San Telmo museoan badago, baina pentsatu behar da orduan zer kendu. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 16:31, 5 ekaina 2024 (CEST)
::::''Arabako Arte Sakratuko Museoa II'' ordez jarri dut laia, eta Erdi Aroan jarri dut, ikusi dudanez XIII. mendeko errepresentazio bat badagoelako jada. Hala ere, begiratu beharko da zer kontatu laiarekin. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 16:34, 5 ekaina 2024 (CEST)
== Unibertsitateko aditu baten ekarpena ==
Gaur antropologia eta materialtasunean aditua den irakasle batekin izan naiz, bigarren aldiz proiektu honi buruz hizketan (sorreran ere izan nintzen, aholku eske). Esan didana laburbiltzen saiatuko naiz, mamia duelako:
* Oro har, lehenengo erdia oso espirituala da, objektu oso orokorrekin, eta bigarrena partikularra, asko pertsona zehatz baten objektuarekin (Alaba jeneralaren txapela, edo Agirre Lehendakariaren idazteko-makina). Balantzea bilatu beharko litzateke hor.
* Gerra gehiegi sartu ditugula, herritarren historia alboratuz.
::Ados, zer kendu ordea... -[[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 22:01, 12 ekaina 2024 (CEST)
Ondoren, objektu zehatz batzuk proposatu ditut, hemen ditugunen ordez jar daitezkeenak:
* [[Kaiku (ontzia)|Kaikua]], euskal jatorriko produkzio berezia, agian Neolitotik datorrena, eta abeltzaintzari buruz hitz egiteko aukera ematen diguna. Izan ere, ez dugu objekturik abeltzaintzari buruz.
::Ados, zein arotan sartu? -[[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 22:01, 12 ekaina 2024 (CEST)
:::Duda izan genuen ez noiz sartu. Akaso, esan behar da ez dakigula. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 22:10, 12 ekaina 2024 (CEST)
* Eunateko Andre Maria. Bat dator beste irakaslearekin aipatutakoarekin, Adatseko Amaren erlikia kendu ahal dugula, eta Andre Mari orokor bat jarri, asko daudelako EHn. Eunatekoa interesgarria da, Donejakue bidean dagoelako, baina tenplarioei buruz hitz egiteko aukera ematen digulako.
::Andre Mari egon behar da, ados. Hau den? Adierazgarria dela uste badu, ongi. -[[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 22:01, 12 ekaina 2024 (CEST)
* [https://www.noticiasdegipuzkoa.eus/sociedad/2022/09/26/manillas-hemos-encontrado-yacimiento-getaria-6048121.html Getariako manillak], esklabotzari buruz hitz egiteko aukera ematen digute, euskaldunak Atlantikoko komertzio globalean, parte iluna.
* Komunitate juduaren inguruan ez dugula ezer jarri. Badago Bastidan hilerri bat, eta sinagoga bat Baionan, baina zaila da hortik tiratzea. Proposatzen du, uste dut @[[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LLrekin]] bat, txokolatea erabiltzea aitzaki gisa. Baionan txokolatea eta komunitate judua lotuta egon dira, akaso mito gisa.
::Aro Modernoko zerbait kendu behar, Itsas Museoak zer proposatu du? Ez dakigu oraindik. -[[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 22:01, 12 ekaina 2024 (CEST)
:::Ez gara egon oraindik. -[[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 22:11, 12 ekaina 2024 (CEST)
* Laiaren aldaketarekin bat dator. Bizimodu autarkikoa, auzolana eta burdinolari buruz hitz egin daiteke.
* Burdinolak sartu dugu San Telmo Museoko bat, baina Mirandaolako objektu bat sartzea proposatzen du.
* Emakumeen burukoetan, Bizkaiko Batzar Aretoan dagoen Antxetaren margolana proposatzen du, emakumeen lehen irudikatzeko politikoa delako.
* Zugarramurdiko kontuarekin, @[[Lankide:Anarrarti|Anarrarti-k]] esan zidan museoan ez dagoela ezer, baina akaso Logroño autoa izan daiteke objektua. Ez dakigu originala nonbait dagoen.
* Erromatar garaiko golde bat aurkitzea proposatu dit, @[[Lankide:Sunna no ona|Sunna no ona]], ba al dakizu baten bat dagoen museo batean? Ez dut hau ahaztu gai hori, baina, liburu bat lortu behar dut horretarako eta ordurarte agian, ezin dut erantzun. --[[Lankide:Suna no onna|Suna no onna]] ([[Lankide eztabaida:Suna no onna|eztabaida]]) 19:37, 14 uztaila 2024 (CEST)
*:Arkeologoa bati galdetu diot gaur goldeari buruz, baina Burdin Aroko goldeei buruz. Gero etorri naiz orri honetara eta ikusi det erromatar goldea jartzea aholkatu zigutela.
*:Gutxienez bi golde aurkitu dira EHn: bat [[La Hoya|La Hoyan]] eta bestea [[Basagaingo herri harresitua|Basagainen]]. La Hoyakoa Gasteizko arkeologikoan egongo da eta Basagainekoa Gordailun dago. Baina erromatar garaiko goldea behar badugu, hobe dugu Oiasso museoan galdetzea. [[Lankide:Suna no onna|Suna no onna]] ([[Lankide eztabaida:Suna no onna|eztabaida]]) 21:21, 27 uztaila 2024 (CEST)
*:Beste batzuei galdetu dieta eta "golde erromatarra", XX. mendera arte erabili den golde mota, etnografiako museo batzuetan aurki daiteke, besteak beste: San Telmo eta Artetan dagoen [[Nafarroako Erresumako Museo Etnografikoa]]. baina ez didate argitu non topatu erromatar garaiko golde bat. Dena den, albiste hau aurkitu det: https://www.noticiasdenavarra.com/navarra/2024/03/07/restos-arado-romano-encontrados-cascante-7969703.html Hau da, Kaskanten aurkitu zutela eta aurtengo uztailean erakusgai egon da. Kaskanteko ondarearen elkarte horrekin kontaktatu eta galdetuko diet ea irudirik lor dezakegun. [[Lankide:Suna no onna|Suna no onna]] ([[Lankide eztabaida:Suna no onna|eztabaida]]) 19:53, 13 iraila 2024 (CEST)
* Talo burdinarekin bat dator, esaten dit Nafarroa Beherean, adibidea, artoaren iritsierak gorakada demografiko handia ekarri zuela, eta herri asko Aldudetan eta horrela sortu zirela, komunalak erabiliz.
* Gorua. San Telmo Museoan badago bat, adibidez, baina datatzen zaila da. Lehen andregaiari lur zati bat ematen zitzaion lihoa ereiteko, etxeko oihalak egiteko, eta etxe askotan zegoen gorua. Garrantzia du oihalgintzan eta emakumeen historian.
* Karlismoaren Museoko bi sartu ditugula, baina agian bat Zumalakarregi Museokoa izan daitekeela. Zumalakarregiren largabista, adibidez, bertan dago.
* Liberalismoa landu nahi bagenu, bertso-paper oso interesgarriak daudela, Antoni Zavalaren funtsan, adibidez. Bilintx eta hauek interesgarriak izan daitezke.
* Teila bat. Sinplea, baina euskal pentsamenduan teilapeak etxea esan nahi zuen, eta jabetza. Teilak oraindik esanahi handia du, eta Amerikan egiten diren indusketatan teilak aurkitzen badira, euskaldunekin lotzen da.
* Gerrako objektu gisa, [[baioneta]] proposatu dit, Baionaren izena daramana.
::Ados, Karlos V.aren bandera kendu. Badugu bestela ere Santa Krutz apaizarena karlistaldietarako. -[[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 22:01, 12 ekaina 2024 (CEST)
* Belle Epoquekoa [[dagerrotipo]] bat izan daitekeela, euskal jatorrikoa baitzen hau ere.
::Polita aukera hau. Hala ere, ez diot ikusten lotura Euskal Herriari, non eta ez dugun onartzen gurasoak/arbasoak/abizenak izatea nahikoa dela Euskal Herriaren historian agertzeko. -[[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 22:48, 12 ekaina 2024 (CEST)
* [[Latsarri]]a komentatu ziguten aurrekoan, Orozkon badago bat, baina proposatu dit Euskal Zeramikagintza Museoan dagoen [[pegar]] bat hartzea, baduelako aldi berean bi gauza: uraren bila iturrira joan beharra, eta iturri horietan antolatutakoa (garbiketa, bizitza soziala, emakumeen sozializazioa...). Objektu sinplea da, baina etxe guztietan zegoen bat, XX. mendean ura etxeetara iritsi aurretik.
* Athleticen gabarra kentzea proposatu dit.
[[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 17:09, 11 ekaina 2024 (CEST)
:Objektu antropologikoek garai bateko bizi moduei buruz hitz egiteko balio dute, eta objektu historikoak dira, baina objektu historiko asko ez dira antropologikoak. Historiaren pasarte bati lotuta badaude, (une batean gauza asko eta luzerako aldatu zituzten pasarte bat), agian ez dira herritarrak izango, baina hemen bizi izan zirenen bilakaera historiko noiz, nola eta zergatik egin zen kontatzen digute. Hori ere kontuan izan behar da. [[Lankide:Suna no onna|Suna no onna]] ([[Lankide eztabaida:Suna no onna|eztabaida]]) 21:17, 11 ekaina 2024 (CEST)
:Oso interesgarriak aditu honen ekarpenak, ondo egina kontsulta hori. Iruzkin batzuk, zerrenda orokorreko objektuei badagozkienak.
:* Objektu generiko batzuen aipuak ondo (ez 'kaiku zehatz bat' baizik eta Kaikua): Kaikua, laia, gorua aipatzen dira... Bai, horien alde, edo selekzio bat egiteko halako batzuetan. Latsarria ere (latsagi baten harria alegia) izan daiteke. Pentsatu nuen beste bat izan zen [[Zizeilu|zizeilua]], oso objektu lokala, eta [[Pegar|pegarra]] aipatu delarik, haren senidea ere izan zitekeen: [[Ferreta]]. Nik bat nuen gogoan, pixkat zeharkakoa, [[Barkillero|barkilleroa]]. Nik lotzen dut objetu hau Belle Epoque garaiarekin (aipatua hor goian) eta turismo-aisialdiaren hasierarekin: parkeak eta paseoak sortu ziren jendea aisialdian ibiltzeko eta kontsumitzeko; madrileñoak euskal kostaldera ere etorri ziren; eta europar aristokratak Biarritzera (aipu bat dago Vladimir Nabokoven ipuin autobiografiko batean nola ezagutu zuen objektu hau haurra zela bertan, bere mekanika bitxia ere deskribatzen du... adi, San Petersburgotik etortzen zela trenez familiarekin haurra zela Vladimir!). Museistikarekin lotzeko, [[Nafarroako Erresumako Museo Etnografikoa|pseudomuseo]] honetan badago bat, baina bueno, museoa den ere... artista baten trasteroa da egiazki.
:::Beharbada San Telmoko Handiaren jantziak? Karlistaldiak, turismoaren etorrera. -[[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 22:01, 12 ekaina 2024 (CEST)
::Turismoaren etorrera eta Belle Epoque kontatzeko badugu Balenciaga Museoko jantziren bat, oraindik zehazteke. Baina garai horretakoa da. Latsarriaren inguruan, badago bat Orozkon, ez dena latsagi batekoa, dakidala (baina galdetu behar dut). Pegarra aukera polita da, ze Arabako museo horretan badaude, eta objektu "ez-partikularrak" dira, etxe askotan zeudenak. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 22:09, 12 ekaina 2024 (CEST)
:* Erlikiak aipatzen direlarik, Gasteizko museo batekoa bat baino gehiago aipatzen da zerrenda originalean, eta baten bat ordezkatzea proposatzen du adituak Andra Mari batekin. Beste erlikia ordezko batzuk proposatuko nituzke nik hausnarketarako, Iruñeko katedraleko altxor edo museoan daude biak, [[Iruñeko Lignum crucisa|Lignum crucis hau]] eta Andra Mariarekin lotura gehixeago azpimarratu nahi bada, [[Hilobi Santuaren erlikia-ontzia (Iruñea)|Hilobi Santuaren erlikia]] (pieza bereziki ederra). Gainera, biak izan ziren Nafarroako erregeei egindako opariak: bata Bizantzioko enperadore batena, bestea Luis IX. Frantziakoarena. Nafarroako Erresumaren kanpo-harremanez hitz egin beharko balitz.
:[[Lankide:Luistxo|Luistxo]] ([[Lankide eztabaida:Luistxo|eztabaida]]) 14:09, 12 ekaina 2024 (CEST)
::Aukeran Andra Mari bat agertzearen alde, dudarik gabe Euskal Herriaren historiako ezinbesteko ikono bat, oso antzinakoa eta kristautasunaren eta paganismoaren arteko bidegurutze. -[[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 22:01, 12 ekaina 2024 (CEST)
== ETA agertzeko ==
ETAren historiara lotutako objektu bat aipatzen da, Carrero Blancoren autoa, zalantzaren batekin: argazkia lortuko? Ba bai, lagun baten bidez jakin dut gaur argazkiak egongo direla laster Commonsen, Madrilgo koartel batean bisita gidatu batean ateratakoak.
Hala ere, uste dut gaiak beste agerpen bat ere merezi duela, eta proposatzen dut '''Ortega Lararen zuloa''' izan dadila. ETAren beste ekintza edo aro bat adierazteko, non aurkakotasunak gehiago ziren aldekotasunak baino (Ogro Operazioan hiru pertsona hil zituzten, baina hala ere, badakigu kontestua). Zuloaren [[commons:Category:Centro_Memorial_de_las_Víctimas_del_Terrorismo_-_Replica_of_José_Antonio_Ortega_Lara's_zulo|erreplika]] dago [https://www.memorialvt.com/eu/hasiera-aurkezpena/ museo memorial batean], baina zuloaren argazki originalak ere eskura-edo ditu hantxe atera zituen profesional euskaldun batek, eta uste dut Commonsera igoko dituela laster.
Kenduko nuke Oteizaren Pietatea (aipatzen da lotura bat zerrendan gatazka armatuarekin, baina ez dakit...) edo Errepublika-Gerra aroko bat edo beste, ze badaude zenbait (Agirreren idazmakina edo Errepublikaren bandera, adibidez). [[Lankide:Luistxo|Luistxo]] ([[Lankide eztabaida:Luistxo|eztabaida]]) 15:06, 12 ekaina 2024 (CEST)
:Eskerrik asko Carrero Blancoren autoaren argazkia, ederra. Bigarren museo hori propaganda asmoz eginda dago inongo lotsarik gabe, Espainiako barne ministeriotik, eta bertako agintarien eta inplikaturiko erakundeen adostasunik gabe. Esango nuke objektua ere ez dela. Ez nuke sartuko. Uste dut badaudela beste objektu batzuk. Nik uste dut Euskal presoak Euskal Herrira bandera mugarri bat dela gure historian. Hori sartuko nuke. Bide batez, [[:c:Category:Pictures_showing_Bring_Basque_prisoners_back_logos|ez lotsatu Commonsen gehiago sartzeko]], ehunera bidean doa! -[[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 22:13, 12 ekaina 2024 (CEST)
::Oro har, Luistxok planteatutakoarekin ados nago. Akaso, [[xingola urdina]] izan daiteke elementu hori, eta lehiatzen da ere [[Euskal presoen sakabanaketa]] salatzeko banderola/pinekin. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 10:08, 14 ekaina 2024 (CEST)
== Meatzaritza Museoa ==
Meatzaritza Museoak bidali dizkit jada proposatzen duten objektuak, berez eskatutakoa baino gehiago:
* Egurrezko bagoneta baskulagarria: 1875etik aurrera bereziki Euskal Herrian gehien erabili zen meatzaritzako bagoneta mota. Museoak bildumarik handiena du.
* [[Karburozko lanpara]]: meatzariek erabilitako lanpara. Ez zen itzaltzen, baina oxigeno falta bazegoen ere ez zizun abisatzen. Baserri guztietan ere erabiltzen zen, ez soilik meatzaritzan.
* Mailu pneumatikoa: barrenatzaileen lana ordezkatu zuen tresna
* Tromel: minerala garbitzeko erabiltzen zen gailua, labadora baten antzekoa.
* Agruminsako meatzearen itxiera kartela: hau bagenuen zerrendan, eta meatzaritzaren amaiera irudikatzeko balio du.
Nik, pertsonalki, Dolores Ibarruriren liburutegia sartuko nuke hemen, sozialismoaren hasierari buruz hitz egiteko aukera ona ematen digulako. Objektu guztietatik ''bagoneta'', ''karburozko lanpara'' eta ''Agruminsako kartela'' hartuko nituzke, fase ezberdinei buruz hitz egiten digutelako, eta karburozko lanpara ere elektrifikazioa iritsi aurretik baserrietan erabiltzen zelako, ez soilik meatzaritzan. Iritzirik? [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 10:07, 14 ekaina 2024 (CEST)
:@[[Lankide:Theklan|Theklan]] Ez dut gogoan burdinbideaz zeozer jarri den jada, baina bagoneta gauza askoren adierazlea da: langileen lana, immigrazioa neurri batean, meatzaritza eta burdinbidearen hasiera. STMn ere badago. [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 15:07, 18 ekaina 2024 (CEST)
::Burdinbidearen Museora @[[Lankide:Edagit|Edagit]] joan da. Bi objektu jartzea proposatzen dugu, lokomotor zahar bat eta erloju bat. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 15:22, 18 ekaina 2024 (CEST)
== Peru Harri eta Herri Kirolak ==
100 objetuen proposamen zerrendan, Herri Kirolen pasartea azaltzeko Peru Harriko objekturen bat izan daitekeela aipatu zen. Bertan izan naiz aste honetan eta Iñaki Perurenarekin hitz egiten, berak, herri kirolen munduan historikoa izan den harri bat proposatu zidan: 1925ean, plaza batean jokatu zen lehen neurketa ospetsuan erabilitakoa. Arteondo eta Aritza artean jokatutako apustuan erabilitakoa da eta Peru Harrin dago. Bestela badago bertan ere, orain 5000 urteko aizkora bat baina zentzu gehiago ikusten diot kontatu nahi den historiako pasartea azaltzeko. Azken finean Herri Kirolak hitza bera, egungo kontua da baina sorrera, garai bateko apustuetan dago. Nola ikusten duzue? [[Lankide:Anarrarti|Anarrarti]] ([[Lankide eztabaida:Anarrarti|eztabaida]]) 18:29, 14 ekaina 2024 (CEST)
== Bizkaiko Arkeologi Museoa ==
Hauxe da euren proposamena:
# Andereren hezurrak (Neandertalik zaharrena)
# Lumentxako grabatua (labar-arteari lotua)
# Santimamiñeko bultzagailua (ehizari lotua)
# Arrolako oppidum-eko taula erretikulatua (kastroak eta herri harresituak)
# Foruako Isis-Fortuna estatuatxoa (erromatar mundua eta kanpoko eragina)
# Argiñetako ACZENARI hilarria (kristautzea eta euskal izen bat)
# Urbietako itsasontzia (itsas mundua Erdi Aroan)
[[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 14:09, 26 ekaina 2024 (CEST)
== Gordailu ==
Gordailurekin harremanetan jarri gara? [[Lankide:Suna no onna|Suna no onna]] ([[Lankide eztabaida:Suna no onna|eztabaida]]) 19:38, 14 uztaila 2024 (CEST)
:Momentuz ez. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 18:09, 19 abuztua 2024 (CEST)
== Torreko hezurra ==
Torreko hezurra Oiartzungo Iturriotz auzoko Torre baserri ondoko leize zulo txiki batean aurkitu zuten 1966an. [[Zanga (hegaztia)|Zanga]] edo broko (Sula bassana) hegaztiaren hegaleko [[kubitu]] hezur batean xeheki grabatutako irudiak ditu: oreina, zaldia, sarrioa, bi basahuntz, uroa eta antropomorfo bat. Zer funtzio izan ote zezakeen ez badakigu ere, Madeleine (18.000-11.000 BP) aldiko artearen emaitza ederrenetako bat da, adituen arabera.
Informazio gehigarria:
* Azalpen labur bat: [https://www.aizpitarte.org/eu/torreko-hezurra/ Torreko hezurra].
* Azalpen teknikoago bat: Jesús Altuna, Koro Mariezkurrena (2018) [https://www.euskadi.eus/contenidos/informacion/plublicaciones_centro/eu_6276/adjuntos/Hezur%20landuak%20apaingarriak%20eta%20arte%20higigarria.pdf ''Hezur landuak, apaingarriak eta arte higigarria Euskal Herriko Paleolitoko historiaurrean''].
Pieza Gordailun gordetzen dute: [https://gordailua.gipuzkoa.eus/en/-/arkeologiaren-bitxiak-bueltan Arkeologiaren bitxiak, bueltan].
Bide batez, ez daukagu artikulurik oraindik Wikipedian, nik dakidala. [[Lankide:Gotzon|Gotzon]] 16:54, 19 abuztua 2024 (CEST)
== Behin behineko zerrenda noiz arte behin behinekoa? ==
Noiz itxiko dugu zerrenda behin betikoa izan dadin? --[[Lankide:Suna no onna|Suna no onna]] ([[Lankide eztabaida:Suna no onna|eztabaida]]) 20:26, 26 iraila 2024 (CEST)
:Bai, iraila gainera etorri zaigu. Dagoeneko proposamen berria dago argitaratuta, jasotako ekarpen guztiekin. Ea honekin jarrai dezakegun. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 13:12, 30 iraila 2024 (CEST)
== Proposamen berria ==
Kaixo! Udako eztabaidak, adituen ekarpenak, museoetako langileak eta bestelako ekarpenak jaso eta gero, proposamen berria argitaratu dut. Uste dut orain oso orekatua dagoela, badaudela elementu antropologiko zein historiko zehatzagoak, gerrek pisu gutxiago dutela eta ohiko bizimoduak gehiago, badirela elementu batzuk joko gehiago ematen dutenak, eta badugula nondik heldu. Badaude oraindik zehaztu gabeko elementu batzuk, eta objektu zehatzik ez duten pasarteak. Horiek osatzen joango gara, baina agian jar gaitezke jada lanean proposamen honen gainean, ezta?
Parte hartu duzuen guztiak aipatzen zaituztet: @[[Lankide:Suna no onna|Suna no onna]], @[[Lankide:Luistxo|Luistxo]], @[[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]], @[[Lankide:Gotzon|Gotzon]], @[[Lankide:Anarrarti|Anarrarti]] [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 13:12, 30 iraila 2024 (CEST)
== 21. Erromatar Miliarioa. Arabako Arkeologia Museoa Antzinaroa Erromatar galtzadak eta azpiegiturak ==
Miliarioei buruzko artikulua eginda dago. Zein da Arabako Museoan aukeratu dutena? Errekaleorreko miliarioa (Gasteiz, Araba) izan daiteke? --[[Lankide:Suna no onna|Suna no onna]] ([[Lankide eztabaida:Suna no onna|eztabaida]]) 18:42, 4 azaroa 2024 (CET)
58fwqgicdp963jgrhs6cadjohv1qwwy
9974955
9974903
2024-11-20T14:11:54Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Euskal Herriko historia 100 objektutan/Parte hartu]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Euskal Herriko historia 100 objektutan/Parte hartu]]» izenera aldatu du: Revert
9959021
wikitext
text/x-wiki
== Nafarroako Museoa ==
Kaixo. Nafarroako Museoarekin kontaktuan jarri zaretela aipatu duzue. Museo hori interesatzen zait bereziki. Nik bitan edo hirutan idatzi diet taldeko bisita egiteko, Wikimedia Commonserako argazkiak ateratzeko eta biltegia bisitatzeko. Biltegian, besteak beste, Ez didate inoiz erantzun. [[Soalarko iruinarria]], adibidez, biltegian daukate (edo izan dute orain arte). [[Lankide:Suna no onna|Suna no onna]] ([[Lankide eztabaida:Suna no onna|eztabaida]]) 11:20, 9 otsaila 2024 (CET)
:Bai, kontaktuan gaude ekimenerako. Emango diot iruzkin hau dagokionari. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 12:09, 9 otsaila 2024 (CET)
:Kaixo,
:Datorren asteartean bilduko naiz Nafarroako Museoko hezkuntza eta zabalkundeaz arduratzen denarekin. Lehenengo kontaktua izanen da, eta aurrerantzean egin dezakegunaz ere arituko gara. Aipatuko dut zurea ere. Kontaktuan gaude ;) [[Lankide:Anarrarti|Anarrarti]] ([[Lankide eztabaida:Anarrarti|eztabaida]]) 12:19, 9 otsaila 2024 (CET)
:Kaixo @[[Lankide:Suna no onna|Suna no onna]],
:Agian jakinaren gainean egonen zara dagoeneko baina hemen 2 kontu:
:* Nafarroako Museoarekin hasierako elkarrizketak oso itxaropentsuak baziruditen ere, "goitik" ezezkoa eman digute elkarlanean aritzeari. Beraz, beste era batera egin beharko dugu bertako objektuen lanketa.
:* Zuk aipatzen zenuen Soalarko menhirra dagoeneko ez daukate biltegian. Aurtengo apirilean, erakusketa iraunkor gisa daukate Galeria Urdina deritzon eremuan.
:[[Lankide:Anarrarti|Anarrarti]] ([[Lankide eztabaida:Anarrarti|eztabaida]]) 18:50, 14 ekaina 2024 (CEST)
::Bai. Badakit behin behineko erakusketa egiten ari direla irudidun zutarriekin. Ba, zer pena ez dutela usten. [[Lankide:Suna no onna|Suna no onna]] ([[Lankide eztabaida:Suna no onna|eztabaida]]) 19:52, 14 ekaina 2024 (CEST)
== Hazparneko aldarea ==
Iñaki López Luzuriagak mail batean esan zuen bezala, aldare horren zati bat kontserbatu da eta bertako erromatar garaiko idazkuna. Euskal Herriko historiako objektu esanguratsua da oso. Bide batez, Novempopulania artikuluan zegoen informazioa artikulu berri batean jarri dut: [[Hazparneko aldarea]] Aldare zati hori ez da inongo museotan gordetzen, Hazparneko herriko etxean baizik. Bide batez, argazkia oso txarra da. Hazparne inguruko norbaitek argazki on bat aterako balio, ongietorria litzateke.
horren ordez zein kendu? ba, Baionako Euskal museotik oraindik zerbait jartzea falta denez, hor txertatuko nuke. [[Lankide:Suna no onna|Suna no onna]] ([[Lankide eztabaida:Suna no onna|eztabaida]]) 16:51, 26 maiatza 2024 (CEST)
:Bai, logikoa izan daiteke horrela egitea. Ken daiteke besteren bat, Aro Garaikidekoa, eta hori ere sartu, bestela. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 16:54, 26 maiatza 2024 (CEST)
::Mila esker {{u|Suna no onna}} zure goiko ekarpenagatik eta artikulua sortzearren, hutsune nabarmena zen. Hazparneko harrian, adierazten (eskertzen) da formalki bederatzi herriak (edo une horretan aipatzen zen kopurua) ([[Novempopulania]]) erromatarren probintziako beste akitaniarrengandik bereizi zirela. Oso ongi bateratzen da gertaera historiko garrantzitsu batekin. Nahitaezkoa. [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 11:40, 28 maiatza 2024 (CEST)
:::Ados, baina zein kenduko zenuke? [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 11:55, 28 maiatza 2024 (CEST)
::::Hori ere begiratu behar, noski. Gero, begiratuko [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 12:09, 28 maiatza 2024 (CEST)
:::::Oiassokoren bat, hurbiltasun geografikoa dela eta, ez dakit orrazia edo brontzeak. Jakin behar, hala ere, Baionako Euskal Museoa II eta I zer diren. [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 23:58, 29 maiatza 2024 (CEST)
::::::Ez dakigu oraindik, ez baitugu lortu katalogoa ez bilera. Oiassoko orrazia izan daiteke bat, bai. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 07:56, 30 maiatza 2024 (CEST)
:::::::{{egina}} Sartu dut [[Hazparneko aldarea]], kendu dut ''Egurrezko orrazia'' [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 22:01, 30 maiatza 2024 (CEST)
::::::::Ados. Pentsatzen nuen erantzunda nuela zein kendu. Baina, ondo ikusten dut hori kentzea. @ [[Lankide:Suna no onna|Suna no onna]] ([[Lankide eztabaida:Suna no onna|eztabaida]]) 08:48, 31 maiatza 2024 (CEST)
== Zeren historia? Adierazteko modua ==
Jada bere garaian, nire eragozpenak adierazi nituen Wikipediako artikulua ez litzatekeela "Euskal Herriko historia" izan behar, "Euskal Herriaren historia" baizik, era horretan aditzera eman nahirik herria, subjektu aktiboa, edukia, eta ez objektu pasiboa, edukitzailea. Ohiko estatuetan ez bezala, gure herria ez du lurraldeak definitu bereziki, hizkuntza komunitateak baizik, Erdi Aroaren gehienean ohikoena zena. Behetik gorako definizioa da, ohiko goitik beherako definizioaren ordez, estatuek, administrazioaren eta gerren bitartez sortu dutena. Zentzu konfederal hori, hizkuntza, ohitura eta jatorri berekoa komunitatea, izenean adierazi behar da, gure historiako zati batzuk kanpoan utziko ez baditugu.
Atal honetan, bi kasu ikusten dut premiazkoak sartzea: Saint-Severko mapa, [[:fr:Beatus|Beatoan]] dagoena. Ez batak ez besteak ez dute artean ere euskaraz artikulurik, eta beharrezkoa dute. Bide beretik, [[:c:File:%E2%80%9CAntestius_Sesenco%E2%80%9D_zenaren_hilarria,_erromatarren_garaikoa.jpg|"Sesenco" omentzen duen hilarria]], non eta Sorian kokatua. Bi elementu hauek berez historia aldetik adierazgarriak izan ez ezik, ageriki adierazten dute gure herria beste garai batzuetan ez zela mugatu egun ezagutzen ditugun lurraldeetara, eremu zabalagoan bizi zela baizik.
Bestetik, beste herri edo gureak ez diren entitate batzuek guri buruz, beste toki batzuetan, eginiko elementuak sartzen ote dira hemen? Adibidez, Errozabalgo Guduaz. Ezezkoan nago, baina argitzeko. [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 11:35, 28 maiatza 2024 (CEST)
:Ez dut eztabaidatuko "Euskal Herriaren" vs "Euskal Herriko" kontua, ez dudalako irizpide nahikorik. Ea besteek zer dioten. Maparena oso interesgarria da, Erdi Aroko elementu horiek sartzea funtsezkoa da, eta oso gutxi ditugu. Hala ere, zein kendu esan beharko litzateke, hori sartzeko. Sesencoren hilarriaren inguruan, hori ere kontatzen duen beste hilarri bat dugu, Ummesaharrena. Ez dakit ez ote diren berdintsuak.
:Beste leku batzuetan egindako objektuak badaude: Errolanen adarra (faltsua dena), Leireko kutxatila, Martiodako erlikiak, Frantzisko Xabierren beso ustelgabea... ez dira Euskal Herrian egin (azkena ez da "egin", pertsona baten besoa baita), baina Euskal Herriko historiako pasarte bat kontatzeko aukera ematen digute. Bestelakoak sar daitezke, noski, baina zein kendu erabaki behar da.
:Beraz, lau eztabaidagai:
:# Euskal Herriaren vs Euskal Herriko
:# Saint-Severko mapa sartzea hala ez, eta zein kendu
:# Sesenco sartzekotan zein kendu.
:# EHtik kanpoko objektuak.
:[[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 12:00, 28 maiatza 2024 (CEST)
::Sesenco sartzen badugu, dagoeneko Erromatar garaiko hiru epigrafe izango ditugu: Hazparnekoa, Lergakoa eta Soriako Tierras Altaseko hau. Ez da gehiegi izango? Kontuan izan euskarazko izenik duten epigrafe gehienak egungo EHtik kanpo daudela, Gaskoinian. Umme Saharrena euskararen lehen mendetako presentziaren testigua da, eta Hazparnekoa, EHn ezagutu den eta euskaldunek beraiek bultzatutako lehen eremu geografiko-administratiboa. Bertan bere buruaz kontziente zen herri baten berri ematen digu. Hau da, Hazparnekoa historia administratiboarekin lotuta dago, eta Lergakoa hizkuntzaren historiarekin. [[Lankide:Suna no onna|Suna no onna]] ([[Lankide eztabaida:Suna no onna|eztabaida]]) 13:47, 28 maiatza 2024 (CEST)
:::Hazparneko aldarearen alde, historiaz ari garenez, baina hizkuntzari erreferentzia egiten dion beste bat ere jarriko nuke, "Sesenco" edo "Ummesahar". [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 00:02, 30 maiatza 2024 (CEST)
:::Oreka ere gaietan bilatu behar dugu. Euskararen historia gaitzat dutenak hauek dira oraingo zerrendan:
:::# Irulegiko eskua (lehen idazkuna)
:::# Lergako estela (aintzineuskarazko izena)
:::# Linguae Vasconum Primitiae (lehen liburua)
:::# Euzkadiren errotatiba (lehen egunkaria)
:::# Xabiertxo liburua (euskara hezkuntzan)
:::# Mikel Laboaren gitarra (partzialki, euskal kantagintza berria)
:::# DANOBAT eskuko hiztegia (euskararen normalizazioa)
:::# Korrikaren lekukoa (euskalgintza)
:::Hau da, dagoeneko zazpi/zortzi daude hor sartuta, nahiko orekatua dena. Sartuko bagenu Sesencorena, beste bat izango litzateke, baina zaila iruditzen zait Ummesaharrekin kontatu ezin daitekeen zerbait kontatzea. Finean, objektuak "ia berdinak" dira. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 14:15, 28 maiatza 2024 (CEST)
::::Ni ere ''Euskal Herriaren historia'' forma egokiagoa delakoan nago. Ikus [https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_hiztegianbilatu&task=bilaketa&Itemid=1693&lang=eu-ES&nondik=0&zenbat=50&non=sarreraBuruaStrict&query=historia&subcMota=&pos=&usgDomain=&usgGeo=&usgBeste=&usgReg= ''Hiztegi Batu''ko «historia» sarreratik] hartutako adibide hauek: ''Ingalaterraren historia. Hirugarren Errepublikaren historia.'' --[[Lankide:Xabier_Armendaritz|Xabier Armendaritz]] [[Fitxategi:Icons-mini-comment new.gif|18px|link=Lankide eztabaida:Xabier_Armendaritz]] 2024-05-28, 21:24 ([[UTC]])
::::Baina orduan, denak aldatu beharko genituzke? -[[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 08:09, 29 maiatza 2024 (CEST)
:::::Nire irudiko, Euskal Herriaren historia eta Ingalaterraren historia ez dira gauza bera, kontzeptuan. Euskal Herriaz ari garela, herri batez ari gara, nazio batez. Ingalaterraz ari garela, nazioa ere bai, baina lurraldearen pisua askoz handiagoa da, monarkia bati eta estatu bati lotua. Entitate politiko-administratiboak definitu du historian. Gurean, berriz, hizkuntza komunitateak eta bere ohiturek/tradizioek. Alde horretatik, hurbilago dago zuluen historiatik edo saxoien historiatik, esate baterako. Dena den, Euskaltzaindiak ontzat badu "Ingalaterraren historia", ez diot nik ezetz esango. [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 00:11, 30 maiatza 2024 (CEST)
::::::Nire duda da: Neandertalak euskaldunak ziren? Eta San Joan Ante Portam Latinakoak? Eta botilen hilerrian lurperatu zituzten gehienak? Kasu horretan ez gaude Euskal Herriaren historiari buruz hizketan, baizik eta Euskal Herriko mugen barruan gertatutakoaz. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 21:43, 30 maiatza 2024 (CEST)
:::::::Ados horrekin. Nire ustez, nekez aurkituko duzu definizio guztiz argi bat, baina "Euskal Herria" terminoak, bere anbiguotasunez, biak har ditzake barruan. [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 09:18, 31 maiatza 2024 (CEST)
:::::::Nik ez nuke [[San Joan Ante Portam Latinam (aztarnategia)|San Joan Ante Portam Latinam]] sartuko, ez delako objektu bat, aztarnategi bat baizik. [[Lankide:Suna no onna|Suna no onna]] ([[Lankide eztabaida:Suna no onna|eztabaida]]) 15:55, 27 iraila 2024 (CEST)
== Eztabaidagunea hau delakoan ==
@[[Lankide:Theklan|Theklan]] Pentsatzen dut hau dela eztabaidagune nagusia, "Parte hartu" estekak hona ekarri nauenez. Hori argi geratu behar da, eztabaida paralelorik ez gertatzeko. Goraintzi [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 11:42, 28 maiatza 2024 (CEST)
:Bai, hau da eztabaidagune nagusia, baina ez bakarra. Unibertsitateko adituekin edo Aranzadirekin gaudenean jasoko dugu euren iritzia, eta hona ekarriko dut, baina ez da eztabaida hemen emango. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 12:01, 28 maiatza 2024 (CEST)
::Eztabaida ez da hemen emango? Zer esan nahi du? [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 00:15, 30 maiatza 2024 (CEST)
:::Museo bateko arduradunak proposatzen badu objektu zehatz bat sartzea, ez diodala eskatuko eztabaida honetan parte hartzeko. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 07:56, 30 maiatza 2024 (CEST)
::::Ulertzen dut, noski, zerrenda irekia dela (parte hartu!) eta horregatik gabiltzala hemen eztabaidan, hemen proposatuak indar bat izango duelako, eta zuk esaten duzuna kasu puntualak izango direla. [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 13:22, 30 maiatza 2024 (CEST)
== Margolanak? ==
Ez dirudi beste antzeko lehiaketetan pinturak gehitu direnik. Gehituko al ditugu? Aukera bat pintura kopuruen kuota bat ezartzea da. [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 11:52, 28 maiatza 2024 (CEST)
:"Lehiaketa" diozunean proiektu honetaz ari zara? Pintura bakarra dago sartuta, "Gerrako triptikoa". Saiatuko nintzateke ez sartzen, ahal dela. Bestela, Euskal Herriko historia 100 margolanetan, edo Euskal Herriko historia 100 eraikinetan ere egin liteke. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 12:02, 28 maiatza 2024 (CEST)
::"Gerrako triptikoa" sartzen bada, zein da irizpidea? Hor dago koxka. Zergatik ez beste bat? Boteprontoan: pinturetan hautatu behar izanez gero, zer dauka berezia hori bai agertzeko baina ez beste batzuk? [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 00:18, 30 maiatza 2024 (CEST)
:::Irizpidea da Arabako Arte Ederren Museoarekin lanean aritu garenean, hori sartzea proposatu digula, argudio nahiko onekin. Ahal dela, nik ez nuke margolanik sartuko eta, beraz, hori ere ez sartzea erabaki dezakegu. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 07:58, 30 maiatza 2024 (CEST)
::::Ez dakit nolakoa den, eta arrazoi sendoak egongo dira hautatua izateko, baina beharbada beste zerrenda batean sartzeko (margolanak), pentsatuz hori bezala beste margolan batzuk ere badaudela, onak. [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 13:24, 30 maiatza 2024 (CEST)
== Agiri historikoak eta literatura lanak ==
Jada aipatu izan da, Caracasko Gipuzkoar Konpainiaren akzio bat, oso adierazgarria, oso beharrezkoa. Nolanahi ere, zuzenean gure lege, ohitura eta erakundeekin lotura duten agiriak ere aipatu beharrekoak dirudite, alegia, historikoki lehengo ahozko tradizioari eta ohiturari segida eman dioten mugarri batzuk, agiriak direnak, politikoki zein zuzenbidez oso esanguratsuak: Lizarrako forua, gure idatzizko lehenengoa Zangozakoarekin batera (1076 inguru), baina hemen erakusteko, gorde egin dena: 1164ko Lizarrako foru hedatua, Euskal Herriko hainbat hiri-gutunentzako eredu, hala nola Donostiakoa (% 60), 1180/1181ekoa, lehendabiziko itsas forua dena, eta ez da garrantzi gutxiagokoa, Nafarroako Foru Zaharrerako oinarri (1237 edo 1238). Europan, puntako foruak ziren garairako, eskubide indibidualen eta zuzenbide aldetik.
Bestetik, Bizkaiko Forua aipatu behar (1526), giza eskubideen berme aldetik ere oso aurreratua, benetako gauzapenean sartu gabe, horretarako eztabaida ere bai baitago. Bi agiri horiek oso garrantzitsuak dira. Xabier Irujok eta Orellak, besteak beste, luze landu dituzte gai horiek.
Ikusi dut ''Linguae Vasconum Primitiae'' sartu dela (1545), monumentu bat dena gure herriaren historian, ezinbestekoa. Dena den, horrek beste zaku bat irekitzen du: literatura lanak. Badirudi aro bakoitzak, Aro Modernoan hasita bederen, bi gutxienez eskatuko lituzkeela, eta horiek hautatu behar. Beraz, gai bihurria. Hori erabaki behar. Ez dugu, nire ustez, mimetikoki BBC eredua ekarri behar, baina bai koherenteak izan. Goraintzi [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 12:08, 28 maiatza 2024 (CEST)
:Bai, gai korapilatsua da. Une honetan, proposatutako dokumentuak hauek dira:
:* Bermeoko pergaminoa, Arrantzaleen Museoan gordea (nahiz eta uste dudan Nafarroako Artxiboan dagoela originala). Hiribildua emateko baimena ematen dio.
:* ''Linguae Vasconum Primitiae'', euskarazko lehenengo liburua delako. Parisen dago existitzen den ale bakarra.
:* <s>''Exercitia Spiritualia'', Loiolako museoan dagoena, eta Jesusen Lagundiaren historia kontatzen duena.</s>
:* Caracasko Konpainiaren akzio bat. Donostiako Itsas Museoan badago bat, baina aukera dago La Guairan (Venezuela) dagoen Gipuzkoako Etxean gauza interesgarri gehiago egoteko.
:* Pasionariaren liburutegia osorik hartu edo ''El Capital'' oraindik eztabaidan dago, baina honek Euskal Herriko industrializazioaren eta sozialismoaren historia kontatzeko balio du. Meatzaritza Museoan dago.
:* Xabiertxo Liburua. Errepublikan euskaraz ikasteko egindako lehenengo testu-liburu ilustratua euskaraz. San Telmo Museoan dago.
:* DANOBAT hiztegia. Euskaraz industrian aritzeko eskuko hiztegi txikia.
:Hau da, 7 objektu daude guztira "liburu" edo "dokumentu" direnak. Beste hiru gehitu daitezke, baina eztabaidatu behar da, orduan, zein kentzen dugun. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 12:16, 28 maiatza 2024 (CEST)
::Hemen, Lizarrako forua sartzearen aldekoa, trukean Bermeoko pergaminoa kendu. Aipatu izan ditudan arrazoiak: kostaldearen eta barnealdearen arteko bidegurutze, eta Erdi Aroko hiri gutun ugariren eredu. -[[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 21:36, 12 ekaina 2024 (CEST)
:::Nonbait dago ikusgai? [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 21:38, 12 ekaina 2024 (CEST)
== Museoetako bilduma identifikatzailea ==
Museo guztietan, bilduma bat edo bat baino gehiago egon daiteke, eta objektu bakoitza identifikatzeko, identifikazio zenbaki bat ematen zaio bildumari lotuta. Ohiko entziklopedietan zenbaki hori ez da jartzen, baina uste dut Wikidatan garrantzitsua dela jartzea. Horrela geroago, informazioaren zuzentasuna konprobatzea ahalbidetuko dugu, eta identifikazio zehatza egitea. Ez bakarrik museoetako informazioan (gidak, datu baseak eta inbentarioak), ikerketa lanetan ere, ID horiek erabiltzen direlako.--[[Lankide:Suna no onna|Suna no onna]] ([[Lankide eztabaida:Suna no onna|eztabaida]]) 13:56, 28 maiatza 2024 (CEST)
:Museoei eskatzen diegun gaien artean bat bildumako kodea da, bai. Museotiken eta Emsimen ere badaude kode horiek, baina pieza hobeto identifikatzeko ezinbestekoa. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 14:11, 28 maiatza 2024 (CEST)
== Emakumeen burukoak (San Telmo Museoa) ==
Emakumeen burukoak (XVI. mendekoak), San Telmo Museoan daudenak, ongi daude, oso adierazgarriak dira, baina erreplikak dira, Cristobal Balentziagak Museoari dohaintzan emandakoak. [https://jessamynscloset.com/Basquegallery2.html Jatorrizko marrazkiak] [[Christoph Weiditz]]enak dira, Estrasburgokoa. Beraz, hor badira bi parametro: erreplikak izatea, XIX. mendekoak, eta marrazkiak. Uste dut interesgarriak direla, batekoak edo bestekoak, baina ikusi behar ea ongi doazen zerrenda honetako irizpideekin. [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 22:41, 29 maiatza 2024 (CEST)
:XX. mendekoak dira, Balentziaga 1895ean jaio baitzen eta berak egin zituen. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 07:58, 30 maiatza 2024 (CEST)
::Bai, horrek ez du, ordea, mamia aldatzen: erreplikak onartu, ala Balentziagaren lan gisa aurkeztu? Bidegurutze historiko bat, nolabait esateko: Getaria, Balentziaga, XVI-XVII. mendea. Weiditzen marrazkiak, bestalde, politak dira, oso adierazgarriak, baina txikiak dira, oker ez banabil, eta kanpotar batek beste nonbait eginak. [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 13:28, 30 maiatza 2024 (CEST)
:::Niri, egia esan, asko gustatzen zaizkit. Duda izan nuen sartu edo ez, baina beste ahots bat baldin badago sartzeko, egingo nuke. Gakoa da zer kendu. Edo, bestela esanda, Erdi Arokotzat hartzen baditugu, ea Aro Garaikideko zerbait kendu behar ote dugun horiek sartzeko. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 21:21, 30 maiatza 2024 (CEST)
::::(Aurrekoari gehituz)
::::Erreplikak izatea ez da arazoa. San Joan baleontzia ere sartu dugu, eta gaur egungo erreplika bat da, akaso San Joan baleontzia izan ez zen hondoratutako barku batean oinarrituta. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 21:23, 30 maiatza 2024 (CEST)
:::::Ez dakit zer esan, erreplikez diot. Hala onartzen bada, aurrera. Aro Modernokotzat har daiteke, San Joanen pareko. Marrazkien autorea eta jatorrizko objektua garai hartakoak ziren. [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 09:55, 31 maiatza 2024 (CEST)
::::::{{egina}} Sartu dut ''Exercitia'' liburuaren ordez, kontuan izanda San Frantzisko Xabierren besoak historiaren atal berbera kontatzen duela. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 10:48, 31 maiatza 2024 (CEST)
== Kanpoan egindako euskal herritarrei buruzko irudikapenak? ==
Goiko atalean aipatu dut, "Zeren historia? Adierazteko modua" atalean, eta beste atal hau sortu dut, gai hau eztabaidatzeko. Nire irudiko, kanpoan eta kanpotar batek gure herriaz eginiko irudikapenak, historikoak izanagatik, ez lukete hemen tokirik izan behar, non eta ez diren (ia) hasieratik gurean egon, erlikia bilakaturik, adibidez, eta horregatik ezagunak izan. Era osagarrian, hemengoa den objektu edo atal (beso) bat kanpoan gorde bada historikoki, ontzat emango nuke hemen sartzeko. Zehazki Frantses Xabierren besoa, harena ez bada, ez zait iruditzen hemen sartzekoa denik. Goraintzi [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 13:36, 30 maiatza 2024 (CEST)
:Carrero Blancoren [[Dodge 3700|Dodge 3700-a]] ez dut uste sekula euskal errepiderik zapaldu zuenik, Madrilen fabrikatu zen, baina euskal historiaren eta imajinarioaren parte dela uste dut (beste kontu bat da ea argazkirik lortuko ote dugun). Frantzisko Xabierren besoa, harena izan ala ez (bigarren mailakoa da hori erlikien kasuan, uste dut), niri iruditzen zait esanguratsu Josulagunen historiaz ere hitz egiteko (euskal ekarpen bat, nolabait, munduaren historiara).
:"Ezagunak izan" kontzeptua ere ez dakit balekoa den zerrenda hau osatzeko. Esanguratsua baina ignotoa izan daiteke gauzaren bat edo beste, uste dut. Abaunzko mapa zeinek ezagutzen du? [[Lankide:Luistxo|Luistxo]] ([[Lankide eztabaida:Luistxo|eztabaida]]) 17:31, 30 maiatza 2024 (CEST)
::Abauntzeko mapa bertan egina da eta bertako ingurune bat irudikatzen du. "Ezagun", kanpokoak izanagatik bertan ezagun bilakatu, hori esan nahi dut. Dena den, Carreroren atentatuko autoarena... bat nator sartzearekin. Beharbada Euskal Herriarekin eta euskal herritarrekin lotura estua eta aktiboa (ez aitzakia bat) duen gertaera historikoa adierazteko balio duena. Atentatua euskal herritarrek eta Euskal Herriko erakunde politiko-militar batek egin zuen, eta objektuak zuzeneko lotura du. Irizpide hori balioetsi. Besterik da auto horren irudirik ote dagoen. [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 09:52, 31 maiatza 2024 (CEST)
:Beno, bi gauza ezberdin ikusten ditut. Batetik "kanpotar batek egindakoak" definitzea zaila da, ze [[Martiodako erlikiak]] Flandrian egin ziren, eta ez dute lotura berezirik Euskal Herriarekin (bilduma pribatu batean egon ziren) ez bada zehazki aukera ematen digulako hitz egiteko garai horretan zenbat euskal noble eta noble-nahi egon ziren Gaztelaren zerbitzura, kasu horretan Flandrian, baina ez bakarrik. Hau da, aitzakia da kontua. Objektua bera, kasu horretan, estetikoki ederra da, baina ez da hori hautatzeko irizpidea.
:Besoaren kasuan, gaur Artearen Historiako irakasle batekin egon gara, eta gomendatu digu edo Frantzisko Xabierren besoa edo Inazio Loiolakoaren ''Exercitia'', bietako bat hautatzeko, ze josulagunen historia bai ala bai kontatu behar da. Eta, kasu honetan, bi euskaldun unibertsal hauek munduan zehar egindako ebanjelizazio lana. Hau da, besoa aitzakia da, berdin dio berea den edo ez, ze liturgikoki... berea da. Dauden guztiak. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 21:20, 30 maiatza 2024 (CEST)
::Historia gaietako editorea den ikerlari batekin egon naiz, eta zerrenda begiratu aurretik besoari buruz hitz egin dit, beraz beste baten ustez ere nahiko objektu interesgarria da historiari buruz hitz egiteko. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 20:10, 4 ekaina 2024 (CEST)
== Iruñeko Biblia ilustratua (Erdi Aroa) ==
Kontsideratu behar den objektua iruditzen zait, guztiz, gure historiarekin zerikusia estukoa, Antso Azkarraren garaian (eta hark babesturik) ondua, eta bigarren kopia bat ere badu. Oso berezia da, ilustrazioak erabiltzen dituelako, jakinik latinez eta irakurtzen ez zekiela ia inork. Europan lehenengoa edo lehenengoetakoa da. EUWPn ez du artikulurik, [[:es:Biblia_de_Pamplona|baina bai ESWPk]], egiteke beraz.
Hemen literatura lanak sartzearen irizpidea dugu erabakitzeko. Dena den, iruditzen zait Biblia hau oso ongi txertatzen dela objektu kategorian, ez baita kontuan hartzen literaturaz duen balioa, baizik eta une historikoa, estetika, erabaki ausarta (Biblian irudiak sartzea, gure egoera soziolinguistikoari lotuta dagoena), eta irudi batzuek Nafarroako eguneroko bizitza adieraztea. [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 13:50, 30 maiatza 2024 (CEST)
:[[Iruñeko Bibliak]] baditugu euskarazko Wikipedian, oraintxe lotu dut gaztelaniazkoarekin, ez baitzegoen lotuta. Oso objektu garrantzitsua da, bai. Hau sartu eta kenduko nuke "Arabako Arte Sakroa I" jartzen duena. Gaur egon gara bertan, eta gero irakasle batekin, eta soberan izan dezakegun espazioetako bat da. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 21:08, 30 maiatza 2024 (CEST)
::Eskerrik asko, bitxia iruditzen zitzaidan ez egotea EUWPn, noizbait kontsultatu nuelakoan. [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 09:43, 31 maiatza 2024 (CEST)
:::{{egina}} Sartu dut Iruñeko Biblia(k), eta kendu dut izendatu gabe zegoen Arabako Arte Sakroko museoko elementuetako bat. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 10:46, 31 maiatza 2024 (CEST)
== Pastorala eta maskarada ==
Ez dakit zerrendan agertzen den baten bat (begiak huts egin ez didalakoan). Ez dira falta Zuberoaren Antzinaroko eta Historiaurreko objektuak, baina geroagokoak... ez dakit museoek zenbat eskaintzen duten objektu adierazgarririk. Nolanahi ere, beharrezko ikusten dut pastoralaz eta maskaradez zerbait ere jartzea. Beharbada Etxahun-Irurik pastoralen batean baliaturiko zerbait? [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 13:54, 30 maiatza 2024 (CEST)
:Bada objektu bat zerrendan (uste dut nire iradokizunagatik iritsi zela @[[Lankide:Theklan|Theklan]]<nowiki/>en bildumatxora): [[Errolanen adarra]]: alegiak balio du pastoralak aipatzeko ere, zaharrenetako bat dokumentatua, 18. mendekoa, ''Charlemagne / Roland'' da, Errepublikak debekatua 1796an bide batez... Kontua da @[[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]]<nowiki/>k gorago arbuiatu duen kategoriakoa dela Adar hori: ez Euskal Herrian egina ezta seguruenik egona. Eta superfaltsua da, noski. Baina uste dut gauza asko komentatzeko balio duela. [[Lankide:Luistxo|Luistxo]] ([[Lankide eztabaida:Luistxo|eztabaida]]) 17:23, 30 maiatza 2024 (CEST)
::Aurrekoan @[[Lankide:Anarrarti|Anarrarti]]rekin hizketan, komentatu zuen inauterietako ezer ere ez dugula zerrendan. Eta akaso berdina da, "maskarada" zein "Euskal Herriko inauteriak", objektu historiko batekin guztiei buruz hitz egin dezakegu. Ez dakit posible den... baina bestela bi gauza oso antzeko izan litezke. Zein? Hor arazoa. San Telmo Museoan badute zamaltzain bat, adibidez. Hori izan liteke aukera bat? [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 21:16, 30 maiatza 2024 (CEST)
:::STMko zamaltzaina ona da, Pastoralean erabiltzen baita, eta zubi lana egiten duelako, bai, dantzarekin eta ihauteriarekin. Zuberoaz, Aro Modernoan edo Garaikidean, ez dakit askorik dagoen. STMn ttunttun bat dago. Nik zerbait kontatzeko aitzakiatzat erabil daitezkeen objektuak sartzearen kontra nago, baldin eta Euskal Herriarekin konexiorik ez badute: bertako batek egina ez izatea edo Euskal Herriko lurralde historikoan ez egotea. Luistxok aipatu adarra ez nuke erabiliko, trukean Lizarrako Errege Jauregiko kapiteletako irudi bat (Ferragut mairuen kontra borrokan...) edo, politago, "Vascones montes surgentes" oroitarria, Orreagan. Noizkoa den azken hori? Pentsatzen dut ez dela oso zaharra. [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 09:42, 31 maiatza 2024 (CEST)
::::Errolanen adarrak lotura du Euskal Herriarekin, Orreagako guduari buruzko objektua delako, faltsua izan arren. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 10:37, 31 maiatza 2024 (CEST)
:::::Objektua ez badago edo ez bada Euskal Herrian egon (luzaz, ez une jakin batean), eta ez da euskal herritar/euskaldun batek egina, faltsua izanik gainera, nire ustez zerrenda honetatik kanpora beharko luke. [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 17:01, 31 maiatza 2024 (CEST)
::::::Orreagako guduari buruz hitz egiteko objektu hoberik ezagutzen duzu? Edo, bestela esanda, Orreagako gudua(k) kanpoan utzi beharko genituzke? [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 20:08, 4 ekaina 2024 (CEST)
::::Nik zalantzak ditut pastoralekin, maskaradekin eta internautako objektuekin. Kultur ondare immateriala dira, bia, eta horien baitan, ondasun materialak ere daude. Baina, Euskal Herriaren historia kontatzen dute? Egin genezake beste kategoria bat: Ondasun immaterialaren, edo Euskal antropologiaren 100 objektu... Orreaga-Errozabal nolabait egon behar du, pasabide horretan liskar batzuk egon direlako, eta horiek Euskal Herriko lurraldetasuna baldintzatu dutelako. Neri ez zait inporta delako objektua EHtik kanpo egotea. Bestalde, kapitel bat, arkitektura osagai bat finean, ez da berez, objektu bat; ez nago guztiz kontra. Azkenik, ez dakit noraino luza dezakegun eztabaida hau. [[Lankide:Suna no onna|Suna no onna]] ([[Lankide eztabaida:Suna no onna|eztabaida]]) 10:53, 31 maiatza 2024 (CEST)
:::::Zerrendako elementu batzuk irudipena dut arkitekturan txertatuta agertzen direla. Oker banabil, zuzendu egidazue, eta holaxe irizpide argiagoak ditugu. Maskaradakoak edo pastoralekoak izanagatik, objektuak dira aipatzen ditugun horiek, eta herri tradizioaren adierazle. Nik uste zamaltzainak lotura asko egiten ditu, jada goian aipatu ditudanak. Zerrenda hau orokorra da eta, beraz, literatur elementuen mugan ere ibiltzen da noiz edo noiz, baina ez da barneratzen. orain arte ikusi dugunaren arabera bederen. -[[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 17:08, 31 maiatza 2024 (CEST)
::::::Arkitekturak txertatuta daude mosaikoak edo landutako kapitel bat, ez askoz gehiago. Baina biak nahiko ondo daude garai bat kontatzeko. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 20:09, 4 ekaina 2024 (CEST)
== Etxauriko ezpata ==
Taulan, "Burdin Aroa. La Tène kultura" jartzen zuen. Bigarren Burdin Aroa jarri dut, La Tène, ez delako ez periodizazio aldetik ez eta tipologia aldetik egokia. Garai batean, XX. mendean, Europako Burdin Aro osoa Hallsttat eta La Tene artean klasifikatzen zen, baina gaur egun, izendapen horiek Europa Erdialderako uzten dira gehienetan.--[[Lankide:Suna no onna|Suna no onna]] ([[Lankide eztabaida:Suna no onna|eztabaida]]) 09:14, 13 ekaina 2024 (CEST)
== Hemendik, Euskal Herriko 50 objektu ikonikoren istorioak ==
@[[Lankide:Theklan|Theklan]] integrazio asmo batez eta garrantzitsuak direlakoan, [https://www.berria.eus/bizigiro/herri-bat-marrazteko-objektuak_1281073_102.html hemendik batzuk berreskuratuko nituzke]. 2020an argitaratu zen. Aro Garaikidean, batzuk ez daude definituta oraingo zerrendan. Bada, liburu horretako batzuk integratu beharrekoak dirudite, baldin baleude, objektu gisa: txokolatea (Baionako bat?), sancheski irristailu bat, Notoxsurf ohola. Erdi Aroan, laia (San Telmo Museoan bada bat eta gehiago). Goraintzi [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 09:55, 5 ekaina 2024 (CEST)
:Galdera errepikatuko dut: zein gehitu erraza da, zein kenduko zenuke? [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 10:31, 5 ekaina 2024 (CEST)
::Eta nik berriz adieraziko: "Aro Garaikidean, batzuk ez daude definituta oraingo zerrendan", beraz ezin jakin. Aro Modernoan, tako burdina kendu eta laia jarri, Ameriketatik etorritako produktuei eta, bereziki, artoa lantzeari lotuta dagoenez, lehenagokoa bide den arren. Sinbolismo handiagoa du talo burdinak baino. Nire iritziz, De Lancreren ordez, txokolate zerbait, objekturik badago. De Lancrerena, hautatzea edo ez hautatzea, irizpideen gaiari lotuta dago. [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 16:28, 5 ekaina 2024 (CEST)
:::Talo burdina zuzenean lotuta dago artoaren iritsierari, guztiz lotuta dagoena Kantauriko isurialdeak zuen janari eskasiarekin, baserrien gorakadarekin, etab. San Telmo Museoaren funtsezkoen liburuan agertzen da talo-burdina horregatik. De Lancrerena lotuta dago sorginkeriaren aurkako jazarpenarekin. Laia jar dezakegu, San Telmo museoan badago, baina pentsatu behar da orduan zer kendu. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 16:31, 5 ekaina 2024 (CEST)
::::''Arabako Arte Sakratuko Museoa II'' ordez jarri dut laia, eta Erdi Aroan jarri dut, ikusi dudanez XIII. mendeko errepresentazio bat badagoelako jada. Hala ere, begiratu beharko da zer kontatu laiarekin. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 16:34, 5 ekaina 2024 (CEST)
== Unibertsitateko aditu baten ekarpena ==
Gaur antropologia eta materialtasunean aditua den irakasle batekin izan naiz, bigarren aldiz proiektu honi buruz hizketan (sorreran ere izan nintzen, aholku eske). Esan didana laburbiltzen saiatuko naiz, mamia duelako:
* Oro har, lehenengo erdia oso espirituala da, objektu oso orokorrekin, eta bigarrena partikularra, asko pertsona zehatz baten objektuarekin (Alaba jeneralaren txapela, edo Agirre Lehendakariaren idazteko-makina). Balantzea bilatu beharko litzateke hor.
* Gerra gehiegi sartu ditugula, herritarren historia alboratuz.
::Ados, zer kendu ordea... -[[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 22:01, 12 ekaina 2024 (CEST)
Ondoren, objektu zehatz batzuk proposatu ditut, hemen ditugunen ordez jar daitezkeenak:
* [[Kaiku (ontzia)|Kaikua]], euskal jatorriko produkzio berezia, agian Neolitotik datorrena, eta abeltzaintzari buruz hitz egiteko aukera ematen diguna. Izan ere, ez dugu objekturik abeltzaintzari buruz.
::Ados, zein arotan sartu? -[[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 22:01, 12 ekaina 2024 (CEST)
:::Duda izan genuen ez noiz sartu. Akaso, esan behar da ez dakigula. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 22:10, 12 ekaina 2024 (CEST)
* Eunateko Andre Maria. Bat dator beste irakaslearekin aipatutakoarekin, Adatseko Amaren erlikia kendu ahal dugula, eta Andre Mari orokor bat jarri, asko daudelako EHn. Eunatekoa interesgarria da, Donejakue bidean dagoelako, baina tenplarioei buruz hitz egiteko aukera ematen digulako.
::Andre Mari egon behar da, ados. Hau den? Adierazgarria dela uste badu, ongi. -[[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 22:01, 12 ekaina 2024 (CEST)
* [https://www.noticiasdegipuzkoa.eus/sociedad/2022/09/26/manillas-hemos-encontrado-yacimiento-getaria-6048121.html Getariako manillak], esklabotzari buruz hitz egiteko aukera ematen digute, euskaldunak Atlantikoko komertzio globalean, parte iluna.
* Komunitate juduaren inguruan ez dugula ezer jarri. Badago Bastidan hilerri bat, eta sinagoga bat Baionan, baina zaila da hortik tiratzea. Proposatzen du, uste dut @[[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LLrekin]] bat, txokolatea erabiltzea aitzaki gisa. Baionan txokolatea eta komunitate judua lotuta egon dira, akaso mito gisa.
::Aro Modernoko zerbait kendu behar, Itsas Museoak zer proposatu du? Ez dakigu oraindik. -[[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 22:01, 12 ekaina 2024 (CEST)
:::Ez gara egon oraindik. -[[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 22:11, 12 ekaina 2024 (CEST)
* Laiaren aldaketarekin bat dator. Bizimodu autarkikoa, auzolana eta burdinolari buruz hitz egin daiteke.
* Burdinolak sartu dugu San Telmo Museoko bat, baina Mirandaolako objektu bat sartzea proposatzen du.
* Emakumeen burukoetan, Bizkaiko Batzar Aretoan dagoen Antxetaren margolana proposatzen du, emakumeen lehen irudikatzeko politikoa delako.
* Zugarramurdiko kontuarekin, @[[Lankide:Anarrarti|Anarrarti-k]] esan zidan museoan ez dagoela ezer, baina akaso Logroño autoa izan daiteke objektua. Ez dakigu originala nonbait dagoen.
* Erromatar garaiko golde bat aurkitzea proposatu dit, @[[Lankide:Sunna no ona|Sunna no ona]], ba al dakizu baten bat dagoen museo batean? Ez dut hau ahaztu gai hori, baina, liburu bat lortu behar dut horretarako eta ordurarte agian, ezin dut erantzun. --[[Lankide:Suna no onna|Suna no onna]] ([[Lankide eztabaida:Suna no onna|eztabaida]]) 19:37, 14 uztaila 2024 (CEST)
*:Arkeologoa bati galdetu diot gaur goldeari buruz, baina Burdin Aroko goldeei buruz. Gero etorri naiz orri honetara eta ikusi det erromatar goldea jartzea aholkatu zigutela.
*:Gutxienez bi golde aurkitu dira EHn: bat [[La Hoya|La Hoyan]] eta bestea [[Basagaingo herri harresitua|Basagainen]]. La Hoyakoa Gasteizko arkeologikoan egongo da eta Basagainekoa Gordailun dago. Baina erromatar garaiko goldea behar badugu, hobe dugu Oiasso museoan galdetzea. [[Lankide:Suna no onna|Suna no onna]] ([[Lankide eztabaida:Suna no onna|eztabaida]]) 21:21, 27 uztaila 2024 (CEST)
*:Beste batzuei galdetu dieta eta "golde erromatarra", XX. mendera arte erabili den golde mota, etnografiako museo batzuetan aurki daiteke, besteak beste: San Telmo eta Artetan dagoen [[Nafarroako Erresumako Museo Etnografikoa]]. baina ez didate argitu non topatu erromatar garaiko golde bat. Dena den, albiste hau aurkitu det: https://www.noticiasdenavarra.com/navarra/2024/03/07/restos-arado-romano-encontrados-cascante-7969703.html Hau da, Kaskanten aurkitu zutela eta aurtengo uztailean erakusgai egon da. Kaskanteko ondarearen elkarte horrekin kontaktatu eta galdetuko diet ea irudirik lor dezakegun. [[Lankide:Suna no onna|Suna no onna]] ([[Lankide eztabaida:Suna no onna|eztabaida]]) 19:53, 13 iraila 2024 (CEST)
* Talo burdinarekin bat dator, esaten dit Nafarroa Beherean, adibidea, artoaren iritsierak gorakada demografiko handia ekarri zuela, eta herri asko Aldudetan eta horrela sortu zirela, komunalak erabiliz.
* Gorua. San Telmo Museoan badago bat, adibidez, baina datatzen zaila da. Lehen andregaiari lur zati bat ematen zitzaion lihoa ereiteko, etxeko oihalak egiteko, eta etxe askotan zegoen gorua. Garrantzia du oihalgintzan eta emakumeen historian.
* Karlismoaren Museoko bi sartu ditugula, baina agian bat Zumalakarregi Museokoa izan daitekeela. Zumalakarregiren largabista, adibidez, bertan dago.
* Liberalismoa landu nahi bagenu, bertso-paper oso interesgarriak daudela, Antoni Zavalaren funtsan, adibidez. Bilintx eta hauek interesgarriak izan daitezke.
* Teila bat. Sinplea, baina euskal pentsamenduan teilapeak etxea esan nahi zuen, eta jabetza. Teilak oraindik esanahi handia du, eta Amerikan egiten diren indusketatan teilak aurkitzen badira, euskaldunekin lotzen da.
* Gerrako objektu gisa, [[baioneta]] proposatu dit, Baionaren izena daramana.
::Ados, Karlos V.aren bandera kendu. Badugu bestela ere Santa Krutz apaizarena karlistaldietarako. -[[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 22:01, 12 ekaina 2024 (CEST)
* Belle Epoquekoa [[dagerrotipo]] bat izan daitekeela, euskal jatorrikoa baitzen hau ere.
::Polita aukera hau. Hala ere, ez diot ikusten lotura Euskal Herriari, non eta ez dugun onartzen gurasoak/arbasoak/abizenak izatea nahikoa dela Euskal Herriaren historian agertzeko. -[[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 22:48, 12 ekaina 2024 (CEST)
* [[Latsarri]]a komentatu ziguten aurrekoan, Orozkon badago bat, baina proposatu dit Euskal Zeramikagintza Museoan dagoen [[pegar]] bat hartzea, baduelako aldi berean bi gauza: uraren bila iturrira joan beharra, eta iturri horietan antolatutakoa (garbiketa, bizitza soziala, emakumeen sozializazioa...). Objektu sinplea da, baina etxe guztietan zegoen bat, XX. mendean ura etxeetara iritsi aurretik.
* Athleticen gabarra kentzea proposatu dit.
[[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 17:09, 11 ekaina 2024 (CEST)
:Objektu antropologikoek garai bateko bizi moduei buruz hitz egiteko balio dute, eta objektu historikoak dira, baina objektu historiko asko ez dira antropologikoak. Historiaren pasarte bati lotuta badaude, (une batean gauza asko eta luzerako aldatu zituzten pasarte bat), agian ez dira herritarrak izango, baina hemen bizi izan zirenen bilakaera historiko noiz, nola eta zergatik egin zen kontatzen digute. Hori ere kontuan izan behar da. [[Lankide:Suna no onna|Suna no onna]] ([[Lankide eztabaida:Suna no onna|eztabaida]]) 21:17, 11 ekaina 2024 (CEST)
:Oso interesgarriak aditu honen ekarpenak, ondo egina kontsulta hori. Iruzkin batzuk, zerrenda orokorreko objektuei badagozkienak.
:* Objektu generiko batzuen aipuak ondo (ez 'kaiku zehatz bat' baizik eta Kaikua): Kaikua, laia, gorua aipatzen dira... Bai, horien alde, edo selekzio bat egiteko halako batzuetan. Latsarria ere (latsagi baten harria alegia) izan daiteke. Pentsatu nuen beste bat izan zen [[Zizeilu|zizeilua]], oso objektu lokala, eta [[Pegar|pegarra]] aipatu delarik, haren senidea ere izan zitekeen: [[Ferreta]]. Nik bat nuen gogoan, pixkat zeharkakoa, [[Barkillero|barkilleroa]]. Nik lotzen dut objetu hau Belle Epoque garaiarekin (aipatua hor goian) eta turismo-aisialdiaren hasierarekin: parkeak eta paseoak sortu ziren jendea aisialdian ibiltzeko eta kontsumitzeko; madrileñoak euskal kostaldera ere etorri ziren; eta europar aristokratak Biarritzera (aipu bat dago Vladimir Nabokoven ipuin autobiografiko batean nola ezagutu zuen objektu hau haurra zela bertan, bere mekanika bitxia ere deskribatzen du... adi, San Petersburgotik etortzen zela trenez familiarekin haurra zela Vladimir!). Museistikarekin lotzeko, [[Nafarroako Erresumako Museo Etnografikoa|pseudomuseo]] honetan badago bat, baina bueno, museoa den ere... artista baten trasteroa da egiazki.
:::Beharbada San Telmoko Handiaren jantziak? Karlistaldiak, turismoaren etorrera. -[[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 22:01, 12 ekaina 2024 (CEST)
::Turismoaren etorrera eta Belle Epoque kontatzeko badugu Balenciaga Museoko jantziren bat, oraindik zehazteke. Baina garai horretakoa da. Latsarriaren inguruan, badago bat Orozkon, ez dena latsagi batekoa, dakidala (baina galdetu behar dut). Pegarra aukera polita da, ze Arabako museo horretan badaude, eta objektu "ez-partikularrak" dira, etxe askotan zeudenak. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 22:09, 12 ekaina 2024 (CEST)
:* Erlikiak aipatzen direlarik, Gasteizko museo batekoa bat baino gehiago aipatzen da zerrenda originalean, eta baten bat ordezkatzea proposatzen du adituak Andra Mari batekin. Beste erlikia ordezko batzuk proposatuko nituzke nik hausnarketarako, Iruñeko katedraleko altxor edo museoan daude biak, [[Iruñeko Lignum crucisa|Lignum crucis hau]] eta Andra Mariarekin lotura gehixeago azpimarratu nahi bada, [[Hilobi Santuaren erlikia-ontzia (Iruñea)|Hilobi Santuaren erlikia]] (pieza bereziki ederra). Gainera, biak izan ziren Nafarroako erregeei egindako opariak: bata Bizantzioko enperadore batena, bestea Luis IX. Frantziakoarena. Nafarroako Erresumaren kanpo-harremanez hitz egin beharko balitz.
:[[Lankide:Luistxo|Luistxo]] ([[Lankide eztabaida:Luistxo|eztabaida]]) 14:09, 12 ekaina 2024 (CEST)
::Aukeran Andra Mari bat agertzearen alde, dudarik gabe Euskal Herriaren historiako ezinbesteko ikono bat, oso antzinakoa eta kristautasunaren eta paganismoaren arteko bidegurutze. -[[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 22:01, 12 ekaina 2024 (CEST)
== ETA agertzeko ==
ETAren historiara lotutako objektu bat aipatzen da, Carrero Blancoren autoa, zalantzaren batekin: argazkia lortuko? Ba bai, lagun baten bidez jakin dut gaur argazkiak egongo direla laster Commonsen, Madrilgo koartel batean bisita gidatu batean ateratakoak.
Hala ere, uste dut gaiak beste agerpen bat ere merezi duela, eta proposatzen dut '''Ortega Lararen zuloa''' izan dadila. ETAren beste ekintza edo aro bat adierazteko, non aurkakotasunak gehiago ziren aldekotasunak baino (Ogro Operazioan hiru pertsona hil zituzten, baina hala ere, badakigu kontestua). Zuloaren [[commons:Category:Centro_Memorial_de_las_Víctimas_del_Terrorismo_-_Replica_of_José_Antonio_Ortega_Lara's_zulo|erreplika]] dago [https://www.memorialvt.com/eu/hasiera-aurkezpena/ museo memorial batean], baina zuloaren argazki originalak ere eskura-edo ditu hantxe atera zituen profesional euskaldun batek, eta uste dut Commonsera igoko dituela laster.
Kenduko nuke Oteizaren Pietatea (aipatzen da lotura bat zerrendan gatazka armatuarekin, baina ez dakit...) edo Errepublika-Gerra aroko bat edo beste, ze badaude zenbait (Agirreren idazmakina edo Errepublikaren bandera, adibidez). [[Lankide:Luistxo|Luistxo]] ([[Lankide eztabaida:Luistxo|eztabaida]]) 15:06, 12 ekaina 2024 (CEST)
:Eskerrik asko Carrero Blancoren autoaren argazkia, ederra. Bigarren museo hori propaganda asmoz eginda dago inongo lotsarik gabe, Espainiako barne ministeriotik, eta bertako agintarien eta inplikaturiko erakundeen adostasunik gabe. Esango nuke objektua ere ez dela. Ez nuke sartuko. Uste dut badaudela beste objektu batzuk. Nik uste dut Euskal presoak Euskal Herrira bandera mugarri bat dela gure historian. Hori sartuko nuke. Bide batez, [[:c:Category:Pictures_showing_Bring_Basque_prisoners_back_logos|ez lotsatu Commonsen gehiago sartzeko]], ehunera bidean doa! -[[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 22:13, 12 ekaina 2024 (CEST)
::Oro har, Luistxok planteatutakoarekin ados nago. Akaso, [[xingola urdina]] izan daiteke elementu hori, eta lehiatzen da ere [[Euskal presoen sakabanaketa]] salatzeko banderola/pinekin. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 10:08, 14 ekaina 2024 (CEST)
== Meatzaritza Museoa ==
Meatzaritza Museoak bidali dizkit jada proposatzen duten objektuak, berez eskatutakoa baino gehiago:
* Egurrezko bagoneta baskulagarria: 1875etik aurrera bereziki Euskal Herrian gehien erabili zen meatzaritzako bagoneta mota. Museoak bildumarik handiena du.
* [[Karburozko lanpara]]: meatzariek erabilitako lanpara. Ez zen itzaltzen, baina oxigeno falta bazegoen ere ez zizun abisatzen. Baserri guztietan ere erabiltzen zen, ez soilik meatzaritzan.
* Mailu pneumatikoa: barrenatzaileen lana ordezkatu zuen tresna
* Tromel: minerala garbitzeko erabiltzen zen gailua, labadora baten antzekoa.
* Agruminsako meatzearen itxiera kartela: hau bagenuen zerrendan, eta meatzaritzaren amaiera irudikatzeko balio du.
Nik, pertsonalki, Dolores Ibarruriren liburutegia sartuko nuke hemen, sozialismoaren hasierari buruz hitz egiteko aukera ona ematen digulako. Objektu guztietatik ''bagoneta'', ''karburozko lanpara'' eta ''Agruminsako kartela'' hartuko nituzke, fase ezberdinei buruz hitz egiten digutelako, eta karburozko lanpara ere elektrifikazioa iritsi aurretik baserrietan erabiltzen zelako, ez soilik meatzaritzan. Iritzirik? [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 10:07, 14 ekaina 2024 (CEST)
:@[[Lankide:Theklan|Theklan]] Ez dut gogoan burdinbideaz zeozer jarri den jada, baina bagoneta gauza askoren adierazlea da: langileen lana, immigrazioa neurri batean, meatzaritza eta burdinbidearen hasiera. STMn ere badago. [[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]] ([[Lankide eztabaida:Iñaki LL|eztabaida]]) 15:07, 18 ekaina 2024 (CEST)
::Burdinbidearen Museora @[[Lankide:Edagit|Edagit]] joan da. Bi objektu jartzea proposatzen dugu, lokomotor zahar bat eta erloju bat. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 15:22, 18 ekaina 2024 (CEST)
== Peru Harri eta Herri Kirolak ==
100 objetuen proposamen zerrendan, Herri Kirolen pasartea azaltzeko Peru Harriko objekturen bat izan daitekeela aipatu zen. Bertan izan naiz aste honetan eta Iñaki Perurenarekin hitz egiten, berak, herri kirolen munduan historikoa izan den harri bat proposatu zidan: 1925ean, plaza batean jokatu zen lehen neurketa ospetsuan erabilitakoa. Arteondo eta Aritza artean jokatutako apustuan erabilitakoa da eta Peru Harrin dago. Bestela badago bertan ere, orain 5000 urteko aizkora bat baina zentzu gehiago ikusten diot kontatu nahi den historiako pasartea azaltzeko. Azken finean Herri Kirolak hitza bera, egungo kontua da baina sorrera, garai bateko apustuetan dago. Nola ikusten duzue? [[Lankide:Anarrarti|Anarrarti]] ([[Lankide eztabaida:Anarrarti|eztabaida]]) 18:29, 14 ekaina 2024 (CEST)
== Bizkaiko Arkeologi Museoa ==
Hauxe da euren proposamena:
# Andereren hezurrak (Neandertalik zaharrena)
# Lumentxako grabatua (labar-arteari lotua)
# Santimamiñeko bultzagailua (ehizari lotua)
# Arrolako oppidum-eko taula erretikulatua (kastroak eta herri harresituak)
# Foruako Isis-Fortuna estatuatxoa (erromatar mundua eta kanpoko eragina)
# Argiñetako ACZENARI hilarria (kristautzea eta euskal izen bat)
# Urbietako itsasontzia (itsas mundua Erdi Aroan)
[[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 14:09, 26 ekaina 2024 (CEST)
== Gordailu ==
Gordailurekin harremanetan jarri gara? [[Lankide:Suna no onna|Suna no onna]] ([[Lankide eztabaida:Suna no onna|eztabaida]]) 19:38, 14 uztaila 2024 (CEST)
:Momentuz ez. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 18:09, 19 abuztua 2024 (CEST)
== Torreko hezurra ==
Torreko hezurra Oiartzungo Iturriotz auzoko Torre baserri ondoko leize zulo txiki batean aurkitu zuten 1966an. [[Zanga (hegaztia)|Zanga]] edo broko (Sula bassana) hegaztiaren hegaleko [[kubitu]] hezur batean xeheki grabatutako irudiak ditu: oreina, zaldia, sarrioa, bi basahuntz, uroa eta antropomorfo bat. Zer funtzio izan ote zezakeen ez badakigu ere, Madeleine (18.000-11.000 BP) aldiko artearen emaitza ederrenetako bat da, adituen arabera.
Informazio gehigarria:
* Azalpen labur bat: [https://www.aizpitarte.org/eu/torreko-hezurra/ Torreko hezurra].
* Azalpen teknikoago bat: Jesús Altuna, Koro Mariezkurrena (2018) [https://www.euskadi.eus/contenidos/informacion/plublicaciones_centro/eu_6276/adjuntos/Hezur%20landuak%20apaingarriak%20eta%20arte%20higigarria.pdf ''Hezur landuak, apaingarriak eta arte higigarria Euskal Herriko Paleolitoko historiaurrean''].
Pieza Gordailun gordetzen dute: [https://gordailua.gipuzkoa.eus/en/-/arkeologiaren-bitxiak-bueltan Arkeologiaren bitxiak, bueltan].
Bide batez, ez daukagu artikulurik oraindik Wikipedian, nik dakidala. [[Lankide:Gotzon|Gotzon]] 16:54, 19 abuztua 2024 (CEST)
== Behin behineko zerrenda noiz arte behin behinekoa? ==
Noiz itxiko dugu zerrenda behin betikoa izan dadin? --[[Lankide:Suna no onna|Suna no onna]] ([[Lankide eztabaida:Suna no onna|eztabaida]]) 20:26, 26 iraila 2024 (CEST)
:Bai, iraila gainera etorri zaigu. Dagoeneko proposamen berria dago argitaratuta, jasotako ekarpen guztiekin. Ea honekin jarrai dezakegun. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 13:12, 30 iraila 2024 (CEST)
== Proposamen berria ==
Kaixo! Udako eztabaidak, adituen ekarpenak, museoetako langileak eta bestelako ekarpenak jaso eta gero, proposamen berria argitaratu dut. Uste dut orain oso orekatua dagoela, badaudela elementu antropologiko zein historiko zehatzagoak, gerrek pisu gutxiago dutela eta ohiko bizimoduak gehiago, badirela elementu batzuk joko gehiago ematen dutenak, eta badugula nondik heldu. Badaude oraindik zehaztu gabeko elementu batzuk, eta objektu zehatzik ez duten pasarteak. Horiek osatzen joango gara, baina agian jar gaitezke jada lanean proposamen honen gainean, ezta?
Parte hartu duzuen guztiak aipatzen zaituztet: @[[Lankide:Suna no onna|Suna no onna]], @[[Lankide:Luistxo|Luistxo]], @[[Lankide:Iñaki LL|Iñaki LL]], @[[Lankide:Gotzon|Gotzon]], @[[Lankide:Anarrarti|Anarrarti]] [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 13:12, 30 iraila 2024 (CEST)
== 21. Erromatar Miliarioa. Arabako Arkeologia Museoa Antzinaroa Erromatar galtzadak eta azpiegiturak ==
Miliarioei buruzko artikulua eginda dago. Zein da Arabako Museoan aukeratu dutena? Errekaleorreko miliarioa (Gasteiz, Araba) izan daiteke? --[[Lankide:Suna no onna|Suna no onna]] ([[Lankide eztabaida:Suna no onna|eztabaida]]) 18:42, 4 azaroa 2024 (CET)
58fwqgicdp963jgrhs6cadjohv1qwwy
Joanes Etxeberri Andereñoen Erresidentzia
0
1185036
9974728
9810930
2024-11-20T13:24:18Z
Treuiller
59723
9974728
wikitext
text/x-wiki
{{Erakunde infotaula}}
'''Joanes Etxeberri Andereñoen Erresidentzia''' [[Donostia|Donostian]] 1964 eta 1973 urteen artean egon zen irakasle eskola bat izan zen, erresidentzia gisa funtzionatu zuena, lehen [[Ikastola|ikastoletarako]] [[Andereño (ikastolak)|andereñoak]] prestatzen. [[Elbira Zipitria]] ikastolen mugimenduko aitzindariak sortu zuen, eta [[Pakita Arregi]] izan zuen zuzendari.<ref>{{erreferentzia|izena=Euskonews|abizena=Eusko Ikaskuntza|urtea=2018|izenburua=Klandestinitate garaiko andereñoen lorpena|hizkuntza=eu|url=https://www.euskonews.eus/0465zbk/gaia46502eu.html|aldizkaria=Euskonews|zenbakia=465|sartze-data=2024-05-28}}</ref>
== Historia ==
1964-1965 ikasturtean hasi zen erresidentzia martxan. Lehen urtean zortzi ikasle izan ziren; haietatik hiruk [[magisteritza]] eta ondorengo oposaketak irabazita izan arren, ikastolarako bidea hartzea erabaki zuten eta praktikak eginez ikastolarako prestatzea. <ref>{{Erreferentzia|izena=Feli Etxeberria|abizena=Sagastume|izenburua=Ikastola, lan kolektiboa, andereñoen memorian|hizkuntza=eu-ES|abizena2=Goenaga|abizena3=Aldasoro|izena2=Frantziska Arregi|izena3=Nekane Auzmendi|data=2012|url=https://www.inguma.eus/produkzioa/ikusi/ar-ikastola-lan-kolektiboa-anderenoen-memorian?hizkuntza=eu|aldizkaria=EUSKO IKASKUNTZEN KONGRESUAK|alea=17|sartze-data=2024-04-27}}</ref>
235 andereñok jaso zuten bertan formakuntza, frankismoaren garaiko [[Irakasle|magisteritza]] eskoletan maisu-maistrek nekez aurkitu zuten berariazko prestakuntza, euskararik ere ez baitzegoen irakaslegorako hezkuntza formalean. Andereñoak elkarrekin bizi ziren erresidentzian, baina ez zen inoiz egoitza finkorik egon, Donostiako hainbat etxe partikular erabili baitziren.<ref>{{Erreferentzia|izena=Nerea|abizena=Azurmendi|izenburua=Andereñoen Erresidentzia, ikastolen historia osatzeko falta zen katebegia|hizkuntza=es|data=2022-10-28|url=https://www.diariovasco.com/sociedad/educacion/andereno-erresidentzia-ikastolen-20221028143438-nt.html|aldizkaria=El Diario Vasco|sartze-data=2024-05-28}}</ref> Andereño batzuek beren artean gaztelaniaz egiteko ohitura zutenez, arau hau ezarri zen: pezeta bat ordainduko zuela hala ziharduen ikasleak.<ref>{{Erreferentzia|urtea=2010-10-16|izenburua=Maria Pilar Lasarte: 'Tartean euskara bazen, bost axola zitzaizun gainerakoa'|hizkuntza=eu|url=https://www.argia.eus/albistea/maria-pilar-lasarte-tartean-euskara-bazen-bost-axola-zitzaizun-gainerakoa|aldizkaria=Argia|sartze-data=2024-05-30}}</ref>
Bultzatzaile pertsonalak izan zituen ekimenak, horien artean [[Joxe Migel Zumalabe]], [[Eugenio Agirretxe|Eujenio Agirretxe]], [[Karlos Santamaria]] eta [[Joxe Murua]]. Hezitzaileen artean, berriz, Karlos Santamaria bera, [[Karmele Esnal Zulaika|Karmele Esnal]], [[Federico Zabala|Federiko Zabala]], [[Francisco Garmendia Agirrezabalaga|Pako Garmendia]] eta [[Felix Etxeberria|Feli Etxeberria]]; [[Euskaltzaindia|Euskaltzaindiaren]] enkarguz, [[Patxi Altuna]]<nowiki/>k eta [[Juan Mari Lekuona Berasategi|Joan Mari Lekuona]]<nowiki/>k euskara eta euskal literaturako lanak aztertzen zituzten.<ref>{{Erreferentzia|izena=Arkaitz|abizena=Muro|izenburua="Nire bizitzan Akademiak eskatu dizkidan zereginei erantzuten saiatu naiz"|hizkuntza=es|data=2010-02-26|url=https://www.noticiasdenavarra.com/cultura/2010/02/26/nire-bizitzan-akademiak-eskatu-dizkidan-3512632.html|aldizkaria=Diario de Noticias de Navarra|sartze-data=2024-05-30}}</ref>
1973. urtean, krisia izan zen ikastolen mugimenduan, eta erresidentzia itxi egin zen. Ikastolen baitako arrakala sortu zuten bi gai nagusiak [[euskara batua]] eta [[Laikotasun|laikotasuna]] izan ziren, eta andereñoen prestaketaren zentro horren “akaberaren arrazoia”, Pakita Arregi zuzendari izandakoaren iritziz.<ref>{{Erreferentzia|izena=Uxue|abizena=Garro Irastorza|izenburua='Joanes Etxeberri Andereñoen Erresidentzia' liburua plazaratu du Pakita Arregik|hizkuntza=es|data=2022-10-28|url=https://www.noticiasdegipuzkoa.eus/sociedad/2022/10/28/joanes-etxeberri-anderenoen-erresidentzia-liburua-6171489.html|aldizkaria=Noticias de Gipuzkoa|sartze-data=2024-05-28}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
== Bibliografia ==
* [[Pakita Arregi|Arregi Goenaga, Pakita]] (2022). Joanes Etxeberri andereñoaren erresidentzia. Txertoa. ISBN 978-84-71486-82-0.
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Ikastolak]]
[[Kategoria:Andereñoak]]
[[Kategoria:Euskara Aro Garaikidean]]
[[Kategoria:Donostiako desagertutako ikastetxeak]]
[[Kategoria:Desagertutako erakundeak]]
tklt80fgg7b6tr3vq3pqr4up7e5rgpg
Begoña Arroyo Aldekoa
0
1185246
9975850
9836036
2024-11-21T00:41:52Z
Ksarasola
1491
testua osatzea eta argazkiakgehitzea
9975850
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Begoña Arroyo Aldekoa''' ([[Uribarri (Bilboko auzoa)|Uribarri]], [[Begoñako errepublika|Begoña]], [[Bilbo]]) dantzaria da eta [[euskal dantzak]] lantzen dituen [[Salbatzaile Dantza Taldea]] sortu zuen [[1978|1978an]] [[Bilbo|Bilboko]] [[Gazteleku|Castañosko]] auzoan, [[Begoñaibarra|Begoñaibarran]].<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Salbatzaile dantza taldea (Kastaños-Bilbao)|argitaletxea=Euskal Dantzarien Biltzarra|hizkuntza=eu-ES|url=https://dantzagune.eus/dantza-taldeak/grupos-de-danzas-bizkaia/salbatzaile-dantza-taldea-kastanos-bilbao/?lang=eu|aldizkaria=Dantzagune|sartze-data=2023-02-26}}</ref><ref name=":0">{{erreferentzia|izena=Cristina|abizena=Martínez|urtea=2016|izenburua=Begoña Arroyo, fundadora del grupo Salbatzaile de Castaños|argitaletxea=Euskal Dantzatien Biltzarra|orrialdea=74|hizkuntza=es|url=https://dantzagune.eus/wp-content/uploads/2020/09/Dantzariak61.pdf|aldizkaria=Dantzariak|zenbakia=61}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Joana|abizena=Pérez|urtea=2018-12-01|izenburua=Aprendiz desde la ventana|hizkuntza=es|data=2018-12-01|url=https://www.deia.eus/cultura/2018/12/01/aprendiz-ventana-4818656.html|aldizkaria=Deia|sartze-data=2024-05-29}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Jose|abizena=Basurto|urtea=2013-11-25|izenburua='Salbatzaile' de la danza|hizkuntza=eu|url=https://dantzan.eus/hemeroteka/salbatzaile-de-la-danza|aldizkaria=dantzan.eus eta Deia|sartze-data=2024-05-29}}</ref> Gaur egun, talde hori aktibo dago, eta lehen egunean bezain indartsua da.
== Dantzaria ==
Begoña Arroyo neskatila zela hasi zen dantzatzen. Guztia Uribarrin hasi zen, Begoñak 12 urte zituenean. Garai hartan, [[Olaeta (dantzariak)|Olaeta]] eta bere taldea auzora joaten ziren euskal dantzak erakustera eta haiekin ikasi zuen Begoñak dantzatzen. Gerora [[La Aneja]] eta [[Dindirri (dantza taldea)|Dindirri]] taldeetan ibili zen dantzan, eta biekin Bizkaiko txoko askotan ibili zen.
[[Fitxategi:Begoña Arroyo dantzaria 01.jpg|thumb]]
{{Esaera2|Ni La Aneja parrokiakoa nintzen, eta Olaeta bertara joaten zen haur nagusiago batzuei dantzak erakustera, ni ikusten geratzen nintzen, ikasteko, eta, ondoren, Anejako nire taldeari dantzak erakutsi ahal izateko, xehetasun guztietan adi-adi egoten nintzen. [...] Taldeak ez zuela asko iraungo pentsatzen genuen, urte gutxi batzuk besterik ez, baina ahaleginari esker lortu dugu gaur arte eustea. [...] Eta horrela, apurka-apurka, dantza egiten eta hainbat parrokiatan irakasten hasi nintzen, antzina dantza-talde guztiak parrokietan baitzeuden. Orduan talde berri asko sortu ziren. [...] Dindirri Athletic bezalakoa zen, talde bakoitzetik dantzaririk onenak aukeratzen zituen, nik 16 urte nituen sartu nintzenean|[[Begoña Arroyo]]}}
== Euskal dantzetan irakasle eta antolatzaile ==
Urte batzuk geroago, 1978an, Begoñak [[Salbatzaile Dantza Taldea|Salbatzaile]] dantza-taldea sortzea erabaki, eta seme-alaben laguntzarekin sortu zuen. Ilusio eta ahalegin handiz urte askoan zehar zuzendu duen taldea. Hasieran, jotak eta Begoñak zekizkien dantzak erakutsi zizkien auzoko haurrei. Laister lortu zuen entseguak egiteko toki bat, ordu-erdiz astean El Salvador parrokiako lokaletan. Taldeari, “Salbatzaile”, parrokiaren izena, eta [[Euskal Dantzarien Biltzarra|Euskal Dantzarien Biltzarrean]] federatu zuen, herrietako festetan eta [[Dantzari Eguna|Dantzari Egunean]] parte hartzeko.
[[Fitxategi:Begoña Arroyo dantzaria 02.jpg|thumb]]
[[Fitxategi:Bilbao - Iglesia de El Salvador 2.jpg|ezkerrera|thumb|Salbatzaile eliza [[Begoñaibarra|Begoñaibarran]].]]
Parrokian denbora bat eman ondoren, taldea entseatzen hasi zen [[Bilboko Udala|Bilboko Udalak]] merkatuan utzitako lokal batean. Bertara gero eta jende gehiago hurbiltzen zen lokalera dantzak ikastera. Auzoko festetan ateratzen ziren ahalegin guztia eginez eta transmizioa bete-betean zebilen. Geroago, Castaños kaleko lonja batera joan zen Salbatzaile, eta gaur egun ere han dira entseguak. Talde prestatua da, taldekoak ez diren baina dantzan ikasi nahi duten 16 urtetik gorako pertsonentzako ikastaroak eskaintzen dituzte, batez ere erromerietarako dantzak irakasten dira. 2014an, taldeak 200 kide inguru zituen, sei urtetik gorako haurrak eta helduak. Lehen Bilbon 15 talde zeuden eta orain 3 edo 4 besterik ez.
Gainera, helduentzat eskolak ematen dituzte, doakoak, eta Begoñak dioenez, horrelako klaseetan izena emateko epea irekitzen denean, jende asko kanpoan geratzen da, zoritxarrez, “Castañosko lokalean 25 edo 30 pertsona baino ezin ditugu onartu”. “Salbatzailen” ez dira geldirik egoten, eta jarduera etengabea da. Hala ere, Begoña kexu da jasotzen dituzten laguntza urriengatik, “lehen hobeto funtzionatzen genuen ezkontzetan dantzatzeagatik, handik ateratzen baitzen dirua materialerako, baina orain oso gutxi daude, eta, halakorik baldin badago, aurreskulariari ordaintzen zaio. “Hala ere, material asko dugu, eta gainera, urtean 50 euro kobratzen hasi gara haur bakoitzeko, eta horrekin batera, saltzen dugun loteriarekin eta Udalak Santiagoko Erromeria antolatzeko ematen digun diruarekin, taldea aurrera ateratzen ari gara”, gehitu du. “”.
[[Fitxategi:Begoña Arroyo dantzaria 03.jpg|thumb|2014]]
Euskal dantzei lotutako bizitza oso baten ondoren, txikienei irakasten eman ditu azken urteak; izan ere, dantzek garrantzi handia dute haien heziketan, “gurea gorde behar dugu, horregatik monitoreek ezer kobratu gabe irakasten dute, den-dena artea eta gure lurra maitatzeagatik, oso garrantzitsua da espirituari eustea”, adierazi du. “Gaur egungo gazteek oraindik ere interesa dute dantzekiko, baina adin batzuetan galdu egiten dute, beste kirol batzuk aukeratzen dituztelako, hala nola futbola. Hala ere, gu beti izan gara gazte askorekin, eta utzi zuten batzuek itzultzeko gogoa dute gero. Gure auzoak beti erantzun du oso ondo, sinestezina da 200 pertsona herri-dantzan ikustea, haurrek erreferentziako nagusiak dituzte eta hori oso garrantzitsua da”, esan du.
== Euskal dantza gizarteratzeko eragilea ==
[[Fitxategi:Begoña Arroyo dantzaria 04.jpg|thumb|2018]]
Dantzari izatea, dantza-irakaslea izatea, “Salbatzaile” taldearen sortzaile eta dinamizatzaile izatea ez zen nahikoa eta Bilboko eskoletan dantza sartzea lortu zuen. Begoñaren ustez haur guztiek [[Zortzinangoa|zortziko]] bat, [[Jota (musika)|Jota]] bat... dantzatzen jakin behar zuten. Monitoreak koordinatu ziren, horretarako baimenak lortu ziren, eta horrela pixkanaka sartu ziren dantzak eskoletan. 1981/82 ikasturtearen inguruan, hasierako unean, gogo handia zegoen, eta 1985ean gehiago zabaltzen hasi ziren. Udalak berak kudeatu zituen 1980 eta 1990 artean, eskolen eta dantza-taldeen arteko harremana.
Gainera, nabarmentzekoa da Begoña Arroyo izan zela Gabonetan Bizkaiko hiriburuan egiten den Olentzeroren desfilea ateratzea sustatu zuena. Hark banatu zituen aldizkariaren aleak eskoletan, hark instituzionalizatu zituen Santiagoko Erromeriak, eta arrakasta handiarekin irauten dute urtez-urte.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Ikus, gainera ==
* [[Ander Altuna]]
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|||Arroyo Aldekoa, Begonzza}}
{{Zirriborroa}}
[[Kategoria:Emakume dantzariak]]
[[Kategoria:Mahatsorriak]]
[[Kategoria:Bilbotarrak]]
4wfj148jwz3q6mxx226dolkvhftpiqb
9976204
9975850
2024-11-21T11:56:02Z
Ksarasola
1491
ikus, gainera, estekak, orrazketa
9976204
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Begoña Arroyo Aldekoa''' ([[Uribarri (Bilboko auzoa)|Uribarri]], [[Begoñako errepublika|Begoña]], [[Bilbo]]) dantzaria da eta [[euskal dantzak]] lantzen dituen [[Salbatzaile Dantza Taldea]] sortu zuen [[1978|1978an]] [[Bilbo|Bilboko]] [[Gazteleku|Castaños]] kaleko auzoan, [[Begoñaibarra|Begoñaibarran]].<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Salbatzaile dantza taldea (Kastaños-Bilbao)|argitaletxea=Euskal Dantzarien Biltzarra|hizkuntza=eu-ES|url=https://dantzagune.eus/dantza-taldeak/grupos-de-danzas-bizkaia/salbatzaile-dantza-taldea-kastanos-bilbao/?lang=eu|aldizkaria=Dantzagune|sartze-data=2023-02-26}}</ref><ref name=":0">{{erreferentzia|izena=Cristina|abizena=Martínez|urtea=2016|izenburua=Begoña Arroyo, fundadora del grupo Salbatzaile de Castaños|argitaletxea=Euskal Dantzatien Biltzarra|orrialdea=74|hizkuntza=es|url=https://dantzagune.eus/wp-content/uploads/2020/09/Dantzariak61.pdf|aldizkaria=Dantzariak|zenbakia=61}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Joana|abizena=Pérez|urtea=2018-12-01|izenburua=Aprendiz desde la ventana|hizkuntza=es|data=2018-12-01|url=https://www.deia.eus/cultura/2018/12/01/aprendiz-ventana-4818656.html|aldizkaria=Deia|sartze-data=2024-05-29}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Jose|abizena=Basurto|urtea=2013-11-25|izenburua='Salbatzaile' de la danza|hizkuntza=eu|url=https://dantzan.eus/hemeroteka/salbatzaile-de-la-danza|aldizkaria=dantzan.eus eta Deia|sartze-data=2024-05-29}}</ref> Gaur egun, talde hori aktibo dago, eta lehen egunean bezain indartsua da.
== Dantzaria ==
Begoña Arroyo neskatila zela hasi zen dantzatzen. Guztia Uribarrin hasi zen, Begoñak 12 urte zituenean. Garai hartan, [[Olaeta (dantzariak)|Olaeta]] eta bere taldea auzora joaten ziren euskal dantzak erakustera eta haiekin ikasi zuen Begoñak dantzatzen. Gerora [[La Aneja]] eta [[Dindirri (dantza taldea)|Dindirri]] taldeetan ibili zen dantzan, eta biekin Bizkaiko txoko askotan ibili zen.<ref name=":0" />
Urte haietan garatu zuen bere dantzari ibilbidea, [[Kontrapas (dantza)|Kontrapas]] bezalako koreografia berriak ikasi eta ekarri zituen bere bi taldetara. Madrilen dantza lehiaketa bat egon zen, Arroyo Anejako taldearen ordezkari izan zen orduan; esperientzia atsegina izan zen; hango giroan Kontrapas dantzatzen ikasi eta Dindirri taldean irakatsi zuen gero.<ref name=":0" />
[[Fitxategi:Begoña Arroyo dantzaria 01.jpg|thumb]]
{{Esaera2|Ni La Aneja parrokiakoa nintzen, eta Olaeta bertara joaten zen haur nagusiago batzuei dantzak erakustera, ni ikusten geratzen nintzen, ikasteko, eta, ondoren, Anejako nire taldeari dantzak erakutsi ahal izateko, xehetasun guztietan adi-adi egoten nintzen. [...] Taldeak ez zuela asko iraungo pentsatzen genuen, urte gutxi batzuk besterik ez, baina ahaleginari esker lortu dugu gaur arte eustea. [...] Eta horrela, apurka-apurka, dantza egiten eta hainbat parrokiatan irakasten hasi nintzen, antzina dantza-talde guztiak parrokietan baitzeuden. Orduan talde berri asko sortu ziren. [...]
Dindirri Athletic bezalakoa zen, talde bakoitzetik dantzaririk onenak aukeratzen zituen, nik 16 urte nituen sartu nintzenean|[[Begoña Arroyo]]}}
== Euskal dantzetan irakasle eta antolatzaile ==
Urte batzuk geroago, 1978an, Arroyok [[Salbatzaile Dantza Taldea|Salbatzaile]] dantza-taldea sortzea erabaki, eta seme-alaben laguntzarekin sortu zuen (Begoña, Alberto, Gontzal eta Yolanda). Ilusio eta ahalegin handiz urte askoan zehar zuzendu zuen taldea gero. Hasieran, [[Jota (musika)|jotak]] eta Begoñak zekizkien dantzak erakutsi zizkien auzoko haurrei. Laister lortu zuen entseguak egiteko toki bat, ordu-erdiz astean, El Salvador parrokiako lokaletan. Taldeari “Salbatzaile” izena eman zion (parrokiaren izena euskaraz), eta [[Euskal Dantzarien Biltzarra|Euskal Dantzarien Biltzarrean]] federatu zuen, herrietako festetan eta [[Dantzari Eguna|Dantzari Egunean]] parte hartzeko.<ref name=":0" />
[[Fitxategi:Begoña Arroyo dantzaria 02.jpg|thumb]]
[[Fitxategi:Bilbao - Iglesia de El Salvador 2.jpg|ezkerrera|thumb|Salbatzaile eliza [[Begoñaibarra|Begoñaibarran]].]]
Parrokian denbora bat eman ondoren, taldea entseatzen hasi zen [[Bilboko Udala|Bilboko Udalak]] auzoko merkatuan utzitako lokal batean. Bertara gero eta jende gehiago hurbiltzen zen lokalera dantzak ikastera. Auzoko festetan ateratzen ziren ahalegin guztia eginez, dantzazaleen arteko transmisioa bete-betean zebilen. Geroago, Castaños kaleko lonja batera joan zen Salbatzaile, eta gaur egun ere han dira entseguak. Talde prestatua da. Taldekoak ez diren baina dantzan ikasi nahi duten 16 urtetik gorako pertsonentzako ikastaroak eskaintzen dituzte, batez ere erromerietarako dantzak irakasteko. 2014an, taldeak 200 kide inguru zituen, sei urtetik gorako haurrak eta helduak. Lehen Bilbon 15 talde zeuden eta orain 3 edo 4 besterik ez.<ref name=":0" />
Antolatzaile moduan azken urteetan Arroyo kexu ibili zen jasotzen dituzten laguntza urriengatik. Aurreko urteetan hobeto funtzionatzen zuten ezkontzetan dantzatuta materialak erosteko dirua ateratzen baitzen, baina ezkontza kopurua asko jaitsi zen, eta, halakorik zegoenean, aurreskulariari bakarrik ordaintzen zitzaion. Hala ere, taldea aurrera atera zuten: urteetan bildutako material ugari zeukan taldeak (jantziak, arkuak, ezpatak, makilak, musika-tresnak...), auzoan urtean 50 euro kobratzen hasi ziren haur bakoitzeko, eta horrekin batera, loteria saltzen zuten eta Udalak kopuru bat ematen zien Santiagoko Erromeria antolatzeko.<ref name=":0" />[[Fitxategi:Begoña Arroyo dantzaria 03.jpg|thumb|2014]]
Euskal dantzei lotutako bizitza oso baten ondoren, txikienei irakasten eman ditu azken urteak; izan ere, dantzek garrantzi handia dute haien heziketan, monitoreek ezer kobratu gabe irakasten dute, den-dena artea eta gure lurra maitatzeagatik, oso garrantzitsua da espirituari eustea. <ref name=":0" />
Euskal dantzek orokorrean arazoak izan dituzte azken urteetan mutilak erakartzeko. Baina Salbatzaile taldeko antolatzaile moduan Arroyok beti azpimarratu du taldeak auzoan jasotzen duen erantzun ona.{{Esaera2|Gaur egungo gazteek oraindik ere interesa dute dantzekiko, baina adin batzuetan galdu egiten dute, beste kirol batzuk aukeratzen dituztelako, hala nola futbola. Hala ere, gu beti izan gara gazte askorekin, eta utzi zuten batzuek itzultzeko gogoa dute gero. Gure auzoak beti erantzun du oso ondo, sinestezina da 200 pertsona herri-dantzan ikustea, haurrek erreferentziako nagusiak dituzte eta hori oso garrantzitsua da|[[Begoña Arroyo]]<ref name=":0" />}}
== Euskal dantza gizarteratzeko eragilea ==
[[Fitxategi:Begoña Arroyo dantzaria 04.jpg|thumb|2018]]
Dantzari izatea, dantza-irakaslea izatea, “Salbatzaile” taldearen sortzaile eta dinamizatzaile izatea ez zen nahikoa eta Bilboko eskoletan dantza sartzeari ekin zion 1980ko hamarkadan. Begoñaren ustez haur guztiek [[Zortzinangoa|zortziko]] bat, [[Jota (musika)|Jota]] bat... dantzatzen jakin behar zuten. Monitoreak koordinatu ziren, horretarako baimenak lortu ziren, eta horrela pixkanaka sartu ziren dantzak eskoletan. 1981/82 ikasturtearen inguruan, hasierako unean, gogo handia zegoen, eta 1985ean gehiago zabaltzen hasi ziren. Udalak berak kudeatu zituen, 1980 eta 1990 artean, eskolen eta dantza-taldeen arteko harremana.<ref name=":0" />
Gainera, nabarmentzekoa da Begoña Arroyo izan zela Gabonetan Bizkaiko hiriburuan egiten den Olentzeroren desfilea ateratzea sustatu zuena. Hark banatu zituen aldizkariaren aleak eskoletan, hark instituzionalizatu zituen Santiagoko Erromeriak, eta arrakasta handiarekin irauten dute urtez-urte.<ref name=":0" />
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Ikus, gainera ==
* [[Salbatzaile Dantza Taldea]]
* [[Ander Altuna]]
* [[Marian Arregi]]
* [[Amaia Illarreta]]
* [[Pantxika Telleria]]
* [[Pilar López Júlvez]]
* [[Oier Araolaza Arrieta|Oier Araolaza]]
* [[Juan Antonio Urbeltz]]
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|||Arroyo Aldekoa, Begonzza}}
{{Zirriborroa}}
[[Kategoria:Emakume dantzariak]]
[[Kategoria:Mahatsorriak]]
[[Kategoria:Bilbotarrak]]
k9jvkrz221qcnl2i996y67hll9y3619
Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Iruñeko Erresuma
100
1185441
9975917
9919883
2024-11-21T06:45:52Z
Demonocrazy
1830
9975917
wikitext
text/x-wiki
{{PAGEBANNER:Ikusgela-Bideo azala - historia.png|toc=yes|link=https://eu.wikipedia.org/wiki/Atari:Hezkuntza/Ikusgela#Historia|pgname=Iruñeko Erresuma}}
[[Fitxategi:Ikusgela-Iruñeko_Erresuma.webm|center|thumbtime=94|960px|Bideoa]]
Bideo honetan [[Iruñeko Erresuma]] azaltzen da.
== [[Fitxategi:Ikusgela-logoa.png|20px]] Edukien arduradunak ==
* '''Aurkezlea:''' [[Danel Pascual]].
* '''Eduki arduraduna eta errealizazioa:''' Beñat Iturrioz.
* '''Gidoia:''' Mikel Alvarez.
* '''Argazkia:''' Mattin Saldias.
* '''Edizioa:''' Beñat Iturrioz eta Oskarbi Sein.
* '''Eduki kontrastea:''' Xabier Cueto.
* '''Koordinazioa:''' [[Euskal Wikilarien Kultura Elkartea]].
* '''Bideoa:''' Bira Produkzioak.
== Lotutako artikuluak ==
* [[Iruñeko Erresuma]]
== Erabilitako irudiak ==
# Musika: Hold On a Minute https://www.youtube.com/watch?v=58HEBs0jcN0&list=OLAK5uy_ldu1uCBgbSHcS9qEw1RTmwV_1foSE4cE4&index=2 CC-BY-SA
# Musika: Brain Trust https://www.youtube.com/watch?v=SnESnHI_lmY CC-BY-SA
# Musika: Double Helix (Sting) https://www.youtube.com/watch?v=LkA4BLKFEiE CC-BY-SA
# Musika: Cartoon Bank Heist (Sting) https://www.youtube.com/watch?v=PojoIFDOa80 CC-BY-SA
# Smac Neolithikum 122 https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Smac_Neolithikum_122.jpg CC-BY-SA 4.0
# Angela Davis pic (cropped) https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Angela_Davis_pic_(cropped).jpg CC-BY-SA 2.5
# Roue primitive.png https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Roue_primitive.png Domeinu publikoa
# Beyoncé - Tottenham Hotspur Stadium - 1st June 2023 (13 of 118) (52945303842) (face cropped).jpg https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Beyonc%C3%A9_-_Tottenham_Hotspur_Stadium_-_1st_June_2023_(13_of_118)_(52945303842)_(face_cropped).jpg CC-BY-SA 2.0
# Irulegiko eskua - Nafarroako Gobernuaren irudi galeria 16.jpg https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Irulegiko_eskua_-_Nafarroako_Gobernuaren_irudi_galeria_16.jpg CC-BY-SA 3.0
# Linguae Vasconum Primitiae Azala facsimile.png https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Linguae_Vasconum_Primitiae_Azala_facsimile.png Domeinu publikoa
# Caballería visigoda.png https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Caballer%C3%ADa_visigoda.png Domeinu publikoa
# Muslim Nobleman.png https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Muslim_Nobleman.png CC-BY-SA 1.0
# Guerande-vikings-1.jpg https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Guerande-vikings-1.jpg Domeinu publikoa
# Portyázó törökök.jpg https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Porty%C3%A1z%C3%B3_t%C3%B6r%C3%B6k%C3%B6k.jpg Domeinu publikoa
# Íñigo Arista (Diputación Provincial de Zaragoza).jpg https://commons.wikimedia.org/wiki/File:%C3%8D%C3%B1igo_Arista_(Diputaci%C3%B3n_Provincial_de_Zaragoza).jpg Domeinu publikoa
# Roman-figures.png https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Roman-figures.png Domeinu publikoa
# EB1911 - Sword - Fig. 2.png https://commons.wikimedia.org/wiki/File:EB1911_-_Sword_-_Fig._2.png Domeinu publikoa
# A.D. 400-600, Franks - 025 - Costumes of All Nations (1882).JPG https://commons.wikimedia.org/wiki/File:A.D._400-600,_Franks_-_025_-_Costumes_of_All_Nations_(1882).JPG Domeinu publikoa
# Knights in Combat 01.jpg https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Knights_in_Combat_01.jpg Domeinu publikoa
# Battle Intimidation Forest https://www.youtube.com/watch?v=z8XuVq7uOoM CC-BY-SA
# Siren Whistle https://www.youtube.com/watch?v=Dlkqq-gmbRE CC-BY-SA
# a_herd_of_horses.wav https://freesound.org/people/gurek/sounds/547967/ CC-BY-SA 0.0
# Cartoon Boing mp3 https://www.youtube.com/watch?v=tSogs2oO3Hs CC-BY-SA
# Goofy Spring Bounces mp3 https://www.youtube.com/watch?v=kj9BcPPpqsY CC-BY-SA
# Stomach Thumps https://www.youtube.com/watch?v=mq3N6TKEDh0 CC-BY-SA
# Stable Noises- Birds and Horses Neighing.wav https://freesound.org/people/GoodListener/sounds/322443/ CC-BY-SA 3.0
44fg9cfspi1ax7jcjyuq9xrq3lcum0o
9975918
9975917
2024-11-21T06:46:08Z
Demonocrazy
1830
[[Kategoria:Ikusgela/Historia]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez
9975918
wikitext
text/x-wiki
{{PAGEBANNER:Ikusgela-Bideo azala - historia.png|toc=yes|link=https://eu.wikipedia.org/wiki/Atari:Hezkuntza/Ikusgela#Historia|pgname=Iruñeko Erresuma}}
[[Fitxategi:Ikusgela-Iruñeko_Erresuma.webm|center|thumbtime=94|960px|Bideoa]]
Bideo honetan [[Iruñeko Erresuma]] azaltzen da.
== [[Fitxategi:Ikusgela-logoa.png|20px]] Edukien arduradunak ==
* '''Aurkezlea:''' [[Danel Pascual]].
* '''Eduki arduraduna eta errealizazioa:''' Beñat Iturrioz.
* '''Gidoia:''' Mikel Alvarez.
* '''Argazkia:''' Mattin Saldias.
* '''Edizioa:''' Beñat Iturrioz eta Oskarbi Sein.
* '''Eduki kontrastea:''' Xabier Cueto.
* '''Koordinazioa:''' [[Euskal Wikilarien Kultura Elkartea]].
* '''Bideoa:''' Bira Produkzioak.
== Lotutako artikuluak ==
* [[Iruñeko Erresuma]]
== Erabilitako irudiak ==
# Musika: Hold On a Minute https://www.youtube.com/watch?v=58HEBs0jcN0&list=OLAK5uy_ldu1uCBgbSHcS9qEw1RTmwV_1foSE4cE4&index=2 CC-BY-SA
# Musika: Brain Trust https://www.youtube.com/watch?v=SnESnHI_lmY CC-BY-SA
# Musika: Double Helix (Sting) https://www.youtube.com/watch?v=LkA4BLKFEiE CC-BY-SA
# Musika: Cartoon Bank Heist (Sting) https://www.youtube.com/watch?v=PojoIFDOa80 CC-BY-SA
# Smac Neolithikum 122 https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Smac_Neolithikum_122.jpg CC-BY-SA 4.0
# Angela Davis pic (cropped) https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Angela_Davis_pic_(cropped).jpg CC-BY-SA 2.5
# Roue primitive.png https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Roue_primitive.png Domeinu publikoa
# Beyoncé - Tottenham Hotspur Stadium - 1st June 2023 (13 of 118) (52945303842) (face cropped).jpg https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Beyonc%C3%A9_-_Tottenham_Hotspur_Stadium_-_1st_June_2023_(13_of_118)_(52945303842)_(face_cropped).jpg CC-BY-SA 2.0
# Irulegiko eskua - Nafarroako Gobernuaren irudi galeria 16.jpg https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Irulegiko_eskua_-_Nafarroako_Gobernuaren_irudi_galeria_16.jpg CC-BY-SA 3.0
# Linguae Vasconum Primitiae Azala facsimile.png https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Linguae_Vasconum_Primitiae_Azala_facsimile.png Domeinu publikoa
# Caballería visigoda.png https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Caballer%C3%ADa_visigoda.png Domeinu publikoa
# Muslim Nobleman.png https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Muslim_Nobleman.png CC-BY-SA 1.0
# Guerande-vikings-1.jpg https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Guerande-vikings-1.jpg Domeinu publikoa
# Portyázó törökök.jpg https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Porty%C3%A1z%C3%B3_t%C3%B6r%C3%B6k%C3%B6k.jpg Domeinu publikoa
# Íñigo Arista (Diputación Provincial de Zaragoza).jpg https://commons.wikimedia.org/wiki/File:%C3%8D%C3%B1igo_Arista_(Diputaci%C3%B3n_Provincial_de_Zaragoza).jpg Domeinu publikoa
# Roman-figures.png https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Roman-figures.png Domeinu publikoa
# EB1911 - Sword - Fig. 2.png https://commons.wikimedia.org/wiki/File:EB1911_-_Sword_-_Fig._2.png Domeinu publikoa
# A.D. 400-600, Franks - 025 - Costumes of All Nations (1882).JPG https://commons.wikimedia.org/wiki/File:A.D._400-600,_Franks_-_025_-_Costumes_of_All_Nations_(1882).JPG Domeinu publikoa
# Knights in Combat 01.jpg https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Knights_in_Combat_01.jpg Domeinu publikoa
# Battle Intimidation Forest https://www.youtube.com/watch?v=z8XuVq7uOoM CC-BY-SA
# Siren Whistle https://www.youtube.com/watch?v=Dlkqq-gmbRE CC-BY-SA
# a_herd_of_horses.wav https://freesound.org/people/gurek/sounds/547967/ CC-BY-SA 0.0
# Cartoon Boing mp3 https://www.youtube.com/watch?v=tSogs2oO3Hs CC-BY-SA
# Goofy Spring Bounces mp3 https://www.youtube.com/watch?v=kj9BcPPpqsY CC-BY-SA
# Stomach Thumps https://www.youtube.com/watch?v=mq3N6TKEDh0 CC-BY-SA
# Stable Noises- Birds and Horses Neighing.wav https://freesound.org/people/GoodListener/sounds/322443/ CC-BY-SA 3.0
[[Kategoria:Ikusgela/Historia]]
a84himhncrd7klnftegnrw0wjzylq6h
Real Sociedad B 2024-2025
0
1186631
9975612
9958583
2024-11-20T20:00:52Z
Daeri
16654
9975612
wikitext
text/x-wiki
{| border=1 width=75% cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;"
|- align=center bgcolor=blue style="color:white;"
!Zkia.
!Jokalaria
!Posizioa
!Altuera (m.)
!Adina
!Jatorria
!Taldean noiztik
!Kontratua (urte)-rarte
!Oharrak
|- text-align: center;" style="background:White"
|colspan=11|<font style="color:blue;">'''Gizonezkoak 2024/25'''</font>
|-
|1
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Aitor Fraga|Aitor '''Fraga''']]
|align=left|[[Atezain (futbola)|Atezaina]]
|1'94
|03-3-9
|Harrobia
|2023
|
|Sub25
|- bgcolor="#EFEFEF"
|
|align=left|{{banderaikur|Venezuela}} {{banderaikur|EH}} [[Jon Mikel Aranburu|Jon Mikel '''Aranburu''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
|1'74
|02-7-23
|Harrobia
|2023
|2026 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/sanserekin JON MIKEL ARAMBURU Sanserekin]</ref>
||[[Venezuelako futbol selekzio nazionala|Venezuelarekin]] internazionala, Sub23
|-
|3
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Jon Balda|Jon '''Balda''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
|1'74
|02-4-20
|Harrobia
|2022
|2025
|Sub23
|- bgcolor="#EFEFEF"
|4
| align="left" |{{banderaikur|EH}} '''[[Jon Martín]]'''
| align="left" |[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'87
|06-4-23
|Harrobia
|2023
|2030 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2030-arte-berritu-du 2030 arte berritu du]</ref>
|Sub23
|-
|5
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Eneko Astigarraga|Eneko '''Astigarraga''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'89
|04-1-8
|Harrobia
|2023
|2025
|Sub23
|-bgcolor="#EFEFEF"
|6
| align="left" |{{banderaikur|Frantzia}} [[Alex Lebarbier|Alex '''Lebarbier''']]
| align="left" |[[Erdilari|Euskarria]]
|1'84
|04-8-23
|Harrobia
|2022
|2025
|Sub23
|-
|7
| align="left" |{{banderaikur|Espainia}} '''[[Dani Díaz]]'''
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Ezker Hegalekoa]]
|1'67
|06-6-22
|Harrobia
|2024
|2027
|Sub23
|- bgcolor="#EFEFEF"
|8
|align=left|{{banderaikur|EH}} '''[[Mikel Rodríguez]]'''
|align=left|[[Erdilari|Euskarria]]
|1'75
|02-4-3
|Harrobia
|2023
|2025 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2025-arte-berritu MIKEL RODRIGUEZ 2025 arte berritu]</ref>
|Sub23
|-
|9
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Ekain Orobengoa|Ekain '''Orobengoa''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'61
|04-6-17
|Harrobia
|2023
|2025
|Sub23
|- bgcolor="#EFEFEF"
|10
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Mikel Goti|Mikel '''Goti''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'85
|02-5-23
|[[Athletic]]
|2023
|2026 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/gotik-realarekin-sinatzen-du Gotik Realarekin sinatzen du]</ref>
|Sub23
|-
|11
| align="left" |{{banderaikur|Kenya}} [[Job Nguono Ochieng|Job '''Ochieng''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'86
|03-1-17
|[[Club Deportivo Maspalomas|Maspalomas]]
|2023
|2026 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2026-arte-berritu-du KOMUNIKATU OFIZIALA 2026 arte berritu du]</ref>
|Sub23
|-bgcolor="#EFEFEF"
|12
| align="left" |''Fitxa librea''
| align="left" |
|
|
|
|
|
|
|-
|13
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Egoitz Arana|Egoitz '''Arana''']]
|align=left|[[Atezain (futbola)|Atezaina]]
|1'97
|02-2-19
|Harrobia
|22-23,24
|2025 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/sansen-jokatuko-du EGOITZ ARANA Sansen jokatuko du]</ref>
|Sub25
|- bgcolor="#EFEFEF"
|14
|align=left|{{banderaikur|Espainia}} {{banderaikur|Ginea Bissau}} [[Ibrahima Camara|Ibrahima '''Camara''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'81
|03-1-13
|[[Atletico Madril]]
|2023
|2026 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/realera-iritsi-da IBRAHIMA CAMARA Realera iritsi da]</ref>
|Sub23
|-
|15
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Peru Rodríguez|'''Peru''' Rodríguez]]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'90
|02-4-3
|Harrobia
|2021
|2025
|Sub23
|-bgcolor="#EFEFEF"
|16
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Manex Gibelalde|Manex '''Gibelalde''']]
|align=left|[[Erdilari|Euskarria]]
|1'93
|04-4-22
|Harrobia
|2024
|2026
|Sub23
|-
|17
| align="left" |{{banderaikur|Espainia}} [[Darío Ramirez|'''Darío Ramirez''']]
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Ezker Hegalekoa]]
|1'76
|05-1-14
|[[Club Deportivo Orientación Marítima|Orientación Marítima]]
|2023
|
|Sub23
|- bgcolor="#EFEFEF"
|18
| align="left" |{{banderaikur|EH}} '''[[Eder García]]'''
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Ezker Hegalekoa]]
|1'81
|04-1-4
|Harrobia
|2022
|2025
|Sub23
|-
|
| align="left" |{{banderaikur|Espainia}} [[Pablo Marín|Pablo '''Marín''']]
| align="left" |[[Erdilari|Puntaerdia]]
|1'78
|03-7-3
|Harrobia
|2021
|2027 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2027-arte-berritu-du PABLO MARIN 2027 arte berritu du]</ref>
|Sub23
|- bgcolor="#EFEFEF"
|20
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Arkaitz Mariezkurrena|Arkaitz '''Mariezkurrena''']]
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Ezker Hegalekoa]]
|1'81
|05-4-5
|Harrobia
|2023
|2025
|Sub23
|-
|21
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Jon Merino|Jon '''Merino''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
|1'84
|03-3-3
|Harrobia
|2023
|
|Sub23
|-bgcolor="#EFEFEF"
|22
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Iñaki Rupérez|Iñaki '''Rupérez''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
|1'77
|03-1-7
|[[Osasuna]]
|2023
|2027 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2027-arte-berritu-du-3 2027 arte berritu du]</ref>
|Sub23
|-
|23
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Unax Agote|Unax '''Agote''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
|1'80
|03-3-28
|Harrobia
|2023
|2025
|Sub23
|-bgcolor="#EFEFEF"
|24
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Luken Beitia|Luken '''Beitia''']]
| align="left" |[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'91
|04-6-30
|Harrobia
|2023
|2027 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2027-arte-berritu-du-4 LUKEN BEITIA 2027 arte berritu du]</ref>
|Sub23
|-
|25
| align="left" |''Fitxa librea''
| align="left" |
|
|
|
|
|
|
|- bgcolor="#EFEFEF"
|26
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Jakes Gorosabel|Jakes '''Gorosabel''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'88
|04-6-29
|[[Antiguoko Kirol Elkartea|Antiguoko]]
|2024
|2026 <ref>[https://www.noticiasdegipuzkoa.eus/reala/zubieta/2022/11/05/real-ficha-delantero-antiguoko-jakes-6197016.html La Real Sociedad ficha al delantero del Antiguoko Jakes Gorosabel]</ref>
|Sub23
|-
|28
|align=left|{{banderaikur|Katalunia}} [[Tomy Carbonell|Tomy '''Carbonell''']]
|align=left|[[Erdilari|Euskarria]]
|
|05-2-23
|[[Club de Futbol Badalona|Badalona]]
|2024
|2026
|Sub23
|- bgcolor="#EFEFEF"
|29
|align=left|{{banderaikur|Espainia}} {{banderaikur|Nigeria}} [[Sydney Osazuwa|Sydney '''Osazuwa''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'93
|07-4-21
|[[Club Deportivo Leganés|Leganés]]
|2024
|2028 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/sansen-jokatuko-du-1 SYDNEY OSAZUWA Sansen jokatuko du]</ref>
|Sub23
|-
|30
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Lander Olasagasti|Lander '''Olasagasti''']]
|align=left|[[Atezain (futbola)|Atezaina]]
|1'85
|04-3-26
|Harrobia
|2024
|
|Sub25
|- bgcolor="#EFEFEF"
|31
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Alex Marchal|Alex '''Marchal''']]
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Ezker Hegalekoa]]
|
|07-9-17
|Harrobia
|2024
|
|Sub23
|-
|32
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Adrián Zango|Adrián '''Zango''']]
|align=left|[[Atezain (futbola)|Atezaina]]
|
|05-12-27
|Harrobia
|2024
|2026
|Sub25
|- bgcolor="#EFEFEF"
|35
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Gorka Carrera|Gorka '''Carrera''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|
|05-5-15
|Harrobia
|2024
|
|Sub23
|-
|}
Entrenatzailea: {{banderaikur|EH}} [[Sergio Francisco]] (2022-Egun)
* [[Fitxategi:Captain sports.svg|15px|Kapitain]] = [[Kapitain (futbola)|Kapitainak]]
* [[Fitxategi:Injury icon 2.svg|15px|Lesio]] = Epe luzeko lesioa
* <small> 25 baino handiagoa den dortsala duten joklariak [[Berio Futbol Taldea|Berio]] taldeko jokalariak dira, eta beraz talde biekin jokatu dezakete partidak. Espainiar ferezadioaren arauak diotenez, taldeko jokalariek 1-etik 25-erako zenbakiak eraman beharko dituzte. Gehienez 18 jokalari izan daitezke 23 urtetik gorakoak.</small>
==== Lagatakoak ====
{| border="1" width="75%" cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;"
|- align="center" bgcolor="0000FF" style="color:white;"
!Taldea
!Jokalaria
!Posizioa
!Altuera (m.)
!Jaiotza
!Jatorria
!Taldean noiz
!Kontratua (urte)-rarte
!Oharrak
|- style="background:White" text-align: center;"
|-
|[[Real Club Recreativo de Huelva|Recreativo]] (1.F)
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Theo Folgado|Theo '''Folgado''']]
|align=left|[[Atezain (futbola)|Atezaina]]
|
|05-1-27
|Harrobia
|Inoiz
|2026
|Sub25
|- bgcolor="#EFEFEF"
|[[Getxoko Arenas|Arenas]] (2.F)
|align=left|{{banderaikur|Espainia}} [[Cristian Canales|Cristian '''Canales''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Eskuin Hegalekoa]]
|1'72
|04-3-3
|[[Real Club Deportivo de La Coruña|Depor]]
|Inoiz
|2026
|Sub23
|-
<!--
|[[Pasaia Kirol Elkartea|Pasaia]] (3.F)
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Markel Peral|Markel '''Peral''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
|1'65
|05-?-?
|Harrobia
|Inoiz
|
|Sub23
|- bgcolor="#EFEFEF"
|[[Pasaia Kirol Elkartea|Pasaia]] (3.F)
| align="left" |{{banderaikur|EH}} '''[[Aimar Álvarez]]'''
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
|1'69
|04-12-14
|Harrobia
|Inoiz
|
|Sub23
|-
|[[Añorga Kultur eta Kirol Elkartea|Añorga]] (3.F)
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Alex Fernandorena|Alex '''Fernandorena''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'86
|05-1-12
|Harrobia
|Inoiz
|
|Sub23
|- bgcolor="#EFEFEF"
|[[Pasaia Kirol Elkartea|Pasaia]] (3.F)
| align="left" |{{banderaikur|EH}} {{banderaikur|Ekuatore Ginea}} [[Iker Ferrer|Iker '''Ferrer''']]
| align="left" |[[Erdilari]]a
|
|07-12-28
|Harrobia
|Inoiz
|
|Sub23
|-
|[[Pasaia Kirol Elkartea|Pasaia]] (3.F)
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Jokin Zeziaga|Jokin '''Zeziaga''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|
|05-?-?
|Harrobia
|Inoiz
|
|Sub23
|- bgcolor="#EFEFEF"
|[[Pasaia Kirol Elkartea|Pasaia]] (3.F)
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Javier Soroeta|Javi '''Soroeta''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|
|05-?-?
|Harrobia
|Inoiz
|
|Sub23
|-
-->
|}
<!--
==== Bajak Neguan ====
{| border="1" width="75%" cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;"
|- align="center" bgcolor="0000FF" style="color:white;"
!Zkia.
!Jokalaria
!Posizioa
!Altuera (m.)
!Jaiotza
!Jatorria
!Taldean noiz
!Kontratua (urte)-rarte
!Oharrak
|- style="background:White" text-align: center;"
|-
|}
=== Neguko merkatua 2024 ===
{| cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=50%
|- bgcolor=green style="color:white;"
|align=center colspan=5|'''Fitxaketak'''
|-bgcolor=0000FF style="color:white;"
!'''Jokalariak'''
!'''Posizioa'''
!'''Jatorria'''
!'''Mota'''
!'''Zenbatekoa'''
|-
|}
{| cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=50%
|- bgcolor=red style="color:white;"
|align=center colspan=5|'''Bajak'''
|-bgcolor=0000FF style="color:white;"
!'''Jokalariak'''
!'''Posizioa'''
!'''Talde berria'''
!'''Mota'''
!'''Zenbatekoa'''
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Unai Marrero]]
| [[Atezain (futbola)|Atezaina]]
| [[Real Sociedad]]
| 1.taldera igo
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Urko González de Zarate]]
| [[Erdilari|Euskarria]]
| [[Real Sociedad]]
| 1.taldera igo
|
|-
|}
-->
=== Udako merkatua 2024 ===
{| cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=50%
|- bgcolor=green style="color:white;"
|align=center colspan=5|'''Fitxaketak'''
|-bgcolor=0000FF style="color:white;"
!'''Jokalariak'''
!'''Posizioa'''
!'''Jatorria'''
!'''Mota'''
!'''Zenbatekoa'''
|-
| {{banderaikur|Espainia}} {{banderaikur|Nigeria}} [[Sydney Osazuwa]]
| [[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
| [[Club Deportivo Leganés|Leganés]]
| Fitxaketa
| 2.500.000 [[Euro|€]]
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Egoitz Arana]]
| [[Atezain (futbola)|Atezaina]]
| [[San Fernando Club Deportivo Isleño|San Fernando]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|Katalunia}} [[Tomy Carbonell]]
| [[Erdilari|Euskarria]]
| [[Club de Futbol Badalona|Badalona]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Gorka Carrera]]
| [[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
| [[Touring Kirol Elkartea|Touring]]
| Lagapenetik bueltan
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Manex Gibelalde]]
| [[Erdilari|Euskarria]]
| [[Real Sociedad C|Berio]]
| 2.taldera igo
|
|-
| {{banderaikur|Espainia}} [[Dani Díaz]]
| [[Aurrelari (futbola)|Ezker Hegalekoa]]
| Harrobia
| 2.taldera igo
|
|-
<!--
| {{banderaikur|Venezuela}} {{banderaikur|EH}} [[Jon Mikel Aranburu]]
| [[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
| [[Real Union]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|Espainia}} {{banderaikur|Ginea Bissau}} [[Ibrahima Camara]]
| [[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
| [[Atletico Madril]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Mikel Goti]]
| [[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
| [[Athletic]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Jon Merino]]
| [[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
| [[Beasain Kirol Elkartea|Beasain]]
| Lagapenetik bueltan
|
|-
| {{banderaikur|Espainia}} [[Darío Ramirez]]
| [[Aurrelari (futbola)|Ezker Hegalekoa]]
| [[Touring Kirol Elkartea|Touring]]
| Lagapenetik bueltan
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Eneko Astigarraga]]
| [[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
| [[Real Sociedad C|Berio]]
| 2.taldera igo
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Unax Agote]]
| [[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
| [[Real Sociedad C|Berio]]
| 2.taldera igo
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Mikel Rodríguez]]
| [[Erdilari|Euskarria]]
| [[Real Sociedad C|Berio]]
| 2.taldera igo
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Lander Olasagasti]]
| [[Atezain (futbola)|Atezaina]]
| [[Real Sociedad C|Berio]]
| 2.taldera igo
|
|-
-->
|}
{| cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=50%
|- bgcolor=red style="color:white;"
|align=center colspan=5|'''Bajak'''
|-bgcolor=0000FF style="color:white;"
!'''Jokalariak'''
!'''Posizioa'''
!'''Talde berria'''
!'''Mota'''
!'''Zenbatekoa'''
|-
<!--
| {{banderaikur|AEB}} {{banderaikur|Mexiko}} [[Jonathan Gómez]]
| [[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
| [[Club Deportivo Mirandés|Mirandes]]
| Lagatua
|
|-
-->
| {{banderaikur|EH}} [[Jon Magunazelaia]]
| [[Erdilari|Puntaerdia]]
| [[Real Sociedad]]
| 1.taldera igo
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Jon Gorrotxategi]]
| [[Erdilari|Euskarria]]
| [[Club Deportivo Mirandés|Mirandes]]
| Lagatua
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Alberto Dadie]]
| [[Aurrelari (futbola)|Eskuin Hegalekoa]]
| [[Club Deportivo Mirandés|Mirandes]]
| Lagatua
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Gaizka Aiesa]]
| [[Atezain (futbola)|Atezaina]]
| [[Agrupación Deportiva Alcorcón|Alcorcón]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Yago Cantero]]
| [[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
| [[Agrupación Deportiva Ceuta Fútbol Club|Ceuta]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Ander Zoilo]]
| [[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
| [[Club Deportivo Lugo|Lugo]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Andoni Arzak]]
| [[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
| [[Deportivo Alavés|Alavés]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Ekain Azkune]]
| [[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
| [[Athletic]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|Norvegia}} [[Bryan Fiabema]]
| [[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
| [[Lech Poznań]]
| Librea
|
|-
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Real Sociedad]]
09iwsjzqynlt9ezelmv4angaq63cmoo
9975619
9975612
2024-11-20T20:04:05Z
Daeri
16654
9975619
wikitext
text/x-wiki
{| border=1 width=75% cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;"
|- align=center bgcolor=blue style="color:white;"
!Zkia.
!Jokalaria
!Posizioa
!Altuera (m.)
!Adina
!Jatorria
!Taldean noiztik
!Kontratua (urte)-rarte
!Oharrak
|- text-align: center;" style="background:White"
|colspan=11|<font style="color:blue;">'''Gizonezkoak 2024/25'''</font>
|-
|1
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Aitor Fraga|Aitor '''Fraga''']]
|align=left|[[Atezain (futbola)|Atezaina]]
|1'94
|03-3-9
|Harrobia
|2023
|
|Sub25
|- bgcolor="#EFEFEF"
|
|align=left|{{banderaikur|Venezuela}} {{banderaikur|EH}} [[Jon Mikel Aranburu|Jon Mikel '''Aranburu''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
|1'74
|02-7-23
|Harrobia
|2023
|2026 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/sanserekin JON MIKEL ARAMBURU Sanserekin]</ref>
||[[Venezuelako futbol selekzio nazionala|Venezuelarekin]] internazionala, Sub23
|-
|3
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Jon Balda|Jon '''Balda''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
|1'74
|02-4-20
|Harrobia
|2022
|2025
|Sub23
|- bgcolor="#EFEFEF"
|4
| align="left" |{{banderaikur|EH}} '''[[Jon Martín]]'''
| align="left" |[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'87
|06-4-23
|Harrobia
|2023
|2030 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2030-arte-berritu-du 2030 arte berritu du]</ref>
|Sub23
|-
|5
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Eneko Astigarraga|Eneko '''Astigarraga''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'89
|04-1-8
|Harrobia
|2023
|2025
|Sub23
|-bgcolor="#EFEFEF"
|6
| align="left" |{{banderaikur|Frantzia}} [[Alex Lebarbier|Alex '''Lebarbier''']]
| align="left" |[[Erdilari|Euskarria]]
|1'84
|04-8-23
|Harrobia
|2022
|2025
|Sub23
|-
|7
| align="left" |{{banderaikur|Espainia}} '''[[Dani Díaz]]'''
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Ezker Hegalekoa]]
|1'67
|06-6-22
|Harrobia
|2024
|2027
|Sub23
|- bgcolor="#EFEFEF"
|8
|align=left|{{banderaikur|EH}} '''[[Mikel Rodríguez]]'''
|align=left|[[Erdilari|Euskarria]]
|1'75
|02-4-3
|Harrobia
|2023
|2025 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2025-arte-berritu MIKEL RODRIGUEZ 2025 arte berritu]</ref>
|Sub23
|-
|9
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Ekain Orobengoa|Ekain '''Orobengoa''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'61
|04-6-17
|Harrobia
|2023
|2025
|Sub23
|- bgcolor="#EFEFEF"
|10
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Mikel Goti|Mikel '''Goti''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'85
|02-5-23
|[[Athletic]]
|2023
|2026 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/gotik-realarekin-sinatzen-du Gotik Realarekin sinatzen du]</ref>
|Sub23
|-
|11
| align="left" |{{banderaikur|Kenya}} [[Job Nguono Ochieng|Job '''Ochieng''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'86
|03-1-17
|[[Club Deportivo Maspalomas|Maspalomas]]
|2023
|2026 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2026-arte-berritu-du KOMUNIKATU OFIZIALA 2026 arte berritu du]</ref>
|Sub23
|-bgcolor="#EFEFEF"
|12
| align="left" |''Fitxa librea''
| align="left" |
|
|
|
|
|
|
|-
|13
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Egoitz Arana|Egoitz '''Arana''']]
|align=left|[[Atezain (futbola)|Atezaina]]
|1'97
|02-2-19
|Harrobia
|22-23,24
|2025 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/sansen-jokatuko-du EGOITZ ARANA Sansen jokatuko du]</ref>
|Sub25
|- bgcolor="#EFEFEF"
|14
|align=left|{{banderaikur|Espainia}} {{banderaikur|Ginea Bissau}} [[Ibrahima Camara|Ibrahima '''Camara''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'81
|03-1-13
|[[Atletico Madril]]
|2023
|2026 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/realera-iritsi-da IBRAHIMA CAMARA Realera iritsi da]</ref>
|Sub23
|-
|15
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Peru Rodríguez|'''Peru''' Rodríguez]]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'90
|02-4-3
|Harrobia
|2021
|2025
|Sub23
|-bgcolor="#EFEFEF"
|16
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Manex Gibelalde|Manex '''Gibelalde''']]
|align=left|[[Erdilari|Euskarria]]
|1'93
|04-4-22
|Harrobia
|2024
|2026
|Sub23
|-
|17
| align="left" |{{banderaikur|Espainia}} [[Darío Ramirez|'''Darío Ramirez''']]
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Ezker Hegalekoa]]
|1'76
|05-1-14
|[[Club Deportivo Orientación Marítima|Orientación Marítima]]
|2023
|
|Sub23
|- bgcolor="#EFEFEF"
|18
| align="left" |{{banderaikur|EH}} '''[[Eder García]]'''
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Ezker Hegalekoa]]
|1'81
|04-1-4
|Harrobia
|2022
|2025
|Sub23
|-
|
| align="left" |{{banderaikur|Espainia}} [[Pablo Marín|Pablo '''Marín''']]
| align="left" |[[Erdilari|Puntaerdia]]
|1'78
|03-7-3
|Harrobia
|2021
|2027 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2027-arte-berritu-du PABLO MARIN 2027 arte berritu du]</ref>
|Sub23
|- bgcolor="#EFEFEF"
|20
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Arkaitz Mariezkurrena|Arkaitz '''Mariezkurrena''']]
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Ezker Hegalekoa]]
|1'81
|05-4-5
|Harrobia
|2023
|2025
|Sub23
|-
|21
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Jon Merino|Jon '''Merino''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
|1'84
|03-3-3
|Harrobia
|2023
|
|Sub23
|-bgcolor="#EFEFEF"
|22
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Iñaki Rupérez|Iñaki '''Rupérez''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
|1'77
|03-1-7
|[[Osasuna]]
|2023
|2027 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2027-arte-berritu-du-3 2027 arte berritu du]</ref>
|Sub23
|-
|23
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Unax Agote|Unax '''Agote''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
|1'80
|03-3-28
|Harrobia
|2023
|2025
|Sub23
|-bgcolor="#EFEFEF"
|24
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Luken Beitia|Luken '''Beitia''']]
| align="left" |[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'91
|04-6-30
|Harrobia
|2023
|2027 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2027-arte-berritu-du-4 LUKEN BEITIA 2027 arte berritu du]</ref>
|Sub23
|-
|25
| align="left" |''Fitxa librea''
| align="left" |
|
|
|
|
|
|
|- bgcolor="#EFEFEF"
|26
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Jakes Gorosabel|Jakes '''Gorosabel''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'88
|04-6-29
|[[Antiguoko Kirol Elkartea|Antiguoko]]
|2024
|2026 <ref>[https://www.noticiasdegipuzkoa.eus/reala/zubieta/2022/11/05/real-ficha-delantero-antiguoko-jakes-6197016.html La Real Sociedad ficha al delantero del Antiguoko Jakes Gorosabel]</ref>
|Sub23
|-
|28
|align=left|{{banderaikur|Katalunia}} [[Tomy Carbonell|Tomy '''Carbonell''']]
|align=left|[[Erdilari|Euskarria]]
|
|05-2-23
|[[Club de Futbol Badalona|Badalona]]
|2024
|2026
|Sub23
|- bgcolor="#EFEFEF"
|29
|align=left|{{banderaikur|Espainia}} {{banderaikur|Nigeria}} [[Sydney Osazuwa|Sydney '''Osazuwa''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'93
|07-4-21
|[[Club Deportivo Leganés|Leganés]]
|2024
|2028 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/sansen-jokatuko-du-1 SYDNEY OSAZUWA Sansen jokatuko du]</ref>
|Sub23
|-
|30
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Lander Olasagasti|Lander '''Olasagasti''']]
|align=left|[[Atezain (futbola)|Atezaina]]
|1'85
|04-3-26
|Harrobia
|2024
|
|Sub25
|- bgcolor="#EFEFEF"
|31
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Alex Marchal|Alex '''Marchal''']]
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Ezker Hegalekoa]]
|1'80
|07-9-17
|Harrobia
|2024
|
|Sub23
|-
|32
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Adrián Zango|Adrián '''Zango''']]
|align=left|[[Atezain (futbola)|Atezaina]]
|
|05-12-27
|Harrobia
|2024
|2026
|Sub25
|- bgcolor="#EFEFEF"
|35
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Gorka Carrera|Gorka '''Carrera''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|
|05-5-15
|Harrobia
|2024
|
|Sub23
|-
|}
Entrenatzailea: {{banderaikur|EH}} [[Sergio Francisco]] (2022-Egun)
* [[Fitxategi:Captain sports.svg|15px|Kapitain]] = [[Kapitain (futbola)|Kapitainak]]
* [[Fitxategi:Injury icon 2.svg|15px|Lesio]] = Epe luzeko lesioa
* <small> 25 baino handiagoa den dortsala duten joklariak [[Berio Futbol Taldea|Berio]] taldeko jokalariak dira, eta beraz talde biekin jokatu dezakete partidak. Espainiar ferezadioaren arauak diotenez, taldeko jokalariek 1-etik 25-erako zenbakiak eraman beharko dituzte. Gehienez 18 jokalari izan daitezke 23 urtetik gorakoak.</small>
==== Lagatakoak ====
{| border="1" width="75%" cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;"
|- align="center" bgcolor="0000FF" style="color:white;"
!Taldea
!Jokalaria
!Posizioa
!Altuera (m.)
!Jaiotza
!Jatorria
!Taldean noiz
!Kontratua (urte)-rarte
!Oharrak
|- style="background:White" text-align: center;"
|-
|[[Real Club Recreativo de Huelva|Recreativo]] (1.F)
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Theo Folgado|Theo '''Folgado''']]
|align=left|[[Atezain (futbola)|Atezaina]]
|
|05-1-27
|Harrobia
|Inoiz
|2026
|Sub25
|- bgcolor="#EFEFEF"
|[[Getxoko Arenas|Arenas]] (2.F)
|align=left|{{banderaikur|Espainia}} [[Cristian Canales|Cristian '''Canales''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Eskuin Hegalekoa]]
|1'72
|04-3-3
|[[Real Club Deportivo de La Coruña|Depor]]
|Inoiz
|2026
|Sub23
|-
<!--
|[[Pasaia Kirol Elkartea|Pasaia]] (3.F)
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Markel Peral|Markel '''Peral''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
|1'65
|05-?-?
|Harrobia
|Inoiz
|
|Sub23
|- bgcolor="#EFEFEF"
|[[Pasaia Kirol Elkartea|Pasaia]] (3.F)
| align="left" |{{banderaikur|EH}} '''[[Aimar Álvarez]]'''
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
|1'69
|04-12-14
|Harrobia
|Inoiz
|
|Sub23
|-
|[[Añorga Kultur eta Kirol Elkartea|Añorga]] (3.F)
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Alex Fernandorena|Alex '''Fernandorena''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'86
|05-1-12
|Harrobia
|Inoiz
|
|Sub23
|- bgcolor="#EFEFEF"
|[[Pasaia Kirol Elkartea|Pasaia]] (3.F)
| align="left" |{{banderaikur|EH}} {{banderaikur|Ekuatore Ginea}} [[Iker Ferrer|Iker '''Ferrer''']]
| align="left" |[[Erdilari]]a
|
|07-12-28
|Harrobia
|Inoiz
|
|Sub23
|-
|[[Pasaia Kirol Elkartea|Pasaia]] (3.F)
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Jokin Zeziaga|Jokin '''Zeziaga''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|
|05-?-?
|Harrobia
|Inoiz
|
|Sub23
|- bgcolor="#EFEFEF"
|[[Pasaia Kirol Elkartea|Pasaia]] (3.F)
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Javier Soroeta|Javi '''Soroeta''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|
|05-?-?
|Harrobia
|Inoiz
|
|Sub23
|-
-->
|}
<!--
==== Bajak Neguan ====
{| border="1" width="75%" cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;"
|- align="center" bgcolor="0000FF" style="color:white;"
!Zkia.
!Jokalaria
!Posizioa
!Altuera (m.)
!Jaiotza
!Jatorria
!Taldean noiz
!Kontratua (urte)-rarte
!Oharrak
|- style="background:White" text-align: center;"
|-
|}
=== Neguko merkatua 2024 ===
{| cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=50%
|- bgcolor=green style="color:white;"
|align=center colspan=5|'''Fitxaketak'''
|-bgcolor=0000FF style="color:white;"
!'''Jokalariak'''
!'''Posizioa'''
!'''Jatorria'''
!'''Mota'''
!'''Zenbatekoa'''
|-
|}
{| cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=50%
|- bgcolor=red style="color:white;"
|align=center colspan=5|'''Bajak'''
|-bgcolor=0000FF style="color:white;"
!'''Jokalariak'''
!'''Posizioa'''
!'''Talde berria'''
!'''Mota'''
!'''Zenbatekoa'''
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Unai Marrero]]
| [[Atezain (futbola)|Atezaina]]
| [[Real Sociedad]]
| 1.taldera igo
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Urko González de Zarate]]
| [[Erdilari|Euskarria]]
| [[Real Sociedad]]
| 1.taldera igo
|
|-
|}
-->
=== Udako merkatua 2024 ===
{| cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=50%
|- bgcolor=green style="color:white;"
|align=center colspan=5|'''Fitxaketak'''
|-bgcolor=0000FF style="color:white;"
!'''Jokalariak'''
!'''Posizioa'''
!'''Jatorria'''
!'''Mota'''
!'''Zenbatekoa'''
|-
| {{banderaikur|Espainia}} {{banderaikur|Nigeria}} [[Sydney Osazuwa]]
| [[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
| [[Club Deportivo Leganés|Leganés]]
| Fitxaketa
| 2.500.000 [[Euro|€]]
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Egoitz Arana]]
| [[Atezain (futbola)|Atezaina]]
| [[San Fernando Club Deportivo Isleño|San Fernando]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|Katalunia}} [[Tomy Carbonell]]
| [[Erdilari|Euskarria]]
| [[Club de Futbol Badalona|Badalona]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Gorka Carrera]]
| [[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
| [[Touring Kirol Elkartea|Touring]]
| Lagapenetik bueltan
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Manex Gibelalde]]
| [[Erdilari|Euskarria]]
| [[Real Sociedad C|Berio]]
| 2.taldera igo
|
|-
| {{banderaikur|Espainia}} [[Dani Díaz]]
| [[Aurrelari (futbola)|Ezker Hegalekoa]]
| Harrobia
| 2.taldera igo
|
|-
<!--
| {{banderaikur|Venezuela}} {{banderaikur|EH}} [[Jon Mikel Aranburu]]
| [[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
| [[Real Union]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|Espainia}} {{banderaikur|Ginea Bissau}} [[Ibrahima Camara]]
| [[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
| [[Atletico Madril]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Mikel Goti]]
| [[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
| [[Athletic]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Jon Merino]]
| [[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
| [[Beasain Kirol Elkartea|Beasain]]
| Lagapenetik bueltan
|
|-
| {{banderaikur|Espainia}} [[Darío Ramirez]]
| [[Aurrelari (futbola)|Ezker Hegalekoa]]
| [[Touring Kirol Elkartea|Touring]]
| Lagapenetik bueltan
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Eneko Astigarraga]]
| [[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
| [[Real Sociedad C|Berio]]
| 2.taldera igo
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Unax Agote]]
| [[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
| [[Real Sociedad C|Berio]]
| 2.taldera igo
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Mikel Rodríguez]]
| [[Erdilari|Euskarria]]
| [[Real Sociedad C|Berio]]
| 2.taldera igo
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Lander Olasagasti]]
| [[Atezain (futbola)|Atezaina]]
| [[Real Sociedad C|Berio]]
| 2.taldera igo
|
|-
-->
|}
{| cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=50%
|- bgcolor=red style="color:white;"
|align=center colspan=5|'''Bajak'''
|-bgcolor=0000FF style="color:white;"
!'''Jokalariak'''
!'''Posizioa'''
!'''Talde berria'''
!'''Mota'''
!'''Zenbatekoa'''
|-
<!--
| {{banderaikur|AEB}} {{banderaikur|Mexiko}} [[Jonathan Gómez]]
| [[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
| [[Club Deportivo Mirandés|Mirandes]]
| Lagatua
|
|-
-->
| {{banderaikur|EH}} [[Jon Magunazelaia]]
| [[Erdilari|Puntaerdia]]
| [[Real Sociedad]]
| 1.taldera igo
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Jon Gorrotxategi]]
| [[Erdilari|Euskarria]]
| [[Club Deportivo Mirandés|Mirandes]]
| Lagatua
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Alberto Dadie]]
| [[Aurrelari (futbola)|Eskuin Hegalekoa]]
| [[Club Deportivo Mirandés|Mirandes]]
| Lagatua
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Gaizka Aiesa]]
| [[Atezain (futbola)|Atezaina]]
| [[Agrupación Deportiva Alcorcón|Alcorcón]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Yago Cantero]]
| [[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
| [[Agrupación Deportiva Ceuta Fútbol Club|Ceuta]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Ander Zoilo]]
| [[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
| [[Club Deportivo Lugo|Lugo]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Andoni Arzak]]
| [[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
| [[Deportivo Alavés|Alavés]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Ekain Azkune]]
| [[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
| [[Athletic]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|Norvegia}} [[Bryan Fiabema]]
| [[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
| [[Lech Poznań]]
| Librea
|
|-
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Real Sociedad]]
hsptnihmjsekc7d9svyfu7y5uz9iluk
9975728
9975619
2024-11-20T21:15:41Z
Daeri
16654
9975728
wikitext
text/x-wiki
{| border=1 width=75% cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;"
|- align=center bgcolor=blue style="color:white;"
!Zkia.
!Jokalaria
!Posizioa
!Altuera (m.)
!Adina
!Jatorria
!Taldean noiztik
!Kontratua (urte)-rarte
!Oharrak
|- text-align: center;" style="background:White"
|colspan=11|<font style="color:blue;">'''Gizonezkoak 2024/25'''</font>
|-
|1
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Aitor Fraga|Aitor '''Fraga''']]
|align=left|[[Atezain (futbola)|Atezaina]]
|1'94
|03-3-9
|Harrobia
|2023
|
|Sub25
|- bgcolor="#EFEFEF"
|
|align=left|{{banderaikur|Venezuela}} {{banderaikur|EH}} [[Jon Mikel Aranburu|Jon Mikel '''Aranburu''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
|1'74
|02-7-23
|Harrobia
|2023
|2026 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/sanserekin JON MIKEL ARAMBURU Sanserekin]</ref>
||[[Venezuelako futbol selekzio nazionala|Venezuelarekin]] internazionala, Sub23
|-
|3
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Jon Balda|Jon '''Balda''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
|1'74
|02-4-20
|Harrobia
|2022
|2025
|Sub23
|- bgcolor="#EFEFEF"
|4
| align="left" |{{banderaikur|EH}} '''[[Jon Martín]]'''
| align="left" |[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'87
|06-4-23
|Harrobia
|2023
|2030 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2030-arte-berritu-du 2030 arte berritu du]</ref>
|Sub23
|-
|5
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Eneko Astigarraga|Eneko '''Astigarraga''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'89
|04-1-8
|Harrobia
|2023
|2025
|Sub23
|-bgcolor="#EFEFEF"
|6
| align="left" |{{banderaikur|Frantzia}} [[Alex Lebarbier|Alex '''Lebarbier''']]
| align="left" |[[Erdilari|Euskarria]]
|1'84
|04-8-23
|Harrobia
|2022
|2025
|Sub23
|-
|7
| align="left" |{{banderaikur|Espainia}} '''[[Dani Díaz]]'''
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Ezker Hegalekoa]]
|1'67
|06-6-22
|Harrobia
|2024
|2027
|Sub23
|- bgcolor="#EFEFEF"
|8
|align=left|{{banderaikur|EH}} '''[[Mikel Rodríguez]]'''
|align=left|[[Erdilari|Euskarria]]
|1'75
|02-4-3
|Harrobia
|2023
|2025 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2025-arte-berritu MIKEL RODRIGUEZ 2025 arte berritu]</ref>
|Sub23
|-
|9
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Ekain Orobengoa|Ekain '''Orobengoa''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'61
|04-6-17
|Harrobia
|2023
|2025
|Sub23
|- bgcolor="#EFEFEF"
|10
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Mikel Goti|Mikel '''Goti''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'85
|02-5-23
|[[Athletic]]
|2023
|2026 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/gotik-realarekin-sinatzen-du Gotik Realarekin sinatzen du]</ref>
|Sub23
|-
|11
| align="left" |{{banderaikur|Kenya}} [[Job Nguono Ochieng|Job '''Ochieng''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'86
|03-1-17
|[[Club Deportivo Maspalomas|Maspalomas]]
|2023
|2026 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2026-arte-berritu-du KOMUNIKATU OFIZIALA 2026 arte berritu du]</ref>
|Sub23
|-bgcolor="#EFEFEF"
|12
| align="left" |''Fitxa librea''
| align="left" |
|
|
|
|
|
|
|-
|13
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Egoitz Arana|Egoitz '''Arana''']]
|align=left|[[Atezain (futbola)|Atezaina]]
|1'97
|02-2-19
|Harrobia
|22-23,24
|2025 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/sansen-jokatuko-du EGOITZ ARANA Sansen jokatuko du]</ref>
|Sub25
|- bgcolor="#EFEFEF"
|14
|align=left|{{banderaikur|Espainia}} {{banderaikur|Ginea Bissau}} [[Ibrahima Camara|Ibrahima '''Camara''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'81
|03-1-13
|[[Atletico Madril]]
|2023
|2026 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/realera-iritsi-da IBRAHIMA CAMARA Realera iritsi da]</ref>
|Sub23
|-
|15
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Peru Rodríguez|'''Peru''' Rodríguez]]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'90
|02-4-3
|Harrobia
|2021
|2025
|Sub23
|-bgcolor="#EFEFEF"
|16
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Manex Gibelalde|Manex '''Gibelalde''']]
|align=left|[[Erdilari|Euskarria]]
|1'93
|04-4-22
|Harrobia
|2024
|2026
|Sub23
|-
|17
| align="left" |{{banderaikur|Espainia}} [[Darío Ramirez|'''Darío Ramirez''']]
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Ezker Hegalekoa]]
|1'76
|05-1-14
|[[Club Deportivo Orientación Marítima|Orientación Marítima]]
|2023
|
|Sub23
|- bgcolor="#EFEFEF"
|18
| align="left" |{{banderaikur|EH}} '''[[Eder García]]'''
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Ezker Hegalekoa]]
|1'81
|04-1-4
|Harrobia
|2022
|2025
|Sub23
|-
|
| align="left" |{{banderaikur|Espainia}} [[Pablo Marín|Pablo '''Marín''']]
| align="left" |[[Erdilari|Puntaerdia]]
|1'78
|03-7-3
|Harrobia
|2021
|2027 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2027-arte-berritu-du PABLO MARIN 2027 arte berritu du]</ref>
|Sub23
|- bgcolor="#EFEFEF"
|20
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Arkaitz Mariezkurrena|Arkaitz '''Mariezkurrena''']]
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Ezker Hegalekoa]]
|1'81
|05-4-5
|Harrobia
|2023
|2025
|Sub23
|-
|21
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Jon Merino|Jon '''Merino''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
|1'84
|03-3-3
|Harrobia
|2023
|
|Sub23
|-bgcolor="#EFEFEF"
|22
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Iñaki Rupérez|Iñaki '''Rupérez''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
|1'77
|03-1-7
|[[Osasuna]]
|2023
|2027 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2027-arte-berritu-du-3 2027 arte berritu du]</ref>
|Sub23
|-
|23
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Unax Agote|Unax '''Agote''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
|1'80
|03-3-28
|Harrobia
|2023
|2025
|Sub23
|-bgcolor="#EFEFEF"
|24
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Luken Beitia|Luken '''Beitia''']]
| align="left" |[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'91
|04-6-30
|Harrobia
|2023
|2027 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2027-arte-berritu-du-4 LUKEN BEITIA 2027 arte berritu du]</ref>
|Sub23
|-
|25
| align="left" |''Fitxa librea''
| align="left" |
|
|
|
|
|
|
|- bgcolor="#EFEFEF"
|26
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Jakes Gorosabel|Jakes '''Gorosabel''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'88
|04-6-29
|[[Antiguoko Kirol Elkartea|Antiguoko]]
|2024
|2026 <ref>[https://www.noticiasdegipuzkoa.eus/reala/zubieta/2022/11/05/real-ficha-delantero-antiguoko-jakes-6197016.html La Real Sociedad ficha al delantero del Antiguoko Jakes Gorosabel]</ref>
|Sub23
|-
|28
|align=left|{{banderaikur|Katalunia}} [[Tomy Carbonell|Tomy '''Carbonell''']]
|align=left|[[Erdilari|Euskarria]]
|
|05-2-23
|[[Club de Futbol Badalona|Badalona]]
|2024
|2026
|Sub23
|- bgcolor="#EFEFEF"
|29
|align=left|{{banderaikur|Espainia}} {{banderaikur|Nigeria}} [[Sydney Osazuwa|Sydney '''Osazuwa''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'93
|07-4-21
|[[Club Deportivo Leganés|Leganés]]
|2024
|2028 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/sansen-jokatuko-du-1 SYDNEY OSAZUWA Sansen jokatuko du]</ref>
|Sub23
|-
|30
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Lander Olasagasti|Lander '''Olasagasti''']]
|align=left|[[Atezain (futbola)|Atezaina]]
|1'85
|04-3-26
|Harrobia
|2024
|
|Sub25
|- bgcolor="#EFEFEF"
|31
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Alex Marchal|Alex '''Marchal''']]
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Ezker Hegalekoa]]
|1'80
|07-9-17
|Harrobia
|2024
|2027
|Sub23
|-
|32
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Adrián Zango|Adrián '''Zango''']]
|align=left|[[Atezain (futbola)|Atezaina]]
|
|05-12-27
|Harrobia
|2024
|2026
|Sub25
|- bgcolor="#EFEFEF"
|35
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Gorka Carrera|Gorka '''Carrera''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|
|05-5-15
|Harrobia
|2024
|
|Sub23
|-
|}
Entrenatzailea: {{banderaikur|EH}} [[Sergio Francisco]] (2022-Egun)
* [[Fitxategi:Captain sports.svg|15px|Kapitain]] = [[Kapitain (futbola)|Kapitainak]]
* [[Fitxategi:Injury icon 2.svg|15px|Lesio]] = Epe luzeko lesioa
* <small> 25 baino handiagoa den dortsala duten joklariak [[Berio Futbol Taldea|Berio]] taldeko jokalariak dira, eta beraz talde biekin jokatu dezakete partidak. Espainiar ferezadioaren arauak diotenez, taldeko jokalariek 1-etik 25-erako zenbakiak eraman beharko dituzte. Gehienez 18 jokalari izan daitezke 23 urtetik gorakoak.</small>
==== Lagatakoak ====
{| border="1" width="75%" cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;"
|- align="center" bgcolor="0000FF" style="color:white;"
!Taldea
!Jokalaria
!Posizioa
!Altuera (m.)
!Jaiotza
!Jatorria
!Taldean noiz
!Kontratua (urte)-rarte
!Oharrak
|- style="background:White" text-align: center;"
|-
|[[Real Club Recreativo de Huelva|Recreativo]] (1.F)
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Theo Folgado|Theo '''Folgado''']]
|align=left|[[Atezain (futbola)|Atezaina]]
|
|05-1-27
|Harrobia
|Inoiz
|2026
|Sub25
|- bgcolor="#EFEFEF"
|[[Getxoko Arenas|Arenas]] (2.F)
|align=left|{{banderaikur|Espainia}} [[Cristian Canales|Cristian '''Canales''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Eskuin Hegalekoa]]
|1'72
|04-3-3
|[[Real Club Deportivo de La Coruña|Depor]]
|Inoiz
|2026
|Sub23
|-
<!--
|[[Pasaia Kirol Elkartea|Pasaia]] (3.F)
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Markel Peral|Markel '''Peral''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
|1'65
|05-?-?
|Harrobia
|Inoiz
|
|Sub23
|- bgcolor="#EFEFEF"
|[[Pasaia Kirol Elkartea|Pasaia]] (3.F)
| align="left" |{{banderaikur|EH}} '''[[Aimar Álvarez]]'''
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
|1'69
|04-12-14
|Harrobia
|Inoiz
|
|Sub23
|-
|[[Añorga Kultur eta Kirol Elkartea|Añorga]] (3.F)
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Alex Fernandorena|Alex '''Fernandorena''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'86
|05-1-12
|Harrobia
|Inoiz
|
|Sub23
|- bgcolor="#EFEFEF"
|[[Pasaia Kirol Elkartea|Pasaia]] (3.F)
| align="left" |{{banderaikur|EH}} {{banderaikur|Ekuatore Ginea}} [[Iker Ferrer|Iker '''Ferrer''']]
| align="left" |[[Erdilari]]a
|
|07-12-28
|Harrobia
|Inoiz
|
|Sub23
|-
|[[Pasaia Kirol Elkartea|Pasaia]] (3.F)
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Jokin Zeziaga|Jokin '''Zeziaga''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|
|05-?-?
|Harrobia
|Inoiz
|
|Sub23
|- bgcolor="#EFEFEF"
|[[Pasaia Kirol Elkartea|Pasaia]] (3.F)
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Javier Soroeta|Javi '''Soroeta''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|
|05-?-?
|Harrobia
|Inoiz
|
|Sub23
|-
-->
|}
<!--
==== Bajak Neguan ====
{| border="1" width="75%" cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;"
|- align="center" bgcolor="0000FF" style="color:white;"
!Zkia.
!Jokalaria
!Posizioa
!Altuera (m.)
!Jaiotza
!Jatorria
!Taldean noiz
!Kontratua (urte)-rarte
!Oharrak
|- style="background:White" text-align: center;"
|-
|}
=== Neguko merkatua 2024 ===
{| cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=50%
|- bgcolor=green style="color:white;"
|align=center colspan=5|'''Fitxaketak'''
|-bgcolor=0000FF style="color:white;"
!'''Jokalariak'''
!'''Posizioa'''
!'''Jatorria'''
!'''Mota'''
!'''Zenbatekoa'''
|-
|}
{| cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=50%
|- bgcolor=red style="color:white;"
|align=center colspan=5|'''Bajak'''
|-bgcolor=0000FF style="color:white;"
!'''Jokalariak'''
!'''Posizioa'''
!'''Talde berria'''
!'''Mota'''
!'''Zenbatekoa'''
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Unai Marrero]]
| [[Atezain (futbola)|Atezaina]]
| [[Real Sociedad]]
| 1.taldera igo
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Urko González de Zarate]]
| [[Erdilari|Euskarria]]
| [[Real Sociedad]]
| 1.taldera igo
|
|-
|}
-->
=== Udako merkatua 2024 ===
{| cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=50%
|- bgcolor=green style="color:white;"
|align=center colspan=5|'''Fitxaketak'''
|-bgcolor=0000FF style="color:white;"
!'''Jokalariak'''
!'''Posizioa'''
!'''Jatorria'''
!'''Mota'''
!'''Zenbatekoa'''
|-
| {{banderaikur|Espainia}} {{banderaikur|Nigeria}} [[Sydney Osazuwa]]
| [[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
| [[Club Deportivo Leganés|Leganés]]
| Fitxaketa
| 2.500.000 [[Euro|€]]
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Egoitz Arana]]
| [[Atezain (futbola)|Atezaina]]
| [[San Fernando Club Deportivo Isleño|San Fernando]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|Katalunia}} [[Tomy Carbonell]]
| [[Erdilari|Euskarria]]
| [[Club de Futbol Badalona|Badalona]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Gorka Carrera]]
| [[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
| [[Touring Kirol Elkartea|Touring]]
| Lagapenetik bueltan
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Manex Gibelalde]]
| [[Erdilari|Euskarria]]
| [[Real Sociedad C|Berio]]
| 2.taldera igo
|
|-
| {{banderaikur|Espainia}} [[Dani Díaz]]
| [[Aurrelari (futbola)|Ezker Hegalekoa]]
| Harrobia
| 2.taldera igo
|
|-
<!--
| {{banderaikur|Venezuela}} {{banderaikur|EH}} [[Jon Mikel Aranburu]]
| [[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
| [[Real Union]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|Espainia}} {{banderaikur|Ginea Bissau}} [[Ibrahima Camara]]
| [[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
| [[Atletico Madril]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Mikel Goti]]
| [[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
| [[Athletic]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Jon Merino]]
| [[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
| [[Beasain Kirol Elkartea|Beasain]]
| Lagapenetik bueltan
|
|-
| {{banderaikur|Espainia}} [[Darío Ramirez]]
| [[Aurrelari (futbola)|Ezker Hegalekoa]]
| [[Touring Kirol Elkartea|Touring]]
| Lagapenetik bueltan
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Eneko Astigarraga]]
| [[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
| [[Real Sociedad C|Berio]]
| 2.taldera igo
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Unax Agote]]
| [[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
| [[Real Sociedad C|Berio]]
| 2.taldera igo
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Mikel Rodríguez]]
| [[Erdilari|Euskarria]]
| [[Real Sociedad C|Berio]]
| 2.taldera igo
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Lander Olasagasti]]
| [[Atezain (futbola)|Atezaina]]
| [[Real Sociedad C|Berio]]
| 2.taldera igo
|
|-
-->
|}
{| cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=50%
|- bgcolor=red style="color:white;"
|align=center colspan=5|'''Bajak'''
|-bgcolor=0000FF style="color:white;"
!'''Jokalariak'''
!'''Posizioa'''
!'''Talde berria'''
!'''Mota'''
!'''Zenbatekoa'''
|-
<!--
| {{banderaikur|AEB}} {{banderaikur|Mexiko}} [[Jonathan Gómez]]
| [[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
| [[Club Deportivo Mirandés|Mirandes]]
| Lagatua
|
|-
-->
| {{banderaikur|EH}} [[Jon Magunazelaia]]
| [[Erdilari|Puntaerdia]]
| [[Real Sociedad]]
| 1.taldera igo
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Jon Gorrotxategi]]
| [[Erdilari|Euskarria]]
| [[Club Deportivo Mirandés|Mirandes]]
| Lagatua
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Alberto Dadie]]
| [[Aurrelari (futbola)|Eskuin Hegalekoa]]
| [[Club Deportivo Mirandés|Mirandes]]
| Lagatua
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Gaizka Aiesa]]
| [[Atezain (futbola)|Atezaina]]
| [[Agrupación Deportiva Alcorcón|Alcorcón]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Yago Cantero]]
| [[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
| [[Agrupación Deportiva Ceuta Fútbol Club|Ceuta]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Ander Zoilo]]
| [[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
| [[Club Deportivo Lugo|Lugo]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Andoni Arzak]]
| [[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
| [[Deportivo Alavés|Alavés]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Ekain Azkune]]
| [[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
| [[Athletic]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|Norvegia}} [[Bryan Fiabema]]
| [[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
| [[Lech Poznań]]
| Librea
|
|-
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Real Sociedad]]
drxyxb3qp9saxie36cfwrsx0ev8fu61
9975755
9975728
2024-11-20T21:51:41Z
Daeri
16654
9975755
wikitext
text/x-wiki
{| border=1 width=75% cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;"
|- align=center bgcolor=blue style="color:white;"
!Zkia.
!Jokalaria
!Posizioa
!Altuera (m.)
!Adina
!Jatorria
!Taldean noiztik
!Kontratua (urte)-rarte
!Oharrak
|- text-align: center;" style="background:White"
|colspan=11|<font style="color:blue;">'''Gizonezkoak 2024/25'''</font>
|-
|1
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Aitor Fraga|Aitor '''Fraga''']]
|align=left|[[Atezain (futbola)|Atezaina]]
|1'94
|03-3-9
|Harrobia
|2023
|
|Sub25
|- bgcolor="#EFEFEF"
|
|align=left|{{banderaikur|Venezuela}} {{banderaikur|EH}} [[Jon Mikel Aranburu|Jon Mikel '''Aranburu''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
|1'74
|02-7-23
|Harrobia
|2023
|2026 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/sanserekin JON MIKEL ARAMBURU Sanserekin]</ref>
||[[Venezuelako futbol selekzio nazionala|Venezuelarekin]] internazionala, Sub23
|-
|3
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Jon Balda|Jon '''Balda''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
|1'74
|02-4-20
|Harrobia
|2022
|2025
|Sub23
|- bgcolor="#EFEFEF"
|4
| align="left" |{{banderaikur|EH}} '''[[Jon Martín]]'''
| align="left" |[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'87
|06-4-23
|Harrobia
|2023
|2030 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2030-arte-berritu-du 2030 arte berritu du]</ref>
|Sub23
|-
|5
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Eneko Astigarraga|Eneko '''Astigarraga''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'89
|04-1-8
|Harrobia
|2023
|2025
|Sub23
|-bgcolor="#EFEFEF"
|6
| align="left" |{{banderaikur|Frantzia}} [[Alex Lebarbier|Alex '''Lebarbier''']]
| align="left" |[[Erdilari|Euskarria]]
|1'84
|04-8-23
|Harrobia
|2022
|2025
|Sub23
|-
|7
| align="left" |{{banderaikur|Espainia}} '''[[Dani Díaz]]'''
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Ezker Hegalekoa]]
|1'67
|06-6-22
|Harrobia
|2024
|2027
|Sub23
|- bgcolor="#EFEFEF"
|8
|align=left|{{banderaikur|EH}} '''[[Mikel Rodríguez]]'''
|align=left|[[Erdilari|Euskarria]]
|1'75
|02-4-3
|Harrobia
|2023
|2025 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2025-arte-berritu MIKEL RODRIGUEZ 2025 arte berritu]</ref>
|Sub23
|-
|9
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Ekain Orobengoa|Ekain '''Orobengoa''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'84
|04-6-17
|Harrobia
|2023
|2025
|Sub23
|- bgcolor="#EFEFEF"
|10
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Mikel Goti|Mikel '''Goti''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'85
|02-5-23
|[[Athletic]]
|2023
|2026 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/gotik-realarekin-sinatzen-du Gotik Realarekin sinatzen du]</ref>
|Sub23
|-
|11
| align="left" |{{banderaikur|Kenya}} [[Job Nguono Ochieng|Job '''Ochieng''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'86
|03-1-17
|[[Club Deportivo Maspalomas|Maspalomas]]
|2023
|2026 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2026-arte-berritu-du KOMUNIKATU OFIZIALA 2026 arte berritu du]</ref>
|Sub23
|-bgcolor="#EFEFEF"
|12
| align="left" |''Fitxa librea''
| align="left" |
|
|
|
|
|
|
|-
|13
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Egoitz Arana|Egoitz '''Arana''']]
|align=left|[[Atezain (futbola)|Atezaina]]
|1'97
|02-2-19
|Harrobia
|22-23,24
|2025 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/sansen-jokatuko-du EGOITZ ARANA Sansen jokatuko du]</ref>
|Sub25
|- bgcolor="#EFEFEF"
|14
|align=left|{{banderaikur|Espainia}} {{banderaikur|Ginea Bissau}} [[Ibrahima Camara|Ibrahima '''Camara''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'81
|03-1-13
|[[Atletico Madril]]
|2023
|2026 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/realera-iritsi-da IBRAHIMA CAMARA Realera iritsi da]</ref>
|Sub23
|-
|15
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Peru Rodríguez|'''Peru''' Rodríguez]]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'90
|02-4-3
|Harrobia
|2021
|2025
|Sub23
|-bgcolor="#EFEFEF"
|16
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Manex Gibelalde|Manex '''Gibelalde''']]
|align=left|[[Erdilari|Euskarria]]
|1'93
|04-4-22
|Harrobia
|2024
|2026
|Sub23
|-
|17
| align="left" |{{banderaikur|Espainia}} [[Darío Ramirez|'''Darío Ramirez''']]
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Ezker Hegalekoa]]
|1'76
|05-1-14
|[[Club Deportivo Orientación Marítima|Orientación Marítima]]
|2023
|
|Sub23
|- bgcolor="#EFEFEF"
|18
| align="left" |{{banderaikur|EH}} '''[[Eder García]]'''
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Ezker Hegalekoa]]
|1'81
|04-1-4
|Harrobia
|2022
|2025
|Sub23
|-
|
| align="left" |{{banderaikur|Espainia}} [[Pablo Marín|Pablo '''Marín''']]
| align="left" |[[Erdilari|Puntaerdia]]
|1'78
|03-7-3
|Harrobia
|2021
|2027 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2027-arte-berritu-du PABLO MARIN 2027 arte berritu du]</ref>
|Sub23
|- bgcolor="#EFEFEF"
|20
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Arkaitz Mariezkurrena|Arkaitz '''Mariezkurrena''']]
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Ezker Hegalekoa]]
|1'81
|05-4-5
|Harrobia
|2023
|2025
|Sub23
|-
|21
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Jon Merino|Jon '''Merino''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
|1'84
|03-3-3
|Harrobia
|2023
|
|Sub23
|-bgcolor="#EFEFEF"
|22
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Iñaki Rupérez|Iñaki '''Rupérez''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
|1'77
|03-1-7
|[[Osasuna]]
|2023
|2027 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2027-arte-berritu-du-3 2027 arte berritu du]</ref>
|Sub23
|-
|23
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Unax Agote|Unax '''Agote''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
|1'80
|03-3-28
|Harrobia
|2023
|2025
|Sub23
|-bgcolor="#EFEFEF"
|24
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Luken Beitia|Luken '''Beitia''']]
| align="left" |[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'91
|04-6-30
|Harrobia
|2023
|2027 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2027-arte-berritu-du-4 LUKEN BEITIA 2027 arte berritu du]</ref>
|Sub23
|-
|25
| align="left" |''Fitxa librea''
| align="left" |
|
|
|
|
|
|
|- bgcolor="#EFEFEF"
|26
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Jakes Gorosabel|Jakes '''Gorosabel''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'88
|04-6-29
|[[Antiguoko Kirol Elkartea|Antiguoko]]
|2024
|2026 <ref>[https://www.noticiasdegipuzkoa.eus/reala/zubieta/2022/11/05/real-ficha-delantero-antiguoko-jakes-6197016.html La Real Sociedad ficha al delantero del Antiguoko Jakes Gorosabel]</ref>
|Sub23
|-
|28
|align=left|{{banderaikur|Katalunia}} [[Tomy Carbonell|Tomy '''Carbonell''']]
|align=left|[[Erdilari|Euskarria]]
|
|05-2-23
|[[Club de Futbol Badalona|Badalona]]
|2024
|2026
|Sub23
|- bgcolor="#EFEFEF"
|29
|align=left|{{banderaikur|Espainia}} {{banderaikur|Nigeria}} [[Sydney Osazuwa|Sydney '''Osazuwa''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'93
|07-4-21
|[[Club Deportivo Leganés|Leganés]]
|2024
|2028 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/sansen-jokatuko-du-1 SYDNEY OSAZUWA Sansen jokatuko du]</ref>
|Sub23
|-
|30
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Lander Olasagasti|Lander '''Olasagasti''']]
|align=left|[[Atezain (futbola)|Atezaina]]
|1'85
|04-3-26
|Harrobia
|2024
|
|Sub25
|- bgcolor="#EFEFEF"
|31
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Alex Marchal|Alex '''Marchal''']]
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Ezker Hegalekoa]]
|1'80
|07-9-17
|Harrobia
|2024
|2027
|Sub23
|-
|32
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Adrián Zango|Adrián '''Zango''']]
|align=left|[[Atezain (futbola)|Atezaina]]
|
|05-12-27
|Harrobia
|2024
|2026
|Sub25
|- bgcolor="#EFEFEF"
|35
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Gorka Carrera|Gorka '''Carrera''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|
|05-5-15
|Harrobia
|2024
|
|Sub23
|-
|}
Entrenatzailea: {{banderaikur|EH}} [[Sergio Francisco]] (2022-Egun)
* [[Fitxategi:Captain sports.svg|15px|Kapitain]] = [[Kapitain (futbola)|Kapitainak]]
* [[Fitxategi:Injury icon 2.svg|15px|Lesio]] = Epe luzeko lesioa
* <small> 25 baino handiagoa den dortsala duten joklariak [[Berio Futbol Taldea|Berio]] taldeko jokalariak dira, eta beraz talde biekin jokatu dezakete partidak. Espainiar ferezadioaren arauak diotenez, taldeko jokalariek 1-etik 25-erako zenbakiak eraman beharko dituzte. Gehienez 18 jokalari izan daitezke 23 urtetik gorakoak.</small>
==== Lagatakoak ====
{| border="1" width="75%" cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;"
|- align="center" bgcolor="0000FF" style="color:white;"
!Taldea
!Jokalaria
!Posizioa
!Altuera (m.)
!Jaiotza
!Jatorria
!Taldean noiz
!Kontratua (urte)-rarte
!Oharrak
|- style="background:White" text-align: center;"
|-
|[[Real Club Recreativo de Huelva|Recreativo]] (1.F)
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Theo Folgado|Theo '''Folgado''']]
|align=left|[[Atezain (futbola)|Atezaina]]
|
|05-1-27
|Harrobia
|Inoiz
|2026
|Sub25
|- bgcolor="#EFEFEF"
|[[Getxoko Arenas|Arenas]] (2.F)
|align=left|{{banderaikur|Espainia}} [[Cristian Canales|Cristian '''Canales''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Eskuin Hegalekoa]]
|1'72
|04-3-3
|[[Real Club Deportivo de La Coruña|Depor]]
|Inoiz
|2026
|Sub23
|-
<!--
|[[Pasaia Kirol Elkartea|Pasaia]] (3.F)
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Markel Peral|Markel '''Peral''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
|1'65
|05-?-?
|Harrobia
|Inoiz
|
|Sub23
|- bgcolor="#EFEFEF"
|[[Pasaia Kirol Elkartea|Pasaia]] (3.F)
| align="left" |{{banderaikur|EH}} '''[[Aimar Álvarez]]'''
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
|1'69
|04-12-14
|Harrobia
|Inoiz
|
|Sub23
|-
|[[Añorga Kultur eta Kirol Elkartea|Añorga]] (3.F)
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Alex Fernandorena|Alex '''Fernandorena''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'86
|05-1-12
|Harrobia
|Inoiz
|
|Sub23
|- bgcolor="#EFEFEF"
|[[Pasaia Kirol Elkartea|Pasaia]] (3.F)
| align="left" |{{banderaikur|EH}} {{banderaikur|Ekuatore Ginea}} [[Iker Ferrer|Iker '''Ferrer''']]
| align="left" |[[Erdilari]]a
|
|07-12-28
|Harrobia
|Inoiz
|
|Sub23
|-
|[[Pasaia Kirol Elkartea|Pasaia]] (3.F)
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Jokin Zeziaga|Jokin '''Zeziaga''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|
|05-?-?
|Harrobia
|Inoiz
|
|Sub23
|- bgcolor="#EFEFEF"
|[[Pasaia Kirol Elkartea|Pasaia]] (3.F)
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Javier Soroeta|Javi '''Soroeta''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|
|05-?-?
|Harrobia
|Inoiz
|
|Sub23
|-
-->
|}
<!--
==== Bajak Neguan ====
{| border="1" width="75%" cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;"
|- align="center" bgcolor="0000FF" style="color:white;"
!Zkia.
!Jokalaria
!Posizioa
!Altuera (m.)
!Jaiotza
!Jatorria
!Taldean noiz
!Kontratua (urte)-rarte
!Oharrak
|- style="background:White" text-align: center;"
|-
|}
=== Neguko merkatua 2024 ===
{| cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=50%
|- bgcolor=green style="color:white;"
|align=center colspan=5|'''Fitxaketak'''
|-bgcolor=0000FF style="color:white;"
!'''Jokalariak'''
!'''Posizioa'''
!'''Jatorria'''
!'''Mota'''
!'''Zenbatekoa'''
|-
|}
{| cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=50%
|- bgcolor=red style="color:white;"
|align=center colspan=5|'''Bajak'''
|-bgcolor=0000FF style="color:white;"
!'''Jokalariak'''
!'''Posizioa'''
!'''Talde berria'''
!'''Mota'''
!'''Zenbatekoa'''
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Unai Marrero]]
| [[Atezain (futbola)|Atezaina]]
| [[Real Sociedad]]
| 1.taldera igo
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Urko González de Zarate]]
| [[Erdilari|Euskarria]]
| [[Real Sociedad]]
| 1.taldera igo
|
|-
|}
-->
=== Udako merkatua 2024 ===
{| cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=50%
|- bgcolor=green style="color:white;"
|align=center colspan=5|'''Fitxaketak'''
|-bgcolor=0000FF style="color:white;"
!'''Jokalariak'''
!'''Posizioa'''
!'''Jatorria'''
!'''Mota'''
!'''Zenbatekoa'''
|-
| {{banderaikur|Espainia}} {{banderaikur|Nigeria}} [[Sydney Osazuwa]]
| [[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
| [[Club Deportivo Leganés|Leganés]]
| Fitxaketa
| 2.500.000 [[Euro|€]]
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Egoitz Arana]]
| [[Atezain (futbola)|Atezaina]]
| [[San Fernando Club Deportivo Isleño|San Fernando]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|Katalunia}} [[Tomy Carbonell]]
| [[Erdilari|Euskarria]]
| [[Club de Futbol Badalona|Badalona]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Gorka Carrera]]
| [[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
| [[Touring Kirol Elkartea|Touring]]
| Lagapenetik bueltan
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Manex Gibelalde]]
| [[Erdilari|Euskarria]]
| [[Real Sociedad C|Berio]]
| 2.taldera igo
|
|-
| {{banderaikur|Espainia}} [[Dani Díaz]]
| [[Aurrelari (futbola)|Ezker Hegalekoa]]
| Harrobia
| 2.taldera igo
|
|-
<!--
| {{banderaikur|Venezuela}} {{banderaikur|EH}} [[Jon Mikel Aranburu]]
| [[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
| [[Real Union]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|Espainia}} {{banderaikur|Ginea Bissau}} [[Ibrahima Camara]]
| [[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
| [[Atletico Madril]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Mikel Goti]]
| [[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
| [[Athletic]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Jon Merino]]
| [[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
| [[Beasain Kirol Elkartea|Beasain]]
| Lagapenetik bueltan
|
|-
| {{banderaikur|Espainia}} [[Darío Ramirez]]
| [[Aurrelari (futbola)|Ezker Hegalekoa]]
| [[Touring Kirol Elkartea|Touring]]
| Lagapenetik bueltan
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Eneko Astigarraga]]
| [[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
| [[Real Sociedad C|Berio]]
| 2.taldera igo
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Unax Agote]]
| [[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
| [[Real Sociedad C|Berio]]
| 2.taldera igo
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Mikel Rodríguez]]
| [[Erdilari|Euskarria]]
| [[Real Sociedad C|Berio]]
| 2.taldera igo
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Lander Olasagasti]]
| [[Atezain (futbola)|Atezaina]]
| [[Real Sociedad C|Berio]]
| 2.taldera igo
|
|-
-->
|}
{| cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=50%
|- bgcolor=red style="color:white;"
|align=center colspan=5|'''Bajak'''
|-bgcolor=0000FF style="color:white;"
!'''Jokalariak'''
!'''Posizioa'''
!'''Talde berria'''
!'''Mota'''
!'''Zenbatekoa'''
|-
<!--
| {{banderaikur|AEB}} {{banderaikur|Mexiko}} [[Jonathan Gómez]]
| [[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
| [[Club Deportivo Mirandés|Mirandes]]
| Lagatua
|
|-
-->
| {{banderaikur|EH}} [[Jon Magunazelaia]]
| [[Erdilari|Puntaerdia]]
| [[Real Sociedad]]
| 1.taldera igo
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Jon Gorrotxategi]]
| [[Erdilari|Euskarria]]
| [[Club Deportivo Mirandés|Mirandes]]
| Lagatua
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Alberto Dadie]]
| [[Aurrelari (futbola)|Eskuin Hegalekoa]]
| [[Club Deportivo Mirandés|Mirandes]]
| Lagatua
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Gaizka Aiesa]]
| [[Atezain (futbola)|Atezaina]]
| [[Agrupación Deportiva Alcorcón|Alcorcón]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Yago Cantero]]
| [[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
| [[Agrupación Deportiva Ceuta Fútbol Club|Ceuta]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Ander Zoilo]]
| [[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
| [[Club Deportivo Lugo|Lugo]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Andoni Arzak]]
| [[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
| [[Deportivo Alavés|Alavés]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Ekain Azkune]]
| [[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
| [[Athletic]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|Norvegia}} [[Bryan Fiabema]]
| [[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
| [[Lech Poznań]]
| Librea
|
|-
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Real Sociedad]]
gb21bismrpszxzlbb0w7x6h8u70ffke
Frances Jolliffe
0
1186782
9975491
9817844
2024-11-20T18:39:38Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975491
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Frances Borgia Jolliffe''' ([[1873]] – [[1925]]<nowiki/>eko [[Azaroaren 9|azaroaren 9a]]) [[Estatubatuar|estatubatuar]] [[aktore]]a , [[Kazetari|kazetaria]] eta [[Emakumeen sufragismoa|sufragista]] izan zen, eta arte-editorea ''San Frantzisko Iluntziko Albistegian''.
== Bizitza goiztiarra ==
Jolliffe San Frantziskon jaio zen, William Howard Jolliffek eta Johanna Margaret Donohue Jolliffek izandako hamar haurretako bat. Ama Irlandan jaio zen; aita Ingalaterran jaio zen eta San Frantziskoko portuan lan egin zuen. Vassar Collegetik graduatu zen 1893an.<ref>{{Cite aldizkari|izenburua=Contemporary Notes|orrialdeak=152|data=March 1, 1926|url=https://newspaperarchives.vassar.edu/?a=d&d=vq19260301-01.2.56&e=-------en-20--1--txt-txIN--------|kazeta=Vassar Quarterly|liburukia=11}}</ref>
== Ibilbidea ==
[[Fitxategi:Billboard_signs_welcoming_suffrage_envoys_159033v.jpg|alt=Photograph of billboard signs on brick wall welcoming arrival of Congressional Union automobile envoys in Washington, D.C.: "Welcome to envoys of women voters. Mrs. Sara Bard Field & Miss Francis Jolliffe. Envoys arrive Washington Mon. Dec. 6th 12 noon, Stanton Square 4th St. & MD. Ave. N.E. Received at Capitol Mon. Dec. 6th 12:30 P.M. East Steps by Senators & Representatives. Received by President Wilson Mon. Dec. 6th 2 P.M. at the White House. Mass Meeting Belasco Theatre Sun. Dec. 12th 3:30 P.M. Speakers: Envoys of Women Voters Mrs. O.H.P. Belmont, Senator Geo. Sutherland, Rep. Frank. W. [last name obscured]."|thumb|Sara Bard Field eta Frances Jolliffe sufragiotik 1915ean Washington, D.C.ra bidalitakoei ongietorria ematen dien kartela; Kongresuko Liburutegitik hartutakoa.]]
=== Antzerkia ===
Jolliffe "gizarteko aktore" bat zen San Frantziskon, emakume gazte gisa.<ref>{{Cite news|izenburua=Society Folk Will Act To-Day In Aid of Charity|orrialdea=5|data=26 July 1905|url=https://cdnc.ucr.edu/?a=d&d=SFC19050126.2.38&srpos=11&e=-------en--20--1--txt-txIN-Frances+Jolliffe-------1|kazeta=San Francisco Call|accessdate=August 23, 2020}}</ref> 1900ean agertu zen New Yorkeko antzokian, Helena Modjeskaren konpainiarekin batera.<ref>{{Cite news|izenburua=Eastern Critics Laud Miss Frances Jolliffe|orrialdeak=2|data=1900-01-10|url=https://www.newspapers.com/clip/57931351/eastern-critics-laud-miss-frances/|kazeta=The San Francisco Examiner|accessdate=2020-08-24}}</ref><ref>{{Cite news|izenburua=A Society Actress|orrialdea=28|data=December 20, 1896|url=https://cdnc.ucr.edu/?a=d&d=SFC18961220.2.233&srpos=1&e=-------en--20--1--txt-txIN-Frances+Jolliffe-------1|kazeta=San Francisco Call|accessdate=August 23, 2020}}</ref>
Arte eszenikoen editorea zen ''San'' Francisco Evening Bulletin egunkarian. Paper horretan, [[Enrico Caruso|Enrico]] Caruso elkarrizketatu zuen, eta Ruth St. Denisen kritika egin zuen (Radharen bakarkako emanaldiak Jolliffe aspertu zuen 1911n). Theodore Wores artistak bere erretratua margotu zuen.<ref>{{Cite news|abizena=Doyle|izenburua=Picture Galleries Will Delight Art Lovers' Eyes|orrialdea=34|izena1=Margaret Marshall|data=April 3, 1910|url=https://cdnc.ucr.edu/cgi-bin/cdnc?a=d&d=SFC19100403.2.117.4&e=-------en--20--1--txt-txIN--------1|kazeta=San Francisco Call|accessdate=August 23, 2020}}</ref>
=== Sufragioa ===
Jolliffe sufragista izan zen Kalifornian, eta 1913an Kaliforniako lege aldiko bilera batera joateko [[Lobby|presio-talde]] gisa (lobbyariak) onartutako lehenengo bi emakumeetako bat bihurtu zen; amen pentsioen lege-proiektu bati buruz hitz egin zuten batzarkideekin (gizonezkoekin).<ref>{{Cite news|izenburua=Fair Lobbyists at Work|orrialdea=14|data=January 13, 1913|url=https://cdnc.ucr.edu/?a=d&d=SFC19130113.2.110.80&srpos=3&e=-------en--20--1--txt-txIN-Frances+Jolliffe-------1|kazeta=San Francisco Call|accessdate=August 23, 2020}}</ref>
Jolliffe, Sara Bard Field, Ingeborg Kindstedt eta Maria Kindberg San Frantziskotik Washingtonera errepidez egindako bidaia batean proposatu ziren, 1915eko irailean, "sufragista" gisa, [[Woodrow Wilson|Woodrow]] Wilson Kongresuko presidentearekin biltzeko eta "eskaera heraldoia" milaka sinadurarekin, emakumeen sufragioa entregatzeko..<ref>{{Cite web|abizena=O'Gan|izenburua=Traveling for Suffrage Part 1: Two women, a cat, a car, and a mission|hizkuntza=en|izena1=Patri|data=2014-03-05|url=https://americanhistory.si.edu/blog/2014/03/traveling-for-suffrage-part-1-two-women-a-cat-a-car-and-a-mission.html|lana=National Museum of American History|accessdate=2020-08-23}}</ref><ref>{{Cite news|izenburua=To Hand Congress Four-Mile Petition|orrialdeak=2|data=1915-11-24|url=https://www.newspapers.com/clip/57932073/to-hand-congress-four-mile-petition/|kazeta=Evening Star|accessdate=2020-08-24}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=[Billboard signs welcoming suffrage envoys from San Francisco to Washington, D.C.]|url=https://www.loc.gov/item/mnwp000423/|lana=Library of Congress|accessdate=2020-08-23}}</ref><ref>{{Cite news|izenburua=McCOMBS WILL SEE ENVOYS; California Women May Appear Before National Committee.|hizkuntza=en-US|data=1915-11-16|url=https://www.nytimes.com/1915/11/16/archives/mccombs-will-see-envoys-california-women-may-appear-before-national.html|kazeta=The New York Times|issn=0362-4331|accessdate=2020-08-23}}</ref><ref>{{Cite news|izenburua=MISS WILSON, SUFFRAGE AID.; President's Daughter Assists Mrs. O.H.P. Belmont at Reception.|hizkuntza=en-US|data=1915-12-08|url=https://www.nytimes.com/1915/12/08/archives/miss-wilson-suffrage-aid-presidents-daughter-assists-mrs-ohp.html|kazeta=The New York Times|issn=0362-4331|accessdate=2020-08-24}}</ref> Hala ere, Jolliffek Sacramenton bidaia utzi zuen, lehen geldialdian, gaixotasun ezezagun baten ondorioz.<ref>{{Cite web|abizena=Ness|izenburua=Suffrage fight|izena1=Carol|data=1995-08-24|url=https://www.sfgate.com/news/article/Suffrage-fight-3134806.php|lana=SFGate|accessdate=2020-08-24}}</ref> Albany-n (New York) taldearekin berriro elkartu zen, garaiz bidaiaren ekialdeko kostan parte hartzeko eta eskaera Kongresuari eta Wilson presidenteari emateko. "Kaliforniako emakumeei botoak axola ez diela pentsatzen duen edonork hobe zuen irten eta kentzen saiatzea", esan zion Jolliffek New Yorkeko mitin bateko audientzia bati, geraleku batean.<ref>{{Cite news|izenburua=Don't Try to Take the Ballot from Women|orrialdea=1|data=27 November 1915|url=https://cdnc.ucr.edu/?a=d&d=MU19151127.2.25&srpos=2&e=-------en--20--1--txt-txIN-Frances+Jolliffe-------1|kazeta=Morning Union|accessdate=August 23, 2020}}</ref>
=== Gerra-lanak ===
Lehen Mundu Gerran, Jolliffe gerrako korrespontsal gisa joan zen Frantziara, ospitale eta errefuxiatu-zentroetako baldintzei buruzko informazioa emateko; itzultzean, gerra arintzeko funtsak biltzeko ekitaldietan hitz egin zuen.
== Bizitza pertsonala ==
1912an, Jolliffek eskandalua sortu zuen Lawrenceko (Massachusetts) hotel bateko atarte batean zigarro bat erretzen ari zenean.<ref>{{Cite news|izenburua=Blows Smoke in Face of Hotel Man, then Regrets|orrialdeak=10|data=1912-02-29|url=https://www.newspapers.com/clip/57932861/blows-smoke-in-face-of-hotel-man-then/|kazeta=Oakland Tribune|accessdate=2020-08-24}}</ref> Jolliffe 1925ean hil zen, San Frantziskon, 52 urte zituela.<ref name=":0">{{Cite news|izenburua=Miss Frances Jolliffe Dies|orrialdeak=5|data=1925-11-10|url=https://www.newspapers.com/clip/57931545/miss-frances-jolliffe-dies/|kazeta=The San Francisco Examiner|accessdate=2020-08-24}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1873ko|1925eko|Jollife, Frances}}
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako gerra korrespontsalak]]
[[Kategoria:Sanfrantziskotarrak (Kalifornia)]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako emakume aktoreak]]
[[Kategoria:Emakume amerikarrak Lehen Mundu gerran]]
[[Kategoria:XX. mendeko kazetariak]]
9zjvzk7thm13qefw1zxactpqr18zcwl
Athletic 2024-25
0
1186934
9975788
9974146
2024-11-20T22:20:14Z
Daeri
16654
9975788
wikitext
text/x-wiki
{| border=1 width=75% cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;"
|- align=center bgcolor=D30B16 style="color:white;"
!Zkia.
!Jokalaria
!Posizioa
!Altuera (m.)
!Jaiotza
!Jatorria
!JP
!G
!Taldean noiztik
!Kontratua (urte)-rarte
!Oharrak
|- text-align: center;" style="background:White"
|colspan=11|<font style="color:blue;">'''Lehen taldea 2024/25 Gizonezkoak'''</font>
|-
|1
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Unai Simón Mendibil|Unai '''Simon''']] [[Fitxategi:Injury icon 2.svg|15px]]
|align=left|[[Atezain (futbola)|Atezaina]]
|1'92
|97-6-11
|Harrobia
|195
|0
|2018
|2029 <ref>[https://www.athletic-club.eus/eu/albisteak/2024/05/24/unai-simonek-2029ra-arte-luzatu-du-athletic-clubekin-duen-konpromisoa/ Unai Simonek 2029ra arte luzatu du Athletic Clubekin duen konpromisoa]</ref>
|[[Espainiako futbol selekzio nazionala|Espainiarekin]] internazionala
|- bgcolor="#EFEFEF"
|2
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Andoni Gorosabel|Andoni '''Gorosabel''']]
| align="left" |[[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
|1'74
|96-8-4
|[[Deportivo Alavés|Alavés]]
|8
|0
|2024
|2028 <ref>[https://www.athletic-club.eus/eu/albisteak/2024/06/19/gorosabelek-2028ra-arte-sinatu-du-athletic-clubekin/ Gorosabelek 2028ra arte sinatu du Athletic Clubekin]</ref>
|[[Euskal Herriko futbol selekzioa|Euskal Herriarekin]] internazionala
|-
|3
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Daniel Vivian|Dani '''Vivian''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'84
|99-7-5
|[[Santutxu Futbol Kluba|Santutxu]]
|118
|5
|2021
|2032 <ref>[https://www.athletic-club.eus/eu/albisteak/2024/06/01/dani-vivian-athletic-clubekin-konprometitu-da-2032ra-arte/ Dani Vivian Athletic Clubekin konprometitu da 2032ra arte]</ref>
|[[Euskal Herriko futbol selekzioa|Euskal Herria]] eta [[Espainiako futbol selekzio nazionala|Espainiarekin]] internazionala
|-bgcolor="#EFEFEF"
|4
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Aitor Paredes|Aitor '''Paredes''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'86
|00-4-29
|Harrobia
|69
|3
|2022
|2029 <ref>[https://www.athletic-club.eus/eu/albisteak/2024/03/21/aitor-paredesek-2029ra-arte-berritu-du-kontratua/ Aitor Paredesek 2029ra arte berritu du kontratua]</ref>
|[[Espainiako futbol selekzio nazionala|Espainiarekin]] internazionala
|-
|5
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Yeray Álvarez|'''Yeray''' Álvarez]]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'82
|95-1-24
|Harrobia
|234
|3
|2016
|2026 <ref>[https://www.athletic-club.eus/eu/albisteak/2019/07/18/yeray-alvarezek-kontratua-berritu-du-2 Yeray Alvarezek kontratua berritu du]</ref>
|[[Euskal Herriko futbol selekzioa|Euskal Herriarekin]] internazionala
|- bgcolor="#EFEFEF"
|6
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Mikel Vesga|Mikel '''Vesga''']]
|align=left|[[Erdilari|Euskarria]]
|1'91
|93-5-21
|[[Deportivo Alavés|Alavés]]
|217
|10
|16-17,17-18,19
|2027 <ref>[https://www.athletic-club.eus/eu/albisteak/2023/12/21/vesgak-2027ra-arte-luzatu-du-bere-kontratua Vesgak 2027ra arte luzatu du bere kontratua]</ref>
|[[Euskal Herriko futbol selekzioa|Euskal Herriarekin]] internazionala
|-
|7
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Alex Berenguer|Alex '''Berenguer''']]
|align=left|[[Erdilari|Ezker Hegalekoa]]
|1'75
|95-7-4
|[[Torino FC|Torino]]
|185
|30
|2020
|2027 <ref>[https://www.athletic-club.eus/eu/albisteak/2024/07/07/berenguerrek-hiru-urte-gehiagoz-sinatu-du-athletic-clubekin/ Berenguerrek hiru urte gehiagoz sinatu du Athletic Clubekin]</ref>
|
|- bgcolor="#EFEFEF"
|8
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Oihan Sancet|Oihan '''Sancet''']]
|align=left|[[Erdilari|Puntaerdia]]
|1'88
|00-4-25
|Harrobia
|169
|30
|2019
|2032 <ref>[https://www.athletic-club.eus/eu/albisteak/2023/04/01/oihan-sancetek-2032ra-arte-berritu-du-bere-kontratua Oihan Sancetek 2032ra arte berritu du bere kontratua]</ref>
|[[Espainiako futbol selekzio nazionala|Espainiarekin]] internazionala
|-
|9
|align=left|{{banderaikur|EH}} {{banderaikur|Ghana}} [[Iñaki Williams|Iñaki '''Williams''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'86
|94-6-15
|Harrobia
|437
|105
|2014
|2028 <ref>[https://www.athletic-club.eus/eu/albisteak/2019/08/12/inaki-williamsen-kontratua-luzatu-da IÑAKI WILLIAMSEN KONTRATUA LUZATU DA]</ref>
|[[Euskal Herriko futbol selekzioa|Euskal Herria]], [[Espainiako futbol selekzio nazionala|Espainia]] eta [[Ghanako futbol selekzio nazionala|Ghanarekin]] internazionala
|- bgcolor="#EFEFEF"
|10
|align=left|{{banderaikur|EH}} {{banderaikur|Ghana}} [[Nicholas Williams|Nico '''Williams''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Eskuin Hegalekoa]]
|1'81
|02-7-12
|Harrobia
|137
|22
|2020
|2027 <ref>[https://www.athletic-club.eus/eu/albisteak/2023/12/01/nico-williamsek-hiru-denboraldirako-berritu-du-athleticekin Nico Williamsek hiru denboraldirako berritu du Athleticekin]</ref>
|[[Espainiako futbol selekzio nazionala|Espainiarekin]] internazionala
|-
|11
|align=left|{{banderaikur|Espainia}} {{banderaikur|EH}} {{banderaikur|Ginea Bissau}} [[Álvaro Djaló|Álvaro '''Djaló''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'75
|99-8-16
|[[Sporting Clube de Braga|Sporting Braga]]
|12
|1
|2024
|2029 <ref>[https://www.athletic-club.eus/eu/albisteak/2024/03/04/akordioa-sc-bragarekin-alvaro-djalo-fitxatzeko/ Akordioa SC Bragarekin Alvaro Djalo fitxatzeko]</ref>
|[[Euskal Herriko futbol selekzioa|Euskal Herriarekin]] internazionala
|-bgcolor="#EFEFEF"
|12
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Gorka Gurutzeta|Gorka '''Gurutzeta''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'88
|96-9-12
|Harrobia
|97
|26
|18-19,22
|2028 <ref>[https://www.athletic-club.eus/eu/albisteak/2024/02/20/guruzetak-2028ra-arte-berritu-du-kontratua/ Guruzetak 2028ra arte berritu du kontratua/]</ref>
|
|-
|13
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Julen Agirrezabala|Julen '''Agirrezabala''']]
|align=left|[[Atezain (futbola)|Atezaina]]
|1'87
|00-12-26
|Harrobia
|49
|0
|2021
|2027 <ref>[https://www.athletic-club.eus/eu/albisteak/2024/05/31/julen-agirrezabalak-athletic-clubekin-2027ra-arte-berritu-du/ Julen Agirrezabalak Athletic Clubekin 2027ra arte berritu du]</ref>
|[[Euskal Herriko futbol selekzioa|Euskal Herriarekin]] internazionala
|- bgcolor="#EFEFEF"
|14
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Unai Nuñez Gestoso|Unai '''Nuñez''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'86
|97-1-30
|Harrobia
|120
|3
|17-22,24
|2025 <ref>[https://www.athletic-club.eus/eu/albisteak/2024/08/28/unai-nunez-athletic-clubera-utzita-itzuli-da/ Unai Nuñez Athletic Clubera utzita itzuli da]</ref>
|[[Euskal Herriko futbol selekzioa|Euskal Herria]] eta [[Espainiako futbol selekzio nazionala|Espainiarekin]] internazionala
|-
|15
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Iñigo Lekue|Iñigo '''Lekue''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
|1'80
|93-5-24
|[[Danok Bat]]
|248
|4
|2015
|2025 <ref>[https://www.athletic-club.eus/eu/albisteak/2023/04/23/inigo-lekuek-2025era-arte-berritu-du-kontratua Iñigo Lekuek 2025era arte berritu du kontratua]</ref>
|
|- bgcolor="#EFEFEF"
|16
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Iñigo Ruiz de Galarreta|Iñigo Ruiz de '''Galarreta''']]
|align=left|[[Erdilari|Antolatzailea]]
|1'75
|93-8-6
|Harrobia
|57
|1
|11-13,23
|2025 <ref>[https://www.athletic-club.eus/eu/albisteak/2023/06/07/galarreta-athletic-clubera-itzuli-da Galarreta Athletic Clubera itzuli da]</ref>
|
|-
|17
| align="left" |{{banderaikur|EH}} {{banderaikur|Aljeria}} [[Yuri Berchiche|'''Yuri''' Berchiche]]
| align="left" |[[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
|1'81
|90-2-10
|Harrobia
|209
|14
|2018
|2025 <ref>[https://www.athletic-club.eus/eu/albisteak/2024/03/25/yuri-berchichek-kontratua-berritu-du-athleticekin/ Yuri Berchichek kontratua berritu du Athleticekin]</ref>
|[[Euskal Herriko futbol selekzioa|Euskal Herriarekin]] internazionala
|- bgcolor="#EFEFEF"
|18
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Óscar de Marcos|Oscar '''De Marcos''']] [[Fitxategi:Captain sports.svg|12px]]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
|1'82
|89-4-14
|[[Deportivo Alavés|Alaves]]
|545
|38
|2009
|2025 <ref>[https://www.athletic-club.eus/eu/albisteak/2024/05/19/datorren-denboraldian-de-marcos-izango-da-athleticeko-kapitaina/ Datorren denboraldian De Marcos izango da Athleticeko kapitaina]</ref>
|[[Euskal Herriko futbol selekzioa|Euskal Herriarekin]] internazionala
|-
|19
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Javier Martón|Javi '''Martón''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'83
|99-5-6
|[[Real Sociedad]]
|3
|0
|2024
|2026 <ref>[https://www.athletic-club.eus/eu/albisteak/2023/07/05/marton-athletic-clubeko-jokalari-berria Marton Athletic Clubeko jokalari berria]</ref>
|
|- bgcolor="#EFEFEF"
|20
|align=left|{{banderaikur|EH}} '''[[Unai Gómez]]'''
|align=left|[[Erdilari|Puntaerdia]]
|1'83
|03-5-25
|Harrobia
|49
|2
|2023
|2028 <ref>[https://www.athletic-club.eus/eu/albisteak/2023/10/20/unai-gomezek-2028ra-arte-berritu-du-athletic-clubekin Unai Gomezek 2028ra arte berritu du Athletic Clubekin]</ref>
|
|-
|21
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Ander Herrera|Ander '''Herrera''']]
|align=left|[[Erdilari|Puntaerdia]]
|1'82
|89-8-14
|[[Real Zaragoza|Zaragoza]]
|185
|11
|11-14,22
|2025 <ref>[https://www.athletic-club.eus/eu/albisteak/2024/06/13/ander-herrerak-kontratua-berritu-du-athletic-clubekin/ Ander Herrerak kontratua berritu du Athletic Clubekin]</ref>
|[[Espainiako futbol selekzio nazionala|Espainiarekin]] internazionala
|- bgcolor="#EFEFEF"
|22
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Nicolás Serrano|Nico '''Serrano''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'78
|03-3-5
|Harrobia
|20
|2
|21-22,24
|2026 <ref>[https://www.athletic-club.eus/eu/albisteak/2023/08/10/nico-serranok-beste-bi-urtez-berritu-du-kontratua-eta-pec-zwolle-taldera-irtengo-da-utzita Nico Serranok beste bi urtez berritu du kontratua eta Pec Zwolle taldera irtengo da utzita]</ref>
|
|-
|23
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Mikel Jauregizar|Mikel '''Jauregizar''']]
|align=left|[[Erdilari|Euskarria]]
|1'77
|03-11-13
|Harrobia
|22
|1
|2023
|2027
|
|- bgcolor="#EFEFEF"
|24
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Beñat Prados|Beñat '''Prados''']]
|align=left|[[Erdilari|Antolatzailea]]
|1'79
|01-2-8
|Harrobia
|47
|1
|2023
|2031 <ref>[https://www.athletic-club.eus/eu/albisteak/2024/06/27/benat-pradosek-2031ra-arte-sinatu-du-athletic-clubekin/ Beñat Pradosek 2031ra arte sinatu du Athletic Clubekin]</ref>
|
|-
|25
| align="left" |''Fitxa librea''
| align="left" |
|
|
|
|
|
|
|
|
|-bgcolor="#EFEFEF"
|26
|align=left|{{banderaikur|EH}} {{banderaikur|Mexiko}} [[Alex Padilla|Alex '''Padilla''']]
|align=left|[[Atezain (futbola)|Atezaina]]
|1'90
|03-9-1
|Harrobia
|5
|0
|2024
|2027
|
|-
|28
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Peio Canales|Peio '''Canales''']]
|align=left|[[Erdilari|Euskarria]]
|1'79
|05-1-17
|Harrobia
|1
|0
|2024
|2027
|
|- bgcolor="#EFEFEF"
<!--
|29
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Beñat Gerenabarrena|Beñat '''Gerenabarrena''']]
|align=left|[[Erdilari|Antolatzailea]]
|1'75
|03-3-29
|Harrobia
|0
|0
|2024
|2027 <ref>[https://as.com/futbol/mas_futbol/gerenabarrena-renueva-tres-temporadas-con-el-athletic-n/ Gerenabarrena renueva tres temporadas con el Athletic]</ref>
|
|-
|30
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Aimar Duñabeitia|Aimar '''Duñabeitia''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'84
|03-6-22
|Harrobia
|0
|0
|2024
|2025
|
|-bgcolor="#EFEFEF"
-->
|32
|align=left|{{banderaikur|Senegal}} [[Adama Boiro|'''Adama''' Boiro]]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
|1'83
|02-6-22
|[[Osasuna]]
|5
|0
|2024
|2029 <ref>[https://www.athletic-club.eus/eu/albisteak/2024/01/24/akordioa-osasunako-adama-boiro-ezker-hegaleko-atzelariarekin Akordioa Osasunako Adama Boiro ezker hegaleko atzelariarekin]</ref>
|
|-
<!--
|33
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Aingeru Olabarrieta|Aingeru '''Olabarrieta''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Eskuin Hegalekoa]]
|1'82
|05-11-14
|Harrobia
|1
|0
|2023
|2025
|
|-bgcolor="#EFEFEF"
|34
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Oier Gastesi|Oier '''Gastesi''']]
|align=left|[[Atezain (futbola)|Atezaina]]
|1'90
|03-10-30
|Harrobia
|0
|0
|2024
|2026 <ref>[https://as.com/futbol/primera/gastesi-amplia-su-contrato-hasta-2026-n/ Gastesi amplía su contrato con el Athletic hasta 2026]</ref>
|
|-
-->
|}
Entrenatzailea: {{banderaikur|Espainia}} {{banderaikur|EH}} [[Ernesto Valverde]] (03-05,13-17,22-Egun)
* [[Fitxategi:Captain sports.svg|15px]] = [[Kapitain (futbola)|Kapitainak]].
* [[Fitxategi:Injury icon 2.svg|15px]] = Epe luzeko baja.
* <small> 25 baino handiagoa den zenbakia duten joklariak [[Bilbao Athletic 2024/2025|Bilbao Athletic]] taldeko jokalariak dira, eta beraz bigarren edo lehen taldearekin jokatu dezakete partidak. [[Espainiako futbol liga txapelketa|LFP]]-ko arauak diotenez, lehen taldeko jokalariek 1-etik 25-erako zenbakiak eraman beharko dituzte.</small>
=== Lagatakoak ===
{| border=1 width=75% cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;"
|- align=center bgcolor=D30B16 style="color:white;"
!Taldea
!Jokalaria
!Posizioa
!Altuera (m.)
!Jaiotza
!Jatorria
!JP
!G
!Taldean noiz
!Kontratua (urte)-rarte
!Oharrak
|- text-align: center;" style="background:White"
|-bgcolor="#EFEFEF"
|[[Club Deportivo Mirandés|Mirandes]] (2.)
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Hugo Rincón|Hugo '''Rincón''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
|1'85
|03-1-27
|Harrobia
|0
|0
|Inoiz
|2028 <ref>[https://www.athletic-club.eus/eu/albisteak/2024/08/06/hugo-rinconek-2028ra-arte-berritu-du/ Hugo Rinconek 2028ra arte berritu du]</ref>
|
|-
|[[Club Deportivo Mirandés|Mirandes]] (2.)
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Unai Egiluz|Unai '''Egiluz''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'88
|02-3-19
|Harrobia
|1
|0
|23-24
|2026
|
|-bgcolor="#EFEFEF"
|[[Real Racing Club de Santander|Racing Santander]] (2.)
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Unai Vencedor|Unai '''Vencedor''']]
|align=left|[[Erdilari|Euskarria]]
|1'76
|00-11-15
|Harrobia
|82
|0
|19-23
|2027 <ref>[https://www.athletic-club.eus/eu/albisteak/2022/05/13/unai-vencedorrek-2027ra-arte-luzatu-du-kontratua Unai Vencedorrek 2027ra arte luzatu du kontratua]</ref>
|
|-
|[[Real Zaragoza|Zaragoza]] (2.)
|align=left|{{banderaikur|EH}} {{banderaikur|Ginea Bissau}} [[Adu Ares|'''Adu Ares''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Ezker Hegalekoa]]
|1'83
|01-10-12
|[[Santutxu Futbol Kluba|Santutxu]]
|27
|2
|22-24
|2027 <ref>[https://www.athletic-club.eus/eu/albisteak/2023/12/14/adu-aresek-2027ra-arte-berritu-du-bere-kontratua Adu Aresek 2027ra arte berritu du bere kontratua]</ref>
|[[Euskal Herriko futbol selekzioa|Euskal Herriarekin]] internazionala
|- bgcolor="#EFEFEF"
|[[Club Deportivo Mirandés|Mirandes]] (2.)
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Urko Iruretagoiena|'''Izeta''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'75
|99-9-29
|[[Eibar KE|Eibar]]
|0
|0
|Inoiz
|2025 <ref>[https://www.athletic-club.eus/eu/albisteak/2024/08/08/urko-izetak-utzita-jokatuko-du-cd-mirandes/ Urko Izetak utzita jokatuko du CD Mirandesen]</ref>
|
|-
|}
<!--
=== Baja Neguan ===
{| border=1 width=75% cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;"
|- align=center bgcolor=D30B16 style="color:white;"
!Zkia.
!Jokalaria
!Posizioa
!Altuera (m.)
!Jaiotza
!Jatorria
!JP
!G
!Taldean noiz
!Kontratua (urte)-rarte
!Oharrak
|- text-align: center;" style="background:White"
|-
|}
=== Neguko merkatua 2024 ===
{| cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=50%
|- bgcolor=red style="color:white;"
|align=center colspan=5|'''Bajak'''
|-bgcolor=0000FF style="color:white;"
!'''Jokalariak'''
!'''Posizioa'''
!'''Talde berria'''
!'''Mota'''
!'''Zenbatekoa'''
|-
|}
-->
=== Udako merkatua 2024 ===
{| cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=50%
|- bgcolor=green style="color:white;"
|align=center colspan=5|'''Fitxaketak'''
|-bgcolor=0000FF style="color:white;"
!'''Jokalariak'''
!'''Posizioa'''
!'''Jatorria'''
!'''Mota'''
!'''Zenbatekoa'''
|-
| {{banderaikur|Espainia}} {{banderaikur|EH}} {{banderaikur|Ginea Bissau}} [[Álvaro Djaló]]
| [[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
| [[Sporting Clube de Braga|Sporting Braga]]
| Fitxaketa
| 15.000.000 [[Euro|€]]
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Andoni Gorosabel]]
| [[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
| [[Deportivo Alavés|Alavés]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Unai Nuñez Gestoso|Unai Nuñez]]
| [[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
| [[Real Club Celta de Vigo|Celta]]
| Lagatua
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Nicolás Serrano|Nico Serrano]]
| [[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
| [[Racing Club de Ferrol|Racing Ferrol]]
| Lagapenetik bueltan
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Javier Martón|Javi Martón]]
| [[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
| [[Club Deportivo Mirandés|Mirandes]]
| Lagapenetik bueltan
|
|-
<!--
| {{banderaikur|EH}} [[Aitor Paredes]]
| [[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
| [[Bilbao Athletic]]
| 1.taldera igo
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Unai Vencedor]]
| [[Erdilari|Euskarria]]
| [[Eibar KE|Eibar]]
| Lagatua
|
|-
-->
|}
{| cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=50%
|- bgcolor=red style="color:white;"
|align=center colspan=5|'''Bajak'''
|-bgcolor=0000FF style="color:white;"
!'''Jokalariak'''
!'''Posizioa'''
!'''Talde berria'''
!'''Mota'''
!'''Zenbatekoa'''
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Raúl García]]
| [[Erdilari|Puntaerdia]]
| Erretiratua
|
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Asier Villalibre]]
| [[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
| [[Deportivo Alavés|Alavés]]
| Fitxaketa
| 1.000.000 [[Euro|€]]
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Imanol García de Albeniz]]
| [[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
| [[AC Sparta Praga|Sparta Praga]]
| Fitxaketa
| 500.000 [[Euro|€]]
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Daniel García Carrillo|Dani Garcia]]
| [[Erdilari|Euskarria]]
| [[Olympiacos F.C.|Olympiacos]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Iker Muniain]]
| [[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
| [[Club Atlético San Lorenzo de Almagro|San Lorenzo]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Unai Egiluz]]
| [[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
| [[Club Deportivo Mirandés|Mirandes]]
| Lagatua
|
|-
| {{banderaikur|EH}} {{banderaikur|Ginea Bissau}} [[Adu Ares]]
| [[Aurrelari (futbola)|Ezker Hegalekoa]]
| [[Real Zaragoza|Zaragoza]]
| Lagatua
|
|-
|}
=== Estatistikak ===
{| class="wikitaula" style="text-align: center;"
|-
!rowspan="2"|Zkia.
!rowspan="2"|Jokalaria
!colspan="4"|Guztira
!colspan="4"|Liga (1.maila)
!colspan="4"|Kopa
!colspan="4"|Europa League
!colspan="4"|Superkopa
|-
!Partidak!!Minutuak!!Golak!!Asis.!!Partidak!!Minutuak!!Golak!!Asis.!!Partidak!!Minutuak!!Golak!!Asis.!!Partidak!!Minutuak!!Golak!!Asis.!!Partidak!!Minutuak!!Golak!!Asis.
|-
|1
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Unai Simón Mendibil|'''Simon''']] [[Fitxategi:Injury icon 2.svg|15px]]
| -|| -|| -|| -|| -|| -|| -|| -|| -|| -|| -|| -|| -|| -|| -|| -|| -|| -|| -|| -
|-
|2
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Andoni Gorosabel|'''Gorosabel''']]
| 8/6|| 458'|| 0|| 1|| 5/3|| 277'|| 0|| 1|| || || || || 3/3|| 181'|| 0|| 0|| -|| -|| -|| -
|-
|3
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Daniel Vivian|'''Vivian''']]
| 15/13|| 1214'|| 2|| 0|| 11/9|| 864'|| 2|| 0|| || || || || '''4'''/'''4'''|| 350'|| 0|| 0|| -|| -|| -|| -
|-
|4
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Aitor Paredes|'''Paredes''']]
| 12/12|| 1025'||2
| 0|| 8/8|| 665'||1
| 0|| || || || || '''4'''/'''4'''|| '''36'''<nowiki/>'''<nowiki/>0''''|| 1|| 0|| -|| -|| -|| -
|-
|5
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Yeray Álvarez|'''Yeray''']]
| 6/6|| 540'|| 0|| 0|| 6/6|| 540'|| 0|| 0|| || || || || -|| -|| -|| -|| -|| -|| -|| -
|-
|6
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Mikel Vesga|'''Vesga''']]
| 9/4|| 382'|| 0|| 0|| 8/4|| 348'|| 0|| 0|| || || || || 1/0|| 34'|| 0|| 0|| -|| -|| -
| -
|-
|7
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Alex Berenguer|'''Berenguer''']]
| '''16'''/10|| 898'|| 2|| '''5'''|| '''12'''/8|| 708'|| 2|| '''4'''|| || || || || '''4'''/2|| 190'|| 0|| '''1'''|| -|| -|| -|| -
|-
|8
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Oihan Sancet|'''Sancet''']]
| 12/10|| 769'|| '''5'''|| 0|| 10/9|| 666'|| '''4'''|| 0|| || || || || 2/1|| 103'|| 1|| 0|| -|| -|| -|| -
|-
|9
|align=left|{{banderaikur|EH}} {{banderaikur|Ghana}} [[Iñaki Williams|'''I.Williams''']]
| '''16'''/'''15'''|| '''13'''<nowiki/>'''36<nowiki/>''''|| '''5'''|| 4|| '''12'''/'''11'''|| '''97'''<nowiki/>'''6''''|| 3|| '''4'''|| || || || || '''4'''/'''4'''|| '''36'''<nowiki/>'''<nowiki/>0''''|| '''2'''|| 0|| -|| -|| -|| -
|-
|10
|align=left|{{banderaikur|EH}} {{banderaikur|Ghana}} [[Nicholas Williams|'''N.Williams''']]
| 15/12|| 1055'|| 2|| 2|| 11/9|| 774'|| 1|| 1|| || || || || '''4'''/3|| 281'|| 1|| '''1'''|| -|| -|| -|| -
|-
|11
|align=left|{{banderaikur|Espainia}} {{banderaikur|EH}} {{banderaikur|Ginea Bissau}} [[Álvaro Djaló|'''Djaló''']]
| 12/5|| 486'|| 1|| 0|| 9/3|| 343'|| 1|| 0|| || || || || 3/2|| 143'|| 0|| 0|| -|| -|| -|| -
|-
|12
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Gorka Gurutzeta|'''Gurutzeta''']]
| 15/11|| 907'|| 3|| 2|| '''12'''/8|| 680'|| 3|| 2|| || || || || 3/3|| 227'|| 0|| 0|| -|| -|| -|| -
|-
|13
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Julen Agirrezabala|'''Agirrezabala''']]
| 14/14|| 1207'|| (9)|| 0|| 10/10|| 847'|| (7)|| 0|| || || || || '''4'''/'''4'''|| '''36'''<nowiki/>'''<nowiki/>0''''|| (2)|| 0|| -|| -|| -|| -
|-
|14
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Unai Nuñez Gestoso|'''Nuñez''']]
| 4/3|| 280'|| 0|| 1|| 3/3|| 270'|| 0|| 0|| || || || || 1/0|| 10'|| 0|| '''1'''|| -|| -|| -|| -
|-
|15
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Iñigo Lekue|'''Lekue''']]
| 6/3|| 315'|| 0|| 0|| 6/3|| 315'|| 0|| 0|| || || || || -|| -|| -|| -|| -|| -|| -|| -
|-
|16
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Iñigo Ruiz de Galarreta|'''Galarreta''']]
| 13/10|| 803'|| 0|| 1|| 9/6|| 482'|| 0|| 1|| || || || || '''4'''/'''4'''|| 319'|| 0|| 0|| -|| -|| -|| -
|-
|17
|align=left|{{banderaikur|EH}} {{banderaikur|Aljeria}} [[Yuri Berchiche|'''Yuri''']]
| 14/12|| 1084'|| 0|| 0|| 10/8|| 724'|| 0|| 0|| || || || || '''4'''/'''4'''|| '''36'''<nowiki/>'''<nowiki/>0''''|| 0|| 0|| -|| -|| -|| -
|-
|18
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[óscar de Marcos|'''De Marcos''']] [[Fitxategi:Captain sports.svg|12px|Kapitain]]
| 13/9|| 864'|| 0|| 4|| 9/8|| 685'|| 0|| 3|| || || || || '''4'''/1|| 179'|| 0|| '''1'''|| -|| -|| -|| -
|-
|19
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Javier Martón|'''Martón''']]
| 3/0|| 50'|| 0|| 0|| 3/0|| 50'|| 0|| 0|| || || || || -|| -|| -|| -|| -|| -|| -|| -
|-
|20
|align=left|{{banderaikur|EH}} '''[[Unai Gómez]]'''
| '''16'''/4|| 479'|| 0|| 2|| '''12'''/3|| 355'|| 0|| 1|| || || || || '''4'''/1|| 124'|| 0|| '''1'''|| -|| -|| -|| -
|-
|21
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Ander Herrera|'''Herrera''']]
| 11/2|| 312'|| 0|| 0|| 7/2|| 256'|| 0|| 0|| || || || || '''4'''/0|| 56'|| 0|| 0|| -|| -|| -|| -
|-
|22
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Nicolás Serrano|'''Serrano''']]
| 3/1|| 131'|| 1|| 0|| 2/1|| 97'|| 0|| 0|| || || || || 1/0|| 34'|| 1|| 0|| -|| -|| -|| -
|-
|23
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Mikel Jauregizar|'''Jauregizar''']]
| 12/8|| 697'|| 1|| 0|| 10/7|| 610'|| 1|| 0|| || || || || 2/1|| 87'|| 0|| 0|| -|| -|| -|| -
|-
|24
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Beñat Prados|'''Prados''']]
| 14/10|| 789'|| 1|| 0|| 11/7|| 587'|| 1|| 0|| || || || || 3/3|| 202'|| 0|| 0|| -|| -|| -|| -
|-
|26
|align=left|{{banderaikur|EH}} {{banderaikur|Mexiko}} [[Alex Padilla|'''Padilla''']]
| 5/3|| 320'|| (6)|| 0|| 5/3|| 320'|| (6)|| 0|| || || || || -|| -|| -|| -|| -|| -|| -|| -
|-
|28
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Peio Canales|'''Canales''']]
| 1/0|| 19'|| 0|| 0|| 1/0|| 19'|| 0|| 0|| || || || || -|| -|| -|| -|| -|| -|| -|| -
|-
|32
|align=left|{{banderaikur|Senegal}} [[Adama Boiro|'''Adama''']]
| 5/4|| 339'|| 0|| 0|| 5/4|| 339'|| 0|| 0|| || || || || -|| -|| -|| -|| -|| -|| -|| -
|-
<!--
|33
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Aingeru Olabarrieta|'''Olabarrieta''']]
| -|| -|| -|| -|| -|| -|| -|| -|| || || || || -|| -|| -|| -|| -|| -|| -|| -
|-
-->
|23
|align=left|{{banderaikur|EH}} {{banderaikur|Ginea Bissau}} [[Adu Ares|'''Ares''']] '''(B)'''
| 1/0|| 18'|| 0|| 0|| 1/0|| 18'|| 0|| 0|| || || || || -|| -|| -|| -|| -|| -|| -|| -
|-
|}
''Jokalariak guztira: 28''
<!--
=== Denboraldiko Hamaikakoa ===
''Lehiaketa guztien artean hamaikakoetan gehien agertu diren jokalariak.''
<div style="position:relative;">
[[Fitxategi:Soccer Field Transparant.svg|350px]]
{{Image label|x=0.40|y=1.26|scale=350|text=<span style="color:Black; font-size:100%;">{{banderaikur|EH}} [[Unai Simón Mendibil|'''Simon''']]</span>}}
{{Image label|x=0.70|y=0.95|scale=350|text=<span style="color:Maroon; font-size:100%;">{{banderaikur|EH}} [[Iñigo Lekue|'''Lekue''']]</span>}}
{{Image label|x=0.25|y=1.08|scale=350|text=<span style="color:Maroon; font-size:100%;">{{banderaikur|EH}} [[Aitor Paredes|'''Paredes''']] </span>}}
{{Image label|x=0.55|y=1.08|scale=350|text=<span style="color:Maroon; font-size:100%;">{{banderaikur|EH}} [[Daniel Vivian|'''Vivian''']]</span>}}
{{Image label|x=0.10|y=0.95|scale=350|text=<span style="color:Maroon; font-size:100%;">{{banderaikur|EH}} {{banderaikur|Aljeria}} [[Yuri Berchiche|'''Yuri''']]</span>}}
{{Image label|x=0.42|y=0.80|scale=350|text=<span style="color:Navy; font-size:100%;">{{banderaikur|EH}} [[Iñigo Ruiz de Galarreta|'''Galarreta''']]</span>}}
{{Image label|x=0.42|y=0.65|scale=350|text=<span style="color:Navy; font-size:100%;">{{banderaikur|EH}} [[Oihan Sancet|'''Sancet''']]</span>}}
{{Image label|x=0.65|y=0.52|scale=350|text=<span style="color:Navy; font-size:100%;">{{banderaikur|EH}} [[óscar de Marcos|'''De Marcos''']]</span>}}
{{Image label|x=0.10|y=0.52|scale=350|text=<span style="color:Navy; font-size:100%;">{{banderaikur|EH}} {{banderaikur|Ghana}} [[Nicholas Williams|'''N.Williams''']]</span>}}
{{Image label|x=0.35|y=0.40|scale=350|text=<span style="color:Gold; font-size:100%;">{{banderaikur|EH}} {{banderaikur|Ghana}} [[Iñaki Williams|'''I.Williams''']]</span>}}
{{Image label|x=0.35|y=0.25|scale=350|text=<span style="color:Gold; font-size:100%;">{{banderaikur|EH}} [[Gorka Gurutzeta|'''Gurutzeta''']]</span>}}
</div>
-->
=== Neurketak ===
==== Aurrendenboraldia ====
{| border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="text-align:center; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: smaller;"
|-
!Data
!Aurkaria
!Lekua
!Emaitza
!Golegileak
!Oharrak
|- bgcolor="#ffdddd"
|[[Uztailaren 20|Uztailak 20]]
|[[Burgos Club de Fútbol|Burgos]]
|[[El Plantío Futbol Zelaia|El Plantío]], [[Burgos]]
|[https://www.athletic-club.eus/eu/taldeak/athletic-club/2024-25/partidak/1_8467/kronika 2 – 1]
|[[Javier Martón|Martón]] 54'
|
|- bgcolor="#ddffdd"
|[[Uztailaren 24|Uztailak 24]]
|[[Real Racing Club de Santander|Racing Santander]]
|[[Lasesarre estadioa|Lasesarre]], [[Barakaldo]]
|[https://www.athletic-club.eus/eu/taldeak/athletic-club/2024-25/partidak/1_8468/kronika 2 – 1]
|[[Iñaki Williams]] 39', [[Peio Canales|Canales]] 46'
|
|- bgcolor="#ffdddd"
|[[Uztailaren 27|Uztailak 27]]
|[[Sporting Clube de Portugal|Sporting Portugal]]
|[[José Alvalade estadioa|José Alvalade]], [[Lisboa]]
|[https://www.athletic-club.eus/eu/taldeak/athletic-club/2024-25/partidak/1_8476/kronika 3 – 0]
|
|[[Troféu Cinco Violinos]] XIII.edizioa
|- bgcolor="#ddffdd"
|[[Abuztuaren 1]]a
|[[Eibar KE|Eibar]]
|[[Las Llanas Udal Zelaia|Las Llanas]], [[Sestao]]
|[https://www.athletic-club.eus/eu/taldeak/athletic-club/2024-25/partidak/1_8469/kronika 1 – 0]
|[[Álvaro Djaló|Djaló]] 85'
|
|- bgcolor="#ddffdd"
|[[Abuztuaren 3]]a
|[[Osasuna]]
|[[Lasesarre estadioa|Lasesarre]], [[Barakaldo]]
|[https://www.athletic-club.eus/eu/taldeak/athletic-club/2024-25/partidak/1_8477/kronika 2 – 1]
|[[Álvaro Djaló|Djaló]] 19', [[Iñaki Williams]] 65'
|[[VIII. Euskal Herria Txapela 2023-2024|VIII.]] [[Euskal Herria Txapela|EH Txapela]] (3.garaikurra)
|- bgcolor="#ffdddd"
|[[Abuztuaren 7]]a
|[[Aston Villa Football Club|Aston Villa]]
|[[Bescot Stadium|Bescot]], [[Walsall]]
|[https://www.athletic-club.eus/eu/taldeak/athletic-club/2024-25/partidak/1_8470/kronika 3 – 2]
|[[Yeray Álvarez|Yeray]] 26', [[Gorka Gurutzeta|Guruzeta]] 71'
|
|- bgcolor="#ffdddd"
|[[Abuztuaren 10]]a
|[[VfB Stuttgart|Stuttgart]]
|[[MHPArena]], [[Stuttgart]]
|[https://www.athletic-club.eus/eu/taldeak/athletic-club/2024-25/partidak/1_8471/kronika 4 – 0]
|
|
|}
==== Liga ====
{| border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="text-align:center; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: smaller;"
|-
!#
!Data
!Aurkaria
!Zelaia
!Emaitza
!Golegileak
!Etorrera
!Sailkapena
|- bgcolor="#ffffdd"
|1
|[[Abuztuaren 15]]a
|[[Getafe Club de Fútbol|Getafe]]
|[[San Mames]]
|[https://www.athletic-club.eus/eu/taldeak/athletic-club/2024-25/partidak/1_8431/kronika 1 – 1]
|[[Oihan Sancet|Sancet]] 27'
|47.845
|16.
|-bgcolor="#ffdddd"
|2
|[[Abuztuaren 24]]a
|[[Barça]]
|[[Lluís Companys Olinpiar Estadioa|Lluís Companys]]
|[https://www.athletic-club.eus/eu/taldeak/athletic-club/2024-25/partidak/1_8432/kronika 2 – 1]
|[[Oihan Sancet|Sancet]] ([[Penalti|pen.]]) 42'
|46.448
|15.
|- bgcolor="#ddffdd"
|3
|[[Abuztuaren 28]]a
|[[Valencia Club de Fútbol|Valentzia]]
|[[San Mames]]
|[https://www.athletic-club.eus/eu/taldeak/athletic-club/2024-25/partidak/1_8433/kronika 1 – 0]
|[[Beñat Prados|Prados]] 45'
|48.644
|11.
|-bgcolor="#ffdddd"
|4
|[[Abuztuaren 31]]
|[[Atletico Madril]]
|[[San Mames]]
|[https://www.athletic-club.eus/eu/taldeak/athletic-club/2024-25/partidak/1_8434/kronika 0 – 1]
|
|48.617
|14.
|- bgcolor="#ddffdd"
|5
|[[Irailaren 15]]a
|[[UD Las Palmas]]
|[[Kanaria Handiko estadioa|Kanaria Handikoa]]
|[https://www.athletic-club.eus/eu/taldeak/athletic-club/2024-25/partidak/1_8435/kronika 2 – 3]
|[[Oihan Sancet|Sancet]] 7', [[Nico Williams]] 30', [[Aitor Paredes|Paredes]] 76'
|25.908
|10.
|- bgcolor="#ddffdd"
|7
|[[Irailaren 19]]a
|[[Club Deportivo Leganés|Leganés]]
|[[Butarque Udal Estadioa|Butarque]]
|[https://www.athletic-club.eus/eu/taldeak/athletic-club/2024-25/partidak/1_8437/kronika 0 – 2]
|[[Daniel Vivian|Vivian]] 65', [[Iñaki Williams]] 75'
|8.304
|5.
|- bgcolor="#ddffdd"
|6
|[[Irailaren 22]]a
|[[Real Club Celta de Vigo|Celta]]
|[[San Mames]]
|[https://www.athletic-club.eus/eu/taldeak/athletic-club/2024-25/partidak/1_8436/kronika 3 – 1]
|[[Gorka Guruzeta|Guruzeta]] 4', 39'; [[Álvaro Djaló|Djaló]] 80'
|48.373
|5.
|- bgcolor="#ffffdd"
|8
|[[Irailaren 29]]a
|[[Sevilla Fútbol Club|Sevilla]]
|[[San Mames]]
|[https://www.athletic-club.eus/eu/taldeak/athletic-club/2024-25/partidak/1_8438/kronika 1 – 1]
|[[Mikel Jauregizar|Jauregizar]] 36'
|48.288
|5.
|-bgcolor="#ffdddd"
|9
|[[Urriaren 6]]a
|[[Girona Futbol Club|Girona]]
|[[Montilivi estadioa|Montilivi]]
|[https://www.athletic-club.eus/eu/taldeak/athletic-club/2024-25/partidak/1_8439/kronika 2 – 1]
|[[Oihan Sancet|Sancet]] 41'
|13.396
|6.
|- bgcolor="#ddffdd"
|10
|[[Urriaren 20]]a
|[[RCD Espanyol|Espanyol]]
|[[San Mames]]
|[https://www.athletic-club.eus/eu/taldeak/athletic-club/2024-25/partidak/1_8473/kronika 4 – 1]
|[[Daniel Vivian|Vivian]] 6', [[Iñaki Williams]] 28', 30'; [[Alex Berenguer|Berenguer]] 55'
|46.713
|5.
|- bgcolor="#ffffdd"
|11
|[[Urriaren 27]]a
|[[Reial Club Deportiu Mallorca|Mallorca]]
|[[Son Moix estadioa|Son Moix]]
|[https://www.athletic-club.eus/eu/taldeak/athletic-club/2024-25/partidak/1_8440/kronika 0 – 0]
|
|19.797
|5.
|- bgcolor="#ffffdd"
|12
|[[Azaroaren 3]]a
|[[Real Betis|Betis]]
|[[San Mames]]
|[https://www.athletic-club.eus/eu/taldeak/athletic-club/2024-25/partidak/1_8441/kronika 1 – 1]
|[[Alex Berenguer|Berenguer]] 68'
|46.898
|
|- bgcolor="#ffffdd"
|13
|[[Azaroaren 10]]a
|[[Real Valladolid|Valladolid]]
|[[José Zorrilla estadioa|José Zorrilla]]
|[https://www.athletic-club.eus/eu/taldeak/athletic-club/2024-25/partidak/1_8442/kronika 1 – 1]
|[[Gorka Guruzeta|Guruzeta]] 94'
|23.515
|
|-
|14
|[[Azaroaren 24]]a
|[[Real Sociedad]]
|[[San Mames]]
|
|
|
|
|-
|15
|[[Abenduaren 1]]a
|[[Rayo Vallecano|Rayo]]
|[[Vallecasko futbol zelaia|Vallecas]]
|
|
|
|
|-
|19
|[[Abenduaren 4]]a
|[[Real Madril]]
|[[San Mames]]
|
|
|
|
|-
|16
|[[Abenduaren 8]]a
|[[Villarreal Club de Fútbol|Vila-real]]
|[[San Mames]]
|
|
|
|
|-
|17
|[[Abenduaren 15]]a
| [[Alaves]]
|[[Mendizorrotza (futbol zelaia)|Mendizorrotza]]
|
|
|
|
|-
|18
|[[Abenduaren 22]]a
|[[Osasuna]]
|[[Sadar]]
|
|
|
|
|-
|20
|[[Urtarrilaren 19]]a
|[[Real Club Celta de Vigo|Celta]]
|[[Balaídos estadioa|Balaídos]]
|
|
|
|
|-
|21
|[[Urtarrilaren 26]]a
|[[Club Deportivo Leganés|Leganés]]
|[[San Mames]]
|
|
|
|
|-
|22
|[[Otsailaren 2]]a
|[[Real Betis|Betis]]
|[[Benito Villamarín estadioa|Benito Villamarín]]
|
|
|
|
|-
|23
|[[Otsailaren 9]]a
|[[Girona Futbol Club|Girona]]
|[[San Mames]]
|
|
|
|
|-
|24
|[[Otsailaren 16]]a
|[[RCD Espanyol|Espanyol]]
|[[Cornellà-El Prat estadioa|Cornellà-El Prat]]
|
|
|
|
|-
|25
|[[Otsailaren 23]]a
|[[Real Valladolid|Valladolid]]
|[[San Mames]]
|
|
|
|
|-
|26
|[[Martxoaren 2]]a
| [[Atletico Madril]]
|[[Metropolitano estadioa|Metropolitano]]
|
|
|
|
|-
|27
|[[Martxoaren 9]]a
|[[Reial Club Deportiu Mallorca|Mallorca]]
|[[San Mames]]
|
|
|
|
|-
|28
|[[Martxoaren 16]]a
|[[Sevilla Fútbol Club|Sevilla]]
|[[Ramón Sánchez Pizjuán estadioa|Sánchez Pizjuán]]
|
|
|
|
|-
|29
|[[Martxoaren 30]]a
|[[Osasuna]]
|[[San Mames]]
|
|
|
|
|-
|30
|[[Apirilaren 6]]a
|[[Villarreal Club de Fútbol|Vila-real]]
|[[El Madrigal|La Cerámica]]
|
|
|
|
|-
|31
|[[Apirilaren 13]]a
|[[Rayo Vallecano|Rayo]]
|[[San Mames]]
|
|
|
|
|-
|32
|[[Apirilaren 20]]a
|[[Real Madril]]
|[[Santiago Bernabéu estadioa|Santiago Bernabéu]]
|
|
|
|
|-
|33
|[[Apirilaren 23]]a
|[[UD Las Palmas]]
|[[San Mames]]
|
|
|
|
|-
|34
|[[Maiatzaren 4]]a
|[[Real Sociedad]]
|[[Reale Arena]]
|
|
|
|
|-
|35
|[[Maiatzaren 11]]
|[[Alaves]]
|[[San Mames]]
|
|
|
|
|-
|36
|[[Maiatzaren 14]]
|[[Getafe Club de Fútbol|Getafe]]
|[[Coliseum Alfonso Pérez|Coliseum]]
|
|
|
|
|-
|37
|[[Maiatzaren 18]]a
|[[Valencia Club de Fútbol|Valentzia]]
|[[Mestalla]]
|
|
|
|
|-
|38
|[[Maiatzaren 25]]a
|[[Barça]]
|[[San Mames]]
|
|
|
|
|}
==== Kopa ====
{| border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="text-align:center; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: smaller;"
|-
!Kanporaketa
!Data
!Aurkaria
!Zelaia
!Emaitza
!Golegileak
!Etorrera
|-
|Final Hamaseirenak
|
|
|
|
|
|
|-
|}
==== Europa League ====
{| border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="text-align:center; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: smaller;"
|-
!Kanporaketa
!Data
!Aurkaria
!Zelaia
!Emaitza
!Golegileak
!Etorrera
!Sailkapena
|- bgcolor="#ffffdd"
|Liga #1
|[[Irailaren 26]]a
|[[AS Roma|Roma]]
|[[Stadio Olimpico]]
|[https://www.athletic-club.eus/eu/taldeak/athletic-club/2024-25/partidak/1_8478/kronika 1 – 1]
|[[Aitor Paredes|Paredes]] 84'
|63.702
|16.
|- bgcolor="#ddffdd"
|Liga #2
|[[Urriaren 3]]a
|[[AZ Alkmaar]]
|[[San Mames]]
|[https://www.athletic-club.eus/eu/taldeak/athletic-club/2024-25/partidak/1_8479/kronika 2 – 0]
|[[Iñaki Williams]] 72', [[Oihan Sancet|Sancet]] 85'
|46.328
|11.
|- bgcolor="#ddffdd"
|Liga #3
|[[Urriaren 24]]a
|[[SK Slavia Praga|Slavia Praga]]
|[[San Mames]]
|[https://www.athletic-club.eus/eu/taldeak/athletic-club/2024-25/partidak/1_8480/kronika 1 – 0]
|[[Nico Williams]] 33'
|47.766
|8.
|- bgcolor="#ddffdd"
|Liga #4
|[[Azaroaren 7]]a
|[[PFC Ludogorets Razgrad|Ludogorets]]
|[[Huvepharma Arena]]
|[https://www.athletic-club.eus/eu/taldeak/athletic-club/2024-25/partidak/1_8481/kronika 1 – 2]
|[[Iñaki Williams]] 73', [[Nico Serrano|Serrano]] 74'
|9.345
|6.
|-
|Liga #5
|[[Azaroaren 28]]a
|[[IF Elfsborg|Elfsborg]]
|[[San Mames]]
|
|
|
|
|-
|Liga #6
|[[Abenduaren 12]]a
|[[Fenerbahçe]]
|[[Şükrü Saracoğlu estadioa|Şükrü Saracoğlu]]
|
|
|
|
|-
|Liga #7
|[[Urtarrilaren 23]]a
|[[Beşiktaş JK|Beşiktaş]]
|[[Vodafone Park|Beşiktaş Stadyumu]]
|
|
|
|
|-
|Liga #8
|[[Urtarrilaren 30]]a
|[[FC Viktoria Plzeň|Viktoria Plzeň]]
|[[San Mames]]
|
|
|
|
|}
==== Superkopa ====
{| border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="text-align:center; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: smaller;"
|-
!Kanporaketa
!Data
!Aurkaria
!Zelaia
!Emaitza
!Golegileak
!Etorrera
|-
|Finalerdia
|[[Urtarrilaren 8]]a
|[[Barça]]
|
|
|
|
|-
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
== Ikus, gainera ==
* [[Athletic 2023-2024|Athletic 2023-24]]
* [[Athletic 2025-26]]
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Athleticeko historia]]
m1eqb4sibqm15163z5cy7pbngy3c6f6
Real Sociedad 2024-2025
0
1187508
9975784
9974142
2024-11-20T22:18:44Z
Daeri
16654
9975784
wikitext
text/x-wiki
{| border=1 width=75% cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;"
|- style="color:white;" align="center" bgcolor="0000FF"
!Zkia.
!Jokalaria
!Posizioa
!Altuera (m.)
!Jaiotza
!Jatorria
!JP
!G
!Klubean noiztik
!Kontratua (urte)-rarte
!Oharrak
|- style="background:White" text-align: center; "
| colspan="11" |<font style="color:blue;">'''Lehen taldea 2024/25 Gizonezkoak'''</font>
|-
|1
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Alejandro Remiro|Alex '''Remiro''']]
|align=left|[[Atezain (futbola)|Atezaina]]
|1'92
|95-3-24
|[[Athletic]]
|237
|0
|2019
|2027 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/atea-ziurtatua ALEX REMIRO Atea ziurtatua]</ref>
|[[Espainiako futbol selekzio nazionala|Espainiarekin]] internazionala
|- bgcolor="#EFEFEF"
|2
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Álvaro Odriozola|Álvaro '''Odriozola''']]
| align="left" |[[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
|1'78
|95-12-14
|Harrobia
|75
|1
|16-18,23
|2029 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/etxean-berriro-1 ALVARO ODRIOZOLAREN FITXAKETA Etxean berriro]</ref>
|[[Espainiako futbol selekzio nazionala|Espainiarekin]] internazionala
|-
|3
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Aihen Muñoz|'''Aihen''' Muñoz]]
| align="left" |[[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
|1'75
|97-8-16
|Harrobia
|144
|1
|2018
|2027 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/armarriaren-esanahia Armarriaren esanahia]</ref>
|[[Euskal Herriko futbol selekzioa|Euskal Herriarekin]] internazionala
|- bgcolor="#EFEFEF"
|4
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Martin Zubimendi|Martin '''Zubimendi''']]
| align="left" |[[Erdilari|Antolatzailea]]
|1'81
|99-2-2
|Harrobia
|204
|9
|2018
|2027 <ref>[https://www.mundodeportivo.com/futbol/real-sociedad/20221014/1001881234/zubimendi-2027-renovacion-estrella-real.html Zubimendi 2027: renovación estrella en la Real]</ref>
|[[Espainiako futbol selekzio nazionala|Espainiarekin]] internazionala
|-
|5
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Igor Zubeldia|Igor '''Zubeldia''']]
| align="left" |[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'85
|97-3-30
|Harrobia
|273
|4
|2015
|2029 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/sentimendu-baten-jarraipena IGOR ZUBELDIA Sentimendu baten jarraipena]</ref>
|
|- bgcolor="#EFEFEF"
|6
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Aritz Elustondo|Aritz '''Elustondo''']] [[Fitxategi:Captain sports.svg|12px]]
| align="left" |[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'82
|94-3-28
|Harrobia
|266
|12
|2014
|2026 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/gerlaria-2026ra-arte ARITZ ELUSTONDO Gerlaria 2026ra arte]</ref>
|[[Euskal Herriko futbol selekzioa|Euskal Herriarekin]] internazionala
|-
|7
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Ander Barrenetxea Muguruza|Ander '''Barrenetxea''']]
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'78
|01-12-27
|Harrobia
|165
|19
|2018
|2030 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/orainaldi-eta-etorkizun-txuri-urdina Orainaldi eta etorkizun txuri-urdina]</ref>
|
|-bgcolor="#EFEFEF"
|8
| align="left" |{{banderaikur|Errusia}} {{banderaikur|Armenia}} [[Arsen Zakharyan|Arsen '''Zakharyan''']]
|align=left|[[Erdilari|Puntaerdia]]
|1'83
|03-5-26
|[[FC Dinamo Mosku|Dinamo Mosku]]
|40
|1
|2023
|2029 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/maila-pasa-dugu-errusiar-talentua-dator ARSEN ZAKHARYAN Maila pasa dugu, errusiar talentua dator]</ref>
|[[Errusiako futbol selekzio nazionala|Errusiarekin]] internazionala
|-
|9
| align="left" |{{banderaikur|Islandia}} [[Orri Óskarsson|Orri '''Óskarsson''']]
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'86
|04-8-29
|[[FC København|København]]
|12
|3
|2024
|2030 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/realak-orri-oskarsson-fitxatu-du Realak Orri Óskarsson fitxatu du]</ref>
|[[Islandiako futbol selekzio nazionala|Islandiarekin]] internazionala
|- bgcolor="#EFEFEF"
|10
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Mikel Oiarzabal|Mikel '''Oiarzabal''']]
|align=left|[[Erdilari|Puntaerdia]]
|1'81
|97-4-21
|Harrobia
|359
|99
|2015
|2028 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/pozik-handiena 2028RA ARTE BERRITU DU Pozik handiena]</ref>
|[[Euskal Herriko futbol selekzioa|Euskal Herria]] eta [[Espainiako futbol selekzio nazionala|Espainiarekin]] internazionala
|-
|11
| align="left" |{{banderaikur|Herbehereak}} {{banderaikur|Surinam}} [[Sheraldo Becker|Sheraldo '''Becker''']]
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'80
|95-2-9
|[[1. FC Union Berlin|Union Berlin]]
|33
|4
|2023
|2026 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/spiderman-txuri-urdinez-jantziko-da Spiderman txuri-urdinez jantziko da]</ref>
|[[Surinameko futbol selekzio nazionala|Surinamekin]] internazionala
|- bgcolor="#EFEFEF"
|12
|align=left|{{banderaikur|Espainia}} [[Javier López Carballo|'''Javi López''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
|1'83
|02-3-25
|[[Deportivo Alavés|Alavés]]
|13
|0
|2024
|2030 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/realak-javi-lopez-fitxatu-du Realak Javi López fitxatu du]</ref>
|
|-
|13
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Unai Marrero|Unai '''Marrero''']]
|align=left|[[Atezain (futbola)|Atezaina]]
|1'89
|01-10-9
|Harrobia
|6
|0
|2023
|2027 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2027-arte-berritu-du-1 UNAI MARRERO 2027 arte berritu du]</ref>
|
|- bgcolor="#EFEFEF"
|14
| align="left" |{{banderaikur|Japonia}} [[Takefusa Kubo|Take '''Kubo''']]
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'73
|01-6-4
|[[Real Madril]]
|101
|19
|2022
|2029 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/maite-maite-maitia-etxean-jarraituko-du Maite, maite, maitia… etxean jarraituko du]</ref>
|[[Japoniako futbol selekzio nazionala|Japoniarekin]] internazionala
|-
|15
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Urko González de Zarate|Urko González de '''Zarate''']]
| align="left" |[[Erdilari|Euskarria]]
|1'89
|01-3-20
|Harrobia
|12
|0
|2020
|2028 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/luzerako-gurekin KONTRATU BERRITZEAK Luzerako gurekin]</ref>
|[[Euskal Herriko futbol selekzioa|Euskal Herriarekin]] internazionala
|- bgcolor="#EFEFEF"
|16
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Jon Ander Olasagasti|Jon Ander '''Olasagasti''']]
|align=left|[[Erdilari|Euskarria]]
|1'76
|00-8-16
|Harrobia
|29
|0
|2021
|2025 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/luzerako-gurekin KONTRATU BERRITZEAK Luzerako gurekin]</ref>
|[[Euskal Herriko futbol selekzioa|Euskal Herriarekin]] internazionala
|-
|17
| align="left" |{{banderaikur|Katalunia}} '''[[Sergio Gómez Martín|Sergio Gómez]]'''
| align="left" |[[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
|1'71
|00-9-4
|[[Manchester City Football Club|Manchester City]]
|16
|1
|2024
|2030 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/sergio-gomez-jokalari-txuri-urdin-berria 2030 URTERA ARTE Sergio Gomez, jokalari txuri-urdin berria]</ref>
|[[Espainiako futbol selekzio nazionala|Espainiarekin]] internazionala
|- bgcolor="#EFEFEF"
|18
| align="left" |{{banderaikur|Mali}} [[Hamari Traoré|Hamari '''Traoré''']] [[Fitxategi:Injury icon 2.svg|15px]]
| align="left" |[[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
|1'75
|92-1-27
|[[Stade Rennais Football Club|Stade Rennais]]
|44
|0
|2023
|2025 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/hamari-traore-lehen-fitxaketa Hamari Traore, lehen fitxaketa]</ref>
|[[Maliko futbol selekzio nazionala|Malirekin]] internazionala
|-
|19
| align="left" |{{banderaikur|Nigeria}} [[Sadiq Umar|'''Sadiq''' Umar]]
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'92
|97-2-2
|[[Unión Deportiva Almería|Almería]]
|47
|4
|2022
|2028 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/umar-sadiq-fitxatu-du-realak Sadiq Umar fitxatu du Realak]</ref>
|[[Nigeriako futbol selekzio nazionala|Nigeriarekin]] internazionala
|- bgcolor="#EFEFEF"
|20
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Jon Pacheco|Jon '''Pacheco''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'84
|01-1-8
|Harrobia
|83
|2
|2019
|2027 <ref name="Izenik-gabekoa-pNqj-1">[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/luzerako-gurekin KONTRATU BERRITZEAK Luzerako gurekin]</ref>
|[[Euskal Herriko futbol selekzioa|Euskal Herriarekin]] internazionala
|-
|21
| align="left" |{{banderaikur|Maroko}} [[Nayef Aguerd|Nayef '''Aguerd''']]
| align="left" |[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'90
|96-3-30
|[[West Ham United F.C.|West Ham]]
|12
|0
|2024
|2025 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/nayef-aguerd-realera-utzita Nayef Aguerd, Realera utzita]</ref>
|[[Marokoko futbol selekzio nazionala|Marokorekin]] internazionala
|- bgcolor="#EFEFEF"
|22
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Beñat Turrientes|Beñat '''Turrientes''']]
| align="left" |[[Erdilari|Antolatzailea]]
|1'81
|02-1-31
|Harrobia
|79
|1
|2021
|2027 <ref name="Izenik-gabekoa-pNqj-1"/>
|
|-
|23
| align="left" |{{banderaikur|Galizia}} [[Brais Méndez|'''Brais''' Méndez]]
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'87
|97-1-7
|[[Real Club Celta de Vigo|Celta]]
|105
|20
|2022
|2028 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/brais-txuri-urdina-da Brais txuri-urdina da]</ref>
|[[Espainiako futbol selekzio nazionala|Espainiarekin]] internazionala
|-bgcolor="#EFEFEF"
|24
| align="left" |{{banderaikur|Austria}} {{banderaikur|Kroazia}} [[Luka Sučić|Luka '''Sučić''']]
| align="left" |[[Erdilari|Euskarria]]
|1'85
|02-9-8
|[[FC Red Bull Salzburg|RB Salzburg]]
|12
|1
|2024
|2029 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/sucic-jokalari-txuri-urdin-berria Sučić, jokalari txuri-urdin berria]</ref>
|[[Kroaziako futbol selekzio nazionala|Kroaziarekin]] internazionala
|-
|25
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Jon Magunazelaia|Jon '''Magunazelaia''']]
| align="left" |[[Erdilari|Puntaerdia]]
|1'80
|01-7-13
|Harrobia
|18
|0
|2022
|2026 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2025arte-berritu-du JON MAGUNAZELAIA 2026 arte berritu du]</ref>
|
|-bgcolor="#EFEFEF"
|27
|align=left|{{banderaikur|Venezuela}} {{banderaikur|EH}} [[Jon Mikel Aranburu|Jon Mikel '''Aranburu''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
|1'74
|02-7-23
|Harrobia
|29
|0
|2023
|2027 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2027-arte-berritu-du-5 2027 arte berritu du]</ref>
||[[Venezuelako futbol selekzio nazionala|Venezuelarekin]] internazionala
|-
|28
| align="left" |{{banderaikur|Espainia}} [[Pablo Marín|Pablo '''Marín''']]
| align="left" |[[Erdilari|Puntaerdia]]
|1'78
|03-7-3
|Harrobia
|22
|1
|2022
|2027 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2027-arte-berritu-du PABLO MARIN 2027 arte berritu du]</ref>
|
|-bgcolor="#EFEFEF"
<!--
|30
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Mikel Goti|Mikel '''Goti''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'85
|02-5-23
|[[Athletic]]
|0
|0
|2024
|2026 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/gotik-realarekin-sinatzen-du Gotik Realarekin sinatzen du]</ref>
|
|-
-->
|31
| align="left" |{{banderaikur|EH}} '''[[Jon Martín]]'''
| align="left" |[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'87
|06-4-23
|Harrobia
|5
|0
|2023
|2030 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2030-arte-berritu-du 2030 arte berritu du]</ref>
|
|-
|32
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Aitor Fraga|Aitor '''Fraga''']]
|align=left|[[Atezain (futbola)|Atezaina]]
|1'94
|03-3-9
|Harrobia
|0
|0
|2024
|
|
|- bgcolor="#EFEFEF"
|33
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Jon Balda|Jon '''Balda''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
|1'74
|02-4-20
|Harrobia
|0
|0
|2024
|2025
|
|- bgcolor="#EFEFEF"
|34
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Iñaki Rupérez|Iñaki '''Rupérez''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
|1'77
|03-1-7
|[[Osasuna]]
|0
|0
|2024
|2027 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2027-arte-berritu-du-3 2027 arte berritu du]</ref>
|
|-
|37
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Luken Beitia|Luken '''Beitia''']]
| align="left" |[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'91
|04-6-30
|Harrobia
|0
|0
|2024
|2027 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2027-arte-berritu-du-4 LUKEN BEITIA 2027 arte berritu du]</ref>
|
|-
|40
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Arkaitz Mariezkurrena|Arkaitz '''Mariezkurrena''']]
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Ezker Hegalekoa]]
|1'81
|05-4-5
|Harrobia
|0
|0
|2024
|2025
|
|-
|41
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Alex Marchal|Alex '''Marchal''']]
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Ezker Hegalekoa]]
|1'80
|07-9-17
|Harrobia
|0
|0
|2024
|2027
|
|-
|44
|align=left|{{banderaikur|EH}} '''[[Mikel Rodríguez]]'''
|align=left|[[Erdilari|Euskarria]]
|1'75
|02-4-3
|Harrobia
|0
|0
|2024
|2025 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2025-arte-berritu MIKEL RODRIGUEZ 2025 arte berritu]</ref>
|
|-
|45
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Ekain Orobengoa|Ekain '''Orobengoa''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'84
|04-6-17
|Harrobia
|0
|0
|2024
|2025
|
|- bgcolor="#EFEFEF"
|}
Entrenatzailea: {{banderaikur|EH}} [[Imanol Alguacil]] (17-18, 18-Egun)
* [[Fitxategi:Captain sports.svg|15px]] = [[Kapitain (futbola)|Kapitainak]].
* [[Fitxategi:Injury icon 2.svg|15px]] = Epe luzeko lesioa.
* <small> 25 baino handiagoa den dortsala duten joklariak [[Real Sociedad B 2024-2025|Sanse]] taldeko jokalariak dira, eta beraz bigarren edo lehen taldearekin jokatu dezakete partidak. [[Espainiako futbol liga txapelketa|LFP]]-ko arauak diotenez, lehen taldeko jokalariek 1-etik 25-erako dortsalak eraman beharko dituzte. </small>
==== Lagatakoak ====
{| border="1" width="75%" cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;"
|- align="center" bgcolor="0000FF" style="color:white;"
!Taldea
!Jokalaria
!Posizioa
!Altuera (m.)
!Jaiotza
!Jatorria
!JP
!G
!Taldean noiz
!Kontratua (urte)-rarte
!Oharrak
|- style="background:White" text-align: center;"
|-
|[[Club Deportivo Mirandés|Mirandes]] (2.)
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Jon Gorrotxategi|Jon '''Gorrotxategi''']]
|align=left|[[Erdilari|Euskarria]]
|1'77
|02-2-2
|Harrobia
|0
|0
|Inoiz
|2027 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2027-arte-berritu-du-2 JON GORROTXATEGI 2027 arte berritu du]</ref>
|
|-bgcolor="#EFEFEF"
|[[Club Deportivo Mirandés|Mirandes]] (2.)
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Alberto Dadie|Alberto '''Dadie''']]
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Eskuin Hegalekoa]]
|1'70
|02-7-20
|Harrobia
|3
|0
|23-24
|2025
|
|-
|[[Real Racing Club de Santander|Racing Santander]] (2.)
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Jon Karrikaburu|Jon '''Karrikaburu''']]
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'83
|02-9-19
|Harrobia
|13
|2
|21-22
|2026 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2026-arte-1 JON KARRIKABURU 2026 arte]</ref>
|
|- bgcolor="#EFEFEF"
|[[Cádiz Club de Futbol|Cádiz]] (2.)
| align="left" |{{banderaikur|Espainia}} [[Carlos Fernández|Carlos '''Fernández''']]
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'85
|96-5-22
|[[Sevilla Fútbol Club|Sevilla]]
|59
|6
|20-24
|2027 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/akordioa-carlos-fernandez-fitxatzeko Akordioa Carlos Fernandez fitxatzeko]</ref>
|
|-
|}
<!--
==== Baja neguan ====
{| border="1" width="75%" cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;"
|- align="center" bgcolor="0000FF" style="color:white;"
!Zkia
!Jokalaria
!Posizioa
!Altuera (m.)
!Jaiotza
!Jatorria
!JP
!G
!Taldean noiz
!Kontratua (urte)-rarte
!Oharrak
|- style="background:White" text-align: center;"
|-
|}
=== Neguko merkatua 2024 ===
{| cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=50%
|- bgcolor=green style="color:white;"
|align=center colspan=5|Fitxaketa Berriak
|-bgcolor=0000FF style="color:white;"
!'''Jokalaria'''
!'''Posizioa'''
!'''Jatorria'''
!'''Mota'''
!'''Zenbatekoa'''
|-
| {{banderaikur|Herbehereak}} {{banderaikur|Surinam}} [[Sheraldo Becker]]
| [[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
| [[1. FC Union Berlin|Union Berlin]]
| Fitxaketa
| 3.000.000 [[Euro|€]]
|-
|}
{| cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=50%
|- bgcolor=red style="color:white;"
|align=center colspan=5|'''Bajak'''
|-bgcolor=0000FF style="color:white;"
!'''Jokalariak'''
!'''Posizioa'''
!'''Talde berria'''
!'''Mota'''
!'''Zenbatekoa'''
|-
|}
-->
=== Udako merkatua 2024 ===
{| cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=50%
|- bgcolor=green style="color:white;"
|align=center colspan=5|Fitxaketa Berriak
|-bgcolor=0000FF style="color:white;"
!'''Jokalaria'''
!'''Posizioa'''
!'''Jatorria'''
!'''Mota'''
!'''Zenbatekoa'''
|-
| {{banderaikur|Islandia}} [[Orri Óskarsson]]
| [[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
| [[FC København|København]]
| Fitxaketa
| 20.000.000 [[Euro|€]]
|-
| {{banderaikur|Austria}} {{banderaikur|Kroazia}} [[Luka Sučić]]
| [[Erdilari|Euskarria]]
| [[FC Red Bull Salzburg|RB Salzburg]]
| Fitxaketa
| 10.000.000 [[Euro|€]]
|-
| {{banderaikur|Katalunia}} [[Sergio Gómez Martín|Sergio Gómez]]
| [[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
| [[Manchester City Football Club|Manchester City]]
| Fitxaketa
| 9.000.000 [[Euro|€]]
|-
| {{banderaikur|Espainia}} [[Javier López Carballo|Javi López]]
| [[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
| [[Deportivo Alavés|Alavés]]
| Fitxaketa
| 6.500.000 [[Euro|€]]
|-
| {{banderaikur|Maroko}} [[Nayef Aguerd]]
| [[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
| [[West Ham United F.C.|West Ham]]
| Lagatua
|
|-
<!--
| {{banderaikur|Venezuela}} {{banderaikur|EH}} [[Jon Mikel Aranburu]]
| [[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
| [[Real Union]]
| Librea
|
|-
-->
|}
{| cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=50%
|- bgcolor=red style="color:white;"
|align=center colspan=5|Uda honetako bajak
|-bgcolor=0000FF style="color:white;"
!'''Jokalaria'''
!'''Posizioa'''
!'''Talde berria'''
!'''Mota'''
!'''Zenbatekoa'''
|-
| {{banderaikur|Bretainia}} {{banderaikur|Espainia}} [[Robin Le Normand]]
| [[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
| [[Atletico Madril]]
| Fitxaketa
| 34.500.000 [[Euro|€]]
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Mikel Merino]]
| [[Erdilari|Euskarria]]
| [[Arsenal Football Club|Arsenal]]
| Fitxaketa
| 32.500.000 [[Euro|€]]
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Martin Merquelanz]]
| [[Erdilari|Ezker Hegalekoa]]
| [[Eibar KE|Eibar]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Alberto Dadie]]
| [[Aurrelari (futbola)|Eskuin Hegalekoa]]
| [[Club Deportivo Mirandés|Mirandes]]
| Lagatua
|
|-
| {{banderaikur|Espainia}} [[Carlos Fernández]]
| [[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
| [[Cádiz Club de Futbol|Cádiz]]
| Lagatua
|
|-
| {{banderaikur|Espainia}} [[Javi Galán]]
| [[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
| [[Atletico Madril]]
| Lagapen agortua
|
|-
| {{banderaikur|Man}} {{banderaikur|Eskozia}} [[Kieran Tierney]]
| [[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
| [[Arsenal Football Club|Arsenal]]
| Lagapen agortua
|
|-
| {{banderaikur|Portugal}} [[André Miguel Valente Silva|André Silva]]
| [[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
| [[RB Leipzig]]
| Lagapen agortua
|
|-
|}
=== Estatistikak ===
{| class="wikitaula" style="text-align: center;"
|-
!rowspan="2"|Zkia.
!rowspan="2"|Jokalaria
!colspan="4"|Guztira
!colspan="4"|Liga (1.maila)
!colspan="4"|Kopa
!colspan="4"|Europa League
|-
!Partidak!!Minutuak!!Golak!!Asis.!!Partidak!!Minutuak!!Golak!!Asis.!!Partidak!!Minutuak!!Golak!!Asis.!!Partidak!!Minutuak!!Golak!!Asis.
|-
|1
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Alejandro Remiro|'''Remiro''']]
| '''16'''/'''16'''|| '''14'''<nowiki/>'''40'<nowiki/>'''|| (15)|| 0|| '''13'''/'''13'''|| '''11'''<nowiki/>'''70''''|| (10)|| 0|| || || || || 3/'''3'''|| '''27'''<nowiki/>'''<nowiki/>0''''|| (5)||0
|-
|2
|align=left|{{banderaikur|EH}} '''[[Álvaro Odriozola|Odriozola]]'''
| 4/2|| 146'||0
| 0|| 2/0|| 41'||0
| 0|| || || || || 2/2|| 105'|| 0||0
|-Islandia}} [[Orri Óskarsson
|3
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Aihen Muñoz|'''Aihen''']]
| 7/4|| 361'|| 0|| 0|| 5/2|| 211'|| 0|| 0|| || || || || 2/2|| 150'|| 0||0
|-
|4
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Martin Zubimendi|'''Zubimendi''']]
| '''16'''/15|| 1395'|| 1|| 1|| '''13'''/12|| 1125'|| 1|| 1|| || || || || 3/'''3'''|| '''27'''<nowiki/>'''<nowiki/>0''''|| 0||0
|-
|5
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Igor Zubeldia|'''Zubeldia''']]
| 13/13|| 1107'|| 0|| 0|| 11/11|| 936'|| 0|| 0|| || || || || 2/2|| 171'|| 0||0
|-
|6
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Aritz Elustondo|'''Elustondo''']] [[Fitxategi:Captain sports.svg|13px|Kapitain]]
| 8/4|| 387'|| 0|| 0|| 5/3|| 274'|| 0|| 0|| || || || || 3/1|| 113'|| 0||0
|-
|7
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Ander Barrenetxea Muguruza|'''Barrenetxea''']]
| 12/5|| 556'|| 1|| 1|| 9/4|| 436'|| 0|| 1|| || || || || '''3'''/1|| 120'|| '''1'''||0
|-
|8
|align=left|{{banderaikur|Errusia}} {{banderaikur|Armenia}} [[Arsen Zakharyan|'''Zakharyan''']]
| -|| -||-
| -|| -|| -||-
| -|| || || || || -|| -|| -||-
|-
|9
|align=left|{{banderaikur|Islandia}} [[Orri Óskarsson|'''Óskarsson''']]
| 12/5|| 494'||'''3'''
| 0|| 9/3|| 319'||2
| 0|| || || || || 3/2|| 175'|| '''1'''||0
|-
|10
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Mikel Oiarzabal|'''Oiarzabal''']]
| 15/13|| 965'|| 2|| 2|| 11/10|| 711'|| 2|| 1|| || || || || '''4'''/'''3'''|| 244'|| 0||1
|-
|11
| align="left" |{{banderaikur|Herbehereak}} {{banderaikur|Surinam}} [[Sheraldo Becker|'''Becker''']]
| 15/7|| 690'|| 1|| 1|| 12/7|| 599'|| 1|| 0|| || || || || 3/0|| 91'|| 0||1
|-
|12
|align=left|{{banderaikur|Espainia}} [[Javier López Carballo|'''Javi López''']]
| 13/9|| 834'|| 0|| 0|| 10/7|| 640'|| 0|| 0|| || || || || 3/2|| 194'|| 0||0
|-
|13
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Unai Marrero|'''Marrero''']]
| 1/1|| 90'|| (1)|| 0|| -|| -|| -|| -|| || || || || 1/1|| 90'|| (1)||0
|-
|14
| align="left" |{{banderaikur|Japonia}} [[Takefusa Kubo|'''Kubo''']]
| '''16'''/11|| 1052'|| '''3'''|| 0|| '''13'''/9|| 872'|| '''3'''|| 0|| || || || || 3/2|| 180'|| 0||0
|-
|15
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Urko González de Zarate|'''Zarate''']]
| 1/1|| 45'|| 0|| 0|| 1/1|| 45'|| 0|| 0|| || || || || -|| -|| -||-
|-
|16
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Jon Ander Olasagasti|'''Olasagasti''']]
| 5/0|| 78'|| 0|| 0|| 4/0|| 72'|| 0|| 0|| || || || || 1/0|| 6'|| 0||0
|-
|17
|align=left|{{banderaikur|Katalunia}} [[Sergio Gómez Martín|'''Gómez''']]
| '''16'''/12|| 1130'|| 1|| '''3'''|| '''13'''/11|| 986'|| 0|| '''3'''|| || || || || 3/1|| 144'|| '''1'''||0
|-
|18
|align=left|{{banderaikur|Mali}} [[Hamari Traoré|'''Traoré''']] [[Fitxategi:Injury icon 2.svg|15px]]
| 4/4|| 314'|| 0|| 0|| 4/4|| 314'|| 0|| 0|| || || || || -|| -|| -||-
|-
|19
| align="left" |{{banderaikur|Nigeria}} [[Sadiq Umar|'''Sadiq''']]
| 8/4|| 340'|| 0|| 1|| 6/2|| 205'|| 0|| 0|| || || || || 2/2|| 135'|| 0||1
|-
|20
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Jon Pacheco|'''Pacheco''']]
| 9/7|| 564'||1
| 0|| 6/4|| 339'||0
| 0|| || || || || 3/'''3'''|| 225'|| '''1'''||0
|-
|21
|align=left|{{banderaikur|Maroko}} [[Nayef Aguerd|'''Aguerd''']]
| 12/11|| 1011'||0
| 0|| 9/9|| 786'||0
| 0|| || || || || 3/2|| 225'|| 0||0
|-
|22
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Beñat Turrientes|'''Turrientes''']]
| 12/7|| 609'|| 0|| 0|| 10/5|| 460'|| 0|| 0|| || || || || 2/2|| 149'|| 0||0
|-
|23
|align=left|{{banderaikur|Galizia}} [[Brais Méndez|'''Brais''']]
| 14/11|| 924'|| 1|| '''3'''|| 10/5|| 665'|| 1|| 1|| || || || || '''4'''/'''3'''|| 259'|| 0||'''2'''
|-
|24
|align=left|{{banderaikur|Austria}} {{banderaikur|Kroazia}} [[Luka Sučić|'''Sučić''']]
| 12/10|| 820'|| 1|| 1|| 10/9|| 709'|| 1|| 1|| || || || || 2/0|| 111'|| 0||0
|-
|25
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Jon Magunazelaia|'''Magunazelaia''']]
| 2/0|| 6'|| 0|| 0|| 2/0|| 6'|| 0|| 0|| || || || || -|| -|| -||-
|-
|27
|align=left|{{banderaikur|Venezuela}} {{banderaikur|EH}} [[Jon Mikel Aranburu|'''Aranburu''']]
| 14/11|| 952'|| 0|| 0|| 11/9|| 756'|| 0|| 0|| || || || || 3/2|| 196'|| 0||0
|-
|28
|align=left|{{banderaikur|Espainia}} [[Pablo Marín|'''Marín''']]
| 5/2|| 199'|| 1|| 0|| 3/0|| 42'|| 0|| 0|| || || || || 2/2|| 157'|| '''1'''||0
|-
|31
|align=left|{{banderaikur|EH}} '''[[Jon Martín]]'''
| 4/2|| 270'|| 0|| 0|| 2/0|| 90'|| 0|| 0|| || || || || 2/2|| 180'|| 0||0
|-
|}
''Jokalariak guztira: 28''
<!--
=== Denboraldiko Hamaikakoa ===
''Lehiaketa guztiak kontutan harturik, hamaikakoetan geheien agertu diren jokalariak.''
<div style="position:relative;">
[[Fitxategi:Soccer Field Transparant.svg|350px]]
{{Image label|x=0.40|y=1.30|scale=350|text=<span style="color:Black; font-size:100%;">{{banderaikur|EH}} [[Alejandro Remiro|'''Remiro''']]</span>}}
{{Image label|x=0.70|y=1.00|scale=350|text=<span style="color:Maroon; font-size:100%;">{{banderaikur|Mali}} [[Hamari Traoré|'''Traoré''']]</span>}}
{{Image label|x=0.45|y=1.10|scale=350|text=<span style="color:Navy; font-size:100%;">{{banderaikur|EH}} [[Igor Zubeldia|'''Zubeldia''']]</span>}}
{{Image label|x=0.20|y=1.00|scale=350|text=<span style="color:Maroon; font-size:100%;">{{banderaikur|Bretainia}} {{banderaikur|Espainia}} [[Robin Le Normand|'''Le Normand''']]</span>}}
{{Image label|x=0.40|y=0.85|scale=350|text=<span style="color:Navy; font-size:100%;">{{banderaikur|EH}} [[Martin Zubimendi|'''Zubimendi''']]</span>}}
{{Image label|x=0.25|y=0.70|scale=350|text=<span style="color:Maroon; font-size:100%;">{{banderaikur|EH}} [[Beñat Turrientes|'''Turrientes''']]</span>}}
{{Image label|x=0.60|y=0.70|scale=350|text=<span style="color:Navy; font-size:100%;">{{banderaikur|EH}} [[Mikel Merino|'''Merino''']]</span>}}
{{Image label|x=0.65|y=0.45|scale=350|text=<span style="color:Navy; font-size:100%;">{{banderaikur|EH}} [[Ander Barrenetxea Muguruza|'''Barrenetxea''']]</span>}}
{{Image label|x=0.40|y=0.45|scale=350|text=<span style="color:Maroon; font-size:100%;">{{banderaikur|Galizia}} [[Brais Méndez|'''Brais''']]</span>}}
{{Image label|x=0.15|y=0.45|scale=350|text=<span style="color:Gold; font-size:100%;">{{banderaikur|Japonia}} [[Takefusa Kubo|'''Kubo''']]</span>}}
{{Image label|x=0.40|y=0.30|scale=350|text=<span style="color:Gold; font-size:100%;">{{banderaikur|EH}} [[Mikel Oiarzabal|'''Oiarzabal''']]</span>}}
</div>
-->
=== Neurketak ===
==== Aurrendenboraldia ====
{| border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="text-align:center; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: smaller;"
|-
!Data
!Aurkaria
!Lekua
!Emaitza
!Golegileak
!Oharrak
|- bgcolor="#ffffdd"
|[[Uztailaren 20|Uztailak 20]]
|[[Alaves]]
|[[El Prao Futbol Zelaia|El Prao]], [[Laguardia]]
|[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/intentsitatea-lehen-frogan-1 1 – 1]
|[[Brais Méndez|Brais]] 30'
|[[XXII. Villa de Laguardia Saria|XXII.]] [[Trofeo Villa de Laguardia|Villa de Laguardia Saria]] (5-6 penaltietan)
|- bgcolor="#ddffdd"
|[[Uztailaren 25|Uztailak 25]]
|[[Gamba Osaka]]
|[[Suitako futbol estadioa|Panasonic Suita]], [[Osaka]]
|[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/nagusi-13 0 – 1]
|[[Aritz Elustondo|Elustondo]] 64'
|
|- bgcolor="#ffdddd"
|[[Uztailaren 31|Uztailak 31]]
|[[Osasuna]]
|[[Zubieta (kirol-instalakuntzak)|Zubieta]]
|[https://www.osasuna.es/eus/news/read/35823/osasuna-vence-a-la-real-sociedad-en-su-cuarto-test-de-pretemporada-1-2 1 – 2]
|[[Mikel Goti|Goti]] 54'
|
|- bgcolor="#ffdddd"
|[[Abuztuaren 3]]a
|[[Stade Rennais Football Club|Stade Rennais]]
|[[Roazhon Park]], [[Rennes]]
|[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/minutuak-gehitzen-1 2 – 0]
|
|
|- bgcolor="#ffffdd"
|[[Abuztuaren 9]]a
|[[1. FC Union Berlin|Union Berlin]]
|[[Stadion An der Alten Försterei|An der Alten Försterei]], [[Berlin]]
|[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/ligako-estreinaldirako-prest 1 – 1]
|[[Mikel Oiartzabal|Oiartzabal]] 81'
|
|}
==== Liga ====
{| border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="text-align:center; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: smaller;"
|-
!#
!Data
!Aurkaria
!Zelaia
!Emaitza
!Golegileak
!Etorrera
!Sailkapena
|-bgcolor="#ffdddd"
|1
|[[Abuztuaren 18]]a
|[[Rayo Vallecano|Rayo]]
|[[Reale Arena]]
|[https://www.marca.com/futbol/primera-division/cronica/2024/08/18/66c210eaca4741f3108b4584.html 1 – 2]
|[[Martin Zubimendi|Zubimendi]] 98'
|31.763
|19.
|- bgcolor="#ddffdd"
|2
|[[Abuztuaren 24]]a
|[[RCD Espanyol|Espanyol]]
|[[Cornellà-El Prat estadioa|Cornellà-El Prat]]
|[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/lehen-garaipena-3 0 – 1]
|[[Takefusa Kubo|Kubo]] 80'
|20.900
|9.
|-bgcolor="#ffdddd"
|3
|[[Abuztuaren 28]]a
|[[Alaves]]
|[[Reale Arena]]
|[https://www.eitb.eus/es/deportes/futbol/detalle/9569161/el-alaves-remonta-ante-real-sociedad-en-reale-arena-y-gana-derbi-12/ 1 – 2]
|[[Brais Méndez|Brais]] 33'
|32.220
|14.
|- bgcolor="#ffffdd"
|4
|[[Irailaren 1]]a
|[[Getafe Club de Fútbol|Getafe]]
|[[Coliseum Alfonso Pérez|Coliseum]]
|[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/berdinketa-borrokatua 0 – 0]
|
|10.929
|13.
|-bgcolor="#ffdddd"
|5
|[[Irailaren 14]]a
|[[Real Madril]]
|[[Reale Arena]]
|[https://www.marca.com/futbol/primera-division/cronica/2024/09/14/66e5f9bd268e3e68148b4586.html 0 – 2]
|
|37.730
|16.
|-bgcolor="#ffdddd"
|7
|[[Irailaren 17]]a
|[[Reial Club Deportiu Mallorca|Mallorca]]
|[[Son Moix estadioa|Son Moix]]
|[https://www.futbolbalear.es/2024/09/18/cronica-1a-division-rcd-mallorca-real-sociedad/ 1 – 0]
|
|17.132
|16.
|- bgcolor="#ffffdd"
|6
|[[Irailaren 21]]a
|[[Real Valladolid|Valladolid]]
|[[José Zorrilla estadioa|José Zorrilla]]
|[https://as.com/futbol/primera/pucela-y-real-se-olvidan-del-gol-n/ 0 – 0]
|
|21.171
|16.
|- bgcolor="#ddffdd"
|8
|[[Irailaren 28]]a
|[[Valencia Club de Fútbol|Valentzia]]
|[[Reale Arena]]
|[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/modurik-onenean-1 3 – 0]
|[[Takefusa Kubo|Kubo]] 8', [[Orri Óskarsson|Óskarsson]] 80', 92'
|32.332
|14.
|- bgcolor="#ffffdd"
|9
|[[Urriaren 6]]a
|[[Atletico Madril]]
|[[Reale Arena]]
|[https://www.marca.com/futbol/primera-division/cronica/2024/10/06/67000113ca4741a3568b45a8.html 1 – 1]
|[[Luka Sučić|Sučić]] 84'
|31.983
|15.
|- bgcolor="#ddffdd"
|10
|[[Urriaren 19]]a
|[[Girona Futbol Club|Girona]]
|[[Montilivi estadioa|Montilivi]]
|[https://www.sport.es/es/noticias/girona/girona-real-asalta-montilivi-109777561 0 – 1]
|[[Mikel Oiartzabal|Oiartzabal]] 44'
|12.602
|11.
|-bgcolor="#ffdddd"
|11
|[[Urriaren 27]]a
|[[Osasuna]]
|[[Reale Arena]]
|[https://as.com/futbol/primera/osasuna-asalta-anoeta-y-mete-en-un-lio-a-la-real-n/ 0 – 2]
|
|31.729
|12.
|- bgcolor="#ddffdd"
|12
|[[Azaroaren 3]]a
|[[Sevilla Fútbol Club|Sevilla]]
|[[Ramón Sánchez Pizjuán estadioa|Sánchez Pizjuán]]
|[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/garaipenik-zailena 0 – 2]
|[[Takefusa Kubo|Kubo]] 34', [[Mikel Oiartzabal|Oiartzabal]] ([[Penalti|pen.]]) 68'
|37.619
|11.
|- bgcolor="#ddffdd"
|13
|[[Azaroaren 10]]a
|[[Barça]]
|[[Reale Arena]]
|[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/reala-handia 1 – 0]
|[[Sheraldo Becker|Becker]] 33'
|36.194
|
|-
|14
|[[Azaroaren 24]]a
|[[Athletic]]
|[[San Mames]]
|
|
|
|
|-
|15
|[[Abenduaren 1]]a
|[[Real Betis|Betis]]
|[[Reale Arena]]
|
|
|
|
|-
|19
|[[Abenduaren 4]]a
|[[Club Deportivo Leganés|Leganés]]
|[[Butarque Udal Estadioa|Butarque]]
|
|
|
|
|-
|16
|[[Abenduaren 8]]a
|[[UD Las Palmas]]
|[[Reale Arena]]
|
|
|
|
|-
|17
|[[Abenduaren 15]]a
|[[Real Club Celta de Vigo|Celta]]
|[[Balaídos estadioa|Balaídos]]
|
|
|
|
|-
|18
|[[Abenduaren 22]]a
|[[Villarreal Club de Fútbol|Vila-real]]
|[[Reale Arena]]
|
|
|
|
|-
|20
|[[Urtarrilaren 19]]a
|[[Valencia Club de Fútbol|Valentzia]]
|[[Mestalla]]
|
|
|
|
|-
|21
|[[Urtarrilaren 26]]a
|[[Getafe Club de Fútbol|Getafe]]
|[[Reale Arena]]
|
|
|
|
|-
|22
|[[Otsailaren 2]]a
|[[Osasuna]]
|[[Sadar]]
|
|
|
|
|-
|23
|[[Otsailaren 9]]a
|[[RCD Espanyol|Espanyol]]
|[[Reale Arena]]
|
|
|
|
|-
|24
|[[Otsailaren 16]]a
|[[Real Betis|Betis]]
|[[Benito Villamarín estadioa|Benito Villamarín]]
|
|
|
|
|-
|25
|[[Otsailaren 23]]a
|[[Club Deportivo Leganés|Leganés]]
|[[Reale Arena]]
|
|
|
|
|-
|26
|[[Martxoaren 2]]a
|[[Barça]]
|[[Lluís Companys Olinpiar Estadioa|Lluís Companys]]
|
|
|
|
|-
|27
|[[Martxoaren 9]]a
|[[Sevilla Fútbol Club|Sevilla]]
|[[Reale Arena]]
|
|
|
|
|-
|28
|[[Martxoaren 16]]a
|[[Rayo Vallecano|Rayo]]
|[[Vallecasko futbol zelaia|Vallecas]]
|
|
|
|
|-
|29
|[[Martxoaren 30]]a
|[[Real Valladolid|Valladolid]]
|[[Reale Arena]]
|
|
|
|
|-
|30
|[[Apirilaren 6]]a
|[[UD Las Palmas]]
|[[Kanaria Handiko estadioa|Kanaria Handikoa]]
|
|
|
|
|-
|31
|[[Apirilaren 13]]a
|[[Reial Club Deportiu Mallorca|Mallorca]]
|[[Reale Arena]]
|
|
|
|
|-
|32
|[[Apirilaren 20]]a
|[[Villarreal Club de Fútbol|Vila-real]]
|[[El Madrigal|La Cerámica]]
|
|
|
|
|-
|33
|[[Apirilaren 23]]a
|[[Alaves]]
|[[Mendizorrotza (futbol zelaia)|Mendizorrotza]]
|
|
|
|
|-
|34
|[[Maiatzaren 4]]a
|[[Athletic]]
|[[Reale Arena]]
|
|
|
|
|-
|35
|[[Maiatzaren 11]]
| [[Atletico Madril]]
|[[Metropolitano estadioa|Metropolitano]]
|
|
|
|
|-
|36
|[[Maiatzaren 14]]
|[[Real Club Celta de Vigo|Celta]]
|[[Reale Arena]]
|
|
|
|
|-
|37
|[[Maiatzaren 18]]a
|[[Girona Futbol Club|Girona]]
|[[Reale Arena]]
|
|
|
|
|-
|38
|[[Maiatzaren 25]]a
|[[Real Madril]]
|[[Santiago Bernabéu estadioa|Santiago Bernabéu]]
|
|
|
|
|}
==== Kopa ====
{| border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="text-align:center; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: smaller;"
|-
!Kanporaketa
!Data
!Aurkaria
!Zelaia
!Emaitza
!Golegileak
!Etorrera
|-
|1.Kanporaketa
|[[Azaroaren 21]]a
|[[Español de San Vicente|Jove Español]]
|[[José Rico Pérez estadioa|Rico Pérez]]
|
|
|
|-
|}
==== Europa League ====
{| border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="text-align:center; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: smaller;"
|-
!Kanporaketa
!Data
!Aurkaria
!Zelaia
!Emaitza
!Golegileak
!Etorrera
!Sailkapena
|- bgcolor="#ffffdd"
|Liga #1
|[[Irailaren 26]]a
|[[OGC Nice|Nice]]
|[[Allianz Riviera]]
|[https://www.noticiasdegipuzkoa.eus/reala/2024/09/25/niza-real-sociedad-europa-league-cronica-8732560.html 1 – 1]
|[[Ander Barrenetxea|Barrenetxea]] 18'
|20.545
|18.
|-bgcolor="#ffdddd"
|Liga #2
|[[Urriaren 3]]a
|[[RSC Anderlecht|Anderlecht]]
|[[Reale Arena]]
|[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/estropezu-9 1 – 2]
|[[Pablo Marín|Marín]] 5'
|30.985
|24.
|- bgcolor="#ddffdd"
|Liga #3
|[[Urriaren 24]]a
|[[Maccabi Tel Aviv FC|Maccabi Tel Aviv]]
|[[Partizan estadioa]]
|[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/inertzia-onarekin-jarraituz 1 – 2]
|[[Jon Pacheco|Pacheco]] 19', [[Sergio Gómez Martín|Gómez]] 64'
|0
|17.
|-bgcolor="#ffdddd"
|Liga #4
|[[Azaroaren 7]]a
|[[FC Viktoria Plzeň|Viktoria Plzeň]]
|[[Doosan Arena]]
|[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/irabaztea-merezi-eta-galtzen-amaitu 2 – 1]
|[[Orri Óskarsson|Óskarsson]] 35'
|11.130
|25.
|-
|Liga #5
|[[Azaroaren 28]]a
|[[Amsterdamgo Ajax|Ajax]]
|[[Reale Arena]]
|
|
|
|
|-
|Liga #6
|[[Abenduaren 12]]a
|[[Dinamo Kiev]]
|[[Reale Arena]]
|
|
|
|
|-
|Liga #7
|[[Urtarrilaren 23]]a
|[[SS Lazio|Lazio]]
|[[Stadio Olimpico]]
|
|
|
|
|-
|Liga #8
|[[Urtarrilaren 30]]a
|[[PAOK F.C.|PAOK]]
|[[Reale Arena]]
|
|
|
|
|}
== Ikus, gainera ==
* [[Errealaren ibilbidea Europan]]
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:2023 kirolean]]
[[Kategoria:2024 kirolean]]
[[Kategoria:Real Sociedad futbol taldearen denboraldiak]]
1qg43sx8piwp98k7dd9umirp20bt66v
9975786
9975784
2024-11-20T22:19:23Z
Daeri
16654
9975786
wikitext
text/x-wiki
{| border=1 width=75% cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;"
|- style="color:white;" align="center" bgcolor="0000FF"
!Zkia.
!Jokalaria
!Posizioa
!Altuera (m.)
!Jaiotza
!Jatorria
!JP
!G
!Klubean noiztik
!Kontratua (urte)-rarte
!Oharrak
|- style="background:White" text-align: center; "
| colspan="11" |<font style="color:blue;">'''Lehen taldea 2024/25 Gizonezkoak'''</font>
|-
|1
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Alejandro Remiro|Alex '''Remiro''']]
|align=left|[[Atezain (futbola)|Atezaina]]
|1'92
|95-3-24
|[[Athletic]]
|237
|0
|2019
|2027 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/atea-ziurtatua ALEX REMIRO Atea ziurtatua]</ref>
|[[Espainiako futbol selekzio nazionala|Espainiarekin]] internazionala
|- bgcolor="#EFEFEF"
|2
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Álvaro Odriozola|Álvaro '''Odriozola''']]
| align="left" |[[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
|1'78
|95-12-14
|Harrobia
|75
|1
|16-18,23
|2029 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/etxean-berriro-1 ALVARO ODRIOZOLAREN FITXAKETA Etxean berriro]</ref>
|[[Espainiako futbol selekzio nazionala|Espainiarekin]] internazionala
|-
|3
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Aihen Muñoz|'''Aihen''' Muñoz]]
| align="left" |[[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
|1'75
|97-8-16
|Harrobia
|144
|1
|2018
|2027 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/armarriaren-esanahia Armarriaren esanahia]</ref>
|[[Euskal Herriko futbol selekzioa|Euskal Herriarekin]] internazionala
|- bgcolor="#EFEFEF"
|4
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Martin Zubimendi|Martin '''Zubimendi''']]
| align="left" |[[Erdilari|Antolatzailea]]
|1'81
|99-2-2
|Harrobia
|204
|9
|2018
|2027 <ref>[https://www.mundodeportivo.com/futbol/real-sociedad/20221014/1001881234/zubimendi-2027-renovacion-estrella-real.html Zubimendi 2027: renovación estrella en la Real]</ref>
|[[Espainiako futbol selekzio nazionala|Espainiarekin]] internazionala
|-
|5
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Igor Zubeldia|Igor '''Zubeldia''']]
| align="left" |[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'85
|97-3-30
|Harrobia
|273
|4
|2015
|2029 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/sentimendu-baten-jarraipena IGOR ZUBELDIA Sentimendu baten jarraipena]</ref>
|
|- bgcolor="#EFEFEF"
|6
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Aritz Elustondo|Aritz '''Elustondo''']] [[Fitxategi:Captain sports.svg|12px]]
| align="left" |[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'82
|94-3-28
|Harrobia
|266
|12
|2014
|2026 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/gerlaria-2026ra-arte ARITZ ELUSTONDO Gerlaria 2026ra arte]</ref>
|[[Euskal Herriko futbol selekzioa|Euskal Herriarekin]] internazionala
|-
|7
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Ander Barrenetxea Muguruza|Ander '''Barrenetxea''']]
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'78
|01-12-27
|Harrobia
|165
|19
|2018
|2030 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/orainaldi-eta-etorkizun-txuri-urdina Orainaldi eta etorkizun txuri-urdina]</ref>
|
|-bgcolor="#EFEFEF"
|8
| align="left" |{{banderaikur|Errusia}} {{banderaikur|Armenia}} [[Arsen Zakharyan|Arsen '''Zakharyan''']]
|align=left|[[Erdilari|Puntaerdia]]
|1'83
|03-5-26
|[[FC Dinamo Mosku|Dinamo Mosku]]
|40
|1
|2023
|2029 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/maila-pasa-dugu-errusiar-talentua-dator ARSEN ZAKHARYAN Maila pasa dugu, errusiar talentua dator]</ref>
|[[Errusiako futbol selekzio nazionala|Errusiarekin]] internazionala
|-
|9
| align="left" |{{banderaikur|Islandia}} [[Orri Óskarsson|Orri '''Óskarsson''']]
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'86
|04-8-29
|[[FC København|København]]
|12
|3
|2024
|2030 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/realak-orri-oskarsson-fitxatu-du Realak Orri Óskarsson fitxatu du]</ref>
|[[Islandiako futbol selekzio nazionala|Islandiarekin]] internazionala
|- bgcolor="#EFEFEF"
|10
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Mikel Oiarzabal|Mikel '''Oiarzabal''']]
|align=left|[[Erdilari|Puntaerdia]]
|1'81
|97-4-21
|Harrobia
|359
|99
|2015
|2028 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/pozik-handiena 2028RA ARTE BERRITU DU Pozik handiena]</ref>
|[[Euskal Herriko futbol selekzioa|Euskal Herria]] eta [[Espainiako futbol selekzio nazionala|Espainiarekin]] internazionala
|-
|11
| align="left" |{{banderaikur|Herbehereak}} {{banderaikur|Surinam}} [[Sheraldo Becker|Sheraldo '''Becker''']]
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'80
|95-2-9
|[[1. FC Union Berlin|Union Berlin]]
|33
|4
|2023
|2026 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/spiderman-txuri-urdinez-jantziko-da Spiderman txuri-urdinez jantziko da]</ref>
|[[Surinameko futbol selekzio nazionala|Surinamekin]] internazionala
|- bgcolor="#EFEFEF"
|12
|align=left|{{banderaikur|Espainia}} [[Javier López Carballo|'''Javi López''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
|1'83
|02-3-25
|[[Deportivo Alavés|Alavés]]
|13
|0
|2024
|2030 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/realak-javi-lopez-fitxatu-du Realak Javi López fitxatu du]</ref>
|
|-
|13
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Unai Marrero|Unai '''Marrero''']]
|align=left|[[Atezain (futbola)|Atezaina]]
|1'89
|01-10-9
|Harrobia
|6
|0
|2023
|2027 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2027-arte-berritu-du-1 UNAI MARRERO 2027 arte berritu du]</ref>
|
|- bgcolor="#EFEFEF"
|14
| align="left" |{{banderaikur|Japonia}} [[Takefusa Kubo|Take '''Kubo''']]
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'73
|01-6-4
|[[Real Madril]]
|101
|19
|2022
|2029 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/maite-maite-maitia-etxean-jarraituko-du Maite, maite, maitia… etxean jarraituko du]</ref>
|[[Japoniako futbol selekzio nazionala|Japoniarekin]] internazionala
|-
|15
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Urko González de Zarate|Urko González de '''Zarate''']]
| align="left" |[[Erdilari|Euskarria]]
|1'89
|01-3-20
|Harrobia
|12
|0
|2020
|2028 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/luzerako-gurekin KONTRATU BERRITZEAK Luzerako gurekin]</ref>
|[[Euskal Herriko futbol selekzioa|Euskal Herriarekin]] internazionala
|- bgcolor="#EFEFEF"
|16
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Jon Ander Olasagasti|Jon Ander '''Olasagasti''']]
|align=left|[[Erdilari|Euskarria]]
|1'76
|00-8-16
|Harrobia
|29
|0
|2021
|2025 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/luzerako-gurekin KONTRATU BERRITZEAK Luzerako gurekin]</ref>
|[[Euskal Herriko futbol selekzioa|Euskal Herriarekin]] internazionala
|-
|17
| align="left" |{{banderaikur|Katalunia}} '''[[Sergio Gómez Martín|Sergio Gómez]]'''
| align="left" |[[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
|1'71
|00-9-4
|[[Manchester City Football Club|Manchester City]]
|16
|1
|2024
|2030 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/sergio-gomez-jokalari-txuri-urdin-berria 2030 URTERA ARTE Sergio Gomez, jokalari txuri-urdin berria]</ref>
|[[Espainiako futbol selekzio nazionala|Espainiarekin]] internazionala
|- bgcolor="#EFEFEF"
|18
| align="left" |{{banderaikur|Mali}} [[Hamari Traoré|Hamari '''Traoré''']] [[Fitxategi:Injury icon 2.svg|15px]]
| align="left" |[[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
|1'75
|92-1-27
|[[Stade Rennais Football Club|Stade Rennais]]
|44
|0
|2023
|2025 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/hamari-traore-lehen-fitxaketa Hamari Traore, lehen fitxaketa]</ref>
|[[Maliko futbol selekzio nazionala|Malirekin]] internazionala
|-
|19
| align="left" |{{banderaikur|Nigeria}} [[Sadiq Umar|'''Sadiq''' Umar]]
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'92
|97-2-2
|[[Unión Deportiva Almería|Almería]]
|47
|4
|2022
|2028 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/umar-sadiq-fitxatu-du-realak Sadiq Umar fitxatu du Realak]</ref>
|[[Nigeriako futbol selekzio nazionala|Nigeriarekin]] internazionala
|- bgcolor="#EFEFEF"
|20
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Jon Pacheco|Jon '''Pacheco''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'84
|01-1-8
|Harrobia
|83
|2
|2019
|2027 <ref name="Izenik-gabekoa-pNqj-1">[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/luzerako-gurekin KONTRATU BERRITZEAK Luzerako gurekin]</ref>
|[[Euskal Herriko futbol selekzioa|Euskal Herriarekin]] internazionala
|-
|21
| align="left" |{{banderaikur|Maroko}} [[Nayef Aguerd|Nayef '''Aguerd''']]
| align="left" |[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'90
|96-3-30
|[[West Ham United F.C.|West Ham]]
|12
|0
|2024
|2025 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/nayef-aguerd-realera-utzita Nayef Aguerd, Realera utzita]</ref>
|[[Marokoko futbol selekzio nazionala|Marokorekin]] internazionala
|- bgcolor="#EFEFEF"
|22
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Beñat Turrientes|Beñat '''Turrientes''']]
| align="left" |[[Erdilari|Antolatzailea]]
|1'81
|02-1-31
|Harrobia
|79
|1
|2021
|2027 <ref name="Izenik-gabekoa-pNqj-1"/>
|
|-
|23
| align="left" |{{banderaikur|Galizia}} [[Brais Méndez|'''Brais''' Méndez]]
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'87
|97-1-7
|[[Real Club Celta de Vigo|Celta]]
|105
|20
|2022
|2028 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/brais-txuri-urdina-da Brais txuri-urdina da]</ref>
|[[Espainiako futbol selekzio nazionala|Espainiarekin]] internazionala
|-bgcolor="#EFEFEF"
|24
| align="left" |{{banderaikur|Austria}} {{banderaikur|Kroazia}} [[Luka Sučić|Luka '''Sučić''']]
| align="left" |[[Erdilari|Euskarria]]
|1'85
|02-9-8
|[[FC Red Bull Salzburg|RB Salzburg]]
|12
|1
|2024
|2029 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/sucic-jokalari-txuri-urdin-berria Sučić, jokalari txuri-urdin berria]</ref>
|[[Kroaziako futbol selekzio nazionala|Kroaziarekin]] internazionala
|-
|25
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Jon Magunazelaia|Jon '''Magunazelaia''']]
| align="left" |[[Erdilari|Puntaerdia]]
|1'80
|01-7-13
|Harrobia
|18
|0
|2022
|2026 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2025arte-berritu-du JON MAGUNAZELAIA 2026 arte berritu du]</ref>
|
|-bgcolor="#EFEFEF"
|27
|align=left|{{banderaikur|Venezuela}} {{banderaikur|EH}} [[Jon Mikel Aranburu|Jon Mikel '''Aranburu''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
|1'74
|02-7-23
|Harrobia
|29
|0
|2023
|2027 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2027-arte-berritu-du-5 2027 arte berritu du]</ref>
||[[Venezuelako futbol selekzio nazionala|Venezuelarekin]] internazionala
|-
|28
| align="left" |{{banderaikur|Espainia}} [[Pablo Marín|Pablo '''Marín''']]
| align="left" |[[Erdilari|Puntaerdia]]
|1'78
|03-7-3
|Harrobia
|22
|1
|2022
|2027 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2027-arte-berritu-du PABLO MARIN 2027 arte berritu du]</ref>
|
|-bgcolor="#EFEFEF"
<!--
|30
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Mikel Goti|Mikel '''Goti''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'85
|02-5-23
|[[Athletic]]
|0
|0
|2024
|2026 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/gotik-realarekin-sinatzen-du Gotik Realarekin sinatzen du]</ref>
|
|-
-->
|31
| align="left" |{{banderaikur|EH}} '''[[Jon Martín]]'''
| align="left" |[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'87
|06-4-23
|Harrobia
|5
|0
|2023
|2030 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2030-arte-berritu-du 2030 arte berritu du]</ref>
|
|-
<!--
|32
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Aitor Fraga|Aitor '''Fraga''']]
|align=left|[[Atezain (futbola)|Atezaina]]
|1'94
|03-3-9
|Harrobia
|0
|0
|2024
|
|
|- bgcolor="#EFEFEF"
|33
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Jon Balda|Jon '''Balda''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
|1'74
|02-4-20
|Harrobia
|0
|0
|2024
|2025
|
|- bgcolor="#EFEFEF"
|34
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Iñaki Rupérez|Iñaki '''Rupérez''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
|1'77
|03-1-7
|[[Osasuna]]
|0
|0
|2024
|2027 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2027-arte-berritu-du-3 2027 arte berritu du]</ref>
|
|-
|37
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Luken Beitia|Luken '''Beitia''']]
| align="left" |[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'91
|04-6-30
|Harrobia
|0
|0
|2024
|2027 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2027-arte-berritu-du-4 LUKEN BEITIA 2027 arte berritu du]</ref>
|
|-
|40
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Arkaitz Mariezkurrena|Arkaitz '''Mariezkurrena''']]
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Ezker Hegalekoa]]
|1'81
|05-4-5
|Harrobia
|0
|0
|2024
|2025
|
|-
|41
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Alex Marchal|Alex '''Marchal''']]
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Ezker Hegalekoa]]
|1'80
|07-9-17
|Harrobia
|0
|0
|2024
|2027
|
|-
|44
|align=left|{{banderaikur|EH}} '''[[Mikel Rodríguez]]'''
|align=left|[[Erdilari|Euskarria]]
|1'75
|02-4-3
|Harrobia
|0
|0
|2024
|2025 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2025-arte-berritu MIKEL RODRIGUEZ 2025 arte berritu]</ref>
|
|-
|45
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Ekain Orobengoa|Ekain '''Orobengoa''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'84
|04-6-17
|Harrobia
|0
|0
|2024
|2025
|
|- bgcolor="#EFEFEF"
-->
|}
Entrenatzailea: {{banderaikur|EH}} [[Imanol Alguacil]] (17-18, 18-Egun)
* [[Fitxategi:Captain sports.svg|15px]] = [[Kapitain (futbola)|Kapitainak]].
* [[Fitxategi:Injury icon 2.svg|15px]] = Epe luzeko lesioa.
* <small> 25 baino handiagoa den dortsala duten joklariak [[Real Sociedad B 2024-2025|Sanse]] taldeko jokalariak dira, eta beraz bigarren edo lehen taldearekin jokatu dezakete partidak. [[Espainiako futbol liga txapelketa|LFP]]-ko arauak diotenez, lehen taldeko jokalariek 1-etik 25-erako dortsalak eraman beharko dituzte. </small>
==== Lagatakoak ====
{| border="1" width="75%" cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;"
|- align="center" bgcolor="0000FF" style="color:white;"
!Taldea
!Jokalaria
!Posizioa
!Altuera (m.)
!Jaiotza
!Jatorria
!JP
!G
!Taldean noiz
!Kontratua (urte)-rarte
!Oharrak
|- style="background:White" text-align: center;"
|-
|[[Club Deportivo Mirandés|Mirandes]] (2.)
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Jon Gorrotxategi|Jon '''Gorrotxategi''']]
|align=left|[[Erdilari|Euskarria]]
|1'77
|02-2-2
|Harrobia
|0
|0
|Inoiz
|2027 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2027-arte-berritu-du-2 JON GORROTXATEGI 2027 arte berritu du]</ref>
|
|-bgcolor="#EFEFEF"
|[[Club Deportivo Mirandés|Mirandes]] (2.)
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Alberto Dadie|Alberto '''Dadie''']]
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Eskuin Hegalekoa]]
|1'70
|02-7-20
|Harrobia
|3
|0
|23-24
|2025
|
|-
|[[Real Racing Club de Santander|Racing Santander]] (2.)
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Jon Karrikaburu|Jon '''Karrikaburu''']]
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'83
|02-9-19
|Harrobia
|13
|2
|21-22
|2026 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2026-arte-1 JON KARRIKABURU 2026 arte]</ref>
|
|- bgcolor="#EFEFEF"
|[[Cádiz Club de Futbol|Cádiz]] (2.)
| align="left" |{{banderaikur|Espainia}} [[Carlos Fernández|Carlos '''Fernández''']]
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'85
|96-5-22
|[[Sevilla Fútbol Club|Sevilla]]
|59
|6
|20-24
|2027 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/akordioa-carlos-fernandez-fitxatzeko Akordioa Carlos Fernandez fitxatzeko]</ref>
|
|-
|}
<!--
==== Baja neguan ====
{| border="1" width="75%" cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;"
|- align="center" bgcolor="0000FF" style="color:white;"
!Zkia
!Jokalaria
!Posizioa
!Altuera (m.)
!Jaiotza
!Jatorria
!JP
!G
!Taldean noiz
!Kontratua (urte)-rarte
!Oharrak
|- style="background:White" text-align: center;"
|-
|}
=== Neguko merkatua 2024 ===
{| cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=50%
|- bgcolor=green style="color:white;"
|align=center colspan=5|Fitxaketa Berriak
|-bgcolor=0000FF style="color:white;"
!'''Jokalaria'''
!'''Posizioa'''
!'''Jatorria'''
!'''Mota'''
!'''Zenbatekoa'''
|-
| {{banderaikur|Herbehereak}} {{banderaikur|Surinam}} [[Sheraldo Becker]]
| [[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
| [[1. FC Union Berlin|Union Berlin]]
| Fitxaketa
| 3.000.000 [[Euro|€]]
|-
|}
{| cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=50%
|- bgcolor=red style="color:white;"
|align=center colspan=5|'''Bajak'''
|-bgcolor=0000FF style="color:white;"
!'''Jokalariak'''
!'''Posizioa'''
!'''Talde berria'''
!'''Mota'''
!'''Zenbatekoa'''
|-
|}
-->
=== Udako merkatua 2024 ===
{| cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=50%
|- bgcolor=green style="color:white;"
|align=center colspan=5|Fitxaketa Berriak
|-bgcolor=0000FF style="color:white;"
!'''Jokalaria'''
!'''Posizioa'''
!'''Jatorria'''
!'''Mota'''
!'''Zenbatekoa'''
|-
| {{banderaikur|Islandia}} [[Orri Óskarsson]]
| [[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
| [[FC København|København]]
| Fitxaketa
| 20.000.000 [[Euro|€]]
|-
| {{banderaikur|Austria}} {{banderaikur|Kroazia}} [[Luka Sučić]]
| [[Erdilari|Euskarria]]
| [[FC Red Bull Salzburg|RB Salzburg]]
| Fitxaketa
| 10.000.000 [[Euro|€]]
|-
| {{banderaikur|Katalunia}} [[Sergio Gómez Martín|Sergio Gómez]]
| [[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
| [[Manchester City Football Club|Manchester City]]
| Fitxaketa
| 9.000.000 [[Euro|€]]
|-
| {{banderaikur|Espainia}} [[Javier López Carballo|Javi López]]
| [[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
| [[Deportivo Alavés|Alavés]]
| Fitxaketa
| 6.500.000 [[Euro|€]]
|-
| {{banderaikur|Maroko}} [[Nayef Aguerd]]
| [[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
| [[West Ham United F.C.|West Ham]]
| Lagatua
|
|-
<!--
| {{banderaikur|Venezuela}} {{banderaikur|EH}} [[Jon Mikel Aranburu]]
| [[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
| [[Real Union]]
| Librea
|
|-
-->
|}
{| cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=50%
|- bgcolor=red style="color:white;"
|align=center colspan=5|Uda honetako bajak
|-bgcolor=0000FF style="color:white;"
!'''Jokalaria'''
!'''Posizioa'''
!'''Talde berria'''
!'''Mota'''
!'''Zenbatekoa'''
|-
| {{banderaikur|Bretainia}} {{banderaikur|Espainia}} [[Robin Le Normand]]
| [[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
| [[Atletico Madril]]
| Fitxaketa
| 34.500.000 [[Euro|€]]
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Mikel Merino]]
| [[Erdilari|Euskarria]]
| [[Arsenal Football Club|Arsenal]]
| Fitxaketa
| 32.500.000 [[Euro|€]]
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Martin Merquelanz]]
| [[Erdilari|Ezker Hegalekoa]]
| [[Eibar KE|Eibar]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Alberto Dadie]]
| [[Aurrelari (futbola)|Eskuin Hegalekoa]]
| [[Club Deportivo Mirandés|Mirandes]]
| Lagatua
|
|-
| {{banderaikur|Espainia}} [[Carlos Fernández]]
| [[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
| [[Cádiz Club de Futbol|Cádiz]]
| Lagatua
|
|-
| {{banderaikur|Espainia}} [[Javi Galán]]
| [[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
| [[Atletico Madril]]
| Lagapen agortua
|
|-
| {{banderaikur|Man}} {{banderaikur|Eskozia}} [[Kieran Tierney]]
| [[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
| [[Arsenal Football Club|Arsenal]]
| Lagapen agortua
|
|-
| {{banderaikur|Portugal}} [[André Miguel Valente Silva|André Silva]]
| [[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
| [[RB Leipzig]]
| Lagapen agortua
|
|-
|}
=== Estatistikak ===
{| class="wikitaula" style="text-align: center;"
|-
!rowspan="2"|Zkia.
!rowspan="2"|Jokalaria
!colspan="4"|Guztira
!colspan="4"|Liga (1.maila)
!colspan="4"|Kopa
!colspan="4"|Europa League
|-
!Partidak!!Minutuak!!Golak!!Asis.!!Partidak!!Minutuak!!Golak!!Asis.!!Partidak!!Minutuak!!Golak!!Asis.!!Partidak!!Minutuak!!Golak!!Asis.
|-
|1
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Alejandro Remiro|'''Remiro''']]
| '''16'''/'''16'''|| '''14'''<nowiki/>'''40'<nowiki/>'''|| (15)|| 0|| '''13'''/'''13'''|| '''11'''<nowiki/>'''70''''|| (10)|| 0|| || || || || 3/'''3'''|| '''27'''<nowiki/>'''<nowiki/>0''''|| (5)||0
|-
|2
|align=left|{{banderaikur|EH}} '''[[Álvaro Odriozola|Odriozola]]'''
| 4/2|| 146'||0
| 0|| 2/0|| 41'||0
| 0|| || || || || 2/2|| 105'|| 0||0
|-Islandia}} [[Orri Óskarsson
|3
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Aihen Muñoz|'''Aihen''']]
| 7/4|| 361'|| 0|| 0|| 5/2|| 211'|| 0|| 0|| || || || || 2/2|| 150'|| 0||0
|-
|4
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Martin Zubimendi|'''Zubimendi''']]
| '''16'''/15|| 1395'|| 1|| 1|| '''13'''/12|| 1125'|| 1|| 1|| || || || || 3/'''3'''|| '''27'''<nowiki/>'''<nowiki/>0''''|| 0||0
|-
|5
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Igor Zubeldia|'''Zubeldia''']]
| 13/13|| 1107'|| 0|| 0|| 11/11|| 936'|| 0|| 0|| || || || || 2/2|| 171'|| 0||0
|-
|6
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Aritz Elustondo|'''Elustondo''']] [[Fitxategi:Captain sports.svg|13px|Kapitain]]
| 8/4|| 387'|| 0|| 0|| 5/3|| 274'|| 0|| 0|| || || || || 3/1|| 113'|| 0||0
|-
|7
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Ander Barrenetxea Muguruza|'''Barrenetxea''']]
| 12/5|| 556'|| 1|| 1|| 9/4|| 436'|| 0|| 1|| || || || || '''3'''/1|| 120'|| '''1'''||0
|-
|8
|align=left|{{banderaikur|Errusia}} {{banderaikur|Armenia}} [[Arsen Zakharyan|'''Zakharyan''']]
| -|| -||-
| -|| -|| -||-
| -|| || || || || -|| -|| -||-
|-
|9
|align=left|{{banderaikur|Islandia}} [[Orri Óskarsson|'''Óskarsson''']]
| 12/5|| 494'||'''3'''
| 0|| 9/3|| 319'||2
| 0|| || || || || 3/2|| 175'|| '''1'''||0
|-
|10
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Mikel Oiarzabal|'''Oiarzabal''']]
| 15/13|| 965'|| 2|| 2|| 11/10|| 711'|| 2|| 1|| || || || || '''4'''/'''3'''|| 244'|| 0||1
|-
|11
| align="left" |{{banderaikur|Herbehereak}} {{banderaikur|Surinam}} [[Sheraldo Becker|'''Becker''']]
| 15/7|| 690'|| 1|| 1|| 12/7|| 599'|| 1|| 0|| || || || || 3/0|| 91'|| 0||1
|-
|12
|align=left|{{banderaikur|Espainia}} [[Javier López Carballo|'''Javi López''']]
| 13/9|| 834'|| 0|| 0|| 10/7|| 640'|| 0|| 0|| || || || || 3/2|| 194'|| 0||0
|-
|13
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Unai Marrero|'''Marrero''']]
| 1/1|| 90'|| (1)|| 0|| -|| -|| -|| -|| || || || || 1/1|| 90'|| (1)||0
|-
|14
| align="left" |{{banderaikur|Japonia}} [[Takefusa Kubo|'''Kubo''']]
| '''16'''/11|| 1052'|| '''3'''|| 0|| '''13'''/9|| 872'|| '''3'''|| 0|| || || || || 3/2|| 180'|| 0||0
|-
|15
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Urko González de Zarate|'''Zarate''']]
| 1/1|| 45'|| 0|| 0|| 1/1|| 45'|| 0|| 0|| || || || || -|| -|| -||-
|-
|16
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Jon Ander Olasagasti|'''Olasagasti''']]
| 5/0|| 78'|| 0|| 0|| 4/0|| 72'|| 0|| 0|| || || || || 1/0|| 6'|| 0||0
|-
|17
|align=left|{{banderaikur|Katalunia}} [[Sergio Gómez Martín|'''Gómez''']]
| '''16'''/12|| 1130'|| 1|| '''3'''|| '''13'''/11|| 986'|| 0|| '''3'''|| || || || || 3/1|| 144'|| '''1'''||0
|-
|18
|align=left|{{banderaikur|Mali}} [[Hamari Traoré|'''Traoré''']] [[Fitxategi:Injury icon 2.svg|15px]]
| 4/4|| 314'|| 0|| 0|| 4/4|| 314'|| 0|| 0|| || || || || -|| -|| -||-
|-
|19
| align="left" |{{banderaikur|Nigeria}} [[Sadiq Umar|'''Sadiq''']]
| 8/4|| 340'|| 0|| 1|| 6/2|| 205'|| 0|| 0|| || || || || 2/2|| 135'|| 0||1
|-
|20
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Jon Pacheco|'''Pacheco''']]
| 9/7|| 564'||1
| 0|| 6/4|| 339'||0
| 0|| || || || || 3/'''3'''|| 225'|| '''1'''||0
|-
|21
|align=left|{{banderaikur|Maroko}} [[Nayef Aguerd|'''Aguerd''']]
| 12/11|| 1011'||0
| 0|| 9/9|| 786'||0
| 0|| || || || || 3/2|| 225'|| 0||0
|-
|22
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Beñat Turrientes|'''Turrientes''']]
| 12/7|| 609'|| 0|| 0|| 10/5|| 460'|| 0|| 0|| || || || || 2/2|| 149'|| 0||0
|-
|23
|align=left|{{banderaikur|Galizia}} [[Brais Méndez|'''Brais''']]
| 14/11|| 924'|| 1|| '''3'''|| 10/5|| 665'|| 1|| 1|| || || || || '''4'''/'''3'''|| 259'|| 0||'''2'''
|-
|24
|align=left|{{banderaikur|Austria}} {{banderaikur|Kroazia}} [[Luka Sučić|'''Sučić''']]
| 12/10|| 820'|| 1|| 1|| 10/9|| 709'|| 1|| 1|| || || || || 2/0|| 111'|| 0||0
|-
|25
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Jon Magunazelaia|'''Magunazelaia''']]
| 2/0|| 6'|| 0|| 0|| 2/0|| 6'|| 0|| 0|| || || || || -|| -|| -||-
|-
|27
|align=left|{{banderaikur|Venezuela}} {{banderaikur|EH}} [[Jon Mikel Aranburu|'''Aranburu''']]
| 14/11|| 952'|| 0|| 0|| 11/9|| 756'|| 0|| 0|| || || || || 3/2|| 196'|| 0||0
|-
|28
|align=left|{{banderaikur|Espainia}} [[Pablo Marín|'''Marín''']]
| 5/2|| 199'|| 1|| 0|| 3/0|| 42'|| 0|| 0|| || || || || 2/2|| 157'|| '''1'''||0
|-
|31
|align=left|{{banderaikur|EH}} '''[[Jon Martín]]'''
| 4/2|| 270'|| 0|| 0|| 2/0|| 90'|| 0|| 0|| || || || || 2/2|| 180'|| 0||0
|-
|}
''Jokalariak guztira: 28''
<!--
=== Denboraldiko Hamaikakoa ===
''Lehiaketa guztiak kontutan harturik, hamaikakoetan geheien agertu diren jokalariak.''
<div style="position:relative;">
[[Fitxategi:Soccer Field Transparant.svg|350px]]
{{Image label|x=0.40|y=1.30|scale=350|text=<span style="color:Black; font-size:100%;">{{banderaikur|EH}} [[Alejandro Remiro|'''Remiro''']]</span>}}
{{Image label|x=0.70|y=1.00|scale=350|text=<span style="color:Maroon; font-size:100%;">{{banderaikur|Mali}} [[Hamari Traoré|'''Traoré''']]</span>}}
{{Image label|x=0.45|y=1.10|scale=350|text=<span style="color:Navy; font-size:100%;">{{banderaikur|EH}} [[Igor Zubeldia|'''Zubeldia''']]</span>}}
{{Image label|x=0.20|y=1.00|scale=350|text=<span style="color:Maroon; font-size:100%;">{{banderaikur|Bretainia}} {{banderaikur|Espainia}} [[Robin Le Normand|'''Le Normand''']]</span>}}
{{Image label|x=0.40|y=0.85|scale=350|text=<span style="color:Navy; font-size:100%;">{{banderaikur|EH}} [[Martin Zubimendi|'''Zubimendi''']]</span>}}
{{Image label|x=0.25|y=0.70|scale=350|text=<span style="color:Maroon; font-size:100%;">{{banderaikur|EH}} [[Beñat Turrientes|'''Turrientes''']]</span>}}
{{Image label|x=0.60|y=0.70|scale=350|text=<span style="color:Navy; font-size:100%;">{{banderaikur|EH}} [[Mikel Merino|'''Merino''']]</span>}}
{{Image label|x=0.65|y=0.45|scale=350|text=<span style="color:Navy; font-size:100%;">{{banderaikur|EH}} [[Ander Barrenetxea Muguruza|'''Barrenetxea''']]</span>}}
{{Image label|x=0.40|y=0.45|scale=350|text=<span style="color:Maroon; font-size:100%;">{{banderaikur|Galizia}} [[Brais Méndez|'''Brais''']]</span>}}
{{Image label|x=0.15|y=0.45|scale=350|text=<span style="color:Gold; font-size:100%;">{{banderaikur|Japonia}} [[Takefusa Kubo|'''Kubo''']]</span>}}
{{Image label|x=0.40|y=0.30|scale=350|text=<span style="color:Gold; font-size:100%;">{{banderaikur|EH}} [[Mikel Oiarzabal|'''Oiarzabal''']]</span>}}
</div>
-->
=== Neurketak ===
==== Aurrendenboraldia ====
{| border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="text-align:center; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: smaller;"
|-
!Data
!Aurkaria
!Lekua
!Emaitza
!Golegileak
!Oharrak
|- bgcolor="#ffffdd"
|[[Uztailaren 20|Uztailak 20]]
|[[Alaves]]
|[[El Prao Futbol Zelaia|El Prao]], [[Laguardia]]
|[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/intentsitatea-lehen-frogan-1 1 – 1]
|[[Brais Méndez|Brais]] 30'
|[[XXII. Villa de Laguardia Saria|XXII.]] [[Trofeo Villa de Laguardia|Villa de Laguardia Saria]] (5-6 penaltietan)
|- bgcolor="#ddffdd"
|[[Uztailaren 25|Uztailak 25]]
|[[Gamba Osaka]]
|[[Suitako futbol estadioa|Panasonic Suita]], [[Osaka]]
|[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/nagusi-13 0 – 1]
|[[Aritz Elustondo|Elustondo]] 64'
|
|- bgcolor="#ffdddd"
|[[Uztailaren 31|Uztailak 31]]
|[[Osasuna]]
|[[Zubieta (kirol-instalakuntzak)|Zubieta]]
|[https://www.osasuna.es/eus/news/read/35823/osasuna-vence-a-la-real-sociedad-en-su-cuarto-test-de-pretemporada-1-2 1 – 2]
|[[Mikel Goti|Goti]] 54'
|
|- bgcolor="#ffdddd"
|[[Abuztuaren 3]]a
|[[Stade Rennais Football Club|Stade Rennais]]
|[[Roazhon Park]], [[Rennes]]
|[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/minutuak-gehitzen-1 2 – 0]
|
|
|- bgcolor="#ffffdd"
|[[Abuztuaren 9]]a
|[[1. FC Union Berlin|Union Berlin]]
|[[Stadion An der Alten Försterei|An der Alten Försterei]], [[Berlin]]
|[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/ligako-estreinaldirako-prest 1 – 1]
|[[Mikel Oiartzabal|Oiartzabal]] 81'
|
|}
==== Liga ====
{| border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="text-align:center; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: smaller;"
|-
!#
!Data
!Aurkaria
!Zelaia
!Emaitza
!Golegileak
!Etorrera
!Sailkapena
|-bgcolor="#ffdddd"
|1
|[[Abuztuaren 18]]a
|[[Rayo Vallecano|Rayo]]
|[[Reale Arena]]
|[https://www.marca.com/futbol/primera-division/cronica/2024/08/18/66c210eaca4741f3108b4584.html 1 – 2]
|[[Martin Zubimendi|Zubimendi]] 98'
|31.763
|19.
|- bgcolor="#ddffdd"
|2
|[[Abuztuaren 24]]a
|[[RCD Espanyol|Espanyol]]
|[[Cornellà-El Prat estadioa|Cornellà-El Prat]]
|[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/lehen-garaipena-3 0 – 1]
|[[Takefusa Kubo|Kubo]] 80'
|20.900
|9.
|-bgcolor="#ffdddd"
|3
|[[Abuztuaren 28]]a
|[[Alaves]]
|[[Reale Arena]]
|[https://www.eitb.eus/es/deportes/futbol/detalle/9569161/el-alaves-remonta-ante-real-sociedad-en-reale-arena-y-gana-derbi-12/ 1 – 2]
|[[Brais Méndez|Brais]] 33'
|32.220
|14.
|- bgcolor="#ffffdd"
|4
|[[Irailaren 1]]a
|[[Getafe Club de Fútbol|Getafe]]
|[[Coliseum Alfonso Pérez|Coliseum]]
|[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/berdinketa-borrokatua 0 – 0]
|
|10.929
|13.
|-bgcolor="#ffdddd"
|5
|[[Irailaren 14]]a
|[[Real Madril]]
|[[Reale Arena]]
|[https://www.marca.com/futbol/primera-division/cronica/2024/09/14/66e5f9bd268e3e68148b4586.html 0 – 2]
|
|37.730
|16.
|-bgcolor="#ffdddd"
|7
|[[Irailaren 17]]a
|[[Reial Club Deportiu Mallorca|Mallorca]]
|[[Son Moix estadioa|Son Moix]]
|[https://www.futbolbalear.es/2024/09/18/cronica-1a-division-rcd-mallorca-real-sociedad/ 1 – 0]
|
|17.132
|16.
|- bgcolor="#ffffdd"
|6
|[[Irailaren 21]]a
|[[Real Valladolid|Valladolid]]
|[[José Zorrilla estadioa|José Zorrilla]]
|[https://as.com/futbol/primera/pucela-y-real-se-olvidan-del-gol-n/ 0 – 0]
|
|21.171
|16.
|- bgcolor="#ddffdd"
|8
|[[Irailaren 28]]a
|[[Valencia Club de Fútbol|Valentzia]]
|[[Reale Arena]]
|[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/modurik-onenean-1 3 – 0]
|[[Takefusa Kubo|Kubo]] 8', [[Orri Óskarsson|Óskarsson]] 80', 92'
|32.332
|14.
|- bgcolor="#ffffdd"
|9
|[[Urriaren 6]]a
|[[Atletico Madril]]
|[[Reale Arena]]
|[https://www.marca.com/futbol/primera-division/cronica/2024/10/06/67000113ca4741a3568b45a8.html 1 – 1]
|[[Luka Sučić|Sučić]] 84'
|31.983
|15.
|- bgcolor="#ddffdd"
|10
|[[Urriaren 19]]a
|[[Girona Futbol Club|Girona]]
|[[Montilivi estadioa|Montilivi]]
|[https://www.sport.es/es/noticias/girona/girona-real-asalta-montilivi-109777561 0 – 1]
|[[Mikel Oiartzabal|Oiartzabal]] 44'
|12.602
|11.
|-bgcolor="#ffdddd"
|11
|[[Urriaren 27]]a
|[[Osasuna]]
|[[Reale Arena]]
|[https://as.com/futbol/primera/osasuna-asalta-anoeta-y-mete-en-un-lio-a-la-real-n/ 0 – 2]
|
|31.729
|12.
|- bgcolor="#ddffdd"
|12
|[[Azaroaren 3]]a
|[[Sevilla Fútbol Club|Sevilla]]
|[[Ramón Sánchez Pizjuán estadioa|Sánchez Pizjuán]]
|[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/garaipenik-zailena 0 – 2]
|[[Takefusa Kubo|Kubo]] 34', [[Mikel Oiartzabal|Oiartzabal]] ([[Penalti|pen.]]) 68'
|37.619
|11.
|- bgcolor="#ddffdd"
|13
|[[Azaroaren 10]]a
|[[Barça]]
|[[Reale Arena]]
|[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/reala-handia 1 – 0]
|[[Sheraldo Becker|Becker]] 33'
|36.194
|
|-
|14
|[[Azaroaren 24]]a
|[[Athletic]]
|[[San Mames]]
|
|
|
|
|-
|15
|[[Abenduaren 1]]a
|[[Real Betis|Betis]]
|[[Reale Arena]]
|
|
|
|
|-
|19
|[[Abenduaren 4]]a
|[[Club Deportivo Leganés|Leganés]]
|[[Butarque Udal Estadioa|Butarque]]
|
|
|
|
|-
|16
|[[Abenduaren 8]]a
|[[UD Las Palmas]]
|[[Reale Arena]]
|
|
|
|
|-
|17
|[[Abenduaren 15]]a
|[[Real Club Celta de Vigo|Celta]]
|[[Balaídos estadioa|Balaídos]]
|
|
|
|
|-
|18
|[[Abenduaren 22]]a
|[[Villarreal Club de Fútbol|Vila-real]]
|[[Reale Arena]]
|
|
|
|
|-
|20
|[[Urtarrilaren 19]]a
|[[Valencia Club de Fútbol|Valentzia]]
|[[Mestalla]]
|
|
|
|
|-
|21
|[[Urtarrilaren 26]]a
|[[Getafe Club de Fútbol|Getafe]]
|[[Reale Arena]]
|
|
|
|
|-
|22
|[[Otsailaren 2]]a
|[[Osasuna]]
|[[Sadar]]
|
|
|
|
|-
|23
|[[Otsailaren 9]]a
|[[RCD Espanyol|Espanyol]]
|[[Reale Arena]]
|
|
|
|
|-
|24
|[[Otsailaren 16]]a
|[[Real Betis|Betis]]
|[[Benito Villamarín estadioa|Benito Villamarín]]
|
|
|
|
|-
|25
|[[Otsailaren 23]]a
|[[Club Deportivo Leganés|Leganés]]
|[[Reale Arena]]
|
|
|
|
|-
|26
|[[Martxoaren 2]]a
|[[Barça]]
|[[Lluís Companys Olinpiar Estadioa|Lluís Companys]]
|
|
|
|
|-
|27
|[[Martxoaren 9]]a
|[[Sevilla Fútbol Club|Sevilla]]
|[[Reale Arena]]
|
|
|
|
|-
|28
|[[Martxoaren 16]]a
|[[Rayo Vallecano|Rayo]]
|[[Vallecasko futbol zelaia|Vallecas]]
|
|
|
|
|-
|29
|[[Martxoaren 30]]a
|[[Real Valladolid|Valladolid]]
|[[Reale Arena]]
|
|
|
|
|-
|30
|[[Apirilaren 6]]a
|[[UD Las Palmas]]
|[[Kanaria Handiko estadioa|Kanaria Handikoa]]
|
|
|
|
|-
|31
|[[Apirilaren 13]]a
|[[Reial Club Deportiu Mallorca|Mallorca]]
|[[Reale Arena]]
|
|
|
|
|-
|32
|[[Apirilaren 20]]a
|[[Villarreal Club de Fútbol|Vila-real]]
|[[El Madrigal|La Cerámica]]
|
|
|
|
|-
|33
|[[Apirilaren 23]]a
|[[Alaves]]
|[[Mendizorrotza (futbol zelaia)|Mendizorrotza]]
|
|
|
|
|-
|34
|[[Maiatzaren 4]]a
|[[Athletic]]
|[[Reale Arena]]
|
|
|
|
|-
|35
|[[Maiatzaren 11]]
| [[Atletico Madril]]
|[[Metropolitano estadioa|Metropolitano]]
|
|
|
|
|-
|36
|[[Maiatzaren 14]]
|[[Real Club Celta de Vigo|Celta]]
|[[Reale Arena]]
|
|
|
|
|-
|37
|[[Maiatzaren 18]]a
|[[Girona Futbol Club|Girona]]
|[[Reale Arena]]
|
|
|
|
|-
|38
|[[Maiatzaren 25]]a
|[[Real Madril]]
|[[Santiago Bernabéu estadioa|Santiago Bernabéu]]
|
|
|
|
|}
==== Kopa ====
{| border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="text-align:center; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: smaller;"
|-
!Kanporaketa
!Data
!Aurkaria
!Zelaia
!Emaitza
!Golegileak
!Etorrera
|-
|1.Kanporaketa
|[[Azaroaren 21]]a
|[[Español de San Vicente|Jove Español]]
|[[José Rico Pérez estadioa|Rico Pérez]]
|
|
|
|-
|}
==== Europa League ====
{| border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="text-align:center; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: smaller;"
|-
!Kanporaketa
!Data
!Aurkaria
!Zelaia
!Emaitza
!Golegileak
!Etorrera
!Sailkapena
|- bgcolor="#ffffdd"
|Liga #1
|[[Irailaren 26]]a
|[[OGC Nice|Nice]]
|[[Allianz Riviera]]
|[https://www.noticiasdegipuzkoa.eus/reala/2024/09/25/niza-real-sociedad-europa-league-cronica-8732560.html 1 – 1]
|[[Ander Barrenetxea|Barrenetxea]] 18'
|20.545
|18.
|-bgcolor="#ffdddd"
|Liga #2
|[[Urriaren 3]]a
|[[RSC Anderlecht|Anderlecht]]
|[[Reale Arena]]
|[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/estropezu-9 1 – 2]
|[[Pablo Marín|Marín]] 5'
|30.985
|24.
|- bgcolor="#ddffdd"
|Liga #3
|[[Urriaren 24]]a
|[[Maccabi Tel Aviv FC|Maccabi Tel Aviv]]
|[[Partizan estadioa]]
|[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/inertzia-onarekin-jarraituz 1 – 2]
|[[Jon Pacheco|Pacheco]] 19', [[Sergio Gómez Martín|Gómez]] 64'
|0
|17.
|-bgcolor="#ffdddd"
|Liga #4
|[[Azaroaren 7]]a
|[[FC Viktoria Plzeň|Viktoria Plzeň]]
|[[Doosan Arena]]
|[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/irabaztea-merezi-eta-galtzen-amaitu 2 – 1]
|[[Orri Óskarsson|Óskarsson]] 35'
|11.130
|25.
|-
|Liga #5
|[[Azaroaren 28]]a
|[[Amsterdamgo Ajax|Ajax]]
|[[Reale Arena]]
|
|
|
|
|-
|Liga #6
|[[Abenduaren 12]]a
|[[Dinamo Kiev]]
|[[Reale Arena]]
|
|
|
|
|-
|Liga #7
|[[Urtarrilaren 23]]a
|[[SS Lazio|Lazio]]
|[[Stadio Olimpico]]
|
|
|
|
|-
|Liga #8
|[[Urtarrilaren 30]]a
|[[PAOK F.C.|PAOK]]
|[[Reale Arena]]
|
|
|
|
|}
== Ikus, gainera ==
* [[Errealaren ibilbidea Europan]]
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:2023 kirolean]]
[[Kategoria:2024 kirolean]]
[[Kategoria:Real Sociedad futbol taldearen denboraldiak]]
c3p46zjnl9znrjxrr91sfch491wg0hh
9975790
9975786
2024-11-20T22:22:31Z
Daeri
16654
/* Estatistikak */
9975790
wikitext
text/x-wiki
{| border=1 width=75% cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;"
|- style="color:white;" align="center" bgcolor="0000FF"
!Zkia.
!Jokalaria
!Posizioa
!Altuera (m.)
!Jaiotza
!Jatorria
!JP
!G
!Klubean noiztik
!Kontratua (urte)-rarte
!Oharrak
|- style="background:White" text-align: center; "
| colspan="11" |<font style="color:blue;">'''Lehen taldea 2024/25 Gizonezkoak'''</font>
|-
|1
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Alejandro Remiro|Alex '''Remiro''']]
|align=left|[[Atezain (futbola)|Atezaina]]
|1'92
|95-3-24
|[[Athletic]]
|237
|0
|2019
|2027 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/atea-ziurtatua ALEX REMIRO Atea ziurtatua]</ref>
|[[Espainiako futbol selekzio nazionala|Espainiarekin]] internazionala
|- bgcolor="#EFEFEF"
|2
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Álvaro Odriozola|Álvaro '''Odriozola''']]
| align="left" |[[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
|1'78
|95-12-14
|Harrobia
|75
|1
|16-18,23
|2029 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/etxean-berriro-1 ALVARO ODRIOZOLAREN FITXAKETA Etxean berriro]</ref>
|[[Espainiako futbol selekzio nazionala|Espainiarekin]] internazionala
|-
|3
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Aihen Muñoz|'''Aihen''' Muñoz]]
| align="left" |[[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
|1'75
|97-8-16
|Harrobia
|144
|1
|2018
|2027 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/armarriaren-esanahia Armarriaren esanahia]</ref>
|[[Euskal Herriko futbol selekzioa|Euskal Herriarekin]] internazionala
|- bgcolor="#EFEFEF"
|4
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Martin Zubimendi|Martin '''Zubimendi''']]
| align="left" |[[Erdilari|Antolatzailea]]
|1'81
|99-2-2
|Harrobia
|204
|9
|2018
|2027 <ref>[https://www.mundodeportivo.com/futbol/real-sociedad/20221014/1001881234/zubimendi-2027-renovacion-estrella-real.html Zubimendi 2027: renovación estrella en la Real]</ref>
|[[Espainiako futbol selekzio nazionala|Espainiarekin]] internazionala
|-
|5
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Igor Zubeldia|Igor '''Zubeldia''']]
| align="left" |[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'85
|97-3-30
|Harrobia
|273
|4
|2015
|2029 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/sentimendu-baten-jarraipena IGOR ZUBELDIA Sentimendu baten jarraipena]</ref>
|
|- bgcolor="#EFEFEF"
|6
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Aritz Elustondo|Aritz '''Elustondo''']] [[Fitxategi:Captain sports.svg|12px]]
| align="left" |[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'82
|94-3-28
|Harrobia
|266
|12
|2014
|2026 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/gerlaria-2026ra-arte ARITZ ELUSTONDO Gerlaria 2026ra arte]</ref>
|[[Euskal Herriko futbol selekzioa|Euskal Herriarekin]] internazionala
|-
|7
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Ander Barrenetxea Muguruza|Ander '''Barrenetxea''']]
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'78
|01-12-27
|Harrobia
|165
|19
|2018
|2030 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/orainaldi-eta-etorkizun-txuri-urdina Orainaldi eta etorkizun txuri-urdina]</ref>
|
|-bgcolor="#EFEFEF"
|8
| align="left" |{{banderaikur|Errusia}} {{banderaikur|Armenia}} [[Arsen Zakharyan|Arsen '''Zakharyan''']]
|align=left|[[Erdilari|Puntaerdia]]
|1'83
|03-5-26
|[[FC Dinamo Mosku|Dinamo Mosku]]
|40
|1
|2023
|2029 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/maila-pasa-dugu-errusiar-talentua-dator ARSEN ZAKHARYAN Maila pasa dugu, errusiar talentua dator]</ref>
|[[Errusiako futbol selekzio nazionala|Errusiarekin]] internazionala
|-
|9
| align="left" |{{banderaikur|Islandia}} [[Orri Óskarsson|Orri '''Óskarsson''']]
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'86
|04-8-29
|[[FC København|København]]
|12
|3
|2024
|2030 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/realak-orri-oskarsson-fitxatu-du Realak Orri Óskarsson fitxatu du]</ref>
|[[Islandiako futbol selekzio nazionala|Islandiarekin]] internazionala
|- bgcolor="#EFEFEF"
|10
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Mikel Oiarzabal|Mikel '''Oiarzabal''']]
|align=left|[[Erdilari|Puntaerdia]]
|1'81
|97-4-21
|Harrobia
|359
|99
|2015
|2028 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/pozik-handiena 2028RA ARTE BERRITU DU Pozik handiena]</ref>
|[[Euskal Herriko futbol selekzioa|Euskal Herria]] eta [[Espainiako futbol selekzio nazionala|Espainiarekin]] internazionala
|-
|11
| align="left" |{{banderaikur|Herbehereak}} {{banderaikur|Surinam}} [[Sheraldo Becker|Sheraldo '''Becker''']]
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'80
|95-2-9
|[[1. FC Union Berlin|Union Berlin]]
|33
|4
|2023
|2026 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/spiderman-txuri-urdinez-jantziko-da Spiderman txuri-urdinez jantziko da]</ref>
|[[Surinameko futbol selekzio nazionala|Surinamekin]] internazionala
|- bgcolor="#EFEFEF"
|12
|align=left|{{banderaikur|Espainia}} [[Javier López Carballo|'''Javi López''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
|1'83
|02-3-25
|[[Deportivo Alavés|Alavés]]
|13
|0
|2024
|2030 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/realak-javi-lopez-fitxatu-du Realak Javi López fitxatu du]</ref>
|
|-
|13
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Unai Marrero|Unai '''Marrero''']]
|align=left|[[Atezain (futbola)|Atezaina]]
|1'89
|01-10-9
|Harrobia
|6
|0
|2023
|2027 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2027-arte-berritu-du-1 UNAI MARRERO 2027 arte berritu du]</ref>
|
|- bgcolor="#EFEFEF"
|14
| align="left" |{{banderaikur|Japonia}} [[Takefusa Kubo|Take '''Kubo''']]
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'73
|01-6-4
|[[Real Madril]]
|101
|19
|2022
|2029 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/maite-maite-maitia-etxean-jarraituko-du Maite, maite, maitia… etxean jarraituko du]</ref>
|[[Japoniako futbol selekzio nazionala|Japoniarekin]] internazionala
|-
|15
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Urko González de Zarate|Urko González de '''Zarate''']]
| align="left" |[[Erdilari|Euskarria]]
|1'89
|01-3-20
|Harrobia
|12
|0
|2020
|2028 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/luzerako-gurekin KONTRATU BERRITZEAK Luzerako gurekin]</ref>
|[[Euskal Herriko futbol selekzioa|Euskal Herriarekin]] internazionala
|- bgcolor="#EFEFEF"
|16
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Jon Ander Olasagasti|Jon Ander '''Olasagasti''']]
|align=left|[[Erdilari|Euskarria]]
|1'76
|00-8-16
|Harrobia
|29
|0
|2021
|2025 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/luzerako-gurekin KONTRATU BERRITZEAK Luzerako gurekin]</ref>
|[[Euskal Herriko futbol selekzioa|Euskal Herriarekin]] internazionala
|-
|17
| align="left" |{{banderaikur|Katalunia}} '''[[Sergio Gómez Martín|Sergio Gómez]]'''
| align="left" |[[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
|1'71
|00-9-4
|[[Manchester City Football Club|Manchester City]]
|16
|1
|2024
|2030 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/sergio-gomez-jokalari-txuri-urdin-berria 2030 URTERA ARTE Sergio Gomez, jokalari txuri-urdin berria]</ref>
|[[Espainiako futbol selekzio nazionala|Espainiarekin]] internazionala
|- bgcolor="#EFEFEF"
|18
| align="left" |{{banderaikur|Mali}} [[Hamari Traoré|Hamari '''Traoré''']] [[Fitxategi:Injury icon 2.svg|15px]]
| align="left" |[[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
|1'75
|92-1-27
|[[Stade Rennais Football Club|Stade Rennais]]
|44
|0
|2023
|2025 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/hamari-traore-lehen-fitxaketa Hamari Traore, lehen fitxaketa]</ref>
|[[Maliko futbol selekzio nazionala|Malirekin]] internazionala
|-
|19
| align="left" |{{banderaikur|Nigeria}} [[Sadiq Umar|'''Sadiq''' Umar]]
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'92
|97-2-2
|[[Unión Deportiva Almería|Almería]]
|47
|4
|2022
|2028 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/umar-sadiq-fitxatu-du-realak Sadiq Umar fitxatu du Realak]</ref>
|[[Nigeriako futbol selekzio nazionala|Nigeriarekin]] internazionala
|- bgcolor="#EFEFEF"
|20
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Jon Pacheco|Jon '''Pacheco''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'84
|01-1-8
|Harrobia
|83
|2
|2019
|2027 <ref name="Izenik-gabekoa-pNqj-1">[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/luzerako-gurekin KONTRATU BERRITZEAK Luzerako gurekin]</ref>
|[[Euskal Herriko futbol selekzioa|Euskal Herriarekin]] internazionala
|-
|21
| align="left" |{{banderaikur|Maroko}} [[Nayef Aguerd|Nayef '''Aguerd''']]
| align="left" |[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'90
|96-3-30
|[[West Ham United F.C.|West Ham]]
|12
|0
|2024
|2025 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/nayef-aguerd-realera-utzita Nayef Aguerd, Realera utzita]</ref>
|[[Marokoko futbol selekzio nazionala|Marokorekin]] internazionala
|- bgcolor="#EFEFEF"
|22
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Beñat Turrientes|Beñat '''Turrientes''']]
| align="left" |[[Erdilari|Antolatzailea]]
|1'81
|02-1-31
|Harrobia
|79
|1
|2021
|2027 <ref name="Izenik-gabekoa-pNqj-1"/>
|
|-
|23
| align="left" |{{banderaikur|Galizia}} [[Brais Méndez|'''Brais''' Méndez]]
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'87
|97-1-7
|[[Real Club Celta de Vigo|Celta]]
|105
|20
|2022
|2028 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/brais-txuri-urdina-da Brais txuri-urdina da]</ref>
|[[Espainiako futbol selekzio nazionala|Espainiarekin]] internazionala
|-bgcolor="#EFEFEF"
|24
| align="left" |{{banderaikur|Austria}} {{banderaikur|Kroazia}} [[Luka Sučić|Luka '''Sučić''']]
| align="left" |[[Erdilari|Euskarria]]
|1'85
|02-9-8
|[[FC Red Bull Salzburg|RB Salzburg]]
|12
|1
|2024
|2029 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/sucic-jokalari-txuri-urdin-berria Sučić, jokalari txuri-urdin berria]</ref>
|[[Kroaziako futbol selekzio nazionala|Kroaziarekin]] internazionala
|-
|25
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Jon Magunazelaia|Jon '''Magunazelaia''']]
| align="left" |[[Erdilari|Puntaerdia]]
|1'80
|01-7-13
|Harrobia
|18
|0
|2022
|2026 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2025arte-berritu-du JON MAGUNAZELAIA 2026 arte berritu du]</ref>
|
|-bgcolor="#EFEFEF"
|27
|align=left|{{banderaikur|Venezuela}} {{banderaikur|EH}} [[Jon Mikel Aranburu|Jon Mikel '''Aranburu''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
|1'74
|02-7-23
|Harrobia
|29
|0
|2023
|2027 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2027-arte-berritu-du-5 2027 arte berritu du]</ref>
||[[Venezuelako futbol selekzio nazionala|Venezuelarekin]] internazionala
|-
|28
| align="left" |{{banderaikur|Espainia}} [[Pablo Marín|Pablo '''Marín''']]
| align="left" |[[Erdilari|Puntaerdia]]
|1'78
|03-7-3
|Harrobia
|22
|1
|2022
|2027 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2027-arte-berritu-du PABLO MARIN 2027 arte berritu du]</ref>
|
|-bgcolor="#EFEFEF"
<!--
|30
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Mikel Goti|Mikel '''Goti''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'85
|02-5-23
|[[Athletic]]
|0
|0
|2024
|2026 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/gotik-realarekin-sinatzen-du Gotik Realarekin sinatzen du]</ref>
|
|-
-->
|31
| align="left" |{{banderaikur|EH}} '''[[Jon Martín]]'''
| align="left" |[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'87
|06-4-23
|Harrobia
|5
|0
|2023
|2030 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2030-arte-berritu-du 2030 arte berritu du]</ref>
|
|-
<!--
|32
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Aitor Fraga|Aitor '''Fraga''']]
|align=left|[[Atezain (futbola)|Atezaina]]
|1'94
|03-3-9
|Harrobia
|0
|0
|2024
|
|
|- bgcolor="#EFEFEF"
|33
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Jon Balda|Jon '''Balda''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
|1'74
|02-4-20
|Harrobia
|0
|0
|2024
|2025
|
|- bgcolor="#EFEFEF"
|34
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Iñaki Rupérez|Iñaki '''Rupérez''']]
|align=left|[[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
|1'77
|03-1-7
|[[Osasuna]]
|0
|0
|2024
|2027 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2027-arte-berritu-du-3 2027 arte berritu du]</ref>
|
|-
|37
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Luken Beitia|Luken '''Beitia''']]
| align="left" |[[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
|1'91
|04-6-30
|Harrobia
|0
|0
|2024
|2027 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2027-arte-berritu-du-4 LUKEN BEITIA 2027 arte berritu du]</ref>
|
|-
|40
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Arkaitz Mariezkurrena|Arkaitz '''Mariezkurrena''']]
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Ezker Hegalekoa]]
|1'81
|05-4-5
|Harrobia
|0
|0
|2024
|2025
|
|-
|41
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Alex Marchal|Alex '''Marchal''']]
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Ezker Hegalekoa]]
|1'80
|07-9-17
|Harrobia
|0
|0
|2024
|2027
|
|-
|44
|align=left|{{banderaikur|EH}} '''[[Mikel Rodríguez]]'''
|align=left|[[Erdilari|Euskarria]]
|1'75
|02-4-3
|Harrobia
|0
|0
|2024
|2025 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2025-arte-berritu MIKEL RODRIGUEZ 2025 arte berritu]</ref>
|
|-
|45
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Ekain Orobengoa|Ekain '''Orobengoa''']]
|align=left|[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'84
|04-6-17
|Harrobia
|0
|0
|2024
|2025
|
|- bgcolor="#EFEFEF"
-->
|}
Entrenatzailea: {{banderaikur|EH}} [[Imanol Alguacil]] (17-18, 18-Egun)
* [[Fitxategi:Captain sports.svg|15px]] = [[Kapitain (futbola)|Kapitainak]].
* [[Fitxategi:Injury icon 2.svg|15px]] = Epe luzeko lesioa.
* <small> 25 baino handiagoa den dortsala duten joklariak [[Real Sociedad B 2024-2025|Sanse]] taldeko jokalariak dira, eta beraz bigarren edo lehen taldearekin jokatu dezakete partidak. [[Espainiako futbol liga txapelketa|LFP]]-ko arauak diotenez, lehen taldeko jokalariek 1-etik 25-erako dortsalak eraman beharko dituzte. </small>
==== Lagatakoak ====
{| border="1" width="75%" cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;"
|- align="center" bgcolor="0000FF" style="color:white;"
!Taldea
!Jokalaria
!Posizioa
!Altuera (m.)
!Jaiotza
!Jatorria
!JP
!G
!Taldean noiz
!Kontratua (urte)-rarte
!Oharrak
|- style="background:White" text-align: center;"
|-
|[[Club Deportivo Mirandés|Mirandes]] (2.)
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Jon Gorrotxategi|Jon '''Gorrotxategi''']]
|align=left|[[Erdilari|Euskarria]]
|1'77
|02-2-2
|Harrobia
|0
|0
|Inoiz
|2027 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2027-arte-berritu-du-2 JON GORROTXATEGI 2027 arte berritu du]</ref>
|
|-bgcolor="#EFEFEF"
|[[Club Deportivo Mirandés|Mirandes]] (2.)
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Alberto Dadie|Alberto '''Dadie''']]
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Eskuin Hegalekoa]]
|1'70
|02-7-20
|Harrobia
|3
|0
|23-24
|2025
|
|-
|[[Real Racing Club de Santander|Racing Santander]] (2.)
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Jon Karrikaburu|Jon '''Karrikaburu''']]
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'83
|02-9-19
|Harrobia
|13
|2
|21-22
|2026 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2026-arte-1 JON KARRIKABURU 2026 arte]</ref>
|
|- bgcolor="#EFEFEF"
|[[Cádiz Club de Futbol|Cádiz]] (2.)
| align="left" |{{banderaikur|Espainia}} [[Carlos Fernández|Carlos '''Fernández''']]
| align="left" |[[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
|1'85
|96-5-22
|[[Sevilla Fútbol Club|Sevilla]]
|59
|6
|20-24
|2027 <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/akordioa-carlos-fernandez-fitxatzeko Akordioa Carlos Fernandez fitxatzeko]</ref>
|
|-
|}
<!--
==== Baja neguan ====
{| border="1" width="75%" cellpadding="2" cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 90%; text-align: center;"
|- align="center" bgcolor="0000FF" style="color:white;"
!Zkia
!Jokalaria
!Posizioa
!Altuera (m.)
!Jaiotza
!Jatorria
!JP
!G
!Taldean noiz
!Kontratua (urte)-rarte
!Oharrak
|- style="background:White" text-align: center;"
|-
|}
=== Neguko merkatua 2024 ===
{| cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=50%
|- bgcolor=green style="color:white;"
|align=center colspan=5|Fitxaketa Berriak
|-bgcolor=0000FF style="color:white;"
!'''Jokalaria'''
!'''Posizioa'''
!'''Jatorria'''
!'''Mota'''
!'''Zenbatekoa'''
|-
| {{banderaikur|Herbehereak}} {{banderaikur|Surinam}} [[Sheraldo Becker]]
| [[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
| [[1. FC Union Berlin|Union Berlin]]
| Fitxaketa
| 3.000.000 [[Euro|€]]
|-
|}
{| cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=50%
|- bgcolor=red style="color:white;"
|align=center colspan=5|'''Bajak'''
|-bgcolor=0000FF style="color:white;"
!'''Jokalariak'''
!'''Posizioa'''
!'''Talde berria'''
!'''Mota'''
!'''Zenbatekoa'''
|-
|}
-->
=== Udako merkatua 2024 ===
{| cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=50%
|- bgcolor=green style="color:white;"
|align=center colspan=5|Fitxaketa Berriak
|-bgcolor=0000FF style="color:white;"
!'''Jokalaria'''
!'''Posizioa'''
!'''Jatorria'''
!'''Mota'''
!'''Zenbatekoa'''
|-
| {{banderaikur|Islandia}} [[Orri Óskarsson]]
| [[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
| [[FC København|København]]
| Fitxaketa
| 20.000.000 [[Euro|€]]
|-
| {{banderaikur|Austria}} {{banderaikur|Kroazia}} [[Luka Sučić]]
| [[Erdilari|Euskarria]]
| [[FC Red Bull Salzburg|RB Salzburg]]
| Fitxaketa
| 10.000.000 [[Euro|€]]
|-
| {{banderaikur|Katalunia}} [[Sergio Gómez Martín|Sergio Gómez]]
| [[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
| [[Manchester City Football Club|Manchester City]]
| Fitxaketa
| 9.000.000 [[Euro|€]]
|-
| {{banderaikur|Espainia}} [[Javier López Carballo|Javi López]]
| [[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
| [[Deportivo Alavés|Alavés]]
| Fitxaketa
| 6.500.000 [[Euro|€]]
|-
| {{banderaikur|Maroko}} [[Nayef Aguerd]]
| [[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
| [[West Ham United F.C.|West Ham]]
| Lagatua
|
|-
<!--
| {{banderaikur|Venezuela}} {{banderaikur|EH}} [[Jon Mikel Aranburu]]
| [[Atzelari (futbola)|Eskuin Atzelaria]]
| [[Real Union]]
| Librea
|
|-
-->
|}
{| cellspacing="0" style="background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" width=50%
|- bgcolor=red style="color:white;"
|align=center colspan=5|Uda honetako bajak
|-bgcolor=0000FF style="color:white;"
!'''Jokalaria'''
!'''Posizioa'''
!'''Talde berria'''
!'''Mota'''
!'''Zenbatekoa'''
|-
| {{banderaikur|Bretainia}} {{banderaikur|Espainia}} [[Robin Le Normand]]
| [[Atzelari (futbola)|Zentrala]]
| [[Atletico Madril]]
| Fitxaketa
| 34.500.000 [[Euro|€]]
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Mikel Merino]]
| [[Erdilari|Euskarria]]
| [[Arsenal Football Club|Arsenal]]
| Fitxaketa
| 32.500.000 [[Euro|€]]
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Martin Merquelanz]]
| [[Erdilari|Ezker Hegalekoa]]
| [[Eibar KE|Eibar]]
| Librea
|
|-
| {{banderaikur|EH}} [[Alberto Dadie]]
| [[Aurrelari (futbola)|Eskuin Hegalekoa]]
| [[Club Deportivo Mirandés|Mirandes]]
| Lagatua
|
|-
| {{banderaikur|Espainia}} [[Carlos Fernández]]
| [[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
| [[Cádiz Club de Futbol|Cádiz]]
| Lagatua
|
|-
| {{banderaikur|Espainia}} [[Javi Galán]]
| [[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
| [[Atletico Madril]]
| Lagapen agortua
|
|-
| {{banderaikur|Man}} {{banderaikur|Eskozia}} [[Kieran Tierney]]
| [[Atzelari (futbola)|Ezker Atzelaria]]
| [[Arsenal Football Club|Arsenal]]
| Lagapen agortua
|
|-
| {{banderaikur|Portugal}} [[André Miguel Valente Silva|André Silva]]
| [[Aurrelari (futbola)|Aurrelaria]]
| [[RB Leipzig]]
| Lagapen agortua
|
|-
|}
=== Estatistikak ===
{| class="wikitaula" style="text-align: center;"
|-
!rowspan="2"|Zkia.
!rowspan="2"|Jokalaria
!colspan="4"|Guztira
!colspan="4"|Liga (1.maila)
!colspan="4"|Kopa
!colspan="4"|Europa League
|-
!Partidak!!Minutuak!!Golak!!Asis.!!Partidak!!Minutuak!!Golak!!Asis.!!Partidak!!Minutuak!!Golak!!Asis.!!Partidak!!Minutuak!!Golak!!Asis.
|-
|1
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Alejandro Remiro|'''Remiro''']]
| '''16'''/'''16'''|| '''14'''<nowiki/>'''40'<nowiki/>'''|| (15)|| 0|| '''13'''/'''13'''|| '''11'''<nowiki/>'''70''''|| (10)|| 0|| -|| -|| -|| -|| 3/'''3'''|| '''27'''<nowiki/>'''<nowiki/>0''''|| (5)||0
|-
|2
|align=left|{{banderaikur|EH}} '''[[Álvaro Odriozola|Odriozola]]'''
| 4/2|| 146'||0
| 0|| 2/0|| 41'||0
| 0|| || || || || 2/2|| 105'|| 0||0
|-Islandia}} [[Orri Óskarsson
|3
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Aihen Muñoz|'''Aihen''']]
| 7/4|| 361'|| 0|| 0|| 5/2|| 211'|| 0|| 0|| || || || || 2/2|| 150'|| 0||0
|-
|4
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Martin Zubimendi|'''Zubimendi''']]
| '''16'''/15|| 1395'|| 1|| 1|| '''13'''/12|| 1125'|| 1|| 1|| -|| -|| -|| -|| 3/'''3'''|| '''27'''<nowiki/>'''<nowiki/>0''''|| 0||0
|-
|5
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Igor Zubeldia|'''Zubeldia''']]
| 13/13|| 1107'|| 0|| 0|| 11/11|| 936'|| 0|| 0|| -|| -|| -|| -|| 2/2|| 171'|| 0||0
|-
|6
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Aritz Elustondo|'''Elustondo''']] [[Fitxategi:Captain sports.svg|13px|Kapitain]]
| 8/4|| 387'|| 0|| 0|| 5/3|| 274'|| 0|| 0|| || || || || 3/1|| 113'|| 0||0
|-
|7
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Ander Barrenetxea Muguruza|'''Barrenetxea''']]
| 12/5|| 556'|| 1|| 1|| 9/4|| 436'|| 0|| 1|| || || || || '''3'''/1|| 120'|| '''1'''||0
|-
|8
|align=left|{{banderaikur|Errusia}} {{banderaikur|Armenia}} [[Arsen Zakharyan|'''Zakharyan''']]
| -|| -||-
| -|| -|| -||-
| -|| -|| -|| -|| -|| -|| -|| -||-
|-
|9
|align=left|{{banderaikur|Islandia}} [[Orri Óskarsson|'''Óskarsson''']]
| 12/5|| 494'||'''3'''
| 0|| 9/3|| 319'||2
| 0|| -|| -|| -|| -|| 3/2|| 175'|| '''1'''||0
|-
|10
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Mikel Oiarzabal|'''Oiarzabal''']]
| 15/13|| 965'|| 2|| 2|| 11/10|| 711'|| 2|| 1|| -|| -|| -|| -|| '''4'''/'''3'''|| 244'|| 0||1
|-
|11
| align="left" |{{banderaikur|Herbehereak}} {{banderaikur|Surinam}} [[Sheraldo Becker|'''Becker''']]
| 15/7|| 690'|| 1|| 1|| 12/7|| 599'|| 1|| 0|| -|| -|| -|| -|| 3/0|| 91'|| 0||1
|-
|12
|align=left|{{banderaikur|Espainia}} [[Javier López Carballo|'''Javi López''']]
| 13/9|| 834'|| 0|| 0|| 10/7|| 640'|| 0|| 0|| -|| -|| -|| -|| 3/2|| 194'|| 0||0
|-
|13
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Unai Marrero|'''Marrero''']]
| 1/1|| 90'|| (1)|| 0|| -|| -|| -|| -|| || || || || 1/1|| 90'|| (1)||0
|-
|14
| align="left" |{{banderaikur|Japonia}} [[Takefusa Kubo|'''Kubo''']]
| '''16'''/11|| 1052'|| '''3'''|| 0|| '''13'''/9|| 872'|| '''3'''|| 0|| -|| -|| -|| -|| 3/2|| 180'|| 0||0
|-
|15
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Urko González de Zarate|'''Zarate''']]
| 1/1|| 45'|| 0|| 0|| 1/1|| 45'|| 0|| 0|| || || || || -|| -|| -||-
|-
|16
| align="left" |{{banderaikur|EH}} [[Jon Ander Olasagasti|'''Olasagasti''']]
| 5/0|| 78'|| 0|| 0|| 4/0|| 72'|| 0|| 0|| || || || || 1/0|| 6'|| 0||0
|-
|17
|align=left|{{banderaikur|Katalunia}} [[Sergio Gómez Martín|'''Gómez''']]
| '''16'''/12|| 1130'|| 1|| '''3'''|| '''13'''/11|| 986'|| 0|| '''3'''|| || || || || 3/1|| 144'|| '''1'''||0
|-
|18
|align=left|{{banderaikur|Mali}} [[Hamari Traoré|'''Traoré''']] [[Fitxategi:Injury icon 2.svg|15px]]
| 4/4|| 314'|| 0|| 0|| 4/4|| 314'|| 0|| 0|| -|| -|| -|| -|| -|| -|| -||-
|-
|19
| align="left" |{{banderaikur|Nigeria}} [[Sadiq Umar|'''Sadiq''']]
| 8/4|| 340'|| 0|| 1|| 6/2|| 205'|| 0|| 0|| -|| -|| -|| -|| 2/2|| 135'|| 0||1
|-
|20
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Jon Pacheco|'''Pacheco''']]
| 9/7|| 564'||1
| 0|| 6/4|| 339'||0
| 0|| || || || || 3/'''3'''|| 225'|| '''1'''||0
|-
|21
|align=left|{{banderaikur|Maroko}} [[Nayef Aguerd|'''Aguerd''']]
| 12/11|| 1011'||0
| 0|| 9/9|| 786'||0
| 0|| -|| -|| -|| -|| 3/2|| 225'|| 0||0
|-
|22
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Beñat Turrientes|'''Turrientes''']]
| 12/7|| 609'|| 0|| 0|| 10/5|| 460'|| 0|| 0|| || || || || 2/2|| 149'|| 0||0
|-
|23
|align=left|{{banderaikur|Galizia}} [[Brais Méndez|'''Brais''']]
| 14/11|| 924'|| 1|| '''3'''|| 10/5|| 665'|| 1|| 1|| -|| -|| -|| -|| '''4'''/'''3'''|| 259'|| 0||'''2'''
|-
|24
|align=left|{{banderaikur|Austria}} {{banderaikur|Kroazia}} [[Luka Sučić|'''Sučić''']]
| 12/10|| 820'|| 1|| 1|| 10/9|| 709'|| 1|| 1|| -|| -|| -|| -|| 2/0|| 111'|| 0||0
|-
|25
|align=left|{{banderaikur|EH}} [[Jon Magunazelaia|'''Magunazelaia''']]
| 2/0|| 6'|| 0|| 0|| 2/0|| 6'|| 0|| 0|| || || || || -|| -|| -||-
|-
|27
|align=left|{{banderaikur|Venezuela}} {{banderaikur|EH}} [[Jon Mikel Aranburu|'''Aranburu''']]
| 14/11|| 952'|| 0|| 0|| 11/9|| 756'|| 0|| 0|| -|| -|| -|| -|| 3/2|| 196'|| 0||0
|-
|28
|align=left|{{banderaikur|Espainia}} [[Pablo Marín|'''Marín''']]
| 5/2|| 199'|| 1|| 0|| 3/0|| 42'|| 0|| 0|| || || || || 2/2|| 157'|| '''1'''||0
|-
|31
|align=left|{{banderaikur|EH}} '''[[Jon Martín]]'''
| 4/2|| 270'|| 0|| 0|| 2/0|| 90'|| 0|| 0|| -|| -|| -|| -|| 2/2|| 180'|| 0||0
|-
|}
''Jokalariak guztira: 28''
<!--
=== Denboraldiko Hamaikakoa ===
''Lehiaketa guztiak kontutan harturik, hamaikakoetan geheien agertu diren jokalariak.''
<div style="position:relative;">
[[Fitxategi:Soccer Field Transparant.svg|350px]]
{{Image label|x=0.40|y=1.30|scale=350|text=<span style="color:Black; font-size:100%;">{{banderaikur|EH}} [[Alejandro Remiro|'''Remiro''']]</span>}}
{{Image label|x=0.70|y=1.00|scale=350|text=<span style="color:Maroon; font-size:100%;">{{banderaikur|Mali}} [[Hamari Traoré|'''Traoré''']]</span>}}
{{Image label|x=0.45|y=1.10|scale=350|text=<span style="color:Navy; font-size:100%;">{{banderaikur|EH}} [[Igor Zubeldia|'''Zubeldia''']]</span>}}
{{Image label|x=0.20|y=1.00|scale=350|text=<span style="color:Maroon; font-size:100%;">{{banderaikur|Bretainia}} {{banderaikur|Espainia}} [[Robin Le Normand|'''Le Normand''']]</span>}}
{{Image label|x=0.40|y=0.85|scale=350|text=<span style="color:Navy; font-size:100%;">{{banderaikur|EH}} [[Martin Zubimendi|'''Zubimendi''']]</span>}}
{{Image label|x=0.25|y=0.70|scale=350|text=<span style="color:Maroon; font-size:100%;">{{banderaikur|EH}} [[Beñat Turrientes|'''Turrientes''']]</span>}}
{{Image label|x=0.60|y=0.70|scale=350|text=<span style="color:Navy; font-size:100%;">{{banderaikur|EH}} [[Mikel Merino|'''Merino''']]</span>}}
{{Image label|x=0.65|y=0.45|scale=350|text=<span style="color:Navy; font-size:100%;">{{banderaikur|EH}} [[Ander Barrenetxea Muguruza|'''Barrenetxea''']]</span>}}
{{Image label|x=0.40|y=0.45|scale=350|text=<span style="color:Maroon; font-size:100%;">{{banderaikur|Galizia}} [[Brais Méndez|'''Brais''']]</span>}}
{{Image label|x=0.15|y=0.45|scale=350|text=<span style="color:Gold; font-size:100%;">{{banderaikur|Japonia}} [[Takefusa Kubo|'''Kubo''']]</span>}}
{{Image label|x=0.40|y=0.30|scale=350|text=<span style="color:Gold; font-size:100%;">{{banderaikur|EH}} [[Mikel Oiarzabal|'''Oiarzabal''']]</span>}}
</div>
-->
=== Neurketak ===
==== Aurrendenboraldia ====
{| border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="text-align:center; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: smaller;"
|-
!Data
!Aurkaria
!Lekua
!Emaitza
!Golegileak
!Oharrak
|- bgcolor="#ffffdd"
|[[Uztailaren 20|Uztailak 20]]
|[[Alaves]]
|[[El Prao Futbol Zelaia|El Prao]], [[Laguardia]]
|[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/intentsitatea-lehen-frogan-1 1 – 1]
|[[Brais Méndez|Brais]] 30'
|[[XXII. Villa de Laguardia Saria|XXII.]] [[Trofeo Villa de Laguardia|Villa de Laguardia Saria]] (5-6 penaltietan)
|- bgcolor="#ddffdd"
|[[Uztailaren 25|Uztailak 25]]
|[[Gamba Osaka]]
|[[Suitako futbol estadioa|Panasonic Suita]], [[Osaka]]
|[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/nagusi-13 0 – 1]
|[[Aritz Elustondo|Elustondo]] 64'
|
|- bgcolor="#ffdddd"
|[[Uztailaren 31|Uztailak 31]]
|[[Osasuna]]
|[[Zubieta (kirol-instalakuntzak)|Zubieta]]
|[https://www.osasuna.es/eus/news/read/35823/osasuna-vence-a-la-real-sociedad-en-su-cuarto-test-de-pretemporada-1-2 1 – 2]
|[[Mikel Goti|Goti]] 54'
|
|- bgcolor="#ffdddd"
|[[Abuztuaren 3]]a
|[[Stade Rennais Football Club|Stade Rennais]]
|[[Roazhon Park]], [[Rennes]]
|[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/minutuak-gehitzen-1 2 – 0]
|
|
|- bgcolor="#ffffdd"
|[[Abuztuaren 9]]a
|[[1. FC Union Berlin|Union Berlin]]
|[[Stadion An der Alten Försterei|An der Alten Försterei]], [[Berlin]]
|[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/ligako-estreinaldirako-prest 1 – 1]
|[[Mikel Oiartzabal|Oiartzabal]] 81'
|
|}
==== Liga ====
{| border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="text-align:center; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: smaller;"
|-
!#
!Data
!Aurkaria
!Zelaia
!Emaitza
!Golegileak
!Etorrera
!Sailkapena
|-bgcolor="#ffdddd"
|1
|[[Abuztuaren 18]]a
|[[Rayo Vallecano|Rayo]]
|[[Reale Arena]]
|[https://www.marca.com/futbol/primera-division/cronica/2024/08/18/66c210eaca4741f3108b4584.html 1 – 2]
|[[Martin Zubimendi|Zubimendi]] 98'
|31.763
|19.
|- bgcolor="#ddffdd"
|2
|[[Abuztuaren 24]]a
|[[RCD Espanyol|Espanyol]]
|[[Cornellà-El Prat estadioa|Cornellà-El Prat]]
|[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/lehen-garaipena-3 0 – 1]
|[[Takefusa Kubo|Kubo]] 80'
|20.900
|9.
|-bgcolor="#ffdddd"
|3
|[[Abuztuaren 28]]a
|[[Alaves]]
|[[Reale Arena]]
|[https://www.eitb.eus/es/deportes/futbol/detalle/9569161/el-alaves-remonta-ante-real-sociedad-en-reale-arena-y-gana-derbi-12/ 1 – 2]
|[[Brais Méndez|Brais]] 33'
|32.220
|14.
|- bgcolor="#ffffdd"
|4
|[[Irailaren 1]]a
|[[Getafe Club de Fútbol|Getafe]]
|[[Coliseum Alfonso Pérez|Coliseum]]
|[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/berdinketa-borrokatua 0 – 0]
|
|10.929
|13.
|-bgcolor="#ffdddd"
|5
|[[Irailaren 14]]a
|[[Real Madril]]
|[[Reale Arena]]
|[https://www.marca.com/futbol/primera-division/cronica/2024/09/14/66e5f9bd268e3e68148b4586.html 0 – 2]
|
|37.730
|16.
|-bgcolor="#ffdddd"
|7
|[[Irailaren 17]]a
|[[Reial Club Deportiu Mallorca|Mallorca]]
|[[Son Moix estadioa|Son Moix]]
|[https://www.futbolbalear.es/2024/09/18/cronica-1a-division-rcd-mallorca-real-sociedad/ 1 – 0]
|
|17.132
|16.
|- bgcolor="#ffffdd"
|6
|[[Irailaren 21]]a
|[[Real Valladolid|Valladolid]]
|[[José Zorrilla estadioa|José Zorrilla]]
|[https://as.com/futbol/primera/pucela-y-real-se-olvidan-del-gol-n/ 0 – 0]
|
|21.171
|16.
|- bgcolor="#ddffdd"
|8
|[[Irailaren 28]]a
|[[Valencia Club de Fútbol|Valentzia]]
|[[Reale Arena]]
|[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/modurik-onenean-1 3 – 0]
|[[Takefusa Kubo|Kubo]] 8', [[Orri Óskarsson|Óskarsson]] 80', 92'
|32.332
|14.
|- bgcolor="#ffffdd"
|9
|[[Urriaren 6]]a
|[[Atletico Madril]]
|[[Reale Arena]]
|[https://www.marca.com/futbol/primera-division/cronica/2024/10/06/67000113ca4741a3568b45a8.html 1 – 1]
|[[Luka Sučić|Sučić]] 84'
|31.983
|15.
|- bgcolor="#ddffdd"
|10
|[[Urriaren 19]]a
|[[Girona Futbol Club|Girona]]
|[[Montilivi estadioa|Montilivi]]
|[https://www.sport.es/es/noticias/girona/girona-real-asalta-montilivi-109777561 0 – 1]
|[[Mikel Oiartzabal|Oiartzabal]] 44'
|12.602
|11.
|-bgcolor="#ffdddd"
|11
|[[Urriaren 27]]a
|[[Osasuna]]
|[[Reale Arena]]
|[https://as.com/futbol/primera/osasuna-asalta-anoeta-y-mete-en-un-lio-a-la-real-n/ 0 – 2]
|
|31.729
|12.
|- bgcolor="#ddffdd"
|12
|[[Azaroaren 3]]a
|[[Sevilla Fútbol Club|Sevilla]]
|[[Ramón Sánchez Pizjuán estadioa|Sánchez Pizjuán]]
|[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/garaipenik-zailena 0 – 2]
|[[Takefusa Kubo|Kubo]] 34', [[Mikel Oiartzabal|Oiartzabal]] ([[Penalti|pen.]]) 68'
|37.619
|11.
|- bgcolor="#ddffdd"
|13
|[[Azaroaren 10]]a
|[[Barça]]
|[[Reale Arena]]
|[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/reala-handia 1 – 0]
|[[Sheraldo Becker|Becker]] 33'
|36.194
|
|-
|14
|[[Azaroaren 24]]a
|[[Athletic]]
|[[San Mames]]
|
|
|
|
|-
|15
|[[Abenduaren 1]]a
|[[Real Betis|Betis]]
|[[Reale Arena]]
|
|
|
|
|-
|19
|[[Abenduaren 4]]a
|[[Club Deportivo Leganés|Leganés]]
|[[Butarque Udal Estadioa|Butarque]]
|
|
|
|
|-
|16
|[[Abenduaren 8]]a
|[[UD Las Palmas]]
|[[Reale Arena]]
|
|
|
|
|-
|17
|[[Abenduaren 15]]a
|[[Real Club Celta de Vigo|Celta]]
|[[Balaídos estadioa|Balaídos]]
|
|
|
|
|-
|18
|[[Abenduaren 22]]a
|[[Villarreal Club de Fútbol|Vila-real]]
|[[Reale Arena]]
|
|
|
|
|-
|20
|[[Urtarrilaren 19]]a
|[[Valencia Club de Fútbol|Valentzia]]
|[[Mestalla]]
|
|
|
|
|-
|21
|[[Urtarrilaren 26]]a
|[[Getafe Club de Fútbol|Getafe]]
|[[Reale Arena]]
|
|
|
|
|-
|22
|[[Otsailaren 2]]a
|[[Osasuna]]
|[[Sadar]]
|
|
|
|
|-
|23
|[[Otsailaren 9]]a
|[[RCD Espanyol|Espanyol]]
|[[Reale Arena]]
|
|
|
|
|-
|24
|[[Otsailaren 16]]a
|[[Real Betis|Betis]]
|[[Benito Villamarín estadioa|Benito Villamarín]]
|
|
|
|
|-
|25
|[[Otsailaren 23]]a
|[[Club Deportivo Leganés|Leganés]]
|[[Reale Arena]]
|
|
|
|
|-
|26
|[[Martxoaren 2]]a
|[[Barça]]
|[[Lluís Companys Olinpiar Estadioa|Lluís Companys]]
|
|
|
|
|-
|27
|[[Martxoaren 9]]a
|[[Sevilla Fútbol Club|Sevilla]]
|[[Reale Arena]]
|
|
|
|
|-
|28
|[[Martxoaren 16]]a
|[[Rayo Vallecano|Rayo]]
|[[Vallecasko futbol zelaia|Vallecas]]
|
|
|
|
|-
|29
|[[Martxoaren 30]]a
|[[Real Valladolid|Valladolid]]
|[[Reale Arena]]
|
|
|
|
|-
|30
|[[Apirilaren 6]]a
|[[UD Las Palmas]]
|[[Kanaria Handiko estadioa|Kanaria Handikoa]]
|
|
|
|
|-
|31
|[[Apirilaren 13]]a
|[[Reial Club Deportiu Mallorca|Mallorca]]
|[[Reale Arena]]
|
|
|
|
|-
|32
|[[Apirilaren 20]]a
|[[Villarreal Club de Fútbol|Vila-real]]
|[[El Madrigal|La Cerámica]]
|
|
|
|
|-
|33
|[[Apirilaren 23]]a
|[[Alaves]]
|[[Mendizorrotza (futbol zelaia)|Mendizorrotza]]
|
|
|
|
|-
|34
|[[Maiatzaren 4]]a
|[[Athletic]]
|[[Reale Arena]]
|
|
|
|
|-
|35
|[[Maiatzaren 11]]
| [[Atletico Madril]]
|[[Metropolitano estadioa|Metropolitano]]
|
|
|
|
|-
|36
|[[Maiatzaren 14]]
|[[Real Club Celta de Vigo|Celta]]
|[[Reale Arena]]
|
|
|
|
|-
|37
|[[Maiatzaren 18]]a
|[[Girona Futbol Club|Girona]]
|[[Reale Arena]]
|
|
|
|
|-
|38
|[[Maiatzaren 25]]a
|[[Real Madril]]
|[[Santiago Bernabéu estadioa|Santiago Bernabéu]]
|
|
|
|
|}
==== Kopa ====
{| border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="text-align:center; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: smaller;"
|-
!Kanporaketa
!Data
!Aurkaria
!Zelaia
!Emaitza
!Golegileak
!Etorrera
|-
|1.Kanporaketa
|[[Azaroaren 21]]a
|[[Español de San Vicente|Jove Español]]
|[[José Rico Pérez estadioa|Rico Pérez]]
|
|
|
|-
|}
==== Europa League ====
{| border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="text-align:center; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: smaller;"
|-
!Kanporaketa
!Data
!Aurkaria
!Zelaia
!Emaitza
!Golegileak
!Etorrera
!Sailkapena
|- bgcolor="#ffffdd"
|Liga #1
|[[Irailaren 26]]a
|[[OGC Nice|Nice]]
|[[Allianz Riviera]]
|[https://www.noticiasdegipuzkoa.eus/reala/2024/09/25/niza-real-sociedad-europa-league-cronica-8732560.html 1 – 1]
|[[Ander Barrenetxea|Barrenetxea]] 18'
|20.545
|18.
|-bgcolor="#ffdddd"
|Liga #2
|[[Urriaren 3]]a
|[[RSC Anderlecht|Anderlecht]]
|[[Reale Arena]]
|[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/estropezu-9 1 – 2]
|[[Pablo Marín|Marín]] 5'
|30.985
|24.
|- bgcolor="#ddffdd"
|Liga #3
|[[Urriaren 24]]a
|[[Maccabi Tel Aviv FC|Maccabi Tel Aviv]]
|[[Partizan estadioa]]
|[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/inertzia-onarekin-jarraituz 1 – 2]
|[[Jon Pacheco|Pacheco]] 19', [[Sergio Gómez Martín|Gómez]] 64'
|0
|17.
|-bgcolor="#ffdddd"
|Liga #4
|[[Azaroaren 7]]a
|[[FC Viktoria Plzeň|Viktoria Plzeň]]
|[[Doosan Arena]]
|[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/irabaztea-merezi-eta-galtzen-amaitu 2 – 1]
|[[Orri Óskarsson|Óskarsson]] 35'
|11.130
|25.
|-
|Liga #5
|[[Azaroaren 28]]a
|[[Amsterdamgo Ajax|Ajax]]
|[[Reale Arena]]
|
|
|
|
|-
|Liga #6
|[[Abenduaren 12]]a
|[[Dinamo Kiev]]
|[[Reale Arena]]
|
|
|
|
|-
|Liga #7
|[[Urtarrilaren 23]]a
|[[SS Lazio|Lazio]]
|[[Stadio Olimpico]]
|
|
|
|
|-
|Liga #8
|[[Urtarrilaren 30]]a
|[[PAOK F.C.|PAOK]]
|[[Reale Arena]]
|
|
|
|
|}
== Ikus, gainera ==
* [[Errealaren ibilbidea Europan]]
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:2023 kirolean]]
[[Kategoria:2024 kirolean]]
[[Kategoria:Real Sociedad futbol taldearen denboraldiak]]
lbyb1s4d0lnm086g93iqfg4n0xpg2cp
Atari eztabaida:Hezkuntza/Bigarren Hezkuntza/Artikulu bat grabatu
101
1190520
9974897
9841458
2024-11-20T14:10:53Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Bigarren Hezkuntza/Artikulu bat grabatu]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Bigarren Hezkuntza/Artikulu bat grabatu]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
9841458
wikitext
text/x-wiki
== Konpetentziak eta deskriptoreak ==
Galdera bat, @[[Lankide:Gorkaazk|Gorkaazk]]. Hemen badaude konpetentzia batzuk zerrendatuta, baina ez dakit gaur egungo sisteman, non deskriptoreak erabiltzen diren, horrek berdin jarraitzen duen. Mantendu beharko genuke? Edo aldatu berriengatik, baldin badaude? [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 15:44, 3 uztaila 2024 (CEST)
:Galdera laburra egin didazu [[Lankide:Theklan|Theklan]], baina zaila egingo zait labur eta galdetutakoari zuzen erantzutea.<br><br>
:Hezkuntza munduan termino tekniko asko erabiltzen dira, eta Hezkuntza Sailak argitaratzen duen Dekretu bakoitzean termino berri batzuk agertu ohi dira eta beste batzuk desagertu. Gainera, termino batzuen esanahia aldatzen da batzuetan... Honelako termino teknikoak: konpetentzien zerrenda berriak, edo gaitasunen zerrenda berriak, konpetentzien dimentsio berriak, deskriptore operatiboak, ebaluazio-irizpideak, norabideak, lorbideak, helburuak, irteera profilak, ikas-egoerak, Ikaskuntzarako Diseinu Unibertsala...<br><br>
:Nik EAEko Dekretuak irakurri izan ditut azken urteotan, ofizioagatik, eta, alde batetik esango nuke teknikoki oso ondo idatzita daudela, baina, bestetik, esango nuke oposizioak prestatzen dituzten irakasle eta ikuskari saiatuenek bakarrik irakurtzen dituztela. Gutxik.<br><br>
:Nafarroako Dekretuak eta Frantzia aldeko Dekretuak ez ditut batere ezagutzen, daitort.<br><br>
:Literatura trinkoa eta nahiko astuna egiten zaigu, baita hezkuntzako langileoi ere, honelako testuak:<br><br>
:https://www.euskadi.eus/bopv2/datos/2023/06/2302729e.pdf <br><br>
:Nik, euskarazko Wikipedian hezkuntzari buruz idazteko ausardi(keri)a izan dudan bakoitzean, termino teknikoak saihesten saiatu naiz, alde batetik mendebaldeko terminologia besterik ezagutzen ez dudalako eta bestetik, badakidalako termino teknikoak etengabeko bilakaeran dabiltzala.<br><br>
:Ikas-egoerak, edo garai bateko unitate didaktikoak, prestatzen direnean, prozedura batzuen ordena aurkezten da, ikasgai bat lantzeko proposamen batzuk, ebaluatzeko irizpide batzuk, deskriptore operatiboak... Hori guztia beti izango da ikasgelan benetan gertatuko den gidoi libre bat. Eta gidoi hori, normalean, prestatu duenarentzat bakarrik izaten da benetan erabilgarri.<br><br>
:Beraz, eta galdera labur bati erantzun lanbrotsu eta luzeegi batekin gehiegi ez luzatzeko, horra ene erantzun laburra: nik euskarazko Wikipedian ikas-egoera landuak baino, '''proposamen didaktiko xumeak''' eskainiko nituzke, eta '''terminologia teknikoa''', ahal den neurrian, '''saihestuko nuke'''. HKK3, KD2, KPSII4... bezalako EAEko kriptogramak '''ez''' nituzke erabiliko. Hurrengo dekretuak, hemendik gutxira agian, ezabatu eta ordezkatuko ditu. Konpetentziak aipatzea beti egon daiteke ondo, zenbat eta konpetentzia gehiago landu, printzipioz, hobe. Baina gero konpetentzia bakoitza nola ebaluatu beharko den zehaztu egin beharko genuke, ebaluazio-hezitzailea eta hori guztia... koebaluazioa, berdinen arteko ebaluazioa, autoebaluazioa, heteroebaluazioa, ebaluazio irizpideak, deskriptore operatiboak...<br><br>.
:Nik euskarazko Wikipedian, Hezkuntza Atarian, '''ez nituzke ikas-egoerak argitaratuko''', proposamen didaktiko (xume)ak baizik. Ikas-egoerak, euskaraz, argitaratzekotan, Hezkuntza Sailetakoek, Berritzegune Nagusikoek-edo argitaratu beharko lituzkete, teknikoki txukunak eta eredugarriak. Wikilariok, nire ustez, proposamen didaktiko xumeak argitaratzearekin, nahikoa.<br><br> [[Lankide:Gorkaazk|GorkaAzk]] ([[Lankide eztabaida:Gorkaazk|eztabaida]]) 19:07, 3 uztaila 2024 (CEST)
::Kaixo Gorka. Eskerrik asko erantzunagatik. Hala ere, dakizunez, EWKE ari da HUHEZI eta Talasioekin batera Ikas-egoerak argitaratzen, eskolei lana errazte bidean. Beraz, hemen ez dut ezer aldatuko konpetentzien inguruan (ulertu dudanez erantzunean), baina besteak argitaratu argitaratuko dira, hurrengo urteetarako planaren parte baita. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 20:05, 3 uztaila 2024 (CEST)
:::Konpetentziak, ―garai batean agiri ofizialetan gaitasunak―, gobernuetako karterak bezala, legealdi, Dekretu bakoitzean aldatu egiten dira pixka bat. Fusionatu, bereizi, birdefinitu... Konpetentziak aipatzea ondo dago, baina txukun egitekotan, gutxienez EAEko azken curriculum-Dekretuari begiratu beharko, konpetentzia zerrenda eguneratua erakuste aldera.<br><br>
:::Deskriptore operatiboen zerrenda egokia prestatzea nahiko lan teknikoa da. HUHEZIkoek ondo egingo dute. Azken Dekretuetatik hartu beharko.<br><br>
:::Bide batez, orain arte erabiltzen genuen [[Atari:Hezkuntza/Bigarren Hezkuntza/Bideo bat grabatu Txikipediarako#/media/Fitxategi:Oinarrizko konpetentziak 2015.png|konpetentzien eskema hura, 2020koa]], ordezkatu egin beharko genuke 2023ko eskema berriago batekin. [[Lankide:Gorkaazk|GorkaAzk]] ([[Lankide eztabaida:Gorkaazk|eztabaida]]) 11:17, 4 uztaila 2024 (CEST)
::::Ados, hori zen nire galdera, ea badagoen beste bat berriagoa hau gaurkotzeko. Deskriptoreena bai, kristo bat da hori eta Talaiosek oso ondo kudeatzen du. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 12:05, 4 uztaila 2024 (CEST)
8yzot8q32zvjynszu3u8h02claook5j
9974967
9974897
2024-11-20T14:14:45Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Bigarren Hezkuntza/Artikulu bat grabatu]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Bigarren Hezkuntza/Artikulu bat grabatu]]» izenera aldatu du: Revert
9841458
wikitext
text/x-wiki
== Konpetentziak eta deskriptoreak ==
Galdera bat, @[[Lankide:Gorkaazk|Gorkaazk]]. Hemen badaude konpetentzia batzuk zerrendatuta, baina ez dakit gaur egungo sisteman, non deskriptoreak erabiltzen diren, horrek berdin jarraitzen duen. Mantendu beharko genuke? Edo aldatu berriengatik, baldin badaude? [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 15:44, 3 uztaila 2024 (CEST)
:Galdera laburra egin didazu [[Lankide:Theklan|Theklan]], baina zaila egingo zait labur eta galdetutakoari zuzen erantzutea.<br><br>
:Hezkuntza munduan termino tekniko asko erabiltzen dira, eta Hezkuntza Sailak argitaratzen duen Dekretu bakoitzean termino berri batzuk agertu ohi dira eta beste batzuk desagertu. Gainera, termino batzuen esanahia aldatzen da batzuetan... Honelako termino teknikoak: konpetentzien zerrenda berriak, edo gaitasunen zerrenda berriak, konpetentzien dimentsio berriak, deskriptore operatiboak, ebaluazio-irizpideak, norabideak, lorbideak, helburuak, irteera profilak, ikas-egoerak, Ikaskuntzarako Diseinu Unibertsala...<br><br>
:Nik EAEko Dekretuak irakurri izan ditut azken urteotan, ofizioagatik, eta, alde batetik esango nuke teknikoki oso ondo idatzita daudela, baina, bestetik, esango nuke oposizioak prestatzen dituzten irakasle eta ikuskari saiatuenek bakarrik irakurtzen dituztela. Gutxik.<br><br>
:Nafarroako Dekretuak eta Frantzia aldeko Dekretuak ez ditut batere ezagutzen, daitort.<br><br>
:Literatura trinkoa eta nahiko astuna egiten zaigu, baita hezkuntzako langileoi ere, honelako testuak:<br><br>
:https://www.euskadi.eus/bopv2/datos/2023/06/2302729e.pdf <br><br>
:Nik, euskarazko Wikipedian hezkuntzari buruz idazteko ausardi(keri)a izan dudan bakoitzean, termino teknikoak saihesten saiatu naiz, alde batetik mendebaldeko terminologia besterik ezagutzen ez dudalako eta bestetik, badakidalako termino teknikoak etengabeko bilakaeran dabiltzala.<br><br>
:Ikas-egoerak, edo garai bateko unitate didaktikoak, prestatzen direnean, prozedura batzuen ordena aurkezten da, ikasgai bat lantzeko proposamen batzuk, ebaluatzeko irizpide batzuk, deskriptore operatiboak... Hori guztia beti izango da ikasgelan benetan gertatuko den gidoi libre bat. Eta gidoi hori, normalean, prestatu duenarentzat bakarrik izaten da benetan erabilgarri.<br><br>
:Beraz, eta galdera labur bati erantzun lanbrotsu eta luzeegi batekin gehiegi ez luzatzeko, horra ene erantzun laburra: nik euskarazko Wikipedian ikas-egoera landuak baino, '''proposamen didaktiko xumeak''' eskainiko nituzke, eta '''terminologia teknikoa''', ahal den neurrian, '''saihestuko nuke'''. HKK3, KD2, KPSII4... bezalako EAEko kriptogramak '''ez''' nituzke erabiliko. Hurrengo dekretuak, hemendik gutxira agian, ezabatu eta ordezkatuko ditu. Konpetentziak aipatzea beti egon daiteke ondo, zenbat eta konpetentzia gehiago landu, printzipioz, hobe. Baina gero konpetentzia bakoitza nola ebaluatu beharko den zehaztu egin beharko genuke, ebaluazio-hezitzailea eta hori guztia... koebaluazioa, berdinen arteko ebaluazioa, autoebaluazioa, heteroebaluazioa, ebaluazio irizpideak, deskriptore operatiboak...<br><br>.
:Nik euskarazko Wikipedian, Hezkuntza Atarian, '''ez nituzke ikas-egoerak argitaratuko''', proposamen didaktiko (xume)ak baizik. Ikas-egoerak, euskaraz, argitaratzekotan, Hezkuntza Sailetakoek, Berritzegune Nagusikoek-edo argitaratu beharko lituzkete, teknikoki txukunak eta eredugarriak. Wikilariok, nire ustez, proposamen didaktiko xumeak argitaratzearekin, nahikoa.<br><br> [[Lankide:Gorkaazk|GorkaAzk]] ([[Lankide eztabaida:Gorkaazk|eztabaida]]) 19:07, 3 uztaila 2024 (CEST)
::Kaixo Gorka. Eskerrik asko erantzunagatik. Hala ere, dakizunez, EWKE ari da HUHEZI eta Talasioekin batera Ikas-egoerak argitaratzen, eskolei lana errazte bidean. Beraz, hemen ez dut ezer aldatuko konpetentzien inguruan (ulertu dudanez erantzunean), baina besteak argitaratu argitaratuko dira, hurrengo urteetarako planaren parte baita. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 20:05, 3 uztaila 2024 (CEST)
:::Konpetentziak, ―garai batean agiri ofizialetan gaitasunak―, gobernuetako karterak bezala, legealdi, Dekretu bakoitzean aldatu egiten dira pixka bat. Fusionatu, bereizi, birdefinitu... Konpetentziak aipatzea ondo dago, baina txukun egitekotan, gutxienez EAEko azken curriculum-Dekretuari begiratu beharko, konpetentzia zerrenda eguneratua erakuste aldera.<br><br>
:::Deskriptore operatiboen zerrenda egokia prestatzea nahiko lan teknikoa da. HUHEZIkoek ondo egingo dute. Azken Dekretuetatik hartu beharko.<br><br>
:::Bide batez, orain arte erabiltzen genuen [[Atari:Hezkuntza/Bigarren Hezkuntza/Bideo bat grabatu Txikipediarako#/media/Fitxategi:Oinarrizko konpetentziak 2015.png|konpetentzien eskema hura, 2020koa]], ordezkatu egin beharko genuke 2023ko eskema berriago batekin. [[Lankide:Gorkaazk|GorkaAzk]] ([[Lankide eztabaida:Gorkaazk|eztabaida]]) 11:17, 4 uztaila 2024 (CEST)
::::Ados, hori zen nire galdera, ea badagoen beste bat berriagoa hau gaurkotzeko. Deskriptoreena bai, kristo bat da hori eta Talaiosek oso ondo kudeatzen du. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 12:05, 4 uztaila 2024 (CEST)
8yzot8q32zvjynszu3u8h02claook5j
Atari eztabaida:Hezkuntza/Bigarren Hezkuntza/Ahozkotasuna landu
101
1190525
9974896
9840827
2024-11-20T14:10:52Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Bigarren Hezkuntza/Ahozkotasuna landu]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Bigarren Hezkuntza/Ahozkotasuna landu]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
9840827
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Bigarren Hezkuntza/Artikulu bat grabatu]]
f7lcmpovvc0my3jpdnr0fqvq0soulhu
9974969
9974896
2024-11-20T14:14:48Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Bigarren Hezkuntza/Ahozkotasuna landu]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Bigarren Hezkuntza/Ahozkotasuna landu]]» izenera aldatu du: Revert
9840827
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Bigarren Hezkuntza/Artikulu bat grabatu]]
f7lcmpovvc0my3jpdnr0fqvq0soulhu
Jerzy Stuhr
0
1191978
9975428
9950746
2024-11-20T18:15:48Z
Artegia
65203
9975428
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Jerzy Oskar Stuhr''' ([[Krakovia]], [[1947]]ko [[apirilaren 18]]a – ''[[ibidem]]'', [[2024]]ko [[uztailaren 9]]a) poloniar aktore, gidoilari eta zinema zuzendaria izan zen, Poloniako aktore ezagun eta eraginkorrenetako bat.
Bere arbadoak [[Austria]]tik Krakoviara emigratu zuen 1878an. Jerzy 1970ean poloniar literaturan graduatu zen [[Jagellondar Unibertsitatea]]n eta hurrengo bi urteetan Varsoviako Arte Dramatikoaren Akademian ikasi zuen. Hamarkada horretan antzerkian eta zineman hasi zen lanean, eta [[Krzysztof Kieślowski]] zuzendaria ezagutu zuen. Harekin lan egin zuen 1996an hil zen arte. 1985ean antzerki-zuzendari gisa debuta egin zuen eta 1995ean zinema-zuzendari gisa. Krakoviako Eskola Nazional Dramatikoko errektorea ere izan zen.
== Filmografia ==
=== Aktorea ===
* 1971: ''Trzecia czesc nocy'' [[Andrzej Żuławski]] zuzendaria.
* 1971: ''Milion za Laure'', Hieronim Przybyl zuzendaria.
* 1973: ''Przyjecie na dziesiec osób plus trzy'', Jerzy Gruza zuzendaria.
* 1973: ''Na wylot'', Grzegorz Królikiewicz.
* 1975: ''Strach'', Antoni Krauze.
* 1976: ''Próba cisnienia'', Tadeusz Junak.
* 1976: ''Blizna'', [[Krzysztof Kieślowski]].
* 1978: ''Wodzirej'', Feliks Falk.
* 1978: ''Bez znieczulenia'', [[Andrzej Wajda]].
* 1979: ''Aktorzy prowincjonalni'', [[Agnieszka Holland]].
* 1979: ''Amator'', Krzysztof Kieślowski.
* 1979: ''Szansa'', Feliks Falk.
* 1980: ''Spokój'', Krzysztof Kieślowski
* 1980: ''Cma'', Tomasz Zygadlo
* 1980: ''Wizja lokalna 1901'', Filip Bajon
* 1981: ''Przypadek'', Krzysztof Kieślowski
* 1981: ''From a far country'', [[Krzysztof Zanussi]].
* 1981: ''Wojna swiatów - nastepne stulecie'', Piotr Szulkin
* 1983: ''Dziady'', Laco Adamik
* 1984: ''Seksmisja'', Juliusz Machulski
* ''Rok spokojnego słońca'') (1984)
* 1985: ''O-bi, O-ba - Koniec cywilizacji'', Piotr Szulkin.
* 1985: ''Medium'', Jacek Koprowicz
* 1986: ''Ga, Ga - Chwala bohaterom'', Piotr Szulkin.
* 1987: ''Bohater roku'', Feliks Falk.
* 1987: ''Matka Królów'', Janusz Zaorski
* 1987: ''Pociag do Hollywood'', Radoslaw Piwowarski
* 1987: ''Ucieczka'', Tomasz Szadkowski
* 1987: ''Luk Erosa'', Jerzy Domaradzki
* 1988: ''Déjà vu'', Juliusz Machulski
* 1988: ''Smierc Johna L.'', Tomasz Zygadlo
* 1988: ''Kingsajz'', Juliusz Machulski
* 1989: ''Obywatel Piszczyk'', Andrzej Kotkowski
* 1989: ''Dekalog, dziesięć'', Krzysztof Kieślowski.
* 1991: ''Zycie za zycie'', [[Krzysztof Zanussi]].
* 1993: ''Uprowadzenie Agaty'', Marek Piwowski
* 1994: ''Trois couleurs: blanc'', Krzysztof Kieślowski
* 1995: ''Spis cudzoloznic''
* 1996: ''Matka swojej matki'', Robert Glinski
* 1997: ''Historie milosne''
* 1997: ''Kiler'', Juliusz Machulski
* 1999: ''Kilerów 2-óch'', Juliusz Machulski
* 1999: ''Tydzien z zycia mezczyzny''
* 2000: ''Daun Haus'', Roman Katxanov
* 2000: ''La vita altrui'', Michele Sordillo
* 2000: ''Duze zwierze''
* 2001: ''Weiser''
* 2003: ''Show''
* 2003: ''Pogoda na jutro''
* 2005: ''Persona non grata'', Krzysztof Zanussi.
* 2005: ''Doskonale popoludnie'', Przemyslaw Wojcieszek
* 2006: ''Il caimano'', [[Nanni Moretti]]
* 2006: ''The making of parts'', Daniel Elliott
* 2007: ''Korowód''
* 2010: ''Mistyfikacja'', Jacek Koprowicz
* 2010: ''Io sono con te'', Guido Chiesa
* 2011: ''Habemus Papam'', [[Nanni Moretti]].
* 2022: ''Non morirò di fame'',
Umberto Spinazzola
=== Zuzendaria ===
* 1995: ''Spis cudzoloznic''
* 1997: ''Historie milosne''
* 1999: ''Tydzien z zycia mezczyzny''
* 2000: ''Duze zwierze''.
* 2003: ''Pogoda na jutro''.
* 2007: ''Korowód''.
== Kanpo estekak ==
* {{IMDb izena|0836136}}
{{bizialdia|1947ko|2024ko|Stuhr, Jerzy}}
[[Kategoria:Krakoviarrak]]
[[Kategoria:Poloniako aktoreak]]
[[Kategoria:Poloniako zinema zuzendariak]]
qrzxyeaihfqlyoy7wn368o4cndmtmzq
Lankide eztabaida:Renamed user 74cfbaa4deb323881c16a91e2f9c2db7
3
1195819
9975687
9868709
2024-11-20T20:48:32Z
TenWhile6
128191
TenWhile6 wikilariak «[[Lankide eztabaida:Hiiuk]]» orria «[[Lankide eztabaida:Renamed user 74cfbaa4deb323881c16a91e2f9c2db7]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/Hiiuk|Hiiuk]]" to "[[Special:CentralAuth/Renamed user 74cfbaa4deb323881c16a91e2f9c2db7|Renamed user 74cfbaa4deb323881c16a91e2f9c2db7]]"
9868709
wikitext
text/x-wiki
{{Ongietorria}} --[[Lankide:LainobeltzBot|LainobeltzBot]] ([[Lankide eztabaida:LainobeltzBot|eztabaida]]) 20:23, 3 abuztua 2024 (CEST)
69gpktg44fqjnga6oxe9lszkp66x56u
San Frantzisko komentuko idazleak
0
1197536
9976064
9970980
2024-11-21T10:02:23Z
TxabiSF
161013
/* San Frantzisko Komentua */
9976064
wikitext
text/x-wiki
'''San Frantzisko komentuko idazleak''' [[Bilbo|Bilboko]] izen bereko auzoan zegoen komentuaren inguruan, XVIII. mendearen bukaera eta XIX. mendearen hasieraren tartean, egon ziren euskal idazle multzoari deritzogu.
== Historia ==
[[San Frantzisko (Bilbo)|San Frantzisko auzoa]]<nowiki/>ri izena eman zion komentua [[Abandoko elizatea]]<nowiki/>ren lurretan egon arren, hasiera-hasieratik Bilbora begira egon zen, horren froga izanik jada 1506. urtetik [[Ibaizabal]] gainditu eta [[Hiribildua|hiribilduarekin]] zubi baten bitartez lotzeko egindako lehenengo ahaleginak, nahiz eta beste aldeko agintariek zubi honen aurka egon.<ref>{{erreferentzia|izena=Jose Ignacio|abizena=Salazar Arechalde|urtea=2003|izenburua=La ría de Bilbao en el siglo XIX. Tendiendo puentes, abriendo caminos|argitaletxea=Bizkaiko Aparailari eta Arkitekto Teknikoen Elkargo Ofiziala Colegio Oficial de Aparejadores y Arquitectos Tecnicos de Bizkaia Bilbao|ISBN=84-922167-1-9|hizkuntza=es|argitaratze-lekua=Bilbo}}</ref>
[[Fitxategi:San Frantzisko komentua, Bilbo, 1853 (cropped).jpg|thumb|San Frantzisko komentua, Bilbo, 1853]]
=== San Frantzisko Komentua ===
San Frantziskoko komentua Euskal Herriko eraikin erlijioso garrantzitsuenetako bat izan zen Erdi Aroaren amaieran. Frantziskotarren Ordena 1447. urtetik aurrera Abandoko Santimami inguruan egon zen kokatuta, harik eta, Bilboko hiribildura hurbiltzeko asmoz, 1475.ean [[Sisto IV.a|Sisto IV]] Aita Santuaren [[bulda]] bat lortu zuten arte eta horri esker abiarazi zuten fundazio berria. Juan Arbolantxakoak eta Elbira Basabek emandako lurretan Kapera nagusiko lanak 1501ean martxan zeuden eta 1537an burutu ziren. 1539tik aurrera [[Karlos V.a Germaniako Erromatar Inperio Santukoa|Karlos V.a]] enperadorearen armarria erakusteko pribilegioa izan zuen, eta ondorioz, ''San Frantziskoren Komentu Inperiala'' izena erabiltzea. Historian zehar hainbat alditan utzarazi eta berriro okupatu zuten, hala nola [[Josef Bonaparte|Josef I Bonapartek]] 1809an erlijio-ordenak ezabatu zituenean edo 1834an, [[Karlistaldi|karlisten]] kausaren alde egiteagatik. Oso egoera kaxkarrean urteen eta utzikeriaren poderioz, 1856an eraitsi zuten komentua eta bere lekuan 1865ean Alfonso Printzea izeneko kuartela eraiki zuten. Kuartelak 1930.era arte iraun zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bilbaopedia - Convento de San Francisco|url=https://www.bilbaopedia.info/convento-san-francisco|aldizkaria=www.bilbaopedia.info|sartze-data=2024-11-08}}</ref> Eraikin hau ere eraitsia, Mariaren Bihotza plaza topatzen dugu gaur egun orube horretan. 2006 eta 2010 urteen artean egindako indusketek klaustroaren zati bat berreskuratzea ahalbidetu zuten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=XVI. mendeko San Frantzisko komentuaren aztarnak ikusgai Bilboko Mariaren Bihotza plazan - GARA|url=https://gara.naiz.eus/paperezkoa/20071119/49159/eu/XVI-mendeko-San-Frantzisko-komentuaren-aztarnak-ikusgai-Bilboko-Mariaren-Bihotza-plazan?Hizk=en|aldizkaria=gara.naiz.eus|sartze-data=2024-11-11}}</ref>
== Idazleak ==
[[Jon Kortazar]] euskal filologian doktore eta euskal literaturako katedradunaren hitzetan, San Frantziskoko komentuaren eta bere kolegioaren inguruan sortu zen lehen euskal idazle taldea. Handik igarotako guztiak ez ziren aldi berean bertan bizi izan, ezta talde homogeneo bat izan ere, baina beren ikasketak eta prestakuntza leku berean lortu izana haien lotura bihurtzen da. Juan Mateo Zabala dugu Bilbon jaiotako kide bakarra, gainontzekoak Bizkaiko hainbat herritatik zetozen bitartean, eta gehienek, denboraren poderioz, Bilbo utzi eta beste leku batzuetara joan ziren bizitzera.<ref name=":0">{{erreferentzia|izena=Jon|abizena=Kortazar|urtea=2001|izenburua=Bilbao, 700 años de escritores.Bilbo, 700 urtez idazten|argitaletxea=Bilboko Udala|orrialdeak=18-25|ISBN=84-88714-04-1|argitaratze-lekua=Bilbo}}</ref>
[[Fitxategi:Urteco Domeca gustijetaraco verbaldi icasbidecuac, ceinzubetan azalduten dan Erromaco catecismua.jpg|thumb|Urteko domeka, 1816]]
=== [[Pedro Antonio Añibarro]] ([[Areatza]], 1748-1830) ===
Pedro Antonio Añibarro Ugalde (iturri batzuen arabera jaiotzez [[Ugao|Ugaokoa]] zena),<ref>{{Erreferentzia|izenburua=literaturaren zubitegia - Pedro Antonio Añibarro|url=https://zubitegia.armiarma.eus/?i=371|aldizkaria=zubitegia.armiarma.eus|sartze-data=2024-11-08}}</ref> [[Joan Antonio Mogel|Juan Antonio Mogelekin]] batera [[Mendebaleko euskara|bizkaierazko]] literaturaren aitatzat hartzen da. 1764. urtean sartu zen Abandoko komentuan eta 1772. urtean apaiztu zen. 1790. urtean [[Zarautz|Zarauzko]] Misiolari Ikastetxean onartu zuten eta han egon zen zendu arte.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Euskal Literaturaren Hiztegia (ELH)|hizkuntza=eu|url=https://www.ehu.eus/ehg/literatura/idazleak/?p=75|sartze-data=2024-11-08}}</ref>
=== [[Pedro Astarloa|Fray Pedro Astarloa]] ([[Durango]] 1751-1821) ===
Pedro Jose Patricio Astarloa Agirre fraide [[frantziskotar]] eta euskal idazlea izan zen. 1766an Abandoko San Franziskoren komentuan sartu zen. 1804an komentuko burua zela topatzen dugu,<ref name=":1" />eta bere hitzetan ''lektore Jubiladu, Burgosko Probintziako Aita eta Kantabriako Definidorea'' izan zela esaten digu bere azken urteetan Kantabriako Aita Probintzial izateraino heldu zena.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Euskal Literaturaren Hiztegia (ELH)|hizkuntza=eu|url=https://www.ehu.eus/ehg/literatura/idazleak/?p=175|sartze-data=2024-11-08}}</ref>
[[Fitxategi:Eusebio Maria Azkue.jpg|thumb|Eusebio Azkue]]
=== [[Juan Mateo Zabala]] (Bilbo, 1777-1840) ===
Juan Mateo Zabala Zabala 1792an frantziskotarren ordenan sartu eta 1803an apaiz egin zen. 1815ean Zarauzko frantziskotarren komentura joan zen eta bertako nagusi izan zen 1826 eta 1839. urteetan. Bertan zendu zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Euskal Literaturaren Hiztegia (ELH)|hizkuntza=eu|url=https://www.ehu.eus/ehg/literatura/idazleak/?p=950|sartze-data=2024-11-08}}</ref>
=== [[Jose Antonio Uriarte]] ([[Arrigorriaga]], 1812-1869) ===
Jose Antonio Uriarte Adaro 1829an [[frantziskotar]] sartu zen, 17 urterekin, [[Bermeoko frantziskotarren eliza eta klaustroa|Bermeoko komentuan]]. [[Bastida (Araba)|Bastidan (Araba)]] eta Bilbon egin zituen [[Apaiz katoliko|apaiz]] ikasketak. 1836an apaiz egin, eta 1839an lehen [[meza]] eman zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Euskal Literaturaren Hiztegia (ELH)|hizkuntza=eu|url=https://www.ehu.eus/ehg/literatura/idazleak/?p=915|sartze-data=2024-11-08}}</ref>
=== [[Eusebio Maria Azkue|Eusebio Azkue]] ([[Lekeitio]], 1813-1873) ===
Eusebio Maria de los Dolores Azkue Barrundia [[Matematika|Matematikazale]], [[nautika]] irakasle eta olerkaria izan zen. Eusebiok bigarren ikasketak Bilboko frantziskotarretan egin zituen. Komentuan formakuntza klasikoa jaso zuen: latina, filosofia eta erretorika, besteak beste. Ikaskide izan zuen Jose Antonio Uriarte Adaro, handik urteetara bere olerkien biltzaile izango zena.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Euskal Literaturaren Hiztegia (ELH)|hizkuntza=eu|url=https://www.ehu.eus/ehg/literatura/idazleak/?p=185|sartze-data=2024-11-08}}</ref>
== Gabon kantak ==
San Frantziskoko komentuko Gabon kantak XVIII. mendearen bukaeran, Fernando VI.a Espainiakoak bultzaturiko Gabon jaien inguruko ospakizunen artean, argitaratu ziren. Zaharrenak Martin Oarabeitia,<ref>{{Erreferentzia|izenburua=2.0. Oaraveitia, Fray Martin de|hizkuntza=eu|url=https://www.eresbil.eus/sites/arantzazu/eu/2-0-oaraveitia-fray-martin/|aldizkaria=Aranzazu|sartze-data=2024-11-10}}</ref> komentuko organojolea eta musikaren egilearen<ref name=":1">{{erreferentzia|izena=Jose Antonio|abizena=Arana Martija|urtea=1994|izenburua=Xabier Kintanaren sarrera-hitzaldiari erantzuna|argitaletxea=Euskaltzaindia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/euskera/49731.pdf#page=1|aldizkaria=Euskera|zenbakia=1995,1|argitaratze-lekua=Bilbo|ISSN=0210-1564}}</ref> Gabon kantak dira, 1755. urtean argitaratuak. Baina XIX. mendearen hasieran, eta hainbat urtez, ospakizun mota hau errepikatu eta kanta berriak argitaratzen jarraitu zen.<ref name=":0" />Sinadura gabeko lanak izanik, ez dago jakiterik nortzuk izan ziren haien sortzaileak, baina haietariko hainbat [[Bizenta Mogel|Bizenta Mogelenak]] <ref>{{erreferentzia|izena=Xabier|abizena=ALTZIBAR|urtea=2018|izenburua=Bizenta Mogel, bertso-jartzaile Bilbon|argitaletxea=Bilboko Udala|url=https://ojs.ehu.eus/index.php/Bidebarrieta/article/view/20799|aldizkaria=Bidebarrieta|zenbakia=28}}</ref>eta [[Jose Paulo Ulibarri|Jose Pablo Ulibarrirenak]] zirela ziurtzat ematen da.<ref name=":2" />
1755etik 1832 urtera bitartean sortu eta Bilboko zenbait elizatan kantatzen ziren Gabon kanta hauek dira, [[Antonio Zavala|Antonio Zabala]] [[Zerrenda:Euskaltzainak|euskaltzaina]] eta euskal herri-literaturaren ikerlariaren arabera, [[Bertso jarri|bertso-paperen]] fenomenoaren sorrera.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bilboko Gabon kantak bertso-paperen jatorrian?|hizkuntza=eu|url=https://bertsoa.eus/albisteak/3049-bilboko-gabon-kantak-bertso-paperen-jatorrian|aldizkaria=bertsoa.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref><ref name=":2">{{erreferentzia|izena=Antonio|abizena=Zavala|urtea=2012|izenburua=Bilboko gabon-kantak (1755-1832)|argitaletxea=Gipuzkoako Foru Aldundia|ISBN=978-84-7907-693-1|url=https://bdb.bertsozale.eus/web/liburutegia/view/3774-bilboko-gabon-kantak-1755-1832|argitaratze-lekua=Donostia}}</ref><blockquote>''Nay duen ezquero Sein ederrac,''
''Arzaien trajean etorri,''
''Canta dezagun, Arzai onac,''
''Tonadilla ederrori.''
''Erdu, erdu nere lagunac,''
''Guacen, guacen Belenera,''
''Yzar ederbat dago an eta,''
''Utzi dezagun naguia.''
(1755.ko kantaren hasiera)''<ref>{{erreferentzia|izena=Irigoien|abizena=Alfonso|urtea=1977|izenburua=BILBO ETA EUSKARA|argitaletxea=Euskaltzaindia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/euskera/11614.pdf#page=1|aldizkaria=Euskera|zenbakia=1977,2|argitaratze-lekua=Bilbo|ISSN=0210-1564}}</ref>''</blockquote>
== Erreferentziak ==
<references />
== Ikus, gainera ==
* [[Erriberako zubia]]
[[Kategoria:Bizkaiko idazleak]]
[[Kategoria:San Frantzisko (Bilbo)]]
41vnmmlomwxwicav0n25t3wmz09aa8c
9976067
9976064
2024-11-21T10:14:19Z
TxabiSF
161013
/* San Frantzisko Komentua */ Hobekuntza eta erreferentzia sartu
9976067
wikitext
text/x-wiki
'''San Frantzisko komentuko idazleak''' [[Bilbo|Bilboko]] izen bereko auzoan zegoen komentuaren inguruan, XVIII. mendearen bukaera eta XIX. mendearen hasieraren tartean, egon ziren euskal idazle multzoari deritzogu.
== Historia ==
[[San Frantzisko (Bilbo)|San Frantzisko auzoa]]<nowiki/>ri izena eman zion komentua [[Abandoko elizatea]]<nowiki/>ren lurretan egon arren, hasiera-hasieratik Bilbora begira egon zen, horren froga izanik jada 1506. urtetik [[Ibaizabal]] gainditu eta [[Hiribildua|hiribilduarekin]] zubi baten bitartez lotzeko egindako lehenengo ahaleginak, nahiz eta beste aldeko agintariek zubi honen aurka egon.<ref>{{erreferentzia|izena=Jose Ignacio|abizena=Salazar Arechalde|urtea=2003|izenburua=La ría de Bilbao en el siglo XIX. Tendiendo puentes, abriendo caminos|argitaletxea=Bizkaiko Aparailari eta Arkitekto Teknikoen Elkargo Ofiziala Colegio Oficial de Aparejadores y Arquitectos Tecnicos de Bizkaia Bilbao|ISBN=84-922167-1-9|hizkuntza=es|argitaratze-lekua=Bilbo}}</ref>
[[Fitxategi:San Frantzisko komentua, Bilbo, 1853 (cropped).jpg|thumb|San Frantzisko komentua, Bilbo, 1853]]
=== San Frantzisko Komentua ===
San Frantziskoko komentua Euskal Herriko eraikin erlijioso garrantzitsuenetako bat izan zen Erdi Aroaren amaieran. Frantziskotarren Ordena 1447. urtetik aurrera Abandoko Santimami inguruan egon zen kokatuta, harik eta, Bilboko hiribildura hurbiltzeko asmoz, 1475.ean [[Sisto IV.a|Sisto IV]] Aita Santuaren [[bulda]] bat lortu zuten arte eta horri esker abiarazi zuten fundazio berria. Juan Arbolantxakoak eta Elbira Basabek emandako lurretan Kapera nagusiko lanak 1501ean martxan zeuden eta 1537an burutu ziren. 1539tik aurrera [[Karlos V.a Germaniako Erromatar Inperio Santukoa|Karlos V.a]] enperadorearen armarria erakusteko pribilegioa izan zuen, eta ondorioz, ''San Frantziskoren Komentu Inperiala'' izena erabiltzea. Historian zehar hainbat alditan utzarazi zieten eta berriro okupatu zuten, hala nola [[Josef Bonaparte|Josef I Bonapartek]] 1809an erlijio-ordenak ezabatu zituenean edo 1834an, [[Karlistaldi|karlisten]] kausaren alde egiteagatik. Oso egoera kaxkarrean urteen eta utzikeriaren poderioz, 1856an eraitsi zuten komentua eta bere lekuan 1865ean Alfonso Printzea izeneko kuartela eraiki zuten. Kuartelak 1930.era arte iraun zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bilbaopedia - Convento de San Francisco|url=https://www.bilbaopedia.info/convento-san-francisco|aldizkaria=www.bilbaopedia.info|sartze-data=2024-11-08}}</ref> Eraikin hau ere eraitsia, Mariaren Bihotza plaza topatzen dugu gaur egun orube horretan. 2006 eta 2010 urteen artean egindako indusketek zimenduez gain, elizaren, klaustroaren eta hirugarrendarren salaren egituren zatiak berreskuratzea ahalbidetu zuten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=XVI. mendeko San Frantzisko komentuaren aztarnak ikusgai Bilboko Mariaren Bihotza plazan - GARA|url=https://gara.naiz.eus/paperezkoa/20071119/49159/eu/XVI-mendeko-San-Frantzisko-komentuaren-aztarnak-ikusgai-Bilboko-Mariaren-Bihotza-plazan?Hizk=en|aldizkaria=gara.naiz.eus|sartze-data=2024-11-11}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=San Franciscoko komentua|url=https://www.euskadi.eus/app/ondarea/arkeologia-ondarea/san-franciscoko-komentua/komentua/bilbao/fichaconsulta/60441|aldizkaria=Kultura Ondarea. Kultura eta Hizkuntza Politika Saila}}</ref>
== Idazleak ==
[[Jon Kortazar]] euskal filologian doktore eta euskal literaturako katedradunaren hitzetan, San Frantziskoko komentuaren eta bere kolegioaren inguruan sortu zen lehen euskal idazle taldea. Handik igarotako guztiak ez ziren aldi berean bertan bizi izan, ezta talde homogeneo bat izan ere, baina beren ikasketak eta prestakuntza leku berean lortu izana haien lotura bihurtzen da. Juan Mateo Zabala dugu Bilbon jaiotako kide bakarra, gainontzekoak Bizkaiko hainbat herritatik zetozen bitartean, eta gehienek, denboraren poderioz, Bilbo utzi eta beste leku batzuetara joan ziren bizitzera.<ref name=":0">{{erreferentzia|izena=Jon|abizena=Kortazar|urtea=2001|izenburua=Bilbao, 700 años de escritores.Bilbo, 700 urtez idazten|argitaletxea=Bilboko Udala|orrialdeak=18-25|ISBN=84-88714-04-1|argitaratze-lekua=Bilbo}}</ref>
[[Fitxategi:Urteco Domeca gustijetaraco verbaldi icasbidecuac, ceinzubetan azalduten dan Erromaco catecismua.jpg|thumb|Urteko domeka, 1816]]
=== [[Pedro Antonio Añibarro]] ([[Areatza]], 1748-1830) ===
Pedro Antonio Añibarro Ugalde (iturri batzuen arabera jaiotzez [[Ugao|Ugaokoa]] zena),<ref>{{Erreferentzia|izenburua=literaturaren zubitegia - Pedro Antonio Añibarro|url=https://zubitegia.armiarma.eus/?i=371|aldizkaria=zubitegia.armiarma.eus|sartze-data=2024-11-08}}</ref> [[Joan Antonio Mogel|Juan Antonio Mogelekin]] batera [[Mendebaleko euskara|bizkaierazko]] literaturaren aitatzat hartzen da. 1764. urtean sartu zen Abandoko komentuan eta 1772. urtean apaiztu zen. 1790. urtean [[Zarautz|Zarauzko]] Misiolari Ikastetxean onartu zuten eta han egon zen zendu arte.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Euskal Literaturaren Hiztegia (ELH)|hizkuntza=eu|url=https://www.ehu.eus/ehg/literatura/idazleak/?p=75|sartze-data=2024-11-08}}</ref>
=== [[Pedro Astarloa|Fray Pedro Astarloa]] ([[Durango]] 1751-1821) ===
Pedro Jose Patricio Astarloa Agirre fraide [[frantziskotar]] eta euskal idazlea izan zen. 1766an Abandoko San Franziskoren komentuan sartu zen. 1804an komentuko burua zela topatzen dugu,<ref name=":1" />eta bere hitzetan ''lektore Jubiladu, Burgosko Probintziako Aita eta Kantabriako Definidorea'' izan zela esaten digu bere azken urteetan Kantabriako Aita Probintzial izateraino heldu zena.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Euskal Literaturaren Hiztegia (ELH)|hizkuntza=eu|url=https://www.ehu.eus/ehg/literatura/idazleak/?p=175|sartze-data=2024-11-08}}</ref>
[[Fitxategi:Eusebio Maria Azkue.jpg|thumb|Eusebio Azkue]]
=== [[Juan Mateo Zabala]] (Bilbo, 1777-1840) ===
Juan Mateo Zabala Zabala 1792an frantziskotarren ordenan sartu eta 1803an apaiz egin zen. 1815ean Zarauzko frantziskotarren komentura joan zen eta bertako nagusi izan zen 1826 eta 1839. urteetan. Bertan zendu zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Euskal Literaturaren Hiztegia (ELH)|hizkuntza=eu|url=https://www.ehu.eus/ehg/literatura/idazleak/?p=950|sartze-data=2024-11-08}}</ref>
=== [[Jose Antonio Uriarte]] ([[Arrigorriaga]], 1812-1869) ===
Jose Antonio Uriarte Adaro 1829an [[frantziskotar]] sartu zen, 17 urterekin, [[Bermeoko frantziskotarren eliza eta klaustroa|Bermeoko komentuan]]. [[Bastida (Araba)|Bastidan (Araba)]] eta Bilbon egin zituen [[Apaiz katoliko|apaiz]] ikasketak. 1836an apaiz egin, eta 1839an lehen [[meza]] eman zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Euskal Literaturaren Hiztegia (ELH)|hizkuntza=eu|url=https://www.ehu.eus/ehg/literatura/idazleak/?p=915|sartze-data=2024-11-08}}</ref>
=== [[Eusebio Maria Azkue|Eusebio Azkue]] ([[Lekeitio]], 1813-1873) ===
Eusebio Maria de los Dolores Azkue Barrundia [[Matematika|Matematikazale]], [[nautika]] irakasle eta olerkaria izan zen. Eusebiok bigarren ikasketak Bilboko frantziskotarretan egin zituen. Komentuan formakuntza klasikoa jaso zuen: latina, filosofia eta erretorika, besteak beste. Ikaskide izan zuen Jose Antonio Uriarte Adaro, handik urteetara bere olerkien biltzaile izango zena.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Euskal Literaturaren Hiztegia (ELH)|hizkuntza=eu|url=https://www.ehu.eus/ehg/literatura/idazleak/?p=185|sartze-data=2024-11-08}}</ref>
== Gabon kantak ==
San Frantziskoko komentuko Gabon kantak XVIII. mendearen bukaeran, Fernando VI.a Espainiakoak bultzaturiko Gabon jaien inguruko ospakizunen artean, argitaratu ziren. Zaharrenak Martin Oarabeitia,<ref>{{Erreferentzia|izenburua=2.0. Oaraveitia, Fray Martin de|hizkuntza=eu|url=https://www.eresbil.eus/sites/arantzazu/eu/2-0-oaraveitia-fray-martin/|aldizkaria=Aranzazu|sartze-data=2024-11-10}}</ref> komentuko organojolea eta musikaren egilearen<ref name=":1">{{erreferentzia|izena=Jose Antonio|abizena=Arana Martija|urtea=1994|izenburua=Xabier Kintanaren sarrera-hitzaldiari erantzuna|argitaletxea=Euskaltzaindia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/euskera/49731.pdf#page=1|aldizkaria=Euskera|zenbakia=1995,1|argitaratze-lekua=Bilbo|ISSN=0210-1564}}</ref> Gabon kantak dira, 1755. urtean argitaratuak. Baina XIX. mendearen hasieran, eta hainbat urtez, ospakizun mota hau errepikatu eta kanta berriak argitaratzen jarraitu zen.<ref name=":0" />Sinadura gabeko lanak izanik, ez dago jakiterik nortzuk izan ziren haien sortzaileak, baina haietariko hainbat [[Bizenta Mogel|Bizenta Mogelenak]] <ref>{{erreferentzia|izena=Xabier|abizena=ALTZIBAR|urtea=2018|izenburua=Bizenta Mogel, bertso-jartzaile Bilbon|argitaletxea=Bilboko Udala|url=https://ojs.ehu.eus/index.php/Bidebarrieta/article/view/20799|aldizkaria=Bidebarrieta|zenbakia=28}}</ref>eta [[Jose Paulo Ulibarri|Jose Pablo Ulibarrirenak]] zirela ziurtzat ematen da.<ref name=":2" />
1755etik 1832 urtera bitartean sortu eta Bilboko zenbait elizatan kantatzen ziren Gabon kanta hauek dira, [[Antonio Zavala|Antonio Zabala]] [[Zerrenda:Euskaltzainak|euskaltzaina]] eta euskal herri-literaturaren ikerlariaren arabera, [[Bertso jarri|bertso-paperen]] fenomenoaren sorrera.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bilboko Gabon kantak bertso-paperen jatorrian?|hizkuntza=eu|url=https://bertsoa.eus/albisteak/3049-bilboko-gabon-kantak-bertso-paperen-jatorrian|aldizkaria=bertsoa.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref><ref name=":2">{{erreferentzia|izena=Antonio|abizena=Zavala|urtea=2012|izenburua=Bilboko gabon-kantak (1755-1832)|argitaletxea=Gipuzkoako Foru Aldundia|ISBN=978-84-7907-693-1|url=https://bdb.bertsozale.eus/web/liburutegia/view/3774-bilboko-gabon-kantak-1755-1832|argitaratze-lekua=Donostia}}</ref><blockquote>''Nay duen ezquero Sein ederrac,''
''Arzaien trajean etorri,''
''Canta dezagun, Arzai onac,''
''Tonadilla ederrori.''
''Erdu, erdu nere lagunac,''
''Guacen, guacen Belenera,''
''Yzar ederbat dago an eta,''
''Utzi dezagun naguia.''
(1755.ko kantaren hasiera)''<ref>{{erreferentzia|izena=Irigoien|abizena=Alfonso|urtea=1977|izenburua=BILBO ETA EUSKARA|argitaletxea=Euskaltzaindia|url=https://www.euskaltzaindia.eus/dok/euskera/11614.pdf#page=1|aldizkaria=Euskera|zenbakia=1977,2|argitaratze-lekua=Bilbo|ISSN=0210-1564}}</ref>''</blockquote>
== Erreferentziak ==
<references />
== Ikus, gainera ==
* [[Erriberako zubia]]
[[Kategoria:Bizkaiko idazleak]]
[[Kategoria:San Frantzisko (Bilbo)]]
4lmz5ssyshenp181axrrketap49we6o
Erromaren arpilatzea (410)
0
1199400
9976040
9887189
2024-11-21T09:25:34Z
Utergar
1150
9976040
wikitext
text/x-wiki
{{gertakari infotaula}}
'''Erromaren arpilatzea''' [[Alariko]] [[bisigodo]]en erregeak [[410]]eko [[abuztuaren 24]]tik [[abuztuaren 27]]ra bitarte egin zuen. Garai hartan, [[Erroma]] ez zen jada [[Mendebaldeko Erromatar Inperioa]]ren hiriburu administratiboa, [[Mediolanum]]ek (egungo [[Milan]]) ordezkatu baitzuen [[286]]an eta [[Ravena]]k [[402]]an. Hala ere, [[Erromatar Inperioa]]ren «betiereko hiria» eta zentro espirituala izaten jarraitzen zuen. Ia 800 urtean lehen aldia zen Erroma atzerriko etsai baten eskuetan erortzen zela, eta arpilatzeak zirrara handia eragin zien bai garaikideei, bai Inperioaren lagun eta etsaiei.
410eko arpilatzea mugarri garrantzitsutzat jotzen da [[Mendebaldeko Erromatar Inperioaren erorialdia]]n. [[Betleem]]en bizi zen [[Jeronimo Estridongoa|San Jeronimok]] idatzi zuen: «mundu osoa hartu zuen hiria bera hartua izan zen»<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Nicene and Post-Nicene Fathers: Series II/Volume VI/The Letters of St. Jerome/Letter 127 - Wikisource, the free online library|hizkuntza=en|url=https://en.wikisource.org/wiki/Nicene_and_Post-Nicene_Fathers:_Series_II/Volume_VI/The_Letters_of_St._Jerome/Letter_127|aldizkaria=en.wikisource.org|sartze-data=2024-08-21}}</ref>.
===Bisigodoak Inperioaren barnean===
[[Huno]]en erasoen ondorioz, godoek [[Limes|Inperioaren muga]] gurutzatu zuten [[376]]an aterpea aurkitu nahian. [[Valente]] enperadoreak aurre egin zien, baina ezin izan zituen garaitu [[Hadrianopolisko gudua|Adrianopolisko bataila]]n ([[378]]), eta bizia galdu zuen. [[382]]an, hitzarmen bat adostu zuten bisigodoek eta [[Teodosio I.a Handia|Teodosio I.a]] enperadoreak: Inperioaren subjektu izatera pasatu ziren, "federatu" izaerarekin, eta eremu bat eman zitzaien [[Dazia (antzinako eskualdea)|Dazia]]n eta [[Trazia]]n finka zitezen, zerbitzu militarraren truke.
Teodosio [[395]]ean hil zenean, bisigodoek amaitutzat jo zuten hitzarmena. [[Alariko I.a|Alariko]] erregeak matxinatu eta [[Konstantinopla]] hiriburua mehatxatu zuen. Gero Greziara joan zen, bidean Mazedonia arpilatuz. [[Flavius Stilicho|Estiliko]]k, mendebaldeko eta ekialdeko inperioetako armadak mendean zituela, aurre egin zien bisigodoei, baina gudurik eman gabe. [[Arkadio]] ekialdeko enperadoreak agintetik kendu zuen, eta horrek bide eman zien bisigodoei Greziako zati handi bat arpilatzeko. Handik [[Epiro]]ra joan zenean, Erromak haren baldintzak onartu zituen: Alarikok, [[Iliria]]ko ''magister militum'' tituluarekin batera, probintzia horretan behar adina baliabide eskuratzeko baimena jaso zuen.
===Bisigodoak Italian===
Zeukan titulua galduta, eta Erromak hunoak haren kontra erabliko zituen beldurrez, Alarikok Italiara eraman zuen herria [[401]]ean. Hasieran erresistentziarik aurkitu ez arren, Estilikok aurre egin zien, hasieran [[Milan]]en, eta gero Pollentian eta [[Verona]]n. Eraso horien ondorioz, Honoriok hiriburua [[Ravenna|Ravena]]ra aldatu zuen, defendatzen errazagoa baitzen, inguruko padurak zirela eta.
[[405]]ean, Alariko Estilikoren aliatu bihurtu zen, eta elkarrekin egin zioten aurre [[Radagaiso]]ren inbasioari. Baina aliantza horrek balioa galdu zuen [[408]]an, Estiliko berriz adiskidetu zenean Ekialdeko Inperioarekin. Orduan, Alariko matxinatu eta 288.000 solido eskatu zituen, Italia inbadituko zuelako mehatxupean. Estutasun handiz lortu zuen Estilikok [[Erromako Senatua|Senatu]]ak ordainketa onartzea. Baina enperadorearekiko harremana gaiztotuta zegoen, eta Honoriok agindu zuen Estiliko atxilotu eta exekutatzeko. Alarikok, orduan, ez zuen agindutako dirua jaso. Erromako armada hasi zen orduan germaniar soldadu federatuak hiltzen, ordura arte aliatuak izan zirenak. Ihes egitea lortu zutenek Alarikorekin egin zuten bat.
Alarikok Estiliko hil eta sei hilabetera eraso zion Italiari. Hiriak arpilatzen zituzten hegoalderako bidean, Erromara ailegatu eta setiatu arte. Hirian, gosea zabaldu zen, eta arrazionamenduak ezarri ziren. Azkenean erreskate bat pagatu zen, 5.000 libera [[urre]] eta 30.000 libera [[zilar]]rekoa. Hiriko esklabo barbaroek bat egin zuten Alarikorekin.
===Erromaren arpilatzea===
Alarikok bere herria finkatzeko lurrak nahi zituen. Negoziazioek atzera eta aurrera asko egin zituzten. Honoriorekin berarekin Ravenatik kanpo elkartzekoa zen egun batean, Alarikori eraso zion [[Saro (bisigodoa)|Saro]] etsai bisigodoak erromatarren indar txiki bat zuela. Alarikok, bizirik atera baitzen, erabaki zuen negoziazioei utzi eta Erromara jotzea. Setiatu eta, [[410]]eko [[abuztuaren 24]]an, hirian sartu ziren. Hiru egunez arpilatu zuten.
Hiriko eraikin ospetsuenetako ugari arpilatu zituzten, besteak beste [[Augustoren Mausoleoa|Augusto]]ren eta [[Hadrianoren Mausoleoa|Hadriano]]ren mausoleoak, non lehengo enperadore asko zeutzan. Nonahiko ondasun higigarriak lapurtu zituzten. [[San Petri basilika|Petriren]] eta [[San Paulo Harresiz Kanpokoa|Pauloren basilika]]k, aldiz, errespetatu zituzten, baina [[Laterango jauregia|Laterango jauregi]]tik zilarrezko [[ziborio]] bat ostu zuten, [[Konstantino]]ren oparia izan zena. Erromatar ugari hartu zituzten preso, besteak beste enperadorearen arreba, [[Gala Plazidia]]. Batzuengatik erreskatea kobratu zuten, eta beste asko esklabo saldu zituzten.
Arpilatzea, hala ere, ez zen izan zitekeen bezain okerra. Sarraski orokorrik ez zen izan, eta Petriren eta Pauloren basiliketan gordetakoak errespetatu zituzten. Hiriko eraikin eta monumentu gehienek iraun zuten, baina ondasun higigarriak galduta.
Erromatik Alarikok hegoaldera jo zuen. Bisigodoek [[Campania]], [[Lukania|Lucania]] eta [[Calabria]] hondatu zituzten. Ezin izan zuten, hala ere, [[Messinako itsasartea|Mesinako itsasartea]] zeharkatu. Alariko Consentian hil zen 410ean bertan. Gero, [[Ataulfo]] hautatu zuten errege bisigodoek, eta hark [[Galia]]ra eraman zituen. Ataulfo [[415]]ean hil zen, eta hurrengo erregeak, [[Walia]]k, lortu zuen Honoriok [[Garona]] inguruko [[Bisigodoen Erresuma|lurrak]] ematea finka zitezen, ziur aski ''hospitalitas'' sistemaren azpian. Hitzarmen horren bidez, bisigodoek bertako zergak jasoko zituzten, eta, trukean, laguntza militarra eman beharko zioten Inperioari. Hala gertatu zen, esaterako, [[Atila]]ren kontra, [[Katalauniako Zelaietako Gudua]]n, [[451]]n.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:410eko gatazkak]]
[[Kategoria:Erromatar Inperioak parte hartutako setioak]]
[[Kategoria:Bisigodoek parte hartutako guduak]]
[[Kategoria:Hunoek parte hartutako guduak]]
[[Kategoria:Mendebaldeko Erromatar Inperioa]]
[[Kategoria:Kanibalismoa Europan]]
[[Kategoria:Hunoek parte hartutako gerrak]]
6hv0xxrbceq64wmxpb156d0f5mkfe4q
Azuzena Dorado
0
1201906
9976007
9902840
2024-11-21T08:51:47Z
Ernestobanpiroa
58701
[[Kategoria:Heavy metal musikariak]] kendua; [[Kategoria:Heavy metal abeslariak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez
9976007
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Azuzena Dorado''', jaiotzako izena '''Azucena Martín-Dorado Calvo''' zuena, ([[Madril]], 1955ko abenduak 12 - 2005eko urtarrilak 31), [[rock]] [[abeslari]] espainiar ezaguna izan zen eta [[Santa]] musika taldeko abeslaria izateagatik, Espainiako [[Heavy metal|heavy metaleko]] ahots ezagunena bihurtu zen 1980ko hamarkadan.
== Biografia ==
Azucena Martín-Dorado Calvo [[flamenko]] musikan aritzen zen familia bateko kidea zen. Txikitatik, bere gurasoen aktuazioetan agertzen zen, arrakasta handiz, 6 urte zituenetik ahots indartsua baitzuen. Denborarekin ahotsa hausten joan zitzaion, bere ezaugarri berezia bihurtu arte.
Nerabezaroan ikasketak utzi zituen eta benetan gogoko zuen musikan aritu zen.
''[[Rhythm and blues]]'' estiloan hasi zen, baina [[Rock and roll|rock and rollera]] aldatu zen eta 1980eko hamarkadan Espainiako [[Heavy metal|heavy metalaren]] emakume irudi nagusia bihurtu zen.
2005eko urtarrilaren 31n, Madrilgo bere etxean aurkitu zuten hilda biriketako edema larri batengatik.<ref name=":0">{{Erreferentzia|abizena=Estr3lla|izenburua=AZUCENA (ex-SANTA) ha muerto. Descanse en Paz|hizkuntza=es|data=2005-02-01|url=https://www.rafabasa.com/2005/02/01/azucena-ex-santa-ha-muerto-descanse-en-paz/|aldizkaria=WWW.RAFABASA.COM - Noticias en español sobre el heavy metal y los grupos de heavy metal.|sartze-data=2024-08-27}}</ref>
== Musika ibilbidea ==
Izen artistiko moduan ''Azuzena'' ezizena errabiltzen duen eta Azuzena Dorado moduan egin zen musika munduan ezaguna, nahiz berak ez zuen abizen hori erabili nahi.
''Heavy metal'' espainiarraren urrezko aroan, ''Santa''<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Santa - Discografía, line-up, biografía, entrevistas, fotos|url=https://www.spirit-of-metal.com/es/band/Santa|aldizkaria=www.spirit-of-metal.com|sartze-data=2024-08-27}}</ref> musika bandarekin egin zen musikaren izarra. Banda hori historikoa bihurtu zen Espainiako rock musikan. 1983an sortu zuten taldea eta 1984an atera zuten lehen diska: ''Reencarnación''.<ref name=":2">{{Erreferentzia|izenburua=Santa – Reencarnación (1984)|hizkuntza=es|data=2021-05-14|url=https://rocksesion.com/2021/05/14/santa-reencarnacion-1984/|aldizkaria=RockSesión|sartze-data=2024-08-27}}</ref> Diska horren 17.000 kopia saldu zituzten eta oso ezagunak bihurtu ziren, bai Espainian, bai eta Hispanoameriketan. 1986an arazoak hasi ziren taldekideen artean, batik bat, kitarra jotzen zuen Jerónimo Ramiro eta besteen artean, taldeko liderra izan nahi baitzuen. Ramiroren bidetik bigarren diska izatez komertzialagoa egin zuten, ''heavy metal'' klasikoaren ordez, ''No hay piedad para los condenados'', baina jarraitzaileak galdu zituzten. Horregatik, hirugarren diskoa are komertzialagoa egitean tematu zen Ramiro, ''Arena rock'' edo AOR deitutako estiloa jarraiki. Hori zela eta, Azuzenak erretiroa hartzeko erabakia hartu zuen eta bakarlari moduan hasi zuen bere karrera.
Bakarlari lanetan, talde desberdinak izan zituen lagun ''Polvo Magico'', ''Esfinge'' eta ''Cráneo'' eta ''Labanda'' eta ''Raza'' taldeetako hainbat musikari.<ref name=":0" />
Arazo ekonomikoengatik eta etxe diskografikoaren presioengatik, bere estiloa “bigundu” zuen komertzialagoa egiteko. Horretarako, hainbat musika konposatzaileren abestiak erabili zituen: [[Manolo Tena|Manolo Tenarenak]], [[Juan Pardo|Juan Pardorenak]] eta beste batzuenak, baina estilo aldaketa horrekin ez zuen arrakastarik izan eta maite zituen bere jarraitzaile ''heavy''zaleen galera ekarri zion.
1989an bere diruarekin editatu zuen era independente batean ''Liberación'' izeneko diska, non rock gogorrera itzuli zen, baina ez zuen arrakastarik ia izan, ezin izan baitzuen zabalpen handirik egin (abeslariak berak egiten zuen ia bakarrik).
Ekonomikoki porrot eginda, erretiroa hartu zuen musikatik eta bizitza publikotik eta ostalaritzan aritu zen lanean, [[Alacant]]<nowiki/>eko Cocó hondartzan taberna bat jarrita.
Handik aurrera, noizean behin elakrtu zen antzinako taldekideekin eta kontzertu batzuk eman zituzten, bere heriotza arte.
1980ko hamarkadan eszenategi batera ''heavy''a abestera igotzera ausartu zen emakume gutxietako bat izan zen Azuzena eta, gaur egun ere, jarraitzaile batzuek oso gogoan dute.
== Diskografia ==
=== Santa taldearekin<ref name=":1" /> ===
* [[Reencarnación (álbum de Santa)|''Reencarnación'']] ([[Chapa Discos]], 1984).<ref name=":2" />
* [[No hay piedad para los condenados|''No Hay Piedad para los Condenados'']] (Chapa discos, 1985).
=== Bakarkako lanak<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Azucena Martín-Dorado - Perfil de músico|url=https://www.spirit-of-metal.com/es/artist/Azucena_Martin-Dorado/169584|aldizkaria=www.spirit-of-metal.com|sartze-data=2024-08-27}}</ref> ===
* [[La estrella del rock]] (Luna, 1988).
* [[Liberación (album de Azucena)|Liberación]] (Luna, 1989).
=== Beste talde eta musikariekin egindako kolaborazioak ===
* ''Alto Standing'' (MUZAK taldearen 12"an. Backing Vocals in "Marsella Puerto") NeonDanza/DRO.1986.
* ''Diversión A Control Remoto'' (MUZAKen LPan. Backing Vocals in "Marsella Puerto" -Hard Mix-). NeonDanza/DRO. 1987.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* [https://web.archive.org/web/20090706014338/http://www.lafactoriadelritmo.com/fact4/heavy/azuzena.shtml Azuzena Doradoren biografia musikala ''La Factoria del Ritmo''] orrian.
* [https://www.rafabasa.com/2009/02/16/santazucena-%E2%80%93-homenaje-a-azucena-ex-cantante-de-santa/ Santazuzena eta omenaldial]
* [https://www.youtube.com/watch?v=Mqb220oNnoU TVE1ean "A Tope" programan elkarrizketa].
{{bizialdia|1955eko|2005eko|Dorado, Azuzena}}
[[Kategoria:Madrilgo abeslariak]]
[[Kategoria:Madrilen hildakoak]]
[[Kategoria:Heavy metal abeslariak]]
hoxspii04ao0l54v8kd7jkjjjz3enqc
Besse Cooper
0
1203495
9975466
9963923
2024-11-20T18:32:03Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975466
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Besse Berry Cooper''' (Sullivan, [[Tennessee]], [[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]], [[1896|1896ko]] [[Abuztuaren 26|abuztuaren 26a]] – Monroe, [[Georgia (AEB)|Georgia, AEB]], [[2012|2012ko]] [[Abenduaren 4|abenduaren 4a]]) estatubatuar [[Maisu/maistra|maistra]] eta [[Emakumeen sufragismoa|sufragista]], ehun urteduna izan zen, 2011ko ekainaren 21etik hil zen arte bizirik zegoen munduko pertsona zaharrena izan zena.<ref>http://www.cnn.com/2012/12/04/us/georgia-oldest-person-dies/index.html</ref> 116 urtera arte bizi izan zela baieztatutako zortzigarren pertsona izan zen.<ref name="Sweet116">{{Cite web|izena=Sharon|izenburua=Sweet 116th Birthday Wishes to the World's Oldest Living Person|egilea=Swanepoel|data=26 de agosto de 2012|url=http://loganville.patch.com/articles/happy-sweet-116th-birthday-to-the-worlds-oldest-living-person|lana=Loganville-Grayson Patch|accessdate=27 de agosto de 2012}}</ref>
== Bizitza ==
Besse Berry Brown Sullivan konderrian (Tennessee) jaio zen, 1896ko abuztuaren 26an. Gurasoak Richard Brown (1861–1932) eta Angeline Berry (1866–1927). Izan zituzten zortzi seme-alabetatik hirugarrena izan zen.<ref name="trib">{{Cite news|izenburua=Oldest American dies|orrialdea=3|data=9 de marzo de 2010}}</ref> Txikitan, ondo moldatu zen eskolan, eta irakurle amorratua izan zen.<ref name="Bible2004">{{Cite web|izena=Joe|izenburua=Cooper marks 108th birthday|egilea=Dennis|data=29 de agosto de 2004|url=http://www.waltontribune.com/news/article_c19b5fe1-a077-5d9e-a5c5-c7f676011a31.html|lana=Walton Tribune|accessdate=30 de agosto de 2012}}</ref> East Tennessee State Normal Schoolen (gero East Tennessee State University) graduatu zen 1916an. Sasoi horretan egin zen [[Suffragette|sufragista.]]<ref>[http://www.cnn.com/2012/12/04/us/georgia-oldest-person-dies/index.html CNN]</ref> 1917an AEB [[Lehen Mundu Gerra|Lehen Mundu Gerran]] sartu eta [[Georgia (AEB)|Georgiara]] bizitzera joan aurretik, maistra izan zen Tennesseen.<ref name="Johnson City Press">{{Cite web|izenburua=World's oldest person is a graduate of what is now ETSU|egilea=Brooks, James|data=1 de febrero de 2011|url=http://www.johnsoncitypress.com/News/article.php?id=86088|accessdate=4 de octubre de 2012}}</ref> Georgiako [[Between (Georgia)|Between]] herrian irakatsi zuen 1929ra arte.
=== Geroko bizitza ===
Luther Cooperrekin (1895-1963) ezkondu zen 1924an eta lau seme-alaba izan zituen berarekin. Luther Cooper 68 urterekin hil zen, 1963ko abenduan. Senarra hil ostean, Cooper bakarrik bizi izan zen bere etxaldean 2001era arte, 105 urterekin [[zahar-egoitza]] batera bizitzera joan zen arte.<ref name="walton">{{Cite news|izenburua=At 111, she’s second oldest in Georgia|abizena1=Milligan, Stephen|data=26 de agosto de 2007|url=http://waltontribune.com/news/article_993334d0-78f8-5e99-bf5d-d937e33a4e4a.html|accessdate=6 de abril de 2010}}</ref><ref name="cent">{{Cite news|izenburua=Birthday kiss for a centenarian|orrialdea=B1|data=27 de agosto de 2009}}</ref> Georgiako [[Monroe (Georgia)|Monroe]] hirian eman zituen azken urteak.<ref>[http://waltontribune.com/news/article_436636a4-5a53-11e0-b9d8-001cc4c002e0.html "Governor visits Besse"]. ''Walton Tribune''. March 30, 2011. Retrieved September 20, 2012.</ref> Cooper 2012ko abenduaren 4an hil zen [[Arnas gutxiegitasun|arnas gutxiegitasunaren]] ondorioz [[Gastroenteritis|urdaileko gripeak]] jota.<ref name="Diesat116">{{Cite web|izenburua=Besse Cooper, World's Oldest Person, Dies at Age 116|data=5 de diciembre de 2012|url=http://newsfeed.time.com/2012/12/05/besse-cooper-worlds-oldest-person-dies-at-age-116/|lana=[[Time (magazine)|TIME]]|accessdate=6 de julio de 2013}}</ref>
== Bizitza-luzea ==
Cooper Georgiako egoiliar zaharrena bihurtu zen 2009ko urtarrilaren 19an, [[Beatrice Farve]] 113 urterekin hil ostean.<ref name="walton2">{{Cite news|izenburua=At 111, she’s second oldest in Georgia|abizena1=Milligan, Stephen|data=26 de agosto de 2007|url=http://waltontribune.com/news/article_993334d0-78f8-5e99-bf5d-d937e33a4e4a.html|accessdate=6 de abril de 2010}}</ref> 2011ko maiatzaren 18ra arte, Brasilgo [[Maria Gomes Valentim]] egiaztatu zuten arte, munduan bizirik zegoen emakume zaharrena zela uste izan zen.<ref>{{Cite news|izenburua=Brazilian woman aged 114 is world's oldest person|abizena1=Yapp, Robin|data=18 de mayo de 2011|url=https://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/southamerica/brazil/8521419/Brazilian-woman-aged-114-is-worlds-oldest-person.html|accessdate=16 de agosto de 2012}}</ref> 2011ko ekainaren 21ean, Maria Gomes Valentim hil zen, eta Cooper munduan bizirik zegoen pertsona zaharrena bihurtu zen.<ref name="Sweet1162">{{Cite web|izena=Sharon|izenburua=Sweet 116th Birthday Wishes to the World's Oldest Living Person|egilea=Swanepoel|data=26 de agosto de 2012|url=http://loganville.patch.com/articles/happy-sweet-116th-birthday-to-the-worlds-oldest-living-person|lana=Loganville-Grayson Patch|accessdate=27 de agosto de 2012}}</ref> Txostenen arabera, Cooperrek "bere negozioaz arduratzea" eta [[Zabor-jan|zabor-janaria]] saihesteari egotzi zion bizitza luzea izatea.<ref>{{Cite web|izenburua=A look back at 2011|data=1 de enero de 2012|url=http://waltontribune.com/news/article_44f23e42-3314-11e1-a443-001871e3ce6c.html|accessdate=20 de enero de 2012}}</ref>
2012ko abuztuan 116 urte bete zituenean, Cooperrek lau seme-alaba, 11 biloba, 13 birbiloba eta bi hereniloba zituen.<ref name="Grandchildren2">{{Cite news|izenburua=Cooper continues to make history|abizena1=Milligan, Stephen|data=29 de agosto de 2012|url=http://www.waltontribune.com/news/article_b5441776-f135-11e1-bffb-001a4bcf887a.html|accessdate=7 de febrero de 2013}}</ref><ref>{{Cite news|izenburua=Bridge naming for World's oldest person|abizena1=Schwartz, Robbie|data=22 de agosto de 2012|url=http://www.waltontribune.com/news/article_a1e526cc-ebe8-11e1-9f2f-0019bb2963f4.html|accessdate=26 de junio de 2013}}</ref> 2012ko uztailean, Georgiako zubi bat izendatzeko proposamena aurkeztu zen Cooperren omenez; 2012ko abuztuaren 24an Besse Brown Cooper Bridge izena jarri zitzaion zubiari.<ref name="Sweet1163">{{Cite web|izena=Sharon|izenburua=Sweet 116th Birthday Wishes to the World's Oldest Living Person|egilea=Swanepoel|data=26 de agosto de 2012|url=http://loganville.patch.com/articles/happy-sweet-116th-birthday-to-the-worlds-oldest-living-person|lana=Loganville-Grayson Patch|accessdate=27 de agosto de 2012}}</ref><ref name=":0">{{Cite web|izenburua=Effort to name bridge for Besse Cooper|data=1 de julio de 2012|url=http://waltontribune.com/news/article_ab297cd2-c20e-11e1-bdfe-001a4bcf887a.html|lana=Walton Tribune|accessdate=31 de julio de 2012}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|izenburua=Dedication of Besse Cooper Bridge Scheduled for Friday|data=23 de agosto de 2012|url=http://loganville.patch.com/articles/dedication-of-besse-cooper-bridge-scheduled-for-friday|lana=Loganville-Grayson Patch|accessdate=20 de febrero de 2014}}</ref><ref name=":2">{{Cite web|izenburua=Bridge dedicated to world's oldest person|data=24 de agosto de 2012|url=http://www.waltontribune.com/news/article_5affc5c0-ee1b-11e1-85e5-001a4bcf887a.html|lana=Walton Tribune|accessdate=25 de agosto de 2012}}</ref> 2013ko urrian, Paul Cooper Cooperren bilobak Besse Brown Cooper Fundazioa sortu zuen. Irabazi-asmorik gabeko erakundea da, eta mundu osoko ehun urtetik gorako pertsonei "laguntza finantzarioa, legala, medikoa eta harreman publikoetakoa" ematea du helburu.<ref name=":3">{{Cite web|urtea=2013|izenburua=About us|argitaletxea=Besse Brown Cooper Foundation|url=http://www.bessebrowncooper.org/about_us.html|accessdate=20 de octubre de 2014}}</ref>
Cooper 2012ko abenduaren 4an hil zen, 116 urte eta 100 egun zituela. Bera hil ostean, [[Dinah Gerri Manfredini]], 115 urtekoa, bizirik zegoen pertsonarik zaharrena izan zen.
== Aintzatespena ==
* 2012an zubi bati bere izena jarri zioten.<ref name="Sweet1163" /><ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref name=":2" />
* 2013tik bere izeneko fundazioa du, mundu osoko ehun urtetik gorako lagunei laguntza emateko.<ref name=":3" />
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Ikus, gainera ==
* [[Zerrenda:Bizirik dauden munduko pertsonarik zaharrenak|Bizirik dauden munduko pertsonarik zaharrenak]]
== Kanpo estekak ==
* [https://www.bessebrowncooper.org/ Besse Brown Cooper] Foundation, Cooper-en bilobak sortutako irabazi-asmorik gabeko erakundea
{{Bizialdia|1896ko|2012ko|Cooper, Besse}}
{| class="wikitable" cellspacing="0" cellpadding="5" border="1" style="border-collapse: collapse; margin:0 auto;"
| width="30%" |Aurrekoa:
''' [[:es:Maria_Gomes_Valentim|Maria Gomes Valentim]] '''
| width="40%" |'''[[:es:Anexo:Personas_más_ancianas|Bizirik zegoen pertsonarik zaharrena]]'''
<span style="display:none">02011-06-21 </span>2011ko ekainaren 21a - 2012ko abenduaren 12a
| width="30%" |Hurrengoa:
''' [[:es:Dina_Manfredini|Dina Manfredini]] '''
|- style="text-align: center;"
| width="30%" |
| width="40%" |
| width="30%" |
|}
[[Kategoria:Tennesseetarrak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako irakasleak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako ehun urtedunak]]
[[Kategoria:Maistrak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
c4irwj36xq55xau4qllpbsjp2a98o41
Azala/Ikusgela/Azkenak
0
1203939
9975924
9973791
2024-11-21T06:49:01Z
Demonocrazy
1830
9975924
wikitext
text/x-wiki
{{#switch:{{ausaz|2|41}}
|0=[[Fitxategi:Ikusgela - Miguel_Unamuno.webm|full|thumbtime=6]]<span class="ikusgela-filosofia">[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela#Filosofia|Filosofia]]</span><div class="ikusgela-nabarmen-izenburua">'''[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Miguel Unamuno|Miguel Unamuno]]'''</div>Miguel Unamuno ulertzeko gakoak.
|1=[[Fitxategi:Ikusgela-Iruñeko_Erresuma.webm|full|thumbtime=94]]<span class="ikusgela-historia">[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela#Historia|Historia]]</span><div class="ikusgela-nabarmen-izenburua">'''[[Atari:Hezkuntza/Ikusgela/Iruñeko Erresuma|Iruñeko Erresuma]]'''</div>Iruñeko Erresumaren historia laburtzen duen bideoa.
}}
5dkseb7a955nv15svrpznvi1n76n7ns
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/Euskal kultura
101
1204008
9974945
9922087
2024-11-20T14:11:07Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Lehiaketak/Euskal kultura]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Lehiaketak/Euskal kultura]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
9922087
wikitext
text/x-wiki
== Baliabide gehigarriak ==
Hau jartzen badut, "Eman izena" botoia desagertzen da. Beraz hemen artikulu guztiak, laburrenetik luzeenera: https://petscan.wmcloud.org/?psid=29265476 [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 19:51, 12 iraila 2024 (CEST)
== Artikuluen zerrenda ==
Kaixo denoi! Sortu ditudan artikulu batzuk, [[Blas Uberuaga]], [[Txoministak]] eta [[Beranduegi]], gaur desagertu dira zerrendatik, eta beste izenburu batzuk ere bai. Zer gertatu da? Akats tekniko bat edo beste zerbait? Eskerrik asko! [[Lankide:Eliatxo|Eliatxo]] ([[Lankide eztabaida:Eliatxo|eztabaida]]) 18:47, 29 iraila 2024 (CEST)
:UPD: zerrendaren historia begiratu dut eta badirudi Urtzi Lekuona erabiltzaileak atal guztia ezabatu duela, uste dut nahi gabe. [[Lankide:Eliatxo|Eliatxo]] ([[Lankide eztabaida:Eliatxo|eztabaida]]) 18:57, 29 iraila 2024 (CEST)
m69c46byc3o7g2i9i63bxuh91svzd7v
Lola González Ruiz
0
1204408
9976023
9971540
2024-11-21T09:04:21Z
Luistxo
1519
/* Aintzatespenak */
9976023
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Dolores Gonzalez Ruiz''', ezagunagoa '''Lola Gonzalez Ruiz''' izenez) ([[León (Espainia)|Leon]], [[1946]]- [[Madril]], [[2015|2015eko]] [[Urtarrilaren 27|urtarrilaren 27a]]) leondar [[Abokatu|abokatua]] izan zen, 1977an [[Atochako sarraskia|Atochako sarraskitik]] bizirik baina larriki zauriturik atera zena.
== Bizitza ==
Dolores González Leónen jaio zen 1946an, ehungintzan jarduten zuen familia batean.<ref>{{Cite web|izena=|abizena=La Opinión de Zamora|izenburua=Dolores González Ruiz, hablamos de mujeres en La Opinión de Zamora|argitaletxea=|egilea=|data=|url=http://www.laopiniondezamora.es/blogs/hablamos-de-mujeres/dolores-gonzalez-ruiz.html|lana=www.laopiniondezamora.es|accessdate=22 de enero de 2017}}</ref> Gazte-gaztetatik [[Frente de Liberación Popular|Herri Askapenerako Frontean]] militatu zuen, eta bertan [[Enrique Ruano|Enrique Ruanorekin]] topo egin zuen, bere bikotekidea, 1969an hil zena, [[Brigada Politiko-soziala|Brigada Politiko-sozialak]], berau zaintzen zuenak, etxebizitza batean erregistro bat egiten ari zenean leiho batetik erorita. Bertsio ofizialak suizidio bati egotzi zion Ruanoren heriotza, baina familiak hilketatzat jo zuen. Gaur egun iritzi komuna da hil egin zutela, leihotik behera bota zutela udaltzainek.<ref>{{Cite news|izenburua=Reportaje {{!}} "No se tiró, lo mataron"|orrialdea=|abizena1=El País|izena1=|data=17 de enero de 2009|url=http://elpais.com/elpais/2009/01/17/actualidad/1232183821_850215.html|accessdate=22 de enero de 2017}}</ref>
1970eko hamarkadan, [[Espainiako Alderdi Komunista|Espainiako Alderdi Komunistan]] militatu zuen, eta abokatu lanetan aritu zen Atocha kaleko 55. zenbakiko abokatu laboralisten bulegoan, PCEri eta Comisiones Obreras sindikatuari lotuta —[[Manuela Carmena|Manuela Carmenak]] zuzentzen zuen, eta [[Javier Sauquillo]] senarrak ere lan egiten zuen bertan—.<ref>{{Cite news|izenburua=ATRESPLAYER - Volver a ver vídeos de laSexta Columna - Atocha 1977: los mártires de la democracia|data=23 de enero de 2017|url=http://www.atresplayer.com/television/programas/lasexta-columna/temporada-1/capitulo-170-atocha-1977-mrtires-democracia_2017011200880.html|accessdate=23 de enero de 2017}}</ref> Atochakoa, 55, ezkerrari lotutako bulego kolektiboetako bat zen, eta, [[Espainiako trantsizioa|Trantsizioko]] urte haietan, langileei eta auzo-mugimenduei aholkuak ematen zizkieten, hala nola [[Paquita Sauquillo Pérez del Arco|Paquita Sauquillo Pérez del Arcok (Paca Sauquillo]]) eta [[Cristina Almeida|Cristina Almeidak]] Madrilen zuzentzen zituztenei.<ref>{{Cite news|izenburua=Cristina, Manuela y Paca: más que unidas por la masacre de Atocha|orrialdea=|abizena1=La Vanguardia|izena1=|data=|url=http://www.lavanguardia.com/vida/20170122/413595267109/cristina-manuela-y-paca-mas-que-unidas-por-la-masacre-de-atocha.html|accessdate=22 de enero de 2017}}</ref>
1977ko urtarrilaren 24an, [[Fuerza Nueva]] alderdi [[Eskuin mutur|eskuin muturrekoarekin]] lotutako terrorista talde bat eta Garraioen [[Sindikatu Bertikal|Sindikatu Bertikalaren]] bulegoan sartu ziren, eta hiru abokatu hil zituzten: Lolaren senar Sauquillo, [[Luis Javier Benavides]] eta [[Enrique Valdelvira Ibáñez]]; administrari bat, [[Angel Rodriguez Leal|Angel Rodriguez Leal;]] eta zuzenbide ikasle bat, Luis Hirafín. Alejandro Ruiz-Huerta Carbonell, Miguel Sarabia Gil, Luis Ramos Pardo eta Lola González bera larri zauritu egin zituzten. Elkarrizketa batean aitortu zuenez, [[Atochako sarraskia|Atochako sarraskiko]] tragedia horrek markatu zuen bere bizitza.<ref name="politica.elpais_1">{{Cite news|izenburua=Lola González Ruiz: “Me desbarataron mis sueños”|orrialdea=|abizena1=El País|izena1=|data=11 de abril de 2015|url=http://politica.elpais.com/politica/2015/04/11/actualidad/1428718437_208437.html|accessdate=22 de enero de 2017}}</ref>
1987an [[Europako Parlamentua|Europako Parlamenturako]] hauteskundeetan parte hartu zuen [[Ezker Batua (Espainia)|Izquierda Unidako]] zerrendan, nahiz eta ez zuten aukeratu.<ref name="politica.elpais_1">{{Cite news|izenburua=Lola González Ruiz: “Me desbarataron mis sueños”|orrialdea=|abizena1=El País|izena1=|data=11 de abril de 2015|url=http://politica.elpais.com/politica/2015/04/11/actualidad/1428718437_208437.html|accessdate=22 de enero de 2017}}</ref>
Madrilen hil zen, 2015eko urtarrilaren 27an.<ref>{{Cite news|izenburua=Fallece la abogada Lola González, superviviente de la matanza fascista de Atocha|orrialdea=|abizena1=Público|izena1=|data=|url=http://www.publico.es/actualidad/fallece-abogada-lola-gonzalez-superviviente.html?force=1|accessdate=22 de enero de 2017}}</ref>
== Aintzatespenak ==
2015eko apirilean omenaldia egin zioten [[Madrilgo Unibertsitate Konplutentsea|Madrilgo Unibertsitate Konplutentsean]].<ref name="politica.elpais_1">{{Cite news|izenburua=Lola González Ruiz: “Me desbarataron mis sueños”|orrialdea=|abizena1=El País|izena1=|data=11 de abril de 2015|url=http://politica.elpais.com/politica/2015/04/11/actualidad/1428718437_208437.html|accessdate=22 de enero de 2017}}</ref>
2024an TVE 1 katean ''[[Las abogadas]]'' telesaila eman zuten, non [[Paula Usero]]<nowiki/>k interpretatu zuen [[Lola González Ruiz|Lola González]]. Telesail horretan Espainiako demokraziarekin konprometitutako emakumezko abokatu talde baten bizitza errealean oinarritutako borroka eta ausardia kontatzen da, eta pertsonaia tragiko nagusia da González.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Las abogadas: Tus programas favoritos de TVE, en RTVE Play|hizkuntza=es|url=https://www.rtve.es/play/videos/las-abogadas/|aldizkaria=RTVE.es|sartze-data=2024-09-17}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Las abogadas (Serie de TV) (2024)|hizkuntza=es|url=https://www.filmaffinity.com/es/film370256.html|sartze-data=2024-09-17}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{Bizialdia|1946ko|2015eko|Gonzalez Ruiz, Dolores}}
[[Kategoria:Emakume abokatuak]]
[[Kategoria:Espainiako abokatuak]]
[[Kategoria:Espainiako Ezker Batuko politikariak]]
[[Kategoria:Espainiako Alderdi Komunistako politikariak]]
[[Kategoria:Atochako sarraskia]]
fb7kc339mhi3hr806jd04edlscmimpg
Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak
14
1206741
9975439
9923896
2024-11-20T18:25:17Z
Eliatxo
96586
9975439
wikitext
text/x-wiki
{{CatAutoTOC}}
[[Kategoria:Sufragistak herrialdearen arabera]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako aktibistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako feministak|Sufragistak]]
bcm747295t668rb1z83i9hycd0psw2c
Rose Morgan French
0
1206912
9975501
9944048
2024-11-20T18:41:50Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975501
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Rose Morgan French''' ([[1859|1859ko]] [[Ekainaren 15|ekainaren 15a]] – [[1929|1929ko]] [[Urtarrilaren 9|urtarrilaren 9a]]) [[estatubatuar]] [[sufragista]], moderatzaile eta bakearen aldeko aktibista izan zen. Berak [[Kalifornia|Kaliforniako]] sufragistak ordezkatu zituen Emakumearen Nazioarteko Kongresuan ordezkari gisa, [[1915|1915ean]] Haga-n bildu zenean, eta [[1919|1919an]] Zürich-en.
== Bizitza goiztiarra ==
Rose E. Morgan [[Oswego (New York)|Oswego-n]] jaio zen, [[New York|New York-]]<nowiki/>en.<ref name=":0">Chavez, Kenya. [https://documents.alexanderstreet.com/d/1009638373 "Biography of Rose Morgan French (1859-1929)"] Biographical Database of NAWSA Suffragists, 1890-1920, Alexander Street Documents.</ref>
== Ibilbidea ==
French Ondasun Publikoko Emakumeen Federazioko presidentea izan zen [[San Frantzisko (Kalifornia)|San Frantzisko]]-n. Bakearen eta Askatasunaren aldeko Emakumeen Nazioarteko Ligako (WILPF), Neurritasunaren aldeko Emakume Kristauen Batasuneko (WCTU), Emakumeen Sufragioaren Elkarte Nazionaleko (NWSA) eta Kaliforniako Sufragio Berdintasunaren Elkarteko kide izan zen. Kaliforniako Neskatoen Trebakuntza Zentroko administrazio kontseiluko kidea zen, "polizia ofizial berezi" <ref>[https://books.google.com/books?id=qvAZ8MIP4VcC&dq=%22Rose+Morgan+French%22&pg=PA28 "Mrs. Rose Morgan French of U.S.A., First Special Police Officer in San Francisco, California"] ''International Woman Suffrage News'' (December 1918): 28-29.</ref>gisa eskaini zuen bere burua, eta presoen eskubideen alde egin zuen.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Morgan|izenburua=The Women's Congress at The Hague|orrialdeak=662|izena1=Angela|data=May 22, 1915|url=https://books.google.com/books?id=tQhPdv7F0WAC&dq=%22Rose+Morgan+French%22&pg=PA197|kazeta=The Christian Work|liburukia=98|alea=2316|isbn=0691016755}}</ref> "Gizonaren anaitasuna daukagu", esan zuen [[1911|1911ko]] hitzaldi batean, "tristeki behar duguna emakumearen ahaizpatasuna da" gehituz<ref name=":0">Chavez, Kenya. [https://documents.alexanderstreet.com/d/1009638373 "Biography of Rose Morgan French (1859-1929)"] Biographical Database of NAWSA Suffragists, 1890-1920, Alexander Street Documents.</ref>. Kaliforniako emakumeek bozkatzeko eskubidea irabazi ondoren, beste estatu batzuetara bidaiatu zuen emakumeen sufragioaren aldeko kanpaina eginez.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=McIntosh|izenburua=Cleveland Letter|orrialdeak=12|izena1=George A.|data=August 10, 1914|url=https://books.google.com/books?id=qDTEY0R1SMcC&dq=%22Rose+Morgan+French%22&pg=RA7-PA12|kazeta=Herald and Presbyter}}</ref>
Emakumearen Nazioarteko Kongresuan delegatua izan zen [[1915|1915ean]] Hagan egin zuen bileran<ref>{{Cite web|izenburua=American Delegation to International Congress of Women, The Hague (The Netherlands), 1915|url=https://www.swarthmore.edu/library/peace/Exhibits/wilpfexhibit/1915to1919/1915haguephoto.htm|lana=Swarthmore College Peace Collection|accessdate=2023-01-06}}</ref><ref>{{Cite news|izenburua=American Delegation to Women's Peace Congress at The Hague|orrialdeak=26|data=May 17, 1915|url=https://bklyn.newspapers.com/clip/34692468/the-brooklyn-daily-eagle/|kazeta=Brooklyn Daily Eagle|accessdate=January 6, 2023}}</ref><ref>{{Cite news|izenburua=War Notes Struck at Peace Conference|orrialdeak=1|data=May 1, 1915|url=https://oregonnews.uoregon.edu/lccn/sn83025138/1915-05-01/ed-1/seq-1.pdf|kazeta=Daily Oregonian|accessdate=January 6, 2023}}</ref> eta [[1919|1919an]] Zürichen egin zuen bileran.<ref name=":1">{{Cite web|izenburua=French, Rose Morgan (1859-1929)|url=https://digital.janeaddams.ramapo.edu/items/show/14847|lana=Jane Addams Digital Edition|accessdate=2023-01-06}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Women's International League for Peace and Freedom Photograph Exhibit, 2nd International WILPF Congress, Zurich 1919|url=https://www.swarthmore.edu/library/peace/Exhibits/wilpfexhibit/1915to1919/1919congress.html|lana=Swarthmore College Peace Collection|accessdate=2023-01-06}}</ref> Bera [[Jane Addams|Jane]] Addams-ekin<ref name=":1" /> bat zetorren, eta [[Rosika Schwimmer]] feminista hungariarrarengandik gertu zegoen.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Taylor|izenburua=Loving Internationalism: The Emotion Culture of Transnational Women's Organizations, 1888-1945|orrialdeak=141–158|hizkuntza=en|abizena2=Rupp|izena1=Verta|izena2=Leila|data=2002-06-01|url=https://meridian.allenpress.com/mobilization/article/7/2/141/83142/Loving-Internationalism-The-Emotion-Culture-of|kazeta=Mobilization: An International Quarterly|liburukia=7|alea=2|issn=1086-671X|doi=10.17813/maiq.7.2.fw3t5032xkq5l62h}}</ref>
== Bizitza pertsonala ==
Morgan, Hayes Clifton French-ekin oftalmologo ingelesa jaiotzaz ezkondu zen [[1878|1878an.]] Seme bat zuten, gazte hil zena, eta bi alaba, Victoria eta Davida.<ref>{{Cite news|izenburua=Cal. Woman Gets Medal from Belgium's Queen|orrialdeak=18|data=July 9, 1919|url=https://cdnc.ucr.edu/?a=d&d=SFC19190709.2.276&srpos=22&e=-------en--20--21--txt-txIN-Rose+Morgan+French-------|kazeta=San Francisco Call and Post|accessdate=January 6, 2023}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Guide to the Davida Catherine French Papers|url=https://oac.cdlib.org/findaid/ark:/13030/kt7c60411d/entire_text/|lana=Stanford University Libraries|accessdate=2023-01-06}}</ref> Senarra [[1902|1902an]]<ref>{{Cite aldizkari|izenburua=Hayes Clifton French, M.D.|orrialdeak=135–136|data=May 1902|url=https://books.google.com/books?id=EIvlAAAAMAAJ&dq=Hayes+Clifton+French&pg=PA135|kazeta=The Pacific Coast Journal of Homeopathy|liburukia=10}}</ref> hil zen, eta [[1929|1929an]] hil zen, 69 urte zituela, Los Angeles-en izandako auto-istripu batean izandako lesioen ondorioz.<ref>{{Cite news|izenburua=Early Settler of Greenfield Dies|orrialdeak=7|data=February 8, 1929|url=https://cdnc.ucr.edu/?a=d&d=KCR19290208.2.75&srpos=6&e=-------en--20--1--txt-txIN-Rose+Morgan+French-------|kazeta=King City Rustler|accessdate=January 6, 2023}}</ref><ref>{{Cite news|izenburua=Welfare Worker, Known Here, Dies|orrialdeak=3|data=January 12, 1929|url=https://newspaperarchive.com/other-articles-clipping-jan-12-1929-3654559/|kazeta=Woodland Daily Democrat|accessdate=January 6, 2023}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* [https://digital.janeaddams.ramapo.edu/items/browse?advanced%5B0%5D%5Belement_id%5D=39&advanced%5B0%5D%5Btype%5D=is+exactly&advanced%5B0%5D%5Bterms%5D=French%2C+Rose+Morgan Rose Morgan French-ek] Jane Addams-i eskuz idatzitako bi gutun, Jane Addams edizio digitalean
{{bizialdia|1859ko|1929ko|French, Rose Morgan}}
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Bakezaleak]]
[[Kategoria:Emakume ekintzaileak]]
mc1nnw4olnrakv4mam9a285hdc30yhj
Nora Stanton Blatch Barney
0
1207213
9975520
9944074
2024-11-20T18:48:12Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975520
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Nora Stanton Blatch Barney''' ([[Basingstoke]], [[Ingalaterra]], [[1883|1883ko]] [[Irailaren 30|irailaren 30a]] - [[Greenwich (Connecticut)|Greenwich]], [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuak]], [[1971|1971ko]] [[Urtarrilaren 18|urtarrilaren 18a]]) estatubatuar [[Ingeniari zibil|ingeniari zibil,]] [[Arkitektura|arkitekto]] eta [[Aktibismo|ekintzaile]] [[Emakumeen sufragismoa|sufragista]] eta [[Feminismo|feminista]] izan zen.<ref name=":3">{{Erreferentzia|izena=Marta Macho|abizena=Stadler|izenburua=Nora Stanton Blatch, ingeniera civil|hizkuntza=es|data=2014-09-30|url=https://mujeresconciencia.com/2014/09/30/nora-stanton-blatch-ingeniera-civil/|aldizkaria=Mujeres con ciencia|sartze-data=2024-10-04}}</ref> Ameriketako Estatu Batuetan ingeniaritzan graduatu zen lehen emakumeetako bat izan zen.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=First Woman Member of the American Society of Civil Engineers - Nora Stanton Blatch Barney - An Engineer's Aspect|url=https://anengineersaspect.blogspot.com/2016/03/first-woman-member-of-american-society.html|aldizkaria=anengineersaspect.blogspot.com|sartze-data=2024-10-04}}</ref> Emakumeen eskubideen aldeko borrokalarien familia bateko kidea, Harriot Stanton Blatch sufragistaren alaba eta [[Elizabeth Cady Stanton]] historikoaren biloba, bere ingeniari ibilbidea uzteari uko egin zion, bere senar [[Lee de Forest|Lee De Forest]] asmatzailearen eskakizunari aurre eginez, zeinarengandik ezkondu eta urtebetera banandu baitzen. Honek 1911n ''[[The New York Times|New York Times-eko]]'' artikulu batean, unibertsitateko ikasketak dituen emazte bat izatearen zailtasunak publikoki salatu zituen.<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Warns wives of "careers"|hizkuntza=es|data=2015-11-22|url=https://es.slideshare.net/slideshow/warns-wives-of-careers/55390324|aldizkaria=SlideShare|sartze-data=2024-10-04}}</ref>
== Biografia ==
Nora Stanton Blatch bezala jaio zen Ingalaterran, Basingstoken, amaren aldetik emakumeen eskubideen aldeko borrokan eta aktibismo sufragistan konprometitutako familia batean. Ama Harriot Stanton Blatch zuen eta amona, berriz, Elizabeth Cady Stanton estatubatuar lider sufragista historikoa.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Nora Stanton Blatch|hizkuntza=eu|data=2016-02-09|url=https://ethw.org/Nora_Stanton_Blatch|aldizkaria=ETHW|sartze-data=2024-10-04}}</ref> Harriot Stanton Blatchek William Henry Blatch Jr. enpresari ingelesa ezagutu zuen, eta 1882an ezkondu ondoren, [[Basingstoke|Basingstoken]] bizi izan zen hogei urtez, eta hantxe jaio zen Nora.
Latina eta matematika ikasi zituen New Yorkeko Horace Mann eskolan, 1897an hasita, udan Ingalaterrara itzuliz. Azkenean, familia Estatu Batuetara joan zen behin betiko 1902an, eta Blatchek Ithacako [[Cornell Unibertsitatea|Cornell Unibertsitatean]] ikasi zuen, [[New York|New Yorken]]. Han, unibertsitate horretan ingeniaritza zibilean graduatutako lehen emakumea izan zen, eta ''[[Encyclopædia Britannica|Entziklopedia Britainiarraren]]'' arabera, Estatu Batuetan ingeniaritza zibileko titulua lortu zuen lehen emakumea. 1905ean diplomatu zen, eta urte berean, American Society of Civil Engineers (ASCE) elkartean onartutako lehen emakumea izan zen (kide junior gisa onartua).<ref name=":2">{{Erreferentzia|izenburua=Nora Stanton Blatch Barney {{!}} American Civil Engineer, Architect & Suffragist {{!}} Britannica|hizkuntza=en|data=2024-09-26|url=https://www.britannica.com/biography/Nora-Stanton-Blatch-Barney|aldizkaria=www.britannica.com|sartze-data=2024-10-04}}</ref>
1905-1906an New York City Board of Water Supply eta American Bridge Company konpainietan hasi zen lanean.
[[Fitxategi:Nora Stanton (Blatch) DeForest LCCN2004676421.tif|thumb|ezkerrera|Nora Stanton Blatch gaztetan]]
Elektrizitatea eta matematika ere ikasi zituen [[Columbia Unibertsitatea|Columbiako Unibertsitatean,]] [[Lee de Forest|Lee De Foresten]] laborategiko laguntzaile gisa lan egin ahal izateko. Lee de Forestek irratiko huts-hodia asmatu zuen, eta 1908an ezkondu zen harekin. Blatchek bere senarraren enpresarentzat lan egin zuen [[New Jersey|New Jerseyn]] 1909ra arte, banandu ziren arte. Aldi horretan, berak sortutako enpresa batzuk administratzen lagundu zuen. Senar-emazteek urtebete eskas iraun zuten, Forestek behin eta berriz eskatu ziolako Norari bere lanbidea utzi eta ohiko etxekoandre bihurtzeko. Handik gutxira, 1909ko ekainean, Norak bere alaba Harriet erditu zuen. 1909an, Radley Steel Construction Company-n ingeniari gisa lan egiten hasi zen. 1912an de Forestengandik dibortziatu zen. Dibortziatu ondoren, bere ingeniaritza karrera jarraitu zuen, New Yorkeko Estatuko Zerbitzu Publikoaren Batzordean lanean.<ref name=":2" /><ref name=":3" />
Aldi berean, lanaldi partzialean, 1914an arkitekto, ingeniaritzako ikuskatzaile eta egitura-altzairuaren diseinatzaile lanetan hasi zen [[Long Island|Long Islanden]].<ref name=":3" />
1916an ospea lortu zuen ASCEren aurkako salaketa bat aurkeztu zuenean. ASCEk bere kide izatea bertan behera utzi zuen junior izateko muga gainditu zuenean, baina galdu egin zuen epaiketa. 99 urte igaro behar izan ziren hil ostean elkartean beren kidetasuna aitortzeko.<ref name=":0" />
=== Aktibismo sufragista ===
Norak bere lan-jarduerarekin batera, emakumeen eskubideen aldeko aktibismoari eta borroka sufragistari ere eskaini zion denbora. Cornel Unibertsitatean ikasten ari zela Club Sufragista sortu zuen eta 1909tik 1917ra New Yorken kanpaina egin zuen. 1915ean, ''Women’s Political Union-eko'' (Emakumeen Batasun Politiko) presidente izendatu zuten,<ref name=":3" /> eta ''Women 's Political World'' argitaratu zuen. Beraz, Eskubide Berdintasunari buruzko Zuzenketarako Emakumeen Alderdi Nazionalaren borrokan parte hartu zuen.
[[Fitxategi:Nora-Stanton-Blatch-Barney c. 1908.jpg|thumb|Nora Stanton Blatch-Barney 1908an]]
1919an berriro ezkondu zen eta 1923an Greenwichera joan ziren bizitzera. Nora higiezinen sustatzaile lanetan aritu zen.
Aktibismo politikoari eutsi zion bere azken urteetara arte, 1944an ''World Peace Through a People 's Parliament'' eta 1946an argitaratutako ''Women as Human Beings'' panfletoak idatziz.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Women's biographies: Distinguished Women of Past and Present|hizkuntza=en|url=https://essaypro.com/distinguishedwomen-com|aldizkaria=essaypro.com|sartze-data=2024-10-04}}</ref>
1971ko urtarrilaren 18an hil zen, 87 urte zituela. Woodlawn Cemetery and Conservancy-n dago lurperatuta, Bronx NY-n 92785151 Memorial IDarekin.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Women of science : 100 inspirational lives {{!}} WorldCat.org|hizkuntza=cs|url=https://search.worldcat.org/cs/title/Women-of-science-:-100-inspirational-lives/oclc/1099996141|aldizkaria=search.worldcat.org|sartze-data=2024-10-04}}</ref>
== Bizitza pertsonala ==
1908an Lee De Forest asmatzailearekin ezkondu zen. Handik urtebetera banandu ziren, senarrak Norak bere lanbidea utzi eta etxekoandre izatea nahi zuelako. 1909ko ekainean bere alaba Harriot erditu zuen. 1912an dibortziatu ziren.<ref name=":2" /><ref>{{erreferentzia|izenburua="Harriet de Forest Engaged To Marry. Daughter Of Mrs. Morgan Barney Is Betrothed To Marshall C. Allaben Jr. Her Father Is Inventor. She Is An Artist And Has Exhibited Here And in Paris. Fiance Member Of Yale Club"|argitaletxea=New York Times. 22 October 1932.|url=https://www.nytimes.com/1932/10/22/archives/harriet-de-forest-engaged-to-marry-daughter-of-mrs-morgan-barney-is.html}}</ref> De Forestek artikulu bat idatzi zuen ''New York Times''-en 1911ko uztailaren 28an, dibortzioaren erdian: "Warns Wives of "Careers" izenekoa.<ref name=":1" /><ref>{{erreferentzia|izenburua=«WARNS WIVES OF "CAREERS."; Lee De Forest Says Women Sacrifice Wifehood in Devotion to a Cause. (Published 1911)»|argitaletxea=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/1911/07/28/archives/warns-wives-of-careers-lee-de-forest-says-women-sacrifice-wifehood.html}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pioneering women in STEM {{!}} NSF - National Science Foundation|hizkuntza=en|data=2015-03-17|url=https://new.nsf.gov/news/pioneering-women-stem|aldizkaria=new.nsf.gov|sartze-data=2024-10-04}}</ref> 1919an, Morgan Barney itsas arkitektoarekin ezkondu zen. 1920ko uztailaren 12an bere alaba Rhoda Barney Jenkins jaio zen. Rhoda 2007ko abuztuaren 25ean hil zen Greenwichen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Rhoda Jenkins Obituary (2007) - New York, NY - New York Times|url=https://www.legacy.com/us/obituaries/nytimes/name/rhoda-jenkins-obituary?id=29408433|aldizkaria=Legacy.com|sartze-data=2024-10-04}}</ref>
== Hil osteko aitorpenak ==
2015ean hil ostean ASCEko kide izatera iritsi zen.<ref name=":0" />
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{Bizialdia|1883ko|1971ko|Barney, Nora Stanton Blatch}}
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako ingeniariak]]
[[Kategoria:Emakume ingeniariak]]
[[Kategoria:Ingeniari zibilak]]
[[Kategoria:Emakume arkitektoak]]
[[Kategoria:Emakume ekintzaileak]]
[[Kategoria:Emakume zientzialariak]]
6uvvj7mzh6djh45odtlvvy87db2loiy
Lankide:Galea2024/Proba orria
2
1207858
9975952
9931164
2024-11-21T07:38:28Z
Galea2024
166971
codex calixtinus azaldu dut.
9975952
wikitext
text/x-wiki
Kaixo, Wikipedia hobetzera etorri naiz.
Codex Calixtinus XI. mendeko Latinez idatzitako testu bat da, Santiago de Compostelako erromesaldia gidatzeko. Bertan, Santiago Apostoluaren bizitza, erromesaldiaren irakaspideak, liturgia eta musika, eta eliza-agintarien inguruko mezuak daude. Hainbat ataletan euskal eragina nabari da, eta testua erromesek erabiltzeko egina izan zen, Santiago de Compostelako bidea nazioarteko erromesaldi garrantzitsua bihurtuz.
3avicvv2ko6wb2o9igezlljwaihwujs
Winifred Starr Dobyns
0
1207991
9975468
9932779
2024-11-20T18:33:11Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975468
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Winifred Starr Dobyns''' ([[1886|1886ko]] [[Urriaren 21|urriaren 21a]] – [[1963|1963ko]] [[Abenduaren 30|abenduaren 30a]]) estatubatuar sufragista eta paisaiaren diseinatzailea izan zen.
== Haurtzaroa ==
Winifred Ursula Starr [[Cook konderria (Illinois)|Cook]] konderrian jaio zen, Illinois-en, Merritt Starr eta Leila Whadock Starr-en alaba. Aita abokatua zuen.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Too Busy Planning Wedding, So He Forgot to Get License|orrialdeak=8|data=1909-10-21|url=https://www.newspapers.com/article/palladium-item-too-busy-planning-wedding/85703644/|aldizkaria=Palladium-Item|sartze-data=2024-10-09}}</ref>
== Ibilbidea ==
Dobyns Illinoiseko Emakume Errepublikanoen Batzorde Exekutiboko presidente bihurtu ziren [[1919|1919ko]] uztailean. Frank Orren Lowden-en 1920ko presidentzia hauteskunde-kanpainako emakumezko dibisioaren arduraduna zen.<ref>{{Cite news|izenburua=Woman Joins Lowden's Committee.|hizkuntza=en-US|data=1920-01-23|url=https://www.nytimes.com/1920/01/23/archives/woman-joins-lowdens-committee.html|kazeta=The New York Times|issn=0362-4331|accessdate=2021-09-21}}</ref><ref>{{Cite news|izenburua=Mrs. Paisley on Lowden Committee|orrialdeak=1|data=1920-02-13|url=https://www.newspapers.com/clip/85718845/mrs-paisley-on-lowden-committee/|kazeta=Carbondale Free Press|accessdate=2021-09-21}}</ref> Emakume Sufragisten Amerikako Elkarte Nazionalaren ospakizun eta konbentzioan parte hartu zuen Chicago-n urte hartan.<ref>{{Cite news|izenburua=Women Take Places in 1920 Political Plans|orrialdea=7|data=February 3, 1920|url=https://cdnc.ucr.edu/?a=d&d=RDP19200203.2.94&e=-------en--20--1--txt-txIN--------1|kazeta=Riverside Daily Press|accessdate=September 20, 2021}}</ref> [[1927|1927an]] ''"The Lady and the Tiger (or, the Woman Voter and the Political Machine)"'' <ref>{{Cite news|izenburua=The Lady and the Tiger|orrialdeak=41|data=1927-03-12|url=https://www.newspapers.com/clip/85718459/the-lady-and-the-tiger/|kazeta=The Montclair Times|accessdate=2021-09-21}}</ref>[Dama eta Tigrea edo, Emakume Boto-emailea eta Makina Politikoa] idatzi zuen, non alderdiaren politikan emakume boto-emaile berrien lekua deskribatu zuen. "Salbuespen posible batzuekin, erakunde politikoen helburua ez da gobernu on bat, zerbitzu patriotikoa, ongizate publikoa", azaldu zuen<ref>{{Erreferentzia|izena=Kristi|abizena=Andersen|izenburua=After Suffrage: Women in Partisan and Electoral Politics Before the New Deal|argitaletxea=University of Chicago Press|hizkuntza=en|data=1996-09|url=https://books.google.es/books?id=WGez9HHRkPAC&dq=Winifred+Dobyns&pg=PA100&redir_esc=y#v=onepage&q=Winifred%20Dobyns&f=false|isbn=978-0-226-01957-4|sartze-data=2024-10-09}}</ref>, eta ondorioztatu zuen "makina politikoa dela gaur egun demokraziarentzat dagoen mehatxurik handiena".
Dobyns-ek paisai diseinatzaile gisa lan egin zuen [[Pasadena (Kalifornia)|Pasadena-n]],<ref>{{Cite web|izenburua=Two Historic Gardens in Pasadena|data=May 19, 2018|url=https://cglhs.org/event-2917551|lana=California Garden & Landscape History Society|accessdate=2021-09-21}}</ref> eta lorategietan hitzaldiak eman zituen.<ref>{{Cite news|izenburua=Landscape Expert to be Forum Speaker|orrialdeak=6|data=1942-02-13|url=https://www.newspapers.com/clip/85717562/landscape-expert-to-be-forum-speaker/|kazeta=Lindsay Gazette|accessdate=2021-09-21}}</ref><ref>{{Cite news|abizena=Darling|izenburua=Highways of Color Urged for Olympics|orrialdeak=2|izena1=Flora M.|data=1932-01-23|url=https://www.newspapers.com/clip/85717660/highways-of-color-urged-for/|kazeta=The Long Beach Sun|accessdate=2021-09-21}}</ref> Berak egin zuen ''California Gardens'' (1931), <ref>{{Cite aldizkari|abizena=H.|izenburua=Review of CALIFORNIA GARDENS|orrialdeak=349–350|izena1=T. K.|data=1932|url=https://www.jstor.org/stable/44669229|kazeta=Landscape Architecture|liburukia=22|alea=4|issn=0023-8031}}</ref> (Kalifornaiko lorategiak) ''Kaliforniako'' historia arkitektonikoan argazki-iturri baliotsutzat jotzen dena.<ref>{{Cite web|abizena=Prinzing|izenburua=Uprooting the past|hizkuntza=en-US|izena1=Debra|data=2009-02-21|url=https://www.latimes.com/archives/la-xpm-2009-feb-21-hm-historical21-story.html|lana=Los Angeles Times|accessdate=2021-09-21}}</ref> "Dobyns andrearen testuak lorezaintzan gero eta interes handiagoa dagoela adierazten du, eta Kaliforniako lorategiko artearen atzean dagoen oinarri historikoa erakusten du", esan zuen [[1932|1932an]] ikuskatzaile batek.<ref>{{Cite news|izenburua=Winifred Dobyns' Garden Book Praised by Critics|orrialdeak=20|data=1931-11-11|url=https://www.newspapers.com/clip/85717338/winifred-dobyns-garden-book-praised-by/|kazeta=The Pasadena Post|accessdate=2021-09-21}}</ref>
== Bizitza pertsonala ==
[[1909|1909an]], Winifred Starr, Fletcher Dobyns abokatu eta idazlearekin ezkondu zen.<ref name=":0" /><ref>{{Cite aldizkari|abizena=Wayte|izenburua=Linda Vista Revisited: From Indian Days to Modern Pasadenans: Part III|orrialdeak=346|izena1=Beverly|data=1991|url=https://www.jstor.org/stable/41171595|kazeta=Southern California Quarterly|liburukia=73|alea=4|issn=0038-3929|doi=10.2307/41171595}}</ref> [[1932|1932tik]] aurrera, Pasadena-ko etxalde batean bizi ziren, ''Rose Bowl Stadium-i'' <ref>{{Cite web|abizena=Barragan|izenburua=Winsome 1932 estate overlooking the Rose Bowl seeks $5.6M|hizkuntza=en|izena1=Bianca|data=2018-05-07|url=https://la.curbed.com/2018/5/7/17317174/pasadena-rose-bowl-mansion-joseph-kucera|lana=Curbed LA|accessdate=2021-09-21}}</ref>(Katilu Arrosara estadiori) begira. Senarra [[1942|1942an]]<ref>{{Cite news|izenburua=Obituaries: Fletcher Dobyns|orrialdeak=18|data=1942-12-15|url=https://www.newspapers.com/clip/85704046/obituaries-fletcher-dobyns/|kazeta=Chicago Tribune|accessdate=2021-09-21}}</ref> hil zen, eta bera [[1963|1963an]] hil zen, Duarte-ko (Kalifornia) egoitza batean, 77 urte zituela.<ref>{{Cite news|izenburua=Pasadena Socialite's Rites Held|orrialdeak=21|data=1964-01-03|url=https://www.newspapers.com/clip/85717799/pasadena-socialites-rites-held/|kazeta=Pasadena Independent|accessdate=2021-09-21}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* "Mrs. Fletcher Dobyns", argazkia Kongresuko Liburutegiko George Grantham Bain bilduman
{{bizialdia|1886ko|1963ko|Dobyns,Starr Winifred}}
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Pasadena (Kalifornia)]]
[[Kategoria:Paisaiaren arkitektura]]
opbkqs0et5vm9kcfqqenbhtmm2b0kwb
Mary Roberts Coolidge
0
1208036
9975465
9932665
2024-11-20T18:31:51Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975465
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Mary Roberts Coolidge Roberts''' ([[Kingsbury (Indiana)|Kingsbury, Indiana]], [[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]], [[1860|1860ko]] [[Urriaren 28|urriaren 28a]] – Palo Alto, [[1945|1945eko]] [[Apirilaren 13|apirilaren 13a]]), '''Mary Roberts Smith''' bezala ere ezaguna, [[Soziologia|soziologoa]] eta [[idazle]] estatubatuarra izan zen. Wellesley College-ko irakaslea izan zen [[Stanford Unibertsitatea|Stanford-eko Unibertsitateko]] fakultatean sartu aurretik, eta AEBko lehen emakume soziologiako irakaslea izan zen lanaldi osoan. Geroago, Mills College-ko soziologia saila sortu zuen.
== Bizitza ==
=== Haurtzaroa eta gaztearoa ===
Coolidge, Mary Elizabeth Burroughs Roberts jaio zen Kingsbury-n, Indiana-n, Margaret Jane-ren (Marr-en) eta Isaac Phillips Roberts-en alaba.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=John W.|abizena=Leonard|izenburua=Woman's Who's who of America|argitaletxea=American Commonwealth Company|hizkuntza=en|data=1914|url=https://books.google.es/books?id=COsLAAAAIAAJ&pg=PA204&redir_esc=y|sartze-data=2024-10-10}}</ref> Bi gurasoak Indiana-ko nekazariak ziren, eta [[1862|1862an]] Iowako [[Mount Pleasant (Iowa)|Mount Pleasant-era]] emigratu zuten. Bere aita Iowa Agricultural College-n Nekazaritza irakasle izatera pasa zen [[1869|1869an]], gero Cornell-eko Unibertsitateak antzeko lanpostu bat eskaini zitzaion [[1873|1873an]]. Geroago, Nekazaritza Fakultateko dekanoa eta Cornell-eko Esperimentu Estazioko zuzendari bihurtu zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Isaac P. Roberts|hizkuntza=en|url=https://www.ans.iastate.edu/about/history/people/isaac-p-roberts|aldizkaria=Department of Animal Science|sartze-data=2024-10-10}}</ref>
Mary Cornell-en matrikulatu zen, gradu batekin graduatuz [[1880|1880an]] eta master bat lortu zuen [[1882|1882an]]. Bera Kappa Alpha Theta giza-elkarteko kidea izan zen, eta Phi Beta Kappa ohorezko elkarterako hautatu zuten.<ref>{{Erreferentzia|izena=Kappa Alpha|abizena=Theta|izenburua=Third Catalogue (first Quadrennial) of Kappa Alpha Theta, 1870-1894|argitaletxea=Iota Chapter|hizkuntza=en|data=1895|url=https://books.google.es/books?id=RwwpAAAAYAAJ&pg=PA87&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|sartze-data=2024-10-10}}</ref>
=== Ibilbidea ===
Mary Roberts-ek eskola publiko eta pribatuetan irakatsi zuen [[1880|1880tik]] [[1886|1886ra]] arte, gero Historia Departamentuarekin Wellesley College-n instruktorea izan zen [[1890|1890era]] arte.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Wellesley Magazine|argitaletxea=Wellesley College|hizkuntza=en|data=1908|url=https://books.google.es/books?id=w7MAAAAAYAAJ&pg=PA86&redir_esc=y|sartze-data=2024-10-10}}</ref> Wellesley-n eman zituen azken bi urteetan, Aztertzaileen Batzordeko idazkari lanetan aritu zen. [[1890|1890eko]] [[Abuztuaren 28|abuztuaren 28an]], Albert W. Smith Cornell-eko ingeniaritza mekanikoko irakasle laguntzailearekin ezkondu zen. [[1891|1891n]], makinen diseinuko irakaslea izan zen Wisconsin-eko Unibertsitatean,<ref>{{erreferentzia|izena=https://ecommons.cornell.edu/server/api/core/bitstreams/41bb1839-4056-49ef-b1d0-5c62ce5d0c4f/content|ISSN=https://ecommons.cornell.edu/server/api/core/bitstreams/41bb1839-4056-49ef-b1d0-5c62ce5d0c4f/content}}</ref> eta berak, [[Clelia Duel Mosher]] ikasle ohiarekin batera, unibertsitateko emakumeen sexu praktiken inguruko ikerketarekin jarraitu zuen. Bikotea [[Stanford Unibertsitatea|Stanford-eko Unibertsitatera]] mugitu zen, eta Mary-k bertan lortu zuen doktoretza, 1896an. Urte horretan bertan, irakasle laguntzaile izendatu zuten,<ref>{{Erreferentzia|izenburua=1146 Waverley|url=https://www.pastheritage.org/Articles/RobertsSmithHouseMF.html|aldizkaria=www.pastheritage.org|sartze-data=2024-10-10}}</ref> eta, gero, irakasle kide Stanford-en; hala, soziologiako lehen irakasle estatubatuarra bihurtu zen, lanaldi osoan.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Mary Elizabeth Burroughs Roberts Smith Coolidge|hizkuntza=en|url=https://www.oxfordreference.com/display/10.1093/oi/authority.20110803095637108|aldizkaria=Oxford Reference|doi=10.1093/oi/authority.20110803095637108|sartze-data=2024-10-10}}</ref>
Karrera bikoitzeko familia baten tentsioa gehiegizkoa izan zen bikotearentzat, eta [[1904|1904an]] dibortziatu ziren. Gertaera mingarri horrek buru-hauste bat ekarri zuen, eta egonaldi labur bat izan zuen erietxe batean. Hurrengo urtean Stanford-era itzultzen saiatu zen, baina Unibertsitateak ez zuen berriro kontratatu.<ref>{{erreferentzia|izena=https://digitalcommons.unl.edu/cgi/viewcontent.cgi?referer=https://www.google.com/&httpsredir=1&article=1333&context=sociologyfacpub|ISSN=https://digitalcommons.unl.edu/cgi/viewcontent.cgi?referer=https://www.google.com/&httpsredir=1&article=1333&context=sociologyfacpub}}</ref> Roberts, ordea, Washington Hiriko Carnegie Erakundean ikerketa laguntzaile bihurtu zen [[1907|1907ra]] arte. [[1905|1905etik]] aurrera, [[San Frantzisko (Kalifornia)|San Frantzisko-ko]] Asentamenduen Elkarteko South Park asentamenduko langilea izan zen, hirirako ongizate sozialeko lantoki bat. Hala ere, eraikin hori [[1906ko San Franciscoko lurrikara|1906ko San Frantziscoko lurrikarak]] suntsitu zuen[[1906|.]]
Hilabete batzuk geroago, [[1906|1906an]], bere ikasle ohi batekin ezkondu zen, Dane Coolidge, Mendebaldeko eleberri batzuk idatzi zituen naturalista.<ref>{{Erreferentzia|izena=Texas State Historical|abizena=Association|izenburua=Coolidge, Dane|hizkuntza=en|url=https://www.tshaonline.org/handbook/entries/coolidge-dane|aldizkaria=Texas State Historical Association|sartze-data=2024-10-10}}</ref> Biek denbora ematen zuten elkarrekin hego-mendebaldetik zaldi gainean bidaiatzen, eta Roberts-ek bere prestakuntza soziologikoarekin lagundu zion bere lanetan. [[1909|1909an]] Russell Sage Fundaziora batu zen, eta ''"Chinese Immigration"'' (Txinatar immigrazioa) lana argitaratu zuen, "bere garairako liburu nabarmena" zela iritzita, ''Txinako Bazterketa'' Legea bete-betean zegoenean etorri zen bezala. Liburuan, anti-txinatar erretorika ezeztatu zuen eta Kaliforniako anti-txina asaldura lehen kolonoen kodizia eta aurreiritziekin lotu zuen.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Hall|izenburua=Review of Chinese Immigration.|orrialdeak=127–128|izena1=Arnold B.|data=1910|url=https://www.jstor.org/stable/2763000|kazeta=American Journal of Sociology|liburukia=16|alea=1|issn=0002-9602|doi=10.1086/211878}}</ref>
1910 eta 1912 artean Moldaketa Kontseiluko presidentea izan zen.<ref name=":0" /> Bere ''"Why Women Are So"'' (Zergatik dira emakumeak halakoxeak?) lana, klase ertaineko emakumeekiko jarrerek euren portaerari forma eman ote zioten jakiteko ikerketa soziologikoa, [[1912|1912an]] argitaratu zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Why Women Are So. Mary Roberts Coolidge|orrialdeak=825–827|hizkuntza=en|data=1913-05|url=https://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1086/212167|aldizkaria=American Journal of Sociology|alea=6|zenbakia=18|issn=0002-9602|doi=10.1086/212167|sartze-data=2024-10-10}}</ref>
Urte askotan, Roberts ez zen gai izan posizio akademiko batean enplegua lortzeko, arlo-eremuan zuen nagusitasuna nabarmen murriztu zuen haustura izan eta gero. Hori [[1918|1918an]] aldatu zen, Mills College-n irakasle kontratatu zutenean, non soziologia saila ezarri zuen eta lehen katedra gisa balio izan zuen. Azkenean, [[1926|1926an]] erretiratu zen irakasle emeritu gisa. Ondoren, "''The Rain-makers: Indians of Arizona and New Mexico'' (1929), ''The Navajo Indians'' (1930), and ''The Last of the Seris'' ( (1939)" (Euri eragileak: Arizona eta New México-ko indiarrak (1929), Navajo indiarrak (1930) eta Serietan azkenak (1939)) egileetako bat izan zen bere senarrarekin.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Dane & Mary Coolidge - Authors - Adobe Gallery, Santa Fe|url=https://www.adobegallery.com/books/authors/mary-roberts-coolidge-ph-d-litt-d-1860-1945|aldizkaria=www.adobegallery.com|sartze-data=2024-10-10}}</ref>
== Argitaratutako lanak ==
* Smith, Mary Roberts (1895) ''"Aimshouse Women: A Study of Two Hundred and Twenty-eight Women in the City and County Aimshouse of San Francisco"'' Aimshouseko emakumeak: San Frantzisko-ko iriko eta Aimshouse konderriko berrehun eta hogeitazortzi emakumeen analisia) 3. liburukia. WJ Schofield
* Smith, Mary Roberts (1895) ''"Recent tendencies in the education of women"'' (Emakumeen hezkuntzako azken joerak) Popular Science Monthly 48:27-33
* Smith, Mary Roberts (1898) "''Education for domestic life"'' (Etxekobizitzarako hezkuntza) D.Appleton and Company
* Smith, Mary Roberts (1898) "''Shall the College Curriculum Be Modified for Women?"'' (Unibersitateko Curriculuma aldatuko da emakumeentzako?) Publications of the Association of Collegiate Alumnae:1-15
* Smith, Mary Roberts (1899) "''The Social Aspect of New York Police Courts"'' (Estatu batuar polizia-epaimahaien giza alderdia) American Journal of Sociology. 5(2): 145-154
* Smith, Mary Roberts (1900) ''"Statistics of College and Non-college Women"'' (Emakume unibersitario eta ez unbersitarioen estadistikak) Publications of the American Statistical Association 7. (49-50) 1-26
* Smith, Mary Roberts (1901) ''"Functional Health of Women"'' (Emakumeen osasun funtzionala) Publications of the American Statistical Association.7(53): 255-259
* Warner, Amos Griswold; Coolidge Mary Roberts (1908) ''"American Charities"'' (AEBko ongintza-erakundeak) 4. liburukia, Arno Press
* Coolidge, Mary Roberts (1909) ''" Chinese Labor Competition on the Pacific Coast"'' (Txinatar langileriaren lehiaketa Ozeano Bareko kostaldean) The Annals of the American Academy of Political and Social Science. 34 (2):120-130
* Coolidge, Mary Roberts (1909) ''"Chinese Immigration"'' (Txinatar immigrazioa) 73. liburukia, Arno Press.
* Coolidge, Mary Roberts (1912) ''"Why Women Are So"'' (Zergatik dira emakumeak holakoxeak) Holt.
* O'Connor, Charles James; Mclean, Francis H.; Artieda, Helen Swett; Motley, James marvin; Peixott, Jessica Blanche; Coolidge Mary Roberts (1913) ''"San Francisco Relief Survey: The Organization and Methods of Relief Used after the Earthquake and Fire of April 18, 1906"'' (San Frantzisko-ko laguntza inkesta: 1906ko apriliaren 18ko lurrikara eta sutearen ondorengo emandako laguntzaren antolaketa eta metodoak) ''Russel Sage Foundation publications,'' 1. liburukia, Survey Associates
* Coolidge, Mary Roberts (1916) ''"What the Women of California Have Done with the Ballot"'' (Kaliforniako emakumeak egin dutena boto-paperarekin) California Civic League
* Coolidge, Mary Roberts (1921) ''"The Role of the Foreignized Student in China"'' (Ikasle atzerritaren papera Txinan) Pacific Review 2(3): 475-489
* Coolidge, Mary Roberts (1929) "''The Rain-makers: Indians of Arizona and New Mexico"'' (Euri eragileak: Arizona y New México-ko indiarrak) Houghton Mifflin Company
* Coolidge, Dane; Coolidge, Mary Roberts (1930). "''The Navajo Indians"'' (Navajo indiarrak) AMS Press
* Coolidge, Dane; Coolidge, Mary Roberts (1939) "''The Last of the Seris"'' (Seris-en azkenak) New York E.P.Dutton &Co.
* Coolidge, Mary Roberts (1941). ''"Clelia Duel Mosher, the Scientific Feminist" (''Clelia Duel Mosher, Zientzialari feminista) Research Quarterly, American Association for Health, Physical Education and Recreation. 12sup·: 633-645.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Bibliografia ==
* {{Cite aldizkari|abizena=Deegan|urtea=1998|izenburua=A Rose is not a Rosa is not a Roseann is not a Rosemary: The many names of Mary Elizabeth Roberts Smith Coolidge|orrialdeak=163–195|izena1=Mary Jo|kazeta=Advances in Gender Research|liburukia=3}}
* {{Cite aldizkari|abizena=Owen|urtea=1945|izenburua=Mary Roberts Coolidge, An Appreciation|orrialdeak=3–4|izena1=Elizabeth Kenyon|kazeta=Mills Quarterly|liburukia=28}}
* {{Cite web|abizena=Raab|izenburua=Biographical Sketch of Mary Roberts Coolidge|argitaletxea=Alexander Street|abizena2=Roberts|izena1=Eleanor|izena2=Pat|url=https://documents.alexanderstreet.com/d/1009656421|lana=Biographical Database of NAWSA Suffragists, 1890-1920|accessdate=2019-07-07}}
* {{Cite web|izenburua=Historians and the Chinese Exclusion Act 1882|data=February 8, 2012|url=https://thechinesequestion.wordpress.com/tag/mary-roberts-coolidge/|lana=The Chinese Question|accessdate=2019-07-08}}
== Kanpo estekak ==
* W[[wikisource:Author:Mary_Roberts_Smith|orks by or about Mary Roberts Coolidge at Wikisource]] (Bere lanak edo berari buruzkoak)
{{bizialdia|1860ko|1945eko|Coolidge,Roberts Mary}}
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako soziologoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
q8ctwtiln96h1fcw7dasa3muue6t1k7
Mary Ryerson Butin
0
1208376
9975460
9951652
2024-11-20T18:30:40Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975460
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Mary Ryerson Butin''' ([[1857]]–[[1944]]) [[estatubatuar]] [[Medikuntza|medikua]] zen. Bera izan zen [[Nebraska|Nebraskako]] Estatuko Mediku Elkartean sartu zen lehen emakumea.
== Haurtzaroa eta hezkuntza ==
Mary Eva Ryerson Wilton-etik gertu jaio zen, Iowa-n, [[1857|1857ko]] [[Abuztuaren 17|abuztuaren 17an]]. Bere gurasoak Richard Allen Ryerson (1805-1894) eta Nancy (Cole) Ryerson (1825-1899) ziren. Mariak sei neba zituen: David, Peter, Nathan, Juan, Richard eta Maurice.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Dr Mary Eva Ryerson Butin (1858-1944) - Find a...|hizkuntza=en|url=https://www.findagrave.com/memorial/72181372/mary-eva-butin|aldizkaria=www.findagrave.com|sartze-data=2024-10-11}}</ref> Baserri batean bizi izan zen 18 urte bete arte, eta gero [[Wilton (Iowa)|Wilton]] Junction<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Wilton, Iowa|hizkuntza=en|data=2024-09-07|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Wilton,_Iowa|sartze-data=2024-10-11|encyclopedia=Wikipedia}}</ref> herrixkan hartu zuen bizilekua.
Han, hezkuntza eta irakaskuntza txandakatuz, leku horretan lortu zuen ia ikasturtea akademian osatzea, eskola itxi zuten arte. Bigarren Hezkuntzan sartzean, urtebetean, ohorerik handienekin graduatu zen.
21 urterekin, medikuntza ikasteari ekin zion, familia medikuaren eta bere lankideen laguntzarekin eta kuraiarekin. Iowa City-ko ([[Iowa City (Iowa)|Iowa]]) Medikuntza Fakultatean sartu zen, hezkidetza erakunde batean, eta une horretan 90 gizon eta 10 emakume inskribatu zituen. Unibertsitate horretatik, medikuntza fakultateetan hezkidetzaren aurkari irmoa bihurtu zen. Hurrengo urtean, Ipar-mendebaldeko Unibertsitateko Emakumearen Medikuntza Eskolan izan zen, [[Chicago|Chicago-n]] ([[Illinois]]), eta bertan graduatu zen.
== Ibilbide profesionala ==
[[188|1881eko]] udaberrian, South Side Ospitalean sartu zen mediku egoiliar gisa. Bere zereginak hain ziren latzak, erizainen faltak batzuetan lanpostu hori betetzea beharrezko egiten ziola, non, lau hilabetez zerbitzuan egon ondoren, uko egin eta etxera itzuli baitzen atseden hartzera.
Nebraska-ko Dorchester-en bere nebari egindako bisita batean, bere praktika hain zabala bihurtu zen, non bertan egonarazi zuen, non pixkanaka sendagileen eta pertsonen artean medikuntza prakitikatzen zuten emakume aurkako oposizioa gainditu zuen. Bertan, John L. Butin doktorea (1855–1933)<ref name="familysearch">{{Cite web|izenburua=Mary Eva Ryerson Female 17 August 1857 – 30 March 1944|url=https://www.familysearch.org/tree/person/details/LVHY-FWV|lana=www.familysearch.org|accessdate=13 March 2024}}</ref> ezagutu zuen eta [[1883|1883ko]] maiatzean ezkondu ziren.
Estatuan urtebetez egon aurretik, Nebraskako Estatuko Medikuntza Elkarteko kide bihurtu zen. Bera izan zen elkarte horretan sartu zen lehen emakumea<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Life's story|url=https://www.loc.gov/item/93838428/|aldizkaria=Library of Congress, Washington, D.C. 20540 USA|sartze-data=2024-10-11}}</ref>, eta Nebraskako [[Hastings (Nebraska)|Hastings-en]] hartu zuten 1882an. Hurrengo urtean artikulu bat idazteko programan jarria, bera gero zergadun bat izan zen sozietate horretako atalen batean. 1889an hautatu zuten lehen presidenteorde. [[Omaha]] ''Klinikan'', Nebraskan eta beste mediku aldizkarietan lagundu zuen, eta Estatuko higiene eta herentzia superintendente izan zen Emakumearen Tenperantziako Batasun Kristauarentzat (WCTU), konderriarentzat eta bertakoarentzat.
Mugimendu aurrerakoi guztiekin elkartuta, Butinek emakumearen aurkako aurreiritziaren zati handi bat borrokatu eta bereganatu zuen medikuntza zientziaren arloan.
[[Fitxategi:Mary_Ryerson_Butin_(Problems_Women_Solved,_1915).png|thumb|(Emakumeek konpondutako arazoak, 1915)]]
[[1891|1891n]], senarrarekin, [[Madera (Kalifornia)|Madera]] (Kalifornia) etorri zen, eta [[mahasti]] bat erosi zuen John Brown-aren kolonian. Maderan, osasun publikoarekin zerikusia zuten gai guztietan aktibo zegoen, Hiri eta Konderriko Osasun Ofizial 13 urte barne; eta [[Kalifornia|Kaliforniako]] Emakumeen Kluben Federazioko Ongizate Publikoko barrutiko presidentea.
Medikuntza praktikatik [[1918|1918an]] erretiratu bazen ere, Butin-ek borondatezko mediku zerbitzuak eskaini zituen [[Espainiako gripea|gripe espainiarraren epidemian]] zehar.
Butin aktiboa zen emakumearen mugimendu sufragistan, [[Carrie Chapman Catt]] eta [[Susan B. Anthony|Susan B]]. Anthony-rekin.<ref name="TheFresnoBee1944">{{Cite news|izenburua=Death Takes Dr. Mary Butin, Early Day Woman Physician|orrialdea=13|data=31 March 1944|url=https://www.newspapers.com/article/the-fresno-bee-death-takes-dr-mary-buti/143281977/|kazeta=The Fresno Bee|accessdate=13 March 2024}}</ref> Fresno Konderriko Mediku Elkarteko, Amerikako Mediku Elkarteko, Emakumeen Mediku Elkarte Nazionaleko, Emakume Unibertsitarioen Elkarte Amerikarreko, Ina Coolbrith Idazleen Elkarteko, Fresno Parlor-eko Hitzaldi Klubeko, Emakume Enpresarial eta Profesionalen Klubeko eta Maderako Emakumeen Hobetzeko Klubeko kide izan zen.
== Heriotza ==
Mary Ryerson Butin Maderan hil zen, Kalifornian, [[1944|1944ko]] [[Martxoaren 30|martxoaren 30ean]].<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Estate of Butin|hizkuntza=en|url=https://law.justia.com/cases/california/court-of-appeal/2d/81/76.html|aldizkaria=Justia Law|sartze-data=2024-10-11}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Bibliografia osagarria ==
* ''LIFE'S STORY MARY E. RYERSON BUTIN, MD. MADERA, CALIFORNIA –1930'' [https://www.loc.gov/resource/rbnawsa.n8428/?sp=1&st=list (testua)] (Bizitzako historioa: Mary E. Ryerson Butin Medikua- 1930)
== Kanpo estekak ==
* Works related to Woman of the Century/Mary Ryerson Butin at Wikisource (Mendeko emakumeari lotutako lanak/ Mary Ryerson Butin Wiki-iturrian)
* [https://www.anylaw.com/case/estate-of-mary-ryerson-butin-v-ryerson/california-court-of-appeal/07-28-1947/b6EaR2YBTlTomsSB2y3F Jabetza: Mary Ryerson Butin v. Ryerson, Civ. Ez. 7381, 81 kal. Aplikazioa. 2d 76 (1947)], Kaliforniako Apelazio Auzitegia,
{{bizialdia|1857ko|1944ko|Butin, Ryerson Mary}}
[[Kategoria:Iowarrak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako medikuak]]
[[Kategoria:Emakume medikuak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
g88end1qr1ev31irczjwpvre6m6jdl4
Eva Carter Buckner
0
1208407
9975456
9935520
2024-11-20T18:29:48Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975456
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Eva Carter Buckner''' ([[1861]] – [[1946|1946ko]] [[Otsailaren 15|otsailaren 15a]]) afroamerikar [[Emakumeen sufragismoa|sufragista]], poeta eta [[Kantugile|konpositore]] ospetsua izan zen.
== Haurtzaroa eta hezkuntza ==
Eva Carter [[1861|1861ean]] jaio zen, Washington-en (Iowa). Bi gurasoak Pennsylvania-koak ziren.<ref>{{Cite web|abizena=Smith|izenburua=Biographical Sketch of Eva Carter Buckner|izena1=Sode|url=https://search.alexanderstreet.com/view/work/bibliographic_entity%7Cbibliographic_details%7C4064744/biographical-sketch-eva-carter-buckner#page/1/mode/1/chapter/bibliographic_entity%7Cbibliographic_details%7C4064744|lana=Alexander Street|accessdate=2020-06-08}}</ref> Txikitan, familiarekin bizi zen Des Moines, Iowa-n eta Colorado Springs, Colorado-n, eta eskola publikora joan zen.<ref name=":0">{{Cite web|izenburua=Biographical Sketch of Eva Carter Buckner {{!}} Alexander Street, a ProQuest Company|url=https://search.alexanderstreet.com/view/work/bibliographic_entity%7Cbibliographic_details%7C4064744/biographical-sketch-eva-carter-buckner#page/1/mode/1/chapter/bibliographic_entity%7Cbibliographic_details%7C4064744|lana=search.alexanderstreet.com|accessdate=2020-03-26}}</ref> Buckner Colorado Springs-en hasi zen poesia idazten, ikasle gisa, eta han J. D. Robinson andreak, alkatearen emazteak, zuzendutako poesia lehiaketa bat irabazi zuen.
== Ibilbide profesionala ==
=== Lanak ===
Buckner poeta eta konpositore<ref>{{Cite news|izenburua=Colorado Springs|orrialdeak=12|data=1905-03-31|url=https://www.newspapers.com/clip/53030462/colorado-springs/|kazeta=The Statesman|accessdate=2020-06-08}}</ref> ezaguna zen, eta haren lanak afroamerikarren ahotsak inspiratu zituen, bai emakumeen mugimendu sufragistan, bai eskubide zibilen aldeko mugimenduan.<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Biographical Sketch of Eva Carter Buckner {{!}} Alexander Street, part of Clarivate|url=https://search.alexanderstreet.com/view/work/bibliographic_entity%7Cbibliographic_details%7C4064744/biographical-sketch-eva-carter-buckner#page/1/mode/1/chapter/bibliographic_entity%7Cbibliographic_details%7C4064744|aldizkaria=search.alexanderstreet.com|sartze-data=2024-10-11}}</ref> Bucknerren poesia ''Denver Post'', The ''Colorado Springs Sun'', ''The Western Enterprise'', ''The Advocate'', eta [[Los Angeles|Los Angelesko]] ''The Daily Tribune-n'' agertu zen. Bere abestiak Colorado-ko zein Kalifornia-ko emakume beltz elkarteko bileretan erabili ziren.<ref>{{Cite news|izenburua=Negro Women's Clubs Convene|orrialdeak=12|data=1918-07-24|url=https://www.newspapers.com/clip/53031671/negro-womens-clubs-convene/|kazeta=The Los Angeles Times|accessdate=2020-06-08}}</ref>
=== Jarduera politikoa ===
Los Angelesko Beltz Emakumeen Foroko kidea<ref>{{Cite news|izenburua=Los Angeles Forum Celebrates|orrialdeak=33|data=1932-04-03|url=https://www.newspapers.com/clip/6106935/oakland-tribune-4332-p-33-eva/|kazeta=Oakland Tribune|accessdate=2020-06-08}}</ref> zen Buckner, eta bere poesia partekatu zuen bileretan.<ref name=":1" /><ref>{{Cite news|izenburua=Los Angeles Forum Celebrates|data=April 3, 1932|url=https://www.newspapers.com/clip/6106935/oakland-tribune-4332-p-33-eva/|kazeta=Oakland Tribune|accessdate=March 31, 2020}}</ref> [[NAACP|Pertsona Beltzen Aurrerapenerako Elkarte Nazionalean]] (NAACP) <ref>{{Cite news|izenburua=Mayor to be Guest at Colored People Association Meeting|orrialdeak=1|data=1916-11-07|url=https://www.newspapers.com/clip/53031779/mayor-to-be-guest-at-colored-people/|kazeta=Los Angeles Evening Express|accessdate=2020-06-08}}</ref>ere aktiboa izan zen, Los Angeles-ko NAACP eskolako batzordearentzat lan eginez.<ref name=":1" />
Kaliforniako Emakume Beltzen Kluben Estatu Federazioko sufragioaren presidente ohi gisa, [[1919|1919an]]<ref>{{Cite news|izenburua=A Woman of Vision|orrialdeak=6|data=1919-07-07|url=https://www.newspapers.com/clip/53031513/a-woman-of-vision/|kazeta=Los Angeles Evening Express|accessdate=2020-06-08}}</ref> [[Anna Howard Shaw|Anna Howard]] Shaw-ren heriotzari buruz hitz egitera gonbidatutako aktibistetako bat izan zen. [[1922|1922an]], W. Richardson lagunaren aldeko kanpaina egin zuen Kaliforniako gobernazio karreran. [[1928|1928an]], [[Herbert Clark Hoover|Herbert Hoover]] presidentearen kanpainako emakume beltzen helmeneko presidente nagusia izan zen Kalifornia hegoaldean.<ref>{{Cite news|izenburua=Hoover Drive to Open Here|orrialdeak=23|data=1928-09-25|url=https://www.newspapers.com/clip/53031193/hoover-drive-to-open-here/|kazeta=The Los Angeles Times|accessdate=2020-06-08}}</ref>
== Bizitza pertsonala ==
Eva Carter Buckner Los Angeles-era joan zen bizitzera 1910 inguruan.<ref name=":1" /> Edward Buckner-ekin ezkonduta zegoen, eta hiru seme-alaba zituzten: Mabel, Eugenia eta Garrie.<ref name=":1" /> Eva Carter Buckner [[1946|1946ko]] [[Otsailaren 15|otsailaren 15ean]] hil zen Los Angeles-en.<ref name=":1" />
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30 em}}
== Kanpo estekak ==
* Eva Carter Buckner, ''"The Man of Faith, The Man of Love"'' ''Los Angeles Night Express'' [[1921|(1921eko]] [[Abenduaren 12|abenduaren 12a]]): 26. Bucknerren poema bat, [[Ferdinand Foch|Ferdinand Foch-i]] buruzkoa.
* Eva Carter Buckner, ''"Let's Go"'' (Goazen) ''The Ottawa Guardian'' ([[1919|1919ko]] [[urtarrilaren 31]]): 2. Bucknerren poema bat, [[Lehen Mundu Gerra|Lehen Mundu Gerrako]] tropa afroamerikarrei buruzkoa.
* Eva Carter Buckner,[https://newspaperarchive.com/other-articles-clipping-jun-08-1906-1800252/ "''Onward''"] "Aurrerantzean" ''Denver Statesman'' ([[1906|1906ko]] [[Ekainaren 8|ekainaren 8a]]): 15. Bucknerrek idatzitako kantu bat, Colorado-ko Emakume Beltz Kluben Federazioak [[1906|1906ko]] bileran abestua.
{{bizialdia|1861eko|1946ko|Buckner, Eva Cartner}}
[[Kategoria:XIX. mendeko emakume idazleak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Afro-amerikar aktibistak]]
[[Kategoria:Afro-amerikar idazleak]]
k913oaol1252olfih0xebk61dvrk7vq
9975459
9975456
2024-11-20T18:30:28Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975459
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Eva Carter Buckner''' ([[1861]] – [[1946|1946ko]] [[Otsailaren 15|otsailaren 15a]]) afroamerikar [[Emakumeen sufragismoa|sufragista]], poeta eta [[Kantugile|konpositore]] ospetsua izan zen.
== Haurtzaroa eta hezkuntza ==
Eva Carter [[1861|1861ean]] jaio zen, Washington-en (Iowa). Bi gurasoak Pennsylvania-koak ziren.<ref>{{Cite web|abizena=Smith|izenburua=Biographical Sketch of Eva Carter Buckner|izena1=Sode|url=https://search.alexanderstreet.com/view/work/bibliographic_entity%7Cbibliographic_details%7C4064744/biographical-sketch-eva-carter-buckner#page/1/mode/1/chapter/bibliographic_entity%7Cbibliographic_details%7C4064744|lana=Alexander Street|accessdate=2020-06-08}}</ref> Txikitan, familiarekin bizi zen Des Moines, Iowa-n eta Colorado Springs, Colorado-n, eta eskola publikora joan zen.<ref name=":0">{{Cite web|izenburua=Biographical Sketch of Eva Carter Buckner {{!}} Alexander Street, a ProQuest Company|url=https://search.alexanderstreet.com/view/work/bibliographic_entity%7Cbibliographic_details%7C4064744/biographical-sketch-eva-carter-buckner#page/1/mode/1/chapter/bibliographic_entity%7Cbibliographic_details%7C4064744|lana=search.alexanderstreet.com|accessdate=2020-03-26}}</ref> Buckner Colorado Springs-en hasi zen poesia idazten, ikasle gisa, eta han J. D. Robinson andreak, alkatearen emazteak, zuzendutako poesia lehiaketa bat irabazi zuen.
== Ibilbide profesionala ==
=== Lanak ===
Buckner poeta eta konpositore<ref>{{Cite news|izenburua=Colorado Springs|orrialdeak=12|data=1905-03-31|url=https://www.newspapers.com/clip/53030462/colorado-springs/|kazeta=The Statesman|accessdate=2020-06-08}}</ref> ezaguna zen, eta haren lanak afroamerikarren ahotsak inspiratu zituen, bai emakumeen mugimendu sufragistan, bai eskubide zibilen aldeko mugimenduan.<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Biographical Sketch of Eva Carter Buckner {{!}} Alexander Street, part of Clarivate|url=https://search.alexanderstreet.com/view/work/bibliographic_entity%7Cbibliographic_details%7C4064744/biographical-sketch-eva-carter-buckner#page/1/mode/1/chapter/bibliographic_entity%7Cbibliographic_details%7C4064744|aldizkaria=search.alexanderstreet.com|sartze-data=2024-10-11}}</ref> Bucknerren poesia ''Denver Post'', The ''Colorado Springs Sun'', ''The Western Enterprise'', ''The Advocate'', eta [[Los Angeles|Los Angelesko]] ''The Daily Tribune-n'' agertu zen. Bere abestiak Colorado-ko zein Kalifornia-ko emakume beltz elkarteko bileretan erabili ziren.<ref>{{Cite news|izenburua=Negro Women's Clubs Convene|orrialdeak=12|data=1918-07-24|url=https://www.newspapers.com/clip/53031671/negro-womens-clubs-convene/|kazeta=The Los Angeles Times|accessdate=2020-06-08}}</ref>
=== Jarduera politikoa ===
Los Angelesko Beltz Emakumeen Foroko kidea<ref>{{Cite news|izenburua=Los Angeles Forum Celebrates|orrialdeak=33|data=1932-04-03|url=https://www.newspapers.com/clip/6106935/oakland-tribune-4332-p-33-eva/|kazeta=Oakland Tribune|accessdate=2020-06-08}}</ref> zen Buckner, eta bere poesia partekatu zuen bileretan.<ref name=":1" /><ref>{{Cite news|izenburua=Los Angeles Forum Celebrates|data=April 3, 1932|url=https://www.newspapers.com/clip/6106935/oakland-tribune-4332-p-33-eva/|kazeta=Oakland Tribune|accessdate=March 31, 2020}}</ref> [[NAACP|Pertsona Beltzen Aurrerapenerako Elkarte Nazionalean]] (NAACP) <ref>{{Cite news|izenburua=Mayor to be Guest at Colored People Association Meeting|orrialdeak=1|data=1916-11-07|url=https://www.newspapers.com/clip/53031779/mayor-to-be-guest-at-colored-people/|kazeta=Los Angeles Evening Express|accessdate=2020-06-08}}</ref>ere aktiboa izan zen, Los Angeles-ko NAACP eskolako batzordearentzat lan eginez.<ref name=":1" />
Kaliforniako Emakume Beltzen Kluben Estatu Federazioko sufragioaren presidente ohi gisa, [[1919|1919an]]<ref>{{Cite news|izenburua=A Woman of Vision|orrialdeak=6|data=1919-07-07|url=https://www.newspapers.com/clip/53031513/a-woman-of-vision/|kazeta=Los Angeles Evening Express|accessdate=2020-06-08}}</ref> [[Anna Howard Shaw|Anna Howard]] Shaw-ren heriotzari buruz hitz egitera gonbidatutako aktibistetako bat izan zen. [[1922|1922an]], W. Richardson lagunaren aldeko kanpaina egin zuen Kaliforniako gobernazio karreran. [[1928|1928an]], [[Herbert Clark Hoover|Herbert Hoover]] presidentearen kanpainako emakume beltzen helmeneko presidente nagusia izan zen Kalifornia hegoaldean.<ref>{{Cite news|izenburua=Hoover Drive to Open Here|orrialdeak=23|data=1928-09-25|url=https://www.newspapers.com/clip/53031193/hoover-drive-to-open-here/|kazeta=The Los Angeles Times|accessdate=2020-06-08}}</ref>
== Bizitza pertsonala ==
Eva Carter Buckner Los Angeles-era joan zen bizitzera 1910 inguruan.<ref name=":1" /> Edward Buckner-ekin ezkonduta zegoen, eta hiru seme-alaba zituzten: Mabel, Eugenia eta Garrie.<ref name=":1" /> Eva Carter Buckner [[1946|1946ko]] [[Otsailaren 15|otsailaren 15ean]] hil zen Los Angeles-en.<ref name=":1" />
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30 em}}
== Kanpo estekak ==
* Eva Carter Buckner, ''"The Man of Faith, The Man of Love"'' ''Los Angeles Night Express'' [[1921|(1921eko]] [[Abenduaren 12|abenduaren 12a]]): 26. Bucknerren poema bat, [[Ferdinand Foch|Ferdinand Foch-i]] buruzkoa.
* Eva Carter Buckner, ''"Let's Go"'' (Goazen) ''The Ottawa Guardian'' ([[1919|1919ko]] [[urtarrilaren 31]]): 2. Bucknerren poema bat, [[Lehen Mundu Gerra|Lehen Mundu Gerrako]] tropa afroamerikarrei buruzkoa.
* Eva Carter Buckner,[https://newspaperarchive.com/other-articles-clipping-jun-08-1906-1800252/ "''Onward''"] "Aurrerantzean" ''Denver Statesman'' ([[1906|1906ko]] [[Ekainaren 8|ekainaren 8a]]): 15. Bucknerrek idatzitako kantu bat, Colorado-ko Emakume Beltz Kluben Federazioak [[1906|1906ko]] bileran abestua.
{{bizialdia|1861eko|1946ko|Buckner, Eva Cartner}}
[[Kategoria:Iowarrak]]
[[Kategoria:XIX. mendeko emakume idazleak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Afro-amerikar aktibistak]]
[[Kategoria:Afro-amerikar idazleak]]
ltjuc9urk93223xlw72b16ysimbm2iz
Lankide:Nasedam/Proba orria
2
1209527
9976024
9973900
2024-11-21T09:05:20Z
JosuAC
166181
/* Biderketa eskalar */
9976024
wikitext
text/x-wiki
= Biderketa eskalar =
[[File:Scalar-product-dot-product.svg|thumb|240px|Biderketa eskalarra [[Euklidear espazio|euklidear espazioan.]]]]
Matematikan, biderketa eskalarra <ref> "Dot Product". [https://www.mathsisfun.com/algebra/vectors-dot-product.html www.mathsisfun.com]</ref> eragiketa aljebraiko bat da dimentsio bereko bi bektore hartzen dituena eta zenbaki bat itzultzen duena. Geometria euklidearran, biderkadura eskalarra oso erabilgarria da koordenatuekin lantzeko.
Aljebraikoki, biderketa eskalarra gehiketa bat da, bektorean indize bera duten elementuen biderkaduraren gehiketa, hain zuzen ere. Geometrikoki bektoreen arteko angeluarekin erlazionatzen da.
== Historia ==
Biderketa eskalarra biderketa bektorialarekin batera garatu zen. Joseph Louis matematikari italiarrak definitu zituen XVIII.mendean tetraedroa hiru dimentsiotan ikertzeko.
Ondoren, 1843an, [[William Rowan Hamilton|William Rowan-ek]] kuartenioiak sortu zituenean, biderketa eskalarra ere azaldu zuen. 40 urte geroago, [[Josiah Willard Gibbs|Josiah Williard Gibbs-ek]] konturatu zen kuaternioien teoria gogaikarria zela; izan ere, biderketa eskalarrak beste era batera egin behar ziren.
Momentu honetan, Gibbsen lanari esker biderketa eskalarra baliabide estandar gisa onartu zen geometria arloan.
==Definizioa eta intuizioa ==
Biderketa eskalarra bektoreen artean puntu bat jarriz adierazten dugu.
<math>\vec{a} \cdot \vec{b} = \| \vec{a} \| \| \vec{b} \| \cos(\theta)</math>
Formula honen elementuak aztertzen baditugu, lehenengo biak <math>\| \vec{a} \| </math> eta <math>\| \vec{b} \|</math> dira. Hauek <math>\vec{a} </math> eta <math>\vec{b}</math>-ren moduluak dira; beraz, biderketa eskalarrak bektoreak zein luzeak diren hartzen du kontuan. Azkeneko faktorea <math>\cos(\theta)</math> da, non <math>\theta</math> <math>\vec{a}</math> eta <math>\vec{b}</math> bektoreek osatzen duten angelua den. Horrek adierazten digu biderketa eskalarrak norabidearekin zerikusia duela.
Zehazki, <math>\theta = 0</math> denean bi bektoreek norabide bera dute. Orduan hartzen du biderketa eskalarrak baliorik handiena, <math>\cos(0)=1</math> baita. Oro har, bi bektore norabide berean zenbat eta gehiago apuntatu, orduan eta handiagoa izango da haien arteko biderketa eskalarra.
Biderketa eskalarra ikusteko beste modu bat bektore batek bestearen gainean proiektatzen duen itzalean pentsatzea da. Angelua txikia denean, itzala jatorritik urrun dago eta biderketa eskalarra handia da. Angelua <math>90^{\circ}</math>tik gertu dagoenean, berriz, proiektatzen den itzala jatorriaren ondoan dago eta biderketa txikia da.
== Propietateak ==
Bira '''A''','''B''' eta '''C''' bektoreak espazio jakin batean eta izan bedi ''k'' eskalar bat, hau da, zenbaki bat. Orduan, hurrengo propietateak betetzen dira <ref> Nykamp, Duane. "The dot product". Math Insight. Retrieved September 6, 2020.</ref>:
1. Trukakortasuna:
{{Ekuazio|<math>
\mathbf{A} \cdot \mathbf{B}=\mathbf{B} \cdot \mathbf{A}
</math>||}}
2. Banakortasuna gehieketarekiko:
{{Ekuazio|<math>
\mathbf{A}\cdot(\mathbf{B}+\mathbf{C})=\mathbf{A}\cdot\mathbf{B}+\mathbf{A}\cdot\mathbf{C}
</math>||}}
3. Elkarkortasuna ''k'' eskalar baten biderketarekiko:
{{Ekuazio|<math>
k (\mathbf{A} \cdot \mathbf{B})= (k\mathbf{A}) \cdot \mathbf{B}=\mathbf{A}\cdot(k\mathbf{B})
</math>||}}
==Kosinuaren Teorema==
[[File:Dot product cosine rule.svg|160px|thumb|'''a''' eta '''b''' bektoreez eta '''<math> \theta </math>''' angeluaz definitutako triangelua.]]
Demagun bi bektore <math>{\color{red}\mathbf{a}}</math> eta <math>{\color{blue}\mathbf{b}}</math> ditugula, haien arteko angelua <math> \theta </math> dena. Horrela <math>{\color{orange}\mathbf{c}} = {\color{red}\mathbf{a}} - {\color{blue}\mathbf{b}}</math> bektorearekin triangelu bat osatzen dute. Izan bitez <math>{\color{red}A}</math>, <math>{\color{blue}B}</math> eta <math>{\color{orange}C}</math> balioak <math>{\color{red}\mathbf{a}}</math>, <math>{\color{blue}\mathbf{b}}</math>, eta <math>{\color{orange}\mathbf{c}}</math> bektoreen luzerak, hurrenez hurren. Orduan, azken bektore honen luzera kalkulatu
<math display="block">
\begin{align}
\mathbf{\color{orange}c} \cdot \mathbf{\color{orange}c} & = ( \mathbf{\color{red}a} - \mathbf{\color{blue}b}) \cdot ( \mathbf{\color{red}a} - \mathbf{\color{blue}b} ) \\
& = \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{red}a} - \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} - \mathbf{\color{blue}b} \cdot \mathbf{\color{red}a} + \mathbf{\color{blue}b} \cdot \mathbf{\color{blue}b} \\
& = {\color{red} A}^2 - \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} - \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} + {\color{blue} B }^2 \\
& = {\color{red} A }^2 - 2 \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} + {\color{blue} B }^2 \\
{\color{orange} C }^2 & = {\color{red} A }^2 + {\color{blue} B }^2 - 2 {\color{red} A } {\color{blue} B} \cos \mathbf{\color{purple}\theta} \\
\end{align}
</math>
eta [[Kosinuaren teorema|kosinuaren teorema]] lortzen da.
{{clear}}
== Definizio orokorra ==
Biderketa eskalarra [[Espazio bektorial|espazio bektorialetan]] defini daiteke. Izan bedi <math>E </math> <math>\mathbb{R}</math> gaineko bektore-espazioa. Orduan, <math> E </math> gaineko biderketa eskalarra <math> f: E \times E \rightarrow \mathbb{R} </math> aplikazio bat da non <math> f </math> forma bilineala, simetrikoa, ez-endakatua eta positiboki definitua den <ref>Txomin Ramirez, M. Asun García. Espazio Euklidearrak (2015). OCW Proiektua.[https://ocw.ehu.eus/pluginfile.php/46926/mod_page/content/1/Teoriaren_Laburpenak/5.Gaia/5.GAIA2.pdf]</ref>. Hau da, <math> f</math>-k hurrengo propietateak ditu:
* <math> f </math> bilineala da:
:<math> f(\alpha v_1 + \beta v_2,w) = \alpha f(v_1,w) + \beta f(v_2,w), \quad \alpha, \beta \in K, \quad v_1,v_2,w \in E</math>.
:<math> f(v,\alpha w_1 + \beta w_2) = \alpha f(v,w_1) + \beta f(v,w_2), \quad \alpha, \beta \in K, \quad v_1,v_2,w \in E</math>.
* <math> f </math> simetrikoa da:
:<math> f(v,w) = f(w,v) \quad v,w \in E </math>.
* <math> f </math> ez-endakatua da:
:<math> f(v,w) = 0, \quad w \in E \Longrightarrow v = 0 </math>.
* <math> f </math> positiboki definitua da:
:<math> f(v,v) \geq 0, \quad v \in E </math>.
=== Definizioa koordenatuekin ===
Izan bitez <math>\mathbf{a}</math> = <math>(a_1,a_2,\ldots,a_n)</math> eta <math>\mathbf{b}</math> = <math>(b_1,b_2,\ldots,b_n)</math> <math> \R^n</math>-ko bi bektore. Orduan, haien arteko biderkadura eskalarra honela definitzen da:
<math display="block">\mathbf{a}\cdot \mathbf{b} = \sum_{i=1}^n a_ib_i = a_1b_1 + a_2b_2 + \cdots a_nb_n.</math>
Adibidez, espazio tridimentsionalean, {{nowrap|<math> [1,3,-5] </math>}} eta {{nowrap|<math> [4,-2,-1] </math>}} bektoreen biderketa eskalarra horrela kalkulatzen da:
<math display="block">
\begin{align}
\ [1, 3, -5] \cdot [4, -2, -1] &= (1 \times 4) + (3\times-2) + (-5\times-1) \\
&= 4 - 6 + 5 \\
&= 3
\end{align}
</math>
Halaber, {{nowrap|<math>[1,3,-5]</math>}} bektorearen luzeraren karratua honela lortzen da:
<math display="block">
\begin{align}
\ [1, 3, -5] \cdot [1, 3, -5] &= (1 \times 1) + (3\times 3) + (-5\times -5) \\
&= 1 + 9 + 25 \\
&= 35
\end{align}
</math>
Beraz, {{nowrap|<math>[1,3,-5]</math>}}-ren luzera <math> \sqrt{35} </math> da.
==== Matrizeekin ====
<math>\mathbf{a}</math> eta <math>\mathbf{b}</math> bektoreak beren koordenatuen zutabe-matrizeekin identifikatzen badira, biderketa eskalarra matrizial gisa ikus daiteke:
<math display="block">\mathbf{a} \cdot \mathbf{b} = \mathbf{a}^{\mathrm{T}} \mathbf{b} = \begin{pmatrix}a_1 & a_2 & \cdots & a_n\end{pmatrix} \begin{pmatrix}b_1 \\ b_2 \\ \vdots \\ b_n\end{pmatrix} </math>
non <math>\mathbf{a}^{\mathrm{T}}</math> <math>\mathbf{a}</math>-ren [[Matrize irauli|iraulia]] den.
== Interpretazio geometrikoa ==
[[Espazio euklidear|Espazio euklidearretan]] erlazio handia dago biderkadura eskalarraren, bektoreen luzeren eta eratzen duten angeluaren artean <ref> A I Borisenko; I E Taparov (1968). Vector and tensor analysis with applications. Translated by Richard Silverman. Dover. p. 14.</ref>.
:<math>\vec{A} \cdot \vec{B}=|\vec{A}| |\vec{B}| \cos \theta</math>
Beraz, <math> \cos(90)=0</math> denez, bektoreak elkarzutak badira biderketa eskalarra 0 da.
Formula horretatik, bektoreen arteko angelua kalkula dezakegu.
:<math>\theta = \arccos \left(\frac {\vec{A} \cdot \vec{B}} {|\vec{A}| \cdot |\vec{B}|}\right)</math>
==Biderketa hirukoitza==
Biderketa eskalarra bektoreen arteko [[Biderketa hirukoitz|biderketa hirukoitza]] definitzeko balio du, [[Biderketa bektorial|biderketa bektorialarekin]] batera.
Eragiketa honi biderketa hirukoitza esaten zaio:
<math display="block"> \mathbf{a} \cdot ( \mathbf{b} \times \mathbf{c} ) = \mathbf{b} \cdot ( \mathbf{c} \times \mathbf{a} )=\mathbf{c} \cdot ( \mathbf{a} \times \mathbf{b} ).</math>
Honen balioa [[Determinante|determinante]] bat da, hiru bektoreen koordenatuek osatzen duten matrizearen determinantea, alegia. Horrez gain, hiru bektoreek definitzen duten paralelepipedoaren bolumena da. Oso lagungarria da, batez ere Fisikan, kalkuluak errazteko.
== Biderketa eskalarra beste espazio batzuetan ==
Hurrengo zerrendan [[Espazio normatu|espazio normatuetan]] erabiltzen diren biderketa eskalarra ohikoenak zerrendatzen dira. Espazioaren arabera, biderketa eskalar desberdinak definitzen dira, espazioetako elementuak desberdinak baitira. Biderketa eskalar hauek kanonikotzat hartzen dira. Hala ere, espazio bakoitzean biderketa eskalar bat baino gehiago defini daiteke.
*<math>\mathbb{R}^n</math>-en arrunta da biderketa eskalar honekin lantzea:
:<math>\mathbf{A}\cdot\mathbf{B}=(a_1, a_2, a_3, ..., a_n)\cdot(b_1,b_2,b_3, ..., b_n)=a_1 b_1 + a_2 b_2 + ... a_n b_n = \sum a_i \cdot b_i </math>
*<math>\mathbb{C}^n</math>-en </span> biderketa eskalar ohikoena hau da:
:<math>\mathbf{A}\cdot\mathbf{B}=(a_1, a_2, a_3, ..., a_n)\cdot(b_1,b_2,b_3, ..., b_n)=a_1 \overline{b_1} + a_2 \overline{b_2} + ... a_n \cdot \overline{b_n} = \sum a_i \cdot \overline{b_i}</math>
non <math> \overline{b_i}</math>elementua <math> b_i </math>-ren [[Konjugatu (matematika)|konjugatua]] den.
* Matrize-espazioetan ere defini daitezke, adibidez, ''m'' x ''n'' dimentsiodun matrize errealetan biderketa eskalar hau definitzen da:
:<math>\mathbf{A}\cdot\mathbf{B}=\operatorname{tr} (A^T \cdot B)</math>
non <math>tr(A)</math> <math>A</math> matrizearen [[Aztarna (aljebra)|aztarna]] den eta <math>A^T A</math> matrizearen [[Matrize irauli|iraulia]].
* [a, b] tarteko [[Funtzio jarraitu|funtzio jarraituen]] espazio bektorialean:
:<math>\mathbf{f}\cdot\mathbf{g} = \int_{a}^{b} f(x)\overline{g(x)}\mathrm{d} x</math>
non <math> \overline{g(x)}</math> funtzioa <math> g(x) </math>-ren [[Konjugatu (matematika)|konjugatua]] den.
* ''n'' edo gradu gutxiagoko polinomioen espazio bektorialean:
Izan bedi <math>\textstyle [x_1,x_2,x_3,...,x_n,x_{n+1}] \subseteq \mathbb{R}</math>, non elementuak ordenatuta dauden, hau da, <math>\textstyle x_1<x_2<x_3<...<x_n<x_{n+1} \,</math>:
<math>\mathbf{p}\cdot\mathbf{q} = p(x_1)q(x_1)+p(x_2)q(x_2)+...+p(x_n)q(x_n)+p(x_{n+1})q(x_{n+1}) = \sum p(x_i) \cdot q(x_i) </math>
== Biderketa eskalarra espazio euklideoan ==
=== Adierazpen analitikoa ===
Izan bitez <math>\mathbf{U}=(U_1,U_2,U_3)^t</math> y <math>\mathbf{V}=(V_1,V_2,V_3)^t</math> bektoreak <math>\mathbb{R}^3</math> espazio euklideo tridimentsionalean.
<math>\mathbf{U}</math> eta '''<math>\mathbf{V}</math>'''-ren arteko biderketa eskalarra forma matrizialean definitzen da:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}= U^t V =
\begin{bmatrix} U_1 & U_2& U_3 \\\end{bmatrix}
\begin{bmatrix} V_1\\ V_2\\ V_3 \\\end{bmatrix}
= U_1 V_1 + U_2 V_2 + U_3 V_3 \,
</math>||left}}
Bi bektoreak <math>\mathcal{B} = \{ e_1, e_2, e_3 \}</math> [[Oinarri (aljebra)|oinarri]] batean adierazten badira, orduan, bidekerta eskalarraren propietateak kontuan hartuta:
{|align=left
||<math> \mathbf{U} \cdot \mathbf{V}</math>||<math> = </math>||<math> (u_1 \mathbf{e}_1 + u_2 \mathbf{e}_2 + u_3 \mathbf{e}_3) \cdot (v_1 \mathbf{e}_1 + v_2 \mathbf{e}_2 + v_3 \mathbf{e}_3) </math>
|-
|
|valign=top|<math> = </math>
|<math> \begin{matrix}
u_1 v_1 \mathbf{e}_1 \cdot \mathbf{e}_1
+ u_2 v_1 \mathbf{e}_2 \cdot \mathbf{e}_1
+ u_3 v_1 \mathbf{e}_3 \cdot \mathbf{e}_1 \\
+ u_1 v_2 \mathbf{e}_1 \cdot \mathbf{e}_2
+ u_2 v_2 \mathbf{e}_2 \cdot \mathbf{e}_2
+ u_3 v_2 \mathbf{e}_3 \cdot \mathbf{e}_2 \\
+ u_1 v_3 \mathbf{e}_1 \cdot \mathbf{e}_3
+ u_2 v_3 \mathbf{e}_2 \cdot \mathbf{e}_3
+ u_3 v_3 \mathbf{e}_3 \cdot \mathbf{e}_3 \end{matrix}</math>
|}{{clear|left}}
Adierazpen luze hau era matrizialean laburbil daiteke:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}=
\begin{bmatrix} u_1 & u_2& u_3 \\\end{bmatrix}
\begin{bmatrix} a_{11} & a_{12} & a_{13} \\
a_{21} & a_{22} & a_{23} \\ a_{31} & a_{32} & a_{33}
\\\end{bmatrix}
\begin{bmatrix} v_1\\ v_2\\ v_3 \\\end{bmatrix}
= U_\mathcal{B}^t A V_\mathcal{B},
</math>||left}}
non '''A'''-ri biderketaren Gram-en matrizea deritzon. Matrize honen sarrerak oinarriaren biderketa eskalarrak dira, hau da, <math>a_{ij} = e_i \cdot e_j</math>. Oinarria ortonormala izanez gero, Gramen matrizea identitatea da.
Adierazpen hauek ''n'' dimentsioko espazioetara orokortu ahal da. '''U''' eta '''V''' <math>\mathbb{R}^n</math>-en bi bektore baldin badira, orduan:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}
= U_1 V_1 + U_2 V_2 + ... + U_n V_n \ .
</math>||left}}
Era berean, <math>\mathcal{B} = \{ e_1, e_2,..., e_n \}</math> oinarri batean bi bektoreen koordenatuaekin lan daiteke, ondorioz, biderketa eskalarra honela idazten da:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}
= U_\mathcal{B}^t \ A \ V_\mathcal{B},
</math>||left}}
non Gramem '''A''' matrizea ''n x n'' ordena duen.
== Erreferentziak ==
a4q167s54kjf5ort6jhyheb7844iyz2
9976026
9976024
2024-11-21T09:06:54Z
JosuAC
166181
/* Biderketa eskalarra beste espazio batzuetan */
9976026
wikitext
text/x-wiki
= Biderketa eskalar =
[[File:Scalar-product-dot-product.svg|thumb|240px|Biderketa eskalarra [[Euklidear espazio|euklidear espazioan.]]]]
Matematikan, biderketa eskalarra <ref> "Dot Product". [https://www.mathsisfun.com/algebra/vectors-dot-product.html www.mathsisfun.com]</ref> eragiketa aljebraiko bat da dimentsio bereko bi bektore hartzen dituena eta zenbaki bat itzultzen duena. Geometria euklidearran, biderkadura eskalarra oso erabilgarria da koordenatuekin lantzeko.
Aljebraikoki, biderketa eskalarra gehiketa bat da, bektorean indize bera duten elementuen biderkaduraren gehiketa, hain zuzen ere. Geometrikoki bektoreen arteko angeluarekin erlazionatzen da.
== Historia ==
Biderketa eskalarra biderketa bektorialarekin batera garatu zen. Joseph Louis matematikari italiarrak definitu zituen XVIII.mendean tetraedroa hiru dimentsiotan ikertzeko.
Ondoren, 1843an, [[William Rowan Hamilton|William Rowan-ek]] kuartenioiak sortu zituenean, biderketa eskalarra ere azaldu zuen. 40 urte geroago, [[Josiah Willard Gibbs|Josiah Williard Gibbs-ek]] konturatu zen kuaternioien teoria gogaikarria zela; izan ere, biderketa eskalarrak beste era batera egin behar ziren.
Momentu honetan, Gibbsen lanari esker biderketa eskalarra baliabide estandar gisa onartu zen geometria arloan.
==Definizioa eta intuizioa ==
Biderketa eskalarra bektoreen artean puntu bat jarriz adierazten dugu.
<math>\vec{a} \cdot \vec{b} = \| \vec{a} \| \| \vec{b} \| \cos(\theta)</math>
Formula honen elementuak aztertzen baditugu, lehenengo biak <math>\| \vec{a} \| </math> eta <math>\| \vec{b} \|</math> dira. Hauek <math>\vec{a} </math> eta <math>\vec{b}</math>-ren moduluak dira; beraz, biderketa eskalarrak bektoreak zein luzeak diren hartzen du kontuan. Azkeneko faktorea <math>\cos(\theta)</math> da, non <math>\theta</math> <math>\vec{a}</math> eta <math>\vec{b}</math> bektoreek osatzen duten angelua den. Horrek adierazten digu biderketa eskalarrak norabidearekin zerikusia duela.
Zehazki, <math>\theta = 0</math> denean bi bektoreek norabide bera dute. Orduan hartzen du biderketa eskalarrak baliorik handiena, <math>\cos(0)=1</math> baita. Oro har, bi bektore norabide berean zenbat eta gehiago apuntatu, orduan eta handiagoa izango da haien arteko biderketa eskalarra.
Biderketa eskalarra ikusteko beste modu bat bektore batek bestearen gainean proiektatzen duen itzalean pentsatzea da. Angelua txikia denean, itzala jatorritik urrun dago eta biderketa eskalarra handia da. Angelua <math>90^{\circ}</math>tik gertu dagoenean, berriz, proiektatzen den itzala jatorriaren ondoan dago eta biderketa txikia da.
== Propietateak ==
Bira '''A''','''B''' eta '''C''' bektoreak espazio jakin batean eta izan bedi ''k'' eskalar bat, hau da, zenbaki bat. Orduan, hurrengo propietateak betetzen dira <ref> Nykamp, Duane. "The dot product". Math Insight. Retrieved September 6, 2020.</ref>:
1. Trukakortasuna:
{{Ekuazio|<math>
\mathbf{A} \cdot \mathbf{B}=\mathbf{B} \cdot \mathbf{A}
</math>||}}
2. Banakortasuna gehieketarekiko:
{{Ekuazio|<math>
\mathbf{A}\cdot(\mathbf{B}+\mathbf{C})=\mathbf{A}\cdot\mathbf{B}+\mathbf{A}\cdot\mathbf{C}
</math>||}}
3. Elkarkortasuna ''k'' eskalar baten biderketarekiko:
{{Ekuazio|<math>
k (\mathbf{A} \cdot \mathbf{B})= (k\mathbf{A}) \cdot \mathbf{B}=\mathbf{A}\cdot(k\mathbf{B})
</math>||}}
==Kosinuaren Teorema==
[[File:Dot product cosine rule.svg|160px|thumb|'''a''' eta '''b''' bektoreez eta '''<math> \theta </math>''' angeluaz definitutako triangelua.]]
Demagun bi bektore <math>{\color{red}\mathbf{a}}</math> eta <math>{\color{blue}\mathbf{b}}</math> ditugula, haien arteko angelua <math> \theta </math> dena. Horrela <math>{\color{orange}\mathbf{c}} = {\color{red}\mathbf{a}} - {\color{blue}\mathbf{b}}</math> bektorearekin triangelu bat osatzen dute. Izan bitez <math>{\color{red}A}</math>, <math>{\color{blue}B}</math> eta <math>{\color{orange}C}</math> balioak <math>{\color{red}\mathbf{a}}</math>, <math>{\color{blue}\mathbf{b}}</math>, eta <math>{\color{orange}\mathbf{c}}</math> bektoreen luzerak, hurrenez hurren. Orduan, azken bektore honen luzera kalkulatu
<math display="block">
\begin{align}
\mathbf{\color{orange}c} \cdot \mathbf{\color{orange}c} & = ( \mathbf{\color{red}a} - \mathbf{\color{blue}b}) \cdot ( \mathbf{\color{red}a} - \mathbf{\color{blue}b} ) \\
& = \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{red}a} - \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} - \mathbf{\color{blue}b} \cdot \mathbf{\color{red}a} + \mathbf{\color{blue}b} \cdot \mathbf{\color{blue}b} \\
& = {\color{red} A}^2 - \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} - \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} + {\color{blue} B }^2 \\
& = {\color{red} A }^2 - 2 \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} + {\color{blue} B }^2 \\
{\color{orange} C }^2 & = {\color{red} A }^2 + {\color{blue} B }^2 - 2 {\color{red} A } {\color{blue} B} \cos \mathbf{\color{purple}\theta} \\
\end{align}
</math>
eta [[Kosinuaren teorema|kosinuaren teorema]] lortzen da.
{{clear}}
== Definizio orokorra ==
Biderketa eskalarra [[Espazio bektorial|espazio bektorialetan]] defini daiteke. Izan bedi <math>E </math> <math>\mathbb{R}</math> gaineko bektore-espazioa. Orduan, <math> E </math> gaineko biderketa eskalarra <math> f: E \times E \rightarrow \mathbb{R} </math> aplikazio bat da non <math> f </math> forma bilineala, simetrikoa, ez-endakatua eta positiboki definitua den <ref>Txomin Ramirez, M. Asun García. Espazio Euklidearrak (2015). OCW Proiektua.[https://ocw.ehu.eus/pluginfile.php/46926/mod_page/content/1/Teoriaren_Laburpenak/5.Gaia/5.GAIA2.pdf]</ref>. Hau da, <math> f</math>-k hurrengo propietateak ditu:
* <math> f </math> bilineala da:
:<math> f(\alpha v_1 + \beta v_2,w) = \alpha f(v_1,w) + \beta f(v_2,w), \quad \alpha, \beta \in K, \quad v_1,v_2,w \in E</math>.
:<math> f(v,\alpha w_1 + \beta w_2) = \alpha f(v,w_1) + \beta f(v,w_2), \quad \alpha, \beta \in K, \quad v_1,v_2,w \in E</math>.
* <math> f </math> simetrikoa da:
:<math> f(v,w) = f(w,v) \quad v,w \in E </math>.
* <math> f </math> ez-endakatua da:
:<math> f(v,w) = 0, \quad w \in E \Longrightarrow v = 0 </math>.
* <math> f </math> positiboki definitua da:
:<math> f(v,v) \geq 0, \quad v \in E </math>.
=== Definizioa koordenatuekin ===
Izan bitez <math>\mathbf{a}</math> = <math>(a_1,a_2,\ldots,a_n)</math> eta <math>\mathbf{b}</math> = <math>(b_1,b_2,\ldots,b_n)</math> <math> \R^n</math>-ko bi bektore. Orduan, haien arteko biderkadura eskalarra honela definitzen da:
<math display="block">\mathbf{a}\cdot \mathbf{b} = \sum_{i=1}^n a_ib_i = a_1b_1 + a_2b_2 + \cdots a_nb_n.</math>
Adibidez, espazio tridimentsionalean, {{nowrap|<math> [1,3,-5] </math>}} eta {{nowrap|<math> [4,-2,-1] </math>}} bektoreen biderketa eskalarra horrela kalkulatzen da:
<math display="block">
\begin{align}
\ [1, 3, -5] \cdot [4, -2, -1] &= (1 \times 4) + (3\times-2) + (-5\times-1) \\
&= 4 - 6 + 5 \\
&= 3
\end{align}
</math>
Halaber, {{nowrap|<math>[1,3,-5]</math>}} bektorearen luzeraren karratua honela lortzen da:
<math display="block">
\begin{align}
\ [1, 3, -5] \cdot [1, 3, -5] &= (1 \times 1) + (3\times 3) + (-5\times -5) \\
&= 1 + 9 + 25 \\
&= 35
\end{align}
</math>
Beraz, {{nowrap|<math>[1,3,-5]</math>}}-ren luzera <math> \sqrt{35} </math> da.
==== Matrizeekin ====
<math>\mathbf{a}</math> eta <math>\mathbf{b}</math> bektoreak beren koordenatuen zutabe-matrizeekin identifikatzen badira, biderketa eskalarra matrizial gisa ikus daiteke:
<math display="block">\mathbf{a} \cdot \mathbf{b} = \mathbf{a}^{\mathrm{T}} \mathbf{b} = \begin{pmatrix}a_1 & a_2 & \cdots & a_n\end{pmatrix} \begin{pmatrix}b_1 \\ b_2 \\ \vdots \\ b_n\end{pmatrix} </math>
non <math>\mathbf{a}^{\mathrm{T}}</math> <math>\mathbf{a}</math>-ren [[Matrize irauli|iraulia]] den.
== Interpretazio geometrikoa ==
[[Espazio euklidear|Espazio euklidearretan]] erlazio handia dago biderkadura eskalarraren, bektoreen luzeren eta eratzen duten angeluaren artean <ref> A I Borisenko; I E Taparov (1968). Vector and tensor analysis with applications. Translated by Richard Silverman. Dover. p. 14.</ref>.
:<math>\vec{A} \cdot \vec{B}=|\vec{A}| |\vec{B}| \cos \theta</math>
Beraz, <math> \cos(90)=0</math> denez, bektoreak elkarzutak badira biderketa eskalarra 0 da.
Formula horretatik, bektoreen arteko angelua kalkula dezakegu.
:<math>\theta = \arccos \left(\frac {\vec{A} \cdot \vec{B}} {|\vec{A}| \cdot |\vec{B}|}\right)</math>
==Biderketa hirukoitza==
Biderketa eskalarra bektoreen arteko [[Biderketa hirukoitz|biderketa hirukoitza]] definitzeko balio du, [[Biderketa bektorial|biderketa bektorialarekin]] batera.
Eragiketa honi biderketa hirukoitza esaten zaio:
<math display="block"> \mathbf{a} \cdot ( \mathbf{b} \times \mathbf{c} ) = \mathbf{b} \cdot ( \mathbf{c} \times \mathbf{a} )=\mathbf{c} \cdot ( \mathbf{a} \times \mathbf{b} ).</math>
Honen balioa [[Determinante|determinante]] bat da, hiru bektoreen koordenatuek osatzen duten matrizearen determinantea, alegia. Horrez gain, hiru bektoreek definitzen duten paralelepipedoaren bolumena da. Oso lagungarria da, batez ere Fisikan, kalkuluak errazteko.
== Biderketa eskalarra beste espazio batzuetan ==
Hurrengo zerrendan [[Espazio normatu|espazio normatuetan]] erabiltzen diren biderketa eskalar ohikoenak zerrendatzen dira. Espazioaren arabera, biderketa eskalar desberdinak definitzen dira, espazioetako elementuak desberdinak baitira. Biderketa eskalar hauek kanonikotzat hartzen dira. Hala ere, espazio bakoitzean biderketa eskalar bat baino gehiago defini daiteke.
*<math>\mathbb{R}^n</math>-en arrunta da biderketa eskalar honekin lantzea:
:<math>\mathbf{A}\cdot\mathbf{B}=(a_1, a_2, a_3, ..., a_n)\cdot(b_1,b_2,b_3, ..., b_n)=a_1 b_1 + a_2 b_2 + ... a_n b_n = \sum a_i \cdot b_i </math>
*<math>\mathbb{C}^n</math>-en </span> biderketa eskalar ohikoena hau da:
:<math>\mathbf{A}\cdot\mathbf{B}=(a_1, a_2, a_3, ..., a_n)\cdot(b_1,b_2,b_3, ..., b_n)=a_1 \overline{b_1} + a_2 \overline{b_2} + ... a_n \cdot \overline{b_n} = \sum a_i \cdot \overline{b_i}</math>
non <math> \overline{b_i}</math>elementua <math> b_i </math>-ren [[Konjugatu (matematika)|konjugatua]] den.
* Matrize-espazioetan ere defini daitezke, adibidez, ''m'' x ''n'' dimentsiodun matrize errealetan biderketa eskalar hau definitzen da:
:<math>\mathbf{A}\cdot\mathbf{B}=\operatorname{tr} (A^T \cdot B)</math>
non <math>tr(A)</math> <math>A</math> matrizearen [[Aztarna (aljebra)|aztarna]] den eta <math>A^T A</math> matrizearen [[Matrize irauli|iraulia]].
* [a, b] tarteko [[Funtzio jarraitu|funtzio jarraituen]] espazio bektorialean:
:<math>\mathbf{f}\cdot\mathbf{g} = \int_{a}^{b} f(x)\overline{g(x)}\mathrm{d} x</math>
non <math> \overline{g(x)}</math> funtzioa <math> g(x) </math>-ren [[Konjugatu (matematika)|konjugatua]] den.
* ''n'' edo gradu gutxiagoko polinomioen espazio bektorialean:
Izan bedi <math>\textstyle [x_1,x_2,x_3,...,x_n,x_{n+1}] \subseteq \mathbb{R}</math>, non elementuak ordenatuta dauden, hau da, <math>\textstyle x_1<x_2<x_3<...<x_n<x_{n+1} \,</math>:
<math>\mathbf{p}\cdot\mathbf{q} = p(x_1)q(x_1)+p(x_2)q(x_2)+...+p(x_n)q(x_n)+p(x_{n+1})q(x_{n+1}) = \sum p(x_i) \cdot q(x_i) </math>
== Biderketa eskalarra espazio euklideoan ==
=== Adierazpen analitikoa ===
Izan bitez <math>\mathbf{U}=(U_1,U_2,U_3)^t</math> y <math>\mathbf{V}=(V_1,V_2,V_3)^t</math> bektoreak <math>\mathbb{R}^3</math> espazio euklideo tridimentsionalean.
<math>\mathbf{U}</math> eta '''<math>\mathbf{V}</math>'''-ren arteko biderketa eskalarra forma matrizialean definitzen da:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}= U^t V =
\begin{bmatrix} U_1 & U_2& U_3 \\\end{bmatrix}
\begin{bmatrix} V_1\\ V_2\\ V_3 \\\end{bmatrix}
= U_1 V_1 + U_2 V_2 + U_3 V_3 \,
</math>||left}}
Bi bektoreak <math>\mathcal{B} = \{ e_1, e_2, e_3 \}</math> [[Oinarri (aljebra)|oinarri]] batean adierazten badira, orduan, bidekerta eskalarraren propietateak kontuan hartuta:
{|align=left
||<math> \mathbf{U} \cdot \mathbf{V}</math>||<math> = </math>||<math> (u_1 \mathbf{e}_1 + u_2 \mathbf{e}_2 + u_3 \mathbf{e}_3) \cdot (v_1 \mathbf{e}_1 + v_2 \mathbf{e}_2 + v_3 \mathbf{e}_3) </math>
|-
|
|valign=top|<math> = </math>
|<math> \begin{matrix}
u_1 v_1 \mathbf{e}_1 \cdot \mathbf{e}_1
+ u_2 v_1 \mathbf{e}_2 \cdot \mathbf{e}_1
+ u_3 v_1 \mathbf{e}_3 \cdot \mathbf{e}_1 \\
+ u_1 v_2 \mathbf{e}_1 \cdot \mathbf{e}_2
+ u_2 v_2 \mathbf{e}_2 \cdot \mathbf{e}_2
+ u_3 v_2 \mathbf{e}_3 \cdot \mathbf{e}_2 \\
+ u_1 v_3 \mathbf{e}_1 \cdot \mathbf{e}_3
+ u_2 v_3 \mathbf{e}_2 \cdot \mathbf{e}_3
+ u_3 v_3 \mathbf{e}_3 \cdot \mathbf{e}_3 \end{matrix}</math>
|}{{clear|left}}
Adierazpen luze hau era matrizialean laburbil daiteke:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}=
\begin{bmatrix} u_1 & u_2& u_3 \\\end{bmatrix}
\begin{bmatrix} a_{11} & a_{12} & a_{13} \\
a_{21} & a_{22} & a_{23} \\ a_{31} & a_{32} & a_{33}
\\\end{bmatrix}
\begin{bmatrix} v_1\\ v_2\\ v_3 \\\end{bmatrix}
= U_\mathcal{B}^t A V_\mathcal{B},
</math>||left}}
non '''A'''-ri biderketaren Gram-en matrizea deritzon. Matrize honen sarrerak oinarriaren biderketa eskalarrak dira, hau da, <math>a_{ij} = e_i \cdot e_j</math>. Oinarria ortonormala izanez gero, Gramen matrizea identitatea da.
Adierazpen hauek ''n'' dimentsioko espazioetara orokortu ahal da. '''U''' eta '''V''' <math>\mathbb{R}^n</math>-en bi bektore baldin badira, orduan:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}
= U_1 V_1 + U_2 V_2 + ... + U_n V_n \ .
</math>||left}}
Era berean, <math>\mathcal{B} = \{ e_1, e_2,..., e_n \}</math> oinarri batean bi bektoreen koordenatuaekin lan daiteke, ondorioz, biderketa eskalarra honela idazten da:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}
= U_\mathcal{B}^t \ A \ V_\mathcal{B},
</math>||left}}
non Gramem '''A''' matrizea ''n x n'' ordena duen.
== Erreferentziak ==
o3k1n34njy82gjy6k1cezngj2ejyx0a
9976029
9976026
2024-11-21T09:10:54Z
JosuAC
166181
/* Biderketa eskalar */
9976029
wikitext
text/x-wiki
= Biderketa eskalar =
[[File:Scalar-product-dot-product.svg|thumb|240px|Biderketa eskalarra [[Euklidear espazio|euklidear espazioan.]]]]
Matematikan, biderketa eskalarra <ref> "Dot Product". [https://www.mathsisfun.com/algebra/vectors-dot-product.html www.mathsisfun.com]</ref> eragiketa aljebraiko bat da, dimentsio bereko bi bektore hartzen dituena eta zenbaki bat ematen duena. Geometria euklidearrean, biderketa eskalarra oso erabilgarria da koordenatuekin lantzeko.
Aljebraikoki, biderketa eskalarra batuketa bat da, biderkatzen diren bi bektoreetan indize bera duten elementuen arteko biderkaduraren batuketa, hain zuzen ere. Geometrikoki bektoreen arteko angeluarekin erlazionatzen da.
<math display="block">\mathbf{a}\cdot \mathbf{b} = \sum_{i=1}^n a_ib_i = a_1b_1 + a_2b_2 + \cdots a_nb_n.</math>
== Historia ==
Biderketa eskalarra biderketa bektorialarekin batera garatu zen. Joseph Louis matematikari italiarrak definitu zituen XVIII.mendean tetraedroa hiru dimentsiotan ikertzeko.
Ondoren, 1843an, [[William Rowan Hamilton|William Rowan-ek]] kuartenioiak sortu zituenean, biderketa eskalarra ere azaldu zuen. 40 urte geroago, [[Josiah Willard Gibbs|Josiah Williard Gibbs-ek]] konturatu zen kuaternioien teoria gogaikarria zela; izan ere, biderketa eskalarrak beste era batera egin behar ziren.
Momentu honetan, Gibbsen lanari esker biderketa eskalarra baliabide estandar gisa onartu zen geometria arloan.
==Definizioa eta intuizioa ==
Biderketa eskalarra bektoreen artean puntu bat jarriz adierazten dugu.
<math>\vec{a} \cdot \vec{b} = \| \vec{a} \| \| \vec{b} \| \cos(\theta)</math>
Formula honen elementuak aztertzen baditugu, lehenengo biak <math>\| \vec{a} \| </math> eta <math>\| \vec{b} \|</math> dira. Hauek <math>\vec{a} </math> eta <math>\vec{b}</math>-ren moduluak dira; beraz, biderketa eskalarrak bektoreak zein luzeak diren hartzen du kontuan. Azkeneko faktorea <math>\cos(\theta)</math> da, non <math>\theta</math> <math>\vec{a}</math> eta <math>\vec{b}</math> bektoreek osatzen duten angelua den. Horrek adierazten digu biderketa eskalarrak norabidearekin zerikusia duela.
Zehazki, <math>\theta = 0</math> denean bi bektoreek norabide bera dute. Orduan hartzen du biderketa eskalarrak baliorik handiena, <math>\cos(0)=1</math> baita. Oro har, bi bektore norabide berean zenbat eta gehiago apuntatu, orduan eta handiagoa izango da haien arteko biderketa eskalarra.
Biderketa eskalarra ikusteko beste modu bat bektore batek bestearen gainean proiektatzen duen itzalean pentsatzea da. Angelua txikia denean, itzala jatorritik urrun dago eta biderketa eskalarra handia da. Angelua <math>90^{\circ}</math>tik gertu dagoenean, berriz, proiektatzen den itzala jatorriaren ondoan dago eta biderketa txikia da.
== Propietateak ==
Bira '''A''','''B''' eta '''C''' bektoreak espazio jakin batean eta izan bedi ''k'' eskalar bat, hau da, zenbaki bat. Orduan, hurrengo propietateak betetzen dira <ref> Nykamp, Duane. "The dot product". Math Insight. Retrieved September 6, 2020.</ref>:
1. Trukakortasuna:
{{Ekuazio|<math>
\mathbf{A} \cdot \mathbf{B}=\mathbf{B} \cdot \mathbf{A}
</math>||}}
2. Banakortasuna gehieketarekiko:
{{Ekuazio|<math>
\mathbf{A}\cdot(\mathbf{B}+\mathbf{C})=\mathbf{A}\cdot\mathbf{B}+\mathbf{A}\cdot\mathbf{C}
</math>||}}
3. Elkarkortasuna ''k'' eskalar baten biderketarekiko:
{{Ekuazio|<math>
k (\mathbf{A} \cdot \mathbf{B})= (k\mathbf{A}) \cdot \mathbf{B}=\mathbf{A}\cdot(k\mathbf{B})
</math>||}}
==Kosinuaren Teorema==
[[File:Dot product cosine rule.svg|160px|thumb|'''a''' eta '''b''' bektoreez eta '''<math> \theta </math>''' angeluaz definitutako triangelua.]]
Demagun bi bektore <math>{\color{red}\mathbf{a}}</math> eta <math>{\color{blue}\mathbf{b}}</math> ditugula, haien arteko angelua <math> \theta </math> dena. Horrela <math>{\color{orange}\mathbf{c}} = {\color{red}\mathbf{a}} - {\color{blue}\mathbf{b}}</math> bektorearekin triangelu bat osatzen dute. Izan bitez <math>{\color{red}A}</math>, <math>{\color{blue}B}</math> eta <math>{\color{orange}C}</math> balioak <math>{\color{red}\mathbf{a}}</math>, <math>{\color{blue}\mathbf{b}}</math>, eta <math>{\color{orange}\mathbf{c}}</math> bektoreen luzerak, hurrenez hurren. Orduan, azken bektore honen luzera kalkulatu
<math display="block">
\begin{align}
\mathbf{\color{orange}c} \cdot \mathbf{\color{orange}c} & = ( \mathbf{\color{red}a} - \mathbf{\color{blue}b}) \cdot ( \mathbf{\color{red}a} - \mathbf{\color{blue}b} ) \\
& = \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{red}a} - \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} - \mathbf{\color{blue}b} \cdot \mathbf{\color{red}a} + \mathbf{\color{blue}b} \cdot \mathbf{\color{blue}b} \\
& = {\color{red} A}^2 - \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} - \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} + {\color{blue} B }^2 \\
& = {\color{red} A }^2 - 2 \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} + {\color{blue} B }^2 \\
{\color{orange} C }^2 & = {\color{red} A }^2 + {\color{blue} B }^2 - 2 {\color{red} A } {\color{blue} B} \cos \mathbf{\color{purple}\theta} \\
\end{align}
</math>
eta [[Kosinuaren teorema|kosinuaren teorema]] lortzen da.
{{clear}}
== Definizio orokorra ==
Biderketa eskalarra [[Espazio bektorial|espazio bektorialetan]] defini daiteke. Izan bedi <math>E </math> <math>\mathbb{R}</math> gaineko bektore-espazioa. Orduan, <math> E </math> gaineko biderketa eskalarra <math> f: E \times E \rightarrow \mathbb{R} </math> aplikazio bat da non <math> f </math> forma bilineala, simetrikoa, ez-endakatua eta positiboki definitua den <ref>Txomin Ramirez, M. Asun García. Espazio Euklidearrak (2015). OCW Proiektua.[https://ocw.ehu.eus/pluginfile.php/46926/mod_page/content/1/Teoriaren_Laburpenak/5.Gaia/5.GAIA2.pdf]</ref>. Hau da, <math> f</math>-k hurrengo propietateak ditu:
* <math> f </math> bilineala da:
:<math> f(\alpha v_1 + \beta v_2,w) = \alpha f(v_1,w) + \beta f(v_2,w), \quad \alpha, \beta \in K, \quad v_1,v_2,w \in E</math>.
:<math> f(v,\alpha w_1 + \beta w_2) = \alpha f(v,w_1) + \beta f(v,w_2), \quad \alpha, \beta \in K, \quad v_1,v_2,w \in E</math>.
* <math> f </math> simetrikoa da:
:<math> f(v,w) = f(w,v) \quad v,w \in E </math>.
* <math> f </math> ez-endakatua da:
:<math> f(v,w) = 0, \quad w \in E \Longrightarrow v = 0 </math>.
* <math> f </math> positiboki definitua da:
:<math> f(v,v) \geq 0, \quad v \in E </math>.
=== Definizioa koordenatuekin ===
Izan bitez <math>\mathbf{a}</math> = <math>(a_1,a_2,\ldots,a_n)</math> eta <math>\mathbf{b}</math> = <math>(b_1,b_2,\ldots,b_n)</math> <math> \R^n</math>-ko bi bektore. Orduan, haien arteko biderkadura eskalarra honela definitzen da:
<math display="block">\mathbf{a}\cdot \mathbf{b} = \sum_{i=1}^n a_ib_i = a_1b_1 + a_2b_2 + \cdots a_nb_n.</math>
Adibidez, espazio tridimentsionalean, {{nowrap|<math> [1,3,-5] </math>}} eta {{nowrap|<math> [4,-2,-1] </math>}} bektoreen biderketa eskalarra horrela kalkulatzen da:
<math display="block">
\begin{align}
\ [1, 3, -5] \cdot [4, -2, -1] &= (1 \times 4) + (3\times-2) + (-5\times-1) \\
&= 4 - 6 + 5 \\
&= 3
\end{align}
</math>
Halaber, {{nowrap|<math>[1,3,-5]</math>}} bektorearen luzeraren karratua honela lortzen da:
<math display="block">
\begin{align}
\ [1, 3, -5] \cdot [1, 3, -5] &= (1 \times 1) + (3\times 3) + (-5\times -5) \\
&= 1 + 9 + 25 \\
&= 35
\end{align}
</math>
Beraz, {{nowrap|<math>[1,3,-5]</math>}}-ren luzera <math> \sqrt{35} </math> da.
==== Matrizeekin ====
<math>\mathbf{a}</math> eta <math>\mathbf{b}</math> bektoreak beren koordenatuen zutabe-matrizeekin identifikatzen badira, biderketa eskalarra matrizial gisa ikus daiteke:
<math display="block">\mathbf{a} \cdot \mathbf{b} = \mathbf{a}^{\mathrm{T}} \mathbf{b} = \begin{pmatrix}a_1 & a_2 & \cdots & a_n\end{pmatrix} \begin{pmatrix}b_1 \\ b_2 \\ \vdots \\ b_n\end{pmatrix} </math>
non <math>\mathbf{a}^{\mathrm{T}}</math> <math>\mathbf{a}</math>-ren [[Matrize irauli|iraulia]] den.
== Interpretazio geometrikoa ==
[[Espazio euklidear|Espazio euklidearretan]] erlazio handia dago biderkadura eskalarraren, bektoreen luzeren eta eratzen duten angeluaren artean <ref> A I Borisenko; I E Taparov (1968). Vector and tensor analysis with applications. Translated by Richard Silverman. Dover. p. 14.</ref>.
:<math>\vec{A} \cdot \vec{B}=|\vec{A}| |\vec{B}| \cos \theta</math>
Beraz, <math> \cos(90)=0</math> denez, bektoreak elkarzutak badira biderketa eskalarra 0 da.
Formula horretatik, bektoreen arteko angelua kalkula dezakegu.
:<math>\theta = \arccos \left(\frac {\vec{A} \cdot \vec{B}} {|\vec{A}| \cdot |\vec{B}|}\right)</math>
==Biderketa hirukoitza==
Biderketa eskalarra bektoreen arteko [[Biderketa hirukoitz|biderketa hirukoitza]] definitzeko balio du, [[Biderketa bektorial|biderketa bektorialarekin]] batera.
Eragiketa honi biderketa hirukoitza esaten zaio:
<math display="block"> \mathbf{a} \cdot ( \mathbf{b} \times \mathbf{c} ) = \mathbf{b} \cdot ( \mathbf{c} \times \mathbf{a} )=\mathbf{c} \cdot ( \mathbf{a} \times \mathbf{b} ).</math>
Honen balioa [[Determinante|determinante]] bat da, hiru bektoreen koordenatuek osatzen duten matrizearen determinantea, alegia. Horrez gain, hiru bektoreek definitzen duten paralelepipedoaren bolumena da. Oso lagungarria da, batez ere Fisikan, kalkuluak errazteko.
== Biderketa eskalarra beste espazio batzuetan ==
Hurrengo zerrendan [[Espazio normatu|espazio normatuetan]] erabiltzen diren biderketa eskalar ohikoenak zerrendatzen dira. Espazioaren arabera, biderketa eskalar desberdinak definitzen dira, espazioetako elementuak desberdinak baitira. Biderketa eskalar hauek kanonikotzat hartzen dira. Hala ere, espazio bakoitzean biderketa eskalar bat baino gehiago defini daiteke.
*<math>\mathbb{R}^n</math>-en arrunta da biderketa eskalar honekin lantzea:
:<math>\mathbf{A}\cdot\mathbf{B}=(a_1, a_2, a_3, ..., a_n)\cdot(b_1,b_2,b_3, ..., b_n)=a_1 b_1 + a_2 b_2 + ... a_n b_n = \sum a_i \cdot b_i </math>
*<math>\mathbb{C}^n</math>-en </span> biderketa eskalar ohikoena hau da:
:<math>\mathbf{A}\cdot\mathbf{B}=(a_1, a_2, a_3, ..., a_n)\cdot(b_1,b_2,b_3, ..., b_n)=a_1 \overline{b_1} + a_2 \overline{b_2} + ... a_n \cdot \overline{b_n} = \sum a_i \cdot \overline{b_i}</math>
non <math> \overline{b_i}</math>elementua <math> b_i </math>-ren [[Konjugatu (matematika)|konjugatua]] den.
* Matrize-espazioetan ere defini daitezke, adibidez, ''m'' x ''n'' dimentsiodun matrize errealetan biderketa eskalar hau definitzen da:
:<math>\mathbf{A}\cdot\mathbf{B}=\operatorname{tr} (A^T \cdot B)</math>
non <math>tr(A)</math> <math>A</math> matrizearen [[Aztarna (aljebra)|aztarna]] den eta <math>A^T A</math> matrizearen [[Matrize irauli|iraulia]].
* [a, b] tarteko [[Funtzio jarraitu|funtzio jarraituen]] espazio bektorialean:
:<math>\mathbf{f}\cdot\mathbf{g} = \int_{a}^{b} f(x)\overline{g(x)}\mathrm{d} x</math>
non <math> \overline{g(x)}</math> funtzioa <math> g(x) </math>-ren [[Konjugatu (matematika)|konjugatua]] den.
* ''n'' edo gradu gutxiagoko polinomioen espazio bektorialean:
Izan bedi <math>\textstyle [x_1,x_2,x_3,...,x_n,x_{n+1}] \subseteq \mathbb{R}</math>, non elementuak ordenatuta dauden, hau da, <math>\textstyle x_1<x_2<x_3<...<x_n<x_{n+1} \,</math>:
<math>\mathbf{p}\cdot\mathbf{q} = p(x_1)q(x_1)+p(x_2)q(x_2)+...+p(x_n)q(x_n)+p(x_{n+1})q(x_{n+1}) = \sum p(x_i) \cdot q(x_i) </math>
== Biderketa eskalarra espazio euklideoan ==
=== Adierazpen analitikoa ===
Izan bitez <math>\mathbf{U}=(U_1,U_2,U_3)^t</math> y <math>\mathbf{V}=(V_1,V_2,V_3)^t</math> bektoreak <math>\mathbb{R}^3</math> espazio euklideo tridimentsionalean.
<math>\mathbf{U}</math> eta '''<math>\mathbf{V}</math>'''-ren arteko biderketa eskalarra forma matrizialean definitzen da:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}= U^t V =
\begin{bmatrix} U_1 & U_2& U_3 \\\end{bmatrix}
\begin{bmatrix} V_1\\ V_2\\ V_3 \\\end{bmatrix}
= U_1 V_1 + U_2 V_2 + U_3 V_3 \,
</math>||left}}
Bi bektoreak <math>\mathcal{B} = \{ e_1, e_2, e_3 \}</math> [[Oinarri (aljebra)|oinarri]] batean adierazten badira, orduan, bidekerta eskalarraren propietateak kontuan hartuta:
{|align=left
||<math> \mathbf{U} \cdot \mathbf{V}</math>||<math> = </math>||<math> (u_1 \mathbf{e}_1 + u_2 \mathbf{e}_2 + u_3 \mathbf{e}_3) \cdot (v_1 \mathbf{e}_1 + v_2 \mathbf{e}_2 + v_3 \mathbf{e}_3) </math>
|-
|
|valign=top|<math> = </math>
|<math> \begin{matrix}
u_1 v_1 \mathbf{e}_1 \cdot \mathbf{e}_1
+ u_2 v_1 \mathbf{e}_2 \cdot \mathbf{e}_1
+ u_3 v_1 \mathbf{e}_3 \cdot \mathbf{e}_1 \\
+ u_1 v_2 \mathbf{e}_1 \cdot \mathbf{e}_2
+ u_2 v_2 \mathbf{e}_2 \cdot \mathbf{e}_2
+ u_3 v_2 \mathbf{e}_3 \cdot \mathbf{e}_2 \\
+ u_1 v_3 \mathbf{e}_1 \cdot \mathbf{e}_3
+ u_2 v_3 \mathbf{e}_2 \cdot \mathbf{e}_3
+ u_3 v_3 \mathbf{e}_3 \cdot \mathbf{e}_3 \end{matrix}</math>
|}{{clear|left}}
Adierazpen luze hau era matrizialean laburbil daiteke:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}=
\begin{bmatrix} u_1 & u_2& u_3 \\\end{bmatrix}
\begin{bmatrix} a_{11} & a_{12} & a_{13} \\
a_{21} & a_{22} & a_{23} \\ a_{31} & a_{32} & a_{33}
\\\end{bmatrix}
\begin{bmatrix} v_1\\ v_2\\ v_3 \\\end{bmatrix}
= U_\mathcal{B}^t A V_\mathcal{B},
</math>||left}}
non '''A'''-ri biderketaren Gram-en matrizea deritzon. Matrize honen sarrerak oinarriaren biderketa eskalarrak dira, hau da, <math>a_{ij} = e_i \cdot e_j</math>. Oinarria ortonormala izanez gero, Gramen matrizea identitatea da.
Adierazpen hauek ''n'' dimentsioko espazioetara orokortu ahal da. '''U''' eta '''V''' <math>\mathbb{R}^n</math>-en bi bektore baldin badira, orduan:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}
= U_1 V_1 + U_2 V_2 + ... + U_n V_n \ .
</math>||left}}
Era berean, <math>\mathcal{B} = \{ e_1, e_2,..., e_n \}</math> oinarri batean bi bektoreen koordenatuaekin lan daiteke, ondorioz, biderketa eskalarra honela idazten da:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}
= U_\mathcal{B}^t \ A \ V_\mathcal{B},
</math>||left}}
non Gramem '''A''' matrizea ''n x n'' ordena duen.
== Erreferentziak ==
1qws6aku73nwsqzkp5advvvbtf2n1a8
9976031
9976029
2024-11-21T09:12:31Z
JosuAC
166181
/* Biderketa eskalar */
9976031
wikitext
text/x-wiki
= Biderketa eskalar =
[[File:Scalar-product-dot-product.svg|thumb|240px|Biderketa eskalarra [[Euklidear espazio|euklidear espazioan.]]]]
Matematikan, biderketa eskalarra <ref> "Dot Product". [https://www.mathsisfun.com/algebra/vectors-dot-product.html www.mathsisfun.com]</ref> eragiketa aljebraiko bat da, dimentsio bereko bi bektore hartzen dituena eta zenbaki bat ematen duena. Geometria euklidearrean, biderketa eskalarra oso erabilgarria da koordenatuekin lantzeko.
Aljebraikoki, biderketa eskalarra batuketa bat da, biderkatzen diren bi bektoreetan indize bera duten elementuen arteko biderkaduraren batuketa, hain zuzen ere.
<math display="block">\mathbf{a}\cdot \mathbf{b} = \sum_{i=1}^n a_ib_i = a_1b_1 + a_2b_2 + \cdots a_nb_n.</math>.
Geometrikoki bektoreen arteko angeluarekin erlazionatzen da.
<math>\vec{A} \cdot \vec{B}=|\vec{A}| |\vec{B}| \cos \theta</math>.
== Historia ==
Biderketa eskalarra biderketa bektorialarekin batera garatu zen. Joseph Louis matematikari italiarrak definitu zituen XVIII.mendean tetraedroa hiru dimentsiotan ikertzeko.
Ondoren, 1843an, [[William Rowan Hamilton|William Rowan-ek]] kuartenioiak sortu zituenean, biderketa eskalarra ere azaldu zuen. 40 urte geroago, [[Josiah Willard Gibbs|Josiah Williard Gibbs-ek]] konturatu zen kuaternioien teoria gogaikarria zela; izan ere, biderketa eskalarrak beste era batera egin behar ziren.
Momentu honetan, Gibbsen lanari esker biderketa eskalarra baliabide estandar gisa onartu zen geometria arloan.
==Definizioa eta intuizioa ==
Biderketa eskalarra bektoreen artean puntu bat jarriz adierazten dugu.
<math>\vec{a} \cdot \vec{b} = \| \vec{a} \| \| \vec{b} \| \cos(\theta)</math>
Formula honen elementuak aztertzen baditugu, lehenengo biak <math>\| \vec{a} \| </math> eta <math>\| \vec{b} \|</math> dira. Hauek <math>\vec{a} </math> eta <math>\vec{b}</math>-ren moduluak dira; beraz, biderketa eskalarrak bektoreak zein luzeak diren hartzen du kontuan. Azkeneko faktorea <math>\cos(\theta)</math> da, non <math>\theta</math> <math>\vec{a}</math> eta <math>\vec{b}</math> bektoreek osatzen duten angelua den. Horrek adierazten digu biderketa eskalarrak norabidearekin zerikusia duela.
Zehazki, <math>\theta = 0</math> denean bi bektoreek norabide bera dute. Orduan hartzen du biderketa eskalarrak baliorik handiena, <math>\cos(0)=1</math> baita. Oro har, bi bektore norabide berean zenbat eta gehiago apuntatu, orduan eta handiagoa izango da haien arteko biderketa eskalarra.
Biderketa eskalarra ikusteko beste modu bat bektore batek bestearen gainean proiektatzen duen itzalean pentsatzea da. Angelua txikia denean, itzala jatorritik urrun dago eta biderketa eskalarra handia da. Angelua <math>90^{\circ}</math>tik gertu dagoenean, berriz, proiektatzen den itzala jatorriaren ondoan dago eta biderketa txikia da.
== Propietateak ==
Bira '''A''','''B''' eta '''C''' bektoreak espazio jakin batean eta izan bedi ''k'' eskalar bat, hau da, zenbaki bat. Orduan, hurrengo propietateak betetzen dira <ref> Nykamp, Duane. "The dot product". Math Insight. Retrieved September 6, 2020.</ref>:
1. Trukakortasuna:
{{Ekuazio|<math>
\mathbf{A} \cdot \mathbf{B}=\mathbf{B} \cdot \mathbf{A}
</math>||}}
2. Banakortasuna gehieketarekiko:
{{Ekuazio|<math>
\mathbf{A}\cdot(\mathbf{B}+\mathbf{C})=\mathbf{A}\cdot\mathbf{B}+\mathbf{A}\cdot\mathbf{C}
</math>||}}
3. Elkarkortasuna ''k'' eskalar baten biderketarekiko:
{{Ekuazio|<math>
k (\mathbf{A} \cdot \mathbf{B})= (k\mathbf{A}) \cdot \mathbf{B}=\mathbf{A}\cdot(k\mathbf{B})
</math>||}}
==Kosinuaren Teorema==
[[File:Dot product cosine rule.svg|160px|thumb|'''a''' eta '''b''' bektoreez eta '''<math> \theta </math>''' angeluaz definitutako triangelua.]]
Demagun bi bektore <math>{\color{red}\mathbf{a}}</math> eta <math>{\color{blue}\mathbf{b}}</math> ditugula, haien arteko angelua <math> \theta </math> dena. Horrela <math>{\color{orange}\mathbf{c}} = {\color{red}\mathbf{a}} - {\color{blue}\mathbf{b}}</math> bektorearekin triangelu bat osatzen dute. Izan bitez <math>{\color{red}A}</math>, <math>{\color{blue}B}</math> eta <math>{\color{orange}C}</math> balioak <math>{\color{red}\mathbf{a}}</math>, <math>{\color{blue}\mathbf{b}}</math>, eta <math>{\color{orange}\mathbf{c}}</math> bektoreen luzerak, hurrenez hurren. Orduan, azken bektore honen luzera kalkulatu
<math display="block">
\begin{align}
\mathbf{\color{orange}c} \cdot \mathbf{\color{orange}c} & = ( \mathbf{\color{red}a} - \mathbf{\color{blue}b}) \cdot ( \mathbf{\color{red}a} - \mathbf{\color{blue}b} ) \\
& = \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{red}a} - \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} - \mathbf{\color{blue}b} \cdot \mathbf{\color{red}a} + \mathbf{\color{blue}b} \cdot \mathbf{\color{blue}b} \\
& = {\color{red} A}^2 - \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} - \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} + {\color{blue} B }^2 \\
& = {\color{red} A }^2 - 2 \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} + {\color{blue} B }^2 \\
{\color{orange} C }^2 & = {\color{red} A }^2 + {\color{blue} B }^2 - 2 {\color{red} A } {\color{blue} B} \cos \mathbf{\color{purple}\theta} \\
\end{align}
</math>
eta [[Kosinuaren teorema|kosinuaren teorema]] lortzen da.
{{clear}}
== Definizio orokorra ==
Biderketa eskalarra [[Espazio bektorial|espazio bektorialetan]] defini daiteke. Izan bedi <math>E </math> <math>\mathbb{R}</math> gaineko bektore-espazioa. Orduan, <math> E </math> gaineko biderketa eskalarra <math> f: E \times E \rightarrow \mathbb{R} </math> aplikazio bat da non <math> f </math> forma bilineala, simetrikoa, ez-endakatua eta positiboki definitua den <ref>Txomin Ramirez, M. Asun García. Espazio Euklidearrak (2015). OCW Proiektua.[https://ocw.ehu.eus/pluginfile.php/46926/mod_page/content/1/Teoriaren_Laburpenak/5.Gaia/5.GAIA2.pdf]</ref>. Hau da, <math> f</math>-k hurrengo propietateak ditu:
* <math> f </math> bilineala da:
:<math> f(\alpha v_1 + \beta v_2,w) = \alpha f(v_1,w) + \beta f(v_2,w), \quad \alpha, \beta \in K, \quad v_1,v_2,w \in E</math>.
:<math> f(v,\alpha w_1 + \beta w_2) = \alpha f(v,w_1) + \beta f(v,w_2), \quad \alpha, \beta \in K, \quad v_1,v_2,w \in E</math>.
* <math> f </math> simetrikoa da:
:<math> f(v,w) = f(w,v) \quad v,w \in E </math>.
* <math> f </math> ez-endakatua da:
:<math> f(v,w) = 0, \quad w \in E \Longrightarrow v = 0 </math>.
* <math> f </math> positiboki definitua da:
:<math> f(v,v) \geq 0, \quad v \in E </math>.
=== Definizioa koordenatuekin ===
Izan bitez <math>\mathbf{a}</math> = <math>(a_1,a_2,\ldots,a_n)</math> eta <math>\mathbf{b}</math> = <math>(b_1,b_2,\ldots,b_n)</math> <math> \R^n</math>-ko bi bektore. Orduan, haien arteko biderkadura eskalarra honela definitzen da:
<math display="block">\mathbf{a}\cdot \mathbf{b} = \sum_{i=1}^n a_ib_i = a_1b_1 + a_2b_2 + \cdots a_nb_n.</math>
Adibidez, espazio tridimentsionalean, {{nowrap|<math> [1,3,-5] </math>}} eta {{nowrap|<math> [4,-2,-1] </math>}} bektoreen biderketa eskalarra horrela kalkulatzen da:
<math display="block">
\begin{align}
\ [1, 3, -5] \cdot [4, -2, -1] &= (1 \times 4) + (3\times-2) + (-5\times-1) \\
&= 4 - 6 + 5 \\
&= 3
\end{align}
</math>
Halaber, {{nowrap|<math>[1,3,-5]</math>}} bektorearen luzeraren karratua honela lortzen da:
<math display="block">
\begin{align}
\ [1, 3, -5] \cdot [1, 3, -5] &= (1 \times 1) + (3\times 3) + (-5\times -5) \\
&= 1 + 9 + 25 \\
&= 35
\end{align}
</math>
Beraz, {{nowrap|<math>[1,3,-5]</math>}}-ren luzera <math> \sqrt{35} </math> da.
==== Matrizeekin ====
<math>\mathbf{a}</math> eta <math>\mathbf{b}</math> bektoreak beren koordenatuen zutabe-matrizeekin identifikatzen badira, biderketa eskalarra matrizial gisa ikus daiteke:
<math display="block">\mathbf{a} \cdot \mathbf{b} = \mathbf{a}^{\mathrm{T}} \mathbf{b} = \begin{pmatrix}a_1 & a_2 & \cdots & a_n\end{pmatrix} \begin{pmatrix}b_1 \\ b_2 \\ \vdots \\ b_n\end{pmatrix} </math>
non <math>\mathbf{a}^{\mathrm{T}}</math> <math>\mathbf{a}</math>-ren [[Matrize irauli|iraulia]] den.
== Interpretazio geometrikoa ==
[[Espazio euklidear|Espazio euklidearretan]] erlazio handia dago biderkadura eskalarraren, bektoreen luzeren eta eratzen duten angeluaren artean <ref> A I Borisenko; I E Taparov (1968). Vector and tensor analysis with applications. Translated by Richard Silverman. Dover. p. 14.</ref>.
:<math>\vec{A} \cdot \vec{B}=|\vec{A}| |\vec{B}| \cos \theta</math>
Beraz, <math> \cos(90)=0</math> denez, bektoreak elkarzutak badira biderketa eskalarra 0 da.
Formula horretatik, bektoreen arteko angelua kalkula dezakegu.
:<math>\theta = \arccos \left(\frac {\vec{A} \cdot \vec{B}} {|\vec{A}| \cdot |\vec{B}|}\right)</math>
==Biderketa hirukoitza==
Biderketa eskalarra bektoreen arteko [[Biderketa hirukoitz|biderketa hirukoitza]] definitzeko balio du, [[Biderketa bektorial|biderketa bektorialarekin]] batera.
Eragiketa honi biderketa hirukoitza esaten zaio:
<math display="block"> \mathbf{a} \cdot ( \mathbf{b} \times \mathbf{c} ) = \mathbf{b} \cdot ( \mathbf{c} \times \mathbf{a} )=\mathbf{c} \cdot ( \mathbf{a} \times \mathbf{b} ).</math>
Honen balioa [[Determinante|determinante]] bat da, hiru bektoreen koordenatuek osatzen duten matrizearen determinantea, alegia. Horrez gain, hiru bektoreek definitzen duten paralelepipedoaren bolumena da. Oso lagungarria da, batez ere Fisikan, kalkuluak errazteko.
== Biderketa eskalarra beste espazio batzuetan ==
Hurrengo zerrendan [[Espazio normatu|espazio normatuetan]] erabiltzen diren biderketa eskalar ohikoenak zerrendatzen dira. Espazioaren arabera, biderketa eskalar desberdinak definitzen dira, espazioetako elementuak desberdinak baitira. Biderketa eskalar hauek kanonikotzat hartzen dira. Hala ere, espazio bakoitzean biderketa eskalar bat baino gehiago defini daiteke.
*<math>\mathbb{R}^n</math>-en arrunta da biderketa eskalar honekin lantzea:
:<math>\mathbf{A}\cdot\mathbf{B}=(a_1, a_2, a_3, ..., a_n)\cdot(b_1,b_2,b_3, ..., b_n)=a_1 b_1 + a_2 b_2 + ... a_n b_n = \sum a_i \cdot b_i </math>
*<math>\mathbb{C}^n</math>-en </span> biderketa eskalar ohikoena hau da:
:<math>\mathbf{A}\cdot\mathbf{B}=(a_1, a_2, a_3, ..., a_n)\cdot(b_1,b_2,b_3, ..., b_n)=a_1 \overline{b_1} + a_2 \overline{b_2} + ... a_n \cdot \overline{b_n} = \sum a_i \cdot \overline{b_i}</math>
non <math> \overline{b_i}</math>elementua <math> b_i </math>-ren [[Konjugatu (matematika)|konjugatua]] den.
* Matrize-espazioetan ere defini daitezke, adibidez, ''m'' x ''n'' dimentsiodun matrize errealetan biderketa eskalar hau definitzen da:
:<math>\mathbf{A}\cdot\mathbf{B}=\operatorname{tr} (A^T \cdot B)</math>
non <math>tr(A)</math> <math>A</math> matrizearen [[Aztarna (aljebra)|aztarna]] den eta <math>A^T A</math> matrizearen [[Matrize irauli|iraulia]].
* [a, b] tarteko [[Funtzio jarraitu|funtzio jarraituen]] espazio bektorialean:
:<math>\mathbf{f}\cdot\mathbf{g} = \int_{a}^{b} f(x)\overline{g(x)}\mathrm{d} x</math>
non <math> \overline{g(x)}</math> funtzioa <math> g(x) </math>-ren [[Konjugatu (matematika)|konjugatua]] den.
* ''n'' edo gradu gutxiagoko polinomioen espazio bektorialean:
Izan bedi <math>\textstyle [x_1,x_2,x_3,...,x_n,x_{n+1}] \subseteq \mathbb{R}</math>, non elementuak ordenatuta dauden, hau da, <math>\textstyle x_1<x_2<x_3<...<x_n<x_{n+1} \,</math>:
<math>\mathbf{p}\cdot\mathbf{q} = p(x_1)q(x_1)+p(x_2)q(x_2)+...+p(x_n)q(x_n)+p(x_{n+1})q(x_{n+1}) = \sum p(x_i) \cdot q(x_i) </math>
== Biderketa eskalarra espazio euklideoan ==
=== Adierazpen analitikoa ===
Izan bitez <math>\mathbf{U}=(U_1,U_2,U_3)^t</math> y <math>\mathbf{V}=(V_1,V_2,V_3)^t</math> bektoreak <math>\mathbb{R}^3</math> espazio euklideo tridimentsionalean.
<math>\mathbf{U}</math> eta '''<math>\mathbf{V}</math>'''-ren arteko biderketa eskalarra forma matrizialean definitzen da:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}= U^t V =
\begin{bmatrix} U_1 & U_2& U_3 \\\end{bmatrix}
\begin{bmatrix} V_1\\ V_2\\ V_3 \\\end{bmatrix}
= U_1 V_1 + U_2 V_2 + U_3 V_3 \,
</math>||left}}
Bi bektoreak <math>\mathcal{B} = \{ e_1, e_2, e_3 \}</math> [[Oinarri (aljebra)|oinarri]] batean adierazten badira, orduan, bidekerta eskalarraren propietateak kontuan hartuta:
{|align=left
||<math> \mathbf{U} \cdot \mathbf{V}</math>||<math> = </math>||<math> (u_1 \mathbf{e}_1 + u_2 \mathbf{e}_2 + u_3 \mathbf{e}_3) \cdot (v_1 \mathbf{e}_1 + v_2 \mathbf{e}_2 + v_3 \mathbf{e}_3) </math>
|-
|
|valign=top|<math> = </math>
|<math> \begin{matrix}
u_1 v_1 \mathbf{e}_1 \cdot \mathbf{e}_1
+ u_2 v_1 \mathbf{e}_2 \cdot \mathbf{e}_1
+ u_3 v_1 \mathbf{e}_3 \cdot \mathbf{e}_1 \\
+ u_1 v_2 \mathbf{e}_1 \cdot \mathbf{e}_2
+ u_2 v_2 \mathbf{e}_2 \cdot \mathbf{e}_2
+ u_3 v_2 \mathbf{e}_3 \cdot \mathbf{e}_2 \\
+ u_1 v_3 \mathbf{e}_1 \cdot \mathbf{e}_3
+ u_2 v_3 \mathbf{e}_2 \cdot \mathbf{e}_3
+ u_3 v_3 \mathbf{e}_3 \cdot \mathbf{e}_3 \end{matrix}</math>
|}{{clear|left}}
Adierazpen luze hau era matrizialean laburbil daiteke:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}=
\begin{bmatrix} u_1 & u_2& u_3 \\\end{bmatrix}
\begin{bmatrix} a_{11} & a_{12} & a_{13} \\
a_{21} & a_{22} & a_{23} \\ a_{31} & a_{32} & a_{33}
\\\end{bmatrix}
\begin{bmatrix} v_1\\ v_2\\ v_3 \\\end{bmatrix}
= U_\mathcal{B}^t A V_\mathcal{B},
</math>||left}}
non '''A'''-ri biderketaren Gram-en matrizea deritzon. Matrize honen sarrerak oinarriaren biderketa eskalarrak dira, hau da, <math>a_{ij} = e_i \cdot e_j</math>. Oinarria ortonormala izanez gero, Gramen matrizea identitatea da.
Adierazpen hauek ''n'' dimentsioko espazioetara orokortu ahal da. '''U''' eta '''V''' <math>\mathbb{R}^n</math>-en bi bektore baldin badira, orduan:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}
= U_1 V_1 + U_2 V_2 + ... + U_n V_n \ .
</math>||left}}
Era berean, <math>\mathcal{B} = \{ e_1, e_2,..., e_n \}</math> oinarri batean bi bektoreen koordenatuaekin lan daiteke, ondorioz, biderketa eskalarra honela idazten da:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}
= U_\mathcal{B}^t \ A \ V_\mathcal{B},
</math>||left}}
non Gramem '''A''' matrizea ''n x n'' ordena duen.
== Erreferentziak ==
isn2q9ddyf29g8mnr6af539olfy26sv
9976035
9976031
2024-11-21T09:17:50Z
JosuAC
166181
/* Biderketa eskalar */
9976035
wikitext
text/x-wiki
= Biderketa eskalar =
[[File:Scalar-product-dot-product.svg|thumb|240px|Biderketa eskalarra [[Euklidear espazio|euklidear espazioan.]]]]
Matematikan, biderketa eskalarra <ref> "Dot Product". [https://www.mathsisfun.com/algebra/vectors-dot-product.html www.mathsisfun.com]</ref> eragiketa aljebraiko bat da, dimentsio bereko bi bektore hartzen dituena eta zenbaki bat ematen duena. Geometria euklidearrean, biderketa eskalarra oso erabilgarria da koordenatuekin lantzeko.
Aljebraikoki, biderketa eskalarra batuketa bat da, biderkatzen diren bi bektoreetan indize bera duten elementuen arteko biderkaduraren batuketa, hain zuzen ere.
<math display="block">\mathbf{a}\cdot \mathbf{b} = \sum_{i=1}^n a_ib_i = a_1b_1 + a_2b_2 + \cdots a_nb_n</math>
Geometrikoki bektoreen arteko angeluarekin (<math>\theta</math>) erlazionatzen da:
<math display = "block">\mathbf{a} \cdot \mathbf{b}=|\mathbf{a}| |\mathbf{b}| \cos \theta</math>
non <math>|\mathbf{a}| </math> eta <math>|\mathbf{b}| </math> bektoreen luzerak diren.
== Historia ==
Biderketa eskalarra biderketa bektorialarekin batera garatu zen. Joseph Louis matematikari italiarrak definitu zituen XVIII.mendean tetraedroa hiru dimentsiotan ikertzeko.
Ondoren, 1843an, [[William Rowan Hamilton|William Rowan-ek]] kuartenioiak sortu zituenean, biderketa eskalarra ere azaldu zuen. 40 urte geroago, [[Josiah Willard Gibbs|Josiah Williard Gibbs-ek]] konturatu zen kuaternioien teoria gogaikarria zela; izan ere, biderketa eskalarrak beste era batera egin behar ziren.
Momentu honetan, Gibbsen lanari esker biderketa eskalarra baliabide estandar gisa onartu zen geometria arloan.
==Definizioa eta intuizioa ==
Biderketa eskalarra bektoreen artean puntu bat jarriz adierazten dugu.
<math>\vec{a} \cdot \vec{b} = \| \vec{a} \| \| \vec{b} \| \cos(\theta)</math>
Formula honen elementuak aztertzen baditugu, lehenengo biak <math>\| \vec{a} \| </math> eta <math>\| \vec{b} \|</math> dira. Hauek <math>\vec{a} </math> eta <math>\vec{b}</math>-ren moduluak dira; beraz, biderketa eskalarrak bektoreak zein luzeak diren hartzen du kontuan. Azkeneko faktorea <math>\cos(\theta)</math> da, non <math>\theta</math> <math>\vec{a}</math> eta <math>\vec{b}</math> bektoreek osatzen duten angelua den. Horrek adierazten digu biderketa eskalarrak norabidearekin zerikusia duela.
Zehazki, <math>\theta = 0</math> denean bi bektoreek norabide bera dute. Orduan hartzen du biderketa eskalarrak baliorik handiena, <math>\cos(0)=1</math> baita. Oro har, bi bektore norabide berean zenbat eta gehiago apuntatu, orduan eta handiagoa izango da haien arteko biderketa eskalarra.
Biderketa eskalarra ikusteko beste modu bat bektore batek bestearen gainean proiektatzen duen itzalean pentsatzea da. Angelua txikia denean, itzala jatorritik urrun dago eta biderketa eskalarra handia da. Angelua <math>90^{\circ}</math>tik gertu dagoenean, berriz, proiektatzen den itzala jatorriaren ondoan dago eta biderketa txikia da.
== Propietateak ==
Bira '''A''','''B''' eta '''C''' bektoreak espazio jakin batean eta izan bedi ''k'' eskalar bat, hau da, zenbaki bat. Orduan, hurrengo propietateak betetzen dira <ref> Nykamp, Duane. "The dot product". Math Insight. Retrieved September 6, 2020.</ref>:
1. Trukakortasuna:
{{Ekuazio|<math>
\mathbf{A} \cdot \mathbf{B}=\mathbf{B} \cdot \mathbf{A}
</math>||}}
2. Banakortasuna gehieketarekiko:
{{Ekuazio|<math>
\mathbf{A}\cdot(\mathbf{B}+\mathbf{C})=\mathbf{A}\cdot\mathbf{B}+\mathbf{A}\cdot\mathbf{C}
</math>||}}
3. Elkarkortasuna ''k'' eskalar baten biderketarekiko:
{{Ekuazio|<math>
k (\mathbf{A} \cdot \mathbf{B})= (k\mathbf{A}) \cdot \mathbf{B}=\mathbf{A}\cdot(k\mathbf{B})
</math>||}}
==Kosinuaren Teorema==
[[File:Dot product cosine rule.svg|160px|thumb|'''a''' eta '''b''' bektoreez eta '''<math> \theta </math>''' angeluaz definitutako triangelua.]]
Demagun bi bektore <math>{\color{red}\mathbf{a}}</math> eta <math>{\color{blue}\mathbf{b}}</math> ditugula, haien arteko angelua <math> \theta </math> dena. Horrela <math>{\color{orange}\mathbf{c}} = {\color{red}\mathbf{a}} - {\color{blue}\mathbf{b}}</math> bektorearekin triangelu bat osatzen dute. Izan bitez <math>{\color{red}A}</math>, <math>{\color{blue}B}</math> eta <math>{\color{orange}C}</math> balioak <math>{\color{red}\mathbf{a}}</math>, <math>{\color{blue}\mathbf{b}}</math>, eta <math>{\color{orange}\mathbf{c}}</math> bektoreen luzerak, hurrenez hurren. Orduan, azken bektore honen luzera kalkulatu
<math display="block">
\begin{align}
\mathbf{\color{orange}c} \cdot \mathbf{\color{orange}c} & = ( \mathbf{\color{red}a} - \mathbf{\color{blue}b}) \cdot ( \mathbf{\color{red}a} - \mathbf{\color{blue}b} ) \\
& = \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{red}a} - \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} - \mathbf{\color{blue}b} \cdot \mathbf{\color{red}a} + \mathbf{\color{blue}b} \cdot \mathbf{\color{blue}b} \\
& = {\color{red} A}^2 - \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} - \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} + {\color{blue} B }^2 \\
& = {\color{red} A }^2 - 2 \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} + {\color{blue} B }^2 \\
{\color{orange} C }^2 & = {\color{red} A }^2 + {\color{blue} B }^2 - 2 {\color{red} A } {\color{blue} B} \cos \mathbf{\color{purple}\theta} \\
\end{align}
</math>
eta [[Kosinuaren teorema|kosinuaren teorema]] lortzen da.
{{clear}}
== Definizio orokorra ==
Biderketa eskalarra [[Espazio bektorial|espazio bektorialetan]] defini daiteke. Izan bedi <math>E </math> <math>\mathbb{R}</math> gaineko bektore-espazioa. Orduan, <math> E </math> gaineko biderketa eskalarra <math> f: E \times E \rightarrow \mathbb{R} </math> aplikazio bat da non <math> f </math> forma bilineala, simetrikoa, ez-endakatua eta positiboki definitua den <ref>Txomin Ramirez, M. Asun García. Espazio Euklidearrak (2015). OCW Proiektua.[https://ocw.ehu.eus/pluginfile.php/46926/mod_page/content/1/Teoriaren_Laburpenak/5.Gaia/5.GAIA2.pdf]</ref>. Hau da, <math> f</math>-k hurrengo propietateak ditu:
* <math> f </math> bilineala da:
:<math> f(\alpha v_1 + \beta v_2,w) = \alpha f(v_1,w) + \beta f(v_2,w), \quad \alpha, \beta \in K, \quad v_1,v_2,w \in E</math>.
:<math> f(v,\alpha w_1 + \beta w_2) = \alpha f(v,w_1) + \beta f(v,w_2), \quad \alpha, \beta \in K, \quad v_1,v_2,w \in E</math>.
* <math> f </math> simetrikoa da:
:<math> f(v,w) = f(w,v) \quad v,w \in E </math>.
* <math> f </math> ez-endakatua da:
:<math> f(v,w) = 0, \quad w \in E \Longrightarrow v = 0 </math>.
* <math> f </math> positiboki definitua da:
:<math> f(v,v) \geq 0, \quad v \in E </math>.
=== Definizioa koordenatuekin ===
Izan bitez <math>\mathbf{a}</math> = <math>(a_1,a_2,\ldots,a_n)</math> eta <math>\mathbf{b}</math> = <math>(b_1,b_2,\ldots,b_n)</math> <math> \R^n</math>-ko bi bektore. Orduan, haien arteko biderkadura eskalarra honela definitzen da:
<math display="block">\mathbf{a}\cdot \mathbf{b} = \sum_{i=1}^n a_ib_i = a_1b_1 + a_2b_2 + \cdots a_nb_n.</math>
Adibidez, espazio tridimentsionalean, {{nowrap|<math> [1,3,-5] </math>}} eta {{nowrap|<math> [4,-2,-1] </math>}} bektoreen biderketa eskalarra horrela kalkulatzen da:
<math display="block">
\begin{align}
\ [1, 3, -5] \cdot [4, -2, -1] &= (1 \times 4) + (3\times-2) + (-5\times-1) \\
&= 4 - 6 + 5 \\
&= 3
\end{align}
</math>
Halaber, {{nowrap|<math>[1,3,-5]</math>}} bektorearen luzeraren karratua honela lortzen da:
<math display="block">
\begin{align}
\ [1, 3, -5] \cdot [1, 3, -5] &= (1 \times 1) + (3\times 3) + (-5\times -5) \\
&= 1 + 9 + 25 \\
&= 35
\end{align}
</math>
Beraz, {{nowrap|<math>[1,3,-5]</math>}}-ren luzera <math> \sqrt{35} </math> da.
==== Matrizeekin ====
<math>\mathbf{a}</math> eta <math>\mathbf{b}</math> bektoreak beren koordenatuen zutabe-matrizeekin identifikatzen badira, biderketa eskalarra matrizial gisa ikus daiteke:
<math display="block">\mathbf{a} \cdot \mathbf{b} = \mathbf{a}^{\mathrm{T}} \mathbf{b} = \begin{pmatrix}a_1 & a_2 & \cdots & a_n\end{pmatrix} \begin{pmatrix}b_1 \\ b_2 \\ \vdots \\ b_n\end{pmatrix} </math>
non <math>\mathbf{a}^{\mathrm{T}}</math> <math>\mathbf{a}</math>-ren [[Matrize irauli|iraulia]] den.
== Interpretazio geometrikoa ==
[[Espazio euklidear|Espazio euklidearretan]] erlazio handia dago biderkadura eskalarraren, bektoreen luzeren eta eratzen duten angeluaren artean <ref> A I Borisenko; I E Taparov (1968). Vector and tensor analysis with applications. Translated by Richard Silverman. Dover. p. 14.</ref>.
:<math>\vec{A} \cdot \vec{B}=|\vec{A}| |\vec{B}| \cos \theta</math>
Beraz, <math> \cos(90)=0</math> denez, bektoreak elkarzutak badira biderketa eskalarra 0 da.
Formula horretatik, bektoreen arteko angelua kalkula dezakegu.
:<math>\theta = \arccos \left(\frac {\vec{A} \cdot \vec{B}} {|\vec{A}| \cdot |\vec{B}|}\right)</math>
==Biderketa hirukoitza==
Biderketa eskalarra bektoreen arteko [[Biderketa hirukoitz|biderketa hirukoitza]] definitzeko balio du, [[Biderketa bektorial|biderketa bektorialarekin]] batera.
Eragiketa honi biderketa hirukoitza esaten zaio:
<math display="block"> \mathbf{a} \cdot ( \mathbf{b} \times \mathbf{c} ) = \mathbf{b} \cdot ( \mathbf{c} \times \mathbf{a} )=\mathbf{c} \cdot ( \mathbf{a} \times \mathbf{b} ).</math>
Honen balioa [[Determinante|determinante]] bat da, hiru bektoreen koordenatuek osatzen duten matrizearen determinantea, alegia. Horrez gain, hiru bektoreek definitzen duten paralelepipedoaren bolumena da. Oso lagungarria da, batez ere Fisikan, kalkuluak errazteko.
== Biderketa eskalarra beste espazio batzuetan ==
Hurrengo zerrendan [[Espazio normatu|espazio normatuetan]] erabiltzen diren biderketa eskalar ohikoenak zerrendatzen dira. Espazioaren arabera, biderketa eskalar desberdinak definitzen dira, espazioetako elementuak desberdinak baitira. Biderketa eskalar hauek kanonikotzat hartzen dira. Hala ere, espazio bakoitzean biderketa eskalar bat baino gehiago defini daiteke.
*<math>\mathbb{R}^n</math>-en arrunta da biderketa eskalar honekin lantzea:
:<math>\mathbf{A}\cdot\mathbf{B}=(a_1, a_2, a_3, ..., a_n)\cdot(b_1,b_2,b_3, ..., b_n)=a_1 b_1 + a_2 b_2 + ... a_n b_n = \sum a_i \cdot b_i </math>
*<math>\mathbb{C}^n</math>-en </span> biderketa eskalar ohikoena hau da:
:<math>\mathbf{A}\cdot\mathbf{B}=(a_1, a_2, a_3, ..., a_n)\cdot(b_1,b_2,b_3, ..., b_n)=a_1 \overline{b_1} + a_2 \overline{b_2} + ... a_n \cdot \overline{b_n} = \sum a_i \cdot \overline{b_i}</math>
non <math> \overline{b_i}</math>elementua <math> b_i </math>-ren [[Konjugatu (matematika)|konjugatua]] den.
* Matrize-espazioetan ere defini daitezke, adibidez, ''m'' x ''n'' dimentsiodun matrize errealetan biderketa eskalar hau definitzen da:
:<math>\mathbf{A}\cdot\mathbf{B}=\operatorname{tr} (A^T \cdot B)</math>
non <math>tr(A)</math> <math>A</math> matrizearen [[Aztarna (aljebra)|aztarna]] den eta <math>A^T A</math> matrizearen [[Matrize irauli|iraulia]].
* [a, b] tarteko [[Funtzio jarraitu|funtzio jarraituen]] espazio bektorialean:
:<math>\mathbf{f}\cdot\mathbf{g} = \int_{a}^{b} f(x)\overline{g(x)}\mathrm{d} x</math>
non <math> \overline{g(x)}</math> funtzioa <math> g(x) </math>-ren [[Konjugatu (matematika)|konjugatua]] den.
* ''n'' edo gradu gutxiagoko polinomioen espazio bektorialean:
Izan bedi <math>\textstyle [x_1,x_2,x_3,...,x_n,x_{n+1}] \subseteq \mathbb{R}</math>, non elementuak ordenatuta dauden, hau da, <math>\textstyle x_1<x_2<x_3<...<x_n<x_{n+1} \,</math>:
<math>\mathbf{p}\cdot\mathbf{q} = p(x_1)q(x_1)+p(x_2)q(x_2)+...+p(x_n)q(x_n)+p(x_{n+1})q(x_{n+1}) = \sum p(x_i) \cdot q(x_i) </math>
== Biderketa eskalarra espazio euklideoan ==
=== Adierazpen analitikoa ===
Izan bitez <math>\mathbf{U}=(U_1,U_2,U_3)^t</math> y <math>\mathbf{V}=(V_1,V_2,V_3)^t</math> bektoreak <math>\mathbb{R}^3</math> espazio euklideo tridimentsionalean.
<math>\mathbf{U}</math> eta '''<math>\mathbf{V}</math>'''-ren arteko biderketa eskalarra forma matrizialean definitzen da:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}= U^t V =
\begin{bmatrix} U_1 & U_2& U_3 \\\end{bmatrix}
\begin{bmatrix} V_1\\ V_2\\ V_3 \\\end{bmatrix}
= U_1 V_1 + U_2 V_2 + U_3 V_3 \,
</math>||left}}
Bi bektoreak <math>\mathcal{B} = \{ e_1, e_2, e_3 \}</math> [[Oinarri (aljebra)|oinarri]] batean adierazten badira, orduan, bidekerta eskalarraren propietateak kontuan hartuta:
{|align=left
||<math> \mathbf{U} \cdot \mathbf{V}</math>||<math> = </math>||<math> (u_1 \mathbf{e}_1 + u_2 \mathbf{e}_2 + u_3 \mathbf{e}_3) \cdot (v_1 \mathbf{e}_1 + v_2 \mathbf{e}_2 + v_3 \mathbf{e}_3) </math>
|-
|
|valign=top|<math> = </math>
|<math> \begin{matrix}
u_1 v_1 \mathbf{e}_1 \cdot \mathbf{e}_1
+ u_2 v_1 \mathbf{e}_2 \cdot \mathbf{e}_1
+ u_3 v_1 \mathbf{e}_3 \cdot \mathbf{e}_1 \\
+ u_1 v_2 \mathbf{e}_1 \cdot \mathbf{e}_2
+ u_2 v_2 \mathbf{e}_2 \cdot \mathbf{e}_2
+ u_3 v_2 \mathbf{e}_3 \cdot \mathbf{e}_2 \\
+ u_1 v_3 \mathbf{e}_1 \cdot \mathbf{e}_3
+ u_2 v_3 \mathbf{e}_2 \cdot \mathbf{e}_3
+ u_3 v_3 \mathbf{e}_3 \cdot \mathbf{e}_3 \end{matrix}</math>
|}{{clear|left}}
Adierazpen luze hau era matrizialean laburbil daiteke:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}=
\begin{bmatrix} u_1 & u_2& u_3 \\\end{bmatrix}
\begin{bmatrix} a_{11} & a_{12} & a_{13} \\
a_{21} & a_{22} & a_{23} \\ a_{31} & a_{32} & a_{33}
\\\end{bmatrix}
\begin{bmatrix} v_1\\ v_2\\ v_3 \\\end{bmatrix}
= U_\mathcal{B}^t A V_\mathcal{B},
</math>||left}}
non '''A'''-ri biderketaren Gram-en matrizea deritzon. Matrize honen sarrerak oinarriaren biderketa eskalarrak dira, hau da, <math>a_{ij} = e_i \cdot e_j</math>. Oinarria ortonormala izanez gero, Gramen matrizea identitatea da.
Adierazpen hauek ''n'' dimentsioko espazioetara orokortu ahal da. '''U''' eta '''V''' <math>\mathbb{R}^n</math>-en bi bektore baldin badira, orduan:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}
= U_1 V_1 + U_2 V_2 + ... + U_n V_n \ .
</math>||left}}
Era berean, <math>\mathcal{B} = \{ e_1, e_2,..., e_n \}</math> oinarri batean bi bektoreen koordenatuaekin lan daiteke, ondorioz, biderketa eskalarra honela idazten da:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}
= U_\mathcal{B}^t \ A \ V_\mathcal{B},
</math>||left}}
non Gramem '''A''' matrizea ''n x n'' ordena duen.
== Erreferentziak ==
n1x0fq4msmljjjb8900kgdaozymyqn3
9976036
9976035
2024-11-21T09:18:34Z
JosuAC
166181
/* Biderketa eskalar */
9976036
wikitext
text/x-wiki
= Biderketa eskalar =
[[File:Scalar-product-dot-product.svg|thumb|240px|Biderketa eskalarra [[Euklidear espazio|euklidear espazioan.]]]]
Matematikan, biderketa eskalarra <ref> "Dot Product". [https://www.mathsisfun.com/algebra/vectors-dot-product.html www.mathsisfun.com]</ref> eragiketa aljebraiko bat da, dimentsio bereko bi bektore hartzen dituena eta zenbaki bat ematen duena. Geometria euklidearrean, biderketa eskalarra oso erabilgarria da koordenatuekin lantzeko.
Aljebraikoki, biderketa eskalarra batuketa bat da, biderkatzen diren bi bektoreetan indize bera duten elementuen arteko biderkaduraren batuketa, hain zuzen ere.
<math display="block">\mathbf{a}\cdot \mathbf{b} = \sum_{i=1}^n a_ib_i = a_1b_1 + a_2b_2 + \cdots + a_nb_n</math>
Geometrikoki bektoreen arteko angeluarekin (<math>\theta</math>) erlazionatzen da:
<math display = "block">\mathbf{a} \cdot \mathbf{b}=|\mathbf{a}| |\mathbf{b}| \cos \theta</math>
non <math>|\mathbf{a}| </math> eta <math>|\mathbf{b}| </math> bektoreen luzerak diren.
== Historia ==
Biderketa eskalarra biderketa bektorialarekin batera garatu zen. Joseph Louis matematikari italiarrak definitu zituen XVIII.mendean tetraedroa hiru dimentsiotan ikertzeko.
Ondoren, 1843an, [[William Rowan Hamilton|William Rowan-ek]] kuartenioiak sortu zituenean, biderketa eskalarra ere azaldu zuen. 40 urte geroago, [[Josiah Willard Gibbs|Josiah Williard Gibbs-ek]] konturatu zen kuaternioien teoria gogaikarria zela; izan ere, biderketa eskalarrak beste era batera egin behar ziren.
Momentu honetan, Gibbsen lanari esker biderketa eskalarra baliabide estandar gisa onartu zen geometria arloan.
==Definizioa eta intuizioa ==
Biderketa eskalarra bektoreen artean puntu bat jarriz adierazten dugu.
<math>\vec{a} \cdot \vec{b} = \| \vec{a} \| \| \vec{b} \| \cos(\theta)</math>
Formula honen elementuak aztertzen baditugu, lehenengo biak <math>\| \vec{a} \| </math> eta <math>\| \vec{b} \|</math> dira. Hauek <math>\vec{a} </math> eta <math>\vec{b}</math>-ren moduluak dira; beraz, biderketa eskalarrak bektoreak zein luzeak diren hartzen du kontuan. Azkeneko faktorea <math>\cos(\theta)</math> da, non <math>\theta</math> <math>\vec{a}</math> eta <math>\vec{b}</math> bektoreek osatzen duten angelua den. Horrek adierazten digu biderketa eskalarrak norabidearekin zerikusia duela.
Zehazki, <math>\theta = 0</math> denean bi bektoreek norabide bera dute. Orduan hartzen du biderketa eskalarrak baliorik handiena, <math>\cos(0)=1</math> baita. Oro har, bi bektore norabide berean zenbat eta gehiago apuntatu, orduan eta handiagoa izango da haien arteko biderketa eskalarra.
Biderketa eskalarra ikusteko beste modu bat bektore batek bestearen gainean proiektatzen duen itzalean pentsatzea da. Angelua txikia denean, itzala jatorritik urrun dago eta biderketa eskalarra handia da. Angelua <math>90^{\circ}</math>tik gertu dagoenean, berriz, proiektatzen den itzala jatorriaren ondoan dago eta biderketa txikia da.
== Propietateak ==
Bira '''A''','''B''' eta '''C''' bektoreak espazio jakin batean eta izan bedi ''k'' eskalar bat, hau da, zenbaki bat. Orduan, hurrengo propietateak betetzen dira <ref> Nykamp, Duane. "The dot product". Math Insight. Retrieved September 6, 2020.</ref>:
1. Trukakortasuna:
{{Ekuazio|<math>
\mathbf{A} \cdot \mathbf{B}=\mathbf{B} \cdot \mathbf{A}
</math>||}}
2. Banakortasuna gehieketarekiko:
{{Ekuazio|<math>
\mathbf{A}\cdot(\mathbf{B}+\mathbf{C})=\mathbf{A}\cdot\mathbf{B}+\mathbf{A}\cdot\mathbf{C}
</math>||}}
3. Elkarkortasuna ''k'' eskalar baten biderketarekiko:
{{Ekuazio|<math>
k (\mathbf{A} \cdot \mathbf{B})= (k\mathbf{A}) \cdot \mathbf{B}=\mathbf{A}\cdot(k\mathbf{B})
</math>||}}
==Kosinuaren Teorema==
[[File:Dot product cosine rule.svg|160px|thumb|'''a''' eta '''b''' bektoreez eta '''<math> \theta </math>''' angeluaz definitutako triangelua.]]
Demagun bi bektore <math>{\color{red}\mathbf{a}}</math> eta <math>{\color{blue}\mathbf{b}}</math> ditugula, haien arteko angelua <math> \theta </math> dena. Horrela <math>{\color{orange}\mathbf{c}} = {\color{red}\mathbf{a}} - {\color{blue}\mathbf{b}}</math> bektorearekin triangelu bat osatzen dute. Izan bitez <math>{\color{red}A}</math>, <math>{\color{blue}B}</math> eta <math>{\color{orange}C}</math> balioak <math>{\color{red}\mathbf{a}}</math>, <math>{\color{blue}\mathbf{b}}</math>, eta <math>{\color{orange}\mathbf{c}}</math> bektoreen luzerak, hurrenez hurren. Orduan, azken bektore honen luzera kalkulatu
<math display="block">
\begin{align}
\mathbf{\color{orange}c} \cdot \mathbf{\color{orange}c} & = ( \mathbf{\color{red}a} - \mathbf{\color{blue}b}) \cdot ( \mathbf{\color{red}a} - \mathbf{\color{blue}b} ) \\
& = \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{red}a} - \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} - \mathbf{\color{blue}b} \cdot \mathbf{\color{red}a} + \mathbf{\color{blue}b} \cdot \mathbf{\color{blue}b} \\
& = {\color{red} A}^2 - \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} - \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} + {\color{blue} B }^2 \\
& = {\color{red} A }^2 - 2 \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} + {\color{blue} B }^2 \\
{\color{orange} C }^2 & = {\color{red} A }^2 + {\color{blue} B }^2 - 2 {\color{red} A } {\color{blue} B} \cos \mathbf{\color{purple}\theta} \\
\end{align}
</math>
eta [[Kosinuaren teorema|kosinuaren teorema]] lortzen da.
{{clear}}
== Definizio orokorra ==
Biderketa eskalarra [[Espazio bektorial|espazio bektorialetan]] defini daiteke. Izan bedi <math>E </math> <math>\mathbb{R}</math> gaineko bektore-espazioa. Orduan, <math> E </math> gaineko biderketa eskalarra <math> f: E \times E \rightarrow \mathbb{R} </math> aplikazio bat da non <math> f </math> forma bilineala, simetrikoa, ez-endakatua eta positiboki definitua den <ref>Txomin Ramirez, M. Asun García. Espazio Euklidearrak (2015). OCW Proiektua.[https://ocw.ehu.eus/pluginfile.php/46926/mod_page/content/1/Teoriaren_Laburpenak/5.Gaia/5.GAIA2.pdf]</ref>. Hau da, <math> f</math>-k hurrengo propietateak ditu:
* <math> f </math> bilineala da:
:<math> f(\alpha v_1 + \beta v_2,w) = \alpha f(v_1,w) + \beta f(v_2,w), \quad \alpha, \beta \in K, \quad v_1,v_2,w \in E</math>.
:<math> f(v,\alpha w_1 + \beta w_2) = \alpha f(v,w_1) + \beta f(v,w_2), \quad \alpha, \beta \in K, \quad v_1,v_2,w \in E</math>.
* <math> f </math> simetrikoa da:
:<math> f(v,w) = f(w,v) \quad v,w \in E </math>.
* <math> f </math> ez-endakatua da:
:<math> f(v,w) = 0, \quad w \in E \Longrightarrow v = 0 </math>.
* <math> f </math> positiboki definitua da:
:<math> f(v,v) \geq 0, \quad v \in E </math>.
=== Definizioa koordenatuekin ===
Izan bitez <math>\mathbf{a}</math> = <math>(a_1,a_2,\ldots,a_n)</math> eta <math>\mathbf{b}</math> = <math>(b_1,b_2,\ldots,b_n)</math> <math> \R^n</math>-ko bi bektore. Orduan, haien arteko biderkadura eskalarra honela definitzen da:
<math display="block">\mathbf{a}\cdot \mathbf{b} = \sum_{i=1}^n a_ib_i = a_1b_1 + a_2b_2 + \cdots a_nb_n.</math>
Adibidez, espazio tridimentsionalean, {{nowrap|<math> [1,3,-5] </math>}} eta {{nowrap|<math> [4,-2,-1] </math>}} bektoreen biderketa eskalarra horrela kalkulatzen da:
<math display="block">
\begin{align}
\ [1, 3, -5] \cdot [4, -2, -1] &= (1 \times 4) + (3\times-2) + (-5\times-1) \\
&= 4 - 6 + 5 \\
&= 3
\end{align}
</math>
Halaber, {{nowrap|<math>[1,3,-5]</math>}} bektorearen luzeraren karratua honela lortzen da:
<math display="block">
\begin{align}
\ [1, 3, -5] \cdot [1, 3, -5] &= (1 \times 1) + (3\times 3) + (-5\times -5) \\
&= 1 + 9 + 25 \\
&= 35
\end{align}
</math>
Beraz, {{nowrap|<math>[1,3,-5]</math>}}-ren luzera <math> \sqrt{35} </math> da.
==== Matrizeekin ====
<math>\mathbf{a}</math> eta <math>\mathbf{b}</math> bektoreak beren koordenatuen zutabe-matrizeekin identifikatzen badira, biderketa eskalarra matrizial gisa ikus daiteke:
<math display="block">\mathbf{a} \cdot \mathbf{b} = \mathbf{a}^{\mathrm{T}} \mathbf{b} = \begin{pmatrix}a_1 & a_2 & \cdots & a_n\end{pmatrix} \begin{pmatrix}b_1 \\ b_2 \\ \vdots \\ b_n\end{pmatrix} </math>
non <math>\mathbf{a}^{\mathrm{T}}</math> <math>\mathbf{a}</math>-ren [[Matrize irauli|iraulia]] den.
== Interpretazio geometrikoa ==
[[Espazio euklidear|Espazio euklidearretan]] erlazio handia dago biderkadura eskalarraren, bektoreen luzeren eta eratzen duten angeluaren artean <ref> A I Borisenko; I E Taparov (1968). Vector and tensor analysis with applications. Translated by Richard Silverman. Dover. p. 14.</ref>.
:<math>\vec{A} \cdot \vec{B}=|\vec{A}| |\vec{B}| \cos \theta</math>
Beraz, <math> \cos(90)=0</math> denez, bektoreak elkarzutak badira biderketa eskalarra 0 da.
Formula horretatik, bektoreen arteko angelua kalkula dezakegu.
:<math>\theta = \arccos \left(\frac {\vec{A} \cdot \vec{B}} {|\vec{A}| \cdot |\vec{B}|}\right)</math>
==Biderketa hirukoitza==
Biderketa eskalarra bektoreen arteko [[Biderketa hirukoitz|biderketa hirukoitza]] definitzeko balio du, [[Biderketa bektorial|biderketa bektorialarekin]] batera.
Eragiketa honi biderketa hirukoitza esaten zaio:
<math display="block"> \mathbf{a} \cdot ( \mathbf{b} \times \mathbf{c} ) = \mathbf{b} \cdot ( \mathbf{c} \times \mathbf{a} )=\mathbf{c} \cdot ( \mathbf{a} \times \mathbf{b} ).</math>
Honen balioa [[Determinante|determinante]] bat da, hiru bektoreen koordenatuek osatzen duten matrizearen determinantea, alegia. Horrez gain, hiru bektoreek definitzen duten paralelepipedoaren bolumena da. Oso lagungarria da, batez ere Fisikan, kalkuluak errazteko.
== Biderketa eskalarra beste espazio batzuetan ==
Hurrengo zerrendan [[Espazio normatu|espazio normatuetan]] erabiltzen diren biderketa eskalar ohikoenak zerrendatzen dira. Espazioaren arabera, biderketa eskalar desberdinak definitzen dira, espazioetako elementuak desberdinak baitira. Biderketa eskalar hauek kanonikotzat hartzen dira. Hala ere, espazio bakoitzean biderketa eskalar bat baino gehiago defini daiteke.
*<math>\mathbb{R}^n</math>-en arrunta da biderketa eskalar honekin lantzea:
:<math>\mathbf{A}\cdot\mathbf{B}=(a_1, a_2, a_3, ..., a_n)\cdot(b_1,b_2,b_3, ..., b_n)=a_1 b_1 + a_2 b_2 + ... a_n b_n = \sum a_i \cdot b_i </math>
*<math>\mathbb{C}^n</math>-en </span> biderketa eskalar ohikoena hau da:
:<math>\mathbf{A}\cdot\mathbf{B}=(a_1, a_2, a_3, ..., a_n)\cdot(b_1,b_2,b_3, ..., b_n)=a_1 \overline{b_1} + a_2 \overline{b_2} + ... a_n \cdot \overline{b_n} = \sum a_i \cdot \overline{b_i}</math>
non <math> \overline{b_i}</math>elementua <math> b_i </math>-ren [[Konjugatu (matematika)|konjugatua]] den.
* Matrize-espazioetan ere defini daitezke, adibidez, ''m'' x ''n'' dimentsiodun matrize errealetan biderketa eskalar hau definitzen da:
:<math>\mathbf{A}\cdot\mathbf{B}=\operatorname{tr} (A^T \cdot B)</math>
non <math>tr(A)</math> <math>A</math> matrizearen [[Aztarna (aljebra)|aztarna]] den eta <math>A^T A</math> matrizearen [[Matrize irauli|iraulia]].
* [a, b] tarteko [[Funtzio jarraitu|funtzio jarraituen]] espazio bektorialean:
:<math>\mathbf{f}\cdot\mathbf{g} = \int_{a}^{b} f(x)\overline{g(x)}\mathrm{d} x</math>
non <math> \overline{g(x)}</math> funtzioa <math> g(x) </math>-ren [[Konjugatu (matematika)|konjugatua]] den.
* ''n'' edo gradu gutxiagoko polinomioen espazio bektorialean:
Izan bedi <math>\textstyle [x_1,x_2,x_3,...,x_n,x_{n+1}] \subseteq \mathbb{R}</math>, non elementuak ordenatuta dauden, hau da, <math>\textstyle x_1<x_2<x_3<...<x_n<x_{n+1} \,</math>:
<math>\mathbf{p}\cdot\mathbf{q} = p(x_1)q(x_1)+p(x_2)q(x_2)+...+p(x_n)q(x_n)+p(x_{n+1})q(x_{n+1}) = \sum p(x_i) \cdot q(x_i) </math>
== Biderketa eskalarra espazio euklideoan ==
=== Adierazpen analitikoa ===
Izan bitez <math>\mathbf{U}=(U_1,U_2,U_3)^t</math> y <math>\mathbf{V}=(V_1,V_2,V_3)^t</math> bektoreak <math>\mathbb{R}^3</math> espazio euklideo tridimentsionalean.
<math>\mathbf{U}</math> eta '''<math>\mathbf{V}</math>'''-ren arteko biderketa eskalarra forma matrizialean definitzen da:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}= U^t V =
\begin{bmatrix} U_1 & U_2& U_3 \\\end{bmatrix}
\begin{bmatrix} V_1\\ V_2\\ V_3 \\\end{bmatrix}
= U_1 V_1 + U_2 V_2 + U_3 V_3 \,
</math>||left}}
Bi bektoreak <math>\mathcal{B} = \{ e_1, e_2, e_3 \}</math> [[Oinarri (aljebra)|oinarri]] batean adierazten badira, orduan, bidekerta eskalarraren propietateak kontuan hartuta:
{|align=left
||<math> \mathbf{U} \cdot \mathbf{V}</math>||<math> = </math>||<math> (u_1 \mathbf{e}_1 + u_2 \mathbf{e}_2 + u_3 \mathbf{e}_3) \cdot (v_1 \mathbf{e}_1 + v_2 \mathbf{e}_2 + v_3 \mathbf{e}_3) </math>
|-
|
|valign=top|<math> = </math>
|<math> \begin{matrix}
u_1 v_1 \mathbf{e}_1 \cdot \mathbf{e}_1
+ u_2 v_1 \mathbf{e}_2 \cdot \mathbf{e}_1
+ u_3 v_1 \mathbf{e}_3 \cdot \mathbf{e}_1 \\
+ u_1 v_2 \mathbf{e}_1 \cdot \mathbf{e}_2
+ u_2 v_2 \mathbf{e}_2 \cdot \mathbf{e}_2
+ u_3 v_2 \mathbf{e}_3 \cdot \mathbf{e}_2 \\
+ u_1 v_3 \mathbf{e}_1 \cdot \mathbf{e}_3
+ u_2 v_3 \mathbf{e}_2 \cdot \mathbf{e}_3
+ u_3 v_3 \mathbf{e}_3 \cdot \mathbf{e}_3 \end{matrix}</math>
|}{{clear|left}}
Adierazpen luze hau era matrizialean laburbil daiteke:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}=
\begin{bmatrix} u_1 & u_2& u_3 \\\end{bmatrix}
\begin{bmatrix} a_{11} & a_{12} & a_{13} \\
a_{21} & a_{22} & a_{23} \\ a_{31} & a_{32} & a_{33}
\\\end{bmatrix}
\begin{bmatrix} v_1\\ v_2\\ v_3 \\\end{bmatrix}
= U_\mathcal{B}^t A V_\mathcal{B},
</math>||left}}
non '''A'''-ri biderketaren Gram-en matrizea deritzon. Matrize honen sarrerak oinarriaren biderketa eskalarrak dira, hau da, <math>a_{ij} = e_i \cdot e_j</math>. Oinarria ortonormala izanez gero, Gramen matrizea identitatea da.
Adierazpen hauek ''n'' dimentsioko espazioetara orokortu ahal da. '''U''' eta '''V''' <math>\mathbb{R}^n</math>-en bi bektore baldin badira, orduan:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}
= U_1 V_1 + U_2 V_2 + ... + U_n V_n \ .
</math>||left}}
Era berean, <math>\mathcal{B} = \{ e_1, e_2,..., e_n \}</math> oinarri batean bi bektoreen koordenatuaekin lan daiteke, ondorioz, biderketa eskalarra honela idazten da:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}
= U_\mathcal{B}^t \ A \ V_\mathcal{B},
</math>||left}}
non Gramem '''A''' matrizea ''n x n'' ordena duen.
== Erreferentziak ==
moij3hldqnow0rlo1k18g8uqdyzv023
9976047
9976036
2024-11-21T09:30:00Z
JosuAC
166181
/* Biderketa eskalar */
9976047
wikitext
text/x-wiki
= Biderketa eskalar =
[[File:Scalar-product-dot-product.svg|thumb|240px|Biderketa eskalarra [[Euklidear espazio|euklidear espazioan.]]]]
Matematikan, biderketa eskalarra <ref> "Dot Product". [https://www.mathsisfun.com/algebra/vectors-dot-product.html www.mathsisfun.com]</ref> eragiketa aljebraiko bat da, dimentsio bereko bi bektore hartzen dituena eta zenbaki bat ematen duena. Geometria euklidearrean, biderketa eskalarra oso erabilgarria da koordenatuekin lantzeko.
Aljebraikoki, biderketa eskalarra batuketa bat da, biderkatzen diren bi bektoreetan indize bera duten elementuen arteko biderkaduraren batuketa, hain zuzen ere.
<math display="block">\mathbf{a}\cdot \mathbf{b} = \sum_{i=1}^n a_ib_i = a_1b_1 + a_2b_2 + \cdots + a_nb_n</math>
Adibidez, espazio tridimentsionalean, {{nowrap|<math> [1,3,-5] </math>}} eta {{nowrap|<math> [4,-2,-1] </math>}} bektoreen biderketa eskalarra horrela kalkulatzen da:
<math display="block">
\begin{align}
\ [1, 3, -5] \cdot [4, -2, -1] &= (1 \times 4) + (3\times-2) + (-5\times-1) \\
&= 4 - 6 + 5 \\
&= 3
\end{align}
</math>
Geometrikoki bektoreen arteko angeluarekin (<math>\theta</math>) erlazionatzen da:
<math display = "block">\mathbf{a} \cdot \mathbf{b}=|\mathbf{a}| |\mathbf{b}| \cos \theta</math>
non <math>|\mathbf{a}| </math> eta <math>|\mathbf{b}| </math> bektoreen luzerak diren.
== Historia ==
Biderketa eskalarra biderketa bektorialarekin batera garatu zen. XVIII.mendean, Joseph Louis matematikari italiarrak definitu zituen bi biderketa hauek tetraedroa ikertzeko.
Ondoren, 1843an, [[William Rowan Hamilton|William Rowan-ek]] kuartenioiak sortu zituenean, biderketa eskalarra ere azaldu zuen. 40 urte geroago, [[Josiah Willard Gibbs|Josiah Williard Gibbs-ek]] konturatu zen kuaternioien teoria gogaikarria zela; izan ere, biderketa eskalarrak beste era batera egin behar ziren.
Momentu honetan, Gibbsen lanari esker biderketa eskalarra baliabide estandar gisa onartu zen ikerketa geometrikoetan.
==Definizioa eta intuizioa ==
Biderketa eskalarra bektoreen artean puntu bat jarriz adierazten dugu.
<math>\vec{a} \cdot \vec{b} = \| \vec{a} \| \| \vec{b} \| \cos(\theta)</math>
Formula honen elementuak aztertzen baditugu, lehenengo biak <math>\| \vec{a} \| </math> eta <math>\| \vec{b} \|</math> dira. Hauek <math>\vec{a} </math> eta <math>\vec{b}</math>-ren moduluak dira; beraz, biderketa eskalarrak bektoreak zein luzeak diren hartzen du kontuan. Azkeneko faktorea <math>\cos(\theta)</math> da, non <math>\theta</math> <math>\vec{a}</math> eta <math>\vec{b}</math> bektoreek osatzen duten angelua den. Horrek adierazten digu biderketa eskalarrak norabidearekin zerikusia duela.
Zehazki, <math>\theta = 0</math> denean bi bektoreek norabide bera dute. Orduan, hartzen du biderketa eskalarrak baliorik handiena, <math>\cos(0)=1</math> baita. Oro har, bi bektore norabide berean zenbat eta gehiago apuntatu, orduan eta handiagoa izango da haien arteko biderketa eskalarra.
Biderketa eskalarra ikusteko beste modu bat bektore batek bestearen gainean proiektatzen duen itzalean pentsatzea da. Angelua txikia denean, itzala jatorritik urrun dago eta biderketa eskalarra handia da. Angelua <math>90^{\circ}</math>tik gertu dagoenean, berriz, proiektatzen den itzala jatorriaren ondoan dago eta biderketa txikia da.
== Propietateak ==
Bira '''a''','''b''' eta '''c''' bektoreak espazio jakin batean eta izan bedi ''k'' eskalar bat, hau da, zenbaki bat. Orduan, hurrengo propietateak betetzen dira <ref> Nykamp, Duane. "The dot product". Math Insight. Retrieved September 6, 2020.</ref>:
1. Trukakortasuna:
{{Ekuazio|<math>
\mathbf{a} \cdot \mathbf{b}=\mathbf{b} \cdot \mathbf{a}
</math>||}}
2. Banakortasuna gehieketarekiko:
{{Ekuazio|<math>
\mathbf{a}\cdot(\mathbf{b}+\mathbf{c})=\mathbf{a}\cdot\mathbf{b}+\mathbf{a}\cdot\mathbf{c}
</math>||}}
3. Elkarkortasuna ''k'' eskalar baten biderketarekiko:
{{Ekuazio|<math>
k (\mathbf{a} \cdot \mathbf{b})= (k\mathbf{a}) \cdot \mathbf{b}=\mathbf{a}\cdot(k\mathbf{b})
</math>||}}
==Kosinuaren Teorema==
[[File:Dot product cosine rule.svg|160px|thumb|'''a''' eta '''b''' bektoreez eta '''<math> \theta </math>''' angeluaz definitutako triangelua.]]
Demagun bi bektore <math>{\color{red}\mathbf{a}}</math> eta <math>{\color{blue}\mathbf{b}}</math> ditugula, haien arteko angelua <math> \theta </math> dena. Horrela <math>{\color{orange}\mathbf{c}} = {\color{red}\mathbf{a}} - {\color{blue}\mathbf{b}}</math> bektorearekin triangelu bat osatzen dute. Izan bitez <math>{\color{red}A}</math>, <math>{\color{blue}B}</math> eta <math>{\color{orange}C}</math> balioak <math>{\color{red}\mathbf{a}}</math>, <math>{\color{blue}\mathbf{b}}</math>, eta <math>{\color{orange}\mathbf{c}}</math> bektoreen luzerak, hurrenez hurren. Orduan, azken bektore honen luzera kalkulatu
<math display="block">
\begin{align}
\mathbf{\color{orange}c} \cdot \mathbf{\color{orange}c} & = ( \mathbf{\color{red}a} - \mathbf{\color{blue}b}) \cdot ( \mathbf{\color{red}a} - \mathbf{\color{blue}b} ) \\
& = \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{red}a} - \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} - \mathbf{\color{blue}b} \cdot \mathbf{\color{red}a} + \mathbf{\color{blue}b} \cdot \mathbf{\color{blue}b} \\
& = {\color{red} A}^2 - \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} - \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} + {\color{blue} B }^2 \\
& = {\color{red} A }^2 - 2 \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} + {\color{blue} B }^2 \\
{\color{orange} C }^2 & = {\color{red} A }^2 + {\color{blue} B }^2 - 2 {\color{red} A } {\color{blue} B} \cos \mathbf{\color{purple}\theta} \\
\end{align}
</math>
eta [[Kosinuaren teorema|kosinuaren teorema]] lortzen da.
{{clear}}
== Definizio orokorra ==
Biderketa eskalarra [[Espazio bektorial|espazio bektorialetan]] defini daiteke. Izan bedi <math>E </math> <math>\mathbb{R}</math> gaineko bektore-espazioa. Orduan, <math> E </math> gaineko biderketa eskalarra <math> f: E \times E \rightarrow \mathbb{R} </math> aplikazio bat da non <math> f </math> forma bilineala, simetrikoa, ez-endakatua eta positiboki definitua den <ref>Txomin Ramirez, M. Asun García. Espazio Euklidearrak (2015). OCW Proiektua.[https://ocw.ehu.eus/pluginfile.php/46926/mod_page/content/1/Teoriaren_Laburpenak/5.Gaia/5.GAIA2.pdf]</ref>. Hau da, <math> f</math>-k hurrengo propietateak ditu:
* <math> f </math> bilineala da:
:<math> f(\alpha v_1 + \beta v_2,w) = \alpha f(v_1,w) + \beta f(v_2,w), \quad \alpha, \beta \in K, \quad v_1,v_2,w \in E</math>.
:<math> f(v,\alpha w_1 + \beta w_2) = \alpha f(v,w_1) + \beta f(v,w_2), \quad \alpha, \beta \in K, \quad v_1,v_2,w \in E</math>.
* <math> f </math> simetrikoa da:
:<math> f(v,w) = f(w,v) \quad v,w \in E </math>.
* <math> f </math> ez-endakatua da:
:<math> f(v,w) = 0, \quad w \in E \Longrightarrow v = 0 </math>.
* <math> f </math> positiboki definitua da:
:<math> f(v,v) \geq 0, \quad v \in E </math>.
=== Definizioa koordenatuekin ===
Izan bitez <math>\mathbf{a}</math> = <math>(a_1,a_2,\ldots,a_n)</math> eta <math>\mathbf{b}</math> = <math>(b_1,b_2,\ldots,b_n)</math> <math> \R^n</math>-ko bi bektore. Orduan, haien arteko biderkadura eskalarra honela definitzen da:
<math display="block">\mathbf{a}\cdot \mathbf{b} = \sum_{i=1}^n a_ib_i = a_1b_1 + a_2b_2 + \cdots a_nb_n.</math>
Adibidez, espazio tridimentsionalean, {{nowrap|<math> [1,3,-5] </math>}} eta {{nowrap|<math> [4,-2,-1] </math>}} bektoreen biderketa eskalarra horrela kalkulatzen da:
<math display="block">
\begin{align}
\ [1, 3, -5] \cdot [4, -2, -1] &= (1 \times 4) + (3\times-2) + (-5\times-1) \\
&= 4 - 6 + 5 \\
&= 3
\end{align}
</math>
Halaber, {{nowrap|<math>[1,3,-5]</math>}} bektorearen luzeraren karratua honela lortzen da:
<math display="block">
\begin{align}
\ [1, 3, -5] \cdot [1, 3, -5] &= (1 \times 1) + (3\times 3) + (-5\times -5) \\
&= 1 + 9 + 25 \\
&= 35
\end{align}
</math>
Beraz, {{nowrap|<math>[1,3,-5]</math>}}-ren luzera <math> \sqrt{35} </math> da.
==== Matrizeekin ====
<math>\mathbf{a}</math> eta <math>\mathbf{b}</math> bektoreak beren koordenatuen zutabe-matrizeekin identifikatzen badira, biderketa eskalarra matrizial gisa ikus daiteke:
<math display="block">\mathbf{a} \cdot \mathbf{b} = \mathbf{a}^{\mathrm{T}} \mathbf{b} = \begin{pmatrix}a_1 & a_2 & \cdots & a_n\end{pmatrix} \begin{pmatrix}b_1 \\ b_2 \\ \vdots \\ b_n\end{pmatrix} </math>
non <math>\mathbf{a}^{\mathrm{T}}</math> <math>\mathbf{a}</math>-ren [[Matrize irauli|iraulia]] den.
== Interpretazio geometrikoa ==
[[Espazio euklidear|Espazio euklidearretan]] erlazio handia dago biderkadura eskalarraren, bektoreen luzeren eta eratzen duten angeluaren artean <ref> A I Borisenko; I E Taparov (1968). Vector and tensor analysis with applications. Translated by Richard Silverman. Dover. p. 14.</ref>.
:<math>\vec{A} \cdot \vec{B}=|\vec{A}| |\vec{B}| \cos \theta</math>
Beraz, <math> \cos(90)=0</math> denez, bektoreak elkarzutak badira biderketa eskalarra 0 da.
Formula horretatik, bektoreen arteko angelua kalkula dezakegu.
:<math>\theta = \arccos \left(\frac {\vec{A} \cdot \vec{B}} {|\vec{A}| \cdot |\vec{B}|}\right)</math>
==Biderketa hirukoitza==
Biderketa eskalarrak bektoreen arteko [[Biderketa hirukoitz|biderketa hirukoitza]] definitzeko balio du, [[Biderketa bektorial|biderketa bektorialarekin]] batera.
Eragiketa honi biderketa hirukoitza esaten zaio:
<math display="block"> \mathbf{a} \cdot ( \mathbf{b} \times \mathbf{c} ) = \mathbf{b} \cdot ( \mathbf{c} \times \mathbf{a} )=\mathbf{c} \cdot ( \mathbf{a} \times \mathbf{b} ).</math>
Honen balioa [[Determinante|determinante]] bat da, hiru bektoreen koordenatuek osatzen duten matrizearen determinantea, alegia. Horrez gain, hiru bektoreek definitzen duten paralelepipedoaren bolumena da. Oso lagungarria da, batez ere Fisikan, kalkuluak errazteko.
== Biderketa eskalarra beste espazio batzuetan ==
Hurrengo zerrendan [[Espazio normatu|espazio normatuetan]] erabiltzen diren biderketa eskalar ohikoenak zerrendatzen dira. Espazioaren arabera, biderketa eskalar desberdinak definitzen dira, espazioetako elementuak desberdinak baitira. Biderketa eskalar hauek kanonikotzat hartzen dira. Hala ere, espazio bakoitzean biderketa eskalar bat baino gehiago defini daiteke.
*<math>\mathbb{R}^n</math>-en arrunta da biderketa eskalar honekin lantzea:
:<math>\mathbf{A}\cdot\mathbf{B}=(a_1, a_2, a_3, ..., a_n)\cdot(b_1,b_2,b_3, ..., b_n)=a_1 b_1 + a_2 b_2 + ... a_n b_n = \sum a_i \cdot b_i </math>
*<math>\mathbb{C}^n</math>-en </span> biderketa eskalar ohikoena hau da:
:<math>\mathbf{A}\cdot\mathbf{B}=(a_1, a_2, a_3, ..., a_n)\cdot(b_1,b_2,b_3, ..., b_n)=a_1 \overline{b_1} + a_2 \overline{b_2} + ... a_n \cdot \overline{b_n} = \sum a_i \cdot \overline{b_i}</math>
non <math> \overline{b_i}</math>elementua <math> b_i </math>-ren [[Konjugatu (matematika)|konjugatua]] den.
* Matrize-espazioetan ere defini daitezke, adibidez, ''m'' x ''n'' dimentsiodun matrize errealetan biderketa eskalar hau definitzen da:
:<math>\mathbf{A}\cdot\mathbf{B}=\operatorname{tr} (A^T \cdot B)</math>
non <math>tr(A)</math> <math>A</math> matrizearen [[Aztarna (aljebra)|aztarna]] den eta <math>A^T A</math> matrizearen [[Matrize irauli|iraulia]].
* [a, b] tarteko [[Funtzio jarraitu|funtzio jarraituen]] espazio bektorialean:
:<math>\mathbf{f}\cdot\mathbf{g} = \int_{a}^{b} f(x)\overline{g(x)}\mathrm{d} x</math>
non <math> \overline{g(x)}</math> funtzioa <math> g(x) </math>-ren [[Konjugatu (matematika)|konjugatua]] den.
* ''n'' edo gradu gutxiagoko polinomioen espazio bektorialean:
Izan bedi <math>\textstyle [x_1,x_2,x_3,...,x_n,x_{n+1}] \subseteq \mathbb{R}</math>, non elementuak ordenatuta dauden, hau da, <math>\textstyle x_1<x_2<x_3<...<x_n<x_{n+1} \,</math>:
<math>\mathbf{p}\cdot\mathbf{q} = p(x_1)q(x_1)+p(x_2)q(x_2)+...+p(x_n)q(x_n)+p(x_{n+1})q(x_{n+1}) = \sum p(x_i) \cdot q(x_i) </math>
== Biderketa eskalarra espazio euklideoan ==
=== Adierazpen analitikoa ===
Izan bitez <math>\mathbf{U}=(U_1,U_2,U_3)^t</math> y <math>\mathbf{V}=(V_1,V_2,V_3)^t</math> bektoreak <math>\mathbb{R}^3</math> espazio euklideo tridimentsionalean.
<math>\mathbf{U}</math> eta '''<math>\mathbf{V}</math>'''-ren arteko biderketa eskalarra forma matrizialean definitzen da:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}= U^t V =
\begin{bmatrix} U_1 & U_2& U_3 \\\end{bmatrix}
\begin{bmatrix} V_1\\ V_2\\ V_3 \\\end{bmatrix}
= U_1 V_1 + U_2 V_2 + U_3 V_3 \,
</math>||left}}
Bi bektoreak <math>\mathcal{B} = \{ e_1, e_2, e_3 \}</math> [[Oinarri (aljebra)|oinarri]] batean adierazten badira, orduan, bidekerta eskalarraren propietateak kontuan hartuta:
{|align=left
||<math> \mathbf{U} \cdot \mathbf{V}</math>||<math> = </math>||<math> (u_1 \mathbf{e}_1 + u_2 \mathbf{e}_2 + u_3 \mathbf{e}_3) \cdot (v_1 \mathbf{e}_1 + v_2 \mathbf{e}_2 + v_3 \mathbf{e}_3) </math>
|-
|
|valign=top|<math> = </math>
|<math> \begin{matrix}
u_1 v_1 \mathbf{e}_1 \cdot \mathbf{e}_1
+ u_2 v_1 \mathbf{e}_2 \cdot \mathbf{e}_1
+ u_3 v_1 \mathbf{e}_3 \cdot \mathbf{e}_1 \\
+ u_1 v_2 \mathbf{e}_1 \cdot \mathbf{e}_2
+ u_2 v_2 \mathbf{e}_2 \cdot \mathbf{e}_2
+ u_3 v_2 \mathbf{e}_3 \cdot \mathbf{e}_2 \\
+ u_1 v_3 \mathbf{e}_1 \cdot \mathbf{e}_3
+ u_2 v_3 \mathbf{e}_2 \cdot \mathbf{e}_3
+ u_3 v_3 \mathbf{e}_3 \cdot \mathbf{e}_3 \end{matrix}</math>
|}{{clear|left}}
Adierazpen luze hau era matrizialean laburbil daiteke:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}=
\begin{bmatrix} u_1 & u_2& u_3 \\\end{bmatrix}
\begin{bmatrix} a_{11} & a_{12} & a_{13} \\
a_{21} & a_{22} & a_{23} \\ a_{31} & a_{32} & a_{33}
\\\end{bmatrix}
\begin{bmatrix} v_1\\ v_2\\ v_3 \\\end{bmatrix}
= U_\mathcal{B}^t A V_\mathcal{B},
</math>||left}}
non '''A'''-ri biderketaren Gram-en matrizea deritzon. Matrize honen sarrerak oinarriaren biderketa eskalarrak dira, hau da, <math>a_{ij} = e_i \cdot e_j</math>. Oinarria ortonormala izanez gero, Gramen matrizea identitatea da.
Adierazpen hauek ''n'' dimentsioko espazioetara orokortu ahal dira. '''U''' eta '''V''' <math>\mathbb{R}^n</math>-en bi bektore baldin badira, orduan:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}
= U_1 V_1 + U_2 V_2 + ... + U_n V_n \ .
</math>||left}}
Era berean, <math>\mathcal{B} = \{ e_1, e_2,..., e_n \}</math> oinarri batean bi bektoreen koordenatuekin lan daiteke, ondorioz, biderketa eskalarra honela idazten da:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}
= U_\mathcal{B}^t \ A \ V_\mathcal{B},
</math>||left}}
non Gramem '''A''' matrizea ''n x n'' ordena duen.
== Erreferentziak ==
h47e6o09ni39gl62onovtzflv8zljqa
9976077
9976047
2024-11-21T10:46:54Z
JosuAC
166181
/* Biderketa eskalar */
9976077
wikitext
text/x-wiki
= Biderketa eskalar =
[[File:Scalar-product-dot-product.svg|thumb|240px|Biderketa eskalarra [[Euklidear espazio|euklidear espazioan.]]]]
Matematikan, biderketa eskalarra <ref> "Dot Product". [https://www.mathsisfun.com/algebra/vectors-dot-product.html www.mathsisfun.com]</ref> eragiketa aljebraiko bat da, dimentsio bereko bi bektore hartzen dituena eta zenbaki bat ematen duena. Geometria euklidearrean, biderketa eskalarra oso erabilgarria da koordenatuekin lantzeko.
Aljebraikoki, biderketa eskalarra batuketa bat da, biderkatzen diren bi bektoreetan indize bera duten elementuen arteko biderkaduraren batuketa, hain zuzen ere.
<math display="block">\mathbf{a}\cdot \mathbf{b} = \sum_{i=1}^n a_ib_i = a_1b_1 + a_2b_2 + \cdots + a_nb_n</math>
Adibidez, espazio tridimentsionalean, {{nowrap|<math> [1,3,-5] </math>}} eta {{nowrap|<math> [4,-2,-1] </math>}} bektoreen biderketa eskalarra horrela kalkulatzen da:
<math display="block">
\begin{align}
\ [1, 3, -5] \cdot [4, -2, -1] &= (1 \times 4) + (3\times-2) + (-5\times-1) \\
&= 4 - 6 + 5 \\
&= 3
\end{align}
</math>
Geometrikoki bektoreen arteko angeluarekin (<math>\theta</math>) erlazionatzen da:
<math display = "block">\mathbf{a} \cdot \mathbf{b}=|\mathbf{a}| |\mathbf{b}| \cos(\theta)</math>
non <math>|\mathbf{a}| </math> eta <math>|\mathbf{b}| </math> bektoreen luzerak diren.
== Historia ==
Biderketa eskalarra biderketa bektorialarekin batera garatu zen. XVIII.mendean, Joseph Louis matematikari italiarrak definitu zituen bi biderketa hauek tetraedroa ikertzeko.
Ondoren, 1843an, [[William Rowan Hamilton|William Rowan-ek]] kuartenioiak sortu zituenean, biderketa eskalarra ere azaldu zuen. 40 urte geroago, [[Josiah Willard Gibbs|Josiah Williard Gibbs-ek]] konturatu zen kuaternioien teoria gogaikarria zela; izan ere, biderketa eskalarrak beste era batera egin behar ziren.
Momentu honetan, Gibbsen lanari esker biderketa eskalarra baliabide estandar gisa onartu zen ikerketa geometrikoetan.
==Definizioa eta intuizioa ==
Biderketa eskalarra bektoreen artean puntu bat jarriz adierazten dugu.
<math>\vec{a} \cdot \vec{b} = \| \vec{a} \| \| \vec{b} \| \cos(\theta)</math>
Formula honen elementuak aztertzen baditugu, lehenengo biak <math>\| \vec{a} \| </math> eta <math>\| \vec{b} \|</math> dira. Hauek <math>\vec{a} </math> eta <math>\vec{b}</math>-ren moduluak dira; beraz, biderketa eskalarrak bektoreak zein luzeak diren hartzen du kontuan. Azkeneko faktorea <math>\cos(\theta)</math> da, non <math>\theta</math> <math>\vec{a}</math> eta <math>\vec{b}</math> bektoreek osatzen duten angelua den. Horrek adierazten digu biderketa eskalarrak norabidearekin zerikusia duela.
Zehazki, <math>\theta = 0</math> denean bi bektoreek norabide bera dute. Orduan, hartzen du biderketa eskalarrak baliorik handiena, <math>\cos(0)=1</math> baita. Oro har, bi bektore norabide berean zenbat eta gehiago apuntatu, orduan eta handiagoa izango da haien arteko biderketa eskalarra.
Biderketa eskalarra ikusteko beste modu bat bektore batek bestearen gainean proiektatzen duen itzalean pentsatzea da. Angelua txikia denean, itzala jatorritik urrun dago eta biderketa eskalarra handia da. Angelua <math>90^{\circ}</math>tik gertu dagoenean, berriz, proiektatzen den itzala jatorriaren ondoan dago eta biderketa txikia da.
== Propietateak ==
Bira '''a''','''b''' eta '''c''' bektoreak espazio jakin batean eta izan bedi ''k'' eskalar bat, hau da, zenbaki bat. Orduan, hurrengo propietateak betetzen dira <ref> Nykamp, Duane. "The dot product". Math Insight. Retrieved September 6, 2020.</ref>:
1. Trukakortasuna:
{{Ekuazio|<math>
\mathbf{a} \cdot \mathbf{b}=\mathbf{b} \cdot \mathbf{a}
</math>||}}
2. Banakortasuna gehieketarekiko:
{{Ekuazio|<math>
\mathbf{a}\cdot(\mathbf{b}+\mathbf{c})=\mathbf{a}\cdot\mathbf{b}+\mathbf{a}\cdot\mathbf{c}
</math>||}}
3. Elkarkortasuna ''k'' eskalar baten biderketarekiko:
{{Ekuazio|<math>
k (\mathbf{a} \cdot \mathbf{b})= (k\mathbf{a}) \cdot \mathbf{b}=\mathbf{a}\cdot(k\mathbf{b})
</math>||}}
==Kosinuaren Teorema==
[[File:Dot product cosine rule.svg|160px|thumb|'''a''' eta '''b''' bektoreez eta '''<math> \theta </math>''' angeluaz definitutako triangelua.]]
Demagun bi bektore <math>{\color{red}\mathbf{a}}</math> eta <math>{\color{blue}\mathbf{b}}</math> ditugula, haien arteko angelua <math> \theta </math> dena. Horrela <math>{\color{orange}\mathbf{c}} = {\color{red}\mathbf{a}} - {\color{blue}\mathbf{b}}</math> bektorearekin triangelu bat osatzen dute. Izan bitez <math>{\color{red}A}</math>, <math>{\color{blue}B}</math> eta <math>{\color{orange}C}</math> balioak <math>{\color{red}\mathbf{a}}</math>, <math>{\color{blue}\mathbf{b}}</math>, eta <math>{\color{orange}\mathbf{c}}</math> bektoreen luzerak, hurrenez hurren. Orduan, azken bektore honen luzera kalkulatu
<math display="block">
\begin{align}
\mathbf{\color{orange}c} \cdot \mathbf{\color{orange}c} & = ( \mathbf{\color{red}a} - \mathbf{\color{blue}b}) \cdot ( \mathbf{\color{red}a} - \mathbf{\color{blue}b} ) \\
& = \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{red}a} - \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} - \mathbf{\color{blue}b} \cdot \mathbf{\color{red}a} + \mathbf{\color{blue}b} \cdot \mathbf{\color{blue}b} \\
& = {\color{red} A}^2 - \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} - \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} + {\color{blue} B }^2 \\
& = {\color{red} A }^2 - 2 \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} + {\color{blue} B }^2 \\
{\color{orange} C }^2 & = {\color{red} A }^2 + {\color{blue} B }^2 - 2 {\color{red} A } {\color{blue} B} \cos \mathbf{\color{purple}\theta} \\
\end{align}
</math>
eta [[Kosinuaren teorema|kosinuaren teorema]] lortzen da.
{{clear}}
== Definizio orokorra ==
Biderketa eskalarra [[Espazio bektorial|espazio bektorialetan]] defini daiteke. Izan bedi <math>E </math> <math>\mathbb{R}</math> gaineko bektore-espazioa. Orduan, <math> E </math> gaineko biderketa eskalarra <math> f: E \times E \rightarrow \mathbb{R} </math> aplikazio bat da non <math> f </math> forma bilineala, simetrikoa, ez-endakatua eta positiboki definitua den <ref>Txomin Ramirez, M. Asun García. Espazio Euklidearrak (2015). OCW Proiektua.[https://ocw.ehu.eus/pluginfile.php/46926/mod_page/content/1/Teoriaren_Laburpenak/5.Gaia/5.GAIA2.pdf]</ref>. Hau da, <math> f</math>-k hurrengo propietateak ditu:
* <math> f </math> bilineala da:
:<math> f(\alpha v_1 + \beta v_2,w) = \alpha f(v_1,w) + \beta f(v_2,w), \quad \alpha, \beta \in K, \quad v_1,v_2,w \in E</math>.
:<math> f(v,\alpha w_1 + \beta w_2) = \alpha f(v,w_1) + \beta f(v,w_2), \quad \alpha, \beta \in K, \quad v_1,v_2,w \in E</math>.
* <math> f </math> simetrikoa da:
:<math> f(v,w) = f(w,v) \quad v,w \in E </math>.
* <math> f </math> ez-endakatua da:
:<math> f(v,w) = 0, \quad w \in E \Longrightarrow v = 0 </math>.
* <math> f </math> positiboki definitua da:
:<math> f(v,v) \geq 0, \quad v \in E </math>.
=== Definizioa koordenatuekin ===
Izan bitez <math>\mathbf{a}</math> = <math>(a_1,a_2,\ldots,a_n)</math> eta <math>\mathbf{b}</math> = <math>(b_1,b_2,\ldots,b_n)</math> <math> \R^n</math>-ko bi bektore. Orduan, haien arteko biderkadura eskalarra honela definitzen da:
<math display="block">\mathbf{a}\cdot \mathbf{b} = \sum_{i=1}^n a_ib_i = a_1b_1 + a_2b_2 + \cdots a_nb_n.</math>
Adibidez, espazio tridimentsionalean, {{nowrap|<math> [1,3,-5] </math>}} eta {{nowrap|<math> [4,-2,-1] </math>}} bektoreen biderketa eskalarra horrela kalkulatzen da:
<math display="block">
\begin{align}
\ [1, 3, -5] \cdot [4, -2, -1] &= (1 \times 4) + (3\times-2) + (-5\times-1) \\
&= 4 - 6 + 5 \\
&= 3
\end{align}
</math>
Halaber, {{nowrap|<math>[1,3,-5]</math>}} bektorearen luzeraren karratua honela lortzen da:
<math display="block">
\begin{align}
\ [1, 3, -5] \cdot [1, 3, -5] &= (1 \times 1) + (3\times 3) + (-5\times -5) \\
&= 1 + 9 + 25 \\
&= 35
\end{align}
</math>
Beraz, {{nowrap|<math>[1,3,-5]</math>}}-ren luzera <math> \sqrt{35} </math> da.
==== Matrizeekin ====
<math>\mathbf{a}</math> eta <math>\mathbf{b}</math> bektoreak beren koordenatuen zutabe-matrizeekin identifikatzen badira, biderketa eskalarra matrizial gisa ikus daiteke:
<math display="block">\mathbf{a} \cdot \mathbf{b} = \mathbf{a}^{\mathrm{T}} \mathbf{b} = \begin{pmatrix}a_1 & a_2 & \cdots & a_n\end{pmatrix} \begin{pmatrix}b_1 \\ b_2 \\ \vdots \\ b_n\end{pmatrix} </math>
non <math>\mathbf{a}^{\mathrm{T}}</math> <math>\mathbf{a}</math>-ren [[Matrize irauli|iraulia]] den.
== Interpretazio geometrikoa ==
[[Espazio euklidear|Espazio euklidearretan]] erlazio handia dago biderkadura eskalarraren, bektoreen luzeren eta eratzen duten angeluaren artean <ref> A I Borisenko; I E Taparov (1968). Vector and tensor analysis with applications. Translated by Richard Silverman. Dover. p. 14.</ref>.
:<math>\vec{A} \cdot \vec{B}=|\vec{A}| |\vec{B}| \cos \theta</math>
Beraz, <math> \cos(90)=0</math> denez, bektoreak elkarzutak badira biderketa eskalarra 0 da.
Formula horretatik, bektoreen arteko angelua kalkula dezakegu.
:<math>\theta = \arccos \left(\frac {\vec{A} \cdot \vec{B}} {|\vec{A}| \cdot |\vec{B}|}\right)</math>
==Biderketa hirukoitza==
Biderketa eskalarrak bektoreen arteko [[Biderketa hirukoitz|biderketa hirukoitza]] definitzeko balio du, [[Biderketa bektorial|biderketa bektorialarekin]] batera.
Eragiketa honi biderketa hirukoitza esaten zaio:
<math display="block"> \mathbf{a} \cdot ( \mathbf{b} \times \mathbf{c} ) = \mathbf{b} \cdot ( \mathbf{c} \times \mathbf{a} )=\mathbf{c} \cdot ( \mathbf{a} \times \mathbf{b} ).</math>
Honen balioa [[Determinante|determinante]] bat da, hiru bektoreen koordenatuek osatzen duten matrizearen determinantea, alegia. Horrez gain, hiru bektoreek definitzen duten paralelepipedoaren bolumena da. Oso lagungarria da, batez ere Fisikan, kalkuluak errazteko.
== Biderketa eskalarra beste espazio batzuetan ==
Hurrengo zerrendan [[Espazio normatu|espazio normatuetan]] erabiltzen diren biderketa eskalar ohikoenak zerrendatzen dira. Espazioaren arabera, biderketa eskalar desberdinak definitzen dira, espazioetako elementuak desberdinak baitira. Biderketa eskalar hauek kanonikotzat hartzen dira. Hala ere, espazio bakoitzean biderketa eskalar bat baino gehiago defini daiteke.
*<math>\mathbb{R}^n</math>-en arrunta da biderketa eskalar honekin lantzea:
:<math>\mathbf{A}\cdot\mathbf{B}=(a_1, a_2, a_3, ..., a_n)\cdot(b_1,b_2,b_3, ..., b_n)=a_1 b_1 + a_2 b_2 + ... a_n b_n = \sum a_i \cdot b_i </math>
*<math>\mathbb{C}^n</math>-en </span> biderketa eskalar ohikoena hau da:
:<math>\mathbf{A}\cdot\mathbf{B}=(a_1, a_2, a_3, ..., a_n)\cdot(b_1,b_2,b_3, ..., b_n)=a_1 \overline{b_1} + a_2 \overline{b_2} + ... a_n \cdot \overline{b_n} = \sum a_i \cdot \overline{b_i}</math>
non <math> \overline{b_i}</math>elementua <math> b_i </math>-ren [[Konjugatu (matematika)|konjugatua]] den.
* Matrize-espazioetan ere defini daitezke, adibidez, ''m'' x ''n'' dimentsiodun matrize errealetan biderketa eskalar hau definitzen da:
:<math>\mathbf{A}\cdot\mathbf{B}=\operatorname{tr} (A^T \cdot B)</math>
non <math>tr(A)</math> <math>A</math> matrizearen [[Aztarna (aljebra)|aztarna]] den eta <math>A^T A</math> matrizearen [[Matrize irauli|iraulia]].
* [a, b] tarteko [[Funtzio jarraitu|funtzio jarraituen]] espazio bektorialean:
:<math>\mathbf{f}\cdot\mathbf{g} = \int_{a}^{b} f(x)\overline{g(x)}\mathrm{d} x</math>
non <math> \overline{g(x)}</math> funtzioa <math> g(x) </math>-ren [[Konjugatu (matematika)|konjugatua]] den.
* ''n'' edo gradu gutxiagoko polinomioen espazio bektorialean:
Izan bedi <math>\textstyle [x_1,x_2,x_3,...,x_n,x_{n+1}] \subseteq \mathbb{R}</math>, non elementuak ordenatuta dauden, hau da, <math>\textstyle x_1<x_2<x_3<...<x_n<x_{n+1} \,</math>:
<math>\mathbf{p}\cdot\mathbf{q} = p(x_1)q(x_1)+p(x_2)q(x_2)+...+p(x_n)q(x_n)+p(x_{n+1})q(x_{n+1}) = \sum p(x_i) \cdot q(x_i) </math>
== Biderketa eskalarra espazio euklideoan ==
=== Adierazpen analitikoa ===
Izan bitez <math>\mathbf{U}=(U_1,U_2,U_3)^t</math> y <math>\mathbf{V}=(V_1,V_2,V_3)^t</math> bektoreak <math>\mathbb{R}^3</math> espazio euklideo tridimentsionalean.
<math>\mathbf{U}</math> eta '''<math>\mathbf{V}</math>'''-ren arteko biderketa eskalarra forma matrizialean definitzen da:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}= U^t V =
\begin{bmatrix} U_1 & U_2& U_3 \\\end{bmatrix}
\begin{bmatrix} V_1\\ V_2\\ V_3 \\\end{bmatrix}
= U_1 V_1 + U_2 V_2 + U_3 V_3 \,
</math>||left}}
Bi bektoreak <math>\mathcal{B} = \{ e_1, e_2, e_3 \}</math> [[Oinarri (aljebra)|oinarri]] batean adierazten badira, orduan, bidekerta eskalarraren propietateak kontuan hartuta:
{|align=left
||<math> \mathbf{U} \cdot \mathbf{V}</math>||<math> = </math>||<math> (u_1 \mathbf{e}_1 + u_2 \mathbf{e}_2 + u_3 \mathbf{e}_3) \cdot (v_1 \mathbf{e}_1 + v_2 \mathbf{e}_2 + v_3 \mathbf{e}_3) </math>
|-
|
|valign=top|<math> = </math>
|<math> \begin{matrix}
u_1 v_1 \mathbf{e}_1 \cdot \mathbf{e}_1
+ u_2 v_1 \mathbf{e}_2 \cdot \mathbf{e}_1
+ u_3 v_1 \mathbf{e}_3 \cdot \mathbf{e}_1 \\
+ u_1 v_2 \mathbf{e}_1 \cdot \mathbf{e}_2
+ u_2 v_2 \mathbf{e}_2 \cdot \mathbf{e}_2
+ u_3 v_2 \mathbf{e}_3 \cdot \mathbf{e}_2 \\
+ u_1 v_3 \mathbf{e}_1 \cdot \mathbf{e}_3
+ u_2 v_3 \mathbf{e}_2 \cdot \mathbf{e}_3
+ u_3 v_3 \mathbf{e}_3 \cdot \mathbf{e}_3 \end{matrix}</math>
|}{{clear|left}}
Adierazpen luze hau era matrizialean laburbil daiteke:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}=
\begin{bmatrix} u_1 & u_2& u_3 \\\end{bmatrix}
\begin{bmatrix} a_{11} & a_{12} & a_{13} \\
a_{21} & a_{22} & a_{23} \\ a_{31} & a_{32} & a_{33}
\\\end{bmatrix}
\begin{bmatrix} v_1\\ v_2\\ v_3 \\\end{bmatrix}
= U_\mathcal{B}^t A V_\mathcal{B},
</math>||left}}
non '''A'''-ri biderketaren Gram-en matrizea deritzon. Matrize honen sarrerak oinarriaren biderketa eskalarrak dira, hau da, <math>a_{ij} = e_i \cdot e_j</math>. Oinarria ortonormala izanez gero, Gramen matrizea identitatea da.
Adierazpen hauek ''n'' dimentsioko espazioetara orokortu ahal dira. '''U''' eta '''V''' <math>\mathbb{R}^n</math>-en bi bektore baldin badira, orduan:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}
= U_1 V_1 + U_2 V_2 + ... + U_n V_n \ .
</math>||left}}
Era berean, <math>\mathcal{B} = \{ e_1, e_2,..., e_n \}</math> oinarri batean bi bektoreen koordenatuekin lan daiteke, ondorioz, biderketa eskalarra honela idazten da:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}
= U_\mathcal{B}^t \ A \ V_\mathcal{B},
</math>||left}}
non Gramem '''A''' matrizea ''n x n'' ordena duen.
== Erreferentziak ==
q8f791wew84qg0fxey5u3g4u3pdg3fa
9976080
9976077
2024-11-21T10:48:13Z
JosuAC
166181
/* Biderketa eskalarra beste espazio batzuetan */
9976080
wikitext
text/x-wiki
= Biderketa eskalar =
[[File:Scalar-product-dot-product.svg|thumb|240px|Biderketa eskalarra [[Euklidear espazio|euklidear espazioan.]]]]
Matematikan, biderketa eskalarra <ref> "Dot Product". [https://www.mathsisfun.com/algebra/vectors-dot-product.html www.mathsisfun.com]</ref> eragiketa aljebraiko bat da, dimentsio bereko bi bektore hartzen dituena eta zenbaki bat ematen duena. Geometria euklidearrean, biderketa eskalarra oso erabilgarria da koordenatuekin lantzeko.
Aljebraikoki, biderketa eskalarra batuketa bat da, biderkatzen diren bi bektoreetan indize bera duten elementuen arteko biderkaduraren batuketa, hain zuzen ere.
<math display="block">\mathbf{a}\cdot \mathbf{b} = \sum_{i=1}^n a_ib_i = a_1b_1 + a_2b_2 + \cdots + a_nb_n</math>
Adibidez, espazio tridimentsionalean, {{nowrap|<math> [1,3,-5] </math>}} eta {{nowrap|<math> [4,-2,-1] </math>}} bektoreen biderketa eskalarra horrela kalkulatzen da:
<math display="block">
\begin{align}
\ [1, 3, -5] \cdot [4, -2, -1] &= (1 \times 4) + (3\times-2) + (-5\times-1) \\
&= 4 - 6 + 5 \\
&= 3
\end{align}
</math>
Geometrikoki bektoreen arteko angeluarekin (<math>\theta</math>) erlazionatzen da:
<math display = "block">\mathbf{a} \cdot \mathbf{b}=|\mathbf{a}| |\mathbf{b}| \cos(\theta)</math>
non <math>|\mathbf{a}| </math> eta <math>|\mathbf{b}| </math> bektoreen luzerak diren.
== Historia ==
Biderketa eskalarra biderketa bektorialarekin batera garatu zen. XVIII.mendean, Joseph Louis matematikari italiarrak definitu zituen bi biderketa hauek tetraedroa ikertzeko.
Ondoren, 1843an, [[William Rowan Hamilton|William Rowan-ek]] kuartenioiak sortu zituenean, biderketa eskalarra ere azaldu zuen. 40 urte geroago, [[Josiah Willard Gibbs|Josiah Williard Gibbs-ek]] konturatu zen kuaternioien teoria gogaikarria zela; izan ere, biderketa eskalarrak beste era batera egin behar ziren.
Momentu honetan, Gibbsen lanari esker biderketa eskalarra baliabide estandar gisa onartu zen ikerketa geometrikoetan.
==Definizioa eta intuizioa ==
Biderketa eskalarra bektoreen artean puntu bat jarriz adierazten dugu.
<math>\vec{a} \cdot \vec{b} = \| \vec{a} \| \| \vec{b} \| \cos(\theta)</math>
Formula honen elementuak aztertzen baditugu, lehenengo biak <math>\| \vec{a} \| </math> eta <math>\| \vec{b} \|</math> dira. Hauek <math>\vec{a} </math> eta <math>\vec{b}</math>-ren moduluak dira; beraz, biderketa eskalarrak bektoreak zein luzeak diren hartzen du kontuan. Azkeneko faktorea <math>\cos(\theta)</math> da, non <math>\theta</math> <math>\vec{a}</math> eta <math>\vec{b}</math> bektoreek osatzen duten angelua den. Horrek adierazten digu biderketa eskalarrak norabidearekin zerikusia duela.
Zehazki, <math>\theta = 0</math> denean bi bektoreek norabide bera dute. Orduan, hartzen du biderketa eskalarrak baliorik handiena, <math>\cos(0)=1</math> baita. Oro har, bi bektore norabide berean zenbat eta gehiago apuntatu, orduan eta handiagoa izango da haien arteko biderketa eskalarra.
Biderketa eskalarra ikusteko beste modu bat bektore batek bestearen gainean proiektatzen duen itzalean pentsatzea da. Angelua txikia denean, itzala jatorritik urrun dago eta biderketa eskalarra handia da. Angelua <math>90^{\circ}</math>tik gertu dagoenean, berriz, proiektatzen den itzala jatorriaren ondoan dago eta biderketa txikia da.
== Propietateak ==
Bira '''a''','''b''' eta '''c''' bektoreak espazio jakin batean eta izan bedi ''k'' eskalar bat, hau da, zenbaki bat. Orduan, hurrengo propietateak betetzen dira <ref> Nykamp, Duane. "The dot product". Math Insight. Retrieved September 6, 2020.</ref>:
1. Trukakortasuna:
{{Ekuazio|<math>
\mathbf{a} \cdot \mathbf{b}=\mathbf{b} \cdot \mathbf{a}
</math>||}}
2. Banakortasuna gehieketarekiko:
{{Ekuazio|<math>
\mathbf{a}\cdot(\mathbf{b}+\mathbf{c})=\mathbf{a}\cdot\mathbf{b}+\mathbf{a}\cdot\mathbf{c}
</math>||}}
3. Elkarkortasuna ''k'' eskalar baten biderketarekiko:
{{Ekuazio|<math>
k (\mathbf{a} \cdot \mathbf{b})= (k\mathbf{a}) \cdot \mathbf{b}=\mathbf{a}\cdot(k\mathbf{b})
</math>||}}
==Kosinuaren Teorema==
[[File:Dot product cosine rule.svg|160px|thumb|'''a''' eta '''b''' bektoreez eta '''<math> \theta </math>''' angeluaz definitutako triangelua.]]
Demagun bi bektore <math>{\color{red}\mathbf{a}}</math> eta <math>{\color{blue}\mathbf{b}}</math> ditugula, haien arteko angelua <math> \theta </math> dena. Horrela <math>{\color{orange}\mathbf{c}} = {\color{red}\mathbf{a}} - {\color{blue}\mathbf{b}}</math> bektorearekin triangelu bat osatzen dute. Izan bitez <math>{\color{red}A}</math>, <math>{\color{blue}B}</math> eta <math>{\color{orange}C}</math> balioak <math>{\color{red}\mathbf{a}}</math>, <math>{\color{blue}\mathbf{b}}</math>, eta <math>{\color{orange}\mathbf{c}}</math> bektoreen luzerak, hurrenez hurren. Orduan, azken bektore honen luzera kalkulatu
<math display="block">
\begin{align}
\mathbf{\color{orange}c} \cdot \mathbf{\color{orange}c} & = ( \mathbf{\color{red}a} - \mathbf{\color{blue}b}) \cdot ( \mathbf{\color{red}a} - \mathbf{\color{blue}b} ) \\
& = \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{red}a} - \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} - \mathbf{\color{blue}b} \cdot \mathbf{\color{red}a} + \mathbf{\color{blue}b} \cdot \mathbf{\color{blue}b} \\
& = {\color{red} A}^2 - \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} - \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} + {\color{blue} B }^2 \\
& = {\color{red} A }^2 - 2 \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} + {\color{blue} B }^2 \\
{\color{orange} C }^2 & = {\color{red} A }^2 + {\color{blue} B }^2 - 2 {\color{red} A } {\color{blue} B} \cos \mathbf{\color{purple}\theta} \\
\end{align}
</math>
eta [[Kosinuaren teorema|kosinuaren teorema]] lortzen da.
{{clear}}
== Definizio orokorra ==
Biderketa eskalarra [[Espazio bektorial|espazio bektorialetan]] defini daiteke. Izan bedi <math>E </math> <math>\mathbb{R}</math> gaineko bektore-espazioa. Orduan, <math> E </math> gaineko biderketa eskalarra <math> f: E \times E \rightarrow \mathbb{R} </math> aplikazio bat da non <math> f </math> forma bilineala, simetrikoa, ez-endakatua eta positiboki definitua den <ref>Txomin Ramirez, M. Asun García. Espazio Euklidearrak (2015). OCW Proiektua.[https://ocw.ehu.eus/pluginfile.php/46926/mod_page/content/1/Teoriaren_Laburpenak/5.Gaia/5.GAIA2.pdf]</ref>. Hau da, <math> f</math>-k hurrengo propietateak ditu:
* <math> f </math> bilineala da:
:<math> f(\alpha v_1 + \beta v_2,w) = \alpha f(v_1,w) + \beta f(v_2,w), \quad \alpha, \beta \in K, \quad v_1,v_2,w \in E</math>.
:<math> f(v,\alpha w_1 + \beta w_2) = \alpha f(v,w_1) + \beta f(v,w_2), \quad \alpha, \beta \in K, \quad v_1,v_2,w \in E</math>.
* <math> f </math> simetrikoa da:
:<math> f(v,w) = f(w,v) \quad v,w \in E </math>.
* <math> f </math> ez-endakatua da:
:<math> f(v,w) = 0, \quad w \in E \Longrightarrow v = 0 </math>.
* <math> f </math> positiboki definitua da:
:<math> f(v,v) \geq 0, \quad v \in E </math>.
=== Definizioa koordenatuekin ===
Izan bitez <math>\mathbf{a}</math> = <math>(a_1,a_2,\ldots,a_n)</math> eta <math>\mathbf{b}</math> = <math>(b_1,b_2,\ldots,b_n)</math> <math> \R^n</math>-ko bi bektore. Orduan, haien arteko biderkadura eskalarra honela definitzen da:
<math display="block">\mathbf{a}\cdot \mathbf{b} = \sum_{i=1}^n a_ib_i = a_1b_1 + a_2b_2 + \cdots a_nb_n.</math>
Adibidez, espazio tridimentsionalean, {{nowrap|<math> [1,3,-5] </math>}} eta {{nowrap|<math> [4,-2,-1] </math>}} bektoreen biderketa eskalarra horrela kalkulatzen da:
<math display="block">
\begin{align}
\ [1, 3, -5] \cdot [4, -2, -1] &= (1 \times 4) + (3\times-2) + (-5\times-1) \\
&= 4 - 6 + 5 \\
&= 3
\end{align}
</math>
Halaber, {{nowrap|<math>[1,3,-5]</math>}} bektorearen luzeraren karratua honela lortzen da:
<math display="block">
\begin{align}
\ [1, 3, -5] \cdot [1, 3, -5] &= (1 \times 1) + (3\times 3) + (-5\times -5) \\
&= 1 + 9 + 25 \\
&= 35
\end{align}
</math>
Beraz, {{nowrap|<math>[1,3,-5]</math>}}-ren luzera <math> \sqrt{35} </math> da.
==== Matrizeekin ====
<math>\mathbf{a}</math> eta <math>\mathbf{b}</math> bektoreak beren koordenatuen zutabe-matrizeekin identifikatzen badira, biderketa eskalarra matrizial gisa ikus daiteke:
<math display="block">\mathbf{a} \cdot \mathbf{b} = \mathbf{a}^{\mathrm{T}} \mathbf{b} = \begin{pmatrix}a_1 & a_2 & \cdots & a_n\end{pmatrix} \begin{pmatrix}b_1 \\ b_2 \\ \vdots \\ b_n\end{pmatrix} </math>
non <math>\mathbf{a}^{\mathrm{T}}</math> <math>\mathbf{a}</math>-ren [[Matrize irauli|iraulia]] den.
== Interpretazio geometrikoa ==
[[Espazio euklidear|Espazio euklidearretan]] erlazio handia dago biderkadura eskalarraren, bektoreen luzeren eta eratzen duten angeluaren artean <ref> A I Borisenko; I E Taparov (1968). Vector and tensor analysis with applications. Translated by Richard Silverman. Dover. p. 14.</ref>.
:<math>\vec{A} \cdot \vec{B}=|\vec{A}| |\vec{B}| \cos \theta</math>
Beraz, <math> \cos(90)=0</math> denez, bektoreak elkarzutak badira biderketa eskalarra 0 da.
Formula horretatik, bektoreen arteko angelua kalkula dezakegu.
:<math>\theta = \arccos \left(\frac {\vec{A} \cdot \vec{B}} {|\vec{A}| \cdot |\vec{B}|}\right)</math>
==Biderketa hirukoitza==
Biderketa eskalarrak bektoreen arteko [[Biderketa hirukoitz|biderketa hirukoitza]] definitzeko balio du, [[Biderketa bektorial|biderketa bektorialarekin]] batera.
Eragiketa honi biderketa hirukoitza esaten zaio:
<math display="block"> \mathbf{a} \cdot ( \mathbf{b} \times \mathbf{c} ) = \mathbf{b} \cdot ( \mathbf{c} \times \mathbf{a} )=\mathbf{c} \cdot ( \mathbf{a} \times \mathbf{b} ).</math>
Honen balioa [[Determinante|determinante]] bat da, hiru bektoreen koordenatuek osatzen duten matrizearen determinantea, alegia. Horrez gain, hiru bektoreek definitzen duten paralelepipedoaren bolumena da. Oso lagungarria da, batez ere Fisikan, kalkuluak errazteko.
== Biderketa eskalarra beste espazio batzuetan ==
Hurrengo zerrendan [[Espazio normatu|espazio normatuetan]] erabiltzen diren biderketa eskalar ohikoenak zerrendatzen dira. Espazioaren arabera, biderketa eskalar desberdinak definitzen dira, espazioetako elementuak desberdinak baitira. Biderketa eskalar hauek kanonikotzat hartzen dira. Hala ere, espazio bakoitzean biderketa eskalar bat baino gehiago defini daiteke.
*<math>\mathbb{R}^n</math>-en arrunta da biderketa eskalar honekin lantzea:
:<math>\mathbf{a}\cdot\mathbf{b}=(a_1, a_2, a_3, ..., a_n)\cdot(b_1,b_2,b_3, ..., b_n)=a_1 b_1 + a_2 b_2 + ... a_n b_n = \sum a_i \cdot b_i </math>
*<math>\mathbb{C}^n</math>-en </span> biderketa eskalar ohikoena hau da:
:<math>\mathbf{a}\cdot\mathbf{b}=(a_1, a_2, a_3, ..., a_n)\cdot(b_1,b_2,b_3, ..., b_n)=a_1 \overline{b_1} + a_2 \overline{b_2} + ... a_n \cdot \overline{b_n} = \sum a_i \cdot \overline{b_i}</math>
non <math> \overline{b_i}</math>elementua <math> b_i </math>-ren [[Konjugatu (matematika)|konjugatua]] den.
* Matrize-espazioetan ere defini daitezke, adibidez, ''m'' x ''n'' dimentsiodun matrize errealetan biderketa eskalar hau definitzen da:
:<math>\mathbf{A}\cdot\mathbf{B}=\operatorname{tr} (A^T \cdot B)</math>
non <math>tr(A)</math> <math>A</math> matrizearen [[Aztarna (aljebra)|aztarna]] den eta <math>A^T A</math> matrizearen [[Matrize irauli|iraulia]].
* [a, b] tarteko [[Funtzio jarraitu|funtzio jarraituen]] espazio bektorialean:
:<math>\mathbf{f}\cdot\mathbf{g} = \int_{a}^{b} f(x)\overline{g(x)}\mathrm{d} x</math>
non <math> \overline{g(x)}</math> funtzioa <math> g(x) </math>-ren [[Konjugatu (matematika)|konjugatua]] den.
* ''n'' edo gradu gutxiagoko polinomioen espazio bektorialean:
Izan bedi <math>\textstyle [x_1,x_2,x_3,...,x_n,x_{n+1}] \subseteq \mathbb{R}</math>, non elementuak ordenatuta dauden, hau da, <math>\textstyle x_1<x_2<x_3<...<x_n<x_{n+1} \,</math>:
<math>\mathbf{p}\cdot\mathbf{q} = p(x_1)q(x_1)+p(x_2)q(x_2)+...+p(x_n)q(x_n)+p(x_{n+1})q(x_{n+1}) = \sum p(x_i) \cdot q(x_i) </math>
== Biderketa eskalarra espazio euklideoan ==
=== Adierazpen analitikoa ===
Izan bitez <math>\mathbf{U}=(U_1,U_2,U_3)^t</math> y <math>\mathbf{V}=(V_1,V_2,V_3)^t</math> bektoreak <math>\mathbb{R}^3</math> espazio euklideo tridimentsionalean.
<math>\mathbf{U}</math> eta '''<math>\mathbf{V}</math>'''-ren arteko biderketa eskalarra forma matrizialean definitzen da:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}= U^t V =
\begin{bmatrix} U_1 & U_2& U_3 \\\end{bmatrix}
\begin{bmatrix} V_1\\ V_2\\ V_3 \\\end{bmatrix}
= U_1 V_1 + U_2 V_2 + U_3 V_3 \,
</math>||left}}
Bi bektoreak <math>\mathcal{B} = \{ e_1, e_2, e_3 \}</math> [[Oinarri (aljebra)|oinarri]] batean adierazten badira, orduan, bidekerta eskalarraren propietateak kontuan hartuta:
{|align=left
||<math> \mathbf{U} \cdot \mathbf{V}</math>||<math> = </math>||<math> (u_1 \mathbf{e}_1 + u_2 \mathbf{e}_2 + u_3 \mathbf{e}_3) \cdot (v_1 \mathbf{e}_1 + v_2 \mathbf{e}_2 + v_3 \mathbf{e}_3) </math>
|-
|
|valign=top|<math> = </math>
|<math> \begin{matrix}
u_1 v_1 \mathbf{e}_1 \cdot \mathbf{e}_1
+ u_2 v_1 \mathbf{e}_2 \cdot \mathbf{e}_1
+ u_3 v_1 \mathbf{e}_3 \cdot \mathbf{e}_1 \\
+ u_1 v_2 \mathbf{e}_1 \cdot \mathbf{e}_2
+ u_2 v_2 \mathbf{e}_2 \cdot \mathbf{e}_2
+ u_3 v_2 \mathbf{e}_3 \cdot \mathbf{e}_2 \\
+ u_1 v_3 \mathbf{e}_1 \cdot \mathbf{e}_3
+ u_2 v_3 \mathbf{e}_2 \cdot \mathbf{e}_3
+ u_3 v_3 \mathbf{e}_3 \cdot \mathbf{e}_3 \end{matrix}</math>
|}{{clear|left}}
Adierazpen luze hau era matrizialean laburbil daiteke:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}=
\begin{bmatrix} u_1 & u_2& u_3 \\\end{bmatrix}
\begin{bmatrix} a_{11} & a_{12} & a_{13} \\
a_{21} & a_{22} & a_{23} \\ a_{31} & a_{32} & a_{33}
\\\end{bmatrix}
\begin{bmatrix} v_1\\ v_2\\ v_3 \\\end{bmatrix}
= U_\mathcal{B}^t A V_\mathcal{B},
</math>||left}}
non '''A'''-ri biderketaren Gram-en matrizea deritzon. Matrize honen sarrerak oinarriaren biderketa eskalarrak dira, hau da, <math>a_{ij} = e_i \cdot e_j</math>. Oinarria ortonormala izanez gero, Gramen matrizea identitatea da.
Adierazpen hauek ''n'' dimentsioko espazioetara orokortu ahal dira. '''U''' eta '''V''' <math>\mathbb{R}^n</math>-en bi bektore baldin badira, orduan:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}
= U_1 V_1 + U_2 V_2 + ... + U_n V_n \ .
</math>||left}}
Era berean, <math>\mathcal{B} = \{ e_1, e_2,..., e_n \}</math> oinarri batean bi bektoreen koordenatuekin lan daiteke, ondorioz, biderketa eskalarra honela idazten da:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}
= U_\mathcal{B}^t \ A \ V_\mathcal{B},
</math>||left}}
non Gramem '''A''' matrizea ''n x n'' ordena duen.
== Erreferentziak ==
efhf9ypvexptyv7yv42hnwvjnww17nj
9976159
9976080
2024-11-21T11:35:10Z
JosuAC
166181
/* Biderketa eskalar */
9976159
wikitext
text/x-wiki
= Biderketa eskalar =
[[File:Scalar-product-dot-product.svg|thumb|240px|Biderketa eskalarra [[Euklidear espazio|euklidear espazioan.]]]]
Matematikan, biderketa eskalarra <ref> "Dot Product". [https://www.mathsisfun.com/algebra/vectors-dot-product.html www.mathsisfun.com]</ref> eragiketa aljebraiko bat da, dimentsio bereko bi bektore hartzen dituena eta zenbaki bat ematen duena. Geometria euklidearrean, biderketa eskalarra oso erabilgarria da koordenatuekin lantzeko.
Aljebraikoki, biderketa eskalarra batuketa bat da, biderkatzen diren bi bektoreetan indize bera duten elementuen arteko biderkaduraren batuketa, hain zuzen ere.
<math display="block">\mathbf{a}\cdot \mathbf{b} = \sum_{i=1}^n a_ib_i = a_1b_1 + a_2b_2 + \cdots + a_nb_n</math>
Adibidez, espazio tridimentsionalean, {{nowrap|<math> [1,3,-5] </math>}} eta {{nowrap|<math> [4,-2,-1] </math>}} bektoreen biderketa eskalarra horrela kalkulatzen da:
<math display="block">
\begin{align}
\ [1, 3, -5] \cdot [4, -2, -1] &= (1 \times 4) + (3\times-2) + (-5\times-1) \\
&= 4 - 6 + 5 \\
&= 3
\end{align}
</math>
Geometrikoki bektoreen arteko angeluarekin (<math>\theta</math>) erlazionatzen da:
<math display = "block">\mathbf{a} \cdot \mathbf{b}=|\mathbf{a}| |\mathbf{b}| \cos(\theta)</math>
non <math>|\mathbf{a}| </math> eta <math>|\mathbf{b}| </math> bektoreen luzerak diren.
Halaber, {{nowrap|<math>[1,3,-5]</math>}} bektorearen luzeraren karratua honela lortzen da:
<math display="block">
\begin{align}
\ [1, 3, -5] \cdot [1, 3, -5] &= (1 \times 1) + (3\times 3) + (-5\times -5) \\
&= 1 + 9 + 25 \\
&= 35
\end{align}
</math>
Beraz, {{nowrap|<math>[1,3,-5]</math>}}-ren luzera <math> \sqrt{35} </math> da.
== Historia ==
Biderketa eskalarra biderketa bektorialarekin batera garatu zen. XVIII.mendean, Joseph Louis matematikari italiarrak definitu zituen bi biderketa hauek tetraedroa ikertzeko.
Ondoren, 1843an, [[William Rowan Hamilton|William Rowan-ek]] kuartenioiak sortu zituenean, biderketa eskalarra ere azaldu zuen. 40 urte geroago, [[Josiah Willard Gibbs|Josiah Williard Gibbs-ek]] konturatu zen kuaternioien teoria gogaikarria zela; izan ere, biderketa eskalarrak beste era batera egin behar ziren.
Momentu honetan, Gibbsen lanari esker biderketa eskalarra baliabide estandar gisa onartu zen ikerketa geometrikoetan.
==Definizioa eta intuizioa ==
Biderketa eskalarra bektoreen artean puntu bat jarriz adierazten dugu.
<math>\vec{a} \cdot \vec{b} = \| \vec{a} \| \| \vec{b} \| \cos(\theta)</math>
Formula honen elementuak aztertzen baditugu, lehenengo biak <math>\| \vec{a} \| </math> eta <math>\| \vec{b} \|</math> dira. Hauek <math>\vec{a} </math> eta <math>\vec{b}</math>-ren moduluak dira; beraz, biderketa eskalarrak bektoreak zein luzeak diren hartzen du kontuan. Azkeneko faktorea <math>\cos(\theta)</math> da, non <math>\theta</math> <math>\vec{a}</math> eta <math>\vec{b}</math> bektoreek osatzen duten angelua den. Horrek adierazten digu biderketa eskalarrak norabidearekin zerikusia duela.
Zehazki, <math>\theta = 0</math> denean bi bektoreek norabide bera dute. Orduan, hartzen du biderketa eskalarrak baliorik handiena, <math>\cos(0)=1</math> baita. Oro har, bi bektore norabide berean zenbat eta gehiago apuntatu, orduan eta handiagoa izango da haien arteko biderketa eskalarra.
Biderketa eskalarra ikusteko beste modu bat bektore batek bestearen gainean proiektatzen duen itzalean pentsatzea da. Angelua txikia denean, itzala jatorritik urrun dago eta biderketa eskalarra handia da. Angelua <math>90^{\circ}</math>tik gertu dagoenean, berriz, proiektatzen den itzala jatorriaren ondoan dago eta biderketa txikia da.
== Propietateak ==
Bira '''a''','''b''' eta '''c''' bektoreak espazio jakin batean eta izan bedi ''k'' eskalar bat, hau da, zenbaki bat. Orduan, hurrengo propietateak betetzen dira <ref> Nykamp, Duane. "The dot product". Math Insight. Retrieved September 6, 2020.</ref>:
1. Trukakortasuna:
{{Ekuazio|<math>
\mathbf{a} \cdot \mathbf{b}=\mathbf{b} \cdot \mathbf{a}
</math>||}}
2. Banakortasuna gehieketarekiko:
{{Ekuazio|<math>
\mathbf{a}\cdot(\mathbf{b}+\mathbf{c})=\mathbf{a}\cdot\mathbf{b}+\mathbf{a}\cdot\mathbf{c}
</math>||}}
3. Elkarkortasuna ''k'' eskalar baten biderketarekiko:
{{Ekuazio|<math>
k (\mathbf{a} \cdot \mathbf{b})= (k\mathbf{a}) \cdot \mathbf{b}=\mathbf{a}\cdot(k\mathbf{b})
</math>||}}
==Kosinuaren Teorema==
[[File:Dot product cosine rule.svg|160px|thumb|'''a''' eta '''b''' bektoreez eta '''<math> \theta </math>''' angeluaz definitutako triangelua.]]
Demagun bi bektore <math>{\color{red}\mathbf{a}}</math> eta <math>{\color{blue}\mathbf{b}}</math> ditugula, haien arteko angelua <math> \theta </math> dena. Horrela <math>{\color{orange}\mathbf{c}} = {\color{red}\mathbf{a}} - {\color{blue}\mathbf{b}}</math> bektorearekin triangelu bat osatzen dute. Izan bitez <math>{\color{red}A}</math>, <math>{\color{blue}B}</math> eta <math>{\color{orange}C}</math> balioak <math>{\color{red}\mathbf{a}}</math>, <math>{\color{blue}\mathbf{b}}</math>, eta <math>{\color{orange}\mathbf{c}}</math> bektoreen luzerak, hurrenez hurren. Orduan, azken bektore honen luzera kalkulatu
<math display="block">
\begin{align}
\mathbf{\color{orange}c} \cdot \mathbf{\color{orange}c} & = ( \mathbf{\color{red}a} - \mathbf{\color{blue}b}) \cdot ( \mathbf{\color{red}a} - \mathbf{\color{blue}b} ) \\
& = \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{red}a} - \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} - \mathbf{\color{blue}b} \cdot \mathbf{\color{red}a} + \mathbf{\color{blue}b} \cdot \mathbf{\color{blue}b} \\
& = {\color{red} A}^2 - \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} - \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} + {\color{blue} B }^2 \\
& = {\color{red} A }^2 - 2 \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} + {\color{blue} B }^2 \\
{\color{orange} C }^2 & = {\color{red} A }^2 + {\color{blue} B }^2 - 2 {\color{red} A } {\color{blue} B} \cos \mathbf{\color{purple}\theta} \\
\end{align}
</math>
eta [[Kosinuaren teorema|kosinuaren teorema]] lortzen da.
{{clear}}
== Definizio orokorra ==
Biderketa eskalarra [[Espazio bektorial|espazio bektorialetan]] defini daiteke. Izan bedi <math>E </math> <math>\mathbb{R}</math> gaineko bektore-espazioa. Orduan, <math> E </math> gaineko biderketa eskalarra <math> f: E \times E \rightarrow \mathbb{R} </math> aplikazio bat da non <math> f </math> forma bilineala, simetrikoa, ez-endakatua eta positiboki definitua den <ref>Txomin Ramirez, M. Asun García. Espazio Euklidearrak (2015). OCW Proiektua.[https://ocw.ehu.eus/pluginfile.php/46926/mod_page/content/1/Teoriaren_Laburpenak/5.Gaia/5.GAIA2.pdf]</ref>. Hau da, <math> f</math>-k hurrengo propietateak ditu:
* <math> f </math> bilineala da:
:<math> f(\alpha v_1 + \beta v_2,w) = \alpha f(v_1,w) + \beta f(v_2,w), \quad \alpha, \beta \in K, \quad v_1,v_2,w \in E</math>.
:<math> f(v,\alpha w_1 + \beta w_2) = \alpha f(v,w_1) + \beta f(v,w_2), \quad \alpha, \beta \in K, \quad v_1,v_2,w \in E</math>.
* <math> f </math> simetrikoa da:
:<math> f(v,w) = f(w,v) \quad v,w \in E </math>.
* <math> f </math> ez-endakatua da:
:<math> f(v,w) = 0, \quad w \in E \Longrightarrow v = 0 </math>.
* <math> f </math> positiboki definitua da:
:<math> f(v,v) \geq 0, \quad v \in E </math>.
=== Definizioa koordenatuekin ===
Izan bitez <math>\mathbf{a}</math> = <math>(a_1,a_2,\ldots,a_n)</math> eta <math>\mathbf{b}</math> = <math>(b_1,b_2,\ldots,b_n)</math> <math> \R^n</math>-ko bi bektore. Orduan, haien arteko biderkadura eskalarra honela definitzen da:
<math display="block">\mathbf{a}\cdot \mathbf{b} = \sum_{i=1}^n a_ib_i = a_1b_1 + a_2b_2 + \cdots a_nb_n.</math>
Adibidez, espazio tridimentsionalean, {{nowrap|<math> [1,3,-5] </math>}} eta {{nowrap|<math> [4,-2,-1] </math>}} bektoreen biderketa eskalarra horrela kalkulatzen da:
<math display="block">
\begin{align}
\ [1, 3, -5] \cdot [4, -2, -1] &= (1 \times 4) + (3\times-2) + (-5\times-1) \\
&= 4 - 6 + 5 \\
&= 3
\end{align}
</math>
Halaber, {{nowrap|<math>[1,3,-5]</math>}} bektorearen luzeraren karratua honela lortzen da:
<math display="block">
\begin{align}
\ [1, 3, -5] \cdot [1, 3, -5] &= (1 \times 1) + (3\times 3) + (-5\times -5) \\
&= 1 + 9 + 25 \\
&= 35
\end{align}
</math>
Beraz, {{nowrap|<math>[1,3,-5]</math>}}-ren luzera <math> \sqrt{35} </math> da.
==== Matrizeekin ====
<math>\mathbf{a}</math> eta <math>\mathbf{b}</math> bektoreak beren koordenatuen zutabe-matrizeekin identifikatzen badira, biderketa eskalarra matrizial gisa ikus daiteke:
<math display="block">\mathbf{a} \cdot \mathbf{b} = \mathbf{a}^{\mathrm{T}} \mathbf{b} = \begin{pmatrix}a_1 & a_2 & \cdots & a_n\end{pmatrix} \begin{pmatrix}b_1 \\ b_2 \\ \vdots \\ b_n\end{pmatrix} </math>
non <math>\mathbf{a}^{\mathrm{T}}</math> <math>\mathbf{a}</math>-ren [[Matrize irauli|iraulia]] den.
== Interpretazio geometrikoa ==
[[Espazio euklidear|Espazio euklidearretan]] erlazio handia dago biderkadura eskalarraren, bektoreen luzeren eta eratzen duten angeluaren artean <ref> A I Borisenko; I E Taparov (1968). Vector and tensor analysis with applications. Translated by Richard Silverman. Dover. p. 14.</ref>.
:<math>\vec{A} \cdot \vec{B}=|\vec{A}| |\vec{B}| \cos \theta</math>
Beraz, <math> \cos(90)=0</math> denez, bektoreak elkarzutak badira biderketa eskalarra 0 da.
Formula horretatik, bektoreen arteko angelua kalkula dezakegu.
:<math>\theta = \arccos \left(\frac {\vec{A} \cdot \vec{B}} {|\vec{A}| \cdot |\vec{B}|}\right)</math>
==Biderketa hirukoitza==
Biderketa eskalarrak bektoreen arteko [[Biderketa hirukoitz|biderketa hirukoitza]] definitzeko balio du, [[Biderketa bektorial|biderketa bektorialarekin]] batera.
Eragiketa honi biderketa hirukoitza esaten zaio:
<math display="block"> \mathbf{a} \cdot ( \mathbf{b} \times \mathbf{c} ) = \mathbf{b} \cdot ( \mathbf{c} \times \mathbf{a} )=\mathbf{c} \cdot ( \mathbf{a} \times \mathbf{b} ).</math>
Honen balioa [[Determinante|determinante]] bat da, hiru bektoreen koordenatuek osatzen duten matrizearen determinantea, alegia. Horrez gain, hiru bektoreek definitzen duten paralelepipedoaren bolumena da. Oso lagungarria da, batez ere Fisikan, kalkuluak errazteko.
== Biderketa eskalarra beste espazio batzuetan ==
Hurrengo zerrendan [[Espazio normatu|espazio normatuetan]] erabiltzen diren biderketa eskalar ohikoenak zerrendatzen dira. Espazioaren arabera, biderketa eskalar desberdinak definitzen dira, espazioetako elementuak desberdinak baitira. Biderketa eskalar hauek kanonikotzat hartzen dira. Hala ere, espazio bakoitzean biderketa eskalar bat baino gehiago defini daiteke.
*<math>\mathbb{R}^n</math>-en arrunta da biderketa eskalar honekin lantzea:
:<math>\mathbf{a}\cdot\mathbf{b}=(a_1, a_2, a_3, ..., a_n)\cdot(b_1,b_2,b_3, ..., b_n)=a_1 b_1 + a_2 b_2 + ... a_n b_n = \sum a_i \cdot b_i </math>
*<math>\mathbb{C}^n</math>-en </span> biderketa eskalar ohikoena hau da:
:<math>\mathbf{a}\cdot\mathbf{b}=(a_1, a_2, a_3, ..., a_n)\cdot(b_1,b_2,b_3, ..., b_n)=a_1 \overline{b_1} + a_2 \overline{b_2} + ... a_n \cdot \overline{b_n} = \sum a_i \cdot \overline{b_i}</math>
non <math> \overline{b_i}</math>elementua <math> b_i </math>-ren [[Konjugatu (matematika)|konjugatua]] den.
* Matrize-espazioetan ere defini daitezke, adibidez, ''m'' x ''n'' dimentsiodun matrize errealetan biderketa eskalar hau definitzen da:
:<math>\mathbf{A}\cdot\mathbf{B}=\operatorname{tr} (A^T \cdot B)</math>
non <math>tr(A)</math> <math>A</math> matrizearen [[Aztarna (aljebra)|aztarna]] den eta <math>A^T A</math> matrizearen [[Matrize irauli|iraulia]].
* [a, b] tarteko [[Funtzio jarraitu|funtzio jarraituen]] espazio bektorialean:
:<math>\mathbf{f}\cdot\mathbf{g} = \int_{a}^{b} f(x)\overline{g(x)}\mathrm{d} x</math>
non <math> \overline{g(x)}</math> funtzioa <math> g(x) </math>-ren [[Konjugatu (matematika)|konjugatua]] den.
* ''n'' edo gradu gutxiagoko polinomioen espazio bektorialean:
Izan bedi <math>\textstyle [x_1,x_2,x_3,...,x_n,x_{n+1}] \subseteq \mathbb{R}</math>, non elementuak ordenatuta dauden, hau da, <math>\textstyle x_1<x_2<x_3<...<x_n<x_{n+1} \,</math>:
<math>\mathbf{p}\cdot\mathbf{q} = p(x_1)q(x_1)+p(x_2)q(x_2)+...+p(x_n)q(x_n)+p(x_{n+1})q(x_{n+1}) = \sum p(x_i) \cdot q(x_i) </math>
== Biderketa eskalarra espazio euklideoan ==
=== Adierazpen analitikoa ===
Izan bitez <math>\mathbf{U}=(U_1,U_2,U_3)^t</math> y <math>\mathbf{V}=(V_1,V_2,V_3)^t</math> bektoreak <math>\mathbb{R}^3</math> espazio euklideo tridimentsionalean.
<math>\mathbf{U}</math> eta '''<math>\mathbf{V}</math>'''-ren arteko biderketa eskalarra forma matrizialean definitzen da:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}= U^t V =
\begin{bmatrix} U_1 & U_2& U_3 \\\end{bmatrix}
\begin{bmatrix} V_1\\ V_2\\ V_3 \\\end{bmatrix}
= U_1 V_1 + U_2 V_2 + U_3 V_3 \,
</math>||left}}
Bi bektoreak <math>\mathcal{B} = \{ e_1, e_2, e_3 \}</math> [[Oinarri (aljebra)|oinarri]] batean adierazten badira, orduan, bidekerta eskalarraren propietateak kontuan hartuta:
{|align=left
||<math> \mathbf{U} \cdot \mathbf{V}</math>||<math> = </math>||<math> (u_1 \mathbf{e}_1 + u_2 \mathbf{e}_2 + u_3 \mathbf{e}_3) \cdot (v_1 \mathbf{e}_1 + v_2 \mathbf{e}_2 + v_3 \mathbf{e}_3) </math>
|-
|
|valign=top|<math> = </math>
|<math> \begin{matrix}
u_1 v_1 \mathbf{e}_1 \cdot \mathbf{e}_1
+ u_2 v_1 \mathbf{e}_2 \cdot \mathbf{e}_1
+ u_3 v_1 \mathbf{e}_3 \cdot \mathbf{e}_1 \\
+ u_1 v_2 \mathbf{e}_1 \cdot \mathbf{e}_2
+ u_2 v_2 \mathbf{e}_2 \cdot \mathbf{e}_2
+ u_3 v_2 \mathbf{e}_3 \cdot \mathbf{e}_2 \\
+ u_1 v_3 \mathbf{e}_1 \cdot \mathbf{e}_3
+ u_2 v_3 \mathbf{e}_2 \cdot \mathbf{e}_3
+ u_3 v_3 \mathbf{e}_3 \cdot \mathbf{e}_3 \end{matrix}</math>
|}{{clear|left}}
Adierazpen luze hau era matrizialean laburbil daiteke:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}=
\begin{bmatrix} u_1 & u_2& u_3 \\\end{bmatrix}
\begin{bmatrix} a_{11} & a_{12} & a_{13} \\
a_{21} & a_{22} & a_{23} \\ a_{31} & a_{32} & a_{33}
\\\end{bmatrix}
\begin{bmatrix} v_1\\ v_2\\ v_3 \\\end{bmatrix}
= U_\mathcal{B}^t A V_\mathcal{B},
</math>||left}}
non '''A'''-ri biderketaren Gram-en matrizea deritzon. Matrize honen sarrerak oinarriaren biderketa eskalarrak dira, hau da, <math>a_{ij} = e_i \cdot e_j</math>. Oinarria ortonormala izanez gero, Gramen matrizea identitatea da.
Adierazpen hauek ''n'' dimentsioko espazioetara orokortu ahal dira. '''U''' eta '''V''' <math>\mathbb{R}^n</math>-en bi bektore baldin badira, orduan:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}
= U_1 V_1 + U_2 V_2 + ... + U_n V_n \ .
</math>||left}}
Era berean, <math>\mathcal{B} = \{ e_1, e_2,..., e_n \}</math> oinarri batean bi bektoreen koordenatuekin lan daiteke, ondorioz, biderketa eskalarra honela idazten da:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}
= U_\mathcal{B}^t \ A \ V_\mathcal{B},
</math>||left}}
non Gramem '''A''' matrizea ''n x n'' ordena duen.
== Erreferentziak ==
6kox5omqnjr23lhzyuum3wdmifs1q9h
9976166
9976159
2024-11-21T11:37:09Z
JosuAC
166181
/* Biderketa eskalar */
9976166
wikitext
text/x-wiki
= Biderketa eskalar =
[[File:Scalar-product-dot-product.svg|thumb|240px|Biderketa eskalarra [[Euklidear espazio|euklidear espazioan.]]]]
Matematikan, biderketa eskalarra <ref> "Dot Product". [https://www.mathsisfun.com/algebra/vectors-dot-product.html www.mathsisfun.com]</ref> eragiketa aljebraiko bat da, dimentsio bereko bi bektore hartzen dituena eta zenbaki bat ematen duena. Geometria euklidearrean, biderketa eskalarra oso erabilgarria da koordenatuekin lantzeko.
Aljebraikoki, biderketa eskalarra batuketa bat da, biderkatzen diren bi bektoreetan indize bera duten elementuen arteko biderkaduraren batuketa, hain zuzen ere.
<math display="block">\mathbf{a}\cdot \mathbf{b} = \sum_{i=1}^n a_ib_i = a_1b_1 + a_2b_2 + \cdots + a_nb_n</math>
Adibidez, espazio tridimentsionalean, {{nowrap|<math> [1,3,-5] </math>}} eta {{nowrap|<math> [4,-2,-1] </math>}} bektoreen biderketa eskalarra horrela kalkulatzen da:
<math display="block">
\begin{align}
\ [1, 3, -5] \cdot [4, -2, -1] &= (1 \times 4) + (3\times-2) + (-5\times-1) \\
&= 4 - 6 + 5 \\
&= 3
\end{align}
</math>
Geometrikoki bektoreen arteko angeluarekin (<math>\theta</math>) erlazionatzen da:
<math display = "block">\mathbf{a} \cdot \mathbf{b}=|\mathbf{a}| |\mathbf{b}| \cos(\theta)</math>
non <math>|\mathbf{a}| </math> eta <math>|\mathbf{b}| </math> bektoreen luzerak diren.
Halaber, biderketa eskalarrak bektoreen luzera kalkultzeko balio du. Izan ere, bektore bat berarekin biderkatu eta bektorearen luzeraren karratua lortzen da. Adibidez, {{nowrap|<math>[1,3,-5]</math>}} bektorearen luzeraren karratua honela lortzen da:
<math display="block">
\begin{align}
\ [1, 3, -5] \cdot [1, 3, -5] &= (1 \times 1) + (3\times 3) + (-5\times -5) \\
&= 1 + 9 + 25 \\
&= 35
\end{align}
</math>
Beraz, {{nowrap|<math>[1,3,-5]</math>}}-ren luzera <math> \sqrt{35} </math> da.
== Historia ==
Biderketa eskalarra biderketa bektorialarekin batera garatu zen. XVIII.mendean, Joseph Louis matematikari italiarrak definitu zituen bi biderketa hauek tetraedroa ikertzeko.
Ondoren, 1843an, [[William Rowan Hamilton|William Rowan-ek]] kuartenioiak sortu zituenean, biderketa eskalarra ere azaldu zuen. 40 urte geroago, [[Josiah Willard Gibbs|Josiah Williard Gibbs-ek]] konturatu zen kuaternioien teoria gogaikarria zela; izan ere, biderketa eskalarrak beste era batera egin behar ziren.
Momentu honetan, Gibbsen lanari esker biderketa eskalarra baliabide estandar gisa onartu zen ikerketa geometrikoetan.
==Definizioa eta intuizioa ==
Biderketa eskalarra bektoreen artean puntu bat jarriz adierazten dugu.
<math>\vec{a} \cdot \vec{b} = \| \vec{a} \| \| \vec{b} \| \cos(\theta)</math>
Formula honen elementuak aztertzen baditugu, lehenengo biak <math>\| \vec{a} \| </math> eta <math>\| \vec{b} \|</math> dira. Hauek <math>\vec{a} </math> eta <math>\vec{b}</math>-ren moduluak dira; beraz, biderketa eskalarrak bektoreak zein luzeak diren hartzen du kontuan. Azkeneko faktorea <math>\cos(\theta)</math> da, non <math>\theta</math> <math>\vec{a}</math> eta <math>\vec{b}</math> bektoreek osatzen duten angelua den. Horrek adierazten digu biderketa eskalarrak norabidearekin zerikusia duela.
Zehazki, <math>\theta = 0</math> denean bi bektoreek norabide bera dute. Orduan, hartzen du biderketa eskalarrak baliorik handiena, <math>\cos(0)=1</math> baita. Oro har, bi bektore norabide berean zenbat eta gehiago apuntatu, orduan eta handiagoa izango da haien arteko biderketa eskalarra.
Biderketa eskalarra ikusteko beste modu bat bektore batek bestearen gainean proiektatzen duen itzalean pentsatzea da. Angelua txikia denean, itzala jatorritik urrun dago eta biderketa eskalarra handia da. Angelua <math>90^{\circ}</math>tik gertu dagoenean, berriz, proiektatzen den itzala jatorriaren ondoan dago eta biderketa txikia da.
== Propietateak ==
Bira '''a''','''b''' eta '''c''' bektoreak espazio jakin batean eta izan bedi ''k'' eskalar bat, hau da, zenbaki bat. Orduan, hurrengo propietateak betetzen dira <ref> Nykamp, Duane. "The dot product". Math Insight. Retrieved September 6, 2020.</ref>:
1. Trukakortasuna:
{{Ekuazio|<math>
\mathbf{a} \cdot \mathbf{b}=\mathbf{b} \cdot \mathbf{a}
</math>||}}
2. Banakortasuna gehieketarekiko:
{{Ekuazio|<math>
\mathbf{a}\cdot(\mathbf{b}+\mathbf{c})=\mathbf{a}\cdot\mathbf{b}+\mathbf{a}\cdot\mathbf{c}
</math>||}}
3. Elkarkortasuna ''k'' eskalar baten biderketarekiko:
{{Ekuazio|<math>
k (\mathbf{a} \cdot \mathbf{b})= (k\mathbf{a}) \cdot \mathbf{b}=\mathbf{a}\cdot(k\mathbf{b})
</math>||}}
==Kosinuaren Teorema==
[[File:Dot product cosine rule.svg|160px|thumb|'''a''' eta '''b''' bektoreez eta '''<math> \theta </math>''' angeluaz definitutako triangelua.]]
Demagun bi bektore <math>{\color{red}\mathbf{a}}</math> eta <math>{\color{blue}\mathbf{b}}</math> ditugula, haien arteko angelua <math> \theta </math> dena. Horrela <math>{\color{orange}\mathbf{c}} = {\color{red}\mathbf{a}} - {\color{blue}\mathbf{b}}</math> bektorearekin triangelu bat osatzen dute. Izan bitez <math>{\color{red}A}</math>, <math>{\color{blue}B}</math> eta <math>{\color{orange}C}</math> balioak <math>{\color{red}\mathbf{a}}</math>, <math>{\color{blue}\mathbf{b}}</math>, eta <math>{\color{orange}\mathbf{c}}</math> bektoreen luzerak, hurrenez hurren. Orduan, azken bektore honen luzera kalkulatu
<math display="block">
\begin{align}
\mathbf{\color{orange}c} \cdot \mathbf{\color{orange}c} & = ( \mathbf{\color{red}a} - \mathbf{\color{blue}b}) \cdot ( \mathbf{\color{red}a} - \mathbf{\color{blue}b} ) \\
& = \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{red}a} - \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} - \mathbf{\color{blue}b} \cdot \mathbf{\color{red}a} + \mathbf{\color{blue}b} \cdot \mathbf{\color{blue}b} \\
& = {\color{red} A}^2 - \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} - \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} + {\color{blue} B }^2 \\
& = {\color{red} A }^2 - 2 \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} + {\color{blue} B }^2 \\
{\color{orange} C }^2 & = {\color{red} A }^2 + {\color{blue} B }^2 - 2 {\color{red} A } {\color{blue} B} \cos \mathbf{\color{purple}\theta} \\
\end{align}
</math>
eta [[Kosinuaren teorema|kosinuaren teorema]] lortzen da.
{{clear}}
== Definizio orokorra ==
Biderketa eskalarra [[Espazio bektorial|espazio bektorialetan]] defini daiteke. Izan bedi <math>E </math> <math>\mathbb{R}</math> gaineko bektore-espazioa. Orduan, <math> E </math> gaineko biderketa eskalarra <math> f: E \times E \rightarrow \mathbb{R} </math> aplikazio bat da non <math> f </math> forma bilineala, simetrikoa, ez-endakatua eta positiboki definitua den <ref>Txomin Ramirez, M. Asun García. Espazio Euklidearrak (2015). OCW Proiektua.[https://ocw.ehu.eus/pluginfile.php/46926/mod_page/content/1/Teoriaren_Laburpenak/5.Gaia/5.GAIA2.pdf]</ref>. Hau da, <math> f</math>-k hurrengo propietateak ditu:
* <math> f </math> bilineala da:
:<math> f(\alpha v_1 + \beta v_2,w) = \alpha f(v_1,w) + \beta f(v_2,w), \quad \alpha, \beta \in K, \quad v_1,v_2,w \in E</math>.
:<math> f(v,\alpha w_1 + \beta w_2) = \alpha f(v,w_1) + \beta f(v,w_2), \quad \alpha, \beta \in K, \quad v_1,v_2,w \in E</math>.
* <math> f </math> simetrikoa da:
:<math> f(v,w) = f(w,v) \quad v,w \in E </math>.
* <math> f </math> ez-endakatua da:
:<math> f(v,w) = 0, \quad w \in E \Longrightarrow v = 0 </math>.
* <math> f </math> positiboki definitua da:
:<math> f(v,v) \geq 0, \quad v \in E </math>.
=== Definizioa koordenatuekin ===
Izan bitez <math>\mathbf{a}</math> = <math>(a_1,a_2,\ldots,a_n)</math> eta <math>\mathbf{b}</math> = <math>(b_1,b_2,\ldots,b_n)</math> <math> \R^n</math>-ko bi bektore. Orduan, haien arteko biderkadura eskalarra honela definitzen da:
<math display="block">\mathbf{a}\cdot \mathbf{b} = \sum_{i=1}^n a_ib_i = a_1b_1 + a_2b_2 + \cdots a_nb_n.</math>
Adibidez, espazio tridimentsionalean, {{nowrap|<math> [1,3,-5] </math>}} eta {{nowrap|<math> [4,-2,-1] </math>}} bektoreen biderketa eskalarra horrela kalkulatzen da:
<math display="block">
\begin{align}
\ [1, 3, -5] \cdot [4, -2, -1] &= (1 \times 4) + (3\times-2) + (-5\times-1) \\
&= 4 - 6 + 5 \\
&= 3
\end{align}
</math>
Halaber, {{nowrap|<math>[1,3,-5]</math>}} bektorearen luzeraren karratua honela lortzen da:
<math display="block">
\begin{align}
\ [1, 3, -5] \cdot [1, 3, -5] &= (1 \times 1) + (3\times 3) + (-5\times -5) \\
&= 1 + 9 + 25 \\
&= 35
\end{align}
</math>
Beraz, {{nowrap|<math>[1,3,-5]</math>}}-ren luzera <math> \sqrt{35} </math> da.
==== Matrizeekin ====
<math>\mathbf{a}</math> eta <math>\mathbf{b}</math> bektoreak beren koordenatuen zutabe-matrizeekin identifikatzen badira, biderketa eskalarra matrizial gisa ikus daiteke:
<math display="block">\mathbf{a} \cdot \mathbf{b} = \mathbf{a}^{\mathrm{T}} \mathbf{b} = \begin{pmatrix}a_1 & a_2 & \cdots & a_n\end{pmatrix} \begin{pmatrix}b_1 \\ b_2 \\ \vdots \\ b_n\end{pmatrix} </math>
non <math>\mathbf{a}^{\mathrm{T}}</math> <math>\mathbf{a}</math>-ren [[Matrize irauli|iraulia]] den.
== Interpretazio geometrikoa ==
[[Espazio euklidear|Espazio euklidearretan]] erlazio handia dago biderkadura eskalarraren, bektoreen luzeren eta eratzen duten angeluaren artean <ref> A I Borisenko; I E Taparov (1968). Vector and tensor analysis with applications. Translated by Richard Silverman. Dover. p. 14.</ref>.
:<math>\vec{A} \cdot \vec{B}=|\vec{A}| |\vec{B}| \cos \theta</math>
Beraz, <math> \cos(90)=0</math> denez, bektoreak elkarzutak badira biderketa eskalarra 0 da.
Formula horretatik, bektoreen arteko angelua kalkula dezakegu.
:<math>\theta = \arccos \left(\frac {\vec{A} \cdot \vec{B}} {|\vec{A}| \cdot |\vec{B}|}\right)</math>
==Biderketa hirukoitza==
Biderketa eskalarrak bektoreen arteko [[Biderketa hirukoitz|biderketa hirukoitza]] definitzeko balio du, [[Biderketa bektorial|biderketa bektorialarekin]] batera.
Eragiketa honi biderketa hirukoitza esaten zaio:
<math display="block"> \mathbf{a} \cdot ( \mathbf{b} \times \mathbf{c} ) = \mathbf{b} \cdot ( \mathbf{c} \times \mathbf{a} )=\mathbf{c} \cdot ( \mathbf{a} \times \mathbf{b} ).</math>
Honen balioa [[Determinante|determinante]] bat da, hiru bektoreen koordenatuek osatzen duten matrizearen determinantea, alegia. Horrez gain, hiru bektoreek definitzen duten paralelepipedoaren bolumena da. Oso lagungarria da, batez ere Fisikan, kalkuluak errazteko.
== Biderketa eskalarra beste espazio batzuetan ==
Hurrengo zerrendan [[Espazio normatu|espazio normatuetan]] erabiltzen diren biderketa eskalar ohikoenak zerrendatzen dira. Espazioaren arabera, biderketa eskalar desberdinak definitzen dira, espazioetako elementuak desberdinak baitira. Biderketa eskalar hauek kanonikotzat hartzen dira. Hala ere, espazio bakoitzean biderketa eskalar bat baino gehiago defini daiteke.
*<math>\mathbb{R}^n</math>-en arrunta da biderketa eskalar honekin lantzea:
:<math>\mathbf{a}\cdot\mathbf{b}=(a_1, a_2, a_3, ..., a_n)\cdot(b_1,b_2,b_3, ..., b_n)=a_1 b_1 + a_2 b_2 + ... a_n b_n = \sum a_i \cdot b_i </math>
*<math>\mathbb{C}^n</math>-en </span> biderketa eskalar ohikoena hau da:
:<math>\mathbf{a}\cdot\mathbf{b}=(a_1, a_2, a_3, ..., a_n)\cdot(b_1,b_2,b_3, ..., b_n)=a_1 \overline{b_1} + a_2 \overline{b_2} + ... a_n \cdot \overline{b_n} = \sum a_i \cdot \overline{b_i}</math>
non <math> \overline{b_i}</math>elementua <math> b_i </math>-ren [[Konjugatu (matematika)|konjugatua]] den.
* Matrize-espazioetan ere defini daitezke, adibidez, ''m'' x ''n'' dimentsiodun matrize errealetan biderketa eskalar hau definitzen da:
:<math>\mathbf{A}\cdot\mathbf{B}=\operatorname{tr} (A^T \cdot B)</math>
non <math>tr(A)</math> <math>A</math> matrizearen [[Aztarna (aljebra)|aztarna]] den eta <math>A^T A</math> matrizearen [[Matrize irauli|iraulia]].
* [a, b] tarteko [[Funtzio jarraitu|funtzio jarraituen]] espazio bektorialean:
:<math>\mathbf{f}\cdot\mathbf{g} = \int_{a}^{b} f(x)\overline{g(x)}\mathrm{d} x</math>
non <math> \overline{g(x)}</math> funtzioa <math> g(x) </math>-ren [[Konjugatu (matematika)|konjugatua]] den.
* ''n'' edo gradu gutxiagoko polinomioen espazio bektorialean:
Izan bedi <math>\textstyle [x_1,x_2,x_3,...,x_n,x_{n+1}] \subseteq \mathbb{R}</math>, non elementuak ordenatuta dauden, hau da, <math>\textstyle x_1<x_2<x_3<...<x_n<x_{n+1} \,</math>:
<math>\mathbf{p}\cdot\mathbf{q} = p(x_1)q(x_1)+p(x_2)q(x_2)+...+p(x_n)q(x_n)+p(x_{n+1})q(x_{n+1}) = \sum p(x_i) \cdot q(x_i) </math>
== Biderketa eskalarra espazio euklideoan ==
=== Adierazpen analitikoa ===
Izan bitez <math>\mathbf{U}=(U_1,U_2,U_3)^t</math> y <math>\mathbf{V}=(V_1,V_2,V_3)^t</math> bektoreak <math>\mathbb{R}^3</math> espazio euklideo tridimentsionalean.
<math>\mathbf{U}</math> eta '''<math>\mathbf{V}</math>'''-ren arteko biderketa eskalarra forma matrizialean definitzen da:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}= U^t V =
\begin{bmatrix} U_1 & U_2& U_3 \\\end{bmatrix}
\begin{bmatrix} V_1\\ V_2\\ V_3 \\\end{bmatrix}
= U_1 V_1 + U_2 V_2 + U_3 V_3 \,
</math>||left}}
Bi bektoreak <math>\mathcal{B} = \{ e_1, e_2, e_3 \}</math> [[Oinarri (aljebra)|oinarri]] batean adierazten badira, orduan, bidekerta eskalarraren propietateak kontuan hartuta:
{|align=left
||<math> \mathbf{U} \cdot \mathbf{V}</math>||<math> = </math>||<math> (u_1 \mathbf{e}_1 + u_2 \mathbf{e}_2 + u_3 \mathbf{e}_3) \cdot (v_1 \mathbf{e}_1 + v_2 \mathbf{e}_2 + v_3 \mathbf{e}_3) </math>
|-
|
|valign=top|<math> = </math>
|<math> \begin{matrix}
u_1 v_1 \mathbf{e}_1 \cdot \mathbf{e}_1
+ u_2 v_1 \mathbf{e}_2 \cdot \mathbf{e}_1
+ u_3 v_1 \mathbf{e}_3 \cdot \mathbf{e}_1 \\
+ u_1 v_2 \mathbf{e}_1 \cdot \mathbf{e}_2
+ u_2 v_2 \mathbf{e}_2 \cdot \mathbf{e}_2
+ u_3 v_2 \mathbf{e}_3 \cdot \mathbf{e}_2 \\
+ u_1 v_3 \mathbf{e}_1 \cdot \mathbf{e}_3
+ u_2 v_3 \mathbf{e}_2 \cdot \mathbf{e}_3
+ u_3 v_3 \mathbf{e}_3 \cdot \mathbf{e}_3 \end{matrix}</math>
|}{{clear|left}}
Adierazpen luze hau era matrizialean laburbil daiteke:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}=
\begin{bmatrix} u_1 & u_2& u_3 \\\end{bmatrix}
\begin{bmatrix} a_{11} & a_{12} & a_{13} \\
a_{21} & a_{22} & a_{23} \\ a_{31} & a_{32} & a_{33}
\\\end{bmatrix}
\begin{bmatrix} v_1\\ v_2\\ v_3 \\\end{bmatrix}
= U_\mathcal{B}^t A V_\mathcal{B},
</math>||left}}
non '''A'''-ri biderketaren Gram-en matrizea deritzon. Matrize honen sarrerak oinarriaren biderketa eskalarrak dira, hau da, <math>a_{ij} = e_i \cdot e_j</math>. Oinarria ortonormala izanez gero, Gramen matrizea identitatea da.
Adierazpen hauek ''n'' dimentsioko espazioetara orokortu ahal dira. '''U''' eta '''V''' <math>\mathbb{R}^n</math>-en bi bektore baldin badira, orduan:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}
= U_1 V_1 + U_2 V_2 + ... + U_n V_n \ .
</math>||left}}
Era berean, <math>\mathcal{B} = \{ e_1, e_2,..., e_n \}</math> oinarri batean bi bektoreen koordenatuekin lan daiteke, ondorioz, biderketa eskalarra honela idazten da:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}
= U_\mathcal{B}^t \ A \ V_\mathcal{B},
</math>||left}}
non Gramem '''A''' matrizea ''n x n'' ordena duen.
== Erreferentziak ==
oq3ghlour6kejh1szg0eh3tf8kbfe7c
9976168
9976166
2024-11-21T11:37:54Z
JosuAC
166181
/* Definizioa eta intuizioa */
9976168
wikitext
text/x-wiki
= Biderketa eskalar =
[[File:Scalar-product-dot-product.svg|thumb|240px|Biderketa eskalarra [[Euklidear espazio|euklidear espazioan.]]]]
Matematikan, biderketa eskalarra <ref> "Dot Product". [https://www.mathsisfun.com/algebra/vectors-dot-product.html www.mathsisfun.com]</ref> eragiketa aljebraiko bat da, dimentsio bereko bi bektore hartzen dituena eta zenbaki bat ematen duena. Geometria euklidearrean, biderketa eskalarra oso erabilgarria da koordenatuekin lantzeko.
Aljebraikoki, biderketa eskalarra batuketa bat da, biderkatzen diren bi bektoreetan indize bera duten elementuen arteko biderkaduraren batuketa, hain zuzen ere.
<math display="block">\mathbf{a}\cdot \mathbf{b} = \sum_{i=1}^n a_ib_i = a_1b_1 + a_2b_2 + \cdots + a_nb_n</math>
Adibidez, espazio tridimentsionalean, {{nowrap|<math> [1,3,-5] </math>}} eta {{nowrap|<math> [4,-2,-1] </math>}} bektoreen biderketa eskalarra horrela kalkulatzen da:
<math display="block">
\begin{align}
\ [1, 3, -5] \cdot [4, -2, -1] &= (1 \times 4) + (3\times-2) + (-5\times-1) \\
&= 4 - 6 + 5 \\
&= 3
\end{align}
</math>
Geometrikoki bektoreen arteko angeluarekin (<math>\theta</math>) erlazionatzen da:
<math display = "block">\mathbf{a} \cdot \mathbf{b}=|\mathbf{a}| |\mathbf{b}| \cos(\theta)</math>
non <math>|\mathbf{a}| </math> eta <math>|\mathbf{b}| </math> bektoreen luzerak diren.
Halaber, biderketa eskalarrak bektoreen luzera kalkultzeko balio du. Izan ere, bektore bat berarekin biderkatu eta bektorearen luzeraren karratua lortzen da. Adibidez, {{nowrap|<math>[1,3,-5]</math>}} bektorearen luzeraren karratua honela lortzen da:
<math display="block">
\begin{align}
\ [1, 3, -5] \cdot [1, 3, -5] &= (1 \times 1) + (3\times 3) + (-5\times -5) \\
&= 1 + 9 + 25 \\
&= 35
\end{align}
</math>
Beraz, {{nowrap|<math>[1,3,-5]</math>}}-ren luzera <math> \sqrt{35} </math> da.
== Historia ==
Biderketa eskalarra biderketa bektorialarekin batera garatu zen. XVIII.mendean, Joseph Louis matematikari italiarrak definitu zituen bi biderketa hauek tetraedroa ikertzeko.
Ondoren, 1843an, [[William Rowan Hamilton|William Rowan-ek]] kuartenioiak sortu zituenean, biderketa eskalarra ere azaldu zuen. 40 urte geroago, [[Josiah Willard Gibbs|Josiah Williard Gibbs-ek]] konturatu zen kuaternioien teoria gogaikarria zela; izan ere, biderketa eskalarrak beste era batera egin behar ziren.
Momentu honetan, Gibbsen lanari esker biderketa eskalarra baliabide estandar gisa onartu zen ikerketa geometrikoetan.
==Definizioa eta intuizioa ==
Biderketa eskalarra bektoreen artean puntu bat jarriz adierazten dugu.
<math>\vec{a} \cdot \vec{b} = \| \vec{a} \| \| \vec{b} \| \cos(\theta)</math>
Formula honen elementuak aztertzen baditugu, lehenengo biak <math>\| \vec{a} \| </math> eta <math>\| \vec{b} \|</math> dira. Hauek <math>\vec{a} </math> eta <math>\vec{b}</math>-ren moduluak dira; beraz, biderketa eskalarrak bektoreak zein luzeak diren hartzen du kontuan. Azkeneko faktorea <math>\cos(\theta)</math> da, non <math>\theta</math> <math>\vec{a}</math> eta <math>\vec{b}</math> bektoreek osatzen duten angelua den. Horrek adierazten digu biderketa eskalarrak norabidearekin zerikusia duela.
Zehazki, <math>\theta = 0</math> denean bi bektoreek norabide bera dute. Orduan, hartzen du biderketa eskalarrak baliorik handiena, <math>\cos(0)=1</math> baita. Oro har, bi bektore norabide berean zenbat eta gehiago apuntatu, orduan eta handiagoa izango da haien arteko biderketa eskalarra.
Biderketa eskalarra ikusteko beste modu bat bektore batek bestearen gainean proiektatzen duen itzalean pentsatzea da. Angelua txikia denean, itzala jatorritik urrun dago eta biderketa eskalarra handia da. Angelua <math>90^{\circ}</math>tik gertu dagoenean, berriz, proiektatzen den itzala jatorriaren ondoan dago eta biderketa txikia da.
== Propietateak ==
Bira '''a''','''b''' eta '''c''' bektoreak espazio jakin batean eta izan bedi ''k'' eskalar bat, hau da, zenbaki bat. Orduan, hurrengo propietateak betetzen dira <ref> Nykamp, Duane. "The dot product". Math Insight. Retrieved September 6, 2020.</ref>:
1. Trukakortasuna:
{{Ekuazio|<math>
\mathbf{a} \cdot \mathbf{b}=\mathbf{b} \cdot \mathbf{a}
</math>||}}
2. Banakortasuna gehieketarekiko:
{{Ekuazio|<math>
\mathbf{a}\cdot(\mathbf{b}+\mathbf{c})=\mathbf{a}\cdot\mathbf{b}+\mathbf{a}\cdot\mathbf{c}
</math>||}}
3. Elkarkortasuna ''k'' eskalar baten biderketarekiko:
{{Ekuazio|<math>
k (\mathbf{a} \cdot \mathbf{b})= (k\mathbf{a}) \cdot \mathbf{b}=\mathbf{a}\cdot(k\mathbf{b})
</math>||}}
==Kosinuaren Teorema==
[[File:Dot product cosine rule.svg|160px|thumb|'''a''' eta '''b''' bektoreez eta '''<math> \theta </math>''' angeluaz definitutako triangelua.]]
Demagun bi bektore <math>{\color{red}\mathbf{a}}</math> eta <math>{\color{blue}\mathbf{b}}</math> ditugula, haien arteko angelua <math> \theta </math> dena. Horrela <math>{\color{orange}\mathbf{c}} = {\color{red}\mathbf{a}} - {\color{blue}\mathbf{b}}</math> bektorearekin triangelu bat osatzen dute. Izan bitez <math>{\color{red}A}</math>, <math>{\color{blue}B}</math> eta <math>{\color{orange}C}</math> balioak <math>{\color{red}\mathbf{a}}</math>, <math>{\color{blue}\mathbf{b}}</math>, eta <math>{\color{orange}\mathbf{c}}</math> bektoreen luzerak, hurrenez hurren. Orduan, azken bektore honen luzera kalkulatu
<math display="block">
\begin{align}
\mathbf{\color{orange}c} \cdot \mathbf{\color{orange}c} & = ( \mathbf{\color{red}a} - \mathbf{\color{blue}b}) \cdot ( \mathbf{\color{red}a} - \mathbf{\color{blue}b} ) \\
& = \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{red}a} - \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} - \mathbf{\color{blue}b} \cdot \mathbf{\color{red}a} + \mathbf{\color{blue}b} \cdot \mathbf{\color{blue}b} \\
& = {\color{red} A}^2 - \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} - \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} + {\color{blue} B }^2 \\
& = {\color{red} A }^2 - 2 \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} + {\color{blue} B }^2 \\
{\color{orange} C }^2 & = {\color{red} A }^2 + {\color{blue} B }^2 - 2 {\color{red} A } {\color{blue} B} \cos \mathbf{\color{purple}\theta} \\
\end{align}
</math>
eta [[Kosinuaren teorema|kosinuaren teorema]] lortzen da.
{{clear}}
== Definizio orokorra ==
Biderketa eskalarra [[Espazio bektorial|espazio bektorialetan]] defini daiteke. Izan bedi <math>E </math> <math>\mathbb{R}</math> gaineko bektore-espazioa. Orduan, <math> E </math> gaineko biderketa eskalarra <math> f: E \times E \rightarrow \mathbb{R} </math> aplikazio bat da non <math> f </math> forma bilineala, simetrikoa, ez-endakatua eta positiboki definitua den <ref>Txomin Ramirez, M. Asun García. Espazio Euklidearrak (2015). OCW Proiektua.[https://ocw.ehu.eus/pluginfile.php/46926/mod_page/content/1/Teoriaren_Laburpenak/5.Gaia/5.GAIA2.pdf]</ref>. Hau da, <math> f</math>-k hurrengo propietateak ditu:
* <math> f </math> bilineala da:
:<math> f(\alpha v_1 + \beta v_2,w) = \alpha f(v_1,w) + \beta f(v_2,w), \quad \alpha, \beta \in K, \quad v_1,v_2,w \in E</math>.
:<math> f(v,\alpha w_1 + \beta w_2) = \alpha f(v,w_1) + \beta f(v,w_2), \quad \alpha, \beta \in K, \quad v_1,v_2,w \in E</math>.
* <math> f </math> simetrikoa da:
:<math> f(v,w) = f(w,v) \quad v,w \in E </math>.
* <math> f </math> ez-endakatua da:
:<math> f(v,w) = 0, \quad w \in E \Longrightarrow v = 0 </math>.
* <math> f </math> positiboki definitua da:
:<math> f(v,v) \geq 0, \quad v \in E </math>.
=== Definizioa koordenatuekin ===
Izan bitez <math>\mathbf{a}</math> = <math>(a_1,a_2,\ldots,a_n)</math> eta <math>\mathbf{b}</math> = <math>(b_1,b_2,\ldots,b_n)</math> <math> \R^n</math>-ko bi bektore. Orduan, haien arteko biderkadura eskalarra honela definitzen da:
<math display="block">\mathbf{a}\cdot \mathbf{b} = \sum_{i=1}^n a_ib_i = a_1b_1 + a_2b_2 + \cdots a_nb_n.</math>
Adibidez, espazio tridimentsionalean, {{nowrap|<math> [1,3,-5] </math>}} eta {{nowrap|<math> [4,-2,-1] </math>}} bektoreen biderketa eskalarra horrela kalkulatzen da:
<math display="block">
\begin{align}
\ [1, 3, -5] \cdot [4, -2, -1] &= (1 \times 4) + (3\times-2) + (-5\times-1) \\
&= 4 - 6 + 5 \\
&= 3
\end{align}
</math>
Halaber, {{nowrap|<math>[1,3,-5]</math>}} bektorearen luzeraren karratua honela lortzen da:
<math display="block">
\begin{align}
\ [1, 3, -5] \cdot [1, 3, -5] &= (1 \times 1) + (3\times 3) + (-5\times -5) \\
&= 1 + 9 + 25 \\
&= 35
\end{align}
</math>
Beraz, {{nowrap|<math>[1,3,-5]</math>}}-ren luzera <math> \sqrt{35} </math> da.
==== Matrizeekin ====
<math>\mathbf{a}</math> eta <math>\mathbf{b}</math> bektoreak beren koordenatuen zutabe-matrizeekin identifikatzen badira, biderketa eskalarra matrizial gisa ikus daiteke:
<math display="block">\mathbf{a} \cdot \mathbf{b} = \mathbf{a}^{\mathrm{T}} \mathbf{b} = \begin{pmatrix}a_1 & a_2 & \cdots & a_n\end{pmatrix} \begin{pmatrix}b_1 \\ b_2 \\ \vdots \\ b_n\end{pmatrix} </math>
non <math>\mathbf{a}^{\mathrm{T}}</math> <math>\mathbf{a}</math>-ren [[Matrize irauli|iraulia]] den.
== Interpretazio geometrikoa ==
[[Espazio euklidear|Espazio euklidearretan]] erlazio handia dago biderkadura eskalarraren, bektoreen luzeren eta eratzen duten angeluaren artean <ref> A I Borisenko; I E Taparov (1968). Vector and tensor analysis with applications. Translated by Richard Silverman. Dover. p. 14.</ref>.
:<math>\vec{A} \cdot \vec{B}=|\vec{A}| |\vec{B}| \cos \theta</math>
Beraz, <math> \cos(90)=0</math> denez, bektoreak elkarzutak badira biderketa eskalarra 0 da.
Formula horretatik, bektoreen arteko angelua kalkula dezakegu.
:<math>\theta = \arccos \left(\frac {\vec{A} \cdot \vec{B}} {|\vec{A}| \cdot |\vec{B}|}\right)</math>
==Biderketa hirukoitza==
Biderketa eskalarrak bektoreen arteko [[Biderketa hirukoitz|biderketa hirukoitza]] definitzeko balio du, [[Biderketa bektorial|biderketa bektorialarekin]] batera.
Eragiketa honi biderketa hirukoitza esaten zaio:
<math display="block"> \mathbf{a} \cdot ( \mathbf{b} \times \mathbf{c} ) = \mathbf{b} \cdot ( \mathbf{c} \times \mathbf{a} )=\mathbf{c} \cdot ( \mathbf{a} \times \mathbf{b} ).</math>
Honen balioa [[Determinante|determinante]] bat da, hiru bektoreen koordenatuek osatzen duten matrizearen determinantea, alegia. Horrez gain, hiru bektoreek definitzen duten paralelepipedoaren bolumena da. Oso lagungarria da, batez ere Fisikan, kalkuluak errazteko.
== Biderketa eskalarra beste espazio batzuetan ==
Hurrengo zerrendan [[Espazio normatu|espazio normatuetan]] erabiltzen diren biderketa eskalar ohikoenak zerrendatzen dira. Espazioaren arabera, biderketa eskalar desberdinak definitzen dira, espazioetako elementuak desberdinak baitira. Biderketa eskalar hauek kanonikotzat hartzen dira. Hala ere, espazio bakoitzean biderketa eskalar bat baino gehiago defini daiteke.
*<math>\mathbb{R}^n</math>-en arrunta da biderketa eskalar honekin lantzea:
:<math>\mathbf{a}\cdot\mathbf{b}=(a_1, a_2, a_3, ..., a_n)\cdot(b_1,b_2,b_3, ..., b_n)=a_1 b_1 + a_2 b_2 + ... a_n b_n = \sum a_i \cdot b_i </math>
*<math>\mathbb{C}^n</math>-en </span> biderketa eskalar ohikoena hau da:
:<math>\mathbf{a}\cdot\mathbf{b}=(a_1, a_2, a_3, ..., a_n)\cdot(b_1,b_2,b_3, ..., b_n)=a_1 \overline{b_1} + a_2 \overline{b_2} + ... a_n \cdot \overline{b_n} = \sum a_i \cdot \overline{b_i}</math>
non <math> \overline{b_i}</math>elementua <math> b_i </math>-ren [[Konjugatu (matematika)|konjugatua]] den.
* Matrize-espazioetan ere defini daitezke, adibidez, ''m'' x ''n'' dimentsiodun matrize errealetan biderketa eskalar hau definitzen da:
:<math>\mathbf{A}\cdot\mathbf{B}=\operatorname{tr} (A^T \cdot B)</math>
non <math>tr(A)</math> <math>A</math> matrizearen [[Aztarna (aljebra)|aztarna]] den eta <math>A^T A</math> matrizearen [[Matrize irauli|iraulia]].
* [a, b] tarteko [[Funtzio jarraitu|funtzio jarraituen]] espazio bektorialean:
:<math>\mathbf{f}\cdot\mathbf{g} = \int_{a}^{b} f(x)\overline{g(x)}\mathrm{d} x</math>
non <math> \overline{g(x)}</math> funtzioa <math> g(x) </math>-ren [[Konjugatu (matematika)|konjugatua]] den.
* ''n'' edo gradu gutxiagoko polinomioen espazio bektorialean:
Izan bedi <math>\textstyle [x_1,x_2,x_3,...,x_n,x_{n+1}] \subseteq \mathbb{R}</math>, non elementuak ordenatuta dauden, hau da, <math>\textstyle x_1<x_2<x_3<...<x_n<x_{n+1} \,</math>:
<math>\mathbf{p}\cdot\mathbf{q} = p(x_1)q(x_1)+p(x_2)q(x_2)+...+p(x_n)q(x_n)+p(x_{n+1})q(x_{n+1}) = \sum p(x_i) \cdot q(x_i) </math>
== Biderketa eskalarra espazio euklideoan ==
=== Adierazpen analitikoa ===
Izan bitez <math>\mathbf{U}=(U_1,U_2,U_3)^t</math> y <math>\mathbf{V}=(V_1,V_2,V_3)^t</math> bektoreak <math>\mathbb{R}^3</math> espazio euklideo tridimentsionalean.
<math>\mathbf{U}</math> eta '''<math>\mathbf{V}</math>'''-ren arteko biderketa eskalarra forma matrizialean definitzen da:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}= U^t V =
\begin{bmatrix} U_1 & U_2& U_3 \\\end{bmatrix}
\begin{bmatrix} V_1\\ V_2\\ V_3 \\\end{bmatrix}
= U_1 V_1 + U_2 V_2 + U_3 V_3 \,
</math>||left}}
Bi bektoreak <math>\mathcal{B} = \{ e_1, e_2, e_3 \}</math> [[Oinarri (aljebra)|oinarri]] batean adierazten badira, orduan, bidekerta eskalarraren propietateak kontuan hartuta:
{|align=left
||<math> \mathbf{U} \cdot \mathbf{V}</math>||<math> = </math>||<math> (u_1 \mathbf{e}_1 + u_2 \mathbf{e}_2 + u_3 \mathbf{e}_3) \cdot (v_1 \mathbf{e}_1 + v_2 \mathbf{e}_2 + v_3 \mathbf{e}_3) </math>
|-
|
|valign=top|<math> = </math>
|<math> \begin{matrix}
u_1 v_1 \mathbf{e}_1 \cdot \mathbf{e}_1
+ u_2 v_1 \mathbf{e}_2 \cdot \mathbf{e}_1
+ u_3 v_1 \mathbf{e}_3 \cdot \mathbf{e}_1 \\
+ u_1 v_2 \mathbf{e}_1 \cdot \mathbf{e}_2
+ u_2 v_2 \mathbf{e}_2 \cdot \mathbf{e}_2
+ u_3 v_2 \mathbf{e}_3 \cdot \mathbf{e}_2 \\
+ u_1 v_3 \mathbf{e}_1 \cdot \mathbf{e}_3
+ u_2 v_3 \mathbf{e}_2 \cdot \mathbf{e}_3
+ u_3 v_3 \mathbf{e}_3 \cdot \mathbf{e}_3 \end{matrix}</math>
|}{{clear|left}}
Adierazpen luze hau era matrizialean laburbil daiteke:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}=
\begin{bmatrix} u_1 & u_2& u_3 \\\end{bmatrix}
\begin{bmatrix} a_{11} & a_{12} & a_{13} \\
a_{21} & a_{22} & a_{23} \\ a_{31} & a_{32} & a_{33}
\\\end{bmatrix}
\begin{bmatrix} v_1\\ v_2\\ v_3 \\\end{bmatrix}
= U_\mathcal{B}^t A V_\mathcal{B},
</math>||left}}
non '''A'''-ri biderketaren Gram-en matrizea deritzon. Matrize honen sarrerak oinarriaren biderketa eskalarrak dira, hau da, <math>a_{ij} = e_i \cdot e_j</math>. Oinarria ortonormala izanez gero, Gramen matrizea identitatea da.
Adierazpen hauek ''n'' dimentsioko espazioetara orokortu ahal dira. '''U''' eta '''V''' <math>\mathbb{R}^n</math>-en bi bektore baldin badira, orduan:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}
= U_1 V_1 + U_2 V_2 + ... + U_n V_n \ .
</math>||left}}
Era berean, <math>\mathcal{B} = \{ e_1, e_2,..., e_n \}</math> oinarri batean bi bektoreen koordenatuekin lan daiteke, ondorioz, biderketa eskalarra honela idazten da:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}
= U_\mathcal{B}^t \ A \ V_\mathcal{B},
</math>||left}}
non Gramem '''A''' matrizea ''n x n'' ordena duen.
== Erreferentziak ==
o4vi92s4dl8r35fjwckvaoc7u9xjwwh
9976177
9976168
2024-11-21T11:41:50Z
JosuAC
166181
/* Interpretazio geometrikoa */
9976177
wikitext
text/x-wiki
= Biderketa eskalar =
[[File:Scalar-product-dot-product.svg|thumb|240px|Biderketa eskalarra [[Euklidear espazio|euklidear espazioan.]]]]
Matematikan, biderketa eskalarra <ref> "Dot Product". [https://www.mathsisfun.com/algebra/vectors-dot-product.html www.mathsisfun.com]</ref> eragiketa aljebraiko bat da, dimentsio bereko bi bektore hartzen dituena eta zenbaki bat ematen duena. Geometria euklidearrean, biderketa eskalarra oso erabilgarria da koordenatuekin lantzeko.
Aljebraikoki, biderketa eskalarra batuketa bat da, biderkatzen diren bi bektoreetan indize bera duten elementuen arteko biderkaduraren batuketa, hain zuzen ere.
<math display="block">\mathbf{a}\cdot \mathbf{b} = \sum_{i=1}^n a_ib_i = a_1b_1 + a_2b_2 + \cdots + a_nb_n</math>
Adibidez, espazio tridimentsionalean, {{nowrap|<math> [1,3,-5] </math>}} eta {{nowrap|<math> [4,-2,-1] </math>}} bektoreen biderketa eskalarra horrela kalkulatzen da:
<math display="block">
\begin{align}
\ [1, 3, -5] \cdot [4, -2, -1] &= (1 \times 4) + (3\times-2) + (-5\times-1) \\
&= 4 - 6 + 5 \\
&= 3
\end{align}
</math>
Geometrikoki bektoreen arteko angeluarekin (<math>\theta</math>) erlazionatzen da:
<math display = "block">\mathbf{a} \cdot \mathbf{b}=|\mathbf{a}| |\mathbf{b}| \cos(\theta)</math>
non <math>|\mathbf{a}| </math> eta <math>|\mathbf{b}| </math> bektoreen luzerak diren.
Halaber, biderketa eskalarrak bektoreen luzera kalkultzeko balio du. Izan ere, bektore bat berarekin biderkatu eta bektorearen luzeraren karratua lortzen da. Adibidez, {{nowrap|<math>[1,3,-5]</math>}} bektorearen luzeraren karratua honela lortzen da:
<math display="block">
\begin{align}
\ [1, 3, -5] \cdot [1, 3, -5] &= (1 \times 1) + (3\times 3) + (-5\times -5) \\
&= 1 + 9 + 25 \\
&= 35
\end{align}
</math>
Beraz, {{nowrap|<math>[1,3,-5]</math>}}-ren luzera <math> \sqrt{35} </math> da.
== Historia ==
Biderketa eskalarra biderketa bektorialarekin batera garatu zen. XVIII.mendean, Joseph Louis matematikari italiarrak definitu zituen bi biderketa hauek tetraedroa ikertzeko.
Ondoren, 1843an, [[William Rowan Hamilton|William Rowan-ek]] kuartenioiak sortu zituenean, biderketa eskalarra ere azaldu zuen. 40 urte geroago, [[Josiah Willard Gibbs|Josiah Williard Gibbs-ek]] konturatu zen kuaternioien teoria gogaikarria zela; izan ere, biderketa eskalarrak beste era batera egin behar ziren.
Momentu honetan, Gibbsen lanari esker biderketa eskalarra baliabide estandar gisa onartu zen ikerketa geometrikoetan.
==Definizioa eta intuizioa ==
Biderketa eskalarra bektoreen artean puntu bat jarriz adierazten dugu.
<math>\vec{a} \cdot \vec{b} = \| \vec{a} \| \| \vec{b} \| \cos(\theta)</math>
Formula honen elementuak aztertzen baditugu, lehenengo biak <math>\| \vec{a} \| </math> eta <math>\| \vec{b} \|</math> dira. Hauek <math>\vec{a} </math> eta <math>\vec{b}</math>-ren moduluak dira; beraz, biderketa eskalarrak bektoreak zein luzeak diren hartzen du kontuan. Azkeneko faktorea <math>\cos(\theta)</math> da, non <math>\theta</math> <math>\vec{a}</math> eta <math>\vec{b}</math> bektoreek osatzen duten angelua den. Horrek adierazten digu biderketa eskalarrak norabidearekin zerikusia duela.
Zehazki, <math>\theta = 0</math> denean bi bektoreek norabide bera dute. Orduan, hartzen du biderketa eskalarrak baliorik handiena, <math>\cos(0)=1</math> baita. Oro har, bi bektore norabide berean zenbat eta gehiago apuntatu, orduan eta handiagoa izango da haien arteko biderketa eskalarra.
Biderketa eskalarra ikusteko beste modu bat bektore batek bestearen gainean proiektatzen duen itzalean pentsatzea da. Angelua txikia denean, itzala jatorritik urrun dago eta biderketa eskalarra handia da. Angelua <math>90^{\circ}</math>tik gertu dagoenean, berriz, proiektatzen den itzala jatorriaren ondoan dago eta biderketa txikia da.
== Propietateak ==
Bira '''a''','''b''' eta '''c''' bektoreak espazio jakin batean eta izan bedi ''k'' eskalar bat, hau da, zenbaki bat. Orduan, hurrengo propietateak betetzen dira <ref> Nykamp, Duane. "The dot product". Math Insight. Retrieved September 6, 2020.</ref>:
1. Trukakortasuna:
{{Ekuazio|<math>
\mathbf{a} \cdot \mathbf{b}=\mathbf{b} \cdot \mathbf{a}
</math>||}}
2. Banakortasuna gehieketarekiko:
{{Ekuazio|<math>
\mathbf{a}\cdot(\mathbf{b}+\mathbf{c})=\mathbf{a}\cdot\mathbf{b}+\mathbf{a}\cdot\mathbf{c}
</math>||}}
3. Elkarkortasuna ''k'' eskalar baten biderketarekiko:
{{Ekuazio|<math>
k (\mathbf{a} \cdot \mathbf{b})= (k\mathbf{a}) \cdot \mathbf{b}=\mathbf{a}\cdot(k\mathbf{b})
</math>||}}
==Kosinuaren Teorema==
[[File:Dot product cosine rule.svg|160px|thumb|'''a''' eta '''b''' bektoreez eta '''<math> \theta </math>''' angeluaz definitutako triangelua.]]
Demagun bi bektore <math>{\color{red}\mathbf{a}}</math> eta <math>{\color{blue}\mathbf{b}}</math> ditugula, haien arteko angelua <math> \theta </math> dena. Horrela <math>{\color{orange}\mathbf{c}} = {\color{red}\mathbf{a}} - {\color{blue}\mathbf{b}}</math> bektorearekin triangelu bat osatzen dute. Izan bitez <math>{\color{red}A}</math>, <math>{\color{blue}B}</math> eta <math>{\color{orange}C}</math> balioak <math>{\color{red}\mathbf{a}}</math>, <math>{\color{blue}\mathbf{b}}</math>, eta <math>{\color{orange}\mathbf{c}}</math> bektoreen luzerak, hurrenez hurren. Orduan, azken bektore honen luzera kalkulatu
<math display="block">
\begin{align}
\mathbf{\color{orange}c} \cdot \mathbf{\color{orange}c} & = ( \mathbf{\color{red}a} - \mathbf{\color{blue}b}) \cdot ( \mathbf{\color{red}a} - \mathbf{\color{blue}b} ) \\
& = \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{red}a} - \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} - \mathbf{\color{blue}b} \cdot \mathbf{\color{red}a} + \mathbf{\color{blue}b} \cdot \mathbf{\color{blue}b} \\
& = {\color{red} A}^2 - \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} - \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} + {\color{blue} B }^2 \\
& = {\color{red} A }^2 - 2 \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} + {\color{blue} B }^2 \\
{\color{orange} C }^2 & = {\color{red} A }^2 + {\color{blue} B }^2 - 2 {\color{red} A } {\color{blue} B} \cos \mathbf{\color{purple}\theta} \\
\end{align}
</math>
eta [[Kosinuaren teorema|kosinuaren teorema]] lortzen da.
{{clear}}
== Definizio orokorra ==
Biderketa eskalarra [[Espazio bektorial|espazio bektorialetan]] defini daiteke. Izan bedi <math>E </math> <math>\mathbb{R}</math> gaineko bektore-espazioa. Orduan, <math> E </math> gaineko biderketa eskalarra <math> f: E \times E \rightarrow \mathbb{R} </math> aplikazio bat da non <math> f </math> forma bilineala, simetrikoa, ez-endakatua eta positiboki definitua den <ref>Txomin Ramirez, M. Asun García. Espazio Euklidearrak (2015). OCW Proiektua.[https://ocw.ehu.eus/pluginfile.php/46926/mod_page/content/1/Teoriaren_Laburpenak/5.Gaia/5.GAIA2.pdf]</ref>. Hau da, <math> f</math>-k hurrengo propietateak ditu:
* <math> f </math> bilineala da:
:<math> f(\alpha v_1 + \beta v_2,w) = \alpha f(v_1,w) + \beta f(v_2,w), \quad \alpha, \beta \in K, \quad v_1,v_2,w \in E</math>.
:<math> f(v,\alpha w_1 + \beta w_2) = \alpha f(v,w_1) + \beta f(v,w_2), \quad \alpha, \beta \in K, \quad v_1,v_2,w \in E</math>.
* <math> f </math> simetrikoa da:
:<math> f(v,w) = f(w,v) \quad v,w \in E </math>.
* <math> f </math> ez-endakatua da:
:<math> f(v,w) = 0, \quad w \in E \Longrightarrow v = 0 </math>.
* <math> f </math> positiboki definitua da:
:<math> f(v,v) \geq 0, \quad v \in E </math>.
=== Definizioa koordenatuekin ===
Izan bitez <math>\mathbf{a}</math> = <math>(a_1,a_2,\ldots,a_n)</math> eta <math>\mathbf{b}</math> = <math>(b_1,b_2,\ldots,b_n)</math> <math> \R^n</math>-ko bi bektore. Orduan, haien arteko biderkadura eskalarra honela definitzen da:
<math display="block">\mathbf{a}\cdot \mathbf{b} = \sum_{i=1}^n a_ib_i = a_1b_1 + a_2b_2 + \cdots a_nb_n.</math>
Adibidez, espazio tridimentsionalean, {{nowrap|<math> [1,3,-5] </math>}} eta {{nowrap|<math> [4,-2,-1] </math>}} bektoreen biderketa eskalarra horrela kalkulatzen da:
<math display="block">
\begin{align}
\ [1, 3, -5] \cdot [4, -2, -1] &= (1 \times 4) + (3\times-2) + (-5\times-1) \\
&= 4 - 6 + 5 \\
&= 3
\end{align}
</math>
Halaber, {{nowrap|<math>[1,3,-5]</math>}} bektorearen luzeraren karratua honela lortzen da:
<math display="block">
\begin{align}
\ [1, 3, -5] \cdot [1, 3, -5] &= (1 \times 1) + (3\times 3) + (-5\times -5) \\
&= 1 + 9 + 25 \\
&= 35
\end{align}
</math>
Beraz, {{nowrap|<math>[1,3,-5]</math>}}-ren luzera <math> \sqrt{35} </math> da.
==== Matrizeekin ====
<math>\mathbf{a}</math> eta <math>\mathbf{b}</math> bektoreak beren koordenatuen zutabe-matrizeekin identifikatzen badira, biderketa eskalarra matrizial gisa ikus daiteke:
<math display="block">\mathbf{a} \cdot \mathbf{b} = \mathbf{a}^{\mathrm{T}} \mathbf{b} = \begin{pmatrix}a_1 & a_2 & \cdots & a_n\end{pmatrix} \begin{pmatrix}b_1 \\ b_2 \\ \vdots \\ b_n\end{pmatrix} </math>
non <math>\mathbf{a}^{\mathrm{T}}</math> <math>\mathbf{a}</math>-ren [[Matrize irauli|iraulia]] den.
== Interpretazio geometrikoa ==
[[Espazio euklidear|Espazio euklidearretan]] erlazio handia dago biderkadura eskalarraren, bektoreen luzeren eta eratzen duten angeluaren artean <ref> A I Borisenko; I E Taparov (1968). Vector and tensor analysis with applications. Translated by Richard Silverman. Dover. p. 14.</ref>.
:<math>\vec{A} \cdot \vec{B}=|\vec{A}| |\vec{B}| \cos \theta</math>
:<math>\mathbf{a} \cdot \mathbf{b}=|\mathbf{a}| |\mathbf{b}| \cos \theta</math>
Beraz, <math> \cos(90)=0</math> denez, bektoreak elkarzutak badira biderketa eskalarra 0 da.
Formula horretatik, bektoreen arteko angelua kalkula dezakegu.
:<math>\theta = \arccos \left(\frac {\vec{A} \cdot \vec{B}} {|\vec{A}| \cdot |\vec{B}|}\right)</math>
:<math>\theta = \arccos \left(\frac {\mathbf{a} \cdot \mathbf{b}} {|\mathbf{a}| |\mathbf{b}|}\right)</math>
==Biderketa hirukoitza==
Biderketa eskalarrak bektoreen arteko [[Biderketa hirukoitz|biderketa hirukoitza]] definitzeko balio du, [[Biderketa bektorial|biderketa bektorialarekin]] batera.
Eragiketa honi biderketa hirukoitza esaten zaio:
<math display="block"> \mathbf{a} \cdot ( \mathbf{b} \times \mathbf{c} ) = \mathbf{b} \cdot ( \mathbf{c} \times \mathbf{a} )=\mathbf{c} \cdot ( \mathbf{a} \times \mathbf{b} ).</math>
Honen balioa [[Determinante|determinante]] bat da, hiru bektoreen koordenatuek osatzen duten matrizearen determinantea, alegia. Horrez gain, hiru bektoreek definitzen duten paralelepipedoaren bolumena da. Oso lagungarria da, batez ere Fisikan, kalkuluak errazteko.
== Biderketa eskalarra beste espazio batzuetan ==
Hurrengo zerrendan [[Espazio normatu|espazio normatuetan]] erabiltzen diren biderketa eskalar ohikoenak zerrendatzen dira. Espazioaren arabera, biderketa eskalar desberdinak definitzen dira, espazioetako elementuak desberdinak baitira. Biderketa eskalar hauek kanonikotzat hartzen dira. Hala ere, espazio bakoitzean biderketa eskalar bat baino gehiago defini daiteke.
*<math>\mathbb{R}^n</math>-en arrunta da biderketa eskalar honekin lantzea:
:<math>\mathbf{a}\cdot\mathbf{b}=(a_1, a_2, a_3, ..., a_n)\cdot(b_1,b_2,b_3, ..., b_n)=a_1 b_1 + a_2 b_2 + ... a_n b_n = \sum a_i \cdot b_i </math>
*<math>\mathbb{C}^n</math>-en </span> biderketa eskalar ohikoena hau da:
:<math>\mathbf{a}\cdot\mathbf{b}=(a_1, a_2, a_3, ..., a_n)\cdot(b_1,b_2,b_3, ..., b_n)=a_1 \overline{b_1} + a_2 \overline{b_2} + ... a_n \cdot \overline{b_n} = \sum a_i \cdot \overline{b_i}</math>
non <math> \overline{b_i}</math>elementua <math> b_i </math>-ren [[Konjugatu (matematika)|konjugatua]] den.
* Matrize-espazioetan ere defini daitezke, adibidez, ''m'' x ''n'' dimentsiodun matrize errealetan biderketa eskalar hau definitzen da:
:<math>\mathbf{A}\cdot\mathbf{B}=\operatorname{tr} (A^T \cdot B)</math>
non <math>tr(A)</math> <math>A</math> matrizearen [[Aztarna (aljebra)|aztarna]] den eta <math>A^T A</math> matrizearen [[Matrize irauli|iraulia]].
* [a, b] tarteko [[Funtzio jarraitu|funtzio jarraituen]] espazio bektorialean:
:<math>\mathbf{f}\cdot\mathbf{g} = \int_{a}^{b} f(x)\overline{g(x)}\mathrm{d} x</math>
non <math> \overline{g(x)}</math> funtzioa <math> g(x) </math>-ren [[Konjugatu (matematika)|konjugatua]] den.
* ''n'' edo gradu gutxiagoko polinomioen espazio bektorialean:
Izan bedi <math>\textstyle [x_1,x_2,x_3,...,x_n,x_{n+1}] \subseteq \mathbb{R}</math>, non elementuak ordenatuta dauden, hau da, <math>\textstyle x_1<x_2<x_3<...<x_n<x_{n+1} \,</math>:
<math>\mathbf{p}\cdot\mathbf{q} = p(x_1)q(x_1)+p(x_2)q(x_2)+...+p(x_n)q(x_n)+p(x_{n+1})q(x_{n+1}) = \sum p(x_i) \cdot q(x_i) </math>
== Biderketa eskalarra espazio euklideoan ==
=== Adierazpen analitikoa ===
Izan bitez <math>\mathbf{U}=(U_1,U_2,U_3)^t</math> y <math>\mathbf{V}=(V_1,V_2,V_3)^t</math> bektoreak <math>\mathbb{R}^3</math> espazio euklideo tridimentsionalean.
<math>\mathbf{U}</math> eta '''<math>\mathbf{V}</math>'''-ren arteko biderketa eskalarra forma matrizialean definitzen da:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}= U^t V =
\begin{bmatrix} U_1 & U_2& U_3 \\\end{bmatrix}
\begin{bmatrix} V_1\\ V_2\\ V_3 \\\end{bmatrix}
= U_1 V_1 + U_2 V_2 + U_3 V_3 \,
</math>||left}}
Bi bektoreak <math>\mathcal{B} = \{ e_1, e_2, e_3 \}</math> [[Oinarri (aljebra)|oinarri]] batean adierazten badira, orduan, bidekerta eskalarraren propietateak kontuan hartuta:
{|align=left
||<math> \mathbf{U} \cdot \mathbf{V}</math>||<math> = </math>||<math> (u_1 \mathbf{e}_1 + u_2 \mathbf{e}_2 + u_3 \mathbf{e}_3) \cdot (v_1 \mathbf{e}_1 + v_2 \mathbf{e}_2 + v_3 \mathbf{e}_3) </math>
|-
|
|valign=top|<math> = </math>
|<math> \begin{matrix}
u_1 v_1 \mathbf{e}_1 \cdot \mathbf{e}_1
+ u_2 v_1 \mathbf{e}_2 \cdot \mathbf{e}_1
+ u_3 v_1 \mathbf{e}_3 \cdot \mathbf{e}_1 \\
+ u_1 v_2 \mathbf{e}_1 \cdot \mathbf{e}_2
+ u_2 v_2 \mathbf{e}_2 \cdot \mathbf{e}_2
+ u_3 v_2 \mathbf{e}_3 \cdot \mathbf{e}_2 \\
+ u_1 v_3 \mathbf{e}_1 \cdot \mathbf{e}_3
+ u_2 v_3 \mathbf{e}_2 \cdot \mathbf{e}_3
+ u_3 v_3 \mathbf{e}_3 \cdot \mathbf{e}_3 \end{matrix}</math>
|}{{clear|left}}
Adierazpen luze hau era matrizialean laburbil daiteke:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}=
\begin{bmatrix} u_1 & u_2& u_3 \\\end{bmatrix}
\begin{bmatrix} a_{11} & a_{12} & a_{13} \\
a_{21} & a_{22} & a_{23} \\ a_{31} & a_{32} & a_{33}
\\\end{bmatrix}
\begin{bmatrix} v_1\\ v_2\\ v_3 \\\end{bmatrix}
= U_\mathcal{B}^t A V_\mathcal{B},
</math>||left}}
non '''A'''-ri biderketaren Gram-en matrizea deritzon. Matrize honen sarrerak oinarriaren biderketa eskalarrak dira, hau da, <math>a_{ij} = e_i \cdot e_j</math>. Oinarria ortonormala izanez gero, Gramen matrizea identitatea da.
Adierazpen hauek ''n'' dimentsioko espazioetara orokortu ahal dira. '''U''' eta '''V''' <math>\mathbb{R}^n</math>-en bi bektore baldin badira, orduan:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}
= U_1 V_1 + U_2 V_2 + ... + U_n V_n \ .
</math>||left}}
Era berean, <math>\mathcal{B} = \{ e_1, e_2,..., e_n \}</math> oinarri batean bi bektoreen koordenatuekin lan daiteke, ondorioz, biderketa eskalarra honela idazten da:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}
= U_\mathcal{B}^t \ A \ V_\mathcal{B},
</math>||left}}
non Gramem '''A''' matrizea ''n x n'' ordena duen.
== Erreferentziak ==
pruryjyr4x6qeza5kz9kekxfwjbhux2
9976180
9976177
2024-11-21T11:45:22Z
JosuAC
166181
/* Definizioa eta intuizioa */
9976180
wikitext
text/x-wiki
= Biderketa eskalar =
[[File:Scalar-product-dot-product.svg|thumb|240px|Biderketa eskalarra [[Euklidear espazio|euklidear espazioan.]]]]
Matematikan, biderketa eskalarra <ref> "Dot Product". [https://www.mathsisfun.com/algebra/vectors-dot-product.html www.mathsisfun.com]</ref> eragiketa aljebraiko bat da, dimentsio bereko bi bektore hartzen dituena eta zenbaki bat ematen duena. Geometria euklidearrean, biderketa eskalarra oso erabilgarria da koordenatuekin lantzeko.
Aljebraikoki, biderketa eskalarra batuketa bat da, biderkatzen diren bi bektoreetan indize bera duten elementuen arteko biderkaduraren batuketa, hain zuzen ere.
<math display="block">\mathbf{a}\cdot \mathbf{b} = \sum_{i=1}^n a_ib_i = a_1b_1 + a_2b_2 + \cdots + a_nb_n</math>
Adibidez, espazio tridimentsionalean, {{nowrap|<math> [1,3,-5] </math>}} eta {{nowrap|<math> [4,-2,-1] </math>}} bektoreen biderketa eskalarra horrela kalkulatzen da:
<math display="block">
\begin{align}
\ [1, 3, -5] \cdot [4, -2, -1] &= (1 \times 4) + (3\times-2) + (-5\times-1) \\
&= 4 - 6 + 5 \\
&= 3
\end{align}
</math>
Geometrikoki bektoreen arteko angeluarekin (<math>\theta</math>) erlazionatzen da:
<math display = "block">\mathbf{a} \cdot \mathbf{b}=|\mathbf{a}| |\mathbf{b}| \cos(\theta)</math>
non <math>|\mathbf{a}| </math> eta <math>|\mathbf{b}| </math> bektoreen luzerak diren.
Halaber, biderketa eskalarrak bektoreen luzera kalkultzeko balio du. Izan ere, bektore bat berarekin biderkatu eta bektorearen luzeraren karratua lortzen da. Adibidez, {{nowrap|<math>[1,3,-5]</math>}} bektorearen luzeraren karratua honela lortzen da:
<math display="block">
\begin{align}
\ [1, 3, -5] \cdot [1, 3, -5] &= (1 \times 1) + (3\times 3) + (-5\times -5) \\
&= 1 + 9 + 25 \\
&= 35
\end{align}
</math>
Beraz, {{nowrap|<math>[1,3,-5]</math>}}-ren luzera <math> \sqrt{35} </math> da.
== Historia ==
Biderketa eskalarra biderketa bektorialarekin batera garatu zen. XVIII.mendean, Joseph Louis matematikari italiarrak definitu zituen bi biderketa hauek tetraedroa ikertzeko.
Ondoren, 1843an, [[William Rowan Hamilton|William Rowan-ek]] kuartenioiak sortu zituenean, biderketa eskalarra ere azaldu zuen. 40 urte geroago, [[Josiah Willard Gibbs|Josiah Williard Gibbs-ek]] konturatu zen kuaternioien teoria gogaikarria zela; izan ere, biderketa eskalarrak beste era batera egin behar ziren.
Momentu honetan, Gibbsen lanari esker biderketa eskalarra baliabide estandar gisa onartu zen ikerketa geometrikoetan.
==Definizioa eta intuizioa ==
Biderketa eskalarra bektoreen artean puntu bat jarriz adierazten dugu.
<math>\vec{a} \cdot \vec{b} = \| \vec{a} \| \| \vec{b} \| \cos(\theta)</math>
<math>\mathbf{a} \cdot \mathbf{b} = |\mathbf{a}| |\mathbf{b}| \cos(\theta)</math>
Formula honen elementuak aztertzen baditugu, lehenengo biak <math>\| \vec{a} \| </math> eta <math>\| \vec{b} \|</math> dira. Hauek <math>\vec{a} </math> eta <math>\vec{b}</math>-ren moduluak dira; beraz, biderketa eskalarrak bektoreak zein luzeak diren hartzen du kontuan. Azkeneko faktorea <math>\cos(\theta)</math> da, non <math>\theta</math> <math>\vec{a}</math> eta <math>\vec{b}</math> bektoreek osatzen duten angelua den. Horrek adierazten digu biderketa eskalarrak norabidearekin zerikusia duela.
Formula honen elementuak aztertzen baditugu, lehenengo biak <math>|\mathbf{a}|</math> eta <math>| \mathbf{b}|</math> dira. Hauek <math>\mathbf{a} </math> eta <math>\mathbf{b}</math>-ren moduluak dira; beraz, biderketa eskalarrak bektoreak zein luzeak diren hartzen du kontuan. Azkeneko faktorea <math>\cos(\theta)</math> da, non <math>\theta</math> <math>\mathbf{a}</math> eta <math>\mathbf{b}</math> bektoreek osatzen duten angelua den. Horrek adierazten digu biderketa eskalarrak norabidearekin zerikusia duela.
Zehazki, <math>\theta = 0</math> denean bi bektoreek norabide bera dute. Orduan, hartzen du biderketa eskalarrak baliorik handiena, <math>\cos(0)=1</math> baita. Oro har, bi bektore norabide berean zenbat eta gehiago apuntatu, orduan eta handiagoa izango da haien arteko biderketa eskalarra.
Biderketa eskalarra ikusteko beste modu bat bektore batek bestearen gainean proiektatzen duen itzalean pentsatzea da. Angelua txikia denean, itzala jatorritik urrun dago eta biderketa eskalarra handia da. Angelua <math>90^{\circ}</math>tik gertu dagoenean, berriz, proiektatzen den itzala jatorriaren ondoan dago eta biderketa txikia da.
== Propietateak ==
Bira '''a''','''b''' eta '''c''' bektoreak espazio jakin batean eta izan bedi ''k'' eskalar bat, hau da, zenbaki bat. Orduan, hurrengo propietateak betetzen dira <ref> Nykamp, Duane. "The dot product". Math Insight. Retrieved September 6, 2020.</ref>:
1. Trukakortasuna:
{{Ekuazio|<math>
\mathbf{a} \cdot \mathbf{b}=\mathbf{b} \cdot \mathbf{a}
</math>||}}
2. Banakortasuna gehieketarekiko:
{{Ekuazio|<math>
\mathbf{a}\cdot(\mathbf{b}+\mathbf{c})=\mathbf{a}\cdot\mathbf{b}+\mathbf{a}\cdot\mathbf{c}
</math>||}}
3. Elkarkortasuna ''k'' eskalar baten biderketarekiko:
{{Ekuazio|<math>
k (\mathbf{a} \cdot \mathbf{b})= (k\mathbf{a}) \cdot \mathbf{b}=\mathbf{a}\cdot(k\mathbf{b})
</math>||}}
==Kosinuaren Teorema==
[[File:Dot product cosine rule.svg|160px|thumb|'''a''' eta '''b''' bektoreez eta '''<math> \theta </math>''' angeluaz definitutako triangelua.]]
Demagun bi bektore <math>{\color{red}\mathbf{a}}</math> eta <math>{\color{blue}\mathbf{b}}</math> ditugula, haien arteko angelua <math> \theta </math> dena. Horrela <math>{\color{orange}\mathbf{c}} = {\color{red}\mathbf{a}} - {\color{blue}\mathbf{b}}</math> bektorearekin triangelu bat osatzen dute. Izan bitez <math>{\color{red}A}</math>, <math>{\color{blue}B}</math> eta <math>{\color{orange}C}</math> balioak <math>{\color{red}\mathbf{a}}</math>, <math>{\color{blue}\mathbf{b}}</math>, eta <math>{\color{orange}\mathbf{c}}</math> bektoreen luzerak, hurrenez hurren. Orduan, azken bektore honen luzera kalkulatu
<math display="block">
\begin{align}
\mathbf{\color{orange}c} \cdot \mathbf{\color{orange}c} & = ( \mathbf{\color{red}a} - \mathbf{\color{blue}b}) \cdot ( \mathbf{\color{red}a} - \mathbf{\color{blue}b} ) \\
& = \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{red}a} - \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} - \mathbf{\color{blue}b} \cdot \mathbf{\color{red}a} + \mathbf{\color{blue}b} \cdot \mathbf{\color{blue}b} \\
& = {\color{red} A}^2 - \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} - \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} + {\color{blue} B }^2 \\
& = {\color{red} A }^2 - 2 \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} + {\color{blue} B }^2 \\
{\color{orange} C }^2 & = {\color{red} A }^2 + {\color{blue} B }^2 - 2 {\color{red} A } {\color{blue} B} \cos \mathbf{\color{purple}\theta} \\
\end{align}
</math>
eta [[Kosinuaren teorema|kosinuaren teorema]] lortzen da.
{{clear}}
== Definizio orokorra ==
Biderketa eskalarra [[Espazio bektorial|espazio bektorialetan]] defini daiteke. Izan bedi <math>E </math> <math>\mathbb{R}</math> gaineko bektore-espazioa. Orduan, <math> E </math> gaineko biderketa eskalarra <math> f: E \times E \rightarrow \mathbb{R} </math> aplikazio bat da non <math> f </math> forma bilineala, simetrikoa, ez-endakatua eta positiboki definitua den <ref>Txomin Ramirez, M. Asun García. Espazio Euklidearrak (2015). OCW Proiektua.[https://ocw.ehu.eus/pluginfile.php/46926/mod_page/content/1/Teoriaren_Laburpenak/5.Gaia/5.GAIA2.pdf]</ref>. Hau da, <math> f</math>-k hurrengo propietateak ditu:
* <math> f </math> bilineala da:
:<math> f(\alpha v_1 + \beta v_2,w) = \alpha f(v_1,w) + \beta f(v_2,w), \quad \alpha, \beta \in K, \quad v_1,v_2,w \in E</math>.
:<math> f(v,\alpha w_1 + \beta w_2) = \alpha f(v,w_1) + \beta f(v,w_2), \quad \alpha, \beta \in K, \quad v_1,v_2,w \in E</math>.
* <math> f </math> simetrikoa da:
:<math> f(v,w) = f(w,v) \quad v,w \in E </math>.
* <math> f </math> ez-endakatua da:
:<math> f(v,w) = 0, \quad w \in E \Longrightarrow v = 0 </math>.
* <math> f </math> positiboki definitua da:
:<math> f(v,v) \geq 0, \quad v \in E </math>.
=== Definizioa koordenatuekin ===
Izan bitez <math>\mathbf{a}</math> = <math>(a_1,a_2,\ldots,a_n)</math> eta <math>\mathbf{b}</math> = <math>(b_1,b_2,\ldots,b_n)</math> <math> \R^n</math>-ko bi bektore. Orduan, haien arteko biderkadura eskalarra honela definitzen da:
<math display="block">\mathbf{a}\cdot \mathbf{b} = \sum_{i=1}^n a_ib_i = a_1b_1 + a_2b_2 + \cdots a_nb_n.</math>
Adibidez, espazio tridimentsionalean, {{nowrap|<math> [1,3,-5] </math>}} eta {{nowrap|<math> [4,-2,-1] </math>}} bektoreen biderketa eskalarra horrela kalkulatzen da:
<math display="block">
\begin{align}
\ [1, 3, -5] \cdot [4, -2, -1] &= (1 \times 4) + (3\times-2) + (-5\times-1) \\
&= 4 - 6 + 5 \\
&= 3
\end{align}
</math>
Halaber, {{nowrap|<math>[1,3,-5]</math>}} bektorearen luzeraren karratua honela lortzen da:
<math display="block">
\begin{align}
\ [1, 3, -5] \cdot [1, 3, -5] &= (1 \times 1) + (3\times 3) + (-5\times -5) \\
&= 1 + 9 + 25 \\
&= 35
\end{align}
</math>
Beraz, {{nowrap|<math>[1,3,-5]</math>}}-ren luzera <math> \sqrt{35} </math> da.
==== Matrizeekin ====
<math>\mathbf{a}</math> eta <math>\mathbf{b}</math> bektoreak beren koordenatuen zutabe-matrizeekin identifikatzen badira, biderketa eskalarra matrizial gisa ikus daiteke:
<math display="block">\mathbf{a} \cdot \mathbf{b} = \mathbf{a}^{\mathrm{T}} \mathbf{b} = \begin{pmatrix}a_1 & a_2 & \cdots & a_n\end{pmatrix} \begin{pmatrix}b_1 \\ b_2 \\ \vdots \\ b_n\end{pmatrix} </math>
non <math>\mathbf{a}^{\mathrm{T}}</math> <math>\mathbf{a}</math>-ren [[Matrize irauli|iraulia]] den.
== Interpretazio geometrikoa ==
[[Espazio euklidear|Espazio euklidearretan]] erlazio handia dago biderkadura eskalarraren, bektoreen luzeren eta eratzen duten angeluaren artean <ref> A I Borisenko; I E Taparov (1968). Vector and tensor analysis with applications. Translated by Richard Silverman. Dover. p. 14.</ref>.
:<math>\vec{A} \cdot \vec{B}=|\vec{A}| |\vec{B}| \cos \theta</math>
:<math>\mathbf{a} \cdot \mathbf{b}=|\mathbf{a}| |\mathbf{b}| \cos \theta</math>
Beraz, <math> \cos(90)=0</math> denez, bektoreak elkarzutak badira biderketa eskalarra 0 da.
Formula horretatik, bektoreen arteko angelua kalkula dezakegu.
:<math>\theta = \arccos \left(\frac {\vec{A} \cdot \vec{B}} {|\vec{A}| \cdot |\vec{B}|}\right)</math>
:<math>\theta = \arccos \left(\frac {\mathbf{a} \cdot \mathbf{b}} {|\mathbf{a}| |\mathbf{b}|}\right)</math>
==Biderketa hirukoitza==
Biderketa eskalarrak bektoreen arteko [[Biderketa hirukoitz|biderketa hirukoitza]] definitzeko balio du, [[Biderketa bektorial|biderketa bektorialarekin]] batera.
Eragiketa honi biderketa hirukoitza esaten zaio:
<math display="block"> \mathbf{a} \cdot ( \mathbf{b} \times \mathbf{c} ) = \mathbf{b} \cdot ( \mathbf{c} \times \mathbf{a} )=\mathbf{c} \cdot ( \mathbf{a} \times \mathbf{b} ).</math>
Honen balioa [[Determinante|determinante]] bat da, hiru bektoreen koordenatuek osatzen duten matrizearen determinantea, alegia. Horrez gain, hiru bektoreek definitzen duten paralelepipedoaren bolumena da. Oso lagungarria da, batez ere Fisikan, kalkuluak errazteko.
== Biderketa eskalarra beste espazio batzuetan ==
Hurrengo zerrendan [[Espazio normatu|espazio normatuetan]] erabiltzen diren biderketa eskalar ohikoenak zerrendatzen dira. Espazioaren arabera, biderketa eskalar desberdinak definitzen dira, espazioetako elementuak desberdinak baitira. Biderketa eskalar hauek kanonikotzat hartzen dira. Hala ere, espazio bakoitzean biderketa eskalar bat baino gehiago defini daiteke.
*<math>\mathbb{R}^n</math>-en arrunta da biderketa eskalar honekin lantzea:
:<math>\mathbf{a}\cdot\mathbf{b}=(a_1, a_2, a_3, ..., a_n)\cdot(b_1,b_2,b_3, ..., b_n)=a_1 b_1 + a_2 b_2 + ... a_n b_n = \sum a_i \cdot b_i </math>
*<math>\mathbb{C}^n</math>-en </span> biderketa eskalar ohikoena hau da:
:<math>\mathbf{a}\cdot\mathbf{b}=(a_1, a_2, a_3, ..., a_n)\cdot(b_1,b_2,b_3, ..., b_n)=a_1 \overline{b_1} + a_2 \overline{b_2} + ... a_n \cdot \overline{b_n} = \sum a_i \cdot \overline{b_i}</math>
non <math> \overline{b_i}</math>elementua <math> b_i </math>-ren [[Konjugatu (matematika)|konjugatua]] den.
* Matrize-espazioetan ere defini daitezke, adibidez, ''m'' x ''n'' dimentsiodun matrize errealetan biderketa eskalar hau definitzen da:
:<math>\mathbf{A}\cdot\mathbf{B}=\operatorname{tr} (A^T \cdot B)</math>
non <math>tr(A)</math> <math>A</math> matrizearen [[Aztarna (aljebra)|aztarna]] den eta <math>A^T A</math> matrizearen [[Matrize irauli|iraulia]].
* [a, b] tarteko [[Funtzio jarraitu|funtzio jarraituen]] espazio bektorialean:
:<math>\mathbf{f}\cdot\mathbf{g} = \int_{a}^{b} f(x)\overline{g(x)}\mathrm{d} x</math>
non <math> \overline{g(x)}</math> funtzioa <math> g(x) </math>-ren [[Konjugatu (matematika)|konjugatua]] den.
* ''n'' edo gradu gutxiagoko polinomioen espazio bektorialean:
Izan bedi <math>\textstyle [x_1,x_2,x_3,...,x_n,x_{n+1}] \subseteq \mathbb{R}</math>, non elementuak ordenatuta dauden, hau da, <math>\textstyle x_1<x_2<x_3<...<x_n<x_{n+1} \,</math>:
<math>\mathbf{p}\cdot\mathbf{q} = p(x_1)q(x_1)+p(x_2)q(x_2)+...+p(x_n)q(x_n)+p(x_{n+1})q(x_{n+1}) = \sum p(x_i) \cdot q(x_i) </math>
== Biderketa eskalarra espazio euklideoan ==
=== Adierazpen analitikoa ===
Izan bitez <math>\mathbf{U}=(U_1,U_2,U_3)^t</math> y <math>\mathbf{V}=(V_1,V_2,V_3)^t</math> bektoreak <math>\mathbb{R}^3</math> espazio euklideo tridimentsionalean.
<math>\mathbf{U}</math> eta '''<math>\mathbf{V}</math>'''-ren arteko biderketa eskalarra forma matrizialean definitzen da:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}= U^t V =
\begin{bmatrix} U_1 & U_2& U_3 \\\end{bmatrix}
\begin{bmatrix} V_1\\ V_2\\ V_3 \\\end{bmatrix}
= U_1 V_1 + U_2 V_2 + U_3 V_3 \,
</math>||left}}
Bi bektoreak <math>\mathcal{B} = \{ e_1, e_2, e_3 \}</math> [[Oinarri (aljebra)|oinarri]] batean adierazten badira, orduan, bidekerta eskalarraren propietateak kontuan hartuta:
{|align=left
||<math> \mathbf{U} \cdot \mathbf{V}</math>||<math> = </math>||<math> (u_1 \mathbf{e}_1 + u_2 \mathbf{e}_2 + u_3 \mathbf{e}_3) \cdot (v_1 \mathbf{e}_1 + v_2 \mathbf{e}_2 + v_3 \mathbf{e}_3) </math>
|-
|
|valign=top|<math> = </math>
|<math> \begin{matrix}
u_1 v_1 \mathbf{e}_1 \cdot \mathbf{e}_1
+ u_2 v_1 \mathbf{e}_2 \cdot \mathbf{e}_1
+ u_3 v_1 \mathbf{e}_3 \cdot \mathbf{e}_1 \\
+ u_1 v_2 \mathbf{e}_1 \cdot \mathbf{e}_2
+ u_2 v_2 \mathbf{e}_2 \cdot \mathbf{e}_2
+ u_3 v_2 \mathbf{e}_3 \cdot \mathbf{e}_2 \\
+ u_1 v_3 \mathbf{e}_1 \cdot \mathbf{e}_3
+ u_2 v_3 \mathbf{e}_2 \cdot \mathbf{e}_3
+ u_3 v_3 \mathbf{e}_3 \cdot \mathbf{e}_3 \end{matrix}</math>
|}{{clear|left}}
Adierazpen luze hau era matrizialean laburbil daiteke:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}=
\begin{bmatrix} u_1 & u_2& u_3 \\\end{bmatrix}
\begin{bmatrix} a_{11} & a_{12} & a_{13} \\
a_{21} & a_{22} & a_{23} \\ a_{31} & a_{32} & a_{33}
\\\end{bmatrix}
\begin{bmatrix} v_1\\ v_2\\ v_3 \\\end{bmatrix}
= U_\mathcal{B}^t A V_\mathcal{B},
</math>||left}}
non '''A'''-ri biderketaren Gram-en matrizea deritzon. Matrize honen sarrerak oinarriaren biderketa eskalarrak dira, hau da, <math>a_{ij} = e_i \cdot e_j</math>. Oinarria ortonormala izanez gero, Gramen matrizea identitatea da.
Adierazpen hauek ''n'' dimentsioko espazioetara orokortu ahal dira. '''U''' eta '''V''' <math>\mathbb{R}^n</math>-en bi bektore baldin badira, orduan:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}
= U_1 V_1 + U_2 V_2 + ... + U_n V_n \ .
</math>||left}}
Era berean, <math>\mathcal{B} = \{ e_1, e_2,..., e_n \}</math> oinarri batean bi bektoreen koordenatuekin lan daiteke, ondorioz, biderketa eskalarra honela idazten da:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}
= U_\mathcal{B}^t \ A \ V_\mathcal{B},
</math>||left}}
non Gramem '''A''' matrizea ''n x n'' ordena duen.
== Erreferentziak ==
a5n2b8xxvg8hhecthqli8sp5sm26yyg
9976185
9976180
2024-11-21T11:48:53Z
JosuAC
166181
/* Biderketa eskalar */
9976185
wikitext
text/x-wiki
= Biderketa eskalar =
[[File:Scalar-product-dot-product.svg|thumb|300px|Biderketa eskalarra [[Euklidear espazio|euklidear espazioan.]]]]
Matematikan, biderketa eskalarra <ref> "Dot Product". [https://www.mathsisfun.com/algebra/vectors-dot-product.html www.mathsisfun.com]</ref> eragiketa aljebraiko bat da, dimentsio bereko bi bektore hartzen dituena eta zenbaki bat ematen duena. Geometria euklidearrean, biderketa eskalarra oso erabilgarria da koordenatuekin lantzeko.
Aljebraikoki, biderketa eskalarra batuketa bat da, biderkatzen diren bi bektoreetan indize bera duten elementuen arteko biderkaduraren batuketa, hain zuzen ere.
<math display="block">\mathbf{a}\cdot \mathbf{b} = \sum_{i=1}^n a_ib_i = a_1b_1 + a_2b_2 + \cdots + a_nb_n</math>
Adibidez, espazio tridimentsionalean, {{nowrap|<math> [1,3,-5] </math>}} eta {{nowrap|<math> [4,-2,-1] </math>}} bektoreen biderketa eskalarra horrela kalkulatzen da:
<math display="block">
\begin{align}
\ [1, 3, -5] \cdot [4, -2, -1] &= (1 \times 4) + (3\times-2) + (-5\times-1) \\
&= 4 - 6 + 5 \\
&= 3
\end{align}
</math>
Geometrikoki bektoreen arteko angeluarekin (<math>\theta</math>) erlazionatzen da:
<math display = "block">\mathbf{a} \cdot \mathbf{b}=|\mathbf{a}| |\mathbf{b}| \cos(\theta)</math>
non <math>|\mathbf{a}| </math> eta <math>|\mathbf{b}| </math> bektoreen luzerak diren.
Halaber, biderketa eskalarrak bektoreen luzera kalkultzeko balio du. Izan ere, bektore bat berarekin biderkatu eta bektorearen luzeraren karratua lortzen da. Adibidez, {{nowrap|<math>[1,3,-5]</math>}} bektorearen luzeraren karratua honela lortzen da:
<math display="block">
\begin{align}
\ [1, 3, -5] \cdot [1, 3, -5] &= (1 \times 1) + (3\times 3) + (-5\times -5) \\
&= 1 + 9 + 25 \\
&= 35
\end{align}
</math>
Beraz, {{nowrap|<math>[1,3,-5]</math>}}-ren luzera <math> \sqrt{35} </math> da.
== Historia ==
Biderketa eskalarra biderketa bektorialarekin batera garatu zen. XVIII.mendean, Joseph Louis matematikari italiarrak definitu zituen bi biderketa hauek tetraedroa ikertzeko.
Ondoren, 1843an, [[William Rowan Hamilton|William Rowan-ek]] kuartenioiak sortu zituenean, biderketa eskalarra ere azaldu zuen. 40 urte geroago, [[Josiah Willard Gibbs|Josiah Williard Gibbs-ek]] konturatu zen kuaternioien teoria gogaikarria zela; izan ere, biderketa eskalarrak beste era batera egin behar ziren.
Momentu honetan, Gibbsen lanari esker biderketa eskalarra baliabide estandar gisa onartu zen ikerketa geometrikoetan.
==Definizioa eta intuizioa ==
Biderketa eskalarra bektoreen artean puntu bat jarriz adierazten dugu.
<math>\vec{a} \cdot \vec{b} = \| \vec{a} \| \| \vec{b} \| \cos(\theta)</math>
<math>\mathbf{a} \cdot \mathbf{b} = |\mathbf{a}| |\mathbf{b}| \cos(\theta)</math>
Formula honen elementuak aztertzen baditugu, lehenengo biak <math>\| \vec{a} \| </math> eta <math>\| \vec{b} \|</math> dira. Hauek <math>\vec{a} </math> eta <math>\vec{b}</math>-ren moduluak dira; beraz, biderketa eskalarrak bektoreak zein luzeak diren hartzen du kontuan. Azkeneko faktorea <math>\cos(\theta)</math> da, non <math>\theta</math> <math>\vec{a}</math> eta <math>\vec{b}</math> bektoreek osatzen duten angelua den. Horrek adierazten digu biderketa eskalarrak norabidearekin zerikusia duela.
Formula honen elementuak aztertzen baditugu, lehenengo biak <math>|\mathbf{a}|</math> eta <math>| \mathbf{b}|</math> dira. Hauek <math>\mathbf{a} </math> eta <math>\mathbf{b}</math>-ren moduluak dira; beraz, biderketa eskalarrak bektoreak zein luzeak diren hartzen du kontuan. Azkeneko faktorea <math>\cos(\theta)</math> da, non <math>\theta</math> <math>\mathbf{a}</math> eta <math>\mathbf{b}</math> bektoreek osatzen duten angelua den. Horrek adierazten digu biderketa eskalarrak norabidearekin zerikusia duela.
Zehazki, <math>\theta = 0</math> denean bi bektoreek norabide bera dute. Orduan, hartzen du biderketa eskalarrak baliorik handiena, <math>\cos(0)=1</math> baita. Oro har, bi bektore norabide berean zenbat eta gehiago apuntatu, orduan eta handiagoa izango da haien arteko biderketa eskalarra.
Biderketa eskalarra ikusteko beste modu bat bektore batek bestearen gainean proiektatzen duen itzalean pentsatzea da. Angelua txikia denean, itzala jatorritik urrun dago eta biderketa eskalarra handia da. Angelua <math>90^{\circ}</math>tik gertu dagoenean, berriz, proiektatzen den itzala jatorriaren ondoan dago eta biderketa txikia da.
== Propietateak ==
Bira '''a''','''b''' eta '''c''' bektoreak espazio jakin batean eta izan bedi ''k'' eskalar bat, hau da, zenbaki bat. Orduan, hurrengo propietateak betetzen dira <ref> Nykamp, Duane. "The dot product". Math Insight. Retrieved September 6, 2020.</ref>:
1. Trukakortasuna:
{{Ekuazio|<math>
\mathbf{a} \cdot \mathbf{b}=\mathbf{b} \cdot \mathbf{a}
</math>||}}
2. Banakortasuna gehieketarekiko:
{{Ekuazio|<math>
\mathbf{a}\cdot(\mathbf{b}+\mathbf{c})=\mathbf{a}\cdot\mathbf{b}+\mathbf{a}\cdot\mathbf{c}
</math>||}}
3. Elkarkortasuna ''k'' eskalar baten biderketarekiko:
{{Ekuazio|<math>
k (\mathbf{a} \cdot \mathbf{b})= (k\mathbf{a}) \cdot \mathbf{b}=\mathbf{a}\cdot(k\mathbf{b})
</math>||}}
==Kosinuaren Teorema==
[[File:Dot product cosine rule.svg|160px|thumb|'''a''' eta '''b''' bektoreez eta '''<math> \theta </math>''' angeluaz definitutako triangelua.]]
Demagun bi bektore <math>{\color{red}\mathbf{a}}</math> eta <math>{\color{blue}\mathbf{b}}</math> ditugula, haien arteko angelua <math> \theta </math> dena. Horrela <math>{\color{orange}\mathbf{c}} = {\color{red}\mathbf{a}} - {\color{blue}\mathbf{b}}</math> bektorearekin triangelu bat osatzen dute. Izan bitez <math>{\color{red}A}</math>, <math>{\color{blue}B}</math> eta <math>{\color{orange}C}</math> balioak <math>{\color{red}\mathbf{a}}</math>, <math>{\color{blue}\mathbf{b}}</math>, eta <math>{\color{orange}\mathbf{c}}</math> bektoreen luzerak, hurrenez hurren. Orduan, azken bektore honen luzera kalkulatu
<math display="block">
\begin{align}
\mathbf{\color{orange}c} \cdot \mathbf{\color{orange}c} & = ( \mathbf{\color{red}a} - \mathbf{\color{blue}b}) \cdot ( \mathbf{\color{red}a} - \mathbf{\color{blue}b} ) \\
& = \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{red}a} - \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} - \mathbf{\color{blue}b} \cdot \mathbf{\color{red}a} + \mathbf{\color{blue}b} \cdot \mathbf{\color{blue}b} \\
& = {\color{red} A}^2 - \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} - \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} + {\color{blue} B }^2 \\
& = {\color{red} A }^2 - 2 \mathbf{\color{red}a} \cdot \mathbf{\color{blue}b} + {\color{blue} B }^2 \\
{\color{orange} C }^2 & = {\color{red} A }^2 + {\color{blue} B }^2 - 2 {\color{red} A } {\color{blue} B} \cos \mathbf{\color{purple}\theta} \\
\end{align}
</math>
eta [[Kosinuaren teorema|kosinuaren teorema]] lortzen da.
{{clear}}
== Definizio orokorra ==
Biderketa eskalarra [[Espazio bektorial|espazio bektorialetan]] defini daiteke. Izan bedi <math>E </math> <math>\mathbb{R}</math> gaineko bektore-espazioa. Orduan, <math> E </math> gaineko biderketa eskalarra <math> f: E \times E \rightarrow \mathbb{R} </math> aplikazio bat da non <math> f </math> forma bilineala, simetrikoa, ez-endakatua eta positiboki definitua den <ref>Txomin Ramirez, M. Asun García. Espazio Euklidearrak (2015). OCW Proiektua.[https://ocw.ehu.eus/pluginfile.php/46926/mod_page/content/1/Teoriaren_Laburpenak/5.Gaia/5.GAIA2.pdf]</ref>. Hau da, <math> f</math>-k hurrengo propietateak ditu:
* <math> f </math> bilineala da:
:<math> f(\alpha v_1 + \beta v_2,w) = \alpha f(v_1,w) + \beta f(v_2,w), \quad \alpha, \beta \in K, \quad v_1,v_2,w \in E</math>.
:<math> f(v,\alpha w_1 + \beta w_2) = \alpha f(v,w_1) + \beta f(v,w_2), \quad \alpha, \beta \in K, \quad v_1,v_2,w \in E</math>.
* <math> f </math> simetrikoa da:
:<math> f(v,w) = f(w,v) \quad v,w \in E </math>.
* <math> f </math> ez-endakatua da:
:<math> f(v,w) = 0, \quad w \in E \Longrightarrow v = 0 </math>.
* <math> f </math> positiboki definitua da:
:<math> f(v,v) \geq 0, \quad v \in E </math>.
=== Definizioa koordenatuekin ===
Izan bitez <math>\mathbf{a}</math> = <math>(a_1,a_2,\ldots,a_n)</math> eta <math>\mathbf{b}</math> = <math>(b_1,b_2,\ldots,b_n)</math> <math> \R^n</math>-ko bi bektore. Orduan, haien arteko biderkadura eskalarra honela definitzen da:
<math display="block">\mathbf{a}\cdot \mathbf{b} = \sum_{i=1}^n a_ib_i = a_1b_1 + a_2b_2 + \cdots a_nb_n.</math>
Adibidez, espazio tridimentsionalean, {{nowrap|<math> [1,3,-5] </math>}} eta {{nowrap|<math> [4,-2,-1] </math>}} bektoreen biderketa eskalarra horrela kalkulatzen da:
<math display="block">
\begin{align}
\ [1, 3, -5] \cdot [4, -2, -1] &= (1 \times 4) + (3\times-2) + (-5\times-1) \\
&= 4 - 6 + 5 \\
&= 3
\end{align}
</math>
Halaber, {{nowrap|<math>[1,3,-5]</math>}} bektorearen luzeraren karratua honela lortzen da:
<math display="block">
\begin{align}
\ [1, 3, -5] \cdot [1, 3, -5] &= (1 \times 1) + (3\times 3) + (-5\times -5) \\
&= 1 + 9 + 25 \\
&= 35
\end{align}
</math>
Beraz, {{nowrap|<math>[1,3,-5]</math>}}-ren luzera <math> \sqrt{35} </math> da.
==== Matrizeekin ====
<math>\mathbf{a}</math> eta <math>\mathbf{b}</math> bektoreak beren koordenatuen zutabe-matrizeekin identifikatzen badira, biderketa eskalarra matrizial gisa ikus daiteke:
<math display="block">\mathbf{a} \cdot \mathbf{b} = \mathbf{a}^{\mathrm{T}} \mathbf{b} = \begin{pmatrix}a_1 & a_2 & \cdots & a_n\end{pmatrix} \begin{pmatrix}b_1 \\ b_2 \\ \vdots \\ b_n\end{pmatrix} </math>
non <math>\mathbf{a}^{\mathrm{T}}</math> <math>\mathbf{a}</math>-ren [[Matrize irauli|iraulia]] den.
== Interpretazio geometrikoa ==
[[Espazio euklidear|Espazio euklidearretan]] erlazio handia dago biderkadura eskalarraren, bektoreen luzeren eta eratzen duten angeluaren artean <ref> A I Borisenko; I E Taparov (1968). Vector and tensor analysis with applications. Translated by Richard Silverman. Dover. p. 14.</ref>.
:<math>\vec{A} \cdot \vec{B}=|\vec{A}| |\vec{B}| \cos \theta</math>
:<math>\mathbf{a} \cdot \mathbf{b}=|\mathbf{a}| |\mathbf{b}| \cos \theta</math>
Beraz, <math> \cos(90)=0</math> denez, bektoreak elkarzutak badira biderketa eskalarra 0 da.
Formula horretatik, bektoreen arteko angelua kalkula dezakegu.
:<math>\theta = \arccos \left(\frac {\vec{A} \cdot \vec{B}} {|\vec{A}| \cdot |\vec{B}|}\right)</math>
:<math>\theta = \arccos \left(\frac {\mathbf{a} \cdot \mathbf{b}} {|\mathbf{a}| |\mathbf{b}|}\right)</math>
==Biderketa hirukoitza==
Biderketa eskalarrak bektoreen arteko [[Biderketa hirukoitz|biderketa hirukoitza]] definitzeko balio du, [[Biderketa bektorial|biderketa bektorialarekin]] batera.
Eragiketa honi biderketa hirukoitza esaten zaio:
<math display="block"> \mathbf{a} \cdot ( \mathbf{b} \times \mathbf{c} ) = \mathbf{b} \cdot ( \mathbf{c} \times \mathbf{a} )=\mathbf{c} \cdot ( \mathbf{a} \times \mathbf{b} ).</math>
Honen balioa [[Determinante|determinante]] bat da, hiru bektoreen koordenatuek osatzen duten matrizearen determinantea, alegia. Horrez gain, hiru bektoreek definitzen duten paralelepipedoaren bolumena da. Oso lagungarria da, batez ere Fisikan, kalkuluak errazteko.
== Biderketa eskalarra beste espazio batzuetan ==
Hurrengo zerrendan [[Espazio normatu|espazio normatuetan]] erabiltzen diren biderketa eskalar ohikoenak zerrendatzen dira. Espazioaren arabera, biderketa eskalar desberdinak definitzen dira, espazioetako elementuak desberdinak baitira. Biderketa eskalar hauek kanonikotzat hartzen dira. Hala ere, espazio bakoitzean biderketa eskalar bat baino gehiago defini daiteke.
*<math>\mathbb{R}^n</math>-en arrunta da biderketa eskalar honekin lantzea:
:<math>\mathbf{a}\cdot\mathbf{b}=(a_1, a_2, a_3, ..., a_n)\cdot(b_1,b_2,b_3, ..., b_n)=a_1 b_1 + a_2 b_2 + ... a_n b_n = \sum a_i \cdot b_i </math>
*<math>\mathbb{C}^n</math>-en </span> biderketa eskalar ohikoena hau da:
:<math>\mathbf{a}\cdot\mathbf{b}=(a_1, a_2, a_3, ..., a_n)\cdot(b_1,b_2,b_3, ..., b_n)=a_1 \overline{b_1} + a_2 \overline{b_2} + ... a_n \cdot \overline{b_n} = \sum a_i \cdot \overline{b_i}</math>
non <math> \overline{b_i}</math>elementua <math> b_i </math>-ren [[Konjugatu (matematika)|konjugatua]] den.
* Matrize-espazioetan ere defini daitezke, adibidez, ''m'' x ''n'' dimentsiodun matrize errealetan biderketa eskalar hau definitzen da:
:<math>\mathbf{A}\cdot\mathbf{B}=\operatorname{tr} (A^T \cdot B)</math>
non <math>tr(A)</math> <math>A</math> matrizearen [[Aztarna (aljebra)|aztarna]] den eta <math>A^T A</math> matrizearen [[Matrize irauli|iraulia]].
* [a, b] tarteko [[Funtzio jarraitu|funtzio jarraituen]] espazio bektorialean:
:<math>\mathbf{f}\cdot\mathbf{g} = \int_{a}^{b} f(x)\overline{g(x)}\mathrm{d} x</math>
non <math> \overline{g(x)}</math> funtzioa <math> g(x) </math>-ren [[Konjugatu (matematika)|konjugatua]] den.
* ''n'' edo gradu gutxiagoko polinomioen espazio bektorialean:
Izan bedi <math>\textstyle [x_1,x_2,x_3,...,x_n,x_{n+1}] \subseteq \mathbb{R}</math>, non elementuak ordenatuta dauden, hau da, <math>\textstyle x_1<x_2<x_3<...<x_n<x_{n+1} \,</math>:
<math>\mathbf{p}\cdot\mathbf{q} = p(x_1)q(x_1)+p(x_2)q(x_2)+...+p(x_n)q(x_n)+p(x_{n+1})q(x_{n+1}) = \sum p(x_i) \cdot q(x_i) </math>
== Biderketa eskalarra espazio euklideoan ==
=== Adierazpen analitikoa ===
Izan bitez <math>\mathbf{U}=(U_1,U_2,U_3)^t</math> y <math>\mathbf{V}=(V_1,V_2,V_3)^t</math> bektoreak <math>\mathbb{R}^3</math> espazio euklideo tridimentsionalean.
<math>\mathbf{U}</math> eta '''<math>\mathbf{V}</math>'''-ren arteko biderketa eskalarra forma matrizialean definitzen da:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}= U^t V =
\begin{bmatrix} U_1 & U_2& U_3 \\\end{bmatrix}
\begin{bmatrix} V_1\\ V_2\\ V_3 \\\end{bmatrix}
= U_1 V_1 + U_2 V_2 + U_3 V_3 \,
</math>||left}}
Bi bektoreak <math>\mathcal{B} = \{ e_1, e_2, e_3 \}</math> [[Oinarri (aljebra)|oinarri]] batean adierazten badira, orduan, bidekerta eskalarraren propietateak kontuan hartuta:
{|align=left
||<math> \mathbf{U} \cdot \mathbf{V}</math>||<math> = </math>||<math> (u_1 \mathbf{e}_1 + u_2 \mathbf{e}_2 + u_3 \mathbf{e}_3) \cdot (v_1 \mathbf{e}_1 + v_2 \mathbf{e}_2 + v_3 \mathbf{e}_3) </math>
|-
|
|valign=top|<math> = </math>
|<math> \begin{matrix}
u_1 v_1 \mathbf{e}_1 \cdot \mathbf{e}_1
+ u_2 v_1 \mathbf{e}_2 \cdot \mathbf{e}_1
+ u_3 v_1 \mathbf{e}_3 \cdot \mathbf{e}_1 \\
+ u_1 v_2 \mathbf{e}_1 \cdot \mathbf{e}_2
+ u_2 v_2 \mathbf{e}_2 \cdot \mathbf{e}_2
+ u_3 v_2 \mathbf{e}_3 \cdot \mathbf{e}_2 \\
+ u_1 v_3 \mathbf{e}_1 \cdot \mathbf{e}_3
+ u_2 v_3 \mathbf{e}_2 \cdot \mathbf{e}_3
+ u_3 v_3 \mathbf{e}_3 \cdot \mathbf{e}_3 \end{matrix}</math>
|}{{clear|left}}
Adierazpen luze hau era matrizialean laburbil daiteke:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}=
\begin{bmatrix} u_1 & u_2& u_3 \\\end{bmatrix}
\begin{bmatrix} a_{11} & a_{12} & a_{13} \\
a_{21} & a_{22} & a_{23} \\ a_{31} & a_{32} & a_{33}
\\\end{bmatrix}
\begin{bmatrix} v_1\\ v_2\\ v_3 \\\end{bmatrix}
= U_\mathcal{B}^t A V_\mathcal{B},
</math>||left}}
non '''A'''-ri biderketaren Gram-en matrizea deritzon. Matrize honen sarrerak oinarriaren biderketa eskalarrak dira, hau da, <math>a_{ij} = e_i \cdot e_j</math>. Oinarria ortonormala izanez gero, Gramen matrizea identitatea da.
Adierazpen hauek ''n'' dimentsioko espazioetara orokortu ahal dira. '''U''' eta '''V''' <math>\mathbb{R}^n</math>-en bi bektore baldin badira, orduan:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}
= U_1 V_1 + U_2 V_2 + ... + U_n V_n \ .
</math>||left}}
Era berean, <math>\mathcal{B} = \{ e_1, e_2,..., e_n \}</math> oinarri batean bi bektoreen koordenatuekin lan daiteke, ondorioz, biderketa eskalarra honela idazten da:
{{ekuazio|<math>
\mathbf{U} \cdot \mathbf{V}
= U_\mathcal{B}^t \ A \ V_\mathcal{B},
</math>||left}}
non Gramem '''A''' matrizea ''n x n'' ordena duen.
== Erreferentziak ==
8tvy7htlvm0u3d3ynqr6ud3r9tfymy8
Atari eztabaida:Hezkuntza/Euskal Herriko historia 100 objektutan/100 objektuak
101
1210559
9974902
9959510
2024-11-20T14:10:54Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Euskal Herriko historia 100 objektutan/100 objektuak]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Euskal Herriko historia 100 objektutan/100 objektuak]]» izenera aldatu du, birzuzenketarik utzi gabe
9959510
wikitext
text/x-wiki
== Kromoetan kokapen geografikoa ==
Egin daiteke ''kromoetan'' ager dadin ikono eta alor berri bat? Kokapen geografikoa. Badago kokapen bat objektua lotzen duela museo edo gordailu jakin batekin, baina jatorrizko beste kokapen bat ere marka daiteke: Izturitzeko txirula, Parisen dago, baina jatorria leizeetan du, adibidez. @[[Lankide:Theklan|Theklan]] lagunak asmatuko duelakoan, ados badago... [[Lankide:Luistxo|Luistxo]] ([[Lankide eztabaida:Luistxo|eztabaida]]) 11:31, 26 urria 2024 (CEST)
:Ziur egin daitekeela, noski. Begiratuko dut hori gehitzeko. Aro Garaikideko guztiak jartzen amaitzen dudanean, beste pauso bat. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 11:37, 26 urria 2024 (CEST)
::Sartu dut <code>jatorria=</code> izeneko elementu bat. Ez dakit nola geratuko den, egin dezakegu proba batzuk... zer jarriko genuke, koordenatuak, leku bat? [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 12:02, 5 azaroa 2024 (CET)
8ugfqxej9kr0qi6fu9jcsochgyzgghr
9974951
9974902
2024-11-20T14:11:50Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Euskal Herriko historia 100 objektutan/100 objektuak]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Euskal Herriko historia 100 objektutan/100 objektuak]]» izenera aldatu du: Revert
9959510
wikitext
text/x-wiki
== Kromoetan kokapen geografikoa ==
Egin daiteke ''kromoetan'' ager dadin ikono eta alor berri bat? Kokapen geografikoa. Badago kokapen bat objektua lotzen duela museo edo gordailu jakin batekin, baina jatorrizko beste kokapen bat ere marka daiteke: Izturitzeko txirula, Parisen dago, baina jatorria leizeetan du, adibidez. @[[Lankide:Theklan|Theklan]] lagunak asmatuko duelakoan, ados badago... [[Lankide:Luistxo|Luistxo]] ([[Lankide eztabaida:Luistxo|eztabaida]]) 11:31, 26 urria 2024 (CEST)
:Ziur egin daitekeela, noski. Begiratuko dut hori gehitzeko. Aro Garaikideko guztiak jartzen amaitzen dudanean, beste pauso bat. [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 11:37, 26 urria 2024 (CEST)
::Sartu dut <code>jatorria=</code> izeneko elementu bat. Ez dakit nola geratuko den, egin dezakegu proba batzuk... zer jarriko genuke, koordenatuak, leku bat? [[Lankide:Theklan|Theklan]] ([[Lankide eztabaida:Theklan|eztabaida]]) 12:02, 5 azaroa 2024 (CET)
8ugfqxej9kr0qi6fu9jcsochgyzgghr
Lankide:Obravomar 6/Proba orria
2
1211165
9974743
9973785
2024-11-20T13:46:08Z
Obravomar 6
167767
9974743
wikitext
text/x-wiki
{{Ohar metatxantiloia|mota=lanean|testua='''Artikulu hau eskola ariketa bat da{{#if: {{{1|}}}|[[Lankide:{{{1}}}|{{{1}}}]] lankidea|}}.''' <br /> Hori dela eta, beharbada hutsuneren batzuk izango dira [[Wikipedia:Artikuluen edukiak jarraitu beharreko irizpideak|edukian]] edo [[Wikipedia:Artikuluen formatua|formatuan]].<br /> Mesedez, oraindik ez egin ekarpen edo aldaketarik testuan. Bestela, idatzi [[Eztabaida:{{Obravomar 6}} artikuluaren eztabaida orrian]].}}
<br />
{{Itzulia|es|hizkuntza=gaztelaniazko|TEMA}}
{{Itzulia|en|hizkuntza=ingelesezko|THEME}}'''Hodei-ereitea''' [[klimaren manipulazio]] mota bat da. Metodo honen bidez, [[Aire|airean]] substantziak sakabanatzen dira [[Hodei|hodeietako]] [[Prezipitazio (meteorologia)|prezipitazio]] mota edo kantitatea aldatzeko nahiarekin. Sakabanatzen diren substantzia hauek hodeien kondentsazioen nukleo edo izotz nukleo bezala erabiltzen dira; hauek hodeien mikrofisiken barneko prozesuak aldatzen dituzte. Normalean beti erabiltzen da prezipitazioa handitzeko (euria edo elurra), baina txingorra eta lainoa kentzeko ere izaten dira erabiliak aeroportuetan.
== Nola funzionatzen du hodei-ereitea? ==
Hodei-ereitean gehien erabiltzen diren substantziak [[Zilar ioduro|zilar ioduroa]] eta [[Izotz lehor|izotz lehorra]] dira (izoztutako [[Karbono dioxido|karbono dioxidoa]]). Gas egoeran dagoen propanoaren hedapena ere erabili da eta zilar ioduroak baino tenperatura beroetara sortu dezake izotz kristalak. Material [[Higroskopikotasun|higroskopikoen]] erabileraren, adibidez gatza, ospea handitzen doa ikerkuntza batzuen emaitzak etorkizun oparokoak dira.
Hodei ereiteak hodeiak ur azpihoztuta edukitzea eskatzen du; hau da, ura likido egoera mantentzea zero gradutik baino beherako tenperaturan. Zilarrezko ioduroa bezalako substantzia bat sartzeak, zeinak izotzaren antzeko egitura kristalinoa duen, izozketa eragiten du izotz-kristalen nukleazioaren bidez. Izotz lehorrak edo [[Propano|propanoak]] hedatzean, hainbeste hozten dute airea, ezen izotz-kristalak zuzenki nukleatzen dira [[Lurrun|lurrun-fasetik]]. Hori dela eta, zilar ioduroarekin ereitean ez bezala, nukleazio honek ez du tantarik edo partikularik behar, zeren eta ereitearen substantziatik gertu gainsaturazio nahiko handia gertatzen baita. Hala ere, berez dauden ur tantak beharrezkoak dira izotz-kristalak partikula handiak bihurtzeko, eta azken horiek prezipitazioak sortzeko.
Latitude ertainetan, orekaren [[Lurrun-presio|lurrun-presioa]] txikiagoa da izotzaren gainean uraren gainean baino. Izotz-partikulak hodei gainhoztuetan sortzen direnean, likido tanten eraginez hazi ahal dira. Behar bezalako hazkundea badago, partikulak astunagoak bihurtzen dira eta elur bezala erortzen dira (bat eginez gero, euri moduan). Bestela, ez dute prezipitaziorik sortzen. Prozesu horri "ereite estatikoa" esaten zaio.
Urtaro bero edo tropikaletako hodei konbektiboen ereiteak izozteak askatzen duen bero sorra aprobetxatzean datza.Ereite "dinamikoaren" estrategia honen arabera bero sor gehigarriak flotabilitatea eman, aire-korronteak indartu, konbergentzia-maila baxuagoa bermatu, eta azkenik, ondo aukeratutako hodeien hazkunde azkarra eragiten du.
== Eraginkortasuna ==
== Ingurunean eta osasunean duen eragina ==
== Historia ==
== Erabilera gaur egun ==
== Erreferentziak ==
7jspke3or4ruagb58ml886a6tpvnh1b
9974747
9974743
2024-11-20T13:47:02Z
158.227.0.238
9974747
wikitext
text/x-wiki
{{Ohar metatxantiloia|mota=lanean|testua='''Artikulu hau eskola ariketa bat da{{#if: {{{1|}}}|[[Lankide:{{{1}}}|{{{1}}}]] lankidea|}}.''' <br /> Hori dela eta, beharbada hutsuneren batzuk izango dira [[Wikipedia:Artikuluen edukiak jarraitu beharreko irizpideak|edukian]] edo [[Wikipedia:Artikuluen formatua|formatuan]].<br /> Mesedez, oraindik ez egin ekarpen edo aldaketarik testuan. Bestela, idatzi [[Eztabaida:{{Obravomar 6}} artikuluaren eztabaida orrian]].}}
<br />
{{Itzulia|es|hizkuntza=gaztelaniazko|TEMA}}
{{Itzulia|en|hizkuntza=ingelesezko|THEME}}'''Hodei-ereitea''' [[klimaren manipulazio]] mota bat da. Metodo honen bidez, [[Aire|airean]] substantziak sakabanatzen dira [[Hodei|hodeietako]] [[Prezipitazio (meteorologia)|prezipitazio]] mota edo kantitatea aldatzeko nahiarekin. Sakabanatzen diren substantzia hauek hodeien kondentsazioen nukleo edo izotz nukleo bezala erabiltzen dira; hauek hodeien mikrofisiken barneko prozesuak aldatzen dituzte. Normalean beti erabiltzen da prezipitazioa handitzeko (euria edo elurra), baina txingorra eta lainoa kentzeko ere izaten dira erabiliak aeroportuetan.
== Nola funzionatzen du hodei-ereitea? ==
Hodei-ereitean gehien erabiltzen diren substantziak [[Zilar ioduro|zilar ioduroa]] eta [[Izotz lehor|izotz lehorra]] dira (izoztutako [[Karbono dioxido|karbono dioxidoa]]). Gas egoeran dagoen propanoaren hedapena ere erabili da eta zilar ioduroak baino tenperatura beroetara sortu dezake izotz kristalak. Material [[Higroskopikotasun|higroskopikoen]] erabileraren, adibidez gatza, ospea handitzen doa ikerkuntza batzuen emaitzak etorkizun oparokoak dira.
Hodei ereiteak hodeiak ur azpihoztuta edukitzea eskatzen du; hau da, ura likido egoera mantentzea zero gradutik baino beherako tenperaturan. Zilarrezko ioduroa bezalako substantzia bat sartzeak, zeinak izotzaren antzeko egitura kristalinoa duen, izozketa eragiten du izotz-kristalen nukleazioaren bidez. Izotz lehorrak edo [[Propano|propanoak]] hedatzean, hainbeste hozten dute airea, ezen izotz-kristalak zuzenki nukleatzen dira [[Lurrun|lurrun-fasetik]]. Hori dela eta, zilar ioduroarekin ereitean ez bezala, nukleazio honek ez du tantarik edo partikularik behar, zeren eta ereitearen substantziatik gertu gainsaturazio nahiko handia gertatzen baita. Hala ere, berez dauden ur tantak beharrezkoak dira izotz-kristalak partikula handiak bihurtzeko, eta azken horiek prezipitazioak sortzeko.
Latitude ertainetan, orekaren [[Lurrun-presio|lurrun-presioa]] txikiagoa da izotzaren gainean uraren gainean baino. Izotz-partikulak hodei gainhoztuetan sortzen direnean, likido tanten eraginez hazi ahal dira. Behar bezalako hazkundea badago, partikulak astunagoak bihurtzen dira eta elur bezala erortzen dira (bat eginez gero, euri moduan). Bestela, ez dute prezipitaziorik sortzen. Prozesu horri "ereite estatikoa" esaten zaio.
Urtaro bero edo tropikaletako hodei konbektiboen ereiteak izozteak askatzen duen bero sorra aprobetxatzean datza.Ereite "dinamikoaren" estrategia honen arabera bero sor gehigarriak flotabilitatea eman, aire-korronteak indartu, konbergentzia-maila baxuagoa bermatu, eta azkenik, ondo aukeratutako hodeien hazkunde azkarra eragiten du.
== Eraginkortasuna ==
1903ko, 1915eko, 1919ko, 1944ko eta 1947ko klima aldaketaren saiakuntzetan oinarrituta Australiako Meteorologia Federazioak euria sortzeko aukera baztertu zuen. 1950eko hamarkadan CSIROren Erradiofisika Dibisioa hodeien fisika ikertzen hasi zen eta 1957. urterako prozesu horiek hobetu ulertzea espero zuten. 1960ko hamarkadan euria egiteko ametsa desagertu zen Play Snowy Mountains korporazioa sortu ondoren berpizteko, “helmugaren gainetik” ur kantitate bat lortzeko helburuarekin. Honek energia kantitate handiago bat sortuko du, erakunde publikoen onurarako, haien jabe nagusiak zirenak.
Erronka garrantzitsu bat hodei-ereitea gertatu izan ez balitz egon behar litzatekeen prezipitazio kantitatea kalkulatzea da. Orokorrean, akordio bat dago non, neguan, mendietan egindako hodei-ereiteek elurteak eragingo dituztela, erakunde profesionalek jakinarazi dutena. Munduko Meteorologia Erakundeak adierazi du kasu askotan hodei-ereiteak emaitza positiboak eragiten dituela, baina faktore askoren menpe dagoela, adibidez hodeien espezifikotasuna, haizearen abiadura eta norabidea, etab.
Estatu Batuetako gobernuak, bere Atmosferaren Ikerketarako Zentro Nazionalaren bitartez, ereitutako eta ereitu gabeko hodeiak aztertu ditu elkarren arteko diferentziak ulertzeko, eta ereitearen ikerkuntza beste herrialdeetara eraman du.
== Ingurunean eta osasunean duen eragina ==
== Historia ==
== Erabilera gaur egun ==
== Erreferentziak ==
fxou9bmy1qiutpei0giqr783ou8og0i
9974756
9974747
2024-11-20T13:59:03Z
Obravomar 6
167767
9974756
wikitext
text/x-wiki
{{Ohar metatxantiloia|mota=lanean|testua='''Artikulu hau eskola ariketa bat da{{#if: {{{1|}}}|[[Lankide:{{{1}}}|{{{1}}}]] lankidea|}}.''' <br /> Hori dela eta, beharbada hutsuneren batzuk izango dira [[Wikipedia:Artikuluen edukiak jarraitu beharreko irizpideak|edukian]] edo [[Wikipedia:Artikuluen formatua|formatuan]].<br /> Mesedez, oraindik ez egin ekarpen edo aldaketarik testuan. Bestela, idatzi [[Eztabaida:{{Obravomar 6}} artikuluaren eztabaida orrian]].}}
<br />
{{Itzulia|es|hizkuntza=gaztelaniazko|TEMA}}
{{Itzulia|en|hizkuntza=ingelesezko|THEME}}'''Hodei-ereitea''' [[klimaren manipulazio]] mota bat da. Metodo honen bidez, [[Aire|airean]] substantziak sakabanatzen dira [[Hodei|hodeietako]] [[Prezipitazio (meteorologia)|prezipitazio]] mota edo kantitatea aldatzeko nahiarekin. Sakabanatzen diren substantzia hauek hodeien kondentsazioen nukleo edo izotz nukleo bezala erabiltzen dira; hauek hodeien mikrofisiken barneko prozesuak aldatzen dituzte. Normalean beti erabiltzen da prezipitazioa handitzeko (euria edo elurra), baina txingorra eta lainoa kentzeko ere izaten dira erabiliak aeroportuetan.
== Nola funzionatzen du hodei-ereitea? ==
Hodei-ereitean gehien erabiltzen diren substantziak [[Zilar ioduro|zilar ioduroa]] eta [[Izotz lehor|izotz lehorra]] dira (izoztutako [[Karbono dioxido|karbono dioxidoa]]). Gas egoeran dagoen propanoaren hedapena ere erabili da eta zilar ioduroak baino tenperatura beroetara sortu dezake izotz kristalak. Material [[Higroskopikotasun|higroskopikoen]] erabileraren, adibidez gatza, ospea handitzen doa ikerkuntza batzuen emaitzak etorkizun oparokoak dira.
Hodei ereiteak hodeiak ur azpihoztuta edukitzea eskatzen du; hau da, ura likido egoera mantentzea zero gradutik baino beherako tenperaturan. Zilarrezko ioduroa bezalako substantzia bat sartzeak, zeinak izotzaren antzeko egitura kristalinoa duen, izozketa eragiten du izotz-kristalen nukleazioaren bidez. Izotz lehorrak edo [[Propano|propanoak]] hedatzean, hainbeste hozten dute airea, ezen izotz-kristalak zuzenki nukleatzen dira [[Lurrun|lurrun-fasetik]]. Hori dela eta, zilar ioduroarekin ereitean ez bezala, nukleazio honek ez du tantarik edo partikularik behar, zeren eta ereitearen substantziatik gertu gainsaturazio nahiko handia gertatzen baita. Hala ere, berez dauden ur tantak beharrezkoak dira izotz-kristalak partikula handiak bihurtzeko, eta azken horiek prezipitazioak sortzeko.
Latitude ertainetan, orekaren [[Lurrun-presio|lurrun-presioa]] txikiagoa da izotzaren gainean uraren gainean baino. Izotz-partikulak hodei gainhoztuetan sortzen direnean, likido tanten eraginez hazi ahal dira. Behar bezalako hazkundea badago, partikulak astunagoak bihurtzen dira eta elur bezala erortzen dira (bat eginez gero, euri moduan). Bestela, ez dute prezipitaziorik sortzen. Prozesu horri "ereite estatikoa" esaten zaio.
Urtaro bero edo tropikaletako hodei konbektiboen ereiteak ([[Kumuluninbo|''cumulonimbus'']]) izozteak askatzen duen [[Bero sor|bero sorra]] aprobetxatzean datza.Ereite "dinamikoaren" estrategia honen arabera bero sor gehigarriak flotabilitatea eman, aire-korronteak indartu, konbergentzia-maila baxuagoa bermatu, eta azkenik, ondo aukeratutako hodeien hazkunde azkarra eragiten du.
Produktu kimikoak aireontzi (2. grafiko) edo lurreko sakabanatze gailuen (sorgailuak, 1. irudia) bidez sakabanatu daitezke. Aireontzi baten bidez askatzeko, zilar ioduroko bengala bat pizten da eta aireontziak hodeia zeharkatzen duenean sakabanatzen da. Lursoruko sakabanatze gailuen bidez askatzean partikula txikiak airearen noranzkoan eta gorantz sakabanatzen dira, goranzko aire korronteen bitartez.
== Eraginkortasuna ==
1903ko, 1915eko, 1919ko, 1944ko eta 1947ko klima aldaketaren saiakuntzetan oinarrituta Australiako Meteorologia Federazioak euria sortzeko aukera baztertu zuen. 1950eko hamarkadan [[CSIRO]]<nowiki/>ren Erradiofisika Dibisioa hodeien fisika ikertzen hasi zen eta 1957. urterako prozesu horiek hobetu ulertzea espero zuten. 1960ko hamarkadan euria egiteko ametsa desagertu zen [[Play Snowy Mountains]] korporazioa sortu ondoren berpizteko, “helmugaren gainetik” ur kantitate bat lortzeko helburuarekin. Honek energia kantitate handiago bat sortuko du, erakunde publikoen onurarako, haien jabe nagusiak zirenak.
Erronka garrantzitsu bat hodei-ereitea gertatu izan ez balitz egon behar litzatekeen prezipitazio kantitatea kalkulatzea da. Orokorrean, akordio bat dago non, neguan, mendietan egindako hodei-ereiteek elurteak eragingo dituztela, erakunde profesionalek jakinarazi dutena. [[Munduko Meteorologia Erakundea|Munduko Meteorologia Erakundeak]] adierazi du kasu askotan hodei-ereiteak emaitza positiboak eragiten dituela, baina faktore askoren menpe dagoela, adibidez hodeien espezifikotasuna, haizearen abiadura eta norabidea, etab.
Estatu Batuetako gobernuak, bere Atmosferaren Ikerketarako Zentro Nazionalaren bitartez, ereitutako eta ereitu gabeko hodeiak aztertu ditu elkarren arteko diferentziak ulertzeko, eta ereitearen ikerkuntza beste herrialdeetara eraman du.
== Ingurunean eta osasunean duen eragina ==
== Historia ==
== Erabilera gaur egun ==
== Erreferentziak ==
o4vcfmin4t2c3f74eovi8uzbkjplplx
9976167
9974756
2024-11-21T11:37:49Z
87.220.195.128
9976167
wikitext
text/x-wiki
{{Ohar metatxantiloia|mota=lanean|testua='''Artikulu hau eskola ariketa bat da{{#if: {{{1|}}}|[[Lankide:{{{1}}}|{{{1}}}]] lankidea|}}.''' <br /> Hori dela eta, beharbada hutsuneren batzuk izango dira [[Wikipedia:Artikuluen edukiak jarraitu beharreko irizpideak|edukian]] edo [[Wikipedia:Artikuluen formatua|formatuan]].<br /> Mesedez, oraindik ez egin ekarpen edo aldaketarik testuan. Bestela, idatzi [[Eztabaida:{{Obravomar 6}} artikuluaren eztabaida orrian]].}}
<br />
{{Itzulia|es|hizkuntza=gaztelaniazko|TEMA}}
{{Itzulia|en|hizkuntza=ingelesezko|THEME}}'''Hodei-ereitea''' [[klimaren manipulazio]] mota bat da. Metodo honen bidez, [[Aire|airean]] substantziak sakabanatzen dira [[Hodei|hodeietako]] [[Prezipitazio (meteorologia)|prezipitazio]] mota edo kantitatea aldatzeko nahiarekin. Sakabanatzen diren substantzia hauek hodeien kondentsazioen nukleo edo izotz nukleo bezala erabiltzen dira; hauek hodeien mikrofisiken barneko prozesuak aldatzen dituzte. Normalean beti erabiltzen da prezipitazioa handitzeko (euria edo elurra), baina txingorra eta lainoa kentzeko ere izaten dira erabiliak aeroportuetan.
== Nola funzionatzen du hodei-ereitea? ==
Hodei-ereitean gehien erabiltzen diren substantziak [[Zilar ioduro|zilar ioduroa]] eta [[Izotz lehor|izotz lehorra]] dira (izoztutako [[Karbono dioxido|karbono dioxidoa]]). Gas egoeran dagoen propanoaren hedapena ere erabili da eta zilar ioduroak baino tenperatura beroetara sortu dezake izotz kristalak. Material [[Higroskopikotasun|higroskopikoen]] erabileraren, adibidez gatza, ospea handitzen doa ikerkuntza batzuen emaitzak etorkizun oparokoak dira.
Hodei ereiteak hodeiak ur azpihoztuta edukitzea eskatzen du; hau da, ura likido egoera mantentzea zero gradutik baino beherako tenperaturan. Zilarrezko ioduroa bezalako substantzia bat sartzeak, zeinak izotzaren antzeko egitura kristalinoa duen, izozketa eragiten du izotz-kristalen nukleazioaren bidez. Izotz lehorrak edo [[Propano|propanoak]] hedatzean, hainbeste hozten dute airea, ezen izotz-kristalak zuzenki nukleatzen dira [[Lurrun|lurrun-fasetik]]. Hori dela eta, zilar ioduroarekin ereitean ez bezala, nukleazio honek ez du tantarik edo partikularik behar, zeren eta ereitearen substantziatik gertu gainsaturazio nahiko handia gertatzen baita. Hala ere, berez dauden ur tantak beharrezkoak dira izotz-kristalak partikula handiak bihurtzeko, eta azken horiek prezipitazioak sortzeko.
Latitude ertainetan, orekaren [[Lurrun-presio|lurrun-presioa]] txikiagoa da izotzaren gainean uraren gainean baino. Izotz-partikulak hodei gainhoztuetan sortzen direnean, likido tanten eraginez hazi ahal dira. Behar bezalako hazkundea badago, partikulak astunagoak bihurtzen dira eta elur bezala erortzen dira (bat eginez gero, euri moduan). Bestela, ez dute prezipitaziorik sortzen. Prozesu horri "ereite estatikoa" esaten zaio.
Urtaro bero edo tropikaletako hodei konbektiboen ereiteak ([[Kumuluninbo|''cumulonimbus'']]) izozteak askatzen duen [[Bero sor|bero sorra]] aprobetxatzean datza.Ereite "dinamikoaren" estrategia honen arabera bero sor gehigarriak flotabilitatea eman, aire-korronteak indartu, konbergentzia-maila baxuagoa bermatu, eta azkenik, ondo aukeratutako hodeien hazkunde azkarra eragiten du.
Produktu kimikoak aireontzi (2. grafiko) edo lurreko sakabanatze gailuen (sorgailuak, 1. irudia) bidez sakabanatu daitezke. Aireontzi baten bidez askatzeko, zilar ioduroko bengala bat pizten da eta aireontziak hodeia zeharkatzen duenean sakabanatzen da. Lursoruko sakabanatze gailuen bidez askatzean partikula txikiak airearen noranzkoan eta gorantz sakabanatzen dira, goranzko aire korronteen bitartez.
== Eraginkortasuna ==
1903ko, 1915eko, 1919ko, 1944ko eta 1947ko klima aldaketaren saiakuntzetan oinarrituta Australiako Meteorologia Federazioak euria sortzeko aukera baztertu zuen. 1950eko hamarkadan [[CSIRO]]<nowiki/>ren Erradiofisika Dibisioa hodeien fisika ikertzen hasi zen eta 1957. urterako prozesu horiek hobetu ulertzea espero zuten. 1960ko hamarkadan euria egiteko ametsa desagertu zen [[Play Snowy Mountains]] korporazioa sortu ondoren berpizteko, “helmugaren gainetik” ur kantitate bat lortzeko helburuarekin. Honek energia kantitate handiago bat sortuko du, erakunde publikoen onurarako, haien jabe nagusiak zirenak.
Erronka garrantzitsu bat hodei-ereitea gertatu izan ez balitz egon behar litzatekeen prezipitazio kantitatea kalkulatzea da. Orokorrean, akordio bat dago non, neguan, mendietan egindako hodei-ereiteek elurteak eragingo dituztela, erakunde profesionalek jakinarazi dutena. [[Munduko Meteorologia Erakundea|Munduko Meteorologia Erakundeak]] adierazi du kasu askotan hodei-ereiteak emaitza positiboak eragiten dituela, baina faktore askoren menpe dagoela, adibidez hodeien espezifikotasuna, haizearen abiadura eta norabidea, etab.
Estatu Batuetako gobernuak, bere Atmosferaren Ikerketarako Zentro Nazionalaren bitartez, ereitutako eta ereitu gabeko hodeiak aztertu ditu elkarren arteko diferentziak ulertzeko, eta ereitearen ikerkuntza beste herrialdeetara eraman du.
== Ingurunean eta osasunean duen eragina ==
== Historia ==
[[Vincent Schaefer|Vincent Schaeferrek]] (1906-1933), 1946ko uztailean, hodei-ereitearen printzipioa aurkitu zuen kasualitateko gertakizun batzuei esker. Hark eta [[Irving Langmuir|Irving Langmuir Nobel sarituarekin]] izandako ideietan oinarrituz, Schaefer, Langmuirren ikerketa kidea, gainhoztutako hodeiekin probatzeko era bat sortu zuen, belus beltzez forratutako izozte gailu bat erabiliz. Orduan, uztaileko egun bero eta heze batean proba batzuk egin nahi izan zituen [[Schenectady (New York)|Schenectady]]<nowiki/>ko General Electric Ikerkuntza Laborategian, [[New York (estatua)|New Yorkeko estatuan]]. Atsekabetuta sentitzen zen bere hozteko ekipamendua ez zelako airetik hodei bat sortzeko behar bezain hotza. Tenperatura jaisteko [[izotz lehor]] zati bat gehitzean eta ganberan arnasa hartzean, lurrun urdinxka bat antzeman ostean izotz kristal txikien eztanda bat, hauek argi-izpiak isladatzen zituzten eta ganberako zeharkako sekzio bat argitzen zuten. Momentu horretan konturatu zen ur gainhoztua izotz kristal bihurtzeko modu bat aurkitu zuela. Esperimentua eraz berregin zen eta tenperatura gradientea ikertu ahal izan zuen, ur likidoaren limitea -40 °C-tan ezarriz.
Hilabete berdinean, Schaeferren lagunak, atmosferaren ikertzaile nabarmena Bernard Vonnegut (Kurt Vonnegut nobelagilearen anaia) oso hotz dauden hodeiak ereiteko beste metodo baten aurkikuntza esleitzen dio bere buruari. Vonnegutek ikerkuntza idazmahaian egin zuen, oinarrizko kimikako liburu batean kontsultatu eta, ondoren, ioduro eta zilarrarekin probak eginez zilar ioduroa lortzeko. Dr. Vonneguten ondoan, Henry Chessin irakasleak, kristalografoa, [[Science]] aldizkariko argitalpen baten egilekidea, patente bat jaso zuen 1975ean. 1946an hodei-ereitean erabili ziren bi metodoak, New Yorkeko estatuko General Electric Erakundean lan egiten zuen bitartean. Schaeferrek hodeiaren bero-edukia aldatu zuen, Vonnegutek formakuntzaren egitura kristalinoa aldatu zuen. Zelaietako hodei naturalak aldatzeko lehenengo saiakera hodei-ereitea erabiliz, [[New York|New Yorkeko]] iparraldeko hegaldi batean hasi zen 1946ko azaroaren 13an. Schaefer gai izan zen elurteak eragiteko [[Massachusetts|Massachusettsen]] mendebaldeko [[Greylock mendia|Greylock mendiaren]] inguruetan, hegazkin batetik izotz lehorreko sei libra hodeiaren gainean bota ondoren.
Izotz lehorrak eta zilar ioduroak hodei gainhoztutako kimika eta fisika aldatzeko eragile eraginkorrak dira, hortaz baliagarriak dira neguan mendietako elurteak handitzeko eta, egoera zehatzetan, tximistak eta txingorra saihesteko.
== Erabilera gaur egun ==
== Erreferentziak ==
79pvef339f09bqop52yuzcmjcytfthy
Lankide:Axel Becerra/Proba orria
2
1211191
9974702
9969035
2024-11-20T13:06:12Z
Axel Becerra
167777
9974702
wikitext
text/x-wiki
{{Ohar metatxantiloia|mota=lanean|testua='''Artikulu hau eskola ariketa bat da{{#if: {{{1|}}}|[[Lankide:{{{1}}}|{{{1}}}]] lankidea|}}.''' <br /> Hori dela eta, beharbada hutsuneren batzuk izango dira [[Wikipedia:Artikuluen edukiak jarraitu beharreko irizpideak|edukian]] edo [[Wikipedia:Artikuluen formatua|formatuan]].<br /> Mesedez, oraindik ez egin ekarpen edo aldaketarik testuan. Bestela, idatzi [[Eztabaida:{{Axel Becerra}} artikuluaren eztabaida orrian]].}}{{Itzulia|es|hizkuntza=gaztelaniazko| agua}}{{Itzulia|en|hizkuntza=ingelesezko|water}}
Telekomunikazio-sarea telekomunikazio-loturen bidez lotuta dauden nodo multzo bat da non honen
bidez mezuak trukatzen dituzte.Mezuak eta seinaleak bidaltzeko loturak askotan erabiltzen dituzten
teknologi motak zirkuitu-kommutazioa, mezu-kommutazioa edo pakete-kommutazioa metodologietan
oinarrituta daude.
==Historia==
===Telekomunikazio sareen garapena===
===Pertsona garrantzitsuak telekomunikazioetan===
==Sarearen egitura==
===Data planoa===
===Kontrol planoa===
== Informazio sarea==
===WAN===
===MAN===
===LAN===
==Kapazitatea eta abiadura==
===Interneteko abiadura===
==Eragina gizartean==
===Eragina eguneroko zerbitzuetan===
==Teknologia emergenteak==
===6G===
===Fibra optika unibertsala ===
== Ikus, gainera ==
*[[Transcoder free operation]]
== Erreferentziak ==
{{Reflist}}
{{Telecommunications}}
{{Authority control}}
[[Category:Telecommunications engineering]]
[[Category:Network architecture]]
[[Category:Telecommunications infrastructure]]
{{Lanean|Axel Becerra}}
4sqhxpf0jv46kv01ugoa6pvinxzhz04
9974704
9974702
2024-11-20T13:07:33Z
Axel Becerra
167777
9974704
wikitext
text/x-wiki
{{Ohar metatxantiloia|mota=lanean|testua='''Artikulu hau eskola ariketa bat da{{#if: {{{1|}}}|[[Lankide:{{{1}}}|{{{1}}}]] lankidea|}}.''' <br /> Hori dela eta, beharbada hutsuneren batzuk izango dira [[Wikipedia:Artikuluen edukiak jarraitu beharreko irizpideak|edukian]] edo [[Wikipedia:Artikuluen formatua|formatuan]].<br /> Mesedez, oraindik ez egin ekarpen edo aldaketarik testuan. Bestela, idatzi [[Eztabaida:{{Axel Becerra}} artikuluaren eztabaida orrian]].}}{{Itzulia|es|hizkuntza=gaztelaniazko| agua}}{{Itzulia|en|hizkuntza=ingelesezko|water}}
[[Category:Telecommunications engineering]]
[[Category:Network architecture]]
[[Category:Telecommunications infrastructure]]
{{Lanean|Axel Becerra}}
Telekomunikazio-sarea telekomunikazio-loturen bidez lotuta dauden nodo multzo bat da non honen
bidez mezuak trukatzen dituzte.Mezuak eta seinaleak bidaltzeko loturak askotan erabiltzen dituzten
teknologi motak zirkuitu-kommutazioa, mezu-kommutazioa edo pakete-kommutazioa metodologietan
oinarrituta daude.
==Historia==
===Telekomunikazio sareen garapena===
===Pertsona garrantzitsuak telekomunikazioetan===
==Sarearen egitura==
===Data planoa===
===Kontrol planoa===
== Informazio sarea==
===WAN===
===MAN===
===LAN===
==Kapazitatea eta abiadura==
===Interneteko abiadura===
==Eragina gizartean==
===Eragina eguneroko zerbitzuetan===
==Teknologia emergenteak==
===6G===
===Fibra optika unibertsala ===
== Ikus, gainera ==
*[[Transcoder free operation]]
== Erreferentziak ==
{{Reflist}}
{{Telecommunications}}
{{Authority control}}
953ow09f3xrg6deol1enk3bqouf6fc4
9974708
9974704
2024-11-20T13:08:37Z
Axel Becerra
167777
9974708
wikitext
text/x-wiki
{{Ohar metatxantiloia|mota=lanean|testua='''Artikulu hau eskola ariketa bat da{{#if: {{{1|}}}|[[Lankide:{{{1}}}|{{{1}}}]] lankidea|}}.''' <br /> Hori dela eta, beharbada hutsuneren batzuk izango dira [[Wikipedia:Artikuluen edukiak jarraitu beharreko irizpideak|edukian]] edo [[Wikipedia:Artikuluen formatua|formatuan]].<br /> Mesedez, oraindik ez egin ekarpen edo aldaketarik testuan. Bestela, idatzi [[Eztabaida:{{Axel Becerra}} artikuluaren eztabaida orrian]].}}
[[Category:Telecommunications engineering]]
[[Category:Network architecture]]
[[Category:Telecommunications infrastructure]]
{{Lanean|Axel Becerra}}
Telekomunikazio-sarea telekomunikazio-loturen bidez lotuta dauden nodo multzo bat da non honen
bidez mezuak trukatzen dituzte.Mezuak eta seinaleak bidaltzeko loturak askotan erabiltzen dituzten
teknologi motak zirkuitu-kommutazioa, mezu-kommutazioa edo pakete-kommutazioa metodologietan
oinarrituta daude.
==Historia==
===Telekomunikazio sareen garapena===
===Pertsona garrantzitsuak telekomunikazioetan===
==Sarearen egitura==
===Data planoa===
===Kontrol planoa===
== Informazio sarea==
===WAN===
===MAN===
===LAN===
==Kapazitatea eta abiadura==
===Interneteko abiadura===
==Eragina gizartean==
===Eragina eguneroko zerbitzuetan===
==Teknologia emergenteak==
===6G===
===Fibra optika unibertsala ===
== Ikus, gainera ==
*[[Transcoder free operation]]
== Erreferentziak ==
{{Reflist}}
{{Telecommunications}}
{{Authority control}}
n3b8b944ld979xpc9e0rf7jb95nbr0n
9974710
9974708
2024-11-20T13:09:28Z
Axel Becerra
167777
9974710
wikitext
text/x-wiki
{{Ohar metatxantiloia|mota=lanean|{{#if: {{{1|}}}|[[Lankide:{{{1}}}|{{{1}}}]] lankidea|}}.''' <br /> Hori dela eta, beharbada hutsuneren batzuk izango dira [[Wikipedia:Artikuluen edukiak jarraitu beharreko irizpideak|edukian]] edo [[Wikipedia:Artikuluen formatua|formatuan]].<br /> Mesedez, oraindik ez egin ekarpen edo aldaketarik testuan. Bestela, idatzi [[Eztabaida:{{Axel Becerra}} artikuluaren eztabaida orrian]].}}
[[Category:Telecommunications engineering]]
[[Category:Network architecture]]
[[Category:Telecommunications infrastructure]]
{{Lanean|Axel Becerra}}
Telekomunikazio-sarea telekomunikazio-loturen bidez lotuta dauden nodo multzo bat da non honen
bidez mezuak trukatzen dituzte.Mezuak eta seinaleak bidaltzeko loturak askotan erabiltzen dituzten
teknologi motak zirkuitu-kommutazioa, mezu-kommutazioa edo pakete-kommutazioa metodologietan
oinarrituta daude.
==Historia==
===Telekomunikazio sareen garapena===
===Pertsona garrantzitsuak telekomunikazioetan===
==Sarearen egitura==
===Data planoa===
===Kontrol planoa===
== Informazio sarea==
===WAN===
===MAN===
===LAN===
==Kapazitatea eta abiadura==
===Interneteko abiadura===
==Eragina gizartean==
===Eragina eguneroko zerbitzuetan===
==Teknologia emergenteak==
===6G===
===Fibra optika unibertsala ===
== Ikus, gainera ==
*[[Transcoder free operation]]
== Erreferentziak ==
{{Reflist}}
{{Telecommunications}}
{{Authority control}}
dbcp7m9qcg8t5ifus1dnmabytjoh2td
9974711
9974710
2024-11-20T13:11:19Z
Axel Becerra
167777
9974711
wikitext
text/x-wiki
{{Ohar metatxantiloia|mota=lanean|testua='''Artikulu hau eskola ariketa bat da{{#if: {{{1|}}}|[[Lankide:{{{1}}}|{{{1}}}]] lankidea|}}.''' <br /> Hori dela eta, beharbada hutsuneren batzuk izango dira [[Wikipedia:Artikuluen edukiak jarraitu beharreko irizpideak|edukian]] edo [[Wikipedia:Artikuluen formatua|formatuan]].<br /> Mesedez, oraindik ez egin ekarpen edo aldaketarik testuan. Bestela, idatzi [[Eztabaida:{{Axel Becerra}} artikuluaren eztabaida orrian]].}}
[[Category:Telecommunications engineering]]
[[Category:Network architecture]]
[[Category:Telecommunications infrastructure]]
{{Lanean|Axel Becerra}}
Telekomunikazio-sarea telekomunikazio-loturen bidez lotuta dauden nodo multzo bat da non honen
bidez mezuak trukatzen dituzte.Mezuak eta seinaleak bidaltzeko loturak askotan erabiltzen dituzten
teknologi motak zirkuitu-kommutazioa, mezu-kommutazioa edo pakete-kommutazioa metodologietan
oinarrituta daude.
==Historia==
===Telekomunikazio sareen garapena===
===Pertsona garrantzitsuak telekomunikazioetan===
==Sarearen egitura==
===Data planoa===
===Kontrol planoa===
== Informazio sarea==
===WAN===
===MAN===
===LAN===
==Kapazitatea eta abiadura==
===Interneteko abiadura===
==Eragina gizartean==
===Eragina eguneroko zerbitzuetan===
==Teknologia emergenteak==
===6G===
===Fibra optika unibertsala ===
== Ikus, gainera ==
*[[Transcoder free operation]]
== Erreferentziak ==
{{Reflist}}
{{Telecommunications}}
{{Authority control}}
n3b8b944ld979xpc9e0rf7jb95nbr0n
9974753
9974711
2024-11-20T13:53:39Z
Axel Becerra
167777
9974753
wikitext
text/x-wiki
{{Ohar metatxantiloia|mota=lanean|testua='''Artikulu hau eskola ariketa bat da{{#if: {{{1|}}}|[[Lankide:{{{1}}}|{{{1}}}]] lankidea|}}.''' <br /> Hori dela eta, beharbada hutsuneren batzuk izango dira [[Wikipedia:Artikuluen edukiak jarraitu beharreko irizpideak|edukian]] edo [[Wikipedia:Artikuluen formatua|formatuan]].<br /> Mesedez, oraindik ez egin ekarpen edo aldaketarik testuan. Bestela, idatzi [[Eztabaida:{{Axel Becerra}} artikuluaren eztabaida orrian]].}}
[[Category:Telecommunications engineering]]
[[Category:Network architecture]]
[[Category:Telecommunications infrastructure]]
{{Lanean|Axel Becerra}}
'''Telekomunikazio-sare'''a [[Telekomunikazio-lotura|telekomunikazio-loturen]] bidez mezuak trukatzen dituzten [[Nodo(sare)|nodo]] multzoa da.Mezuak eta seinale bidaltzeko loturak [[Zirkuituen kommutazio|zirkuitu kommutazio]],[[mezu kommutazio]] edo [[pakete kommutazio]] oinarritutako teknologi ezberdinak erabili ahal dute.
==Historia==
===Telekomunikazio sareen garapena===
===Pertsona garrantzitsuak telekomunikazioetan===
==Sarearen egitura==
===Data planoa===
===Kontrol planoa===
== Informazio sarea==
===WAN===
===MAN===
===LAN===
==Kapazitatea eta abiadura==
===Interneteko abiadura===
==Eragina gizartean==
===Eragina eguneroko zerbitzuetan===
==Teknologia emergenteak==
===6G===
===Fibra optika unibertsala ===
== Ikus, gainera ==
*[[Transcoder free operation]]
== Erreferentziak ==
{{Reflist}}
{{Telecommunications}}
{{Authority control}}
g5c0sz5zqlbi5manje28uj42odzbqtx
9974755
9974753
2024-11-20T13:55:54Z
Axel Becerra
167777
9974755
wikitext
text/x-wiki
{{Ohar metatxantiloia|mota=lanean|testua='''Artikulu hau eskola ariketa bat da{{#if: {{{1|}}}|[[Lankide:{{{1}}}|{{{1}}}]] lankidea|}}.''' <br /> Hori dela eta, beharbada hutsuneren batzuk izango dira [[Wikipedia:Artikuluen edukiak jarraitu beharreko irizpideak|edukian]] edo [[Wikipedia:Artikuluen formatua|formatuan]].<br /> Mesedez, oraindik ez egin ekarpen edo aldaketarik testuan. Bestela, idatzi [[Eztabaida:{{Axel Becerra}} artikuluaren eztabaida orrian]].}}
[[Category:Telecommunications engineering]]
[[Category:Network architecture]]
[[Category:Telecommunications infrastructure]]
{{Lanean|Axel Becerra}}
'''Telekomunikazio-sare'''a [[Telekomunikazio-lotura|telekomunikazio-loturen]] bidez mezuak trukatzen dituzten [[Nodo(sare)|nodo]] multzoa da.Mezuak eta seinale bidaltzeko loturak [[Zirkuituen kommutazio|zirkuitu kommutazio]],[[mezu kommutazio]] edo [[pakete kommutazio]] oinarritutako teknologi ezberdinak erabili ahal dute.
Nodoak
==Historia==
===Telekomunikazio sareen garapena===
===Pertsona garrantzitsuak telekomunikazioetan===
==Sarearen egitura==
===Datu planoa===
===Kontrol planoa===
== Datu sarea==
===WAN===
===MAN===
===LAN===
==Kapazitatea eta abiadura==
===Interneteko abiadura===
==Eragina gizartean==
===Eragina eguneroko zerbitzuetan===
==Teknologia emergenteak==
===6G===
===Fibra optika unibertsala ===
== Ikus, gainera ==
*[[Transcoder free operation]]
== Erreferentziak ==
{{Reflist}}
{{Telecommunications}}
{{Authority control}}
a0dxxmfsudq76a88nsntl9425udao7b
Lankide:Habiib20/Proba orria
2
1211192
9974752
9973708
2024-11-20T13:53:00Z
Habiib20
167778
9974752
wikitext
text/x-wiki
{{Ohar metatxantiloia|mota=lanean|testua='''Artikulu hau eskola ariketa bat da{{#if: {{{1|}}}|[[Lankide:{{{1}}}|{{{1}}}]] lankidea|}}.''' <br /> Hori dela eta, beharbada hutsuneren batzuk izango dira [[Wikipedia:Artikuluen edukiak jarraitu beharreko irizpideak|edukian]] edo [[Wikipedia:Artikuluen formatua|formatuan]].<br /> Mesedez, oraindik ez egin ekarpen edo aldaketarik testuan. Bestela, idatzi [[Eztabaida:{{habiib20}} artikuluaren eztabaida orrian]].}}
{{Itzulia|es|hizkuntza=gaztelaniazko|JPEG}}
{{Itzulia|en|hizkuntza=ingelesezko|JPEG}}
{{Erreferentziak|t=20180621142211}}
{{Fitxategi formatuko fitxa
|izena = JPEG
|ikonoa =
|argazkia = [[Fitxategi:Phalaenopsis JPEG.png|240px]]
|oin-oharra = JPEG formatuan pixkanaka konprimatutako lore baten argazkia.
|luzapena = .jpeg</tt>, <tt>.jpg</tt>, <tt>.jpe</tt><br /><tt>.jfif</tt>, <tt>.jfi</tt>, <tt>.jif</tt> (edukiontziak)
|MIME = image/jpeg
|type_code = JPEG
|uniform_type = public.jpeg
|zenbaki_magikoa = ff d8
|garatzailea = ''Joint Photographic Experts Group''
|generoa = [[Formatu grafikoak|Grafikoak]] [[Galera bidezko konpresio algoritmoa|galera bidezko konpresioarekin]]
|edukiontzi_erabiltzaileak =
|edukia_erabiltzaileak =
|hedatua =
|zabaldua =
|estandarra =
}}
[[Fitxategi:Phalaenopsis JPEG.png|thumb|250px|Lore bat JPEG formatuan, eskuinerantz konpresio handiagoa duena]]
'''JPEG''' (Joint Photographic Experts Group)<ref>{{erreferentzia|izenburua="JPEG" definizioa|url=https://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/jpeg}}</ref> [[Galeradun konpresio|galeradun]] konpresio-algoritmo bat da, eta <s>[[digital]] irudiak</s> konprimatzeko ohiko metodoa da, bereziki argazki digitaletarako. JPEG [[Teknologia|teknologiak]] 24 biteko kolore-sakonerarekin edo gris-eskalan irudiak konprimatzeko balio du.
{{lan infotaula|Historia eta garapena}}
== Historia eta garapena ==
JPEG estandarra 1992an sortu zuen Joint Photographic Experts Group-ek, eta ordutik aurrera munduko irudi-kompresio estandarrik erabiliena izan da. Bere sorreratik aurrera, JPEG [[Formatu (argipena)|formatuak]] irudi digitalen eta argazki digitalen zabalkundea bultzatu du, bereziki [[internet]] eta sare sozialetan.
== Fitxategi luzapena eta estandarrak ==
JPEG fitxategiek normalean '''.jpg''' edo '''.jpeg''' luzapena izaten dute. Batzuek '''.JPG''' erabiltzen dute, [[sistema]] eragile batzuek luzapenak 3 karakterera mugatzen dituztelako. Hala ere, luzapen hau ez da beti zuzena. JPEG/Exif formatuak gehienbat kamera digitaletan erabiltzen dira, eta JPEG/JFIF formatua da [[internet]] bidezko [[Argazki|argazkiak]] gordetzeko eta transmititzeko [[Formatu (argipena)|formatu]] arruntena.
== Konpresioa eta kalitatea ==
JPEG [[Konpresio (fisika)|konpresio]]-maila erregulagarria da, eta horrek aukera ematen du konpresio-mailaren eta irudiaren kalitatearen arteko trukea definitzeko. Ohiko JPEG konpresioak 10:1 konpresio-ratioa lortzen du kalitatean galera txikiarekin. [[Kalitate]] altuagoa mantendu nahi bada, konpresio txikiagoa aukeratu daiteke; bestela, [[Konpresio (fisika)|konpresio]] altuagoarekin kalitate [[galera]] handitu egiten da, baina fitxategiaren tamaina txikiagoa izango da.
=== Kodifikazioak eragindako zarata ===
== Kodifikazioa ==
=== Kolore-espazio eraldatzea ===
=== Azpilaginketa ===
=== Kosinuaren transformazio diskretua ===
[[Fitxategi:Dctjpeg.png|thumb|292px|....]]
Irudian agertzen den osagai bakoitza 8x8 pixeleko bloque txikitan banatzen dira, non ia independienteki prozesatzen diren, honek <s>kalkulatze-denbora nabarmen</s> gutxitzen du.
:<math>
\begin{bmatrix}
52 & 55 & 61 & 66 & 70 & 61 & 64 & 73 \\
63 & 59 & 55 & 90 & 109 & 85 & 69 & 72 \\
62 & 59 & 68 & 113 & 144 & 104 & 66 & 73 \\
63 & 58 & 71 & 122 & 154 & 106 & 70 & 69 \\
67 & 61 & 68 & 104 & 126 & 88 & 68 & 70 \\
79 & 65 & 60 & 70 & 77 & 68 & 58 & 75 \\
85 & 71 & 64 & 59 & 55 & 61 & 65 & 83 \\
87 & 79 & 69 & 68 & 65 & 76 & 78 & 94
\end{bmatrix}
</math>
:<math>
\begin{bmatrix}
-76 & -73 & -67 & -62 & -58 & -67 & -64 & -55 \\
-65 & -69 & -73 & -38 & -19 & -43 & -59 & -56 \\
-66 & -69 & -60 & -15 & 16 & -24 & -62 & -55 \\
-65 & -70 & -57 & -6 & 26 & -22 & -58 & -59 \\
-61 & -67 & -60 & -24 & -2 & -40 & -60 & -58 \\
-49 & -63 & -68 & -58 & -51 & -60 & -70 & -53 \\
-43 & -57 & -64 & -69 & -73 & -67 & -63 & -45 \\
-41 & -49 & -59 & -60 & -63 & -52 & -50 & -34
\end{bmatrix}
</math>
:<math>
\begin{bmatrix}
-415 & -30 & -61 & 27 & 56 & -20 & -2 & 0 \\
4 & -22 & -61 & 10 & 13 & -7 & -9 & 5 \\
-47 & 7 & 77 & -25 & -29 & 10 & 5 & -6 \\
-49 & 12 & 34 & -15 & -10 & 6 & 2 & 2 \\
12 & -7 & -13 & -4 & -2 & 2 & -3 & 3 \\
-8 & 3 & 2 & -6 & -2 & 1 & 4 & 2 \\
-1 & 0 & 0 & -2 & -1 & -3 & 4 & -1 \\
0 & 0 & -1 & -4 & -1 & 0 & 1 & 2
\end{bmatrix}
</math>
=== Kodifikazio entropikoa ===
== Kuantifikazioa digitala ==
* '''Abantailak''': JPEG [[Konpresio (argipena)|konpresioak]] diskoan leku gutxiago hartzen du, eta [[kalitate]] galera txikiarekin irudi handiak gordetzea ahalbidetzen du.
* '''Desabantailak''': JPEG [[konpresioa]] galeraduna da, eta fitxategia berriz gordetzean kalitate galera handitu egiten da.
JPEG konpresioak estatiko irudietan bakarrik funtzionatzen du, baina bideoentzako antzeko estandar bat existitzen da, '''MPEG''' izenekoa.
== Dekodifikazioa ==
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
* [https://www.w3.org/Graphics/JPEG/itu-t81.pdf T.81 – TONO ETENGABEKO IRUDI ESTABILEN KONPRESIO DIGITALA ETA KODEA – ESKAKIZUNAK ETA ORIENTABIDEAK]
* [https://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/jpeg "JPEG" definizioa]
* [https://ntrs.nasa.gov/search.jsp?R=19920024689 Bideo-konpresioaren ondorioak bizi-zientzien esperimentuak kontrolatzeko irudien onargarritasunean]
* [http://www.jpeg.org/jpeg/index.html Argazkilaritza adituen talde bateratua, JPEG orri nagusia]
* ''[https://books.google.com/books?id=AepB_PZ_WMkC&dq=JPEG+%22did+not+specify+a+file+format%22&pg=PA291 JPEG irudi finko datuen konpresioaren estandarra]''
* [https://www.adobe.com/creativecloud/file-types/image/raster/jpeg-file.html JPEG fitxategiei buruz jakin behar duzun guztia | Adobe]
== Ikus, gainera ==
* [[Bitmap]]
* [[Grafiko bektorial]]a
* [[GIF]]
* [[TIFF]]
== Kanpo estekak ==
* [https://jpeg.org/jpeg/ Webgune ofiziala]
* [https://www.w3.org/Graphics/JPEG/itu-t81.pdf JPEG Araua (JPEG ISO/IEC 10918-1 ITU-T Gomendioa T.81]
* [https://opensource.apple.com/source/WebCore/WebCore-1C25/platform/image-decoders/jpeg/ JPEG deskodetzailea iturburu irekiko kodea, copyright (C) 1995–1997, Thomas G. Lane]
* [https://www.spiedigitallibrary.org/conference-proceedings-of-spie/11137/111370K/JPEG-XL-next-generation-image-compression-architecture-and-coding-tools/10.1117/12.2529237.full?SSO=1 JPEG XL hurrengo belaunaldiko irudien konpresioaren arkitektura eta kodeketa tresnak]
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Irudientzako fitxategi formatuak]]
[[Kategoria:Informatikako akronimoak]]
{{Reflist}}
pfi6zeq50073cf14y86myborvhvjq85
9974754
9974752
2024-11-20T13:54:18Z
Habiib20
167778
9974754
wikitext
text/x-wiki
{{Ohar metatxantiloia|mota=lanean|testua='''Artikulu hau eskola ariketa bat da{{#if: {{{1|}}}|[[Lankide:{{{1}}}|{{{1}}}]] lankidea|}}.''' <br /> Hori dela eta, beharbada hutsuneren batzuk izango dira [[Wikipedia:Artikuluen edukiak jarraitu beharreko irizpideak|edukian]] edo [[Wikipedia:Artikuluen formatua|formatuan]].<br /> Mesedez, oraindik ez egin ekarpen edo aldaketarik testuan. Bestela, idatzi [[Eztabaida:{{habiib20}} artikuluaren eztabaida orrian]].}}
{{Itzulia|es|hizkuntza=gaztelaniazko|JPEG}}
{{Itzulia|en|hizkuntza=ingelesezko|JPEG}}
{{Erreferentziak|t=20180621142211}}
{{Fitxategi formatuko fitxa
|izena = JPEG
|ikonoa =
|argazkia = [[Fitxategi:Phalaenopsis JPEG.png|240px]]
|oin-oharra = JPEG formatuan pixkanaka konprimatutako lore baten argazkia.
|luzapena = .jpeg</tt>, <tt>.jpg</tt>, <tt>.jpe</tt><br /><tt>.jfif</tt>, <tt>.jfi</tt>, <tt>.jif</tt> (edukiontziak)
|MIME = image/jpeg
|type_code = JPEG
|uniform_type = public.jpeg
|zenbaki_magikoa = ff d8
|garatzailea = ''Joint Photographic Experts Group''
|generoa = [[Formatu grafikoak|Grafikoak]] [[Galera bidezko konpresio algoritmoa|galera bidezko konpresioarekin]]
|edukiontzi_erabiltzaileak =
|edukia_erabiltzaileak =
|hedatua =
|zabaldua =
|estandarra =
}}
[[Fitxategi:Phalaenopsis JPEG.png|thumb|250px|Lore bat JPEG formatuan, eskuinerantz konpresio handiagoa duena]]
'''JPEG''' (Joint Photographic Experts Group)<ref>{{erreferentzia|izenburua="JPEG" definizioa|url=https://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/jpeg}}</ref> [[Galeradun konpresio|galeradun]] konpresio-algoritmo bat da, eta <s>[[digital]] irudiak</s> konprimatzeko ohiko metodoa da, bereziki argazki digitaletarako. JPEG [[Teknologia|teknologiak]] 24 biteko kolore-sakonerarekin edo gris-eskalan irudiak konprimatzeko balio du.
{{lan infotaula|Historia eta garapena}}
== Historia eta garapena ==
JPEG estandarra 1992an sortu zuen Joint Photographic Experts Group-ek, eta ordutik aurrera munduko irudi-kompresio estandarrik erabiliena izan da. Bere sorreratik aurrera, JPEG [[Formatu (argipena)|formatuak]] irudi digitalen eta argazki digitalen zabalkundea bultzatu du, bereziki [[internet]] eta sare sozialetan.
== Fitxategi luzapena eta estandarrak ==
JPEG fitxategiek normalean '''.jpg''' edo '''.jpeg''' luzapena izaten dute. Batzuek '''.JPG''' erabiltzen dute, [[sistema]] eragile batzuek luzapenak 3 karakterera mugatzen dituztelako. Hala ere, luzapen hau ez da beti zuzena. JPEG/Exif formatuak gehienbat kamera digitaletan erabiltzen dira, eta JPEG/JFIF formatua da [[internet]] bidezko [[Argazki|argazkiak]] gordetzeko eta transmititzeko [[Formatu (argipena)|formatu]] arruntena.
== Konpresioa eta kalitatea ==
JPEG [[Konpresio (fisika)|konpresio]]-maila erregulagarria da, eta horrek aukera ematen du konpresio-mailaren eta irudiaren kalitatearen arteko trukea definitzeko. Ohiko JPEG konpresioak 10:1 konpresio-ratioa lortzen du kalitatean galera txikiarekin. [[Kalitate]] altuagoa mantendu nahi bada, konpresio txikiagoa aukeratu daiteke; bestela, [[Konpresio (fisika)|konpresio]] altuagoarekin kalitate [[galera]] handitu egiten da, baina fitxategiaren tamaina txikiagoa izango da.
=== Kodifikazioak eragindako zarata ===
== Kodifikazioa ==
=== Kolore-espazio eraldatzea ===
=== Azpilaginketa ===
=== Kosinuaren transformazio diskretua ===
[[Fitxategi:Dctjpeg.png|thumb|292px|....]]
Irudian agertzen den osagai bakoitza 8x8 [[Pixel|pixeleko]] bloque txikitan banatzen dira, non ia independienteki prozesatzen diren, honek <s>kalkulatze-denbora nabarmen</s> gutxitzen du.
:<math>
\begin{bmatrix}
52 & 55 & 61 & 66 & 70 & 61 & 64 & 73 \\
63 & 59 & 55 & 90 & 109 & 85 & 69 & 72 \\
62 & 59 & 68 & 113 & 144 & 104 & 66 & 73 \\
63 & 58 & 71 & 122 & 154 & 106 & 70 & 69 \\
67 & 61 & 68 & 104 & 126 & 88 & 68 & 70 \\
79 & 65 & 60 & 70 & 77 & 68 & 58 & 75 \\
85 & 71 & 64 & 59 & 55 & 61 & 65 & 83 \\
87 & 79 & 69 & 68 & 65 & 76 & 78 & 94
\end{bmatrix}
</math>
:<math>
\begin{bmatrix}
-76 & -73 & -67 & -62 & -58 & -67 & -64 & -55 \\
-65 & -69 & -73 & -38 & -19 & -43 & -59 & -56 \\
-66 & -69 & -60 & -15 & 16 & -24 & -62 & -55 \\
-65 & -70 & -57 & -6 & 26 & -22 & -58 & -59 \\
-61 & -67 & -60 & -24 & -2 & -40 & -60 & -58 \\
-49 & -63 & -68 & -58 & -51 & -60 & -70 & -53 \\
-43 & -57 & -64 & -69 & -73 & -67 & -63 & -45 \\
-41 & -49 & -59 & -60 & -63 & -52 & -50 & -34
\end{bmatrix}
</math>
:<math>
\begin{bmatrix}
-415 & -30 & -61 & 27 & 56 & -20 & -2 & 0 \\
4 & -22 & -61 & 10 & 13 & -7 & -9 & 5 \\
-47 & 7 & 77 & -25 & -29 & 10 & 5 & -6 \\
-49 & 12 & 34 & -15 & -10 & 6 & 2 & 2 \\
12 & -7 & -13 & -4 & -2 & 2 & -3 & 3 \\
-8 & 3 & 2 & -6 & -2 & 1 & 4 & 2 \\
-1 & 0 & 0 & -2 & -1 & -3 & 4 & -1 \\
0 & 0 & -1 & -4 & -1 & 0 & 1 & 2
\end{bmatrix}
</math>
=== Kodifikazio entropikoa ===
== Kuantifikazioa digitala ==
* '''Abantailak''': JPEG [[Konpresio (argipena)|konpresioak]] diskoan leku gutxiago hartzen du, eta [[kalitate]] galera txikiarekin irudi handiak gordetzea ahalbidetzen du.
* '''Desabantailak''': JPEG [[konpresioa]] galeraduna da, eta fitxategia berriz gordetzean kalitate galera handitu egiten da.
JPEG konpresioak estatiko irudietan bakarrik funtzionatzen du, baina bideoentzako antzeko estandar bat existitzen da, '''MPEG''' izenekoa.
== Dekodifikazioa ==
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
* [https://www.w3.org/Graphics/JPEG/itu-t81.pdf T.81 – TONO ETENGABEKO IRUDI ESTABILEN KONPRESIO DIGITALA ETA KODEA – ESKAKIZUNAK ETA ORIENTABIDEAK]
* [https://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/jpeg "JPEG" definizioa]
* [https://ntrs.nasa.gov/search.jsp?R=19920024689 Bideo-konpresioaren ondorioak bizi-zientzien esperimentuak kontrolatzeko irudien onargarritasunean]
* [http://www.jpeg.org/jpeg/index.html Argazkilaritza adituen talde bateratua, JPEG orri nagusia]
* ''[https://books.google.com/books?id=AepB_PZ_WMkC&dq=JPEG+%22did+not+specify+a+file+format%22&pg=PA291 JPEG irudi finko datuen konpresioaren estandarra]''
* [https://www.adobe.com/creativecloud/file-types/image/raster/jpeg-file.html JPEG fitxategiei buruz jakin behar duzun guztia | Adobe]
== Ikus, gainera ==
* [[Bitmap]]
* [[Grafiko bektorial]]a
* [[GIF]]
* [[TIFF]]
== Kanpo estekak ==
* [https://jpeg.org/jpeg/ Webgune ofiziala]
* [https://www.w3.org/Graphics/JPEG/itu-t81.pdf JPEG Araua (JPEG ISO/IEC 10918-1 ITU-T Gomendioa T.81]
* [https://opensource.apple.com/source/WebCore/WebCore-1C25/platform/image-decoders/jpeg/ JPEG deskodetzailea iturburu irekiko kodea, copyright (C) 1995–1997, Thomas G. Lane]
* [https://www.spiedigitallibrary.org/conference-proceedings-of-spie/11137/111370K/JPEG-XL-next-generation-image-compression-architecture-and-coding-tools/10.1117/12.2529237.full?SSO=1 JPEG XL hurrengo belaunaldiko irudien konpresioaren arkitektura eta kodeketa tresnak]
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Irudientzako fitxategi formatuak]]
[[Kategoria:Informatikako akronimoak]]
{{Reflist}}
my7rycnk7ihpzsrg8ttphdfjyckgve1
Lankide:Junesomocueto/Proba orria
2
1211194
9974687
9969112
2024-11-20T12:57:21Z
Iraideleunda
167781
9974687
wikitext
text/x-wiki
{{Ohar metatxantiloia|mota=lanean|testua='''Artikulu hau eskola ariketa bat da{{#if: {{{1|}}}|[[Lankide:{{{1}}}|{{{1}}}]] lankidea|}}.''' <br /> Hori dela eta, beharbada hutsuneren batzuk izango dira [[Wikipedia:Artikuluen edukiak jarraitu beharreko irizpideak|edukian]] edo [[Wikipedia:Artikuluen formatua|formatuan]].<br /> Mesedez, oraindik ez egin ekarpen edo aldaketarik testuan. Bestela, idatzi [[Eztabaida:{{Junesomocueto}} artikuluaren eztabaida orrian]].}}
<br />
{{Itzulia|es|hizkuntza=gaztelaniazko|Sensor}}
{{Itzulia|en|hizkuntza=ingelesezko|Sensor}}
[[Fitxategi:Zer dira sentsoreak?.webm|thumb|Zer dira sentsoreak? Zer eskatu behar diegu etorkizuneko sentsoreei?]]'''Sentsorea''' [[automatizazio]] modernoan, ingurunearen eta [[sistema elektronikoen]] arteko elkarrekintza ahalbidetzen duen eta kontrolerako eta erabakiak hartzeko funtsezko datuak ematen dituen funtsezko elementua da. Haren funtzio nagusia [[magnitude fisiko]] edota [[magnitude kimiko|kimikoa,]] [[magnitude elektriko]] bihurtzea da. Neurtzeko eta bihurtzeko dituen gaitasunen ondorioz, sentsoreak funtsezkoak dira aplikazio askotan, adibidez, fabrikazio aurreratuetan, gailu medikoetan, kontsumo-teknologietan...
Urteetan zehar, teknologia berrien garapenak gero eta sentsore sofistikatuagoak sortzea ekarri du, hala nola [[Sistema mikroelektriko|sistema mikroelektrikoko]] [[Teknologia|teknologian]] oinarritutako mikro sentsoreak, tamaina txikiagatik, zehaztasun handiagatik eta erantzuteko gaitasun azkarragatik nabarmentzen direnak. Aurrerapen horiei esker, [[berrikuntza]] esanguratsuak egin dira [[Robotika|robotikan]], ingurumen-monitoretzan eta telemetrian; izan ere, datuak denbora errealean lortzeko gaitasuna funtsezkoa da sektore horietan.
Azterlan hau sentsoreen funtzionamendua arautzen duten funtsezko printzipioetan oinarritzen da, eta horien aplikazioak, sortzen ari diren teknologien inpaktua eta prozesu industrialen eta zientifikoen hobekuntzan duten funtsezko zeregina aztertzen ditu. Azterketa horren bidez, sentsoreek atazen automatizazioa errazteaz gain, soluzio teknologiko berriak garatzeko funtsezkoak diren neurketetan [[eraginkortasun]] eta [[Zehaztasun (teknologia)|zehaztasun]] handiagoa ahalbidetzen dutela nabarmentzen da.
== Sentsoreen ezaugarri teknikoak ==
=== Parametro estatikoak ===
Parametro estatikoak sentsorearen egoera iraunkorrean zehazten dira:
* Neurketa-eremua: sentsorea baldintza egokietan erabil daitekeen balio-tartea.
* [[Bereizmena]]: sentsorearengan eragina duen sarrerako seinalearen aldakuntza minimoa.
* Doitasuna: neurketan espero den gehieneko errorea da.
* [[Errepikakor]]<nowiki/>ra izateko gaitasuna: hainbat alditan parametro berdina neurtzean, lortutako balio handienaren eta txikiaren aldea da.
* [[Linealtasuna]] edo [[korrelazio]] lineala.
* [[Sentikortasuna]]: irteerako seinalearen aldakuntza sarrerakoa kantitate zehatz bat aldatzen denean.
* [[Zarata]]: sentsorearengan eragina duten ausazko perturbazioa.
* Alborapena: neurketa-eremuan neurketarengan eragina duen errore konstantea.
* [[Histeresi]]<nowiki/>a: sistemaren egoera posiblea bakarra ez bada, alegia zenbait egoera egonkor eta ezberdinetan egon badaiteke, histeresi fenomenoa gertatzen da.
* [[Offset]] edo zeroaren errorea: sentsorearen seinalearen irteeraren balioa sarreran seinalerik ezartzen ez zaionean.
* Banda hila: neurtutako aldagaiaren aldakuntzak irteerarengan eraginik ez duen tarteari deritzo.
* Zeroaren gorapena: neurtutako magnitudearen zeroaren eta neurketa-tartearen azpiko mugaren arteko aldea da.
* [[Deriba]]: denbora-tarte jakin batean, aldagai baten aldakuntza kanpo-faktoreak direla medio (tenperatura, hezetasuna eta abar).
* [[Fidagarritasun (ingeniaritza)|Fidagarritasuna]]: denbora-tarte luze batean, sentsoreak ezarritako errore-mugen artean funtzionatzeko duen probabilitatea.
=== Parametro dinamikoak ===
Parametro dinamikoak sentsorearen egoera iragankorrean zehazten dira:
* Erantzuteko arintasuna: sentsoreak atzerapenik gabe neurtzeko duen ahalmena.
* [[Maiztasun]]-erantzuna: sarreran seinale [[sinusoide|sinusoidal]] bat ezartzean, sentikortasunaren eta [[maiztasun]]aren arteko erlazioa da.
* Egonkortasuna eta deriba: irteera seinalearen aldakuntza kanpo-faktoreak aldatzen direnean.
=== Bereizmena eta doitasuna ===
Bereizmena doitasuna baino txikiagoa izan daitekeen arren, horrek ez du esan nahi neurketak zehatzagoak direnik, erroreak sentsorearen bereizmena gaindi baitezake.
== Neurketa-erroreen sailkapena ==
Sentsore on batek sentikorra izan behar du propietate neurtuarekiko, ez du sentikorra izan behar beste eragin batzuekiko, eta ez du aldatu behar neurtutako propietatea.
Sentsore gehienek [[transferentzia-funtzio]] [[Lineal|lineala]] dute. Sentikortasuna, beraz, irteera-seinalearen eta neurtutako propietatearen arteko erlazioa da.
Sentsore baten seinale analogiko bat ekipo digital batean prozesatu edo erabili ahal izateko, seinale digital bihurtu behar da, bihurgailu analogiko-digital bat erabiliz.
=== Sentsorearen desbideratzeak ===
Sentsoreek ezin dutenez transferentzia-funtzio ideal bat erreplikatu, sentsorearen zehaztasuna mugatzen duten hainbat desbideratze mota gerta daitezke:
* Tarte mugatua: seinaleak maximoa edo minimoa lortzen du neurtutako propietateak mugak gainditzen dituenean.
* Sentikortasun- eta offset-erroreak: transferentzia-funtzioaren [[Malda (geometria)|maldari]] eta elkarguneari eragiten diote.
* [[Sistema ez lineal|Ez-linealtasuna]]: neurtutako propietatearen eta irteeraren arteko erlazio idealaren desbideratzea.
* Errore [[Dinamika|dinamikoak]] eta deriba: neurketan izandako aldaketa azkar edo geldoek eragindakoak.
* Zarata eta histeresia: ausazko desbideratzeak eta sarrera-historialaren mendekoak.
* [[Kuantifikazio digital|Kuantifikazio digitaleko]] eta [[Aliasing|''aliasing''eko]] errorea: sentsore digitaletan, bereizmen mugatuak eta laginketa eskasak eragindakoak.
Erroreak sistematikoak (zuzengarriak) edo ausazkoak (seinaleak prozesatuz murritz daitezkeenak) izan daitezke.
== Sentsore motak ==
{| class="wikitable"
|+
| rowspan="3" |Posizio lineala eta angeluarra
|Potentziometro
|Analogikoa
|-
|''Encoder''
|Digitala
|-
|Hall sentsorea
|Digitala
|-
| rowspan="4" |Desplazamendua eta deformazioa
|Galga estentsiometrikoa
|Analogikoa
|-
|Magnetozorrotzak
|A/D
|-
|Magnetorresistiboak
|Analogikoa
|-
|LVDT
|Analogikoa
|-
| rowspan="6" |Abiadura lineala eta angeluarra
|Dinamo takometrikoa
|Analogikoa
|-
|''Encoder''
|Digitala
|-
|Detektagailu induktiboa
|Digitala
|-
|Serbo-inklinometroak
|A/D
|-
|RVDT
|Analogikoa
|-
|Giroskopioak
|
|-
| rowspan="2" |Azelerazioa
|Azelerometroak
|Analogikoa
|-
|Serbo-azelerometroak
|
|-
| rowspan="4" |Indarra eta par-a (deformazioa)
|Galga estrentsiometrikoa
|Analogikoa
|-
|Indar sentsorea
|Analogikoa
|-
|Par sentsorea
|Analogikoa
|-
|Osagai anitzekoa
|Analogikoa
|}
* [[Abiadura eta azelerazio-sentsoreak]]
* [[Argi-sentsoreak]]
* [[Emari-sentsoreak]]
* [[Hurbiltasun-sentsoreak]]
* [[Indar-sentsoreak]]
* [[Maila-sentsoreak]]
* [[Mugimendu eta desplazamendu-sentsoreak]]
* [[Soinu-sentsoreak]]
* [[Tenperatura-sentsore]]ak
== Ikus, gainera ==
* [[Transduktore]]
== Erreferentziak ==
== Bibliografia ==
== Kanpo estekak ==
* {{eu}} [http://www.scribd.com/doc/916729/3Sentsoreak Sentsoreei buruzko apunteak]
* {{eu}} [http://www.ehu.es/acwruvac/DTE/Sensor11.pdf Sentsoreen inguruko apunteak (EHU)]
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Sentsoreak]]
[[Kategoria:Osagai elektronikoak]]
[[Kategoria:Teknopolisen bideoak dituzten artikuluak]]
6pt9oiibhcicq1ygc1608bdji7m30jy
9974691
9974687
2024-11-20T12:58:21Z
Iraideleunda
167781
9974691
wikitext
text/x-wiki
{{Ohar metatxantiloia|mota=lanean|testua='''Artikulu hau eskola ariketa bat da{{#if: {{{1|}}}|[[Lankide:{{{1}}}|{{{1}}}]] lankidea|}}.''' <br /> Hori dela eta, beharbada hutsuneren batzuk izango dira [[Wikipedia:Artikuluen edukiak jarraitu beharreko irizpideak|edukian]] edo [[Wikipedia:Artikuluen formatua|formatuan]].<br /> Mesedez, oraindik ez egin ekarpen edo aldaketarik testuan. Bestela, idatzi [[Eztabaida:{{Junesomocueto}} artikuluaren eztabaida orrian]].}}
<br />
{{Itzulia|es|hizkuntza=gaztelaniazko|Sensor}}
{{Itzulia|en|hizkuntza=ingelesezko|Sensor}}
[[Fitxategi:Zer dira sentsoreak?.webm|thumb|Zer dira sentsoreak? Zer eskatu behar diegu etorkizuneko sentsoreei?]]'''Sentsorea''' [[automatizazio]] modernoan, ingurunearen eta [[sistema elektronikoen]] arteko elkarrekintza ahalbidetzen duen eta kontrolerako eta erabakiak hartzeko funtsezko datuak ematen dituen funtsezko elementua da. Haren funtzio nagusia [[magnitude fisiko]] edota [[magnitude kimiko|kimikoa,]] [[magnitude elektriko]] bihurtzea da. Neurtzeko eta bihurtzeko dituen gaitasunen ondorioz, sentsoreak funtsezkoak dira aplikazio askotan, adibidez, fabrikazio aurreratuetan, gailu medikoetan, kontsumo-teknologietan...
Urteetan zehar, teknologia berrien garapenak gero eta sentsore sofistikatuagoak sortzea ekarri du, hala nola [[Sistema mikroelektriko|sistema mikroelektrikoko]] [[Teknologia|teknologian]] oinarritutako mikro sentsoreak, tamaina txikiagatik, zehaztasun handiagatik eta erantzuteko gaitasun azkarragatik nabarmentzen direnak. Aurrerapen horiei esker, [[berrikuntza]] esanguratsuak egin dira [[Robotika|robotikan]], ingurumen-monitoretzan eta telemetrian; izan ere, datuak denbora errealean lortzeko gaitasuna funtsezkoa da sektore horietan.
Azterlan hau sentsoreen funtzionamendua arautzen duten funtsezko printzipioetan oinarritzen da, eta horien aplikazioak, sortzen ari diren teknologien inpaktua eta prozesu industrialen eta zientifikoen hobekuntzan duten funtsezko zeregina aztertzen ditu. Azterketa horren bidez, sentsoreek atazen automatizazioa errazteaz gain, soluzio teknologiko berriak garatzeko funtsezkoak diren neurketetan [[eraginkortasun]] eta [[Zehaztasun (teknologia)|zehaztasun]] handiagoa ahalbidetzen dutela nabarmentzen da.
== Sentsoreen ezaugarri teknikoak ==
=== Parametro estatikoak ===
Parametro estatikoak sentsorearen egoera iraunkorrean zehazten dira:
* Neurketa-eremua: sentsorea baldintza egokietan erabil daitekeen balio-tartea.
* [[Bereizmena]]: sentsorearengan eragina duen sarrerako seinalearen aldakuntza minimoa.
* Doitasuna: neurketan espero den gehieneko errorea da.
* [[Errepikakor]]<nowiki/>ra izateko gaitasuna: hainbat alditan parametro berdina neurtzean, lortutako balio handienaren eta txikiaren aldea da.
* [[Linealtasuna]] edo [[korrelazio]] lineala.
* [[Sentikortasuna]]: irteerako seinalearen aldakuntza sarrerakoa kantitate zehatz bat aldatzen denean.
* [[Zarata]]: sentsorearengan eragina duten ausazko perturbazioa.
* Alborapena: neurketa-eremuan neurketarengan eragina duen errore konstantea.
* [[Histeresi]]<nowiki/>a: sistemaren egoera posiblea bakarra ez bada, alegia zenbait egoera egonkor eta ezberdinetan egon badaiteke, histeresi fenomenoa gertatzen da.
* [[Offset]] edo zeroaren errorea: sentsorearen seinalearen irteeraren balioa sarreran seinalerik ezartzen ez zaionean.
* Banda hila: neurtutako aldagaiaren aldakuntzak irteerarengan eraginik ez duen tarteari deritzo.
* Zeroaren gorapena: neurtutako magnitudearen zeroaren eta neurketa-tartearen azpiko mugaren arteko aldea da.
* [[Deriba]]: denbora-tarte jakin batean, aldagai baten aldakuntza kanpo-faktoreak direla medio (tenperatura, hezetasuna eta abar).
* [[Fidagarritasun (ingeniaritza)|Fidagarritasuna]]: denbora-tarte luze batean, sentsoreak ezarritako errore-mugen artean funtzionatzeko duen probabilitatea.
=== Parametro dinamikoak ===
Parametro dinamikoak sentsorearen egoera iragankorrean zehazten dira:
* Erantzuteko arintasuna: sentsoreak atzerapenik gabe neurtzeko duen ahalmena.
* [[Maiztasun]]-erantzuna: sarreran seinale [[sinusoide|sinusoidal]] bat ezartzean, sentikortasunaren eta [[maiztasun]]aren arteko erlazioa da.
* Egonkortasuna eta deriba: irteera seinalearen aldakuntza kanpo-faktoreak aldatzen direnean.
=== Bereizmena eta doitasuna ===
Bereizmena doitasuna baino txikiagoa izan daitekeen arren, horrek ez du esan nahi neurketak zehatzagoak direnik, erroreak sentsorearen bereizmena gaindi baitezake.
== Neurketa-erroreen sailkapena ==
Sentsore on batek sentikorra izan behar du propietate neurtuarekiko, ez du sentikorra izan behar beste eragin batzuekiko, eta ez du aldatu behar neurtutako propietatea.
Sentsore gehienek [[transferentzia-funtzio]] [[Lineal|lineala]] dute. Sentikortasuna, beraz, irteera-seinalearen eta neurtutako propietatearen arteko erlazioa da.
Sentsore baten seinale analogiko bat ekipo digital batean prozesatu edo erabili ahal izateko, seinale digital bihurtu behar da, bihurgailu analogiko-digital bat erabiliz.
=== Sentsorearen desbideratzeak ===
Sentsoreek ezin dutenez transferentzia-funtzio ideal bat erreplikatu, sentsorearen zehaztasuna mugatzen duten hainbat desbideratze mota gerta daitezke:
* Tarte mugatua: seinaleak maximoa edo minimoa lortzen du neurtutako propietateak mugak gainditzen dituenean.
* Sentikortasun- eta offset-erroreak: transferentzia-funtzioaren [[Malda (geometria)|maldari]] eta elkarguneari eragiten diote.
* [[Sistema ez lineal|Ez-linealtasuna]]: neurtutako propietatearen eta irteeraren arteko erlazio idealaren desbideratzea.
* Errore [[Dinamika|dinamikoak]] eta deriba: neurketan izandako aldaketa azkar edo geldoek eragindakoak.
* Zarata eta histeresia: ausazko desbideratzeak eta sarrera-historialaren mendekoak.
* [[Kuantifikazio digital|Kuantifikazio digitaleko]] eta [[Aliasing|''aliasing''eko]] errorea: sentsore digitaletan, bereizmen mugatuak eta laginketa eskasak eragindakoak.
Erroreak sistematikoak (zuzengarriak) edo ausazkoak (seinaleak prozesatuz murritz daitezkeenak) izan daitezke.
== Sentsore motak ==
Ondorengo taulan sentsore elektroniko motak eta adibide batzuk ageri dira.
{| class="wikitable"
|+
| rowspan="3" |Posizio lineala eta angeluarra
|Potentziometro
|Analogikoa
|-
|''Encoder''
|Digitala
|-
|Hall sentsorea
|Digitala
|-
| rowspan="4" |Desplazamendua eta deformazioa
|Galga estentsiometrikoa
|Analogikoa
|-
|Magnetozorrotzak
|A/D
|-
|Magnetorresistiboak
|Analogikoa
|-
|LVDT
|Analogikoa
|-
| rowspan="6" |Abiadura lineala eta angeluarra
|Dinamo takometrikoa
|Analogikoa
|-
|''Encoder''
|Digitala
|-
|Detektagailu induktiboa
|Digitala
|-
|Serbo-inklinometroak
|A/D
|-
|RVDT
|Analogikoa
|-
|Giroskopioak
|
|-
| rowspan="2" |Azelerazioa
|Azelerometroak
|Analogikoa
|-
|Serbo-azelerometroak
|
|-
| rowspan="4" |Indarra eta par-a (deformazioa)
|Galga estrentsiometrikoa
|Analogikoa
|-
|Indar sentsorea
|Analogikoa
|-
|Par sentsorea
|Analogikoa
|-
|Osagai anitzekoa
|Analogikoa
|}
* [[Abiadura eta azelerazio-sentsoreak]]
* [[Argi-sentsoreak]]
* [[Emari-sentsoreak]]
* [[Hurbiltasun-sentsoreak]]
* [[Indar-sentsoreak]]
* [[Maila-sentsoreak]]
* [[Mugimendu eta desplazamendu-sentsoreak]]
* [[Soinu-sentsoreak]]
* [[Tenperatura-sentsore]]ak
== Ikus, gainera ==
* [[Transduktore]]
== Erreferentziak ==
== Bibliografia ==
== Kanpo estekak ==
* {{eu}} [http://www.scribd.com/doc/916729/3Sentsoreak Sentsoreei buruzko apunteak]
* {{eu}} [http://www.ehu.es/acwruvac/DTE/Sensor11.pdf Sentsoreen inguruko apunteak (EHU)]
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Sentsoreak]]
[[Kategoria:Osagai elektronikoak]]
[[Kategoria:Teknopolisen bideoak dituzten artikuluak]]
c86kmr3lng9hlum5ssw8wn2537bqkn9
Oier Llorente
0
1211267
9975670
9955070
2024-11-20T20:40:14Z
Daeri
16654
9975670
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Oier Llorente Korta''' ([[Sopela]], [[Bizkaia]], [[2005]]eko [[martxoaren 24]]a) Euskal Herritar futbolaria da. Normalean erdiko atzelari moduan aritzen da. 2024-25 denboraldian egin zuen debuta [[Eibar KE|Eibar]]ren lehen taldearekin, [[Las Gaunas Futbol Zelaia]]n [[Unión Deportiva Logroñés|UDLogroñés]]ren aurkako kopa neurketan.<ref>[https://as.com/futbol/campanada-en-las-gaunas-n/ Campanada en Las Gaunas]</ref>
== Kirol Ibilbidea ==
<small>''[[2024]]ko [[ekainaren 29]] eguneratua. Datu ofizialak.''</small>
{|style="text-align: center;" border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: #F9F9F9; font-size: 95%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center"
|- style="background:#DDDDDD"
!rowspan="2" width=150px|Taldea
!rowspan="2" width=30px|Maila
!rowspan="2"|Denboraldia
!colspan="2"|Liga
!colspan="2"|Kopa
!colspan="2"|[[UEFAko Txapeldunen Liga|Champions League]]
!colspan="2"|[[UEFA Europa League|Europa League]]
!colspan="2"|[[UEFA Europa Conference League|Conference League]]
!colspan="2"|Superkopa
!colspan="3"|Denera
|- style="background:#DDDDDD"
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
|- style="text-align: center;"
|rowspan=3 valign="center"|'''[[Eibar Urko Kirol Elkartea|Eibar Urko]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small>
|DH
|2023/24
| 3
| 0
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
| bgcolor="F0E68C" | 3
| bgcolor="F0E68C" | 0
|- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF"
|3.F
|2024/25
| -
| -
| -
| -
| -
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
| -
| -
| -
| -
| bgcolor="FFD700" | -
| bgcolor="FFD700" | -
|- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD"
!colspan=2|Denera !!3!!0!! -!! -!! - !! - !! -!! -!! -!! -!!-!! - !!3!!0
|- style="text-align: center;"
|rowspan="2" valign="center"|'''[[Eibar KE B|Eibar B]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small>
|2.F
|2024/25
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
| bgcolor="F0E68C" | -
| bgcolor="F0E68C" | -
|- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD"
!colspan=2|Denera !!-!!-!!-!!-!! - !! - !!-!!-!! -!! -!! -!! -!!-!!-
|- style="text-align: center;"
|rowspan="2" valign="center"|'''[[Eibar KE|Eibar]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small>
|2.
|2024/25
| -
| -
| -
| -
| -
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
| -
| -
| -
| -
| bgcolor="FFD700" | -
| bgcolor="FFD700" | -
|- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD"
!colspan=2| Denera!!-!!-!!-!!-!!-!!-!!-!!-!! -!! -!! -!! -!!-!!-
|-align=center bgcolor=000000 style="color: white;"
!colspan="3" valign="center"|'''Ibilbide osoan''' !!3!!0!!-!!-!!-!!-!!-!!-!! -!! -!! -!! -!!3!!0
|}
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* [https://www.transfermarkt.com.ar/oier-llorente/profil/spieler/1309769 Fitxa]
{{bizialdia|2005eko||Llorente Korta, Oier}}
{{Biografia zirriborroa|Bizkaia}}
[[Kategoria:Sopeloztarrak]]
[[Kategoria:Bizkaiko gizon futbolariak]]
[[Kategoria:Eibar Kirol Elkarteko futbolariak]]
dgmnibns2dg82iktmdp0fqf221qoiw4
Txikipedia:Denda
104
1211320
9976105
9955401
2024-11-21T11:07:54Z
LizardiBHI62
166677
9976105
wikitext
text/x-wiki
Merkataritzan, denda {{txp|txikizkari|txikizkako}} salmentarako leku mota bat da. Gehienetan produktu berezituak saltzen dituzte eta hainbat denda mota daude hala nola, frutadenda, arropa-denda…
<nowiki>==Denda motak==</nowiki>
Denda batzuetan, eroslesa berak produktua hartu eta kutxa erregistratzailean or daintzeko aukera dago. Ohikoagoa da erosleak produktuak eskatzea eta siltzaileak ekartzea.
[[Fitxategi:E5310-Tarragona-greengrocery-on-the-main-square.jpg|500px|right|thumb|argazkiaren azalpena oinean agertuko dena]]
99q4gykbhqtyj9rhaqgsceo4o1k6ejo
9976108
9976105
2024-11-21T11:09:05Z
LizardiBHI62
166677
9976108
wikitext
text/x-wiki
Merkataritzan, denda {{txp|txikizkari|txikizkako}} salmentarako leku mota bat da. Gehienetan produktu berezituak saltzen dituzte eta hainbat denda mota daude hala nola, frutadenda, arropa-denda…
==Denda motak==
Denda batzuetan, eroslesa berak produktua hartu eta kutxa erregistratzailean or daintzeko aukera dago. Ohikoagoa da erosleak produktuak eskatzea eta siltzaileak ekartzea.
[[Fitxategi:E5310-Tarragona-greengrocery-on-the-main-square.jpg|500px|right|thumb|argazkiaren azalpena oinean agertuko dena]]
kh8x2vd8u8iy56tjk5trdg2tdlau9a0
Txikipedia:Negozio
104
1211323
9976075
9955407
2024-11-21T10:43:49Z
150.241.33.155
9976075
wikitext
text/x-wiki
== NEGOZiO==
Negozioa zerbitzu edo garatu nahi duzun edozein jardueraren truke dirua eratzeko edo lortzeko metodo bat da.
Negozioak edozein tokian egin daitezke baita {{txp|internet}}en ere. Adibidez onlinezko denda guztiak: Temu, Amazon [[Amazon]], Shein...
Bi alderdien arteko diru truke bat egiten da: Alderdi batek dirua balio duen producktu bat emten dio eta besteak balio duen diru kantitate determinagarri batekin konpentsatzen dio.
"Negozio" terminoa {{txp|latin}}ezko nec eta otium (necotion/negozio) hitzetatik dato, eta haren esanahia aisialdia ez dena da. Enpresa individual baten sinonimoa bihurtu zen baina gaur egun forma asko daude
adibide batzuk: pertsona baten negozia, bi edo gehiagokoak anonimoak…
==SAILKAPENAK==
{{txp|Nekazaritza}}: Arrainak, animaliak, abereak baita egurra eta olia
{{txp|Meatzaritza}}: Baliabide naturalak eta lehengaiak ateratzen dituzte
Zerbitzu-enpresak: Ondasun edo zerbitzu ukiezinak eskaintzen dituzte
Garraio-enpresek: hala nola, trenbideak , aire-konpainiak.
Zerbitzu publikoak: Hala nola ura, elektrizitatea, hondakinen kudeaketa edo ur zikinen tratamendua
Entretenimendua: Adibidez marrazki bizidunak
[[fitxategi:Amazon 2024.svg|300px]]
cnn9dfv7rqlh4ntw106vdq2s4i2mxwa
9976116
9976075
2024-11-21T11:14:08Z
LizardiBHI63
166678
9976116
wikitext
text/x-wiki
== NEGOZIOAK==
Negozioa zerbitzu edo garatu nahi duzun edozein jardueraren truke dirua eratzeko edo lortzeko metodo bat da.
Negozioak edozein tokian egin daitezke baita {{txp|internet}}en ere. [[fitxategi:Amazon 2024.svg|Amazon online denda |300px|right|thumb|200px]]
Onlinezko denda guztiak dira interneteko negozioak. Adibidez: Temu, Amazon, Shein, Wallapop...
Bi alderdien arteko diru truke bat egiten da: Alderdi batek dirua balio duen producktu bat emten dio eta besteak balio duen diru kantitate determinagarri batekin konpentsatzen dio.
=NEGOZIO TERMINOA =
"Negozio" terminoa {{Txp|latin}}ezko nec eta otium (necotion/negozio) hitzeTtatik dato, eta haren esanahia aisialdia ez dena da. Enpresa individual baten sinonimoa bihurtu zen baina gaur egun forma asko daude
adibide batzuk: pertsona baten negozia, bi edo gehiagokoak anonimoak…
==SAILKAPENAK==
{{txp|Nekazaritza}}: Arrainak, animaliak, abereak baita egurra eta olia
{{txp|Meatzaritza}}: Baliabide naturalak eta lehengaiak ateratzen dituzte
Zerbitzu-enpresak: Ondasun edo zerbitzu ukiezinak eskaintzen dituzte
Garraio-enpresek: hala nola, trenbideak , aire-konpainiak.
Zerbitzu publikoak: Hala nola ura, elektrizitatea, hondakinen kudeaketa edo ur zikinen tratamendua
Entretenimendua: Adibidez marrazki bizidunak
2n4hiq0z1rg82zbs5yx8u6d7qdiwlns
Bertha Hirsch Baruch
0
1211842
9975450
9958536
2024-11-20T18:28:15Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975450
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
[[Fitxategi:Bertha_Hirsch_Baruch.jpg|thumb|Bertha Hirsch Baruch]]
'''Bertha Hirsch Baruch''' Alemanian jaiotako idazle estatubatuarra zen, gizarte langilea eta [[Sufragio|sufragista]].
[[Alemania|Alemaniako]] Posen probintzian jaio zen Baruch. Aitarekin, [[New London (Connecticut)|New Londonera, Connecticut-]]<nowiki/>era, migratu zuen [[1876|1876an]]. Baruchek poesia idatzi zuen [[Nerabezaro|nerabe]] zela, eta Rose Hawthorne Lathrop-ek akuilatu zuen bere ahalegin literarioetan.<ref name=":0" />College Settlement-en eta unibertsitate-hedapenean jardun zuen, eta [[Pennsylvaniako Unibertsitatea|Pennsylvania-ko Unibertsitatean]] eta [[Yale Unibertsitatea|Yale-n]] izan zen.<ref name=":0" /> Geroago, ''[[Los Angeles Times]]'' egunkariko argitalpen-taldean lan egin zuen.<ref name=":0" />[[1906|1906an]] 1168 W. 36th St.-en bizi izan zen, [[Los Angeles|Los Angelesen]], [[Kalifornia|Kalifornian]].<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=George Wharton|abizena=James|izenburua=The California Birthday Book: Prose and Poetical Selections from the Writings of Living California Authors, with a Brief Biographical Sketch of Each|argitaletxea=Arroyo Guild Press|hizkuntza=en|data=1909|url=https://books.google.es/books?id=PpcOAAAAIAAJ&q=baruch&redir_esc=y|sartze-data=2024-11-03}}</ref>
Baruch aktibo zebilen emakumeen mugimendu sufragistan. [[1905|1905ean]], Los Angelesko Sufragioaren Elkarteko konderriko lehendakari bihurtu zen, bi konbentzio ospatu zirenean:
* Emakumearen Parlamentua, [[Urriaren 10|urriaren 10 eta]] 11, eta
* [[Urriaren 12|Urriaren 12ko]] Sufragio Parekidearen Ligako konderriko hitzarmena.<ref>{{Cite news|izenburua=Women Demand Jurors' Right|orrialdeak=2|data=1905-10-13|url=https://www.newspapers.com/article/los-angeles-herald/121852568/|kazeta=Los Angeles Herald|accessdate=2023-10-06}}</ref>
[[1908|1908an]], Los Angelesko Emakume Juduen Kanpo Laguntzarako Elkarteko diruzain bihurtu zen Baruch. Club Optimist-aren sukurtsal bat hasi zen Los Angeles-en, eta erakundean kargua hartu zuen hirugarren emakumea izan zen.<ref>{{Cite news|izenburua=Will Form Optimist Club in Los Angeles|orrialdeak=31|data=1909-05-09|url=https://www.newspapers.com/article/los-angeles-herald/133003957/|kazeta=Los Angeles Herald|accessdate=2023-10-06}}</ref>Baruch Emakume Juduen Kontseilu Nazionaleko Los Angeles-eko sukurtsalaren sortzailea ere izan zen.<ref>{{Cite web|izenburua=Tribute to Labor|data=9 January 1912|url=https://www.newspaperarchive.com/us/connecticut/norwich/norwich-bulletin/1912/01-09/page-5/|lana=Norwich Bulletin|accessdate=2023-10-05}}</ref>
''Dress as a Social Factor'' (Jazkera gizarte-faktore gisa) argitaratu zuen 1912an.
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30 em}}
== Bibliografia ==
* ''Knoles, Tully C. "What Is Nationality?"(''Zer da nazionalitatea?) ''Kalifornia Hegoaldeko Elkarte Historikoaren urteroko argitalpena'' 10, ez. 3 (1917): 5-12. Kontsulta [[2020|2020ko]] [[Martxoaren 22|martxoaren 22an]]. doi:10.2307/41168739.
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1876ko|?|Baruch, Hirsch Bertha}}
[[Kategoria:Alemaniako idazleak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Los Angeleseko kultura]]
6y5syda0myl30djx2pcv8pghjiotixp
Minora Kibbe
0
1211853
9975496
9958547
2024-11-20T18:40:53Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975496
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa
| jaiotza data = 1863ko uztailaren 29a
| nazionalitatea = Amerikako Estatu Batuak
| heriotza data = 1949ko martxoaren 14a
}}
'''Minora Kibbe,''' sortzez '''Minora Ellis''' ([[Nevada]], [[Ameriketako Estatu Batuak]], [[1863]] - [[1949|1949ko]] [[Martxoaren 14|martxoaren 14a]]). Bere gurasoak Benjamin F. Ellis eta Allis P. Ellis ziren. 1870erako familia [[San Frantzisko (Kalifornia)|San Frantziskora]] joan zen. [[Kalifornia|Kaliforniako]] <ref name="herhat">{{Cite web|izenburua=Dr. Minora E. Kibbe|url=http://www.herhatwasinthering.org/biography.php?id=7719|lana=Her Hat Was In The Ring|accessdate=2021-05-11}}</ref>erreformatzaile soziala eta [[Suffragette|sufragista]] izan zen. [[1908|1908an]] <ref name="herhat" /> <ref>{{Cite web|izenburua=The San Francisco Call dated November 20, 1908, page 1|url=https://www.gastearsivi.com/en/gazete/san_fran_call/1908-11-20/1|lana=www.gastearsivi.com|accessdate=2021-05-11}}</ref> San Frantzisko eremuko eskola-kontseilurako aurkeztu zen, eta [[1918|1918an]] Kaliforniako Estatu Biltzarreko 36. barrutirako ere.<ref>{{Cite news|izenburua=Dr. Kibbe running for assembly|orrialdeak=2|data=1 June 1918|url=https://www.newspapers.com/clip/12802100/dr-kibbe-running-for-assembly/|kazeta=Oakland Tribune|argitaratze-lekua=Oakland, California|accessdate=2021-05-11}}</ref>
== Hezkuntza ==
Kibbe Cooper Medical Collegera joan zen San Frantziskon, Stanford Medicine -aren aurrekaria, eta medikuntza [[Heidelberg]]-en ([[Alemania]]) ere ikasi zuen.<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=Minora Kibbe - Oakland - LocalWiki|url=https://localwiki.org/oakland/Minora_Kibbe|aldizkaria=localwiki.org|sartze-data=2024-11-03}}</ref> Kibbe-k medikuntza urte askotan ikasi ondoren, [[Johns Hopkins Unibertsitatea|Johns Hopkins Unibertsitatean]] [[medikuntza]] doktore titulua osatu zuen.
== Kargurako hautagaitza ==
Kibbe-k [[1918|1918an]] <ref name="Dr. Kibbe running for assembly">{{Cite news|izenburua=Dr. Kibbe running for assembly|orrialdeak=2|data=1918-06-01|url=https://www.newspapers.com/clip/12802100/dr-kibbe-running-for-assembly/|kazeta=Oakland Tribune|accessdate=2021-05-11}}</ref> Kaliforniako Asanbladan postu batera aurkeztu zen. Kaliforniako emakumeen eskubideen aldeko ekintzaileek antolatutako ahaleginaren zati bat zen, estatu osoko barruti guztietatik emakume batek Asanbladan postu bat lortzeko aukera izan zezan.<ref name="Dr. Kibbe running for assembly" />
== Mediku ibilbidea ==
Kibbe jardunean zegoen medikua zen.<ref>{{Cite web|izenburua=13 Feb 1920, Page 1 - Oakland Tribune at Newspapers.com|hizkuntza=en|url=http://www.newspapers.com/image/89508221/?terms=dr.%20minora%20kibbe&match=1|lana=Newspapers.com|accessdate=2021-05-11}}</ref>
== Aktibismo politikoa ==
Kibbe Kaliforniako sufragista ezaguna izan zen, eta emakumeen sufragioaren inguruko hitzaldiak eman zituen maiz. [[1904|1904an]] Kibbe-k berrogeita-lehen garren Barrutiko Berdintasun Politikoaren Klubeko presidente jardun zuen.<ref>{{Cite web|izenburua=San Francisco Call 3 October 1904 — California Digital Newspaper Collection|url=https://cdnc.ucr.edu/?a=d&d=SFC19041003.2.48.1&srpos=1&e=-------en--20--1-byDA-txt-txIN-%22Dr.+Minora+kibbe%22+suffrage-------1|lana=cdnc.ucr.edu|accessdate=2021-05-11}}</ref>Kaliforniako Sufragioko Berdintasun Elkarteko batzorde exekutiboan ere lan egin zuen. Kibbe-k hainbat bileratan parte hartu zuen, eta [[Susan B. Anthony]]-ren hitzaldia entzuteko aukera izan zuen baita San Frantziskon [[1905|1905ean]] <ref>{{Cite web|izenburua=San Francisco Call 22 July 1905 — California Digital Newspaper Collection|url=https://cdnc.ucr.edu/?a=d&d=SFC19050722.2.66&srpos=2&e=-------en--20--1-byDA-txt-txIN-%22Dr.+Minora+kibbe%22+suffrage-------1|lana=cdnc.ucr.edu|accessdate=2021-05-11}}</ref> egindako batean ere. Bilera horretan berak beste sufragista askorekin antolatu zen, [[Mary Sperry]] barne.<ref>{{Cite web|izenburua=San Francisco Call 22 July 1905 — California Digital Newspaper Collection|url=https://cdnc.ucr.edu/?a=d&d=SFC19050722.2.66&srpos=2&e=-------en--20--1-byDA-txt-txIN-%22Dr.+Minora+kibbe%22+suffrage-------1|lana=cdnc.ucr.edu|accessdate=2021-05-11}}</ref> [[1911|1911ko]] abuztuan hitzaldi bat eman zuen [[Oakland (Kalifornia)|Oakland-en]], urte hartan Kaliforniako boto-papereko sufragioaren zuzenketari buruz.<ref>{{Cite web|izenburua=Dr. Minora Kibbe Tells Of Experiences in Civic Affairs in Two Cities — San Francisco Call 26 August 1911 — California Digital Newspaper Collection|url=https://cdnc.ucr.edu/cgi-bin/cdnc?a=d&d=SFC19110826.2.52.12&srpos=10&dliv=none&e=-------en--20--1--txt-txIN-Minora+Kibbe-------1|lana=cdnc.ucr.edu|accessdate=2021-05-11}}</ref>[[Selina Solomon]]<nowiki/>s Kaliforniako sufragistak bere aktibismoa goraipatu zuen ''"How We Won the Vote in California."'' (Nola irabazi genuen botoa Kalifornian) liburuan.<ref>{{Cite web|abizena=Solomons|izenburua=How We Won The Vote in California|hizkuntza=en|izena1=Selina|data=24 October 2011|url=https://issuu.com/joshua_g/docs/how_we_won_the_vote_in_california|lana=Issuu|accessdate=2021-05-11}}</ref>
== Bizitza pertsonala ==
Kibbe Unionville-n jaio zen, Nevada-n. George Rollo Kibbe-rekin 1888ko ekainaren 18an ezkondu zen eta seme bat zuen, 1906ko apirilaren 18an jaio zan, 1906ko lurikarraren egun bi ondoren George Davis jaioa eta Margaret Davis zen bere ama, Kibbetarren neskame bat. Kibbe Doktoreak ekarri zuen haurra erditzean eta halan agertzen da jaiotza erregistroan. Margaret-en senarrak bera utzi zuen ezkondu eta laster haurdun geratu zenean. George jaio eta hiru hilabete geroago, Margaret itxi zuen George Kibbe-ekin eta Washington-era joan zen. Denbora bat geroago Kibbe-i idatzi eta George adoptatzeko baimena eman zien 1907ko ekainean epaile batek onartu zuen eskaera eta George Davis, George Ellis Kibbe bihurtu zen<ref name=":1" /> eta Oakland-en bizi zen.<ref name=":0">{{Cite news|izenburua=Minora Kibbe - 50th ann.|orrialdeak=7|data=1938-06-12|url=https://www.newspapers.com/clip/12670324/minora-kibbe-50th-ann/|kazeta=Oakland Tribune|accessdate=2021-05-11}}</ref>
== Ikus, gainera ==
* Kaliforniako sufragisten zerrenda
* National American Women's Suffrage Association (Estatu batuar emakume sufragista elkarte nazionala)
* Emakumeen sufragioa Kalifornian
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1863ko|1949ko|Kibbe, Minora}}
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
2bi4q6gmhj9npdh9r8ir8nbszsv9ipb
Clara Elizabeth Chan Lee
0
1211963
9975497
9959936
2024-11-20T18:41:07Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975497
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Clara Elizabeth Chan Lee''' ([[1886|1886ko]] [[Urriaren 21|urriaren 21a]] – [[1993|1993ko]] [[Urriaren 5|urriaren 5a,]] 106 urterekin)<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Clara Chan Lee -|hizkuntza=en|url=https://awpc.cattcenter.iastate.edu/directory/clara-chan-lee/|aldizkaria=Archives of Women's Political Communication|sartze-data=2024-11-04}}</ref> [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuetan]] botoa emateko erregistratu zen lehen emakume txinatarra izan zen. Bere izena eman zuen botoa [[1911|1911ko]] [[Azaroaren 8|azaroaren 8an]] emateko Kalifornian, [[Kalifornia|Kalifornian]] 4. Proposizioa onartu ondoren, Estatu Batuetako Konstituzioari Hemeretzigarren Zuzenketa onartu baino bederatzi urte lehenago.
== Jarduera politikoak ==
Lee-k [[Alameda konderria (Kalifornia)|Alameda konderriko]] epaitegian eman zuen izena botoa emateko [[1911|1911ko]] [[Azaroaren 8|azaroaren 8an]].<ref>{{Cite web|abizena=Yu|izenburua=Chinese American Citizens Alliance -- Oakland Lodge|izena1=Christina|url=http://www.cacaoakland.org/tx/oaklandlodgehist.html|lana=www.cacaoakland.org|accessdate=3 February 2019}}</ref>
[[Fitxategi:Clara_Elizabeth_Chan_Lee_voting_in_1911.jpg|thumb|Clara Elizabeth Chan Lee-k [[1911|1911n]] izena ematen, Emma Tom Leunge-kin batera (ezkerrean), senarrak atzean dituen bitartean. Kalifornian emakumeak botoa emateko eskubidea hilabete bat arinago irabazi egin zuten eta une horretan Lee ete Leung historia egiten ari ziren.<ref>{{Erreferentzia|izena=Rae|abizena=Alexandra|izenburua=The First Chinese-American Woman to Vote in the US Fought For Immigrants {{!}} KQED|hizkuntza=en|data=2020-08-26|url=https://www.kqed.org/arts/13884082/the-first-chinese-american-woman-to-vote-in-the-us-fought-for-immigrants|aldizkaria=www.kqed.org|sartze-data=2024-11-04}}</ref> ]]
Lee, Jeleab (autosufizientzia) Txinatar emakumeren Elkartearen sortzailea izan zen, [[1913|1913an]] sortua. Elkarteak emakumeen eskubideak sustatu zituen bai Estatu Batuetan eta baiTxinan. YWCAko eta Fidelis Coterie Klubeko kidea zen.
== Bizitza pertsonala ==
Clara Elizabeth (Yee Miew) Chan [[1886|1886ko]] [[Urriaren 21|urriaren 21ean]] jaio zen Portland, Oregon-en. [[Chan Hon Fun]] ([[Chan Hon Fan]]) eta Ow Muck Gay apaiz metodistaren alaba izan zen. Chan Hon Fun apaiza Oakland-en Chinatown-eko Txinatar Komunitateko Eliza Metodistaren artzaina izan zen [[1900|1900etik]] [[1909|1909ra]].<ref>{{Cite web|izenburua=Chinese American Citizens Alliance -- Oakland Lodge|url=http://www.cacaoakland.org/tx/oaklandlodgehist.html|lana=www.cacaoakland.org|accessdate=2024-01-02}}</ref> Lee,Charles Goodall Lee-rekin ezkonduta zegoen, Estatu Batuetan lizentzia zuen lehen dentista txinatar estatubatuarra.<ref>{{Cite web|izenburua=Clara Elizabeth and Charles Goodall Lee|url=http://chinesecommunityumc.org/history/We%20Are%20the%20Church/Charles%20and%20Clara%20Popup.html|lana=Chinese Community United Methodist Church|accessdate=3 February 2019}}</ref> [[1993|1993ko]] [[Urriaren 5|urriaren 5ean]] hil zen, Alameda, Kalifornian, eta Oakland-en dago lurperatuta.
== Ikus, halaber ==
* Demokraziarekin eta hauteskundeekin lotutako gaien zerrenda
* Sufragisten zerrenda
* Emakumeen sufragioaren kronologia Kalifornian
* [[Emakumeen sufragismoa|Emakumeen sufragioa]]
* Emakumeen sufragioa Kalifornian
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30 em}}
== Bibliografia osagarria ==
* {{Cite web|abizena=Schmitz|izenburua=10 Amazing Activist From The San Francisco Bay Area|argitaletxea=Culture Trip|izena1=Aviva|url=https://theculturetrip.com/north-america/usa/california/articles/10-amazing-activists-from-the-east-bay/|lana=Culture Trip|accessdate=2017-09-08}} (San Frantzisko Badiako10 aktibista harrigarriak)
* Yung, Judy (1995)."Unbound Feet, A Social History of Chinese Women in San Francisco" (Oin askeak, San Frantzisko-ko emakume txinatarren historia soziala). University of California Press
* Armentrout, Eve eta Ma, Jeong Huei (1982), "The Chinese of Oakland, Unsung Builders". (Oakland-eko txinatarrak, preziatugabeko eraikitzaileak)
* Wong, William (2004). "Images of America, Oakland's Chinatown" (Amerikako irudiak, Oakland-eko txinatarren auzoa). Arcadia Press.
* [http://chroniclingamerica.loc.gov/ndnp-repository/ndnp:769945/raw/ndnp:769943/N68348serviceFile.jp2 "Chinese Weds a White Woman"]"([http://chroniclingamerica.loc.gov/ndnp-repository/ndnp:769945/raw/ndnp:769943/N68348serviceFile.jp2 Txinatar emakumea zuri batekin ezkontzen da]" [lotura hila iraunkorra] ( Chan Hon Fan-i erreferentzia eginaz) The San Francisco Call etik, [[1901|1901eko]] [[Otsailaren 26|otsailaren 26a]]
* {{Cite web|izenburua=10 Amazing Activists From The East Bay|url=https://theculturetrip.com/north-america/usa/california/articles/10-amazing-activists-from-the-east-bay/|lana=Culture Trip}} (Ekialdeko badiako 10 aktibista harrigarriak) Kultura bidaia
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1886ko|1993ko|Lee, Clara Elizabeth Chan}}
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Kaliforniarrak]]
de8f2yp23xu3olurbhgckcab5v5u9mo
Novi Sad tren geltokiko estalkiaren kolapsoa
0
1212080
9975851
9959715
2024-11-21T00:45:37Z
InternetArchiveBot
119347
Rescuing 0 sources and tagging 3 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
9975851
wikitext
text/x-wiki
'''Novi Sad tren geltokiko estalkiaren kolapsoa''' [[2024ko azaroaren 1ean]] gertatutako istripu tragikoa izan zen, gutxi gorabehera 11:50ean, [[Novi Sad tren geltokia|Novi Sad tren geltokian]]. Istripuan hamalau pertsona hil ziren, sei urteko mutil bat barne, eta beste hiru zaurituak izan ziren. Zaurituetatik hiru larri zauritu ziren eta egoera kritikoan daude.
== Testuingurua ==
[[2021]]ean, geltokia berritzeko eta handitzeko planak iragarri ziren, Serbiako gobernuaren trenbide azpiegitura modernizatzeko eta hobetzeko ahaleginaren barruan, abiadura handiko trenak sartzea barne.<ref>{{cite news |url=https://www.gradnja.rs/zeleznicka-stanica-novi-sad-brza-pruga-beograd-budimpesta/ |title=Nola izango den Novi Sad tren geltokia eta aurrerapenak |date=2021eko abenduaren 21a |work=Gradnja.rs |access-date=2024ko azaroaren 1a}}</ref> Berrikuntzak trenbideak modernizatzea, plataforma berri bat eraikitzea eta eraikin nagusia berritzea barne hartu zituen, desgaitasuna duten pertsonentzako igogailuak gehituta. Lanak 2021eko irailean hasi ziren.<ref>{{cite news |url=https://www.gradnja.rs/zeleznicka-stanica-novi-sad-rekonstrukcija-dron/ |title=Nola prestatzen ari den Novi Sad geltokia abiadura handiko trenak jasotzeko |last=Conić |first=Igor |date=2022ko otsailaren 14a |work=Gradnja.rs |access-date=2023ko irailaren 23a}}</ref>
Berrikuntzaren zati gisa, Boško Perošević zubia eraitsi behar izan zen, eta [[Žeželj tren zubia]] berritu zen. Proiektua Aleksandar Bojovićek diseinatu zuen, eta nazioarteko JV Azvi - Taddei - Horta Coslada International partzuergoak gauzatu zuen. Geltokiaren berrikuntza China Railway International eta China Communications Construction Company (CCCC) Txinako enpresek egin zuten [[Budapest–Belgrad trenbidea|Budapest-Belgrad trenbidearen]] proiektuaren barruan, nazioarteko trenbide sare zabalago baten planaren zati gisa.<ref>{{cite web |url=https://insajder.net/sve-vesti/vesti/projekat-od-vitalnog-znacaja-za-jugozapadnu-evropu-23259 |title=Hego-mendebaldeko Europan biziki garrantzitsua den proiektua |work=Insajder |access-date=2024ko azaroaren 1a}}</ref>
Berritutako geltokia [[2022ko martxoaren 19an]] inauguratu zen, Belgrad eta Novi Sad arteko {{val|200|u=km/h}} abiadura lortzen duten trenbide modernoak jarrita.<ref>{{cite web |url=https://www.gradnja.rs/zeleznicka-stanica-novi-sad-brzi-voz-soko/ |title=Nola dago berritutako geltokia eta abiadura handiko trenaren irteera Novi Sadetik (bideoa) |last=Conić |first=Igor |date=2022ko martxoaren 18a |website=Gradnja |access-date=2024ko azaroaren 1a}}</ref>
== Istripua ==
[[2024ko azaroaren 1ean]] 11:50ak aldera, estalki bat erori zen Novi Sad tren geltokiaren sarrera nagusian. Istripuan hamalau pertsona hil ziren, sei urteko mutiko bat barne, eta beste hiru zauritu ziren.<ref>{{cite web |url=https://www.danas.rs/vesti/drustvo/dacic-zavrsena-akcija-spasavanja-u-novom-sadu/ |title=Dacic Novi Saden izandako istripuari buruz: Salbamendu operazioa amaituta, 14 hildako eta hiru zauritu |date=2024ko azaroaren 1a |website=Danas |access-date=2024ko azaroaren 1a}}</ref>
Ingeniari Danijel Dašićen arabera, kolapsoa beirazko panelentzat jarritako altzairuzko egitura gehigarri batek eragin zuen, berrikuntzan instalatu baitzen.<ref>{{cite web |url=https://www.danas.rs/vesti/drustvo/gradjevinski-inzenjer-objasnio-kako-je-doslo-do-rusenja-nadstresnice-u-novom-sadu/ |title=Ingeniariak Novi Saden izandako estalkiaren kolapsoa nola gertatu zen azaldu zuen |date=2024ko azaroaren 1a |work=Danas}}</ref>
== Erreakzioak ==
Serbiako gobernuak [[2024ko azaroaren 2a]] dolu eguna izendatu zuen, eta Novi Saden hiru dolu egun ezarri ziren.<ref>{{cite web |url=https://www.rtv.rs/sr_lat/vesti/drustvo/vlada-srbije-proglasila-dan-zalosti-zbog-tragedije-u-novom-sadu_1261205.html |title=Serbiako gobernuak dolu eguna iragarri du Novi Saden izandako tragediaren ondorioz |date=2024ko azaroaren 1a |website=RTV |access-date=2024ko azaroaren 1a}}</ref> [[Republika Srpska|Republika Srpskan]] ere dolu eguna iragarri zen.<ref>{{cite web |url=https://www.srpskainfo.com/republika-srpska-ponosno-za-srbiju-oko-30-500-novih-pacijenta-srecanje-lidera-sda/ |title=Republika Srpskan dolu eguna iragarri zen |date=2024ko azaroaren 1a |website=Srpska Info |access-date=2024ko azaroaren 1a }}{{Apurtutako esteka|date=azaroa 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>
[[Hungaria|Hungariako]] lehen ministroak, [[Viktor Orbán]]ek, doluminak eman zizkien Serbiako herriari eta biktimen familiei.<ref>{{cite web |url=https://www.dnevnik.rs/vesti/drustvo/madjarski-premijer-orban-izrazio-saucesce-povodom-tragedije-novom-sadu-nase-misli-molitve-su-uz-porodice-zrtava-2024-11-01 |title=Hungariako lehen ministroak doluminak eman ditu Novi Saden izandako tragediaren ondorioz |date=2024ko azaroaren 1a |website=Dnevnik |access-date=2024ko azaroaren 1a}}</ref>
Serbiako presidenteak, [[Aleksandar Vučić]]ek, istripuagatik erantzukizun politiko eta penalak eskatu zituen.<ref>{{cite news |url=https://n1info.rs/vesti/vucic-o-tragediji-u-novom-sadu/ |title=Vučićek Novi Saden izandako tragediari buruz: Erantzukizun politiko eta penalak eskatzen ditut |work=N1 |date=2024ko azaroaren 1a }}{{Apurtutako esteka|date=azaroa 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Berrikuntzan parte hartu zuen txinatar partzuergoak jakinarazi zuen estalkia ez zegoela berrikuntza proiektuaren barruan.<ref>{{cite web |url=https://n1info.rs/biznis/kineski-konzorcij-o-zeleznickoj-u-novom-sadu-nadstresnica-nije-bila-predmet-rekonstrukcije/ |title=Txinako partzuergoak Novi Saden: Estalkia ez zen berrikuntza proiektuaren zati |date=2024ko azaroaren 1a |work=N1 }}{{Apurtutako esteka|date=azaroa 2024 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>
== Erreferentziak ==
{{reflist}}
[[Kategoria:Serbiako hondamenak]]
nmtcgrzddf1i2s89zi0lewa9oyxhkkh
Nani Jiménez
0
1212180
9975601
9960244
2024-11-20T19:43:48Z
InternetArchiveBot
119347
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9.5
9975601
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa
|irudia = Nani Jimenez_Protagonistes Alqueria Blanca (cropped).jpg
|irudi oina = 2008
}}
[[Fitxategi:Protagonistes Alqueria Blanca.jpg|thumb|377x377px| "''La Alquería Blanca''" telesailaren errodajean, Jaume (Miguel Barbera) eta Assun ([[Nani Jiménez]]) protagonistak, 2008 ]]
'''Nani Jimenez Puerta''' ([[Valentzia]], [[1981|1981eko]] [[Abenduaren 9|abenduaren 9a]]) valentziar [[Antzezle|aktorea]] eta [[Modelo (lanbidea)|modeloa]] da. Ezaguna egin zen, batez ere, ''L'Alqueria Blanca'' telebistako telesailean Asun Falcóren rola interpretatu zuenean.
== Aktore ibilbidea ==
Nolabaiteko ospea lortu zuen [[Valentziako Erkidegoa|Valentziako Erkidegoan]], [[Canal Nou|Canal 9]] telebista autonomikoko ''L'Alqueria Blanca'' telesailean paper bat egin baitzuen, Assun Falcó interpretatu zuen.<ref>{{Cite web|izenburua='L'Alqueria Blanca' cumple 10 años resistiéndose a morir|url=http://epoca1.valenciaplaza.com/ver/145099/alqueria-blanca-diez-aniversario.html|lana=valenciaplaza.com|accessdate=3 de septiembre de 2016}}</ref>
2009an, ''[[El internado]]'' telesailean hasi zen lanean, seigarren denboraldian, Amaia antzeztuz, Laguna Negra barnetegiko ikasle distiratsu eta erakargarria. Marcosen lagun taldean sartzea kosta egiten zitzaion, eta zailtasun horrek erakarri egiten zuen. Seigarren denboraldian hasi eta hurrengoan ere jardun zuen, telesaila amaitu arte egon zen.<ref>{{Cite web|izenburua='El internado' regresa con más terror en su sexta temporada|url=http://elpais.com/elpais/2009/11/13/actualidad/1258098531_850215.html|lana=El Pais|accessdate=3 de septiembre de 2016}}</ref>
2011n, ''[[Hospital Central|Hospital central]]'' telesailaren 20. denboraldian hartu zuen parte. Ariadna doktore egoiliar gaztearen rola egin zuen. Mediku lanean zituen dohainak eta talentua ez ziren oharkabean pasatzen, baina lanbide horretan oso garrantzitsua zen zerbait falta zitzaion: bokazioa. Ariadna pertsonaiak uko egiten zien kasu konplexuei, erabakiak hartu beharrik ez izateko eta enpatiarik ez zuen pazienteak ez engaiatzeko.<ref>{{Cite web|izenburua=Personajes al límite, en la nueva temporada de ‘Hospital Central’|url=http://www.telecinco.es/hospitalcentral/temporadas/temporada-20/personajes-viviran-temporada-hospital_central_0_1410150734.html|lana=Telecinco.es|accessdate=3 de septiembre de 2016}}</ref>
2012an, [[Isabel (telesaila)|''Isabel'' telesaileko]] kidea izan zen, [[Isabel de Solís]] "Zoraida" [[Granada (Espainia)|Granadako]] emirraren ohaidearen papera egin zuen, aurretik [[Muley Hacen|Muley Hacén]] emirrak bahitu eta esklabo kristau izan zuena.<ref>{{Cite web|izenburua=El rodaje de la nueva temporada de 'Isabel' se traslada a la Alhambra|url=http://www.hola.com/cine/television/2013042864625/rodaje-isabel-granada|lana=Revista Hola|accessdate=3 de septiembre de 2016}}</ref>
''Amar es para siempre'' bazkalosteko serialean parte hartu zuen, Isabel Hernandez pertsonaia antzeztuta.<ref>{{Cite web|izenburua=Nani Jiménez es Isabel Hernández en 'Amar es para siempre'|url=http://www.antena3.com/series/amar/personajes/nani-jimenez-isabel-hernandez-amar-siempre_20150226571e9a676584a8abb58315b3.html|lana=Antena3|accessdate=3 de septiembre de 2016}}</ref>
Publizitate kanpaina batzuetan modelo lan egin du, eta hainbat zinema filmetan parte hartu du, besteak beste: ''3 días, Lo que tiene el otro'' eta ''Mi verano con Marián'' telebistarako filmak.
== Filmografia ==
=== Telebista ===
{| class="wikitable"
!Urtea
!Lana
!Pertsonaia
!Katea
!Oharrak
|-
|2006
|''El cas de la núvia dividida''
|
|[[TV3]]
|TV Movie
|-
|2007
|''Mi último verano con Marián''
|Carla
| rowspan="2" |[[Canal Nou|Canal 9]]
|TV Movie
|-
|2007-2012
|''L'Alqueria Blanca''
|Assun Falcó Martínez
|110 atal
|-
|2009-2010
|''[[El internado]]''
|Amaia González
|[[Antena 3]]
|25 atal
|-
| rowspan="2" |2011
|''6 motivos para dudar de tus amigos''
|Gabriela
|[[Canal Nou|Canal 9]]
|TV Movie
|-
|''Carmina''
|
| rowspan="2" |[[Telecinco]]
|Atal 1
|-
|2012
|''[[Hospital Central]]''
|Ariadna Rubio
|17 atal
|-
|2013
|''[[Isabel (telesaila)|Isabel]]''
|[[Isabel de Solís]]
| rowspan="2" |[[Televisión Española|TVE]]
|7 atal
|-
|2014
|''[[Los misterios de Laura]]''
|Beatriz Vila
|Atal 1
|-
|2015
|''[[Amar es para siempre]]''
|Isabel Hernández
|[[Antena 3]]
|52 atal
|-
|2021
|''[[Valeria (telesaila)|Valeria]]''
|Virginia
|[[Netflix]]
|2 atal
|}
=== Film luzeak ===
* ''Lo que tiene el otro'', errepartoko pertsonaia. Zuzendaria: Miguel Perelló (2007)
* ''[[Tres días]]'', bere burua. Zuzendaria: F. Javier Gutiérrez (2008)
* ''Sexykiller, morirás por ella'', moja pertsonaia. Zuzendaria: Miguel Martí (2008)
* ''[[Cien años de perdón]]'', Laura pertsonaia. Zuzendaria: [[Daniel Calparsoro]] (2015)
=== Film laburrak ===
* ''Un reflejo de ti'', She pertsonaia. Zuzendaria: Ramón Rodríguez (2012)
== Bizitza pribatua ==
Miguel Barbera aktorearekin harremana izan du. 2017ko apirilaren 6an jaio zen bien lehen semea, Enric izeneko haurra.<ref>{{Cite web|izenburua=Nani Jiménez anuncia el nacimiento de su primer hijo con Miguel Barberá|argitaletxea=|egilea=Bekia|data=8 de abril de 2017|url=http://www.bekia.es/celebrities/noticias/nani-jimenez-el-internado-nacimiento-primer-hijo-miguel-barbera-toledo/|lana=|accessdate=4 de junio de 2017}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* http://www.imdb.com/name/nm2444398/
* https://web.archive.org/web/20160827070234/http://nanijimenez.com/
{{Bizialdia|1981eko||Jimenez, Nani}}
[[Kategoria:Valentziarrak]]
[[Kategoria:Espainiako emakume aktoreak]]
[[Kategoria:Telebista aktoreak]]
[[Kategoria:Zinema aktoreak]]
[[Kategoria:Emakume modeloak]]
[[Kategoria:Espainiako modeloak]]
el2na4ofabvvpuxip5u6wh4mqg10r9m
Lankide:Mamenbide/Proba orria
2
1212209
9975360
9974581
2024-11-20T16:23:01Z
Mamenbide
167547
Erreferentziak txertatu nahian.
9975360
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Andrabanda]]
== Elena Fernandez Iturrioz ==
'''Elena Fernandez Iturrioz''' ([[Donostia]], Gipuzkoa, 1959ko abuztuaren 13a - [[Berriatua]], Bizkaia, 2014ko abenduaren 1a) igerilari eta igeriketako entrenatzaile eta monitore izan zen. Kimikan lizentziatu bazen ere, igeriketako entrenatzaile titulua atera eta igeriketa izan zuen bizibide.
== Bizitza ==
Elena Fernandez Iturrioz 11 urterekin hasi zen igerian. Hainbat Igeri Itsas lasterketa irabazi zituen: Getaria-Zarautz itsas-zeharkaldia 1973an<ref>{{erreferentzia|izena=Getaria-Zarautz itsas zeharkaldia|url=https://travesiagetariazarautz.com/sailkapena/}}</ref> eta Kontxa Badiako Igerialdia, esate baterako. Gipuzkoako igerilaririk onena izendatu zuten hiru urtez jarraian (1976an,1977an eta 1978an), eta Gipuzkoako kirolaririk onena 1977an. Euskadiko txapelduna izan zen 1978an, tximeleta estiloan eta estilo librean, hain zuzen ere. Espainiako hainbat txapelketatan ere parte hartu zuen garai hartan.
1984an etorri zen Ondarroara lanera, Zaldupe udal kiroldegira. Igeriketa monitore aritzeko hartu bazuten ere, hurrengo urtera arte ez zen hasi lanean, kiroldegia artean bukatu gabe zegoelako. 1986an Ondarru Igeri Eskola sortu zuen, eta urte horretan bertan antolatu zuen Ondarroako lehen igeri itsas-lasterketa. 1987an, juridikoki eratu zen Ondarru Igeri Taldea (Espainiako federazioak hainbat eragozpen jarri zituen arren, bere estatutuak euskaraz egin zituen Euskal Herriko lehenengo taldea izan zen, [[Andres Urrutia]] notarioaren eskutik).<ref>{{erreferentzia|izena=Ondarru Igeri Taldea|url=https://www.ondarruit.eus/1987-1997/}}</ref> <ref>{{erreferentzia|izena=Entitatea|url=https://www.euskadi.eus/entitatea/ondarru-igeri-taldea/web01-a2kirola/eu/}}</ref>
Ondarroan osatu zuen familia: senarra Josu Arrizabalaga ondarrutarra izan zuen, eta bi seme-alaba izan zituzten, Ainhoa eta Kepa.
Lanean jardun zuen urteetan (1985-...) makina bat ume ondarrutarri erakutsi zion igerian. Izan ere, … urtean, [[Alboko Esklerosi Amiotrofikoa]] (AEA) diagnostikatu zioten, eta lana utzi behar izan zuen. Orduan, Berriatuan bizitzen jarri zen.
Ondarroako udalak 2011 urteko kirol sarietan Elena Fernandezi egin zion aipamen berezia igeri taldea sortu eta igeriketari herrian emandako bultzadagatik.<ref>{{erreferentzia|izena=Udalaren aipamen berezia|url=https://www.ondarroa.eus/es-ES/Noticias/Documents/2011ko_Kirol_Sariak.pdf}}</ref>
2014ko abenduaren 1ean hil zen AEA gaixotasunaren ondorioz. Ondarrutarrek merezitako agur-omenaldi xumea egin zioten abenduaren 2an Zaldupe kiroldegian: Elena Fernandez Iturriozen bizitzako pasarteak gogoratu zituzten, honen gustuko musika entzunez, eta Jose Mari Lejardi Kareaga ''Gabixola'' bertsolari markina-xemeindarrak bertsoak abestu zizkion.<ref>{{erreferentzia|izena=Agur-omenaldia|url=https://lea-artibaietamutriku.hitza.eus/2014/12/01/elena-fernandez-iturrioz-ondarru-igeri-taldeko-sortzailea-zendu-da-eta-omenaldia-jasoko-du/}}</ref> Garuna eta bizkarrezur-muina zientziak aztertzeko eman zituen.<ref>{{erreferentzia|izena=Organo donazioa|url=https://canales.diariovasco.com/esquelas/diario/2014-12-02/elena-fern-ndez-iturrioz-14557005.htm?ref=https%3A%2F%2Fwww.google.com%2F}}</ref>
== Elena Fernandez Iturrioz Memoriala ==
Elena Fernandez Iturrioz 2014ko abenduan hil eta hurrengo Ondarroako Igeri Itsas-lasterketan (2015eko XXX. edizioan) momentu hunkigarri ugari bizi izan ziren Ondarroako Arrigorri hondartzan. Bozgorailuetatik une oro gogoratu zuten igeri taldearen sortzailea eta bultzatzailea. Hainbat urtez bere ikasle izan zirenek, esate baterako, batera helmugaratu ziren, eta kiroldegiko bere lankideek ere parte hartu zuten proban. Sariak banatzen, Ainhoa eta Kepa seme-alabak aritu ziren, eta, bukaeran, senideek merezitako omenaldi xumea jaso zuten erabat hunkituta eta txalo artean.<ref>{{erreferentzia|izena=2015eko Ondarroako itsas lasterketa|url=https://lea-artibaietamutriku.hitza.eus/2015/07/20/maialen-saezek-eta-alex-ojangurenek-irabazi-dute-ondarroako-itsas-lasterketa/}}</ref>
Handik aurrera Ondarroako Igeri lasterketari Elena Fernandez Iturrioz Memoriala deitu zitzaion, eta Ondarru Igeri Taldeko igerilari diren eta izandakoen artean banatzen da Elena Fernandez Iturrioz saria.<ref>{{erreferentzia|izena=Elena Fernandez Iturrioz saria|url=https://lea-artibaietamutriku.hitza.eus/2019/07/15/inaki-salaberriak-eta-nerea-santosek-irabazi-dute-ondarroako-34-itsas-lasterketa/}}</ref>
== Erreferentziak ==
== Kanpo estekak ==
srz5xtey98c50550d8kkgp1p7fs16mi
Lankide:LizardiBHI69/Proba orria
2
1212307
9975963
9968617
2024-11-21T07:58:36Z
LizardiBHI69
167375
9975963
wikitext
text/x-wiki
DEPORTIVO ALAVÉS
[[fitxategi:Mendizorrotza.jpg|300px|right]]
Deportibo Alabes 1921.urtean sortutako Euskal Herriko futbol talde bat da, Gazteizeko nagusia. 16 denboraldiz espainiako futbol ligako lehen mailan aritu da gaur egun arte, eta bigarren mailan 34 denboraldiz aritu da. 2001ean UEFA kopako txapeldunordea izan zen, horixe izan zen taldearen lorpenik handiena.
2009an, ordea, bigarren B mailara jaitsi zen, 2013an, atzera bigarren mailara igotzea lortu zuen eta 2016an lehen mailara itzuli zen. Hurrengo urtean oso tenporada ona egin zuten eta Kopako finalera iritsi ziren.
Historia
Deportivo Alavés futbol taldea, Arabako probintzia mugakideetan zegoen futbol zaletasunari esker jaio zen. Bere lehendabiziko urteetan Sport Friends zuen izena baina 1921. urteko urtarrilaren 23an izenez aldatu zen, Deportivo Alaves deitzeko.
Talde "Babazorroak" 1920/21 denboraldian, B seriean egin zuen debuta talde profesional bezala. Hurrengo urtean, Ciriaco, Quincoces, Antero, Roberto eta Modesto jokalariak fitxatu zituen. Hauek gainera talde honetako lehenengo nazioarteko jokalariak izan ziren, Amsterdamgo Olinpiar Jokoetan jokatu zuten.
Jokalariak
Deportivo alebeseko jokalariak, Romero, Molina, Toni martinez, Carlos vicente, villalibre, Joan Jordan, Kike Garcia,Abdel Abqar, Benabidez etab dira. Horietatik partido gehien jolastu dituen jokalaria Astudillo, guztira 346 partidu jokatu ditu. Gol gehien sartu dituen jokalaria Serrano izan zen, guztira 67 gol sartu ditu.
1g3vwlbokf7r1mbf0ux1hq8abpceoch
Lankide:Chirapozu/Proba orria
2
1212381
9974681
9973787
2024-11-20T12:53:31Z
Chirapozu
167961
9974681
wikitext
text/x-wiki
{{Ohar metatxantiloia|mota=lanean|testua='''Artikulu hau eskola ariketa bat da{{#if: {{{1|}}}|[[Lankide:{{{1}}}|{{{1}}}]] lankidea|}}.''' <br /> Hori dela eta, beharbada hutsuneren batzuk izango dira [[Wikipedia:Artikuluen edukiak jarraitu beharreko irizpideak|edukian]] edo [[Wikipedia:Artikuluen formatua|formatuan]].<br /> Mesedez, oraindik ez egin ekarpen edo aldaketarik testuan. Bestela, idatzi [[Eztabaida:{{Chirapozu}} artikuluaren eztabaida orrian]].}}
<br />
{{Itzulia|es|hizkuntza=gaztelaniazko|Ingeniería de producción}}
<br />'''Ekoizpen Ingeniaritza''' ingeniaritzako adar bat da non manufaktura-prozesuekin, produktuen lanketarekin eta merkantzia industrialekin lan egiten den. Faktore garrantzitsu guztiak integratzea bilatzen du, gizarterako beharrezkoak diren produktuetako intsumo ekonomikoen aldaketei lotutako arazo konplexuei konponbide optimoak emateko.
== Kontzeptua ==
Ekoizpen Ingeniaritza, etorkizuneko gradu bezala katalogatu da nazioartean. Gradu berritzailea da, diziplina anitzekoa: zientzia, teknologia, ekonomia eta administrazioa egokitzen dituena, [[ondasunak eta zerbitzuak]] ekoizteko sistemak optimizatuz. Ekoizpen- edo administrazio-prozesuak hobetzen ditu alor global bat menderatuz. Horrela, prozesu horiek garatzen laguntzen du, eta erakunde horiek Kolaboratzailearen, Ingurumenaren eta baliabideen ongizatea zaintzera bultzatzen ditu. Lan-ingurunea hobetzen dute, non produktuen eta zerbitzuen kalitatea nabarmentzen den; ekoizpen-sistemak aztertzen dituzte etapa guztietan, hasierako sorkuntza eta plangintzatik hasita eta sisten horren diseinuraino eta eragiketaraino.
Ekoizpen ingeniaria diseinu bat produktu bihurtzeko figura nagusia da, eragiketen integratzaile gisa jardun behar du, erakunde bateko langileak, informazioa eta teknologia koordinatuz. [[Energia|Energiaren]] erabilera, ingurumen- eta giza-babesa, [[Fabrikazio-prozesuak|fabrikazio-prozesuen]] kudeaketa eta kontrola kontuan hartuz diseinatzen ditu sistemak; horrez gain, prozesu optimizatuak dituzten produktuak egitea ere hartzen ditu kontuan.
=== Helburuak ===
Ekoizpen Ingeniaritzaren helburu nagusia, ahalik eta eraginkortasun handiena lortzea da dituen baliabideekin (eskulana, materialak, teknologia eta kapitala), azken produktuaren edo zerbitzuaren kalitatea arriskuan jarri gabe. Horretarako hurrengo helburu hauek bete behar ditu:
* <u>Ekoizpen-prozesuak optimizatzea:</u> Ondasunak eta zerbitzuak ekoizteko modu eraginkorrena bilatzea, ekoizpen-denborak eta horri lotutako kostuak minimizatuz.
* <u>Kalitatea hobetzea:</u> Produktu eta zerbitzuek ezarritako kalitate-estandarrak betetzen dituztela ziurtatzea, bezeroen beharrak betez.
* <u>[[Produktibitate|Produktibitatea]] maximizatzea:</u> baliabide berdinak edo gutxiago izanda, ekoiztutako ondasun edo zerbitzuen kopurua handitzea, sistemaren eraginkortasun orokorra hobetuz.
* <u>Ekoizpen-kostuak murriztea:</u> Prozesuetako eraginkortasun ezak identifikatzea eta ezabatzea, baliabideen erabilera optimizatuz eta hondakinak minimizatuz.
* <u>Laneko segurtasuna bermatzea:</u> Langile guztiak babesten duten eta arriskuak minimizatzen dituzten ekoizpen-sistemak diseinatzea.
* <u>[[Jasangarritasun|Jasangarritasuna]] sustatzea:</u> [[Ingurumen-inpaktuaren adierazpen|Ingurumen-inpaktua]] txikiagotzen duten eta baliabideen erabilera arduratsua sustatzen duten prozesuak ezartzea.
=== Funtzioak ===
== Erreferentziak ==
== Ikus, gainera ==
== Kanpo estekak ==
f2a1vgqphf7mhxltjky6mvyydkpupp4
Ida Finney Mackrille
0
1212415
9975502
9963840
2024-11-20T18:42:25Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975502
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Ida Finney Mackrille''' ([[1867]] – [[1960]]) <ref name=":3" />[[Ameriketako Estatu Batuak|AEBetako]] [[Emakumeen sufragismoa|sufragista]] eta Kaliforniako Estatuko emakumezko politikaria izan zen. Bera “Mendebaldeko Emakume Hizlaria”<ref name=":3" /> bezala ezagutua izan zen. [[1911|1911tik]] [[1932|1932ra]], aktibo zegoen mugimendu sufragistan, eta gero beste politika mota batzuetan ere aktibo mantendu zen.
[[File:Who's who among the women of California.jpg|thumb|280px|Ida Finney Mackrille 4.ezkerretik eskuinera]]
== Biografia ==
Ida Finney [[1867|1867ko]] [[Abuztuaren 21|abuztuaren 21ean]] jaio zen, [[Richmond (Indiana)|Richmond]], [[Indiana|Indiana-n]], Sara A.Long Finney eta Joel J. Finney izan ziren bere gurasoak.<ref name=":3">{{Erreferentzia|izenburua=Biographical Sketch of Ida Finney Mackrille {{!}} Alexander Street Documents|url=https://documents.alexanderstreet.com/d/1009054752|aldizkaria=documents.alexanderstreet.com|sartze-data=2024-11-07}}</ref><ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Article clipped from The Los Angeles Times|hizkuntza=en-US|data=1960-06-05|url=https://www.newspapers.com/article/the-los-angeles-times/26129314/|aldizkaria=Newspapers.com|sartze-data=2024-11-07}}</ref> Bere aitak Indianako 57. infanteria-erregimentuan zerbitzatu zuen.<ref>{{Cite news|abizena=|izenburua=Finney Is Buried, Former Richmond Man and Veteran of the Civil War Laid To Rest.|argitaletxea=Palladium-Item news|orrialdea=2|hizkuntza=en|izena1=|data=25 July 1910|url=http://img3.newspapers.com/clip/22272739/finney-joel-co-b-57th-in-burial/|kazeta=Palladium-Item|accessdate=2021-01-07}}</ref> Bi ahizparekin batera hazi izan zen. [[1897|1897an]] William R. Mackrille-rekin ezkondu zen, Kaliforniako Estatuko Gorte Goreneko idazkariorde nagusiarekin.<ref name=":3" />
Kaliforniako Liga Zibikoko San Frantzisko zentroko lehen presidenteordea izan zen Mackrille, emakumeen berdintasunaren alde borrokatu zen taldea.<ref name=":3" /><ref name=":2">{{Cite web|abizena=|izenburua=S.F. Orator Is Selected As Delegate|argitaletxea=The San Francisco Examiner|orrialdea=9|hizkuntza=en|izena1=|data=23 May 1916|url=http://www.newspapers.com/image/458148210/?terms=%22Ida%20Finney%20Mackrille%22&match=1|lana=Newspapers.com|accessdate=2021-01-06}}</ref> Kaliforniako hizlaririk garrantzitsuenetakotzat jo zuten, askotan emakume eta politika kontuei buruz hitz eginez.<ref name=":2" /> Warren G. Hardingen-en [[1921|1921eko]] hauteskunde-kanpainarako San Frantziskoko bulegoko zuzendari izan zen.<ref name=":0" />Geroago, [[Tulare konderria (Kalifornia)|Tulare Konderriko]] [[Ameriketako Estatu Batuetako Alderdi Errepublikanoa|Alderdi Errepublikanoan]] lanean ari zen, eta bertako emakumeen espetxe eraiki berriarekin zerikusia zuen.<ref>{{Cite news|abizena=|izenburua=Ida Mackrille|orrialdeak=2|izena1=|data=1960-06-04|url=https://www.newspapers.com/clip/63778657/ida-mackrille/|kazeta=Tulare Advance-Register|accessdate=2021-01-06}}</ref><ref name=":3" />
Mackrille-k [[mahasti]] bat zuen [[1930|1930etik]] [[1960|1960ra]] Woodlake, [[Kalifornia|Kalifornian]].<ref name=":0" />
[[1960|1960ko]] [[Ekainaren 4|ekainaren 4an]] hil zen, 92 urte zituela, [[Exeter (Kalifornia)|Exeter]]-eko Exeter Memorial Ospitalean, Woodlake-n bere etxetik gertu.<ref name=":0" />
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1867ko|1960ko|Mackrille, Ida Finney}}
[[Kategoria:Indianarrak]]
[[Kategoria:Mahastizainak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
r988vlc3pvtrwrdyy6khcq6siawtu5f
Luella Johnston
0
1212570
9975490
9963909
2024-11-20T18:39:18Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975490
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Luella Johnston''' (Buckminster, [[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]]''',''' [[1861]] – [[1958|1958k]]<nowiki/>o [[martxoaren 11]]) XX. mende hasierako enpresari [[Estatubatuar|estatubatuarra]] izan zen, erreformatzaile zibiko eta [[sufragista]]<ref>{{Erreferentzia|izena=City of Sacramento-admin|abizena=account|izenburua=City memorializes Luella Johnston, Sacramento's first councilwoman|hizkuntza=en-US|data=2018-10-18|url=https://sacramentocityexpress.com/2018/10/18/city-memorializes-luella-johnston-sacramentos-first-councilwoman/|aldizkaria=City Express|sartze-data=2024-11-08}}</ref>, eta Sacramentoko Udalerako (orduan Hiriko Batzordea deitzen zena) aukeratutako lehen emakumea ere izan zen, [[1912|1912tik]] [[1913|1913ra]]<ref>{{Erreferentzia|izena=City of Sacramento-admin|abizena=account|izenburua=City memorializes Luella Johnston, Sacramento's first councilwoman|hizkuntza=en-US|data=2018-10-18|url=https://sacramentocityexpress.com/2018/10/18/city-memorializes-luella-johnston-sacramentos-first-councilwoman/|aldizkaria=City Express|sartze-data=2024-11-08}}</ref> zerbitzatu zuena. Emakume bat [[Kalifornia|Kaliforniako]] hiri bateko edo AEBetako hiri garrantzitsu bateko kontseilu baterako hautatu zuten lehen aldia izan zen haren hautua.
== Biografia ==
[[1912|1912an]], Kalifornian emakumeek bozkatzeko eskubidea irabazi eta urtebetera, Johnston Hiriko Batzorde berrian postu baterako postulatu zen. Hautagai progresisten zerrenda baten parte izateko hautatu zuten, trenbidearekin lerrokatutako titularrak garaituta. Bere kanpainak Emakumearen Kontseiluaren babesa izan zuen, emakumeen kluben elkarte bat, hark fundatzen lagundu zuena.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Luella Johnston|hizkuntza=en|data=2024-02-10|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Luella_Johnston#cite_note-SacBee-3|sartze-data=2024-11-08|encyclopedia=Wikipedia}}</ref>
Karguan zegoen bitartean Johnston "hezkuntzan, uholdeen kontrolean, kaleetako argiztapenean, parkeetan, haur parkeetan, liburutegietan, kulturan zentratu zen. instalazioak, ur, gas eta argi indar-tasak eta hiriaren moralaren aurrerapena".
Johnstonen karguan emandako urte bakarrak Pacific Gas & Electric Hego Pazifikoko Trenbideak<ref>{{Erreferentzia|izena=William|abizena=Burg|izenburua=Wicked Sacramento|argitaletxea=Arcadia Publishing|hizkuntza=en|data=2019|url=https://books.google.es/books?id=W_6ZDwAAQBAJ&dq=luella+johnston+city+of+sacramento&pg=PA29&redir_esc=y#v=onepage&q=luella|isbn=978-1-4671-4059-1|sartze-data=2024-11-08}}</ref> zituen etsai boteretsuak eta bertako aretoen jabeak ekarri zituen. Ondo antolatutako kanpaina izan arren, [[1913|1913an]] garaitua izan zen berrautaketarako.
=== Legatua ===
Nahiz eta Johnston Estatu Batuetan udal bulegorako aukeratutako lehen emakumeetako bat izan, bere hautaketa historikotik 100 urte baino gehiagora ez zen oroitzapenezko monumenturik egon Sacramento-n. [[2018|2018an]], Angelique Ashby zinegotzia buru zela, Udalak Udaletxe Historikoan Udal Ganberen izena aldatzea bozkatu zuen Johnston-en ohorean<ref name=":0" />.
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Ikus, gainera ==
* [https://sacramentality.com/2017/10/13/californias-first-councilwoman-part-i/ Nicolas Heidorn, ''"California’s First Councilwoman – Part I,"'' (Kaliforniako lehen zinegotzia – I. zatia) Sakramentalitatea (2018)]
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1861eko|1958ko|Johnston, Luella}}
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Kaliforniako politikariak]]
5ahvgaxgtdn8fc32cz3gzxb9rmqualq
Elizabeth Thacher Kent
0
1212575
9975495
9963913
2024-11-20T18:40:42Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975495
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Elizabeth Thacher Kent''' ([[1868|1868ko]] [[Irailaren 22|irailaren 22a]] – [[1952|1952ko]] [[abuztuaren 14]]a) ingurumen-idazlea eta [[Emakumeen sufragismoa|emakumearen eskubideen]] aldeko ekintzailea izan zen. Bere senarrarekin batera, Estatu Batuetako William Kent kongresistak Muir Woods-eko Monumentu Nazionala sortzen lagundu zuen, gobernuari lurra emanez.<ref>{{Cite web|abizena=Roosevelt|izenburua=U.S. Statutes at Large, Vol. 35, Part 2, pp. 2174-75 and map following p. 2174. "By the President of the United States of America. A Proclamation."|izena1=Theodore|data=January 1908|url=https://memory.loc.gov/cgi-bin/query/r?ammem/consrvbib:@FIELD(NUMBER(vl339))|lana=The Evolution of the Conservation Movement, 1850-1920; Library of Congress American Memory Project|accessdate=2018-12-07}}</ref> Bakearen eta Askatasunaren aldeko Emakumeen Nazioarteko Ligako presidentea izan zen, eta Emakumearen Alderdi Nazionalaren kontseilu nazionalean parte hartu zuen. Gainera, autobiografia bat eta bere senarraren bizitzaren eta ibilbidearen biografia bat egin zituen.
== Bizitza pertsonala ==
Elizabeth Thacher Kent Thomas Anthony Thacher Yale Collegeko irakaslea eta Elizabeth Baldwin (Sherman) Thacher-en alaba izan zen. William Kent-ekin ezkondu zen [[1890|1890eko]] [[Otsailaren 26|otsailaren 26an]] eta Kentfield-era (Kalifornia) joan zen bizitzera. Zazpi seme-alaba zituzten elkarrekin. Sherman Kent (Yaleko irakaslea eta CIAko analista) eta Roger Kent (AEBetako politikaria) dira bere seme-alabak. Bere alaba Adaline Kent artista ospetsua zen. Bere jolas-jarduera gogokoenak automobilismoa eta bridge ziren.
Roger Sherman aita estatubatuar fundatzaileren birbiloba zen, eta Rebecca Minot Prescott bigarren emaztea. Bere aitona Roger Sherman Jr. zen; bere anaia Sherman Day Thacher-ek The Thacher School sortu zuen Ojai-n, CA. Elizabeth Selden Rogers-en lehengusua eta lagun mina izan zen, Emakumearen Alderdi Nazionaleko Kontseilu Aholkulariaren presidentea eta New Yorkeko Estatuko presidente legegilea.<ref>{{Cite web|izenburua=Biography of Elizabeth Thacher Kent, 1868-1952|url=https://documents.alexanderstreet.com/d/1006939757|lana=Biographical Database of Militant Woman Suffragists}}</ref>
== Biografia ==
Elizabeth T. Kent eta bere senarra tokiko politikan eta kontserbazioan aktibo zeuden. [[Marin konderria (Kalifornia)|Marin-go]] kostaldeko [[Sekuoia|sekuoien]] basoa mozten ari zirenean, Elizabeth-ek eta William-ek 611 akre lur erosi zituzten eta 295 akre eman zizkioten gobernu federalari, geroago Muir Woodseko Monumentu Nazional bihurtu zena. Elizabeth T. Kent eta [[John Muir]] lagun onak ziren, naturari eta kontserbazioari zegozkienak.<ref>{{Cite web|izenburua=Letter from Elizabeth Thacher Kent to John Muir, [ca. 1909] May 17.|url=http://content.cdlib.org/ark:/13030/kt2z09r5r1/?order=2&brand=calisphere|lana=content.cdlib.org|accessdate=2015-01-29}}</ref>
[[1911|1911n]], Kent familia Washington D.C.ra joan zen, Kent jauna Kongresuko lehen agintaldia betetzeko hautatua izan ondoren. Elizabeth emakumeen eskubideen defendatzaile aktiboa zen, eta funtsezkoa izan zen emakumeen boto eskubideari laguntzeko. Hizlari nabarmena izan zen National American Women’s Suffrage Association-en (NAWSA) [[1913|1913ko]] eta [[1914|1914ko]] konbentzioetan, eta, gero, Kongresuko Batzordeko buru bihurtu zen. Berak lagundu zuen Kongresuaren Batasuna osatzen (geroago Emakumearen Alderdia izenez berrizendatua), Etxe Zurian protesta egin zutenak sufragioaren alde.<ref>{{Cite web|izenburua=Anne T. Kent California Room|url=https://annetkent.kontribune.com/articles/5523|lana=annetkent.kontribune.com|accessdate=2015-01-29}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=ELIZABETH THACHER KENT|hizkuntza=en-US|url=https://www.ywcasf-marin.org/marin-womens-hall-fame/honorees/elizabeth-thacher-kent/|lana=YWCA San Francisco & Marin|accessdate=2019-03-16}}</ref> [[1930|1930eko]] hamarkadan Bakearen eta Askatasunaren aldeko Emakumeen Nazioarteko Ligarekin sartu zen, eta [[1937|1937an]] Marin konderriko kapituluko presidente bihurtu zen.<ref>{{Cite web|abizena=by Diane E. Kaplan and William E. Brown|izenburua=Guide to the William Kent Family Papers|abizena2=findingaids.feedback@yale.edu|izena1=Jr|izena2=File format|url=http://drs.library.yale.edu/HLTransformer/HLTransServlet?stylename=yul.ead2002.xhtml.xsl&pid=mssa:ms.0309&clear-stylesheet-cache=yes|accessdate=2015-01-29}}</ref> DC-n, Kongresuko kideak presionatu zituen, eta Kongresuko batzordeen aurrean bi aldiz lekukotasuna eman zuen.<ref>{{Cite web|izenburua=Elizabeth Kent: Suffragist, Jailbird and Biographer (U.S. National Park Service)|hizkuntza=en|url=https://www.nps.gov/articles/elizabethkent.htm|lana=www.nps.gov|accessdate=2019-03-16}}</ref> Marin konderriko emakume bakanetako bat da, eta Maringo Emakumeen Ospearen Aretora joango da hil ostean. [[Nazio Batuen Erakundea|Nazio Batuen]] Erakundeak San Frantziskon [[1945|1945ean]] egin zuen bileran parte hartu zuen.
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30 em}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1868ko|1952ko|Kent, Thacher Elizabeth }}
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako ekologistak]]
[[Kategoria:Kaliforniako politikariak]]
f1so77f64u7j9ld08k4fijp31jyurx7
Emma Maria Harrington
0
1212766
9975485
9963710
2024-11-20T18:37:39Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975485
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Emma Maria Harrington''' (Sternberger, [[Danimarka]], [[1881]]-[[1882]] [[Ameriketako Estatu Batuak|- Ameriketako Estatu Batua]]<nowiki/>k), eskuarki, honela ezagutua: Mrs. E. C. Harrington, [[abokatu]] [[Estatubatuar|estatubatuarra]] izan zen, lan eta boto eskubideen aldeko ekintzailea, eta [[San Frantzisko (Kalifornia)|San Frantziskon]] botoa emateko izena eman zuen lehen emakumea. Bere garaikideek honela deskribatu zuten: “hizlari eta antolatzaile bikaina."
== Ibilbidea ==
[[Danimarka|Danimarkan]] jaioa, guraso juduengandik, [[Utah|Utah-n]] bizi izan zen gaztaroan, eta [[Psikologia|psikologiako]] gradu bat lortu zuen San Frantziskora bizitzera joan aurretik.<ref name=":3">{{Erreferentzia|izena=Brian|abizena=Dolan|izenburua=Unmasking History: Who Was Behind the Anti-Mask League Protests During the 1918 Influenza Epidemic in San Francisco?|hizkuntza=en|data=2020-05-19|url=https://escholarship.org/uc/item/5q91q53r#main|aldizkaria=Perspectives in Medical Humanities|alea=19|zenbakia=5|doi=10.34947/M7QP4M|sartze-data=2024-11-09}}</ref> Han, San Frantziskoko Emakume Langileen Elkarteko eta San Frantziskoko Emakumeen Ez-alderdikoi Progresistaren Erakundearen presidentea izan zen.<ref>{{Cite news|izenburua=Women to Join Ranks of the Nonpartisans|data=July 26, 1912|kazeta=The San Francisco Call}}</ref> Kanpaina politikoetan ere parte hartu zuen, [[:en:P._H._McCarthy|P. H. McCarthy]] Women's Clubs antolatuz [[1911|1911n]] McCarthy berrautatzeko karrera babesteko, baita [[William Howard Taft]]<nowiki/>en aldeko kanpaina eginez ere [[1912|1912an]].<ref>{{Cite news|izenburua=Women Yorkers Organize|data=August 31, 1911|kazeta=The San Francisco Call}}</ref><ref>{{Cite news|izenburua=Political Notes|data=April 24, 1912|kazeta=The San Francisco Call}}</ref><ref>{{Cite news|izenburua=Political Notes|data=May 8, 1912|kazeta=The San Francisco Call}}</ref>
[[Fitxategi:Emma_Maria_Harrington_taking_the_oath.jpg|ezkerrera|thumb|250x250px|Andra honek San Frantzisko-n izena eman duen lehen emakumea izan da, zina egin du Emma Maria Harrington andreak. Bere senarra, idazkaria, E. C. Harrington, ofizioa egiten ari da. [[1911|1911ko]] [[Urriaren 18|urriaren 18a.]]]]
[[1911|1911ko]] [[Urriaren 17|urriaren 17an]], Harrington San Frantziskon bozkatzeko izena eman zuen lehen emakumea izan zen. Izena eman zuenean, Batasuneko Alderdi Laboristako kide gisa zerrendatu zen, eta jarri zuen lanbidea "justizia auzitegietan kutxazaina" <ref name=":1">{{Cite news|izenburua=Women Brave Registrar's Quizzing and Qualify to Vote Under New Privilege|data=October 18, 1911|kazeta=The San Francisco Call}}</ref> Izena eman eta gero, "lan auziaren izenean borroka egiteko erakunde politikoak osatzera dedikatzeko" esan zioten<ref name=":1" />. Era berean, emakume gehiago animatu zituen erregistratzera, erregistroaren bulegoan lagunduz<ref>{{Cite news|izenburua=Women's Support Pledged to Taft|data=April 9, 1912|kazeta=The San Francisco Call}}</ref>, denda handietako emakume langileak erregistratuz eta denda handietako aldageletan izena emateko epeei buruzko iragarkiak jarriz.<ref>{{Cite news|izenburua=Women in Stores Are Urged to Register|data=April 10, 1912|kazeta=The San Francisco Call}}</ref>
[[1914|1914an]], Kaliforniako Abokatuen Elkarterako hautagai bihurtu zen azterketa kalifikatuak arrakastaz gainditu ostean,<ref name=":0">{{Cite news|izenburua=Mrs. Harrington Is Eligible for the Bar|data=August 11, 1914|kazeta=The San Francisco Call}}</ref> eta, ondorioz, " hark 80 galdera azkar baino gehiago [...] erantzun behar izan zituen, hautagai gehienek 20 edo 30 galdera jasotzen zituzten bitartean". <ref name=":3" />Ondoren, bulego propioa ireki zuen, eta "hilketa epaiketa batean akusatu bat ordezkatu zuen lehen emakumea izatearen bereizpena lortu zuen - ordubeteren buruan irabazi zuen kasua".<ref name=":3" />
[[1918|1918an]], Bakearen Justizia kargurako aurkeztu zen, baina 21.000 boto jaso arren, azkenean ez zuen postua lortu.<ref name=":3" />
[[Espainiako gripea|1918ko gripe pandemian]], San Frantzisko-k mozorro-agintaldia berrezarri zuenean, San Frantzisko-ko Maskaren Aurkako Liga sortu berriaren presidentea bihurtu zen.<ref>{{Cite news|izenburua=Flu Mask Law Signed; To Be Enforced|data=January 18, 1919|kazeta=The San Francisco Call}}</ref><ref name=":3" />Funtzio honetan, eskaera bat aurkeztu zion San Frantzisko-ko Gainbegiraleen Batzordeari, mozorro agintaldia amaitzeko eskatuz.<ref>{{Cite aldizkari|izenburua=Relative to the Repeal of Influenza Mask Ordinance|orrialdeak=50|data=January 27, 1919|kazeta=Journal of Proceedings, Board of Supervisors, City and County of San Francisco}}</ref>Hurrengo egunean, San Frantziskoko alkate James Rolphek iragarri zuen jada ez zela maskararik behar.<ref>{{Cite news|izenburua=S. F. May Doff 'Flu' Masks Following Protests of League|data=January 28, 1919|kazeta=Los Angeles Herald}}</ref>
[[1921|1921ean,]] San Frantziskoko Ikuskatzaileen Batzarrera aurkeztu zen San Frantziskoko Zergadun Elkartearen bermearekin.<ref>{{Cite news|izenburua=Taxpayers Indorse Women Supervisors|data=October 13, 1921|kazeta=The San Francisco Call}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30 em}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1881eko|?|Harrington, Emma Maria}}
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
hajobd80yvfa9w7st76ou47smnyxxu6
Oiartzungo errotak
0
1212836
9975408
9974305
2024-11-20T17:34:34Z
Alex Roteta
139167
/* Aberastasun iturri */
9975408
wikitext
text/x-wiki
[[Fitxategi:Oiartzungo errotak.png|thumb|325x325px|Oiartzunen katalogatutako ibai- errotak]]
'''Oiartzungo errotak.''' Bailararen aberastasun hidraulikoaren adierazgarri dira Oiartzunen katalogatu diren 20 ibai-errotak. Hauek, herriko ondare historiko, teknologiko, antropologiko eta etnografikoaren parte dira, lurralde antolaketaren eta giza jardueraren adierazpenik esanguratsuenetako bat.
== Kokapen geografikoa ==
[[Oiartzun]] mendiz inguratua dago, [[Aiako harria|Aiako Harria]] irudi eta oinarri duela. Harana [[Oiartzun (ibaia)|Oiartzun ibaiak]] zeharkatzen du, eta herria haren inguruan altxatuta dago.
[[Fitxategi:Yurritako errota.jpg|thumb|338x338px|Yurrita errota 2024]]
Oiartzun ibaiaren arroak 82,27 km. koadroko eremua hartzen du: Oiartzun, [[Errenteria]], [[Lezo]] eta [[Pasaia|Pasaiako]] herria zeharkatuz eginiko ibilbideak. Ibaia 16,6 km luze da, eta% 4,5eko malda du batez beste. Arroaren goialdean, Aiako Harrietan maldarik handienak ditu. Goialdeko haran estuak V itxura du. [[Altzibar]] auzoan [[Karrika (Oiartzun)|Karrika]] erreka Arditurrira batzen da. Erdialdeko ibilgua leunagoa da eta uholde ordokia eratzera iristen da. [[Ugaldetxo|Ugaldetxoko]] industrialdean batzen dira Aiako Harri eta [[Bianditz]] mendien magaletatik sorturiko Arditurri ibaiak eta [[Aldura]] mendiko magaletako urak. Behealdeko ibilguan, berriz, Pasaiako senaia dugu; garai batean [[padura]] handia zen, egun Pasaia eta Errenteriako herriek eta portuko instalazioek hartzen dutena.
Oiartzun ibaiaren bailara [[Paleozoiko|Paleozoikoan]] (orain 380 milioi bat urte) hasi zen eratzen; hortaz, [[Euskal Herria|Euskal Herriko]] bailara zaharrenetarikoa dela esan daiteke. Prezipitazioen aldetik, bere iturburua euririk gehien egiten duen euskal zonaldean dago (2300 mm). Ur kopuru hori dela eta, ibaiaren iturburuaren inguruan [[San Anton urtegia|San Anton]], [[Añarbeko urtegia|Añarbe]] eta [[Domiko urtegia|Domiko]] urtegiak daude.
== Historia ==
=== Esku errotak ===
Ehoketa –gorputz bat bi harriren artean marruskatuz txiki-txiki egin eta hauts bihurtu arte birrintzeko prozesua– gizakiaren iharduera burutsuen artean lehenetarikoa izan da.
Izugarri bultzatu zen [[Neolitoa|neolitikotik]] aurrera, K.a. 3500 urteaz geroztik Euskal Herrian. Hala ere, elikagaiak hobeto irensteko, harriekin eta beste elementu batzuekin txikitzeko bulkada ehoketaren aitzindaria edo aurrekoa dela pentsatu behar dugu.
Eskuzko metate soilari (harri leunduzko xafla angeluzuzena eta bi eskuekin aleak ehotzeko hartzen den arrabol zilindrikoa) errota birakariak jarraitu zitzaizkion (bi harri edo errotarri biribil, behekoa finkoa eta goikoa mobila), burdin adinetik aurrera, errota-teknikan aurrerapen garrantzitsua ekarri zutenak. Horrek lana errazten du eta, ondorioz, errendimendua handitzen du, elikadura hobea ahalbidetuz.
Euskal Herrian, [[Estrabon]] (K.a. 58-K.o. 5) geografo greziarrak, bere Geografia lanean, euskotarren janaria ehotzeko ohiturari buruz idatzi zuen, zera adieraziz: <blockquote>“... Menditarrak urtearen lautatik hirutan ez dira ezkurrez baizik elikatzen, zeinak, ihartu eta apurturik denbora askoan gorde daitekeen ogi bat egiteko ehotzen baitira.”<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errota motak|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/saiakera/237-saioa-urutxurtu-14160383|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref> </blockquote>Aurkitu diren aztarnek adierazten dutenez, erromatar-iberiar kulturan erroten erabilera oso zabalduta zegoen. Erromatarren gudarostean, hamar pertsonetatik batek, eskuzko errota bat zeraman. Erromatar errotak [[Buñuel|Buñuelen]], [[Los Arcos|Los Arcosen,]] [[Artaxoa|Artaxoan]] ([[Nafarroa Garaia|Nafarroa]]), [[Santo Domingo de la Calzada|Santo Domingo de la Calzadan]] ([[Errioxako Autonomia Erkidegoa|Errioxa]]), eta Oiartzunen ([[Gipuzkoa]]) aurkitu dira.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Erroten jatorria eta historia|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/idazlanak-mainmenu-476/saiakera/236-saioa-urutxurtu-45430406|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
=== Arditurri ===
Juan Guillermo Thalacker ingeniariak 1803an Oiartzungo Arditurriko meazuloak bisitatu zituen. 1804an plazaratu zen idatzian honela zioen: “putzu batzuetan oso ugariak dira esku-errotak, [[Granito|granitoz]] eginak“.
[[Arditurriko erromatar meatzeak|Arditurritik]] datozen hiru eskuzko errota berreskuratu dira. Lehenengoak neurri ertainak ditu, 60 cm-ko diametroa eta 35 cm-ko altuera. Eskuzko errota birakari honek bi pieza zituen: behekoa, finkoa, kono-formakoa eta erdian ardatzarentzat zulo bat zuena, eta goikoa, barnehutsa forma koniko horretara egokitzeko. Goiko harriaren muturretan errefortzu batzuk prestatzen ziren zurezko armazoia jartzeko, eta horren gainean biraketa-mugimendua egiten zen, giza besoekin edo animalien laguntzarekin. Bigarrenak goiko pieza baino ez du, eta eskuzko errota zirkular birakari bat da, oinarri finko bat duena, gutxi gorabehera laua, ildaskak zizelkatuak zituena, eta goiko pieza bat, aurrekoari egokitua; biak zulatuta daude ardatza igaro eta lurrera ainguratzeko. Goiko harriak ondo kortserbatutako eraztun bat du ardatzaren pasabidearen inguruan eta bertatik alea sartzen da. Gainera, mugimendu birakaria eragiteko, zurezko heldulekua posizio bertikalean finkatzeko zuloak ditu ertzean. Bigarren errota honek 44 cm-ko diametroa du eta harri granitikokoa da. Eta hirugarrena, Erromatar garaikoa hau ere, minerala apurtzeko granitozko harri leunduzko xafla bat da.
=== Ur-errotak ===
[[Fitxategi:Roda de Vitruvi.jpg|thumb|224x224px|Vitruviok deskribatutako urez eragindako erromatar irin-errota baten eredua]]
K.a.ko lehenengo edo bigarren mendean "la machinaria molae aquariae" edo ur-errota sortu zen, Marco Lucio Vitrubio erromatar ingeniariak K.a. lehen mendearen amaieran dokumentu bidez deskribatutako (Ktesibioren eta Arkimedesen torloju hidraulikoa, ardatz bertikaleko errota greziarraren tradizioari jarraiki) gurpil hidrauliko engranajedunaren lehen deskribapen teknikoa.
Errota-tramankuluen jatorria -metateari dagokion izendapen hori alde batera utzirik- erromatarren inperio hedakor bateko eskulan eskasiari zor zaio, eta VIII-IX. mendeetan sustraitzen da, bereziki penintsulan, [[Musulmanek Iberiar penintsula konkistatzea|musulmanek]] hartu eta hobetu baitzituzten, emaitza bikainekin. Zehazteko, [[Europa|Europan]] aipatzen dituzten lehen dokumentu idatziek 732-775 ([[Alemania]]), 798 ([[Frantzia]]), 831 ([[Burgos]]) eta abarren artean egon zirela adierazten dute.
Euskal Herriaren kasuan, ezagutzen diren lehenen errota hidraulikoak, lehen milurtekoaren amaieran eraiki ziren: Nafarroan, 802an; [[Araba|Araban]], 822an; [[Bizkaia|Bizkaian]], 1053an; [[Ipar Euskal Herria|Iparraldean]], 1125ean eta Gipuzkoan, 1141ean. Ziur aski lehendik ere ur-errotak izango ziren Euskal Herrian, baina ez da aurkitu inolako dokumenturik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errota motak|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/saiakera/237-saioa-urutxurtu-14160383|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
Esan bezala, Gipuzkoan, lehen aipamen historikoa [[1141]]<nowiki/>ekoa da, [[Gartzia V.a Ramiritz]] edo Gartzia Berrezarlea nafar erregeak San Miguel de Excelsis komunitateari Berastegiko “molendinis“-ak entregatzeko emandako agindu batean jasotakoa.
==== Lehen aipamen idatziak ====
[[1328|1328an]] [[Alfontso XI.a Gaztelakoa|Alfontso XI.a erregeak]] [[Irun|Irun-Uranzu]] eta Oiartzungo [[Olagizon|olagizonei]] emandako Burdinolen Foruan honela jasotzen da: <blockquote>“...Otrosy, mandamos que los dichos ferreros para hazer / sus casas o ferrerías o molinos o ruedas, que / no ayan enbargo ninguno, no faziendo per/juizio a otros algunos, segund fuero de / ferrerías...“
“... E otrosy, mandamos que en la / nuestra tierra en las agoas, que puedan fazer / casas e ferrerías e molinos e ruedas / e veneras e redamientos e h[u]ertas / para las ferrerías, pagando nuestros derechos co/mo dicho es.
“... Otrosy, que / las ruedas e molinos que son de parte de / suso de las ferrerías e las aguas do están / pobladas qu’el agua con que las ferrerías han / e labrar, que las non represen ni enbarguen / ningunos...“</blockquote>
==== Aberastasun iturri ====
Errotak Oiartzungo garapen sozial eta ekonomikoan garrantzitsuak izan dira, Honen adierazle da aberasatun iturri honek historian zehar etxekoengan nahiz kanpokoengan piztu duen interesa.
[[Pablo Gorosabel|Pablo Gorosabelek]] “Diccionario histórico-geográfico-descriptivo de los pueblos, valles, partidos, alcaldías y uniones de Guipúzcoa” liburuan (1862) ondorengoa idazten du Oiartzun herriari eskainitako atalean:<blockquote>“Oiartzungo haranak ez zituen soilik arazoak eta desadostasunak izan Errenteriako [[Hiribildu|hiribilduarekin]], garai bateko buruarekin, baita probintziarekin ere. Ozta-ozta lortu zuen [[1453|1453an]] salbuespen-pribilegioa, eta, beraz, Gipuzkoako beste hiribilduetakoek egiten zuten moduan, askatasunez erabil zezaten nahi izan zuten bertako alkateek. Baina Errenteriako hiribilduak bere atxikipenari buruz jarritako errekurtso judizialen ondorioz, Errege-Grazia horrek ez zuen eraginik izan bat-batean, ondorioz Probintziak, Errenteriari mesede handia egiten ziolarik bere gestioetan. Hori izan zen desadostasunaren iturri. Oiartzungoek ez zuten ebazpena aintzat hartu eta ez zioten bere aginduei jaramonik egin. [[Ermandade|Ermandadeak]] beren aginduak betetzera bidalitako herritarrek Lope eta Mingot hil zituzten, beste batzuk zauritu zituzten, eta, azkenik, beste gehiegikeria larri batzuk egin zituzten. Probintzia, bere aldetik, bere buruari obeditzeko eta hain delitu izugarriak zigortzeko asmoz, jende askorekin eta indarrez sartu zen haran honetan. Bertan hartu zituen gotorlekuak eta etxe lauak; batzuk eraitsi eta beste batzuk erre zituen; irin-errotak deuseztatu zituen, gurpilak eta harriak apurtuz; burdinolak ere suntsitu zituen, haien txalupak eta erremintak eramanez, lan egin ez zezaten. Azkenean, bertako biztanleekin borrokatu eta haietako batzuk zauritu eta hil ondoren, probintziako Ermandadeak beste batzuk hartu zituen preso. Aldi berean, honek ordenantza batzuk egin zituen, eta zigor oso larrien pean debekatu zuen haran honetako lurraldean mota guztietako hornigaiak sartzea. Ikusten da, beraz, Oiartzungo harana eta probintzia benetako gerra egoeran eratu zirela, Gipuzkoako historiaren urtekarietan ezagutu ez den tamainako gerra egoera.”</blockquote>[[XVI. mendea|XVI. mendearen]] hasieran harana oparotasun eta hazkunde demografiko garai batean bizi zen, eta horrek espeziearen antropizazio eta okupazio handiagoa ekarri zuen, etxe eta instalazio berriak eraikitzeari esker, hala nola errotak eta burdinolak.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan 19 errota aipatzen dira [[1499|1499.]] urtean eta beste 3 hurrengo urteetan: [[Ihurrita errota|Yurritako errota]], Isastiko errota, Arizabaloko errota, Olaizolako errota, Makutsoko errota, Aranederreko errota, Ugarteko errota, Zuloagako errota, Pagoagako errota, Isasa errota, Aranburuko errota, Bidasoroko errota, Lasaoko errota, Eldozko errota, Torresko errota, besteak beste.
Oiartzungo errotek zuten garrantziaren jabe ziren noizean noiz bailara erasotzen zuten atzerritarrak ere. Honen adibide, 1719. urtean, Frantziarren inbasioaren ondotik Juansendoko errotan eragindako kalteak. (Oiartzungo artxibo historikoa).
==== Goieneko aldia ====
[[Ur-errota|Errota hidraulikoen]] ugaritzea [[XVIII. mendea|XVIII. mendean]] gertatu zen, artoaren iraultzak dakarren ehotzeko eskakizunaren gehitzeak bultzatuta. Jadanik [[XVII. mendea|XVII. mendean]] zeharo hedatuta zegoen artoaren nekazaritza Euskal Herri hezean, eta hasiera batean, artoa abereen janari moduan erabili bazen ere, laster giza-elikagai bezala onartu zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errota motak|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/saiakera/237-saioa-urutxurtu-14160383|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
[[Manuel Lekuona|Manuel Lekuonak]] "Del Oyarzun Antiguo" liburuan (1958), 1787. urteko estadistikak honela jasotzen ditu: <blockquote>"Bistan dugun estatistika [[1787|1787koa]] da. Urte horretan 567 etxebizitza zeuden bertan. Horietatik 16 errotak ziren. Biztanleak 3.341 ziren. Apaiza, 1; Onuradunak, 8; Sakristauak, 1; Elizgizonak 4; Kapareak, gizonezkoak eta emeak, 2.317; Abokatua, 1; Eskribauak, 3; Ikaslea, bat ere ez; Laborariak, 755; Jornalariak, 184; Merkataria, bat ere ez; Fabrikatzailea, bat ere ez; Artisauak, 97; Morroiak, 182; Erret soldatadun enplegatuak, bat ere ez; Foru militarrarekin, bat ere ez. Laburbiltzen dugun oharraren arabera, emakume ezkonduak gehiago dira gizon ezkonduak baino. Izan ere, gizon asko kanpoan daude, [[Caracas|Caracasen]], [[Bizkaia|Bizkaian]] edo [[Frantzia|Frantzian]], arotz edo ikazkin lanetan.”</blockquote>[[1850|1850ean]] [[Pascual Madoz|Pascual Madozek]] "Diccionario Geografico-Estadistico-Historico de España y sus posesiones en Ultramar" argitaratu zuen. Hiztegi honetan, bere garaikideen bizimodua jasotzen da, eta, aldi berean, leku, herri, hiribildu, hiri, barruti judizial eta probintzietako bakoitzean zegoen industria. Testuinguru horretan agertzen dira ibai errotak, [[Haize errota|haize errotak]], tahonak, olio errotak, batanak, [[Burdinola|burdinolak]] eta garai hartan hidraulikoki mugitzen ziren fabrika desberdinak. Oiartzunen 12 errota aipatzen ditu: Fagoaga, Zuloaga, Ugarte, Makutso, Araneder, Isasti, Yurrita, Aranguren, Eldoz, Txalaka, Errotazar eta Zuaznabar.
==== Gainbehera ====
Manuel Lekuonak "Del Oyarzun Antiguo" liburuan (1958), Oiartzun bailarako aberastasuna aztertzen dituen atalean, honela adierazi zuen: <blockquote>"Haraneko aberastasun hidraulikoari dagokionez, 18 eraikin dira adierazgarriak, gaur egungo edo hasierako industria-xedearen adierazle gisa, errotaren (errota) izena daramatenak: Aranguren 'go errota, Juansendo' ko errota, Zuaznabar 'ko errota, Errota xar, Txalaka' ko errota, Eldoz 'ko errota, Errota legor, Gordailegi edo Aritzabalo' ko errota, Iyurrita 'ko errota, Isasti' ko errota, Araneder 'ko errota, Makutso' ko errota, Ugarte 'ko errota, Errotaberri' ko errota, Bidasoro 'errota, Arraskue' ko errota, Zuloaga’ko errota, Paguaga’ko errota, 18 errota gaizki kontatuta, baina gaur egun ez dute dozena erdi baino gehiago lan egiten, eta gainerakoak desagertu egin dira. Horien zati bat Errenteria, Pasaia eta Hernaniko irin-industria handien ekintza xurgatzailearen ondorioz sortu da, eta beste zati bat energia elektrikoa sortzeko sortu da. Horietatik, gaur egun, honako zortzi hauek funtzionatzen dute haranean: Eldotz, Makutso, Zorrola, Berinberri, Paguaga 'ko errota, Naparribia, Penadai eta Okillegui.”</blockquote>Manuel Lekuonak aipatzen duen “dozena erdia“ ondorengo errotek osatzen dutela uste da: Ugarte‑errota, Arrasku‑errota, Araneder‑errota, Yurrita‑errota, Txalaka‑errota, Zuaznabar‑errota eta Juan Sendo‑errota.
Koldo Lizarralde Elberdin etnografoak 1980. hamarkadan gure herrialdean martxan zeuden errotak berrikusi zituen 2001. urtean: “Situación de los molinos Gipuzkoanos en el año 2001“. Oiartzunen, [[XXI. mendea|XXI. mendearen]] haseran, Arraskuko errota eta Yurritako errota aipatzen ditu martxan.
== Kontserbazioa eta hedapena ==
2022tik Ugarte‑errota, Arrasku‑errota, Yurrita‑errota eta Txalaka‑errotako errotariek ekimen kulturalak antolatzen dituzte Oiartzungo bizimodu tradizionalaren adierazpena diren erroten balioa nabarmentzeko.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Oiartzungo Udala|url=https://www.oiartzun.eus/es/Actualidad/Noticias/20220429/Oiartzungo_errotak_ezagutzeko_aukera_Gipuzkoako_Erroten_Egunean|aldizkaria=www.oiartzun.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
[[Fitxategi:Kakao errota eskema.jpg|thumb|205x205px|Kakao errota eskema]]
== Kakaoa ehotzeko errota ==
[[Fitxategi:Kakaoa ehotzeko errotarriak Antonenen.jpg|ezkerrera|thumb|172x172px|Kakaoa ehotzeko errotarriak Antonenen.]]
1890eko Oiartzungo boto-emaileen erroldak 28 urteko Jose Juaquin Zalacain y Larramendi izeneko bat aipatzen du, helbidea Kale Nagusiko 26. zenbakian duena eta ofizioz [[Gozogile|gozogilea]]. Oiartzungo Udalaren 1943-1944ko akta-liburuan esaten denez, [[1944|1944ko]] ekainaren 21ean Martin Zalacain Eguinok kontzejuari txokolatea egiteko bere industria instalatuta zegoen lokal berean jarraitzeko baimena eskatu zion (Mola Jeneralaren kalea, 21). 1944ko industri zentsuan "Txokolate fabrika" bat aipatzen da Oiartzunen, Martin Zalakainena. Telefonoa ere bazuen, 6156 zenbakiduna!
Zalakainene etxeko Kakaoa ehotzeko errotaren errotarriak Kazkazuri plaza eta Antonene etxearen artean daude ikusgai.
== Magdalena kutxa ==
Oiartzungo errotariek egun desagertutako Magdalena baselizarekiko zuten ardura esanguratsua aipatzen du Manuel Lekuonak “Del Oyarzun Antiguo” liburuan (1958): <blockquote>"1560an San Lazaroren gaitzaz jotako infekziosoentzako ospitale bat egin zen Santa Maria Magdalena izeneko kapera ("Basilika") batekin. Leku honi Madalen-soro deitu zitzaion eta gaur egun mutilen eskola dago bertan. [[Baionako elizbarrutia|Baionako Apezpikuak]] baimendu behar izan zuen fundazioa, oraindik ere gure Eliza haren jurisdikziopean baitzegoen (…) 1566an Baionaren jurisdikzio sekularra amaitu zen Gipuzkoako eremu horretan, baita Baztango Bortzirietan ere.
[[1586|1586an]] Gipuzkoako Korrejidorearen komisario batek bisita egin zuen probintziako ospitaleak murrizteko azterketa egiteko, eta bisitan aurkitu zuten haraneko ospitaleak bi zirela: bata San Anton, gaixo guztientzat eta erromesentzat zena, eta bestea Magdalena, San Lazaroren gaitzarekin kaltetutakoentzat. [[1593|1593an]] komisario beraren bisita errepikatu zenean, San Anton ospitalerik ez zegoen, jada. Madalenakoak Santuaren Kapera bat zeukan sarreran, eta gaixoentzako Meza ematen zen. Herritar onek emandako oheak zituen; ondoan baratze on bat baina beste errentarik ez zuenez haraneko errotetan kaxa bat jartzen zen, eho behar zutenek irin eskukada bat bota zezaten, gero Ospitaleko Maiordomoak etxeko beharretarako biltzen zuena. Dohaitzan emandako behi batzuk ere bazituen'''.''' Data horretan eta medikuaren irizpenaren arabera, ospitalean bi gizon eta hiru emakume zeuden gaitzak jota... "</blockquote>
== Prezintoak eta isunak ==
[[1939|1939ko]] maiatzaren 14tik aurrera errazionamendua ezarri zen Espainia osoan.
[[1940|1940ko]] azaroaren 25ean [[Estatuko Aldizkari Ofiziala (Espainia)|Estatuko Aldizkari Ofizialean]] argitaratu zen: <blockquote>''«Ley 25 noviembre 1940 (Jefatura del Estado). Trigo. Autoriza clausura de molinos maquilleros.''<ref>https://www.boe.es/gazeta/dias/1940/11/29/pdfs/BOE-1940-334.pdf</ref>
''El gran número de molinos maquileros que existen en España, y la dificultad consiguiente de ejercer sobre ellos una estrecha vigilancia, son circunstanciasque determinan sea grande la cantidad de trigo que se moltura sin sujeción estricta a las normas establecidas por las Autoridades competentes. Estos hechos originan graves dificultades para el normal abastecimiento de trigo de la Nación, sobre todo en años de escasa cosecha como es la actual, haciéndose preciso, por consiguiente, tomar con carácter transitorio medidas restrictivas que terminen con este estado de cosas.''
''Por todo lo cual, dispongo:''
''Artículo 1º. Queda facultado el Delegado Nacional del Servicio Nacional del Trigo para ordenar la clausura, durante la actual campaña triguera, de los molinos maquileros que estime conveniente.''
''Art. 2º. Se derogan cuantas disposiciones se opongan al cumplimiento de esta Ley».'' </blockquote>[[1941|1941eko]] ekainaren 30eko lege berri baten bidez, errota makileroak itxi ziren, eta ehotzeko industriei irinak egiteko baimena ematen zitzaien. Bertan ahalmena ematen da, hala ere, Gariaren Zerbitzu Nazionalaren Ordezkaritza Nazionalari, egoki iritzitako errota makileroei lan egiteko aukera eman diezaien. Aitzitik, behin betiko ixtea, kasu bakoitzean erakunde horrek zehaztuko duen kalte-ordaina jasoko dute. Agindu horrek (hasiera batean) 1942ko uztailaren 1era arte izango zuen balioa.
Errota makileroen itxiera aginduak [[1952|1952ko]] ekainaren 15era arte iraun zuen.
Araudi horiek betetzen direla zaintzeko, aldian-aldian [[Guardia Zibila]] eta Gariaren Zerbitzu Nazionaleko ikuskatzailea errotara joaten ziren. Ekain aldera, hala erabakiz gero, Guardia Zibilak errotako harriak zigilatzen zituen. Errotariak urte horretako kanpainarako dokumentazioa behin lortuta zigiluak kentzera pasatzen ziren iraila aldera.
[[Antxon Agirre|Antxon Aguirre Sorondo]] etnografoak Gipuzkoako Gariaren Zerbitzu Nazionalak 1940tik 1960ra probintziako errotariei bideratutako jatorrizko espediente osoak aztertu zituen. 1940an martxan zeuden 142 erroten artean ditugu Oiartzungoak: Arrasku, Txalaka, Juansendo, Ugarte, Yurrita eta Zuaznabar.
Ehotze-kasu klandestinoen artean ondorengoa aipatzen du: <blockquote>''"1941eko azaroaren 26an Oiartzungo Arraskuko errotariaren aurkako salaketa, ezkutuko ehotzeagatik eta zigiluak hausteagatik. Tasen Probintzia Fiskaltzak zigor gogorra jarri dio: 10.000 pezetako isuna eta hiru hilabeterako ixtea. "'' </blockquote>Eta azpijokoen artean ezaguna den asmakizun hau: <blockquote>"Oiartzungo Arraskue-errotan, “Oiartzun“ ezizenez ezaguna eta erroten eraikitzaile-konpontzailea zenak, makinaren ardatza luzatuz beste errota txiki bat jarri zuen ganbaran. Ohiko harriak kentzen zituen, lan egitea ezinezkoa zela bistaratuz; lanaren ondoren, atzera lehen bezala uzten zuen errota ezer pasa ez balitz bezala".</blockquote>“Muga astoa eta haren ingurukoen kalamatrikak“ ipuinean (ilustrazioen egilea: Jokin Mitxelena; idazlea: Iban Apaolaza; 1545 Argitaletxea)<ref>{{Erreferentzia|izena=r01etpd158aa64558419b9ec5ed77644af02263cda|abizena=r01epd0122e4ed314423e0db04c97a47b5baa317f|izenburua='Muga astoa eta haren ingurukoen kalamatrikak'|hizkuntza=es|data=2023-07-24|url=https://www.kulturklik.euskadi.eus/creacion/2023/muga-astoa-eta-haren-ingurukoen-kalamatrikak-/webkklik01-detnewpr/es/|aldizkaria=www.kulturklik.euskadi.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref> jasotzen diren pasadizoetan azaltzen den moduan,[[Espainiako Gerra Zibila|1939ko gerra ostean]], ia bost urtez, Oiartzungo errotak prezintatuak zeuden bitartean herritarrek inguruko herrietako ([[Arantza]], [[Goizueta]], [[Lesaka]] eta San Anton) errotetan lortzen zuten arto irina. Joan-etorri gehienak gauez egin behar izaten zituzten.
== Errotariak ==
[[Fitxategi:Ihurrita.jpg|thumb|282x282px|Arrasku errota, Ugarte errota eta Yurrita errotako senideak.]]
“Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)“ liburuan Antxon Agirre Sorondok, ondorengo errotariak aipatzen ditu Oiartzungo errotetan:
* Txarondo errota: Urrupina eta Fermin “Ttitto“.
* Pagua errota: Pedro Jose Egiazabal e Inciarte eta Joaquin Aramendi “Frantzesa“.
* Zuluaga errota: Pedro Jose Egizabal.
* Ugarte errota: Josph. Ignacio de Olaciregi, Jose Nicolas Urdanpilleta y Peña, Jose Maria Urdanpilleta, Joaquina Artola eta Jose Maria Arruti.
* Arrasku errota: [[Inaxio Asteasuinzarra Lertxundi]], Jose Mari Asteasuinzarra Retegi eta Inaxio Asteasuinzarra Irastorza.
* Bidasoro errota: Francisco Elizondo Soroeta.
* Errotaberri: Inaxio Asteasuinzarra.
* Makutso errota: Mathias de Echegoyen.
* Araneder errota: Joseph Domingo Aleman, Miguel Ignacio Narvarte e Insauspe eta Felix Narvarte Igerategi.
* Isasti errota: Domingo Roteta y Gurmendi, Ignacio Roteta Aranburu eta Ceferino Irigoyen.
* Yurrita errota: Nicolas de Mitxelena, Juan Jose Lavie Astibia eta Nicolas Roteta Ezkurra.
* Txalaka errota: Diego Unanue Aristaran.
* Zuaznabar errota: Jose Antonio Zumeta Arregi, Ignacio Usandizaga Vidaur eta Miguel Ibarguen.
* Aranguren errota: Nicolas del Puerto eta Cosme Retegi Goñi.
Errotari guztien artean aipamen berezia egiten dio Antxon Agirre Sorondok Oiartzungo [[Inaxio Asteasuinzarra Lertxundi|Inaxio Asteasuinzarra]] “errota konpontzailea“-ri: <blockquote>Asteazuinzarrak mugarri bat ezarri zuen errotaritzaren historian. Bere jakinduria handia zen. Intuizio mekaniko handia zuen eta konponketa guztietan aditua. Errotaren teknologia menperatzen zuen tamaina guztietan eta Gipuzkoa osoa zeharkatu zuen, azken herriraino, errotaz errota. Probintzia osoan izan zen ezaguna. Inolako akatsik gabe esan daiteke bere garaian errotei buruz gehien jakin zuen gizona izan zela. </blockquote>
== Ikerketa etnografikoak ==
=== "Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)", Antxon Agirre Sorondo ===
1988. urtean Antxon Agirre Sorondok “Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)“ liburuan 20 errota aztertu zituen Oiartzunen: Txarondo‑errota, Pagua‑errota, Zuluaga‑errota, Sokolo‑errota edo Isatsola‑errota, Ugarte‑errota, Arrasku‑errota, Bidasoro‑errota, Errotaberri, Makutso‑errota, Araneder‑errota, Isasti‑errota, Iurrita‑errota, Eldotz‑errota, Txalaka‑errota, Errotazar, Zuaznabar‑errota, Juan Sendo‑errota, Aranguren‑errota, Errotalegor eta Auztegi‑errota.
=== "Situación de los molinos Gipuzkoanos en el año 2001", Koldo Lizarralde ===
Antxon Agirre Sorondok Gipuzkoako erroten inguruan burutu zuen ikerketan ezinbesteko laguntzailea izan zuen Koldo Lizarralde Elberdin etnografoa. Aditu honek, 1980. hamarkadan gure herrialdean martxan zeuden errotak berrikusi zituen 2001. urtean: "Situación de los molinos Gipuzkoanos en el año 2001"<ref>https://www.patrimur.es/documents/1806272/1815086/koldolizarralde.pdf/2ee2eeef-23fb-45f6-8feb-53c0fcb15c09</ref> Arro desberdinen artean Oiartzun ibaiaren arroa aztertzen du.
* Arraskue errota. "2001/08/31ean egindako bisitan errota funtzionamendu-baldintza ezin hobeetan dago. Une hartan jakin genuen Jose Mari Asteasuinzarra errotaria aurreko urtean hil zela, baina bere seme-alabek arbasoen bideari jarraitzen diote. Inaxio semeak errotarekin aurrera jarraitzeko asmo irmoa azaldu zuen, nahiz eta inguruko etxeak egiteko obrek ubidean eragindako kalteak handiak izan. Gaur egun, errota zaintzeaz arduratzen diren maizterrak dituzte".
* Yurrita errota. "2001/08/31ean Nicolas Roteta jabeak, 86 urterekin, egin zigun kasu. Errota martxan zegoela jakinarazi zigun bisita horretan, eta orain bere semearen ardurapean zegoela. Errotaren ondoan dagoen pentsu-biltegia eta partikularrentzat ehotzen dute".
[[Fitxategi:Harrobien kokapena.png|thumb|287x287px|Oiartzunen katalogatutako errotarri-harrobien kokagunea]]
=== “Errotarri“ Proiektua, Javier Castro ===
2020-2022 urte bitartean Javier Castro Montoya [[Aranzadi Zientzia Elkartea|Aranzadi Zientzia Elkarteko]] [[Etnografia]] saileko kideak, Yurrita Errota Sustatzeko Elkartearekin elkarlanean, 3 errotarri-harrobi katalogatu zituen Oiartzunen:
Europa mailako Web orrialdean jaso dira:<ref>http://meuliere.ish-lyon.cnrs.fr/</ref>
Errotarri-harrobia errotarria fabrikatzeko arroka-ustiategi bat da. Harginek landutako harriak irin-errotak zituzten helmuga. [[Antzinaroa|Antzinarotik]] [[Aro Modernoa|Aro Modernora,]] harriak herriguneetatik hurbilen zeuden harrobietan prestatzen ziren, garraioak berekin zekartzan zailtasunak zirela eta. Oiartzun bailarako errotarrien inguruko jarduera artxibo historikoetan jasotzen da:
* [[1512|1512an]] Martin de Erausok, hargin-maisuak, Oiartzungo bizilagunak, errotarri batzuk saldu zituen hautsez ehotzeko, 4 harriko bi lotetan aldi bakoitzean, harri bakoitzak 1500 mirariren prezioa zuelarik (gutxi gorabehera 4 dukat).
* [[1536|1536an]] honako hau aipatzen da: “ (...) ''ay otra librança de Juanes de Heraso, vecino de Oyarçun, de treze ducados hecha a XVIII de abrill por razon que el dicho Juanes hizo traer çiertas piedras para los molinos de conçejo'' (...)"
* [[1716|1716an]] honako hau aipatzen da: “(...) ''en el partido de Zorrola conzejil de VS se alla una cantera donde se puede sacar piedra de moler zeberas en los molinos'' (...)“
* [[1731|1731an]] Azerigorri/Altzi inguruan harrobi bat aipatzen da, Oiartzunek Iruni egindako kexa baten ondorioz; izan ere, Irungo ikazkinak Oiartzungo udal-mugartean baimenik gabe sartu ziren, txondorretarako egurra mozteko, eta beste pertsona batzuek irina ehotzeko harriak ateratzeko.
* [[1750|1750an]] Errenteriako Gabiriaerrota ([[Gabierrota]]) errotako errotari den Antonio Mendizabali Bernardo Etxeberria hargin-maisuak Oiartzundik idoki duen errotarria errotara eraman ahal izateko baimena ematen dio Oiartzungo Udalak.
* [[1867|1867an]] Jose Esteban Irigoien Oiartzuarrak Dn Ramon Zabala y Salazarri honela idazten dio: “(...) ''hace bastante tiempo que le hable al hijo del Señor Garbuno sobre las consabidas piedra molideras de Trebiño, y de la cantera de los montes de Oyárzun'' (...) ''y de las canteras de Oyárzun dice que una buena piedra cuesta un dineral'' (...)“. Jose Antonio Garbunoren erantzun gutunean ondorengoa irakur daiteke: “(...) ''Las dos duras arrancadas en el monte de Oyárzun tambien para la molienda costaron 13 onzas de oro'' (...)“.
==== Errotarri harrobiko aurkikuntzak ====
<gallery widths="170" heights="170">
Fitxategi:Berindoitz.jpg|Berindoitz 2020
Fitxategi:Zelaiburu.jpg|Zelaiburu 2020
Fitxategi:Antzuzabaleta erreka.jpg|Antzuzabaleta erreka 2021
Fitxategi:Zorrola.jpg|Zorrola 2022
</gallery>
== Kultura ==
=== “Errota zahar maitea“, Juan Mari Lekuona ===
Ondorengo bertso hauek [[Juan Mari Lekuona Berasategi|Juan Mari Lekuona]] (1927-2005) oiartzunarrari zor dizkiogu. Juan Mari Lekuonak bere osabaren Manuel Lekuona jarraitzailea izan zen eta osabaren bidea jorratuz, ahozko tradizioaren eta herri-lirikaren ezagule aparta izan zen.
{{Zutabe-zerrenda|kopurua = 2|
Errota zahar maitea
uraren ertzean,
uraren ertzean da
basati beltzean:
negar egiten dezu
alea txetzean.
Ni ere triste nabil
zutaz oroitzean.
Zotin sekua dagi errotarriak,
itzalitako izar diztirak
dira neretzat zure begiak.
Izar eder bat dago
hor goiko lepuan.
Errota zaharra, berriz,
erreka zokuan.
Berebiziko pena
badaukat barruan:
ezin gindezke bizi
elkarren onduan.
Bizitzaren legea nahi det onartu.
Halabeharra koraiaz hartu.
Berez dijoana zertan behartu?}}Errota zaharra, artzain bizitzaren eta nekazari kultura baten pareko, bere esperientziatik jasoa eta bere sentsibilitate estetikoan txertatua, Juan Mari konturatu zen mundu baten aldaketa sakonen aurrean aurkitzen ginela, eta ez zuela luzaroan aukerarik izango errotaren trangaren musika iluna entzuten jarraitzeko.
[[Xabier Lete]] eta [[Lourdes Iriondo|Lurdes Iriondo]] bikoteak kantatuz zabaldu zuten kantu hau Euskal Herrian.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Gabi de la Maza|izenburua=Errota zaharra Lourdes Iriondo-Xabier Lete|data=2009-03-26|url=https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=TXA8jZnAID4|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
== Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea ==
[[Fitxategi:2022 erroten eguna.jpg|ezkerrera|thumb|244x244px|2022 erroten eguna. Bisita gidatua.]]
2015eko azaroaren 25ean Eusko Jaurlaritzak [[Ihurrita errota|Yurrita errota]], kanala eta presa Kultura Ondasun gisa, Monumentu izendapenaz, Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusian sartu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izena=r01e00000fe4e66771ba470b8c53a3375b90675c3|abizena=r01epd0122e4ed314423e0db04c97a47b5baa317f|izenburua=AGINDUA, 2015eko azaroaren 25ekoa, Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kulturako sailburuarena, Oiartzunen (Gipuzkoa) den Yurrita edo Ihurrita errota, kultura-ondasun gisa, monumentu izendapenaz Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusian sartzeko dena.|hizkuntza=eu|data=2015-11-28|url=https://www.euskadi.eus/eusko-jaurlaritza/-/eli/es-pv/o/2015/11/25/(7)/dof/eus/html/|aldizkaria=www.legegunea.euskadi.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
2018ko ekainean Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea sortu zen. Helburu nagusia, Ondare historiko, teknologiko, antropologiko eta etnografikoaren zati den Errota zaindu eta ezagutaraztea da. Zentzu honetan asko dira azken urteetan Elkarteak antolatu edo sustatutako ekintza kulturalak. Gainera, Oiartzungo ''Ondare Mahaiko'' partaide, Herriko zenbait eragileekin batera, Oiartzun herriko kultura eta ondarea berreskuratzearen aldeko ekimenak bultzatzen ditu.<ref>https://ondarea.oiartzun.eus/eu/ondare-mahaia/eragileak</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Oiartzungo Udala|url=https://www.oiartzun.eus/es/Actualidad/Noticias/20230801/Ondare_mahaiko_kideek_jaso_dute_2023ko_kultur_saria|aldizkaria=www.oiartzun.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Oiartzungo Udala|url=https://www.oiartzun.eus/eu/Zer_berri_/Udal_berriak/20230509/Oiartzungo_errotak_ezagutzeko_ibilaldi_gidatua_egingo_dute_igandean|aldizkaria=www.oiartzun.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
2022tik ospatzen da ''Erroten Eguna'' Oiartzunen. Ekimenaren eragileak ''Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea'', herriko errotariak, Ondarearen Mahaia eta Oiartzungo Udala dira. Bere helburua erroten funtzionamendua ezagutu eta ondare honen balio historiko eta kulturalaz jabetzea da.<ref name=":0" />
== Errotak''' ''' ==
Antxon Agirre Sorondok “Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)“ liburuan 20 ibai-errota aztertu zituen:
=== 1. Txarondo-Errota ===
[[Fitxategi:Txarondo errota.jpg|ezkerrera|thumb|256x256px|Txarondo errota]]
[[Ergoien (Oiartzun)|Ergoien]] auzoan, Oiartzundik Lesakarako errepidean, Penadegi errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X595528, Y4792197.
1980. urteko OIARTZUN aldizkarian Iñaki Arbelaitz-ek honela idazten du:
1900erako eginda zeuden Naparobi edo Portuberri zentraletik oso gertu Makinetxe de Ergoyen zentraleko urak elikatzen zituzten kanalak.
Ttitto errotaria urik gabe geratzen zen, jakina, bere errotaren azenaia (turbina) mugituz, ubideekin ibaiak murrizketa handia jasan baitzuen. Txarondoko errotak ez zuen arto askorik ehotzen (artorik apenas iyotzen zen ordurako). Errotaren gainbehera zen.
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: -
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: -
XIX. mendearen amaieran ehotu zuen azken aldiz.
Urrupina sendia eta Fermin "Ttitto" izan ziren azken errotariak.
2024 antapara eta errotapea gordetzen ditu. Makineria desagertua dago.
=== 2. Pagua-Errota ===
[[Fitxategi:Pagua.Mapa.png|thumb|348x348px|Pagua errota 1900eko mapan. ]]
Ergoien auzoan, Oiartzundik Lesakarako errepidean, "Paqui" tabernaren ondoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X594736, Y4793336.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Pagoagako errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 500 litro segundoko
Ur saltoa: 8,2 m
Kanalaren luzera: -
1929. urtean Candido de Orbek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
1960. urtean ehotu zuen azken aldiz.
Joaquin Aramendi, "Frantzesa", izan zen azken errotaria. Cecilia Egiazabal eta bere semea Juan izan zituen laguntzaile.
2024ean errotapea gordetzen da bakarrik.
=== 3. Zuluaga-Errota ===
[[Fitxategi:Zuloaga.Mapa.png|thumb|307x307px|Zuloaga errota 1900eko mapan.]]
Ergoien auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X593801, Y4793823
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Zuloagako errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 7
Emaria: 250 litro segundoko
Ur saltoa: 2,5 m
Kanalaren luzera: 275 m
Gipuzkoan inoiz izandako errotarik handienetarikoa.
Errotak 1933an utzi zion funtzionatzeari, urte hartan gertatutako uholdeek eragindako kalteen ondorioz.
Zuloagako errotaren azken errotariak Barbara Antonia Etxebeste Lekuona eta bere seme-alabak izan ziren: Tomas “Kazko”, Margarita eta Karmen Egiazabal. Garai hartan hutsik zegoen Zuloagako errotan bizitzen hasi ziren. Aurretik Juan Kruz Elizegi ospetsua izan zen errotari etxe honetan, ''Pello Errota'' bertsolari famatuaren ahaidea.
2024ean errotatik geratzen den bakarra eraikina eta presaren hondakinak dira, eta irteerako ahoa ere ikus daiteke.
=== 4. Sokolo-Errota edo Isatsola-Errota ===
Ergoien auzoan, Zuloagako errotaren ondoren, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X593387, Y4793916.
Manuel Lekuonak “Del Oyarzun Antiguo” liburuan honela dio:
"Torrea eta Olajaundegui, Ergoien bidean, Isasa edo Isatse etxea ere izan zen. Haren hondarren artean sakabanatuta daude, eraikin mota hartako elementuak, hala nola abizenaren ate arkudunak eta noblezia-armarria, etab. Haren burdinola gaur egun SOKOLO deitzen den horretan egon zen, baina dokumentuetan ISATSOLA izenarekin agertzen da. Etxetik oso gertu, minerala kiskaltzeko bi labe daude, eta, denboraren poderioz, kareharrizko labeak ere izan ziren".
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Isasa errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: -
Emaria: -
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: -
Errotaren makineria XIX. mendearen amaieran edo XX. mendearen hasieran desagertu zela uste da.
1981ean Presa handia dago oraindik, eta, hala ere, apenas geratzen den eraikinaren hondarrik. Lehen errota zegoen lekuan, harri batzuk eta "antepara" eder bat besterik ez dira geratzen.
=== 5. Ugarte-Errota ===
[[Fitxategi:Ugarte.Mapa.png|thumb|Ugarte errota 1900eko mapan]]
[[Altzibar]] auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X592919, Y4794098.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Ugarteko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 480 litro segundoko
Ur saltoa: 3,3 m
[[Fitxategi:Ugarte errota.jpg|thumb|Ugarte errota]]
Kanalaren luzera: 500 m
1929. urtean Dolores Bidaola Ugartek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
1978. urtetan ehotu zuen azken aldiz.
Jose Maria Arruti izan zen azken errotaria.
Bere handitasun osoan gordetzen da. Azpiegitura ondo kontserbatuta dago.
=== 6. Arrasku-Errota ===
[[Fitxategi:Arrasku.Mapa.png|ezkerrera|thumb|233x233px|Arrasku errota 1900eko mapan.]]
[[Karrika (Oiartzun)|Karrika]] auzoan, izen bereko errekako urekin elikatzen da. Eraikina errekaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X593054, Y4792982.
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: 120 litro segundoko
Ur saltoa: 3,6 m
[[Fitxategi:Arrasku errota.jpg|ezkerrera|thumb|232x232px|Arrasku errota.]]
Kanalaren luzera: 100 m
1929. urtean Ignazio Asteasuinzarrak errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
2024ean artoa etxerako ehotzen du.
Inaxio Asteasuinzarra Irastorza da errotaria.
Errotako makineria eta azpiegitura hidraulikoa oso ondo kontserbatzen dira.
Pieza bakarreko harrizko turtukia gorderik dago errotan. Honako inskripzioa du: “''LO ISO JULIAN DE ASTEASUINZARRA EN EL AÑO 1848''”.
=== 7. Bidasoro-Errota ===
[[Fitxategi:Bidasoro.Mapa.png|ezkerrera|thumb|208x208px|Bidasoro errota 1900eko mapan.]]
Karrika auzoan, izen bereko errekako urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X592897, Y4793118.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Bidasoroko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 120 litro segundoko
[[Fitxategi:Bidasoroko errota.jpg|ezkerrera|thumb|208x208px|Bidasoro errota.]]
Ur saltoa: 1,4 m
Kanalaren luzera: -
1929. urtean Ignazio Asteasuinzarrak errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
Ildefonso Mitxelena izan zen azken errotaria. Arotza ere izan zen eta tornua, zerra, eta bestelako tresnak eragiteko energia hidraulikoaz baliatu zen.
2024ean errota zaharra erabat ordezkatu zuen eraikin berria baino ez da geratzen.
=== 8. Errotaberri ===
[[Fitxategi:Errotaberri.Mapa.png|thumb|257x257px|Errotaberri 1900eko mapan.|ezkerrera]]
Alzibar auzoan, Karrika errekako urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X592773, Y4793765.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 154 litro segundoko
Ur saltoa: 4,5 m
Kanalaren luzera: -
1929. urtean Domingo Sorondok errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
[[XX. mendea|XX. mendearen]] erdialde arte argi indarra sortu zen bertan.
Sorondo sendiaren esku egon zen errota bere lekuan bakailao-lehortegi bat eraiki zen arte.
2024ean presa eta irteerako ahoa gordetzen dira bakarrik.
=== 9. Makutso-Errota ===
[[Fitxategi:Makutsoko errota.jpg|ezkerrera|thumb|250x250px|Makutso errota.]]
[[Iturriotz (Oiartzun)|Iturriotz]] auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X592026, Y4794084.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Makutsoko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: -
Emaria: 700 litro segundoko
Ur saltoa: 3 m
Kanalaren luzera: -
1812ko Udal Artxiboan ( B-Neg. 5-Liburua 2.-Exp. 2), ''Mathias Echegoyen'' aipatzen da ''Macuso'' Errotako errotari gisa, baina 1889an, jada, Makutso errota ez da errota bezala azaltzen, baserri soil bezala, baizik.
1896ean Ramona Urdinola eta Maria Hompanera azaltzen dira finkaren jabe eta geroztik hainbat erabilera berri izan zituen: sagardo eta txakoli fabrika, zentral elektrikoa...
1929. urtean Margarita Arbidek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
1959an indar elektrikoa sortzen zuen.
1960an antepara estali egin zen.
2024ean ez dago errotaren aztarnarik.
=== 10. Araneder-Errota ===
[[Fitxategi:Araneder.Mapa.png|thumb|207x207px|Araneder errota 1900eko mapan.]]
Iturriotz auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen, Araneder baserriaren ondoan, Ugaldetxo eta Iturriotz artean: UTM 30N ETRS89 X591719, Y4794170.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Araneder-ko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
[[Fitxategi:Araneder errota.jpg|thumb|197x197px|Araneder errota]]
Emaria: 1.250 litro segundoko
Ur saltoa: 2,96 m
Kanalaren luzera: -
1929. urtean Teodoro Uriartek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
XX. mendearen lehen erdian ehotu zuen azken aldiz.
2024ean errotaren oinarria mantentzen da.
=== 11. Isasti-Errota ===
[[Fitxategi:Isasti.Mapa.png|thumb|Isasti errota 1900eko mapan.]]
[[Ugaldetxo]] auzoan, Oiartzun ibaiaren eta Auztegi errekako urekin elikatzen zen. Eraikina Oiartzun ibaiaren eskuin aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591228, Y4794601.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Isastiko errota aipatzen da.11.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 1.400 litro segundoko
[[Fitxategi:Isastiko errota.jpg|thumb|Isasti errota]]
Ur saltoa: 3,2 m
Kanalaren luzera: 511 m
1929. urtean Pablo Beinerek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
XX. mendearen lehen erdian ehotu zuen azken aldiz.
Azken errotaria Zeferino Irigoien izan zen.
2024ean ez dago eraikinaren aztarnarik. Bere tokian etxebizitzak egin dira XXI. mendearen bigarren hamarkadan.
=== 12. Yurrita-Errota ===
[[Fitxategi:Yurrita.Mapa.png|thumb|190x190px|Yurrita errota 1900eko mapan]]
Ugaldetxo auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen da. Eraikina ibaiaren eskuin aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X590755, Y4794984.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Yurritako errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 645 litro segundoko
[[Fitxategi:Kamara 1 162.jpg|thumb|188x188px|Yurrita errota]]
Ur saltoa: 2,8 m.
Kanalaren luzera: 270 m.
XX. mendeko lehen bi hamarkadatan Errenteriako argiteria publikoarentzat argi indarra sortu zuen.
2015ean Eusko Jaurlaritzak Yurritako errota, kanala eta presa Kultura Ondasun gisa, Monumentu izendapenean, Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusian sartu zituen.<ref>{{Erreferentzia|abizena=GOIZARIN|izenburua=«Yurritako ondarea gordetzea, zabaltzea eta balorean jartzea da elkartearen helburua»|hizkuntza=eu|data=2020-05-10|url=https://www.diariovasco.com/oarsoaldea/oiartzun/yurritako-ondarea-gordetzea-20200510001429-ntvo.html|aldizkaria=El Diario Vasco|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
=== 13. Eldotz-Errota ===
[[Fitxategi:Eldoz.Mapa.png|ezkerrera|thumb|154x154px|Eldotz errota 1900eko mapan.]]
Iturriotz auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591744, Y4792341.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Eldozko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: -
[[Fitxategi:Eldotzko errota.jpg|ezkerrera|thumb|148x148px|Eldotz errota]]
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: -
1865an Inazio Oiartzabal Olaziregi azaltzen da errotari.
Erabat desagertu da, noiz desagertu zen inork esaten ez badaki ere. Horma zahar batzuk besterik ez daude, eta sastrakak estalitako irteerako ahoaren hondarrak kontserbatzen dira 2024ean.
[[Fitxategi:Txalaka.Mapa.png|thumb|Txalaka errota 1900eko mapan.]]
=== 14. Txalaka-Errota ===
Iturriotz auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen da. Eraikina errekaren eskuin aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X591550, Y4793301.
Udal Artxibategiko agiri historikoetan Txalaka errota XVIII. mendearen hasieran aipatzen da.
[[Fitxategi:Txalakako errota.jpg|thumb|Txalaka errota]]
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: 150 litro segundoko
Ur saltoa: 2 m
Kanalaren luzera: 82 m
2024ean Iker Azurmendi da errotaria.
Errotako makineria eta azpiegitura hidraulikoa berriztatzen ari da.
=== 15. Errotazar ===
Ugaldetxo auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590977, Y4793834.
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: 141 litro segundoko
Ur saltoa: 2,9 m
Kanalaren luzera: -
Udal Artxibategiko agirietan Kosme Mitxelena ageri da errotari gisa XVIII. mendearen lehen erdian.
XX. mendearen hasieran errota martxan zegoen.
1931. urtean Rita Irazu Lopetegik errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
Eraitsia izan zen ondoren, eta 1972an «Errota-zarreko baserri» gisa azaltzen da.
=== 16. Zuaznabar-Errota ===
[[Fitxategi:Zuaznabar.Mapa.png|ezkerrera|thumb|244x244px|Zuaznabar errota 1900eko mapan.]]
Ugaldetxo auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren eskuin aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590502, Y4794175.
Udal Artxibategiko agirietan errota gisa azaltzen da XVIII. mendearen erdian.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 525 litro segundoko
Ur saltoa: 3,45 m
Kanalaren luzera: -
1929. urtean Luis Zabala y Eznarrizagak errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
Miguel Ibarguen Goñi izan zen azken errotaria.
Errotak 1973. urtean utzi zion irina egiteari.
=== 17. Juan Sendo-Errota ===
[[Fitxategi:JuanSendo.Mapa.png|ezkerrera|thumb|Juan Sendo errota 1900eko mapan.]]
Ugaldetxo auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren eskuin aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590588, Y4794766.
Udal Artxibategiko agirietan errota gisa azaltzen da 1677. urtean.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 200 litro segundoko
Ur saltoa: 2 m
Kanalaren luzera: 210 m
XX. mendearen erdi aldera ehotu zuen azken aldiz.
Zuaznabarko industrialdea urbanizatu zenean eraitsi zuten eta erabat desagertua dago. Bere lurretan merkatalgune bat eraiki zen.
=== 18. Aranguren-Errota ===
[[Fitxategi:Aranguren.Mapa.png|ezkerrera|thumb|Aranguren errota 1900eko mapan.]]
Ugaldetxo auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590345, Y4795118.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Arangurengo errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 450 litro segundoko
Ur saltoa: 1,2 m
Kanalaren luzera: 180 m
Auzotarrek esandakoagatik, 1968an utzi zion funtzionatzeari.
Zuaznabar eta Juan Sendo errotak bezala, merkatalgunea eraikitzerakoan desagertu zen.
=== 19. Errotalegor ===
[[Fitxategi:Errotalegor.Mapa.png|ezkerrera|thumb|Errotalegor 1900eko mapan.]]
Lintziringo auzoan, Lintzirin errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591251, Y4796197.
Errotarri pare kopurua: -
Emaria: -
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: -
Lintziringo industriaguneak eraikitzerakoan desagertu zen.
=== 20. Auztegi-Errota edo Arizabalo-Errota ===
[[Fitxategi:Auztegi.Mapa.png|thumb|169x169px|Auzitegi errota 1900eko mapan.]]
[[Arragua|Arraguako]] auzoan, Auztegiko errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591810, Y4795601.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Arizabaloko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: -
Emaria: -
Ur saltoa: -
[[Fitxategi:Auztegi errota.jpg|thumb|151x151px|Auzitegi errota]]
Kanalaren luzera: -
Pentsa daiteke XX mende hasieran utzi ziola lan egiteari, eta horrek justifikatuko luke inork funtzionamenduan ezagutu ez izana, ezta erregistroetan inoiz inskribatu ez izana ere.
== Erabilitako bibliografia ==
* Del Oyarzun antiguo liburua. Manuel de Lekuona.
* Oiartzun 1980 (78-81) Errotak. A. Agirre.
* Oiartzun 1981 (92-95) Molinos en Oyarzun II. A. Agirre.
* Oiartzun 1982 (76-77) Los molinos de Oiartzun. A. Agirre.
* Oiartzun 1983 (21-24) . Los molinos de Oiartzun IV parte. A.Agirre.
* Oiartzun urtekaria 1982. (81-82). Algunas notas sobre Errotaberri y otras curiosidades de la vida molinera. Iñaki Arbelaitz.
* Tratado de molinología liburua. Antxon Agirre. Donostia Eusko Ikaskuntza 1988.
* Oiartzungo urtekaria 1989 (17-20). Tratado de molinologia. Antxon Agirre.
* Xanistebanak 2008 (51-53) Los chocolateros de Oiartzun. Antxon Agirre.
* Oiartzungo artxibo historikoa.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* [https://ataria.eus/zizurkil/1651823725860-errota-baten-funtzionamendua Ur-Errotak, nolakoak dira eta nola dabiltza. Bideoa.]
* [https://ahotsak.eus/oiartzun/gaiak/090105/ Jasotako hainbat testigantza.]
[[Kategoria:Oiartzungo eraikinak]]
[[Kategoria:Errotak]]
[[Kategoria:Ondarea]]
[[Kategoria:Teknologia]]
[[Kategoria:Antropologia]]
[[Kategoria:Etnografia]]
[[Kategoria:Herri arkitektura]]
[[Kategoria:Azpiegitura hidraulikoak]]
[[Kategoria:Teknologia iraunkorrak]]
[[Kategoria:XVI. mendea]]
[[Kategoria:XVII. mendea]]
[[Kategoria:XVIII. mendea]]
[[Kategoria:XIX. mendea]]
[[Kategoria:XX. mendea]]
[[Kategoria:XXI. mendea]]
mukq4pzhhtwgbwm33h5xjnq7ze8oe0x
9975410
9975408
2024-11-20T17:36:06Z
Alex Roteta
139167
/* Aberastasun iturri */
9975410
wikitext
text/x-wiki
[[Fitxategi:Oiartzungo errotak.png|thumb|325x325px|Oiartzunen katalogatutako ibai- errotak]]
'''Oiartzungo errotak.''' Bailararen aberastasun hidraulikoaren adierazgarri dira Oiartzunen katalogatu diren 20 ibai-errotak. Hauek, herriko ondare historiko, teknologiko, antropologiko eta etnografikoaren parte dira, lurralde antolaketaren eta giza jardueraren adierazpenik esanguratsuenetako bat.
== Kokapen geografikoa ==
[[Oiartzun]] mendiz inguratua dago, [[Aiako harria|Aiako Harria]] irudi eta oinarri duela. Harana [[Oiartzun (ibaia)|Oiartzun ibaiak]] zeharkatzen du, eta herria haren inguruan altxatuta dago.
[[Fitxategi:Yurritako errota.jpg|thumb|338x338px|Yurrita errota 2024]]
Oiartzun ibaiaren arroak 82,27 km. koadroko eremua hartzen du: Oiartzun, [[Errenteria]], [[Lezo]] eta [[Pasaia|Pasaiako]] herria zeharkatuz eginiko ibilbideak. Ibaia 16,6 km luze da, eta% 4,5eko malda du batez beste. Arroaren goialdean, Aiako Harrietan maldarik handienak ditu. Goialdeko haran estuak V itxura du. [[Altzibar]] auzoan [[Karrika (Oiartzun)|Karrika]] erreka Arditurrira batzen da. Erdialdeko ibilgua leunagoa da eta uholde ordokia eratzera iristen da. [[Ugaldetxo|Ugaldetxoko]] industrialdean batzen dira Aiako Harri eta [[Bianditz]] mendien magaletatik sorturiko Arditurri ibaiak eta [[Aldura]] mendiko magaletako urak. Behealdeko ibilguan, berriz, Pasaiako senaia dugu; garai batean [[padura]] handia zen, egun Pasaia eta Errenteriako herriek eta portuko instalazioek hartzen dutena.
Oiartzun ibaiaren bailara [[Paleozoiko|Paleozoikoan]] (orain 380 milioi bat urte) hasi zen eratzen; hortaz, [[Euskal Herria|Euskal Herriko]] bailara zaharrenetarikoa dela esan daiteke. Prezipitazioen aldetik, bere iturburua euririk gehien egiten duen euskal zonaldean dago (2300 mm). Ur kopuru hori dela eta, ibaiaren iturburuaren inguruan [[San Anton urtegia|San Anton]], [[Añarbeko urtegia|Añarbe]] eta [[Domiko urtegia|Domiko]] urtegiak daude.
== Historia ==
=== Esku errotak ===
Ehoketa –gorputz bat bi harriren artean marruskatuz txiki-txiki egin eta hauts bihurtu arte birrintzeko prozesua– gizakiaren iharduera burutsuen artean lehenetarikoa izan da.
Izugarri bultzatu zen [[Neolitoa|neolitikotik]] aurrera, K.a. 3500 urteaz geroztik Euskal Herrian. Hala ere, elikagaiak hobeto irensteko, harriekin eta beste elementu batzuekin txikitzeko bulkada ehoketaren aitzindaria edo aurrekoa dela pentsatu behar dugu.
Eskuzko metate soilari (harri leunduzko xafla angeluzuzena eta bi eskuekin aleak ehotzeko hartzen den arrabol zilindrikoa) errota birakariak jarraitu zitzaizkion (bi harri edo errotarri biribil, behekoa finkoa eta goikoa mobila), burdin adinetik aurrera, errota-teknikan aurrerapen garrantzitsua ekarri zutenak. Horrek lana errazten du eta, ondorioz, errendimendua handitzen du, elikadura hobea ahalbidetuz.
Euskal Herrian, [[Estrabon]] (K.a. 58-K.o. 5) geografo greziarrak, bere Geografia lanean, euskotarren janaria ehotzeko ohiturari buruz idatzi zuen, zera adieraziz: <blockquote>“... Menditarrak urtearen lautatik hirutan ez dira ezkurrez baizik elikatzen, zeinak, ihartu eta apurturik denbora askoan gorde daitekeen ogi bat egiteko ehotzen baitira.”<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errota motak|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/saiakera/237-saioa-urutxurtu-14160383|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref> </blockquote>Aurkitu diren aztarnek adierazten dutenez, erromatar-iberiar kulturan erroten erabilera oso zabalduta zegoen. Erromatarren gudarostean, hamar pertsonetatik batek, eskuzko errota bat zeraman. Erromatar errotak [[Buñuel|Buñuelen]], [[Los Arcos|Los Arcosen,]] [[Artaxoa|Artaxoan]] ([[Nafarroa Garaia|Nafarroa]]), [[Santo Domingo de la Calzada|Santo Domingo de la Calzadan]] ([[Errioxako Autonomia Erkidegoa|Errioxa]]), eta Oiartzunen ([[Gipuzkoa]]) aurkitu dira.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Erroten jatorria eta historia|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/idazlanak-mainmenu-476/saiakera/236-saioa-urutxurtu-45430406|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
=== Arditurri ===
Juan Guillermo Thalacker ingeniariak 1803an Oiartzungo Arditurriko meazuloak bisitatu zituen. 1804an plazaratu zen idatzian honela zioen: “putzu batzuetan oso ugariak dira esku-errotak, [[Granito|granitoz]] eginak“.
[[Arditurriko erromatar meatzeak|Arditurritik]] datozen hiru eskuzko errota berreskuratu dira. Lehenengoak neurri ertainak ditu, 60 cm-ko diametroa eta 35 cm-ko altuera. Eskuzko errota birakari honek bi pieza zituen: behekoa, finkoa, kono-formakoa eta erdian ardatzarentzat zulo bat zuena, eta goikoa, barnehutsa forma koniko horretara egokitzeko. Goiko harriaren muturretan errefortzu batzuk prestatzen ziren zurezko armazoia jartzeko, eta horren gainean biraketa-mugimendua egiten zen, giza besoekin edo animalien laguntzarekin. Bigarrenak goiko pieza baino ez du, eta eskuzko errota zirkular birakari bat da, oinarri finko bat duena, gutxi gorabehera laua, ildaskak zizelkatuak zituena, eta goiko pieza bat, aurrekoari egokitua; biak zulatuta daude ardatza igaro eta lurrera ainguratzeko. Goiko harriak ondo kortserbatutako eraztun bat du ardatzaren pasabidearen inguruan eta bertatik alea sartzen da. Gainera, mugimendu birakaria eragiteko, zurezko heldulekua posizio bertikalean finkatzeko zuloak ditu ertzean. Bigarren errota honek 44 cm-ko diametroa du eta harri granitikokoa da. Eta hirugarrena, Erromatar garaikoa hau ere, minerala apurtzeko granitozko harri leunduzko xafla bat da.
=== Ur-errotak ===
[[Fitxategi:Roda de Vitruvi.jpg|thumb|224x224px|Vitruviok deskribatutako urez eragindako erromatar irin-errota baten eredua]]
K.a.ko lehenengo edo bigarren mendean "la machinaria molae aquariae" edo ur-errota sortu zen, Marco Lucio Vitrubio erromatar ingeniariak K.a. lehen mendearen amaieran dokumentu bidez deskribatutako (Ktesibioren eta Arkimedesen torloju hidraulikoa, ardatz bertikaleko errota greziarraren tradizioari jarraiki) gurpil hidrauliko engranajedunaren lehen deskribapen teknikoa.
Errota-tramankuluen jatorria -metateari dagokion izendapen hori alde batera utzirik- erromatarren inperio hedakor bateko eskulan eskasiari zor zaio, eta VIII-IX. mendeetan sustraitzen da, bereziki penintsulan, [[Musulmanek Iberiar penintsula konkistatzea|musulmanek]] hartu eta hobetu baitzituzten, emaitza bikainekin. Zehazteko, [[Europa|Europan]] aipatzen dituzten lehen dokumentu idatziek 732-775 ([[Alemania]]), 798 ([[Frantzia]]), 831 ([[Burgos]]) eta abarren artean egon zirela adierazten dute.
Euskal Herriaren kasuan, ezagutzen diren lehenen errota hidraulikoak, lehen milurtekoaren amaieran eraiki ziren: Nafarroan, 802an; [[Araba|Araban]], 822an; [[Bizkaia|Bizkaian]], 1053an; [[Ipar Euskal Herria|Iparraldean]], 1125ean eta Gipuzkoan, 1141ean. Ziur aski lehendik ere ur-errotak izango ziren Euskal Herrian, baina ez da aurkitu inolako dokumenturik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errota motak|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/saiakera/237-saioa-urutxurtu-14160383|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
Esan bezala, Gipuzkoan, lehen aipamen historikoa [[1141]]<nowiki/>ekoa da, [[Gartzia V.a Ramiritz]] edo Gartzia Berrezarlea nafar erregeak San Miguel de Excelsis komunitateari Berastegiko “molendinis“-ak entregatzeko emandako agindu batean jasotakoa.
==== Lehen aipamen idatziak ====
[[1328|1328an]] [[Alfontso XI.a Gaztelakoa|Alfontso XI.a erregeak]] [[Irun|Irun-Uranzu]] eta Oiartzungo [[Olagizon|olagizonei]] emandako Burdinolen Foruan honela jasotzen da: <blockquote>“...Otrosy, mandamos que los dichos ferreros para hazer / sus casas o ferrerías o molinos o ruedas, que / no ayan enbargo ninguno, no faziendo per/juizio a otros algunos, segund fuero de / ferrerías...“
“... E otrosy, mandamos que en la / nuestra tierra en las agoas, que puedan fazer / casas e ferrerías e molinos e ruedas / e veneras e redamientos e h[u]ertas / para las ferrerías, pagando nuestros derechos co/mo dicho es.
“... Otrosy, que / las ruedas e molinos que son de parte de / suso de las ferrerías e las aguas do están / pobladas qu’el agua con que las ferrerías han / e labrar, que las non represen ni enbarguen / ningunos...“</blockquote>
==== Aberastasun iturri ====
Errotak Oiartzungo garapen sozial eta ekonomikoan garrantzitsuak izan dira, Honen adierazle da diru-sarrera iturri honek historian zehar etxekoengan nahiz kanpokoengan piztu duen interesa.
[[Pablo Gorosabel|Pablo Gorosabelek]] “Diccionario histórico-geográfico-descriptivo de los pueblos, valles, partidos, alcaldías y uniones de Guipúzcoa” liburuan (1862) ondorengoa idazten du Oiartzun herriari eskainitako atalean:<blockquote>“Oiartzungo haranak ez zituen soilik arazoak eta desadostasunak izan Errenteriako [[Hiribildu|hiribilduarekin]], garai bateko buruarekin, baita probintziarekin ere. Ozta-ozta lortu zuen [[1453|1453an]] salbuespen-pribilegioa, eta, beraz, Gipuzkoako beste hiribilduetakoek egiten zuten moduan, askatasunez erabil zezaten nahi izan zuten bertako alkateek. Baina Errenteriako hiribilduak bere atxikipenari buruz jarritako errekurtso judizialen ondorioz, Errege-Grazia horrek ez zuen eraginik izan bat-batean, ondorioz Probintziak, Errenteriari mesede handia egiten ziolarik bere gestioetan. Hori izan zen desadostasunaren iturri. Oiartzungoek ez zuten ebazpena aintzat hartu eta ez zioten bere aginduei jaramonik egin. [[Ermandade|Ermandadeak]] beren aginduak betetzera bidalitako herritarrek Lope eta Mingot hil zituzten, beste batzuk zauritu zituzten, eta, azkenik, beste gehiegikeria larri batzuk egin zituzten. Probintzia, bere aldetik, bere buruari obeditzeko eta hain delitu izugarriak zigortzeko asmoz, jende askorekin eta indarrez sartu zen haran honetan. Bertan hartu zituen gotorlekuak eta etxe lauak; batzuk eraitsi eta beste batzuk erre zituen; irin-errotak deuseztatu zituen, gurpilak eta harriak apurtuz; burdinolak ere suntsitu zituen, haien txalupak eta erremintak eramanez, lan egin ez zezaten. Azkenean, bertako biztanleekin borrokatu eta haietako batzuk zauritu eta hil ondoren, probintziako Ermandadeak beste batzuk hartu zituen preso. Aldi berean, honek ordenantza batzuk egin zituen, eta zigor oso larrien pean debekatu zuen haran honetako lurraldean mota guztietako hornigaiak sartzea. Ikusten da, beraz, Oiartzungo harana eta probintzia benetako gerra egoeran eratu zirela, Gipuzkoako historiaren urtekarietan ezagutu ez den tamainako gerra egoera.”</blockquote>[[XVI. mendea|XVI. mendearen]] hasieran harana oparotasun eta hazkunde demografiko garai batean bizi zen, eta horrek espeziearen antropizazio eta okupazio handiagoa ekarri zuen, etxe eta instalazio berriak eraikitzeari esker, hala nola errotak eta burdinolak.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan 19 errota aipatzen dira [[1499|1499.]] urtean eta beste 3 hurrengo urteetan: [[Ihurrita errota|Yurritako errota]], Isastiko errota, Arizabaloko errota, Olaizolako errota, Makutsoko errota, Aranederreko errota, Ugarteko errota, Zuloagako errota, Pagoagako errota, Isasa errota, Aranburuko errota, Bidasoroko errota, Lasaoko errota, Eldozko errota, Torresko errota, besteak beste.
Oiartzungo errotek zuten garrantziaren jabe ziren noizean noiz bailara erasotzen zuten atzerritarrak ere. Honen adibide, 1719. urtean, Frantziarren inbasioaren ondotik Juansendoko errotan eragindako kalteak. (Oiartzungo artxibo historikoa).
==== Goieneko aldia ====
[[Ur-errota|Errota hidraulikoen]] ugaritzea [[XVIII. mendea|XVIII. mendean]] gertatu zen, artoaren iraultzak dakarren ehotzeko eskakizunaren gehitzeak bultzatuta. Jadanik [[XVII. mendea|XVII. mendean]] zeharo hedatuta zegoen artoaren nekazaritza Euskal Herri hezean, eta hasiera batean, artoa abereen janari moduan erabili bazen ere, laster giza-elikagai bezala onartu zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errota motak|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/saiakera/237-saioa-urutxurtu-14160383|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
[[Manuel Lekuona|Manuel Lekuonak]] "Del Oyarzun Antiguo" liburuan (1958), 1787. urteko estadistikak honela jasotzen ditu: <blockquote>"Bistan dugun estatistika [[1787|1787koa]] da. Urte horretan 567 etxebizitza zeuden bertan. Horietatik 16 errotak ziren. Biztanleak 3.341 ziren. Apaiza, 1; Onuradunak, 8; Sakristauak, 1; Elizgizonak 4; Kapareak, gizonezkoak eta emeak, 2.317; Abokatua, 1; Eskribauak, 3; Ikaslea, bat ere ez; Laborariak, 755; Jornalariak, 184; Merkataria, bat ere ez; Fabrikatzailea, bat ere ez; Artisauak, 97; Morroiak, 182; Erret soldatadun enplegatuak, bat ere ez; Foru militarrarekin, bat ere ez. Laburbiltzen dugun oharraren arabera, emakume ezkonduak gehiago dira gizon ezkonduak baino. Izan ere, gizon asko kanpoan daude, [[Caracas|Caracasen]], [[Bizkaia|Bizkaian]] edo [[Frantzia|Frantzian]], arotz edo ikazkin lanetan.”</blockquote>[[1850|1850ean]] [[Pascual Madoz|Pascual Madozek]] "Diccionario Geografico-Estadistico-Historico de España y sus posesiones en Ultramar" argitaratu zuen. Hiztegi honetan, bere garaikideen bizimodua jasotzen da, eta, aldi berean, leku, herri, hiribildu, hiri, barruti judizial eta probintzietako bakoitzean zegoen industria. Testuinguru horretan agertzen dira ibai errotak, [[Haize errota|haize errotak]], tahonak, olio errotak, batanak, [[Burdinola|burdinolak]] eta garai hartan hidraulikoki mugitzen ziren fabrika desberdinak. Oiartzunen 12 errota aipatzen ditu: Fagoaga, Zuloaga, Ugarte, Makutso, Araneder, Isasti, Yurrita, Aranguren, Eldoz, Txalaka, Errotazar eta Zuaznabar.
==== Gainbehera ====
Manuel Lekuonak "Del Oyarzun Antiguo" liburuan (1958), Oiartzun bailarako aberastasuna aztertzen dituen atalean, honela adierazi zuen: <blockquote>"Haraneko aberastasun hidraulikoari dagokionez, 18 eraikin dira adierazgarriak, gaur egungo edo hasierako industria-xedearen adierazle gisa, errotaren (errota) izena daramatenak: Aranguren 'go errota, Juansendo' ko errota, Zuaznabar 'ko errota, Errota xar, Txalaka' ko errota, Eldoz 'ko errota, Errota legor, Gordailegi edo Aritzabalo' ko errota, Iyurrita 'ko errota, Isasti' ko errota, Araneder 'ko errota, Makutso' ko errota, Ugarte 'ko errota, Errotaberri' ko errota, Bidasoro 'errota, Arraskue' ko errota, Zuloaga’ko errota, Paguaga’ko errota, 18 errota gaizki kontatuta, baina gaur egun ez dute dozena erdi baino gehiago lan egiten, eta gainerakoak desagertu egin dira. Horien zati bat Errenteria, Pasaia eta Hernaniko irin-industria handien ekintza xurgatzailearen ondorioz sortu da, eta beste zati bat energia elektrikoa sortzeko sortu da. Horietatik, gaur egun, honako zortzi hauek funtzionatzen dute haranean: Eldotz, Makutso, Zorrola, Berinberri, Paguaga 'ko errota, Naparribia, Penadai eta Okillegui.”</blockquote>Manuel Lekuonak aipatzen duen “dozena erdia“ ondorengo errotek osatzen dutela uste da: Ugarte‑errota, Arrasku‑errota, Araneder‑errota, Yurrita‑errota, Txalaka‑errota, Zuaznabar‑errota eta Juan Sendo‑errota.
Koldo Lizarralde Elberdin etnografoak 1980. hamarkadan gure herrialdean martxan zeuden errotak berrikusi zituen 2001. urtean: “Situación de los molinos Gipuzkoanos en el año 2001“. Oiartzunen, [[XXI. mendea|XXI. mendearen]] haseran, Arraskuko errota eta Yurritako errota aipatzen ditu martxan.
== Kontserbazioa eta hedapena ==
2022tik Ugarte‑errota, Arrasku‑errota, Yurrita‑errota eta Txalaka‑errotako errotariek ekimen kulturalak antolatzen dituzte Oiartzungo bizimodu tradizionalaren adierazpena diren erroten balioa nabarmentzeko.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Oiartzungo Udala|url=https://www.oiartzun.eus/es/Actualidad/Noticias/20220429/Oiartzungo_errotak_ezagutzeko_aukera_Gipuzkoako_Erroten_Egunean|aldizkaria=www.oiartzun.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
[[Fitxategi:Kakao errota eskema.jpg|thumb|205x205px|Kakao errota eskema]]
== Kakaoa ehotzeko errota ==
[[Fitxategi:Kakaoa ehotzeko errotarriak Antonenen.jpg|ezkerrera|thumb|172x172px|Kakaoa ehotzeko errotarriak Antonenen.]]
1890eko Oiartzungo boto-emaileen erroldak 28 urteko Jose Juaquin Zalacain y Larramendi izeneko bat aipatzen du, helbidea Kale Nagusiko 26. zenbakian duena eta ofizioz [[Gozogile|gozogilea]]. Oiartzungo Udalaren 1943-1944ko akta-liburuan esaten denez, [[1944|1944ko]] ekainaren 21ean Martin Zalacain Eguinok kontzejuari txokolatea egiteko bere industria instalatuta zegoen lokal berean jarraitzeko baimena eskatu zion (Mola Jeneralaren kalea, 21). 1944ko industri zentsuan "Txokolate fabrika" bat aipatzen da Oiartzunen, Martin Zalakainena. Telefonoa ere bazuen, 6156 zenbakiduna!
Zalakainene etxeko Kakaoa ehotzeko errotaren errotarriak Kazkazuri plaza eta Antonene etxearen artean daude ikusgai.
== Magdalena kutxa ==
Oiartzungo errotariek egun desagertutako Magdalena baselizarekiko zuten ardura esanguratsua aipatzen du Manuel Lekuonak “Del Oyarzun Antiguo” liburuan (1958): <blockquote>"1560an San Lazaroren gaitzaz jotako infekziosoentzako ospitale bat egin zen Santa Maria Magdalena izeneko kapera ("Basilika") batekin. Leku honi Madalen-soro deitu zitzaion eta gaur egun mutilen eskola dago bertan. [[Baionako elizbarrutia|Baionako Apezpikuak]] baimendu behar izan zuen fundazioa, oraindik ere gure Eliza haren jurisdikziopean baitzegoen (…) 1566an Baionaren jurisdikzio sekularra amaitu zen Gipuzkoako eremu horretan, baita Baztango Bortzirietan ere.
[[1586|1586an]] Gipuzkoako Korrejidorearen komisario batek bisita egin zuen probintziako ospitaleak murrizteko azterketa egiteko, eta bisitan aurkitu zuten haraneko ospitaleak bi zirela: bata San Anton, gaixo guztientzat eta erromesentzat zena, eta bestea Magdalena, San Lazaroren gaitzarekin kaltetutakoentzat. [[1593|1593an]] komisario beraren bisita errepikatu zenean, San Anton ospitalerik ez zegoen, jada. Madalenakoak Santuaren Kapera bat zeukan sarreran, eta gaixoentzako Meza ematen zen. Herritar onek emandako oheak zituen; ondoan baratze on bat baina beste errentarik ez zuenez haraneko errotetan kaxa bat jartzen zen, eho behar zutenek irin eskukada bat bota zezaten, gero Ospitaleko Maiordomoak etxeko beharretarako biltzen zuena. Dohaitzan emandako behi batzuk ere bazituen'''.''' Data horretan eta medikuaren irizpenaren arabera, ospitalean bi gizon eta hiru emakume zeuden gaitzak jota... "</blockquote>
== Prezintoak eta isunak ==
[[1939|1939ko]] maiatzaren 14tik aurrera errazionamendua ezarri zen Espainia osoan.
[[1940|1940ko]] azaroaren 25ean [[Estatuko Aldizkari Ofiziala (Espainia)|Estatuko Aldizkari Ofizialean]] argitaratu zen: <blockquote>''«Ley 25 noviembre 1940 (Jefatura del Estado). Trigo. Autoriza clausura de molinos maquilleros.''<ref>https://www.boe.es/gazeta/dias/1940/11/29/pdfs/BOE-1940-334.pdf</ref>
''El gran número de molinos maquileros que existen en España, y la dificultad consiguiente de ejercer sobre ellos una estrecha vigilancia, son circunstanciasque determinan sea grande la cantidad de trigo que se moltura sin sujeción estricta a las normas establecidas por las Autoridades competentes. Estos hechos originan graves dificultades para el normal abastecimiento de trigo de la Nación, sobre todo en años de escasa cosecha como es la actual, haciéndose preciso, por consiguiente, tomar con carácter transitorio medidas restrictivas que terminen con este estado de cosas.''
''Por todo lo cual, dispongo:''
''Artículo 1º. Queda facultado el Delegado Nacional del Servicio Nacional del Trigo para ordenar la clausura, durante la actual campaña triguera, de los molinos maquileros que estime conveniente.''
''Art. 2º. Se derogan cuantas disposiciones se opongan al cumplimiento de esta Ley».'' </blockquote>[[1941|1941eko]] ekainaren 30eko lege berri baten bidez, errota makileroak itxi ziren, eta ehotzeko industriei irinak egiteko baimena ematen zitzaien. Bertan ahalmena ematen da, hala ere, Gariaren Zerbitzu Nazionalaren Ordezkaritza Nazionalari, egoki iritzitako errota makileroei lan egiteko aukera eman diezaien. Aitzitik, behin betiko ixtea, kasu bakoitzean erakunde horrek zehaztuko duen kalte-ordaina jasoko dute. Agindu horrek (hasiera batean) 1942ko uztailaren 1era arte izango zuen balioa.
Errota makileroen itxiera aginduak [[1952|1952ko]] ekainaren 15era arte iraun zuen.
Araudi horiek betetzen direla zaintzeko, aldian-aldian [[Guardia Zibila]] eta Gariaren Zerbitzu Nazionaleko ikuskatzailea errotara joaten ziren. Ekain aldera, hala erabakiz gero, Guardia Zibilak errotako harriak zigilatzen zituen. Errotariak urte horretako kanpainarako dokumentazioa behin lortuta zigiluak kentzera pasatzen ziren iraila aldera.
[[Antxon Agirre|Antxon Aguirre Sorondo]] etnografoak Gipuzkoako Gariaren Zerbitzu Nazionalak 1940tik 1960ra probintziako errotariei bideratutako jatorrizko espediente osoak aztertu zituen. 1940an martxan zeuden 142 erroten artean ditugu Oiartzungoak: Arrasku, Txalaka, Juansendo, Ugarte, Yurrita eta Zuaznabar.
Ehotze-kasu klandestinoen artean ondorengoa aipatzen du: <blockquote>''"1941eko azaroaren 26an Oiartzungo Arraskuko errotariaren aurkako salaketa, ezkutuko ehotzeagatik eta zigiluak hausteagatik. Tasen Probintzia Fiskaltzak zigor gogorra jarri dio: 10.000 pezetako isuna eta hiru hilabeterako ixtea. "'' </blockquote>Eta azpijokoen artean ezaguna den asmakizun hau: <blockquote>"Oiartzungo Arraskue-errotan, “Oiartzun“ ezizenez ezaguna eta erroten eraikitzaile-konpontzailea zenak, makinaren ardatza luzatuz beste errota txiki bat jarri zuen ganbaran. Ohiko harriak kentzen zituen, lan egitea ezinezkoa zela bistaratuz; lanaren ondoren, atzera lehen bezala uzten zuen errota ezer pasa ez balitz bezala".</blockquote>“Muga astoa eta haren ingurukoen kalamatrikak“ ipuinean (ilustrazioen egilea: Jokin Mitxelena; idazlea: Iban Apaolaza; 1545 Argitaletxea)<ref>{{Erreferentzia|izena=r01etpd158aa64558419b9ec5ed77644af02263cda|abizena=r01epd0122e4ed314423e0db04c97a47b5baa317f|izenburua='Muga astoa eta haren ingurukoen kalamatrikak'|hizkuntza=es|data=2023-07-24|url=https://www.kulturklik.euskadi.eus/creacion/2023/muga-astoa-eta-haren-ingurukoen-kalamatrikak-/webkklik01-detnewpr/es/|aldizkaria=www.kulturklik.euskadi.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref> jasotzen diren pasadizoetan azaltzen den moduan,[[Espainiako Gerra Zibila|1939ko gerra ostean]], ia bost urtez, Oiartzungo errotak prezintatuak zeuden bitartean herritarrek inguruko herrietako ([[Arantza]], [[Goizueta]], [[Lesaka]] eta San Anton) errotetan lortzen zuten arto irina. Joan-etorri gehienak gauez egin behar izaten zituzten.
== Errotariak ==
[[Fitxategi:Ihurrita.jpg|thumb|282x282px|Arrasku errota, Ugarte errota eta Yurrita errotako senideak.]]
“Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)“ liburuan Antxon Agirre Sorondok, ondorengo errotariak aipatzen ditu Oiartzungo errotetan:
* Txarondo errota: Urrupina eta Fermin “Ttitto“.
* Pagua errota: Pedro Jose Egiazabal e Inciarte eta Joaquin Aramendi “Frantzesa“.
* Zuluaga errota: Pedro Jose Egizabal.
* Ugarte errota: Josph. Ignacio de Olaciregi, Jose Nicolas Urdanpilleta y Peña, Jose Maria Urdanpilleta, Joaquina Artola eta Jose Maria Arruti.
* Arrasku errota: [[Inaxio Asteasuinzarra Lertxundi]], Jose Mari Asteasuinzarra Retegi eta Inaxio Asteasuinzarra Irastorza.
* Bidasoro errota: Francisco Elizondo Soroeta.
* Errotaberri: Inaxio Asteasuinzarra.
* Makutso errota: Mathias de Echegoyen.
* Araneder errota: Joseph Domingo Aleman, Miguel Ignacio Narvarte e Insauspe eta Felix Narvarte Igerategi.
* Isasti errota: Domingo Roteta y Gurmendi, Ignacio Roteta Aranburu eta Ceferino Irigoyen.
* Yurrita errota: Nicolas de Mitxelena, Juan Jose Lavie Astibia eta Nicolas Roteta Ezkurra.
* Txalaka errota: Diego Unanue Aristaran.
* Zuaznabar errota: Jose Antonio Zumeta Arregi, Ignacio Usandizaga Vidaur eta Miguel Ibarguen.
* Aranguren errota: Nicolas del Puerto eta Cosme Retegi Goñi.
Errotari guztien artean aipamen berezia egiten dio Antxon Agirre Sorondok Oiartzungo [[Inaxio Asteasuinzarra Lertxundi|Inaxio Asteasuinzarra]] “errota konpontzailea“-ri: <blockquote>Asteazuinzarrak mugarri bat ezarri zuen errotaritzaren historian. Bere jakinduria handia zen. Intuizio mekaniko handia zuen eta konponketa guztietan aditua. Errotaren teknologia menperatzen zuen tamaina guztietan eta Gipuzkoa osoa zeharkatu zuen, azken herriraino, errotaz errota. Probintzia osoan izan zen ezaguna. Inolako akatsik gabe esan daiteke bere garaian errotei buruz gehien jakin zuen gizona izan zela. </blockquote>
== Ikerketa etnografikoak ==
=== "Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)", Antxon Agirre Sorondo ===
1988. urtean Antxon Agirre Sorondok “Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)“ liburuan 20 errota aztertu zituen Oiartzunen: Txarondo‑errota, Pagua‑errota, Zuluaga‑errota, Sokolo‑errota edo Isatsola‑errota, Ugarte‑errota, Arrasku‑errota, Bidasoro‑errota, Errotaberri, Makutso‑errota, Araneder‑errota, Isasti‑errota, Iurrita‑errota, Eldotz‑errota, Txalaka‑errota, Errotazar, Zuaznabar‑errota, Juan Sendo‑errota, Aranguren‑errota, Errotalegor eta Auztegi‑errota.
=== "Situación de los molinos Gipuzkoanos en el año 2001", Koldo Lizarralde ===
Antxon Agirre Sorondok Gipuzkoako erroten inguruan burutu zuen ikerketan ezinbesteko laguntzailea izan zuen Koldo Lizarralde Elberdin etnografoa. Aditu honek, 1980. hamarkadan gure herrialdean martxan zeuden errotak berrikusi zituen 2001. urtean: "Situación de los molinos Gipuzkoanos en el año 2001"<ref>https://www.patrimur.es/documents/1806272/1815086/koldolizarralde.pdf/2ee2eeef-23fb-45f6-8feb-53c0fcb15c09</ref> Arro desberdinen artean Oiartzun ibaiaren arroa aztertzen du.
* Arraskue errota. "2001/08/31ean egindako bisitan errota funtzionamendu-baldintza ezin hobeetan dago. Une hartan jakin genuen Jose Mari Asteasuinzarra errotaria aurreko urtean hil zela, baina bere seme-alabek arbasoen bideari jarraitzen diote. Inaxio semeak errotarekin aurrera jarraitzeko asmo irmoa azaldu zuen, nahiz eta inguruko etxeak egiteko obrek ubidean eragindako kalteak handiak izan. Gaur egun, errota zaintzeaz arduratzen diren maizterrak dituzte".
* Yurrita errota. "2001/08/31ean Nicolas Roteta jabeak, 86 urterekin, egin zigun kasu. Errota martxan zegoela jakinarazi zigun bisita horretan, eta orain bere semearen ardurapean zegoela. Errotaren ondoan dagoen pentsu-biltegia eta partikularrentzat ehotzen dute".
[[Fitxategi:Harrobien kokapena.png|thumb|287x287px|Oiartzunen katalogatutako errotarri-harrobien kokagunea]]
=== “Errotarri“ Proiektua, Javier Castro ===
2020-2022 urte bitartean Javier Castro Montoya [[Aranzadi Zientzia Elkartea|Aranzadi Zientzia Elkarteko]] [[Etnografia]] saileko kideak, Yurrita Errota Sustatzeko Elkartearekin elkarlanean, 3 errotarri-harrobi katalogatu zituen Oiartzunen:
Europa mailako Web orrialdean jaso dira:<ref>http://meuliere.ish-lyon.cnrs.fr/</ref>
Errotarri-harrobia errotarria fabrikatzeko arroka-ustiategi bat da. Harginek landutako harriak irin-errotak zituzten helmuga. [[Antzinaroa|Antzinarotik]] [[Aro Modernoa|Aro Modernora,]] harriak herriguneetatik hurbilen zeuden harrobietan prestatzen ziren, garraioak berekin zekartzan zailtasunak zirela eta. Oiartzun bailarako errotarrien inguruko jarduera artxibo historikoetan jasotzen da:
* [[1512|1512an]] Martin de Erausok, hargin-maisuak, Oiartzungo bizilagunak, errotarri batzuk saldu zituen hautsez ehotzeko, 4 harriko bi lotetan aldi bakoitzean, harri bakoitzak 1500 mirariren prezioa zuelarik (gutxi gorabehera 4 dukat).
* [[1536|1536an]] honako hau aipatzen da: “ (...) ''ay otra librança de Juanes de Heraso, vecino de Oyarçun, de treze ducados hecha a XVIII de abrill por razon que el dicho Juanes hizo traer çiertas piedras para los molinos de conçejo'' (...)"
* [[1716|1716an]] honako hau aipatzen da: “(...) ''en el partido de Zorrola conzejil de VS se alla una cantera donde se puede sacar piedra de moler zeberas en los molinos'' (...)“
* [[1731|1731an]] Azerigorri/Altzi inguruan harrobi bat aipatzen da, Oiartzunek Iruni egindako kexa baten ondorioz; izan ere, Irungo ikazkinak Oiartzungo udal-mugartean baimenik gabe sartu ziren, txondorretarako egurra mozteko, eta beste pertsona batzuek irina ehotzeko harriak ateratzeko.
* [[1750|1750an]] Errenteriako Gabiriaerrota ([[Gabierrota]]) errotako errotari den Antonio Mendizabali Bernardo Etxeberria hargin-maisuak Oiartzundik idoki duen errotarria errotara eraman ahal izateko baimena ematen dio Oiartzungo Udalak.
* [[1867|1867an]] Jose Esteban Irigoien Oiartzuarrak Dn Ramon Zabala y Salazarri honela idazten dio: “(...) ''hace bastante tiempo que le hable al hijo del Señor Garbuno sobre las consabidas piedra molideras de Trebiño, y de la cantera de los montes de Oyárzun'' (...) ''y de las canteras de Oyárzun dice que una buena piedra cuesta un dineral'' (...)“. Jose Antonio Garbunoren erantzun gutunean ondorengoa irakur daiteke: “(...) ''Las dos duras arrancadas en el monte de Oyárzun tambien para la molienda costaron 13 onzas de oro'' (...)“.
==== Errotarri harrobiko aurkikuntzak ====
<gallery widths="170" heights="170">
Fitxategi:Berindoitz.jpg|Berindoitz 2020
Fitxategi:Zelaiburu.jpg|Zelaiburu 2020
Fitxategi:Antzuzabaleta erreka.jpg|Antzuzabaleta erreka 2021
Fitxategi:Zorrola.jpg|Zorrola 2022
</gallery>
== Kultura ==
=== “Errota zahar maitea“, Juan Mari Lekuona ===
Ondorengo bertso hauek [[Juan Mari Lekuona Berasategi|Juan Mari Lekuona]] (1927-2005) oiartzunarrari zor dizkiogu. Juan Mari Lekuonak bere osabaren Manuel Lekuona jarraitzailea izan zen eta osabaren bidea jorratuz, ahozko tradizioaren eta herri-lirikaren ezagule aparta izan zen.
{{Zutabe-zerrenda|kopurua = 2|
Errota zahar maitea
uraren ertzean,
uraren ertzean da
basati beltzean:
negar egiten dezu
alea txetzean.
Ni ere triste nabil
zutaz oroitzean.
Zotin sekua dagi errotarriak,
itzalitako izar diztirak
dira neretzat zure begiak.
Izar eder bat dago
hor goiko lepuan.
Errota zaharra, berriz,
erreka zokuan.
Berebiziko pena
badaukat barruan:
ezin gindezke bizi
elkarren onduan.
Bizitzaren legea nahi det onartu.
Halabeharra koraiaz hartu.
Berez dijoana zertan behartu?}}Errota zaharra, artzain bizitzaren eta nekazari kultura baten pareko, bere esperientziatik jasoa eta bere sentsibilitate estetikoan txertatua, Juan Mari konturatu zen mundu baten aldaketa sakonen aurrean aurkitzen ginela, eta ez zuela luzaroan aukerarik izango errotaren trangaren musika iluna entzuten jarraitzeko.
[[Xabier Lete]] eta [[Lourdes Iriondo|Lurdes Iriondo]] bikoteak kantatuz zabaldu zuten kantu hau Euskal Herrian.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Gabi de la Maza|izenburua=Errota zaharra Lourdes Iriondo-Xabier Lete|data=2009-03-26|url=https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=TXA8jZnAID4|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
== Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea ==
[[Fitxategi:2022 erroten eguna.jpg|ezkerrera|thumb|244x244px|2022 erroten eguna. Bisita gidatua.]]
2015eko azaroaren 25ean Eusko Jaurlaritzak [[Ihurrita errota|Yurrita errota]], kanala eta presa Kultura Ondasun gisa, Monumentu izendapenaz, Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusian sartu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izena=r01e00000fe4e66771ba470b8c53a3375b90675c3|abizena=r01epd0122e4ed314423e0db04c97a47b5baa317f|izenburua=AGINDUA, 2015eko azaroaren 25ekoa, Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kulturako sailburuarena, Oiartzunen (Gipuzkoa) den Yurrita edo Ihurrita errota, kultura-ondasun gisa, monumentu izendapenaz Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusian sartzeko dena.|hizkuntza=eu|data=2015-11-28|url=https://www.euskadi.eus/eusko-jaurlaritza/-/eli/es-pv/o/2015/11/25/(7)/dof/eus/html/|aldizkaria=www.legegunea.euskadi.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
2018ko ekainean Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea sortu zen. Helburu nagusia, Ondare historiko, teknologiko, antropologiko eta etnografikoaren zati den Errota zaindu eta ezagutaraztea da. Zentzu honetan asko dira azken urteetan Elkarteak antolatu edo sustatutako ekintza kulturalak. Gainera, Oiartzungo ''Ondare Mahaiko'' partaide, Herriko zenbait eragileekin batera, Oiartzun herriko kultura eta ondarea berreskuratzearen aldeko ekimenak bultzatzen ditu.<ref>https://ondarea.oiartzun.eus/eu/ondare-mahaia/eragileak</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Oiartzungo Udala|url=https://www.oiartzun.eus/es/Actualidad/Noticias/20230801/Ondare_mahaiko_kideek_jaso_dute_2023ko_kultur_saria|aldizkaria=www.oiartzun.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Oiartzungo Udala|url=https://www.oiartzun.eus/eu/Zer_berri_/Udal_berriak/20230509/Oiartzungo_errotak_ezagutzeko_ibilaldi_gidatua_egingo_dute_igandean|aldizkaria=www.oiartzun.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
2022tik ospatzen da ''Erroten Eguna'' Oiartzunen. Ekimenaren eragileak ''Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea'', herriko errotariak, Ondarearen Mahaia eta Oiartzungo Udala dira. Bere helburua erroten funtzionamendua ezagutu eta ondare honen balio historiko eta kulturalaz jabetzea da.<ref name=":0" />
== Errotak''' ''' ==
Antxon Agirre Sorondok “Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)“ liburuan 20 ibai-errota aztertu zituen:
=== 1. Txarondo-Errota ===
[[Fitxategi:Txarondo errota.jpg|ezkerrera|thumb|256x256px|Txarondo errota]]
[[Ergoien (Oiartzun)|Ergoien]] auzoan, Oiartzundik Lesakarako errepidean, Penadegi errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X595528, Y4792197.
1980. urteko OIARTZUN aldizkarian Iñaki Arbelaitz-ek honela idazten du:
1900erako eginda zeuden Naparobi edo Portuberri zentraletik oso gertu Makinetxe de Ergoyen zentraleko urak elikatzen zituzten kanalak.
Ttitto errotaria urik gabe geratzen zen, jakina, bere errotaren azenaia (turbina) mugituz, ubideekin ibaiak murrizketa handia jasan baitzuen. Txarondoko errotak ez zuen arto askorik ehotzen (artorik apenas iyotzen zen ordurako). Errotaren gainbehera zen.
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: -
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: -
XIX. mendearen amaieran ehotu zuen azken aldiz.
Urrupina sendia eta Fermin "Ttitto" izan ziren azken errotariak.
2024 antapara eta errotapea gordetzen ditu. Makineria desagertua dago.
=== 2. Pagua-Errota ===
[[Fitxategi:Pagua.Mapa.png|thumb|348x348px|Pagua errota 1900eko mapan. ]]
Ergoien auzoan, Oiartzundik Lesakarako errepidean, "Paqui" tabernaren ondoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X594736, Y4793336.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Pagoagako errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 500 litro segundoko
Ur saltoa: 8,2 m
Kanalaren luzera: -
1929. urtean Candido de Orbek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
1960. urtean ehotu zuen azken aldiz.
Joaquin Aramendi, "Frantzesa", izan zen azken errotaria. Cecilia Egiazabal eta bere semea Juan izan zituen laguntzaile.
2024ean errotapea gordetzen da bakarrik.
=== 3. Zuluaga-Errota ===
[[Fitxategi:Zuloaga.Mapa.png|thumb|307x307px|Zuloaga errota 1900eko mapan.]]
Ergoien auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X593801, Y4793823
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Zuloagako errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 7
Emaria: 250 litro segundoko
Ur saltoa: 2,5 m
Kanalaren luzera: 275 m
Gipuzkoan inoiz izandako errotarik handienetarikoa.
Errotak 1933an utzi zion funtzionatzeari, urte hartan gertatutako uholdeek eragindako kalteen ondorioz.
Zuloagako errotaren azken errotariak Barbara Antonia Etxebeste Lekuona eta bere seme-alabak izan ziren: Tomas “Kazko”, Margarita eta Karmen Egiazabal. Garai hartan hutsik zegoen Zuloagako errotan bizitzen hasi ziren. Aurretik Juan Kruz Elizegi ospetsua izan zen errotari etxe honetan, ''Pello Errota'' bertsolari famatuaren ahaidea.
2024ean errotatik geratzen den bakarra eraikina eta presaren hondakinak dira, eta irteerako ahoa ere ikus daiteke.
=== 4. Sokolo-Errota edo Isatsola-Errota ===
Ergoien auzoan, Zuloagako errotaren ondoren, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X593387, Y4793916.
Manuel Lekuonak “Del Oyarzun Antiguo” liburuan honela dio:
"Torrea eta Olajaundegui, Ergoien bidean, Isasa edo Isatse etxea ere izan zen. Haren hondarren artean sakabanatuta daude, eraikin mota hartako elementuak, hala nola abizenaren ate arkudunak eta noblezia-armarria, etab. Haren burdinola gaur egun SOKOLO deitzen den horretan egon zen, baina dokumentuetan ISATSOLA izenarekin agertzen da. Etxetik oso gertu, minerala kiskaltzeko bi labe daude, eta, denboraren poderioz, kareharrizko labeak ere izan ziren".
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Isasa errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: -
Emaria: -
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: -
Errotaren makineria XIX. mendearen amaieran edo XX. mendearen hasieran desagertu zela uste da.
1981ean Presa handia dago oraindik, eta, hala ere, apenas geratzen den eraikinaren hondarrik. Lehen errota zegoen lekuan, harri batzuk eta "antepara" eder bat besterik ez dira geratzen.
=== 5. Ugarte-Errota ===
[[Fitxategi:Ugarte.Mapa.png|thumb|Ugarte errota 1900eko mapan]]
[[Altzibar]] auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X592919, Y4794098.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Ugarteko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 480 litro segundoko
Ur saltoa: 3,3 m
[[Fitxategi:Ugarte errota.jpg|thumb|Ugarte errota]]
Kanalaren luzera: 500 m
1929. urtean Dolores Bidaola Ugartek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
1978. urtetan ehotu zuen azken aldiz.
Jose Maria Arruti izan zen azken errotaria.
Bere handitasun osoan gordetzen da. Azpiegitura ondo kontserbatuta dago.
=== 6. Arrasku-Errota ===
[[Fitxategi:Arrasku.Mapa.png|ezkerrera|thumb|233x233px|Arrasku errota 1900eko mapan.]]
[[Karrika (Oiartzun)|Karrika]] auzoan, izen bereko errekako urekin elikatzen da. Eraikina errekaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X593054, Y4792982.
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: 120 litro segundoko
Ur saltoa: 3,6 m
[[Fitxategi:Arrasku errota.jpg|ezkerrera|thumb|232x232px|Arrasku errota.]]
Kanalaren luzera: 100 m
1929. urtean Ignazio Asteasuinzarrak errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
2024ean artoa etxerako ehotzen du.
Inaxio Asteasuinzarra Irastorza da errotaria.
Errotako makineria eta azpiegitura hidraulikoa oso ondo kontserbatzen dira.
Pieza bakarreko harrizko turtukia gorderik dago errotan. Honako inskripzioa du: “''LO ISO JULIAN DE ASTEASUINZARRA EN EL AÑO 1848''”.
=== 7. Bidasoro-Errota ===
[[Fitxategi:Bidasoro.Mapa.png|ezkerrera|thumb|208x208px|Bidasoro errota 1900eko mapan.]]
Karrika auzoan, izen bereko errekako urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X592897, Y4793118.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Bidasoroko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 120 litro segundoko
[[Fitxategi:Bidasoroko errota.jpg|ezkerrera|thumb|208x208px|Bidasoro errota.]]
Ur saltoa: 1,4 m
Kanalaren luzera: -
1929. urtean Ignazio Asteasuinzarrak errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
Ildefonso Mitxelena izan zen azken errotaria. Arotza ere izan zen eta tornua, zerra, eta bestelako tresnak eragiteko energia hidraulikoaz baliatu zen.
2024ean errota zaharra erabat ordezkatu zuen eraikin berria baino ez da geratzen.
=== 8. Errotaberri ===
[[Fitxategi:Errotaberri.Mapa.png|thumb|257x257px|Errotaberri 1900eko mapan.|ezkerrera]]
Alzibar auzoan, Karrika errekako urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X592773, Y4793765.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 154 litro segundoko
Ur saltoa: 4,5 m
Kanalaren luzera: -
1929. urtean Domingo Sorondok errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
[[XX. mendea|XX. mendearen]] erdialde arte argi indarra sortu zen bertan.
Sorondo sendiaren esku egon zen errota bere lekuan bakailao-lehortegi bat eraiki zen arte.
2024ean presa eta irteerako ahoa gordetzen dira bakarrik.
=== 9. Makutso-Errota ===
[[Fitxategi:Makutsoko errota.jpg|ezkerrera|thumb|250x250px|Makutso errota.]]
[[Iturriotz (Oiartzun)|Iturriotz]] auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X592026, Y4794084.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Makutsoko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: -
Emaria: 700 litro segundoko
Ur saltoa: 3 m
Kanalaren luzera: -
1812ko Udal Artxiboan ( B-Neg. 5-Liburua 2.-Exp. 2), ''Mathias Echegoyen'' aipatzen da ''Macuso'' Errotako errotari gisa, baina 1889an, jada, Makutso errota ez da errota bezala azaltzen, baserri soil bezala, baizik.
1896ean Ramona Urdinola eta Maria Hompanera azaltzen dira finkaren jabe eta geroztik hainbat erabilera berri izan zituen: sagardo eta txakoli fabrika, zentral elektrikoa...
1929. urtean Margarita Arbidek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
1959an indar elektrikoa sortzen zuen.
1960an antepara estali egin zen.
2024ean ez dago errotaren aztarnarik.
=== 10. Araneder-Errota ===
[[Fitxategi:Araneder.Mapa.png|thumb|207x207px|Araneder errota 1900eko mapan.]]
Iturriotz auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen, Araneder baserriaren ondoan, Ugaldetxo eta Iturriotz artean: UTM 30N ETRS89 X591719, Y4794170.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Araneder-ko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
[[Fitxategi:Araneder errota.jpg|thumb|197x197px|Araneder errota]]
Emaria: 1.250 litro segundoko
Ur saltoa: 2,96 m
Kanalaren luzera: -
1929. urtean Teodoro Uriartek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
XX. mendearen lehen erdian ehotu zuen azken aldiz.
2024ean errotaren oinarria mantentzen da.
=== 11. Isasti-Errota ===
[[Fitxategi:Isasti.Mapa.png|thumb|Isasti errota 1900eko mapan.]]
[[Ugaldetxo]] auzoan, Oiartzun ibaiaren eta Auztegi errekako urekin elikatzen zen. Eraikina Oiartzun ibaiaren eskuin aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591228, Y4794601.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Isastiko errota aipatzen da.11.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 1.400 litro segundoko
[[Fitxategi:Isastiko errota.jpg|thumb|Isasti errota]]
Ur saltoa: 3,2 m
Kanalaren luzera: 511 m
1929. urtean Pablo Beinerek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
XX. mendearen lehen erdian ehotu zuen azken aldiz.
Azken errotaria Zeferino Irigoien izan zen.
2024ean ez dago eraikinaren aztarnarik. Bere tokian etxebizitzak egin dira XXI. mendearen bigarren hamarkadan.
=== 12. Yurrita-Errota ===
[[Fitxategi:Yurrita.Mapa.png|thumb|190x190px|Yurrita errota 1900eko mapan]]
Ugaldetxo auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen da. Eraikina ibaiaren eskuin aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X590755, Y4794984.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Yurritako errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 645 litro segundoko
[[Fitxategi:Kamara 1 162.jpg|thumb|188x188px|Yurrita errota]]
Ur saltoa: 2,8 m.
Kanalaren luzera: 270 m.
XX. mendeko lehen bi hamarkadatan Errenteriako argiteria publikoarentzat argi indarra sortu zuen.
2015ean Eusko Jaurlaritzak Yurritako errota, kanala eta presa Kultura Ondasun gisa, Monumentu izendapenean, Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusian sartu zituen.<ref>{{Erreferentzia|abizena=GOIZARIN|izenburua=«Yurritako ondarea gordetzea, zabaltzea eta balorean jartzea da elkartearen helburua»|hizkuntza=eu|data=2020-05-10|url=https://www.diariovasco.com/oarsoaldea/oiartzun/yurritako-ondarea-gordetzea-20200510001429-ntvo.html|aldizkaria=El Diario Vasco|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
=== 13. Eldotz-Errota ===
[[Fitxategi:Eldoz.Mapa.png|ezkerrera|thumb|154x154px|Eldotz errota 1900eko mapan.]]
Iturriotz auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591744, Y4792341.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Eldozko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: -
[[Fitxategi:Eldotzko errota.jpg|ezkerrera|thumb|148x148px|Eldotz errota]]
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: -
1865an Inazio Oiartzabal Olaziregi azaltzen da errotari.
Erabat desagertu da, noiz desagertu zen inork esaten ez badaki ere. Horma zahar batzuk besterik ez daude, eta sastrakak estalitako irteerako ahoaren hondarrak kontserbatzen dira 2024ean.
[[Fitxategi:Txalaka.Mapa.png|thumb|Txalaka errota 1900eko mapan.]]
=== 14. Txalaka-Errota ===
Iturriotz auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen da. Eraikina errekaren eskuin aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X591550, Y4793301.
Udal Artxibategiko agiri historikoetan Txalaka errota XVIII. mendearen hasieran aipatzen da.
[[Fitxategi:Txalakako errota.jpg|thumb|Txalaka errota]]
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: 150 litro segundoko
Ur saltoa: 2 m
Kanalaren luzera: 82 m
2024ean Iker Azurmendi da errotaria.
Errotako makineria eta azpiegitura hidraulikoa berriztatzen ari da.
=== 15. Errotazar ===
Ugaldetxo auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590977, Y4793834.
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: 141 litro segundoko
Ur saltoa: 2,9 m
Kanalaren luzera: -
Udal Artxibategiko agirietan Kosme Mitxelena ageri da errotari gisa XVIII. mendearen lehen erdian.
XX. mendearen hasieran errota martxan zegoen.
1931. urtean Rita Irazu Lopetegik errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
Eraitsia izan zen ondoren, eta 1972an «Errota-zarreko baserri» gisa azaltzen da.
=== 16. Zuaznabar-Errota ===
[[Fitxategi:Zuaznabar.Mapa.png|ezkerrera|thumb|244x244px|Zuaznabar errota 1900eko mapan.]]
Ugaldetxo auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren eskuin aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590502, Y4794175.
Udal Artxibategiko agirietan errota gisa azaltzen da XVIII. mendearen erdian.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 525 litro segundoko
Ur saltoa: 3,45 m
Kanalaren luzera: -
1929. urtean Luis Zabala y Eznarrizagak errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
Miguel Ibarguen Goñi izan zen azken errotaria.
Errotak 1973. urtean utzi zion irina egiteari.
=== 17. Juan Sendo-Errota ===
[[Fitxategi:JuanSendo.Mapa.png|ezkerrera|thumb|Juan Sendo errota 1900eko mapan.]]
Ugaldetxo auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren eskuin aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590588, Y4794766.
Udal Artxibategiko agirietan errota gisa azaltzen da 1677. urtean.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 200 litro segundoko
Ur saltoa: 2 m
Kanalaren luzera: 210 m
XX. mendearen erdi aldera ehotu zuen azken aldiz.
Zuaznabarko industrialdea urbanizatu zenean eraitsi zuten eta erabat desagertua dago. Bere lurretan merkatalgune bat eraiki zen.
=== 18. Aranguren-Errota ===
[[Fitxategi:Aranguren.Mapa.png|ezkerrera|thumb|Aranguren errota 1900eko mapan.]]
Ugaldetxo auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590345, Y4795118.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Arangurengo errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 450 litro segundoko
Ur saltoa: 1,2 m
Kanalaren luzera: 180 m
Auzotarrek esandakoagatik, 1968an utzi zion funtzionatzeari.
Zuaznabar eta Juan Sendo errotak bezala, merkatalgunea eraikitzerakoan desagertu zen.
=== 19. Errotalegor ===
[[Fitxategi:Errotalegor.Mapa.png|ezkerrera|thumb|Errotalegor 1900eko mapan.]]
Lintziringo auzoan, Lintzirin errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591251, Y4796197.
Errotarri pare kopurua: -
Emaria: -
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: -
Lintziringo industriaguneak eraikitzerakoan desagertu zen.
=== 20. Auztegi-Errota edo Arizabalo-Errota ===
[[Fitxategi:Auztegi.Mapa.png|thumb|169x169px|Auzitegi errota 1900eko mapan.]]
[[Arragua|Arraguako]] auzoan, Auztegiko errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591810, Y4795601.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Arizabaloko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: -
Emaria: -
Ur saltoa: -
[[Fitxategi:Auztegi errota.jpg|thumb|151x151px|Auzitegi errota]]
Kanalaren luzera: -
Pentsa daiteke XX mende hasieran utzi ziola lan egiteari, eta horrek justifikatuko luke inork funtzionamenduan ezagutu ez izana, ezta erregistroetan inoiz inskribatu ez izana ere.
== Erabilitako bibliografia ==
* Del Oyarzun antiguo liburua. Manuel de Lekuona.
* Oiartzun 1980 (78-81) Errotak. A. Agirre.
* Oiartzun 1981 (92-95) Molinos en Oyarzun II. A. Agirre.
* Oiartzun 1982 (76-77) Los molinos de Oiartzun. A. Agirre.
* Oiartzun 1983 (21-24) . Los molinos de Oiartzun IV parte. A.Agirre.
* Oiartzun urtekaria 1982. (81-82). Algunas notas sobre Errotaberri y otras curiosidades de la vida molinera. Iñaki Arbelaitz.
* Tratado de molinología liburua. Antxon Agirre. Donostia Eusko Ikaskuntza 1988.
* Oiartzungo urtekaria 1989 (17-20). Tratado de molinologia. Antxon Agirre.
* Xanistebanak 2008 (51-53) Los chocolateros de Oiartzun. Antxon Agirre.
* Oiartzungo artxibo historikoa.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* [https://ataria.eus/zizurkil/1651823725860-errota-baten-funtzionamendua Ur-Errotak, nolakoak dira eta nola dabiltza. Bideoa.]
* [https://ahotsak.eus/oiartzun/gaiak/090105/ Jasotako hainbat testigantza.]
[[Kategoria:Oiartzungo eraikinak]]
[[Kategoria:Errotak]]
[[Kategoria:Ondarea]]
[[Kategoria:Teknologia]]
[[Kategoria:Antropologia]]
[[Kategoria:Etnografia]]
[[Kategoria:Herri arkitektura]]
[[Kategoria:Azpiegitura hidraulikoak]]
[[Kategoria:Teknologia iraunkorrak]]
[[Kategoria:XVI. mendea]]
[[Kategoria:XVII. mendea]]
[[Kategoria:XVIII. mendea]]
[[Kategoria:XIX. mendea]]
[[Kategoria:XX. mendea]]
[[Kategoria:XXI. mendea]]
4c11o5hu5krag2zjafuw5ir5mstt26h
9975419
9975410
2024-11-20T17:56:07Z
62.99.16.49
9975419
wikitext
text/x-wiki
[[Fitxategi:Oiartzungo errotak.png|thumb|325x325px|Oiartzunen katalogatutako ibai- errotak]]
'''Oiartzungo errotak.''' Bailararen aberastasun hidraulikoaren adierazgarri dira Oiartzunen katalogatu diren 20 ibai-errotak. Hauek, herriko ondare historiko, teknologiko, antropologiko eta etnografikoaren parte dira, lurralde antolaketaren eta giza jardueraren adierazpenik esanguratsuenetako bat.
== Kokapen geografikoa ==
[[Oiartzun]] mendiz inguratua dago, [[Aiako harria|Aiako Harria]] irudi eta oinarri duela. Harana [[Oiartzun (ibaia)|Oiartzun ibaiak]] zeharkatzen du, eta herria haren inguruan altxatuta dago.
[[Fitxategi:Yurritako errota.jpg|thumb|338x338px|Yurrita errota 2024]]
Oiartzun ibaiaren arroak 82,27 km. koadroko eremua hartzen du: Oiartzun, [[Errenteria]], [[Lezo]] eta [[Pasaia|Pasaiako]] herria zeharkatuz eginiko ibilbideak. Ibaia 16,6 km luze da, eta% 4,5eko malda du batez beste. Arroaren goialdean, Aiako Harrietan maldarik handienak ditu. Goialdeko haran estuak V itxura du. [[Altzibar]] auzoan [[Karrika (Oiartzun)|Karrika]] erreka Arditurrira batzen da. Erdialdeko ibilgua leunagoa da eta uholde ordokia eratzera iristen da. [[Ugaldetxo|Ugaldetxoko]] industrialdean batzen dira Aiako Harri eta [[Bianditz]] mendien magaletatik sorturiko Arditurri ibaiak eta [[Aldura]] mendiko magaletako urak. Behealdeko ibilguan, berriz, Pasaiako senaia dugu; garai batean [[padura]] handia zen, egun Pasaia eta Errenteriako herriek eta portuko instalazioek hartzen dutena.
Oiartzun ibaiaren bailara [[Paleozoiko|Paleozoikoan]] (orain 380 milioi bat urte) hasi zen eratzen; hortaz, [[Euskal Herria|Euskal Herriko]] bailara zaharrenetarikoa dela esan daiteke. Prezipitazioen aldetik, bere iturburua euririk gehien egiten duen euskal zonaldean dago (2300 mm). Ur kopuru hori dela eta, ibaiaren iturburuaren inguruan [[San Anton urtegia|San Anton]], [[Añarbeko urtegia|Añarbe]] eta [[Domiko urtegia|Domiko]] urtegiak daude.
== Historia ==
=== Esku errotak ===
Ehoketa –gorputz bat bi harriren artean marruskatuz txiki-txiki egin eta hauts bihurtu arte birrintzeko prozesua– gizakiaren iharduera burutsuen artean lehenetarikoa izan da.
Izugarri bultzatu zen [[Neolitoa|neolitikotik]] aurrera, K.a. 3500 urteaz geroztik Euskal Herrian. Hala ere, elikagaiak hobeto irensteko, harriekin eta beste elementu batzuekin txikitzeko bulkada ehoketaren aitzindaria edo aurrekoa dela pentsatu behar dugu.
Eskuzko metate soilari (harri leunduzko xafla angeluzuzena eta bi eskuekin aleak ehotzeko hartzen den arrabol zilindrikoa) errota birakariak jarraitu zitzaizkion (bi harri edo errotarri biribil, behekoa finkoa eta goikoa mobila), burdin adinetik aurrera, errota-teknikan aurrerapen garrantzitsua ekarri zutenak. Horrek lana errazten du eta, ondorioz, errendimendua handitzen du, elikadura hobea ahalbidetuz.
Euskal Herrian, [[Estrabon]] (K.a. 58-K.o. 5) geografo greziarrak, bere Geografia lanean, euskotarren janaria ehotzeko ohiturari buruz idatzi zuen, zera adieraziz: <blockquote>“... Menditarrak urtearen lautatik hirutan ez dira ezkurrez baizik elikatzen, zeinak, ihartu eta apurturik denbora askoan gorde daitekeen ogi bat egiteko ehotzen baitira.”<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errota motak|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/saiakera/237-saioa-urutxurtu-14160383|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref> </blockquote>Aurkitu diren aztarnek adierazten dutenez, erromatar-iberiar kulturan erroten erabilera oso zabalduta zegoen. Erromatarren gudarostean, hamar pertsonetatik batek, eskuzko errota bat zeraman. Erromatar errotak [[Buñuel|Buñuelen]], [[Los Arcos|Los Arcosen,]] [[Artaxoa|Artaxoan]] ([[Nafarroa Garaia|Nafarroa]]), [[Santo Domingo de la Calzada|Santo Domingo de la Calzadan]] ([[Errioxako Autonomia Erkidegoa|Errioxa]]), eta Oiartzunen ([[Gipuzkoa]]) aurkitu dira.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Erroten jatorria eta historia|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/idazlanak-mainmenu-476/saiakera/236-saioa-urutxurtu-45430406|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
=== Arditurri ===
Juan Guillermo Thalacker ingeniariak 1803an Oiartzungo Arditurriko meazuloak bisitatu zituen. 1804an plazaratu zen idatzian honela zioen: “putzu batzuetan oso ugariak dira esku-errotak, [[Granito|granitoz]] eginak“.
[[Arditurriko erromatar meatzeak|Arditurritik]] datozen hiru eskuzko errota berreskuratu dira. Lehenengoak neurri ertainak ditu, 60 cm-ko diametroa eta 35 cm-ko altuera. Eskuzko errota birakari honek bi pieza zituen: behekoa, finkoa, kono-formakoa eta erdian ardatzarentzat zulo bat zuena, eta goikoa, barnehutsa forma koniko horretara egokitzeko. Goiko harriaren muturretan errefortzu batzuk prestatzen ziren zurezko armazoia jartzeko, eta horren gainean biraketa-mugimendua egiten zen, giza besoekin edo animalien laguntzarekin. Bigarrenak goiko pieza baino ez du, eta eskuzko errota zirkular birakari bat da, oinarri finko bat duena, gutxi gorabehera laua, ildaskak zizelkatuak zituena, eta goiko pieza bat, aurrekoari egokitua; biak zulatuta daude ardatza igaro eta lurrera ainguratzeko. Goiko harriak ondo kortserbatutako eraztun bat du ardatzaren pasabidearen inguruan eta bertatik alea sartzen da. Gainera, mugimendu birakaria eragiteko, zurezko heldulekua posizio bertikalean finkatzeko zuloak ditu ertzean. Bigarren errota honek 44 cm-ko diametroa du eta harri granitikokoa da. Eta hirugarrena, Erromatar garaikoa hau ere, minerala apurtzeko granitozko harri leunduzko xafla bat da.
=== Ur-errotak ===
[[Fitxategi:Roda de Vitruvi.jpg|thumb|224x224px|Vitruviok deskribatutako urez eragindako erromatar irin-errota baten eredua]]
K.a.ko lehenengo edo bigarren mendean "la machinaria molae aquariae" edo ur-errota sortu zen, Marco Lucio Vitrubio erromatar ingeniariak K.a. lehen mendearen amaieran dokumentu bidez deskribatutako (Ktesibioren eta Arkimedesen torloju hidraulikoa, ardatz bertikaleko errota greziarraren tradizioari jarraiki) gurpil hidrauliko engranajedunaren lehen deskribapen teknikoa.
Errota-tramankuluen jatorria -metateari dagokion izendapen hori alde batera utzirik- erromatarren inperio hedakor bateko eskulan eskasiari zor zaio, eta VIII-IX. mendeetan sustraitzen da, bereziki penintsulan, [[Musulmanek Iberiar penintsula konkistatzea|musulmanek]] hartu eta hobetu baitzituzten, emaitza bikainekin. Zehazteko, [[Europa|Europan]] aipatzen dituzten lehen dokumentu idatziek 732-775 ([[Alemania]]), 798 ([[Frantzia]]), 831 ([[Burgos]]) eta abarren artean egon zirela adierazten dute.
Euskal Herriaren kasuan, ezagutzen diren lehenen errota hidraulikoak, lehen milurtekoaren amaieran eraiki ziren: Nafarroan, 802an; [[Araba|Araban]], 822an; [[Bizkaia|Bizkaian]], 1053an; [[Ipar Euskal Herria|Iparraldean]], 1125ean eta Gipuzkoan, 1141ean. Ziur aski lehendik ere ur-errotak izango ziren Euskal Herrian, baina ez da aurkitu inolako dokumenturik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errota motak|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/saiakera/237-saioa-urutxurtu-14160383|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
Esan bezala, Gipuzkoan, lehen aipamen historikoa [[1141]]<nowiki/>ekoa da, [[Gartzia V.a Ramiritz]] edo Gartzia Berrezarlea nafar erregeak San Miguel de Excelsis komunitateari Berastegiko “molendinis“-ak entregatzeko emandako agindu batean jasotakoa.
==== Lehen aipamen idatziak ====
[[1328|1328an]] [[Alfontso XI.a Gaztelakoa|Alfontso XI.a erregeak]] [[Irun|Irun-Uranzu]] eta Oiartzungo [[Olagizon|olagizonei]] emandako Burdinolen Foruan honela jasotzen da: <blockquote>“...Otrosy, mandamos que los dichos ferreros para hazer / sus casas o ferrerías o molinos o ruedas, que / no ayan enbargo ninguno, no faziendo per/juizio a otros algunos, segund fuero de / ferrerías...“
“... E otrosy, mandamos que en la / nuestra tierra en las agoas, que puedan fazer / casas e ferrerías e molinos e ruedas / e veneras e redamientos e h[u]ertas / para las ferrerías, pagando nuestros derechos co/mo dicho es.
“... Otrosy, que / las ruedas e molinos que son de parte de / suso de las ferrerías e las aguas do están / pobladas qu’el agua con que las ferrerías han / e labrar, que las non represen ni enbarguen / ningunos...“</blockquote>
==== Aberastasun iturri ====
Errotak Oiartzungo garapen sozial eta ekonomikoan garrantzitsuak izan dira, Honen adierazle da diru-sarrera iturri honek historian zehar etxekoengan nahiz kanpokoengan piztu duen interesa.
[[Pablo Gorosabel|Pablo Gorosabelek]] “Diccionario histórico-geográfico-descriptivo de los pueblos, valles, partidos, alcaldías y uniones de Guipúzcoa” liburuan (1862) ondorengoa idazten du Oiartzun herriari eskainitako atalean:<blockquote>“Oiartzungo haranak ez zituen soilik arazoak eta desadostasunak izan Errenteriako [[Hiribildu|hiribilduarekin]], garai bateko buruarekin, baita probintziarekin ere. Ozta-ozta lortu zuen [[1453|1453an]] salbuespen-pribilegioa, eta, beraz, Gipuzkoako beste hiribilduetakoek egiten zuten moduan, askatasunez erabil zezaten nahi izan zuten bertako alkateek. Baina Errenteriako hiribilduak bere atxikipenari buruz jarritako errekurtso judizialen ondorioz, Errege-Grazia horrek ez zuen eraginik izan bat-batean, ondorioz Probintziak, Errenteriari mesede handia egiten ziolarik bere gestioetan. Hori izan zen desadostasunaren iturri. Oiartzungoek ez zuten ebazpena aintzat hartu eta ez zioten bere aginduei jaramonik egin. [[Ermandade|Ermandadeak]] beren aginduak betetzera bidalitako herritarrek Lope eta Mingot hil zituzten, beste batzuk zauritu zituzten, eta, azkenik, beste gehiegikeria larri batzuk egin zituzten. Probintzia, bere aldetik, bere buruari obeditzeko eta hain delitu izugarriak zigortzeko asmoz, jende askorekin eta indarrez sartu zen haran honetan. Bertan hartu zituen gotorlekuak eta etxe lauak; batzuk eraitsi eta beste batzuk erre zituen; irin-errotak deuseztatu zituen, gurpilak eta harriak apurtuz; burdinolak ere suntsitu zituen, haien txalupak eta erremintak eramanez, lan egin ez zezaten. Azkenean, bertako biztanleekin borrokatu eta haietako batzuk zauritu eta hil ondoren, probintziako Ermandadeak beste batzuk hartu zituen preso. Aldi berean, honek ordenantza batzuk egin zituen, eta zigor oso larrien pean debekatu zuen haran honetako lurraldean mota guztietako hornigaiak sartzea. Ikusten da, beraz, Oiartzungo harana eta probintzia benetako gerra egoeran eratu zirela, Gipuzkoako historiaren urtekarietan ezagutu ez den tamainako gerra egoera.”</blockquote>[[XVI. mendea|XVI. mendearen]] hasieran harana oparotasun eta hazkunde demografiko garai batean bizi zen, eta horrek espeziearen antropizazio eta okupazio handiagoa ekarri zuen, etxe eta instalazio berriak eraikitzeari esker, hala nola errotak eta burdinolak.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan 19 errota aipatzen dira [[1499|1499.]] urtean eta beste 3 hurrengo urteetan: [[Ihurrita errota|Yurritako errota]], Isastiko errota, Arizabaloko errota, Olaizolako errota, Makutsoko errota, Aranederreko errota, Ugarteko errota, Zuloagako errota, Pagoagako errota, Isasa errota, Aranburuko errota, Bidasoroko errota, Lasaoko errota, Eldozko errota, Torresko errota, besteak beste.
Oiartzungo errotek zuten garrantziaren jabe ziren noizean noiz bailara erasotzen zuten atzerritarrak ere. Honen adibide, 1719. urtean, Frantziarren inbasioaren ondotik Juansendoko errotan eragindako kalteak. (Oiartzungo artxibo historikoa).
==== Goieneko aldia ====
[[Ur-errota|Errota hidraulikoen]] ugaritzea [[XVIII. mendea|XVIII. mendean]] gertatu zen, artoaren iraultzak dakarren ehotzeko eskakizunaren gehitzeak bultzatuta. Jadanik [[XVII. mendea|XVII. mendean]] zeharo hedatuta zegoen artoaren nekazaritza Euskal Herri hezean, eta hasiera batean, artoa abereen janari moduan erabili bazen ere, laster giza-elikagai bezala onartu zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errota motak|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/saiakera/237-saioa-urutxurtu-14160383|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
[[Manuel Lekuona|Manuel Lekuonak]] "Del Oyarzun Antiguo" liburuan (1958), 1787. urteko estadistikak honela jasotzen ditu: <blockquote>"Bistan dugun estatistika [[1787|1787koa]] da. Urte horretan 567 etxebizitza zeuden bertan. Horietatik 16 errotak ziren. Biztanleak 3.341 ziren. Apaiza, 1; Onuradunak, 8; Sakristauak, 1; Elizgizonak 4; Kapareak, gizonezkoak eta emeak, 2.317; Abokatua, 1; Eskribauak, 3; Ikaslea, bat ere ez; Laborariak, 755; Jornalariak, 184; Merkataria, bat ere ez; Fabrikatzailea, bat ere ez; Artisauak, 97; Morroiak, 182; Erret soldatadun enplegatuak, bat ere ez; Foru militarrarekin, bat ere ez. Laburbiltzen dugun oharraren arabera, emakume ezkonduak gehiago dira gizon ezkonduak baino. Izan ere, gizon asko kanpoan daude, [[Caracas|Caracasen]], [[Bizkaia|Bizkaian]] edo [[Frantzia|Frantzian]], arotz edo ikazkin lanetan.”</blockquote>[[1850|1850ean]] [[Pascual Madoz|Pascual Madozek]] "Diccionario Geografico-Estadistico-Historico de España y sus posesiones en Ultramar" argitaratu zuen. Hiztegi honetan, bere garaikideen bizimodua jasotzen da, eta, aldi berean, leku, herri, hiribildu, hiri, barruti judizial eta probintzietako bakoitzean zegoen industria. Testuinguru horretan agertzen dira ibai errotak, [[Haize errota|haize errotak]], tahonak, olio errotak, batanak, [[Burdinola|burdinolak]] eta garai hartan hidraulikoki mugitzen ziren fabrika desberdinak. Oiartzunen 12 errota aipatzen ditu: Fagoaga, Zuloaga, Ugarte, Makutso, Araneder, Isasti, Yurrita, Aranguren, Eldoz, Txalaka, Errotazar eta Zuaznabar.
==== Gainbehera ====
Manuel Lekuonak "Del Oyarzun Antiguo" liburuan (1958), Oiartzun bailarako aberastasuna aztertzen dituen atalean, honela adierazi zuen: <blockquote>"Haraneko aberastasun hidraulikoari dagokionez, 18 eraikin dira adierazgarriak, gaur egungo edo hasierako industria-xedearen adierazle gisa, errotaren (errota) izena daramatenak: Aranguren 'go errota, Juansendo' ko errota, Zuaznabar 'ko errota, Errota xar, Txalaka' ko errota, Eldoz 'ko errota, Errota legor, Gordailegi edo Aritzabalo' ko errota, Iyurrita 'ko errota, Isasti' ko errota, Araneder 'ko errota, Makutso' ko errota, Ugarte 'ko errota, Errotaberri' ko errota, Bidasoro 'errota, Arraskue' ko errota, Zuloaga’ko errota, Paguaga’ko errota, 18 errota gaizki kontatuta, baina gaur egun ez dute dozena erdi baino gehiago lan egiten, eta gainerakoak desagertu egin dira. Horien zati bat Errenteria, Pasaia eta Hernaniko irin-industria handien ekintza xurgatzailearen ondorioz sortu da, eta beste zati bat energia elektrikoa sortzeko sortu da. Horietatik, gaur egun, honako zortzi hauek funtzionatzen dute haranean: Eldotz, Makutso, Zorrola, Berinberri, Paguaga 'ko errota, Naparribia, Penadai eta Okillegui.”</blockquote>Manuel Lekuonak aipatzen duen “dozena erdia“ ondorengo errotek osatzen dutela uste da: Ugarte‑errota, Arrasku‑errota, Araneder‑errota, Yurrita‑errota, Txalaka‑errota, Zuaznabar‑errota eta Juan Sendo‑errota.
Koldo Lizarralde Elberdin etnografoak 1980. hamarkadan gure herrialdean martxan zeuden errotak berrikusi zituen 2001. urtean: “Situación de los molinos Gipuzkoanos en el año 2001“. Oiartzunen, [[XXI. mendea|XXI. mendearen]] haseran, Arraskuko errota eta Yurritako errota aipatzen ditu martxan.
=== Kontserbazioa eta hedapena ===
2022tik Ugarte‑errota, Arrasku‑errota, Yurrita‑errota eta Txalaka‑errotako errotariek ekimen kulturalak antolatzen dituzte Oiartzungo bizimodu tradizionalaren adierazpena diren erroten balioa nabarmentzeko.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Oiartzungo Udala|url=https://www.oiartzun.eus/es/Actualidad/Noticias/20220429/Oiartzungo_errotak_ezagutzeko_aukera_Gipuzkoako_Erroten_Egunean|aldizkaria=www.oiartzun.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
[[Fitxategi:Kakao errota eskema.jpg|thumb|205x205px|Kakao errota eskema]]
== Kakaoa ehotzeko errota ==
[[Fitxategi:Kakaoa ehotzeko errotarriak Antonenen.jpg|ezkerrera|thumb|172x172px|Kakaoa ehotzeko errotarriak Antonenen.]]
1890eko Oiartzungo boto-emaileen erroldak 28 urteko Jose Juaquin Zalacain y Larramendi izeneko bat aipatzen du, helbidea Kale Nagusiko 26. zenbakian duena eta ofizioz [[Gozogile|gozogilea]]. Oiartzungo Udalaren 1943-1944ko akta-liburuan esaten denez, [[1944|1944ko]] ekainaren 21ean Martin Zalacain Eguinok kontzejuari txokolatea egiteko bere industria instalatuta zegoen lokal berean jarraitzeko baimena eskatu zion (Mola Jeneralaren kalea, 21). 1944ko industri zentsuan "Txokolate fabrika" bat aipatzen da Oiartzunen, Martin Zalakainena. Telefonoa ere bazuen, 6156 zenbakiduna!
Zalakainene etxeko Kakaoa ehotzeko errotaren errotarriak Kazkazuri plaza eta Antonene etxearen artean daude ikusgai.
== Magdalena kutxa ==
Oiartzungo errotariek egun desagertutako Magdalena baselizarekiko zuten ardura esanguratsua aipatzen du Manuel Lekuonak “Del Oyarzun Antiguo” liburuan (1958): <blockquote>"1560an San Lazaroren gaitzaz jotako infekziosoentzako ospitale bat egin zen Santa Maria Magdalena izeneko kapera ("Basilika") batekin. Leku honi Madalen-soro deitu zitzaion eta gaur egun mutilen eskola dago bertan. [[Baionako elizbarrutia|Baionako Apezpikuak]] baimendu behar izan zuen fundazioa, oraindik ere gure Eliza haren jurisdikziopean baitzegoen (…) 1566an Baionaren jurisdikzio sekularra amaitu zen Gipuzkoako eremu horretan, baita Baztango Bortzirietan ere.
[[1586|1586an]] Gipuzkoako Korrejidorearen komisario batek bisita egin zuen probintziako ospitaleak murrizteko azterketa egiteko, eta bisitan aurkitu zuten haraneko ospitaleak bi zirela: bata San Anton, gaixo guztientzat eta erromesentzat zena, eta bestea Magdalena, San Lazaroren gaitzarekin kaltetutakoentzat. [[1593|1593an]] komisario beraren bisita errepikatu zenean, San Anton ospitalerik ez zegoen, jada. Madalenakoak Santuaren Kapera bat zeukan sarreran, eta gaixoentzako Meza ematen zen. Herritar onek emandako oheak zituen; ondoan baratze on bat baina beste errentarik ez zuenez haraneko errotetan kaxa bat jartzen zen, eho behar zutenek irin eskukada bat bota zezaten, gero Ospitaleko Maiordomoak etxeko beharretarako biltzen zuena. Dohaitzan emandako behi batzuk ere bazituen'''.''' Data horretan eta medikuaren irizpenaren arabera, ospitalean bi gizon eta hiru emakume zeuden gaitzak jota... "</blockquote>
== Prezintoak eta isunak ==
[[1939|1939ko]] maiatzaren 14tik aurrera errazionamendua ezarri zen Espainia osoan.
[[1940|1940ko]] azaroaren 25ean [[Estatuko Aldizkari Ofiziala (Espainia)|Estatuko Aldizkari Ofizialean]] argitaratu zen: <blockquote>''«Ley 25 noviembre 1940 (Jefatura del Estado). Trigo. Autoriza clausura de molinos maquilleros.''<ref>https://www.boe.es/gazeta/dias/1940/11/29/pdfs/BOE-1940-334.pdf</ref>
''El gran número de molinos maquileros que existen en España, y la dificultad consiguiente de ejercer sobre ellos una estrecha vigilancia, son circunstanciasque determinan sea grande la cantidad de trigo que se moltura sin sujeción estricta a las normas establecidas por las Autoridades competentes. Estos hechos originan graves dificultades para el normal abastecimiento de trigo de la Nación, sobre todo en años de escasa cosecha como es la actual, haciéndose preciso, por consiguiente, tomar con carácter transitorio medidas restrictivas que terminen con este estado de cosas.''
''Por todo lo cual, dispongo:''
''Artículo 1º. Queda facultado el Delegado Nacional del Servicio Nacional del Trigo para ordenar la clausura, durante la actual campaña triguera, de los molinos maquileros que estime conveniente.''
''Art. 2º. Se derogan cuantas disposiciones se opongan al cumplimiento de esta Ley».'' </blockquote>[[1941|1941eko]] ekainaren 30eko lege berri baten bidez, errota makileroak itxi ziren, eta ehotzeko industriei irinak egiteko baimena ematen zitzaien. Bertan ahalmena ematen da, hala ere, Gariaren Zerbitzu Nazionalaren Ordezkaritza Nazionalari, egoki iritzitako errota makileroei lan egiteko aukera eman diezaien. Aitzitik, behin betiko ixtea, kasu bakoitzean erakunde horrek zehaztuko duen kalte-ordaina jasoko dute. Agindu horrek (hasiera batean) 1942ko uztailaren 1era arte izango zuen balioa.
Errota makileroen itxiera aginduak [[1952|1952ko]] ekainaren 15era arte iraun zuen.
Araudi horiek betetzen direla zaintzeko, aldian-aldian [[Guardia Zibila]] eta Gariaren Zerbitzu Nazionaleko ikuskatzailea errotara joaten ziren. Ekain aldera, hala erabakiz gero, Guardia Zibilak errotako harriak zigilatzen zituen. Errotariak urte horretako kanpainarako dokumentazioa behin lortuta zigiluak kentzera pasatzen ziren iraila aldera.
[[Antxon Agirre|Antxon Aguirre Sorondo]] etnografoak Gipuzkoako Gariaren Zerbitzu Nazionalak 1940tik 1960ra probintziako errotariei bideratutako jatorrizko espediente osoak aztertu zituen. 1940an martxan zeuden 142 erroten artean ditugu Oiartzungoak: Arrasku, Txalaka, Juansendo, Ugarte, Yurrita eta Zuaznabar.
Ehotze-kasu klandestinoen artean ondorengoa aipatzen du: <blockquote>''"1941eko azaroaren 26an Oiartzungo Arraskuko errotariaren aurkako salaketa, ezkutuko ehotzeagatik eta zigiluak hausteagatik. Tasen Probintzia Fiskaltzak zigor gogorra jarri dio: 10.000 pezetako isuna eta hiru hilabeterako ixtea. "'' </blockquote>Eta azpijokoen artean ezaguna den asmakizun hau: <blockquote>"Oiartzungo Arraskue-errotan, “Oiartzun“ ezizenez ezaguna eta erroten eraikitzaile-konpontzailea zenak, makinaren ardatza luzatuz beste errota txiki bat jarri zuen ganbaran. Ohiko harriak kentzen zituen, lan egitea ezinezkoa zela bistaratuz; lanaren ondoren, atzera lehen bezala uzten zuen errota ezer pasa ez balitz bezala".</blockquote>“Muga astoa eta haren ingurukoen kalamatrikak“ ipuinean (ilustrazioen egilea: Jokin Mitxelena; idazlea: Iban Apaolaza; 1545 Argitaletxea)<ref>{{Erreferentzia|izena=r01etpd158aa64558419b9ec5ed77644af02263cda|abizena=r01epd0122e4ed314423e0db04c97a47b5baa317f|izenburua='Muga astoa eta haren ingurukoen kalamatrikak'|hizkuntza=es|data=2023-07-24|url=https://www.kulturklik.euskadi.eus/creacion/2023/muga-astoa-eta-haren-ingurukoen-kalamatrikak-/webkklik01-detnewpr/es/|aldizkaria=www.kulturklik.euskadi.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref> jasotzen diren pasadizoetan azaltzen den moduan,[[Espainiako Gerra Zibila|1939ko gerra ostean]], ia bost urtez, Oiartzungo errotak prezintatuak zeuden bitartean herritarrek inguruko herrietako ([[Arantza]], [[Goizueta]], [[Lesaka]] eta San Anton) errotetan lortzen zuten arto irina. Joan-etorri gehienak gauez egin behar izaten zituzten.
== Errotariak ==
[[Fitxategi:Ihurrita.jpg|thumb|282x282px|Arrasku errota, Ugarte errota eta Yurrita errotako senideak.]]
“Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)“ liburuan Antxon Agirre Sorondok, ondorengo errotariak aipatzen ditu Oiartzungo errotetan:
* Txarondo errota: Urrupina eta Fermin “Ttitto“.
* Pagua errota: Pedro Jose Egiazabal e Inciarte eta Joaquin Aramendi “Frantzesa“.
* Zuluaga errota: Pedro Jose Egizabal.
* Ugarte errota: Josph. Ignacio de Olaciregi, Jose Nicolas Urdanpilleta y Peña, Jose Maria Urdanpilleta, Joaquina Artola eta Jose Maria Arruti.
* Arrasku errota: [[Inaxio Asteasuinzarra Lertxundi]], Jose Mari Asteasuinzarra Retegi eta Inaxio Asteasuinzarra Irastorza.
* Bidasoro errota: Francisco Elizondo Soroeta.
* Errotaberri: Inaxio Asteasuinzarra.
* Makutso errota: Mathias de Echegoyen.
* Araneder errota: Joseph Domingo Aleman, Miguel Ignacio Narvarte e Insauspe eta Felix Narvarte Igerategi.
* Isasti errota: Domingo Roteta y Gurmendi, Ignacio Roteta Aranburu eta Ceferino Irigoyen.
* Yurrita errota: Nicolas de Mitxelena, Juan Jose Lavie Astibia eta Nicolas Roteta Ezkurra.
* Txalaka errota: Diego Unanue Aristaran.
* Zuaznabar errota: Jose Antonio Zumeta Arregi, Ignacio Usandizaga Vidaur eta Miguel Ibarguen.
* Aranguren errota: Nicolas del Puerto eta Cosme Retegi Goñi.
Errotari guztien artean aipamen berezia egiten dio Antxon Agirre Sorondok Oiartzungo [[Inaxio Asteasuinzarra Lertxundi|Inaxio Asteasuinzarra]] “errota konpontzailea“-ri: <blockquote>Asteazuinzarrak mugarri bat ezarri zuen errotaritzaren historian. Bere jakinduria handia zen. Intuizio mekaniko handia zuen eta konponketa guztietan aditua. Errotaren teknologia menperatzen zuen tamaina guztietan eta Gipuzkoa osoa zeharkatu zuen, azken herriraino, errotaz errota. Probintzia osoan izan zen ezaguna. Inolako akatsik gabe esan daiteke bere garaian errotei buruz gehien jakin zuen gizona izan zela. </blockquote>
== Ikerketa etnografikoak ==
=== "Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)", Antxon Agirre Sorondo ===
1988. urtean Antxon Agirre Sorondok “Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)“ liburuan 20 errota aztertu zituen Oiartzunen: Txarondo‑errota, Pagua‑errota, Zuluaga‑errota, Sokolo‑errota edo Isatsola‑errota, Ugarte‑errota, Arrasku‑errota, Bidasoro‑errota, Errotaberri, Makutso‑errota, Araneder‑errota, Isasti‑errota, Iurrita‑errota, Eldotz‑errota, Txalaka‑errota, Errotazar, Zuaznabar‑errota, Juan Sendo‑errota, Aranguren‑errota, Errotalegor eta Auztegi‑errota.
=== "Situación de los molinos Gipuzkoanos en el año 2001", Koldo Lizarralde ===
Antxon Agirre Sorondok Gipuzkoako erroten inguruan burutu zuen ikerketan ezinbesteko laguntzailea izan zuen Koldo Lizarralde Elberdin etnografoa. Aditu honek, 1980. hamarkadan gure herrialdean martxan zeuden errotak berrikusi zituen 2001. urtean: "Situación de los molinos Gipuzkoanos en el año 2001"<ref>https://www.patrimur.es/documents/1806272/1815086/koldolizarralde.pdf/2ee2eeef-23fb-45f6-8feb-53c0fcb15c09</ref> Arro desberdinen artean Oiartzun ibaiaren arroa aztertzen du.
* Arraskue errota. "2001/08/31ean egindako bisitan errota funtzionamendu-baldintza ezin hobeetan dago. Une hartan jakin genuen Jose Mari Asteasuinzarra errotaria aurreko urtean hil zela, baina bere seme-alabek arbasoen bideari jarraitzen diote. Inaxio semeak errotarekin aurrera jarraitzeko asmo irmoa azaldu zuen, nahiz eta inguruko etxeak egiteko obrek ubidean eragindako kalteak handiak izan. Gaur egun, errota zaintzeaz arduratzen diren maizterrak dituzte".
* Yurrita errota. "2001/08/31ean Nicolas Roteta jabeak, 86 urterekin, egin zigun kasu. Errota martxan zegoela jakinarazi zigun bisita horretan, eta orain bere semearen ardurapean zegoela. Errotaren ondoan dagoen pentsu-biltegia eta partikularrentzat ehotzen dute".
[[Fitxategi:Harrobien kokapena.png|thumb|287x287px|Oiartzunen katalogatutako errotarri-harrobien kokagunea]]
=== “Errotarri“ Proiektua, Javier Castro ===
2020-2022 urte bitartean Javier Castro Montoya [[Aranzadi Zientzia Elkartea|Aranzadi Zientzia Elkarteko]] [[Etnografia]] saileko kideak, Yurrita Errota Sustatzeko Elkartearekin elkarlanean, 3 errotarri-harrobi katalogatu zituen Oiartzunen:
Europa mailako Web orrialdean jaso dira:<ref>http://meuliere.ish-lyon.cnrs.fr/</ref>
Errotarri-harrobia errotarria fabrikatzeko arroka-ustiategi bat da. Harginek landutako harriak irin-errotak zituzten helmuga. [[Antzinaroa|Antzinarotik]] [[Aro Modernoa|Aro Modernora,]] harriak herriguneetatik hurbilen zeuden harrobietan prestatzen ziren, garraioak berekin zekartzan zailtasunak zirela eta. Oiartzun bailarako errotarrien inguruko jarduera artxibo historikoetan jasotzen da:
* [[1512|1512an]] Martin de Erausok, hargin-maisuak, Oiartzungo bizilagunak, errotarri batzuk saldu zituen hautsez ehotzeko, 4 harriko bi lotetan aldi bakoitzean, harri bakoitzak 1500 mirariren prezioa zuelarik (gutxi gorabehera 4 dukat).
* [[1536|1536an]] honako hau aipatzen da: “ (...) ''ay otra librança de Juanes de Heraso, vecino de Oyarçun, de treze ducados hecha a XVIII de abrill por razon que el dicho Juanes hizo traer çiertas piedras para los molinos de conçejo'' (...)"
* [[1716|1716an]] honako hau aipatzen da: “(...) ''en el partido de Zorrola conzejil de VS se alla una cantera donde se puede sacar piedra de moler zeberas en los molinos'' (...)“
* [[1731|1731an]] Azerigorri/Altzi inguruan harrobi bat aipatzen da, Oiartzunek Iruni egindako kexa baten ondorioz; izan ere, Irungo ikazkinak Oiartzungo udal-mugartean baimenik gabe sartu ziren, txondorretarako egurra mozteko, eta beste pertsona batzuek irina ehotzeko harriak ateratzeko.
* [[1750|1750an]] Errenteriako Gabiriaerrota ([[Gabierrota]]) errotako errotari den Antonio Mendizabali Bernardo Etxeberria hargin-maisuak Oiartzundik idoki duen errotarria errotara eraman ahal izateko baimena ematen dio Oiartzungo Udalak.
* [[1867|1867an]] Jose Esteban Irigoien Oiartzuarrak Dn Ramon Zabala y Salazarri honela idazten dio: “(...) ''hace bastante tiempo que le hable al hijo del Señor Garbuno sobre las consabidas piedra molideras de Trebiño, y de la cantera de los montes de Oyárzun'' (...) ''y de las canteras de Oyárzun dice que una buena piedra cuesta un dineral'' (...)“. Jose Antonio Garbunoren erantzun gutunean ondorengoa irakur daiteke: “(...) ''Las dos duras arrancadas en el monte de Oyárzun tambien para la molienda costaron 13 onzas de oro'' (...)“.
==== Errotarri harrobiko aurkikuntzak ====
<gallery widths="170" heights="170">
Fitxategi:Berindoitz.jpg|Berindoitz 2020
Fitxategi:Zelaiburu.jpg|Zelaiburu 2020
Fitxategi:Antzuzabaleta erreka.jpg|Antzuzabaleta erreka 2021
Fitxategi:Zorrola.jpg|Zorrola 2022
</gallery>
== Kultura ==
=== “Errota zahar maitea“, Juan Mari Lekuona ===
Ondorengo bertso hauek [[Juan Mari Lekuona Berasategi|Juan Mari Lekuona]] (1927-2005) oiartzunarrari zor dizkiogu. Juan Mari Lekuonak bere osabaren Manuel Lekuona jarraitzailea izan zen eta osabaren bidea jorratuz, ahozko tradizioaren eta herri-lirikaren ezagule aparta izan zen.
{{Zutabe-zerrenda|kopurua = 2|
Errota zahar maitea
uraren ertzean,
uraren ertzean da
basati beltzean:
negar egiten dezu
alea txetzean.
Ni ere triste nabil
zutaz oroitzean.
Zotin sekua dagi errotarriak,
itzalitako izar diztirak
dira neretzat zure begiak.
Izar eder bat dago
hor goiko lepuan.
Errota zaharra, berriz,
erreka zokuan.
Berebiziko pena
badaukat barruan:
ezin gindezke bizi
elkarren onduan.
Bizitzaren legea nahi det onartu.
Halabeharra koraiaz hartu.
Berez dijoana zertan behartu?}}Errota zaharra, artzain bizitzaren eta nekazari kultura baten pareko, bere esperientziatik jasoa eta bere sentsibilitate estetikoan txertatua, Juan Mari konturatu zen mundu baten aldaketa sakonen aurrean aurkitzen ginela, eta ez zuela luzaroan aukerarik izango errotaren trangaren musika iluna entzuten jarraitzeko.
[[Xabier Lete]] eta [[Lourdes Iriondo|Lurdes Iriondo]] bikoteak kantatuz zabaldu zuten kantu hau Euskal Herrian.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Gabi de la Maza|izenburua=Errota zaharra Lourdes Iriondo-Xabier Lete|data=2009-03-26|url=https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=TXA8jZnAID4|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
== Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea ==
[[Fitxategi:2022 erroten eguna.jpg|ezkerrera|thumb|244x244px|2022 erroten eguna. Bisita gidatua.]]
2015eko azaroaren 25ean Eusko Jaurlaritzak [[Ihurrita errota|Yurrita errota]], kanala eta presa Kultura Ondasun gisa, Monumentu izendapenaz, Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusian sartu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izena=r01e00000fe4e66771ba470b8c53a3375b90675c3|abizena=r01epd0122e4ed314423e0db04c97a47b5baa317f|izenburua=AGINDUA, 2015eko azaroaren 25ekoa, Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kulturako sailburuarena, Oiartzunen (Gipuzkoa) den Yurrita edo Ihurrita errota, kultura-ondasun gisa, monumentu izendapenaz Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusian sartzeko dena.|hizkuntza=eu|data=2015-11-28|url=https://www.euskadi.eus/eusko-jaurlaritza/-/eli/es-pv/o/2015/11/25/(7)/dof/eus/html/|aldizkaria=www.legegunea.euskadi.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
2018ko ekainean Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea sortu zen. Helburu nagusia, Ondare historiko, teknologiko, antropologiko eta etnografikoaren zati den Errota zaindu eta ezagutaraztea da. Zentzu honetan asko dira azken urteetan Elkarteak antolatu edo sustatutako ekintza kulturalak. Gainera, Oiartzungo ''Ondare Mahaiko'' partaide, Herriko zenbait eragileekin batera, Oiartzun herriko kultura eta ondarea berreskuratzearen aldeko ekimenak bultzatzen ditu.<ref>https://ondarea.oiartzun.eus/eu/ondare-mahaia/eragileak</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Oiartzungo Udala|url=https://www.oiartzun.eus/es/Actualidad/Noticias/20230801/Ondare_mahaiko_kideek_jaso_dute_2023ko_kultur_saria|aldizkaria=www.oiartzun.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Oiartzungo Udala|url=https://www.oiartzun.eus/eu/Zer_berri_/Udal_berriak/20230509/Oiartzungo_errotak_ezagutzeko_ibilaldi_gidatua_egingo_dute_igandean|aldizkaria=www.oiartzun.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
2022tik ospatzen da ''Erroten Eguna'' Oiartzunen. Ekimenaren eragileak ''Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea'', herriko errotariak, Ondarearen Mahaia eta Oiartzungo Udala dira. Bere helburua erroten funtzionamendua ezagutu eta ondare honen balio historiko eta kulturalaz jabetzea da.<ref name=":0" />
== Errotak''' ''' ==
Antxon Agirre Sorondok “Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)“ liburuan 20 ibai-errota aztertu zituen:
=== 1. Txarondo-Errota ===
[[Fitxategi:Txarondo errota.jpg|ezkerrera|thumb|256x256px|Txarondo errota]]
[[Ergoien (Oiartzun)|Ergoien]] auzoan, Oiartzundik Lesakarako errepidean, Penadegi errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X595528, Y4792197.
1980. urteko OIARTZUN aldizkarian Iñaki Arbelaitz-ek honela idazten du:
1900erako eginda zeuden Naparobi edo Portuberri zentraletik oso gertu Makinetxe de Ergoyen zentraleko urak elikatzen zituzten kanalak.
Ttitto errotaria urik gabe geratzen zen, jakina, bere errotaren azenaia (turbina) mugituz, ubideekin ibaiak murrizketa handia jasan baitzuen. Txarondoko errotak ez zuen arto askorik ehotzen (artorik apenas iyotzen zen ordurako). Errotaren gainbehera zen.
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: -
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: -
XIX. mendearen amaieran ehotu zuen azken aldiz.
Urrupina sendia eta Fermin "Ttitto" izan ziren azken errotariak.
2024 antapara eta errotapea gordetzen ditu. Makineria desagertua dago.
=== 2. Pagua-Errota ===
[[Fitxategi:Pagua.Mapa.png|thumb|348x348px|Pagua errota 1900eko mapan. ]]
Ergoien auzoan, Oiartzundik Lesakarako errepidean, "Paqui" tabernaren ondoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X594736, Y4793336.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Pagoagako errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 500 litro segundoko
Ur saltoa: 8,2 m
Kanalaren luzera: -
1929. urtean Candido de Orbek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
1960. urtean ehotu zuen azken aldiz.
Joaquin Aramendi, "Frantzesa", izan zen azken errotaria. Cecilia Egiazabal eta bere semea Juan izan zituen laguntzaile.
2024ean errotapea gordetzen da bakarrik.
=== 3. Zuluaga-Errota ===
[[Fitxategi:Zuloaga.Mapa.png|thumb|307x307px|Zuloaga errota 1900eko mapan.]]
Ergoien auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X593801, Y4793823
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Zuloagako errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 7
Emaria: 250 litro segundoko
Ur saltoa: 2,5 m
Kanalaren luzera: 275 m
Gipuzkoan inoiz izandako errotarik handienetarikoa.
Errotak 1933an utzi zion funtzionatzeari, urte hartan gertatutako uholdeek eragindako kalteen ondorioz.
Zuloagako errotaren azken errotariak Barbara Antonia Etxebeste Lekuona eta bere seme-alabak izan ziren: Tomas “Kazko”, Margarita eta Karmen Egiazabal. Garai hartan hutsik zegoen Zuloagako errotan bizitzen hasi ziren. Aurretik Juan Kruz Elizegi ospetsua izan zen errotari etxe honetan, ''Pello Errota'' bertsolari famatuaren ahaidea.
2024ean errotatik geratzen den bakarra eraikina eta presaren hondakinak dira, eta irteerako ahoa ere ikus daiteke.
=== 4. Sokolo-Errota edo Isatsola-Errota ===
Ergoien auzoan, Zuloagako errotaren ondoren, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X593387, Y4793916.
Manuel Lekuonak “Del Oyarzun Antiguo” liburuan honela dio:
"Torrea eta Olajaundegui, Ergoien bidean, Isasa edo Isatse etxea ere izan zen. Haren hondarren artean sakabanatuta daude, eraikin mota hartako elementuak, hala nola abizenaren ate arkudunak eta noblezia-armarria, etab. Haren burdinola gaur egun SOKOLO deitzen den horretan egon zen, baina dokumentuetan ISATSOLA izenarekin agertzen da. Etxetik oso gertu, minerala kiskaltzeko bi labe daude, eta, denboraren poderioz, kareharrizko labeak ere izan ziren".
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Isasa errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: -
Emaria: -
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: -
Errotaren makineria XIX. mendearen amaieran edo XX. mendearen hasieran desagertu zela uste da.
1981ean Presa handia dago oraindik, eta, hala ere, apenas geratzen den eraikinaren hondarrik. Lehen errota zegoen lekuan, harri batzuk eta "antepara" eder bat besterik ez dira geratzen.
=== 5. Ugarte-Errota ===
[[Fitxategi:Ugarte.Mapa.png|thumb|Ugarte errota 1900eko mapan]]
[[Altzibar]] auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X592919, Y4794098.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Ugarteko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 480 litro segundoko
Ur saltoa: 3,3 m
[[Fitxategi:Ugarte errota.jpg|thumb|Ugarte errota]]
Kanalaren luzera: 500 m
1929. urtean Dolores Bidaola Ugartek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
1978. urtetan ehotu zuen azken aldiz.
Jose Maria Arruti izan zen azken errotaria.
Bere handitasun osoan gordetzen da. Azpiegitura ondo kontserbatuta dago.
=== 6. Arrasku-Errota ===
[[Fitxategi:Arrasku.Mapa.png|ezkerrera|thumb|233x233px|Arrasku errota 1900eko mapan.]]
[[Karrika (Oiartzun)|Karrika]] auzoan, izen bereko errekako urekin elikatzen da. Eraikina errekaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X593054, Y4792982.
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: 120 litro segundoko
Ur saltoa: 3,6 m
[[Fitxategi:Arrasku errota.jpg|ezkerrera|thumb|232x232px|Arrasku errota.]]
Kanalaren luzera: 100 m
1929. urtean Ignazio Asteasuinzarrak errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
2024ean artoa etxerako ehotzen du.
Inaxio Asteasuinzarra Irastorza da errotaria.
Errotako makineria eta azpiegitura hidraulikoa oso ondo kontserbatzen dira.
Pieza bakarreko harrizko turtukia gorderik dago errotan. Honako inskripzioa du: “''LO ISO JULIAN DE ASTEASUINZARRA EN EL AÑO 1848''”.
=== 7. Bidasoro-Errota ===
[[Fitxategi:Bidasoro.Mapa.png|ezkerrera|thumb|208x208px|Bidasoro errota 1900eko mapan.]]
Karrika auzoan, izen bereko errekako urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X592897, Y4793118.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Bidasoroko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 120 litro segundoko
[[Fitxategi:Bidasoroko errota.jpg|ezkerrera|thumb|208x208px|Bidasoro errota.]]
Ur saltoa: 1,4 m
Kanalaren luzera: -
1929. urtean Ignazio Asteasuinzarrak errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
Ildefonso Mitxelena izan zen azken errotaria. Arotza ere izan zen eta tornua, zerra, eta bestelako tresnak eragiteko energia hidraulikoaz baliatu zen.
2024ean errota zaharra erabat ordezkatu zuen eraikin berria baino ez da geratzen.
=== 8. Errotaberri ===
[[Fitxategi:Errotaberri.Mapa.png|thumb|257x257px|Errotaberri 1900eko mapan.|ezkerrera]]
Alzibar auzoan, Karrika errekako urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X592773, Y4793765.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 154 litro segundoko
Ur saltoa: 4,5 m
Kanalaren luzera: -
1929. urtean Domingo Sorondok errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
[[XX. mendea|XX. mendearen]] erdialde arte argi indarra sortu zen bertan.
Sorondo sendiaren esku egon zen errota bere lekuan bakailao-lehortegi bat eraiki zen arte.
2024ean presa eta irteerako ahoa gordetzen dira bakarrik.
=== 9. Makutso-Errota ===
[[Fitxategi:Makutsoko errota.jpg|ezkerrera|thumb|250x250px|Makutso errota.]]
[[Iturriotz (Oiartzun)|Iturriotz]] auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X592026, Y4794084.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Makutsoko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: -
Emaria: 700 litro segundoko
Ur saltoa: 3 m
Kanalaren luzera: -
1812ko Udal Artxiboan ( B-Neg. 5-Liburua 2.-Exp. 2), ''Mathias Echegoyen'' aipatzen da ''Macuso'' Errotako errotari gisa, baina 1889an, jada, Makutso errota ez da errota bezala azaltzen, baserri soil bezala, baizik.
1896ean Ramona Urdinola eta Maria Hompanera azaltzen dira finkaren jabe eta geroztik hainbat erabilera berri izan zituen: sagardo eta txakoli fabrika, zentral elektrikoa...
1929. urtean Margarita Arbidek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
1959an indar elektrikoa sortzen zuen.
1960an antepara estali egin zen.
2024ean ez dago errotaren aztarnarik.
=== 10. Araneder-Errota ===
[[Fitxategi:Araneder.Mapa.png|thumb|207x207px|Araneder errota 1900eko mapan.]]
Iturriotz auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen, Araneder baserriaren ondoan, Ugaldetxo eta Iturriotz artean: UTM 30N ETRS89 X591719, Y4794170.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Araneder-ko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
[[Fitxategi:Araneder errota.jpg|thumb|197x197px|Araneder errota]]
Emaria: 1.250 litro segundoko
Ur saltoa: 2,96 m
Kanalaren luzera: -
1929. urtean Teodoro Uriartek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
XX. mendearen lehen erdian ehotu zuen azken aldiz.
2024ean errotaren oinarria mantentzen da.
=== 11. Isasti-Errota ===
[[Fitxategi:Isasti.Mapa.png|thumb|Isasti errota 1900eko mapan.]]
[[Ugaldetxo]] auzoan, Oiartzun ibaiaren eta Auztegi errekako urekin elikatzen zen. Eraikina Oiartzun ibaiaren eskuin aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591228, Y4794601.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Isastiko errota aipatzen da.11.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 1.400 litro segundoko
[[Fitxategi:Isastiko errota.jpg|thumb|Isasti errota]]
Ur saltoa: 3,2 m
Kanalaren luzera: 511 m
1929. urtean Pablo Beinerek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
XX. mendearen lehen erdian ehotu zuen azken aldiz.
Azken errotaria Zeferino Irigoien izan zen.
2024ean ez dago eraikinaren aztarnarik. Bere tokian etxebizitzak egin dira XXI. mendearen bigarren hamarkadan.
=== 12. Yurrita-Errota ===
[[Fitxategi:Yurrita.Mapa.png|thumb|190x190px|Yurrita errota 1900eko mapan]]
Ugaldetxo auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen da. Eraikina ibaiaren eskuin aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X590755, Y4794984.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Yurritako errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 645 litro segundoko
[[Fitxategi:Kamara 1 162.jpg|thumb|188x188px|Yurrita errota]]
Ur saltoa: 2,8 m.
Kanalaren luzera: 270 m.
XX. mendeko lehen bi hamarkadatan Errenteriako argiteria publikoarentzat argi indarra sortu zuen.
2015ean Eusko Jaurlaritzak Yurritako errota, kanala eta presa Kultura Ondasun gisa, Monumentu izendapenean, Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusian sartu zituen.<ref>{{Erreferentzia|abizena=GOIZARIN|izenburua=«Yurritako ondarea gordetzea, zabaltzea eta balorean jartzea da elkartearen helburua»|hizkuntza=eu|data=2020-05-10|url=https://www.diariovasco.com/oarsoaldea/oiartzun/yurritako-ondarea-gordetzea-20200510001429-ntvo.html|aldizkaria=El Diario Vasco|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
=== 13. Eldotz-Errota ===
[[Fitxategi:Eldoz.Mapa.png|ezkerrera|thumb|154x154px|Eldotz errota 1900eko mapan.]]
Iturriotz auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591744, Y4792341.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Eldozko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: -
[[Fitxategi:Eldotzko errota.jpg|ezkerrera|thumb|148x148px|Eldotz errota]]
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: -
1865an Inazio Oiartzabal Olaziregi azaltzen da errotari.
Erabat desagertu da, noiz desagertu zen inork esaten ez badaki ere. Horma zahar batzuk besterik ez daude, eta sastrakak estalitako irteerako ahoaren hondarrak kontserbatzen dira 2024ean.
[[Fitxategi:Txalaka.Mapa.png|thumb|Txalaka errota 1900eko mapan.]]
=== 14. Txalaka-Errota ===
Iturriotz auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen da. Eraikina errekaren eskuin aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X591550, Y4793301.
Udal Artxibategiko agiri historikoetan Txalaka errota XVIII. mendearen hasieran aipatzen da.
[[Fitxategi:Txalakako errota.jpg|thumb|Txalaka errota]]
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: 150 litro segundoko
Ur saltoa: 2 m
Kanalaren luzera: 82 m
2024ean Iker Azurmendi da errotaria.
Errotako makineria eta azpiegitura hidraulikoa berriztatzen ari da.
=== 15. Errotazar ===
Ugaldetxo auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590977, Y4793834.
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: 141 litro segundoko
Ur saltoa: 2,9 m
Kanalaren luzera: -
Udal Artxibategiko agirietan Kosme Mitxelena ageri da errotari gisa XVIII. mendearen lehen erdian.
XX. mendearen hasieran errota martxan zegoen.
1931. urtean Rita Irazu Lopetegik errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
Eraitsia izan zen ondoren, eta 1972an «Errota-zarreko baserri» gisa azaltzen da.
=== 16. Zuaznabar-Errota ===
[[Fitxategi:Zuaznabar.Mapa.png|ezkerrera|thumb|244x244px|Zuaznabar errota 1900eko mapan.]]
Ugaldetxo auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren eskuin aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590502, Y4794175.
Udal Artxibategiko agirietan errota gisa azaltzen da XVIII. mendearen erdian.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 525 litro segundoko
Ur saltoa: 3,45 m
Kanalaren luzera: -
1929. urtean Luis Zabala y Eznarrizagak errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
Miguel Ibarguen Goñi izan zen azken errotaria.
Errotak 1973. urtean utzi zion irina egiteari.
=== 17. Juan Sendo-Errota ===
[[Fitxategi:JuanSendo.Mapa.png|ezkerrera|thumb|Juan Sendo errota 1900eko mapan.]]
Ugaldetxo auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren eskuin aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590588, Y4794766.
Udal Artxibategiko agirietan errota gisa azaltzen da 1677. urtean.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 200 litro segundoko
Ur saltoa: 2 m
Kanalaren luzera: 210 m
XX. mendearen erdi aldera ehotu zuen azken aldiz.
Zuaznabarko industrialdea urbanizatu zenean eraitsi zuten eta erabat desagertua dago. Bere lurretan merkatalgune bat eraiki zen.
=== 18. Aranguren-Errota ===
[[Fitxategi:Aranguren.Mapa.png|ezkerrera|thumb|Aranguren errota 1900eko mapan.]]
Ugaldetxo auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590345, Y4795118.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Arangurengo errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 450 litro segundoko
Ur saltoa: 1,2 m
Kanalaren luzera: 180 m
Auzotarrek esandakoagatik, 1968an utzi zion funtzionatzeari.
Zuaznabar eta Juan Sendo errotak bezala, merkatalgunea eraikitzerakoan desagertu zen.
=== 19. Errotalegor ===
[[Fitxategi:Errotalegor.Mapa.png|ezkerrera|thumb|Errotalegor 1900eko mapan.]]
Lintziringo auzoan, Lintzirin errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591251, Y4796197.
Errotarri pare kopurua: -
Emaria: -
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: -
Lintziringo industriaguneak eraikitzerakoan desagertu zen.
=== 20. Auztegi-Errota edo Arizabalo-Errota ===
[[Fitxategi:Auztegi.Mapa.png|thumb|169x169px|Auzitegi errota 1900eko mapan.]]
[[Arragua|Arraguako]] auzoan, Auztegiko errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591810, Y4795601.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Arizabaloko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: -
Emaria: -
Ur saltoa: -
[[Fitxategi:Auztegi errota.jpg|thumb|151x151px|Auzitegi errota]]
Kanalaren luzera: -
Pentsa daiteke XX mende hasieran utzi ziola lan egiteari, eta horrek justifikatuko luke inork funtzionamenduan ezagutu ez izana, ezta erregistroetan inoiz inskribatu ez izana ere.
== Erabilitako bibliografia ==
* Del Oyarzun antiguo liburua. Manuel de Lekuona.
* Oiartzun 1980 (78-81) Errotak. A. Agirre.
* Oiartzun 1981 (92-95) Molinos en Oyarzun II. A. Agirre.
* Oiartzun 1982 (76-77) Los molinos de Oiartzun. A. Agirre.
* Oiartzun 1983 (21-24) . Los molinos de Oiartzun IV parte. A.Agirre.
* Oiartzun urtekaria 1982. (81-82). Algunas notas sobre Errotaberri y otras curiosidades de la vida molinera. Iñaki Arbelaitz.
* Tratado de molinología liburua. Antxon Agirre. Donostia Eusko Ikaskuntza 1988.
* Oiartzungo urtekaria 1989 (17-20). Tratado de molinologia. Antxon Agirre.
* Xanistebanak 2008 (51-53) Los chocolateros de Oiartzun. Antxon Agirre.
* Oiartzungo artxibo historikoa.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* [https://ataria.eus/zizurkil/1651823725860-errota-baten-funtzionamendua Ur-Errotak, nolakoak dira eta nola dabiltza. Bideoa.]
* [https://ahotsak.eus/oiartzun/gaiak/090105/ Jasotako hainbat testigantza.]
[[Kategoria:Oiartzungo eraikinak]]
[[Kategoria:Errotak]]
[[Kategoria:Ondarea]]
[[Kategoria:Teknologia]]
[[Kategoria:Antropologia]]
[[Kategoria:Etnografia]]
[[Kategoria:Herri arkitektura]]
[[Kategoria:Azpiegitura hidraulikoak]]
[[Kategoria:Teknologia iraunkorrak]]
[[Kategoria:XVI. mendea]]
[[Kategoria:XVII. mendea]]
[[Kategoria:XVIII. mendea]]
[[Kategoria:XIX. mendea]]
[[Kategoria:XX. mendea]]
[[Kategoria:XXI. mendea]]
3ev22f9ohvnu2vhee00id6ta3sd5t5k
9975421
9975419
2024-11-20T17:56:37Z
Alex Roteta
139167
/* Kontserbazioa eta hedapena */
9975421
wikitext
text/x-wiki
[[Fitxategi:Oiartzungo errotak.png|thumb|325x325px|Oiartzunen katalogatutako ibai- errotak]]
'''Oiartzungo errotak.''' Bailararen aberastasun hidraulikoaren adierazgarri dira Oiartzunen katalogatu diren 20 ibai-errotak. Hauek, herriko ondare historiko, teknologiko, antropologiko eta etnografikoaren parte dira, lurralde antolaketaren eta giza jardueraren adierazpenik esanguratsuenetako bat.
== Kokapen geografikoa ==
[[Oiartzun]] mendiz inguratua dago, [[Aiako harria|Aiako Harria]] irudi eta oinarri duela. Harana [[Oiartzun (ibaia)|Oiartzun ibaiak]] zeharkatzen du, eta herria haren inguruan altxatuta dago.
[[Fitxategi:Yurritako errota.jpg|thumb|338x338px|Yurrita errota 2024]]
Oiartzun ibaiaren arroak 82,27 km. koadroko eremua hartzen du: Oiartzun, [[Errenteria]], [[Lezo]] eta [[Pasaia|Pasaiako]] herria zeharkatuz eginiko ibilbideak. Ibaia 16,6 km luze da, eta% 4,5eko malda du batez beste. Arroaren goialdean, Aiako Harrietan maldarik handienak ditu. Goialdeko haran estuak V itxura du. [[Altzibar]] auzoan [[Karrika (Oiartzun)|Karrika]] erreka Arditurrira batzen da. Erdialdeko ibilgua leunagoa da eta uholde ordokia eratzera iristen da. [[Ugaldetxo|Ugaldetxoko]] industrialdean batzen dira Aiako Harri eta [[Bianditz]] mendien magaletatik sorturiko Arditurri ibaiak eta [[Aldura]] mendiko magaletako urak. Behealdeko ibilguan, berriz, Pasaiako senaia dugu; garai batean [[padura]] handia zen, egun Pasaia eta Errenteriako herriek eta portuko instalazioek hartzen dutena.
Oiartzun ibaiaren bailara [[Paleozoiko|Paleozoikoan]] (orain 380 milioi bat urte) hasi zen eratzen; hortaz, [[Euskal Herria|Euskal Herriko]] bailara zaharrenetarikoa dela esan daiteke. Prezipitazioen aldetik, bere iturburua euririk gehien egiten duen euskal zonaldean dago (2300 mm). Ur kopuru hori dela eta, ibaiaren iturburuaren inguruan [[San Anton urtegia|San Anton]], [[Añarbeko urtegia|Añarbe]] eta [[Domiko urtegia|Domiko]] urtegiak daude.
== Historia ==
=== Esku errotak ===
Ehoketa –gorputz bat bi harriren artean marruskatuz txiki-txiki egin eta hauts bihurtu arte birrintzeko prozesua– gizakiaren iharduera burutsuen artean lehenetarikoa izan da.
Izugarri bultzatu zen [[Neolitoa|neolitikotik]] aurrera, K.a. 3500 urteaz geroztik Euskal Herrian. Hala ere, elikagaiak hobeto irensteko, harriekin eta beste elementu batzuekin txikitzeko bulkada ehoketaren aitzindaria edo aurrekoa dela pentsatu behar dugu.
Eskuzko metate soilari (harri leunduzko xafla angeluzuzena eta bi eskuekin aleak ehotzeko hartzen den arrabol zilindrikoa) errota birakariak jarraitu zitzaizkion (bi harri edo errotarri biribil, behekoa finkoa eta goikoa mobila), burdin adinetik aurrera, errota-teknikan aurrerapen garrantzitsua ekarri zutenak. Horrek lana errazten du eta, ondorioz, errendimendua handitzen du, elikadura hobea ahalbidetuz.
Euskal Herrian, [[Estrabon]] (K.a. 58-K.o. 5) geografo greziarrak, bere Geografia lanean, euskotarren janaria ehotzeko ohiturari buruz idatzi zuen, zera adieraziz: <blockquote>“... Menditarrak urtearen lautatik hirutan ez dira ezkurrez baizik elikatzen, zeinak, ihartu eta apurturik denbora askoan gorde daitekeen ogi bat egiteko ehotzen baitira.”<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errota motak|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/saiakera/237-saioa-urutxurtu-14160383|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref> </blockquote>Aurkitu diren aztarnek adierazten dutenez, erromatar-iberiar kulturan erroten erabilera oso zabalduta zegoen. Erromatarren gudarostean, hamar pertsonetatik batek, eskuzko errota bat zeraman. Erromatar errotak [[Buñuel|Buñuelen]], [[Los Arcos|Los Arcosen,]] [[Artaxoa|Artaxoan]] ([[Nafarroa Garaia|Nafarroa]]), [[Santo Domingo de la Calzada|Santo Domingo de la Calzadan]] ([[Errioxako Autonomia Erkidegoa|Errioxa]]), eta Oiartzunen ([[Gipuzkoa]]) aurkitu dira.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Erroten jatorria eta historia|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/idazlanak-mainmenu-476/saiakera/236-saioa-urutxurtu-45430406|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
=== Arditurri ===
Juan Guillermo Thalacker ingeniariak 1803an Oiartzungo Arditurriko meazuloak bisitatu zituen. 1804an plazaratu zen idatzian honela zioen: “putzu batzuetan oso ugariak dira esku-errotak, [[Granito|granitoz]] eginak“.
[[Arditurriko erromatar meatzeak|Arditurritik]] datozen hiru eskuzko errota berreskuratu dira. Lehenengoak neurri ertainak ditu, 60 cm-ko diametroa eta 35 cm-ko altuera. Eskuzko errota birakari honek bi pieza zituen: behekoa, finkoa, kono-formakoa eta erdian ardatzarentzat zulo bat zuena, eta goikoa, barnehutsa forma koniko horretara egokitzeko. Goiko harriaren muturretan errefortzu batzuk prestatzen ziren zurezko armazoia jartzeko, eta horren gainean biraketa-mugimendua egiten zen, giza besoekin edo animalien laguntzarekin. Bigarrenak goiko pieza baino ez du, eta eskuzko errota zirkular birakari bat da, oinarri finko bat duena, gutxi gorabehera laua, ildaskak zizelkatuak zituena, eta goiko pieza bat, aurrekoari egokitua; biak zulatuta daude ardatza igaro eta lurrera ainguratzeko. Goiko harriak ondo kortserbatutako eraztun bat du ardatzaren pasabidearen inguruan eta bertatik alea sartzen da. Gainera, mugimendu birakaria eragiteko, zurezko heldulekua posizio bertikalean finkatzeko zuloak ditu ertzean. Bigarren errota honek 44 cm-ko diametroa du eta harri granitikokoa da. Eta hirugarrena, Erromatar garaikoa hau ere, minerala apurtzeko granitozko harri leunduzko xafla bat da.
=== Ur-errotak ===
[[Fitxategi:Roda de Vitruvi.jpg|thumb|224x224px|Vitruviok deskribatutako urez eragindako erromatar irin-errota baten eredua]]
K.a.ko lehenengo edo bigarren mendean "la machinaria molae aquariae" edo ur-errota sortu zen, Marco Lucio Vitrubio erromatar ingeniariak K.a. lehen mendearen amaieran dokumentu bidez deskribatutako (Ktesibioren eta Arkimedesen torloju hidraulikoa, ardatz bertikaleko errota greziarraren tradizioari jarraiki) gurpil hidrauliko engranajedunaren lehen deskribapen teknikoa.
Errota-tramankuluen jatorria -metateari dagokion izendapen hori alde batera utzirik- erromatarren inperio hedakor bateko eskulan eskasiari zor zaio, eta VIII-IX. mendeetan sustraitzen da, bereziki penintsulan, [[Musulmanek Iberiar penintsula konkistatzea|musulmanek]] hartu eta hobetu baitzituzten, emaitza bikainekin. Zehazteko, [[Europa|Europan]] aipatzen dituzten lehen dokumentu idatziek 732-775 ([[Alemania]]), 798 ([[Frantzia]]), 831 ([[Burgos]]) eta abarren artean egon zirela adierazten dute.
Euskal Herriaren kasuan, ezagutzen diren lehenen errota hidraulikoak, lehen milurtekoaren amaieran eraiki ziren: Nafarroan, 802an; [[Araba|Araban]], 822an; [[Bizkaia|Bizkaian]], 1053an; [[Ipar Euskal Herria|Iparraldean]], 1125ean eta Gipuzkoan, 1141ean. Ziur aski lehendik ere ur-errotak izango ziren Euskal Herrian, baina ez da aurkitu inolako dokumenturik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errota motak|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/saiakera/237-saioa-urutxurtu-14160383|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
Esan bezala, Gipuzkoan, lehen aipamen historikoa [[1141]]<nowiki/>ekoa da, [[Gartzia V.a Ramiritz]] edo Gartzia Berrezarlea nafar erregeak San Miguel de Excelsis komunitateari Berastegiko “molendinis“-ak entregatzeko emandako agindu batean jasotakoa.
==== Lehen aipamen idatziak ====
[[1328|1328an]] [[Alfontso XI.a Gaztelakoa|Alfontso XI.a erregeak]] [[Irun|Irun-Uranzu]] eta Oiartzungo [[Olagizon|olagizonei]] emandako Burdinolen Foruan honela jasotzen da: <blockquote>“...Otrosy, mandamos que los dichos ferreros para hazer / sus casas o ferrerías o molinos o ruedas, que / no ayan enbargo ninguno, no faziendo per/juizio a otros algunos, segund fuero de / ferrerías...“
“... E otrosy, mandamos que en la / nuestra tierra en las agoas, que puedan fazer / casas e ferrerías e molinos e ruedas / e veneras e redamientos e h[u]ertas / para las ferrerías, pagando nuestros derechos co/mo dicho es.
“... Otrosy, que / las ruedas e molinos que son de parte de / suso de las ferrerías e las aguas do están / pobladas qu’el agua con que las ferrerías han / e labrar, que las non represen ni enbarguen / ningunos...“</blockquote>
==== Aberastasun iturri ====
Errotak Oiartzungo garapen sozial eta ekonomikoan garrantzitsuak izan dira, Honen adierazle da diru-sarrera iturri honek historian zehar etxekoengan nahiz kanpokoengan piztu duen interesa.
[[Pablo Gorosabel|Pablo Gorosabelek]] “Diccionario histórico-geográfico-descriptivo de los pueblos, valles, partidos, alcaldías y uniones de Guipúzcoa” liburuan (1862) ondorengoa idazten du Oiartzun herriari eskainitako atalean:<blockquote>“Oiartzungo haranak ez zituen soilik arazoak eta desadostasunak izan Errenteriako [[Hiribildu|hiribilduarekin]], garai bateko buruarekin, baita probintziarekin ere. Ozta-ozta lortu zuen [[1453|1453an]] salbuespen-pribilegioa, eta, beraz, Gipuzkoako beste hiribilduetakoek egiten zuten moduan, askatasunez erabil zezaten nahi izan zuten bertako alkateek. Baina Errenteriako hiribilduak bere atxikipenari buruz jarritako errekurtso judizialen ondorioz, Errege-Grazia horrek ez zuen eraginik izan bat-batean, ondorioz Probintziak, Errenteriari mesede handia egiten ziolarik bere gestioetan. Hori izan zen desadostasunaren iturri. Oiartzungoek ez zuten ebazpena aintzat hartu eta ez zioten bere aginduei jaramonik egin. [[Ermandade|Ermandadeak]] beren aginduak betetzera bidalitako herritarrek Lope eta Mingot hil zituzten, beste batzuk zauritu zituzten, eta, azkenik, beste gehiegikeria larri batzuk egin zituzten. Probintzia, bere aldetik, bere buruari obeditzeko eta hain delitu izugarriak zigortzeko asmoz, jende askorekin eta indarrez sartu zen haran honetan. Bertan hartu zituen gotorlekuak eta etxe lauak; batzuk eraitsi eta beste batzuk erre zituen; irin-errotak deuseztatu zituen, gurpilak eta harriak apurtuz; burdinolak ere suntsitu zituen, haien txalupak eta erremintak eramanez, lan egin ez zezaten. Azkenean, bertako biztanleekin borrokatu eta haietako batzuk zauritu eta hil ondoren, probintziako Ermandadeak beste batzuk hartu zituen preso. Aldi berean, honek ordenantza batzuk egin zituen, eta zigor oso larrien pean debekatu zuen haran honetako lurraldean mota guztietako hornigaiak sartzea. Ikusten da, beraz, Oiartzungo harana eta probintzia benetako gerra egoeran eratu zirela, Gipuzkoako historiaren urtekarietan ezagutu ez den tamainako gerra egoera.”</blockquote>[[XVI. mendea|XVI. mendearen]] hasieran harana oparotasun eta hazkunde demografiko garai batean bizi zen, eta horrek espeziearen antropizazio eta okupazio handiagoa ekarri zuen, etxe eta instalazio berriak eraikitzeari esker, hala nola errotak eta burdinolak.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan 19 errota aipatzen dira [[1499|1499.]] urtean eta beste 3 hurrengo urteetan: [[Ihurrita errota|Yurritako errota]], Isastiko errota, Arizabaloko errota, Olaizolako errota, Makutsoko errota, Aranederreko errota, Ugarteko errota, Zuloagako errota, Pagoagako errota, Isasa errota, Aranburuko errota, Bidasoroko errota, Lasaoko errota, Eldozko errota, Torresko errota, besteak beste.
Oiartzungo errotek zuten garrantziaren jabe ziren noizean noiz bailara erasotzen zuten atzerritarrak ere. Honen adibide, 1719. urtean, Frantziarren inbasioaren ondotik Juansendoko errotan eragindako kalteak. (Oiartzungo artxibo historikoa).
==== Goieneko aldia ====
[[Ur-errota|Errota hidraulikoen]] ugaritzea [[XVIII. mendea|XVIII. mendean]] gertatu zen, artoaren iraultzak dakarren ehotzeko eskakizunaren gehitzeak bultzatuta. Jadanik [[XVII. mendea|XVII. mendean]] zeharo hedatuta zegoen artoaren nekazaritza Euskal Herri hezean, eta hasiera batean, artoa abereen janari moduan erabili bazen ere, laster giza-elikagai bezala onartu zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errota motak|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/saiakera/237-saioa-urutxurtu-14160383|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
[[Manuel Lekuona|Manuel Lekuonak]] "Del Oyarzun Antiguo" liburuan (1958), 1787. urteko estadistikak honela jasotzen ditu: <blockquote>"Bistan dugun estatistika [[1787|1787koa]] da. Urte horretan 567 etxebizitza zeuden bertan. Horietatik 16 errotak ziren. Biztanleak 3.341 ziren. Apaiza, 1; Onuradunak, 8; Sakristauak, 1; Elizgizonak 4; Kapareak, gizonezkoak eta emeak, 2.317; Abokatua, 1; Eskribauak, 3; Ikaslea, bat ere ez; Laborariak, 755; Jornalariak, 184; Merkataria, bat ere ez; Fabrikatzailea, bat ere ez; Artisauak, 97; Morroiak, 182; Erret soldatadun enplegatuak, bat ere ez; Foru militarrarekin, bat ere ez. Laburbiltzen dugun oharraren arabera, emakume ezkonduak gehiago dira gizon ezkonduak baino. Izan ere, gizon asko kanpoan daude, [[Caracas|Caracasen]], [[Bizkaia|Bizkaian]] edo [[Frantzia|Frantzian]], arotz edo ikazkin lanetan.”</blockquote>[[1850|1850ean]] [[Pascual Madoz|Pascual Madozek]] "Diccionario Geografico-Estadistico-Historico de España y sus posesiones en Ultramar" argitaratu zuen. Hiztegi honetan, bere garaikideen bizimodua jasotzen da, eta, aldi berean, leku, herri, hiribildu, hiri, barruti judizial eta probintzietako bakoitzean zegoen industria. Testuinguru horretan agertzen dira ibai errotak, [[Haize errota|haize errotak]], tahonak, olio errotak, batanak, [[Burdinola|burdinolak]] eta garai hartan hidraulikoki mugitzen ziren fabrika desberdinak. Oiartzunen 12 errota aipatzen ditu: Fagoaga, Zuloaga, Ugarte, Makutso, Araneder, Isasti, Yurrita, Aranguren, Eldoz, Txalaka, Errotazar eta Zuaznabar.
==== Gainbehera ====
Manuel Lekuonak "Del Oyarzun Antiguo" liburuan (1958), Oiartzun bailarako aberastasuna aztertzen dituen atalean, honela adierazi zuen: <blockquote>"Haraneko aberastasun hidraulikoari dagokionez, 18 eraikin dira adierazgarriak, gaur egungo edo hasierako industria-xedearen adierazle gisa, errotaren (errota) izena daramatenak: Aranguren 'go errota, Juansendo' ko errota, Zuaznabar 'ko errota, Errota xar, Txalaka' ko errota, Eldoz 'ko errota, Errota legor, Gordailegi edo Aritzabalo' ko errota, Iyurrita 'ko errota, Isasti' ko errota, Araneder 'ko errota, Makutso' ko errota, Ugarte 'ko errota, Errotaberri' ko errota, Bidasoro 'errota, Arraskue' ko errota, Zuloaga’ko errota, Paguaga’ko errota, 18 errota gaizki kontatuta, baina gaur egun ez dute dozena erdi baino gehiago lan egiten, eta gainerakoak desagertu egin dira. Horien zati bat Errenteria, Pasaia eta Hernaniko irin-industria handien ekintza xurgatzailearen ondorioz sortu da, eta beste zati bat energia elektrikoa sortzeko sortu da. Horietatik, gaur egun, honako zortzi hauek funtzionatzen dute haranean: Eldotz, Makutso, Zorrola, Berinberri, Paguaga 'ko errota, Naparribia, Penadai eta Okillegui.”</blockquote>Manuel Lekuonak aipatzen duen “dozena erdia“ ondorengo errotek osatzen dutela uste da: Ugarte‑errota, Arrasku‑errota, Araneder‑errota, Yurrita‑errota, Txalaka‑errota, Zuaznabar‑errota eta Juan Sendo‑errota.
Koldo Lizarralde Elberdin etnografoak 1980. hamarkadan gure herrialdean martxan zeuden errotak berrikusi zituen 2001. urtean: “Situación de los molinos Gipuzkoanos en el año 2001“. Oiartzunen, [[XXI. mendea|XXI. mendearen]] haseran, Arraskuko errota eta Yurritako errota aipatzen ditu martxan.
==== Kontserbazioa eta hedapena ====
2022tik Ugarte‑errota, Arrasku‑errota, Yurrita‑errota eta Txalaka‑errotako errotariek ekimen kulturalak antolatzen dituzte Oiartzungo bizimodu tradizionalaren adierazpena diren erroten balioa nabarmentzeko.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Oiartzungo Udala|url=https://www.oiartzun.eus/es/Actualidad/Noticias/20220429/Oiartzungo_errotak_ezagutzeko_aukera_Gipuzkoako_Erroten_Egunean|aldizkaria=www.oiartzun.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
[[Fitxategi:Kakao errota eskema.jpg|thumb|205x205px|Kakao errota eskema]]
== Kakaoa ehotzeko errota ==
[[Fitxategi:Kakaoa ehotzeko errotarriak Antonenen.jpg|ezkerrera|thumb|172x172px|Kakaoa ehotzeko errotarriak Antonenen.]]
1890eko Oiartzungo boto-emaileen erroldak 28 urteko Jose Juaquin Zalacain y Larramendi izeneko bat aipatzen du, helbidea Kale Nagusiko 26. zenbakian duena eta ofizioz [[Gozogile|gozogilea]]. Oiartzungo Udalaren 1943-1944ko akta-liburuan esaten denez, [[1944|1944ko]] ekainaren 21ean Martin Zalacain Eguinok kontzejuari txokolatea egiteko bere industria instalatuta zegoen lokal berean jarraitzeko baimena eskatu zion (Mola Jeneralaren kalea, 21). 1944ko industri zentsuan "Txokolate fabrika" bat aipatzen da Oiartzunen, Martin Zalakainena. Telefonoa ere bazuen, 6156 zenbakiduna!
Zalakainene etxeko Kakaoa ehotzeko errotaren errotarriak Kazkazuri plaza eta Antonene etxearen artean daude ikusgai.
== Magdalena kutxa ==
Oiartzungo errotariek egun desagertutako Magdalena baselizarekiko zuten ardura esanguratsua aipatzen du Manuel Lekuonak “Del Oyarzun Antiguo” liburuan (1958): <blockquote>"1560an San Lazaroren gaitzaz jotako infekziosoentzako ospitale bat egin zen Santa Maria Magdalena izeneko kapera ("Basilika") batekin. Leku honi Madalen-soro deitu zitzaion eta gaur egun mutilen eskola dago bertan. [[Baionako elizbarrutia|Baionako Apezpikuak]] baimendu behar izan zuen fundazioa, oraindik ere gure Eliza haren jurisdikziopean baitzegoen (…) 1566an Baionaren jurisdikzio sekularra amaitu zen Gipuzkoako eremu horretan, baita Baztango Bortzirietan ere.
[[1586|1586an]] Gipuzkoako Korrejidorearen komisario batek bisita egin zuen probintziako ospitaleak murrizteko azterketa egiteko, eta bisitan aurkitu zuten haraneko ospitaleak bi zirela: bata San Anton, gaixo guztientzat eta erromesentzat zena, eta bestea Magdalena, San Lazaroren gaitzarekin kaltetutakoentzat. [[1593|1593an]] komisario beraren bisita errepikatu zenean, San Anton ospitalerik ez zegoen, jada. Madalenakoak Santuaren Kapera bat zeukan sarreran, eta gaixoentzako Meza ematen zen. Herritar onek emandako oheak zituen; ondoan baratze on bat baina beste errentarik ez zuenez haraneko errotetan kaxa bat jartzen zen, eho behar zutenek irin eskukada bat bota zezaten, gero Ospitaleko Maiordomoak etxeko beharretarako biltzen zuena. Dohaitzan emandako behi batzuk ere bazituen'''.''' Data horretan eta medikuaren irizpenaren arabera, ospitalean bi gizon eta hiru emakume zeuden gaitzak jota... "</blockquote>
== Prezintoak eta isunak ==
[[1939|1939ko]] maiatzaren 14tik aurrera errazionamendua ezarri zen Espainia osoan.
[[1940|1940ko]] azaroaren 25ean [[Estatuko Aldizkari Ofiziala (Espainia)|Estatuko Aldizkari Ofizialean]] argitaratu zen: <blockquote>''«Ley 25 noviembre 1940 (Jefatura del Estado). Trigo. Autoriza clausura de molinos maquilleros.''<ref>https://www.boe.es/gazeta/dias/1940/11/29/pdfs/BOE-1940-334.pdf</ref>
''El gran número de molinos maquileros que existen en España, y la dificultad consiguiente de ejercer sobre ellos una estrecha vigilancia, son circunstanciasque determinan sea grande la cantidad de trigo que se moltura sin sujeción estricta a las normas establecidas por las Autoridades competentes. Estos hechos originan graves dificultades para el normal abastecimiento de trigo de la Nación, sobre todo en años de escasa cosecha como es la actual, haciéndose preciso, por consiguiente, tomar con carácter transitorio medidas restrictivas que terminen con este estado de cosas.''
''Por todo lo cual, dispongo:''
''Artículo 1º. Queda facultado el Delegado Nacional del Servicio Nacional del Trigo para ordenar la clausura, durante la actual campaña triguera, de los molinos maquileros que estime conveniente.''
''Art. 2º. Se derogan cuantas disposiciones se opongan al cumplimiento de esta Ley».'' </blockquote>[[1941|1941eko]] ekainaren 30eko lege berri baten bidez, errota makileroak itxi ziren, eta ehotzeko industriei irinak egiteko baimena ematen zitzaien. Bertan ahalmena ematen da, hala ere, Gariaren Zerbitzu Nazionalaren Ordezkaritza Nazionalari, egoki iritzitako errota makileroei lan egiteko aukera eman diezaien. Aitzitik, behin betiko ixtea, kasu bakoitzean erakunde horrek zehaztuko duen kalte-ordaina jasoko dute. Agindu horrek (hasiera batean) 1942ko uztailaren 1era arte izango zuen balioa.
Errota makileroen itxiera aginduak [[1952|1952ko]] ekainaren 15era arte iraun zuen.
Araudi horiek betetzen direla zaintzeko, aldian-aldian [[Guardia Zibila]] eta Gariaren Zerbitzu Nazionaleko ikuskatzailea errotara joaten ziren. Ekain aldera, hala erabakiz gero, Guardia Zibilak errotako harriak zigilatzen zituen. Errotariak urte horretako kanpainarako dokumentazioa behin lortuta zigiluak kentzera pasatzen ziren iraila aldera.
[[Antxon Agirre|Antxon Aguirre Sorondo]] etnografoak Gipuzkoako Gariaren Zerbitzu Nazionalak 1940tik 1960ra probintziako errotariei bideratutako jatorrizko espediente osoak aztertu zituen. 1940an martxan zeuden 142 erroten artean ditugu Oiartzungoak: Arrasku, Txalaka, Juansendo, Ugarte, Yurrita eta Zuaznabar.
Ehotze-kasu klandestinoen artean ondorengoa aipatzen du: <blockquote>''"1941eko azaroaren 26an Oiartzungo Arraskuko errotariaren aurkako salaketa, ezkutuko ehotzeagatik eta zigiluak hausteagatik. Tasen Probintzia Fiskaltzak zigor gogorra jarri dio: 10.000 pezetako isuna eta hiru hilabeterako ixtea. "'' </blockquote>Eta azpijokoen artean ezaguna den asmakizun hau: <blockquote>"Oiartzungo Arraskue-errotan, “Oiartzun“ ezizenez ezaguna eta erroten eraikitzaile-konpontzailea zenak, makinaren ardatza luzatuz beste errota txiki bat jarri zuen ganbaran. Ohiko harriak kentzen zituen, lan egitea ezinezkoa zela bistaratuz; lanaren ondoren, atzera lehen bezala uzten zuen errota ezer pasa ez balitz bezala".</blockquote>“Muga astoa eta haren ingurukoen kalamatrikak“ ipuinean (ilustrazioen egilea: Jokin Mitxelena; idazlea: Iban Apaolaza; 1545 Argitaletxea)<ref>{{Erreferentzia|izena=r01etpd158aa64558419b9ec5ed77644af02263cda|abizena=r01epd0122e4ed314423e0db04c97a47b5baa317f|izenburua='Muga astoa eta haren ingurukoen kalamatrikak'|hizkuntza=es|data=2023-07-24|url=https://www.kulturklik.euskadi.eus/creacion/2023/muga-astoa-eta-haren-ingurukoen-kalamatrikak-/webkklik01-detnewpr/es/|aldizkaria=www.kulturklik.euskadi.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref> jasotzen diren pasadizoetan azaltzen den moduan,[[Espainiako Gerra Zibila|1939ko gerra ostean]], ia bost urtez, Oiartzungo errotak prezintatuak zeuden bitartean herritarrek inguruko herrietako ([[Arantza]], [[Goizueta]], [[Lesaka]] eta San Anton) errotetan lortzen zuten arto irina. Joan-etorri gehienak gauez egin behar izaten zituzten.
== Errotariak ==
[[Fitxategi:Ihurrita.jpg|thumb|282x282px|Arrasku errota, Ugarte errota eta Yurrita errotako senideak.]]
“Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)“ liburuan Antxon Agirre Sorondok, ondorengo errotariak aipatzen ditu Oiartzungo errotetan:
* Txarondo errota: Urrupina eta Fermin “Ttitto“.
* Pagua errota: Pedro Jose Egiazabal e Inciarte eta Joaquin Aramendi “Frantzesa“.
* Zuluaga errota: Pedro Jose Egizabal.
* Ugarte errota: Josph. Ignacio de Olaciregi, Jose Nicolas Urdanpilleta y Peña, Jose Maria Urdanpilleta, Joaquina Artola eta Jose Maria Arruti.
* Arrasku errota: [[Inaxio Asteasuinzarra Lertxundi]], Jose Mari Asteasuinzarra Retegi eta Inaxio Asteasuinzarra Irastorza.
* Bidasoro errota: Francisco Elizondo Soroeta.
* Errotaberri: Inaxio Asteasuinzarra.
* Makutso errota: Mathias de Echegoyen.
* Araneder errota: Joseph Domingo Aleman, Miguel Ignacio Narvarte e Insauspe eta Felix Narvarte Igerategi.
* Isasti errota: Domingo Roteta y Gurmendi, Ignacio Roteta Aranburu eta Ceferino Irigoyen.
* Yurrita errota: Nicolas de Mitxelena, Juan Jose Lavie Astibia eta Nicolas Roteta Ezkurra.
* Txalaka errota: Diego Unanue Aristaran.
* Zuaznabar errota: Jose Antonio Zumeta Arregi, Ignacio Usandizaga Vidaur eta Miguel Ibarguen.
* Aranguren errota: Nicolas del Puerto eta Cosme Retegi Goñi.
Errotari guztien artean aipamen berezia egiten dio Antxon Agirre Sorondok Oiartzungo [[Inaxio Asteasuinzarra Lertxundi|Inaxio Asteasuinzarra]] “errota konpontzailea“-ri: <blockquote>Asteazuinzarrak mugarri bat ezarri zuen errotaritzaren historian. Bere jakinduria handia zen. Intuizio mekaniko handia zuen eta konponketa guztietan aditua. Errotaren teknologia menperatzen zuen tamaina guztietan eta Gipuzkoa osoa zeharkatu zuen, azken herriraino, errotaz errota. Probintzia osoan izan zen ezaguna. Inolako akatsik gabe esan daiteke bere garaian errotei buruz gehien jakin zuen gizona izan zela. </blockquote>
== Ikerketa etnografikoak ==
=== "Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)", Antxon Agirre Sorondo ===
1988. urtean Antxon Agirre Sorondok “Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)“ liburuan 20 errota aztertu zituen Oiartzunen: Txarondo‑errota, Pagua‑errota, Zuluaga‑errota, Sokolo‑errota edo Isatsola‑errota, Ugarte‑errota, Arrasku‑errota, Bidasoro‑errota, Errotaberri, Makutso‑errota, Araneder‑errota, Isasti‑errota, Iurrita‑errota, Eldotz‑errota, Txalaka‑errota, Errotazar, Zuaznabar‑errota, Juan Sendo‑errota, Aranguren‑errota, Errotalegor eta Auztegi‑errota.
=== "Situación de los molinos Gipuzkoanos en el año 2001", Koldo Lizarralde ===
Antxon Agirre Sorondok Gipuzkoako erroten inguruan burutu zuen ikerketan ezinbesteko laguntzailea izan zuen Koldo Lizarralde Elberdin etnografoa. Aditu honek, 1980. hamarkadan gure herrialdean martxan zeuden errotak berrikusi zituen 2001. urtean: "Situación de los molinos Gipuzkoanos en el año 2001"<ref>https://www.patrimur.es/documents/1806272/1815086/koldolizarralde.pdf/2ee2eeef-23fb-45f6-8feb-53c0fcb15c09</ref> Arro desberdinen artean Oiartzun ibaiaren arroa aztertzen du.
* Arraskue errota. "2001/08/31ean egindako bisitan errota funtzionamendu-baldintza ezin hobeetan dago. Une hartan jakin genuen Jose Mari Asteasuinzarra errotaria aurreko urtean hil zela, baina bere seme-alabek arbasoen bideari jarraitzen diote. Inaxio semeak errotarekin aurrera jarraitzeko asmo irmoa azaldu zuen, nahiz eta inguruko etxeak egiteko obrek ubidean eragindako kalteak handiak izan. Gaur egun, errota zaintzeaz arduratzen diren maizterrak dituzte".
* Yurrita errota. "2001/08/31ean Nicolas Roteta jabeak, 86 urterekin, egin zigun kasu. Errota martxan zegoela jakinarazi zigun bisita horretan, eta orain bere semearen ardurapean zegoela. Errotaren ondoan dagoen pentsu-biltegia eta partikularrentzat ehotzen dute".
[[Fitxategi:Harrobien kokapena.png|thumb|287x287px|Oiartzunen katalogatutako errotarri-harrobien kokagunea]]
=== “Errotarri“ Proiektua, Javier Castro ===
2020-2022 urte bitartean Javier Castro Montoya [[Aranzadi Zientzia Elkartea|Aranzadi Zientzia Elkarteko]] [[Etnografia]] saileko kideak, Yurrita Errota Sustatzeko Elkartearekin elkarlanean, 3 errotarri-harrobi katalogatu zituen Oiartzunen:
Europa mailako Web orrialdean jaso dira:<ref>http://meuliere.ish-lyon.cnrs.fr/</ref>
Errotarri-harrobia errotarria fabrikatzeko arroka-ustiategi bat da. Harginek landutako harriak irin-errotak zituzten helmuga. [[Antzinaroa|Antzinarotik]] [[Aro Modernoa|Aro Modernora,]] harriak herriguneetatik hurbilen zeuden harrobietan prestatzen ziren, garraioak berekin zekartzan zailtasunak zirela eta. Oiartzun bailarako errotarrien inguruko jarduera artxibo historikoetan jasotzen da:
* [[1512|1512an]] Martin de Erausok, hargin-maisuak, Oiartzungo bizilagunak, errotarri batzuk saldu zituen hautsez ehotzeko, 4 harriko bi lotetan aldi bakoitzean, harri bakoitzak 1500 mirariren prezioa zuelarik (gutxi gorabehera 4 dukat).
* [[1536|1536an]] honako hau aipatzen da: “ (...) ''ay otra librança de Juanes de Heraso, vecino de Oyarçun, de treze ducados hecha a XVIII de abrill por razon que el dicho Juanes hizo traer çiertas piedras para los molinos de conçejo'' (...)"
* [[1716|1716an]] honako hau aipatzen da: “(...) ''en el partido de Zorrola conzejil de VS se alla una cantera donde se puede sacar piedra de moler zeberas en los molinos'' (...)“
* [[1731|1731an]] Azerigorri/Altzi inguruan harrobi bat aipatzen da, Oiartzunek Iruni egindako kexa baten ondorioz; izan ere, Irungo ikazkinak Oiartzungo udal-mugartean baimenik gabe sartu ziren, txondorretarako egurra mozteko, eta beste pertsona batzuek irina ehotzeko harriak ateratzeko.
* [[1750|1750an]] Errenteriako Gabiriaerrota ([[Gabierrota]]) errotako errotari den Antonio Mendizabali Bernardo Etxeberria hargin-maisuak Oiartzundik idoki duen errotarria errotara eraman ahal izateko baimena ematen dio Oiartzungo Udalak.
* [[1867|1867an]] Jose Esteban Irigoien Oiartzuarrak Dn Ramon Zabala y Salazarri honela idazten dio: “(...) ''hace bastante tiempo que le hable al hijo del Señor Garbuno sobre las consabidas piedra molideras de Trebiño, y de la cantera de los montes de Oyárzun'' (...) ''y de las canteras de Oyárzun dice que una buena piedra cuesta un dineral'' (...)“. Jose Antonio Garbunoren erantzun gutunean ondorengoa irakur daiteke: “(...) ''Las dos duras arrancadas en el monte de Oyárzun tambien para la molienda costaron 13 onzas de oro'' (...)“.
==== Errotarri harrobiko aurkikuntzak ====
<gallery widths="170" heights="170">
Fitxategi:Berindoitz.jpg|Berindoitz 2020
Fitxategi:Zelaiburu.jpg|Zelaiburu 2020
Fitxategi:Antzuzabaleta erreka.jpg|Antzuzabaleta erreka 2021
Fitxategi:Zorrola.jpg|Zorrola 2022
</gallery>
== Kultura ==
=== “Errota zahar maitea“, Juan Mari Lekuona ===
Ondorengo bertso hauek [[Juan Mari Lekuona Berasategi|Juan Mari Lekuona]] (1927-2005) oiartzunarrari zor dizkiogu. Juan Mari Lekuonak bere osabaren Manuel Lekuona jarraitzailea izan zen eta osabaren bidea jorratuz, ahozko tradizioaren eta herri-lirikaren ezagule aparta izan zen.
{{Zutabe-zerrenda|kopurua = 2|
Errota zahar maitea
uraren ertzean,
uraren ertzean da
basati beltzean:
negar egiten dezu
alea txetzean.
Ni ere triste nabil
zutaz oroitzean.
Zotin sekua dagi errotarriak,
itzalitako izar diztirak
dira neretzat zure begiak.
Izar eder bat dago
hor goiko lepuan.
Errota zaharra, berriz,
erreka zokuan.
Berebiziko pena
badaukat barruan:
ezin gindezke bizi
elkarren onduan.
Bizitzaren legea nahi det onartu.
Halabeharra koraiaz hartu.
Berez dijoana zertan behartu?}}Errota zaharra, artzain bizitzaren eta nekazari kultura baten pareko, bere esperientziatik jasoa eta bere sentsibilitate estetikoan txertatua, Juan Mari konturatu zen mundu baten aldaketa sakonen aurrean aurkitzen ginela, eta ez zuela luzaroan aukerarik izango errotaren trangaren musika iluna entzuten jarraitzeko.
[[Xabier Lete]] eta [[Lourdes Iriondo|Lurdes Iriondo]] bikoteak kantatuz zabaldu zuten kantu hau Euskal Herrian.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Gabi de la Maza|izenburua=Errota zaharra Lourdes Iriondo-Xabier Lete|data=2009-03-26|url=https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=TXA8jZnAID4|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
== Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea ==
[[Fitxategi:2022 erroten eguna.jpg|ezkerrera|thumb|244x244px|2022 erroten eguna. Bisita gidatua.]]
2015eko azaroaren 25ean Eusko Jaurlaritzak [[Ihurrita errota|Yurrita errota]], kanala eta presa Kultura Ondasun gisa, Monumentu izendapenaz, Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusian sartu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izena=r01e00000fe4e66771ba470b8c53a3375b90675c3|abizena=r01epd0122e4ed314423e0db04c97a47b5baa317f|izenburua=AGINDUA, 2015eko azaroaren 25ekoa, Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kulturako sailburuarena, Oiartzunen (Gipuzkoa) den Yurrita edo Ihurrita errota, kultura-ondasun gisa, monumentu izendapenaz Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusian sartzeko dena.|hizkuntza=eu|data=2015-11-28|url=https://www.euskadi.eus/eusko-jaurlaritza/-/eli/es-pv/o/2015/11/25/(7)/dof/eus/html/|aldizkaria=www.legegunea.euskadi.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
2018ko ekainean Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea sortu zen. Helburu nagusia, Ondare historiko, teknologiko, antropologiko eta etnografikoaren zati den Errota zaindu eta ezagutaraztea da. Zentzu honetan asko dira azken urteetan Elkarteak antolatu edo sustatutako ekintza kulturalak. Gainera, Oiartzungo ''Ondare Mahaiko'' partaide, Herriko zenbait eragileekin batera, Oiartzun herriko kultura eta ondarea berreskuratzearen aldeko ekimenak bultzatzen ditu.<ref>https://ondarea.oiartzun.eus/eu/ondare-mahaia/eragileak</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Oiartzungo Udala|url=https://www.oiartzun.eus/es/Actualidad/Noticias/20230801/Ondare_mahaiko_kideek_jaso_dute_2023ko_kultur_saria|aldizkaria=www.oiartzun.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Oiartzungo Udala|url=https://www.oiartzun.eus/eu/Zer_berri_/Udal_berriak/20230509/Oiartzungo_errotak_ezagutzeko_ibilaldi_gidatua_egingo_dute_igandean|aldizkaria=www.oiartzun.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
2022tik ospatzen da ''Erroten Eguna'' Oiartzunen. Ekimenaren eragileak ''Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea'', herriko errotariak, Ondarearen Mahaia eta Oiartzungo Udala dira. Bere helburua erroten funtzionamendua ezagutu eta ondare honen balio historiko eta kulturalaz jabetzea da.<ref name=":0" />
== Errotak''' ''' ==
Antxon Agirre Sorondok “Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)“ liburuan 20 ibai-errota aztertu zituen:
=== 1. Txarondo-Errota ===
[[Fitxategi:Txarondo errota.jpg|ezkerrera|thumb|256x256px|Txarondo errota]]
[[Ergoien (Oiartzun)|Ergoien]] auzoan, Oiartzundik Lesakarako errepidean, Penadegi errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X595528, Y4792197.
1980. urteko OIARTZUN aldizkarian Iñaki Arbelaitz-ek honela idazten du:
1900erako eginda zeuden Naparobi edo Portuberri zentraletik oso gertu Makinetxe de Ergoyen zentraleko urak elikatzen zituzten kanalak.
Ttitto errotaria urik gabe geratzen zen, jakina, bere errotaren azenaia (turbina) mugituz, ubideekin ibaiak murrizketa handia jasan baitzuen. Txarondoko errotak ez zuen arto askorik ehotzen (artorik apenas iyotzen zen ordurako). Errotaren gainbehera zen.
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: -
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: -
XIX. mendearen amaieran ehotu zuen azken aldiz.
Urrupina sendia eta Fermin "Ttitto" izan ziren azken errotariak.
2024 antapara eta errotapea gordetzen ditu. Makineria desagertua dago.
=== 2. Pagua-Errota ===
[[Fitxategi:Pagua.Mapa.png|thumb|348x348px|Pagua errota 1900eko mapan. ]]
Ergoien auzoan, Oiartzundik Lesakarako errepidean, "Paqui" tabernaren ondoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X594736, Y4793336.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Pagoagako errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 500 litro segundoko
Ur saltoa: 8,2 m
Kanalaren luzera: -
1929. urtean Candido de Orbek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
1960. urtean ehotu zuen azken aldiz.
Joaquin Aramendi, "Frantzesa", izan zen azken errotaria. Cecilia Egiazabal eta bere semea Juan izan zituen laguntzaile.
2024ean errotapea gordetzen da bakarrik.
=== 3. Zuluaga-Errota ===
[[Fitxategi:Zuloaga.Mapa.png|thumb|307x307px|Zuloaga errota 1900eko mapan.]]
Ergoien auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X593801, Y4793823
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Zuloagako errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 7
Emaria: 250 litro segundoko
Ur saltoa: 2,5 m
Kanalaren luzera: 275 m
Gipuzkoan inoiz izandako errotarik handienetarikoa.
Errotak 1933an utzi zion funtzionatzeari, urte hartan gertatutako uholdeek eragindako kalteen ondorioz.
Zuloagako errotaren azken errotariak Barbara Antonia Etxebeste Lekuona eta bere seme-alabak izan ziren: Tomas “Kazko”, Margarita eta Karmen Egiazabal. Garai hartan hutsik zegoen Zuloagako errotan bizitzen hasi ziren. Aurretik Juan Kruz Elizegi ospetsua izan zen errotari etxe honetan, ''Pello Errota'' bertsolari famatuaren ahaidea.
2024ean errotatik geratzen den bakarra eraikina eta presaren hondakinak dira, eta irteerako ahoa ere ikus daiteke.
=== 4. Sokolo-Errota edo Isatsola-Errota ===
Ergoien auzoan, Zuloagako errotaren ondoren, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X593387, Y4793916.
Manuel Lekuonak “Del Oyarzun Antiguo” liburuan honela dio:
"Torrea eta Olajaundegui, Ergoien bidean, Isasa edo Isatse etxea ere izan zen. Haren hondarren artean sakabanatuta daude, eraikin mota hartako elementuak, hala nola abizenaren ate arkudunak eta noblezia-armarria, etab. Haren burdinola gaur egun SOKOLO deitzen den horretan egon zen, baina dokumentuetan ISATSOLA izenarekin agertzen da. Etxetik oso gertu, minerala kiskaltzeko bi labe daude, eta, denboraren poderioz, kareharrizko labeak ere izan ziren".
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Isasa errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: -
Emaria: -
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: -
Errotaren makineria XIX. mendearen amaieran edo XX. mendearen hasieran desagertu zela uste da.
1981ean Presa handia dago oraindik, eta, hala ere, apenas geratzen den eraikinaren hondarrik. Lehen errota zegoen lekuan, harri batzuk eta "antepara" eder bat besterik ez dira geratzen.
=== 5. Ugarte-Errota ===
[[Fitxategi:Ugarte.Mapa.png|thumb|Ugarte errota 1900eko mapan]]
[[Altzibar]] auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X592919, Y4794098.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Ugarteko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 480 litro segundoko
Ur saltoa: 3,3 m
[[Fitxategi:Ugarte errota.jpg|thumb|Ugarte errota]]
Kanalaren luzera: 500 m
1929. urtean Dolores Bidaola Ugartek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
1978. urtetan ehotu zuen azken aldiz.
Jose Maria Arruti izan zen azken errotaria.
Bere handitasun osoan gordetzen da. Azpiegitura ondo kontserbatuta dago.
=== 6. Arrasku-Errota ===
[[Fitxategi:Arrasku.Mapa.png|ezkerrera|thumb|233x233px|Arrasku errota 1900eko mapan.]]
[[Karrika (Oiartzun)|Karrika]] auzoan, izen bereko errekako urekin elikatzen da. Eraikina errekaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X593054, Y4792982.
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: 120 litro segundoko
Ur saltoa: 3,6 m
[[Fitxategi:Arrasku errota.jpg|ezkerrera|thumb|232x232px|Arrasku errota.]]
Kanalaren luzera: 100 m
1929. urtean Ignazio Asteasuinzarrak errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
2024ean artoa etxerako ehotzen du.
Inaxio Asteasuinzarra Irastorza da errotaria.
Errotako makineria eta azpiegitura hidraulikoa oso ondo kontserbatzen dira.
Pieza bakarreko harrizko turtukia gorderik dago errotan. Honako inskripzioa du: “''LO ISO JULIAN DE ASTEASUINZARRA EN EL AÑO 1848''”.
=== 7. Bidasoro-Errota ===
[[Fitxategi:Bidasoro.Mapa.png|ezkerrera|thumb|208x208px|Bidasoro errota 1900eko mapan.]]
Karrika auzoan, izen bereko errekako urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X592897, Y4793118.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Bidasoroko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 120 litro segundoko
[[Fitxategi:Bidasoroko errota.jpg|ezkerrera|thumb|208x208px|Bidasoro errota.]]
Ur saltoa: 1,4 m
Kanalaren luzera: -
1929. urtean Ignazio Asteasuinzarrak errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
Ildefonso Mitxelena izan zen azken errotaria. Arotza ere izan zen eta tornua, zerra, eta bestelako tresnak eragiteko energia hidraulikoaz baliatu zen.
2024ean errota zaharra erabat ordezkatu zuen eraikin berria baino ez da geratzen.
=== 8. Errotaberri ===
[[Fitxategi:Errotaberri.Mapa.png|thumb|257x257px|Errotaberri 1900eko mapan.|ezkerrera]]
Alzibar auzoan, Karrika errekako urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X592773, Y4793765.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 154 litro segundoko
Ur saltoa: 4,5 m
Kanalaren luzera: -
1929. urtean Domingo Sorondok errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
[[XX. mendea|XX. mendearen]] erdialde arte argi indarra sortu zen bertan.
Sorondo sendiaren esku egon zen errota bere lekuan bakailao-lehortegi bat eraiki zen arte.
2024ean presa eta irteerako ahoa gordetzen dira bakarrik.
=== 9. Makutso-Errota ===
[[Fitxategi:Makutsoko errota.jpg|ezkerrera|thumb|250x250px|Makutso errota.]]
[[Iturriotz (Oiartzun)|Iturriotz]] auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X592026, Y4794084.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Makutsoko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: -
Emaria: 700 litro segundoko
Ur saltoa: 3 m
Kanalaren luzera: -
1812ko Udal Artxiboan ( B-Neg. 5-Liburua 2.-Exp. 2), ''Mathias Echegoyen'' aipatzen da ''Macuso'' Errotako errotari gisa, baina 1889an, jada, Makutso errota ez da errota bezala azaltzen, baserri soil bezala, baizik.
1896ean Ramona Urdinola eta Maria Hompanera azaltzen dira finkaren jabe eta geroztik hainbat erabilera berri izan zituen: sagardo eta txakoli fabrika, zentral elektrikoa...
1929. urtean Margarita Arbidek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
1959an indar elektrikoa sortzen zuen.
1960an antepara estali egin zen.
2024ean ez dago errotaren aztarnarik.
=== 10. Araneder-Errota ===
[[Fitxategi:Araneder.Mapa.png|thumb|207x207px|Araneder errota 1900eko mapan.]]
Iturriotz auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen, Araneder baserriaren ondoan, Ugaldetxo eta Iturriotz artean: UTM 30N ETRS89 X591719, Y4794170.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Araneder-ko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
[[Fitxategi:Araneder errota.jpg|thumb|197x197px|Araneder errota]]
Emaria: 1.250 litro segundoko
Ur saltoa: 2,96 m
Kanalaren luzera: -
1929. urtean Teodoro Uriartek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
XX. mendearen lehen erdian ehotu zuen azken aldiz.
2024ean errotaren oinarria mantentzen da.
=== 11. Isasti-Errota ===
[[Fitxategi:Isasti.Mapa.png|thumb|Isasti errota 1900eko mapan.]]
[[Ugaldetxo]] auzoan, Oiartzun ibaiaren eta Auztegi errekako urekin elikatzen zen. Eraikina Oiartzun ibaiaren eskuin aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591228, Y4794601.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Isastiko errota aipatzen da.11.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 1.400 litro segundoko
[[Fitxategi:Isastiko errota.jpg|thumb|Isasti errota]]
Ur saltoa: 3,2 m
Kanalaren luzera: 511 m
1929. urtean Pablo Beinerek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
XX. mendearen lehen erdian ehotu zuen azken aldiz.
Azken errotaria Zeferino Irigoien izan zen.
2024ean ez dago eraikinaren aztarnarik. Bere tokian etxebizitzak egin dira XXI. mendearen bigarren hamarkadan.
=== 12. Yurrita-Errota ===
[[Fitxategi:Yurrita.Mapa.png|thumb|190x190px|Yurrita errota 1900eko mapan]]
Ugaldetxo auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen da. Eraikina ibaiaren eskuin aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X590755, Y4794984.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Yurritako errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 645 litro segundoko
[[Fitxategi:Kamara 1 162.jpg|thumb|188x188px|Yurrita errota]]
Ur saltoa: 2,8 m.
Kanalaren luzera: 270 m.
XX. mendeko lehen bi hamarkadatan Errenteriako argiteria publikoarentzat argi indarra sortu zuen.
2015ean Eusko Jaurlaritzak Yurritako errota, kanala eta presa Kultura Ondasun gisa, Monumentu izendapenean, Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusian sartu zituen.<ref>{{Erreferentzia|abizena=GOIZARIN|izenburua=«Yurritako ondarea gordetzea, zabaltzea eta balorean jartzea da elkartearen helburua»|hizkuntza=eu|data=2020-05-10|url=https://www.diariovasco.com/oarsoaldea/oiartzun/yurritako-ondarea-gordetzea-20200510001429-ntvo.html|aldizkaria=El Diario Vasco|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
=== 13. Eldotz-Errota ===
[[Fitxategi:Eldoz.Mapa.png|ezkerrera|thumb|154x154px|Eldotz errota 1900eko mapan.]]
Iturriotz auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591744, Y4792341.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Eldozko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: -
[[Fitxategi:Eldotzko errota.jpg|ezkerrera|thumb|148x148px|Eldotz errota]]
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: -
1865an Inazio Oiartzabal Olaziregi azaltzen da errotari.
Erabat desagertu da, noiz desagertu zen inork esaten ez badaki ere. Horma zahar batzuk besterik ez daude, eta sastrakak estalitako irteerako ahoaren hondarrak kontserbatzen dira 2024ean.
[[Fitxategi:Txalaka.Mapa.png|thumb|Txalaka errota 1900eko mapan.]]
=== 14. Txalaka-Errota ===
Iturriotz auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen da. Eraikina errekaren eskuin aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X591550, Y4793301.
Udal Artxibategiko agiri historikoetan Txalaka errota XVIII. mendearen hasieran aipatzen da.
[[Fitxategi:Txalakako errota.jpg|thumb|Txalaka errota]]
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: 150 litro segundoko
Ur saltoa: 2 m
Kanalaren luzera: 82 m
2024ean Iker Azurmendi da errotaria.
Errotako makineria eta azpiegitura hidraulikoa berriztatzen ari da.
=== 15. Errotazar ===
Ugaldetxo auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590977, Y4793834.
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: 141 litro segundoko
Ur saltoa: 2,9 m
Kanalaren luzera: -
Udal Artxibategiko agirietan Kosme Mitxelena ageri da errotari gisa XVIII. mendearen lehen erdian.
XX. mendearen hasieran errota martxan zegoen.
1931. urtean Rita Irazu Lopetegik errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
Eraitsia izan zen ondoren, eta 1972an «Errota-zarreko baserri» gisa azaltzen da.
=== 16. Zuaznabar-Errota ===
[[Fitxategi:Zuaznabar.Mapa.png|ezkerrera|thumb|244x244px|Zuaznabar errota 1900eko mapan.]]
Ugaldetxo auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren eskuin aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590502, Y4794175.
Udal Artxibategiko agirietan errota gisa azaltzen da XVIII. mendearen erdian.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 525 litro segundoko
Ur saltoa: 3,45 m
Kanalaren luzera: -
1929. urtean Luis Zabala y Eznarrizagak errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
Miguel Ibarguen Goñi izan zen azken errotaria.
Errotak 1973. urtean utzi zion irina egiteari.
=== 17. Juan Sendo-Errota ===
[[Fitxategi:JuanSendo.Mapa.png|ezkerrera|thumb|Juan Sendo errota 1900eko mapan.]]
Ugaldetxo auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren eskuin aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590588, Y4794766.
Udal Artxibategiko agirietan errota gisa azaltzen da 1677. urtean.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 200 litro segundoko
Ur saltoa: 2 m
Kanalaren luzera: 210 m
XX. mendearen erdi aldera ehotu zuen azken aldiz.
Zuaznabarko industrialdea urbanizatu zenean eraitsi zuten eta erabat desagertua dago. Bere lurretan merkatalgune bat eraiki zen.
=== 18. Aranguren-Errota ===
[[Fitxategi:Aranguren.Mapa.png|ezkerrera|thumb|Aranguren errota 1900eko mapan.]]
Ugaldetxo auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590345, Y4795118.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Arangurengo errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 450 litro segundoko
Ur saltoa: 1,2 m
Kanalaren luzera: 180 m
Auzotarrek esandakoagatik, 1968an utzi zion funtzionatzeari.
Zuaznabar eta Juan Sendo errotak bezala, merkatalgunea eraikitzerakoan desagertu zen.
=== 19. Errotalegor ===
[[Fitxategi:Errotalegor.Mapa.png|ezkerrera|thumb|Errotalegor 1900eko mapan.]]
Lintziringo auzoan, Lintzirin errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591251, Y4796197.
Errotarri pare kopurua: -
Emaria: -
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: -
Lintziringo industriaguneak eraikitzerakoan desagertu zen.
=== 20. Auztegi-Errota edo Arizabalo-Errota ===
[[Fitxategi:Auztegi.Mapa.png|thumb|169x169px|Auzitegi errota 1900eko mapan.]]
[[Arragua|Arraguako]] auzoan, Auztegiko errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591810, Y4795601.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Arizabaloko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: -
Emaria: -
Ur saltoa: -
[[Fitxategi:Auztegi errota.jpg|thumb|151x151px|Auzitegi errota]]
Kanalaren luzera: -
Pentsa daiteke XX mende hasieran utzi ziola lan egiteari, eta horrek justifikatuko luke inork funtzionamenduan ezagutu ez izana, ezta erregistroetan inoiz inskribatu ez izana ere.
== Erabilitako bibliografia ==
* Del Oyarzun antiguo liburua. Manuel de Lekuona.
* Oiartzun 1980 (78-81) Errotak. A. Agirre.
* Oiartzun 1981 (92-95) Molinos en Oyarzun II. A. Agirre.
* Oiartzun 1982 (76-77) Los molinos de Oiartzun. A. Agirre.
* Oiartzun 1983 (21-24) . Los molinos de Oiartzun IV parte. A.Agirre.
* Oiartzun urtekaria 1982. (81-82). Algunas notas sobre Errotaberri y otras curiosidades de la vida molinera. Iñaki Arbelaitz.
* Tratado de molinología liburua. Antxon Agirre. Donostia Eusko Ikaskuntza 1988.
* Oiartzungo urtekaria 1989 (17-20). Tratado de molinologia. Antxon Agirre.
* Xanistebanak 2008 (51-53) Los chocolateros de Oiartzun. Antxon Agirre.
* Oiartzungo artxibo historikoa.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* [https://ataria.eus/zizurkil/1651823725860-errota-baten-funtzionamendua Ur-Errotak, nolakoak dira eta nola dabiltza. Bideoa.]
* [https://ahotsak.eus/oiartzun/gaiak/090105/ Jasotako hainbat testigantza.]
[[Kategoria:Oiartzungo eraikinak]]
[[Kategoria:Errotak]]
[[Kategoria:Ondarea]]
[[Kategoria:Teknologia]]
[[Kategoria:Antropologia]]
[[Kategoria:Etnografia]]
[[Kategoria:Herri arkitektura]]
[[Kategoria:Azpiegitura hidraulikoak]]
[[Kategoria:Teknologia iraunkorrak]]
[[Kategoria:XVI. mendea]]
[[Kategoria:XVII. mendea]]
[[Kategoria:XVIII. mendea]]
[[Kategoria:XIX. mendea]]
[[Kategoria:XX. mendea]]
[[Kategoria:XXI. mendea]]
l5fu0giuvpz5zdfu308smzrs6dfkcuw
9975521
9975421
2024-11-20T18:48:32Z
Alex Roteta
139167
/* 6. Arrasku-Errota */
9975521
wikitext
text/x-wiki
[[Fitxategi:Oiartzungo errotak.png|thumb|325x325px|Oiartzunen katalogatutako ibai- errotak]]
'''Oiartzungo errotak.''' Bailararen aberastasun hidraulikoaren adierazgarri dira Oiartzunen katalogatu diren 20 ibai-errotak. Hauek, herriko ondare historiko, teknologiko, antropologiko eta etnografikoaren parte dira, lurralde antolaketaren eta giza jardueraren adierazpenik esanguratsuenetako bat.
== Kokapen geografikoa ==
[[Oiartzun]] mendiz inguratua dago, [[Aiako harria|Aiako Harria]] irudi eta oinarri duela. Harana [[Oiartzun (ibaia)|Oiartzun ibaiak]] zeharkatzen du, eta herria haren inguruan altxatuta dago.
[[Fitxategi:Yurritako errota.jpg|thumb|338x338px|Yurrita errota 2024]]
Oiartzun ibaiaren arroak 82,27 km. koadroko eremua hartzen du: Oiartzun, [[Errenteria]], [[Lezo]] eta [[Pasaia|Pasaiako]] herria zeharkatuz eginiko ibilbideak. Ibaia 16,6 km luze da, eta% 4,5eko malda du batez beste. Arroaren goialdean, Aiako Harrietan maldarik handienak ditu. Goialdeko haran estuak V itxura du. [[Altzibar]] auzoan [[Karrika (Oiartzun)|Karrika]] erreka Arditurrira batzen da. Erdialdeko ibilgua leunagoa da eta uholde ordokia eratzera iristen da. [[Ugaldetxo|Ugaldetxoko]] industrialdean batzen dira Aiako Harri eta [[Bianditz]] mendien magaletatik sorturiko Arditurri ibaiak eta [[Aldura]] mendiko magaletako urak. Behealdeko ibilguan, berriz, Pasaiako senaia dugu; garai batean [[padura]] handia zen, egun Pasaia eta Errenteriako herriek eta portuko instalazioek hartzen dutena.
Oiartzun ibaiaren bailara [[Paleozoiko|Paleozoikoan]] (orain 380 milioi bat urte) hasi zen eratzen; hortaz, [[Euskal Herria|Euskal Herriko]] bailara zaharrenetarikoa dela esan daiteke. Prezipitazioen aldetik, bere iturburua euririk gehien egiten duen euskal zonaldean dago (2300 mm). Ur kopuru hori dela eta, ibaiaren iturburuaren inguruan [[San Anton urtegia|San Anton]], [[Añarbeko urtegia|Añarbe]] eta [[Domiko urtegia|Domiko]] urtegiak daude.
== Historia ==
=== Esku errotak ===
Ehoketa –gorputz bat bi harriren artean marruskatuz txiki-txiki egin eta hauts bihurtu arte birrintzeko prozesua– gizakiaren iharduera burutsuen artean lehenetarikoa izan da.
Izugarri bultzatu zen [[Neolitoa|neolitikotik]] aurrera, K.a. 3500 urteaz geroztik Euskal Herrian. Hala ere, elikagaiak hobeto irensteko, harriekin eta beste elementu batzuekin txikitzeko bulkada ehoketaren aitzindaria edo aurrekoa dela pentsatu behar dugu.
Eskuzko metate soilari (harri leunduzko xafla angeluzuzena eta bi eskuekin aleak ehotzeko hartzen den arrabol zilindrikoa) errota birakariak jarraitu zitzaizkion (bi harri edo errotarri biribil, behekoa finkoa eta goikoa mobila), burdin adinetik aurrera, errota-teknikan aurrerapen garrantzitsua ekarri zutenak. Horrek lana errazten du eta, ondorioz, errendimendua handitzen du, elikadura hobea ahalbidetuz.
Euskal Herrian, [[Estrabon]] (K.a. 58-K.o. 5) geografo greziarrak, bere Geografia lanean, euskotarren janaria ehotzeko ohiturari buruz idatzi zuen, zera adieraziz: <blockquote>“... Menditarrak urtearen lautatik hirutan ez dira ezkurrez baizik elikatzen, zeinak, ihartu eta apurturik denbora askoan gorde daitekeen ogi bat egiteko ehotzen baitira.”<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errota motak|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/saiakera/237-saioa-urutxurtu-14160383|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref> </blockquote>Aurkitu diren aztarnek adierazten dutenez, erromatar-iberiar kulturan erroten erabilera oso zabalduta zegoen. Erromatarren gudarostean, hamar pertsonetatik batek, eskuzko errota bat zeraman. Erromatar errotak [[Buñuel|Buñuelen]], [[Los Arcos|Los Arcosen,]] [[Artaxoa|Artaxoan]] ([[Nafarroa Garaia|Nafarroa]]), [[Santo Domingo de la Calzada|Santo Domingo de la Calzadan]] ([[Errioxako Autonomia Erkidegoa|Errioxa]]), eta Oiartzunen ([[Gipuzkoa]]) aurkitu dira.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Erroten jatorria eta historia|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/idazlanak-mainmenu-476/saiakera/236-saioa-urutxurtu-45430406|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
=== Arditurri ===
Juan Guillermo Thalacker ingeniariak 1803an Oiartzungo Arditurriko meazuloak bisitatu zituen. 1804an plazaratu zen idatzian honela zioen: “putzu batzuetan oso ugariak dira esku-errotak, [[Granito|granitoz]] eginak“.
[[Arditurriko erromatar meatzeak|Arditurritik]] datozen hiru eskuzko errota berreskuratu dira. Lehenengoak neurri ertainak ditu, 60 cm-ko diametroa eta 35 cm-ko altuera. Eskuzko errota birakari honek bi pieza zituen: behekoa, finkoa, kono-formakoa eta erdian ardatzarentzat zulo bat zuena, eta goikoa, barnehutsa forma koniko horretara egokitzeko. Goiko harriaren muturretan errefortzu batzuk prestatzen ziren zurezko armazoia jartzeko, eta horren gainean biraketa-mugimendua egiten zen, giza besoekin edo animalien laguntzarekin. Bigarrenak goiko pieza baino ez du, eta eskuzko errota zirkular birakari bat da, oinarri finko bat duena, gutxi gorabehera laua, ildaskak zizelkatuak zituena, eta goiko pieza bat, aurrekoari egokitua; biak zulatuta daude ardatza igaro eta lurrera ainguratzeko. Goiko harriak ondo kortserbatutako eraztun bat du ardatzaren pasabidearen inguruan eta bertatik alea sartzen da. Gainera, mugimendu birakaria eragiteko, zurezko heldulekua posizio bertikalean finkatzeko zuloak ditu ertzean. Bigarren errota honek 44 cm-ko diametroa du eta harri granitikokoa da. Eta hirugarrena, Erromatar garaikoa hau ere, minerala apurtzeko granitozko harri leunduzko xafla bat da.
=== Ur-errotak ===
[[Fitxategi:Roda de Vitruvi.jpg|thumb|224x224px|Vitruviok deskribatutako urez eragindako erromatar irin-errota baten eredua]]
K.a.ko lehenengo edo bigarren mendean "la machinaria molae aquariae" edo ur-errota sortu zen, Marco Lucio Vitrubio erromatar ingeniariak K.a. lehen mendearen amaieran dokumentu bidez deskribatutako (Ktesibioren eta Arkimedesen torloju hidraulikoa, ardatz bertikaleko errota greziarraren tradizioari jarraiki) gurpil hidrauliko engranajedunaren lehen deskribapen teknikoa.
Errota-tramankuluen jatorria -metateari dagokion izendapen hori alde batera utzirik- erromatarren inperio hedakor bateko eskulan eskasiari zor zaio, eta VIII-IX. mendeetan sustraitzen da, bereziki penintsulan, [[Musulmanek Iberiar penintsula konkistatzea|musulmanek]] hartu eta hobetu baitzituzten, emaitza bikainekin. Zehazteko, [[Europa|Europan]] aipatzen dituzten lehen dokumentu idatziek 732-775 ([[Alemania]]), 798 ([[Frantzia]]), 831 ([[Burgos]]) eta abarren artean egon zirela adierazten dute.
Euskal Herriaren kasuan, ezagutzen diren lehenen errota hidraulikoak, lehen milurtekoaren amaieran eraiki ziren: Nafarroan, 802an; [[Araba|Araban]], 822an; [[Bizkaia|Bizkaian]], 1053an; [[Ipar Euskal Herria|Iparraldean]], 1125ean eta Gipuzkoan, 1141ean. Ziur aski lehendik ere ur-errotak izango ziren Euskal Herrian, baina ez da aurkitu inolako dokumenturik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errota motak|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/saiakera/237-saioa-urutxurtu-14160383|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
Esan bezala, Gipuzkoan, lehen aipamen historikoa [[1141]]<nowiki/>ekoa da, [[Gartzia V.a Ramiritz]] edo Gartzia Berrezarlea nafar erregeak San Miguel de Excelsis komunitateari Berastegiko “molendinis“-ak entregatzeko emandako agindu batean jasotakoa.
==== Lehen aipamen idatziak ====
[[1328|1328an]] [[Alfontso XI.a Gaztelakoa|Alfontso XI.a erregeak]] [[Irun|Irun-Uranzu]] eta Oiartzungo [[Olagizon|olagizonei]] emandako Burdinolen Foruan honela jasotzen da: <blockquote>“...Otrosy, mandamos que los dichos ferreros para hazer / sus casas o ferrerías o molinos o ruedas, que / no ayan enbargo ninguno, no faziendo per/juizio a otros algunos, segund fuero de / ferrerías...“
“... E otrosy, mandamos que en la / nuestra tierra en las agoas, que puedan fazer / casas e ferrerías e molinos e ruedas / e veneras e redamientos e h[u]ertas / para las ferrerías, pagando nuestros derechos co/mo dicho es.
“... Otrosy, que / las ruedas e molinos que son de parte de / suso de las ferrerías e las aguas do están / pobladas qu’el agua con que las ferrerías han / e labrar, que las non represen ni enbarguen / ningunos...“</blockquote>
==== Aberastasun iturri ====
Errotak Oiartzungo garapen sozial eta ekonomikoan garrantzitsuak izan dira, Honen adierazle da diru-sarrera iturri honek historian zehar etxekoengan nahiz kanpokoengan piztu duen interesa.
[[Pablo Gorosabel|Pablo Gorosabelek]] “Diccionario histórico-geográfico-descriptivo de los pueblos, valles, partidos, alcaldías y uniones de Guipúzcoa” liburuan (1862) ondorengoa idazten du Oiartzun herriari eskainitako atalean:<blockquote>“Oiartzungo haranak ez zituen soilik arazoak eta desadostasunak izan Errenteriako [[Hiribildu|hiribilduarekin]], garai bateko buruarekin, baita probintziarekin ere. Ozta-ozta lortu zuen [[1453|1453an]] salbuespen-pribilegioa, eta, beraz, Gipuzkoako beste hiribilduetakoek egiten zuten moduan, askatasunez erabil zezaten nahi izan zuten bertako alkateek. Baina Errenteriako hiribilduak bere atxikipenari buruz jarritako errekurtso judizialen ondorioz, Errege-Grazia horrek ez zuen eraginik izan bat-batean, ondorioz Probintziak, Errenteriari mesede handia egiten ziolarik bere gestioetan. Hori izan zen desadostasunaren iturri. Oiartzungoek ez zuten ebazpena aintzat hartu eta ez zioten bere aginduei jaramonik egin. [[Ermandade|Ermandadeak]] beren aginduak betetzera bidalitako herritarrek Lope eta Mingot hil zituzten, beste batzuk zauritu zituzten, eta, azkenik, beste gehiegikeria larri batzuk egin zituzten. Probintzia, bere aldetik, bere buruari obeditzeko eta hain delitu izugarriak zigortzeko asmoz, jende askorekin eta indarrez sartu zen haran honetan. Bertan hartu zituen gotorlekuak eta etxe lauak; batzuk eraitsi eta beste batzuk erre zituen; irin-errotak deuseztatu zituen, gurpilak eta harriak apurtuz; burdinolak ere suntsitu zituen, haien txalupak eta erremintak eramanez, lan egin ez zezaten. Azkenean, bertako biztanleekin borrokatu eta haietako batzuk zauritu eta hil ondoren, probintziako Ermandadeak beste batzuk hartu zituen preso. Aldi berean, honek ordenantza batzuk egin zituen, eta zigor oso larrien pean debekatu zuen haran honetako lurraldean mota guztietako hornigaiak sartzea. Ikusten da, beraz, Oiartzungo harana eta probintzia benetako gerra egoeran eratu zirela, Gipuzkoako historiaren urtekarietan ezagutu ez den tamainako gerra egoera.”</blockquote>[[XVI. mendea|XVI. mendearen]] hasieran harana oparotasun eta hazkunde demografiko garai batean bizi zen, eta horrek espeziearen antropizazio eta okupazio handiagoa ekarri zuen, etxe eta instalazio berriak eraikitzeari esker, hala nola errotak eta burdinolak.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan 19 errota aipatzen dira [[1499|1499.]] urtean eta beste 3 hurrengo urteetan: [[Ihurrita errota|Yurritako errota]], Isastiko errota, Arizabaloko errota, Olaizolako errota, Makutsoko errota, Aranederreko errota, Ugarteko errota, Zuloagako errota, Pagoagako errota, Isasa errota, Aranburuko errota, Bidasoroko errota, Lasaoko errota, Eldozko errota, Torresko errota, besteak beste.
Oiartzungo errotek zuten garrantziaren jabe ziren noizean noiz bailara erasotzen zuten atzerritarrak ere. Honen adibide, 1719. urtean, Frantziarren inbasioaren ondotik Juansendoko errotan eragindako kalteak. (Oiartzungo artxibo historikoa).
==== Goieneko aldia ====
[[Ur-errota|Errota hidraulikoen]] ugaritzea [[XVIII. mendea|XVIII. mendean]] gertatu zen, artoaren iraultzak dakarren ehotzeko eskakizunaren gehitzeak bultzatuta. Jadanik [[XVII. mendea|XVII. mendean]] zeharo hedatuta zegoen artoaren nekazaritza Euskal Herri hezean, eta hasiera batean, artoa abereen janari moduan erabili bazen ere, laster giza-elikagai bezala onartu zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errota motak|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/saiakera/237-saioa-urutxurtu-14160383|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
[[Manuel Lekuona|Manuel Lekuonak]] "Del Oyarzun Antiguo" liburuan (1958), 1787. urteko estadistikak honela jasotzen ditu: <blockquote>"Bistan dugun estatistika [[1787|1787koa]] da. Urte horretan 567 etxebizitza zeuden bertan. Horietatik 16 errotak ziren. Biztanleak 3.341 ziren. Apaiza, 1; Onuradunak, 8; Sakristauak, 1; Elizgizonak 4; Kapareak, gizonezkoak eta emeak, 2.317; Abokatua, 1; Eskribauak, 3; Ikaslea, bat ere ez; Laborariak, 755; Jornalariak, 184; Merkataria, bat ere ez; Fabrikatzailea, bat ere ez; Artisauak, 97; Morroiak, 182; Erret soldatadun enplegatuak, bat ere ez; Foru militarrarekin, bat ere ez. Laburbiltzen dugun oharraren arabera, emakume ezkonduak gehiago dira gizon ezkonduak baino. Izan ere, gizon asko kanpoan daude, [[Caracas|Caracasen]], [[Bizkaia|Bizkaian]] edo [[Frantzia|Frantzian]], arotz edo ikazkin lanetan.”</blockquote>[[1850|1850ean]] [[Pascual Madoz|Pascual Madozek]] "Diccionario Geografico-Estadistico-Historico de España y sus posesiones en Ultramar" argitaratu zuen. Hiztegi honetan, bere garaikideen bizimodua jasotzen da, eta, aldi berean, leku, herri, hiribildu, hiri, barruti judizial eta probintzietako bakoitzean zegoen industria. Testuinguru horretan agertzen dira ibai errotak, [[Haize errota|haize errotak]], tahonak, olio errotak, batanak, [[Burdinola|burdinolak]] eta garai hartan hidraulikoki mugitzen ziren fabrika desberdinak. Oiartzunen 12 errota aipatzen ditu: Fagoaga, Zuloaga, Ugarte, Makutso, Araneder, Isasti, Yurrita, Aranguren, Eldoz, Txalaka, Errotazar eta Zuaznabar.
==== Gainbehera ====
Manuel Lekuonak "Del Oyarzun Antiguo" liburuan (1958), Oiartzun bailarako aberastasuna aztertzen dituen atalean, honela adierazi zuen: <blockquote>"Haraneko aberastasun hidraulikoari dagokionez, 18 eraikin dira adierazgarriak, gaur egungo edo hasierako industria-xedearen adierazle gisa, errotaren (errota) izena daramatenak: Aranguren 'go errota, Juansendo' ko errota, Zuaznabar 'ko errota, Errota xar, Txalaka' ko errota, Eldoz 'ko errota, Errota legor, Gordailegi edo Aritzabalo' ko errota, Iyurrita 'ko errota, Isasti' ko errota, Araneder 'ko errota, Makutso' ko errota, Ugarte 'ko errota, Errotaberri' ko errota, Bidasoro 'errota, Arraskue' ko errota, Zuloaga’ko errota, Paguaga’ko errota, 18 errota gaizki kontatuta, baina gaur egun ez dute dozena erdi baino gehiago lan egiten, eta gainerakoak desagertu egin dira. Horien zati bat Errenteria, Pasaia eta Hernaniko irin-industria handien ekintza xurgatzailearen ondorioz sortu da, eta beste zati bat energia elektrikoa sortzeko sortu da. Horietatik, gaur egun, honako zortzi hauek funtzionatzen dute haranean: Eldotz, Makutso, Zorrola, Berinberri, Paguaga 'ko errota, Naparribia, Penadai eta Okillegui.”</blockquote>Manuel Lekuonak aipatzen duen “dozena erdia“ ondorengo errotek osatzen dutela uste da: Ugarte‑errota, Arrasku‑errota, Araneder‑errota, Yurrita‑errota, Txalaka‑errota, Zuaznabar‑errota eta Juan Sendo‑errota.
Koldo Lizarralde Elberdin etnografoak 1980. hamarkadan gure herrialdean martxan zeuden errotak berrikusi zituen 2001. urtean: “Situación de los molinos Gipuzkoanos en el año 2001“. Oiartzunen, [[XXI. mendea|XXI. mendearen]] haseran, Arraskuko errota eta Yurritako errota aipatzen ditu martxan.
==== Kontserbazioa eta hedapena ====
2022tik Ugarte‑errota, Arrasku‑errota, Yurrita‑errota eta Txalaka‑errotako errotariek ekimen kulturalak antolatzen dituzte Oiartzungo bizimodu tradizionalaren adierazpena diren erroten balioa nabarmentzeko.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Oiartzungo Udala|url=https://www.oiartzun.eus/es/Actualidad/Noticias/20220429/Oiartzungo_errotak_ezagutzeko_aukera_Gipuzkoako_Erroten_Egunean|aldizkaria=www.oiartzun.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
[[Fitxategi:Kakao errota eskema.jpg|thumb|205x205px|Kakao errota eskema]]
== Kakaoa ehotzeko errota ==
[[Fitxategi:Kakaoa ehotzeko errotarriak Antonenen.jpg|ezkerrera|thumb|172x172px|Kakaoa ehotzeko errotarriak Antonenen.]]
1890eko Oiartzungo boto-emaileen erroldak 28 urteko Jose Juaquin Zalacain y Larramendi izeneko bat aipatzen du, helbidea Kale Nagusiko 26. zenbakian duena eta ofizioz [[Gozogile|gozogilea]]. Oiartzungo Udalaren 1943-1944ko akta-liburuan esaten denez, [[1944|1944ko]] ekainaren 21ean Martin Zalacain Eguinok kontzejuari txokolatea egiteko bere industria instalatuta zegoen lokal berean jarraitzeko baimena eskatu zion (Mola Jeneralaren kalea, 21). 1944ko industri zentsuan "Txokolate fabrika" bat aipatzen da Oiartzunen, Martin Zalakainena. Telefonoa ere bazuen, 6156 zenbakiduna!
Zalakainene etxeko Kakaoa ehotzeko errotaren errotarriak Kazkazuri plaza eta Antonene etxearen artean daude ikusgai.
== Magdalena kutxa ==
Oiartzungo errotariek egun desagertutako Magdalena baselizarekiko zuten ardura esanguratsua aipatzen du Manuel Lekuonak “Del Oyarzun Antiguo” liburuan (1958): <blockquote>"1560an San Lazaroren gaitzaz jotako infekziosoentzako ospitale bat egin zen Santa Maria Magdalena izeneko kapera ("Basilika") batekin. Leku honi Madalen-soro deitu zitzaion eta gaur egun mutilen eskola dago bertan. [[Baionako elizbarrutia|Baionako Apezpikuak]] baimendu behar izan zuen fundazioa, oraindik ere gure Eliza haren jurisdikziopean baitzegoen (…) 1566an Baionaren jurisdikzio sekularra amaitu zen Gipuzkoako eremu horretan, baita Baztango Bortzirietan ere.
[[1586|1586an]] Gipuzkoako Korrejidorearen komisario batek bisita egin zuen probintziako ospitaleak murrizteko azterketa egiteko, eta bisitan aurkitu zuten haraneko ospitaleak bi zirela: bata San Anton, gaixo guztientzat eta erromesentzat zena, eta bestea Magdalena, San Lazaroren gaitzarekin kaltetutakoentzat. [[1593|1593an]] komisario beraren bisita errepikatu zenean, San Anton ospitalerik ez zegoen, jada. Madalenakoak Santuaren Kapera bat zeukan sarreran, eta gaixoentzako Meza ematen zen. Herritar onek emandako oheak zituen; ondoan baratze on bat baina beste errentarik ez zuenez haraneko errotetan kaxa bat jartzen zen, eho behar zutenek irin eskukada bat bota zezaten, gero Ospitaleko Maiordomoak etxeko beharretarako biltzen zuena. Dohaitzan emandako behi batzuk ere bazituen'''.''' Data horretan eta medikuaren irizpenaren arabera, ospitalean bi gizon eta hiru emakume zeuden gaitzak jota... "</blockquote>
== Prezintoak eta isunak ==
[[1939|1939ko]] maiatzaren 14tik aurrera errazionamendua ezarri zen Espainia osoan.
[[1940|1940ko]] azaroaren 25ean [[Estatuko Aldizkari Ofiziala (Espainia)|Estatuko Aldizkari Ofizialean]] argitaratu zen: <blockquote>''«Ley 25 noviembre 1940 (Jefatura del Estado). Trigo. Autoriza clausura de molinos maquilleros.''<ref>https://www.boe.es/gazeta/dias/1940/11/29/pdfs/BOE-1940-334.pdf</ref>
''El gran número de molinos maquileros que existen en España, y la dificultad consiguiente de ejercer sobre ellos una estrecha vigilancia, son circunstanciasque determinan sea grande la cantidad de trigo que se moltura sin sujeción estricta a las normas establecidas por las Autoridades competentes. Estos hechos originan graves dificultades para el normal abastecimiento de trigo de la Nación, sobre todo en años de escasa cosecha como es la actual, haciéndose preciso, por consiguiente, tomar con carácter transitorio medidas restrictivas que terminen con este estado de cosas.''
''Por todo lo cual, dispongo:''
''Artículo 1º. Queda facultado el Delegado Nacional del Servicio Nacional del Trigo para ordenar la clausura, durante la actual campaña triguera, de los molinos maquileros que estime conveniente.''
''Art. 2º. Se derogan cuantas disposiciones se opongan al cumplimiento de esta Ley».'' </blockquote>[[1941|1941eko]] ekainaren 30eko lege berri baten bidez, errota makileroak itxi ziren, eta ehotzeko industriei irinak egiteko baimena ematen zitzaien. Bertan ahalmena ematen da, hala ere, Gariaren Zerbitzu Nazionalaren Ordezkaritza Nazionalari, egoki iritzitako errota makileroei lan egiteko aukera eman diezaien. Aitzitik, behin betiko ixtea, kasu bakoitzean erakunde horrek zehaztuko duen kalte-ordaina jasoko dute. Agindu horrek (hasiera batean) 1942ko uztailaren 1era arte izango zuen balioa.
Errota makileroen itxiera aginduak [[1952|1952ko]] ekainaren 15era arte iraun zuen.
Araudi horiek betetzen direla zaintzeko, aldian-aldian [[Guardia Zibila]] eta Gariaren Zerbitzu Nazionaleko ikuskatzailea errotara joaten ziren. Ekain aldera, hala erabakiz gero, Guardia Zibilak errotako harriak zigilatzen zituen. Errotariak urte horretako kanpainarako dokumentazioa behin lortuta zigiluak kentzera pasatzen ziren iraila aldera.
[[Antxon Agirre|Antxon Aguirre Sorondo]] etnografoak Gipuzkoako Gariaren Zerbitzu Nazionalak 1940tik 1960ra probintziako errotariei bideratutako jatorrizko espediente osoak aztertu zituen. 1940an martxan zeuden 142 erroten artean ditugu Oiartzungoak: Arrasku, Txalaka, Juansendo, Ugarte, Yurrita eta Zuaznabar.
Ehotze-kasu klandestinoen artean ondorengoa aipatzen du: <blockquote>''"1941eko azaroaren 26an Oiartzungo Arraskuko errotariaren aurkako salaketa, ezkutuko ehotzeagatik eta zigiluak hausteagatik. Tasen Probintzia Fiskaltzak zigor gogorra jarri dio: 10.000 pezetako isuna eta hiru hilabeterako ixtea. "'' </blockquote>Eta azpijokoen artean ezaguna den asmakizun hau: <blockquote>"Oiartzungo Arraskue-errotan, “Oiartzun“ ezizenez ezaguna eta erroten eraikitzaile-konpontzailea zenak, makinaren ardatza luzatuz beste errota txiki bat jarri zuen ganbaran. Ohiko harriak kentzen zituen, lan egitea ezinezkoa zela bistaratuz; lanaren ondoren, atzera lehen bezala uzten zuen errota ezer pasa ez balitz bezala".</blockquote>“Muga astoa eta haren ingurukoen kalamatrikak“ ipuinean (ilustrazioen egilea: Jokin Mitxelena; idazlea: Iban Apaolaza; 1545 Argitaletxea)<ref>{{Erreferentzia|izena=r01etpd158aa64558419b9ec5ed77644af02263cda|abizena=r01epd0122e4ed314423e0db04c97a47b5baa317f|izenburua='Muga astoa eta haren ingurukoen kalamatrikak'|hizkuntza=es|data=2023-07-24|url=https://www.kulturklik.euskadi.eus/creacion/2023/muga-astoa-eta-haren-ingurukoen-kalamatrikak-/webkklik01-detnewpr/es/|aldizkaria=www.kulturklik.euskadi.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref> jasotzen diren pasadizoetan azaltzen den moduan,[[Espainiako Gerra Zibila|1939ko gerra ostean]], ia bost urtez, Oiartzungo errotak prezintatuak zeuden bitartean herritarrek inguruko herrietako ([[Arantza]], [[Goizueta]], [[Lesaka]] eta San Anton) errotetan lortzen zuten arto irina. Joan-etorri gehienak gauez egin behar izaten zituzten.
== Errotariak ==
[[Fitxategi:Ihurrita.jpg|thumb|282x282px|Arrasku errota, Ugarte errota eta Yurrita errotako senideak.]]
“Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)“ liburuan Antxon Agirre Sorondok, ondorengo errotariak aipatzen ditu Oiartzungo errotetan:
* Txarondo errota: Urrupina eta Fermin “Ttitto“.
* Pagua errota: Pedro Jose Egiazabal e Inciarte eta Joaquin Aramendi “Frantzesa“.
* Zuluaga errota: Pedro Jose Egizabal.
* Ugarte errota: Josph. Ignacio de Olaciregi, Jose Nicolas Urdanpilleta y Peña, Jose Maria Urdanpilleta, Joaquina Artola eta Jose Maria Arruti.
* Arrasku errota: [[Inaxio Asteasuinzarra Lertxundi]], Jose Mari Asteasuinzarra Retegi eta Inaxio Asteasuinzarra Irastorza.
* Bidasoro errota: Francisco Elizondo Soroeta.
* Errotaberri: Inaxio Asteasuinzarra.
* Makutso errota: Mathias de Echegoyen.
* Araneder errota: Joseph Domingo Aleman, Miguel Ignacio Narvarte e Insauspe eta Felix Narvarte Igerategi.
* Isasti errota: Domingo Roteta y Gurmendi, Ignacio Roteta Aranburu eta Ceferino Irigoyen.
* Yurrita errota: Nicolas de Mitxelena, Juan Jose Lavie Astibia eta Nicolas Roteta Ezkurra.
* Txalaka errota: Diego Unanue Aristaran.
* Zuaznabar errota: Jose Antonio Zumeta Arregi, Ignacio Usandizaga Vidaur eta Miguel Ibarguen.
* Aranguren errota: Nicolas del Puerto eta Cosme Retegi Goñi.
Errotari guztien artean aipamen berezia egiten dio Antxon Agirre Sorondok Oiartzungo [[Inaxio Asteasuinzarra Lertxundi|Inaxio Asteasuinzarra]] “errota konpontzailea“-ri: <blockquote>Asteazuinzarrak mugarri bat ezarri zuen errotaritzaren historian. Bere jakinduria handia zen. Intuizio mekaniko handia zuen eta konponketa guztietan aditua. Errotaren teknologia menperatzen zuen tamaina guztietan eta Gipuzkoa osoa zeharkatu zuen, azken herriraino, errotaz errota. Probintzia osoan izan zen ezaguna. Inolako akatsik gabe esan daiteke bere garaian errotei buruz gehien jakin zuen gizona izan zela. </blockquote>
== Ikerketa etnografikoak ==
=== "Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)", Antxon Agirre Sorondo ===
1988. urtean Antxon Agirre Sorondok “Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)“ liburuan 20 errota aztertu zituen Oiartzunen: Txarondo‑errota, Pagua‑errota, Zuluaga‑errota, Sokolo‑errota edo Isatsola‑errota, Ugarte‑errota, Arrasku‑errota, Bidasoro‑errota, Errotaberri, Makutso‑errota, Araneder‑errota, Isasti‑errota, Iurrita‑errota, Eldotz‑errota, Txalaka‑errota, Errotazar, Zuaznabar‑errota, Juan Sendo‑errota, Aranguren‑errota, Errotalegor eta Auztegi‑errota.
=== "Situación de los molinos Gipuzkoanos en el año 2001", Koldo Lizarralde ===
Antxon Agirre Sorondok Gipuzkoako erroten inguruan burutu zuen ikerketan ezinbesteko laguntzailea izan zuen Koldo Lizarralde Elberdin etnografoa. Aditu honek, 1980. hamarkadan gure herrialdean martxan zeuden errotak berrikusi zituen 2001. urtean: "Situación de los molinos Gipuzkoanos en el año 2001"<ref>https://www.patrimur.es/documents/1806272/1815086/koldolizarralde.pdf/2ee2eeef-23fb-45f6-8feb-53c0fcb15c09</ref> Arro desberdinen artean Oiartzun ibaiaren arroa aztertzen du.
* Arraskue errota. "2001/08/31ean egindako bisitan errota funtzionamendu-baldintza ezin hobeetan dago. Une hartan jakin genuen Jose Mari Asteasuinzarra errotaria aurreko urtean hil zela, baina bere seme-alabek arbasoen bideari jarraitzen diote. Inaxio semeak errotarekin aurrera jarraitzeko asmo irmoa azaldu zuen, nahiz eta inguruko etxeak egiteko obrek ubidean eragindako kalteak handiak izan. Gaur egun, errota zaintzeaz arduratzen diren maizterrak dituzte".
* Yurrita errota. "2001/08/31ean Nicolas Roteta jabeak, 86 urterekin, egin zigun kasu. Errota martxan zegoela jakinarazi zigun bisita horretan, eta orain bere semearen ardurapean zegoela. Errotaren ondoan dagoen pentsu-biltegia eta partikularrentzat ehotzen dute".
[[Fitxategi:Harrobien kokapena.png|thumb|287x287px|Oiartzunen katalogatutako errotarri-harrobien kokagunea]]
=== “Errotarri“ Proiektua, Javier Castro ===
2020-2022 urte bitartean Javier Castro Montoya [[Aranzadi Zientzia Elkartea|Aranzadi Zientzia Elkarteko]] [[Etnografia]] saileko kideak, Yurrita Errota Sustatzeko Elkartearekin elkarlanean, 3 errotarri-harrobi katalogatu zituen Oiartzunen:
Europa mailako Web orrialdean jaso dira:<ref>http://meuliere.ish-lyon.cnrs.fr/</ref>
Errotarri-harrobia errotarria fabrikatzeko arroka-ustiategi bat da. Harginek landutako harriak irin-errotak zituzten helmuga. [[Antzinaroa|Antzinarotik]] [[Aro Modernoa|Aro Modernora,]] harriak herriguneetatik hurbilen zeuden harrobietan prestatzen ziren, garraioak berekin zekartzan zailtasunak zirela eta. Oiartzun bailarako errotarrien inguruko jarduera artxibo historikoetan jasotzen da:
* [[1512|1512an]] Martin de Erausok, hargin-maisuak, Oiartzungo bizilagunak, errotarri batzuk saldu zituen hautsez ehotzeko, 4 harriko bi lotetan aldi bakoitzean, harri bakoitzak 1500 mirariren prezioa zuelarik (gutxi gorabehera 4 dukat).
* [[1536|1536an]] honako hau aipatzen da: “ (...) ''ay otra librança de Juanes de Heraso, vecino de Oyarçun, de treze ducados hecha a XVIII de abrill por razon que el dicho Juanes hizo traer çiertas piedras para los molinos de conçejo'' (...)"
* [[1716|1716an]] honako hau aipatzen da: “(...) ''en el partido de Zorrola conzejil de VS se alla una cantera donde se puede sacar piedra de moler zeberas en los molinos'' (...)“
* [[1731|1731an]] Azerigorri/Altzi inguruan harrobi bat aipatzen da, Oiartzunek Iruni egindako kexa baten ondorioz; izan ere, Irungo ikazkinak Oiartzungo udal-mugartean baimenik gabe sartu ziren, txondorretarako egurra mozteko, eta beste pertsona batzuek irina ehotzeko harriak ateratzeko.
* [[1750|1750an]] Errenteriako Gabiriaerrota ([[Gabierrota]]) errotako errotari den Antonio Mendizabali Bernardo Etxeberria hargin-maisuak Oiartzundik idoki duen errotarria errotara eraman ahal izateko baimena ematen dio Oiartzungo Udalak.
* [[1867|1867an]] Jose Esteban Irigoien Oiartzuarrak Dn Ramon Zabala y Salazarri honela idazten dio: “(...) ''hace bastante tiempo que le hable al hijo del Señor Garbuno sobre las consabidas piedra molideras de Trebiño, y de la cantera de los montes de Oyárzun'' (...) ''y de las canteras de Oyárzun dice que una buena piedra cuesta un dineral'' (...)“. Jose Antonio Garbunoren erantzun gutunean ondorengoa irakur daiteke: “(...) ''Las dos duras arrancadas en el monte de Oyárzun tambien para la molienda costaron 13 onzas de oro'' (...)“.
==== Errotarri harrobiko aurkikuntzak ====
<gallery widths="170" heights="170">
Fitxategi:Berindoitz.jpg|Berindoitz 2020
Fitxategi:Zelaiburu.jpg|Zelaiburu 2020
Fitxategi:Antzuzabaleta erreka.jpg|Antzuzabaleta erreka 2021
Fitxategi:Zorrola.jpg|Zorrola 2022
</gallery>
== Kultura ==
=== “Errota zahar maitea“, Juan Mari Lekuona ===
Ondorengo bertso hauek [[Juan Mari Lekuona Berasategi|Juan Mari Lekuona]] (1927-2005) oiartzunarrari zor dizkiogu. Juan Mari Lekuonak bere osabaren Manuel Lekuona jarraitzailea izan zen eta osabaren bidea jorratuz, ahozko tradizioaren eta herri-lirikaren ezagule aparta izan zen.
{{Zutabe-zerrenda|kopurua = 2|
Errota zahar maitea
uraren ertzean,
uraren ertzean da
basati beltzean:
negar egiten dezu
alea txetzean.
Ni ere triste nabil
zutaz oroitzean.
Zotin sekua dagi errotarriak,
itzalitako izar diztirak
dira neretzat zure begiak.
Izar eder bat dago
hor goiko lepuan.
Errota zaharra, berriz,
erreka zokuan.
Berebiziko pena
badaukat barruan:
ezin gindezke bizi
elkarren onduan.
Bizitzaren legea nahi det onartu.
Halabeharra koraiaz hartu.
Berez dijoana zertan behartu?}}Errota zaharra, artzain bizitzaren eta nekazari kultura baten pareko, bere esperientziatik jasoa eta bere sentsibilitate estetikoan txertatua, Juan Mari konturatu zen mundu baten aldaketa sakonen aurrean aurkitzen ginela, eta ez zuela luzaroan aukerarik izango errotaren trangaren musika iluna entzuten jarraitzeko.
[[Xabier Lete]] eta [[Lourdes Iriondo|Lurdes Iriondo]] bikoteak kantatuz zabaldu zuten kantu hau Euskal Herrian.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Gabi de la Maza|izenburua=Errota zaharra Lourdes Iriondo-Xabier Lete|data=2009-03-26|url=https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=TXA8jZnAID4|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
== Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea ==
[[Fitxategi:2022 erroten eguna.jpg|ezkerrera|thumb|244x244px|2022 erroten eguna. Bisita gidatua.]]
2015eko azaroaren 25ean Eusko Jaurlaritzak [[Ihurrita errota|Yurrita errota]], kanala eta presa Kultura Ondasun gisa, Monumentu izendapenaz, Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusian sartu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izena=r01e00000fe4e66771ba470b8c53a3375b90675c3|abizena=r01epd0122e4ed314423e0db04c97a47b5baa317f|izenburua=AGINDUA, 2015eko azaroaren 25ekoa, Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kulturako sailburuarena, Oiartzunen (Gipuzkoa) den Yurrita edo Ihurrita errota, kultura-ondasun gisa, monumentu izendapenaz Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusian sartzeko dena.|hizkuntza=eu|data=2015-11-28|url=https://www.euskadi.eus/eusko-jaurlaritza/-/eli/es-pv/o/2015/11/25/(7)/dof/eus/html/|aldizkaria=www.legegunea.euskadi.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
2018ko ekainean Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea sortu zen. Helburu nagusia, Ondare historiko, teknologiko, antropologiko eta etnografikoaren zati den Errota zaindu eta ezagutaraztea da. Zentzu honetan asko dira azken urteetan Elkarteak antolatu edo sustatutako ekintza kulturalak. Gainera, Oiartzungo ''Ondare Mahaiko'' partaide, Herriko zenbait eragileekin batera, Oiartzun herriko kultura eta ondarea berreskuratzearen aldeko ekimenak bultzatzen ditu.<ref>https://ondarea.oiartzun.eus/eu/ondare-mahaia/eragileak</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Oiartzungo Udala|url=https://www.oiartzun.eus/es/Actualidad/Noticias/20230801/Ondare_mahaiko_kideek_jaso_dute_2023ko_kultur_saria|aldizkaria=www.oiartzun.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Oiartzungo Udala|url=https://www.oiartzun.eus/eu/Zer_berri_/Udal_berriak/20230509/Oiartzungo_errotak_ezagutzeko_ibilaldi_gidatua_egingo_dute_igandean|aldizkaria=www.oiartzun.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
2022tik ospatzen da ''Erroten Eguna'' Oiartzunen. Ekimenaren eragileak ''Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea'', herriko errotariak, Ondarearen Mahaia eta Oiartzungo Udala dira. Bere helburua erroten funtzionamendua ezagutu eta ondare honen balio historiko eta kulturalaz jabetzea da.<ref name=":0" />
== Errotak''' ''' ==
Antxon Agirre Sorondok “Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)“ liburuan 20 ibai-errota aztertu zituen:
=== 1. Txarondo-Errota ===
[[Fitxategi:Txarondo errota.jpg|ezkerrera|thumb|256x256px|Txarondo errota]]
[[Ergoien (Oiartzun)|Ergoien]] auzoan, Oiartzundik Lesakarako errepidean, Penadegi errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X595528, Y4792197.
1980. urteko OIARTZUN aldizkarian Iñaki Arbelaitz-ek honela idazten du:
1900erako eginda zeuden Naparobi edo Portuberri zentraletik oso gertu Makinetxe de Ergoyen zentraleko urak elikatzen zituzten kanalak.
Ttitto errotaria urik gabe geratzen zen, jakina, bere errotaren azenaia (turbina) mugituz, ubideekin ibaiak murrizketa handia jasan baitzuen. Txarondoko errotak ez zuen arto askorik ehotzen (artorik apenas iyotzen zen ordurako). Errotaren gainbehera zen.
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: -
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: -
XIX. mendearen amaieran ehotu zuen azken aldiz.
Urrupina sendia eta Fermin "Ttitto" izan ziren azken errotariak.
2024 antapara eta errotapea gordetzen ditu. Makineria desagertua dago.
=== 2. Pagua-Errota ===
[[Fitxategi:Pagua.Mapa.png|thumb|348x348px|Pagua errota 1900eko mapan. ]]
Ergoien auzoan, Oiartzundik Lesakarako errepidean, "Paqui" tabernaren ondoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X594736, Y4793336.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Pagoagako errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 500 litro segundoko
Ur saltoa: 8,2 m
Kanalaren luzera: -
1929. urtean Candido de Orbek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
1960. urtean ehotu zuen azken aldiz.
Joaquin Aramendi, "Frantzesa", izan zen azken errotaria. Cecilia Egiazabal eta bere semea Juan izan zituen laguntzaile.
2024ean errotapea gordetzen da bakarrik.
=== 3. Zuluaga-Errota ===
[[Fitxategi:Zuloaga.Mapa.png|thumb|307x307px|Zuloaga errota 1900eko mapan.]]
Ergoien auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X593801, Y4793823
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Zuloagako errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 7
Emaria: 250 litro segundoko
Ur saltoa: 2,5 m
Kanalaren luzera: 275 m
Gipuzkoan inoiz izandako errotarik handienetarikoa.
Errotak 1933an utzi zion funtzionatzeari, urte hartan gertatutako uholdeek eragindako kalteen ondorioz.
Zuloagako errotaren azken errotariak Barbara Antonia Etxebeste Lekuona eta bere seme-alabak izan ziren: Tomas “Kazko”, Margarita eta Karmen Egiazabal. Garai hartan hutsik zegoen Zuloagako errotan bizitzen hasi ziren. Aurretik Juan Kruz Elizegi ospetsua izan zen errotari etxe honetan, ''Pello Errota'' bertsolari famatuaren ahaidea.
2024ean errotatik geratzen den bakarra eraikina eta presaren hondakinak dira, eta irteerako ahoa ere ikus daiteke.
=== 4. Sokolo-Errota edo Isatsola-Errota ===
Ergoien auzoan, Zuloagako errotaren ondoren, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X593387, Y4793916.
Manuel Lekuonak “Del Oyarzun Antiguo” liburuan honela dio:
"Torrea eta Olajaundegui, Ergoien bidean, Isasa edo Isatse etxea ere izan zen. Haren hondarren artean sakabanatuta daude, eraikin mota hartako elementuak, hala nola abizenaren ate arkudunak eta noblezia-armarria, etab. Haren burdinola gaur egun SOKOLO deitzen den horretan egon zen, baina dokumentuetan ISATSOLA izenarekin agertzen da. Etxetik oso gertu, minerala kiskaltzeko bi labe daude, eta, denboraren poderioz, kareharrizko labeak ere izan ziren".
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Isasa errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: -
Emaria: -
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: -
Errotaren makineria XIX. mendearen amaieran edo XX. mendearen hasieran desagertu zela uste da.
1981ean Presa handia dago oraindik, eta, hala ere, apenas geratzen den eraikinaren hondarrik. Lehen errota zegoen lekuan, harri batzuk eta "antepara" eder bat besterik ez dira geratzen.
=== 5. Ugarte-Errota ===
[[Fitxategi:Ugarte.Mapa.png|thumb|Ugarte errota 1900eko mapan]]
[[Altzibar]] auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X592919, Y4794098.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Ugarteko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 480 litro segundoko
Ur saltoa: 3,3 m
[[Fitxategi:Ugarte errota.jpg|thumb|Ugarte errota]]
Kanalaren luzera: 500 m
1929. urtean Dolores Bidaola Ugartek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
1978. urtetan ehotu zuen azken aldiz.
Jose Maria Arruti izan zen azken errotaria.
Bere handitasun osoan gordetzen da. Azpiegitura ondo kontserbatuta dago.
=== 6. Arrasku-Errota ===
[[Fitxategi:Arrasku.Mapa.png|ezkerrera|thumb|233x233px|Arrasku errota 1900eko mapan.]]
[[Karrika (Oiartzun)|Karrika]] auzoan, izen bereko errekako urekin elikatzen da. Eraikina errekaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X593054, Y4792982.
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: 120 litro segundoko
Ur saltoa: 3,6 m
[[Fitxategi:Arraskuko errota.jpg|ezkerrera|thumb|232x232px|Arrasku errota.]]
Kanalaren luzera: 100 m
1929. urtean Ignazio Asteasuinzarrak errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
2024ean artoa etxerako ehotzen du.
Inaxio Asteasuinzarra Irastorza da errotaria.
Errotako makineria eta azpiegitura hidraulikoa oso ondo kontserbatzen dira.
Pieza bakarreko harrizko turtukia gorderik dago errotan. Honako inskripzioa du: “''LO ISO JULIAN DE ASTEASUINZARRA EN EL AÑO 1848''”.
=== 7. Bidasoro-Errota ===
[[Fitxategi:Bidasoro.Mapa.png|ezkerrera|thumb|208x208px|Bidasoro errota 1900eko mapan.]]
Karrika auzoan, izen bereko errekako urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X592897, Y4793118.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Bidasoroko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 120 litro segundoko
[[Fitxategi:Bidasoroko errota.jpg|ezkerrera|thumb|208x208px|Bidasoro errota.]]
Ur saltoa: 1,4 m
Kanalaren luzera: -
1929. urtean Ignazio Asteasuinzarrak errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
Ildefonso Mitxelena izan zen azken errotaria. Arotza ere izan zen eta tornua, zerra, eta bestelako tresnak eragiteko energia hidraulikoaz baliatu zen.
2024ean errota zaharra erabat ordezkatu zuen eraikin berria baino ez da geratzen.
=== 8. Errotaberri ===
[[Fitxategi:Errotaberri.Mapa.png|thumb|257x257px|Errotaberri 1900eko mapan.|ezkerrera]]
Alzibar auzoan, Karrika errekako urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X592773, Y4793765.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 154 litro segundoko
Ur saltoa: 4,5 m
Kanalaren luzera: -
1929. urtean Domingo Sorondok errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
[[XX. mendea|XX. mendearen]] erdialde arte argi indarra sortu zen bertan.
Sorondo sendiaren esku egon zen errota bere lekuan bakailao-lehortegi bat eraiki zen arte.
2024ean presa eta irteerako ahoa gordetzen dira bakarrik.
=== 9. Makutso-Errota ===
[[Fitxategi:Makutsoko errota.jpg|ezkerrera|thumb|250x250px|Makutso errota.]]
[[Iturriotz (Oiartzun)|Iturriotz]] auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X592026, Y4794084.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Makutsoko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: -
Emaria: 700 litro segundoko
Ur saltoa: 3 m
Kanalaren luzera: -
1812ko Udal Artxiboan ( B-Neg. 5-Liburua 2.-Exp. 2), ''Mathias Echegoyen'' aipatzen da ''Macuso'' Errotako errotari gisa, baina 1889an, jada, Makutso errota ez da errota bezala azaltzen, baserri soil bezala, baizik.
1896ean Ramona Urdinola eta Maria Hompanera azaltzen dira finkaren jabe eta geroztik hainbat erabilera berri izan zituen: sagardo eta txakoli fabrika, zentral elektrikoa...
1929. urtean Margarita Arbidek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
1959an indar elektrikoa sortzen zuen.
1960an antepara estali egin zen.
2024ean ez dago errotaren aztarnarik.
=== 10. Araneder-Errota ===
[[Fitxategi:Araneder.Mapa.png|thumb|207x207px|Araneder errota 1900eko mapan.]]
Iturriotz auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen, Araneder baserriaren ondoan, Ugaldetxo eta Iturriotz artean: UTM 30N ETRS89 X591719, Y4794170.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Araneder-ko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
[[Fitxategi:Araneder errota.jpg|thumb|197x197px|Araneder errota]]
Emaria: 1.250 litro segundoko
Ur saltoa: 2,96 m
Kanalaren luzera: -
1929. urtean Teodoro Uriartek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
XX. mendearen lehen erdian ehotu zuen azken aldiz.
2024ean errotaren oinarria mantentzen da.
=== 11. Isasti-Errota ===
[[Fitxategi:Isasti.Mapa.png|thumb|Isasti errota 1900eko mapan.]]
[[Ugaldetxo]] auzoan, Oiartzun ibaiaren eta Auztegi errekako urekin elikatzen zen. Eraikina Oiartzun ibaiaren eskuin aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591228, Y4794601.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Isastiko errota aipatzen da.11.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 1.400 litro segundoko
[[Fitxategi:Isastiko errota.jpg|thumb|Isasti errota]]
Ur saltoa: 3,2 m
Kanalaren luzera: 511 m
1929. urtean Pablo Beinerek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
XX. mendearen lehen erdian ehotu zuen azken aldiz.
Azken errotaria Zeferino Irigoien izan zen.
2024ean ez dago eraikinaren aztarnarik. Bere tokian etxebizitzak egin dira XXI. mendearen bigarren hamarkadan.
=== 12. Yurrita-Errota ===
[[Fitxategi:Yurrita.Mapa.png|thumb|190x190px|Yurrita errota 1900eko mapan]]
Ugaldetxo auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen da. Eraikina ibaiaren eskuin aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X590755, Y4794984.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Yurritako errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 645 litro segundoko
[[Fitxategi:Kamara 1 162.jpg|thumb|188x188px|Yurrita errota]]
Ur saltoa: 2,8 m.
Kanalaren luzera: 270 m.
XX. mendeko lehen bi hamarkadatan Errenteriako argiteria publikoarentzat argi indarra sortu zuen.
2015ean Eusko Jaurlaritzak Yurritako errota, kanala eta presa Kultura Ondasun gisa, Monumentu izendapenean, Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusian sartu zituen.<ref>{{Erreferentzia|abizena=GOIZARIN|izenburua=«Yurritako ondarea gordetzea, zabaltzea eta balorean jartzea da elkartearen helburua»|hizkuntza=eu|data=2020-05-10|url=https://www.diariovasco.com/oarsoaldea/oiartzun/yurritako-ondarea-gordetzea-20200510001429-ntvo.html|aldizkaria=El Diario Vasco|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
=== 13. Eldotz-Errota ===
[[Fitxategi:Eldoz.Mapa.png|ezkerrera|thumb|154x154px|Eldotz errota 1900eko mapan.]]
Iturriotz auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591744, Y4792341.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Eldozko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: -
[[Fitxategi:Eldotzko errota.jpg|ezkerrera|thumb|148x148px|Eldotz errota]]
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: -
1865an Inazio Oiartzabal Olaziregi azaltzen da errotari.
Erabat desagertu da, noiz desagertu zen inork esaten ez badaki ere. Horma zahar batzuk besterik ez daude, eta sastrakak estalitako irteerako ahoaren hondarrak kontserbatzen dira 2024ean.
[[Fitxategi:Txalaka.Mapa.png|thumb|Txalaka errota 1900eko mapan.]]
=== 14. Txalaka-Errota ===
Iturriotz auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen da. Eraikina errekaren eskuin aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X591550, Y4793301.
Udal Artxibategiko agiri historikoetan Txalaka errota XVIII. mendearen hasieran aipatzen da.
[[Fitxategi:Txalakako errota.jpg|thumb|Txalaka errota]]
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: 150 litro segundoko
Ur saltoa: 2 m
Kanalaren luzera: 82 m
2024ean Iker Azurmendi da errotaria.
Errotako makineria eta azpiegitura hidraulikoa berriztatzen ari da.
=== 15. Errotazar ===
Ugaldetxo auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590977, Y4793834.
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: 141 litro segundoko
Ur saltoa: 2,9 m
Kanalaren luzera: -
Udal Artxibategiko agirietan Kosme Mitxelena ageri da errotari gisa XVIII. mendearen lehen erdian.
XX. mendearen hasieran errota martxan zegoen.
1931. urtean Rita Irazu Lopetegik errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
Eraitsia izan zen ondoren, eta 1972an «Errota-zarreko baserri» gisa azaltzen da.
=== 16. Zuaznabar-Errota ===
[[Fitxategi:Zuaznabar.Mapa.png|ezkerrera|thumb|244x244px|Zuaznabar errota 1900eko mapan.]]
Ugaldetxo auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren eskuin aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590502, Y4794175.
Udal Artxibategiko agirietan errota gisa azaltzen da XVIII. mendearen erdian.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 525 litro segundoko
Ur saltoa: 3,45 m
Kanalaren luzera: -
1929. urtean Luis Zabala y Eznarrizagak errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
Miguel Ibarguen Goñi izan zen azken errotaria.
Errotak 1973. urtean utzi zion irina egiteari.
=== 17. Juan Sendo-Errota ===
[[Fitxategi:JuanSendo.Mapa.png|ezkerrera|thumb|Juan Sendo errota 1900eko mapan.]]
Ugaldetxo auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren eskuin aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590588, Y4794766.
Udal Artxibategiko agirietan errota gisa azaltzen da 1677. urtean.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 200 litro segundoko
Ur saltoa: 2 m
Kanalaren luzera: 210 m
XX. mendearen erdi aldera ehotu zuen azken aldiz.
Zuaznabarko industrialdea urbanizatu zenean eraitsi zuten eta erabat desagertua dago. Bere lurretan merkatalgune bat eraiki zen.
=== 18. Aranguren-Errota ===
[[Fitxategi:Aranguren.Mapa.png|ezkerrera|thumb|Aranguren errota 1900eko mapan.]]
Ugaldetxo auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590345, Y4795118.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Arangurengo errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 450 litro segundoko
Ur saltoa: 1,2 m
Kanalaren luzera: 180 m
Auzotarrek esandakoagatik, 1968an utzi zion funtzionatzeari.
Zuaznabar eta Juan Sendo errotak bezala, merkatalgunea eraikitzerakoan desagertu zen.
=== 19. Errotalegor ===
[[Fitxategi:Errotalegor.Mapa.png|ezkerrera|thumb|Errotalegor 1900eko mapan.]]
Lintziringo auzoan, Lintzirin errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591251, Y4796197.
Errotarri pare kopurua: -
Emaria: -
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: -
Lintziringo industriaguneak eraikitzerakoan desagertu zen.
=== 20. Auztegi-Errota edo Arizabalo-Errota ===
[[Fitxategi:Auztegi.Mapa.png|thumb|169x169px|Auzitegi errota 1900eko mapan.]]
[[Arragua|Arraguako]] auzoan, Auztegiko errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591810, Y4795601.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Arizabaloko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: -
Emaria: -
Ur saltoa: -
[[Fitxategi:Auztegi errota.jpg|thumb|151x151px|Auzitegi errota]]
Kanalaren luzera: -
Pentsa daiteke XX mende hasieran utzi ziola lan egiteari, eta horrek justifikatuko luke inork funtzionamenduan ezagutu ez izana, ezta erregistroetan inoiz inskribatu ez izana ere.
== Erabilitako bibliografia ==
* Del Oyarzun antiguo liburua. Manuel de Lekuona.
* Oiartzun 1980 (78-81) Errotak. A. Agirre.
* Oiartzun 1981 (92-95) Molinos en Oyarzun II. A. Agirre.
* Oiartzun 1982 (76-77) Los molinos de Oiartzun. A. Agirre.
* Oiartzun 1983 (21-24) . Los molinos de Oiartzun IV parte. A.Agirre.
* Oiartzun urtekaria 1982. (81-82). Algunas notas sobre Errotaberri y otras curiosidades de la vida molinera. Iñaki Arbelaitz.
* Tratado de molinología liburua. Antxon Agirre. Donostia Eusko Ikaskuntza 1988.
* Oiartzungo urtekaria 1989 (17-20). Tratado de molinologia. Antxon Agirre.
* Xanistebanak 2008 (51-53) Los chocolateros de Oiartzun. Antxon Agirre.
* Oiartzungo artxibo historikoa.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* [https://ataria.eus/zizurkil/1651823725860-errota-baten-funtzionamendua Ur-Errotak, nolakoak dira eta nola dabiltza. Bideoa.]
* [https://ahotsak.eus/oiartzun/gaiak/090105/ Jasotako hainbat testigantza.]
[[Kategoria:Oiartzungo eraikinak]]
[[Kategoria:Errotak]]
[[Kategoria:Ondarea]]
[[Kategoria:Teknologia]]
[[Kategoria:Antropologia]]
[[Kategoria:Etnografia]]
[[Kategoria:Herri arkitektura]]
[[Kategoria:Azpiegitura hidraulikoak]]
[[Kategoria:Teknologia iraunkorrak]]
[[Kategoria:XVI. mendea]]
[[Kategoria:XVII. mendea]]
[[Kategoria:XVIII. mendea]]
[[Kategoria:XIX. mendea]]
[[Kategoria:XX. mendea]]
[[Kategoria:XXI. mendea]]
r3zisif8uhgncd9j0i6yw5y9doo2yu7
9975586
9975521
2024-11-20T19:32:54Z
Alex Roteta
139167
/* 3. Zuluaga-Errota */
9975586
wikitext
text/x-wiki
[[Fitxategi:Oiartzungo errotak.png|thumb|325x325px|Oiartzunen katalogatutako ibai- errotak]]
'''Oiartzungo errotak.''' Bailararen aberastasun hidraulikoaren adierazgarri dira Oiartzunen katalogatu diren 20 ibai-errotak. Hauek, herriko ondare historiko, teknologiko, antropologiko eta etnografikoaren parte dira, lurralde antolaketaren eta giza jardueraren adierazpenik esanguratsuenetako bat.
== Kokapen geografikoa ==
[[Oiartzun]] mendiz inguratua dago, [[Aiako harria|Aiako Harria]] irudi eta oinarri duela. Harana [[Oiartzun (ibaia)|Oiartzun ibaiak]] zeharkatzen du, eta herria haren inguruan altxatuta dago.
[[Fitxategi:Yurritako errota.jpg|thumb|338x338px|Yurrita errota 2024]]
Oiartzun ibaiaren arroak 82,27 km. koadroko eremua hartzen du: Oiartzun, [[Errenteria]], [[Lezo]] eta [[Pasaia|Pasaiako]] herria zeharkatuz eginiko ibilbideak. Ibaia 16,6 km luze da, eta% 4,5eko malda du batez beste. Arroaren goialdean, Aiako Harrietan maldarik handienak ditu. Goialdeko haran estuak V itxura du. [[Altzibar]] auzoan [[Karrika (Oiartzun)|Karrika]] erreka Arditurrira batzen da. Erdialdeko ibilgua leunagoa da eta uholde ordokia eratzera iristen da. [[Ugaldetxo|Ugaldetxoko]] industrialdean batzen dira Aiako Harri eta [[Bianditz]] mendien magaletatik sorturiko Arditurri ibaiak eta [[Aldura]] mendiko magaletako urak. Behealdeko ibilguan, berriz, Pasaiako senaia dugu; garai batean [[padura]] handia zen, egun Pasaia eta Errenteriako herriek eta portuko instalazioek hartzen dutena.
Oiartzun ibaiaren bailara [[Paleozoiko|Paleozoikoan]] (orain 380 milioi bat urte) hasi zen eratzen; hortaz, [[Euskal Herria|Euskal Herriko]] bailara zaharrenetarikoa dela esan daiteke. Prezipitazioen aldetik, bere iturburua euririk gehien egiten duen euskal zonaldean dago (2300 mm). Ur kopuru hori dela eta, ibaiaren iturburuaren inguruan [[San Anton urtegia|San Anton]], [[Añarbeko urtegia|Añarbe]] eta [[Domiko urtegia|Domiko]] urtegiak daude.
== Historia ==
=== Esku errotak ===
Ehoketa –gorputz bat bi harriren artean marruskatuz txiki-txiki egin eta hauts bihurtu arte birrintzeko prozesua– gizakiaren iharduera burutsuen artean lehenetarikoa izan da.
Izugarri bultzatu zen [[Neolitoa|neolitikotik]] aurrera, K.a. 3500 urteaz geroztik Euskal Herrian. Hala ere, elikagaiak hobeto irensteko, harriekin eta beste elementu batzuekin txikitzeko bulkada ehoketaren aitzindaria edo aurrekoa dela pentsatu behar dugu.
Eskuzko metate soilari (harri leunduzko xafla angeluzuzena eta bi eskuekin aleak ehotzeko hartzen den arrabol zilindrikoa) errota birakariak jarraitu zitzaizkion (bi harri edo errotarri biribil, behekoa finkoa eta goikoa mobila), burdin adinetik aurrera, errota-teknikan aurrerapen garrantzitsua ekarri zutenak. Horrek lana errazten du eta, ondorioz, errendimendua handitzen du, elikadura hobea ahalbidetuz.
Euskal Herrian, [[Estrabon]] (K.a. 58-K.o. 5) geografo greziarrak, bere Geografia lanean, euskotarren janaria ehotzeko ohiturari buruz idatzi zuen, zera adieraziz: <blockquote>“... Menditarrak urtearen lautatik hirutan ez dira ezkurrez baizik elikatzen, zeinak, ihartu eta apurturik denbora askoan gorde daitekeen ogi bat egiteko ehotzen baitira.”<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errota motak|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/saiakera/237-saioa-urutxurtu-14160383|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref> </blockquote>Aurkitu diren aztarnek adierazten dutenez, erromatar-iberiar kulturan erroten erabilera oso zabalduta zegoen. Erromatarren gudarostean, hamar pertsonetatik batek, eskuzko errota bat zeraman. Erromatar errotak [[Buñuel|Buñuelen]], [[Los Arcos|Los Arcosen,]] [[Artaxoa|Artaxoan]] ([[Nafarroa Garaia|Nafarroa]]), [[Santo Domingo de la Calzada|Santo Domingo de la Calzadan]] ([[Errioxako Autonomia Erkidegoa|Errioxa]]), eta Oiartzunen ([[Gipuzkoa]]) aurkitu dira.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Erroten jatorria eta historia|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/idazlanak-mainmenu-476/saiakera/236-saioa-urutxurtu-45430406|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
=== Arditurri ===
Juan Guillermo Thalacker ingeniariak 1803an Oiartzungo Arditurriko meazuloak bisitatu zituen. 1804an plazaratu zen idatzian honela zioen: “putzu batzuetan oso ugariak dira esku-errotak, [[Granito|granitoz]] eginak“.
[[Arditurriko erromatar meatzeak|Arditurritik]] datozen hiru eskuzko errota berreskuratu dira. Lehenengoak neurri ertainak ditu, 60 cm-ko diametroa eta 35 cm-ko altuera. Eskuzko errota birakari honek bi pieza zituen: behekoa, finkoa, kono-formakoa eta erdian ardatzarentzat zulo bat zuena, eta goikoa, barnehutsa forma koniko horretara egokitzeko. Goiko harriaren muturretan errefortzu batzuk prestatzen ziren zurezko armazoia jartzeko, eta horren gainean biraketa-mugimendua egiten zen, giza besoekin edo animalien laguntzarekin. Bigarrenak goiko pieza baino ez du, eta eskuzko errota zirkular birakari bat da, oinarri finko bat duena, gutxi gorabehera laua, ildaskak zizelkatuak zituena, eta goiko pieza bat, aurrekoari egokitua; biak zulatuta daude ardatza igaro eta lurrera ainguratzeko. Goiko harriak ondo kortserbatutako eraztun bat du ardatzaren pasabidearen inguruan eta bertatik alea sartzen da. Gainera, mugimendu birakaria eragiteko, zurezko heldulekua posizio bertikalean finkatzeko zuloak ditu ertzean. Bigarren errota honek 44 cm-ko diametroa du eta harri granitikokoa da. Eta hirugarrena, Erromatar garaikoa hau ere, minerala apurtzeko granitozko harri leunduzko xafla bat da.
=== Ur-errotak ===
[[Fitxategi:Roda de Vitruvi.jpg|thumb|224x224px|Vitruviok deskribatutako urez eragindako erromatar irin-errota baten eredua]]
K.a.ko lehenengo edo bigarren mendean "la machinaria molae aquariae" edo ur-errota sortu zen, Marco Lucio Vitrubio erromatar ingeniariak K.a. lehen mendearen amaieran dokumentu bidez deskribatutako (Ktesibioren eta Arkimedesen torloju hidraulikoa, ardatz bertikaleko errota greziarraren tradizioari jarraiki) gurpil hidrauliko engranajedunaren lehen deskribapen teknikoa.
Errota-tramankuluen jatorria -metateari dagokion izendapen hori alde batera utzirik- erromatarren inperio hedakor bateko eskulan eskasiari zor zaio, eta VIII-IX. mendeetan sustraitzen da, bereziki penintsulan, [[Musulmanek Iberiar penintsula konkistatzea|musulmanek]] hartu eta hobetu baitzituzten, emaitza bikainekin. Zehazteko, [[Europa|Europan]] aipatzen dituzten lehen dokumentu idatziek 732-775 ([[Alemania]]), 798 ([[Frantzia]]), 831 ([[Burgos]]) eta abarren artean egon zirela adierazten dute.
Euskal Herriaren kasuan, ezagutzen diren lehenen errota hidraulikoak, lehen milurtekoaren amaieran eraiki ziren: Nafarroan, 802an; [[Araba|Araban]], 822an; [[Bizkaia|Bizkaian]], 1053an; [[Ipar Euskal Herria|Iparraldean]], 1125ean eta Gipuzkoan, 1141ean. Ziur aski lehendik ere ur-errotak izango ziren Euskal Herrian, baina ez da aurkitu inolako dokumenturik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errota motak|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/saiakera/237-saioa-urutxurtu-14160383|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
Esan bezala, Gipuzkoan, lehen aipamen historikoa [[1141]]<nowiki/>ekoa da, [[Gartzia V.a Ramiritz]] edo Gartzia Berrezarlea nafar erregeak San Miguel de Excelsis komunitateari Berastegiko “molendinis“-ak entregatzeko emandako agindu batean jasotakoa.
==== Lehen aipamen idatziak ====
[[1328|1328an]] [[Alfontso XI.a Gaztelakoa|Alfontso XI.a erregeak]] [[Irun|Irun-Uranzu]] eta Oiartzungo [[Olagizon|olagizonei]] emandako Burdinolen Foruan honela jasotzen da: <blockquote>“...Otrosy, mandamos que los dichos ferreros para hazer / sus casas o ferrerías o molinos o ruedas, que / no ayan enbargo ninguno, no faziendo per/juizio a otros algunos, segund fuero de / ferrerías...“
“... E otrosy, mandamos que en la / nuestra tierra en las agoas, que puedan fazer / casas e ferrerías e molinos e ruedas / e veneras e redamientos e h[u]ertas / para las ferrerías, pagando nuestros derechos co/mo dicho es.
“... Otrosy, que / las ruedas e molinos que son de parte de / suso de las ferrerías e las aguas do están / pobladas qu’el agua con que las ferrerías han / e labrar, que las non represen ni enbarguen / ningunos...“</blockquote>
==== Aberastasun iturri ====
Errotak Oiartzungo garapen sozial eta ekonomikoan garrantzitsuak izan dira, Honen adierazle da diru-sarrera iturri honek historian zehar etxekoengan nahiz kanpokoengan piztu duen interesa.
[[Pablo Gorosabel|Pablo Gorosabelek]] “Diccionario histórico-geográfico-descriptivo de los pueblos, valles, partidos, alcaldías y uniones de Guipúzcoa” liburuan (1862) ondorengoa idazten du Oiartzun herriari eskainitako atalean:<blockquote>“Oiartzungo haranak ez zituen soilik arazoak eta desadostasunak izan Errenteriako [[Hiribildu|hiribilduarekin]], garai bateko buruarekin, baita probintziarekin ere. Ozta-ozta lortu zuen [[1453|1453an]] salbuespen-pribilegioa, eta, beraz, Gipuzkoako beste hiribilduetakoek egiten zuten moduan, askatasunez erabil zezaten nahi izan zuten bertako alkateek. Baina Errenteriako hiribilduak bere atxikipenari buruz jarritako errekurtso judizialen ondorioz, Errege-Grazia horrek ez zuen eraginik izan bat-batean, ondorioz Probintziak, Errenteriari mesede handia egiten ziolarik bere gestioetan. Hori izan zen desadostasunaren iturri. Oiartzungoek ez zuten ebazpena aintzat hartu eta ez zioten bere aginduei jaramonik egin. [[Ermandade|Ermandadeak]] beren aginduak betetzera bidalitako herritarrek Lope eta Mingot hil zituzten, beste batzuk zauritu zituzten, eta, azkenik, beste gehiegikeria larri batzuk egin zituzten. Probintzia, bere aldetik, bere buruari obeditzeko eta hain delitu izugarriak zigortzeko asmoz, jende askorekin eta indarrez sartu zen haran honetan. Bertan hartu zituen gotorlekuak eta etxe lauak; batzuk eraitsi eta beste batzuk erre zituen; irin-errotak deuseztatu zituen, gurpilak eta harriak apurtuz; burdinolak ere suntsitu zituen, haien txalupak eta erremintak eramanez, lan egin ez zezaten. Azkenean, bertako biztanleekin borrokatu eta haietako batzuk zauritu eta hil ondoren, probintziako Ermandadeak beste batzuk hartu zituen preso. Aldi berean, honek ordenantza batzuk egin zituen, eta zigor oso larrien pean debekatu zuen haran honetako lurraldean mota guztietako hornigaiak sartzea. Ikusten da, beraz, Oiartzungo harana eta probintzia benetako gerra egoeran eratu zirela, Gipuzkoako historiaren urtekarietan ezagutu ez den tamainako gerra egoera.”</blockquote>[[XVI. mendea|XVI. mendearen]] hasieran harana oparotasun eta hazkunde demografiko garai batean bizi zen, eta horrek espeziearen antropizazio eta okupazio handiagoa ekarri zuen, etxe eta instalazio berriak eraikitzeari esker, hala nola errotak eta burdinolak.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan 19 errota aipatzen dira [[1499|1499.]] urtean eta beste 3 hurrengo urteetan: [[Ihurrita errota|Yurritako errota]], Isastiko errota, Arizabaloko errota, Olaizolako errota, Makutsoko errota, Aranederreko errota, Ugarteko errota, Zuloagako errota, Pagoagako errota, Isasa errota, Aranburuko errota, Bidasoroko errota, Lasaoko errota, Eldozko errota, Torresko errota, besteak beste.
Oiartzungo errotek zuten garrantziaren jabe ziren noizean noiz bailara erasotzen zuten atzerritarrak ere. Honen adibide, 1719. urtean, Frantziarren inbasioaren ondotik Juansendoko errotan eragindako kalteak. (Oiartzungo artxibo historikoa).
==== Goieneko aldia ====
[[Ur-errota|Errota hidraulikoen]] ugaritzea [[XVIII. mendea|XVIII. mendean]] gertatu zen, artoaren iraultzak dakarren ehotzeko eskakizunaren gehitzeak bultzatuta. Jadanik [[XVII. mendea|XVII. mendean]] zeharo hedatuta zegoen artoaren nekazaritza Euskal Herri hezean, eta hasiera batean, artoa abereen janari moduan erabili bazen ere, laster giza-elikagai bezala onartu zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errota motak|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/saiakera/237-saioa-urutxurtu-14160383|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
[[Manuel Lekuona|Manuel Lekuonak]] "Del Oyarzun Antiguo" liburuan (1958), 1787. urteko estadistikak honela jasotzen ditu: <blockquote>"Bistan dugun estatistika [[1787|1787koa]] da. Urte horretan 567 etxebizitza zeuden bertan. Horietatik 16 errotak ziren. Biztanleak 3.341 ziren. Apaiza, 1; Onuradunak, 8; Sakristauak, 1; Elizgizonak 4; Kapareak, gizonezkoak eta emeak, 2.317; Abokatua, 1; Eskribauak, 3; Ikaslea, bat ere ez; Laborariak, 755; Jornalariak, 184; Merkataria, bat ere ez; Fabrikatzailea, bat ere ez; Artisauak, 97; Morroiak, 182; Erret soldatadun enplegatuak, bat ere ez; Foru militarrarekin, bat ere ez. Laburbiltzen dugun oharraren arabera, emakume ezkonduak gehiago dira gizon ezkonduak baino. Izan ere, gizon asko kanpoan daude, [[Caracas|Caracasen]], [[Bizkaia|Bizkaian]] edo [[Frantzia|Frantzian]], arotz edo ikazkin lanetan.”</blockquote>[[1850|1850ean]] [[Pascual Madoz|Pascual Madozek]] "Diccionario Geografico-Estadistico-Historico de España y sus posesiones en Ultramar" argitaratu zuen. Hiztegi honetan, bere garaikideen bizimodua jasotzen da, eta, aldi berean, leku, herri, hiribildu, hiri, barruti judizial eta probintzietako bakoitzean zegoen industria. Testuinguru horretan agertzen dira ibai errotak, [[Haize errota|haize errotak]], tahonak, olio errotak, batanak, [[Burdinola|burdinolak]] eta garai hartan hidraulikoki mugitzen ziren fabrika desberdinak. Oiartzunen 12 errota aipatzen ditu: Fagoaga, Zuloaga, Ugarte, Makutso, Araneder, Isasti, Yurrita, Aranguren, Eldoz, Txalaka, Errotazar eta Zuaznabar.
==== Gainbehera ====
Manuel Lekuonak "Del Oyarzun Antiguo" liburuan (1958), Oiartzun bailarako aberastasuna aztertzen dituen atalean, honela adierazi zuen: <blockquote>"Haraneko aberastasun hidraulikoari dagokionez, 18 eraikin dira adierazgarriak, gaur egungo edo hasierako industria-xedearen adierazle gisa, errotaren (errota) izena daramatenak: Aranguren 'go errota, Juansendo' ko errota, Zuaznabar 'ko errota, Errota xar, Txalaka' ko errota, Eldoz 'ko errota, Errota legor, Gordailegi edo Aritzabalo' ko errota, Iyurrita 'ko errota, Isasti' ko errota, Araneder 'ko errota, Makutso' ko errota, Ugarte 'ko errota, Errotaberri' ko errota, Bidasoro 'errota, Arraskue' ko errota, Zuloaga’ko errota, Paguaga’ko errota, 18 errota gaizki kontatuta, baina gaur egun ez dute dozena erdi baino gehiago lan egiten, eta gainerakoak desagertu egin dira. Horien zati bat Errenteria, Pasaia eta Hernaniko irin-industria handien ekintza xurgatzailearen ondorioz sortu da, eta beste zati bat energia elektrikoa sortzeko sortu da. Horietatik, gaur egun, honako zortzi hauek funtzionatzen dute haranean: Eldotz, Makutso, Zorrola, Berinberri, Paguaga 'ko errota, Naparribia, Penadai eta Okillegui.”</blockquote>Manuel Lekuonak aipatzen duen “dozena erdia“ ondorengo errotek osatzen dutela uste da: Ugarte‑errota, Arrasku‑errota, Araneder‑errota, Yurrita‑errota, Txalaka‑errota, Zuaznabar‑errota eta Juan Sendo‑errota.
Koldo Lizarralde Elberdin etnografoak 1980. hamarkadan gure herrialdean martxan zeuden errotak berrikusi zituen 2001. urtean: “Situación de los molinos Gipuzkoanos en el año 2001“. Oiartzunen, [[XXI. mendea|XXI. mendearen]] haseran, Arraskuko errota eta Yurritako errota aipatzen ditu martxan.
==== Kontserbazioa eta hedapena ====
2022tik Ugarte‑errota, Arrasku‑errota, Yurrita‑errota eta Txalaka‑errotako errotariek ekimen kulturalak antolatzen dituzte Oiartzungo bizimodu tradizionalaren adierazpena diren erroten balioa nabarmentzeko.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Oiartzungo Udala|url=https://www.oiartzun.eus/es/Actualidad/Noticias/20220429/Oiartzungo_errotak_ezagutzeko_aukera_Gipuzkoako_Erroten_Egunean|aldizkaria=www.oiartzun.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
[[Fitxategi:Kakao errota eskema.jpg|thumb|205x205px|Kakao errota eskema]]
== Kakaoa ehotzeko errota ==
[[Fitxategi:Kakaoa ehotzeko errotarriak Antonenen.jpg|ezkerrera|thumb|172x172px|Kakaoa ehotzeko errotarriak Antonenen.]]
1890eko Oiartzungo boto-emaileen erroldak 28 urteko Jose Juaquin Zalacain y Larramendi izeneko bat aipatzen du, helbidea Kale Nagusiko 26. zenbakian duena eta ofizioz [[Gozogile|gozogilea]]. Oiartzungo Udalaren 1943-1944ko akta-liburuan esaten denez, [[1944|1944ko]] ekainaren 21ean Martin Zalacain Eguinok kontzejuari txokolatea egiteko bere industria instalatuta zegoen lokal berean jarraitzeko baimena eskatu zion (Mola Jeneralaren kalea, 21). 1944ko industri zentsuan "Txokolate fabrika" bat aipatzen da Oiartzunen, Martin Zalakainena. Telefonoa ere bazuen, 6156 zenbakiduna!
Zalakainene etxeko Kakaoa ehotzeko errotaren errotarriak Kazkazuri plaza eta Antonene etxearen artean daude ikusgai.
== Magdalena kutxa ==
Oiartzungo errotariek egun desagertutako Magdalena baselizarekiko zuten ardura esanguratsua aipatzen du Manuel Lekuonak “Del Oyarzun Antiguo” liburuan (1958): <blockquote>"1560an San Lazaroren gaitzaz jotako infekziosoentzako ospitale bat egin zen Santa Maria Magdalena izeneko kapera ("Basilika") batekin. Leku honi Madalen-soro deitu zitzaion eta gaur egun mutilen eskola dago bertan. [[Baionako elizbarrutia|Baionako Apezpikuak]] baimendu behar izan zuen fundazioa, oraindik ere gure Eliza haren jurisdikziopean baitzegoen (…) 1566an Baionaren jurisdikzio sekularra amaitu zen Gipuzkoako eremu horretan, baita Baztango Bortzirietan ere.
[[1586|1586an]] Gipuzkoako Korrejidorearen komisario batek bisita egin zuen probintziako ospitaleak murrizteko azterketa egiteko, eta bisitan aurkitu zuten haraneko ospitaleak bi zirela: bata San Anton, gaixo guztientzat eta erromesentzat zena, eta bestea Magdalena, San Lazaroren gaitzarekin kaltetutakoentzat. [[1593|1593an]] komisario beraren bisita errepikatu zenean, San Anton ospitalerik ez zegoen, jada. Madalenakoak Santuaren Kapera bat zeukan sarreran, eta gaixoentzako Meza ematen zen. Herritar onek emandako oheak zituen; ondoan baratze on bat baina beste errentarik ez zuenez haraneko errotetan kaxa bat jartzen zen, eho behar zutenek irin eskukada bat bota zezaten, gero Ospitaleko Maiordomoak etxeko beharretarako biltzen zuena. Dohaitzan emandako behi batzuk ere bazituen'''.''' Data horretan eta medikuaren irizpenaren arabera, ospitalean bi gizon eta hiru emakume zeuden gaitzak jota... "</blockquote>
== Prezintoak eta isunak ==
[[1939|1939ko]] maiatzaren 14tik aurrera errazionamendua ezarri zen Espainia osoan.
[[1940|1940ko]] azaroaren 25ean [[Estatuko Aldizkari Ofiziala (Espainia)|Estatuko Aldizkari Ofizialean]] argitaratu zen: <blockquote>''«Ley 25 noviembre 1940 (Jefatura del Estado). Trigo. Autoriza clausura de molinos maquilleros.''<ref>https://www.boe.es/gazeta/dias/1940/11/29/pdfs/BOE-1940-334.pdf</ref>
''El gran número de molinos maquileros que existen en España, y la dificultad consiguiente de ejercer sobre ellos una estrecha vigilancia, son circunstanciasque determinan sea grande la cantidad de trigo que se moltura sin sujeción estricta a las normas establecidas por las Autoridades competentes. Estos hechos originan graves dificultades para el normal abastecimiento de trigo de la Nación, sobre todo en años de escasa cosecha como es la actual, haciéndose preciso, por consiguiente, tomar con carácter transitorio medidas restrictivas que terminen con este estado de cosas.''
''Por todo lo cual, dispongo:''
''Artículo 1º. Queda facultado el Delegado Nacional del Servicio Nacional del Trigo para ordenar la clausura, durante la actual campaña triguera, de los molinos maquileros que estime conveniente.''
''Art. 2º. Se derogan cuantas disposiciones se opongan al cumplimiento de esta Ley».'' </blockquote>[[1941|1941eko]] ekainaren 30eko lege berri baten bidez, errota makileroak itxi ziren, eta ehotzeko industriei irinak egiteko baimena ematen zitzaien. Bertan ahalmena ematen da, hala ere, Gariaren Zerbitzu Nazionalaren Ordezkaritza Nazionalari, egoki iritzitako errota makileroei lan egiteko aukera eman diezaien. Aitzitik, behin betiko ixtea, kasu bakoitzean erakunde horrek zehaztuko duen kalte-ordaina jasoko dute. Agindu horrek (hasiera batean) 1942ko uztailaren 1era arte izango zuen balioa.
Errota makileroen itxiera aginduak [[1952|1952ko]] ekainaren 15era arte iraun zuen.
Araudi horiek betetzen direla zaintzeko, aldian-aldian [[Guardia Zibila]] eta Gariaren Zerbitzu Nazionaleko ikuskatzailea errotara joaten ziren. Ekain aldera, hala erabakiz gero, Guardia Zibilak errotako harriak zigilatzen zituen. Errotariak urte horretako kanpainarako dokumentazioa behin lortuta zigiluak kentzera pasatzen ziren iraila aldera.
[[Antxon Agirre|Antxon Aguirre Sorondo]] etnografoak Gipuzkoako Gariaren Zerbitzu Nazionalak 1940tik 1960ra probintziako errotariei bideratutako jatorrizko espediente osoak aztertu zituen. 1940an martxan zeuden 142 erroten artean ditugu Oiartzungoak: Arrasku, Txalaka, Juansendo, Ugarte, Yurrita eta Zuaznabar.
Ehotze-kasu klandestinoen artean ondorengoa aipatzen du: <blockquote>''"1941eko azaroaren 26an Oiartzungo Arraskuko errotariaren aurkako salaketa, ezkutuko ehotzeagatik eta zigiluak hausteagatik. Tasen Probintzia Fiskaltzak zigor gogorra jarri dio: 10.000 pezetako isuna eta hiru hilabeterako ixtea. "'' </blockquote>Eta azpijokoen artean ezaguna den asmakizun hau: <blockquote>"Oiartzungo Arraskue-errotan, “Oiartzun“ ezizenez ezaguna eta erroten eraikitzaile-konpontzailea zenak, makinaren ardatza luzatuz beste errota txiki bat jarri zuen ganbaran. Ohiko harriak kentzen zituen, lan egitea ezinezkoa zela bistaratuz; lanaren ondoren, atzera lehen bezala uzten zuen errota ezer pasa ez balitz bezala".</blockquote>“Muga astoa eta haren ingurukoen kalamatrikak“ ipuinean (ilustrazioen egilea: Jokin Mitxelena; idazlea: Iban Apaolaza; 1545 Argitaletxea)<ref>{{Erreferentzia|izena=r01etpd158aa64558419b9ec5ed77644af02263cda|abizena=r01epd0122e4ed314423e0db04c97a47b5baa317f|izenburua='Muga astoa eta haren ingurukoen kalamatrikak'|hizkuntza=es|data=2023-07-24|url=https://www.kulturklik.euskadi.eus/creacion/2023/muga-astoa-eta-haren-ingurukoen-kalamatrikak-/webkklik01-detnewpr/es/|aldizkaria=www.kulturklik.euskadi.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref> jasotzen diren pasadizoetan azaltzen den moduan,[[Espainiako Gerra Zibila|1939ko gerra ostean]], ia bost urtez, Oiartzungo errotak prezintatuak zeuden bitartean herritarrek inguruko herrietako ([[Arantza]], [[Goizueta]], [[Lesaka]] eta San Anton) errotetan lortzen zuten arto irina. Joan-etorri gehienak gauez egin behar izaten zituzten.
== Errotariak ==
[[Fitxategi:Ihurrita.jpg|thumb|282x282px|Arrasku errota, Ugarte errota eta Yurrita errotako senideak.]]
“Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)“ liburuan Antxon Agirre Sorondok, ondorengo errotariak aipatzen ditu Oiartzungo errotetan:
* Txarondo errota: Urrupina eta Fermin “Ttitto“.
* Pagua errota: Pedro Jose Egiazabal e Inciarte eta Joaquin Aramendi “Frantzesa“.
* Zuluaga errota: Pedro Jose Egizabal.
* Ugarte errota: Josph. Ignacio de Olaciregi, Jose Nicolas Urdanpilleta y Peña, Jose Maria Urdanpilleta, Joaquina Artola eta Jose Maria Arruti.
* Arrasku errota: [[Inaxio Asteasuinzarra Lertxundi]], Jose Mari Asteasuinzarra Retegi eta Inaxio Asteasuinzarra Irastorza.
* Bidasoro errota: Francisco Elizondo Soroeta.
* Errotaberri: Inaxio Asteasuinzarra.
* Makutso errota: Mathias de Echegoyen.
* Araneder errota: Joseph Domingo Aleman, Miguel Ignacio Narvarte e Insauspe eta Felix Narvarte Igerategi.
* Isasti errota: Domingo Roteta y Gurmendi, Ignacio Roteta Aranburu eta Ceferino Irigoyen.
* Yurrita errota: Nicolas de Mitxelena, Juan Jose Lavie Astibia eta Nicolas Roteta Ezkurra.
* Txalaka errota: Diego Unanue Aristaran.
* Zuaznabar errota: Jose Antonio Zumeta Arregi, Ignacio Usandizaga Vidaur eta Miguel Ibarguen.
* Aranguren errota: Nicolas del Puerto eta Cosme Retegi Goñi.
Errotari guztien artean aipamen berezia egiten dio Antxon Agirre Sorondok Oiartzungo [[Inaxio Asteasuinzarra Lertxundi|Inaxio Asteasuinzarra]] “errota konpontzailea“-ri: <blockquote>Asteazuinzarrak mugarri bat ezarri zuen errotaritzaren historian. Bere jakinduria handia zen. Intuizio mekaniko handia zuen eta konponketa guztietan aditua. Errotaren teknologia menperatzen zuen tamaina guztietan eta Gipuzkoa osoa zeharkatu zuen, azken herriraino, errotaz errota. Probintzia osoan izan zen ezaguna. Inolako akatsik gabe esan daiteke bere garaian errotei buruz gehien jakin zuen gizona izan zela. </blockquote>
== Ikerketa etnografikoak ==
=== "Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)", Antxon Agirre Sorondo ===
1988. urtean Antxon Agirre Sorondok “Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)“ liburuan 20 errota aztertu zituen Oiartzunen: Txarondo‑errota, Pagua‑errota, Zuluaga‑errota, Sokolo‑errota edo Isatsola‑errota, Ugarte‑errota, Arrasku‑errota, Bidasoro‑errota, Errotaberri, Makutso‑errota, Araneder‑errota, Isasti‑errota, Iurrita‑errota, Eldotz‑errota, Txalaka‑errota, Errotazar, Zuaznabar‑errota, Juan Sendo‑errota, Aranguren‑errota, Errotalegor eta Auztegi‑errota.
=== "Situación de los molinos Gipuzkoanos en el año 2001", Koldo Lizarralde ===
Antxon Agirre Sorondok Gipuzkoako erroten inguruan burutu zuen ikerketan ezinbesteko laguntzailea izan zuen Koldo Lizarralde Elberdin etnografoa. Aditu honek, 1980. hamarkadan gure herrialdean martxan zeuden errotak berrikusi zituen 2001. urtean: "Situación de los molinos Gipuzkoanos en el año 2001"<ref>https://www.patrimur.es/documents/1806272/1815086/koldolizarralde.pdf/2ee2eeef-23fb-45f6-8feb-53c0fcb15c09</ref> Arro desberdinen artean Oiartzun ibaiaren arroa aztertzen du.
* Arraskue errota. "2001/08/31ean egindako bisitan errota funtzionamendu-baldintza ezin hobeetan dago. Une hartan jakin genuen Jose Mari Asteasuinzarra errotaria aurreko urtean hil zela, baina bere seme-alabek arbasoen bideari jarraitzen diote. Inaxio semeak errotarekin aurrera jarraitzeko asmo irmoa azaldu zuen, nahiz eta inguruko etxeak egiteko obrek ubidean eragindako kalteak handiak izan. Gaur egun, errota zaintzeaz arduratzen diren maizterrak dituzte".
* Yurrita errota. "2001/08/31ean Nicolas Roteta jabeak, 86 urterekin, egin zigun kasu. Errota martxan zegoela jakinarazi zigun bisita horretan, eta orain bere semearen ardurapean zegoela. Errotaren ondoan dagoen pentsu-biltegia eta partikularrentzat ehotzen dute".
[[Fitxategi:Harrobien kokapena.png|thumb|287x287px|Oiartzunen katalogatutako errotarri-harrobien kokagunea]]
=== “Errotarri“ Proiektua, Javier Castro ===
2020-2022 urte bitartean Javier Castro Montoya [[Aranzadi Zientzia Elkartea|Aranzadi Zientzia Elkarteko]] [[Etnografia]] saileko kideak, Yurrita Errota Sustatzeko Elkartearekin elkarlanean, 3 errotarri-harrobi katalogatu zituen Oiartzunen:
Europa mailako Web orrialdean jaso dira:<ref>http://meuliere.ish-lyon.cnrs.fr/</ref>
Errotarri-harrobia errotarria fabrikatzeko arroka-ustiategi bat da. Harginek landutako harriak irin-errotak zituzten helmuga. [[Antzinaroa|Antzinarotik]] [[Aro Modernoa|Aro Modernora,]] harriak herriguneetatik hurbilen zeuden harrobietan prestatzen ziren, garraioak berekin zekartzan zailtasunak zirela eta. Oiartzun bailarako errotarrien inguruko jarduera artxibo historikoetan jasotzen da:
* [[1512|1512an]] Martin de Erausok, hargin-maisuak, Oiartzungo bizilagunak, errotarri batzuk saldu zituen hautsez ehotzeko, 4 harriko bi lotetan aldi bakoitzean, harri bakoitzak 1500 mirariren prezioa zuelarik (gutxi gorabehera 4 dukat).
* [[1536|1536an]] honako hau aipatzen da: “ (...) ''ay otra librança de Juanes de Heraso, vecino de Oyarçun, de treze ducados hecha a XVIII de abrill por razon que el dicho Juanes hizo traer çiertas piedras para los molinos de conçejo'' (...)"
* [[1716|1716an]] honako hau aipatzen da: “(...) ''en el partido de Zorrola conzejil de VS se alla una cantera donde se puede sacar piedra de moler zeberas en los molinos'' (...)“
* [[1731|1731an]] Azerigorri/Altzi inguruan harrobi bat aipatzen da, Oiartzunek Iruni egindako kexa baten ondorioz; izan ere, Irungo ikazkinak Oiartzungo udal-mugartean baimenik gabe sartu ziren, txondorretarako egurra mozteko, eta beste pertsona batzuek irina ehotzeko harriak ateratzeko.
* [[1750|1750an]] Errenteriako Gabiriaerrota ([[Gabierrota]]) errotako errotari den Antonio Mendizabali Bernardo Etxeberria hargin-maisuak Oiartzundik idoki duen errotarria errotara eraman ahal izateko baimena ematen dio Oiartzungo Udalak.
* [[1867|1867an]] Jose Esteban Irigoien Oiartzuarrak Dn Ramon Zabala y Salazarri honela idazten dio: “(...) ''hace bastante tiempo que le hable al hijo del Señor Garbuno sobre las consabidas piedra molideras de Trebiño, y de la cantera de los montes de Oyárzun'' (...) ''y de las canteras de Oyárzun dice que una buena piedra cuesta un dineral'' (...)“. Jose Antonio Garbunoren erantzun gutunean ondorengoa irakur daiteke: “(...) ''Las dos duras arrancadas en el monte de Oyárzun tambien para la molienda costaron 13 onzas de oro'' (...)“.
==== Errotarri harrobiko aurkikuntzak ====
<gallery widths="170" heights="170">
Fitxategi:Berindoitz.jpg|Berindoitz 2020
Fitxategi:Zelaiburu.jpg|Zelaiburu 2020
Fitxategi:Antzuzabaleta erreka.jpg|Antzuzabaleta erreka 2021
Fitxategi:Zorrola.jpg|Zorrola 2022
</gallery>
== Kultura ==
=== “Errota zahar maitea“, Juan Mari Lekuona ===
Ondorengo bertso hauek [[Juan Mari Lekuona Berasategi|Juan Mari Lekuona]] (1927-2005) oiartzunarrari zor dizkiogu. Juan Mari Lekuonak bere osabaren Manuel Lekuona jarraitzailea izan zen eta osabaren bidea jorratuz, ahozko tradizioaren eta herri-lirikaren ezagule aparta izan zen.
{{Zutabe-zerrenda|kopurua = 2|
Errota zahar maitea
uraren ertzean,
uraren ertzean da
basati beltzean:
negar egiten dezu
alea txetzean.
Ni ere triste nabil
zutaz oroitzean.
Zotin sekua dagi errotarriak,
itzalitako izar diztirak
dira neretzat zure begiak.
Izar eder bat dago
hor goiko lepuan.
Errota zaharra, berriz,
erreka zokuan.
Berebiziko pena
badaukat barruan:
ezin gindezke bizi
elkarren onduan.
Bizitzaren legea nahi det onartu.
Halabeharra koraiaz hartu.
Berez dijoana zertan behartu?}}Errota zaharra, artzain bizitzaren eta nekazari kultura baten pareko, bere esperientziatik jasoa eta bere sentsibilitate estetikoan txertatua, Juan Mari konturatu zen mundu baten aldaketa sakonen aurrean aurkitzen ginela, eta ez zuela luzaroan aukerarik izango errotaren trangaren musika iluna entzuten jarraitzeko.
[[Xabier Lete]] eta [[Lourdes Iriondo|Lurdes Iriondo]] bikoteak kantatuz zabaldu zuten kantu hau Euskal Herrian.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Gabi de la Maza|izenburua=Errota zaharra Lourdes Iriondo-Xabier Lete|data=2009-03-26|url=https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=TXA8jZnAID4|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
== Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea ==
[[Fitxategi:2022 erroten eguna.jpg|ezkerrera|thumb|244x244px|2022 erroten eguna. Bisita gidatua.]]
2015eko azaroaren 25ean Eusko Jaurlaritzak [[Ihurrita errota|Yurrita errota]], kanala eta presa Kultura Ondasun gisa, Monumentu izendapenaz, Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusian sartu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izena=r01e00000fe4e66771ba470b8c53a3375b90675c3|abizena=r01epd0122e4ed314423e0db04c97a47b5baa317f|izenburua=AGINDUA, 2015eko azaroaren 25ekoa, Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kulturako sailburuarena, Oiartzunen (Gipuzkoa) den Yurrita edo Ihurrita errota, kultura-ondasun gisa, monumentu izendapenaz Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusian sartzeko dena.|hizkuntza=eu|data=2015-11-28|url=https://www.euskadi.eus/eusko-jaurlaritza/-/eli/es-pv/o/2015/11/25/(7)/dof/eus/html/|aldizkaria=www.legegunea.euskadi.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
2018ko ekainean Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea sortu zen. Helburu nagusia, Ondare historiko, teknologiko, antropologiko eta etnografikoaren zati den Errota zaindu eta ezagutaraztea da. Zentzu honetan asko dira azken urteetan Elkarteak antolatu edo sustatutako ekintza kulturalak. Gainera, Oiartzungo ''Ondare Mahaiko'' partaide, Herriko zenbait eragileekin batera, Oiartzun herriko kultura eta ondarea berreskuratzearen aldeko ekimenak bultzatzen ditu.<ref>https://ondarea.oiartzun.eus/eu/ondare-mahaia/eragileak</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Oiartzungo Udala|url=https://www.oiartzun.eus/es/Actualidad/Noticias/20230801/Ondare_mahaiko_kideek_jaso_dute_2023ko_kultur_saria|aldizkaria=www.oiartzun.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Oiartzungo Udala|url=https://www.oiartzun.eus/eu/Zer_berri_/Udal_berriak/20230509/Oiartzungo_errotak_ezagutzeko_ibilaldi_gidatua_egingo_dute_igandean|aldizkaria=www.oiartzun.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
2022tik ospatzen da ''Erroten Eguna'' Oiartzunen. Ekimenaren eragileak ''Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea'', herriko errotariak, Ondarearen Mahaia eta Oiartzungo Udala dira. Bere helburua erroten funtzionamendua ezagutu eta ondare honen balio historiko eta kulturalaz jabetzea da.<ref name=":0" />
== Errotak''' ''' ==
Antxon Agirre Sorondok “Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)“ liburuan 20 ibai-errota aztertu zituen:
=== 1. Txarondo-Errota ===
[[Fitxategi:Txarondo errota.jpg|ezkerrera|thumb|256x256px|Txarondo errota]]
[[Ergoien (Oiartzun)|Ergoien]] auzoan, Oiartzundik Lesakarako errepidean, Penadegi errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X595528, Y4792197.
1980. urteko OIARTZUN aldizkarian Iñaki Arbelaitz-ek honela idazten du:
1900erako eginda zeuden Naparobi edo Portuberri zentraletik oso gertu Makinetxe de Ergoyen zentraleko urak elikatzen zituzten kanalak.
Ttitto errotaria urik gabe geratzen zen, jakina, bere errotaren azenaia (turbina) mugituz, ubideekin ibaiak murrizketa handia jasan baitzuen. Txarondoko errotak ez zuen arto askorik ehotzen (artorik apenas iyotzen zen ordurako). Errotaren gainbehera zen.
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: -
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: -
XIX. mendearen amaieran ehotu zuen azken aldiz.
Urrupina sendia eta Fermin "Ttitto" izan ziren azken errotariak.
2024 antapara eta errotapea gordetzen ditu. Makineria desagertua dago.
=== 2. Pagua-Errota ===
[[Fitxategi:Pagua.Mapa.png|thumb|348x348px|Pagua errota 1900eko mapan. ]]
Ergoien auzoan, Oiartzundik Lesakarako errepidean, "Paqui" tabernaren ondoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X594736, Y4793336.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Pagoagako errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 500 litro segundoko
Ur saltoa: 8,2 m
Kanalaren luzera: -
1929. urtean Candido de Orbek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
1960. urtean ehotu zuen azken aldiz.
Joaquin Aramendi, "Frantzesa", izan zen azken errotaria. Cecilia Egiazabal eta bere semea Juan izan zituen laguntzaile.
2024ean errotapea gordetzen da bakarrik.
=== 3. Zuluaga-Errota ===
[[Fitxategi:Zuloaga.Mapa.png|thumb|307x307px|Zuloaga errota 1900eko mapan.]]
Ergoien auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X593801, Y4793823
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Zuloagako errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 7
Emaria: 250 litro segundoko
Ur saltoa: 2,5 m
[[Fitxategi:Txarondo errota.jpg|thumb|<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Zuloaga, Daniel|argitaletxea=Oxford University Press|data=2011-10-31|url=http://dx.doi.org/10.1093/benz/9780199773787.article.b00202600|sartze-data=2024-11-20|serie=Benezit Dictionary of Artists}}</ref>]]
Kanalaren luzera: 275 m
Gipuzkoan inoiz izandako errotarik handienetarikoa.
Errotak 1933an utzi zion funtzionatzeari, urte hartan gertatutako uholdeek eragindako kalteen ondorioz.
Zuloagako errotaren azken errotariak Barbara Antonia Etxebeste Lekuona eta bere seme-alabak izan ziren: Tomas “Kazko”, Margarita eta Karmen Egiazabal. Garai hartan hutsik zegoen Zuloagako errotan bizitzen hasi ziren. Aurretik Juan Kruz Elizegi ospetsua izan zen errotari etxe honetan, ''Pello Errota'' bertsolari famatuaren ahaidea.
2024ean errotatik geratzen den bakarra eraikina eta presaren hondakinak dira, eta irteerako ahoa ere ikus daiteke.
=== 4. Sokolo-Errota edo Isatsola-Errota ===
Ergoien auzoan, Zuloagako errotaren ondoren, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X593387, Y4793916.
Manuel Lekuonak “Del Oyarzun Antiguo” liburuan honela dio:
"Torrea eta Olajaundegui, Ergoien bidean, Isasa edo Isatse etxea ere izan zen. Haren hondarren artean sakabanatuta daude, eraikin mota hartako elementuak, hala nola abizenaren ate arkudunak eta noblezia-armarria, etab. Haren burdinola gaur egun SOKOLO deitzen den horretan egon zen, baina dokumentuetan ISATSOLA izenarekin agertzen da. Etxetik oso gertu, minerala kiskaltzeko bi labe daude, eta, denboraren poderioz, kareharrizko labeak ere izan ziren".
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Isasa errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: -
Emaria: -
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: -
Errotaren makineria XIX. mendearen amaieran edo XX. mendearen hasieran desagertu zela uste da.
1981ean Presa handia dago oraindik, eta, hala ere, apenas geratzen den eraikinaren hondarrik. Lehen errota zegoen lekuan, harri batzuk eta "antepara" eder bat besterik ez dira geratzen.
=== 5. Ugarte-Errota ===
[[Fitxategi:Ugarte.Mapa.png|thumb|Ugarte errota 1900eko mapan]]
[[Altzibar]] auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X592919, Y4794098.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Ugarteko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 480 litro segundoko
Ur saltoa: 3,3 m
[[Fitxategi:Ugarte errota.jpg|thumb|Ugarte errota]]
Kanalaren luzera: 500 m
1929. urtean Dolores Bidaola Ugartek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
1978. urtetan ehotu zuen azken aldiz.
Jose Maria Arruti izan zen azken errotaria.
Bere handitasun osoan gordetzen da. Azpiegitura ondo kontserbatuta dago.
=== 6. Arrasku-Errota ===
[[Fitxategi:Arrasku.Mapa.png|ezkerrera|thumb|233x233px|Arrasku errota 1900eko mapan.]]
[[Karrika (Oiartzun)|Karrika]] auzoan, izen bereko errekako urekin elikatzen da. Eraikina errekaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X593054, Y4792982.
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: 120 litro segundoko
Ur saltoa: 3,6 m
[[Fitxategi:Arraskuko errota.jpg|ezkerrera|thumb|232x232px|Arrasku errota.]]
Kanalaren luzera: 100 m
1929. urtean Ignazio Asteasuinzarrak errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
2024ean artoa etxerako ehotzen du.
Inaxio Asteasuinzarra Irastorza da errotaria.
Errotako makineria eta azpiegitura hidraulikoa oso ondo kontserbatzen dira.
Pieza bakarreko harrizko turtukia gorderik dago errotan. Honako inskripzioa du: “''LO ISO JULIAN DE ASTEASUINZARRA EN EL AÑO 1848''”.
=== 7. Bidasoro-Errota ===
[[Fitxategi:Bidasoro.Mapa.png|ezkerrera|thumb|208x208px|Bidasoro errota 1900eko mapan.]]
Karrika auzoan, izen bereko errekako urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X592897, Y4793118.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Bidasoroko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 120 litro segundoko
[[Fitxategi:Bidasoroko errota.jpg|ezkerrera|thumb|208x208px|Bidasoro errota.]]
Ur saltoa: 1,4 m
Kanalaren luzera: -
1929. urtean Ignazio Asteasuinzarrak errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
Ildefonso Mitxelena izan zen azken errotaria. Arotza ere izan zen eta tornua, zerra, eta bestelako tresnak eragiteko energia hidraulikoaz baliatu zen.
2024ean errota zaharra erabat ordezkatu zuen eraikin berria baino ez da geratzen.
=== 8. Errotaberri ===
[[Fitxategi:Errotaberri.Mapa.png|thumb|257x257px|Errotaberri 1900eko mapan.|ezkerrera]]
Alzibar auzoan, Karrika errekako urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X592773, Y4793765.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 154 litro segundoko
Ur saltoa: 4,5 m
Kanalaren luzera: -
1929. urtean Domingo Sorondok errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
[[XX. mendea|XX. mendearen]] erdialde arte argi indarra sortu zen bertan.
Sorondo sendiaren esku egon zen errota bere lekuan bakailao-lehortegi bat eraiki zen arte.
2024ean presa eta irteerako ahoa gordetzen dira bakarrik.
=== 9. Makutso-Errota ===
[[Fitxategi:Makutsoko errota.jpg|ezkerrera|thumb|250x250px|Makutso errota.]]
[[Iturriotz (Oiartzun)|Iturriotz]] auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X592026, Y4794084.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Makutsoko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: -
Emaria: 700 litro segundoko
Ur saltoa: 3 m
Kanalaren luzera: -
1812ko Udal Artxiboan ( B-Neg. 5-Liburua 2.-Exp. 2), ''Mathias Echegoyen'' aipatzen da ''Macuso'' Errotako errotari gisa, baina 1889an, jada, Makutso errota ez da errota bezala azaltzen, baserri soil bezala, baizik.
1896ean Ramona Urdinola eta Maria Hompanera azaltzen dira finkaren jabe eta geroztik hainbat erabilera berri izan zituen: sagardo eta txakoli fabrika, zentral elektrikoa...
1929. urtean Margarita Arbidek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
1959an indar elektrikoa sortzen zuen.
1960an antepara estali egin zen.
2024ean ez dago errotaren aztarnarik.
=== 10. Araneder-Errota ===
[[Fitxategi:Araneder.Mapa.png|thumb|207x207px|Araneder errota 1900eko mapan.]]
Iturriotz auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen, Araneder baserriaren ondoan, Ugaldetxo eta Iturriotz artean: UTM 30N ETRS89 X591719, Y4794170.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Araneder-ko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
[[Fitxategi:Araneder errota.jpg|thumb|197x197px|Araneder errota]]
Emaria: 1.250 litro segundoko
Ur saltoa: 2,96 m
Kanalaren luzera: -
1929. urtean Teodoro Uriartek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
XX. mendearen lehen erdian ehotu zuen azken aldiz.
2024ean errotaren oinarria mantentzen da.
=== 11. Isasti-Errota ===
[[Fitxategi:Isasti.Mapa.png|thumb|Isasti errota 1900eko mapan.]]
[[Ugaldetxo]] auzoan, Oiartzun ibaiaren eta Auztegi errekako urekin elikatzen zen. Eraikina Oiartzun ibaiaren eskuin aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591228, Y4794601.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Isastiko errota aipatzen da.11.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 1.400 litro segundoko
[[Fitxategi:Isastiko errota.jpg|thumb|Isasti errota]]
Ur saltoa: 3,2 m
Kanalaren luzera: 511 m
1929. urtean Pablo Beinerek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
XX. mendearen lehen erdian ehotu zuen azken aldiz.
Azken errotaria Zeferino Irigoien izan zen.
2024ean ez dago eraikinaren aztarnarik. Bere tokian etxebizitzak egin dira XXI. mendearen bigarren hamarkadan.
=== 12. Yurrita-Errota ===
[[Fitxategi:Yurrita.Mapa.png|thumb|190x190px|Yurrita errota 1900eko mapan]]
Ugaldetxo auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen da. Eraikina ibaiaren eskuin aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X590755, Y4794984.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Yurritako errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 645 litro segundoko
[[Fitxategi:Kamara 1 162.jpg|thumb|188x188px|Yurrita errota]]
Ur saltoa: 2,8 m.
Kanalaren luzera: 270 m.
XX. mendeko lehen bi hamarkadatan Errenteriako argiteria publikoarentzat argi indarra sortu zuen.
2015ean Eusko Jaurlaritzak Yurritako errota, kanala eta presa Kultura Ondasun gisa, Monumentu izendapenean, Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusian sartu zituen.<ref>{{Erreferentzia|abizena=GOIZARIN|izenburua=«Yurritako ondarea gordetzea, zabaltzea eta balorean jartzea da elkartearen helburua»|hizkuntza=eu|data=2020-05-10|url=https://www.diariovasco.com/oarsoaldea/oiartzun/yurritako-ondarea-gordetzea-20200510001429-ntvo.html|aldizkaria=El Diario Vasco|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
=== 13. Eldotz-Errota ===
[[Fitxategi:Eldoz.Mapa.png|ezkerrera|thumb|154x154px|Eldotz errota 1900eko mapan.]]
Iturriotz auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591744, Y4792341.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Eldozko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: -
[[Fitxategi:Eldotzko errota.jpg|ezkerrera|thumb|148x148px|Eldotz errota]]
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: -
1865an Inazio Oiartzabal Olaziregi azaltzen da errotari.
Erabat desagertu da, noiz desagertu zen inork esaten ez badaki ere. Horma zahar batzuk besterik ez daude, eta sastrakak estalitako irteerako ahoaren hondarrak kontserbatzen dira 2024ean.
[[Fitxategi:Txalaka.Mapa.png|thumb|Txalaka errota 1900eko mapan.]]
=== 14. Txalaka-Errota ===
Iturriotz auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen da. Eraikina errekaren eskuin aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X591550, Y4793301.
Udal Artxibategiko agiri historikoetan Txalaka errota XVIII. mendearen hasieran aipatzen da.
[[Fitxategi:Txalakako errota.jpg|thumb|Txalaka errota]]
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: 150 litro segundoko
Ur saltoa: 2 m
Kanalaren luzera: 82 m
2024ean Iker Azurmendi da errotaria.
Errotako makineria eta azpiegitura hidraulikoa berriztatzen ari da.
=== 15. Errotazar ===
Ugaldetxo auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590977, Y4793834.
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: 141 litro segundoko
Ur saltoa: 2,9 m
Kanalaren luzera: -
Udal Artxibategiko agirietan Kosme Mitxelena ageri da errotari gisa XVIII. mendearen lehen erdian.
XX. mendearen hasieran errota martxan zegoen.
1931. urtean Rita Irazu Lopetegik errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
Eraitsia izan zen ondoren, eta 1972an «Errota-zarreko baserri» gisa azaltzen da.
=== 16. Zuaznabar-Errota ===
[[Fitxategi:Zuaznabar.Mapa.png|ezkerrera|thumb|244x244px|Zuaznabar errota 1900eko mapan.]]
Ugaldetxo auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren eskuin aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590502, Y4794175.
Udal Artxibategiko agirietan errota gisa azaltzen da XVIII. mendearen erdian.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 525 litro segundoko
Ur saltoa: 3,45 m
Kanalaren luzera: -
1929. urtean Luis Zabala y Eznarrizagak errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
Miguel Ibarguen Goñi izan zen azken errotaria.
Errotak 1973. urtean utzi zion irina egiteari.
=== 17. Juan Sendo-Errota ===
[[Fitxategi:JuanSendo.Mapa.png|ezkerrera|thumb|Juan Sendo errota 1900eko mapan.]]
Ugaldetxo auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren eskuin aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590588, Y4794766.
Udal Artxibategiko agirietan errota gisa azaltzen da 1677. urtean.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 200 litro segundoko
Ur saltoa: 2 m
Kanalaren luzera: 210 m
XX. mendearen erdi aldera ehotu zuen azken aldiz.
Zuaznabarko industrialdea urbanizatu zenean eraitsi zuten eta erabat desagertua dago. Bere lurretan merkatalgune bat eraiki zen.
=== 18. Aranguren-Errota ===
[[Fitxategi:Aranguren.Mapa.png|ezkerrera|thumb|Aranguren errota 1900eko mapan.]]
Ugaldetxo auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590345, Y4795118.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Arangurengo errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 450 litro segundoko
Ur saltoa: 1,2 m
Kanalaren luzera: 180 m
Auzotarrek esandakoagatik, 1968an utzi zion funtzionatzeari.
Zuaznabar eta Juan Sendo errotak bezala, merkatalgunea eraikitzerakoan desagertu zen.
=== 19. Errotalegor ===
[[Fitxategi:Errotalegor.Mapa.png|ezkerrera|thumb|Errotalegor 1900eko mapan.]]
Lintziringo auzoan, Lintzirin errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591251, Y4796197.
Errotarri pare kopurua: -
Emaria: -
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: -
Lintziringo industriaguneak eraikitzerakoan desagertu zen.
=== 20. Auztegi-Errota edo Arizabalo-Errota ===
[[Fitxategi:Auztegi.Mapa.png|thumb|169x169px|Auzitegi errota 1900eko mapan.]]
[[Arragua|Arraguako]] auzoan, Auztegiko errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591810, Y4795601.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Arizabaloko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: -
Emaria: -
Ur saltoa: -
[[Fitxategi:Auztegi errota.jpg|thumb|151x151px|Auzitegi errota]]
Kanalaren luzera: -
Pentsa daiteke XX mende hasieran utzi ziola lan egiteari, eta horrek justifikatuko luke inork funtzionamenduan ezagutu ez izana, ezta erregistroetan inoiz inskribatu ez izana ere.
== Erabilitako bibliografia ==
* Del Oyarzun antiguo liburua. Manuel de Lekuona.
* Oiartzun 1980 (78-81) Errotak. A. Agirre.
* Oiartzun 1981 (92-95) Molinos en Oyarzun II. A. Agirre.
* Oiartzun 1982 (76-77) Los molinos de Oiartzun. A. Agirre.
* Oiartzun 1983 (21-24) . Los molinos de Oiartzun IV parte. A.Agirre.
* Oiartzun urtekaria 1982. (81-82). Algunas notas sobre Errotaberri y otras curiosidades de la vida molinera. Iñaki Arbelaitz.
* Tratado de molinología liburua. Antxon Agirre. Donostia Eusko Ikaskuntza 1988.
* Oiartzungo urtekaria 1989 (17-20). Tratado de molinologia. Antxon Agirre.
* Xanistebanak 2008 (51-53) Los chocolateros de Oiartzun. Antxon Agirre.
* Oiartzungo artxibo historikoa.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* [https://ataria.eus/zizurkil/1651823725860-errota-baten-funtzionamendua Ur-Errotak, nolakoak dira eta nola dabiltza. Bideoa.]
* [https://ahotsak.eus/oiartzun/gaiak/090105/ Jasotako hainbat testigantza.]
[[Kategoria:Oiartzungo eraikinak]]
[[Kategoria:Errotak]]
[[Kategoria:Ondarea]]
[[Kategoria:Teknologia]]
[[Kategoria:Antropologia]]
[[Kategoria:Etnografia]]
[[Kategoria:Herri arkitektura]]
[[Kategoria:Azpiegitura hidraulikoak]]
[[Kategoria:Teknologia iraunkorrak]]
[[Kategoria:XVI. mendea]]
[[Kategoria:XVII. mendea]]
[[Kategoria:XVIII. mendea]]
[[Kategoria:XIX. mendea]]
[[Kategoria:XX. mendea]]
[[Kategoria:XXI. mendea]]
agnc4vq1pdhe0iah6z0g4vw5mijvhr0
9975587
9975586
2024-11-20T19:33:45Z
Alex Roteta
139167
/* 1. Txarondo-Errota */
9975587
wikitext
text/x-wiki
[[Fitxategi:Oiartzungo errotak.png|thumb|325x325px|Oiartzunen katalogatutako ibai- errotak]]
'''Oiartzungo errotak.''' Bailararen aberastasun hidraulikoaren adierazgarri dira Oiartzunen katalogatu diren 20 ibai-errotak. Hauek, herriko ondare historiko, teknologiko, antropologiko eta etnografikoaren parte dira, lurralde antolaketaren eta giza jardueraren adierazpenik esanguratsuenetako bat.
== Kokapen geografikoa ==
[[Oiartzun]] mendiz inguratua dago, [[Aiako harria|Aiako Harria]] irudi eta oinarri duela. Harana [[Oiartzun (ibaia)|Oiartzun ibaiak]] zeharkatzen du, eta herria haren inguruan altxatuta dago.
[[Fitxategi:Yurritako errota.jpg|thumb|338x338px|Yurrita errota 2024]]
Oiartzun ibaiaren arroak 82,27 km. koadroko eremua hartzen du: Oiartzun, [[Errenteria]], [[Lezo]] eta [[Pasaia|Pasaiako]] herria zeharkatuz eginiko ibilbideak. Ibaia 16,6 km luze da, eta% 4,5eko malda du batez beste. Arroaren goialdean, Aiako Harrietan maldarik handienak ditu. Goialdeko haran estuak V itxura du. [[Altzibar]] auzoan [[Karrika (Oiartzun)|Karrika]] erreka Arditurrira batzen da. Erdialdeko ibilgua leunagoa da eta uholde ordokia eratzera iristen da. [[Ugaldetxo|Ugaldetxoko]] industrialdean batzen dira Aiako Harri eta [[Bianditz]] mendien magaletatik sorturiko Arditurri ibaiak eta [[Aldura]] mendiko magaletako urak. Behealdeko ibilguan, berriz, Pasaiako senaia dugu; garai batean [[padura]] handia zen, egun Pasaia eta Errenteriako herriek eta portuko instalazioek hartzen dutena.
Oiartzun ibaiaren bailara [[Paleozoiko|Paleozoikoan]] (orain 380 milioi bat urte) hasi zen eratzen; hortaz, [[Euskal Herria|Euskal Herriko]] bailara zaharrenetarikoa dela esan daiteke. Prezipitazioen aldetik, bere iturburua euririk gehien egiten duen euskal zonaldean dago (2300 mm). Ur kopuru hori dela eta, ibaiaren iturburuaren inguruan [[San Anton urtegia|San Anton]], [[Añarbeko urtegia|Añarbe]] eta [[Domiko urtegia|Domiko]] urtegiak daude.
== Historia ==
=== Esku errotak ===
Ehoketa –gorputz bat bi harriren artean marruskatuz txiki-txiki egin eta hauts bihurtu arte birrintzeko prozesua– gizakiaren iharduera burutsuen artean lehenetarikoa izan da.
Izugarri bultzatu zen [[Neolitoa|neolitikotik]] aurrera, K.a. 3500 urteaz geroztik Euskal Herrian. Hala ere, elikagaiak hobeto irensteko, harriekin eta beste elementu batzuekin txikitzeko bulkada ehoketaren aitzindaria edo aurrekoa dela pentsatu behar dugu.
Eskuzko metate soilari (harri leunduzko xafla angeluzuzena eta bi eskuekin aleak ehotzeko hartzen den arrabol zilindrikoa) errota birakariak jarraitu zitzaizkion (bi harri edo errotarri biribil, behekoa finkoa eta goikoa mobila), burdin adinetik aurrera, errota-teknikan aurrerapen garrantzitsua ekarri zutenak. Horrek lana errazten du eta, ondorioz, errendimendua handitzen du, elikadura hobea ahalbidetuz.
Euskal Herrian, [[Estrabon]] (K.a. 58-K.o. 5) geografo greziarrak, bere Geografia lanean, euskotarren janaria ehotzeko ohiturari buruz idatzi zuen, zera adieraziz: <blockquote>“... Menditarrak urtearen lautatik hirutan ez dira ezkurrez baizik elikatzen, zeinak, ihartu eta apurturik denbora askoan gorde daitekeen ogi bat egiteko ehotzen baitira.”<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errota motak|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/saiakera/237-saioa-urutxurtu-14160383|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref> </blockquote>Aurkitu diren aztarnek adierazten dutenez, erromatar-iberiar kulturan erroten erabilera oso zabalduta zegoen. Erromatarren gudarostean, hamar pertsonetatik batek, eskuzko errota bat zeraman. Erromatar errotak [[Buñuel|Buñuelen]], [[Los Arcos|Los Arcosen,]] [[Artaxoa|Artaxoan]] ([[Nafarroa Garaia|Nafarroa]]), [[Santo Domingo de la Calzada|Santo Domingo de la Calzadan]] ([[Errioxako Autonomia Erkidegoa|Errioxa]]), eta Oiartzunen ([[Gipuzkoa]]) aurkitu dira.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Erroten jatorria eta historia|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/idazlanak-mainmenu-476/saiakera/236-saioa-urutxurtu-45430406|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
=== Arditurri ===
Juan Guillermo Thalacker ingeniariak 1803an Oiartzungo Arditurriko meazuloak bisitatu zituen. 1804an plazaratu zen idatzian honela zioen: “putzu batzuetan oso ugariak dira esku-errotak, [[Granito|granitoz]] eginak“.
[[Arditurriko erromatar meatzeak|Arditurritik]] datozen hiru eskuzko errota berreskuratu dira. Lehenengoak neurri ertainak ditu, 60 cm-ko diametroa eta 35 cm-ko altuera. Eskuzko errota birakari honek bi pieza zituen: behekoa, finkoa, kono-formakoa eta erdian ardatzarentzat zulo bat zuena, eta goikoa, barnehutsa forma koniko horretara egokitzeko. Goiko harriaren muturretan errefortzu batzuk prestatzen ziren zurezko armazoia jartzeko, eta horren gainean biraketa-mugimendua egiten zen, giza besoekin edo animalien laguntzarekin. Bigarrenak goiko pieza baino ez du, eta eskuzko errota zirkular birakari bat da, oinarri finko bat duena, gutxi gorabehera laua, ildaskak zizelkatuak zituena, eta goiko pieza bat, aurrekoari egokitua; biak zulatuta daude ardatza igaro eta lurrera ainguratzeko. Goiko harriak ondo kortserbatutako eraztun bat du ardatzaren pasabidearen inguruan eta bertatik alea sartzen da. Gainera, mugimendu birakaria eragiteko, zurezko heldulekua posizio bertikalean finkatzeko zuloak ditu ertzean. Bigarren errota honek 44 cm-ko diametroa du eta harri granitikokoa da. Eta hirugarrena, Erromatar garaikoa hau ere, minerala apurtzeko granitozko harri leunduzko xafla bat da.
=== Ur-errotak ===
[[Fitxategi:Roda de Vitruvi.jpg|thumb|224x224px|Vitruviok deskribatutako urez eragindako erromatar irin-errota baten eredua]]
K.a.ko lehenengo edo bigarren mendean "la machinaria molae aquariae" edo ur-errota sortu zen, Marco Lucio Vitrubio erromatar ingeniariak K.a. lehen mendearen amaieran dokumentu bidez deskribatutako (Ktesibioren eta Arkimedesen torloju hidraulikoa, ardatz bertikaleko errota greziarraren tradizioari jarraiki) gurpil hidrauliko engranajedunaren lehen deskribapen teknikoa.
Errota-tramankuluen jatorria -metateari dagokion izendapen hori alde batera utzirik- erromatarren inperio hedakor bateko eskulan eskasiari zor zaio, eta VIII-IX. mendeetan sustraitzen da, bereziki penintsulan, [[Musulmanek Iberiar penintsula konkistatzea|musulmanek]] hartu eta hobetu baitzituzten, emaitza bikainekin. Zehazteko, [[Europa|Europan]] aipatzen dituzten lehen dokumentu idatziek 732-775 ([[Alemania]]), 798 ([[Frantzia]]), 831 ([[Burgos]]) eta abarren artean egon zirela adierazten dute.
Euskal Herriaren kasuan, ezagutzen diren lehenen errota hidraulikoak, lehen milurtekoaren amaieran eraiki ziren: Nafarroan, 802an; [[Araba|Araban]], 822an; [[Bizkaia|Bizkaian]], 1053an; [[Ipar Euskal Herria|Iparraldean]], 1125ean eta Gipuzkoan, 1141ean. Ziur aski lehendik ere ur-errotak izango ziren Euskal Herrian, baina ez da aurkitu inolako dokumenturik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errota motak|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/saiakera/237-saioa-urutxurtu-14160383|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
Esan bezala, Gipuzkoan, lehen aipamen historikoa [[1141]]<nowiki/>ekoa da, [[Gartzia V.a Ramiritz]] edo Gartzia Berrezarlea nafar erregeak San Miguel de Excelsis komunitateari Berastegiko “molendinis“-ak entregatzeko emandako agindu batean jasotakoa.
==== Lehen aipamen idatziak ====
[[1328|1328an]] [[Alfontso XI.a Gaztelakoa|Alfontso XI.a erregeak]] [[Irun|Irun-Uranzu]] eta Oiartzungo [[Olagizon|olagizonei]] emandako Burdinolen Foruan honela jasotzen da: <blockquote>“...Otrosy, mandamos que los dichos ferreros para hazer / sus casas o ferrerías o molinos o ruedas, que / no ayan enbargo ninguno, no faziendo per/juizio a otros algunos, segund fuero de / ferrerías...“
“... E otrosy, mandamos que en la / nuestra tierra en las agoas, que puedan fazer / casas e ferrerías e molinos e ruedas / e veneras e redamientos e h[u]ertas / para las ferrerías, pagando nuestros derechos co/mo dicho es.
“... Otrosy, que / las ruedas e molinos que son de parte de / suso de las ferrerías e las aguas do están / pobladas qu’el agua con que las ferrerías han / e labrar, que las non represen ni enbarguen / ningunos...“</blockquote>
==== Aberastasun iturri ====
Errotak Oiartzungo garapen sozial eta ekonomikoan garrantzitsuak izan dira, Honen adierazle da diru-sarrera iturri honek historian zehar etxekoengan nahiz kanpokoengan piztu duen interesa.
[[Pablo Gorosabel|Pablo Gorosabelek]] “Diccionario histórico-geográfico-descriptivo de los pueblos, valles, partidos, alcaldías y uniones de Guipúzcoa” liburuan (1862) ondorengoa idazten du Oiartzun herriari eskainitako atalean:<blockquote>“Oiartzungo haranak ez zituen soilik arazoak eta desadostasunak izan Errenteriako [[Hiribildu|hiribilduarekin]], garai bateko buruarekin, baita probintziarekin ere. Ozta-ozta lortu zuen [[1453|1453an]] salbuespen-pribilegioa, eta, beraz, Gipuzkoako beste hiribilduetakoek egiten zuten moduan, askatasunez erabil zezaten nahi izan zuten bertako alkateek. Baina Errenteriako hiribilduak bere atxikipenari buruz jarritako errekurtso judizialen ondorioz, Errege-Grazia horrek ez zuen eraginik izan bat-batean, ondorioz Probintziak, Errenteriari mesede handia egiten ziolarik bere gestioetan. Hori izan zen desadostasunaren iturri. Oiartzungoek ez zuten ebazpena aintzat hartu eta ez zioten bere aginduei jaramonik egin. [[Ermandade|Ermandadeak]] beren aginduak betetzera bidalitako herritarrek Lope eta Mingot hil zituzten, beste batzuk zauritu zituzten, eta, azkenik, beste gehiegikeria larri batzuk egin zituzten. Probintzia, bere aldetik, bere buruari obeditzeko eta hain delitu izugarriak zigortzeko asmoz, jende askorekin eta indarrez sartu zen haran honetan. Bertan hartu zituen gotorlekuak eta etxe lauak; batzuk eraitsi eta beste batzuk erre zituen; irin-errotak deuseztatu zituen, gurpilak eta harriak apurtuz; burdinolak ere suntsitu zituen, haien txalupak eta erremintak eramanez, lan egin ez zezaten. Azkenean, bertako biztanleekin borrokatu eta haietako batzuk zauritu eta hil ondoren, probintziako Ermandadeak beste batzuk hartu zituen preso. Aldi berean, honek ordenantza batzuk egin zituen, eta zigor oso larrien pean debekatu zuen haran honetako lurraldean mota guztietako hornigaiak sartzea. Ikusten da, beraz, Oiartzungo harana eta probintzia benetako gerra egoeran eratu zirela, Gipuzkoako historiaren urtekarietan ezagutu ez den tamainako gerra egoera.”</blockquote>[[XVI. mendea|XVI. mendearen]] hasieran harana oparotasun eta hazkunde demografiko garai batean bizi zen, eta horrek espeziearen antropizazio eta okupazio handiagoa ekarri zuen, etxe eta instalazio berriak eraikitzeari esker, hala nola errotak eta burdinolak.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan 19 errota aipatzen dira [[1499|1499.]] urtean eta beste 3 hurrengo urteetan: [[Ihurrita errota|Yurritako errota]], Isastiko errota, Arizabaloko errota, Olaizolako errota, Makutsoko errota, Aranederreko errota, Ugarteko errota, Zuloagako errota, Pagoagako errota, Isasa errota, Aranburuko errota, Bidasoroko errota, Lasaoko errota, Eldozko errota, Torresko errota, besteak beste.
Oiartzungo errotek zuten garrantziaren jabe ziren noizean noiz bailara erasotzen zuten atzerritarrak ere. Honen adibide, 1719. urtean, Frantziarren inbasioaren ondotik Juansendoko errotan eragindako kalteak. (Oiartzungo artxibo historikoa).
==== Goieneko aldia ====
[[Ur-errota|Errota hidraulikoen]] ugaritzea [[XVIII. mendea|XVIII. mendean]] gertatu zen, artoaren iraultzak dakarren ehotzeko eskakizunaren gehitzeak bultzatuta. Jadanik [[XVII. mendea|XVII. mendean]] zeharo hedatuta zegoen artoaren nekazaritza Euskal Herri hezean, eta hasiera batean, artoa abereen janari moduan erabili bazen ere, laster giza-elikagai bezala onartu zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errota motak|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/saiakera/237-saioa-urutxurtu-14160383|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
[[Manuel Lekuona|Manuel Lekuonak]] "Del Oyarzun Antiguo" liburuan (1958), 1787. urteko estadistikak honela jasotzen ditu: <blockquote>"Bistan dugun estatistika [[1787|1787koa]] da. Urte horretan 567 etxebizitza zeuden bertan. Horietatik 16 errotak ziren. Biztanleak 3.341 ziren. Apaiza, 1; Onuradunak, 8; Sakristauak, 1; Elizgizonak 4; Kapareak, gizonezkoak eta emeak, 2.317; Abokatua, 1; Eskribauak, 3; Ikaslea, bat ere ez; Laborariak, 755; Jornalariak, 184; Merkataria, bat ere ez; Fabrikatzailea, bat ere ez; Artisauak, 97; Morroiak, 182; Erret soldatadun enplegatuak, bat ere ez; Foru militarrarekin, bat ere ez. Laburbiltzen dugun oharraren arabera, emakume ezkonduak gehiago dira gizon ezkonduak baino. Izan ere, gizon asko kanpoan daude, [[Caracas|Caracasen]], [[Bizkaia|Bizkaian]] edo [[Frantzia|Frantzian]], arotz edo ikazkin lanetan.”</blockquote>[[1850|1850ean]] [[Pascual Madoz|Pascual Madozek]] "Diccionario Geografico-Estadistico-Historico de España y sus posesiones en Ultramar" argitaratu zuen. Hiztegi honetan, bere garaikideen bizimodua jasotzen da, eta, aldi berean, leku, herri, hiribildu, hiri, barruti judizial eta probintzietako bakoitzean zegoen industria. Testuinguru horretan agertzen dira ibai errotak, [[Haize errota|haize errotak]], tahonak, olio errotak, batanak, [[Burdinola|burdinolak]] eta garai hartan hidraulikoki mugitzen ziren fabrika desberdinak. Oiartzunen 12 errota aipatzen ditu: Fagoaga, Zuloaga, Ugarte, Makutso, Araneder, Isasti, Yurrita, Aranguren, Eldoz, Txalaka, Errotazar eta Zuaznabar.
==== Gainbehera ====
Manuel Lekuonak "Del Oyarzun Antiguo" liburuan (1958), Oiartzun bailarako aberastasuna aztertzen dituen atalean, honela adierazi zuen: <blockquote>"Haraneko aberastasun hidraulikoari dagokionez, 18 eraikin dira adierazgarriak, gaur egungo edo hasierako industria-xedearen adierazle gisa, errotaren (errota) izena daramatenak: Aranguren 'go errota, Juansendo' ko errota, Zuaznabar 'ko errota, Errota xar, Txalaka' ko errota, Eldoz 'ko errota, Errota legor, Gordailegi edo Aritzabalo' ko errota, Iyurrita 'ko errota, Isasti' ko errota, Araneder 'ko errota, Makutso' ko errota, Ugarte 'ko errota, Errotaberri' ko errota, Bidasoro 'errota, Arraskue' ko errota, Zuloaga’ko errota, Paguaga’ko errota, 18 errota gaizki kontatuta, baina gaur egun ez dute dozena erdi baino gehiago lan egiten, eta gainerakoak desagertu egin dira. Horien zati bat Errenteria, Pasaia eta Hernaniko irin-industria handien ekintza xurgatzailearen ondorioz sortu da, eta beste zati bat energia elektrikoa sortzeko sortu da. Horietatik, gaur egun, honako zortzi hauek funtzionatzen dute haranean: Eldotz, Makutso, Zorrola, Berinberri, Paguaga 'ko errota, Naparribia, Penadai eta Okillegui.”</blockquote>Manuel Lekuonak aipatzen duen “dozena erdia“ ondorengo errotek osatzen dutela uste da: Ugarte‑errota, Arrasku‑errota, Araneder‑errota, Yurrita‑errota, Txalaka‑errota, Zuaznabar‑errota eta Juan Sendo‑errota.
Koldo Lizarralde Elberdin etnografoak 1980. hamarkadan gure herrialdean martxan zeuden errotak berrikusi zituen 2001. urtean: “Situación de los molinos Gipuzkoanos en el año 2001“. Oiartzunen, [[XXI. mendea|XXI. mendearen]] haseran, Arraskuko errota eta Yurritako errota aipatzen ditu martxan.
==== Kontserbazioa eta hedapena ====
2022tik Ugarte‑errota, Arrasku‑errota, Yurrita‑errota eta Txalaka‑errotako errotariek ekimen kulturalak antolatzen dituzte Oiartzungo bizimodu tradizionalaren adierazpena diren erroten balioa nabarmentzeko.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Oiartzungo Udala|url=https://www.oiartzun.eus/es/Actualidad/Noticias/20220429/Oiartzungo_errotak_ezagutzeko_aukera_Gipuzkoako_Erroten_Egunean|aldizkaria=www.oiartzun.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
[[Fitxategi:Kakao errota eskema.jpg|thumb|205x205px|Kakao errota eskema]]
== Kakaoa ehotzeko errota ==
[[Fitxategi:Kakaoa ehotzeko errotarriak Antonenen.jpg|ezkerrera|thumb|172x172px|Kakaoa ehotzeko errotarriak Antonenen.]]
1890eko Oiartzungo boto-emaileen erroldak 28 urteko Jose Juaquin Zalacain y Larramendi izeneko bat aipatzen du, helbidea Kale Nagusiko 26. zenbakian duena eta ofizioz [[Gozogile|gozogilea]]. Oiartzungo Udalaren 1943-1944ko akta-liburuan esaten denez, [[1944|1944ko]] ekainaren 21ean Martin Zalacain Eguinok kontzejuari txokolatea egiteko bere industria instalatuta zegoen lokal berean jarraitzeko baimena eskatu zion (Mola Jeneralaren kalea, 21). 1944ko industri zentsuan "Txokolate fabrika" bat aipatzen da Oiartzunen, Martin Zalakainena. Telefonoa ere bazuen, 6156 zenbakiduna!
Zalakainene etxeko Kakaoa ehotzeko errotaren errotarriak Kazkazuri plaza eta Antonene etxearen artean daude ikusgai.
== Magdalena kutxa ==
Oiartzungo errotariek egun desagertutako Magdalena baselizarekiko zuten ardura esanguratsua aipatzen du Manuel Lekuonak “Del Oyarzun Antiguo” liburuan (1958): <blockquote>"1560an San Lazaroren gaitzaz jotako infekziosoentzako ospitale bat egin zen Santa Maria Magdalena izeneko kapera ("Basilika") batekin. Leku honi Madalen-soro deitu zitzaion eta gaur egun mutilen eskola dago bertan. [[Baionako elizbarrutia|Baionako Apezpikuak]] baimendu behar izan zuen fundazioa, oraindik ere gure Eliza haren jurisdikziopean baitzegoen (…) 1566an Baionaren jurisdikzio sekularra amaitu zen Gipuzkoako eremu horretan, baita Baztango Bortzirietan ere.
[[1586|1586an]] Gipuzkoako Korrejidorearen komisario batek bisita egin zuen probintziako ospitaleak murrizteko azterketa egiteko, eta bisitan aurkitu zuten haraneko ospitaleak bi zirela: bata San Anton, gaixo guztientzat eta erromesentzat zena, eta bestea Magdalena, San Lazaroren gaitzarekin kaltetutakoentzat. [[1593|1593an]] komisario beraren bisita errepikatu zenean, San Anton ospitalerik ez zegoen, jada. Madalenakoak Santuaren Kapera bat zeukan sarreran, eta gaixoentzako Meza ematen zen. Herritar onek emandako oheak zituen; ondoan baratze on bat baina beste errentarik ez zuenez haraneko errotetan kaxa bat jartzen zen, eho behar zutenek irin eskukada bat bota zezaten, gero Ospitaleko Maiordomoak etxeko beharretarako biltzen zuena. Dohaitzan emandako behi batzuk ere bazituen'''.''' Data horretan eta medikuaren irizpenaren arabera, ospitalean bi gizon eta hiru emakume zeuden gaitzak jota... "</blockquote>
== Prezintoak eta isunak ==
[[1939|1939ko]] maiatzaren 14tik aurrera errazionamendua ezarri zen Espainia osoan.
[[1940|1940ko]] azaroaren 25ean [[Estatuko Aldizkari Ofiziala (Espainia)|Estatuko Aldizkari Ofizialean]] argitaratu zen: <blockquote>''«Ley 25 noviembre 1940 (Jefatura del Estado). Trigo. Autoriza clausura de molinos maquilleros.''<ref>https://www.boe.es/gazeta/dias/1940/11/29/pdfs/BOE-1940-334.pdf</ref>
''El gran número de molinos maquileros que existen en España, y la dificultad consiguiente de ejercer sobre ellos una estrecha vigilancia, son circunstanciasque determinan sea grande la cantidad de trigo que se moltura sin sujeción estricta a las normas establecidas por las Autoridades competentes. Estos hechos originan graves dificultades para el normal abastecimiento de trigo de la Nación, sobre todo en años de escasa cosecha como es la actual, haciéndose preciso, por consiguiente, tomar con carácter transitorio medidas restrictivas que terminen con este estado de cosas.''
''Por todo lo cual, dispongo:''
''Artículo 1º. Queda facultado el Delegado Nacional del Servicio Nacional del Trigo para ordenar la clausura, durante la actual campaña triguera, de los molinos maquileros que estime conveniente.''
''Art. 2º. Se derogan cuantas disposiciones se opongan al cumplimiento de esta Ley».'' </blockquote>[[1941|1941eko]] ekainaren 30eko lege berri baten bidez, errota makileroak itxi ziren, eta ehotzeko industriei irinak egiteko baimena ematen zitzaien. Bertan ahalmena ematen da, hala ere, Gariaren Zerbitzu Nazionalaren Ordezkaritza Nazionalari, egoki iritzitako errota makileroei lan egiteko aukera eman diezaien. Aitzitik, behin betiko ixtea, kasu bakoitzean erakunde horrek zehaztuko duen kalte-ordaina jasoko dute. Agindu horrek (hasiera batean) 1942ko uztailaren 1era arte izango zuen balioa.
Errota makileroen itxiera aginduak [[1952|1952ko]] ekainaren 15era arte iraun zuen.
Araudi horiek betetzen direla zaintzeko, aldian-aldian [[Guardia Zibila]] eta Gariaren Zerbitzu Nazionaleko ikuskatzailea errotara joaten ziren. Ekain aldera, hala erabakiz gero, Guardia Zibilak errotako harriak zigilatzen zituen. Errotariak urte horretako kanpainarako dokumentazioa behin lortuta zigiluak kentzera pasatzen ziren iraila aldera.
[[Antxon Agirre|Antxon Aguirre Sorondo]] etnografoak Gipuzkoako Gariaren Zerbitzu Nazionalak 1940tik 1960ra probintziako errotariei bideratutako jatorrizko espediente osoak aztertu zituen. 1940an martxan zeuden 142 erroten artean ditugu Oiartzungoak: Arrasku, Txalaka, Juansendo, Ugarte, Yurrita eta Zuaznabar.
Ehotze-kasu klandestinoen artean ondorengoa aipatzen du: <blockquote>''"1941eko azaroaren 26an Oiartzungo Arraskuko errotariaren aurkako salaketa, ezkutuko ehotzeagatik eta zigiluak hausteagatik. Tasen Probintzia Fiskaltzak zigor gogorra jarri dio: 10.000 pezetako isuna eta hiru hilabeterako ixtea. "'' </blockquote>Eta azpijokoen artean ezaguna den asmakizun hau: <blockquote>"Oiartzungo Arraskue-errotan, “Oiartzun“ ezizenez ezaguna eta erroten eraikitzaile-konpontzailea zenak, makinaren ardatza luzatuz beste errota txiki bat jarri zuen ganbaran. Ohiko harriak kentzen zituen, lan egitea ezinezkoa zela bistaratuz; lanaren ondoren, atzera lehen bezala uzten zuen errota ezer pasa ez balitz bezala".</blockquote>“Muga astoa eta haren ingurukoen kalamatrikak“ ipuinean (ilustrazioen egilea: Jokin Mitxelena; idazlea: Iban Apaolaza; 1545 Argitaletxea)<ref>{{Erreferentzia|izena=r01etpd158aa64558419b9ec5ed77644af02263cda|abizena=r01epd0122e4ed314423e0db04c97a47b5baa317f|izenburua='Muga astoa eta haren ingurukoen kalamatrikak'|hizkuntza=es|data=2023-07-24|url=https://www.kulturklik.euskadi.eus/creacion/2023/muga-astoa-eta-haren-ingurukoen-kalamatrikak-/webkklik01-detnewpr/es/|aldizkaria=www.kulturklik.euskadi.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref> jasotzen diren pasadizoetan azaltzen den moduan,[[Espainiako Gerra Zibila|1939ko gerra ostean]], ia bost urtez, Oiartzungo errotak prezintatuak zeuden bitartean herritarrek inguruko herrietako ([[Arantza]], [[Goizueta]], [[Lesaka]] eta San Anton) errotetan lortzen zuten arto irina. Joan-etorri gehienak gauez egin behar izaten zituzten.
== Errotariak ==
[[Fitxategi:Ihurrita.jpg|thumb|282x282px|Arrasku errota, Ugarte errota eta Yurrita errotako senideak.]]
“Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)“ liburuan Antxon Agirre Sorondok, ondorengo errotariak aipatzen ditu Oiartzungo errotetan:
* Txarondo errota: Urrupina eta Fermin “Ttitto“.
* Pagua errota: Pedro Jose Egiazabal e Inciarte eta Joaquin Aramendi “Frantzesa“.
* Zuluaga errota: Pedro Jose Egizabal.
* Ugarte errota: Josph. Ignacio de Olaciregi, Jose Nicolas Urdanpilleta y Peña, Jose Maria Urdanpilleta, Joaquina Artola eta Jose Maria Arruti.
* Arrasku errota: [[Inaxio Asteasuinzarra Lertxundi]], Jose Mari Asteasuinzarra Retegi eta Inaxio Asteasuinzarra Irastorza.
* Bidasoro errota: Francisco Elizondo Soroeta.
* Errotaberri: Inaxio Asteasuinzarra.
* Makutso errota: Mathias de Echegoyen.
* Araneder errota: Joseph Domingo Aleman, Miguel Ignacio Narvarte e Insauspe eta Felix Narvarte Igerategi.
* Isasti errota: Domingo Roteta y Gurmendi, Ignacio Roteta Aranburu eta Ceferino Irigoyen.
* Yurrita errota: Nicolas de Mitxelena, Juan Jose Lavie Astibia eta Nicolas Roteta Ezkurra.
* Txalaka errota: Diego Unanue Aristaran.
* Zuaznabar errota: Jose Antonio Zumeta Arregi, Ignacio Usandizaga Vidaur eta Miguel Ibarguen.
* Aranguren errota: Nicolas del Puerto eta Cosme Retegi Goñi.
Errotari guztien artean aipamen berezia egiten dio Antxon Agirre Sorondok Oiartzungo [[Inaxio Asteasuinzarra Lertxundi|Inaxio Asteasuinzarra]] “errota konpontzailea“-ri: <blockquote>Asteazuinzarrak mugarri bat ezarri zuen errotaritzaren historian. Bere jakinduria handia zen. Intuizio mekaniko handia zuen eta konponketa guztietan aditua. Errotaren teknologia menperatzen zuen tamaina guztietan eta Gipuzkoa osoa zeharkatu zuen, azken herriraino, errotaz errota. Probintzia osoan izan zen ezaguna. Inolako akatsik gabe esan daiteke bere garaian errotei buruz gehien jakin zuen gizona izan zela. </blockquote>
== Ikerketa etnografikoak ==
=== "Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)", Antxon Agirre Sorondo ===
1988. urtean Antxon Agirre Sorondok “Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)“ liburuan 20 errota aztertu zituen Oiartzunen: Txarondo‑errota, Pagua‑errota, Zuluaga‑errota, Sokolo‑errota edo Isatsola‑errota, Ugarte‑errota, Arrasku‑errota, Bidasoro‑errota, Errotaberri, Makutso‑errota, Araneder‑errota, Isasti‑errota, Iurrita‑errota, Eldotz‑errota, Txalaka‑errota, Errotazar, Zuaznabar‑errota, Juan Sendo‑errota, Aranguren‑errota, Errotalegor eta Auztegi‑errota.
=== "Situación de los molinos Gipuzkoanos en el año 2001", Koldo Lizarralde ===
Antxon Agirre Sorondok Gipuzkoako erroten inguruan burutu zuen ikerketan ezinbesteko laguntzailea izan zuen Koldo Lizarralde Elberdin etnografoa. Aditu honek, 1980. hamarkadan gure herrialdean martxan zeuden errotak berrikusi zituen 2001. urtean: "Situación de los molinos Gipuzkoanos en el año 2001"<ref>https://www.patrimur.es/documents/1806272/1815086/koldolizarralde.pdf/2ee2eeef-23fb-45f6-8feb-53c0fcb15c09</ref> Arro desberdinen artean Oiartzun ibaiaren arroa aztertzen du.
* Arraskue errota. "2001/08/31ean egindako bisitan errota funtzionamendu-baldintza ezin hobeetan dago. Une hartan jakin genuen Jose Mari Asteasuinzarra errotaria aurreko urtean hil zela, baina bere seme-alabek arbasoen bideari jarraitzen diote. Inaxio semeak errotarekin aurrera jarraitzeko asmo irmoa azaldu zuen, nahiz eta inguruko etxeak egiteko obrek ubidean eragindako kalteak handiak izan. Gaur egun, errota zaintzeaz arduratzen diren maizterrak dituzte".
* Yurrita errota. "2001/08/31ean Nicolas Roteta jabeak, 86 urterekin, egin zigun kasu. Errota martxan zegoela jakinarazi zigun bisita horretan, eta orain bere semearen ardurapean zegoela. Errotaren ondoan dagoen pentsu-biltegia eta partikularrentzat ehotzen dute".
[[Fitxategi:Harrobien kokapena.png|thumb|287x287px|Oiartzunen katalogatutako errotarri-harrobien kokagunea]]
=== “Errotarri“ Proiektua, Javier Castro ===
2020-2022 urte bitartean Javier Castro Montoya [[Aranzadi Zientzia Elkartea|Aranzadi Zientzia Elkarteko]] [[Etnografia]] saileko kideak, Yurrita Errota Sustatzeko Elkartearekin elkarlanean, 3 errotarri-harrobi katalogatu zituen Oiartzunen:
Europa mailako Web orrialdean jaso dira:<ref>http://meuliere.ish-lyon.cnrs.fr/</ref>
Errotarri-harrobia errotarria fabrikatzeko arroka-ustiategi bat da. Harginek landutako harriak irin-errotak zituzten helmuga. [[Antzinaroa|Antzinarotik]] [[Aro Modernoa|Aro Modernora,]] harriak herriguneetatik hurbilen zeuden harrobietan prestatzen ziren, garraioak berekin zekartzan zailtasunak zirela eta. Oiartzun bailarako errotarrien inguruko jarduera artxibo historikoetan jasotzen da:
* [[1512|1512an]] Martin de Erausok, hargin-maisuak, Oiartzungo bizilagunak, errotarri batzuk saldu zituen hautsez ehotzeko, 4 harriko bi lotetan aldi bakoitzean, harri bakoitzak 1500 mirariren prezioa zuelarik (gutxi gorabehera 4 dukat).
* [[1536|1536an]] honako hau aipatzen da: “ (...) ''ay otra librança de Juanes de Heraso, vecino de Oyarçun, de treze ducados hecha a XVIII de abrill por razon que el dicho Juanes hizo traer çiertas piedras para los molinos de conçejo'' (...)"
* [[1716|1716an]] honako hau aipatzen da: “(...) ''en el partido de Zorrola conzejil de VS se alla una cantera donde se puede sacar piedra de moler zeberas en los molinos'' (...)“
* [[1731|1731an]] Azerigorri/Altzi inguruan harrobi bat aipatzen da, Oiartzunek Iruni egindako kexa baten ondorioz; izan ere, Irungo ikazkinak Oiartzungo udal-mugartean baimenik gabe sartu ziren, txondorretarako egurra mozteko, eta beste pertsona batzuek irina ehotzeko harriak ateratzeko.
* [[1750|1750an]] Errenteriako Gabiriaerrota ([[Gabierrota]]) errotako errotari den Antonio Mendizabali Bernardo Etxeberria hargin-maisuak Oiartzundik idoki duen errotarria errotara eraman ahal izateko baimena ematen dio Oiartzungo Udalak.
* [[1867|1867an]] Jose Esteban Irigoien Oiartzuarrak Dn Ramon Zabala y Salazarri honela idazten dio: “(...) ''hace bastante tiempo que le hable al hijo del Señor Garbuno sobre las consabidas piedra molideras de Trebiño, y de la cantera de los montes de Oyárzun'' (...) ''y de las canteras de Oyárzun dice que una buena piedra cuesta un dineral'' (...)“. Jose Antonio Garbunoren erantzun gutunean ondorengoa irakur daiteke: “(...) ''Las dos duras arrancadas en el monte de Oyárzun tambien para la molienda costaron 13 onzas de oro'' (...)“.
==== Errotarri harrobiko aurkikuntzak ====
<gallery widths="170" heights="170">
Fitxategi:Berindoitz.jpg|Berindoitz 2020
Fitxategi:Zelaiburu.jpg|Zelaiburu 2020
Fitxategi:Antzuzabaleta erreka.jpg|Antzuzabaleta erreka 2021
Fitxategi:Zorrola.jpg|Zorrola 2022
</gallery>
== Kultura ==
=== “Errota zahar maitea“, Juan Mari Lekuona ===
Ondorengo bertso hauek [[Juan Mari Lekuona Berasategi|Juan Mari Lekuona]] (1927-2005) oiartzunarrari zor dizkiogu. Juan Mari Lekuonak bere osabaren Manuel Lekuona jarraitzailea izan zen eta osabaren bidea jorratuz, ahozko tradizioaren eta herri-lirikaren ezagule aparta izan zen.
{{Zutabe-zerrenda|kopurua = 2|
Errota zahar maitea
uraren ertzean,
uraren ertzean da
basati beltzean:
negar egiten dezu
alea txetzean.
Ni ere triste nabil
zutaz oroitzean.
Zotin sekua dagi errotarriak,
itzalitako izar diztirak
dira neretzat zure begiak.
Izar eder bat dago
hor goiko lepuan.
Errota zaharra, berriz,
erreka zokuan.
Berebiziko pena
badaukat barruan:
ezin gindezke bizi
elkarren onduan.
Bizitzaren legea nahi det onartu.
Halabeharra koraiaz hartu.
Berez dijoana zertan behartu?}}Errota zaharra, artzain bizitzaren eta nekazari kultura baten pareko, bere esperientziatik jasoa eta bere sentsibilitate estetikoan txertatua, Juan Mari konturatu zen mundu baten aldaketa sakonen aurrean aurkitzen ginela, eta ez zuela luzaroan aukerarik izango errotaren trangaren musika iluna entzuten jarraitzeko.
[[Xabier Lete]] eta [[Lourdes Iriondo|Lurdes Iriondo]] bikoteak kantatuz zabaldu zuten kantu hau Euskal Herrian.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Gabi de la Maza|izenburua=Errota zaharra Lourdes Iriondo-Xabier Lete|data=2009-03-26|url=https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=TXA8jZnAID4|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
== Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea ==
[[Fitxategi:2022 erroten eguna.jpg|ezkerrera|thumb|244x244px|2022 erroten eguna. Bisita gidatua.]]
2015eko azaroaren 25ean Eusko Jaurlaritzak [[Ihurrita errota|Yurrita errota]], kanala eta presa Kultura Ondasun gisa, Monumentu izendapenaz, Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusian sartu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izena=r01e00000fe4e66771ba470b8c53a3375b90675c3|abizena=r01epd0122e4ed314423e0db04c97a47b5baa317f|izenburua=AGINDUA, 2015eko azaroaren 25ekoa, Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kulturako sailburuarena, Oiartzunen (Gipuzkoa) den Yurrita edo Ihurrita errota, kultura-ondasun gisa, monumentu izendapenaz Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusian sartzeko dena.|hizkuntza=eu|data=2015-11-28|url=https://www.euskadi.eus/eusko-jaurlaritza/-/eli/es-pv/o/2015/11/25/(7)/dof/eus/html/|aldizkaria=www.legegunea.euskadi.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
2018ko ekainean Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea sortu zen. Helburu nagusia, Ondare historiko, teknologiko, antropologiko eta etnografikoaren zati den Errota zaindu eta ezagutaraztea da. Zentzu honetan asko dira azken urteetan Elkarteak antolatu edo sustatutako ekintza kulturalak. Gainera, Oiartzungo ''Ondare Mahaiko'' partaide, Herriko zenbait eragileekin batera, Oiartzun herriko kultura eta ondarea berreskuratzearen aldeko ekimenak bultzatzen ditu.<ref>https://ondarea.oiartzun.eus/eu/ondare-mahaia/eragileak</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Oiartzungo Udala|url=https://www.oiartzun.eus/es/Actualidad/Noticias/20230801/Ondare_mahaiko_kideek_jaso_dute_2023ko_kultur_saria|aldizkaria=www.oiartzun.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Oiartzungo Udala|url=https://www.oiartzun.eus/eu/Zer_berri_/Udal_berriak/20230509/Oiartzungo_errotak_ezagutzeko_ibilaldi_gidatua_egingo_dute_igandean|aldizkaria=www.oiartzun.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
2022tik ospatzen da ''Erroten Eguna'' Oiartzunen. Ekimenaren eragileak ''Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea'', herriko errotariak, Ondarearen Mahaia eta Oiartzungo Udala dira. Bere helburua erroten funtzionamendua ezagutu eta ondare honen balio historiko eta kulturalaz jabetzea da.<ref name=":0" />
== Errotak''' ''' ==
Antxon Agirre Sorondok “Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)“ liburuan 20 ibai-errota aztertu zituen:
=== 1. Txarondo-Errota ===
[[Fitxategi:Txarondoko errota.jpg|ezkerrera|thumb|256x256px|Txarondo errota]]
[[Ergoien (Oiartzun)|Ergoien]] auzoan, Oiartzundik Lesakarako errepidean, Penadegi errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X595528, Y4792197.
1980. urteko OIARTZUN aldizkarian Iñaki Arbelaitz-ek honela idazten du:
1900erako eginda zeuden Naparobi edo Portuberri zentraletik oso gertu Makinetxe de Ergoyen zentraleko urak elikatzen zituzten kanalak.
Ttitto errotaria urik gabe geratzen zen, jakina, bere errotaren azenaia (turbina) mugituz, ubideekin ibaiak murrizketa handia jasan baitzuen. Txarondoko errotak ez zuen arto askorik ehotzen (artorik apenas iyotzen zen ordurako). Errotaren gainbehera zen.
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: -
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: -
XIX. mendearen amaieran ehotu zuen azken aldiz.
Urrupina sendia eta Fermin "Ttitto" izan ziren azken errotariak.
2024 antapara eta errotapea gordetzen ditu. Makineria desagertua dago.
=== 2. Pagua-Errota ===
[[Fitxategi:Pagua.Mapa.png|thumb|348x348px|Pagua errota 1900eko mapan. ]]
Ergoien auzoan, Oiartzundik Lesakarako errepidean, "Paqui" tabernaren ondoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X594736, Y4793336.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Pagoagako errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 500 litro segundoko
Ur saltoa: 8,2 m
Kanalaren luzera: -
1929. urtean Candido de Orbek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
1960. urtean ehotu zuen azken aldiz.
Joaquin Aramendi, "Frantzesa", izan zen azken errotaria. Cecilia Egiazabal eta bere semea Juan izan zituen laguntzaile.
2024ean errotapea gordetzen da bakarrik.
=== 3. Zuluaga-Errota ===
[[Fitxategi:Zuloaga.Mapa.png|thumb|307x307px|Zuloaga errota 1900eko mapan.]]
Ergoien auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X593801, Y4793823
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Zuloagako errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 7
Emaria: 250 litro segundoko
Ur saltoa: 2,5 m
[[Fitxategi:Txarondo errota.jpg|thumb|<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Zuloaga, Daniel|argitaletxea=Oxford University Press|data=2011-10-31|url=http://dx.doi.org/10.1093/benz/9780199773787.article.b00202600|sartze-data=2024-11-20|serie=Benezit Dictionary of Artists}}</ref>]]
Kanalaren luzera: 275 m
Gipuzkoan inoiz izandako errotarik handienetarikoa.
Errotak 1933an utzi zion funtzionatzeari, urte hartan gertatutako uholdeek eragindako kalteen ondorioz.
Zuloagako errotaren azken errotariak Barbara Antonia Etxebeste Lekuona eta bere seme-alabak izan ziren: Tomas “Kazko”, Margarita eta Karmen Egiazabal. Garai hartan hutsik zegoen Zuloagako errotan bizitzen hasi ziren. Aurretik Juan Kruz Elizegi ospetsua izan zen errotari etxe honetan, ''Pello Errota'' bertsolari famatuaren ahaidea.
2024ean errotatik geratzen den bakarra eraikina eta presaren hondakinak dira, eta irteerako ahoa ere ikus daiteke.
=== 4. Sokolo-Errota edo Isatsola-Errota ===
Ergoien auzoan, Zuloagako errotaren ondoren, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X593387, Y4793916.
Manuel Lekuonak “Del Oyarzun Antiguo” liburuan honela dio:
"Torrea eta Olajaundegui, Ergoien bidean, Isasa edo Isatse etxea ere izan zen. Haren hondarren artean sakabanatuta daude, eraikin mota hartako elementuak, hala nola abizenaren ate arkudunak eta noblezia-armarria, etab. Haren burdinola gaur egun SOKOLO deitzen den horretan egon zen, baina dokumentuetan ISATSOLA izenarekin agertzen da. Etxetik oso gertu, minerala kiskaltzeko bi labe daude, eta, denboraren poderioz, kareharrizko labeak ere izan ziren".
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Isasa errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: -
Emaria: -
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: -
Errotaren makineria XIX. mendearen amaieran edo XX. mendearen hasieran desagertu zela uste da.
1981ean Presa handia dago oraindik, eta, hala ere, apenas geratzen den eraikinaren hondarrik. Lehen errota zegoen lekuan, harri batzuk eta "antepara" eder bat besterik ez dira geratzen.
=== 5. Ugarte-Errota ===
[[Fitxategi:Ugarte.Mapa.png|thumb|Ugarte errota 1900eko mapan]]
[[Altzibar]] auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X592919, Y4794098.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Ugarteko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 480 litro segundoko
Ur saltoa: 3,3 m
[[Fitxategi:Ugarte errota.jpg|thumb|Ugarte errota]]
Kanalaren luzera: 500 m
1929. urtean Dolores Bidaola Ugartek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
1978. urtetan ehotu zuen azken aldiz.
Jose Maria Arruti izan zen azken errotaria.
Bere handitasun osoan gordetzen da. Azpiegitura ondo kontserbatuta dago.
=== 6. Arrasku-Errota ===
[[Fitxategi:Arrasku.Mapa.png|ezkerrera|thumb|233x233px|Arrasku errota 1900eko mapan.]]
[[Karrika (Oiartzun)|Karrika]] auzoan, izen bereko errekako urekin elikatzen da. Eraikina errekaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X593054, Y4792982.
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: 120 litro segundoko
Ur saltoa: 3,6 m
[[Fitxategi:Arraskuko errota.jpg|ezkerrera|thumb|232x232px|Arrasku errota.]]
Kanalaren luzera: 100 m
1929. urtean Ignazio Asteasuinzarrak errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
2024ean artoa etxerako ehotzen du.
Inaxio Asteasuinzarra Irastorza da errotaria.
Errotako makineria eta azpiegitura hidraulikoa oso ondo kontserbatzen dira.
Pieza bakarreko harrizko turtukia gorderik dago errotan. Honako inskripzioa du: “''LO ISO JULIAN DE ASTEASUINZARRA EN EL AÑO 1848''”.
=== 7. Bidasoro-Errota ===
[[Fitxategi:Bidasoro.Mapa.png|ezkerrera|thumb|208x208px|Bidasoro errota 1900eko mapan.]]
Karrika auzoan, izen bereko errekako urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X592897, Y4793118.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Bidasoroko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 120 litro segundoko
[[Fitxategi:Bidasoroko errota.jpg|ezkerrera|thumb|208x208px|Bidasoro errota.]]
Ur saltoa: 1,4 m
Kanalaren luzera: -
1929. urtean Ignazio Asteasuinzarrak errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
Ildefonso Mitxelena izan zen azken errotaria. Arotza ere izan zen eta tornua, zerra, eta bestelako tresnak eragiteko energia hidraulikoaz baliatu zen.
2024ean errota zaharra erabat ordezkatu zuen eraikin berria baino ez da geratzen.
=== 8. Errotaberri ===
[[Fitxategi:Errotaberri.Mapa.png|thumb|257x257px|Errotaberri 1900eko mapan.|ezkerrera]]
Alzibar auzoan, Karrika errekako urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X592773, Y4793765.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 154 litro segundoko
Ur saltoa: 4,5 m
Kanalaren luzera: -
1929. urtean Domingo Sorondok errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
[[XX. mendea|XX. mendearen]] erdialde arte argi indarra sortu zen bertan.
Sorondo sendiaren esku egon zen errota bere lekuan bakailao-lehortegi bat eraiki zen arte.
2024ean presa eta irteerako ahoa gordetzen dira bakarrik.
=== 9. Makutso-Errota ===
[[Fitxategi:Makutsoko errota.jpg|ezkerrera|thumb|250x250px|Makutso errota.]]
[[Iturriotz (Oiartzun)|Iturriotz]] auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X592026, Y4794084.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Makutsoko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: -
Emaria: 700 litro segundoko
Ur saltoa: 3 m
Kanalaren luzera: -
1812ko Udal Artxiboan ( B-Neg. 5-Liburua 2.-Exp. 2), ''Mathias Echegoyen'' aipatzen da ''Macuso'' Errotako errotari gisa, baina 1889an, jada, Makutso errota ez da errota bezala azaltzen, baserri soil bezala, baizik.
1896ean Ramona Urdinola eta Maria Hompanera azaltzen dira finkaren jabe eta geroztik hainbat erabilera berri izan zituen: sagardo eta txakoli fabrika, zentral elektrikoa...
1929. urtean Margarita Arbidek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
1959an indar elektrikoa sortzen zuen.
1960an antepara estali egin zen.
2024ean ez dago errotaren aztarnarik.
=== 10. Araneder-Errota ===
[[Fitxategi:Araneder.Mapa.png|thumb|207x207px|Araneder errota 1900eko mapan.]]
Iturriotz auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen, Araneder baserriaren ondoan, Ugaldetxo eta Iturriotz artean: UTM 30N ETRS89 X591719, Y4794170.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Araneder-ko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
[[Fitxategi:Araneder errota.jpg|thumb|197x197px|Araneder errota]]
Emaria: 1.250 litro segundoko
Ur saltoa: 2,96 m
Kanalaren luzera: -
1929. urtean Teodoro Uriartek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
XX. mendearen lehen erdian ehotu zuen azken aldiz.
2024ean errotaren oinarria mantentzen da.
=== 11. Isasti-Errota ===
[[Fitxategi:Isasti.Mapa.png|thumb|Isasti errota 1900eko mapan.]]
[[Ugaldetxo]] auzoan, Oiartzun ibaiaren eta Auztegi errekako urekin elikatzen zen. Eraikina Oiartzun ibaiaren eskuin aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591228, Y4794601.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Isastiko errota aipatzen da.11.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 1.400 litro segundoko
[[Fitxategi:Isastiko errota.jpg|thumb|Isasti errota]]
Ur saltoa: 3,2 m
Kanalaren luzera: 511 m
1929. urtean Pablo Beinerek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
XX. mendearen lehen erdian ehotu zuen azken aldiz.
Azken errotaria Zeferino Irigoien izan zen.
2024ean ez dago eraikinaren aztarnarik. Bere tokian etxebizitzak egin dira XXI. mendearen bigarren hamarkadan.
=== 12. Yurrita-Errota ===
[[Fitxategi:Yurrita.Mapa.png|thumb|190x190px|Yurrita errota 1900eko mapan]]
Ugaldetxo auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen da. Eraikina ibaiaren eskuin aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X590755, Y4794984.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Yurritako errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 645 litro segundoko
[[Fitxategi:Kamara 1 162.jpg|thumb|188x188px|Yurrita errota]]
Ur saltoa: 2,8 m.
Kanalaren luzera: 270 m.
XX. mendeko lehen bi hamarkadatan Errenteriako argiteria publikoarentzat argi indarra sortu zuen.
2015ean Eusko Jaurlaritzak Yurritako errota, kanala eta presa Kultura Ondasun gisa, Monumentu izendapenean, Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusian sartu zituen.<ref>{{Erreferentzia|abizena=GOIZARIN|izenburua=«Yurritako ondarea gordetzea, zabaltzea eta balorean jartzea da elkartearen helburua»|hizkuntza=eu|data=2020-05-10|url=https://www.diariovasco.com/oarsoaldea/oiartzun/yurritako-ondarea-gordetzea-20200510001429-ntvo.html|aldizkaria=El Diario Vasco|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
=== 13. Eldotz-Errota ===
[[Fitxategi:Eldoz.Mapa.png|ezkerrera|thumb|154x154px|Eldotz errota 1900eko mapan.]]
Iturriotz auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591744, Y4792341.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Eldozko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: -
[[Fitxategi:Eldotzko errota.jpg|ezkerrera|thumb|148x148px|Eldotz errota]]
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: -
1865an Inazio Oiartzabal Olaziregi azaltzen da errotari.
Erabat desagertu da, noiz desagertu zen inork esaten ez badaki ere. Horma zahar batzuk besterik ez daude, eta sastrakak estalitako irteerako ahoaren hondarrak kontserbatzen dira 2024ean.
[[Fitxategi:Txalaka.Mapa.png|thumb|Txalaka errota 1900eko mapan.]]
=== 14. Txalaka-Errota ===
Iturriotz auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen da. Eraikina errekaren eskuin aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X591550, Y4793301.
Udal Artxibategiko agiri historikoetan Txalaka errota XVIII. mendearen hasieran aipatzen da.
[[Fitxategi:Txalakako errota.jpg|thumb|Txalaka errota]]
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: 150 litro segundoko
Ur saltoa: 2 m
Kanalaren luzera: 82 m
2024ean Iker Azurmendi da errotaria.
Errotako makineria eta azpiegitura hidraulikoa berriztatzen ari da.
=== 15. Errotazar ===
Ugaldetxo auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590977, Y4793834.
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: 141 litro segundoko
Ur saltoa: 2,9 m
Kanalaren luzera: -
Udal Artxibategiko agirietan Kosme Mitxelena ageri da errotari gisa XVIII. mendearen lehen erdian.
XX. mendearen hasieran errota martxan zegoen.
1931. urtean Rita Irazu Lopetegik errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
Eraitsia izan zen ondoren, eta 1972an «Errota-zarreko baserri» gisa azaltzen da.
=== 16. Zuaznabar-Errota ===
[[Fitxategi:Zuaznabar.Mapa.png|ezkerrera|thumb|244x244px|Zuaznabar errota 1900eko mapan.]]
Ugaldetxo auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren eskuin aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590502, Y4794175.
Udal Artxibategiko agirietan errota gisa azaltzen da XVIII. mendearen erdian.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 525 litro segundoko
Ur saltoa: 3,45 m
Kanalaren luzera: -
1929. urtean Luis Zabala y Eznarrizagak errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
Miguel Ibarguen Goñi izan zen azken errotaria.
Errotak 1973. urtean utzi zion irina egiteari.
=== 17. Juan Sendo-Errota ===
[[Fitxategi:JuanSendo.Mapa.png|ezkerrera|thumb|Juan Sendo errota 1900eko mapan.]]
Ugaldetxo auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren eskuin aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590588, Y4794766.
Udal Artxibategiko agirietan errota gisa azaltzen da 1677. urtean.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 200 litro segundoko
Ur saltoa: 2 m
Kanalaren luzera: 210 m
XX. mendearen erdi aldera ehotu zuen azken aldiz.
Zuaznabarko industrialdea urbanizatu zenean eraitsi zuten eta erabat desagertua dago. Bere lurretan merkatalgune bat eraiki zen.
=== 18. Aranguren-Errota ===
[[Fitxategi:Aranguren.Mapa.png|ezkerrera|thumb|Aranguren errota 1900eko mapan.]]
Ugaldetxo auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590345, Y4795118.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Arangurengo errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 450 litro segundoko
Ur saltoa: 1,2 m
Kanalaren luzera: 180 m
Auzotarrek esandakoagatik, 1968an utzi zion funtzionatzeari.
Zuaznabar eta Juan Sendo errotak bezala, merkatalgunea eraikitzerakoan desagertu zen.
=== 19. Errotalegor ===
[[Fitxategi:Errotalegor.Mapa.png|ezkerrera|thumb|Errotalegor 1900eko mapan.]]
Lintziringo auzoan, Lintzirin errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591251, Y4796197.
Errotarri pare kopurua: -
Emaria: -
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: -
Lintziringo industriaguneak eraikitzerakoan desagertu zen.
=== 20. Auztegi-Errota edo Arizabalo-Errota ===
[[Fitxategi:Auztegi.Mapa.png|thumb|169x169px|Auzitegi errota 1900eko mapan.]]
[[Arragua|Arraguako]] auzoan, Auztegiko errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591810, Y4795601.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Arizabaloko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: -
Emaria: -
Ur saltoa: -
[[Fitxategi:Auztegi errota.jpg|thumb|151x151px|Auzitegi errota]]
Kanalaren luzera: -
Pentsa daiteke XX mende hasieran utzi ziola lan egiteari, eta horrek justifikatuko luke inork funtzionamenduan ezagutu ez izana, ezta erregistroetan inoiz inskribatu ez izana ere.
== Erabilitako bibliografia ==
* Del Oyarzun antiguo liburua. Manuel de Lekuona.
* Oiartzun 1980 (78-81) Errotak. A. Agirre.
* Oiartzun 1981 (92-95) Molinos en Oyarzun II. A. Agirre.
* Oiartzun 1982 (76-77) Los molinos de Oiartzun. A. Agirre.
* Oiartzun 1983 (21-24) . Los molinos de Oiartzun IV parte. A.Agirre.
* Oiartzun urtekaria 1982. (81-82). Algunas notas sobre Errotaberri y otras curiosidades de la vida molinera. Iñaki Arbelaitz.
* Tratado de molinología liburua. Antxon Agirre. Donostia Eusko Ikaskuntza 1988.
* Oiartzungo urtekaria 1989 (17-20). Tratado de molinologia. Antxon Agirre.
* Xanistebanak 2008 (51-53) Los chocolateros de Oiartzun. Antxon Agirre.
* Oiartzungo artxibo historikoa.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* [https://ataria.eus/zizurkil/1651823725860-errota-baten-funtzionamendua Ur-Errotak, nolakoak dira eta nola dabiltza. Bideoa.]
* [https://ahotsak.eus/oiartzun/gaiak/090105/ Jasotako hainbat testigantza.]
[[Kategoria:Oiartzungo eraikinak]]
[[Kategoria:Errotak]]
[[Kategoria:Ondarea]]
[[Kategoria:Teknologia]]
[[Kategoria:Antropologia]]
[[Kategoria:Etnografia]]
[[Kategoria:Herri arkitektura]]
[[Kategoria:Azpiegitura hidraulikoak]]
[[Kategoria:Teknologia iraunkorrak]]
[[Kategoria:XVI. mendea]]
[[Kategoria:XVII. mendea]]
[[Kategoria:XVIII. mendea]]
[[Kategoria:XIX. mendea]]
[[Kategoria:XX. mendea]]
[[Kategoria:XXI. mendea]]
aiv981iqtw6gsn1yeex5a3s6zhlhr0a
9975588
9975587
2024-11-20T19:34:35Z
Alex Roteta
139167
/* 3. Zuluaga-Errota */
9975588
wikitext
text/x-wiki
[[Fitxategi:Oiartzungo errotak.png|thumb|325x325px|Oiartzunen katalogatutako ibai- errotak]]
'''Oiartzungo errotak.''' Bailararen aberastasun hidraulikoaren adierazgarri dira Oiartzunen katalogatu diren 20 ibai-errotak. Hauek, herriko ondare historiko, teknologiko, antropologiko eta etnografikoaren parte dira, lurralde antolaketaren eta giza jardueraren adierazpenik esanguratsuenetako bat.
== Kokapen geografikoa ==
[[Oiartzun]] mendiz inguratua dago, [[Aiako harria|Aiako Harria]] irudi eta oinarri duela. Harana [[Oiartzun (ibaia)|Oiartzun ibaiak]] zeharkatzen du, eta herria haren inguruan altxatuta dago.
[[Fitxategi:Yurritako errota.jpg|thumb|338x338px|Yurrita errota 2024]]
Oiartzun ibaiaren arroak 82,27 km. koadroko eremua hartzen du: Oiartzun, [[Errenteria]], [[Lezo]] eta [[Pasaia|Pasaiako]] herria zeharkatuz eginiko ibilbideak. Ibaia 16,6 km luze da, eta% 4,5eko malda du batez beste. Arroaren goialdean, Aiako Harrietan maldarik handienak ditu. Goialdeko haran estuak V itxura du. [[Altzibar]] auzoan [[Karrika (Oiartzun)|Karrika]] erreka Arditurrira batzen da. Erdialdeko ibilgua leunagoa da eta uholde ordokia eratzera iristen da. [[Ugaldetxo|Ugaldetxoko]] industrialdean batzen dira Aiako Harri eta [[Bianditz]] mendien magaletatik sorturiko Arditurri ibaiak eta [[Aldura]] mendiko magaletako urak. Behealdeko ibilguan, berriz, Pasaiako senaia dugu; garai batean [[padura]] handia zen, egun Pasaia eta Errenteriako herriek eta portuko instalazioek hartzen dutena.
Oiartzun ibaiaren bailara [[Paleozoiko|Paleozoikoan]] (orain 380 milioi bat urte) hasi zen eratzen; hortaz, [[Euskal Herria|Euskal Herriko]] bailara zaharrenetarikoa dela esan daiteke. Prezipitazioen aldetik, bere iturburua euririk gehien egiten duen euskal zonaldean dago (2300 mm). Ur kopuru hori dela eta, ibaiaren iturburuaren inguruan [[San Anton urtegia|San Anton]], [[Añarbeko urtegia|Añarbe]] eta [[Domiko urtegia|Domiko]] urtegiak daude.
== Historia ==
=== Esku errotak ===
Ehoketa –gorputz bat bi harriren artean marruskatuz txiki-txiki egin eta hauts bihurtu arte birrintzeko prozesua– gizakiaren iharduera burutsuen artean lehenetarikoa izan da.
Izugarri bultzatu zen [[Neolitoa|neolitikotik]] aurrera, K.a. 3500 urteaz geroztik Euskal Herrian. Hala ere, elikagaiak hobeto irensteko, harriekin eta beste elementu batzuekin txikitzeko bulkada ehoketaren aitzindaria edo aurrekoa dela pentsatu behar dugu.
Eskuzko metate soilari (harri leunduzko xafla angeluzuzena eta bi eskuekin aleak ehotzeko hartzen den arrabol zilindrikoa) errota birakariak jarraitu zitzaizkion (bi harri edo errotarri biribil, behekoa finkoa eta goikoa mobila), burdin adinetik aurrera, errota-teknikan aurrerapen garrantzitsua ekarri zutenak. Horrek lana errazten du eta, ondorioz, errendimendua handitzen du, elikadura hobea ahalbidetuz.
Euskal Herrian, [[Estrabon]] (K.a. 58-K.o. 5) geografo greziarrak, bere Geografia lanean, euskotarren janaria ehotzeko ohiturari buruz idatzi zuen, zera adieraziz: <blockquote>“... Menditarrak urtearen lautatik hirutan ez dira ezkurrez baizik elikatzen, zeinak, ihartu eta apurturik denbora askoan gorde daitekeen ogi bat egiteko ehotzen baitira.”<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errota motak|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/saiakera/237-saioa-urutxurtu-14160383|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref> </blockquote>Aurkitu diren aztarnek adierazten dutenez, erromatar-iberiar kulturan erroten erabilera oso zabalduta zegoen. Erromatarren gudarostean, hamar pertsonetatik batek, eskuzko errota bat zeraman. Erromatar errotak [[Buñuel|Buñuelen]], [[Los Arcos|Los Arcosen,]] [[Artaxoa|Artaxoan]] ([[Nafarroa Garaia|Nafarroa]]), [[Santo Domingo de la Calzada|Santo Domingo de la Calzadan]] ([[Errioxako Autonomia Erkidegoa|Errioxa]]), eta Oiartzunen ([[Gipuzkoa]]) aurkitu dira.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Erroten jatorria eta historia|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/idazlanak-mainmenu-476/saiakera/236-saioa-urutxurtu-45430406|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
=== Arditurri ===
Juan Guillermo Thalacker ingeniariak 1803an Oiartzungo Arditurriko meazuloak bisitatu zituen. 1804an plazaratu zen idatzian honela zioen: “putzu batzuetan oso ugariak dira esku-errotak, [[Granito|granitoz]] eginak“.
[[Arditurriko erromatar meatzeak|Arditurritik]] datozen hiru eskuzko errota berreskuratu dira. Lehenengoak neurri ertainak ditu, 60 cm-ko diametroa eta 35 cm-ko altuera. Eskuzko errota birakari honek bi pieza zituen: behekoa, finkoa, kono-formakoa eta erdian ardatzarentzat zulo bat zuena, eta goikoa, barnehutsa forma koniko horretara egokitzeko. Goiko harriaren muturretan errefortzu batzuk prestatzen ziren zurezko armazoia jartzeko, eta horren gainean biraketa-mugimendua egiten zen, giza besoekin edo animalien laguntzarekin. Bigarrenak goiko pieza baino ez du, eta eskuzko errota zirkular birakari bat da, oinarri finko bat duena, gutxi gorabehera laua, ildaskak zizelkatuak zituena, eta goiko pieza bat, aurrekoari egokitua; biak zulatuta daude ardatza igaro eta lurrera ainguratzeko. Goiko harriak ondo kortserbatutako eraztun bat du ardatzaren pasabidearen inguruan eta bertatik alea sartzen da. Gainera, mugimendu birakaria eragiteko, zurezko heldulekua posizio bertikalean finkatzeko zuloak ditu ertzean. Bigarren errota honek 44 cm-ko diametroa du eta harri granitikokoa da. Eta hirugarrena, Erromatar garaikoa hau ere, minerala apurtzeko granitozko harri leunduzko xafla bat da.
=== Ur-errotak ===
[[Fitxategi:Roda de Vitruvi.jpg|thumb|224x224px|Vitruviok deskribatutako urez eragindako erromatar irin-errota baten eredua]]
K.a.ko lehenengo edo bigarren mendean "la machinaria molae aquariae" edo ur-errota sortu zen, Marco Lucio Vitrubio erromatar ingeniariak K.a. lehen mendearen amaieran dokumentu bidez deskribatutako (Ktesibioren eta Arkimedesen torloju hidraulikoa, ardatz bertikaleko errota greziarraren tradizioari jarraiki) gurpil hidrauliko engranajedunaren lehen deskribapen teknikoa.
Errota-tramankuluen jatorria -metateari dagokion izendapen hori alde batera utzirik- erromatarren inperio hedakor bateko eskulan eskasiari zor zaio, eta VIII-IX. mendeetan sustraitzen da, bereziki penintsulan, [[Musulmanek Iberiar penintsula konkistatzea|musulmanek]] hartu eta hobetu baitzituzten, emaitza bikainekin. Zehazteko, [[Europa|Europan]] aipatzen dituzten lehen dokumentu idatziek 732-775 ([[Alemania]]), 798 ([[Frantzia]]), 831 ([[Burgos]]) eta abarren artean egon zirela adierazten dute.
Euskal Herriaren kasuan, ezagutzen diren lehenen errota hidraulikoak, lehen milurtekoaren amaieran eraiki ziren: Nafarroan, 802an; [[Araba|Araban]], 822an; [[Bizkaia|Bizkaian]], 1053an; [[Ipar Euskal Herria|Iparraldean]], 1125ean eta Gipuzkoan, 1141ean. Ziur aski lehendik ere ur-errotak izango ziren Euskal Herrian, baina ez da aurkitu inolako dokumenturik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errota motak|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/saiakera/237-saioa-urutxurtu-14160383|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
Esan bezala, Gipuzkoan, lehen aipamen historikoa [[1141]]<nowiki/>ekoa da, [[Gartzia V.a Ramiritz]] edo Gartzia Berrezarlea nafar erregeak San Miguel de Excelsis komunitateari Berastegiko “molendinis“-ak entregatzeko emandako agindu batean jasotakoa.
==== Lehen aipamen idatziak ====
[[1328|1328an]] [[Alfontso XI.a Gaztelakoa|Alfontso XI.a erregeak]] [[Irun|Irun-Uranzu]] eta Oiartzungo [[Olagizon|olagizonei]] emandako Burdinolen Foruan honela jasotzen da: <blockquote>“...Otrosy, mandamos que los dichos ferreros para hazer / sus casas o ferrerías o molinos o ruedas, que / no ayan enbargo ninguno, no faziendo per/juizio a otros algunos, segund fuero de / ferrerías...“
“... E otrosy, mandamos que en la / nuestra tierra en las agoas, que puedan fazer / casas e ferrerías e molinos e ruedas / e veneras e redamientos e h[u]ertas / para las ferrerías, pagando nuestros derechos co/mo dicho es.
“... Otrosy, que / las ruedas e molinos que son de parte de / suso de las ferrerías e las aguas do están / pobladas qu’el agua con que las ferrerías han / e labrar, que las non represen ni enbarguen / ningunos...“</blockquote>
==== Aberastasun iturri ====
Errotak Oiartzungo garapen sozial eta ekonomikoan garrantzitsuak izan dira, Honen adierazle da diru-sarrera iturri honek historian zehar etxekoengan nahiz kanpokoengan piztu duen interesa.
[[Pablo Gorosabel|Pablo Gorosabelek]] “Diccionario histórico-geográfico-descriptivo de los pueblos, valles, partidos, alcaldías y uniones de Guipúzcoa” liburuan (1862) ondorengoa idazten du Oiartzun herriari eskainitako atalean:<blockquote>“Oiartzungo haranak ez zituen soilik arazoak eta desadostasunak izan Errenteriako [[Hiribildu|hiribilduarekin]], garai bateko buruarekin, baita probintziarekin ere. Ozta-ozta lortu zuen [[1453|1453an]] salbuespen-pribilegioa, eta, beraz, Gipuzkoako beste hiribilduetakoek egiten zuten moduan, askatasunez erabil zezaten nahi izan zuten bertako alkateek. Baina Errenteriako hiribilduak bere atxikipenari buruz jarritako errekurtso judizialen ondorioz, Errege-Grazia horrek ez zuen eraginik izan bat-batean, ondorioz Probintziak, Errenteriari mesede handia egiten ziolarik bere gestioetan. Hori izan zen desadostasunaren iturri. Oiartzungoek ez zuten ebazpena aintzat hartu eta ez zioten bere aginduei jaramonik egin. [[Ermandade|Ermandadeak]] beren aginduak betetzera bidalitako herritarrek Lope eta Mingot hil zituzten, beste batzuk zauritu zituzten, eta, azkenik, beste gehiegikeria larri batzuk egin zituzten. Probintzia, bere aldetik, bere buruari obeditzeko eta hain delitu izugarriak zigortzeko asmoz, jende askorekin eta indarrez sartu zen haran honetan. Bertan hartu zituen gotorlekuak eta etxe lauak; batzuk eraitsi eta beste batzuk erre zituen; irin-errotak deuseztatu zituen, gurpilak eta harriak apurtuz; burdinolak ere suntsitu zituen, haien txalupak eta erremintak eramanez, lan egin ez zezaten. Azkenean, bertako biztanleekin borrokatu eta haietako batzuk zauritu eta hil ondoren, probintziako Ermandadeak beste batzuk hartu zituen preso. Aldi berean, honek ordenantza batzuk egin zituen, eta zigor oso larrien pean debekatu zuen haran honetako lurraldean mota guztietako hornigaiak sartzea. Ikusten da, beraz, Oiartzungo harana eta probintzia benetako gerra egoeran eratu zirela, Gipuzkoako historiaren urtekarietan ezagutu ez den tamainako gerra egoera.”</blockquote>[[XVI. mendea|XVI. mendearen]] hasieran harana oparotasun eta hazkunde demografiko garai batean bizi zen, eta horrek espeziearen antropizazio eta okupazio handiagoa ekarri zuen, etxe eta instalazio berriak eraikitzeari esker, hala nola errotak eta burdinolak.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan 19 errota aipatzen dira [[1499|1499.]] urtean eta beste 3 hurrengo urteetan: [[Ihurrita errota|Yurritako errota]], Isastiko errota, Arizabaloko errota, Olaizolako errota, Makutsoko errota, Aranederreko errota, Ugarteko errota, Zuloagako errota, Pagoagako errota, Isasa errota, Aranburuko errota, Bidasoroko errota, Lasaoko errota, Eldozko errota, Torresko errota, besteak beste.
Oiartzungo errotek zuten garrantziaren jabe ziren noizean noiz bailara erasotzen zuten atzerritarrak ere. Honen adibide, 1719. urtean, Frantziarren inbasioaren ondotik Juansendoko errotan eragindako kalteak. (Oiartzungo artxibo historikoa).
==== Goieneko aldia ====
[[Ur-errota|Errota hidraulikoen]] ugaritzea [[XVIII. mendea|XVIII. mendean]] gertatu zen, artoaren iraultzak dakarren ehotzeko eskakizunaren gehitzeak bultzatuta. Jadanik [[XVII. mendea|XVII. mendean]] zeharo hedatuta zegoen artoaren nekazaritza Euskal Herri hezean, eta hasiera batean, artoa abereen janari moduan erabili bazen ere, laster giza-elikagai bezala onartu zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errota motak|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/saiakera/237-saioa-urutxurtu-14160383|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
[[Manuel Lekuona|Manuel Lekuonak]] "Del Oyarzun Antiguo" liburuan (1958), 1787. urteko estadistikak honela jasotzen ditu: <blockquote>"Bistan dugun estatistika [[1787|1787koa]] da. Urte horretan 567 etxebizitza zeuden bertan. Horietatik 16 errotak ziren. Biztanleak 3.341 ziren. Apaiza, 1; Onuradunak, 8; Sakristauak, 1; Elizgizonak 4; Kapareak, gizonezkoak eta emeak, 2.317; Abokatua, 1; Eskribauak, 3; Ikaslea, bat ere ez; Laborariak, 755; Jornalariak, 184; Merkataria, bat ere ez; Fabrikatzailea, bat ere ez; Artisauak, 97; Morroiak, 182; Erret soldatadun enplegatuak, bat ere ez; Foru militarrarekin, bat ere ez. Laburbiltzen dugun oharraren arabera, emakume ezkonduak gehiago dira gizon ezkonduak baino. Izan ere, gizon asko kanpoan daude, [[Caracas|Caracasen]], [[Bizkaia|Bizkaian]] edo [[Frantzia|Frantzian]], arotz edo ikazkin lanetan.”</blockquote>[[1850|1850ean]] [[Pascual Madoz|Pascual Madozek]] "Diccionario Geografico-Estadistico-Historico de España y sus posesiones en Ultramar" argitaratu zuen. Hiztegi honetan, bere garaikideen bizimodua jasotzen da, eta, aldi berean, leku, herri, hiribildu, hiri, barruti judizial eta probintzietako bakoitzean zegoen industria. Testuinguru horretan agertzen dira ibai errotak, [[Haize errota|haize errotak]], tahonak, olio errotak, batanak, [[Burdinola|burdinolak]] eta garai hartan hidraulikoki mugitzen ziren fabrika desberdinak. Oiartzunen 12 errota aipatzen ditu: Fagoaga, Zuloaga, Ugarte, Makutso, Araneder, Isasti, Yurrita, Aranguren, Eldoz, Txalaka, Errotazar eta Zuaznabar.
==== Gainbehera ====
Manuel Lekuonak "Del Oyarzun Antiguo" liburuan (1958), Oiartzun bailarako aberastasuna aztertzen dituen atalean, honela adierazi zuen: <blockquote>"Haraneko aberastasun hidraulikoari dagokionez, 18 eraikin dira adierazgarriak, gaur egungo edo hasierako industria-xedearen adierazle gisa, errotaren (errota) izena daramatenak: Aranguren 'go errota, Juansendo' ko errota, Zuaznabar 'ko errota, Errota xar, Txalaka' ko errota, Eldoz 'ko errota, Errota legor, Gordailegi edo Aritzabalo' ko errota, Iyurrita 'ko errota, Isasti' ko errota, Araneder 'ko errota, Makutso' ko errota, Ugarte 'ko errota, Errotaberri' ko errota, Bidasoro 'errota, Arraskue' ko errota, Zuloaga’ko errota, Paguaga’ko errota, 18 errota gaizki kontatuta, baina gaur egun ez dute dozena erdi baino gehiago lan egiten, eta gainerakoak desagertu egin dira. Horien zati bat Errenteria, Pasaia eta Hernaniko irin-industria handien ekintza xurgatzailearen ondorioz sortu da, eta beste zati bat energia elektrikoa sortzeko sortu da. Horietatik, gaur egun, honako zortzi hauek funtzionatzen dute haranean: Eldotz, Makutso, Zorrola, Berinberri, Paguaga 'ko errota, Naparribia, Penadai eta Okillegui.”</blockquote>Manuel Lekuonak aipatzen duen “dozena erdia“ ondorengo errotek osatzen dutela uste da: Ugarte‑errota, Arrasku‑errota, Araneder‑errota, Yurrita‑errota, Txalaka‑errota, Zuaznabar‑errota eta Juan Sendo‑errota.
Koldo Lizarralde Elberdin etnografoak 1980. hamarkadan gure herrialdean martxan zeuden errotak berrikusi zituen 2001. urtean: “Situación de los molinos Gipuzkoanos en el año 2001“. Oiartzunen, [[XXI. mendea|XXI. mendearen]] haseran, Arraskuko errota eta Yurritako errota aipatzen ditu martxan.
==== Kontserbazioa eta hedapena ====
2022tik Ugarte‑errota, Arrasku‑errota, Yurrita‑errota eta Txalaka‑errotako errotariek ekimen kulturalak antolatzen dituzte Oiartzungo bizimodu tradizionalaren adierazpena diren erroten balioa nabarmentzeko.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Oiartzungo Udala|url=https://www.oiartzun.eus/es/Actualidad/Noticias/20220429/Oiartzungo_errotak_ezagutzeko_aukera_Gipuzkoako_Erroten_Egunean|aldizkaria=www.oiartzun.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
[[Fitxategi:Kakao errota eskema.jpg|thumb|205x205px|Kakao errota eskema]]
== Kakaoa ehotzeko errota ==
[[Fitxategi:Kakaoa ehotzeko errotarriak Antonenen.jpg|ezkerrera|thumb|172x172px|Kakaoa ehotzeko errotarriak Antonenen.]]
1890eko Oiartzungo boto-emaileen erroldak 28 urteko Jose Juaquin Zalacain y Larramendi izeneko bat aipatzen du, helbidea Kale Nagusiko 26. zenbakian duena eta ofizioz [[Gozogile|gozogilea]]. Oiartzungo Udalaren 1943-1944ko akta-liburuan esaten denez, [[1944|1944ko]] ekainaren 21ean Martin Zalacain Eguinok kontzejuari txokolatea egiteko bere industria instalatuta zegoen lokal berean jarraitzeko baimena eskatu zion (Mola Jeneralaren kalea, 21). 1944ko industri zentsuan "Txokolate fabrika" bat aipatzen da Oiartzunen, Martin Zalakainena. Telefonoa ere bazuen, 6156 zenbakiduna!
Zalakainene etxeko Kakaoa ehotzeko errotaren errotarriak Kazkazuri plaza eta Antonene etxearen artean daude ikusgai.
== Magdalena kutxa ==
Oiartzungo errotariek egun desagertutako Magdalena baselizarekiko zuten ardura esanguratsua aipatzen du Manuel Lekuonak “Del Oyarzun Antiguo” liburuan (1958): <blockquote>"1560an San Lazaroren gaitzaz jotako infekziosoentzako ospitale bat egin zen Santa Maria Magdalena izeneko kapera ("Basilika") batekin. Leku honi Madalen-soro deitu zitzaion eta gaur egun mutilen eskola dago bertan. [[Baionako elizbarrutia|Baionako Apezpikuak]] baimendu behar izan zuen fundazioa, oraindik ere gure Eliza haren jurisdikziopean baitzegoen (…) 1566an Baionaren jurisdikzio sekularra amaitu zen Gipuzkoako eremu horretan, baita Baztango Bortzirietan ere.
[[1586|1586an]] Gipuzkoako Korrejidorearen komisario batek bisita egin zuen probintziako ospitaleak murrizteko azterketa egiteko, eta bisitan aurkitu zuten haraneko ospitaleak bi zirela: bata San Anton, gaixo guztientzat eta erromesentzat zena, eta bestea Magdalena, San Lazaroren gaitzarekin kaltetutakoentzat. [[1593|1593an]] komisario beraren bisita errepikatu zenean, San Anton ospitalerik ez zegoen, jada. Madalenakoak Santuaren Kapera bat zeukan sarreran, eta gaixoentzako Meza ematen zen. Herritar onek emandako oheak zituen; ondoan baratze on bat baina beste errentarik ez zuenez haraneko errotetan kaxa bat jartzen zen, eho behar zutenek irin eskukada bat bota zezaten, gero Ospitaleko Maiordomoak etxeko beharretarako biltzen zuena. Dohaitzan emandako behi batzuk ere bazituen'''.''' Data horretan eta medikuaren irizpenaren arabera, ospitalean bi gizon eta hiru emakume zeuden gaitzak jota... "</blockquote>
== Prezintoak eta isunak ==
[[1939|1939ko]] maiatzaren 14tik aurrera errazionamendua ezarri zen Espainia osoan.
[[1940|1940ko]] azaroaren 25ean [[Estatuko Aldizkari Ofiziala (Espainia)|Estatuko Aldizkari Ofizialean]] argitaratu zen: <blockquote>''«Ley 25 noviembre 1940 (Jefatura del Estado). Trigo. Autoriza clausura de molinos maquilleros.''<ref>https://www.boe.es/gazeta/dias/1940/11/29/pdfs/BOE-1940-334.pdf</ref>
''El gran número de molinos maquileros que existen en España, y la dificultad consiguiente de ejercer sobre ellos una estrecha vigilancia, son circunstanciasque determinan sea grande la cantidad de trigo que se moltura sin sujeción estricta a las normas establecidas por las Autoridades competentes. Estos hechos originan graves dificultades para el normal abastecimiento de trigo de la Nación, sobre todo en años de escasa cosecha como es la actual, haciéndose preciso, por consiguiente, tomar con carácter transitorio medidas restrictivas que terminen con este estado de cosas.''
''Por todo lo cual, dispongo:''
''Artículo 1º. Queda facultado el Delegado Nacional del Servicio Nacional del Trigo para ordenar la clausura, durante la actual campaña triguera, de los molinos maquileros que estime conveniente.''
''Art. 2º. Se derogan cuantas disposiciones se opongan al cumplimiento de esta Ley».'' </blockquote>[[1941|1941eko]] ekainaren 30eko lege berri baten bidez, errota makileroak itxi ziren, eta ehotzeko industriei irinak egiteko baimena ematen zitzaien. Bertan ahalmena ematen da, hala ere, Gariaren Zerbitzu Nazionalaren Ordezkaritza Nazionalari, egoki iritzitako errota makileroei lan egiteko aukera eman diezaien. Aitzitik, behin betiko ixtea, kasu bakoitzean erakunde horrek zehaztuko duen kalte-ordaina jasoko dute. Agindu horrek (hasiera batean) 1942ko uztailaren 1era arte izango zuen balioa.
Errota makileroen itxiera aginduak [[1952|1952ko]] ekainaren 15era arte iraun zuen.
Araudi horiek betetzen direla zaintzeko, aldian-aldian [[Guardia Zibila]] eta Gariaren Zerbitzu Nazionaleko ikuskatzailea errotara joaten ziren. Ekain aldera, hala erabakiz gero, Guardia Zibilak errotako harriak zigilatzen zituen. Errotariak urte horretako kanpainarako dokumentazioa behin lortuta zigiluak kentzera pasatzen ziren iraila aldera.
[[Antxon Agirre|Antxon Aguirre Sorondo]] etnografoak Gipuzkoako Gariaren Zerbitzu Nazionalak 1940tik 1960ra probintziako errotariei bideratutako jatorrizko espediente osoak aztertu zituen. 1940an martxan zeuden 142 erroten artean ditugu Oiartzungoak: Arrasku, Txalaka, Juansendo, Ugarte, Yurrita eta Zuaznabar.
Ehotze-kasu klandestinoen artean ondorengoa aipatzen du: <blockquote>''"1941eko azaroaren 26an Oiartzungo Arraskuko errotariaren aurkako salaketa, ezkutuko ehotzeagatik eta zigiluak hausteagatik. Tasen Probintzia Fiskaltzak zigor gogorra jarri dio: 10.000 pezetako isuna eta hiru hilabeterako ixtea. "'' </blockquote>Eta azpijokoen artean ezaguna den asmakizun hau: <blockquote>"Oiartzungo Arraskue-errotan, “Oiartzun“ ezizenez ezaguna eta erroten eraikitzaile-konpontzailea zenak, makinaren ardatza luzatuz beste errota txiki bat jarri zuen ganbaran. Ohiko harriak kentzen zituen, lan egitea ezinezkoa zela bistaratuz; lanaren ondoren, atzera lehen bezala uzten zuen errota ezer pasa ez balitz bezala".</blockquote>“Muga astoa eta haren ingurukoen kalamatrikak“ ipuinean (ilustrazioen egilea: Jokin Mitxelena; idazlea: Iban Apaolaza; 1545 Argitaletxea)<ref>{{Erreferentzia|izena=r01etpd158aa64558419b9ec5ed77644af02263cda|abizena=r01epd0122e4ed314423e0db04c97a47b5baa317f|izenburua='Muga astoa eta haren ingurukoen kalamatrikak'|hizkuntza=es|data=2023-07-24|url=https://www.kulturklik.euskadi.eus/creacion/2023/muga-astoa-eta-haren-ingurukoen-kalamatrikak-/webkklik01-detnewpr/es/|aldizkaria=www.kulturklik.euskadi.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref> jasotzen diren pasadizoetan azaltzen den moduan,[[Espainiako Gerra Zibila|1939ko gerra ostean]], ia bost urtez, Oiartzungo errotak prezintatuak zeuden bitartean herritarrek inguruko herrietako ([[Arantza]], [[Goizueta]], [[Lesaka]] eta San Anton) errotetan lortzen zuten arto irina. Joan-etorri gehienak gauez egin behar izaten zituzten.
== Errotariak ==
[[Fitxategi:Ihurrita.jpg|thumb|282x282px|Arrasku errota, Ugarte errota eta Yurrita errotako senideak.]]
“Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)“ liburuan Antxon Agirre Sorondok, ondorengo errotariak aipatzen ditu Oiartzungo errotetan:
* Txarondo errota: Urrupina eta Fermin “Ttitto“.
* Pagua errota: Pedro Jose Egiazabal e Inciarte eta Joaquin Aramendi “Frantzesa“.
* Zuluaga errota: Pedro Jose Egizabal.
* Ugarte errota: Josph. Ignacio de Olaciregi, Jose Nicolas Urdanpilleta y Peña, Jose Maria Urdanpilleta, Joaquina Artola eta Jose Maria Arruti.
* Arrasku errota: [[Inaxio Asteasuinzarra Lertxundi]], Jose Mari Asteasuinzarra Retegi eta Inaxio Asteasuinzarra Irastorza.
* Bidasoro errota: Francisco Elizondo Soroeta.
* Errotaberri: Inaxio Asteasuinzarra.
* Makutso errota: Mathias de Echegoyen.
* Araneder errota: Joseph Domingo Aleman, Miguel Ignacio Narvarte e Insauspe eta Felix Narvarte Igerategi.
* Isasti errota: Domingo Roteta y Gurmendi, Ignacio Roteta Aranburu eta Ceferino Irigoyen.
* Yurrita errota: Nicolas de Mitxelena, Juan Jose Lavie Astibia eta Nicolas Roteta Ezkurra.
* Txalaka errota: Diego Unanue Aristaran.
* Zuaznabar errota: Jose Antonio Zumeta Arregi, Ignacio Usandizaga Vidaur eta Miguel Ibarguen.
* Aranguren errota: Nicolas del Puerto eta Cosme Retegi Goñi.
Errotari guztien artean aipamen berezia egiten dio Antxon Agirre Sorondok Oiartzungo [[Inaxio Asteasuinzarra Lertxundi|Inaxio Asteasuinzarra]] “errota konpontzailea“-ri: <blockquote>Asteazuinzarrak mugarri bat ezarri zuen errotaritzaren historian. Bere jakinduria handia zen. Intuizio mekaniko handia zuen eta konponketa guztietan aditua. Errotaren teknologia menperatzen zuen tamaina guztietan eta Gipuzkoa osoa zeharkatu zuen, azken herriraino, errotaz errota. Probintzia osoan izan zen ezaguna. Inolako akatsik gabe esan daiteke bere garaian errotei buruz gehien jakin zuen gizona izan zela. </blockquote>
== Ikerketa etnografikoak ==
=== "Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)", Antxon Agirre Sorondo ===
1988. urtean Antxon Agirre Sorondok “Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)“ liburuan 20 errota aztertu zituen Oiartzunen: Txarondo‑errota, Pagua‑errota, Zuluaga‑errota, Sokolo‑errota edo Isatsola‑errota, Ugarte‑errota, Arrasku‑errota, Bidasoro‑errota, Errotaberri, Makutso‑errota, Araneder‑errota, Isasti‑errota, Iurrita‑errota, Eldotz‑errota, Txalaka‑errota, Errotazar, Zuaznabar‑errota, Juan Sendo‑errota, Aranguren‑errota, Errotalegor eta Auztegi‑errota.
=== "Situación de los molinos Gipuzkoanos en el año 2001", Koldo Lizarralde ===
Antxon Agirre Sorondok Gipuzkoako erroten inguruan burutu zuen ikerketan ezinbesteko laguntzailea izan zuen Koldo Lizarralde Elberdin etnografoa. Aditu honek, 1980. hamarkadan gure herrialdean martxan zeuden errotak berrikusi zituen 2001. urtean: "Situación de los molinos Gipuzkoanos en el año 2001"<ref>https://www.patrimur.es/documents/1806272/1815086/koldolizarralde.pdf/2ee2eeef-23fb-45f6-8feb-53c0fcb15c09</ref> Arro desberdinen artean Oiartzun ibaiaren arroa aztertzen du.
* Arraskue errota. "2001/08/31ean egindako bisitan errota funtzionamendu-baldintza ezin hobeetan dago. Une hartan jakin genuen Jose Mari Asteasuinzarra errotaria aurreko urtean hil zela, baina bere seme-alabek arbasoen bideari jarraitzen diote. Inaxio semeak errotarekin aurrera jarraitzeko asmo irmoa azaldu zuen, nahiz eta inguruko etxeak egiteko obrek ubidean eragindako kalteak handiak izan. Gaur egun, errota zaintzeaz arduratzen diren maizterrak dituzte".
* Yurrita errota. "2001/08/31ean Nicolas Roteta jabeak, 86 urterekin, egin zigun kasu. Errota martxan zegoela jakinarazi zigun bisita horretan, eta orain bere semearen ardurapean zegoela. Errotaren ondoan dagoen pentsu-biltegia eta partikularrentzat ehotzen dute".
[[Fitxategi:Harrobien kokapena.png|thumb|287x287px|Oiartzunen katalogatutako errotarri-harrobien kokagunea]]
=== “Errotarri“ Proiektua, Javier Castro ===
2020-2022 urte bitartean Javier Castro Montoya [[Aranzadi Zientzia Elkartea|Aranzadi Zientzia Elkarteko]] [[Etnografia]] saileko kideak, Yurrita Errota Sustatzeko Elkartearekin elkarlanean, 3 errotarri-harrobi katalogatu zituen Oiartzunen:
Europa mailako Web orrialdean jaso dira:<ref>http://meuliere.ish-lyon.cnrs.fr/</ref>
Errotarri-harrobia errotarria fabrikatzeko arroka-ustiategi bat da. Harginek landutako harriak irin-errotak zituzten helmuga. [[Antzinaroa|Antzinarotik]] [[Aro Modernoa|Aro Modernora,]] harriak herriguneetatik hurbilen zeuden harrobietan prestatzen ziren, garraioak berekin zekartzan zailtasunak zirela eta. Oiartzun bailarako errotarrien inguruko jarduera artxibo historikoetan jasotzen da:
* [[1512|1512an]] Martin de Erausok, hargin-maisuak, Oiartzungo bizilagunak, errotarri batzuk saldu zituen hautsez ehotzeko, 4 harriko bi lotetan aldi bakoitzean, harri bakoitzak 1500 mirariren prezioa zuelarik (gutxi gorabehera 4 dukat).
* [[1536|1536an]] honako hau aipatzen da: “ (...) ''ay otra librança de Juanes de Heraso, vecino de Oyarçun, de treze ducados hecha a XVIII de abrill por razon que el dicho Juanes hizo traer çiertas piedras para los molinos de conçejo'' (...)"
* [[1716|1716an]] honako hau aipatzen da: “(...) ''en el partido de Zorrola conzejil de VS se alla una cantera donde se puede sacar piedra de moler zeberas en los molinos'' (...)“
* [[1731|1731an]] Azerigorri/Altzi inguruan harrobi bat aipatzen da, Oiartzunek Iruni egindako kexa baten ondorioz; izan ere, Irungo ikazkinak Oiartzungo udal-mugartean baimenik gabe sartu ziren, txondorretarako egurra mozteko, eta beste pertsona batzuek irina ehotzeko harriak ateratzeko.
* [[1750|1750an]] Errenteriako Gabiriaerrota ([[Gabierrota]]) errotako errotari den Antonio Mendizabali Bernardo Etxeberria hargin-maisuak Oiartzundik idoki duen errotarria errotara eraman ahal izateko baimena ematen dio Oiartzungo Udalak.
* [[1867|1867an]] Jose Esteban Irigoien Oiartzuarrak Dn Ramon Zabala y Salazarri honela idazten dio: “(...) ''hace bastante tiempo que le hable al hijo del Señor Garbuno sobre las consabidas piedra molideras de Trebiño, y de la cantera de los montes de Oyárzun'' (...) ''y de las canteras de Oyárzun dice que una buena piedra cuesta un dineral'' (...)“. Jose Antonio Garbunoren erantzun gutunean ondorengoa irakur daiteke: “(...) ''Las dos duras arrancadas en el monte de Oyárzun tambien para la molienda costaron 13 onzas de oro'' (...)“.
==== Errotarri harrobiko aurkikuntzak ====
<gallery widths="170" heights="170">
Fitxategi:Berindoitz.jpg|Berindoitz 2020
Fitxategi:Zelaiburu.jpg|Zelaiburu 2020
Fitxategi:Antzuzabaleta erreka.jpg|Antzuzabaleta erreka 2021
Fitxategi:Zorrola.jpg|Zorrola 2022
</gallery>
== Kultura ==
=== “Errota zahar maitea“, Juan Mari Lekuona ===
Ondorengo bertso hauek [[Juan Mari Lekuona Berasategi|Juan Mari Lekuona]] (1927-2005) oiartzunarrari zor dizkiogu. Juan Mari Lekuonak bere osabaren Manuel Lekuona jarraitzailea izan zen eta osabaren bidea jorratuz, ahozko tradizioaren eta herri-lirikaren ezagule aparta izan zen.
{{Zutabe-zerrenda|kopurua = 2|
Errota zahar maitea
uraren ertzean,
uraren ertzean da
basati beltzean:
negar egiten dezu
alea txetzean.
Ni ere triste nabil
zutaz oroitzean.
Zotin sekua dagi errotarriak,
itzalitako izar diztirak
dira neretzat zure begiak.
Izar eder bat dago
hor goiko lepuan.
Errota zaharra, berriz,
erreka zokuan.
Berebiziko pena
badaukat barruan:
ezin gindezke bizi
elkarren onduan.
Bizitzaren legea nahi det onartu.
Halabeharra koraiaz hartu.
Berez dijoana zertan behartu?}}Errota zaharra, artzain bizitzaren eta nekazari kultura baten pareko, bere esperientziatik jasoa eta bere sentsibilitate estetikoan txertatua, Juan Mari konturatu zen mundu baten aldaketa sakonen aurrean aurkitzen ginela, eta ez zuela luzaroan aukerarik izango errotaren trangaren musika iluna entzuten jarraitzeko.
[[Xabier Lete]] eta [[Lourdes Iriondo|Lurdes Iriondo]] bikoteak kantatuz zabaldu zuten kantu hau Euskal Herrian.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Gabi de la Maza|izenburua=Errota zaharra Lourdes Iriondo-Xabier Lete|data=2009-03-26|url=https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=TXA8jZnAID4|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
== Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea ==
[[Fitxategi:2022 erroten eguna.jpg|ezkerrera|thumb|244x244px|2022 erroten eguna. Bisita gidatua.]]
2015eko azaroaren 25ean Eusko Jaurlaritzak [[Ihurrita errota|Yurrita errota]], kanala eta presa Kultura Ondasun gisa, Monumentu izendapenaz, Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusian sartu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izena=r01e00000fe4e66771ba470b8c53a3375b90675c3|abizena=r01epd0122e4ed314423e0db04c97a47b5baa317f|izenburua=AGINDUA, 2015eko azaroaren 25ekoa, Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kulturako sailburuarena, Oiartzunen (Gipuzkoa) den Yurrita edo Ihurrita errota, kultura-ondasun gisa, monumentu izendapenaz Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusian sartzeko dena.|hizkuntza=eu|data=2015-11-28|url=https://www.euskadi.eus/eusko-jaurlaritza/-/eli/es-pv/o/2015/11/25/(7)/dof/eus/html/|aldizkaria=www.legegunea.euskadi.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
2018ko ekainean Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea sortu zen. Helburu nagusia, Ondare historiko, teknologiko, antropologiko eta etnografikoaren zati den Errota zaindu eta ezagutaraztea da. Zentzu honetan asko dira azken urteetan Elkarteak antolatu edo sustatutako ekintza kulturalak. Gainera, Oiartzungo ''Ondare Mahaiko'' partaide, Herriko zenbait eragileekin batera, Oiartzun herriko kultura eta ondarea berreskuratzearen aldeko ekimenak bultzatzen ditu.<ref>https://ondarea.oiartzun.eus/eu/ondare-mahaia/eragileak</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Oiartzungo Udala|url=https://www.oiartzun.eus/es/Actualidad/Noticias/20230801/Ondare_mahaiko_kideek_jaso_dute_2023ko_kultur_saria|aldizkaria=www.oiartzun.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Oiartzungo Udala|url=https://www.oiartzun.eus/eu/Zer_berri_/Udal_berriak/20230509/Oiartzungo_errotak_ezagutzeko_ibilaldi_gidatua_egingo_dute_igandean|aldizkaria=www.oiartzun.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
2022tik ospatzen da ''Erroten Eguna'' Oiartzunen. Ekimenaren eragileak ''Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea'', herriko errotariak, Ondarearen Mahaia eta Oiartzungo Udala dira. Bere helburua erroten funtzionamendua ezagutu eta ondare honen balio historiko eta kulturalaz jabetzea da.<ref name=":0" />
== Errotak''' ''' ==
Antxon Agirre Sorondok “Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)“ liburuan 20 ibai-errota aztertu zituen:
=== 1. Txarondo-Errota ===
[[Fitxategi:Txarondoko errota.jpg|ezkerrera|thumb|256x256px|Txarondo errota]]
[[Ergoien (Oiartzun)|Ergoien]] auzoan, Oiartzundik Lesakarako errepidean, Penadegi errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X595528, Y4792197.
1980. urteko OIARTZUN aldizkarian Iñaki Arbelaitz-ek honela idazten du:
1900erako eginda zeuden Naparobi edo Portuberri zentraletik oso gertu Makinetxe de Ergoyen zentraleko urak elikatzen zituzten kanalak.
Ttitto errotaria urik gabe geratzen zen, jakina, bere errotaren azenaia (turbina) mugituz, ubideekin ibaiak murrizketa handia jasan baitzuen. Txarondoko errotak ez zuen arto askorik ehotzen (artorik apenas iyotzen zen ordurako). Errotaren gainbehera zen.
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: -
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: -
XIX. mendearen amaieran ehotu zuen azken aldiz.
Urrupina sendia eta Fermin "Ttitto" izan ziren azken errotariak.
2024 antapara eta errotapea gordetzen ditu. Makineria desagertua dago.
=== 2. Pagua-Errota ===
[[Fitxategi:Pagua.Mapa.png|thumb|348x348px|Pagua errota 1900eko mapan. ]]
Ergoien auzoan, Oiartzundik Lesakarako errepidean, "Paqui" tabernaren ondoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X594736, Y4793336.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Pagoagako errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 500 litro segundoko
Ur saltoa: 8,2 m
Kanalaren luzera: -
1929. urtean Candido de Orbek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
1960. urtean ehotu zuen azken aldiz.
Joaquin Aramendi, "Frantzesa", izan zen azken errotaria. Cecilia Egiazabal eta bere semea Juan izan zituen laguntzaile.
2024ean errotapea gordetzen da bakarrik.
=== 3. Zuluaga-Errota ===
[[Fitxategi:Zuloaga.Mapa.png|thumb|307x307px|Zuloaga errota 1900eko mapan.]]
Ergoien auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X593801, Y4793823
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Zuloagako errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 7
Emaria: 250 litro segundoko
Ur saltoa: 2,5 m
[[Fitxategi:Txarondo errota.jpg|thumb|Zuluaga errota]]
Kanalaren luzera: 275 m
Gipuzkoan inoiz izandako errotarik handienetarikoa.
Errotak 1933an utzi zion funtzionatzeari, urte hartan gertatutako uholdeek eragindako kalteen ondorioz.
Zuloagako errotaren azken errotariak Barbara Antonia Etxebeste Lekuona eta bere seme-alabak izan ziren: Tomas “Kazko”, Margarita eta Karmen Egiazabal. Garai hartan hutsik zegoen Zuloagako errotan bizitzen hasi ziren. Aurretik Juan Kruz Elizegi ospetsua izan zen errotari etxe honetan, ''Pello Errota'' bertsolari famatuaren ahaidea.
2024ean errotatik geratzen den bakarra eraikina eta presaren hondakinak dira, eta irteerako ahoa ere ikus daiteke.
=== 4. Sokolo-Errota edo Isatsola-Errota ===
Ergoien auzoan, Zuloagako errotaren ondoren, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X593387, Y4793916.
Manuel Lekuonak “Del Oyarzun Antiguo” liburuan honela dio:
"Torrea eta Olajaundegui, Ergoien bidean, Isasa edo Isatse etxea ere izan zen. Haren hondarren artean sakabanatuta daude, eraikin mota hartako elementuak, hala nola abizenaren ate arkudunak eta noblezia-armarria, etab. Haren burdinola gaur egun SOKOLO deitzen den horretan egon zen, baina dokumentuetan ISATSOLA izenarekin agertzen da. Etxetik oso gertu, minerala kiskaltzeko bi labe daude, eta, denboraren poderioz, kareharrizko labeak ere izan ziren".
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Isasa errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: -
Emaria: -
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: -
Errotaren makineria XIX. mendearen amaieran edo XX. mendearen hasieran desagertu zela uste da.
1981ean Presa handia dago oraindik, eta, hala ere, apenas geratzen den eraikinaren hondarrik. Lehen errota zegoen lekuan, harri batzuk eta "antepara" eder bat besterik ez dira geratzen.
=== 5. Ugarte-Errota ===
[[Fitxategi:Ugarte.Mapa.png|thumb|Ugarte errota 1900eko mapan]]
[[Altzibar]] auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X592919, Y4794098.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Ugarteko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 480 litro segundoko
Ur saltoa: 3,3 m
[[Fitxategi:Ugarte errota.jpg|thumb|Ugarte errota]]
Kanalaren luzera: 500 m
1929. urtean Dolores Bidaola Ugartek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
1978. urtetan ehotu zuen azken aldiz.
Jose Maria Arruti izan zen azken errotaria.
Bere handitasun osoan gordetzen da. Azpiegitura ondo kontserbatuta dago.
=== 6. Arrasku-Errota ===
[[Fitxategi:Arrasku.Mapa.png|ezkerrera|thumb|233x233px|Arrasku errota 1900eko mapan.]]
[[Karrika (Oiartzun)|Karrika]] auzoan, izen bereko errekako urekin elikatzen da. Eraikina errekaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X593054, Y4792982.
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: 120 litro segundoko
Ur saltoa: 3,6 m
[[Fitxategi:Arraskuko errota.jpg|ezkerrera|thumb|232x232px|Arrasku errota.]]
Kanalaren luzera: 100 m
1929. urtean Ignazio Asteasuinzarrak errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
2024ean artoa etxerako ehotzen du.
Inaxio Asteasuinzarra Irastorza da errotaria.
Errotako makineria eta azpiegitura hidraulikoa oso ondo kontserbatzen dira.
Pieza bakarreko harrizko turtukia gorderik dago errotan. Honako inskripzioa du: “''LO ISO JULIAN DE ASTEASUINZARRA EN EL AÑO 1848''”.
=== 7. Bidasoro-Errota ===
[[Fitxategi:Bidasoro.Mapa.png|ezkerrera|thumb|208x208px|Bidasoro errota 1900eko mapan.]]
Karrika auzoan, izen bereko errekako urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X592897, Y4793118.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Bidasoroko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 120 litro segundoko
[[Fitxategi:Bidasoroko errota.jpg|ezkerrera|thumb|208x208px|Bidasoro errota.]]
Ur saltoa: 1,4 m
Kanalaren luzera: -
1929. urtean Ignazio Asteasuinzarrak errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
Ildefonso Mitxelena izan zen azken errotaria. Arotza ere izan zen eta tornua, zerra, eta bestelako tresnak eragiteko energia hidraulikoaz baliatu zen.
2024ean errota zaharra erabat ordezkatu zuen eraikin berria baino ez da geratzen.
=== 8. Errotaberri ===
[[Fitxategi:Errotaberri.Mapa.png|thumb|257x257px|Errotaberri 1900eko mapan.|ezkerrera]]
Alzibar auzoan, Karrika errekako urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X592773, Y4793765.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 154 litro segundoko
Ur saltoa: 4,5 m
Kanalaren luzera: -
1929. urtean Domingo Sorondok errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
[[XX. mendea|XX. mendearen]] erdialde arte argi indarra sortu zen bertan.
Sorondo sendiaren esku egon zen errota bere lekuan bakailao-lehortegi bat eraiki zen arte.
2024ean presa eta irteerako ahoa gordetzen dira bakarrik.
=== 9. Makutso-Errota ===
[[Fitxategi:Makutsoko errota.jpg|ezkerrera|thumb|250x250px|Makutso errota.]]
[[Iturriotz (Oiartzun)|Iturriotz]] auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X592026, Y4794084.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Makutsoko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: -
Emaria: 700 litro segundoko
Ur saltoa: 3 m
Kanalaren luzera: -
1812ko Udal Artxiboan ( B-Neg. 5-Liburua 2.-Exp. 2), ''Mathias Echegoyen'' aipatzen da ''Macuso'' Errotako errotari gisa, baina 1889an, jada, Makutso errota ez da errota bezala azaltzen, baserri soil bezala, baizik.
1896ean Ramona Urdinola eta Maria Hompanera azaltzen dira finkaren jabe eta geroztik hainbat erabilera berri izan zituen: sagardo eta txakoli fabrika, zentral elektrikoa...
1929. urtean Margarita Arbidek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
1959an indar elektrikoa sortzen zuen.
1960an antepara estali egin zen.
2024ean ez dago errotaren aztarnarik.
=== 10. Araneder-Errota ===
[[Fitxategi:Araneder.Mapa.png|thumb|207x207px|Araneder errota 1900eko mapan.]]
Iturriotz auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen, Araneder baserriaren ondoan, Ugaldetxo eta Iturriotz artean: UTM 30N ETRS89 X591719, Y4794170.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Araneder-ko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
[[Fitxategi:Araneder errota.jpg|thumb|197x197px|Araneder errota]]
Emaria: 1.250 litro segundoko
Ur saltoa: 2,96 m
Kanalaren luzera: -
1929. urtean Teodoro Uriartek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
XX. mendearen lehen erdian ehotu zuen azken aldiz.
2024ean errotaren oinarria mantentzen da.
=== 11. Isasti-Errota ===
[[Fitxategi:Isasti.Mapa.png|thumb|Isasti errota 1900eko mapan.]]
[[Ugaldetxo]] auzoan, Oiartzun ibaiaren eta Auztegi errekako urekin elikatzen zen. Eraikina Oiartzun ibaiaren eskuin aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591228, Y4794601.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Isastiko errota aipatzen da.11.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 1.400 litro segundoko
[[Fitxategi:Isastiko errota.jpg|thumb|Isasti errota]]
Ur saltoa: 3,2 m
Kanalaren luzera: 511 m
1929. urtean Pablo Beinerek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
XX. mendearen lehen erdian ehotu zuen azken aldiz.
Azken errotaria Zeferino Irigoien izan zen.
2024ean ez dago eraikinaren aztarnarik. Bere tokian etxebizitzak egin dira XXI. mendearen bigarren hamarkadan.
=== 12. Yurrita-Errota ===
[[Fitxategi:Yurrita.Mapa.png|thumb|190x190px|Yurrita errota 1900eko mapan]]
Ugaldetxo auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen da. Eraikina ibaiaren eskuin aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X590755, Y4794984.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Yurritako errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 645 litro segundoko
[[Fitxategi:Kamara 1 162.jpg|thumb|188x188px|Yurrita errota]]
Ur saltoa: 2,8 m.
Kanalaren luzera: 270 m.
XX. mendeko lehen bi hamarkadatan Errenteriako argiteria publikoarentzat argi indarra sortu zuen.
2015ean Eusko Jaurlaritzak Yurritako errota, kanala eta presa Kultura Ondasun gisa, Monumentu izendapenean, Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusian sartu zituen.<ref>{{Erreferentzia|abizena=GOIZARIN|izenburua=«Yurritako ondarea gordetzea, zabaltzea eta balorean jartzea da elkartearen helburua»|hizkuntza=eu|data=2020-05-10|url=https://www.diariovasco.com/oarsoaldea/oiartzun/yurritako-ondarea-gordetzea-20200510001429-ntvo.html|aldizkaria=El Diario Vasco|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
=== 13. Eldotz-Errota ===
[[Fitxategi:Eldoz.Mapa.png|ezkerrera|thumb|154x154px|Eldotz errota 1900eko mapan.]]
Iturriotz auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591744, Y4792341.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Eldozko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: -
[[Fitxategi:Eldotzko errota.jpg|ezkerrera|thumb|148x148px|Eldotz errota]]
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: -
1865an Inazio Oiartzabal Olaziregi azaltzen da errotari.
Erabat desagertu da, noiz desagertu zen inork esaten ez badaki ere. Horma zahar batzuk besterik ez daude, eta sastrakak estalitako irteerako ahoaren hondarrak kontserbatzen dira 2024ean.
[[Fitxategi:Txalaka.Mapa.png|thumb|Txalaka errota 1900eko mapan.]]
=== 14. Txalaka-Errota ===
Iturriotz auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen da. Eraikina errekaren eskuin aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X591550, Y4793301.
Udal Artxibategiko agiri historikoetan Txalaka errota XVIII. mendearen hasieran aipatzen da.
[[Fitxategi:Txalakako errota.jpg|thumb|Txalaka errota]]
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: 150 litro segundoko
Ur saltoa: 2 m
Kanalaren luzera: 82 m
2024ean Iker Azurmendi da errotaria.
Errotako makineria eta azpiegitura hidraulikoa berriztatzen ari da.
=== 15. Errotazar ===
Ugaldetxo auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590977, Y4793834.
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: 141 litro segundoko
Ur saltoa: 2,9 m
Kanalaren luzera: -
Udal Artxibategiko agirietan Kosme Mitxelena ageri da errotari gisa XVIII. mendearen lehen erdian.
XX. mendearen hasieran errota martxan zegoen.
1931. urtean Rita Irazu Lopetegik errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
Eraitsia izan zen ondoren, eta 1972an «Errota-zarreko baserri» gisa azaltzen da.
=== 16. Zuaznabar-Errota ===
[[Fitxategi:Zuaznabar.Mapa.png|ezkerrera|thumb|244x244px|Zuaznabar errota 1900eko mapan.]]
Ugaldetxo auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren eskuin aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590502, Y4794175.
Udal Artxibategiko agirietan errota gisa azaltzen da XVIII. mendearen erdian.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 525 litro segundoko
Ur saltoa: 3,45 m
Kanalaren luzera: -
1929. urtean Luis Zabala y Eznarrizagak errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
Miguel Ibarguen Goñi izan zen azken errotaria.
Errotak 1973. urtean utzi zion irina egiteari.
=== 17. Juan Sendo-Errota ===
[[Fitxategi:JuanSendo.Mapa.png|ezkerrera|thumb|Juan Sendo errota 1900eko mapan.]]
Ugaldetxo auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren eskuin aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590588, Y4794766.
Udal Artxibategiko agirietan errota gisa azaltzen da 1677. urtean.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 200 litro segundoko
Ur saltoa: 2 m
Kanalaren luzera: 210 m
XX. mendearen erdi aldera ehotu zuen azken aldiz.
Zuaznabarko industrialdea urbanizatu zenean eraitsi zuten eta erabat desagertua dago. Bere lurretan merkatalgune bat eraiki zen.
=== 18. Aranguren-Errota ===
[[Fitxategi:Aranguren.Mapa.png|ezkerrera|thumb|Aranguren errota 1900eko mapan.]]
Ugaldetxo auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590345, Y4795118.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Arangurengo errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 450 litro segundoko
Ur saltoa: 1,2 m
Kanalaren luzera: 180 m
Auzotarrek esandakoagatik, 1968an utzi zion funtzionatzeari.
Zuaznabar eta Juan Sendo errotak bezala, merkatalgunea eraikitzerakoan desagertu zen.
=== 19. Errotalegor ===
[[Fitxategi:Errotalegor.Mapa.png|ezkerrera|thumb|Errotalegor 1900eko mapan.]]
Lintziringo auzoan, Lintzirin errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591251, Y4796197.
Errotarri pare kopurua: -
Emaria: -
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: -
Lintziringo industriaguneak eraikitzerakoan desagertu zen.
=== 20. Auztegi-Errota edo Arizabalo-Errota ===
[[Fitxategi:Auztegi.Mapa.png|thumb|169x169px|Auzitegi errota 1900eko mapan.]]
[[Arragua|Arraguako]] auzoan, Auztegiko errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591810, Y4795601.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Arizabaloko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: -
Emaria: -
Ur saltoa: -
[[Fitxategi:Auztegi errota.jpg|thumb|151x151px|Auzitegi errota]]
Kanalaren luzera: -
Pentsa daiteke XX mende hasieran utzi ziola lan egiteari, eta horrek justifikatuko luke inork funtzionamenduan ezagutu ez izana, ezta erregistroetan inoiz inskribatu ez izana ere.
== Erabilitako bibliografia ==
* Del Oyarzun antiguo liburua. Manuel de Lekuona.
* Oiartzun 1980 (78-81) Errotak. A. Agirre.
* Oiartzun 1981 (92-95) Molinos en Oyarzun II. A. Agirre.
* Oiartzun 1982 (76-77) Los molinos de Oiartzun. A. Agirre.
* Oiartzun 1983 (21-24) . Los molinos de Oiartzun IV parte. A.Agirre.
* Oiartzun urtekaria 1982. (81-82). Algunas notas sobre Errotaberri y otras curiosidades de la vida molinera. Iñaki Arbelaitz.
* Tratado de molinología liburua. Antxon Agirre. Donostia Eusko Ikaskuntza 1988.
* Oiartzungo urtekaria 1989 (17-20). Tratado de molinologia. Antxon Agirre.
* Xanistebanak 2008 (51-53) Los chocolateros de Oiartzun. Antxon Agirre.
* Oiartzungo artxibo historikoa.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* [https://ataria.eus/zizurkil/1651823725860-errota-baten-funtzionamendua Ur-Errotak, nolakoak dira eta nola dabiltza. Bideoa.]
* [https://ahotsak.eus/oiartzun/gaiak/090105/ Jasotako hainbat testigantza.]
[[Kategoria:Oiartzungo eraikinak]]
[[Kategoria:Errotak]]
[[Kategoria:Ondarea]]
[[Kategoria:Teknologia]]
[[Kategoria:Antropologia]]
[[Kategoria:Etnografia]]
[[Kategoria:Herri arkitektura]]
[[Kategoria:Azpiegitura hidraulikoak]]
[[Kategoria:Teknologia iraunkorrak]]
[[Kategoria:XVI. mendea]]
[[Kategoria:XVII. mendea]]
[[Kategoria:XVIII. mendea]]
[[Kategoria:XIX. mendea]]
[[Kategoria:XX. mendea]]
[[Kategoria:XXI. mendea]]
44ku2drzwo31rjbtfbtbydthtu2wcjt
9975647
9975588
2024-11-20T20:23:09Z
Alex Roteta
139167
/* 3. Zuluaga-Errota */
9975647
wikitext
text/x-wiki
[[Fitxategi:Oiartzungo errotak.png|thumb|325x325px|Oiartzunen katalogatutako ibai- errotak]]
'''Oiartzungo errotak.''' Bailararen aberastasun hidraulikoaren adierazgarri dira Oiartzunen katalogatu diren 20 ibai-errotak. Hauek, herriko ondare historiko, teknologiko, antropologiko eta etnografikoaren parte dira, lurralde antolaketaren eta giza jardueraren adierazpenik esanguratsuenetako bat.
== Kokapen geografikoa ==
[[Oiartzun]] mendiz inguratua dago, [[Aiako harria|Aiako Harria]] irudi eta oinarri duela. Harana [[Oiartzun (ibaia)|Oiartzun ibaiak]] zeharkatzen du, eta herria haren inguruan altxatuta dago.
[[Fitxategi:Yurritako errota.jpg|thumb|338x338px|Yurrita errota 2024]]
Oiartzun ibaiaren arroak 82,27 km. koadroko eremua hartzen du: Oiartzun, [[Errenteria]], [[Lezo]] eta [[Pasaia|Pasaiako]] herria zeharkatuz eginiko ibilbideak. Ibaia 16,6 km luze da, eta% 4,5eko malda du batez beste. Arroaren goialdean, Aiako Harrietan maldarik handienak ditu. Goialdeko haran estuak V itxura du. [[Altzibar]] auzoan [[Karrika (Oiartzun)|Karrika]] erreka Arditurrira batzen da. Erdialdeko ibilgua leunagoa da eta uholde ordokia eratzera iristen da. [[Ugaldetxo|Ugaldetxoko]] industrialdean batzen dira Aiako Harri eta [[Bianditz]] mendien magaletatik sorturiko Arditurri ibaiak eta [[Aldura]] mendiko magaletako urak. Behealdeko ibilguan, berriz, Pasaiako senaia dugu; garai batean [[padura]] handia zen, egun Pasaia eta Errenteriako herriek eta portuko instalazioek hartzen dutena.
Oiartzun ibaiaren bailara [[Paleozoiko|Paleozoikoan]] (orain 380 milioi bat urte) hasi zen eratzen; hortaz, [[Euskal Herria|Euskal Herriko]] bailara zaharrenetarikoa dela esan daiteke. Prezipitazioen aldetik, bere iturburua euririk gehien egiten duen euskal zonaldean dago (2300 mm). Ur kopuru hori dela eta, ibaiaren iturburuaren inguruan [[San Anton urtegia|San Anton]], [[Añarbeko urtegia|Añarbe]] eta [[Domiko urtegia|Domiko]] urtegiak daude.
== Historia ==
=== Esku errotak ===
Ehoketa –gorputz bat bi harriren artean marruskatuz txiki-txiki egin eta hauts bihurtu arte birrintzeko prozesua– gizakiaren iharduera burutsuen artean lehenetarikoa izan da.
Izugarri bultzatu zen [[Neolitoa|neolitikotik]] aurrera, K.a. 3500 urteaz geroztik Euskal Herrian. Hala ere, elikagaiak hobeto irensteko, harriekin eta beste elementu batzuekin txikitzeko bulkada ehoketaren aitzindaria edo aurrekoa dela pentsatu behar dugu.
Eskuzko metate soilari (harri leunduzko xafla angeluzuzena eta bi eskuekin aleak ehotzeko hartzen den arrabol zilindrikoa) errota birakariak jarraitu zitzaizkion (bi harri edo errotarri biribil, behekoa finkoa eta goikoa mobila), burdin adinetik aurrera, errota-teknikan aurrerapen garrantzitsua ekarri zutenak. Horrek lana errazten du eta, ondorioz, errendimendua handitzen du, elikadura hobea ahalbidetuz.
Euskal Herrian, [[Estrabon]] (K.a. 58-K.o. 5) geografo greziarrak, bere Geografia lanean, euskotarren janaria ehotzeko ohiturari buruz idatzi zuen, zera adieraziz: <blockquote>“... Menditarrak urtearen lautatik hirutan ez dira ezkurrez baizik elikatzen, zeinak, ihartu eta apurturik denbora askoan gorde daitekeen ogi bat egiteko ehotzen baitira.”<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errota motak|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/saiakera/237-saioa-urutxurtu-14160383|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref> </blockquote>Aurkitu diren aztarnek adierazten dutenez, erromatar-iberiar kulturan erroten erabilera oso zabalduta zegoen. Erromatarren gudarostean, hamar pertsonetatik batek, eskuzko errota bat zeraman. Erromatar errotak [[Buñuel|Buñuelen]], [[Los Arcos|Los Arcosen,]] [[Artaxoa|Artaxoan]] ([[Nafarroa Garaia|Nafarroa]]), [[Santo Domingo de la Calzada|Santo Domingo de la Calzadan]] ([[Errioxako Autonomia Erkidegoa|Errioxa]]), eta Oiartzunen ([[Gipuzkoa]]) aurkitu dira.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Erroten jatorria eta historia|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/idazlanak-mainmenu-476/saiakera/236-saioa-urutxurtu-45430406|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
=== Arditurri ===
Juan Guillermo Thalacker ingeniariak 1803an Oiartzungo Arditurriko meazuloak bisitatu zituen. 1804an plazaratu zen idatzian honela zioen: “putzu batzuetan oso ugariak dira esku-errotak, [[Granito|granitoz]] eginak“.
[[Arditurriko erromatar meatzeak|Arditurritik]] datozen hiru eskuzko errota berreskuratu dira. Lehenengoak neurri ertainak ditu, 60 cm-ko diametroa eta 35 cm-ko altuera. Eskuzko errota birakari honek bi pieza zituen: behekoa, finkoa, kono-formakoa eta erdian ardatzarentzat zulo bat zuena, eta goikoa, barnehutsa forma koniko horretara egokitzeko. Goiko harriaren muturretan errefortzu batzuk prestatzen ziren zurezko armazoia jartzeko, eta horren gainean biraketa-mugimendua egiten zen, giza besoekin edo animalien laguntzarekin. Bigarrenak goiko pieza baino ez du, eta eskuzko errota zirkular birakari bat da, oinarri finko bat duena, gutxi gorabehera laua, ildaskak zizelkatuak zituena, eta goiko pieza bat, aurrekoari egokitua; biak zulatuta daude ardatza igaro eta lurrera ainguratzeko. Goiko harriak ondo kortserbatutako eraztun bat du ardatzaren pasabidearen inguruan eta bertatik alea sartzen da. Gainera, mugimendu birakaria eragiteko, zurezko heldulekua posizio bertikalean finkatzeko zuloak ditu ertzean. Bigarren errota honek 44 cm-ko diametroa du eta harri granitikokoa da. Eta hirugarrena, Erromatar garaikoa hau ere, minerala apurtzeko granitozko harri leunduzko xafla bat da.
=== Ur-errotak ===
[[Fitxategi:Roda de Vitruvi.jpg|thumb|224x224px|Vitruviok deskribatutako urez eragindako erromatar irin-errota baten eredua]]
K.a.ko lehenengo edo bigarren mendean "la machinaria molae aquariae" edo ur-errota sortu zen, Marco Lucio Vitrubio erromatar ingeniariak K.a. lehen mendearen amaieran dokumentu bidez deskribatutako (Ktesibioren eta Arkimedesen torloju hidraulikoa, ardatz bertikaleko errota greziarraren tradizioari jarraiki) gurpil hidrauliko engranajedunaren lehen deskribapen teknikoa.
Errota-tramankuluen jatorria -metateari dagokion izendapen hori alde batera utzirik- erromatarren inperio hedakor bateko eskulan eskasiari zor zaio, eta VIII-IX. mendeetan sustraitzen da, bereziki penintsulan, [[Musulmanek Iberiar penintsula konkistatzea|musulmanek]] hartu eta hobetu baitzituzten, emaitza bikainekin. Zehazteko, [[Europa|Europan]] aipatzen dituzten lehen dokumentu idatziek 732-775 ([[Alemania]]), 798 ([[Frantzia]]), 831 ([[Burgos]]) eta abarren artean egon zirela adierazten dute.
Euskal Herriaren kasuan, ezagutzen diren lehenen errota hidraulikoak, lehen milurtekoaren amaieran eraiki ziren: Nafarroan, 802an; [[Araba|Araban]], 822an; [[Bizkaia|Bizkaian]], 1053an; [[Ipar Euskal Herria|Iparraldean]], 1125ean eta Gipuzkoan, 1141ean. Ziur aski lehendik ere ur-errotak izango ziren Euskal Herrian, baina ez da aurkitu inolako dokumenturik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errota motak|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/saiakera/237-saioa-urutxurtu-14160383|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
Esan bezala, Gipuzkoan, lehen aipamen historikoa [[1141]]<nowiki/>ekoa da, [[Gartzia V.a Ramiritz]] edo Gartzia Berrezarlea nafar erregeak San Miguel de Excelsis komunitateari Berastegiko “molendinis“-ak entregatzeko emandako agindu batean jasotakoa.
==== Lehen aipamen idatziak ====
[[1328|1328an]] [[Alfontso XI.a Gaztelakoa|Alfontso XI.a erregeak]] [[Irun|Irun-Uranzu]] eta Oiartzungo [[Olagizon|olagizonei]] emandako Burdinolen Foruan honela jasotzen da: <blockquote>“...Otrosy, mandamos que los dichos ferreros para hazer / sus casas o ferrerías o molinos o ruedas, que / no ayan enbargo ninguno, no faziendo per/juizio a otros algunos, segund fuero de / ferrerías...“
“... E otrosy, mandamos que en la / nuestra tierra en las agoas, que puedan fazer / casas e ferrerías e molinos e ruedas / e veneras e redamientos e h[u]ertas / para las ferrerías, pagando nuestros derechos co/mo dicho es.
“... Otrosy, que / las ruedas e molinos que son de parte de / suso de las ferrerías e las aguas do están / pobladas qu’el agua con que las ferrerías han / e labrar, que las non represen ni enbarguen / ningunos...“</blockquote>
==== Aberastasun iturri ====
Errotak Oiartzungo garapen sozial eta ekonomikoan garrantzitsuak izan dira, Honen adierazle da diru-sarrera iturri honek historian zehar etxekoengan nahiz kanpokoengan piztu duen interesa.
[[Pablo Gorosabel|Pablo Gorosabelek]] “Diccionario histórico-geográfico-descriptivo de los pueblos, valles, partidos, alcaldías y uniones de Guipúzcoa” liburuan (1862) ondorengoa idazten du Oiartzun herriari eskainitako atalean:<blockquote>“Oiartzungo haranak ez zituen soilik arazoak eta desadostasunak izan Errenteriako [[Hiribildu|hiribilduarekin]], garai bateko buruarekin, baita probintziarekin ere. Ozta-ozta lortu zuen [[1453|1453an]] salbuespen-pribilegioa, eta, beraz, Gipuzkoako beste hiribilduetakoek egiten zuten moduan, askatasunez erabil zezaten nahi izan zuten bertako alkateek. Baina Errenteriako hiribilduak bere atxikipenari buruz jarritako errekurtso judizialen ondorioz, Errege-Grazia horrek ez zuen eraginik izan bat-batean, ondorioz Probintziak, Errenteriari mesede handia egiten ziolarik bere gestioetan. Hori izan zen desadostasunaren iturri. Oiartzungoek ez zuten ebazpena aintzat hartu eta ez zioten bere aginduei jaramonik egin. [[Ermandade|Ermandadeak]] beren aginduak betetzera bidalitako herritarrek Lope eta Mingot hil zituzten, beste batzuk zauritu zituzten, eta, azkenik, beste gehiegikeria larri batzuk egin zituzten. Probintzia, bere aldetik, bere buruari obeditzeko eta hain delitu izugarriak zigortzeko asmoz, jende askorekin eta indarrez sartu zen haran honetan. Bertan hartu zituen gotorlekuak eta etxe lauak; batzuk eraitsi eta beste batzuk erre zituen; irin-errotak deuseztatu zituen, gurpilak eta harriak apurtuz; burdinolak ere suntsitu zituen, haien txalupak eta erremintak eramanez, lan egin ez zezaten. Azkenean, bertako biztanleekin borrokatu eta haietako batzuk zauritu eta hil ondoren, probintziako Ermandadeak beste batzuk hartu zituen preso. Aldi berean, honek ordenantza batzuk egin zituen, eta zigor oso larrien pean debekatu zuen haran honetako lurraldean mota guztietako hornigaiak sartzea. Ikusten da, beraz, Oiartzungo harana eta probintzia benetako gerra egoeran eratu zirela, Gipuzkoako historiaren urtekarietan ezagutu ez den tamainako gerra egoera.”</blockquote>[[XVI. mendea|XVI. mendearen]] hasieran harana oparotasun eta hazkunde demografiko garai batean bizi zen, eta horrek espeziearen antropizazio eta okupazio handiagoa ekarri zuen, etxe eta instalazio berriak eraikitzeari esker, hala nola errotak eta burdinolak.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan 19 errota aipatzen dira [[1499|1499.]] urtean eta beste 3 hurrengo urteetan: [[Ihurrita errota|Yurritako errota]], Isastiko errota, Arizabaloko errota, Olaizolako errota, Makutsoko errota, Aranederreko errota, Ugarteko errota, Zuloagako errota, Pagoagako errota, Isasa errota, Aranburuko errota, Bidasoroko errota, Lasaoko errota, Eldozko errota, Torresko errota, besteak beste.
Oiartzungo errotek zuten garrantziaren jabe ziren noizean noiz bailara erasotzen zuten atzerritarrak ere. Honen adibide, 1719. urtean, Frantziarren inbasioaren ondotik Juansendoko errotan eragindako kalteak. (Oiartzungo artxibo historikoa).
==== Goieneko aldia ====
[[Ur-errota|Errota hidraulikoen]] ugaritzea [[XVIII. mendea|XVIII. mendean]] gertatu zen, artoaren iraultzak dakarren ehotzeko eskakizunaren gehitzeak bultzatuta. Jadanik [[XVII. mendea|XVII. mendean]] zeharo hedatuta zegoen artoaren nekazaritza Euskal Herri hezean, eta hasiera batean, artoa abereen janari moduan erabili bazen ere, laster giza-elikagai bezala onartu zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errota motak|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/saiakera/237-saioa-urutxurtu-14160383|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
[[Manuel Lekuona|Manuel Lekuonak]] "Del Oyarzun Antiguo" liburuan (1958), 1787. urteko estadistikak honela jasotzen ditu: <blockquote>"Bistan dugun estatistika [[1787|1787koa]] da. Urte horretan 567 etxebizitza zeuden bertan. Horietatik 16 errotak ziren. Biztanleak 3.341 ziren. Apaiza, 1; Onuradunak, 8; Sakristauak, 1; Elizgizonak 4; Kapareak, gizonezkoak eta emeak, 2.317; Abokatua, 1; Eskribauak, 3; Ikaslea, bat ere ez; Laborariak, 755; Jornalariak, 184; Merkataria, bat ere ez; Fabrikatzailea, bat ere ez; Artisauak, 97; Morroiak, 182; Erret soldatadun enplegatuak, bat ere ez; Foru militarrarekin, bat ere ez. Laburbiltzen dugun oharraren arabera, emakume ezkonduak gehiago dira gizon ezkonduak baino. Izan ere, gizon asko kanpoan daude, [[Caracas|Caracasen]], [[Bizkaia|Bizkaian]] edo [[Frantzia|Frantzian]], arotz edo ikazkin lanetan.”</blockquote>[[1850|1850ean]] [[Pascual Madoz|Pascual Madozek]] "Diccionario Geografico-Estadistico-Historico de España y sus posesiones en Ultramar" argitaratu zuen. Hiztegi honetan, bere garaikideen bizimodua jasotzen da, eta, aldi berean, leku, herri, hiribildu, hiri, barruti judizial eta probintzietako bakoitzean zegoen industria. Testuinguru horretan agertzen dira ibai errotak, [[Haize errota|haize errotak]], tahonak, olio errotak, batanak, [[Burdinola|burdinolak]] eta garai hartan hidraulikoki mugitzen ziren fabrika desberdinak. Oiartzunen 12 errota aipatzen ditu: Fagoaga, Zuloaga, Ugarte, Makutso, Araneder, Isasti, Yurrita, Aranguren, Eldoz, Txalaka, Errotazar eta Zuaznabar.
==== Gainbehera ====
Manuel Lekuonak "Del Oyarzun Antiguo" liburuan (1958), Oiartzun bailarako aberastasuna aztertzen dituen atalean, honela adierazi zuen: <blockquote>"Haraneko aberastasun hidraulikoari dagokionez, 18 eraikin dira adierazgarriak, gaur egungo edo hasierako industria-xedearen adierazle gisa, errotaren (errota) izena daramatenak: Aranguren 'go errota, Juansendo' ko errota, Zuaznabar 'ko errota, Errota xar, Txalaka' ko errota, Eldoz 'ko errota, Errota legor, Gordailegi edo Aritzabalo' ko errota, Iyurrita 'ko errota, Isasti' ko errota, Araneder 'ko errota, Makutso' ko errota, Ugarte 'ko errota, Errotaberri' ko errota, Bidasoro 'errota, Arraskue' ko errota, Zuloaga’ko errota, Paguaga’ko errota, 18 errota gaizki kontatuta, baina gaur egun ez dute dozena erdi baino gehiago lan egiten, eta gainerakoak desagertu egin dira. Horien zati bat Errenteria, Pasaia eta Hernaniko irin-industria handien ekintza xurgatzailearen ondorioz sortu da, eta beste zati bat energia elektrikoa sortzeko sortu da. Horietatik, gaur egun, honako zortzi hauek funtzionatzen dute haranean: Eldotz, Makutso, Zorrola, Berinberri, Paguaga 'ko errota, Naparribia, Penadai eta Okillegui.”</blockquote>Manuel Lekuonak aipatzen duen “dozena erdia“ ondorengo errotek osatzen dutela uste da: Ugarte‑errota, Arrasku‑errota, Araneder‑errota, Yurrita‑errota, Txalaka‑errota, Zuaznabar‑errota eta Juan Sendo‑errota.
Koldo Lizarralde Elberdin etnografoak 1980. hamarkadan gure herrialdean martxan zeuden errotak berrikusi zituen 2001. urtean: “Situación de los molinos Gipuzkoanos en el año 2001“. Oiartzunen, [[XXI. mendea|XXI. mendearen]] haseran, Arraskuko errota eta Yurritako errota aipatzen ditu martxan.
==== Kontserbazioa eta hedapena ====
2022tik Ugarte‑errota, Arrasku‑errota, Yurrita‑errota eta Txalaka‑errotako errotariek ekimen kulturalak antolatzen dituzte Oiartzungo bizimodu tradizionalaren adierazpena diren erroten balioa nabarmentzeko.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Oiartzungo Udala|url=https://www.oiartzun.eus/es/Actualidad/Noticias/20220429/Oiartzungo_errotak_ezagutzeko_aukera_Gipuzkoako_Erroten_Egunean|aldizkaria=www.oiartzun.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
[[Fitxategi:Kakao errota eskema.jpg|thumb|205x205px|Kakao errota eskema]]
== Kakaoa ehotzeko errota ==
[[Fitxategi:Kakaoa ehotzeko errotarriak Antonenen.jpg|ezkerrera|thumb|172x172px|Kakaoa ehotzeko errotarriak Antonenen.]]
1890eko Oiartzungo boto-emaileen erroldak 28 urteko Jose Juaquin Zalacain y Larramendi izeneko bat aipatzen du, helbidea Kale Nagusiko 26. zenbakian duena eta ofizioz [[Gozogile|gozogilea]]. Oiartzungo Udalaren 1943-1944ko akta-liburuan esaten denez, [[1944|1944ko]] ekainaren 21ean Martin Zalacain Eguinok kontzejuari txokolatea egiteko bere industria instalatuta zegoen lokal berean jarraitzeko baimena eskatu zion (Mola Jeneralaren kalea, 21). 1944ko industri zentsuan "Txokolate fabrika" bat aipatzen da Oiartzunen, Martin Zalakainena. Telefonoa ere bazuen, 6156 zenbakiduna!
Zalakainene etxeko Kakaoa ehotzeko errotaren errotarriak Kazkazuri plaza eta Antonene etxearen artean daude ikusgai.
== Magdalena kutxa ==
Oiartzungo errotariek egun desagertutako Magdalena baselizarekiko zuten ardura esanguratsua aipatzen du Manuel Lekuonak “Del Oyarzun Antiguo” liburuan (1958): <blockquote>"1560an San Lazaroren gaitzaz jotako infekziosoentzako ospitale bat egin zen Santa Maria Magdalena izeneko kapera ("Basilika") batekin. Leku honi Madalen-soro deitu zitzaion eta gaur egun mutilen eskola dago bertan. [[Baionako elizbarrutia|Baionako Apezpikuak]] baimendu behar izan zuen fundazioa, oraindik ere gure Eliza haren jurisdikziopean baitzegoen (…) 1566an Baionaren jurisdikzio sekularra amaitu zen Gipuzkoako eremu horretan, baita Baztango Bortzirietan ere.
[[1586|1586an]] Gipuzkoako Korrejidorearen komisario batek bisita egin zuen probintziako ospitaleak murrizteko azterketa egiteko, eta bisitan aurkitu zuten haraneko ospitaleak bi zirela: bata San Anton, gaixo guztientzat eta erromesentzat zena, eta bestea Magdalena, San Lazaroren gaitzarekin kaltetutakoentzat. [[1593|1593an]] komisario beraren bisita errepikatu zenean, San Anton ospitalerik ez zegoen, jada. Madalenakoak Santuaren Kapera bat zeukan sarreran, eta gaixoentzako Meza ematen zen. Herritar onek emandako oheak zituen; ondoan baratze on bat baina beste errentarik ez zuenez haraneko errotetan kaxa bat jartzen zen, eho behar zutenek irin eskukada bat bota zezaten, gero Ospitaleko Maiordomoak etxeko beharretarako biltzen zuena. Dohaitzan emandako behi batzuk ere bazituen'''.''' Data horretan eta medikuaren irizpenaren arabera, ospitalean bi gizon eta hiru emakume zeuden gaitzak jota... "</blockquote>
== Prezintoak eta isunak ==
[[1939|1939ko]] maiatzaren 14tik aurrera errazionamendua ezarri zen Espainia osoan.
[[1940|1940ko]] azaroaren 25ean [[Estatuko Aldizkari Ofiziala (Espainia)|Estatuko Aldizkari Ofizialean]] argitaratu zen: <blockquote>''«Ley 25 noviembre 1940 (Jefatura del Estado). Trigo. Autoriza clausura de molinos maquilleros.''<ref>https://www.boe.es/gazeta/dias/1940/11/29/pdfs/BOE-1940-334.pdf</ref>
''El gran número de molinos maquileros que existen en España, y la dificultad consiguiente de ejercer sobre ellos una estrecha vigilancia, son circunstanciasque determinan sea grande la cantidad de trigo que se moltura sin sujeción estricta a las normas establecidas por las Autoridades competentes. Estos hechos originan graves dificultades para el normal abastecimiento de trigo de la Nación, sobre todo en años de escasa cosecha como es la actual, haciéndose preciso, por consiguiente, tomar con carácter transitorio medidas restrictivas que terminen con este estado de cosas.''
''Por todo lo cual, dispongo:''
''Artículo 1º. Queda facultado el Delegado Nacional del Servicio Nacional del Trigo para ordenar la clausura, durante la actual campaña triguera, de los molinos maquileros que estime conveniente.''
''Art. 2º. Se derogan cuantas disposiciones se opongan al cumplimiento de esta Ley».'' </blockquote>[[1941|1941eko]] ekainaren 30eko lege berri baten bidez, errota makileroak itxi ziren, eta ehotzeko industriei irinak egiteko baimena ematen zitzaien. Bertan ahalmena ematen da, hala ere, Gariaren Zerbitzu Nazionalaren Ordezkaritza Nazionalari, egoki iritzitako errota makileroei lan egiteko aukera eman diezaien. Aitzitik, behin betiko ixtea, kasu bakoitzean erakunde horrek zehaztuko duen kalte-ordaina jasoko dute. Agindu horrek (hasiera batean) 1942ko uztailaren 1era arte izango zuen balioa.
Errota makileroen itxiera aginduak [[1952|1952ko]] ekainaren 15era arte iraun zuen.
Araudi horiek betetzen direla zaintzeko, aldian-aldian [[Guardia Zibila]] eta Gariaren Zerbitzu Nazionaleko ikuskatzailea errotara joaten ziren. Ekain aldera, hala erabakiz gero, Guardia Zibilak errotako harriak zigilatzen zituen. Errotariak urte horretako kanpainarako dokumentazioa behin lortuta zigiluak kentzera pasatzen ziren iraila aldera.
[[Antxon Agirre|Antxon Aguirre Sorondo]] etnografoak Gipuzkoako Gariaren Zerbitzu Nazionalak 1940tik 1960ra probintziako errotariei bideratutako jatorrizko espediente osoak aztertu zituen. 1940an martxan zeuden 142 erroten artean ditugu Oiartzungoak: Arrasku, Txalaka, Juansendo, Ugarte, Yurrita eta Zuaznabar.
Ehotze-kasu klandestinoen artean ondorengoa aipatzen du: <blockquote>''"1941eko azaroaren 26an Oiartzungo Arraskuko errotariaren aurkako salaketa, ezkutuko ehotzeagatik eta zigiluak hausteagatik. Tasen Probintzia Fiskaltzak zigor gogorra jarri dio: 10.000 pezetako isuna eta hiru hilabeterako ixtea. "'' </blockquote>Eta azpijokoen artean ezaguna den asmakizun hau: <blockquote>"Oiartzungo Arraskue-errotan, “Oiartzun“ ezizenez ezaguna eta erroten eraikitzaile-konpontzailea zenak, makinaren ardatza luzatuz beste errota txiki bat jarri zuen ganbaran. Ohiko harriak kentzen zituen, lan egitea ezinezkoa zela bistaratuz; lanaren ondoren, atzera lehen bezala uzten zuen errota ezer pasa ez balitz bezala".</blockquote>“Muga astoa eta haren ingurukoen kalamatrikak“ ipuinean (ilustrazioen egilea: Jokin Mitxelena; idazlea: Iban Apaolaza; 1545 Argitaletxea)<ref>{{Erreferentzia|izena=r01etpd158aa64558419b9ec5ed77644af02263cda|abizena=r01epd0122e4ed314423e0db04c97a47b5baa317f|izenburua='Muga astoa eta haren ingurukoen kalamatrikak'|hizkuntza=es|data=2023-07-24|url=https://www.kulturklik.euskadi.eus/creacion/2023/muga-astoa-eta-haren-ingurukoen-kalamatrikak-/webkklik01-detnewpr/es/|aldizkaria=www.kulturklik.euskadi.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref> jasotzen diren pasadizoetan azaltzen den moduan,[[Espainiako Gerra Zibila|1939ko gerra ostean]], ia bost urtez, Oiartzungo errotak prezintatuak zeuden bitartean herritarrek inguruko herrietako ([[Arantza]], [[Goizueta]], [[Lesaka]] eta San Anton) errotetan lortzen zuten arto irina. Joan-etorri gehienak gauez egin behar izaten zituzten.
== Errotariak ==
[[Fitxategi:Ihurrita.jpg|thumb|282x282px|Arrasku errota, Ugarte errota eta Yurrita errotako senideak.]]
“Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)“ liburuan Antxon Agirre Sorondok, ondorengo errotariak aipatzen ditu Oiartzungo errotetan:
* Txarondo errota: Urrupina eta Fermin “Ttitto“.
* Pagua errota: Pedro Jose Egiazabal e Inciarte eta Joaquin Aramendi “Frantzesa“.
* Zuluaga errota: Pedro Jose Egizabal.
* Ugarte errota: Josph. Ignacio de Olaciregi, Jose Nicolas Urdanpilleta y Peña, Jose Maria Urdanpilleta, Joaquina Artola eta Jose Maria Arruti.
* Arrasku errota: [[Inaxio Asteasuinzarra Lertxundi]], Jose Mari Asteasuinzarra Retegi eta Inaxio Asteasuinzarra Irastorza.
* Bidasoro errota: Francisco Elizondo Soroeta.
* Errotaberri: Inaxio Asteasuinzarra.
* Makutso errota: Mathias de Echegoyen.
* Araneder errota: Joseph Domingo Aleman, Miguel Ignacio Narvarte e Insauspe eta Felix Narvarte Igerategi.
* Isasti errota: Domingo Roteta y Gurmendi, Ignacio Roteta Aranburu eta Ceferino Irigoyen.
* Yurrita errota: Nicolas de Mitxelena, Juan Jose Lavie Astibia eta Nicolas Roteta Ezkurra.
* Txalaka errota: Diego Unanue Aristaran.
* Zuaznabar errota: Jose Antonio Zumeta Arregi, Ignacio Usandizaga Vidaur eta Miguel Ibarguen.
* Aranguren errota: Nicolas del Puerto eta Cosme Retegi Goñi.
Errotari guztien artean aipamen berezia egiten dio Antxon Agirre Sorondok Oiartzungo [[Inaxio Asteasuinzarra Lertxundi|Inaxio Asteasuinzarra]] “errota konpontzailea“-ri: <blockquote>Asteazuinzarrak mugarri bat ezarri zuen errotaritzaren historian. Bere jakinduria handia zen. Intuizio mekaniko handia zuen eta konponketa guztietan aditua. Errotaren teknologia menperatzen zuen tamaina guztietan eta Gipuzkoa osoa zeharkatu zuen, azken herriraino, errotaz errota. Probintzia osoan izan zen ezaguna. Inolako akatsik gabe esan daiteke bere garaian errotei buruz gehien jakin zuen gizona izan zela. </blockquote>
== Ikerketa etnografikoak ==
=== "Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)", Antxon Agirre Sorondo ===
1988. urtean Antxon Agirre Sorondok “Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)“ liburuan 20 errota aztertu zituen Oiartzunen: Txarondo‑errota, Pagua‑errota, Zuluaga‑errota, Sokolo‑errota edo Isatsola‑errota, Ugarte‑errota, Arrasku‑errota, Bidasoro‑errota, Errotaberri, Makutso‑errota, Araneder‑errota, Isasti‑errota, Iurrita‑errota, Eldotz‑errota, Txalaka‑errota, Errotazar, Zuaznabar‑errota, Juan Sendo‑errota, Aranguren‑errota, Errotalegor eta Auztegi‑errota.
=== "Situación de los molinos Gipuzkoanos en el año 2001", Koldo Lizarralde ===
Antxon Agirre Sorondok Gipuzkoako erroten inguruan burutu zuen ikerketan ezinbesteko laguntzailea izan zuen Koldo Lizarralde Elberdin etnografoa. Aditu honek, 1980. hamarkadan gure herrialdean martxan zeuden errotak berrikusi zituen 2001. urtean: "Situación de los molinos Gipuzkoanos en el año 2001"<ref>https://www.patrimur.es/documents/1806272/1815086/koldolizarralde.pdf/2ee2eeef-23fb-45f6-8feb-53c0fcb15c09</ref> Arro desberdinen artean Oiartzun ibaiaren arroa aztertzen du.
* Arraskue errota. "2001/08/31ean egindako bisitan errota funtzionamendu-baldintza ezin hobeetan dago. Une hartan jakin genuen Jose Mari Asteasuinzarra errotaria aurreko urtean hil zela, baina bere seme-alabek arbasoen bideari jarraitzen diote. Inaxio semeak errotarekin aurrera jarraitzeko asmo irmoa azaldu zuen, nahiz eta inguruko etxeak egiteko obrek ubidean eragindako kalteak handiak izan. Gaur egun, errota zaintzeaz arduratzen diren maizterrak dituzte".
* Yurrita errota. "2001/08/31ean Nicolas Roteta jabeak, 86 urterekin, egin zigun kasu. Errota martxan zegoela jakinarazi zigun bisita horretan, eta orain bere semearen ardurapean zegoela. Errotaren ondoan dagoen pentsu-biltegia eta partikularrentzat ehotzen dute".
[[Fitxategi:Harrobien kokapena.png|thumb|287x287px|Oiartzunen katalogatutako errotarri-harrobien kokagunea]]
=== “Errotarri“ Proiektua, Javier Castro ===
2020-2022 urte bitartean Javier Castro Montoya [[Aranzadi Zientzia Elkartea|Aranzadi Zientzia Elkarteko]] [[Etnografia]] saileko kideak, Yurrita Errota Sustatzeko Elkartearekin elkarlanean, 3 errotarri-harrobi katalogatu zituen Oiartzunen:
Europa mailako Web orrialdean jaso dira:<ref>http://meuliere.ish-lyon.cnrs.fr/</ref>
Errotarri-harrobia errotarria fabrikatzeko arroka-ustiategi bat da. Harginek landutako harriak irin-errotak zituzten helmuga. [[Antzinaroa|Antzinarotik]] [[Aro Modernoa|Aro Modernora,]] harriak herriguneetatik hurbilen zeuden harrobietan prestatzen ziren, garraioak berekin zekartzan zailtasunak zirela eta. Oiartzun bailarako errotarrien inguruko jarduera artxibo historikoetan jasotzen da:
* [[1512|1512an]] Martin de Erausok, hargin-maisuak, Oiartzungo bizilagunak, errotarri batzuk saldu zituen hautsez ehotzeko, 4 harriko bi lotetan aldi bakoitzean, harri bakoitzak 1500 mirariren prezioa zuelarik (gutxi gorabehera 4 dukat).
* [[1536|1536an]] honako hau aipatzen da: “ (...) ''ay otra librança de Juanes de Heraso, vecino de Oyarçun, de treze ducados hecha a XVIII de abrill por razon que el dicho Juanes hizo traer çiertas piedras para los molinos de conçejo'' (...)"
* [[1716|1716an]] honako hau aipatzen da: “(...) ''en el partido de Zorrola conzejil de VS se alla una cantera donde se puede sacar piedra de moler zeberas en los molinos'' (...)“
* [[1731|1731an]] Azerigorri/Altzi inguruan harrobi bat aipatzen da, Oiartzunek Iruni egindako kexa baten ondorioz; izan ere, Irungo ikazkinak Oiartzungo udal-mugartean baimenik gabe sartu ziren, txondorretarako egurra mozteko, eta beste pertsona batzuek irina ehotzeko harriak ateratzeko.
* [[1750|1750an]] Errenteriako Gabiriaerrota ([[Gabierrota]]) errotako errotari den Antonio Mendizabali Bernardo Etxeberria hargin-maisuak Oiartzundik idoki duen errotarria errotara eraman ahal izateko baimena ematen dio Oiartzungo Udalak.
* [[1867|1867an]] Jose Esteban Irigoien Oiartzuarrak Dn Ramon Zabala y Salazarri honela idazten dio: “(...) ''hace bastante tiempo que le hable al hijo del Señor Garbuno sobre las consabidas piedra molideras de Trebiño, y de la cantera de los montes de Oyárzun'' (...) ''y de las canteras de Oyárzun dice que una buena piedra cuesta un dineral'' (...)“. Jose Antonio Garbunoren erantzun gutunean ondorengoa irakur daiteke: “(...) ''Las dos duras arrancadas en el monte de Oyárzun tambien para la molienda costaron 13 onzas de oro'' (...)“.
==== Errotarri harrobiko aurkikuntzak ====
<gallery widths="170" heights="170">
Fitxategi:Berindoitz.jpg|Berindoitz 2020
Fitxategi:Zelaiburu.jpg|Zelaiburu 2020
Fitxategi:Antzuzabaleta erreka.jpg|Antzuzabaleta erreka 2021
Fitxategi:Zorrola.jpg|Zorrola 2022
</gallery>
== Kultura ==
=== “Errota zahar maitea“, Juan Mari Lekuona ===
Ondorengo bertso hauek [[Juan Mari Lekuona Berasategi|Juan Mari Lekuona]] (1927-2005) oiartzunarrari zor dizkiogu. Juan Mari Lekuonak bere osabaren Manuel Lekuona jarraitzailea izan zen eta osabaren bidea jorratuz, ahozko tradizioaren eta herri-lirikaren ezagule aparta izan zen.
{{Zutabe-zerrenda|kopurua = 2|
Errota zahar maitea
uraren ertzean,
uraren ertzean da
basati beltzean:
negar egiten dezu
alea txetzean.
Ni ere triste nabil
zutaz oroitzean.
Zotin sekua dagi errotarriak,
itzalitako izar diztirak
dira neretzat zure begiak.
Izar eder bat dago
hor goiko lepuan.
Errota zaharra, berriz,
erreka zokuan.
Berebiziko pena
badaukat barruan:
ezin gindezke bizi
elkarren onduan.
Bizitzaren legea nahi det onartu.
Halabeharra koraiaz hartu.
Berez dijoana zertan behartu?}}Errota zaharra, artzain bizitzaren eta nekazari kultura baten pareko, bere esperientziatik jasoa eta bere sentsibilitate estetikoan txertatua, Juan Mari konturatu zen mundu baten aldaketa sakonen aurrean aurkitzen ginela, eta ez zuela luzaroan aukerarik izango errotaren trangaren musika iluna entzuten jarraitzeko.
[[Xabier Lete]] eta [[Lourdes Iriondo|Lurdes Iriondo]] bikoteak kantatuz zabaldu zuten kantu hau Euskal Herrian.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Gabi de la Maza|izenburua=Errota zaharra Lourdes Iriondo-Xabier Lete|data=2009-03-26|url=https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=TXA8jZnAID4|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
== Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea ==
[[Fitxategi:2022 erroten eguna.jpg|ezkerrera|thumb|244x244px|2022 erroten eguna. Bisita gidatua.]]
2015eko azaroaren 25ean Eusko Jaurlaritzak [[Ihurrita errota|Yurrita errota]], kanala eta presa Kultura Ondasun gisa, Monumentu izendapenaz, Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusian sartu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izena=r01e00000fe4e66771ba470b8c53a3375b90675c3|abizena=r01epd0122e4ed314423e0db04c97a47b5baa317f|izenburua=AGINDUA, 2015eko azaroaren 25ekoa, Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kulturako sailburuarena, Oiartzunen (Gipuzkoa) den Yurrita edo Ihurrita errota, kultura-ondasun gisa, monumentu izendapenaz Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusian sartzeko dena.|hizkuntza=eu|data=2015-11-28|url=https://www.euskadi.eus/eusko-jaurlaritza/-/eli/es-pv/o/2015/11/25/(7)/dof/eus/html/|aldizkaria=www.legegunea.euskadi.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
2018ko ekainean Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea sortu zen. Helburu nagusia, Ondare historiko, teknologiko, antropologiko eta etnografikoaren zati den Errota zaindu eta ezagutaraztea da. Zentzu honetan asko dira azken urteetan Elkarteak antolatu edo sustatutako ekintza kulturalak. Gainera, Oiartzungo ''Ondare Mahaiko'' partaide, Herriko zenbait eragileekin batera, Oiartzun herriko kultura eta ondarea berreskuratzearen aldeko ekimenak bultzatzen ditu.<ref>https://ondarea.oiartzun.eus/eu/ondare-mahaia/eragileak</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Oiartzungo Udala|url=https://www.oiartzun.eus/es/Actualidad/Noticias/20230801/Ondare_mahaiko_kideek_jaso_dute_2023ko_kultur_saria|aldizkaria=www.oiartzun.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Oiartzungo Udala|url=https://www.oiartzun.eus/eu/Zer_berri_/Udal_berriak/20230509/Oiartzungo_errotak_ezagutzeko_ibilaldi_gidatua_egingo_dute_igandean|aldizkaria=www.oiartzun.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
2022tik ospatzen da ''Erroten Eguna'' Oiartzunen. Ekimenaren eragileak ''Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea'', herriko errotariak, Ondarearen Mahaia eta Oiartzungo Udala dira. Bere helburua erroten funtzionamendua ezagutu eta ondare honen balio historiko eta kulturalaz jabetzea da.<ref name=":0" />
== Errotak''' ''' ==
Antxon Agirre Sorondok “Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)“ liburuan 20 ibai-errota aztertu zituen:
=== 1. Txarondo-Errota ===
[[Ergoien (Oiartzun)|Ergoien]] auzoan, Oiartzundik Lesakarako errepidean, Penadegi errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X595528, Y4792197. [[Fitxategi:Txarondoko errota.jpg|thumb|256x256px|Txarondo errota|erdian]]
1980. urteko OIARTZUN aldizkarian Iñaki Arbelaitz-ek honela idazten du:
1900erako eginda zeuden Naparobi edo Portuberri zentraletik oso gertu Makinetxe de Ergoyen zentraleko urak elikatzen zituzten kanalak.
Ttitto errotaria urik gabe geratzen zen, jakina, bere errotaren azenaia (turbina) mugituz, ubideekin ibaiak murrizketa handia jasan baitzuen. Txarondoko errotak ez zuen arto askorik ehotzen (artorik apenas iyotzen zen ordurako). Errotaren gainbehera zen.
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: -
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: -
XIX. mendearen amaieran ehotu zuen azken aldiz.
Urrupina sendia eta Fermin "Ttitto" izan ziren azken errotariak.
2024 antapara eta errotapea gordetzen ditu. Makineria desagertua dago.
=== 2. Pagua-Errota ===
Ergoien auzoan, Oiartzundik Lesakarako errepidean, "Paqui" tabernaren ondoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X594736, Y4793336.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Pagoagako errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 500 litro segundoko
Ur saltoa: 8,2 m
Kanalaren luzera: -[[Fitxategi:Pagua.Mapa.png|thumb|348x348px|Pagua errota 1900eko mapan. |erdian]]1929. urtean Candido de Orbek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
1960. urtean ehotu zuen azken aldiz.
Joaquin Aramendi, "Frantzesa", izan zen azken errotaria. Cecilia Egiazabal eta bere semea Juan izan zituen laguntzaile.
2024ean errotapea gordetzen da bakarrik.
=== 3. Zuluaga-Errota ===
[[Fitxategi:Zuloaga.Mapa.png|thumb|307x307px|Zuloaga errota 1900eko mapan.]]
Ergoien auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X593801, Y4793823[[Fitxategi:Txarondo errota.jpg|thumb|Zuluaga errota|erdian]]
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Zuloagako errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 7
Emaria: 250 litro segundoko
Ur saltoa: 2,5 m
Kanalaren luzera: 275 m
Gipuzkoan inoiz izandako errotarik handienetarikoa.
Errotak 1933an utzi zion funtzionatzeari, urte hartan gertatutako uholdeek eragindako kalteen ondorioz.
Zuloagako errotaren azken errotariak Barbara Antonia Etxebeste Lekuona eta bere seme-alabak izan ziren: Tomas “Kazko”, Margarita eta Karmen Egiazabal. Garai hartan hutsik zegoen Zuloagako errotan bizitzen hasi ziren. Aurretik Juan Kruz Elizegi ospetsua izan zen errotari etxe honetan, ''Pello Errota'' bertsolari famatuaren ahaidea.
2024ean errotatik geratzen den bakarra eraikina eta presaren hondakinak dira, eta irteerako ahoa ere ikus daiteke.
=== 4. Sokolo-Errota edo Isatsola-Errota ===
Ergoien auzoan, Zuloagako errotaren ondoren, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X593387, Y4793916.
Manuel Lekuonak “Del Oyarzun Antiguo” liburuan honela dio:
"Torrea eta Olajaundegui, Ergoien bidean, Isasa edo Isatse etxea ere izan zen. Haren hondarren artean sakabanatuta daude, eraikin mota hartako elementuak, hala nola abizenaren ate arkudunak eta noblezia-armarria, etab. Haren burdinola gaur egun SOKOLO deitzen den horretan egon zen, baina dokumentuetan ISATSOLA izenarekin agertzen da. Etxetik oso gertu, minerala kiskaltzeko bi labe daude, eta, denboraren poderioz, kareharrizko labeak ere izan ziren".
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Isasa errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: -
Emaria: -
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: -
Errotaren makineria XIX. mendearen amaieran edo XX. mendearen hasieran desagertu zela uste da.
1981ean Presa handia dago oraindik, eta, hala ere, apenas geratzen den eraikinaren hondarrik. Lehen errota zegoen lekuan, harri batzuk eta "antepara" eder bat besterik ez dira geratzen.
=== 5. Ugarte-Errota ===
[[Fitxategi:Ugarte.Mapa.png|thumb|Ugarte errota 1900eko mapan]]
[[Altzibar]] auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X592919, Y4794098. [[Fitxategi:Ugarte errota.jpg|thumb|Ugarte errota|erdian]]
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Ugarteko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 480 litro segundoko
Ur saltoa: 3,3 m
Kanalaren luzera: 500 m
1929. urtean Dolores Bidaola Ugartek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
1978. urtetan ehotu zuen azken aldiz.
Jose Maria Arruti izan zen azken errotaria.
Bere handitasun osoan gordetzen da. Azpiegitura ondo kontserbatuta dago.
=== 6. Arrasku-Errota ===
[[Fitxategi:Arrasku.Mapa.png|ezkerrera|thumb|233x233px|Arrasku errota 1900eko mapan.]]
[[Karrika (Oiartzun)|Karrika]] auzoan, izen bereko errekako urekin elikatzen da. Eraikina errekaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X593054, Y4792982.
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: 120 litro segundoko
Ur saltoa: 3,6 m
[[Fitxategi:Arraskuko errota.jpg|ezkerrera|thumb|232x232px|Arrasku errota.]]
Kanalaren luzera: 100 m
1929. urtean Ignazio Asteasuinzarrak errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
2024ean artoa etxerako ehotzen du.
Inaxio Asteasuinzarra Irastorza da errotaria.
Errotako makineria eta azpiegitura hidraulikoa oso ondo kontserbatzen dira.
Pieza bakarreko harrizko turtukia gorderik dago errotan. Honako inskripzioa du: “''LO ISO JULIAN DE ASTEASUINZARRA EN EL AÑO 1848''”.
=== 7. Bidasoro-Errota ===
[[Fitxategi:Bidasoro.Mapa.png|ezkerrera|thumb|208x208px|Bidasoro errota 1900eko mapan.]]
Karrika auzoan, izen bereko errekako urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X592897, Y4793118.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Bidasoroko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 120 litro segundoko
[[Fitxategi:Bidasoroko errota.jpg|ezkerrera|thumb|208x208px|Bidasoro errota.]]
Ur saltoa: 1,4 m
Kanalaren luzera: -
1929. urtean Ignazio Asteasuinzarrak errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
Ildefonso Mitxelena izan zen azken errotaria. Arotza ere izan zen eta tornua, zerra, eta bestelako tresnak eragiteko energia hidraulikoaz baliatu zen.
2024ean errota zaharra erabat ordezkatu zuen eraikin berria baino ez da geratzen.
=== 8. Errotaberri ===
[[Fitxategi:Errotaberri.Mapa.png|thumb|257x257px|Errotaberri 1900eko mapan.|ezkerrera]]
Alzibar auzoan, Karrika errekako urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X592773, Y4793765.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 154 litro segundoko
Ur saltoa: 4,5 m
Kanalaren luzera: -
1929. urtean Domingo Sorondok errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
[[XX. mendea|XX. mendearen]] erdialde arte argi indarra sortu zen bertan.
Sorondo sendiaren esku egon zen errota bere lekuan bakailao-lehortegi bat eraiki zen arte.
2024ean presa eta irteerako ahoa gordetzen dira bakarrik.
=== 9. Makutso-Errota ===
[[Fitxategi:Makutsoko errota.jpg|ezkerrera|thumb|250x250px|Makutso errota.]]
[[Iturriotz (Oiartzun)|Iturriotz]] auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X592026, Y4794084.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Makutsoko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: -
Emaria: 700 litro segundoko
Ur saltoa: 3 m
Kanalaren luzera: -
1812ko Udal Artxiboan ( B-Neg. 5-Liburua 2.-Exp. 2), ''Mathias Echegoyen'' aipatzen da ''Macuso'' Errotako errotari gisa, baina 1889an, jada, Makutso errota ez da errota bezala azaltzen, baserri soil bezala, baizik.
1896ean Ramona Urdinola eta Maria Hompanera azaltzen dira finkaren jabe eta geroztik hainbat erabilera berri izan zituen: sagardo eta txakoli fabrika, zentral elektrikoa...
1929. urtean Margarita Arbidek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
1959an indar elektrikoa sortzen zuen.
1960an antepara estali egin zen.
2024ean ez dago errotaren aztarnarik.
=== 10. Araneder-Errota ===
[[Fitxategi:Araneder.Mapa.png|thumb|207x207px|Araneder errota 1900eko mapan.]]
Iturriotz auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen, Araneder baserriaren ondoan, Ugaldetxo eta Iturriotz artean: UTM 30N ETRS89 X591719, Y4794170.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Araneder-ko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
[[Fitxategi:Araneder errota.jpg|thumb|197x197px|Araneder errota]]
Emaria: 1.250 litro segundoko
Ur saltoa: 2,96 m
Kanalaren luzera: -
1929. urtean Teodoro Uriartek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
XX. mendearen lehen erdian ehotu zuen azken aldiz.
2024ean errotaren oinarria mantentzen da.
=== 11. Isasti-Errota ===
[[Fitxategi:Isasti.Mapa.png|thumb|Isasti errota 1900eko mapan.]]
[[Ugaldetxo]] auzoan, Oiartzun ibaiaren eta Auztegi errekako urekin elikatzen zen. Eraikina Oiartzun ibaiaren eskuin aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591228, Y4794601.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Isastiko errota aipatzen da.11.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 1.400 litro segundoko
[[Fitxategi:Isastiko errota.jpg|thumb|Isasti errota]]
Ur saltoa: 3,2 m
Kanalaren luzera: 511 m
1929. urtean Pablo Beinerek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
XX. mendearen lehen erdian ehotu zuen azken aldiz.
Azken errotaria Zeferino Irigoien izan zen.
2024ean ez dago eraikinaren aztarnarik. Bere tokian etxebizitzak egin dira XXI. mendearen bigarren hamarkadan.
=== 12. Yurrita-Errota ===
[[Fitxategi:Yurrita.Mapa.png|thumb|190x190px|Yurrita errota 1900eko mapan]]
Ugaldetxo auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen da. Eraikina ibaiaren eskuin aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X590755, Y4794984.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Yurritako errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 645 litro segundoko
[[Fitxategi:Kamara 1 162.jpg|thumb|188x188px|Yurrita errota]]
Ur saltoa: 2,8 m.
Kanalaren luzera: 270 m.
XX. mendeko lehen bi hamarkadatan Errenteriako argiteria publikoarentzat argi indarra sortu zuen.
2015ean Eusko Jaurlaritzak Yurritako errota, kanala eta presa Kultura Ondasun gisa, Monumentu izendapenean, Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusian sartu zituen.<ref>{{Erreferentzia|abizena=GOIZARIN|izenburua=«Yurritako ondarea gordetzea, zabaltzea eta balorean jartzea da elkartearen helburua»|hizkuntza=eu|data=2020-05-10|url=https://www.diariovasco.com/oarsoaldea/oiartzun/yurritako-ondarea-gordetzea-20200510001429-ntvo.html|aldizkaria=El Diario Vasco|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
=== 13. Eldotz-Errota ===
[[Fitxategi:Eldoz.Mapa.png|ezkerrera|thumb|154x154px|Eldotz errota 1900eko mapan.]]
Iturriotz auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591744, Y4792341.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Eldozko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: -
[[Fitxategi:Eldotzko errota.jpg|ezkerrera|thumb|148x148px|Eldotz errota]]
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: -
1865an Inazio Oiartzabal Olaziregi azaltzen da errotari.
Erabat desagertu da, noiz desagertu zen inork esaten ez badaki ere. Horma zahar batzuk besterik ez daude, eta sastrakak estalitako irteerako ahoaren hondarrak kontserbatzen dira 2024ean.
[[Fitxategi:Txalaka.Mapa.png|thumb|Txalaka errota 1900eko mapan.]]
=== 14. Txalaka-Errota ===
Iturriotz auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen da. Eraikina errekaren eskuin aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X591550, Y4793301.
Udal Artxibategiko agiri historikoetan Txalaka errota XVIII. mendearen hasieran aipatzen da.
[[Fitxategi:Txalakako errota.jpg|thumb|Txalaka errota]]
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: 150 litro segundoko
Ur saltoa: 2 m
Kanalaren luzera: 82 m
2024ean Iker Azurmendi da errotaria.
Errotako makineria eta azpiegitura hidraulikoa berriztatzen ari da.
=== 15. Errotazar ===
Ugaldetxo auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590977, Y4793834.
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: 141 litro segundoko
Ur saltoa: 2,9 m
Kanalaren luzera: -
Udal Artxibategiko agirietan Kosme Mitxelena ageri da errotari gisa XVIII. mendearen lehen erdian.
XX. mendearen hasieran errota martxan zegoen.
1931. urtean Rita Irazu Lopetegik errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
Eraitsia izan zen ondoren, eta 1972an «Errota-zarreko baserri» gisa azaltzen da.
=== 16. Zuaznabar-Errota ===
[[Fitxategi:Zuaznabar.Mapa.png|ezkerrera|thumb|244x244px|Zuaznabar errota 1900eko mapan.]]
Ugaldetxo auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren eskuin aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590502, Y4794175.
Udal Artxibategiko agirietan errota gisa azaltzen da XVIII. mendearen erdian.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 525 litro segundoko
Ur saltoa: 3,45 m
Kanalaren luzera: -
1929. urtean Luis Zabala y Eznarrizagak errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
Miguel Ibarguen Goñi izan zen azken errotaria.
Errotak 1973. urtean utzi zion irina egiteari.
=== 17. Juan Sendo-Errota ===
[[Fitxategi:JuanSendo.Mapa.png|ezkerrera|thumb|Juan Sendo errota 1900eko mapan.]]
Ugaldetxo auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren eskuin aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590588, Y4794766.
Udal Artxibategiko agirietan errota gisa azaltzen da 1677. urtean.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 200 litro segundoko
Ur saltoa: 2 m
Kanalaren luzera: 210 m
XX. mendearen erdi aldera ehotu zuen azken aldiz.
Zuaznabarko industrialdea urbanizatu zenean eraitsi zuten eta erabat desagertua dago. Bere lurretan merkatalgune bat eraiki zen.
=== 18. Aranguren-Errota ===
[[Fitxategi:Aranguren.Mapa.png|ezkerrera|thumb|Aranguren errota 1900eko mapan.]]
Ugaldetxo auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590345, Y4795118.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Arangurengo errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 450 litro segundoko
Ur saltoa: 1,2 m
Kanalaren luzera: 180 m
Auzotarrek esandakoagatik, 1968an utzi zion funtzionatzeari.
Zuaznabar eta Juan Sendo errotak bezala, merkatalgunea eraikitzerakoan desagertu zen.
=== 19. Errotalegor ===
[[Fitxategi:Errotalegor.Mapa.png|ezkerrera|thumb|Errotalegor 1900eko mapan.]]
Lintziringo auzoan, Lintzirin errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591251, Y4796197.
Errotarri pare kopurua: -
Emaria: -
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: -
Lintziringo industriaguneak eraikitzerakoan desagertu zen.
=== 20. Auztegi-Errota edo Arizabalo-Errota ===
[[Fitxategi:Auztegi.Mapa.png|thumb|169x169px|Auzitegi errota 1900eko mapan.]]
[[Arragua|Arraguako]] auzoan, Auztegiko errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591810, Y4795601.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Arizabaloko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: -
Emaria: -
Ur saltoa: -
[[Fitxategi:Auztegi errota.jpg|thumb|151x151px|Auzitegi errota]]
Kanalaren luzera: -
Pentsa daiteke XX mende hasieran utzi ziola lan egiteari, eta horrek justifikatuko luke inork funtzionamenduan ezagutu ez izana, ezta erregistroetan inoiz inskribatu ez izana ere.
== Erabilitako bibliografia ==
* Del Oyarzun antiguo liburua. Manuel de Lekuona.
* Oiartzun 1980 (78-81) Errotak. A. Agirre.
* Oiartzun 1981 (92-95) Molinos en Oyarzun II. A. Agirre.
* Oiartzun 1982 (76-77) Los molinos de Oiartzun. A. Agirre.
* Oiartzun 1983 (21-24) . Los molinos de Oiartzun IV parte. A.Agirre.
* Oiartzun urtekaria 1982. (81-82). Algunas notas sobre Errotaberri y otras curiosidades de la vida molinera. Iñaki Arbelaitz.
* Tratado de molinología liburua. Antxon Agirre. Donostia Eusko Ikaskuntza 1988.
* Oiartzungo urtekaria 1989 (17-20). Tratado de molinologia. Antxon Agirre.
* Xanistebanak 2008 (51-53) Los chocolateros de Oiartzun. Antxon Agirre.
* Oiartzungo artxibo historikoa.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* [https://ataria.eus/zizurkil/1651823725860-errota-baten-funtzionamendua Ur-Errotak, nolakoak dira eta nola dabiltza. Bideoa.]
* [https://ahotsak.eus/oiartzun/gaiak/090105/ Jasotako hainbat testigantza.]
[[Kategoria:Oiartzungo eraikinak]]
[[Kategoria:Errotak]]
[[Kategoria:Ondarea]]
[[Kategoria:Teknologia]]
[[Kategoria:Antropologia]]
[[Kategoria:Etnografia]]
[[Kategoria:Herri arkitektura]]
[[Kategoria:Azpiegitura hidraulikoak]]
[[Kategoria:Teknologia iraunkorrak]]
[[Kategoria:XVI. mendea]]
[[Kategoria:XVII. mendea]]
[[Kategoria:XVIII. mendea]]
[[Kategoria:XIX. mendea]]
[[Kategoria:XX. mendea]]
[[Kategoria:XXI. mendea]]
akrrgzzdtf3m2wn07h8vartcedho4i0
9975665
9975647
2024-11-20T20:35:55Z
Alex Roteta
139167
/* 3. Zuluaga-Errota */
9975665
wikitext
text/x-wiki
[[Fitxategi:Oiartzungo errotak.png|thumb|325x325px|Oiartzunen katalogatutako ibai- errotak]]
'''Oiartzungo errotak.''' Bailararen aberastasun hidraulikoaren adierazgarri dira Oiartzunen katalogatu diren 20 ibai-errotak. Hauek, herriko ondare historiko, teknologiko, antropologiko eta etnografikoaren parte dira, lurralde antolaketaren eta giza jardueraren adierazpenik esanguratsuenetako bat.
== Kokapen geografikoa ==
[[Oiartzun]] mendiz inguratua dago, [[Aiako harria|Aiako Harria]] irudi eta oinarri duela. Harana [[Oiartzun (ibaia)|Oiartzun ibaiak]] zeharkatzen du, eta herria haren inguruan altxatuta dago.
[[Fitxategi:Yurritako errota.jpg|thumb|338x338px|Yurrita errota 2024]]
Oiartzun ibaiaren arroak 82,27 km. koadroko eremua hartzen du: Oiartzun, [[Errenteria]], [[Lezo]] eta [[Pasaia|Pasaiako]] herria zeharkatuz eginiko ibilbideak. Ibaia 16,6 km luze da, eta% 4,5eko malda du batez beste. Arroaren goialdean, Aiako Harrietan maldarik handienak ditu. Goialdeko haran estuak V itxura du. [[Altzibar]] auzoan [[Karrika (Oiartzun)|Karrika]] erreka Arditurrira batzen da. Erdialdeko ibilgua leunagoa da eta uholde ordokia eratzera iristen da. [[Ugaldetxo|Ugaldetxoko]] industrialdean batzen dira Aiako Harri eta [[Bianditz]] mendien magaletatik sorturiko Arditurri ibaiak eta [[Aldura]] mendiko magaletako urak. Behealdeko ibilguan, berriz, Pasaiako senaia dugu; garai batean [[padura]] handia zen, egun Pasaia eta Errenteriako herriek eta portuko instalazioek hartzen dutena.
Oiartzun ibaiaren bailara [[Paleozoiko|Paleozoikoan]] (orain 380 milioi bat urte) hasi zen eratzen; hortaz, [[Euskal Herria|Euskal Herriko]] bailara zaharrenetarikoa dela esan daiteke. Prezipitazioen aldetik, bere iturburua euririk gehien egiten duen euskal zonaldean dago (2300 mm). Ur kopuru hori dela eta, ibaiaren iturburuaren inguruan [[San Anton urtegia|San Anton]], [[Añarbeko urtegia|Añarbe]] eta [[Domiko urtegia|Domiko]] urtegiak daude.
== Historia ==
=== Esku errotak ===
Ehoketa –gorputz bat bi harriren artean marruskatuz txiki-txiki egin eta hauts bihurtu arte birrintzeko prozesua– gizakiaren iharduera burutsuen artean lehenetarikoa izan da.
Izugarri bultzatu zen [[Neolitoa|neolitikotik]] aurrera, K.a. 3500 urteaz geroztik Euskal Herrian. Hala ere, elikagaiak hobeto irensteko, harriekin eta beste elementu batzuekin txikitzeko bulkada ehoketaren aitzindaria edo aurrekoa dela pentsatu behar dugu.
Eskuzko metate soilari (harri leunduzko xafla angeluzuzena eta bi eskuekin aleak ehotzeko hartzen den arrabol zilindrikoa) errota birakariak jarraitu zitzaizkion (bi harri edo errotarri biribil, behekoa finkoa eta goikoa mobila), burdin adinetik aurrera, errota-teknikan aurrerapen garrantzitsua ekarri zutenak. Horrek lana errazten du eta, ondorioz, errendimendua handitzen du, elikadura hobea ahalbidetuz.
Euskal Herrian, [[Estrabon]] (K.a. 58-K.o. 5) geografo greziarrak, bere Geografia lanean, euskotarren janaria ehotzeko ohiturari buruz idatzi zuen, zera adieraziz: <blockquote>“... Menditarrak urtearen lautatik hirutan ez dira ezkurrez baizik elikatzen, zeinak, ihartu eta apurturik denbora askoan gorde daitekeen ogi bat egiteko ehotzen baitira.”<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errota motak|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/saiakera/237-saioa-urutxurtu-14160383|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref> </blockquote>Aurkitu diren aztarnek adierazten dutenez, erromatar-iberiar kulturan erroten erabilera oso zabalduta zegoen. Erromatarren gudarostean, hamar pertsonetatik batek, eskuzko errota bat zeraman. Erromatar errotak [[Buñuel|Buñuelen]], [[Los Arcos|Los Arcosen,]] [[Artaxoa|Artaxoan]] ([[Nafarroa Garaia|Nafarroa]]), [[Santo Domingo de la Calzada|Santo Domingo de la Calzadan]] ([[Errioxako Autonomia Erkidegoa|Errioxa]]), eta Oiartzunen ([[Gipuzkoa]]) aurkitu dira.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Erroten jatorria eta historia|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/idazlanak-mainmenu-476/saiakera/236-saioa-urutxurtu-45430406|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
=== Arditurri ===
Juan Guillermo Thalacker ingeniariak 1803an Oiartzungo Arditurriko meazuloak bisitatu zituen. 1804an plazaratu zen idatzian honela zioen: “putzu batzuetan oso ugariak dira esku-errotak, [[Granito|granitoz]] eginak“.
[[Arditurriko erromatar meatzeak|Arditurritik]] datozen hiru eskuzko errota berreskuratu dira. Lehenengoak neurri ertainak ditu, 60 cm-ko diametroa eta 35 cm-ko altuera. Eskuzko errota birakari honek bi pieza zituen: behekoa, finkoa, kono-formakoa eta erdian ardatzarentzat zulo bat zuena, eta goikoa, barnehutsa forma koniko horretara egokitzeko. Goiko harriaren muturretan errefortzu batzuk prestatzen ziren zurezko armazoia jartzeko, eta horren gainean biraketa-mugimendua egiten zen, giza besoekin edo animalien laguntzarekin. Bigarrenak goiko pieza baino ez du, eta eskuzko errota zirkular birakari bat da, oinarri finko bat duena, gutxi gorabehera laua, ildaskak zizelkatuak zituena, eta goiko pieza bat, aurrekoari egokitua; biak zulatuta daude ardatza igaro eta lurrera ainguratzeko. Goiko harriak ondo kortserbatutako eraztun bat du ardatzaren pasabidearen inguruan eta bertatik alea sartzen da. Gainera, mugimendu birakaria eragiteko, zurezko heldulekua posizio bertikalean finkatzeko zuloak ditu ertzean. Bigarren errota honek 44 cm-ko diametroa du eta harri granitikokoa da. Eta hirugarrena, Erromatar garaikoa hau ere, minerala apurtzeko granitozko harri leunduzko xafla bat da.
=== Ur-errotak ===
[[Fitxategi:Roda de Vitruvi.jpg|thumb|224x224px|Vitruviok deskribatutako urez eragindako erromatar irin-errota baten eredua]]
K.a.ko lehenengo edo bigarren mendean "la machinaria molae aquariae" edo ur-errota sortu zen, Marco Lucio Vitrubio erromatar ingeniariak K.a. lehen mendearen amaieran dokumentu bidez deskribatutako (Ktesibioren eta Arkimedesen torloju hidraulikoa, ardatz bertikaleko errota greziarraren tradizioari jarraiki) gurpil hidrauliko engranajedunaren lehen deskribapen teknikoa.
Errota-tramankuluen jatorria -metateari dagokion izendapen hori alde batera utzirik- erromatarren inperio hedakor bateko eskulan eskasiari zor zaio, eta VIII-IX. mendeetan sustraitzen da, bereziki penintsulan, [[Musulmanek Iberiar penintsula konkistatzea|musulmanek]] hartu eta hobetu baitzituzten, emaitza bikainekin. Zehazteko, [[Europa|Europan]] aipatzen dituzten lehen dokumentu idatziek 732-775 ([[Alemania]]), 798 ([[Frantzia]]), 831 ([[Burgos]]) eta abarren artean egon zirela adierazten dute.
Euskal Herriaren kasuan, ezagutzen diren lehenen errota hidraulikoak, lehen milurtekoaren amaieran eraiki ziren: Nafarroan, 802an; [[Araba|Araban]], 822an; [[Bizkaia|Bizkaian]], 1053an; [[Ipar Euskal Herria|Iparraldean]], 1125ean eta Gipuzkoan, 1141ean. Ziur aski lehendik ere ur-errotak izango ziren Euskal Herrian, baina ez da aurkitu inolako dokumenturik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errota motak|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/saiakera/237-saioa-urutxurtu-14160383|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
Esan bezala, Gipuzkoan, lehen aipamen historikoa [[1141]]<nowiki/>ekoa da, [[Gartzia V.a Ramiritz]] edo Gartzia Berrezarlea nafar erregeak San Miguel de Excelsis komunitateari Berastegiko “molendinis“-ak entregatzeko emandako agindu batean jasotakoa.
==== Lehen aipamen idatziak ====
[[1328|1328an]] [[Alfontso XI.a Gaztelakoa|Alfontso XI.a erregeak]] [[Irun|Irun-Uranzu]] eta Oiartzungo [[Olagizon|olagizonei]] emandako Burdinolen Foruan honela jasotzen da: <blockquote>“...Otrosy, mandamos que los dichos ferreros para hazer / sus casas o ferrerías o molinos o ruedas, que / no ayan enbargo ninguno, no faziendo per/juizio a otros algunos, segund fuero de / ferrerías...“
“... E otrosy, mandamos que en la / nuestra tierra en las agoas, que puedan fazer / casas e ferrerías e molinos e ruedas / e veneras e redamientos e h[u]ertas / para las ferrerías, pagando nuestros derechos co/mo dicho es.
“... Otrosy, que / las ruedas e molinos que son de parte de / suso de las ferrerías e las aguas do están / pobladas qu’el agua con que las ferrerías han / e labrar, que las non represen ni enbarguen / ningunos...“</blockquote>
==== Aberastasun iturri ====
Errotak Oiartzungo garapen sozial eta ekonomikoan garrantzitsuak izan dira, Honen adierazle da diru-sarrera iturri honek historian zehar etxekoengan nahiz kanpokoengan piztu duen interesa.
[[Pablo Gorosabel|Pablo Gorosabelek]] “Diccionario histórico-geográfico-descriptivo de los pueblos, valles, partidos, alcaldías y uniones de Guipúzcoa” liburuan (1862) ondorengoa idazten du Oiartzun herriari eskainitako atalean:<blockquote>“Oiartzungo haranak ez zituen soilik arazoak eta desadostasunak izan Errenteriako [[Hiribildu|hiribilduarekin]], garai bateko buruarekin, baita probintziarekin ere. Ozta-ozta lortu zuen [[1453|1453an]] salbuespen-pribilegioa, eta, beraz, Gipuzkoako beste hiribilduetakoek egiten zuten moduan, askatasunez erabil zezaten nahi izan zuten bertako alkateek. Baina Errenteriako hiribilduak bere atxikipenari buruz jarritako errekurtso judizialen ondorioz, Errege-Grazia horrek ez zuen eraginik izan bat-batean, ondorioz Probintziak, Errenteriari mesede handia egiten ziolarik bere gestioetan. Hori izan zen desadostasunaren iturri. Oiartzungoek ez zuten ebazpena aintzat hartu eta ez zioten bere aginduei jaramonik egin. [[Ermandade|Ermandadeak]] beren aginduak betetzera bidalitako herritarrek Lope eta Mingot hil zituzten, beste batzuk zauritu zituzten, eta, azkenik, beste gehiegikeria larri batzuk egin zituzten. Probintzia, bere aldetik, bere buruari obeditzeko eta hain delitu izugarriak zigortzeko asmoz, jende askorekin eta indarrez sartu zen haran honetan. Bertan hartu zituen gotorlekuak eta etxe lauak; batzuk eraitsi eta beste batzuk erre zituen; irin-errotak deuseztatu zituen, gurpilak eta harriak apurtuz; burdinolak ere suntsitu zituen, haien txalupak eta erremintak eramanez, lan egin ez zezaten. Azkenean, bertako biztanleekin borrokatu eta haietako batzuk zauritu eta hil ondoren, probintziako Ermandadeak beste batzuk hartu zituen preso. Aldi berean, honek ordenantza batzuk egin zituen, eta zigor oso larrien pean debekatu zuen haran honetako lurraldean mota guztietako hornigaiak sartzea. Ikusten da, beraz, Oiartzungo harana eta probintzia benetako gerra egoeran eratu zirela, Gipuzkoako historiaren urtekarietan ezagutu ez den tamainako gerra egoera.”</blockquote>[[XVI. mendea|XVI. mendearen]] hasieran harana oparotasun eta hazkunde demografiko garai batean bizi zen, eta horrek espeziearen antropizazio eta okupazio handiagoa ekarri zuen, etxe eta instalazio berriak eraikitzeari esker, hala nola errotak eta burdinolak.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan 19 errota aipatzen dira [[1499|1499.]] urtean eta beste 3 hurrengo urteetan: [[Ihurrita errota|Yurritako errota]], Isastiko errota, Arizabaloko errota, Olaizolako errota, Makutsoko errota, Aranederreko errota, Ugarteko errota, Zuloagako errota, Pagoagako errota, Isasa errota, Aranburuko errota, Bidasoroko errota, Lasaoko errota, Eldozko errota, Torresko errota, besteak beste.
Oiartzungo errotek zuten garrantziaren jabe ziren noizean noiz bailara erasotzen zuten atzerritarrak ere. Honen adibide, 1719. urtean, Frantziarren inbasioaren ondotik Juansendoko errotan eragindako kalteak. (Oiartzungo artxibo historikoa).
==== Goieneko aldia ====
[[Ur-errota|Errota hidraulikoen]] ugaritzea [[XVIII. mendea|XVIII. mendean]] gertatu zen, artoaren iraultzak dakarren ehotzeko eskakizunaren gehitzeak bultzatuta. Jadanik [[XVII. mendea|XVII. mendean]] zeharo hedatuta zegoen artoaren nekazaritza Euskal Herri hezean, eta hasiera batean, artoa abereen janari moduan erabili bazen ere, laster giza-elikagai bezala onartu zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errota motak|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/saiakera/237-saioa-urutxurtu-14160383|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
[[Manuel Lekuona|Manuel Lekuonak]] "Del Oyarzun Antiguo" liburuan (1958), 1787. urteko estadistikak honela jasotzen ditu: <blockquote>"Bistan dugun estatistika [[1787|1787koa]] da. Urte horretan 567 etxebizitza zeuden bertan. Horietatik 16 errotak ziren. Biztanleak 3.341 ziren. Apaiza, 1; Onuradunak, 8; Sakristauak, 1; Elizgizonak 4; Kapareak, gizonezkoak eta emeak, 2.317; Abokatua, 1; Eskribauak, 3; Ikaslea, bat ere ez; Laborariak, 755; Jornalariak, 184; Merkataria, bat ere ez; Fabrikatzailea, bat ere ez; Artisauak, 97; Morroiak, 182; Erret soldatadun enplegatuak, bat ere ez; Foru militarrarekin, bat ere ez. Laburbiltzen dugun oharraren arabera, emakume ezkonduak gehiago dira gizon ezkonduak baino. Izan ere, gizon asko kanpoan daude, [[Caracas|Caracasen]], [[Bizkaia|Bizkaian]] edo [[Frantzia|Frantzian]], arotz edo ikazkin lanetan.”</blockquote>[[1850|1850ean]] [[Pascual Madoz|Pascual Madozek]] "Diccionario Geografico-Estadistico-Historico de España y sus posesiones en Ultramar" argitaratu zuen. Hiztegi honetan, bere garaikideen bizimodua jasotzen da, eta, aldi berean, leku, herri, hiribildu, hiri, barruti judizial eta probintzietako bakoitzean zegoen industria. Testuinguru horretan agertzen dira ibai errotak, [[Haize errota|haize errotak]], tahonak, olio errotak, batanak, [[Burdinola|burdinolak]] eta garai hartan hidraulikoki mugitzen ziren fabrika desberdinak. Oiartzunen 12 errota aipatzen ditu: Fagoaga, Zuloaga, Ugarte, Makutso, Araneder, Isasti, Yurrita, Aranguren, Eldoz, Txalaka, Errotazar eta Zuaznabar.
==== Gainbehera ====
Manuel Lekuonak "Del Oyarzun Antiguo" liburuan (1958), Oiartzun bailarako aberastasuna aztertzen dituen atalean, honela adierazi zuen: <blockquote>"Haraneko aberastasun hidraulikoari dagokionez, 18 eraikin dira adierazgarriak, gaur egungo edo hasierako industria-xedearen adierazle gisa, errotaren (errota) izena daramatenak: Aranguren 'go errota, Juansendo' ko errota, Zuaznabar 'ko errota, Errota xar, Txalaka' ko errota, Eldoz 'ko errota, Errota legor, Gordailegi edo Aritzabalo' ko errota, Iyurrita 'ko errota, Isasti' ko errota, Araneder 'ko errota, Makutso' ko errota, Ugarte 'ko errota, Errotaberri' ko errota, Bidasoro 'errota, Arraskue' ko errota, Zuloaga’ko errota, Paguaga’ko errota, 18 errota gaizki kontatuta, baina gaur egun ez dute dozena erdi baino gehiago lan egiten, eta gainerakoak desagertu egin dira. Horien zati bat Errenteria, Pasaia eta Hernaniko irin-industria handien ekintza xurgatzailearen ondorioz sortu da, eta beste zati bat energia elektrikoa sortzeko sortu da. Horietatik, gaur egun, honako zortzi hauek funtzionatzen dute haranean: Eldotz, Makutso, Zorrola, Berinberri, Paguaga 'ko errota, Naparribia, Penadai eta Okillegui.”</blockquote>Manuel Lekuonak aipatzen duen “dozena erdia“ ondorengo errotek osatzen dutela uste da: Ugarte‑errota, Arrasku‑errota, Araneder‑errota, Yurrita‑errota, Txalaka‑errota, Zuaznabar‑errota eta Juan Sendo‑errota.
Koldo Lizarralde Elberdin etnografoak 1980. hamarkadan gure herrialdean martxan zeuden errotak berrikusi zituen 2001. urtean: “Situación de los molinos Gipuzkoanos en el año 2001“. Oiartzunen, [[XXI. mendea|XXI. mendearen]] haseran, Arraskuko errota eta Yurritako errota aipatzen ditu martxan.
==== Kontserbazioa eta hedapena ====
2022tik Ugarte‑errota, Arrasku‑errota, Yurrita‑errota eta Txalaka‑errotako errotariek ekimen kulturalak antolatzen dituzte Oiartzungo bizimodu tradizionalaren adierazpena diren erroten balioa nabarmentzeko.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Oiartzungo Udala|url=https://www.oiartzun.eus/es/Actualidad/Noticias/20220429/Oiartzungo_errotak_ezagutzeko_aukera_Gipuzkoako_Erroten_Egunean|aldizkaria=www.oiartzun.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
[[Fitxategi:Kakao errota eskema.jpg|thumb|205x205px|Kakao errota eskema]]
== Kakaoa ehotzeko errota ==
[[Fitxategi:Kakaoa ehotzeko errotarriak Antonenen.jpg|ezkerrera|thumb|172x172px|Kakaoa ehotzeko errotarriak Antonenen.]]
1890eko Oiartzungo boto-emaileen erroldak 28 urteko Jose Juaquin Zalacain y Larramendi izeneko bat aipatzen du, helbidea Kale Nagusiko 26. zenbakian duena eta ofizioz [[Gozogile|gozogilea]]. Oiartzungo Udalaren 1943-1944ko akta-liburuan esaten denez, [[1944|1944ko]] ekainaren 21ean Martin Zalacain Eguinok kontzejuari txokolatea egiteko bere industria instalatuta zegoen lokal berean jarraitzeko baimena eskatu zion (Mola Jeneralaren kalea, 21). 1944ko industri zentsuan "Txokolate fabrika" bat aipatzen da Oiartzunen, Martin Zalakainena. Telefonoa ere bazuen, 6156 zenbakiduna!
Zalakainene etxeko Kakaoa ehotzeko errotaren errotarriak Kazkazuri plaza eta Antonene etxearen artean daude ikusgai.
== Magdalena kutxa ==
Oiartzungo errotariek egun desagertutako Magdalena baselizarekiko zuten ardura esanguratsua aipatzen du Manuel Lekuonak “Del Oyarzun Antiguo” liburuan (1958): <blockquote>"1560an San Lazaroren gaitzaz jotako infekziosoentzako ospitale bat egin zen Santa Maria Magdalena izeneko kapera ("Basilika") batekin. Leku honi Madalen-soro deitu zitzaion eta gaur egun mutilen eskola dago bertan. [[Baionako elizbarrutia|Baionako Apezpikuak]] baimendu behar izan zuen fundazioa, oraindik ere gure Eliza haren jurisdikziopean baitzegoen (…) 1566an Baionaren jurisdikzio sekularra amaitu zen Gipuzkoako eremu horretan, baita Baztango Bortzirietan ere.
[[1586|1586an]] Gipuzkoako Korrejidorearen komisario batek bisita egin zuen probintziako ospitaleak murrizteko azterketa egiteko, eta bisitan aurkitu zuten haraneko ospitaleak bi zirela: bata San Anton, gaixo guztientzat eta erromesentzat zena, eta bestea Magdalena, San Lazaroren gaitzarekin kaltetutakoentzat. [[1593|1593an]] komisario beraren bisita errepikatu zenean, San Anton ospitalerik ez zegoen, jada. Madalenakoak Santuaren Kapera bat zeukan sarreran, eta gaixoentzako Meza ematen zen. Herritar onek emandako oheak zituen; ondoan baratze on bat baina beste errentarik ez zuenez haraneko errotetan kaxa bat jartzen zen, eho behar zutenek irin eskukada bat bota zezaten, gero Ospitaleko Maiordomoak etxeko beharretarako biltzen zuena. Dohaitzan emandako behi batzuk ere bazituen'''.''' Data horretan eta medikuaren irizpenaren arabera, ospitalean bi gizon eta hiru emakume zeuden gaitzak jota... "</blockquote>
== Prezintoak eta isunak ==
[[1939|1939ko]] maiatzaren 14tik aurrera errazionamendua ezarri zen Espainia osoan.
[[1940|1940ko]] azaroaren 25ean [[Estatuko Aldizkari Ofiziala (Espainia)|Estatuko Aldizkari Ofizialean]] argitaratu zen: <blockquote>''«Ley 25 noviembre 1940 (Jefatura del Estado). Trigo. Autoriza clausura de molinos maquilleros.''<ref>https://www.boe.es/gazeta/dias/1940/11/29/pdfs/BOE-1940-334.pdf</ref>
''El gran número de molinos maquileros que existen en España, y la dificultad consiguiente de ejercer sobre ellos una estrecha vigilancia, son circunstanciasque determinan sea grande la cantidad de trigo que se moltura sin sujeción estricta a las normas establecidas por las Autoridades competentes. Estos hechos originan graves dificultades para el normal abastecimiento de trigo de la Nación, sobre todo en años de escasa cosecha como es la actual, haciéndose preciso, por consiguiente, tomar con carácter transitorio medidas restrictivas que terminen con este estado de cosas.''
''Por todo lo cual, dispongo:''
''Artículo 1º. Queda facultado el Delegado Nacional del Servicio Nacional del Trigo para ordenar la clausura, durante la actual campaña triguera, de los molinos maquileros que estime conveniente.''
''Art. 2º. Se derogan cuantas disposiciones se opongan al cumplimiento de esta Ley».'' </blockquote>[[1941|1941eko]] ekainaren 30eko lege berri baten bidez, errota makileroak itxi ziren, eta ehotzeko industriei irinak egiteko baimena ematen zitzaien. Bertan ahalmena ematen da, hala ere, Gariaren Zerbitzu Nazionalaren Ordezkaritza Nazionalari, egoki iritzitako errota makileroei lan egiteko aukera eman diezaien. Aitzitik, behin betiko ixtea, kasu bakoitzean erakunde horrek zehaztuko duen kalte-ordaina jasoko dute. Agindu horrek (hasiera batean) 1942ko uztailaren 1era arte izango zuen balioa.
Errota makileroen itxiera aginduak [[1952|1952ko]] ekainaren 15era arte iraun zuen.
Araudi horiek betetzen direla zaintzeko, aldian-aldian [[Guardia Zibila]] eta Gariaren Zerbitzu Nazionaleko ikuskatzailea errotara joaten ziren. Ekain aldera, hala erabakiz gero, Guardia Zibilak errotako harriak zigilatzen zituen. Errotariak urte horretako kanpainarako dokumentazioa behin lortuta zigiluak kentzera pasatzen ziren iraila aldera.
[[Antxon Agirre|Antxon Aguirre Sorondo]] etnografoak Gipuzkoako Gariaren Zerbitzu Nazionalak 1940tik 1960ra probintziako errotariei bideratutako jatorrizko espediente osoak aztertu zituen. 1940an martxan zeuden 142 erroten artean ditugu Oiartzungoak: Arrasku, Txalaka, Juansendo, Ugarte, Yurrita eta Zuaznabar.
Ehotze-kasu klandestinoen artean ondorengoa aipatzen du: <blockquote>''"1941eko azaroaren 26an Oiartzungo Arraskuko errotariaren aurkako salaketa, ezkutuko ehotzeagatik eta zigiluak hausteagatik. Tasen Probintzia Fiskaltzak zigor gogorra jarri dio: 10.000 pezetako isuna eta hiru hilabeterako ixtea. "'' </blockquote>Eta azpijokoen artean ezaguna den asmakizun hau: <blockquote>"Oiartzungo Arraskue-errotan, “Oiartzun“ ezizenez ezaguna eta erroten eraikitzaile-konpontzailea zenak, makinaren ardatza luzatuz beste errota txiki bat jarri zuen ganbaran. Ohiko harriak kentzen zituen, lan egitea ezinezkoa zela bistaratuz; lanaren ondoren, atzera lehen bezala uzten zuen errota ezer pasa ez balitz bezala".</blockquote>“Muga astoa eta haren ingurukoen kalamatrikak“ ipuinean (ilustrazioen egilea: Jokin Mitxelena; idazlea: Iban Apaolaza; 1545 Argitaletxea)<ref>{{Erreferentzia|izena=r01etpd158aa64558419b9ec5ed77644af02263cda|abizena=r01epd0122e4ed314423e0db04c97a47b5baa317f|izenburua='Muga astoa eta haren ingurukoen kalamatrikak'|hizkuntza=es|data=2023-07-24|url=https://www.kulturklik.euskadi.eus/creacion/2023/muga-astoa-eta-haren-ingurukoen-kalamatrikak-/webkklik01-detnewpr/es/|aldizkaria=www.kulturklik.euskadi.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref> jasotzen diren pasadizoetan azaltzen den moduan,[[Espainiako Gerra Zibila|1939ko gerra ostean]], ia bost urtez, Oiartzungo errotak prezintatuak zeuden bitartean herritarrek inguruko herrietako ([[Arantza]], [[Goizueta]], [[Lesaka]] eta San Anton) errotetan lortzen zuten arto irina. Joan-etorri gehienak gauez egin behar izaten zituzten.
== Errotariak ==
[[Fitxategi:Ihurrita.jpg|thumb|282x282px|Arrasku errota, Ugarte errota eta Yurrita errotako senideak.]]
“Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)“ liburuan Antxon Agirre Sorondok, ondorengo errotariak aipatzen ditu Oiartzungo errotetan:
* Txarondo errota: Urrupina eta Fermin “Ttitto“.
* Pagua errota: Pedro Jose Egiazabal e Inciarte eta Joaquin Aramendi “Frantzesa“.
* Zuluaga errota: Pedro Jose Egizabal.
* Ugarte errota: Josph. Ignacio de Olaciregi, Jose Nicolas Urdanpilleta y Peña, Jose Maria Urdanpilleta, Joaquina Artola eta Jose Maria Arruti.
* Arrasku errota: [[Inaxio Asteasuinzarra Lertxundi]], Jose Mari Asteasuinzarra Retegi eta Inaxio Asteasuinzarra Irastorza.
* Bidasoro errota: Francisco Elizondo Soroeta.
* Errotaberri: Inaxio Asteasuinzarra.
* Makutso errota: Mathias de Echegoyen.
* Araneder errota: Joseph Domingo Aleman, Miguel Ignacio Narvarte e Insauspe eta Felix Narvarte Igerategi.
* Isasti errota: Domingo Roteta y Gurmendi, Ignacio Roteta Aranburu eta Ceferino Irigoyen.
* Yurrita errota: Nicolas de Mitxelena, Juan Jose Lavie Astibia eta Nicolas Roteta Ezkurra.
* Txalaka errota: Diego Unanue Aristaran.
* Zuaznabar errota: Jose Antonio Zumeta Arregi, Ignacio Usandizaga Vidaur eta Miguel Ibarguen.
* Aranguren errota: Nicolas del Puerto eta Cosme Retegi Goñi.
Errotari guztien artean aipamen berezia egiten dio Antxon Agirre Sorondok Oiartzungo [[Inaxio Asteasuinzarra Lertxundi|Inaxio Asteasuinzarra]] “errota konpontzailea“-ri: <blockquote>Asteazuinzarrak mugarri bat ezarri zuen errotaritzaren historian. Bere jakinduria handia zen. Intuizio mekaniko handia zuen eta konponketa guztietan aditua. Errotaren teknologia menperatzen zuen tamaina guztietan eta Gipuzkoa osoa zeharkatu zuen, azken herriraino, errotaz errota. Probintzia osoan izan zen ezaguna. Inolako akatsik gabe esan daiteke bere garaian errotei buruz gehien jakin zuen gizona izan zela. </blockquote>
== Ikerketa etnografikoak ==
=== "Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)", Antxon Agirre Sorondo ===
1988. urtean Antxon Agirre Sorondok “Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)“ liburuan 20 errota aztertu zituen Oiartzunen: Txarondo‑errota, Pagua‑errota, Zuluaga‑errota, Sokolo‑errota edo Isatsola‑errota, Ugarte‑errota, Arrasku‑errota, Bidasoro‑errota, Errotaberri, Makutso‑errota, Araneder‑errota, Isasti‑errota, Iurrita‑errota, Eldotz‑errota, Txalaka‑errota, Errotazar, Zuaznabar‑errota, Juan Sendo‑errota, Aranguren‑errota, Errotalegor eta Auztegi‑errota.
=== "Situación de los molinos Gipuzkoanos en el año 2001", Koldo Lizarralde ===
Antxon Agirre Sorondok Gipuzkoako erroten inguruan burutu zuen ikerketan ezinbesteko laguntzailea izan zuen Koldo Lizarralde Elberdin etnografoa. Aditu honek, 1980. hamarkadan gure herrialdean martxan zeuden errotak berrikusi zituen 2001. urtean: "Situación de los molinos Gipuzkoanos en el año 2001"<ref>https://www.patrimur.es/documents/1806272/1815086/koldolizarralde.pdf/2ee2eeef-23fb-45f6-8feb-53c0fcb15c09</ref> Arro desberdinen artean Oiartzun ibaiaren arroa aztertzen du.
* Arraskue errota. "2001/08/31ean egindako bisitan errota funtzionamendu-baldintza ezin hobeetan dago. Une hartan jakin genuen Jose Mari Asteasuinzarra errotaria aurreko urtean hil zela, baina bere seme-alabek arbasoen bideari jarraitzen diote. Inaxio semeak errotarekin aurrera jarraitzeko asmo irmoa azaldu zuen, nahiz eta inguruko etxeak egiteko obrek ubidean eragindako kalteak handiak izan. Gaur egun, errota zaintzeaz arduratzen diren maizterrak dituzte".
* Yurrita errota. "2001/08/31ean Nicolas Roteta jabeak, 86 urterekin, egin zigun kasu. Errota martxan zegoela jakinarazi zigun bisita horretan, eta orain bere semearen ardurapean zegoela. Errotaren ondoan dagoen pentsu-biltegia eta partikularrentzat ehotzen dute".
[[Fitxategi:Harrobien kokapena.png|thumb|287x287px|Oiartzunen katalogatutako errotarri-harrobien kokagunea]]
=== “Errotarri“ Proiektua, Javier Castro ===
2020-2022 urte bitartean Javier Castro Montoya [[Aranzadi Zientzia Elkartea|Aranzadi Zientzia Elkarteko]] [[Etnografia]] saileko kideak, Yurrita Errota Sustatzeko Elkartearekin elkarlanean, 3 errotarri-harrobi katalogatu zituen Oiartzunen:
Europa mailako Web orrialdean jaso dira:<ref>http://meuliere.ish-lyon.cnrs.fr/</ref>
Errotarri-harrobia errotarria fabrikatzeko arroka-ustiategi bat da. Harginek landutako harriak irin-errotak zituzten helmuga. [[Antzinaroa|Antzinarotik]] [[Aro Modernoa|Aro Modernora,]] harriak herriguneetatik hurbilen zeuden harrobietan prestatzen ziren, garraioak berekin zekartzan zailtasunak zirela eta. Oiartzun bailarako errotarrien inguruko jarduera artxibo historikoetan jasotzen da:
* [[1512|1512an]] Martin de Erausok, hargin-maisuak, Oiartzungo bizilagunak, errotarri batzuk saldu zituen hautsez ehotzeko, 4 harriko bi lotetan aldi bakoitzean, harri bakoitzak 1500 mirariren prezioa zuelarik (gutxi gorabehera 4 dukat).
* [[1536|1536an]] honako hau aipatzen da: “ (...) ''ay otra librança de Juanes de Heraso, vecino de Oyarçun, de treze ducados hecha a XVIII de abrill por razon que el dicho Juanes hizo traer çiertas piedras para los molinos de conçejo'' (...)"
* [[1716|1716an]] honako hau aipatzen da: “(...) ''en el partido de Zorrola conzejil de VS se alla una cantera donde se puede sacar piedra de moler zeberas en los molinos'' (...)“
* [[1731|1731an]] Azerigorri/Altzi inguruan harrobi bat aipatzen da, Oiartzunek Iruni egindako kexa baten ondorioz; izan ere, Irungo ikazkinak Oiartzungo udal-mugartean baimenik gabe sartu ziren, txondorretarako egurra mozteko, eta beste pertsona batzuek irina ehotzeko harriak ateratzeko.
* [[1750|1750an]] Errenteriako Gabiriaerrota ([[Gabierrota]]) errotako errotari den Antonio Mendizabali Bernardo Etxeberria hargin-maisuak Oiartzundik idoki duen errotarria errotara eraman ahal izateko baimena ematen dio Oiartzungo Udalak.
* [[1867|1867an]] Jose Esteban Irigoien Oiartzuarrak Dn Ramon Zabala y Salazarri honela idazten dio: “(...) ''hace bastante tiempo que le hable al hijo del Señor Garbuno sobre las consabidas piedra molideras de Trebiño, y de la cantera de los montes de Oyárzun'' (...) ''y de las canteras de Oyárzun dice que una buena piedra cuesta un dineral'' (...)“. Jose Antonio Garbunoren erantzun gutunean ondorengoa irakur daiteke: “(...) ''Las dos duras arrancadas en el monte de Oyárzun tambien para la molienda costaron 13 onzas de oro'' (...)“.
==== Errotarri harrobiko aurkikuntzak ====
<gallery widths="170" heights="170">
Fitxategi:Berindoitz.jpg|Berindoitz 2020
Fitxategi:Zelaiburu.jpg|Zelaiburu 2020
Fitxategi:Antzuzabaleta erreka.jpg|Antzuzabaleta erreka 2021
Fitxategi:Zorrola.jpg|Zorrola 2022
</gallery>
== Kultura ==
=== “Errota zahar maitea“, Juan Mari Lekuona ===
Ondorengo bertso hauek [[Juan Mari Lekuona Berasategi|Juan Mari Lekuona]] (1927-2005) oiartzunarrari zor dizkiogu. Juan Mari Lekuonak bere osabaren Manuel Lekuona jarraitzailea izan zen eta osabaren bidea jorratuz, ahozko tradizioaren eta herri-lirikaren ezagule aparta izan zen.
{{Zutabe-zerrenda|kopurua = 2|
Errota zahar maitea
uraren ertzean,
uraren ertzean da
basati beltzean:
negar egiten dezu
alea txetzean.
Ni ere triste nabil
zutaz oroitzean.
Zotin sekua dagi errotarriak,
itzalitako izar diztirak
dira neretzat zure begiak.
Izar eder bat dago
hor goiko lepuan.
Errota zaharra, berriz,
erreka zokuan.
Berebiziko pena
badaukat barruan:
ezin gindezke bizi
elkarren onduan.
Bizitzaren legea nahi det onartu.
Halabeharra koraiaz hartu.
Berez dijoana zertan behartu?}}Errota zaharra, artzain bizitzaren eta nekazari kultura baten pareko, bere esperientziatik jasoa eta bere sentsibilitate estetikoan txertatua, Juan Mari konturatu zen mundu baten aldaketa sakonen aurrean aurkitzen ginela, eta ez zuela luzaroan aukerarik izango errotaren trangaren musika iluna entzuten jarraitzeko.
[[Xabier Lete]] eta [[Lourdes Iriondo|Lurdes Iriondo]] bikoteak kantatuz zabaldu zuten kantu hau Euskal Herrian.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Gabi de la Maza|izenburua=Errota zaharra Lourdes Iriondo-Xabier Lete|data=2009-03-26|url=https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=TXA8jZnAID4|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
== Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea ==
[[Fitxategi:2022 erroten eguna.jpg|ezkerrera|thumb|244x244px|2022 erroten eguna. Bisita gidatua.]]
2015eko azaroaren 25ean Eusko Jaurlaritzak [[Ihurrita errota|Yurrita errota]], kanala eta presa Kultura Ondasun gisa, Monumentu izendapenaz, Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusian sartu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izena=r01e00000fe4e66771ba470b8c53a3375b90675c3|abizena=r01epd0122e4ed314423e0db04c97a47b5baa317f|izenburua=AGINDUA, 2015eko azaroaren 25ekoa, Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kulturako sailburuarena, Oiartzunen (Gipuzkoa) den Yurrita edo Ihurrita errota, kultura-ondasun gisa, monumentu izendapenaz Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusian sartzeko dena.|hizkuntza=eu|data=2015-11-28|url=https://www.euskadi.eus/eusko-jaurlaritza/-/eli/es-pv/o/2015/11/25/(7)/dof/eus/html/|aldizkaria=www.legegunea.euskadi.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
2018ko ekainean Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea sortu zen. Helburu nagusia, Ondare historiko, teknologiko, antropologiko eta etnografikoaren zati den Errota zaindu eta ezagutaraztea da. Zentzu honetan asko dira azken urteetan Elkarteak antolatu edo sustatutako ekintza kulturalak. Gainera, Oiartzungo ''Ondare Mahaiko'' partaide, Herriko zenbait eragileekin batera, Oiartzun herriko kultura eta ondarea berreskuratzearen aldeko ekimenak bultzatzen ditu.<ref>https://ondarea.oiartzun.eus/eu/ondare-mahaia/eragileak</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Oiartzungo Udala|url=https://www.oiartzun.eus/es/Actualidad/Noticias/20230801/Ondare_mahaiko_kideek_jaso_dute_2023ko_kultur_saria|aldizkaria=www.oiartzun.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Oiartzungo Udala|url=https://www.oiartzun.eus/eu/Zer_berri_/Udal_berriak/20230509/Oiartzungo_errotak_ezagutzeko_ibilaldi_gidatua_egingo_dute_igandean|aldizkaria=www.oiartzun.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
2022tik ospatzen da ''Erroten Eguna'' Oiartzunen. Ekimenaren eragileak ''Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea'', herriko errotariak, Ondarearen Mahaia eta Oiartzungo Udala dira. Bere helburua erroten funtzionamendua ezagutu eta ondare honen balio historiko eta kulturalaz jabetzea da.<ref name=":0" />
== Errotak''' ''' ==
Antxon Agirre Sorondok “Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)“ liburuan 20 ibai-errota aztertu zituen:
=== 1. Txarondo-Errota ===
[[Ergoien (Oiartzun)|Ergoien]] auzoan, Oiartzundik Lesakarako errepidean, Penadegi errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X595528, Y4792197. [[Fitxategi:Txarondoko errota.jpg|thumb|256x256px|Txarondo errota|erdian]]
1980. urteko OIARTZUN aldizkarian Iñaki Arbelaitz-ek honela idazten du:
1900erako eginda zeuden Naparobi edo Portuberri zentraletik oso gertu Makinetxe de Ergoyen zentraleko urak elikatzen zituzten kanalak.
Ttitto errotaria urik gabe geratzen zen, jakina, bere errotaren azenaia (turbina) mugituz, ubideekin ibaiak murrizketa handia jasan baitzuen. Txarondoko errotak ez zuen arto askorik ehotzen (artorik apenas iyotzen zen ordurako). Errotaren gainbehera zen.
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: -
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: -
XIX. mendearen amaieran ehotu zuen azken aldiz.
Urrupina sendia eta Fermin "Ttitto" izan ziren azken errotariak.
2024 antapara eta errotapea gordetzen ditu. Makineria desagertua dago.
=== 2. Pagua-Errota ===
Ergoien auzoan, Oiartzundik Lesakarako errepidean, "Paqui" tabernaren ondoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X594736, Y4793336.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Pagoagako errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 500 litro segundoko
Ur saltoa: 8,2 m
Kanalaren luzera: -[[Fitxategi:Pagua.Mapa.png|thumb|348x348px|Pagua errota 1900eko mapan. |erdian]]1929. urtean Candido de Orbek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
1960. urtean ehotu zuen azken aldiz.
Joaquin Aramendi, "Frantzesa", izan zen azken errotaria. Cecilia Egiazabal eta bere semea Juan izan zituen laguntzaile.
2024ean errotapea gordetzen da bakarrik.
=== 3. Zuluaga-Errota ===
Ergoien auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X593801, Y4793823[[Fitxategi:Txarondo errota.jpg|thumb|Zuluaga errota|erdian]]
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Zuloagako errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 7
Emaria: 250 litro segundoko
Ur saltoa: 2,5 m
Kanalaren luzera: 275 m[[Fitxategi:Zuloaga.Mapa.png|thumb|307x307px|Zuloaga errota 1900eko mapan.|erdian]]Gipuzkoan inoiz izandako errotarik handienetarikoa.
Errotak 1933an utzi zion funtzionatzeari, urte hartan gertatutako uholdeek eragindako kalteen ondorioz.
Zuloagako errotaren azken errotariak Barbara Antonia Etxebeste Lekuona eta bere seme-alabak izan ziren: Tomas “Kazko”, Margarita eta Karmen Egiazabal. Garai hartan hutsik zegoen Zuloagako errotan bizitzen hasi ziren. Aurretik Juan Kruz Elizegi ospetsua izan zen errotari etxe honetan, ''Pello Errota'' bertsolari famatuaren ahaidea.
2024ean errotatik geratzen den bakarra eraikina eta presaren hondakinak dira, eta irteerako ahoa ere ikus daiteke.
=== 4. Sokolo-Errota edo Isatsola-Errota ===
Ergoien auzoan, Zuloagako errotaren ondoren, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X593387, Y4793916.
Manuel Lekuonak “Del Oyarzun Antiguo” liburuan honela dio:
"Torrea eta Olajaundegui, Ergoien bidean, Isasa edo Isatse etxea ere izan zen. Haren hondarren artean sakabanatuta daude, eraikin mota hartako elementuak, hala nola abizenaren ate arkudunak eta noblezia-armarria, etab. Haren burdinola gaur egun SOKOLO deitzen den horretan egon zen, baina dokumentuetan ISATSOLA izenarekin agertzen da. Etxetik oso gertu, minerala kiskaltzeko bi labe daude, eta, denboraren poderioz, kareharrizko labeak ere izan ziren".
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Isasa errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: -
Emaria: -
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: -
Errotaren makineria XIX. mendearen amaieran edo XX. mendearen hasieran desagertu zela uste da.
1981ean Presa handia dago oraindik, eta, hala ere, apenas geratzen den eraikinaren hondarrik. Lehen errota zegoen lekuan, harri batzuk eta "antepara" eder bat besterik ez dira geratzen.
=== 5. Ugarte-Errota ===
[[Altzibar]] auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X592919, Y4794098. [[Fitxategi:Ugarte errota.jpg|thumb|Ugarte errota|erdian]]
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Ugarteko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 480 litro segundoko
Ur saltoa: 3,3 m
Kanalaren luzera: 500 m[[Fitxategi:Ugarte.Mapa.png|thumb|Ugarte errota 1900eko mapan|erdian]]1929. urtean Dolores Bidaola Ugartek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
1978. urtetan ehotu zuen azken aldiz.
Jose Maria Arruti izan zen azken errotaria.
Bere handitasun osoan gordetzen da. Azpiegitura ondo kontserbatuta dago.
=== 6. Arrasku-Errota ===
[[Karrika (Oiartzun)|Karrika]] auzoan, izen bereko errekako urekin elikatzen da. Eraikina errekaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X593054, Y4792982.[[Fitxategi:Arraskuko errota.jpg|thumb|232x232px|Arrasku errota.|erdian]]
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: 120 litro segundoko
Ur saltoa: 3,6 m
Kanalaren luzera: 100 m [[Fitxategi:Arrasku.Mapa.png|thumb|233x233px|Arrasku errota 1900eko mapan.|erdian]]
1929. urtean Ignazio Asteasuinzarrak errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
2024ean artoa etxerako ehotzen du.
Inaxio Asteasuinzarra Irastorza da errotaria.
Errotako makineria eta azpiegitura hidraulikoa oso ondo kontserbatzen dira.
Pieza bakarreko harrizko turtukia gorderik dago errotan. Honako inskripzioa du: “''LO ISO JULIAN DE ASTEASUINZARRA EN EL AÑO 1848''”.
=== 7. Bidasoro-Errota ===
Karrika auzoan, izen bereko errekako urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X592897, Y4793118.[[Fitxategi:Bidasoroko errota.jpg|thumb|208x208px|Bidasoro errota.|erdian]]
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Bidasoroko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 120 litro segundoko
Ur saltoa: 1,4 m
Kanalaren luzera: -[[Fitxategi:Bidasoro.Mapa.png|thumb|208x208px|Bidasoro errota 1900eko mapan.|erdian]]1929. urtean Ignazio Asteasuinzarrak errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
Ildefonso Mitxelena izan zen azken errotaria. Arotza ere izan zen eta tornua, zerra, eta bestelako tresnak eragiteko energia hidraulikoaz baliatu zen.
2024ean errota zaharra erabat ordezkatu zuen eraikin berria baino ez da geratzen.
=== 8. Errotaberri ===
Alzibar auzoan, Karrika errekako urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X592773, Y4793765.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 154 litro segundoko
Ur saltoa: 4,5 m
Kanalaren luzera: -[[Fitxategi:Errotaberri.Mapa.png|thumb|257x257px|Errotaberri 1900eko mapan.|erdian]]1929. urtean Domingo Sorondok errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
[[XX. mendea|XX. mendearen]] erdialde arte argi indarra sortu zen bertan.
Sorondo sendiaren esku egon zen errota bere lekuan bakailao-lehortegi bat eraiki zen arte.
2024ean presa eta irteerako ahoa gordetzen dira bakarrik.
=== 9. Makutso-Errota ===
[[Iturriotz (Oiartzun)|Iturriotz]] auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X592026, Y4794084.[[Fitxategi:Makutsoko errota.jpg|thumb|250x250px|Makutso errota.|erdian]]
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Makutsoko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: -
Emaria: 700 litro segundoko
Ur saltoa: 3 m
Kanalaren luzera: -
1812ko Udal Artxiboan ( B-Neg. 5-Liburua 2.-Exp. 2), ''Mathias Echegoyen'' aipatzen da ''Macuso'' Errotako errotari gisa, baina 1889an, jada, Makutso errota ez da errota bezala azaltzen, baserri soil bezala, baizik.
1896ean Ramona Urdinola eta Maria Hompanera azaltzen dira finkaren jabe eta geroztik hainbat erabilera berri izan zituen: sagardo eta txakoli fabrika, zentral elektrikoa...
1929. urtean Margarita Arbidek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
1959an indar elektrikoa sortzen zuen.
1960an antepara estali egin zen.
2024ean ez dago errotaren aztarnarik.
=== 10. Araneder-Errota ===
Iturriotz auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen, Araneder baserriaren ondoan, Ugaldetxo eta Iturriotz artean: UTM 30N ETRS89 X591719, Y4794170.[[Fitxategi:Araneder errota.jpg|thumb|197x197px|Araneder errota|erdian]]
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Araneder-ko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 1.250 litro segundoko
Ur saltoa: 2,96 m
Kanalaren luzera: -[[Fitxategi:Araneder.Mapa.png|thumb|207x207px|Araneder errota 1900eko mapan.|erdian]]1929. urtean Teodoro Uriartek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
XX. mendearen lehen erdian ehotu zuen azken aldiz.
2024ean errotaren oinarria mantentzen da.
=== 11. Isasti-Errota ===
[[Ugaldetxo]] auzoan, Oiartzun ibaiaren eta Auztegi errekako urekin elikatzen zen. Eraikina Oiartzun ibaiaren eskuin aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591228, Y4794601. [[Fitxategi:Isastiko errota.jpg|thumb|Isasti errota|erdian]]
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Isastiko errota aipatzen da.11.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 1.400 litro segundoko
Ur saltoa: 3,2 m
Kanalaren luzera: 511 m [[Fitxategi:Isasti.Mapa.png|thumb|Isasti errota 1900eko mapan.|erdian]]1929. urtean Pablo Beinerek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
XX. mendearen lehen erdian ehotu zuen azken aldiz.
Azken errotaria Zeferino Irigoien izan zen.
2024ean ez dago eraikinaren aztarnarik. Bere tokian etxebizitzak egin dira XXI. mendearen bigarren hamarkadan.
=== 12. Yurrita-Errota ===
Ugaldetxo auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen da. Eraikina ibaiaren eskuin aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X590755, Y4794984. [[Fitxategi:Kamara 1 162.jpg|thumb|188x188px|Yurrita errota|erdian]]
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Yurritako errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 645 litro segundoko
Ur saltoa: 2,8 m.
Kanalaren luzera: 270 m. [[Fitxategi:Yurrita.Mapa.png|thumb|190x190px|Yurrita errota 1900eko mapan|erdian]]XX. mendeko lehen bi hamarkadatan Errenteriako argiteria publikoarentzat argi indarra sortu zuen.
2015ean Eusko Jaurlaritzak Yurritako errota, kanala eta presa Kultura Ondasun gisa, Monumentu izendapenean, Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusian sartu zituen.<ref>{{Erreferentzia|abizena=GOIZARIN|izenburua=«Yurritako ondarea gordetzea, zabaltzea eta balorean jartzea da elkartearen helburua»|hizkuntza=eu|data=2020-05-10|url=https://www.diariovasco.com/oarsoaldea/oiartzun/yurritako-ondarea-gordetzea-20200510001429-ntvo.html|aldizkaria=El Diario Vasco|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
=== 13. Eldotz-Errota ===
Iturriotz auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591744, Y4792341. [[Fitxategi:Eldotzko errota.jpg|thumb|148x148px|Eldotz errota|erdian]]
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Eldozko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: -
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: - [[Fitxategi:Eldoz.Mapa.png|thumb|154x154px|Eldotz errota 1900eko mapan.|erdian]]1865an Inazio Oiartzabal Olaziregi azaltzen da errotari.
Erabat desagertu da, noiz desagertu zen inork esaten ez badaki ere. Horma zahar batzuk besterik ez daude, eta sastrakak estalitako irteerako ahoaren hondarrak kontserbatzen dira 2024ean.
=== 14. Txalaka-Errota ===
Iturriotz auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen da. Eraikina errekaren eskuin aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X591550, Y4793301.[[Fitxategi:Txalakako errota.jpg|thumb|Txalaka errota|erdian]]
Udal Artxibategiko agiri historikoetan Txalaka errota XVIII. mendearen hasieran aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: 150 litro segundoko
Ur saltoa: 2 m
Kanalaren luzera: 82 m [[Fitxategi:Txalaka.Mapa.png|thumb|Txalaka errota 1900eko mapan.|erdian]]
2024ean Iker Azurmendi da errotaria.
Errotako makineria eta azpiegitura hidraulikoa berriztatzen ari da.
=== 15. Errotazar ===
Ugaldetxo auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590977, Y4793834.
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: 141 litro segundoko
Ur saltoa: 2,9 m
Kanalaren luzera: -
Udal Artxibategiko agirietan Kosme Mitxelena ageri da errotari gisa XVIII. mendearen lehen erdian.
XX. mendearen hasieran errota martxan zegoen.
1931. urtean Rita Irazu Lopetegik errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
Eraitsia izan zen ondoren, eta 1972an «Errota-zarreko baserri» gisa azaltzen da.
=== 16. Zuaznabar-Errota ===
Ugaldetxo auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren eskuin aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590502, Y4794175.
Udal Artxibategiko agirietan errota gisa azaltzen da XVIII. mendearen erdian.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 525 litro segundoko
Ur saltoa: 3,45 m
Kanalaren luzera: - [[Fitxategi:Zuaznabar.Mapa.png|thumb|244x244px|Zuaznabar errota 1900eko mapan.|erdian]]1929. urtean Luis Zabala y Eznarrizagak errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
Miguel Ibarguen Goñi izan zen azken errotaria.
Errotak 1973. urtean utzi zion irina egiteari.
=== 17. Juan Sendo-Errota ===
Ugaldetxo auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren eskuin aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590588, Y4794766.
Udal Artxibategiko agirietan errota gisa azaltzen da 1677. urtean.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 200 litro segundoko
Ur saltoa: 2 m
Kanalaren luzera: 210 m [[Fitxategi:JuanSendo.Mapa.png|thumb|Juan Sendo errota 1900eko mapan.|erdian]]XX. mendearen erdi aldera ehotu zuen azken aldiz.
Zuaznabarko industrialdea urbanizatu zenean eraitsi zuten eta erabat desagertua dago. Bere lurretan merkatalgune bat eraiki zen.
=== 18. Aranguren-Errota ===
Ugaldetxo auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590345, Y4795118.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Arangurengo errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 450 litro segundoko
Ur saltoa: 1,2 m
Kanalaren luzera: 180 m [[Fitxategi:Aranguren.Mapa.png|thumb|Aranguren errota 1900eko mapan.|erdian]]Auzotarrek esandakoagatik, 1968an utzi zion funtzionatzeari.
Zuaznabar eta Juan Sendo errotak bezala, merkatalgunea eraikitzerakoan desagertu zen.
=== 19. Errotalegor ===
Lintziringo auzoan, Lintzirin errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591251, Y4796197.
Errotarri pare kopurua: -
Emaria: -
Ur saltoa: -[[Fitxategi:Errotalegor.Mapa.png|thumb|Errotalegor 1900eko mapan.|erdian]]Kanalaren luzera: -
Lintziringo industriaguneak eraikitzerakoan desagertu zen.
=== 20. Auztegi-Errota edo Arizabalo-Errota ===
[[Arragua|Arraguako]] auzoan, Auztegiko errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591810, Y4795601. [[Fitxategi:Auztegi errota.jpg|thumb|151x151px|Auzitegi errota|erdian]]
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Arizabaloko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: -
Emaria: -
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: [[Fitxategi:Auztegi.Mapa.png|thumb|169x169px|Auzitegi errota 1900eko mapan.|erdian]]
Pentsa daiteke XX mende hasieran utzi ziola lan egiteari, eta horrek justifikatuko luke inork funtzionamenduan ezagutu ez izana, ezta erregistroetan inoiz inskribatu ez izana ere.
== Erabilitako bibliografia ==
* Del Oyarzun antiguo liburua. Manuel de Lekuona.
* Oiartzun 1980 (78-81) Errotak. A. Agirre.
* Oiartzun 1981 (92-95) Molinos en Oyarzun II. A. Agirre.
* Oiartzun 1982 (76-77) Los molinos de Oiartzun. A. Agirre.
* Oiartzun 1983 (21-24) . Los molinos de Oiartzun IV parte. A.Agirre.
* Oiartzun urtekaria 1982. (81-82). Algunas notas sobre Errotaberri y otras curiosidades de la vida molinera. Iñaki Arbelaitz.
* Tratado de molinología liburua. Antxon Agirre. Donostia Eusko Ikaskuntza 1988.
* Oiartzungo urtekaria 1989 (17-20). Tratado de molinologia. Antxon Agirre.
* Xanistebanak 2008 (51-53) Los chocolateros de Oiartzun. Antxon Agirre.
* Oiartzungo artxibo historikoa.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* [https://ataria.eus/zizurkil/1651823725860-errota-baten-funtzionamendua Ur-Errotak, nolakoak dira eta nola dabiltza. Bideoa.]
* [https://ahotsak.eus/oiartzun/gaiak/090105/ Jasotako hainbat testigantza.]
[[Kategoria:Oiartzungo eraikinak]]
[[Kategoria:Errotak]]
[[Kategoria:Ondarea]]
[[Kategoria:Teknologia]]
[[Kategoria:Antropologia]]
[[Kategoria:Etnografia]]
[[Kategoria:Herri arkitektura]]
[[Kategoria:Azpiegitura hidraulikoak]]
[[Kategoria:Teknologia iraunkorrak]]
[[Kategoria:XVI. mendea]]
[[Kategoria:XVII. mendea]]
[[Kategoria:XVIII. mendea]]
[[Kategoria:XIX. mendea]]
[[Kategoria:XX. mendea]]
[[Kategoria:XXI. mendea]]
omes19cz87l94h4w6byea2j02aawq87
9975669
9975665
2024-11-20T20:39:53Z
Alex Roteta
139167
/* 19. Errotalegor */
9975669
wikitext
text/x-wiki
[[Fitxategi:Oiartzungo errotak.png|thumb|325x325px|Oiartzunen katalogatutako ibai- errotak]]
'''Oiartzungo errotak.''' Bailararen aberastasun hidraulikoaren adierazgarri dira Oiartzunen katalogatu diren 20 ibai-errotak. Hauek, herriko ondare historiko, teknologiko, antropologiko eta etnografikoaren parte dira, lurralde antolaketaren eta giza jardueraren adierazpenik esanguratsuenetako bat.
== Kokapen geografikoa ==
[[Oiartzun]] mendiz inguratua dago, [[Aiako harria|Aiako Harria]] irudi eta oinarri duela. Harana [[Oiartzun (ibaia)|Oiartzun ibaiak]] zeharkatzen du, eta herria haren inguruan altxatuta dago.
[[Fitxategi:Yurritako errota.jpg|thumb|338x338px|Yurrita errota 2024]]
Oiartzun ibaiaren arroak 82,27 km. koadroko eremua hartzen du: Oiartzun, [[Errenteria]], [[Lezo]] eta [[Pasaia|Pasaiako]] herria zeharkatuz eginiko ibilbideak. Ibaia 16,6 km luze da, eta% 4,5eko malda du batez beste. Arroaren goialdean, Aiako Harrietan maldarik handienak ditu. Goialdeko haran estuak V itxura du. [[Altzibar]] auzoan [[Karrika (Oiartzun)|Karrika]] erreka Arditurrira batzen da. Erdialdeko ibilgua leunagoa da eta uholde ordokia eratzera iristen da. [[Ugaldetxo|Ugaldetxoko]] industrialdean batzen dira Aiako Harri eta [[Bianditz]] mendien magaletatik sorturiko Arditurri ibaiak eta [[Aldura]] mendiko magaletako urak. Behealdeko ibilguan, berriz, Pasaiako senaia dugu; garai batean [[padura]] handia zen, egun Pasaia eta Errenteriako herriek eta portuko instalazioek hartzen dutena.
Oiartzun ibaiaren bailara [[Paleozoiko|Paleozoikoan]] (orain 380 milioi bat urte) hasi zen eratzen; hortaz, [[Euskal Herria|Euskal Herriko]] bailara zaharrenetarikoa dela esan daiteke. Prezipitazioen aldetik, bere iturburua euririk gehien egiten duen euskal zonaldean dago (2300 mm). Ur kopuru hori dela eta, ibaiaren iturburuaren inguruan [[San Anton urtegia|San Anton]], [[Añarbeko urtegia|Añarbe]] eta [[Domiko urtegia|Domiko]] urtegiak daude.
== Historia ==
=== Esku errotak ===
Ehoketa –gorputz bat bi harriren artean marruskatuz txiki-txiki egin eta hauts bihurtu arte birrintzeko prozesua– gizakiaren iharduera burutsuen artean lehenetarikoa izan da.
Izugarri bultzatu zen [[Neolitoa|neolitikotik]] aurrera, K.a. 3500 urteaz geroztik Euskal Herrian. Hala ere, elikagaiak hobeto irensteko, harriekin eta beste elementu batzuekin txikitzeko bulkada ehoketaren aitzindaria edo aurrekoa dela pentsatu behar dugu.
Eskuzko metate soilari (harri leunduzko xafla angeluzuzena eta bi eskuekin aleak ehotzeko hartzen den arrabol zilindrikoa) errota birakariak jarraitu zitzaizkion (bi harri edo errotarri biribil, behekoa finkoa eta goikoa mobila), burdin adinetik aurrera, errota-teknikan aurrerapen garrantzitsua ekarri zutenak. Horrek lana errazten du eta, ondorioz, errendimendua handitzen du, elikadura hobea ahalbidetuz.
Euskal Herrian, [[Estrabon]] (K.a. 58-K.o. 5) geografo greziarrak, bere Geografia lanean, euskotarren janaria ehotzeko ohiturari buruz idatzi zuen, zera adieraziz: <blockquote>“... Menditarrak urtearen lautatik hirutan ez dira ezkurrez baizik elikatzen, zeinak, ihartu eta apurturik denbora askoan gorde daitekeen ogi bat egiteko ehotzen baitira.”<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errota motak|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/saiakera/237-saioa-urutxurtu-14160383|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref> </blockquote>Aurkitu diren aztarnek adierazten dutenez, erromatar-iberiar kulturan erroten erabilera oso zabalduta zegoen. Erromatarren gudarostean, hamar pertsonetatik batek, eskuzko errota bat zeraman. Erromatar errotak [[Buñuel|Buñuelen]], [[Los Arcos|Los Arcosen,]] [[Artaxoa|Artaxoan]] ([[Nafarroa Garaia|Nafarroa]]), [[Santo Domingo de la Calzada|Santo Domingo de la Calzadan]] ([[Errioxako Autonomia Erkidegoa|Errioxa]]), eta Oiartzunen ([[Gipuzkoa]]) aurkitu dira.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Erroten jatorria eta historia|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/idazlanak-mainmenu-476/saiakera/236-saioa-urutxurtu-45430406|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
=== Arditurri ===
Juan Guillermo Thalacker ingeniariak 1803an Oiartzungo Arditurriko meazuloak bisitatu zituen. 1804an plazaratu zen idatzian honela zioen: “putzu batzuetan oso ugariak dira esku-errotak, [[Granito|granitoz]] eginak“.
[[Arditurriko erromatar meatzeak|Arditurritik]] datozen hiru eskuzko errota berreskuratu dira. Lehenengoak neurri ertainak ditu, 60 cm-ko diametroa eta 35 cm-ko altuera. Eskuzko errota birakari honek bi pieza zituen: behekoa, finkoa, kono-formakoa eta erdian ardatzarentzat zulo bat zuena, eta goikoa, barnehutsa forma koniko horretara egokitzeko. Goiko harriaren muturretan errefortzu batzuk prestatzen ziren zurezko armazoia jartzeko, eta horren gainean biraketa-mugimendua egiten zen, giza besoekin edo animalien laguntzarekin. Bigarrenak goiko pieza baino ez du, eta eskuzko errota zirkular birakari bat da, oinarri finko bat duena, gutxi gorabehera laua, ildaskak zizelkatuak zituena, eta goiko pieza bat, aurrekoari egokitua; biak zulatuta daude ardatza igaro eta lurrera ainguratzeko. Goiko harriak ondo kortserbatutako eraztun bat du ardatzaren pasabidearen inguruan eta bertatik alea sartzen da. Gainera, mugimendu birakaria eragiteko, zurezko heldulekua posizio bertikalean finkatzeko zuloak ditu ertzean. Bigarren errota honek 44 cm-ko diametroa du eta harri granitikokoa da. Eta hirugarrena, Erromatar garaikoa hau ere, minerala apurtzeko granitozko harri leunduzko xafla bat da.
=== Ur-errotak ===
[[Fitxategi:Roda de Vitruvi.jpg|thumb|224x224px|Vitruviok deskribatutako urez eragindako erromatar irin-errota baten eredua]]
K.a.ko lehenengo edo bigarren mendean "la machinaria molae aquariae" edo ur-errota sortu zen, Marco Lucio Vitrubio erromatar ingeniariak K.a. lehen mendearen amaieran dokumentu bidez deskribatutako (Ktesibioren eta Arkimedesen torloju hidraulikoa, ardatz bertikaleko errota greziarraren tradizioari jarraiki) gurpil hidrauliko engranajedunaren lehen deskribapen teknikoa.
Errota-tramankuluen jatorria -metateari dagokion izendapen hori alde batera utzirik- erromatarren inperio hedakor bateko eskulan eskasiari zor zaio, eta VIII-IX. mendeetan sustraitzen da, bereziki penintsulan, [[Musulmanek Iberiar penintsula konkistatzea|musulmanek]] hartu eta hobetu baitzituzten, emaitza bikainekin. Zehazteko, [[Europa|Europan]] aipatzen dituzten lehen dokumentu idatziek 732-775 ([[Alemania]]), 798 ([[Frantzia]]), 831 ([[Burgos]]) eta abarren artean egon zirela adierazten dute.
Euskal Herriaren kasuan, ezagutzen diren lehenen errota hidraulikoak, lehen milurtekoaren amaieran eraiki ziren: Nafarroan, 802an; [[Araba|Araban]], 822an; [[Bizkaia|Bizkaian]], 1053an; [[Ipar Euskal Herria|Iparraldean]], 1125ean eta Gipuzkoan, 1141ean. Ziur aski lehendik ere ur-errotak izango ziren Euskal Herrian, baina ez da aurkitu inolako dokumenturik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errota motak|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/saiakera/237-saioa-urutxurtu-14160383|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
Esan bezala, Gipuzkoan, lehen aipamen historikoa [[1141]]<nowiki/>ekoa da, [[Gartzia V.a Ramiritz]] edo Gartzia Berrezarlea nafar erregeak San Miguel de Excelsis komunitateari Berastegiko “molendinis“-ak entregatzeko emandako agindu batean jasotakoa.
==== Lehen aipamen idatziak ====
[[1328|1328an]] [[Alfontso XI.a Gaztelakoa|Alfontso XI.a erregeak]] [[Irun|Irun-Uranzu]] eta Oiartzungo [[Olagizon|olagizonei]] emandako Burdinolen Foruan honela jasotzen da: <blockquote>“...Otrosy, mandamos que los dichos ferreros para hazer / sus casas o ferrerías o molinos o ruedas, que / no ayan enbargo ninguno, no faziendo per/juizio a otros algunos, segund fuero de / ferrerías...“
“... E otrosy, mandamos que en la / nuestra tierra en las agoas, que puedan fazer / casas e ferrerías e molinos e ruedas / e veneras e redamientos e h[u]ertas / para las ferrerías, pagando nuestros derechos co/mo dicho es.
“... Otrosy, que / las ruedas e molinos que son de parte de / suso de las ferrerías e las aguas do están / pobladas qu’el agua con que las ferrerías han / e labrar, que las non represen ni enbarguen / ningunos...“</blockquote>
==== Aberastasun iturri ====
Errotak Oiartzungo garapen sozial eta ekonomikoan garrantzitsuak izan dira, Honen adierazle da diru-sarrera iturri honek historian zehar etxekoengan nahiz kanpokoengan piztu duen interesa.
[[Pablo Gorosabel|Pablo Gorosabelek]] “Diccionario histórico-geográfico-descriptivo de los pueblos, valles, partidos, alcaldías y uniones de Guipúzcoa” liburuan (1862) ondorengoa idazten du Oiartzun herriari eskainitako atalean:<blockquote>“Oiartzungo haranak ez zituen soilik arazoak eta desadostasunak izan Errenteriako [[Hiribildu|hiribilduarekin]], garai bateko buruarekin, baita probintziarekin ere. Ozta-ozta lortu zuen [[1453|1453an]] salbuespen-pribilegioa, eta, beraz, Gipuzkoako beste hiribilduetakoek egiten zuten moduan, askatasunez erabil zezaten nahi izan zuten bertako alkateek. Baina Errenteriako hiribilduak bere atxikipenari buruz jarritako errekurtso judizialen ondorioz, Errege-Grazia horrek ez zuen eraginik izan bat-batean, ondorioz Probintziak, Errenteriari mesede handia egiten ziolarik bere gestioetan. Hori izan zen desadostasunaren iturri. Oiartzungoek ez zuten ebazpena aintzat hartu eta ez zioten bere aginduei jaramonik egin. [[Ermandade|Ermandadeak]] beren aginduak betetzera bidalitako herritarrek Lope eta Mingot hil zituzten, beste batzuk zauritu zituzten, eta, azkenik, beste gehiegikeria larri batzuk egin zituzten. Probintzia, bere aldetik, bere buruari obeditzeko eta hain delitu izugarriak zigortzeko asmoz, jende askorekin eta indarrez sartu zen haran honetan. Bertan hartu zituen gotorlekuak eta etxe lauak; batzuk eraitsi eta beste batzuk erre zituen; irin-errotak deuseztatu zituen, gurpilak eta harriak apurtuz; burdinolak ere suntsitu zituen, haien txalupak eta erremintak eramanez, lan egin ez zezaten. Azkenean, bertako biztanleekin borrokatu eta haietako batzuk zauritu eta hil ondoren, probintziako Ermandadeak beste batzuk hartu zituen preso. Aldi berean, honek ordenantza batzuk egin zituen, eta zigor oso larrien pean debekatu zuen haran honetako lurraldean mota guztietako hornigaiak sartzea. Ikusten da, beraz, Oiartzungo harana eta probintzia benetako gerra egoeran eratu zirela, Gipuzkoako historiaren urtekarietan ezagutu ez den tamainako gerra egoera.”</blockquote>[[XVI. mendea|XVI. mendearen]] hasieran harana oparotasun eta hazkunde demografiko garai batean bizi zen, eta horrek espeziearen antropizazio eta okupazio handiagoa ekarri zuen, etxe eta instalazio berriak eraikitzeari esker, hala nola errotak eta burdinolak.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan 19 errota aipatzen dira [[1499|1499.]] urtean eta beste 3 hurrengo urteetan: [[Ihurrita errota|Yurritako errota]], Isastiko errota, Arizabaloko errota, Olaizolako errota, Makutsoko errota, Aranederreko errota, Ugarteko errota, Zuloagako errota, Pagoagako errota, Isasa errota, Aranburuko errota, Bidasoroko errota, Lasaoko errota, Eldozko errota, Torresko errota, besteak beste.
Oiartzungo errotek zuten garrantziaren jabe ziren noizean noiz bailara erasotzen zuten atzerritarrak ere. Honen adibide, 1719. urtean, Frantziarren inbasioaren ondotik Juansendoko errotan eragindako kalteak. (Oiartzungo artxibo historikoa).
==== Goieneko aldia ====
[[Ur-errota|Errota hidraulikoen]] ugaritzea [[XVIII. mendea|XVIII. mendean]] gertatu zen, artoaren iraultzak dakarren ehotzeko eskakizunaren gehitzeak bultzatuta. Jadanik [[XVII. mendea|XVII. mendean]] zeharo hedatuta zegoen artoaren nekazaritza Euskal Herri hezean, eta hasiera batean, artoa abereen janari moduan erabili bazen ere, laster giza-elikagai bezala onartu zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errota motak|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/saiakera/237-saioa-urutxurtu-14160383|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
[[Manuel Lekuona|Manuel Lekuonak]] "Del Oyarzun Antiguo" liburuan (1958), 1787. urteko estadistikak honela jasotzen ditu: <blockquote>"Bistan dugun estatistika [[1787|1787koa]] da. Urte horretan 567 etxebizitza zeuden bertan. Horietatik 16 errotak ziren. Biztanleak 3.341 ziren. Apaiza, 1; Onuradunak, 8; Sakristauak, 1; Elizgizonak 4; Kapareak, gizonezkoak eta emeak, 2.317; Abokatua, 1; Eskribauak, 3; Ikaslea, bat ere ez; Laborariak, 755; Jornalariak, 184; Merkataria, bat ere ez; Fabrikatzailea, bat ere ez; Artisauak, 97; Morroiak, 182; Erret soldatadun enplegatuak, bat ere ez; Foru militarrarekin, bat ere ez. Laburbiltzen dugun oharraren arabera, emakume ezkonduak gehiago dira gizon ezkonduak baino. Izan ere, gizon asko kanpoan daude, [[Caracas|Caracasen]], [[Bizkaia|Bizkaian]] edo [[Frantzia|Frantzian]], arotz edo ikazkin lanetan.”</blockquote>[[1850|1850ean]] [[Pascual Madoz|Pascual Madozek]] "Diccionario Geografico-Estadistico-Historico de España y sus posesiones en Ultramar" argitaratu zuen. Hiztegi honetan, bere garaikideen bizimodua jasotzen da, eta, aldi berean, leku, herri, hiribildu, hiri, barruti judizial eta probintzietako bakoitzean zegoen industria. Testuinguru horretan agertzen dira ibai errotak, [[Haize errota|haize errotak]], tahonak, olio errotak, batanak, [[Burdinola|burdinolak]] eta garai hartan hidraulikoki mugitzen ziren fabrika desberdinak. Oiartzunen 12 errota aipatzen ditu: Fagoaga, Zuloaga, Ugarte, Makutso, Araneder, Isasti, Yurrita, Aranguren, Eldoz, Txalaka, Errotazar eta Zuaznabar.
==== Gainbehera ====
Manuel Lekuonak "Del Oyarzun Antiguo" liburuan (1958), Oiartzun bailarako aberastasuna aztertzen dituen atalean, honela adierazi zuen: <blockquote>"Haraneko aberastasun hidraulikoari dagokionez, 18 eraikin dira adierazgarriak, gaur egungo edo hasierako industria-xedearen adierazle gisa, errotaren (errota) izena daramatenak: Aranguren 'go errota, Juansendo' ko errota, Zuaznabar 'ko errota, Errota xar, Txalaka' ko errota, Eldoz 'ko errota, Errota legor, Gordailegi edo Aritzabalo' ko errota, Iyurrita 'ko errota, Isasti' ko errota, Araneder 'ko errota, Makutso' ko errota, Ugarte 'ko errota, Errotaberri' ko errota, Bidasoro 'errota, Arraskue' ko errota, Zuloaga’ko errota, Paguaga’ko errota, 18 errota gaizki kontatuta, baina gaur egun ez dute dozena erdi baino gehiago lan egiten, eta gainerakoak desagertu egin dira. Horien zati bat Errenteria, Pasaia eta Hernaniko irin-industria handien ekintza xurgatzailearen ondorioz sortu da, eta beste zati bat energia elektrikoa sortzeko sortu da. Horietatik, gaur egun, honako zortzi hauek funtzionatzen dute haranean: Eldotz, Makutso, Zorrola, Berinberri, Paguaga 'ko errota, Naparribia, Penadai eta Okillegui.”</blockquote>Manuel Lekuonak aipatzen duen “dozena erdia“ ondorengo errotek osatzen dutela uste da: Ugarte‑errota, Arrasku‑errota, Araneder‑errota, Yurrita‑errota, Txalaka‑errota, Zuaznabar‑errota eta Juan Sendo‑errota.
Koldo Lizarralde Elberdin etnografoak 1980. hamarkadan gure herrialdean martxan zeuden errotak berrikusi zituen 2001. urtean: “Situación de los molinos Gipuzkoanos en el año 2001“. Oiartzunen, [[XXI. mendea|XXI. mendearen]] haseran, Arraskuko errota eta Yurritako errota aipatzen ditu martxan.
==== Kontserbazioa eta hedapena ====
2022tik Ugarte‑errota, Arrasku‑errota, Yurrita‑errota eta Txalaka‑errotako errotariek ekimen kulturalak antolatzen dituzte Oiartzungo bizimodu tradizionalaren adierazpena diren erroten balioa nabarmentzeko.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Oiartzungo Udala|url=https://www.oiartzun.eus/es/Actualidad/Noticias/20220429/Oiartzungo_errotak_ezagutzeko_aukera_Gipuzkoako_Erroten_Egunean|aldizkaria=www.oiartzun.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
[[Fitxategi:Kakao errota eskema.jpg|thumb|205x205px|Kakao errota eskema]]
== Kakaoa ehotzeko errota ==
[[Fitxategi:Kakaoa ehotzeko errotarriak Antonenen.jpg|ezkerrera|thumb|172x172px|Kakaoa ehotzeko errotarriak Antonenen.]]
1890eko Oiartzungo boto-emaileen erroldak 28 urteko Jose Juaquin Zalacain y Larramendi izeneko bat aipatzen du, helbidea Kale Nagusiko 26. zenbakian duena eta ofizioz [[Gozogile|gozogilea]]. Oiartzungo Udalaren 1943-1944ko akta-liburuan esaten denez, [[1944|1944ko]] ekainaren 21ean Martin Zalacain Eguinok kontzejuari txokolatea egiteko bere industria instalatuta zegoen lokal berean jarraitzeko baimena eskatu zion (Mola Jeneralaren kalea, 21). 1944ko industri zentsuan "Txokolate fabrika" bat aipatzen da Oiartzunen, Martin Zalakainena. Telefonoa ere bazuen, 6156 zenbakiduna!
Zalakainene etxeko Kakaoa ehotzeko errotaren errotarriak Kazkazuri plaza eta Antonene etxearen artean daude ikusgai.
== Magdalena kutxa ==
Oiartzungo errotariek egun desagertutako Magdalena baselizarekiko zuten ardura esanguratsua aipatzen du Manuel Lekuonak “Del Oyarzun Antiguo” liburuan (1958): <blockquote>"1560an San Lazaroren gaitzaz jotako infekziosoentzako ospitale bat egin zen Santa Maria Magdalena izeneko kapera ("Basilika") batekin. Leku honi Madalen-soro deitu zitzaion eta gaur egun mutilen eskola dago bertan. [[Baionako elizbarrutia|Baionako Apezpikuak]] baimendu behar izan zuen fundazioa, oraindik ere gure Eliza haren jurisdikziopean baitzegoen (…) 1566an Baionaren jurisdikzio sekularra amaitu zen Gipuzkoako eremu horretan, baita Baztango Bortzirietan ere.
[[1586|1586an]] Gipuzkoako Korrejidorearen komisario batek bisita egin zuen probintziako ospitaleak murrizteko azterketa egiteko, eta bisitan aurkitu zuten haraneko ospitaleak bi zirela: bata San Anton, gaixo guztientzat eta erromesentzat zena, eta bestea Magdalena, San Lazaroren gaitzarekin kaltetutakoentzat. [[1593|1593an]] komisario beraren bisita errepikatu zenean, San Anton ospitalerik ez zegoen, jada. Madalenakoak Santuaren Kapera bat zeukan sarreran, eta gaixoentzako Meza ematen zen. Herritar onek emandako oheak zituen; ondoan baratze on bat baina beste errentarik ez zuenez haraneko errotetan kaxa bat jartzen zen, eho behar zutenek irin eskukada bat bota zezaten, gero Ospitaleko Maiordomoak etxeko beharretarako biltzen zuena. Dohaitzan emandako behi batzuk ere bazituen'''.''' Data horretan eta medikuaren irizpenaren arabera, ospitalean bi gizon eta hiru emakume zeuden gaitzak jota... "</blockquote>
== Prezintoak eta isunak ==
[[1939|1939ko]] maiatzaren 14tik aurrera errazionamendua ezarri zen Espainia osoan.
[[1940|1940ko]] azaroaren 25ean [[Estatuko Aldizkari Ofiziala (Espainia)|Estatuko Aldizkari Ofizialean]] argitaratu zen: <blockquote>''«Ley 25 noviembre 1940 (Jefatura del Estado). Trigo. Autoriza clausura de molinos maquilleros.''<ref>https://www.boe.es/gazeta/dias/1940/11/29/pdfs/BOE-1940-334.pdf</ref>
''El gran número de molinos maquileros que existen en España, y la dificultad consiguiente de ejercer sobre ellos una estrecha vigilancia, son circunstanciasque determinan sea grande la cantidad de trigo que se moltura sin sujeción estricta a las normas establecidas por las Autoridades competentes. Estos hechos originan graves dificultades para el normal abastecimiento de trigo de la Nación, sobre todo en años de escasa cosecha como es la actual, haciéndose preciso, por consiguiente, tomar con carácter transitorio medidas restrictivas que terminen con este estado de cosas.''
''Por todo lo cual, dispongo:''
''Artículo 1º. Queda facultado el Delegado Nacional del Servicio Nacional del Trigo para ordenar la clausura, durante la actual campaña triguera, de los molinos maquileros que estime conveniente.''
''Art. 2º. Se derogan cuantas disposiciones se opongan al cumplimiento de esta Ley».'' </blockquote>[[1941|1941eko]] ekainaren 30eko lege berri baten bidez, errota makileroak itxi ziren, eta ehotzeko industriei irinak egiteko baimena ematen zitzaien. Bertan ahalmena ematen da, hala ere, Gariaren Zerbitzu Nazionalaren Ordezkaritza Nazionalari, egoki iritzitako errota makileroei lan egiteko aukera eman diezaien. Aitzitik, behin betiko ixtea, kasu bakoitzean erakunde horrek zehaztuko duen kalte-ordaina jasoko dute. Agindu horrek (hasiera batean) 1942ko uztailaren 1era arte izango zuen balioa.
Errota makileroen itxiera aginduak [[1952|1952ko]] ekainaren 15era arte iraun zuen.
Araudi horiek betetzen direla zaintzeko, aldian-aldian [[Guardia Zibila]] eta Gariaren Zerbitzu Nazionaleko ikuskatzailea errotara joaten ziren. Ekain aldera, hala erabakiz gero, Guardia Zibilak errotako harriak zigilatzen zituen. Errotariak urte horretako kanpainarako dokumentazioa behin lortuta zigiluak kentzera pasatzen ziren iraila aldera.
[[Antxon Agirre|Antxon Aguirre Sorondo]] etnografoak Gipuzkoako Gariaren Zerbitzu Nazionalak 1940tik 1960ra probintziako errotariei bideratutako jatorrizko espediente osoak aztertu zituen. 1940an martxan zeuden 142 erroten artean ditugu Oiartzungoak: Arrasku, Txalaka, Juansendo, Ugarte, Yurrita eta Zuaznabar.
Ehotze-kasu klandestinoen artean ondorengoa aipatzen du: <blockquote>''"1941eko azaroaren 26an Oiartzungo Arraskuko errotariaren aurkako salaketa, ezkutuko ehotzeagatik eta zigiluak hausteagatik. Tasen Probintzia Fiskaltzak zigor gogorra jarri dio: 10.000 pezetako isuna eta hiru hilabeterako ixtea. "'' </blockquote>Eta azpijokoen artean ezaguna den asmakizun hau: <blockquote>"Oiartzungo Arraskue-errotan, “Oiartzun“ ezizenez ezaguna eta erroten eraikitzaile-konpontzailea zenak, makinaren ardatza luzatuz beste errota txiki bat jarri zuen ganbaran. Ohiko harriak kentzen zituen, lan egitea ezinezkoa zela bistaratuz; lanaren ondoren, atzera lehen bezala uzten zuen errota ezer pasa ez balitz bezala".</blockquote>“Muga astoa eta haren ingurukoen kalamatrikak“ ipuinean (ilustrazioen egilea: Jokin Mitxelena; idazlea: Iban Apaolaza; 1545 Argitaletxea)<ref>{{Erreferentzia|izena=r01etpd158aa64558419b9ec5ed77644af02263cda|abizena=r01epd0122e4ed314423e0db04c97a47b5baa317f|izenburua='Muga astoa eta haren ingurukoen kalamatrikak'|hizkuntza=es|data=2023-07-24|url=https://www.kulturklik.euskadi.eus/creacion/2023/muga-astoa-eta-haren-ingurukoen-kalamatrikak-/webkklik01-detnewpr/es/|aldizkaria=www.kulturklik.euskadi.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref> jasotzen diren pasadizoetan azaltzen den moduan,[[Espainiako Gerra Zibila|1939ko gerra ostean]], ia bost urtez, Oiartzungo errotak prezintatuak zeuden bitartean herritarrek inguruko herrietako ([[Arantza]], [[Goizueta]], [[Lesaka]] eta San Anton) errotetan lortzen zuten arto irina. Joan-etorri gehienak gauez egin behar izaten zituzten.
== Errotariak ==
[[Fitxategi:Ihurrita.jpg|thumb|282x282px|Arrasku errota, Ugarte errota eta Yurrita errotako senideak.]]
“Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)“ liburuan Antxon Agirre Sorondok, ondorengo errotariak aipatzen ditu Oiartzungo errotetan:
* Txarondo errota: Urrupina eta Fermin “Ttitto“.
* Pagua errota: Pedro Jose Egiazabal e Inciarte eta Joaquin Aramendi “Frantzesa“.
* Zuluaga errota: Pedro Jose Egizabal.
* Ugarte errota: Josph. Ignacio de Olaciregi, Jose Nicolas Urdanpilleta y Peña, Jose Maria Urdanpilleta, Joaquina Artola eta Jose Maria Arruti.
* Arrasku errota: [[Inaxio Asteasuinzarra Lertxundi]], Jose Mari Asteasuinzarra Retegi eta Inaxio Asteasuinzarra Irastorza.
* Bidasoro errota: Francisco Elizondo Soroeta.
* Errotaberri: Inaxio Asteasuinzarra.
* Makutso errota: Mathias de Echegoyen.
* Araneder errota: Joseph Domingo Aleman, Miguel Ignacio Narvarte e Insauspe eta Felix Narvarte Igerategi.
* Isasti errota: Domingo Roteta y Gurmendi, Ignacio Roteta Aranburu eta Ceferino Irigoyen.
* Yurrita errota: Nicolas de Mitxelena, Juan Jose Lavie Astibia eta Nicolas Roteta Ezkurra.
* Txalaka errota: Diego Unanue Aristaran.
* Zuaznabar errota: Jose Antonio Zumeta Arregi, Ignacio Usandizaga Vidaur eta Miguel Ibarguen.
* Aranguren errota: Nicolas del Puerto eta Cosme Retegi Goñi.
Errotari guztien artean aipamen berezia egiten dio Antxon Agirre Sorondok Oiartzungo [[Inaxio Asteasuinzarra Lertxundi|Inaxio Asteasuinzarra]] “errota konpontzailea“-ri: <blockquote>Asteazuinzarrak mugarri bat ezarri zuen errotaritzaren historian. Bere jakinduria handia zen. Intuizio mekaniko handia zuen eta konponketa guztietan aditua. Errotaren teknologia menperatzen zuen tamaina guztietan eta Gipuzkoa osoa zeharkatu zuen, azken herriraino, errotaz errota. Probintzia osoan izan zen ezaguna. Inolako akatsik gabe esan daiteke bere garaian errotei buruz gehien jakin zuen gizona izan zela. </blockquote>
== Ikerketa etnografikoak ==
=== "Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)", Antxon Agirre Sorondo ===
1988. urtean Antxon Agirre Sorondok “Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)“ liburuan 20 errota aztertu zituen Oiartzunen: Txarondo‑errota, Pagua‑errota, Zuluaga‑errota, Sokolo‑errota edo Isatsola‑errota, Ugarte‑errota, Arrasku‑errota, Bidasoro‑errota, Errotaberri, Makutso‑errota, Araneder‑errota, Isasti‑errota, Iurrita‑errota, Eldotz‑errota, Txalaka‑errota, Errotazar, Zuaznabar‑errota, Juan Sendo‑errota, Aranguren‑errota, Errotalegor eta Auztegi‑errota.
=== "Situación de los molinos Gipuzkoanos en el año 2001", Koldo Lizarralde ===
Antxon Agirre Sorondok Gipuzkoako erroten inguruan burutu zuen ikerketan ezinbesteko laguntzailea izan zuen Koldo Lizarralde Elberdin etnografoa. Aditu honek, 1980. hamarkadan gure herrialdean martxan zeuden errotak berrikusi zituen 2001. urtean: "Situación de los molinos Gipuzkoanos en el año 2001"<ref>https://www.patrimur.es/documents/1806272/1815086/koldolizarralde.pdf/2ee2eeef-23fb-45f6-8feb-53c0fcb15c09</ref> Arro desberdinen artean Oiartzun ibaiaren arroa aztertzen du.
* Arraskue errota. "2001/08/31ean egindako bisitan errota funtzionamendu-baldintza ezin hobeetan dago. Une hartan jakin genuen Jose Mari Asteasuinzarra errotaria aurreko urtean hil zela, baina bere seme-alabek arbasoen bideari jarraitzen diote. Inaxio semeak errotarekin aurrera jarraitzeko asmo irmoa azaldu zuen, nahiz eta inguruko etxeak egiteko obrek ubidean eragindako kalteak handiak izan. Gaur egun, errota zaintzeaz arduratzen diren maizterrak dituzte".
* Yurrita errota. "2001/08/31ean Nicolas Roteta jabeak, 86 urterekin, egin zigun kasu. Errota martxan zegoela jakinarazi zigun bisita horretan, eta orain bere semearen ardurapean zegoela. Errotaren ondoan dagoen pentsu-biltegia eta partikularrentzat ehotzen dute".
[[Fitxategi:Harrobien kokapena.png|thumb|287x287px|Oiartzunen katalogatutako errotarri-harrobien kokagunea]]
=== “Errotarri“ Proiektua, Javier Castro ===
2020-2022 urte bitartean Javier Castro Montoya [[Aranzadi Zientzia Elkartea|Aranzadi Zientzia Elkarteko]] [[Etnografia]] saileko kideak, Yurrita Errota Sustatzeko Elkartearekin elkarlanean, 3 errotarri-harrobi katalogatu zituen Oiartzunen:
Europa mailako Web orrialdean jaso dira:<ref>http://meuliere.ish-lyon.cnrs.fr/</ref>
Errotarri-harrobia errotarria fabrikatzeko arroka-ustiategi bat da. Harginek landutako harriak irin-errotak zituzten helmuga. [[Antzinaroa|Antzinarotik]] [[Aro Modernoa|Aro Modernora,]] harriak herriguneetatik hurbilen zeuden harrobietan prestatzen ziren, garraioak berekin zekartzan zailtasunak zirela eta. Oiartzun bailarako errotarrien inguruko jarduera artxibo historikoetan jasotzen da:
* [[1512|1512an]] Martin de Erausok, hargin-maisuak, Oiartzungo bizilagunak, errotarri batzuk saldu zituen hautsez ehotzeko, 4 harriko bi lotetan aldi bakoitzean, harri bakoitzak 1500 mirariren prezioa zuelarik (gutxi gorabehera 4 dukat).
* [[1536|1536an]] honako hau aipatzen da: “ (...) ''ay otra librança de Juanes de Heraso, vecino de Oyarçun, de treze ducados hecha a XVIII de abrill por razon que el dicho Juanes hizo traer çiertas piedras para los molinos de conçejo'' (...)"
* [[1716|1716an]] honako hau aipatzen da: “(...) ''en el partido de Zorrola conzejil de VS se alla una cantera donde se puede sacar piedra de moler zeberas en los molinos'' (...)“
* [[1731|1731an]] Azerigorri/Altzi inguruan harrobi bat aipatzen da, Oiartzunek Iruni egindako kexa baten ondorioz; izan ere, Irungo ikazkinak Oiartzungo udal-mugartean baimenik gabe sartu ziren, txondorretarako egurra mozteko, eta beste pertsona batzuek irina ehotzeko harriak ateratzeko.
* [[1750|1750an]] Errenteriako Gabiriaerrota ([[Gabierrota]]) errotako errotari den Antonio Mendizabali Bernardo Etxeberria hargin-maisuak Oiartzundik idoki duen errotarria errotara eraman ahal izateko baimena ematen dio Oiartzungo Udalak.
* [[1867|1867an]] Jose Esteban Irigoien Oiartzuarrak Dn Ramon Zabala y Salazarri honela idazten dio: “(...) ''hace bastante tiempo que le hable al hijo del Señor Garbuno sobre las consabidas piedra molideras de Trebiño, y de la cantera de los montes de Oyárzun'' (...) ''y de las canteras de Oyárzun dice que una buena piedra cuesta un dineral'' (...)“. Jose Antonio Garbunoren erantzun gutunean ondorengoa irakur daiteke: “(...) ''Las dos duras arrancadas en el monte de Oyárzun tambien para la molienda costaron 13 onzas de oro'' (...)“.
==== Errotarri harrobiko aurkikuntzak ====
<gallery widths="170" heights="170">
Fitxategi:Berindoitz.jpg|Berindoitz 2020
Fitxategi:Zelaiburu.jpg|Zelaiburu 2020
Fitxategi:Antzuzabaleta erreka.jpg|Antzuzabaleta erreka 2021
Fitxategi:Zorrola.jpg|Zorrola 2022
</gallery>
== Kultura ==
=== “Errota zahar maitea“, Juan Mari Lekuona ===
Ondorengo bertso hauek [[Juan Mari Lekuona Berasategi|Juan Mari Lekuona]] (1927-2005) oiartzunarrari zor dizkiogu. Juan Mari Lekuonak bere osabaren Manuel Lekuona jarraitzailea izan zen eta osabaren bidea jorratuz, ahozko tradizioaren eta herri-lirikaren ezagule aparta izan zen.
{{Zutabe-zerrenda|kopurua = 2|
Errota zahar maitea
uraren ertzean,
uraren ertzean da
basati beltzean:
negar egiten dezu
alea txetzean.
Ni ere triste nabil
zutaz oroitzean.
Zotin sekua dagi errotarriak,
itzalitako izar diztirak
dira neretzat zure begiak.
Izar eder bat dago
hor goiko lepuan.
Errota zaharra, berriz,
erreka zokuan.
Berebiziko pena
badaukat barruan:
ezin gindezke bizi
elkarren onduan.
Bizitzaren legea nahi det onartu.
Halabeharra koraiaz hartu.
Berez dijoana zertan behartu?}}Errota zaharra, artzain bizitzaren eta nekazari kultura baten pareko, bere esperientziatik jasoa eta bere sentsibilitate estetikoan txertatua, Juan Mari konturatu zen mundu baten aldaketa sakonen aurrean aurkitzen ginela, eta ez zuela luzaroan aukerarik izango errotaren trangaren musika iluna entzuten jarraitzeko.
[[Xabier Lete]] eta [[Lourdes Iriondo|Lurdes Iriondo]] bikoteak kantatuz zabaldu zuten kantu hau Euskal Herrian.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Gabi de la Maza|izenburua=Errota zaharra Lourdes Iriondo-Xabier Lete|data=2009-03-26|url=https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=TXA8jZnAID4|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
== Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea ==
[[Fitxategi:2022 erroten eguna.jpg|ezkerrera|thumb|244x244px|2022 erroten eguna. Bisita gidatua.]]
2015eko azaroaren 25ean Eusko Jaurlaritzak [[Ihurrita errota|Yurrita errota]], kanala eta presa Kultura Ondasun gisa, Monumentu izendapenaz, Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusian sartu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izena=r01e00000fe4e66771ba470b8c53a3375b90675c3|abizena=r01epd0122e4ed314423e0db04c97a47b5baa317f|izenburua=AGINDUA, 2015eko azaroaren 25ekoa, Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kulturako sailburuarena, Oiartzunen (Gipuzkoa) den Yurrita edo Ihurrita errota, kultura-ondasun gisa, monumentu izendapenaz Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusian sartzeko dena.|hizkuntza=eu|data=2015-11-28|url=https://www.euskadi.eus/eusko-jaurlaritza/-/eli/es-pv/o/2015/11/25/(7)/dof/eus/html/|aldizkaria=www.legegunea.euskadi.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
2018ko ekainean Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea sortu zen. Helburu nagusia, Ondare historiko, teknologiko, antropologiko eta etnografikoaren zati den Errota zaindu eta ezagutaraztea da. Zentzu honetan asko dira azken urteetan Elkarteak antolatu edo sustatutako ekintza kulturalak. Gainera, Oiartzungo ''Ondare Mahaiko'' partaide, Herriko zenbait eragileekin batera, Oiartzun herriko kultura eta ondarea berreskuratzearen aldeko ekimenak bultzatzen ditu.<ref>https://ondarea.oiartzun.eus/eu/ondare-mahaia/eragileak</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Oiartzungo Udala|url=https://www.oiartzun.eus/es/Actualidad/Noticias/20230801/Ondare_mahaiko_kideek_jaso_dute_2023ko_kultur_saria|aldizkaria=www.oiartzun.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Oiartzungo Udala|url=https://www.oiartzun.eus/eu/Zer_berri_/Udal_berriak/20230509/Oiartzungo_errotak_ezagutzeko_ibilaldi_gidatua_egingo_dute_igandean|aldizkaria=www.oiartzun.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
2022tik ospatzen da ''Erroten Eguna'' Oiartzunen. Ekimenaren eragileak ''Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea'', herriko errotariak, Ondarearen Mahaia eta Oiartzungo Udala dira. Bere helburua erroten funtzionamendua ezagutu eta ondare honen balio historiko eta kulturalaz jabetzea da.<ref name=":0" />
== Errotak''' ''' ==
Antxon Agirre Sorondok “Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)“ liburuan 20 ibai-errota aztertu zituen:
=== 1. Txarondo-Errota ===
[[Ergoien (Oiartzun)|Ergoien]] auzoan, Oiartzundik Lesakarako errepidean, Penadegi errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X595528, Y4792197. [[Fitxategi:Txarondoko errota.jpg|thumb|256x256px|Txarondo errota|erdian]]
1980. urteko OIARTZUN aldizkarian Iñaki Arbelaitz-ek honela idazten du:
1900erako eginda zeuden Naparobi edo Portuberri zentraletik oso gertu Makinetxe de Ergoyen zentraleko urak elikatzen zituzten kanalak.
Ttitto errotaria urik gabe geratzen zen, jakina, bere errotaren azenaia (turbina) mugituz, ubideekin ibaiak murrizketa handia jasan baitzuen. Txarondoko errotak ez zuen arto askorik ehotzen (artorik apenas iyotzen zen ordurako). Errotaren gainbehera zen.
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: -
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: -
XIX. mendearen amaieran ehotu zuen azken aldiz.
Urrupina sendia eta Fermin "Ttitto" izan ziren azken errotariak.
2024 antapara eta errotapea gordetzen ditu. Makineria desagertua dago.
=== 2. Pagua-Errota ===
Ergoien auzoan, Oiartzundik Lesakarako errepidean, "Paqui" tabernaren ondoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X594736, Y4793336.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Pagoagako errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 500 litro segundoko
Ur saltoa: 8,2 m
Kanalaren luzera: -[[Fitxategi:Pagua.Mapa.png|thumb|348x348px|Pagua errota 1900eko mapan. |erdian]]1929. urtean Candido de Orbek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
1960. urtean ehotu zuen azken aldiz.
Joaquin Aramendi, "Frantzesa", izan zen azken errotaria. Cecilia Egiazabal eta bere semea Juan izan zituen laguntzaile.
2024ean errotapea gordetzen da bakarrik.
=== 3. Zuluaga-Errota ===
Ergoien auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X593801, Y4793823[[Fitxategi:Txarondo errota.jpg|thumb|Zuluaga errota|erdian]]
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Zuloagako errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 7
Emaria: 250 litro segundoko
Ur saltoa: 2,5 m
Kanalaren luzera: 275 m[[Fitxategi:Zuloaga.Mapa.png|thumb|307x307px|Zuloaga errota 1900eko mapan.|erdian]]Gipuzkoan inoiz izandako errotarik handienetarikoa.
Errotak 1933an utzi zion funtzionatzeari, urte hartan gertatutako uholdeek eragindako kalteen ondorioz.
Zuloagako errotaren azken errotariak Barbara Antonia Etxebeste Lekuona eta bere seme-alabak izan ziren: Tomas “Kazko”, Margarita eta Karmen Egiazabal. Garai hartan hutsik zegoen Zuloagako errotan bizitzen hasi ziren. Aurretik Juan Kruz Elizegi ospetsua izan zen errotari etxe honetan, ''Pello Errota'' bertsolari famatuaren ahaidea.
2024ean errotatik geratzen den bakarra eraikina eta presaren hondakinak dira, eta irteerako ahoa ere ikus daiteke.
=== 4. Sokolo-Errota edo Isatsola-Errota ===
Ergoien auzoan, Zuloagako errotaren ondoren, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X593387, Y4793916.
Manuel Lekuonak “Del Oyarzun Antiguo” liburuan honela dio:
"Torrea eta Olajaundegui, Ergoien bidean, Isasa edo Isatse etxea ere izan zen. Haren hondarren artean sakabanatuta daude, eraikin mota hartako elementuak, hala nola abizenaren ate arkudunak eta noblezia-armarria, etab. Haren burdinola gaur egun SOKOLO deitzen den horretan egon zen, baina dokumentuetan ISATSOLA izenarekin agertzen da. Etxetik oso gertu, minerala kiskaltzeko bi labe daude, eta, denboraren poderioz, kareharrizko labeak ere izan ziren".
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Isasa errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: -
Emaria: -
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: -
Errotaren makineria XIX. mendearen amaieran edo XX. mendearen hasieran desagertu zela uste da.
1981ean Presa handia dago oraindik, eta, hala ere, apenas geratzen den eraikinaren hondarrik. Lehen errota zegoen lekuan, harri batzuk eta "antepara" eder bat besterik ez dira geratzen.
=== 5. Ugarte-Errota ===
[[Altzibar]] auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X592919, Y4794098. [[Fitxategi:Ugarte errota.jpg|thumb|Ugarte errota|erdian]]
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Ugarteko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 480 litro segundoko
Ur saltoa: 3,3 m
Kanalaren luzera: 500 m[[Fitxategi:Ugarte.Mapa.png|thumb|Ugarte errota 1900eko mapan|erdian]]1929. urtean Dolores Bidaola Ugartek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
1978. urtetan ehotu zuen azken aldiz.
Jose Maria Arruti izan zen azken errotaria.
Bere handitasun osoan gordetzen da. Azpiegitura ondo kontserbatuta dago.
=== 6. Arrasku-Errota ===
[[Karrika (Oiartzun)|Karrika]] auzoan, izen bereko errekako urekin elikatzen da. Eraikina errekaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X593054, Y4792982.[[Fitxategi:Arraskuko errota.jpg|thumb|232x232px|Arrasku errota.|erdian]]
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: 120 litro segundoko
Ur saltoa: 3,6 m
Kanalaren luzera: 100 m [[Fitxategi:Arrasku.Mapa.png|thumb|233x233px|Arrasku errota 1900eko mapan.|erdian]]
1929. urtean Ignazio Asteasuinzarrak errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
2024ean artoa etxerako ehotzen du.
Inaxio Asteasuinzarra Irastorza da errotaria.
Errotako makineria eta azpiegitura hidraulikoa oso ondo kontserbatzen dira.
Pieza bakarreko harrizko turtukia gorderik dago errotan. Honako inskripzioa du: “''LO ISO JULIAN DE ASTEASUINZARRA EN EL AÑO 1848''”.
=== 7. Bidasoro-Errota ===
Karrika auzoan, izen bereko errekako urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X592897, Y4793118.[[Fitxategi:Bidasoroko errota.jpg|thumb|208x208px|Bidasoro errota.|erdian]]
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Bidasoroko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 120 litro segundoko
Ur saltoa: 1,4 m
Kanalaren luzera: -[[Fitxategi:Bidasoro.Mapa.png|thumb|208x208px|Bidasoro errota 1900eko mapan.|erdian]]1929. urtean Ignazio Asteasuinzarrak errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
Ildefonso Mitxelena izan zen azken errotaria. Arotza ere izan zen eta tornua, zerra, eta bestelako tresnak eragiteko energia hidraulikoaz baliatu zen.
2024ean errota zaharra erabat ordezkatu zuen eraikin berria baino ez da geratzen.
=== 8. Errotaberri ===
Alzibar auzoan, Karrika errekako urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X592773, Y4793765.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 154 litro segundoko
Ur saltoa: 4,5 m
Kanalaren luzera: -[[Fitxategi:Errotaberri.Mapa.png|thumb|257x257px|Errotaberri 1900eko mapan.|erdian]]1929. urtean Domingo Sorondok errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
[[XX. mendea|XX. mendearen]] erdialde arte argi indarra sortu zen bertan.
Sorondo sendiaren esku egon zen errota bere lekuan bakailao-lehortegi bat eraiki zen arte.
2024ean presa eta irteerako ahoa gordetzen dira bakarrik.
=== 9. Makutso-Errota ===
[[Iturriotz (Oiartzun)|Iturriotz]] auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X592026, Y4794084.[[Fitxategi:Makutsoko errota.jpg|thumb|250x250px|Makutso errota.|erdian]]
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Makutsoko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: -
Emaria: 700 litro segundoko
Ur saltoa: 3 m
Kanalaren luzera: -
1812ko Udal Artxiboan ( B-Neg. 5-Liburua 2.-Exp. 2), ''Mathias Echegoyen'' aipatzen da ''Macuso'' Errotako errotari gisa, baina 1889an, jada, Makutso errota ez da errota bezala azaltzen, baserri soil bezala, baizik.
1896ean Ramona Urdinola eta Maria Hompanera azaltzen dira finkaren jabe eta geroztik hainbat erabilera berri izan zituen: sagardo eta txakoli fabrika, zentral elektrikoa...
1929. urtean Margarita Arbidek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
1959an indar elektrikoa sortzen zuen.
1960an antepara estali egin zen.
2024ean ez dago errotaren aztarnarik.
=== 10. Araneder-Errota ===
Iturriotz auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen, Araneder baserriaren ondoan, Ugaldetxo eta Iturriotz artean: UTM 30N ETRS89 X591719, Y4794170.[[Fitxategi:Araneder errota.jpg|thumb|197x197px|Araneder errota|erdian]]
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Araneder-ko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 1.250 litro segundoko
Ur saltoa: 2,96 m
Kanalaren luzera: -[[Fitxategi:Araneder.Mapa.png|thumb|207x207px|Araneder errota 1900eko mapan.|erdian]]1929. urtean Teodoro Uriartek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
XX. mendearen lehen erdian ehotu zuen azken aldiz.
2024ean errotaren oinarria mantentzen da.
=== 11. Isasti-Errota ===
[[Ugaldetxo]] auzoan, Oiartzun ibaiaren eta Auztegi errekako urekin elikatzen zen. Eraikina Oiartzun ibaiaren eskuin aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591228, Y4794601. [[Fitxategi:Isastiko errota.jpg|thumb|Isasti errota|erdian]]
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Isastiko errota aipatzen da.11.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 1.400 litro segundoko
Ur saltoa: 3,2 m
Kanalaren luzera: 511 m [[Fitxategi:Isasti.Mapa.png|thumb|Isasti errota 1900eko mapan.|erdian]]1929. urtean Pablo Beinerek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
XX. mendearen lehen erdian ehotu zuen azken aldiz.
Azken errotaria Zeferino Irigoien izan zen.
2024ean ez dago eraikinaren aztarnarik. Bere tokian etxebizitzak egin dira XXI. mendearen bigarren hamarkadan.
=== 12. Yurrita-Errota ===
Ugaldetxo auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen da. Eraikina ibaiaren eskuin aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X590755, Y4794984. [[Fitxategi:Kamara 1 162.jpg|thumb|188x188px|Yurrita errota|erdian]]
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Yurritako errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 645 litro segundoko
Ur saltoa: 2,8 m.
Kanalaren luzera: 270 m. [[Fitxategi:Yurrita.Mapa.png|thumb|190x190px|Yurrita errota 1900eko mapan|erdian]]XX. mendeko lehen bi hamarkadatan Errenteriako argiteria publikoarentzat argi indarra sortu zuen.
2015ean Eusko Jaurlaritzak Yurritako errota, kanala eta presa Kultura Ondasun gisa, Monumentu izendapenean, Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusian sartu zituen.<ref>{{Erreferentzia|abizena=GOIZARIN|izenburua=«Yurritako ondarea gordetzea, zabaltzea eta balorean jartzea da elkartearen helburua»|hizkuntza=eu|data=2020-05-10|url=https://www.diariovasco.com/oarsoaldea/oiartzun/yurritako-ondarea-gordetzea-20200510001429-ntvo.html|aldizkaria=El Diario Vasco|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
=== 13. Eldotz-Errota ===
Iturriotz auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591744, Y4792341. [[Fitxategi:Eldotzko errota.jpg|thumb|148x148px|Eldotz errota|erdian]]
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Eldozko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: -
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: - [[Fitxategi:Eldoz.Mapa.png|thumb|154x154px|Eldotz errota 1900eko mapan.|erdian]]1865an Inazio Oiartzabal Olaziregi azaltzen da errotari.
Erabat desagertu da, noiz desagertu zen inork esaten ez badaki ere. Horma zahar batzuk besterik ez daude, eta sastrakak estalitako irteerako ahoaren hondarrak kontserbatzen dira 2024ean.
=== 14. Txalaka-Errota ===
Iturriotz auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen da. Eraikina errekaren eskuin aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X591550, Y4793301.[[Fitxategi:Txalakako errota.jpg|thumb|Txalaka errota|erdian]]
Udal Artxibategiko agiri historikoetan Txalaka errota XVIII. mendearen hasieran aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: 150 litro segundoko
Ur saltoa: 2 m
Kanalaren luzera: 82 m [[Fitxategi:Txalaka.Mapa.png|thumb|Txalaka errota 1900eko mapan.|erdian]]
2024ean Iker Azurmendi da errotaria.
Errotako makineria eta azpiegitura hidraulikoa berriztatzen ari da.
=== 15. Errotazar ===
Ugaldetxo auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590977, Y4793834.
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: 141 litro segundoko
Ur saltoa: 2,9 m
Kanalaren luzera: -
Udal Artxibategiko agirietan Kosme Mitxelena ageri da errotari gisa XVIII. mendearen lehen erdian.
XX. mendearen hasieran errota martxan zegoen.
1931. urtean Rita Irazu Lopetegik errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
Eraitsia izan zen ondoren, eta 1972an «Errota-zarreko baserri» gisa azaltzen da.
=== 16. Zuaznabar-Errota ===
Ugaldetxo auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren eskuin aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590502, Y4794175.
Udal Artxibategiko agirietan errota gisa azaltzen da XVIII. mendearen erdian.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 525 litro segundoko
Ur saltoa: 3,45 m
Kanalaren luzera: - [[Fitxategi:Zuaznabar.Mapa.png|thumb|244x244px|Zuaznabar errota 1900eko mapan.|erdian]]1929. urtean Luis Zabala y Eznarrizagak errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
Miguel Ibarguen Goñi izan zen azken errotaria.
Errotak 1973. urtean utzi zion irina egiteari.
=== 17. Juan Sendo-Errota ===
Ugaldetxo auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren eskuin aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590588, Y4794766.
Udal Artxibategiko agirietan errota gisa azaltzen da 1677. urtean.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 200 litro segundoko
Ur saltoa: 2 m
Kanalaren luzera: 210 m [[Fitxategi:JuanSendo.Mapa.png|thumb|Juan Sendo errota 1900eko mapan.|erdian]]XX. mendearen erdi aldera ehotu zuen azken aldiz.
Zuaznabarko industrialdea urbanizatu zenean eraitsi zuten eta erabat desagertua dago. Bere lurretan merkatalgune bat eraiki zen.
=== 18. Aranguren-Errota ===
Ugaldetxo auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590345, Y4795118.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Arangurengo errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 450 litro segundoko
Ur saltoa: 1,2 m
Kanalaren luzera: 180 m [[Fitxategi:Aranguren.Mapa.png|thumb|Aranguren errota 1900eko mapan.|erdian]]Auzotarrek esandakoagatik, 1968an utzi zion funtzionatzeari.
Zuaznabar eta Juan Sendo errotak bezala, merkatalgunea eraikitzerakoan desagertu zen.
=== 19. Errotalegor ===
Lintziringo auzoan, Lintzirin errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591251, Y4796197.
Errotarri pare kopurua: -
Emaria: -
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: -[[Fitxategi:Errotalegor.Mapa.png|thumb|Errotalegor 1900eko mapan.|erdian]]Lintziringo industriaguneak eraikitzerakoan desagertu zen.
=== 20. Auztegi-Errota edo Arizabalo-Errota ===
[[Arragua|Arraguako]] auzoan, Auztegiko errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591810, Y4795601. [[Fitxategi:Auztegi errota.jpg|thumb|151x151px|Auzitegi errota|erdian]]
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Arizabaloko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: -
Emaria: -
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: [[Fitxategi:Auztegi.Mapa.png|thumb|169x169px|Auzitegi errota 1900eko mapan.|erdian]]
Pentsa daiteke XX mende hasieran utzi ziola lan egiteari, eta horrek justifikatuko luke inork funtzionamenduan ezagutu ez izana, ezta erregistroetan inoiz inskribatu ez izana ere.
== Erabilitako bibliografia ==
* Del Oyarzun antiguo liburua. Manuel de Lekuona.
* Oiartzun 1980 (78-81) Errotak. A. Agirre.
* Oiartzun 1981 (92-95) Molinos en Oyarzun II. A. Agirre.
* Oiartzun 1982 (76-77) Los molinos de Oiartzun. A. Agirre.
* Oiartzun 1983 (21-24) . Los molinos de Oiartzun IV parte. A.Agirre.
* Oiartzun urtekaria 1982. (81-82). Algunas notas sobre Errotaberri y otras curiosidades de la vida molinera. Iñaki Arbelaitz.
* Tratado de molinología liburua. Antxon Agirre. Donostia Eusko Ikaskuntza 1988.
* Oiartzungo urtekaria 1989 (17-20). Tratado de molinologia. Antxon Agirre.
* Xanistebanak 2008 (51-53) Los chocolateros de Oiartzun. Antxon Agirre.
* Oiartzungo artxibo historikoa.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* [https://ataria.eus/zizurkil/1651823725860-errota-baten-funtzionamendua Ur-Errotak, nolakoak dira eta nola dabiltza. Bideoa.]
* [https://ahotsak.eus/oiartzun/gaiak/090105/ Jasotako hainbat testigantza.]
[[Kategoria:Oiartzungo eraikinak]]
[[Kategoria:Errotak]]
[[Kategoria:Ondarea]]
[[Kategoria:Teknologia]]
[[Kategoria:Antropologia]]
[[Kategoria:Etnografia]]
[[Kategoria:Herri arkitektura]]
[[Kategoria:Azpiegitura hidraulikoak]]
[[Kategoria:Teknologia iraunkorrak]]
[[Kategoria:XVI. mendea]]
[[Kategoria:XVII. mendea]]
[[Kategoria:XVIII. mendea]]
[[Kategoria:XIX. mendea]]
[[Kategoria:XX. mendea]]
[[Kategoria:XXI. mendea]]
04sq50u2xy5idihepovszyi04y5kets
9975680
9975669
2024-11-20T20:45:05Z
Alex Roteta
139167
/* 20. Auztegi-Errota edo Arizabalo-Errota */
9975680
wikitext
text/x-wiki
[[Fitxategi:Oiartzungo errotak.png|thumb|325x325px|Oiartzunen katalogatutako ibai- errotak]]
'''Oiartzungo errotak.''' Bailararen aberastasun hidraulikoaren adierazgarri dira Oiartzunen katalogatu diren 20 ibai-errotak. Hauek, herriko ondare historiko, teknologiko, antropologiko eta etnografikoaren parte dira, lurralde antolaketaren eta giza jardueraren adierazpenik esanguratsuenetako bat.
== Kokapen geografikoa ==
[[Oiartzun]] mendiz inguratua dago, [[Aiako harria|Aiako Harria]] irudi eta oinarri duela. Harana [[Oiartzun (ibaia)|Oiartzun ibaiak]] zeharkatzen du, eta herria haren inguruan altxatuta dago.
[[Fitxategi:Yurritako errota.jpg|thumb|338x338px|Yurrita errota 2024]]
Oiartzun ibaiaren arroak 82,27 km. koadroko eremua hartzen du: Oiartzun, [[Errenteria]], [[Lezo]] eta [[Pasaia|Pasaiako]] herria zeharkatuz eginiko ibilbideak. Ibaia 16,6 km luze da, eta% 4,5eko malda du batez beste. Arroaren goialdean, Aiako Harrietan maldarik handienak ditu. Goialdeko haran estuak V itxura du. [[Altzibar]] auzoan [[Karrika (Oiartzun)|Karrika]] erreka Arditurrira batzen da. Erdialdeko ibilgua leunagoa da eta uholde ordokia eratzera iristen da. [[Ugaldetxo|Ugaldetxoko]] industrialdean batzen dira Aiako Harri eta [[Bianditz]] mendien magaletatik sorturiko Arditurri ibaiak eta [[Aldura]] mendiko magaletako urak. Behealdeko ibilguan, berriz, Pasaiako senaia dugu; garai batean [[padura]] handia zen, egun Pasaia eta Errenteriako herriek eta portuko instalazioek hartzen dutena.
Oiartzun ibaiaren bailara [[Paleozoiko|Paleozoikoan]] (orain 380 milioi bat urte) hasi zen eratzen; hortaz, [[Euskal Herria|Euskal Herriko]] bailara zaharrenetarikoa dela esan daiteke. Prezipitazioen aldetik, bere iturburua euririk gehien egiten duen euskal zonaldean dago (2300 mm). Ur kopuru hori dela eta, ibaiaren iturburuaren inguruan [[San Anton urtegia|San Anton]], [[Añarbeko urtegia|Añarbe]] eta [[Domiko urtegia|Domiko]] urtegiak daude.
== Historia ==
=== Esku errotak ===
Ehoketa –gorputz bat bi harriren artean marruskatuz txiki-txiki egin eta hauts bihurtu arte birrintzeko prozesua– gizakiaren iharduera burutsuen artean lehenetarikoa izan da.
Izugarri bultzatu zen [[Neolitoa|neolitikotik]] aurrera, K.a. 3500 urteaz geroztik Euskal Herrian. Hala ere, elikagaiak hobeto irensteko, harriekin eta beste elementu batzuekin txikitzeko bulkada ehoketaren aitzindaria edo aurrekoa dela pentsatu behar dugu.
Eskuzko metate soilari (harri leunduzko xafla angeluzuzena eta bi eskuekin aleak ehotzeko hartzen den arrabol zilindrikoa) errota birakariak jarraitu zitzaizkion (bi harri edo errotarri biribil, behekoa finkoa eta goikoa mobila), burdin adinetik aurrera, errota-teknikan aurrerapen garrantzitsua ekarri zutenak. Horrek lana errazten du eta, ondorioz, errendimendua handitzen du, elikadura hobea ahalbidetuz.
Euskal Herrian, [[Estrabon]] (K.a. 58-K.o. 5) geografo greziarrak, bere Geografia lanean, euskotarren janaria ehotzeko ohiturari buruz idatzi zuen, zera adieraziz: <blockquote>“... Menditarrak urtearen lautatik hirutan ez dira ezkurrez baizik elikatzen, zeinak, ihartu eta apurturik denbora askoan gorde daitekeen ogi bat egiteko ehotzen baitira.”<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errota motak|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/saiakera/237-saioa-urutxurtu-14160383|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref> </blockquote>Aurkitu diren aztarnek adierazten dutenez, erromatar-iberiar kulturan erroten erabilera oso zabalduta zegoen. Erromatarren gudarostean, hamar pertsonetatik batek, eskuzko errota bat zeraman. Erromatar errotak [[Buñuel|Buñuelen]], [[Los Arcos|Los Arcosen,]] [[Artaxoa|Artaxoan]] ([[Nafarroa Garaia|Nafarroa]]), [[Santo Domingo de la Calzada|Santo Domingo de la Calzadan]] ([[Errioxako Autonomia Erkidegoa|Errioxa]]), eta Oiartzunen ([[Gipuzkoa]]) aurkitu dira.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Erroten jatorria eta historia|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/idazlanak-mainmenu-476/saiakera/236-saioa-urutxurtu-45430406|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
=== Arditurri ===
Juan Guillermo Thalacker ingeniariak 1803an Oiartzungo Arditurriko meazuloak bisitatu zituen. 1804an plazaratu zen idatzian honela zioen: “putzu batzuetan oso ugariak dira esku-errotak, [[Granito|granitoz]] eginak“.
[[Arditurriko erromatar meatzeak|Arditurritik]] datozen hiru eskuzko errota berreskuratu dira. Lehenengoak neurri ertainak ditu, 60 cm-ko diametroa eta 35 cm-ko altuera. Eskuzko errota birakari honek bi pieza zituen: behekoa, finkoa, kono-formakoa eta erdian ardatzarentzat zulo bat zuena, eta goikoa, barnehutsa forma koniko horretara egokitzeko. Goiko harriaren muturretan errefortzu batzuk prestatzen ziren zurezko armazoia jartzeko, eta horren gainean biraketa-mugimendua egiten zen, giza besoekin edo animalien laguntzarekin. Bigarrenak goiko pieza baino ez du, eta eskuzko errota zirkular birakari bat da, oinarri finko bat duena, gutxi gorabehera laua, ildaskak zizelkatuak zituena, eta goiko pieza bat, aurrekoari egokitua; biak zulatuta daude ardatza igaro eta lurrera ainguratzeko. Goiko harriak ondo kortserbatutako eraztun bat du ardatzaren pasabidearen inguruan eta bertatik alea sartzen da. Gainera, mugimendu birakaria eragiteko, zurezko heldulekua posizio bertikalean finkatzeko zuloak ditu ertzean. Bigarren errota honek 44 cm-ko diametroa du eta harri granitikokoa da. Eta hirugarrena, Erromatar garaikoa hau ere, minerala apurtzeko granitozko harri leunduzko xafla bat da.
=== Ur-errotak ===
[[Fitxategi:Roda de Vitruvi.jpg|thumb|224x224px|Vitruviok deskribatutako urez eragindako erromatar irin-errota baten eredua]]
K.a.ko lehenengo edo bigarren mendean "la machinaria molae aquariae" edo ur-errota sortu zen, Marco Lucio Vitrubio erromatar ingeniariak K.a. lehen mendearen amaieran dokumentu bidez deskribatutako (Ktesibioren eta Arkimedesen torloju hidraulikoa, ardatz bertikaleko errota greziarraren tradizioari jarraiki) gurpil hidrauliko engranajedunaren lehen deskribapen teknikoa.
Errota-tramankuluen jatorria -metateari dagokion izendapen hori alde batera utzirik- erromatarren inperio hedakor bateko eskulan eskasiari zor zaio, eta VIII-IX. mendeetan sustraitzen da, bereziki penintsulan, [[Musulmanek Iberiar penintsula konkistatzea|musulmanek]] hartu eta hobetu baitzituzten, emaitza bikainekin. Zehazteko, [[Europa|Europan]] aipatzen dituzten lehen dokumentu idatziek 732-775 ([[Alemania]]), 798 ([[Frantzia]]), 831 ([[Burgos]]) eta abarren artean egon zirela adierazten dute.
Euskal Herriaren kasuan, ezagutzen diren lehenen errota hidraulikoak, lehen milurtekoaren amaieran eraiki ziren: Nafarroan, 802an; [[Araba|Araban]], 822an; [[Bizkaia|Bizkaian]], 1053an; [[Ipar Euskal Herria|Iparraldean]], 1125ean eta Gipuzkoan, 1141ean. Ziur aski lehendik ere ur-errotak izango ziren Euskal Herrian, baina ez da aurkitu inolako dokumenturik.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errota motak|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/saiakera/237-saioa-urutxurtu-14160383|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
Esan bezala, Gipuzkoan, lehen aipamen historikoa [[1141]]<nowiki/>ekoa da, [[Gartzia V.a Ramiritz]] edo Gartzia Berrezarlea nafar erregeak San Miguel de Excelsis komunitateari Berastegiko “molendinis“-ak entregatzeko emandako agindu batean jasotakoa.
==== Lehen aipamen idatziak ====
[[1328|1328an]] [[Alfontso XI.a Gaztelakoa|Alfontso XI.a erregeak]] [[Irun|Irun-Uranzu]] eta Oiartzungo [[Olagizon|olagizonei]] emandako Burdinolen Foruan honela jasotzen da: <blockquote>“...Otrosy, mandamos que los dichos ferreros para hazer / sus casas o ferrerías o molinos o ruedas, que / no ayan enbargo ninguno, no faziendo per/juizio a otros algunos, segund fuero de / ferrerías...“
“... E otrosy, mandamos que en la / nuestra tierra en las agoas, que puedan fazer / casas e ferrerías e molinos e ruedas / e veneras e redamientos e h[u]ertas / para las ferrerías, pagando nuestros derechos co/mo dicho es.
“... Otrosy, que / las ruedas e molinos que son de parte de / suso de las ferrerías e las aguas do están / pobladas qu’el agua con que las ferrerías han / e labrar, que las non represen ni enbarguen / ningunos...“</blockquote>
==== Aberastasun iturri ====
Errotak Oiartzungo garapen sozial eta ekonomikoan garrantzitsuak izan dira, Honen adierazle da diru-sarrera iturri honek historian zehar etxekoengan nahiz kanpokoengan piztu duen interesa.
[[Pablo Gorosabel|Pablo Gorosabelek]] “Diccionario histórico-geográfico-descriptivo de los pueblos, valles, partidos, alcaldías y uniones de Guipúzcoa” liburuan (1862) ondorengoa idazten du Oiartzun herriari eskainitako atalean:<blockquote>“Oiartzungo haranak ez zituen soilik arazoak eta desadostasunak izan Errenteriako [[Hiribildu|hiribilduarekin]], garai bateko buruarekin, baita probintziarekin ere. Ozta-ozta lortu zuen [[1453|1453an]] salbuespen-pribilegioa, eta, beraz, Gipuzkoako beste hiribilduetakoek egiten zuten moduan, askatasunez erabil zezaten nahi izan zuten bertako alkateek. Baina Errenteriako hiribilduak bere atxikipenari buruz jarritako errekurtso judizialen ondorioz, Errege-Grazia horrek ez zuen eraginik izan bat-batean, ondorioz Probintziak, Errenteriari mesede handia egiten ziolarik bere gestioetan. Hori izan zen desadostasunaren iturri. Oiartzungoek ez zuten ebazpena aintzat hartu eta ez zioten bere aginduei jaramonik egin. [[Ermandade|Ermandadeak]] beren aginduak betetzera bidalitako herritarrek Lope eta Mingot hil zituzten, beste batzuk zauritu zituzten, eta, azkenik, beste gehiegikeria larri batzuk egin zituzten. Probintzia, bere aldetik, bere buruari obeditzeko eta hain delitu izugarriak zigortzeko asmoz, jende askorekin eta indarrez sartu zen haran honetan. Bertan hartu zituen gotorlekuak eta etxe lauak; batzuk eraitsi eta beste batzuk erre zituen; irin-errotak deuseztatu zituen, gurpilak eta harriak apurtuz; burdinolak ere suntsitu zituen, haien txalupak eta erremintak eramanez, lan egin ez zezaten. Azkenean, bertako biztanleekin borrokatu eta haietako batzuk zauritu eta hil ondoren, probintziako Ermandadeak beste batzuk hartu zituen preso. Aldi berean, honek ordenantza batzuk egin zituen, eta zigor oso larrien pean debekatu zuen haran honetako lurraldean mota guztietako hornigaiak sartzea. Ikusten da, beraz, Oiartzungo harana eta probintzia benetako gerra egoeran eratu zirela, Gipuzkoako historiaren urtekarietan ezagutu ez den tamainako gerra egoera.”</blockquote>[[XVI. mendea|XVI. mendearen]] hasieran harana oparotasun eta hazkunde demografiko garai batean bizi zen, eta horrek espeziearen antropizazio eta okupazio handiagoa ekarri zuen, etxe eta instalazio berriak eraikitzeari esker, hala nola errotak eta burdinolak.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan 19 errota aipatzen dira [[1499|1499.]] urtean eta beste 3 hurrengo urteetan: [[Ihurrita errota|Yurritako errota]], Isastiko errota, Arizabaloko errota, Olaizolako errota, Makutsoko errota, Aranederreko errota, Ugarteko errota, Zuloagako errota, Pagoagako errota, Isasa errota, Aranburuko errota, Bidasoroko errota, Lasaoko errota, Eldozko errota, Torresko errota, besteak beste.
Oiartzungo errotek zuten garrantziaren jabe ziren noizean noiz bailara erasotzen zuten atzerritarrak ere. Honen adibide, 1719. urtean, Frantziarren inbasioaren ondotik Juansendoko errotan eragindako kalteak. (Oiartzungo artxibo historikoa).
==== Goieneko aldia ====
[[Ur-errota|Errota hidraulikoen]] ugaritzea [[XVIII. mendea|XVIII. mendean]] gertatu zen, artoaren iraultzak dakarren ehotzeko eskakizunaren gehitzeak bultzatuta. Jadanik [[XVII. mendea|XVII. mendean]] zeharo hedatuta zegoen artoaren nekazaritza Euskal Herri hezean, eta hasiera batean, artoa abereen janari moduan erabili bazen ere, laster giza-elikagai bezala onartu zen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Errota motak|url=https://www.idazten.com/index.php/eu/saiakera/237-saioa-urutxurtu-14160383|aldizkaria=www.idazten.com|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
[[Manuel Lekuona|Manuel Lekuonak]] "Del Oyarzun Antiguo" liburuan (1958), 1787. urteko estadistikak honela jasotzen ditu: <blockquote>"Bistan dugun estatistika [[1787|1787koa]] da. Urte horretan 567 etxebizitza zeuden bertan. Horietatik 16 errotak ziren. Biztanleak 3.341 ziren. Apaiza, 1; Onuradunak, 8; Sakristauak, 1; Elizgizonak 4; Kapareak, gizonezkoak eta emeak, 2.317; Abokatua, 1; Eskribauak, 3; Ikaslea, bat ere ez; Laborariak, 755; Jornalariak, 184; Merkataria, bat ere ez; Fabrikatzailea, bat ere ez; Artisauak, 97; Morroiak, 182; Erret soldatadun enplegatuak, bat ere ez; Foru militarrarekin, bat ere ez. Laburbiltzen dugun oharraren arabera, emakume ezkonduak gehiago dira gizon ezkonduak baino. Izan ere, gizon asko kanpoan daude, [[Caracas|Caracasen]], [[Bizkaia|Bizkaian]] edo [[Frantzia|Frantzian]], arotz edo ikazkin lanetan.”</blockquote>[[1850|1850ean]] [[Pascual Madoz|Pascual Madozek]] "Diccionario Geografico-Estadistico-Historico de España y sus posesiones en Ultramar" argitaratu zuen. Hiztegi honetan, bere garaikideen bizimodua jasotzen da, eta, aldi berean, leku, herri, hiribildu, hiri, barruti judizial eta probintzietako bakoitzean zegoen industria. Testuinguru horretan agertzen dira ibai errotak, [[Haize errota|haize errotak]], tahonak, olio errotak, batanak, [[Burdinola|burdinolak]] eta garai hartan hidraulikoki mugitzen ziren fabrika desberdinak. Oiartzunen 12 errota aipatzen ditu: Fagoaga, Zuloaga, Ugarte, Makutso, Araneder, Isasti, Yurrita, Aranguren, Eldoz, Txalaka, Errotazar eta Zuaznabar.
==== Gainbehera ====
Manuel Lekuonak "Del Oyarzun Antiguo" liburuan (1958), Oiartzun bailarako aberastasuna aztertzen dituen atalean, honela adierazi zuen: <blockquote>"Haraneko aberastasun hidraulikoari dagokionez, 18 eraikin dira adierazgarriak, gaur egungo edo hasierako industria-xedearen adierazle gisa, errotaren (errota) izena daramatenak: Aranguren 'go errota, Juansendo' ko errota, Zuaznabar 'ko errota, Errota xar, Txalaka' ko errota, Eldoz 'ko errota, Errota legor, Gordailegi edo Aritzabalo' ko errota, Iyurrita 'ko errota, Isasti' ko errota, Araneder 'ko errota, Makutso' ko errota, Ugarte 'ko errota, Errotaberri' ko errota, Bidasoro 'errota, Arraskue' ko errota, Zuloaga’ko errota, Paguaga’ko errota, 18 errota gaizki kontatuta, baina gaur egun ez dute dozena erdi baino gehiago lan egiten, eta gainerakoak desagertu egin dira. Horien zati bat Errenteria, Pasaia eta Hernaniko irin-industria handien ekintza xurgatzailearen ondorioz sortu da, eta beste zati bat energia elektrikoa sortzeko sortu da. Horietatik, gaur egun, honako zortzi hauek funtzionatzen dute haranean: Eldotz, Makutso, Zorrola, Berinberri, Paguaga 'ko errota, Naparribia, Penadai eta Okillegui.”</blockquote>Manuel Lekuonak aipatzen duen “dozena erdia“ ondorengo errotek osatzen dutela uste da: Ugarte‑errota, Arrasku‑errota, Araneder‑errota, Yurrita‑errota, Txalaka‑errota, Zuaznabar‑errota eta Juan Sendo‑errota.
Koldo Lizarralde Elberdin etnografoak 1980. hamarkadan gure herrialdean martxan zeuden errotak berrikusi zituen 2001. urtean: “Situación de los molinos Gipuzkoanos en el año 2001“. Oiartzunen, [[XXI. mendea|XXI. mendearen]] haseran, Arraskuko errota eta Yurritako errota aipatzen ditu martxan.
==== Kontserbazioa eta hedapena ====
2022tik Ugarte‑errota, Arrasku‑errota, Yurrita‑errota eta Txalaka‑errotako errotariek ekimen kulturalak antolatzen dituzte Oiartzungo bizimodu tradizionalaren adierazpena diren erroten balioa nabarmentzeko.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Oiartzungo Udala|url=https://www.oiartzun.eus/es/Actualidad/Noticias/20220429/Oiartzungo_errotak_ezagutzeko_aukera_Gipuzkoako_Erroten_Egunean|aldizkaria=www.oiartzun.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
[[Fitxategi:Kakao errota eskema.jpg|thumb|205x205px|Kakao errota eskema]]
== Kakaoa ehotzeko errota ==
[[Fitxategi:Kakaoa ehotzeko errotarriak Antonenen.jpg|ezkerrera|thumb|172x172px|Kakaoa ehotzeko errotarriak Antonenen.]]
1890eko Oiartzungo boto-emaileen erroldak 28 urteko Jose Juaquin Zalacain y Larramendi izeneko bat aipatzen du, helbidea Kale Nagusiko 26. zenbakian duena eta ofizioz [[Gozogile|gozogilea]]. Oiartzungo Udalaren 1943-1944ko akta-liburuan esaten denez, [[1944|1944ko]] ekainaren 21ean Martin Zalacain Eguinok kontzejuari txokolatea egiteko bere industria instalatuta zegoen lokal berean jarraitzeko baimena eskatu zion (Mola Jeneralaren kalea, 21). 1944ko industri zentsuan "Txokolate fabrika" bat aipatzen da Oiartzunen, Martin Zalakainena. Telefonoa ere bazuen, 6156 zenbakiduna!
Zalakainene etxeko Kakaoa ehotzeko errotaren errotarriak Kazkazuri plaza eta Antonene etxearen artean daude ikusgai.
== Magdalena kutxa ==
Oiartzungo errotariek egun desagertutako Magdalena baselizarekiko zuten ardura esanguratsua aipatzen du Manuel Lekuonak “Del Oyarzun Antiguo” liburuan (1958): <blockquote>"1560an San Lazaroren gaitzaz jotako infekziosoentzako ospitale bat egin zen Santa Maria Magdalena izeneko kapera ("Basilika") batekin. Leku honi Madalen-soro deitu zitzaion eta gaur egun mutilen eskola dago bertan. [[Baionako elizbarrutia|Baionako Apezpikuak]] baimendu behar izan zuen fundazioa, oraindik ere gure Eliza haren jurisdikziopean baitzegoen (…) 1566an Baionaren jurisdikzio sekularra amaitu zen Gipuzkoako eremu horretan, baita Baztango Bortzirietan ere.
[[1586|1586an]] Gipuzkoako Korrejidorearen komisario batek bisita egin zuen probintziako ospitaleak murrizteko azterketa egiteko, eta bisitan aurkitu zuten haraneko ospitaleak bi zirela: bata San Anton, gaixo guztientzat eta erromesentzat zena, eta bestea Magdalena, San Lazaroren gaitzarekin kaltetutakoentzat. [[1593|1593an]] komisario beraren bisita errepikatu zenean, San Anton ospitalerik ez zegoen, jada. Madalenakoak Santuaren Kapera bat zeukan sarreran, eta gaixoentzako Meza ematen zen. Herritar onek emandako oheak zituen; ondoan baratze on bat baina beste errentarik ez zuenez haraneko errotetan kaxa bat jartzen zen, eho behar zutenek irin eskukada bat bota zezaten, gero Ospitaleko Maiordomoak etxeko beharretarako biltzen zuena. Dohaitzan emandako behi batzuk ere bazituen'''.''' Data horretan eta medikuaren irizpenaren arabera, ospitalean bi gizon eta hiru emakume zeuden gaitzak jota... "</blockquote>
== Prezintoak eta isunak ==
[[1939|1939ko]] maiatzaren 14tik aurrera errazionamendua ezarri zen Espainia osoan.
[[1940|1940ko]] azaroaren 25ean [[Estatuko Aldizkari Ofiziala (Espainia)|Estatuko Aldizkari Ofizialean]] argitaratu zen: <blockquote>''«Ley 25 noviembre 1940 (Jefatura del Estado). Trigo. Autoriza clausura de molinos maquilleros.''<ref>https://www.boe.es/gazeta/dias/1940/11/29/pdfs/BOE-1940-334.pdf</ref>
''El gran número de molinos maquileros que existen en España, y la dificultad consiguiente de ejercer sobre ellos una estrecha vigilancia, son circunstanciasque determinan sea grande la cantidad de trigo que se moltura sin sujeción estricta a las normas establecidas por las Autoridades competentes. Estos hechos originan graves dificultades para el normal abastecimiento de trigo de la Nación, sobre todo en años de escasa cosecha como es la actual, haciéndose preciso, por consiguiente, tomar con carácter transitorio medidas restrictivas que terminen con este estado de cosas.''
''Por todo lo cual, dispongo:''
''Artículo 1º. Queda facultado el Delegado Nacional del Servicio Nacional del Trigo para ordenar la clausura, durante la actual campaña triguera, de los molinos maquileros que estime conveniente.''
''Art. 2º. Se derogan cuantas disposiciones se opongan al cumplimiento de esta Ley».'' </blockquote>[[1941|1941eko]] ekainaren 30eko lege berri baten bidez, errota makileroak itxi ziren, eta ehotzeko industriei irinak egiteko baimena ematen zitzaien. Bertan ahalmena ematen da, hala ere, Gariaren Zerbitzu Nazionalaren Ordezkaritza Nazionalari, egoki iritzitako errota makileroei lan egiteko aukera eman diezaien. Aitzitik, behin betiko ixtea, kasu bakoitzean erakunde horrek zehaztuko duen kalte-ordaina jasoko dute. Agindu horrek (hasiera batean) 1942ko uztailaren 1era arte izango zuen balioa.
Errota makileroen itxiera aginduak [[1952|1952ko]] ekainaren 15era arte iraun zuen.
Araudi horiek betetzen direla zaintzeko, aldian-aldian [[Guardia Zibila]] eta Gariaren Zerbitzu Nazionaleko ikuskatzailea errotara joaten ziren. Ekain aldera, hala erabakiz gero, Guardia Zibilak errotako harriak zigilatzen zituen. Errotariak urte horretako kanpainarako dokumentazioa behin lortuta zigiluak kentzera pasatzen ziren iraila aldera.
[[Antxon Agirre|Antxon Aguirre Sorondo]] etnografoak Gipuzkoako Gariaren Zerbitzu Nazionalak 1940tik 1960ra probintziako errotariei bideratutako jatorrizko espediente osoak aztertu zituen. 1940an martxan zeuden 142 erroten artean ditugu Oiartzungoak: Arrasku, Txalaka, Juansendo, Ugarte, Yurrita eta Zuaznabar.
Ehotze-kasu klandestinoen artean ondorengoa aipatzen du: <blockquote>''"1941eko azaroaren 26an Oiartzungo Arraskuko errotariaren aurkako salaketa, ezkutuko ehotzeagatik eta zigiluak hausteagatik. Tasen Probintzia Fiskaltzak zigor gogorra jarri dio: 10.000 pezetako isuna eta hiru hilabeterako ixtea. "'' </blockquote>Eta azpijokoen artean ezaguna den asmakizun hau: <blockquote>"Oiartzungo Arraskue-errotan, “Oiartzun“ ezizenez ezaguna eta erroten eraikitzaile-konpontzailea zenak, makinaren ardatza luzatuz beste errota txiki bat jarri zuen ganbaran. Ohiko harriak kentzen zituen, lan egitea ezinezkoa zela bistaratuz; lanaren ondoren, atzera lehen bezala uzten zuen errota ezer pasa ez balitz bezala".</blockquote>“Muga astoa eta haren ingurukoen kalamatrikak“ ipuinean (ilustrazioen egilea: Jokin Mitxelena; idazlea: Iban Apaolaza; 1545 Argitaletxea)<ref>{{Erreferentzia|izena=r01etpd158aa64558419b9ec5ed77644af02263cda|abizena=r01epd0122e4ed314423e0db04c97a47b5baa317f|izenburua='Muga astoa eta haren ingurukoen kalamatrikak'|hizkuntza=es|data=2023-07-24|url=https://www.kulturklik.euskadi.eus/creacion/2023/muga-astoa-eta-haren-ingurukoen-kalamatrikak-/webkklik01-detnewpr/es/|aldizkaria=www.kulturklik.euskadi.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref> jasotzen diren pasadizoetan azaltzen den moduan,[[Espainiako Gerra Zibila|1939ko gerra ostean]], ia bost urtez, Oiartzungo errotak prezintatuak zeuden bitartean herritarrek inguruko herrietako ([[Arantza]], [[Goizueta]], [[Lesaka]] eta San Anton) errotetan lortzen zuten arto irina. Joan-etorri gehienak gauez egin behar izaten zituzten.
== Errotariak ==
[[Fitxategi:Ihurrita.jpg|thumb|282x282px|Arrasku errota, Ugarte errota eta Yurrita errotako senideak.]]
“Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)“ liburuan Antxon Agirre Sorondok, ondorengo errotariak aipatzen ditu Oiartzungo errotetan:
* Txarondo errota: Urrupina eta Fermin “Ttitto“.
* Pagua errota: Pedro Jose Egiazabal e Inciarte eta Joaquin Aramendi “Frantzesa“.
* Zuluaga errota: Pedro Jose Egizabal.
* Ugarte errota: Josph. Ignacio de Olaciregi, Jose Nicolas Urdanpilleta y Peña, Jose Maria Urdanpilleta, Joaquina Artola eta Jose Maria Arruti.
* Arrasku errota: [[Inaxio Asteasuinzarra Lertxundi]], Jose Mari Asteasuinzarra Retegi eta Inaxio Asteasuinzarra Irastorza.
* Bidasoro errota: Francisco Elizondo Soroeta.
* Errotaberri: Inaxio Asteasuinzarra.
* Makutso errota: Mathias de Echegoyen.
* Araneder errota: Joseph Domingo Aleman, Miguel Ignacio Narvarte e Insauspe eta Felix Narvarte Igerategi.
* Isasti errota: Domingo Roteta y Gurmendi, Ignacio Roteta Aranburu eta Ceferino Irigoyen.
* Yurrita errota: Nicolas de Mitxelena, Juan Jose Lavie Astibia eta Nicolas Roteta Ezkurra.
* Txalaka errota: Diego Unanue Aristaran.
* Zuaznabar errota: Jose Antonio Zumeta Arregi, Ignacio Usandizaga Vidaur eta Miguel Ibarguen.
* Aranguren errota: Nicolas del Puerto eta Cosme Retegi Goñi.
Errotari guztien artean aipamen berezia egiten dio Antxon Agirre Sorondok Oiartzungo [[Inaxio Asteasuinzarra Lertxundi|Inaxio Asteasuinzarra]] “errota konpontzailea“-ri: <blockquote>Asteazuinzarrak mugarri bat ezarri zuen errotaritzaren historian. Bere jakinduria handia zen. Intuizio mekaniko handia zuen eta konponketa guztietan aditua. Errotaren teknologia menperatzen zuen tamaina guztietan eta Gipuzkoa osoa zeharkatu zuen, azken herriraino, errotaz errota. Probintzia osoan izan zen ezaguna. Inolako akatsik gabe esan daiteke bere garaian errotei buruz gehien jakin zuen gizona izan zela. </blockquote>
== Ikerketa etnografikoak ==
=== "Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)", Antxon Agirre Sorondo ===
1988. urtean Antxon Agirre Sorondok “Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)“ liburuan 20 errota aztertu zituen Oiartzunen: Txarondo‑errota, Pagua‑errota, Zuluaga‑errota, Sokolo‑errota edo Isatsola‑errota, Ugarte‑errota, Arrasku‑errota, Bidasoro‑errota, Errotaberri, Makutso‑errota, Araneder‑errota, Isasti‑errota, Iurrita‑errota, Eldotz‑errota, Txalaka‑errota, Errotazar, Zuaznabar‑errota, Juan Sendo‑errota, Aranguren‑errota, Errotalegor eta Auztegi‑errota.
=== "Situación de los molinos Gipuzkoanos en el año 2001", Koldo Lizarralde ===
Antxon Agirre Sorondok Gipuzkoako erroten inguruan burutu zuen ikerketan ezinbesteko laguntzailea izan zuen Koldo Lizarralde Elberdin etnografoa. Aditu honek, 1980. hamarkadan gure herrialdean martxan zeuden errotak berrikusi zituen 2001. urtean: "Situación de los molinos Gipuzkoanos en el año 2001"<ref>https://www.patrimur.es/documents/1806272/1815086/koldolizarralde.pdf/2ee2eeef-23fb-45f6-8feb-53c0fcb15c09</ref> Arro desberdinen artean Oiartzun ibaiaren arroa aztertzen du.
* Arraskue errota. "2001/08/31ean egindako bisitan errota funtzionamendu-baldintza ezin hobeetan dago. Une hartan jakin genuen Jose Mari Asteasuinzarra errotaria aurreko urtean hil zela, baina bere seme-alabek arbasoen bideari jarraitzen diote. Inaxio semeak errotarekin aurrera jarraitzeko asmo irmoa azaldu zuen, nahiz eta inguruko etxeak egiteko obrek ubidean eragindako kalteak handiak izan. Gaur egun, errota zaintzeaz arduratzen diren maizterrak dituzte".
* Yurrita errota. "2001/08/31ean Nicolas Roteta jabeak, 86 urterekin, egin zigun kasu. Errota martxan zegoela jakinarazi zigun bisita horretan, eta orain bere semearen ardurapean zegoela. Errotaren ondoan dagoen pentsu-biltegia eta partikularrentzat ehotzen dute".
[[Fitxategi:Harrobien kokapena.png|thumb|287x287px|Oiartzunen katalogatutako errotarri-harrobien kokagunea]]
=== “Errotarri“ Proiektua, Javier Castro ===
2020-2022 urte bitartean Javier Castro Montoya [[Aranzadi Zientzia Elkartea|Aranzadi Zientzia Elkarteko]] [[Etnografia]] saileko kideak, Yurrita Errota Sustatzeko Elkartearekin elkarlanean, 3 errotarri-harrobi katalogatu zituen Oiartzunen:
Europa mailako Web orrialdean jaso dira:<ref>http://meuliere.ish-lyon.cnrs.fr/</ref>
Errotarri-harrobia errotarria fabrikatzeko arroka-ustiategi bat da. Harginek landutako harriak irin-errotak zituzten helmuga. [[Antzinaroa|Antzinarotik]] [[Aro Modernoa|Aro Modernora,]] harriak herriguneetatik hurbilen zeuden harrobietan prestatzen ziren, garraioak berekin zekartzan zailtasunak zirela eta. Oiartzun bailarako errotarrien inguruko jarduera artxibo historikoetan jasotzen da:
* [[1512|1512an]] Martin de Erausok, hargin-maisuak, Oiartzungo bizilagunak, errotarri batzuk saldu zituen hautsez ehotzeko, 4 harriko bi lotetan aldi bakoitzean, harri bakoitzak 1500 mirariren prezioa zuelarik (gutxi gorabehera 4 dukat).
* [[1536|1536an]] honako hau aipatzen da: “ (...) ''ay otra librança de Juanes de Heraso, vecino de Oyarçun, de treze ducados hecha a XVIII de abrill por razon que el dicho Juanes hizo traer çiertas piedras para los molinos de conçejo'' (...)"
* [[1716|1716an]] honako hau aipatzen da: “(...) ''en el partido de Zorrola conzejil de VS se alla una cantera donde se puede sacar piedra de moler zeberas en los molinos'' (...)“
* [[1731|1731an]] Azerigorri/Altzi inguruan harrobi bat aipatzen da, Oiartzunek Iruni egindako kexa baten ondorioz; izan ere, Irungo ikazkinak Oiartzungo udal-mugartean baimenik gabe sartu ziren, txondorretarako egurra mozteko, eta beste pertsona batzuek irina ehotzeko harriak ateratzeko.
* [[1750|1750an]] Errenteriako Gabiriaerrota ([[Gabierrota]]) errotako errotari den Antonio Mendizabali Bernardo Etxeberria hargin-maisuak Oiartzundik idoki duen errotarria errotara eraman ahal izateko baimena ematen dio Oiartzungo Udalak.
* [[1867|1867an]] Jose Esteban Irigoien Oiartzuarrak Dn Ramon Zabala y Salazarri honela idazten dio: “(...) ''hace bastante tiempo que le hable al hijo del Señor Garbuno sobre las consabidas piedra molideras de Trebiño, y de la cantera de los montes de Oyárzun'' (...) ''y de las canteras de Oyárzun dice que una buena piedra cuesta un dineral'' (...)“. Jose Antonio Garbunoren erantzun gutunean ondorengoa irakur daiteke: “(...) ''Las dos duras arrancadas en el monte de Oyárzun tambien para la molienda costaron 13 onzas de oro'' (...)“.
==== Errotarri harrobiko aurkikuntzak ====
<gallery widths="170" heights="170">
Fitxategi:Berindoitz.jpg|Berindoitz 2020
Fitxategi:Zelaiburu.jpg|Zelaiburu 2020
Fitxategi:Antzuzabaleta erreka.jpg|Antzuzabaleta erreka 2021
Fitxategi:Zorrola.jpg|Zorrola 2022
</gallery>
== Kultura ==
=== “Errota zahar maitea“, Juan Mari Lekuona ===
Ondorengo bertso hauek [[Juan Mari Lekuona Berasategi|Juan Mari Lekuona]] (1927-2005) oiartzunarrari zor dizkiogu. Juan Mari Lekuonak bere osabaren Manuel Lekuona jarraitzailea izan zen eta osabaren bidea jorratuz, ahozko tradizioaren eta herri-lirikaren ezagule aparta izan zen.
{{Zutabe-zerrenda|kopurua = 2|
Errota zahar maitea
uraren ertzean,
uraren ertzean da
basati beltzean:
negar egiten dezu
alea txetzean.
Ni ere triste nabil
zutaz oroitzean.
Zotin sekua dagi errotarriak,
itzalitako izar diztirak
dira neretzat zure begiak.
Izar eder bat dago
hor goiko lepuan.
Errota zaharra, berriz,
erreka zokuan.
Berebiziko pena
badaukat barruan:
ezin gindezke bizi
elkarren onduan.
Bizitzaren legea nahi det onartu.
Halabeharra koraiaz hartu.
Berez dijoana zertan behartu?}}Errota zaharra, artzain bizitzaren eta nekazari kultura baten pareko, bere esperientziatik jasoa eta bere sentsibilitate estetikoan txertatua, Juan Mari konturatu zen mundu baten aldaketa sakonen aurrean aurkitzen ginela, eta ez zuela luzaroan aukerarik izango errotaren trangaren musika iluna entzuten jarraitzeko.
[[Xabier Lete]] eta [[Lourdes Iriondo|Lurdes Iriondo]] bikoteak kantatuz zabaldu zuten kantu hau Euskal Herrian.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Gabi de la Maza|izenburua=Errota zaharra Lourdes Iriondo-Xabier Lete|data=2009-03-26|url=https://www.youtube.com/watch?app=desktop&v=TXA8jZnAID4|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
== Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea ==
[[Fitxategi:2022 erroten eguna.jpg|ezkerrera|thumb|244x244px|2022 erroten eguna. Bisita gidatua.]]
2015eko azaroaren 25ean Eusko Jaurlaritzak [[Ihurrita errota|Yurrita errota]], kanala eta presa Kultura Ondasun gisa, Monumentu izendapenaz, Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusian sartu zuen.<ref>{{Erreferentzia|izena=r01e00000fe4e66771ba470b8c53a3375b90675c3|abizena=r01epd0122e4ed314423e0db04c97a47b5baa317f|izenburua=AGINDUA, 2015eko azaroaren 25ekoa, Hezkuntza, Hizkuntza Politika eta Kulturako sailburuarena, Oiartzunen (Gipuzkoa) den Yurrita edo Ihurrita errota, kultura-ondasun gisa, monumentu izendapenaz Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusian sartzeko dena.|hizkuntza=eu|data=2015-11-28|url=https://www.euskadi.eus/eusko-jaurlaritza/-/eli/es-pv/o/2015/11/25/(7)/dof/eus/html/|aldizkaria=www.legegunea.euskadi.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
2018ko ekainean Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea sortu zen. Helburu nagusia, Ondare historiko, teknologiko, antropologiko eta etnografikoaren zati den Errota zaindu eta ezagutaraztea da. Zentzu honetan asko dira azken urteetan Elkarteak antolatu edo sustatutako ekintza kulturalak. Gainera, Oiartzungo ''Ondare Mahaiko'' partaide, Herriko zenbait eragileekin batera, Oiartzun herriko kultura eta ondarea berreskuratzearen aldeko ekimenak bultzatzen ditu.<ref>https://ondarea.oiartzun.eus/eu/ondare-mahaia/eragileak</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Oiartzungo Udala|url=https://www.oiartzun.eus/es/Actualidad/Noticias/20230801/Ondare_mahaiko_kideek_jaso_dute_2023ko_kultur_saria|aldizkaria=www.oiartzun.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Oiartzungo Udala|url=https://www.oiartzun.eus/eu/Zer_berri_/Udal_berriak/20230509/Oiartzungo_errotak_ezagutzeko_ibilaldi_gidatua_egingo_dute_igandean|aldizkaria=www.oiartzun.eus|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
2022tik ospatzen da ''Erroten Eguna'' Oiartzunen. Ekimenaren eragileak ''Yurrita Errota Sustatzeko Elkartea'', herriko errotariak, Ondarearen Mahaia eta Oiartzungo Udala dira. Bere helburua erroten funtzionamendua ezagutu eta ondare honen balio historiko eta kulturalaz jabetzea da.<ref name=":0" />
== Errotak''' ''' ==
Antxon Agirre Sorondok “Tratado de molinología (los molinos de Guipúzcoa)“ liburuan 20 ibai-errota aztertu zituen:
=== 1. Txarondo-Errota ===
[[Ergoien (Oiartzun)|Ergoien]] auzoan, Oiartzundik Lesakarako errepidean, Penadegi errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X595528, Y4792197. [[Fitxategi:Txarondoko errota.jpg|thumb|256x256px|Txarondo errota|erdian]]
1980. urteko OIARTZUN aldizkarian Iñaki Arbelaitz-ek honela idazten du:
1900erako eginda zeuden Naparobi edo Portuberri zentraletik oso gertu Makinetxe de Ergoyen zentraleko urak elikatzen zituzten kanalak.
Ttitto errotaria urik gabe geratzen zen, jakina, bere errotaren azenaia (turbina) mugituz, ubideekin ibaiak murrizketa handia jasan baitzuen. Txarondoko errotak ez zuen arto askorik ehotzen (artorik apenas iyotzen zen ordurako). Errotaren gainbehera zen.
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: -
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: -
XIX. mendearen amaieran ehotu zuen azken aldiz.
Urrupina sendia eta Fermin "Ttitto" izan ziren azken errotariak.
2024 antapara eta errotapea gordetzen ditu. Makineria desagertua dago.
=== 2. Pagua-Errota ===
Ergoien auzoan, Oiartzundik Lesakarako errepidean, "Paqui" tabernaren ondoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X594736, Y4793336.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Pagoagako errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 500 litro segundoko
Ur saltoa: 8,2 m
Kanalaren luzera: -[[Fitxategi:Pagua.Mapa.png|thumb|348x348px|Pagua errota 1900eko mapan. |erdian]]1929. urtean Candido de Orbek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
1960. urtean ehotu zuen azken aldiz.
Joaquin Aramendi, "Frantzesa", izan zen azken errotaria. Cecilia Egiazabal eta bere semea Juan izan zituen laguntzaile.
2024ean errotapea gordetzen da bakarrik.
=== 3. Zuluaga-Errota ===
Ergoien auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X593801, Y4793823[[Fitxategi:Txarondo errota.jpg|thumb|Zuluaga errota|erdian]]
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Zuloagako errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 7
Emaria: 250 litro segundoko
Ur saltoa: 2,5 m
Kanalaren luzera: 275 m[[Fitxategi:Zuloaga.Mapa.png|thumb|307x307px|Zuloaga errota 1900eko mapan.|erdian]]Gipuzkoan inoiz izandako errotarik handienetarikoa.
Errotak 1933an utzi zion funtzionatzeari, urte hartan gertatutako uholdeek eragindako kalteen ondorioz.
Zuloagako errotaren azken errotariak Barbara Antonia Etxebeste Lekuona eta bere seme-alabak izan ziren: Tomas “Kazko”, Margarita eta Karmen Egiazabal. Garai hartan hutsik zegoen Zuloagako errotan bizitzen hasi ziren. Aurretik Juan Kruz Elizegi ospetsua izan zen errotari etxe honetan, ''Pello Errota'' bertsolari famatuaren ahaidea.
2024ean errotatik geratzen den bakarra eraikina eta presaren hondakinak dira, eta irteerako ahoa ere ikus daiteke.
=== 4. Sokolo-Errota edo Isatsola-Errota ===
Ergoien auzoan, Zuloagako errotaren ondoren, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X593387, Y4793916.
Manuel Lekuonak “Del Oyarzun Antiguo” liburuan honela dio:
"Torrea eta Olajaundegui, Ergoien bidean, Isasa edo Isatse etxea ere izan zen. Haren hondarren artean sakabanatuta daude, eraikin mota hartako elementuak, hala nola abizenaren ate arkudunak eta noblezia-armarria, etab. Haren burdinola gaur egun SOKOLO deitzen den horretan egon zen, baina dokumentuetan ISATSOLA izenarekin agertzen da. Etxetik oso gertu, minerala kiskaltzeko bi labe daude, eta, denboraren poderioz, kareharrizko labeak ere izan ziren".
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Isasa errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: -
Emaria: -
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: -
Errotaren makineria XIX. mendearen amaieran edo XX. mendearen hasieran desagertu zela uste da.
1981ean Presa handia dago oraindik, eta, hala ere, apenas geratzen den eraikinaren hondarrik. Lehen errota zegoen lekuan, harri batzuk eta "antepara" eder bat besterik ez dira geratzen.
=== 5. Ugarte-Errota ===
[[Altzibar]] auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X592919, Y4794098. [[Fitxategi:Ugarte errota.jpg|thumb|Ugarte errota|erdian]]
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Ugarteko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 480 litro segundoko
Ur saltoa: 3,3 m
Kanalaren luzera: 500 m[[Fitxategi:Ugarte.Mapa.png|thumb|Ugarte errota 1900eko mapan|erdian]]1929. urtean Dolores Bidaola Ugartek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
1978. urtetan ehotu zuen azken aldiz.
Jose Maria Arruti izan zen azken errotaria.
Bere handitasun osoan gordetzen da. Azpiegitura ondo kontserbatuta dago.
=== 6. Arrasku-Errota ===
[[Karrika (Oiartzun)|Karrika]] auzoan, izen bereko errekako urekin elikatzen da. Eraikina errekaren eskubi aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X593054, Y4792982.[[Fitxategi:Arraskuko errota.jpg|thumb|232x232px|Arrasku errota.|erdian]]
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: 120 litro segundoko
Ur saltoa: 3,6 m
Kanalaren luzera: 100 m [[Fitxategi:Arrasku.Mapa.png|thumb|233x233px|Arrasku errota 1900eko mapan.|erdian]]
1929. urtean Ignazio Asteasuinzarrak errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
2024ean artoa etxerako ehotzen du.
Inaxio Asteasuinzarra Irastorza da errotaria.
Errotako makineria eta azpiegitura hidraulikoa oso ondo kontserbatzen dira.
Pieza bakarreko harrizko turtukia gorderik dago errotan. Honako inskripzioa du: “''LO ISO JULIAN DE ASTEASUINZARRA EN EL AÑO 1848''”.
=== 7. Bidasoro-Errota ===
Karrika auzoan, izen bereko errekako urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X592897, Y4793118.[[Fitxategi:Bidasoroko errota.jpg|thumb|208x208px|Bidasoro errota.|erdian]]
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Bidasoroko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 120 litro segundoko
Ur saltoa: 1,4 m
Kanalaren luzera: -[[Fitxategi:Bidasoro.Mapa.png|thumb|208x208px|Bidasoro errota 1900eko mapan.|erdian]]1929. urtean Ignazio Asteasuinzarrak errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
Ildefonso Mitxelena izan zen azken errotaria. Arotza ere izan zen eta tornua, zerra, eta bestelako tresnak eragiteko energia hidraulikoaz baliatu zen.
2024ean errota zaharra erabat ordezkatu zuen eraikin berria baino ez da geratzen.
=== 8. Errotaberri ===
Alzibar auzoan, Karrika errekako urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X592773, Y4793765.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 154 litro segundoko
Ur saltoa: 4,5 m
Kanalaren luzera: -[[Fitxategi:Errotaberri.Mapa.png|thumb|257x257px|Errotaberri 1900eko mapan.|erdian]]1929. urtean Domingo Sorondok errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
[[XX. mendea|XX. mendearen]] erdialde arte argi indarra sortu zen bertan.
Sorondo sendiaren esku egon zen errota bere lekuan bakailao-lehortegi bat eraiki zen arte.
2024ean presa eta irteerako ahoa gordetzen dira bakarrik.
=== 9. Makutso-Errota ===
[[Iturriotz (Oiartzun)|Iturriotz]] auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren eskubi aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X592026, Y4794084.[[Fitxategi:Makutsoko errota.jpg|thumb|250x250px|Makutso errota.|erdian]]
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Makutsoko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: -
Emaria: 700 litro segundoko
Ur saltoa: 3 m
Kanalaren luzera: -
1812ko Udal Artxiboan ( B-Neg. 5-Liburua 2.-Exp. 2), ''Mathias Echegoyen'' aipatzen da ''Macuso'' Errotako errotari gisa, baina 1889an, jada, Makutso errota ez da errota bezala azaltzen, baserri soil bezala, baizik.
1896ean Ramona Urdinola eta Maria Hompanera azaltzen dira finkaren jabe eta geroztik hainbat erabilera berri izan zituen: sagardo eta txakoli fabrika, zentral elektrikoa...
1929. urtean Margarita Arbidek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
1959an indar elektrikoa sortzen zuen.
1960an antepara estali egin zen.
2024ean ez dago errotaren aztarnarik.
=== 10. Araneder-Errota ===
Iturriotz auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen, Araneder baserriaren ondoan, Ugaldetxo eta Iturriotz artean: UTM 30N ETRS89 X591719, Y4794170.[[Fitxategi:Araneder errota.jpg|thumb|197x197px|Araneder errota|erdian]]
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Araneder-ko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 1.250 litro segundoko
Ur saltoa: 2,96 m
Kanalaren luzera: -[[Fitxategi:Araneder.Mapa.png|thumb|207x207px|Araneder errota 1900eko mapan.|erdian]]1929. urtean Teodoro Uriartek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
XX. mendearen lehen erdian ehotu zuen azken aldiz.
2024ean errotaren oinarria mantentzen da.
=== 11. Isasti-Errota ===
[[Ugaldetxo]] auzoan, Oiartzun ibaiaren eta Auztegi errekako urekin elikatzen zen. Eraikina Oiartzun ibaiaren eskuin aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591228, Y4794601. [[Fitxategi:Isastiko errota.jpg|thumb|Isasti errota|erdian]]
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Isastiko errota aipatzen da.11.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 1.400 litro segundoko
Ur saltoa: 3,2 m
Kanalaren luzera: 511 m [[Fitxategi:Isasti.Mapa.png|thumb|Isasti errota 1900eko mapan.|erdian]]1929. urtean Pablo Beinerek errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
XX. mendearen lehen erdian ehotu zuen azken aldiz.
Azken errotaria Zeferino Irigoien izan zen.
2024ean ez dago eraikinaren aztarnarik. Bere tokian etxebizitzak egin dira XXI. mendearen bigarren hamarkadan.
=== 12. Yurrita-Errota ===
Ugaldetxo auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen da. Eraikina ibaiaren eskuin aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X590755, Y4794984. [[Fitxategi:Kamara 1 162.jpg|thumb|188x188px|Yurrita errota|erdian]]
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Yurritako errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 645 litro segundoko
Ur saltoa: 2,8 m.
Kanalaren luzera: 270 m. [[Fitxategi:Yurrita.Mapa.png|thumb|190x190px|Yurrita errota 1900eko mapan|erdian]]XX. mendeko lehen bi hamarkadatan Errenteriako argiteria publikoarentzat argi indarra sortu zuen.
2015ean Eusko Jaurlaritzak Yurritako errota, kanala eta presa Kultura Ondasun gisa, Monumentu izendapenean, Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusian sartu zituen.<ref>{{Erreferentzia|abizena=GOIZARIN|izenburua=«Yurritako ondarea gordetzea, zabaltzea eta balorean jartzea da elkartearen helburua»|hizkuntza=eu|data=2020-05-10|url=https://www.diariovasco.com/oarsoaldea/oiartzun/yurritako-ondarea-gordetzea-20200510001429-ntvo.html|aldizkaria=El Diario Vasco|sartze-data=2024-11-10}}</ref>
=== 13. Eldotz-Errota ===
Iturriotz auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591744, Y4792341. [[Fitxategi:Eldotzko errota.jpg|thumb|148x148px|Eldotz errota|erdian]]
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Eldozko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: -
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: - [[Fitxategi:Eldoz.Mapa.png|thumb|154x154px|Eldotz errota 1900eko mapan.|erdian]]1865an Inazio Oiartzabal Olaziregi azaltzen da errotari.
Erabat desagertu da, noiz desagertu zen inork esaten ez badaki ere. Horma zahar batzuk besterik ez daude, eta sastrakak estalitako irteerako ahoaren hondarrak kontserbatzen dira 2024ean.
=== 14. Txalaka-Errota ===
Iturriotz auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen da. Eraikina errekaren eskuin aldean kokaturik dago: UTM 30N ETRS89 X591550, Y4793301.[[Fitxategi:Txalakako errota.jpg|thumb|Txalaka errota|erdian]]
Udal Artxibategiko agiri historikoetan Txalaka errota XVIII. mendearen hasieran aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: 150 litro segundoko
Ur saltoa: 2 m
Kanalaren luzera: 82 m [[Fitxategi:Txalaka.Mapa.png|thumb|Txalaka errota 1900eko mapan.|erdian]]
2024ean Iker Azurmendi da errotaria.
Errotako makineria eta azpiegitura hidraulikoa berriztatzen ari da.
=== 15. Errotazar ===
Ugaldetxo auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590977, Y4793834.
Errotarri pare kopurua: 1
Emaria: 141 litro segundoko
Ur saltoa: 2,9 m
Kanalaren luzera: -
Udal Artxibategiko agirietan Kosme Mitxelena ageri da errotari gisa XVIII. mendearen lehen erdian.
XX. mendearen hasieran errota martxan zegoen.
1931. urtean Rita Irazu Lopetegik errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
Eraitsia izan zen ondoren, eta 1972an «Errota-zarreko baserri» gisa azaltzen da.
=== 16. Zuaznabar-Errota ===
Ugaldetxo auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren eskuin aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590502, Y4794175.
Udal Artxibategiko agirietan errota gisa azaltzen da XVIII. mendearen erdian.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 525 litro segundoko
Ur saltoa: 3,45 m
Kanalaren luzera: - [[Fitxategi:Zuaznabar.Mapa.png|thumb|244x244px|Zuaznabar errota 1900eko mapan.|erdian]]1929. urtean Luis Zabala y Eznarrizagak errotan argi indarra sortzeko ur publikoen aprobetxamenduaren erregistroan inskribatzeko eskaera luzatu zuen.
Miguel Ibarguen Goñi izan zen azken errotaria.
Errotak 1973. urtean utzi zion irina egiteari.
=== 17. Juan Sendo-Errota ===
Ugaldetxo auzoan, Eldotz errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina errekaren eskuin aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590588, Y4794766.
Udal Artxibategiko agirietan errota gisa azaltzen da 1677. urtean.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 200 litro segundoko
Ur saltoa: 2 m
Kanalaren luzera: 210 m [[Fitxategi:JuanSendo.Mapa.png|thumb|Juan Sendo errota 1900eko mapan.|erdian]]XX. mendearen erdi aldera ehotu zuen azken aldiz.
Zuaznabarko industrialdea urbanizatu zenean eraitsi zuten eta erabat desagertua dago. Bere lurretan merkatalgune bat eraiki zen.
=== 18. Aranguren-Errota ===
Ugaldetxo auzoan, Oiartzun ibaiaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X590345, Y4795118.
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Arangurengo errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: 2
Emaria: 450 litro segundoko
Ur saltoa: 1,2 m
Kanalaren luzera: 180 m [[Fitxategi:Aranguren.Mapa.png|thumb|Aranguren errota 1900eko mapan.|erdian]]Auzotarrek esandakoagatik, 1968an utzi zion funtzionatzeari.
Zuaznabar eta Juan Sendo errotak bezala, merkatalgunea eraikitzerakoan desagertu zen.
=== 19. Errotalegor ===
Lintziringo auzoan, Lintzirin errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591251, Y4796197.
Errotarri pare kopurua: -
Emaria: -
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: -[[Fitxategi:Errotalegor.Mapa.png|thumb|Errotalegor 1900eko mapan.|erdian]]Lintziringo industriaguneak eraikitzerakoan desagertu zen.
=== 20. Auztegi-Errota edo Arizabalo-Errota ===
[[Arragua|Arraguako]] auzoan, Auztegiko errekaren urekin elikatzen zen. Eraikina ibaiaren ezker aldean kokaturik zegoen: UTM 30N ETRS89 X591810, Y4795601. [[Fitxategi:Auztegi errota.jpg|thumb|151x151px|Auzitegi errota|erdian]]
Oiartzungo “Estimaciones fiscales de vecinos y bienes raices (1499 - 1520)” liburuan Arizabaloko errota aipatzen da.
Errotarri pare kopurua: -
Emaria: -
Ur saltoa: -
Kanalaren luzera: - [[Fitxategi:Auztegi.Mapa.png|thumb|169x169px|Auzitegi errota 1900eko mapan.|erdian]]
Pentsa daiteke XX mende hasieran utzi ziola lan egiteari, eta horrek justifikatuko luke inork funtzionamenduan ezagutu ez izana, ezta erregistroetan inoiz inskribatu ez izana ere.
== Erabilitako bibliografia ==
* Del Oyarzun antiguo liburua. Manuel de Lekuona.
* Oiartzun 1980 (78-81) Errotak. A. Agirre.
* Oiartzun 1981 (92-95) Molinos en Oyarzun II. A. Agirre.
* Oiartzun 1982 (76-77) Los molinos de Oiartzun. A. Agirre.
* Oiartzun 1983 (21-24) . Los molinos de Oiartzun IV parte. A.Agirre.
* Oiartzun urtekaria 1982. (81-82). Algunas notas sobre Errotaberri y otras curiosidades de la vida molinera. Iñaki Arbelaitz.
* Tratado de molinología liburua. Antxon Agirre. Donostia Eusko Ikaskuntza 1988.
* Oiartzungo urtekaria 1989 (17-20). Tratado de molinologia. Antxon Agirre.
* Xanistebanak 2008 (51-53) Los chocolateros de Oiartzun. Antxon Agirre.
* Oiartzungo artxibo historikoa.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* [https://ataria.eus/zizurkil/1651823725860-errota-baten-funtzionamendua Ur-Errotak, nolakoak dira eta nola dabiltza. Bideoa.]
* [https://ahotsak.eus/oiartzun/gaiak/090105/ Jasotako hainbat testigantza.]
[[Kategoria:Oiartzungo eraikinak]]
[[Kategoria:Errotak]]
[[Kategoria:Ondarea]]
[[Kategoria:Teknologia]]
[[Kategoria:Antropologia]]
[[Kategoria:Etnografia]]
[[Kategoria:Herri arkitektura]]
[[Kategoria:Azpiegitura hidraulikoak]]
[[Kategoria:Teknologia iraunkorrak]]
[[Kategoria:XVI. mendea]]
[[Kategoria:XVII. mendea]]
[[Kategoria:XVIII. mendea]]
[[Kategoria:XIX. mendea]]
[[Kategoria:XX. mendea]]
[[Kategoria:XXI. mendea]]
6h0jtm54enxqbunsjj1u5sj036s3i2x
Laura de Force Gordon
0
1212910
9975481
9966196
2024-11-20T18:36:37Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975481
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Laura de Force Gordon''' sortzez '''Laura de Force''' ([[Pennsylvania]], [[Ameriketako Estatu Batuak]], [[1838|1838ko]] [[Abuztuaren 17|abuztuaren 17a]] - Lodi, [[1907|1907ko]] [[Apirilaren 5|apirilaren 5a]]) Kaliforniako abokatua zen, egunkari editorea eta [[Suffragette|sufragista]] nabarmena. Bera izan zen Estatu Batuetan egunkari bat zuzendu zuen lehen emakumea ("''Stockton Daily Leader" (''Stockton-eko Eguneroko Liderra), 1874), eta bigarren emakume abokatuak praktikan onartu zutena Kalifornian.
Aktibista gisa, [[Woman Lawyer's Bill|Emakumeen Abokatuaren Lege Proiektua]] defendatzaile giltzarria izan zen Gordon, eta Kalifornian legea gauzatzeko aukera eman zien emakumeei. Kaliforniako Konstituzioan atal bat sartzearen alde ere egin zuen, Estatuari emakumeei edozein lanbidetan aritzea oztopatzea debekatzeko.
== Haurtzaroa ==
Laura de Force Gordon (Laura de Force jaioa) [[:en:North_East,_Pennsylvania|North East-en, Pennsylvania,]] jaio zen, 1838ko abuztuaren 17an, Abram de Force eta Catherine Doolittle Allen izan ziren haren gurasoak. Familiak bederatzi seme-alaba zituen. Aitak erreumatismoaren aurka borrokatu zuen, baina umeek (gutxienez bi alaba barne) hezkuntza jaso zuten eskola publikoetan.<ref name=":0" />
Haurretako bat hil ondoren, familiak espiritualismora jo zuen [[1855|1855ean]].<ref name=":0" />Gordon-ek 15 urte besterik ez zituen [[Ipar-ekialdeko Estatu Batuak|Estatu Batuetako ipar-ekialdea]] bisitatu zuenean jendaurrean hitzaldiak emanez<ref name=":0" />[[Boston|Bostonen]] 18 urterekin eman zuen hitzaldia. Ekitaldi horietako batean, Charles H. Gordon izeneko mediku eskoziar bat ezagutu zuen, eta harekin ezkondu zen [[1862|1862an]].<ref name=":0" />Mendebalderantz mugitu ziren pixkanaka, lehenik [[New Orleans]]-era ([[Ameriketako Estatu Batuetako Gerra Zibila|Gerra Zibilean]] gizona han destinatu zuten), gero [[Nevada|Nevada-ra]], eta azkenik [[Kalifornia|Kalifornian]] kokatu ziren [[1870|1870ean]].<ref name=":0" />
[[1878|1878.]] urtea baino lehen, senarrarengandik dibortziatu zen adulterioagatik. Geroago, bere buruaz sarritan hitz egin zuen alargun gisa, dibortziatua beharrean, alarguntasuna "azalpen onargarriagoa" baitzen "gizonaren babes faltagatik".
== Kazetaritza ==
[[Fitxategi:Portrait_of_Laura_de_Force_Gordon_from_World_Columbian_Exposition_publication.png|thumb|[[1892|1892an]] Kolonbiako Erakusketan argitaratutako bere hitzaldiaren erretratu ofiziala.]]
[[1873|1873an]], Gordon, ''Stockton Narrow Gauge''-ko editore eta erreportaria bihurtu zen. [[1874|1874an]], ''Stockton Weekly Leader'' (Asteroko liderra) erosi zuen eta egunkari egunerokoan bihurtu zen, Estatu Batuetako egunkari bateko lehen emakumezko editorea izatera helduz. [[1876]] eta [[1878]] artean, ''Oakland-eko Daily Democrat'' argitaratu zuen. Aldi horretan, ''Sacramento Bee''-rako eta beste egunkari batzuetarako korrespontsal lanetan ere aritu zen, Estatuko [[:en:California_State_Assembly|Assembly]]<nowiki/>ren (Asanblada) pisuan prentsa-idazmahai bat zuela. Pazifikoko Kostaldeko Prentsa Elkartearen antolatzaile ere jardun zuen.
== Aktibismo sufragista ==
[[Fitxategi:DeForceGordon-advertisement.jpg|thumb|Publizitatea San Francisco Alta egunkarian, Gordonek [[1870|1870ean]] emandako sufragioari buruzko hitzaldi baterako.]]
[[1860|1860ko]] hamarkadaren amaieran, Gordon-en hizketa-karrera espiritualismotik emakumeen eskubideetara igaro zen, agian espiritualismoak igualitarismoan eta [[Genero-berdintasun|sexuen arteko berdintasunean]] zuen enfasiaren eraginez. Gordon-ek [[1868|1868ko]] [[Otsailaren 19|otsailaren 19an]] [[San Frantzisko (Kalifornia)|San Frantziskon]] egin zuen hitzaldia, ''"The Elective Franchise: Who Shall Vote"'' (Hautapen-frankizia: Nork Bozkatuko du) izenekoa, Kalifornian mugimendu sufragistan egindako lehena izan zen.<ref name=":0" />Jendetza sanoa erakarri zuen, eta horietako batzuk lider bihurtu ziren Kaliforniako mugimendu sufragistan.<ref name=":0">{{erreferentzia|izena=Rene Frances|abizena=Hawkins|urtea=1997|izenburua=LAURA DE FORCE GORDON:
FRAGMENTS OF A FEMINIST PIONEER|argitaletxea=Stanford|orrialdeak=1-37|hizkuntza=English|url=https://wlh-static.law.stanford.edu/papers/GordonL-Hawkins97.pdf}}</ref>
[[1870|1870ean]], Kaliforniako Emakumeen Sufragioaren Elkartea sortzen lagundu zuen, eta sufragioari buruzko 100 hitzaldi baino gehiago eman zituen: Gordon-ek Nevadan ere sufragioaren aldeko lana egin zuen Nevadan, estatu osoan hitz eginez [[1860|1860ko]] hamarkadaren amaieran eta estatuko legealdiaren aurrean [[1871|1871n]]. <ref>{{erreferentzia|urtea=2019|izenburua=obituaries/laura-de-force-gordon-overlooked|orrialdea=NYTimes|hizkuntza=English|url=https://www.nytimes.com/2019/01/09/obituaries/laura-de-force-gordon-overlooked.html|aldizkaria=NY Times}}</ref>Une hartan bere hitzaldiari buruz idazten zuen artikulu batek "su likidozko korronte bat bezala" deskribatzen zuen.
Hego-mendebaldetik kanpo ere bidaiatu zuen Gordon-ek, [[1872|1872ko]] Sufragioaren Elkarte Nazionalean Kalifornia ordezkatuz, [[New York|New York hirian]]. [[1872|1872ko]] Konbentzio Errepublikar Liberalean, [[Susan B. Anthony|Susan B.Anthony]]-rekin batera, alderdiari Kaliforniako ordezkari joateko eskatu zion ("barrez") eta sufragioren aldeko ebazpena aurkeztu zuen.<ref>{{Cite news|abizena=Chase|izenburua=Cincinnati.|izena1=Salmon|data=1872-05-02|url=http://fultonhistory.com/highlighter/highlight-for-xml?altUrl=http%3A%2F%2Ffultonhistory.com%2FNewspapers%25206%2FNew%2520York%2520NY%2520Evening%2520Telegram%2FNew%2520York%2520NY%2520Evening%2520Telegram%25201872%2520May%2520-%25201872%2520Oct%2520Grayscale.pdf%2FNew%2520York%2520NY%2520Evening%2520Telegram%25201872%2520May%2520-%25201872%2520Oct%2520Grayscale%2520-%25200015.pdf%23xml%3Dhttp%3A%2F%2Ffultonhistory.com%2FdtSearch%2Fdtisapi6.dll%3Fcmd%3Dgetpdfhits%26u%3D318a5024%26DocId%3D11671199%26Index%3DZ%253a%255cIndex%2520I%252dE%252dV%26HitCount%3D5%26hits%3D9c%2B9d%2B9e%2B391%2B392%2B%26SearchForm%3D%252fFulton%255fNew%255fform%252ehtml%26.pdf&uri=http%3A%2F%2Ffultonhistory.com%2FNewspapers%25206%2FNew%2520York%2520NY%2520Evening%2520Telegram%2FNew%2520York%2520NY%2520Evening%2520Telegram%25201872%2520May%2520-%25201872%2520Oct%2520Grayscale.pdf%2FNew%2520York%2520NY%2520Evening%2520Telegram%25201872%2520May%2520-%25201872%2520Oct%2520Grayscale%2520-%25200015.pdf&xml=http%3A%2F%2Ffultonhistory.com%2FdtSearch%2Fdtisapi6.dll%3Fcmd%3Dgetpdfhits%26u%3D318a5024%26DocId%3D11671199%26Index%3DZ%253a%255cIndex%2520I%252dE%252dV%26HitCount%3D5%26hits%3D9c%2B9d%2B9e%2B391%2B392%2B%26SearchForm%3D%252fFulton%255fNew%255fform%252ehtml%26.pdf&openFirstHlPage=false|kazeta=The Evening Telegram|accessdate=2017-05-30}}</ref>
[[1879|1879an]] bere ibilbide legala hasi ondoren, bere aktibismo sufragistarekin jarraitu zuen. 1884 eta 1894 artean Kaliforniako Estatuko Sufragioaren Elkarteko presidentea aukeratu zuten, eta [[1888|1888ko]] presidente hauteskundeetan mugimenduaren izenean ordaindutako hizlaria izan zen. [[1892|1892an]], Chicagoko Erakusketa Kolonbiarrean hitz egin zuen.
Gordon emakume ekintzaile sufragisten adar "erradikalaren"<ref>{{Erreferentzia|izena=Gayle|abizena=Gullett|izenburua=Becoming Citizens: The Emergence and Development of the California Women's Movement, 1880-1911|argitaletxea=University of Illinois Press|hizkuntza=en|data=2000-02-07|url=https://books.google.es/books?id=3zSvEysJdswC&pg=PA13&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|isbn=978-0-252-09331-9|sartze-data=2024-11-10}}</ref>ataltzat jo zuten: neurri batean, bere dibortzioa eta espiritualismoarekin<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Robinson|izenburua=Women Lawyers in the United States|orrialdea=26|izena1=Lelia|data=January 1890|url=https://books.google.com/books?id=-PqRAAAAIAAJ&pg=PA26|kazeta=[[The Green Bag (1889–1914)|The Green Bag]]|liburukia=II}}</ref>lotura zuelako. Bere berriemaileak Henry George eta [[Susan B. Anthony]] izan ziren'''.'''
== Aktibismo legala eta karrera ==
Bere sufragio eta argitalpen lanaren ondorioz, Gordon aski ezaguna zen Kaliforniako zirkulu politikoetan, eta Estatu Senaturako 200 boto ere jaso zituen [[1871|1871n]].Horrek, Clara Shortridge Foltz kide sufragistarekin batera, Emakumeen Abokatuaren Legerako kabildeatze kanpaina kudeatzeko posizionatu zuen, [[1878|1878ko]] urtarrilean Kalifornian legea gauzatzeko eskubidea eman baitzien emakumeei. Gordon-ek kazetari gisa zuen posizioa erabili zuen eztabaida estaliz, legegileekin harremanetan egoteko eta gobernadoreari azken sinadurarako presioa egiteko. <ref name="CACourt">{{Cite web|abizena=Babcock|izenburua=Speech delivered at the Celebration of the 150th Anniversary of the Supreme Court|argitaletxea=Stanford Law School|izena1=Barbara|data=2000-02-08|url=http://wlh.law.stanford.edu/wp-content/uploads/2010/10/150thanniversaryspeech.pdf|lana=Women's Legal History|accessdate=17 December 2013}}</ref>
Geroago, [[1878|1878an]], Gordon Kaliforniako Konbentzio Konstituzionaleko ordezkari izendatu zuten, baina garaitua izan zen. Ordezkari gisa hautatua izan ez arren, konbentzioan zehar, [[1879|1879ko]] otsailean, Gordon eta Foltz-ek arrakastaz bultzatu zuten Konstituzioaren XX. artikuluaren 18. atalan sartzea. Klausula horren arabera,debekatzen zuen estatuko legeari, emakumeei ostopo egiterik edozein "negozio legaletan, eskuratzean edo lanbidetan" sartzea.<ref>{{Cite news|izenburua=A Played-Out Plea|data=1881|url=http://fultonhistory.com/highlighter/highlight-for-xml?altUrl=http%3A%2F%2Ffultonhistory.com%2FNewspaper%25209%2FNew%2520York%2520NY%2520National%2520Police%2520Gazette%25201844-1906%2FNew%2520York%2520NY%2520National%2520Police%2520Gazette%25201880-1881%2520Grayscale%2FNew%2520York%2520NY%2520National%2520Police%2520Gazette%25201880-1881%2520Grayscale%2520-%25200258.pdf%23xml%3Dhttp%3A%2F%2Ffultonhistory.com%2FdtSearch%2Fdtisapi6.dll%3Fcmd%3Dgetpdfhits%26u%3Da138b26%26DocId%3D3167980%26Index%3DZ%253a%255cindex%2520O%252dG%252dT%26HitCount%3D3%26hits%3Df06%2Bf07%2Bf08%2B%26SearchForm%3D%252fFulton%255fNew%255fform%252ehtml%26.pdf&uri=http%3A%2F%2Ffultonhistory.com%2FNewspaper%25209%2FNew%2520York%2520NY%2520National%2520Police%2520Gazette%25201844-1906%2FNew%2520York%2520NY%2520National%2520Police%2520Gazette%25201880-1881%2520Grayscale%2FNew%2520York%2520NY%2520National%2520Police%2520Gazette%25201880-1881%2520Grayscale%2520-%25200258.pdf&xml=http%3A%2F%2Ffultonhistory.com%2FdtSearch%2Fdtisapi6.dll%3Fcmd%3Dgetpdfhits%26u%3Da138b26%26DocId%3D3167980%26Index%3DZ%253a%255cindex%2520O%252dG%252dT%26HitCount%3D3%26hits%3Df06%2Bf07%2Bf08%2B%26SearchForm%3D%252fFulton%255fNew%255fform%252ehtml%26.pdf&openFirstHlPage=false|kazeta=National Police Journal|accessdate=2017-05-30}}</ref>
Gutxi gorabehera denbora berean, [[1879|1879ko]] urtarrilean, Gordon eta Foltz Hastings College of the Law ireki berrian onartu zituzten orduantxe, eta $10eko matrikula ordaindu zuten.<ref name=":7">{{Cite news|izenburua=Overlooked No More: Laura de Force Gordon, Suffragist, Journalist and Lawyer|hizkuntza=en-US|data=2019-01-09|url=https://www.nytimes.com/2019/01/09/obituaries/laura-de-force-gordon-overlooked.html|kazeta=The New York Times|issn=0362-4331|accessdate=2019-01-10}}</ref> Hala ere, eskolen hirugarren egunean, alde egiteko eskatu zitzaien'''.''' Otsailean, Estatuko Auzitegi Gorena erabaki hori baliogabetzera konbentzitu zuen kasu bat aurkeztu eta argudiatu zuten emakumeek<ref name=":1" /> Hala ere, lana, aktibismoa eta familia betebeharrak zirela eta, ez Gordon ez Foltz ezin izan ziren graduatu, eta, beraz, Hastings-eko lehen emakume graduatua Mary McHenry Keith izan zen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Gordon Moris|abizena=Bakken|izenburua=Encyclopedia of Women in the American West|argitaletxea=SAGE Publications|hizkuntza=en|abizena2=Farrington|izena2=Brenda|data=2003-06-26|url=https://books.google.es/books?id=K5x2AwAAQBAJ&pg=PA130&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|isbn=978-1-4522-6526-1|sartze-data=2024-11-10}}</ref> Une horretan, Zuzenbide Fakultateko graduazioa ez zen beharrezkoa abokatuak onartzeko, beraz, Gordon-ek bere kabuz ikasi zuen. [[1879|1879ko]] [[Abenduaren 6|abenduaren 6an]], Kaliforniako State Bar-en (Kaliforniako Gorte Goreneko atal administratiboa) onartua izan zen, estatuko bigarren abokatua bihurtuz (Foltzen ondoren). [[1880|1880an]] bere enpresa propioa ezarri zuen San Frantzisko-n, eta zuzenbide orokorrean eta penalean espezializatu zen. Haren lanak hainbat hilketa kasutan defentsa arrakastatsuak barne hartzen zituen.<ref name=":3" />Kalifornian epaimahai baten aurrean kasu bat aurkeztu zuen lehen emakumea ere izan zen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Barbara|abizena=Babcock|izenburua=Woman Lawyer: The Trials of Clara Foltz|argitaletxea=Stanford University Press|hizkuntza=en|data=2011-01-05|url=https://books.google.es/books?id=UjiLsEyHOsoC&redir_esc=y|isbn=978-0-8047-4358-7|sartze-data=2024-11-10}}</ref>Lan horrek arreta nazionala erakarri zuen, bereziki George Wheeler-en kasuan, non Gordon-ek defentsan lagundu zuen eta Foltz-ek fiskaltzari, New York-eko Poliziaren Kazeta Nazionala kasu bat zela idaztera eramanez, non "bi emakumeri utziko baitzaie beren mihinak eragitea bihotzaren poza lortu arte (nahi beste)".<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=The National Cyclopaedia of American Biography: Permanent series|argitaletxea=J.T. White|hizkuntza=en|data=1899|url=https://books.google.es/books?id=M50wIEPC_X8C&pg=PA235&redir_esc=y|sartze-data=2024-11-10}}</ref> <ref>{{Cite news|izenburua=Good for Laura|data=1885-06-15|url=https://cdnc.ucr.edu/cgi-bin/cdnc?a=d&d=DAC18850619.2.31&srpos=2&e=-------en--20--1--txt-txIN-laura+de+force+gordon-------1|kazeta=Daily Alta California}}</ref>
[[1883|1883ko]] [[Otsailaren 3|otsailaren 3an,]] Gordon Estatu Batuetako Gorte Goreneko atal administratiboan onartutako bigarren emakumea bihurtu zen, Belva Lockwood-en ondoren.
== Geroko bizitza eta heriotza ==
Gordon [[1901|1901ean]] erretiratu zen legezko lanbidetik, eta bere azken urteak Lodi-n, Kalifornian, eman zituen. Bere osasunak okerrera egin zuen [[1906|1906an]], bilobaren heriotz goiztiarren ondoren. [[Pneumonia]] hartu zuen [[1907|1907ko]] martxoan, eta Lodi-n hil zen [[1907|1907ko]] [[Apirilaren 5|apirilaren 5ean]].<ref name=":6">{{Cite web|abizena=Hawkins|izenburua=Laura de Force Gordon: Fragments of a Feminist Pioneer|izena1=Reneé Frances|data=1997-05-01|url=http://wlh-static.law.stanford.edu/papers/GordonL-Hawkins97.pdf|lana=Women's Legal History}}</ref>
== Orientazio sexualari buruzko espekulazio modernoa ==
[[1879|1879ko]] maiatzean, Gordon-ek "''The Great Geysers of California eta How to Reach Them"'' (Kaliforniako Geyser Nagusiak eta Nola Haiek Lortzea) bere panfletoaren kopia bat utzi zuen San Frantziskoko Washington Square parkean lurperatutako denboraren kapsula batean. Honela idatzi zuen Gordonek panfletoaren barruan:
{{Aipua|If this little book should see the light after its 100 years of entombment, I would like its readers to know that the author was a lover of her own sex and devoted the best years of her life in striving for the political equality and social and moral elevation of women.}}(Liburu txiki honek argia ikusiko baleu bere lurperatzearen 100 urte eta gero, nahiko nuke bere irakurleak jakitea, idazlea bere sexu propioaren maitalea zela eta bere bizitzako urterik onenak eman zizkioten emakumeen berdintasun politikoa eta goratze moralaren eginahalak egiten.)
[[1979|1979ko]] apirilean denbora kapsula ireki eta gero irakurri zuten Gordon-en inskripzioa jendaurrean. Armistead Maupinek, denboraren kapsula ireki zenean bertan zegoenak, "bere sexu propioaren maitale" hitzorduaren erabilera Gordon-entzat "irteera" (gaur egun armariotik irtetze) bat izan zitekeela espekulatu zuen, baina esaldia "XIX. mendeko diskurtsoaren idiosinkrasia" izan zitekeela ere onartu zuen.<ref name=":3">{{Erreferentzia|izena=Gloria G.|abizena=Harris|izenburua=Women Trailblazers of California: Pioneers to the Present|argitaletxea=Arcadia Publishing|hizkuntza=en|abizena2=Cohen|izena2=Hannah S.|data=2011-11-16|url=https://books.google.es/books?id=U4x2CQAAQBAJ&redir_esc=y|isbn=978-1-61423-621-4|sartze-data=2024-11-10}}</ref> Geroago,aipamena, Randy Shilts-en [[:en:The_Mayor_of_Castro_Street|"Mayor of Castro Street"]] (Castro Kaleko Alkatea) San Frantzisko [[Harvey Milk]]-en gay politikariaren biografian erabili zuten.{{Notelist}}
== Ikus, halaber ==
* Kaliforniako lehen emakume abokatu eta epaileen zerrenda
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30 em}}
== Kanpo estekak ==
* ,[[iarchive:greatgeysersofca00gord|"''Great Geysers of California and How to Reach Them"'' (Kaliforniako Geyser Nagusiak eta Nola Haiek Lortzea)]] Gordonek [[1879|1879an]] argitaratutako panfletoa
{{bizialdia|1838ko|1907ko|Gordon, de Force Laura}}
[[Kategoria:Lesbiana feministak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako feministak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Pennsylvaniarrak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako abokatuak]]
0j2rsl2avtd98wazm0pfvsfsg1phgzs
Stella Wynne Herron
0
1213053
9975488
9965378
2024-11-20T18:38:31Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975488
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Stella Wynne Herron''' ([[1885|1885eko]] [[Apirilaren 5|apirilaren 5a]] – [[1966|1966ko]] [[Martxoaren 1|martxoaren 1a]]) <ref>{{Erreferentzia|url=https://ident.familysearch.org/identity/login/?state=https://www.familysearch.org/ark:/61903/1:1:M9G1-9HG|aldizkaria=ident.familysearch.org|sartze-data=2024-11-11}}</ref>idazle estatubatuar eta sufragista izan zen. Bere lana aldizkari ugaritan agertu zen, ''Collier's'', ''Sunset'' (Ilunabarra) eta ''Weird Tales'' (Ipuin Araroak) barne. [[1916|1916ko]] ''"Shoes"'' (Oinetakoak) ipuinagatik da ezagunagoa, eta [[Lois Weber]] zinema zuzendari aitzindariak izen bereko pelikula batera egokitu zuen. Zinema goiztiarraren historian klasiko feministatzat jotzen da filma orain.
== Haurtzaroa eta hezkuntza ==
Estella "Stella" Frances Wynne [[1885|1885eko]] [[Apirilaren 5|apirilaren 5ean]] jaio zen<ref name=":3">{{erreferentzia|izena=Shoes|abizena=Shoes Press Kit|urtea=2020|izenburua=Shoes|argitaletxea=Press Kit|orrialdeak=1-38|hizkuntza=English|url=https://cdn.shopify.com/s/files/1/0150/7896/files/Shoes_Press_Kit_e881f65a-92a5-4e54-9845-9f8878bc1a85.pdf|argitaratze-lekua=Amerikako Estatu Batuak}}</ref>, baina iturri batzuen arabera, urtea [[1886|1886koa]] da.<ref name=":3" /> Irlandar etorkinaren alaba gisa hazi zen San Frantzisko-n.<ref name=":0">{{Cite web|izenburua=Stella Wynne - United States Census, 1900|url=https://www.familysearch.org/ark:/61903/1:1:M9G1-9HG|lana=Family Search}}</ref> Unibertsitaterako, [[Stanford Unibertsitatea|Stanford-eko Unibertsitatera]] joan zen, eta [[1906|1906an]] graduatu zen. Eskolan hasi zuen idazketa ibilbidea. Unibertsitateko 'The Stanford Sequoia'<ref>{{Cite aldizkari|izenburua=The Stanford Sequoia|orrialdeak=153|data=1907|kazeta=The Stanford Quad|liburukia=13}}</ref> aldizkariko koeditore gisa lan egin zuen, eta bere antzezlana, ''The Original'' ''Miss Tewksberry'', 1906. ikasturteko fartsa seniorra izateko hautatua izan zen.<ref>{{Cite aldizkari|izenburua=Calendar - 1906|orrialdeak=364|data=1908|url=https://books.google.com/books?id=wBQuAAAAIAAJ|kazeta=The Stanford Quad|liburukia=14}}</ref><ref>{{Cite news|izenburua=Plans Are Complete: 1906 Class Prepares for Graduation Festivities|data=31 August 1906|url=https://stanforddailyarchive.com/cgi-bin/stanford?a=d&d=stanford19060831-01.2.6&e=-------en-20--1--txt-txIN-------#|kazeta=The Stanford Daily|accessdate=23 July 2019}}</ref> ''"Cap and Gown"'' (Unibersitateko txanoa eta soinekoa) senior emakumeen elkarteko lehen kide ere bazen, gerora aktibista izango zela iragarriz.<ref>{{Cite news|izenburua=New Society Formed|data=12 September 1906|url=https://stanforddailyarchive.com/cgi-bin/stanford?a=d&d=stanford19060912-01.2.17.1&e=-------en-20--1--txt-txIN-------#|kazeta=The Stanford Daily|accessdate=23 July 2019}}</ref>
== Idazketa ibilbidea ==
''The Writer''-en (Idazlea) zehazten denez, Herron-ek argitaratzeko onartu zuen lehen pieza ''"The Still of Ballywan"'' (Ballywan-eko gau iluneko isilean) ipuina izan zen. Hasieran eskolako lan baterako bere ikasketaren 2. mailan idatzi zuen, eta "gau batean presaka idatzi zuen [berak] ebaluazio amaieran [...]" ''McClure''-ren aldizkariak [[1906|1906an]] argitaratu zuen.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Hills|izenburua=Writers of the Day|orrialdeak=150|izena1=William H.|data=October 1908|url=https://books.google.com/books?id=7GdJAQAAMAAJ&q=stella+wynne+herron+writer&pg=RA1-PA150|kazeta=The Writer: A Monthly Magazine for Literary Workers|liburukia=20}}</ref> Hurrengo hirurogei urteetan, Herron-ek istorio labur asko, hainbat antzezlan, eleberri seriatu bat eta protestaren poesia liburu ilustratu bat idazten jarraituko zuen. Bere lana ipuin liburuetan berrargitaratu zen batzuetan. Adibidez, ''<nowiki/>'The Americanizing of André François''' "André François-en amerikanizazioa", ''<nowiki/>'Among the Humorists and After Dinner Speakers, Part Two'.'' "Humoristen eta afalosteko hizlarien artean, bigarren atalan" berrargitaratu zen.<ref name=":2">{{Cite web|izenburua=The Milestone Cinematheque|orrialdea=30|url=https://cdn.shopify.com/s/files/1/0150/7896/files/Shoes_Press_Kit_e881f65a-92a5-4e54-9845-9f8878bc1a85.pdf|lana=The Films of Lois Weber}}</ref>
Bere bi istorio labur, ''"Shoes"'' (Oinetakoak) eta "''The Double Room Mystery"'' <ref>{{Cite aldizkari|izenburua=The Double Room Mystery|orrialdeak=262–263|data=1917|url=https://archive.org/details/movinpic1618moti/page/n261|kazeta=The Moving Picture Weekly|liburukia=4}}</ref>(Gela bikoitzaren misterioa), film isiletan ere egin zituzten, eta Thomas H. Ince zinemagileak ''"An Adventurous Day"'' (Egun abenturatsua)- ren eskubideak erosi zituen [[1920|1920an]], nahiz eta inoiz ez zen ekoizpenean sartu.<ref>{{Cite aldizkari|izenburua=Ince Leaves Tuesday|data=1920|url=https://archive.org/details/filmdailyvolume11112newy/page/276|kazeta=The Film Daily|liburukia=11-12}}</ref><ref>{{Cite aldizkari|izenburua=Works of Prominent Authors to be Used by Ince for Stars|data=1920|url=https://archive.org/details/exhibitorsherald10exhi/page/n873|kazeta=Exhibitors Herald|liburukia=10}}</ref> Ince-k Herron-i $500 ordaindu zizkion, une horretan garrantzitsua zen kopurua.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Lewis|izenburua=Dollars From The Movie Hopper|orrialdeak=171|izena1=Tom|data=1920|url=https://books.google.com/books?id=M58uAQAAIAAJ&pg=RA1-PA171|kazeta=The Editor: The Journal of Information for Literary Workers|liburukia=54}}</ref> Hainbat aldizkaritan (''"An Adventurous Day"'' , besteak beste) egindako istorio arrakastatsuengatik izan zen ezaguna, eta merkataritza-aldizkari batek jakinarazi zuenez, "bere lanak [[Theodore Roosevelt]] zenaren laudorio pertsonalak jaso zituen".<ref>{{Cite aldizkari|izenburua=Ince Buys Three Stories for Early Production|orrialdeak=[https://archive.org/details/movpicwor432movi/page/1258 1258]|data=21 February 1920|url=https://archive.org/details/movpicwor432movi|kazeta=The Moving Picture World|liburukia=43}}</ref>
== Bizitza pertsonala ==
William F. Herron egunkari idazlearekin ezkondu zen, (abokatua geroago) [[1907|1907ko]] [[Irailaren 18|irailaren 18an]], Salinas-en.<ref>{{Cite web|izenburua=Stella Frances Wynne - California, County Marriages, 1850-1952|url=https://www.familysearch.org/ark:/61903/1:1:KZ3N-WCV|lana=Family Search}}</ref><ref>{{Cite news|izenburua=W. F. Herron and Miss Stella Wynne Wedded|argitaletxea=Library of Congress|data=21 September 1907|url=https://chroniclingamerica.loc.gov/lccn/sn85066387/1907-09-21/ed-1/seq-5/#date1=1900&index=0&rows=20&words=STELLA+Stella+WYNNE+Wynne&searchType=basic&sequence=0&state=California&date2=1963&proxtext=Stella+Wynne&y=6&x=28&dateFilterType=yearRange&page=1|kazeta=The San Francisco call}}</ref> Zortzi urte geroago, seme bakarra izan zuten: John Wynne Herron. Herron eta bere senarra [[1920|1920an]] dibortziatu ziren.<ref>{{Cite web|izenburua=United States Census, 1920|data=1920|url=https://www.familysearch.org/ark:/61903/1:1:MHWT-K1B|lana=Family Search}}</ref> 30eko hamarkadaren erdialdetik 40ko hamarkadaren hasierara arte, New York-en bizi izan zen poeta gisa, baina, azkenean, San Frantzisko-ra itzuli zen.<ref>{{Cite web|izenburua=Stella W Herron - United States Census, 1940|url=https://www.familysearch.org/ark:/61903/1:1:KQTD-1WX|lana=Family Search}}</ref>
Bere aktibismoak [[1910|1910ko]] hamarkadan Kalifornian emakumeen sufragioaren aldeko kanpaina egitea barne hartzen zuen, eta puntu bat Sufragio Parekidearen Kolegio Ligako presidente gisa ere lan egin zuen.<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Herron|izenburua=Suffrage During N.E.A. Week|orrialdeak=13|izena1=Stella Wynne|data=July 1911|kazeta=Western Journal of Education|liburukia=16}}</ref> Bere idatziak eta aktibismoak eragin handiko pertsona askorekin lotu zuten, besteak beste, Alma Reed kazetariarekin (Herron "betiko laguna" bezela hartzen zuen) eta [[José Clemente Orozco|Jose Clemente Orozco]] margolariarekin.
Herron [[1966|1966ko]] [[martxoaren 1]]<nowiki/>ean hil zen, eta Cypress belardiaren oroitzapenezko parkean lurperatu zuten.<ref>{{Cite web|izenburua=Stella Herron|url=https://www.findagrave.com/memorial/87835929/stella-herron#source|lana=Find a Grave}}</ref>
== Bibliografia* ==
* [https://books.google.com/books?id=npS6tkZ9WcoC&dq=%22The+Still+of+Ballywan%22&pg=PA266 The Still of Ballywan] (Ballywan-eko gau iluneko isilean) (ipuin laburra) ([[1906]])<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Wynne|izenburua=The Still of Ballywan|orrialdeak=266–274|izena1=Stella F.|data=May–October 1906|url=https://books.google.com/books?id=V-I6AQAAMAAJ&pg=PA266|kazeta=McClure's Magazine|liburukia=27}}</ref>
* [[iarchive:overlandmonthly250sanfrich/page/361|An Idyll of the Circle L.]] (Zirkulo L-ren idi[[iarchive:overlandmonthly250sanfrich/page/361|l]]<nowiki/>io bat) (ipuin laburra) ([[1907]])
* Cane and Coffee (Azukre kanabera eta kafea (ipuin laburra) ([[1907]])<ref>{{Cite aldizkari|izenburua=Complete Stories|orrialdeak=33|data=1907|url=https://books.google.com/books?id=Oy7yAAAAMAAJ&q=Cane+and+Coffee.+Stella+F.+Wynne&pg=RA7-PA33|kazeta=What's in the Magazines|liburukia=2}}</ref>
* [https://books.google.com/books?id=jLQRAAAAYAAJ&pg=PA593 The Record Breaker] (Rekord hauslea) (ipuin laburra) ([[1907]])
* [https://books.google.com/books?id=hC1NAQAAMAAJ&dq=%22the+americanizing+of+andré+françois%22&pg=PA500][https://books.google.com/books?id=hC1NAQAAMAAJ&dq=%22the+americanizing+of+andr%C3%A9+fran%C3%A7ois%22&pg=PA500 The Americanizing of André François] (Andre Francoisaren amerikanizazioa)(historia laburra)([[1908]])
* [https://books.google.com/books?id=eCxNAQAAMAAJ&dq=%22stella+wynn+e%22&pg=PP12 A Belated Boom] (Goraldi berantiar bat) (ipuin laburra) ([[1910]])<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Herron|izenburua=A Belated Boom|orrialdeak=316|izena1=Stella Wynne|data=1909–1910|url=https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=umn.31951001906776n&view=1up&seq=324|kazeta=McClure's Magazine|liburukia=34}}</ref><ref>{{Cite news|izenburua=Literary Notes|data=28 December 1901|url=https://www.newspapers.com/image/160204090/?terms=%22Stella%2BWynne%2BHerron%22|kazeta=The Morning News|accessdate=30 July 2019}}</ref>
* Suffrage During N.E.A. Week (“N.E.A.ren garaiko sufragioa Astea) (artikulua) ([[1911|1911)]]
* [https://books.google.com/books?id=nxsEAAAAYAAJ&dq=stella+wynne+herron&pg=PA79 Palace Hotel](artikulua) ([[1911]]/[[1913]])
* [[iarchive:sunset06deptgoog/page/n65|The Ghost of the Almaden]] (Almaden-eko mamua) (ipuin laburra) ([[1912]])
* Minds Versus Millions (Buruak versus milioak (historia laburra ([[1913]])<ref>{{Cite web|izenburua=The Blue Book Magazine|url=http://www.philsp.com/homeville/gfi/t387.htm#A5511|lana=The General Fiction Magazine Index|accessdate=3 November 2019}}</ref><ref>{{Cite web|abizena=Ashley|izenburua=Blue Book – The Slick in Pulp Clothing|izena1=Mike|url=http://www.philsp.com/articles/magazines/blue_book.html|accessdate=3 November 2019}}</ref>
* [[iarchive:colliersnational56unse/page/n529|Shoes]] (Oinetakoak) (ipuin laburra) ([[1916]])
* [[iarchive:shortstoriesfro00presgoog/page/n339|The Advent of the Majority]] (Gehiengoraren etorrera) (historia laburra) ([[1916]])
* Ashes of Youth (Gaztaroaren errautsak) ([[1917]])<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Herron|izenburua=Ashes of Youth|orrialdeak=60|izena1=Stella W.|data=1917|url=https://books.google.com/books?id=4klJAQAAIAAJ&pg=RA1-PA60|kazeta=Theatre Arts Magazine|liburukia=1}}</ref><ref>{{Cite aldizkari|abizena=Herron|izenburua=Ashes of Youth|orrialdeak=373|izena1=Stella W.|data=1918|url=https://books.google.com/books?id=uhje_-fTQxIC&pg=RA1-PA373|kazeta=Quarterly Journal of Speech|liburukia=4}}</ref>
* The Ascidian (Azsidia)(hiru ekitaldiko drama)([[1920]])<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Herron|izenburua=The Ascidian|orrialdeak=645|izena1=S. W.|data=1920|url=https://books.google.com/books?id=niMhAQAAIAAJ&pg=645|kazeta=Catalog of Copyright Entries. Part 1. Books, Group 2|liburukia=17}}</ref>
* Mink Cape (Bisoi-geruza)(historia laburra) ([[1920]])<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Herron|izenburua=Mink Cape|orrialdeak=716|izena1=Stella Wynne|data=1920|url=https://books.google.com/books?id=k5lAAQAAMAAJ&q=mink+cape&pg=PA716|kazeta=Readers' Guide to Periodical Literature|liburukia=5}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Stories, Listed by Author|data=28 July 2019|url=http://www.philsp.com/homeville/Hannigan/t263.htm|lana=The FictionMags Index}}</ref>
* [https://books.google.com/books?id=R01IAAAAYAAJ&dq=stella+wynne+herron&pg=PA750 The Exiles of Corinto] (Corinto-ko exiliatuak) (historia laburra) ([[1923]])
* [https://books.google.com/books?id=1zoLAQAAIAAJ&dq=stella+wynne+herron&pg=RA4-PP4 To a Parrakeet] (Perikito bati) (poema) ([[1923]])
* First Comes Commerce (Lehenengo merkataritza dator) (ipuin laburra) ([[1924]])<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Wynne|izenburua=First Comes Commerce|orrialdeak=28|izena1=Stella|data=January 1924|url=https://books.google.com/books?id=fL0qAAAAMAAJ&q=%22First+comes+commerce%22+%22stella+wynne%22|kazeta=Sunset|liburukia=24}}</ref>
* The Nob Hill Mystery (Nob Hill-eko misterioa) ([[1925]])<ref>{{Cite news|abizena=Wynne|izenburua=The Nob Hill Mystery|orrialdea=65|izena1=Stella|data=31 May 1925|url=https://www.newspapers.com/newspage/458104374/|kazeta=The San Francisco Examiner|accessdate=25 July 2019}}</ref><ref name=":1" />
* [[iarchive:WeirdTalesV11N03192803/page/n69|Ebony Magic]] (Ebanoren magia)(ipuin laburra) ([[1928]])
* [[iarchive:overlandmonthlyo87sanfrich/page/220|The Strange Interlude]] (Interludio bitxia) (aipamena) ([[1929]])
* [[iarchive:overlandmonthlyo87sanfrich/page/280|A Romance of Insurance]] (Asegururen erromantzea) (aipamena) ([[1929]])
* [[iarchive:overlandmonthlyo87sanfrich/page/281|Manly P. Hall's Lectures on Ancient Philosophy]] (Manly P. Hall's-aren Antzinako Filosofiari buruzko hitzaldiak) (aipamena) ([[1929]])
* Bowery Parade and Other Poems of Protest (Bowery-ren desfilea eta beste protestako poema batzuk)(poesia bilduma) ([[1936]])<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Herron|izenburua=Bowery Parade and Other Poems of Protest|orrialdeak=6615|izena1=Stella Wynne|data=September 1936|url=https://books.google.com/books?id=-KohAQAAIAAJ&pg=PA1029|kazeta=Catalog of Copyright Entries. Part 1, Books, Group 1|liburukia=68}}</ref>
* Entertainment at evening (Gauean entretenimendua)(konposizio dramatikoa) ([[1940]])<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Herron|izenburua=Entertainment at evening|orrialdeak=120|izena1=Estella Wynne|data=1940|url=https://books.google.com/books?id=hFdhAAAAIAAJ&pg=PA120|kazeta=Catalog of Copyright Entries. Part 1. [C] Group 3. Dramatic Composition and Motion Pictures|liburukia=13}}</ref>
* Hearndon House (Hearndon etxea) (hiru ekitaldiko drama) ([[1946]])<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Herron|izenburua=Hearndon House|orrialdeak=85|izena1=Estella Wynne|data=13 May 1946|url=https://books.google.com/books?id=yUFhAAAAIAAJ&q=%22hearndon+house%22+%22estella%22&pg=PA85|kazeta=Catalog of Copyright Entries. Part 1. [C] Group 3. Dramatic Composition and Motion Pictures|liburukia=19}}</ref>
* My Faith (Nire fedea) (elkarrizketa/artikulua) ([[1948]])<ref>{{Cite web|izenburua=Bailey Willis Papers: Finding Aid|url=https://oac.cdlib.org/findaid/ark:/13030/tf0h4n97cp/dsc/|lana=Online Archive of California|accessdate=24 July 2019}}</ref>
* Ten Blocks Away (Hamar kalera dago) (hiru ekitaldiko drama) ([[1958]])<ref>{{Cite aldizkari|abizena=Herron|urtea=1959|izenburua=Ten Blocks Away|orrialdeak=33|izena1=Stella W.|url=https://books.google.com/books?id=njUhAQAAIAAJ&pg=RA1-PA33|kazeta=Catalog of Copyright Entries. Part 2. Periodicals|liburukia=12}}</ref>
* An Adventurous Day (Egun abenturatsua) (historia laburra)**
* The Chinese Calendar (Txinatar egutegia )(poema)**<ref name=":1">{{Cite news|izenburua=Mrs. Stella Herron|orrialdea=30|data=6 March 1966|url=https://newspaperarchive.com/oakland-tribune-mar-06-1966-p-30/|kazeta=Oakland Tribune|accessdate=25 July 2019}}</ref>
<nowiki>*</nowiki>zerrenda osatu gabe*
<nowiki>**</nowiki>argitaratze-data ezezaguna
== Ikus, halaber ==
* Cora Baggerly Older
* Eva Palmer-Sikelianos
== Erreferentziak ==
== Irakurketa gehigarria ==
{{erreferentzia_zerrenda|30 em}}
* Addams, Jane.''A new conscience and an ancient evil'' (Kontzientzia berri bat eta gaitz zahar bat). University of Illinois Press, [[2002]].
* ''“College Women at Suffrage Lunch.”'' (Unibersitateko emakumeak sufragistan bazkarian )The San Francisco Call, [[1911|1911ko]] uztailaren 23a, 23. or.
* Herron, Stella Wynne.“[https://books.google.com/books?id=EIsVAAAAIAAJ&pg=PA13 Suffrage During N.E.A. Week] “N.E.A.ren garaiko sufragioa Week.” ''Western Journal of Education'', vol. 16, ez. [[1911|1911ko]] [[Uztailaren 7|uztailaren 7a]], 13. or.
* Johnson, Audrey Mackey."[https://scholarlycommons.pacific.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=2515&context=uop_etds A historical study of the woman suffrage movement in California] [[1910]]-[[1911]](Kaliforniako emakumeen mugimendu sufragistaren azterketa historikoa) . [[1962]]. Pazifikoko Unibertsitatea, tesia.
* Lyons, Louis S., eta Josephine Wilson, editoreak. “San Francisco.”''Who's Who among the Women of California; an Annual Devoted to the Representative Women of California'', (Nor da nor Kaliforniako emakumeen artean?; Kaliforniako emakume adierazgarriei eskainitako urteroko bat), [[1922]], 485. or. ''Google Books''.
* ''“The Past Fame Now Fails W. F. Herron.”'' (Aurreko ospeak uko egiten dio W.F. Herron-i) Oakland Tribune, 11. or. (0 URLa).
* “[https://books.google.com/books?id=R01IAAAAYAAJ&pg=PA869 Personal and Otherwise](Personala eta bestelakoa) ''Harper's'' Magazine, vol. 147, [[1923]], 869. or. ''Google Books''.
* Stamp, Shelley.“[http://www.loc.gov/static/programs/national-film-preservation-board/documents/shoes.pdf National Film Registry Essay] “Film Nazioalaren Erregistroaren Saioa ''Kongresuko Liburutegia''.
* “Stanford Bard In Legal Clash For Over-Fed Lounge.” [[1920]], 20. or. (0 URLa).
* “[[iarchive:suffragist07cong 23/page/6|Ten Thousand Petitions in California]]. (Hamar mila eskaera Kalifornian.) The ''Suffragist'', vol. 7, ez. 26, [[1919]]<nowiki/>ko uztailaren 5a, 6. or. ''Interneteko artxiboa''.
* Whitten, Woodrow C.[https://www.jstor.org/stable/1006021 Criminal Syndicalism and the Law in California: 1919-1927].” ''Transactions of the American Philosophical Society'' “Sindikalismo kriminala eta legea Kalifornian: [[1919]]-[[1927]].” ''Amerikako Gizarte Filosofikoaren Transakzioak'', vol. 59, ez. 2, [[1969]], 48. or. ''JSTOR.''
== Kanpo estekak ==
* {{IMDb izenburua|title=The Double Room Mystery}}
* Argazkia: Stella Wynne Herron
* ''The Original Miss Tewksberry (''Tewksberry andereño originala errepartoa)
* ''The Original Miss Tewksberry ('' Tewksberry andereño originala) produkzio argazkia
* Kaliforniako Idazleen Elkartea
{{bizialdia|1885eko|1966ko|Herron, Stella Wynne}}
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
r64zj5qbpa6dcrpmfjidap7zd9ziiop
Lankide:Leire Zaldain Goñi/Proba orria
2
1213588
9975395
9968100
2024-11-20T16:42:59Z
Leire Zaldain Goñi
168189
/* Erreferentziak */
9975395
wikitext
text/x-wiki
[[Fitxategi:Casa de misericordia Pamplona-ampliación 03.jpg|alt=Miserikordia etxea|thumb|Miserikordia etxea]]
[[Fitxategi:Derribo del Vinculo (Aquilino García Dean - 1918).jpg|thumb|Miserikordia etxea]]
'''[[Iruñea|Iruñeko]] Miserikordia Etxea''', herri hizkera arruntan Meka izenarekin ezaguna, [[Nafarroa Garaia|Nafarroako]] eta Espainiako gizarte-ongizatearen ikur nagusietako bat da. 1706an Iruñeko Udalak sortua, bere helburu nagusia hasieratik gizarte-bazterketan zeuden pertsonak laguntzea zen: goseak, haurrak eta adinekoak. Hasierako helburu horiek aintzat hartuta, Miserikordia Etxea, orduz geroztik, etengabe egokitu da garai bakoitzaren beharretara, eta gaur egun adinekoen zaintza eta erresidentzia arloan liderra da.
Meka izena Mca (Miserikordia) laburduratik dator, eta 1716tik erabili da, izen hau bere marka bilakatu dela. 2006an, 300. urteurrena ospatu zuen, eta horrela ospatu zen erakundeak gure gizartean izan duen garrantzia. Urte horretan, historia luzea eta ekarpen ugari dituen erakunde honek 300 urte bete zituen.
== Historia eta Eboluzioa ==
[[Fitxategi:Casa de misericordia Pamplona-2.jpg|thumb|Atzeko lorategia]]
Miserikordia Etxea 1706ko abuztuaren 15ean inauguratu zen, [[Sarasate pasealekua|Sarasate pasealekuan]], Iruñeko hiriaren kanpoaldean baina harresien barruan. Bere sorrera helburu sozialak argi utzi zituen: gizabanako kalteberak, hala nola, esku-hutsik daudenak eta gaixoak, kristau doktrinaren ezagutza eskasa zutenak, laguntzea. Hasierako urteetan, laguntza ekonomikoa etxearen mantentze-lanak egiteko, etxeko bizilagunek eta Udala egindako dohaintzek osatzen zuten. Adibidez, 1777an Udalak Pelota Jokoaren ustiapena eman zion, eta beste hainbat laguntza jaso zituen denboran zehar.
XIX. mendean eta XX. mendearen hasieran, Miserikordia Etxearen egoera ekonomikoa hobetzen joan zen. 1921ean, Iruñeko Udalak San Fermin jaietako zezenketen antolakuntza eman zion, eta horrek aukera eman zuen 1912an inauguratutako plaza berria eraikitzeko. Plaza berriaren eraikuntza 1922an amaitu zen eta etxearen finantzaketa sendoa bultzatu zuen.
1924an, sarasateko egoitzan sute bat izan zen, eta horrek beste egoitza berri bat eraikitzea behartu zuen. Cruz Negra izeneko eremu zabalean, Iruñeko Diputazioak lursail bat eman zuen, eta horren gainean 1932an eraiki zen egoitza berria, Víctor Eusa arkitektoak diseinatua. Etxe berri honek, egoitza orokorretarako egokitzapen egokia izan zuen eta horrela, beste hainbat aldagai ere garatu ahal izan ziren.
== Eraikinak eta Arkitektura ==
Egoitza nagusia, Vuelta del Castillo kalean, 1932ko urtarrilaren 17an inauguratu zen. 32.686 m²-ko lursail batean dago, eta inguruko lorategiek askatasunez inguratzen dute. Hasieran, haur eta adinekoen zaintzarekin batera, oso diseinu konplexua zuen egoitzak. Arkitektoak, Víctor Eusa, erritmo sinetriko bat jarraitu zuen bere banaketa diseinuan, eta horren arabera eraikin nagusira sartzeko lekua, itxura asimetrikoekin bat eginik, elizaren diseinu sinplea jarraituz.
[[Fitxategi:Casa de misericordia Pamplona-ampliación 02.jpg|alt=Miserikordiaren Andre Maria, ate nagusiaren gainean|thumb|Miserikordiaren Andre Maria, ate nagusiaren gainean]]
Egoitza nagusiko eliza hexagonal forma dauka, eta argi naturalean ilustrazio zirraragarria eskaintzen du. Erretabloan Javier Ciga eskultorearen lanek nabarmen erakusten dute Viena estiloko influentzia.
Gaur egun, egoitza nagusia hainbat egonaldiz handitu eta aldatu da, baina hasierako irudi arkitektoniko nagusiak mantentzen ditu. Berritze-lanak egiteko saiakera ez da izan batere sorrarazlea, eta arkitektura soila eta arina nagusi izan dira.
== Funtzio Soziala eta Erresidentzia Zaintza ==
Miserikordia Etxea hasieratik, haurrak eta adinekoak zaintzeari lotua egon da, eta lehenengo bi eskolak ezarri ziren: mutilei eta neskei zuzendutakoak. Haur hezkuntzari begira, heziketa etikoa, oinarrizko jakintzak eta lanbide prestakuntza eskaini ziren, haurrak lan merkatuari egokitzeko prestatzeko asmoarekin. Hala ere, 1980tik aurrera, etxea adinekoen zaintza egitera bideratu zen, eta gaur egun 537 erresidentzi ditu, guztien batez besteko adina 82,8 urtekoa izanik. Erresidentek arreta medikoa, psikologikoa, gizarte-terapia eta birgaitze lanak jasotzen dituzte, eta haien eguneroko bizitza aberasteko hainbat ekintza egiten dira, hala nola, pintura ikastaroak, yoga, gimnasia, kontzertuak, erakusketak eta museora bisitak.
[[Fitxategi:Interior Plaza de Toros de Pamplona.jpg|alt=iruñeako zezen plaza|thumb|Iruñeako zezen plaza]]
== Gobernu eta Finantzaketa ==
Miserikordia Etxea gaur egun Iruñeko Udalaren kontrolpean dago, eta gobernua Udaleko presidenteak zuzentzen du, bertan 4 zinegotzi eta beste profesional batzuk lan egiten dute. Gainera, finantzaketa eredu osoa, bai dohaintzen bidez, baita San Fermin jaien zezenketen plazaren etxeko kudeaketaren bidez ere. 1922an inauguratutako zezen plazako etxeko zuzkidura izango da betiereko kudeaketa.
== Komunitatearekin Konpromisoa ==
Miserikordia Etxeak beti izango du bere komunitatearekin konpromiso sendo bat, kalteberak laguntzeko eta gizartean integratzea helburu duena. Gaur egun, adinekoen erresidentzia zaintzan, gizarteari, laguntza adimenduna eta honen aldetik kalitatezko zaintza irabazten jarraitzen du.
== Erreferentziak ==
# [[«Voz "Casa de Misricordia de Pamplona", en Gran Enciclopedia de Navarra».]]
# ↑ como indica Juan José Martinena, jefe del Archivo Real y General de Navarra, véase Martinena Ruiz, Juan José. «La Casa de Misericordia». ''www.reyesmagospamplona.com''. Consultado el 6 de noviembre de 2020.
# [[↑ «Voz "Jarauta Arizaleta", Joaquín, en Gran Enciclopedia de Navarra».]]
# [[↑ Saltar a:a b c «web oficial de la Casa de Misericordia de Pamplona. Quiénes somos».|↑ Saltar a:<sup>'''''a'''''</sup> <sup>'''''b'''''</sup> <sup>'''''c'''''</sup> «web oficial de la Casa de Misericordia de Pamplona. Quiénes somos».]]
# ↑ Arrieta Elías, Ignacio; Sarasa Asiáin, Alfredo; Orbe Sivatte, Asunción (1994). Colegio Oficial de Arquitectos Vasco-Navarro. Delegación de Navarra, ed. ''Pamplona. Guía de Arquitectura''. Pamplona. p. 126. <small><nowiki>ISBN 978-84-87813-06-1</nowiki></small>.
# [[↑ «Web oficial de la Casa de Misericordia de Pamplona. Representación.».↑ «Web oficial de la Casa de Misericordia de Pamplona. Servicios»|↑ «Web oficial de la Casa de Misericordia de Pamplona. Representación.».]]
# [[↑ «Web oficial de la Casa de Misericordia de Pamplona. Representación.».↑ «Web oficial de la Casa de Misericordia de Pamplona. Servicios»|↑ «Web oficial de la Casa de Misericordia de Pamplona. Servicios»]]
== '''Bibliografia''' ==
* Oslé Guerendiáin, C. (1997). ''Historia y pedagogía de la beneficencia en Navarra: La Casa de Misericordia de Pamplona y su labor pedagógica (1706-1890)'' [Tesis doctoral, Universidad de Navarra]. Dialnet. <nowiki>https://dialnet.unirioja.es/servlet/tesis?codigo=145164</nowiki>
* Wikipedia. (2024, septiembre 20). ''Casa de Misericordia de Pamplona''. <nowiki>https://es.wikipedia.org/wiki/Casa_de_Misericordia_de_Pamplona</nowiki>
i1mbvnbr0tchztlbnxz7bvp3hogkzg1
Lydia Flood Jackson
0
1213591
9975489
9970232
2024-11-20T18:38:59Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9975489
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa
|irudia = Portrait of Lydia Flood Jackson 1887.jpg
|irudi oina = Lydia Flood Jackson, 1887
}}
'''Lydia Flood Jackson''' ([[Oakland (Kalifornia)|Oakland]], [[Kalifornia|Kalifornia,]] [[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]], [[1862|1862ko]] [[Ekainaren 6|ekainaren 6a]] – ibidem, [[1963|1963ko]] [[Uztailaren 8|uztailaren 8a]]) estatubatuar [[Enpresaburu|enpresaria]] izan zen, [[Emakumeen sufragismoa|sufragista]] eta klub emakumea.<ref name=":6">{{Erreferentzia|izenburua=MS049_B01_F01_003 {{!}} Oakland Public Library Digital Collections|url=https://oakland.access.preservica.com/file/sdb:digitalFile%7Ca4201fa2-806f-4d6f-bb19-892b636fa47b/|aldizkaria=oakland.access.preservica.com|sartze-data=2024-11-13}}</ref><ref name=":10">{{Erreferentzia|izena=Tricia Martineau|abizena=Wagner|izenburua=Lydia Flood Jackson (1862-1963) •|hizkuntza=en-US|data=2007-07-16|url=https://www.blackpast.org/african-american-history/jackson-lydia-flood-1862-1963/|sartze-data=2024-11-13}}</ref>
== Familia-aurrekariak eta haurtzaroa ==
Lydia Flood Brooklyn-en jaio zen, Kalifornian, gero Oakland-i atxikia izan zena.<ref name=":6" /> Bere ama Elizabeth Thorn Scott zen eta aita Isaac Flood. Elizabeth Thorn Scott 1828an jaio zen, [[New York|New York-en]], eta [[New Bedford (Massachusetts)|Massachusettseko New Bedford-en]] hezi zen. Kaliforniara joan zen bizitzera [[Urre sukar|Urrearen Sukarrean]], Joseph Scott senarrarekin, eta berton finkatu eta gutxira hil zen. Oliver semea bakarrik hazi behar izan zuen. [[1850|1850eko]] hamarkadan, haur afroamerikarrei debekatu egin zitzaien eskola publikora joatea, eta, ondorioz, Scott-ek hartu zuen bere etxean haur beltzentzako lehen [[Sacramento|Sakramentoko]] eskola ezartzeko ardura, [[1854|1854ko]] maiatzaren 29an. Sacramentoko eskola-barrutian onartu zen eskola, baina finantzaketarik gabe eta eskola segregatu gisa soilik.<ref>{{Erreferentzia|izena=Tricia Martineau|abizena=Wagner|izenburua=Elizabeth Thorn Scott Flood (1828-1867) •|hizkuntza=en-US|data=2007-06-27|url=https://www.blackpast.org/african-american-history/flood-elizabeth-thorn-scott-1828-1867/|sartze-data=2024-11-13}}</ref> Berak hortxe irakatsi zuen aitarekin, Isaac Flood-ekin, ezkondu zen arte. Aita esklabo jaio zen [[Hego Carolina|Hego Carolinan]], [[1816|1816an]]. Bere askatasuna erosi eta Kaliforniara joan zen Urrearen Sukarraren garaian, non langile eta merkatari lan egin zuen.<ref name=":9">{{Erreferentzia|izenburua=Guide to the Flood Family Papers|url=https://oac.cdlib.org/findaid/ark:/13030/c8z039hs/entire_text/|aldizkaria=oac.cdlib.org|sartze-data=2024-11-13}}</ref><ref name=":9" />
[[Fitxategi:Portrait_of_Lydia_Flood_Jackson_circa_1880s.jpg|thumb|Lydia Flood Jackson 1880aren inguruan.]]
Elizabeth Thorn Scott eta Isaac Flood [[1855|1855ean]] ezkondu eta Oaklandera joan ziren bizitzera. Lehen egoiliar afroamerikarren artean egon ziren, eta familia nabarmena izan zen. Isaac Flood-ek dirutza egin zuen inguruko ondasunen gainean, eta biak eskubide zibilen eta hezkuntza afroamerikarraren defendatzaileak ziren. Shiloh (AME) Eliza Episkopal Metodista Afrikarra sortzen ere lagundu zuten [[1858|1858an]]. [[1857|1857an]], George Francis Flood izeneko seme bat izan zuten, Oaklanden jaiotako "Koloredun lehen semea" (beltza) izenez ezagutzen dena.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Guide to the Flood Family Papers|url=https://oac.cdlib.org/findaid/ark:/13030/c8z039hs/entire_text/|aldizkaria=oac.cdlib.org|sartze-data=2024-11-13}}</ref><ref name=":9" /> Urte berean, Scott-ek bere etxeko beste eskola pribatu bat ezarri zuen 1334 East 15th Street-en afroamerikarrentzat eta zuriak ez ziren haurrentzat, Lydia Flood barne.<ref name=":10" /><ref name=":02">{{Cite web|abizena=Lazard|izenburua=Elizabeth Scott Flood: Early Oakland Educator {{!}} Oakland Public Library|izena1=Dorothy|data=March 20, 2018|url=https://www.oaklandlibrary.org/blogs/from-main-library/elizabeth-scott-flood-early-oakland-educator|lana=www.oaklandlibrary.org|accessdate=2019-03-12}}</ref> Isaac Flood afroamerikarrentzako eskubide zibilen aurrerapenean aritu zen, eta Kaliforniako Koloredunen Konbentzioen Mugimenduko kidea izan zen, Kaliforniako eskoletan segregazioaren aurka borrokatzeko.<ref name=":9" /><ref name=":10" /> Bere defentsa zela eta, Lydia Flood [[1872|1872an]] John Swetten eskola integratura joan zen lehen ikasle afroamerikarra izan zen.<ref name=":10" /><ref name=":02" /> Oaklandeko bigarren hezkuntzako eskolan jarraitu zituen gau eskolak.<ref name=":10" /> Hala ere, [[1940|1940ko]] erroldaren arabera, 6. mailan sailkatu zuen bere hezkuntzarik altuena.<ref>{{Cite web|izenburua=1940 United States Federal Census|url=https://www.ancestry.com/interactive/2442/m-t0627-00442-00443/74729132?backurl=https://www.ancestry.com/1940-census/usa/California/Lydia-S-Jackson_2lxfv5&ssrc=&backlabel=Return|lana=www.ancestry.com|accessdate=2019-03-13}}</ref> Eskolaldia amaitu ondoren, William Jacksonekin ezkondu zen.<ref name=":10" /><ref name=":4">{{Cite web|abizena=Camilleri|izenburua=Biographical Sketch of Lydia Flood Jackson|argitaletxea=Alexander Street|izena1=Angelina, Angelina Lopez, Stephen Martin and Marinela Tupa|data=2016|url=https://search.alexanderstreet.com/view/work/bibliographic_entity%7Cbibliographic_details%7C3292114/biographical-sketch-lydia-flood-jackson#page/1/mode/1/chapter/bibliographic_entity%7Cbibliographic_details%7C3292114|accessdate=2019-04-12}}</ref>
== Aktibismoa ==
Lydia Flood Jackson-ek bere familiaren ondarearekin jarraitu zuen afroamerikarren eskubide zibilen alde borrokatzen, eta emakumeen eskubideak defendatzen. Klub emakume aktiboa izan zen, eta Kaliforniako Estatu Federazioko Emakume Koloredunen Kluben lehen presidente legegilea eta herritarren lehen presidentea. Klubeko hauteskundeetan ezkutuko botuen erabilera ere ezarri zuen. Fannie Jackson Coppin Klubeko eta Bertako Alaben Klubeko kidea izan zen berrogeita bi urtez.<ref name=":10" /> [[Emakumeen sufragismoa|Emakumeen sufragioa]] eskatu zuen [[1918|1918an]] [[Los Angeles|Los Angelesen]] egin zen Estatu Federazioko Emakume Koloredunen Kluben lehen bileran. Bidea zolatu zuten sufragistak ere aitortu zituen, eta Oakland-eko namesake haritzezko zuhaitzak aipatu zituen, esanez: "Nork hauts dezake emakume jakinen falange bat, buru finko eta tentea, Izpiritu Santuaren botereak babestua? Sufragioa demokraziaren osagaietako bat bezala nabarmentzen da; sufragioa da gure emakumeak bizitzako mailarik altuenetara igotzea espero dugun palanka boteretsuenetako bat...[[Lucretia Mott]], [[:en:Susan_B._Anthony|Susan B. Anthony]] eta [[Elizabeth Cady Stanton|Elizabeth Cady Stantonek]] fede begi batez ikusi zuten eremu distiratsu hau duela hirurogei urte, eta haien determinazioa, benetako epaiketa eta ahalmen exekutiboak posible egin du zuk eta nik Sufragio Haritzaren gereizpean jesarrita egotea, zuhaitz zahar itzela da, eta bere adarrak laster helduko dira herrialdeko estatu guztietara".<ref>{{Cite news|abizena=Brown|izenburua=Tree Project Aims to Put the Oak Back in Oakland|hizkuntza=en-US|izena1=Patricia Leigh|data=2015-05-23|url=https://www.nytimes.com/2015/05/24/us/tree-project-aims-to-put-the-oak-back-in-oakland.html|kazeta=The New York Times|issn=0362-4331|accessdate=2019-04-12}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=African American Women of the Old West|hizkuntza=en|url=https://www.uintahmuseum.org/store/p209/African_American_Women_of_the_Old_West.html|aldizkaria=UINTAH COUNTY HERITAGE MUSEUM|sartze-data=2024-11-13}}</ref>
[[Fitxategi:Lydia_Flood_Jackson’s_house.jpg|thumb|Lydia Flood Jackson andreak 2319 Myrtle kalean bizi izan zen geroago bizitzan.]]
Aktibista politikoa izan zen eta [[Mexiko|Mexikora]], [[Hego Amerika|Hego Amerikara]] eta [[Mendebaldeko Indiak|Mendebaldeko Indietara]] ere bidaiatu zuen. Jacksonek nahi zuen emakumeek zalantzan jartzea euren rol konbentzionalak eta arau sozialen mugak, baita emakumeek gizonezkoen nagusitasun zuria aztertzea eta galdekatzea ere.<ref name=":10" />
== Enpresak ==
Lydia Flood Jackson enpresaria eta asmatzailea izan zen. Aitarengandik ikasi zuen nola inbertitu ondasun higizinetan eta halaxe sostengatu zen. Edertasun-produktuak, garbitasun produktuak, kremak eta perfumearen lerro bat ere sortu zuen, "Flood Toilet Creams" izenekoak eta mendebaldeko kostaldean ekoiztu eta saldu ziren. Enpresari arrakastatsua eta ekintzailea izanez, komunitatean afroamerikar boteretsu talde batean finkatu zen.
== Geroko bizitza eta ondarea ==
[[1920|1920ko]] Estatu Batuetako Errolda Federalean, Lydia Flood Jackson alargun agertzen zen.<ref>{{Cite web|izenburua=1920 United States Federal Census|url=https://www.ancestry.com/account/signin?returnurl=https%3a%2f%2fwww.ancestry.com%2finteractive%2f6061%2f4293687-01037%3fpid%3d2368327%26backurl%3dhttps%3a%2f%2fsearch.ancestry.com%2fcgi-bin%2fsse.dll%3fdbid%3d6061%26h%3d2368327%26indiv%3dtry%26o_vc%3dRecord%3aOtherRecord%26rhSource%3d5180%26treeid%3d%26personid%3d%26hintid%3d%26usePUB%3dtrue%26usePUBJs%3dtrue|lana=www.ancestry.com|accessdate=2019-04-12}}</ref>[[1940|1940ko]] hamarkadarako Leslie Flood ilobarekin eta emazte Julia T. Floodekin eta haien Robert F. Flood semearekin bizi zen 2319 Myrtle Street-en(kalean).<ref name=":10" /><ref name=":7" />
Shiloh (AME) Eliza Episkopal Metodista Afrikarraren, gero Lehen Eliza Episkopal Metodista Afrikarra izenez ezagutzen denaren, laurogeita hamargarren urteurrenean, Jackson kongregazion hitzaldi bat eman zuen eta bere amak elizari eta hezkuntzari egindako ekarpenez mintzatu zen.<ref name=":7">{{Cite news|izenburua=Lydia Flood Jackson|orrialdea=149|data=April 12, 1959|url=https://www.newspapers.com/image/?clipping_id=17307137&fcfToken=eyJhbGciOiJIUzI1NiIsInR5cCI6IkpXVCJ9.eyJmcmVlLXZpZXctaWQiOjMzMTkzNTg2MiwiaWF0IjoxNTU1MTEwMzE1LCJleHAiOjE1NTUxOTY3MTV9.fRQnmvyKRkPiqKrIClpY3nv7IiHzMfAOAxo9ScXai6c|kazeta=Oakland Tribune}}</ref>
[[Fitxategi:Ladies_Relief_Society_grave_maker.jpg|alt=|thumb|Flood interkonektatuta dagoen Damen Sorospen Elkartearen ataleko markatzaile harria. Piedmont Funeral Services (hileta serbitzuak) Mountain View Hilerriko erregistroek erakusten dute P-5 Partzelan dagoela, Cripta/Niche L.]]
Jacksonen mendeurrena zela-eta, ohoratu zuen Oakland hiriak "bertako bizidun zaharrena" baitzen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Lydia Flood Jackson 1962|hizkuntza=en-US|data=1962-06-10|url=https://www.newspapers.com/article/oakland-tribune-lydia-flood-jackson-1962/17307194/|aldizkaria=Newspapers.com|sartze-data=2024-11-13}}</ref> [[1963|1963ko]] uztailaren 8an hil zen, 101 urte zituela, Fairmont Ospitalean.<ref>{{Cite news|izenburua=Negro Pioneer's Daughter Dies|orrialdea=7|data=July 11, 1963|url=https://www.newspapers.com/clip/17306810/lydia_flood_jackson_1963/|kazeta=Portsmouth Herald}}</ref><ref>{{Cite aldizkari|izenburua=Deaths|orrialdeak=54|data=August 15, 1963|url=https://books.google.com/books?id=BcEDAAAAMBAJ&q=Lydia%20Flood%20Jackson&pg=PA54|kazeta=Jet|liburukia=XXIV}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|abizena=Wagner|izenburua=Lydia Flood Jackson (1862-1963)|hizkuntza=en-US|izena1=Tricia|data=July 16, 2007|url=https://www.blackpast.org/aaw/vignette_aahw/jackson-lydia-flood-1862-1963/|lana=BlackPast|accessdate=2019-04-12}}</ref> Oakland--eko Kalifornia-ko Mountain View hilerrian lurperatuta dago.<ref name=":0">{{Cite web|izenburua=Lydia Flood Jackson funeral program {{!}} Oakland Public Library Digital Collections|url=https://oakland.access.preservica.com/file/sdb:digitalFile%7Ca4201fa2-806f-4d6f-bb19-892b636fa47b/|lana=oakland.access.preservica.com|accessdate=2019-04-12}}</ref>
Flood Familiaren Liburuak Oakland-eko Liburutegi Publikoak artxibatzen ditu, Oaklandeko Museo eta Liburutegi Afroamerikarrean; Lydia Flood Jackson-en hileta programa, gutunak eta familia argazkiak barne.<ref name=":3">{{Cite web|abizena=Heyliger|izenburua=Guide to the Flood Family Papers|izena1=Sean|data=August 15, 2013|url=https://oac.cdlib.org/findaid/ark:/13030/c8z039hs/entire_text/|lana=Online Archive of California|accessdate=2019-03-13}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1862ko|1963ko|Jackson, Flood Lydia}}
[[Kategoria:Kaliforniarrak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako enpresaburuak]]
[[Kategoria:Emakume enpresaburuak]]
[[Kategoria:Emakume ekintzaileak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako ehun urtedunak]]
puf1npqu5675ussll7rvpstkukb2u53
Txikipedia:Dibisa
104
1213684
9976074
9968872
2024-11-21T10:41:41Z
LizardiBHI65
166680
9976074
wikitext
text/x-wiki
==DIBISA==
Dibisa beste herrialde edo eskualde bateko dirua da.
Dibisak trukatu edo saleros daitezke, eta horretarako nazioarteko dibisen truke-merkatua dago.
[[Fitxategi:South East Asia Exchange Rates (6031878489).jpg|300px|right|thumb]]
Merkatu horretan sortzen den dibisen {{txp|trukaneurria}} edo balioa dibisa ezberdinen eskaria eta eskaintza zein diren erabakitzen da,
Dibisen trukeari esker, dibisen merkatua sortu zen, {{txp|Forex}} (Foreign Exchange Market) izenez ere ezaguna, non dibisak inbertsio modu gisa eros daitezkeen.
Dibisa artean {{txp|dolar}} estatubatuarra, {{txp|euroa}}, {{txp|libera}} esterlinoa, franko suitzarra eta {{txp|yena}} daude. Baina dibisak ez dira soilik inbertitzeko arrazoi gisa eskatzen, baita ordaintzeko bide gisa ere.
Helburu nagusia da baliabide finantzarioak inbertitu edo mailegatu nahi dituztenak baliabideen beharra dutenekin harremanetan jartzea.
Finantza- sistema merkatu eta erakunde finantzarioen taldeak osatzen dute. Helburu nagusia da baliabide finantzarioak inbertitu edo mailegatu nahi dituztenak baliabideen beharra dutenekin harremanetan jartzea.
==Aipamen historikoa==
Nazioarteko dibisa-sistema Nazioarteko Dibisa sistemaren bilakaeran, 1870etik gaur egunera bitartean, hiru antolaketa mota bereiz daiteke:
Urrearen patria (1870-1914): Urrearen patroia diru-unitatearen balioa urre kopuruaren arabera finkatzen duenmoneta-sistema da.
{{txp|Bretton Woods}} patroia edo kanbio-tasa finkoen patroia (1944-1973): {{txp|Bigarren mundu gerraren}} ondoren, urrearen patroia beste patroi batek ordezkatu zuen.
Gaur egun: Kanbio-tasa malgua dago, orain dibisa ez dago urrearen mende, orain dibisa papera da eta ez dauka ezer errespaldatzeko, bakarrik bankuak eta gobernuek balio bat ematen diote eta hauen babesleak dira.
Kanbio-tasa: zuzena eta zeharkakoa
Kanbio-merkatuen funtzionamendua ezagutzea beharrezkoa da nazioartean darabilten enpresentzat, eta are garrantzitsuagoa da jakitea zein diren dibisa baten kanbio-tasak: altuak edo baxuak izatearenak, handitzearen edo txikitzearen, edota beste arrazoiak.
e2s6pzke90lziyxhligtxdwsoybaqr7
9976076
9976074
2024-11-21T10:44:26Z
LizardiBHI65
166680
9976076
wikitext
text/x-wiki
== DIBISA ==
Dibisa beste herrialde edo eskualde bateko dirua da.
Dibisak trukatu edo saleros daitezke, eta horretarako nazioarteko dibisen truke-merkatua dago.
[[Fitxategi:South East Asia Exchange Rates (6031878489).jpg|300px|right|thumb]]
Merkatu horretan sortzen den dibisen {{txp|trukaneurria}} edo balioa dibisa ezberdinen eskaria eta eskaintza zein diren erabakitzen da,
Dibisen trukeari esker, dibisen merkatua sortu zen, {{txp|Forex}} (Foreign Exchange Market) izenez ere ezaguna, non dibisak inbertsio modu gisa eros daitezkeen.
Dibisa artean {{txp|dolar}} estatubatuarra, {{txp|euroa}}, {{txp|libera}} esterlinoa, franko suitzarra eta {{txp|yena}} daude. Baina dibisak ez dira soilik inbertitzeko arrazoi gisa eskatzen, baita ordaintzeko bide gisa ere.
Helburu nagusia da baliabide finantzarioak inbertitu edo mailegatu nahi dituztenak baliabideen beharra dutenekin harremanetan jartzea.
Finantza- sistema merkatu eta erakunde finantzarioen taldeak osatzen dute. Helburu nagusia da baliabide finantzarioak inbertitu edo mailegatu nahi dituztenak baliabideen beharra dutenekin harremanetan jartzea.
==Aipamen historikoa==
Nazioarteko dibisa-sistema Nazioarteko Dibisa sistemaren bilakaeran, 1870etik gaur egunera bitartean, hiru antolaketa mota bereiz daiteke:
Urrearen patria (1870-1914): Urrearen patroia diru-unitatearen balioa urre kopuruaren arabera finkatzen duenmoneta-sistema da.
{{txp|Bretton Woods}} patroia edo kanbio-tasa finkoen patroia (1944-1973): {{txp|Bigarren mundu gerraren}} ondoren, urrearen patroia beste patroi batek ordezkatu zuen.
Gaur egun: Kanbio-tasa malgua dago, orain dibisa ez dago urrearen mende, orain dibisa papera da eta ez dauka ezer errespaldatzeko, bakarrik bankuak eta gobernuek balio bat ematen diote eta hauen babesleak dira.
Kanbio-tasa: zuzena eta zeharkakoa
Kanbio-merkatuen funtzionamendua ezagutzea beharrezkoa da nazioartean darabilten enpresentzat, eta are garrantzitsuagoa da jakitea zein diren dibisa baten kanbio-tasak: altuak edo baxuak izatearenak, handitzearen edo txikitzearen, edota beste arrazoiak.
idgrm4vd596drl3ca7k0qk74l0h48vb
9976083
9976076
2024-11-21T10:50:21Z
LizardiBHI65
166680
9976083
wikitext
text/x-wiki
== DIBISA ==
Dibisa beste herrialde edo eskualde bateko dirua da.
Dibisak trukatu daitezke, eta horretarako nazioarteko dibisen truke-merkatua dago.
[[Fitxategi:South East Asia Exchange Rates (6031878489).jpg|300px|right|thumb]]
Merkatu horretan sortzen den dibisen {{txp|trukaneurria}}edo balioa dibisa ezberdinen eskaria eta eskaintza zein diren erabakitzen da,
Dibisen trukeari esker, dibisen merkatua sortu zen, {{txp|Forex}} (Foreign Exchange Market) izenez ere ezaguna, non dibisak inbertsio modu gisa eros daitezkeen.
Dibisa artean {{txp|dolar}} estatubatuarra, {{txp|euroa}}, {{txp|libera}} esterlinoa, franko suitzarra eta {{txp|yena}} daude. Baina dibisak ez dira soilik inbertitzeko arrazoi gisa eskatzen, baita ordaintzeko bide gisa ere.
Helburu nagusia da baliabide finantzarioak inbertitu edo mailegatu nahi dituztenak baliabideen beharra dutenekin harremanetan jartzea.
Finantza- sistema merkatu eta erakunde finantzarioen taldeak osatzen dute. Helburu nagusia da baliabide finantzarioak inbertitu edo mailegatu nahi dituztenak baliabideen beharra dutenekin harremanetan jartzea.
==Aipamen historikoa==
Nazioarteko dibisa-sistema Nazioarteko Dibisa sistemaren bilakaeran, 1870etik gaur egunera bitartean, hiru antolaketa mota bereiz daiteke:
Urrearen patria (1870-1914): Urrearen patroia diru-unitatearen balioa urre kopuruaren arabera finkatzen duenmoneta-sistema da.
{{txp|Bretton Woods}} patroia edo kanbio-tasa finkoen patroia (1944-1973): {{txp|Bigarren Mundu Gerraren}} ondoren, urrearen patroia beste patroi batek ordezkatu zuen.
Gaur egun: Kanbio-tasa malgua dago, orain dibisa ez dago urrearen mende, orain dibisa papera da eta ez dauka ezer errespaldatzeko, bakarrik bankuak eta gobernuek balio bat ematen diote eta hauen babesleak dira.
Kanbio-tasa: zuzena eta zeharkakoa
Kanbio-merkatuen funtzionamendua ezagutzea beharrezkoa da nazioartean darabilten enpresentzat, eta are garrantzitsuagoa da jakitea zein diren dibisa baten kanbio-tasak: altuak edo baxuak izatearenak, handitzearen edo txikitzearen, edota beste arrazoiak.
luhn9wuoo8u7l7xq1014ifa9n5wvr78
9976084
9976083
2024-11-21T10:51:19Z
LizardiBHI65
166680
9976084
wikitext
text/x-wiki
== DIBISA ==
Dibisa beste herrialde edo eskualde bateko dirua da.
Dibisak trukatu daitezke, eta horretarako nazioarteko dibisen truke-merkatua dago.
[[Fitxategi:South East Asia Exchange Rates (6031878489).jpg|300px|right|thumb]]
Merkatu horretan sortzen den dibisen {{txp|trukaneurria}} edo balioa dibisa ezberdinen eskaria eta eskaintza zein diren erabakitzen da,
Dibisen trukeari esker, dibisen merkatua sortu zen, {{txp|Forex}} (Foreign Exchange Market) izenez ere ezaguna, non dibisak inbertsio modu gisa eros daitezkeen.
Dibisa artean {{txp|dolar}} estatubatuarra, {{txp|euroa}}, {{txp|libera}} esterlinoa, franko suitzarra eta {{txp|yena}} daude. Baina dibisak ez dira soilik inbertitzeko arrazoi gisa eskatzen, baita ordaintzeko bide gisa ere.
Helburu nagusia da baliabide finantzarioak inbertitu edo mailegatu nahi dituztenak baliabideen beharra dutenekin harremanetan jartzea.
Finantza- sistema merkatu eta erakunde finantzarioen taldeak osatzen dute. Helburu nagusia da baliabide finantzarioak inbertitu edo mailegatu nahi dituztenak baliabideen beharra dutenekin harremanetan jartzea.
==Aipamen historikoa==
Nazioarteko dibisa-sistema Nazioarteko Dibisa sistemaren bilakaeran, 1870etik gaur egunera bitartean, hiru antolaketa mota bereiz daiteke:
Urrearen patria (1870-1914): Urrearen patroia diru-unitatearen balioa urre kopuruaren arabera finkatzen duenmoneta-sistema da.
{{txp|Bretton Woods}} patroia edo kanbio-tasa finkoen patroia (1944-1973): {{txp|Bigarren Mundu Gerraren}} ondoren, urrearen patroia beste patroi batek ordezkatu zuen.
Gaur egun: Kanbio-tasa malgua dago, orain dibisa ez dago urrearen mende, orain dibisa papera da eta ez dauka ezer errespaldatzeko, bakarrik bankuak eta gobernuek balio bat ematen diote eta hauen babesleak dira.
Kanbio-tasa: zuzena eta zeharkakoa
Kanbio-merkatuen funtzionamendua ezagutzea beharrezkoa da nazioartean darabilten enpresentzat, eta are garrantzitsuagoa da jakitea zein diren dibisa baten kanbio-tasak: altuak edo baxuak izatearenak, handitzearen edo txikitzearen, edota beste arrazoiak.
msu0m4dr62slys51n2l38xrgeqxr5vx
9976088
9976084
2024-11-21T10:54:47Z
LizardiBHI65
166680
9976088
wikitext
text/x-wiki
== DIBISA ==
Dibisa beste herrialde edo eskualde bateko dirua da.
Dibisak trukatu daitezke, eta horretarako nazioarteko dibisen truke-merkatua dago.
[[Fitxategi:South East Asia Exchange Rates (6031878489).jpg|300px|right|thumb]]
Merkatu horretan sortzen den dibisen balioa dibisa ezberdinen eskaria eta eskaintza zein diren erabakitzen da,
Dibisen trukeari esker, dibisen merkatua sortu zen, {{txp|Forex}} (Foreign Exchange Market) izenez ere ezaguna, non dibisak inbertsio modu gisa eros daitezkeen.
Dibisa artean {{txp|dolar}} estatubatuarra, {{txp|euroa}}, {{txp|libera}} esterlinoa, franko suitzarra eta {{txp|yena}} daude. Baina dibisak ez dira soilik inbertitzeko arrazoi gisa eskatzen, baita ordaintzeko bide gisa ere.
Helburu nagusia da baliabide finantzarioak inbertitu edo mailegatu nahi dituztenak baliabideen beharra dutenekin harremanetan jartzea.
Finantza- sistema merkatu eta erakunde finantzarioen taldeak osatzen dute. Helburu nagusia da baliabide finantzarioak inbertitu edo mailegatu nahi dituztenak baliabideen beharra dutenekin harremanetan jartzea.
==Aipamen historikoa==
Nazioarteko dibisa-sistema Nazioarteko Dibisa sistemaren bilakaeran, 1870etik gaur egunera bitartean, hiru antolaketa mota bereiz daiteke:
Urrearen patria (1870-1914): Urrearen patroia diru-unitatearen balioa urre kopuruaren arabera finkatzen duenmoneta-sistema da.
{{txp|Bretton Woods}} patroia edo kanbio-tasa finkoen patroia (1944-1973): {{txp|Bigarren Mundu Gerraren}} ondoren, urrearen patroia beste patroi batek ordezkatu zuen.
Gaur egun: Kanbio-tasa malgua dago, orain dibisa ez dago urrearen mende, orain dibisa papera da eta ez dauka ezer errespaldatzeko, bakarrik bankuak eta gobernuek balio bat ematen diote eta hauen babesleak dira.
Kanbio-tasa: zuzena eta zeharkakoa
Kanbio-merkatuen funtzionamendua ezagutzea beharrezkoa da nazioartean darabilten enpresentzat, eta are garrantzitsuagoa da jakitea zein diren dibisa baten kanbio-tasak: altuak edo baxuak izatearenak, handitzearen edo txikitzearen, edota beste arrazoiak.
suj09l1v3rdph2yvnseiy6df6l09b25
9976110
9976088
2024-11-21T11:11:51Z
LizardiBHI65
166680
9976110
wikitext
text/x-wiki
== DIBISA ==
Dibisa beste herrialde edo eskualde bateko dirua da.
Dibisak trukatu daitezke, eta horretarako nazioarteko dibisen truke-merkatua dago.
[[Fitxategi:South East Asia Exchange Rates (6031878489).jpg|300px|right|thumb]]
Merkatu horretan sortzen den dibisen balioa dibisa ezberdinen eskaria eta eskaintza zein diren erabakitzen da,
Dibisen trukeari esker, dibisen merkatua sortu zen, {{txp|Forex}} (Foreign Exchange Market) izenez ere ezaguna, non dibisak inbertsio modu gisa eros daitezkeen.
Dibisa artean {{txp|dolar}} estatubatuarra, {{txp|euroa}}, {{txp|libera}} esterlinoa, franko suitzarra eta {{txp|yena}} daude. Baina dibisak ez dira soilik inbertitzeko arrazoi gisa eskatzen, baita ordaintzeko bide gisa ere.
Helburu nagusia da baliabide finantzarioak inbertitu edo mailegatu nahi dituztenak baliabideen beharra dutenekin harremanetan jartzea.
Finantza- sistema merkatu eta erakunde finantzarioen taldeak osatzen dute. Helburu nagusia da baliabide finantzarioak inbertitu edo mailegatu nahi dituztenak baliabideen beharra dutenekin harremanetan jartzea.
==Aipamen historikoa==
Nazioarteko dibisa-sistema Nazioarteko Dibisa sistemaren bilakaeran, 1870etik gaur egunera bitartean, hiru antolaketa mota bereiz daiteke:
Urrearen patria (1870-1914): Urrearen patroia diru-unitatearen balioa urre kopuruaren arabera finkatzen duenmoneta-sistema da.
{{txp|Bretton Woods}} patroia edo kanbio-tasa finkoen patroia (1944-1973): {{txp|Bigerren mundu gerraren kronologia | Bigarren Mundu Gerraren}} ondoren, urrearen patroia beste patroi batek ordezkatu zuen.
Gaur egun: Kanbio-tasa malgua dago, orain dibisa ez dago urrearen mende, orain dibisa papera da eta ez dauka ezer errespaldatzeko, bakarrik bankuak eta gobernuek balio bat ematen diote eta hauen babesleak dira.
Kanbio-tasa: zuzena eta zeharkakoa
Kanbio-merkatuen funtzionamendua ezagutzea beharrezkoa da nazioartean darabilten enpresentzat, eta are garrantzitsuagoa da jakitea zein diren dibisa baten kanbio-tasak: altuak edo baxuak izatearenak, handitzearen edo txikitzearen, edota beste arrazoiak.
kq31yfejxa7igeqzslpj7bc4ltjxyad
9976112
9976110
2024-11-21T11:12:44Z
LizardiBHI65
166680
9976112
wikitext
text/x-wiki
== DIBISA ==
Dibisa beste herrialde edo eskualde bateko dirua da.
Dibisak trukatu daitezke, eta horretarako nazioarteko dibisen truke-merkatua dago.
[[Fitxategi:South East Asia Exchange Rates (6031878489).jpg|300px|right|thumb]]
Merkatu horretan sortzen den dibisen balioa dibisa ezberdinen eskaria eta eskaintza zein diren erabakitzen da,
Dibisen trukeari esker, dibisen merkatua sortu zen, {{txp|Forex}} (Foreign Exchange Market) izenez ere ezaguna, non dibisak inbertsio modu gisa eros daitezkeen.
Dibisa artean {{txp|dolar}} estatubatuarra, {{txp|euroa}}, {{txp|libera}} esterlinoa, franko suitzarra eta {{txp|yen | yena}} daude. Baina dibisak ez dira soilik inbertitzeko arrazoi gisa eskatzen, baita ordaintzeko bide gisa ere.
Helburu nagusia da baliabide finantzarioak inbertitu edo mailegatu nahi dituztenak baliabideen beharra dutenekin harremanetan jartzea.
Finantza- sistema merkatu eta erakunde finantzarioen taldeak osatzen dute. Helburu nagusia da baliabide finantzarioak inbertitu edo mailegatu nahi dituztenak baliabideen beharra dutenekin harremanetan jartzea.
==Aipamen historikoa==
Nazioarteko dibisa-sistema Nazioarteko Dibisa sistemaren bilakaeran, 1870etik gaur egunera bitartean, hiru antolaketa mota bereiz daiteke:
Urrearen patria (1870-1914): Urrearen patroia diru-unitatearen balioa urre kopuruaren arabera finkatzen duenmoneta-sistema da.
{{txp|Bretton Woods}} patroia edo kanbio-tasa finkoen patroia (1944-1973): {{txp|Bigarren mundu gerraren kronologia | Bigarren Mundu Gerraren}} ondoren, urrearen patroia beste patroi batek ordezkatu zuen.
Gaur egun: Kanbio-tasa malgua dago, orain dibisa ez dago urrearen mende, orain dibisa papera da eta ez dauka ezer errespaldatzeko, bakarrik bankuak eta gobernuek balio bat ematen diote eta hauen babesleak dira.
Kanbio-tasa: zuzena eta zeharkakoa
Kanbio-merkatuen funtzionamendua ezagutzea beharrezkoa da nazioartean darabilten enpresentzat, eta are garrantzitsuagoa da jakitea zein diren dibisa baten kanbio-tasak: altuak edo baxuak izatearenak, handitzearen edo txikitzearen, edota beste arrazoiak.
2rv1neo800equf12yec8jr08rijbgjx
9976115
9976112
2024-11-21T11:13:54Z
LizardiBHI65
166680
9976115
wikitext
text/x-wiki
== DIBISA ==
Dibisa beste herrialde edo eskualde bateko dirua da.
Dibisak trukatu daitezke, eta horretarako nazioarteko dibisen truke-merkatua dago.
[[Fitxategi:South East Asia Exchange Rates (6031878489).jpg|300px|right|thumb]]
Merkatu horretan sortzen den dibisen balioa dibisa ezberdinen eskaria eta eskaintza zein diren erabakitzen da,
Dibisen trukeari esker, dibisen merkatua sortu zen, {{txp|Forex}} (Foreign Exchange Market) izenez ere ezaguna, non dibisak inbertsio modu gisa eros daitezkeen.
Dibisa artean {{txp|dolar}} estatubatuarra, {{txp|euroa}}, {{txp|libera}} esterlinoa, franko suitzarra eta {{txp|yen | yena}} daude. Baina dibisak ez dira soilik inbertitzeko arrazoi gisa eskatzen, baita ordaintzeko bide gisa ere.
Helburu nagusia da baliabide finantzarioak inbertitu edo mailegatu nahi dituztenak baliabideen beharra dutenekin harremanetan jartzea.
Finantza- sistema merkatu eta erakunde finantzarioen taldeak osatzen dute. Helburu nagusia da baliabide finantzarioak inbertitu edo mailegatu nahi dituztenak baliabideen beharra dutenekin harremanetan jartzea.
==Aipamen historikoa==
Nazioarteko dibisa-sistema Nazioarteko Dibisa sistemaren bilakaeran, 1870etik gaur egunera bitartean, hiru antolaketa mota bereiz daiteke:
Urrearen patria (1870-1914): Urrearen patroia diru-unitatearen balioa urre kopuruaren arabera finkatzen duenmoneta-sistema da.
{{txp|Bretton Woods|Bretton Woods}} patroia edo kanbio-tasa finkoen patroia (1944-1973): {{txp|Bigarren mundu gerraren kronologia | Bigarren Mundu Gerraren}} ondoren, urrearen patroia beste patroi batek ordezkatu zuen.
Gaur egun: Kanbio-tasa malgua dago, orain dibisa ez dago urrearen mende, orain dibisa papera da eta ez dauka ezer errespaldatzeko, bakarrik bankuak eta gobernuek balio bat ematen diote eta hauen babesleak dira.
Kanbio-tasa: zuzena eta zeharkakoa
Kanbio-merkatuen funtzionamendua ezagutzea beharrezkoa da nazioartean darabilten enpresentzat, eta are garrantzitsuagoa da jakitea zein diren dibisa baten kanbio-tasak: altuak edo baxuak izatearenak, handitzearen edo txikitzearen, edota beste arrazoiak.
mr2sj97e5oqfexqgftgyctk09nenubx
9976117
9976115
2024-11-21T11:14:39Z
LizardiBHI65
166680
9976117
wikitext
text/x-wiki
== DIBISA ==
Dibisa beste herrialde edo eskualde bateko dirua da.
Dibisak trukatu daitezke, eta horretarako nazioarteko dibisen truke-merkatua dago.
[[Fitxategi:South East Asia Exchange Rates (6031878489).jpg|300px|right|thumb]]
Merkatu horretan sortzen den dibisen balioa dibisa ezberdinen eskaria eta eskaintza zein diren erabakitzen da,
Dibisen trukeari esker, dibisen merkatua sortu zen, {{txp|Forex}} (Foreign Exchange Market) izenez ere ezaguna, non dibisak inbertsio modu gisa eros daitezkeen.
Dibisa artean {{txp|dolar}} estatubatuarra, {{txp|euroa}}, {{txp|libera}} esterlinoa, franko suitzarra eta {{txp|yen | yena}} daude. Baina dibisak ez dira soilik inbertitzeko arrazoi gisa eskatzen, baita ordaintzeko bide gisa ere.
Helburu nagusia da baliabide finantzarioak inbertitu edo mailegatu nahi dituztenak baliabideen beharra dutenekin harremanetan jartzea.
Finantza- sistema merkatu eta erakunde finantzarioen taldeak osatzen dute. Helburu nagusia da baliabide finantzarioak inbertitu edo mailegatu nahi dituztenak baliabideen beharra dutenekin harremanetan jartzea.
==Aipamen historikoa==
Nazioarteko dibisa-sistema Nazioarteko Dibisa sistemaren bilakaeran, 1870etik gaur egunera bitartean, hiru antolaketa mota bereiz daiteke:
Urrearen patria (1870-1914): Urrearen patroia diru-unitatearen balioa urre kopuruaren arabera finkatzen duenmoneta-sistema da.
{{txp|Bretton Woods | Bretton Woods}} patroia edo kanbio-tasa finkoen patroia (1944-1973): {{txp|Bigarren mundu gerraren kronologia | Bigarren Mundu Gerraren}} ondoren, urrearen patroia beste patroi batek ordezkatu zuen.
Gaur egun: Kanbio-tasa malgua dago, orain dibisa ez dago urrearen mende, orain dibisa papera da eta ez dauka ezer errespaldatzeko, bakarrik bankuak eta gobernuek balio bat ematen diote eta hauen babesleak dira.
Kanbio-tasa: zuzena eta zeharkakoa
Kanbio-merkatuen funtzionamendua ezagutzea beharrezkoa da nazioartean darabilten enpresentzat, eta are garrantzitsuagoa da jakitea zein diren dibisa baten kanbio-tasak: altuak edo baxuak izatearenak, handitzearen edo txikitzearen, edota beste arrazoiak.
3zvfulhsnayojq73gc0x42qb4fbhgel
Txikipedia:Euro
104
1213686
9976095
9968859
2024-11-21T11:02:58Z
LizardiBHI67
166685
9976095
wikitext
text/x-wiki
{{banner|Euro Series Banknotes (2019).jpg}}
= Euroa =
== ZER DA? ==
Euroa Europar Batasuneko diru ofiziala da. Bigarren diru erreserba da. Euro izena 1995eko abenduaren 16an onartu zen {{txp|Madrid|Madrilen}}, 1999ko urtarrilaren 1ean sartu zen munduko finantza merkatuan baina 2002ko urtarriaren 1ean hasi ziren dirua eta bileteak sortzen. [[Fitxategi:Reverso_1_euro.jpg|150x150px|right|thumb|Euro baten txanpona]]
== EZAUGARRIAK? ==
{{txp|Euroa}} 100 zentimotan zatitzen da. Bileteak 5, 10, 20, 50, 100, 200, eta 500 bileteak daude.
== ZER HERRIALDETAN ERABILTZEN DA EUROA? ==
Austrian, Belgikan, Zipren, Herbeheretan, Estonian, Finlandian, Frantzian, Alemanian, Grezian, Irlandako errepublikan, Italian, Letoanian, Lituanian, Luxenburgon, Maltan, Monakon, Portugalen, San Marinon, Eslobakian, Eslovenian,Espainian, Batikano hirian, Andorran, Kosobon, Kroazian eta Montenegron.
[[Kategoria:Txikipedia: Euroa]]
[[Kategoria:Txikipedia]]
j7xl0d6nvwzxjm6pfl679wlga0hetyv
Txikipedia:Estatubatuar dolar
104
1213689
9976081
9968862
2024-11-21T10:48:17Z
LizardiBHI66
166681
9976081
wikitext
text/x-wiki
[[Fitxategi:USDnotes.png|300px|right|thumb]]
Dolar estatu batuarra (ingeleses united states dolar) {{txp|Estatu batuetako | estatu batuak}} diru ofiziala da. Naiz eta AEBetan soilik jaulkitzen den, beste herrialde batzuek ere hartu dute.
==Dolar izenaren jatorria==
Estatu batuetako dolarren izena {{txp|espainiatik | Espainia}} dator, iberiar penintsula dolar gerra garaian erabiltzen zen dirua zen. Era berean Espainiako dolarrak beste diru batean zuen jatorria.
==Dolarraren ikurra==
Dolarraren ikurra ($) azaltzeko hainbat teoria izan dira. ikur hori, Ps-ren (Pesos) laburdura {{txp|mexikarraren | Mexiko}} ondorio dela
Batzuetan ikur hori bi marra bertikalekin erabiltzen da ere, United States-en U-a eta S-a konbinatuz,
==Kanbio eta kotizazio-tasa==
Gaur egun, munduko dibisa guztiak elkarri lotuta daude kapital-fluxuen arabera, eta horrek kanbio-tasak eta kotizazioak aldatzen ditu. Liga-bilbadura sistema horrek ematen dio balioa {{txp|diruari | Diru}}.
3qnd4y03nv3sk8a4t0xf4tr8j9iqwij
9976089
9976081
2024-11-21T10:55:19Z
LizardiBHI66
166681
9976089
wikitext
text/x-wiki
[[Fitxategi:USDnotes.png|300px|right|thumb]]
Dolar estatu batuarra (ingeleses united states dolar) {{txp|Estatu Batuak | Estatu batuetako}} diru ofiziala da. Naiz eta AEBetan soilik jaulkitzen den, beste herrialde batzuek ere hartu dute.
==Dolar izenaren jatorria==
Estatu batuetako dolarren izena {{txp|Espainia | Espainiatik}} dator, iberiar penintsula dolar gerra garaian erabiltzen zen dirua zen. Era berean Espainiako dolarrak beste diru batean zuen jatorria.
==Dolarraren ikurra==
Dolarraren ikurra ($) azaltzeko hainbat teoria izan dira. ikur hori, Ps-ren (Pesos) laburdura {{txp|Mexiko | mexikarraren}} ondorio dela
Batzuetan ikur hori bi marra bertikalekin erabiltzen da ere, United States-en U-a eta S-a konbinatuz,
==Kanbio eta kotizazio-tasa==
Gaur egun, munduko dibisa guztiak elkarri lotuta daude kapital-fluxuen arabera, eta horrek kanbio-tasak eta kotizazioak aldatzen ditu. Liga-bilbadura sistema horrek ematen dio balioa {{txp|Diru | diruari}}.
6rwpvq3ztic3osc4v96b4k5dndbnsu3
Txikipedia:Merkataritza-gune
104
1213693
9976111
9968883
2024-11-21T11:12:06Z
46.27.1.229
9976111
wikitext
text/x-wiki
{{banner | Eaton Centre HDR style.jpg}}
{{txp|Merkataritza-gune}} edo saltoki-gune produktuaktxikizka saltzeko establezimendu handia da.
==Historia==
Merkataritza-gune lehendabizikoenetako bat Trajanoren Azoka izan zen, Antzinako Erroman zegoena.
==Motak:==
* ''Fashion Mall'' edo moda-gune.
* ''Community Center'' edo komunitate-gunea.
* ''Power Center'' edo erdiguneko pasalekua.
* ''Town Center'' edo erdigunea.
* ''LifeStyle Center'' edo bizitzeko era-gunea.
* ''Strip Mall'' edo merkataritza-gune txiki.
[[Fitxategi:AviaPark Moscow 01-2016 img3.jpg|300px|right|thumb| Merkataratza-gune bat]]
[[Kategoria:Txikipedia:Negozioa]]
[[Kategoria:Txikipedia]]
t0gilwhi8m69e53spystx7syl5h5wy7
Txikipedia:Yen
104
1213712
9976107
9969033
2024-11-21T11:08:35Z
LizardiBHI68
166686
9976107
wikitext
text/x-wiki
[[Yen]]<nowiki/>a Japon-en erabilitako txanpona da, eta [[Dibisa|dibis]]<nowiki/>en merkatuan hirugarren txanpona baloratuena da, [[dolar]] estatu batuarraren eta [[Euro|euroa]]<nowiki/>ren ondoren. Txanponak dibisa segurua izateari utzi dio, eta zabor-txanpon bihurtu da, 2022tik balioa asko jaitsi delako: 2021eko amaieratik 2023ko amaieraren artean monetaren balioaren jaitsiera % 40tik gorakoa izan zen, horrek eragina izan du truke-etxe batzuetan, eta eragotzi egin du moneta beste dibisa batzuengatik trukatzea. Motoko lurrikarabaino lehen yena dolarraren aurrean aldi baterako indartu izana zabor-monietaren egoeran sinboloa da, baina lurrikara horren ondoren, yena ahuldu egin zen dolarraren arrean. [[Fitxategi:Early one yen coin front and reverse.jpg|300px|right|thumb|yen]]
== HISTORIA: ==
XIX. mendean, zilarrezko dolar espainiarreko txanponak ugari ibiltzen ziren Asiako hego-ekialdean, Txinako kostaldean eta Japonian. Txanpon horiek Manilatik sartuak ziren 250 urte baino gehiagoz, eta Acapulcotik zetozen itsasontzietan. Ontzi horiei Manilako galeoiak esaten zitzaien. XIX. mendera arte, txanpon horiek Mundu Berrian, batez ere Mexiko Hirian, sortutako espainiar dolar soilak ziren, baina 1840ko hamarkadatik aurrera berehala hasi ziren Latinoamerikako errepublika berrietako zilarrezko txanponekin ordezkatzen, zortzi errealeko edo pisu bateko izendapenarekin. XIX. mendearen bigarren erdian txanponak egin ziren inguru horietan, Mexikoko pisuen antzera; lehenengoa Hongkongo dolarra izan zen, 1866 eta 1868 artean Hong Kongen sortua. Txinatar biztanleek ez zituzten txanpon hauek ondo hartu, betiko zortzi erreal mexikarrak nahiago izan baitzituzten, eta horregaitik Hong Kongeko gobernuak txanponak egiteari utzi zion eta makineria Japoniari saldu zion.
g3j6j80gtlsjgg6chylsib4kqpdk9xg
Telekomunikazio-sare
0
1213713
9974684
9971788
2024-11-20T12:55:44Z
Axel Becerra
167777
Orrialdetik eduki guztia ezabatzen
9974684
wikitext
text/x-wiki
phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1
9974705
9974684
2024-11-20T13:07:44Z
Axel Becerra
167777
9974705
wikitext
text/x-wiki
[[Category:Telecommunications engineering]]
[[Category:Network architecture]]
[[Category:Telecommunications infrastructure]]
{{Lanean|Axel Becerra}}
idlljqd3uwspejpaq1gb9i9tpfeuyus
Kathleen Norris
0
1214263
9975507
9972713
2024-11-20T18:44:51Z
Eliatxo
96586
/* Edizio elektronikoak */
9975507
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Kathleen Thompson Norris''' ([[1880|1880ko]] [[Uztailaren 16|uztailaren 16a]] – [[1966|1966ko]] [[Urtarrilaren 18|urtarrilaren 18a]]) estatubatuar eleberrigilea eta egunkarietako zutabegilea izan zen. A.E.B-etan gehien irakurri eta ordaindutako idazleetako bat izan zen. ia berrogeita hamar urtez, [[1911|1911tik]] [[1959|1959ra]]. Norris idazle emankorra zen, 93 nobela idatzi zituen, eta horietako asko ''bestseller-ak'' bihurtu ziren. Haren istorioak maiz agertu ziren eguneko herri prentsan, tartean The Atlantic, ''The Atlantic,The American Magazine'', ''McClure's,[[:en:Everybody's_Magazine|Everybody's]], [[:en:Ladies'_Home_Journal|Ladies' Home Journal]], and [[:en:Woman's_Home_Companion|Woman's Home Companion]].'' Norrisek balio familiarrak eta moralistak sustatzeko erabili zuen bere fikzioa, hala nola ezkontzaren santutasuna, amatasunaren noblezia eta besteei zerbitzua ematearen garrantzia.
== Bizitza eta ibilbidea ==
Kathleen Thompson Norris [[San Frantzisko (Kalifornia)|San]] Francisco-n (Kalifornia) jaio zen [[1880|1880ko]] [[Uztailaren 16|uztailaren 16an]]. Bere gurasoak Josephine (Moroney jaioa) eta James Alden Thompson ziren. 19 urte zituenean, guraso biak hil egin zitzaizkion. Nola bera anai-ahizparen artean nagusia zen familia handi baten buru bihurtu zen eta lan egin behar izan zuen. Hasieran, denda haundi batean aurkitu zuen lana; laster, kontabilitate-bulego batean hasi zen lanean, eta, gero, Mekanikoen Institutuaren Liburutegian. [[1905|1905ean]], Kaliforniako Unibertsitatean, Berkeley-n, idazketa sortzaile programa batean izena eman eta ipuin laburrak idazten hasi zen. The ''San Francisco Call-''ek bere istorioetako batzuk argitaratu zituen, eta [[1906|1906ko]] irailean kontratatu zuen sozietatearen zutabe bat idazteko. Lan horretan Charles Gilman Norris ezagutu zuen (bere anaia zahar berantiarra [[Frank Norris]] eleberrigilea zen), eta berehala maitemindu ziren. New York-era joan zen bizitzera, ''The American Magazine-ko'' arte-editore izateko. zortzi hilabete eguneroko korrespondentzia ondoren eta familiaren finantza egoeraren hobekuntza batzuk egin ondoren, hara batu eta [[1909|1909ko]] apirilean ezkondu ziren.
Berak jarraitu zuen ipuin laburrak idazten berriro, eta [[1910|1910etik]] aurrera hasi ziren agertzen egunkarietan eta gero aldizkarietan. Charles-ek Kathleen-en agente literario gisa paper garrantzitsua bete zuen bizitza osoan, eta etxeko kudeaketa-funtzio ugariz ere arduratu zen idazle gisa gero eta arrakasta handiagoa izan zuen heinean. berria bihurtu eta gutxira, bere lehen eleberria idatzi zuen: ''"Mother" (Ama)''. ''The American Magazine'' filmean hasi zen, ipuin gisa, [[1911|1911n]]. Argitaletxe batek eleberri batean zabaltzeko eskatu zion; sentsazio nazional bihurtu zen, eta [[Theodore Roosevelt|Theodore Roosevelt-en]] gorazarrea irabazi zuen, familia handiak ospatzeagatik. Emakume [[Erromatar Eliza Katolikoa|katoliko]] elizkoi batek, jaiotza-tasaren kontrolaren aurkako iruzkin gisa idatzi zuen liburua, neurri batean; izan ere, amatasunari buruz emakumeek zituzten jarreretan eragin azkarra izaten ari zen. Bere , [[1914|1914ko]] eleberria ''Saturday's Child'' (Larunbateko Haurra)[[William Dean Howells|William Dean Howells-en]] kritika positibo eta luzea jaso zuen, eta klaseko arazoekiko zuen sentikortasunari buruz azpimarratu zuen.
Norris gizarteko hainbat auzitan sartu zen, besteak beste, [[Emakumeen sufragismoa|emakumeen sufragioan]], [[Lege lehor|debekuan, bakezaletasunean]] eta haur eta pobreei mesede egiteko erakundeetan.
[[Fitxategi:Wheeler,_Lindbergh,_Norris_salute.png|thumb| Burton Wheeler Senatorea, Charles Lindbergh eta Norris Amerikako lehen rallyan agurtzen dute. (Argazkia Getty Images)]]
A.E.Betako Lehen Batzordearen mitin batean ikusten da. [[1941|1941ean]], Madison Square Garden-en, nazien agurra dirudiena ematen; eztabaida dago halako agurra ematen ari ote ziren. Jendeak, leialtasunaren promesa errezitatzen, batzuetan keinu bat egin zuen beso bat luzatuta eta ahurra gora, nazien agurraren ordez ahurra behera zuela. (Iruzkingile berrienek batzuetan "Bellamy-ren agurra" deitzen diote keinu horri, baina Sarah Churchwell literatur ikaslearen arabera, "Bellamyren agurra" promesaren hizkuntzari dagokio, berarekin doan edozein keinuren ordez)<ref>{{Cite news|abizena=Greene|izenburua=The peculiar history of the Pledge of Allegiance|izena1=Bob|data=December 22, 2013|url=https://www.cnn.com/2013/12/22/opinion/greene-pledge-of-allegiance-salute/index.html|kazeta=CNN}}</ref><ref name=":0" /> . Iturri garaikideek azaldu zutenez, Norrisen agurra "nazien agurretik gertuago" dago AEBetako bandera agurtzeko onartutako metodoetatik baino.<ref name=":0">{{Cite web|abizena=Seaton|izenburua=When is a Nazi salute not a Nazi salute?|izena1=Matt|data=July 25, 2020|url=https://email.nybooks.com/t/ViewEmail/y/BEAD445E7EF76100/7FB4821E2B330DA7F7E8006BBCB98688|lana=email.nybooks.com|accessdate=2020-07-25}}</ref> [[1941|1941eko]] maiatzean izan zen mitin horretan, Charles A. Lindbergh eta Burton K. Wheeler senatariarekin ageri da Norris.
Bere eleberri asko filmetan eginak izan ziren, tartean ''[[:en:Butterfly_(1924_film)|"Butterfly]]"'' (Tximeleta)[[1924|(1924)]], ''[[:en:My_Best_Girl_(1927_film)|My Best Girl]]'' (Nire Neskarik Hoberena) ([[1927]]), ''[[:en:The_Callahans_and_the_Murphys|The Callahans and the Murphys]]'' (Callahan-tarrak eta Murphy-tarrak) ([[1927|1927)]], [[:en:Passion_Flower_(1930_film)|''Passion Flower'']] (Pasio Lora) [[1930|(1930)]], and [[:en:Change_of_Heart_(1934_film)|''Change of Heart'']] (Bihotzaren Aldaketa) [[1934|(1934]], ''Manhattan Love Song'').(Manhattango Maitasun Abestia) eleberrian oinarritua).
Norris-en eleberri batzuk ''Kathleen Norris-ek'' irratirako moldatu ziren, eta "bere lanak eguneroko gisa irrati-entzunleetara eraman zituen lehen emakume idazle ospetsua" egin zen<ref>{{Cite aldizkari|izenburua=Woman in Love|orrialdeak=22–24, 58–60|data=January 1940|url=https://www.worldradiohistory.com/Archive-Radio-Mirror/40/Mirror-1940-Jan.pdf#page=34|kazeta=Radio and Television Mirror|liburukia=13|alea=3|accessdate=16 February 2015}}</ref>. Phillips Lord-ek ekoitzitako saioa [[1939|1939ko]] [[Urriaren 9|urriaren 9an]] – [[1941|1941eko]] [[Irailaren 26|irailaren 26an]] transmititu zen CBSn.
Norris [[1966|1966ko]] [[Urtarrilaren 18|urtarrilaren 18an]] hil zen, San Frantzisko-n, bere seme Frank Norris-en etxean. 85 urte zituen.
== Familia ==
[[1919|1919an]] famila arrantxo batera bizitzera joan zen Santa Cruz Mendietara, Saratoga-tik hurbil, James Duval Phelan-en Villa Montalvo jabegoren ondoan. Gero, [[Palo Alto (Kalifornia)|Palo Alto]]-n etxe bat eraiki zuten eta udak pasatzen zuten arrantxoan. . Kathleen-aren ahizpa Teresa, William Rose Benét-erekin ezkondu egin zen eta hiru ume izan zituen, Teresa [[1919|1919an]] hil egin zen. Kathleen-ek bere hiru ilobaren tutoretza lortzeko burrukatu zuen eta denborarekin lortu ere, neska bi eta mutil bat: Rosemary, Kathleen Anne and James Benét.
Haren biloba Kathleen Norris [[1935|(1935]][[1967|–1967]]) Andrew Romanoff printzearen bigarren emaztea izan zen ([[1923]][[2021|-2021]]).
== Bibliografia hautatua ==
[[Fitxategi:Silver_Sheet_January_01_1924_-_CHRISTINE_OF_THE_HUNGRY_HEART.pdf|thumb|''The Silver Sheet'', (Zidarrezko orria) Thomas Ince Productions-ek sustatutako estudioko argitalpena, Kathleen Norris-en ''Christine of the Hungry Heart'' ( Christine bihotz gosetia)]]
* ''Mother'' (Ama) ([[1911]]; argitalpen berria, [[1913|1913)]]
* ''The Rich Mrs. Burgoyne (''Burgoyne Andrea Aberatsa). ([[1912]])
* ''Poor Dear Margaret Kirby (Margaret Kirby'' gaixo maitea) ([[1913]])
* ''The Treasure'' (Altxorra) ([[1914]])
* ''Saturday's Child'' (Larunbateko Haurra) ([[1914|1914)]]
* ''The Story Of Julia Page (Julia Pageren'' istorioa'')'' ([[1915]])
* ''The Heart of Rachael (Rachaelen'' bihotza'')'' ([[1916]])
* ''Martie the Unconquered (Martie'' konkistu gabea'')'' ([[1917]])
* ''Josselyn's Wife (Josselynen'' emaztea'')'' ([[1918]])
* ''Harriet and the Piper (Harriet'' eta gaitaria'')'' ([[1920]])
* ''The Beloved Woman'' (Emakume maitatua) ([[1921]])
* ''Certain People of Importance (P''ertsona garrantzitsu batzuk) ([[1922|1922)]]
* ''Lucretia Lombard'' ([[1922]])
* ''Little Ships'' (Itsasontzi txikiak) ([[1925]])
* ''Hildegarde'' ([[1926]])
* ''The Sea Gull'' (Kaioa) ([[1927]])
* ''The Foolish Virgin'' (Birgina ergela) ([[1927]])
* ''Younger Sister (''Ahizpa gazteagoa'')'' ([[1928]])
* ''Home'' (Etxea) ([[1928]])
* ''The Love of Julie Borel (Julie Borel-en maitasuna)'' ([[1930]])
* ''Second Hand Wife'' (Bigarren eskuko emaztea) ([[1932]])
* ''Maiden Voyage'' (Itxasontziaren lehen bidaia)([[1934]])
* ''Beauty's Daughter'' (Edertasunaren alaba) ([[1935|1935)]], [[1935|1935eko]] ''Navy Wife'' (Marinaren Emaztea) filmarako egokitua
* ''Shining Windows'' (Leiho distiratsuak) ([[1935]])
* ''Bread into Roses'' (Ogia larrosetan) ([[1936]])
* ''Secret Marriage'' (Ezkontza Sekretua) ([[1936]])
* ''You Can't Have Everything'' (Ezin duzu dena eduki) ([[1937]])
* ''Over at the Crowleys'' (Crowley-tarren etxean) ([[1941]])
* ''The Venables (Venable''-tarrak) ([[1941]])
* ''Through A Glass Darkly'' (Kristel baten bitartez ilunean) ([[1955]])
== Filmografia ==
* ''The Heart of Rachael (''Rachael-en bihotza), Howard Hickman-ek zuzendua ([[1918]], ''Rachaelen Bihotza'' eleberrian oinarritua)
* ''[[:en:Josselyn's_Wife_(1919_film)|Josselyn's Wife]]'' (Josselyn-en emaztea), Howard Hickman-ek zuzendua (''1919'', ''Josselyn-en emaztea'' eleberrian oinarritua)
* ''[[:en:The_Luck_of_Geraldine_Laird|The Luck of Geraldine Laird]] (''Geraldine Laird-en zortea), Edward Sloman-ek zuzendua ([[1920]], ''Geraldine Laird-en zortea'' eleberrian oinarritua)
* ''[[:en:Harriet_and_the_Piper|Harriet and the Piper]] (''Harriet eta gaitaria), Bertram Bracken-ek zuzenduta ([[1920|1920,]] ''Harriet eta gaitaria'' eleberrian oinarritua)
* ''[[:en:Poor,_Dear_Margaret_Kirby|Poor, Dear Margaret Kirby]] ('', Margaret Kirby gaixo maitea, William P. S. Earle-k zuzendua ([[1921]], Kathleen Norrisen istorio batean oinarritua)
* ''[[:en:Sisters_(1922_film)|Sisters]] (Ahizpak)'', Albert Capellani-k zuzendua ([[1922]], (Ahizpak) eleberrian oinarritua)
* ''[[:en:Lucretia_Lombard|Lucretia Lombard]]'', [[Jack Conway|Jack Conway-k]] zuzendua ([[1923]], ''Lucretia Lombard'' eleberrian oinarritua)
* ''[[:en:Christine_of_the_Hungry_Heart|Christine of the Hungry Heart]] ((Christine bihotz gosetia)'', George Archainbaud-ek zuzendua ([[1924]], Kathleen Norrisen istorio batean oinarritua)
* ''[[:en:Butterfly_(1924_film)|Butterfly]] (''Tximeleta), [[Clarence Brown|Clarence Brown-ek]] zuzendua ([[1924]], ''Tximeleta'' eleberrian oinarritua)
* ''[[:en:Rose_of_the_World_(1925_film)|Rose of the World]] (''Munduko larrosa), Harry Beaumont-ek zuzendua ([[1925]], Munduko larrosa eleberrian oinarritua)
* ''[[:en:Josselyn's_Wife_(1926_film)|Josselyn's Wife]] (''Josselyn-en emaztea), [[Richard Thorpe|Richard Thorpe-k]] zuzendua ([[1926]], ''Josselyn-en emaztea'' eleberrian oinarritua)
* ''Mother'' (Ama), James Leo Meehan-ek zuzendua (''1927'', Ama eleberrian oinarritua)
* ''[[:en:The_Callahans_and_the_Murphys|The Callahans and the Murphys]] (''Callahan-tarrak eta Murphy-tarrak<nowiki><i id="mw4Q">)</i></nowiki>, George Hill-ek zuzenduta ([[1927]], ''Callahan-tarrak eta Murphy-tarrak'' eleberrian oinarrituta)
* ''[[:en:My_Best_Girl_(1927_film)|My Best Girl]]'' (Nire neskarik hoberena), Sam Taylor-ek zuzendua ([[1927]], Nire neskarik hoberena eleberrian oinarritua)
* ''[[:en:Passion_Flower_(1930_film)|Passion Flower]] (''Pasio lora) William C. deMille-k zuzendua ([[1930]], Passion Flower eleberrian oinarritua)
* ''[[:en:Second_Hand_Wife|Second Hand Wife]] (''Bigarren eskuko emaztea), Hamilton MacFadden-ek zuzendua ([[1933]], Bigarren eskuko emazte eleberrian oinarritua)
* ''<a href="https://en.wikipedia.org/wiki/Walls_of_Gold" rel="mw:ExtLink" title="Walls of Gold" class="cx-link" data-linkid="228">Walls of Gold</a>'' (Urrezko Hormak), Kenneth MacKenna-k zuzendua ([[1933]], ''Urrezko Horma'' eleberrian oinarritua)
* ''[[:en:Change_of_Heart_(1934_film)|Change of Heart]] (''Bihotz aldaketa), John G. Blystone-k zuzendua ([[1934]], ''Manhattan'' Love Song (Manhattango maitasun abestia) eleberrian oinarritua)
* ''[[:en:Navy_Wife_(1935_film)|Navy Wife]] (Marinaren Emaztea)'', Allan Dwan-ek zuzendua ([[1935]], ''Edertasunaren Alaba'' eleberrian oinarritua)
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30 em}}
== Kanpo estekak ==
* [https://web.archive.org/web/20150222102601/http://kathleenthompsonnorris.org/index.html Kathleen Thompson-en webgunea Norris Society]
* Bancroft Liburutegiko [http://www.oac.cdlib.org/findaid/ark:/13030/tf909nb411/ Norris Familia Paperen Gida]
* [https://select.nytimes.com/mem/archive/pdf?res=F6071FFF355F1A7493CBA8178AD85F428685F9 Kathleen Norris Obituary (0bituarioa) (The New YorkTimes)]
* [https://web.archive.org/web/20121021195733/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,842418-2,00.html Kathleen Norris Obituary][https://select.nytimes.com/mem/archive/pdf?res=F6071FFF355F1A7493CBA8178AD85F428685F9 (0bituarioa)]
* [http://www.online-literature.com/kathleen-norris/ Kathleen Norris Biografia, The Literature Network] (Literatura sarea)
* {{IMDb izena|id=0635841}}
* Kathleen Norris at Find a Grave (Hilobi bat aurkitu)
* [https://web.archive.org/web/20121111023709/http://www.philsp.com/homeville/fmi/s2762.htm#A88650 The FictionMags] [https://web.archive.org/web/20121111023709/http://www.philsp.com/homeville/fmi/s2762.htm#A88650 Fikzio Aldizkariren Indize historikoa]
* [https://www.loc.gov/item/94506130/ Kongresuko Liburutegia Charles A. Lindbergh, Kathleen Norris eta Burton K. Wheeler Senatariaren argazkia]
* [https://www.nybooks.com/daily/2020/06/22/american-fascism-it-has-happened-here/ Amerikako faxismoari buruzko NYRBren artikulua]
=== Edizio elektronikoak ===
* Works by Kathleen Norris at Project Gutenberg (Bere lanak)
* Works by Kathleen Norris at Faded Page (Canada) (Bere lanak)
* Works by or about Kathleen Norris at the Internet Archive (Bere lanak edota berari buruzkoak Interneteko artxiboetan)
* Works by Kathleen Norris at LibriVox (public domain audiobooks) (Bere lanak audioetan)
{{bizialdia|1880ko|1966ko|Norris, Kathleen}}
{{DEFAULTSORT:Norris, Kathleen}}
[[Kategoria:Estatubatuarrak]]
[[Kategoria:Ekintzaile katolikoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:XX. mendeko emakume idazleak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako idazleak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako kazetariak]]
tgouqlqcxo28fenisr8xmuzwtkyyjn8
Oiloaren miraria
0
1214273
9975526
9973862
2024-11-20T18:50:01Z
Luistxo
1519
/* Ondorengoak */
9975526
wikitext
text/x-wiki
{{Gertakari infotaula}}
'''Oiloaren miraria''' [[Santo Domingo de la Calzada]] Errioxako hiriaren historiari eta [[Donejakue bidea|Donejakue Bideari]] oso lotuta dagoen [[Elezahar|kondaira]] bat da.
== Kondaira ==
Alemaniako [[Xanten|Xantengo]] erromes familia bat [[Erromesaldi|erromesaldia]] zihoan [[Santiago de Compostela|Santiago de Compostelara]] Donejakue Bidean eta Santo Domingoko ostatu batean lo egin zuten.
Ostalariaren alabari oso erakargarria iruditu zitzaion familiaren semea, Hugonell izenekoa, baina honek, kristau zintzoa eta kastoa, baztertu egin zuen. Ostalariaren alabaren maitasuna haserre gaizto bihurtu zen, eta mendekua bilatu zuen: erromes gaztearen zorroan zilarrezko kopa ezkutatu zuen, [[Lapurreta|lapurtzat]] har zezaten.
Ostalariak hurrengo egunean nabaritu zuen kopa falta zela eta hiriko aguazilak bidali zituen erromes alemanen bila. Aguazilek mutilaren zorroan aurkitu zuten zilarrezko kopa. Gaztea epaiketa labur baten ostean [[Urkamendi|urkatu]] zuten, gurasoen protestei muzin eginez, eta aitak eta amak, atsekabetuta, Santiagorantz jarraitu zuten. Itzuleran ordea, berriz Santo Domingotik igarotzean urkamendira joan ziren, eta semea bizirik aurkitu zuten han; Hugonellek esan zienez santuak (bertsio batzuen arabera, [[Jakue Zebedeorena|Done Jakue]],<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=José|abizena=González Tejada|urtea=1702|izenburua=Historia de Santo Domingo de la Calzada, libro 2, capítulo 8: Dase noticia del célebre milagro del Gallo, y Gallina|hizkuntza=es|url=https://www.fgbueno.es/sdc/1702a208.htm|aldizkaria=www.fgbueno.es|sartze-data=2024-11-19}}</ref> beste batzuen arabera, Santo Domingo<ref>{{erreferentzia|izena=La Rioja|abizena=Turismo|urtea=2024-08-08|izenburua=Los Milagros del Santo|hizkuntza=es|url=https://lariojaturismo.com/recurso/los-milagros-del-santo/83d387ef-cecf-5427-4f45-6471598f5a5b|aldizkaria=LaRiojaTurismo.com|sartze-data=2024-11-19}}</ref>) errugabe zela ikusirik bizia itzuli ziolako.
Gurasoak abiatu ziren orduan semea kondenatu zuen epailearengana, eta hau bazkaltzen aurkitu zuten. Semea errugabea zela berretsi eta bizirik zegoela esan zioten epaileari, baina honek erantzun zien platerean zituen jakiei begira: "[[oilo]] eta oilar hau bezain bizirik dago zuen semea". Eta jaki prestatu gisa zeuden bi hegaztiak, orduan, altxatu eta hegaldatu ziren.
== Ondorengoak ==
[[Fitxategi:Gallinero y horca del peregrino (cropped).jpg|thumb|Kondairako urkamendi zatia, eta mirariaren oroigarri bitxia: katedraleko oilategia.]]
Kondaira honetatik dator [[esakune]] ezaguna Santo Domingon gazteleraz esaten dutena: “Santo Domingo de la Calzada, donde cantó la gallina después de asada”, Santo Domingo, non oiloak kantatu zuen erre ondoren.<ref>{{Erreferentzia|izena=Pablo|abizena=Martínez Sáiz|izenburua=El Camino de Santiago|argitaletxea=Lunwerg ed|orrialdea=53|data=1988|isbn=978-84-7782-147-2|sartze-data=2024-11-18}}</ref>
Mirariaren oroigarri, hiriko katedralean oilo eta oilar bikote bizia bizi dira 14. mendetik, [[Santo Domingo de la Calzadako katedraleko oilategia|oilategi]] berezi batean boluntarioek zainduak. Oilategiaren gainean beste erlikia bat dago, erromesa urkatu zuten urkamendiko zur zati bat.<ref>{{Erreferentzia|abizena=J.ALBO|izenburua=La 'madera de la horca del peregrino' vuelve a la catedral|hizkuntza=es|data=2007-11-12|url=https://www.larioja.com/20071112/rioja-comarcas/madera-horca-peregrino-vuelve-20071112.html|aldizkaria=La Rioja|sartze-data=2024-11-19}}</ref>
Hiriko armarriaren parte dira halaber oiloa eta oilarra, Santo Domingoren beste mirari ezagunaren protagonistarekin batera ([[Igitaiaren miraria|igitaia]]).<ref name=":0" />
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{itzulia erref|de|Hühnerwunder|bertsioa=237881636|data=2023-10-04ko|hizkuntza=alemanezko}}
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Santo Domingo de la Calzada]]
[[Kategoria:Donejakue bidea]]
[[Kategoria:Kondairak]]
[[Kategoria:Mirariak]]
qbtovk0gc4tpczoxqs5drrqufq7hi2s
9975567
9975526
2024-11-20T19:02:23Z
Luistxo
1519
/* Kondaira */
9975567
wikitext
text/x-wiki
{{Gertakari infotaula}}
'''Oiloaren miraria''' [[Santo Domingo de la Calzada]] Errioxako hiriaren historiari eta [[Donejakue bidea|Donejakue Bideari]] oso lotuta dagoen [[Elezahar|kondaira]] bat da.
== Kondaira ==
Alemaniako [[Xanten|Xantengo]] erromes familia bat [[Erromesaldi|erromesaldia]] zihoan [[Santiago de Compostela|Santiago de Compostelara]] Donejakue Bidean eta Santo Domingoko ostatu batean lo egin zuten.
Ostalariaren alabari oso erakargarria iruditu zitzaion familiaren semea, Hugonell izenekoa, baina honek, kristau zintzoa eta kastoa, baztertu egin zuen. Ostalariaren alabaren maitasuna haserre gaizto bihurtu zen, eta mendekua bilatu zuen: erromes gaztearen zorroan zilarrezko kopa ezkutatu zuen, [[Lapurreta|lapurtzat]] har zezaten.
Ostalariak hurrengo egunean nabaritu zuen kopa falta zela eta hiriko aguazilak bidali zituen erromes alemanen bila. Aguazilek mutilaren zorroan aurkitu zuten zilarrezko kopa. Gaztea epaiketa labur baten ostean [[Urkamendi|urkatu]] zuten, gurasoen protestei muzin eginez, eta aitak eta amak, atsekabetuta, Santiagorantz jarraitu zuten. Itzuleran ordea, berriz Santo Domingotik igarotzean urkamendira joan ziren, eta semea bizirik aurkitu zuten han; Hugonellek esan zienez santuak (bertsio batzuen arabera, [[Jakue Zebedeorena|Done Jakue]],<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=José|abizena=González Tejada|urtea=1702|izenburua=Historia de Santo Domingo de la Calzada, libro 2, capítulo 8: Dase noticia del célebre milagro del Gallo, y Gallina|hizkuntza=es|url=https://www.fgbueno.es/sdc/1702a208.htm|aldizkaria=www.fgbueno.es|sartze-data=2024-11-19}}</ref> beste batzuen arabera, [[Domingo de la Calzada|Santo Domingo]]<ref>{{erreferentzia|izena=La Rioja|abizena=Turismo|urtea=2024-08-08|izenburua=Los Milagros del Santo|hizkuntza=es|url=https://lariojaturismo.com/recurso/los-milagros-del-santo/83d387ef-cecf-5427-4f45-6471598f5a5b|aldizkaria=LaRiojaTurismo.com|sartze-data=2024-11-19}}</ref>) errugabe zela ikusirik bizia itzuli ziolako.
Gurasoak abiatu ziren orduan semea kondenatu zuen epailearengana, eta hau bazkaltzen aurkitu zuten. Semea errugabea zela berretsi eta bizirik zegoela esan zioten epaileari, baina honek erantzun zien platerean zituen jakiei begira: "[[oilo]] eta oilar hau bezain bizirik dago zuen semea". Eta jaki prestatu gisa zeuden bi hegaztiak, orduan, altxatu eta hegaldatu ziren.
== Ondorengoak ==
[[Fitxategi:Gallinero y horca del peregrino (cropped).jpg|thumb|Kondairako urkamendi zatia, eta mirariaren oroigarri bitxia: katedraleko oilategia.]]
Kondaira honetatik dator [[esakune]] ezaguna Santo Domingon gazteleraz esaten dutena: “Santo Domingo de la Calzada, donde cantó la gallina después de asada”, Santo Domingo, non oiloak kantatu zuen erre ondoren.<ref>{{Erreferentzia|izena=Pablo|abizena=Martínez Sáiz|izenburua=El Camino de Santiago|argitaletxea=Lunwerg ed|orrialdea=53|data=1988|isbn=978-84-7782-147-2|sartze-data=2024-11-18}}</ref>
Mirariaren oroigarri, hiriko katedralean oilo eta oilar bikote bizia bizi dira 14. mendetik, [[Santo Domingo de la Calzadako katedraleko oilategia|oilategi]] berezi batean boluntarioek zainduak. Oilategiaren gainean beste erlikia bat dago, erromesa urkatu zuten urkamendiko zur zati bat.<ref>{{Erreferentzia|abizena=J.ALBO|izenburua=La 'madera de la horca del peregrino' vuelve a la catedral|hizkuntza=es|data=2007-11-12|url=https://www.larioja.com/20071112/rioja-comarcas/madera-horca-peregrino-vuelve-20071112.html|aldizkaria=La Rioja|sartze-data=2024-11-19}}</ref>
Hiriko armarriaren parte dira halaber oiloa eta oilarra, Santo Domingoren beste mirari ezagunaren protagonistarekin batera ([[Igitaiaren miraria|igitaia]]).<ref name=":0" />
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{itzulia erref|de|Hühnerwunder|bertsioa=237881636|data=2023-10-04ko|hizkuntza=alemanezko}}
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Santo Domingo de la Calzada]]
[[Kategoria:Donejakue bidea]]
[[Kategoria:Kondairak]]
[[Kategoria:Mirariak]]
t2h8dyodgcsvmbg0juyn4gm7zn23u8h
9975570
9975567
2024-11-20T19:05:46Z
Luistxo
1519
/* Kondaira */
9975570
wikitext
text/x-wiki
{{Gertakari infotaula}}
'''Oiloaren miraria''' [[Santo Domingo de la Calzada]] Errioxako hiriaren historiari eta [[Donejakue bidea|Donejakue Bideari]] oso lotuta dagoen [[Elezahar|kondaira]] bat da.
== Kondaira ==
Alemaniako [[Xanten|Xantengo]] erromes familia bat [[Erromesaldi|erromesaldia]] zihoan [[Santiago de Compostela|Santiago de Compostelara]] Donejakue Bidean eta Santo Domingoko ostatu batean lo egin zuten.
Ostalariaren alabari oso erakargarria iruditu zitzaion familiaren semea, Hugonell izenekoa, baina honek, kristau zintzoa eta kastoa, baztertu egin zuen. Ostalariaren alabaren maitasuna haserre gaizto bihurtu zen, eta mendekua bilatu zuen: erromes gaztearen zorroan zilarrezko kopa ezkutatu zuen, [[Lapurreta|lapurtzat]] har zezaten.
Ostalariak hurrengo egunean nabaritu zuen kopa falta zela eta hiriko aguazilak bidali zituen erromes alemanen bila. Aguazilek mutilaren zorroan aurkitu zuten zilarrezko kopa. Gaztea epaiketa labur baten ostean [[Urkamendi|urkatu]] zuten, gurasoen protestei muzin eginez, eta aitak eta amak, atsekabetuta, Santiagorantz jarraitu zuten. Itzuleran ordea, berriz Santo Domingotik igarotzean urkamendira joan ziren, eta semea bizirik aurkitu zuten han; urkamenditik zintzilik baina bizirik. Hugonellek esan zienez santuak (bertsio batzuen arabera, [[Jakue Zebedeorena|Done Jakue]],<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=José|abizena=González Tejada|urtea=1702|izenburua=Historia de Santo Domingo de la Calzada, libro 2, capítulo 8: Dase noticia del célebre milagro del Gallo, y Gallina|hizkuntza=es|url=https://www.fgbueno.es/sdc/1702a208.htm|aldizkaria=www.fgbueno.es|sartze-data=2024-11-19}}</ref> beste batzuen arabera, [[Domingo de la Calzada|Santo Domingo]]<ref>{{erreferentzia|izena=La Rioja|abizena=Turismo|urtea=2024-08-08|izenburua=Los Milagros del Santo|hizkuntza=es|url=https://lariojaturismo.com/recurso/los-milagros-del-santo/83d387ef-cecf-5427-4f45-6471598f5a5b|aldizkaria=LaRiojaTurismo.com|sartze-data=2024-11-19}}</ref>) errugabe zela ikusirik bizia itzuli zion.
Gurasoak abiatu ziren orduan semea kondenatu zuen epailearengana, eta hau bazkaltzen aurkitu zuten. Semea errugabea zela berretsi eta bizirik zegoela esan zioten epaileari, baina honek erantzun zien platerean zituen jakiei begira: "[[oilo]] eta oilar hau bezain bizirik dago zuen semea". Eta jaki prestatu gisa zeuden bi hegaztiak, orduan, altxatu eta hegaldatu ziren.
Jarraian epaileak agindu zuen erromes urkatu bizia jaitsi zezatela urkamenditik, eta haren ordez, ostatuko neska urkatu zuten.
== Ondorengoak ==
[[Fitxategi:Gallinero y horca del peregrino (cropped).jpg|thumb|Kondairako urkamendi zatia, eta mirariaren oroigarri bitxia: katedraleko oilategia.]]
Kondaira honetatik dator [[esakune]] ezaguna Santo Domingon gazteleraz esaten dutena: “Santo Domingo de la Calzada, donde cantó la gallina después de asada”, Santo Domingo, non oiloak kantatu zuen erre ondoren.<ref>{{Erreferentzia|izena=Pablo|abizena=Martínez Sáiz|izenburua=El Camino de Santiago|argitaletxea=Lunwerg ed|orrialdea=53|data=1988|isbn=978-84-7782-147-2|sartze-data=2024-11-18}}</ref>
Mirariaren oroigarri, hiriko katedralean oilo eta oilar bikote bizia bizi dira 14. mendetik, [[Santo Domingo de la Calzadako katedraleko oilategia|oilategi]] berezi batean boluntarioek zainduak. Oilategiaren gainean beste erlikia bat dago, erromesa urkatu zuten urkamendiko zur zati bat.<ref>{{Erreferentzia|abizena=J.ALBO|izenburua=La 'madera de la horca del peregrino' vuelve a la catedral|hizkuntza=es|data=2007-11-12|url=https://www.larioja.com/20071112/rioja-comarcas/madera-horca-peregrino-vuelve-20071112.html|aldizkaria=La Rioja|sartze-data=2024-11-19}}</ref>
Hiriko armarriaren parte dira halaber oiloa eta oilarra, Santo Domingoren beste mirari ezagunaren protagonistarekin batera ([[Igitaiaren miraria|igitaia]]).<ref name=":0" />
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{itzulia erref|de|Hühnerwunder|bertsioa=237881636|data=2023-10-04ko|hizkuntza=alemanezko}}
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Santo Domingo de la Calzada]]
[[Kategoria:Donejakue bidea]]
[[Kategoria:Kondairak]]
[[Kategoria:Mirariak]]
ak818y67zstu6puc1prg1dtil8iekyt
9975576
9975570
2024-11-20T19:09:41Z
Luistxo
1519
/* Ondorengoak */
9975576
wikitext
text/x-wiki
{{Gertakari infotaula}}
'''Oiloaren miraria''' [[Santo Domingo de la Calzada]] Errioxako hiriaren historiari eta [[Donejakue bidea|Donejakue Bideari]] oso lotuta dagoen [[Elezahar|kondaira]] bat da.
== Kondaira ==
Alemaniako [[Xanten|Xantengo]] erromes familia bat [[Erromesaldi|erromesaldia]] zihoan [[Santiago de Compostela|Santiago de Compostelara]] Donejakue Bidean eta Santo Domingoko ostatu batean lo egin zuten.
Ostalariaren alabari oso erakargarria iruditu zitzaion familiaren semea, Hugonell izenekoa, baina honek, kristau zintzoa eta kastoa, baztertu egin zuen. Ostalariaren alabaren maitasuna haserre gaizto bihurtu zen, eta mendekua bilatu zuen: erromes gaztearen zorroan zilarrezko kopa ezkutatu zuen, [[Lapurreta|lapurtzat]] har zezaten.
Ostalariak hurrengo egunean nabaritu zuen kopa falta zela eta hiriko aguazilak bidali zituen erromes alemanen bila. Aguazilek mutilaren zorroan aurkitu zuten zilarrezko kopa. Gaztea epaiketa labur baten ostean [[Urkamendi|urkatu]] zuten, gurasoen protestei muzin eginez, eta aitak eta amak, atsekabetuta, Santiagorantz jarraitu zuten. Itzuleran ordea, berriz Santo Domingotik igarotzean urkamendira joan ziren, eta semea bizirik aurkitu zuten han; urkamenditik zintzilik baina bizirik. Hugonellek esan zienez santuak (bertsio batzuen arabera, [[Jakue Zebedeorena|Done Jakue]],<ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=José|abizena=González Tejada|urtea=1702|izenburua=Historia de Santo Domingo de la Calzada, libro 2, capítulo 8: Dase noticia del célebre milagro del Gallo, y Gallina|hizkuntza=es|url=https://www.fgbueno.es/sdc/1702a208.htm|aldizkaria=www.fgbueno.es|sartze-data=2024-11-19}}</ref> beste batzuen arabera, [[Domingo de la Calzada|Santo Domingo]]<ref>{{erreferentzia|izena=La Rioja|abizena=Turismo|urtea=2024-08-08|izenburua=Los Milagros del Santo|hizkuntza=es|url=https://lariojaturismo.com/recurso/los-milagros-del-santo/83d387ef-cecf-5427-4f45-6471598f5a5b|aldizkaria=LaRiojaTurismo.com|sartze-data=2024-11-19}}</ref>) errugabe zela ikusirik bizia itzuli zion.
Gurasoak abiatu ziren orduan semea kondenatu zuen epailearengana, eta hau bazkaltzen aurkitu zuten. Semea errugabea zela berretsi eta bizirik zegoela esan zioten epaileari, baina honek erantzun zien platerean zituen jakiei begira: "[[oilo]] eta oilar hau bezain bizirik dago zuen semea". Eta jaki prestatu gisa zeuden bi hegaztiak, orduan, altxatu eta hegaldatu ziren.
Jarraian epaileak agindu zuen erromes urkatu bizia jaitsi zezatela urkamenditik, eta haren ordez, ostatuko neska urkatu zuten.
== Ondorengoak ==
[[Fitxategi:Gallinero y horca del peregrino (cropped).jpg|thumb|Kondairako urkamendi zatia, eta mirariaren oroigarri bitxia: katedraleko oilategia.]]
Kondaira honetatik dator [[esakune]] ezaguna Santo Domingon gazteleraz esaten dutena: “Santo Domingo de la Calzada, donde cantó la gallina después de asada”, Santo Domingo, non oiloak kantatu zuen erre ondoren.<ref>{{Erreferentzia|izena=Pablo|abizena=Martínez Sáiz|izenburua=El Camino de Santiago|argitaletxea=Lunwerg ed|orrialdea=53|data=1988|isbn=978-84-7782-147-2|sartze-data=2024-11-18}}</ref>
Mirariaren oroigarri, [[Santo Domingo de la Calzadako katedrala|hiriko katedralean]] oilo eta oilar bikote bizia bizi dira 14. mendetik, [[Santo Domingo de la Calzadako katedraleko oilategia|oilategi]] berezi batean boluntarioek zainduak. Oilategiaren gainean beste erlikia bat dago, erromesa urkatu zuten urkamendiko zur zati bat.<ref>{{Erreferentzia|abizena=J.ALBO|izenburua=La 'madera de la horca del peregrino' vuelve a la catedral|hizkuntza=es|data=2007-11-12|url=https://www.larioja.com/20071112/rioja-comarcas/madera-horca-peregrino-vuelve-20071112.html|aldizkaria=La Rioja|sartze-data=2024-11-19}}</ref>
Hiriko armarriaren parte dira halaber oiloa eta oilarra, Santo Domingoren beste mirari ezagunaren protagonistarekin batera ([[Igitaiaren miraria|igitaia]]).<ref name=":0" />
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{itzulia erref|de|Hühnerwunder|bertsioa=237881636|data=2023-10-04ko|hizkuntza=alemanezko}}
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Santo Domingo de la Calzada]]
[[Kategoria:Donejakue bidea]]
[[Kategoria:Kondairak]]
[[Kategoria:Mirariak]]
1z205n3t7049xed9ct2gw3ast3lj1og
1964ko Euskal-Nafar mendiko txapelketa
0
1214277
9974724
9972625
2024-11-20T13:19:37Z
Joseba65
69297
/* Kanpo estekak */
9974724
wikitext
text/x-wiki
{{Cycling race/infobox|Q58531835}}
'''XIV. Euskal-Nafar mendiko txapelketa''' [[Nafarroa Garaia|Nafarroa Garaian]] egindako txirrindulari lasterketa izan zen. 1964ko martxoaren 31n, asteartea, jokatu zen.
Lasterketa hau [[Nafarroako Sari Nagusia]]ren aurrekaria da.
Ibilbidea 180 kilometroko luzera izan zuen eta lau mendate igo ziren: Lizarraga, Urbasa, Erreniega eta Etxauri.
Garailea [[Francisco Gabika]] bizkaitarra izan zen, Lizarrako helmugara bakarrik heldu zelarik, bigarren sailkatua [[Eusebio Vélez]] arabarra izan zen.
== Sailkapena ==
{{Cycling race/generalclassification|Q58531835}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* [https://www.procyclingstats.com/race/gran-premio-miguel-indurain/1964/result 1964ko Euskal-Nafar mendiko txapelketa] - ''Procyclingstats.com''
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Miguel Indurain Sari Nagusia]]
[[Kategoria:1964 kirolean]]
[[Kategoria:1964 Euskal Herrian]]
e7lqpcw8bk3onkplyppv0zekxutrgvk
1963ko Euskal-Nafar mendiko txapelketa
0
1214332
9974723
9972840
2024-11-20T13:19:15Z
Joseba65
69297
/* Kanpo estekak */
9974723
wikitext
text/x-wiki
{{Cycling race/infobox|Q58531833}}
'''XIII. Euskal-Nafar mendiko txapelketa''' [[Nafarroa Garaia|Nafarroa Garaian]] egindako txirrindulari lasterketa izan zen. 1963ko apirilaren 16an, asteartea, jokatu zen.
Lasterketa hau [[Nafarroako Sari Nagusia]]ren aurrekaria da.
Ibilbidea 180 kilometroko luzera izan zuen eta lau mendate igo ziren: Lizarraga, Urbasa, Erreniega eta Etxauri.
Garailea [[José Pérez-Francés]] espainiarra izan zen, Lizarrako helmugan sprintean [[Anton Barrutia]] bizkaitarrari eta [[Carlos Etxeberria]] nafarrari gailendu zitzaielarik.
== Sailkapena ==
{{Cycling race/generalclassification|Q58531833}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* [https://www.procyclingstats.com/race/gran-premio-miguel-indurain/1963/result 1963ko Euskal-Nafar mendiko txapelketa] - ''Procyclingstats.com''
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Miguel Indurain Sari Nagusia]]
[[Kategoria:1963 kirolean]]
[[Kategoria:1963 Euskal Herrian]]
gapknrqbaww45pwc4toq1s0co87sfmw
Gonzalo Bayarri
0
1214354
9976161
9973160
2024-11-21T11:35:35Z
Joseba65
69297
/* Amateurretan */
9976161
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Gonzalo Bayarri Esteve''' ([[Puçol]], [[1976]]ko [[azaroaren 30]]a) espainiar txirrindulari ohia da, profesionala 2000tik 2004ra.
Kirol ibilbideko lorpenik nabarmenenak 2002ko [[Narancoko Igoera]] eta urte bereko 3. postua [[2002ko Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzulia]]n izan ziren.
== Palmaresa ==
===Amateurretan ===
'''1998'''
* Vuelta a la Ribera-ko etapa 1
* Cartagenako Itzulia
* Trofeo San Isidro
'''1999'''
* [[Iberdrola Saria]]
* [[Ciudad de Torredonjimeno Klasikoa]]
* [[Palentziako Itzulia|Palentziako Itzuli]]ko etapa 1
* 2. [[Guerrita garaikurra]]<nowiki/>n
* 2. [[Alicanteko Itzulia]]n
* 2. [[Tarragonako Itzulia]]n
* 2. [[Volta del Llagostí]]<nowiki/>n
=== Profesionaletan ===
'''2001'''
* [[2001eko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzuli]]ko Tarteko helmugen sailkapena
'''2002'''
* [[Narancoko Igoera]]
* [[2002ko Andaluziako Itzulia|Andaluziako Itzuli]]ko Tarteko helmugen sailkapena
* 3. [[2002ko Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzulia]]n
* 5. [[Asturiasko Itzulia]]n
* 8. [[Setmana Catalana]]<nowiki/>n
* 10. [[2002ko Miguel Indurain Sari Nagusia|Miguel Indurain Sari Nagusia]]n
'''2004'''
* 3. [[Agostoni Kopa]]n
== Sailkapen orokorra Itzulia Handietan ==
{| cellpadding="3" cellspacing="0" border="1" style="font-size: 95%; border: #aaa solid 1px; border-collapse: collapse;"
|- bgcolor="#eeeeee"
!align="center"|Lasterketa
!2000
!2001
!2002
!2003
!2004
|-
|align="center" style="background:pink;"|[[Italiako Giroa]]
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|-
|align="center" style="background:yellow;"|[[Frantziako Tourra]]
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|-
|-
|align="center" style="background:red;"|[[Espainiako Vuelta]]
|align="center"|-
|align="center"|-
|align="center"|[[2002ko Espainiako Itzulia|UT]]
|align="center"|[[2003ko Espainiako Itzulia|157.]]
|align="center"|[[2004ko Espainiako Itzulia|UT]]
|}
<small>-: Ez zuen parte hartu<br />
UT: Utzi, ez zuen amaitu<br />
</small>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{ProCyclingStats}}
{{bizialdia|1976ko||Bayarri, Gonzalo}}
[[Kategoria:Txirrindulari ohiak]]
[[Kategoria:Espainiako txirrindulariak]]
hjxo8098kp55krokre8igjlvmuswspq
1961eko Euskal-Nafar mendiko txapelketa
0
1214442
9974721
9973506
2024-11-20T13:18:21Z
195.76.192.178
/* Kanpo estekak */
9974721
wikitext
text/x-wiki
{{Cycling race/infobox|Q58531829}}
'''XI. Euskal-Nafar mendiko txapelketa''' [[Nafarroa Garaia|Nafarroa Garaian]] egindako txirrindulari lasterketa izan zen. 1961eko apirilaren 14an, ostirala, jokatu zen.
Lasterketa hau [[Nafarroako Sari Nagusia]]ren aurrekaria da.
Ibilbidea 180 kilometroko luzera izan zuen eta lau mendate igo ziren: Lizarraga, Urbasa, Erreniega eta Etxauri.
Garailea [[José Pérez-Francés]] espainiarra izan zen, Lizarrako helmugara bakarrik heldu zelarik, bigarren sailkatua [[Antonio Gómez del Moral]] izan zen.
== Sailkapena ==
{{Cycling race/generalclassification|Q58531829}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* [https://www.procyclingstats.com/race/gran-premio-miguel-indurain/1961/result 1961eko Euskal-Nafar mendiko txapelketa] - ''Procyclingstats.com''
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Miguel Indurain Sari Nagusia]]
[[Kategoria:1961 kirolean]]
[[Kategoria:1961 Euskal Herrian]]
120nchp4ht10gjbw1eqamusk6k5negl
1962ko Euskal-Nafar mendiko txapelketa
0
1214463
9974722
9973649
2024-11-20T13:18:51Z
Joseba65
69297
/* Kanpo estekak */
9974722
wikitext
text/x-wiki
{{Cycling race/infobox|Q58531830}}
'''XII. Euskal-Nafar mendiko txapelketa''' [[Nafarroa Garaia|Nafarroa Garaian]] egindako txirrindulari lasterketa izan zen. 1962ko apirilaren 9an, astelehena, jokatu zen.
Lasterketa hau [[Nafarroako Sari Nagusia]]ren aurrekaria da.
Ibilbidea 180 kilometroko luzera izan zuen eta lau mendate igo ziren: Lizarraga, Urbasa, Erreniega eta Etxauri.
Garailea [[Juan Antonio Belmonte]] kataluniarra izan zen, Lizarrako helmugara bakarrik heldu zelarik, bigarren sailkatua [[Martín Colmenarejo]] izan zen.
== Sailkapena ==
{{Cycling race/generalclassification|Q58531830}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* [https://www.procyclingstats.com/race/gran-premio-miguel-indurain/1962/result 1962ko Euskal-Nafar mendiko txapelketa] - ''Procyclingstats.com''
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Miguel Indurain Sari Nagusia]]
[[Kategoria:1962 kirolean]]
[[Kategoria:1962 Euskal Herrian]]
s8urc0h3gpts3st7er7ev0h84z9y61c
Lankide:Iker Perez Martin/Proba orria
2
1214488
9975301
9973899
2024-11-20T15:07:12Z
Iker Perez Martin
128634
/* Egitura biderkakorra */
9975301
wikitext
text/x-wiki
= Gorputz finituak =
Matematikan, ''gorputz finitua'' edo ''Galoisen gorputza'' [[elementu]] kopuru [[Finitu|finitua]] duen gorputza da. [[Gorputz (matematika)|Gorputz]] bat multzo bat da zeinetan bi [[Eragiketa (matematika)|eragiketa]] definituta ditugun, batuketa eta biderketa deritzegunak. Gorputza izateko eragiketek baldintza batzuk bete behar dituzte. Gorputz finituak, beraz, gorputzen kasu berezi bat dira zeinetan elementu kopurua finitua den.
Gorputz finitu baten [[ordena]] bere elementu kopurua da. Hau beti p [[zenbaki lehen]] bat edo p zenbaki lehenaren [[berretura]] bat da. Gainera, edozein zenbaki lehenetarako eta beraien berreturetarako, beti existitzen da ordena hori duen gorputz finitu bat. Bestalde, ordena bereko bi gorputz finitu beti [[Isomorfo|isomorfoak]] dira.
Gorputz finituak funtsezkoak dira matematikaren eta informatikaren hainbat arlotan, besteak beste, zenbakien teorian, geometria aljebraikoan, [[Galoisen teoria|Galoisen teorian]], geometria finituan, [[Kriptografia|kriptografian]] eta kodifikazioaren teorian.
== Historia ==
Gorputz finituen teoriaren hastapena XIX. mendearen bigarren erdialdean kokatzen da, [[Richard Dedekind]] matematikari alemaniarrak ''Körper'' terminoa asmatu zuenean, euskaraz ''gorputza'' esaten dena. Hala ere, honen definizioa [[Heinrich Weber]]-ek zehaztu zuen, baina gaur egun erabiltzen den definizioa [[Ernest Steinitz]] matematikariak idatzi zuen 1910. urtean.
Lehen aldiz gorputz finituak erabili zituen matematikaria [[Ferdinand Georg Frobenius|Ferdinand George Frobenius]] izan zen XIX. mende amaieran. Frobenius matematikariak gorputz finituak erabili zituen [[Talde (matematika)|talde]] finituen [[Aurkezpen|aurkezpenak]] lortzeko. Horrekin erlazionaturik, [[Frobenius-en endomorfismoa]] sortu zuen, Galois-en teoria gorputz finituetan erabiltzea ahalbidetuz.
Gorputz finituen azterketa sistematikoa XX. mendean hasi zen [[Leonard Dickinson]]-en azterlanekin. Dickinsonek gorputz finitu abeldarren lehenengo sailkapena egin zuen. Halaber, 1905. urtean argitaraturiko lanean frogatu zuen ez dela existitzen gorputz finitu ez abeldarrik. Bestalde, [[Wedderburn]] matematikariarekin lan egin zuenez, teorema honi [[Wedderburn-en teorema]] izena eman zitzaion.
== Notazioa ==
Hurrengo notazioak honela ulertu behar dira:
* <math>n</math> zenbaki osoa bada, <math>na</math> <math>F</math>-ko elementua honela definitzen da:
* <math display="block">na=\left{
\begin{matrix}
a+\dots+a & n>0 \\
0 & n=0 \\
(-a)+\dots+(-a) & n<0\\
\end{matrix}\right}
</math>
* <math>n</math> arrunta edo zero bada, <math>a^n F</math>-ko elementua honela definitzen da:
* <math>n</math> zenbaki osoa negatiboa bada, <math>a^n F</math>-ko elementua honela definitzen da:
== Propietateak ==
Propietateak azaldu baino lehen, komenta dezagun zer den gorputz baten [[karakteristika]]. Gorputz baten karakteristika <math>n</math> zenbaki arruntik txikiena da zeinetarako <math>1</math> <math>n</math> aldiz batuz <math>0</math> ematen duen. Horrela bada, <math>char(F)=n</math> idazten da. Ohartu definizio hau goian aipatutako notazioarekin azaldu dela.
<math>F</math> gorputz finitua bada, existitzen dira <math>p</math> zenbaki lehena eta <math>n</math> zenbaki arrunta non <math>|F|=p^n</math> den. Kasu horretan, froga daiteke <math>char(F)=p</math> dela.
<math>q=p^n</math> bada, <math>q</math> ordenako gorputz guztiak isomorfoak dira. Gainera, gorputz batek ezin ditu ordena bereko bi [[azpigorputz]] izan.
<math>q</math> ordenako gorputz finitua <math>X^q-X</math> polinomioaren erroek osatzen dute. Gainera, gorputz honen [[Unitate|unitateek]] talde bat osatzen dute biderketarekiko. Talde hau ziklikoa da eta bere sortzaileari [[Unitatearen jatorrizko erroa|unitatearen jatorrizko <math>(q-1)</math>. erroa]] deritzo.
<math>q</math> ordenako edozein gorputz finituren elementuak <math>\{0,1,...,q-1\}</math> bezala adieraz daitezke, <math>\mathbb{F}_q</math> eta <math>\frac{\mathbb{Z}}{q\mathbb{Z}}</math> isomorfoak baitira.
<math>F</math>-ren karakteristika <math>p</math> denez, <math>x</math> eta <math>y</math> <math>F</math>-ko bi elementu hartzen baditugu, hurrengoa betetzen da:<math display="block">(x+y)^p=x^p+y^p</math>
== Existentzia eta bakartasuna ==
Izan bitez <math>q=p^n</math> non <math>p</math> zenbaki lehena den eta <math>F</math> <math>X^q-X</math> polinomioaren deskonposizio gorputza <math>\mathbb{F}_q</math> gainean.
1893. urtean [[E. H. Moore]] matematikariak lehen aldiz frogatutako teoremaren arabera, edozein <math>q</math> zenbaki lehen baten berreturarako ordena horretako gorputz finitua existitzen da, eta ordena bereko gorputz finitu guztiak isomorfoak dira. Gorputz hauetako edozein elementutarako, beti betetzen da <math>X^q=X</math> berdintza.
Halaber, <math>\mathbb{F}_p^n</math> gorputzak <math>\mathbb{F}_p^m</math> erako azpigorputza du baldin eta soilik baldin <math>m</math>-k n zatitzen badu. Gainera, azpigorputz hori bakarra da. Bereziki, <math>X^{p^m}-X</math> polinomioak <math>X^{p^m}-X</math> polinomioa zatitzen du.
== Gorputz finituen eraikuntza ==
Dagoeneko azaldu den bezala, <math>p</math> zenbaki lehena denean, <math>\mathbb{F}_p</math> isomorfoa da <math>\frac{\mathbb{Z}}{p\mathbb{Z}}</math> gorputzarekin. Baina, ohartu, <math>p</math> zenbaki lehena ez den kasuan, isomorfismo hau ez dela egia; izan ere, <math>\frac{\mathbb{Z}}{p\mathbb{Z}}</math> ez da gorputza. Orduan, <math>p</math> zenbaki lehena ez den kasurako, atal honetan ikusiko dugu zein gorputzekiko den isomorfoa.
Demagun <math>q=p^n</math> dela, <math>n>1</math> izanik; kasu honetan, aukeratu <math>P(X)</math> <math>\mathbb{F}_q[X]</math>-ren <math>n</math> mailako polinomio irreduzible bat. Orduan, <math>\mathbb{F}_q</math> isomorfoa da<math>\frac{\mathbb{F}_q [X]}{P(X)}</math>-rekiko.
=== Adibideak ===
1. Adibidea: Kalkula dezagun <math>\mathbb{F}_4</math> gorputza zein zatidura gorputzekiko den isomorfoa. <math>4=2^2</math> denez, <math>\frac{\mathbb{F}_2 [X]}{P(X)}</math> eginik eraikiko dugu <math>\mathbb{F}_4</math> gorputzean, <math>P(X)</math> <math>\mathbb{F}_2[X]</math> gaineko polinomio bat izanik. Gainera, <math>\mathbb{F}_2</math>-ren gainean, bigarren mailako polinomio irreduzible bakarra <math>X^2+X+1</math> da (hau erraz frogatu daiteke irreduzibilitatearen baldintzak probatuz, soilik bigarren mailakoa baita). Ondorioz, <math>\mathbb{F}_4</math> sortzeko <math>\frac{\mathbb{F}_2 [X]}{(X^2+X+1)}</math> zatidura-eraztuna egin behar dugu. Honekin, lau elementuko gorputz finitua lortuko dugu. Laburbilduz, isomorfismo hau dugu: <math>\mathbb{F}_4 \cong</math><math>\frac{\mathbb{F}_2 [X]}{(X^2+X+1)}</math>.
2. Adibidea: Kalkula dezagun <math>\mathbb{F}_8</math> gorputza zein zatidura gorputzekiko den isomorfoa. Ohartu <math>8=2^3</math> dela. Hortaz, <math>\mathbb{F}_2[X]</math> eraztuna eta eraztun honen 3. mailako polinomio irreduzible bat behar dugu. <math>X^3+3X+3</math> polinomio irreduziblea denez <math>\mathbb{F}_2[X]</math>-n, <math>\mathbb{F}_8</math> isomorfoa da <math>\frac{\mathbb{F}_2 [X]}{(X^3+3X+3)}</math>.
3. Adibidea: Kalkula dezagun <math>\mathbb{F}_{16}</math> gorputza zein zatidura gorputzekiko den isomorfoa. <math>16=2^4</math> denez <math>\mathbb{F}_2[X]</math> eraztuna eta eraztun honen 4. mailako polinomio irreduzible bat behar dugu. Kasu honetan, <math>X^4+X+1</math> polinomioa <math>\mathbb{F}_2[X]</math>-n irreduziblea denez, <math>\mathbb{F}_{16}</math> isomorfoa da <math>\frac{\mathbb{F}_2[X]}{(X^4+X+1)}</math> zatidura gorputzarekiko.
= Egitura biderkakorra =
Izan bedi <math>F</math> <math>q</math> elementudun edozein gorputz. Gorputz guztiekin gertatzen den bezala, bertako elementu guztiak <math>0</math> izan ezik unitateak dira. Beraz, izan bedi <math>\mathcal{U}(F)</math> <math>F</math>-ren unitateen multzoa. Esan bezala, bertan <math>F</math>-ko elementu guztiak daude <math>0</math> izan ezik. Hori dela eta, <math>\mathcal{U}(F)</math>-n <math>q-1</math> elementu daude. Gorputzen izateko baldintzak aztertuz gero, berehala ikusten da <math>\mathcal{U}(F)</math>-k gorputz egitura duela (eta <math>F</math> finitua denez, bereziki <math>\mathcal{U}(F)</math> ere finitua izango da).
Baldintza hauen artean, <math>\mathcal{U}(F)</math>-k [[talde abeldar]] egitura izateko bete behar diren baldintzak daude. Hori dela eta, esaten da <math>\mathcal{U}(F)</math>-k talde abeldar egitura duela biderketarekiko. Hori dela eta, askotan <math>\mathcal{U}(F)</math>-k talde biderkakor egitura duela esaten da. [[Talde-teoria|Talde teorian]] ezaguna den [[Lagrange-ren teorema]] erabiliz, existitzen da <math>k</math> <math>q-1</math> zenbakiaren zatitzaile bat zeinak <math>x^{k-1} = 1</math> betetzen duen, edozein <math>x \in \mathcal{U}(F)</math>-rentzat. Nabaria den bezala, ekuazio horrek asko jota <math>k</math> soluzio ezberdin ditu edozein gorputzen gainean (bereziki <math>\mathcal{U}(F)</math> gainean). Gainera, esan dugu zenbakiak <math>q-1</math> zatitu behar duela. Hori dela eta, <math>k</math>-k hartu ahal duen baliorik txikiena <math>q-1</math> izango da.
[[Talde abeldar finituen oinarrizko teorema|Talde abeldar finituen oinarrizko teoremagatik]], <math>\mathcal{U}(F)</math> taldeak [[talde zikliko]] egitura duela ondorioztatu daiteke. Ondorioz, talde hori modu honetan idatzi daiteke:
<math display="block">\mathcal{U}(F)=\langle a \rangle = \{ 1,a,a^2,\dots,a^{q-2} | a \in \mathcal{U}(F)\}</math>
Kasu horretan, <math>a</math> <math>\mathcal{U}(F)</math>-ren jatorrizko elementua dela esaten da.
== Teorema garrantzitsuenak ==
Gorputz finituei buruzko ondoko teorema hauek ezagutu behar dira, haien funtsezko propietateak baitira.
<u>Teorema</u>: Edozein gorputz finituren karakteristika zenbaki lehen bat da.
Froga: <math>F</math>-k gorputz egitura badu, bereziki talde abeldar egitura izango du. Gainera, <math>F</math> finitua denez, taldea ere finitua izango da. Ondorioz, esan genezake <math>(F,+)</math> talde abeldar finitua izango dela. Edozein taldetan eragiketarekiko identitatea dago. Gure kasuan identitate hori <math>1</math> denez, <math>1 \in F</math> idatzi daiteke. Lagrangeren teorema aplikatuz, elementu horren ordenak taldearen ordena zatitzen du: <math>o(1)=1</math>-ek <math>|F|</math> zaitzen du. Beraz, taldearen karakteristika ezin da <math>0</math> izan (bestela, taldea infinitua izango zen eta hori absurdua litzateke). Ezaguna den bezala, gorputzen karakteristika <math>0</math> edo zenbaki lehen bat da. Lehenengoa ezin denez bete, nahitaez <math>F</math>-ren karakteristika lehena izan behar da.
<u>Teorema</u>: Izan bedi <math>F</math> gorputz finitua non <math>|F|=p^n</math>. Orduan <math>F</math>-ko elementuak <math>X^{p^n}-X</math> polinomioaren erroak dira. Gainera, mota horretako polinomioen deskonposizio gorputzak isomorfoak direnez beraien artean, askotan <math>F=\mathbb{F}_{p^n}</math> izendatzen da.
Froga: Frogatu behar da edozein <math>u \in F</math> hartuz <math>u^q=u</math> dela. Bi kasu daude: <math>u=0</math> bada, nabaria da esandakoa betetzen dela.
Beste kasua frogatzeko, demagun <math>u \neq 0</math> dela. Orduan <math>u</math> alderanzgarria da, hau da, <math>u \in \mathcal{U}(F)</math> da. <math>(\mathcal{U}(F),*)</math> taldea finitua da eta <math>|\mathcal{U}(F)|=q-1</math> betetzen da. Ondorioz <math>u^{q-1}=1</math> beteko da eta hortik <math>u^q=u</math> dela ondorioztatzen da. Beraz, oraingoz <math>F \sube</math>{<math>X^q-X</math>-ren erroak} dela frogatu dugu. Beste noranzkoa frogatzeko, ohartu <math>|F|=q</math> dela eta <math>X^q-X</math>-ren erro kopuru ezberdin kopurua <math>q</math> edo txikiagoa dela. Hori dela eta, nahi genuen partekotasuna betetzen da, <math>F =</math>{<math>X^q-X</math>-ren erroak}.
== Polinomioen faktorizazioa ==
Gorputz finituetan, finituak ez diren gorputzetan ez bezala, [[Polinomio moniko|polinomio monikoen]] irreduzibilitatearen azterketa errazagoa da. Demagun <math>F</math> gorputz finituaren gaineko <math>f(X)</math> polinomio monikoa dugula. Orduan <math>f(X)</math> polinomioa irreduziblea izango da <math>F</math>-n baldin eta soilik baldin ez badira existitzen beste bi polinomio ez-konstante, eta , non polinomioa horrela idatzi ahal den: . Propietate hori hurrengo moduan berridatzi daiteke: gaineko edozein polinomio irreduziblea izango da idatzi ahal bada, eta gaineko beste bi polinomio izanik, orduan edo (gutxienez bietako bat) -ko unitatea bada. Ohartu elementu bat unitatea izateko -n, bere alderantzizkoa izan behar duela. -ko elementuak polinomioak ez direnez, alderantzizkoa duten polinomio bakarrak polinomio konstanteak izango dira.
== Aplikazioak ==
Kriptografian, logaritmo diskretuaren problema, bai gorputz finituetan bai kurba eliptikoetan, hainbat metodoren oinarria da, haien artean ''Diffie-Hellman'' metodoa. Kode teorian, kode asko gorputz finituen gaineko espazio bektorialen azpiespazio gisa eraikitzen dira.
Errore-zuzenketa kode askok gorputz finituak erabiltzen dituzte, hala nola ''Reed-Solomon'' errore-zuzenketa kodeak edo ''BCH'' kodeak. Praktikan, gorputz finituen karakteristika 2 izan ohi da; izan ere, ordenagailuetan informazioa sistema bitarrean gordetzen da. Adibidez, informazioko “byte” bat GF(<math>2^8</math>)-ko elementutzat ikus har daiteke. Salbuespen bat ''PDF417'' kode-barra da, GF(929)-ko elementuak erabiltzen dituelako. CPU batzuek 2 karakteristika duten gorputz finituentzat erabilgarriak izan daitezkeen agindu bereziak dituzte, oro har “carry-less” biderkadura aldaketak.
Gorputz finituak oso erabiliak dira zenbaki-teorian, zenbaki osoen gaineko problema asko ebatz baitaitezke 1 moduluarekin edo zenbaki lehen baten moduluarekin. Esate baterako, polinomioak faktorizatzeko algoritmo azkarrenek metodo hau erabiltzen dute eta, honen ondoren, soluzioa berreraikitzeko hondarraren metodo txinatarra, ''Hensel lifting'' edo “LLL” algoritmoa erabiltzen.
Halaber, problema teoriko asko zenbaki-teoriaren bidez ebatz daitezke zenbaki lehen batzuen moduluarekin edo zenbaki lehen guztien moduluarekin sinplifikatuz, haien artean Hasse printzipioa. Metodo hauen indarra handitzeko beharrari esker, aljebra geometrikoko hainbat aurkikuntza sustatu ziren. Fermat-en azken teoremaren Wiles-en froga gorputz finituak erabiltzen dituen emaitza sakon baten adibidea da.
Weil-en aieruek gorputz finituen gaineko barietate aljebraikoen puntu kopuruei buruz hitz egiten dute. Teoriak aplikazio asko ditu esponentzialen eta karaktere batuketen estimazioetan.
Gorputz finituek aplikazio oso zabala dute matematika konbinatorioan; bi adibide oso ezagun ditugu: Paley grafoen definizioak eta Hadamard matrizeen eraiketa. Aritmetikan, gorputz finitu konbinatorioak eta gorputz finituen ereduak oso erabiliak dira, hala nola Szemerédi-ren teorema progresio aritmetikoetan.
0w5fudnog62l92lc4boe7fycpdeqi3k
9975312
9975301
2024-11-20T15:27:50Z
Iker Perez Martin
128634
9975312
wikitext
text/x-wiki
= Gorputz finituak =
Matematikan, ''gorputz finitua'' edo ''Galoisen gorputza'' [[elementu]] kopuru [[Finitu|finitua]] duen gorputza da. [[Gorputz (matematika)|Gorputz]] bat multzo bat da zeinetan bi [[Eragiketa (matematika)|eragiketa]] definituta ditugun, batuketa eta biderketa deritzegunak. Gorputza izateko eragiketek baldintza batzuk bete behar dituzte. Gorputz finituak, beraz, gorputzen kasu berezi bat dira zeinetan elementu kopurua finitua den.
Gorputz finitu baten [[ordena]] bere elementu kopurua da. Hau beti p [[zenbaki lehen]] bat edo p zenbaki lehenaren [[berretura]] bat da. Gainera, edozein zenbaki lehenetarako eta beraien berreturetarako, beti existitzen da ordena hori duen gorputz finitu bat. Bestalde, ordena bereko bi gorputz finitu beti [[Isomorfo|isomorfoak]] dira.
Gorputz finituak funtsezkoak dira matematikaren eta informatikaren hainbat arlotan, besteak beste, zenbakien teorian, geometria aljebraikoan, [[Galoisen teoria|Galoisen teorian]], geometria finituan, [[Kriptografia|kriptografian]] eta kodifikazioaren teorian.
== Historia ==
Gorputz finituen teoriaren hastapena XIX. mendearen bigarren erdialdean kokatzen da, [[Richard Dedekind]] matematikari alemaniarrak ''Körper'' terminoa asmatu zuenean, euskaraz ''gorputza'' esaten dena. Hala ere, honen definizioa [[Heinrich Weber]]-ek zehaztu zuen, baina gaur egun erabiltzen den definizioa [[Ernest Steinitz]] matematikariak idatzi zuen 1910. urtean.
Lehen aldiz gorputz finituak erabili zituen matematikaria [[Ferdinand Georg Frobenius|Ferdinand George Frobenius]] izan zen XIX. mende amaieran. Frobenius matematikariak gorputz finituak erabili zituen [[Talde (matematika)|talde]] finituen [[Aurkezpen|aurkezpenak]] lortzeko. Horrekin erlazionaturik, [[Frobenius-en endomorfismoa]] sortu zuen, Galois-en teoria gorputz finituetan erabiltzea ahalbidetuz.
Gorputz finituen azterketa sistematikoa XX. mendean hasi zen [[Leonard Dickinson]]-en azterlanekin. Dickinsonek gorputz finitu abeldarren lehenengo sailkapena egin zuen. Halaber, 1905. urtean argitaraturiko lanean frogatu zuen ez dela existitzen gorputz finitu ez abeldarrik. Bestalde, [[Wedderburn]] matematikariarekin lan egin zuenez, teorema honi [[Wedderburn-en teorema]] izena eman zitzaion.
== Notazioa ==
Hurrengo notazioak honela ulertu behar dira:
* <math>n</math> zenbaki osoa bada, <math>na</math> <math>F</math>-ko elementua honela definitzen da:
* <math display="block">na=\left{
\begin{matrix}
a+\dots+a & n>0 \\
0 & n=0 \\
(-a)+\dots+(-a) & n<0\\
\end{matrix}\right}
</math>
* <math>n</math> arrunta edo zero bada, <math>a^n F</math>-ko elementua honela definitzen da:
* <math>n</math> zenbaki osoa negatiboa bada, <math>a^n F</math>-ko elementua honela definitzen da:
== Propietateak ==
Propietateak azaldu baino lehen, komenta dezagun zer den gorputz baten [[karakteristika]]. Gorputz baten karakteristika <math>n</math> zenbaki arruntik txikiena da zeinetarako <math>1</math> <math>n</math> aldiz batuz <math>0</math> ematen duen. Horrela bada, <math>char(F)=n</math> idazten da. Ohartu definizio hau goian aipatutako notazioarekin azaldu dela.
<math>F</math> gorputz finitua bada, existitzen dira <math>p</math> zenbaki lehena eta <math>n</math> zenbaki arrunta non <math>|F|=p^n</math> den. Kasu horretan, froga daiteke <math>char(F)=p</math> dela.
<math>q=p^n</math> bada, <math>q</math> ordenako gorputz guztiak isomorfoak dira. Gainera, gorputz batek ezin ditu ordena bereko bi [[azpigorputz]] izan.
<math>q</math> ordenako gorputz finitua <math>X^q-X</math> polinomioaren erroek osatzen dute. Gainera, gorputz honen [[Unitate|unitateek]] talde bat osatzen dute biderketarekiko. Talde hau ziklikoa da eta bere sortzaileari [[Unitatearen jatorrizko erroa|unitatearen jatorrizko <math>(q-1)</math>. erroa]] deritzo.
<math>q</math> ordenako edozein gorputz finituren elementuak <math>\{0,1,...,q-1\}</math> bezala adieraz daitezke, <math>\mathbb{F}_q</math> eta <math>\frac{\mathbb{Z}}{q\mathbb{Z}}</math> isomorfoak baitira.
<math>F</math>-ren karakteristika <math>p</math> denez, <math>x</math> eta <math>y</math> <math>F</math>-ko bi elementu hartzen baditugu, hurrengoa betetzen da:<math display="block">(x+y)^p=x^p+y^p</math>
== Existentzia eta bakartasuna ==
Izan bitez <math>q=p^n</math> non <math>p</math> zenbaki lehena den eta <math>F</math> <math>X^q-X</math> polinomioaren deskonposizio gorputza <math>\mathbb{F}_q</math> gainean.
1893. urtean [[E. H. Moore]] matematikariak lehen aldiz frogatutako teoremaren arabera, edozein <math>q</math> zenbaki lehen baten berreturarako ordena horretako gorputz finitua existitzen da, eta ordena bereko gorputz finitu guztiak isomorfoak dira. Gorputz hauetako edozein elementutarako, beti betetzen da <math>X^q=X</math> berdintza.
Halaber, <math>\mathbb{F}_p^n</math> gorputzak <math>\mathbb{F}_p^m</math> erako azpigorputza du baldin eta soilik baldin <math>m</math>-k n zatitzen badu. Gainera, azpigorputz hori bakarra da. Bereziki, <math>X^{p^m}-X</math> polinomioak <math>X^{p^m}-X</math> polinomioa zatitzen du.
== Gorputz finituen eraikuntza ==
Dagoeneko azaldu den bezala, <math>p</math> zenbaki lehena denean, <math>\mathbb{F}_p</math> isomorfoa da <math>\frac{\mathbb{Z}}{p\mathbb{Z}}</math> gorputzarekin. Baina, ohartu, <math>p</math> zenbaki lehena ez den kasuan, isomorfismo hau ez dela egia; izan ere, <math>\frac{\mathbb{Z}}{p\mathbb{Z}}</math> ez da gorputza. Orduan, <math>p</math> zenbaki lehena ez den kasurako, atal honetan ikusiko dugu zein gorputzekiko den isomorfoa.
Demagun <math>q=p^n</math> dela, <math>n>1</math> izanik; kasu honetan, aukeratu <math>P(X)</math> <math>\mathbb{F}_q[X]</math>-ren <math>n</math> mailako polinomio irreduzible bat. Orduan, <math>\mathbb{F}_q</math> isomorfoa da<math>\frac{\mathbb{F}_q [X]}{P(X)}</math>-rekiko.
=== Adibideak ===
1. Adibidea: Kalkula dezagun <math>\mathbb{F}_4</math> gorputza zein zatidura gorputzekiko den isomorfoa. <math>4=2^2</math> denez, <math>\frac{\mathbb{F}_2 [X]}{P(X)}</math> eginik eraikiko dugu <math>\mathbb{F}_4</math> gorputzean, <math>P(X)</math> <math>\mathbb{F}_2[X]</math> gaineko polinomio bat izanik. Gainera, <math>\mathbb{F}_2</math>-ren gainean, bigarren mailako polinomio irreduzible bakarra <math>X^2+X+1</math> da (hau erraz frogatu daiteke irreduzibilitatearen baldintzak probatuz, soilik bigarren mailakoa baita). Ondorioz, <math>\mathbb{F}_4</math> sortzeko <math>\frac{\mathbb{F}_2 [X]}{(X^2+X+1)}</math> zatidura-eraztuna egin behar dugu. Honekin, lau elementuko gorputz finitua lortuko dugu. Laburbilduz, isomorfismo hau dugu: <math>\mathbb{F}_4 \cong</math><math>\frac{\mathbb{F}_2 [X]}{(X^2+X+1)}</math>.
2. Adibidea: Kalkula dezagun <math>\mathbb{F}_8</math> gorputza zein zatidura gorputzekiko den isomorfoa. Ohartu <math>8=2^3</math> dela. Hortaz, <math>\mathbb{F}_2[X]</math> eraztuna eta eraztun honen 3. mailako polinomio irreduzible bat behar dugu. <math>X^3+3X+3</math> polinomio irreduziblea denez <math>\mathbb{F}_2[X]</math>-n, <math>\mathbb{F}_8</math> isomorfoa da <math>\frac{\mathbb{F}_2 [X]}{(X^3+3X+3)}</math>.
3. Adibidea: Kalkula dezagun <math>\mathbb{F}_{16}</math> gorputza zein zatidura gorputzekiko den isomorfoa. <math>16=2^4</math> denez <math>\mathbb{F}_2[X]</math> eraztuna eta eraztun honen 4. mailako polinomio irreduzible bat behar dugu. Kasu honetan, <math>X^4+X+1</math> polinomioa <math>\mathbb{F}_2[X]</math>-n irreduziblea denez, <math>\mathbb{F}_{16}</math> isomorfoa da <math>\frac{\mathbb{F}_2[X]}{(X^4+X+1)}</math> zatidura gorputzarekiko.
== Egitura biderkakorra ==
Izan bedi <math>F</math> <math>q</math> elementudun edozein gorputz. Gorputz guztiekin gertatzen den bezala, bertako elementu guztiak <math>0</math> izan ezik unitateak dira. Beraz, izan bedi <math>\mathcal{U}(F)</math> <math>F</math>-ren unitateen multzoa. Esan bezala, bertan <math>F</math>-ko elementu guztiak daude <math>0</math> izan ezik. Hori dela eta, <math>\mathcal{U}(F)</math>-n <math>q-1</math> elementu daude. Gorputzen izateko baldintzak aztertuz gero, berehala ikusten da <math>\mathcal{U}(F)</math>-k gorputz egitura duela (eta <math>F</math> finitua denez, bereziki <math>\mathcal{U}(F)</math> ere finitua izango da).
Baldintza hauen artean, <math>\mathcal{U}(F)</math>-k [[talde abeldar]] egitura izateko bete behar diren baldintzak daude. Hori dela eta, esaten da <math>\mathcal{U}(F)</math>-k talde abeldar egitura duela biderketarekiko. Hori dela eta, askotan <math>\mathcal{U}(F)</math>-k talde biderkakor egitura duela esaten da. [[Talde-teoria|Talde teorian]] ezaguna den [[Lagrange-ren teorema]] erabiliz, existitzen da <math>k</math> <math>q-1</math> zenbakiaren zatitzaile bat zeinak <math>x^{k-1} = 1</math> betetzen duen, edozein <math>x \in \mathcal{U}(F)</math>-rentzat. Nabaria den bezala, ekuazio horrek asko jota <math>k</math> soluzio ezberdin ditu edozein gorputzen gainean (bereziki <math>\mathcal{U}(F)</math> gainean). Gainera, esan dugu zenbakiak <math>q-1</math> zatitu behar duela. Hori dela eta, <math>k</math>-k hartu ahal duen baliorik txikiena <math>q-1</math> izango da.
[[Talde abeldar finituen oinarrizko teorema|Talde abeldar finituen oinarrizko teoremagatik]], <math>\mathcal{U}(F)</math> taldeak [[talde zikliko]] egitura duela ondorioztatu daiteke. Ondorioz, talde hori modu honetan idatzi daiteke:
<math display="block">\mathcal{U}(F)=\langle a \rangle = \{ 1,a,a^2,\dots,a^{q-2} | a \in \mathcal{U}(F)\}</math>
Kasu horretan, <math>a</math> <math>\mathcal{U}(F)</math>-ren jatorrizko elementua dela esaten da.
== Teorema garrantzitsuenak ==
Gorputz finituei buruzko ondoko teorema hauek ezagutu behar dira, haien funtsezko propietateak baitira.
<u>Teorema</u>: Edozein gorputz finituren karakteristika zenbaki lehen bat da.
Froga: <math>F</math>-k gorputz egitura badu, bereziki talde abeldar egitura izango du. Gainera, <math>F</math> finitua denez, taldea ere finitua izango da. Ondorioz, esan genezake <math>(F,+)</math> talde abeldar finitua izango dela. Edozein taldetan eragiketarekiko identitatea dago. Gure kasuan identitate hori <math>1</math> denez, <math>1 \in F</math> idatzi daiteke. Lagrangeren teorema aplikatuz, elementu horren ordenak taldearen ordena zatitzen du: <math>o(1)=1</math>-ek <math>|F|</math> zaitzen du. Beraz, taldearen karakteristika ezin da <math>0</math> izan (bestela, taldea infinitua izango zen eta hori absurdua litzateke). Ezaguna den bezala, gorputzen karakteristika <math>0</math> edo zenbaki lehen bat da. Lehenengoa ezin denez bete, nahitaez <math>F</math>-ren karakteristika lehena izan behar da.
<u>Teorema</u>: Izan bedi <math>F</math> gorputz finitua non <math>|F|=p^n</math>. Orduan <math>F</math>-ko elementuak <math>X^{p^n}-X</math> polinomioaren erroak dira. Gainera, mota horretako polinomioen deskonposizio gorputzak isomorfoak direnez beraien artean, askotan <math>F=\mathbb{F}_{p^n}</math> izendatzen da.
Froga: Frogatu behar da edozein <math>u \in F</math> hartuz <math>u^q=u</math> dela. Bi kasu daude: <math>u=0</math> bada, nabaria da esandakoa betetzen dela.
Beste kasua frogatzeko, demagun <math>u \neq 0</math> dela. Orduan <math>u</math> alderanzgarria da, hau da, <math>u \in \mathcal{U}(F)</math> da. <math>(\mathcal{U}(F),*)</math> taldea finitua da eta <math>|\mathcal{U}(F)|=q-1</math> betetzen da. Ondorioz <math>u^{q-1}=1</math> beteko da eta hortik <math>u^q=u</math> dela ondorioztatzen da. Beraz, oraingoz <math>F \sube</math>{<math>X^q-X</math>-ren erroak} dela frogatu dugu. Beste noranzkoa frogatzeko, ohartu <math>|F|=q</math> dela eta <math>X^q-X</math>-ren erro kopuru ezberdin kopurua <math>q</math> edo txikiagoa dela. Hori dela eta, nahi genuen partekotasuna betetzen da, <math>F =</math>{<math>X^q-X</math>-ren erroak}.
== Polinomioen faktorizazioa ==
Gorputz finituetan, finituak ez diren gorputzetan ez bezala, [[Polinomio moniko|polinomio monikoen]] irreduzibilitatearen azterketa errazagoa da. Demagun <math>F</math> gorputz finituaren gaineko <math>f(X)</math> polinomio monikoa dugula. Orduan <math>f(X)</math> polinomioa irreduziblea izango da <math>F</math>-n baldin eta soilik baldin ez badira existitzen beste bi polinomio ez-konstante, <math>g(X)</math> eta <math>h(X)</math>, non <math>f(X)</math> polinomioa horrela idatzi ahal den: <math>f(X)=g(X)h(X)</math>. Propietate hori hurrengo moduan berridatzi daiteke: <math>F</math> gaineko edozein <math>f(X)</math> polinomio irreduziblea izango da <math>f(X)=g(X)h(X)</math> idatzi ahal bada, <math>g(X)</math> eta <math>h(X)</math> <math>F</math> gaineko beste bi polinomio izanik, orduan <math>g(X)</math> edo <math>h(X)</math> (gutxienez bietako bat) <math>F</math>-ko unitatea bada. Ohartu elementu bat unitatea izateko <math>F</math>-n, bere alderantzizkoa izan behar duela. <math>F</math>-ko elementuak polinomioak ez direnez, alderantzizkoa duten polinomio bakarrak polinomio konstanteak izango dira.
Gorputz orokorretan gertatzen den bezala, gorputz finituak ere [[Faktorizazio bakarreko domeinu|faktorizazio bakarreko domeinuak]] dira. Hori dela eta, aurreko atalean idatzitako <math>f(X)</math>-ren deskonposizioa bakarra izango da, gaien ordena salbu.
Gainera, lehen mailako polinomioen bidez polinomio berezi bat lortu daiteke: izan bedi <math>F</math> <math>q</math> elementudun gorputza. Izan bedi <math>\{f_1(X),\dots,f_n(X)\}</math> <math>F</math>-n koefizienteak dituzten lehen mailako polinomio ezberdin guztiak, <math>n</math> zenbaki arrunta izanik. Ohartu printzipioz ez dagoela erlaziorik <math>q</math> eta <math>n</math> zenbakien artean. Orduan, polinomio horien biderketa eginez, beti hurrengo polinomioa lortzen da:<math display="block">f_1(X) \dots f_n(X)=X^q-X</math>Propietate hori erabiliz, frogatu daiteke gorputz finituen gaineko edozein mailatako polinomio irreduzibleen kopurua zehaztu daitekeela. Demagun <math>F</math> <math>q</math> elementudun gorputza dela eta <math>n</math> ordenako polinomio irreduzible monikoen kopurua lortu nahi dugula. Orduan, zenbaki hori (deitu <math>N(q,n)</math>) hurrengoa da:<math display="block">N(q,n)=\frac{1}{n}\sum_{d|n}{\mu(d)q^{\frac{n}{d}}}</math>Formula horretan <math>\mu</math> [[Möbius-en funtzioa]] da eta <math>d|n</math> notazioaren bidez <math>n</math> zatitzen dituzten <math>d</math> zenbakiak adierazi nahi dira. Formula horren frogapena aipaturiko <math>X^q-X</math>-ren deskonposizioaren eta [[Möbius-en inbertsio formula|Möbius-en inbertsio formularen]] bidez egiten da.
Formula hori egokitu daiteke monikoak ez diren polinomio kopurua zehazteko. Aurretik esandako egoeran, deitu diezaiogun <math>M(q,n)</math> <math>F</math> gaineko <math>n</math> ordenako polinomio irreduzibleen kopuruari (monikoak eta ez monikoak). Orduan betetzen da:<math display="block">M(q,n)=(q-1)N(q,n)</math>Horren frogapenean hurrengo formulara iristen gara:<math display="block">N(q,n) \geq \frac{1}{n}(q^n-\sum_{p|n \quad p lehena}{q^{\frac{n}{p}}})</math>Gainera, formula hori hertsia da baldin eta soilik baldin zenbaki lehen baten berredura gisa idatzi ahal bada (hau da, <math>n=u^r</math> idatzi ahal bada, <math>u</math> zenbaki lehena izanik eta <math>n</math> zenbaki arrunt bat izanik). Eskuineko zenbakia beti positiboa denez, zuzenean ondoriozta daiteke gutxienez maila bakoitzeko polinomio irreduzible bana dagoela <math>F</math> gainean.
== Aplikazioak ==
Kriptografian, logaritmo diskretuaren problema, bai gorputz finituetan bai kurba eliptikoetan, hainbat metodoren oinarria da, haien artean ''Diffie-Hellman'' metodoa. Kode teorian, kode asko gorputz finituen gaineko espazio bektorialen azpiespazio gisa eraikitzen dira.
Errore-zuzenketa kode askok gorputz finituak erabiltzen dituzte, hala nola ''Reed-Solomon'' errore-zuzenketa kodeak edo ''BCH'' kodeak. Praktikan, gorputz finituen karakteristika 2 izan ohi da; izan ere, ordenagailuetan informazioa sistema bitarrean gordetzen da. Adibidez, informazioko “byte” bat GF(<math>2^8</math>)-ko elementutzat ikus har daiteke. Salbuespen bat ''PDF417'' kode-barra da, GF(929)-ko elementuak erabiltzen dituelako. CPU batzuek 2 karakteristika duten gorputz finituentzat erabilgarriak izan daitezkeen agindu bereziak dituzte, oro har “carry-less” biderkadura aldaketak.
Gorputz finituak oso erabiliak dira zenbaki-teorian, zenbaki osoen gaineko problema asko ebatz baitaitezke 1 moduluarekin edo zenbaki lehen baten moduluarekin. Esate baterako, polinomioak faktorizatzeko algoritmo azkarrenek metodo hau erabiltzen dute eta, honen ondoren, soluzioa berreraikitzeko hondarraren metodo txinatarra, ''Hensel lifting'' edo “LLL” algoritmoa erabiltzen.
Halaber, problema teoriko asko zenbaki-teoriaren bidez ebatz daitezke zenbaki lehen batzuen moduluarekin edo zenbaki lehen guztien moduluarekin sinplifikatuz, haien artean Hasse printzipioa. Metodo hauen indarra handitzeko beharrari esker, aljebra geometrikoko hainbat aurkikuntza sustatu ziren. Fermat-en azken teoremaren Wiles-en froga gorputz finituak erabiltzen dituen emaitza sakon baten adibidea da.
Weil-en aieruek gorputz finituen gaineko barietate aljebraikoen puntu kopuruei buruz hitz egiten dute. Teoriak aplikazio asko ditu esponentzialen eta karaktere batuketen estimazioetan.
Gorputz finituek aplikazio oso zabala dute matematika konbinatorioan; bi adibide oso ezagun ditugu: Paley grafoen definizioak eta Hadamard matrizeen eraiketa. Aritmetikan, gorputz finitu konbinatorioak eta gorputz finituen ereduak oso erabiliak dira, hala nola Szemerédi-ren teorema progresio aritmetikoetan.
n0f5fk5gaenmoys556okec5pmj1h4yq
9975326
9975312
2024-11-20T15:45:13Z
Iker Perez Martin
128634
9975326
wikitext
text/x-wiki
= Gorputz finituak =
Matematikan, ''gorputz finitua'' edo ''Galoisen gorputza'' [[elementu]] kopuru [[Finitu|finitua]] duen gorputza da. [[Gorputz (matematika)|Gorputz]] bat multzo bat da zeinetan bi [[Eragiketa (matematika)|eragiketa]] definituta ditugun, batuketa eta biderketa deritzegunak. Gorputza izateko eragiketek baldintza batzuk bete behar dituzte. Gorputz finituak, beraz, gorputzen kasu berezi bat dira zeinetan elementu kopurua finitua den.
Gorputz finitu baten [[ordena]] bere elementu kopurua da. Hau beti p [[zenbaki lehen]] bat edo p zenbaki lehenaren [[berretura]] bat da. Gainera, edozein zenbaki lehenetarako eta beraien berreturetarako, beti existitzen da ordena hori duen gorputz finitu bat. Bestalde, ordena bereko bi gorputz finitu beti [[Isomorfo|isomorfoak]] dira.
Gorputz finituak funtsezkoak dira matematikaren eta informatikaren hainbat arlotan, besteak beste, zenbakien teorian, geometria aljebraikoan, [[Galoisen teoria|Galoisen teorian]], geometria finituan, [[Kriptografia|kriptografian]] eta kodifikazioaren teorian.
== Historia ==
Gorputz finituen teoriaren hastapena XIX. mendearen bigarren erdialdean kokatzen da, [[Richard Dedekind]] matematikari alemaniarrak ''Körper'' terminoa asmatu zuenean, euskaraz ''gorputza'' esaten dena. Hala ere, honen definizioa [[Heinrich Weber]]-ek zehaztu zuen, baina gaur egun erabiltzen den definizioa [[Ernest Steinitz]] matematikariak idatzi zuen 1910. urtean.
Lehen aldiz gorputz finituak erabili zituen matematikaria [[Ferdinand Georg Frobenius|Ferdinand George Frobenius]] izan zen XIX. mende amaieran. Frobenius matematikariak gorputz finituak erabili zituen [[Talde (matematika)|talde]] finituen [[Aurkezpen|aurkezpenak]] lortzeko. Horrekin erlazionaturik, [[Frobenius-en endomorfismoa]] sortu zuen, Galois-en teoria gorputz finituetan erabiltzea ahalbidetuz.
Gorputz finituen azterketa sistematikoa XX. mendean hasi zen [[Leonard Dickinson]]-en azterlanekin. Dickinsonek gorputz finitu abeldarren lehenengo sailkapena egin zuen. Halaber, 1905. urtean argitaraturiko lanean frogatu zuen ez dela existitzen gorputz finitu ez abeldarrik. Bestalde, [[Wedderburn]] matematikariarekin lan egin zuenez, teorema honi [[Wedderburn-en teorema]] izena eman zitzaion.
== Notazioa ==
Hurrengo notazioak honela ulertu behar dira:
* <math>n</math> zenbaki osoa bada, <math>na</math> <math>F</math>-ko elementua honela definitzen da:
*# <math>a+\dots+a</math> <math>n>0</math> bada.
*# <math>0</math> <math>n=0</math> bada.
*# <math>(-a)+\dots+ ( -a )</math> <math>n<0</math> bada.
* <math>n</math> arrunta edo zero bada, <math>a^n F</math>-ko elementua honela definitzen da:
*# <math>a\dots a</math> <math>n>0</math> bada.
*# <math>0</math> <math>n=0</math> bada.
* <math>n</math> zenbaki osoa negatiboa bada, <math>a^n F</math>-ko elementua honela definitzen da: <math>(a^{-1})\dots (a^{-1})</math>
== Propietateak ==
Propietateak azaldu baino lehen, komenta dezagun zer den gorputz baten [[karakteristika]]. Gorputz baten karakteristika <math>n</math> zenbaki arruntik txikiena da zeinetarako <math>1</math> <math>n</math> aldiz batuz <math>0</math> ematen duen. Horrela bada, <math>char(F)=n</math> idazten da. Ohartu definizio hau goian aipatutako notazioarekin azaldu dela.
<math>F</math> gorputz finitua bada, existitzen dira <math>p</math> zenbaki lehena eta <math>n</math> zenbaki arrunta non <math>|F|=p^n</math> den. Kasu horretan, froga daiteke <math>char(F)=p</math> dela.
<math>q=p^n</math> bada, <math>q</math> ordenako gorputz guztiak isomorfoak dira. Gainera, gorputz batek ezin ditu ordena bereko bi [[azpigorputz]] izan.
<math>q</math> ordenako gorputz finitua <math>X^q-X</math> polinomioaren erroek osatzen dute. Gainera, gorputz honen [[Unitate|unitateek]] talde bat osatzen dute biderketarekiko. Talde hau ziklikoa da eta bere sortzaileari [[Unitatearen jatorrizko erroa|unitatearen jatorrizko <math>(q-1)</math>. erroa]] deritzo.
<math>q</math> ordenako edozein gorputz finituren elementuak <math>\{0,1,...,q-1\}</math> bezala adieraz daitezke, <math>\mathbb{F}_q</math> eta <math>\frac{\mathbb{Z}}{q\mathbb{Z}}</math> isomorfoak baitira.
<math>F</math>-ren karakteristika <math>p</math> denez, <math>x</math> eta <math>y</math> <math>F</math>-ko bi elementu hartzen baditugu, hurrengoa betetzen da:<math display="block">(x+y)^p=x^p+y^p</math>
== Existentzia eta bakartasuna ==
Izan bitez <math>q=p^n</math> non <math>p</math> zenbaki lehena den eta <math>F</math> <math>X^q-X</math> polinomioaren deskonposizio gorputza <math>\mathbb{F}_q</math> gainean.
1893. urtean [[E. H. Moore]] matematikariak lehen aldiz frogatutako teoremaren arabera, edozein <math>q</math> zenbaki lehen baten berreturarako ordena horretako gorputz finitua existitzen da, eta ordena bereko gorputz finitu guztiak isomorfoak dira. Gorputz hauetako edozein elementutarako, beti betetzen da <math>X^q=X</math> berdintza.
Halaber, <math>\mathbb{F}_p^n</math> gorputzak <math>\mathbb{F}_p^m</math> erako azpigorputza du baldin eta soilik baldin <math>m</math>-k n zatitzen badu. Gainera, azpigorputz hori bakarra da. Bereziki, <math>X^{p^m}-X</math> polinomioak <math>X^{p^m}-X</math> polinomioa zatitzen du.
== Gorputz finituen eraikuntza ==
Dagoeneko azaldu den bezala, <math>p</math> zenbaki lehena denean, <math>\mathbb{F}_p</math> isomorfoa da <math>\frac{\mathbb{Z}}{p\mathbb{Z}}</math> gorputzarekin. Baina, ohartu, <math>p</math> zenbaki lehena ez den kasuan, isomorfismo hau ez dela egia; izan ere, <math>\frac{\mathbb{Z}}{p\mathbb{Z}}</math> ez da gorputza. Orduan, <math>p</math> zenbaki lehena ez den kasurako, atal honetan ikusiko dugu zein gorputzekiko den isomorfoa.
Demagun <math>q=p^n</math> dela, <math>n>1</math> izanik; kasu honetan, aukeratu <math>P(X)</math> <math>\mathbb{F}_q[X]</math>-ren <math>n</math> mailako polinomio irreduzible bat. Orduan, <math>\mathbb{F}_q</math> isomorfoa da<math>\frac{\mathbb{F}_q [X]}{P(X)}</math>-rekiko.
=== Adibideak ===
1. Adibidea: Kalkula dezagun <math>\mathbb{F}_4</math> gorputza zein zatidura gorputzekiko den isomorfoa. <math>4=2^2</math> denez, <math>\frac{\mathbb{F}_2 [X]}{P(X)}</math> eginik eraikiko dugu <math>\mathbb{F}_4</math> gorputzean, <math>P(X)</math> <math>\mathbb{F}_2[X]</math> gaineko polinomio bat izanik. Gainera, <math>\mathbb{F}_2</math>-ren gainean, bigarren mailako polinomio irreduzible bakarra <math>X^2+X+1</math> da (hau erraz frogatu daiteke irreduzibilitatearen baldintzak probatuz, soilik bigarren mailakoa baita). Ondorioz, <math>\mathbb{F}_4</math> sortzeko <math>\frac{\mathbb{F}_2 [X]}{(X^2+X+1)}</math> zatidura-eraztuna egin behar dugu. Honekin, lau elementuko gorputz finitua lortuko dugu. Laburbilduz, isomorfismo hau dugu: <math>\mathbb{F}_4 \cong</math><math>\frac{\mathbb{F}_2 [X]}{(X^2+X+1)}</math>.
2. Adibidea: Kalkula dezagun <math>\mathbb{F}_8</math> gorputza zein zatidura gorputzekiko den isomorfoa. Ohartu <math>8=2^3</math> dela. Hortaz, <math>\mathbb{F}_2[X]</math> eraztuna eta eraztun honen 3. mailako polinomio irreduzible bat behar dugu. <math>X^3+3X+3</math> polinomio irreduziblea denez <math>\mathbb{F}_2[X]</math>-n, <math>\mathbb{F}_8</math> isomorfoa da <math>\frac{\mathbb{F}_2 [X]}{(X^3+3X+3)}</math>.
3. Adibidea: Kalkula dezagun <math>\mathbb{F}_{16}</math> gorputza zein zatidura gorputzekiko den isomorfoa. <math>16=2^4</math> denez <math>\mathbb{F}_2[X]</math> eraztuna eta eraztun honen 4. mailako polinomio irreduzible bat behar dugu. Kasu honetan, <math>X^4+X+1</math> polinomioa <math>\mathbb{F}_2[X]</math>-n irreduziblea denez, <math>\mathbb{F}_{16}</math> isomorfoa da <math>\frac{\mathbb{F}_2[X]}{(X^4+X+1)}</math> zatidura gorputzarekiko.
== Egitura biderkakorra ==
Izan bedi <math>F</math> <math>q</math> elementudun edozein gorputz. Gorputz guztiekin gertatzen den bezala, bertako elementu guztiak <math>0</math> izan ezik unitateak dira. Beraz, izan bedi <math>\mathcal{U}(F)</math> <math>F</math>-ren unitateen multzoa. Esan bezala, bertan <math>F</math>-ko elementu guztiak daude <math>0</math> izan ezik. Hori dela eta, <math>\mathcal{U}(F)</math>-n <math>q-1</math> elementu daude. Gorputzen izateko baldintzak aztertuz gero, berehala ikusten da <math>\mathcal{U}(F)</math>-k gorputz egitura duela (eta <math>F</math> finitua denez, bereziki <math>\mathcal{U}(F)</math> ere finitua izango da).
Baldintza hauen artean, <math>\mathcal{U}(F)</math>-k [[talde abeldar]] egitura izateko bete behar diren baldintzak daude. Hori dela eta, esaten da <math>\mathcal{U}(F)</math>-k talde abeldar egitura duela biderketarekiko. Hori dela eta, askotan <math>\mathcal{U}(F)</math>-k talde biderkakor egitura duela esaten da. [[Talde-teoria|Talde teorian]] ezaguna den [[Lagrange-ren teorema]] erabiliz, existitzen da <math>k</math> <math>q-1</math> zenbakiaren zatitzaile bat zeinak <math>x^{k-1} = 1</math> betetzen duen, edozein <math>x \in \mathcal{U}(F)</math>-rentzat. Nabaria den bezala, ekuazio horrek asko jota <math>k</math> soluzio ezberdin ditu edozein gorputzen gainean (bereziki <math>\mathcal{U}(F)</math> gainean). Gainera, esan dugu zenbakiak <math>q-1</math> zatitu behar duela. Hori dela eta, <math>k</math>-k hartu ahal duen baliorik txikiena <math>q-1</math> izango da.
[[Talde abeldar finituen oinarrizko teorema|Talde abeldar finituen oinarrizko teoremagatik]], <math>\mathcal{U}(F)</math> taldeak [[talde zikliko]] egitura duela ondorioztatu daiteke. Ondorioz, talde hori modu honetan idatzi daiteke:
<math display="block">\mathcal{U}(F)=\langle a \rangle = \{ 1,a,a^2,\dots,a^{q-2} | a \in \mathcal{U}(F)\}</math>
Kasu horretan, <math>a</math> <math>\mathcal{U}(F)</math>-ren jatorrizko elementua dela esaten da.
== Teorema garrantzitsuenak ==
Gorputz finituei buruzko ondoko teorema hauek ezagutu behar dira, haien funtsezko propietateak baitira.
<u>Teorema</u>: Edozein gorputz finituren karakteristika zenbaki lehen bat da.
Froga: <math>F</math>-k gorputz egitura badu, bereziki talde abeldar egitura izango du. Gainera, <math>F</math> finitua denez, taldea ere finitua izango da. Ondorioz, esan genezake <math>(F,+)</math> talde abeldar finitua izango dela. Edozein taldetan eragiketarekiko identitatea dago. Gure kasuan identitate hori <math>1</math> denez, <math>1 \in F</math> idatzi daiteke. Lagrangeren teorema aplikatuz, elementu horren ordenak taldearen ordena zatitzen du: <math>o(1)=1</math>-ek <math>|F|</math> zaitzen du. Beraz, taldearen karakteristika ezin da <math>0</math> izan (bestela, taldea infinitua izango zen eta hori absurdua litzateke). Ezaguna den bezala, gorputzen karakteristika <math>0</math> edo zenbaki lehen bat da. Lehenengoa ezin denez bete, nahitaez <math>F</math>-ren karakteristika lehena izan behar da.
<u>Teorema</u>: Izan bedi <math>F</math> gorputz finitua non <math>|F|=p^n</math>. Orduan <math>F</math>-ko elementuak <math>X^{p^n}-X</math> polinomioaren erroak dira. Gainera, mota horretako polinomioen deskonposizio gorputzak isomorfoak direnez beraien artean, askotan <math>F=\mathbb{F}_{p^n}</math> izendatzen da.
Froga: Frogatu behar da edozein <math>u \in F</math> hartuz <math>u^q=u</math> dela. Bi kasu daude: <math>u=0</math> bada, nabaria da esandakoa betetzen dela.
Beste kasua frogatzeko, demagun <math>u \neq 0</math> dela. Orduan <math>u</math> alderanzgarria da, hau da, <math>u \in \mathcal{U}(F)</math> da. <math>(\mathcal{U}(F),*)</math> taldea finitua da eta <math>|\mathcal{U}(F)|=q-1</math> betetzen da. Ondorioz <math>u^{q-1}=1</math> beteko da eta hortik <math>u^q=u</math> dela ondorioztatzen da. Beraz, oraingoz <math>F \sube</math>{<math>X^q-X</math>-ren erroak} dela frogatu dugu. Beste noranzkoa frogatzeko, ohartu <math>|F|=q</math> dela eta <math>X^q-X</math>-ren erro kopuru ezberdin kopurua <math>q</math> edo txikiagoa dela. Hori dela eta, nahi genuen partekotasuna betetzen da, <math>F =</math>{<math>X^q-X</math>-ren erroak}.
== Polinomioen faktorizazioa ==
Gorputz finituetan, finituak ez diren gorputzetan ez bezala, [[Polinomio moniko|polinomio monikoen]] irreduzibilitatearen azterketa errazagoa da. Demagun <math>F</math> gorputz finituaren gaineko <math>f(X)</math> polinomio monikoa dugula. Orduan <math>f(X)</math> polinomioa irreduziblea izango da <math>F</math>-n baldin eta soilik baldin ez badira existitzen beste bi polinomio ez-konstante, <math>g(X)</math> eta <math>h(X)</math>, non <math>f(X)</math> polinomioa horrela idatzi ahal den: <math>f(X)=g(X)h(X)</math>. Propietate hori hurrengo moduan berridatzi daiteke: <math>F</math> gaineko edozein <math>f(X)</math> polinomio irreduziblea izango da <math>f(X)=g(X)h(X)</math> idatzi ahal bada, <math>g(X)</math> eta <math>h(X)</math> <math>F</math> gaineko beste bi polinomio izanik, orduan <math>g(X)</math> edo <math>h(X)</math> (gutxienez bietako bat) <math>F</math>-ko unitatea bada. Ohartu elementu bat unitatea izateko <math>F</math>-n, bere alderantzizkoa izan behar duela. <math>F</math>-ko elementuak polinomioak ez direnez, alderantzizkoa duten polinomio bakarrak polinomio konstanteak izango dira.
Gorputz orokorretan gertatzen den bezala, gorputz finituak ere [[Faktorizazio bakarreko domeinu|faktorizazio bakarreko domeinuak]] dira. Hori dela eta, aurreko atalean idatzitako <math>f(X)</math>-ren deskonposizioa bakarra izango da, gaien ordena salbu.
Gainera, lehen mailako polinomioen bidez polinomio berezi bat lortu daiteke: izan bedi <math>F</math> <math>q</math> elementudun gorputza. Izan bedi <math>\{f_1(X),\dots,f_n(X)\}</math> <math>F</math>-n koefizienteak dituzten lehen mailako polinomio ezberdin guztiak, <math>n</math> zenbaki arrunta izanik. Ohartu printzipioz ez dagoela erlaziorik <math>q</math> eta <math>n</math> zenbakien artean. Orduan, polinomio horien biderketa eginez, beti hurrengo polinomioa lortzen da:<math display="block">f_1(X) \dots f_n(X)=X^q-X</math>Propietate hori erabiliz, frogatu daiteke gorputz finituen gaineko edozein mailatako polinomio irreduzibleen kopurua zehaztu daitekeela. Demagun <math>F</math> <math>q</math> elementudun gorputza dela eta <math>n</math> ordenako polinomio irreduzible monikoen kopurua lortu nahi dugula. Orduan, zenbaki hori (deitu <math>N(q,n)</math>) hurrengoa da:<math display="block">N(q,n)=\frac{1}{n}\sum_{d|n}{\mu(d)q^{\frac{n}{d}}}</math>Formula horretan <math>\mu</math> [[Möbius-en funtzioa]] da eta <math>d|n</math> notazioaren bidez <math>n</math> zatitzen dituzten <math>d</math> zenbakiak adierazi nahi dira. Formula horren frogapena aipaturiko <math>X^q-X</math>-ren deskonposizioaren eta [[Möbius-en inbertsio formula|Möbius-en inbertsio formularen]] bidez egiten da.
Formula hori egokitu daiteke monikoak ez diren polinomio kopurua zehazteko. Aurretik esandako egoeran, deitu diezaiogun <math>M(q,n)</math> <math>F</math> gaineko <math>n</math> ordenako polinomio irreduzibleen kopuruari (monikoak eta ez monikoak). Orduan betetzen da:<math display="block">M(q,n)=(q-1)N(q,n)</math>Horren frogapenean hurrengo formulara iristen gara:<math display="block">N(q,n) \geq \frac{1}{n}(q^n-\sum_{p|n \quad p lehena}{q^{\frac{n}{p}}})</math>Gainera, formula hori hertsia da baldin eta soilik baldin zenbaki lehen baten berredura gisa idatzi ahal bada (hau da, <math>n=u^r</math> idatzi ahal bada, <math>u</math> zenbaki lehena izanik eta <math>n</math> zenbaki arrunt bat izanik). Eskuineko zenbakia beti positiboa denez, zuzenean ondoriozta daiteke gutxienez maila bakoitzeko polinomio irreduzible bana dagoela <math>F</math> gainean.
== Aplikazioak ==
Kriptografian, logaritmo diskretuaren problema, bai gorputz finituetan bai kurba eliptikoetan, hainbat metodoren oinarria da, haien artean ''Diffie-Hellman'' metodoa. Kode teorian, kode asko gorputz finituen gaineko espazio bektorialen azpiespazio gisa eraikitzen dira.
Errore-zuzenketa kode askok gorputz finituak erabiltzen dituzte, hala nola ''Reed-Solomon'' errore-zuzenketa kodeak edo ''BCH'' kodeak. Praktikan, gorputz finituen karakteristika 2 izan ohi da; izan ere, ordenagailuetan informazioa sistema bitarrean gordetzen da. Adibidez, informazioko “byte” bat GF(<math>2^8</math>)-ko elementutzat ikus har daiteke. Salbuespen bat ''PDF417'' kode-barra da, GF(929)-ko elementuak erabiltzen dituelako. CPU batzuek 2 karakteristika duten gorputz finituentzat erabilgarriak izan daitezkeen agindu bereziak dituzte, oro har “carry-less” biderkadura aldaketak.
Gorputz finituak oso erabiliak dira zenbaki-teorian, zenbaki osoen gaineko problema asko ebatz baitaitezke 1 moduluarekin edo zenbaki lehen baten moduluarekin. Esate baterako, polinomioak faktorizatzeko algoritmo azkarrenek metodo hau erabiltzen dute eta, honen ondoren, soluzioa berreraikitzeko hondarraren metodo txinatarra, ''Hensel lifting'' edo “LLL” algoritmoa erabiltzen.
Halaber, problema teoriko asko zenbaki-teoriaren bidez ebatz daitezke zenbaki lehen batzuen moduluarekin edo zenbaki lehen guztien moduluarekin sinplifikatuz, haien artean Hasse printzipioa. Metodo hauen indarra handitzeko beharrari esker, aljebra geometrikoko hainbat aurkikuntza sustatu ziren. Fermat-en azken teoremaren Wiles-en froga gorputz finituak erabiltzen dituen emaitza sakon baten adibidea da.
Weil-en aieruek gorputz finituen gaineko barietate aljebraikoen puntu kopuruei buruz hitz egiten dute. Teoriak aplikazio asko ditu esponentzialen eta karaktere batuketen estimazioetan.
Gorputz finituek aplikazio oso zabala dute matematika konbinatorioan; bi adibide oso ezagun ditugu: Paley grafoen definizioak eta Hadamard matrizeen eraiketa. Aritmetikan, gorputz finitu konbinatorioak eta gorputz finituen ereduak oso erabiliak dira, hala nola Szemerédi-ren teorema progresio aritmetikoetan.
gxo1cpg5ncs1woue6dtnuxfjtqsqdqz
Henriette Delamarre de Monchaux
0
1214491
9975280
9973860
2024-11-20T14:39:32Z
Lurdeswiki
108042
9975280
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}{{Lanean|Lurdeswiki}}
'''Henriette Delamarre de Monchaux''', ezkongabean '''Valentine Henriette Huberte Delamarre de Monchaux''' ([[Paris]], [[1854|1854ko]] [[Urriaren 11|urriaren 11a]] - [[1911|1911ko]] [[Maiatzaren 12|maiatzaren 12a]]) [[frantziar]] [[naturalista]], [[geologo]] eta [[Paleontologia|paleontologoa]] izan zen.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Lecointre|url=https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb106188712|sartze-data=2024-11-19}}</ref> Aitzindaria izan zen azken bi diziplina horietan, eta espezialista bihurtu zen itsas aztarnategi mota batean. Bere lanek ere, bereziki ''Les Faluns de La Touraine'', [[Eboluzio|eboluzioaren teoria]] babesten dute. [[Feminismo|Feminista]] militantea ere izan zen. 1875ean Pierre Lecointre erromatar kondearekin ezkondu zen. Pierre Lecointre kondesa bezala sinatu zituen bere artikuluetako batzuk, eta batzuetan oraindik ere abizen horrekin identifikatzen da.
== Biografia ==
Henriette Delamarre de Monchaux Mathilde Lyautey eta Théodore Didier Delamarre margolariaren alaba zen. Hubert Joseph Lyautey jeneralaren eta Théodore-Casimir Delamarre bankari eta politikariaren biloba izan zen.
1875eko abuztuaren 25ean, Henriette Delamarre de Monchaux Pierre Lecointre erromatar kondearekin ezkondu zen (1841ean jaioa), eta Lecointre kondesa titulua eskuratu zuen.<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Généalogie de Henriette DELAMARRE de MONCHAUX|hizkuntza=fr|url=https://gw.geneanet.org/pierfit?lang=fr&n=delamarre+de+monchaux&oc=0&p=henriette|aldizkaria=Geneanet|sartze-data=2024-11-19}}</ref> Senarra hainbat elkarte zientifikotako kidea zen, tartean [[Turena|Turenako]] Arkeologia Elkartekoa eta Parisko Elkarte Geografikokoa. Senar-emazteek bi alaba izan zituzten, Marie eta Mathilde, eta seme bat, Georges.<ref>{{Erreferentzia|izena=Marta Macho|abizena=Stadler|izenburua=Henriette Delamarre de Monchaux, la condesa feminista que estudió los fósiles cercanos a su castillo|hizkuntza=es|data=2022-04-27|url=https://mujeresconciencia.com/2022/04/27/henriette-delamarre-de-monchaux-la-condesa-feminista-que-estudio-los-fosiles-cercanos-a-su-castillo/|aldizkaria=Mujeres con ciencia|sartze-data=2024-11-19}}</ref> Grillemonteko gazteluan bizi izan ziren, [[La Chapelle-Blanche-Saint-Martin|Chapelle-Blanche-Saint-Martingo]] ([[Indre eta Loira|Indre-et-Loire]]) komunan.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Château de la Loire {{!}} Château de Grillemont {{!}} France|hizkuntza=fr|url=https://www.chateau-de-grillemont.com/|aldizkaria=Château de Grillemon|sartze-data=2024-11-19}}</ref> Biek atxikimendu handia adierazi zieten [[Erromatar Eliza Katolikoa|katolizismo erromatarrari]] eta erregetzari. Touraineko Dama Errealisten lehendakaria izan zen.<ref name=":1">{{Erreferentzia|abizena=histoire-agriculture-touraine|izenburua=DELAMARRE de MONCHAUX Henriette (comtesse Pierre LECOINTRE) (1854-1911)|hizkuntza=fr|data=2018-03-04|url=https://histoire-agriculture-touraine.over-blog.com/2018/03/lecointre-henriette-1854-1911.html|aldizkaria=Histoire de l'agriculture|sartze-data=2024-11-19}}</ref>
Kondesak interes handia erakutsi zuen hainbat gairi buruz, erregionalismoari buruz barne Touraineko folklorearen bitartez, geroago [[Emakumeen sufragismoa|sufragista]] konprometitu bihurtuz.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Femmes_géologues_2|url=https://archive.wikiwix.com/cache/index2.php?url=http://www.amis-mineraux.fr/phocadownload/conferences/femmes_geologues.pdf/index.html#federation=archive.wikiwix.com&tab=url|aldizkaria=archive.wikiwix.com|sartze-data=2024-11-19}}</ref> Geologia eta paleontologiarekiko interes zientifikoa ere garatu zuen.
=== Falun-gordailuei buruzko ikerketa ===
[[Fitxategi:Falun_(géologie).jpg|thumb| Falun itsas biltegi sedimentario bat da, askotan eremu zabaletan sakabanatuta egoten dena, maskor hondarrez osatua.]]
1890eko hamarkadatik aurrera, Lecointre kondesak [[Miozeno]] garaiko [[Fosil|fosilen]] bilduma garrantzitsu bat metatu zuen eta, bere ekimenez, Turenako itsaslabarrei buruzko ikerketak egin zituen. Geroago, Europako beste zientzialari batzuekin trukaketa erregularrak izan zituen, bereziki Gustave-Frédéric Dollfus (1850-1931), Frantziako Geologia Elkarteko presidentea, berarengan eragin handia izan zuena; Philippe Dautzenberg (1849-1935), [[Malakologia|malakologo]] eta zoologo belgikarra; Lucien Mayet (1874-1949), [[Lyongo unibertsitatea|Lyongo Unibertsitateko]] irakaslea; eta Constant Houlbert (1857-1945), [[Entomologia|entomologoa]] eta [[Rennesko Unibertsitatea|Rennesko Unibertsitateko]] irakaslea.<ref name=":1" /><ref>{{Erreferentzia|izena=Valentine Henriette Huberte (1854-19 ) Auteur du texte|abizena=Lecointre|izenburua=Les faluns de Touraine / comtesse Pierre Lecointre|hizkuntza=FR|data=1908|url=https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k881405z.texteImage|sartze-data=2024-11-19}}</ref>
Hainbat zientzia-erakundetako ikertzaileekin ere harremanetan egon zen, hala nola [[Historia Naturalaren Museoa (Paris)|Parisko Historia Naturalaren Museoa]] eta [[Blois|Bloiseko]] Loir-et-Cher Historia Naturalaren Elkartea. 1908an, Nekazaritza, Zientzia, Arte eta Literatura Elkarteko sail zientifikoan onartua izan zen Frantziako Indre-et-Loire [[Frantziako departamendu|departamenduan.]]
Bere lana bere fosil bilduman oinarritu zen. Inguruko Falungo biltegien eta han aurkitu zituen fosilen azterketan parte hartu zuen. [[Charles Darwin|Charles Darwinek]] espezieen jatorriari buruz egindako teoriaren baieztapen gisa ikusi zuen hori, eta teoria horren lehen defendatzaileetako bat izan zen. Falunak Miozeno aldiko [[Arroka sedimentario|harri sedimentario]] [[Kareharri|karedunak]] dira, normalean hauskorrak. Substantziarekiko interesa ezagutarazi zuen, ondoko Sainte-Maure Plateauko lur azidoen lurzoru gehienetarako egokia baitzen nekazaritza-ongarri gisa.
Bere lana 1907 eta 1911 bitartean argitaratu zen. Bere ''Les faluns de Touraine'' (Tours, 1908) liburuak fosilen eta falunei buruzko ideien bilakaeraren balantzea egiten du historian zehar. 1909an, Lucien Mayetekin lankidetzan aritu zen falun biltegietan detekta zitezkeen [[Ugaztun|ugaztunen]] hondakinei buruzko argitalpen batean. Urte berean, Touraineko biltegietako faunak [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuetako]] hego-ekialdean jasotako Miozeno Ertainekoekin alderatu zituen. Bere pasioa Georges semeari transmititu zion, eta geologoa eta paleontologoa bihurtu zen.<ref name=":1" />
=== Kausa humanitario eta feministak ===
Hainbat kausa humanitario, sozial eta feministatan parte hartu zuen. 1884an, erizaintza elkarte bat sortzen lagundu zuen, eta 1908an, Eskubide Zibilen eta Emakumearen Sufragioaren Kongresu Nazionala. Delamarre de Monchauxek ere aktiboki parte hartu zuen Frantziako Emakumeen Kontseilu Nazionalean. [[Hubertine Auclert|Hubertine Auclerten]] kolaboratzaile estu gisa, emakumeen boto-eskubidearen alde egin zuen aldian-aldian.
=== Heriotza eta legatua ===
Henriette Delamarre de Monchaux Parisen hil zen 1911ko apirilaren 13an. ''Tristomanthus lecointreque'', ''Fibularia lecointreque'' eta ''Echinanthus lecointreere'' [[Taxon|taxonak]] eskaini zizkioten, [[Itsas triku|itsas trikuen]] espezieak barne, aztertutako aleak bildu zituelako.
Bere semeak, Georges Lecointre paleontologoak, bere lana jarraitu zuen, falunaren balioa erakutsiz nekazaritza lurraren hobekuntzarako. Bere familiaren bilduma gehienak Grand-Pressignyko Historiaurreko Museoari utzi zizkion.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Les collections paléontologiques|hizkuntza=fr-FR|url=https://www.prehistoiregrandpressigny.fr/le-musee/les-collections/les-collections-paleontologiques/|aldizkaria=Musée de la Préhistoire - Grand-Pressigny|sartze-data=2024-11-19}}</ref>
== Lanak ==
Hainbat lan argitaratu eta lagundu ditu,<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Valentine Henriette Huberte Lecointre (1854-19..)|hizkuntza=fr|url=https://data.bnf.fr/fr/ark:/12148/cb106188712|aldizkaria=data.bnf.fr|sartze-data=2024-11-19}}</ref> besteak beste:
* ''État de la question féministe en France.'' École professionnelle d'imprimerie, 1907, 1 lib. (24 or.)
* ''Les Faluns de Touraine'' (1908)
* ''Étude sommaire des mammifères fossiles des faluns de Touraine'', Annales de l’université de Lyon, NS, I. Science et médecine, t. 26, 1908
* ''Étude sommaire des mammifères fossiles des faluns de la Touraine proprement dite, Bossée, Le Louroux, Monthelan, La Chapelle-Blanche, Sainte-Maure, Paulmy, Ferrière-Larçon, Savigné-sur-Lathan'' (1909)
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}{{Bizialdia|1854ko|1911ko|Delamarre de Monchaux, Henriette}}
[[Kategoria:Frantziako geologoak]]
[[Kategoria:Frantziako paleontologoak]]
[[Kategoria:Frantziako sufragistak]]
[[Kategoria:Emakume geologoak]]
[[Kategoria:Emakume ikertzaileak]]
[[Kategoria:Emakume zientzialariak]]
[[Kategoria:Emakume idazleak]]
618w3mydqyhm5lxnirvij2xqrwpqfvh
9975283
9975280
2024-11-20T14:40:45Z
Lurdeswiki
108042
9975283
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Henriette Delamarre de Monchaux''', ezkongabean '''Valentine Henriette Huberte Delamarre de Monchaux''' ([[Paris]], [[1854|1854ko]] [[Urriaren 11|urriaren 11a]] - [[1911|1911ko]] [[Maiatzaren 12|maiatzaren 12a]]) [[frantziar]] [[naturalista]], [[geologo]] eta [[Paleontologia|paleontologoa]] izan zen.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Lecointre|url=https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb106188712|sartze-data=2024-11-19}}</ref> Aitzindaria izan zen azken bi diziplina horietan, eta espezialista bihurtu zen itsas aztarnategi mota batean. Bere lanek ere, bereziki ''Les Faluns de La Touraine'', [[Eboluzio|eboluzioaren teoria]] babesten dute. [[Feminismo|Feminista]] militantea ere izan zen. 1875ean Pierre Lecointre erromatar kondearekin ezkondu zen. Pierre Lecointre kondesa bezala sinatu zituen bere artikuluetako batzuk, eta batzuetan oraindik ere abizen horrekin identifikatzen da.
== Biografia ==
Henriette Delamarre de Monchaux Mathilde Lyautey eta Théodore Didier Delamarre margolariaren alaba zen. Hubert Joseph Lyautey jeneralaren eta Théodore-Casimir Delamarre bankari eta politikariaren biloba izan zen.
1875eko abuztuaren 25ean, Henriette Delamarre de Monchaux Pierre Lecointre erromatar kondearekin ezkondu zen (1841ean jaioa), eta Lecointre kondesa titulua eskuratu zuen.<ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Généalogie de Henriette DELAMARRE de MONCHAUX|hizkuntza=fr|url=https://gw.geneanet.org/pierfit?lang=fr&n=delamarre+de+monchaux&oc=0&p=henriette|aldizkaria=Geneanet|sartze-data=2024-11-19}}</ref> Senarra hainbat elkarte zientifikotako kidea zen, tartean [[Turena|Turenako]] Arkeologia Elkartekoa eta Parisko Elkarte Geografikokoa. Senar-emazteek bi alaba izan zituzten, Marie eta Mathilde, eta seme bat, Georges.<ref>{{Erreferentzia|izena=Marta Macho|abizena=Stadler|izenburua=Henriette Delamarre de Monchaux, la condesa feminista que estudió los fósiles cercanos a su castillo|hizkuntza=es|data=2022-04-27|url=https://mujeresconciencia.com/2022/04/27/henriette-delamarre-de-monchaux-la-condesa-feminista-que-estudio-los-fosiles-cercanos-a-su-castillo/|aldizkaria=Mujeres con ciencia|sartze-data=2024-11-19}}</ref> Grillemonteko gazteluan bizi izan ziren, [[La Chapelle-Blanche-Saint-Martin|Chapelle-Blanche-Saint-Martingo]] ([[Indre eta Loira|Indre-et-Loire]]) komunan.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Château de la Loire {{!}} Château de Grillemont {{!}} France|hizkuntza=fr|url=https://www.chateau-de-grillemont.com/|aldizkaria=Château de Grillemon|sartze-data=2024-11-19}}</ref> Biek atxikimendu handia adierazi zieten [[Erromatar Eliza Katolikoa|katolizismo erromatarrari]] eta erregetzari. Touraineko Dama Errealisten lehendakaria izan zen.<ref name=":1">{{Erreferentzia|abizena=histoire-agriculture-touraine|izenburua=DELAMARRE de MONCHAUX Henriette (comtesse Pierre LECOINTRE) (1854-1911)|hizkuntza=fr|data=2018-03-04|url=https://histoire-agriculture-touraine.over-blog.com/2018/03/lecointre-henriette-1854-1911.html|aldizkaria=Histoire de l'agriculture|sartze-data=2024-11-19}}</ref>
Kondesak interes handia erakutsi zuen hainbat gairi buruz, erregionalismoari buruz barne Touraineko folklorearen bitartez, geroago [[Emakumeen sufragismoa|sufragista]] konprometitu bihurtuz.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Femmes_géologues_2|url=https://archive.wikiwix.com/cache/index2.php?url=http://www.amis-mineraux.fr/phocadownload/conferences/femmes_geologues.pdf/index.html#federation=archive.wikiwix.com&tab=url|aldizkaria=archive.wikiwix.com|sartze-data=2024-11-19}}</ref> Geologia eta paleontologiarekiko interes zientifikoa ere garatu zuen.
=== Falun-gordailuei buruzko ikerketa ===
[[Fitxategi:Falun_(géologie).jpg|thumb| Falun itsas biltegi sedimentario bat da, askotan eremu zabaletan sakabanatuta egoten dena, maskor hondarrez osatua.]]
1890eko hamarkadatik aurrera, Lecointre kondesak [[Miozeno]] garaiko [[Fosil|fosilen]] bilduma garrantzitsu bat metatu zuen eta, bere ekimenez, Turenako itsaslabarrei buruzko ikerketak egin zituen. Geroago, Europako beste zientzialari batzuekin trukaketa erregularrak izan zituen, bereziki Gustave-Frédéric Dollfus (1850-1931), Frantziako Geologia Elkarteko presidentea, berarengan eragin handia izan zuena; Philippe Dautzenberg (1849-1935), [[Malakologia|malakologo]] eta zoologo belgikarra; Lucien Mayet (1874-1949), [[Lyongo unibertsitatea|Lyongo Unibertsitateko]] irakaslea; eta Constant Houlbert (1857-1945), [[Entomologia|entomologoa]] eta [[Rennesko Unibertsitatea|Rennesko Unibertsitateko]] irakaslea.<ref name=":1" /><ref>{{Erreferentzia|izena=Valentine Henriette Huberte (1854-19 ) Auteur du texte|abizena=Lecointre|izenburua=Les faluns de Touraine / comtesse Pierre Lecointre|hizkuntza=FR|data=1908|url=https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k881405z.texteImage|sartze-data=2024-11-19}}</ref>
Hainbat zientzia-erakundetako ikertzaileekin ere harremanetan egon zen, hala nola [[Historia Naturalaren Museoa (Paris)|Parisko Historia Naturalaren Museoa]] eta [[Blois|Bloiseko]] Loir-et-Cher Historia Naturalaren Elkartea. 1908an, Nekazaritza, Zientzia, Arte eta Literatura Elkarteko sail zientifikoan onartua izan zen Frantziako Indre-et-Loire [[Frantziako departamendu|departamenduan.]]
Bere lana bere fosil bilduman oinarritu zen. Inguruko Falungo biltegien eta han aurkitu zituen fosilen azterketan parte hartu zuen. [[Charles Darwin|Charles Darwinek]] espezieen jatorriari buruz egindako teoriaren baieztapen gisa ikusi zuen hori, eta teoria horren lehen defendatzaileetako bat izan zen. Falunak Miozeno aldiko [[Arroka sedimentario|harri sedimentario]] [[Kareharri|karedunak]] dira, normalean hauskorrak. Substantziarekiko interesa ezagutarazi zuen, ondoko Sainte-Maure Plateauko lur azidoen lurzoru gehienetarako egokia baitzen nekazaritza-ongarri gisa.
Bere lana 1907 eta 1911 bitartean argitaratu zen. Bere ''Les faluns de Touraine'' (Tours, 1908) liburuak fosilen eta falunei buruzko ideien bilakaeraren balantzea egiten du historian zehar. 1909an, Lucien Mayetekin lankidetzan aritu zen falun biltegietan detekta zitezkeen [[Ugaztun|ugaztunen]] hondakinei buruzko argitalpen batean. Urte berean, Touraineko biltegietako faunak [[Ameriketako Estatu Batuak|Estatu Batuetako]] hego-ekialdean jasotako Miozeno Ertainekoekin alderatu zituen. Bere pasioa Georges semeari transmititu zion, eta geologoa eta paleontologoa bihurtu zen.<ref name=":1" />
=== Kausa humanitario eta feministak ===
Hainbat kausa humanitario, sozial eta feministatan parte hartu zuen. 1884an, erizaintza elkarte bat sortzen lagundu zuen, eta 1908an, Eskubide Zibilen eta Emakumearen Sufragioaren Kongresu Nazionala. Delamarre de Monchauxek ere aktiboki parte hartu zuen Frantziako Emakumeen Kontseilu Nazionalean. [[Hubertine Auclert|Hubertine Auclerten]] kolaboratzaile estu gisa, emakumeen boto-eskubidearen alde egin zuen aldian-aldian.
=== Heriotza eta legatua ===
Henriette Delamarre de Monchaux Parisen hil zen 1911ko apirilaren 13an. ''Tristomanthus lecointreque'', ''Fibularia lecointreque'' eta ''Echinanthus lecointreere'' [[Taxon|taxonak]] eskaini zizkioten, [[Itsas triku|itsas trikuen]] espezieak barne, aztertutako aleak bildu zituelako.
Bere semeak, Georges Lecointre paleontologoak, bere lana jarraitu zuen, falunaren balioa erakutsiz nekazaritza lurraren hobekuntzarako. Bere familiaren bilduma gehienak Grand-Pressignyko Historiaurreko Museoari utzi zizkion.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Les collections paléontologiques|hizkuntza=fr-FR|url=https://www.prehistoiregrandpressigny.fr/le-musee/les-collections/les-collections-paleontologiques/|aldizkaria=Musée de la Préhistoire - Grand-Pressigny|sartze-data=2024-11-19}}</ref>
== Lanak ==
Hainbat lan argitaratu eta lagundu ditu,<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Valentine Henriette Huberte Lecointre (1854-19..)|hizkuntza=fr|url=https://data.bnf.fr/fr/ark:/12148/cb106188712|aldizkaria=data.bnf.fr|sartze-data=2024-11-19}}</ref> besteak beste:
* ''État de la question féministe en France.'' École professionnelle d'imprimerie, 1907, 1 lib. (24 or.)
* ''Les Faluns de Touraine'' (1908)
* ''Étude sommaire des mammifères fossiles des faluns de Touraine'', Annales de l’université de Lyon, NS, I. Science et médecine, t. 26, 1908
* ''Étude sommaire des mammifères fossiles des faluns de la Touraine proprement dite, Bossée, Le Louroux, Monthelan, La Chapelle-Blanche, Sainte-Maure, Paulmy, Ferrière-Larçon, Savigné-sur-Lathan'' (1909)
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}{{Bizialdia|1854ko|1911ko|Delamarre de Monchaux, Henriette}}
[[Kategoria:Frantziako geologoak]]
[[Kategoria:Frantziako paleontologoak]]
[[Kategoria:Frantziako sufragistak]]
[[Kategoria:Emakume geologoak]]
[[Kategoria:Emakume ikertzaileak]]
[[Kategoria:Emakume zientzialariak]]
[[Kategoria:Emakume idazleak]]
gtdkgrvptddt03k2gqlkkgkq4015yi0
1959ko Euskal-Nafar mendiko txapelketa
0
1214498
9974720
9974439
2024-11-20T13:16:13Z
195.76.192.178
/* Kanpo estekak */
9974720
wikitext
text/x-wiki
{{Cycling race/infobox|Q58531823}}
'''VII. Euskal-Nafar mendiko txapelketa''' [[Nafarroa Garaia|Nafarroa Garaian]] egindako txirrindulari lasterketa izan zen. 1959ko martxoaren 31n, asteartea, jokatu zen.
Lasterketa hau [[Nafarroako Sari Nagusia]]ren aurrekaria da.
Ibilbidea 185 kilometroko luzera izan zuen eta lau mendate igo ziren: Urbasa, Lizarraga, Erreniega eta Etxauri.
Garailea [[Miguel Pacheco]] espainiarra izan zen, Lizarrako helmugara bakarrik heldu zelarik, bigarren sailkatua [[Antonio Karmany]] izan zen.
== Sailkapena ==
{{Cycling race/generalclassification|Q58531823}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* [https://www.procyclingstats.com/race/gran-premio-miguel-indurain/1959/result 1959ko Euskal-Nafar mendiko txapelketa] - ''Procyclingstats.com''
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Miguel Indurain Sari Nagusia]]
[[Kategoria:1959 kirolean]]
[[Kategoria:1959 Euskal Herrian]]
e26ky763k2180jpucc9tft8jiqyaulb
Bielorrusiako protestak (2020/2021)
0
1214519
9974707
9974611
2024-11-20T13:08:11Z
Uurresti
168085
Erreferentziak jarri ditut
9974707
wikitext
text/x-wiki
{{gertakari infotaula}}
2020 eta 2021. urteen bitartean [[Bielorrusia]]<nowiki/>n gertatutako protestak, “zapatilen iraultza” izenez ere ezagunak <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bielorrusia, una revolución de color patrocinada por EE.UU. está en marcha – Rebelion|hizkuntza=es|data=2024-11-19|url=https://rebelion.org/bielorrusia-una-revolucion-de-color-patrocinada-por-ee-uu-esta-en-marcha/|sartze-data=2024-11-19}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Belarus: Could slippers topple a president who has been in power for 26 years?|hizkuntza=en|url=https://news.sky.com/story/belarus-protesters-wave-slippers-as-they-queue-up-to-defy-president-lukashenko-in-upcoming-election-11999319|aldizkaria=Sky News|sartze-data=2024-11-19}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua='Slipper Revolution' Shakes Belarus|hizkuntza=en|data=2020-06-22|url=https://www.voanews.com/a/europe_slipper-revolution-shakes-belarus/6191532.html|aldizkaria=Voice of America|sartze-data=2024-11-19}}</ref>, egun Bielorrusiako presidente den [[Aliaksandr Lukaxenka]]<nowiki/>ren Gobernuaren aurkako kale-protesta batzuk izan ziren <ref>{{Erreferentzia|izena=Vitali|abizena=Shkliarov|izenburua=Belarus Is Having an Anti-‘Cockroach’ Revolution|hizkuntza=en-US|data=2024-11-26|url=https://foreignpolicy.com/2020/06/04/belarus-protest-vote-lukashenko-stop-cockroach/|aldizkaria=Foreign Policy|sartze-data=2024-11-19}}</ref>. Egindako manifestazioak bielorrusiar mugimendu demokratikoaren parte izan ziren eta 2020ko hauteskunde presidentzialen aurretik, zehar eta ondoren egin ziren, hauteskunde horietan Lukashenkok seigarren kargua bilatzen zuelarik presidente postuan <ref>{{Erreferentzia|izena=RFE/RL's Belarus|abizena=Service|izenburua=Belarusians Protest Against Lukashenka's Run For Sixth Term As President|hizkuntza=en|url=https://www.rferl.org/a/belarus-protests-politcs/30632716.html|aldizkaria=RadioFreeEurope/RadioLiberty|sartze-data=2024-11-19}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=James|abizena=Shotter|izenburua=Violent crackdown fails to silence Belarus protesters|data=2020-12-02|url=https://www.ft.com/content/d4242169-e90f-4765-8047-675aa3cf162e|aldizkaria=Financial Times|sartze-data=2024-11-19}}</ref>.
== Testuingurua ==
Lukashenko Bielorrusiako estatuburua izan da 1994tik <ref>{{Erreferentzia|izenburua=A diminished Lukashenko faces polls in Belarus – DW – 08/06/2020|hizkuntza=en|url=https://www.dw.com/en/belarus-president-lukashenko-faces-tough-election/a-54439090|aldizkaria=dw.com|sartze-data=2024-11-19}}</ref> eta aurreko bost hauteskundeetan ez zuen inolako aurkari sendorik izan. Ostera, bost hauteskunde horietatik soilik lehena kontsideratu dute libre eta bidezko nazioarteko behatzaileek <ref name=":0">{{Erreferentzia|izena=Tony|abizena=Wesolowsky|izenburua=Five Factors That Ensure Lukashenka Wins Every Election In Belarus|hizkuntza=en|data=2020-08-06|url=https://www.rferl.org/a/five-factors-that-ensure-lukashenka-wins-every-election-in-belarus/30769963.html|aldizkaria=Radio Free Europe/Radio Liberty|sartze-data=2024-11-19}}</ref>. Hala, Europako “azken diktadore” deitu izan zaio, [[Sobietar Errepublika Sozialisten Batasuna|Sobietar Batasun]]<nowiki/>etik eratorritako herrialde batean presidente karguan denbora gehien daraman liderra izanik <ref name=":1">{{erreferentzia|izena=Ivan|abizena=Nechepurenko|urtea=2020ko abuztuak 7|izenburua=Europe’s ‘last dictator’, fracing re-election, is increasingly in Peril|argitaletxea=The New York Times|hizkuntza=Ingelesa|url=https://www.nytimes.com/2020/08/07/world/europe/belarus-election-aleksandr-lukashenko.html|aldizkaria=The New York Times}}</ref>.
Bielorrusia 1991n independizatu ostean, lehen [[Bielorrusiako 1994ko hauteskunde presidentzialak|hauteskundeak 1994]]<nowiki/>ko ekainaren 23an izan ziren, bigarren itzulia uztailaren 10ean eginik. Lehen itzulian %79ko parte-hartzea izan zuten hauteskundeek, Lukashenkok botoen %45,8a lortu zuelarik; eta bigarrenean %70,6koa, egungo presidenteak bozken %80,6ko babesa jaso zuelarik. Ordutik aurrera da Bielorrusiako presidente, hautagai independente gisa aurkeztu ostean <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Elecciones presidenciales de Bielorrusia de 1994|hizkuntza=es|data=2024-09-22|url=https://es.wikipedia.org/wiki/Elecciones_presidenciales_de_Bielorrusia_de_1994#Resultados|sartze-data=2024-11-19|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref>.
1995eko maiatzaren 14an, Lukashenkori parlamentua disolbatzeko eta Errusiarekiko integrazio ekonomikoaren maila handitzeko eskumena onartu zitzaion erreferendum bidez. Gainera, 1996ko azaroaren 24an beste erreferendum bat egin zen, zeinak botere presidentzialak are gehiago areagotzen zituen konstituzio berri bat ahalbidetzen baitzuen <ref name=":2">{{Erreferentzia|izenburua=Bielorrusia|hizkuntza=es|data=2024-11-08|url=https://es.wikipedia.org/w/index.php?title=Bielorrusia&oldid=163458174#Geograf%C3%ADa|sartze-data=2024-11-19|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref>.
[[Europako Segurtasun eta Lankidetzako Antolakundea|Europako Segurtasun eta Lankidetzako Antolakundearen (ESLA)]] esanetan, Bielorrusiako hauteskundeak ez dira aske eta bidezkotzat onartzen 1995. urtetik <ref name=":3">{{Erreferentzia|izena=Nataliya|abizena=Vasilyeva|izenburua=Authorities in Belarus to charge anti-government protesters with rioting for clashing with police|hizkuntza=en-GB|data=2020-07-14|url=https://www.telegraph.co.uk/news/2020/07/14/protests-belarus-government-blocks-president-lukashenkos-rivals/|aldizkaria=The Telegraph|issn=0307-1235|sartze-data=2024-11-19}}</ref> eta gobernuak ESLAren monitoreorako iraganeko misioak eragotzi ditu <ref name=":0" />.
Protesten hasiera [[Sergei Tikhanovsky]]<nowiki/>ren atxiloketarekin eman zen, 2020ko maiatzaren amaieran. Blogari eta enpresariak labezomorro gisa izendatu zuen Lukashenko, [[Kornéi Chukovski]] idazle errusiarraren [[Labezomorroa poema|''Labezomorroa'' poema]]<nowiki/>ri erreferentzia eginez <ref name=":4">{{Erreferentzia|izenburua='Slipper Revolution' Shakes Belarus|hizkuntza=en|data=2020-06-22|url=https://www.voanews.com/a/europe_slipper-revolution-shakes-belarus/6191532.html|aldizkaria=Voice of America|sartze-data=2024-11-19}}</ref>. Atxiloketa zela eta, 2020ko ekainean hainbat protesta egikaritu ziren Bielorrusiako kaleetan Lukashenkoren kontra <ref name=":2" /> eta hainbat oposizioko hautagai aurkeztu ziren hurrengo abuzturako deituta zeuden hauteskundeetarako, horietako asko ere atxilotuak izanik <ref name=":4" />.
Hogei bat egun beranduago, ekainaren 19an, Lukashenkok “estatu-kolpe baten saiakera zapuztu” zuela iragarri zuen, oposizioko arerio handiena zuen [[Viktor Babariko]] atxilotuz <ref>{{Erreferentzia|izena=Tatiana Kalinovskaya for|abizena=AFP|izenburua=Belarus Leader's Election Rival Detained as Crackdown Intensifies|hizkuntza=en|data=2020-06-19|url=https://www.themoscowtimes.com/2020/06/19/belarus-leaders-election-rival-detained-as-crackdown-intensifies-a70619|aldizkaria=The Moscow Times|sartze-data=2024-11-19}}</ref>. Babarikok, ordea, ustelkeria karguak faltsuak zirela eta atxiloketak motibazio politikoa izan zuela azpimarratu zuen, Lukashenkok hauteskundeak irabazteko erabilitako estrategia gisa <ref>{{Erreferentzia|izena=Mary|abizena=Ilyushina|izenburua=Belarus strongman faces mass protests after jailing of his main rivals|hizkuntza=en|data=2020-06-21|url=https://edition.cnn.com/2020/06/21/europe/belarus-protests-intl/index.html|aldizkaria=CNN|sartze-data=2024-11-19}}</ref>. Era berean, hainbat oposizioko ekintzaile, kazetari eta blogari ere atxilotuak izan ziren, errepresioaren parte moduan <ref name=":5">{{Erreferentzia|izenburua=Belarus opposition protests end in arrests|hizkuntza=en-GB|data=2020-06-19|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-53115921|sartze-data=2024-11-19}}</ref>. Babarikoren atxiloketari erantzun gisa, Tikhanovskyren emaztea den [[Svetlana Tsikhanouskaya]] hauteskunde presidentzialetarako hautagai gisa erregistratu zen <ref name=":3" />. Bestalde, Lukahsenkok oposizioaren protestak atzerriko konplot baten parte direla adierazi zuen <ref name=":5" />, [[Ameriketako Estatu Batuak|AEB]], [[Ipar Atlantikoko Itunaren Erakundea|NATO]], [[Errusia]] edo [[Ukraina]] errudun gisa seinalatuz <ref name=":1" />.
Azkenik, [[Bielorrusiako 2020ko hauteskunde presidentzialak|hauteskunde presidentzialak 2020]]<nowiki/>ko abuztuaren 9an izan ziren, zeinetan poliziak eta armadak [[Minsk]] hiriburuko errepide eta sarrera gehienak blokeatu baitzituen goizeko lehen orduetan <ref name=":6">{{Erreferentzia|izena=Agence|abizena=France-Presse|izenburua=Belarus arrests journalists and protesters as president says he has foiled 'foreign plot'|hizkuntza=en-GB|data=2020-06-19|url=https://www.telegraph.co.uk/news/2020/06/19/belarus-arrests-journalists-protesters-president-says-has-foiled/|aldizkaria=The Telegraph|issn=0307-1235|sartze-data=2024-11-19}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Andrew|abizena=Roth|izenburua=Belarus election: Lukashenko's claim of landslide victory sparks mass protests|hizkuntza=en-GB|abizena2=Auseyushkin|izena2=Yan|data=2020-08-10|url=https://www.theguardian.com/world/2020/aug/09/belarus-election-lukashenko-landslide-victory-fixing-claims|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2024-11-19}}</ref>. Eguerdi aldera berdina gertatu zen Internetera sarbidearekin ere.
Hautestontzietara joateko epea amaitzean, gobernuak finantzaturiko telebista-kateak hauteskundeen emaitzak transmititu zituen, zeintzuek Lukashenkoren garaipena adierazten baitzuten botoen %80,23arekin, Tsikhanouskayak soilik %9,9a lortzen zuen bitartean <ref name=":6" />. Lukashenkok lortutako emaitza hain handiak ikustean, gobernuaren aldekoek ere ziurgabetasuna erakutsi zuten, Tsikhanouskayaren aldekoen berehalako erreakzioa eraginez eta Bielorrusiako hiri nagusi guztiak protestalariz betez, beraien ezinegona adierazteko zein bozken birzenbaketa bidezko bat exijitzeko <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Belarus election: Protests break out after disputed presidential vote|hizkuntza=en|data=2020-08-09|url=https://www.euronews.com/2020/08/09/belarus-presidential-election-police-storm-opposition-headquarters-as-vote-begins|aldizkaria=euronews|sartze-data=2024-11-19}}</ref>. 2020ko hauteskundeen ondorengo protestetara itzuliz, hauek era baketsuan hasi ziren gauerdian, baina Minsken pertsona batzuen eta autoritateen arteko borroka bilakatu zen <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Belarus elections - crackdown on press freedom {{!}} Free Press Unlimited|data=2020-08-22|url=https://web.archive.org/web/20200822115712/https://www.freepressunlimited.org/en/news/belarus-elections-crackdown-on-press-freedom|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-19}}</ref>, sakabanaketaren ondorioz manifestarien kopurua kalkulatzea zailduz <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Belarus protesters use vehicles to block police from demonstrations over 'rigged election'|hizkuntza=en|data=2020-08-11|url=https://observers.france24.com/en/20200811-belarus-democracy-protests-police-vehicles|aldizkaria=The Observers - France 24|sartze-data=2024-11-19}}</ref>.
Segurtasun indarrei eta poliziari dagokienez, errepresioaren bidez erantzun zuten; borrak, eskopetekin tiro egindako gomazko balak, berunezko boladun granadak, ur-kanoiak, gas negar-eragileak eta leherketa burrunbatsuak erabiliz <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Police Crack Down On Protests In Belarus After Results Show Lukashenka Winning In Landslide|hizkuntza=en|data=2020-08-10|url=https://www.rferl.org/a/belarus-lukashenka-presidential-election/30773816.html|aldizkaria=Radio Free Europe/Radio Liberty|sartze-data=2024-11-19}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Bangkok Post Public Company|abizena=Limited|izenburua=Hundreds detained, firearms used in third night of Belarus unrest|hizkuntza=en|url=https://www.bangkokpost.com/world/1967095/hundreds-detained-firearms-used-in-third-night-of-belarus-unrest|aldizkaria=Bangkok Post|sartze-data=2024-11-19}}</ref>.
Gau hartan, Bielorrusia independizatu zenetik izandako protestarik handienetako bat gertatu zen. Segurtasun indarrek 3.000 pertsona inguru atxilotu zituzten <ref>{{Erreferentzia|izenburua=As shots and explosions shake Minsk, people call for help from Lithuania|hizkuntza=en|data=2020-08-11|url=https://www.lrt.lt/en/news-in-english/19/1206168/as-shots-and-explosions-shake-minsk-people-call-for-help-from-lithuania|aldizkaria=lrt.lt|sartze-data=2024-11-19}}</ref> eta manifestari batzuk larri zaurituak izan ziren, gutxienez 50 ospitalera eramanez, batzuk egoera kritikoan eta horietako bat hilez <ref>{{Erreferentzia|izena=Amy|abizena=Mackinnon|izenburua=Meltdown in Minsk|hizkuntza=en-US|data=2024-11-26|url=https://foreignpolicy.com/2020/08/10/belarus-elections-lukashenko-protests-tikhanovskaya-europe/|aldizkaria=Foreign Policy|sartze-data=2024-11-19}}</ref>.
Bozken kontaketaren harira, ezinbestekoa da adieraztea Europako Segurtasun eta Lankidetzako Antolakundeak (ESLA) ez zituela Bielorrusiako 2020ko hauteskunde presidentzialak gainbegiratu, lehen aldiz 2001etik, ez baitzuen horretarako gonbidapenik jaso <ref name=":0" /><ref>{{Erreferentzia|izenburua=One dead as Belarus police battle protesters – DW – 08/10/2020|hizkuntza=en|url=https://www.dw.com/en/one-dead-as-belarus-police-clash-with-protesters-in-minsk-after-lukashenko-win/a-54520232|aldizkaria=dw.com|sartze-data=2024-11-19}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=ODIHR will not deploy election observation mission to Belarus due to lack of invitation|hizkuntza=en|url=https://www.osce.org/odihr/elections/457309|aldizkaria=www.osce.org|sartze-data=2024-11-19}}</ref>. Era berean, 2020ko abuztuaren 20an, [[EPAM Systems]] enpresako goi-exekutiboa eta ''[[Golos tresna informatikoa|Golos]]'' tresna informatikoaren egileetako bat den [[Pavel Liber]] ingeniari bielorrusiarrak bere plataformaren bidez lortutako botoen zenbaketa alternatiboaren azken txostena aurkeztu zuen, hautesleen %30a osatzen duten hauteslekuen maparekin batera. Txostenaren arabera, hauteskunde-kolegioen herenean emaitzak faltsifikatuak izan ziren, Lukashenkok bozken %40 baino gutxiago lortu baitzuen errealitatean <ref>{{Erreferentzia|izena=Pilar|abizena=Bonet|izenburua=Informáticos bielorrusos lanzan una herramienta para revelar fraudes electorales|hizkuntza=es|data=2020-09-01|url=https://elpais.com/internacional/2020-09-01/informaticos-bielorrusos-lanzan-una-herramienta-para-revelar-fraudes-electorales.html|aldizkaria=El País|sartze-data=2024-11-19}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=show #solidaritywithbelarus now!|hizkuntza=ru|url=https://partizan-results.com/?lon=16.11407&lat=53.656858&z=7|aldizkaria=partizan-results.com|sartze-data=2024-11-19}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Belarus' Lukashenko outlaws protests, arrests opponents – DW – 06/01/2020|hizkuntza=en|url=https://www.dw.com/en/belarus-lukashenko-outlaws-protests-arrests-opponents/a-53651863|aldizkaria=dw.com|sartze-data=2024-11-19}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Facebook|url=https://www.facebook.com/photo?fbid=10221052734360708&set=a.3284998996501&_rdc=1&_rdr|aldizkaria=www.facebook.com|sartze-data=2024-11-19}}</ref>.
== Protesten arrazoiak eta helburuak ==
=== Arrazoiak ===
Krispazio edo amorru egoera horretara iristeko, zenbait gertakizun edo jarrera gertatu ziren herrialdean. Azpiatal honetan horietako batzuk aipatu eta azaltzen dira.
==== Lukashenkoren gobernu luzea ====
Gaur egun, 30 urte daramatza Lukashenko presidenteak betetzen duen karguan, 1994tik, hain zuzen ere. 2020ko hauteskundeak egin zirenean, 26 urte zeramatzan. Hala, [[Europa]] osoan presidente karguan denbora gehien daramana da, baita Bielorrusiak bere historian izan duen presidente bakarra ere <ref name=":7">{{Erreferentzia|izenburua=Protestas en Bielorrusia: 5 claves para entender las históricas manifestaciones, las mayores en el país desde la caída de la Unión Soviética|hizkuntza=es|url=https://www.bbc.com/mundo/noticias-internacional-53802607|aldizkaria=BBC News Mundo|sartze-data=2024-11-19}}</ref>.
Berau izan zen SESB disolbatzearen aurka bozkatu zuen antzinako [[Sobietar Errepublikako Alderdi Komunista]]<nowiki/>ko kide bakarra. [[Komunismo|Komunismoa]] erori bazen ere, iragan sobietarreko estruktura eta monumentu asko mantentzen ditu. Hala nola, aginte-formak ere mantentzen jarraitzen du, estilo autoritarioz zabaltzen dituelarik. Era horretara, gobernu autokratiko baten buru izateagatik seinalatu dute askok, non giza eskubideen aldeko erakundeek [[Bielorrusiako oposizioa|oposizioa]] tradizionalki erreprimitua izan dela azpimarratu baituten <ref name=":7" />.
Ekonomiari helduz, Bielorrusiak ez du sekula kolapso sobietarretik askatzea lortu eta manufaktura-industriaren zati handi bat enpresa estatalen mende egon da. Bestalde, hedabideek gobernuaren kontrolpean jarraitzen dute eta polizia zein armada abusatzeagatik seinalatuak dira hainbatetan <ref name=":7" />.
Nazioz gaindi begira, presidenteak herrialdea “atzerriko influentzia txarretatik” babesteko ahaleginak egin ditu eta egonkortasuna bilatu nahi izan du. Halere, herritarrak ustelkeriaz, orokortutako txirotasunaz, aukera faltez eta soldata baxuez kexu dira <ref name=":7" />.
==== [[COVID-19 pandemia|COVID-19]]<nowiki/>aren gestio eskasa eta horrek sortutako krisia ====
Lukashenkok mundu mailako pandemia ukatu ez bazuen ere, vodkaren, saunen eta lan gogorraren bidez aurre egitea proposatu zuen, irtenbide logikorik eman gabe. Gainera, berrogeialdi hertsirik ere ez zen indarrean jarri eta etorkizun hurbilean zetozen ekintza jendetsurik ere ez zen bertan behera geratu, eguneroko bizitzak haririk eten gabe jarraitu zuen bitartean. Horrek herriaren desadostasun ikaragarria eragin zuen <ref name=":72">{{Erreferentzia|izenburua=Protestas en Bielorrusia: 5 claves para entender las históricas manifestaciones, las mayores en el país desde la caída de la Unión Soviética|hizkuntza=es|url=https://www.bbc.com/mundo/noticias-internacional-53802607|aldizkaria=BBC News Mundo|sartze-data=2024-11-19}}</ref> eta oposizio publikoa handitu zuen <ref name=":13">{{erreferentzia|izena=Ivan|abizena=Nechepurenko|urtea=2020ko abuztuak 7|izenburua=Europe’s ‘last dictator’, fracing re-election, is increasingly in Peril|argitaletxea=The New York Times|hizkuntza=Ingelesa|url=https://www.nytimes.com/2020/08/07/world/europe/belarus-election-aleksandr-lukashenko.html|aldizkaria=The New York Times}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Belarus' Lukashenko outlaws protests, arrests opponents – DW – 06/01/2020|hizkuntza=en|url=https://www.dw.com/en/belarus-lukashenko-outlaws-protests-arrests-opponents/a-53651863|aldizkaria=dw.com|sartze-data=2024-11-19}}</ref>.
Zifra ofizialei behatuz, ia 70.000 biztanle kutsatu eta 600 baino gehiago hil ziren birusaren ondorioz. Hala ere, oposizioak zifra horiek 10 aldiz handiagoak izan daitezkeela adierazi du <ref name=":72" />.
==== 2020ko hauteskunde-kanpaina polemikoa ====
Oposizioa nabarmen hazi zitzaiolarik, Lukashenko bere aurka egin edo deslegitimatzen saiatzen zen edonor paretik kentzen hasi zen, hauteskundeetara aurkeztea ere ukatuz <ref name=":73">{{Erreferentzia|izenburua=Protestas en Bielorrusia: 5 claves para entender las históricas manifestaciones, las mayores en el país desde la caída de la Unión Soviética|hizkuntza=es|url=https://www.bbc.com/mundo/noticias-internacional-53802607|aldizkaria=BBC News Mundo|sartze-data=2024-11-19}}</ref>.
Hala, Bielorrusiako Gobernuaren albiste-agentziaren arabera, uztailaren 29an [[Wagner Taldea|Wagner Taldeko]] ustezko 33 mertzenario atxilotu zituzten Minsketik gertu dagoen erietxe batean <ref name=":8">{{Erreferentzia|izenburua=Belarus: The three women on a 'mission' to take on Europe's last dictator|hizkuntza=en|url=https://news.sky.com/story/belarus-this-is-not-the-election-that-strongman-president-alexander-lukashenko-had-planned-12044698|aldizkaria=Sky News|sartze-data=2024-11-19}}</ref>. Era berean, uztailaren 30ean Tsikhanouskaya presidentegaiak baimendutako kontzentrazio bat burutu zen Minskeko Herrien Adiskidetasunaren parkean. Giza eskubideen aldeko ekintzaileen arabera, 6.000 eta 70.000 pertsona bitartean bildu ziren bertan. Ostera, poliziak 18.250 pertsona batu zirela adierazi zuen. Halere, 1991tik izandako elkarretaratzerik garrantzitsuenetakoa izan zen. Ildo berari jarraiki, abuztuaren 6an 5.000 protestalari baketsuk Minskeko kaleak hartu zituzten, oposizioaren bandera zuri-gorriak kulunkatzearen bidez hauteskunde aske eta bidezkoak eskatuz <ref>{{Erreferentzia|izenburua='We want to be free': Thousands protest in Belarus for fair election|hizkuntza=en|data=2020-08-06|url=https://www.euronews.com/my-europe/2020/08/06/thousands-protest-in-belarus-calling-for-a-fair-election|aldizkaria=euronews|sartze-data=2024-11-19}}</ref>. Azkenik, abuztuaren lehen astean milaka bielorrusiar manifestatu ziren Lukashenkoren aurka, Minsken 66.000 pertsona bilduz Bielorrusia postsobietarreko kale-protestarik jendetsuenari bide emanez <ref name=":8" />.
==== Hauteskundeen emaitzak ====
Publiko egindako zenbaketaren arabera, Lukashenkok bozken %80 inguru lortu zituen, Tsikhanouskaya %10era ere iritsi ez zen bitartean. Segituan zabaldu ziren iruzurraren inguruko zurrumurruak, ordea. Ostera, bozkak egoki kontatu ziren tokietan Tsikhanouskayak %60 eta %70 bitartean lortu zituela ihardetsi zuen oposizioak <ref name=":74">{{Erreferentzia|izenburua=Protestas en Bielorrusia: 5 claves para entender las históricas manifestaciones, las mayores en el país desde la caída de la Unión Soviética|hizkuntza=es|url=https://www.bbc.com/mundo/noticias-internacional-53802607|aldizkaria=BBC News Mundo|sartze-data=2024-11-19}}</ref>.
Horrek guztiak sekulako protestak eragin zituen Bielorrusiako hiri nagusienetan, poliziaren interbentzioa errepresiozkoa izanik <ref name=":74" />.
==== Tortura-salaketak ====
Hauteskunde osteko protesten inguruan, basakeria polizialaren inguruko salaketak jarri ziren, izan ere, atxilotuak izan ziren protestalari batzuek laguntza medikoa bilatu behar izan baitzuten askatuak izan ostean, eta zituzten zaurien zenbait argazki ere publikatu zituzten sare sozialetan <ref name=":75">{{Erreferentzia|izenburua=Protestas en Bielorrusia: 5 claves para entender las históricas manifestaciones, las mayores en el país desde la caída de la Unión Soviética|hizkuntza=es|url=https://www.bbc.com/mundo/noticias-internacional-53802607|aldizkaria=BBC News Mundo|sartze-data=2024-11-19}}</ref>.
Gauzak horrela, Lukashenkoren gobernuak protesten baretzea bilatzen bazuen ere poliziaren jazarpenaren bidez, guztiz kontrako efektua lortu zuen, jende gehiago haserretu eta kalera irten baitzen. Hala, torturatuak izan zirela baieztatzen zutenen lagun eta familiakoak atxilotze-zentroen kanpoaldean batu ziren atxilotuei buruzko berriak exijitzeko <ref name=":75" />.
Ildo beretik, grebak deitu ziren estatuko enpresa nagusietan, langileak ere protestetara gehituz. Herrialdeko hedabide garrantzitsueneko langileak ere grebara batu ziren eta “egia” kontatzen hasteko ordua zela erabaki zuten. [[Ilya Shkurin]] futbolariak ere ez zuela bere herriarentzat jokatuko adierazi zuen, Lukashenko gobernuan zegoen bitartean <ref name=":75" />.
Hain tentsio handi eta agerikoa sortu zen, Lukashenkok laguntza eske deitu baitzion bere aliatu zaharra den [[Vladimir Putin]] Errusiako presidenteari, nahiz eta azkenaldian desberdintasunak izan zituzten <ref name=":75" />.
=== Helburuak ===
Protesta hauen guztien helburu nagusia 1994tik boterean dagoen Lukashenko presidentea kaleratzea eta haren gobernuarekin amaitzea izan zen, haren ‘autoritarismoarekin’ bukatzeko beharrez <ref name=":9">{{Erreferentzia|izenburua=Alexander Lukashenko, el líder que no esconde su "estilo autoritario" y cuya reelección en Bielorrusia desató unas inéditas protestas|hizkuntza=es|url=https://www.bbc.com/mundo/noticias-internacional-53722601|aldizkaria=BBC News Mundo|sartze-data=2024-11-19}}</ref>. Izan ere, Lukashenkok berak onartu izan ohi baitu bere gobernatzeko estiloa autoritarioa dela <ref name=":76">{{Erreferentzia|izenburua=Protestas en Bielorrusia: 5 claves para entender las históricas manifestaciones, las mayores en el país desde la caída de la Unión Soviética|hizkuntza=es|url=https://www.bbc.com/mundo/noticias-internacional-53802607|aldizkaria=BBC News Mundo|sartze-data=2024-11-19}}</ref>.
Autoritarismo horren inguruan eraikitzen du bere ideologia osoa: oposizioko hautagaiak atxilotu izan ohi ditu, bere aurkako protestetan parte-hartzen duen jendea ‘terrorista’ gisa tratatzen du, homosexuala baino hobe dela diktadorea izan baieztatu du eta bielorrusiarrak emakume bati bozkatzeko prest ez daudela zein konstituzioa ez dagoela emakumeentzat egina azpimarratu du <ref name=":9" />.
Ildo beretik, kaleetara protesta egitera atera zirenek hauteskunde-iruzurra gainditu eta elekzio aske eta bidezkoak exijitu zituzten, izan ere, ESLAk ez baititu aske eta bidezkotzat hartzen Bielorrusiako hauteskundeak 1995etik <ref name=":33">{{Erreferentzia|izena=Nataliya|abizena=Vasilyeva|izenburua=Authorities in Belarus to charge anti-government protesters with rioting for clashing with police|hizkuntza=en-GB|data=2020-07-14|url=https://www.telegraph.co.uk/news/2020/07/14/protests-belarus-government-blocks-president-lukashenkos-rivals/|aldizkaria=The Telegraph|issn=0307-1235|sartze-data=2024-11-19}}</ref>.
== Protestak ==
Mobilizazio masibo hauek abuztuaren 9an, hauteskunde gauean bertan hasi ziren, gobernuak Aleksandr Lukashenkoren garaipena iragarri eta berehala. Hauteskunde-emaitzen ustezko iruzurra, eta herritarren artean zegoen haserrea eta frustrazioa izan ziren erreakzio masibo horren eragile nagusiak. Izan ere, alde batetik Svetlana Tsikhanouskaya oposizioaren buruak esperantza piztu baitzuen, eta esperantza horrek gizarte sektore ezberdinak piztea ahalbidetu zuen <ref name=":12">{{Erreferentzia|izenburua=Lo que hay que saber sobre las protestas en Bielorrusia|hizkuntza=es-ES|url=https://www.realinstitutoelcano.org/comentarios/lo-que-hay-que-saber-sobre-las-protestas-en-bielorrusia/|aldizkaria=Real Instituto Elcano|sartze-data=2024-11-20}}</ref>.
Beraz, 2020ko protestak ezaugarri anitzekoak izan ziren. Sektore sozial desberdinak mobilizatzeaz gain, protestarako metodo desberdinak lotzeko gaitasuna izan zuten antolatzaileek, esate baterako, izaera bakezaleko masa mobilizazio oso-oso jendetsuak edota esfera produktiboan eman ziren bestelako gatazka ekonomikoak, besteak beste <ref name=":12" />. Lehenik eta behin, beraz, borrokarako bide metodologiko hauek aztertuko dira.
Alde batetik, masa mobilizazioei dagokienez, 200.000 pertsona inguruko mobilizazioak egin ziren. Mobilizazio hauek izaera baketsukoak izan ziren, zeinetan aldarri zabal eta metodo baketsuen bitartez jende asko biltzeko gaitasuna izan baitzuten. Protesten aldarriei dagokionez, batez ere oinarrizko eskubide zibil zein politikoen baitakoak izan ziren, hala nola askatasuna edota bakea bezalako kontzeptu zabalen bueltan ardaztuak. Kontrara, Lukashenkok zuzendutako gobernuak errepresio bortitzarekin erantzun zien manifestariei. Honela, bakezaleak/errepresiboak dikotomia zabaldu zen, bai Bielorrusian bai eta nazioartean ere. Zentzu horretan, sistemaren kontrako gatazken markoan kokatu daitezke gatazka hauek <ref name=":12" />. Azken faktore hau legitimitate iturri nagusia izan zen manifestarientzat eta aukera eman zien arrosa zuria edota bandera zuri-gorri ezberdinak erabiltzeko. Horrela, pixka bat Sobietar Batasuna baino lehenagoko sentimendu nazionalista Bielorrusiarrari eman zitzaion bide.
Azkenik, mobilizazio hauen konposizio soziologikoari erreparatzen bazaio, ikusiko da emakumeen papera erabat funtsezkoa izan zela <ref>{{erreferentzia|izena=Anastasia|abizena=Moloney|urtea=2020ko abuztuak 26|izenburua='Keep on fighting', veteran female leader tells young Belarusians|hizkuntza=Ingelesa|url=https://www.reuters.com/article/us-belarus-election-women/keep-on-fighting-veteran-female-leader-tells-young-belarusians-idUSKBN25M2AP/|aldizkaria=Reuters}}</ref>. Hau da, emakumeek mobilizazio gehienetan gidari papera bete zuten, bai antolaketan eta bai mobilizazioan bertan. Adibide bat jartze aldera, mobilizazioetan emakumeek “kate zuriak” izeneko zutabeak osatzen zituzten, zutabetan jarriz eskuan arrosa banarekin.
Gorago aipatu moduan, greba orokorrak eta langile mugimendu antolatuaren beste zenbait borroka ere giltzarri izan ziren gobernuari presio ekonomikoa eragin eta langileria protesta hauetara batzeko <ref name=":14">{{Erreferentzia|izenburua=Minsk faces bleak economic winter – DW – 11/17/2020|hizkuntza=en|url=https://www.dw.com/en/lukashenko-belarus-brace-for-economic-winter-of-discontent/a-55612753|aldizkaria=dw.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Langileak oposizioaren protestetara batzea oso harrigarria izan zen, langile industrialak historikoki gobernuari loturiko sektore bat izan baitira. Bielorrusiako ekonomiaren motor historikoa industria izan da, eta horregatik Lukashenko beti saiatu izan da langile sektore hauentzat eskubide ekonomiko-politiko egokiak bermatzen. Hala ere, esan bezala, gobernuak erabilitako errepresioarekin eta ustezko hauteskunde iruzurrarekin haserreturik, oposizioaren protestetara batu ziren.
Greba hauek oso garrantzitsuak izan ziren bi arrazoi nagusirengatik; bata sektore estrategiko guztietara zabaldu zelako, eta bestea, gainerako protesta sozialei batzeko gaitasuna izan zutelako <ref name=":14" />. Esan den moduan, grebak babes zabala izan zuen zenbait sektore estrategikoetan, hala nola industria astunean, sektore industrialetan edota garraio bideei loturiko sektoreetan. Bestetik, mobilizazio hauek determinanteak izan ziren gaitasuna izan zutelako hirigunean (Minsken) burutzen ari ziren protestekin lotzeko. Hau da, esan daiteke gaitasuna egon zela bi espazioen -lanpostua eta kalea- arteko zubigintza egin eta gatazka anplifikatzeko.
Alabaina, protesta hauek oso erantzun bortitza eduki zuten Lukashenkoren gobernuaren eskutik. Gobernuak oso modu zorrotzean kolpatu zituen norbanakoen eskubide zibil nahiz politikoak. Batetik, poliziak oso modu gogorrean erasotu zituen mobilizazioan parte hartzen ari zirenak <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Over 200 protesters detained in Minsk on Sunday - police|url=https://tass.com/world/1226527|aldizkaria=TASS|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Horrez gain, gobernuak [[OMON (Errusiako Guardia Nazionalaren unitate berezien sistema.)|OMON]] bezalako indar bereziak erabili zituen protesta ahalik eta modu eraginkorrenean galarazteko. Gainera, mobilizazio hauetan atxilotu asko egon ziren, gerora polizia komisaldegietan tortura jasan zutela salatu zutelarik.
Hori gutxi balitz, Lukashenkoren gobernuak Interneterako sarbidea ukatu zien Bielorrusiarrei <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Minsk border guards watched journalists like they were prisoners|hizkuntza=en|data=2020-08-21|url=https://news.postimees.ee/7044063/minsk-border-guards-watched-journalists-like-they-were-prisoners|aldizkaria=Estonian news|sartze-data=2024-11-20}}</ref>; horrela, zer gertatzen zen nahiz bestelako herrialdeetan zer iritzi zeuden jakin ez zezaten. Modu horretan, herritarrek informazio iturri ofiziala bakarrik zuten, honek nabarmen eragin zuelarik herritarrek gobernuaz pentsatzen zutenean. Azkenik, zenbait kazetari independentek ere gobernuek egindako presioak salatu zituzten.
== Giza eskubideen urraketak ==
2020ko Bielorrusiako protesten errepresioarekin batera, poliziaren muturreko indarkeria eta giza eskubideen urraketa sistematikoak eman ziren atxiloketa prozesuaren etapa guztietan <ref>{{erreferentzia|izena=Andrei|abizena=Makhovsky|urtea=2020ko abuztuak 11|izenburua=Bloody clashes in Belarus as West condemns crackdown after election|hizkuntza=Ingelesa|url=https://www.reuters.com/article/us-belarus-election-idUSKCN2560CU/|aldizkaria=Reuters}}</ref>.
Agintariek tortura eta pertsonen aurkako beste tratu txar batzuk sistematikoki erabili zituzten protestetan, manifestariekiko, kazetariekiko eta kaleko jendearekiko; adingabeak eta emakumeak barne, hauek, modu basatian kolpatuak izan, sexu-indarkeria eta umiliazioa jasan, eta, elikagaiak, edateko ura eta arreta medikoa eskuratzeko aukerarik gabe utzi zituzten atxiloaldi luzeetan zehar <ref name=":10">{{erreferentzia|izena=Amnistía Internacional|urtea=2021|izenburua=Informe 2020/2021 Amnistía Internacional: La situación de los derechos humanos en el mundo|argitaletxea=Amnistía Internacional|hizkuntza=Español}}</ref>.
Gainera, atxilotutako pertsonei ere ukatu egin zitzaien senideei non zeuden jakinarazteko eskubidea, baita, haien abokatuekin kontaktatzea. Gauzak horrela, Bielorrusiako agintariek 900 salaketa inguru jaso zituzten protestekin lotuta, baina, urtea amaitzean, ez zitzaion ikerketa kriminal bakar bati ere hasierarik eman, eta, legea betearazteko ardura zuten agenterik ez zen akusatu gisa eseri eskubideen urraketa horiek egiteagatik eta jarduteagatik <ref name=":10" />.
2020ko abuztuaren 14an, Torturaren Aurkako Mundu Erakundeak (OMCT) Bielorrusiako ehunka manifestariren atxiloketa arbitrarioa eta tortura gaitzesteko adierazpen bat egin zuen. Komunikatuaren arabera, ekintza horiek gizateriaren aurkako krimenak iradokitzen zituzten. Adierazpenak, Bielorrusiako protesta baketsuen "zapalkuntza sistematiko eta oso bortitzari" buruzko mundu mailako ikerketa inpartziala ere eskatuz <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Belarus: Widespread torture of protesters suggests crimes against humanity / August 14, 2020 / Statements / OMCT|data=2020-09-25|url=https://web.archive.org/web/20200925010821/https://www.omct.org/statements/belarus/2020/08/d26028/|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref>.
Era berean, abuztuaren 19an, ''Human Rights Foundation'' (HRF) erakundeak gizateriaren aurkako krimentzat jo zituen gertakari horiek. Komunikatuaren arabera, HRFk Bielorrusiako Estatuko aparatuko hamabost pertsona identifikatu zituen, milaka manifestari baketsuren atxiloketa arbitrarioa, jipoiak eta torturak egotziz. [4]
Era berean, irailaren 1ean, Giza Eskubideen aldeko Nazio Batuen Goi Komisarioaren Bulegoak dei egin zien Bielorrusiako agintariei protestetan atxilotutakoei aplikatzen zaizkien torturei amaiera eman diezaieten, eta protesta horien ardura duten poliziak justiziaren ekintzaren mende jar ditzaten. Sinatzaileen arabera, manifestazio baketsuetan atxilotutako 6.700 lagunetatik gutxienez 450 torturaren, tratu iraingarriaren eta indarkeriaren biktima izan dira, sexu-indarkeria barne <ref>{{erreferentzia|izena=United Nations|urtea=2020ko irailak 1|izenburua=UN human rights experts: Belarus must stop torturing protesters and prevent enforced disappearances|hizkuntza=Ingelesa|url=https://www.ohchr.org/en/press-releases/2020/09/un-human-rights-experts-belarus-must-stop-torturing-protesters-and-prevent?LangID=E&NewsID=26199|aldizkaria=United Nations. Human Rights. Office of the high commissioner.}}</ref>.
Honekin batera, Nazio Batuen Erakundeko Giza Eskubideen Kontseiluak argitaratutako eta egindako txostenak azpimarratzen duenez, 2020ko manifestarien errepresio bortitza "Gobernuko maila gorenean onartu zen, errepresioa bera koordinatu eta modu irekian bultzatu baitzuen", gutxienez bost hildako eraginez indarraren neurriz kanpoko erabilerak. Baina "benetako kopurua askoz handiagoa izan liteke". Testuak atxilotuen aurkako sexu eta genero indarkeriako ehun kasu baino gehiago biltzen ditu, eta kopuru hori benetakoa baino txikiagoa izan daiteke. Txostenak aitortzen duenez, biktimek estigma eta errepresaliak jasateko duten beldurragatik, ez dituzte abusuen aurkako salaketarik aurkezten <ref>{{Erreferentzia|izena=RTVE es /|abizena=AGENCIAS|izenburua=Un nuevo informe de la ONU acusa a Bielorrusia de crímenes de lesa humanidad|hizkuntza=es|data=2023-03-17|url=https://www.rtve.es/noticias/20230317/nuevo-informe-onu-acusa-a-bielorrusia-crimenes-lesa-humanidad/2432065.shtml|aldizkaria=RTVE.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref>.
== Zentsura ==
Protestek iraun zuten bitartean, hainbat izan ziren atxilotu zituzten kazetari independente Minsk, Brest eta Babruisken. Era berean, Bielorrusiako Kazetarien Elkarteak egindako adierazpen baten arabera, estatuko barne tropek eta gobernuko beste indar polizial batzuek gomazko balak jaurti zituzten nahita kazetari independenteen aurka, ikuspen handiko jaka bereziak zeramatzatela eta identifikazio pertsonala bistan zutela. Gainera, tokiko kazetariek arazoak izan zituztela komunikazio plataforma nagusiekin eta oposizioaren aldeko webguneekin jakinarazi zuten, baita, polizia agenteek eta gobernuko beste agente batzuek indarrez kendu zizkiotela kazetari askoren dispositiboen memoria txartelak <ref>{{Erreferentzia|izena=Andrew|abizena=Roth|izenburua=Belarus election: Lukashenko's claim of landslide victory sparks mass protests|hizkuntza=en-GB|abizena2=Auseyushkin|izena2=Yan|data=2020-08-10|url=https://www.theguardian.com/world/2020/aug/09/belarus-election-lukashenko-landslide-victory-fixing-claims|aldizkaria=The Guardian|issn=0261-3077|sartze-data=2024-11-20}}</ref>.
Honekin batera, ekainaren 18an, Minsk-eko aireportura iristen ari ziren hainbat herrialdetako kazetariak pasaporteen kontroletik atera, galdekatu eta giltzapetu zituztela, sarrera ukatu eta beste herrialde batera hegazkin-txartel bat erosteko esan aurretik <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Minsk border guards watched journalists like they were prisoners|hizkuntza=en|data=2020-08-21|url=https://news.postimees.ee/7044063/minsk-border-guards-watched-journalists-like-they-were-prisoners|aldizkaria=Estonian news|sartze-data=2024-11-20}}</ref>.
Zentsura saihestea lortu zuen komunikazio-sistema bakarrenetako bat Varsovian egoitza duen Telegrameko NEXTA kanal independentea izan zen. Kanalaren jarraitzaileak 100.000 izanik hauteskunde gauean, eta milioi bat baino gehiago egun baten ostean <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Belarus election: How Nexta channel bypassed news blackout|hizkuntza=en-GB|data=2020-08-12|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-53753412|sartze-data=2024-11-20}}</ref>.
Prentsa askatasunaren aurka egiteko lege esparruko babesari dagokionez, Bielorrusiako agintariek legeak aldatu zituzten, prentsa-askatasunaren aurkako atentatuei legezko berniza emateko. Botere judizialak, gobernuaren mendekoa, kazetari independenteen lana "estremismoarekin" parekatuz, honek zazpi urteko kartzela-zigorra suposatuz <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bielorrusia {{!}} RSF|hizkuntza=es|data=2024-09-12|url=https://rsf.org/es/pais/bielorrusia|aldizkaria=rsf.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref>.
Lege aldaketa hauei esker, herrialdeko digitalik ospetsuena, Tut.by, ixtea lortu zuten, komunikabide estatusa kenduz, eta ekintza penalekin zentsuratuz, "estremista" gisa jotzeagatik, hedabide independente gehienek bezala. BTRC irrati-telebista publikoak bakarrik jarraitu zuen normaltasunez funtzionatzen eta erregimenaren propaganda hedatzen <ref name=":11">{{Erreferentzia|izenburua=Dos años de represión en Bielorrusia: los periodistas en peligro se adaptan para sobrevivir {{!}} RSF|hizkuntza=es|data=2022-06-09|url=https://rsf.org/es/dos-a%C3%B1os-de-represi%C3%B3n-en-bielorrusia-los-periodistas-en-peligro-se-adaptan-para-sobrevivir|aldizkaria=rsf.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref>.
Kazetari batzuek herrialdea utzi behar izan zuten. ''Belarusian Association of Journalists'' (BAJ) erakundearen arabera, 400 kazetari inguruk erbestera jo zuten 2020ko abuztutik, gehienak inguruko herrialdeetara. Baldintza horietan, ezinezkoa izanik Bielorrusian lekuan bertan gertatzen dena zuzenean estaltzea. Ondorioz, Bielorrusiako lurraldean lankideekin lankidetza estuan lan egin behar izaten dute; baita argazkiak, bideoak eta informazioa bidaltzen dizkieten irakurleen laguntza ere. Horrela, errepresioak eta zentsurak kazetaritza-herrikoi kolaboratiboaren gorakada bultzatu du, tresna nagusia Telegram mezularitza eta informazio enkriptatuaren plataforma izanik <ref name=":11" />.
Dena dela, informazioa ematea edo kontsultatzea ez dago arriskutik salbuetsita. Bielorrusiako irakurleek zazpi urteko kartzela-zigorra izango ahal baitute botereak "estremistatzat" jotzen duen edozein hedabideren Telegrameko kanalera sartzea edota jarraitzaile izateagatik, hau da, gaur egun, ia hedabide independente guztietan <ref name=":11" />.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Ikus, gainera ==
* [[2021 Bielorrusia-Europar Batasuna mugako krisialdia]]
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
4w7j65riu6kr6kqzx50xzkkfvolly6f
Guggenheim Urdaibai gatazka
0
1214558
9975294
9974417
2024-11-20T14:49:53Z
Zumalakarregi88
145898
9975294
wikitext
text/x-wiki
[[Fitxategi:Urdaibai, Bizkaia, Euskal Herria.jpg|thumb|269x269px|Urdaibai, Bizkaia, Euskal Herria]]
[[Urdaibai]], [[Bizkaia]], [[Euskal Herria]], [[Urdaibai Bird Center|Urdaibai]]ko estuarioa Oka ibaiaren bokalean sortutako eremu naturala da, Busturialdea eskualdean, Euskadin, Espainian. Urdaibaiko [[Biosfera erreserba|Biosfera Erreserbak]] 22.000 hektarea biltzen ditu, eta 1984an [[UNESCO]]<nowiki/>k MaB programan sartu zuen, Biosferaren Erreserba izendatuta, alde batetik, dibertsitate biologikoaren kontserbazioa, ondarea eta kultura-adierazpenak bateratzeko, eta, bestetik, garapen ekonomikoa bateratzeko (Urdaibai biosfera, 2024). Baina eskualde-garapeneko plan eta proposamenek horiek ez zituzten bertako biztanleentzako aurreikuspenak bete. Aitzitik, ingurumenaren babesa garapen ekonomikorako oztopotzat hartu da gehienbat, eta eskualdea baliabide ekonomikoak dituzten kanpotarrentzako bizitegi-erakargarri bihurtu da, baita Bilboko aldiri moduko bat ere, non biztanle askok egunero lanera joan behar duten. Errealitate horren aurrean, eta administrazioek beste gizarte- eta ingurumen-gatazka batzuei behar beste erantzun eman ez dietenez, Urdaibain ezagutu egin dira erresistentziak eta alternatibak planteatu dituzten gizarte-kolektiboen inpaktuak, kontzientzia kritikoa eta ekintza eta eragina <ref>{{Erreferentzia|izena=Jokin|abizena=Alberdi Bidaguren|izenburua=Exploring shared visions and alternative processes in Urdabai Biosphere Reserve in the Basque Country|abizena2=Areskurrinaga Mirandona|abizena3=Oianguren Idigoras|izena2=Efren|izena3=María|data=2020-04-24|url=http://dx.doi.org/10.7818/ecos.1940|aldizkaria=Ecosistemas|alea=1|zenbakia=29|issn=1697-2473|doi=10.7818/ecos.1940|sartze-data=2024-11-19}}</ref>
Egunean mahai gainean dagoen proiektua aurkeztu baino lehen, 2008an, [[Busturia|Busturian]] egoitza zeukan satelite proiektua aurkeztu zen. Proiektua lehen aldiz mahaira ekarri zenean [[José Luis Ibarretxe]] (EAJkoa) zen lehendakaria eta [[Bizkaiko Foru Aldundia|Bizkaiko Foru Aldundiko]] diputatu nagusia [[Jose Luis Bilbao|José Luis Bilbao]] zen, EAJren aldetik. Orduan, Jose Luis Bilbaok iragarri zuen Bizkaiko Foru Aldundiak 100 milioi gorde zituela Urdaibain museo berri bat sortzeko. Bigarren Guggenheim dezelerazio ekonomikoari aurre egiteko neurrien plan baten barruan zegoen. Azkenean, krisiaren etorrerak lehentasuna eman zion gobernuaren beste gastu batzuei. Momentu hartan (2008an) proiektu bakar gisa erakutsi zen, baina Bizkaiko Foru Aldundiak zatika aurkeztu du 2020an berreskuratutako proiektua; izan ere, proeiktu hau Gernika eta Murueta kokalekuetan eraiki nahi dute. Handik aurrera hiru urtez geldirik egon zen, baina 2023an erreaktibatu zuten. Horretarako, 2022ko uztailean, Foru Gobernuak eta Guggenheim Fundazioak Manhattango Cooper Robertson arkitektura-estudio bati eskatu zioten Sukarrietarako egindako aurreikuspenak eguneratzeko eta egoitza berriek nolakoak izan behar zuten zehazteko, baina orduan berriz ere gelditu zuten, eta bi urteko tartea utzi ziten proiektu hori bideragarria den ikusteko. <ref>{{Erreferentzia|izena=Josu|abizena=García|izenburua=El Gobierno vasco paraliza una senda que serviría de acceso al Guggenheim Urdaibai|hizkuntza=es|data=2024-10-17|url=https://www.elcorreo.com/bizkaia/gobierno-vasco-paraliza-senda-serviria-acceso-guggenheim-20241017012739-nt.html|aldizkaria=El Correo|sartze-data=2024-11-19}}</ref>
Kokapen aldeketa hau biosferaren eremuen barruan sartzen da; izan ere, gaur egun, Urdaibai Biosfera Erreserbak 22.000 hektarea hartzen ditu, labar, mendi, hondartza, ibai eta lurpeko urez osotutako puzlea osatuz. Biosfera Erreserbaren lurraldean 22 udalerri daude, eta horietatik 19 [[Busturialdea|Busturialde]]koak dira: [[Ajangiz]], [[Arratzu|Arratzua]], [[Gautegiz Arteaga]], [[Bermeo]], [[Busturia]], [[Elantxobe]], [[Errigoiti]], [[Ereño]], [[Forua]], [[Gernika-Lumo]], [[Ibarrangelu]], [[Kortezubi]], [[Mendata]], [[Morga]], [[Mundaka]], [[Murueta]], [[Muxika]], [[Nabarniz]] eta [[Sukarrieta]]. [[Ea]] da Biosfera Erreserbatik kanpo geratzen den eskualdeko udalerri bakarra. Gainerako hiruretatik, [[Zornotza|Amorebieta-Etxano]] [[Durangaldea|Durangaldekoa]] da, [[Arrieta (Bizkaia)|Arrieta]] [[Uribe Kosta|Uribe]] eskualdekoa, eta [[Munitibar]] [[Lea-Artibai]] eskualdekoa. <ref>{{erreferentzia|izena=Ramón|abizena=Zallo Elgezabal|urtea=2021|izenburua=EL DECLIVE ECONÓMICO DE BUSTURIALDEA-URDAIBAI: DILEMAS Y PROPUESTAS|argitaletxea=Gernika gogoratuz|ISBN=978-84-09-28173-2}}</ref>
Proiektu berri honek polemika handia sortu zuen. Diputatu orokorrak adierazi zuen Biosferaren Erreserbaren kontserbazioak museo berria tokiko ingurunearen eraldaketaren sinbolo orokor bihurtu behar duela, eta, horrela, jarduera kulturala, jarduera ekonomikoa, hirigintza, mugikortasuna eta bizi-kalitatea hobetuko direla, Busturialdean bizitzeko aukera gehiago emanez, baina elkarte ekologistek adierazi dute planak ez duela indarreko araudia betetzen eta proiektua herritarrei bizkarra emanda egin dela, ez ekosistema ez inguruko biztanleak kontuan hartu gabe. Honen aurka hainbat manifestaldi, kazerolada eta proiektuaren kontrako sinadura-bilketak aurrera eraman dira auzitegietaraeraman arte. Horren aurrean, [[Bizkaiko Foru Aldundia]] tinko eutsi dio proiektuari buruzko ideiari, eta 2023an Europako berreskurapen-funtsekin finantzatzea ere pentsatu zuen.
== Gatazkaren azterketa ==
=== Tokiko-eskala: Urdaibai eta bere herriak ===
Proiektua babesten dutenek balizko onura ekonomikoak eta lanekoak nabarmentzen dituzte. Ikuspegi horren arabera, nazioarteko izen handiko museo bat eraikitzeak indarberritu egin lezake gazteen langabezia, emigrazioa eta Bilboko metropoli-eremuaren mendekotasun ekonomikoa bezalako erronkei aurre egiten dien eskualdea. Bilboko museoak 90eko hamarkadan turismoa dinamizatu eta Bizkaian inbertsio ekonomikoa sustatu zuen, eta eragin eraldatzailea aipatzen du termino horrek. Urdaibairi balioa handitzeko eta turismo- eta kultura-sare globalekin lotzeko aukera gisa ikusten dute museoa.
Bestalde, kontrakoek uste dute Guggenheimek inguruko iraunkortasun sozial eta ekologikoa mehatxatzen duela. Argudiatzen dutenez, sortutako enpleguak aldi baterakoak eta kualifikazio txikikoak izan litezke, eta horrek tokiko biztanlerian duten eragin positiboa mugatuko luke. Era berean, salatu dute biztanle dirudun berrien etorrerak eta turista gehiago etortzeak bizi-kostua handituko luketela, gentrifikazioa areagotuz. Eraldaketa horrek biztanle tradizionalak lekuz alda ditzake, komunitatearen dinamika sozialak aldatuz. Ikuspegi teorikotik, puntu honek Dianik eta Della Portak (2011) ekintza kolektiboko gatazketan helburu ekonomikoen eta tokiko gizarte-egituren artean deskribatzen dituzten tentsioak islatzen ditu.<ref name=":1">{{Erreferentzia|izena=Donatella|abizena=Della Porta|izenburua=Introduction|argitaletxea=Oxford University Press|abizena2=Diani|abizena3=Della Porta|abizena4=Diani|izena2=Mario|izena3=Donatella|izena4=Mario|data=2015-11-01|url=http://dx.doi.org/10.1093/oxfordhb/9780199678402.013.61|aldizkaria=The Oxford Handbook of Social Movements|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
Proiektuaren aurkako argudio nagusiak hiru gai nagusitan oinarritzen dira: Lehnengoa paisaia suntsitzea litzateke. Biosferaren Erreserba babestutako gune izanik, museoaren eraikuntzak ingurune naturalaren oreka ekologikoa hautsi dezakeela salatu dute talde ekologistak. Ingurumen-eragin horrek, Galtungen (1990) egiturazko biolentziaren kontzeptuaren arabera, gizartearen behar kolektiboen aurkako indarkeria adierazten du. <ref name=":2">{{Erreferentzia|izena=Johan|abizena=Galtung|izenburua=Cultural Violence|orrialdeak=291–305|data=1990-08|url=http://dx.doi.org/10.1177/0022343390027003005|aldizkaria=Journal of Peace Research|alea=3|zenbakia=27|issn=0022-3433|doi=10.1177/0022343390027003005|sartze-data=2024-11-20}}</ref> Bigarrena, gentrifikazioa litzateke. Inbertsio kultural eta turistikoak eskualdearen izaera tradizionala eraldatuko luke. Horrek, bertako bizilagunen lekualdatzea eragiteaz gain, Urdaibai bisitari eta inbertitzaileentzako erakargarri bilakatuko luke, bertako ekonomia eta gizartearen ezaugarri propioen kaltetan. Azkenengoa tokiko nortasuna galtzea da. [[Guggenheim Bilbao Museoa|Guggenheim museoa]] globalizazio kulturalaren sinbolotzat jotzen da. Honen aurrean, hainbat bizilagun eta eragilek diote tokiko kultura-ondarea bigarren mailan geratuko litzatekeela eta bertako identitateak galera nabarmena jasango lukeela (Snow & Benford, 1992).<ref name=":3">{{erreferentzia|izena=David, Robert D|abizena=Snow, Benford|urtea=1992|izenburua=Master Frames and Cycles of Protest}}</ref>
=== '''Eskualde-eskala: Bizkaia eta Euskadi''' ===
Bizkaiko Foru Aldundia proiektuaren bultzatzaile nagusietako bat izan da, eta eskualdeko garapen ekonomiko eta kulturalarekin lotzen duen narratiba sustatu du. Hala ere, ikuspegi horrek kritikak eragin ditu Euskadiko beste puntu batzuetatik. Egiturari dagokionez, Bilbo eta inguruak Euskadiko epizentro ekonomiko eta kultural gisa finkatu dira, eta landa-eremuak posizio periferikoetan utzi dituzte. Guggenheimeko oposiziogileek argudiatzen dute dinamika horrek zentralizazio eredu bat erreproduzitzen duela, Bizkaiko hiriburuaren interesak landa-eremuen beharren gainetik lehenesten dituena. Fenomeno horrek Dianik (1994) "gizarteratze selektiboko esparru" gisa definitzen duena islatzen du; esparru horietan, baliabideak eta onurak botere-guneetan kontzentratzen dira.
Batasunaren ikuspegitik, Urdaibai guztion ondasuntzat hartzen da, eta egungo eta etorkizuneko belaunaldientzat gorde behar da. Gizarte mugimenduek museoa bertako biztanleekin zerikusirik ez duten interes ekonomikoekin lotzen duten diskurtsoak planteatu dituzte. Narratiba horien helburua "interpretazio-esparru diagnostiko" bat sortzea da (Snow & Benford, 1992), proiektuari lotutako ingurumen- eta gizarte-arriskuak nabarmenduz eta alternatiba iraunkor eta parte-hartzaileak sustatuz. <ref name=":3" />
=== '''Ingurumen- eta gizarte- eta kultura-eskala''' ===
Elkarte ekologistak Guggenheimen aurkako oposizioaren buru izan dira, argudiatuz Urdaibai bezalako espazio babestu batean museo bat eraikitzeak ingurumen-legeria eta kontserbazioaren printzipio etikoak urratzen dituela. Kritika horiek biodibertsitatearen gaineko inpaktu negatiboan oinarritzen dira, hala nola hezeguneen alterazioan eta ur-baliabideen kutsaduran. Ikuspegi teorikotik, Galtungek (1990) dinamika horiek indarkeria kultural gisa sailkatzen ditu, modernizazioaren balio globalak tokiko lehentasunei gailentzen baitzaizkie.<ref name=":2" /> Gainera, tentsio horiek Dianik (1994) deskribatutako "gatazka-esparruak" islatzen dituzte, non interes ekonomikoek ingurumen- eta komunitate-etikarekin talka egiten duten.
Guggenheimek modernizazioa eta globalizazio kulturala sinbolizatzen ditu, eta horrek eztabaida bizia sortu du tokiko ondarean duen eraginari buruz. Alde batetik, haren defendatzaileek berrikuntzarako eta aurrerapenerako motor gisa aurkezten dute, Urdaibai kultur agertoki globalean proiektatzeko gai dena. Bestalde, aurkakoak beldur dira prozesu horrek ez ote dituen tokiko kultura-adierazpenak baztertuko, talde-identitateak ahulduz. Dianik eta Della Portak (2011) diote globalizazio-testuinguruetako kultura-gatazkek polarizazio-dinamikak eragiten dituztela maiz. Kasu honetan, tokiko komunitateek kultura globala, Guggenheimek ordezkatua, tokiko ondarearekin alderatzen duten narratibak artikulatu dituzte, praktika tradizionalen zaintzari lehentasuna emanez.<ref name=":1" />
== Aktoreak eta diskurtsoen gatazkak ==
=== Alderdi politikoak ===
Guggenheim Urdaibai proiektuak eztabaida bizia eta polarizatua eragin du Euskal Herrian, eta alderdi politiko nagusien jarrerek ikuspegi oso dibergenteak islatzen dituzte ekonomiaren, kulturaren eta ingurumenaren garapen ereduari buruz. Sortu zenetik, proposamen hori garapen-motor gisa defendatu dute batzuek; beste batzuek, berriz, inposizioaren eta ingurumen-hondamenaren sinbolo gisa kritikatzen dute.
==== [[Partido Nacionalista Vasco|EAJ/PNV]] ====
EAJk hartu du lidergoa Guggenheim Urdaibai proiektuaren defentsan, eta Busturialdeko ekonomia suspertzeko aukera paregabe gisa nabarmendu du, ekonomiaren geldialdiak eta despopulazioak kaltetutako eskualdea baita. Era berean, alde kulturalaren gorakada gisa ere ikusten dute. <ref>{{Erreferentzia|abizena=EAJ-PNV|izenburua=El Guggenheim tendrá un nuevo espacio en Urdaibai que fusionará arte y naturaleza|hizkuntza=es|url=https://www.eaj-pnv.eus/es/noticias/19083/el-guggenheim-tendra-un-nuevo-espacio-en-urdaibai-|aldizkaria=EAJ PNV|sartze-data=2024-11-19}}</ref>
Imanol Pradales lehendakariak Guggenheim Urdaibai proiektua gauzatzearen aldeko jarrera irmoa hartu du, eta Busturialdea biziberritzeko duen garrantzi estrategikoa azpimarratu du.<ref>{{Erreferentzia|abizena=CanalTeleBilbao|izenburua=Entrevista a Pradales:"Urdaibai no es una reserva india, apuesto por la ampliación del Guggenheim"|data=2024-02-15|url=https://www.youtube.com/watch?v=vgg9gRjvg_c|sartze-data=2024-11-19}}</ref> [[Imanol Pradales|Pradales]]<nowiki/>ek oraintsu egindako hainbat adierazpenetan azpimarratu duenez, proiektuak bi urteko luzamendua aurreikusten badu ere, museoaren patronatuak bideragarritasun ekonomikoa eta ingurumenekoa ebaluatzeko ezarritako luzamendua, bere administrazioak lehentasunezkotzat jotzen du legegintzaldi honetarako.<ref>{{Erreferentzia|izena=Iker Rioja|abizena=Andueza|izenburua=El Gobierno de Pradales incluye el nuevo Guggenheim en Urdaibai como una de sus prioridades de legislatura|hizkuntza=es|data=2024-09-16|url=https://www.eldiario.es/euskadi/gobierno-pradales-incluye-nuevo-guggenheim-urdaibai-prioridades-legislatura_1_11655653.html|aldizkaria=ElDiario.es|sartze-data=2024-11-19}}</ref> Gainera, proiektua EAJren eta PSE-EEren arteko koalizio programaren parte da. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=PNV y PSE defienden la ampliación del Guggenheim en Urdaibai|hizkuntza=es|data=2021-06-12|url=https://www.eitb.eus/es/radio/radio-euskadi/programas/parlamento-en-las-ondas/detalle/8119437/pnv-y-pse-cree-beneficiosa-para-urdaibai-ampliacion-del-guggenheim--/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-11-19}}</ref> Era berean, Guggenheim Urdaibai biosferaren erreserbako ingurumen-arazo historikoei aurre egiteko tresna izan daiteke, eskualdeko garapen sozioekonomiko eta turistiko jasangarrirako motor gisa proposatuz. Proiektua “arreta, lasaitasun, zuhurtzia eta bermeekin” egin behar dela defendatu du, ingurumen-araudiak errespetatuz eta herritarren parte-hartzea sustatuz, hobekuntzak integratzeko eta oposizioko sektoreen kritikei erantzuteko. <ref>{{Erreferentzia|izena=Eva|abizena=Argote|izenburua=Etxanobe desgrana los detalles del proyecto de Urdaibai|hizkuntza=es|data=2024-02-20|url=https://www.radionervion.com/2024/02/20/etxanobe-desgrana-los-detalles-del-proyecto-de-urdaibai/|aldizkaria=Radio Nervión|sartze-data=2024-11-19}}</ref>
[[Elixabete Etxanobe]]<nowiki/>k bere aldetik, proiektu horrek eremu degradatuak eraldatu nahi dituela adieraz du, besteak beste, Dalia fabrika zaharraren lur kutsatuak, esaterako, ingurumena lehengoratzeko jardueren bidez. Gainera, azpimarratu du esku-hartzeak irizpide iraunkorren arabera egingo direla, Urdaibaiko Biosfera Erreserbaren sentsibilitate ekologikoa errespetatuz. <ref>{{Erreferentzia|izena=Euzkadi Buru|abizena=Batzar|izenburua=Elixabete Etxanobe se compromete a que los derribos necesarios para iniciar el desarrollo del Guggenheim Urdaibai arranquen tras el verano|hizkuntza=es|url=https://jjgg-bizkaia.eaj-pnv.eus/es/noticias/54609/elixabete-etxanobe-se-compromete-a-que-los-derribo|aldizkaria=Juntas Generales Bizkaia|sartze-data=2024-11-19}}</ref>
==== [[Euskal Herria Bildu|EH Bildu]] ====
EH Bilduk proiektuarekiko kritika zorrotza egin du, hauek izan dira Guggenheim Urdaibai proiektuaren aurkari nagusietako bat. EH Bilduren diskurtsoa bi ardatz nagusitan bereizten da, alde batetik, ingurumenaren defentsa eta prozesu benetan parte hartzaile baten exijentzia. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Reiteramos la necesidad de un plan de reactivación económica en y para Busturialdea, en lugar del proyecto Guggenheim Urdaibai|hizkuntza=en|url=https://ehbildu.eus/herriak/bizkaia/es/noticias/reiteramos-la-necesidad-de-un-plan-de-reactivacion-economica-en-y-para-busturialdea-en-lugar-del-proyecto-guggenheim-urdaibai-1|aldizkaria=ehbildu.eus|sartze-data=2024-11-19}}</ref> Ikuspegi horretatik, proiektuak "inposatutako" garapen eredu bat irudikatzen duelako, Busturialdearen benetako beharrak ezagutzen ez dituena eta [[Patrimonio de la Humanidad|UNESCOk]] babestutako Urdaibaiko Biosfera Erreserbaren iraunkortasuna mehatxatzen duena.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=57 reactions · 6 comments {{!}} Iker Casanova sobre Urdaibai {{!}} Solicitamos al PNV que aproveche la moratoria del proyecto Guggenheim Urdaibai para hablar y acordar sobre las necesidades y el futuro de Busturialdea.... {{!}} By EH Bildu {{!}} Facebook|hizkuntza=eu|url=https://www.facebook.com/ehbildu/videos/iker-casanova-sobre-urdaibai/368644259246418/|sartze-data=2024-11-19}}</ref> [[Eusko Legebiltzarra|Eusko Legebiltzarrea]]<nowiki/>n, Oihana Etxebarrietak gidatu ditu EH Bilduk egitasmoari egindako kritikak, eta zalantzan jarri ditu haren bideragarritasun ekonomikoa eta eragin ekologikoa. 2024ko urrian, EHBilduk mozio bat aurkeztu zuen [[Gobierno Vasco|Eusko Jaurlaritza]]<nowiki/>ri proiektuaren egoerari eta izan zitzakeen eraginei buruzko txosten zehatz bat argitara zezala eskatzeko. Etxebarrietaren arabera, "erakundeek kontuak eman behar dituzte, eta tokiko komunitateek benetako erabakitzeko boterea dutela bermatu behar dute". <ref>{{Erreferentzia|abizena=Irekia|izenburua=Irekia - Pleno Ordinario (24/10/2024)|hizkuntza=es|url=https://www.irekia.euskadi.eus/es/news/96531-pleno-ordinario-2024|aldizkaria=www.irekia.euskadi.eus|sartze-data=2024-11-19}}</ref>
[[Pello Otxandiano]] EH Bilduren lehendakarigaia kritiko azaldu da Urdaibaiko Guggenheimaren proiektuarekin, batez ere ingurumenean duen eraginagatik eta gizartean adostasun faltagatik. Duela gutxi egindako elkarrizketa batean adierazi zuenez, "harrituta" dago proiektuaren garapenarekin, proiektuaren argitasuna zalantzan jartzen du eta Urkullu lehendakariaren antzeko jarrera partekatzen du: "Ez dakigu ondo zein den proiektua", zehazki. Horrek erakusten du eszeptizismoa dagoela, ez bakarrik planifikazioari buruz, baita proposamenean parte hartzen duten erakundeen gardentasunari buruz ere. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Otxandiano cree que debería liderar el Gobierno Vasco la lista más votada y se abre a gobernar con el PNV|hizkuntza=es|data=2024-01-24|url=https://www.eitb.eus/es/noticias/politica/detalle/9405774/entrevista-a-pello-otxandiano-candidato-a-lehendakari-de-eh-bildu-en-radio-euskadi-24-de-enero-de-2024/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-11-19}}</ref>
Horrez gain, Urdaibai bezalako gune babestu bat finantzatzeko opakutasuna eta desnaturalizatzeko aukera kritikatu dute. EHBilduren ustez, horrelako proiektuek "interes pribatuak bultzatzen dituzte publikoen gainetik", eta garapen iraunkorrean eta herritarren parte-hartzean oinarritutako alternatibak planteatzen dituzte. Urdaibaiko Guggenheimen aurkako jarrera berretsi du, museoak turismo masiboan eta kultura elitistan oinarritutako eredu ekonomikoa sinbolizatzen duela argudiatuta, bere alderdiak sustatutako iraunkortasun eta justizia sozialaren printzipioen aurka doana. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bildu pide el 'derecho a decidir' de los vecinos de Urdaibai sobre el nuevo Guggenheim|hizkuntza=es|data=2024-10-24|url=https://cronicavasca.elespanol.com/politica/20241024/bildu-el-derecho-decidir-de-urdaibai-guggenheim/895660514_0.html|aldizkaria=Crónica Vasca|sartze-data=2024-11-19}}</ref> Hainbat adierazpen publikotan, EHBilduko kideek aipatu dute Urdaibai, biosferaren erreserba den heinean, ingurumena eta tokian tokiko beharrak errespetatuko dituen garapen eredu batean fokatu beharko lukeela. Interes zentralizatuei erantzuten dieten megaproiektuen ordez, tokiko ekonomia indartuko duten politikak lehenesteko deia egin du. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=EH Bildu de Busturialdea acusa al PNV de ''recogida de cable'' con el proyecto del Guggenheim-Urdaibai|hizkuntza=es|data=2024-01-27|url=https://www.eitb.eus/es/noticias/politica/videos/detalle/9408861/video-eh-bildu-de-busturialdea-acusa-al-pnv-de-recogida-de-cable-con-proyecto-del-guggenheimurdaibai/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-11-19}}</ref>
EH Bilduk ere Busturialdean herri batzarrak antolatzearen alde egin du, bizilagunak ahalduntzeko eta eztabaida ireki eta gardena sustatzeko tresna gisa. Ordezkarien hitzetan, "herritarrei kontsulta egiteaz gain, azken hitza izan behar dute" proiektuari buruz. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Usuario:Zumalakarregi88/Taller|hizkuntza=es|data=2024-11-19|url=https://es.wikipedia.org/wiki/Usuario:Zumalakarregi88/Taller#cite_note-16|sartze-data=2024-11-19|encyclopedia=Wikipedia, la enciclopedia libre}}</ref> <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Entzute-prozesua zintzoa izango den ala Guggenheim berria "ezinbestean" egingo ote den galdetu du EH Bilduk|hizkuntza=eu|data=2024-10-24|url=https://www.eitb.eus/eu/albisteak/politika/osoa/9612011/entzute-prozesua-benetakoa-izango-den-edo-guggenheim-urdaibai-bai-edo-bai-egingo-den-galdetu-du-eh-bilduk/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-11-19}}</ref>
===== [[Partido Socialista Obrero Español|PSE]] =====
PSEk EAJren antzeko ikuspegia partekatzen du, proiektuak eskualderako eta Euskadi osorako onura ugari ekarriko dituela defendatuz.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=PNV y PSE defienden la ampliación del Guggenheim en Urdaibai|hizkuntza=es|data=2021-06-12|url=https://www.eitb.eus/es/radio/radio-euskadi/programas/parlamento-en-las-ondas/detalle/8119437/pnv-y-pse-cree-beneficiosa-para-urdaibai-ampliacion-del-guggenheim--/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-11-19}}</ref> Ekain Rico sozialista ordezkariak adierazi du Guggenheim Urdaibaik ingurumen iraunkortasunarekin bat eginez, eskualdeko dinamizazio ekonomikoa sustatzeko aukera emango lukeela. [[Eneko Andueza]]<nowiki/>k, defendatu zuen bere alderdiak EAJrekin kolaboratu izana proiektuaren defentsan. Urdaibaiko Guggenheimen proiektuak Busturialdeko eskualdeari bultzada esanguratsua eman diezaiokeela azpimarratu zuen, eta hori erabakigarria izan daitekeela eremuaren garapenerako. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=PNV y PSE defienden la ampliación del Guggenheim en Urdaibai|hizkuntza=es|data=2021-06-12|url=https://www.eitb.eus/es/radio/radio-euskadi/programas/parlamento-en-las-ondas/detalle/8119437/pnv-y-pse-cree-beneficiosa-para-urdaibai-ampliacion-del-guggenheim--/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-11-19}}</ref>
====== [[Podemos|Elkarrekin Podemos]] ======
Elkarrekin Podemos-IU izan da alderdi kritikoena proiektuarekin, garapen eredu "zaharkitu eta suntsitzaile" baten erakusgarri dela iritzita. [[Miren Gorrotxategi]] Legebiltzarreko bozeramailearen arabera, Urdaibaiko Guggenheimek baliabide publikoen alferrikako gastua suposatzen du, eskualdeak premia larriagoei aurre egin behar dien une honetan, hala nola, enplegu iraunkorra sortzea eta gizarte zerbitzuak hobetzea. <ref>{{Erreferentzia|izena=E.|abizena=P|izenburua=Podemos pide declarar a Urdaibai «como persona jurídica titular de derechos»|hizkuntza=es|data=2024-03-24|url=https://www.diariovasco.com/politica/podemos-pide-declarar-urdaibai-persona-juridica-titular-20240324211707-nt.html?ref=https://www.diariovasco.com/politica/podemos-pide-declarar-urdaibai-persona-juridica-titular-20240324211707-nt.html|aldizkaria=El Diario Vasco|sartze-data=2024-11-19}}</ref>
Gorrotxategik salatu du proiektuak ez duela zilegitasun sozialik, eta "berehala gelditzeko" eskatu du. Urriko mobilizazioaren osteko hitzaldian esan zuen herritarren gaitzespena instituzioek beren lehentasunak birplanteatu behar dituzten seinale argia dela. Elkarrekin Podemos-IUk ekonomia berdea eta turismo jasangarria sustatzeko ekimen alternatiboetan inbertitzea proposatu du, Urdaibaiko biodibertsitatea arriskuan jarri gabe.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Las propuestas de la izquierda: de Podemos y el Guggenheim de Urdaibai, a las 15.000 viviendas de Sumar|hizkuntza=es|data=2024-03-26|url=https://cronicavasca.elespanol.com/politica/20240326/las-propuestas-de-podemos-guggenheim-urdaibai-sumar/842665841_0.html|aldizkaria=Crónica Vasca|sartze-data=2024-11-19}}</ref>
=== GIZARTE MUGIMENDUAK ===
Gizarte mugimenduak eta talde ekologistak funtsezko pieza izan dira Urdaibaiko Guggenheimen proiektuaren aurkako jarreran, eta argudio nagusiak izan dira ingurumenaren babesa, eragin sozioekonomikoa eta herritarren parte-hartzea.
==== Talde ekologistak ====
* '''SOS GAZTELUGATXE ETA ESKUALDEKO ERAGILEAK'''
SOS Gaztelugatxe proiektuaren aurkako kritiken buru izan da, eta nabarmendu du Guggenheim Urdaibai bezalako eremu babestu batean handitzeak urratu egiten dituela eskualdea ezaugarritzen duten ingurumena zaintzeko printzipioak. SOS Gaztelugatxek argudiatu du balio ekologiko handiko eremuetan eraikitzeak, Muruetako eta Gernikako paduretan, esaterako, arriskuan jartzen duela ez bakarrik tokiko biodibertsitatea, baita eskualdeko oreka sozioekonomikoa ere. Salatu dute museoak erakar lezakeen turismo masiboak tokiko azpiegituren gaineko presioa areagotuko lukeela, eta herritarren landa bizimodua aztoratuko lukeela. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=El proyecto de un nuevo Guggenheim en la reserva de Urdaibai queda aparcado para analizar si es "viable"|hizkuntza=es|data=2024-01-23|url=https://www.lavanguardia.com/local/paisvasco/20240123/9503925/instituciones-vascas-dejan-proyecto-guggenheim-urdaibai-stanby-analizar-viable.html|aldizkaria=La Vanguardia|sartze-data=2024-11-19}}</ref>
* '''GREENPEACE TALDE EKOLOGISTA'''
Greenpeace talde ekologista urrats bat haratago joan da, proiektuaren aurkako demanda formal bat jarri baitu, Kosten Legea urratzen duela eta klima aldaketak eragindako uholdeen ondorioz kaltetuak izan daitezkeen ekosistema sentikorrak arriskuan jartzen dituela adieraziz. Greenpeaceren arabera, proiektuak ez ditu ingurumen-arriskuak bakarrik kontuan hartzen, interes pribatuak ere lehenesten ditu ongizate kolektiboaren gainetik. Urtean 140.000 bisitari baino gehiago izan litezkeela uste dute, eta horrek biosferaren erreserbako inpaktu negatiboak areagotu egingo lituzkeela. <ref>{{Erreferentzia|izena=Alazne|abizena=González|izenburua=Greenpeace demanda al Gobierno por "poner en riesgo" la biodiversidad de Urdaibai con el proyecto del Guggenheim|hizkuntza=es|data=2024-10-23|url=https://radiopopular.com/2024/10/greenpeace-demanda-al-gobierno-por-poner-en-riesgo-la-biodiversidad-de-urdaibai-con-el-proyecto-del-guggenheim|aldizkaria=Radio Popular de Bilbao|sartze-data=2024-11-19}}</ref>
Lorea Flores Greenpeacek Euskadin duen bozeramaileak adierazi duenez, Guggenheim lurraldearen merkantilizazioan oinarritutako garapen eredu bat da, Urdaibai biodibertsitate gune gisa eta etorkizuneko belaunaldientzat ondasun komun gisa zaintzeko beharrarekin bateraezina. Azpimarratu du eremuak ingurune naturala eta garapen kulturala modu harmonikoan integratzen dituzten estrategiak behar dituela.<ref>{{Erreferentzia|izena=Markel|abizena=Francia|izenburua=Greenpeace denuncia el museo Guggenheim de Urdaibai|hizkuntza=es|data=2024-05-23|url=https://radiopopular.com/2024/05/greenpeace-denuncia-el-museo-guggenheim-de-urdaibai|aldizkaria=Radio Popular de Bilbao|sartze-data=2024-11-19}}</ref>
== Protestak eta kanpainak ==
=== Gizarte mobilizazioak ===
Urdaibain Guggenheimen egoitza berria eraikitzeko proiektua iragarri zenetik, hainbat mobilizazio antolatu dira herriko taldeek, kultur elkarteek, sindikatuek eta alderdi politikoek gidatuta. Ekintza horiek herritarren kezka islatzen dute, proiektuak ingurumenean, kulturan eta ekonomian izango duen inpaktuagatik, Biosferaren Erreserba izeneko eremu batean.
==== '''Mobilizazioen kronologia''' ====
2022ko uztaila: elkarretaratzea Muruetan, Ekologistak Martxan-ek antolatuta Deskribapena: [http://Ekologistak%20Martxan Ekologistak Martxan]-ek elkarretaratze bat antolatu zuen Muruetan, Urdaibaitik gertu, Guggenheimen proiektuaren aurka zeudela adierazteko. Ekintzak ingurumenaren defendatzaileak eta inguruko bizilagunak bildu zituen, eta ekimena Biosfera Erreserbaren kontserbazio-espirituaren aurkakoa dela nabarmendu zuten. Horixe izan zen proiektuaren aurka antolatu zen lehen ekitaldietako bat, Urdaibaiko ekosistema aldatzeak dituen arriskuei buruz sentsibilizatzeko. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Guggenheim berriaren proiektuaren aurkako elkarretaratzea Muruetan {{!}} Ekologistak Martxan – Euskal Herria|hizkuntza=eu-ES|data=2022-07-05|url=https://ekologistakmartxan.org/eu/2022/07/05/guggenheim-berriaren-proiektuaren-aurkako-elkarretaratzea-igande-honetan-muruetan/|sartze-data=2024-11-19}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Concentración contra el proyecto del nuevo Guggenheim este domingo en Murueta|hizkuntza=es|data=2022-07-01|url=https://www.eitb.eus/es/noticias/sociedad/detalle/8897635/concentracion-contra-proyecto-de-nuevo-guggenheim-este-domingo-en-murueta/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-11-19}}</ref>
2022ko azaroa: Bizkaiko Foru Aldundiak 40 milioi euro bideratu zituen Urdaibain Guggenheim proiektua garatzeko. Aurrekontu hori Unai Rementeria ahaldun nagusiak iragarritako hasierako estrategia baten zati izan zen. Ekitaldi horretan, Espainiako Gobernuak proiektuari Europako funtsak emateko konpromisoa hartu zuela ere aipatu zen. Baliabide horiek Teresa Ribera lehendakariordearekin egindako protokolo bati lotuta egongo lirateke, Urdaibaiko ingurunean ekimen jasangarriak garatzeko. Finantziazio horrek hasiera eman zion proiektuari, eta ingurumen- eta gizarte-kolektiboen kezkak eta protestak sortu zituen, biosferaren erreserban izan zezakeen eragina zalantzan jartzen baitzuten. Iragarpen horrek mobilizazio eta kritika oldea eragin zuen, eta hurrengo hilabeteetan luzatu ziren. Oposizioaren ardatza ingurumen-inpaktua, gardentasunik eza eta proiektuaren bideragarritasun soziala izan ziren, Urdaibai bezalako espazio sentikor batean. Protestek herritarrek ingurune naturalarentzat kaltegarritzat jotako eskala handiko proiektuekiko gero eta gaitzespen handiagoa irudikatu zuten.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Crónica Vasca - Información País Vasco. Análisis empresarial, económico y político. Periodismo que cuestiona.|hizkuntza=es|url=https://cronicavasca.elespanol.com/|aldizkaria=Crónica Vasca|sartze-data=2024-11-19}}</ref> [[Greenpeace]]k Espainiako Gobernuari egindako eskaria, 2023ko azaroan aurkeztua. Greenpeacek demanda bat aurkeztu zuen Espainiako Gobernuaren aurka, argudiatuz Kostaldeei buruzko Legearen aldaketa, museoa eraikitzea ahalbidetuko lukeena, kontraesanean dagoela ingurumena babesteko nazioarteko araudiekin. Erakundeak azpimarratu zuen lege-aldaketa horrek interes pribatuen alde egiten duela UNESCOrekin hartutako konpromisoen gainean. Ekintza honen helburua proiektua eremu juridikotik geldiaraztea da, Urdaibai bezalako eremu babestu batean esku hartzea legez kanpokoa dela azpimarratuz. <ref name=":0">{{Erreferentzia|abizena=Greenpeace|izenburua=Greenpeace demanda al Gobierno por el Guggenheim de Urdaibai|hizkuntza=es|url=https://es.greenpeace.org/es/sala-de-prensa/comunicados/greenpeace-demanda-al-gobierno-por-modificar-la-ley-de-costas-para-la-construccion-de-un-nuevo-guggenheim-en-plena-reserva-de-la-biosfera-de-urdaibai/|aldizkaria=ES {{!}} Greenpeace España|sartze-data=2024-11-19}}</ref>
2023ko urria: manifestazio jendetsua egin zen Gernikan "Urdaibai ez dago salgai" lelopean. Milaka pertsonak, kultur erakundek eta talde ekologistek parte hartu zuten, hala nola Greenpeacek, EH Bilduk eta Sumarrek. Protestak Guggenheim Bilbaoren urteurrenarekin bat egin zuen, oposizioa nazioartean ikusarazteko asmoz. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Ruidosa manifestación contra el Guggenheim de Urdaibai en Gernika|hizkuntza=es|data=2023-10-28|url=https://www.eitb.eus/es/noticias/sociedad/videos/detalle/9342898/video-ruidosa-manifestacion-contra-guggenheim-de-urdaibai-en-gernika/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-11-19}}</ref>
2023ko uztaila: Guggenheim Urdaibairen aurkako protesta bideoa. 2023ko uztailean, bideo bat zabaldu zen YouTube bezalako plataformetan. Bertan, Ernai eta herritarrek ekitaldi sinboliko bat antolatu zuten Urdaibaiko proiektuaren aurka protesta egiteko. Bideo horretan, Guggenheimek inguruko biodibertsitatean duen eragina salatu zen, proiektuak babestutako eremu naturalak suntsitzeaz gain, tokiko ondare kulturala ere ez zuela ezagutzen azpimarratuz. Horrelako ekintza bisualek eztabaida pizten jarraitu zuten.<ref>{{Erreferentzia|abizena=HITZA Busturialdea|izenburua=Ernairen manifestazioa|data=2023-06-30|url=https://www.youtube.com/watch?v=5014xdf6-hg&t=1s|sartze-data=2024-11-19}}</ref>
2024ko otsaila: Guggenheim Bilbaora pintura jaurtiketa. Ekintzaile ekologistek pintura gorria eta horia jaurti zuten Bilboko Guggenheim Museoaren fatxadaren kontra. Urdaibain Guggenheim berria eraikitzearen aurkako protesta zuzena izan zen ekintza, oposiziogileek salatzen duten kultura- eta ingurumen-inpaktua sinbolizatuz. Manifestariek adierazi zuten pinturak "interes ekonomikoak lehenestearen ondorioak" irudikatzen zituela "ondare natural eta kulturalaren kontserbazioaren gainetik". <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Lanzan pintura al Guggenheim de Bilbao en protesta contra el proyecto de Urdaibai|hizkuntza=es|data=2024-02-27|url=https://www.eitb.eus/es/noticias/sociedad/videos/detalle/9434386/video-lanzan-pintura-al-guggenheim-de-bilbao-en-protesta-contra-proyecto-de-urdaibai/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-11-19}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Lanzan pintura al Guggenheim de Bilbao en protesta contra el proyecto de Urdaibai|hizkuntza=es|data=2024-02-27|url=https://www.eitb.eus/es/noticias/sociedad/videos/detalle/9434386/video-lanzan-pintura-al-guggenheim-de-bilbao-en-protesta-contra-proyecto-de-urdaibai/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-11-19}}</ref>
2024ko martxoa: Fridays for Future Bilbaoren ekintza sinbolikoa. 2024ko martxoan, Fridays for Future Bilbao (FFF Bilbao) taldeak manifestazio bat antolatu zuen Urdaibaiko Guggenheimen proiektuaren aurka zegoela erakusteko. Sentsibilizazio eta protesta sinbolikoko kanpaina baten bidez, aktibistak kezkatuta agertu ziren proiektuak ingurumenean izango zuen inpaktuagatik, ekosistema sentikorren suntsipenean eta klima-aldaketari egindako ekarpenean oinarrituta.
2024ko ekaina: Gernika herrira sartzeko errepideetan agertu ziren pankartak, Urdaibaiko gune babestua defendatzeko kanpaina baten barruan, Euskadin biosferaren erreserba bakarra baita. "Menos Pradales y más humedales" zioten pankartek inguruko hezeguneen babesaren eta Guggenheimen proiektuak izan zitzakeen hirigintza- eta turismo-interesen arteko kontrastea nabarmentzen zuten. Horrelako protestek ingurumenaren kontserbazioaren eta azpiegitura handiak eraikitzeak dakartzan onuren arteko gatazka azpimarratu zuten, bereziki ekologikoki hain baliotsua den Urdaibain. Pankartak tokiko erresistentziaren sinbolo bihurtu ziren, biodibertsitatearen eta inguruaren oreka ekologikoaren aurkako erasotzat jotzen zutenaren aurrean. <ref>{{Erreferentzia|izena=Iker Rioja|abizena=Andueza|izenburua=Pradales jura como lehendakari "humildemente" ante Dios y la sociedad pero prescinde de la "lealtad" a Felipe VI|hizkuntza=es|data=2024-06-22|url=https://www.eldiario.es/euskadi/pradales-jura-lehendakari-humildemente-dios-sociedad-prescinde-lealtad-felipe-vi_1_11469239.html|aldizkaria=ElDiario.es|sartze-data=2024-11-19}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Pradales jura como lehendakari «humildemente» ante Dios y la sociedad pero prescinde de la «lealtad» a Felipe VI|hizkuntza=es|url=https://laicismo.org/pradales-jura-como-lehendakari-humildemente-ante-dios-y-la-sociedad-pero-prescinde-de-la-lealtad-a-felipe-vi/295435|aldizkaria=laicismo.org|sartze-data=2024-11-19}}</ref>
2024ko urriaren 19an: 2024ko urrian, Guggenheim Urdaibai Stop plataformak protesta masibo bat antolatu zuen Gernikan, eta 4.000 pertsona baino gehiago bildu ziren, Urdaibain Guggenheim eraikitzeko proiektuaren aurkako gizarte-mobilizazioaren ekitaldi esanguratsuenetako bat izan zena. "Urdaibai ez dago salgai" lelopean, lapikoak eta kantak jarri zituzten martxan, Urdaibaiko biosferaren erreserba mehatxatzen zuen proiektua berehala gelditzeko eskatuz. Ekitaldi horrek inflexio-puntu argia markatu zuen proiektuaren aurkako borrokan, ikusgarritasun publiko nabarmena eta hainbat sektore politiko eta sozialen babesa lortu baitzituen. Protesta babestu zuten taldeen artean, Greenpeace bezalako erakunde ekologistak zeuden, proiektuaren ingurumen-inpaktuagatik kezkatuta, eta hainbat politikarik bat egin zuten geldiarazteko eskaerekin.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Miles de personas exigen en Gernika que se paralice el proyecto del Guggenheim de Urdaibai|hizkuntza=es|data=2024-10-19|url=https://www.eitb.eus/es/noticias/sociedad/detalle/9608694/gernika-se-manifiesta-en-contra-del-guggenheim-de-urdaibai-y-a-favor-del-futuro-de-comarca/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-11-19}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Iker Rioja|abizena=Andueza|izenburua=Clamor de miles de personas en las calles de Gernika contra el nuevo Guggenheim proyectado en Urdaibai|hizkuntza=es|data=2024-10-19|url=https://www.eldiario.es/euskadi/clamor-miles-personas-calles-gernika-nuevo-guggenheim-proyectado-urdaibai_1_11747457.html|aldizkaria=ElDiario.es|sartze-data=2024-11-19}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Lorea|abizena=Eriz|izenburua=Manifestación contra el Guggenheim Urdaibai en Gernika|hizkuntza=es|data=2024-10-18|url=https://www.radionervion.com/2024/10/18/manifestacion-contra-el-guggenheim-urdaibai-en-gernika/|aldizkaria=Radio Nervión|sartze-data=2024-11-19}}</ref>
=== '''Erakundeen erantzuna''' ===
==== [[Eusko Jaurlaritza]] eta Bizkaiko Foru Aldundia ====
Urdaibain Guggenheim berria eraikitzeko proiektua iragarri zenetik, Eusko Jaurlaritzako eta Bizkaiko Foru Aldundiko agintariek modu nabarmenean defendatu dute ekimen horren eragin positiboa, eskualdearentzat motor ekonomiko eta kultural gisa duen potentziala azpimarratuz. Iñigo Urkullu lehendakaria eta Unai Rementeria Bizkaiko Ahaldun Nagusia proiektuaren defentsaren abangoardian egon dira, eta nabarmendu dute Guggenheim museo berri bat sortzeak Euskadiren irudia indartu lezakeela lehen mailako helmuga turistiko gisa, Guggenheim Bilbaok 1997an ireki zenetik izan duen arrakastaren antzekoa.Agintariek argudiatu dutenez, Guggenheim berri hau tokiko ekonomia suspertzeko funtsezko inbertsioa izango litzateke, eraikuntzan eta lotutako zerbitzuetan enplegua sortuz, nazioarteko turistak erakartzeaz gain, eta horrek ostalaritzari eta merkataritzari mesede egin liezaieke. Ildo horretan, Rementeriak zenbait esku-hartze publikotan adierazi zuen Guggenheim Urdaibai bezalako proiektuak funtsezkoak direla Bizkaia eta Euskadi mapa kultural eta ekonomiko globalean kokatzen jarraitzeko. Hala ere, babes instituzional hori biziki kritikatu dute gizarteko hainbat sektorek, bereziki talde ekologistek, proiektuan Urdaibaiko ingurune naturala mehatxatzen dutela ikusten baitute, UNESCOren biosfera-erreserba bat, eta, beraz, biodibertsitaterako arriskutzat jotzen dute. Gainera, herri-kontsultarik edo herritarrek parte hartzeko prozesurik ez izateak herritar askoren gaitzespena eragin du, uste baitute horrelako erabaki handiak tokiko komunitateari kontsultatu behar zaizkiola. Urdaibaietz plataformak eta Ekologistak Martxan bezalako erakundeek salatu dute proiektua onartzeko prozesua ingurumen-ebaluazio egokirik gabe egin dela, eta erakundeei modu antidemokratikoan jokatzea leporatu diete. <ref>{{Erreferentzia|izena=Iratxe|abizena=Astui|izenburua=400 entidades y caras conocidas del ámbito socio cultural llaman a manifestarse contra del Guggenheim de Urdaibai|hizkuntza=es|data=2024-10-14|url=https://www.elcorreo.com/bizkaia/400-entidades-caras-conocidas-ambito-socio-cultural-20241014155836-nt.html|aldizkaria=El Correo|sartze-data=2024-11-19}}</ref> Erakundeen babesa kritikatu dute, halaber, ingurumen-adituen kezkak kontuan ez hartzeagatik. Izan ere, aditu horiek argudiatzen dute epe laburreko onura ekonomikoek ez luketela konpentsatuko tokiko ekosistemari epe luzean egindako kaltea. Kritika horien arabera, proiektuak ingurumena babesteko araudiak urra ditzake, baina tokiko agintariek ez dituzte beren planak funtsean aldatu, oposizio publikoa gero eta handiagoa den arren.<ref>{{Erreferentzia|izena=Cadena|abizena=SER|izenburua=La Diputación dice que el Guggenheim Urdaibai "sigue adelante" y pondrá los recursos para que no se retrase tanto como el TAV|hizkuntza=es-ES|data=2024-01-25|url=https://cadenaser.com/euskadi/2024/01/25/la-diputacion-dice-que-el-guggenheim-urdaibai-sigue-adelante-y-pondra-los-recursos-para-que-no-se-retrase-tanto-como-el-tav-radio-bilbao/|aldizkaria=Cadena SER|sartze-data=2024-11-19}}</ref> Hala ere, gaur egun proiektua paralizatuta dago obren aurkako auzo-alegazio baten ondoren. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Paralizado parcialmente el proyecto del Guggenheim Urdaibai tras una alegación vecinal contra las obras|hizkuntza=local|url=https://www.elsaltodiario.com/pnv/paralizado-megaproyecto-guggenheim-urdaibai-murueta-alegacion-vecinal-obras-gobierno-vasco|aldizkaria=www.elsaltodiario.com|sartze-data=2024-11-19}}</ref>
==== Tokiko gobernuak (udalak) ====
Busturialdeko tokiko gobernuen eta udalen erantzuna Urdaibaiko Guggenheimen proiektuaren aurrean mistoa izan da, eta batzuetan zatitua, gaiaren konplexutasuna eta jokoan dauden interesak islatuz. [[Urdaibai]]tik gertu dauden udalerriak, hala nola [[Guernica (Escudero)|Gernika]], bereziki kritikoak izan dira ekimenarekin, lurraldeak ingurumenarekin eta natura-ondarearekin duen lotura dela eta. Zehazki, Gernikako udalerria da esku hartzeko eremutik gertuen dagoen udalerrietako bat, eta Urdaibai bezalako biosfera-erreserba batean museo hori eraikitzeak eragin ditzakeen ingurumen-inpaktuei buruzko kezkak azaldu ditu. Eremu hau bere balio ekologikoagatik zein kulturalagatik babestuta dago, eta hori dela eta, bertako bizilagun eta elkarte asko proiektuaren aurka agertu dira. 2022an, Urdaibaietz plataformak manifestazioak antolatu zituen Gernikan, proiektuak tokiko ekosistemarentzat eta biodibertsitatearentzat duen arriskuaz ohartarazteko.
Oposizioa egon arren, Urdaibaiko Guggenheimen proiektuak defendatzaileak ditu, bereziki erakundeen eta enpresen esparruan. Horiek argudiatzen dute museoa eraikitzeak Busturialdeko garapen ekonomikoa bultzatuko lukeela eta Euskadiko marka turistikoa nazioartean indartuko lukeela, Guggenheim Bilbaoren arrakasta errepikatuz. Bizkaiko Foru Aldunditik, Unai Rementeria ahaldun nagusiak adierazi du proiektua aukera bat dela enplegua sortzeko eta despopulazioa eta zailtasun ekonomikoak izan dituen eremu bat biziberritzeko.<ref>{{Erreferentzia|izenburua="La Diputación está dispuesta a aportar fondos para el nuevo Guggenheim"|hizkuntza=es|data=2021-06-09|url=https://www.eitb.eus/es/radio/radio-euskadi/programas/boulevard/detalle/8111193/unai-rementeria-diputacion-bizkaia-dispuesta-aportar-fondos-guggenheim-gernika/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-11-19}}</ref>
Gernikako Udala, bereziki, oso bokala izan da bere oposizioan, tradizio ekologista sendoa duelako eta Gerra Zibileko memoria kolektiboarekin lotura historikoa duelako. Horrek areagotu egiten du Urdaibaiko ondare naturalaren osotasunarekiko kezka. Gainera, udalerri horrek adierazi du proiektuari buruz hartutako erabakiak antidemokratikoak izan direla, ez baitituzte tokiko biztanleak behar bezala inplikatu erabakiak hartzeko prozesuan.
Busturialdeko tokiko udalak oso banatuta daude Urdaibaiko Guggenheim proiektuaren etorkizunari buruz. Batzuek aukera ekonomikotzat jotzen badute ere, beste batzuk, Gernikako Udala kasu, erabat aurka agertu dira, ingurumen-inpaktu posibleak eta herritarrekiko adostasun falta direla eta.
=== '''Proiektuaren balizko doikuntzak edo birplanteamenduak:''' ===
==== Gizartearen eta ingurumenaren presioa ====
Guggenheimen proiektuak Urdaibain eragindako gizarte- eta ingurumen-presioa esanguratsua izan da, eta eragin handia izan du proiektuaren inguruko eztabaida publikoan. Eusko Jaurlaritzak eta Bizkaiko Foru Aldundiak proiektua irmo defendatu duten arren – museoaren onura ekonomiko eta turistikoak nabarmentzen dira –, gizartearen oposizioa nabarmen hazi da, batez ere talde ekologisten, tokiko plataformen eta ingurumen-inpaktuarekin kezkatuta dauden herritarren artean.
Ekologistak Martxan, Greenpeace eta Urdaibaietz bezalako talde ekologistak funtsezko eragileak izan dira proiektuaren aurkako mobilizazioan. Talde horiek hainbat protesta-ekintza antolatu dituzte, besteak beste, manifestazioak, kontzentrazioak eta kanpainak sare sozialetan. Adibidez, Urdaibai inguruko herrietan (Gernikan, esaterako) martxak deitu dituzte behin baino gehiagotan, eta informazio-kanpainak egin dituzte proiektuak inguruko biodibertsitatean dituen ondorio kaltegarriez ohartarazteko. Talde horiek azpimarratu dutenez, Guggenheim eraikitzeak kalte itzulezinak eragin diezazkioke balio ekologiko handiko naturgune bati, Urdaibaiko Biosfera Erreserbari. Erreserba Euskal Autonomia Erkidegoko eremu natural garrantzitsuenetako bat da, fauna eta flora aberatsekoa, eta UNESCOk munduko intereseko izendatu du bertako ekosistema.
Manifestazioez gain, talde horiek sare sozialak ere erabili dituzte beren mezuak anplifikatzeko tresna boteretsu gisa. Twitter, Facebook eta TikTok plataformetan egindako kanpainek pertsona asko mobilizatzeko eta proiektuaren bideragarritasunari buruzko eztabaida zabaltzeko balio izan dute. Greenpeace eta Ekologistak Martxan bereziki aktiboak izan dira salaketa publikoan, txostenak eta azterlanak erabiliz Guggenheimen eraikuntzarekin lotutako ingurumen-arriskuei buruzko argudioak indartzeko. <ref name=":0" />
Mobilizazio sozialek eragin nabarmena izan dute iritzi publikoan, baina gobernuko agintariek eutsi egin diote proiektuaren aldeko jarrerari, eta ez da proiektua funtsean birplanteatu. Nahiz eta erakunde ekologistek eraikuntza geldiarazteko legezko alegazioak jarri, hala nola Kostaldeei buruzko Legearen aldaketa, agintariek ez dute beren ikuspegian amore emateko zantzurik erakutsi.
==== '''Kosta legea''' ====
Kostaldeei buruzko Legea 2022an aldatzea izan zen Eusko Jaurlaritzak Urdaibain Guggenheim berriaren proiektua errazteko eman zuen erantzun zuzenenetako bat. Neurri horri esker, Urdaibaiko Biosfera Erreserbaren itsasertzeko kostaldea babesteko eremua murriztu ahal izan zen, eta horrek, praktikan, malgutu egin zituen aldez aurretik ingurumen-legeriak babestutako eremuetan museoa eraikitzeko murrizketak. Eraberritu aurretik, Kostaldeei buruzko Legeak 100 metroko zerrenda babesten zuen itsasertzetik, eremu urbanizaezin gisa. Aldaketak distantzia hori murriztu zuen zenbait eremutan, eta "interes orokorreko" proiektuak, Urdaibaiko Guggenheim adibidez, kostaldetik gertuago garatzea ahalbidetu zuen. <ref>{{Erreferentzia|izena=Belén|abizena=Ferreras|izenburua=El Estado allana el camino al Guggenheim de Urdaibai y reduce la protección de la costa a sólo 20 metros|hizkuntza=es|data=2023-11-23|url=https://www.eldiario.es/euskadi/allana-camino-guggenheim-urdaibai-reduce-proteccion-costa-20-metros_1_10710214.html|aldizkaria=ElDiario.es|sartze-data=2024-11-19}}</ref>
Kostaldeei buruzko Legeak, jatorrian itsasertzeko eremuak urbanizaziotik eta neurrigabeko ustiapenetik babesteko diseinatuak, arau zorrotzak ezartzen ditu kostaldeetatik gertu dauden eraikuntzetarako. Hala ere, euskal agintariek onartutako aldaketak babes horren hedadura murriztu zuen Urdaibaiko itsasertzeko zenbait zatitan, eta Guggenheimen proiektua lehen ingurumenaren zaintza handiagoa behar zuen eremu batean instalatzea ahalbidetu zuen. <ref>{{Erreferentzia|izena=Josu|abizena=García|izenburua=El Gobierno central revisa la ley de Costas en Urdaibai para encajar el Guggenheim|hizkuntza=es|data=2022-11-22|url=https://www.elcorreo.com/bizkaia/gobierno-central-revisa-ley-costas-urdaibai-guggenheim-20221121192226-nt.html|aldizkaria=El Correo|sartze-data=2024-11-19}}</ref> Lege-aldaketa hori museoaren eraikuntza arintzeko ahalegintzat hartu zuten askok, nahiz eta kokapenak zuzenean eragiten dien balio ekologiko handiko ekosistema bati eta UNESCOk aitortutako biodibertsitate handiko eremu bati.
Talde ekologista askok eszeptizismoz eta gaitzespenez ikusi zuten aldaketa, eta epe laburrean interes pribatu eta ekonomikoei mesede egiteko ingurumen-murrizketak saihesteko agintarien saiakera gisa interpretatu zuten. Ekologistak Martxan-ek, Greenpeacek eta Urdaibaietz bezalako beste plataforma batzuek salatu zuten aldaketa hori antidemokratikoa zela, herri-kontsulta egokirik gabe eta herritarren eta ingurumen-adituen kezkak kontuan hartu gabe egin baitzen.<ref name=":0" /> Bereziki, argudiatu zen neurriak ez zituela kontuan hartzen Guggenheim eraikitzeak Euskadiko eremu babestuenetako batean izan zezakeen ingurumen-inpaktu itzulezinari buruzko ohartarazpenak.
Gaitzespena hain handia izan zen, non talde ekologistek auzitegietara eraman zuten gaia,<ref name=":0" /> legearen aldaketaren aurka eginez. Talde horiek uste zuten aldaketak ingurumena babesteko oinarrizko printzipioak urratzen zituela eta ez zituela errespetatzen biodibertsitatea kontserbatzeko nazioarteko konpromisoak. Baliabide horiei buruzko behin betiko epairik izan ez bada ere, talde ekologisten eta oposizio publikoaren presioak bizirik mantendu du neurri horren legezkotasunari eta zilegitasunari buruzko eztabaida.
==== '''Mobilizazioen eragina iritzi publikoan''' ====
Urdaibaiko Guggenheimen proiektuaren aurkako gizarte-mobilizazioek eragin nabarmena izan dute iritzi publikoan eta, ondorioz, proiektuaren etorkizunari buruzko erabaki politikoetan. Eusko Jaurlaritzak eta Bizkaiko Foru Aldundiak erakundeen babesa jaso arren, talde ekologistek, tokiko plataformek eta herritarrek antolatutako protestek ziurgabetasun-giroa sortu dute, eta presio publikoa eragin dute agintari politikoengan; izan ere, hainbatetan defendatu behar izan dituzte proiektuaren ingurumen-bermeak.
Hasieratik, talde ekologistek eta Urdaibaietz bezalako tokiko plataformek Urdaibaiko ekosisteman izan ditzakeen ondorio negatiboak salatu dituzte, eta museoaren kokapena edo proiektua bera berriz aztertzeko eskatu dute. Protesta masiboek, bai kaleko manifestazioen bidez, bai sare sozialetako kanpainen bidez, biodibertsitatea eta ingurumenaren babesa bezalako gaiak publikoki eztabaidatzea lortu dute, politikariei proiektuak eskain litzakeen ingurumen-bermeei buruzko iritzia emateko presioa eginez. <ref name=":0" /> Oposizio gero eta handiagoari erantzunez, arduradun politiko batzuek defendatu dute protestak, legitimoak izan arren, ez direla nahikoak eskualdeko etorkizun ekonomiko eta kulturalerako "estrategikotzat" jotzen duten proiektu bat geldiarazteko. Iñigo Urkullu lehendakariak eta Unai Rementeria Bizkaiko ahaldun nagusiak berretsi dute Urdaibain Guggenheim museoa eraikitzeak onura handiak ekarriko lizkiokeela tokiko ekonomiari, eta Euskadi mundu mailako helmuga turistiko gisa finkatuko lukeela. Hala ere, behin baino gehiagotan berretsi behar izan dute proiektua ingurumen-araudiak betez gauzatuko dela, eta horrek erakusten du protestek diskurtso ofizialean eragina izan dutela.
Erakundeen defentsa hori gorabehera, ahots disidenteek proiektua osorik berraztertzearen aldeko presioa egiten jarraitzen dute, beste kokapen batzuk aztertzea edo Urdaibaiko natura-balioetan izan lezakeen eragina berrikustea iradokiz. Protesta horiek sortutako ziurgabetasunaren ondorioz, analista batzuek iradoki dute epe luzerako planetan doikuntzak egin daitezkeela, baina oraindik ez da erantzun esanguratsurik ikusi proiektuaren birplanteamendu oso bati dagokionez.
Laburbilduz, gizarte mobilizazioek ingurumenaren inguruko kezkak ikustarazteaz gain, Urdaibaiko Guggenheimi buruzko eztabaida publikoa ere aldatu dute. Agintariek proiektua defendatzen jarraitzen duten arren, oposizio gero eta handiagoak ziurgabetasun giroa sortu du, eta horrek eragina izan dezake ekimenaren etorkizuneko doikuntzetan.
=== Tentsio-eskalada ===
Urdaibaiko Guggenheimen proiektuaren inguruko tentsio-igoerak inflexio-puntu bat markatu du eztabaida sozial eta politikoan, inplikatutako alderdien arteko polarizazioa nabarmen handituz. Proiektua 2021ean suspertu zenetik, talde ekologistek eta tokiko plataformek gidatutako protesta sozialek ikusgarritasuna irabazi dute, eta gatazka piztu dute proiektuaren defendatzaileen (eskualdearentzako onura ekonomiko eta kulturalak nabarmentzen dituzte) eta oposiziogileen artean, ingurumen-arriskuetan eta adostasun sozialik ezean oinarritzen baitira.
Polarizazioa bizkortu duen gertaera garrantzitsu berri bat Kostaldeei buruzko Legearen 2022ko aldaketa izan zen, Urdaibaiko itsasertzeko babes-eremua murriztu zuena Guggenheim eraiki ahal izateko. Lege aldaketa hori ingurumen-araudiak saihesteko saiakera gisa kritikatu zuten askok, eta horrek protestak areagotzea eragin zuen. Greenpeace eta Ekologistak Martxan taldeek berretsi dute proiektua biosfera-erreserbaren biodibertsitaterako mehatxua dela, eta auzitegietara eraman dute kasua. Gainera, Bilboko eta Euskal Herriko beste toki batzuetako mobilizazioek, nazioarteko presioarekin batera, tentsio sozial eta politikoa areagotu dute.
Etorkizuneko egoera posibleei dagokienez, hiru aukera daude:
Bitartekotza: Erantzun saiakera bat izan liteke, non agintariek eta talde ekologistek proiektuaren bideragarritasunari buruzko akordioak lortzea bilatuko duten, agian ingurumenaren gaineko inpaktu negatiboak arinduko dituzten alternatibak kontuan hartuz, edo museoa hain sentikorra ez den beste eremu batean birkokatuz. Aukera horrek elkarrizketa prozesu irekia eskatuko luke gizartearekin, eta horrek proiektuaren alderdi batzuk berrikustea ekarriko luke. Urdaibaiko Guggenheimen proiektuari buruzko gatazkari erantzuteko bitartekaritzari dagokionez, Eusko Jaurlaritzako lehen lehendakariorde eta Kultura eta Hizkuntza Politikako sailburu Ibone Bengoetxeak iragarri du laster irekiko dela "elkarrizketa eta kontraste" prozesu bat Busturialdeko eskualdearen etorkizunari buruz eta, zehazki, Urbaibaiko Guggenheim museoaren proiektuari buruz. Bengoetxeak egin zuen iragarpen hori, eta nabarmendu zuen bitartekaritza-prozesu bat izango zela berehala, proiektuaren defendatzaileen eta aurkarien kezkei heltzeko. Bere adierazpenean, Bengoetxeak nabarmendu zuen elkarrizketa hori aukera bat izango litzatekeela ingurumen-kezkak entzuteko eta proiektuan egin daitezkeen egokitzapenak aztertzeko, eskualdeko biodibertsitatearen gaineko inpaktuak arinduko lituzketen alternatibak bilatzeko. Hala ere, ez zen xehetasun zehatzik zehaztu prozesu horren ondoren hartuko ziren ekintzei buruz. Sailburuak iragarri du erakunde arteko lantalde bat eratu dela, eta datozen asteetan abian jarriko den "entzuteko eta hitz egiteko prozesu bat" diseinatzen ari dela. "Entzuteko eta eztabaida lasaia izateko prozesu zabala" izango dela azpimarratu du, "lasaia izan behar duelako", eta proiektu horren inguruan "dogmatismotik ihes" egin behar dela eta eztabaidari "begirada zabalekin" aurre egin behar zaiola ohartarazi du. Bizkaiko ahaldun nagusi Elixabete Etxanobek duela aste batzuk Batzar Nagusietan esandakoaren ildotik, helburua Busturialdeari "museotik haratago doan plan integral" batekin aukera berriak eskaintzea dela azaldu du. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=Bengoetxea anuncia un inminente proceso de diálogo sobre el Guggenheim de Urdaibai|hizkuntza=es|data=2024-10-11|url=https://www.eitb.eus/es/noticias/politica/detalle/9602485/bengoetxea-anuncia-inminente-proceso-de-dialogo-sobre-guggenheim-de-urdaibai/|aldizkaria=EITB|sartze-data=2024-11-19}}</ref>
Erradikalizazioa: Guggenheimeko defendatzaileen eta aurkarien arteko tentsioak areagotu egin daitezke, talde erradikalago batzuek erresistentzia zuzeneko metodoak erabiltzeko arriskuarekin, hala nola blokeoak, okupazioak edo lege-ekintza oldarkorragoak. Horrek liskar publiko eta polarizazio handiagoa ekar lezake, bereziki agintariek proiektuaren aurrerapenean jarraitzen badute kontzesiorik egin gabe.
Proiektuaren birplanteamendua: Oposizioak hazten jarraitzen badu, bereziki proiektuak lege-oztopo gehiagori edo herri-erresistentzia handiagoari aurre egiten badio, agintariek proiektuaren bideragarritasuna berriz aztertu beharko lukete epe luzera. Egoera horrek Guggenheimek eragin litzakeen gizarte-, ekonomia- eta ingurumen-inpaktuen berrikuspen sakona ekarriko luke, eta horrek funtsezko doikuntzak egitea edo proposamena bertan behera uztea ekar lezake.
Egungo egoerak iradokitzen du inplikatutako taldeen arteko polarizazioak gora egiten jarraitzen duela, eta proiektuaren etorkizuna erabaki politikoen eta presio sozialaren araberakoa izango dela, gatazkaren bilakaeran faktore erabakigarria izaten jarraitzen baitu.
==Ondorioak ==
Urdaibairen garrantzia neurrigabea da, Euskadiko biosfera bakarra baita. Beraz, Guggenheim Urdaibairena bezalako proiektu bat kudeatzea zaila da, garapen ekonomikoa eta kulturala eta iraunkortasunaren arteko oreka aurkitzea oso zaila baita. Proiektu honek kontrario handiak izan ditu eta ditu, hala nola talde ekologistak, auzo-erakundeak eta alderdi politiko batzuk, baina egia da, baita ere, hainbat eragilek babestu dituela, hala nola inguruko bizilagun batzuek, Guggenheim elkarteak eta EAJk eta PSEk.
Hain gai konplexua izanik toki-, eskualde- eta mundu-ikuspegiak integratuko dituzten konponbideak bilatu behar dira eta elkarrizketaren eta herritarren parte-hartzearen balioa proiektuei buruzko erabakiak hartzean kontuan izan behar dira.
2024ko urriaren 19an egindako manifestazio handi samar baten ondorioz, erakundeek esan zuten Guggenheim Urdaibairi buruzko "entzute eta elkarrizketa" prozesu bat irekiko zutela datozen asteetan, hala adierazi du Ibone Bengoetxea Kultura eta Hizkuntza Politikako sailburuak. Eusko Jaurlaritzako arduradunak aitortu du orain arte ez dutela proiektu hori herritarrekin kontrastatu, eta ezinbestekotzat jotzen dutela. Bestalde, EH Bilduk Eusko Legebiltzarrean galdetu zuen ea entzuketa eta elkarrizketa prozesu hori loteslea izango ote zen, eta ea prest ote zegoen proiektua eteteko, herritarrak ados ez bazeuden.
Gatazka hau zabalpena eta idartzea puntu batean dago; izan ere, protesta-zikloak oso berriak dira eta jarraitu egiten dute eta elkarrizketa-bideak orain ireki dira; beraz, zaila da gatazka hori nola konponduko den ondorioztatzea. Tarroweko parabolan gatazka gailurrera iritsi gabe jar genezake, ekintza kolektiboa areagotzeko eta hedatzeko fasean. Gainera Protesta zikloak aldaketa sozial eta politikorako inflexio uneak dira, baina bestelako dinamikekin (alderdi politikoen jarduna, politika instituzionala, ...) uztartuak egon ohi dira.
== Erreferentziak ==
rlll4luwafo3p55samoazmyc3c50omv
Marcelo Azkarraga Palmeroren lehen gobernua
0
1214560
9975768
9974590
2024-11-20T22:08:00Z
81.9.210.37
9975768
wikitext
text/x-wiki
{{erreferentzia falta}}
{{Gobernu infotaula|abizena=Azkarraga I|nagusi=Espainiako Ministroen Kontseilua|irudi=Marcelo Azcárraga por Kaulak.png|logoa=Flag of Spain (1785–1873, 1875–1931).svg|lehendakari=[[Marcelo Azkarraga Palmero]]|hurrengoa izena=Sagasta IX|hurrengoa=Práxedes Mateo Sagastaren bederatzigarren gobernua|aurrekoa izena=Cánovas del Castillo VII|aurrekoa=Antonio Cánovas del Castilloren zazpigarren gobernua|sorrera=19897ko abuztuaren 8a|iraupena=57|bukaera=1897ko urriaren 4a|kontseilariak=9}}
'''Marcelo Azcárraga Palmeroren lehen gobernua''', 1897ko abuztutik urrira arte, laburra baina esanguratsua izan zen. 1897ko abuztuaren 8an hartu zuen [[Ministroen Kontseilu]]<nowiki/>ko [[Zerrenda:Espainiako presidenteak|presidentzia]], [[Antonio Cánovas del Castillo]]<nowiki/>ren [[Cánovas del Castilloren erailketa|erailketa]]<nowiki/>ren ondoren. Bere agintaldian, Azcárraga egonkortasun politikoari eustean eta Canovasen heriotzaren ondorengo trantsizioa kudeatzean zentratu zen. Bere gobernua 1897ko urriaren 4an amaitu zen, [[Práxedes Mateo Sagasta]]<nowiki/>k ordezkatu zuenean.
== Kabinetea ==
{| class="wikitable"
|+'''Ministroen Kontseilua, 1897ko abuztuaren 8a – urriaren 4a'''
!'''Funtzioa'''
!Margolana
!Izena eta abizenak
!Denbora
|-
| rowspan="2" |'''[[Ministroen Kontseilu]]<nowiki/>ko [[Zerrenda:Espainiako presidenteak|presidentea]]'''
| rowspan="3" |[[Fitxategi:Marcelo_Azcárraga_por_Kaulak.png|91x91px]]
| rowspan="3" |'''[[Marcelo Azkarraga Palmero]]'''
|1897ko abuztuaren 8a – abuztuaren 21a <small>(bitarteko)</small>
|-
|1897ko abuztuaren 21a – urriaren 4a
|-
|'''Gerra ministroa'''
| rowspan="8" |1897ko abuztuaren 8a – urriaren 4a
|-
|'''[[Espainiako Barne Arazoetako Ministerioa|Agintaritza ministroa]]'''
|[[Fitxategi:Fernando_Cos-Gayón,_ministro_de_Hacienda_(Ministerio_de_Hacienda_de_España).jpg|108x108px]]
|'''Fernando Cos-Gayón'''
|-
|'''Estatu ministroa'''
|[[Fitxategi:Carlos_O'Donnell_1903_(cropped).jpg|105x105px]]
|'''Carlos O'Donnell'''
|-
|'''Itsas Armada ministroa'''
|[[Fitxategi:José_María_Beranger,_en_La_Ilustración_de_Madrid.jpg|104x104px]]
|'''José María Beranger'''
|-
|'''Itsasoz haraindiko ministroa'''
|[[Fitxategi:Tomás Castellano Villarroya, ministro de Ultramar (Museo del Prado).jpg|80px]]
|'''Tomás Castellano Villarroya'''
|-
|'''Ogasun ministroa'''
|[[Fitxategi:1896-06-27, Blanco y Negro, Juan Navarro Reverter, Alviach (cropped).jpg|80px]]
|'''Juan Navarro Reverter'''
|-
|'''[[Espainiako Justizia Ministerioa|Grazia eta Justizia ministroa]]'''
|[[Fitxategi:Manuel Aguirre de Tejada, conde de Tejada de Valdeosera (Palacio del Senado de España).jpg|80px]]
|'''Manuel Aguirre de Tejada'''
|-
|'''[[Espainiako Sustapen Ministerioa|Sustapen ministroa]]'''
|[[Fitxategi:Aureliano Linares Rivas (La Ilustración Española y Americana, 1883) (cropped).jpg|80px]]
|'''Aureliano Linares Rivas'''
|}
== Kanpo estekak ==
{{Autoritate kontrola}}
tixcxo9ziw6a5el1j16gz9zj19fhoz2
Wikipedia:Ongietorri erregistroa/2024/11/20
4
1214563
9974660
9974627
2024-11-20T12:33:40Z
LainobeltzBot
90204
Bot-a: Erregistroa eguneratzen
9974660
wikitext
text/x-wiki
{|border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #bfcda5; border: 1px #b6fd2c solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
!Lankide
!Ekarpenak
{{WLE|user=1899Guardamar|contribs=0}}
{{WLE|user=DraegerChem|contribs=0}}
{{WLE|user=%D0%9D%D0%B0%D0%B4%D1%96%D1%8F_%D0%9B%D1%96|contribs=0}}
{{WLE|user=ConLentitudPoderosa|contribs=0}}
{{WLE|user=Craziestofthecma|contribs=0}}
{{WLE|user=All%26allsystem|contribs=0}}
{{WLE|user=Sasamichi|contribs=0}}
{{WLE|user=Motherfan101|contribs=0}}
{{WLE|user=Peiorodriguez079|contribs=0}}
{{WLE|user=Oierarri1|contribs=0}}
{{WLE|user=Sustraiak9|contribs=0}}
{{WLE|user=Tozetarrak|contribs=0}}
{{WLE|user=NoLightsNoCameras|contribs=0}}
kz2ntopl9bt64w2l08r4hzmb8halmf0
9974672
9974660
2024-11-20T12:44:12Z
LainobeltzBot
90204
Bot-a: Erregistroa eguneratzen
9974672
wikitext
text/x-wiki
{|border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #bfcda5; border: 1px #b6fd2c solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
!Lankide
!Ekarpenak
{{WLE|user=1899Guardamar|contribs=0}}
{{WLE|user=DraegerChem|contribs=0}}
{{WLE|user=%D0%9D%D0%B0%D0%B4%D1%96%D1%8F_%D0%9B%D1%96|contribs=0}}
{{WLE|user=ConLentitudPoderosa|contribs=0}}
{{WLE|user=Craziestofthecma|contribs=0}}
{{WLE|user=All%26allsystem|contribs=0}}
{{WLE|user=Sasamichi|contribs=0}}
{{WLE|user=Motherfan101|contribs=0}}
{{WLE|user=Peiorodriguez079|contribs=0}}
{{WLE|user=Oierarri1|contribs=0}}
{{WLE|user=Sustraiak9|contribs=0}}
{{WLE|user=Tozetarrak|contribs=0}}
{{WLE|user=NoLightsNoCameras|contribs=0}}
{{WLE|user=Bizki|contribs=0}}
8slrfor5h30khb43m36z1tcnecoduil
9974699
9974672
2024-11-20T13:05:05Z
LainobeltzBot
90204
Bot-a: Erregistroa eguneratzen
9974699
wikitext
text/x-wiki
{|border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #bfcda5; border: 1px #b6fd2c solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
!Lankide
!Ekarpenak
{{WLE|user=1899Guardamar|contribs=0}}
{{WLE|user=DraegerChem|contribs=0}}
{{WLE|user=%D0%9D%D0%B0%D0%B4%D1%96%D1%8F_%D0%9B%D1%96|contribs=0}}
{{WLE|user=ConLentitudPoderosa|contribs=0}}
{{WLE|user=Craziestofthecma|contribs=0}}
{{WLE|user=All%26allsystem|contribs=0}}
{{WLE|user=Sasamichi|contribs=0}}
{{WLE|user=Motherfan101|contribs=0}}
{{WLE|user=Peiorodriguez079|contribs=0}}
{{WLE|user=Oierarri1|contribs=0}}
{{WLE|user=Sustraiak9|contribs=0}}
{{WLE|user=Tozetarrak|contribs=0}}
{{WLE|user=NoLightsNoCameras|contribs=0}}
{{WLE|user=Bizki|contribs=0}}
{{WLE|user=Nahiapapaia|contribs=0}}
t5u1n7je5w80vck9fd35eo5trwsqx5g
9974719
9974699
2024-11-20T13:15:34Z
LainobeltzBot
90204
Bot-a: Erregistroa eguneratzen
9974719
wikitext
text/x-wiki
{|border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #bfcda5; border: 1px #b6fd2c solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
!Lankide
!Ekarpenak
{{WLE|user=1899Guardamar|contribs=0}}
{{WLE|user=DraegerChem|contribs=0}}
{{WLE|user=%D0%9D%D0%B0%D0%B4%D1%96%D1%8F_%D0%9B%D1%96|contribs=0}}
{{WLE|user=ConLentitudPoderosa|contribs=0}}
{{WLE|user=Craziestofthecma|contribs=0}}
{{WLE|user=All%26allsystem|contribs=0}}
{{WLE|user=Sasamichi|contribs=0}}
{{WLE|user=Motherfan101|contribs=0}}
{{WLE|user=Peiorodriguez079|contribs=0}}
{{WLE|user=Oierarri1|contribs=0}}
{{WLE|user=Sustraiak9|contribs=0}}
{{WLE|user=Tozetarrak|contribs=0}}
{{WLE|user=NoLightsNoCameras|contribs=0}}
{{WLE|user=Bizki|contribs=0}}
{{WLE|user=Nahiapapaia|contribs=0}}
{{WLE|user=Limocanu|contribs=0}}
lm1thn8s8w4zaq5jslkek7s8qjfqy8q
9974746
9974719
2024-11-20T13:46:58Z
LainobeltzBot
90204
Bot-a: Erregistroa eguneratzen
9974746
wikitext
text/x-wiki
{|border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #bfcda5; border: 1px #b6fd2c solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
!Lankide
!Ekarpenak
{{WLE|user=1899Guardamar|contribs=0}}
{{WLE|user=DraegerChem|contribs=0}}
{{WLE|user=%D0%9D%D0%B0%D0%B4%D1%96%D1%8F_%D0%9B%D1%96|contribs=0}}
{{WLE|user=ConLentitudPoderosa|contribs=0}}
{{WLE|user=Craziestofthecma|contribs=0}}
{{WLE|user=All%26allsystem|contribs=0}}
{{WLE|user=Sasamichi|contribs=0}}
{{WLE|user=Motherfan101|contribs=0}}
{{WLE|user=Peiorodriguez079|contribs=0}}
{{WLE|user=Oierarri1|contribs=0}}
{{WLE|user=Sustraiak9|contribs=0}}
{{WLE|user=Tozetarrak|contribs=0}}
{{WLE|user=NoLightsNoCameras|contribs=0}}
{{WLE|user=Bizki|contribs=0}}
{{WLE|user=Nahiapapaia|contribs=0}}
{{WLE|user=Limocanu|contribs=0}}
{{WLE|user=Smallangryplanet|contribs=0}}
osp8xmfdcdwr121mpf6oeegm0wsliug
9975054
9974746
2024-11-20T14:18:33Z
LainobeltzBot
90204
Bot-a: Erregistroa eguneratzen
9975054
wikitext
text/x-wiki
{|border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #bfcda5; border: 1px #b6fd2c solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
!Lankide
!Ekarpenak
{{WLE|user=1899Guardamar|contribs=0}}
{{WLE|user=DraegerChem|contribs=0}}
{{WLE|user=%D0%9D%D0%B0%D0%B4%D1%96%D1%8F_%D0%9B%D1%96|contribs=0}}
{{WLE|user=ConLentitudPoderosa|contribs=0}}
{{WLE|user=Craziestofthecma|contribs=0}}
{{WLE|user=All%26allsystem|contribs=0}}
{{WLE|user=Sasamichi|contribs=0}}
{{WLE|user=Motherfan101|contribs=0}}
{{WLE|user=Peiorodriguez079|contribs=0}}
{{WLE|user=Oierarri1|contribs=0}}
{{WLE|user=Sustraiak9|contribs=0}}
{{WLE|user=Tozetarrak|contribs=0}}
{{WLE|user=NoLightsNoCameras|contribs=0}}
{{WLE|user=Bizki|contribs=0}}
{{WLE|user=Nahiapapaia|contribs=0}}
{{WLE|user=Limocanu|contribs=0}}
{{WLE|user=Smallangryplanet|contribs=0}}
{{WLE|user=EmmaR24|contribs=0}}
{{WLE|user=Eliaskw|contribs=0}}
nuau57sgvz4ny3m1utss5puuvcrrzzu
9975257
9975054
2024-11-20T14:29:16Z
LainobeltzBot
90204
Bot-a: Erregistroa eguneratzen
9975257
wikitext
text/x-wiki
{|border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #bfcda5; border: 1px #b6fd2c solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
!Lankide
!Ekarpenak
{{WLE|user=1899Guardamar|contribs=0}}
{{WLE|user=DraegerChem|contribs=0}}
{{WLE|user=%D0%9D%D0%B0%D0%B4%D1%96%D1%8F_%D0%9B%D1%96|contribs=0}}
{{WLE|user=ConLentitudPoderosa|contribs=0}}
{{WLE|user=Craziestofthecma|contribs=0}}
{{WLE|user=All%26allsystem|contribs=0}}
{{WLE|user=Sasamichi|contribs=0}}
{{WLE|user=Motherfan101|contribs=0}}
{{WLE|user=Peiorodriguez079|contribs=0}}
{{WLE|user=Oierarri1|contribs=0}}
{{WLE|user=Sustraiak9|contribs=0}}
{{WLE|user=Tozetarrak|contribs=0}}
{{WLE|user=NoLightsNoCameras|contribs=0}}
{{WLE|user=Bizki|contribs=0}}
{{WLE|user=Nahiapapaia|contribs=0}}
{{WLE|user=Limocanu|contribs=0}}
{{WLE|user=Smallangryplanet|contribs=0}}
{{WLE|user=EmmaR24|contribs=0}}
{{WLE|user=Eliaskw|contribs=0}}
{{WLE|user=%E7%BA%A2%E9%B9%A4|contribs=0}}
l9ixuq9h7uxv1f4re4s7ujx583vxxeb
9975297
9975257
2024-11-20T14:50:23Z
LainobeltzBot
90204
Bot-a: Erregistroa eguneratzen
9975297
wikitext
text/x-wiki
{|border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #bfcda5; border: 1px #b6fd2c solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
!Lankide
!Ekarpenak
{{WLE|user=1899Guardamar|contribs=0}}
{{WLE|user=DraegerChem|contribs=0}}
{{WLE|user=%D0%9D%D0%B0%D0%B4%D1%96%D1%8F_%D0%9B%D1%96|contribs=0}}
{{WLE|user=ConLentitudPoderosa|contribs=0}}
{{WLE|user=Craziestofthecma|contribs=0}}
{{WLE|user=All%26allsystem|contribs=0}}
{{WLE|user=Sasamichi|contribs=0}}
{{WLE|user=Motherfan101|contribs=0}}
{{WLE|user=Peiorodriguez079|contribs=0}}
{{WLE|user=Oierarri1|contribs=0}}
{{WLE|user=Sustraiak9|contribs=0}}
{{WLE|user=Tozetarrak|contribs=0}}
{{WLE|user=NoLightsNoCameras|contribs=0}}
{{WLE|user=Bizki|contribs=0}}
{{WLE|user=Nahiapapaia|contribs=0}}
{{WLE|user=Limocanu|contribs=0}}
{{WLE|user=Smallangryplanet|contribs=0}}
{{WLE|user=EmmaR24|contribs=0}}
{{WLE|user=Eliaskw|contribs=0}}
{{WLE|user=%E7%BA%A2%E9%B9%A4|contribs=0}}
{{WLE|user=Turtlecrown|contribs=0}}
{{WLE|user=Anes.brouard|contribs=1}}
c0yavv711nfcv2y4ncl2evyetw0l05y
9975307
9975297
2024-11-20T15:11:20Z
LainobeltzBot
90204
Bot-a: Erregistroa eguneratzen
9975307
wikitext
text/x-wiki
{|border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #bfcda5; border: 1px #b6fd2c solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
!Lankide
!Ekarpenak
{{WLE|user=1899Guardamar|contribs=0}}
{{WLE|user=DraegerChem|contribs=0}}
{{WLE|user=%D0%9D%D0%B0%D0%B4%D1%96%D1%8F_%D0%9B%D1%96|contribs=0}}
{{WLE|user=ConLentitudPoderosa|contribs=0}}
{{WLE|user=Craziestofthecma|contribs=0}}
{{WLE|user=All%26allsystem|contribs=0}}
{{WLE|user=Sasamichi|contribs=0}}
{{WLE|user=Motherfan101|contribs=0}}
{{WLE|user=Peiorodriguez079|contribs=0}}
{{WLE|user=Oierarri1|contribs=0}}
{{WLE|user=Sustraiak9|contribs=0}}
{{WLE|user=Tozetarrak|contribs=0}}
{{WLE|user=NoLightsNoCameras|contribs=0}}
{{WLE|user=Bizki|contribs=0}}
{{WLE|user=Nahiapapaia|contribs=0}}
{{WLE|user=Limocanu|contribs=0}}
{{WLE|user=Smallangryplanet|contribs=0}}
{{WLE|user=EmmaR24|contribs=0}}
{{WLE|user=Eliaskw|contribs=0}}
{{WLE|user=%E7%BA%A2%E9%B9%A4|contribs=0}}
{{WLE|user=Turtlecrown|contribs=0}}
{{WLE|user=Anes.brouard|contribs=1}}
{{WLE|user=Cesariogarbuno|contribs=0}}
2eyralq05wzpxs7c41nreb04th3q0bt
9975352
9975307
2024-11-20T16:14:07Z
LainobeltzBot
90204
Bot-a: Erregistroa eguneratzen
9975352
wikitext
text/x-wiki
{|border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #bfcda5; border: 1px #b6fd2c solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
!Lankide
!Ekarpenak
{{WLE|user=1899Guardamar|contribs=0}}
{{WLE|user=DraegerChem|contribs=0}}
{{WLE|user=%D0%9D%D0%B0%D0%B4%D1%96%D1%8F_%D0%9B%D1%96|contribs=0}}
{{WLE|user=ConLentitudPoderosa|contribs=0}}
{{WLE|user=Craziestofthecma|contribs=0}}
{{WLE|user=All%26allsystem|contribs=0}}
{{WLE|user=Sasamichi|contribs=0}}
{{WLE|user=Motherfan101|contribs=0}}
{{WLE|user=Peiorodriguez079|contribs=0}}
{{WLE|user=Oierarri1|contribs=0}}
{{WLE|user=Sustraiak9|contribs=0}}
{{WLE|user=Tozetarrak|contribs=0}}
{{WLE|user=NoLightsNoCameras|contribs=0}}
{{WLE|user=Bizki|contribs=0}}
{{WLE|user=Nahiapapaia|contribs=0}}
{{WLE|user=Limocanu|contribs=0}}
{{WLE|user=Smallangryplanet|contribs=0}}
{{WLE|user=EmmaR24|contribs=0}}
{{WLE|user=Eliaskw|contribs=0}}
{{WLE|user=%E7%BA%A2%E9%B9%A4|contribs=0}}
{{WLE|user=Turtlecrown|contribs=0}}
{{WLE|user=Anes.brouard|contribs=1}}
{{WLE|user=Cesariogarbuno|contribs=0}}
{{WLE|user=Lomomolomolo|contribs=0}}
lv56nwqqxok4ou4qpt0936r19j1ksq8
9975365
9975352
2024-11-20T16:35:05Z
LainobeltzBot
90204
Bot-a: Erregistroa eguneratzen
9975365
wikitext
text/x-wiki
{|border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #bfcda5; border: 1px #b6fd2c solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
!Lankide
!Ekarpenak
{{WLE|user=1899Guardamar|contribs=0}}
{{WLE|user=DraegerChem|contribs=0}}
{{WLE|user=%D0%9D%D0%B0%D0%B4%D1%96%D1%8F_%D0%9B%D1%96|contribs=0}}
{{WLE|user=ConLentitudPoderosa|contribs=0}}
{{WLE|user=Craziestofthecma|contribs=0}}
{{WLE|user=All%26allsystem|contribs=0}}
{{WLE|user=Sasamichi|contribs=0}}
{{WLE|user=Motherfan101|contribs=0}}
{{WLE|user=Peiorodriguez079|contribs=0}}
{{WLE|user=Oierarri1|contribs=0}}
{{WLE|user=Sustraiak9|contribs=0}}
{{WLE|user=Tozetarrak|contribs=0}}
{{WLE|user=NoLightsNoCameras|contribs=0}}
{{WLE|user=Bizki|contribs=0}}
{{WLE|user=Nahiapapaia|contribs=0}}
{{WLE|user=Limocanu|contribs=0}}
{{WLE|user=Smallangryplanet|contribs=0}}
{{WLE|user=EmmaR24|contribs=0}}
{{WLE|user=Eliaskw|contribs=0}}
{{WLE|user=%E7%BA%A2%E9%B9%A4|contribs=0}}
{{WLE|user=Turtlecrown|contribs=0}}
{{WLE|user=Anes.brouard|contribs=1}}
{{WLE|user=Cesariogarbuno|contribs=0}}
{{WLE|user=Lomomolomolo|contribs=0}}
{{WLE|user=Ctrav2005|contribs=0}}
jxxn34f061ovi3dmv1eofrr1y2hwk6j
9975398
9975365
2024-11-20T16:45:37Z
LainobeltzBot
90204
Bot-a: Erregistroa eguneratzen
9975398
wikitext
text/x-wiki
{|border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #bfcda5; border: 1px #b6fd2c solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
!Lankide
!Ekarpenak
{{WLE|user=1899Guardamar|contribs=0}}
{{WLE|user=DraegerChem|contribs=0}}
{{WLE|user=%D0%9D%D0%B0%D0%B4%D1%96%D1%8F_%D0%9B%D1%96|contribs=0}}
{{WLE|user=ConLentitudPoderosa|contribs=0}}
{{WLE|user=Craziestofthecma|contribs=0}}
{{WLE|user=All%26allsystem|contribs=0}}
{{WLE|user=Sasamichi|contribs=0}}
{{WLE|user=Motherfan101|contribs=0}}
{{WLE|user=Peiorodriguez079|contribs=0}}
{{WLE|user=Oierarri1|contribs=0}}
{{WLE|user=Sustraiak9|contribs=0}}
{{WLE|user=Tozetarrak|contribs=0}}
{{WLE|user=NoLightsNoCameras|contribs=0}}
{{WLE|user=Bizki|contribs=0}}
{{WLE|user=Nahiapapaia|contribs=0}}
{{WLE|user=Limocanu|contribs=0}}
{{WLE|user=Smallangryplanet|contribs=0}}
{{WLE|user=EmmaR24|contribs=0}}
{{WLE|user=Eliaskw|contribs=0}}
{{WLE|user=%E7%BA%A2%E9%B9%A4|contribs=0}}
{{WLE|user=Turtlecrown|contribs=0}}
{{WLE|user=Anes.brouard|contribs=1}}
{{WLE|user=Cesariogarbuno|contribs=0}}
{{WLE|user=Lomomolomolo|contribs=0}}
{{WLE|user=Ctrav2005|contribs=0}}
{{WLE|user=Swendo|contribs=0}}
pnakc2mwcfcs8j1auzfub13i7fpid44
9975407
9975398
2024-11-20T17:27:30Z
LainobeltzBot
90204
Bot-a: Erregistroa eguneratzen
9975407
wikitext
text/x-wiki
{|border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #bfcda5; border: 1px #b6fd2c solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
!Lankide
!Ekarpenak
{{WLE|user=1899Guardamar|contribs=0}}
{{WLE|user=DraegerChem|contribs=0}}
{{WLE|user=%D0%9D%D0%B0%D0%B4%D1%96%D1%8F_%D0%9B%D1%96|contribs=0}}
{{WLE|user=ConLentitudPoderosa|contribs=0}}
{{WLE|user=Craziestofthecma|contribs=0}}
{{WLE|user=All%26allsystem|contribs=0}}
{{WLE|user=Sasamichi|contribs=0}}
{{WLE|user=Motherfan101|contribs=0}}
{{WLE|user=Peiorodriguez079|contribs=0}}
{{WLE|user=Oierarri1|contribs=0}}
{{WLE|user=Sustraiak9|contribs=0}}
{{WLE|user=Tozetarrak|contribs=0}}
{{WLE|user=NoLightsNoCameras|contribs=0}}
{{WLE|user=Bizki|contribs=0}}
{{WLE|user=Nahiapapaia|contribs=0}}
{{WLE|user=Limocanu|contribs=0}}
{{WLE|user=Smallangryplanet|contribs=0}}
{{WLE|user=EmmaR24|contribs=0}}
{{WLE|user=Eliaskw|contribs=0}}
{{WLE|user=%E7%BA%A2%E9%B9%A4|contribs=0}}
{{WLE|user=Turtlecrown|contribs=0}}
{{WLE|user=Anes.brouard|contribs=1}}
{{WLE|user=Cesariogarbuno|contribs=0}}
{{WLE|user=Lomomolomolo|contribs=0}}
{{WLE|user=Ctrav2005|contribs=0}}
{{WLE|user=Swendo|contribs=0}}
{{WLE|user=JAC_Esquire|contribs=0}}
3b6f5mobanooguwtchon2w6hl9vqzus
9975433
9975407
2024-11-20T18:19:49Z
LainobeltzBot
90204
Bot-a: Erregistroa eguneratzen
9975433
wikitext
text/x-wiki
{|border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #bfcda5; border: 1px #b6fd2c solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
!Lankide
!Ekarpenak
{{WLE|user=1899Guardamar|contribs=0}}
{{WLE|user=DraegerChem|contribs=0}}
{{WLE|user=%D0%9D%D0%B0%D0%B4%D1%96%D1%8F_%D0%9B%D1%96|contribs=0}}
{{WLE|user=ConLentitudPoderosa|contribs=0}}
{{WLE|user=Craziestofthecma|contribs=0}}
{{WLE|user=All%26allsystem|contribs=0}}
{{WLE|user=Sasamichi|contribs=0}}
{{WLE|user=Motherfan101|contribs=0}}
{{WLE|user=Peiorodriguez079|contribs=0}}
{{WLE|user=Oierarri1|contribs=0}}
{{WLE|user=Sustraiak9|contribs=0}}
{{WLE|user=Tozetarrak|contribs=0}}
{{WLE|user=NoLightsNoCameras|contribs=0}}
{{WLE|user=Bizki|contribs=0}}
{{WLE|user=Nahiapapaia|contribs=0}}
{{WLE|user=Limocanu|contribs=0}}
{{WLE|user=Smallangryplanet|contribs=0}}
{{WLE|user=EmmaR24|contribs=0}}
{{WLE|user=Eliaskw|contribs=0}}
{{WLE|user=%E7%BA%A2%E9%B9%A4|contribs=0}}
{{WLE|user=Turtlecrown|contribs=0}}
{{WLE|user=Anes.brouard|contribs=1}}
{{WLE|user=Cesariogarbuno|contribs=0}}
{{WLE|user=Lomomolomolo|contribs=0}}
{{WLE|user=Ctrav2005|contribs=0}}
{{WLE|user=Swendo|contribs=0}}
{{WLE|user=JAC_Esquire|contribs=0}}
{{WLE|user=Druvari|contribs=0}}
nwpz77p5gd7kd25vn1ul2t39nxy9j7l
9975581
9975433
2024-11-20T19:22:35Z
LainobeltzBot
90204
Bot-a: Erregistroa eguneratzen
9975581
wikitext
text/x-wiki
{|border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #bfcda5; border: 1px #b6fd2c solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
!Lankide
!Ekarpenak
{{WLE|user=1899Guardamar|contribs=0}}
{{WLE|user=DraegerChem|contribs=0}}
{{WLE|user=%D0%9D%D0%B0%D0%B4%D1%96%D1%8F_%D0%9B%D1%96|contribs=0}}
{{WLE|user=ConLentitudPoderosa|contribs=0}}
{{WLE|user=Craziestofthecma|contribs=0}}
{{WLE|user=All%26allsystem|contribs=0}}
{{WLE|user=Sasamichi|contribs=0}}
{{WLE|user=Motherfan101|contribs=0}}
{{WLE|user=Peiorodriguez079|contribs=0}}
{{WLE|user=Oierarri1|contribs=0}}
{{WLE|user=Sustraiak9|contribs=0}}
{{WLE|user=Tozetarrak|contribs=0}}
{{WLE|user=NoLightsNoCameras|contribs=0}}
{{WLE|user=Bizki|contribs=0}}
{{WLE|user=Nahiapapaia|contribs=0}}
{{WLE|user=Limocanu|contribs=0}}
{{WLE|user=Smallangryplanet|contribs=0}}
{{WLE|user=EmmaR24|contribs=0}}
{{WLE|user=Eliaskw|contribs=0}}
{{WLE|user=%E7%BA%A2%E9%B9%A4|contribs=0}}
{{WLE|user=Turtlecrown|contribs=0}}
{{WLE|user=Anes.brouard|contribs=1}}
{{WLE|user=Cesariogarbuno|contribs=0}}
{{WLE|user=Lomomolomolo|contribs=0}}
{{WLE|user=Ctrav2005|contribs=0}}
{{WLE|user=Swendo|contribs=0}}
{{WLE|user=JAC_Esquire|contribs=0}}
{{WLE|user=Druvari|contribs=0}}
{{WLE|user=STRAJKA|contribs=0}}
aq71okuom717vja477pm4n26v1rhj35
9975634
9975581
2024-11-20T20:14:55Z
LainobeltzBot
90204
Bot-a: Erregistroa eguneratzen
9975634
wikitext
text/x-wiki
{|border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #bfcda5; border: 1px #b6fd2c solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
!Lankide
!Ekarpenak
{{WLE|user=1899Guardamar|contribs=0}}
{{WLE|user=DraegerChem|contribs=0}}
{{WLE|user=%D0%9D%D0%B0%D0%B4%D1%96%D1%8F_%D0%9B%D1%96|contribs=0}}
{{WLE|user=ConLentitudPoderosa|contribs=0}}
{{WLE|user=Craziestofthecma|contribs=0}}
{{WLE|user=All%26allsystem|contribs=0}}
{{WLE|user=Sasamichi|contribs=0}}
{{WLE|user=Motherfan101|contribs=0}}
{{WLE|user=Peiorodriguez079|contribs=0}}
{{WLE|user=Oierarri1|contribs=0}}
{{WLE|user=Sustraiak9|contribs=0}}
{{WLE|user=Tozetarrak|contribs=0}}
{{WLE|user=NoLightsNoCameras|contribs=0}}
{{WLE|user=Bizki|contribs=0}}
{{WLE|user=Nahiapapaia|contribs=0}}
{{WLE|user=Limocanu|contribs=0}}
{{WLE|user=Smallangryplanet|contribs=0}}
{{WLE|user=EmmaR24|contribs=0}}
{{WLE|user=Eliaskw|contribs=0}}
{{WLE|user=%E7%BA%A2%E9%B9%A4|contribs=0}}
{{WLE|user=Turtlecrown|contribs=0}}
{{WLE|user=Anes.brouard|contribs=1}}
{{WLE|user=Cesariogarbuno|contribs=0}}
{{WLE|user=Lomomolomolo|contribs=0}}
{{WLE|user=Ctrav2005|contribs=0}}
{{WLE|user=Swendo|contribs=0}}
{{WLE|user=JAC_Esquire|contribs=0}}
{{WLE|user=Druvari|contribs=0}}
{{WLE|user=STRAJKA|contribs=0}}
{{WLE|user=%D0%9A%D1%80%D1%83%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%BA|contribs=0}}
cnm13xv922ng9pec1go743iadizuf3w
9975684
9975634
2024-11-20T20:46:20Z
LainobeltzBot
90204
Bot-a: Erregistroa eguneratzen
9975684
wikitext
text/x-wiki
{|border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #bfcda5; border: 1px #b6fd2c solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
!Lankide
!Ekarpenak
{{WLE|user=1899Guardamar|contribs=0}}
{{WLE|user=DraegerChem|contribs=0}}
{{WLE|user=%D0%9D%D0%B0%D0%B4%D1%96%D1%8F_%D0%9B%D1%96|contribs=0}}
{{WLE|user=ConLentitudPoderosa|contribs=0}}
{{WLE|user=Craziestofthecma|contribs=0}}
{{WLE|user=All%26allsystem|contribs=0}}
{{WLE|user=Sasamichi|contribs=0}}
{{WLE|user=Motherfan101|contribs=0}}
{{WLE|user=Peiorodriguez079|contribs=0}}
{{WLE|user=Oierarri1|contribs=0}}
{{WLE|user=Sustraiak9|contribs=0}}
{{WLE|user=Tozetarrak|contribs=0}}
{{WLE|user=NoLightsNoCameras|contribs=0}}
{{WLE|user=Bizki|contribs=0}}
{{WLE|user=Nahiapapaia|contribs=0}}
{{WLE|user=Limocanu|contribs=0}}
{{WLE|user=Smallangryplanet|contribs=0}}
{{WLE|user=EmmaR24|contribs=0}}
{{WLE|user=Eliaskw|contribs=0}}
{{WLE|user=%E7%BA%A2%E9%B9%A4|contribs=0}}
{{WLE|user=Turtlecrown|contribs=0}}
{{WLE|user=Anes.brouard|contribs=1}}
{{WLE|user=Cesariogarbuno|contribs=0}}
{{WLE|user=Lomomolomolo|contribs=0}}
{{WLE|user=Ctrav2005|contribs=0}}
{{WLE|user=Swendo|contribs=0}}
{{WLE|user=JAC_Esquire|contribs=0}}
{{WLE|user=Druvari|contribs=0}}
{{WLE|user=STRAJKA|contribs=0}}
{{WLE|user=%D0%9A%D1%80%D1%83%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%BA|contribs=0}}
{{WLE|user=Magus36912|contribs=0}}
jfhcn2kr9kfhe5yvmisvizsd9gj8fjo
9975704
9975684
2024-11-20T20:56:51Z
LainobeltzBot
90204
Bot-a: Erregistroa eguneratzen
9975704
wikitext
text/x-wiki
{|border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #bfcda5; border: 1px #b6fd2c solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
!Lankide
!Ekarpenak
{{WLE|user=1899Guardamar|contribs=0}}
{{WLE|user=DraegerChem|contribs=0}}
{{WLE|user=%D0%9D%D0%B0%D0%B4%D1%96%D1%8F_%D0%9B%D1%96|contribs=0}}
{{WLE|user=ConLentitudPoderosa|contribs=0}}
{{WLE|user=Craziestofthecma|contribs=0}}
{{WLE|user=All%26allsystem|contribs=0}}
{{WLE|user=Sasamichi|contribs=0}}
{{WLE|user=Motherfan101|contribs=0}}
{{WLE|user=Peiorodriguez079|contribs=0}}
{{WLE|user=Oierarri1|contribs=0}}
{{WLE|user=Sustraiak9|contribs=0}}
{{WLE|user=Tozetarrak|contribs=0}}
{{WLE|user=NoLightsNoCameras|contribs=0}}
{{WLE|user=Bizki|contribs=0}}
{{WLE|user=Nahiapapaia|contribs=0}}
{{WLE|user=Limocanu|contribs=0}}
{{WLE|user=Smallangryplanet|contribs=0}}
{{WLE|user=EmmaR24|contribs=0}}
{{WLE|user=Eliaskw|contribs=0}}
{{WLE|user=%E7%BA%A2%E9%B9%A4|contribs=0}}
{{WLE|user=Turtlecrown|contribs=0}}
{{WLE|user=Anes.brouard|contribs=1}}
{{WLE|user=Cesariogarbuno|contribs=0}}
{{WLE|user=Lomomolomolo|contribs=0}}
{{WLE|user=Ctrav2005|contribs=0}}
{{WLE|user=Swendo|contribs=0}}
{{WLE|user=JAC_Esquire|contribs=0}}
{{WLE|user=Druvari|contribs=0}}
{{WLE|user=STRAJKA|contribs=0}}
{{WLE|user=%D0%9A%D1%80%D1%83%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%BA|contribs=0}}
{{WLE|user=Magus36912|contribs=0}}
{{WLE|user=8lak3|contribs=0}}
2slobws50lw8gs98lmhyz45crocfvhz
9975809
9975704
2024-11-20T22:52:04Z
LainobeltzBot
90204
Bot-a: Erregistroa eguneratzen
9975809
wikitext
text/x-wiki
{|border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #bfcda5; border: 1px #b6fd2c solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
!Lankide
!Ekarpenak
{{WLE|user=1899Guardamar|contribs=0}}
{{WLE|user=DraegerChem|contribs=0}}
{{WLE|user=%D0%9D%D0%B0%D0%B4%D1%96%D1%8F_%D0%9B%D1%96|contribs=0}}
{{WLE|user=ConLentitudPoderosa|contribs=0}}
{{WLE|user=Craziestofthecma|contribs=0}}
{{WLE|user=All%26allsystem|contribs=0}}
{{WLE|user=Sasamichi|contribs=0}}
{{WLE|user=Motherfan101|contribs=0}}
{{WLE|user=Peiorodriguez079|contribs=0}}
{{WLE|user=Oierarri1|contribs=0}}
{{WLE|user=Sustraiak9|contribs=0}}
{{WLE|user=Tozetarrak|contribs=0}}
{{WLE|user=NoLightsNoCameras|contribs=0}}
{{WLE|user=Bizki|contribs=0}}
{{WLE|user=Nahiapapaia|contribs=0}}
{{WLE|user=Limocanu|contribs=0}}
{{WLE|user=Smallangryplanet|contribs=0}}
{{WLE|user=EmmaR24|contribs=0}}
{{WLE|user=Eliaskw|contribs=0}}
{{WLE|user=%E7%BA%A2%E9%B9%A4|contribs=0}}
{{WLE|user=Turtlecrown|contribs=0}}
{{WLE|user=Anes.brouard|contribs=1}}
{{WLE|user=Cesariogarbuno|contribs=0}}
{{WLE|user=Lomomolomolo|contribs=0}}
{{WLE|user=Ctrav2005|contribs=0}}
{{WLE|user=Swendo|contribs=0}}
{{WLE|user=JAC_Esquire|contribs=0}}
{{WLE|user=Druvari|contribs=0}}
{{WLE|user=STRAJKA|contribs=0}}
{{WLE|user=%D0%9A%D1%80%D1%83%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%BA|contribs=0}}
{{WLE|user=Magus36912|contribs=0}}
{{WLE|user=8lak3|contribs=0}}
{{WLE|user=Hurstbergn|contribs=0}}
{{WLE|user=Icuasimp|contribs=0}}
togkp122snfxqlq1v5r9t6jjv6z5x4e
Russula raoultii
0
1214570
9975221
9974323
2024-11-20T14:27:24Z
Zorion
44278
9975221
wikitext
text/x-wiki
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Russula raoultii''''' ''[[Russulaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref>
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Russula ochroleuca var. raoultii'', ''Russula emetica f. raoultii''.
== Deskribapena ==
'''Kapela:''' 3 eta 6 cm bitarteko diametrokoa, mamitsua baina oso hauskorra, ganbiletik zabaldura, lobulatua, mintzezko ertza, uhindua, neurriz ildaskatua edo tuberkulatua helduaroan. Kapelaren azala erdialderaino bereiz daitekeena, hezea eta distiratsua, krema-horixka kolorekoa horixka-limoi kolorekoa edo krema-boli kolorekoa, baina tonu zurixketara edo zitrinoetara gogor koloregabetzen da.
'''Orriak:''' Oinarekin bat egitean biribilduak, kamutsak, zabal, eta orrien artean zain nabariekin, hasieran zuriak, gero krema antzeko kolorekoak edo boli kolorekoak.
'''Hanka:''' 2 eta 5 cm bitarteko garaierakoa eta 1 eta 2 cm bitarteko diametrokoa, zilindrikoa, satinatua eta distiratsua, latsa, zuria, manipulatzean edo gehiegizko hezetasunarekin ilundu egiten da.
'''Haragia:''' Urria eta oso hauskorra, zuria edo grisaxka samarra hezetasun gehiegirekin. Frutaren usainarekin, zapore min samarrekoa. Erreaktiboak. Guayaco-rekin bizkorra eta kementsua (G); sulfato ferroso-rekin laranja kolorea denborarekin intentsitatea hartzen du; Formol-arekin, arrosa zurbila.<ref>{{erreferentzia|abizena=Cetto, Bruno|urtea=1987|izenburua=Guia de los hongos de Europa|argitaletxea=Ediciones Omega, S. A. Barcelona|orrialdea=423|ISBN=84-282-0887-5 (T. 4). ISBN: 84-282-0538-8 (O.C.)|hizkuntza=Es}}</ref>
'''Etimologia:''' ''Russula'' hitza, russus-etik dator, gorriaren txikigarritik: apur bat gorrixka, kolore gorria dutelako Russula generoko espezie askok. ''Raoultii'' epitetoa pertsona izenetik dator.
== Jangarritasuna ==
Ez da jangarria.<ref>{{erreferentzia|argitaletxea=Aranzadi, zientzia elkartea|hizkuntza=Es}}</ref>
=== Nahasketa arriskua ===
Nahikoa Russula txikia da, beste espezie batzuekin nahas daitekeena.<ref>{{erreferentzia|urtea=1986|argitaletxea=AVM Asociacion Vallisoletana de Micologia 1986|hizkuntza=Es}}</ref>
== Sasoia eta lekua ==
Udan eta udazkenaren hasieran. Goroldioz estalitako leku hezeetan hazten da, pagoen eta haritzen azpian.<ref>{{erreferentzia|abizena=Velazquez Vergara José Ignacio, Suarez Gil Angela|urtea=2009|izenburua=Catalogo micológico|argitaletxea=Banco de setas|hizkuntza=Es}}</ref>
=== Banaketa eremua ===
Kanada, Ameriketako Estatu Batuak, Costa Rica, Europa, Errusia, Himalaiako eremua.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:Russula]]
[[Kategoria:Kanadako onddoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]]
[[Kategoria:Costa Ricako onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
[[Kategoria:Errusiako onddoak]]
[[Kategoria:Himalaiako eremuaren onddoak]]
irehg6dfctluch6wpf4izqddcml2a5k
Russula rubroalba
0
1214571
9975256
9974343
2024-11-20T14:29:08Z
Zorion
44278
9975256
wikitext
text/x-wiki
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Russula rubroalba''''' ''[[Russulaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref>
== Deskribapena ==
'''Kapela:''' Sendoa eta mamitsua, 6 eta 12 cm bitarteko diametrokoa, lehenik globo itxurakoa, gero ganbil deprimitua, amaieran irregularki lautua; ertza inkurbatua, pruina pixka batekin, uhindua. Kapelaren azala zertxobait likatsua eta distiratsua eguraldi hezean, matea eguraldi lehorrean, arrosa koloretik gorri-purpura kolorera, gorri-ardo kolorekoa ertzerantz, zuri-kremara koloregabetuz erdirantz, batzuetan ia guztiz krema-zurixka eta arrosaz tindatuta bakarrik ertzean.
'''Orriak:''' Sabeldunak, estu, oso hauskorrak, azpi-dekurrenteak, krema-horixka kolorekoak eta amaietan okre-horixkak esporengatik.
Orri dekurrenteak: Hanka ukitzeaz gain beherantz jarraitzen duten orriak.
'''Hanka:''' Zilindrikoa, laburra, sustraidun samarra, gaztetan sendoa eta gogorra, geroago leizetsu samarra, zimur finekin, zuria.
'''Haragia:''' Gogorra eta trinkoa, pikortsua, hauskorra, zuria, zapore gozokoa eta usain arinekoa.<ref>{{erreferentzia|abizena=Cetto, Bruno|urtea=1987|izenburua=Guia de los hongos de Europa|argitaletxea=Ediciones Omega, S. A. Barcelona|orrialdea=411|ISBN=84-282-0887-X (T. 4). ISBN: 84-282-0538-8 (O.C.)|hizkuntza=Es}}</ref>
'''Etimologia:''' Latinetik dator ''Russula'' hitza, russus-etik dator, gorriaren txikigarritik: apur bat gorrixka, kolore gorria dutelako ''Russula'' generoko espezie askok ''Rubroalba'' epitetoa bere koloreengatik du.
== Jangarritasuna ==
Jangarria.<ref>{{erreferentzia|abizena=Morales Pulido Juan, Carmona Perate José Julián|urtea=1981|argitaletxea=Sociedad Micologica Extremeña, Medalla de Extremadura 2019|hizkuntza=Es}}</ref>
=== Nahasketa arriskua ===
''Russula rubroalba'' espezieak, kapelaren azala ertzean arrosatik gorri-purpurara doan kolorekoa izaten du, eta erdirantz krema kolorez zikindua, orriak horiak.
== Sasoia eta lekua ==
Udazkenean eta udaberrian. Maiz eta ugari. Bakarrik edo taldeetan Baso hostoerorkorretan, batez ere ametzetan, artelatzetan eta arteetan.<ref>{{erreferentzia|argitaletxea=GN Granada natural|hizkuntza=Es}}</ref>
=== Banaketa eremua ===
Ameriketako Estatu Batuak, Europa, Errusia, Kaukasia, Benin, Kenya.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:Russula]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
[[Kategoria:Errusiako onddoak]]
[[Kategoria:Kaukasoko onddoak]]
[[Kategoria:Beningo onddoak]]
[[Kategoria:Kenyako onddoak]]
lid533cwvfueiy3aey485e1ypxbahm7
9975344
9975256
2024-11-20T16:09:05Z
Jose Angel Urquia Goitia
129751
9975344
wikitext
text/x-wiki
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Russula rubroalba''''' ''[[Russulaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref>
== Deskribapena ==
'''Kapela:''' Sendoa eta mamitsua, 6 eta 12 cm bitarteko diametrokoa, lehenik globo itxurakoa, gero ganbil deprimitua, amaieran irregularki lautua; ertza inkurbatua, pruina pixka batekin, uhindua. Kapelaren azala zertxobait likatsua eta distiratsua eguraldi hezean, matea eguraldi lehorrean, arrosa koloretik gorri-purpura kolorera, gorri-ardo kolorekoa ertzerantz, zuri-kremara koloregabetuz erdirantz, batzuetan ia guztiz krema-zurixka eta arrosaz tindatuta bakarrik ertzean.
'''Orriak:''' Sabeldunak, estu, oso hauskorrak, azpi-dekurrenteak, krema-horixka kolorekoak eta amaietan okre-horixkak esporengatik.
Orri dekurrenteak: Hanka ukitzeaz gain beherantz jarraitzen duten orriak.
'''Hanka:''' Zilindrikoa, laburra, sustraidun samarra, gaztetan sendoa eta gogorra, geroago leizetsu samarra, zimur finekin, zuria.
'''Haragia:''' Gogorra eta trinkoa, pikortsua, hauskorra, zuria, zapore gozokoa eta usain arinekoa.<ref>{{erreferentzia|abizena=Cetto, Bruno|urtea=1987|izenburua=Guia de los hongos de Europa|argitaletxea=Ediciones Omega, S. A. Barcelona|orrialdea=411|ISBN=84-282-0887-X (T. 4). ISBN: 84-282-0538-8 (O.C.)|hizkuntza=Es}}</ref>
'''Etimologia:''' Latinetik dator ''Russula'' hitza, russus-etik dator, gorriaren txikigarritik: apur bat gorrixka, kolore gorria dutelako ''Russula'' generoko espezie askok.''Rubroalba'' epitetoa bere koloreengatik du.
== Jangarritasuna ==
Jangarria.<ref>{{erreferentzia|abizena=Morales Pulido Juan, Carmona Perate José Julián|urtea=1981|argitaletxea=Sociedad Micologica Extremeña, Medalla de Extremadura 2019|hizkuntza=Es}}</ref>
=== Nahasketa arriskua ===
''Russula rubroalba'' espezieak, kapelaren azala ertzean arrosatik gorri-purpurara doan kolorekoa izaten du, eta erdirantz krema kolorez zikindua, orriak horiak.
== Sasoia eta lekua ==
Udazkenean eta udaberrian. Maiz eta ugari. Bakarrik edo taldeetan Baso hostoerorkorretan, batez ere ametzetan, artelatzetan eta arteetan.<ref>{{erreferentzia|argitaletxea=GN Granada natural|hizkuntza=Es}}</ref>
=== Banaketa eremua ===
Ameriketako Estatu Batuak, Europa, Errusia, Kaukasia, Benin, Kenya.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:Russula]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
[[Kategoria:Errusiako onddoak]]
[[Kategoria:Kaukasoko onddoak]]
[[Kategoria:Beningo onddoak]]
[[Kategoria:Kenyako onddoak]]
ptg1tauhm8qc6zxj1v8ivznc8ma4jnd
Errekaldeberriko Familien Elkartea
0
1214588
9974659
9974489
2024-11-20T12:33:38Z
Rubenazkona
168035
Loturak gehitu dira.
9974659
wikitext
text/x-wiki
'''Errekaldeberriko Familien Elkartea''' 1960ko hamarkadan [[Bilbo|Bilboko]] [[Errekaldeberri]] auzoko biztanleak sortutako [[Gizarte-mugimendu|auzo-mugimendua]] da. 1966ko urriaren 25ean auzoko 18 bizilagun bildu ziren Familien Elkarte bat legeztatzeko idazkia eginez. [[Euskadiko Elkarteen Erregistroa|Euskadiko Elkarteen Erregistroaren]] arabera 1966ko azaroaren 28an inskribatu zen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Registros administrativos|argitaletxea=Iberoamericana Vervuert|orrialdeak=115–117|data=2024-12-31|url=http://dx.doi.org/10.31819/9783968695624-029|aldizkaria=Demografía de las lenguas|isbn=978-3-96869-562-4|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Bere lehenengo egoitza soziala auzoko Dominiken Komentuan izan zuen<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=BBPM Rekaldeberri. RECALDEBERRI. Historia y conflicto|hizkuntza=es|url=https://bilbaobizkaiapeoplesmuseum.com/portfolio-item/bbpm-rekaldeberri-historia-y-conflicto/|aldizkaria=Bilbao Bizkaia People's Museum|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Elkartearen sorrera borroka sozialen eta auzo-antolakuntzaren testuinguruan kokatzen da, [[protesta]] eta [[Ekintza zuzen|ekintza zuzenaren]] bitartez auzo eta bizi-baldintza duinak lortzeko helburua jarraituz.
== Testuingurua ==
=== Hirigintza Errekalden ===
XIX. mendearen amaiera eta XX.aren hasiera bitartean, [[Industrializazioa Euskal Herrian|industrializazioak]] bultzatutako [[Garapen ekonomiko|garapen ekonomikoaren]] eraginez Bilboko [[hirigintza]] bultzatu zenetik, langileak eta haien familiak [[Errekalde (Bilbo)|Errekalde]] bezalako hiriko inguru periferikoetan finkatu ziren. Urte haietan, 1927ko [[Bilboko Udal Memorandum|Bilboko Udal Memorandumaren]] arabera, [[Iturrigorri]] edo [[Larraskitu]] auzoak "landa-auzotzat" hartzen ziren<ref name=":0" />. Horrekin batera, [[Udal Estatistikako Boletin|Udal Estatistikako Boletinen]] arabera, obra berriko lizentziak areagotu egin ziren 1925 eta 1941 bitartean, [[Espainiako Gerra Zibila|Gerra Zibileko]] urteak kenduta.
1943an, administrazio [[Frankismo|frankistak]] ''Hiri Antolamenduko Plan Orokorra'' onartu zuen. Plan horren baitan, hurrengo hamarkadetako Errekaldeko hirigintzaren bilakaerak, "kontrolik gabeko garapena eskasa eta [[Espekulazio (ekonomia)|espekulatiboa]]" jasan zuen<ref name=":0" />.
=== Auzoko borrokak ===
==== Eskolen aldeko borroka ====
60ko hamarkadaren hasieratik, Errekaldeberriko herritarrak antolatzen hasi ziren auzorako eskola bat eskatuz. Hezkuntzarako eskubidea aldarrikatzen zuten eta uko egiten zioten ia ordubetez hirian desplazatu behar izateari eskubide hori gauzatzeko.
1962ko urtarrilean, auzotarren batzorde batek estatistika batzuk egin zituen, eta horien arabera, eskola-adinean zeuden haurren %26k "ez zuten inolako irakaspenik jasotzen"; gainera, "eskola-adinean zeuden haurren kopurua 4568koa" litzateke<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=BBPM Recaldeberri. El libro negro de Recaldeberri|hizkuntza=es|url=https://bilbaobizkaiapeoplesmuseum.com/portfolio-item/bbpm-recaldeberri-el-libro-negro-de-recaldeberri/|aldizkaria=Bilbao Bizkaia People's Museum|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Urte bereko urtarrilean eta otsailean, auzokideak [[Gobernadore zibil|Gobernadore Zibilarekin]], alkatearekin eta Madrilgo Lehen Hezkuntzako Zuzendaritza Nagusiarekin harremanetan jarri ziren. Hurrengo hilabeteetan, ikastetxeetarako joan-etorriak errazteko eta auzoan eskola bat eraikitzeko beharrari buruzko [[Negoziazio|negoziazioak]] jarraitu zuten. 1962ko azaroaren 10ean alkateordeak jakinarazi zien "eskola-eraikuntzak eta haien finantzaketa Aurrekontu Berezi baten barruan sartuko zirela, onartzeko zain" zeudenak momentu horretan<ref name=":1" />. Promesa horiek ez ziren inoiz bete.
Lau urte geroago, administrazioen inakzioa ikusita, auzoa berriro martxan jarri zen. 1966ko urtarrilean, estatistika berriak egin zituzten, ez bakarrik eskola-adinean zeuden haurrei buruz (2850 haur ez ziren inongo eskolatara joaten), baita eskoletara joaten ziren ikastetxeen baldintza materialei buruz ere. Baldintza horien artean zeuden osasun-baldintza eta ikasketa-material eskasak, berogailurik eza, aisialdirako leku eskasak; aipatzen da ganera, [[Uretamendi|Uretamendiko]] zentroan "garbiketa neskatoek egiten" dutela<ref name=":1" />.
Hurrengo urteetan negoziatzen jarraitu zuten, jarduteko borondaterik ez zuten administrazioen aurrean. Estatistika berriak egin ziren 1967ko uztailean, 1969ko martxoan (eskolatu gabeko haurrak 2129 ziren) eta 1971ko maiatzean. 1971ko maiatzean bertan, hainbat elkartetako ordezkariak Etxebizitzako Ministroarekin bildu ziren Bilbon. Urte bereko irailean "Eskola-eraikuntzen larrialdi-plana" aurkeztu zen, eta urrian eraikuntza-baimenak eman ziren<ref name=":1" />.
Auzo-borroka horren emaitza [[Larraskitu]], [[Uretamendi]], [[Artatzu Goikoa]], Elejabarri, La Campa eta [[Iturrigorri|Iturrigorri-Peñascal]] eskolen eraikuntza izan zen.
== Erreferentziak ==
qvgva93768lz3yf067iw42lu23gsvrw
9974689
9974659
2024-11-20T12:57:50Z
Rubenazkona
168035
Testuingurua gehitu da.
9974689
wikitext
text/x-wiki
'''Errekaldeberriko Familien Elkartea''' 1960ko hamarkadan [[Bilbo|Bilboko]] [[Errekaldeberri]] auzoko biztanleak sortutako [[Gizarte-mugimendu|auzo-mugimendua]] da. 1966ko urriaren 25ean auzoko 18 bizilagun bildu ziren Familien Elkarte bat legeztatzeko idazkia eginez. [[Euskadiko Elkarteen Erregistroa|Euskadiko Elkarteen Erregistroaren]] arabera 1966ko azaroaren 28an inskribatu zen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Registros administrativos|argitaletxea=Iberoamericana Vervuert|orrialdeak=115–117|data=2024-12-31|url=http://dx.doi.org/10.31819/9783968695624-029|aldizkaria=Demografía de las lenguas|isbn=978-3-96869-562-4|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Bere lehenengo egoitza soziala auzoko Dominiken Komentuan izan zuen<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=BBPM Rekaldeberri. RECALDEBERRI. Historia y conflicto|hizkuntza=es|url=https://bilbaobizkaiapeoplesmuseum.com/portfolio-item/bbpm-rekaldeberri-historia-y-conflicto/|aldizkaria=Bilbao Bizkaia People's Museum|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Elkartearen sorrera borroka sozialen eta auzo-antolakuntzaren testuinguruan kokatzen da, [[protesta]] eta [[Ekintza zuzen|ekintza zuzenaren]] bitartez auzo eta bizi-baldintza duinak lortzeko helburua jarraituz.
== Testuingurua ==
=== Hirigintza Errekalden ===
XIX. mendearen amaiera eta XX.aren hasiera bitartean, [[Industrializazioa Euskal Herrian|industrializazioak]] bultzatutako [[Garapen ekonomiko|garapen ekonomikoaren]] eraginez Bilboko [[hirigintza]] bultzatu zenetik, langileak eta haien familiak [[Errekalde (Bilbo)|Errekalde]] bezalako hiriko inguru periferikoetan finkatu ziren. Urte haietan, 1927ko [[Bilboko Udal Memorandum|Bilboko Udal Memorandumaren]] arabera, [[Iturrigorri]] edo [[Larraskitu]] auzoak "landa-auzotzat" hartzen ziren<ref name=":0" />. Horrekin batera, [[Udal Estatistikako Boletin|Udal Estatistikako Boletinen]] arabera, obra berriko lizentziak areagotu egin ziren 1925 eta 1941 bitartean, [[Espainiako Gerra Zibila|Gerra Zibileko]] urteak kenduta.
1943an, administrazio [[Frankismo|frankistak]] ''Hiri Antolamenduko Plan Orokorra'' onartu zuen. Plan horren baitan, hurrengo hamarkadetako Errekaldeko hirigintzaren bilakaerak, "kontrolik gabeko garapena eskasa eta [[Espekulazio (ekonomia)|espekulatiboa]]" jasan zuen<ref name=":0" />. Horren ondorioz, arazo larriak sortu ziren garraioan, ur-bilketa sisteman ([[Estolda|estolderian]]) eta zenbait eremutako sarbideetan.
Planifikatu gabeko hirigintzak eraginda, auzoko familiak bizi-baldintza egoera penagarrietan zeuden. Momentuko argazkiak islatzen duten bezala, argiztapen falta zituzten kaleak [[Zabortegi|zarbortegiak]] bilakatu ziren eta garraio bideetan errepide-zuloak aurkitzen ziren.
=== Auzoko borrokak ===
==== Eskolen aldeko borroka ====
60ko hamarkadaren hasieratik, Errekaldeberriko herritarrak antolatzen hasi ziren auzorako eskola bat eskatuz. Hezkuntzarako eskubidea aldarrikatzen zuten eta uko egiten zioten ia ordubetez hirian desplazatu behar izateari eskubide hori gauzatzeko.
1962ko urtarrilean, auzotarren batzorde batek estatistika batzuk egin zituen, eta horien arabera, eskola-adinean zeuden haurren %26k "ez zuten inolako irakaspenik jasotzen"; gainera, "eskola-adinean zeuden haurren kopurua 4568koa" litzateke<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=BBPM Recaldeberri. El libro negro de Recaldeberri|hizkuntza=es|url=https://bilbaobizkaiapeoplesmuseum.com/portfolio-item/bbpm-recaldeberri-el-libro-negro-de-recaldeberri/|aldizkaria=Bilbao Bizkaia People's Museum|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Urte bereko urtarrilean eta otsailean, auzokideak [[Gobernadore zibil|Gobernadore Zibilarekin]], alkatearekin eta Madrilgo Lehen Hezkuntzako Zuzendaritza Nagusiarekin harremanetan jarri ziren. Hurrengo hilabeteetan, ikastetxeetarako joan-etorriak errazteko eta auzoan eskola bat eraikitzeko beharrari buruzko [[Negoziazio|negoziazioak]] jarraitu zuten. 1962ko azaroaren 10ean alkateordeak jakinarazi zien "eskola-eraikuntzak eta haien finantzaketa Aurrekontu Berezi baten barruan sartuko zirela, onartzeko zain" zeudenak momentu horretan<ref name=":1" />. Promesa horiek ez ziren inoiz bete.
Lau urte geroago, administrazioen inakzioa ikusita, auzoa berriro martxan jarri zen. 1966ko urtarrilean, estatistika berriak egin zituzten, ez bakarrik eskola-adinean zeuden haurrei buruz (2850 haur ez ziren inongo eskolatara joaten), baita eskoletara joaten ziren ikastetxeen baldintza materialei buruz ere. Baldintza horien artean zeuden osasun-baldintza eta ikasketa-material eskasak, berogailurik eza, aisialdirako leku eskasak; aipatzen da ganera, [[Uretamendi|Uretamendiko]] zentroan "garbiketa neskatoek egiten" dutela<ref name=":1" />.
Hurrengo urteetan negoziatzen jarraitu zuten, jarduteko borondaterik ez zuten administrazioen aurrean. Estatistika berriak egin ziren 1967ko uztailean, 1969ko martxoan (eskolatu gabeko haurrak 2129 ziren) eta 1971ko maiatzean. 1971ko maiatzean bertan, hainbat elkartetako ordezkariak Etxebizitzako Ministroarekin bildu ziren Bilbon. Urte bereko irailean "Eskola-eraikuntzen larrialdi-plana" aurkeztu zen, eta urrian eraikuntza-baimenak eman ziren<ref name=":1" />.
Auzo-borroka horren emaitza [[Larraskitu]], [[Uretamendi]], [[Artatzu Goikoa]], Elejabarri, La Campa eta [[Iturrigorri|Iturrigorri-Peñascal]] eskolen eraikuntza izan zen.
== Erreferentziak ==
iwhciur7cd51fjewl7tsbg61fuhrm4q
9974696
9974689
2024-11-20T13:02:55Z
Rubenazkona
168035
Akatsak zuzendu dira.
9974696
wikitext
text/x-wiki
'''Errekaldeberriko Familien Elkartea''' 1960ko hamarkadan [[Bilbo|Bilboko]] [[Errekaldeberri]] auzoko biztanleak sortutako [[Gizarte-mugimendu|auzo-mugimendua]] da. 1966ko urriaren 25ean auzoko 18 bizilagun bildu ziren Familien Elkarte bat legeztatzeko idazkia eginez. [[Euskadiko Elkarteen Erregistroa|Euskadiko Elkarteen Erregistroaren]] arabera 1966ko azaroaren 28an inskribatu zen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Registros administrativos|argitaletxea=Iberoamericana Vervuert|orrialdeak=115–117|data=2024-12-31|url=http://dx.doi.org/10.31819/9783968695624-029|aldizkaria=Demografía de las lenguas|isbn=978-3-96869-562-4|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Bere lehenengo egoitza soziala auzoko Dominiken Komentuan izan zuen<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=BBPM Rekaldeberri. RECALDEBERRI. Historia y conflicto|hizkuntza=es|url=https://bilbaobizkaiapeoplesmuseum.com/portfolio-item/bbpm-rekaldeberri-historia-y-conflicto/|aldizkaria=Bilbao Bizkaia People's Museum|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Elkartearen sorrera borroka sozialen eta auzo-antolakuntzaren testuinguruan kokatzen da, [[protesta]] eta [[Ekintza zuzen|ekintza zuzenaren]] bitartez auzo eta bizi-baldintza duinak lortzeko helburua jarraituz.
== Testuingurua ==
=== Hirigintza Errekalden ===
XIX. mendearen amaiera eta XX.aren hasiera bitartean, [[Industrializazioa Euskal Herrian|industrializazioak]] bultzatutako [[Garapen ekonomiko|garapen ekonomikoaren]] eraginez Bilboko [[hirigintza]] bultzatu zenetik, langileak eta haien familiak [[Errekalde (Bilbo)|Errekalde]] bezalako hiriko inguru periferikoetan finkatu ziren. Urte haietan, 1927ko [[Bilboko Udal Memorandum|Bilboko Udal Memorandumaren]] arabera, [[Iturrigorri]] edo [[Larraskitu]] auzoak "landa-auzotzat" hartzen ziren<ref name=":0" />. Horrekin batera, [[Udal Estatistikako Boletin|Udal Estatistikako Boletinen]] arabera, obra berriko lizentziak areagotu egin ziren 1925 eta 1941 bitartean, [[Espainiako Gerra Zibila|Gerra Zibileko]] urteak kenduta.
1943an, administrazio [[Frankismo|frankistak]] ''Hiri Antolamenduko Plan Orokorra'' onartu zuen. Plan horren baitan, hurrengo hamarkadetako Errekaldeko hirigintzaren bilakaerak, "kontrolik gabeko garapena eskasa eta [[Espekulazio (ekonomia)|espekulatiboa]]" jasan zuen<ref name=":0" />. Horren ondorioz, arazo larriak sortu ziren garraioan, ur-bilketa sisteman ([[Estolda|estolderian]]) eta zenbait eremutako sarbideetan.
Planifikatu gabeko hirigintzak eraginda, auzoko familiak bizi-baldintza egoera penagarrietan zeuden. Momentuko argazkiak islatzen duten bezala, argiztapen falta zituzten kaleak [[Zabortegi|zarbortegiak]] bilakatu ziren eta garraio bideetan errepide-zuloak aurkitzen ziren.
=== Auzoko borrokak ===
==== Eskolen aldeko borroka ====
60ko hamarkadaren hasieratik, Errekaldeberriko herritarrak antolatzen hasi ziren hezkuntza zentroen falta salatuz eta auzorako eskola eraiketa eskatuz. Hezkuntzarako eskubidea aldarrikatzen zuten eta uko egiten zioten ia ordubetez hirian desplazatu behar izateari eskubide hori gauzatzeko.
1962ko urtarrilean, auzotarren batzorde batek estatistika batzuk egin zituen, eta horien arabera, eskola-adinean zeuden haurren %26k "ez zuten inolako irakaspenik jasotzen"; gainera, "eskola-adinean zeuden haurren kopurua 4568koa" litzateke<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=BBPM Recaldeberri. El libro negro de Recaldeberri|hizkuntza=es|url=https://bilbaobizkaiapeoplesmuseum.com/portfolio-item/bbpm-recaldeberri-el-libro-negro-de-recaldeberri/|aldizkaria=Bilbao Bizkaia People's Museum|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Urte bereko urtarrilean eta otsailean, auzokideak [[Gobernadore zibil|Gobernadore Zibilarekin]], alkatearekin eta Madrilgo Lehen Hezkuntzako Zuzendaritza Nagusiarekin harremanetan jarri ziren. Hurrengo hilabeteetan, ikastetxeetarako joan-etorriak errazteko eta auzoan eskola bat eraikitzeko beharrari buruzko [[Negoziazio|negoziazioak]] jarraitu zuten. 1962ko azaroaren 10ean alkateordeak jakinarazi zien "eskola-eraikuntzak eta haien finantzaketa Aurrekontu Berezi baten barruan sartuko zirela, onartzeko zain" zeudenak momentu horretan<ref name=":1" />. Promesa horiek ez ziren inoiz bete.
Lau urte geroago, administrazioen inakzioa ikusita, auzoa berriro martxan jarri zen. 1966ko urtarrilean, estatistika berriak egin zituzten, ez bakarrik eskola-adinean zeuden haurrei buruz (2850 haur ez ziren inongo eskolatara joaten), baita eskoletara joaten ziren ikastetxeen baldintza materialei buruz ere. Baldintza horien artean zeuden osasun-baldintza eta ikasketa-material eskasak, berogailurik eza, aisialdirako leku eskasak; aipatzen da ganera, [[Uretamendi|Uretamendiko]] zentroan "garbiketa neskatoek egiten" dutela<ref name=":1" />.
Hurrengo urteetan negoziatzen jarraitu zuten, jarduteko borondaterik ez zuten administrazioen aurrean. Estatistika berriak egin ziren 1967ko uztailean, 1969ko martxoan (eskolatu gabeko haurrak 2129 ziren) eta 1971ko maiatzean. 1971ko maiatzean bertan, hainbat elkartetako ordezkariak Etxebizitzako Ministroarekin bildu ziren Bilbon. Urte bereko irailean "Eskola-eraikuntzen larrialdi-plana" aurkeztu zen, eta urrian eraikuntza-baimenak eman ziren<ref name=":1" />.
Auzo-borroka horren emaitza [[Larraskitu]], [[Uretamendi]], [[Artatzu Goikoa]], Elejabarri, La Campa eta [[Iturrigorri|Iturrigorri-Peñascal]] eskolen eraikuntza izan zen.
== Erreferentziak ==
1sdsdfpyurvjkmpejp2a1gcw0l5o99v
9974727
9974696
2024-11-20T13:23:11Z
Rubenazkona
168035
Taula informatiboa gehitu da.
9974727
wikitext
text/x-wiki
{{Erakunde infotaula|izena=Errekaldeberriko Familien Elkartea|mota=Auzo protesta, mugimendu sozial|herrialdea=Bilbo, Euskal Herria|sorrera=1966|sorlekua=Errekaldeberri}}
'''Errekaldeberriko Familien Elkartea''' 1960ko hamarkadan [[Bilbo|Bilboko]] [[Errekaldeberri]] auzoko biztanleak sortutako [[Gizarte-mugimendu|auzo-mugimendua]] da. 1966ko urriaren 25ean auzoko 18 bizilagun bildu ziren Familien Elkarte bat legeztatzeko idazkia eginez. [[Euskadiko Elkarteen Erregistroa|Euskadiko Elkarteen Erregistroaren]] arabera 1966ko azaroaren 28an inskribatu zen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Registros administrativos|argitaletxea=Iberoamericana Vervuert|orrialdeak=115–117|data=2024-12-31|url=http://dx.doi.org/10.31819/9783968695624-029|aldizkaria=Demografía de las lenguas|isbn=978-3-96869-562-4|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Bere lehenengo egoitza soziala auzoko Dominiken Komentuan izan zuen<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=BBPM Rekaldeberri. RECALDEBERRI. Historia y conflicto|hizkuntza=es|url=https://bilbaobizkaiapeoplesmuseum.com/portfolio-item/bbpm-rekaldeberri-historia-y-conflicto/|aldizkaria=Bilbao Bizkaia People's Museum|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Elkartearen sorrera borroka sozialen eta auzo-antolakuntzaren testuinguruan kokatzen da, [[protesta]] eta [[Ekintza zuzen|ekintza zuzenaren]] bitartez auzo eta bizi-baldintza duinak lortzeko helburua jarraituz.
== Testuingurua ==
=== Hirigintza Errekalden ===
XIX. mendearen amaiera eta XX.aren hasiera bitartean, [[Industrializazioa Euskal Herrian|industrializazioak]] bultzatutako [[Garapen ekonomiko|garapen ekonomikoaren]] eraginez Bilboko [[hirigintza]] bultzatu zenetik, langileak eta haien familiak [[Errekalde (Bilbo)|Errekalde]] bezalako hiriko inguru periferikoetan finkatu ziren. Urte haietan, 1927ko [[Bilboko Udal Memorandum|Bilboko Udal Memorandumaren]] arabera, [[Iturrigorri]] edo [[Larraskitu]] auzoak "landa-auzotzat" hartzen ziren<ref name=":0" />. Horrekin batera, [[Udal Estatistikako Boletin|Udal Estatistikako Boletinen]] arabera, obra berriko lizentziak areagotu egin ziren 1925 eta 1941 bitartean, [[Espainiako Gerra Zibila|Gerra Zibileko]] urteak kenduta.
1943an, administrazio [[Frankismo|frankistak]] ''Hiri Antolamenduko Plan Orokorra'' onartu zuen. Plan horren baitan, hurrengo hamarkadetako Errekaldeko hirigintzaren bilakaerak, "kontrolik gabeko garapena eskasa eta [[Espekulazio (ekonomia)|espekulatiboa]]" jasan zuen<ref name=":0" />. Horren ondorioz, arazo larriak sortu ziren garraioan, ur-bilketa sisteman ([[Estolda|estolderian]]) eta zenbait eremutako sarbideetan.
Planifikatu gabeko hirigintzak eraginda, auzoko familiak bizi-baldintza egoera penagarrietan zeuden. Momentuko argazkiak islatzen duten bezala, argiztapen falta zituzten kaleak [[Zabortegi|zarbortegiak]] bilakatu ziren eta garraio bideetan errepide-zuloak aurkitzen ziren.
=== Auzoko borrokak ===
==== Eskolen aldeko borroka ====
60ko hamarkadaren hasieratik, Errekaldeberriko herritarrak antolatzen hasi ziren hezkuntza zentroen falta salatuz eta auzorako eskola eraiketa eskatuz. Hezkuntzarako eskubidea aldarrikatzen zuten eta uko egiten zioten ia ordubetez hirian desplazatu behar izateari eskubide hori gauzatzeko.
1962ko urtarrilean, auzotarren batzorde batek estatistika batzuk egin zituen, eta horien arabera, eskola-adinean zeuden haurren %26k "ez zuten inolako irakaspenik jasotzen"; gainera, "eskola-adinean zeuden haurren kopurua 4568koa" litzateke<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=BBPM Recaldeberri. El libro negro de Recaldeberri|hizkuntza=es|url=https://bilbaobizkaiapeoplesmuseum.com/portfolio-item/bbpm-recaldeberri-el-libro-negro-de-recaldeberri/|aldizkaria=Bilbao Bizkaia People's Museum|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Urte bereko urtarrilean eta otsailean, auzokideak [[Gobernadore zibil|Gobernadore Zibilarekin]], alkatearekin eta Madrilgo Lehen Hezkuntzako Zuzendaritza Nagusiarekin harremanetan jarri ziren. Hurrengo hilabeteetan, ikastetxeetarako joan-etorriak errazteko eta auzoan eskola bat eraikitzeko beharrari buruzko [[Negoziazio|negoziazioak]] jarraitu zuten. 1962ko azaroaren 10ean alkateordeak jakinarazi zien "eskola-eraikuntzak eta haien finantzaketa Aurrekontu Berezi baten barruan sartuko zirela, onartzeko zain" zeudenak momentu horretan<ref name=":1" />. Promesa horiek ez ziren inoiz bete.
Lau urte geroago, administrazioen inakzioa ikusita, auzoa berriro martxan jarri zen. 1966ko urtarrilean, estatistika berriak egin zituzten, ez bakarrik eskola-adinean zeuden haurrei buruz (2850 haur ez ziren inongo eskolatara joaten), baita eskoletara joaten ziren ikastetxeen baldintza materialei buruz ere. Baldintza horien artean zeuden osasun-baldintza eta ikasketa-material eskasak, berogailurik eza, aisialdirako leku eskasak; aipatzen da ganera, [[Uretamendi|Uretamendiko]] zentroan "garbiketa neskatoek egiten" dutela<ref name=":1" />.
Hurrengo urteetan negoziatzen jarraitu zuten, jarduteko borondaterik ez zuten administrazioen aurrean. Estatistika berriak egin ziren 1967ko uztailean, 1969ko martxoan (eskolatu gabeko haurrak 2129 ziren) eta 1971ko maiatzean. 1971ko maiatzean bertan, hainbat elkartetako ordezkariak Etxebizitzako Ministroarekin bildu ziren Bilbon. Urte bereko irailean "Eskola-eraikuntzen larrialdi-plana" aurkeztu zen, eta urrian eraikuntza-baimenak eman ziren<ref name=":1" />.
Auzo-borroka horren emaitza [[Larraskitu]], [[Uretamendi]], [[Artatzu Goikoa]], Elejabarri, La Campa eta [[Iturrigorri|Iturrigorri-Peñascal]] eskolen eraikuntza izan zen.
== Erreferentziak ==
17ur4mcaw20zwuisuh9f0pe5myb4lnj
9974731
9974727
2024-11-20T13:31:53Z
Rubenazkona
168035
Formato aldaketa egin da.
9974731
wikitext
text/x-wiki
{{Erakunde infotaula|izena=Errekaldeberriko Familien Elkartea|mota=Auzo borroka, protesta, mugimendu soziala|herrialdea=Euskal Herria|sorrera=1966ko urrian|sorlekua=Errekaldeberri, Bilbo|zuzendaria=Javier del Vigo}}
'''Errekaldeberriko Familien Elkartea''' 1960ko hamarkadan [[Bilbo|Bilboko]] [[Errekaldeberri]] auzoko biztanleak sortutako [[Gizarte-mugimendu|auzo-mugimendua]] da. 1966ko urriaren 25ean auzoko 18 bizilagun bildu ziren Familien Elkarte bat legeztatzeko idazkia eginez. [[Euskadiko Elkarteen Erregistroa|Euskadiko Elkarteen Erregistroaren]] arabera 1966ko azaroaren 28an inskribatu zen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Registros administrativos|argitaletxea=Iberoamericana Vervuert|orrialdeak=115–117|data=2024-12-31|url=http://dx.doi.org/10.31819/9783968695624-029|aldizkaria=Demografía de las lenguas|isbn=978-3-96869-562-4|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Bere lehenengo egoitza soziala auzoko Dominiken Komentuan izan zuen<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=BBPM Rekaldeberri. RECALDEBERRI. Historia y conflicto|hizkuntza=es|url=https://bilbaobizkaiapeoplesmuseum.com/portfolio-item/bbpm-rekaldeberri-historia-y-conflicto/|aldizkaria=Bilbao Bizkaia People's Museum|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Elkartearen sorrera borroka sozialen eta auzo-antolakuntzaren testuinguruan kokatzen da, [[protesta]] eta [[Ekintza zuzen|ekintza zuzenaren]] bitartez auzo eta bizi-baldintza duinak lortzeko helburua jarraituz.
== Testuingurua ==
=== Hirigintza Errekalden ===
XIX. mendearen amaiera eta XX.aren hasiera bitartean, [[Industrializazioa Euskal Herrian|industrializazioak]] bultzatutako [[Garapen ekonomiko|garapen ekonomikoaren]] eraginez Bilboko [[hirigintza]] bultzatu zenetik, langileak eta haien familiak [[Errekalde (Bilbo)|Errekalde]] bezalako hiriko inguru periferikoetan finkatu ziren. Urte haietan, 1927ko [[Bilboko Udal Memorandum|Bilboko Udal Memorandumaren]] arabera, [[Iturrigorri]] edo [[Larraskitu]] auzoak "landa-auzotzat" hartzen ziren<ref name=":0" />. Horrekin batera, [[Udal Estatistikako Boletin|Udal Estatistikako Boletinen]] arabera, obra berriko lizentziak areagotu egin ziren 1925 eta 1941 bitartean, [[Espainiako Gerra Zibila|Gerra Zibileko]] urteak kenduta.
1943an, administrazio [[Frankismo|frankistak]] ''Hiri Antolamenduko Plan Orokorra'' onartu zuen. Plan horren baitan, hurrengo hamarkadetako Errekaldeko hirigintzaren bilakaerak, "kontrolik gabeko garapena eskasa eta [[Espekulazio (ekonomia)|espekulatiboa]]" jasan zuen<ref name=":0" />. Horren ondorioz, arazo larriak sortu ziren garraioan, ur-bilketa sisteman ([[Estolda|estolderian]]) eta zenbait eremutako sarbideetan.
Planifikatu gabeko hirigintzak eraginda, auzoko familiak bizi-baldintza egoera penagarrietan zeuden. Momentuko argazkiak islatzen duten bezala, argiztapen falta zituzten kaleak [[Zabortegi|zarbortegiak]] bilakatu ziren eta garraio bideetan errepide-zuloak aurkitzen ziren.
=== Auzoko borrokak ===
==== Eskolen aldeko borroka ====
60ko hamarkadaren hasieratik, Errekaldeberriko herritarrak antolatzen hasi ziren hezkuntza zentroen falta salatuz eta auzorako eskola eraiketa eskatuz. Hezkuntzarako eskubidea aldarrikatzen zuten eta uko egiten zioten ia ordubetez hirian desplazatu behar izateari eskubide hori gauzatzeko.
1962ko urtarrilean, auzotarren batzorde batek estatistika batzuk egin zituen, eta horien arabera, eskola-adinean zeuden haurren %26k "ez zuten inolako irakaspenik jasotzen"; gainera, "eskola-adinean zeuden haurren kopurua 4568koa" litzateke<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=BBPM Recaldeberri. El libro negro de Recaldeberri|hizkuntza=es|url=https://bilbaobizkaiapeoplesmuseum.com/portfolio-item/bbpm-recaldeberri-el-libro-negro-de-recaldeberri/|aldizkaria=Bilbao Bizkaia People's Museum|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Urte bereko urtarrilean eta otsailean, auzokideak [[Gobernadore zibil|Gobernadore Zibilarekin]], alkatearekin eta Madrilgo Lehen Hezkuntzako Zuzendaritza Nagusiarekin harremanetan jarri ziren. Hurrengo hilabeteetan, ikastetxeetarako joan-etorriak errazteko eta auzoan eskola bat eraikitzeko beharrari buruzko [[Negoziazio|negoziazioak]] jarraitu zuten. 1962ko azaroaren 10ean alkateordeak jakinarazi zien "eskola-eraikuntzak eta haien finantzaketa Aurrekontu Berezi baten barruan sartuko zirela, onartzeko zain" zeudenak momentu horretan<ref name=":1" />. Promesa horiek ez ziren inoiz bete.
Lau urte geroago, administrazioen inakzioa ikusita, auzoa berriro martxan jarri zen. 1966ko urtarrilean, estatistika berriak egin zituzten, ez bakarrik eskola-adinean zeuden haurrei buruz (2850 haur ez ziren inongo eskolatara joaten), baita eskoletara joaten ziren ikastetxeen baldintza materialei buruz ere. Baldintza horien artean zeuden osasun-baldintza eta ikasketa-material eskasak, berogailurik eza, aisialdirako leku eskasak; aipatzen da ganera, [[Uretamendi|Uretamendiko]] zentroan "garbiketa neskatoek egiten" dutela<ref name=":1" />.
Hurrengo urteetan negoziatzen jarraitu zuten, jarduteko borondaterik ez zuten administrazioen aurrean. Estatistika berriak egin ziren 1967ko uztailean, 1969ko martxoan (eskolatu gabeko haurrak 2129 ziren) eta 1971ko maiatzean. 1971ko maiatzean bertan, hainbat elkartetako ordezkariak Etxebizitzako Ministroarekin bildu ziren Bilbon. Urte bereko irailean "Eskola-eraikuntzen larrialdi-plana" aurkeztu zen, eta urrian eraikuntza-baimenak eman ziren<ref name=":1" />.
Auzo-borroka horren emaitza [[Larraskitu]], [[Uretamendi]], [[Artatzu Goikoa]], Elejabarri, La Campa eta [[Iturrigorri|Iturrigorri-Peñascal]] eskolen eraikuntza izan zen.
== Erreferentziak ==
9w931kdkoqi71vrjswineboitn4od61
9974742
9974731
2024-11-20T13:45:24Z
Rubenazkona
168035
Erreferentziak gehitu ditut
9974742
wikitext
text/x-wiki
{{Erakunde infotaula|izena=Errekaldeberriko Familien Elkartea|mota=Auzo borroka, protesta, mugimendu soziala|herrialdea=Euskal Herria|sorrera=1966ko urrian|sorlekua=Errekaldeberri, Bilbo|zuzendaria=Javier del Vigo (1978-1981)}}
'''Errekaldeberriko Familien Elkartea''' 1960ko hamarkadan [[Bilbo|Bilboko]] [[Errekaldeberri]] auzoko biztanleak sortutako [[Gizarte-mugimendu|auzo-mugimendua]] da. 1966ko urriaren 25ean auzoko 18 bizilagun bildu ziren Familien Elkarte bat legeztatzeko idazkia eginez. [[Euskadiko Elkarteen Erregistroa|Euskadiko Elkarteen Erregistroaren]] arabera 1966ko azaroaren 28an inskribatu zen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Registros administrativos|argitaletxea=Iberoamericana Vervuert|orrialdeak=115–117|data=2024-12-31|url=http://dx.doi.org/10.31819/9783968695624-029|aldizkaria=Demografía de las lenguas|isbn=978-3-96869-562-4|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Bere lehenengo egoitza soziala auzoko Dominiken Komentuan izan zuen<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=BBPM Rekaldeberri. RECALDEBERRI. Historia y conflicto|hizkuntza=es|url=https://bilbaobizkaiapeoplesmuseum.com/portfolio-item/bbpm-rekaldeberri-historia-y-conflicto/|aldizkaria=Bilbao Bizkaia People's Museum|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Elkartearen sorrera borroka sozialen eta auzo-antolakuntzaren testuinguruan kokatzen da, [[protesta]] eta [[Ekintza zuzen|ekintza zuzenaren]] bitartez auzo eta bizi-baldintza duinak lortzeko helburua jarraituz. Javier del Vigo izan zen elkartearen zuzendaria 1978-1981 bitartean<ref>{{Erreferentzia|izenburua=BBPM Barrios y Memoria Democrática - Javier Del Vigo|hizkuntza=es|url=https://bilbaobizkaiapeoplesmuseum.com/portfolio-item/bbpm-barrios-y-memoria-democratica-javier-del-vigo/|aldizkaria=Bilbao Bizkaia People's Museum|sartze-data=2024-11-20}}</ref>.
== Testuingurua ==
=== Hirigintza Errekalden ===
XIX. mendearen amaiera eta XX.aren hasiera bitartean, [[Industrializazioa Euskal Herrian|industrializazioak]] bultzatutako [[Garapen ekonomiko|garapen ekonomikoaren]] eraginez Bilboko [[hirigintza]] bultzatu zenetik, langileak eta haien familiak [[Errekalde (Bilbo)|Errekalde]] bezalako hiriko inguru periferikoetan finkatu ziren. Urte haietan, 1927ko [[Bilboko Udal Memorandum|Bilboko Udal Memorandumaren]] arabera, [[Iturrigorri]] edo [[Larraskitu]] auzoak "landa-auzotzat" hartzen ziren<ref name=":0" />. Horrekin batera, [[Udal Estatistikako Boletin|Udal Estatistikako Boletinen]] arabera, obra berriko lizentziak areagotu egin ziren 1925 eta 1941 bitartean, [[Espainiako Gerra Zibila|Gerra Zibileko]] urteak kenduta.
1943an, administrazio [[Frankismo|frankistak]] ''Hiri Antolamenduko Plan Orokorra'' onartu zuen. Plan horren baitan, hurrengo hamarkadetako Errekaldeko hirigintzaren bilakaerak, "kontrolik gabeko garapena eskasa eta [[Espekulazio (ekonomia)|espekulatiboa]]" jasan zuen<ref name=":0" />. Horren ondorioz, arazo larriak sortu ziren garraioan, ur-bilketa sisteman ([[Estolda|estolderian]]) eta zenbait eremutako sarbideetan.
Planifikatu gabeko hirigintzak eraginda, auzoko familiak bizi-baldintza egoera penagarrietan zeuden. Momentuko argazkiak islatzen duten bezala, argiztapen falta zituzten kaleak [[Zabortegi|zarbortegiak]] bilakatu ziren eta garraio bideetan errepide-zuloak aurkitzen ziren.
=== Auzoko borrokak ===
==== Eskolen aldeko borroka ====
60ko hamarkadaren hasieratik, Errekaldeberriko herritarrak antolatzen hasi ziren hezkuntza zentroen falta salatuz eta auzorako eskola eraiketa eskatuz. Hezkuntzarako eskubidea aldarrikatzen zuten eta uko egiten zioten ia ordubetez hirian desplazatu behar izateari eskubide hori gauzatzeko.
1962ko urtarrilean, auzotarren batzorde batek estatistika batzuk egin zituen, eta horien arabera, eskola-adinean zeuden haurren %26k "ez zuten inolako irakaspenik jasotzen"; gainera, "eskola-adinean zeuden haurren kopurua 4568koa" litzateke<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=BBPM Recaldeberri. El libro negro de Recaldeberri|hizkuntza=es|url=https://bilbaobizkaiapeoplesmuseum.com/portfolio-item/bbpm-recaldeberri-el-libro-negro-de-recaldeberri/|aldizkaria=Bilbao Bizkaia People's Museum|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Urte bereko urtarrilean eta otsailean, auzokideak [[Gobernadore zibil|Gobernadore Zibilarekin]], alkatearekin eta Madrilgo Lehen Hezkuntzako Zuzendaritza Nagusiarekin harremanetan jarri ziren. Hurrengo hilabeteetan, ikastetxeetarako joan-etorriak errazteko eta auzoan eskola bat eraikitzeko beharrari buruzko [[Negoziazio|negoziazioak]] jarraitu zuten. 1962ko azaroaren 10ean alkateordeak jakinarazi zien "eskola-eraikuntzak eta haien finantzaketa Aurrekontu Berezi baten barruan sartuko zirela, onartzeko zain" zeudenak momentu horretan<ref name=":1" />. Promesa horiek ez ziren inoiz bete.
Lau urte geroago, administrazioen inakzioa ikusita, auzoa berriro martxan jarri zen. 1966ko urtarrilean, estatistika berriak egin zituzten, ez bakarrik eskola-adinean zeuden haurrei buruz (2850 haur ez ziren inongo eskolatara joaten), baita eskoletara joaten ziren ikastetxeen baldintza materialei buruz ere. Baldintza horien artean zeuden osasun-baldintza eta ikasketa-material eskasak, berogailurik eza, aisialdirako leku eskasak; aipatzen da ganera, [[Uretamendi|Uretamendiko]] zentroan "garbiketa neskatoek egiten" dutela<ref name=":1" />.
Hurrengo urteetan negoziatzen jarraitu zuten, jarduteko borondaterik ez zuten administrazioen aurrean. Estatistika berriak egin ziren 1967ko uztailean, 1969ko martxoan (eskolatu gabeko haurrak 2129 ziren) eta 1971ko maiatzean. 1971ko maiatzean bertan, hainbat elkartetako ordezkariak Etxebizitzako Ministroarekin bildu ziren Bilbon. Urte bereko irailean "Eskola-eraikuntzen larrialdi-plana" aurkeztu zen, eta urrian eraikuntza-baimenak eman ziren<ref name=":1" />.
Auzo-borroka horren emaitza [[Larraskitu]], [[Uretamendi]], [[Artatzu Goikoa]], Elejabarri, La Campa eta [[Iturrigorri|Iturrigorri-Peñascal]] eskolen eraikuntza izan zen.
== Erreferentziak ==
2mwqziwr5bilsthesnu0xvtmlgg4gna
9974745
9974742
2024-11-20T13:46:50Z
Rubenazkona
168035
9974745
wikitext
text/x-wiki
{{Erakunde infotaula|izena=Errekaldeberriko Familien Elkartea|mota=Auzo borroka, protesta, mugimendu soziala|herrialdea=Euskal Herria|sorrera=1966ko urrian|sorlekua=Errekaldeberri, Bilbo|zuzendaria=Javier del Vigo (1978-1981)}}
'''Errekaldeberriko Familien Elkartea''' 1960ko hamarkadan [[Bilbo|Bilboko]] [[Errekaldeberri]] auzoko biztanleak sortutako [[Gizarte-mugimendu|auzo-mugimendua]] da. 1966ko urriaren 25ean auzoko 18 bizilagun bildu ziren Familien Elkarte bat legeztatzeko idazkia eginez. [[Euskadiko Elkarteen Erregistroa|Euskadiko Elkarteen Erregistroaren]] arabera 1966ko azaroaren 28an inskribatu zen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Registros administrativos|argitaletxea=Iberoamericana Vervuert|orrialdeak=115–117|data=2024-12-31|url=http://dx.doi.org/10.31819/9783968695624-029|aldizkaria=Demografía de las lenguas|isbn=978-3-96869-562-4|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Bere lehenengo egoitza soziala auzoko Dominiken Komentuan izan zuen<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=BBPM Rekaldeberri. RECALDEBERRI. Historia y conflicto|hizkuntza=es|url=https://bilbaobizkaiapeoplesmuseum.com/portfolio-item/bbpm-rekaldeberri-historia-y-conflicto/|aldizkaria=Bilbao Bizkaia People's Museum|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Elkartearen sorrera borroka sozialen eta auzo-antolakuntzaren testuinguruan kokatzen da, [[protesta]] eta [[Ekintza zuzen|ekintza zuzenaren]] bitartez auzo eta bizi-baldintza duinak lortzeko helburua jarraituz. [[Javier del Vigo]] izan zen elkartearen zuzendaria 1978-1981 bitartean<ref>{{Erreferentzia|izenburua=BBPM Barrios y Memoria Democrática - Javier Del Vigo|hizkuntza=es|url=https://bilbaobizkaiapeoplesmuseum.com/portfolio-item/bbpm-barrios-y-memoria-democratica-javier-del-vigo/|aldizkaria=Bilbao Bizkaia People's Museum|sartze-data=2024-11-20}}</ref>.
== Testuingurua ==
=== Hirigintza Errekalden ===
XIX. mendearen amaiera eta XX.aren hasiera bitartean, [[Industrializazioa Euskal Herrian|industrializazioak]] bultzatutako [[Garapen ekonomiko|garapen ekonomikoaren]] eraginez Bilboko [[hirigintza]] bultzatu zenetik, langileak eta haien familiak [[Errekalde (Bilbo)|Errekalde]] bezalako hiriko inguru periferikoetan finkatu ziren. Urte haietan, 1927ko [[Bilboko Udal Memorandum|Bilboko Udal Memorandumaren]] arabera, [[Iturrigorri]] edo [[Larraskitu]] auzoak "landa-auzotzat" hartzen ziren<ref name=":0" />. Horrekin batera, [[Udal Estatistikako Boletin|Udal Estatistikako Boletinen]] arabera, obra berriko lizentziak areagotu egin ziren 1925 eta 1941 bitartean, [[Espainiako Gerra Zibila|Gerra Zibileko]] urteak kenduta.
1943an, administrazio [[Frankismo|frankistak]] ''Hiri Antolamenduko Plan Orokorra'' onartu zuen. Plan horren baitan, hurrengo hamarkadetako Errekaldeko hirigintzaren bilakaerak, "kontrolik gabeko garapena eskasa eta [[Espekulazio (ekonomia)|espekulatiboa]]" jasan zuen<ref name=":0" />. Horren ondorioz, arazo larriak sortu ziren garraioan, ur-bilketa sisteman ([[Estolda|estolderian]]) eta zenbait eremutako sarbideetan.
Planifikatu gabeko hirigintzak eraginda, auzoko familiak bizi-baldintza egoera penagarrietan zeuden. Momentuko argazkiak islatzen duten bezala, argiztapen falta zituzten kaleak [[Zabortegi|zarbortegiak]] bilakatu ziren eta garraio bideetan errepide-zuloak aurkitzen ziren.
=== Auzoko borrokak ===
==== Eskolen aldeko borroka ====
60ko hamarkadaren hasieratik, Errekaldeberriko herritarrak antolatzen hasi ziren hezkuntza zentroen falta salatuz eta auzorako eskola eraiketa eskatuz. Hezkuntzarako eskubidea aldarrikatzen zuten eta uko egiten zioten ia ordubetez hirian desplazatu behar izateari eskubide hori gauzatzeko.
1962ko urtarrilean, auzotarren batzorde batek estatistika batzuk egin zituen, eta horien arabera, eskola-adinean zeuden haurren %26k "ez zuten inolako irakaspenik jasotzen"; gainera, "eskola-adinean zeuden haurren kopurua 4568koa" litzateke<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=BBPM Recaldeberri. El libro negro de Recaldeberri|hizkuntza=es|url=https://bilbaobizkaiapeoplesmuseum.com/portfolio-item/bbpm-recaldeberri-el-libro-negro-de-recaldeberri/|aldizkaria=Bilbao Bizkaia People's Museum|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Urte bereko urtarrilean eta otsailean, auzokideak [[Gobernadore zibil|Gobernadore Zibilarekin]], alkatearekin eta Madrilgo Lehen Hezkuntzako Zuzendaritza Nagusiarekin harremanetan jarri ziren. Hurrengo hilabeteetan, ikastetxeetarako joan-etorriak errazteko eta auzoan eskola bat eraikitzeko beharrari buruzko [[Negoziazio|negoziazioak]] jarraitu zuten. 1962ko azaroaren 10ean alkateordeak jakinarazi zien "eskola-eraikuntzak eta haien finantzaketa Aurrekontu Berezi baten barruan sartuko zirela, onartzeko zain" zeudenak momentu horretan<ref name=":1" />. Promesa horiek ez ziren inoiz bete.
Lau urte geroago, administrazioen inakzioa ikusita, auzoa berriro martxan jarri zen. 1966ko urtarrilean, estatistika berriak egin zituzten, ez bakarrik eskola-adinean zeuden haurrei buruz (2850 haur ez ziren inongo eskolatara joaten), baita eskoletara joaten ziren ikastetxeen baldintza materialei buruz ere. Baldintza horien artean zeuden osasun-baldintza eta ikasketa-material eskasak, berogailurik eza, aisialdirako leku eskasak; aipatzen da ganera, [[Uretamendi|Uretamendiko]] zentroan "garbiketa neskatoek egiten" dutela<ref name=":1" />.
Hurrengo urteetan negoziatzen jarraitu zuten, jarduteko borondaterik ez zuten administrazioen aurrean. Estatistika berriak egin ziren 1967ko uztailean, 1969ko martxoan (eskolatu gabeko haurrak 2129 ziren) eta 1971ko maiatzean. 1971ko maiatzean bertan, hainbat elkartetako ordezkariak Etxebizitzako Ministroarekin bildu ziren Bilbon. Urte bereko irailean "Eskola-eraikuntzen larrialdi-plana" aurkeztu zen, eta urrian eraikuntza-baimenak eman ziren<ref name=":1" />.
Auzo-borroka horren emaitza [[Larraskitu]], [[Uretamendi]], [[Artatzu Goikoa]], Elejabarri, La Campa eta [[Iturrigorri|Iturrigorri-Peñascal]] eskolen eraikuntza izan zen.
== Erreferentziak ==
t3338ldpf2wnraey3bvati5svhmvlbe
9975511
9974745
2024-11-20T18:45:50Z
Rubenazkona
168035
Testuingurua gehitu da.
9975511
wikitext
text/x-wiki
{{Erakunde infotaula|izena=Errekaldeberriko Familien Elkartea|mota=Auzo borroka, protesta, mugimendu soziala|herrialdea=Euskal Herria|sorrera=1966ko urrian|sorlekua=Errekaldeberri, Bilbo|zuzendaria=Javier del Vigo (1978-1981)}}
'''Errekaldeberriko Familien Elkartea''' 1960ko hamarkadan [[Bilbo|Bilboko]] [[Errekaldeberri]] auzoko biztanleak sortutako [[Gizarte-mugimendu|auzo-mugimendua]] da. 1966ko urriaren 25ean auzoko 18 bizilagun bildu ziren Familien Elkarte bat legeztatzeko idazkia eginez. [[Euskadiko Elkarteen Erregistroa|Euskadiko Elkarteen Erregistroaren]] arabera 1966ko azaroaren 28an inskribatu zen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Registros administrativos|argitaletxea=Iberoamericana Vervuert|orrialdeak=115–117|data=2024-12-31|url=http://dx.doi.org/10.31819/9783968695624-029|aldizkaria=Demografía de las lenguas|isbn=978-3-96869-562-4|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Bere lehenengo egoitza soziala auzoko Dominiken Komentuan izan zuen<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=BBPM Rekaldeberri. RECALDEBERRI. Historia y conflicto|hizkuntza=es|url=https://bilbaobizkaiapeoplesmuseum.com/portfolio-item/bbpm-rekaldeberri-historia-y-conflicto/|aldizkaria=Bilbao Bizkaia People's Museum|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Elkartearen sorrera borroka sozialen eta auzo-antolakuntzaren testuinguruan kokatzen da, [[protesta]] eta [[Ekintza zuzen|ekintza zuzenaren]] bitartez auzo eta bizi-baldintza duinak lortzeko helburua jarraituz. [[Javier del Vigo]] izan zen elkartearen zuzendaria 1978-1981 bitartean<ref>{{Erreferentzia|izenburua=BBPM Barrios y Memoria Democrática - Javier Del Vigo|hizkuntza=es|url=https://bilbaobizkaiapeoplesmuseum.com/portfolio-item/bbpm-barrios-y-memoria-democratica-javier-del-vigo/|aldizkaria=Bilbao Bizkaia People's Museum|sartze-data=2024-11-20}}</ref>.
== Testuingurua ==
=== Hirigintza Errekalden ===
XIX. mendearen amaiera eta XX.aren hasiera bitartean, [[Industrializazioa Euskal Herrian|industrializazioak]] bultzatutako [[Garapen ekonomiko|garapen ekonomikoaren]] eraginez Bilboko [[hirigintza]] bultzatu zenetik, langileak eta haien familiak [[Errekalde (Bilbo)|Errekalde]] bezalako hiriko inguru periferikoetan finkatu ziren. Urte haietan, 1927ko [[Bilboko Udal Memorandum|Bilboko Udal Memorandumaren]] arabera, [[Iturrigorri]] edo [[Larraskitu]] auzoak "landa-auzotzat" hartzen ziren<ref name=":0" />. Horrekin batera, [[Udal Estatistikako Boletin|Udal Estatistikako Boletinen]] arabera, obra berriko lizentziak areagotu egin ziren 1925 eta 1941 bitartean, [[Espainiako Gerra Zibila|Gerra Zibileko]] urteak kenduta.
1943an, administrazio [[Frankismo|frankistak]] ''Hiri Antolamenduko Plan Orokorra'' onartu zuen. Plan horren baitan, hurrengo hamarkadetako Errekaldeko hirigintzaren bilakaerak, "kontrolik gabeko garapena eskasa eta [[Espekulazio (ekonomia)|espekulatiboa]]" jasan zuen<ref name=":0" />. Horren ondorioz, arazo larriak sortu ziren garraioan, ur-bilketa sisteman ([[Estolda|estolderian]]) eta zenbait eremutako sarbideetan.
Planifikatu gabeko hirigintzak eraginda, auzoko familiak bizi-baldintza egoera penagarrietan zeuden. Momentuko argazkiak islatzen duten bezala, argiztapen falta zituzten kaleak [[Zabortegi|zarbortegiak]] bilakatu ziren eta garraio bideetan errepide-zuloak aurkitzen ziren.
Errekaldeberriko kaleak konpontzeko prozesua hasi zen. Nahiz eta 1965 eta 1972. urteen bitartean Errekaldeberriko Familien Elkarteak hainbat bilera izan udalarekin, ez ziren akordioetera iritsi eta elkarteak egindako eskakizunak ez ziren bete, udalak eskakizun horiei jarritako oztopo ekonomiko eta administratiboen ondorioz, izan ere, udalak bizilagunei obra horiek ordaintzeko eskatu zien, 17 milioi peseten ordainketa suposatzen zutenak.
Egoera horreta, bizitzeko egokiak ez ziren kale eta etxekeak ez ezik, txabolismoa orokortu zen Errekaldeko auzoetan zehar. Horietako egitura sendorik ez zituzten etxeak mendi-magaletan eraikiak ziren, horrek zekarren erortze arriskuarekin. Azpiegitura falta islatzen duen beste arazo larri bat uholdeak izan ziren. Urte haietan Errekaldeberriko Familien Elkarteak eskakizun ugari bidali zituen, udalari zein gainerako administrazio publikoei, adibidez, gune berdeak sortzea edota umeak eskolarako bidean izan behar zuten segurtasuna bermatzea.
=== Auzoko borrokak ===
==== Eskolen aldeko borroka ====
60ko hamarkadaren hasieratik, Errekaldeberriko herritarrak antolatzen hasi ziren hezkuntza zentroen falta salatuz eta auzorako eskola eraiketa eskatuz. Hezkuntzarako eskubidea aldarrikatzen zuten eta uko egiten zioten ia ordubetez hirian desplazatu behar izateari eskubide hori gauzatzeko.
1962ko urtarrilean, auzotarren batzorde batek estatistika batzuk egin zituen, eta horien arabera, eskola-adinean zeuden haurren %26k "ez zuten inolako irakaspenik jasotzen"; gainera, "eskola-adinean zeuden haurren kopurua 4568koa" litzateke<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=BBPM Recaldeberri. El libro negro de Recaldeberri|hizkuntza=es|url=https://bilbaobizkaiapeoplesmuseum.com/portfolio-item/bbpm-recaldeberri-el-libro-negro-de-recaldeberri/|aldizkaria=Bilbao Bizkaia People's Museum|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Urte bereko urtarrilean eta otsailean, auzokideak [[Gobernadore zibil|Gobernadore Zibilarekin]], alkatearekin eta Madrilgo Lehen Hezkuntzako Zuzendaritza Nagusiarekin harremanetan jarri ziren. Hurrengo hilabeteetan, ikastetxeetarako joan-etorriak errazteko eta auzoan eskola bat eraikitzeko beharrari buruzko [[Negoziazio|negoziazioak]] jarraitu zuten. 1962ko azaroaren 10ean alkateordeak jakinarazi zien "eskola-eraikuntzak eta haien finantzaketa Aurrekontu Berezi baten barruan sartuko zirela, onartzeko zain" zeudenak momentu horretan<ref name=":1" />. Promesa horiek ez ziren inoiz bete.
Lau urte geroago, administrazioen inakzioa ikusita, auzoa berriro martxan jarri zen. 1966ko urtarrilean, estatistika berriak egin zituzten, ez bakarrik eskola-adinean zeuden haurrei buruz (2850 haur ez ziren inongo eskolatara joaten), baita eskoletara joaten ziren ikastetxeen baldintza materialei buruz ere. Baldintza horien artean zeuden osasun-baldintza eta ikasketa-material eskasak, berogailurik eza, aisialdirako leku eskasak; aipatzen da ganera, [[Uretamendi|Uretamendiko]] zentroan "garbiketa neskatoek egiten" dutela<ref name=":1" />.
Hurrengo urteetan negoziatzen jarraitu zuten, jarduteko borondaterik ez zuten administrazioen aurrean. Estatistika berriak egin ziren 1967ko uztailean, 1969ko martxoan (eskolatu gabeko haurrak 2129 ziren) eta 1971ko maiatzean. 1971ko maiatzean bertan, hainbat elkartetako ordezkariak Etxebizitzako Ministroarekin bildu ziren Bilbon. Urte bereko irailean "Eskola-eraikuntzen larrialdi-plana" aurkeztu zen, eta urrian eraikuntza-baimenak eman ziren<ref name=":1" />.
Auzo-borroka horren emaitza [[Larraskitu]], [[Uretamendi]], [[Artatzu Goikoa]], Elejabarri, La Campa eta [[Iturrigorri|Iturrigorri-Peñascal]] eskolen eraikuntza izan zen.
== Erreferentziak ==
31vil65o8nxyfu3ogkbbgnocv5kech0
9975518
9975511
2024-11-20T18:47:45Z
Rubenazkona
168035
Iturria gehitu da.
9975518
wikitext
text/x-wiki
{{Erakunde infotaula|izena=Errekaldeberriko Familien Elkartea|mota=Auzo borroka, protesta, mugimendu soziala|herrialdea=Euskal Herria|sorrera=1966ko urrian|sorlekua=Errekaldeberri, Bilbo|zuzendaria=Javier del Vigo (1978-1981)}}
'''Errekaldeberriko Familien Elkartea''' 1960ko hamarkadan [[Bilbo|Bilboko]] [[Errekaldeberri]] auzoko biztanleak sortutako [[Gizarte-mugimendu|auzo-mugimendua]] da. 1966ko urriaren 25ean auzoko 18 bizilagun bildu ziren Familien Elkarte bat legeztatzeko idazkia eginez. [[Euskadiko Elkarteen Erregistroa|Euskadiko Elkarteen Erregistroaren]] arabera 1966ko azaroaren 28an inskribatu zen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Registros administrativos|argitaletxea=Iberoamericana Vervuert|orrialdeak=115–117|data=2024-12-31|url=http://dx.doi.org/10.31819/9783968695624-029|aldizkaria=Demografía de las lenguas|isbn=978-3-96869-562-4|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Bere lehenengo egoitza soziala auzoko Dominiken Komentuan izan zuen<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=BBPM Rekaldeberri. RECALDEBERRI. Historia y conflicto|hizkuntza=es|url=https://bilbaobizkaiapeoplesmuseum.com/portfolio-item/bbpm-rekaldeberri-historia-y-conflicto/|aldizkaria=Bilbao Bizkaia People's Museum|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Elkartearen sorrera borroka sozialen eta auzo-antolakuntzaren testuinguruan kokatzen da, [[protesta]] eta [[Ekintza zuzen|ekintza zuzenaren]] bitartez auzo eta bizi-baldintza duinak lortzeko helburua jarraituz. [[Javier del Vigo]] izan zen elkartearen zuzendaria 1978-1981 bitartean<ref>{{Erreferentzia|izenburua=BBPM Barrios y Memoria Democrática - Javier Del Vigo|hizkuntza=es|url=https://bilbaobizkaiapeoplesmuseum.com/portfolio-item/bbpm-barrios-y-memoria-democratica-javier-del-vigo/|aldizkaria=Bilbao Bizkaia People's Museum|sartze-data=2024-11-20}}</ref>.
== Testuingurua ==
=== Hirigintza Errekalden ===
XIX. mendearen amaiera eta XX.aren hasiera bitartean, [[Industrializazioa Euskal Herrian|industrializazioak]] bultzatutako [[Garapen ekonomiko|garapen ekonomikoaren]] eraginez Bilboko [[hirigintza]] bultzatu zenetik, langileak eta haien familiak [[Errekalde (Bilbo)|Errekalde]] bezalako hiriko inguru periferikoetan finkatu ziren. Urte haietan, 1927ko [[Bilboko Udal Memorandum|Bilboko Udal Memorandumaren]] arabera, [[Iturrigorri]] edo [[Larraskitu]] auzoak "landa-auzotzat" hartzen ziren<ref name=":0" />. Horrekin batera, [[Udal Estatistikako Boletin|Udal Estatistikako Boletinen]] arabera, obra berriko lizentziak areagotu egin ziren 1925 eta 1941 bitartean, [[Espainiako Gerra Zibila|Gerra Zibileko]] urteak kenduta.
1943an, administrazio [[Frankismo|frankistak]] ''Hiri Antolamenduko Plan Orokorra'' onartu zuen. Plan horren baitan, hurrengo hamarkadetako Errekaldeko hirigintzaren bilakaerak, "kontrolik gabeko garapena eskasa eta [[Espekulazio (ekonomia)|espekulatiboa]]" jasan zuen<ref name=":0" />. Horren ondorioz, arazo larriak sortu ziren garraioan, ur-bilketa sisteman ([[Estolda|estolderian]]) eta zenbait eremutako sarbideetan.
Planifikatu gabeko hirigintzak eraginda, auzoko familiak bizi-baldintza egoera penagarrietan zeuden. Momentuko argazkiak islatzen duten bezala, argiztapen falta zituzten kaleak [[Zabortegi|zarbortegiak]] bilakatu ziren eta garraio bideetan errepide-zuloak aurkitzen ziren.
Errekaldeberriko kaleak konpontzeko prozesua hasi zen. Nahiz eta 1965 eta 1972. urteen bitartean Errekaldeberriko Familien Elkarteak hainbat bilera izan udalarekin, ez ziren akordioetera iritsi eta elkarteak egindako eskakizunak ez ziren bete, udalak eskakizun horiei jarritako oztopo ekonomiko eta administratiboen ondorioz, izan ere, udalak bizilagunei obra horiek ordaintzeko eskatu zien, 17 milioi peseten ordainketa suposatzen zutenak.
Egoera horreta, bizitzeko egokiak ez ziren kale eta etxekeak ez ezik, txabolismoa orokortu zen Errekaldeko auzoetan zehar. Horietako egitura sendorik ez zituzten etxeak mendi-magaletan eraikiak ziren, horrek zekarren erortze arriskuarekin. Azpiegitura falta islatzen duen beste arazo larri bat uholdeak izan ziren. Urte haietan Errekaldeberriko Familien Elkarteak eskakizun ugari bidali zituen, udalari zein gainerako administrazio publikoei, adibidez, gune berdeak sortzea edota umeak eskolarako bidean izan behar zuten segurtasuna bermatzea<ref>{{Erreferentzia|izenburua=BBPM Rekaldeberri. Barro y promesas, barrio de Rekaldeberri.|hizkuntza=es|url=https://bilbaobizkaiapeoplesmuseum.com/portfolio-item/bbpm-rekaldeberri-barro-y-promesas-barrio-de-rekaldeberri-gaizka-fernandez-soldevilla/|aldizkaria=Bilbao Bizkaia People's Museum|sartze-data=2024-11-20}}</ref>.
=== Auzoko borrokak ===
==== Eskolen aldeko borroka ====
60ko hamarkadaren hasieratik, Errekaldeberriko herritarrak antolatzen hasi ziren hezkuntza zentroen falta salatuz eta auzorako eskola eraiketa eskatuz. Hezkuntzarako eskubidea aldarrikatzen zuten eta uko egiten zioten ia ordubetez hirian desplazatu behar izateari eskubide hori gauzatzeko.
1962ko urtarrilean, auzotarren batzorde batek estatistika batzuk egin zituen, eta horien arabera, eskola-adinean zeuden haurren %26k "ez zuten inolako irakaspenik jasotzen"; gainera, "eskola-adinean zeuden haurren kopurua 4568koa" litzateke<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=BBPM Recaldeberri. El libro negro de Recaldeberri|hizkuntza=es|url=https://bilbaobizkaiapeoplesmuseum.com/portfolio-item/bbpm-recaldeberri-el-libro-negro-de-recaldeberri/|aldizkaria=Bilbao Bizkaia People's Museum|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Urte bereko urtarrilean eta otsailean, auzokideak [[Gobernadore zibil|Gobernadore Zibilarekin]], alkatearekin eta Madrilgo Lehen Hezkuntzako Zuzendaritza Nagusiarekin harremanetan jarri ziren. Hurrengo hilabeteetan, ikastetxeetarako joan-etorriak errazteko eta auzoan eskola bat eraikitzeko beharrari buruzko [[Negoziazio|negoziazioak]] jarraitu zuten. 1962ko azaroaren 10ean alkateordeak jakinarazi zien "eskola-eraikuntzak eta haien finantzaketa Aurrekontu Berezi baten barruan sartuko zirela, onartzeko zain" zeudenak momentu horretan<ref name=":1" />. Promesa horiek ez ziren inoiz bete.
Lau urte geroago, administrazioen inakzioa ikusita, auzoa berriro martxan jarri zen. 1966ko urtarrilean, estatistika berriak egin zituzten, ez bakarrik eskola-adinean zeuden haurrei buruz (2850 haur ez ziren inongo eskolatara joaten), baita eskoletara joaten ziren ikastetxeen baldintza materialei buruz ere. Baldintza horien artean zeuden osasun-baldintza eta ikasketa-material eskasak, berogailurik eza, aisialdirako leku eskasak; aipatzen da ganera, [[Uretamendi|Uretamendiko]] zentroan "garbiketa neskatoek egiten" dutela<ref name=":1" />.
Hurrengo urteetan negoziatzen jarraitu zuten, jarduteko borondaterik ez zuten administrazioen aurrean. Estatistika berriak egin ziren 1967ko uztailean, 1969ko martxoan (eskolatu gabeko haurrak 2129 ziren) eta 1971ko maiatzean. 1971ko maiatzean bertan, hainbat elkartetako ordezkariak Etxebizitzako Ministroarekin bildu ziren Bilbon. Urte bereko irailean "Eskola-eraikuntzen larrialdi-plana" aurkeztu zen, eta urrian eraikuntza-baimenak eman ziren<ref name=":1" />.
Auzo-borroka horren emaitza [[Larraskitu]], [[Uretamendi]], [[Artatzu Goikoa]], Elejabarri, La Campa eta [[Iturrigorri|Iturrigorri-Peñascal]] eskolen eraikuntza izan zen.
== Erreferentziak ==
2kr1m1oh079y69slxha1e73cdierqou
9975569
9975518
2024-11-20T19:03:39Z
Rubenazkona
168035
Informazioa gehitu da.
9975569
wikitext
text/x-wiki
{{Erakunde infotaula|izena=Errekaldeberriko Familien Elkartea|mota=Auzo borroka, protesta, mugimendu soziala|herrialdea=Euskal Herria|sorrera=1966ko urrian|sorlekua=Errekaldeberri, Bilbo|zuzendaria=Javier del Vigo (1978-1981)}}
'''Errekaldeberriko Familien Elkartea''' 1960ko hamarkadan [[Bilbo|Bilboko]] [[Errekaldeberri]] auzoko biztanleak sortutako [[Gizarte-mugimendu|auzo-mugimendua]] da. 1966ko urriaren 25ean auzoko 18 bizilagun bildu ziren Familien Elkarte bat legeztatzeko idazkia eginez. [[Euskadiko Elkarteen Erregistroa|Euskadiko Elkarteen Erregistroaren]] arabera 1966ko azaroaren 28an inskribatu zen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Registros administrativos|argitaletxea=Iberoamericana Vervuert|orrialdeak=115–117|data=2024-12-31|url=http://dx.doi.org/10.31819/9783968695624-029|aldizkaria=Demografía de las lenguas|isbn=978-3-96869-562-4|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Bere lehenengo egoitza soziala auzoko Dominiken Komentuan izan zuen<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=BBPM Rekaldeberri. RECALDEBERRI. Historia y conflicto|hizkuntza=es|url=https://bilbaobizkaiapeoplesmuseum.com/portfolio-item/bbpm-rekaldeberri-historia-y-conflicto/|aldizkaria=Bilbao Bizkaia People's Museum|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Elkartearen sorrera borroka sozialen eta auzo-antolakuntzaren testuinguruan kokatzen da, [[protesta]] eta [[Ekintza zuzen|ekintza zuzenaren]] bitartez auzo eta bizi-baldintza duinak lortzeko helburua jarraituz. [[Javier del Vigo]] izan zen elkartearen zuzendaria 1978-1981 bitartean<ref>{{Erreferentzia|izenburua=BBPM Barrios y Memoria Democrática - Javier Del Vigo|hizkuntza=es|url=https://bilbaobizkaiapeoplesmuseum.com/portfolio-item/bbpm-barrios-y-memoria-democratica-javier-del-vigo/|aldizkaria=Bilbao Bizkaia People's Museum|sartze-data=2024-11-20}}</ref>.
== Testuingurua ==
=== Hirigintza Errekalden ===
XIX. mendearen amaiera eta XX.aren hasiera bitartean, [[Industrializazioa Euskal Herrian|industrializazioak]] bultzatutako [[Garapen ekonomiko|garapen ekonomikoaren]] eraginez Bilboko [[hirigintza]] bultzatu zenetik, langileak eta haien familiak [[Errekalde (Bilbo)|Errekalde]] bezalako hiriko inguru periferikoetan finkatu ziren. Urte haietan, 1927ko [[Bilboko Udal Memorandum|Bilboko Udal Memorandumaren]] arabera, [[Iturrigorri]] edo [[Larraskitu]] auzoak "landa-auzotzat" hartzen ziren<ref name=":0" />. Horrekin batera, [[Udal Estatistikako Boletin|Udal Estatistikako Boletinen]] arabera, obra berriko lizentziak areagotu egin ziren 1925 eta 1941 bitartean, [[Espainiako Gerra Zibila|Gerra Zibileko]] urteak kenduta.
1943an, administrazio [[Frankismo|frankistak]] ''Hiri Antolamenduko Plan Orokorra'' onartu zuen. Plan horren baitan, hurrengo hamarkadetako Errekaldeko hirigintzaren bilakaerak, "kontrolik gabeko garapena eskasa eta [[Espekulazio (ekonomia)|espekulatiboa]]" jasan zuen<ref name=":0" />. Horren ondorioz, arazo larriak sortu ziren garraioan, ur-bilketa sisteman ([[Estolda|estolderian]]) eta zenbait eremutako sarbideetan.
Planifikatu gabeko hirigintzak eraginda, auzoko familiak bizi-baldintza egoera penagarrietan zeuden. Momentuko argazkiak islatzen duten bezala, argiztapen falta zituzten kaleak [[Zabortegi|zarbortegiak]] bilakatu ziren eta garraio bideetan errepide-zuloak aurkitzen ziren.
Errekaldeberriko kaleak konpontzeko prozesua hasi zen. Nahiz eta 1965 eta 1972. urteen bitartean Errekaldeberriko Familien Elkarteak hainbat bilera izan udalarekin, ez ziren akordioetera iritsi eta elkarteak egindako eskakizunak ez ziren bete, udalak eskakizun horiei jarritako oztopo ekonomiko eta administratiboen ondorioz, izan ere, udalak bizilagunei obra horiek ordaintzeko eskatu zien, 17 milioi [[Espainiar pezeta|peseten]] ordainketa suposatzen zutenak.
Egoera horreta, bizitzeko egokiak ez ziren kale eta etxekeak ez ezik, [[Txabolismo|txabolismoa]] orokortu zen Errekaldeko auzoetan zehar. Horietako egitura sendorik ez zituzten etxeak mendi-magaletan eraikiak ziren, horrek zekarren erortze arriskuarekin. Azpiegitura falta islatzen duen beste arazo larri bat [[Uholde|uholdeak]] izan ziren. Urte haietan Errekaldeberriko Familien Elkarteak eskakizun ugari bidali zituen, udalari zein gainerako administrazio publikoei, adibidez, gune berdeak sortzea edota umeak eskolarako bidean izan behar zuten segurtasuna bermatzea<ref name=":2">{{Erreferentzia|izenburua=BBPM Rekaldeberri. Barro y promesas, barrio de Rekaldeberri.|hizkuntza=es|url=https://bilbaobizkaiapeoplesmuseum.com/portfolio-item/bbpm-rekaldeberri-barro-y-promesas-barrio-de-rekaldeberri-gaizka-fernandez-soldevilla/|aldizkaria=Bilbao Bizkaia People's Museum|sartze-data=2024-11-20}}</ref>.
=== Garraio egoera eta trafiko arazoak ===
Garraioaren alorrean auzoak bizi zuen egoera degradatua kritikatu zuen Errekaldeberriko Familien Elkarteak. 1966an Errekaldeberriko auzo-mugimenduak gutun bat idatzi zion administrazio eskudunei, zirkulazioari dagokionez auzokideak bizi zituzten arazoak azaltzeko eta konponbideak proposatuz<ref name=":1" />. Arazoen artean aipagarria dira hauek: semafororik ez egotea, abiadura maximoko edo ardurazko seinalerik ez egotea, haurrak ikastetxeetatik ez ateratzeko guardien falta eta beharra, eta oinezkoentzako behar bezala seinaleztatutako pasabiderik ez egotea.
1969ko abuztuaren 12an Bilboko Udalak emandako erantzunak haserrea piztu zuen auzoan. Udaletxearen arabera, semaforoak ez ziren beharrezkoak auzoan baldin eta 5 edo 6 trafiko-instripu gertatzen ez baziren, gainera, sortutako kalteak 70.000 pezeta gainditu behar zituztelarik. Pasabide seguruen kasuan, ez ziren beharrezkoak jotzen 200 metrora semafororik egotekotan edo orduko 150 pertsona igarotzearen kasuan. Auzoko egoera hain zen txarra, ezen hainbat pertsona hil zirela autobusak edo bestelako garraioak harrapatuta; hildako gehienak adingabeak ziren<ref name=":2" />.
=== Auzoko borrokak ===
==== Eskolen aldeko borroka ====
60ko hamarkadaren hasieratik, Errekaldeberriko herritarrak antolatzen hasi ziren hezkuntza zentroen falta salatuz eta auzorako eskola eraiketa eskatuz. Hezkuntzarako eskubidea aldarrikatzen zuten eta uko egiten zioten ia ordubetez hirian desplazatu behar izateari eskubide hori gauzatzeko.
1962ko urtarrilean, auzotarren batzorde batek estatistika batzuk egin zituen, eta horien arabera, eskola-adinean zeuden haurren %26k "ez zuten inolako irakaspenik jasotzen"; gainera, "eskola-adinean zeuden haurren kopurua 4568koa" litzateke<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=BBPM Recaldeberri. El libro negro de Recaldeberri|hizkuntza=es|url=https://bilbaobizkaiapeoplesmuseum.com/portfolio-item/bbpm-recaldeberri-el-libro-negro-de-recaldeberri/|aldizkaria=Bilbao Bizkaia People's Museum|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Urte bereko urtarrilean eta otsailean, auzokideak [[Gobernadore zibil|Gobernadore Zibilarekin]], alkatearekin eta Madrilgo Lehen Hezkuntzako Zuzendaritza Nagusiarekin harremanetan jarri ziren. Hurrengo hilabeteetan, ikastetxeetarako joan-etorriak errazteko eta auzoan eskola bat eraikitzeko beharrari buruzko [[Negoziazio|negoziazioak]] jarraitu zuten. 1962ko azaroaren 10ean alkateordeak jakinarazi zien "eskola-eraikuntzak eta haien finantzaketa Aurrekontu Berezi baten barruan sartuko zirela, onartzeko zain" zeudenak momentu horretan<ref name=":1" />. Promesa horiek ez ziren inoiz bete.
Lau urte geroago, administrazioen inakzioa ikusita, auzoa berriro martxan jarri zen. 1966ko urtarrilean, estatistika berriak egin zituzten, ez bakarrik eskola-adinean zeuden haurrei buruz (2850 haur ez ziren inongo eskolatara joaten), baita eskoletara joaten ziren ikastetxeen baldintza materialei buruz ere. Baldintza horien artean zeuden osasun-baldintza eta ikasketa-material eskasak, berogailurik eza, aisialdirako leku eskasak; aipatzen da ganera, [[Uretamendi|Uretamendiko]] zentroan "garbiketa neskatoek egiten" dutela<ref name=":1" />.
Hurrengo urteetan negoziatzen jarraitu zuten, jarduteko borondaterik ez zuten administrazioen aurrean. Estatistika berriak egin ziren 1967ko uztailean, 1969ko martxoan (eskolatu gabeko haurrak 2129 ziren) eta 1971ko maiatzean. 1971ko maiatzean bertan, hainbat elkartetako ordezkariak Etxebizitzako Ministroarekin bildu ziren Bilbon. Urte bereko irailean "Eskola-eraikuntzen larrialdi-plana" aurkeztu zen, eta urrian eraikuntza-baimenak eman ziren<ref name=":1" />.
Auzo-borroka horren emaitza [[Larraskitu]], [[Uretamendi]], [[Artatzu Goikoa]], Elejabarri, La Campa eta [[Iturrigorri|Iturrigorri-Peñascal]] eskolen eraikuntza izan zen.
== Erreferentziak ==
9t06z697f5ayf4y48rr7onwl1xx2xll
9975571
9975569
2024-11-20T19:07:02Z
Rubenazkona
168035
Loturak gehitu dira.
9975571
wikitext
text/x-wiki
{{Erakunde infotaula|izena=Errekaldeberriko Familien Elkartea|mota=Auzo borroka, protesta, mugimendu soziala|herrialdea=Euskal Herria|sorrera=1966ko urrian|sorlekua=Errekaldeberri, Bilbo|zuzendaria=Javier del Vigo (1978-1981)}}
'''Errekaldeberriko Familien Elkartea''' 1960ko hamarkadan [[Bilbo|Bilboko]] [[Errekaldeberri]] auzoko biztanleak sortutako [[Gizarte-mugimendu|auzo-mugimendua]] da. 1966ko urriaren 25ean auzoko 18 bizilagun bildu ziren Familien Elkarte bat legeztatzeko idazkia eginez. [[Euskadiko Elkarteen Erregistroa|Euskadiko Elkarteen Erregistroaren]] arabera 1966ko azaroaren 28an inskribatu zen<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Registros administrativos|argitaletxea=Iberoamericana Vervuert|orrialdeak=115–117|data=2024-12-31|url=http://dx.doi.org/10.31819/9783968695624-029|aldizkaria=Demografía de las lenguas|isbn=978-3-96869-562-4|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Bere lehenengo egoitza soziala auzoko Dominiken Komentuan izan zuen<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=BBPM Rekaldeberri. RECALDEBERRI. Historia y conflicto|hizkuntza=es|url=https://bilbaobizkaiapeoplesmuseum.com/portfolio-item/bbpm-rekaldeberri-historia-y-conflicto/|aldizkaria=Bilbao Bizkaia People's Museum|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Elkartearen sorrera borroka sozialen eta auzo-antolakuntzaren testuinguruan kokatzen da, [[protesta]] eta [[Ekintza zuzen|ekintza zuzenaren]] bitartez auzo eta bizi-baldintza duinak lortzeko helburua jarraituz. [[Javier del Vigo]] izan zen elkartearen zuzendaria 1978-1981 bitartean<ref>{{Erreferentzia|izenburua=BBPM Barrios y Memoria Democrática - Javier Del Vigo|hizkuntza=es|url=https://bilbaobizkaiapeoplesmuseum.com/portfolio-item/bbpm-barrios-y-memoria-democratica-javier-del-vigo/|aldizkaria=Bilbao Bizkaia People's Museum|sartze-data=2024-11-20}}</ref>.
== Testuingurua ==
=== Hirigintza Errekalden ===
XIX. mendearen amaiera eta XX.aren hasiera bitartean, [[Industrializazioa Euskal Herrian|industrializazioak]] bultzatutako [[Garapen ekonomiko|garapen ekonomikoaren]] eraginez Bilboko [[hirigintza]] bultzatu zenetik, langileak eta haien familiak [[Errekalde (Bilbo)|Errekalde]] bezalako hiriko inguru periferikoetan finkatu ziren. Urte haietan, 1927ko [[Bilboko Udal Memorandum|Bilboko Udal Memorandumaren]] arabera, [[Iturrigorri]] edo [[Larraskitu]] auzoak "landa-auzotzat" hartzen ziren<ref name=":0" />. Horrekin batera, [[Udal Estatistikako Boletin|Udal Estatistikako Boletinen]] arabera, obra berriko lizentziak areagotu egin ziren 1925 eta 1941 bitartean, [[Espainiako Gerra Zibila|Gerra Zibileko]] urteak kenduta.
1943an, administrazio [[Frankismo|frankistak]] ''Hiri Antolamenduko Plan Orokorra'' onartu zuen. Plan horren baitan, hurrengo hamarkadetako Errekaldeko hirigintzaren bilakaerak, "kontrolik gabeko garapena eskasa eta [[Espekulazio (ekonomia)|espekulatiboa]]" jasan zuen<ref name=":0" />. Horren ondorioz, arazo larriak sortu ziren garraioan, ur-bilketa sisteman ([[Estolda|estolderian]]) eta zenbait eremutako sarbideetan.
Planifikatu gabeko hirigintzak eraginda, auzoko familiak bizi-baldintza egoera penagarrietan zeuden. Momentuko argazkiak islatzen duten bezala, argiztapen falta zituzten kaleak [[Zabortegi|zarbortegiak]] bilakatu ziren eta garraio bideetan errepide-zuloak aurkitzen ziren.
Errekaldeberriko kaleak konpontzeko prozesua hasi zen. Nahiz eta 1965 eta 1972. urteen bitartean Errekaldeberriko Familien Elkarteak hainbat bilera izan udalarekin, ez ziren akordioetera iritsi eta elkarteak egindako eskakizunak ez ziren bete, udalak eskakizun horiei jarritako oztopo ekonomiko eta administratiboen ondorioz, izan ere, udalak bizilagunei obra horiek ordaintzeko eskatu zien, 17 milioi [[Espainiar pezeta|peseten]] ordainketa suposatzen zutenak.
Egoera horreta, bizitzeko egokiak ez ziren kale eta etxekeak ez ezik, [[Txabolismo|txabolismoa]] orokortu zen Errekaldeko auzoetan zehar. Horietako egitura sendorik ez zituzten etxeak mendi-magaletan eraikiak ziren, horrek zekarren erortze arriskuarekin. Azpiegitura falta islatzen duen beste arazo larri bat [[Uholde|uholdeak]] izan ziren. Urte haietan Errekaldeberriko Familien Elkarteak eskakizun ugari bidali zituen, udalari zein gainerako administrazio publikoei, adibidez, gune berdeak sortzea edota umeak eskolarako bidean izan behar zuten segurtasuna bermatzea<ref name=":2">{{Erreferentzia|izenburua=BBPM Rekaldeberri. Barro y promesas, barrio de Rekaldeberri.|hizkuntza=es|url=https://bilbaobizkaiapeoplesmuseum.com/portfolio-item/bbpm-rekaldeberri-barro-y-promesas-barrio-de-rekaldeberri-gaizka-fernandez-soldevilla/|aldizkaria=Bilbao Bizkaia People's Museum|sartze-data=2024-11-20}}</ref>.
=== Garraio egoera eta trafiko arazoak ===
Garraioaren alorrean auzoak bizi zuen egoera degradatua kritikatu zuen Errekaldeberriko Familien Elkarteak. 1966an Errekaldeberriko auzo-mugimenduak gutun bat idatzi zion administrazio eskudunei, zirkulazioari dagokionez auzokideak bizi zituzten arazoak azaltzeko eta konponbideak proposatuz<ref name=":1" />. Arazoen artean aipagarria dira hauek: [[Zirkulazio-argi|semafororik]] ez egotea, abiadura maximoko edo ardurazko seinalerik ez egotea, haurrak ikastetxeetatik ez ateratzeko guardien falta eta beharra, eta oinezkoentzako behar bezala seinaleztatutako pasabiderik ez egotea.
1969ko abuztuaren 12an [[Bilboko Udala|Bilboko Udalak]] emandako erantzunak haserrea piztu zuen auzoan. Udaletxearen arabera, semaforoak ez ziren beharrezkoak auzoan baldin eta 5 edo 6 [[Trafiko-istripu|trafiko-instripu]] gertatzen ez baziren, gainera, sortutako kalteak 70.000 pezeta gainditu behar zituztelarik. Pasabide seguruen kasuan, ez ziren beharrezkoak jotzen 200 metrora semafororik egotekotan edo orduko 150 pertsona igarotzearen kasuan. Auzoko egoera hain zen txarra, ezen hainbat pertsona hil zirela autobusak edo bestelako garraioak harrapatuta; hildako gehienak adingabeak ziren<ref name=":2" />.
=== Auzoko borrokak ===
==== Eskolen aldeko borroka ====
60ko hamarkadaren hasieratik, Errekaldeberriko herritarrak antolatzen hasi ziren hezkuntza zentroen falta salatuz eta auzorako eskola eraiketa eskatuz. Hezkuntzarako eskubidea aldarrikatzen zuten eta uko egiten zioten ia ordubetez hirian desplazatu behar izateari eskubide hori gauzatzeko.
1962ko urtarrilean, auzotarren batzorde batek estatistika batzuk egin zituen, eta horien arabera, eskola-adinean zeuden haurren %26k "ez zuten inolako irakaspenik jasotzen"; gainera, "eskola-adinean zeuden haurren kopurua 4568koa" litzateke<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=BBPM Recaldeberri. El libro negro de Recaldeberri|hizkuntza=es|url=https://bilbaobizkaiapeoplesmuseum.com/portfolio-item/bbpm-recaldeberri-el-libro-negro-de-recaldeberri/|aldizkaria=Bilbao Bizkaia People's Museum|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Urte bereko urtarrilean eta otsailean, auzokideak [[Gobernadore zibil|Gobernadore Zibilarekin]], alkatearekin eta Madrilgo Lehen Hezkuntzako Zuzendaritza Nagusiarekin harremanetan jarri ziren. Hurrengo hilabeteetan, ikastetxeetarako joan-etorriak errazteko eta auzoan eskola bat eraikitzeko beharrari buruzko [[Negoziazio|negoziazioak]] jarraitu zuten. 1962ko azaroaren 10ean alkateordeak jakinarazi zien "eskola-eraikuntzak eta haien finantzaketa Aurrekontu Berezi baten barruan sartuko zirela, onartzeko zain" zeudenak momentu horretan<ref name=":1" />. Promesa horiek ez ziren inoiz bete.
Lau urte geroago, administrazioen inakzioa ikusita, auzoa berriro martxan jarri zen. 1966ko urtarrilean, estatistika berriak egin zituzten, ez bakarrik eskola-adinean zeuden haurrei buruz (2850 haur ez ziren inongo eskolatara joaten), baita eskoletara joaten ziren ikastetxeen baldintza materialei buruz ere. Baldintza horien artean zeuden osasun-baldintza eta ikasketa-material eskasak, berogailurik eza, aisialdirako leku eskasak; aipatzen da ganera, [[Uretamendi|Uretamendiko]] zentroan "garbiketa neskatoek egiten" dutela<ref name=":1" />.
Hurrengo urteetan negoziatzen jarraitu zuten, jarduteko borondaterik ez zuten administrazioen aurrean. Estatistika berriak egin ziren 1967ko uztailean, 1969ko martxoan (eskolatu gabeko haurrak 2129 ziren) eta 1971ko maiatzean. 1971ko maiatzean bertan, hainbat elkartetako ordezkariak Etxebizitzako Ministroarekin bildu ziren Bilbon. Urte bereko irailean "Eskola-eraikuntzen larrialdi-plana" aurkeztu zen, eta urrian eraikuntza-baimenak eman ziren<ref name=":1" />.
Auzo-borroka horren emaitza [[Larraskitu]], [[Uretamendi]], [[Artatzu Goikoa]], Elejabarri, La Campa eta [[Iturrigorri|Iturrigorri-Peñascal]] eskolen eraikuntza izan zen.
== Erreferentziak ==
qotdlhpve1w0trznn0yajpwpat62lew
1958ko Espainiako errepideko mendiko txapelketa
0
1214594
9974716
9974576
2024-11-20T13:14:45Z
195.76.192.178
/* Kanpo estekak */
9974716
wikitext
text/x-wiki
{{erreferentzia falta}}
{{Cycling race/infobox|Q131292279}}
'''1958ko Espainiako errepideko mendiko txapelketa''' [[Nafarroa Garaia|Nafarroa Garaian]] egindako txirrindulari lasterketa izan zen. 1958ko apirilaren 8an, asterartea, jokatu zen.
Lasterketa hau [[Nafarroako Sari Nagusia]]ren aurrekaria da.
Ibilbidea 197 kilometroko luzera izan zuen eta lau mendate igo ziren: Lizarraga, Urbasa, Erreniega eta Etxauri.
Garailea [[Bernardo Ruiz]] espainiarra izan zen, Lizarrako helmugan sprintean [[Gabriel Company]] taldekide mallorcarrari gailendu zitzaiolarik.
== Sailkapena ==
{{Cycling race/generalclassification|Q131292279}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* [https://www.procyclingstats.com/race/gran-premio-miguel-indurain/1958/result 1958ko Espainiako errepideko mendiko txapelketa] - ''Procyclingstats.com''
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Miguel Indurain Sari Nagusia]]
[[Kategoria:1958 kirolean]]
[[Kategoria:1958 Euskal Herrian]]
ivmqwv0hpvaxj33awu17z0a6eva5p3u
9974718
9974716
2024-11-20T13:15:09Z
195.76.192.178
/* Kanpo estekak */
9974718
wikitext
text/x-wiki
{{erreferentzia falta}}
{{Cycling race/infobox|Q131292279}}
'''1958ko Espainiako errepideko mendiko txapelketa''' [[Nafarroa Garaia|Nafarroa Garaian]] egindako txirrindulari lasterketa izan zen. 1958ko apirilaren 8an, asterartea, jokatu zen.
Lasterketa hau [[Nafarroako Sari Nagusia]]ren aurrekaria da.
Ibilbidea 197 kilometroko luzera izan zuen eta lau mendate igo ziren: Lizarraga, Urbasa, Erreniega eta Etxauri.
Garailea [[Bernardo Ruiz]] espainiarra izan zen, Lizarrako helmugan sprintean [[Gabriel Company]] taldekide mallorcarrari gailendu zitzaiolarik.
== Sailkapena ==
{{Cycling race/generalclassification|Q131292279}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Miguel Indurain Sari Nagusia]]
[[Kategoria:1958 kirolean]]
[[Kategoria:1958 Euskal Herrian]]
m94mqbwkqefseufo472k11lqcxleiiy
Alanísko geltokia
0
1214597
9974665
9974569
2024-11-20T12:36:12Z
Ernestobanpiroa
58701
[[Kategoria:Espainiako tren geltoki itxiak]] kendua; [[Kategoria:Behinolako tren geltokiak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez
9974665
wikitext
text/x-wiki
{{eraikin infotaula}}
'''Alanísko geltokia''' [[Alanís|izen bereko]] [[Sevillako probintzia]]n dagoen eraikina da. Gaur egun instalazioek ez dute tren-zerbitzurik, eskualdeko trenen geralekuak kendu ondoren. Geltokia Merida-Los Rosales zabalera iberikoko trenbidearen zati da, 143,3 kilometro-puntuan.<ref>https://web.archive.org/web/20131018003206/https://sede.fomento.gob.es/NR/rdonlyres/4A8F0821-A4B6-4EB0-9F1C-BF4100B2BF77/68661/Ayuda_lineas_Estaciones.pdf</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Alanís]]
[[Kategoria:Behinolako tren geltokiak]]
[[Kategoria:Espainiako tren geltokiak]]
nlx6ajwzpht21ujl4i41gxd4d9r0gnq
Lucy Ejike
0
1214599
9974635
9974617
2024-11-20T11:59:10Z
Aonandi
156348
Biografia itzuli, txukundu + Ingelesetik hornitu eguneratzeko
9974635
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Lucy Ogechukwu Ejike''' (Enugu, [[Nigeria]], [[1977|1977ko]] [[Urriaren 10|urriaren 10a]]) [[Nigeria|nigeriar]] pisun jasotzaile [[Paralinpiar Jokoak|paralinpiarra]] da. Bost [[Paralinpiar Jokoak|Paralinpiar Jokotan]] ordezkatu du bere herrialdea, [[2000ko Udako Paralinpiar Jokoak|2000]]. urtean Sydneyn hasi eta [[2016ko Udako Paralinpiar Jokoak|2016ko Rio de Janeiroko Paralinpiar Jokokoetara]] arte. Paralinpiar Joko bakoitzean dominak irabazi ditu, urrezko hiru eta zilarrezko bi.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Con oro y récord mundial en mente, nigeriana Lucy Ejike supera desafíos|hizkuntza=es|url=https://www.paralympic.org/es/feature/con-oro-y-record-mundial-en-mente-nigeriana-lucy-ejike-supera-desafios|aldizkaria=International Paralympic Committee|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Bizitza ==
Ejike 1977an jaio zen Nigerian.<ref>{{Cite web|izenburua=Lucy Ejike|url=https://www.rio2016.com/en/paralympics/athlete/lucy-ejike|lana=Rio2016.com|accessdate=29 de octubre de 2016}}</ref> Gurpil-aulkia erabiltzen du, [[Poliomielitis|poliomielitisa]] dela eta.<ref name="CDcui">{{Cite news|izenburua=For Ejike, records are to break|abizena1=Cui|izena1=Xiaohuo|data=11 de septiembre de 2008|url=http://www.chinadaily.com.cn/paralympics/2008-09/11/content_7019030.htm|accessdate=8 de enero de 2009}}</ref>
== Kirol ibilbidea ==
[[Sydney|Sydneyn]] ([[Australia]]) egin ziren [[2000ko Udako Paralinpiar Jokoak]] baino lehentxeago hasi zen entrenatzen pisuak altxatzen.<ref name="CDcui">{{Cite news|izenburua=For Ejike, records are to break|abizena1=Cui|izena1=Xiaohuo|data=11 de septiembre de 2008|url=http://www.chinadaily.com.cn/paralympics/2008-09/11/content_7019030.htm|accessdate=8 de enero de 2009}}</ref> Jokoetan, 44 kg ekitaldian lehiatu zen. Zilarrezko domina lortu zuen 102.5 kg-ko jasotze batekin, [[Egipto|Egiptoko]] [[Fatma Omar|Fatma Omarren]] atzean. Lau urte geroago, [[2004ko Udako Paralinpiar Jokoak|2004ko Atenasko Udako Paralinpiar Jokoetan]], pisu maila berean lehiatzen ari zela, potentzia paralinpiarra altxatzeko munduko errekorra bi aldiz hobetu zuen 127.5 kg-ko pisu altxatuarekin urrezko domina irabazteko bidean.
[[2008ko Udako Olinpiar Jokoak|2008ko Pekingo Udako Olinpiar Jokoetan]], pisu maila bat igo eta urrea irabazi zuen 48 kilokoan. Munduko errekorra hobetu zuen lehen ahaleginean, 125 kg altxatuta. Errekorra hobetu zuen berriz 130 kg-ko bigarren jasoaldi bat lortu zuenean, baina zalantza izan zuen hirugarren saiakeran 137.5 kg jaso nahi izan zituenean.<ref name="CDcui">{{Cite news|izenburua=For Ejike, records are to break|abizena1=Cui|izena1=Xiaohuo|data=11 de septiembre de 2008|url=http://www.chinadaily.com.cn/paralympics/2008-09/11/content_7019030.htm|accessdate=8 de enero de 2009}}</ref>
Pekinen lortutako garaipenaren ondoren, bere asmoa adierazi zuen: Pisuz igotzea, hirugarren maila batean munduko errekor berria ezartzeko. Beraz, [[2012ko Udako Paralinpiar Jokoak|2012ko Londresko Udako Paralinpiar Jokoetan]], Atenaseko aurkari beraren aurrean, eta 56 kg-ko munduko errekorra zuen Fatma Omarrekin norgehiagoka bat jokatu zuen.<ref name="CDcui">{{Cite news|izenburua=For Ejike, records are to break|abizena1=Cui|izena1=Xiaohuo|data=11 de septiembre de 2008|url=http://www.chinadaily.com.cn/paralympics/2008-09/11/content_7019030.htm|accessdate=8 de enero de 2009}}</ref><ref name="Fazaa">{{Cite web|izenburua=Nigeria aiming high at Fazaa Powerlifting Championships|data=21 de febrero de 2013|url=https://m.paralympic.org/news-510|lana=paralympic.org|accessdate=29 de octubre de 2016}}</ref> Ejikek aurreneko txandan aurrea hartu zuen 135 kg-ko jasoaldiarekin, baina ezin izan zuen saiakera hori hobetu; Omarrek, ostera, Pekineko errekorra hobetu zuen, 142 kg-ko azken jasoaldiarekin. Omar garaitu ezin izan zuen arren, zilarrezko domina lortu zuen, 17 kg-ko aldea Turkiako [[Özlem Becerikli]] brontzezko dominadunarekin.
=== Kategorien aldaketa ofiziala ===
Lau urte geroago, Ejikek eta Omarrek hirugarrenez egin zuten topo Brasilen [[2016ko Udako Paralinpiar Jokoak|2016ko Rio de Janeiroko Paralinpiar Jokoetan]]. Londresen ostean, Nazioarteko Batzorde Paralinpiarrak pisuak altxatzeko pisuen kategoriak aldatu zituen, bai gizonezkoentzat bai emakumezkoentzat, eta emakumezkoen 61kg-ko kategorian lehiatu ziren. Aurreko urtean, [[Amalia Pérez]] mexikarrak munduko errekorra hobetu zuen 133 kg-ko altxatuta. Ejikek 135 kg-ko bere lehen jasoaldian gainditu zuen. Omarrek 133 kilokoan huts egin zuen lehen altxaldian, baina pisu bera altxatzea lortu zuen bigarren saiakeran.<ref name="61kg Rio">{{Cite web|izenburua=Results - Women's -61 kg Group A|data=11 de septiembre de 2016|url=https://www.paralympic.org/rio-2016/schedule-results/info-live-results/rio-2016/eng/zz/engzz_powerlifting-event-overview-women-s-61-kg.htm|lana=[[International Paralympic Committee]]|accessdate=29 de octubre de 2016}}</ref> Ejikek lidergoa hobetu zuen bere bigarren altxaldian, bere munduko une horretako bigarren errekorra ezarriz 138 kiloko pisua altxatuta. Omarrek 140 kg-ko azken altxamenduaz erantzun zuen, Ejike zilarrezko dominaren tokian jarrita. Bere azken saiakeran, Ejikek arrakasta izan zuen bere hirugarren munduko errekorrarekin eta urrezko dominarekin 142 kg-ko altxaldia osatu zuenean, urrezko domina hiru aldiz irabazlteko.
2018ko Commonwealtheko Jokoetan lehiatu zen, eta zilarrezko domina bat irabazi zuen.<ref>{{Cite web|izenburua=Lucy Ejike|url=https://results.gc2018.com/en/para-powerlifting/athlete-profile-n6018944-lucy-ejike.htm|lana=results.gc2018.com|accessdate=21 January 2023}}</ref>
[[COVID-19 pandemia|COVID-19 pandemian]] etxean geratu behar izan zuen, eta horrek entrenatzeko gaitasunean eragina zuela kontatu zuen. 2021ean beste urre bat lortu zuen Munduko Txapelketan, [[Manchester|Manchesterren]]; atletek ezin zuten elkarrekin bazkaldu jatetxe batean, pandemiaren murrizketen ondorioz. Ejike Nigeriako taldekide aukeratu zuten [[2020ko Udako Paralinpiar Jokoak|2020ko Tokioko Udako Paralinpiar Jokoetan]], non urrezko domina gehiago irabazteko eta bere munduko errekorra hobetzeko asmoa zuen.<ref name="goldand">{{Cite web|izenburua=With gold and world record in mind, Nigeria's Lucy Ejike powers through challenges|hizkuntza=en|url=https://www.paralympic.org/feature/gold-and-world-record-mind-nigeria-s-lucy-ejike-powers-through-challenges|lana=International Paralympic Committee|accessdate=2021-06-28}}</ref> Brontzezko domina irabazi zuen 61 kg emakumeren ekitaldian.<ref name="perez_wins_fourth_paralympic_gold_with_womens_under_61kg_powerlifting_victory_2021">{{Cite news|abizena=Houston|izenburua=Pérez wins fourth Paralympic gold with women's under-61kg powerlifting victory|izena1=Michael|data=28 August 2021|url=https://www.insidethegames.biz/articles/1112243/amalia-perez-tokyo-2020-paralypics|kazeta=[[Inside the Games|InsideTheGames.biz]]|accessdate=28 August 2021}}</ref><ref name="women_61_kg_results_powerlifting_summer_paralympics_2020">{{Cite web|izenburua=Women's 61 kg Results|argitaletxea=Tokyo Organising Committee of the Olympic and Paralympic Games|url=https://olympics.com/tokyo-2020/paralympic-games/resPG2020-/pdf/PG2020-/PWL/PG2020-_PWL_C73_PWLW61KG----00000-----------------.pdf|lana=Tokyo 2020 Paralympics|accessdate=28 August 2021}}</ref> Hilabete batzuk geroago, urrezko domina irabazi zuen [[Tbilisi|Tbilisin]] ([[Georgia]]) jokatu zen 2021eko Munduko Powerlift Txapelketan.<ref name="ejike_and_bettir_win_nail_biting_battles_2021">{{Cite web|izenburua=Tbilisi 2021: Ejike and Bettir win nail-biting battles|data=1 December 2021|url=https://www.paralympic.org/news/tbilisi-2021-ejike-and-bettir-win-nail-biting-battles|lana=Paralympic.org|accessdate=1 December 2021}}</ref><ref name="results_book_world_para_powerlifting_championships_2021">{{Cite web|izenburua=2021 World Para Powerlifting Championships Results Book|url=https://www.paralympic.org/sites/default/files/2021-12/2021_WCH_Senior_%20Results%20Book.pdf|lana=Paralympic.org|accessdate=24 December 2021}}</ref>
== Aintzatespenak ==
* 2016ko Rio de Janeiroko Paralinpiar Jokoetan ohoratua izan zen, bere herrialdeak irekiera zeremonian banderaduna izateko aukeratu eman baitzion.<ref>{{Cite web|izena=Samuel|izenburua=Lucy Ejike Smashes World Record Three Times to Win Gold Medal for Nigeris|egilea=Stevens|data=12 de septiembre de 2016|url=https://www.independent.co.uk/sport/olympics/paralympics/paralympics-2016-lucy-ejike-smashes-world-record-three-times-to-win-gold-in-power-lifting-for-a7238471.html|lana=independent.co.uk|accessdate=29 de octubre de 2016}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{Bizialdia|1977ko||Ejike, Lucy}}
[[Kategoria:Nigeriarrak]]
[[Kategoria:Nigeriako atletak]]
[[Kategoria:Emakume atletak]]
[[Kategoria:Paralinpiar Jokoetako dominadunak]]
[[Kategoria:Urrezko dominadun olinpikoak]]
t127j9bt5h7ttwlitis9i0gt2b15jtq
9974642
9974635
2024-11-20T12:06:32Z
Aonandi
156348
txukundu
9974642
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Lucy Ogechukwu Ejike''' (Enugu, [[Nigeria]], [[1977|1977ko]] [[Urriaren 10|urriaren 10a]]) [[Nigeria|nigeriar]] pisu jasotzaile [[Paralinpiar Jokoak|paralinpiarra]] da. Bost [[Paralinpiar Jokoak|Paralinpiar Jokotan]] ordezkatu du bere herrialdea, [[2000ko Udako Paralinpiar Jokoak|2000]]. urtean Sydneyn hasi eta [[2016ko Udako Paralinpiar Jokoak|2016ko Rio de Janeiroko Paralinpiar Jokokoetara]] arte. Paralinpiar Joko bakoitzean dominak irabazi ditu, urrezko hiru eta zilarrezko bi.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Con oro y récord mundial en mente, nigeriana Lucy Ejike supera desafíos|hizkuntza=es|url=https://www.paralympic.org/es/feature/con-oro-y-record-mundial-en-mente-nigeriana-lucy-ejike-supera-desafios|aldizkaria=International Paralympic Committee|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Bizitza ==
Ejike 1977an jaio zen Nigerian.<ref>{{Cite web|izenburua=Lucy Ejike|url=https://www.rio2016.com/en/paralympics/athlete/lucy-ejike|lana=Rio2016.com|accessdate=29 de octubre de 2016}}</ref> Gurpil-aulkia erabiltzen du, [[Poliomielitis|poliomielitisa]] dela eta.<ref name="CDcui">{{Cite news|izenburua=For Ejike, records are to break|abizena1=Cui|izena1=Xiaohuo|data=11 de septiembre de 2008|url=http://www.chinadaily.com.cn/paralympics/2008-09/11/content_7019030.htm|accessdate=8 de enero de 2009}}</ref>
== Kirol ibilbidea ==
[[Sydney|Sydneyn]] ([[Australia]]) egin ziren [[2000ko Udako Paralinpiar Jokoak]] baino lehentxeago hasi zen entrenatzen pisuak altxatzen.<ref name="CDcui">{{Cite news|izenburua=For Ejike, records are to break|abizena1=Cui|izena1=Xiaohuo|data=11 de septiembre de 2008|url=http://www.chinadaily.com.cn/paralympics/2008-09/11/content_7019030.htm|accessdate=8 de enero de 2009}}</ref> Jokoetan, 44 kg ekitaldian lehiatu zen. Zilarrezko domina lortu zuen 102.5 kg-ko jasotze batekin, [[Egipto|Egiptoko]] [[Fatma Omar|Fatma Omarren]] atzean. Lau urte geroago, [[2004ko Udako Paralinpiar Jokoak|2004ko Atenasko Udako Paralinpiar Jokoetan]], pisu maila berean lehiatzen ari zela, potentzia paralinpiarra altxatzeko munduko errekorra bi aldiz hobetu zuen 127.5 kg-ko pisu altxatuarekin urrezko domina irabazteko bidean.
[[2008ko Udako Olinpiar Jokoak|2008ko Pekingo Udako Olinpiar Jokoetan]], pisu maila bat igo eta urrea irabazi zuen 48 kilokoan. Munduko errekorra hobetu zuen lehen ahaleginean, 125 kg altxatuta. Errekorra hobetu zuen berriz 130 kg-ko bigarren jasoaldi bat lortu zuenean, baina zalantza izan zuen hirugarren saiakeran 137.5 kg jaso nahi izan zituenean.<ref name="CDcui">{{Cite news|izenburua=For Ejike, records are to break|abizena1=Cui|izena1=Xiaohuo|data=11 de septiembre de 2008|url=http://www.chinadaily.com.cn/paralympics/2008-09/11/content_7019030.htm|accessdate=8 de enero de 2009}}</ref>
Pekinen lortutako garaipenaren ondoren, bere asmoa adierazi zuen: Pisuz igotzea, hirugarren maila batean munduko errekor berria ezartzeko. Beraz, [[2012ko Udako Paralinpiar Jokoak|2012ko Londresko Udako Paralinpiar Jokoetan]], Atenaseko aurkari beraren aurrean, eta 56 kg-ko munduko errekorra zuen Fatma Omarrekin norgehiagoka bat jokatu zuen.<ref name="CDcui">{{Cite news|izenburua=For Ejike, records are to break|abizena1=Cui|izena1=Xiaohuo|data=11 de septiembre de 2008|url=http://www.chinadaily.com.cn/paralympics/2008-09/11/content_7019030.htm|accessdate=8 de enero de 2009}}</ref><ref name="Fazaa">{{Cite web|izenburua=Nigeria aiming high at Fazaa Powerlifting Championships|data=21 de febrero de 2013|url=https://m.paralympic.org/news-510|lana=paralympic.org|accessdate=29 de octubre de 2016}}</ref> Ejikek aurreneko txandan aurrea hartu zuen 135 kg-ko jasoaldiarekin, baina ezin izan zuen saiakera hori hobetu; Omarrek, ostera, Pekineko errekorra hobetu zuen, 142 kg-ko azken jasoaldiarekin. Omar garaitu ezin izan zuen arren, zilarrezko domina lortu zuen, 17 kg-ko aldea Turkiako [[Özlem Becerikli]] brontzezko dominadunarekin.
=== Kategorien aldaketa ofiziala ===
Lau urte geroago, Ejikek eta Omarrek hirugarrenez egin zuten topo Brasilen [[2016ko Udako Paralinpiar Jokoak|2016ko Rio de Janeiroko Paralinpiar Jokoetan]]. Londresen ostean, Nazioarteko Batzorde Paralinpiarrak pisuak altxatzeko pisuen kategoriak aldatu zituen, bai gizonezkoentzat bai emakumezkoentzat, eta emakumezkoen 61kg-ko kategorian lehiatu ziren. Aurreko urtean, [[Amalia Pérez]] mexikarrak munduko errekorra hobetu zuen 133 kg-ko altxatuta. Ejikek 135 kg-ko bere lehen jasoaldian gainditu zuen. Omarrek 133 kilokoan huts egin zuen lehen altxaldian, baina pisu bera altxatzea lortu zuen bigarren saiakeran.<ref name="61kg Rio">{{Cite web|izenburua=Results - Women's -61 kg Group A|data=11 de septiembre de 2016|url=https://www.paralympic.org/rio-2016/schedule-results/info-live-results/rio-2016/eng/zz/engzz_powerlifting-event-overview-women-s-61-kg.htm|lana=[[International Paralympic Committee]]|accessdate=29 de octubre de 2016}}</ref> Ejikek lidergoa hobetu zuen bere bigarren altxaldian, bere munduko une horretako bigarren errekorra ezarriz 138 kiloko pisua altxatuta. Omarrek 140 kg-ko azken altxamenduaz erantzun zuen, Ejike zilarrezko dominaren tokian jarrita. Bere azken saiakeran, Ejikek arrakasta izan zuen bere hirugarren munduko errekorrarekin eta urrezko dominarekin 142 kg-ko altxaldia osatu zuenean, urrezko domina hiru aldiz irabazlteko.
2018ko Commonwealtheko Jokoetan lehiatu zen, eta zilarrezko domina bat irabazi zuen.<ref>{{Cite web|izenburua=Lucy Ejike|url=https://results.gc2018.com/en/para-powerlifting/athlete-profile-n6018944-lucy-ejike.htm|lana=results.gc2018.com|accessdate=21 January 2023}}</ref>
[[COVID-19 pandemia|COVID-19 pandemian]] etxean geratu behar izan zuen, eta horrek entrenatzeko gaitasunean eragina zuela kontatu zuen. 2021ean beste urre bat lortu zuen Munduko Txapelketan, [[Manchester|Manchesterren]]; atletek ezin zuten elkarrekin bazkaldu jatetxe batean, pandemiaren murrizketen ondorioz. Ejike Nigeriako taldekide aukeratu zuten [[2020ko Udako Paralinpiar Jokoak|2020ko Tokioko Udako Paralinpiar Jokoetan]], non urrezko domina gehiago irabazteko eta bere munduko errekorra hobetzeko asmoa zuen.<ref name="goldand">{{Cite web|izenburua=With gold and world record in mind, Nigeria's Lucy Ejike powers through challenges|hizkuntza=en|url=https://www.paralympic.org/feature/gold-and-world-record-mind-nigeria-s-lucy-ejike-powers-through-challenges|lana=International Paralympic Committee|accessdate=2021-06-28}}</ref> Brontzezko domina irabazi zuen 61 kg emakumeren ekitaldian.<ref name="perez_wins_fourth_paralympic_gold_with_womens_under_61kg_powerlifting_victory_2021">{{Cite news|abizena=Houston|izenburua=Pérez wins fourth Paralympic gold with women's under-61kg powerlifting victory|izena1=Michael|data=28 August 2021|url=https://www.insidethegames.biz/articles/1112243/amalia-perez-tokyo-2020-paralypics|kazeta=[[Inside the Games|InsideTheGames.biz]]|accessdate=28 August 2021}}</ref><ref name="women_61_kg_results_powerlifting_summer_paralympics_2020">{{Cite web|izenburua=Women's 61 kg Results|argitaletxea=Tokyo Organising Committee of the Olympic and Paralympic Games|url=https://olympics.com/tokyo-2020/paralympic-games/resPG2020-/pdf/PG2020-/PWL/PG2020-_PWL_C73_PWLW61KG----00000-----------------.pdf|lana=Tokyo 2020 Paralympics|accessdate=28 August 2021}}</ref> Hilabete batzuk geroago, urrezko domina irabazi zuen [[Tbilisi|Tbilisin]] ([[Georgia]]) jokatu zen 2021eko Munduko Powerlift Txapelketan.<ref name="ejike_and_bettir_win_nail_biting_battles_2021">{{Cite web|izenburua=Tbilisi 2021: Ejike and Bettir win nail-biting battles|data=1 December 2021|url=https://www.paralympic.org/news/tbilisi-2021-ejike-and-bettir-win-nail-biting-battles|lana=Paralympic.org|accessdate=1 December 2021}}</ref><ref name="results_book_world_para_powerlifting_championships_2021">{{Cite web|izenburua=2021 World Para Powerlifting Championships Results Book|url=https://www.paralympic.org/sites/default/files/2021-12/2021_WCH_Senior_%20Results%20Book.pdf|lana=Paralympic.org|accessdate=24 December 2021}}</ref>
== Aintzatespenak ==
* 2016ko Rio de Janeiroko Paralinpiar Jokoetan ohoratua izan zen, bere herrialdeak irekiera zeremonian banderaduna izateko aukeratu eman baitzion.<ref>{{Cite web|izena=Samuel|izenburua=Lucy Ejike Smashes World Record Three Times to Win Gold Medal for Nigeris|egilea=Stevens|data=12 de septiembre de 2016|url=https://www.independent.co.uk/sport/olympics/paralympics/paralympics-2016-lucy-ejike-smashes-world-record-three-times-to-win-gold-in-power-lifting-for-a7238471.html|lana=independent.co.uk|accessdate=29 de octubre de 2016}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{Bizialdia|1977ko||Ejike, Lucy}}
[[Kategoria:Nigeriarrak]]
[[Kategoria:Nigeriako atletak]]
[[Kategoria:Emakume atletak]]
[[Kategoria:Paralinpiar Jokoetako dominadunak]]
[[Kategoria:Urrezko dominadun olinpikoak]]
jy94ah57eoiojdyf41bnwcet1jiokmj
1957ko Euskal-Nafar mendiko txapelketa
0
1214601
9974638
2024-11-20T12:01:01Z
Joseba65
69297
Orri berria: «{{Cycling race/infobox|Q58531821}} '''1957ko Euskal-Nafar mendiko txapelketa''' [[Nafarroa Garaia|Nafarroa Garaian]] egindako txirrindulari lasterketa izan zen. 1957ko apirilaren 23an, asteartea, jokatu zen. Lasterketa hau [[Nafarroako Sari Nagusia]]ren aurrekaria da. Ibilbidea 185 kilometroko luzera izan zuen eta lau mendate igo ziren: Urbasa, Lizarraga, Erreniega eta Etxauri. Garailea [[Miguel Chacón]] espainiarra izan zen, Lizarrako helmugan sprintean Carmelo Moral...»
9974638
wikitext
text/x-wiki
{{Cycling race/infobox|Q58531821}}
'''1957ko Euskal-Nafar mendiko txapelketa''' [[Nafarroa Garaia|Nafarroa Garaian]] egindako txirrindulari lasterketa izan zen. 1957ko apirilaren 23an, asteartea, jokatu zen.
Lasterketa hau [[Nafarroako Sari Nagusia]]ren aurrekaria da.
Ibilbidea 185 kilometroko luzera izan zuen eta lau mendate igo ziren: Urbasa, Lizarraga, Erreniega eta Etxauri.
Garailea [[Miguel Chacón]] espainiarra izan zen, Lizarrako helmugan sprintean [[Carmelo Morales]] bizkaitarrari gailendu zitzaiolarik.
== Sailkapena ==
{{Cycling race/generalclassification|Q58531821}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Miguel Indurain Sari Nagusia]]
[[Kategoria:1957 kirolean]]
[[Kategoria:1957 Euskal Herrian]]
m4v3qi5cv24okknoa33ed3erbak3ai2
9974640
9974638
2024-11-20T12:04:13Z
Joseba65
69297
9974640
wikitext
text/x-wiki
{{Cycling race/infobox|Q58531821}}
'''1957ko Euskal-Nafar mendiko txapelketa''' [[Nafarroa Garaia|Nafarroa Garaian]] egindako txirrindulari lasterketa izan zen. 1957ko apirilaren 23an, asteartea, jokatu zen.
Lasterketa hau [[Nafarroako Sari Nagusia]]ren aurrekaria da.
Ibilbidea 185 kilometroko luzera izan zuen eta lau mendate igo ziren: Etxauri, Urbasa eta Lizarraga.
Garailea [[Miguel Chacón]] espainiarra izan zen, Lizarrako helmugan sprintean [[Carmelo Morales]] bizkaitarrari gailendu zitzaiolarik.
== Sailkapena ==
{{Cycling race/generalclassification|Q58531821}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Miguel Indurain Sari Nagusia]]
[[Kategoria:1957 kirolean]]
[[Kategoria:1957 Euskal Herrian]]
n6g4l76ewh2zemymt49lmqjkypyticw
9974714
9974640
2024-11-20T13:14:01Z
195.76.192.178
/* Kanpo estekak */
9974714
wikitext
text/x-wiki
{{Cycling race/infobox|Q58531821}}
'''1957ko Euskal-Nafar mendiko txapelketa''' [[Nafarroa Garaia|Nafarroa Garaian]] egindako txirrindulari lasterketa izan zen. 1957ko apirilaren 23an, asteartea, jokatu zen.
Lasterketa hau [[Nafarroako Sari Nagusia]]ren aurrekaria da.
Ibilbidea 185 kilometroko luzera izan zuen eta lau mendate igo ziren: Etxauri, Urbasa eta Lizarraga.
Garailea [[Miguel Chacón]] espainiarra izan zen, Lizarrako helmugan sprintean [[Carmelo Morales]] bizkaitarrari gailendu zitzaiolarik.
== Sailkapena ==
{{Cycling race/generalclassification|Q58531821}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* [https://www.procyclingstats.com/race/gran-premio-miguel-indurain/1957/result 1957ko Euskal-Nafar mendiko txapelketa] - ''Procyclingstats.com''
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Miguel Indurain Sari Nagusia]]
[[Kategoria:1957 kirolean]]
[[Kategoria:1957 Euskal Herrian]]
gdd3czqr00ty9ua3lwjpgtwi2onjzem
Fatma Omar
0
1214602
9974641
2024-11-20T12:05:50Z
Aonandi
156348
«[[:es:Special:Redirect/revision/163072446|Fatma Omar]]» orriaren itzulpena eginez sortua
9974641
wikitext
text/x-wiki
'''Fatma Omar''' ([[Egipto]], [[1973|1973ko]] [[Urriaren 17|urriaren 17a]]) egiptoar paralinpiar atleta da, potentzia egokituko altxaketan lehiatzen den kirolaria.<ref>[https://web.archive.org/web/20210830044214/https://olympics.com/tokyo-2020/paralympic-games/en/results/powerlifting/athlete-profile-n1457959-omar-fatma.htm «Fatma Omar»]. Comité Olímpico Internacional {{En}}.</ref> 2000tik 2020ra Udako Paralinpiar Jokoetan sei domina irabazi zituen.<ref>{{ResultadosJP|V2000}}</ref><ref>{{ResultadosJP|V2004}}</ref><ref>{{ResultadosJP|V2008}}</ref><ref>{{ResultadosJP|V2012}}</ref><ref>{{ResultadosJP|V2016}}</ref><ref>{{ResultadosJP|V2020}}</ref>
== Nazioarteko palmaresa ==
{| class="wikitable center col2izq" style="text-align:center;width:445px;"
! colspan="4" |Paralinpiar Jokoak
|-
!Urtea
!Lekua
!Domina
!Kategoria
|-
|2000
|[[Sydney]] (Australia)
|01 !
|–44 kg
|-
|2004
|[[Atenas]] - Grezia
|01 !
|–56 kg
|-
|2008
|[[Pekin]] (Txina)
|01 !
|–56 kg
|-
|2012
|[[Londres]] (Erresuma Batua)
|01 !
|–56 kg
|-
|2016
|[[Rio de Janeiro]] (Brasil)
|02 !
|–61 kg
|-
|2020
|[[Tokio]] (Japonia)
|02 !
|–67 kg
|}
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}{{Bizialdia|1973||Omar, Fatma}}
[[Kategoria:Egiptoarrak]]
[[Kategoria:Emakume atletak]]
[[Kategoria:Paralinpiar kirolariak]]
[[Kategoria:Paralinpiar Jokoetako dominadunak]]
[[Kategoria:Urrezko dominadun olinpikoak]]
[[Kategoria:Zilarrezko dominadun olinpikoak]]
c000tvmr8w7dtpvboz9mt96v1ospy9f
9974656
9974641
2024-11-20T12:29:36Z
Aonandi
156348
Biografia itzuli, txukundu + ingelesetik hornitzen
9974656
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Fatma Omar''' ([[Kairo]], [[Egipto]], [[1973|1973ko]] [[Urriaren 17|urriaren 17a]]) egiptoar paralinpiar atleta da, potentzia egokituko altxaketan lehiatzen den kirolaria.<ref>[https://web.archive.org/web/20210830044214/https://olympics.com/tokyo-2020/paralympic-games/en/results/powerlifting/athlete-profile-n1457959-omar-fatma.htm «Fatma Omar»]. Comité Olímpico Internacional {{En}}.</ref> <ref>{{Erreferentzia|izena=Ian|abizena=Brittain|izenburua=Paralympic Games|argitaletxea=Routledge|data=2023-12-04|url=http://dx.doi.org/10.4324/9780367766924-ress53-1|sartze-data=2024-11-20|encyclopedia=Paralympic Games}}</ref> 2000tik 2020ra Udako Paralinpiar Jokoetan sei domina irabazi zituen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Lakshmi|abizena=Rajagopal|izenburua=Powerlifter Fatma Omar Wins Egypt its Fourth Medal at the Tokyo Paralympics|hizkuntza=en-GB|data=2021-08-29|url=https://en.vogue.me/culture/fatma-omar-tokyo-paralympics/|aldizkaria=Vogue Arabia|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Bizitza ==
Omar Egiptoko hiriburuan, Kairon jaio zen 1973an.<ref name="Tokyo 2020">{{Cite web|izenburua=Powerlifting - OMAR Fatma|argitaletxea=[[Tokyo Organising Committee of the Olympic and Paralympic Games]]|url=https://olympics.com/tokyo-2020/paralympic-games/en/results/powerlifting/athlete-profile-n1457959-omar-fatma.htm|lana=Tokyo 2020 Paralympics|accessdate=30 August 2021}}</ref><ref name="IPC Bio">{{Cite web|izenburua=Omar, Fatma|url=https://www.paralympic.org/asp/lib/theasp.asp?pageid=8937&sportid=515&personid=689350|lana=[[International Paralympic Committee|IPC]]|accessdate=4 September 2016}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Paralympic - OMAR Fatma - Powerlifting - Egypt|argitaletxea=[[Rio 2016 Organising Committee for the Olympic and Paralympic Games]]|url=https://www.rio2016.com/en/paralympics/athlete/fatma-omar|lana=Rio 2016 Paralympics|accessdate=30 September 2016}}</ref> Adin jakin batean, [[Poliomielitis|poliomielitisa]] hartu zuen, eta horrek kalte egin zion bizkarrezurrari.<ref name="IPC Bio" /> Bi alaba ditu.<ref name="IPC Bio" />
=== Kirol ibilbidea ===
Dubain egin zen 1998ko KPIaren Munduko Powerlift Txapelketan ordezkatu zuen lehen aldiz bere herrialdea Omarrek. Pisu maila baxuenetako batean sartu zen, 44 kiloetan, urrezko domina irabazita. Arrakasta horren ondoren, [[Australia|Australian]] [[2000ko Udako Paralinpiar Jokoak|2000ko Sydneyko Udako Paralinpiar Jokoetan]] Summer Paralmpics-en lehiatzeko hautatu zuten.<ref name="IPC Bio2">{{Cite web|izenburua=Omar, Fatma|url=https://www.paralympic.org/asp/lib/theasp.asp?pageid=8937&sportid=515&personid=689350|lana=[[International Paralympic Committee|IPC]]|accessdate=4 September 2016}}</ref> Sydneyko Jokoetan, 44 kg-ko klasean lehiatu zen 109 kg altxatuta, urrezko domina jaso zuen, Nigeriako [[Lucy Ejike|Lucy Ogechukwu Ejike]] gaindituta. Lau urte geroago, Grezian [[2004ko Udako Olinpiar Jokoak|2004ko Atenaseko Udako Olinpiar Jokoetan]], Omar 56 kg-ko mailara aldatu zen eta 127,5 kg-ko altxatzea lortu zuen.<ref name="IPC Bio2" />
Txinan [[2008ko Udako Olinpiar Jokoak|2008ko Pekingo Udako Olinpiar Jokoetan]], Omar 56 kg-ko mailan lehiatu zen berriro. Munduko errekorra honbetu zuen 141,5 kg-ko altxatzean.<ref name="IPC Bio3">{{Cite web|izenburua=Omar, Fatma|url=https://www.paralympic.org/asp/lib/theasp.asp?pageid=8937&sportid=515&personid=689350|lana=[[International Paralympic Committee|IPC]]|accessdate=4 September 2016}}</ref>
Beijingen (Pekin) lortutako garaipenaren ondoren, [[Lucy Ejike]] nigeriarrak esan zuen Omarren pisu mailara aldatuko zela 56 kg-ko klaseari desafio egiteko. Ondorioz, [[Erresuma Batua|Erresuma Batuan]] [[2012ko Udako Paralinpiar Jokoak|2012ko Londresko Udako Paralinpiar Jokoetan]] aurkari aurrez aurre izan ziren.<ref name="IPC Bio4">{{Cite web|izenburua=Omar, Fatma|url=https://www.paralympic.org/asp/lib/theasp.asp?pageid=8937&sportid=515&personid=689350|lana=[[International Paralympic Committee|IPC]]|accessdate=4 September 2016}}</ref><ref name="Fazaa">{{Cite web|izenburua=Nigeria aiming high at Fazaa Powerlifting Championships|data=21 February 2013|url=https://m.paralympic.org/news-510|lana=paralympic.org|accessdate=29 October 2016}}</ref> Ejikek lehen txandan aurrea hartu zuen 135 kg-ko altxatzea lortu zuenean, baina ezin izan zuen saiakera hori hobetu; Omarrek, berriz, Beijingetik bere errekorra hobetu zuen 142 kg-ko azken jasoera batekin, bere laugarren urrezko domina hartu zuela.<ref name="IPC Bio4" />
== Nazioarteko palmaresa ==
{| class="wikitable center col2izq" style="text-align:center;width:445px;"
! colspan="4" |Paralinpiar Jokoak
|-
!Urtea
!Lekua
!Domina
!Kategoria
|-
|2000
|[[Sydney]]
{{banderaherrialde|Australia}}
|[[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]]
|–44 kg
|-
|2004
|[[Atenas]]
{{banderaherrialde|Grezia}}
|[[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]]
|–56 kg
|-
|2008
|[[Pekin]]
{{banderaherrialde|Txina}}
|[[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]]
|–56 kg
|-
|2012
|[[Londres]]
{{banderaherrialde|Erresuma Batua}}
|[[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]]
|–56 kg
|-
|2016
|[[Rio de Janeiro]]
{{banderaherrialde|Brasil}}
|[[Fitxategi:Silver_medal_icon.svg|link=Archivo:Silver_medal_icon.svg|15x15px]]
|–61 kg
|-
|2020
|[[Tokio]]
{{banderaherrialde|Japonia}}
|[[Fitxategi:Silver_medal_icon.svg|link=Archivo:Silver_medal_icon.svg|15x15px]]
|–67 kg
|}
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
[https://www.youtube.com/watch?v=RpXXNgMk580 Bideoa: A Para powerlifting Legend | Meet: Fatma Omar | Paralympic Games] {{Bizialdia|1973ko||Omar, Fatma}}
[[Kategoria:Egiptoarrak]]
[[Kategoria:Emakume atletak]]
[[Kategoria:Paralinpiar kirolariak]]
[[Kategoria:Paralinpiar Jokoetako dominadunak]]
[[Kategoria:Urrezko dominadun olinpikoak]]
[[Kategoria:Zilarrezko dominadun olinpikoak]]
n0jybsnjsnjwvaxtaikv22g6mf4jb6k
9974678
9974656
2024-11-20T12:50:16Z
Aonandi
156348
+ ingelesetik hornitu
9974678
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Fatma Omar''' ([[Kairo]], [[Egipto]], [[1973|1973ko]] [[Urriaren 17|urriaren 17a]]) egiptoar paralinpiar atleta da, potentzia egokituko altxaketan lehiatzen den kirolaria.<ref>[https://web.archive.org/web/20210830044214/https://olympics.com/tokyo-2020/paralympic-games/en/results/powerlifting/athlete-profile-n1457959-omar-fatma.htm «Fatma Omar»]. Comité Olímpico Internacional {{En}}.</ref> <ref>{{Erreferentzia|izena=Ian|abizena=Brittain|izenburua=Paralympic Games|argitaletxea=Routledge|data=2023-12-04|url=http://dx.doi.org/10.4324/9780367766924-ress53-1|sartze-data=2024-11-20|encyclopedia=Paralympic Games}}</ref> 2000tik 2020ra Udako Paralinpiar Jokoetan sei domina irabazi zituen.<ref>{{Erreferentzia|izena=Lakshmi|abizena=Rajagopal|izenburua=Powerlifter Fatma Omar Wins Egypt its Fourth Medal at the Tokyo Paralympics|hizkuntza=en-GB|data=2021-08-29|url=https://en.vogue.me/culture/fatma-omar-tokyo-paralympics/|aldizkaria=Vogue Arabia|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Bizitza ==
Omar Egiptoko hiriburuan, Kairon jaio zen 1973an.<ref name="Tokyo 2020">{{Cite web|izenburua=Powerlifting - OMAR Fatma|argitaletxea=[[Tokyo Organising Committee of the Olympic and Paralympic Games]]|url=https://olympics.com/tokyo-2020/paralympic-games/en/results/powerlifting/athlete-profile-n1457959-omar-fatma.htm|lana=Tokyo 2020 Paralympics|accessdate=30 August 2021}}</ref><ref name="IPC Bio">{{Cite web|izenburua=Omar, Fatma|url=https://www.paralympic.org/asp/lib/theasp.asp?pageid=8937&sportid=515&personid=689350|lana=[[International Paralympic Committee|IPC]]|accessdate=4 September 2016}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Paralympic - OMAR Fatma - Powerlifting - Egypt|argitaletxea=[[Rio 2016 Organising Committee for the Olympic and Paralympic Games]]|url=https://www.rio2016.com/en/paralympics/athlete/fatma-omar|lana=Rio 2016 Paralympics|accessdate=30 September 2016}}</ref> Adin jakin batean, [[Poliomielitis|poliomielitisa]] hartu zuen, eta horrek kalte egin zion bizkarrezurrari.<ref name="IPC Bio" /> Bi alaba ditu.<ref name="IPC Bio" />
=== Kirol ibilbidea ===
Dubain egin zen 1998ko KPIaren Munduko Powerlift Txapelketan ordezkatu zuen lehen aldiz bere herrialdea Omarrek. Pisu maila baxuenetako batean sartu zen, 44 kiloetan, urrezko domina irabazita. Arrakasta horren ondoren, [[Australia|Australian]] [[2000ko Udako Paralinpiar Jokoak|2000ko Sydneyko Udako Paralinpiar Jokoetan]] Summer Paralmpics-en lehiatzeko hautatu zuten.<ref name="IPC Bio2">{{Cite web|izenburua=Omar, Fatma|url=https://www.paralympic.org/asp/lib/theasp.asp?pageid=8937&sportid=515&personid=689350|lana=[[International Paralympic Committee|IPC]]|accessdate=4 September 2016}}</ref> Sydneyko Jokoetan, 44 kg-ko klasean lehiatu zen 109 kg altxatuta, urrezko domina jaso zuen, Nigeriako [[Lucy Ejike|Lucy Ogechukwu Ejike]] gaindituta. Lau urte geroago, Grezian [[2004ko Udako Olinpiar Jokoak|2004ko Atenaseko Udako Olinpiar Jokoetan]], Omar 56 kg-ko mailara aldatu zen eta 127,5 kg-ko altxatzea lortu zuen.<ref name="IPC Bio2" />
Txinan [[2008ko Udako Olinpiar Jokoak|2008ko Pekingo Udako Olinpiar Jokoetan]], Omar 56 kg-ko mailan lehiatu zen berriro. Munduko errekorra honbetu zuen 141,5 kg-ko altxatzean.<ref name="IPC Bio3">{{Cite web|izenburua=Omar, Fatma|url=https://www.paralympic.org/asp/lib/theasp.asp?pageid=8937&sportid=515&personid=689350|lana=[[International Paralympic Committee|IPC]]|accessdate=4 September 2016}}</ref>
Beijingen (Pekin) lortutako garaipenaren ondoren, [[Lucy Ejike]] nigeriarrak esan zuen Omarren pisu mailara aldatuko zela 56 kg-ko klaseari desafioa egiteko. Ondorioz, [[Erresuma Batua|Erresuma Batuan]] [[2012ko Udako Paralinpiar Jokoak|2012ko Londresko Udako Paralinpiar Jokoetan]] aurkari aurrez aurre izan ziren.<ref name="IPC Bio4">{{Cite web|izenburua=Omar, Fatma|url=https://www.paralympic.org/asp/lib/theasp.asp?pageid=8937&sportid=515&personid=689350|lana=[[International Paralympic Committee|IPC]]|accessdate=4 September 2016}}</ref><ref name="Fazaa">{{Cite web|izenburua=Nigeria aiming high at Fazaa Powerlifting Championships|data=21 February 2013|url=https://m.paralympic.org/news-510|lana=paralympic.org|accessdate=29 October 2016}}</ref> Ejikek lehen txandan aurrea hartu zuen 135 kg-ko altxatzea lortu zuenean, baina ezin izan zuen saiakera hori hobetu; Omarrek, berriz, Beijingetik bere errekorra hobetu zuen 142 kg-ko azken jasoera batekin, bere laugarren urrezko domina hartu zuela.<ref name="IPC Bio4" />
==== '''Kategorien aldaketa ofiziala''' ====
Lau urte geroago Ejike eta Omar hirugarrenez elkartu ziren Paralinpiar Joko batean, biak Brasilen [[2016ko Udako Olinpiar Jokoak|2016ko Rio de Janeiroko Olinpiar Jokoetan]], hain zuzen ere. Londresen ondoren, International Paralympic Committee-k gizon eta emakumeentzako pisuak altxatzeko pisu-kategoriak aldatu zituen, eta biak 61 kg-ko emakumeen mailan lehiatzen ziren. Aurreko urtean Mexikoko [[Amalia Pérez|Amalia Pérezek]] munduko errekorra ezarri zuen 61 kg-tan 133 kg-ko altxatuta, eta Ejikek 135 kg-ko lehen saiakeran gainditu zuen.<ref name="61kg Rio">{{Cite web|izenburua=Results - Women's -61 kg Group A|data=11 September 2016|url=https://www.paralympic.org/rio-2016/schedule-results/info-live-results/rio-2016/eng/zz/engzz_powerlifting-event-overview-women-s-61-kg.htm|lana=[[International Paralympic Committee]]|accessdate=29 October 2016}}</ref> Omarrek 133 kg-ko pisua jaso zuen lehen saikeran, baina bigarren saiakeran arrakasta izan zuen. Ejikek bere beruna hobetu zuen bere bigarren igogailuarekin, munduko bere bigarren errekorra ezarriz 138 kg-ko pisuarekin.<ref name="61kg Rio" /> Omarrek 140 kg-ko pisua altxatu zuen azken saiakeran, Ejikeren aurretik.<ref name="61kg Rio" /> Zoritxarrez, Omarrentzat, Ejikek 142 kg jaso zituen, eta bere ibilbide paralinpiarrean lehen aldiz zilarrezko domina lortu zuen.<ref name="61kg Rio" />Nazioarteko palmaresa
{| class="wikitable center col2izq" style="text-align:center;width:445px;"
! colspan="4" |Paralinpiar Jokoak
|-
!Urtea
!Lekua
!Domina
!Kategoria
|-
|2000
|[[Sydney]]
{{banderaherrialde|Australia}}
|[[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]]
|–44 kg
|-
|2004
|[[Atenas]]
{{banderaherrialde|Grezia}}
|[[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]]
|–56 kg
|-
|2008
|[[Pekin]]
{{banderaherrialde|Txina}}
|[[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]]
|–56 kg
|-
|2012
|[[Londres]]
{{banderaherrialde|Erresuma Batua}}
|[[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]]
|–56 kg
|-
|2016
|[[Rio de Janeiro]]
{{banderaherrialde|Brasil}}
|[[Fitxategi:Silver_medal_icon.svg|link=Archivo:Silver_medal_icon.svg|15x15px]]
|–61 kg
|-
|2020
|[[Tokio]]
{{banderaherrialde|Japonia}}
|[[Fitxategi:Silver_medal_icon.svg|link=Archivo:Silver_medal_icon.svg|15x15px]]
|–67 kg
|}
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
[https://www.youtube.com/watch?v=RpXXNgMk580 Bideoa: A Para powerlifting Legend | Meet: Fatma Omar | Paralympic Games] {{Bizialdia|1973ko||Omar, Fatma}}
[[Kategoria:Egiptoarrak]]
[[Kategoria:Emakume atletak]]
[[Kategoria:Paralinpiar kirolariak]]
[[Kategoria:Paralinpiar Jokoetako dominadunak]]
[[Kategoria:Urrezko dominadun olinpikoak]]
[[Kategoria:Zilarrezko dominadun olinpikoak]]
ss8limesicczi9bid5oqxbmv8u8f2rf
Bachir Gemayel
0
1214603
9974647
2024-11-20T12:24:03Z
Artegia
65203
Orri berria: «'''Bachir Gemayel''' ([[Beirut]], [[1947]]ko [[azaroaren 10]]a – ''[[ibidem]]'', [[1982]]ko [[irailaren 14]]a) libanoar politikaria izan zen. [[Pierre Gemayel]] politikariaren semea izan zen. Zuzenbide eta zientzia politikoetako unibertsitate ikasketak egin zituen Beiruten eta [[Dallas]]en, eta abokatu bulego bat ireki zuen Beiruten. Nerabezaroan [[Libanoko Falangeak|Kataeb Alderdian]] sartu zen. Entrenamendu paramilitarra jaso zuen eta 1960ko hamarkadan Libanoko Inda...»
9974647
wikitext
text/x-wiki
'''Bachir Gemayel''' ([[Beirut]], [[1947]]ko [[azaroaren 10]]a – ''[[ibidem]]'', [[1982]]ko [[irailaren 14]]a) libanoar politikaria izan zen.
[[Pierre Gemayel]] politikariaren semea izan zen. Zuzenbide eta zientzia politikoetako unibertsitate ikasketak egin zituen Beiruten eta [[Dallas]]en, eta abokatu bulego bat ireki zuen Beiruten.
Nerabezaroan [[Libanoko Falangeak|Kataeb Alderdian]] sartu zen. Entrenamendu paramilitarra jaso zuen eta 1960ko hamarkadan [[Libanoko Indarrak]] sortu zituen Kataeb Alderdiaren adar armatu gisa. 1969an, Palestinako militanteek bahitu zuten, eta zortzi orduren ondoren askatu zuten, [[Kamal Jumblatt]]en bitartekaritzaren ondoren.
1976an Libanoko Indarren buru bihurtu zen eta [[Libanoko Gerra Zibila]]n parte hartu zuen. 1982ko abuztuaren 23an Libanoko presidente hautatu zuten, [[1982ko Libanoko Gerra|Israelen inbasioa]] gertatu eta gutxira. Oposizio-talde batzuk Gemayelen hilketarako prestatzen hasi ziren. Irailaren 14an hil zuten bonba baten bidez, karguaz jabetu baino egun batzuk lehenago.
{{bizialdia|1947ko|1982ko|Gemayel, Bachir}}
mvofvect011j2f29a5dsaid6fu35mn8
9974649
9974647
2024-11-20T12:25:33Z
Artegia
65203
9974649
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Bachir Gemayel''' ([[Beirut]], [[1947]]ko [[azaroaren 10]]a – ''[[ibidem]]'', [[1982]]ko [[irailaren 14]]a) libanoar politikaria izan zen.
[[Pierre Gemayel]] politikariaren semea izan zen. Zuzenbide eta zientzia politikoetako unibertsitate ikasketak egin zituen Beiruten eta [[Dallas]]en, eta abokatu bulego bat ireki zuen Beiruten.
Nerabezaroan [[Libanoko Falangeak|Kataeb Alderdian]] sartu zen. Entrenamendu paramilitarra jaso zuen eta 1960ko hamarkadan [[Libanoko Indarrak]] sortu zituen Kataeb Alderdiaren adar armatu gisa. 1969an, Palestinako militanteek bahitu zuten, eta zortzi orduren ondoren askatu zuten, [[Kamal Jumblatt]]en bitartekaritzaren ondoren.
1976an Libanoko Indarren buru bihurtu zen eta [[Libanoko Gerra Zibila]]n parte hartu zuen. 1982ko abuztuaren 23an Libanoko presidente hautatu zuten, [[1982ko Libanoko Gerra|Israelen inbasioa]] gertatu eta gutxira. Oposizio-talde batzuk Gemayelen hilketarako prestatzen hasi ziren. Irailaren 14an hil zuten bonba baten bidez, karguaz jabetu baino egun batzuk lehenago.
{{bizialdia|1947ko|1982ko|Gemayel, Bachir}}
qg3vsgxexck54af2u4xomwxno352pj9
9974652
9974649
2024-11-20T12:27:09Z
Artegia
65203
9974652
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Bachir Gemayel''' ([[Beirut]], [[1947]]ko [[azaroaren 10]]a – ''[[ibidem]]'', [[1982]]ko [[irailaren 14]]a) libanoar politikaria izan zen.
[[Pierre Gemayel]] politikariaren semea izan zen. Zuzenbide eta zientzia politikoetako unibertsitate ikasketak egin zituen Beiruten eta [[Dallas]]en, eta abokatu bulego bat ireki zuen Beiruten.
Nerabezaroan [[Libanoko Falangeak|Kataeb Alderdian]] sartu zen. Entrenamendu paramilitarra jaso zuen eta 1960ko hamarkadan [[Libanoko Indarrak]] sortu zituen Kataeb Alderdiaren adar armatu gisa. 1969an, Palestinako militanteek bahitu zuten, eta zortzi orduren ondoren askatu zuten, [[Kamal Jumblatt]]en bitartekaritzaren ondoren.
1976an Libanoko Indarren buru bihurtu zen eta [[Libanoko Gerra Zibila]]n parte hartu zuen. 1982ko abuztuaren 23an Libanoko presidente hautatu zuten, [[1982ko Libanoko Gerra|Israelen inbasioa]] gertatu eta gutxira. Oposizio-talde batzuk Gemayelen hilketarako prestatzen hasi ziren. Irailaren 14an hil zuten bonba baten bidez, karguaz jabetu baino egun batzuk lehenago.
{{bizialdia|1947ko|1982ko|Gemayel, Bachir}}
[[Kategoria:Libanoko politikariak]]
[[Kategoria:Libanoko kristauak]]
[[Kategoria:Libanoko abokatuak]]
r6sd8xfawqc1u0mdp57xmb2wmlqu615
9974654
9974652
2024-11-20T12:28:44Z
Artegia
65203
9974654
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Bachir Gemayel''' ([[Beirut]], [[1947]]ko [[azaroaren 10]]a – ''[[ibidem]]'', [[1982]]ko [[irailaren 14]]a) libanoar politikaria izan zen.
[[Pierre Gemayel]] politikariaren semea izan zen. Zuzenbide eta zientzia politikoetako unibertsitate ikasketak egin zituen Beiruten eta [[Dallas]]en, eta abokatu bulego bat ireki zuen Beiruten.
Nerabezaroan [[Libanoko Falangeak|Kataeb Alderdian]] sartu zen. Entrenamendu paramilitarra jaso zuen eta 1960ko hamarkadan [[Libanoko Indarrak]] sortu zituen Kataeb Alderdiaren adar armatu gisa. 1969an, Palestinako militanteek bahitu zuten, eta zortzi orduren ondoren askatu zuten, [[Kamal Jumblatt]]en bitartekaritzaren ondoren.
1976an Libanoko Indarren buru bihurtu zen eta [[Libanoko Gerra Zibila]]n parte hartu zuen. 1982ko abuztuaren 23an Libanoko presidente hautatu zuten, [[1982ko Libanoko Gerra|Israelen inbasioa]] gertatu eta gutxira. Oposizio-talde batzuk Gemayelen hilketarako prestatzen hasi ziren. Irailaren 14an hil zuten bonba baten bidez, karguaz jabetu baino egun batzuk lehenago.
{{bizialdia|1947ko|1982ko|Gemayel, Bachir}}
[[Kategoria:Libanoko politikariak]]
[[Kategoria:Libanoko kristauak]]
[[Kategoria:Libanoko abokatuak]]
[[Kategoria:Eraildako presidenteak]]
mzymugezdbqn9yj2ivlmu27cojxoz5v
Lankide eztabaida:NoLightsNoCameras
3
1214604
9974658
2024-11-20T12:33:12Z
LainobeltzBot
90204
Ongi etorri!
9974658
wikitext
text/x-wiki
{{Ongietorria}} --[[Lankide:LainobeltzBot|LainobeltzBot]] ([[Lankide eztabaida:LainobeltzBot|eztabaida]]) 13:33, 20 azaroa 2024 (CET)
ciej46ihu4nwlkteekqnqsizux3q4tk
Lankide eztabaida:Bizki
3
1214605
9974671
2024-11-20T12:43:42Z
LainobeltzBot
90204
Ongi etorri!
9974671
wikitext
text/x-wiki
{{Ongietorria}} --[[Lankide:LainobeltzBot|LainobeltzBot]] ([[Lankide eztabaida:LainobeltzBot|eztabaida]]) 13:43, 20 azaroa 2024 (CET)
8q9twl3denxyp2qoea5zor8kiicvgh2
Josephine Orji
0
1214606
9974685
2024-11-20T12:55:47Z
Aonandi
156348
«[[:es:Special:Redirect/revision/163120366|Josephine Orji]]» orriaren itzulpena eginez sortua
9974685
wikitext
text/x-wiki
'''Josephine Orji''' ([[Nigeria]], [[1979|1979ko]] [[Apirilaren 8|apirilaren 8a]]) nigeriar atleta paralinpiarra da, eta potentzia egokituko altxaketan lehiatzen den kirolaria .<ref>[https://web.archive.org/web/20161031134038/https://www.rio2016.com/en/paralympics/athlete/josephine-orji «Josephine Orji»]. Río de Janeiro 2016 {{En}}.</ref> [[2016ko Udako Paralinpiar Jokoak|2016ko Rio de Janeiroko Udako Paralinpiar Jokoetan u]]<nowiki/>rrezko domina bat irabazi zuen +86 kg-ko kategorian.
== Nazioarteko palmaresa ==
{| class="wikitable center col2izq" style="text-align:center;width:445px;"
! colspan="4" |Joko Paralinpikoak
|-
!Urtea
!Lekua
!Domina
!Kategoria
|-
|2016
|[[Rio de Janeiro]] (Brasil)
|01 !
| +86 kg
|}
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
[[Kategoria:Nigeriarrak]]
[[Kategoria:Paralinpiar Jokoetako dominadunak]]
[[Kategoria:Emakume pisu altxatzaileak]]
ddbuvpphgq9vjz6wx3cz5exnwymtbaw
9974698
9974685
2024-11-20T13:04:43Z
Aonandi
156348
Biografia itzuli, txukundu + ingelesetik hornitu
9974698
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Josephine Orji''' ([[Nigeria]], [[1979|1979ko]] [[Apirilaren 8|apirilaren 8a]]) nigeriar atleta paralinpiarra da, eta potentzia egokituko pisu-jasotzen lehiatzen den kirolaria .<ref>[https://web.archive.org/web/20161031134038/https://www.rio2016.com/en/paralympics/athlete/josephine-orji «Josephine Orji»]. Río de Janeiro 2016 {{En}}.</ref> [[2016ko Udako Paralinpiar Jokoak|2016ko Rio de Janeiroko Udako Paralinpiar Jokoetan]] urrezko domina bat irabazi zuen [[Powerlifting at the 2016 Summer Paralympics – Women's +86 kg|+86kg kategorian]].<ref>{{Cite news|izenburua=Paralympic: Josephine Orji breaks new records, wins gold|data=14 September 2016|url=http://www.vanguardngr.com/2016/09/paralympic-josephine-orji-breaks-new-records-wins-gold/|kazeta=[[Vanguard (Nigeria)|Vanguard Newspaper]]|accessdate=18 September 2016}}</ref><ref>{{Cite news|abizena=Duro Ikhazuagbe|izenburua=Nigeria's Josephine Orji Shatters World Record at Rio Paralympics|data=15 September 2016|url=http://www.thisdaylive.com/index.php/2016/09/15/nigerias-josephine-orji-shatters-world-record-at-rio-paralympics/|kazeta=[[Thisday|ThisDay News]]|accessdate=18 September 2016}}</ref>
== Kirol ibilbidea ==
Josephinek powerlift-arekiko pasioa garatu zuen 2001ean, Owerriko gimnasio bat bisitatu eta kirola lehen aldiz probatu ondoren. Gero, ziberkafe batean informatikan aditu lana egiteari uko egin zion, eta kirolean indartzaile karrera bat garatzeko prestakuntzari ekin zion.<ref>{{Cite news|izenburua=Orji on the highs and lows of a Paralympic champion|hizkuntza=en-GB|url=https://www.bbc.co.uk/sport/africa/53905044|kazeta=BBC Sport|accessdate=2020-10-13}}</ref>
== Nazioarteko palmaresa ==
{| class="wikitable center col2izq" style="text-align:center;width:445px;"
! colspan="4" |Joko Paralinpikoak
|-
!Urtea
!Lekua
!Domina
!Kategoria
|-
|2016
|[[Rio de Janeiro]] {{banderaherrialde|Brasil}}
|[[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]]
| +86 kg
|}
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1979ko||Orji, Josephine}}
[[Kategoria:Nigeriarrak]]
[[Kategoria:Paralinpiar Jokoetako dominadunak]]
[[Kategoria:Emakume pisu jasotzaileak]]
5zufdlzkg4r8ogjl4ztl0re9q6wg7v0
9974700
9974698
2024-11-20T13:05:17Z
Aonandi
156348
- linkak
9974700
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Josephine Orji''' ([[Nigeria]], [[1979|1979ko]] [[Apirilaren 8|apirilaren 8a]]) nigeriar atleta paralinpiarra da, eta potentzia egokituko pisu-jasotzen lehiatzen den kirolaria .<ref>[https://web.archive.org/web/20161031134038/https://www.rio2016.com/en/paralympics/athlete/josephine-orji «Josephine Orji»]. Río de Janeiro 2016 {{En}}.</ref> [[2016ko Udako Paralinpiar Jokoak|2016ko Rio de Janeiroko Udako Paralinpiar Jokoetan]] urrezko domina bat irabazi zuen +86kg kategorian.<ref>{{Cite news|izenburua=Paralympic: Josephine Orji breaks new records, wins gold|data=14 September 2016|url=http://www.vanguardngr.com/2016/09/paralympic-josephine-orji-breaks-new-records-wins-gold/|kazeta=[[Vanguard (Nigeria)|Vanguard Newspaper]]|accessdate=18 September 2016}}</ref><ref>{{Cite news|abizena=Duro Ikhazuagbe|izenburua=Nigeria's Josephine Orji Shatters World Record at Rio Paralympics|data=15 September 2016|url=http://www.thisdaylive.com/index.php/2016/09/15/nigerias-josephine-orji-shatters-world-record-at-rio-paralympics/|kazeta=[[Thisday|ThisDay News]]|accessdate=18 September 2016}}</ref>
== Kirol ibilbidea ==
Josephinek powerlift-arekiko pasioa garatu zuen 2001ean, Owerriko gimnasio bat bisitatu eta kirola lehen aldiz probatu ondoren. Gero, ziberkafe batean informatikan aditu lana egiteari uko egin zion, eta kirolean indartzaile karrera bat garatzeko prestakuntzari ekin zion.<ref>{{Cite news|izenburua=Orji on the highs and lows of a Paralympic champion|hizkuntza=en-GB|url=https://www.bbc.co.uk/sport/africa/53905044|kazeta=BBC Sport|accessdate=2020-10-13}}</ref>
== Nazioarteko palmaresa ==
{| class="wikitable center col2izq" style="text-align:center;width:445px;"
! colspan="4" |Joko Paralinpikoak
|-
!Urtea
!Lekua
!Domina
!Kategoria
|-
|2016
|[[Rio de Janeiro]] {{banderaherrialde|Brasil}}
|[[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]]
| +86 kg
|}
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1979ko||Orji, Josephine}}
[[Kategoria:Nigeriarrak]]
[[Kategoria:Paralinpiar Jokoetako dominadunak]]
[[Kategoria:Emakume pisu jasotzaileak]]
cbyfjtxe5r5f7q7nevm1wsj3y48snaz
Lankide eztabaida:Nahiapapaia
3
1214607
9974697
2024-11-20T13:04:38Z
LainobeltzBot
90204
Ongi etorri!
9974697
wikitext
text/x-wiki
{{Ongietorria}} --[[Lankide:LainobeltzBot|LainobeltzBot]] ([[Lankide eztabaida:LainobeltzBot|eztabaida]]) 14:04, 20 azaroa 2024 (CET)
7zzgjswcmnnr0nqkxgi5sdeon49rzba
Lankide eztabaida:Limocanu
3
1214608
9974717
2024-11-20T13:15:07Z
LainobeltzBot
90204
Ongi etorri!
9974717
wikitext
text/x-wiki
{{Ongietorria}} --[[Lankide:LainobeltzBot|LainobeltzBot]] ([[Lankide eztabaida:LainobeltzBot|eztabaida]]) 14:15, 20 azaroa 2024 (CET)
r5ym03b20xk90qzlwrcjlmukbm0r9sj
Lankide eztabaida:Smallangryplanet
3
1214609
9974744
2024-11-20T13:46:31Z
LainobeltzBot
90204
Ongi etorri!
9974744
wikitext
text/x-wiki
{{Ongietorria}} --[[Lankide:LainobeltzBot|LainobeltzBot]] ([[Lankide eztabaida:LainobeltzBot|eztabaida]]) 14:46, 20 azaroa 2024 (CET)
an9yq4hthl1jkrnxhtyvsn65c80ekn9
Lankide eztabaida:Fulanow
3
1214610
9974751
2024-11-20T13:52:24Z
DejaVu
118354
DejaVu wikilariak «[[Lankide eztabaida:Fulanow]]» orria «[[Lankide eztabaida:Enauto]]» izenera aldatu du: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/Fulanow|Fulanow]]" to "[[Special:CentralAuth/Enauto|Enauto]]"
9974751
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Enauto]]
eyoo88joczjtkznf57j13pgh3q21lnl
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Euskal Herriko historia 100 objektutan/100 objektuak
101
1214611
9974952
2024-11-20T14:11:50Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Euskal Herriko historia 100 objektutan/100 objektuak]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Euskal Herriko historia 100 objektutan/100 objektuak]]» izenera aldatu du: Revert
9974952
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Euskal Herriko historia 100 objektutan/100 objektuak]]
r4dwlwd2zwyib1o30tsbiiois9tiz6s
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Euskal Herriko historia 100 objektutan
101
1214612
9974954
2024-11-20T14:11:53Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Euskal Herriko historia 100 objektutan]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Euskal Herriko historia 100 objektutan]]» izenera aldatu du: Revert
9974954
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Euskal Herriko historia 100 objektutan]]
dovawhsvc11o3250f0yeo9ipyzjihqo
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Euskal Herriko historia 100 objektutan/Parte hartu
101
1214613
9974956
2024-11-20T14:11:54Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Euskal Herriko historia 100 objektutan/Parte hartu]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Euskal Herriko historia 100 objektutan/Parte hartu]]» izenera aldatu du: Revert
9974956
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Euskal Herriko historia 100 objektutan/Parte hartu]]
jfi7aibtxnk89vt3ao5pwjo8d40y1xl
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Emakumea eta generoa
101
1214614
9974958
2024-11-20T14:11:57Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Emakumea eta generoa]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Emakumea eta generoa]]» izenera aldatu du: Revert
9974958
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Emakumea eta generoa]]
6zg11rcgehv4h8z6mou1ebo01b9jiks
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Ekonomia eta ekintzailetza
101
1214615
9974960
2024-11-20T14:11:59Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Ekonomia eta ekintzailetza]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Ekonomia eta ekintzailetza]]» izenera aldatu du: Revert
9974960
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Ekonomia eta ekintzailetza]]
1oupb4fskat9wr30wlqkxonz7lfn32t
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Biologia eta geologia
101
1214617
9974963
2024-11-20T14:12:02Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Biologia eta geologia]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Biologia eta geologia]]» izenera aldatu du: Revert
9974963
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Biologia eta geologia]]
1kl5gb1yl5j2rvgy0otdgakyfqrxkrf
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Bigarren Hezkuntza/Artikulu bat grabatu
101
1214618
9974968
2024-11-20T14:14:45Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Bigarren Hezkuntza/Artikulu bat grabatu]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Bigarren Hezkuntza/Artikulu bat grabatu]]» izenera aldatu du: Revert
9974968
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Bigarren Hezkuntza/Artikulu bat grabatu]]
f7lcmpovvc0my3jpdnr0fqvq0soulhu
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Bigarren Hezkuntza/Ahozkotasuna landu
101
1214619
9974970
2024-11-20T14:14:48Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Bigarren Hezkuntza/Ahozkotasuna landu]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Bigarren Hezkuntza/Ahozkotasuna landu]]» izenera aldatu du: Revert
9974970
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Bigarren Hezkuntza/Ahozkotasuna landu]]
tuxqq2cer5ykb4h8iuofugqibx6xcju
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Bigarren Hezkuntza
101
1214620
9974973
2024-11-20T14:14:55Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/Bigarren Hezkuntza]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Bigarren Hezkuntza]]» izenera aldatu du: Revert
9974973
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/Bigarren Hezkuntza]]
sm3mgpggksr3bcvoshqjawt8avevbre
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Plastika eta ikus-entzunezkoak
101
1214621
9974975
2024-11-20T14:14:59Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Plastika eta ikus-entzunezkoak]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Plastika eta ikus-entzunezkoak]]» izenera aldatu du: Revert
9974975
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Plastika eta ikus-entzunezkoak]]
bbeuuhbut5820cf4qk9gb2jlmmyk08b
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Musika eta dantza
101
1214622
9974977
2024-11-20T14:15:01Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Musika eta dantza]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Musika eta dantza]]» izenera aldatu du: Revert
9974977
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Musika eta dantza]]
jker8swlz88jgfgldksk1iw78eh6x5t
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Matematika
101
1214623
9974979
2024-11-20T14:15:04Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Matematika]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Matematika]]» izenera aldatu du: Revert
9974979
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Matematika]]
4loeeq87ly318teueuago3y97djg2mf
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Literatura
101
1214624
9974981
2024-11-20T14:15:07Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Literatura]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Literatura]]» izenera aldatu du: Revert
9974981
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Literatura]]
8dmeziz9qbzljkavbfyz6w2nc7reja2
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Kultura zientifikoa
101
1214625
9974983
2024-11-20T14:15:10Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Kultura zientifikoa]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Kultura zientifikoa]]» izenera aldatu du: Revert
9974983
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Kultura zientifikoa]]
bae5yyvt3n9mbz9yy5siezau6p6j37k
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Kultura klasikoa
101
1214626
9974985
2024-11-20T14:15:12Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Kultura klasikoa]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Kultura klasikoa]]» izenera aldatu du: Revert
9974985
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Kultura klasikoa]]
jc8us9bauhc1n89iaxqa9rumagnsp39
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Informazioaren eta komunikazioaren teknologiak
101
1214627
9974987
2024-11-20T14:15:16Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Informazioaren eta komunikazioaren teknologiak]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Informazioaren eta komunikazioaren teknologiak]]» izenera aldatu du: Revert
9974987
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Informazioaren eta komunikazioaren teknologiak]]
nl88riqwowqfti8px7oaz5lmskqhjgo
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Informazioa eta komunikazioaren teknologia
101
1214628
9974989
2024-11-20T14:15:23Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Informazioa eta komunikazioaren teknologia]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Informazioa eta komunikazioaren teknologia]]» izenera aldatu du: Revert
9974989
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Informazioa eta komunikazioaren teknologia]]
dhh7ih7czex0s5orqksdu99p4c88kxy
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Hizkuntzak
101
1214629
9974991
2024-11-20T14:15:27Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Hizkuntzak]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Hizkuntzak]]» izenera aldatu du: Revert
9974991
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Hizkuntzak]]
st3q9tkmjjd6arui5zg1eh1w9q062fq
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Gorputz hezkuntza
101
1214630
9974993
2024-11-20T14:15:31Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Gorputz hezkuntza]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Gorputz hezkuntza]]» izenera aldatu du: Revert
9974993
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Gorputz hezkuntza]]
moutlun4ia1u13aw5i54kp89routmw9
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Geografia eta historia
101
1214631
9974995
2024-11-20T14:15:35Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Geografia eta historia]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Geografia eta historia]]» izenera aldatu du: Revert
9974995
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Geografia eta historia]]
lzyg4ygzks7oyvhqf7rbzvqqk15w00j
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Fisika eta kimika
101
1214632
9974997
2024-11-20T14:15:37Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Fisika eta kimika]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Fisika eta kimika]]» izenera aldatu du: Revert
9974997
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Fisika eta kimika]]
asu2szostsu2g3kbseagusjg8e1qatt
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Filosofia
101
1214633
9974999
2024-11-20T14:15:42Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Filosofia]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Filosofia]]» izenera aldatu du: Revert
9974999
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Filosofia]]
4f63ibsx93n73p2pg2h3xdozylwlvx4
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Emakumea eta generoa
101
1214634
9975001
2024-11-20T14:15:46Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Emakumea eta generoa]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Emakumea eta generoa]]» izenera aldatu du: Revert
9975001
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Emakumea eta generoa]]
lwpsml6mp16tujor5uu2ksv4u22jxp2
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Ekonomia eta ekintzailetza
101
1214635
9975003
2024-11-20T14:16:03Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Ekonomia eta ekintzailetza]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Ekonomia eta ekintzailetza]]» izenera aldatu du: Revert
9975003
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Ekonomia eta ekintzailetza]]
0ji9u885supfyl1l0sy6u5qmtfk3df1
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Biologia eta geologia
101
1214636
9975005
2024-11-20T14:16:06Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Biologia eta geologia]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Biologia eta geologia]]» izenera aldatu du: Revert
9975005
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Biologia eta geologia]]
jxelz0ouxd8wkpxk41pj7vyov2ldw6r
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Alfabetikoki
101
1214637
9975007
2024-11-20T14:16:08Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu/Alfabetikoki]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Alfabetikoki]]» izenera aldatu du: Revert
9975007
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu/Alfabetikoki]]
gx70089wmcq6cx85ctokc2cegr31q7p
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu
101
1214638
9975009
2024-11-20T14:16:11Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/2.000 artikulu]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu]]» izenera aldatu du: Revert
9975009
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/2.000 artikulu]]
eyuxxh4v3zga5ag77c9dnobv8xstxqk
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Plastika eta ikus-entzunezkoak
101
1214639
9975011
2024-11-20T14:16:20Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Plastika eta ikus-entzunezkoak]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Plastika eta ikus-entzunezkoak]]» izenera aldatu du: Revert
9975011
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Plastika eta ikus-entzunezkoak]]
c5jlgvaxmi3ycvq5p09grgbzt6306ts
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Musika eta dantza
101
1214640
9975013
2024-11-20T14:16:24Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Musika eta dantza]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Musika eta dantza]]» izenera aldatu du: Revert
9975013
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Musika eta dantza]]
6ccc1pq8rt1z60hscbq65e4y70yq2eh
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Matematika
101
1214641
9975015
2024-11-20T14:16:26Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Matematika]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Matematika]]» izenera aldatu du: Revert
9975015
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Matematika]]
adcsvuc5ki9nrhf07ewe1lomz5f1ee2
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Literatura
101
1214642
9975017
2024-11-20T14:16:29Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Literatura]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Literatura]]» izenera aldatu du: Revert
9975017
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Literatura]]
35yc3m9pvayjrow9rv55thrm2k1ln3d
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Kultura zientifikoa
101
1214643
9975019
2024-11-20T14:16:32Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Kultura zientifikoa]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Kultura zientifikoa]]» izenera aldatu du: Revert
9975019
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Kultura zientifikoa]]
enzxf47xzjkz90hbr0577e2e0836tea
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Kultura klasikoa
101
1214644
9975021
2024-11-20T14:16:35Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Kultura klasikoa]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Kultura klasikoa]]» izenera aldatu du: Revert
9975021
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Kultura klasikoa]]
07e22377j3wj9c1zmrqo8qa5aoqvfzu
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Informazioa eta komunikazioaren teknologia
101
1214645
9975023
2024-11-20T14:16:39Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Informazioa eta komunikazioaren teknologia]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Informazioa eta komunikazioaren teknologia]]» izenera aldatu du: Revert
9975023
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Informazioa eta komunikazioaren teknologia]]
5ys2zi824gcvxreg2qbqxfaokqg7mcw
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Hizkuntzak
101
1214646
9975025
2024-11-20T14:16:45Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Hizkuntzak]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Hizkuntzak]]» izenera aldatu du: Revert
9975025
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Hizkuntzak]]
c75mocl397khlg0yqjifefn0uuem986
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Gorputz hezkuntza
101
1214647
9975028
2024-11-20T14:16:49Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Gorputz hezkuntza]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Gorputz hezkuntza]]» izenera aldatu du: Revert
9975028
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Gorputz hezkuntza]]
3goixbezbtimvl7shmw8feg48ioccki
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Geografia eta historia
101
1214648
9975030
2024-11-20T14:16:53Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Geografia eta historia]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Geografia eta historia]]» izenera aldatu du: Revert
9975030
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Geografia eta historia]]
3foqhwwaheywg6732jso3s5raq02fz1
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Fisika eta kimika
101
1214649
9975032
2024-11-20T14:16:57Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Fisika eta kimika]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Fisika eta kimika]]» izenera aldatu du: Revert
9975032
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Fisika eta kimika]]
i1fxnbg3hc3i0s8nxdu8dltg6dnl3r6
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Filosofia
101
1214650
9975034
2024-11-20T14:17:00Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Filosofia]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Filosofia]]» izenera aldatu du: Revert
9975034
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Filosofia]]
dj3b5j4s38z8ed3gr02fglz2g0h500s
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Emakumea eta generoa
101
1214651
9975036
2024-11-20T14:17:05Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Emakumea eta generoa]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Emakumea eta generoa]]» izenera aldatu du: Revert
9975036
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Emakumea eta generoa]]
940sgz9p8hr2bp0bywnpnn97aoiyur6
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Ekonomia eta ekintzailetza
101
1214652
9975038
2024-11-20T14:17:12Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Ekonomia eta ekintzailetza]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Ekonomia eta ekintzailetza]]» izenera aldatu du: Revert
9975038
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Ekonomia eta ekintzailetza]]
eehquljpnjbfka162t7ba9du78v0xoa
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Biologia eta geologia
101
1214653
9975040
2024-11-20T14:17:15Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Biologia eta geologia]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Biologia eta geologia]]» izenera aldatu du: Revert
9975040
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Biologia eta geologia]]
n3vqnmmfsyac0o3sxsimx4nci5ebhar
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Alfabetikoki
101
1214654
9975042
2024-11-20T14:17:36Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu/Alfabetikoki]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Alfabetikoki]]» izenera aldatu du: Revert
9975042
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu/Alfabetikoki]]
johchvm34msexygni0z4t46aeg4h83x
Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu
101
1214655
9975044
2024-11-20T14:17:39Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/Flow/1.000 artikulu]]» orria «[[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu]]» izenera aldatu du: Revert
9975044
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atari eztabaida:Hezkuntza/1.000 artikulu]]
lvq58aejukf8s9tgnfsk0djn5fnlnuy
Lankide eztabaida:EmmaR24
3
1214656
9975045
2024-11-20T14:17:56Z
LainobeltzBot
90204
Ongi etorri!
9975045
wikitext
text/x-wiki
{{Ongietorria}} --[[Lankide:LainobeltzBot|LainobeltzBot]] ([[Lankide eztabaida:LainobeltzBot|eztabaida]]) 15:17, 20 azaroa 2024 (CET)
otyykq51j1jo7f6t7t5kxubcyt5696j
Lankide eztabaida:Eliaskw
3
1214657
9975046
2024-11-20T14:18:05Z
LainobeltzBot
90204
Ongi etorri!
9975046
wikitext
text/x-wiki
{{Ongietorria}} --[[Lankide:LainobeltzBot|LainobeltzBot]] ([[Lankide eztabaida:LainobeltzBot|eztabaida]]) 15:18, 20 azaroa 2024 (CET)
t3a3g2fhqyepook5yic88yku4coiamn
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2016ko abendua
3
1214658
9975048
2024-11-20T14:18:25Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2016ko abendua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2016ko abendua]]» izenera aldatu du: Revert
9975048
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2016ko abendua]]
kgfxpoevqhj5rtww57rwmzdmvvc31y5
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2015ko uztaila
3
1214659
9975050
2024-11-20T14:18:28Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2015ko uztaila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2015ko uztaila]]» izenera aldatu du: Revert
9975050
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2015ko uztaila]]
p5r6ynodvdbwet49x3ar20u7t68ew6g
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2015ko urtarrila
3
1214660
9975052
2024-11-20T14:18:31Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2015ko urtarrila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2015ko urtarrila]]» izenera aldatu du: Revert
9975052
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2015ko urtarrila]]
i6jfd7dvfl7ei3hbd6bhvhvgqjhyivi
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2015ko urria
3
1214661
9975055
2024-11-20T14:18:33Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2015ko urria]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2015ko urria]]» izenera aldatu du: Revert
9975055
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2015ko urria]]
2j69ob2nfv41g4voyu3gr3obsa6ygek
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2015ko otsaila
3
1214662
9975057
2024-11-20T14:18:36Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2015ko otsaila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2015ko otsaila]]» izenera aldatu du: Revert
9975057
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2015ko otsaila]]
hsjg2haxdrr2u0w5qxlwczzm11n6ljg
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2015ko martxoa
3
1214663
9975059
2024-11-20T14:18:42Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2015ko martxoa]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2015ko martxoa]]» izenera aldatu du: Revert
9975059
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2015ko martxoa]]
klak7icfss7rh3q31f6c7myo8jjw6yy
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2015ko maiatza
3
1214664
9975061
2024-11-20T14:18:46Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2015ko maiatza]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2015ko maiatza]]» izenera aldatu du: Revert
9975061
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2015ko maiatza]]
1805rf88dq1nxx7kmdyykco1hndog89
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2015ko iraila
3
1214665
9975063
2024-11-20T14:18:49Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2015ko iraila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2015ko iraila]]» izenera aldatu du: Revert
9975063
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2015ko iraila]]
ruh2g2n03537e6hc9aremk7kerewqcv
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2015ko ekaina
3
1214666
9975066
2024-11-20T14:18:53Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2015ko ekaina]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2015ko ekaina]]» izenera aldatu du: Revert
9975066
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2015ko ekaina]]
32lshigmkld8lk6hvvkdsjmjub00hms
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2015ko azaroa
3
1214667
9975068
2024-11-20T14:18:56Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2015ko azaroa]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2015ko azaroa]]» izenera aldatu du: Revert
9975068
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2015ko azaroa]]
p94ch6a6rwpp15uwwaut0l66svq410o
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2015ko apirila
3
1214668
9975070
2024-11-20T14:18:58Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2015ko apirila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2015ko apirila]]» izenera aldatu du: Revert
9975070
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2015ko apirila]]
lq11twl667nkctkt78yzj39vu61zuak
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2015ko abuztua
3
1214669
9975072
2024-11-20T14:19:01Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2015ko abuztua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2015ko abuztua]]» izenera aldatu du: Revert
9975072
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2015ko abuztua]]
l3rn0un3d3iz1ki5if61ggdk17i27sj
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2015ko abendua
3
1214670
9975074
2024-11-20T14:19:05Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2015ko abendua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2015ko abendua]]» izenera aldatu du: Revert
9975074
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2015ko abendua]]
gg1bmcooyxtej2ss2e0ncpjlc13tu0x
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2014ko uztaila
3
1214671
9975076
2024-11-20T14:19:09Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2014ko uztaila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2014ko uztaila]]» izenera aldatu du: Revert
9975076
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2014ko uztaila]]
26yyxux1nfne4s3jdi60971g21fosee
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2014ko urtarrila
3
1214672
9975078
2024-11-20T14:19:11Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2014ko urtarrila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2014ko urtarrila]]» izenera aldatu du: Revert
9975078
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2014ko urtarrila]]
l1hltd5lw4u1z8ep6rc131bjky5dssw
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2014ko urria
3
1214673
9975080
2024-11-20T14:19:14Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2014ko urria]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2014ko urria]]» izenera aldatu du: Revert
9975080
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2014ko urria]]
pmoejgmcu6sbsc6gixrc9ts3eizf475
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2014ko otsaila
3
1214674
9975082
2024-11-20T14:19:16Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2014ko otsaila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2014ko otsaila]]» izenera aldatu du: Revert
9975082
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2014ko otsaila]]
hp4g0xxdgu7vancdcwl6u8a58h1r344
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2014ko martxoa
3
1214675
9975084
2024-11-20T14:19:19Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2014ko martxoa]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2014ko martxoa]]» izenera aldatu du: Revert
9975084
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2014ko martxoa]]
81a5d6bgp8xwa79rkgeip7mw7kigaf6
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2014ko maiatza
3
1214676
9975086
2024-11-20T14:19:22Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2014ko maiatza]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2014ko maiatza]]» izenera aldatu du: Revert
9975086
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2014ko maiatza]]
2q5tr2by8elo8dfu5uw7s0c11ng0gg7
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2014ko iraila
3
1214677
9975088
2024-11-20T14:19:25Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2014ko iraila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2014ko iraila]]» izenera aldatu du: Revert
9975088
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2014ko iraila]]
1i597dje79ph8dgf0uzkibk3purjp1m
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2014ko ekaina
3
1214678
9975090
2024-11-20T14:19:28Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2014ko ekaina]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2014ko ekaina]]» izenera aldatu du: Revert
9975090
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2014ko ekaina]]
1xryw9q0nrou8kgflvzciqx7l23mjl3
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2014ko azaroa
3
1214679
9975092
2024-11-20T14:19:30Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2014ko azaroa]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2014ko azaroa]]» izenera aldatu du: Revert
9975092
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2014ko azaroa]]
ouq67ap12f0i0i6k0cqxdi0yv5jgrwb
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2014ko apirila
3
1214680
9975094
2024-11-20T14:19:39Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2014ko apirila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2014ko apirila]]» izenera aldatu du: Revert
9975094
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2014ko apirila]]
0fva0jxntr7vvzfr0r375uye3thv0sx
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2014ko abuztua
3
1214681
9975096
2024-11-20T14:20:03Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2014ko abuztua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2014ko abuztua]]» izenera aldatu du: Revert
9975096
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2014ko abuztua]]
0brnfsh0io30h5rcj7aavoire6fclr5
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2014ko abendua
3
1214682
9975098
2024-11-20T14:20:11Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2014ko abendua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2014ko abendua]]» izenera aldatu du: Revert
9975098
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2014ko abendua]]
e4w444rcvgj9ibllai1illvgs1pltgq
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2013ko uztaila
3
1214683
9975100
2024-11-20T14:20:16Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2013ko uztaila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2013ko uztaila]]» izenera aldatu du: Revert
9975100
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2013ko uztaila]]
r2l9dv4ct42ys6cj6hv1249rmq2gork
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2013ko urtarrila
3
1214684
9975102
2024-11-20T14:20:18Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2013ko urtarrila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2013ko urtarrila]]» izenera aldatu du: Revert
9975102
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2013ko urtarrila]]
8tt4hcnr989grgt0wz9e07c6ssjhhhq
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2013ko urria
3
1214685
9975104
2024-11-20T14:20:21Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2013ko urria]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2013ko urria]]» izenera aldatu du: Revert
9975104
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2013ko urria]]
prze5lafz8rpzqby03k37mh1jfn2pfz
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2013ko otsaila
3
1214686
9975106
2024-11-20T14:20:24Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2013ko otsaila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2013ko otsaila]]» izenera aldatu du: Revert
9975106
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2013ko otsaila]]
t4nmkf52dr3ejb50rtsr00yg77lzk8i
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2013ko martxoa
3
1214687
9975108
2024-11-20T14:20:27Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2013ko martxoa]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2013ko martxoa]]» izenera aldatu du: Revert
9975108
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2013ko martxoa]]
t6m15eiv6uynti6b3bgn5xis3rjcxjm
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2013ko maiatza
3
1214688
9975110
2024-11-20T14:20:38Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2013ko maiatza]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2013ko maiatza]]» izenera aldatu du: Revert
9975110
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2013ko maiatza]]
d5qzsl63tnhqhd1lm3mj2gpg5l6kxi2
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2013ko iraila
3
1214689
9975112
2024-11-20T14:20:43Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2013ko iraila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2013ko iraila]]» izenera aldatu du: Revert
9975112
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2013ko iraila]]
2gciune692gdmxjj1avrplrzaslzgv8
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2013ko ekaina
3
1214690
9975114
2024-11-20T14:20:46Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2013ko ekaina]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2013ko ekaina]]» izenera aldatu du: Revert
9975114
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2013ko ekaina]]
gff7tqh8ekozldryegwgxp1m97p94ck
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2013ko azaroa
3
1214691
9975116
2024-11-20T14:20:49Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2013ko azaroa]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2013ko azaroa]]» izenera aldatu du: Revert
9975116
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2013ko azaroa]]
15awq84de94xpiuxos71gv8j1mjlnvl
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2013ko apirila
3
1214692
9975118
2024-11-20T14:20:51Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2013ko apirila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2013ko apirila]]» izenera aldatu du: Revert
9975118
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2013ko apirila]]
0avnfh4cbsc13swdql2mcgt8uxrw2k8
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2013ko abuztua
3
1214693
9975120
2024-11-20T14:20:53Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2013ko abuztua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2013ko abuztua]]» izenera aldatu du: Revert
9975120
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2013ko abuztua]]
jlae425raklhkojo1q07lpgg2tvh2qv
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2013ko abendua
3
1214694
9975122
2024-11-20T14:20:56Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2013ko abendua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2013ko abendua]]» izenera aldatu du: Revert
9975122
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2013ko abendua]]
om5iz7imt7lozy251hbz0hup1nl4ezk
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2012ko urtarrila
3
1214695
9975124
2024-11-20T14:21:00Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2012ko urtarrila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2012ko urtarrila]]» izenera aldatu du: Revert
9975124
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2012ko urtarrila]]
rxophumpeemqzkkaypfq1m9gt5qeu6q
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2012ko maiatza
3
1214696
9975126
2024-11-20T14:21:12Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2012ko maiatza]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2012ko maiatza]]» izenera aldatu du: Revert
9975126
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2012ko maiatza]]
sy5aguuh07yi2lb6e4pjqmumyeze3bk
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2012ko iraila
3
1214697
9975128
2024-11-20T14:21:27Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2012ko iraila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2012ko iraila]]» izenera aldatu du: Revert
9975128
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2012ko iraila]]
eunwei8r3c1v63inc78i8cktejxpbxb
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2012ko apirila
3
1214698
9975130
2024-11-20T14:21:29Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2012ko apirila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2012ko apirila]]» izenera aldatu du: Revert
9975130
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2012ko apirila]]
is3sxjosezau5jravp0uyeysa2srh1a
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2011ko uztaila
3
1214699
9975132
2024-11-20T14:21:31Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2011ko uztaila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2011ko uztaila]]» izenera aldatu du: Revert
9975132
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2011ko uztaila]]
a89mpwtuhen1wrwxdwjaf15pna6vuhl
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2011ko urtarrila
3
1214700
9975134
2024-11-20T14:21:35Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2011ko urtarrila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2011ko urtarrila]]» izenera aldatu du: Revert
9975134
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2011ko urtarrila]]
cw7qpds178u8l39goah3pl4yzvav7fb
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2011ko urria
3
1214701
9975136
2024-11-20T14:21:38Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2011ko urria]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2011ko urria]]» izenera aldatu du: Revert
9975136
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2011ko urria]]
blkg5wwcpyy5c7082iwnpcylv7xb02p
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2011ko otsaila
3
1214702
9975138
2024-11-20T14:21:41Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2011ko otsaila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2011ko otsaila]]» izenera aldatu du: Revert
9975138
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2011ko otsaila]]
72uvfufqd2n4lx6q8efj8egz0r2qor2
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2011ko martxoa
3
1214703
9975140
2024-11-20T14:21:44Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2011ko martxoa]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2011ko martxoa]]» izenera aldatu du: Revert
9975140
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2011ko martxoa]]
c986gtjrfz7wh710kgzgdkmlo3qrbin
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2011ko maiatza
3
1214704
9975142
2024-11-20T14:21:47Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2011ko maiatza]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2011ko maiatza]]» izenera aldatu du: Revert
9975142
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2011ko maiatza]]
tnwwkpyxzs1hahb022lovjekf7z6m4m
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2011ko iraila
3
1214705
9975144
2024-11-20T14:21:49Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2011ko iraila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2011ko iraila]]» izenera aldatu du: Revert
9975144
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2011ko iraila]]
cxdgvzdsd6kkzpm3wqorr54l95kup8h
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2011ko ekaina
3
1214706
9975146
2024-11-20T14:21:51Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2011ko ekaina]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2011ko ekaina]]» izenera aldatu du: Revert
9975146
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2011ko ekaina]]
nw6cm9wrfx7skir4x18xbmsvv66si1q
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2011ko azaroa
3
1214707
9975148
2024-11-20T14:21:54Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2011ko azaroa]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2011ko azaroa]]» izenera aldatu du: Revert
9975148
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2011ko azaroa]]
3q8g7bntzscs0pfcpwha5jnxg836tah
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2011ko apirila
3
1214708
9975150
2024-11-20T14:21:56Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2011ko apirila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2011ko apirila]]» izenera aldatu du: Revert
9975150
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2011ko apirila]]
o4syhi79pbz4iz4jpfwiibj6ca7lqnx
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2011ko abuztua
3
1214709
9975152
2024-11-20T14:21:59Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2011ko abuztua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2011ko abuztua]]» izenera aldatu du: Revert
9975152
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2011ko abuztua]]
hlkcqu9rixee8chb4hmxv4mg461zmbu
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2011ko abendua
3
1214710
9975154
2024-11-20T14:22:01Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2011ko abendua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2011ko abendua]]» izenera aldatu du: Revert
9975154
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2011ko abendua]]
hyje75qp22r0us22opvbjpt0u6p39dz
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2010ko urtarrila
3
1214711
9975156
2024-11-20T14:22:07Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2010ko urtarrila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2010ko urtarrila]]» izenera aldatu du: Revert
9975156
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2010ko urtarrila]]
st79p9bapxm5yay4ol2a6wruzglnnjy
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2010ko urria
3
1214712
9975158
2024-11-20T14:22:09Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2010ko urria]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2010ko urria]]» izenera aldatu du: Revert
9975158
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2010ko urria]]
7yeichz1uss899rrt8l7tkypsgqad1g
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2010ko otsaila
3
1214713
9975160
2024-11-20T14:22:21Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2010ko otsaila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2010ko otsaila]]» izenera aldatu du: Revert
9975160
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2010ko otsaila]]
ctjhh4473awelnlkghtgbr9azs9t1pa
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2010ko martxoa
3
1214714
9975162
2024-11-20T14:22:25Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2010ko martxoa]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2010ko martxoa]]» izenera aldatu du: Revert
9975162
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2010ko martxoa]]
ozbe5lqj6wkhjc4wg80pjjy36v30k3s
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2010ko maiatza
3
1214715
9975165
2024-11-20T14:25:41Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2010ko maiatza]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2010ko maiatza]]» izenera aldatu du: Revert
9975165
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2010ko maiatza]]
8ghsuzn87qmepypjhzg9oo67nsv7s4v
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2010ko iraila
3
1214716
9975167
2024-11-20T14:25:46Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2010ko iraila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2010ko iraila]]» izenera aldatu du: Revert
9975167
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2010ko iraila]]
pfn1taj9wg00amjsxdszs79j0mgve85
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2010ko ekaina
3
1214717
9975169
2024-11-20T14:25:49Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2010ko ekaina]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2010ko ekaina]]» izenera aldatu du: Revert
9975169
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2010ko ekaina]]
czuq3k9uzixy9zvijg2k89bokpoaz4x
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2010ko azaroa
3
1214718
9975171
2024-11-20T14:25:53Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2010ko azaroa]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2010ko azaroa]]» izenera aldatu du: Revert
9975171
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2010ko azaroa]]
2rl8ddtesvzt34frvtrsxb1pmnfrgy8
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2010ko apirila
3
1214719
9975173
2024-11-20T14:25:56Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2010ko apirila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2010ko apirila]]» izenera aldatu du: Revert
9975173
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2010ko apirila]]
6txp5fh0irdwkpp9fc1r60vn1nmwkl1
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2010ko abuztua
3
1214720
9975176
2024-11-20T14:25:59Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2010ko abuztua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2010ko abuztua]]» izenera aldatu du: Revert
9975176
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2010ko abuztua]]
a5gzhh6duiyp9tvfzds3578rcrbgsz3
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2010ko abendua
3
1214721
9975178
2024-11-20T14:26:13Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2010ko abendua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2010ko abendua]]» izenera aldatu du: Revert
9975178
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2010ko abendua]]
1dpl86fyvjlkvzhuhovgxb6vi4mgh93
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2009ko uztaila
3
1214722
9975180
2024-11-20T14:26:17Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2009ko uztaila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2009ko uztaila]]» izenera aldatu du: Revert
9975180
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2009ko uztaila]]
ff7au3jncp4v83ukwf5rh0k4dhh6asz
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2009ko urtarrila
3
1214723
9975182
2024-11-20T14:26:19Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2009ko urtarrila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2009ko urtarrila]]» izenera aldatu du: Revert
9975182
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2009ko urtarrila]]
13ptehw7m2n4dbuj0fhnsx6ewem9u4a
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2009ko urria
3
1214724
9975185
2024-11-20T14:26:24Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2009ko urria]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2009ko urria]]» izenera aldatu du: Revert
9975185
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2009ko urria]]
1fm5gwdbu4jjitnf0pdqd1lgkgoqili
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2009ko martxoa
3
1214725
9975187
2024-11-20T14:26:26Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2009ko martxoa]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2009ko martxoa]]» izenera aldatu du: Revert
9975187
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2009ko martxoa]]
f59m2yjx5pbyfr0ir30x5lcvus2k56n
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2009ko maiatza
3
1214726
9975189
2024-11-20T14:26:28Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2009ko maiatza]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2009ko maiatza]]» izenera aldatu du: Revert
9975189
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2009ko maiatza]]
j7dw5gwg69b4ie1xhvkxvz8zcvounae
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2009ko iraila
3
1214727
9975191
2024-11-20T14:26:31Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2009ko iraila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2009ko iraila]]» izenera aldatu du: Revert
9975191
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2009ko iraila]]
a1rsbr2dsottu2skb6ql3l811kfabks
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2009ko ekaina
3
1214728
9975193
2024-11-20T14:26:33Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2009ko ekaina]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2009ko ekaina]]» izenera aldatu du: Revert
9975193
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2009ko ekaina]]
4at462yl73s5h08j9xspqn1nh0gh0c2
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2009ko azaroa
3
1214729
9975195
2024-11-20T14:26:38Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2009ko azaroa]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2009ko azaroa]]» izenera aldatu du: Revert
9975195
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2009ko azaroa]]
t91ia3bp94lwtenwedr32cboumtwbso
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2009ko apirila
3
1214730
9975197
2024-11-20T14:26:41Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2009ko apirila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2009ko apirila]]» izenera aldatu du: Revert
9975197
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2009ko apirila]]
4owrzv6r26fkp2l8tnkne7uehkavslm
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2009ko abuztua
3
1214731
9975201
2024-11-20T14:26:53Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2009ko abuztua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2009ko abuztua]]» izenera aldatu du: Revert
9975201
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2009ko abuztua]]
baaqu19iuwx7al9oe4o6rgd453003kt
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2009ko abendua
3
1214732
9975203
2024-11-20T14:26:57Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2009ko abendua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2009ko abendua]]» izenera aldatu du: Revert
9975203
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2009ko abendua]]
ozvet6n7gt83m1gi7mi7p7yud5p51u4
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2008ko uztaila
3
1214733
9975206
2024-11-20T14:27:01Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2008ko uztaila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2008ko uztaila]]» izenera aldatu du: Revert
9975206
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2008ko uztaila]]
qcr798k93qq3aj2d45y5vfdx5bfehvj
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2008ko urtarrila
3
1214734
9975208
2024-11-20T14:27:06Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2008ko urtarrila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2008ko urtarrila]]» izenera aldatu du: Revert
9975208
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2008ko urtarrila]]
6gvzl17qbvq6j06ylfmgc0d8yehbp46
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2008ko urria
3
1214735
9975210
2024-11-20T14:27:10Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2008ko urria]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2008ko urria]]» izenera aldatu du: Revert
9975210
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2008ko urria]]
sbpopv28v8v8p9rormj2fdsywe7l5ji
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2008ko otsaila
3
1214736
9975212
2024-11-20T14:27:12Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2008ko otsaila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2008ko otsaila]]» izenera aldatu du: Revert
9975212
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2008ko otsaila]]
ckc6j0hq08x17jmhotnirrnpdik232q
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2008ko martxoa
3
1214737
9975214
2024-11-20T14:27:15Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2008ko martxoa]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2008ko martxoa]]» izenera aldatu du: Revert
9975214
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2008ko martxoa]]
gc8267pd294mju1kl7r9bcd19nid4c7
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2008ko maiatza
3
1214738
9975216
2024-11-20T14:27:18Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2008ko maiatza]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2008ko maiatza]]» izenera aldatu du: Revert
9975216
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2008ko maiatza]]
2uxgfyr18hdhark2pofxe7l3uga27zh
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2008ko iraila
3
1214739
9975218
2024-11-20T14:27:21Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2008ko iraila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2008ko iraila]]» izenera aldatu du: Revert
9975218
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2008ko iraila]]
8z35slu838cwdagkdqqo58tec8naf1l
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2008ko ekaina
3
1214740
9975220
2024-11-20T14:27:24Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2008ko ekaina]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2008ko ekaina]]» izenera aldatu du: Revert
9975220
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2008ko ekaina]]
kc6faavi5wxmsc5ma1aj1bols3vk17m
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2008ko azaroa
3
1214741
9975223
2024-11-20T14:27:27Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2008ko azaroa]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2008ko azaroa]]» izenera aldatu du: Revert
9975223
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2008ko azaroa]]
dk2jn0kogi7v1sdyc838xs7sjh6dcd6
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2008ko apirila
3
1214742
9975225
2024-11-20T14:27:31Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2008ko apirila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2008ko apirila]]» izenera aldatu du: Revert
9975225
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2008ko apirila]]
13kbux73yzrjtrx8z2qhg7024isr733
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2008ko abuztua
3
1214743
9975227
2024-11-20T14:27:34Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2008ko abuztua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2008ko abuztua]]» izenera aldatu du: Revert
9975227
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2008ko abuztua]]
8g2d895cgsgaip927j69u45d68ncpik
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2008ko abendua
3
1214744
9975229
2024-11-20T14:27:37Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2008ko abendua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2008ko abendua]]» izenera aldatu du: Revert
9975229
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2008ko abendua]]
l6qqr6if3krpu26qxu5zu7spjl4jiel
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2007urt
3
1214745
9975231
2024-11-20T14:27:40Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2007urt]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2007urt]]» izenera aldatu du: Revert
9975231
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2007urt]]
3aqmfqhsz9h36ix602zmek887zmvpud
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2007ko urtarrila
3
1214746
9975233
2024-11-20T14:27:44Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2007ko urtarrila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2007ko urtarrila]]» izenera aldatu du: Revert
9975233
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2007ko urtarrila]]
96nwu076mzacp87wonvsfp350bnua7w
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2007ko urria
3
1214747
9975235
2024-11-20T14:27:46Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2007ko urria]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2007ko urria]]» izenera aldatu du: Revert
9975235
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2007ko urria]]
25i51mz6lo11lkt010s9ksq5cmawxuw
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2007ko otsaila
3
1214748
9975237
2024-11-20T14:27:50Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2007ko otsaila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2007ko otsaila]]» izenera aldatu du: Revert
9975237
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2007ko otsaila]]
fmk3obnkb678q9hgacgy0moy3107oun
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2007ko martxoa
3
1214749
9975240
2024-11-20T14:27:59Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2007ko martxoa]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2007ko martxoa]]» izenera aldatu du: Revert
9975240
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2007ko martxoa]]
5jdiqd4imy3f9roeanl2etrlq1flbyb
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2007ko maiatza
3
1214750
9975242
2024-11-20T14:28:06Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2007ko maiatza]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2007ko maiatza]]» izenera aldatu du: Revert
9975242
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2007ko maiatza]]
p1vfmc9i5fp2z8xgskxdldo3uh8s6lx
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2007ko iraila
3
1214751
9975244
2024-11-20T14:28:12Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2007ko iraila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2007ko iraila]]» izenera aldatu du: Revert
9975244
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2007ko iraila]]
353cvfr8sm0mqddpq0abt3o9lh4lin8
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2007ko ekaina
3
1214752
9975246
2024-11-20T14:28:19Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2007ko ekaina]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2007ko ekaina]]» izenera aldatu du: Revert
9975246
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2007ko ekaina]]
d1c919xjii5txcwk95937m8ijvb6die
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2007ko azaroa
3
1214753
9975248
2024-11-20T14:28:26Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2007ko azaroa]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2007ko azaroa]]» izenera aldatu du: Revert
9975248
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2007ko azaroa]]
jbdzvfcdq9v8ny9kwwsjjacageyq6eh
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2007ko apirila
3
1214754
9975250
2024-11-20T14:28:31Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2007ko apirila]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2007ko apirila]]» izenera aldatu du: Revert
9975250
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2007ko apirila]]
nsml7ajamh0gwf57i8zuflyf4dzn2tu
Lankide eztabaida:红鹤
3
1214755
9975251
2024-11-20T14:28:37Z
LainobeltzBot
90204
Ongi etorri!
9975251
wikitext
text/x-wiki
{{Ongietorria}} --[[Lankide:LainobeltzBot|LainobeltzBot]] ([[Lankide eztabaida:LainobeltzBot|eztabaida]]) 15:28, 20 azaroa 2024 (CET)
nq1spwtwvy8sxkvjt9zfityo622mzio
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2007ko abuztua
3
1214756
9975253
2024-11-20T14:28:37Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2007ko abuztua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2007ko abuztua]]» izenera aldatu du: Revert
9975253
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2007ko abuztua]]
pyqpr5bfv4ltqyhsjyvnhpl2gagov3x
Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2007ko abendua
3
1214757
9975255
2024-11-20T14:28:40Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow/2007ko abendua]]» orria «[[Lankide eztabaida:Theklan/2007ko abendua]]» izenera aldatu du: Revert
9975255
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Theklan/2007ko abendua]]
bz1vvbuu11o8rbflkyzbg64bbmgxgis
Lankide eztabaida:Theklan
3
1214758
9975258
2024-11-20T14:29:43Z
Theklan
336
Orri berria: «Ongi etorri [[Lankide:Theklan|Theklanen]] eztabaida orrialdera. Hemen dituzun kezka, kexa eta galdera guztiak egin ahal dituzu. Beheko karratuan aurreko gaiak ere ikus ditzakezu, nire artxiboan. [[Fitxategi:Joseph Stalin and Maxim Gorky, 1931.jpg|200px|center]] {{artxibo | noiztik (urtea) = 2007 | noiztik (hilabetea) = 01 | beste artxiboak = [[/I_sxsxsxsxsxsx%28hasiera-2006ko_uztaila%29|I (hasieratik 2006ko uztailerarte)]], /II_%282006ko abuztua-2006ko_iraila%29|II (200...»
9975258
wikitext
text/x-wiki
Ongi etorri [[Lankide:Theklan|Theklanen]] eztabaida orrialdera. Hemen dituzun kezka, kexa eta galdera guztiak egin ahal dituzu. Beheko karratuan aurreko gaiak ere ikus ditzakezu, nire artxiboan.
[[Fitxategi:Joseph Stalin and Maxim Gorky, 1931.jpg|200px|center]]
{{artxibo
| noiztik (urtea) = 2007
| noiztik (hilabetea) = 01
| beste artxiboak = [[/I_sxsxsxsxsxsx%28hasiera-2006ko_uztaila%29|I (hasieratik 2006ko uztailerarte)]], [[/II_%282006ko abuztua-2006ko_iraila%29|II (2006ko uztailatik iralerarte)]]<br />[[/III_%282006ko urria-2006ko_azaroa%29|III (2006 X-XI]]), [[/IV_2006ko abendua|IV (2006-XII)]]
}}
<br />
8p0cak0czjnjx20a9sq1913cnnprlrl
9975260
9975258
2024-11-20T14:31:06Z
Theklan
336
9975260
wikitext
text/x-wiki
[[Fitxategi:Joseph Stalin and Maxim Gorky, 1931.jpg|right|200px]]
Ongi etorri [[Lankide:Theklan|Theklanen]] eztabaida orrialdera. Hemen dituzun kezka, kexa eta galdera guztiak egin ahal dituzu. Beheko karratuan aurreko gaiak ere ikus ditzakezu, nire artxiboan.
{{esan-kaxa|title=Artxiboa|quote=
{{artxibo
| noiztik (urtea) = 2007
| noiztik (hilabetea) = 01
| beste artxiboak = [[/I_%28hasiera-2006ko_uztaila%29|I (hasieratik 2006ko uztailerarte)]], [[/II_%282006ko abuztua-2006ko_iraila%29|II (2006ko uztailatik iralerarte)]]<br />[[/III_%282006ko urria-2006ko_azaroa%29|III (2006 X-XI]]), [[/IV_2006ko abendua|IV (2006-XII)]]
}}
}}
0znc5yk4r0d0d8crsfaqmv6go7mvbav
9975261
9975260
2024-11-20T14:31:19Z
Theklan
336
9975261
wikitext
text/x-wiki
Ongi etorri [[Lankide:Theklan|Theklanen]] eztabaida orrialdera. Hemen dituzun kezka, kexa eta galdera guztiak egin ahal dituzu. Beheko karratuan aurreko gaiak ere ikus ditzakezu, nire artxiboan.
{{esan-kaxa|title=Artxiboa|quote=
{{artxibo
| noiztik (urtea) = 2007
| noiztik (hilabetea) = 01
| beste artxiboak = [[/I_%28hasiera-2006ko_uztaila%29|I (hasieratik 2006ko uztailerarte)]], [[/II_%282006ko abuztua-2006ko_iraila%29|II (2006ko uztailatik iralerarte)]]<br />[[/III_%282006ko urria-2006ko_azaroa%29|III (2006 X-XI]]), [[/IV_2006ko abendua|IV (2006-XII)]]
}}
}}
acc3wvyxioewj5xb5bfknlhxi8z1mim
9975263
9975261
2024-11-20T14:31:37Z
Theklan
336
9975263
wikitext
text/x-wiki
{{esan-kaxa|title=Artxiboa|quote=
{{artxibo
| noiztik (urtea) = 2007
| noiztik (hilabetea) = 01
| beste artxiboak = [[/I_%28hasiera-2006ko_uztaila%29|I (hasieratik 2006ko uztailerarte)]], [[/II_%282006ko abuztua-2006ko_iraila%29|II (2006ko uztailatik iralerarte)]]<br />[[/III_%282006ko urria-2006ko_azaroa%29|III (2006 X-XI]]), [[/IV_2006ko abendua|IV (2006-XII)]]
}}
}}
'''Ongi etorri [[Lankide:Theklan|Theklanen]] eztabaida orrira'''. Hemen dituzun kezka, kexa eta galdera guztiak egin ahal dituzu. Beheko karratuan aurreko gaiak ere ikus ditzakezu, nire artxiboan.
mt8npbz86wybpgyh7az6t3bv12yomip
9975265
9975263
2024-11-20T14:32:37Z
Theklan
336
9975265
wikitext
text/x-wiki
{| class="wikitable collapsible collapsed" style="width: 25%;"
|-
|{{artxibo
| noiztik (urtea) = 2007
| noiztik (hilabetea) = 01
| beste artxiboak = [[/I_%28hasiera-2006ko_uztaila%29|I (hasieratik 2006ko uztailerarte)]], [[/II_%282006ko abuztua-2006ko_iraila%29|II (2006ko uztailatik iralerarte)]]<br />[[/III_%282006ko urria-2006ko_azaroa%29|III (2006 X-XI]]), [[/IV_2006ko abendua|IV (2006-XII)]]
}}
|}
'''Ongi etorri [[Lankide:Theklan|Theklanen]] eztabaida orrira'''. Hemen dituzun kezka, kexa eta galdera guztiak egin ahal dituzu. Beheko karratuan aurreko gaiak ere ikus ditzakezu, nire artxiboan.
dl6y41urusya3ijaj1y0xx3u3d3q6z8
9975266
9975265
2024-11-20T14:32:53Z
Theklan
336
9975266
wikitext
text/x-wiki
{| class="wikitable collapsible collapsed" style="float: right; width: 33%;"
|-
|{{artxibo
| noiztik (urtea) = 2007
| noiztik (hilabetea) = 01
| beste artxiboak = [[/I_%28hasiera-2006ko_uztaila%29|I (hasieratik 2006ko uztailerarte)]], [[/II_%282006ko abuztua-2006ko_iraila%29|II (2006ko uztailatik iralerarte)]]<br />[[/III_%282006ko urria-2006ko_azaroa%29|III (2006 X-XI]]), [[/IV_2006ko abendua|IV (2006-XII)]]
}}
|}
'''Ongi etorri [[Lankide:Theklan|Theklanen]] eztabaida orrira'''. Hemen dituzun kezka, kexa eta galdera guztiak egin ahal dituzu. Beheko karratuan aurreko gaiak ere ikus ditzakezu, nire artxiboan.
2vsimmdcvhthui1r8q19zlq6xl93mjz
9975267
9975266
2024-11-20T14:33:10Z
Theklan
336
9975267
wikitext
text/x-wiki
{| class="wikitable mw-collapsible mw-collapsed" style="float: right; width: 40%;"
|-
|{{artxibo
| noiztik (urtea) = 2007
| noiztik (hilabetea) = 01
| beste artxiboak = [[/I_%28hasiera-2006ko_uztaila%29|I (hasieratik 2006ko uztailerarte)]], [[/II_%282006ko abuztua-2006ko_iraila%29|II (2006ko uztailatik iralerarte)]]<br />[[/III_%282006ko urria-2006ko_azaroa%29|III (2006 X-XI]]), [[/IV_2006ko abendua|IV (2006-XII)]]
}}
|}
'''Ongi etorri [[Lankide:Theklan|Theklanen]] eztabaida orrira'''. Hemen dituzun kezka, kexa eta galdera guztiak egin ahal dituzu. Beheko karratuan aurreko gaiak ere ikus ditzakezu, nire artxiboan.
mrew6yn9m16y25d1ypnugt6bgr5pjyi
9975268
9975267
2024-11-20T14:33:38Z
Theklan
336
9975268
wikitext
text/x-wiki
{| class="mw-collapsible mw-collapsed wikitable" style="float: right; width: 40%;"
|-
|{{artxibo
| noiztik (urtea) = 2007
| noiztik (hilabetea) = 01
| beste artxiboak = [[/I_%28hasiera-2006ko_uztaila%29|I (hasieratik 2006ko uztailerarte)]], [[/II_%282006ko abuztua-2006ko_iraila%29|II (2006ko uztailatik iralerarte)]]<br />[[/III_%282006ko urria-2006ko_azaroa%29|III (2006 X-XI]]), [[/IV_2006ko abendua|IV (2006-XII)]]
}}
|}
'''Ongi etorri [[Lankide:Theklan|Theklanen]] eztabaida orrira'''. Hemen dituzun kezka, kexa eta galdera guztiak egin ahal dituzu. Beheko karratuan aurreko gaiak ere ikus ditzakezu, nire artxiboan.
o1ixvydff0l31be04vipkem7420vwl2
9975270
9975268
2024-11-20T14:33:46Z
Theklan
336
9975270
wikitext
text/x-wiki
{| class="mw-collapsible wikitable" style="float: right; width: 40%;"
|-
|{{artxibo
| noiztik (urtea) = 2007
| noiztik (hilabetea) = 01
| beste artxiboak = [[/I_%28hasiera-2006ko_uztaila%29|I (hasieratik 2006ko uztailerarte)]], [[/II_%282006ko abuztua-2006ko_iraila%29|II (2006ko uztailatik iralerarte)]]<br />[[/III_%282006ko urria-2006ko_azaroa%29|III (2006 X-XI]]), [[/IV_2006ko abendua|IV (2006-XII)]]
}}
|}
'''Ongi etorri [[Lankide:Theklan|Theklanen]] eztabaida orrira'''. Hemen dituzun kezka, kexa eta galdera guztiak egin ahal dituzu. Beheko karratuan aurreko gaiak ere ikus ditzakezu, nire artxiboan.
gn5tmdnsdwpqu7fk3pcv55jobll9kb5
9975271
9975270
2024-11-20T14:34:18Z
Theklan
336
9975271
wikitext
text/x-wiki
Ongi etorri [[Lankide:Theklan|Theklanen]] eztabaida orrialdera. Hemen dituzun kezka, kexa eta galdera guztiak egin ahal dituzu. Beheko karratuan aurreko gaiak ere ikus ditzakezu, nire artxiboan.
{{esan-kaxa|quote=
{{artxibo
| noiztik (urtea) = 2007
| noiztik (hilabetea) = 01
| beste artxiboak = [[/I_%28hasiera-2006ko_uztaila%29|I (hasieratik 2006ko uztailerarte)]], [[/II_%282006ko abuztua-2006ko_iraila%29|II (2006ko uztailatik iralerarte)]]<br />[[/III_%282006ko urria-2006ko_azaroa%29|III (2006 X-XI]]), [[/IV_2006ko abendua|IV (2006-XII)]]
}}
}}
8z21lj4dm7rag9v9y7y88viaaxlghe6
9975272
9975271
2024-11-20T14:34:32Z
Theklan
336
9975272
wikitext
text/x-wiki
{{esan-kaxa|quote=
{{artxibo
| noiztik (urtea) = 2007
| noiztik (hilabetea) = 01
| beste artxiboak = [[/I_%28hasiera-2006ko_uztaila%29|I (hasieratik 2006ko uztailerarte)]], [[/II_%282006ko abuztua-2006ko_iraila%29|II (2006ko uztailatik iralerarte)]]<br />[[/III_%282006ko urria-2006ko_azaroa%29|III (2006 X-XI]]), [[/IV_2006ko abendua|IV (2006-XII)]]
}}
}}
'''Ongi etorri [[Lankide:Theklan|Theklanen]] eztabaida orrialdera'''. Hemen dituzun kezka, kexa eta galdera guztiak egin ahal dituzu. Beheko karratuan aurreko gaiak ere ikus ditzakezu, nire artxiboan.
hwufibynhgb2mvhhgcsjpvszceu2kh1
9975279
9975272
2024-11-20T14:37:53Z
Theklan
336
9975279
wikitext
text/x-wiki
{{esan-kaxa|quote=
'''[[Lankide eztabaida:Theklan/Flow|Flow erabilitako garaia]]'''<br/>
{{artxibo
| noiztik (urtea) = 2007
| noiztik (hilabetea) = 01
| beste artxiboak = [[/I_%28hasiera-2006ko_uztaila%29|I (hasieratik 2006ko uztailerarte)]], [[/II_%282006ko abuztua-2006ko_iraila%29|II (2006ko uztailatik iralerarte)]]<br />[[/III_%282006ko urria-2006ko_azaroa%29|III (2006 X-XI]]), [[/IV_2006ko abendua|IV (2006-XII)]]
}}
}}
'''Ongi etorri [[Lankide:Theklan|Theklanen]] eztabaida orrialdera'''. Hemen dituzun kezka, kexa eta galdera guztiak egin ahal dituzu. Beheko karratuan aurreko gaiak ere ikus ditzakezu, nire artxiboan.
irn5sd83684is1c8manv8f8lcbpn5ud
Lankide eztabaida:Zulf
3
1214760
9975275
2024-11-20T14:36:49Z
J ansari
73407
J ansari wikilariak «[[Lankide eztabaida:Zulf]]» orria «[[Lankide eztabaida:Rarani]]» izenera aldatu du: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/Zulf|Zulf]]" to "[[Special:CentralAuth/Rarani|Rarani]]"
9975275
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Lankide eztabaida:Rarani]]
crc7cs2ybb4zzjrn1a4tau0182lr5eb
Lankide eztabaida:Turtlecrown
3
1214761
9975293
2024-11-20T14:49:45Z
LainobeltzBot
90204
Ongi etorri!
9975293
wikitext
text/x-wiki
{{Ongietorria}} --[[Lankide:LainobeltzBot|LainobeltzBot]] ([[Lankide eztabaida:LainobeltzBot|eztabaida]]) 15:49, 20 azaroa 2024 (CET)
h6mbpajl00hio52tdyf0c1n138cq54j
Lankide eztabaida:Anes.brouard
3
1214762
9975295
2024-11-20T14:49:55Z
LainobeltzBot
90204
Ongi etorri!
9975295
wikitext
text/x-wiki
{{Ongietorria}} --[[Lankide:LainobeltzBot|LainobeltzBot]] ([[Lankide eztabaida:LainobeltzBot|eztabaida]]) 15:49, 20 azaroa 2024 (CET)
h6mbpajl00hio52tdyf0c1n138cq54j
Lankide eztabaida:Cesariogarbuno
3
1214764
9975306
2024-11-20T15:10:53Z
LainobeltzBot
90204
Ongi etorri!
9975306
wikitext
text/x-wiki
{{Ongietorria}} --[[Lankide:LainobeltzBot|LainobeltzBot]] ([[Lankide eztabaida:LainobeltzBot|eztabaida]]) 16:10, 20 azaroa 2024 (CET)
ralkuoleaplwclskg2y9ese4729cucs
Igitaiaren miraria
0
1214765
9975311
2024-11-20T15:27:05Z
Luistxo
1519
Orri berria: «{{Gertakari infotaula}} '''Igitaiaren miraria''' 11. mendeko [[Elezahar|elezaharra]] edo [[Mirari|miraria]] da, [[Domingo de la Calzada]] santuari egozten zaio, eta Errioxako [[Santo Domingo de la Calzada]] hiriaren sorrerarekin lotua dago. == Kondaira == Domingo elizgizona [[Oja]] ibaiaren inguru batean (egun [[Errioxako Autonomia Erkidegoa|Errioxa]], baina 11. mendearen hasieran, Domingo jaio zenean, [[Iruñeko Erresuma|Naiara eta Iruñeko Erresumaren]] lurrak) Doneja...»
9975311
wikitext
text/x-wiki
{{Gertakari infotaula}}
'''Igitaiaren miraria''' 11. mendeko [[Elezahar|elezaharra]] edo [[Mirari|miraria]] da, [[Domingo de la Calzada]] santuari egozten zaio, eta Errioxako [[Santo Domingo de la Calzada]] hiriaren sorrerarekin lotua dago.
== Kondaira ==
Domingo elizgizona [[Oja]] ibaiaren inguru batean (egun [[Errioxako Autonomia Erkidegoa|Errioxa]], baina 11. mendearen hasieran, Domingo jaio zenean, [[Iruñeko Erresuma|Naiara eta Iruñeko Erresumaren]] lurrak) [[Donejakue bidea|Donejakue bideko]] erromesentzako zenbait azpiegitura eta ostatu sortzen nabarmendu zen 11. mendean. Egindako lanen artean, [[ospitale]] bat eraikitzen ari zela egurrez eskas zebilela ikusi zuen Domingok, eta gertuko Ayuela izeneko herrixka bateko bizilagunei eskatu zien uzteko bertako [[Haritz|harizti]] eta [[Arte (zuhaitza)|artadi]] bateko zuhaitzak mozten, egurra lortzeko. Ayuelakoek ez zuten gogorik [[baso]] haiek desagerrarazteko, eta proposamena egin zuen orduan Domingok, [[igitai]] sinple batekin moztu zitzakeen enborrak hartuko zituela. Ezinezkoa zirudienez egitekoak, utzi zioten santuari ahalegina egiten, eta biharamunerako, hara, basoa desagertuta, enbor guztiak egurretarako bilduta. Ayuelakoek mendeku hartu nahi izan zuten Domingo hilez, baina tratua zintzoki egina zela gogoraratu zieten eta konformatu behar izan ziren.<ref>{{Erreferentzia|izena=Javier|abizena=Pérez Escohotado|izenburua=Santo Domingo de la Calzada y el bosque de La Ayuela|hizkuntza=es|data=2008-11-22|url=https://www.larioja.com/20081122/opinion/santo-domingo-calzada-bosque-20081122.html|aldizkaria=La Rioja|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
Igitai hura Santo Domingo [[Santo Domingo de la Calzadako katedrala|hiriko katedralean]] gordea dago, [[erlikia]] gisa.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Informazio panela|urtea=2024|izenburua=Euskara: Santo Domingoren erlikiak, igitaia eta beste gauza batzuk|data=2024-07-31|url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Concatedral_Sto_Domingo_Calzada_04.jpg|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
Hiriko armarriaren parte da igitaia halaber, Santo Domingoren beste mirari ezagunaren protagonistekin batera (oiloa eta oilarra).<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Historia de Santo Domingo de la Calzada, libro 2, capítulo 8: Dase noticia del célebre milagro del Gallo, y Gallina|url=https://www.fgbueno.es/sdc/1702a208.htm|aldizkaria=www.fgbueno.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
110nri0eeljcqkoo0y5kx40xsa6rla4
9975313
9975311
2024-11-20T15:28:09Z
Luistxo
1519
9975313
wikitext
text/x-wiki
{{Gertakari infotaula}}
'''Igitaiaren miraria''' 11. mendeko [[Elezahar|elezaharra]] edo [[Mirari|miraria]] da, [[Domingo de la Calzada]] santuari egozten zaio, eta Errioxako [[Santo Domingo de la Calzada]] hiriaren sorrerarekin lotua dago.
== Kondaira ==
Domingo elizgizona [[Oja]] ibaiaren inguru batean (egun [[Errioxako Autonomia Erkidegoa|Errioxa]], baina 11. mendearen hasieran, Domingo jaio zenean, [[Iruñeko Erresuma|Naiara eta Iruñeko Erresumaren]] lurrak) [[Donejakue bidea|Donejakue bideko]] erromesentzako zenbait azpiegitura eta ostatu sortzen nabarmendu zen 11. mendean. Egindako lanen artean, [[ospitale]] bat eraikitzen ari zela egurrez eskas zebilela ikusi zuen Domingok, eta gertuko Ayuela izeneko herrixka bateko bizilagunei eskatu zien uzteko bertako [[Haritz|harizti]] eta [[Arte (zuhaitza)|artadi]] bateko zuhaitzak mozten, egurra lortzeko. Ayuelakoek ez zuten gogorik [[baso]] haiek desagerrarazteko, eta proposamena egin zuen orduan Domingok, [[igitai]] sinple batekin moztu zitzakeen enborrak hartuko zituela. Ezinezkoa zirudienez egitekoak, utzi zioten santuari ahalegina egiten, eta biharamunerako, hara, basoa desagertuta, enbor guztiak egurretarako bilduta. Ayuelakoek mendeku hartu nahi izan zuten Domingo hilez, baina tratua zintzoki egina zela gogoraratu zieten eta konformatu behar izan ziren.<ref>{{Erreferentzia|izena=Javier|abizena=Pérez Escohotado|izenburua=Santo Domingo de la Calzada y el bosque de La Ayuela|hizkuntza=es|data=2008-11-22|url=https://www.larioja.com/20081122/opinion/santo-domingo-calzada-bosque-20081122.html|aldizkaria=La Rioja|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
Igitai hura Santo Domingo [[Santo Domingo de la Calzadako katedrala|hiriko katedralean]] gordea dago, [[erlikia]] gisa.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Informazio panela|urtea=2024|izenburua=Euskara: Santo Domingoren erlikiak, igitaia eta beste gauza batzuk|data=2024-07-31|url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Concatedral_Sto_Domingo_Calzada_04.jpg|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
Hiriko armarriaren parte da igitaia halaber, Santo Domingoren beste mirari ezagunaren protagonistekin batera (oiloa eta oilarra).<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Historia de Santo Domingo de la Calzada, libro 2, capítulo 8: Dase noticia del célebre milagro del Gallo, y Gallina|url=https://www.fgbueno.es/sdc/1702a208.htm|aldizkaria=www.fgbueno.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Santo Domingo de la Calzada]]
[[Kategoria:Donejakue bidea]]
[[Kategoria:Kondairak]]
[[Kategoria:Mirariak]]
dhfd2xw40uwh2dcbrtl1e9rf2tvc8qp
9975315
9975313
2024-11-20T15:29:42Z
Luistxo
1519
/* Kondaira */
9975315
wikitext
text/x-wiki
{{Gertakari infotaula}}
'''Igitaiaren miraria''' 11. mendeko [[Elezahar|elezaharra]] edo [[Mirari|miraria]] da, [[Domingo de la Calzada]] santuari egozten zaio, eta Errioxako [[Santo Domingo de la Calzada]] hiriaren sorrerarekin lotua dago.
== Kondaira ==
Domingo elizgizona [[Oja]] ibaiaren inguru batean (egun [[Errioxako Autonomia Erkidegoa|Errioxa]], baina 11. mendearen hasieran, Domingo jaio zenean, [[Iruñeko Erresuma|Naiara eta Iruñeko Erresumaren]] lurrak) [[Donejakue bidea|Donejakue bideko]] erromesentzako zenbait azpiegitura eta ostatu sortzen nabarmendu zen 11. mendean. Egindako lanen artean, [[ospitale]] bat eraikitzen ari zela egurrez eskas zebilela ikusi zuen Domingok, eta gertuko Ayuela izeneko herrixka bateko bizilagunei eskatu zien uzteko bertako [[Haritz|harizti]] eta [[Arte (zuhaitza)|artadi]] bateko zuhaitzak mozten, egurra lortzeko. Ayuelakoek ez zuten gogorik [[baso]] haiek desagerrarazteko, eta proposamena egin zuen orduan Domingok, [[igitai]] sinple batekin moztu zitzakeen enborrak hartuko zituela. Ezinezkoa zirudienez egitekoak, utzi zioten santuari ahalegina egiten, eta biharamunerako, hara, basoa desagertuta, enbor guztiak egurretarako bilduta. Ayuelakoek mendeku hartu nahi izan zuten Domingo hilez, baina tratua zintzoki egina zela gogoraratu zieten eta konformatu behar izan ziren.<ref>{{Erreferentzia|izena=Javier|abizena=Pérez Escohotado|izenburua=Santo Domingo de la Calzada y el bosque de La Ayuela|hizkuntza=es|data=2008-11-22|url=https://www.larioja.com/20081122/opinion/santo-domingo-calzada-bosque-20081122.html|aldizkaria=La Rioja|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
[[Fitxategi:Escudo de Sto Domingo de la Calzada (Piferrer, 1860).jpg|ezkerrera|thumb|Santo Domingo hiriko armarri tradizionala, igitaiarekin erdian.]]
Igitai hura Santo Domingo [[Santo Domingo de la Calzadako katedrala|hiriko katedralean]] gordea dago, [[erlikia]] gisa.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Informazio panela|urtea=2024|izenburua=Euskara: Santo Domingoren erlikiak, igitaia eta beste gauza batzuk|data=2024-07-31|url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Concatedral_Sto_Domingo_Calzada_04.jpg|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
Hiriko armarriaren parte da igitaia halaber, Santo Domingoren beste mirari ezagunaren protagonistekin batera (oiloa eta oilarra).<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Historia de Santo Domingo de la Calzada, libro 2, capítulo 8: Dase noticia del célebre milagro del Gallo, y Gallina|url=https://www.fgbueno.es/sdc/1702a208.htm|aldizkaria=www.fgbueno.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Santo Domingo de la Calzada]]
[[Kategoria:Donejakue bidea]]
[[Kategoria:Kondairak]]
[[Kategoria:Mirariak]]
ddnl3ebytjd9or6cq9yu26ddk1bw15o
9975320
9975315
2024-11-20T15:37:13Z
Luistxo
1519
[[Kategoria:Igitaia heraldikan]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez
9975320
wikitext
text/x-wiki
{{Gertakari infotaula}}
'''Igitaiaren miraria''' 11. mendeko [[Elezahar|elezaharra]] edo [[Mirari|miraria]] da, [[Domingo de la Calzada]] santuari egozten zaio, eta Errioxako [[Santo Domingo de la Calzada]] hiriaren sorrerarekin lotua dago.
== Kondaira ==
Domingo elizgizona [[Oja]] ibaiaren inguru batean (egun [[Errioxako Autonomia Erkidegoa|Errioxa]], baina 11. mendearen hasieran, Domingo jaio zenean, [[Iruñeko Erresuma|Naiara eta Iruñeko Erresumaren]] lurrak) [[Donejakue bidea|Donejakue bideko]] erromesentzako zenbait azpiegitura eta ostatu sortzen nabarmendu zen 11. mendean. Egindako lanen artean, [[ospitale]] bat eraikitzen ari zela egurrez eskas zebilela ikusi zuen Domingok, eta gertuko Ayuela izeneko herrixka bateko bizilagunei eskatu zien uzteko bertako [[Haritz|harizti]] eta [[Arte (zuhaitza)|artadi]] bateko zuhaitzak mozten, egurra lortzeko. Ayuelakoek ez zuten gogorik [[baso]] haiek desagerrarazteko, eta proposamena egin zuen orduan Domingok, [[igitai]] sinple batekin moztu zitzakeen enborrak hartuko zituela. Ezinezkoa zirudienez egitekoak, utzi zioten santuari ahalegina egiten, eta biharamunerako, hara, basoa desagertuta, enbor guztiak egurretarako bilduta. Ayuelakoek mendeku hartu nahi izan zuten Domingo hilez, baina tratua zintzoki egina zela gogoraratu zieten eta konformatu behar izan ziren.<ref>{{Erreferentzia|izena=Javier|abizena=Pérez Escohotado|izenburua=Santo Domingo de la Calzada y el bosque de La Ayuela|hizkuntza=es|data=2008-11-22|url=https://www.larioja.com/20081122/opinion/santo-domingo-calzada-bosque-20081122.html|aldizkaria=La Rioja|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
[[Fitxategi:Escudo de Sto Domingo de la Calzada (Piferrer, 1860).jpg|ezkerrera|thumb|Santo Domingo hiriko armarri tradizionala, igitaiarekin erdian.]]
Igitai hura Santo Domingo [[Santo Domingo de la Calzadako katedrala|hiriko katedralean]] gordea dago, [[erlikia]] gisa.<ref>{{Erreferentzia|abizena=Informazio panela|urtea=2024|izenburua=Euskara: Santo Domingoren erlikiak, igitaia eta beste gauza batzuk|data=2024-07-31|url=https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Concatedral_Sto_Domingo_Calzada_04.jpg|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
Hiriko armarriaren parte da igitaia halaber, Santo Domingoren beste mirari ezagunaren protagonistekin batera (oiloa eta oilarra).<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Historia de Santo Domingo de la Calzada, libro 2, capítulo 8: Dase noticia del célebre milagro del Gallo, y Gallina|url=https://www.fgbueno.es/sdc/1702a208.htm|aldizkaria=www.fgbueno.es|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Santo Domingo de la Calzada]]
[[Kategoria:Donejakue bidea]]
[[Kategoria:Kondairak]]
[[Kategoria:Mirariak]]
[[Kategoria:Igitaia heraldikan]]
bc6hdroga4zqjzj3fvnf8o34zv334bi
Kategoria:Igitaia heraldikan
14
1214766
9975319
2024-11-20T15:36:53Z
Luistxo
1519
Orri berria: «[[Kategoria:Heraldika]]»
9975319
wikitext
text/x-wiki
[[Kategoria:Heraldika]]
8lkdrg7o9du8yqoaxufolr0w8zwu9dz
Krisma
0
1214767
9975331
2024-11-20T16:02:24Z
Luistxo
1519
«[[:es:Special:Redirect/revision/159360357|Crisma]]» orriaren itzulpena eginez sortua
9975331
wikitext
text/x-wiki
'''Krisma''' da [[Erromatar Eliza Katolikoa|Eliza katoliko]] erromatarrean nahiz [[Eliza Ortodoxoa|ortodoxoan]] eta [[Ekialdeko Kristautasuna|ekialdeko]] elizetan zeremonia jakin batzuetan erabiltzen den olio santu bat, izatez olio eta baltsamo nahasketa, zenbait sakramentutan erabiltzen den.
Krisma olio ezberdinak erabili ohi dira errito katolikoetan. ''Gaixoen olioa,'' gaixotasunen bat dutenei, lasaitasuna eta kontsolamendua emateko erabiltzen dute apaizek. ''Kristaugaien olioa''; bataioan ematen da, kristau berriak jasoko duen babes zeinu bezala. Eta ''Krisma Santua'' esaten dutena [[Sendotza|sendotzan]], apaiz bilakatzeko zeremonietan, eta aldare eta elizak kontsakratzeko erabiltzen da.
Krisma gordetzen da krisma-ontzi izeneko ontzi liturgiko batzuetan.
[[Kategoria:Olioak]]
[[Kategoria:Erromatar Eliza Katolikoaren liturgia]]
8yfdruek5snkqkph8lqg244pum62pju
9975332
9975331
2024-11-20T16:03:19Z
Luistxo
1519
«[[:es:Special:Redirect/revision/159360357|Crisma]]» orriaren itzulpena eginez sortua
9975332
wikitext
text/x-wiki
[[Fitxategi:3HolyOils.jpg|thumb|180x180px|Hiru olio santu motak: krisma santua, bataioetakoa eta [[Gaixoen oliadura|gaixoen]] kontsolamendukoa.]]
'''Krisma''' da [[Erromatar Eliza Katolikoa|Eliza katoliko]] erromatarrean nahiz [[Eliza Ortodoxoa|ortodoxoan]] eta [[Ekialdeko Kristautasuna|ekialdeko]] elizetan zeremonia jakin batzuetan erabiltzen den olio santu bat, izatez olio eta baltsamo nahasketa, zenbait sakramentutan erabiltzen den.
Krisma olio ezberdinak erabili ohi dira errito katolikoetan. ''Gaixoen olioa,'' gaixotasunen bat dutenei, lasaitasuna eta kontsolamendua emateko erabiltzen dute apaizek. ''Kristaugaien olioa''; bataioan ematen da, kristau berriak jasoko duen babes zeinu bezala. Eta ''Krisma Santua'' esaten dutena [[Sendotza|sendotzan]], apaiz bilakatzeko zeremonietan, eta aldare eta elizak kontsakratzeko erabiltzen da.
Krisma gordetzen da krisma-ontzi izeneko ontzi liturgiko batzuetan.
[[Kategoria:Olioak]]
[[Kategoria:Erromatar Eliza Katolikoaren liturgia]]
6017dvst9lmrz2jn8aus22ds73btix1
9975338
9975332
2024-11-20T16:05:31Z
Luistxo
1519
9975338
wikitext
text/x-wiki
[[Fitxategi:3HolyOils.jpg|thumb|180x180px|Hiru olio santu motak: krisma santua, bataioetakoa eta [[Gaixoen oliadura|gaixoen]] kontsolamendukoa.]]
'''Krisma''' da<ref>{{Erreferentzia|izena=Elhuyar|abizena=Fundazioa|izenburua=crisma|hizkuntza=eu|url=https://hiztegiak.elhuyar.eus/es_eu/crisma|aldizkaria=Elhuyar Hiztegia|sartze-data=2024-11-20}}</ref> [[Erromatar Eliza Katolikoa|Eliza katoliko]] erromatarrean nahiz [[Eliza Ortodoxoa|ortodoxoan]] eta [[Ekialdeko Kristautasuna|ekialdeko]] elizetan zeremonia jakin batzuetan erabiltzen den olio santu bat, izatez [[Oliba olio|olio]] eta [[Baltsamo-izei|baltsamo]] nahasketa, zenbait [[Sakramentu|sakramentutan]] erabiltzen dena.
Krisma olio ezberdinak erabili ohi dira errito katolikoetan. ''Gaixoen olioa,'' gaixotasunen bat dutenei, lasaitasuna eta kontsolamendua emateko erabiltzen dute apaizek. ''Kristaugaien olioa''; bataioan ematen da, kristau berriak jasoko duen babes zeinu bezala. Eta ''Krisma Santua'' esaten dutena [[Sendotza|sendotzan]], apaiz bilakatzeko zeremonietan, eta aldare eta elizak kontsakratzeko erabiltzen da.<ref>{{Erreferentzia|izena=Comunicación|abizena=Elizagipuzkoa|izenburua=Krisma Meza|hizkuntza=eu|data=2024-03-27|url=https://elizagipuzkoa.org/eu/misa-crismal/|aldizkaria=Diócesis de San Sebastián|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
Krisma gordetzen da [[krisma-ontzi]] izeneko ontzi liturgiko batzuetan.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=OEH - Bilaketa - Krisma|url=https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_oehberria&task=bilaketa&Itemid=413&lang=eu-ES&definizioak=0&query=Krisma&sarrera=174392&mota=sarreraOsoa|aldizkaria=www.euskaltzaindia.eus|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
[[Kategoria:Olioak]]
[[Kategoria:Erromatar Eliza Katolikoaren liturgia]]
31jqb22mqs0tbdxr8xcdodj8w31qfjl
9975340
9975338
2024-11-20T16:06:01Z
Luistxo
1519
9975340
wikitext
text/x-wiki
[[Fitxategi:3HolyOils.jpg|thumb|180x180px|Hiru olio santu motak: krisma santua, bataioetakoa eta [[Gaixoen oliadura|gaixoen]] kontsolamendukoa.]]
'''Krisma''' da<ref>{{Erreferentzia|izena=Elhuyar|abizena=Fundazioa|izenburua=crisma|hizkuntza=eu|url=https://hiztegiak.elhuyar.eus/es_eu/crisma|aldizkaria=Elhuyar Hiztegia|sartze-data=2024-11-20}}</ref> [[Erromatar Eliza Katolikoa|Eliza katoliko]] erromatarrean nahiz [[Eliza Ortodoxoa|ortodoxoan]] eta [[Ekialdeko Kristautasuna|ekialdeko]] elizetan zeremonia jakin batzuetan erabiltzen den olio santu bat, izatez [[Oliba olio|olio]] eta [[Baltsamo-izei|baltsamo]] nahasketa, zenbait [[Sakramentu|sakramentutan]] erabiltzen dena.
Krisma olio ezberdinak erabili ohi dira errito katolikoetan. ''Gaixoen olioa,'' gaixotasunen bat dutenei, lasaitasuna eta kontsolamendua emateko erabiltzen dute apaizek. ''Kristaugaien olioa''; bataioan ematen da, kristau berriak jasoko duen babes zeinu bezala. Eta ''Krisma Santua'' esaten dutena [[Sendotza|sendotzan]], apaiz bilakatzeko zeremonietan, eta aldare eta elizak kontsakratzeko erabiltzen da.<ref>{{Erreferentzia|izena=Comunicación|abizena=Elizagipuzkoa|izenburua=Krisma Meza|hizkuntza=eu|data=2024-03-27|url=https://elizagipuzkoa.org/eu/misa-crismal/|aldizkaria=Diócesis de San Sebastián|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
Krisma gordetzen da [[krisma-ontzi]] izeneko ontzi liturgiko batzuetan.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=OEH - Bilaketa - Krisma|url=https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_oehberria&task=bilaketa&Itemid=413&lang=eu-ES&definizioak=0&query=Krisma&sarrera=174392&mota=sarreraOsoa|aldizkaria=www.euskaltzaindia.eus|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Olioak]]
[[Kategoria:Erromatar Eliza Katolikoaren liturgia]]
s3osg6qm84ntseb5fu7h7qgtsbnz9mn
Max Morlock
0
1214768
9975341
2024-11-20T16:06:28Z
Artegia
65203
Orri berria: «'''Maximilian Morlock''' ([[Nurenberg]], [[1925]]eko [[maiatzaren 11]] – ''[[ibidem]]'', [[1994]]ko [[irailaren 10]]a) alemaniar futbolaria izan zen. 1940tik [[1. FC Nürnberg]] taldean jokatu zuen eta 1964an amaitu zuen bere ibilbidea. 1948an eta 1961ean [[Bundesliga]]ko txapeldun izan zen eta 1962an [[Alemaniako Futbol Kopa]] irabazi zuen. 1950 eta 1958 artean 28 partida jokatu zituen [[Alemaniako futbol selekzio nazionala]]rekin. [[1954ko Munduko Futbol Txapelketa]]n...»
9975341
wikitext
text/x-wiki
'''Maximilian Morlock''' ([[Nurenberg]], [[1925]]eko [[maiatzaren 11]] – ''[[ibidem]]'', [[1994]]ko [[irailaren 10]]a) alemaniar futbolaria izan zen.
1940tik [[1. FC Nürnberg]] taldean jokatu zuen eta 1964an amaitu zuen bere ibilbidea. 1948an eta 1961ean [[Bundesliga]]ko txapeldun izan zen eta 1962an [[Alemaniako Futbol Kopa]] irabazi zuen. 1950 eta 1958 artean 28 partida jokatu zituen [[Alemaniako futbol selekzio nazionala]]rekin. [[1954ko Munduko Futbol Txapelketa]]n parte hartu zuen eta Hungariaren aurkako finaleko lehen gol alemaniarra sartu zuen.
{{bizialdia|1925eko|1994ko|Morlock, Max}}
ttwwiw9uvbto8vduz8uktqjwhupttuu
9975342
9975341
2024-11-20T16:07:43Z
Artegia
65203
9975342
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Maximilian Morlock''' ([[Nurenberg]], [[1925]]eko [[maiatzaren 11]] – ''[[ibidem]]'', [[1994]]ko [[irailaren 10]]a) alemaniar futbolaria izan zen.
1940tik [[1. FC Nürnberg]] taldean jokatu zuen eta 1964an amaitu zuen bere ibilbidea. 1948an eta 1961ean [[Bundesliga]]ko txapeldun izan zen eta 1962an [[Alemaniako Futbol Kopa]] irabazi zuen. 1950 eta 1958 artean 28 partida jokatu zituen [[Alemaniako futbol selekzio nazionala]]rekin. [[1954ko Munduko Futbol Txapelketa]]n parte hartu zuen eta Hungariaren aurkako finaleko lehen gol alemaniarra sartu zuen.
{{bizialdia|1925eko|1994ko|Morlock, Max}}
8xqd0234yjokjyjvhp9yfplrfjlnqky
9975343
9975342
2024-11-20T16:08:37Z
Artegia
65203
9975343
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Maximilian Morlock''' ([[Nurenberg]], [[1925]]eko [[maiatzaren 11]] – ''[[ibidem]]'', [[1994]]ko [[irailaren 10]]a) alemaniar futbolaria izan zen.
1940tik [[1. FC Nürnberg]] taldean jokatu zuen eta 1964an amaitu zuen bere ibilbidea. 1948an eta 1961ean [[Bundesliga]]ko txapeldun izan zen eta 1962an [[Alemaniako Futbol Kopa]] irabazi zuen. 1950 eta 1958 artean 26 partida jokatu zituen [[Alemaniako futbol selekzio nazionala]]rekin. [[1954ko Munduko Futbol Txapelketa]]n parte hartu zuen eta Hungariaren aurkako finaleko lehen gol alemaniarra sartu zuen.
{{bizialdia|1925eko|1994ko|Morlock, Max}}
o02e7gfd1o5vi73l7ix0bw7uauqeuis
9975357
9975343
2024-11-20T16:19:19Z
Artegia
65203
9975357
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Maximilian Morlock''' ([[Nurenberg]], [[1925]]eko [[maiatzaren 11]] – ''[[ibidem]]'', [[1994]]ko [[irailaren 10]]a) alemaniar futbolaria izan zen.
1940tik [[1. FC Nürnberg]] taldean jokatu zuen eta 1964an amaitu zuen bere ibilbidea. 1948an eta 1961ean [[Bundesliga]]ko txapeldun izan zen eta 1962an [[Alemaniako Futbol Kopa]] irabazi zuen. 1950 eta 1958 artean 26 partida jokatu zituen [[Alemaniako futbol selekzio nazionala]]rekin. [[1954ko Munduko Futbol Txapelketa]]n parte hartu zuen eta Hungariaren aurkako finaleko lehen gol alemaniarra sartu zuen.
{{bizialdia|1925eko|1994ko|Morlock, Max}}
[[Kategoria:Bavariarrak]]
[[Kategoria:Alemaniako futbolariak]]
6fydrdtejib65tj8xfy4353cvsjvis3
9975358
9975357
2024-11-20T16:19:55Z
Artegia
65203
9975358
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Maximilian Morlock''' ([[Nurenberg]], [[1925]]eko [[maiatzaren 11]] – ''[[ibidem]]'', [[1994]]ko [[irailaren 10]]a) alemaniar futbolaria izan zen.
1940tik [[1. FC Nürnberg]] taldean jokatu zuen eta 1964an amaitu zuen bere ibilbidea. 1948an eta 1961ean [[Bundesliga]]ko txapeldun izan zen eta 1962an [[Alemaniako Futbol Kopa]] irabazi zuen. 1950 eta 1958 artean 26 partida jokatu zituen [[Alemaniako futbol selekzio nazionala]]rekin. [[1954ko Munduko Futbol Txapelketa]]n parte hartu zuen eta Hungariaren aurkako finaleko lehen gol alemaniarra sartu zuen.
{{bizialdia|1925eko|1994ko|Morlock, Max}}
[[Kategoria:Bavariarrak]]
[[Kategoria:Alemaniako gizon futbolariak]]
d05re7vyq8u5bgtjrw23no710zxdffj
Lankide eztabaida:Lomomolomolo
3
1214769
9975350
2024-11-20T16:13:37Z
LainobeltzBot
90204
Ongi etorri!
9975350
wikitext
text/x-wiki
{{Ongietorria}} --[[Lankide:LainobeltzBot|LainobeltzBot]] ([[Lankide eztabaida:LainobeltzBot|eztabaida]]) 17:13, 20 azaroa 2024 (CET)
trrm2fgvv5e0tq1qxkeszjpa4subsd0
Tubaria minutalis
0
1214770
9975354
2024-11-20T16:16:32Z
Jose Angel Urquia Goitia
129751
Berria
9975354
wikitext
text/x-wiki
''Tubaria minutalis''
== Deskribapena ==
'''Kapela:''' 0,2 eta 1 cm bitarteko diametrokoa, oso txikia, arre-gorrixka kolorekoa edo okrea, eguraldi hezean argiagoa, gardentasunagatik ildaskatua, ganbila, gero zabaldua erdian depresio batekin.
'''Orriak:''' Dekurrenteak, zabal, kapelaren kolorekoak.
Orri dekurrenteak: Hanka ukitzeaz gain beherantz jarraitzen duten orriak.
'''Hanka:''' Oso txikia, nahiko luzea, kapelaren kolorekoa, baina zuria oinarrian.
'''Haragia:''' Hutsala.<ref>{{erreferentzia|abizena=Cetto, Bruno|urtea=1987|izenburua=Guia de los hongos de Europa|argitaletxea=Ediciones Omega, S. A. Barcelona|orrialdea=93|ISBN=84-282-0887-5 (T. 4). ISBN: 84-282-0538-8 (O.C.)|hizkuntza=Es}}</ref>
'''Etimologia:''' ''Tubaria'' terminoa, tronpeta, esan nahi duen “tuba” hitzetik dator. Karpoforoaren formagatik. ''Minutalis'' epitetoa oso txikia delako du.
== Jangarritasuna ==
Interes gastronomikotik gabea.
=== Nahasketa arriskua ===
Oso onddo txikia da baina ez da zaila identifikatzea, batez ere bere orri dekurrenteengatik.
== Sasoia eta lekua ==
Leku hezeetako lurzoruan eta hostozabalen azpian, oihanpe hostotsuengatik.
=== Banaketa eremua ===
== Erreferentzia ==
tazr9wsnqzjwkjtavpnfx6odc0ddij4
9975500
9975354
2024-11-20T18:41:35Z
Zorion
44278
9975500
wikitext
text/x-wiki
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa}}
'''''Tubaria minutalis''''' ''[[Strophariaceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da.<ref>{{Erref-EHko onddoak}}</ref>
[[Sinonimo (taxonomia)|Sinonimoak]]: ''Tubaria minima'', ''Naucoria minutalis''.
== Deskribapena ==
'''Kapela:''' 0,2 eta 1 cm bitarteko diametrokoa, oso txikia, arre-gorrixka kolorekoa edo okrea, eguraldi hezean argiagoa, gardentasunagatik ildaskatua, ganbila, gero zabaldua erdian depresio batekin.
'''Orriak:''' Dekurrenteak, zabal, kapelaren kolorekoak.
Orri dekurrenteak: Hanka ukitzeaz gain beherantz jarraitzen duten orriak.
'''Hanka:''' Oso txikia, nahiko luzea, kapelaren kolorekoa, baina zuria oinarrian.
'''Haragia:''' Hutsala.<ref>{{erreferentzia|abizena=Cetto, Bruno|urtea=1987|izenburua=Guia de los hongos de Europa|argitaletxea=Ediciones Omega, S. A. Barcelona|orrialdea=93|ISBN=84-282-0887-5 (T. 4). ISBN: 84-282-0538-8 (O.C.)|hizkuntza=Es}}</ref>
'''Etimologia:''' ''Tubaria'' terminoa, tronpeta, esan nahi duen “tuba” hitzetik dator. Karpoforoaren formagatik. ''Minutalis'' epitetoa oso txikia delako du.
== Jangarritasuna ==
Interes gastronomikotik gabea.
=== Nahasketa arriskua ===
Oso onddo txikia da baina ez da zaila identifikatzea, batez ere bere orri dekurrenteengatik.
== Sasoia eta lekua ==
Leku hezeetako lurzoruan eta hostozabalen azpian, oihanpe hostotsuengatik.
=== Banaketa eremua ===
Ameriketako Estatu Batuak, batez ere Europa. Errusia eta Txina.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
{{Euskal Herriko perretxiko eta onddoak}}
[[Kategoria:Tubaria]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]]
[[Kategoria:Europako onddoak]]
[[Kategoria:Errusiako onddoak]]
[[Kategoria:Txinako onddoak]]
5d162b14iu3p407f8j013wpo8egk7kt
Tricholoma subsejunctum
0
1214771
9975361
2024-11-20T16:25:02Z
Jose Angel Urquia Goitia
129751
Berria
9975361
wikitext
text/x-wiki
''Tricholoma subsejunctum''
== Deskribapena ==
'''Kapela:''' 3 eta 8 cm bitarteko diametrokoa, koniko kamutsa, ia ganbila, gero zabaldua erdian titi handi batekin eta ertza ere batzuetan altxatua, mehea, gainazala fibrilekin nabarmen apaindua, sorta beltzez. Hasieran oliba antzeko ilun kolorekoa da, erdian biziagoa, ertzean tonalitate horixkak izan ditzake. Onddo helduan arrexka kolorea ere har dezake apaingarri beltzengatik.
'''Orriak:''' Ertza koska nabari tipikoekin, zabal samar eta lodia, orritxoekin, oso mehetuak eta koska batez dekurrenteak, baina oinaren ondoan hondoratze nabari bat du, ezaugarria. Hasieran zuria, gero horiz zikintzen da, hau ere bizia.
'''Hanka:''' Zilindrikoa edo pixka bat loditua goian eta behean, mehetua oinarrian, ia leuna, zuria bero horixka; luzetarako arrexka koloreko fibrila batzuekin.
'''Haragia:''' Funtsean zuria, baina horixka eta oliba antzeko koloreko zatiekin ertzerantz. Irinaren usainarekin baina ez oso handiarekin eta zaporea ere antzekoa.<ref>{{erreferentzia|abizena=Cetto, Bruno|urtea=1987|izenburua=Guia de los hongos de Europa|argitaletxea=Ediciones Omega, S. A. Barcelona|orrialdea=311|ISBN=84-282-0887-X (T. 4). ISBN: 84-282-0538-8 (O.C.)|hizkuntza=Es}}</ref>
'''Etimologia:''' ''Tricholoma'' terminoa grekotik dator, ilea, txirikorda, lumatxarekin tolesturan zehar, nahiz eta espezie gutxi batzuek baino ez dituzten iledun kapelak. ''Subsejunctum'' epitetoa, ''Tricholoma sejunctum'' delakoaren antzekoa delako.
== Jangarritasuna ==
Ez da jangarria.
=== Nahasketa arriskua ===
Dudarik gabe ''Tricholoma sejunctum''-aren taldekoa da eta kapelaren kolore ilunagoa eta berdeagoagatik bereizten da.
== Sasoia eta lekua ==
Koniferoen basoetan, baina baita hostozabalen basoetan ere.
=== Banaketa eremua ===
== Erreferentziak ==
36zv26vptab27h6eeytcsxqkqd7whv7
9975480
9975361
2024-11-20T18:36:35Z
Zorion
44278
«[[Tricholoma viridilutescens]]» orrira birbideratua
9975480
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU[[Tricholoma viridilutescens]]
lmqnruqdjhpdoyf8t76ce2ukn1k02cq
9975856
9975480
2024-11-21T01:04:17Z
Zorion
44278
[[Special:Contributions/Zorion|Zorion]] ([[User talk:Zorion|eztabaida]]) wikilariaren [[Special:Diff/9975480|9975480]] berrikuspena desegin da
9975856
wikitext
text/x-wiki
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa
| irudia = Tricholoma subsejunctum (Maine, USA) 1.jpg}}
'''''Tricholoma subsejunctum''''' ''[[Tricholomataceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da. ''Tricholoma subsejuntum'' noizbehinka hazten da udazkenean, bakarrik edo zohikatzean, baso hezeetan, [[Ipar Amerika]]ko iparraldeko [[Picea glauca|izei zuri]]arekin, [[tsuga]]rekin eta [[haritz gorri]]arekin batera.
== Deskribapena ==
'''Kapela:''' 3 eta 8 cm bitarteko diametrokoa, koniko kamutsa, ia ganbila, gero zabaldua erdian titi handi batekin eta ertza ere batzuetan altxatua, mehea, gainazala fibrilekin nabarmen apaindua, sorta beltzez. Hasieran oliba antzeko ilun kolorekoa da, erdian biziagoa, ertzean tonalitate horixkak izan ditzake. Onddo helduan arrexka kolorea ere har dezake apaingarri beltzengatik.
'''Orriak:''' Ertza koska nabari tipikoekin, zabal samar eta lodia, orritxoekin, oso mehetuak eta koska batez dekurrenteak, baina oinaren ondoan hondoratze nabari bat du, ezaugarria. Hasieran zuria, gero horiz zikintzen da, hau ere bizia.
'''Hanka:''' Zilindrikoa edo pixka bat loditua goian eta behean, mehetua oinarrian, ia leuna, zuria bero horixka; luzetarako arrexka koloreko fibrila batzuekin.
'''Haragia:''' Funtsean zuria, baina horixka eta oliba antzeko koloreko zatiekin ertzerantz. Irinaren usainarekin baina ez oso handiarekin eta zaporea ere antzekoa.<ref>{{erreferentzia|abizena=Cetto, Bruno|urtea=1987|izenburua=Guia de los hongos de Europa|argitaletxea=Ediciones Omega, S. A. Barcelona|orrialdea=311|ISBN=84-282-0887-X (T. 4). ISBN: 84-282-0538-8 (O.C.)|hizkuntza=Es}}</ref>
'''Etimologia:''' ''Tricholoma'' terminoa grekotik dator, ilea, txirikorda, lumatxarekin tolesturan zehar, nahiz eta espezie gutxi batzuek baino ez dituzten iledun kapelak. ''Subsejunctum'' epitetoa, ''Tricholoma sejunctum'' delakoaren antzekoa delako.
== Jangarritasuna ==
Ez da jangarria.
=== Nahasketa arriskua ===
Dudarik gabe ''[[Ziza berde-beltz|Tricholoma sejunctum]]''-aren taldekoa da eta kapelaren kolore ilunagoa eta berdeagoagatik bereizten da.
== Sasoia eta lekua ==
Koniferoen basoetan, baina baita hostozabalen basoetan ere.
=== Banaketa eremua ===
Kanada, Alaska, Ameriketako Estatu Batuak.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Tricholoma]]
[[Kategoria:Kanadako onddoak]]
[[Kategoria:Alaskako onddoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]]
tapsnr93ot2oy2i9xfyqyx7iwkva7pa
9975858
9975856
2024-11-21T01:12:53Z
Zorion
44278
9975858
wikitext
text/x-wiki
{{izenburu etzana}}
{{taxotaula automatikoa
| irudia = Tricholoma subsejunctum (Maine, USA) 1.jpg}}
'''''Tricholoma subsejunctum''''' ''[[Tricholomataceae]]'' [[Familia (biologia)|familiako]] [[onddo]] [[espezie]] bat da. ''Tricholoma subsejuntum'' noizbehinka hazten da udazkenean, bakarrik edo zohikatzean, baso hezeetan, [[Ipar Amerika]]ko iparraldeko [[Picea glauca|izei zuri]]arekin, [[tsuga]]rekin eta [[haritz gorri]]arekin batera.
''[[Tricholoma viridilutescens]]'' espezie europarra ''Tricholoma subsejuntum''-en [[Sinonimo (taxonomia)|sinonimoa]] izan liteke, ezaugarrien zehaztapena bat baitator.
== Deskribapena ==
'''Kapela:''' 3 eta 8 cm bitarteko diametrokoa, koniko kamutsa, ia ganbila, gero zabaldua erdian titi handi batekin eta ertza ere batzuetan altxatua, mehea, gainazala fibrilekin nabarmen apaindua, sorta beltzez. Hasieran oliba antzeko ilun kolorekoa da, erdian biziagoa, ertzean tonalitate horixkak izan ditzake. Onddo helduan arrexka kolorea ere har dezake apaingarri beltzengatik.
'''Orriak:''' Ertza koska nabari tipikoekin, zabal samar eta lodia, orritxoekin, oso mehetuak eta koska batez dekurrenteak, baina oinaren ondoan hondoratze nabari bat du, ezaugarria. Hasieran zuria, gero horiz zikintzen da, hau ere bizia.
'''Hanka:''' Zilindrikoa edo pixka bat loditua goian eta behean, mehetua oinarrian, ia leuna, zuria bero horixka; luzetarako arrexka koloreko fibrila batzuekin.
'''Haragia:''' Funtsean zuria, baina horixka eta oliba antzeko koloreko zatiekin ertzerantz. Irinaren usainarekin baina ez oso handiarekin eta zaporea ere antzekoa.<ref>{{erreferentzia|abizena=Cetto, Bruno|urtea=1987|izenburua=Guia de los hongos de Europa|argitaletxea=Ediciones Omega, S. A. Barcelona|orrialdea=311|ISBN=84-282-0887-X (T. 4). ISBN: 84-282-0538-8 (O.C.)|hizkuntza=Es}}</ref>
'''Etimologia:''' ''Tricholoma'' terminoa grekotik dator, ilea, txirikorda, lumatxarekin tolesturan zehar, nahiz eta espezie gutxi batzuek baino ez dituzten iledun kapelak. ''Subsejunctum'' epitetoa, ''Tricholoma sejunctum'' delakoaren antzekoa delako.
== Jangarritasuna ==
Ez da jangarria.
=== Nahasketa arriskua ===
Dudarik gabe ''[[Ziza berde-beltz|Tricholoma sejunctum]]''-aren taldekoa da eta kapelaren kolore ilunagoa eta berdeagoagatik bereizten da.
== Sasoia eta lekua ==
Koniferoen basoetan, baina baita hostozabalen basoetan ere.
=== Banaketa eremua ===
Kanada, Alaska, Ameriketako Estatu Batuak.<ref>{{Erref-GBIF}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Tricholoma]]
[[Kategoria:Kanadako onddoak]]
[[Kategoria:Alaskako onddoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako onddoak]]
7x3asmlew9rw9ocpjft0plshhn1q965
Hidrofluorokarburo
0
1214772
9975363
2024-11-20T16:33:44Z
Inaki Irazabalbeitia
137256
artikulua sortu
9975363
wikitext
text/x-wiki
[[Kimika organiko|Kimika organikoan]] '''hidrofluorokarburoak''' ('''HFC''') [[fluor]]-, [[hidrogeno]]- eta [[karbono]]-[[Atomo|atomoz]] osatutako [[Konposatu kimiko|konposatuak]] dira. [[Kloro]]-atomorik ez dutenez, [[Ozono-geruzaren zulo|ozono-geruzari]] ez diote kalterik egiten, baina [[Berotegi-efektua|berotegi-efektu]] handikoak dira. Konposatu sintetikoak dira naturan berez sortzen ez direnak<ref>{{erreferentzia|izenburua=Hidrofluorokarburo|argitaletxea=Zientzia eta teknologia hiztegi entziklopedikoa. Elhuyar fundazioa|url=https://zthiztegia.elhuyar.eus/terminoa/eu/hidrofluorokarburo}}</ref>.
[[Fitxategi:Fluoromethane.svg|thumb|166x166px|[[Fluorometano|Fluorometanoa]] HFC sinpleena da]]
Hidrofluorokarburoak [[Konposatu organofluoratu|konposatu organofluoratuen]] artean motarik arruntena. Gehienak gasak dira giro-tenperaturan eta presioan. Maiz erabiltzen dira [[Aire girotze|aire egokituk]]<nowiki/>o ekipoetan eta [[hozgarri]] gisa. Adibidez, R-134 kodekoa ([[1,1,1,2-tetrafluoroetano|1,1,1,2-tetrafluoroetanoa]]) HFC hozgarri erabilienetako bat da. [[Estratosfera|Estratosferako]] ozono-geruza berreskuratzen laguntzeko, HFC hartu zen [[Klorofluorokarburo|klorofluorokarburoak]] (CFC) eta [[Hidroklorofluorokarburo|hidroklorofluorokarburoak]] (HCFC) ordeztek erabiltzen dira. HFCak apar isolatzaileetan, [[Aerosol (ontzia)|aerosolen]] propultsatzaileetan, [[disolbatzaile]] gisa eta suteen aurkako babeserako ere usatzen dira.
== Ingurugiro-eragina ==
HFCak berotegi-efektuko gasak izanik eta [[Klima aldaketa|klima-aldaketa]] borrokatzeko neurrien artean, 2016ko urriaren 15ean, produktu kimiko horiek, [[Nazio Batuen Ingurumen Programa|Nazio Batuen Ingurumen Programaren]] goi-bilera batean [[Kigali|Kigalin]] bildutako 197 nazioetako negoziatzaileek akordio lotesle bat lortu zuten ([[Kigaliko zuzenketa]]) hidrofluorokarburoak (HFC) pixkanaka murrizten joateko [[Montrealgo Protokoloa|Montrealgo Protokoloari]] egindako zuzenketa baten bidez<ref>{{erreferentzia|izenburua=Ratification of the Kigli amendment|argitaletxea=UN enviroment, Ozone Secretariat|url=https://ozone.unep.org/sites/default/files/2019-08/ratification_kigali.pdf}}</ref>.
Montrelago protokoloa [[1980ko hamarkada|laurogeiko hamarkadan]] sortu zenez eta herrialdeen egoera ekonomikoa aldatu denez, Kigaliko zuzenketak hiru estatu-talde sortu zituen zuzenketa inplementatzeko.
Lehen taldeak, [[Herrialde garatu|herrialde industrializatu]] "zaharrak" barne hartzen dituenak, HFCen erabilera 2024rako % 45 eta 2036rako % 85 murrizteko konpromisoa du, 2011 eta 2013 urteen arteko erabilerarekin alderatuta. Bigarren talde batek, [[Txinatar gela|Txina]] eta [[Brasil]] barne, 2045erako kontsumoa % 80 murrizteko konpromisoa hartu zuen. Azkenik, epe hori 2047ra luzatzen da gainerako estatuentzat, [[India]] eta [[Ekialde Hurbila|Ekialde Ertaineko]] hainbat herrialde barne, aire girotuaren kontsumitzaile handiak baitira.
== Erreferentziak ==
13dc183rkq48xws7202gicd9cvx5ca9
9975368
9975363
2024-11-20T16:35:38Z
Inaki Irazabalbeitia
137256
9975368
wikitext
text/x-wiki
[[Kimika organiko|Kimika organikoan]] '''hidrofluorokarburoak''' ('''HFC''') [[fluor]]-, [[hidrogeno]]- eta [[karbono]]-[[Atomo|atomoz]] osatutako [[Konposatu kimiko|konposatuak]] dira. [[Kloro]]-atomorik ez dutenez, [[Ozono-geruzaren zulo|ozono-geruzari]] ez diote kalterik egiten, baina [[Berotegi-efektua|berotegi-efektu]] handikoak dira. Konposatu sintetikoak dira naturan berez sortzen ez direnak<ref>{{erreferentzia|izenburua=Hidrofluorokarburo|argitaletxea=Zientzia eta teknologia hiztegi entziklopedikoa. Elhuyar fundazioa|url=https://zthiztegia.elhuyar.eus/terminoa/eu/hidrofluorokarburo}}</ref>.
[[Fitxategi:Fluoromethane.svg|thumb|166x166px|[[Fluorometano|Fluorometanoa]] HFC sinpleena da]]
Hidrofluorokarburoak [[Konposatu organofluoratu|konposatu organofluoratuen]] artean motarik arruntena. Gehienak gasak dira giro-tenperaturan eta presioan. Maiz erabiltzen dira [[Aire girotze|aire egokituk]]<nowiki/>o ekipoetan eta [[hozgarri]] gisa. Adibidez, R-134 kodekoa ([[1,1,1,2-tetrafluoroetano|1,1,1,2-tetrafluoroetanoa]]) HFC hozgarri erabilienetako bat da. [[Estratosfera|Estratosferako]] ozono-geruza berreskuratzen laguntzeko, HFC hartu zen [[Klorofluorokarburo|klorofluorokarburoak]] (CFC) eta [[Hidroklorofluorokarburo|hidroklorofluorokarburoak]] (HCFC) ordeztek erabiltzen dira. HFCak apar isolatzaileetan, [[Aerosol (ontzia)|aerosolen]] propultsatzaileetan, [[disolbatzaile]] gisa eta suteen aurkako babeserako ere usatzen dira.
== Ingurugiro-eragina ==
HFCak berotegi-efektuko gasak izanik eta [[Klima aldaketa|klima-aldaketa]] borrokatzeko neurrien artean, 2016ko urriaren 15ean, produktu kimiko horiek, [[Nazio Batuen Ingurumen Programa|Nazio Batuen Ingurumen Programaren]] goi-bilera batean [[Kigali|Kigalin]] bildutako 197 nazioetako negoziatzaileek akordio lotesle bat lortu zuten ([[Kigaliko zuzenketa]]) hidrofluorokarburoak (HFC) pixkanaka murrizten joateko [[Montrealgo Protokoloa|Montrealgo Protokoloari]] egindako zuzenketa baten bidez<ref>{{erreferentzia|izenburua=Ratification of the Kigli amendment|argitaletxea=UN enviroment, Ozone Secretariat|url=https://ozone.unep.org/sites/default/files/2019-08/ratification_kigali.pdf}}</ref>.
Montrelago protokoloa [[1980ko hamarkada|laurogeiko hamarkadan]] sortu zenez eta herrialdeen egoera ekonomikoa aldatu denez, Kigaliko zuzenketak hiru estatu-talde sortu zituen zuzenketa inplementatzeko.
Lehen taldeak, [[Herrialde garatu|herrialde industrializatu]] "zaharrak" barne hartzen dituenak, HFCen erabilera 2024rako % 45 eta 2036rako % 85 murrizteko konpromisoa du, 2011 eta 2013 urteen arteko erabilerarekin alderatuta. Bigarren talde batek, [[Txinatar gela|Txina]] eta [[Brasil]] barne, 2045erako kontsumoa % 80 murrizteko konpromisoa hartu zuen. Azkenik, epe hori 2047ra luzatzen da gainerako estatuentzat, [[India]] eta [[Ekialde Hurbila|Ekialde Ertaineko]] hainbat herrialde barne, aire girotuaren kontsumitzaile handiak baitira.
== Erreferentziak ==
<references />{{Autoritate kontrola}}
mydqi8iqlj1jl58h13dpxw6k4m3cehu
Lankide eztabaida:Ctrav2005
3
1214773
9975364
2024-11-20T16:34:37Z
LainobeltzBot
90204
Ongi etorri!
9975364
wikitext
text/x-wiki
{{Ongietorria}} --[[Lankide:LainobeltzBot|LainobeltzBot]] ([[Lankide eztabaida:LainobeltzBot|eztabaida]]) 17:34, 20 azaroa 2024 (CET)
ci6bopvt2t383aewe5mpfsx36vy4m55
Lankide eztabaida:Swendo
3
1214774
9975397
2024-11-20T16:45:08Z
LainobeltzBot
90204
Ongi etorri!
9975397
wikitext
text/x-wiki
{{Ongietorria}} --[[Lankide:LainobeltzBot|LainobeltzBot]] ([[Lankide eztabaida:LainobeltzBot|eztabaida]]) 17:45, 20 azaroa 2024 (CET)
f012s3azqo8kzh13lukmedxw3tyskm8
Georgianna Offutt
0
1214775
9975405
2024-11-20T17:23:32Z
JULEBAR
162132
«[[:en:Special:Redirect/revision/1225946101|Georgianna Offutt]]» orriaren itzulpena eginez sortua
9975405
wikitext
text/x-wiki
Georgianna K. Offutt ([[1868|1868ko]] [[Abuztuaren 21|abuztuaren 21a]] – [[1949|1949ko]] [[Urriaren 7|urriaren 7a]]) podologo estatubatuar, emakume klub kidea,sufragista izan zen, eta Alameda konderriko Koloreko Emakume Boto-emaileen Ligako lehen presidente ordea.<ref name="AS">{{Cite web|abizena=Raab|izenburua=Biography of Georgianna K. Offutt, 1868-1949|argitaletxea=Alexander Street|izena1=Eleanor|url=https://search.alexanderstreet.com/embed/token/07c6goj5c9i7ocpo74pj8c9o|lana=Biographical Database of Black Woman Suffragists|accessdate=18 January 2021}}</ref>
Los Angelese-ko eremuan 25 urtez ibilitako podologoa zen Offutt.<ref name="IA20">{{Cite web|izenburua=Negro who's who in California|data=2020-06-10|url=https://archive.org/details/negrowhoswhoinca00losa|lana=Internet Archive|accessdate=2021-01-18}}</ref> Bera Sojourner Truth Club-eko presidentea zen, eta Emma Lou Sayers eta Dr. Vada J. Somerville-kin batera boto-emaile beltzak hezteko programa bat sortzen lagundu zuen.<ref name="AS">{{Cite web|abizena=Raab|izenburua=Biography of Georgianna K. Offutt, 1868-1949|argitaletxea=Alexander Street|izena1=Eleanor|url=https://search.alexanderstreet.com/embed/token/07c6goj5c9i7ocpo74pj8c9o|lana=Biographical Database of Black Woman Suffragists|accessdate=18 January 2021}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFRaab">Raab, Eleanor. [https://search.alexanderstreet.com/embed/token/07c6goj5c9i7ocpo74pj8c9o "Biography of Georgianna K. Offutt, 1868-1949"]. ''Biographical Database of Black Woman Suffragists''. Alexander Street<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">18 January</span> 2021</span>.</cite></ref> Berak aurre egin zien mediku-zirkuluetako aurreiritziei, eta zailtasun horiei buruzko iritzia eman zuen; ''[[:en:California_Eagle|California Eagle]]'' (''Kalifornia-ko'' Arranoarentzat)called ''"Negro Woman in the Medical World"'' (Emakume Beltza medikuaren munduan) izeneko egunkariko artikulu bat idatzi zuen, berak eta beste emakume beltz batzuek jaso zuten tratamendu txarrari buruzko lekukotasunak emanez.<ref name="AS" />
== Bizitza pertsonala ==
Offutt St. Louis-en, Missouri-n jaio zen. Bera Lincoln Unibertsitatean izan zen [[Jefferson City|Jefferson City-n]], eta gero maistra lanetan aritu zen.<ref>{{Cite news|izenburua=No Longer Forgotten|orrialdeak=13|url=https://nationalwomenshistoryalliance.org/wp-content/uploads/Women-Win-the-Vote-Gazette-Volume-2.pdf|kazeta=National Women's History Alliance Newsletter|liburukia=2}}</ref> Roddum Kenner-ekin ezkondu zen [[1890|1890ean]], eta seme bat izan zuten harekin: Byron.<ref name="IA20">{{Cite web|izenburua=Negro who's who in California|data=2020-06-10|url=https://archive.org/details/negrowhoswhoinca00losa|lana=Internet Archive|accessdate=2021-01-18}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[[iarchive:negrowhoswhoinca00losa|"Negro who's who in California"]]. ''Internet Archive''. 2020-06-10<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2021-01-18</span></span>.</cite></ref> [[1893|1893an]] Kenner hil ondoren, Kalifornia-ra joan zen bizitzera. Kalifornian zegoen bitartean, San Frantzisko-ko (Kalifornia) Chiropody Unibersitatean izan zen, eta [[1922|1922an]] doktoretza bat jaso zuen Ortopedia eta Kiropodia Kirurgikoan.<ref name="IA20" /> [[1897|1897an]] Boone Offutt-ekin ezkondu zen eta [[1935|1935ean]] hil zen.<ref name="IA20" /> Alaba bat zuten, Ruby, [[1900|1900ean]].<ref name="IA20" /><ref>{{Cite news|izenburua=A Tribute to the late Ruby Wheeler|orrialdea=4|data=September 21, 1934|url=https://www.newspapers.com/image/692936460/|kazeta=California Eagle|argitaratze-lekua=Los Angeles, California|accessdate=18 January 2021}}</ref>
Offut, [[1949|1949ko]] [[Urriaren 7|urriaren 7an]], Los Angeles-en hil egin zen.
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
[[Kategoria:Amerikako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Afro-amerikar aktibistak]]
3qv9a3rapj6q9tu5v4pve48wk8kx0ru
9975409
9975405
2024-11-20T17:34:52Z
JULEBAR
162132
infotaula jarri, bizialdia, erreferentziaren zkia
9975409
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
Georgianna K. Offutt ([[1868|1868ko]] [[Abuztuaren 21|abuztuaren 21a]] – [[1949|1949ko]] [[Urriaren 7|urriaren 7a]]) podologo estatubatuar, emakume klub kidea,sufragista izan zen, eta Alameda konderriko Koloreko Emakume Boto-emaileen Ligako lehen presidente ordea.<ref name="AS">{{Cite web|abizena=Raab|izenburua=Biography of Georgianna K. Offutt, 1868-1949|argitaletxea=Alexander Street|izena1=Eleanor|url=https://search.alexanderstreet.com/embed/token/07c6goj5c9i7ocpo74pj8c9o|lana=Biographical Database of Black Woman Suffragists|accessdate=18 January 2021}}</ref>
Los Angelese-ko eremuan 25 urtez ibilitako podologoa zen Offutt.<ref name="IA20">{{Cite web|izenburua=Negro who's who in California|data=2020-06-10|url=https://archive.org/details/negrowhoswhoinca00losa|lana=Internet Archive|accessdate=2021-01-18}}</ref> Bera Sojourner Truth Club-eko presidentea zen, eta Emma Lou Sayers eta Dr. Vada J. Somerville-kin batera boto-emaile beltzak hezteko programa bat sortzen lagundu zuen.<ref name="AS">{{Cite web|abizena=Raab|izenburua=Biography of Georgianna K. Offutt, 1868-1949|argitaletxea=Alexander Street|izena1=Eleanor|url=https://search.alexanderstreet.com/embed/token/07c6goj5c9i7ocpo74pj8c9o|lana=Biographical Database of Black Woman Suffragists|accessdate=18 January 2021}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFRaab">Raab, Eleanor. [https://search.alexanderstreet.com/embed/token/07c6goj5c9i7ocpo74pj8c9o "Biography of Georgianna K. Offutt, 1868-1949"]. ''Biographical Database of Black Woman Suffragists''. Alexander Street<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">18 January</span> 2021</span>.</cite></ref> Berak aurre egin zien mediku-zirkuluetako aurreiritziei, eta zailtasun horiei buruzko iritzia eman zuen; ''[[:en:California_Eagle|California Eagle]]'' (''Kalifornia-ko'' Arranoarentzat)called ''"Negro Woman in the Medical World"'' (Emakume Beltza medikuaren munduan) izeneko egunkariko artikulu bat idatzi zuen, berak eta beste emakume beltz batzuek jaso zuten tratamendu txarrari buruzko lekukotasunak emanez.<ref name="AS" />
== Bizitza pertsonala ==
Offutt St. Louis-en, Missouri-n jaio zen. Bera Lincoln Unibertsitatean izan zen [[Jefferson City|Jefferson City-n]], eta gero maistra lanetan aritu zen.<ref>{{Cite news|izenburua=No Longer Forgotten|orrialdeak=13|url=https://nationalwomenshistoryalliance.org/wp-content/uploads/Women-Win-the-Vote-Gazette-Volume-2.pdf|kazeta=National Women's History Alliance Newsletter|liburukia=2}}</ref> Roddum Kenner-ekin ezkondu zen [[1890|1890ean]], eta seme bat izan zuten harekin: Byron.<ref name="IA20">{{Cite web|izenburua=Negro who's who in California|data=2020-06-10|url=https://archive.org/details/negrowhoswhoinca00losa|lana=Internet Archive|accessdate=2021-01-18}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[[iarchive:negrowhoswhoinca00losa|"Negro who's who in California"]]. ''Internet Archive''. 2020-06-10<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2021-01-18</span></span>.</cite></ref> [[1893|1893an]] Kenner hil ondoren, Kalifornia-ra joan zen bizitzera. Kalifornian zegoen bitartean, San Frantzisko-ko (Kalifornia) Chiropody Unibersitatean izan zen, eta [[1922|1922an]] doktoretza bat jaso zuen Ortopedia eta Kiropodia Kirurgikoan.<ref name="IA20" /> [[1897|1897an]] Boone Offutt-ekin ezkondu zen eta [[1935|1935ean]] hil zen.<ref name="IA20" /> Alaba bat zuten, Ruby, [[1900|1900ean]].<ref name="IA20" /><ref>{{Cite news|izenburua=A Tribute to the late Ruby Wheeler|orrialdea=4|data=September 21, 1934|url=https://www.newspapers.com/image/692936460/|kazeta=California Eagle|argitaratze-lekua=Los Angeles, California|accessdate=18 January 2021}}</ref>
Offut, [[1949|1949ko]] [[Urriaren 7|urriaren 7an]], Los Angeles-en hil egin zen.
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30 em}}
{{bizialdia|1868ko|1949k0|Offutt, Georgianna}}
[[Kategoria:Amerikako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Afro-amerikar aktibistak]]
1579ukfb82ofh8ct5g1jezlbxe97gh2
9975411
9975409
2024-11-20T17:39:20Z
JULEBAR
162132
9975411
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
Georgianna K. Offutt ([[1868|1868ko]] [[Abuztuaren 21|abuztuaren 21a]] – [[1949|1949ko]] [[Urriaren 7|urriaren 7a]]) podologo estatubatuar, emakume klub kidea,sufragista izan zen, eta Alameda konderriko Koloreko Emakume Boto-emaileen Ligako lehen presidente ordea.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Biographical Sketch of Georgianna K. Offutt, 1868-1949 {{!}} Alexander Street, part of Clarivate|url=https://search.alexanderstreet.com/embed/token/07c6goj5c9i7ocpo74pj8c9o|aldizkaria=search.alexanderstreet.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
Los Angelese-ko eremuan 25 urtez ibilitako podologoa zen Offutt.<ref name="IA20">{{Cite web|izenburua=Negro who's who in California|data=2020-06-10|url=https://archive.org/details/negrowhoswhoinca00losa|lana=Internet Archive|accessdate=2021-01-18}}</ref> Bera Sojourner Truth Club-eko presidentea zen, eta Emma Lou Sayers eta Dr. Vada J. Somerville-kin batera boto-emaile beltzak hezteko programa bat sortzen lagundu zuen.<ref name=":0" /> Berak aurre egin zien mediku-zirkuluetako aurreiritziei, eta zailtasun horiei buruzko iritzia eman zuen; ''[[:en:California_Eagle|California Eagle]]'' (''Kalifornia-ko'' Arranoarentzat)called ''"Negro Woman in the Medical World"'' (Emakume Beltza medikuaren munduan) izeneko egunkariko artikulu bat idatzi zuen, berak eta beste emakume beltz batzuek jaso zuten tratamendu txarrari buruzko lekukotasunak emanez.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Biographical Sketch of Georgianna K. Offutt, 1868-1949 {{!}} Alexander Street, part of Clarivate|url=https://search.alexanderstreet.com/embed/token/07c6goj5c9i7ocpo74pj8c9o|aldizkaria=search.alexanderstreet.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Bizitza pertsonala ==
Offutt St. Louis-en, Missouri-n jaio zen. Bera Lincoln Unibertsitatean izan zen [[Jefferson City|Jefferson City-n]], eta gero maistra lanetan aritu zen.<ref>{{Cite news|izenburua=No Longer Forgotten|orrialdeak=13|url=https://nationalwomenshistoryalliance.org/wp-content/uploads/Women-Win-the-Vote-Gazette-Volume-2.pdf|kazeta=National Women's History Alliance Newsletter|liburukia=2}}</ref> Roddum Kenner-ekin ezkondu zen [[1890|1890ean]], eta seme bat izan zuten harekin: Byron.<ref name="IA20">{{Cite web|izenburua=Negro who's who in California|data=2020-06-10|url=https://archive.org/details/negrowhoswhoinca00losa|lana=Internet Archive|accessdate=2021-01-18}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[[iarchive:negrowhoswhoinca00losa|"Negro who's who in California"]]. ''Internet Archive''. 2020-06-10<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2021-01-18</span></span>.</cite></ref> [[1893|1893an]] Kenner hil ondoren, Kalifornia-ra joan zen bizitzera. Kalifornian zegoen bitartean, San Frantzisko-ko (Kalifornia) Chiropody Unibersitatean izan zen, eta [[1922|1922an]] doktoretza bat jaso zuen Ortopedia eta Kiropodia Kirurgikoan.<ref name="IA20" /> [[1897|1897an]] Boone Offutt-ekin ezkondu zen eta [[1935|1935ean]] hil zen.<ref name="IA20" /> Alaba bat zuten, Ruby, [[1900|1900ean]].<ref name="IA20" /><ref>{{Cite news|izenburua=A Tribute to the late Ruby Wheeler|orrialdea=4|data=September 21, 1934|url=https://www.newspapers.com/image/692936460/|kazeta=California Eagle|argitaratze-lekua=Los Angeles, California|accessdate=18 January 2021}}</ref>
Offut, [[1949|1949ko]] [[Urriaren 7|urriaren 7an]], Los Angeles-en hil egin zen.
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30 em}}
{{bizialdia|1868ko|1949k0|Offutt, Georgianna}}
[[Kategoria:Amerikako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Afro-amerikar aktibistak]]
hpzb7y634x6vbc8edw2yshk0j6trzi2
9975412
9975411
2024-11-20T17:40:43Z
JULEBAR
162132
9975412
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
Georgianna K. Offutt ([[1868|1868ko]] [[Abuztuaren 21|abuztuaren 21a]] – [[1949|1949ko]] [[Urriaren 7|urriaren 7a]]) podologo estatubatuar, emakume klub kidea,sufragista izan zen, eta Alameda konderriko Koloreko Emakume Boto-emaileen Ligako lehen presidente ordea.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Biographical Sketch of Georgianna K. Offutt, 1868-1949 {{!}} Alexander Street, part of Clarivate|url=https://search.alexanderstreet.com/embed/token/07c6goj5c9i7ocpo74pj8c9o|aldizkaria=search.alexanderstreet.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
Los Angelese-ko eremuan 25 urtez ibilitako podologoa zen Offutt.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Negro who's who in California|argitaletxea=[Los Angeles?] : Negro Who's Who in California|data=1948|url=https://archive.org/details/negrowhoswhoinca00losa|sartze-data=2024-11-20}}</ref> Bera Sojourner Truth Club-eko presidentea zen, eta Emma Lou Sayers eta Dr. Vada J. Somerville-kin batera boto-emaile beltzak hezteko programa bat sortzen lagundu zuen.<ref name=":0" /> Berak aurre egin zien mediku-zirkuluetako aurreiritziei, eta zailtasun horiei buruzko iritzia eman zuen; ''[[:en:California_Eagle|California Eagle]]'' (''Kalifornia-ko'' Arranoarentzat)called ''"Negro Woman in the Medical World"'' (Emakume Beltza medikuaren munduan) izeneko egunkariko artikulu bat idatzi zuen, berak eta beste emakume beltz batzuek jaso zuten tratamendu txarrari buruzko lekukotasunak emanez.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Biographical Sketch of Georgianna K. Offutt, 1868-1949 {{!}} Alexander Street, part of Clarivate|url=https://search.alexanderstreet.com/embed/token/07c6goj5c9i7ocpo74pj8c9o|aldizkaria=search.alexanderstreet.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Bizitza pertsonala ==
Offutt St. Louis-en, Missouri-n jaio zen. Bera Lincoln Unibertsitatean izan zen [[Jefferson City|Jefferson City-n]], eta gero maistra lanetan aritu zen.<ref>{{Cite news|izenburua=No Longer Forgotten|orrialdeak=13|url=https://nationalwomenshistoryalliance.org/wp-content/uploads/Women-Win-the-Vote-Gazette-Volume-2.pdf|kazeta=National Women's History Alliance Newsletter|liburukia=2}}</ref> Roddum Kenner-ekin ezkondu zen [[1890|1890ean]], eta seme bat izan zuten harekin: Byron.<ref name="IA20">{{Cite web|izenburua=Negro who's who in California|data=2020-06-10|url=https://archive.org/details/negrowhoswhoinca00losa|lana=Internet Archive|accessdate=2021-01-18}}</ref> [[1893|1893an]] Kenner hil ondoren, Kalifornia-ra joan zen bizitzera. Kalifornian zegoen bitartean, San Frantzisko-ko (Kalifornia) Chiropody Unibersitatean izan zen, eta [[1922|1922an]] doktoretza bat jaso zuen Ortopedia eta Kiropodia Kirurgikoan.<ref name="IA20" /> [[1897|1897an]] Boone Offutt-ekin ezkondu zen eta [[1935|1935ean]] hil zen.<ref name="IA20" /> Alaba bat zuten, Ruby, [[1900|1900ean]].<ref name="IA20" /><ref>{{Cite news|izenburua=A Tribute to the late Ruby Wheeler|orrialdea=4|data=September 21, 1934|url=https://www.newspapers.com/image/692936460/|kazeta=California Eagle|argitaratze-lekua=Los Angeles, California|accessdate=18 January 2021}}</ref>
Offut, [[1949|1949ko]] [[Urriaren 7|urriaren 7an]], Los Angeles-en hil egin zen.
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30 em}}
{{bizialdia|1868ko|1949k0|Offutt, Georgianna}}
[[Kategoria:Amerikako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Afro-amerikar aktibistak]]
7j9n7j360jyk7a2jgnahamh7veaijdo
9975508
9975412
2024-11-20T18:44:59Z
Eliatxo
96586
/* Erreferentziak */
9975508
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
Georgianna K. Offutt ([[1868|1868ko]] [[Abuztuaren 21|abuztuaren 21a]] – [[1949|1949ko]] [[Urriaren 7|urriaren 7a]]) podologo estatubatuar, emakume klub kidea,sufragista izan zen, eta Alameda konderriko Koloreko Emakume Boto-emaileen Ligako lehen presidente ordea.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Biographical Sketch of Georgianna K. Offutt, 1868-1949 {{!}} Alexander Street, part of Clarivate|url=https://search.alexanderstreet.com/embed/token/07c6goj5c9i7ocpo74pj8c9o|aldizkaria=search.alexanderstreet.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
Los Angelese-ko eremuan 25 urtez ibilitako podologoa zen Offutt.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Negro who's who in California|argitaletxea=[Los Angeles?] : Negro Who's Who in California|data=1948|url=https://archive.org/details/negrowhoswhoinca00losa|sartze-data=2024-11-20}}</ref> Bera Sojourner Truth Club-eko presidentea zen, eta Emma Lou Sayers eta Dr. Vada J. Somerville-kin batera boto-emaile beltzak hezteko programa bat sortzen lagundu zuen.<ref name=":0" /> Berak aurre egin zien mediku-zirkuluetako aurreiritziei, eta zailtasun horiei buruzko iritzia eman zuen; ''[[:en:California_Eagle|California Eagle]]'' (''Kalifornia-ko'' Arranoarentzat)called ''"Negro Woman in the Medical World"'' (Emakume Beltza medikuaren munduan) izeneko egunkariko artikulu bat idatzi zuen, berak eta beste emakume beltz batzuek jaso zuten tratamendu txarrari buruzko lekukotasunak emanez.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Biographical Sketch of Georgianna K. Offutt, 1868-1949 {{!}} Alexander Street, part of Clarivate|url=https://search.alexanderstreet.com/embed/token/07c6goj5c9i7ocpo74pj8c9o|aldizkaria=search.alexanderstreet.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Bizitza pertsonala ==
Offutt St. Louis-en, Missouri-n jaio zen. Bera Lincoln Unibertsitatean izan zen [[Jefferson City|Jefferson City-n]], eta gero maistra lanetan aritu zen.<ref>{{Cite news|izenburua=No Longer Forgotten|orrialdeak=13|url=https://nationalwomenshistoryalliance.org/wp-content/uploads/Women-Win-the-Vote-Gazette-Volume-2.pdf|kazeta=National Women's History Alliance Newsletter|liburukia=2}}</ref> Roddum Kenner-ekin ezkondu zen [[1890|1890ean]], eta seme bat izan zuten harekin: Byron.<ref name="IA20">{{Cite web|izenburua=Negro who's who in California|data=2020-06-10|url=https://archive.org/details/negrowhoswhoinca00losa|lana=Internet Archive|accessdate=2021-01-18}}</ref> [[1893|1893an]] Kenner hil ondoren, Kalifornia-ra joan zen bizitzera. Kalifornian zegoen bitartean, San Frantzisko-ko (Kalifornia) Chiropody Unibersitatean izan zen, eta [[1922|1922an]] doktoretza bat jaso zuen Ortopedia eta Kiropodia Kirurgikoan.<ref name="IA20" /> [[1897|1897an]] Boone Offutt-ekin ezkondu zen eta [[1935|1935ean]] hil zen.<ref name="IA20" /> Alaba bat zuten, Ruby, [[1900|1900ean]].<ref name="IA20" /><ref>{{Cite news|izenburua=A Tribute to the late Ruby Wheeler|orrialdea=4|data=September 21, 1934|url=https://www.newspapers.com/image/692936460/|kazeta=California Eagle|argitaratze-lekua=Los Angeles, California|accessdate=18 January 2021}}</ref>
Offut, [[1949|1949ko]] [[Urriaren 7|urriaren 7an]], Los Angeles-en hil egin zen.
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30 em}}
{{bizialdia|1868ko|1949k0|Offutt, Georgianna}}
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Afro-amerikar aktibistak]]
o99fesktsoal3babqu76pd4k72qizbb
9975509
9975508
2024-11-20T18:45:14Z
Eliatxo
96586
/* Erreferentziak */
9975509
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
Georgianna K. Offutt ([[1868|1868ko]] [[Abuztuaren 21|abuztuaren 21a]] – [[1949|1949ko]] [[Urriaren 7|urriaren 7a]]) podologo estatubatuar, emakume klub kidea,sufragista izan zen, eta Alameda konderriko Koloreko Emakume Boto-emaileen Ligako lehen presidente ordea.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Biographical Sketch of Georgianna K. Offutt, 1868-1949 {{!}} Alexander Street, part of Clarivate|url=https://search.alexanderstreet.com/embed/token/07c6goj5c9i7ocpo74pj8c9o|aldizkaria=search.alexanderstreet.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
Los Angelese-ko eremuan 25 urtez ibilitako podologoa zen Offutt.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Negro who's who in California|argitaletxea=[Los Angeles?] : Negro Who's Who in California|data=1948|url=https://archive.org/details/negrowhoswhoinca00losa|sartze-data=2024-11-20}}</ref> Bera Sojourner Truth Club-eko presidentea zen, eta Emma Lou Sayers eta Dr. Vada J. Somerville-kin batera boto-emaile beltzak hezteko programa bat sortzen lagundu zuen.<ref name=":0" /> Berak aurre egin zien mediku-zirkuluetako aurreiritziei, eta zailtasun horiei buruzko iritzia eman zuen; ''[[:en:California_Eagle|California Eagle]]'' (''Kalifornia-ko'' Arranoarentzat)called ''"Negro Woman in the Medical World"'' (Emakume Beltza medikuaren munduan) izeneko egunkariko artikulu bat idatzi zuen, berak eta beste emakume beltz batzuek jaso zuten tratamendu txarrari buruzko lekukotasunak emanez.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Biographical Sketch of Georgianna K. Offutt, 1868-1949 {{!}} Alexander Street, part of Clarivate|url=https://search.alexanderstreet.com/embed/token/07c6goj5c9i7ocpo74pj8c9o|aldizkaria=search.alexanderstreet.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Bizitza pertsonala ==
Offutt St. Louis-en, Missouri-n jaio zen. Bera Lincoln Unibertsitatean izan zen [[Jefferson City|Jefferson City-n]], eta gero maistra lanetan aritu zen.<ref>{{Cite news|izenburua=No Longer Forgotten|orrialdeak=13|url=https://nationalwomenshistoryalliance.org/wp-content/uploads/Women-Win-the-Vote-Gazette-Volume-2.pdf|kazeta=National Women's History Alliance Newsletter|liburukia=2}}</ref> Roddum Kenner-ekin ezkondu zen [[1890|1890ean]], eta seme bat izan zuten harekin: Byron.<ref name="IA20">{{Cite web|izenburua=Negro who's who in California|data=2020-06-10|url=https://archive.org/details/negrowhoswhoinca00losa|lana=Internet Archive|accessdate=2021-01-18}}</ref> [[1893|1893an]] Kenner hil ondoren, Kalifornia-ra joan zen bizitzera. Kalifornian zegoen bitartean, San Frantzisko-ko (Kalifornia) Chiropody Unibersitatean izan zen, eta [[1922|1922an]] doktoretza bat jaso zuen Ortopedia eta Kiropodia Kirurgikoan.<ref name="IA20" /> [[1897|1897an]] Boone Offutt-ekin ezkondu zen eta [[1935|1935ean]] hil zen.<ref name="IA20" /> Alaba bat zuten, Ruby, [[1900|1900ean]].<ref name="IA20" /><ref>{{Cite news|izenburua=A Tribute to the late Ruby Wheeler|orrialdea=4|data=September 21, 1934|url=https://www.newspapers.com/image/692936460/|kazeta=California Eagle|argitaratze-lekua=Los Angeles, California|accessdate=18 January 2021}}</ref>
Offut, [[1949|1949ko]] [[Urriaren 7|urriaren 7an]], Los Angeles-en hil egin zen.
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30 em}}
{{bizialdia|1868ko|1949ko|Offutt, Georgianna}}
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Afro-amerikar aktibistak]]
syeyen0avgifj3l4j2xnae2339mujh5
Lankide eztabaida:JAC Esquire
3
1214776
9975406
2024-11-20T17:27:01Z
LainobeltzBot
90204
Ongi etorri!
9975406
wikitext
text/x-wiki
{{Ongietorria}} --[[Lankide:LainobeltzBot|LainobeltzBot]] ([[Lankide eztabaida:LainobeltzBot|eztabaida]]) 18:27, 20 azaroa 2024 (CET)
jwlwc4odr2l8i46d1b4wwwaewn56ie6
Sarah Massey Overton
0
1214777
9975426
2024-11-20T18:14:48Z
JULEBAR
162132
«[[:en:Special:Redirect/revision/1233696028|Sarah Massey Overton]]» orriaren itzulpena eginez sortua
9975426
wikitext
text/x-wiki
'''Sarah Massey Overton''' ([[1850|1850ko]] inguruan – [[1914|1914ko]] [[Abuztuaren 24|abuztuaren 24a]]) estatubatuar sufragista izan zen, emakumeen eskubideen aldeko aktibista eta eskubide afroamerikarren aldeko aktibista.<ref>{{Cite web|abizena=|izenburua=The African-American Suffragists History Forgot|argitaletxea=MAKERS|data=October 22, 2015|url=http://www.makers.com/blog/african-american-suffragists-history-forgot|accessdate=October 24, 2015}}</ref><ref name="blackpast1914">{{Cite web|abizena=Herbert G. Ruffin II|izenburua=Overton, Sarah Massey (1850–1914)|argitaletxea=The Black Past|data=June 5, 2011|url=http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914|accessdate=October 24, 2015}}</ref> [[1880|1880ko]] hamarkadan, Kalifornia-ko haur afroamerikarrak eskola publikora joan ahal izateko borrokan lider bihurtu zen. [[1906|1906an]], ''San Jose's Garden City'' Emakumeen Kluba sortu zuen, eta emakume arraza arteko koalizioen aldeko presioa egin zuen emakumeen sufragiorako.
== Biografia ==
[[1850|1850ean]] jaio zen Lennox-en, [[Massachusetts|Massachusetts-en]]. Familia [[Gilroy (Kalifornia)|Gilroy-ra]] (Kalifornia) joan zen bizitzera [[1880|1880ko]] hamarkadan, eta, denborarekin, [[San Jose (Kalifornia)|San Jose-n]] (Kalifornia) jarri ziren bizitzen.<ref name=":0">{{Cite web|abizena=Namdar|izenburua=Biographical sketch of Sarah Massey Overton|izena1=L.|data=2016|url=https://search.alexanderstreet.com/view/work/bibliographic_entity%7Cbibliographic_details%7C3292511|lana=[[Alexander Street]]}}</ref><ref name="blackpast1914">{{Cite web|abizena=Herbert G. Ruffin II|izenburua=Overton, Sarah Massey (1850–1914)|argitaletxea=The Black Past|data=June 5, 2011|url=http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914|accessdate=October 24, 2015}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFHerbert_G._Ruffin_II2011">Herbert G. Ruffin II (June 5, 2011). [http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914 "Overton, Sarah Massey (1850–1914)"]. The Black Past<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">October 24,</span> 2015</span>.</cite></ref> San Jose-ko (Kalifornia) Fenixonio Institutuan izan zen, Peter William Cassey agurgarria buru zuela..<ref name=":0" /><ref name="blackpast1914" />
[[1869|1869an]], Jacob Overton-ekin ezkondu zen, Kentucky-koa jatorriz.<ref name=":0">{{Cite web|abizena=Namdar|izenburua=Biographical sketch of Sarah Massey Overton|izena1=L.|data=2016|url=https://search.alexanderstreet.com/view/work/bibliographic_entity%7Cbibliographic_details%7C3292511|lana=[[Alexander Street]]}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFNamdar2016">Namdar, L. (2016). [https://search.alexanderstreet.com/view/work/bibliographic_entity%7Cbibliographic_details%7C3292511 "Biographical sketch of Sarah Massey Overton"]. ''[[Alexander Street]]''. Alexandria, VA.</cite></ref> Catering negozio bat zuzendu zuen senarrarekin.<ref name="blackpast1914">{{Cite web|abizena=Herbert G. Ruffin II|izenburua=Overton, Sarah Massey (1850–1914)|argitaletxea=The Black Past|data=June 5, 2011|url=http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914|accessdate=October 24, 2015}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFHerbert_G._Ruffin_II2011">Herbert G. Ruffin II (June 5, 2011). [http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914 "Overton, Sarah Massey (1850–1914)"]. The Black Past<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">October 24,</span> 2015</span>.</cite></ref>
[[1880|1880ko]] hamarkadan, Kaliforniako haur afroamerikarrak eskola publikora joan ahal izateko borrokan lider bihurtu zen.<ref name="blackpast1914">{{Cite web|abizena=Herbert G. Ruffin II|izenburua=Overton, Sarah Massey (1850–1914)|argitaletxea=The Black Past|data=June 5, 2011|url=http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914|accessdate=October 24, 2015}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFHerbert_G._Ruffin_II2011">Herbert G. Ruffin II (June 5, 2011). [http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914 "Overton, Sarah Massey (1850–1914)"]. The Black Past<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">October 24,</span> 2015</span>.</cite></ref> [[1906|1906an]], [[San Jose (Kalifornia)|San Jose]]'s Garden City Emakumeen Kluba sortu zuen, eta, bertako kide gisa, emakumeen sufragiorako emakume arraza arteko kluben koalizioen alde egin zuen presioa.<ref name="blackpast1914" />
Kaliforniako [[1911|1911ko]] Estatuko hauteskundeetan emakumeen sufragioaren alde presio egin zuen, eta San Jose-ko Arraza Arteko Sufragioaren Zuzenketa Ligako presidente ordea izan zen.<ref name="blackpast1914">{{Cite web|abizena=Herbert G. Ruffin II|izenburua=Overton, Sarah Massey (1850–1914)|argitaletxea=The Black Past|data=June 5, 2011|url=http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914|accessdate=October 24, 2015}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFHerbert_G._Ruffin_II2011">Herbert G. Ruffin II (June 5, 2011). [http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914 "Overton, Sarah Massey (1850–1914)"]. The Black Past<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">October 24,</span> 2015</span>.</cite></ref> Kalifornian emakumeen sufragioa babesten zuten gizonen boto-emaileen erregistroa ere egin zuen, hori San Jose-ko Berdintasun Politikorako Klub-aren bitartez eginez. Victoria Earle Matthews (''Mothers -'' Amaren) klubeko presidentea izan zen, eta sexu-abusuak jasan zituzten edo horrekin mehatxatu zituzten neskato eta emakumeei lagundu zien.<ref name="blackpast1914" />
Overton-ek bi seme-alaba zituen, Harriet izeneko alaba bat eta Charles izeneko seme bat. Overton [[1914|1914ko]] [[Abuztuaren 24|abuztuaren 24an]] hil zen, San Jose-n, Kalifornian.<ref name="blackpast1914">{{Cite web|abizena=Herbert G. Ruffin II|izenburua=Overton, Sarah Massey (1850–1914)|argitaletxea=The Black Past|data=June 5, 2011|url=http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914|accessdate=October 24, 2015}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFHerbert_G._Ruffin_II2011">Herbert G. Ruffin II (June 5, 2011). [http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914 "Overton, Sarah Massey (1850–1914)"]. The Black Past<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">October 24,</span> 2015</span>.</cite></ref>
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}{{Autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Amerikako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:AEBetako emakumeak]]
4fzleaklhvo073yf5uv4oti8cuhbh8g
9975434
9975426
2024-11-20T18:19:56Z
JULEBAR
162132
infotaula jarri, bizialdia, erreferentziaren zkia
9975434
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Sarah Massey Overton''' ([[1850|1850ko]] inguruan – [[1914|1914ko]] [[Abuztuaren 24|abuztuaren 24a]]) estatubatuar sufragista izan zen, emakumeen eskubideen aldeko aktibista eta eskubide afroamerikarren aldeko aktibista.<ref>{{Cite web|abizena=|izenburua=The African-American Suffragists History Forgot|argitaletxea=MAKERS|data=October 22, 2015|url=http://www.makers.com/blog/african-american-suffragists-history-forgot|accessdate=October 24, 2015}}</ref><ref name="blackpast1914">{{Cite web|abizena=Herbert G. Ruffin II|izenburua=Overton, Sarah Massey (1850–1914)|argitaletxea=The Black Past|data=June 5, 2011|url=http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914|accessdate=October 24, 2015}}</ref> [[1880|1880ko]] hamarkadan, Kalifornia-ko haur afroamerikarrak eskola publikora joan ahal izateko borrokan lider bihurtu zen. [[1906|1906an]], ''San Jose's Garden City'' Emakumeen Kluba sortu zuen, eta emakume arraza arteko koalizioen aldeko presioa egin zuen emakumeen sufragiorako.
== Biografia ==
[[1850|1850ean]] jaio zen Lennox-en, [[Massachusetts|Massachusetts-en]]. Familia [[Gilroy (Kalifornia)|Gilroy-ra]] (Kalifornia) joan zen bizitzera [[1880|1880ko]] hamarkadan, eta, denborarekin, [[San Jose (Kalifornia)|San Jose-n]] (Kalifornia) jarri ziren bizitzen.<ref name=":0">{{Cite web|abizena=Namdar|izenburua=Biographical sketch of Sarah Massey Overton|izena1=L.|data=2016|url=https://search.alexanderstreet.com/view/work/bibliographic_entity%7Cbibliographic_details%7C3292511|lana=[[Alexander Street]]}}</ref><ref name="blackpast1914">{{Cite web|abizena=Herbert G. Ruffin II|izenburua=Overton, Sarah Massey (1850–1914)|argitaletxea=The Black Past|data=June 5, 2011|url=http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914|accessdate=October 24, 2015}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFHerbert_G._Ruffin_II2011">Herbert G. Ruffin II (June 5, 2011). [http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914 "Overton, Sarah Massey (1850–1914)"]. The Black Past<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">October 24,</span> 2015</span>.</cite></ref> San Jose-ko (Kalifornia) Fenixonio Institutuan izan zen, Peter William Cassey agurgarria buru zuela..<ref name=":0" /><ref name="blackpast1914" />
[[1869|1869an]], Jacob Overton-ekin ezkondu zen, Kentucky-koa jatorriz.<ref name=":0">{{Cite web|abizena=Namdar|izenburua=Biographical sketch of Sarah Massey Overton|izena1=L.|data=2016|url=https://search.alexanderstreet.com/view/work/bibliographic_entity%7Cbibliographic_details%7C3292511|lana=[[Alexander Street]]}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFNamdar2016">Namdar, L. (2016). [https://search.alexanderstreet.com/view/work/bibliographic_entity%7Cbibliographic_details%7C3292511 "Biographical sketch of Sarah Massey Overton"]. ''[[Alexander Street]]''. Alexandria, VA.</cite></ref> Catering negozio bat zuzendu zuen senarrarekin.<ref name="blackpast1914">{{Cite web|abizena=Herbert G. Ruffin II|izenburua=Overton, Sarah Massey (1850–1914)|argitaletxea=The Black Past|data=June 5, 2011|url=http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914|accessdate=October 24, 2015}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFHerbert_G._Ruffin_II2011">Herbert G. Ruffin II (June 5, 2011). [http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914 "Overton, Sarah Massey (1850–1914)"]. The Black Past<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">October 24,</span> 2015</span>.</cite></ref>
[[1880|1880ko]] hamarkadan, Kaliforniako haur afroamerikarrak eskola publikora joan ahal izateko borrokan lider bihurtu zen.<ref name="blackpast1914">{{Cite web|abizena=Herbert G. Ruffin II|izenburua=Overton, Sarah Massey (1850–1914)|argitaletxea=The Black Past|data=June 5, 2011|url=http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914|accessdate=October 24, 2015}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFHerbert_G._Ruffin_II2011">Herbert G. Ruffin II (June 5, 2011). [http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914 "Overton, Sarah Massey (1850–1914)"]. The Black Past<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">October 24,</span> 2015</span>.</cite></ref> [[1906|1906an]], [[San Jose (Kalifornia)|San Jose]]'s Garden City Emakumeen Kluba sortu zuen, eta, bertako kide gisa, emakumeen sufragiorako emakume arraza arteko kluben koalizioen alde egin zuen presioa.<ref name="blackpast1914" />
Kaliforniako [[1911|1911ko]] Estatuko hauteskundeetan emakumeen sufragioaren alde presio egin zuen, eta San Jose-ko Arraza Arteko Sufragioaren Zuzenketa Ligako presidente ordea izan zen.<ref name="blackpast1914">{{Cite web|abizena=Herbert G. Ruffin II|izenburua=Overton, Sarah Massey (1850–1914)|argitaletxea=The Black Past|data=June 5, 2011|url=http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914|accessdate=October 24, 2015}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFHerbert_G._Ruffin_II2011">Herbert G. Ruffin II (June 5, 2011). [http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914 "Overton, Sarah Massey (1850–1914)"]. The Black Past<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">October 24,</span> 2015</span>.</cite></ref> Kalifornian emakumeen sufragioa babesten zuten gizonen boto-emaileen erregistroa ere egin zuen, hori San Jose-ko Berdintasun Politikorako Klub-aren bitartez eginez. Victoria Earle Matthews (''Mothers -'' Amaren) klubeko presidentea izan zen, eta sexu-abusuak jasan zituzten edo horrekin mehatxatu zituzten neskato eta emakumeei lagundu zien.<ref name="blackpast1914" />
Overton-ek bi seme-alaba zituen, Harriet izeneko alaba bat eta Charles izeneko seme bat. Overton [[1914|1914ko]] [[Abuztuaren 24|abuztuaren 24an]] hil zen, San Jose-n, Kalifornian.<ref name="blackpast1914">{{Cite web|abizena=Herbert G. Ruffin II|izenburua=Overton, Sarah Massey (1850–1914)|argitaletxea=The Black Past|data=June 5, 2011|url=http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914|accessdate=October 24, 2015}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFHerbert_G._Ruffin_II2011">Herbert G. Ruffin II (June 5, 2011). [http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914 "Overton, Sarah Massey (1850–1914)"]. The Black Past<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">October 24,</span> 2015</span>.</cite></ref>
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
{{bizialdia|1850ko|1914ko|Overton, Massey Sarah}}
[[Kategoria:Amerikako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:AEBetako emakumeak]]
i91ixekkym8bhvt6r2vpj6fbtow825m
9975435
9975434
2024-11-20T18:23:52Z
Eliatxo
96586
/* Erreferentziak */
9975435
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Sarah Massey Overton''' ([[1850|1850ko]] inguruan – [[1914|1914ko]] [[Abuztuaren 24|abuztuaren 24a]]) estatubatuar sufragista izan zen, emakumeen eskubideen aldeko aktibista eta eskubide afroamerikarren aldeko aktibista.<ref>{{Cite web|abizena=|izenburua=The African-American Suffragists History Forgot|argitaletxea=MAKERS|data=October 22, 2015|url=http://www.makers.com/blog/african-american-suffragists-history-forgot|accessdate=October 24, 2015}}</ref><ref name="blackpast1914">{{Cite web|abizena=Herbert G. Ruffin II|izenburua=Overton, Sarah Massey (1850–1914)|argitaletxea=The Black Past|data=June 5, 2011|url=http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914|accessdate=October 24, 2015}}</ref> [[1880|1880ko]] hamarkadan, Kalifornia-ko haur afroamerikarrak eskola publikora joan ahal izateko borrokan lider bihurtu zen. [[1906|1906an]], ''San Jose's Garden City'' Emakumeen Kluba sortu zuen, eta emakume arraza arteko koalizioen aldeko presioa egin zuen emakumeen sufragiorako.
== Biografia ==
[[1850|1850ean]] jaio zen Lennox-en, [[Massachusetts|Massachusetts-en]]. Familia [[Gilroy (Kalifornia)|Gilroy-ra]] (Kalifornia) joan zen bizitzera [[1880|1880ko]] hamarkadan, eta, denborarekin, [[San Jose (Kalifornia)|San Jose-n]] (Kalifornia) jarri ziren bizitzen.<ref name=":0">{{Cite web|abizena=Namdar|izenburua=Biographical sketch of Sarah Massey Overton|izena1=L.|data=2016|url=https://search.alexanderstreet.com/view/work/bibliographic_entity%7Cbibliographic_details%7C3292511|lana=[[Alexander Street]]}}</ref><ref name="blackpast1914">{{Cite web|abizena=Herbert G. Ruffin II|izenburua=Overton, Sarah Massey (1850–1914)|argitaletxea=The Black Past|data=June 5, 2011|url=http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914|accessdate=October 24, 2015}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFHerbert_G._Ruffin_II2011">Herbert G. Ruffin II (June 5, 2011). [http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914 "Overton, Sarah Massey (1850–1914)"]. The Black Past<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">October 24,</span> 2015</span>.</cite></ref> San Jose-ko (Kalifornia) Fenixonio Institutuan izan zen, Peter William Cassey agurgarria buru zuela..<ref name=":0" /><ref name="blackpast1914" />
[[1869|1869an]], Jacob Overton-ekin ezkondu zen, Kentucky-koa jatorriz.<ref name=":0">{{Cite web|abizena=Namdar|izenburua=Biographical sketch of Sarah Massey Overton|izena1=L.|data=2016|url=https://search.alexanderstreet.com/view/work/bibliographic_entity%7Cbibliographic_details%7C3292511|lana=[[Alexander Street]]}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFNamdar2016">Namdar, L. (2016). [https://search.alexanderstreet.com/view/work/bibliographic_entity%7Cbibliographic_details%7C3292511 "Biographical sketch of Sarah Massey Overton"]. ''[[Alexander Street]]''. Alexandria, VA.</cite></ref> Catering negozio bat zuzendu zuen senarrarekin.<ref name="blackpast1914">{{Cite web|abizena=Herbert G. Ruffin II|izenburua=Overton, Sarah Massey (1850–1914)|argitaletxea=The Black Past|data=June 5, 2011|url=http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914|accessdate=October 24, 2015}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFHerbert_G._Ruffin_II2011">Herbert G. Ruffin II (June 5, 2011). [http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914 "Overton, Sarah Massey (1850–1914)"]. The Black Past<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">October 24,</span> 2015</span>.</cite></ref>
[[1880|1880ko]] hamarkadan, Kaliforniako haur afroamerikarrak eskola publikora joan ahal izateko borrokan lider bihurtu zen.<ref name="blackpast1914">{{Cite web|abizena=Herbert G. Ruffin II|izenburua=Overton, Sarah Massey (1850–1914)|argitaletxea=The Black Past|data=June 5, 2011|url=http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914|accessdate=October 24, 2015}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFHerbert_G._Ruffin_II2011">Herbert G. Ruffin II (June 5, 2011). [http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914 "Overton, Sarah Massey (1850–1914)"]. The Black Past<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">October 24,</span> 2015</span>.</cite></ref> [[1906|1906an]], [[San Jose (Kalifornia)|San Jose]]'s Garden City Emakumeen Kluba sortu zuen, eta, bertako kide gisa, emakumeen sufragiorako emakume arraza arteko kluben koalizioen alde egin zuen presioa.<ref name="blackpast1914" />
Kaliforniako [[1911|1911ko]] Estatuko hauteskundeetan emakumeen sufragioaren alde presio egin zuen, eta San Jose-ko Arraza Arteko Sufragioaren Zuzenketa Ligako presidente ordea izan zen.<ref name="blackpast1914">{{Cite web|abizena=Herbert G. Ruffin II|izenburua=Overton, Sarah Massey (1850–1914)|argitaletxea=The Black Past|data=June 5, 2011|url=http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914|accessdate=October 24, 2015}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFHerbert_G._Ruffin_II2011">Herbert G. Ruffin II (June 5, 2011). [http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914 "Overton, Sarah Massey (1850–1914)"]. The Black Past<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">October 24,</span> 2015</span>.</cite></ref> Kalifornian emakumeen sufragioa babesten zuten gizonen boto-emaileen erregistroa ere egin zuen, hori San Jose-ko Berdintasun Politikorako Klub-aren bitartez eginez. Victoria Earle Matthews (''Mothers -'' Amaren) klubeko presidentea izan zen, eta sexu-abusuak jasan zituzten edo horrekin mehatxatu zituzten neskato eta emakumeei lagundu zien.<ref name="blackpast1914" />
Overton-ek bi seme-alaba zituen, Harriet izeneko alaba bat eta Charles izeneko seme bat. Overton [[1914|1914ko]] [[Abuztuaren 24|abuztuaren 24an]] hil zen, San Jose-n, Kalifornian.<ref name="blackpast1914">{{Cite web|abizena=Herbert G. Ruffin II|izenburua=Overton, Sarah Massey (1850–1914)|argitaletxea=The Black Past|data=June 5, 2011|url=http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914|accessdate=October 24, 2015}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFHerbert_G._Ruffin_II2011">Herbert G. Ruffin II (June 5, 2011). [http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914 "Overton, Sarah Massey (1850–1914)"]. The Black Past<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">October 24,</span> 2015</span>.</cite></ref>
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
{{bizialdia|1850ko|1914ko|Overton, Sarah Massey}}
[[Kategoria:Massachusettsarrak]]
[[Kategoria:Amerikako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Amerikako Estatu Batuetako emakumeak]]
[[Kategoria:Afro-amerikar aktibistak]]
bqyx6q7punyffv4ujham2prfbejbf69
9975436
9975435
2024-11-20T18:24:03Z
Eliatxo
96586
/* Erreferentziak */
9975436
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Sarah Massey Overton''' ([[1850|1850ko]] inguruan – [[1914|1914ko]] [[Abuztuaren 24|abuztuaren 24a]]) estatubatuar sufragista izan zen, emakumeen eskubideen aldeko aktibista eta eskubide afroamerikarren aldeko aktibista.<ref>{{Cite web|abizena=|izenburua=The African-American Suffragists History Forgot|argitaletxea=MAKERS|data=October 22, 2015|url=http://www.makers.com/blog/african-american-suffragists-history-forgot|accessdate=October 24, 2015}}</ref><ref name="blackpast1914">{{Cite web|abizena=Herbert G. Ruffin II|izenburua=Overton, Sarah Massey (1850–1914)|argitaletxea=The Black Past|data=June 5, 2011|url=http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914|accessdate=October 24, 2015}}</ref> [[1880|1880ko]] hamarkadan, Kalifornia-ko haur afroamerikarrak eskola publikora joan ahal izateko borrokan lider bihurtu zen. [[1906|1906an]], ''San Jose's Garden City'' Emakumeen Kluba sortu zuen, eta emakume arraza arteko koalizioen aldeko presioa egin zuen emakumeen sufragiorako.
== Biografia ==
[[1850|1850ean]] jaio zen Lennox-en, [[Massachusetts|Massachusetts-en]]. Familia [[Gilroy (Kalifornia)|Gilroy-ra]] (Kalifornia) joan zen bizitzera [[1880|1880ko]] hamarkadan, eta, denborarekin, [[San Jose (Kalifornia)|San Jose-n]] (Kalifornia) jarri ziren bizitzen.<ref name=":0">{{Cite web|abizena=Namdar|izenburua=Biographical sketch of Sarah Massey Overton|izena1=L.|data=2016|url=https://search.alexanderstreet.com/view/work/bibliographic_entity%7Cbibliographic_details%7C3292511|lana=[[Alexander Street]]}}</ref><ref name="blackpast1914">{{Cite web|abizena=Herbert G. Ruffin II|izenburua=Overton, Sarah Massey (1850–1914)|argitaletxea=The Black Past|data=June 5, 2011|url=http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914|accessdate=October 24, 2015}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFHerbert_G._Ruffin_II2011">Herbert G. Ruffin II (June 5, 2011). [http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914 "Overton, Sarah Massey (1850–1914)"]. The Black Past<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">October 24,</span> 2015</span>.</cite></ref> San Jose-ko (Kalifornia) Fenixonio Institutuan izan zen, Peter William Cassey agurgarria buru zuela..<ref name=":0" /><ref name="blackpast1914" />
[[1869|1869an]], Jacob Overton-ekin ezkondu zen, Kentucky-koa jatorriz.<ref name=":0">{{Cite web|abizena=Namdar|izenburua=Biographical sketch of Sarah Massey Overton|izena1=L.|data=2016|url=https://search.alexanderstreet.com/view/work/bibliographic_entity%7Cbibliographic_details%7C3292511|lana=[[Alexander Street]]}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFNamdar2016">Namdar, L. (2016). [https://search.alexanderstreet.com/view/work/bibliographic_entity%7Cbibliographic_details%7C3292511 "Biographical sketch of Sarah Massey Overton"]. ''[[Alexander Street]]''. Alexandria, VA.</cite></ref> Catering negozio bat zuzendu zuen senarrarekin.<ref name="blackpast1914">{{Cite web|abizena=Herbert G. Ruffin II|izenburua=Overton, Sarah Massey (1850–1914)|argitaletxea=The Black Past|data=June 5, 2011|url=http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914|accessdate=October 24, 2015}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFHerbert_G._Ruffin_II2011">Herbert G. Ruffin II (June 5, 2011). [http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914 "Overton, Sarah Massey (1850–1914)"]. The Black Past<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">October 24,</span> 2015</span>.</cite></ref>
[[1880|1880ko]] hamarkadan, Kaliforniako haur afroamerikarrak eskola publikora joan ahal izateko borrokan lider bihurtu zen.<ref name="blackpast1914">{{Cite web|abizena=Herbert G. Ruffin II|izenburua=Overton, Sarah Massey (1850–1914)|argitaletxea=The Black Past|data=June 5, 2011|url=http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914|accessdate=October 24, 2015}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFHerbert_G._Ruffin_II2011">Herbert G. Ruffin II (June 5, 2011). [http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914 "Overton, Sarah Massey (1850–1914)"]. The Black Past<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">October 24,</span> 2015</span>.</cite></ref> [[1906|1906an]], [[San Jose (Kalifornia)|San Jose]]'s Garden City Emakumeen Kluba sortu zuen, eta, bertako kide gisa, emakumeen sufragiorako emakume arraza arteko kluben koalizioen alde egin zuen presioa.<ref name="blackpast1914" />
Kaliforniako [[1911|1911ko]] Estatuko hauteskundeetan emakumeen sufragioaren alde presio egin zuen, eta San Jose-ko Arraza Arteko Sufragioaren Zuzenketa Ligako presidente ordea izan zen.<ref name="blackpast1914">{{Cite web|abizena=Herbert G. Ruffin II|izenburua=Overton, Sarah Massey (1850–1914)|argitaletxea=The Black Past|data=June 5, 2011|url=http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914|accessdate=October 24, 2015}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFHerbert_G._Ruffin_II2011">Herbert G. Ruffin II (June 5, 2011). [http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914 "Overton, Sarah Massey (1850–1914)"]. The Black Past<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">October 24,</span> 2015</span>.</cite></ref> Kalifornian emakumeen sufragioa babesten zuten gizonen boto-emaileen erregistroa ere egin zuen, hori San Jose-ko Berdintasun Politikorako Klub-aren bitartez eginez. Victoria Earle Matthews (''Mothers -'' Amaren) klubeko presidentea izan zen, eta sexu-abusuak jasan zituzten edo horrekin mehatxatu zituzten neskato eta emakumeei lagundu zien.<ref name="blackpast1914" />
Overton-ek bi seme-alaba zituen, Harriet izeneko alaba bat eta Charles izeneko seme bat. Overton [[1914|1914ko]] [[Abuztuaren 24|abuztuaren 24an]] hil zen, San Jose-n, Kalifornian.<ref name="blackpast1914">{{Cite web|abizena=Herbert G. Ruffin II|izenburua=Overton, Sarah Massey (1850–1914)|argitaletxea=The Black Past|data=June 5, 2011|url=http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914|accessdate=October 24, 2015}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFHerbert_G._Ruffin_II2011">Herbert G. Ruffin II (June 5, 2011). [http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914 "Overton, Sarah Massey (1850–1914)"]. The Black Past<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">October 24,</span> 2015</span>.</cite></ref>
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
{{bizialdia|1850ko|1914ko|Overton, Sarah Massey}}
[[Kategoria:Massachusettsarrak]]
[[Kategoria:Amerikako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako emakumeak]]
[[Kategoria:Afro-amerikar aktibistak]]
2yaz7wivam8lj0haefljt3cyhgf99ud
9975437
9975436
2024-11-20T18:24:55Z
Eliatxo
96586
/* Erreferentziak */
9975437
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Sarah Massey Overton''' ([[1850|1850ko]] inguruan – [[1914|1914ko]] [[Abuztuaren 24|abuztuaren 24a]]) estatubatuar sufragista izan zen, emakumeen eskubideen aldeko aktibista eta eskubide afroamerikarren aldeko aktibista.<ref>{{Cite web|abizena=|izenburua=The African-American Suffragists History Forgot|argitaletxea=MAKERS|data=October 22, 2015|url=http://www.makers.com/blog/african-american-suffragists-history-forgot|accessdate=October 24, 2015}}</ref><ref name="blackpast1914">{{Cite web|abizena=Herbert G. Ruffin II|izenburua=Overton, Sarah Massey (1850–1914)|argitaletxea=The Black Past|data=June 5, 2011|url=http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914|accessdate=October 24, 2015}}</ref> [[1880|1880ko]] hamarkadan, Kalifornia-ko haur afroamerikarrak eskola publikora joan ahal izateko borrokan lider bihurtu zen. [[1906|1906an]], ''San Jose's Garden City'' Emakumeen Kluba sortu zuen, eta emakume arraza arteko koalizioen aldeko presioa egin zuen emakumeen sufragiorako.
== Biografia ==
[[1850|1850ean]] jaio zen Lennox-en, [[Massachusetts|Massachusetts-en]]. Familia [[Gilroy (Kalifornia)|Gilroy-ra]] (Kalifornia) joan zen bizitzera [[1880|1880ko]] hamarkadan, eta, denborarekin, [[San Jose (Kalifornia)|San Jose-n]] (Kalifornia) jarri ziren bizitzen.<ref name=":0">{{Cite web|abizena=Namdar|izenburua=Biographical sketch of Sarah Massey Overton|izena1=L.|data=2016|url=https://search.alexanderstreet.com/view/work/bibliographic_entity%7Cbibliographic_details%7C3292511|lana=[[Alexander Street]]}}</ref><ref name="blackpast1914">{{Cite web|abizena=Herbert G. Ruffin II|izenburua=Overton, Sarah Massey (1850–1914)|argitaletxea=The Black Past|data=June 5, 2011|url=http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914|accessdate=October 24, 2015}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFHerbert_G._Ruffin_II2011">Herbert G. Ruffin II (June 5, 2011). [http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914 "Overton, Sarah Massey (1850–1914)"]. The Black Past<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">October 24,</span> 2015</span>.</cite></ref> San Jose-ko (Kalifornia) Fenixonio Institutuan izan zen, Peter William Cassey agurgarria buru zuela..<ref name=":0" /><ref name="blackpast1914" />
[[1869|1869an]], Jacob Overton-ekin ezkondu zen, Kentucky-koa jatorriz.<ref name=":0">{{Cite web|abizena=Namdar|izenburua=Biographical sketch of Sarah Massey Overton|izena1=L.|data=2016|url=https://search.alexanderstreet.com/view/work/bibliographic_entity%7Cbibliographic_details%7C3292511|lana=[[Alexander Street]]}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFNamdar2016">Namdar, L. (2016). [https://search.alexanderstreet.com/view/work/bibliographic_entity%7Cbibliographic_details%7C3292511 "Biographical sketch of Sarah Massey Overton"]. ''[[Alexander Street]]''. Alexandria, VA.</cite></ref> Catering negozio bat zuzendu zuen senarrarekin.<ref name="blackpast1914">{{Cite web|abizena=Herbert G. Ruffin II|izenburua=Overton, Sarah Massey (1850–1914)|argitaletxea=The Black Past|data=June 5, 2011|url=http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914|accessdate=October 24, 2015}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFHerbert_G._Ruffin_II2011">Herbert G. Ruffin II (June 5, 2011). [http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914 "Overton, Sarah Massey (1850–1914)"]. The Black Past<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">October 24,</span> 2015</span>.</cite></ref>
[[1880|1880ko]] hamarkadan, Kaliforniako haur afroamerikarrak eskola publikora joan ahal izateko borrokan lider bihurtu zen.<ref name="blackpast1914">{{Cite web|abizena=Herbert G. Ruffin II|izenburua=Overton, Sarah Massey (1850–1914)|argitaletxea=The Black Past|data=June 5, 2011|url=http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914|accessdate=October 24, 2015}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFHerbert_G._Ruffin_II2011">Herbert G. Ruffin II (June 5, 2011). [http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914 "Overton, Sarah Massey (1850–1914)"]. The Black Past<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">October 24,</span> 2015</span>.</cite></ref> [[1906|1906an]], [[San Jose (Kalifornia)|San Jose]]'s Garden City Emakumeen Kluba sortu zuen, eta, bertako kide gisa, emakumeen sufragiorako emakume arraza arteko kluben koalizioen alde egin zuen presioa.<ref name="blackpast1914" />
Kaliforniako [[1911|1911ko]] Estatuko hauteskundeetan emakumeen sufragioaren alde presio egin zuen, eta San Jose-ko Arraza Arteko Sufragioaren Zuzenketa Ligako presidente ordea izan zen.<ref name="blackpast1914">{{Cite web|abizena=Herbert G. Ruffin II|izenburua=Overton, Sarah Massey (1850–1914)|argitaletxea=The Black Past|data=June 5, 2011|url=http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914|accessdate=October 24, 2015}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFHerbert_G._Ruffin_II2011">Herbert G. Ruffin II (June 5, 2011). [http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914 "Overton, Sarah Massey (1850–1914)"]. The Black Past<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">October 24,</span> 2015</span>.</cite></ref> Kalifornian emakumeen sufragioa babesten zuten gizonen boto-emaileen erregistroa ere egin zuen, hori San Jose-ko Berdintasun Politikorako Klub-aren bitartez eginez. Victoria Earle Matthews (''Mothers -'' Amaren) klubeko presidentea izan zen, eta sexu-abusuak jasan zituzten edo horrekin mehatxatu zituzten neskato eta emakumeei lagundu zien.<ref name="blackpast1914" />
Overton-ek bi seme-alaba zituen, Harriet izeneko alaba bat eta Charles izeneko seme bat. Overton [[1914|1914ko]] [[Abuztuaren 24|abuztuaren 24an]] hil zen, San Jose-n, Kalifornian.<ref name="blackpast1914">{{Cite web|abizena=Herbert G. Ruffin II|izenburua=Overton, Sarah Massey (1850–1914)|argitaletxea=The Black Past|data=June 5, 2011|url=http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914|accessdate=October 24, 2015}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFHerbert_G._Ruffin_II2011">Herbert G. Ruffin II (June 5, 2011). [http://www.blackpast.org/aaw/overton-sarah-massey-1850-1914 "Overton, Sarah Massey (1850–1914)"]. The Black Past<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">October 24,</span> 2015</span>.</cite></ref>
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
{{bizialdia|1850ko|1914ko|Overton, Sarah Massey}}
[[Kategoria:Massachusettsarrak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako emakumeak]]
[[Kategoria:Afro-amerikar aktibistak]]
pwpb7d9isnv7zyjol771o38ulbnu00i
9975446
9975437
2024-11-20T18:27:05Z
JULEBAR
162132
9975446
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Sarah Massey Overton''' ([[1850|1850ko]] inguruan – [[1914|1914ko]] [[Abuztuaren 24|abuztuaren 24a]]) estatubatuar sufragista izan zen, emakumeen eskubideen aldeko aktibista eta eskubide afroamerikarren aldeko aktibista.<ref>{{Cite web|abizena=|izenburua=The African-American Suffragists History Forgot|argitaletxea=MAKERS|data=October 22, 2015|url=http://www.makers.com/blog/african-american-suffragists-history-forgot|accessdate=October 24, 2015}}</ref><ref name=":1">{{Erreferentzia|izena=Herbert G.|abizena=Ruffin|izenburua=Uninvited Neighbors: African Americans in Silicon Valley, 1769–1990|argitaletxea=University of Oklahoma Press|hizkuntza=en|data=2014-03-28|url=https://books.google.es/books?id=X001AwAAQBAJ&pg=PA45&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|isbn=978-0-8061-4583-9|sartze-data=2024-11-20}}</ref> [[1880|1880ko]] hamarkadan, Kalifornia-ko haur afroamerikarrak eskola publikora joan ahal izateko borrokan lider bihurtu zen. [[1906|1906an]], ''San Jose's Garden City'' Emakumeen Kluba sortu zuen, eta emakume arraza arteko koalizioen aldeko presioa egin zuen emakumeen sufragiorako.
== Biografia ==
[[1850|1850ean]] jaio zen Lennox-en, [[Massachusetts|Massachusetts-en]]. Familia [[Gilroy (Kalifornia)|Gilroy-ra]] (Kalifornia) joan zen bizitzera [[1880|1880ko]] hamarkadan, eta, denborarekin, [[San Jose (Kalifornia)|San Jose-n]] (Kalifornia) jarri ziren bizitzen.<ref name=":0">{{Cite web|abizena=Namdar|izenburua=Biographical sketch of Sarah Massey Overton|izena1=L.|data=2016|url=https://search.alexanderstreet.com/view/work/bibliographic_entity%7Cbibliographic_details%7C3292511|lana=[[Alexander Street]]}}</ref><ref name=":1" /> San Jose-ko (Kalifornia) Fenixonio Institutuan izan zen, Peter William Cassey agurgarria buru zuela..<ref name=":0" /><ref name=":1" />
[[1869|1869an]], Jacob Overton-ekin ezkondu zen, Kentucky-koa jatorriz.<ref name=":0">{{Cite web|abizena=Namdar|izenburua=Biographical sketch of Sarah Massey Overton|izena1=L.|data=2016|url=https://search.alexanderstreet.com/view/work/bibliographic_entity%7Cbibliographic_details%7C3292511|lana=[[Alexander Street]]}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFNamdar2016">Namdar, L. (2016). [https://search.alexanderstreet.com/view/work/bibliographic_entity%7Cbibliographic_details%7C3292511 "Biographical sketch of Sarah Massey Overton"]. ''[[Alexander Street]]''. Alexandria, VA.</cite></ref> Catering negozio bat zuzendu zuen senarrarekin.<ref name=":1" />
[[1880|1880ko]] hamarkadan, Kaliforniako haur afroamerikarrak eskola publikora joan ahal izateko borrokan lider bihurtu zen.<ref name=":1" /> [[1906|1906an]], [[San Jose (Kalifornia)|San Jose]]'s Garden City Emakumeen Kluba sortu zuen, eta, bertako kide gisa, emakumeen sufragiorako emakume arraza arteko kluben koalizioen alde egin zuen presioa.<ref name=":1" />
Kaliforniako [[1911|1911ko]] Estatuko hauteskundeetan emakumeen sufragioaren alde presio egin zuen, eta San Jose-ko Arraza Arteko Sufragioaren Zuzenketa Ligako presidente ordea izan zen.<ref name=":1" /> Kalifornian emakumeen sufragioa babesten zuten gizonen boto-emaileen erregistroa ere egin zuen, hori San Jose-ko Berdintasun Politikorako Klub-aren bitartez eginez. Victoria Earle Matthews (''Mothers -'' Amaren) klubeko presidentea izan zen, eta sexu-abusuak jasan zituzten edo horrekin mehatxatu zituzten neskato eta emakumeei lagundu zien.
Overton-ek bi seme-alaba zituen, Harriet izeneko alaba bat eta Charles ize<ref name=":1" />neko seme bat. Overton [[1914|1914ko]] [[Abuztuaren 24|abuztuaren 24an]] hil zen, San Jose-n, Kalifornian.<ref name=":1" />
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
{{bizialdia|1850ko|1914ko|Overton, Sarah Massey}}
[[Kategoria:Massachusettsarrak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako emakumeak]]
[[Kategoria:Afro-amerikar aktibistak]]
gido5dpfaijmkk3t8yw4ld78rev3z4v
9975457
9975446
2024-11-20T18:29:50Z
JULEBAR
162132
9975457
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Sarah Massey Overton''' ([[1850|1850ko]] inguruan – [[1914|1914ko]] [[Abuztuaren 24|abuztuaren 24a]]) estatubatuar sufragista izan zen, emakumeen eskubideen aldeko aktibista eta eskubide afroamerikarren aldeko aktibista.<ref>{{Cite web|abizena=|izenburua=The African-American Suffragists History Forgot|argitaletxea=MAKERS|data=October 22, 2015|url=http://www.makers.com/blog/african-american-suffragists-history-forgot|accessdate=October 24, 2015}}</ref><ref name=":1">{{Erreferentzia|izena=Herbert G.|abizena=Ruffin|izenburua=Uninvited Neighbors: African Americans in Silicon Valley, 1769–1990|argitaletxea=University of Oklahoma Press|hizkuntza=en|data=2014-03-28|url=https://books.google.es/books?id=X001AwAAQBAJ&pg=PA45&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|isbn=978-0-8061-4583-9|sartze-data=2024-11-20}}</ref> [[1880|1880ko]] hamarkadan, Kalifornia-ko haur afroamerikarrak eskola publikora joan ahal izateko borrokan lider bihurtu zen. [[1906|1906an]], ''San Jose's Garden City'' Emakumeen Kluba sortu zuen, eta emakume arraza arteko koalizioen aldeko presioa egin zuen emakumeen sufragiorako.
== Biografia ==
[[1850|1850ean]] jaio zen Lennox-en, [[Massachusetts|Massachusetts-en]]. Familia [[Gilroy (Kalifornia)|Gilroy-ra]] (Kalifornia) joan zen bizitzera [[1880|1880ko]] hamarkadan, eta, denborarekin, [[San Jose (Kalifornia)|San Jose-n]] (Kalifornia) jarri ziren bizitzen.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Biographical Sketch of Sarah Massey Overton {{!}} Alexander Street, part of Clarivate|url=https://search.alexanderstreet.com/view/work/bibliographic_entity%7Cbibliographic_details%7C3292511|aldizkaria=search.alexanderstreet.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref name=":1" /> San Jose-ko (Kalifornia) Fenixonio Institutuan izan zen, Peter William Cassey agurgarria buru zuela..<ref name=":0" /><ref name=":1" />
[[1869|1869an]], Jacob Overton-ekin ezkondu zen, Kentucky-koa jatorriz.<ref name=":0" /> Catering negozio bat zuzendu zuen senarrarekin.<ref name=":1" />
[[1880|1880ko]] hamarkadan, Kaliforniako haur afroamerikarrak eskola publikora joan ahal izateko borrokan lider bihurtu zen.<ref name=":1" /> [[1906|1906an]], [[San Jose (Kalifornia)|San Jose]]'s Garden City Emakumeen Kluba sortu zuen, eta, bertako kide gisa, emakumeen sufragiorako emakume arraza arteko kluben koalizioen alde egin zuen presioa.<ref name=":1" />
Kaliforniako [[1911|1911ko]] Estatuko hauteskundeetan emakumeen sufragioaren alde presio egin zuen, eta San Jose-ko Arraza Arteko Sufragioaren Zuzenketa Ligako presidente ordea izan zen.<ref name=":1" /> Kalifornian emakumeen sufragioa babesten zuten gizonen boto-emaileen erregistroa ere egin zuen, hori San Jose-ko Berdintasun Politikorako Klub-aren bitartez eginez. Victoria Earle Matthews (''Mothers -'' Amaren) klubeko presidentea izan zen, eta sexu-abusuak jasan zituzten edo horrekin mehatxatu zituzten neskato eta emakumeei lagundu zien.
Overton-ek bi seme-alaba zituen, Harriet izeneko alaba bat eta Charles ize<ref name=":1" />neko seme bat. Overton [[1914|1914ko]] [[Abuztuaren 24|abuztuaren 24an]] hil zen, San Jose-n, Kalifornian.<ref name=":1" />
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
{{bizialdia|1850ko|1914ko|Overton, Sarah Massey}}
[[Kategoria:Massachusettsarrak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako emakumeak]]
[[Kategoria:Afro-amerikar aktibistak]]
47zhyoqxn6cvgfsbs08nx059uxmntat
9975563
9975457
2024-11-20T18:58:44Z
JULEBAR
162132
gehitu dot informazioa
9975563
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Sarah Massey Overton''' ([[1850|1850ko]] inguruan – [[1914|1914ko]] [[Abuztuaren 24|abuztuaren 24a]]) estatubatuar sufragista izan zen, emakumeen eskubideen aldeko aktibista eta eskubide afroamerikarren aldeko aktibista.<ref>{{Cite web|abizena=|izenburua=The African-American Suffragists History Forgot|argitaletxea=MAKERS|data=October 22, 2015|url=http://www.makers.com/blog/african-american-suffragists-history-forgot|accessdate=October 24, 2015}}</ref><ref name=":1">{{Erreferentzia|izena=Herbert G.|abizena=Ruffin|izenburua=Uninvited Neighbors: African Americans in Silicon Valley, 1769–1990|argitaletxea=University of Oklahoma Press|hizkuntza=en|data=2014-03-28|url=https://books.google.es/books?id=X001AwAAQBAJ&pg=PA45&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|isbn=978-0-8061-4583-9|sartze-data=2024-11-20}}</ref> [[1880|1880ko]] hamarkadan, Kalifornia-ko haur afroamerikarrak eskola publikora joan ahal izateko borrokan lider bihurtu zen. [[1906|1906an]], ''San Jose's Garden City'' Emakumeen Kluba sortu zuen, eta emakume arraza arteko koalizioen aldeko presioa egin zuen emakumeen sufragiorako.
== Biografia ==
[[1850|1850ean]] jaio zen Lennox-en, [[Massachusetts|Massachusetts-en]]. Familia [[Gilroy (Kalifornia)|Gilroy-ra]] (Kalifornia) joan zen bizitzera [[1880|1880ko]] hamarkadan, eta, denborarekin, [[San Jose (Kalifornia)|San Jose-n]] (Kalifornia) jarri ziren bizitzen.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Biographical Sketch of Sarah Massey Overton {{!}} Alexander Street, part of Clarivate|url=https://search.alexanderstreet.com/view/work/bibliographic_entity%7Cbibliographic_details%7C3292511|aldizkaria=search.alexanderstreet.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref name=":1" /> San Jose-ko (Kalifornia) Fenixonio Institutuan izan zen, Aita Peter William Cassey agurgarria buru zuela..<ref name=":0" /><ref name=":1" /> ''Phoenixonian Institute'', bigarren hezkuntzako egoitza-eskola ume beltzentzako zen eta Kaliforniako lehenengo beltz bigarren hezkuntza eskola.
[[1869|1869an]], Jacob Overton-ekin ezkondu zen, Kentucky-koa jatorriz eta Aita Cassey-k ofiziatu zuen.<ref name=":0" /> Catering negozio bat zuzendu zuen senarrarekin.<ref name=":1" />
[[1880|1870ko]] hamarkadan, Kaliforniako haur afroamerikarrak eskola publikora joan ahal izateko borrokan lider bihurtu zen.<ref name=":1" /> Overton-ek Kalifornia eta Nevada zeharkatuz biadatu zuen, afro-amerikarren artean solidarizazioa eragiten Phoenixonian Institute-rako eta arrakastatzua izan zen. 1874arte Kaliforniaren Konstituzioak debekatzen zuen ikasle beltzak eskola publikoetara joatea.1875erako hainbat eskola-eremu Kaliforniar integratu egin ziren eta Phoenixonian Institute-k izateari utzi zion.
[[1906|1906an]], [[San Jose (Kalifornia)|San Jose]]'s Garden City Emakumeen Kluba sortu zuen, eta, bertako kide gisa, emakumeen sufragiorako emakume arraza arteko kluben koalizioen alde egin zuen presioa.<ref name=":1" />.
Kaliforniako [[1911|1911ko]] Estatuko hauteskundeetan emakumeen sufragioaren alde presio egin zuen, eta San Jose-ko Arraza Arteko Sufragioaren Zuzenketa Ligako presidente ordea izan zen.<ref name=":1" /> Kalifornian emakumeen sufragioa babesten zuten gizonen boto-emaileen erregistroa ere egin zuen, hori San Jose-ko Berdintasun Politikorako Klub-aren bitartez eginez.
Overton focused much of her time on activities to uplift black women and create spaces for their political expression.Victoria Earle Matthews (''Mothers -'' Amaren) klubeko presidentea izan zen, eta sexu-abusuak jasan zituzten edo horrekin mehatxatu zituzten neskato eta emakumeei lagundu zien.
Overton-ek bi seme-alaba zituen, Harriet izeneko alaba bat eta Charles ize<ref name=":1" />neko seme bat. Overton [[1914|1914ko]] [[Abuztuaren 24|abuztuaren 24an]] hil zen, San Jose-n, Kalifornian.<ref name=":1" />
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
{{bizialdia|1850ko|1914ko|Overton, Sarah Massey}}
[[Kategoria:Massachusettsarrak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako emakumeak]]
[[Kategoria:Afro-amerikar aktibistak]]
m3syqnzwq50oaxsawx2huo8e6xaq1rc
9975565
9975563
2024-11-20T19:00:08Z
JULEBAR
162132
9975565
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Sarah Massey Overton''' ([[1850|1850ko]] inguruan – [[1914|1914ko]] [[Abuztuaren 24|abuztuaren 24a]]) estatubatuar sufragista izan zen, emakumeen eskubideen aldeko aktibista eta eskubide afroamerikarren aldeko aktibista.<ref>{{Cite web|abizena=|izenburua=The African-American Suffragists History Forgot|argitaletxea=MAKERS|data=October 22, 2015|url=http://www.makers.com/blog/african-american-suffragists-history-forgot|accessdate=October 24, 2015}}</ref><ref name=":1">{{Erreferentzia|izena=Herbert G.|abizena=Ruffin|izenburua=Uninvited Neighbors: African Americans in Silicon Valley, 1769–1990|argitaletxea=University of Oklahoma Press|hizkuntza=en|data=2014-03-28|url=https://books.google.es/books?id=X001AwAAQBAJ&pg=PA45&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|isbn=978-0-8061-4583-9|sartze-data=2024-11-20}}</ref> [[1880|1880ko]] hamarkadan, Kalifornia-ko haur afroamerikarrak eskola publikora joan ahal izateko borrokan lider bihurtu zen. [[1906|1906an]], ''San Jose's Garden City'' Emakumeen Kluba sortu zuen, eta emakume arraza arteko koalizioen aldeko presioa egin zuen emakumeen sufragiorako.
== Biografia ==
[[1850|1850ean]] jaio zen Lennox-en, [[Massachusetts|Massachusetts-en]]. Familia [[Gilroy (Kalifornia)|Gilroy-ra]] (Kalifornia) joan zen bizitzera [[1880|1880ko]] hamarkadan, eta, denborarekin, [[San Jose (Kalifornia)|San Jose-n]] (Kalifornia) jarri ziren bizitzen.<ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Biographical Sketch of Sarah Massey Overton {{!}} Alexander Street, part of Clarivate|url=https://search.alexanderstreet.com/view/work/bibliographic_entity%7Cbibliographic_details%7C3292511|aldizkaria=search.alexanderstreet.com|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref name=":1" /> San Jose-ko (Kalifornia) Fenixonio Institutuan izan zen, Aita Peter William Cassey agurgarria buru zuela..<ref name=":0" /><ref name=":1" /> ''Phoenixonian Institute'', bigarren hezkuntzako egoitza-eskola ume beltzentzako zen eta Kaliforniako lehenengo beltz bigarren hezkuntza eskola.
[[1869|1869an]], Jacob Overton-ekin ezkondu zen, Kentucky-koa jatorriz eta Aita Cassey-k ofiziatu zuen.<ref name=":0" /> Catering negozio bat zuzendu zuen senarrarekin.<ref name=":1" />
[[1880|1870ko]] hamarkadan, Kaliforniako haur afroamerikarrak eskola publikora joan ahal izateko borrokan lider bihurtu zen.<ref name=":1" /> Overton-ek Kalifornia eta Nevada zeharkatuz biadatu zuen, afro-amerikarren artean solidarizazioa eragiten Phoenixonian Institute-rako eta arrakastatzua izan zen. 1874arte Kaliforniaren Konstituzioak debekatzen zuen ikasle beltzak eskola publikoetara joatea.1875erako hainbat eskola-eremu Kaliforniar integratu egin ziren eta Phoenixonian Institute-k izateari utzi zion.
[[1906|1906an]], [[San Jose (Kalifornia)|San Jose]]'s Garden City Emakumeen Kluba sortu zuen, eta, bertako kide gisa, emakumeen sufragiorako emakume arraza arteko kluben koalizioen alde egin zuen presioa.<ref name=":1" />.
Kaliforniako [[1911|1911ko]] Estatuko hauteskundeetan emakumeen sufragioaren alde presio egin zuen, eta San Jose-ko Arraza Arteko Sufragioaren Zuzenketa Ligako presidente ordea izan zen.<ref name=":1" /> Kalifornian emakumeen sufragioa babesten zuten gizonen boto-emaileen erregistroa ere egin zuen, hori San Jose-ko Berdintasun Politikorako Klub-aren bitartez eginez.
Overton focused much of her time on activities to uplift black women and create spaces for their political expression.Victoria Earle Matthews (''Mothers -'' Amaren) klubeko presidentea izan zen, eta sexu-abusuak jasan zituzten edo horrekin mehatxatu zituzten neskato eta emakumeei lagundu zien.
Overton-ek bi seme-alaba zituen, Harriet izeneko alaba bat eta Charles izeneko <ref name=":1" />seme bat. Overton [[1914|1914ko]] [[Abuztuaren 24|abuztuaren 24an]] hil zen, San Jose-n, Kalifornian.<ref name=":1" />
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
{{bizialdia|1850ko|1914ko|Overton, Sarah Massey}}
[[Kategoria:Massachusettsarrak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako sufragistak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako emakumeak]]
[[Kategoria:Afro-amerikar aktibistak]]
1wtjowb89oaaq99sxwku084x1u6lgt9
Lankide eztabaida:Druvari
3
1214778
9975432
2024-11-20T18:19:21Z
LainobeltzBot
90204
Ongi etorri!
9975432
wikitext
text/x-wiki
{{Ongietorria}} --[[Lankide:LainobeltzBot|LainobeltzBot]] ([[Lankide eztabaida:LainobeltzBot|eztabaida]]) 19:19, 20 azaroa 2024 (CET)
f99tx5zb32xx3u9ierjkfc6c4dey0e4
Esakune
0
1214780
9975515
2024-11-20T18:46:43Z
Luistxo
1519
Orri berria: «#BIRZUZENDU Atsotitz»
9975515
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atsotitz]
jaidtrujfty5458vyuj7yn4uqmntwf5
9975516
9975515
2024-11-20T18:47:02Z
Luistxo
1519
«[[Atsotitz]]» orrira birbideratua
9975516
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Atsotitz]]
qmfey8x70y3ft85ootphfatuu96qthi
Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako abolizionistak
14
1214781
9975534
2024-11-20T18:53:36Z
Eliatxo
96586
Orri berria: «{{CatAutoTOC}} [[Kategoria:Abolizionistak]] [[Kategoria:Estatubatuarrak ideologia politikoaren arabera]] [[Kategoria:Esklabotza Ameriketako Estatu Batuetan]]»
9975534
wikitext
text/x-wiki
{{CatAutoTOC}}
[[Kategoria:Abolizionistak]]
[[Kategoria:Estatubatuarrak ideologia politikoaren arabera]]
[[Kategoria:Esklabotza Ameriketako Estatu Batuetan]]
oji6l7amqcwezfzlcf0cs8ndy2nf43o
Krisma-ontzi
0
1214782
9975539
2024-11-20T18:54:41Z
Luistxo
1519
Orri berria: «'''Krisma-ontzia''' da [[Erromatar Eliza Katolikoa|Eliza katoliko]] erromatarrean nahiz [[Eliza Ortodoxoa|ortodoxoan]] eta [[Ekialdeko Kristautasuna|ekialdeko]] elizetan zeremonia jakin batzuetan erabiltzen den krisma olioak goedetzeko ontzi liturgikoa.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=OEH - Bilaketa - Krisma|url=https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_oehberria&task=bilaketa&Itemid=413&lang=eu-ES&definizioak=0&query=Krisma&sarrera=174392&mota=sarreraOsoa|aldizkari...»
9975539
wikitext
text/x-wiki
'''Krisma-ontzia''' da [[Erromatar Eliza Katolikoa|Eliza katoliko]] erromatarrean nahiz [[Eliza Ortodoxoa|ortodoxoan]] eta [[Ekialdeko Kristautasuna|ekialdeko]] elizetan zeremonia jakin batzuetan erabiltzen den krisma olioak goedetzeko ontzi liturgikoa.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=OEH - Bilaketa - Krisma|url=https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_oehberria&task=bilaketa&Itemid=413&lang=eu-ES&definizioak=0&query=Krisma&sarrera=174392&mota=sarreraOsoa|aldizkaria=www.euskaltzaindia.eus|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
kcja1hctoblt7l87x7qxlnaz119owj0
9975551
9975539
2024-11-20T18:56:39Z
Luistxo
1519
9975551
wikitext
text/x-wiki
{{Objektu infotaula}}
'''Krisma-ontzia''' da [[Erromatar Eliza Katolikoa|Eliza katoliko]] erromatarrean nahiz [[Eliza Ortodoxoa|ortodoxoan]] eta [[Ekialdeko Kristautasuna|ekialdeko]] elizetan zeremonia jakin batzuetan erabiltzen den [[krisma]] [[Olio|olioak]] gordetzeko ontzi liturgikoa.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=OEH - Bilaketa - Krisma|url=https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_oehberria&task=bilaketa&Itemid=413&lang=eu-ES&definizioak=0&query=Krisma&sarrera=174392&mota=sarreraOsoa|aldizkaria=www.euskaltzaindia.eus|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
okdhto1jczvvl7u8usobwnc1akt6e5m
9975553
9975551
2024-11-20T18:56:55Z
Luistxo
1519
[[Kategoria:Likido-ontziak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez
9975553
wikitext
text/x-wiki
{{Objektu infotaula}}
'''Krisma-ontzia''' da [[Erromatar Eliza Katolikoa|Eliza katoliko]] erromatarrean nahiz [[Eliza Ortodoxoa|ortodoxoan]] eta [[Ekialdeko Kristautasuna|ekialdeko]] elizetan zeremonia jakin batzuetan erabiltzen den [[krisma]] [[Olio|olioak]] gordetzeko ontzi liturgikoa.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=OEH - Bilaketa - Krisma|url=https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_oehberria&task=bilaketa&Itemid=413&lang=eu-ES&definizioak=0&query=Krisma&sarrera=174392&mota=sarreraOsoa|aldizkaria=www.euskaltzaindia.eus|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
[[Kategoria:Likido-ontziak]]
49290vk0ao53o6pc5ra6726f7p4mfu4
9975559
9975553
2024-11-20T18:57:51Z
Luistxo
1519
9975559
wikitext
text/x-wiki
{{Objektu infotaula}}
'''Krisma-ontzia''' da [[Erromatar Eliza Katolikoa|Eliza katoliko]] erromatarrean nahiz [[Eliza Ortodoxoa|ortodoxoan]] eta [[Ekialdeko Kristautasuna|ekialdeko]] elizetan zeremonia jakin batzuetan erabiltzen den [[krisma]] [[Olio|olioak]] gordetzeko ontzi liturgikoa.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=OEH - Bilaketa - Krisma|url=https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_oehberria&task=bilaketa&Itemid=413&lang=eu-ES&definizioak=0&query=Krisma&sarrera=174392&mota=sarreraOsoa|aldizkaria=www.euskaltzaindia.eus|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Likido-ontziak]]
n8t0s7s1gc0ndx9lk13g2r40k925ues
9975561
9975559
2024-11-20T18:58:20Z
Luistxo
1519
9975561
wikitext
text/x-wiki
{{Objektu infotaula}}
'''Krisma-ontzia''' da [[Erromatar Eliza Katolikoa|Eliza katoliko]] erromatarrean nahiz [[Eliza Ortodoxoa|ortodoxoan]] eta [[Ekialdeko Kristautasuna|ekialdeko]] elizetan zeremonia jakin batzuetan erabiltzen den [[krisma]] [[Olio|olioak]] gordetzeko balio duen ontzi liturgikoa.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=OEH - Bilaketa - Krisma|url=https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_oehberria&task=bilaketa&Itemid=413&lang=eu-ES&definizioak=0&query=Krisma&sarrera=174392&mota=sarreraOsoa|aldizkaria=www.euskaltzaindia.eus|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Likido-ontziak]]
iutevdnyj3weup4agsisr12r3oetk3j
9975566
9975561
2024-11-20T19:00:46Z
Luistxo
1519
9975566
wikitext
text/x-wiki
{{Objektu infotaula}}
'''Krisma-ontzia''' da elizan [[krisma]] [[Olio|olioak]] gordetzeko erabiltzen den ontzi liturgikoa. <ref>{{Erreferentzia|izenburua=OEH - Bilaketa - Krisma|url=https://www.euskaltzaindia.eus/index.php?option=com_oehberria&task=bilaketa&Itemid=413&lang=eu-ES&definizioak=0&query=Krisma&sarrera=174392&mota=sarreraOsoa|aldizkaria=www.euskaltzaindia.eus|sartze-data=2024-11-20}}</ref> [[Erromatar Eliza Katolikoa|Eliza katoliko]] erromatarrean nahiz [[Eliza Ortodoxoa|ortodoxoan]] eta [[Ekialdeko Kristautasuna|ekialdeko]] elizetan zeremonia jakin batzuetan erabiltzen da.
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Likido-ontziak]]
mu28xvf1tqnfac5lgton3y8hmyfl4jx
Lankide eztabaida:STRAJKA
3
1214783
9975579
2024-11-20T19:22:07Z
LainobeltzBot
90204
Ongi etorri!
9975579
wikitext
text/x-wiki
{{Ongietorria}} --[[Lankide:LainobeltzBot|LainobeltzBot]] ([[Lankide eztabaida:LainobeltzBot|eztabaida]]) 20:22, 20 azaroa 2024 (CET)
dxn7ozrzzzjglrcdbqx1cvymlhw3yw9
Marilyn Manson
0
1214784
9975606
2024-11-20T19:52:42Z
Ernestobanpiroa
58701
Ernestobanpiroa wikilariak «[[Marilyn Manson]]» orria «[[Marilyn Manson (taldea)]]» izenera aldatu du
9975606
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Marilyn Manson (taldea)]]
qnmior5sblrm9hbrgo8atg0fkcq5jer
9975636
9975606
2024-11-20T20:15:13Z
Ernestobanpiroa
58701
«[[Marilyn Manson (taldea)]]» orrira zeraman birbideratzea ezabatu da
9975636
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Brian Hugh Warner''', ezagunagoa '''Marilyn Manson''' izen artistikoarekin, ([[Canton (Ohio)]] ([[AEB]], [[1969]]ko [[urtarrilaren 5]]a) abeslari, konpositore, aktore, idazle eta zinema zuzendari estatubatuarra da, «[[Marilyn Manson (taldea)|Marilyn Manson]]» metal banda industrialeko bokalista eta liderra izateagatik ezaguna. Bere izen artistikoa [[Marilyn Monroe]] aktorearen izenetik eta [[Charles Manson]] kriminalaren abizenetik sortu zen. Oso [[artista]] probokatzailea da.
Bere lan ezagunenak 1990. hamarkadan agertu ziren: ''[[Antichrist Superstar]]'' (1996) eta ''[[Mechanical Animals]]'' (1998).
== Diskografia ==
* 1994: ''[[Portrait of an American Family]]''
* 1995: ''[[Smells Like Children]]'' (EP)
* 1996: ''[[Antichrist Superstar]]''
* 1998: ''[[Mechanical Animals]]''
* 2000: ''[[Holy Wood (In the Shadow of the Valley of Death)]]''
* 2003: ''[[The Golden Age of Grotesque]]''
* 2007: ''[[Eat Me, Drink Me]]''
* 2009: ''[[The High End of Low]]''
* 2012: ''[[Born Villain]]''
* 2015: ''[[The Pale Emperor]]''
* 2017: ''[[Heaven Upside Down]]''
* 2020: ''[[We Are Chaos]]''
* 2024: ''One Assassination Under God - Chapter 1''
== Liburuak ==
* 1998: ''[[The Long Hard Road out of Hell]]''
* 2000: ''[[Holy Wood]]''
* ''[[Genealogies of Pain (book)|Genealogies of Pain]]''. Núremberg: Verlag für moderne Kunst Nürnberg, 2011. ISBN 3-86984-129-8
* ''[[Campaign (Marilyn Manson book)|Campaign]]''. Calabasas: Grassy Slope Incorporated, 2011. ISBN B-00-5J24ZH-S
* 2020 ''Manson x Perou 21 Years in Hell'' (Photobook)
== Filmografia ==
* ''[[Lost Highway (filma)|Lost Highway]]'' (1997)
* ''Spawn'' (1997)
* ''[[Celebrity Deathmatch]]'' (1998)
* ''[[Jawbreaker (filma)|Jawbreaker]]'' (1999)
* ''[[Clone High]]'' (2002)
* ''[[Bowling for Columbine]]'' (2002)
* ''[[Resident evil]]'' (2002)
* ''[[The Hire: Beat the Devil]]'' (2003)
* ''[[Party Monster (2003ko filma)|Party Monster]]'' (2003)
* ''[[The Heart Is Deceitful Above All Things]]'' (2004)
* ''[[Rise: Blood Hunter]]'' (2006)
* ''[[Phantasmagoria: The Visions of Lewis Carroll]]'' (zabaldu gabe)
* ''[[Tim and Eric Awesome Show, Great Job!]]'' (2010)
* ''Splatter Sisters'' (2011)
* ''[[Born Villain (filma)|Born Villain]]'' (2011)
* ''Wrong Cops'' (2012)
* ''[[Sons of Anarchy]]'' (2014)
* ''Let Me Make You A Martyr'' (2016)
* ''Bomb City'' (2017)
* ''[[The New Mutants]]'' (2020)
* ''[[The New Pope]]'' (2020)
== Telesailak ==
* ''[[Californication (telesaila)|Californication]]'' (2013)
* ''[[American Gods (telesaila)|American Gods]]'' (2021)
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{en}}:[https://web.archive.org/web/20101118101925/http://spookykids.net/ Marilyn Manson and the Spooky Kids]
* {{en}}:[https://www.imdb.com/name/nm0001504/ Marilyn Mason IMDb webgunean.]
{{bizialdia|1969ko||Manson, Marilyn}}
[[Kategoria:Marilyn Manson]]
[[Kategoria:Ohioarrak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako abeslariak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako rock abeslariak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako kantautoreak]]
[[Kategoria:Heavy metal abeslariak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako aktoreak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako zinema zuzendariak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako autobiografoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako margolariak]]
[[Kategoria:Satanistak]]
[[Kategoria:Agnostikoak]]
jgeus2z689k82ogbxx9ff95fj50hj43
9975977
9975636
2024-11-21T08:29:46Z
Ernestobanpiroa
58701
/* Kanpo estekak */
9975977
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Brian Hugh Warner''', ezagunagoa '''Marilyn Manson''' izen artistikoarekin, ([[Canton (Ohio)]] ([[AEB]], [[1969]]ko [[urtarrilaren 5]]a) abeslari, konpositore, aktore, idazle eta zinema zuzendari estatubatuarra da, «[[Marilyn Manson (taldea)|Marilyn Manson]]» metal banda industrialeko bokalista eta liderra izateagatik ezaguna. Bere izen artistikoa [[Marilyn Monroe]] aktorearen izenetik eta [[Charles Manson]] kriminalaren abizenetik sortu zen. Oso [[artista]] probokatzailea da.
Bere lan ezagunenak 1990. hamarkadan agertu ziren: ''[[Antichrist Superstar]]'' (1996) eta ''[[Mechanical Animals]]'' (1998).
== Diskografia ==
* 1994: ''[[Portrait of an American Family]]''
* 1995: ''[[Smells Like Children]]'' (EP)
* 1996: ''[[Antichrist Superstar]]''
* 1998: ''[[Mechanical Animals]]''
* 2000: ''[[Holy Wood (In the Shadow of the Valley of Death)]]''
* 2003: ''[[The Golden Age of Grotesque]]''
* 2007: ''[[Eat Me, Drink Me]]''
* 2009: ''[[The High End of Low]]''
* 2012: ''[[Born Villain]]''
* 2015: ''[[The Pale Emperor]]''
* 2017: ''[[Heaven Upside Down]]''
* 2020: ''[[We Are Chaos]]''
* 2024: ''One Assassination Under God - Chapter 1''
== Liburuak ==
* 1998: ''[[The Long Hard Road out of Hell]]''
* 2000: ''[[Holy Wood]]''
* ''[[Genealogies of Pain (book)|Genealogies of Pain]]''. Núremberg: Verlag für moderne Kunst Nürnberg, 2011. ISBN 3-86984-129-8
* ''[[Campaign (Marilyn Manson book)|Campaign]]''. Calabasas: Grassy Slope Incorporated, 2011. ISBN B-00-5J24ZH-S
* 2020 ''Manson x Perou 21 Years in Hell'' (Photobook)
== Filmografia ==
* ''[[Lost Highway (filma)|Lost Highway]]'' (1997)
* ''Spawn'' (1997)
* ''[[Celebrity Deathmatch]]'' (1998)
* ''[[Jawbreaker (filma)|Jawbreaker]]'' (1999)
* ''[[Clone High]]'' (2002)
* ''[[Bowling for Columbine]]'' (2002)
* ''[[Resident evil]]'' (2002)
* ''[[The Hire: Beat the Devil]]'' (2003)
* ''[[Party Monster (2003ko filma)|Party Monster]]'' (2003)
* ''[[The Heart Is Deceitful Above All Things]]'' (2004)
* ''[[Rise: Blood Hunter]]'' (2006)
* ''[[Phantasmagoria: The Visions of Lewis Carroll]]'' (zabaldu gabe)
* ''[[Tim and Eric Awesome Show, Great Job!]]'' (2010)
* ''Splatter Sisters'' (2011)
* ''[[Born Villain (filma)|Born Villain]]'' (2011)
* ''Wrong Cops'' (2012)
* ''[[Sons of Anarchy]]'' (2014)
* ''Let Me Make You A Martyr'' (2016)
* ''Bomb City'' (2017)
* ''[[The New Mutants]]'' (2020)
* ''[[The New Pope]]'' (2020)
== Telesailak ==
* ''[[Californication (telesaila)|Californication]]'' (2013)
* ''[[American Gods (telesaila)|American Gods]]'' (2021)
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{en}}:[https://web.archive.org/web/20101118101925/http://spookykids.net/ Marilyn Manson and the Spooky Kids]
* {{en}}:[https://www.imdb.com/name/nm0001504/ Marilyn Mason IMDb webgunean.]
{{bizialdia|1969ko||Manson, Marilyn}}
[[Kategoria:Marilyn Manson]]
[[Kategoria:Satanistak]]
[[Kategoria:Agnostikoak]]
kvbtxvqzi3pdj0cgwma1pz4r6rnm188
9975982
9975977
2024-11-21T08:32:25Z
Ernestobanpiroa
58701
9975982
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Brian Hugh Warner''', ezagunagoa '''Marilyn Manson''' izen artistikoarekin, ([[Canton (Ohio)]] ([[AEB]], [[1969]]ko [[urtarrilaren 5]]a) abeslari, konpositore, aktore, idazle eta zinema zuzendari estatubatuarra da, «[[Marilyn Manson (taldea)|Marilyn Manson]]» metal banda industrialeko bokalista eta liderra izateagatik ezaguna. Bere izen artistikoa [[Marilyn Monroe]] aktorearen izenetik eta [[Charles Manson]] kriminalaren abizenetik sortu zen. Oso [[artista]] probokatzailea da.
Bere lan ezagunenak 1990. hamarkadan agertu ziren: ''[[Antichrist Superstar]]'' (1996) eta ''[[Mechanical Animals]]'' (1998).
== Diskografia ==
* 1994: ''[[Portrait of an American Family]]''
* 1995: ''[[Smells Like Children]]'' (EP)
* 1996: ''[[Antichrist Superstar]]''
* 1998: ''[[Mechanical Animals]]''
* 2000: ''[[Holy Wood (In the Shadow of the Valley of Death)]]''
* 2003: ''[[The Golden Age of Grotesque]]''
* 2007: ''[[Eat Me, Drink Me]]''
* 2009: ''[[The High End of Low]]''
* 2012: ''[[Born Villain]]''
* 2015: ''[[The Pale Emperor]]''
* 2017: ''[[Heaven Upside Down]]''
* 2020: ''[[We Are Chaos]]''
* 2024: ''One Assassination Under God - Chapter 1''
== Liburuak ==
* 1998: ''[[The Long Hard Road out of Hell]]''
* 2000: ''[[Holy Wood]]''
* ''[[Genealogies of Pain (book)|Genealogies of Pain]]''. Núremberg: Verlag für moderne Kunst Nürnberg, 2011. ISBN 3-86984-129-8
* ''[[Campaign (Marilyn Manson book)|Campaign]]''. Calabasas: Grassy Slope Incorporated, 2011. ISBN B-00-5J24ZH-S
* 2020 ''Manson x Perou 21 Years in Hell'' (Photobook)
== Filmografia ==
* ''[[Lost Highway (filma)|Lost Highway]]'' (1997)
* ''Spawn'' (1997)
* ''[[Celebrity Deathmatch]]'' (1998)
* ''[[Jawbreaker (filma)|Jawbreaker]]'' (1999)
* ''[[Clone High]]'' (2002)
* ''[[Bowling for Columbine]]'' (2002)
* ''[[Resident evil]]'' (2002)
* ''[[The Hire: Beat the Devil]]'' (2003)
* ''[[Party Monster (2003ko filma)|Party Monster]]'' (2003)
* ''[[The Heart Is Deceitful Above All Things]]'' (2004)
* ''[[Rise: Blood Hunter]]'' (2006)
* ''[[Phantasmagoria: The Visions of Lewis Carroll]]'' (zabaldu gabe)
* ''[[Tim and Eric Awesome Show, Great Job!]]'' (2010)
* ''Splatter Sisters'' (2011)
* ''[[Born Villain (filma)|Born Villain]]'' (2011)
* ''Wrong Cops'' (2012)
* ''Let Me Make You A Martyr'' (2016)
* ''Bomb City'' (2017)
* ''[[The New Mutants]]'' (2020)
== Telesailak ==
* ''[[Californication (telesaila)|Californication]]'' (2013)
* ''[[Sons of Anarchy]]'' (2014)
* ''[[The New Pope]]'' (2020)
* ''[[American Gods (telesaila)|American Gods]]'' (2021)
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{en}}:[https://web.archive.org/web/20101118101925/http://spookykids.net/ Marilyn Manson and the Spooky Kids]
* {{en}}:[https://www.imdb.com/name/nm0001504/ Marilyn Mason IMDb webgunean.]
{{bizialdia|1969ko||Manson, Marilyn}}
[[Kategoria:Marilyn Manson]]
[[Kategoria:Satanistak]]
[[Kategoria:Agnostikoak]]
49spw1yq13eegj12yn7mfh69orvmgnj
9975988
9975982
2024-11-21T08:38:53Z
Ernestobanpiroa
58701
/* Diskografia */
9975988
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Brian Hugh Warner''', ezagunagoa '''Marilyn Manson''' izen artistikoarekin, ([[Canton (Ohio)]] ([[AEB]], [[1969]]ko [[urtarrilaren 5]]a) abeslari, konpositore, aktore, idazle eta zinema zuzendari estatubatuarra da, «[[Marilyn Manson (taldea)|Marilyn Manson]]» metal banda industrialeko bokalista eta liderra izateagatik ezaguna. Bere izen artistikoa [[Marilyn Monroe]] aktorearen izenetik eta [[Charles Manson]] kriminalaren abizenetik sortu zen. Oso [[artista]] probokatzailea da.
Bere lan ezagunenak 1990. hamarkadan agertu ziren: ''[[Antichrist Superstar]]'' (1996) eta ''[[Mechanical Animals]]'' (1998).
== Diskografia ==
Bere diskografiak estudioko hamaika album, zuzeneko album bat, bilduma album bat, bi EP, hogeita bederatzi single, promozioko zortzi single, sei DVD eta berrogei musika bideo biltzen ditu.
=== Estudioko albumak ===
* 1994: ''[[Portrait of an American Family]]''
* 1995: ''[[Smells Like Children]]'' (EP)
* 1996: ''[[Antichrist Superstar]]''
* 1998: ''[[Mechanical Animals]]''
* 2000: ''[[Holy Wood (In the Shadow of the Valley of Death)]]''
* 2003: ''[[The Golden Age of Grotesque]]''
* 2007: ''[[Eat Me, Drink Me]]''
* 2009: ''[[The High End of Low]]''
* 2012: ''[[Born Villain]]''
* 2015: ''[[The Pale Emperor]]''
* 2017: ''[[Heaven Upside Down]]''
* 2020: ''[[We Are Chaos]]''
* 2024: ''One Assassination Under God - Chapter 1''
=== Bideografia ===
* 1989: ''[[The Raw Boned Psalms]]'' (argitaratu gabe)
* 1996: ''[[Dead to the World]]''
* 1999: ''[[God Is in the TV]]''
* 2001: ''[[Guns, God and Government World Tour]]''
* 2003: ''[[Doppelherz]]''
* 2004: ''[[Lest We Forget: The Best Of]]''
== Liburuak ==
* 1998: ''[[The Long Hard Road out of Hell]]''
* 2000: ''[[Holy Wood]]''
* ''[[Genealogies of Pain (book)|Genealogies of Pain]]''. Núremberg: Verlag für moderne Kunst Nürnberg, 2011. ISBN 3-86984-129-8
* ''[[Campaign (Marilyn Manson book)|Campaign]]''. Calabasas: Grassy Slope Incorporated, 2011. ISBN B-00-5J24ZH-S
* 2020 ''Manson x Perou 21 Years in Hell'' (Photobook)
== Filmografia ==
* ''[[Lost Highway (filma)|Lost Highway]]'' (1997)
* ''Spawn'' (1997)
* ''[[Celebrity Deathmatch]]'' (1998)
* ''[[Jawbreaker (filma)|Jawbreaker]]'' (1999)
* ''[[Clone High]]'' (2002)
* ''[[Bowling for Columbine]]'' (2002)
* ''[[Resident evil]]'' (2002)
* ''[[The Hire: Beat the Devil]]'' (2003)
* ''[[Party Monster (2003ko filma)|Party Monster]]'' (2003)
* ''[[The Heart Is Deceitful Above All Things]]'' (2004)
* ''[[Rise: Blood Hunter]]'' (2006)
* ''[[Phantasmagoria: The Visions of Lewis Carroll]]'' (zabaldu gabe)
* ''[[Tim and Eric Awesome Show, Great Job!]]'' (2010)
* ''Splatter Sisters'' (2011)
* ''[[Born Villain (filma)|Born Villain]]'' (2011)
* ''Wrong Cops'' (2012)
* ''Let Me Make You A Martyr'' (2016)
* ''Bomb City'' (2017)
* ''[[The New Mutants]]'' (2020)
== Telesailak ==
* ''[[Californication (telesaila)|Californication]]'' (2013)
* ''[[Sons of Anarchy]]'' (2014)
* ''[[The New Pope]]'' (2020)
* ''[[American Gods (telesaila)|American Gods]]'' (2021)
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{en}}:[https://web.archive.org/web/20101118101925/http://spookykids.net/ Marilyn Manson and the Spooky Kids]
* {{en}}:[https://www.imdb.com/name/nm0001504/ Marilyn Mason IMDb webgunean.]
{{bizialdia|1969ko||Manson, Marilyn}}
[[Kategoria:Marilyn Manson]]
[[Kategoria:Satanistak]]
[[Kategoria:Agnostikoak]]
3vh2f312wzvr89enk8ini5hn00hsrfw
9975989
9975988
2024-11-21T08:40:40Z
Ernestobanpiroa
58701
9975989
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
[[Fitxategi:Marilyn Manson1.jpg|thumb|250px|Marilyn Manson Bizarre Festivalen, 1997an.]]
'''Brian Hugh Warner''', ezagunagoa '''Marilyn Manson''' izen artistikoarekin, ([[Canton (Ohio)]] ([[AEB]], [[1969]]ko [[urtarrilaren 5]]a) abeslari, konpositore, aktore, idazle eta zinema zuzendari estatubatuarra da, «[[Marilyn Manson (taldea)|Marilyn Manson]]» metal banda industrialeko bokalista eta liderra izateagatik ezaguna. Bere izen artistikoa [[Marilyn Monroe]] aktorearen izenetik eta [[Charles Manson]] kriminalaren abizenetik sortu zen. Oso [[artista]] probokatzailea da.
Bere lan ezagunenak 1990. hamarkadan agertu ziren: ''[[Antichrist Superstar]]'' (1996) eta ''[[Mechanical Animals]]'' (1998).
== Diskografia ==
Bere diskografiak estudioko hamaika album, zuzeneko album bat, bilduma album bat, bi EP, hogeita bederatzi single, promozioko zortzi single, sei DVD eta berrogei musika bideo biltzen ditu.
=== Estudioko albumak ===
* 1994: ''[[Portrait of an American Family]]''
* 1995: ''[[Smells Like Children]]'' (EP)
* 1996: ''[[Antichrist Superstar]]''
* 1998: ''[[Mechanical Animals]]''
* 2000: ''[[Holy Wood (In the Shadow of the Valley of Death)]]''
* 2003: ''[[The Golden Age of Grotesque]]''
* 2007: ''[[Eat Me, Drink Me]]''
* 2009: ''[[The High End of Low]]''
* 2012: ''[[Born Villain]]''
* 2015: ''[[The Pale Emperor]]''
* 2017: ''[[Heaven Upside Down]]''
* 2020: ''[[We Are Chaos]]''
* 2024: ''One Assassination Under God - Chapter 1''
=== Bideografia ===
* 1989: ''[[The Raw Boned Psalms]]'' (argitaratu gabe)
* 1996: ''[[Dead to the World]]''
* 1999: ''[[God Is in the TV]]''
* 2001: ''[[Guns, God and Government World Tour]]''
* 2003: ''[[Doppelherz]]''
* 2004: ''[[Lest We Forget: The Best Of]]''
== Liburuak ==
* 1998: ''[[The Long Hard Road out of Hell]]''
* 2000: ''[[Holy Wood]]''
* ''[[Genealogies of Pain (book)|Genealogies of Pain]]''. Núremberg: Verlag für moderne Kunst Nürnberg, 2011. ISBN 3-86984-129-8
* ''[[Campaign (Marilyn Manson book)|Campaign]]''. Calabasas: Grassy Slope Incorporated, 2011. ISBN B-00-5J24ZH-S
* 2020 ''Manson x Perou 21 Years in Hell'' (Photobook)
== Filmografia ==
* ''[[Lost Highway (filma)|Lost Highway]]'' (1997)
* ''Spawn'' (1997)
* ''[[Celebrity Deathmatch]]'' (1998)
* ''[[Jawbreaker (filma)|Jawbreaker]]'' (1999)
* ''[[Clone High]]'' (2002)
* ''[[Bowling for Columbine]]'' (2002)
* ''[[Resident evil]]'' (2002)
* ''[[The Hire: Beat the Devil]]'' (2003)
* ''[[Party Monster (2003ko filma)|Party Monster]]'' (2003)
* ''[[The Heart Is Deceitful Above All Things]]'' (2004)
* ''[[Rise: Blood Hunter]]'' (2006)
* ''[[Phantasmagoria: The Visions of Lewis Carroll]]'' (zabaldu gabe)
* ''[[Tim and Eric Awesome Show, Great Job!]]'' (2010)
* ''Splatter Sisters'' (2011)
* ''[[Born Villain (filma)|Born Villain]]'' (2011)
* ''Wrong Cops'' (2012)
* ''Let Me Make You A Martyr'' (2016)
* ''Bomb City'' (2017)
* ''[[The New Mutants]]'' (2020)
== Telesailak ==
* ''[[Californication (telesaila)|Californication]]'' (2013)
* ''[[Sons of Anarchy]]'' (2014)
* ''[[The New Pope]]'' (2020)
* ''[[American Gods (telesaila)|American Gods]]'' (2021)
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{en}}:[https://web.archive.org/web/20101118101925/http://spookykids.net/ Marilyn Manson and the Spooky Kids]
* {{en}}:[https://www.imdb.com/name/nm0001504/ Marilyn Mason IMDb webgunean.]
{{bizialdia|1969ko||Manson, Marilyn}}
[[Kategoria:Marilyn Manson]]
[[Kategoria:Satanistak]]
[[Kategoria:Agnostikoak]]
q7u28fi0ds9v4106w81xmcpu83v7rvi
9975997
9975989
2024-11-21T08:44:19Z
Ernestobanpiroa
58701
9975997
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
[[Fitxategi:Marilyn Manson1.jpg|thumb|250px|Marilyn Manson Bizarre Festivalen, 1997an.]]
'''Brian Hugh Warner''', ezagunagoa '''Marilyn Manson''' izen artistikoarekin, ([[Canton (Ohio)]] ([[AEB]], [[1969]]ko [[urtarrilaren 5]]a) abeslari, konpositore, aktore, idazle eta zinema zuzendari estatubatuarra da, «[[Marilyn Manson (taldea)|Marilyn Manson]]» metal banda industrialeko bokalista eta liderra izateagatik ezaguna. Bere izen artistikoa [[Marilyn Monroe]] aktorearen izenetik eta [[Charles Manson]] kriminalaren abizenetik sortu zen. Oso [[artista]] probokatzailea da. [[International Federation of the Phonographic Industry|IFPI]] erakundeak garai guztietako ehun artista garrantzitsuenen artean jaso du. 50 milioi disko saldu ditu mundu osoan.<ref>https://www.riaa.com/gold-platinum/?tab_active=awards_by_artist#search_section</ref>
Bere lan ezagunenak 1990. hamarkadan agertu ziren: ''[[Antichrist Superstar]]'' (1996) eta ''[[Mechanical Animals]]'' (1998).
== Diskografia ==
Bere diskografiak estudioko hamaika album, zuzeneko album bat, bilduma album bat, bi EP, hogeita bederatzi single, promozioko zortzi single, sei DVD eta berrogei musika bideo biltzen ditu.
=== Estudioko albumak ===
* 1994: ''[[Portrait of an American Family]]''
* 1995: ''[[Smells Like Children]]'' (EP)
* 1996: ''[[Antichrist Superstar]]''
* 1998: ''[[Mechanical Animals]]''
* 2000: ''[[Holy Wood (In the Shadow of the Valley of Death)]]''
* 2003: ''[[The Golden Age of Grotesque]]''
* 2007: ''[[Eat Me, Drink Me]]''
* 2009: ''[[The High End of Low]]''
* 2012: ''[[Born Villain]]''
* 2015: ''[[The Pale Emperor]]''
* 2017: ''[[Heaven Upside Down]]''
* 2020: ''[[We Are Chaos]]''
* 2024: ''One Assassination Under God - Chapter 1''
=== Bideografia ===
* 1989: ''[[The Raw Boned Psalms]]'' (argitaratu gabe)
* 1996: ''[[Dead to the World]]''
* 1999: ''[[God Is in the TV]]''
* 2001: ''[[Guns, God and Government World Tour]]''
* 2003: ''[[Doppelherz]]''
* 2004: ''[[Lest We Forget: The Best Of]]''
== Liburuak ==
* 1998: ''[[The Long Hard Road out of Hell]]''
* 2000: ''[[Holy Wood]]''
* ''[[Genealogies of Pain (book)|Genealogies of Pain]]''. Núremberg: Verlag für moderne Kunst Nürnberg, 2011. ISBN 3-86984-129-8
* ''[[Campaign (Marilyn Manson book)|Campaign]]''. Calabasas: Grassy Slope Incorporated, 2011. ISBN B-00-5J24ZH-S
* 2020 ''Manson x Perou 21 Years in Hell'' (Photobook)
== Filmografia ==
* ''[[Lost Highway (filma)|Lost Highway]]'' (1997)
* ''Spawn'' (1997)
* ''[[Celebrity Deathmatch]]'' (1998)
* ''[[Jawbreaker (filma)|Jawbreaker]]'' (1999)
* ''[[Clone High]]'' (2002)
* ''[[Bowling for Columbine]]'' (2002)
* ''[[Resident evil]]'' (2002)
* ''[[The Hire: Beat the Devil]]'' (2003)
* ''[[Party Monster (2003ko filma)|Party Monster]]'' (2003)
* ''[[The Heart Is Deceitful Above All Things]]'' (2004)
* ''[[Rise: Blood Hunter]]'' (2006)
* ''[[Phantasmagoria: The Visions of Lewis Carroll]]'' (zabaldu gabe)
* ''[[Tim and Eric Awesome Show, Great Job!]]'' (2010)
* ''Splatter Sisters'' (2011)
* ''[[Born Villain (filma)|Born Villain]]'' (2011)
* ''Wrong Cops'' (2012)
* ''Let Me Make You A Martyr'' (2016)
* ''Bomb City'' (2017)
* ''[[The New Mutants]]'' (2020)
== Telesailak ==
* ''[[Californication (telesaila)|Californication]]'' (2013)
* ''[[Sons of Anarchy]]'' (2014)
* ''[[The New Pope]]'' (2020)
* ''[[American Gods (telesaila)|American Gods]]'' (2021)
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{en}}:[https://web.archive.org/web/20101118101925/http://spookykids.net/ Marilyn Manson and the Spooky Kids]
* {{en}}:[https://www.imdb.com/name/nm0001504/ Marilyn Mason IMDb webgunean.]
{{bizialdia|1969ko||Manson, Marilyn}}
[[Kategoria:Marilyn Manson]]
[[Kategoria:Satanistak]]
[[Kategoria:Agnostikoak]]
3dp12qohfi4thlgvrnb9cigflfygvv4
9976001
9975997
2024-11-21T08:47:33Z
Ernestobanpiroa
58701
9976001
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
[[Fitxategi:Marilyn Manson1.jpg|thumb|250px|Marilyn Manson Bizarre Festivalen, 1997an.]]
'''Brian Hugh Warner''', ezagunagoa '''Marilyn Manson''' izen artistikoarekin, ([[Canton (Ohio)]] ([[AEB]], [[1969]]ko [[urtarrilaren 5]]a) abeslari, konpositore, aktore, idazle eta zinema zuzendari estatubatuarra da, «[[Marilyn Manson (taldea)|Marilyn Manson]]» metal banda industrialeko bokalista eta liderra izateagatik ezaguna. Bere izen artistikoa [[Marilyn Monroe]] aktorearen izenetik eta [[Charles Manson]] kriminalaren abizenetik sortu zen. Oso [[artista]] probokatzailea da. [[International Federation of the Phonographic Industry|IFPI]] erakundeak garai guztietako ehun artista garrantzitsuenen artean jaso du. 50 milioi disko saldu ditu mundu osoan.<ref>https://www.riaa.com/gold-platinum/?tab_active=awards_by_artist#search_section</ref>
Bere lan ezagunenak 1990. hamarkadan agertu ziren: ''[[Antichrist Superstar]]'' (1996) eta ''[[Mechanical Animals]]'' (1998).
Hamar emakumek baino gehiagok salatu dute Marilyn Manson, 1995ean artistaren karreraren hasieran adingabeko bati egindako sexu-erasoa barne.
== Diskografia ==
Bere diskografiak estudioko hamaika album, zuzeneko album bat, bilduma album bat, bi EP, hogeita bederatzi single, promozioko zortzi single, sei DVD eta berrogei musika bideo biltzen ditu.
=== Estudioko albumak ===
* 1994: ''[[Portrait of an American Family]]''
* 1995: ''[[Smells Like Children]]'' (EP)
* 1996: ''[[Antichrist Superstar]]''
* 1998: ''[[Mechanical Animals]]''
* 2000: ''[[Holy Wood (In the Shadow of the Valley of Death)]]''
* 2003: ''[[The Golden Age of Grotesque]]''
* 2007: ''[[Eat Me, Drink Me]]''
* 2009: ''[[The High End of Low]]''
* 2012: ''[[Born Villain]]''
* 2015: ''[[The Pale Emperor]]''
* 2017: ''[[Heaven Upside Down]]''
* 2020: ''[[We Are Chaos]]''
* 2024: ''One Assassination Under God - Chapter 1''
=== Bideografia ===
* 1989: ''[[The Raw Boned Psalms]]'' (argitaratu gabe)
* 1996: ''[[Dead to the World]]''
* 1999: ''[[God Is in the TV]]''
* 2001: ''[[Guns, God and Government World Tour]]''
* 2003: ''[[Doppelherz]]''
* 2004: ''[[Lest We Forget: The Best Of]]''
== Liburuak ==
* 1998: ''[[The Long Hard Road out of Hell]]''
* 2000: ''[[Holy Wood]]''
* ''[[Genealogies of Pain (book)|Genealogies of Pain]]''. Núremberg: Verlag für moderne Kunst Nürnberg, 2011. ISBN 3-86984-129-8
* ''[[Campaign (Marilyn Manson book)|Campaign]]''. Calabasas: Grassy Slope Incorporated, 2011. ISBN B-00-5J24ZH-S
* 2020 ''Manson x Perou 21 Years in Hell'' (Photobook)
== Filmografia ==
* ''[[Lost Highway (filma)|Lost Highway]]'' (1997)
* ''Spawn'' (1997)
* ''[[Celebrity Deathmatch]]'' (1998)
* ''[[Jawbreaker (filma)|Jawbreaker]]'' (1999)
* ''[[Clone High]]'' (2002)
* ''[[Bowling for Columbine]]'' (2002)
* ''[[Resident evil]]'' (2002)
* ''[[The Hire: Beat the Devil]]'' (2003)
* ''[[Party Monster (2003ko filma)|Party Monster]]'' (2003)
* ''[[The Heart Is Deceitful Above All Things]]'' (2004)
* ''[[Rise: Blood Hunter]]'' (2006)
* ''[[Phantasmagoria: The Visions of Lewis Carroll]]'' (zabaldu gabe)
* ''[[Tim and Eric Awesome Show, Great Job!]]'' (2010)
* ''Splatter Sisters'' (2011)
* ''[[Born Villain (filma)|Born Villain]]'' (2011)
* ''Wrong Cops'' (2012)
* ''Let Me Make You A Martyr'' (2016)
* ''Bomb City'' (2017)
* ''[[The New Mutants]]'' (2020)
== Telesailak ==
* ''[[Californication (telesaila)|Californication]]'' (2013)
* ''[[Sons of Anarchy]]'' (2014)
* ''[[The New Pope]]'' (2020)
* ''[[American Gods (telesaila)|American Gods]]'' (2021)
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{en}}:[https://web.archive.org/web/20101118101925/http://spookykids.net/ Marilyn Manson and the Spooky Kids]
* {{en}}:[https://www.imdb.com/name/nm0001504/ Marilyn Mason IMDb webgunean.]
{{bizialdia|1969ko||Manson, Marilyn}}
[[Kategoria:Marilyn Manson]]
[[Kategoria:Satanistak]]
[[Kategoria:Agnostikoak]]
52vjgxek8fqoogpr9iqwwcpix5mfa22
9976178
9976001
2024-11-21T11:42:06Z
Ernestobanpiroa
58701
9976178
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
[[Fitxategi:Marilyn Manson1.jpg|thumb|250px|Marilyn Manson Bizarre Festivalen, 1997an.]]
'''Brian Hugh Warner''', ezagunagoa '''Marilyn Manson''' izen artistikoarekin, ([[Canton (Ohio)]] ([[AEB]], [[1969]]ko [[urtarrilaren 5]]a) abeslari, konpositore, aktore, idazle eta zinema zuzendari estatubatuarra da, «[[Marilyn Manson (taldea)|Marilyn Manson]]» metal banda industrialeko bokalista eta liderra izateagatik ezaguna. Bere izen artistikoa [[Marilyn Monroe]] aktorearen izenetik eta [[Charles Manson]] kriminalaren abizenetik sortu zen. Oso [[artista]] probokatzailea da. [[International Federation of the Phonographic Industry|IFPI]] erakundeak garai guztietako ehun artista garrantzitsuenen artean jaso du. 50 milioi disko saldu ditu mundu osoan.<ref>https://www.riaa.com/gold-platinum/?tab_active=awards_by_artist#search_section</ref>
Bere lan ezagunenak 1990. hamarkadan agertu ziren: ''[[Antichrist Superstar]]'' (1996) eta ''[[Mechanical Animals]]'' (1998). Artista polifazetikoa da, bestetik: zenbain filmetan lan egin du, margotzen du eta liburuak ere plazaratu ditu.
Hamar emakumek baino gehiagok salatu dute Marilyn Manson, 1995ean artistaren karreraren hasieran adingabeko bati egindako sexu-erasoa barne.
== Biografia ==
Barbara Warner Wyerren (2014ko maiatzaren 13an hila) eta Hugh Angus Warnerren (2017ko uztailaren 7an hila) seme bakarra da, eta jatorri ingelesa, alemana eta irlandarra ditu. Umetan amaren protestante-elizara joan zen, aita katolikoa izan arren. Heritage Christian Schoolera joan zen lehen mailatik hamargarrenera. Hor bere irakasleak haurrei entzun behar ez zuten musika erakusten saiatzen ziren, eta Warner maitemindu egin zen "egin behar ez zenaz".
Geroago, GlenOak High Schoolera joan zen, eta bertan graduatu zen 1987an. Gurasoekin bizitzera joan ondoren, [[Fort Lauderdale]]ko ([[Florida]]) Broward Community Collegeko ikasle bihurtu zen 1990ean. Kazetaritzako titulu bat lortzeko lan egin zuen eta musika aldizkari baterako, ''Parallel 25th'', artikuluak idazten esperientzia hartu zuen.
1989an, hogei urte zituela, Marilynek Marilyn Manson & the Spooky Kids taldea sortu zuen Floridan.
== Diskografia ==
Bere diskografiak estudioko hamaika album, zuzeneko album bat, bilduma album bat, bi EP, hogeita bederatzi single, promozioko zortzi single, sei DVD eta berrogei musika bideo biltzen ditu.
=== Estudioko albumak ===
* 1994: ''[[Portrait of an American Family]]''
* 1995: ''[[Smells Like Children]]'' (EP)
* 1996: ''[[Antichrist Superstar]]''
* 1998: ''[[Mechanical Animals]]''
* 2000: ''[[Holy Wood (In the Shadow of the Valley of Death)]]''
* 2003: ''[[The Golden Age of Grotesque]]''
* 2007: ''[[Eat Me, Drink Me]]''
* 2009: ''[[The High End of Low]]''
* 2012: ''[[Born Villain]]''
* 2015: ''[[The Pale Emperor]]''
* 2017: ''[[Heaven Upside Down]]''
* 2020: ''[[We Are Chaos]]''
* 2024: ''One Assassination Under God - Chapter 1''
=== Bideografia ===
* 1989: ''[[The Raw Boned Psalms]]'' (argitaratu gabe)
* 1996: ''[[Dead to the World]]''
* 1999: ''[[God Is in the TV]]''
* 2001: ''[[Guns, God and Government World Tour]]''
* 2003: ''[[Doppelherz]]''
* 2004: ''[[Lest We Forget: The Best Of]]''
== Liburuak ==
* 1998: ''[[The Long Hard Road out of Hell]]''
* 2000: ''[[Holy Wood]]''
* ''[[Genealogies of Pain (book)|Genealogies of Pain]]''. Núremberg: Verlag für moderne Kunst Nürnberg, 2011. ISBN 3-86984-129-8
* ''[[Campaign (Marilyn Manson book)|Campaign]]''. Calabasas: Grassy Slope Incorporated, 2011. ISBN B-00-5J24ZH-S
* 2020 ''Manson x Perou 21 Years in Hell'' (Photobook)
== Filmografia ==
* ''[[Lost Highway (filma)|Lost Highway]]'' (1997)
* ''Spawn'' (1997)
* ''[[Celebrity Deathmatch]]'' (1998)
* ''[[Jawbreaker (filma)|Jawbreaker]]'' (1999)
* ''[[Clone High]]'' (2002)
* ''[[Bowling for Columbine]]'' (2002)
* ''[[Resident evil]]'' (2002)
* ''[[The Hire: Beat the Devil]]'' (2003)
* ''[[Party Monster (2003ko filma)|Party Monster]]'' (2003)
* ''[[The Heart Is Deceitful Above All Things]]'' (2004)
* ''[[Rise: Blood Hunter]]'' (2006)
* ''[[Phantasmagoria: The Visions of Lewis Carroll]]'' (zabaldu gabe)
* ''[[Tim and Eric Awesome Show, Great Job!]]'' (2010)
* ''Splatter Sisters'' (2011)
* ''[[Born Villain (filma)|Born Villain]]'' (2011)
* ''Wrong Cops'' (2012)
* ''Let Me Make You A Martyr'' (2016)
* ''Bomb City'' (2017)
* ''[[The New Mutants]]'' (2020)
== Telesailak ==
* ''[[Californication (telesaila)|Californication]]'' (2013)
* ''[[Sons of Anarchy]]'' (2014)
* ''[[The New Pope]]'' (2020)
* ''[[American Gods (telesaila)|American Gods]]'' (2021)
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{en}}:[https://web.archive.org/web/20101118101925/http://spookykids.net/ Marilyn Manson and the Spooky Kids]
* {{en}}:[https://www.imdb.com/name/nm0001504/ Marilyn Mason IMDb webgunean.]
{{bizialdia|1969ko||Manson, Marilyn}}
[[Kategoria:Marilyn Manson]]
[[Kategoria:Satanistak]]
[[Kategoria:Agnostikoak]]
1l6xavix15wlhe29x5t85lakob6787y
9976206
9976178
2024-11-21T11:56:39Z
Ernestobanpiroa
58701
/* Erreferentziak */
9976206
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
[[Fitxategi:Marilyn Manson1.jpg|thumb|250px|Marilyn Manson Bizarre Festivalen, 1997an.]]
'''Brian Hugh Warner''', ezagunagoa '''Marilyn Manson''' izen artistikoarekin, ([[Canton (Ohio)]] ([[AEB]], [[1969]]ko [[urtarrilaren 5]]a) abeslari, konpositore, aktore, idazle eta zinema zuzendari estatubatuarra da, «[[Marilyn Manson (taldea)|Marilyn Manson]]» metal banda industrialeko bokalista eta liderra izateagatik ezaguna. Bere izen artistikoa [[Marilyn Monroe]] aktorearen izenetik eta [[Charles Manson]] kriminalaren abizenetik sortu zen. Oso [[artista]] probokatzailea da. [[International Federation of the Phonographic Industry|IFPI]] erakundeak garai guztietako ehun artista garrantzitsuenen artean jaso du. 50 milioi disko saldu ditu mundu osoan.<ref>https://www.riaa.com/gold-platinum/?tab_active=awards_by_artist#search_section</ref>
Bere lan ezagunenak 1990. hamarkadan agertu ziren: ''[[Antichrist Superstar]]'' (1996) eta ''[[Mechanical Animals]]'' (1998). Artista polifazetikoa da, bestetik: zenbain filmetan lan egin du, margotzen du eta liburuak ere plazaratu ditu.
Hamar emakumek baino gehiagok salatu dute Marilyn Manson, 1995ean artistaren karreraren hasieran adingabeko bati egindako sexu-erasoa barne.
== Biografia ==
Barbara Warner Wyerren (2014ko maiatzaren 13an hila) eta Hugh Angus Warnerren (2017ko uztailaren 7an hila) seme bakarra da, eta jatorri ingelesa, alemana eta irlandarra ditu. Umetan amaren protestante-elizara joan zen, aita katolikoa izan arren. Heritage Christian Schoolera joan zen lehen mailatik hamargarrenera. Hor bere irakasleak haurrei entzun behar ez zuten musika erakusten saiatzen ziren, eta Warner maitemindu egin zen "egin behar ez zenaz".
Geroago, GlenOak High Schoolera joan zen, eta bertan graduatu zen 1987an. Gurasoekin bizitzera joan ondoren, [[Fort Lauderdale]]ko ([[Florida]]) Broward Community Collegeko ikasle bihurtu zen 1990ean. Kazetaritzako titulu bat lortzeko lan egin zuen eta musika aldizkari baterako, ''Parallel 25th'', artikuluak idazten esperientzia hartu zuen.
1989an, hogei urte zituela, Marilynek Marilyn Manson & the Spooky Kids taldea sortu zuen Floridan.
== Diskografia ==
Bere diskografiak estudioko hamaika album, zuzeneko album bat, bilduma album bat, bi EP, hogeita bederatzi single, promozioko zortzi single, sei DVD eta berrogei musika bideo biltzen ditu.
=== Estudioko albumak ===
* 1994: ''[[Portrait of an American Family]]''
* 1995: ''[[Smells Like Children]]'' (EP)
* 1996: ''[[Antichrist Superstar]]''
* 1998: ''[[Mechanical Animals]]''
* 2000: ''[[Holy Wood (In the Shadow of the Valley of Death)]]''
* 2003: ''[[The Golden Age of Grotesque]]''
* 2007: ''[[Eat Me, Drink Me]]''
* 2009: ''[[The High End of Low]]''
* 2012: ''[[Born Villain]]''
* 2015: ''[[The Pale Emperor]]''
* 2017: ''[[Heaven Upside Down]]''
* 2020: ''[[We Are Chaos]]''
* 2024: ''One Assassination Under God - Chapter 1''
=== Bideografia ===
* 1989: ''[[The Raw Boned Psalms]]'' (argitaratu gabe)
* 1996: ''[[Dead to the World]]''
* 1999: ''[[God Is in the TV]]''
* 2001: ''[[Guns, God and Government World Tour]]''
* 2003: ''[[Doppelherz]]''
* 2004: ''[[Lest We Forget: The Best Of]]''
== Liburuak ==
* 1998: ''[[The Long Hard Road out of Hell]]''
* 2000: ''[[Holy Wood]]''
* ''[[Genealogies of Pain (book)|Genealogies of Pain]]''. Núremberg: Verlag für moderne Kunst Nürnberg, 2011. ISBN 3-86984-129-8
* ''[[Campaign (Marilyn Manson book)|Campaign]]''. Calabasas: Grassy Slope Incorporated, 2011. ISBN B-00-5J24ZH-S
* 2020 ''Manson x Perou 21 Years in Hell'' (Photobook)
== Filmografia ==
* ''[[Lost Highway (filma)|Lost Highway]]'' (1997)
* ''Spawn'' (1997)
* ''[[Celebrity Deathmatch]]'' (1998)
* ''[[Jawbreaker (filma)|Jawbreaker]]'' (1999)
* ''[[Clone High]]'' (2002)
* ''[[Bowling for Columbine]]'' (2002)
* ''[[Resident evil]]'' (2002)
* ''[[The Hire: Beat the Devil]]'' (2003)
* ''[[Party Monster (2003ko filma)|Party Monster]]'' (2003)
* ''[[The Heart Is Deceitful Above All Things]]'' (2004)
* ''[[Rise: Blood Hunter]]'' (2006)
* ''[[Phantasmagoria: The Visions of Lewis Carroll]]'' (zabaldu gabe)
* ''[[Tim and Eric Awesome Show, Great Job!]]'' (2010)
* ''Splatter Sisters'' (2011)
* ''[[Born Villain (filma)|Born Villain]]'' (2011)
* ''Wrong Cops'' (2012)
* ''Let Me Make You A Martyr'' (2016)
* ''Bomb City'' (2017)
* ''[[The New Mutants]]'' (2020)
== Telesailak ==
* ''[[Californication (telesaila)|Californication]]'' (2013)
* ''[[Sons of Anarchy]]'' (2014)
* ''[[The New Pope]]'' (2020)
* ''[[American Gods (telesaila)|American Gods]]'' (2021)
== Iruditegia ==
<gallery widths="180px" heights="180px">
Image:<gallery widths="180px" heights="180px">
Marilyn Manson at Voodoo 2003.jpg|Marilyn Manson 2003an.
Marilyn Manson Cannes.jpg|Marily Manson [[Cannes]]en, 2006an.
Marilyn Manson 2024.jpg|Marilyn Manson 2024an.
</gallery>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{en}}:[https://web.archive.org/web/20101118101925/http://spookykids.net/ Marilyn Manson and the Spooky Kids]
* {{en}}:[https://www.imdb.com/name/nm0001504/ Marilyn Mason IMDb webgunean.]
{{bizialdia|1969ko||Manson, Marilyn}}
[[Kategoria:Marilyn Manson]]
[[Kategoria:Satanistak]]
[[Kategoria:Agnostikoak]]
8se3ei5e4bydlqsipo8in53hn7plucl
9976208
9976206
2024-11-21T11:58:01Z
Ernestobanpiroa
58701
/* Filmografia */
9976208
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
[[Fitxategi:Marilyn Manson1.jpg|thumb|250px|Marilyn Manson Bizarre Festivalen, 1997an.]]
'''Brian Hugh Warner''', ezagunagoa '''Marilyn Manson''' izen artistikoarekin, ([[Canton (Ohio)]] ([[AEB]], [[1969]]ko [[urtarrilaren 5]]a) abeslari, konpositore, aktore, idazle eta zinema zuzendari estatubatuarra da, «[[Marilyn Manson (taldea)|Marilyn Manson]]» metal banda industrialeko bokalista eta liderra izateagatik ezaguna. Bere izen artistikoa [[Marilyn Monroe]] aktorearen izenetik eta [[Charles Manson]] kriminalaren abizenetik sortu zen. Oso [[artista]] probokatzailea da. [[International Federation of the Phonographic Industry|IFPI]] erakundeak garai guztietako ehun artista garrantzitsuenen artean jaso du. 50 milioi disko saldu ditu mundu osoan.<ref>https://www.riaa.com/gold-platinum/?tab_active=awards_by_artist#search_section</ref>
Bere lan ezagunenak 1990. hamarkadan agertu ziren: ''[[Antichrist Superstar]]'' (1996) eta ''[[Mechanical Animals]]'' (1998). Artista polifazetikoa da, bestetik: zenbain filmetan lan egin du, margotzen du eta liburuak ere plazaratu ditu.
Hamar emakumek baino gehiagok salatu dute Marilyn Manson, 1995ean artistaren karreraren hasieran adingabeko bati egindako sexu-erasoa barne.
== Biografia ==
Barbara Warner Wyerren (2014ko maiatzaren 13an hila) eta Hugh Angus Warnerren (2017ko uztailaren 7an hila) seme bakarra da, eta jatorri ingelesa, alemana eta irlandarra ditu. Umetan amaren protestante-elizara joan zen, aita katolikoa izan arren. Heritage Christian Schoolera joan zen lehen mailatik hamargarrenera. Hor bere irakasleak haurrei entzun behar ez zuten musika erakusten saiatzen ziren, eta Warner maitemindu egin zen "egin behar ez zenaz".
Geroago, GlenOak High Schoolera joan zen, eta bertan graduatu zen 1987an. Gurasoekin bizitzera joan ondoren, [[Fort Lauderdale]]ko ([[Florida]]) Broward Community Collegeko ikasle bihurtu zen 1990ean. Kazetaritzako titulu bat lortzeko lan egin zuen eta musika aldizkari baterako, ''Parallel 25th'', artikuluak idazten esperientzia hartu zuen.
1989an, hogei urte zituela, Marilynek Marilyn Manson & the Spooky Kids taldea sortu zuen Floridan.
== Diskografia ==
Bere diskografiak estudioko hamaika album, zuzeneko album bat, bilduma album bat, bi EP, hogeita bederatzi single, promozioko zortzi single, sei DVD eta berrogei musika bideo biltzen ditu.
=== Estudioko albumak ===
* 1994: ''[[Portrait of an American Family]]''
* 1995: ''[[Smells Like Children]]'' (EP)
* 1996: ''[[Antichrist Superstar]]''
* 1998: ''[[Mechanical Animals]]''
* 2000: ''[[Holy Wood (In the Shadow of the Valley of Death)]]''
* 2003: ''[[The Golden Age of Grotesque]]''
* 2007: ''[[Eat Me, Drink Me]]''
* 2009: ''[[The High End of Low]]''
* 2012: ''[[Born Villain]]''
* 2015: ''[[The Pale Emperor]]''
* 2017: ''[[Heaven Upside Down]]''
* 2020: ''[[We Are Chaos]]''
* 2024: ''One Assassination Under God - Chapter 1''
=== Bideografia ===
* 1989: ''[[The Raw Boned Psalms]]'' (argitaratu gabe)
* 1996: ''[[Dead to the World]]''
* 1999: ''[[God Is in the TV]]''
* 2001: ''[[Guns, God and Government World Tour]]''
* 2003: ''[[Doppelherz]]''
* 2004: ''[[Lest We Forget: The Best Of]]''
== Liburuak ==
* 1998: ''[[The Long Hard Road out of Hell]]''
* 2000: ''[[Holy Wood]]''
* ''[[Genealogies of Pain (book)|Genealogies of Pain]]''. Núremberg: Verlag für moderne Kunst Nürnberg, 2011. ISBN 3-86984-129-8
* ''[[Campaign (Marilyn Manson book)|Campaign]]''. Calabasas: Grassy Slope Incorporated, 2011. ISBN B-00-5J24ZH-S
* 2020 ''Manson x Perou 21 Years in Hell'' (Photobook)
== Filmografia ==
* ''[[Lost Highway (filma)|Lost Highway]]'' (1997)
* ''Spawn'' (1997)
* ''[[Celebrity Deathmatch]]'' (1998)
* ''[[Jawbreaker (filma)|Jawbreaker]]'' (1999)
* ''[[Clone High]]'' (2002)
* ''[[Bowling for Columbine]]'' (2002)
* ''[[Resident evil]]'' (2002)
* ''[[The Hire: Beat the Devil]]'' (2003)
* ''[[Party Monster (2003ko filma)|Party Monster]]'' (2003)
* ''[[The Heart Is Deceitful Above All Things]]'' (2004)
* ''[[Rise: Blood Hunter]]'' (2006)
* ''[[Phantasmagoria: The Visions of Lewis Carroll]]'' (zabaldu gabe)
* ''[[Tim and Eric Awesome Show, Great Job!]]'' (2010)
* ''Splatter Sisters'' (2011)
* ''[[Born Villain (filma)|Born Villain]]'' (2011)
* ''Wrong Cops'' (2012)
* ''Let Me Make You A Martyr'' (2016)
* ''Bomb City'' (2017)
* ''[[The New Mutants]]'' (2020)
== Telesailak ==
* ''[[Californication (telesaila)|Californication]]'' (2013)
* ''[[Sons of Anarchy]]'' (2014)
* ''[[The New Pope]]'' (2020)
* ''[[American Gods (telesaila)|American Gods]]'' (2021)
== Iruditegia ==
<gallery widths="180px" heights="180px">
Image:<gallery widths="180px" heights="180px">
Marilyn Manson at Voodoo 2003.jpg|Marilyn Manson 2003an.
Marilyn Manson Cannes.jpg|Marily Manson [[Cannes]]en, 2006an.
Marilyn Manson 2024.jpg|Marilyn Manson 2024an.
</gallery>
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{en}}:[https://web.archive.org/web/20101118101925/http://spookykids.net/ Marilyn Manson and the Spooky Kids]
* {{en}}:[https://www.imdb.com/name/nm0001504/ Marilyn Mason IMDb webgunean.]
{{bizialdia|1969ko||Manson, Marilyn}}
[[Kategoria:Marilyn Manson]]
[[Kategoria:Satanistak]]
[[Kategoria:Agnostikoak]]
7gsxcshyotgsq5ljz1wd8ibhk9xllmw
Fu Hao
0
1214785
9975608
2024-11-20T19:58:19Z
Ladymarion
4496
Fitxa sortu ingelesetik itzulita
9975608
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
[[File:Tomb Fu Hao YinXu.jpg|thumb|250px| Fu Haoren hilobia.]]
'''Fu Hao''' ([[txinera sinplifikatu]]an: 妇好, [[txinera tradizional]]ean: 婦好, [[Hanyu pinyin]]ean: Fù Hǎo, Hao “abizeneko” andrea) (heriotza da K.a. 1200), hil ostean '''Mu Xin''' (母辛) deitua, [[Shang]] dinastiako [[Wu Ding]] enperadorearen emazteetako bat izan zen, armadako generala eta goi apaiz andrea.
{{efn|Several scholars (Childs-Johnson (2003), Zhang Zhenglang (1983, 1986), Chung (1985), etc.) propose that {{lang|zh|婦好}} be read as '''Fù Zǐ''' (lit. "Lady [surnamed] Zi"), interpreting the graph 好 as a [[Chinese character classification#Phono-semantic compound characters|phono-semantic compound]] with phonetic 子 and radical 女, which was used "as a heraldic and function and gender classifier" to distinguish women's surnames from men's.<ref>{{ cite conference | last= Childs-Johnson | first= Elizabeth | date= 2003 | chapter= Fu Zi: The Shang Woman Warrior | title= The Fourth International Conference on Chinese Paleography [ICCP] Proceedings| place= Hong Kong | publisher= Chinese University of Hong Kong | pages= 619–651}}</ref>{{rp|620}}}} <ref name=cambridge>{{cite book
| first=Patricia
| last=Ebrey
| year=2006
| title=The Cambridge Illustrated History of China
| publisher=Cambridge University Press
| pages=[https://archive.org/details/cambridgeillustr00ebre_0/page/26 26]–27
| isbn=978-0-521-43519-2
| url-access=registration
| url=https://archive.org/details/cambridgeillustr00ebre_0
}}</ref>
Dokumentu gutxi geratu ziren Fu Haoren bizitza eta bere garaipen militarrei buruzkoak, Shang dinastia desagertutakoan. Horregatik, Fu Haori buruz ikerle modernoek jakin ahal izan dutena, batez ere, Yin Xuko haren hilobian aurkitutako hezurrezko orakuloetan dauden inskripzioen bidez izan da.
== Biografia ==
Oso datu gutxi daude Fu Haoren bizitzaren lehen urteez.
Wu Ding enperadorea bere inguruko tribuetako emakume banarekin ezkondu zen(guztira 64 ziren), tribu haiekin harreman onak izateko, eta haietako bat izan zen Fu Hao.
Gizartearen ezaugarriak erabili zituen mailaz igotzeko (esklabista eta erdi-matriarkala bzaitzen) eta hiru emazte nagusietako bat izatera iritsi zen (bigarrena), [[Fu Jing]] (婦妌) lehen emaztearekin eta Fu Shi (婦嬕) edo Fu Yi (婦睪) hirugarrenarekin batera.<ref>and she is often referred to in the oracle bones as Bigui (Chinese: 妣癸).</ref> <ref name="allWoman">{{cite web|url=http://www.womenofchina.cn/people/women_in_history/1405.jsp |title=Woman General Fu Hao |access-date=August 4, 2007 |publisher=All China Women's Federation |archive-url=https://web.archive.org/web/20070214080543/http://www.womenofchina.cn/people/women_in_history/1405.jsp |archive-date=February 14, 2007 |url-status=dead }}</ref>
Zu Ji (祖己) printzearen ama izan zen (orakuloan aurkitutako idazkun batzuek azaltzen dituzte, semea jaiotzerakoan, umearengatik izan zituen kezkak).
Inperioaren mugan feudo propioa zeukan Fu Haok. Hezurretako idatzien arabera, eta lur horietatik ateratako zerga handiak eman zizkion erregeari askotan.
Wu Ding enperadorea baino lehen hil zen Fu Hao, horregatik, enperadoreak Yin Xu hiriburuko errege hilerriaren ertzean harentzako hilobi bat eraiki zuen. Enperadoreak eskaintza asko egin zituen, Fu Haoren laguntza espirituala eskatzeko, Falun eta Gong etsaien erasoen aurrean.<ref name="allWoman" />
=== Hilobia===
[[File:Fu Hao Tomb, c. 1200 BC, Reign of King Wu Ding, Shang Dynasty 3.jpg|thumb|upright=2|Fu Haoren hilobia, museoan erakusgai dagoen moduan]]
Fu Haoren hilobia [[Yin Xu]]nen topatua izan zen (gaur egungo [[Anyang]] hiritik gertu [[Henan]] probintzian), 1976an aurkitu zuen [[Zheng Zhenxiang]] arkeologoak {{sfn|Bagley|1999|pp=194-196}}<ref name=TrowelBlazers>{{cite web|title=The First Lady of Chinese Archaeology|url=http://trowelblazers.com/zheng-zhenxiang/|publisher=TrowelBlazers|access-date=18 October 2015}}</ref> eta ikutu gabe zegoen.<ref name="futuropasado_1">[http://www.futuropasado.com/?p=541 Historia de Fu Hao]</ref> Gaur egunean bisitagarria da. Zegoen lekuagatik, garai hartako hilobi bakarra da, ez zena hondatua izan. <ref name="allWoman" />
Hilobiaren zuloan (5,6 x 4 m-koa), egurrezko ganbara bat zegoen (5 x 3,5 m-koa) eta barruan lakatutako hilkutxa aberatsa, desegin egin dena.<ref name="washUni1">{{cite web |url = http://depts.washington.edu/chinaciv/archae/2fuhmain.htm |title = Shang Tomb of Fu Hao |access-date = August 4, 2007 |last = Buckley Ebrey|first = Patricia |work = A Visual Sourcebook of Chinese Civilization |publisher = [[University of Washington]] }}</ref>
Hilobian, brontzezko, harrizko eta jadezko altxor ugari zeuden: 700dik gora ontzi, figura, ispilu..., Fu Hao bildumazalea baitzen. Erresuma eta inguru guztikoak; batzuek antzinakoak, beste batzuek garai hartakoak (garai hartatik ondoen guregana iritsitakoak dira); bostehundik gora hezurrezko objektu (erritualetan erabiltzen ziren hezur orakuloak besteak beste). Hilobian zeuden brontzezko sakrifizio ontziek eta dordoka oskolek, ''Fu Haorentzat prestatuak'' idazkiarekin, adierazten dute, goi apaiz andrea eta orakulo egilea zela. Arma ugari eta anitzekin hilobiratua izan zen ere, bere garrantzi militarra azpimarratu asmoz, gerrariak eta generalak ehorzten baitziren horrela. Shang dinastian zehar ohitura zen moduan, 6 txakur eta 16 pertsona sakrifikaturekin ere lurperatu zuten.<ref name="washUni1"/><ref>{{Cite web|url=https://depts.washington.edu/chinaciv/archae/2fuhmain.htm|title=FU HAO'S TOMB|website=depts.washington.edu|access-date=2018-10-25}}</ref> Aldiz, Fu Hao beraren aztarnak deseginak zeuden. <ref>{{Cite web|url=https://education.asianart.org/wp-content/uploads/sites/6/2019/09/Ancient-China-Color-PDF.pdf|title=Ancient China: From the Neolothic Period to the Han Dynasty|website=asianart.org|access-date=2022-02-24}}</ref>
Hilobia da bere bizitzari buruzko informazio gehien eman diguna (biografiaz, errege familiarekin zeukan harremanaz bai eta bere izaera militarraz, etab.).
[[File:Shang Jade Human Figure.jpg|thumb| Jadezko giza irudia, Fu Hao erreginaren hilobia]]
=== Hilobian aurkitutako objektuen zerrenda ===
Hauek ziren guztira hilobian aurkitutako objektuak:<ref>{{Cite journal|last=YANG|first=BIN|date=2011|title=The Rise and Fall of Cowrie Shells: The Asian Story|journal=Journal of World History|volume=22|issue=1|pages=1–25|jstor=23011676|doi=10.1353/jwh.2011.0011|s2cid=162003115}}</ref>
* 755 jadezko objektu
* 564 hezurrezko objektu (ia 500 ile orratz eta 20 gezi punta baino gehiago)
* 468 brontzezko objektu (130 arma, 23 kanpai, 27 aizto, 4 ispilu eta 4 tigre)
* 63 harrizko objektu
* 5 bolizko objektu
* 11 zeramikazko objektu
* 7,000 kauri maskor (Shang dinastian txanpon gisa erabilia zena)
* 16 gizaki sakrifikatu
* 6 txakur
[[File:Shang dynasty Bronze ibex-headed knife 13th-11th century.jpg|thumb|upright=1.5|Shang dinastiako brontzezko basahuntz burudun eta eraztundun aiztoa, K.a. XIII-XI. mendeak, Fu Haoren hilobian topatutakoen antzekoa eta estepakoen erakoa.<ref>{{cite journal |last1=Rawson |first1=Jessica |title=Steppe Weapons in Ancient China and the Role of Hand-to-hand Combat |journal=故宮學術季刊 (The National Palace Museum Research Quarterly) |date=2015 |volume=33 |issue=1 |pages=38–39 |url=https://www.academia.edu/20315661 |quote=We can immediately recognise the engagement of the Shang with their neighbours by looking at the nearly two hundred weapons buried with Fu Hao, who, as consort of the powerful Shang king, Wu Ding (c. 1200 BC), is mentioned in oracle bone inscriptions as a leader in battle. In her tomb were large axes (fig. 1a), derived from the shapes of ancient jade examples, standard spearheads and dagger-axes, ge, for an accompanying fighting force, and knives (fig. 1b) similar to those used in the steppe.}}</ref>]]
=== Buruzagi militarra===
Hilobiko hezurrezko idazkun horietan ageri da, Fu Haok hainbat kanpaina militar zuzendu zituela.<ref name="futuropasado_1">[http://www.futuropasado.com/?p=541 Historia de Fu Hao]</ref> <ref name="britMus">{{cite web |url = http://www.ancientchina.co.uk/staff/resources/background/bg7/bg7pdf.pdf |title = The Tomb of Lady Fu Hao |access-date = August 4, 2007 |publisher = [[British Museum]] }}</ref><ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=f_HDWG-OaLwC&q=lady+hao&pg=PA59|title=Ancient Queens: Archaeological Explorations|last=Nelson|first=Sarah M.|date=2003|publisher=Rowman Altamira|isbn=9780759103467|language=en}}</ref>
Tu-Fang dinastiakoak Shang dinastiakoekin borroka luzea izan zuten, Fu Haok gudaldi bakarrean garaitu zituen arte.
Inguruko tribuen kontrako hainbat kanpaina militar ere zuzendu zituen: Yi, Qiang eta Ba (azken honetan eskala handiko segada bat oso ezaguna bihurtu zena).<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=cMXP9RO0DVMC&q=lady+hao+military&pg=PA257|title=In Pursuit of Gender: Worldwide Archaeological Approaches|last1=Nelson|first1=Sarah M.|last2=Rosen-Ayalon|first2=Myriam|date=2002|publisher=Rowman Altamira|isbn=9780759100879|language=en}}</ref>
Bere menpeko 13.000 soldadurekin eta bere agintepeko hainbat generalekin, Fu Hao bere garaiko buruzagi militar boteretsuena izan zen.<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=xQiJWZNQZfgC&q=lady+hao&pg=PR7|title=Images of Women in Chinese Thought and Culture: Writings from the Pre-Qin Period Through the Song Dynasty|last=Wang|first=Robin|date=2003|publisher=Hackett Publishing|isbn=978-0872206519|language=en}}</ref><ref name="colorQWorld">{{cite web|url=http://www.colorq.org/Articles/article.aspx?d=asianwomen&x=fuhao|title=Fu Hao – Queen and top general of King Wuding of Shang|publisher=Color Q World|access-date=August 4, 2007}}</ref>
Bere hilobian aurkitutako arma ugariek erakusten dute (hainbat gerrako aizkorek).<ref name="washUni1" /> Bere jatorria Estepan zegoela uste da, bere hilobian ipinitako armengatik (bere estausa aizkorek erakusten dute eta aiztoak bere jatorria), non emakumeek paper militar gehiago izaten zuten.<ref>{{cite journal |last1=Rawson |first1=Jessica |title=Steppe Weapons in Ancient China and the Role of Hand-to-hand Combat |journal=故宮學術季刊 (The National Palace Museum Research Quarterly) |date=2015 |volume=33 |issue=1 |pages=39 |url=https://www.academia.edu/20315661}}</ref>
Fu Haoren lorpen militarrak nabarmenak eta ezohikoak izan arren, garai hartan beste emakume batzuk ere gerran aritu ziren, esate baterako: [[Fu Jing (Shang dynasty)|Fu Jing]]-ek armadan parte hartuen zuen, bere hilobian ere arma eta ekipo militarra topatu baitzen. Aurkitutako garai hartako hainbat orakulo hezurren arabera, gutxienez 600 emakume baino gehiagoren berri dugu armadan parte hartzen zutenak.<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=kJ4ECwAAQBAJ|title=Notable Women of China: Shang Dynasty to the Early Twentieth Century|last=Peterson|first=Barbara Bennett|date=2016-09-16|publisher=Routledge|isbn=9781317463726|language=en}}</ref>
===Apaiz emakumea===
Shang enperadoreak jarduera erritualak ere eramaten zituen eta eguneroko jarduera polikoaren parte ziren. Hezurrean idatzitako testuetan Fu Hao ageri da erritual bereziak eta eskaintza zeremoniak egiten. Eskaintza haien helburua izaten zen zeruaren haserrea apaltzea, arbasoei ohore egitea eta gudaldiak irabaztea.<ref name="futuropasado_1">[http://www.futuropasado.com/?p=541 Historia de Fu Hao]</ref> Ez zen arrunta garai hartako emakume batek egitea, beraz, horrek adierazten du emaztearengan konfiantza handia zuela, haren esku uzten bazituen. Fu Haok prestatutako eta bere hilobian topatutako dordoka oskol inskripziodunek eta brontzezko sakrifizio ontziek adierazten dute orakuloaren apaiz andre handiaren estatusa zuela eta buruzagi militarra ere bazenez, garai hartako bi paper nagusienak bete zituen Fu Haok.
Apaiz emakumeak eta haien erritual ardurak Shang dinastian bakarrik egon ziren Txinan eta aztarna gutxi geratzen dira. ''Fu'' 婦 karaktereak esanahi aldaketak izan ditu denboran zehar, eta Shang hezur orakuloak deszifratu ostean ere, zalantzak daude, Fu Hao moduko emakumeak ez ote ziren jatorriz apaiz emakumeak (erregearen emazteak izan ordez) eta bere kasuan, gero ezkondu zen erregearekin zoriz. Alegia, “Fu” hitzak ‘emazte’ esan nahi arren, testuinguruaren arabera, apaiz andre postu bat zen berez.
==Ondarea==
Bere hilobi garrantzitsuak utzitako ondare materialaz gain, badirudi, Fu Haoren historiak [[Hua Mulan]]en kondaira inspiratu zuela, hau ere Txinako armaden jenerala izan zena.
==Bibliografia==
===Iturriak===
*{{cite book|editor-last1=Loewe | editor-first1=Michael| editor-last2=Shaughnessy| editor-first2=Edward L. | editor1-link = Michael Loewe | editor2-link = Edward L. Shaughnessy |title=The Cambridge History of Ancient China: From the Origins of Civilization to 221 BC |chapter-url=https://books.google.com/books?id=cHA7Ey0-pbEC&pg=PA194| date= 1999 |publisher=Cambridge University Press |location=London| isbn=978-0-521-47030-8 | pages= 124–231 | doi= 10.1017/CHOL9780521470308.005 | author-last= Bagley | author-first= Robert | author-link= Robert Bagley | chapter = Shang Dynasty Archaeology | title-link= Cambridge History of Ancient China}}
===Historiografia===
* {{cite encyclopedia |last=Allan |first=Sarah |editor-last=Smith |editor-first=Bonnie G. |editor-link=Bonnie G. Smith |year=2008 |title=Fu Hao |encyclopedia=The Oxford Encyclopedia Women in World History |publisher=[[Oxford University Press]] |location=Oxford |isbn=978-0-19-514890-9 |url=https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780195148909.001.0001/acref-9780195148909-e-361 |url-access=subscription | author-link= Sarah Allan}} {{subscription required}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpoko loturak ==
{{commonscat|Tomb of Fu Hao| Fu Haoren hilobia}}
{{bizialdia|K.a. XIII. mendea|K.a. 1200|Hao, Fu}}
2u7cnbgfs58gjd5ihg8lrmz82roylra
9975720
9975608
2024-11-20T21:10:21Z
Ladymarion
4496
Erreferentziak zuzendu
9975720
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
[[File:Tomb Fu Hao YinXu.jpg|thumb|250px| Fu Haoren hilobia.]]
'''Fu Hao''' ([[txinera sinplifikatu]]an: 妇好, [[txinera tradizional]]ean: 婦好, [[Hanyu pinyin]]ean: Fù Hǎo, Hao “abizeneko” andrea) (heriotza da K.a. 1200), hil ostean '''Mu Xin''' (母辛) deitua, [[Shang]] dinastiako [[Wu Ding]] enperadorearen emazteetako bat izan zen, armadako generala eta goi apaiz andrea.<ref>{{Erreferentzia|izena=Jane|abizena=Jackson|izenburua=Language and (Inter)cultural Socialization in Study Abroad (SA) Contexts|argitaletxea=The GLOCAL Unit, SOAS University of London|orrialdeak=548–551|abizena2=Chan Sin Yu|abizena3=Sun|izena2=Cherry|izena3=Tongle|data=2019-10-01|url=http://dx.doi.org/10.47298/cala2019.17-4|aldizkaria=GLOCAL Conference Proceedings|zenbakia=1|doi=10.47298/cala2019.17-4|sartze-data=2024-11-20}}</ref> <ref name="cambridge">Ebrey, Patricia (2006). ''The Cambridge Illustrated History of China''. Cambridge University Press. [[iarchive:cambridgeillustr00ebre_0/page/26/mode/2up|26]]–27. {{cite book|url=https://archive.org/details/cambridgeillustr00ebre_0|isbn=978-0-521-43519-2|pages=[https://archive.org/details/cambridgeillustr00ebre_0/page/26 26]–27|first=Patricia|last=Ebrey|title=The Cambridge Illustrated History of China|publisher=Cambridge University Press|year=2006|url-access=registration}}</ref>
Dokumentu gutxi geratu ziren Fu Haoren bizitza eta bere garaipen militarrei buruzkoak, Shang dinastia desagertutakoan. Horregatik, Fu Haori buruz ikerle modernoek jakin ahal izan dutena, batez ere, Yin Xuko haren hilobian aurkitutako hezurrezko orakuloetan dauden inskripzioen bidez izan da.
== Biografia ==
Oso datu gutxi daude Fu Haoren bizitzaren lehen urteez.
Wu Ding enperadorea bere inguruko tribuetako emakume banarekin ezkondu zen (guztira 64 ziren), tribu haiekin harreman onak izateko, eta haietako bat izan zen Fu Hao. Gizartearen ezaugarriak erabili zituen mailaz igotzeko (esklabista eta erdi-matriarkala baitzen) eta hiru emazte nagusietako bat izatera iritsi zen (bigarrena), [[Fu Jing]] (婦妌) lehen emaztearekin eta Fu Shi (婦嬕) edo Fu Yi (婦睪) hirugarrenarekin batera —Fu Shi ere Fu Yi (婦睪) deitu izan da eta orakulo hezurretan Bigui (妣癸) izena ere jaso zuen—. <ref>Allan, Sarah (2008). "Fu Hao". In Smith, Bonnie G. (ed.). The Oxford Encyclopedia Women in World History. Oxford: Oxford University Press. <nowiki>ISBN 978-0-19-514890-9</nowiki>. </ref><ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Woman General Fu Hao > People > Women in History|data=2007-02-14|url=https://web.archive.org/web/20070214080543/http://www.womenofchina.cn/people/women_in_history/1405.jsp|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
Zu Ji (祖己) printzearen ama izan zen (orakuloan aurkitutako idazkun batzuek azaltzen dituzte, semea jaiotzerakoan, umearengatik izan zituen kezkak).
Inperioaren mugan feudo propioa zeukan Fu Haok, hezurretako idatzien arabera, eta lur horietatik ateratako zerga handiak eman zizkion erregeari askotan. Hilobian armak jarrita zeuden moduagatik ere penstatu izan dute inperioaren mugetatik edo estepatik etorria zela.<ref>{{Erreferentzia|izena=Jessica|abizena=Rawson|izenburua=Steppe Weapons in Ancient China and the Role of Hand-to-hand Combat|url=https://www.academia.edu/20315661|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref>Bunker, Emma C.; Watt, James C. Y.; Sun, Zhixin (2002). [https://cdn.sanity.io/files/cctd4ker/production/d27f6a71fecdde776eef21c1d59d30492dde11e6.pdf Nomadic Art of the Eastern Eurasian Steppes: The Eugene V. Thaw and Other New York Collections] (PDF). New York: Metropolitan Museum of Art. 76. or. <nowiki>ISBN 9780300096880</nowiki>.</ref>
Wu Ding enperadorea baino lehen hil zen Fu Hao, horregatik, enperadoreak Yin Xu hiriburuko errege hilerriaren ertzean harentzako hilobi bat eraiki zuen. Enperadoreak eskaintza asko egin zituen, Fu Haoren laguntza espirituala eskatzeko, Falun eta Gong etsaien erasoen aurrean eta bere hiru arbasoen emazte bihurtu zuen.<ref name=":0" />
=== Hilobia===
[[File:Fu Hao Tomb, c. 1200 BC, Reign of King Wu Ding, Shang Dynasty 3.jpg|thumb|upright=2|Fu Haoren hilobia, museoan erakusgai dagoen moduan]]
Fu Haoren hilobia [[Yin Xu]]nen topatua izan zen (gaur egungo [[Anyang]] hiritik gertu [[Henan]] probintzian), 1976an aurkitu zuen [[Zheng Zhenxiang]] arkeologoak <ref>{{Erreferentzia|izena=Michael|abizena=Loewe|izenburua=The Cambridge History of Ancient China: From the Origins of Civilization to 221 BC|argitaletxea=Cambridge University Press|abizena2=Shaughnessy|izena2=Edward L.|data=1999-03-13|url=https://www.cambridge.org/core/product/identifier/9781139053709/type/book|edizioa=1|isbn=978-1-139-05370-9|doi=10.1017/chol9780521470308.005. isbn 978-0-521-47030-8.|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref name="TrowelBlazers">https://trowelblazers.com/2014/05/09/zheng-zhenxiang/<nowiki/>{{cite web|url=http://trowelblazers.com/zheng-zhenxiang/|title=The First Lady of Chinese Archaeology|publisher=TrowelBlazers|access-date=18 October 2015}}</ref> eta ikutu gabe zegoen.<ref name=":1">{{Erreferentzia|izena=Carlos César|abizena=Alvarez|izenburua=Fu Hao|hizkuntza=es|data=2006-11-01|url=https://futuropasado.com/2006/11/01/fu-hao/|aldizkaria=Futuro Pasado|sartze-data=2024-11-20}}</ref> Gaur egunean bisitagarria da. Zegoen lekuagatik, garai hartako hilobi bakarra da, ez zena hondatua izan. <ref name=":0" />
Hilobiaren zuloan (5,6 x 4 m-koa), egurrezko ganbara bat zegoen (5 x 3,5 m-koa) eta barruan lakatutako hilkutxa aberatsa, desegin egin dena.<ref name="washUni1">{{Erreferentzia|izenburua=FU HAO'S TOMB|url=http://depts.washington.edu/chinaciv/archae/2fuhmain.htm|aldizkaria=depts.washington.edu|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
Hilobian, brontzezko, harrizko eta jadezko altxor ugari zeuden: 700dik gora ontzi, figura, ispilu..., Fu Hao bildumazalea baitzen. Erresuma eta inguru guztikoak; batzuek antzinakoak, beste batzuek garai hartakoak (garai hartatik ondoen guregana iritsitakoak dira); bostehundik gora hezurrezko objektu (erritualetan erabiltzen ziren hezur orakuloak besteak beste). Hilobian zeuden brontzezko sakrifizio ontziek eta dordoka oskolek, ''Fu Haorentzat prestatuak'' idazkiarekin, adierazten dute, goi apaiz andrea eta orakulo egilea zela. Arma ugari eta anitzekin hilobiratua izan zen ere, bere garrantzi militarra azpimarratu asmoz, gerrariak eta generalak ehorzten baitziren horrela. Shang dinastian zehar ohitura zen moduan, 6 txakur eta 16 pertsona sakrifikaturekin ere lurperatu zuten.<ref name="washUni1" /> Aldiz, Fu Hao beraren aztarnak deseginak zeuden. <ref>"[https://education.asianart.org/wp-content/uploads/sites/6/2019/09/Ancient-China-Color-PDF.pdf Ancient China: From the Neolothic Period to the Han Dynasty]".</ref>
Hilobia da bere bizitzari buruzko informazio gehien eman diguna (biografiaz, errege familiarekin zeukan harremanaz bai eta bere izaera militarraz, etab.).<ref>"[https://web.archive.org/web/20160327180140/http://www.ancientchina.co.uk/staff/resources/background/bg7/bg7pdf.pdf The Tomb of Lady Fu Hao]". British Museum. [https://www.britishmuseum.org/learn/schools/ages-7-11/middle-east-and-asia Jatorrizkotik artxibatuta] (PDF) </ref>
[[File:Shang Jade Human Figure.jpg|thumb| Jadezko giza irudia, Fu Hao erreginaren hilobia]]
=== Hilobian aurkitutako objektuen zerrenda ===
Hauek ziren guztira hilobian aurkitutako objektuak:<ref>YANG, BIN (2011). "The Rise and Fall of Cowrie Shells: The Asian Story". Journal of World History. 22 (1): 1–25. doi:10.1353/jwh.2011.0011. JSTOR 23011676. S2CID 162003115.{{Cite journal|date=2011|journal=Journal of World History|issue=1|doi=10.1353/jwh.2011.0011|volume=22|pages=1–25|first=BIN|last=YANG|title=The Rise and Fall of Cowrie Shells: The Asian Story|jstor=23011676|s2cid=162003115}}</ref>
* 755 jadezko objektu
* 564 hezurrezko objektu (ia 500 ile orratz eta 20 gezi punta baino gehiago)
* 468 brontzezko objektu (130 arma, 23 kanpai, 27 aizto, 4 ispilu eta 4 tigre)
* 63 harrizko objektu
* 5 bolizko objektu
* 11 zeramikazko objektu
* 7,000 kauri maskor (Shang dinastian txanpon gisa erabilia zena)
* 16 gizaki sakrifikatu
* 6 txakur
[[File:Shang dynasty Bronze ibex-headed knife 13th-11th century.jpg|thumb|upright=1.5|Shang dinastiako brontzezko basahuntz burudun eta eraztundun aiztoa, K.a. XIII-XI. mendeak, Fu Haoren hilobian topatutakoen antzekoa eta estepakoen erakoa.<ref name=":2">Rawson, Jessica (2015). "[[Steppe Weapons in Ancient China and the Role of Hand-to-hand Combat]]". 故宮學術季刊 (''The National Palace Museum Research Quarterly''). '''33 (1)''': 38–39. </ref>]]
=== Buruzagi militarra===
Hilobiko hezurrezko idazkun horietan ageri da, Fu Haok hainbat kanpaina militar zuzendu zituela eta inguruko etsai ugari menperatu zituela.<ref name=":1" /> <ref name="britMus">{{Erreferentzia|izena=Robin|abizena=Wang|izenburua=Images of Women in Chinese Thought and Culture: Writings from the Pre-Qin Period Through the Song Dynasty|argitaletxea=Hackett Publishing|hizkuntza=en|data=2003-01-01|url=https://books.google.es/books?id=xQiJWZNQZfgC&q=lady+hao&pg=PR7&redir_esc=y|isbn=978-0-87220-651-9|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izena=Sarah M.|abizena=Nelson|izenburua=Ancient Queens: Archaeological Explorations|argitaletxea=Rowman Altamira|hizkuntza=en|data=2003|url=https://books.google.es/books?id=f_HDWG-OaLwC&q=lady+hao&pg=PA59&redir_esc=y#v=snippet&q=lady%20hao&f=false|isbn=978-0-7591-0346-7|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
Tu-Fang (土方) dinastiakoak Shang dinastiakoekin borroka luzea izan zuten, Fu Haok gudaldi bakarrean garaitu zituen arte.<ref name=":3" />
Inguruko tribuen kontrako hainbat kanpaina militar ere zuzendu zituen: Yi, Qiang eta Ba (azken honetan eskala handiko segada bat oso ezaguna bihurtu zena).<ref name=":3">Nelson, Sarah M.; Rosen-Ayalon, Myriam (2002). [https://books.google.es/books?id=cMXP9RO0DVMC&q=lady+hao+military&pg=PA257&redir_esc=y#v=snippet&q=lady%20hao%20military&f=false In Pursuit of Gender: Worldwide Archaeological Approaches]. Rowman Altamira.{{Cite book|last1=Nelson|last2=Rosen-Ayalon|first1=Sarah M.|first2=Myriam|date=2002|url=https://books.google.com/books?id=cMXP9RO0DVMC&q=lady+hao+military&pg=PA257|isbn=9780759100879|title=In Pursuit of Gender: Worldwide Archaeological Approaches|publisher=Rowman Altamira|language=en}}</ref>
Bere menpeko 13.000 soldadurekin eta bere agintepeko hainbat generalekin, Fu Hao bere garaiko buruzagi militar boteretsuena izan zen.<ref>"Fu Hao – Queen and top general of King Wuding of Shang". Color Q World. Retrieved August 4, 2007.</ref>
Bere hilobian aurkitutako arma ugariek erakusten dute (hainbat gerrako aizkorek)<ref name="washUni1" /> bere jatorria Estepan zegoela uste da, bere hilobian ipinitako armengatik (bere estausa aizkorek erakusten dute eta aiztoak bere jatorria), non emakumeek paper militar gehiago izaten zuten.<ref name=":2" /><ref name=":4" />
Fu Haoren lorpen militarrak nabarmenak eta ezohikoak izan arren, garai hartan beste emakume batzuk ere gerran aritu ziren, esate baterako: [[Fu Jing (Shang dynasty)|Fu Jing]]-ek armadan parte hartuen zuen, bere hilobian ere arma eta ekipo militarra topatu baitzen. Aurkitutako garai hartako hainbat orakulo hezurren arabera, gutxienez 600 emakume baino gehiagoren berri dugu armadan parte hartzen zutenak.<ref name=":4">{{Erreferentzia|izena=Barbara Bennett|abizena=Peterson|izenburua=Notable Women of China: Shang Dynasty to the Early Twentieth Century|argitaletxea=Routledge|hizkuntza=en|data=2016-09-16|url=https://books.google.es/books?id=kJ4ECwAAQBAJ&redir_esc=y|isbn=978-1-317-46372-6|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
===Apaiz emakumea===
Shang enperadoreak jarduera erritualak ere eramaten zituen eta eguneroko jarduera polikoaren parte ziren. Hezurrean idatzitako testuetan Fu Hao ageri da erritual bereziak eta eskaintza zeremoniak egiten. Eskaintza haien helburua izaten zen zeruaren haserrea apaltzea, arbasoei ohore egitea eta gudaldiak irabaztea.<ref name=":1" /> Ez zen arrunta garai hartako emakume batek egitea, beraz, horrek adierazten du emaztearengan konfiantza handia zuela, haren esku uzten bazituen. Fu Haok prestatutako eta bere hilobian topatutako dordoka oskol inskripziodunek eta brontzezko sakrifizio ontziek adierazten dute orakuloaren apaiz andre handiaren estatusa zuela eta buruzagi militarra ere bazenez, garai hartako bi paper nagusienak bete zituen Fu Haok.
Apaiz emakumeak eta haien erritual ardurak Shang dinastian bakarrik egon ziren Txinan eta aztarna gutxi geratzen dira. ''Fu'' 婦 karaktereak esanahi aldaketak izan ditu denboran zehar, eta Shang hezur orakuloak deszifratu ostean ere, zalantzak daude, Fu Hao moduko emakumeak ez ote ziren jatorriz apaiz emakumeak (erregearen emazteak izan ordez) eta bere kasuan, gero ezkondu zen erregearekin zoriz. Alegia, “Fu” hitzak ‘emazte’ esan nahi arren, testuinguruaren arabera, apaiz andre postu bat zen berez.
==Ondarea==
Bere hilobi garrantzitsuak utzitako ondare materialaz gain, badirudi, Fu Haoren historiak Hua Mulanen kondaira inspiratu zuela, hau ere Txinako armaden jenerala izan zena (eta hainbat filmek famatu egin dutena).
==Erreferentziak==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpoko loturak ==
{{commonscat|Tomb of Fu Hao| Fu Haoren hilobia}}
{{bizialdia|K.a. XIII. mendea|K.a. 1200|Hao, Fu}}
n81h2cm41bc0ev2bv93ne2k5g5aq92c
Lenie van der Hoorn
0
1214786
9975618
2024-11-20T20:03:58Z
Theklan
336
Orri berria: «{{biografia infotaula automatikoa}} '''Lenie van der Hoorn-Langelaan''' ([[Pijnacker]], [[1948]]ko [[martxoaren 30]]a) [[Herbehere]]etako distantzia luzeko abiadura-patinatzailea da eta [[Elfstedentocht]] txapelketa irabazi zuen lehen emakumea. == Biografia == Lenie Langelaanek [[1970]]eko [[urtarrilaren 7]]an lortu zuen bere lehen arrakasta [[Ronde van Loosdrecht]]en, bigarren bukatu zuelarik. 1972an [[Jan van der Hoorn]]ekin ezkondu eta bere abizena hartu eta gero, Ter...»
9975618
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Lenie van der Hoorn-Langelaan''' ([[Pijnacker]], [[1948]]ko [[martxoaren 30]]a) [[Herbehere]]etako distantzia luzeko abiadura-patinatzailea da eta [[Elfstedentocht]] txapelketa irabazi zuen lehen emakumea.
== Biografia ==
Lenie Langelaanek [[1970]]eko [[urtarrilaren 7]]an lortu zuen bere lehen arrakasta [[Ronde van Loosdrecht]]en, bigarren bukatu zuelarik. 1972an [[Jan van der Hoorn]]ekin ezkondu eta bere abizena hartu eta gero, [[Ter Aar]] herrira joan zen bizitzera, eta [[Rotterdam]]eko patinatzaileen elkartean hasi zen entrenatzen. Han lortu zuen lehen arrakasta 1976an, [[Oldambtrit]] lasterketan. 1979an [[Ankeveeneko Hiru Egunak]], [[Westlandeko Maratoia]] (1981ean ere bai) eta [[Rottemerentocht]] irabazi zituen. Azken hori ere 1982an eta 1991n irabazi zuen, eta horietatik 1982koak eman zion sari handiena dirutan: 200 [[florin]]. [[Veluwemeertocht]] lasterketa ere irabazi zuen 1980an eta 1987an, eta 1978ko otsailaren 26an munduko erresistentzia errekorra hautsi zuen [[Amsterdam]]eko [[Jaap Edenbaan]]en, 31.212,59 metrorekin. [[Loosdrechtse Plassen]]en izotz naturalaren gaineko NKren lehen maratoi ofizialean, Van der Hoorn ere izan zen. 1985eko otsailaren 21ean, [[Evert van Benthem]] baino 47 minutu beranduago eta [[Betty Westerveld]] eta [[Ineke Kooiman]]en aurretik, [[Elfstedentocht]]ean hamahirugarren edizioan parte hartu zuen lehen emakumea izan zen, 37 urterekin, Van der Hoorn Elfochenteko lehen emakume irabazle ez-ofiziala bihurtu zuena<ref>{{Erreferentzia|izenburua=DPG Media Privacy Gate|url=https://www.parool.nl/kunst-media/winnares-lenie-van-der-hoorn-was-de-hele-elfstedentocht-onzichtbaar~b92e6e0e/|aldizkaria=myprivacy.dpgmedia.nl|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Urte bat geroago, Hamaika Hirietako Hamalaugarren Itzulian hirugarren emakumea izan zen.
2008an, [[Haarlem]]eko maratoi batzordeak antolatutako Haarlemeko patinaje pista txapelketan lehiatu zen oraindik Van der Hoorn. IJsclub Haarlemeko kidea da. [[Nieuwkoop]] udalerrian bizi da.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1948ko||Hoorn, Lenie}}
bcvli89hku19pw9l6okvixxgwlcoy8j
9975620
9975618
2024-11-20T20:04:32Z
Theklan
336
[[Kategoria:Izotz gaineko abiadura-patinatzaileak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez
9975620
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Lenie van der Hoorn-Langelaan''' ([[Pijnacker]], [[1948]]ko [[martxoaren 30]]a) [[Herbehere]]etako distantzia luzeko abiadura-patinatzailea da eta [[Elfstedentocht]] txapelketa irabazi zuen lehen emakumea.
== Biografia ==
Lenie Langelaanek [[1970]]eko [[urtarrilaren 7]]an lortu zuen bere lehen arrakasta [[Ronde van Loosdrecht]]en, bigarren bukatu zuelarik. 1972an [[Jan van der Hoorn]]ekin ezkondu eta bere abizena hartu eta gero, [[Ter Aar]] herrira joan zen bizitzera, eta [[Rotterdam]]eko patinatzaileen elkartean hasi zen entrenatzen. Han lortu zuen lehen arrakasta 1976an, [[Oldambtrit]] lasterketan. 1979an [[Ankeveeneko Hiru Egunak]], [[Westlandeko Maratoia]] (1981ean ere bai) eta [[Rottemerentocht]] irabazi zituen. Azken hori ere 1982an eta 1991n irabazi zuen, eta horietatik 1982koak eman zion sari handiena dirutan: 200 [[florin]]. [[Veluwemeertocht]] lasterketa ere irabazi zuen 1980an eta 1987an, eta 1978ko otsailaren 26an munduko erresistentzia errekorra hautsi zuen [[Amsterdam]]eko [[Jaap Edenbaan]]en, 31.212,59 metrorekin. [[Loosdrechtse Plassen]]en izotz naturalaren gaineko NKren lehen maratoi ofizialean, Van der Hoorn ere izan zen. 1985eko otsailaren 21ean, [[Evert van Benthem]] baino 47 minutu beranduago eta [[Betty Westerveld]] eta [[Ineke Kooiman]]en aurretik, [[Elfstedentocht]]ean hamahirugarren edizioan parte hartu zuen lehen emakumea izan zen, 37 urterekin, Van der Hoorn Elfochenteko lehen emakume irabazle ez-ofiziala bihurtu zuena<ref>{{Erreferentzia|izenburua=DPG Media Privacy Gate|url=https://www.parool.nl/kunst-media/winnares-lenie-van-der-hoorn-was-de-hele-elfstedentocht-onzichtbaar~b92e6e0e/|aldizkaria=myprivacy.dpgmedia.nl|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Urte bat geroago, Hamaika Hirietako Hamalaugarren Itzulian hirugarren emakumea izan zen.
2008an, [[Haarlem]]eko maratoi batzordeak antolatutako Haarlemeko patinaje pista txapelketan lehiatu zen oraindik Van der Hoorn. IJsclub Haarlemeko kidea da. [[Nieuwkoop]] udalerrian bizi da.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1948ko||Hoorn, Lenie}}
[[Kategoria:Izotz gaineko abiadura-patinatzaileak]]
2gkm0zq6j329ue78o7nsv4xx3wo40ep
9975621
9975620
2024-11-20T20:04:49Z
Theklan
336
[[Kategoria:Izotz gaineko abiadura-patinatzaileak]] kendua; [[Kategoria:Herbehereetako abiadura-patinatzaileak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez
9975621
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Lenie van der Hoorn-Langelaan''' ([[Pijnacker]], [[1948]]ko [[martxoaren 30]]a) [[Herbehere]]etako distantzia luzeko abiadura-patinatzailea da eta [[Elfstedentocht]] txapelketa irabazi zuen lehen emakumea.
== Biografia ==
Lenie Langelaanek [[1970]]eko [[urtarrilaren 7]]an lortu zuen bere lehen arrakasta [[Ronde van Loosdrecht]]en, bigarren bukatu zuelarik. 1972an [[Jan van der Hoorn]]ekin ezkondu eta bere abizena hartu eta gero, [[Ter Aar]] herrira joan zen bizitzera, eta [[Rotterdam]]eko patinatzaileen elkartean hasi zen entrenatzen. Han lortu zuen lehen arrakasta 1976an, [[Oldambtrit]] lasterketan. 1979an [[Ankeveeneko Hiru Egunak]], [[Westlandeko Maratoia]] (1981ean ere bai) eta [[Rottemerentocht]] irabazi zituen. Azken hori ere 1982an eta 1991n irabazi zuen, eta horietatik 1982koak eman zion sari handiena dirutan: 200 [[florin]]. [[Veluwemeertocht]] lasterketa ere irabazi zuen 1980an eta 1987an, eta 1978ko otsailaren 26an munduko erresistentzia errekorra hautsi zuen [[Amsterdam]]eko [[Jaap Edenbaan]]en, 31.212,59 metrorekin. [[Loosdrechtse Plassen]]en izotz naturalaren gaineko NKren lehen maratoi ofizialean, Van der Hoorn ere izan zen. 1985eko otsailaren 21ean, [[Evert van Benthem]] baino 47 minutu beranduago eta [[Betty Westerveld]] eta [[Ineke Kooiman]]en aurretik, [[Elfstedentocht]]ean hamahirugarren edizioan parte hartu zuen lehen emakumea izan zen, 37 urterekin, Van der Hoorn Elfochenteko lehen emakume irabazle ez-ofiziala bihurtu zuena<ref>{{Erreferentzia|izenburua=DPG Media Privacy Gate|url=https://www.parool.nl/kunst-media/winnares-lenie-van-der-hoorn-was-de-hele-elfstedentocht-onzichtbaar~b92e6e0e/|aldizkaria=myprivacy.dpgmedia.nl|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Urte bat geroago, Hamaika Hirietako Hamalaugarren Itzulian hirugarren emakumea izan zen.
2008an, [[Haarlem]]eko maratoi batzordeak antolatutako Haarlemeko patinaje pista txapelketan lehiatu zen oraindik Van der Hoorn. IJsclub Haarlemeko kidea da. [[Nieuwkoop]] udalerrian bizi da.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1948ko||Hoorn, Lenie}}
[[Kategoria:Herbehereetako abiadura-patinatzaileak]]
ma79shz6x3uic97q8wm806tspz34v64
Alex Marchal
0
1214787
9975630
2024-11-20T20:13:09Z
Daeri
16654
Orri berria: «{{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Alex Marchal García''' ([[Antsoain]], [[Nafarroa Garaia]], [[2007]]ko [[irailaren 17]]a) futbolari nafarra da, [[Real Sociedad|Erreale]]ko harrobian hezia. Ezker hegalean edo puntaerdi lanetan aritzen da. [[Irurzun (futbolaria)|Irurzun]] futbolari ohiaren semea da. == Kirol Ibilbidea == <small>''[[2024]]ko [[ekainaren 5]]ean eguneratua. Datu ofizialak.''</small> {|style="text-align: center;" border=1 align=center cellpadding=4 cellsp...»
9975630
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Alex Marchal García''' ([[Antsoain]], [[Nafarroa Garaia]], [[2007]]ko [[irailaren 17]]a) futbolari nafarra da, [[Real Sociedad|Erreale]]ko harrobian hezia. Ezker hegalean edo puntaerdi lanetan aritzen da. [[Irurzun (futbolaria)|Irurzun]] futbolari ohiaren semea da.
== Kirol Ibilbidea ==
<small>''[[2024]]ko [[ekainaren 5]]ean eguneratua. Datu ofizialak.''</small>
{|style="text-align: center;" border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: #F9F9F9; font-size: 95%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center"
|- style="background:#DDDDDD"
!rowspan="2" width=150px|Taldea
!rowspan="2" width=30px|Maila
!rowspan="2"|Denboraldia
!colspan="2"|Liga
!colspan="2"|Kopa
!colspan="2"|[[UEFAko Txapeldunen Liga|Champions League]]
!colspan="2"|[[UEFA Europa League|Europa League]]
!colspan="2"|[[UEFA Europa Conference League|Conference League]]
!colspan="2"|Superkopa
!colspan="3"|Denera
|- style="background:#DDDDDD"
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
|- style="text-align: center;"
|rowspan="2" valign="center"|'''[[Real Sociedad B|Sanse]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small>
|1.F
|2024/25
| -
| -
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
| -
| -
| -
| -
| -
| -
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
| bgcolor="FFD700" | -
| bgcolor="FFD700" | -
|- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD"
!colspan=2| Denera!!27!!2!!-!!-!!-!!-!!-!!-!! -!! -!!-!! -!!27!!2
|-align=center bgcolor=000000 style="color: white;"
!colspan="3" valign="center"|'''Ibilbide osoan''' !!44!!3!!-!!-!!-!!-!!-!!-!! -!!-!! -!! -!!44!!3
|}
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* [https://www.bdfutbol.com/es/j/j106748.html Fitxa]
{{bizialdia|2007ko||Marchal, Alex}}
{{Biografia zirriborroa|Nafarroa}}
[[Kategoria:Antsoaindarrak]]
[[Kategoria:Nafarroa Garaiko gizon futbolariak]]
bzq1zuf8hzyco1ek3awokegs311bp75
9975632
9975630
2024-11-20T20:14:10Z
Daeri
16654
9975632
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Alex Marchal García''' ([[Antsoain]], [[Nafarroa Garaia]], [[2007]]ko [[irailaren 17]]a) futbolari nafarra da, [[Real Sociedad|Erreale]]ko harrobian hezia. Ezker hegalean edo puntaerdi lanetan aritzen da. [[Irurzun (futbolaria)|Irurzun]] futbolari ohiaren semea da.<ref>[https://www.noticiasdegipuzkoa.eus/reala/2024/09/04/alex-marchal-deslumbra-nubes-8653557.html Alex Marchal deslumbra entre las nubes]</ref>
== Kirol Ibilbidea ==
<small>''[[2024]]ko [[ekainaren 5]]ean eguneratua. Datu ofizialak.''</small>
{|style="text-align: center;" border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: #F9F9F9; font-size: 95%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center"
|- style="background:#DDDDDD"
!rowspan="2" width=150px|Taldea
!rowspan="2" width=30px|Maila
!rowspan="2"|Denboraldia
!colspan="2"|Liga
!colspan="2"|Kopa
!colspan="2"|[[UEFAko Txapeldunen Liga|Champions League]]
!colspan="2"|[[UEFA Europa League|Europa League]]
!colspan="2"|[[UEFA Europa Conference League|Conference League]]
!colspan="2"|Superkopa
!colspan="3"|Denera
|- style="background:#DDDDDD"
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
|- style="text-align: center;"
|rowspan="2" valign="center"|'''[[Real Sociedad B|Sanse]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small>
|1.F
|2024/25
| -
| -
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
| -
| -
| -
| -
| -
| -
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
| bgcolor="FFD700" | -
| bgcolor="FFD700" | -
|- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD"
!colspan=2| Denera!!27!!2!!-!!-!!-!!-!!-!!-!! -!! -!!-!! -!!27!!2
|-align=center bgcolor=000000 style="color: white;"
!colspan="3" valign="center"|'''Ibilbide osoan''' !!44!!3!!-!!-!!-!!-!!-!!-!! -!!-!! -!! -!!44!!3
|}
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* [https://www.bdfutbol.com/es/j/j106748.html Fitxa]
{{bizialdia|2007ko||Marchal, Alex}}
{{Biografia zirriborroa|Nafarroa}}
[[Kategoria:Antsoaindarrak]]
[[Kategoria:Nafarroa Garaiko gizon futbolariak]]
mczep50ggkc5x6npggjq902xk35bjv5
9975639
9975632
2024-11-20T20:17:52Z
Daeri
16654
/* Kirol Ibilbidea */
9975639
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Alex Marchal García''' ([[Antsoain]], [[Nafarroa Garaia]], [[2007]]ko [[irailaren 17]]a) futbolari nafarra da, [[Real Sociedad|Erreale]]ko harrobian hezia. Ezker hegalean edo puntaerdi lanetan aritzen da. [[Irurzun (futbolaria)|Irurzun]] futbolari ohiaren semea da.<ref>[https://www.noticiasdegipuzkoa.eus/reala/2024/09/04/alex-marchal-deslumbra-nubes-8653557.html Alex Marchal deslumbra entre las nubes]</ref>
== Kirol Ibilbidea ==
<small>''[[2024]]ko [[ekainaren 5]]ean eguneratua. Datu ofizialak.''</small>
{|style="text-align: center;" border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: #F9F9F9; font-size: 95%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center"
|- style="background:#DDDDDD"
!rowspan="2" width=150px|Taldea
!rowspan="2" width=30px|Maila
!rowspan="2"|Denboraldia
!colspan="2"|Liga
!colspan="2"|Kopa
!colspan="2"|[[UEFAko Txapeldunen Liga|Champions League]]
!colspan="2"|[[UEFA Europa League|Europa League]]
!colspan="2"|[[UEFA Europa Conference League|Conference League]]
!colspan="2"|Superkopa
!colspan="3"|Denera
|- style="background:#DDDDDD"
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
|- style="text-align: center;"
|rowspan="2" valign="center"|'''[[Real Sociedad B|Sanse]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small>
|1.F
|2024/25
| -
| -
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
| -
| -
| -
| -
| -
| -
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
| bgcolor="FFD700" | -
| bgcolor="FFD700" | -
|- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD"
!colspan=2| Denera!!-!!-!!-!!-!!-!!-!!-!!-!! -!! -!!-!! -!!-!!-
|-align=center bgcolor=000000 style="color: white;"
!colspan="3" valign="center"|'''Ibilbide osoan''' !!-!!-!!-!!-!!-!!-!!-!!-!! -!!-!! -!! -!!-!!-
|}
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* [https://www.bdfutbol.com/es/j/j106748.html Fitxa]
{{bizialdia|2007ko||Marchal, Alex}}
{{Biografia zirriborroa|Nafarroa}}
[[Kategoria:Antsoaindarrak]]
[[Kategoria:Nafarroa Garaiko gizon futbolariak]]
9hi6xz5hlbbuokmfjyovq7p7xnoxrss
Lankide eztabaida:Круновик
3
1214788
9975633
2024-11-20T20:14:26Z
LainobeltzBot
90204
Ongi etorri!
9975633
wikitext
text/x-wiki
{{Ongietorria}} --[[Lankide:LainobeltzBot|LainobeltzBot]] ([[Lankide eztabaida:LainobeltzBot|eztabaida]]) 21:14, 20 azaroa 2024 (CET)
6zsk35qea8hlio3amnm6pl2cw91z1um
Maria Luisa Hesse-Kasselgoa
0
1214790
9975640
2024-11-20T20:19:44Z
Theklan
336
Orri berria: «'''Maria Luisa Hesse-Kasselgoa''' ([[Kassel]], [[Germaniako Erromatar Inperio Santua|Germaniako Erromatar Inperio Sakratua]], [[1688]]ko [[otsailaren 7]]a - [[1765]]eko [[apirilaren 9]]a, [[Leeuwarden]], [[Herbehereak]]), [[Orangeko printzesa]] ezkontidea izan zen 1709 eta 1711 artean, [[Joan Gilen Friso]] printzearen emazte gisa. Herbehereetako erregeordea izan zen bi alditan: 1711tik 1730era, bere seme [[Gilen IV.a Orange-Nassaukoa|Gilen IV.aren]] erregealdian, eta 1759ti...»
9975640
wikitext
text/x-wiki
'''Maria Luisa Hesse-Kasselgoa''' ([[Kassel]], [[Germaniako Erromatar Inperio Santua|Germaniako Erromatar Inperio Sakratua]], [[1688]]ko [[otsailaren 7]]a - [[1765]]eko [[apirilaren 9]]a, [[Leeuwarden]], [[Herbehereak]]), [[Orangeko printzesa]] ezkontidea izan zen 1709 eta 1711 artean, [[Joan Gilen Friso]] printzearen emazte gisa. Herbehereetako erregeordea izan zen bi alditan: 1711tik 1730era, bere seme [[Gilen IV.a Orange-Nassaukoa|Gilen IV.aren]] erregealdian, eta 1759tik 1765era, bere biloba [[Gilen V.a Orange-Nassaukoa|Gilen V.aren]] erregealdian. [[Hesse-Kassel]]go [[Karlos I.a Hesse-Kasselgoa|Karlos I.a]] [[landgrave]]aren eta [[Maria Amalia Kurlandiakoa]]ren alaba zen. XXI. mendean Europan dauden monarkia guztien arbasoa da.
== Genealogia ==
{{genealogia|ancestors=2|descendants=4|decorate=by-generation}}
== Kanpo estekak ==
{{Bizialdia|1688ko|1765eko}}
j30anaqg42trblmcrvcyxqrj3utbrmc
9975642
9975640
2024-11-20T20:21:46Z
Theklan
336
/* Genealogia */
9975642
wikitext
text/x-wiki
'''Maria Luisa Hesse-Kasselgoa''' ([[Kassel]], [[Germaniako Erromatar Inperio Santua|Germaniako Erromatar Inperio Sakratua]], [[1688]]ko [[otsailaren 7]]a - [[1765]]eko [[apirilaren 9]]a, [[Leeuwarden]], [[Herbehereak]]), [[Orangeko printzesa]] ezkontidea izan zen 1709 eta 1711 artean, [[Joan Gilen Friso]] printzearen emazte gisa. Herbehereetako erregeordea izan zen bi alditan: 1711tik 1730era, bere seme [[Gilen IV.a Orange-Nassaukoa|Gilen IV.aren]] erregealdian, eta 1759tik 1765era, bere biloba [[Gilen V.a Orange-Nassaukoa|Gilen V.aren]] erregealdian. [[Hesse-Kassel]]go [[Karlos I.a Hesse-Kasselgoa|Karlos I.a]] [[landgrave]]aren eta [[Maria Amalia Kurlandiakoa]]ren alaba zen. XXI. mendean Europan dauden monarkia guztien arbasoa da.
== Genealogia ==
{{genealogia|decorate=by-generation}}
== Kanpo estekak ==
{{Bizialdia|1688ko|1765eko}}
l94rzm4rpe38qrxjujrkyy8btvi2hzp
9975643
9975642
2024-11-20T20:22:27Z
Theklan
336
[[Kategoria:Hessel-Kasselgo etxea]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez
9975643
wikitext
text/x-wiki
'''Maria Luisa Hesse-Kasselgoa''' ([[Kassel]], [[Germaniako Erromatar Inperio Santua|Germaniako Erromatar Inperio Sakratua]], [[1688]]ko [[otsailaren 7]]a - [[1765]]eko [[apirilaren 9]]a, [[Leeuwarden]], [[Herbehereak]]), [[Orangeko printzesa]] ezkontidea izan zen 1709 eta 1711 artean, [[Joan Gilen Friso]] printzearen emazte gisa. Herbehereetako erregeordea izan zen bi alditan: 1711tik 1730era, bere seme [[Gilen IV.a Orange-Nassaukoa|Gilen IV.aren]] erregealdian, eta 1759tik 1765era, bere biloba [[Gilen V.a Orange-Nassaukoa|Gilen V.aren]] erregealdian. [[Hesse-Kassel]]go [[Karlos I.a Hesse-Kasselgoa|Karlos I.a]] [[landgrave]]aren eta [[Maria Amalia Kurlandiakoa]]ren alaba zen. XXI. mendean Europan dauden monarkia guztien arbasoa da.
== Genealogia ==
{{genealogia|decorate=by-generation}}
== Kanpo estekak ==
{{Bizialdia|1688ko|1765eko}}
[[Kategoria:Hessel-Kasselgo etxea]]
toppfl24wt17rxb2ck8inlw695djy8k
9975644
9975643
2024-11-20T20:22:41Z
Theklan
336
[[Kategoria:Orange-Nassau leinua]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez
9975644
wikitext
text/x-wiki
'''Maria Luisa Hesse-Kasselgoa''' ([[Kassel]], [[Germaniako Erromatar Inperio Santua|Germaniako Erromatar Inperio Sakratua]], [[1688]]ko [[otsailaren 7]]a - [[1765]]eko [[apirilaren 9]]a, [[Leeuwarden]], [[Herbehereak]]), [[Orangeko printzesa]] ezkontidea izan zen 1709 eta 1711 artean, [[Joan Gilen Friso]] printzearen emazte gisa. Herbehereetako erregeordea izan zen bi alditan: 1711tik 1730era, bere seme [[Gilen IV.a Orange-Nassaukoa|Gilen IV.aren]] erregealdian, eta 1759tik 1765era, bere biloba [[Gilen V.a Orange-Nassaukoa|Gilen V.aren]] erregealdian. [[Hesse-Kassel]]go [[Karlos I.a Hesse-Kasselgoa|Karlos I.a]] [[landgrave]]aren eta [[Maria Amalia Kurlandiakoa]]ren alaba zen. XXI. mendean Europan dauden monarkia guztien arbasoa da.
== Genealogia ==
{{genealogia|decorate=by-generation}}
== Kanpo estekak ==
{{Bizialdia|1688ko|1765eko}}
[[Kategoria:Hessel-Kasselgo etxea]]
[[Kategoria:Orange-Nassau leinua]]
aeyp47qc4gbls3aj3r013hzt0otciu7
9975645
9975644
2024-11-20T20:22:52Z
Theklan
336
[[Kategoria:Orangeko printzesak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez
9975645
wikitext
text/x-wiki
'''Maria Luisa Hesse-Kasselgoa''' ([[Kassel]], [[Germaniako Erromatar Inperio Santua|Germaniako Erromatar Inperio Sakratua]], [[1688]]ko [[otsailaren 7]]a - [[1765]]eko [[apirilaren 9]]a, [[Leeuwarden]], [[Herbehereak]]), [[Orangeko printzesa]] ezkontidea izan zen 1709 eta 1711 artean, [[Joan Gilen Friso]] printzearen emazte gisa. Herbehereetako erregeordea izan zen bi alditan: 1711tik 1730era, bere seme [[Gilen IV.a Orange-Nassaukoa|Gilen IV.aren]] erregealdian, eta 1759tik 1765era, bere biloba [[Gilen V.a Orange-Nassaukoa|Gilen V.aren]] erregealdian. [[Hesse-Kassel]]go [[Karlos I.a Hesse-Kasselgoa|Karlos I.a]] [[landgrave]]aren eta [[Maria Amalia Kurlandiakoa]]ren alaba zen. XXI. mendean Europan dauden monarkia guztien arbasoa da.
== Genealogia ==
{{genealogia|decorate=by-generation}}
== Kanpo estekak ==
{{Bizialdia|1688ko|1765eko}}
[[Kategoria:Hessel-Kasselgo etxea]]
[[Kategoria:Orange-Nassau leinua]]
[[Kategoria:Orangeko printzesak]]
ev0yqlj4zma083xoig2gswc6vwuzgib
9975646
9975645
2024-11-20T20:23:00Z
Theklan
336
9975646
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Maria Luisa Hesse-Kasselgoa''' ([[Kassel]], [[Germaniako Erromatar Inperio Santua|Germaniako Erromatar Inperio Sakratua]], [[1688]]ko [[otsailaren 7]]a - [[1765]]eko [[apirilaren 9]]a, [[Leeuwarden]], [[Herbehereak]]), [[Orangeko printzesa]] ezkontidea izan zen 1709 eta 1711 artean, [[Joan Gilen Friso]] printzearen emazte gisa. Herbehereetako erregeordea izan zen bi alditan: 1711tik 1730era, bere seme [[Gilen IV.a Orange-Nassaukoa|Gilen IV.aren]] erregealdian, eta 1759tik 1765era, bere biloba [[Gilen V.a Orange-Nassaukoa|Gilen V.aren]] erregealdian. [[Hesse-Kassel]]go [[Karlos I.a Hesse-Kasselgoa|Karlos I.a]] [[landgrave]]aren eta [[Maria Amalia Kurlandiakoa]]ren alaba zen. XXI. mendean Europan dauden monarkia guztien arbasoa da.
== Genealogia ==
{{genealogia|decorate=by-generation}}
== Kanpo estekak ==
{{Bizialdia|1688ko|1765eko}}
[[Kategoria:Hessel-Kasselgo etxea]]
[[Kategoria:Orange-Nassau leinua]]
[[Kategoria:Orangeko printzesak]]
g9skvu8z2l2x2ldgsegzvdcr5hvaacv
9975648
9975646
2024-11-20T20:23:14Z
Theklan
336
[[Kategoria:Herbehereetako printzesak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez
9975648
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Maria Luisa Hesse-Kasselgoa''' ([[Kassel]], [[Germaniako Erromatar Inperio Santua|Germaniako Erromatar Inperio Sakratua]], [[1688]]ko [[otsailaren 7]]a - [[1765]]eko [[apirilaren 9]]a, [[Leeuwarden]], [[Herbehereak]]), [[Orangeko printzesa]] ezkontidea izan zen 1709 eta 1711 artean, [[Joan Gilen Friso]] printzearen emazte gisa. Herbehereetako erregeordea izan zen bi alditan: 1711tik 1730era, bere seme [[Gilen IV.a Orange-Nassaukoa|Gilen IV.aren]] erregealdian, eta 1759tik 1765era, bere biloba [[Gilen V.a Orange-Nassaukoa|Gilen V.aren]] erregealdian. [[Hesse-Kassel]]go [[Karlos I.a Hesse-Kasselgoa|Karlos I.a]] [[landgrave]]aren eta [[Maria Amalia Kurlandiakoa]]ren alaba zen. XXI. mendean Europan dauden monarkia guztien arbasoa da.
== Genealogia ==
{{genealogia|decorate=by-generation}}
== Kanpo estekak ==
{{Bizialdia|1688ko|1765eko}}
[[Kategoria:Hessel-Kasselgo etxea]]
[[Kategoria:Orange-Nassau leinua]]
[[Kategoria:Orangeko printzesak]]
[[Kategoria:Herbehereetako printzesak]]
9yrz9igedgdqb9j7tvr6s0kz6wurt8f
9975650
9975648
2024-11-20T20:23:42Z
Theklan
336
[[Kategoria:Herbehereetako erregeordeak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez
9975650
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Maria Luisa Hesse-Kasselgoa''' ([[Kassel]], [[Germaniako Erromatar Inperio Santua|Germaniako Erromatar Inperio Sakratua]], [[1688]]ko [[otsailaren 7]]a - [[1765]]eko [[apirilaren 9]]a, [[Leeuwarden]], [[Herbehereak]]), [[Orangeko printzesa]] ezkontidea izan zen 1709 eta 1711 artean, [[Joan Gilen Friso]] printzearen emazte gisa. Herbehereetako erregeordea izan zen bi alditan: 1711tik 1730era, bere seme [[Gilen IV.a Orange-Nassaukoa|Gilen IV.aren]] erregealdian, eta 1759tik 1765era, bere biloba [[Gilen V.a Orange-Nassaukoa|Gilen V.aren]] erregealdian. [[Hesse-Kassel]]go [[Karlos I.a Hesse-Kasselgoa|Karlos I.a]] [[landgrave]]aren eta [[Maria Amalia Kurlandiakoa]]ren alaba zen. XXI. mendean Europan dauden monarkia guztien arbasoa da.
== Genealogia ==
{{genealogia|decorate=by-generation}}
== Kanpo estekak ==
{{Bizialdia|1688ko|1765eko}}
[[Kategoria:Hessel-Kasselgo etxea]]
[[Kategoria:Orange-Nassau leinua]]
[[Kategoria:Orangeko printzesak]]
[[Kategoria:Herbehereetako printzesak]]
[[Kategoria:Herbehereetako erregeordeak]]
d75264nalx0ssw05htq6us08l5inogn
9975651
9975650
2024-11-20T20:23:51Z
Theklan
336
[[Kategoria:Monarken alabak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez
9975651
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Maria Luisa Hesse-Kasselgoa''' ([[Kassel]], [[Germaniako Erromatar Inperio Santua|Germaniako Erromatar Inperio Sakratua]], [[1688]]ko [[otsailaren 7]]a - [[1765]]eko [[apirilaren 9]]a, [[Leeuwarden]], [[Herbehereak]]), [[Orangeko printzesa]] ezkontidea izan zen 1709 eta 1711 artean, [[Joan Gilen Friso]] printzearen emazte gisa. Herbehereetako erregeordea izan zen bi alditan: 1711tik 1730era, bere seme [[Gilen IV.a Orange-Nassaukoa|Gilen IV.aren]] erregealdian, eta 1759tik 1765era, bere biloba [[Gilen V.a Orange-Nassaukoa|Gilen V.aren]] erregealdian. [[Hesse-Kassel]]go [[Karlos I.a Hesse-Kasselgoa|Karlos I.a]] [[landgrave]]aren eta [[Maria Amalia Kurlandiakoa]]ren alaba zen. XXI. mendean Europan dauden monarkia guztien arbasoa da.
== Genealogia ==
{{genealogia|decorate=by-generation}}
== Kanpo estekak ==
{{Bizialdia|1688ko|1765eko}}
[[Kategoria:Hessel-Kasselgo etxea]]
[[Kategoria:Orange-Nassau leinua]]
[[Kategoria:Orangeko printzesak]]
[[Kategoria:Herbehereetako printzesak]]
[[Kategoria:Herbehereetako erregeordeak]]
[[Kategoria:Monarken alabak]]
5o1or1922k88xwy6sujyq8a29vyvc6l
9975652
9975651
2024-11-20T20:24:05Z
Theklan
336
[[Kategoria:Monarken amak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez
9975652
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Maria Luisa Hesse-Kasselgoa''' ([[Kassel]], [[Germaniako Erromatar Inperio Santua|Germaniako Erromatar Inperio Sakratua]], [[1688]]ko [[otsailaren 7]]a - [[1765]]eko [[apirilaren 9]]a, [[Leeuwarden]], [[Herbehereak]]), [[Orangeko printzesa]] ezkontidea izan zen 1709 eta 1711 artean, [[Joan Gilen Friso]] printzearen emazte gisa. Herbehereetako erregeordea izan zen bi alditan: 1711tik 1730era, bere seme [[Gilen IV.a Orange-Nassaukoa|Gilen IV.aren]] erregealdian, eta 1759tik 1765era, bere biloba [[Gilen V.a Orange-Nassaukoa|Gilen V.aren]] erregealdian. [[Hesse-Kassel]]go [[Karlos I.a Hesse-Kasselgoa|Karlos I.a]] [[landgrave]]aren eta [[Maria Amalia Kurlandiakoa]]ren alaba zen. XXI. mendean Europan dauden monarkia guztien arbasoa da.
== Genealogia ==
{{genealogia|decorate=by-generation}}
== Kanpo estekak ==
{{Bizialdia|1688ko|1765eko}}
[[Kategoria:Hessel-Kasselgo etxea]]
[[Kategoria:Orange-Nassau leinua]]
[[Kategoria:Orangeko printzesak]]
[[Kategoria:Herbehereetako printzesak]]
[[Kategoria:Herbehereetako erregeordeak]]
[[Kategoria:Monarken alabak]]
[[Kategoria:Monarken amak]]
33tyz1xisfo3qwvxhhx4psoxwcw9bzy
Maria Amalia Kurlandiakoa
0
1214791
9975659
2024-11-20T20:30:43Z
Theklan
336
Orri berria: «'''Maria Ana Amalia Kurlandiakoa''' ({{lang-de|Maria Anna Amalia von Kurland}}; [[Mitau]], [[1653]]ko [[ekainaren 12]]a - [[Weilmünster]], [[1711]]ko [[ekainaren 16]]a) [[Kurlandia]]ko printzesa bat izan zen, [[Kettler familia]]koa jaiotzez, eta [[Hesse-Kassel]]go [[Landgrave|landgravina]], 1673ko maiatzaren 21ean [[Karlos I.a Hessel-Kasselgoa]] lehengusuarekin ezkondu zenean. Amalia [[Jakue Kettler Kurlandiakoa]] dukearen alaba zen, [[Luisa Karlota Brandenburgokoa]]rekin...»
9975659
wikitext
text/x-wiki
'''Maria Ana Amalia Kurlandiakoa''' ({{lang-de|Maria Anna Amalia von Kurland}}; [[Mitau]], [[1653]]ko [[ekainaren 12]]a - [[Weilmünster]], [[1711]]ko [[ekainaren 16]]a) [[Kurlandia]]ko printzesa bat izan zen, [[Kettler familia]]koa jaiotzez, eta [[Hesse-Kassel]]go [[Landgrave|landgravina]], 1673ko maiatzaren 21ean [[Karlos I.a Hessel-Kasselgoa]] lehengusuarekin ezkondu zenean.
Amalia [[Jakue Kettler Kurlandiakoa]] dukearen alaba zen, [[Luisa Karlota Brandenburgokoa]]rekin ezkondua, [[Jurgi Gilen I.a Brandenburgokoa]] printze-hauteslearen alaba. Nerabea zela Karlosen anaia nagusiarekin ezkontzea adostu zuten, [[Gilen VII.a Hessen-Kasselgoa]]rekin. Printzea, hala ere, 19 urterekin hil zen [[Grand Tour]]ra egiten ari zela.
== Genealogia ==
{{genealogia}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1653ko|1711ko}}
ounw568mqto08myq3dit8rol0xdufgc
9975660
9975659
2024-11-20T20:31:26Z
Theklan
336
9975660
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Maria Ana Amalia Kurlandiakoa''' ({{lang-de|Maria Anna Amalia von Kurland}}; [[Mitau]], [[1653]]ko [[ekainaren 12]]a - [[Weilmünster]], [[1711]]ko [[ekainaren 16]]a) [[Kurlandia]]ko printzesa bat izan zen, [[Kettler familia]]koa jaiotzez, eta [[Hesse-Kassel]]go [[Landgrave|landgravina]], 1673ko maiatzaren 21ean [[Karlos I.a Hessel-Kasselgoa]] lehengusuarekin ezkondu zenean.
Amalia [[Jakue Kettler Kurlandiakoa]] dukearen alaba zen, [[Luisa Karlota Brandenburgokoa]]rekin ezkondua, [[Jurgi Gilen I.a Brandenburgokoa]] printze-hauteslearen alaba. Nerabea zela Karlosen anaia nagusiarekin ezkontzea adostu zuten, [[Gilen VII.a Hessen-Kasselgoa]]rekin. Printzea, hala ere, 19 urterekin hil zen [[Grand Tour]]ra egiten ari zela.
== Genealogia ==
{{genealogia}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1653ko|1711ko}}
qz3139y9ab57nauxn98lhbn8e6sshju
9975661
9975660
2024-11-20T20:31:46Z
Theklan
336
[[Kategoria:Hesse-Kasselgo etxea]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez
9975661
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Maria Ana Amalia Kurlandiakoa''' ({{lang-de|Maria Anna Amalia von Kurland}}; [[Mitau]], [[1653]]ko [[ekainaren 12]]a - [[Weilmünster]], [[1711]]ko [[ekainaren 16]]a) [[Kurlandia]]ko printzesa bat izan zen, [[Kettler familia]]koa jaiotzez, eta [[Hesse-Kassel]]go [[Landgrave|landgravina]], 1673ko maiatzaren 21ean [[Karlos I.a Hessel-Kasselgoa]] lehengusuarekin ezkondu zenean.
Amalia [[Jakue Kettler Kurlandiakoa]] dukearen alaba zen, [[Luisa Karlota Brandenburgokoa]]rekin ezkondua, [[Jurgi Gilen I.a Brandenburgokoa]] printze-hauteslearen alaba. Nerabea zela Karlosen anaia nagusiarekin ezkontzea adostu zuten, [[Gilen VII.a Hessen-Kasselgoa]]rekin. Printzea, hala ere, 19 urterekin hil zen [[Grand Tour]]ra egiten ari zela.
== Genealogia ==
{{genealogia}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1653ko|1711ko}}
[[Kategoria:Hesse-Kasselgo etxea]]
d29737hidczg4tdevv45ly8j7r5acif
9975662
9975661
2024-11-20T20:32:01Z
Theklan
336
[[Kategoria:Hesse-Kasselgo landgravinak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez
9975662
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Maria Ana Amalia Kurlandiakoa''' ({{lang-de|Maria Anna Amalia von Kurland}}; [[Mitau]], [[1653]]ko [[ekainaren 12]]a - [[Weilmünster]], [[1711]]ko [[ekainaren 16]]a) [[Kurlandia]]ko printzesa bat izan zen, [[Kettler familia]]koa jaiotzez, eta [[Hesse-Kassel]]go [[Landgrave|landgravina]], 1673ko maiatzaren 21ean [[Karlos I.a Hessel-Kasselgoa]] lehengusuarekin ezkondu zenean.
Amalia [[Jakue Kettler Kurlandiakoa]] dukearen alaba zen, [[Luisa Karlota Brandenburgokoa]]rekin ezkondua, [[Jurgi Gilen I.a Brandenburgokoa]] printze-hauteslearen alaba. Nerabea zela Karlosen anaia nagusiarekin ezkontzea adostu zuten, [[Gilen VII.a Hessen-Kasselgoa]]rekin. Printzea, hala ere, 19 urterekin hil zen [[Grand Tour]]ra egiten ari zela.
== Genealogia ==
{{genealogia}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1653ko|1711ko}}
[[Kategoria:Hesse-Kasselgo etxea]]
[[Kategoria:Hesse-Kasselgo landgravinak]]
8xkj3i883pah9np9fagj1k6qc3gms4v
9975663
9975662
2024-11-20T20:32:11Z
Theklan
336
[[Kategoria:Monarken amak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez
9975663
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Maria Ana Amalia Kurlandiakoa''' ({{lang-de|Maria Anna Amalia von Kurland}}; [[Mitau]], [[1653]]ko [[ekainaren 12]]a - [[Weilmünster]], [[1711]]ko [[ekainaren 16]]a) [[Kurlandia]]ko printzesa bat izan zen, [[Kettler familia]]koa jaiotzez, eta [[Hesse-Kassel]]go [[Landgrave|landgravina]], 1673ko maiatzaren 21ean [[Karlos I.a Hessel-Kasselgoa]] lehengusuarekin ezkondu zenean.
Amalia [[Jakue Kettler Kurlandiakoa]] dukearen alaba zen, [[Luisa Karlota Brandenburgokoa]]rekin ezkondua, [[Jurgi Gilen I.a Brandenburgokoa]] printze-hauteslearen alaba. Nerabea zela Karlosen anaia nagusiarekin ezkontzea adostu zuten, [[Gilen VII.a Hessen-Kasselgoa]]rekin. Printzea, hala ere, 19 urterekin hil zen [[Grand Tour]]ra egiten ari zela.
== Genealogia ==
{{genealogia}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1653ko|1711ko}}
[[Kategoria:Hesse-Kasselgo etxea]]
[[Kategoria:Hesse-Kasselgo landgravinak]]
[[Kategoria:Monarken amak]]
0goh00rwxjomwvwbvx77yro8pnq7lvy
Mikel Rodríguez
0
1214792
9975666
2024-11-20T20:35:59Z
Daeri
16654
Orri berria: «{{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Mikel Rodríguez Ulazia<ref>Abizena ''Ulacia'' idaztea, euskal herritar horren aukera pertsonala da. Izan ere, Euskaltzaindiak, euskara baturako, ''Ulazia'' onartu du deitura horren grafiatzat. Ikus ''Euskal Onomastikaren Datutegia''</ref>''' ([[Getaria]], [[Gipuzkoa]], [[2002]]ko [[apirilaren 3]]a) [[Euskal Herria|euskal herritar]] futbolaria da. Erdilari moduan jokatzen du. [[2025]]erarte [[Real Sociedad|Erreala]]rekin sinatu zuen. <...»
9975666
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Mikel Rodríguez Ulazia<ref>Abizena ''Ulacia'' idaztea, euskal herritar horren aukera pertsonala da. Izan ere, Euskaltzaindiak, euskara baturako, ''Ulazia'' onartu du deitura horren grafiatzat. Ikus ''Euskal Onomastikaren Datutegia''</ref>''' ([[Getaria]], [[Gipuzkoa]], [[2002]]ko [[apirilaren 3]]a) [[Euskal Herria|euskal herritar]] futbolaria da. Erdilari moduan jokatzen du. [[2025]]erarte [[Real Sociedad|Erreala]]rekin sinatu zuen. <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2025-arte-berritu MIKEL RODRIGUEZ 2025 arte berritu]</ref>
== Kirol Ibilbidea ==
<small>''[[2024]]ko [[ekainaren 5]]ean eguneratua. Datu ofizialak.''</small>
{|style="text-align: center;" border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: #F9F9F9; font-size: 95%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center"
|- style="background:#DDDDDD"
!rowspan="2" width=150px|Taldea
!rowspan="2" width=30px|Maila
!rowspan="2"|Denboraldia
!colspan="2"|Liga
!colspan="2"|Kopa
!colspan="2"|[[UEFAko Txapeldunen Liga|Champions League]]
!colspan="2"|[[UEFA Europa League|Europa League]]
!colspan="2"|[[UEFA Europa Conference League|Conference League]]
!colspan="2"|Superkopa
!colspan="3"|Denera
|- style="background:#DDDDDD"
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
|- style="text-align: center;"
|rowspan="2" valign="center"|'''[[Pasaia Kirol Elkartea|Pasaia]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small>
| 2.F
|2021/22
| 15
| 2
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| bgcolor="F0E68C" | 15
| bgcolor="F0E68C" | 2
|- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD"
!colspan=2|Denera !!15!!2!!-!!-!! - !! - !! -!! -!! -!! -!!-!!-!!15!! 2
|- style="text-align: center;"
|rowspan="2" valign="center"|'''[[Real Sociedad C|Berio]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small>
|2.F
|2022/23
| 11
| 3
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
| -
| -
| -
| -
| -
| -
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
| bgcolor="FFD700" | 11
| bgcolor="FFD700" | 3
|- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD"
!colspan=2|Denera !!11!!3!! -!! -!! - !! - !! -!! -!! -!! -!! -!! - !!11!!3
|- style="text-align: center;"
|rowspan="3" valign="center"|'''[[Real Sociedad B|Sanse]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small>
| 1.F
|2022/23
| 24
| 4
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| bgcolor="F0E68C" | 24
| bgcolor="F0E68C" | 4
|- style="text-align: center;"bgcolor="#EFEFEF"
|1.F
|2023/24
| 29
| 12
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
| -
| -
| -
| -
| -
| -
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
| bgcolor="FFD700" | 29
| bgcolor="FFD700" | 12
|- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD"
!colspan=2| Denera!!-!!-!!-!!-!!-!!-!!-!!-!! -!! -!!-!!-!! -!! -
|-align=center bgcolor=000000 style="color: white;"
!colspan="3" valign="center"|'''Ibilbide osoan''' !!120!!24!!-!!-!!-!!-!!-!!-!! -!! -!! -!! -!!120!!24
|}
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* [https://www.bdfutbol.com/es/j/j403947.html Fitxa]
{{bizialdia|2002ko||Rodriguez Ulazia, Mikel}}
{{Biografia zirriborroa|Gipuzkoa}}
[[Kategoria:Getariarrak]]
[[Kategoria:Gipuzkoako gizon futbolariak]]
[[Kategoria:Antiguoko Kirol Elkarteko futbolariak]]
crlhr1fv7ijgozw6szz9ayr1ea3qg24
9975667
9975666
2024-11-20T20:37:08Z
Daeri
16654
/* Kanpo estekak */
9975667
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Mikel Rodríguez Ulazia<ref>Abizena ''Ulacia'' idaztea, euskal herritar horren aukera pertsonala da. Izan ere, Euskaltzaindiak, euskara baturako, ''Ulazia'' onartu du deitura horren grafiatzat. Ikus ''Euskal Onomastikaren Datutegia''</ref>''' ([[Getaria]], [[Gipuzkoa]], [[2002]]ko [[apirilaren 3]]a) [[Euskal Herria|euskal herritar]] futbolaria da. Erdilari moduan jokatzen du. [[2025]]erarte [[Real Sociedad|Erreala]]rekin sinatu zuen. <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2025-arte-berritu MIKEL RODRIGUEZ 2025 arte berritu]</ref>
== Kirol Ibilbidea ==
<small>''[[2024]]ko [[ekainaren 5]]ean eguneratua. Datu ofizialak.''</small>
{|style="text-align: center;" border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: #F9F9F9; font-size: 95%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center"
|- style="background:#DDDDDD"
!rowspan="2" width=150px|Taldea
!rowspan="2" width=30px|Maila
!rowspan="2"|Denboraldia
!colspan="2"|Liga
!colspan="2"|Kopa
!colspan="2"|[[UEFAko Txapeldunen Liga|Champions League]]
!colspan="2"|[[UEFA Europa League|Europa League]]
!colspan="2"|[[UEFA Europa Conference League|Conference League]]
!colspan="2"|Superkopa
!colspan="3"|Denera
|- style="background:#DDDDDD"
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
|- style="text-align: center;"
|rowspan="2" valign="center"|'''[[Pasaia Kirol Elkartea|Pasaia]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small>
| 2.F
|2021/22
| 15
| 2
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| bgcolor="F0E68C" | 15
| bgcolor="F0E68C" | 2
|- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD"
!colspan=2|Denera !!15!!2!!-!!-!! - !! - !! -!! -!! -!! -!!-!!-!!15!! 2
|- style="text-align: center;"
|rowspan="2" valign="center"|'''[[Real Sociedad C|Berio]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small>
|2.F
|2022/23
| 11
| 3
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
| -
| -
| -
| -
| -
| -
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
| bgcolor="FFD700" | 11
| bgcolor="FFD700" | 3
|- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD"
!colspan=2|Denera !!11!!3!! -!! -!! - !! - !! -!! -!! -!! -!! -!! - !!11!!3
|- style="text-align: center;"
|rowspan="3" valign="center"|'''[[Real Sociedad B|Sanse]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small>
| 1.F
|2022/23
| 24
| 4
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| bgcolor="F0E68C" | 24
| bgcolor="F0E68C" | 4
|- style="text-align: center;"bgcolor="#EFEFEF"
|1.F
|2023/24
| 29
| 12
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
| -
| -
| -
| -
| -
| -
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
| bgcolor="FFD700" | 29
| bgcolor="FFD700" | 12
|- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD"
!colspan=2| Denera!!-!!-!!-!!-!!-!!-!!-!!-!! -!! -!!-!!-!! -!! -
|-align=center bgcolor=000000 style="color: white;"
!colspan="3" valign="center"|'''Ibilbide osoan''' !!120!!24!!-!!-!!-!!-!!-!!-!! -!! -!! -!! -!!120!!24
|}
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* [https://www.bdfutbol.com/es/j/j403947.html Fitxa]
{{bizialdia|2002ko||Rodriguez Ulazia, Mikel}}
{{Biografia zirriborroa|Gipuzkoa}}
[[Kategoria:Getariarrak (Gipuzkoa)]]
[[Kategoria:Gipuzkoako gizon futbolariak]]
[[Kategoria:Antiguoko Kirol Elkarteko futbolariak]]
9on6125lsve3at0wlvwstxbu4nmlbpe
9975679
9975667
2024-11-20T20:44:55Z
Daeri
16654
/* Kirol Ibilbidea */
9975679
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Mikel Rodríguez Ulazia<ref>Abizena ''Ulacia'' idaztea, euskal herritar horren aukera pertsonala da. Izan ere, Euskaltzaindiak, euskara baturako, ''Ulazia'' onartu du deitura horren grafiatzat. Ikus ''Euskal Onomastikaren Datutegia''</ref>''' ([[Getaria]], [[Gipuzkoa]], [[2002]]ko [[apirilaren 3]]a) [[Euskal Herria|euskal herritar]] futbolaria da. Erdilari moduan jokatzen du. [[2025]]erarte [[Real Sociedad|Erreala]]rekin sinatu zuen. <ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2025-arte-berritu MIKEL RODRIGUEZ 2025 arte berritu]</ref>
== Kirol Ibilbidea ==
<small>''[[2024]]ko [[ekainaren 5]]ean eguneratua. Datu ofizialak.''</small>
{|style="text-align: center;" border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: #F9F9F9; font-size: 95%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center"
|- style="background:#DDDDDD"
!rowspan="2" width=150px|Taldea
!rowspan="2" width=30px|Maila
!rowspan="2"|Denboraldia
!colspan="2"|Liga
!colspan="2"|Kopa
!colspan="2"|[[UEFAko Txapeldunen Liga|Champions League]]
!colspan="2"|[[UEFA Europa League|Europa League]]
!colspan="2"|[[UEFA Europa Conference League|Conference League]]
!colspan="2"|Superkopa
!colspan="3"|Denera
|- style="background:#DDDDDD"
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
|- style="text-align: center;"
|rowspan="2" valign="center"|'''[[Pasaia Kirol Elkartea|Pasaia]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small>
| 3.F
|2021/22
| 32
| 4
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| bgcolor="F0E68C" | 32
| bgcolor="F0E68C" | 4
|- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD"
!colspan=2|Denera !!32!!4!!-!!-!! - !! - !! -!! -!! -!! -!!-!!-!!32!! 4
|- style="text-align: center;"
|rowspan="2" valign="center"|'''[[Real Sociedad C|Berio]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small>
|2.F
|2022/23
| 18
| 4
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
| -
| -
| -
| -
| -
| -
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
| bgcolor="FFD700" | 18
| bgcolor="FFD700" | 4
|- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD"
!colspan=2|Denera !!18!!4!! -!! -!! - !! - !! -!! -!! -!! -!! -!! - !!18!!4
|- style="text-align: center;"
|rowspan="3" valign="center"|'''[[Real Sociedad B|Sanse]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small>
| 1.F
|2023/24
| 20
| 0
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| bgcolor="F0E68C" | 20
| bgcolor="F0E68C" | 0
|- style="text-align: center;"bgcolor="#EFEFEF"
|1.F
|2024/25
| -
| -
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
| -
| -
| -
| -
| -
| -
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
| bgcolor="FFD700" | -
| bgcolor="FFD700" | -
|- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD"
!colspan=2| Denera!!20!!0!!-!!-!!-!!-!!-!!-!! -!! -!!-!!-!! 20!! 0
|-align=center bgcolor=000000 style="color: white;"
!colspan="3" valign="center"|'''Ibilbide osoan''' !!70!!8!!-!!-!!-!!-!!-!!-!! -!! -!! -!! -!!70!!8
|}
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* [https://www.bdfutbol.com/es/j/j403947.html Fitxa]
{{bizialdia|2002ko||Rodriguez Ulazia, Mikel}}
{{Biografia zirriborroa|Gipuzkoa}}
[[Kategoria:Getariarrak (Gipuzkoa)]]
[[Kategoria:Gipuzkoako gizon futbolariak]]
[[Kategoria:Antiguoko Kirol Elkarteko futbolariak]]
eosq0urd18noldwwf3p8rofmtamee2o
9975725
9975679
2024-11-20T21:13:07Z
Daeri
16654
9975725
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Mikel Rodríguez Ulazia<ref>Abizena ''Ulacia'' idaztea, euskal herritar horren aukera pertsonala da. Izan ere, Euskaltzaindiak, euskara baturako, ''Ulazia'' onartu du deitura horren grafiatzat. Ikus ''Euskal Onomastikaren Datutegia''</ref>''' ([[Getaria]], [[Gipuzkoa]], [[2002]]ko [[apirilaren 3]]a) [[Euskal Herria|euskal herritar]] futbolaria da. Erdilari moduan jokatzen du. [[2025]]erarte [[Real Sociedad|Erreala]]rekin sinatu zuen.<ref>[https://www.realsociedad.eus/eu/albisteak/detailea/2025-arte-berritu MIKEL RODRIGUEZ 2025 arte berritu]</ref>
== Kirol Ibilbidea ==
<small>''[[2024]]ko [[ekainaren 5]]ean eguneratua. Datu ofizialak.''</small>
{|style="text-align: center;" border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: #F9F9F9; font-size: 95%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center"
|- style="background:#DDDDDD"
!rowspan="2" width=150px|Taldea
!rowspan="2" width=30px|Maila
!rowspan="2"|Denboraldia
!colspan="2"|Liga
!colspan="2"|Kopa
!colspan="2"|[[UEFAko Txapeldunen Liga|Champions League]]
!colspan="2"|[[UEFA Europa League|Europa League]]
!colspan="2"|[[UEFA Europa Conference League|Conference League]]
!colspan="2"|Superkopa
!colspan="3"|Denera
|- style="background:#DDDDDD"
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
|- style="text-align: center;"
|rowspan="2" valign="center"|'''[[Pasaia Kirol Elkartea|Pasaia]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small>
| 3.F
|2021/22
| 32
| 4
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| bgcolor="F0E68C" | 32
| bgcolor="F0E68C" | 4
|- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD"
!colspan=2|Denera !!32!!4!!-!!-!! - !! - !! -!! -!! -!! -!!-!!-!!32!! 4
|- style="text-align: center;"
|rowspan="2" valign="center"|'''[[Real Sociedad C|Berio]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small>
|2.F
|2022/23
| 18
| 4
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
| -
| -
| -
| -
| -
| -
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
| bgcolor="FFD700" | 18
| bgcolor="FFD700" | 4
|- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD"
!colspan=2|Denera !!18!!4!! -!! -!! - !! - !! -!! -!! -!! -!! -!! - !!18!!4
|- style="text-align: center;"
|rowspan="3" valign="center"|'''[[Real Sociedad B|Sanse]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small>
| 1.F
|2023/24
| 20
| 0
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| bgcolor="F0E68C" | 20
| bgcolor="F0E68C" | 0
|- style="text-align: center;"bgcolor="#EFEFEF"
|1.F
|2024/25
| -
| -
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
| -
| -
| -
| -
| -
| -
|<nowiki>-</nowiki>
|<nowiki>-</nowiki>
| bgcolor="FFD700" | -
| bgcolor="FFD700" | -
|- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD"
!colspan=2| Denera!!20!!0!!-!!-!!-!!-!!-!!-!! -!! -!!-!!-!! 20!! 0
|-align=center bgcolor=000000 style="color: white;"
!colspan="3" valign="center"|'''Ibilbide osoan''' !!70!!8!!-!!-!!-!!-!!-!!-!! -!! -!! -!! -!!70!!8
|}
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* [https://www.bdfutbol.com/es/j/j403947.html Fitxa]
{{bizialdia|2002ko||Rodriguez Ulazia, Mikel}}
{{Biografia zirriborroa|Gipuzkoa}}
[[Kategoria:Getariarrak (Gipuzkoa)]]
[[Kategoria:Gipuzkoako gizon futbolariak]]
[[Kategoria:Antiguoko Kirol Elkarteko futbolariak]]
dnjogprkrg0sxpullpiga3luaxhtumz
Karolina Orange-Nassaukoa
0
1214793
9975672
2024-11-20T20:42:37Z
Theklan
336
Orri berria: «{{biografia infotaula automatikoa}} '''Karolina Orange-Nassau-Dietzekoa''' ([[Leeuwarden]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Burke's Royal families of the world. 1: Europe & Latin America|argitaletxea=Burkes's Peerage|data=1977|edizioa=Standard ed|editore-abizena=Montgomery-Massingberd|editore-izena=Hugh|isbn=978-0-85011-023-4|sartze-data=2024-11-20|serie=Burke's series}}</ref>, [[1743]]ko [[otsailaren 28]]a - [[Kirchheimbolanden]], [[1787]]ko [[maiatzaren 6]]a) Gilen IV.a Or...»
9975672
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Karolina Orange-Nassau-Dietzekoa''' ([[Leeuwarden]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Burke's Royal families of the world. 1: Europe & Latin America|argitaletxea=Burkes's Peerage|data=1977|edizioa=Standard ed|editore-abizena=Montgomery-Massingberd|editore-izena=Hugh|isbn=978-0-85011-023-4|sartze-data=2024-11-20|serie=Burke's series}}</ref>, [[1743]]ko [[otsailaren 28]]a - [[Kirchheimbolanden]], [[1787]]ko [[maiatzaren 6]]a) [[Gilen IV.a Orange-Nassaukoa]] printzearen eta [[Ana Hannoverkoa]] printzesaren (Britainia Handiko printzesa) alaba nagusia izan zen. Bere amaren aldeko aiton-amonak [[Jurgi II.a Erresuma Batukoa]] erregea eta [[Karolina Ansbachekoa]] erregina ziren. Herbehereetako erregeordea izan zen, bere anaia adinez txikikoa izan zen bitartean.
== Biografia ==
1747an, emakumeek [[estatuburu]] kargua heredatu zezaketela adierazi zuten, eta, horrela, Karolina printzesa gaztea aitaren ustezko oinordeko bihurtu zen. Hala ere, 1748an gizonezko oinordeko bat jaio zen, [[Gilen V.a Orange-Nassaukoa|Gilen]], eta horrela bere oinordetza galdu eta bigarren postuan jarri zen.
Abesten eta pianoa jotzen zuen emakume adimentsu eta distiratsu gisa deskribatu zuten. 1765ean, bere erregealdi laburrean, [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozart]] gazteak [[Haga|Hagan]] berarentzat jo zuen eta pianorako sei sonata (KV 26–31) eskaini zizkion. Mozartek berriro bisitatu zuen urtebete geroago, eta 1778an, astebete eman zuen kontzertu bira batean Nassau-Weilburg familialren Kirchheimbolanden egoitzan.
Karolina printzesaren aita 1751n hil zen, berak zortzi urte zituenean, eta haren anaia Gilenek, oinordekoa izan behar zuenak, hiru baino ez zituen. Orduan, bere amak hartu zuen erregeordetza, baina 1759an hil zen; hala, aitaren aldeko amona izendatu zuten erregeorde, [[Maria Luisa Hesse-Kasselgoa]] landgravina —1765ean hil zen—. Karolinaren anaiak, Gilen V.ak, hamazazpi urte zituenez, baina oraindik gobernatzeko adinik ez zuenez, 1766ra arte printzesa erregeorde izendatua izan zen, Gilen printzeak hemezortzi urte bete eta tronuan sartu zen arte.
== Genealogia ==
{{genealogia}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1743ko|1787ko}}
9fqlopr4ryj4ulj3wgys0aullqjvv1c
9975673
9975672
2024-11-20T20:43:43Z
Theklan
336
[[Kategoria:Orange-Nassau leinua]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez
9975673
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Karolina Orange-Nassau-Dietzekoa''' ([[Leeuwarden]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Burke's Royal families of the world. 1: Europe & Latin America|argitaletxea=Burkes's Peerage|data=1977|edizioa=Standard ed|editore-abizena=Montgomery-Massingberd|editore-izena=Hugh|isbn=978-0-85011-023-4|sartze-data=2024-11-20|serie=Burke's series}}</ref>, [[1743]]ko [[otsailaren 28]]a - [[Kirchheimbolanden]], [[1787]]ko [[maiatzaren 6]]a) [[Gilen IV.a Orange-Nassaukoa]] printzearen eta [[Ana Hannoverkoa]] printzesaren (Britainia Handiko printzesa) alaba nagusia izan zen. Bere amaren aldeko aiton-amonak [[Jurgi II.a Erresuma Batukoa]] erregea eta [[Karolina Ansbachekoa]] erregina ziren. Herbehereetako erregeordea izan zen, bere anaia adinez txikikoa izan zen bitartean.
== Biografia ==
1747an, emakumeek [[estatuburu]] kargua heredatu zezaketela adierazi zuten, eta, horrela, Karolina printzesa gaztea aitaren ustezko oinordeko bihurtu zen. Hala ere, 1748an gizonezko oinordeko bat jaio zen, [[Gilen V.a Orange-Nassaukoa|Gilen]], eta horrela bere oinordetza galdu eta bigarren postuan jarri zen.
Abesten eta pianoa jotzen zuen emakume adimentsu eta distiratsu gisa deskribatu zuten. 1765ean, bere erregealdi laburrean, [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozart]] gazteak [[Haga|Hagan]] berarentzat jo zuen eta pianorako sei sonata (KV 26–31) eskaini zizkion. Mozartek berriro bisitatu zuen urtebete geroago, eta 1778an, astebete eman zuen kontzertu bira batean Nassau-Weilburg familialren Kirchheimbolanden egoitzan.
Karolina printzesaren aita 1751n hil zen, berak zortzi urte zituenean, eta haren anaia Gilenek, oinordekoa izan behar zuenak, hiru baino ez zituen. Orduan, bere amak hartu zuen erregeordetza, baina 1759an hil zen; hala, aitaren aldeko amona izendatu zuten erregeorde, [[Maria Luisa Hesse-Kasselgoa]] landgravina —1765ean hil zen—. Karolinaren anaiak, Gilen V.ak, hamazazpi urte zituenez, baina oraindik gobernatzeko adinik ez zuenez, 1766ra arte printzesa erregeorde izendatua izan zen, Gilen printzeak hemezortzi urte bete eta tronuan sartu zen arte.
== Genealogia ==
{{genealogia}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1743ko|1787ko}}
[[Kategoria:Orange-Nassau leinua]]
dy8x53woxoj8jfk6qcmy6ljbttjchvi
9975674
9975673
2024-11-20T20:43:55Z
Theklan
336
[[Kategoria:Leeuwardendarrak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez
9975674
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Karolina Orange-Nassau-Dietzekoa''' ([[Leeuwarden]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Burke's Royal families of the world. 1: Europe & Latin America|argitaletxea=Burkes's Peerage|data=1977|edizioa=Standard ed|editore-abizena=Montgomery-Massingberd|editore-izena=Hugh|isbn=978-0-85011-023-4|sartze-data=2024-11-20|serie=Burke's series}}</ref>, [[1743]]ko [[otsailaren 28]]a - [[Kirchheimbolanden]], [[1787]]ko [[maiatzaren 6]]a) [[Gilen IV.a Orange-Nassaukoa]] printzearen eta [[Ana Hannoverkoa]] printzesaren (Britainia Handiko printzesa) alaba nagusia izan zen. Bere amaren aldeko aiton-amonak [[Jurgi II.a Erresuma Batukoa]] erregea eta [[Karolina Ansbachekoa]] erregina ziren. Herbehereetako erregeordea izan zen, bere anaia adinez txikikoa izan zen bitartean.
== Biografia ==
1747an, emakumeek [[estatuburu]] kargua heredatu zezaketela adierazi zuten, eta, horrela, Karolina printzesa gaztea aitaren ustezko oinordeko bihurtu zen. Hala ere, 1748an gizonezko oinordeko bat jaio zen, [[Gilen V.a Orange-Nassaukoa|Gilen]], eta horrela bere oinordetza galdu eta bigarren postuan jarri zen.
Abesten eta pianoa jotzen zuen emakume adimentsu eta distiratsu gisa deskribatu zuten. 1765ean, bere erregealdi laburrean, [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozart]] gazteak [[Haga|Hagan]] berarentzat jo zuen eta pianorako sei sonata (KV 26–31) eskaini zizkion. Mozartek berriro bisitatu zuen urtebete geroago, eta 1778an, astebete eman zuen kontzertu bira batean Nassau-Weilburg familialren Kirchheimbolanden egoitzan.
Karolina printzesaren aita 1751n hil zen, berak zortzi urte zituenean, eta haren anaia Gilenek, oinordekoa izan behar zuenak, hiru baino ez zituen. Orduan, bere amak hartu zuen erregeordetza, baina 1759an hil zen; hala, aitaren aldeko amona izendatu zuten erregeorde, [[Maria Luisa Hesse-Kasselgoa]] landgravina —1765ean hil zen—. Karolinaren anaiak, Gilen V.ak, hamazazpi urte zituenez, baina oraindik gobernatzeko adinik ez zuenez, 1766ra arte printzesa erregeorde izendatua izan zen, Gilen printzeak hemezortzi urte bete eta tronuan sartu zen arte.
== Genealogia ==
{{genealogia}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1743ko|1787ko}}
[[Kategoria:Orange-Nassau leinua]]
[[Kategoria:Leeuwardendarrak]]
qv3tdz292va9zok3m8tzhquvf961x8k
9975675
9975674
2024-11-20T20:44:08Z
Theklan
336
[[Kategoria:Nassau-Weilburg etxea]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez
9975675
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Karolina Orange-Nassau-Dietzekoa''' ([[Leeuwarden]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Burke's Royal families of the world. 1: Europe & Latin America|argitaletxea=Burkes's Peerage|data=1977|edizioa=Standard ed|editore-abizena=Montgomery-Massingberd|editore-izena=Hugh|isbn=978-0-85011-023-4|sartze-data=2024-11-20|serie=Burke's series}}</ref>, [[1743]]ko [[otsailaren 28]]a - [[Kirchheimbolanden]], [[1787]]ko [[maiatzaren 6]]a) [[Gilen IV.a Orange-Nassaukoa]] printzearen eta [[Ana Hannoverkoa]] printzesaren (Britainia Handiko printzesa) alaba nagusia izan zen. Bere amaren aldeko aiton-amonak [[Jurgi II.a Erresuma Batukoa]] erregea eta [[Karolina Ansbachekoa]] erregina ziren. Herbehereetako erregeordea izan zen, bere anaia adinez txikikoa izan zen bitartean.
== Biografia ==
1747an, emakumeek [[estatuburu]] kargua heredatu zezaketela adierazi zuten, eta, horrela, Karolina printzesa gaztea aitaren ustezko oinordeko bihurtu zen. Hala ere, 1748an gizonezko oinordeko bat jaio zen, [[Gilen V.a Orange-Nassaukoa|Gilen]], eta horrela bere oinordetza galdu eta bigarren postuan jarri zen.
Abesten eta pianoa jotzen zuen emakume adimentsu eta distiratsu gisa deskribatu zuten. 1765ean, bere erregealdi laburrean, [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozart]] gazteak [[Haga|Hagan]] berarentzat jo zuen eta pianorako sei sonata (KV 26–31) eskaini zizkion. Mozartek berriro bisitatu zuen urtebete geroago, eta 1778an, astebete eman zuen kontzertu bira batean Nassau-Weilburg familialren Kirchheimbolanden egoitzan.
Karolina printzesaren aita 1751n hil zen, berak zortzi urte zituenean, eta haren anaia Gilenek, oinordekoa izan behar zuenak, hiru baino ez zituen. Orduan, bere amak hartu zuen erregeordetza, baina 1759an hil zen; hala, aitaren aldeko amona izendatu zuten erregeorde, [[Maria Luisa Hesse-Kasselgoa]] landgravina —1765ean hil zen—. Karolinaren anaiak, Gilen V.ak, hamazazpi urte zituenez, baina oraindik gobernatzeko adinik ez zuenez, 1766ra arte printzesa erregeorde izendatua izan zen, Gilen printzeak hemezortzi urte bete eta tronuan sartu zen arte.
== Genealogia ==
{{genealogia}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1743ko|1787ko}}
[[Kategoria:Orange-Nassau leinua]]
[[Kategoria:Leeuwardendarrak]]
[[Kategoria:Nassau-Weilburg etxea]]
lczkapumu71cgaeb51dhbt8rqoda59z
9975676
9975675
2024-11-20T20:44:23Z
Theklan
336
[[Kategoria:Nassau-Weilburgeko printzesak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez
9975676
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Karolina Orange-Nassau-Dietzekoa''' ([[Leeuwarden]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Burke's Royal families of the world. 1: Europe & Latin America|argitaletxea=Burkes's Peerage|data=1977|edizioa=Standard ed|editore-abizena=Montgomery-Massingberd|editore-izena=Hugh|isbn=978-0-85011-023-4|sartze-data=2024-11-20|serie=Burke's series}}</ref>, [[1743]]ko [[otsailaren 28]]a - [[Kirchheimbolanden]], [[1787]]ko [[maiatzaren 6]]a) [[Gilen IV.a Orange-Nassaukoa]] printzearen eta [[Ana Hannoverkoa]] printzesaren (Britainia Handiko printzesa) alaba nagusia izan zen. Bere amaren aldeko aiton-amonak [[Jurgi II.a Erresuma Batukoa]] erregea eta [[Karolina Ansbachekoa]] erregina ziren. Herbehereetako erregeordea izan zen, bere anaia adinez txikikoa izan zen bitartean.
== Biografia ==
1747an, emakumeek [[estatuburu]] kargua heredatu zezaketela adierazi zuten, eta, horrela, Karolina printzesa gaztea aitaren ustezko oinordeko bihurtu zen. Hala ere, 1748an gizonezko oinordeko bat jaio zen, [[Gilen V.a Orange-Nassaukoa|Gilen]], eta horrela bere oinordetza galdu eta bigarren postuan jarri zen.
Abesten eta pianoa jotzen zuen emakume adimentsu eta distiratsu gisa deskribatu zuten. 1765ean, bere erregealdi laburrean, [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozart]] gazteak [[Haga|Hagan]] berarentzat jo zuen eta pianorako sei sonata (KV 26–31) eskaini zizkion. Mozartek berriro bisitatu zuen urtebete geroago, eta 1778an, astebete eman zuen kontzertu bira batean Nassau-Weilburg familialren Kirchheimbolanden egoitzan.
Karolina printzesaren aita 1751n hil zen, berak zortzi urte zituenean, eta haren anaia Gilenek, oinordekoa izan behar zuenak, hiru baino ez zituen. Orduan, bere amak hartu zuen erregeordetza, baina 1759an hil zen; hala, aitaren aldeko amona izendatu zuten erregeorde, [[Maria Luisa Hesse-Kasselgoa]] landgravina —1765ean hil zen—. Karolinaren anaiak, Gilen V.ak, hamazazpi urte zituenez, baina oraindik gobernatzeko adinik ez zuenez, 1766ra arte printzesa erregeorde izendatua izan zen, Gilen printzeak hemezortzi urte bete eta tronuan sartu zen arte.
== Genealogia ==
{{genealogia}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1743ko|1787ko}}
[[Kategoria:Orange-Nassau leinua]]
[[Kategoria:Leeuwardendarrak]]
[[Kategoria:Nassau-Weilburg etxea]]
[[Kategoria:Nassau-Weilburgeko printzesak]]
gvp61k6xh0hzk41fc97zvybn1kbatjy
9975677
9975676
2024-11-20T20:44:37Z
Theklan
336
[[Kategoria:Orange-Nassauko printzesak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez
9975677
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Karolina Orange-Nassau-Dietzekoa''' ([[Leeuwarden]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Burke's Royal families of the world. 1: Europe & Latin America|argitaletxea=Burkes's Peerage|data=1977|edizioa=Standard ed|editore-abizena=Montgomery-Massingberd|editore-izena=Hugh|isbn=978-0-85011-023-4|sartze-data=2024-11-20|serie=Burke's series}}</ref>, [[1743]]ko [[otsailaren 28]]a - [[Kirchheimbolanden]], [[1787]]ko [[maiatzaren 6]]a) [[Gilen IV.a Orange-Nassaukoa]] printzearen eta [[Ana Hannoverkoa]] printzesaren (Britainia Handiko printzesa) alaba nagusia izan zen. Bere amaren aldeko aiton-amonak [[Jurgi II.a Erresuma Batukoa]] erregea eta [[Karolina Ansbachekoa]] erregina ziren. Herbehereetako erregeordea izan zen, bere anaia adinez txikikoa izan zen bitartean.
== Biografia ==
1747an, emakumeek [[estatuburu]] kargua heredatu zezaketela adierazi zuten, eta, horrela, Karolina printzesa gaztea aitaren ustezko oinordeko bihurtu zen. Hala ere, 1748an gizonezko oinordeko bat jaio zen, [[Gilen V.a Orange-Nassaukoa|Gilen]], eta horrela bere oinordetza galdu eta bigarren postuan jarri zen.
Abesten eta pianoa jotzen zuen emakume adimentsu eta distiratsu gisa deskribatu zuten. 1765ean, bere erregealdi laburrean, [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozart]] gazteak [[Haga|Hagan]] berarentzat jo zuen eta pianorako sei sonata (KV 26–31) eskaini zizkion. Mozartek berriro bisitatu zuen urtebete geroago, eta 1778an, astebete eman zuen kontzertu bira batean Nassau-Weilburg familialren Kirchheimbolanden egoitzan.
Karolina printzesaren aita 1751n hil zen, berak zortzi urte zituenean, eta haren anaia Gilenek, oinordekoa izan behar zuenak, hiru baino ez zituen. Orduan, bere amak hartu zuen erregeordetza, baina 1759an hil zen; hala, aitaren aldeko amona izendatu zuten erregeorde, [[Maria Luisa Hesse-Kasselgoa]] landgravina —1765ean hil zen—. Karolinaren anaiak, Gilen V.ak, hamazazpi urte zituenez, baina oraindik gobernatzeko adinik ez zuenez, 1766ra arte printzesa erregeorde izendatua izan zen, Gilen printzeak hemezortzi urte bete eta tronuan sartu zen arte.
== Genealogia ==
{{genealogia}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1743ko|1787ko}}
[[Kategoria:Orange-Nassau leinua]]
[[Kategoria:Leeuwardendarrak]]
[[Kategoria:Nassau-Weilburg etxea]]
[[Kategoria:Nassau-Weilburgeko printzesak]]
[[Kategoria:Orange-Nassauko printzesak]]
2d5unk2hxb2mr27rnfe2zsww6o5jn11
9975678
9975677
2024-11-20T20:44:47Z
Theklan
336
[[Kategoria:Monarken amak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez
9975678
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Karolina Orange-Nassau-Dietzekoa''' ([[Leeuwarden]]<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Burke's Royal families of the world. 1: Europe & Latin America|argitaletxea=Burkes's Peerage|data=1977|edizioa=Standard ed|editore-abizena=Montgomery-Massingberd|editore-izena=Hugh|isbn=978-0-85011-023-4|sartze-data=2024-11-20|serie=Burke's series}}</ref>, [[1743]]ko [[otsailaren 28]]a - [[Kirchheimbolanden]], [[1787]]ko [[maiatzaren 6]]a) [[Gilen IV.a Orange-Nassaukoa]] printzearen eta [[Ana Hannoverkoa]] printzesaren (Britainia Handiko printzesa) alaba nagusia izan zen. Bere amaren aldeko aiton-amonak [[Jurgi II.a Erresuma Batukoa]] erregea eta [[Karolina Ansbachekoa]] erregina ziren. Herbehereetako erregeordea izan zen, bere anaia adinez txikikoa izan zen bitartean.
== Biografia ==
1747an, emakumeek [[estatuburu]] kargua heredatu zezaketela adierazi zuten, eta, horrela, Karolina printzesa gaztea aitaren ustezko oinordeko bihurtu zen. Hala ere, 1748an gizonezko oinordeko bat jaio zen, [[Gilen V.a Orange-Nassaukoa|Gilen]], eta horrela bere oinordetza galdu eta bigarren postuan jarri zen.
Abesten eta pianoa jotzen zuen emakume adimentsu eta distiratsu gisa deskribatu zuten. 1765ean, bere erregealdi laburrean, [[Wolfgang Amadeus Mozart|Mozart]] gazteak [[Haga|Hagan]] berarentzat jo zuen eta pianorako sei sonata (KV 26–31) eskaini zizkion. Mozartek berriro bisitatu zuen urtebete geroago, eta 1778an, astebete eman zuen kontzertu bira batean Nassau-Weilburg familialren Kirchheimbolanden egoitzan.
Karolina printzesaren aita 1751n hil zen, berak zortzi urte zituenean, eta haren anaia Gilenek, oinordekoa izan behar zuenak, hiru baino ez zituen. Orduan, bere amak hartu zuen erregeordetza, baina 1759an hil zen; hala, aitaren aldeko amona izendatu zuten erregeorde, [[Maria Luisa Hesse-Kasselgoa]] landgravina —1765ean hil zen—. Karolinaren anaiak, Gilen V.ak, hamazazpi urte zituenez, baina oraindik gobernatzeko adinik ez zuenez, 1766ra arte printzesa erregeorde izendatua izan zen, Gilen printzeak hemezortzi urte bete eta tronuan sartu zen arte.
== Genealogia ==
{{genealogia}}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1743ko|1787ko}}
[[Kategoria:Orange-Nassau leinua]]
[[Kategoria:Leeuwardendarrak]]
[[Kategoria:Nassau-Weilburg etxea]]
[[Kategoria:Nassau-Weilburgeko printzesak]]
[[Kategoria:Orange-Nassauko printzesak]]
[[Kategoria:Monarken amak]]
adgauz1e0wam2q9jls14uhzxtupvfyg
Lankide eztabaida:Magus36912
3
1214794
9975683
2024-11-20T20:45:50Z
LainobeltzBot
90204
Ongi etorri!
9975683
wikitext
text/x-wiki
{{Ongietorria}} --[[Lankide:LainobeltzBot|LainobeltzBot]] ([[Lankide eztabaida:LainobeltzBot|eztabaida]]) 21:45, 20 azaroa 2024 (CET)
coi028caxiy534wejp93o7dunrlb6wd
Marie Joussaye
0
1214795
9975685
2024-11-20T20:46:48Z
Eliatxo
96586
Orri berria: «{{biografia infotaula automatikoa}} '''Marie Joussaye''', jaiotzez '''Marie Josie''', ([[Belleville (Ontario)|Belleville]], [[1864]] – [[Vancouver]], [[1949]]ko [[martxoaren 24]]a) [[kanada]]r [[poeta]] eta [[kazetari]]a izan zen, herrialde horretako [[langile klase]]ko lehen emakume poeta izateagatik ezaguna<ref name=":0">{{erreferentzia|izena=Rodger J|abizena=Moran|izenburua=Marie Joussaye Fotheringham|hizkuntza=en|argitaratze-data=2011-09-18|url=https://www.thecanadia...»
9975685
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Marie Joussaye''', jaiotzez '''Marie Josie''', ([[Belleville (Ontario)|Belleville]], [[1864]] – [[Vancouver]], [[1949]]ko [[martxoaren 24]]a) [[kanada]]r [[poeta]] eta [[kazetari]]a izan zen, herrialde horretako [[langile klase]]ko lehen emakume poeta izateagatik ezaguna<ref name=":0">{{erreferentzia|izena=Rodger J|abizena=Moran|izenburua=Marie Joussaye Fotheringham|hizkuntza=en|argitaratze-data=2011-09-18|url=https://www.thecanadianencyclopedia.ca/en/article/marie-joussaye-fotheringham|aldizkaria=The Canadian Encyclopedia|sartze-data=2024-11-20}}</ref>.
== Bizitza ==
Marie Josie Kanadako mendebaldeko Belleville hirian jaio eta hazi zen. [[Toronto]]ko egunkari batean jardun zuen kazetari gisa, eta garai hartan Joussaye abizena erabiltzen hasi zen<ref name=":0" />. 1893an, Neska Langileen Batasuneko presidentea izan zen<ref>{{erreferentzia|izena=Gregory S|abizena=Kealey|urtea=1991|izenburua=Toronto Workers Respond to Industrial Capitalism, 1867-1892|argitaletxea=University of Toronto Press|orrialdea=383|ISBN=978-0-8020-6883-5|hizkuntza=en|url=https://books.google.ru/books?id=I6QJvqUBRloC&pg=PA383&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Geroago [[Yukon]]go [[Dawson City]] herrira joan zen bizitzera. 1903ko azaroan, David Heatherington Fotheringham [[Kanadako Zaldizko Polizia]]ko kidearekin ezkondu zen. Senar-emazteek zailtasun ekonomikoak izan zituzten. 1924an, Joussaye Yukongo Mayo herrixkara joan zen, eta 1929an Vancouverrera. Han hil zen 1949ko martxoaren 24an, apopilo-etxe batean<ref name=":0" />.
== Lanak ==
* ''The Songs that Quinte Sang'' (1895)
* ''Selections from Anglo-Saxon Songs'' (1918)
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1864ko|1949ko|Joussaye, Marie}}
{{Biografia zirriborroa|Kanada}}
[[Kategoria:Ontarioarrak]]
[[Kategoria:Kanadako poetak]]
[[Kategoria:Emakume poetak]]
[[Kategoria:XIX. mendeko emakume idazleak]]
[[Kategoria:XX. mendeko emakume idazleak]]
[[Kategoria:Ingelesezko idazleak]]
[[Kategoria:Kanadako kazetariak]]
[[Kategoria:Emakume kazetariak]]
[[Kategoria:XIX. mendeko kazetariak]]
fxbxktzr3fae2mth0hd8dl019c9kqbn
Kategoria:Leeuwardendarrak
14
1214796
9975690
2024-11-20T20:49:27Z
Theklan
336
Orri berria: «[[Kategoria:Leeuwarden]] [[Kategoria:Frisiarrak]] [[Kategoria:Herbeheretarrak jaioterriaren arabera]]»
9975690
wikitext
text/x-wiki
[[Kategoria:Leeuwarden]]
[[Kategoria:Frisiarrak]]
[[Kategoria:Herbeheretarrak jaioterriaren arabera]]
8xk6wwp9d863dz9nvyd7iumi12eu0vp
9975692
9975690
2024-11-20T20:50:01Z
Theklan
336
[[Kategoria:Herbeheretarrak jaioterriaren arabera]] kendua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez
9975692
wikitext
text/x-wiki
[[Kategoria:Leeuwarden]]
[[Kategoria:Frisiarrak]]
l9mfor4dul5y7r1tr6c8kdqgt1ehcji
9975694
9975692
2024-11-20T20:50:13Z
Theklan
336
[[Kategoria:Leeuwarden]] kendua; [[Kategoria:Ljouwert]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez
9975694
wikitext
text/x-wiki
[[Kategoria:Ljouwert]]
[[Kategoria:Frisiarrak]]
rjh9653nplahh5o9gd7lq8e7cc37325
Eztabaida:Marie Joussaye
1
1214797
9975695
2024-11-20T20:50:17Z
Eliatxo
96586
Orri berria: «{{Wikiproiektu Emakumeak}}»
9975695
wikitext
text/x-wiki
{{Wikiproiektu Emakumeak}}
ta4vu3saodlopvx79romiqoh8fiwdtr
Lankide eztabaida:8lak3
3
1214798
9975703
2024-11-20T20:56:22Z
LainobeltzBot
90204
Ongi etorri!
9975703
wikitext
text/x-wiki
{{Ongietorria}} --[[Lankide:LainobeltzBot|LainobeltzBot]] ([[Lankide eztabaida:LainobeltzBot|eztabaida]]) 21:56, 20 azaroa 2024 (CET)
j3lhpskt0ur18i82qokepofjq9wqz5z
Gilemina Luisa Nassau-Weilburgekoa
0
1214799
9975707
2024-11-20T21:01:58Z
Theklan
336
Orri berria: «{{biografia infotaula automatikoa}} '''Gilemina Luisa Nassau-Weilburgekoa''' ({{lang-de|Wilhelmine Louise von Nassau-Weilburg}}; [[Haga]], [[1765]]eko [[irailaren 28]]a - [[Greiz]], [[1837]]ko [[urriaren 10]]a) [[Karlos Kristian Nassau-Weilburg]] printzearen eta [[Karoina Orange-Nassaukoa]]ren laugarren umea eta bigarren alaba ian zen. Ama [[Gilen IV.a Orange-Nassaukoa]]ren eta [[Ana Hannoverkoa]]ren alaba zen. [[Henrike XIII.a Reuss-Greizekoa]]rekin ezkondu zen. Senarra p...»
9975707
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Gilemina Luisa Nassau-Weilburgekoa''' ({{lang-de|Wilhelmine Louise von Nassau-Weilburg}}; [[Haga]], [[1765]]eko [[irailaren 28]]a - [[Greiz]], [[1837]]ko [[urriaren 10]]a) [[Karlos Kristian Nassau-Weilburg]] printzearen eta [[Karoina Orange-Nassaukoa]]ren laugarren umea eta bigarren alaba ian zen. Ama [[Gilen IV.a Orange-Nassaukoa]]ren eta [[Ana Hannoverkoa]]ren alaba zen.
[[Henrike XIII.a Reuss-Greizekoa]]rekin ezkondu zen. Senarra printzea izan zen aita 1800ean hil eta gero.
== Genealogia ==
{{genealogia}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1765eko|1837ko}}
hatz6s1zxi06nybdol4cvutf0az6v30
9975709
9975707
2024-11-20T21:02:45Z
Theklan
336
9975709
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Gilemina Luisa Nassau-Weilburgekoa''' ({{lang-de|Wilhelmine Louise von Nassau-Weilburg}}; [[Haga]], [[1765]]eko [[irailaren 28]]a - [[Greiz]], [[1837]]ko [[urriaren 10]]a) [[Karlos Kristian Nassau-Weilburg]] printzearen eta [[Karolina Orange-Nassaukoa]]ren laugarren umea eta bigarren alaba ian zen. Ama [[Gilen IV.a Orange-Nassaukoa]]ren eta [[Ana Hannoverkoa]]ren alaba zen.
[[Henrike XIII.a Reuss-Greizekoa]]rekin ezkondu zen. Senarra printzea izan zen aita 1800ean hil eta gero.
== Genealogia ==
{{genealogia}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1765eko|1837ko}}
g0uhwm1p9wfwyg8sq8mzblzebz2cfpa
9975711
9975709
2024-11-20T21:03:42Z
Theklan
336
[[Kategoria:Nassau-Weilburg etxea]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez
9975711
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Gilemina Luisa Nassau-Weilburgekoa''' ({{lang-de|Wilhelmine Louise von Nassau-Weilburg}}; [[Haga]], [[1765]]eko [[irailaren 28]]a - [[Greiz]], [[1837]]ko [[urriaren 10]]a) [[Karlos Kristian Nassau-Weilburg]] printzearen eta [[Karolina Orange-Nassaukoa]]ren laugarren umea eta bigarren alaba ian zen. Ama [[Gilen IV.a Orange-Nassaukoa]]ren eta [[Ana Hannoverkoa]]ren alaba zen.
[[Henrike XIII.a Reuss-Greizekoa]]rekin ezkondu zen. Senarra printzea izan zen aita 1800ean hil eta gero.
== Genealogia ==
{{genealogia}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1765eko|1837ko}}
[[Kategoria:Nassau-Weilburg etxea]]
5ghicpzwvy0kxwxk9ufqrql91msra1h
9975712
9975711
2024-11-20T21:03:53Z
Theklan
336
[[Kategoria:Nassau-Weilburgeko printzesak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez
9975712
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Gilemina Luisa Nassau-Weilburgekoa''' ({{lang-de|Wilhelmine Louise von Nassau-Weilburg}}; [[Haga]], [[1765]]eko [[irailaren 28]]a - [[Greiz]], [[1837]]ko [[urriaren 10]]a) [[Karlos Kristian Nassau-Weilburg]] printzearen eta [[Karolina Orange-Nassaukoa]]ren laugarren umea eta bigarren alaba ian zen. Ama [[Gilen IV.a Orange-Nassaukoa]]ren eta [[Ana Hannoverkoa]]ren alaba zen.
[[Henrike XIII.a Reuss-Greizekoa]]rekin ezkondu zen. Senarra printzea izan zen aita 1800ean hil eta gero.
== Genealogia ==
{{genealogia}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1765eko|1837ko}}
[[Kategoria:Nassau-Weilburg etxea]]
[[Kategoria:Nassau-Weilburgeko printzesak]]
8cgz5k014dux7jpfuc0y1csvbnh3hdb
9975714
9975712
2024-11-20T21:04:02Z
Theklan
336
[[Kategoria:Monarken amak]] gehitua [[Wikipedia:HotCat|HotCat]] bitartez
9975714
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Gilemina Luisa Nassau-Weilburgekoa''' ({{lang-de|Wilhelmine Louise von Nassau-Weilburg}}; [[Haga]], [[1765]]eko [[irailaren 28]]a - [[Greiz]], [[1837]]ko [[urriaren 10]]a) [[Karlos Kristian Nassau-Weilburg]] printzearen eta [[Karolina Orange-Nassaukoa]]ren laugarren umea eta bigarren alaba ian zen. Ama [[Gilen IV.a Orange-Nassaukoa]]ren eta [[Ana Hannoverkoa]]ren alaba zen.
[[Henrike XIII.a Reuss-Greizekoa]]rekin ezkondu zen. Senarra printzea izan zen aita 1800ean hil eta gero.
== Genealogia ==
{{genealogia}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1765eko|1837ko}}
[[Kategoria:Nassau-Weilburg etxea]]
[[Kategoria:Nassau-Weilburgeko printzesak]]
[[Kategoria:Monarken amak]]
l9vkzte2d13wyihsrjxluvwd6at44zh
Arkaitz Mariezkurrena
0
1214800
9975721
2024-11-20T21:10:24Z
Daeri
16654
Orri berria: «{{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Arkaitz Mariezkurrena Etxezarreta''' ([[Astigarraga]], [[Gipuzkoa]], [[2005]]eko [[maiatzaren 15]]-) [[Euskal Herria|euskal herritar]] futbolaria da. Aurrelari moduan jokatzen du. == Kirol Ibilbidea == <small>''[[2024]]ko [[ekainaren 5]]ean eguneratua. Datu ofizialak.''</small> {|style="text-align: center;" border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: #F9F9F9; font-size: 95%; border: 1px #aaaaaa solid; border-c...»
9975721
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Arkaitz Mariezkurrena Etxezarreta''' ([[Astigarraga]], [[Gipuzkoa]], [[2005]]eko [[maiatzaren 15]]-) [[Euskal Herria|euskal herritar]] futbolaria da. Aurrelari moduan jokatzen du.
== Kirol Ibilbidea ==
<small>''[[2024]]ko [[ekainaren 5]]ean eguneratua. Datu ofizialak.''</small>
{|style="text-align: center;" border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: #F9F9F9; font-size: 95%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center"
|- style="background:#DDDDDD"
!rowspan="2" width=150px|Taldea
!rowspan="2" width=30px|Maila
!rowspan="2"|Denboraldia
!colspan="2"|Liga
!colspan="2"|Kopa
!colspan="2"|[[UEFAko Txapeldunen Liga|Champions League]]
!colspan="2"|[[UEFA Europa League|Europa League]]
!colspan="2"|[[UEFA Europa Conference League|Conference League]]
!colspan="2"|Superkopa
!colspan="3"|Denera
|- style="background:#DDDDDD"
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
|- style="text-align: center;"
|rowspan="2" valign="center"|'''[[Real Sociedad C|Berio]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small>
| 2.F
|2021/22
| 16
| 3
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| bgcolor="F0E68C" | 16
| bgcolor="F0E68C" | 3
|- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF"
|2.F
|2022/23
| 33
| 10
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| bgcolor="FFD700" | 33
| bgcolor="FFD700" | 10
|- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD"
!colspan=2|Denera !!18!!4!! -!! -!! - !! - !! -!! -!! -!! -!! -!! - !!18!!4
|- style="text-align: center;"
|rowspan="3" valign="center"|'''[[Real Sociedad B|Sanse]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small>
| 1.F
|2023/24
| 27
| 2
| 1
| 0
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| bgcolor="F0E68C" | 28
| bgcolor="F0E68C" | 2
|- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF"
|2.F
|2024/25
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| bgcolor="FFD700" | -
| bgcolor="FFD700" | -
|- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD"
!colspan=2| Denera!!-!!-!!-!!-!!-!!-!!-!!-!! -!! -!!-!!-!! -!! -
|-align=center bgcolor=000000 style="color: white;"
!colspan="3" valign="center"|'''Ibilbide osoan''' !!111!!20!!2!!1!!-!!-!!-!!-!! -!! -!! -!! -!!113!!21
|}
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* [https://www.bdfutbol.com/es/j/j304279.html Fitxa]
{{bizialdia|2001eko||Mariezkurrena, Arkaitz}}
{{Biografia zirriborroa|Gipuzkoa}}
[[Kategoria:Astigartarrak]]
[[Kategoria:Gipuzkoako gizon futbolariak]]
7gc3eicjrrh3wvfc0qwbdqv9bpunblk
9975722
9975721
2024-11-20T21:10:36Z
Daeri
16654
/* Kirol Ibilbidea */
9975722
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Arkaitz Mariezkurrena Etxezarreta''' ([[Astigarraga]], [[Gipuzkoa]], [[2005]]eko [[maiatzaren 15]]-) [[Euskal Herria|euskal herritar]] futbolaria da. Aurrelari moduan jokatzen du.
== Kirol Ibilbidea ==
<small>''[[2024]]ko [[ekainaren 5]]ean eguneratua. Datu ofizialak.''</small>
{|style="text-align: center;" border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: #F9F9F9; font-size: 95%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center"
|- style="background:#DDDDDD"
!rowspan="2" width=150px|Taldea
!rowspan="2" width=30px|Maila
!rowspan="2"|Denboraldia
!colspan="2"|Liga
!colspan="2"|Kopa
!colspan="2"|[[UEFAko Txapeldunen Liga|Champions League]]
!colspan="2"|[[UEFA Europa League|Europa League]]
!colspan="2"|[[UEFA Europa Conference League|Conference League]]
!colspan="2"|Superkopa
!colspan="3"|Denera
|- style="background:#DDDDDD"
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
|- style="text-align: center;"
|rowspan="3" valign="center"|'''[[Real Sociedad C|Berio]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small>
| 2.F
|2021/22
| 16
| 3
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| bgcolor="F0E68C" | 16
| bgcolor="F0E68C" | 3
|- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF"
|2.F
|2022/23
| 33
| 10
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| bgcolor="FFD700" | 33
| bgcolor="FFD700" | 10
|- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD"
!colspan=2|Denera !!18!!4!! -!! -!! - !! - !! -!! -!! -!! -!! -!! - !!18!!4
|- style="text-align: center;"
|rowspan="3" valign="center"|'''[[Real Sociedad B|Sanse]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small>
| 1.F
|2023/24
| 27
| 2
| 1
| 0
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| bgcolor="F0E68C" | 28
| bgcolor="F0E68C" | 2
|- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF"
|2.F
|2024/25
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| bgcolor="FFD700" | -
| bgcolor="FFD700" | -
|- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD"
!colspan=2| Denera!!-!!-!!-!!-!!-!!-!!-!!-!! -!! -!!-!!-!! -!! -
|-align=center bgcolor=000000 style="color: white;"
!colspan="3" valign="center"|'''Ibilbide osoan''' !!111!!20!!2!!1!!-!!-!!-!!-!! -!! -!! -!! -!!113!!21
|}
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* [https://www.bdfutbol.com/es/j/j304279.html Fitxa]
{{bizialdia|2001eko||Mariezkurrena, Arkaitz}}
{{Biografia zirriborroa|Gipuzkoa}}
[[Kategoria:Astigartarrak]]
[[Kategoria:Gipuzkoako gizon futbolariak]]
3sbiyu1fzsmxpq3i6jrqqp91c2uop3o
9975724
9975722
2024-11-20T21:11:54Z
Daeri
16654
/* Kirol Ibilbidea */
9975724
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Arkaitz Mariezkurrena Etxezarreta''' ([[Astigarraga]], [[Gipuzkoa]], [[2005]]eko [[maiatzaren 15]]-) [[Euskal Herria|euskal herritar]] futbolaria da. Aurrelari moduan jokatzen du.
== Kirol Ibilbidea ==
<small>''[[2024]]ko [[ekainaren 5]]ean eguneratua. Datu ofizialak.''</small>
{|style="text-align: center;" border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: #F9F9F9; font-size: 95%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center"
|- style="background:#DDDDDD"
!rowspan="2" width=150px|Taldea
!rowspan="2" width=30px|Maila
!rowspan="2"|Denboraldia
!colspan="2"|Liga
!colspan="2"|Kopa
!colspan="2"|[[UEFAko Txapeldunen Liga|Champions League]]
!colspan="2"|[[UEFA Europa League|Europa League]]
!colspan="2"|[[UEFA Europa Conference League|Conference League]]
!colspan="2"|Superkopa
!colspan="3"|Denera
|- style="background:#DDDDDD"
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
|- style="text-align: center;"
|rowspan="3" valign="center"|'''[[Real Sociedad C|Berio]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small>
| 2.F
|2022/23
| 10
| 1
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| bgcolor="F0E68C" | 10
| bgcolor="F0E68C" | 1
|- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF"
|2.F
|2023/24
| 14
| 7
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| bgcolor="FFD700" | 14
| bgcolor="FFD700" | 7
|- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD"
!colspan=2|Denera !!24!!8!! -!! -!! - !! - !! -!! -!! -!! -!! -!! - !!24!!8
|- style="text-align: center;"
|rowspan="3" valign="center"|'''[[Real Sociedad B|Sanse]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small>
| 1.F
|2023/24
| 23
| 0
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| bgcolor="F0E68C" | 23
| bgcolor="F0E68C" | 0
|- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF"
|1.F
|2024/25
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| bgcolor="FFD700" | -
| bgcolor="FFD700" | -
|- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD"
!colspan=2| Denera!!23!!0!!-!!-!!-!!-!!-!!-!! -!! -!!-!!-!! 23!! 0
|-align=center bgcolor=000000 style="color: white;"
!colspan="3" valign="center"|'''Ibilbide osoan''' !!47!!8!!-!!-!!-!!-!!-!!-!! -!! -!! -!! -!!47!!8
|}
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* [https://www.bdfutbol.com/es/j/j304279.html Fitxa]
{{bizialdia|2001eko||Mariezkurrena, Arkaitz}}
{{Biografia zirriborroa|Gipuzkoa}}
[[Kategoria:Astigartarrak]]
[[Kategoria:Gipuzkoako gizon futbolariak]]
rhmammubkpf319ufyk56ifxcwsxa7w3
9975726
9975724
2024-11-20T21:13:44Z
Daeri
16654
9975726
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Arkaitz Mariezkurrena Etxezarreta''' ([[Astigarraga]], [[Gipuzkoa]], [[2005]]eko [[maiatzaren 15]]-) [[Euskal Herria|euskal herritar]] futbolaria da. Aurrelari moduan jokatzen du.<ref>[https://www.diariovasco.com/real-sociedad/arkaitz-mariezkurrena-seleccion-espana-20220914125328-nt.html El joven potrillo de la Real Sociedad Arkaitz Mariezkurrena, convocado por España sub18]</ref>
== Kirol Ibilbidea ==
<small>''[[2024]]ko [[ekainaren 5]]ean eguneratua. Datu ofizialak.''</small>
{|style="text-align: center;" border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: #F9F9F9; font-size: 95%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center"
|- style="background:#DDDDDD"
!rowspan="2" width=150px|Taldea
!rowspan="2" width=30px|Maila
!rowspan="2"|Denboraldia
!colspan="2"|Liga
!colspan="2"|Kopa
!colspan="2"|[[UEFAko Txapeldunen Liga|Champions League]]
!colspan="2"|[[UEFA Europa League|Europa League]]
!colspan="2"|[[UEFA Europa Conference League|Conference League]]
!colspan="2"|Superkopa
!colspan="3"|Denera
|- style="background:#DDDDDD"
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
|- style="text-align: center;"
|rowspan="3" valign="center"|'''[[Real Sociedad C|Berio]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small>
| 2.F
|2022/23
| 10
| 1
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| bgcolor="F0E68C" | 10
| bgcolor="F0E68C" | 1
|- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF"
|2.F
|2023/24
| 14
| 7
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| bgcolor="FFD700" | 14
| bgcolor="FFD700" | 7
|- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD"
!colspan=2|Denera !!24!!8!! -!! -!! - !! - !! -!! -!! -!! -!! -!! - !!24!!8
|- style="text-align: center;"
|rowspan="3" valign="center"|'''[[Real Sociedad B|Sanse]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small>
| 1.F
|2023/24
| 23
| 0
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| bgcolor="F0E68C" | 23
| bgcolor="F0E68C" | 0
|- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF"
|1.F
|2024/25
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| bgcolor="FFD700" | -
| bgcolor="FFD700" | -
|- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD"
!colspan=2| Denera!!23!!0!!-!!-!!-!!-!!-!!-!! -!! -!!-!!-!! 23!! 0
|-align=center bgcolor=000000 style="color: white;"
!colspan="3" valign="center"|'''Ibilbide osoan''' !!47!!8!!-!!-!!-!!-!!-!!-!! -!! -!! -!! -!!47!!8
|}
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* [https://www.bdfutbol.com/es/j/j304279.html Fitxa]
{{bizialdia|2001eko||Mariezkurrena, Arkaitz}}
{{Biografia zirriborroa|Gipuzkoa}}
[[Kategoria:Astigartarrak]]
[[Kategoria:Gipuzkoako gizon futbolariak]]
7b595dhiqa58r9zqtdufrw3vm2x40fs
9975729
9975726
2024-11-20T21:16:36Z
Daeri
16654
9975729
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Arkaitz Mariezkurrena Etxezarreta''' ([[Astigarraga]], [[Gipuzkoa]], [[2005]]eko [[apirilaren 5]]-) [[Euskal Herria|euskal herritar]] futbolaria da. Aurrelari moduan jokatzen du.<ref>[https://www.diariovasco.com/real-sociedad/arkaitz-mariezkurrena-seleccion-espana-20220914125328-nt.html El joven potrillo de la Real Sociedad Arkaitz Mariezkurrena, convocado por España sub18]</ref>
== Kirol Ibilbidea ==
<small>''[[2024]]ko [[ekainaren 5]]ean eguneratua. Datu ofizialak.''</small>
{|style="text-align: center;" border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: #F9F9F9; font-size: 95%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center"
|- style="background:#DDDDDD"
!rowspan="2" width=150px|Taldea
!rowspan="2" width=30px|Maila
!rowspan="2"|Denboraldia
!colspan="2"|Liga
!colspan="2"|Kopa
!colspan="2"|[[UEFAko Txapeldunen Liga|Champions League]]
!colspan="2"|[[UEFA Europa League|Europa League]]
!colspan="2"|[[UEFA Europa Conference League|Conference League]]
!colspan="2"|Superkopa
!colspan="3"|Denera
|- style="background:#DDDDDD"
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
|- style="text-align: center;"
|rowspan="3" valign="center"|'''[[Real Sociedad C|Berio]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small>
| 2.F
|2022/23
| 10
| 1
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| bgcolor="F0E68C" | 10
| bgcolor="F0E68C" | 1
|- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF"
|2.F
|2023/24
| 14
| 7
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| bgcolor="FFD700" | 14
| bgcolor="FFD700" | 7
|- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD"
!colspan=2|Denera !!24!!8!! -!! -!! - !! - !! -!! -!! -!! -!! -!! - !!24!!8
|- style="text-align: center;"
|rowspan="3" valign="center"|'''[[Real Sociedad B|Sanse]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small>
| 1.F
|2023/24
| 23
| 0
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| bgcolor="F0E68C" | 23
| bgcolor="F0E68C" | 0
|- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF"
|1.F
|2024/25
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| bgcolor="FFD700" | -
| bgcolor="FFD700" | -
|- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD"
!colspan=2| Denera!!23!!0!!-!!-!!-!!-!!-!!-!! -!! -!!-!!-!! 23!! 0
|-align=center bgcolor=000000 style="color: white;"
!colspan="3" valign="center"|'''Ibilbide osoan''' !!47!!8!!-!!-!!-!!-!!-!!-!! -!! -!! -!! -!!47!!8
|}
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* [https://www.bdfutbol.com/es/j/j304279.html Fitxa]
{{bizialdia|2001eko||Mariezkurrena, Arkaitz}}
{{Biografia zirriborroa|Gipuzkoa}}
[[Kategoria:Astigartarrak]]
[[Kategoria:Gipuzkoako gizon futbolariak]]
2u3k2a617mj7h9xndd228bpsu3j4im3
9975761
9975729
2024-11-20T22:00:06Z
Daeri
16654
/* Kanpo estekak */
9975761
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Arkaitz Mariezkurrena Etxezarreta''' ([[Astigarraga]], [[Gipuzkoa]], [[2005]]eko [[apirilaren 5]]-) [[Euskal Herria|euskal herritar]] futbolaria da. Aurrelari moduan jokatzen du.<ref>[https://www.diariovasco.com/real-sociedad/arkaitz-mariezkurrena-seleccion-espana-20220914125328-nt.html El joven potrillo de la Real Sociedad Arkaitz Mariezkurrena, convocado por España sub18]</ref>
== Kirol Ibilbidea ==
<small>''[[2024]]ko [[ekainaren 5]]ean eguneratua. Datu ofizialak.''</small>
{|style="text-align: center;" border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: #F9F9F9; font-size: 95%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center"
|- style="background:#DDDDDD"
!rowspan="2" width=150px|Taldea
!rowspan="2" width=30px|Maila
!rowspan="2"|Denboraldia
!colspan="2"|Liga
!colspan="2"|Kopa
!colspan="2"|[[UEFAko Txapeldunen Liga|Champions League]]
!colspan="2"|[[UEFA Europa League|Europa League]]
!colspan="2"|[[UEFA Europa Conference League|Conference League]]
!colspan="2"|Superkopa
!colspan="3"|Denera
|- style="background:#DDDDDD"
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
|- style="text-align: center;"
|rowspan="3" valign="center"|'''[[Real Sociedad C|Berio]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small>
| 2.F
|2022/23
| 10
| 1
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| bgcolor="F0E68C" | 10
| bgcolor="F0E68C" | 1
|- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF"
|2.F
|2023/24
| 14
| 7
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| bgcolor="FFD700" | 14
| bgcolor="FFD700" | 7
|- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD"
!colspan=2|Denera !!24!!8!! -!! -!! - !! - !! -!! -!! -!! -!! -!! - !!24!!8
|- style="text-align: center;"
|rowspan="3" valign="center"|'''[[Real Sociedad B|Sanse]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small>
| 1.F
|2023/24
| 23
| 0
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| bgcolor="F0E68C" | 23
| bgcolor="F0E68C" | 0
|- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF"
|1.F
|2024/25
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| bgcolor="FFD700" | -
| bgcolor="FFD700" | -
|- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD"
!colspan=2| Denera!!23!!0!!-!!-!!-!!-!!-!!-!! -!! -!!-!!-!! 23!! 0
|-align=center bgcolor=000000 style="color: white;"
!colspan="3" valign="center"|'''Ibilbide osoan''' !!47!!8!!-!!-!!-!!-!!-!!-!! -!! -!! -!! -!!47!!8
|}
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* [https://www.bdfutbol.com/es/j/j304279.html Fitxa]
{{bizialdia|2005eko||Mariezkurrena, Arkaitz}}
{{Biografia zirriborroa|Gipuzkoa}}
[[Kategoria:Astigartarrak]]
[[Kategoria:Gipuzkoako gizon futbolariak]]
fc64nmqawcdne6g14g8tjsv0be28b20
Iñaki Juanikorena
0
1214801
9975730
2024-11-20T21:18:48Z
Asier Barre
100337
Orri berria: «'''Iñaki Juanikorena''', Euskal herriko txirrindulari ohia da. == Palmaresa == === 1963 === [[Altsasuko Saria]] == Erreferentziak == == Kanpo estekak ==»
9975730
wikitext
text/x-wiki
'''Iñaki Juanikorena''', Euskal herriko txirrindulari ohia da.
== Palmaresa ==
=== 1963 ===
[[Altsasuko Saria]]
== Erreferentziak ==
== Kanpo estekak ==
o8nusm2wi22n45j9iy9vm2p728one8m
9975731
9975730
2024-11-20T21:19:13Z
Asier Barre
100337
9975731
wikitext
text/x-wiki
'''Iñaki Juanikorena''', Euskal herriko txirrindulari ohia da.
== Palmaresa ==
=== 1973 ===
[[Altsasuko Saria]]
== Erreferentziak ==
== Kanpo estekak ==
bg818ltxckl41fgex1lx5c2gpbi1axg
9975735
9975731
2024-11-20T21:22:32Z
Asier Barre
100337
9975735
wikitext
text/x-wiki
'''Iñaki Juanikorena''', [[Donostia|(Donostia]]) Euskal herriko txirrindulari ohia da. [[Caja Rural-Seguros RGA|Caja rural]] taldeko zuzendaria izan zen 2010 urtera arte.
== Palmaresa ==
=== 1973 ===
[[Altsasuko Saria]]
== Erreferentziak ==
== Kanpo estekak ==
5m646dmke5u374l81lremqlqsz8vtxv
9975739
9975735
2024-11-20T21:27:41Z
Asier Barre
100337
9975739
wikitext
text/x-wiki
'''Iñaki Juanikorena''', [[Donostia|(Donostia]]) Euskal herriko txirrindulari ohia da. 2006 ean, Atom taldeko zuzendaria izan zen, eta gero, [[Caja Rural-Seguros RGA|Caja rural]] taldeko zuzendaria izan zen 2010 urtera arte.
== Palmaresa ==
=== 1973 ===
[[Altsasuko Saria]]
== Erreferentziak ==
== Kanpo estekak ==
ppxro2gr3c44g7zg8paclcoqx70c22p
9975741
9975739
2024-11-20T21:30:22Z
Asier Barre
100337
9975741
wikitext
text/x-wiki
'''Iñaki Juanikorena''', [[Donostia|(Donostia]]) Euskal herriko txirrindulari ohia da. 2006 ean, Atom taldeko zuzendaria izan zen, eta gero, [[Caja Rural-Seguros RGA|Caja rural]] taldeko zuzendaria izan zen 2010 urtera arte.
== Palmaresa ==
=== 1973 ===
[[Altsasuko Saria]]
=== 1978 ===
2. [[Altsasuko Saria]]
== Erreferentziak ==
== Kanpo estekak ==
4g0gn0pfweumqt9nvcd2p8vz0mw4xnr
Koldo Lekunberri
0
1214802
9975743
2024-11-20T21:35:18Z
Asier Barre
100337
Orri berria: «'''Koldo Lekunberri''', Euskal Herriko txirrindulari ohia da. 2001. urtean, [[Caja Rural-Seguros RGA|Caja Rural]] talde profesionalan izan zen. == Palmaresa == 2000 [[Altsasuko Saria]] == Erreferentziak == == Kanpo estekak ==»
9975743
wikitext
text/x-wiki
'''Koldo Lekunberri''', Euskal Herriko txirrindulari ohia da. 2001. urtean, [[Caja Rural-Seguros RGA|Caja Rural]] talde profesionalan izan zen.
== Palmaresa ==
2000
[[Altsasuko Saria]]
== Erreferentziak ==
== Kanpo estekak ==
4aw991ky43kul8f1p6t8arx75814x4h
9975746
9975743
2024-11-20T21:37:38Z
Asier Barre
100337
9975746
wikitext
text/x-wiki
'''Koldo Lekunberri''', Euskal Herriko txirrindulari ohia da. 2001. urtean, [[Caja Rural-Seguros RGA|Caja Rural]] taldean izan zen.
== Palmaresa ==
2000
[[Altsasuko Saria]]
== Erreferentziak ==
== Kanpo estekak ==
63w77ks3r0h6yzp39ij6g31cztyauq1
José Luis Elorriaga
0
1214803
9975750
2024-11-20T21:41:40Z
Asier Barre
100337
Orri berria: «'''Jose Luis Elorriaga''', Euskal Herriko txirrindulari ohia da. 1960ko hamarkadan izan zen txirrindularia. == Palmaresa == === 1966 === [[Altsasuko Saria]] === 1967 === [[Altsasuko Saria]] == Erreferentziak == == Kanpo estekak ==»
9975750
wikitext
text/x-wiki
'''Jose Luis Elorriaga''', Euskal Herriko txirrindulari ohia da. 1960ko hamarkadan izan zen txirrindularia.
== Palmaresa ==
=== 1966 ===
[[Altsasuko Saria]]
=== 1967 ===
[[Altsasuko Saria]]
== Erreferentziak ==
== Kanpo estekak ==
jijb3j76scde9zlzq9lw9ji0tk4gbvd
9975753
9975750
2024-11-20T21:43:55Z
Asier Barre
100337
9975753
wikitext
text/x-wiki
'''Jose Luis Elorriaga''', Euskal Herriko txirrindulari ohia da. 1960ko hamarkadan izan zen txirrindularia, non birritan irabazi zuen [[Altsasuko Saria]].
== Palmaresa ==
=== 1966 ===
[[Altsasuko Saria]]
=== 1967 ===
[[Altsasuko Saria]]
== Erreferentziak ==
== Kanpo estekak ==
3zdldly2puitdmcz2nd39dmazlghfkr
9975754
9975753
2024-11-20T21:49:20Z
Asier Barre
100337
9975754
wikitext
text/x-wiki
'''Jose Luis Elorriaga''', Euskal Herriko txirrindulari ohia da. 1960ko hamarkadan izan zen txirrindularia, non birritan irabazi zuen [[Altsasuko Saria]]. Horren ondoren txirrindulari profesional bilakatu zen eta [[Levanteko Itzulia|Levanteko Itzuli]]<nowiki/>ko etapa bat irabazi zuen.
== Palmaresa ==
=== 1966 ===
[[Altsasuko Saria]]
=== 1967 ===
[[Altsasuko Saria]]
=== 1968 ===
3. [[Levanteko Itzulia|Levanteko Itzuli]]<nowiki/>ko etapa batean
=== 1969 ===
[[Levanteko Itzulia|Levanteko Itzuli]]<nowiki/>ko etapa bat
== Erreferentziak ==
== Kanpo estekak ==
12bhp9j0a0z3ludbvwd7pl1tgea0iin
9975758
9975754
2024-11-20T21:54:47Z
Asier Barre
100337
9975758
wikitext
text/x-wiki
'''Jose Luis Elorriaga''' ([[Fruiz]], 1944ko abuztuaren 11a-1997ko martxoaren 7a), Euskal Herriko txirrindulari ohia da. 1960ko hamarkadan izan zen txirrindularia, non birritan irabazi zuen [[Altsasuko Saria]]. Horren ondoren txirrindulari profesional bilakatu zen eta [[Levanteko Itzulia|Levanteko Itzuli]]<nowiki/>ko etapa bat irabazi zuen.
== Palmaresa ==
=== 1966 ===
[[Altsasuko Saria]]
=== 1967 ===
[[Altsasuko Saria]]
=== 1968 ===
3. [[Levanteko Itzulia|Levanteko Itzuli]]<nowiki/>ko etapa batean
=== 1969 ===
[[Levanteko Itzulia|Levanteko Itzuli]]<nowiki/>ko etapa bat
== Erreferentziak ==
== Kanpo estekak ==
lso9nt07y60irq17p6oz1aa2e9lwrrl
9975769
9975758
2024-11-20T22:09:02Z
Asier Barre
100337
9975769
wikitext
text/x-wiki
'''Jose Luis Elorriaga''' ([[Fruiz]], 1944ko abuztuaren 11a-1997ko martxoaren 7a), Euskal Herriko txirrindulari ohia da. 1960ko hamarkadan izan zen txirrindularia, non birritan irabazi zuen [[Altsasuko Saria]]. Horren ondoren txirrindulari profesional bilakatu zen Ferrys taldean eta [[Levanteko Itzulia|Levanteko Itzuli]]<nowiki/>ko etapa bat irabazi zuen.
== Palmaresa ==
=== 1966 ===
[[Altsasuko Saria]]
=== 1967 ===
[[Altsasuko Saria]]
=== 1968 ===
3. [[Levanteko Itzulia|Levanteko Itzuli]]<nowiki/>ko etapa batean
=== 1969 ===
[[Levanteko Itzulia|Levanteko Itzuli]]<nowiki/>ko etapa bat
== Erreferentziak ==
== Kanpo estekak ==
979gthezbuvnf9x6n5yhufczjfl8lz8
9975816
9975769
2024-11-20T23:02:07Z
Asier Barre
100337
9975816
wikitext
text/x-wiki
'''Jose Luis Elorriaga''' ([[Fruiz]], 1944ko abuztuaren 11a-1997ko martxoaren 7a), Euskal Herriko txirrindulari ohia da. 1960ko hamarkadan izan zen txirrindularia, non birritan irabazi zuen [[Altsasuko Saria]]. Horren ondoren txirrindulari profesional bilakatu zen Ferrys taldean eta [[Levanteko Itzulia|Levanteko Itzuli]]<nowiki/>ko etapa bat irabazi zuen.
== Palmaresa ==
=== 1966 ===
[[Altsasuko Saria]]
=== 1967 ===
[[Altsasuko Saria]]
=== 1968 ===
3. [[Levanteko Itzulia|Levanteko Itzuli]]<nowiki/>ko etapa batean
=== 1969 ===
[[Levanteko Itzulia|Levanteko Itzuli]]<nowiki/>ko etapa bat
== Erreferentziak ==
== Kanpo estekak ==
[[Kategoria:Euskal Herriko txirrindulariak]]
[[Kategoria:Bizkaiko txirrindulariak]]
[[Kategoria:Txirrindulari ohiak]]
nvuc53op60o4hdwo4fbqc7b01ozo991
Ekain Orobengoa
0
1214804
9975760
2024-11-20T21:59:56Z
Daeri
16654
Orri berria: «{{Biografia_infotaula_automatikoa}} '''Ekain Orobengoa Arbelaitz<ref>Abizena ''Arbelaiz'' idaztea, euskal herritar horren aukera pertsonala da. Izan ere, Euskaltzaindiak, euskara baturako, ''Arbelaitz'' onartu du deitura horren grafiatzat. Ikus ''Euskal Onomastikaren Datutegia''</ref>''' ([[Oiartzun]], [[Gipuzkoa]], [[2004]]ko [[ekainaren 17]]-) [[Euskal Herria|euskal herritar]] futbolaria da. Aurrelari moduan jokatzen du. == Kirol Ibilbidea == <small>''[[2024]]ko ekaina...»
9975760
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Ekain Orobengoa Arbelaitz<ref>Abizena ''Arbelaiz'' idaztea, euskal herritar horren aukera pertsonala da. Izan ere, Euskaltzaindiak, euskara baturako, ''Arbelaitz'' onartu du deitura horren grafiatzat. Ikus ''Euskal Onomastikaren Datutegia''</ref>''' ([[Oiartzun]], [[Gipuzkoa]], [[2004]]ko [[ekainaren 17]]-) [[Euskal Herria|euskal herritar]] futbolaria da. Aurrelari moduan jokatzen du.
== Kirol Ibilbidea ==
<small>''[[2024]]ko [[ekainaren 5]]ean eguneratua. Datu ofizialak.''</small>
{|style="text-align: center;" border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: #F9F9F9; font-size: 95%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center"
|- style="background:#DDDDDD"
!rowspan="2" width=150px|Taldea
!rowspan="2" width=30px|Maila
!rowspan="2"|Denboraldia
!colspan="2"|Liga
!colspan="2"|Kopa
!colspan="2"|[[UEFAko Txapeldunen Liga|Champions League]]
!colspan="2"|[[UEFA Europa League|Europa League]]
!colspan="2"|[[UEFA Europa Conference League|Conference League]]
!colspan="2"|Superkopa
!colspan="3"|Denera
|- style="background:#DDDDDD"
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
|- style="text-align: center;"
|rowspan="4" valign="center"|'''[[Real Sociedad C|Berio]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small>
| 2.F
|2022/23
| 10
| 1
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| bgcolor="F0E68C" | 10
| bgcolor="F0E68C" | 1
|- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF"
|2.F
|2023/24
| 14
| 7
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| bgcolor="FFD700" | 14
| bgcolor="FFD700" | 7
|- style="text-align: center;"
| 1.F
|2023/24
| 23
| 0
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| bgcolor="F0E68C" | 23
| bgcolor="F0E68C" | 0
|- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD"
!colspan=2|Denera !!24!!8!! -!! -!! - !! - !! -!! -!! -!! -!! -!! - !!24!!8
|- style="text-align: center;"
|rowspan="3" valign="center"|'''[[Real Sociedad B|Sanse]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small>
|1.F
|2024/25
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| bgcolor="FFD700" | -
| bgcolor="FFD700" | -
|- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF"
| 1.F
|2023/24
| 23
| 0
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| bgcolor="F0E68C" | 23
| bgcolor="F0E68C" | 0
|- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD"
!colspan=2| Denera!!23!!0!!-!!-!!-!!-!!-!!-!! -!! -!!-!!-!! 23!! 0
|-align=center bgcolor=000000 style="color: white;"
!colspan="3" valign="center"|'''Ibilbide osoan''' !!47!!8!!-!!-!!-!!-!!-!!-!! -!! -!! -!! -!!47!!8
|}
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* [https://www.bdfutbol.com/es/j/j205464.html Fitxa]
{{bizialdia|2004ko||Orobengoa, Ekain}}
{{Biografia zirriborroa|Gipuzkoa}}
[[Kategoria:Oiartzuarrak]]
[[Kategoria:Gipuzkoako gizon futbolariak]]
88qomcv8kixddt15v21cwl2f0s1r0e0
9975762
9975760
2024-11-20T22:01:59Z
Daeri
16654
/* Kirol Ibilbidea */
9975762
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Ekain Orobengoa Arbelaitz<ref>Abizena ''Arbelaiz'' idaztea, euskal herritar horren aukera pertsonala da. Izan ere, Euskaltzaindiak, euskara baturako, ''Arbelaitz'' onartu du deitura horren grafiatzat. Ikus ''Euskal Onomastikaren Datutegia''</ref>''' ([[Oiartzun]], [[Gipuzkoa]], [[2004]]ko [[ekainaren 17]]-) [[Euskal Herria|euskal herritar]] futbolaria da. Aurrelari moduan jokatzen du.
== Kirol Ibilbidea ==
<small>''[[2024]]ko [[ekainaren 5]]ean eguneratua. Datu ofizialak.''</small>
{|style="text-align: center;" border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: #F9F9F9; font-size: 95%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center"
|- style="background:#DDDDDD"
!rowspan="2" width=150px|Taldea
!rowspan="2" width=30px|Maila
!rowspan="2"|Denboraldia
!colspan="2"|Liga
!colspan="2"|Kopa
!colspan="2"|[[UEFAko Txapeldunen Liga|Champions League]]
!colspan="2"|[[UEFA Europa League|Europa League]]
!colspan="2"|[[UEFA Europa Conference League|Conference League]]
!colspan="2"|Superkopa
!colspan="3"|Denera
|- style="background:#DDDDDD"
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
|- style="text-align: center;"
|rowspan="4" valign="center"|'''[[Real Sociedad C|Berio]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small>
| 2.F
|2021/22
| 14
| 2
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| bgcolor="F0E68C" | 14
| bgcolor="F0E68C" | 2
|- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF"
|2.F
|2022/23
| 30
| 4
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| bgcolor="FFD700" | 30
| bgcolor="FFD700" | 4
|- style="text-align: center;"
| 2.F
|2023/24
| 6
| 2
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| bgcolor="F0E68C" | 6
| bgcolor="F0E68C" | 2
|- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD"
!colspan=2|Denera !!50!!8!! -!! -!! - !! - !! -!! -!! -!! -!! -!! - !!50!!8
|- style="text-align: center;"
|rowspan="3" valign="center"|'''[[Real Sociedad B|Sanse]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small>
|1.F
|2023/24
| 20
| 1
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| bgcolor="FFD700" | 20
| bgcolor="FFD700" | 1
|- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF"
| 1.F
|2024/25
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| bgcolor="F0E68C" | -
| bgcolor="F0E68C" | -
|- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD"
!colspan=2| Denera!!20!!1!!-!!-!!-!!-!!-!!-!! -!! -!!-!!-!! 20!! 1
|-align=center bgcolor=000000 style="color: white;"
!colspan="3" valign="center"|'''Ibilbide osoan''' !!70!!9!!-!!-!!-!!-!!-!!-!! -!! -!! -!! -!!70!!9
|}
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* [https://www.bdfutbol.com/es/j/j205464.html Fitxa]
{{bizialdia|2004ko||Orobengoa, Ekain}}
{{Biografia zirriborroa|Gipuzkoa}}
[[Kategoria:Oiartzuarrak]]
[[Kategoria:Gipuzkoako gizon futbolariak]]
g13nshnnsuo15bqjr772vg07fek3cvt
9975772
9975762
2024-11-20T22:12:21Z
Daeri
16654
9975772
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia_infotaula_automatikoa}}
'''Ekain Orobengoa Arbelaitz<ref>Abizena ''Arbelaiz'' idaztea, euskal herritar horren aukera pertsonala da. Izan ere, Euskaltzaindiak, euskara baturako, ''Arbelaitz'' onartu du deitura horren grafiatzat. Ikus ''Euskal Onomastikaren Datutegia''</ref>''' ([[Oiartzun]], [[Gipuzkoa]], [[2004]]ko [[ekainaren 17]]-) [[Euskal Herria|euskal herritar]] futbolaria da. Aurrelari moduan jokatzen du. [[2016]]an [[Real Sociedad|Errealera]] isitsi zen [[Kostkas Kirol Kluba|Kostkas]] talde [[Donostia]]rretik.<ref>[https://www.diariovasco.com/oarsoaldea/oiartzun/201607/14/ekain-orobengoa-donosti-txapelketako-20160714000811-v.html Ekain Orobengoa, Donosti Cup txapelketako jokalari onena]</ref>
== Kirol Ibilbidea ==
<small>''[[2024]]ko [[ekainaren 5]]ean eguneratua. Datu ofizialak.''</small>
{|style="text-align: center;" border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: #F9F9F9; font-size: 95%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center"
|- style="background:#DDDDDD"
!rowspan="2" width=150px|Taldea
!rowspan="2" width=30px|Maila
!rowspan="2"|Denboraldia
!colspan="2"|Liga
!colspan="2"|Kopa
!colspan="2"|[[UEFAko Txapeldunen Liga|Champions League]]
!colspan="2"|[[UEFA Europa League|Europa League]]
!colspan="2"|[[UEFA Europa Conference League|Conference League]]
!colspan="2"|Superkopa
!colspan="3"|Denera
|- style="background:#DDDDDD"
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
!width=30px|JP
!width=30px|G
|- style="text-align: center;"
|rowspan="4" valign="center"|'''[[Real Sociedad C|Berio]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small>
| 2.F
|2021/22
| 14
| 2
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| bgcolor="F0E68C" | 14
| bgcolor="F0E68C" | 2
|- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF"
|2.F
|2022/23
| 30
| 4
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| bgcolor="FFD700" | 30
| bgcolor="FFD700" | 4
|- style="text-align: center;"
| 2.F
|2023/24
| 6
| 2
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| bgcolor="F0E68C" | 6
| bgcolor="F0E68C" | 2
|- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD"
!colspan=2|Denera !!50!!8!! -!! -!! - !! - !! -!! -!! -!! -!! -!! - !!50!!8
|- style="text-align: center;"
|rowspan="3" valign="center"|'''[[Real Sociedad B|Sanse]]'''<br /><small>{{banderaikur|EH}}</small>
|1.F
|2023/24
| 20
| 1
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| bgcolor="FFD700" | 20
| bgcolor="FFD700" | 1
|- style="text-align: center;" bgcolor="#EFEFEF"
| 1.F
|2024/25
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| -
| bgcolor="F0E68C" | -
| bgcolor="F0E68C" | -
|- style="text-align: center;" style="background:#DDDDDD"
!colspan=2| Denera!!20!!1!!-!!-!!-!!-!!-!!-!! -!! -!!-!!-!! 20!! 1
|-align=center bgcolor=000000 style="color: white;"
!colspan="3" valign="center"|'''Ibilbide osoan''' !!70!!9!!-!!-!!-!!-!!-!!-!! -!! -!! -!! -!!70!!9
|}
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* [https://www.bdfutbol.com/es/j/j205464.html Fitxa]
{{bizialdia|2004ko||Orobengoa, Ekain}}
{{Biografia zirriborroa|Gipuzkoa}}
[[Kategoria:Oiartzuarrak]]
[[Kategoria:Gipuzkoako gizon futbolariak]]
b0g52tjl7zarnnqsp1s78seugjl9ax2
Enrique Agirre
0
1214805
9975763
2024-11-20T22:02:10Z
Asier Barre
100337
Orri berria: «'''Enrique Aguirre''', Euskal Herriko txirrindulari profesionala izan zen. == Palmaresa == === 1925 === [[Altsasuko Saria]] === 1929 === [[Ordiziako Sari Nagusia]] == Erreferentziak == == Kanpo estekak ==»
9975763
wikitext
text/x-wiki
'''Enrique Aguirre''', Euskal Herriko txirrindulari profesionala izan zen.
== Palmaresa ==
=== 1925 ===
[[Altsasuko Saria]]
=== 1929 ===
[[Ordiziako Sari Nagusia]]
== Erreferentziak ==
== Kanpo estekak ==
h9702a73mde1wp4i8rxuulbg95r1zcn
9975765
9975763
2024-11-20T22:04:35Z
Asier Barre
100337
9975765
wikitext
text/x-wiki
'''Enrique Aguirre''', Euskal Herriko txirrindulari profesionala izan zen.
== Palmaresa ==
=== 1925 ===
[[Altsasuko Saria]]
=== 1926 ===
5. [[Kantabriako Itzulia]]<nowiki/>n
=== 1927 ===
9. [[Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzuli]]<nowiki/>ko etapa batean
=== 1929 ===
[[Ordiziako Sari Nagusia]]
== Erreferentziak ==
== Kanpo estekak ==
ihm9075vpf1en61ham294na25jctgpi
9975813
9975765
2024-11-20T23:01:04Z
Asier Barre
100337
9975813
wikitext
text/x-wiki
'''Enrique Aguirre''', Euskal Herriko txirrindulari profesionala izan zen.
== Palmaresa ==
=== 1925 ===
[[Altsasuko Saria]]
=== 1926 ===
5. [[Kantabriako Itzulia]]<nowiki/>n
=== 1927 ===
9. [[Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzuli]]<nowiki/>ko etapa batean
=== 1929 ===
[[Ordiziako Sari Nagusia]]
== Erreferentziak ==
== Kanpo estekak ==
[[Kategoria:Txirrindulari ohiak]]
p6esusq1222gu8bc25r3a1xeh1r3ehe
9975817
9975813
2024-11-20T23:02:44Z
Asier Barre
100337
9975817
wikitext
text/x-wiki
'''Enrique Aguirre''', Euskal Herriko txirrindulari profesionala izan zen.
== Palmaresa ==
=== 1925 ===
[[Altsasuko Saria]]
=== 1926 ===
5. [[Kantabriako Itzulia]]<nowiki/>n
=== 1927 ===
9. [[Euskal Herriko Itzulia|Euskal Herriko Itzuli]]<nowiki/>ko etapa batean
=== 1929 ===
[[Ordiziako Sari Nagusia]]
== Erreferentziak ==
== Kanpo estekak ==
[[Kategoria:Txirrindulari ohiak]]
[[Kategoria:Euskal Herriko txirrindulariak]]
6nqywjr9t2c8kcdiwxy65ereh5xuvpm
Urbano Goikoetxea
0
1214806
9975779
2024-11-20T22:15:24Z
Asier Barre
100337
Orri berria: «'''Urbano Goikoetxea''', Euskal Herriko txirrindulari ohia da. == Palmaresa == === 1926 === [[Altsasuko Saria]] == Erreferentziak == == Kanpo estekak ==»
9975779
wikitext
text/x-wiki
'''Urbano Goikoetxea''', Euskal Herriko txirrindulari ohia da.
== Palmaresa ==
=== 1926 ===
[[Altsasuko Saria]]
== Erreferentziak ==
== Kanpo estekak ==
23h2uyr992599gyjgvu85a94fcok7se
Marcelo Azkarraga Palmeroren bigarren gobernua
0
1214807
9975797
2024-11-20T22:33:20Z
81.9.210.37
Orri berria: «{{Gobernu infotaula|abizena=Azkarraga II|nagusi=Espainiako Ministroen Kontseilua|irudi=Marcelo Azcárraga por Kaulak.png|logoa=Flag of Spain (1785–1873, 1875–1931).svg|lehendakari=[[Marcelo Azkarraga Palmero]]|hurrengoa izena=Sagasta X|hurrengoa=Práxedes Mateo Sagastaren hamargarren gobernua|aurrekoa izena=Silvela I|aurrekoa=Francisco Silvelaren lehen gobernua|sorrera=1900ko urriaren 23a|iraupena=134|bukaera=1901eko martxoaren 6a|kontseilariak=9}} '''Marcelo Azcárrag...»
9975797
wikitext
text/x-wiki
{{Gobernu infotaula|abizena=Azkarraga II|nagusi=Espainiako Ministroen Kontseilua|irudi=Marcelo Azcárraga por Kaulak.png|logoa=Flag of Spain (1785–1873, 1875–1931).svg|lehendakari=[[Marcelo Azkarraga Palmero]]|hurrengoa izena=Sagasta X|hurrengoa=Práxedes Mateo Sagastaren hamargarren gobernua|aurrekoa izena=Silvela I|aurrekoa=Francisco Silvelaren lehen gobernua|sorrera=1900ko urriaren 23a|iraupena=134|bukaera=1901eko martxoaren 6a|kontseilariak=9}}
'''Marcelo Azcárraga Palmeroren bigarren gobernua''' 1900eko urritik 1901eko martxora arte trantsizio eta egonkortasun garaia izan zen. Azcárragak 1900eko urriaren 23an hartu zuen [[Ministroen Kontseilu]]<nowiki/>ko [[Presidentetzako, Gorteekiko Harremanetako eta Memoria Demokratikoko Ministerioa|presidentetza]], [[Francisco Silvela]]<nowiki/>ren lekua hartuz. Bere agintaldian, egonkortasun politikoari eustean eta Estatuko gaiak ikuspegi kontserbadorearekin kudeatzean oinarritu zen.
Haren gobernuan, Francisco Javier Ugarte Pagés izan zen Agintaritzan eta Ventura García Sancho Ibarrondo Estatuan. Bere agintaldia nahiko laburra izan zen arren, jarraipen administratiboa mantentzea eta bere oinordeko [[Práxedes Mateo Sagasta]]<nowiki/>rentzat lurra prestatzea lortu zuen, 1901eko martxoaren 6an kargua hartu zuena.
== Kabinetea ==
{| class="wikitable"
|+'''Ministroen Kontseilua, 1900ko urriaren 23a – 1901eko martxoaren 6a'''
!'''Funtzioa'''
!Margolana
!Izena eta abizenak
!Denbora
|-
|'''[[Ministroen Kontseilu]]<nowiki/>ko [[Zerrenda:Espainiako presidenteak|presidentea]]'''
| rowspan="2" |[[Fitxategi:Marcelo_Azcárraga_por_Kaulak.png|91x91px]]
| rowspan="2" |'''[[Marcelo Azkarraga Palmero]]'''
|1900ko urriaren 23a – 1901eko martxoaren 6a
|-
| rowspan="2" |'''Itsas Armada ministroa'''
|1900ko urriaren 23a – urriaren 31a <small>(bitarteko)</small>
|-
|[[Fitxategi:José Ramos Izquierdo.jpg|80px]]
|'''José Ramon Izquierdo'''
|1900ko urriaren 31a – 1901eko martxoaren 6a
|-
|'''[[Espainiako Barne Arazoetako Ministerioa|Agintaritza ministroa]]'''
|[[Fitxategi:Javier Ugarte Boletín RAE VI (1919).jpg|80px]]
|'''Francisco Javier Ugartes'''
| rowspan="7" |1900ko urriaren 23a – 1901eko martxoaren 6a
|-
|'''Estatu ministroa'''
|[[Fitxategi:Ventura García Sancho Ibarrondo.jpg|80px]]
|'''Ventura García-Sancho Ibarrondo'''
|-
|'''Gerra ministroa'''
|[[Fitxategi:Portrait of General Linares.jpg|80px]]
|'''[[Arsenio Linares y Pombo]]'''
|-
|'''Ogasun ministroa'''
|[[Fitxategi:Mallendesalazar.jpg|80px]]
|'''[[Manuel Allendesalazar]]'''
|-
|'''[[Espainiako Justizia Ministerioa|Grazia eta Justizia ministroa]]'''
|[[Fitxategi:Francisco Javier González de Castejón y Elío, de Compañy.jpg|80px]]
|'''Francisco Javier González de Castejón'''
|-
|'''[[Espainiako Sustapen Ministerioa|Nekazaritza, Industria eta Merkararitzako ministroa]]'''
|[[Fitxategi:Sánchez Toca.JPG|80px]]
|'''Joaquín Sánchez de Toca'''
|-
|[[Espainiako Hezkuntzako Ministerioa|'''Irakaskuntza Publiko eta Arte Ederratako ministroa''']]
|[[Fitxategi:Antonio García Alix, de Kaulak (cropped).jpg|80px]]
|'''Antonio García Alix'''
|}
== Kanpo estekak ==
{{Autoritate kontrola}}
qayqx116scszhuijemdejf1cl7q7321
Lankide eztabaida:Hurstbergn
3
1214808
9975807
2024-11-20T22:51:27Z
LainobeltzBot
90204
Ongi etorri!
9975807
wikitext
text/x-wiki
{{Ongietorria}} --[[Lankide:LainobeltzBot|LainobeltzBot]] ([[Lankide eztabaida:LainobeltzBot|eztabaida]]) 23:51, 20 azaroa 2024 (CET)
a20dq1ogivm1q42p2y6yfpn01b5j3so
Lankide eztabaida:Icuasimp
3
1214809
9975808
2024-11-20T22:51:37Z
LainobeltzBot
90204
Ongi etorri!
9975808
wikitext
text/x-wiki
{{Ongietorria}} --[[Lankide:LainobeltzBot|LainobeltzBot]] ([[Lankide eztabaida:LainobeltzBot|eztabaida]]) 23:51, 20 azaroa 2024 (CET)
a20dq1ogivm1q42p2y6yfpn01b5j3so
Pablo Eizagirre
0
1214810
9975810
2024-11-20T22:54:32Z
Asier Barre
100337
Orri berria: «'''Pablo Eizagirre''', Euskal Herriko txirrindulari ohia da. == Palmaresa == === 1953 === [[Altsasuko Saria]] == Erreferentziak == == Kanpo estekak ==»
9975810
wikitext
text/x-wiki
'''Pablo Eizagirre''', Euskal Herriko txirrindulari ohia da.
== Palmaresa ==
=== 1953 ===
[[Altsasuko Saria]]
== Erreferentziak ==
== Kanpo estekak ==
mffaklod1vbn3klwvr87b5vtmbynw1q
9975812
9975810
2024-11-20T23:00:36Z
Asier Barre
100337
9975812
wikitext
text/x-wiki
'''Pablo Eizagirre''', Euskal Herriko txirrindulari ohia da.
== Palmaresa ==
=== 1953 ===
[[Altsasuko Saria]]
== Erreferentziak ==
== Kanpo estekak ==
[[Kategoria:Txirrindulari ohiak]]
mjzsfmqhdi86x34x1lv3sldg1w6bknd
9975818
9975812
2024-11-20T23:03:55Z
Asier Barre
100337
9975818
wikitext
text/x-wiki
'''Pablo Eizagirre''', Euskal Herriko txirrindulari ohia da.
== Palmaresa ==
=== 1953 ===
[[Altsasuko Saria]]
== Erreferentziak ==
== Kanpo estekak ==
[[Kategoria:Txirrindulari ohiak]]
[[Kategoria:Euskal Herriko txirrindulariak]]
5bawx9l6dfuwxb8u7sxjinayq08vpak
Tomás Ariño
0
1214811
9975811
2024-11-20T22:59:49Z
Asier Barre
100337
Orri berria: «'''Tomas Ariño''' ([[Zalla]], 1938ko martxoaren7a-), Euskal Herriko txirrindulari ohia da. == Palmaresa == === 1964 === [[Altsasuko Saria]] == Erreferentziak == == Kanpo estekak == [[Kategoria:Bizkaiko txirrindulariak]] [[Kategoria:Euskal Herriko txirrindulariak]] [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]]»
9975811
wikitext
text/x-wiki
'''Tomas Ariño''' ([[Zalla]], 1938ko martxoaren7a-), Euskal Herriko txirrindulari ohia da.
== Palmaresa ==
=== 1964 ===
[[Altsasuko Saria]]
== Erreferentziak ==
== Kanpo estekak ==
[[Kategoria:Bizkaiko txirrindulariak]]
[[Kategoria:Euskal Herriko txirrindulariak]]
[[Kategoria:Txirrindulari ohiak]]
5b6d3rhuxv5qddt68ditt5ai0qray9t
Pastel magikoa
0
1214812
9975814
2024-11-20T23:01:10Z
Emman De La Macha
168204
Orrialde hau egin nuen ikusleek irakurtzeko eta editatzeko erabilgarri egon zezaten. Norbaitek hemen gehiago editatu nahi balu, asko eskertuko nuke.
9975814
wikitext
text/x-wiki
'''''"Pastel magikoa"''''' (jatorrizko izenburua: ''The Magic Pudding'') 2000. urteko Australiako animaziozko filma da, [[Karl Zwicky|Karl Zwickyk]] zuzendua, eta [[Energee Entertainment]]-ek ekoitzi zuen. [[Norman Lindsay]] idazlearen 1918ko izen bereko liburuan oinarritutako moldaketa solte bat da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Magic Pudding|url=https://tvtropes.org/pmwiki/pmwiki.php/WesternAnimation/TheMagicPudding|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Ingelesezko jatorrizko ahots-aktoreak [[Sam Neill]], [[Geoffrey Rush]], [[Hugo Weaving]], [[Jack Thompson]], [[Toni Collette]] eta [[John Cleese]]-k osatzen dute. Energee Entertainment laster itxi zuten 2002an "''Pastel magikoa''"ren diru-galeren ondorioz.<ref>{{Erreferentzia|izena=Dan|abizena=Torre|izenburua=Australian Animation: An International History|argitaletxea=Springer|hizkuntza=en|abizena2=Torre|izena2=Lienors|data=2018-11-02|url=https://books.google.com/books?id=2QJ2DwAAQBAJ&pg=PA188|isbn=978-3-319-95492-9|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Magic Pudding a Wicked shame|hizkuntza=en|data=2002-10-18|url=https://www.afr.com/politics/magic-pudding-a-wicked-shame-20021018-j79a0|aldizkaria=Australian Financial Review|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
Espainian, filma 2002ko ekainaren 28an estreinatu zen zinema aretoetan, [[Filmax]]-en ([[Barton Films]] euskarazko bertsiorako), eta lau hizkuntzatara bikoiztu zuten (gaztelania, katalana, galegoa eta euskara).<ref>{{Erreferentzia|izenburua=ABC SEVILLA 28-06-2002 página 78 - Archivo ABC|data=2019-09-02|url=https://www.abc.es/archivo/periodicos/abc-sevilla-20020628-78.html|aldizkaria=abc|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Avui. 28/6/2002.|url=https://pandora.girona.cat/viewer.vm?id=0001256526&page=45&search=El%20p%C3%BAding%20m%C3%A0gic&lang=en&view=hemeroteca|aldizkaria=Digitized newspapers|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=La Voz de Galicia|hizkuntza=gl|url=https://quiosco.lavozdegalicia.es/historico.htm?fechaNavegacion=27-06-2002&publicacion=La%20Voz%20de%20Galicia&edicion=A%20CORU%D1A}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=La Voz de Galicia|hizkuntza=gl|url=https://quiosco.lavozdegalicia.es/historico.htm?fechaNavegacion=28-06-2002&publicacion=La%20Voz%20de%20Galicia&edicion=A%20CORU%C3%91A}}</ref><ref>{{Erreferentzia|abizena=Berria.eus|izenburua=Euskaldunon Egunkariaren hemeroteka. 1990-2003.|hizkuntza=en|data=2024-11-20|url=https://www.berria.eus/hemeroteka/egunkaria/?zbilatu=Pastel+magikoa&h_u=1990&h_h=12&h_e=06&b_u=2003&b_h=02&b_e=20&bilatu=Bilatu&orridata=20020628&ikusi=059&_gl=1*1v7wr68*_up*MQ..*_ga*MjY1NTY2MTU3LjE3MzIwODA3MTE.*_ga_EC0FSX7N43*MTczMjA4MDcxMC4xLjEuMTczMjA4MDc0Mi4wLjAuMA..|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-11-20}}</ref> Lau bikoizketa hauek DVDan ere kaleratu ziren 2000ko hamarkadan.
== Aktoreak ==
{| class="wikitable"
|+
!Pertsonaia
!Aktore originala
!Euskal bikoizketa aktorea
|-
|Albert, pastel magikoa
|[[John Cleese]]
|[[Pello Artetxe]]
|-
|Bunyip Bluegum
|[[Geoffrey Rush]]
|[[Iñigo Puignau]]
|-
|Bill Barnacle
|[[Hugo Weaving]]
|[[José Manuel Goikoetxea]]
|-
|Sam Sawnoff
|[[Sam Neill]]
|[[Josu Mitxelena]]
|-
|Buncle
|Jack Thompson
|???
|-
|Ginger
|[[Toni Collette]]
|???
|-
|Watkin
|Greg Carroll
|[[Martín Zabala]]
|-
|Patrick
|Dave Gibson
|[[Kiko Jauregi]]
|-
|Wattleberry
|Dave Gibson
|[[Kandido Uranga]]
|}
tno4lo7hxd25fvwcrrm9y7tzrrmzult
9975815
9975814
2024-11-20T23:01:41Z
Emman De La Macha
168204
9975815
wikitext
text/x-wiki
'''''"Pastel magikoa"''''' (jatorrizko izenburua: ''The Magic Pudding'') 2000. urteko Australiako animaziozko filma da, [[Karl Zwicky|Karl Zwickyk]] zuzendua, eta [[Energee Entertainment]]-ek ekoitzi zuen. [[Norman Lindsay]] idazlearen 1918ko izen bereko liburuan oinarritutako moldaketa solte bat da<ref>{{Erreferentzia|izenburua=The Magic Pudding|url=https://tvtropes.org/pmwiki/pmwiki.php/WesternAnimation/TheMagicPudding|sartze-data=2024-11-20}}</ref>. Ingelesezko jatorrizko ahots-aktoreak [[Sam Neill]], [[Geoffrey Rush]], [[Hugo Weaving]], [[Jack Thompson]], [[Toni Collette]] eta [[John Cleese]]-k osatzen dute. Energee Entertainment laster itxi zuten 2002an "''Pastel magikoa''"ren diru-galeren ondorioz.<ref>{{Erreferentzia|izena=Dan|abizena=Torre|izenburua=Australian Animation: An International History|argitaletxea=Springer|hizkuntza=en|abizena2=Torre|izena2=Lienors|data=2018-11-02|url=https://books.google.com/books?id=2QJ2DwAAQBAJ&pg=PA188|isbn=978-3-319-95492-9|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Magic Pudding a Wicked shame|hizkuntza=en|data=2002-10-18|url=https://www.afr.com/politics/magic-pudding-a-wicked-shame-20021018-j79a0|aldizkaria=Australian Financial Review|sartze-data=2024-11-20}}</ref>
Espainian, filma 2002ko ekainaren 28an estreinatu zen zinema aretoetan, [[Filmax]]-en ([[Barton Films]] euskarazko bertsiorako), eta lau hizkuntzatara bikoiztu zuten (gaztelania, katalana, galegoa eta euskara).<ref>{{Erreferentzia|izenburua=ABC SEVILLA 28-06-2002 página 78 - Archivo ABC|data=2019-09-02|url=https://www.abc.es/archivo/periodicos/abc-sevilla-20020628-78.html|aldizkaria=abc|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref>{{Erreferentzia|izenburua=Avui. 28/6/2002.|url=https://pandora.girona.cat/viewer.vm?id=0001256526&page=45&search=El%20p%C3%BAding%20m%C3%A0gic&lang=en&view=hemeroteca|aldizkaria=Digitized newspapers|sartze-data=2024-11-20}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=La Voz de Galicia|hizkuntza=gl|url=https://quiosco.lavozdegalicia.es/historico.htm?fechaNavegacion=27-06-2002&publicacion=La%20Voz%20de%20Galicia&edicion=A%20CORU%D1A}}</ref><ref>{{erreferentzia|izenburua=La Voz de Galicia|hizkuntza=gl|url=https://quiosco.lavozdegalicia.es/historico.htm?fechaNavegacion=28-06-2002&publicacion=La%20Voz%20de%20Galicia&edicion=A%20CORU%C3%91A}}</ref><ref>{{Erreferentzia|abizena=Berria.eus|izenburua=Euskaldunon Egunkariaren hemeroteka. 1990-2003.|hizkuntza=en|data=2024-11-20|url=https://www.berria.eus/hemeroteka/egunkaria/?zbilatu=Pastel+magikoa&h_u=1990&h_h=12&h_e=06&b_u=2003&b_h=02&b_e=20&bilatu=Bilatu&orridata=20020628&ikusi=059&_gl=1*1v7wr68*_up*MQ..*_ga*MjY1NTY2MTU3LjE3MzIwODA3MTE.*_ga_EC0FSX7N43*MTczMjA4MDcxMC4xLjEuMTczMjA4MDc0Mi4wLjAuMA..|aldizkaria=Berria|sartze-data=2024-11-20}}</ref> Lau bikoizketa hauek DVDan ere kaleratu ziren 2000ko hamarkadan.
== Aktoreak ==
{| class="wikitable"
|+
!Pertsonaia
!Aktore originala
!Euskal bikoizketa aktorea
|-
|Albert, pastel magikoa
|[[John Cleese]]
|[[Pello Artetxe]]
|-
|Bunyip Bluegum
|[[Geoffrey Rush]]
|[[Iñigo Puignau]]
|-
|Bill Barnacle
|[[Hugo Weaving]]
|[[José Manuel Goikoetxea]]
|-
|Sam Sawnoff
|[[Sam Neill]]
|[[Josu Mitxelena]]
|-
|Buncle
|Jack Thompson
|???
|-
|Ginger
|[[Toni Collette]]
|???
|-
|Watkin
|Greg Carroll
|[[Martín Zabala]]
|-
|Patrick
|Dave Gibson
|[[Kiko Jauregi]]
|-
|Wattleberry
|Dave Gibson
|[[Kandido Uranga]]
|}
== Erreferentziak ==
5ezv9i51409c74x1z1cpx5oesltp32l
Óscar Aranguren
0
1214813
9975819
2024-11-20T23:06:02Z
Asier Barre
100337
Orri berria: «'''Óscar Aranguren''', Euskal Herriko txirrindulari ohia da. == Palmaresa == === 1993 === [[Altsasuko Saria]] == Erreferentziak == == Kanpo estekak == [[Kategoria:Euskal Herriko txirrindulariak]] [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]]»
9975819
wikitext
text/x-wiki
'''Óscar Aranguren''', Euskal Herriko txirrindulari ohia da.
== Palmaresa ==
=== 1993 ===
[[Altsasuko Saria]]
== Erreferentziak ==
== Kanpo estekak ==
[[Kategoria:Euskal Herriko txirrindulariak]]
[[Kategoria:Txirrindulari ohiak]]
04acgm0skl0oa0mqjwpdjr4qdixpiaw
9975821
9975819
2024-11-20T23:09:54Z
Asier Barre
100337
9975821
wikitext
text/x-wiki
'''Óscar Aranguren''', Euskal Herriko txirrindulari ohia da. 1996ean txirrindulari profesionala izan zen.
== Palmaresa ==
=== 1993 ===
[[Altsasuko Saria]]
1996
5. Dupongo Tourreko etapa batean
5. [[Burgosko Itzulia|Burgosko Itzuli]]<nowiki/>ko etapa batean
== Erreferentziak ==
== Kanpo estekak ==
[[Kategoria:Euskal Herriko txirrindulariak]]
[[Kategoria:Txirrindulari ohiak]]
s8lb83eeo846g8gkede0y6i77y8ni9h
9975822
9975821
2024-11-20T23:10:57Z
Asier Barre
100337
9975822
wikitext
text/x-wiki
'''Óscar Aranguren''', Euskal Herriko txirrindulari ohia da. 1996ean txirrindulari profesionala izan zen.
== Palmaresa ==
=== 1993 ===
[[Altsasuko Saria]]
=== 1996 ===
5. Dupongo Tourreko etapa batean eta 6. beste etapa batean
5. [[Burgosko Itzulia|Burgosko Itzuli]]<nowiki/>ko etapa batean
== Erreferentziak ==
== Kanpo estekak ==
[[Kategoria:Euskal Herriko txirrindulariak]]
[[Kategoria:Txirrindulari ohiak]]
ddu67pga70juo96f8rexqm3neahxyco
Vancouverreko nazioarteko aireportua
0
1214814
9975823
2024-11-20T23:17:01Z
Druiz002
154206
«[[:es:Special:Redirect/revision/163630192|Aeropuerto Internacional de Vancouver]]» orriaren itzulpena eginez sortua
9975823
wikitext
text/x-wiki
{{Eraikin infotaula|izena=Vancouverreko nazioarteko aireportua|bertako izena=Vancouver International Airport (YVR)|irudia=YVR_(3987950564).jpg|eskualdea=Canada}}
'''Vancouverreko Nazioarteko Aireportua''' (<span lang="en" dir="ltr">''Vancouver International Airport''</span> ) ([[IATA]]-kodea: '''YVR''', [[OACI]]: '''CYVR''' ) Richmonden ([[Columbia Britainiarra|Columbia Britainiarra)]] kokatutako [[Nazioarteko aireportu|nazioarteko aireportua]] da. [[Vancouver|Vancouverreko hiriari]] eta metropoli-eremuari ([[Metro Vancouver|''<span lang="en" dir="ltr">Metro Vancouver</span>'')]] ematen die zerbitzua. Batez ere, Vancouverreko erdigunetik 12 kilometrora dago. 2007an Kanadako bigarren aireportu okupatuena izan zen aire-operazioei (326,026) eta bidaiariei (17.5 milioi) dagokienez, Toronto Pearson Nazioarteko Aireportuaren atzetik. [[Asia]], [[Europa]], [[Ozeania]], [[AEB]], [[Mexiko]], [[Karibea (eskualdea)|Karibe]] eta Kanadako beste aireportu batzuetara hegaldiak proposatzen ditu. Aireportu honek sari garrantzitsuak irabazi ditu aireportu onena izateagatik. Adibidez, 2007an Skytrax saria "Ipar Amerikako Aireportu Onena" izateagatik jaso zuen. '''YVR'''-k [[Air Canada]]-ren [[hub]] bat da. WestJet eta Air Transat-en operazio-gune garrazitsua bezala funzionatzen du.
=== Nazioarteko helmugak ===
[[Fitxategi:YVR_Destinations.svg|erdian|thumb|850x850px|Vancouverreko nazioarteko helmugak.]]
{| class="wikitable" style="font-size: 95%"
|+YVRen urteko trafikoa, 1992tik-gaur egun arte<ref>{{Cite web|izenburua=Traffic Update|data=febrero de 2021|url=https://www.yvr.ca/-/media/yvr/documents/facts-sheets/2020/12-december/dec2020_traffic_update.pdf|lana=Vancouver Airport Authority|accessdate=7 de abril de 2021}}</ref>
!Urtea
!Bidaiariak
! Aldaketa (%)
!
!Urtea
!Bidaiariak
! Aldaketa (%)
!
!Urtea
!Bidaiariak
! Aldaketa (%)
!
!Urtea
!Bidaiariak
! Aldaketa (%)
|-
|1992
|9,935,285
|{{Mantendu}}
|
|2002
|14,877,536
|{{Behera}}-3.8%
|
|2012
|17,596,901
|{{Gora}}3.3%
|
|2022
|19,013,416
|{{Gora}}168.3%
|-
|1993
|10,235,015
|{{Gora}}3.2%
|
|2003
|14,321,504
|{{Behera}}-3.7%
|
|2013
|17,971,883
|{{Gora}}2.1%
|
|2023
|24,938,184
|{{Gora}}30.9%
|-
|1994
|10,830,796
|{{Gora}}5.8%
|
|2004
|15,725,694
|{{Gora}}9.8%
|
|2014
|19,358,203
|{{Gora}}7.7%
|
|2024
|
|
|-
|1995
|12,006,973
|{{Gora}}10.8%
|
|2005
|16,418,883
|{{Gora}}4.4%
|
|2015
|20,315,978
|{{Gora}}4.9%
|
|2025
|
|
|-
|1996
|14,037,174
|{{Gora}}16.9%
|
|2006
|16,922,226
|{{Gora}}3.0%
|
|2016
|22,288,552
|{{Gora}}9.7%
|
|2026
|
|
|-
|1997
|14,818,564
|{{Gora}}5.5%
|
|2007
|17,495,049
|{{Gora}}3.3%
|
|2017
|24,166,122
|{{Gora}}8.4%
|
|2027
|
|
|-
|1998
|15,508,109
|{{Gora}}4.6%
|
|2008
|17,852,459
|{{Gora}}2.0%
|
|2018
|25,936,907
|{{Gora}}7.3%
|
|2028
|
|
|-
|1999
|15,806,499
|{{Gora}}1.9%
|
|2009
|16,179,312
|{{Behera}}-9.3%
|
|2019
|26,379,870
|{{Gora}}1.7%
|
|2029
|
|
|-
|2000
|16,032,531
|{{Gora}}1.4%
|
|2010
|16,778,774
|{{Gora}}3.7%
|
|2020
|7,300,287
|{{Behera}}-72.3%
|
|2030
|
|
|-
|2001
|15,476,762
|{{Behera}}-3.4%
|
|2011
|17,032,780
|{{Gora}}1.5%
|
|2021
|7,086,602
|{{Behera}}-3.0%
|
|2031
|
|
|}
== Gertuko aireportuak ==
Hauek dira gertuen dauden aireportuak:<ref>{{Cite web|izenburua=Aeropuerto Internacional de Vancouver (YVR)|url=https://www.aeropuertos.net/aeropuerto-internacional-de-vancouver/|accessdate=15 de mayo de 2020}}</ref>
* Miners Bay aireportua (39km)
* Montagne Harbor aireportua (44km)
* Ganges Harbor (47km)
* Bedwell Harbor aireportua (51km)
* Eastsound aireportua (58km)
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
[[Kategoria:Aireportuak]]
[[Kategoria:Kanada]]
pvl4kej75gu7tpympov29j6zmvqxfmh
Pedro Maria Ugarte
0
1214815
9975825
2024-11-20T23:20:30Z
Asier Barre
100337
Orri berria: «'''Pedro María Ugarte''', Euskal Herriko txirrindulari ohia da. [[Karpy (txirrindularitza taldea)|Karpy]] taldean izan zen profesionaletan. == Palmaresa == === 1970 === 9. Nafarroako Sari Nagusia == Erreferentziak == == Kanpo estekak == [[Kategoria:Euskal Herriko txirrindulariak]] [[Kategoria:Txirrindulari ohiak]]»
9975825
wikitext
text/x-wiki
'''Pedro María Ugarte''', Euskal Herriko txirrindulari ohia da. [[Karpy (txirrindularitza taldea)|Karpy]] taldean izan zen profesionaletan.
== Palmaresa ==
=== 1970 ===
9. Nafarroako Sari Nagusia
== Erreferentziak ==
== Kanpo estekak ==
[[Kategoria:Euskal Herriko txirrindulariak]]
[[Kategoria:Txirrindulari ohiak]]
4a28nmqnns0jq4j7bxzhm5lnvup7rpt
May Agnes Fleming
0
1214816
9975829
2024-11-20T23:50:22Z
Eliatxo
96586
Orri berria: «{{biografia infotaula automatikoa}} '''May Agnes Fleming''', jaiotzez '''Earlie''' (Carleton, [[Brunswick Berria]], [[1840]]ko [[azaroaren 15]]a – [[Brooklyn]], [[New York]], [[1880]]ko [[martxoaren 24]]a), '''''Cousin May Carleton''''' eta '''''M. A. Earlie''''' izengoitiz ere ezaguna, [[kanada]]r [[eleberrigile]]a izan zen. == Bizitza == Bernard eta Mary Earlyren alaba, May Agnes Early Carletonen jaio zen, Brunswick Berrian. Eskolan ikasten ari zela hasi zen bere idaz...»
9975829
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''May Agnes Fleming''', jaiotzez '''Earlie''' (Carleton, [[Brunswick Berria]], [[1840]]ko [[azaroaren 15]]a – [[Brooklyn]], [[New York]], [[1880]]ko [[martxoaren 24]]a), '''''Cousin May Carleton''''' eta '''''M. A. Earlie''''' izengoitiz ere ezaguna, [[kanada]]r [[eleberrigile]]a izan zen.
== Bizitza ==
Bernard eta Mary Earlyren alaba, May Agnes Early Carletonen jaio zen, Brunswick Berrian. Eskolan ikasten ari zela hasi zen bere idazlanak kaleratzen<ref>{{erreferentzia|izena=Fred|abizena=Cogswell|urtea=|izenburua=Early, May Agnes (Fleming)|hizkuntza=en|url=https://www.biographi.ca/en/bio/early_may_agnes_10E.html|aldizkaria=Dictionary of Canadian Biography|liburukia=X|sartze-data=2024-11-21}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=Lorraine|abizena=McMullen|izenburua=May Agnes Fleming|hizkuntza=en|argitaratze-data=2008-03-25|url=https://www.thecanadianencyclopedia.ca/en/article/may-agnes-fleming|aldizkaria=The Canadian Encyclopedia|sartze-data=2024-11-21}}</ref>. Lehen eleberria, ''Erminie; or The gypsy's vow: a tale of love and vengeance'' izenburua zuena, 1863an argitaratu zuen New Yorken, eta bi urte geroago hara joan zen bizitzera<ref>{{erreferentzia|izena=Norah|abizena=Story|urtea=1968|izenburua=The Oxford Companion to Canadian History and Literature|argitaletxea=Oxford University Press|orrialdea=254|hizkuntza=en|url=https://archive.org/details/oxfordcompaniont0000stor/page/254|sartze-data=2024-11-21}}</ref>. 1865ean John W. Fleming ingeniariarekin ezkondu zen<ref>{{erreferentzia|izenburua=Roy Rosenzweig Center for History and New Media – Democratizing history through digital media|argitaletxea=Center for History and New Media at George Mason University|hizkuntza=en|url=https://chnm.gmu.edu/dimenovels/index.html%3Fp=413.html|aldizkaria=American Women's Dime Novel Project: Dime Novels for Women, 1870–1920|sartze-data=2010-11-03}}</ref>.
Cousin May Carleton izengoitia erabiliz, hainbat [[folletoi]] argitaratu zituen ''Sunday Mercury'' eta ''New York Weekly'' astekarietan. Hogeita bat lan liburu-formatan inprimatu zituzten, horietatik zazpi egilea hil ondoren. Kopuru zehatza ez dago argi, bere lanei sarritan izenburu berriak jartzen baitzizkioten, baina 40 idazlan inguru sortu zituela uste da. 10.000 dolar baino gehiago irabazten zituen urtero<ref name=":0">{{erreferentzia|izena=Joan Hall|abizena=Hovey|izenburua=May Agnes Fleming: 1840–1880 – Canada's First Best-Selling Novelist|hizkuntza=en|url=http://www.angelfire.com/ca3/joanhallhovey/mayagnesfleming.html|artxibo-url=https://web.archive.org/web/20080508225420/http://www.angelfire.com/ca3/joanhallhovey/mayagnesfleming.html|aldizkaria=New Brunswick Reader|sartze-data=2024-11-21|artxibo-data=2008-05-08}}</ref>.
Brooklynen hil zen Brighten gaitza deritzonaren ondorioz<ref name=":0" />.
== Lan hautatuak ==
{{zutabeak|kopurua=2|
* ''Silver Star; Or, The Mystery of Fontelle Hall: A Tale of New Jersey in the Olden Time'' (1861)
* ''The Queen of the Isle, Or, Sybil Campbell'' (1861)
* ''Victoria; Or, The Heiress of Castle Cliff'' (1862)
* ''The Baronet's Bride; Or, A Woman's Vengeance'' (1868)
* ''Estella's Husband; Or, Thrice Lost,Thrice Won'' (1869)
* ''Magdalen's Vow'' (1871)
* ''Guy Earlscourt's Wife'' (1873)
* ''A Wonderful Woman'' (1873)
* ''A Terrible Secret'' (1874)
* ''A Mad Marriage'' (1875)
* ''The Midnight Queen'' (1876)
* ''Kate Danton; Or, Captain Danton's Daughters'' (1876)
* ''Silent and True; Or, A Little Queen'' (1877)
* ''The Heir of Charlton'' (1878)
* ''Carried by Storm; Or, Sleaford's Joanna'' (1878)
* ''The Three Cousins; Or, Life at Hinton Hall'' (1878)
* ''Lost for a Woman'' (1880)
* ''A Wife's Tragedy'' (1881)
* ''The Unseen Bridegroom; Or, Wedded for a Week'' (1881)
* ''Sharing Her Crime'' (1882)
* ''A Wronged Wife'' (1883)
* ''Sir Noel's Heir'' (1887)
* ''Who Wins; Or, The Secret of Monkswood Waste'' (1895)
* ''The Actress' Daughter'' (1895)}}
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1840ko|1880ko|Fleming, May Agnes}}
[[Kategoria:Brunswick Berriko jendea]]
[[Kategoria:Kanadako eleberrigileak]]
[[Kategoria:Emakume eleberrigileak]]
[[Kategoria:Kanadako ipuingileak]]
[[Kategoria:Emakume ipuingileak]]
[[Kategoria:XIX. mendeko emakume idazleak]]
[[Kategoria:Ingelesezko idazleak]]
[[Kategoria:New Yorken hildakoak]]
bpdmixw3hwnpu7crddd0lmmtoxuosxd
9975830
9975829
2024-11-20T23:51:20Z
Eliatxo
96586
9975830
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''May Agnes Fleming''', jaiotzez '''Earlie''' (Carleton, [[Saint John (Brunswick Berria)|Saint John]], [[Brunswick Berria]], [[1840]]ko [[azaroaren 15]]a – [[Brooklyn]], [[New York]], [[1880]]ko [[martxoaren 24]]a), '''''Cousin May Carleton''''' eta '''''M. A. Earlie''''' izengoitiz ere ezaguna, [[kanada]]r [[eleberrigile]]a izan zen.
== Bizitza ==
Bernard eta Mary Earlyren alaba, May Agnes Early Carletonen jaio zen, Brunswick Berrian. Eskolan ikasten ari zela hasi zen bere idazlanak kaleratzen<ref>{{erreferentzia|izena=Fred|abizena=Cogswell|urtea=|izenburua=Early, May Agnes (Fleming)|hizkuntza=en|url=https://www.biographi.ca/en/bio/early_may_agnes_10E.html|aldizkaria=Dictionary of Canadian Biography|liburukia=X|sartze-data=2024-11-21}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=Lorraine|abizena=McMullen|izenburua=May Agnes Fleming|hizkuntza=en|argitaratze-data=2008-03-25|url=https://www.thecanadianencyclopedia.ca/en/article/may-agnes-fleming|aldizkaria=The Canadian Encyclopedia|sartze-data=2024-11-21}}</ref>. Lehen eleberria, ''Erminie; or The gypsy's vow: a tale of love and vengeance'' izenburua zuena, 1863an argitaratu zuen New Yorken, eta bi urte geroago hara joan zen bizitzera<ref>{{erreferentzia|izena=Norah|abizena=Story|urtea=1968|izenburua=The Oxford Companion to Canadian History and Literature|argitaletxea=Oxford University Press|orrialdea=254|hizkuntza=en|url=https://archive.org/details/oxfordcompaniont0000stor/page/254|sartze-data=2024-11-21}}</ref>. 1865ean John W. Fleming ingeniariarekin ezkondu zen<ref>{{erreferentzia|izenburua=Roy Rosenzweig Center for History and New Media – Democratizing history through digital media|argitaletxea=Center for History and New Media at George Mason University|hizkuntza=en|url=https://chnm.gmu.edu/dimenovels/index.html%3Fp=413.html|aldizkaria=American Women's Dime Novel Project: Dime Novels for Women, 1870–1920|sartze-data=2010-11-03}}</ref>.
Cousin May Carleton izengoitia erabiliz, hainbat [[folletoi]] argitaratu zituen ''Sunday Mercury'' eta ''New York Weekly'' astekarietan. Hogeita bat lan liburu-formatan inprimatu zituzten, horietatik zazpi egilea hil ondoren. Kopuru zehatza ez dago argi, bere lanei sarritan izenburu berriak jartzen baitzizkioten, baina 40 idazlan inguru sortu zituela uste da. 10.000 dolar baino gehiago irabazten zituen urtero<ref name=":0">{{erreferentzia|izena=Joan Hall|abizena=Hovey|izenburua=May Agnes Fleming: 1840–1880 – Canada's First Best-Selling Novelist|hizkuntza=en|url=http://www.angelfire.com/ca3/joanhallhovey/mayagnesfleming.html|artxibo-url=https://web.archive.org/web/20080508225420/http://www.angelfire.com/ca3/joanhallhovey/mayagnesfleming.html|aldizkaria=New Brunswick Reader|sartze-data=2024-11-21|artxibo-data=2008-05-08}}</ref>.
Brooklynen hil zen Brighten gaitza deritzonaren ondorioz<ref name=":0" />.
== Lan hautatuak ==
{{zutabeak|kopurua=2|
* ''Silver Star; Or, The Mystery of Fontelle Hall: A Tale of New Jersey in the Olden Time'' (1861)
* ''The Queen of the Isle, Or, Sybil Campbell'' (1861)
* ''Victoria; Or, The Heiress of Castle Cliff'' (1862)
* ''The Baronet's Bride; Or, A Woman's Vengeance'' (1868)
* ''Estella's Husband; Or, Thrice Lost,Thrice Won'' (1869)
* ''Magdalen's Vow'' (1871)
* ''Guy Earlscourt's Wife'' (1873)
* ''A Wonderful Woman'' (1873)
* ''A Terrible Secret'' (1874)
* ''A Mad Marriage'' (1875)
* ''The Midnight Queen'' (1876)
* ''Kate Danton; Or, Captain Danton's Daughters'' (1876)
* ''Silent and True; Or, A Little Queen'' (1877)
* ''The Heir of Charlton'' (1878)
* ''Carried by Storm; Or, Sleaford's Joanna'' (1878)
* ''The Three Cousins; Or, Life at Hinton Hall'' (1878)
* ''Lost for a Woman'' (1880)
* ''A Wife's Tragedy'' (1881)
* ''The Unseen Bridegroom; Or, Wedded for a Week'' (1881)
* ''Sharing Her Crime'' (1882)
* ''A Wronged Wife'' (1883)
* ''Sir Noel's Heir'' (1887)
* ''Who Wins; Or, The Secret of Monkswood Waste'' (1895)
* ''The Actress' Daughter'' (1895)}}
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1840ko|1880ko|Fleming, May Agnes}}
[[Kategoria:Brunswick Berriko jendea]]
[[Kategoria:Kanadako eleberrigileak]]
[[Kategoria:Emakume eleberrigileak]]
[[Kategoria:Kanadako ipuingileak]]
[[Kategoria:Emakume ipuingileak]]
[[Kategoria:XIX. mendeko emakume idazleak]]
[[Kategoria:Ingelesezko idazleak]]
[[Kategoria:New Yorken hildakoak]]
lk9jsonogq6500xmm0qx16pwxeuxwmr
9976183
9975830
2024-11-21T11:48:09Z
Eliatxo
96586
/* Kanpo estekak */
9976183
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''May Agnes Fleming''', jaiotzez '''Earlie''' (Carleton, [[Saint John (Brunswick Berria)|Saint John]], [[Brunswick Berria]], [[1840]]ko [[azaroaren 15]]a – [[Brooklyn]], [[New York]], [[1880]]ko [[martxoaren 24]]a), '''''Cousin May Carleton''''' eta '''''M. A. Earlie''''' izengoitiz ere ezaguna, [[kanada]]r [[eleberrigile]]a izan zen.
== Bizitza ==
Bernard eta Mary Earlyren alaba, May Agnes Early Carletonen jaio zen, Brunswick Berrian. Eskolan ikasten ari zela hasi zen bere idazlanak kaleratzen<ref>{{erreferentzia|izena=Fred|abizena=Cogswell|urtea=|izenburua=Early, May Agnes (Fleming)|hizkuntza=en|url=https://www.biographi.ca/en/bio/early_may_agnes_10E.html|aldizkaria=Dictionary of Canadian Biography|liburukia=X|sartze-data=2024-11-21}}</ref><ref>{{erreferentzia|izena=Lorraine|abizena=McMullen|izenburua=May Agnes Fleming|hizkuntza=en|argitaratze-data=2008-03-25|url=https://www.thecanadianencyclopedia.ca/en/article/may-agnes-fleming|aldizkaria=The Canadian Encyclopedia|sartze-data=2024-11-21}}</ref>. Lehen eleberria, ''Erminie; or The gypsy's vow: a tale of love and vengeance'' izenburua zuena, 1863an argitaratu zuen New Yorken, eta bi urte geroago hara joan zen bizitzera<ref>{{erreferentzia|izena=Norah|abizena=Story|urtea=1968|izenburua=The Oxford Companion to Canadian History and Literature|argitaletxea=Oxford University Press|orrialdea=254|hizkuntza=en|url=https://archive.org/details/oxfordcompaniont0000stor/page/254|sartze-data=2024-11-21}}</ref>. 1865ean John W. Fleming ingeniariarekin ezkondu zen<ref>{{erreferentzia|izenburua=Roy Rosenzweig Center for History and New Media – Democratizing history through digital media|argitaletxea=Center for History and New Media at George Mason University|hizkuntza=en|url=https://chnm.gmu.edu/dimenovels/index.html%3Fp=413.html|aldizkaria=American Women's Dime Novel Project: Dime Novels for Women, 1870–1920|sartze-data=2010-11-03}}</ref>.
Cousin May Carleton izengoitia erabiliz, hainbat [[folletoi]] argitaratu zituen ''Sunday Mercury'' eta ''New York Weekly'' astekarietan. Hogeita bat lan liburu-formatan inprimatu zituzten, horietatik zazpi egilea hil ondoren. Kopuru zehatza ez dago argi, bere lanei sarritan izenburu berriak jartzen baitzizkioten, baina 40 idazlan inguru sortu zituela uste da. 10.000 dolar baino gehiago irabazten zituen urtero<ref name=":0">{{erreferentzia|izena=Joan Hall|abizena=Hovey|izenburua=May Agnes Fleming: 1840–1880 – Canada's First Best-Selling Novelist|hizkuntza=en|url=http://www.angelfire.com/ca3/joanhallhovey/mayagnesfleming.html|artxibo-url=https://web.archive.org/web/20080508225420/http://www.angelfire.com/ca3/joanhallhovey/mayagnesfleming.html|aldizkaria=New Brunswick Reader|sartze-data=2024-11-21|artxibo-data=2008-05-08}}</ref>.
Brooklynen hil zen Brighten gaitza deritzonaren ondorioz<ref name=":0" />.
== Lan hautatuak ==
{{zutabeak|kopurua=2|
* ''Silver Star; Or, The Mystery of Fontelle Hall: A Tale of New Jersey in the Olden Time'' (1861)
* ''The Queen of the Isle, Or, Sybil Campbell'' (1861)
* ''Victoria; Or, The Heiress of Castle Cliff'' (1862)
* ''The Baronet's Bride; Or, A Woman's Vengeance'' (1868)
* ''Estella's Husband; Or, Thrice Lost,Thrice Won'' (1869)
* ''Magdalen's Vow'' (1871)
* ''Guy Earlscourt's Wife'' (1873)
* ''A Wonderful Woman'' (1873)
* ''A Terrible Secret'' (1874)
* ''A Mad Marriage'' (1875)
* ''The Midnight Queen'' (1876)
* ''Kate Danton; Or, Captain Danton's Daughters'' (1876)
* ''Silent and True; Or, A Little Queen'' (1877)
* ''The Heir of Charlton'' (1878)
* ''Carried by Storm; Or, Sleaford's Joanna'' (1878)
* ''The Three Cousins; Or, Life at Hinton Hall'' (1878)
* ''Lost for a Woman'' (1880)
* ''A Wife's Tragedy'' (1881)
* ''The Unseen Bridegroom; Or, Wedded for a Week'' (1881)
* ''Sharing Her Crime'' (1882)
* ''A Wronged Wife'' (1883)
* ''Sir Noel's Heir'' (1887)
* ''Who Wins; Or, The Secret of Monkswood Waste'' (1895)
* ''The Actress' Daughter'' (1895)}}
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{bizialdia|1840ko|1880ko|Fleming, May Agnes}}
[[Kategoria:Brunswick Berriko jendea]]
[[Kategoria:Kanadako eleberrigileak]]
[[Kategoria:Emakume eleberrigileak]]
[[Kategoria:Kanadako ipuingileak]]
[[Kategoria:Emakume ipuingileak]]
[[Kategoria:XIX. mendeko emakume idazleak]]
[[Kategoria:Ingelesezko idazleak]]
[[Kategoria:New Yorken hildakoak]]
[[Kategoria:Nefritisak hildakoak]]
5bh07960ctw4aynfvkp50p0pjgw6i11
Eztabaida:May Agnes Fleming
1
1214817
9975836
2024-11-20T23:55:26Z
Eliatxo
96586
Orri berria: «{{Wikiproiektu Emakumeak}}»
9975836
wikitext
text/x-wiki
{{Wikiproiektu Emakumeak}}
ta4vu3saodlopvx79romiqoh8fiwdtr
Lankide eztabaida:Zorjo
3
1214818
9975839
2024-11-21T00:04:51Z
LainobeltzBot
90204
Ongi etorri!
9975839
wikitext
text/x-wiki
{{Ongietorria}} --[[Lankide:LainobeltzBot|LainobeltzBot]] ([[Lankide eztabaida:LainobeltzBot|eztabaida]]) 01:04, 21 azaroa 2024 (CET)
7iia2w27or5t0hcwwm74k2ypc3mvouo
Wikipedia:Ongietorri erregistroa/2024/11/21
4
1214819
9975840
2024-11-21T00:05:22Z
LainobeltzBot
90204
Bot-a: Erregistroa eguneratzen
9975840
wikitext
text/x-wiki
{|border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #bfcda5; border: 1px #b6fd2c solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
!Lankide
!Ekarpenak
{{WLE|user=Zorjo|contribs=0}}
0s72g04laavxvjxoc6eg5dzr18sz428
9975849
9975840
2024-11-21T00:36:41Z
LainobeltzBot
90204
Bot-a: Erregistroa eguneratzen
9975849
wikitext
text/x-wiki
{|border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #bfcda5; border: 1px #b6fd2c solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
!Lankide
!Ekarpenak
{{WLE|user=Zorjo|contribs=0}}
{{WLE|user=Txakurabde|contribs=0}}
tce8xamhvlmmttsygyafjyxb398wgw2
9975863
9975849
2024-11-21T01:49:46Z
LainobeltzBot
90204
Bot-a: Erregistroa eguneratzen
9975863
wikitext
text/x-wiki
{|border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #bfcda5; border: 1px #b6fd2c solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
!Lankide
!Ekarpenak
{{WLE|user=Zorjo|contribs=0}}
{{WLE|user=Txakurabde|contribs=0}}
{{WLE|user=Onichan0923|contribs=0}}
pn6tfm0jz3eiupp6eg8v487p0j90ma8
9975870
9975863
2024-11-21T03:34:08Z
LainobeltzBot
90204
Bot-a: Erregistroa eguneratzen
9975870
wikitext
text/x-wiki
{|border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #bfcda5; border: 1px #b6fd2c solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
!Lankide
!Ekarpenak
{{WLE|user=Zorjo|contribs=0}}
{{WLE|user=Txakurabde|contribs=0}}
{{WLE|user=Onichan0923|contribs=0}}
{{WLE|user=Twicedeadguy|contribs=0}}
gu2brjee7s5pzwngp1me1h9wtqew9ny
9975874
9975870
2024-11-21T03:55:05Z
LainobeltzBot
90204
Bot-a: Erregistroa eguneratzen
9975874
wikitext
text/x-wiki
{|border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #bfcda5; border: 1px #b6fd2c solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
!Lankide
!Ekarpenak
{{WLE|user=Zorjo|contribs=0}}
{{WLE|user=Txakurabde|contribs=0}}
{{WLE|user=Onichan0923|contribs=0}}
{{WLE|user=Twicedeadguy|contribs=0}}
{{WLE|user=Falafosel|contribs=0}}
gm132lbxsvkudsm23ditzuhh9c5i786
9975892
9975874
2024-11-21T05:50:02Z
LainobeltzBot
90204
Bot-a: Erregistroa eguneratzen
9975892
wikitext
text/x-wiki
{|border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #bfcda5; border: 1px #b6fd2c solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
!Lankide
!Ekarpenak
{{WLE|user=Zorjo|contribs=0}}
{{WLE|user=Txakurabde|contribs=0}}
{{WLE|user=Onichan0923|contribs=0}}
{{WLE|user=Twicedeadguy|contribs=0}}
{{WLE|user=Falafosel|contribs=0}}
{{WLE|user=Burner89751654|contribs=0}}
{{WLE|user=Vano111ru|contribs=0}}
kbd2i9aaj34ujm20ghpko5n8lthssqz
9975931
9975892
2024-11-21T06:52:36Z
LainobeltzBot
90204
Bot-a: Erregistroa eguneratzen
9975931
wikitext
text/x-wiki
{|border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #bfcda5; border: 1px #b6fd2c solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
!Lankide
!Ekarpenak
{{WLE|user=Zorjo|contribs=0}}
{{WLE|user=Txakurabde|contribs=0}}
{{WLE|user=Onichan0923|contribs=0}}
{{WLE|user=Twicedeadguy|contribs=0}}
{{WLE|user=Falafosel|contribs=0}}
{{WLE|user=Burner89751654|contribs=0}}
{{WLE|user=Vano111ru|contribs=0}}
{{WLE|user=Mononesh_Das_Citizen_Journalist|contribs=0}}
crtedhw2jnj67qwplj42w1imdm50j4u
9975937
9975931
2024-11-21T07:03:07Z
LainobeltzBot
90204
Bot-a: Erregistroa eguneratzen
9975937
wikitext
text/x-wiki
{|border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #bfcda5; border: 1px #b6fd2c solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
!Lankide
!Ekarpenak
{{WLE|user=Zorjo|contribs=0}}
{{WLE|user=Txakurabde|contribs=0}}
{{WLE|user=Onichan0923|contribs=0}}
{{WLE|user=Twicedeadguy|contribs=0}}
{{WLE|user=Falafosel|contribs=0}}
{{WLE|user=Burner89751654|contribs=0}}
{{WLE|user=Vano111ru|contribs=0}}
{{WLE|user=Mononesh_Das_Citizen_Journalist|contribs=0}}
{{WLE|user=Belarus101|contribs=0}}
sbxrl0gtqxgc1s3jwlbg6if2c704ojq
9975955
9975937
2024-11-21T07:44:53Z
LainobeltzBot
90204
Bot-a: Erregistroa eguneratzen
9975955
wikitext
text/x-wiki
{|border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #bfcda5; border: 1px #b6fd2c solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
!Lankide
!Ekarpenak
{{WLE|user=Zorjo|contribs=0}}
{{WLE|user=Txakurabde|contribs=0}}
{{WLE|user=Onichan0923|contribs=0}}
{{WLE|user=Twicedeadguy|contribs=0}}
{{WLE|user=Falafosel|contribs=0}}
{{WLE|user=Burner89751654|contribs=0}}
{{WLE|user=Vano111ru|contribs=0}}
{{WLE|user=Mononesh_Das_Citizen_Journalist|contribs=0}}
{{WLE|user=Belarus101|contribs=0}}
{{WLE|user=Wolcott|contribs=0}}
pz7gyuemuihlgcsybvd5582g3acqqwp
9975970
9975955
2024-11-21T08:16:16Z
LainobeltzBot
90204
Bot-a: Erregistroa eguneratzen
9975970
wikitext
text/x-wiki
{|border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #bfcda5; border: 1px #b6fd2c solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
!Lankide
!Ekarpenak
{{WLE|user=Zorjo|contribs=0}}
{{WLE|user=Txakurabde|contribs=0}}
{{WLE|user=Onichan0923|contribs=0}}
{{WLE|user=Twicedeadguy|contribs=0}}
{{WLE|user=Falafosel|contribs=0}}
{{WLE|user=Burner89751654|contribs=0}}
{{WLE|user=Vano111ru|contribs=0}}
{{WLE|user=Mononesh_Das_Citizen_Journalist|contribs=0}}
{{WLE|user=Belarus101|contribs=0}}
{{WLE|user=Wolcott|contribs=0}}
{{WLE|user=Jonyy_87|contribs=0}}
j3lh6kfdi4gk2rzlje030rwm4rdeq87
9975975
9975970
2024-11-21T08:26:46Z
LainobeltzBot
90204
Bot-a: Erregistroa eguneratzen
9975975
wikitext
text/x-wiki
{|border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #bfcda5; border: 1px #b6fd2c solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
!Lankide
!Ekarpenak
{{WLE|user=Zorjo|contribs=0}}
{{WLE|user=Txakurabde|contribs=0}}
{{WLE|user=Onichan0923|contribs=0}}
{{WLE|user=Twicedeadguy|contribs=0}}
{{WLE|user=Falafosel|contribs=0}}
{{WLE|user=Burner89751654|contribs=0}}
{{WLE|user=Vano111ru|contribs=0}}
{{WLE|user=Mononesh_Das_Citizen_Journalist|contribs=0}}
{{WLE|user=Belarus101|contribs=0}}
{{WLE|user=Wolcott|contribs=0}}
{{WLE|user=Jonyy_87|contribs=0}}
{{WLE|user=Mozesk13|contribs=0}}
mxswzn9gsf9ji98b4tfzc70y0n6y1jx
9976015
9975975
2024-11-21T08:58:07Z
LainobeltzBot
90204
Bot-a: Erregistroa eguneratzen
9976015
wikitext
text/x-wiki
{|border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #bfcda5; border: 1px #b6fd2c solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
!Lankide
!Ekarpenak
{{WLE|user=Zorjo|contribs=0}}
{{WLE|user=Txakurabde|contribs=0}}
{{WLE|user=Onichan0923|contribs=0}}
{{WLE|user=Twicedeadguy|contribs=0}}
{{WLE|user=Falafosel|contribs=0}}
{{WLE|user=Burner89751654|contribs=0}}
{{WLE|user=Vano111ru|contribs=0}}
{{WLE|user=Mononesh_Das_Citizen_Journalist|contribs=0}}
{{WLE|user=Belarus101|contribs=0}}
{{WLE|user=Wolcott|contribs=0}}
{{WLE|user=Jonyy_87|contribs=0}}
{{WLE|user=Mozesk13|contribs=0}}
{{WLE|user=JoaVillaEn|contribs=0}}
gfu6ihhqotnqwtllheg4ciafji55mth
9976038
9976015
2024-11-21T09:19:03Z
LainobeltzBot
90204
Bot-a: Erregistroa eguneratzen
9976038
wikitext
text/x-wiki
{|border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #bfcda5; border: 1px #b6fd2c solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
!Lankide
!Ekarpenak
{{WLE|user=Zorjo|contribs=0}}
{{WLE|user=Txakurabde|contribs=0}}
{{WLE|user=Onichan0923|contribs=0}}
{{WLE|user=Twicedeadguy|contribs=0}}
{{WLE|user=Falafosel|contribs=0}}
{{WLE|user=Burner89751654|contribs=0}}
{{WLE|user=Vano111ru|contribs=0}}
{{WLE|user=Mononesh_Das_Citizen_Journalist|contribs=0}}
{{WLE|user=Belarus101|contribs=0}}
{{WLE|user=Wolcott|contribs=0}}
{{WLE|user=Jonyy_87|contribs=0}}
{{WLE|user=Mozesk13|contribs=0}}
{{WLE|user=JoaVillaEn|contribs=0}}
{{WLE|user=Salar38ics|contribs=0}}
ev4jaz8qwxeo3gq9ui7bvn7ormql534
9976063
9976038
2024-11-21T10:00:56Z
LainobeltzBot
90204
Bot-a: Erregistroa eguneratzen
9976063
wikitext
text/x-wiki
{|border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #bfcda5; border: 1px #b6fd2c solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
!Lankide
!Ekarpenak
{{WLE|user=Zorjo|contribs=0}}
{{WLE|user=Txakurabde|contribs=0}}
{{WLE|user=Onichan0923|contribs=0}}
{{WLE|user=Twicedeadguy|contribs=0}}
{{WLE|user=Falafosel|contribs=0}}
{{WLE|user=Burner89751654|contribs=0}}
{{WLE|user=Vano111ru|contribs=0}}
{{WLE|user=Mononesh_Das_Citizen_Journalist|contribs=0}}
{{WLE|user=Belarus101|contribs=0}}
{{WLE|user=Wolcott|contribs=0}}
{{WLE|user=Jonyy_87|contribs=0}}
{{WLE|user=Mozesk13|contribs=0}}
{{WLE|user=JoaVillaEn|contribs=0}}
{{WLE|user=Salar38ics|contribs=0}}
{{WLE|user=Fvivesballesta|contribs=0}}
r3uy1nix8u7hpfwl5r0xhokuioaj21u
9976133
9976063
2024-11-21T11:24:26Z
LainobeltzBot
90204
Bot-a: Erregistroa eguneratzen
9976133
wikitext
text/x-wiki
{|border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #bfcda5; border: 1px #b6fd2c solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
!Lankide
!Ekarpenak
{{WLE|user=Zorjo|contribs=0}}
{{WLE|user=Txakurabde|contribs=0}}
{{WLE|user=Onichan0923|contribs=0}}
{{WLE|user=Twicedeadguy|contribs=0}}
{{WLE|user=Falafosel|contribs=0}}
{{WLE|user=Burner89751654|contribs=0}}
{{WLE|user=Vano111ru|contribs=0}}
{{WLE|user=Mononesh_Das_Citizen_Journalist|contribs=0}}
{{WLE|user=Belarus101|contribs=0}}
{{WLE|user=Wolcott|contribs=0}}
{{WLE|user=Jonyy_87|contribs=0}}
{{WLE|user=Mozesk13|contribs=0}}
{{WLE|user=JoaVillaEn|contribs=0}}
{{WLE|user=Salar38ics|contribs=0}}
{{WLE|user=Fvivesballesta|contribs=0}}
{{WLE|user=Wegaan|contribs=0}}
k8qjcm7l0mgg5n7w5c6449ujd3t3yar
9976158
9976133
2024-11-21T11:34:55Z
LainobeltzBot
90204
Bot-a: Erregistroa eguneratzen
9976158
wikitext
text/x-wiki
{|border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #bfcda5; border: 1px #b6fd2c solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
!Lankide
!Ekarpenak
{{WLE|user=Zorjo|contribs=0}}
{{WLE|user=Txakurabde|contribs=0}}
{{WLE|user=Onichan0923|contribs=0}}
{{WLE|user=Twicedeadguy|contribs=0}}
{{WLE|user=Falafosel|contribs=0}}
{{WLE|user=Burner89751654|contribs=0}}
{{WLE|user=Vano111ru|contribs=0}}
{{WLE|user=Mononesh_Das_Citizen_Journalist|contribs=0}}
{{WLE|user=Belarus101|contribs=0}}
{{WLE|user=Wolcott|contribs=0}}
{{WLE|user=Jonyy_87|contribs=0}}
{{WLE|user=Mozesk13|contribs=0}}
{{WLE|user=JoaVillaEn|contribs=0}}
{{WLE|user=Salar38ics|contribs=0}}
{{WLE|user=Fvivesballesta|contribs=0}}
{{WLE|user=Wegaan|contribs=0}}
{{WLE|user=Nboudra|contribs=0}}
do7jy7ykflqtlhhilgkpgklfuo3yf5d
9976203
9976158
2024-11-21T11:55:52Z
LainobeltzBot
90204
Bot-a: Erregistroa eguneratzen
9976203
wikitext
text/x-wiki
{|border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #bfcda5; border: 1px #b6fd2c solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
!Lankide
!Ekarpenak
{{WLE|user=Zorjo|contribs=0}}
{{WLE|user=Txakurabde|contribs=0}}
{{WLE|user=Onichan0923|contribs=0}}
{{WLE|user=Twicedeadguy|contribs=0}}
{{WLE|user=Falafosel|contribs=0}}
{{WLE|user=Burner89751654|contribs=0}}
{{WLE|user=Vano111ru|contribs=0}}
{{WLE|user=Mononesh_Das_Citizen_Journalist|contribs=0}}
{{WLE|user=Belarus101|contribs=0}}
{{WLE|user=Wolcott|contribs=0}}
{{WLE|user=Jonyy_87|contribs=0}}
{{WLE|user=Mozesk13|contribs=0}}
{{WLE|user=JoaVillaEn|contribs=0}}
{{WLE|user=Salar38ics|contribs=0}}
{{WLE|user=Fvivesballesta|contribs=0}}
{{WLE|user=Wegaan|contribs=0}}
{{WLE|user=Nboudra|contribs=0}}
{{WLE|user=OrphanCain|contribs=0}}
i0ntc2ip5u1zltnvhmmirwsv9nm96lg
Vancouver Handia
0
1214820
9975842
2024-11-21T00:12:41Z
Druiz002
154206
«[[:es:Special:Redirect/revision/156187457|Gran Vancouver]]» orriaren itzulpena eginez sortua
9975842
wikitext
text/x-wiki
{{Herrialde infotaula|ohiko_izen=Vancouver Handia|bertako_izen=Greater Vancouver|hiri_handien=[[Vancouver]], Surrey, Burnaby, Richmond, Coquitlam|eremu_km2=2882,68}}
'''Vancouver Handia''' '''(''ingelesez'': <span lang="en" dir="ltr">Greater Vancouver</span>),''' Metro Vancouver bezala ere ezaguna, [[Vancouver]] hiria erdigune nagusia duen metropoli-eremua da. [[Kolunbia Britaniarra|Kolunbia britaniarran]], [[Kanada|Kanadaren]] hegomendebaldean kokatuta dago.
== Demografia ==
{{Población histórica|1891|21887|1901|42926|1911|164020|1921|232597|1931|347709|1941|393898|1951|562462|1961|790741|1971|1028334|1981|1169831|1991|1602590|1996|1831665|2001|1986965|2006|2116581|2011|2313328|2016|2463431|2021|2642825|tipo=Canada|align=right|porcentajes=}}2021eko erroldaren arabera, 2 642 825 biztanle zituen Vancouver Handiak.<ref>{{Erreferentzia|izena=Statistics Canada|abizena=Government of Canada|izenburua=Census Profile, 2016 Census - Greater Vancouver, Regional district [Census division], British Columbia and British Columbia [Province]|data=2017-02-08|url=https://www12.statcan.gc.ca/census-recensement/2016/dp-pd/prof/details/page.cfm?Lang=E&Geo1=CD&Code1=5915&Geo2=PR&Code2=59&Data=Count&SearchText=greater%20vancouver&SearchType=Begins&SearchPR=01&B1=All&TABID=1|aldizkaria=www12.statcan.gc.ca|sartze-data=2024-11-21}}</ref>
{| class="wikitable collapsible sortable"
|+Etniko taldeak Vancouver Handian (2001–2021)
! rowspan="2" |Talde etnikoa
! colspan="2" |2021<ref name="indigenous2021">{{Cite web|izena=Statistics Canada|izenburua=Indigenous identity by Registered or Treaty Indian status: Canada, provinces and territories, census divisions and census subdivisions|egilea=Government of Canada|data=2022-09-21|url=https://www150.statcan.gc.ca/t1/tbl1/en/tv.action?pid=9810026601|lana=www12.statcan.gc.ca|accessdate=2022-10-28}}</ref><ref name="VancouverMetroMinority2021">{{Cite web|izena=Statistics Canada|izenburua=Visible minority and population group by generation status: Canada, provinces and territories, census metropolitan areas and census agglomerations with parts|egilea=Government of Canada|data=2022-10-26|url=https://www150.statcan.gc.ca/t1/tbl1/en/tv.action?pid=9810032401|lana=www12.statcan.gc.ca|accessdate=2022-10-26}}</ref>
! colspan="2" |2016<ref name="indigenous2016">{{Cite web|izena=Statistics Canada|izenburua=Aboriginal Identity (9), Age (20), Registered or Treaty Indian Status (3) and Sex (3) for the Population in Private Households of Canada, Provinces and Territories, Census Divisions and Census Subdivisions, 2016 Census – 25% Sample Data|egilea=Government of Canada|data=2019-06-17|url=https://www12.statcan.gc.ca/census-recensement/2016/dp-pd/dt-td/Rp-eng.cfm?LANG=E&APATH=3&DETAIL=0&DIM=0&FL=A&FREE=0&GC=0&GID=0&GK=0&GRP=1&PID=110511&PRID=10&PTYPE=109445&S=0&SHOWALL=0&SUB=0&Temporal=2017&THEME=122&VID=0&VNAMEE=&VNAMEF=|lana=www12.statcan.gc.ca|accessdate=2022-10-06}}</ref><ref name="VancouverMetroMinority2016">{{Cite web|izena=Statistics Canada|izenburua=Census Profile, 2016 Census Vancouver [Census metropolitan area], British Columbia and British Columbia [Province] Visible Minority|egilea=Government of Canada|data=2021-10-27|url=https://www12.statcan.gc.ca/census-recensement/2016/dp-pd/prof/details/page.cfm?Lang=E&Geo1=CMACA&Code1=933&Geo2=PR&Code2=59&SearchText=vancouver&SearchType=Begins&SearchPR=01&B1=Visible%20minority&TABID=1&type=0|lana=www12.statcan.gc.ca|accessdate=2022-10-06}}</ref>
! colspan="2" |2011<ref name="indigenous2011">{{Cite web|izena=Statistics Canada|izenburua=2011 National Household Survey: Data tables Aboriginal Identity (8), Age Groups (20), Registered or Treaty Indian Status (3) and Sex (3) for the Population in Private Households of Canada, Provinces, Territories, Census divisions and Census subdivisions, 2011 National Household Survey|egilea=Government of Canada|data=2019-01-23|url=https://www12.statcan.gc.ca/nhs-enm/2011/dp-pd/dt-td/Rp-eng.cfm?LANG=E&APATH=3&DETAIL=0&DIM=0&FL=A&FREE=0&GC=0&GID=0&GK=0&GRP=1&PID=107504&PRID=0&PTYPE=105277&S=0&SHOWALL=0&SUB=0&Temporal=2013&THEME=94&VID=0&VNAMEE=&VNAMEF=|lana=www12.statcan.gc.ca|accessdate=2022-10-06}}</ref><ref name="VancouverMetroMinority2011">{{Cite web|izena=Statistics Canada|izenburua=NHS Profile, Vancouver, CMA, British Columbia, 2011 Visible Minority|egilea=Government of Canada|data=2015-11-27|url=https://www12.statcan.gc.ca/nhs-enm/2011/dp-pd/prof/details/page.cfm?Lang=E&Geo1=CMA&Code1=933&Data=Count&SearchText=vancouver&SearchType=Begins&SearchPR=01&A1=Visible%20minority&B1=All&Custom=&TABID=1|lana=www12.statcan.gc.ca|accessdate=2022-10-06}}</ref>
! colspan="2" |2006<ref name="VancouverMetro2006">{{Cite web|izena=Statistics Canada|izenburua=2006 Community Profiles Vancouver British Columbia (Census metropolitan area)|egilea=Government of Canada|data=2019-08-20|url=https://www12.statcan.gc.ca/census-recensement/2006/dp-pd/prof/92-591/details/page.cfm?Lang=E&Geo1=CMA&Code1=933&Geo2=PR&Code2=59&Data=Count&SearchText=vancouver&SearchType=Begins&SearchPR=01&B1=All&Custom=|lana=www12.statcan.gc.ca|accessdate=2022-10-06}}</ref>
! colspan="2" |2001<ref name="VancouverMetro2001">{{Cite web|izena=Statistics Canada|izenburua=2001 Community Profiles Vancouver British Columbia (Census Metropolitan Area)|egilea=Government of Canada|data=2019-07-02|url=https://www12.statcan.gc.ca/english/Profil01/CP01/Details/Page.cfm?Lang=E&Geo1=CMA&Code1=933__&Geo2=PR&Code2=59&Data=Count&SearchText=vancouver&SearchType=Begins&SearchPR=01&B1=All&Custom=|lana=www12.statcan.gc.ca|accessdate=2022-10-06}}</ref>
|-
![[Populazio (biologia)|{{Laburdura|Bizt.|Biztanleak}}]]
!{{Laburdura|%|percentage}}
![[Populazio (biologia)|{{Laburdura|Bizt.|Biztanleak}}]]
!{{Laburdura|%|percentage}}
![[Biztanleria|{{Laburdura|Bizt.|Biztanleak}}]]
!{{Laburdura|%|percentage}}
![[Biztanleria|{{Laburdura|Bizt.|Biztanleak}}]]
!{{Laburdura|%|percentage}}
![[Biztanleria|{{Laburdura|Bizt.|Biztanleak}}]]
!{{Laburdura|%|percentage}}
|-
|Europakoak
|1,124,475
|{{Ehuneko|1124475|2607015|2}}
|1,179,100
|{{Ehuneko|1179100|2426235|2}}
|1,197,985
|{{Ehuneko|1197985|2280695|2}}
|1,182,355
|{{Ehuneko|1182355|2097965|2}}
|1,204,970
|{{Ehuneko|1204970|1967480|2}}
|-
|[[Ekialdeko Asia]]
|606,920
|{{Ehuneko|606920|2607015|2}}
|557,745
|{{Ehuneko|557745|2426235|2}}
|488,240
|{{Ehuneko|488240|2280695|2}}
|451,790
|{{Ehuneko|451790|2097965|2}}
|395,540
|{{Ehuneko|395540|1967480|2}}
|-
|[[Hegoaldeko Asia]]
|369,295
|{{Ehuneko|369295|2607015|2}}
|291,005
|{{Ehuneko|291005|2426235|2}}
|252,405
|{{Ehuneko|252405|2280695|2}}
|207,165
|{{Ehuneko|207165|2097965|2}}
|164,365
|{{Ehuneko|164365|1967480|2}}
|-
|[[Hego-ekialdeko Asia|Asiako hego-ekialdea]]
|198,940
|{{Ehuneko|198940|2607015|2}}
|168,075
|{{Ehuneko|168075|2426235|2}}
|156,315
|{{Ehuneko|156315|2280695|2}}
|112,365
|{{Ehuneko|112365|2097965|2}}
|85,485
|{{Ehuneko|85485|1967480|2}}
|-
|[[Ekialde Ertain|Ekialde Ertaina]]
|87,090
|{{Ehuneko|87090|2607015|2}}
|62,440
|{{Ehuneko|62440|2426235|2}}
|48,870
|{{Ehuneko|48870|2280695|2}}
|35,590
|{{Ehuneko|35590|2097965|2}}
|27,340
|{{Ehuneko|27340|1967480|2}}
|-
|Indigenak
|63,345
|{{Ehuneko|63345|2607015|2}}
|61,455
|{{Ehuneko|61455|2426235|2}}
|52,375
|{{Ehuneko|52375|2280695|2}}
|40,310
|{{Ehuneko|40310|2097965|2}}
|36,855
|{{Ehuneko|36855|1967480|2}}
|-
|[[Latinoamerika]]
|51,500
|{{Ehuneko|51500|2607015|2}}
|34,805
|{{Ehuneko|34805|2426235|2}}
|29,125
|{{Ehuneko|29125|2280695|2}}
|22,695
|{{Ehuneko|22695|2097965|2}}
|18,715
|{{Ehuneko|18715|1967480|2}}
|-
|Afrika
|41,180
|{{Ehuneko|41180|2607015|2}}
|29,830
|{{Ehuneko|29830|2426235|2}}
|23,545
|{{Ehuneko|23545|2280695|2}}
|20,670
|{{Ehuneko|20670|2097965|2}}
|18,405
|{{Ehuneko|18405|1967480|2}}
|-
|Beste batzuk / arraza anitzekoak
|65,350
|{{Ehuneko|65350|2607015|2}}
|41,780
|{{Ehuneko|41780|2426235|2}}
|31,835
|{{Ehuneko|31835|2280695|2}}
|25,035
|{{Ehuneko|25035|2097965|2}}
|15,810
|{{Ehuneko|15810|1967480|2}}
|- class="sortbottom"
!Erantzunak guztira
!2,607,015
!{{Ehuneko|2607015|2642825|2}}
!2,426,235
!{{Ehuneko|2426235|2463431|2}}
!2,280,695
!{{Ehuneko|2280695|2313328|2}}
!2,097,965
!{{Ehuneko|2097965|2116581|2}}
!1,967,480
!{{Ehuneko|1967480|1986965|2}}
|- class="sortbottom"
!Biztanleria osoa
!2,642,825
!{{Ehuneko|2642825|2642825|2}}
!2,463,431
!{{Ehuneko|2463431|2463431|2}}
!2,313,328
!{{Ehuneko|2313328|2313328|2}}
!2,116,581
!{{Ehuneko|2116581|2116581|2}}
!1,986,965
!{{Ehuneko|1986965|1986965|2}}
|- class="sortbottom"
| colspan="11" |{{Small|Oharra: Ehuneko kopuruak 100 baino handiagoak izan ditzateke, pertsona batzuk hainbat talde hautatzeagatik.}}
|}
[[Fitxategi:Vancouver_Metropolitan_Area,_2018.jpg|eskuinera|thumb| Vancouverreko metropoli-eremua 2018an]]
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
[[Kategoria:Vancouverko geografia]]
[[Kategoria:Kanada]]
[[Kategoria:Geografia]]
t93camf23nff2jm7ozlvo3vndib3091
9975844
9975842
2024-11-21T00:15:10Z
Druiz002
154206
9975844
wikitext
text/x-wiki
{{Herrialde infotaula|ohiko_izen=Vancouver Handia|bertako_izen=Greater Vancouver|hiri_handien=[[Vancouver]], Surrey, Burnaby, Richmond, Coquitlam|eremu_km2=2882,68}}
'''Vancouver Handia''' (''ingelesez'': <span lang="en" dir="ltr">Greater Vancouver</span>)''',''' '''Metro Vancouver''' bezala ere ezaguna, [[Vancouver]] hiria erdigune nagusia duen metropoli-eremua da. [[Kolunbia Britaniarra|Kolunbia britaniarran]], [[Kanada|Kanadaren]] hegomendebaldean kokatuta dago.
== Demografia ==
{{Población histórica|1891|21887|1901|42926|1911|164020|1921|232597|1931|347709|1941|393898|1951|562462|1961|790741|1971|1028334|1981|1169831|1991|1602590|1996|1831665|2001|1986965|2006|2116581|2011|2313328|2016|2463431|2021|2642825|tipo=Canada|align=right|porcentajes=}}2021eko erroldaren arabera, 2 642 825 biztanle zituen Vancouver Handiak.<ref>{{Erreferentzia|izena=Statistics Canada|abizena=Government of Canada|izenburua=Census Profile, 2016 Census - Greater Vancouver, Regional district [Census division], British Columbia and British Columbia [Province]|data=2017-02-08|url=https://www12.statcan.gc.ca/census-recensement/2016/dp-pd/prof/details/page.cfm?Lang=E&Geo1=CD&Code1=5915&Geo2=PR&Code2=59&Data=Count&SearchText=greater%20vancouver&SearchType=Begins&SearchPR=01&B1=All&TABID=1|aldizkaria=www12.statcan.gc.ca|sartze-data=2024-11-21}}</ref>
{| class="wikitable collapsible sortable"
|+Etniko taldeak Vancouver Handian (2001–2021)
! rowspan="2" |Talde etnikoa
! colspan="2" |2021<ref name="indigenous2021">{{Cite web|izena=Statistics Canada|izenburua=Indigenous identity by Registered or Treaty Indian status: Canada, provinces and territories, census divisions and census subdivisions|egilea=Government of Canada|data=2022-09-21|url=https://www150.statcan.gc.ca/t1/tbl1/en/tv.action?pid=9810026601|lana=www12.statcan.gc.ca|accessdate=2022-10-28}}</ref><ref name="VancouverMetroMinority2021">{{Cite web|izena=Statistics Canada|izenburua=Visible minority and population group by generation status: Canada, provinces and territories, census metropolitan areas and census agglomerations with parts|egilea=Government of Canada|data=2022-10-26|url=https://www150.statcan.gc.ca/t1/tbl1/en/tv.action?pid=9810032401|lana=www12.statcan.gc.ca|accessdate=2022-10-26}}</ref>
! colspan="2" |2016<ref name="indigenous2016">{{Cite web|izena=Statistics Canada|izenburua=Aboriginal Identity (9), Age (20), Registered or Treaty Indian Status (3) and Sex (3) for the Population in Private Households of Canada, Provinces and Territories, Census Divisions and Census Subdivisions, 2016 Census – 25% Sample Data|egilea=Government of Canada|data=2019-06-17|url=https://www12.statcan.gc.ca/census-recensement/2016/dp-pd/dt-td/Rp-eng.cfm?LANG=E&APATH=3&DETAIL=0&DIM=0&FL=A&FREE=0&GC=0&GID=0&GK=0&GRP=1&PID=110511&PRID=10&PTYPE=109445&S=0&SHOWALL=0&SUB=0&Temporal=2017&THEME=122&VID=0&VNAMEE=&VNAMEF=|lana=www12.statcan.gc.ca|accessdate=2022-10-06}}</ref><ref name="VancouverMetroMinority2016">{{Cite web|izena=Statistics Canada|izenburua=Census Profile, 2016 Census Vancouver [Census metropolitan area], British Columbia and British Columbia [Province] Visible Minority|egilea=Government of Canada|data=2021-10-27|url=https://www12.statcan.gc.ca/census-recensement/2016/dp-pd/prof/details/page.cfm?Lang=E&Geo1=CMACA&Code1=933&Geo2=PR&Code2=59&SearchText=vancouver&SearchType=Begins&SearchPR=01&B1=Visible%20minority&TABID=1&type=0|lana=www12.statcan.gc.ca|accessdate=2022-10-06}}</ref>
! colspan="2" |2011<ref name="indigenous2011">{{Cite web|izena=Statistics Canada|izenburua=2011 National Household Survey: Data tables Aboriginal Identity (8), Age Groups (20), Registered or Treaty Indian Status (3) and Sex (3) for the Population in Private Households of Canada, Provinces, Territories, Census divisions and Census subdivisions, 2011 National Household Survey|egilea=Government of Canada|data=2019-01-23|url=https://www12.statcan.gc.ca/nhs-enm/2011/dp-pd/dt-td/Rp-eng.cfm?LANG=E&APATH=3&DETAIL=0&DIM=0&FL=A&FREE=0&GC=0&GID=0&GK=0&GRP=1&PID=107504&PRID=0&PTYPE=105277&S=0&SHOWALL=0&SUB=0&Temporal=2013&THEME=94&VID=0&VNAMEE=&VNAMEF=|lana=www12.statcan.gc.ca|accessdate=2022-10-06}}</ref><ref name="VancouverMetroMinority2011">{{Cite web|izena=Statistics Canada|izenburua=NHS Profile, Vancouver, CMA, British Columbia, 2011 Visible Minority|egilea=Government of Canada|data=2015-11-27|url=https://www12.statcan.gc.ca/nhs-enm/2011/dp-pd/prof/details/page.cfm?Lang=E&Geo1=CMA&Code1=933&Data=Count&SearchText=vancouver&SearchType=Begins&SearchPR=01&A1=Visible%20minority&B1=All&Custom=&TABID=1|lana=www12.statcan.gc.ca|accessdate=2022-10-06}}</ref>
! colspan="2" |2006<ref name="VancouverMetro2006">{{Cite web|izena=Statistics Canada|izenburua=2006 Community Profiles Vancouver British Columbia (Census metropolitan area)|egilea=Government of Canada|data=2019-08-20|url=https://www12.statcan.gc.ca/census-recensement/2006/dp-pd/prof/92-591/details/page.cfm?Lang=E&Geo1=CMA&Code1=933&Geo2=PR&Code2=59&Data=Count&SearchText=vancouver&SearchType=Begins&SearchPR=01&B1=All&Custom=|lana=www12.statcan.gc.ca|accessdate=2022-10-06}}</ref>
! colspan="2" |2001<ref name="VancouverMetro2001">{{Cite web|izena=Statistics Canada|izenburua=2001 Community Profiles Vancouver British Columbia (Census Metropolitan Area)|egilea=Government of Canada|data=2019-07-02|url=https://www12.statcan.gc.ca/english/Profil01/CP01/Details/Page.cfm?Lang=E&Geo1=CMA&Code1=933__&Geo2=PR&Code2=59&Data=Count&SearchText=vancouver&SearchType=Begins&SearchPR=01&B1=All&Custom=|lana=www12.statcan.gc.ca|accessdate=2022-10-06}}</ref>
|-
![[Populazio (biologia)|{{Laburdura|Bizt.|Biztanleak}}]]
!{{Laburdura|%|percentage}}
![[Populazio (biologia)|{{Laburdura|Bizt.|Biztanleak}}]]
!{{Laburdura|%|percentage}}
![[Biztanleria|{{Laburdura|Bizt.|Biztanleak}}]]
!{{Laburdura|%|percentage}}
![[Biztanleria|{{Laburdura|Bizt.|Biztanleak}}]]
!{{Laburdura|%|percentage}}
![[Biztanleria|{{Laburdura|Bizt.|Biztanleak}}]]
!{{Laburdura|%|percentage}}
|-
|Europakoak
|1,124,475
|{{Ehuneko|1124475|2607015|2}}
|1,179,100
|{{Ehuneko|1179100|2426235|2}}
|1,197,985
|{{Ehuneko|1197985|2280695|2}}
|1,182,355
|{{Ehuneko|1182355|2097965|2}}
|1,204,970
|{{Ehuneko|1204970|1967480|2}}
|-
|[[Ekialdeko Asia]]
|606,920
|{{Ehuneko|606920|2607015|2}}
|557,745
|{{Ehuneko|557745|2426235|2}}
|488,240
|{{Ehuneko|488240|2280695|2}}
|451,790
|{{Ehuneko|451790|2097965|2}}
|395,540
|{{Ehuneko|395540|1967480|2}}
|-
|[[Hegoaldeko Asia]]
|369,295
|{{Ehuneko|369295|2607015|2}}
|291,005
|{{Ehuneko|291005|2426235|2}}
|252,405
|{{Ehuneko|252405|2280695|2}}
|207,165
|{{Ehuneko|207165|2097965|2}}
|164,365
|{{Ehuneko|164365|1967480|2}}
|-
|[[Hego-ekialdeko Asia|Asiako hego-ekialdea]]
|198,940
|{{Ehuneko|198940|2607015|2}}
|168,075
|{{Ehuneko|168075|2426235|2}}
|156,315
|{{Ehuneko|156315|2280695|2}}
|112,365
|{{Ehuneko|112365|2097965|2}}
|85,485
|{{Ehuneko|85485|1967480|2}}
|-
|[[Ekialde Ertain|Ekialde Ertaina]]
|87,090
|{{Ehuneko|87090|2607015|2}}
|62,440
|{{Ehuneko|62440|2426235|2}}
|48,870
|{{Ehuneko|48870|2280695|2}}
|35,590
|{{Ehuneko|35590|2097965|2}}
|27,340
|{{Ehuneko|27340|1967480|2}}
|-
|Indigenak
|63,345
|{{Ehuneko|63345|2607015|2}}
|61,455
|{{Ehuneko|61455|2426235|2}}
|52,375
|{{Ehuneko|52375|2280695|2}}
|40,310
|{{Ehuneko|40310|2097965|2}}
|36,855
|{{Ehuneko|36855|1967480|2}}
|-
|[[Latinoamerika]]
|51,500
|{{Ehuneko|51500|2607015|2}}
|34,805
|{{Ehuneko|34805|2426235|2}}
|29,125
|{{Ehuneko|29125|2280695|2}}
|22,695
|{{Ehuneko|22695|2097965|2}}
|18,715
|{{Ehuneko|18715|1967480|2}}
|-
|Afrika
|41,180
|{{Ehuneko|41180|2607015|2}}
|29,830
|{{Ehuneko|29830|2426235|2}}
|23,545
|{{Ehuneko|23545|2280695|2}}
|20,670
|{{Ehuneko|20670|2097965|2}}
|18,405
|{{Ehuneko|18405|1967480|2}}
|-
|Beste batzuk / arraza anitzekoak
|65,350
|{{Ehuneko|65350|2607015|2}}
|41,780
|{{Ehuneko|41780|2426235|2}}
|31,835
|{{Ehuneko|31835|2280695|2}}
|25,035
|{{Ehuneko|25035|2097965|2}}
|15,810
|{{Ehuneko|15810|1967480|2}}
|- class="sortbottom"
!Erantzunak guztira
!2,607,015
!{{Ehuneko|2607015|2642825|2}}
!2,426,235
!{{Ehuneko|2426235|2463431|2}}
!2,280,695
!{{Ehuneko|2280695|2313328|2}}
!2,097,965
!{{Ehuneko|2097965|2116581|2}}
!1,967,480
!{{Ehuneko|1967480|1986965|2}}
|- class="sortbottom"
!Biztanleria osoa
!2,642,825
!{{Ehuneko|2642825|2642825|2}}
!2,463,431
!{{Ehuneko|2463431|2463431|2}}
!2,313,328
!{{Ehuneko|2313328|2313328|2}}
!2,116,581
!{{Ehuneko|2116581|2116581|2}}
!1,986,965
!{{Ehuneko|1986965|1986965|2}}
|- class="sortbottom"
| colspan="11" |{{Small|Oharra: Ehuneko kopuruak 100 baino handiagoak izan ditzateke, pertsona batzuk hainbat talde hautatzeagatik.}}
|}
[[Fitxategi:Vancouver_Metropolitan_Area,_2018.jpg|eskuinera|thumb| Vancouverreko metropoli-eremua 2018an]]
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
[[Kategoria:Vancouverko geografia]]
[[Kategoria:Kanada]]
[[Kategoria:Geografia]]
9t5o0jufah32q0cwm0ys5ozk43sn80c
9975845
9975844
2024-11-21T00:15:31Z
Druiz002
154206
9975845
wikitext
text/x-wiki
{{Herrialde infotaula|ohiko_izen=Vancouver Handia|bertako_izen=Greater Vancouver|hiri_handien=[[Vancouver]], Surrey, Burnaby, Richmond, Coquitlam|eremu_km2=2882,68}}
'''Vancouver Handia''' (''ingelesez'': <span lang="en" dir="ltr">Greater Vancouver</span>)''',''' '''Metro Vancouver''' bezala ere ezaguna, [[Vancouver]] hiria erdigune nagusia duen metropoli-eremua da. [[Kolunbia Britaniarra|Kolunbia britaniarran]], [[Kanada|Kanadaren]] hegomendebaldean kokatuta dago.
== Demografia ==
2021eko erroldaren arabera, 2 642 825 biztanle zituen Vancouver Handiak.<ref>{{Erreferentzia|izena=Statistics Canada|abizena=Government of Canada|izenburua=Census Profile, 2016 Census - Greater Vancouver, Regional district [Census division], British Columbia and British Columbia [Province]|data=2017-02-08|url=https://www12.statcan.gc.ca/census-recensement/2016/dp-pd/prof/details/page.cfm?Lang=E&Geo1=CD&Code1=5915&Geo2=PR&Code2=59&Data=Count&SearchText=greater%20vancouver&SearchType=Begins&SearchPR=01&B1=All&TABID=1|aldizkaria=www12.statcan.gc.ca|sartze-data=2024-11-21}}</ref>
{| class="wikitable collapsible sortable"
|+Etniko taldeak Vancouver Handian (2001–2021)
! rowspan="2" |Talde etnikoa
! colspan="2" |2021<ref name="indigenous2021">{{Cite web|izena=Statistics Canada|izenburua=Indigenous identity by Registered or Treaty Indian status: Canada, provinces and territories, census divisions and census subdivisions|egilea=Government of Canada|data=2022-09-21|url=https://www150.statcan.gc.ca/t1/tbl1/en/tv.action?pid=9810026601|lana=www12.statcan.gc.ca|accessdate=2022-10-28}}</ref><ref name="VancouverMetroMinority2021">{{Cite web|izena=Statistics Canada|izenburua=Visible minority and population group by generation status: Canada, provinces and territories, census metropolitan areas and census agglomerations with parts|egilea=Government of Canada|data=2022-10-26|url=https://www150.statcan.gc.ca/t1/tbl1/en/tv.action?pid=9810032401|lana=www12.statcan.gc.ca|accessdate=2022-10-26}}</ref>
! colspan="2" |2016<ref name="indigenous2016">{{Cite web|izena=Statistics Canada|izenburua=Aboriginal Identity (9), Age (20), Registered or Treaty Indian Status (3) and Sex (3) for the Population in Private Households of Canada, Provinces and Territories, Census Divisions and Census Subdivisions, 2016 Census – 25% Sample Data|egilea=Government of Canada|data=2019-06-17|url=https://www12.statcan.gc.ca/census-recensement/2016/dp-pd/dt-td/Rp-eng.cfm?LANG=E&APATH=3&DETAIL=0&DIM=0&FL=A&FREE=0&GC=0&GID=0&GK=0&GRP=1&PID=110511&PRID=10&PTYPE=109445&S=0&SHOWALL=0&SUB=0&Temporal=2017&THEME=122&VID=0&VNAMEE=&VNAMEF=|lana=www12.statcan.gc.ca|accessdate=2022-10-06}}</ref><ref name="VancouverMetroMinority2016">{{Cite web|izena=Statistics Canada|izenburua=Census Profile, 2016 Census Vancouver [Census metropolitan area], British Columbia and British Columbia [Province] Visible Minority|egilea=Government of Canada|data=2021-10-27|url=https://www12.statcan.gc.ca/census-recensement/2016/dp-pd/prof/details/page.cfm?Lang=E&Geo1=CMACA&Code1=933&Geo2=PR&Code2=59&SearchText=vancouver&SearchType=Begins&SearchPR=01&B1=Visible%20minority&TABID=1&type=0|lana=www12.statcan.gc.ca|accessdate=2022-10-06}}</ref>
! colspan="2" |2011<ref name="indigenous2011">{{Cite web|izena=Statistics Canada|izenburua=2011 National Household Survey: Data tables Aboriginal Identity (8), Age Groups (20), Registered or Treaty Indian Status (3) and Sex (3) for the Population in Private Households of Canada, Provinces, Territories, Census divisions and Census subdivisions, 2011 National Household Survey|egilea=Government of Canada|data=2019-01-23|url=https://www12.statcan.gc.ca/nhs-enm/2011/dp-pd/dt-td/Rp-eng.cfm?LANG=E&APATH=3&DETAIL=0&DIM=0&FL=A&FREE=0&GC=0&GID=0&GK=0&GRP=1&PID=107504&PRID=0&PTYPE=105277&S=0&SHOWALL=0&SUB=0&Temporal=2013&THEME=94&VID=0&VNAMEE=&VNAMEF=|lana=www12.statcan.gc.ca|accessdate=2022-10-06}}</ref><ref name="VancouverMetroMinority2011">{{Cite web|izena=Statistics Canada|izenburua=NHS Profile, Vancouver, CMA, British Columbia, 2011 Visible Minority|egilea=Government of Canada|data=2015-11-27|url=https://www12.statcan.gc.ca/nhs-enm/2011/dp-pd/prof/details/page.cfm?Lang=E&Geo1=CMA&Code1=933&Data=Count&SearchText=vancouver&SearchType=Begins&SearchPR=01&A1=Visible%20minority&B1=All&Custom=&TABID=1|lana=www12.statcan.gc.ca|accessdate=2022-10-06}}</ref>
! colspan="2" |2006<ref name="VancouverMetro2006">{{Cite web|izena=Statistics Canada|izenburua=2006 Community Profiles Vancouver British Columbia (Census metropolitan area)|egilea=Government of Canada|data=2019-08-20|url=https://www12.statcan.gc.ca/census-recensement/2006/dp-pd/prof/92-591/details/page.cfm?Lang=E&Geo1=CMA&Code1=933&Geo2=PR&Code2=59&Data=Count&SearchText=vancouver&SearchType=Begins&SearchPR=01&B1=All&Custom=|lana=www12.statcan.gc.ca|accessdate=2022-10-06}}</ref>
! colspan="2" |2001<ref name="VancouverMetro2001">{{Cite web|izena=Statistics Canada|izenburua=2001 Community Profiles Vancouver British Columbia (Census Metropolitan Area)|egilea=Government of Canada|data=2019-07-02|url=https://www12.statcan.gc.ca/english/Profil01/CP01/Details/Page.cfm?Lang=E&Geo1=CMA&Code1=933__&Geo2=PR&Code2=59&Data=Count&SearchText=vancouver&SearchType=Begins&SearchPR=01&B1=All&Custom=|lana=www12.statcan.gc.ca|accessdate=2022-10-06}}</ref>
|-
![[Populazio (biologia)|{{Laburdura|Bizt.|Biztanleak}}]]
!{{Laburdura|%|percentage}}
![[Populazio (biologia)|{{Laburdura|Bizt.|Biztanleak}}]]
!{{Laburdura|%|percentage}}
![[Biztanleria|{{Laburdura|Bizt.|Biztanleak}}]]
!{{Laburdura|%|percentage}}
![[Biztanleria|{{Laburdura|Bizt.|Biztanleak}}]]
!{{Laburdura|%|percentage}}
![[Biztanleria|{{Laburdura|Bizt.|Biztanleak}}]]
!{{Laburdura|%|percentage}}
|-
|Europakoak
|1,124,475
|{{Ehuneko|1124475|2607015|2}}
|1,179,100
|{{Ehuneko|1179100|2426235|2}}
|1,197,985
|{{Ehuneko|1197985|2280695|2}}
|1,182,355
|{{Ehuneko|1182355|2097965|2}}
|1,204,970
|{{Ehuneko|1204970|1967480|2}}
|-
|[[Ekialdeko Asia]]
|606,920
|{{Ehuneko|606920|2607015|2}}
|557,745
|{{Ehuneko|557745|2426235|2}}
|488,240
|{{Ehuneko|488240|2280695|2}}
|451,790
|{{Ehuneko|451790|2097965|2}}
|395,540
|{{Ehuneko|395540|1967480|2}}
|-
|[[Hegoaldeko Asia]]
|369,295
|{{Ehuneko|369295|2607015|2}}
|291,005
|{{Ehuneko|291005|2426235|2}}
|252,405
|{{Ehuneko|252405|2280695|2}}
|207,165
|{{Ehuneko|207165|2097965|2}}
|164,365
|{{Ehuneko|164365|1967480|2}}
|-
|[[Hego-ekialdeko Asia|Asiako hego-ekialdea]]
|198,940
|{{Ehuneko|198940|2607015|2}}
|168,075
|{{Ehuneko|168075|2426235|2}}
|156,315
|{{Ehuneko|156315|2280695|2}}
|112,365
|{{Ehuneko|112365|2097965|2}}
|85,485
|{{Ehuneko|85485|1967480|2}}
|-
|[[Ekialde Ertain|Ekialde Ertaina]]
|87,090
|{{Ehuneko|87090|2607015|2}}
|62,440
|{{Ehuneko|62440|2426235|2}}
|48,870
|{{Ehuneko|48870|2280695|2}}
|35,590
|{{Ehuneko|35590|2097965|2}}
|27,340
|{{Ehuneko|27340|1967480|2}}
|-
|Indigenak
|63,345
|{{Ehuneko|63345|2607015|2}}
|61,455
|{{Ehuneko|61455|2426235|2}}
|52,375
|{{Ehuneko|52375|2280695|2}}
|40,310
|{{Ehuneko|40310|2097965|2}}
|36,855
|{{Ehuneko|36855|1967480|2}}
|-
|[[Latinoamerika]]
|51,500
|{{Ehuneko|51500|2607015|2}}
|34,805
|{{Ehuneko|34805|2426235|2}}
|29,125
|{{Ehuneko|29125|2280695|2}}
|22,695
|{{Ehuneko|22695|2097965|2}}
|18,715
|{{Ehuneko|18715|1967480|2}}
|-
|Afrika
|41,180
|{{Ehuneko|41180|2607015|2}}
|29,830
|{{Ehuneko|29830|2426235|2}}
|23,545
|{{Ehuneko|23545|2280695|2}}
|20,670
|{{Ehuneko|20670|2097965|2}}
|18,405
|{{Ehuneko|18405|1967480|2}}
|-
|Beste batzuk / arraza anitzekoak
|65,350
|{{Ehuneko|65350|2607015|2}}
|41,780
|{{Ehuneko|41780|2426235|2}}
|31,835
|{{Ehuneko|31835|2280695|2}}
|25,035
|{{Ehuneko|25035|2097965|2}}
|15,810
|{{Ehuneko|15810|1967480|2}}
|- class="sortbottom"
!Erantzunak guztira
!2,607,015
!{{Ehuneko|2607015|2642825|2}}
!2,426,235
!{{Ehuneko|2426235|2463431|2}}
!2,280,695
!{{Ehuneko|2280695|2313328|2}}
!2,097,965
!{{Ehuneko|2097965|2116581|2}}
!1,967,480
!{{Ehuneko|1967480|1986965|2}}
|- class="sortbottom"
!Biztanleria osoa
!2,642,825
!{{Ehuneko|2642825|2642825|2}}
!2,463,431
!{{Ehuneko|2463431|2463431|2}}
!2,313,328
!{{Ehuneko|2313328|2313328|2}}
!2,116,581
!{{Ehuneko|2116581|2116581|2}}
!1,986,965
!{{Ehuneko|1986965|1986965|2}}
|- class="sortbottom"
| colspan="11" |{{Small|Oharra: Ehuneko kopuruak 100 baino handiagoak izan ditzateke, pertsona batzuk hainbat talde hautatzeagatik.}}
|}
[[Fitxategi:Vancouver_Metropolitan_Area,_2018.jpg|eskuinera|thumb| Vancouverreko metropoli-eremua 2018an]]
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
[[Kategoria:Vancouverko geografia]]
[[Kategoria:Kanada]]
[[Kategoria:Geografia]]
ku5sxyjx9lwtm5p8uvkx9b4y6nb7h5w
Fonseca (argipena)
0
1214821
9975843
2024-11-21T00:14:59Z
Eliatxo
96586
Orri berria: «'''Fonseca''' hainbat pertsonaren deitura da. Hona hemen euskarazko Wikipedian artikulua dutenen zerrenda: * [[Antonio de Fonseca]] (?-1557), gaztelar elizgizona. * [[María de Mendoza y Fonseca]] (1516-1580), espainiar noble eta arte-bildumagilea. * [[Manuel Pinto da Fonseca]] (1681-1773), Maltako Ordenako Printze eta Maisu Handia. * [[Deodoro da Fonseca]] (1827-1892), brasildar militar eta politikaria. * [[Adélia Fonseca]] (1827-1920), brasildar poeta. * Rubem Fonseca...»
9975843
wikitext
text/x-wiki
'''Fonseca''' hainbat pertsonaren deitura da. Hona hemen euskarazko Wikipedian artikulua dutenen zerrenda:
* [[Antonio de Fonseca]] (?-1557), gaztelar elizgizona.
* [[María de Mendoza y Fonseca]] (1516-1580), espainiar noble eta arte-bildumagilea.
* [[Manuel Pinto da Fonseca]] (1681-1773), Maltako Ordenako Printze eta Maisu Handia.
* [[Deodoro da Fonseca]] (1827-1892), brasildar militar eta politikaria.
* [[Adélia Fonseca]] (1827-1920), brasildar poeta.
* [[Rubem Fonseca]] (1925-2020), brasildar kronikari eta eleberrigilea.
* [[Carlos Fonseca]] (1936-1976), nikaraguar irakasle, politikari eta iraultzailea.
* [[Jorge Carlos Fonseca]] (1950-), caboverdetar politikari, abokatu eta irakaslea.
* [[Inés Fonseca]] (1960-), espainiar abeslari, musikagile eta poeta.
* [[Edivaldo Martins Fonseca]] (1962-1993), brasildar futbolaria.
* [[Graça Fonseca]] (1971-), portugaldar soziologo eta politikaria.
* [[Juan Fernando Fonseca]] (1979-), kolonbiar abeslar eta ekoizlea.
* [[Wilson Rodrigues Fonseca]] (1985-), brasildar futbolaria.
* [[Lyndsy Fonseca]] (1987-), estatubatuar aktorea.
* [[Armindo Fonseca]] (1989-), frantziar txirrindularia.
* [[Jorge Fonseca]] (1992-), portugaldar judo borrokalaria.
* [[Victoria Fonseca González]], espainiar fisikaria.
{{argipen}}
q9ov4zqnivcgrsynb2ydq65b4n2onr6
9975846
9975843
2024-11-21T00:15:50Z
Eliatxo
96586
9975846
wikitext
text/x-wiki
'''Fonseca''' hainbat pertsonaren deitura da. Hona hemen euskarazko Wikipedian artikulua dutenen zerrenda:
* [[Antonio de Fonseca]] (?-1557), gaztelar elizgizona.
* [[María de Mendoza y Fonseca]] (1516-1580), espainiar noble eta arte-bildumagilea.
* [[Manuel Pinto da Fonseca]] (1681-1773), Maltako Ordenako Printze eta Maisu Handia.
* [[Deodoro da Fonseca]] (1827-1892), brasildar militar eta politikaria.
* [[Adélia Fonseca]] (1827-1920), brasildar poeta.
* [[Rubem Fonseca]] (1925-2020), brasildar kronikari eta eleberrigilea.
* [[Carlos Fonseca]] (1936-1976), nikaraguar irakasle, politikari eta iraultzailea.
* [[Jorge Carlos Fonseca]] (1950-), caboverdetar politikari, abokatu eta irakaslea.
* [[Inés Fonseca]] (1960-), espainiar abeslari, musikagile eta poeta.
* [[Edivaldo Martins Fonseca]] (1962-1993), brasildar futbolaria.
* [[Graça Fonseca]] (1971-), portugaldar soziologo eta politikaria.
* [[Juan Fernando Fonseca]] (1979-), kolonbiar abeslari eta ekoizlea.
* [[Wilson Rodrigues Fonseca]] (1985-), brasildar futbolaria.
* [[Lyndsy Fonseca]] (1987-), estatubatuar aktorea.
* [[Armindo Fonseca]] (1989-), frantziar txirrindularia.
* [[Jorge Fonseca]] (1992-), portugaldar judo borrokalaria.
* [[Victoria Fonseca González]], espainiar fisikaria.
{{argipen}}
t4az2lzc70w88r0sibq1sf6xzk8fex8
Lankide eztabaida:Txakurabde
3
1214822
9975848
2024-11-21T00:36:15Z
LainobeltzBot
90204
Ongi etorri!
9975848
wikitext
text/x-wiki
{{Ongietorria}} --[[Lankide:LainobeltzBot|LainobeltzBot]] ([[Lankide eztabaida:LainobeltzBot|eztabaida]]) 01:36, 21 azaroa 2024 (CET)
e8fr5phb72uldoeinu9wmmot4s5fhsw
Druski
0
1214823
9975861
2024-11-21T01:45:01Z
Txakurabde
168594
«[[:en:Special:Redirect/revision/1257981844|Druski]]» orriaren itzulpena eginez sortua
9975861
wikitext
text/x-wiki
Drew Desbordes (1994ko irailaren 12an jaioa), '''Druski''' bezala ezaguna, [[komediante]] eta [[Antzezle|aktore]] estatubatuarra da. Bere Coulda Been Records [[sketch]] komikoengatik ezaguna da, bai eta hainbat musikarirekin kolaboratzeagatik bere bideo musikaletan. Jack Harlow, [[Drake (musikaria)|Drake]]<nowiki/>eta Lil Yachty dira adibide batzuk.<ref>{{Cite web|abizena=Wicker, Jewel|izenburua=REAL FRIENDS: HOW DRUSKI AND Rosetta BECAME UNSTOPPABLE|data=September 27, 2021|url=https://stories.complex.com/jack-harlow-druski-interview-2021-cover-story/|lana=[[Complex Networks]]}}</ref><ref>{{Cite web|abizena=Rose, Jordan|izenburua=Drake Jokes That Things Have Gone 'Downhill' Since 'CLB' Drop in Hilarious IG Live Chat With Druski|data=October 6, 2021|url=https://www.complex.com/music/drake-druski-instagram-live-chat|lana=[[Complex Networks]]}}</ref><ref>{{Cite web|abizena=Easy, Claude J.|izenburua=How comedian Druski finessed an entire industry for jokes|data=30 September 2021|url=https://kulturehub.com/druski-comedian-finessed-entire-industry-for-jokes/|lana=Kulture Hub}}</ref>
== Bizitza goiztiarra eta hezkuntza ==
Drew Desbordes 1994ko irailaren 12an jaio zen, Columbian, Marylanden. Bere gurasoak Cheryl Desbordes, [[Ameriketako Estatu Batuetako Estatu Saila|Estatu Departamentuko]] langilea, eta David McLain Desbordes, pilotu komertziala, aurretik AEBetako Aire Armadan kapitain eta [[Guardia Nazionala (Ameriketako Estatu Batuak)|Guardia Nazionaleko]] nagusi, izanda.<ref>{{Cite web|izenburua=Capt David McLain Desbordes|url=https://airandspace.si.edu/support/wall-of-honor/capt-david-mclain-desbordes|lana=[[Smithsonian National Air and Space Museum]]}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Druski's Family: Facts about the Comedian's Parents and Siblings|data=28 September 2021|url=https://www.earnthenecklace.com/druskis-family-parents-siblings/?fr=operanews|lana=Earn The Necklace}}</ref> [[Gwinnett konderria (Georgia)|Gwinnett Countyn]] hazi zen, Georgian. Umetan kiroletan aritzen zen, eta gehienetan ez zen istiluetan sartzen ikasgelan izan ezik, txisteak egiten zituenean.<ref name="complexarticle1">{{Cite web|abizena=Wicker, Jewel|izenburua=The Viral Life of Druski|data=September 27, 2021|url=https://www.complex.com/pop-culture/druski-profile-2021/|lana=[[Complex Networks]]}}</ref> South Gwinnett High Schoolen izan zen.
Desbordesen etxea komedia zalea zen, eta barrea eragiten zien gurasoei, azentu ezberdinetan hitz eginez.<ref name="gqarticle1">{{Cite web|abizena=Blackburn, H. Drew|izenburua=From Viral Skits to Music Videos: Druski Is Hip-Hop's New Favorite Comedian|data=November 11, 2020|url=https://www.gq.com/story/druski-hip-hop-favorite-comedian-drake-jack-harlow-odell-beckham-jr|lana=[[GQ]]}}</ref> Familiak adin txikian sartu zuen komediaren munduan, gurasoek telebistan komediante ezagunak ikusten zituzten bitartean, [[Cedric The Entertainment]] eta Dave Chappelle, esaterako.<ref name="complexarticle1">{{Cite web|abizena=Wicker, Jewel|izenburua=The Viral Life of Druski|data=September 27, 2021|url=https://www.complex.com/pop-culture/druski-profile-2021/|lana=[[Complex Networks]]}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">Wicker, Jewel (September 27, 2021). [https://www.complex.com/pop-culture/druski-profile-2021/ "The Viral Life of Druski"]. ''[[Complex Networks]]''.</cite></ref>
Desbordes bigarren hezkuntzako eskolatik graduatu zen behar baino lehen. Gero Georgia Gwinnett Collegera joan zen Georgia Southern Universityra igaro aurretik. Deprimitu egin zen eta klaseetara joateari utzi zion [[YouTube|YouTubeko]] bideoak ikusiteko. Bi seihilekoren ondoren unibertsitatea utzi egin zuen. Kirol analitikan aditua zen jatorriz, eta [[kirol esatari]] bihurtu nahi zuen, baina geroago [[Komedia|komediara]] pasatu zen, ikaskideek bultzatu eta gero.<ref>{{Cite web|abizena=Tambue, Louis|izenburua=Who is Druski? The internet comedian reminding us to laugh again|data=2 November 2020|url=https://kulturehub.com/who-is-druski-internet-comedian/|lana=Kulture Hub}}</ref><ref name="complexarticle1">{{Cite web|abizena=Wicker, Jewel|izenburua=The Viral Life of Druski|data=September 27, 2021|url=https://www.complex.com/pop-culture/druski-profile-2021/|lana=[[Complex Networks]]}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">Wicker, Jewel (September 27, 2021). [https://www.complex.com/pop-culture/druski-profile-2021/ "The Viral Life of Druski"]. ''[[Complex Networks]]''.</cite></ref>
== Karrera ==
2017ko urriaren 2an, Desbordes sketch komiko eta beste eduki komediko batzuk argitaratzen hasi zen bere [[Instagram]] kontuan, "druski2funny" izenpean, orain Druski.<ref name="billboardelibert">{{Cite web|abizena=Elibert|izenburua=With Support From Jack Harlow & Drake, Druski Wants To Take His Comedic Chops to the Next Level|argitaletxea=Penske Media Corporation|izena1=Mark|url=https://www.billboard.com/music/rb-hip-hop/druski-interview-tour-drake-jack-harlow-1235187367/|lana=Complex|accessdate=13 May 2023}}</ref> Bere lehen sketchetan, Kyle Rogger izeneko ''frat bro'' izatearen plantak egiten zituen, lotsagabeko produktore exekutiboa, eta beste pertsonaia batzuk, Bubba Joe kasu, audientzia zabala irabazten dutenak.
Jack Harlow gorantz zihoan artistarekin bideak gurutzatu zituen Druskik, eta berarentzat ikuskizunak irekitzen eta hartzen hasi zen.<ref name="deadline">{{Cite web|abizena=Grobar|izenburua='Stargirl's Anjelika Washington, Migos Frontman Quavo, Druski & Tristan Mack Wilds Among Final 14 Set For Universal's Youth Choir Comedy 'Praise This'|argitaletxea=Penske Media Corporation|izena1=Matt|data=7 July 2022|url=https://deadline.com/2022/07/anjelika-washington-quavo-tristan-mack-wilds-more-join-comedy-praise-this-1235059604/|lana=Deadline|accessdate=13 May 2023}}</ref> 2020ko urriaren 22an, Druskik kameoa egin zuen eskola-autobuseko gidari gisa Jack Harlow-en "Tyler Herro"<ref>{{Cite web|abizena=Campbell, Mahlik|izenburua=Watch: Lil Yachty, Drake & DaBaby in "Oprah's Bank Account"|url=https://daquan.tv/music/watch-lil-yachty-drake-dababy-in-oprahs-bank-account|lana=Daquan}}</ref> abestiaren bideo musikalean. 2020ko martxoaren 9an, Lil Yachtyren "Oprah's Bank Account"<ref>{{Cite web|izenburua=DRAKE DROPS NEW SINGLE 'LAUGH NOW CRY LATER' WITH LIL DURK|data=August 13, 2020|url=https://www.rap-up.com/2020/08/13/drake-lil-durk-laugh-now-cry-later/|lana=[[Rap-Up]]}}</ref> abestian agertu zen. 2020ko abuztuaren 13an, [[Drake]]-en "Laugh Now Cry Later" abestiaren bideo musikalean agerpena egin zuen Desbordesek, Lil Durkekin.<ref name="complex">{{Cite web|abizena=Skelton|izenburua=6 Takeaways From Drake and Lil Durk's New Song "Laugh Now Cry Later"|abizena2=McKinney|abizena3=Ritchie|izena1=Eric|izena2=Jessica|izena3=Matthew|data=August 14, 2020|url=https://www.complex.com/music/2020/08/drake-new-song-laugh-now-cry-later-takeaways|lana=[[Complex (magazine)|Complex]]|accessdate=August 16, 2020}}</ref> Jack Harlowren "Churchill Downs" abestian agertu zen Drake-ekin eta Chlöe eta Lattoren "For the Night" taldearen bideo musikalean ere agertzen da.
2021ean, [[Sean Combs|Diddyk]] (bere Revolt-en bidez) eta [[Adidas|Adidasek]] ''Sneakin’ In With Druski'' izeneko telesail berri bat aurkeztu zuten, Desbordes anfitrioi zutela.<ref>{{Cite web|abizena=Thorpe, Isha|izenburua=REVOLT and Adidas collab for new "Sneakin' In With Druski" show|data=March 29, 2021|url=https://www.revolt.tv/article/2021-03-29/57893/revolt-and-adidas-collab-for-new-sneakin-in-with-druski-show/|lana=[[Revolt (TV network)|Revolt]]}}</ref> Besteak beste, [[Snoop Dogg]], [[Teyana Taylor]] eta Yung Miami (City Girls) agertu dira telesailean.<ref>{{Cite web|abizena=Jefferson, Devon|izenburua=SNOOP DOGG, TEYANA TAYLOR, YUNG MIAMI STAR IN ADIDAS & REVOLT TV'S 'SNEAKIN' IN W/ DRUSKI'|data=April 17, 2021|url=https://hiphopdx.com/news/id.61640/title.snoop-dogg-teyana-taylor-yung-miami-star-in-adidas-revolt-tvs-sneakin-in-w-druski|lana=[[HipHopDX]]}}</ref> Urte horretan bertan, Desbordesek Coulda Been Records diskoetxe satirikoa sortu zuen, artistak bere Instagram Live-etan agertzeko. Hauetan, normalean, bere gonbidatuei adarra jotzen die.<ref>{{Cite web|abizena=Galindo, Thomas|izenburua=Druski Hosts Hilarious Try Outs For Coulda Been Records|data=December 27, 2021|url=https://www.hotnewhiphop.com/druski-hosts-hilarious-try-outs-for-coulda-been-records-news.145244.html|lana=HotNewHipHop}}</ref> Odell Beckham Jr., [[Baltimore Ravens]]-eko hartzaile zabala, Druskiren lagun egin zen bere bideoak aurkitu zituenean, eta [[COVID-19 pandemia|COVID-19 pandemiak]] irauten zuen bitartean bere etxean egotera gonbidatu zuen komediantea.<ref name="gqarticle1">{{Cite web|abizena=Blackburn, H. Drew|izenburua=From Viral Skits to Music Videos: Druski Is Hip-Hop's New Favorite Comedian|data=November 11, 2020|url=https://www.gq.com/story/druski-hip-hop-favorite-comedian-drake-jack-harlow-odell-beckham-jr|lana=[[GQ]]}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFBlackburn,_H._Drew2020">Blackburn, H. Drew (November 11, 2020). [https://www.gq.com/story/druski-hip-hop-favorite-comedian-drake-jack-harlow-odell-beckham-jr "From Viral Skits to Music Videos: Druski Is Hip-Hop's New Favorite Comedian"]. ''[[GQ]]''.</cite></ref> Druski irekiera ekitaldia izan zen [[J. Cole|J. Colerentzat]] eta [[21 Savage]]-en "The Off-Seasons Tour"rentzat 2021eko irailean eta urrian.<ref name="The Source 2021">{{Cite web|izenburua=Druski Announced as Host of J. Cole's 'The Off-Season' Tour|data=2021-09-21|url=https://thesource.com/2021/09/21/druski-announced-as-host-of-j-coles-the-off-season-tour/|lana=The Source|accessdate=2023-02-14}}</ref> Urrian ere, Desbordesek Meek Milli Coulda Been Recordsen sinatzeko eskaintza satirikoa egin zion, Meek Millek bere musikagatik ordaindu ez ziotela esan eta gero.<ref>{{Cite web|abizena=Elibert, Mark|izenburua=MEEK MILL GETS HILARIOUS OFFER FROM DRUSKI FOLLOWING LABEL RANT|data=October 28, 2021|url=https://hiphopdx.com/news/id.65482/title.meek-mill-druski-coulda-been-records-offer|lana=[[HipHopDX]]}}</ref><ref>{{Cite web|abizena=Robinson, Joshua|izenburua=Druski Invites Meek Mill To Coulda Been Records In Response To Label Complaints|data=October 27, 2021|url=https://www.hotnewhiphop.com/druski-invites-meek-mill-to-coulda-been-records-in-response-to-label-complaints-news.141722.html|lana=HotNewHipHop}}</ref><ref>{{Cite web|abizena=Rose, Jordan|izenburua=Druski Jokingly Responds to Meek Mill Publicly Airing Out Financial Issues With Label|data=October 27, 2021|url=https://www.complex.com/music/druski-invites-meek-mill-to-join-coulda-been-records-amid-label-disputes/|lana=[[Complex Networks]]}}</ref>
Desbordes 4lifers enpresa merkaturatu zuen 2023an, bere enpresentzako aterki-konpainia gisa balio duena. Zuzeneko tour-ak, Telebista/Zinema/Web produkzioak, salgaiak, eta lizentziak biltzen ditu Coulda Been Records-ek.<ref name="insiderarticle">{{Cite web|abizena=Lynch|izenburua=Druski on staying 'that number one go-to guy for comedy,' and business advice from Drake|argitaletxea=Insider Inc.|izena1=John|url=https://www.businessinsider.com/druski-interview-comedy-career-drake-2022-12|lana=Business Insider|accessdate=13 May 2023}}</ref>
== Tourrak ==
Druskik lau tour egin ditu estatu mailan Estatu Batuetan. Lehenengo Jack Harlowrekin, gero J. Colerentzat "The Off-Season Tour"ean irekieran 21 Savage-ekin 2021eko udazkenean. Chris Brown eta Lil Babyrentzat ere ireki zuen Druskik One of Them Ones tourrean 2022ko udan.<ref name="complexarticle2">{{Cite web|abizena=Callas|izenburua=Druski Announces Dates for First Headlining Comedy Tour, Hosts Auditions for Supporting Talent|argitaletxea=Complex Media, Inc.|izena1=Brad|url=https://www.complex.com/pop-culture/druski-coulda-woulda-shoulda-comedy-tour-dates|lana=Complex|accessdate=13 May 2023}}</ref>
2023ko martxoan "Coulda Woulda Shoulda" komedia tourraren buru izan zen lehenengo aldiz.<ref name="billboardelibert">{{Cite web|abizena=Elibert|izenburua=With Support From Jack Harlow & Drake, Druski Wants To Take His Comedic Chops to the Next Level|argitaletxea=Penske Media Corporation|izena1=Mark|url=https://www.billboard.com/music/rb-hip-hop/druski-interview-tour-drake-jack-harlow-1235187367/|lana=Complex|accessdate=13 May 2023}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFElibert">Elibert, Mark. [https://www.billboard.com/music/rb-hip-hop/druski-interview-tour-drake-jack-harlow-1235187367/ "With Support From Jack Harlow & Drake, Druski Wants To Take His Comedic Chops to the Next Level"]. ''Complex''. Penske Media Corporation<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">13 May</span> 2023</span>.</cite></ref> Monologo tradizionala eta zuzeneko entzunaldiak uztartu zituzten Coulda Been Records seriean.
== Marka elkarteak ==
Hainbat promoziotan agertu da Druski. 2021eko apirilean [[Call of Duty]]: Warzone [[Bideojoko|bideojokoaren]]3. denboraldiaren trailerrean, "Squad Up The World", agertu zen Young Thug, Saweetie, Jack Harlow, Swae Lee eta gehiagorekin batera.<ref name="complexwarzone">{{Cite web|abizena=Mahadevan|izenburua=Watch a Wild 'Call of Duty: Warzone' Season 3 Live Action Trailer f/ Young Thug, Gunna, Saweetie, and More|argitaletxea=Complex Media Inc|izena1=Tara C.|url=https://www.complex.com/pop-culture/call-of-duty-warzone-season-3-live-action-trailer-young-thug-gunna-saweetie|lana=Complex|accessdate=13 May 2023}}</ref> Druski Beats By Dre-n "It's the Music" telebista iragarkian agertu zen 2021eko apirilean. 2021eko udazkenean, Druski Bud Light Seltzer-en telebistako kanpaina nazionalaren irudia izan zen, eta gaur egun Bud Light-en enbaxadorea da, [[Super Bowl]]-ean, March Madness-en eta [[NFL]]-ren denboraldiaren hasieran estaltzeko tokietan agertuz.<ref name="billboardelibert">{{Cite web|abizena=Elibert|izenburua=With Support From Jack Harlow & Drake, Druski Wants To Take His Comedic Chops to the Next Level|argitaletxea=Penske Media Corporation|izena1=Mark|url=https://www.billboard.com/music/rb-hip-hop/druski-interview-tour-drake-jack-harlow-1235187367/|lana=Complex|accessdate=13 May 2023}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFElibert">Elibert, Mark. [https://www.billboard.com/music/rb-hip-hop/druski-interview-tour-drake-jack-harlow-1235187367/ "With Support From Jack Harlow & Drake, Druski Wants To Take His Comedic Chops to the Next Level"]. ''Complex''. Penske Media Corporation<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">13 May</span> 2023</span>.</cite></ref> 2022an, Jack Harlowrekin batera, [[Kentucky Fried Chicken|KFCrako]] telebistako iragarki bat grabatu zuen.<ref name="bizjournals">{{Cite web|abizena=Cawthon|izenburua=Nimbus works with KFC, Jack Harlow on latest holiday ad campaign|argitaletxea=American City Business Journals|izena1=Haley|url=https://www.bizjournals.com/louisville/news/2022/11/23/nimbus-kfc-jack-harlow-famous-bowls.html|lana=The Business Journals|accessdate=14 May 2023}}</ref> Urte hartan, [[AT&T]]-rako iragarkietan ere agertu zen Druski, eta 2023an NBAko All-Star partidaren eta [[NBA draft|NBAren]] Draft-aren ''spot'' batean agertu zen zen. 2022an Google Pixel "Anthem" ''spot''ean ere agertu zen Desbordes, [[Giannis Antetokounmpo]], Candace Parker, [[Joel Embiid]], [[Kelsey Plum]], [[LaMelo Ball]], [[Jayson Tatum]], Jalen Green, Taylor Rooks eta Simu Liu izarrekin batera. Druski Google Pixelen enbaxadore eta izar izaten jarraitzen du eta NBAren 2023ko Playoffetarako azken TB iragarkian agertu da.<ref name="adagearticle">{{Cite web|abizena=Nudd|izenburua=GOOGLE PIXEL CONTINUES ITS NBA ADVENTURES WITH 'GREATEST WATCH PARTY' FILM|argitaletxea=Crain Communications|izena1=Tim|data=10 May 2023|url=https://adage.com/creativity/work/google-pixel-continues-its-nba-adventures-greatest-watch-party-film/2494101|lana=Adage|accessdate=14 May 2023}}</ref>
Druskik lan komertzialak ere egin du [[2K|2K Sports]], [[Amazon]], [[American Express]], Fanatics, Inc., [[Electronic Arts|EA Sports]], [[Meta]], [[Mountain Dew]], [[NBA]], [[National Football League|NFL]], [[Pepsi]], [[PrizePicks]], QuikTrip, Raising Cane's Chicken Fingers, eta [[Spotify]] enpresentzat.<ref name="VibeViaYahoo">{{Cite web|abizena=Sadler|izenburua=Sabrina Ionescu Stops By American Express X NBA 2K23 Gaming Lab, Talks Upcoming WNBA Season And Women's Empowerment|argitaletxea=Vibe|izena1=Armon|data=23 December 2022|url=https://www.yahoo.com/lifestyle/sabrina-ionescu-stops-american-express-172500694.html|lana=Yahoo|accessdate=14 May 2023}}</ref><ref name="thesourcearticle">{{Cite web|abizena=Grant|izenburua=RUBIN-PALOOZA: MICHAEL RUBIN'S SUPER BOWL PARTY FEATURES PERFORMANCES FROM TRAVIS SCOTT, MEEK MILL, LIL BABY AND MORE|argitaletxea=John Lewis Partnership|izena1=Shawn|data=13 February 2023|url=https://thesource.com/2023/02/13/rubin-palooza-michael-rubins-super-bowl-party-features-performances-from-travis-scott-meek-mill-lil-baby-and-more/|lana=The Source|accessdate=14 May 2023}}</ref><ref name="marketingdrivearticle">{{Cite web|abizena=Hiken|izenburua=Mtn Dew nets audio activation with basketball-themed podcast|izena1=Asa|url=https://www.marketingdive.com/news/mtn-dew-nets-audio-activation-with-basketball-themed-podcast/600195/|lana=Marketing Drive|accessdate=14 May 2023}}</ref><ref name="bloombergrelease">{{Cite news|izenburua=MTN DEW® and RUFFLES® Present The Block at NBA® All-Star 2022|argitaletxea=Bloomberg|data=9 February 2022|url=https://www.bloomberg.com/press-releases/2022-02-09/mtn-dew-and-ruffles-present-the-block-at-nba-all-star-2022|kazeta=Bloomberg|accessdate=14 May 2023}}</ref>
Druskik Happy Dad Hard Seltzer-en partaidea da, zuzeneko eduki eta ikuskizunen bidez aktiboki sustatzen duena.<ref name="forbesarticle">{{Cite web|abizena=Ward|izenburua=From YouTube Pranks To Beverage Moguls: The Nelk Boys And Shahidi Brothers' Happy Dad Hard Seltzer Is A Huge Success|argitaletxea=Integrated Whale Media Investments|izena1=Tom|url=https://www.forbes.com/sites/tomward/2023/04/10/from-youtube-pranks-to-beverage-moguls-the-nelk-boys-and-shahidi-brothers-happy-dad-seltzer-is-a-huge-success/?sh=35762acb7d9a|lana=Forbes|accessdate=14 May 2023}}</ref>
== Coulda Been Records ==
Desbordesek Coulda Been Records kaleratu zuen 2019an, bere Instagram Live-aren talentu-bilaketan oinarritutako sailarentzat sortutako marka satirikoa. 2019an hasi zuen saila Desbordesek talentu-lehiaketa gisa, non abeslari, dantzari eta raperorik onenak bilatzen zituen, baina “kaka hutsa izan zen”. Buruberritze bezala, izena aldatu zion proiektuari, Coulda Been deituz, eta [[diskoetxe]] legitimo bihurtu du. Hori egitean, bi figura hartu zituen inspirazio gisa ofizioa ikasterako orduan: Suge Knight eta [[Sean Combs|Diddy]]. Coulda Been Records-en Desbordesek diskoetxe bateko exekutibo baten pertsonaia antzezten du. Chloe Bailey, [[Drake (musikaria)|Drake]], Jack Harlow, Ella Mai, Kodak Black, Chance the Rapper, [[Justin Bieber]], Antonio Brown, 21 Savage, eta [[Ice Spice]] bezalako artista eta lagunak sarritan elkartzen dira Druskiren [[Streaming|''stream''etan]] talentu bila ari den bitartean. Druski orain Coulda Been Recordsen 1. denboraldia ari da ekoizten. 8-10 ataleko programa bat izango da, eta lehiakideek Coulda Been Recordsekin album bat argitaratzeko lehiatuko dira.<ref name="complexarticlecouldabeen">{{Cite web|abizena=Blanchet|izenburua=Ruski Is Serious About Coulda Been Records. Sort Of.|argitaletxea=Complex Media, Inc.|izena1=Brenton|url=https://stories.complex.com/druski-coulda-been-records/|lana=Complex|accessdate=14 May 2023}}</ref>
== Sketch komikoak ==
Druskik demografia osoa biltzen duen [[Sitcom|egoera-umorea]] erabiltzen du. Pertsonaia nabarmenen artean, Kyle Rogger, "frat bro"; Bubba Joe [[Hillbilly|hillbillya]]; familiako txirrindularia; lineako sukaldaria; Demon Home, normalean espetxetik atera berri dena; futboleko ama; gazteen futbol amerikar eta saskibaloi entrenatzailea eta gehiago daude.
== Telebista eta zinema ==
Desbordesek 2023an egin zuen debuta zineman.2023ko urtarrilaren 13an kaleratutako ''Hous Party'' filmean kameo bat izan zuen. Urte horretako apirilaren 7an Tina Gordon Chism-ek zuzendutako eta Packer-rek ekoiztutako ''Praise This'' filmean pertsonaia garrantzitsuagoa izan zuen.<ref name="timearticle">{{Cite web|abizena=Lang|izenburua=All the Cameos You Might Have Missed in House Party|argitaletxea=Time USA, LLC|izena1=Cady|data=13 January 2023|url=https://time.com/6246681/house-party-cameos/|lana=Time Magazine|accessdate=14 May 2023}}</ref><ref name="InsiderArticleFilm">{{Cite web|abizena=Barnaby|izenburua=Comedian and 'Praise This' star Druski says appearing in his first major movie was 'mind-blowing': 'I thought it'd be years before I'd get my own trailer'|argitaletxea=Axel Springer|izena1=Lane|url=https://www.insider.com/comedian-druski-starring-praise-this-movie-mind-blowing-2023-4|lana=Insider|accessdate=14 May 2023}}</ref>
Drew Grownisheko azken denboraldian agertu zen. 2024ean zehar kaleratuko diren hainbat telesai eta filmen produkzioan dabil, haietariko batzuk bera produktore exekutibo gisa aritzen ari dela. Idazle eta aktore bezala dabil.<ref name="billboardelibert">{{Cite web|abizena=Elibert|izenburua=With Support From Jack Harlow & Drake, Druski Wants To Take His Comedic Chops to the Next Level|argitaletxea=Penske Media Corporation|izena1=Mark|url=https://www.billboard.com/music/rb-hip-hop/druski-interview-tour-drake-jack-harlow-1235187367/|lana=Complex|accessdate=13 May 2023}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFElibert">Elibert, Mark. [https://www.billboard.com/music/rb-hip-hop/druski-interview-tour-drake-jack-harlow-1235187367/ "With Support From Jack Harlow & Drake, Druski Wants To Take His Comedic Chops to the Next Level"]. ''Complex''. Penske Media Corporation<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">13 May</span> 2023</span>.</cite></ref>
== Bizitza pertsonala ==
Desbordes [[Erromatar Eliza Katolikoa|katolikoa]] da.<ref>{{Cite AV media|url=https://www.youtube.com/watch?si=ZZZb6i4UN1eHG5DT&v=ImrJZDzGl54&feature=youtu.be|title=Baptist vs Catholic #shorts #theovon #druski #christian|date=2024-04-03|last=PodClips|access-date=2024-08-27|via=YouTube}}PodClips (2024-04-03). ''Baptist vs Catholic #shorts #theovon #druski #christian''. Retrieved 2024-08-27 – via YouTube.</ref>
== Bideografia ==
{| class="wikitable sortable"
|+Bideo musikalaren agerpenen zerrenda
!Urtea
!Artista
!Izenburua
!Funtzioa
|-
|2020
|Lil Yachty eta DaBaby, [[Drake (musikaria)|Drakerekin]]
|"Oprah's Bank Account"
|Bere burua
|-
|2020
|[[Drake (musikaria)|Drake]], Lil Durkekin
|"Laugh Now Cry Later"
|
|-
|2020
|Jack Harlow
|"Tyler Herro"
|Autobus gidaria
|-
|2022
|Jack Harlow, Drakerekin
|Churchill Downs
|Bere burua
|-
|2022
|Chlöe eta Latto
|"For the Night"
|
|}
== Sariak eta izendapenak ==
{| class="wikitable" style="text-align:center;"
!Urtea
!Zeremonia
!Kategoria
!Lana
!{{Laburdura|Ref.|Reference(s)}}
|-
|2024ko abendua
|Streamer sariak
|Streameatutako Kolaborazio Onena
|Gaupasa Kai Cenat & [[Kevin Hart]]-ekin
|<ref>{{Cite web|izenburua=The 2024 Streamer Awards: All Nominations|hizkuntza=en-US|data=2024-11-12|url=https://www.si.com/esports/news/2024-streamer-awards-nominations|lana=Esports Illustrated On SI|accessdate=2024-11-12}}</ref>
|}
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
<references responsive="1"></references>
[[Kategoria:Gizabanako biziak]]
[[Kategoria:1994ko jaiotzak]]
9oc08e7c3qeuz3qk3mjelw1b66vnkwm
9975865
9975861
2024-11-21T01:53:53Z
Txakurabde
168594
Infotaula gehitu
9975865
wikitext
text/x-wiki
{{Biografia infotaula automatikoa
| jaiotza data = 1994eko irailaren 12a
| nazionalitatea = Estatubatuarra
}}
Drew Desbordes (1994ko irailaren 12an jaioa), '''Druski''' bezala ezaguna, [[komediante]] eta [[Antzezle|aktore]] estatubatuarra da. Bere Coulda Been Records [[sketch]] komikoengatik ezaguna da, bai eta hainbat musikarirekin kolaboratzeagatik bere bideo musikaletan. Jack Harlow, [[Drake (musikaria)|Drake]]<nowiki/>eta Lil Yachty dira adibide batzuk.<ref>{{Cite web|abizena=Wicker, Jewel|izenburua=REAL FRIENDS: HOW DRUSKI AND Rosetta BECAME UNSTOPPABLE|data=September 27, 2021|url=https://stories.complex.com/jack-harlow-druski-interview-2021-cover-story/|lana=[[Complex Networks]]}}</ref><ref>{{Cite web|abizena=Rose, Jordan|izenburua=Drake Jokes That Things Have Gone 'Downhill' Since 'CLB' Drop in Hilarious IG Live Chat With Druski|data=October 6, 2021|url=https://www.complex.com/music/drake-druski-instagram-live-chat|lana=[[Complex Networks]]}}</ref><ref>{{Cite web|abizena=Easy, Claude J.|izenburua=How comedian Druski finessed an entire industry for jokes|data=30 September 2021|url=https://kulturehub.com/druski-comedian-finessed-entire-industry-for-jokes/|lana=Kulture Hub}}</ref>
== Bizitza goiztiarra eta hezkuntza ==
Drew Desbordes 1994ko irailaren 12an jaio zen, Columbian, Marylanden. Bere gurasoak Cheryl Desbordes, [[Ameriketako Estatu Batuetako Estatu Saila|Estatu Departamentuko]] langilea, eta David McLain Desbordes, pilotu komertziala, aurretik AEBetako Aire Armadan kapitain eta [[Guardia Nazionala (Ameriketako Estatu Batuak)|Guardia Nazionaleko]] nagusi, izanda.<ref>{{Cite web|izenburua=Capt David McLain Desbordes|url=https://airandspace.si.edu/support/wall-of-honor/capt-david-mclain-desbordes|lana=[[Smithsonian National Air and Space Museum]]}}</ref><ref>{{Cite web|izenburua=Druski's Family: Facts about the Comedian's Parents and Siblings|data=28 September 2021|url=https://www.earnthenecklace.com/druskis-family-parents-siblings/?fr=operanews|lana=Earn The Necklace}}</ref> [[Gwinnett konderria (Georgia)|Gwinnett Countyn]] hazi zen, Georgian. Umetan kiroletan aritzen zen, eta gehienetan ez zen istiluetan sartzen ikasgelan izan ezik, txisteak egiten zituenean.<ref name="complexarticle1">{{Cite web|abizena=Wicker, Jewel|izenburua=The Viral Life of Druski|data=September 27, 2021|url=https://www.complex.com/pop-culture/druski-profile-2021/|lana=[[Complex Networks]]}}</ref> South Gwinnett High Schoolen izan zen.
Desbordesen etxea komedia zalea zen, eta barrea eragiten zien gurasoei, azentu ezberdinetan hitz eginez.<ref name="gqarticle1">{{Cite web|abizena=Blackburn, H. Drew|izenburua=From Viral Skits to Music Videos: Druski Is Hip-Hop's New Favorite Comedian|data=November 11, 2020|url=https://www.gq.com/story/druski-hip-hop-favorite-comedian-drake-jack-harlow-odell-beckham-jr|lana=[[GQ]]}}</ref> Familiak adin txikian sartu zuen komediaren munduan, gurasoek telebistan komediante ezagunak ikusten zituzten bitartean, [[Cedric The Entertainment]] eta Dave Chappelle, esaterako.<ref name="complexarticle1">{{Cite web|abizena=Wicker, Jewel|izenburua=The Viral Life of Druski|data=September 27, 2021|url=https://www.complex.com/pop-culture/druski-profile-2021/|lana=[[Complex Networks]]}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">Wicker, Jewel (September 27, 2021). [https://www.complex.com/pop-culture/druski-profile-2021/ "The Viral Life of Druski"]. ''[[Complex Networks]]''.</cite></ref>
Desbordes bigarren hezkuntzako eskolatik graduatu zen behar baino lehen. Gero Georgia Gwinnett Collegera joan zen Georgia Southern Universityra igaro aurretik. Deprimitu egin zen eta klaseetara joateari utzi zion [[YouTube|YouTubeko]] bideoak ikusiteko. Bi seihilekoren ondoren unibertsitatea utzi egin zuen. Kirol analitikan aditua zen jatorriz, eta [[kirol esatari]] bihurtu nahi zuen, baina geroago [[Komedia|komediara]] pasatu zen, ikaskideek bultzatu eta gero.<ref>{{Cite web|abizena=Tambue, Louis|izenburua=Who is Druski? The internet comedian reminding us to laugh again|data=2 November 2020|url=https://kulturehub.com/who-is-druski-internet-comedian/|lana=Kulture Hub}}</ref><ref name="complexarticle1">{{Cite web|abizena=Wicker, Jewel|izenburua=The Viral Life of Druski|data=September 27, 2021|url=https://www.complex.com/pop-culture/druski-profile-2021/|lana=[[Complex Networks]]}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">Wicker, Jewel (September 27, 2021). [https://www.complex.com/pop-culture/druski-profile-2021/ "The Viral Life of Druski"]. ''[[Complex Networks]]''.</cite></ref>
== Karrera ==
2017ko urriaren 2an, Desbordes sketch komiko eta beste eduki komediko batzuk argitaratzen hasi zen bere [[Instagram]] kontuan, "druski2funny" izenpean, orain Druski.<ref name="billboardelibert">{{Cite web|abizena=Elibert|izenburua=With Support From Jack Harlow & Drake, Druski Wants To Take His Comedic Chops to the Next Level|argitaletxea=Penske Media Corporation|izena1=Mark|url=https://www.billboard.com/music/rb-hip-hop/druski-interview-tour-drake-jack-harlow-1235187367/|lana=Complex|accessdate=13 May 2023}}</ref> Bere lehen sketchetan, Kyle Rogger izeneko ''frat bro'' izatearen plantak egiten zituen, lotsagabeko produktore exekutiboa, eta beste pertsonaia batzuk, Bubba Joe kasu, audientzia zabala irabazten dutenak.
Jack Harlow gorantz zihoan artistarekin bideak gurutzatu zituen Druskik, eta berarentzat ikuskizunak irekitzen eta hartzen hasi zen.<ref name="deadline">{{Cite web|abizena=Grobar|izenburua='Stargirl's Anjelika Washington, Migos Frontman Quavo, Druski & Tristan Mack Wilds Among Final 14 Set For Universal's Youth Choir Comedy 'Praise This'|argitaletxea=Penske Media Corporation|izena1=Matt|data=7 July 2022|url=https://deadline.com/2022/07/anjelika-washington-quavo-tristan-mack-wilds-more-join-comedy-praise-this-1235059604/|lana=Deadline|accessdate=13 May 2023}}</ref> 2020ko urriaren 22an, Druskik kameoa egin zuen eskola-autobuseko gidari gisa Jack Harlow-en "Tyler Herro"<ref>{{Cite web|abizena=Campbell, Mahlik|izenburua=Watch: Lil Yachty, Drake & DaBaby in "Oprah's Bank Account"|url=https://daquan.tv/music/watch-lil-yachty-drake-dababy-in-oprahs-bank-account|lana=Daquan}}</ref> abestiaren bideo musikalean. 2020ko martxoaren 9an, Lil Yachtyren "Oprah's Bank Account"<ref>{{Cite web|izenburua=DRAKE DROPS NEW SINGLE 'LAUGH NOW CRY LATER' WITH LIL DURK|data=August 13, 2020|url=https://www.rap-up.com/2020/08/13/drake-lil-durk-laugh-now-cry-later/|lana=[[Rap-Up]]}}</ref> abestian agertu zen. 2020ko abuztuaren 13an, [[Drake]]-en "Laugh Now Cry Later" abestiaren bideo musikalean agerpena egin zuen Desbordesek, Lil Durkekin.<ref name="complex">{{Cite web|abizena=Skelton|izenburua=6 Takeaways From Drake and Lil Durk's New Song "Laugh Now Cry Later"|abizena2=McKinney|abizena3=Ritchie|izena1=Eric|izena2=Jessica|izena3=Matthew|data=August 14, 2020|url=https://www.complex.com/music/2020/08/drake-new-song-laugh-now-cry-later-takeaways|lana=[[Complex (magazine)|Complex]]|accessdate=August 16, 2020}}</ref> Jack Harlowren "Churchill Downs" abestian agertu zen Drake-ekin eta Chlöe eta Lattoren "For the Night" taldearen bideo musikalean ere agertzen da.
2021ean, [[Sean Combs|Diddyk]] (bere Revolt-en bidez) eta [[Adidas|Adidasek]] ''Sneakin’ In With Druski'' izeneko telesail berri bat aurkeztu zuten, Desbordes anfitrioi zutela.<ref>{{Cite web|abizena=Thorpe, Isha|izenburua=REVOLT and Adidas collab for new "Sneakin' In With Druski" show|data=March 29, 2021|url=https://www.revolt.tv/article/2021-03-29/57893/revolt-and-adidas-collab-for-new-sneakin-in-with-druski-show/|lana=[[Revolt (TV network)|Revolt]]}}</ref> Besteak beste, [[Snoop Dogg]], [[Teyana Taylor]] eta Yung Miami (City Girls) agertu dira telesailean.<ref>{{Cite web|abizena=Jefferson, Devon|izenburua=SNOOP DOGG, TEYANA TAYLOR, YUNG MIAMI STAR IN ADIDAS & REVOLT TV'S 'SNEAKIN' IN W/ DRUSKI'|data=April 17, 2021|url=https://hiphopdx.com/news/id.61640/title.snoop-dogg-teyana-taylor-yung-miami-star-in-adidas-revolt-tvs-sneakin-in-w-druski|lana=[[HipHopDX]]}}</ref> Urte horretan bertan, Desbordesek Coulda Been Records diskoetxe satirikoa sortu zuen, artistak bere Instagram Live-etan agertzeko. Hauetan, normalean, bere gonbidatuei adarra jotzen die.<ref>{{Cite web|abizena=Galindo, Thomas|izenburua=Druski Hosts Hilarious Try Outs For Coulda Been Records|data=December 27, 2021|url=https://www.hotnewhiphop.com/druski-hosts-hilarious-try-outs-for-coulda-been-records-news.145244.html|lana=HotNewHipHop}}</ref> Odell Beckham Jr., [[Baltimore Ravens]]-eko hartzaile zabala, Druskiren lagun egin zen bere bideoak aurkitu zituenean, eta [[COVID-19 pandemia|COVID-19 pandemiak]] irauten zuen bitartean bere etxean egotera gonbidatu zuen komediantea.<ref name="gqarticle1">{{Cite web|abizena=Blackburn, H. Drew|izenburua=From Viral Skits to Music Videos: Druski Is Hip-Hop's New Favorite Comedian|data=November 11, 2020|url=https://www.gq.com/story/druski-hip-hop-favorite-comedian-drake-jack-harlow-odell-beckham-jr|lana=[[GQ]]}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFBlackburn,_H._Drew2020">Blackburn, H. Drew (November 11, 2020). [https://www.gq.com/story/druski-hip-hop-favorite-comedian-drake-jack-harlow-odell-beckham-jr "From Viral Skits to Music Videos: Druski Is Hip-Hop's New Favorite Comedian"]. ''[[GQ]]''.</cite></ref> Druski irekiera ekitaldia izan zen [[J. Cole|J. Colerentzat]] eta [[21 Savage]]-en "The Off-Seasons Tour"rentzat 2021eko irailean eta urrian.<ref name="The Source 2021">{{Cite web|izenburua=Druski Announced as Host of J. Cole's 'The Off-Season' Tour|data=2021-09-21|url=https://thesource.com/2021/09/21/druski-announced-as-host-of-j-coles-the-off-season-tour/|lana=The Source|accessdate=2023-02-14}}</ref> Urrian ere, Desbordesek Meek Milli Coulda Been Recordsen sinatzeko eskaintza satirikoa egin zion, Meek Millek bere musikagatik ordaindu ez ziotela esan eta gero.<ref>{{Cite web|abizena=Elibert, Mark|izenburua=MEEK MILL GETS HILARIOUS OFFER FROM DRUSKI FOLLOWING LABEL RANT|data=October 28, 2021|url=https://hiphopdx.com/news/id.65482/title.meek-mill-druski-coulda-been-records-offer|lana=[[HipHopDX]]}}</ref><ref>{{Cite web|abizena=Robinson, Joshua|izenburua=Druski Invites Meek Mill To Coulda Been Records In Response To Label Complaints|data=October 27, 2021|url=https://www.hotnewhiphop.com/druski-invites-meek-mill-to-coulda-been-records-in-response-to-label-complaints-news.141722.html|lana=HotNewHipHop}}</ref><ref>{{Cite web|abizena=Rose, Jordan|izenburua=Druski Jokingly Responds to Meek Mill Publicly Airing Out Financial Issues With Label|data=October 27, 2021|url=https://www.complex.com/music/druski-invites-meek-mill-to-join-coulda-been-records-amid-label-disputes/|lana=[[Complex Networks]]}}</ref>
Desbordes 4lifers enpresa merkaturatu zuen 2023an, bere enpresentzako aterki-konpainia gisa balio duena. Zuzeneko tour-ak, Telebista/Zinema/Web produkzioak, salgaiak, eta lizentziak biltzen ditu Coulda Been Records-ek.<ref name="insiderarticle">{{Cite web|abizena=Lynch|izenburua=Druski on staying 'that number one go-to guy for comedy,' and business advice from Drake|argitaletxea=Insider Inc.|izena1=John|url=https://www.businessinsider.com/druski-interview-comedy-career-drake-2022-12|lana=Business Insider|accessdate=13 May 2023}}</ref>
== Tourrak ==
Druskik lau tour egin ditu estatu mailan Estatu Batuetan. Lehenengo Jack Harlowrekin, gero J. Colerentzat "The Off-Season Tour"ean irekieran 21 Savage-ekin 2021eko udazkenean. Chris Brown eta Lil Babyrentzat ere ireki zuen Druskik One of Them Ones tourrean 2022ko udan.<ref name="complexarticle2">{{Cite web|abizena=Callas|izenburua=Druski Announces Dates for First Headlining Comedy Tour, Hosts Auditions for Supporting Talent|argitaletxea=Complex Media, Inc.|izena1=Brad|url=https://www.complex.com/pop-culture/druski-coulda-woulda-shoulda-comedy-tour-dates|lana=Complex|accessdate=13 May 2023}}</ref>
2023ko martxoan "Coulda Woulda Shoulda" komedia tourraren buru izan zen lehenengo aldiz.<ref name="billboardelibert">{{Cite web|abizena=Elibert|izenburua=With Support From Jack Harlow & Drake, Druski Wants To Take His Comedic Chops to the Next Level|argitaletxea=Penske Media Corporation|izena1=Mark|url=https://www.billboard.com/music/rb-hip-hop/druski-interview-tour-drake-jack-harlow-1235187367/|lana=Complex|accessdate=13 May 2023}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFElibert">Elibert, Mark. [https://www.billboard.com/music/rb-hip-hop/druski-interview-tour-drake-jack-harlow-1235187367/ "With Support From Jack Harlow & Drake, Druski Wants To Take His Comedic Chops to the Next Level"]. ''Complex''. Penske Media Corporation<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">13 May</span> 2023</span>.</cite></ref> Monologo tradizionala eta zuzeneko entzunaldiak uztartu zituzten Coulda Been Records seriean.
== Marka elkarteak ==
Hainbat promoziotan agertu da Druski. 2021eko apirilean [[Call of Duty]]: Warzone [[Bideojoko|bideojokoaren]]3. denboraldiaren trailerrean, "Squad Up The World", agertu zen Young Thug, Saweetie, Jack Harlow, Swae Lee eta gehiagorekin batera.<ref name="complexwarzone">{{Cite web|abizena=Mahadevan|izenburua=Watch a Wild 'Call of Duty: Warzone' Season 3 Live Action Trailer f/ Young Thug, Gunna, Saweetie, and More|argitaletxea=Complex Media Inc|izena1=Tara C.|url=https://www.complex.com/pop-culture/call-of-duty-warzone-season-3-live-action-trailer-young-thug-gunna-saweetie|lana=Complex|accessdate=13 May 2023}}</ref> Druski Beats By Dre-n "It's the Music" telebista iragarkian agertu zen 2021eko apirilean. 2021eko udazkenean, Druski Bud Light Seltzer-en telebistako kanpaina nazionalaren irudia izan zen, eta gaur egun Bud Light-en enbaxadorea da, [[Super Bowl]]-ean, March Madness-en eta [[NFL]]-ren denboraldiaren hasieran estaltzeko tokietan agertuz.<ref name="billboardelibert">{{Cite web|abizena=Elibert|izenburua=With Support From Jack Harlow & Drake, Druski Wants To Take His Comedic Chops to the Next Level|argitaletxea=Penske Media Corporation|izena1=Mark|url=https://www.billboard.com/music/rb-hip-hop/druski-interview-tour-drake-jack-harlow-1235187367/|lana=Complex|accessdate=13 May 2023}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFElibert">Elibert, Mark. [https://www.billboard.com/music/rb-hip-hop/druski-interview-tour-drake-jack-harlow-1235187367/ "With Support From Jack Harlow & Drake, Druski Wants To Take His Comedic Chops to the Next Level"]. ''Complex''. Penske Media Corporation<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">13 May</span> 2023</span>.</cite></ref> 2022an, Jack Harlowrekin batera, [[Kentucky Fried Chicken|KFCrako]] telebistako iragarki bat grabatu zuen.<ref name="bizjournals">{{Cite web|abizena=Cawthon|izenburua=Nimbus works with KFC, Jack Harlow on latest holiday ad campaign|argitaletxea=American City Business Journals|izena1=Haley|url=https://www.bizjournals.com/louisville/news/2022/11/23/nimbus-kfc-jack-harlow-famous-bowls.html|lana=The Business Journals|accessdate=14 May 2023}}</ref> Urte hartan, [[AT&T]]-rako iragarkietan ere agertu zen Druski, eta 2023an NBAko All-Star partidaren eta [[NBA draft|NBAren]] Draft-aren ''spot'' batean agertu zen zen. 2022an Google Pixel "Anthem" ''spot''ean ere agertu zen Desbordes, [[Giannis Antetokounmpo]], Candace Parker, [[Joel Embiid]], [[Kelsey Plum]], [[LaMelo Ball]], [[Jayson Tatum]], Jalen Green, Taylor Rooks eta Simu Liu izarrekin batera. Druski Google Pixelen enbaxadore eta izar izaten jarraitzen du eta NBAren 2023ko Playoffetarako azken TB iragarkian agertu da.<ref name="adagearticle">{{Cite web|abizena=Nudd|izenburua=GOOGLE PIXEL CONTINUES ITS NBA ADVENTURES WITH 'GREATEST WATCH PARTY' FILM|argitaletxea=Crain Communications|izena1=Tim|data=10 May 2023|url=https://adage.com/creativity/work/google-pixel-continues-its-nba-adventures-greatest-watch-party-film/2494101|lana=Adage|accessdate=14 May 2023}}</ref>
Druskik lan komertzialak ere egin du [[2K|2K Sports]], [[Amazon]], [[American Express]], Fanatics, Inc., [[Electronic Arts|EA Sports]], [[Meta]], [[Mountain Dew]], [[NBA]], [[National Football League|NFL]], [[Pepsi]], [[PrizePicks]], QuikTrip, Raising Cane's Chicken Fingers, eta [[Spotify]] enpresentzat.<ref name="VibeViaYahoo">{{Cite web|abizena=Sadler|izenburua=Sabrina Ionescu Stops By American Express X NBA 2K23 Gaming Lab, Talks Upcoming WNBA Season And Women's Empowerment|argitaletxea=Vibe|izena1=Armon|data=23 December 2022|url=https://www.yahoo.com/lifestyle/sabrina-ionescu-stops-american-express-172500694.html|lana=Yahoo|accessdate=14 May 2023}}</ref><ref name="thesourcearticle">{{Cite web|abizena=Grant|izenburua=RUBIN-PALOOZA: MICHAEL RUBIN'S SUPER BOWL PARTY FEATURES PERFORMANCES FROM TRAVIS SCOTT, MEEK MILL, LIL BABY AND MORE|argitaletxea=John Lewis Partnership|izena1=Shawn|data=13 February 2023|url=https://thesource.com/2023/02/13/rubin-palooza-michael-rubins-super-bowl-party-features-performances-from-travis-scott-meek-mill-lil-baby-and-more/|lana=The Source|accessdate=14 May 2023}}</ref><ref name="marketingdrivearticle">{{Cite web|abizena=Hiken|izenburua=Mtn Dew nets audio activation with basketball-themed podcast|izena1=Asa|url=https://www.marketingdive.com/news/mtn-dew-nets-audio-activation-with-basketball-themed-podcast/600195/|lana=Marketing Drive|accessdate=14 May 2023}}</ref><ref name="bloombergrelease">{{Cite news|izenburua=MTN DEW® and RUFFLES® Present The Block at NBA® All-Star 2022|argitaletxea=Bloomberg|data=9 February 2022|url=https://www.bloomberg.com/press-releases/2022-02-09/mtn-dew-and-ruffles-present-the-block-at-nba-all-star-2022|kazeta=Bloomberg|accessdate=14 May 2023}}</ref>
Druskik Happy Dad Hard Seltzer-en partaidea da, zuzeneko eduki eta ikuskizunen bidez aktiboki sustatzen duena.<ref name="forbesarticle">{{Cite web|abizena=Ward|izenburua=From YouTube Pranks To Beverage Moguls: The Nelk Boys And Shahidi Brothers' Happy Dad Hard Seltzer Is A Huge Success|argitaletxea=Integrated Whale Media Investments|izena1=Tom|url=https://www.forbes.com/sites/tomward/2023/04/10/from-youtube-pranks-to-beverage-moguls-the-nelk-boys-and-shahidi-brothers-happy-dad-seltzer-is-a-huge-success/?sh=35762acb7d9a|lana=Forbes|accessdate=14 May 2023}}</ref>
== Coulda Been Records ==
Desbordesek Coulda Been Records kaleratu zuen 2019an, bere Instagram Live-aren talentu-bilaketan oinarritutako sailarentzat sortutako marka satirikoa. 2019an hasi zuen saila Desbordesek talentu-lehiaketa gisa, non abeslari, dantzari eta raperorik onenak bilatzen zituen, baina “kaka hutsa izan zen”. Buruberritze bezala, izena aldatu zion proiektuari, Coulda Been deituz, eta [[diskoetxe]] legitimo bihurtu du. Hori egitean, bi figura hartu zituen inspirazio gisa ofizioa ikasterako orduan: Suge Knight eta [[Sean Combs|Diddy]]. Coulda Been Records-en Desbordesek diskoetxe bateko exekutibo baten pertsonaia antzezten du. Chloe Bailey, [[Drake (musikaria)|Drake]], Jack Harlow, Ella Mai, Kodak Black, Chance the Rapper, [[Justin Bieber]], Antonio Brown, 21 Savage, eta [[Ice Spice]] bezalako artista eta lagunak sarritan elkartzen dira Druskiren [[Streaming|''stream''etan]] talentu bila ari den bitartean. Druski orain Coulda Been Recordsen 1. denboraldia ari da ekoizten. 8-10 ataleko programa bat izango da, eta lehiakideek Coulda Been Recordsekin album bat argitaratzeko lehiatuko dira.<ref name="complexarticlecouldabeen">{{Cite web|abizena=Blanchet|izenburua=Ruski Is Serious About Coulda Been Records. Sort Of.|argitaletxea=Complex Media, Inc.|izena1=Brenton|url=https://stories.complex.com/druski-coulda-been-records/|lana=Complex|accessdate=14 May 2023}}</ref>
== Sketch komikoak ==
Druskik demografia osoa biltzen duen [[Sitcom|egoera-umorea]] erabiltzen du. Pertsonaia nabarmenen artean, Kyle Rogger, "frat bro"; Bubba Joe [[Hillbilly|hillbillya]]; familiako txirrindularia; lineako sukaldaria; Demon Home, normalean espetxetik atera berri dena; futboleko ama; gazteen futbol amerikar eta saskibaloi entrenatzailea eta gehiago daude.
== Telebista eta zinema ==
Desbordesek 2023an egin zuen debuta zineman.2023ko urtarrilaren 13an kaleratutako ''Hous Party'' filmean kameo bat izan zuen. Urte horretako apirilaren 7an Tina Gordon Chism-ek zuzendutako eta Packer-rek ekoiztutako ''Praise This'' filmean pertsonaia garrantzitsuagoa izan zuen.<ref name="timearticle">{{Cite web|abizena=Lang|izenburua=All the Cameos You Might Have Missed in House Party|argitaletxea=Time USA, LLC|izena1=Cady|data=13 January 2023|url=https://time.com/6246681/house-party-cameos/|lana=Time Magazine|accessdate=14 May 2023}}</ref><ref name="InsiderArticleFilm">{{Cite web|abizena=Barnaby|izenburua=Comedian and 'Praise This' star Druski says appearing in his first major movie was 'mind-blowing': 'I thought it'd be years before I'd get my own trailer'|argitaletxea=Axel Springer|izena1=Lane|url=https://www.insider.com/comedian-druski-starring-praise-this-movie-mind-blowing-2023-4|lana=Insider|accessdate=14 May 2023}}</ref>
Drew Grownisheko azken denboraldian agertu zen. 2024ean zehar kaleratuko diren hainbat telesai eta filmen produkzioan dabil, haietariko batzuk bera produktore exekutibo gisa aritzen ari dela. Idazle eta aktore bezala dabil.<ref name="billboardelibert">{{Cite web|abizena=Elibert|izenburua=With Support From Jack Harlow & Drake, Druski Wants To Take His Comedic Chops to the Next Level|argitaletxea=Penske Media Corporation|izena1=Mark|url=https://www.billboard.com/music/rb-hip-hop/druski-interview-tour-drake-jack-harlow-1235187367/|lana=Complex|accessdate=13 May 2023}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFElibert">Elibert, Mark. [https://www.billboard.com/music/rb-hip-hop/druski-interview-tour-drake-jack-harlow-1235187367/ "With Support From Jack Harlow & Drake, Druski Wants To Take His Comedic Chops to the Next Level"]. ''Complex''. Penske Media Corporation<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">13 May</span> 2023</span>.</cite></ref>
== Bizitza pertsonala ==
Desbordes [[Erromatar Eliza Katolikoa|katolikoa]] da.<ref>{{Cite AV media|url=https://www.youtube.com/watch?si=ZZZb6i4UN1eHG5DT&v=ImrJZDzGl54&feature=youtu.be|title=Baptist vs Catholic #shorts #theovon #druski #christian|date=2024-04-03|last=PodClips|access-date=2024-08-27|via=YouTube}}PodClips (2024-04-03). ''Baptist vs Catholic #shorts #theovon #druski #christian''. Retrieved 2024-08-27 – via YouTube.</ref>
== Bideografia ==
{| class="wikitable sortable"
|+Bideo musikalaren agerpenen zerrenda
!Urtea
!Artista
!Izenburua
!Funtzioa
|-
|2020
|Lil Yachty eta DaBaby, [[Drake (musikaria)|Drakerekin]]
|"Oprah's Bank Account"
|Bere burua
|-
|2020
|[[Drake (musikaria)|Drake]], Lil Durkekin
|"Laugh Now Cry Later"
|
|-
|2020
|Jack Harlow
|"Tyler Herro"
|Autobus gidaria
|-
|2022
|Jack Harlow, Drakerekin
|Churchill Downs
|Bere burua
|-
|2022
|Chlöe eta Latto
|"For the Night"
|
|}
== Sariak eta izendapenak ==
{| class="wikitable" style="text-align:center;"
!Urtea
!Zeremonia
!Kategoria
!Lana
!{{Laburdura|Ref.|Reference(s)}}
|-
|2024ko abendua
|Streamer sariak
|Streameatutako Kolaborazio Onena
|Gaupasa Kai Cenat & [[Kevin Hart]]-ekin
|<ref>{{Cite web|izenburua=The 2024 Streamer Awards: All Nominations|hizkuntza=en-US|data=2024-11-12|url=https://www.si.com/esports/news/2024-streamer-awards-nominations|lana=Esports Illustrated On SI|accessdate=2024-11-12}}</ref>
|}
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
<references responsive="1"></references>
[[Kategoria:Gizabanako biziak]]
[[Kategoria:1994ko jaiotzak]]
imxiv4nyz5dicaxqvpacak85byaqryz
Lankide eztabaida:Onichan0923
3
1214824
9975862
2024-11-21T01:49:19Z
LainobeltzBot
90204
Ongi etorri!
9975862
wikitext
text/x-wiki
{{Ongietorria}} --[[Lankide:LainobeltzBot|LainobeltzBot]] ([[Lankide eztabaida:LainobeltzBot|eztabaida]]) 02:49, 21 azaroa 2024 (CET)
0zxgbarnysbkc1yv1iow8gw3gjoui2w
Lankide eztabaida:Twicedeadguy
3
1214825
9975869
2024-11-21T03:33:40Z
LainobeltzBot
90204
Ongi etorri!
9975869
wikitext
text/x-wiki
{{Ongietorria}} --[[Lankide:LainobeltzBot|LainobeltzBot]] ([[Lankide eztabaida:LainobeltzBot|eztabaida]]) 04:33, 21 azaroa 2024 (CET)
9foyw4robhu3n8xw8redbrl8ckcwxcu
Lankide eztabaida:Falafosel
3
1214826
9975873
2024-11-21T03:54:37Z
LainobeltzBot
90204
Ongi etorri!
9975873
wikitext
text/x-wiki
{{Ongietorria}} --[[Lankide:LainobeltzBot|LainobeltzBot]] ([[Lankide eztabaida:LainobeltzBot|eztabaida]]) 04:54, 21 azaroa 2024 (CET)
hpip6vx18wly85go9sh56h89sef0g8i
Aulkien Banaketa Europako Parlamentuan
0
1214827
9975881
2024-11-21T05:34:32Z
Druiz002
154206
«[[:en:Special:Redirect/revision/1228034560|Apportionment in the European Parliament]]» orriaren itzulpena eginez sortua
9975881
wikitext
text/x-wiki
[[Europar Batasuneko ituna|EBko itunek]] ezartzen dute [[Europako Parlamentua|Europako Parlamentuko]] aulkiak nola banatuko zaizkien [[Europar Batasuna|Europar Batasuneko]] estatu kide bakoitzari. Testu hauen arabera, eserlekuen banaketa estatu kideetako biztanleekiko "beheranzko proportzionala" da. Hala ere, estatu kideen arteko negoziazioek eta akordioek garrantzi handia dute.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Treaties currently in force - EUR-Lex|hizkuntza=en|url=https://eur-lex.europa.eu/collection/eu-law/treaties/treaties-force.html|aldizkaria=eur-lex.europa.eu|sartze-data=2024-11-21}}</ref> Beraz, aulkien esleipena ez da Estatu bateko biztanleriaren tamainari zorrozki proportzionala, eta ez du formula matematiko finkoa jarraitzen.
Prozesua Espainiako [[Diputatuen Kongresua|Kongresuaren]] diputatuak aukeratzeko sistemarekin konpara dezakegu. [[Espainiako probintzia]] bakoizari hainbat aulki eskaintzen zaizkio, honen biztanleria kontuan hartuz. Proporzionalki alabaina probintzia txikienak diputatu gehiegi eskuratzen dituzte handienekin konparatuz.
Europako Parlamentuan Alemaniak diputatu gehienak (96) ditu eta Maltak gutxienak (6).
2020an [[Brexit|Erresuma Batua EBtik erretiratu]] ondoren, Europako Parlamenturako diputatu kopurua, presidentea barne, 705era jaitsi zen baina 2024ko hauteskundeetan 720ra igo zen.<ref>{{Cite web|izenburua=Redistribution of seats in the European Parliament after Brexit|argitaletxea=European Parliament|data=31 January 2020|url=https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20200130IPR71407/redistribution-of-seats-in-the-european-parliament-after-brexit|accessdate=2 February 2020}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|izenburua=2024 European elections: 15 additional seats divided between 12 countries|url=https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20230911IPR04910/2024-european-elections-15-additional-seats-divided-between-12-countries|accessdate=19 September 2023}}</ref> [[Lisboako Ituna|Lisboako Itunak]] gehienez 751 baimendu ditu.
{| class="wikitable sortable" style="text-align:center; font-size:90%;"
! style="text-align: left;" |Estatu kidea
![[Biztanleria]]
!Eurodiputatuak
!Biztanleak eurodiputatu bakoitzarentzat
!Eragina
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Austria}}[[Austria]]
|9,104,772
|20
|455,239
|1,37
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Belgika}}[[Belgika]]
|11,754,004
|22
|534,273
|1,17
|-
! style="text-align: left;" | [[Bulgaria|{{Banderaikur|Bulgaria}}Bulgaria]]
|6,447,710
|17
|379,277
|1,64
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Kroazia}} [[Kroazia]]
|3,850,894
|12
|320,908
|1,94
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Zipre}} [[Zipre]]
|920,701
|6
|153,450
|4,06
|-
! style="text-align: left;" |[[Txekia|{{Banderaikur|Txekia}} Txekia]]
|10,827,529
|21
|515,597
|1,21
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Danimarka}}[[Danimarka]]
|5,932,654
|15
|395,510
|1,57
|-
! style="text-align: left;" | [[Estonia|{{Banderaikur|Estonia}}Estonia]]
|1,365,884
|7
|195,126
|3,19
|-
! style="text-align: left;" | Finland
|5,563,970
|15
|370,931
|1,68
|-
! style="text-align: left;" | France
|68,070,697
|81
|840,379
|0,74
|-
! style="text-align: left;" |{{DEU}}
|84,358,845
|96
|878,738
|0,71
|-
! style="text-align: left;" | Greece
|10,394,055
|21
|494,955
|1,26
|-
! style="text-align: left;" | Hungary
|9,597,085
|21
|457,004
|1,36
|-
! style="text-align: left;" | Ireland
|5,194,336
|14
|371,024
|1,68
|-
! style="text-align: left;" | Italy
|58,850,717
|76
|774,352
|0,80
|-
! style="text-align: left;" | Latvia
|1,883,008
|9
|209,223
|2,98
|-
! style="text-align: left;" |{{LTU}}
|2,857,279
|11
|259,753
|2,40
|-
! style="text-align: left;" | Luxembourg
|660,809
|6
|11, 10, 135
|5,65
|-
! style="text-align: left;" | Malta
|542,051
|6
|90,342
|6,89
|-
! style="text-align: left;" | Netherlands
|17,811,291
|31
|574,558
|1,08
|-
! style="text-align: left;" | Poland
|36,753,736
|53
|693,467
|0,90
|-
! style="text-align: left;" | Portugal
|10,476,366
|21
|498,446
|1,25
|-
! style="text-align: left;" | Romania
|19,051,562
|33
|577,320
|1,08
|-
! style="text-align: left;" |{{SVK}}
|5,428,792
|15
|361.919
|1,72
|-
! style="text-align: left;" | Slovenia
|2,116,792
|9
|235,199
|2,65
|-
! style="text-align: left;" | Spain
|48,059,777
|61
|787,865
|0,79
|-
! style="text-align: left;" |{{SWE}}
|10,521,556
|21
|501,026
|1,24
|-
! European Union
!448,387,872
!720
!622,761
!1,00
|}
== Lisboako Sistema (2009tik – gaur egun arte) ==
[[Lisboako Ituna|Lisboako Itunaren]] arabera (2014ko Europako Parlamenturako hauteskundeei lehen aldiz aplikatu zitzaien), aulki kopuruaren gehienezko muga 750 da: estatu bakoitzak gehienez 96 aulki eta gutxienez 6 eskuratzen ditu. EBko estatu kideetako biztanleriarekiko "geroz eta txikiagoko proportzio" araua bete behar dute.<ref>{{Cite web|izenburua=Distribution of EP seats: Constitutional Affairs Committee approvals proposal|argitaletxea=Europa (web portal)|data=2 October 2007|url=http://www.europarl.europa.eu/news/expert/infopress_page/001-11037-274-10-40-901-20071001IPR11035-01-10-2007-2007-false/default_en.htm|accessdate=10 October 2001}}</ref>{{Apportionment in the European Parliament Nice versus Lisbon}}
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
[[Kategoria:Europa]]
[[Kategoria:Politika]]
n261xsmzqaskemoijoz9y6dgqzq8okz
9975882
9975881
2024-11-21T05:36:25Z
Druiz002
154206
9975882
wikitext
text/x-wiki
[[Europar Batasuneko ituna|EBko itunek]] ezartzen dute [[Europako Parlamentua|Europako Parlamentuko]] aulkiak nola banatuko zaizkien [[Europar Batasuna|Europar Batasuneko]] estatu kide bakoitzari. Testu hauen arabera, eserlekuen banaketa estatu kideetako biztanleekiko "beheranzko proportzionala" da. Hala ere, estatu kideen arteko negoziazioek eta akordioek garrantzi handia dute.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Treaties currently in force - EUR-Lex|hizkuntza=en|url=https://eur-lex.europa.eu/collection/eu-law/treaties/treaties-force.html|aldizkaria=eur-lex.europa.eu|sartze-data=2024-11-21}}</ref> Beraz, aulkien esleipena ez da Estatu bateko biztanleriaren tamainari zorrozki proportzionala, eta ez du formula matematiko finkoa jarraitzen.
Prozesua Espainiako [[Diputatuen Kongresua|Kongresuaren]] diputatuak aukeratzeko sistemarekin konpara dezakegu. [[Espainiako probintzia]] bakoizari hainbat aulki eskaintzen zaizkio, honen biztanleria kontuan hartuz. Proporzionalki alabaina probintzia txikienak diputatu gehiegi eskuratzen dituzte handienekin konparatuz.
Europako Parlamentuan Alemaniak diputatu gehienak (96) ditu eta Maltak gutxienak (6).
2020an [[Brexit|Erresuma Batua EBtik erretiratu]] ondoren, Europako Parlamenturako diputatu kopurua, presidentea barne, 705era jaitsi zen baina 2024ko hauteskundeetan 720ra igo zen.<ref>{{Cite web|izenburua=Redistribution of seats in the European Parliament after Brexit|argitaletxea=European Parliament|data=31 January 2020|url=https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20200130IPR71407/redistribution-of-seats-in-the-european-parliament-after-brexit|accessdate=2 February 2020}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|izenburua=2024 European elections: 15 additional seats divided between 12 countries|url=https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20230911IPR04910/2024-european-elections-15-additional-seats-divided-between-12-countries|accessdate=19 September 2023}}</ref> [[Lisboako Ituna|Lisboako Itunak]] gehienez 751 baimendu ditu.
{| class="wikitable sortable" style="text-align:center; font-size:90%;"
! style="text-align: left;" |Estatu kidea
![[Biztanleria]]
!Eurodiputatuak
!Biztanleak eurodiputatu bakoitzarentzat
!Eragina
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Austria}}[[Austria]]
|9,104,772
|20
|455,239
|1,37
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Belgika}}[[Belgika]]
|11,754,004
|22
|534,273
|1,17
|-
! style="text-align: left;" | [[Bulgaria|{{Banderaikur|Bulgaria}}Bulgaria]]
|6,447,710
|17
|379,277
|1,64
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Kroazia}} [[Kroazia]]
|3,850,894
|12
|320,908
|1,94
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Zipre}} [[Zipre]]
|920,701
|6
|153,450
|4,06
|-
! style="text-align: left;" |[[Txekia|{{Banderaikur|Txekia}} Txekia]]
|10,827,529
|21
|515,597
|1,21
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Danimarka}}[[Danimarka]]
|5,932,654
|15
|395,510
|1,57
|-
! style="text-align: left;" | [[Estonia|{{Banderaikur|Estonia}}Estonia]]
|1,365,884
|7
|195,126
|3,19
|-
! style="text-align: left;" | Finland
|5,563,970
|15
|370,931
|1,68
|-
! style="text-align: left;" | France
|68,070,697
|81
|840,379
|0,74
|-
! style="text-align: left;" |{{DEU}}
|84,358,845
|96
|878,738
|0,71
|-
! style="text-align: left;" | Greece
|10,394,055
|21
|494,955
|1,26
|-
! style="text-align: left;" | Hungary
|9,597,085
|21
|457,004
|1,36
|-
! style="text-align: left;" | Ireland
|5,194,336
|14
|371,024
|1,68
|-
! style="text-align: left;" | Italy
|58,850,717
|76
|774,352
|0,80
|-
! style="text-align: left;" | Latvia
|1,883,008
|9
|209,223
|2,98
|-
! style="text-align: left;" |{{LTU}}
|2,857,279
|11
|259,753
|2,40
|-
! style="text-align: left;" | Luxembourg
|660,809
|6
|11, 10, 135
|5,65
|-
! style="text-align: left;" | Malta
|542,051
|6
|90,342
|6,89
|-
! style="text-align: left;" | Netherlands
|17,811,291
|31
|574,558
|1,08
|-
! style="text-align: left;" | Poland
|36,753,736
|53
|693,467
|0,90
|-
! style="text-align: left;" | Portugal
|10,476,366
|21
|498,446
|1,25
|-
! style="text-align: left;" | Romania
|19,051,562
|33
|577,320
|1,08
|-
! style="text-align: left;" |{{SVK}}
|5,428,792
|15
|361.919
|1,72
|-
! style="text-align: left;" | Slovenia
|2,116,792
|9
|235,199
|2,65
|-
! style="text-align: left;" | Spain
|48,059,777
|61
|787,865
|0,79
|-
! style="text-align: left;" |{{SWE}}
|10,521,556
|21
|501,026
|1,24
|-
! European Union
!448,387,872
!720
!622,761
!1,00
|}
== Lisboako Sistema (2009tik – gaur egun arte) ==
[[Lisboako Ituna|Lisboako Itunaren]] arabera (2014ko Europako Parlamenturako hauteskundeei lehen aldiz aplikatu zitzaien), aulki kopuruaren gehienezko muga 750 da: estatu bakoitzak gehienez 96 aulki eta gutxienez 6 eskuratzen ditu. EBko estatu kideetako biztanleriarekiko "geroz eta txikiagoko proportzio" araua bete behar dute.<ref>{{Cite web|izenburua=Distribution of EP seats: Constitutional Affairs Committee approvals proposal|argitaletxea=Europa (web portal)|data=2 October 2007|url=http://www.europarl.europa.eu/news/expert/infopress_page/001-11037-274-10-40-901-20071001IPR11035-01-10-2007-2007-false/default_en.htm|accessdate=10 October 2001}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
[[Kategoria:Europa]]
[[Kategoria:Politika]]
61an1368uvwuda7x9kec4ipppdaebhj
9975883
9975882
2024-11-21T05:37:37Z
Druiz002
154206
Druiz002 wikilariak «[[Banaketa Europako Parlamentuan]]» orria «[[Aulki Banaketa Europako Parlamentuan]]» izenera aldatu du: Misspelled title
9975882
wikitext
text/x-wiki
[[Europar Batasuneko ituna|EBko itunek]] ezartzen dute [[Europako Parlamentua|Europako Parlamentuko]] aulkiak nola banatuko zaizkien [[Europar Batasuna|Europar Batasuneko]] estatu kide bakoitzari. Testu hauen arabera, eserlekuen banaketa estatu kideetako biztanleekiko "beheranzko proportzionala" da. Hala ere, estatu kideen arteko negoziazioek eta akordioek garrantzi handia dute.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Treaties currently in force - EUR-Lex|hizkuntza=en|url=https://eur-lex.europa.eu/collection/eu-law/treaties/treaties-force.html|aldizkaria=eur-lex.europa.eu|sartze-data=2024-11-21}}</ref> Beraz, aulkien esleipena ez da Estatu bateko biztanleriaren tamainari zorrozki proportzionala, eta ez du formula matematiko finkoa jarraitzen.
Prozesua Espainiako [[Diputatuen Kongresua|Kongresuaren]] diputatuak aukeratzeko sistemarekin konpara dezakegu. [[Espainiako probintzia]] bakoizari hainbat aulki eskaintzen zaizkio, honen biztanleria kontuan hartuz. Proporzionalki alabaina probintzia txikienak diputatu gehiegi eskuratzen dituzte handienekin konparatuz.
Europako Parlamentuan Alemaniak diputatu gehienak (96) ditu eta Maltak gutxienak (6).
2020an [[Brexit|Erresuma Batua EBtik erretiratu]] ondoren, Europako Parlamenturako diputatu kopurua, presidentea barne, 705era jaitsi zen baina 2024ko hauteskundeetan 720ra igo zen.<ref>{{Cite web|izenburua=Redistribution of seats in the European Parliament after Brexit|argitaletxea=European Parliament|data=31 January 2020|url=https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20200130IPR71407/redistribution-of-seats-in-the-european-parliament-after-brexit|accessdate=2 February 2020}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|izenburua=2024 European elections: 15 additional seats divided between 12 countries|url=https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20230911IPR04910/2024-european-elections-15-additional-seats-divided-between-12-countries|accessdate=19 September 2023}}</ref> [[Lisboako Ituna|Lisboako Itunak]] gehienez 751 baimendu ditu.
{| class="wikitable sortable" style="text-align:center; font-size:90%;"
! style="text-align: left;" |Estatu kidea
![[Biztanleria]]
!Eurodiputatuak
!Biztanleak eurodiputatu bakoitzarentzat
!Eragina
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Austria}}[[Austria]]
|9,104,772
|20
|455,239
|1,37
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Belgika}}[[Belgika]]
|11,754,004
|22
|534,273
|1,17
|-
! style="text-align: left;" | [[Bulgaria|{{Banderaikur|Bulgaria}}Bulgaria]]
|6,447,710
|17
|379,277
|1,64
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Kroazia}} [[Kroazia]]
|3,850,894
|12
|320,908
|1,94
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Zipre}} [[Zipre]]
|920,701
|6
|153,450
|4,06
|-
! style="text-align: left;" |[[Txekia|{{Banderaikur|Txekia}} Txekia]]
|10,827,529
|21
|515,597
|1,21
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Danimarka}}[[Danimarka]]
|5,932,654
|15
|395,510
|1,57
|-
! style="text-align: left;" | [[Estonia|{{Banderaikur|Estonia}}Estonia]]
|1,365,884
|7
|195,126
|3,19
|-
! style="text-align: left;" | Finland
|5,563,970
|15
|370,931
|1,68
|-
! style="text-align: left;" | France
|68,070,697
|81
|840,379
|0,74
|-
! style="text-align: left;" |{{DEU}}
|84,358,845
|96
|878,738
|0,71
|-
! style="text-align: left;" | Greece
|10,394,055
|21
|494,955
|1,26
|-
! style="text-align: left;" | Hungary
|9,597,085
|21
|457,004
|1,36
|-
! style="text-align: left;" | Ireland
|5,194,336
|14
|371,024
|1,68
|-
! style="text-align: left;" | Italy
|58,850,717
|76
|774,352
|0,80
|-
! style="text-align: left;" | Latvia
|1,883,008
|9
|209,223
|2,98
|-
! style="text-align: left;" |{{LTU}}
|2,857,279
|11
|259,753
|2,40
|-
! style="text-align: left;" | Luxembourg
|660,809
|6
|11, 10, 135
|5,65
|-
! style="text-align: left;" | Malta
|542,051
|6
|90,342
|6,89
|-
! style="text-align: left;" | Netherlands
|17,811,291
|31
|574,558
|1,08
|-
! style="text-align: left;" | Poland
|36,753,736
|53
|693,467
|0,90
|-
! style="text-align: left;" | Portugal
|10,476,366
|21
|498,446
|1,25
|-
! style="text-align: left;" | Romania
|19,051,562
|33
|577,320
|1,08
|-
! style="text-align: left;" |{{SVK}}
|5,428,792
|15
|361.919
|1,72
|-
! style="text-align: left;" | Slovenia
|2,116,792
|9
|235,199
|2,65
|-
! style="text-align: left;" | Spain
|48,059,777
|61
|787,865
|0,79
|-
! style="text-align: left;" |{{SWE}}
|10,521,556
|21
|501,026
|1,24
|-
! European Union
!448,387,872
!720
!622,761
!1,00
|}
== Lisboako Sistema (2009tik – gaur egun arte) ==
[[Lisboako Ituna|Lisboako Itunaren]] arabera (2014ko Europako Parlamenturako hauteskundeei lehen aldiz aplikatu zitzaien), aulki kopuruaren gehienezko muga 750 da: estatu bakoitzak gehienez 96 aulki eta gutxienez 6 eskuratzen ditu. EBko estatu kideetako biztanleriarekiko "geroz eta txikiagoko proportzio" araua bete behar dute.<ref>{{Cite web|izenburua=Distribution of EP seats: Constitutional Affairs Committee approvals proposal|argitaletxea=Europa (web portal)|data=2 October 2007|url=http://www.europarl.europa.eu/news/expert/infopress_page/001-11037-274-10-40-901-20071001IPR11035-01-10-2007-2007-false/default_en.htm|accessdate=10 October 2001}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
[[Kategoria:Europa]]
[[Kategoria:Politika]]
61an1368uvwuda7x9kec4ipppdaebhj
9975886
9975883
2024-11-21T05:41:04Z
Druiz002
154206
9975886
wikitext
text/x-wiki
[[Europar Batasuneko ituna|EBko itunek]] ezartzen dute [[Europako Parlamentua|Europako Parlamentuko]] aulkiak nola banatuko zaizkien [[Europar Batasuna|Europar Batasuneko]] estatu kide bakoitzari. Testu hauen arabera, eserlekuen banaketa estatu kideetako biztanleekiko "beheranzko proportzionala" da. Hala ere, estatu kideen arteko negoziazioek eta akordioek garrantzi handia dute.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Treaties currently in force - EUR-Lex|hizkuntza=en|url=https://eur-lex.europa.eu/collection/eu-law/treaties/treaties-force.html|aldizkaria=eur-lex.europa.eu|sartze-data=2024-11-21}}</ref> Beraz, aulkien esleipena ez da Estatu bateko biztanleriaren tamainari zorrozki proportzionala, eta ez du formula matematiko finkoa jarraitzen.
Prozesua Espainiako [[Diputatuen Kongresua|Kongresuaren]] diputatuak aukeratzeko sistemarekin konpara dezakegu. [[Espainiako probintzia]] bakoizari hainbat aulki eskaintzen zaizkio, honen biztanleria kontuan hartuz. Proporzionalki alabaina probintzia txikienak diputatu gehiegi eskuratzen dituzte handienekin konparatuz.
Europako Parlamentuan Alemaniak diputatu gehienak (96) ditu eta Maltak gutxienak (6).
2020an [[Brexit|Erresuma Batua EBtik erretiratu]] ondoren, Europako Parlamenturako diputatu kopurua, presidentea barne, 705era jaitsi zen baina 2024ko hauteskundeetan 720ra igo zen.<ref>{{Cite web|izenburua=Redistribution of seats in the European Parliament after Brexit|argitaletxea=European Parliament|data=31 January 2020|url=https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20200130IPR71407/redistribution-of-seats-in-the-european-parliament-after-brexit|accessdate=2 February 2020}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|izenburua=2024 European elections: 15 additional seats divided between 12 countries|url=https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20230911IPR04910/2024-european-elections-15-additional-seats-divided-between-12-countries|accessdate=19 September 2023}}</ref> [[Lisboako Ituna|Lisboako Itunak]] gehienez 751 baimendu ditu.
{| class="wikitable sortable" style="text-align:center; font-size:90%;"
! style="text-align: left;" |Estatu kidea
![[Biztanleria]]
!Eurodiputatuak
!Biztanleak eurodiputatu bakoitzarentzat
!Eragina
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Austria}}[[Austria]]
|9 104 772
|20
|455 239
|1,37
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Belgika}}[[Belgika]]
|11 754 004
|22
|534 273
|1,17
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Bulgaria}}[[Bulgaria]]
|6 447 710
|17
|379 277
|1,64
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Kroazia}} [[Kroazia]]
|3 850 894
|12
|320 908
|1,94
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Zipre}} [[Zipre]]
|920 701
|6
|153 450
|4,06
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Txekia}} [[Txekia]]
|10 827 529
|21
|515 597
|1,21
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Danimarka}} [[Danimarka]]
|5 932 654
|15
|395 510
|1,57
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Estonia}} [[Estonia]]
|1 365 884
|7
|195 126
|3,19
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Finlandia}} [[Finlandia]]
|5 563 970
|15
|370 931
|1,68
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Frantzia}} Frantzia
|68 070 697
|81
|840 379
|0,74
|-
! style="text-align: left;" |{{DEU}}
|84,358,845
|96
|878,738
|0,71
|-
! style="text-align: left;" | Greece
|10,394,055
|21
|494,955
|1,26
|-
! style="text-align: left;" | Hungary
|9,597,085
|21
|457,004
|1,36
|-
! style="text-align: left;" | Ireland
|5,194,336
|14
|371,024
|1,68
|-
! style="text-align: left;" | Italy
|58,850,717
|76
|774,352
|0,80
|-
! style="text-align: left;" | Latvia
|1,883,008
|9
|209,223
|2,98
|-
! style="text-align: left;" |{{LTU}}
|2,857,279
|11
|259,753
|2,40
|-
! style="text-align: left;" | Luxembourg
|660,809
|6
|11, 10, 135
|5,65
|-
! style="text-align: left;" | Malta
|542,051
|6
|90,342
|6,89
|-
! style="text-align: left;" | Netherlands
|17,811,291
|31
|574,558
|1,08
|-
! style="text-align: left;" | Poland
|36,753,736
|53
|693,467
|0,90
|-
! style="text-align: left;" | Portugal
|10,476,366
|21
|498,446
|1,25
|-
! style="text-align: left;" | Romania
|19,051,562
|33
|577,320
|1,08
|-
! style="text-align: left;" |{{SVK}}
|5,428,792
|15
|361.919
|1,72
|-
! style="text-align: left;" | Slovenia
|2,116,792
|9
|235,199
|2,65
|-
! style="text-align: left;" | Spain
|48,059,777
|61
|787,865
|0,79
|-
! style="text-align: left;" |{{SWE}}
|10,521,556
|21
|501,026
|1,24
|-
! European Union
!448,387,872
!720
!622,761
!1,00
|}
== Lisboako Sistema (2009tik – gaur egun arte) ==
[[Lisboako Ituna|Lisboako Itunaren]] arabera (2014ko Europako Parlamenturako hauteskundeei lehen aldiz aplikatu zitzaien), aulki kopuruaren gehienezko muga 750 da: estatu bakoitzak gehienez 96 aulki eta gutxienez 6 eskuratzen ditu. EBko estatu kideetako biztanleriarekiko "geroz eta txikiagoko proportzio" araua bete behar dute.<ref>{{Cite web|izenburua=Distribution of EP seats: Constitutional Affairs Committee approvals proposal|argitaletxea=Europa (web portal)|data=2 October 2007|url=http://www.europarl.europa.eu/news/expert/infopress_page/001-11037-274-10-40-901-20071001IPR11035-01-10-2007-2007-false/default_en.htm|accessdate=10 October 2001}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
[[Kategoria:Europa]]
[[Kategoria:Politika]]
iwj1j8pw4umcs7ao88qab7s2tc4n7i8
9975887
9975886
2024-11-21T05:43:25Z
Druiz002
154206
9975887
wikitext
text/x-wiki
{{erakunde infotaula}}[[Europar Batasuneko ituna|EBko itunek]] ezartzen dute [[Europako Parlamentua|Europako Parlamentuko]] aulkiak nola banatuko zaizkien [[Europar Batasuna|Europar Batasuneko]] estatu kide bakoitzari. Testu hauen arabera, eserlekuen banaketa estatu kideetako biztanleekiko "beheranzko proportzionala" da. Hala ere, estatu kideen arteko negoziazioek eta akordioek garrantzi handia dute.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Treaties currently in force - EUR-Lex|hizkuntza=en|url=https://eur-lex.europa.eu/collection/eu-law/treaties/treaties-force.html|aldizkaria=eur-lex.europa.eu|sartze-data=2024-11-21}}</ref> Beraz, aulkien esleipena ez da Estatu bateko biztanleriaren tamainari zorrozki proportzionala, eta ez du formula matematiko finkoa jarraitzen.
Prozesua Espainiako [[Diputatuen Kongresua|Kongresuaren]] diputatuak aukeratzeko sistemarekin konpara dezakegu. [[Espainiako probintzia]] bakoizari hainbat aulki eskaintzen zaizkio, honen biztanleria kontuan hartuz. Proporzionalki alabaina probintzia txikienak diputatu gehiegi eskuratzen dituzte handienekin konparatuz.
Europako Parlamentuan Alemaniak diputatu gehienak (96) ditu eta Maltak gutxienak (6).
2020an [[Brexit|Erresuma Batua EBtik erretiratu]] ondoren, Europako Parlamenturako diputatu kopurua, presidentea barne, 705era jaitsi zen baina 2024ko hauteskundeetan 720ra igo zen.<ref>{{Cite web|izenburua=Redistribution of seats in the European Parliament after Brexit|argitaletxea=European Parliament|data=31 January 2020|url=https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20200130IPR71407/redistribution-of-seats-in-the-european-parliament-after-brexit|accessdate=2 February 2020}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|izenburua=2024 European elections: 15 additional seats divided between 12 countries|url=https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20230911IPR04910/2024-european-elections-15-additional-seats-divided-between-12-countries|accessdate=19 September 2023}}</ref> [[Lisboako Ituna|Lisboako Itunak]] gehienez 751 baimendu ditu.
{| class="wikitable sortable" style="text-align:center; font-size:90%;"
! style="text-align: left;" |Estatu kidea
![[Biztanleria]]
!Eurodiputatuak
!Biztanleak eurodiputatu bakoitzarentzat
!Eragina
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Austria}}[[Austria]]
|9 104 772
|20
|455 239
|1,37
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Belgika}}[[Belgika]]
|11 754 004
|22
|534 273
|1,17
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Bulgaria}}[[Bulgaria]]
|6 447 710
|17
|379 277
|1,64
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Kroazia}} [[Kroazia]]
|3 850 894
|12
|320 908
|1,94
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Zipre}} [[Zipre]]
|920 701
|6
|153 450
|4,06
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Txekia}} [[Txekia]]
|10 827 529
|21
|515 597
|1,21
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Danimarka}} [[Danimarka]]
|5 932 654
|15
|395 510
|1,57
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Estonia}} [[Estonia]]
|1 365 884
|7
|195 126
|3,19
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Finlandia}} [[Finlandia]]
|5 563 970
|15
|370 931
|1,68
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Frantzia}} [[Frantzia]]
|68 070 697
|81
|840 379
|0,74
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Alemania}} [[Alemania]]
|84,358,845
|96
|878,738
|0,71
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Grezia}} [[Grezia]]
|10,394,055
|21
|494,955
|1,26
|-
! style="text-align: left;" | Hungary
|9,597,085
|21
|457,004
|1,36
|-
! style="text-align: left;" | Ireland
|5,194,336
|14
|371,024
|1,68
|-
! style="text-align: left;" | Italy
|58,850,717
|76
|774,352
|0,80
|-
! style="text-align: left;" | Latvia
|1,883,008
|9
|209,223
|2,98
|-
! style="text-align: left;" |{{LTU}}
|2,857,279
|11
|259,753
|2,40
|-
! style="text-align: left;" | Luxembourg
|660,809
|6
|11, 10, 135
|5,65
|-
! style="text-align: left;" | Malta
|542,051
|6
|90,342
|6,89
|-
! style="text-align: left;" | Netherlands
|17,811,291
|31
|574,558
|1,08
|-
! style="text-align: left;" | Poland
|36,753,736
|53
|693,467
|0,90
|-
! style="text-align: left;" | Portugal
|10,476,366
|21
|498,446
|1,25
|-
! style="text-align: left;" | Romania
|19,051,562
|33
|577,320
|1,08
|-
! style="text-align: left;" |{{SVK}}
|5,428,792
|15
|361.919
|1,72
|-
! style="text-align: left;" | Slovenia
|2,116,792
|9
|235,199
|2,65
|-
! style="text-align: left;" | Spain
|48,059,777
|61
|787,865
|0,79
|-
! style="text-align: left;" |{{SWE}}
|10,521,556
|21
|501,026
|1,24
|-
! European Union
!448,387,872
!720
!622,761
!1,00
|}
== Lisboako Sistema (2009tik – gaur egun arte) ==
[[Lisboako Ituna|Lisboako Itunaren]] arabera (2014ko Europako Parlamenturako hauteskundeei lehen aldiz aplikatu zitzaien), aulki kopuruaren gehienezko muga 750 da: estatu bakoitzak gehienez 96 aulki eta gutxienez 6 eskuratzen ditu. EBko estatu kideetako biztanleriarekiko "geroz eta txikiagoko proportzio" araua bete behar dute.<ref>{{Cite web|izenburua=Distribution of EP seats: Constitutional Affairs Committee approvals proposal|argitaletxea=Europa (web portal)|data=2 October 2007|url=http://www.europarl.europa.eu/news/expert/infopress_page/001-11037-274-10-40-901-20071001IPR11035-01-10-2007-2007-false/default_en.htm|accessdate=10 October 2001}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
[[Kategoria:Europa]]
[[Kategoria:Politika]]
6mh0wm9j25vtpetnw76s1x7sndywq3m
9975888
9975887
2024-11-21T05:44:47Z
Druiz002
154206
9975888
wikitext
text/x-wiki
{{erakunde infotaula|izena=Europako Parlamentua}}[[Europar Batasuneko ituna|EBko itunek]] ezartzen dute [[Europako Parlamentua|Europako Parlamentuko]] aulkiak nola banatuko zaizkien [[Europar Batasuna|Europar Batasuneko]] estatu kide bakoitzari. Testu hauen arabera, eserlekuen banaketa estatu kideetako biztanleekiko "beheranzko proportzionala" da. Hala ere, estatu kideen arteko negoziazioek eta akordioek garrantzi handia dute.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Treaties currently in force - EUR-Lex|hizkuntza=en|url=https://eur-lex.europa.eu/collection/eu-law/treaties/treaties-force.html|aldizkaria=eur-lex.europa.eu|sartze-data=2024-11-21}}</ref> Beraz, aulkien esleipena ez da Estatu bateko biztanleriaren tamainari zorrozki proportzionala, eta ez du formula matematiko finkoa jarraitzen.
Prozesua Espainiako [[Diputatuen Kongresua|Kongresuaren]] diputatuak aukeratzeko sistemarekin konpara dezakegu. [[Espainiako probintzia]] bakoizari hainbat aulki eskaintzen zaizkio, honen biztanleria kontuan hartuz. Proporzionalki alabaina probintzia txikienak diputatu gehiegi eskuratzen dituzte handienekin konparatuz.
Europako Parlamentuan Alemaniak diputatu gehienak (96) ditu eta Maltak gutxienak (6).
2020an [[Brexit|Erresuma Batua EBtik erretiratu]] ondoren, Europako Parlamenturako diputatu kopurua, presidentea barne, 705era jaitsi zen baina 2024ko hauteskundeetan 720ra igo zen.<ref>{{Cite web|izenburua=Redistribution of seats in the European Parliament after Brexit|argitaletxea=European Parliament|data=31 January 2020|url=https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20200130IPR71407/redistribution-of-seats-in-the-european-parliament-after-brexit|accessdate=2 February 2020}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|izenburua=2024 European elections: 15 additional seats divided between 12 countries|url=https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20230911IPR04910/2024-european-elections-15-additional-seats-divided-between-12-countries|accessdate=19 September 2023}}</ref> [[Lisboako Ituna|Lisboako Itunak]] gehienez 751 baimendu ditu.
{| class="wikitable sortable" style="text-align:center; font-size:90%;"
! style="text-align: left;" |Estatu kidea
![[Biztanleria]]
!Eurodiputatuak
!Biztanleak eurodiputatu bakoitzarentzat
!Eragina
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Austria}}[[Austria]]
|9 104 772
|20
|455 239
|1,37
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Belgika}}[[Belgika]]
|11 754 004
|22
|534 273
|1,17
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Bulgaria}}[[Bulgaria]]
|6 447 710
|17
|379 277
|1,64
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Kroazia}} [[Kroazia]]
|3 850 894
|12
|320 908
|1,94
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Zipre}} [[Zipre]]
|920 701
|6
|153 450
|4,06
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Txekia}} [[Txekia]]
|10 827 529
|21
|515 597
|1,21
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Danimarka}} [[Danimarka]]
|5 932 654
|15
|395 510
|1,57
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Estonia}} [[Estonia]]
|1 365 884
|7
|195 126
|3,19
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Finlandia}} [[Finlandia]]
|5 563 970
|15
|370 931
|1,68
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Frantzia}} [[Frantzia]]
|68 070 697
|81
|840 379
|0,74
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Alemania}} [[Alemania]]
|84,358,845
|96
|878,738
|0,71
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Grezia}} [[Grezia]]
|10,394,055
|21
|494,955
|1,26
|-
! style="text-align: left;" | Hungary
|9,597,085
|21
|457,004
|1,36
|-
! style="text-align: left;" | Ireland
|5,194,336
|14
|371,024
|1,68
|-
! style="text-align: left;" | Italy
|58,850,717
|76
|774,352
|0,80
|-
! style="text-align: left;" | Latvia
|1,883,008
|9
|209,223
|2,98
|-
! style="text-align: left;" |{{LTU}}
|2,857,279
|11
|259,753
|2,40
|-
! style="text-align: left;" | Luxembourg
|660,809
|6
|11, 10, 135
|5,65
|-
! style="text-align: left;" | Malta
|542,051
|6
|90,342
|6,89
|-
! style="text-align: left;" | Netherlands
|17,811,291
|31
|574,558
|1,08
|-
! style="text-align: left;" | Poland
|36,753,736
|53
|693,467
|0,90
|-
! style="text-align: left;" | Portugal
|10,476,366
|21
|498,446
|1,25
|-
! style="text-align: left;" | Romania
|19,051,562
|33
|577,320
|1,08
|-
! style="text-align: left;" |{{SVK}}
|5,428,792
|15
|361.919
|1,72
|-
! style="text-align: left;" | Slovenia
|2,116,792
|9
|235,199
|2,65
|-
! style="text-align: left;" | Spain
|48,059,777
|61
|787,865
|0,79
|-
! style="text-align: left;" |{{SWE}}
|10,521,556
|21
|501,026
|1,24
|-
! European Union
!448,387,872
!720
!622,761
!1,00
|}
== Lisboako Sistema (2009tik – gaur egun arte) ==
[[Lisboako Ituna|Lisboako Itunaren]] arabera (2014ko Europako Parlamenturako hauteskundeei lehen aldiz aplikatu zitzaien), aulki kopuruaren gehienezko muga 750 da: estatu bakoitzak gehienez 96 aulki eta gutxienez 6 eskuratzen ditu. EBko estatu kideetako biztanleriarekiko "geroz eta txikiagoko proportzio" araua bete behar dute.<ref>{{Cite web|izenburua=Distribution of EP seats: Constitutional Affairs Committee approvals proposal|argitaletxea=Europa (web portal)|data=2 October 2007|url=http://www.europarl.europa.eu/news/expert/infopress_page/001-11037-274-10-40-901-20071001IPR11035-01-10-2007-2007-false/default_en.htm|accessdate=10 October 2001}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
[[Kategoria:Europa]]
[[Kategoria:Politika]]
3e7t3uswovq6c0cjyupobzjakznbx5n
9975891
9975888
2024-11-21T05:49:43Z
Druiz002
154206
9975891
wikitext
text/x-wiki
{{Erakunde nazionalaren fitxa|izena=Europako Parlamentua|sortuta=1957}}
[[Europar Batasuneko ituna|EBko itunek]] ezartzen dute [[Europako Parlamentua|Europako Parlamentuko]] aulkiak nola banatuko zaizkien [[Europar Batasuna|Europar Batasuneko]] estatu kide bakoitzari. Testu hauen arabera, eserlekuen banaketa estatu kideetako biztanleekiko "beheranzko proportzionala" da. Hala ere, estatu kideen arteko negoziazioek eta akordioek garrantzi handia dute.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Treaties currently in force - EUR-Lex|hizkuntza=en|url=https://eur-lex.europa.eu/collection/eu-law/treaties/treaties-force.html|aldizkaria=eur-lex.europa.eu|sartze-data=2024-11-21}}</ref> Beraz, aulkien esleipena ez da Estatu bateko biztanleriaren tamainari zorrozki proportzionala, eta ez du formula matematiko finkoa jarraitzen.
Prozesua Espainiako [[Diputatuen Kongresua|Kongresuaren]] diputatuak aukeratzeko sistemarekin konpara dezakegu. [[Espainiako probintzia]] bakoizari hainbat aulki eskaintzen zaizkio, honen biztanleria kontuan hartuz. Proporzionalki alabaina probintzia txikienak diputatu gehiegi eskuratzen dituzte handienekin konparatuz.
Europako Parlamentuan Alemaniak diputatu gehienak (96) ditu eta Maltak gutxienak (6).
2020an [[Brexit|Erresuma Batua EBtik erretiratu]] ondoren, Europako Parlamenturako diputatu kopurua, presidentea barne, 705era jaitsi zen baina 2024ko hauteskundeetan 720ra igo zen.<ref>{{Cite web|izenburua=Redistribution of seats in the European Parliament after Brexit|argitaletxea=European Parliament|data=31 January 2020|url=https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20200130IPR71407/redistribution-of-seats-in-the-european-parliament-after-brexit|accessdate=2 February 2020}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|izenburua=2024 European elections: 15 additional seats divided between 12 countries|url=https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20230911IPR04910/2024-european-elections-15-additional-seats-divided-between-12-countries|accessdate=19 September 2023}}</ref> [[Lisboako Ituna|Lisboako Itunak]] gehienez 751 baimendu ditu.
{| class="wikitable sortable" style="text-align:center; font-size:90%;"
! style="text-align: left;" |Estatu kidea
![[Biztanleria]]
!Eurodiputatuak
!Biztanleak eurodiputatu bakoitzarentzat
!Eragina
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Austria}}[[Austria]]
|9 104 772
|20
|455 239
|1,37
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Belgika}}[[Belgika]]
|11 754 004
|22
|534 273
|1,17
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Bulgaria}}[[Bulgaria]]
|6 447 710
|17
|379 277
|1,64
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Kroazia}} [[Kroazia]]
|3 850 894
|12
|320 908
|1,94
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Zipre}} [[Zipre]]
|920 701
|6
|153 450
|4,06
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Txekia}} [[Txekia]]
|10 827 529
|21
|515 597
|1,21
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Danimarka}} [[Danimarka]]
|5 932 654
|15
|395 510
|1,57
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Estonia}} [[Estonia]]
|1 365 884
|7
|195 126
|3,19
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Finlandia}} [[Finlandia]]
|5 563 970
|15
|370 931
|1,68
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Frantzia}} [[Frantzia]]
|68 070 697
|81
|840 379
|0,74
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Alemania}} [[Alemania]]
|84,358,845
|96
|878,738
|0,71
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Grezia}} [[Grezia]]
|10,394,055
|21
|494,955
|1,26
|-
! style="text-align: left;" | Hungary
|9,597,085
|21
|457,004
|1,36
|-
! style="text-align: left;" | Ireland
|5,194,336
|14
|371,024
|1,68
|-
! style="text-align: left;" | Italy
|58,850,717
|76
|774,352
|0,80
|-
! style="text-align: left;" | Latvia
|1,883,008
|9
|209,223
|2,98
|-
! style="text-align: left;" |{{LTU}}
|2,857,279
|11
|259,753
|2,40
|-
! style="text-align: left;" | Luxembourg
|660,809
|6
|11, 10, 135
|5,65
|-
! style="text-align: left;" | Malta
|542,051
|6
|90,342
|6,89
|-
! style="text-align: left;" | Netherlands
|17,811,291
|31
|574,558
|1,08
|-
! style="text-align: left;" | Poland
|36,753,736
|53
|693,467
|0,90
|-
! style="text-align: left;" | Portugal
|10,476,366
|21
|498,446
|1,25
|-
! style="text-align: left;" | Romania
|19,051,562
|33
|577,320
|1,08
|-
! style="text-align: left;" |{{SVK}}
|5,428,792
|15
|361.919
|1,72
|-
! style="text-align: left;" | Slovenia
|2,116,792
|9
|235,199
|2,65
|-
! style="text-align: left;" | Spain
|48,059,777
|61
|787,865
|0,79
|-
! style="text-align: left;" |{{SWE}}
|10,521,556
|21
|501,026
|1,24
|-
! European Union
!448,387,872
!720
!622,761
!1,00
|}
== Lisboako Sistema (2009tik – gaur egun arte) ==
[[Lisboako Ituna|Lisboako Itunaren]] arabera (2014ko Europako Parlamenturako hauteskundeei lehen aldiz aplikatu zitzaien), aulki kopuruaren gehienezko muga 750 da: estatu bakoitzak gehienez 96 aulki eta gutxienez 6 eskuratzen ditu. EBko estatu kideetako biztanleriarekiko "geroz eta txikiagoko proportzio" araua bete behar dute.<ref>{{Cite web|izenburua=Distribution of EP seats: Constitutional Affairs Committee approvals proposal|argitaletxea=Europa (web portal)|data=2 October 2007|url=http://www.europarl.europa.eu/news/expert/infopress_page/001-11037-274-10-40-901-20071001IPR11035-01-10-2007-2007-false/default_en.htm|accessdate=10 October 2001}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
[[Kategoria:Europa]]
[[Kategoria:Politika]]
0aa5p1kq93ugew6s9suen0bg8xswaym
9975894
9975891
2024-11-21T06:02:13Z
Druiz002
154206
9975894
wikitext
text/x-wiki
[[Europar Batasuneko ituna|EBko itunek]] ezartzen dute [[Europako Parlamentua|Europako Parlamentuko]] aulkiak nola banatuko zaizkien [[Europar Batasuna|Europar Batasuneko]] estatu kide bakoitzari. Testu hauen arabera, eserlekuen banaketa estatu kideetako biztanleekiko "beheranzko proportzionala" da. Hala ere, estatu kideen arteko negoziazioek eta akordioek garrantzi handia dute.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Treaties currently in force - EUR-Lex|hizkuntza=en|url=https://eur-lex.europa.eu/collection/eu-law/treaties/treaties-force.html|aldizkaria=eur-lex.europa.eu|sartze-data=2024-11-21}}</ref> Beraz, aulkien esleipena ez da Estatu bateko biztanleriaren tamainari zorrozki proportzionala, eta ez du formula matematiko finkoa jarraitzen.
Prozesua Espainiako [[Diputatuen Kongresua|Kongresuaren]] diputatuak aukeratzeko sistemarekin konpara dezakegu. [[Espainiako probintzia]] bakoizari hainbat aulki eskaintzen zaizkio, honen biztanleria kontuan hartuz. Proporzionalki alabaina probintzia txikienak diputatu gehiegi eskuratzen dituzte handienekin konparatuz.
Europako Parlamentuan Alemaniak diputatu gehienak (96) ditu eta Maltak gutxienak (6).
2020an [[Brexit|Erresuma Batua EBtik erretiratu]] ondoren, Europako Parlamenturako diputatu kopurua, presidentea barne, 705era jaitsi zen baina 2024ko hauteskundeetan 720ra igo zen.<ref>{{Cite web|izenburua=Redistribution of seats in the European Parliament after Brexit|argitaletxea=European Parliament|data=31 January 2020|url=https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20200130IPR71407/redistribution-of-seats-in-the-european-parliament-after-brexit|accessdate=2 February 2020}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|izenburua=2024 European elections: 15 additional seats divided between 12 countries|url=https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20230911IPR04910/2024-european-elections-15-additional-seats-divided-between-12-countries|accessdate=19 September 2023}}</ref> [[Lisboako Ituna|Lisboako Itunak]] gehienez 751 baimendu ditu.
{| class="wikitable sortable" style="text-align:center; font-size:90%;"
|+Aulki banaketa [[Europako Parlamentua|Europako Parlamentuan]]
! style="text-align: left;" |Estatu kidea
![[Biztanleria]]
!Eurodiputatuak
!Biztanleak eurodiputatu bakoitzarentzat
!Eragina
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Austria}} [[Austria]]
|9 104 772
|20
|455 239
|1,37
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Belgika}} [[Belgika]]
|11 754 004
|22
|534 273
|1,17
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Bulgaria}} [[Bulgaria]]
|6 447 710
|17
|379 277
|1,64
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Kroazia}} [[Kroazia]]
|3 850 894
|12
|320 908
|1,94
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Zipre}} [[Zipre]]
|920 701
|6
|153 450
|4,06
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Txekia}} [[Txekia]]
|10 827 529
|21
|515 597
|1,21
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Danimarka}} [[Danimarka]]
|5 932 654
|15
|395 510
|1,57
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Estonia}} [[Estonia]]
|1 365 884
|7
|195 126
|3,19
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Finlandia}} [[Finlandia]]
|5 563 970
|15
|370 931
|1,68
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Frantzia}} [[Frantzia]]
|68 070 697
|81
|840 379
|0,74
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Alemania}} [[Alemania]]
|84 358 845
|96
|878 738
|0,71
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Grezia}} [[Grezia]]
|10 394 055
|21
|494 955
|1,26
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Hungaria}} [[Hungaria]]
|9 597 085
|21
|457 004
|1,36
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Irlanda}} [[Irlanda (estatua)|Irlanda]]
|5 194 336
|14
|371 024
|1,68
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Italia}} [[Italia]]
|58 850 717
|76
|774 352
|0,80
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Letonia}} [[Letonia]]
|1 883 008
|9
|209 223
|2,98
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Lituania}} [[Lituania]]
|2 857 279
|11
|259 753
|2,40
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Luxenburgo}} [[Luxenburgo]]
|660 809
|6
|110 135
|5,65
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Malta}} [[Malta]]
|542 051
|6
|90 342
|6,89
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Herbehereak}} [[Herbehereak]]
|17 811 291
|31
|574 558
|1,08
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Polonia}} [[Polonia]]
|36 753 736
|53
|693 467
|0,90
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Portugal}} [[Portugal]]
|10 476 366
|21
|498 446
|1,25
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Errumania}} [[Errumania]]
|19 051 562
|33
|577 320
|1,08
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Eslovakia}} [[Eslovakia]]
|5 428 792
|15
|361 919
|1,72
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Eslovenia}} [[Eslovenia]]
|2 116 792
|9
|235 199
|2,65
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Espainia}} [[Espainia]]
|48 059 777
|61
|787 865
|0,79
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Suedia}} [[Suedia]]
|10 521 556
|21
|501 026
|1,24
|-
!{{Banderaikur|Europa}} [[Europar Batasuna]]
!448 387 872
!720
!622 761
!1,00
|}
== Lisboako Sistema (2009tik – gaur egun arte) ==
[[Lisboako Ituna|Lisboako Itunaren]] arabera (2014ko Europako Parlamenturako hauteskundeei lehen aldiz aplikatu zitzaien), aulki kopuruaren gehienezko muga 750 da: estatu bakoitzak gehienez 96 aulki eta gutxienez 6 eskuratzen ditu. EBko estatu kideetako biztanleriarekiko "geroz eta txikiagoko proportzio" araua bete behar dute.<ref>{{Cite web|izenburua=Distribution of EP seats: Constitutional Affairs Committee approvals proposal|argitaletxea=Europa (web portal)|data=2 October 2007|url=http://www.europarl.europa.eu/news/expert/infopress_page/001-11037-274-10-40-901-20071001IPR11035-01-10-2007-2007-false/default_en.htm|accessdate=10 October 2001}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
[[Kategoria:Europa]]
[[Kategoria:Politika]]
afeahr4htoqryjsr7ke8crya1ggsge3
9975899
9975894
2024-11-21T06:24:07Z
Druiz002
154206
9975899
wikitext
text/x-wiki
[[Europar Batasuneko ituna|EBko itunek]] ezartzen dute [[Europako Parlamentua|Europako Parlamentuko]] aulkiak nola banatuko zaizkien [[Europar Batasuna|Europar Batasuneko]] estatu kide bakoitzari. Testu hauen arabera, eserlekuen banaketa estatu kideetako biztanleekiko "beheranzko proportzionala" da. Hala ere, estatu kideen arteko negoziazioek eta akordioek garrantzi handia dute.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Treaties currently in force - EUR-Lex|hizkuntza=en|url=https://eur-lex.europa.eu/collection/eu-law/treaties/treaties-force.html|aldizkaria=eur-lex.europa.eu|sartze-data=2024-11-21}}</ref> Beraz, aulkien esleipena ez da Estatu bateko biztanleriaren tamainari zorrozki proportzionala, eta ez du formula matematiko finkoa jarraitzen.
Prozesua Espainiako [[Diputatuen Kongresua|Kongresuaren]] diputatuak aukeratzeko sistemarekin konpara dezakegu. [[Espainiako probintzia]] bakoizari hainbat aulki eskaintzen zaizkio, honen biztanleria kontuan hartuz. Proporzionalki alabaina probintzia txikienak diputatu gehiegi eskuratzen dituzte handienekin konparatuz.
Europako Parlamentuan Alemaniak diputatu gehienak (96) ditu eta Maltak gutxienak (6).
2020an [[Brexit|Erresuma Batua EBtik erretiratu]] ondoren, Europako Parlamenturako diputatu kopurua, presidentea barne, 705era jaitsi zen baina 2024ko hauteskundeetan 720ra igo zen.<ref>{{Cite web|izenburua=Redistribution of seats in the European Parliament after Brexit|argitaletxea=European Parliament|data=31 January 2020|url=https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20200130IPR71407/redistribution-of-seats-in-the-european-parliament-after-brexit|accessdate=2 February 2020}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|izenburua=2024 European elections: 15 additional seats divided between 12 countries|url=https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20230911IPR04910/2024-european-elections-15-additional-seats-divided-between-12-countries|accessdate=19 September 2023}}</ref> [[Lisboako Ituna|Lisboako Itunak]] gehienez 751 baimendu ditu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Versión consolidada del Tratado de la Unión Europea#TÍTULO III - DISPOSICIONES SOBRE LAS INSTITUCIONES#Artículo 14|hizkuntza=es|data=2016-06-07|url=https://eur-lex.europa.eu/legal-content/ES/TXT/?uri=CELEX:12016M014|sartze-data=2024-11-21}}</ref>
{| class="wikitable sortable" style="text-align:center; font-size:90%;"
|+Aulki banaketa [[Europako Parlamentua|Europako Parlamentuan]]
! style="text-align: left;" |Estatu kidea
![[Biztanleria]]
!Eurodiputatuak
!Biztanleak eurodiputatu bakoitzarentzat
!Eragina
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Austria}} [[Austria]]
|9 104 772
|20
|455 239
|1,37
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Belgika}} [[Belgika]]
|11 754 004
|22
|534 273
|1,17
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Bulgaria}} [[Bulgaria]]
|6 447 710
|17
|379 277
|1,64
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Kroazia}} [[Kroazia]]
|3 850 894
|12
|320 908
|1,94
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Zipre}} [[Zipre]]
|920 701
|6
|153 450
|4,06
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Txekia}} [[Txekia]]
|10 827 529
|21
|515 597
|1,21
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Danimarka}} [[Danimarka]]
|5 932 654
|15
|395 510
|1,57
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Estonia}} [[Estonia]]
|1 365 884
|7
|195 126
|3,19
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Finlandia}} [[Finlandia]]
|5 563 970
|15
|370 931
|1,68
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Frantzia}} [[Frantzia]]
|68 070 697
|81
|840 379
|0,74
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Alemania}} [[Alemania]]
|84 358 845
|96
|878 738
|0,71
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Grezia}} [[Grezia]]
|10 394 055
|21
|494 955
|1,26
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Hungaria}} [[Hungaria]]
|9 597 085
|21
|457 004
|1,36
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Irlanda}} [[Irlanda (estatua)|Irlanda]]
|5 194 336
|14
|371 024
|1,68
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Italia}} [[Italia]]
|58 850 717
|76
|774 352
|0,80
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Letonia}} [[Letonia]]
|1 883 008
|9
|209 223
|2,98
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Lituania}} [[Lituania]]
|2 857 279
|11
|259 753
|2,40
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Luxenburgo}} [[Luxenburgo]]
|660 809
|6
|110 135
|5,65
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Malta}} [[Malta]]
|542 051
|6
|90 342
|6,89
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Herbehereak}} [[Herbehereak]]
|17 811 291
|31
|574 558
|1,08
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Polonia}} [[Polonia]]
|36 753 736
|53
|693 467
|0,90
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Portugal}} [[Portugal]]
|10 476 366
|21
|498 446
|1,25
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Errumania}} [[Errumania]]
|19 051 562
|33
|577 320
|1,08
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Eslovakia}} [[Eslovakia]]
|5 428 792
|15
|361 919
|1,72
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Eslovenia}} [[Eslovenia]]
|2 116 792
|9
|235 199
|2,65
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Espainia}} [[Espainia]]
|48 059 777
|61
|787 865
|0,79
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Suedia}} [[Suedia]]
|10 521 556
|21
|501 026
|1,24
|-
!{{Banderaikur|Europa}} [[Europar Batasuna]]
!448 387 872
!720
!622 761
!1,00
|}
== Lisboako Sistema (2009tik – gaur egun arte) ==
[[Lisboako Ituna|Lisboako Itunaren]] arabera (2014ko Europako Parlamenturako hauteskundeei lehen aldiz aplikatu zitzaien), aulki kopuruaren gehienezko muga 750 da: estatu bakoitzak gehienez 96 aulki eta gutxienez 6 eskuratzen ditu. EBko estatu kideetako biztanleriarekiko "geroz eta txikiagoko proportzio" araua bete behar dute.<ref>{{Cite web|izenburua=Distribution of EP seats: Constitutional Affairs Committee approvals proposal|argitaletxea=Europa (web portal)|data=2 October 2007|url=http://www.europarl.europa.eu/news/expert/infopress_page/001-11037-274-10-40-901-20071001IPR11035-01-10-2007-2007-false/default_en.htm|accessdate=10 October 2001}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
[[Kategoria:Europa]]
[[Kategoria:Politika]]
md6hz74c2dykcvzd059rc0sh9v4iu6j
9975902
9975899
2024-11-21T06:28:02Z
Druiz002
154206
Druiz002 wikilariak «[[Aulki Banaketa Europako Parlamentuan]]» orria «[[Aulkien Banaketa Europako Parlamentuan]]» izenera aldatu du: Misspelled title
9975899
wikitext
text/x-wiki
[[Europar Batasuneko ituna|EBko itunek]] ezartzen dute [[Europako Parlamentua|Europako Parlamentuko]] aulkiak nola banatuko zaizkien [[Europar Batasuna|Europar Batasuneko]] estatu kide bakoitzari. Testu hauen arabera, eserlekuen banaketa estatu kideetako biztanleekiko "beheranzko proportzionala" da. Hala ere, estatu kideen arteko negoziazioek eta akordioek garrantzi handia dute.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Treaties currently in force - EUR-Lex|hizkuntza=en|url=https://eur-lex.europa.eu/collection/eu-law/treaties/treaties-force.html|aldizkaria=eur-lex.europa.eu|sartze-data=2024-11-21}}</ref> Beraz, aulkien esleipena ez da Estatu bateko biztanleriaren tamainari zorrozki proportzionala, eta ez du formula matematiko finkoa jarraitzen.
Prozesua Espainiako [[Diputatuen Kongresua|Kongresuaren]] diputatuak aukeratzeko sistemarekin konpara dezakegu. [[Espainiako probintzia]] bakoizari hainbat aulki eskaintzen zaizkio, honen biztanleria kontuan hartuz. Proporzionalki alabaina probintzia txikienak diputatu gehiegi eskuratzen dituzte handienekin konparatuz.
Europako Parlamentuan Alemaniak diputatu gehienak (96) ditu eta Maltak gutxienak (6).
2020an [[Brexit|Erresuma Batua EBtik erretiratu]] ondoren, Europako Parlamenturako diputatu kopurua, presidentea barne, 705era jaitsi zen baina 2024ko hauteskundeetan 720ra igo zen.<ref>{{Cite web|izenburua=Redistribution of seats in the European Parliament after Brexit|argitaletxea=European Parliament|data=31 January 2020|url=https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20200130IPR71407/redistribution-of-seats-in-the-european-parliament-after-brexit|accessdate=2 February 2020}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|izenburua=2024 European elections: 15 additional seats divided between 12 countries|url=https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20230911IPR04910/2024-european-elections-15-additional-seats-divided-between-12-countries|accessdate=19 September 2023}}</ref> [[Lisboako Ituna|Lisboako Itunak]] gehienez 751 baimendu ditu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Versión consolidada del Tratado de la Unión Europea#TÍTULO III - DISPOSICIONES SOBRE LAS INSTITUCIONES#Artículo 14|hizkuntza=es|data=2016-06-07|url=https://eur-lex.europa.eu/legal-content/ES/TXT/?uri=CELEX:12016M014|sartze-data=2024-11-21}}</ref>
{| class="wikitable sortable" style="text-align:center; font-size:90%;"
|+Aulki banaketa [[Europako Parlamentua|Europako Parlamentuan]]
! style="text-align: left;" |Estatu kidea
![[Biztanleria]]
!Eurodiputatuak
!Biztanleak eurodiputatu bakoitzarentzat
!Eragina
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Austria}} [[Austria]]
|9 104 772
|20
|455 239
|1,37
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Belgika}} [[Belgika]]
|11 754 004
|22
|534 273
|1,17
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Bulgaria}} [[Bulgaria]]
|6 447 710
|17
|379 277
|1,64
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Kroazia}} [[Kroazia]]
|3 850 894
|12
|320 908
|1,94
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Zipre}} [[Zipre]]
|920 701
|6
|153 450
|4,06
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Txekia}} [[Txekia]]
|10 827 529
|21
|515 597
|1,21
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Danimarka}} [[Danimarka]]
|5 932 654
|15
|395 510
|1,57
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Estonia}} [[Estonia]]
|1 365 884
|7
|195 126
|3,19
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Finlandia}} [[Finlandia]]
|5 563 970
|15
|370 931
|1,68
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Frantzia}} [[Frantzia]]
|68 070 697
|81
|840 379
|0,74
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Alemania}} [[Alemania]]
|84 358 845
|96
|878 738
|0,71
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Grezia}} [[Grezia]]
|10 394 055
|21
|494 955
|1,26
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Hungaria}} [[Hungaria]]
|9 597 085
|21
|457 004
|1,36
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Irlanda}} [[Irlanda (estatua)|Irlanda]]
|5 194 336
|14
|371 024
|1,68
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Italia}} [[Italia]]
|58 850 717
|76
|774 352
|0,80
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Letonia}} [[Letonia]]
|1 883 008
|9
|209 223
|2,98
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Lituania}} [[Lituania]]
|2 857 279
|11
|259 753
|2,40
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Luxenburgo}} [[Luxenburgo]]
|660 809
|6
|110 135
|5,65
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Malta}} [[Malta]]
|542 051
|6
|90 342
|6,89
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Herbehereak}} [[Herbehereak]]
|17 811 291
|31
|574 558
|1,08
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Polonia}} [[Polonia]]
|36 753 736
|53
|693 467
|0,90
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Portugal}} [[Portugal]]
|10 476 366
|21
|498 446
|1,25
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Errumania}} [[Errumania]]
|19 051 562
|33
|577 320
|1,08
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Eslovakia}} [[Eslovakia]]
|5 428 792
|15
|361 919
|1,72
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Eslovenia}} [[Eslovenia]]
|2 116 792
|9
|235 199
|2,65
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Espainia}} [[Espainia]]
|48 059 777
|61
|787 865
|0,79
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Suedia}} [[Suedia]]
|10 521 556
|21
|501 026
|1,24
|-
!{{Banderaikur|Europa}} [[Europar Batasuna]]
!448 387 872
!720
!622 761
!1,00
|}
== Lisboako Sistema (2009tik – gaur egun arte) ==
[[Lisboako Ituna|Lisboako Itunaren]] arabera (2014ko Europako Parlamenturako hauteskundeei lehen aldiz aplikatu zitzaien), aulki kopuruaren gehienezko muga 750 da: estatu bakoitzak gehienez 96 aulki eta gutxienez 6 eskuratzen ditu. EBko estatu kideetako biztanleriarekiko "geroz eta txikiagoko proportzio" araua bete behar dute.<ref>{{Cite web|izenburua=Distribution of EP seats: Constitutional Affairs Committee approvals proposal|argitaletxea=Europa (web portal)|data=2 October 2007|url=http://www.europarl.europa.eu/news/expert/infopress_page/001-11037-274-10-40-901-20071001IPR11035-01-10-2007-2007-false/default_en.htm|accessdate=10 October 2001}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
[[Kategoria:Europa]]
[[Kategoria:Politika]]
md6hz74c2dykcvzd059rc0sh9v4iu6j
9975904
9975902
2024-11-21T06:29:38Z
Druiz002
154206
9975904
wikitext
text/x-wiki
Europar Batasuneko itunek ezartzen dute [[Europako Parlamentua|Europako Parlamentuko]] aulkiak nola banatuko zaizkien [[Europar Batasuna|Europar Batasuneko]] estatu kide bakoitzari. Testu hauen arabera, eserlekuen banaketa estatu kideetako biztanleekiko "beheranzko proportzionala" da. Hala ere, estatu kideen arteko negoziazioek eta akordioek garrantzi handia dute.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Treaties currently in force - EUR-Lex|hizkuntza=en|url=https://eur-lex.europa.eu/collection/eu-law/treaties/treaties-force.html|aldizkaria=eur-lex.europa.eu|sartze-data=2024-11-21}}</ref> Beraz, aulkien esleipena ez da Estatu bateko biztanleriaren tamainari zorrozki proportzionala, eta ez du formula matematiko finkoa jarraitzen.
Prozesua Espainiako [[Diputatuen Kongresua|Kongresuaren]] diputatuak aukeratzeko sistemarekin konpara dezakegu. [[Espainiako probintzia]] bakoizari hainbat aulki eskaintzen zaizkio, honen biztanleria kontuan hartuz. Proporzionalki alabaina probintzia txikienak diputatu gehiegi eskuratzen dituzte handienekin konparatuz.
Europako Parlamentuan Alemaniak diputatu gehienak (96) ditu eta Maltak gutxienak (6).
2020an [[Brexit|Erresuma Batua EBtik erretiratu]] ondoren, Europako Parlamenturako diputatu kopurua, presidentea barne, 705era jaitsi zen baina 2024ko hauteskundeetan 720ra igo zen.<ref>{{Cite web|izenburua=Redistribution of seats in the European Parliament after Brexit|argitaletxea=European Parliament|data=31 January 2020|url=https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20200130IPR71407/redistribution-of-seats-in-the-european-parliament-after-brexit|accessdate=2 February 2020}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|izenburua=2024 European elections: 15 additional seats divided between 12 countries|url=https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20230911IPR04910/2024-european-elections-15-additional-seats-divided-between-12-countries|accessdate=19 September 2023}}</ref> [[Lisboako Ituna|Lisboako Itunak]] gehienez 751 baimendu ditu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Versión consolidada del Tratado de la Unión Europea#TÍTULO III - DISPOSICIONES SOBRE LAS INSTITUCIONES#Artículo 14|hizkuntza=es|data=2016-06-07|url=https://eur-lex.europa.eu/legal-content/ES/TXT/?uri=CELEX:12016M014|sartze-data=2024-11-21}}</ref>
{| class="wikitable sortable" style="text-align:center; font-size:90%;"
|+Aulki banaketa [[Europako Parlamentua|Europako Parlamentuan]]
! style="text-align: left;" |Estatu kidea
![[Biztanleria]]
!Eurodiputatuak
!Biztanleak eurodiputatu bakoitzarentzat
!Eragina
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Austria}} [[Austria]]
|9 104 772
|20
|455 239
|1,37
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Belgika}} [[Belgika]]
|11 754 004
|22
|534 273
|1,17
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Bulgaria}} [[Bulgaria]]
|6 447 710
|17
|379 277
|1,64
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Kroazia}} [[Kroazia]]
|3 850 894
|12
|320 908
|1,94
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Zipre}} [[Zipre]]
|920 701
|6
|153 450
|4,06
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Txekia}} [[Txekia]]
|10 827 529
|21
|515 597
|1,21
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Danimarka}} [[Danimarka]]
|5 932 654
|15
|395 510
|1,57
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Estonia}} [[Estonia]]
|1 365 884
|7
|195 126
|3,19
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Finlandia}} [[Finlandia]]
|5 563 970
|15
|370 931
|1,68
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Frantzia}} [[Frantzia]]
|68 070 697
|81
|840 379
|0,74
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Alemania}} [[Alemania]]
|84 358 845
|96
|878 738
|0,71
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Grezia}} [[Grezia]]
|10 394 055
|21
|494 955
|1,26
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Hungaria}} [[Hungaria]]
|9 597 085
|21
|457 004
|1,36
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Irlanda}} [[Irlanda (estatua)|Irlanda]]
|5 194 336
|14
|371 024
|1,68
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Italia}} [[Italia]]
|58 850 717
|76
|774 352
|0,80
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Letonia}} [[Letonia]]
|1 883 008
|9
|209 223
|2,98
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Lituania}} [[Lituania]]
|2 857 279
|11
|259 753
|2,40
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Luxenburgo}} [[Luxenburgo]]
|660 809
|6
|110 135
|5,65
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Malta}} [[Malta]]
|542 051
|6
|90 342
|6,89
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Herbehereak}} [[Herbehereak]]
|17 811 291
|31
|574 558
|1,08
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Polonia}} [[Polonia]]
|36 753 736
|53
|693 467
|0,90
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Portugal}} [[Portugal]]
|10 476 366
|21
|498 446
|1,25
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Errumania}} [[Errumania]]
|19 051 562
|33
|577 320
|1,08
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Eslovakia}} [[Eslovakia]]
|5 428 792
|15
|361 919
|1,72
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Eslovenia}} [[Eslovenia]]
|2 116 792
|9
|235 199
|2,65
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Espainia}} [[Espainia]]
|48 059 777
|61
|787 865
|0,79
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Suedia}} [[Suedia]]
|10 521 556
|21
|501 026
|1,24
|-
!{{Banderaikur|Europa}} [[Europar Batasuna]]
!448 387 872
!720
!622 761
!1,00
|}
== Lisboako Sistema (2009tik – gaur egun arte) ==
[[Lisboako Ituna|Lisboako Itunaren]] arabera (2014ko Europako Parlamenturako hauteskundeei lehen aldiz aplikatu zitzaien), aulki kopuruaren gehienezko muga 750 da: estatu bakoitzak gehienez 96 aulki eta gutxienez 6 eskuratzen ditu. EBko estatu kideetako biztanleriarekiko "geroz eta txikiagoko proportzio" araua bete behar dute.<ref>{{Cite web|izenburua=Distribution of EP seats: Constitutional Affairs Committee approvals proposal|argitaletxea=Europa (web portal)|data=2 October 2007|url=http://www.europarl.europa.eu/news/expert/infopress_page/001-11037-274-10-40-901-20071001IPR11035-01-10-2007-2007-false/default_en.htm|accessdate=10 October 2001}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
[[Kategoria:Europa]]
[[Kategoria:Politika]]
0xaifnlcn7btyrly85ptyidao3q8rkk
9975905
9975904
2024-11-21T06:30:48Z
Druiz002
154206
9975905
wikitext
text/x-wiki
[[Europar Batasuneko itunek]] ezartzen dute [[Europako Parlamentua|Europako Parlamentuko]] aulkiak nola banatuko zaizkien [[Europar Batasuna|Europar Batasuneko]] estatu kide bakoitzari. Testu hauen arabera, eserlekuen banaketa estatu kideetako biztanleekiko "beheranzko proportzionala" da. Hala ere, estatu kideen arteko negoziazioek eta akordioek garrantzi handia dute.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Treaties currently in force - EUR-Lex|hizkuntza=en|url=https://eur-lex.europa.eu/collection/eu-law/treaties/treaties-force.html|aldizkaria=eur-lex.europa.eu|sartze-data=2024-11-21}}</ref> Beraz, aulkien esleipena ez da Estatu bateko biztanleriaren tamainari zorrozki proportzionala, eta ez du formula matematiko finkoa jarraitzen.
Prozesua Espainiako [[Diputatuen Kongresua|Kongresuaren]] diputatuak aukeratzeko sistemarekin konpara dezakegu. [[Espainiako probintzia]] bakoizari hainbat aulki eskaintzen zaizkio, honen biztanleria kontuan hartuz. Proporzionalki alabaina probintzia txikienak diputatu gehiegi eskuratzen dituzte handienekin konparatuz.
Europako Parlamentuan Alemaniak diputatu gehienak (96) ditu eta Maltak gutxienak (6).
2020an [[Brexit|Erresuma Batua EBtik erretiratu]] ondoren, Europako Parlamenturako diputatu kopurua, presidentea barne, 705era jaitsi zen baina 2024ko hauteskundeetan 720ra igo zen.<ref>{{Cite web|izenburua=Redistribution of seats in the European Parliament after Brexit|argitaletxea=European Parliament|data=31 January 2020|url=https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20200130IPR71407/redistribution-of-seats-in-the-european-parliament-after-brexit|accessdate=2 February 2020}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|izenburua=2024 European elections: 15 additional seats divided between 12 countries|url=https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20230911IPR04910/2024-european-elections-15-additional-seats-divided-between-12-countries|accessdate=19 September 2023}}</ref> [[Lisboako Ituna|Lisboako Itunak]] gehienez 751 baimendu ditu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Versión consolidada del Tratado de la Unión Europea#TÍTULO III - DISPOSICIONES SOBRE LAS INSTITUCIONES#Artículo 14|hizkuntza=es|data=2016-06-07|url=https://eur-lex.europa.eu/legal-content/ES/TXT/?uri=CELEX:12016M014|sartze-data=2024-11-21}}</ref>
{| class="wikitable sortable" style="text-align:center; font-size:90%;"
|+Aulki banaketa [[Europako Parlamentua|Europako Parlamentuan]]
! style="text-align: left;" |Estatu kidea
![[Biztanleria]]
!Eurodiputatuak
!Biztanleak eurodiputatu bakoitzarentzat
!Eragina
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Austria}} [[Austria]]
|9 104 772
|20
|455 239
|1,37
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Belgika}} [[Belgika]]
|11 754 004
|22
|534 273
|1,17
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Bulgaria}} [[Bulgaria]]
|6 447 710
|17
|379 277
|1,64
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Kroazia}} [[Kroazia]]
|3 850 894
|12
|320 908
|1,94
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Zipre}} [[Zipre]]
|920 701
|6
|153 450
|4,06
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Txekia}} [[Txekia]]
|10 827 529
|21
|515 597
|1,21
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Danimarka}} [[Danimarka]]
|5 932 654
|15
|395 510
|1,57
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Estonia}} [[Estonia]]
|1 365 884
|7
|195 126
|3,19
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Finlandia}} [[Finlandia]]
|5 563 970
|15
|370 931
|1,68
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Frantzia}} [[Frantzia]]
|68 070 697
|81
|840 379
|0,74
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Alemania}} [[Alemania]]
|84 358 845
|96
|878 738
|0,71
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Grezia}} [[Grezia]]
|10 394 055
|21
|494 955
|1,26
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Hungaria}} [[Hungaria]]
|9 597 085
|21
|457 004
|1,36
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Irlanda}} [[Irlanda (estatua)|Irlanda]]
|5 194 336
|14
|371 024
|1,68
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Italia}} [[Italia]]
|58 850 717
|76
|774 352
|0,80
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Letonia}} [[Letonia]]
|1 883 008
|9
|209 223
|2,98
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Lituania}} [[Lituania]]
|2 857 279
|11
|259 753
|2,40
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Luxenburgo}} [[Luxenburgo]]
|660 809
|6
|110 135
|5,65
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Malta}} [[Malta]]
|542 051
|6
|90 342
|6,89
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Herbehereak}} [[Herbehereak]]
|17 811 291
|31
|574 558
|1,08
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Polonia}} [[Polonia]]
|36 753 736
|53
|693 467
|0,90
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Portugal}} [[Portugal]]
|10 476 366
|21
|498 446
|1,25
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Errumania}} [[Errumania]]
|19 051 562
|33
|577 320
|1,08
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Eslovakia}} [[Eslovakia]]
|5 428 792
|15
|361 919
|1,72
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Eslovenia}} [[Eslovenia]]
|2 116 792
|9
|235 199
|2,65
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Espainia}} [[Espainia]]
|48 059 777
|61
|787 865
|0,79
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Suedia}} [[Suedia]]
|10 521 556
|21
|501 026
|1,24
|-
!{{Banderaikur|Europa}} [[Europar Batasuna]]
!448 387 872
!720
!622 761
!1,00
|}
== Lisboako Sistema (2009tik – gaur egun arte) ==
[[Lisboako Ituna|Lisboako Itunaren]] arabera (2014ko Europako Parlamenturako hauteskundeei lehen aldiz aplikatu zitzaien), aulki kopuruaren gehienezko muga 750 da: estatu bakoitzak gehienez 96 aulki eta gutxienez 6 eskuratzen ditu. EBko estatu kideetako biztanleriarekiko "geroz eta txikiagoko proportzio" araua bete behar dute.<ref>{{Cite web|izenburua=Distribution of EP seats: Constitutional Affairs Committee approvals proposal|argitaletxea=Europa (web portal)|data=2 October 2007|url=http://www.europarl.europa.eu/news/expert/infopress_page/001-11037-274-10-40-901-20071001IPR11035-01-10-2007-2007-false/default_en.htm|accessdate=10 October 2001}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
[[Kategoria:Europa]]
[[Kategoria:Politika]]
qtvh0cgtuad20lo7psbk9x280tmmtoq
9975906
9975905
2024-11-21T06:32:16Z
Druiz002
154206
9975906
wikitext
text/x-wiki
[[Europar Batasuneko itunek]] ezartzen dute [[Europako Parlamentua|Europako Parlamentuko]] aulkiak nola banatuko zaizkien [[Europar Batasuna|Europar Batasuneko]] estatu kide bakoitzari. Testu hauen arabera, eserlekuen banaketa estatu kideetako biztanleekiko "beheranzko proportzionala" da. Hala ere, estatu kideen arteko negoziazioek eta akordioek garrantzi handia dute.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Treaties currently in force - EUR-Lex|hizkuntza=en|url=https://eur-lex.europa.eu/collection/eu-law/treaties/treaties-force.html|aldizkaria=eur-lex.europa.eu|sartze-data=2024-11-21}}</ref> Beraz, aulkien esleipena ez da Estatu bateko biztanleriaren tamainari zorrozki proportzionala, eta ez du formula matematiko finkoa jarraitzen.
Prozesua Espainiako [[Diputatuen Kongresua|Kongresuaren]] diputatuak aukeratzeko sistemarekin konpara dezakegu. [[Espainiako probintzia]] bakoizari hainbat aulki eskaintzen zaizkio, honen biztanleria kontuan hartuz. Proporzionalki alabaina probintzia txikienak diputatu gehiegi eskuratzen dituzte handienekin konparatuz.
Europako Parlamentuan Alemaniak diputatu gehienak (96) ditu eta Maltak gutxienak (6).
2020an [[Brexit|Erresuma Batua EBtik erretiratu]] ondoren, Europako Parlamenturako diputatu kopurua, presidentea barne, 705era jaitsi zen baina 2024ko hauteskundeetan 720ra igo zen.<ref>{{Cite web|izenburua=Redistribution of seats in the European Parliament after Brexit|argitaletxea=European Parliament|data=31 January 2020|url=https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20200130IPR71407/redistribution-of-seats-in-the-european-parliament-after-brexit|accessdate=2 February 2020}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|izenburua=2024 European elections: 15 additional seats divided between 12 countries|url=https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20230911IPR04910/2024-european-elections-15-additional-seats-divided-between-12-countries|accessdate=19 September 2023}}</ref> [[Lisboako Ituna|Lisboako Itunak]] gehienez 751 baimendu ditu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Versión consolidada del Tratado de la Unión Europea#TÍTULO III - DISPOSICIONES SOBRE LAS INSTITUCIONES#Artículo 14|hizkuntza=es|data=2016-06-07|url=https://eur-lex.europa.eu/legal-content/ES/TXT/?uri=CELEX:12016M014|sartze-data=2024-11-21}}</ref>
{| class="wikitable sortable" style="text-align:center; font-size:90%;"
|+Aulki banaketa [[Europako Parlamentua|Europako Parlamentuan]]
! style="text-align: left;" |Estatu kidea
![[Biztanleria]]
!Eurodiputatuak
!Biztanleak eurodiputatu bakoitzarentzat
!Eragina
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Austria}} [[Austria]]
|9104772
|20
|455 239
|1,37
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Belgika}} [[Belgika]]
|11754004
|22
|534 273
|1,17
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Bulgaria}} [[Bulgaria]]
|6 447 710
|17
|379 277
|1,64
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Kroazia}} [[Kroazia]]
|3 850 894
|12
|320 908
|1,94
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Zipre}} [[Zipre]]
|920701
|6
|153 450
|4,06
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Txekia}} [[Txekia]]
|10 827 529
|21
|515 597
|1,21
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Danimarka}} [[Danimarka]]
|5 932 654
|15
|395 510
|1,57
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Estonia}} [[Estonia]]
|1 365 884
|7
|195 126
|3,19
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Finlandia}} [[Finlandia]]
|5 563 970
|15
|370 931
|1,68
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Frantzia}} [[Frantzia]]
|68 070 697
|81
|840 379
|0,74
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Alemania}} [[Alemania]]
|84 358 845
|96
|878 738
|0,71
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Grezia}} [[Grezia]]
|10 394 055
|21
|494 955
|1,26
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Hungaria}} [[Hungaria]]
|9 597 085
|21
|457 004
|1,36
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Irlanda}} [[Irlanda (estatua)|Irlanda]]
|5 194 336
|14
|371 024
|1,68
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Italia}} [[Italia]]
|58 850 717
|76
|774 352
|0,80
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Letonia}} [[Letonia]]
|1 883 008
|9
|209 223
|2,98
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Lituania}} [[Lituania]]
|2 857 279
|11
|259 753
|2,40
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Luxenburgo}} [[Luxenburgo]]
|660 809
|6
|110 135
|5,65
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Malta}} [[Malta]]
|542 051
|6
|90 342
|6,89
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Herbehereak}} [[Herbehereak]]
|17 811 291
|31
|574 558
|1,08
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Polonia}} [[Polonia]]
|36 753 736
|53
|693 467
|0,90
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Portugal}} [[Portugal]]
|10 476 366
|21
|498 446
|1,25
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Errumania}} [[Errumania]]
|19 051 562
|33
|577 320
|1,08
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Eslovakia}} [[Eslovakia]]
|5 428 792
|15
|361 919
|1,72
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Eslovenia}} [[Eslovenia]]
|2 116 792
|9
|235 199
|2,65
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Espainia}} [[Espainia]]
|48 059 777
|61
|787 865
|0,79
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Suedia}} [[Suedia]]
|10 521 556
|21
|501 026
|1,24
|-
!{{Banderaikur|Europa}} [[Europar Batasuna]]
!448 387 872
!720
!622 761
!1,00
|}
== Lisboako Sistema (2009tik – gaur egun arte) ==
[[Lisboako Ituna|Lisboako Itunaren]] arabera (2014ko Europako Parlamenturako hauteskundeei lehen aldiz aplikatu zitzaien), aulki kopuruaren gehienezko muga 750 da: estatu bakoitzak gehienez 96 aulki eta gutxienez 6 eskuratzen ditu. EBko estatu kideetako biztanleriarekiko "geroz eta txikiagoko proportzio" araua bete behar dute.<ref>{{Cite web|izenburua=Distribution of EP seats: Constitutional Affairs Committee approvals proposal|argitaletxea=Europa (web portal)|data=2 October 2007|url=http://www.europarl.europa.eu/news/expert/infopress_page/001-11037-274-10-40-901-20071001IPR11035-01-10-2007-2007-false/default_en.htm|accessdate=10 October 2001}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
[[Kategoria:Europa]]
[[Kategoria:Politika]]
0rpro4ak5pknw3r2rk6u799n9zx1sod
9975908
9975906
2024-11-21T06:32:51Z
Druiz002
154206
9975908
wikitext
text/x-wiki
[[Europar Batasuneko itunek]] ezartzen dute [[Europako Parlamentua|Europako Parlamentuko]] aulkiak nola banatuko zaizkien [[Europar Batasuna|Europar Batasuneko]] estatu kide bakoitzari. Testu hauen arabera, eserlekuen banaketa estatu kideetako biztanleekiko "beheranzko proportzionala" da. Hala ere, estatu kideen arteko negoziazioek eta akordioek garrantzi handia dute.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Treaties currently in force - EUR-Lex|hizkuntza=en|url=https://eur-lex.europa.eu/collection/eu-law/treaties/treaties-force.html|aldizkaria=eur-lex.europa.eu|sartze-data=2024-11-21}}</ref> Beraz, aulkien esleipena ez da Estatu bateko biztanleriaren tamainari zorrozki proportzionala, eta ez du formula matematiko finkoa jarraitzen.
Prozesua Espainiako [[Diputatuen Kongresua|Kongresuaren]] diputatuak aukeratzeko sistemarekin konpara dezakegu. [[Espainiako probintzia]] bakoizari hainbat aulki eskaintzen zaizkio, honen biztanleria kontuan hartuz. Proporzionalki alabaina probintzia txikienak diputatu gehiegi eskuratzen dituzte handienekin konparatuz.
Europako Parlamentuan Alemaniak diputatu gehienak (96) ditu eta Maltak gutxienak (6).
2020an [[Brexit|Erresuma Batua EBtik erretiratu]] ondoren, Europako Parlamenturako diputatu kopurua, presidentea barne, 705era jaitsi zen baina 2024ko hauteskundeetan 720ra igo zen.<ref>{{Cite web|izenburua=Redistribution of seats in the European Parliament after Brexit|argitaletxea=European Parliament|data=31 January 2020|url=https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20200130IPR71407/redistribution-of-seats-in-the-european-parliament-after-brexit|accessdate=2 February 2020}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|izenburua=2024 European elections: 15 additional seats divided between 12 countries|url=https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20230911IPR04910/2024-european-elections-15-additional-seats-divided-between-12-countries|accessdate=19 September 2023}}</ref> [[Lisboako Ituna|Lisboako Itunak]] gehienez 751 baimendu ditu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Versión consolidada del Tratado de la Unión Europea#TÍTULO III - DISPOSICIONES SOBRE LAS INSTITUCIONES#Artículo 14|hizkuntza=es|data=2016-06-07|url=https://eur-lex.europa.eu/legal-content/ES/TXT/?uri=CELEX:12016M014|sartze-data=2024-11-21}}</ref>
{| class="wikitable sortable" style="text-align:center; font-size:90%;"
|+Aulki banaketa [[Europako Parlamentua|Europako Parlamentuan]]
! style="text-align: left;" |Estatu kidea
![[Biztanleria]]
!Eurodiputatuak
!Biztanleak eurodiputatu bakoitzarentzat
!Eragina
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Austria}} [[Austria]]
|9 104 772
|20
|455 239
|1,37
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Belgika}} [[Belgika]]
|11 754 004
|22
|534 273
|1,17
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Bulgaria}} [[Bulgaria]]
|6 447 710
|17
|379 277
|1,64
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Kroazia}} [[Kroazia]]
|3 850 894
|12
|320 908
|1,94
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Zipre}} [[Zipre]]
|920 701
|6
|153 450
|4,06
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Txekia}} [[Txekia]]
|10 827 529
|21
|515 597
|1,21
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Danimarka}} [[Danimarka]]
|5 932 654
|15
|395 510
|1,57
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Estonia}} [[Estonia]]
|1 365 884
|7
|195 126
|3,19
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Finlandia}} [[Finlandia]]
|5 563 970
|15
|370 931
|1,68
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Frantzia}} [[Frantzia]]
|68 070 697
|81
|840 379
|0,74
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Alemania}} [[Alemania]]
|84 358 845
|96
|878 738
|0,71
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Grezia}} [[Grezia]]
|10 394 055
|21
|494 955
|1,26
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Hungaria}} [[Hungaria]]
|9 597 085
|21
|457 004
|1,36
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Irlanda}} [[Irlanda (estatua)|Irlanda]]
|5 194 336
|14
|371 024
|1,68
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Italia}} [[Italia]]
|58 850 717
|76
|774 352
|0,80
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Letonia}} [[Letonia]]
|1 883 008
|9
|209 223
|2,98
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Lituania}} [[Lituania]]
|2 857 279
|11
|259 753
|2,40
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Luxenburgo}} [[Luxenburgo]]
|660 809
|6
|110 135
|5,65
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Malta}} [[Malta]]
|542 051
|6
|90 342
|6,89
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Herbehereak}} [[Herbehereak]]
|17 811 291
|31
|574 558
|1,08
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Polonia}} [[Polonia]]
|36 753 736
|53
|693 467
|0,90
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Portugal}} [[Portugal]]
|10 476 366
|21
|498 446
|1,25
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Errumania}} [[Errumania]]
|19 051 562
|33
|577 320
|1,08
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Eslovakia}} [[Eslovakia]]
|5 428 792
|15
|361 919
|1,72
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Eslovenia}} [[Eslovenia]]
|2 116 792
|9
|235 199
|2,65
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Espainia}} [[Espainia]]
|48 059 777
|61
|787 865
|0,79
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Suedia}} [[Suedia]]
|10 521 556
|21
|501 026
|1,24
|-
!{{Banderaikur|Europa}} [[Europar Batasuna]]
!448 387 872
!720
!622 761
!1,00
|}
== Lisboako Sistema (2009tik – gaur egun arte) ==
[[Lisboako Ituna|Lisboako Itunaren]] arabera (2014ko Europako Parlamenturako hauteskundeei lehen aldiz aplikatu zitzaien), aulki kopuruaren gehienezko muga 750 da: estatu bakoitzak gehienez 96 aulki eta gutxienez 6 eskuratzen ditu. EBko estatu kideetako biztanleriarekiko "geroz eta txikiagoko proportzio" araua bete behar dute.<ref>{{Cite web|izenburua=Distribution of EP seats: Constitutional Affairs Committee approvals proposal|argitaletxea=Europa (web portal)|data=2 October 2007|url=http://www.europarl.europa.eu/news/expert/infopress_page/001-11037-274-10-40-901-20071001IPR11035-01-10-2007-2007-false/default_en.htm|accessdate=10 October 2001}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
[[Kategoria:Europa]]
[[Kategoria:Politika]]
qtvh0cgtuad20lo7psbk9x280tmmtoq
9975913
9975908
2024-11-21T06:39:27Z
Theklan
336
Theklan wikilariak «[[Aulkien Banaketa Europako Parlamentuan]]» orria «[[Aulkien banaketa Europako Parlamentuan]]» izenera aldatu du
9975908
wikitext
text/x-wiki
[[Europar Batasuneko itunek]] ezartzen dute [[Europako Parlamentua|Europako Parlamentuko]] aulkiak nola banatuko zaizkien [[Europar Batasuna|Europar Batasuneko]] estatu kide bakoitzari. Testu hauen arabera, eserlekuen banaketa estatu kideetako biztanleekiko "beheranzko proportzionala" da. Hala ere, estatu kideen arteko negoziazioek eta akordioek garrantzi handia dute.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Treaties currently in force - EUR-Lex|hizkuntza=en|url=https://eur-lex.europa.eu/collection/eu-law/treaties/treaties-force.html|aldizkaria=eur-lex.europa.eu|sartze-data=2024-11-21}}</ref> Beraz, aulkien esleipena ez da Estatu bateko biztanleriaren tamainari zorrozki proportzionala, eta ez du formula matematiko finkoa jarraitzen.
Prozesua Espainiako [[Diputatuen Kongresua|Kongresuaren]] diputatuak aukeratzeko sistemarekin konpara dezakegu. [[Espainiako probintzia]] bakoizari hainbat aulki eskaintzen zaizkio, honen biztanleria kontuan hartuz. Proporzionalki alabaina probintzia txikienak diputatu gehiegi eskuratzen dituzte handienekin konparatuz.
Europako Parlamentuan Alemaniak diputatu gehienak (96) ditu eta Maltak gutxienak (6).
2020an [[Brexit|Erresuma Batua EBtik erretiratu]] ondoren, Europako Parlamenturako diputatu kopurua, presidentea barne, 705era jaitsi zen baina 2024ko hauteskundeetan 720ra igo zen.<ref>{{Cite web|izenburua=Redistribution of seats in the European Parliament after Brexit|argitaletxea=European Parliament|data=31 January 2020|url=https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20200130IPR71407/redistribution-of-seats-in-the-european-parliament-after-brexit|accessdate=2 February 2020}}</ref><ref name=":1">{{Cite web|izenburua=2024 European elections: 15 additional seats divided between 12 countries|url=https://www.europarl.europa.eu/news/en/press-room/20230911IPR04910/2024-european-elections-15-additional-seats-divided-between-12-countries|accessdate=19 September 2023}}</ref> [[Lisboako Ituna|Lisboako Itunak]] gehienez 751 baimendu ditu.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Versión consolidada del Tratado de la Unión Europea#TÍTULO III - DISPOSICIONES SOBRE LAS INSTITUCIONES#Artículo 14|hizkuntza=es|data=2016-06-07|url=https://eur-lex.europa.eu/legal-content/ES/TXT/?uri=CELEX:12016M014|sartze-data=2024-11-21}}</ref>
{| class="wikitable sortable" style="text-align:center; font-size:90%;"
|+Aulki banaketa [[Europako Parlamentua|Europako Parlamentuan]]
! style="text-align: left;" |Estatu kidea
![[Biztanleria]]
!Eurodiputatuak
!Biztanleak eurodiputatu bakoitzarentzat
!Eragina
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Austria}} [[Austria]]
|9 104 772
|20
|455 239
|1,37
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Belgika}} [[Belgika]]
|11 754 004
|22
|534 273
|1,17
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Bulgaria}} [[Bulgaria]]
|6 447 710
|17
|379 277
|1,64
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Kroazia}} [[Kroazia]]
|3 850 894
|12
|320 908
|1,94
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Zipre}} [[Zipre]]
|920 701
|6
|153 450
|4,06
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Txekia}} [[Txekia]]
|10 827 529
|21
|515 597
|1,21
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Danimarka}} [[Danimarka]]
|5 932 654
|15
|395 510
|1,57
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Estonia}} [[Estonia]]
|1 365 884
|7
|195 126
|3,19
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Finlandia}} [[Finlandia]]
|5 563 970
|15
|370 931
|1,68
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Frantzia}} [[Frantzia]]
|68 070 697
|81
|840 379
|0,74
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Alemania}} [[Alemania]]
|84 358 845
|96
|878 738
|0,71
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Grezia}} [[Grezia]]
|10 394 055
|21
|494 955
|1,26
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Hungaria}} [[Hungaria]]
|9 597 085
|21
|457 004
|1,36
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Irlanda}} [[Irlanda (estatua)|Irlanda]]
|5 194 336
|14
|371 024
|1,68
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Italia}} [[Italia]]
|58 850 717
|76
|774 352
|0,80
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Letonia}} [[Letonia]]
|1 883 008
|9
|209 223
|2,98
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Lituania}} [[Lituania]]
|2 857 279
|11
|259 753
|2,40
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Luxenburgo}} [[Luxenburgo]]
|660 809
|6
|110 135
|5,65
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Malta}} [[Malta]]
|542 051
|6
|90 342
|6,89
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Herbehereak}} [[Herbehereak]]
|17 811 291
|31
|574 558
|1,08
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Polonia}} [[Polonia]]
|36 753 736
|53
|693 467
|0,90
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Portugal}} [[Portugal]]
|10 476 366
|21
|498 446
|1,25
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Errumania}} [[Errumania]]
|19 051 562
|33
|577 320
|1,08
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Eslovakia}} [[Eslovakia]]
|5 428 792
|15
|361 919
|1,72
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Eslovenia}} [[Eslovenia]]
|2 116 792
|9
|235 199
|2,65
|-
! style="text-align: left;" | {{Banderaikur|Espainia}} [[Espainia]]
|48 059 777
|61
|787 865
|0,79
|-
! style="text-align: left;" |{{Banderaikur|Suedia}} [[Suedia]]
|10 521 556
|21
|501 026
|1,24
|-
!{{Banderaikur|Europa}} [[Europar Batasuna]]
!448 387 872
!720
!622 761
!1,00
|}
== Lisboako Sistema (2009tik – gaur egun arte) ==
[[Lisboako Ituna|Lisboako Itunaren]] arabera (2014ko Europako Parlamenturako hauteskundeei lehen aldiz aplikatu zitzaien), aulki kopuruaren gehienezko muga 750 da: estatu bakoitzak gehienez 96 aulki eta gutxienez 6 eskuratzen ditu. EBko estatu kideetako biztanleriarekiko "geroz eta txikiagoko proportzio" araua bete behar dute.<ref>{{Cite web|izenburua=Distribution of EP seats: Constitutional Affairs Committee approvals proposal|argitaletxea=Europa (web portal)|data=2 October 2007|url=http://www.europarl.europa.eu/news/expert/infopress_page/001-11037-274-10-40-901-20071001IPR11035-01-10-2007-2007-false/default_en.htm|accessdate=10 October 2001}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}
[[Kategoria:Europa]]
[[Kategoria:Politika]]
qtvh0cgtuad20lo7psbk9x280tmmtoq
Banaketa Europako Parlamentuan
0
1214828
9975884
2024-11-21T05:37:37Z
Druiz002
154206
Druiz002 wikilariak «[[Banaketa Europako Parlamentuan]]» orria «[[Aulki Banaketa Europako Parlamentuan]]» izenera aldatu du: Misspelled title
9975884
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Aulki Banaketa Europako Parlamentuan]]
gkcb8gdzt055u98hxesjnv5ux36fcdw
Lankide eztabaida:Burner89751654
3
1214829
9975889
2024-11-21T05:49:25Z
LainobeltzBot
90204
Ongi etorri!
9975889
wikitext
text/x-wiki
{{Ongietorria}} --[[Lankide:LainobeltzBot|LainobeltzBot]] ([[Lankide eztabaida:LainobeltzBot|eztabaida]]) 06:49, 21 azaroa 2024 (CET)
787kyt5iidjhxyj11lmjwqzh4ayth97
Lankide eztabaida:Vano111ru
3
1214830
9975890
2024-11-21T05:49:35Z
LainobeltzBot
90204
Ongi etorri!
9975890
wikitext
text/x-wiki
{{Ongietorria}} --[[Lankide:LainobeltzBot|LainobeltzBot]] ([[Lankide eztabaida:LainobeltzBot|eztabaida]]) 06:49, 21 azaroa 2024 (CET)
787kyt5iidjhxyj11lmjwqzh4ayth97
Özlem Becerikli
0
1214831
9975897
2024-11-21T06:19:51Z
Aonandi
156348
«[[:es:Special:Redirect/revision/163137508|Özlem Becerikli]]» orriaren itzulpena eginez sortua
9975897
wikitext
text/x-wiki
'''Özlem Becerikli''' ([[Balikesir probintzia|Balikesir]], [[Turkia]], [[1980|1980ko]] [[Martxoaren 21|martxoaren 21a]]) turkiar atleta [[Paralinpiar Jokoak|paralinpiarra]] da, pisu altxatze egokituan aritzen den kirolaria.<ref>[https://archive.today/20121222055645/http://gsb.gov.tr/paralimpik/site/sporcular.asp?nameid=403 «Özlem Becerikli»]. Gençlik ve Spor Bakanlığı {{Tr}}.</ref> [[2012ko Udako Paralinpiar Jokoak|2012ko Londresko Udako Paralinpiar Jokoetan]]Brontzezko domina bat irabazi zuen –56 kg-ko kategorian.
== Nazioarteko palmaresa ==
{| class="wikitable center col2izq" style="text-align:center;width:445px;"
! colspan="4" | Paralinpiar Jokoak
|-
!Urtea
!Lekua
!Domina
!Kategoria
|-
|2012
|[[Londres]] (Erresuma Batua)
|03 !
|–56 kg
|}
== Erreferentziak ==
<references></references>
{{Bizialdia|1980||Becerikli, Ozlem}}
[[Kategoria:Turkiarrak]]
[[Kategoria:Turkiako atletak]]
[[Kategoria:Emakume atletak]]
[[Kategoria:Paralinpiar Jokoetako dominadunak]]
60yamhqxx2grgkznj5odvtpt82xrnz0
9975907
9975897
2024-11-21T06:32:35Z
Aonandi
156348
Biografia itzuli, txukundu + ingelesetik hornitu
9975907
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Özlem Becerikli''' ([[Balikesir probintzia|Balikesir]], [[Turkia]], [[1980|1980ko]] [[Martxoaren 21|martxoaren 21a]]) turkiar atleta [[Paralinpiar Jokoak|paralinpiarra]] da, [[Paralympic powerlifting classification|PO]]<ref>{{Cite web|izenburua=Ozlem Becerikli|argitaletxea=[[London Organising Committee of the Olympic and Paralympic Games]]|url=http://www.london2012.com/paralympics/athlete/becerikli-ozlem-5506282/|lana=London 2012 Paralympics|accessdate=2 September 2012}}</ref> klaseko potentzia pisu altxatze egokituan aritzen den kirolaria.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Londra 2012 Paralimpik|data=2012-12-22|url=https://archive.ph/20121222055645/http://gsb.gov.tr/paralimpik/site/sporcular.asp?nameid=403|aldizkaria=archive.ph|sartze-data=2024-11-21}}</ref> [[2012ko Udako Paralinpiar Jokoak|2012ko Londresko Udako Paralinpiar Jokoetan]]Brontzezko domina bat irabazi zuen –56 kg-ko kategorian. [[Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Kağıt Spor Kulübü|Kocaeli Büyüküehir Belediyesi]] Kaimingatik taldeko kidea izan da, eta bertan Üule Üahbazek entrenatu du.<ref name="gsb">{{Cite web|izenburua=Paralimpik/Halter-Özlem Becerikli|argitaletxea=GSB|hizkuntza=tr|url=http://gsb.gov.tr/paralimpik/site/sporcular.asp?nameid=403|accessdate=2 September 2012}}</ref>
== Kirol ibilbidea ==
Beceriklik 2010eko Munduko Powerlift Txapelketan brontzezko domina lortu zuen -52 kg-ko mailan, [[Kuala Lumpur|Kuala Lumpurren]] ([[Malaysia]]) egindako KPIaren barruan.<ref name="kh">{{Cite news|izenburua=Engelleri kırarak Dünya üçüncüsü oldu|hizkuntza=tr|url=http://www.kocaelihaberci.com/sss/1-son-haberler/320-engelleri-krarak-duenya-uecuencuesue-oldu.html|kazeta=Kocaeli Haberci|accessdate=2 September 2012}}</ref> Özlemek brontzezko beste domina bat irabazi zuen 2010ean [[Arabiar Emirerri Batuak|Arabiar Emirerri Batuetako]] Fazzako Nazioarteko Powerlift Txapelketan, [[Dubai|Dubain]].<ref name="p">{{Cite web|izenburua=Strong Performances on Day 2 of Powerlifting Championships|argitaletxea=Paralympic|data=27 July 2010|url=http://www.paralympic.org/category/regions/africa/egypt|accessdate=2 September 2012}}</ref> 2011n, brontzezko domina lortu zuen Arafura Jokoetan, [[Darwin (Australia)|Darwinen]] ([[Australia]]).<ref name="sp">{{Cite web|izenburua=Powerlifting - Athletes with a disability-Women|argitaletxea=Sporting Pulse|url=http://www.sportingpulse.com/assoc_page.cgi?c=6-8430-0-0-0&a=RESULTS&rP=2|accessdate=2 September 2012}}</ref>
== Nazioarteko palmaresa ==
{| class="wikitable sortable"
!Urtea
!Txapelketa
!Lekua
!Posua
!Kategoria
!Altxatze lorpenak
|-
! colspan="6" |Representing Turkey
|-
| rowspan="2" |2010
|IPC Munduko txapelketa
|Kuala Lumpur
Malaysia
|[[Fitxategi:Bronze_medal_icon.svg|link=Archivo:Bronze_medal_icon.svg|15x15px]]
| -52 kg
|100 kg
|-
|Nazioarteko Fazza pisu altxatze txapelketa
|Dubai
UAE
|[[Fitxategi:Bronze_medal_icon.svg|link=Archivo:Bronze_medal_icon.svg|15x15px]]
| -52 kg
|114 kg
|-
|2011
|Arafura Jokoak
|Darwin
Australia
|[[Fitxategi:Bronze_medal_icon.svg|link=Archivo:Bronze_medal_icon.svg|15x15px]]
| -52 kg
|102.5 kg
|-
|2012
|Udako Paralinpiar Jokoak
|[[Londres]] (Erresuma Batua)
|[[Fitxategi:Bronze_medal_icon.svg|link=Archivo:Bronze_medal_icon.svg|15x15px]]
| -56 kg
|118.0 kg
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{Bizialdia|1980ko||Becerikli, Ozlem}}
[[Kategoria:Turkiarrak]]
[[Kategoria:Turkiako atletak]]
[[Kategoria:Emakume atletak]]
[[Kategoria:Paralinpiar Jokoetako dominadunak]]
r9pol7kebl0q0jl6e3rh3u38bt24eap
9975910
9975907
2024-11-21T06:33:36Z
Aonandi
156348
- linkak
9975910
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Özlem Becerikli''' ([[Balikesir probintzia|Balikesir]], [[Turkia]], [[1980|1980ko]] [[Martxoaren 21|martxoaren 21a]]) turkiar atleta [[Paralinpiar Jokoak|paralinpiarra]] da, PO<ref>{{Cite web|izenburua=Ozlem Becerikli|argitaletxea=[[London Organising Committee of the Olympic and Paralympic Games]]|url=http://www.london2012.com/paralympics/athlete/becerikli-ozlem-5506282/|lana=London 2012 Paralympics|accessdate=2 September 2012}}</ref> klaseko potentzia pisu altxatze egokituan aritzen den kirolaria.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Londra 2012 Paralimpik|data=2012-12-22|url=https://archive.ph/20121222055645/http://gsb.gov.tr/paralimpik/site/sporcular.asp?nameid=403|aldizkaria=archive.ph|sartze-data=2024-11-21}}</ref> [[2012ko Udako Paralinpiar Jokoak|2012ko Londresko Udako Paralinpiar Jokoetan]]Brontzezko domina bat irabazi zuen –56 kg-ko kategorian. Kocaeli Büyüküehir Belediyesi Kaimingatik taldeko kidea izan da, eta bertan Üule Üahbazek entrenatu du.<ref name="gsb">{{Cite web|izenburua=Paralimpik/Halter-Özlem Becerikli|argitaletxea=GSB|hizkuntza=tr|url=http://gsb.gov.tr/paralimpik/site/sporcular.asp?nameid=403|accessdate=2 September 2012}}</ref>
== Kirol ibilbidea ==
Beceriklik 2010eko Munduko Powerlift Txapelketan brontzezko domina lortu zuen -52 kg-ko mailan, [[Kuala Lumpur|Kuala Lumpurren]] ([[Malaysia]]) egindako KPIaren barruan.<ref name="kh">{{Cite news|izenburua=Engelleri kırarak Dünya üçüncüsü oldu|hizkuntza=tr|url=http://www.kocaelihaberci.com/sss/1-son-haberler/320-engelleri-krarak-duenya-uecuencuesue-oldu.html|kazeta=Kocaeli Haberci|accessdate=2 September 2012}}</ref> Özlemek brontzezko beste domina bat irabazi zuen 2010ean [[Arabiar Emirerri Batuak|Arabiar Emirerri Batuetako]] Fazzako Nazioarteko Powerlift Txapelketan, [[Dubai|Dubain]].<ref name="p">{{Cite web|izenburua=Strong Performances on Day 2 of Powerlifting Championships|argitaletxea=Paralympic|data=27 July 2010|url=http://www.paralympic.org/category/regions/africa/egypt|accessdate=2 September 2012}}</ref> 2011n, brontzezko domina lortu zuen Arafura Jokoetan, [[Darwin (Australia)|Darwinen]] ([[Australia]]).<ref name="sp">{{Cite web|izenburua=Powerlifting - Athletes with a disability-Women|argitaletxea=Sporting Pulse|url=http://www.sportingpulse.com/assoc_page.cgi?c=6-8430-0-0-0&a=RESULTS&rP=2|accessdate=2 September 2012}}</ref>
== Nazioarteko palmaresa ==
{| class="wikitable sortable"
!Urtea
!Txapelketa
!Lekua
!Posua
!Kategoria
!Altxatze lorpenak
|-
! colspan="6" |Representing Turkey
|-
| rowspan="2" |2010
|IPC Munduko txapelketa
|Kuala Lumpur
Malaysia
|[[Fitxategi:Bronze_medal_icon.svg|link=Archivo:Bronze_medal_icon.svg|15x15px]]
| -52 kg
|100 kg
|-
|Nazioarteko Fazza pisu altxatze txapelketa
|Dubai
UAE
|[[Fitxategi:Bronze_medal_icon.svg|link=Archivo:Bronze_medal_icon.svg|15x15px]]
| -52 kg
|114 kg
|-
|2011
|Arafura Jokoak
|Darwin
Australia
|[[Fitxategi:Bronze_medal_icon.svg|link=Archivo:Bronze_medal_icon.svg|15x15px]]
| -52 kg
|102.5 kg
|-
|2012
|Udako Paralinpiar Jokoak
|[[Londres]] (Erresuma Batua)
|[[Fitxategi:Bronze_medal_icon.svg|link=Archivo:Bronze_medal_icon.svg|15x15px]]
| -56 kg
|118.0 kg
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{Bizialdia|1980ko||Becerikli, Ozlem}}
[[Kategoria:Turkiarrak]]
[[Kategoria:Turkiako atletak]]
[[Kategoria:Emakume atletak]]
[[Kategoria:Paralinpiar Jokoetako dominadunak]]
654duewzw1l0blobm9biduit1kn24bz
9975911
9975910
2024-11-21T06:38:38Z
Aonandi
156348
+ banderak
9975911
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Özlem Becerikli''' ([[Balikesir probintzia|Balikesir]], [[Turkia]], [[1980|1980ko]] [[Martxoaren 21|martxoaren 21a]]) turkiar atleta [[Paralinpiar Jokoak|paralinpiarra]] da, PO<ref>{{Cite web|izenburua=Ozlem Becerikli|argitaletxea=[[London Organising Committee of the Olympic and Paralympic Games]]|url=http://www.london2012.com/paralympics/athlete/becerikli-ozlem-5506282/|lana=London 2012 Paralympics|accessdate=2 September 2012}}</ref> klaseko potentzia pisu altxatze egokituan aritzen den kirolaria.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Londra 2012 Paralimpik|data=2012-12-22|url=https://archive.ph/20121222055645/http://gsb.gov.tr/paralimpik/site/sporcular.asp?nameid=403|aldizkaria=archive.ph|sartze-data=2024-11-21}}</ref> [[2012ko Udako Paralinpiar Jokoak|2012ko Londresko Udako Paralinpiar Jokoetan]]Brontzezko domina bat irabazi zuen –56 kg-ko kategorian. Kocaeli Büyüküehir Belediyesi Kaimingatik taldeko kidea izan da, eta bertan Üule Üahbazek entrenatu du.<ref name="gsb">{{Cite web|izenburua=Paralimpik/Halter-Özlem Becerikli|argitaletxea=GSB|hizkuntza=tr|url=http://gsb.gov.tr/paralimpik/site/sporcular.asp?nameid=403|accessdate=2 September 2012}}</ref>
== Kirol ibilbidea ==
Beceriklik 2010eko Munduko Powerlift Txapelketan brontzezko domina lortu zuen -52 kg-ko mailan, [[Kuala Lumpur|Kuala Lumpurren]] ([[Malaysia]]) egindako KPIaren barruan.<ref name="kh">{{Cite news|izenburua=Engelleri kırarak Dünya üçüncüsü oldu|hizkuntza=tr|url=http://www.kocaelihaberci.com/sss/1-son-haberler/320-engelleri-krarak-duenya-uecuencuesue-oldu.html|kazeta=Kocaeli Haberci|accessdate=2 September 2012}}</ref> Özlemek brontzezko beste domina bat irabazi zuen 2010ean [[Arabiar Emirerri Batuak|Arabiar Emirerri Batuetako]] Fazzako Nazioarteko Powerlift Txapelketan, [[Dubai|Dubain]].<ref name="p">{{Cite web|izenburua=Strong Performances on Day 2 of Powerlifting Championships|argitaletxea=Paralympic|data=27 July 2010|url=http://www.paralympic.org/category/regions/africa/egypt|accessdate=2 September 2012}}</ref> 2011n, brontzezko domina lortu zuen Arafura Jokoetan, [[Darwin (Australia)|Darwinen]] ([[Australia]]).<ref name="sp">{{Cite web|izenburua=Powerlifting - Athletes with a disability-Women|argitaletxea=Sporting Pulse|url=http://www.sportingpulse.com/assoc_page.cgi?c=6-8430-0-0-0&a=RESULTS&rP=2|accessdate=2 September 2012}}</ref>
== Nazioarteko palmaresa ==
{| class="wikitable sortable"
!Urtea
!Txapelketa
!Lekua
!Posua
!Kategoria
!Altxatze lorpenak
|-
! colspan="6" |Representing Turkey
|-
| rowspan="2" |2010
|IPC Munduko txapelketa
|[[Kuala Lumpur]]
{{banderaherrialde|Malaysia}}
|[[Fitxategi:Bronze_medal_icon.svg|link=Archivo:Bronze_medal_icon.svg|15x15px]]
| -52 kg
|100 kg
|-
|Nazioarteko Fazza pisu altxatze txapelketa
|[[Dubai]]
{{banderaherrialde|Arabiar Emirerri Batuak}}
|[[Fitxategi:Bronze_medal_icon.svg|link=Archivo:Bronze_medal_icon.svg|15x15px]]
| -52 kg
|114 kg
|-
|2011
|Arafura Jokoak
|[[Darwin (Australia)|Darwin]]
{{banderaherrialde|Australia}}
|[[Fitxategi:Bronze_medal_icon.svg|link=Archivo:Bronze_medal_icon.svg|15x15px]]
| -52 kg
|102.5 kg
|-
|2012
|Udako Paralinpiar Jokoak
|[[Londres]]
{{banderaherrialde|Erresuma Batua}}
|[[Fitxategi:Bronze_medal_icon.svg|link=Archivo:Bronze_medal_icon.svg|15x15px]]
| -56 kg
|118.0 kg
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{Bizialdia|1980ko||Becerikli, Ozlem}}
[[Kategoria:Turkiarrak]]
[[Kategoria:Turkiako atletak]]
[[Kategoria:Emakume atletak]]
[[Kategoria:Paralinpiar Jokoetako dominadunak]]
f845rtkopjb6rt5jx47drb76zxljnb6
Aulki Banaketa Europako Parlamentuan
0
1214832
9975903
2024-11-21T06:28:03Z
Druiz002
154206
Druiz002 wikilariak «[[Aulki Banaketa Europako Parlamentuan]]» orria «[[Aulkien Banaketa Europako Parlamentuan]]» izenera aldatu du: Misspelled title
9975903
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU [[Aulkien Banaketa Europako Parlamentuan]]
to86ty7n0m3sl7pqfo6g6ddmdvobv30
Amalia Pérez
0
1214834
9975916
2024-11-21T06:45:38Z
Aonandi
156348
«[[:es:Special:Redirect/revision/163101784|Amalia Pérez]]» orriaren itzulpena eginez sortua
9975916
wikitext
text/x-wiki
'''Amalia Perez Vazquez''' ([[Mexiko Hiria]], [[Mexiko]], 1977ko [[Uztailaren 10|uztailaren 10a]]) mexikar atleta [[Paralinpiar Jokoak|paralinpiarra]] da, potentzia egokituko pisu altxaketan lehiatzen den kirolaria. [[2000ko Udako Paralinpiar Jokoak|2000]] eta [[2024ko Udako Paralinpiar Jokoak|2024]] urteen artean Udako Paralinpiar Jokoetan zazpi domina irabazi zituen.
== Nazioarteko palmaresa ==
{| class="wikitable center col2izq" style="text-align:center;width:445px;"
! colspan="4" |Paralinpiar Jokoak
|-
!Urtea
!Lekua
!Domina
!Kategoria
|-
|2000
|[[Sydney]]
(Australia)
|02 !
|–52 kg
|-
|2004
|[[Atenas]]
- Grezia
|02 !
|–48 kg
|-
|2008
|[[Pekin]]
(Txina)
|01 !
|–52 kg
|-
|2012
|[[Londres]]
(Erresuma Batua)
|01 !
|–60 kg
|-
|2016
|[[Rio de Janeiro]]
(Brasil)
|01 !
|–55 kg
|-
|2020
|[[Tokio]]
(Japonia)
|01 !
|–61 kg
|-
|2024
|[[Paris]]
(Frantzia)
|03 !
|–61 kg
|}
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}{{Bizialdia|1977||Perez, Amalia}}
[[Kategoria:Paralinpiar kirolariak]]
[[Kategoria:Paralinpiar Jokoetako dominadunak]]
[[Kategoria:Mexikarrak (Mexiko Hiria)]]
[[Kategoria:Urrezko dominadun olinpikoak]]
[[Kategoria:Zilarrezko dominadun olinpikoak]]
[[Kategoria:Brontzezko dominadun olinpikoak]]
f505usfhn8qowi6nbg6s8sru48cj7pe
9975941
9975916
2024-11-21T07:16:48Z
Aonandi
156348
Biografia itzuli, txukundu + galegotik hornitu
9975941
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Amalia Perez Vazquez''' ([[Mexiko Hiria]], [[Mexiko]], 1977ko [[Uztailaren 10|uztailaren 10a]]) mexikar atleta [[Paralinpiar Jokoak|paralinpiarra]] da, 44 kilogramo eta 60 kilogramo bitarteko kategorietan potentzia egokituko pisu altxaketan lehiatzen den kirolaria.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Amalia Pérez: mexicana y superpoderosa|hizkuntza=es|data=2012-09-03|url=https://www.bbc.com/mundo/video_fotos/2012/09/120903_video_juegos_paralimpicos_amalia_perez_rg|aldizkaria=BBC News Mundo|sartze-data=2024-11-21}}</ref><ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Amalia Pérez es vulnerable y fuerte a la vez|hizkuntza=es|data=2012-10-13|url=https://espndeportes.espn.com/news/story?id=1632866&s=otr&type=story|aldizkaria=ESPNdeportes.com|sartze-data=2024-11-21}}</ref> [[2000ko Udako Paralinpiar Jokoak|2000]] eta [[2024ko Udako Paralinpiar Jokoak|2024]] urteen artean Udako Paralinpiar Jokoetan zazpi domina irabazi zituen.<ref>{{Erreferentzia|izena=La|abizena=Afición|izenburua=Quién es Amalia Pérez, ganadora de oro en powerlifting de Tokio 2020|hizkuntza=es-MX|data=2021-08-28|url=https://www.milenio.com/deportes-olimpicos/juegos-paralimpicos/amalia-perez-medalla-oro-powerlifting-juegos-paralimpicos|aldizkaria=Grupo Milenio|sartze-data=2024-11-21}}</ref> Bost aldiz izan zen txapeldun paralinpiarra, eta hiru kategoria ezberdinetan txapeldun paralinpiarraa izatea lortu zuen kehen pisu-jasotzailea.
== Kirol ibilbidea ==
Perez 2000. urtetik Paralinpiar Jokoetarako Mexikoko ordezkaritzako kidea izan zen.<ref name=":0" /> Australian[[2000ko Udako Paralinpiar Jokoak|, 2000ko Sydneyko Udako Paralinpiar Jokoetan]] parte hartu zuenean, [[Zilarrezko domina|zilarrezko]] bere lehen domina irabazi zuen 52 kg-ko kategorian.<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=IPC Historical Results Database|data=2016-03-04|url=https://web.archive.org/web/20160304090428/http://www.paralympic.org/ipc_results/results.php?eclass=&sport=powerlifting&competition=2000PG&gender=f&discipline=&event=Up%20To%2052%20kg|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-21}}</ref> [[Grezia|Grezian]] [[2000ko Udako Paralinpiar Jokoak|2004ko Atenasko Udako Paralinpiar Jokoetan]] ere irabaziko zuena, baina ordukoan 48 kg-ko kategorian.<ref name=":1" /> Txinan [[2008ko Udako Paralinpiar Jokoak|2008ko Pekingo Udako Paralinpiar Jokoetan]], bere lehenengo [[urrezko domina]] irabazi zuen 52kg-ko kategorian eta Panamerikako errekorra gainditu zuen 127,5 kg-ko jasoaldiarekin.<ref>{{erreferentzia|izena=https://www.paralympic.org/ipc_results/results.php?eclass=&sport=powerlifting&competition=2008PG&gender=f&discipline=&event=Up%20To%2052%20kg|ISSN=https://www.paralympic.org/ipc_results/results.php?eclass=&sport=powerlifting&competition=2008PG&gender=f&discipline=&event=Up%20To%2052%20kg}}</ref> Lau urte geroago, [[Erresuma Batua|Erresuma Batuko]] [[2012ko Udako Paralinpiar Jokoak|2012ko Londresko Udako Paralinpiar Jokoetan]], urrezko domina lortu zuen, 135,5 kg-ko jasoaldiarekin.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=IPC Historical Results Database|data=2016-03-04|url=https://web.archive.org/web/20160304081805/http://www.paralympic.org/ipc_results/results.php?eclass=&sport=powerlifting&competition=2012PG&gender=f&discipline=&event=Up%20To%2060%20kg|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-21}}</ref>
Kontinental mailan, urrezko domina irabazi zuen 2007an [[Rio de Janeiro|Rio de Janeiroko]] Parapan Jokoetan, 52 kg-ko kategorian eta pisu altxatzearen Paralinpiar errekorra gaindituta 130,5 kg 2007ko abuztuaren 14an.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=¡Récord mundial y tercer oro consecutivo! – Sportspedia México|data=2016-09-20|url=https://web.archive.org/web/20160920013210/http://sportspedia.com.mx/record-mundial-y-tercer-oro-consecutivo/|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-21}}</ref><ref name=":1" /><ref name=":2">{{Erreferentzia|izenburua=Segunda gran jornada de México en Parapanamericanos - La Jornada|url=https://www.jornada.com.mx/2007/08/15/index.php?section=deportes&article=a19n1dep|aldizkaria=www.jornada.com.mx|sartze-data=2024-11-21}}</ref> [[Guadalajara (Mexiko)|Guadalajaran]] egin zen 2011ko Xogoso Parapan txapelketan, urrezko domina lortu zuen 44kg-tik 60kg-ra bitarteko kategorian.<ref name=":2" />
== Nazioarteko palmaresa ==
{| class="wikitable center col2izq" style="text-align:center;width:445px;"
! colspan="4" |Paralinpiar Jokoak
|-
!Urtea
!Lekua
!Domina
!Kategoria
|-
|2000
|[[Sydney]]
{{banderaherrialde|Australia}}
|[[Fitxategi:Silver_medal_icon.svg|link=Archivo:Silver_medal_icon.svg|15x15px]]
|–52 kg
|-
|2004
|[[Atenas]]
{{banderaherrialde|Grezia}}
|[[Fitxategi:Silver_medal_icon.svg|link=Archivo:Silver_medal_icon.svg|15x15px]]
|–48 kg
|-
|2008
|[[Pekin]]
{{banderaherrialde|Txina}}
|[[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]]
|–52 kg
|-
|2012
|[[Londres]]
{{banderaherrialde|Erresuma Batua}}
|[[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]]
|–60 kg
|-
|2016
|[[Rio de Janeiro]]
{{banderaherrialde|Brasil}}
|[[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]]
|–55 kg
|-
|2020
|[[Tokio]]
{{banderaherrialde|Japonia}}
|[[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]]
|–61 kg
|-
|2024
|[[Paris]]
{{banderaherrialde|Frantzia}}
|[[Fitxategi:Bronze_medal_icon.svg|link=Archivo:Bronze_medal_icon.svg|15x15px]]
|–61 kg
|}
== Aintzatespenak ==
* 2008. urtean, Mexikoko Kirolaren Sari Nazionala jaso zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=El PND, orgullo, satisfacción y justicia, señala Amalia Pérez - La Jornada|url=https://www.jornada.com.mx/2008/11/05/index.php?section=deportes&article=a17n1dep|aldizkaria=www.jornada.com.mx|sartze-data=2024-11-21}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
==Kanpo estekak ==
{{Bizialdia|1977ko||Perez, Amalia}}
[[Kategoria:Paralinpiar kirolariak]]
[[Kategoria:Paralinpiar Jokoetako dominadunak]]
[[Kategoria:Mexikarrak (Mexiko Hiria)]]
[[Kategoria:Urrezko dominadun olinpikoak]]
[[Kategoria:Zilarrezko dominadun olinpikoak]]
[[Kategoria:Brontzezko dominadun olinpikoak]]
3382kefmk7dn6ltld1w440q4ewl990t
9975943
9975941
2024-11-21T07:17:21Z
Aonandi
156348
+ Linka
9975943
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Amalia Perez Vazquez''' ([[Mexiko Hiria]], [[Mexiko]], [[1977|1977ko]] [[Uztailaren 10|uztailaren 10a]]) mexikar atleta [[Paralinpiar Jokoak|paralinpiarra]] da, 44 kilogramo eta 60 kilogramo bitarteko kategorietan potentzia egokituko pisu altxaketan lehiatzen den kirolaria.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Amalia Pérez: mexicana y superpoderosa|hizkuntza=es|data=2012-09-03|url=https://www.bbc.com/mundo/video_fotos/2012/09/120903_video_juegos_paralimpicos_amalia_perez_rg|aldizkaria=BBC News Mundo|sartze-data=2024-11-21}}</ref><ref name=":0">{{Erreferentzia|izenburua=Amalia Pérez es vulnerable y fuerte a la vez|hizkuntza=es|data=2012-10-13|url=https://espndeportes.espn.com/news/story?id=1632866&s=otr&type=story|aldizkaria=ESPNdeportes.com|sartze-data=2024-11-21}}</ref> [[2000ko Udako Paralinpiar Jokoak|2000]] eta [[2024ko Udako Paralinpiar Jokoak|2024]] urteen artean Udako Paralinpiar Jokoetan zazpi domina irabazi zituen.<ref>{{Erreferentzia|izena=La|abizena=Afición|izenburua=Quién es Amalia Pérez, ganadora de oro en powerlifting de Tokio 2020|hizkuntza=es-MX|data=2021-08-28|url=https://www.milenio.com/deportes-olimpicos/juegos-paralimpicos/amalia-perez-medalla-oro-powerlifting-juegos-paralimpicos|aldizkaria=Grupo Milenio|sartze-data=2024-11-21}}</ref> Bost aldiz izan zen txapeldun paralinpiarra, eta hiru kategoria ezberdinetan txapeldun paralinpiarraa izatea lortu zuen kehen pisu-jasotzailea.
== Kirol ibilbidea ==
Perez 2000. urtetik Paralinpiar Jokoetarako Mexikoko ordezkaritzako kidea izan zen.<ref name=":0" /> Australian[[2000ko Udako Paralinpiar Jokoak|, 2000ko Sydneyko Udako Paralinpiar Jokoetan]] parte hartu zuenean, [[Zilarrezko domina|zilarrezko]] bere lehen domina irabazi zuen 52 kg-ko kategorian.<ref name=":1">{{Erreferentzia|izenburua=IPC Historical Results Database|data=2016-03-04|url=https://web.archive.org/web/20160304090428/http://www.paralympic.org/ipc_results/results.php?eclass=&sport=powerlifting&competition=2000PG&gender=f&discipline=&event=Up%20To%2052%20kg|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-21}}</ref> [[Grezia|Grezian]] [[2000ko Udako Paralinpiar Jokoak|2004ko Atenasko Udako Paralinpiar Jokoetan]] ere irabaziko zuena, baina ordukoan 48 kg-ko kategorian.<ref name=":1" /> Txinan [[2008ko Udako Paralinpiar Jokoak|2008ko Pekingo Udako Paralinpiar Jokoetan]], bere lehenengo [[urrezko domina]] irabazi zuen 52kg-ko kategorian eta Panamerikako errekorra gainditu zuen 127,5 kg-ko jasoaldiarekin.<ref>{{erreferentzia|izena=https://www.paralympic.org/ipc_results/results.php?eclass=&sport=powerlifting&competition=2008PG&gender=f&discipline=&event=Up%20To%2052%20kg|ISSN=https://www.paralympic.org/ipc_results/results.php?eclass=&sport=powerlifting&competition=2008PG&gender=f&discipline=&event=Up%20To%2052%20kg}}</ref> Lau urte geroago, [[Erresuma Batua|Erresuma Batuko]] [[2012ko Udako Paralinpiar Jokoak|2012ko Londresko Udako Paralinpiar Jokoetan]], urrezko domina lortu zuen, 135,5 kg-ko jasoaldiarekin.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=IPC Historical Results Database|data=2016-03-04|url=https://web.archive.org/web/20160304081805/http://www.paralympic.org/ipc_results/results.php?eclass=&sport=powerlifting&competition=2012PG&gender=f&discipline=&event=Up%20To%2060%20kg|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-21}}</ref>
Kontinental mailan, urrezko domina irabazi zuen 2007an [[Rio de Janeiro|Rio de Janeiroko]] Parapan Jokoetan, 52 kg-ko kategorian eta pisu altxatzearen Paralinpiar errekorra gaindituta 130,5 kg 2007ko abuztuaren 14an.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=¡Récord mundial y tercer oro consecutivo! – Sportspedia México|data=2016-09-20|url=https://web.archive.org/web/20160920013210/http://sportspedia.com.mx/record-mundial-y-tercer-oro-consecutivo/|aldizkaria=web.archive.org|sartze-data=2024-11-21}}</ref><ref name=":1" /><ref name=":2">{{Erreferentzia|izenburua=Segunda gran jornada de México en Parapanamericanos - La Jornada|url=https://www.jornada.com.mx/2007/08/15/index.php?section=deportes&article=a19n1dep|aldizkaria=www.jornada.com.mx|sartze-data=2024-11-21}}</ref> [[Guadalajara (Mexiko)|Guadalajaran]] egin zen 2011ko Xogoso Parapan txapelketan, urrezko domina lortu zuen 44kg-tik 60kg-ra bitarteko kategorian.<ref name=":2" />
== Nazioarteko palmaresa ==
{| class="wikitable center col2izq" style="text-align:center;width:445px;"
! colspan="4" |Paralinpiar Jokoak
|-
!Urtea
!Lekua
!Domina
!Kategoria
|-
|2000
|[[Sydney]]
{{banderaherrialde|Australia}}
|[[Fitxategi:Silver_medal_icon.svg|link=Archivo:Silver_medal_icon.svg|15x15px]]
|–52 kg
|-
|2004
|[[Atenas]]
{{banderaherrialde|Grezia}}
|[[Fitxategi:Silver_medal_icon.svg|link=Archivo:Silver_medal_icon.svg|15x15px]]
|–48 kg
|-
|2008
|[[Pekin]]
{{banderaherrialde|Txina}}
|[[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]]
|–52 kg
|-
|2012
|[[Londres]]
{{banderaherrialde|Erresuma Batua}}
|[[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]]
|–60 kg
|-
|2016
|[[Rio de Janeiro]]
{{banderaherrialde|Brasil}}
|[[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]]
|–55 kg
|-
|2020
|[[Tokio]]
{{banderaherrialde|Japonia}}
|[[Fitxategi:Gold_medal_icon.svg|link=Archivo:Gold_medal_icon.svg|15x15px]]
|–61 kg
|-
|2024
|[[Paris]]
{{banderaherrialde|Frantzia}}
|[[Fitxategi:Bronze_medal_icon.svg|link=Archivo:Bronze_medal_icon.svg|15x15px]]
|–61 kg
|}
== Aintzatespenak ==
* 2008. urtean, Mexikoko Kirolaren Sari Nazionala jaso zuen.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=El PND, orgullo, satisfacción y justicia, señala Amalia Pérez - La Jornada|url=https://www.jornada.com.mx/2008/11/05/index.php?section=deportes&article=a17n1dep|aldizkaria=www.jornada.com.mx|sartze-data=2024-11-21}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
==Kanpo estekak ==
{{Bizialdia|1977ko||Perez, Amalia}}
[[Kategoria:Paralinpiar kirolariak]]
[[Kategoria:Paralinpiar Jokoetako dominadunak]]
[[Kategoria:Mexikarrak (Mexiko Hiria)]]
[[Kategoria:Urrezko dominadun olinpikoak]]
[[Kategoria:Zilarrezko dominadun olinpikoak]]
[[Kategoria:Brontzezko dominadun olinpikoak]]
0hxr13zcndj97teay3ix4rr7gdsswkf
Lankide eztabaida:Mononesh Das Citizen Journalist
3
1214835
9975929
2024-11-21T06:52:08Z
LainobeltzBot
90204
Ongi etorri!
9975929
wikitext
text/x-wiki
{{Ongietorria}} --[[Lankide:LainobeltzBot|LainobeltzBot]] ([[Lankide eztabaida:LainobeltzBot|eztabaida]]) 07:52, 21 azaroa 2024 (CET)
qj3atatt14a1dotlzdmqf0juw0zwgak
Lankide:Mononesh Das Citizen Journalist
2
1214836
9975930
2024-11-21T06:52:22Z
Mononesh Das Citizen Journalist
168600
মনোনেশ দাস নাগরিক সাংবাদিক
9975930
wikitext
text/x-wiki
মনোনেশ দাস নাগরিক সাংবাদিক
ey94t6146lslebpbuad3bfbye43ne9v
Lankide eztabaida:Belarus101
3
1214837
9975936
2024-11-21T07:02:39Z
LainobeltzBot
90204
Ongi etorri!
9975936
wikitext
text/x-wiki
{{Ongietorria}} --[[Lankide:LainobeltzBot|LainobeltzBot]] ([[Lankide eztabaida:LainobeltzBot|eztabaida]]) 08:02, 21 azaroa 2024 (CET)
m3rabgmxen5yqoeyy9jksbghna2xcl2
La Dama
0
1214838
9975953
2024-11-21T07:42:47Z
Aonandi
156348
«[[:es:Special:Redirect/revision/156354066|La Dama]]» orriaren itzulpena eginez sortua
9975953
wikitext
text/x-wiki
'''Dámaris Abad Anselmo''' ([[Tomares]], [[Sevilla]], [[1986|1986ko]] [[Uztailaren 25|uztailaren 25a]]) sevillar [[Kantari|abeslaria]] da eta [[Latinoamerikar musika|latinoamerikar musikan]] espezializatuta dago.
== Bizitza ==
Damaris neskatoa zela hasi zen abeslari ofizioan. Musikarekin bizi izan da jaio zenetik aita musikaria baita. Damarisek musikaren munduan egin zituen lehen urratsak neba [[Rasel Abad|Rasel Abadekin]] [[Hip hop|(Hip-hopean]] ibilitako artista) batera eman zituen, eta Sevillako hainbat lokaletan jardun zuten biek, baina denbora gutxi behar izan zuten bide ezberdinetatik jarraitzeko, abeslariak estilo rokeroan jarraitzeko.
Abeslari sevillarrak farandula maite du eta mundu hori gaztetatik bizi izan duenez, eskarmentu profesional handia du. Sentsualitatea eta perfekzionismoa menperatzen du agertokian.
== Musika ibilbidea ==
=== 2008: ''Sube que te llevo'' ===
2008an kaleratu zuen ''Sube que te llevo'' lehen diskoa, Blue Donkey Music konpainiak ekoitzia. Pop eta flamenko generoko 10 kantu rumbarekin nahastuta.
{|
|1. Jardunaldia Gera zaitez
|-
|2. ATALA Ez dakit min handiagoa ematen didala
|-
|3. Orio +34 Igo eramango zaitudala
|-
|4. ATALA Eta biziko naiz
|-
|5. Jardunaldia Bihotzetako Dama
|-
|6. Jardunaldia Eraztunen Andre Maria
|-
|7. Orio +34 Deabru madarikatua
|-
|8. Jardunaldia Mingostasunaren kalea
|-
|9. ATALA Zure pozoia ere bai
|-
|10. Sevilla
|}
=== 2014: Eurovisionerako hautagaia ===
2014an, [[Kopenhage|Kopenhageko]] ([[Danimarka]]) [[2014ko Eurovision Abesti Lehiaketa|Eurovisión Abesti Lehiaketan]] Espainia ordezkatzeko bost finalistetako bat izan zen La Dama, [[Brequette Cassie|Brequette]], [[Ruth Lorenzo]], [[Raúl (abeslaria)|Raul]] eta Jorge Gonzalezekin batera.<ref>{{Cite web|izenburua=La Dama: "Pienso que puede ser el comienzo de algo grande"|data=14 de febrero de 2014|url=http://www.rtve.es/television/20140214/dama-pienso-esto-puede-ser-comienzo-algo-grande/879004.shtml|lana=RTVE.es|accessdate=25 de febrero de 2014}}</ref> RTVEren inkesta batean, boto-emaileen %40k Dama babesten zuten jaialdian Espainiaren ordezkari izateko; beste batean, berriz, %32k haren «Estrella fugaz» ([[Melendi|Melendik]] idatzia) gaia babesten zuten, non dantza pista hautsi eta tenperatura igotzen zuen, energia eta erritmo latinoen injekzio batean. Horrela, bigarren geratu zen bi inkestetan, Ruth Lorenzoren atzetik («''Dancing in the Rain''») eta Brequetteren atzetik («[[:es:Más_(Run)|Más (Run)]]»), hurrenez hurren. Azkenean, azken postua lortu zuen, Ruth Lorenzok irabazita.
''<nowiki/>'La Clave''<nowiki/>' kantu super itsaskorrarekin izan zuen arrakastaren ostean, erritmoaren eta letraren arteko oreka bilatu zuen.
Gero, bachata zaleen gustuko single berria kaleratu zuen: ''Duele'', desamodioari buruz hitz egiten duen abestia; bachata bat da, sentimenduak nahasten dituena, bai bere letrarengatik, Sevillako artistak osorik konposatua, bai entzuten den lehen unetik harrapatzen duen doinuarengatik. Sorgindu, liluratu, maitemindu...
=== 2015: Pequeños gigantes-en amabitxi ===
2015ean, [[Telecinco|Telecincoko]] ''Pequeños gigantes'' talentu show-aren amabitxietako bat izan zen, eta bere taldekoa azkenean, lehiaketako bigarren geratu zen.
== Bizitza pertsonala ==
[[Melendi]] kantautore asturiarraren bikotekide ohia da. Zortzi urtren ondoren, 2014ko uztailean amaitu zuten harremana. Seme Marco Melendi Abad dute.
Damaris Abadek aldizkari ezagun bati egindako adierazpenen arabera, adiskidetasun sendo eta polit batean geratu da kantari asturiarraren eta haren arteko harremana.
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda}}{{Cite web|izenburua=Dama: Melendi ahora es mi mejor amigo|url=http://teleprograma.fotogramas.es/famosos-television/2015/junio/la-dama-melendi-pequenos-gigantes|accessdate=2 de diciembre de 2015}}
{{Cite web|izenburua=Melendi y Dama se separan tras ocho años de relacion|url=http://www.europafm.com/noticias/actualidad/celebrities/melendi-dama-separan-ocho-anos-relacion_2014070900146.html|accessdate=5 de junio de 2015}}
== Kanpo estekak ==
* [http://www.rtve.es/television/eurovision/aspirantes-eurovision-2014/la-dama/ Dama] hemen RTVE.es
* [http://www.twitter.com/dama_abad/ Twitter Ofiziala]
{{Bizialdia|1986||La Dama}}
[[Kategoria:Sevillarrak]]
[[Kategoria:Emakume abeslariak Espainian]]
2957pufnjke9ahy63jdbo1cabj4c8fb
9975962
9975953
2024-11-21T07:57:45Z
Aonandi
156348
Biografia itzuli, txukundu + Erreferentziak
9975962
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Dámaris Abad Anselmo''' ([[Tomares]], [[Sevilla]], [[1986|1986ko]] [[Uztailaren 25|uztailaren 25a]])<ref>{{Erreferentzia|izenburua=La Dama cumple 30 años: Descubre 30 curiosidades de la estrella musical|hizkuntza=es|url=https://www.bekia.es/musica/noticias/la-dama-cumple-30-anos-su-vida-30-curiosidades/#google_vignette|aldizkaria=www.bekia.es|sartze-data=2024-11-21}}</ref> sevillar [[Kantari|abeslaria]] da eta [[Latinoamerikar musika|latinoamerikar musikan]] espezializatuta dago.<ref>{{Erreferentzia|abizena=FormulaTV|izenburua=Dama Abad|hizkuntza=es|url=https://www.formulatv.com/personas/dama-abad/|aldizkaria=FormulaTV|sartze-data=2024-11-21}}</ref>
== Musika ibilbidea ==
Damaris neskatoa zela hasi zen abeslari ofizioan. Musikarekin bizi izan da jaio zenetik, aita musikaria baita. Damarisek musikaren munduan egin zituen lehen urratsak neba [[Rasel Abad|Rasel Abadekin]] [[Hip hop|(Hip-hopean]] ibilitako artista) batera eman zituen, eta Sevillako hainbat lokaletan jardun zuten biek, baina denbora gutxi behar izan zuten bide ezberdinetatik jarraitzeko, abeslariak estilo rokeroan jarraitzeko.
Abeslari sevillarrak farandula maite du eta mundu hori gaztetatik bizi izan duenez, eskarmentu profesional handia du. Sentsualitatea eta perfekzionismoa menperatzen du agertokian.
== Musika ibilbidea ==
=== 2008: ''Sube que te llevo'' ===
2008an kaleratu zuen ''Sube que te llevo'' lehen diskoa, Blue Donkey Music konpainiak ekoitzia. Pop eta flamenko generoko 10 kantu rumbarekin nahastuta.
{|
|1. Arréglate Quete
|-
|2. No sé que me duele más
|-
|3. Sube que te llevo
|-
|4. Y viviré
|-
|5. La Dama de corazones
|-
|6. La Señora de los Anillos
|-
|7. Maldito demonio
|-
|8. La calle de la amargura
|-
|9. Hasta tu veneno
|-
|10. Sevilla
|}
=== 2014: Eurovisionerako hautagaia ===
2014an, [[Kopenhage|Kopenhageko]] ([[Danimarka]]) [[2014ko Eurovision Abesti Lehiaketa|Eurovisión Abesti Lehiaketan]] Espainia ordezkatzeko bost finalistetako bat izan zen [[Brequette Cassie|Brequette]], [[Ruth Lorenzo]], [[Raúl (abeslaria)|Raul]] eta Jorge Gonzalezekin batera.<ref>{{Cite web|izenburua=La Dama: "Pienso que puede ser el comienzo de algo grande"|data=14 de febrero de 2014|url=http://www.rtve.es/television/20140214/dama-pienso-esto-puede-ser-comienzo-algo-grande/879004.shtml|lana=RTVE.es|accessdate=25 de febrero de 2014}}</ref> [[Radiotelevisión Española|RTVEren]] inkesta batean, boto-emaileen %40k Dama babesten zuten jaialdian Espainiaren ordezkari izateko; beste batean, berriz, %32k haren «''Estrella fugaz''» ([[Melendi|Melendik]] idatzia) gaia babesten zuten, non dantza pista hautsi eta tenperatura igotzen zuen, energia eta erritmo latindarren injekzio batean. Horrela, bigarren geratu zen bi inkestetan, Ruth Lorenzoren atzetik («''Dancing in the Rain''») eta Brequetteren atzetik («[[:es:Más_(Run)|Más (Run)]]»), hurrenez hurren. Azkenean, azken postua lortu zuen, Ruth Lorenzok irabazita.
''<nowiki/>'La Clave''<nowiki/>' kantu super itsaskorrarekin izan zuen arrakastaren ostean, erritmoaren eta letraren arteko oreka bilatu zuen.
Gero, bachata zaleen gustuko single berria kaleratu zuen: ''Duele'', desamodioari buruz hitz egiten duen abestia; bachata bat da, sentimenduak nahasten dituena, bai bere letrarengatik, Sevillako artistak osorik konposatua, bai entzuten den lehen unetik harrapatzen duen doinuarengatik. Sorgindu, liluratu, maitemindu...<ref>{{Erreferentzia|izena=Pablo|abizena=ANTUÑA|izenburua=DÁmaris Abad, "Dama"|hizkuntza=es|data=2015-09-06|url=https://www.farodevigo.es/vida-y-estilo/gente/2015/09/06/damaris-abad-dama-16822826.html|aldizkaria=Faro de Vigo|sartze-data=2024-11-21}}</ref>
=== 2015: Pequeños gigantes-en amabitxi ===
2015ean, [[Telecinco|Telecincoko]] ''Pequeños gigantes'' talentu show-aren amabitxietako bat izan zen, eta bere taldekoa azkenean, lehiaketako bigarren geratu zen.
== Bizitza pertsonala ==
[[Melendi]] kantautore asturiarraren bikotekide ohia da. Zortzi urtren ondoren, 2014ko uztailean amaitu zuten harremana. Seme Marco Melendi Abad dute.<ref>{{Erreferentzia|izena=Jorge C.|abizena=Parcero|izenburua=La Dama, ex de Melendi: cantante, madre y novia de un Gran Hermano|hizkuntza=es|data=2019-09-25|url=https://www.vanitatis.elconfidencial.com/famosos/2019-09-25/la-dama-damaris-melendi-gran-hermano-484_2253099/|aldizkaria=vanitatis.elconfidencial.com|sartze-data=2024-11-21}}</ref>
Damaris Abadek aldizkari ezagun bati egindako adierazpenen arabera, adiskidetasun sendo eta polit batean geratu da kantari asturiarraren eta haren arteko harremana.<ref>{{Erreferentzia|izena=Juan Ramón|abizena=López|izenburua=La Dama: "No tengo ninguna queja de Melendi como padre"|hizkuntza=es|data=2020-02-02|url=https://www.vanitatis.elconfidencial.com/famosos/2020-02-02/la-dama-melendi-hijo-nuevo-disco-musica_2435120/|aldizkaria=vanitatis.elconfidencial.com|sartze-data=2024-11-21}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
{{Cite web|izenburua=Dama: Melendi ahora es mi mejor amigo|url=http://teleprograma.fotogramas.es/famosos-television/2015/junio/la-dama-melendi-pequenos-gigantes|accessdate=2 de diciembre de 2015}}
{{Cite web|izenburua=Melendi y Dama se separan tras ocho años de relacion|url=http://www.europafm.com/noticias/actualidad/celebrities/melendi-dama-separan-ocho-anos-relacion_2014070900146.html|accessdate=5 de junio de 2015}}
== Kanpo estekak ==
* [http://www.rtve.es/television/eurovision/aspirantes-eurovision-2014/la-dama/ Dama] hemen RTVE.es
* [http://www.twitter.com/dama_abad/ Twitter Ofiziala]
{{Bizialdia|1986ko||La Dama}}
[[Kategoria:Sevillarrak]]
[[Kategoria:Emakume abeslariak Espainian]]
qxy12v10hf0v7t6a0b9hrfb3u558nwq
9975964
9975962
2024-11-21T08:04:32Z
Aonandi
156348
kategoriak konpondu
9975964
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Dámaris Abad Anselmo''' ([[Tomares]], [[Sevilla]], [[1986|1986ko]] [[Uztailaren 25|uztailaren 25a]])<ref>{{Erreferentzia|izenburua=La Dama cumple 30 años: Descubre 30 curiosidades de la estrella musical|hizkuntza=es|url=https://www.bekia.es/musica/noticias/la-dama-cumple-30-anos-su-vida-30-curiosidades/#google_vignette|aldizkaria=www.bekia.es|sartze-data=2024-11-21}}</ref> sevillar [[Kantari|abeslaria]] da eta [[Latinoamerikar musika|latinoamerikar musikan]] espezializatuta dago.<ref>{{Erreferentzia|abizena=FormulaTV|izenburua=Dama Abad|hizkuntza=es|url=https://www.formulatv.com/personas/dama-abad/|aldizkaria=FormulaTV|sartze-data=2024-11-21}}</ref>
== Musika ibilbidea ==
Damaris neskatoa zela hasi zen abeslari ofizioan. Musikarekin bizi izan da jaio zenetik, aita musikaria baita. Damarisek musikaren munduan egin zituen lehen urratsak neba [[Rasel Abad|Rasel Abadekin]] [[Hip hop|(Hip-hopean]] ibilitako artista) batera eman zituen, eta Sevillako hainbat lokaletan jardun zuten biek, baina denbora gutxi behar izan zuten bide ezberdinetatik jarraitzeko, abeslariak estilo rokeroan jarraitzeko.
Abeslari sevillarrak farandula maite du eta mundu hori gaztetatik bizi izan duenez, eskarmentu profesional handia du. Sentsualitatea eta perfekzionismoa menperatzen du agertokian.
== Musika ibilbidea ==
=== 2008: ''Sube que te llevo'' ===
2008an kaleratu zuen ''Sube que te llevo'' lehen diskoa, Blue Donkey Music konpainiak ekoitzia. Pop eta flamenko generoko 10 kantu rumbarekin nahastuta.
{|
|1. Arréglate Quete
|-
|2. No sé que me duele más
|-
|3. Sube que te llevo
|-
|4. Y viviré
|-
|5. La Dama de corazones
|-
|6. La Señora de los Anillos
|-
|7. Maldito demonio
|-
|8. La calle de la amargura
|-
|9. Hasta tu veneno
|-
|10. Sevilla
|}
=== 2014: Eurovisionerako hautagaia ===
2014an, [[Kopenhage|Kopenhageko]] ([[Danimarka]]) [[2014ko Eurovision Abesti Lehiaketa|Eurovisión Abesti Lehiaketan]] Espainia ordezkatzeko bost finalistetako bat izan zen [[Brequette Cassie|Brequette]], [[Ruth Lorenzo]], [[Raúl (abeslaria)|Raul]] eta Jorge Gonzalezekin batera.<ref>{{Cite web|izenburua=La Dama: "Pienso que puede ser el comienzo de algo grande"|data=14 de febrero de 2014|url=http://www.rtve.es/television/20140214/dama-pienso-esto-puede-ser-comienzo-algo-grande/879004.shtml|lana=RTVE.es|accessdate=25 de febrero de 2014}}</ref> [[Radiotelevisión Española|RTVEren]] inkesta batean, boto-emaileen %40k Dama babesten zuten jaialdian Espainiaren ordezkari izateko; beste batean, berriz, %32k haren «''Estrella fugaz''» ([[Melendi|Melendik]] idatzia) gaia babesten zuten, non dantza pista hautsi eta tenperatura igotzen zuen, energia eta erritmo latindarren injekzio batean. Horrela, bigarren geratu zen bi inkestetan, Ruth Lorenzoren atzetik («''Dancing in the Rain''») eta Brequetteren atzetik («[[:es:Más_(Run)|Más (Run)]]»), hurrenez hurren. Azkenean, azken postua lortu zuen, Ruth Lorenzok irabazita.
''<nowiki/>'La Clave''<nowiki/>' kantu super itsaskorrarekin izan zuen arrakastaren ostean, erritmoaren eta letraren arteko oreka bilatu zuen.
Gero, bachata zaleen gustuko single berria kaleratu zuen: ''Duele'', desamodioari buruz hitz egiten duen abestia; bachata bat da, sentimenduak nahasten dituena, bai bere letrarengatik, Sevillako artistak osorik konposatua, bai entzuten den lehen unetik harrapatzen duen doinuarengatik. Sorgindu, liluratu, maitemindu...<ref>{{Erreferentzia|izena=Pablo|abizena=ANTUÑA|izenburua=DÁmaris Abad, "Dama"|hizkuntza=es|data=2015-09-06|url=https://www.farodevigo.es/vida-y-estilo/gente/2015/09/06/damaris-abad-dama-16822826.html|aldizkaria=Faro de Vigo|sartze-data=2024-11-21}}</ref>
=== 2015: Pequeños gigantes-en amabitxi ===
2015ean, [[Telecinco|Telecincoko]] ''Pequeños gigantes'' talentu show-aren amabitxietako bat izan zen, eta bere taldekoa azkenean, lehiaketako bigarren geratu zen.
== Bizitza pertsonala ==
[[Melendi]] kantautore asturiarraren bikotekide ohia da. Zortzi urtren ondoren, 2014ko uztailean amaitu zuten harremana. Seme Marco Melendi Abad dute.<ref>{{Erreferentzia|izena=Jorge C.|abizena=Parcero|izenburua=La Dama, ex de Melendi: cantante, madre y novia de un Gran Hermano|hizkuntza=es|data=2019-09-25|url=https://www.vanitatis.elconfidencial.com/famosos/2019-09-25/la-dama-damaris-melendi-gran-hermano-484_2253099/|aldizkaria=vanitatis.elconfidencial.com|sartze-data=2024-11-21}}</ref>
Damaris Abadek aldizkari ezagun bati egindako adierazpenen arabera, adiskidetasun sendo eta polit batean geratu da kantari asturiarraren eta haren arteko harremana.<ref>{{Erreferentzia|izena=Juan Ramón|abizena=López|izenburua=La Dama: "No tengo ninguna queja de Melendi como padre"|hizkuntza=es|data=2020-02-02|url=https://www.vanitatis.elconfidencial.com/famosos/2020-02-02/la-dama-melendi-hijo-nuevo-disco-musica_2435120/|aldizkaria=vanitatis.elconfidencial.com|sartze-data=2024-11-21}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{Erreferentzia zerrenda|30em}}
{{Cite web|izenburua=Dama: Melendi ahora es mi mejor amigo|url=http://teleprograma.fotogramas.es/famosos-television/2015/junio/la-dama-melendi-pequenos-gigantes|accessdate=2 de diciembre de 2015}}
{{Cite web|izenburua=Melendi y Dama se separan tras ocho años de relacion|url=http://www.europafm.com/noticias/actualidad/celebrities/melendi-dama-separan-ocho-anos-relacion_2014070900146.html|accessdate=5 de junio de 2015}}
== Kanpo estekak ==
* [http://www.rtve.es/television/eurovision/aspirantes-eurovision-2014/la-dama/ Dama] hemen RTVE.es
* [http://www.twitter.com/dama_abad/ Twitter Ofiziala]
{{Bizialdia|1986ko||La Dama}}
[[Kategoria:Sevillarrak]]
[[Kategoria:Espainiako abeslariak]]
[[Kategoria:Emakume abeslariak]]
70cnvrnlj5d5no7j264ywwnknu58uw2
Lankide eztabaida:Wolcott
3
1214839
9975954
2024-11-21T07:44:25Z
LainobeltzBot
90204
Ongi etorri!
9975954
wikitext
text/x-wiki
{{Ongietorria}} --[[Lankide:LainobeltzBot|LainobeltzBot]] ([[Lankide eztabaida:LainobeltzBot|eztabaida]]) 08:44, 21 azaroa 2024 (CET)
1o6vcxm5cd5zja84firy3swdj07vtwl
Txikipedia:Kilt
104
1214840
9975957
2024-11-21T07:47:39Z
LizardiBHI70
167371
Orri berria: «Kilta {{txp|Eskozia|Eskoziar}} jantzi mota bat da. Gizonezkoentzat egina dago eta koadrodun gona baten antzekoa da, batez ere, ezkontza eta hitzarmen garrantzitsuentan eramaten dute. Oihal honek 8 metro luze inguru ditu zabalen, eta luzeeran berriz gizonaren belaunetarainokoa da. [[Fitxategi:Black watch kilt.JPG|300px|right]] Kilt hitza Scots hizkuntzatik dator, bere jatorria erdiaroan vikingoek erasoaldiak eta gero Eskozian bizitzen jarri zire {{txp|Norvegia|Norvegiarre...»
9975957
wikitext
text/x-wiki
Kilta {{txp|Eskozia|Eskoziar}} jantzi mota bat da. Gizonezkoentzat egina dago eta koadrodun gona baten antzekoa da, batez ere, ezkontza eta hitzarmen garrantzitsuentan eramaten dute. Oihal honek 8 metro luze inguru ditu zabalen, eta luzeeran berriz gizonaren belaunetarainokoa da.
[[Fitxategi:Black watch kilt.JPG|300px|right]]
Kilt hitza Scots hizkuntzatik dator, bere jatorria erdiaroan vikingoek erasoaldiak eta gero Eskozian bizitzen jarri zire {{txp|Norvegia|Norvegiarrek}} antzeko jantzia baizeramaten.
== Koloreak ==
Kolore askotako kiltak daude famili bakoitzak bereak baitu eta familiaren aberastasuna erakusgarri egiten du (geroz eta aberatsago izan orduan eta kolore bixiago).
Gehienetan konbinatzen diren koloreak gorri-berdea eta berdea-morea dira.
== Historia ==
Antzinako Zeltengandik datorren ohitura bat da, izan ere, Zeltek, antzeko ohial ba eramaten zuten janzteko. Baina horretaz gain beste erabilpen garrantsitsu bat zeukan: jantzi tradizionalaren soineko partea (plaid) gauean lo egiteko zaku bihurtzen zuten hotzik ez sentitzeko.
== Gaur egun ==
Gaur egun familia ugari daude eta kolore sorta ugari izaten dituzte aberastasuna kontuan izan gabe
[[Kategoria:Txikipedia:jantiza]]
[[Kategoria:Txikipedia:gona]]
eqoga6cxhxhdjv98zvrv0toa991icnp
Txikipedia:Eibar KE
104
1214841
9975958
2024-11-21T07:49:33Z
LizardiBHI70
167371
Orri berria: «Eibar KE (izen osoa Eibar Kirol Elkartea, gaztelaniaz S.D. Eibar edo Sociedad Deportiva Eibar) Eibarko {{txp|Futbol}} talde nagusia da. Espainako futbol txapelketako bigarren mailan jarraian denboraldi gehien, 8 denboraldi, igaro duen futbol taldea da. Guztira 25 denboraldi egin ditu Bigarren mailan. 2014-15 urtean historian lehenbizikoz Lehen Mailan jokatu zuen. 2014ko abuztuaren 24an Realaren aurka 1-0 gailenduz egin zuen debuta {{txp|Ipurua Futbol Zelaia|Ipuruan}}. {{...»
9975958
wikitext
text/x-wiki
Eibar KE (izen osoa Eibar Kirol Elkartea, gaztelaniaz S.D. Eibar edo Sociedad Deportiva Eibar) Eibarko {{txp|Futbol}} talde nagusia da.
Espainako futbol txapelketako bigarren mailan jarraian denboraldi gehien, 8 denboraldi, igaro duen futbol taldea da. Guztira 25 denboraldi egin ditu Bigarren mailan. 2014-15 urtean historian lehenbizikoz Lehen Mailan jokatu zuen. 2014ko abuztuaren 24an Realaren aurka 1-0 gailenduz egin zuen debuta {{txp|Ipurua Futbol Zelaia|Ipuruan}}.
{{txp|Eibar}} Kirol Elkartea 1940ko azaroaren 30ean sortu zen, Hasiera batean Eibar Futbol Kluba izena hartu zuen, eta gero, Eibar Kirol Elkartea izatera pasatu zen.
Lehen mailan (2014-2021)
2012an {{txp|Gaizka Garitano}} entrenatzaileak lehen taldearen ardura hartu zuen eta lehenengo denboraldian Eibarrek berriz jokatu zituen {{txp|Errege}} Kopako final zortzirenak.
[[Fitxategi:EIBAR_ARMARRIA.jpg|150px|right]]
[[Kategoria:txikipedia]]
[[Kategoria:txikipedia:Gipuzkoa]]
aqg4b22jg9yn3icadq1kytapk06lkit
Lankide eztabaida:Jonyy 87
3
1214842
9975969
2024-11-21T08:15:48Z
LainobeltzBot
90204
Ongi etorri!
9975969
wikitext
text/x-wiki
{{Ongietorria}} --[[Lankide:LainobeltzBot|LainobeltzBot]] ([[Lankide eztabaida:LainobeltzBot|eztabaida]]) 09:15, 21 azaroa 2024 (CET)
nw0zfee488gf4iwz5dtg2seic9nxkc2
Las abogadas
0
1214843
9975972
2024-11-21T08:19:20Z
Luistxo
1519
«[[:es:Special:Redirect/revision/163455951|Las abogadas]]» orriaren itzulpena eginez sortua
9975972
wikitext
text/x-wiki
Las abogadas (euskaraz, Emakumezko abokatuak) [[La 1]] telebistak Espainian emandako telesaila da, 2024koa, [[drama historiko]] bat, [[Patricia Ferreira|Patricia Ferreirak]] sortua. RTVEk eta MOD Produccionesek ekoitzi zuten, eta [[Paula Usero]], [[Elisabet Casanovas]], [[Irene Escolar]] eta Almudena Pascual ditu protagonista. Ferreira telesail-sortzailea 2023ko abenduaren 27an hil zen garuneko tumore baten ondorioz, eta haren azken lana eta hil osteko lana da telesaila.<ref name="obrapostuma">{{Cite web|izena=Gregorio|abizena=Belinchón|izenburua=Muere la directora y guionista Patricia Ferreira a los 65 años|argitaletxea=|egilea=|data=2023-12-27|url=https://elpais.com/cultura/2023-12-27/muere-la-directora-y-guionista-patricia-ferreira-a-los-65-anos.html|lana=[[El País]]|argitaratze-lekua=|isbn=|accessdate=2024-09-12}}</ref>
2024ko irailaren 4an estreinatu zuten [[FesTVal]] jaialdian.<ref name="festval">{{Cite web|izena=|abizena=|izenburua=‘Las abogadas’, serie creada por Patricia Ferreira y proyecto de CIMA IMPULSA, se estrena en el FesTVal|argitaletxea=|egilea=|data=2024-08-28|url=https://cimamujerescineastas.es/las-abogadas-serie-creada-por-patricia-ferreira-se-presenta-en-el-festval/|lana=CIMA Mujeres Cineastas|argitaratze-lekua=|isbn=|accessdate=2024-09-12}}</ref> Telebistan 2024ko irailaren 25etik aurrera eman zuten.<ref name="estrenooriginal">{{Cite web|izena=Alejandro|abizena=Burrueco Marín|izenburua=La 1 estrenará 'Las abogadas' el miércoles 18 de septiembre, enfrentándose a 'López y Leal contra el canal'|argitaletxea=|egilea=|data=2024-09-12|url=https://www.formulatv.com/noticias/las-abogadas-miercoles-18-septiembre-130010/|lana=[[Formula TV]]|argitaratze-lekua=|isbn=|accessdate=2024-09-12}}</ref><ref name="estrenofinal">{{Cite web|izena=Beatriz|abizena=Prieto|izenburua='Las abogadas' se estrena en La 1 el miércoles 25 de septiembre, tras su cambio por el debut 'Valle salvaje'|argitaletxea=|egilea=|data=2024-09-19|url=https://www.formulatv.com/noticias/las-abogadas-estreno-la-1-cambio-valle-salvaje-130111/|lana=[[Formula TV]]|argitaratze-lekua=|isbn=|accessdate=2024-09-19}}</ref>
Benetako gertaeretan oinarritzen da, benetako pertsonaien biografietan. 1969ko Madrilen abiatzen da, eta amaiera da 1977ko Atochako sarraskia.
Protagonistak dira emakumezko abokatu batzuk, : [[Cristina Almeida]], [[Manuela Carmena]], [[Paquita Sauquillo Pérez del Arco|Paca Sauquillo]] eta bereziki [[Lola González Ruiz|Lola Gonzalez]], zeina ibilbidea ezagutuko dugun Zuzenbide Fakultatetik irten berriak, ilusioz bizi du diktaduraren amaiera ikusten hasten den garai berri bat.
Poliziak [[Enrique Ruano]] (Alvaro Rico) bere mutil-laguna atxilotu du, eta itaunketa batean hil da, egoera arraroan zazpigarren solairutik behera erorita. Lola inguruko errealitatera esnatu da eta bere uste sendoak berretsi ditu. Askatasunaren bidean, Lolak beste abokatu laboralista batzuk ezagutuko ditu Haiekin batera, ausardiaz defendatuko ditu bere ideal demokratikoak, betiere behartsuenen alde.<ref>{{Cite web|izena=|abizena=|izenburua=‘Las abogadas’, la serie sobre los comienzos de Manuela Carmena y Cristina Almeida en la Transición, se estrena el 18 de septiembre|argitaletxea=|egilea=|data=2024-09-12|url=https://cineconn.es/las-abogadas-serie-rtve-manuela-carmena-almeida/|lana=Cine con Ñ|argitaratze-lekua=|isbn=|accessdate=2024-09-12}}</ref>
[[Kategoria:1970eko hamarkadan girotutako telesailak]]
[[Kategoria:1960ko hamarkadan girotutako telesailak]]
[[Kategoria:Madrilen girotutako telesailak]]
t4067vzvl7opix6vz49u9yjn36vy7v5
9975973
9975972
2024-11-21T08:24:25Z
Luistxo
1519
9975973
wikitext
text/x-wiki
{{Lan infotaula}}
'''Las abogadas''' (euskaraz, Emakumezko abokatuak) [[La 1]] telebistak Espainian emandako telesaila da, 2024koa, [[drama historiko]] bat. RTVEk eta MOD Produccionesek ekoitzi zuten, eta [[Paula Usero]], [[Elisabet Casanovas]], [[Irene Escolar]] eta [[Almudena Pascual]] ditu protagonista. [[Patricia Ferreira|Patricia Ferreirak]] sortu zuen telesaila eta bultzatu zuen ekoizpena, baina 2023ko abenduaren 27an hil zen garuneko tumore baten ondorioz, eta haren azken lana eta hil osteko lana da telesaila.<ref name="obrapostuma">{{Cite web|izena=Gregorio|abizena=Belinchón|izenburua=Muere la directora y guionista Patricia Ferreira a los 65 años|argitaletxea=|egilea=|data=2023-12-27|url=https://elpais.com/cultura/2023-12-27/muere-la-directora-y-guionista-patricia-ferreira-a-los-65-anos.html|lana=[[El País]]|argitaratze-lekua=|isbn=|accessdate=2024-09-12}}</ref>
2024ko irailaren 4an estreinatu zuten [[FesTVal]] jaialdian.<ref name="festval">{{Cite web|izena=|abizena=|izenburua=‘Las abogadas’, serie creada por Patricia Ferreira y proyecto de CIMA IMPULSA, se estrena en el FesTVal|argitaletxea=|egilea=|data=2024-08-28|url=https://cimamujerescineastas.es/las-abogadas-serie-creada-por-patricia-ferreira-se-presenta-en-el-festval/|lana=CIMA Mujeres Cineastas|argitaratze-lekua=|isbn=|accessdate=2024-09-12}}</ref> Telebistan 2024ko irailaren 25etik aurrera eman zuten, sei ataletan.<ref name="estrenooriginal">{{Cite web|izena=Alejandro|abizena=Burrueco Marín|izenburua=La 1 estrenará 'Las abogadas' el miércoles 18 de septiembre, enfrentándose a 'López y Leal contra el canal'|argitaletxea=|egilea=|data=2024-09-12|url=https://www.formulatv.com/noticias/las-abogadas-miercoles-18-septiembre-130010/|lana=[[Formula TV]]|argitaratze-lekua=|isbn=|accessdate=2024-09-12}}</ref><ref name="estrenofinal">{{Cite web|izena=Beatriz|abizena=Prieto|izenburua='Las abogadas' se estrena en La 1 el miércoles 25 de septiembre, tras su cambio por el debut 'Valle salvaje'|argitaletxea=|egilea=|data=2024-09-19|url=https://www.formulatv.com/noticias/las-abogadas-estreno-la-1-cambio-valle-salvaje-130111/|lana=[[Formula TV]]|argitaratze-lekua=|isbn=|accessdate=2024-09-19}}</ref>
== Sinopsia ==
{{Argumentua}}
Benetako gertaeretan oinarritzen da, benetako pertsonaien biografietan. 1969ko Madrilen abiatzen da, eta amaiera da, funtsean, 1977ko [[Atochako sarraskia]]; zeinaren [[Flash-forward|flash-forwardak]] ere ikusten diren lehen ataletan.
Protagonistak dira emakumezko abokatu batzuk: [[Cristina Almeida]], [[Manuela Carmena]], [[Paquita Sauquillo Pérez del Arco|Paca Sauquillo]] eta bereziki [[Lola González Ruiz|Lola González]], zeinaren ibilbidea ezagutuko dugun Zuzenbide Fakultatean ikasten dagoen unetik. Pertsonaia tragikoa izan zen Lola González: Poliziak [[Enrique Ruano]] bere mutil-laguna atxilotu zuen, eta haien zaintzapean hil zen. Gero beste abokatu bat ezagutu zuen ([[Javier Sauquillo]], Pacaren anaia), eta harekin ezkondu: Javier izan zen Atochako atentatuko hiletako bat, eta Lola larri zauritu zuten.<ref>{{Cite web|izena=|abizena=|izenburua=‘Las abogadas’, la serie sobre los comienzos de Manuela Carmena y Cristina Almeida en la Transición, se estrena el 18 de septiembre|argitaletxea=|egilea=|data=2024-09-12|url=https://cineconn.es/las-abogadas-serie-rtve-manuela-carmena-almeida/|lana=Cine con Ñ|argitaratze-lekua=|isbn=|accessdate=2024-09-12}}</ref>
[[Kategoria:1970eko hamarkadan girotutako telesailak]]
[[Kategoria:1960ko hamarkadan girotutako telesailak]]
[[Kategoria:Madrilen girotutako telesailak]]
j92x3vu86d0s3plw23lseoa1bovwrf1
9975985
9975973
2024-11-21T08:36:13Z
Luistxo
1519
9975985
wikitext
text/x-wiki
{{Lan infotaula}}
'''Las abogadas''' (euskaraz, Emakumezko abokatuak) [[La 1]] telebistak Espainian emandako telesaila da, 2024koa, [[drama historiko]] bat. RTVEk eta MOD Produccionesek ekoitzi zuten, eta [[Paula Usero]], [[Elisabet Casanovas]], [[Irene Escolar]] eta [[Almudena Pascual]] ditu protagonista. [[Patricia Ferreira|Patricia Ferreirak]] sortu zuen telesaila eta bultzatu zuen ekoizpena, baina 2023ko abenduaren 27an hil zen garuneko tumore baten ondorioz, eta haren azken lana eta hil osteko lana da telesaila.<ref name="obrapostuma">{{Cite web|izena=Gregorio|abizena=Belinchón|izenburua=Muere la directora y guionista Patricia Ferreira a los 65 años|argitaletxea=|egilea=|data=2023-12-27|url=https://elpais.com/cultura/2023-12-27/muere-la-directora-y-guionista-patricia-ferreira-a-los-65-anos.html|lana=[[El País]]|argitaratze-lekua=|isbn=|accessdate=2024-09-12}}</ref>
2024ko irailaren 4an estreinatu zuten [[FesTVal]] jaialdian.<ref name="festval">{{Cite web|izena=|abizena=|izenburua=‘Las abogadas’, serie creada por Patricia Ferreira y proyecto de CIMA IMPULSA, se estrena en el FesTVal|argitaletxea=|egilea=|data=2024-08-28|url=https://cimamujerescineastas.es/las-abogadas-serie-creada-por-patricia-ferreira-se-presenta-en-el-festval/|lana=CIMA Mujeres Cineastas|argitaratze-lekua=|isbn=|accessdate=2024-09-12}}</ref> Telebistan 2024ko irailaren 25etik aurrera eman zuten, sei ataletan.<ref name="estrenooriginal">{{Cite web|izena=Alejandro|abizena=Burrueco Marín|izenburua=La 1 estrenará 'Las abogadas' el miércoles 18 de septiembre, enfrentándose a 'López y Leal contra el canal'|argitaletxea=|egilea=|data=2024-09-12|url=https://www.formulatv.com/noticias/las-abogadas-miercoles-18-septiembre-130010/|lana=[[Formula TV]]|argitaratze-lekua=|isbn=|accessdate=2024-09-12}}</ref><ref name="estrenofinal">{{Cite web|izena=Beatriz|abizena=Prieto|izenburua='Las abogadas' se estrena en La 1 el miércoles 25 de septiembre, tras su cambio por el debut 'Valle salvaje'|argitaletxea=|egilea=|data=2024-09-19|url=https://www.formulatv.com/noticias/las-abogadas-estreno-la-1-cambio-valle-salvaje-130111/|lana=[[Formula TV]]|argitaratze-lekua=|isbn=|accessdate=2024-09-19}}</ref>
== Aktoreak ==
Aktoreak, eta bakoitzak gorpuztutako rola:
=== Nagusiak ===
* [[Paula Usero]]: [[Lola González Ruiz]]
* [[Irene Escolar]]: [[Manuela Carmena]]
* [[Almudena Pascual]]: [[Paquita Sauquillo]]
* [[Elisabet Casanovas]]: [[Cristina Almeida]]
* [[Manuel Canchal]]: [[Francisco Javier Sauquillo|Javier Sauquillo]]
=== Gainerakoak ===
* [[Álvaro Rico]]: [[Enrique Ruano]]
* [[María de Nati]]: Soledad "Sole".
* [[Jorge Usón]]: Celedonio Silva.
* [[Carlos de Austria]]: Uribe fiskala.
* [[Mariano Llorente]]: [[Manuel Almeida]]
* [[Arantxa Aranguren]]: [[María Luisa Suárez Roldán|María Luisa Suárez]].
* [[Karlos Aurrekoetxea]]: Carmelo.
* [[Ignacio Mateos]]: [[Pedro Patiño]]
* [[Font García]]: [[Joaquín Navarro Fernández]]
* [[Julián Valcárcel]]: [[José María Gil-Robles]]
* [[Alberto Jiménez]]: [[Joaquín Ruiz-Giménez]].
* [[Fernando Albizu]]: Zambrano epailea.
* [[Jordi Millán]]: [[Luis Javier Benavides Orgaz|Luís Javier Benavides]] "Luisja".
* [[Ángel Solo]]: [[Marcelino Camacho]] <small>(Episodio 4)</small>
* [[Fran Cantos]]: [[Manolo López]]
* [[Blanca Parés]]: [[Dolores Sancho]]
* [[Ignacio Mateos]]: [[Pedro Patiño]]
* [[Font García]]: [[Joaquín Navarro Fernández]]
* [[Julián Valcárcel]]: [[José María Gil-Robles]]
== Sinopsia ==
{{Argumentua}}
Benetako gertaeretan oinarritzen da, benetako pertsonaien biografietan. 1969ko Madrilen abiatzen da, eta amaiera da, funtsean, 1977ko [[Atochako sarraskia]]; zeinaren [[Flash-forward|flash-forwardak]] ere ikusten diren lehen ataletan.
Protagonistak dira emakumezko abokatu batzuk: [[Cristina Almeida]], [[Manuela Carmena]], [[Paquita Sauquillo Pérez del Arco|Paca Sauquillo]] eta bereziki [[Lola González Ruiz|Lola González]], zeinaren ibilbidea ezagutuko dugun Zuzenbide Fakultatean ikasten dagoen unetik. Pertsonaia tragikoa izan zen Lola González: Poliziak [[Enrique Ruano]] bere mutil-laguna atxilotu zuen, eta haien zaintzapean hil zen. Gero beste abokatu bat ezagutu zuen ([[Javier Sauquillo]], Pacaren anaia), eta harekin ezkondu: Javier izan zen Atochako atentatuko hiletako bat, eta Lola larri zauritu zuten.<ref>{{Cite web|izena=|abizena=|izenburua=‘Las abogadas’, la serie sobre los comienzos de Manuela Carmena y Cristina Almeida en la Transición, se estrena el 18 de septiembre|argitaletxea=|egilea=|data=2024-09-12|url=https://cineconn.es/las-abogadas-serie-rtve-manuela-carmena-almeida/|lana=Cine con Ñ|argitaratze-lekua=|isbn=|accessdate=2024-09-12}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{Itzulia2|es|hizkuntza=gaztelaniazko|Las abogadas|2024-11-07|bertsioa=163455951}}
{{Erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:1970eko hamarkadan girotutako telesailak]]
[[Kategoria:1960ko hamarkadan girotutako telesailak]]
[[Kategoria:Madrilen girotutako telesailak]]
[[Kategoria:Atochako sarraskia]]
qt5c00yx0yimtwgouxld64ctv6qlxa0
9975986
9975985
2024-11-21T08:36:37Z
Luistxo
1519
/* Gainerakoak */
9975986
wikitext
text/x-wiki
{{Lan infotaula}}
'''Las abogadas''' (euskaraz, Emakumezko abokatuak) [[La 1]] telebistak Espainian emandako telesaila da, 2024koa, [[drama historiko]] bat. RTVEk eta MOD Produccionesek ekoitzi zuten, eta [[Paula Usero]], [[Elisabet Casanovas]], [[Irene Escolar]] eta [[Almudena Pascual]] ditu protagonista. [[Patricia Ferreira|Patricia Ferreirak]] sortu zuen telesaila eta bultzatu zuen ekoizpena, baina 2023ko abenduaren 27an hil zen garuneko tumore baten ondorioz, eta haren azken lana eta hil osteko lana da telesaila.<ref name="obrapostuma">{{Cite web|izena=Gregorio|abizena=Belinchón|izenburua=Muere la directora y guionista Patricia Ferreira a los 65 años|argitaletxea=|egilea=|data=2023-12-27|url=https://elpais.com/cultura/2023-12-27/muere-la-directora-y-guionista-patricia-ferreira-a-los-65-anos.html|lana=[[El País]]|argitaratze-lekua=|isbn=|accessdate=2024-09-12}}</ref>
2024ko irailaren 4an estreinatu zuten [[FesTVal]] jaialdian.<ref name="festval">{{Cite web|izena=|abizena=|izenburua=‘Las abogadas’, serie creada por Patricia Ferreira y proyecto de CIMA IMPULSA, se estrena en el FesTVal|argitaletxea=|egilea=|data=2024-08-28|url=https://cimamujerescineastas.es/las-abogadas-serie-creada-por-patricia-ferreira-se-presenta-en-el-festval/|lana=CIMA Mujeres Cineastas|argitaratze-lekua=|isbn=|accessdate=2024-09-12}}</ref> Telebistan 2024ko irailaren 25etik aurrera eman zuten, sei ataletan.<ref name="estrenooriginal">{{Cite web|izena=Alejandro|abizena=Burrueco Marín|izenburua=La 1 estrenará 'Las abogadas' el miércoles 18 de septiembre, enfrentándose a 'López y Leal contra el canal'|argitaletxea=|egilea=|data=2024-09-12|url=https://www.formulatv.com/noticias/las-abogadas-miercoles-18-septiembre-130010/|lana=[[Formula TV]]|argitaratze-lekua=|isbn=|accessdate=2024-09-12}}</ref><ref name="estrenofinal">{{Cite web|izena=Beatriz|abizena=Prieto|izenburua='Las abogadas' se estrena en La 1 el miércoles 25 de septiembre, tras su cambio por el debut 'Valle salvaje'|argitaletxea=|egilea=|data=2024-09-19|url=https://www.formulatv.com/noticias/las-abogadas-estreno-la-1-cambio-valle-salvaje-130111/|lana=[[Formula TV]]|argitaratze-lekua=|isbn=|accessdate=2024-09-19}}</ref>
== Aktoreak ==
Aktoreak, eta bakoitzak gorpuztutako rola:
=== Nagusiak ===
* [[Paula Usero]]: [[Lola González Ruiz]]
* [[Irene Escolar]]: [[Manuela Carmena]]
* [[Almudena Pascual]]: [[Paquita Sauquillo]]
* [[Elisabet Casanovas]]: [[Cristina Almeida]]
* [[Manuel Canchal]]: [[Francisco Javier Sauquillo|Javier Sauquillo]]
=== Gainerakoak ===
* [[Álvaro Rico]]: [[Enrique Ruano]]
* [[María de Nati]]: Soledad "Sole".
* [[Jorge Usón]]: Celedonio Silva.
* [[Carlos de Austria]]: Uribe fiskala.
* [[Mariano Llorente]]: [[Manuel Almeida]]
* [[Arantxa Aranguren]]: [[María Luisa Suárez Roldán|María Luisa Suárez]].
* [[Karlos Aurrekoetxea]]: Carmelo.
* [[Ignacio Mateos]]: [[Pedro Patiño]]
* [[Font García]]: [[Joaquín Navarro Fernández]]
* [[Julián Valcárcel]]: [[José María Gil-Robles]]
* [[Alberto Jiménez]]: [[Joaquín Ruiz-Giménez]].
* [[Fernando Albizu]]: Zambrano epailea.
* [[Jordi Millán]]: [[Luis Javier Benavides Orgaz|Luís Javier Benavides]] "Luisja".
* [[Ángel Solo]]: [[Marcelino Camacho]]
* [[Fran Cantos]]: [[Manolo López]]
* [[Blanca Parés]]: [[Dolores Sancho]]
* [[Ignacio Mateos]]: [[Pedro Patiño]]
* [[Font García]]: [[Joaquín Navarro Fernández]]
* [[Julián Valcárcel]]: [[José María Gil-Robles]]
== Sinopsia ==
{{Argumentua}}
Benetako gertaeretan oinarritzen da, benetako pertsonaien biografietan. 1969ko Madrilen abiatzen da, eta amaiera da, funtsean, 1977ko [[Atochako sarraskia]]; zeinaren [[Flash-forward|flash-forwardak]] ere ikusten diren lehen ataletan.
Protagonistak dira emakumezko abokatu batzuk: [[Cristina Almeida]], [[Manuela Carmena]], [[Paquita Sauquillo Pérez del Arco|Paca Sauquillo]] eta bereziki [[Lola González Ruiz|Lola González]], zeinaren ibilbidea ezagutuko dugun Zuzenbide Fakultatean ikasten dagoen unetik. Pertsonaia tragikoa izan zen Lola González: Poliziak [[Enrique Ruano]] bere mutil-laguna atxilotu zuen, eta haien zaintzapean hil zen. Gero beste abokatu bat ezagutu zuen ([[Javier Sauquillo]], Pacaren anaia), eta harekin ezkondu: Javier izan zen Atochako atentatuko hiletako bat, eta Lola larri zauritu zuten.<ref>{{Cite web|izena=|abizena=|izenburua=‘Las abogadas’, la serie sobre los comienzos de Manuela Carmena y Cristina Almeida en la Transición, se estrena el 18 de septiembre|argitaletxea=|egilea=|data=2024-09-12|url=https://cineconn.es/las-abogadas-serie-rtve-manuela-carmena-almeida/|lana=Cine con Ñ|argitaratze-lekua=|isbn=|accessdate=2024-09-12}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{Itzulia2|es|hizkuntza=gaztelaniazko|Las abogadas|2024-11-07|bertsioa=163455951}}
{{Erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:1970eko hamarkadan girotutako telesailak]]
[[Kategoria:1960ko hamarkadan girotutako telesailak]]
[[Kategoria:Madrilen girotutako telesailak]]
[[Kategoria:Atochako sarraskia]]
td54niahb4cpxeigzl1xewu3yna7emr
9975994
9975986
2024-11-21T08:42:45Z
Luistxo
1519
/* Gainerakoak */
9975994
wikitext
text/x-wiki
{{Lan infotaula}}
'''Las abogadas''' (euskaraz, Emakumezko abokatuak) [[La 1]] telebistak Espainian emandako telesaila da, 2024koa, [[drama historiko]] bat. RTVEk eta MOD Produccionesek ekoitzi zuten, eta [[Paula Usero]], [[Elisabet Casanovas]], [[Irene Escolar]] eta [[Almudena Pascual]] ditu protagonista. [[Patricia Ferreira|Patricia Ferreirak]] sortu zuen telesaila eta bultzatu zuen ekoizpena, baina 2023ko abenduaren 27an hil zen garuneko tumore baten ondorioz, eta haren azken lana eta hil osteko lana da telesaila.<ref name="obrapostuma">{{Cite web|izena=Gregorio|abizena=Belinchón|izenburua=Muere la directora y guionista Patricia Ferreira a los 65 años|argitaletxea=|egilea=|data=2023-12-27|url=https://elpais.com/cultura/2023-12-27/muere-la-directora-y-guionista-patricia-ferreira-a-los-65-anos.html|lana=[[El País]]|argitaratze-lekua=|isbn=|accessdate=2024-09-12}}</ref>
2024ko irailaren 4an estreinatu zuten [[FesTVal]] jaialdian.<ref name="festval">{{Cite web|izena=|abizena=|izenburua=‘Las abogadas’, serie creada por Patricia Ferreira y proyecto de CIMA IMPULSA, se estrena en el FesTVal|argitaletxea=|egilea=|data=2024-08-28|url=https://cimamujerescineastas.es/las-abogadas-serie-creada-por-patricia-ferreira-se-presenta-en-el-festval/|lana=CIMA Mujeres Cineastas|argitaratze-lekua=|isbn=|accessdate=2024-09-12}}</ref> Telebistan 2024ko irailaren 25etik aurrera eman zuten, sei ataletan.<ref name="estrenooriginal">{{Cite web|izena=Alejandro|abizena=Burrueco Marín|izenburua=La 1 estrenará 'Las abogadas' el miércoles 18 de septiembre, enfrentándose a 'López y Leal contra el canal'|argitaletxea=|egilea=|data=2024-09-12|url=https://www.formulatv.com/noticias/las-abogadas-miercoles-18-septiembre-130010/|lana=[[Formula TV]]|argitaratze-lekua=|isbn=|accessdate=2024-09-12}}</ref><ref name="estrenofinal">{{Cite web|izena=Beatriz|abizena=Prieto|izenburua='Las abogadas' se estrena en La 1 el miércoles 25 de septiembre, tras su cambio por el debut 'Valle salvaje'|argitaletxea=|egilea=|data=2024-09-19|url=https://www.formulatv.com/noticias/las-abogadas-estreno-la-1-cambio-valle-salvaje-130111/|lana=[[Formula TV]]|argitaratze-lekua=|isbn=|accessdate=2024-09-19}}</ref>
== Aktoreak ==
Aktoreak, eta bakoitzak gorpuztutako rola:
=== Nagusiak ===
* [[Paula Usero]]: [[Lola González Ruiz]]
* [[Irene Escolar]]: [[Manuela Carmena]]
* [[Almudena Pascual]]: [[Paquita Sauquillo]]
* [[Elisabet Casanovas]]: [[Cristina Almeida]]
* [[Manuel Canchal]]: [[Francisco Javier Sauquillo|Javier Sauquillo]]
=== Gainerakoak ===
* [[Álvaro Rico]]: [[Enrique Ruano]]
* [[María de Nati]]: Soledad "Sole".
* [[Jorge Usón]]: Celedonio Silva.
* [[Carlos de Austria]]: Uribe fiskala.
* [[Mariano Llorente]]: [[Manuel Almeida]]
* [[Arantxa Aranguren]]: [[María Luisa Suárez Roldán|María Luisa Suárez]].
* [[Karlos Aurrekoetxea]]: Carmelo.
* [[Ignacio Mateos]]: [[Pedro Patiño]]
* [[Font García]]: [[Joaquín Navarro Fernández]]
* [[Julián Valcárcel]]: [[José María Gil-Robles]]
* [[Alberto Jiménez]]: [[Joaquín Ruiz-Giménez]].
* [[Fernando Albizu]]: Zambrano epailea.
* [[Jordi Millán]]: [[Luis Javier Benavides Orgaz|Luís Javier Benavides]] "Luisja".
* [[Ángel Solo]]: [[Marcelino Camacho]]
* [[Fran Cantos]]: [[Manolo López]]
* [[Blanca Parés]]: [[Dolores Sancho]]
* [[Ignacio Mateos]]: [[Pedro Patiño]]
* [[Font García]]: [[Joaquín Navarro Fernández]]
* [[Julián Valcárcel]]: [[José María Gil-Robles]]
* [[Pepe Ocio]]: Raul Sotovento izeneko pertsonaia gorpuzten, baina garraioetako sindikatu bertikaleko ordezkari gisa agertzen delarik, alias bat da hori [[Francisco Albadalejo]] hilketetan inplikatutako ultra-eskuindarrarena.
== Sinopsia ==
{{Argumentua}}
Benetako gertaeretan oinarritzen da, benetako pertsonaien biografietan. 1969ko Madrilen abiatzen da, eta amaiera da, funtsean, 1977ko [[Atochako sarraskia]]; zeinaren [[Flash-forward|flash-forwardak]] ere ikusten diren lehen ataletan.
Protagonistak dira emakumezko abokatu batzuk: [[Cristina Almeida]], [[Manuela Carmena]], [[Paquita Sauquillo Pérez del Arco|Paca Sauquillo]] eta bereziki [[Lola González Ruiz|Lola González]], zeinaren ibilbidea ezagutuko dugun Zuzenbide Fakultatean ikasten dagoen unetik. Pertsonaia tragikoa izan zen Lola González: Poliziak [[Enrique Ruano]] bere mutil-laguna atxilotu zuen, eta haien zaintzapean hil zen. Gero beste abokatu bat ezagutu zuen ([[Javier Sauquillo]], Pacaren anaia), eta harekin ezkondu: Javier izan zen Atochako atentatuko hiletako bat, eta Lola larri zauritu zuten.<ref>{{Cite web|izena=|abizena=|izenburua=‘Las abogadas’, la serie sobre los comienzos de Manuela Carmena y Cristina Almeida en la Transición, se estrena el 18 de septiembre|argitaletxea=|egilea=|data=2024-09-12|url=https://cineconn.es/las-abogadas-serie-rtve-manuela-carmena-almeida/|lana=Cine con Ñ|argitaratze-lekua=|isbn=|accessdate=2024-09-12}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{Itzulia2|es|hizkuntza=gaztelaniazko|Las abogadas|2024-11-07|bertsioa=163455951}}
{{Erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:1970eko hamarkadan girotutako telesailak]]
[[Kategoria:1960ko hamarkadan girotutako telesailak]]
[[Kategoria:Madrilen girotutako telesailak]]
[[Kategoria:Atochako sarraskia]]
e3ss5timiz40cm4dk3do4qn2tuxgf6n
9976012
9975994
2024-11-21T08:56:41Z
Luistxo
1519
9976012
wikitext
text/x-wiki
{{Lan infotaula}}'''Las abogadas''' (euskaraz, Emakumezko abokatuak) [[La 1]] telebistak Espainian emandako telesaila da, 2024koa, [[drama historiko]] bat. RTVEk eta MOD Produccionesek ekoitzi zuten, eta [[Paula Usero]], [[Elisabet Casanovas]], [[Irene Escolar]] eta [[Almudena Pascual]] ditu protagonista. [[Patricia Ferreira|Patricia Ferreirak]] sortu zuen telesaila eta bultzatu zuen ekoizpena, baina 2023ko abenduaren 27an hil zen garuneko tumore baten ondorioz, eta haren azken lana eta hil osteko lana da telesaila.<ref name="obrapostuma">{{Cite web|izena=Gregorio|abizena=Belinchón|izenburua=Muere la directora y guionista Patricia Ferreira a los 65 años|argitaletxea=|egilea=|data=2023-12-27|url=https://elpais.com/cultura/2023-12-27/muere-la-directora-y-guionista-patricia-ferreira-a-los-65-anos.html|lana=[[El País]]|argitaratze-lekua=|isbn=|accessdate=2024-09-12}}</ref>
== Ekoizpena ==
2019an [[Movistar Plus+|Movistar Plusek]] iragarri zuen telesaila prestatzen ari zela, ''Abogadas'' izenekoa, Lola González Ruiz abokatuaren bizitzaren inguruan; didoia idatziko zutela Patricia Ferreirak eta Marta Sánchezek, eta ekoizpena egingo zuela [[MOD Producciones]] ekoiztetxeak. Baina 2022an jakinarazi zen Movistar+ proiektutik irten zela, ''[[La línea invisible]]'' telesailarekin izandako polemiken ondoren, auzi politiko gehiago ez zutelako ukitu nahi.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Movistar Plus+ también descartó una serie sobre la matanza de los abogados de Atocha|hizkuntza=es|data=2022-04-27|url=https://www.elespanol.com/bluper/20220427/exclusiva-movistar-plus-cancelo-matanza-abogados-atocha/666433515_0.html|aldizkaria=El Español|sartze-data=2024-11-21}}</ref> [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAren]] hastapenak izan ziren ''La línea invisible-''ren gaia, Txabi Etxebarrietaren heriotza barne.
2023ko urtarrilean RTVEk iragarri zuen bere gain hartu zuela proiektua aurrera ateratzea, ''Flores de hierro'' izenarekin (gero berriro aldati zitzaion izena), eta printzipioz Ferreira izango zela zuzendaria.<ref>{{Erreferentzia|izena=Marcos|abizena=Méndez|izenburua=TVE convertirá en serie la matanza de los abogados de Atocha, con protagonismo de Carmena y Cristina Almeida|hizkuntza=es|data=2023-01-24|url=https://www.eldiario.es/vertele/series/exclusiva-tve-serie-matanza-abogados-atocha-protagonismo-manuela-carmena-cristina-almeida-lola-gonzalez-paca-sauquillo_1_9889046.html|aldizkaria=Vertele|sartze-data=2024-11-21}}</ref>
Ekoizpena aurrera zihoala, Patricia Ferreira gaixotasunez hil zen 2023ko abenduan. 2024ko irailaren 4an estreinatu zuten [[FesTVal]] jaialdian.<ref name="festval">{{Cite web|izena=|abizena=|izenburua=‘Las abogadas’, serie creada por Patricia Ferreira y proyecto de CIMA IMPULSA, se estrena en el FesTVal|argitaletxea=|egilea=|data=2024-08-28|url=https://cimamujerescineastas.es/las-abogadas-serie-creada-por-patricia-ferreira-se-presenta-en-el-festval/|lana=CIMA Mujeres Cineastas|argitaratze-lekua=|isbn=|accessdate=2024-09-12}}</ref> Telebistan 2024ko irailaren 25etik aurrera eman zuten, sei ataletan.<ref name="estrenooriginal">{{Cite web|izena=Alejandro|abizena=Burrueco Marín|izenburua=La 1 estrenará 'Las abogadas' el miércoles 18 de septiembre, enfrentándose a 'López y Leal contra el canal'|argitaletxea=|egilea=|data=2024-09-12|url=https://www.formulatv.com/noticias/las-abogadas-miercoles-18-septiembre-130010/|lana=[[Formula TV]]|argitaratze-lekua=|isbn=|accessdate=2024-09-12}}</ref><ref name="estrenofinal">{{Cite web|izena=Beatriz|abizena=Prieto|izenburua='Las abogadas' se estrena en La 1 el miércoles 25 de septiembre, tras su cambio por el debut 'Valle salvaje'|argitaletxea=|egilea=|data=2024-09-19|url=https://www.formulatv.com/noticias/las-abogadas-estreno-la-1-cambio-valle-salvaje-130111/|lana=[[Formula TV]]|argitaratze-lekua=|isbn=|accessdate=2024-09-19}}</ref>
== Aktoreak ==
Aktoreak, eta bakoitzak gorpuztutako rola:
=== Nagusiak ===
* [[Paula Usero]]: [[Lola González Ruiz]]
* [[Irene Escolar]]: [[Manuela Carmena]]
* [[Almudena Pascual]]: [[Paquita Sauquillo]]
* [[Elisabet Casanovas]]: [[Cristina Almeida]]
* [[Manuel Canchal]]: [[Francisco Javier Sauquillo|Javier Sauquillo]]
=== Gainerakoak ===
* [[Álvaro Rico]]: [[Enrique Ruano]]
* [[María de Nati]]: Soledad "Sole".
* [[Jorge Usón]]: Celedonio Silva.
* [[Carlos de Austria]]: Uribe fiskala.
* [[Mariano Llorente]]: [[Manuel Almeida]]
* [[Arantxa Aranguren]]: [[María Luisa Suárez Roldán|María Luisa Suárez]].
* [[Karlos Aurrekoetxea]]: Carmelo.
* [[Ignacio Mateos]]: [[Pedro Patiño]]
* [[Font García]]: [[Joaquín Navarro Fernández]]
* [[Julián Valcárcel]]: [[José María Gil-Robles]]
* [[Alberto Jiménez]]: [[Joaquín Ruiz-Giménez]].
* [[Fernando Albizu]]: Zambrano epailea.
* [[Jordi Millán]]: [[Luis Javier Benavides Orgaz|Luís Javier Benavides]] "Luisja".
* [[Ángel Solo]]: [[Marcelino Camacho]]
* [[Fran Cantos]]: [[Manolo López]]
* [[Blanca Parés]]: [[Dolores Sancho]]
* [[Ignacio Mateos]]: [[Pedro Patiño]]
* [[Font García]]: [[Joaquín Navarro Fernández]]
* [[Julián Valcárcel]]: [[José María Gil-Robles]]
* [[Pepe Ocio]]: Raul Sotovento izeneko pertsonaia gorpuzten, baina garraioetako sindikatu bertikaleko ordezkari gisa agertzen delarik, alias bat da hori [[Francisco Albadalejo]] hilketetan inplikatutako ultra-eskuindarrarena.
== Sinopsia ==
{{Argumentua}}
Benetako gertaeretan oinarritzen da, benetako pertsonaien biografietan. 1969ko Madrilen abiatzen da, eta amaiera da, funtsean, 1977ko [[Atochako sarraskia]]; zeinaren [[Flash-forward|flash-forwardak]] ere ikusten diren lehen ataletan.
Protagonistak dira emakumezko abokatu batzuk: [[Cristina Almeida]], [[Manuela Carmena]], [[Paquita Sauquillo Pérez del Arco|Paca Sauquillo]] eta bereziki [[Lola González Ruiz|Lola González]], zeinaren ibilbidea ezagutuko dugun Zuzenbide Fakultatean ikasten dagoen unetik. Pertsonaia tragikoa izan zen Lola González: Poliziak [[Enrique Ruano]] bere mutil-laguna atxilotu zuen, eta haien zaintzapean hil zen. Gero beste abokatu bat ezagutu zuen ([[Javier Sauquillo]], Pacaren anaia), eta harekin ezkondu: Javier izan zen Atochako atentatuko hiletako bat, eta Lola larri zauritu zuten.<ref>{{Cite web|izena=|abizena=|izenburua=‘Las abogadas’, la serie sobre los comienzos de Manuela Carmena y Cristina Almeida en la Transición, se estrena el 18 de septiembre|argitaletxea=|egilea=|data=2024-09-12|url=https://cineconn.es/las-abogadas-serie-rtve-manuela-carmena-almeida/|lana=Cine con Ñ|argitaratze-lekua=|isbn=|accessdate=2024-09-12}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{Itzulia2|es|hizkuntza=gaztelaniazko|Las abogadas|2024-11-07|bertsioa=163455951}}
{{Erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:1970eko hamarkadan girotutako telesailak]]
[[Kategoria:1960ko hamarkadan girotutako telesailak]]
[[Kategoria:Madrilen girotutako telesailak]]
[[Kategoria:Atochako sarraskia]]
c70r6d8kytr7rcr2iespe5h6ac4etw8
9976017
9976012
2024-11-21T08:59:11Z
Luistxo
1519
/* Gainerakoak */
9976017
wikitext
text/x-wiki
{{Lan infotaula}}'''Las abogadas''' (euskaraz, Emakumezko abokatuak) [[La 1]] telebistak Espainian emandako telesaila da, 2024koa, [[drama historiko]] bat. RTVEk eta MOD Produccionesek ekoitzi zuten, eta [[Paula Usero]], [[Elisabet Casanovas]], [[Irene Escolar]] eta [[Almudena Pascual]] ditu protagonista. [[Patricia Ferreira|Patricia Ferreirak]] sortu zuen telesaila eta bultzatu zuen ekoizpena, baina 2023ko abenduaren 27an hil zen garuneko tumore baten ondorioz, eta haren azken lana eta hil osteko lana da telesaila.<ref name="obrapostuma">{{Cite web|izena=Gregorio|abizena=Belinchón|izenburua=Muere la directora y guionista Patricia Ferreira a los 65 años|argitaletxea=|egilea=|data=2023-12-27|url=https://elpais.com/cultura/2023-12-27/muere-la-directora-y-guionista-patricia-ferreira-a-los-65-anos.html|lana=[[El País]]|argitaratze-lekua=|isbn=|accessdate=2024-09-12}}</ref>
== Ekoizpena ==
2019an [[Movistar Plus+|Movistar Plusek]] iragarri zuen telesaila prestatzen ari zela, ''Abogadas'' izenekoa, Lola González Ruiz abokatuaren bizitzaren inguruan; didoia idatziko zutela Patricia Ferreirak eta Marta Sánchezek, eta ekoizpena egingo zuela [[MOD Producciones]] ekoiztetxeak. Baina 2022an jakinarazi zen Movistar+ proiektutik irten zela, ''[[La línea invisible]]'' telesailarekin izandako polemiken ondoren, auzi politiko gehiago ez zutelako ukitu nahi.<ref>{{Erreferentzia|izenburua=Movistar Plus+ también descartó una serie sobre la matanza de los abogados de Atocha|hizkuntza=es|data=2022-04-27|url=https://www.elespanol.com/bluper/20220427/exclusiva-movistar-plus-cancelo-matanza-abogados-atocha/666433515_0.html|aldizkaria=El Español|sartze-data=2024-11-21}}</ref> [[Euskadi Ta Askatasuna|ETAren]] hastapenak izan ziren ''La línea invisible-''ren gaia, Txabi Etxebarrietaren heriotza barne.
2023ko urtarrilean RTVEk iragarri zuen bere gain hartu zuela proiektua aurrera ateratzea, ''Flores de hierro'' izenarekin (gero berriro aldati zitzaion izena), eta printzipioz Ferreira izango zela zuzendaria.<ref>{{Erreferentzia|izena=Marcos|abizena=Méndez|izenburua=TVE convertirá en serie la matanza de los abogados de Atocha, con protagonismo de Carmena y Cristina Almeida|hizkuntza=es|data=2023-01-24|url=https://www.eldiario.es/vertele/series/exclusiva-tve-serie-matanza-abogados-atocha-protagonismo-manuela-carmena-cristina-almeida-lola-gonzalez-paca-sauquillo_1_9889046.html|aldizkaria=Vertele|sartze-data=2024-11-21}}</ref>
Ekoizpena aurrera zihoala, Patricia Ferreira gaixotasunez hil zen 2023ko abenduan. 2024ko irailaren 4an estreinatu zuten [[FesTVal]] jaialdian.<ref name="festval">{{Cite web|izena=|abizena=|izenburua=‘Las abogadas’, serie creada por Patricia Ferreira y proyecto de CIMA IMPULSA, se estrena en el FesTVal|argitaletxea=|egilea=|data=2024-08-28|url=https://cimamujerescineastas.es/las-abogadas-serie-creada-por-patricia-ferreira-se-presenta-en-el-festval/|lana=CIMA Mujeres Cineastas|argitaratze-lekua=|isbn=|accessdate=2024-09-12}}</ref> Telebistan 2024ko irailaren 25etik aurrera eman zuten, sei ataletan.<ref name="estrenooriginal">{{Cite web|izena=Alejandro|abizena=Burrueco Marín|izenburua=La 1 estrenará 'Las abogadas' el miércoles 18 de septiembre, enfrentándose a 'López y Leal contra el canal'|argitaletxea=|egilea=|data=2024-09-12|url=https://www.formulatv.com/noticias/las-abogadas-miercoles-18-septiembre-130010/|lana=[[Formula TV]]|argitaratze-lekua=|isbn=|accessdate=2024-09-12}}</ref><ref name="estrenofinal">{{Cite web|izena=Beatriz|abizena=Prieto|izenburua='Las abogadas' se estrena en La 1 el miércoles 25 de septiembre, tras su cambio por el debut 'Valle salvaje'|argitaletxea=|egilea=|data=2024-09-19|url=https://www.formulatv.com/noticias/las-abogadas-estreno-la-1-cambio-valle-salvaje-130111/|lana=[[Formula TV]]|argitaratze-lekua=|isbn=|accessdate=2024-09-19}}</ref>
== Aktoreak ==
Aktoreak, eta bakoitzak gorpuztutako rola:
=== Nagusiak ===
* [[Paula Usero]]: [[Lola González Ruiz]]
* [[Irene Escolar]]: [[Manuela Carmena]]
* [[Almudena Pascual]]: [[Paquita Sauquillo]]
* [[Elisabet Casanovas]]: [[Cristina Almeida]]
* [[Manuel Canchal]]: [[Francisco Javier Sauquillo|Javier Sauquillo]]
=== Gainerakoak ===
* [[Álvaro Rico]]: [[Enrique Ruano]] .
* [[María de Nati]]: Soledad "Sole".
* [[Jorge Usón]]: Celedonio Silva.
* [[Carlos de Austria]]: Uribe fiskala.
* [[Mariano Llorente]]: [[Manuel Almeida]].
* [[Arantxa Aranguren]]: [[María Luisa Suárez Roldán|María Luisa Suárez]].
* [[Karlos Aurrekoetxea]]: Carmelo.
* [[Ignacio Mateos]]: [[Pedro Patiño]].
* [[Font García]]: [[Joaquín Navarro Fernández]].
* [[Julián Valcárcel]]: [[José María Gil-Robles]].
* [[Alberto Jiménez]]: [[Joaquín Ruiz-Giménez]].
* [[Fernando Albizu]]: Zambrano epailea.
* [[Jordi Millán]]: [[Luis Javier Benavides Orgaz|Luís Javier Benavides]] "Luisja".
* [[Ángel Solo]]: [[Marcelino Camacho]].
* [[Fran Cantos]]: [[Manolo López]] .
* [[Blanca Parés]]: [[Dolores Sancho]] .
* [[Pepe Ocio]]: Raul Sotovento izeneko pertsonaia gorpuzten, baina garraioetako sindikatu bertikaleko ordezkari gisa agertzen delarik, alias bat da hori [[Francisco Albadalejo]] hilketetan inplikatutako ultra-eskuindarrarena.
== Sinopsia ==
{{Argumentua}}
Benetako gertaeretan oinarritzen da, benetako pertsonaien biografietan. 1969ko Madrilen abiatzen da, eta amaiera da, funtsean, 1977ko [[Atochako sarraskia]]; zeinaren [[Flash-forward|flash-forwardak]] ere ikusten diren lehen ataletan.
Protagonistak dira emakumezko abokatu batzuk: [[Cristina Almeida]], [[Manuela Carmena]], [[Paquita Sauquillo Pérez del Arco|Paca Sauquillo]] eta bereziki [[Lola González Ruiz|Lola González]], zeinaren ibilbidea ezagutuko dugun Zuzenbide Fakultatean ikasten dagoen unetik. Pertsonaia tragikoa izan zen Lola González: Poliziak [[Enrique Ruano]] bere mutil-laguna atxilotu zuen, eta haien zaintzapean hil zen. Gero beste abokatu bat ezagutu zuen ([[Javier Sauquillo]], Pacaren anaia), eta harekin ezkondu: Javier izan zen Atochako atentatuko hiletako bat, eta Lola larri zauritu zuten.<ref>{{Cite web|izena=|abizena=|izenburua=‘Las abogadas’, la serie sobre los comienzos de Manuela Carmena y Cristina Almeida en la Transición, se estrena el 18 de septiembre|argitaletxea=|egilea=|data=2024-09-12|url=https://cineconn.es/las-abogadas-serie-rtve-manuela-carmena-almeida/|lana=Cine con Ñ|argitaratze-lekua=|isbn=|accessdate=2024-09-12}}</ref>
== Erreferentziak ==
{{Itzulia2|es|hizkuntza=gaztelaniazko|Las abogadas|2024-11-07|bertsioa=163455951}}
{{Erreferentzia zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:1970eko hamarkadan girotutako telesailak]]
[[Kategoria:1960ko hamarkadan girotutako telesailak]]
[[Kategoria:Madrilen girotutako telesailak]]
[[Kategoria:Atochako sarraskia]]
8cr1u7kh67iz8z140idnbffd0z6lgz9
Lankide eztabaida:Mozesk13
3
1214844
9975974
2024-11-21T08:26:18Z
LainobeltzBot
90204
Ongi etorri!
9975974
wikitext
text/x-wiki
{{Ongietorria}} --[[Lankide:LainobeltzBot|LainobeltzBot]] ([[Lankide eztabaida:LainobeltzBot|eztabaida]]) 09:26, 21 azaroa 2024 (CET)
2o5jd6o1oc6p7fle2raotggctfgalun
Kategoria:Marilyn Mansonek antzeztutako filmak
14
1214845
9975976
2024-11-21T08:28:54Z
Ernestobanpiroa
58701
Orri berria: «{{CatAutoTOC}} {{nagusia|Marilyn Manson}} {{DEFAULTSORT:Manson, Marilyn}} [[Kategoria:Marilyn Manson]] [[Kategoria:Filmak aktorearen arabera|Manson, Marilyn]]»
9975976
wikitext
text/x-wiki
{{CatAutoTOC}}
{{nagusia|Marilyn Manson}}
{{DEFAULTSORT:Manson, Marilyn}}
[[Kategoria:Marilyn Manson]]
[[Kategoria:Filmak aktorearen arabera|Manson, Marilyn]]
5g8w16c7hlfwk86dxm2fcm6j57wbftb
Kategoria:Marilyn Manson
14
1214846
9975979
2024-11-21T08:30:37Z
Ernestobanpiroa
58701
Orri berria: «{{CatAutoTOC}} {{nagusia|Marilyn Manson}} {{DEFAULTSORT:Manson, Marilyn}} {{commonskat}} [[Kategoria:Ohioarrak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako abeslariak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako rock abeslariak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako kantautoreak]] [[Kategoria:Heavy metal abeslariak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako aktoreak]] [[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako zinema zuzendariak]] Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako auto...»
9975979
wikitext
text/x-wiki
{{CatAutoTOC}}
{{nagusia|Marilyn Manson}}
{{DEFAULTSORT:Manson, Marilyn}}
{{commonskat}}
[[Kategoria:Ohioarrak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako abeslariak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako rock abeslariak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako kantautoreak]]
[[Kategoria:Heavy metal abeslariak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako aktoreak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako zinema zuzendariak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako autobiografoak]]
[[Kategoria:Ameriketako Estatu Batuetako margolariak]]
pdyc0w7y8nh7bjl9cqhrtqucrf188bu
Kategoria:Heavy metal abeslariak
14
1214847
9976002
2024-11-21T08:49:01Z
Ernestobanpiroa
58701
Orri berria: «{{CatAutoTOC}} {{commonskat}} [[Kategoria:Heavy metal musikariak]] [[Kategoria:Abeslariak estiloaren arabera]]»
9976002
wikitext
text/x-wiki
{{CatAutoTOC}}
{{commonskat}}
[[Kategoria:Heavy metal musikariak]]
[[Kategoria:Abeslariak estiloaren arabera]]
es8nvzzxif4jo12p4sztvfemzh9e4rj
Lankide eztabaida:JoaVillaEn
3
1214848
9976013
2024-11-21T08:57:39Z
LainobeltzBot
90204
Ongi etorri!
9976013
wikitext
text/x-wiki
{{Ongietorria}} --[[Lankide:LainobeltzBot|LainobeltzBot]] ([[Lankide eztabaida:LainobeltzBot|eztabaida]]) 09:57, 21 azaroa 2024 (CET)
nov5m271xhq3itddl5s4fitrqydglws
Hadrianoren Mausoleoa
0
1214849
9976014
2024-11-21T08:57:52Z
Utergar
1150
«[[Sant'Angelo gaztelua]]» orrira birbideratua
9976014
wikitext
text/x-wiki
#BIRZUZENDU[[Sant'Angelo gaztelua]]
dikqyrhny37w5s7a6c63xhegagrgd7z
Bertrand de Comps
0
1214850
9976016
2024-11-21T08:58:55Z
Artegia
65203
Orri berria: «'''Bertrand de Comps''' ([[Comps-sur-Artuby]]?, ? – [[Lur Santua]], [[1239]] edo [[1240]]) [[Ospitaleko Zaldunak|Ospitaleko Zaldunen]] 17. Maisu Handia izan zen 1236tik hil zen arte. Ordenako artxiboen arabera, 1216an jada Lur Santuan zegoen. 1231tik 1234ra Saint-Gilleseko priorea izan zen. 1236ko maiatza eta iraila bitartean aukeratu zuten Maisu Handi, eta 1239ko apirilean aipatzen da azken aldiz. Gutxienez bi aldiz saiatu zen gurutzatuen etsaiekin negoziatzen Lur Sant...»
9976016
wikitext
text/x-wiki
'''Bertrand de Comps''' ([[Comps-sur-Artuby]]?, ? – [[Lur Santua]], [[1239]] edo [[1240]])
[[Ospitaleko Zaldunak|Ospitaleko Zaldunen]] 17. Maisu Handia izan zen 1236tik hil zen arte.
Ordenako artxiboen arabera, 1216an jada Lur Santuan zegoen. 1231tik 1234ra Saint-Gilleseko priorea izan zen. 1236ko maiatza eta iraila bitartean aukeratu zuten Maisu Handi, eta 1239ko apirilean aipatzen da azken aldiz.
Gutxienez bi aldiz saiatu zen gurutzatuen etsaiekin negoziatzen Lur Santuan. [[Gregorio IX.a] Aita Santuak [[Bohemundo V.a Antiokiakoa]]ren aurka [[asasino]]ekin akordio bat lortzen saiatzea leporatu zion, eta zergak ordaintzea egotzi zion, babesaren truke.
1236ko apirilaren 29an, Aiata Santuak Ospitaleko Zaldunak eta [[Tenpluko Ordena|Tenplarioak]] eskumikatzeko mehatxua egin zuen. 1238ko martxoaren 13an, bizitza eskandalagarria izatea eta [[Joan III.a Dukas Vatatzes]]i Konstantinoplako enperadoreen aurka laguntzea leporatu zien.
[[Henrike I.a Ziprekoa]] erregeak lurralde handiak eman zizkion Ordenari [[Zipre]]n.
{{bizialdia|Vomps, Bertrand de}}
f9jbzqtunbelcckoce3ibxl3hqxcsp4
9976018
9976016
2024-11-21T09:00:05Z
Artegia
65203
9976018
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Bertrand de Comps''' ([[Comps-sur-Artuby]]?, ? – [[Lur Santua]], [[1239]] edo [[1240]])
[[Ospitaleko Zaldunak|Ospitaleko Zaldunen]] 17. Maisu Handia izan zen 1236tik hil zen arte.
Ordenako artxiboen arabera, 1216an jada Lur Santuan zegoen. 1231tik 1234ra Saint-Gilleseko priorea izan zen. 1236ko maiatza eta iraila bitartean aukeratu zuten Maisu Handi, eta 1239ko apirilean aipatzen da azken aldiz.
Gutxienez bi aldiz saiatu zen gurutzatuen etsaiekin negoziatzen Lur Santuan. [[Gregorio IX.a] Aita Santuak [[Bohemundo V.a Antiokiakoa]]ren aurka [[asasino]]ekin akordio bat lortzen saiatzea leporatu zion, eta zergak ordaintzea egotzi zion, babesaren truke.
1236ko apirilaren 29an, Aiata Santuak Ospitaleko Zaldunak eta [[Tenpluko Ordena|Tenplarioak]] eskumikatzeko mehatxua egin zuen. 1238ko martxoaren 13an, bizitza eskandalagarria izatea eta [[Joan III.a Dukas Vatatzes]]i Konstantinoplako enperadoreen aurka laguntzea leporatu zien.
[[Henrike I.a Ziprekoa]] erregeak lurralde handiak eman zizkion Ordenari [[Zipre]]n.
{{bizialdia|Vomps, Bertrand de}}
fjdkq8mavtpx8mwwwpmkfy4exwqyqzf
9976019
9976018
2024-11-21T09:01:16Z
Artegia
65203
9976019
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Bertrand de Comps''' ([[Comps-sur-Artuby]]?, ? – [[Lur Santua]], [[1239]] edo [[1240]])
[[Ospitaleko Zaldunak|Ospitaleko Zaldunen]] 17. Maisu Handia izan zen 1236tik hil zen arte.
Ordenako artxiboen arabera, 1216an jada Lur Santuan zegoen. 1231tik 1234ra Saint-Gilleseko priorea izan zen. 1236ko maiatza eta iraila bitartean aukeratu zuten Maisu Handi, eta 1239ko apirilean aipatzen da azken aldiz.
Gutxienez bi aldiz saiatu zen gurutzatuen etsaiekin negoziatzen Lur Santuan. [[Gregorio IX.a] Aita Santuak [[Bohemundo V.a Antiokiakoa]]ren aurka [[asasino]]ekin akordio bat lortzen saiatzea leporatu zion, eta zergak ordaintzea egotzi zion, babesaren truke.
1236ko apirilaren 29an, Aiata Santuak Ospitaleko Zaldunak eta [[Tenpluko Ordena|Tenplarioak]] eskumikatzeko mehatxua egin zuen. 1238ko martxoaren 13an, bizitza eskandalagarria izatea eta [[Joan III.a Dukas Vatatzes]]i Konstantinoplako enperadoreen aurka laguntzea leporatu zien.
[[Henrike I.a Ziprekoa]] erregeak lurralde handiak eman zizkion Ordenari [[Zipre]]n.
{{bizialdia|XII. mendeko||Comps, Bertrand de}}
lukbequjks9g1zmhgwm4x4tcjtesk9g
9976020
9976019
2024-11-21T09:01:49Z
Artegia
65203
9976020
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Bertrand de Comps''' ([[Comps-sur-Artuby]]?, ? – [[Lur Santua]], [[1239]] edo [[1240]])
[[Ospitaleko Zaldunak|Ospitaleko Zaldunen]] 17. Maisu Handia izan zen 1236tik hil zen arte.
Ordenako artxiboen arabera, 1216an jada Lur Santuan zegoen. 1231tik 1234ra Saint-Gilleseko priorea izan zen. 1236ko maiatza eta iraila bitartean aukeratu zuten Maisu Handi, eta 1239ko apirilean aipatzen da azken aldiz.
Gutxienez bi aldiz saiatu zen gurutzatuen etsaiekin negoziatzen Lur Santuan. [[Gregorio IX.a] Aita Santuak [[Bohemundo V.a Antiokiakoa]]ren aurka [[asasino]]ekin akordio bat lortzen saiatzea leporatu zion, eta zergak ordaintzea egotzi zion, babesaren truke.
1236ko apirilaren 29an, Aiata Santuak Ospitaleko Zaldunak eta [[Tenpluko Ordena|Tenplarioak]] eskumikatzeko mehatxua egin zuen. 1238ko martxoaren 13an, bizitza eskandalagarria izatea eta [[Joan III.a Dukas Vatatzes]]i Konstantinoplako enperadoreen aurka laguntzea leporatu zien.
[[Henrike I.a Ziprekoa]] erregeak lurralde handiak eman zizkion Ordenari [[Zipre]]n.
{{bizialdia|XII. mendeko|?|Comps, Bertrand de}}
4elgape19lnc653cfs09f8m8uewmx2v
9976022
9976020
2024-11-21T09:03:01Z
Artegia
65203
9976022
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Bertrand de Comps''' ([[Comps-sur-Artuby]]?, ? – [[Lur Santua]], [[1239]] edo [[1240]])
[[Ospitaleko Zaldunak|Ospitaleko Zaldunen]] 17. Maisu Handia izan zen 1236tik hil zen arte.
Ordenako artxiboen arabera, 1216an jada Lur Santuan zegoen. 1231tik 1234ra Saint-Gilleseko priorea izan zen. 1236ko maiatza eta iraila bitartean aukeratu zuten Maisu Handi, eta 1239ko apirilean aipatzen da azken aldiz.
Gutxienez bi aldiz saiatu zen gurutzatuen etsaiekin negoziatzen Lur Santuan. [[Gregorio IX.a] Aita Santuak [[Bohemundo V.a Antiokiakoa]]ren aurka [[asasino]]ekin akordio bat lortzen saiatzea leporatu zion, eta zergak ordaintzea egotzi zion, babesaren truke.
1236ko apirilaren 29an, Aiata Santuak Ospitaleko Zaldunak eta [[Tenpluko Ordena|Tenplarioak]] eskumikatzeko mehatxua egin zuen. 1238ko martxoaren 13an, bizitza eskandalagarria izatea eta [[Joan III.a Dukas Vatatzes]]i Konstantinoplako enperadoreen aurka laguntzea leporatu zien.
[[Henrike I.a Ziprekoa]] erregeak lurralde handiak eman zizkion Ordenari [[Zipre]]n.
{{bizialdia|XII. mendeko|?|Comps, Bertrand de}}
[[Kategoria:Frantziako katolikoak]]
[[Kategoria:Jerusalemgo San Joanen Ordenako maistru handiak]]
[[Kategoria:Maltako Zaldunak]]
[[Kategoria:Gurutzadetako kristauak]]
g84m12jr7jus4ufqui8zd18e9512an0
9976068
9976022
2024-11-21T10:18:03Z
Artegia
65203
9976068
wikitext
text/x-wiki
{{biografia infotaula automatikoa}}
'''Bertrand de Comps''' ([[Comps-sur-Artuby]]?, ? – [[Lur Santua]], [[1239]] edo [[1240]])
[[Ospitaleko Zaldunak|Ospitaleko Zaldunen]] 17. Maisu Handia izan zen 1236tik hil zen arte.
Ordenako artxiboen arabera, 1216an jada Lur Santuan zegoen. 1231tik 1234ra Saint-Gilleseko priorea izan zen. 1236ko maiatza eta iraila bitartean aukeratu zuten Maisu Handi, eta 1239ko apirilean aipatzen da azken aldiz.
Gutxienez bi aldiz saiatu zen gurutzatuen etsaiekin negoziatzen Lur Santuan. [[Gregorio IX.a]] Aita Santuak [[Bohemundo V.a Antiokiakoa]]ren aurka [[asasino]]ekin akordio bat lortzen saiatzea leporatu zion, eta zergak ordaintzea egotzi zion, babesaren truke.
1236ko apirilaren 29an, Aiata Santuak Ospitaleko Zaldunak eta [[Tenpluko Ordena|Tenplarioak]] eskumikatzeko mehatxua egin zuen. 1238ko martxoaren 13an, bizitza eskandalagarria izatea eta [[Joan III.a Dukas Vatatzes]]i Konstantinoplako enperadoreen aurka laguntzea leporatu zien.
[[Henrike I.a Ziprekoa]] erregeak lurralde handiak eman zizkion Ordenari [[Zipre]]n.
{{bizialdia|XII. mendeko|?|Comps, Bertrand de}}
[[Kategoria:Frantziako katolikoak]]
[[Kategoria:Jerusalemgo San Joanen Ordenako maistru handiak]]
[[Kategoria:Maltako Zaldunak]]
[[Kategoria:Gurutzadetako kristauak]]
ncaisxxkky09d3y1ox270ae4l3s0h11
Eat Me, Drink Me
0
1214851
9976025
2024-11-21T09:06:03Z
Ernestobanpiroa
58701
Orri berria: «{{lan infotaula}} '''Eat Me, Drink Me''' [[Marilyn Manson]] abeslari estatubatuarra [[2007]]an plazaratu zuen seigarren estudioko albuma da. ''Eat Me, Drink Me'' [[Kalifornia]]ko hainbat estudiotan grabatu zuten Marilyn Manson abeslariak eta [[Tim Skold]] gitarra-jotzaile, baxu-jotzaile eta teklatu jotzaileak. Aurretik, albuma [[2007]]ko [[maiatzaren 1]]ean filtratu zen sarean. ''Eat Me, Drink Me'' albumak 4.000 kopia baino gehiago saldu ditu mundu osoan orain arte. Ofizi...»
9976025
wikitext
text/x-wiki
{{lan infotaula}}
'''Eat Me, Drink Me''' [[Marilyn Manson]] abeslari estatubatuarra [[2007]]an plazaratu zuen seigarren estudioko albuma da.
''Eat Me, Drink Me'' [[Kalifornia]]ko hainbat estudiotan grabatu zuten Marilyn Manson abeslariak eta [[Tim Skold]] gitarra-jotzaile, baxu-jotzaile eta teklatu jotzaileak. Aurretik, albuma [[2007]]ko [[maiatzaren 1]]ean filtratu zen sarean. ''Eat Me, Drink Me'' albumak 4.000 kopia baino gehiago saldu ditu mundu osoan orain arte. Ofizialki [[ekainaren 7]]an plazaratu zen.
== Albumaren abestiak ==
# «If Was Your Vampire» 5:56
# «Putting Holes in Happiness» 4:31
# «The Red Carpet Grave» 4:05
# «They Said That Hell's Not Hot» 4:17
# «Just a Car Crash Away» 4:55
# «Heart-Shaped Glasses (When the Heart Guides the Hand)» 5:05
# «Evidence» 5:19
# «Are You The Rabbit?» 4.14
# «Mutilation Is The Most Sincere From Flattery» 3:53
# «You and Me and the Devil Makes 3» 4:24
# «EAT ME, DRINK ME» 5:41
Iraupen osoa: 52:22 minutu.
=== Bonus Track ===
* Heart-Shaped Glasses (When the Heart Guides the Hand) Inhuman Remix By Jade E Puget.
* Putting Holes In Happines (Bertsio akustikoa)
== Musika bideoak ==
* ''[[Heart-Shaped Glasses (When the Heart Guides the Hand)]]''
* ''[[Putting Holes in Happiness]]''
== Partehartzaileak ==
* [[Marilyn Manson]] : ahots, perkusio eta ekoizpena.
* [[Tim Skold]] : gitarra-jotzaile, teklista eta baxua.
Zuzenekoetan:
* [[Chris Vrenna]] : teklista.
* [[Ginger Fish]] : bateria-jotzailea.
* [[Rob Holliday]] : baxua.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Marilyn Mansonen albumak]]
[[Kategoria:2007ko musika diskoak]]
[[Kategoria:Ingelesezko musika albumak]]
chvkg9b2ap40qw0vhjckum2k2lv3ksh
9976027
9976025
2024-11-21T09:08:51Z
Ernestobanpiroa
58701
9976027
wikitext
text/x-wiki
{{lan infotaula}}
'''Eat Me, Drink Me''' (Jan nazazu, edan nazazu) [[Marilyn Manson]] abeslari estatubatuarra [[2007]]an plazaratu zuen seigarren estudioko albuma da.
''Eat Me, Drink Me'' [[Kalifornia]]ko hainbat estudiotan grabatu zuten Marilyn Manson abeslariak eta [[Tim Skold]] gitarra-jotzaile, baxu-jotzaile eta teklatu jotzaileak. Aurretik, albuma [[2007]]ko [[maiatzaren 1]]ean filtratu zen sarean. ''Eat Me, Drink Me'' albumak 4.000 kopia baino gehiago saldu ditu mundu osoan orain arte. Ofizialki [[ekainaren 7]]an plazaratu zen.
== Albumaren abestiak ==
# «If Was Your Vampire» 5:56
# «Putting Holes in Happiness» 4:31
# «The Red Carpet Grave» 4:05
# «They Said That Hell's Not Hot» 4:17
# «Just a Car Crash Away» 4:55
# «Heart-Shaped Glasses (When the Heart Guides the Hand)» 5:05
# «Evidence» 5:19
# «Are You The Rabbit?» 4.14
# «Mutilation Is The Most Sincere From Flattery» 3:53
# «You and Me and the Devil Makes 3» 4:24
# «EAT ME, DRINK ME» 5:41
Iraupen osoa: 52:22 minutu.
=== Bonus Track ===
* Heart-Shaped Glasses (When the Heart Guides the Hand) Inhuman Remix By Jade E Puget.
* Putting Holes In Happines (Bertsio akustikoa)
== Musika bideoak ==
* ''[[Heart-Shaped Glasses (When the Heart Guides the Hand)]]''
* ''[[Putting Holes in Happiness]]''
== Partehartzaileak ==
* [[Marilyn Manson]] : ahots, perkusio eta ekoizpena.
* [[Tim Skold]] : gitarra-jotzaile, teklista eta baxua.
Zuzenekoetan:
* [[Chris Vrenna]] : teklista.
* [[Ginger Fish]] : bateria-jotzailea.
* [[Rob Holliday]] : baxua.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Marilyn Mansonen albumak]]
[[Kategoria:2007ko musika diskoak]]
[[Kategoria:Ingelesezko musika albumak]]
8039u9i10s83qnvhebl1zakfvh86n50
9976092
9976027
2024-11-21T10:59:22Z
Ksarasola
1491
irudia
9976092
wikitext
text/x-wiki
{{lan infotaula}}
'''Eat Me, Drink Me''' (Jan nazazu, edan nazazu) [[Marilyn Manson]] abeslari estatubatuarra [[2007]]an plazaratu zuen seigarren estudioko albuma da.
''Eat Me, Drink Me'' [[Kalifornia]]ko hainbat estudiotan grabatu zuten Marilyn Manson abeslariak eta [[Tim Skold]] gitarra-jotzaile, baxu-jotzaile eta teklatu jotzaileak. Aurretik, albuma [[2007]]ko [[maiatzaren 1]]ean filtratu zen sarean. ''Eat Me, Drink Me'' albumak 4.000 kopia baino gehiago saldu ditu mundu osoan orain arte. Ofizialki [[ekainaren 7]]an plazaratu zen.
[[Fitxategi:Marilyn Manson Live in Moscow 2012.JPG|erdian|thumb|300x300px|[[Marilyn Manson (taldea)|Marilyn Manson]] taldea ([[Mosku]], [[2012]])]]
== Albumaren abestiak ==
# «If Was Your Vampire» 5:56
# «Putting Holes in Happiness» 4:31
# «The Red Carpet Grave» 4:05
# «They Said That Hell's Not Hot» 4:17
# «Just a Car Crash Away» 4:55
# «Heart-Shaped Glasses (When the Heart Guides the Hand)» 5:05
# «Evidence» 5:19
# «Are You The Rabbit?» 4.14
# «Mutilation Is The Most Sincere From Flattery» 3:53
# «You and Me and the Devil Makes 3» 4:24
# «EAT ME, DRINK ME» 5:41
Iraupen osoa: 52:22 minutu.
=== Bonus Track ===
* Heart-Shaped Glasses (When the Heart Guides the Hand) Inhuman Remix By Jade E Puget.
* Putting Holes In Happines (Bertsio akustikoa)
== Musika bideoak ==
* ''[[Heart-Shaped Glasses (When the Heart Guides the Hand)]]''
* ''[[Putting Holes in Happiness]]''
== Partehartzaileak ==
* [[Marilyn Manson]] : ahots, perkusio eta ekoizpena.
* [[Tim Skold]] : gitarra-jotzaile, teklista eta baxua.
Zuzenekoetan:
* [[Chris Vrenna]] : teklista.
* [[Ginger Fish]] : bateria-jotzailea.
* [[Rob Holliday]] : baxua.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Marilyn Mansonen albumak]]
[[Kategoria:2007ko musika diskoak]]
[[Kategoria:Ingelesezko musika albumak]]
d4c4f38rdd29egdpzwr004botbmwv6y
9976124
9976092
2024-11-21T11:20:00Z
Ernestobanpiroa
58701
/* Kanpo estekak */
9976124
wikitext
text/x-wiki
{{lan infotaula}}
'''Eat Me, Drink Me''' (Jan nazazu, edan nazazu) [[Marilyn Manson]] abeslari estatubatuarra [[2007]]an plazaratu zuen seigarren estudioko albuma da.
''Eat Me, Drink Me'' [[Kalifornia]]ko hainbat estudiotan grabatu zuten Marilyn Manson abeslariak eta [[Tim Skold]] gitarra-jotzaile, baxu-jotzaile eta teklatu jotzaileak. Aurretik, albuma [[2007]]ko [[maiatzaren 1]]ean filtratu zen sarean. ''Eat Me, Drink Me'' albumak 4.000 kopia baino gehiago saldu ditu mundu osoan orain arte. Ofizialki [[ekainaren 7]]an plazaratu zen.
[[Fitxategi:Marilyn Manson Live in Moscow 2012.JPG|erdian|thumb|300x300px|[[Marilyn Manson (taldea)|Marilyn Manson]] taldea ([[Mosku]], [[2012]])]]
== Albumaren abestiak ==
# «If Was Your Vampire» 5:56
# «Putting Holes in Happiness» 4:31
# «The Red Carpet Grave» 4:05
# «They Said That Hell's Not Hot» 4:17
# «Just a Car Crash Away» 4:55
# «Heart-Shaped Glasses (When the Heart Guides the Hand)» 5:05
# «Evidence» 5:19
# «Are You The Rabbit?» 4.14
# «Mutilation Is The Most Sincere From Flattery» 3:53
# «You and Me and the Devil Makes 3» 4:24
# «EAT ME, DRINK ME» 5:41
Iraupen osoa: 52:22 minutu.
=== Bonus Track ===
* Heart-Shaped Glasses (When the Heart Guides the Hand) Inhuman Remix By Jade E Puget.
* Putting Holes In Happines (Bertsio akustikoa)
== Musika bideoak ==
* ''[[Heart-Shaped Glasses (When the Heart Guides the Hand)]]''
* ''[[Putting Holes in Happiness]]''
== Partehartzaileak ==
* [[Marilyn Manson]] : ahots, perkusio eta ekoizpena.
* [[Tim Skold]] : gitarra-jotzaile, teklista eta baxua.
Zuzenekoetan:
* [[Chris Vrenna]] : teklista.
* [[Ginger Fish]] : bateria-jotzailea.
* [[Rob Holliday]] : baxua.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{en}}:[https://www.youtube.com/watch?v=DxbcslSdBC0&list=PLCASt4QCYlLgcXYrm0rx-hQPGpwrxDpRj Albuma Youtuben.]
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Marilyn Mansonen albumak]]
[[Kategoria:2007ko musika diskoak]]
[[Kategoria:Ingelesezko musika albumak]]
4zqocnjihc8xpyd531h58w8huj3vxyk
9976125
9976124
2024-11-21T11:20:34Z
Ernestobanpiroa
58701
9976125
wikitext
text/x-wiki
{{lan infotaula}}
'''Eat Me, Drink Me''' (Jan nazazu, edan nazazu) [[Marilyn Manson]] abeslari estatubatuarra [[2007]]an plazaratu zuen seigarren estudioko albuma da.<ref>https://www.allmusic.com/album/eat-me-drink-me-mw0000584083</ref> ''Eat Me, Drink Me'' [[Kalifornia]]ko hainbat estudiotan grabatu zuten Marilyn Manson abeslariak eta [[Tim Skold]] gitarra-jotzaile, baxu-jotzaile eta teklatu jotzaileak. Aurretik, albuma [[2007]]ko [[maiatzaren 1]]ean filtratu zen sarean. ''Eat Me, Drink Me'' albumak 4.000 kopia baino gehiago saldu ditu mundu osoan orain arte. Ofizialki [[ekainaren 7]]an plazaratu zen.
[[Fitxategi:Marilyn Manson Live in Moscow 2012.JPG|erdian|thumb|300x300px|[[Marilyn Manson (taldea)|Marilyn Manson]] taldea ([[Mosku]], [[2012]])]]
== Albumaren abestiak ==
# «If Was Your Vampire» 5:56
# «Putting Holes in Happiness» 4:31
# «The Red Carpet Grave» 4:05
# «They Said That Hell's Not Hot» 4:17
# «Just a Car Crash Away» 4:55
# «Heart-Shaped Glasses (When the Heart Guides the Hand)» 5:05
# «Evidence» 5:19
# «Are You The Rabbit?» 4.14
# «Mutilation Is The Most Sincere From Flattery» 3:53
# «You and Me and the Devil Makes 3» 4:24
# «EAT ME, DRINK ME» 5:41
Iraupen osoa: 52:22 minutu.
=== Bonus Track ===
* Heart-Shaped Glasses (When the Heart Guides the Hand) Inhuman Remix By Jade E Puget.
* Putting Holes In Happines (Bertsio akustikoa)
== Musika bideoak ==
* ''[[Heart-Shaped Glasses (When the Heart Guides the Hand)]]''
* ''[[Putting Holes in Happiness]]''
== Partehartzaileak ==
* [[Marilyn Manson]] : ahots, perkusio eta ekoizpena.
* [[Tim Skold]] : gitarra-jotzaile, teklista eta baxua.
Zuzenekoetan:
* [[Chris Vrenna]] : teklista.
* [[Ginger Fish]] : bateria-jotzailea.
* [[Rob Holliday]] : baxua.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{en}}:[https://www.youtube.com/watch?v=DxbcslSdBC0&list=PLCASt4QCYlLgcXYrm0rx-hQPGpwrxDpRj Albuma Youtuben.]
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Marilyn Mansonen albumak]]
[[Kategoria:2007ko musika diskoak]]
[[Kategoria:Ingelesezko musika albumak]]
b429myffclydeq4hcnvjjif011whv57
9976128
9976125
2024-11-21T11:22:30Z
Ernestobanpiroa
58701
/* Kanpo estekak */
9976128
wikitext
text/x-wiki
{{lan infotaula}}
'''Eat Me, Drink Me''' (Jan nazazu, edan nazazu) [[Marilyn Manson]] abeslari estatubatuarra [[2007]]an plazaratu zuen seigarren estudioko albuma da.<ref>https://www.allmusic.com/album/eat-me-drink-me-mw0000584083</ref> ''Eat Me, Drink Me'' [[Kalifornia]]ko hainbat estudiotan grabatu zuten Marilyn Manson abeslariak eta [[Tim Skold]] gitarra-jotzaile, baxu-jotzaile eta teklatu jotzaileak. Aurretik, albuma [[2007]]ko [[maiatzaren 1]]ean filtratu zen sarean. ''Eat Me, Drink Me'' albumak 4.000 kopia baino gehiago saldu ditu mundu osoan orain arte. Ofizialki [[ekainaren 7]]an plazaratu zen.
[[Fitxategi:Marilyn Manson Live in Moscow 2012.JPG|erdian|thumb|300x300px|[[Marilyn Manson (taldea)|Marilyn Manson]] taldea ([[Mosku]], [[2012]])]]
== Albumaren abestiak ==
# «If Was Your Vampire» 5:56
# «Putting Holes in Happiness» 4:31
# «The Red Carpet Grave» 4:05
# «They Said That Hell's Not Hot» 4:17
# «Just a Car Crash Away» 4:55
# «Heart-Shaped Glasses (When the Heart Guides the Hand)» 5:05
# «Evidence» 5:19
# «Are You The Rabbit?» 4.14
# «Mutilation Is The Most Sincere From Flattery» 3:53
# «You and Me and the Devil Makes 3» 4:24
# «EAT ME, DRINK ME» 5:41
Iraupen osoa: 52:22 minutu.
=== Bonus Track ===
* Heart-Shaped Glasses (When the Heart Guides the Hand) Inhuman Remix By Jade E Puget.
* Putting Holes In Happines (Bertsio akustikoa)
== Musika bideoak ==
* ''[[Heart-Shaped Glasses (When the Heart Guides the Hand)]]''
* ''[[Putting Holes in Happiness]]''
== Partehartzaileak ==
* [[Marilyn Manson]] : ahots, perkusio eta ekoizpena.
* [[Tim Skold]] : gitarra-jotzaile, teklista eta baxua.
Zuzenekoetan:
* [[Chris Vrenna]] : teklista.
* [[Ginger Fish]] : bateria-jotzailea.
* [[Rob Holliday]] : baxua.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{en}}:[https://www.youtube.com/watch?v=DxbcslSdBC0&list=PLCASt4QCYlLgcXYrm0rx-hQPGpwrxDpRj Albuma Youtuben.]
* {{es}}:[https://www.lagramolaencendida.com/2017/06/04/eat-me-drink-me-el-disco-mas-lujurioso-y-oscuro-de-la-historia-10-anos-despues/ Albumari buruzko komentarioa.]
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Marilyn Mansonen albumak]]
[[Kategoria:2007ko musika diskoak]]
[[Kategoria:Ingelesezko musika albumak]]
5v04nhts2a87v1sjpugyqsgky1jcw33
9976134
9976128
2024-11-21T11:24:38Z
Ernestobanpiroa
58701
9976134
wikitext
text/x-wiki
{{lan infotaula}}
'''Eat Me, Drink Me''' (Jan nazazu, edan nazazu) [[Marilyn Manson]] abeslari estatubatuarra [[2007]]an plazaratu zuen seigarren estudioko albuma da.<ref>https://www.allmusic.com/album/eat-me-drink-me-mw0000584083</ref> ''Eat Me, Drink Me'' [[Kalifornia]]ko hainbat estudiotan grabatu zuten Marilyn Manson abeslariak eta [[Tim Skold]] gitarra-jotzaile, baxu-jotzaile eta teklatu jotzaileak. Aurretik, albuma [[2007]]ko [[maiatzaren 1]]ean filtratu zen sarean. ''Eat Me, Drink Me'' albumak 4.000 kopia baino gehiago saldu ditu mundu osoan orain arte. Ofizialki [[ekainaren 7]]an plazaratu zen.
[[Fitxategi:Marilyn Manson Live in Moscow 2012.JPG|erdian|thumb|300x300px|[[Marilyn Manson (taldea)|Marilyn Manson]] taldea ([[Mosku]], [[2012]])]]
Mansonen album ilunetariko bat da.<https://www.nachtkabarett.com/EatMeDrinkMe/Vampirism/fr</ref>
== Albumaren abestiak ==
# «If Was Your Vampire» 5:56
# «Putting Holes in Happiness» 4:31
# «The Red Carpet Grave» 4:05
# «They Said That Hell's Not Hot» 4:17
# «Just a Car Crash Away» 4:55
# «Heart-Shaped Glasses (When the Heart Guides the Hand)» 5:05
# «Evidence» 5:19
# «Are You The Rabbit?» 4.14
# «Mutilation Is The Most Sincere From Flattery» 3:53
# «You and Me and the Devil Makes 3» 4:24
# «EAT ME, DRINK ME» 5:41
Iraupen osoa: 52:22 minutu.
=== Bonus Track ===
* Heart-Shaped Glasses (When the Heart Guides the Hand) Inhuman Remix By Jade E Puget.
* Putting Holes In Happines (Bertsio akustikoa)
== Musika bideoak ==
* ''[[Heart-Shaped Glasses (When the Heart Guides the Hand)]]''
* ''[[Putting Holes in Happiness]]''
== Partehartzaileak ==
* [[Marilyn Manson]] : ahots, perkusio eta ekoizpena.
* [[Tim Skold]] : gitarra-jotzaile, teklista eta baxua.
Zuzenekoetan:
* [[Chris Vrenna]] : teklista.
* [[Ginger Fish]] : bateria-jotzailea.
* [[Rob Holliday]] : baxua.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{en}}:[https://www.youtube.com/watch?v=DxbcslSdBC0&list=PLCASt4QCYlLgcXYrm0rx-hQPGpwrxDpRj Albuma Youtuben.]
* {{fr}}:[https://www.nachtkabarett.com/EatMeDrinkMe/Vampirism/fr Albumari buruzko komentarioa.]
* {{es}}:[https://www.lagramolaencendida.com/2017/06/04/eat-me-drink-me-el-disco-mas-lujurioso-y-oscuro-de-la-historia-10-anos-despues/ Albumari buruzko komentarioa.]
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Marilyn Mansonen albumak]]
[[Kategoria:2007ko musika diskoak]]
[[Kategoria:Ingelesezko musika albumak]]
1x7bdre9ykurlta4o2eor0as8snv9bi
9976135
9976134
2024-11-21T11:25:38Z
Ernestobanpiroa
58701
/* Partehartzaileak */
9976135
wikitext
text/x-wiki
{{lan infotaula}}
'''Eat Me, Drink Me''' (Jan nazazu, edan nazazu) [[Marilyn Manson]] abeslari estatubatuarra [[2007]]an plazaratu zuen seigarren estudioko albuma da.<ref>https://www.allmusic.com/album/eat-me-drink-me-mw0000584083</ref> ''Eat Me, Drink Me'' [[Kalifornia]]ko hainbat estudiotan grabatu zuten Marilyn Manson abeslariak eta [[Tim Skold]] gitarra-jotzaile, baxu-jotzaile eta teklatu jotzaileak. Aurretik, albuma [[2007]]ko [[maiatzaren 1]]ean filtratu zen sarean. ''Eat Me, Drink Me'' albumak 4.000 kopia baino gehiago saldu ditu mundu osoan orain arte. Ofizialki [[ekainaren 7]]an plazaratu zen.
[[Fitxategi:Marilyn Manson Live in Moscow 2012.JPG|erdian|thumb|300x300px|[[Marilyn Manson (taldea)|Marilyn Manson]] taldea ([[Mosku]], [[2012]])]]
Mansonen album ilunetariko bat da.<https://www.nachtkabarett.com/EatMeDrinkMe/Vampirism/fr</ref>
== Albumaren abestiak ==
# «If Was Your Vampire» 5:56
# «Putting Holes in Happiness» 4:31
# «The Red Carpet Grave» 4:05
# «They Said That Hell's Not Hot» 4:17
# «Just a Car Crash Away» 4:55
# «Heart-Shaped Glasses (When the Heart Guides the Hand)» 5:05
# «Evidence» 5:19
# «Are You The Rabbit?» 4.14
# «Mutilation Is The Most Sincere From Flattery» 3:53
# «You and Me and the Devil Makes 3» 4:24
# «EAT ME, DRINK ME» 5:41
Iraupen osoa: 52:22 minutu.
=== Bonus Track ===
* Heart-Shaped Glasses (When the Heart Guides the Hand) Inhuman Remix By Jade E Puget.
* Putting Holes In Happines (Bertsio akustikoa)
== Musika bideoak ==
* ''[[Heart-Shaped Glasses (When the Heart Guides the Hand)]]''
* ''[[Putting Holes in Happiness]]''
== Partehartzaileak ==
* [[Marilyn Manson]] : ahots, perkusio, hitzak, argazkiak eta ekoizpena.
* [[Tim Skold]] : gitarra-jotzaile, teklista, baxua eta ekoizpena.
Zuzenekoetan:
* [[Chris Vrenna]] : teklista.
* [[Ginger Fish]] : bateria-jotzailea.
* [[Rob Holliday]] : baxua.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{en}}:[https://www.youtube.com/watch?v=DxbcslSdBC0&list=PLCASt4QCYlLgcXYrm0rx-hQPGpwrxDpRj Albuma Youtuben.]
* {{fr}}:[https://www.nachtkabarett.com/EatMeDrinkMe/Vampirism/fr Albumari buruzko komentarioa.]
* {{es}}:[https://www.lagramolaencendida.com/2017/06/04/eat-me-drink-me-el-disco-mas-lujurioso-y-oscuro-de-la-historia-10-anos-despues/ Albumari buruzko komentarioa.]
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Marilyn Mansonen albumak]]
[[Kategoria:2007ko musika diskoak]]
[[Kategoria:Ingelesezko musika albumak]]
hogkibx5kyzkb61zpdnpv0ta3s6bvp0
9976138
9976135
2024-11-21T11:26:47Z
Ernestobanpiroa
58701
/* Partehartzaileak */
9976138
wikitext
text/x-wiki
{{lan infotaula}}
'''Eat Me, Drink Me''' (Jan nazazu, edan nazazu) [[Marilyn Manson]] abeslari estatubatuarra [[2007]]an plazaratu zuen seigarren estudioko albuma da.<ref>https://www.allmusic.com/album/eat-me-drink-me-mw0000584083</ref> ''Eat Me, Drink Me'' [[Kalifornia]]ko hainbat estudiotan grabatu zuten Marilyn Manson abeslariak eta [[Tim Skold]] gitarra-jotzaile, baxu-jotzaile eta teklatu jotzaileak. Aurretik, albuma [[2007]]ko [[maiatzaren 1]]ean filtratu zen sarean. ''Eat Me, Drink Me'' albumak 4.000 kopia baino gehiago saldu ditu mundu osoan orain arte. Ofizialki [[ekainaren 7]]an plazaratu zen.
[[Fitxategi:Marilyn Manson Live in Moscow 2012.JPG|erdian|thumb|300x300px|[[Marilyn Manson (taldea)|Marilyn Manson]] taldea ([[Mosku]], [[2012]])]]
Mansonen album ilunetariko bat da.<https://www.nachtkabarett.com/EatMeDrinkMe/Vampirism/fr</ref>
== Albumaren abestiak ==
# «If Was Your Vampire» 5:56
# «Putting Holes in Happiness» 4:31
# «The Red Carpet Grave» 4:05
# «They Said That Hell's Not Hot» 4:17
# «Just a Car Crash Away» 4:55
# «Heart-Shaped Glasses (When the Heart Guides the Hand)» 5:05
# «Evidence» 5:19
# «Are You The Rabbit?» 4.14
# «Mutilation Is The Most Sincere From Flattery» 3:53
# «You and Me and the Devil Makes 3» 4:24
# «EAT ME, DRINK ME» 5:41
Iraupen osoa: 52:22 minutu.
=== Bonus Track ===
* Heart-Shaped Glasses (When the Heart Guides the Hand) Inhuman Remix By Jade E Puget.
* Putting Holes In Happines (Bertsio akustikoa)
== Musika bideoak ==
* ''[[Heart-Shaped Glasses (When the Heart Guides the Hand)]]''
* ''[[Putting Holes in Happiness]]''
== Partehartzaileak ==
* [[Marilyn Manson]] : ahots, perkusio, hitzak, argazkiak eta ekoizpena.
* [[Tim Skold]] : gitarra-jotzaile, teklista, baxua, musika eta ekoizpena.
Zuzenekoetan:
* [[Chris Vrenna]] : teklista.
* [[Ginger Fish]] : bateria-jotzailea.
* [[Rob Holliday]] : baxua.
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda}}
== Kanpo estekak ==
* {{en}}:[https://www.youtube.com/watch?v=DxbcslSdBC0&list=PLCASt4QCYlLgcXYrm0rx-hQPGpwrxDpRj Albuma Youtuben.]
* {{fr}}:[https://www.nachtkabarett.com/EatMeDrinkMe/Vampirism/fr Albumari buruzko komentarioa.]
* {{es}}:[https://www.lagramolaencendida.com/2017/06/04/eat-me-drink-me-el-disco-mas-lujurioso-y-oscuro-de-la-historia-10-anos-despues/ Albumari buruzko komentarioa.]
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Marilyn Mansonen albumak]]
[[Kategoria:2007ko musika diskoak]]
[[Kategoria:Ingelesezko musika albumak]]
lobtudhq5g8d4alq2j0n8ffcjzlvzf8
Kategoria:Marilyn Mansonen albumak
14
1214852
9976028
2024-11-21T09:09:33Z
Ernestobanpiroa
58701
Orri berria: «{{CatAutoTOC}} [[Kategoria:Albumak artistaren arabera]] [[Kategoria:Marilyn Manson|Albumak]] [[Kategoria:Ingelesezko musika albumak]]»
9976028
wikitext
text/x-wiki
{{CatAutoTOC}}
[[Kategoria:Albumak artistaren arabera]]
[[Kategoria:Marilyn Manson|Albumak]]
[[Kategoria:Ingelesezko musika albumak]]
pj511qzqlf2bfh3au3hv2g3t9mt6891
Kategoria:Marilyn Mansonek ekoitzitako musika
14
1214854
9976032
2024-11-21T09:12:31Z
Ernestobanpiroa
58701
Orri berria: «{{CatAutoTOC}} {{DEFAULTSORT:Manson, Marilyn}} [[Kategoria:Marilyn Manson]] [[Kategoria:Musika diskoak produktorearen arabera]]»
9976032
wikitext
text/x-wiki
{{CatAutoTOC}}
{{DEFAULTSORT:Manson, Marilyn}}
[[Kategoria:Marilyn Manson]]
[[Kategoria:Musika diskoak produktorearen arabera]]
5h0lz57481mk6ti07amwcs1nhg5yp5q
Lankide eztabaida:Salar38ics
3
1214855
9976037
2024-11-21T09:18:35Z
LainobeltzBot
90204
Ongi etorri!
9976037
wikitext
text/x-wiki
{{Ongietorria}} --[[Lankide:LainobeltzBot|LainobeltzBot]] ([[Lankide eztabaida:LainobeltzBot|eztabaida]]) 10:18, 21 azaroa 2024 (CET)
eq9mar5yvsbjy09evbu2x5cd512rj22
Txikipedia:Zenbaki hamartar periodiko nahasiak
104
1214856
9976060
2024-11-21T09:49:13Z
Garazi Urdaniz
167728
Orri berria: «Zenbaki periodiko mixtoak edo nahasiak arrazional positiboen multzoa osatzen duten azpi-multzoetako bat da. == Definizioa == Zenbaki periodiko mixtoak [[Txikipedia:Zenbaki hamartar|zati hamartar]]<nowiki/>rean digitu kopuru mugagabea ([[Txikipedia:Infinitu|infinitua]]) duten zenbaki hamartarrak dira. Kasu honetan, periodiko puruetatik bereizten duen ezaugarri bereizgarria hurrengoa da: zati hamartarrean badaude zenbait digitu (bat edo gehiago izan daitezke) periodotik k...»
9976060
wikitext
text/x-wiki
Zenbaki periodiko mixtoak edo nahasiak arrazional positiboen multzoa osatzen duten azpi-multzoetako bat da.
== Definizioa ==
Zenbaki periodiko mixtoak [[Txikipedia:Zenbaki hamartar|zati hamartar]]<nowiki/>rean digitu kopuru mugagabea ([[Txikipedia:Infinitu|infinitua]]) duten zenbaki hamartarrak dira. Kasu honetan, periodiko puruetatik bereizten duen ezaugarri bereizgarria hurrengoa da: zati hamartarrean badaude zenbait digitu (bat edo gehiago izan daitezke) periodotik kanpo eta beste batzuk periodoaren barne daude. Hala nola, 1,6666… periodiko purua izango litzateke eta 1,5666… aldiz, periodiko mistoa
=== Zer da periodoa? ===
Periodoa zati hamartarrean behin eta berriz errepikatzen diren zifra/digituak osatzen dute. Idazkera mugagabea dela adierazteko hiru puntuak (...) erabili ohi dira, baina horren ordez periodo izeneko “txapela” moduko sinboloa erabil daiteke.
== Ezaugarriak ==
[[Txikipedia:Zenbaki hamartar|Zenbaki hamartar zehatzak]] ez bezala, periodiko mixtoaren zifra kopurua infinitua denez, ezin dira adierazi zatiki hamartarren bidez (Aritmetikako Funtsezko Teoremaren hedapena).
Ez da ohikoa egunerokotasunean zenbaki hamartar periodiko nahasiak aurkitzea edota erabiltzea, eta horregatik borobildu edo laburtu egiten dira. Normalean periodoa duten zenbakien zati hamartarra bi zifretara laburtzen edota borobiltzen dira. Horretarako, zati hamartarreko hirugarren zifrari erreparatu behar zaio:
* Hirugarren zifra hau, 5 edo 5 baino handiagoa bada, bigarren zifra goruntz borobilduko da.
'''0,166… → 0,17 (seia 5 baino handiagoa da)'''
* Hirugarren zifra 5 baino txikiagoa bada, aldiz, bigarren zifra berdina izango da.
'''1,122…→ 1,12 (bia 5 baino txikiagoa da)'''
Aurretik aipatutako hau orden erlazioarekin estuki lotuta dago. Orden erlazioa zenbaki bikoteak ordenatzeko erabiltzen da.
* Ordena erlazioaren sinboloa → ≤
== Nola lortzen dira ==
Zenbaki periodiko mixtoak lortzeko [[Txikipedia:Zatiki (matematika)|zatikia]]<nowiki/>ren izendatzailean 2 edota 5a Eratostenesen galbahean agertzen diren gainontzeko [[Txikipedia:Zenbaki lehen|zenbaki lehen]] batekin biderkatzen agertu behar da.
Zenbakien zati hamartarrean periodo mixtoa duten horiek zatiki moduan ere adieraz daitezke eta horiei zatiki sortzailea deritze.
== Erreferentziak ==
Centeno Pérez, J. (1988). Números decimales. ¿Por qué? ¿Para qué?
Madrid: Síntesis
5udyhmsr4htsknlxeomiyzlzu40evh2
9976078
9976060
2024-11-21T10:47:06Z
Garazi Urdaniz
167728
9976078
wikitext
text/x-wiki
Zenbaki periodiko mixtoak edo nahasiak arrazional positiboen multzoa osatzen duten azpi-multzoetako bat da.
== Definizioa ==
Zenbaki periodiko mixtoak [[Txikipedia:Zenbaki hamartar|zati hamartar]]<nowiki/>rean digitu kopuru mugagabea ([[Txikipedia:Infinitu|infinitua]]) duten zenbaki hamartarrak dira. Kasu honetan, periodiko puruetatik bereizten duen ezaugarri bereizgarria hurrengoa da: zati hamartarrean badaude zenbait digitu (bat edo gehiago izan daitezke) periodotik kanpo eta beste batzuk periodoaren barne daude. Hala nola, 1,6666… periodiko purua izango litzateke eta 1,5666… aldiz, periodiko mistoa
=== Zer da periodoa? ===
Periodoa zati hamartarrean behin eta berriz errepikatzen diren zifra/digituak osatzen dute. Idazkera mugagabea dela adierazteko hiru puntuak (...) erabili ohi dira, baina horren ordez periodo izeneko “txapela” moduko sinboloa erabil daiteke.
[[Fitxategi:Gif periodo canva.gif|erdian|thumb|287x287px]]
== Ezaugarriak ==
[[Txikipedia:Zenbaki hamartar|Zenbaki hamartar zehatzak]] ez bezala, periodiko mixtoaren zifra kopurua infinitua denez, ezin dira adierazi zatiki hamartarren bidez (Aritmetikako Funtsezko Teoremaren hedapena).
[[Fitxategi:Gif zatiki hamartarra canva.gif|erdian|thumb|304x304px]]
Ez da ohikoa egunerokotasunean zenbaki hamartar periodiko nahasiak aurkitzea edota erabiltzea, eta horregatik borobildu edo laburtu egiten dira. Normalean periodoa duten zenbakien zati hamartarra bi zifretara laburtzen edota borobiltzen dira. Horretarako, zati hamartarreko hirugarren zifrari erreparatu behar zaio:
* Hirugarren zifra hau, 5 edo 5 baino handiagoa bada, bigarren zifra goruntz borobilduko da.
'''0,166… → 0,17 (seia 5 baino handiagoa da)'''
* Hirugarren zifra 5 baino txikiagoa bada, aldiz, bigarren zifra berdina izango da.
'''1,122…→ 1,12 (bia 5 baino txikiagoa da)'''
Aurretik aipatutako hau orden erlazioarekin estuki lotuta dago. Orden erlazioa zenbaki bikoteak ordenatzeko erabiltzen da.
* Ordena erlazioaren sinboloa → ≤
== Nola lortzen dira ==
Zenbaki periodiko mixtoak lortzeko [[Txikipedia:Zatiki (matematika)|zatikia]]<nowiki/>ren izendatzailean 2 edota 5a Eratostenesen galbahean agertzen diren gainontzeko [[Txikipedia:Zenbaki lehen|zenbaki lehen]] batekin biderkatzen agertu behar da.
[[Fitxategi:Gif zatiki 1 canva.gif|erdian|thumb|186x186px]]
[[Fitxategi:Gif zatiki 2 canva.gif|erdian|thumb|187x187px]]
[[Fitxategi:Gif zatiki 3 canva.gif|erdian|thumb|169x169px]]
Zenbakien zati hamartarrean periodo mixtoa duten horiek zatiki moduan ere adieraz daitezke eta horiei zatiki sortzailea deritze.
[[Fitxategi:Zatiki sortzailea.png|erdian|thumb]]
== Erreferentziak ==
Centeno Pérez, J. (1988). Números decimales. ¿Por qué? ¿Para qué?
Madrid: Síntesis
5gwb8jxabh0mp4iigm6sgkfi58p833p
9976085
9976078
2024-11-21T10:52:05Z
Garazi Urdaniz
167728
9976085
wikitext
text/x-wiki
Zenbaki periodiko mixtoak edo nahasiak arrazional positiboen multzoa osatzen duten azpi-multzoetako bat da.
== Definizioa ==
Zenbaki periodiko mixtoak [[Txikipedia:Zenbaki hamartar|zati hamartar]]<nowiki/>rean digitu kopuru mugagabea ([[Txikipedia:Infinitu|infinitua]]) duten zenbaki hamartarrak dira. Kasu honetan, periodiko puruetatik bereizten duen ezaugarri bereizgarria hurrengoa da: zati hamartarrean badaude zenbait digitu (bat edo gehiago izan daitezke) periodotik kanpo eta beste batzuk periodoaren barne daude. Hala nola, 1,6666… periodiko purua izango litzateke eta 1,5666… aldiz, periodiko mistoa.
=== Zer da periodoa? ===
Periodoa zati hamartarrean behin eta berriz errepikatzen diren zifra/digituak osatzen dute. Idazkera mugagabea dela adierazteko hiru puntuak (...) erabili ohi dira, baina horren ordez periodo izeneko “txapela” moduko sinboloa erabil daiteke.
[[Fitxategi:Gif periodo canva.gif|erdian|thumb|287x287px]]
== Ezaugarriak ==
[[Txikipedia:Zenbaki hamartar|Zenbaki hamartar zehatzak]] ez bezala, periodiko mixtoaren zifra kopurua infinitua denez, ezin dira adierazi zatiki hamartarren bidez (Aritmetikako Funtsezko Teoremaren hedapena).
[[Fitxategi:Gif zatiki hamartarra canva.gif|erdian|thumb|304x304px]]
Ez da ohikoa egunerokotasunean zenbaki hamartar periodiko nahasiak aurkitzea edota erabiltzea, eta horregatik borobildu edo laburtu egiten dira. Normalean periodoa duten zenbakien zati hamartarra bi zifretara laburtzen edota borobiltzen dira. Horretarako, zati hamartarreko hirugarren zifrari erreparatu behar zaio:
* Hirugarren zifra hau, 5 edo 5 baino handiagoa bada, bigarren zifra goruntz borobilduko da.
'''0,166… → 0,17 (seia 5 baino handiagoa da)'''
* Hirugarren zifra 5 baino txikiagoa bada, aldiz, bigarren zifra berdina izango da.
'''1,122…→ 1,12 (bia 5 baino txikiagoa da)'''
Aurretik aipatutako hau orden erlazioarekin estuki lotuta dago. Orden erlazioa zenbaki bikoteak ordenatzeko erabiltzen da.
* Ordena erlazioaren sinboloa → ≤
== Nola lortzen dira ==
Zenbaki periodiko mixtoak lortzeko [[Txikipedia:Zatiki (matematika)|zatikia]]<nowiki/>ren izendatzailean 2 edota 5a Eratostenesen galbahean agertzen diren gainontzeko [[Txikipedia:Zenbaki lehen|zenbaki lehen]] batekin biderkatzen agertu behar da.
[[Fitxategi:Gif zatiki 1 canva.gif|erdian|thumb|186x186px]]
[[Fitxategi:Gif zatiki 2 canva.gif|erdian|thumb|187x187px]]
[[Fitxategi:Gif zatiki 3 canva.gif|erdian|thumb|169x169px]]
Zenbakien zati hamartarrean periodo mixtoa duten horiek zatiki moduan ere adieraz daitezke eta horiei zatiki sortzailea deritze.
[[Fitxategi:Zatiki sortzailea.png|erdian|thumb]]
== Erreferentziak ==
Centeno Pérez, J. (1988). Números decimales. ¿Por qué? ¿Para qué?
Madrid: Síntesis
sqwh26h5b77jnygid9r4c2s816n932x
9976087
9976085
2024-11-21T10:53:06Z
Garazi Urdaniz
167728
9976087
wikitext
text/x-wiki
Zenbaki periodiko mixtoak edo nahasiak arrazional positiboen multzoa osatzen duten azpi-multzoetako bat da.
== Definizioa ==
Zenbaki periodiko mixtoak [[Txikipedia:Zenbaki hamartar|zati hamartar]]<nowiki/>rean digitu kopuru mugagabea ([[Txikipedia:Infinitu|infinitua]]) duten zenbaki hamartarrak dira. Kasu honetan, periodiko puruetatik bereizten duen ezaugarri bereizgarria hurrengoa da: zati hamartarrean badaude zenbait digitu (bat edo gehiago izan daitezke) periodotik kanpo eta beste batzuk periodoaren barne daude. Hala nola, 1,6666… periodiko purua izango litzateke eta 1,5666… aldiz, periodiko mistoa.
=== Zer da periodoa? ===
Periodoa zati hamartarrean behin eta berriz errepikatzen diren zifra/digituak osatzen dute. Idazkera mugagabea dela adierazteko hiru puntuak (...) erabili ohi dira, baina horren ordez periodo izeneko “txapela” moduko sinboloa erabil daiteke.
[[Fitxategi:Gif periodo canva.gif|erdian|thumb|287x287px]]
== Ezaugarriak ==
[[Txikipedia:Zenbaki hamartar|Zenbaki hamartar zehatzak]] ez bezala, periodiko mixtoaren zifra kopurua infinitua denez, ezin dira adierazi zatiki hamartarren bidez (Aritmetikako Funtsezko Teoremaren hedapena).
[[Fitxategi:Gif zatiki hamartarra canva.gif|erdian|thumb|304x304px]]
Ez da ohikoa egunerokotasunean zenbaki hamartar periodiko nahasiak aurkitzea edota erabiltzea, eta horregatik borobildu edo laburtu egiten dira. Normalean periodoa duten zenbakien zati hamartarra bi zifretara laburtzen edota borobiltzen dira. Horretarako, zati hamartarreko hirugarren zifrari erreparatu behar zaio:
* Hirugarren zifra hau, 5 edo 5 baino handiagoa bada, bigarren zifra goruntz borobilduko da.
'''0,166… → 0,17 (seia 5 baino handiagoa da)'''
* Hirugarren zifra 5 baino txikiagoa bada, aldiz, bigarren zifra berdina izango da.
'''1,122…→ 1,12 (bia 5 baino txikiagoa da)'''
Aurretik aipatutako hau orden erlazioarekin estuki lotuta dago. Orden erlazioa zenbaki bikoteak ordenatzeko erabiltzen da.
* Ordena erlazioaren sinboloa → ≤
== Nola lortzen dira ==
Zenbaki periodiko mixtoak lortzeko [[Txikipedia:Zatiki (matematika)|zatikia]]<nowiki/>ren izendatzailean 2 edota 5a Eratostenesen galbahean agertzen diren gainontzeko [[Txikipedia:Zenbaki lehen|zenbaki lehen]] batekin biderkatzen agertu behar da.
[[Fitxategi:Gif zatiki 1 canva.gif|erdian|thumb|186x186px]]
[[Fitxategi:Gif zatiki 2 canva.gif|erdian|thumb|187x187px]]
[[Fitxategi:Gif zatiki 3 canva.gif|erdian|thumb|186x186px]]
Zenbakien zati hamartarrean periodo mixtoa duten horiek zatiki moduan ere adieraz daitezke eta horiei zatiki sortzailea deritze.
[[Fitxategi:Zatiki sortzailea.png|erdian|thumb]]
== Erreferentziak ==
Centeno Pérez, J. (1988). Números decimales. ¿Por qué? ¿Para qué?
Madrid: Síntesis
ljr3zrattcrhd5mcwoecypcd8ragowd
Lankide eztabaida:Fvivesballesta
3
1214857
9976062
2024-11-21T10:00:26Z
LainobeltzBot
90204
Ongi etorri!
9976062
wikitext
text/x-wiki
{{Ongietorria}} --[[Lankide:LainobeltzBot|LainobeltzBot]] ([[Lankide eztabaida:LainobeltzBot|eztabaida]]) 11:00, 21 azaroa 2024 (CET)
658cges7lvnb3w6zrxdftvkmv11pma2
Txikipedia:Zenbaki irrazional
104
1214858
9976094
2024-11-21T11:02:36Z
Amaia Hernandorena
167731
Orri berria: «= ZENBAKI IRRAZIONALAK = [[Fitxategi:ZENBAKIEN SISTEMA.png|thumb]] Zenbaki irrazionalak bi zenbaki arrunten zatidura gisa adierazi ezin daitezkeen zenbaki errealak dira. Zenbaki arrazionalek ez bezala, zeinen irudikapen hamartarra finitua edo periodikoa den, zenbaki irrazionalek hedapen hamartar infinitua dute, zati errepikakorrik jarraitzen ez duena. Horrela, digituen sekuentzia etengabekoa eta desordenatua da, esan bezala, errepikapenik gabe. == Nola aurkitu zenbaki irr...»
9976094
wikitext
text/x-wiki
= ZENBAKI IRRAZIONALAK =
[[Fitxategi:ZENBAKIEN SISTEMA.png|thumb]]
Zenbaki irrazionalak bi zenbaki arrunten zatidura gisa adierazi ezin daitezkeen zenbaki errealak dira. Zenbaki arrazionalek ez bezala, zeinen irudikapen hamartarra finitua edo periodikoa den, zenbaki irrazionalek hedapen hamartar infinitua dute, zati errepikakorrik jarraitzen ez duena. Horrela, digituen sekuentzia etengabekoa eta desordenatua da, esan bezala, errepikapenik gabe.
== Nola aurkitu zenbaki irrazional bat ==
2 eta 3 zenbaki arrunten artean dauden zenbaki irrazionalak bilatzen saiatuko gara.
Horretarako, 2 eta 3-ren berredurak aurkitu behar ditugu, hau da, 4 eta 9. Hau jakinda, onartu dezakegu √4 =2 eta √9 =3, ondorioz √4 eta √9 dauden zenbaki errodun guztiak (√5, √6, √7 eta √8) zenbaki irrazionalak dira.
Prozesu hau jarraituz, aurkitu daitezke bi zenbaki arrunten arteko zenbaki irrazionalak.
== Zenbaki irrazionalen garapen historikoa ==
Zenbaki irrazionalak Aintzinako garaietatik ezagutu izan ditugu, izan ere, garatu izan ditugu jakintza berrien arabera eta ondorioz hauen erabilera ere aldatu egin da.
[[Fitxategi:Irrazionalen garapena.png|thumb|432x432px]]
K.a. V. mendean aintzinako Grezian filosofo batek aurkitu zuen triangelu angeluzuzen isoszelea osatzen zuten kateto eta hipotenusaren neurriak ezeberdinak zirela. Nahiz eta informazio gehiena aintzinako greziatik etorri, badaude erreferentziak diotenak aintzinako Indian k.a VII mendean zenbaki irrazionalak erabiltzen zirela problemak ebazteko. Hamar mende aurrerago, herrialde islamikoetako matematikaren garapenaren ondorioz, zenbaki irrazionalak zenbaki eta elementu algebraiko bezala erabilitzen hasi ziren.
9iiugbygwq8sxt40jj89kc1s79py5uq
9976109
9976094
2024-11-21T11:11:10Z
Amaia Hernandorena
167731
9976109
wikitext
text/x-wiki
= ZENBAKI IRRAZIONALAK =
[[Fitxategi:ZENBAKIEN SISTEMA.png|thumb]]
[[Zenbaki]] irrazionalak bi [[Zenbaki arrunt|zenbaki arrunten]] zatidura gisa adierazi ezin daitezkeen [[Zenbaki erreal|zenbaki errealak]] dira. Zenbaki arrazionalek ez bezala, zeinen irudikapen hamartarra finitua edo periodikoa den, zenbaki irrazionalek hedapen hamartar infinitua dute, zati errepikakorrik jarraitzen ez duena. Horrela, digituen sekuentzia etengabekoa eta desordenatua da, esan bezala, errepikapenik gabe.
== Nola aurkitu zenbaki irrazional bat ==
2 eta 3 zenbaki arrunten artean dauden zenbaki irrazionalak bilatzen saiatuko gara.
Horretarako, 2 eta 3-ren [[Berreketa|berredurak]] aurkitu behar ditugu, hau da, 4 eta 9. Hau jakinda, onartu dezakegu √4 =2 eta √9 =3, ondorioz √4 eta √9 dauden zenbaki errodun guztiak (√5, √6, √7 eta √8) zenbaki irrazionalak dira.
Prozesu hau jarraituz, aurkitu daitezke bi zenbaki arrunten arteko zenbaki irrazionalak.
== Zenbaki irrazionalen garapen historikoa ==
Zenbaki irrazionalak Aintzinako garaietatik ezagutu izan ditugu, izan ere, garatu izan ditugu jakintza berrien arabera eta ondorioz hauen erabilera ere aldatu egin da.
[[Fitxategi:Irrazionalen garapena.png|thumb|432x432px]]
K.a. V. mendean aintzinako Grezian filosofo batek aurkitu zuen triangelu angeluzuzena osatzen zuten kateto eta hipotenusaren neurriak ezeberdinak zirela.
Nahiz eta informazio gehiena aintzinako greziatik etorri, badaude erreferentziak diotenak aintzinako Indian K.a VII mendean zenbaki irrazionalak erabiltzen zirela problemak ebazteko.
Hamar mende aurrerago, K.o V, herrialde islamikoetako matematikaren garapenaren ondorioz, zenbaki irrazionalak zenbaki eta elementu algebraiko bezala erabilitzen hasi ziren.
1gze6lapv4lxf2qppon366lq0i8u5cc
Kigaliko zuzenketa
0
1214859
9976096
2024-11-21T11:04:32Z
Inaki Irazabalbeitia
137256
artikulua sortu
9976096
wikitext
text/x-wiki
[[Montrealgo Protokoloa|Montrealgo Protokoloaren]] '''[[Kigali|Kigaliko]] zuzenketa''' nazioarteko akordio bat da, [[Hidrofluorokarburo|hidrofluorokarburoen]] (HFC) kontsumoa eta ekoizpena pixkanaka murrizteko. Juridikoki loteslea den akordioa da, nazioarteko zuzenbidean eskubideak eta betebeharrak sortzeko diseinatua<ref>{{erreferentzia|izenburua=OzonAction Kigali Fact Sheet|argitaletxea=UN environment|url=https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/26798/7882FS07Kigali_EN.pdf?sequence=1}}</ref>.
[[Fitxategi:Kigali_Amendment_to_the_Montreal_Protocol_ratification_map.svg|thumb|331x331px|Kigaliko zuzenketa berretsi duten estatuak]]
Hasiera batean, Montrealgo Protokoloa [[Ozono geruza|ozono-geruza]] zaintzeko eta leheneratzeko sortu zen. Herrialde parte-hartzaileek [[Klorofluorokarburo|klorofluorokarburoak]] (CFC) pixkanaka desagerraraztea adostu zuten. Gas horiek [[Atmosfera|atmosferako]] [[Ozono|ozonoaren]] kontzentrazioa eragin zuten. HFCek ez dute [[Kloro|klororik]], eta, beraz, ez diote ozonoari eragiten eta, ondorioz, CFCak ordezteko usatu dira. Hala ere, HFCak [[Klima aldaketa|klima-aldaketa]] eragiten duten [[Berotegi-efektuko gas|berotegi efektuko gas]] indartsuak dira, horregatik zuzenketa honek HFC gehitzen dio herrialdeek pixkanaka murriztea agintzen duten [[Konposatu kimiko|produktu kimikoen]] zerrendari.
2024ko urriaren 31ra bitartean, 160 Estatuk<ref>{{Erreferentzia|izenburua=United Nations Treaty Collection|hizkuntza=EN|url=https://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=IND&mtdsg_no=XXVII-2-f&chapter=27|aldizkaria=treaties.un.org|sartze-data=2024-11-21}}</ref> eta [[Europar Batasuna|Europar Batasunak]] berretsi dute Kigalkoi Zuzenketa.
Produktu industrial askok, tartean [[Hozgarri|hozgarriak]] eta [[Aire girotze|aire girotuko]] ekipoek, HFCak usatzen dituzte.
== Zuzenketaren xehetasunak ==
Montrealgo Protokoloaren 5. artikuluak arau propioak sortu zituen [[Garapen bidean dagoen herrialde|garapen bidean dauden herrialdeentzat]] eta [[Herrialde garatu|herrilade garatuentzat]]. Garapen bidean edo garapen bidean ez dagoen herrialde baten kategorizazioa baldintza ekonomiko partikularren araberakoa izan zen. Protokoloa [[1980ko hamarkada|mila bederatziehun eta laurogeiko hamarkadan]] sortu zenez eta herrialdeen egoera ekonomikoa aldatu denez, Kigaliko zuzenketak hiru estatu-talde sortu zituen zuzenketa inplementatzeko.
Lehen taldeak, herrialde industrializatu "zaharrak" barne hartzen dituenak, HFCen erabilera 2024rako % 45 eta 2036rako % 85 murrizteko konpromisoa du, 2011 eta 2013 urteen arteko erabilerarekin alderatuta. Bigarren talde batek, [[Txinako Herri Errepublika|Txina]] eta [[Brasilgo futbol selekzio nazionala|Brasil]] barne, 2045erako kontsumoa % 80 murrizteko konpromisoa hartu zuen. Azkenik, epe hori 2047ra luzatzen da gainerako estatuentzat, [[India]] eta [[Ekialde Hurbila|Ekialde Ertaineko]] hainbat herrialde barne, aire girotuaren kontsumitzaile handiak baitira.
== Erreferentziak ==
7f5bl61otwwlaeqzmqxsyld1jrlkdm4
9976098
9976096
2024-11-21T11:05:23Z
Inaki Irazabalbeitia
137256
9976098
wikitext
text/x-wiki
[[Montrealgo Protokoloa|Montrealgo Protokoloaren]] '''[[Kigali|Kigaliko]] zuzenketa''' nazioarteko akordio bat da, [[Hidrofluorokarburo|hidrofluorokarburoen]] (HFC) kontsumoa eta ekoizpena pixkanaka murrizteko. Juridikoki loteslea den akordioa da, nazioarteko zuzenbidean eskubideak eta betebeharrak sortzeko diseinatua<ref>{{erreferentzia|izenburua=OzonAction Kigali Fact Sheet|argitaletxea=UN environment|url=https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/26798/7882FS07Kigali_EN.pdf?sequence=1}}</ref>.
[[Fitxategi:Kigali_Amendment_to_the_Montreal_Protocol_ratification_map.svg|thumb|331x331px|Kigaliko zuzenketa berretsi duten estatuak]]
Hasiera batean, Montrealgo Protokoloa [[Ozono geruza|ozono-geruza]] zaintzeko eta leheneratzeko sortu zen. Herrialde parte-hartzaileek [[Klorofluorokarburo|klorofluorokarburoak]] (CFC) pixkanaka desagerraraztea adostu zuten. Gas horiek [[Atmosfera|atmosferako]] [[Ozono|ozonoaren]] kontzentrazioa eragin zuten. HFCek ez dute [[Kloro|klororik]], eta, beraz, ez diote ozonoari eragiten eta, ondorioz, CFCak ordezteko usatu dira. Hala ere, HFCak [[Klima aldaketa|klima-aldaketa]] eragiten duten [[Berotegi-efektuko gas|berotegi efektuko gas]] indartsuak dira, horregatik zuzenketa honek HFC gehitzen dio herrialdeek pixkanaka murriztea agintzen duten [[Konposatu kimiko|produktu kimikoen]] zerrendari.
2024ko urriaren 31ra bitartean, 160 Estatuk<ref>{{Erreferentzia|izenburua=United Nations Treaty Collection|hizkuntza=EN|url=https://treaties.un.org/Pages/ViewDetails.aspx?src=IND&mtdsg_no=XXVII-2-f&chapter=27|aldizkaria=treaties.un.org|sartze-data=2024-11-21}}</ref> eta [[Europar Batasuna|Europar Batasunak]] berretsi dute Kigalkoi Zuzenketa.
Produktu industrial askok, tartean [[Hozgarri|hozgarriak]] eta [[Aire girotze|aire girotuko]] ekipoek, HFCak usatzen dituzte.
== Zuzenketaren xehetasunak ==
Montrealgo Protokoloaren 5. artikuluak arau propioak sortu zituen [[Garapen bidean dagoen herrialde|garapen bidean dauden herrialdeentzat]] eta [[Herrialde garatu|herrilade garatuentzat]]. Garapen bidean edo garapen bidean ez dagoen herrialde baten kategorizazioa baldintza ekonomiko partikularren araberakoa izan zen. Protokoloa [[1980ko hamarkada|mila bederatziehun eta laurogeiko hamarkadan]] sortu zenez eta herrialdeen egoera ekonomikoa aldatu denez, Kigaliko zuzenketak hiru estatu-talde sortu zituen zuzenketa inplementatzeko.
Lehen taldeak, herrialde industrializatu "zaharrak" barne hartzen dituenak, HFCen erabilera 2024rako % 45 eta 2036rako % 85 murrizteko konpromisoa du, 2011 eta 2013 urteen arteko erabilerarekin alderatuta. Bigarren talde batek, [[Txinako Herri Errepublika|Txina]] eta [[Brasilgo futbol selekzio nazionala|Brasil]] barne, 2045erako kontsumoa % 80 murrizteko konpromisoa hartu zuen. Azkenik, epe hori 2047ra luzatzen da gainerako estatuentzat, [[India]] eta [[Ekialde Hurbila|Ekialde Ertaineko]] hainbat herrialde barne, aire girotuaren kontsumitzaile handiak baitira.
== Erreferentziak ==
<references />{{Autoritate kontrola}}
3hwxk2knhmjs23kl1ufqzg29s8gpi79
Guerrita garaikurra
0
1214861
9976131
2024-11-21T11:23:36Z
Joseba65
69297
Orri berria: «'''Guerrita garaikurra''' (ofizialki gazteleraz ''Trofeo Guerrita- Memorial Juan Romero y Diego Sánchez'') amaterurrentzako txirrindularitza lasterketa da, [[Murtzia]]ko [[Alcantarilla]]<nowiki/>ren inguruan jokatzen dena. 1990ean sortua, Espainiako txirrindularitza Koparen barnean dago. Proba honek 170 kilometroko luzera izaten ohi du eta ibilbidean zenbait mendate igotzen dira [[Sierra Espuña]]n<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://www.murciaciclismo.com/alcan...»
9976131
wikitext
text/x-wiki
'''Guerrita garaikurra''' (ofizialki gazteleraz ''Trofeo Guerrita- Memorial Juan Romero y Diego Sánchez'') amaterurrentzako txirrindularitza lasterketa da, [[Murtzia]]ko [[Alcantarilla]]<nowiki/>ren inguruan jokatzen dena. 1990ean sortua, Espainiako txirrindularitza Koparen barnean dago.
Proba honek 170 kilometroko luzera izaten ohi du eta ibilbidean zenbait mendate igotzen dira [[Sierra Espuña]]n<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://www.murciaciclismo.com/alcantarilla-y-el-trofeo-guerrita-acogen-la-segunda-cita-de-la-copa-de-espana-elite-sub23/|izenbura=ALCANTARILLA Y EL TROFEO GUERRITA ACOGEN LA SEGUNDA CITA DE LA COPA DE ESPAÑA ELITE-SUB23|aldizkaria=murciaciclismo.com|data=2022/03/03}}}}.</ref>{{,}}<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://elpeloton.net/2022/03/previa-la-copa-de-espana-acelera-y-viaja-hasta-el-trofeo-guerrita-de-alcantarilla/|izenburua=PREVIA - La Copa de España acelera y viaja hasta el Trofeo Guerrita de Alcantarilla|aldizkaria=elpeloton.net|data=2022/03/03}}.</ref>.
2021eko ekitaldia atzeratua izan zen [[COVID-19 pandemia]] zela eta<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://murciaplaza.com/carlos-se-porto-y-nos-dejo-ir-a-la-cama-anbtes-de-lo-previsto-para-dormir-dice-alcaraz-gonzalez|izenburua=El Trofeo Guerrita de Alcantarilla, prueba de la Copa de España, se aplaza por la covid|site=murciaplaza.com|data=2021/02/10}}.</ref>.
== Palmaresa ==
{|cellpadding="4" cellspacing="0" style="border: 1px solid silver; color: black; margin: 0 0 0.5em 0; background-color: white; padding: 5px; text-align: left; font-size:80%; vertical-align: top; line-height:1.6em;"
!scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Urtea
!scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Garailea
!scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Bigarrena
!scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Hirugarrena
|-
| 1990
| {{Banderaikur|ESP}} Joaquín Martínez
| {{Banderaikur|ESP}} Javier Soler
| {{Banderaikur|ESP}} Antonio Civantos
|-
| 1991
| {{Banderaikur|ESP}} Jesús Caro
| {{Banderaikur|ESP }} Pedro Pardo
| {{Banderaikur|LUX}} [[Pascal Kohlvelter]]
|-
| 1992
| {{Banderaikur|DEN}} [[Søren Petersen]]
| {{Banderaikur|ESP}} Raúl Pérez
| {{Banderaikur|ESP}} [[Juan Carlos Domínguez]]
|-
| 1993
| {{Banderaikur|EH}} [[Thierry Elissalde]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Juan Manuel García Muñoz]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Rafael Ruiz]]
|-
| 1994
| {{Banderaikur|ESP}} [[Jaime Hernández Bertrán]]
| {{Banderaikur|ESP}} Manuel Vaquero
| {{Banderaikur|ESP}} Federico García
|-
| 1995
| {{Banderaikur|ESP}} [[Carlos Torrent]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Miguel Ángel Martín Perdiguero]]
| {{Banderaikur|ESP}} Miguel López
|-
| 1996
| {{Banderaikur|ESP}} [[Rubén Galván Manchón]]
| {{Banderaikur|ESP}} Miguel López
| {{Banderaikur|ESP}} [[Iván Herrero]]
|-
| 1997
| {{Banderaikur|RUS}} [[Eduard Gritsun]]
| {{Banderaikur|RUS}} [[Nikolai Kuznetsov]]
| {{Banderaikur|ESP}} Armando Ariel
|-
| 1998
| {{Banderaikur|ESP}} [[Iván Herrero]]
| {{Banderaikur|ESP}} Frederic Ivars
| {{Banderaikur|ESP}} [[Luis Diego Prior]]
|-
| 1999
| {{Banderaikur|ESP}} [[Sergio Villamil]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Gonzalo Bayarri]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Carlos Torrent]]
|-
| 2000
| {{Banderaikur|ESP}} Miquel Clamor
| {{Banderaikur|EH}} [[Gorka González]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Iker Camaño]]
|-
| 2001
| {{Banderaikur|ESP}} [[José Cayetano Juliá]]
| {{Banderaikur|RUS}} [[Nikita Eskov]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Javier Ramírez Abeja]]
|-
| 2002
| {{Banderaikur|ESP}} [[Luis Pasamontes]]
| {{Banderaikur|AND}} [[Xavier Pérez]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Israel Núñez]]
|-
| 2003
| {{Banderaikur|ESP}} [[Javier Ramírez Abeja]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Antonio Olmo Menacho]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Jaume Rovira]]
|-
| 2004
| {{Banderaikur|ESP}} [[Pedro Luis Marichalar]]
| {{Banderaikur|ESP}} Luis Medina
| {{Banderaikur|ESP}} [[Rodrigo García Rena]]
|-
| 2005
| {{Banderaikur|EH}} [[Unai Elorriaga]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Eloy Teruel]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Francisco Gutiérrez]]
|-
| 2006
| {{Banderaikur|EH}} [[Unai Elorriaga]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Francisco Gutiérrez]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Francisco José Pacheco]]
|-
| 2007
| {{Banderaikur|ESP}} [[Jesús Buendía]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Javier Iriarte]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[José Ángel Rodríguez]]
|-
| 2008
| {{Banderaikur|EH}} [[Guillermo Lana]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Rafael Valls]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[José Esteban Parra]]
|-
| 2009<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://laverdad.es/murcia/20090302/deportes_murcia/mas-deporte/chacon-lleva-guerrita-20090302.html|izenburua=Chacón se lleva el Guerrita|aldizkaria=laverdad.es|data=2009/03/02}}.</ref>
| {{Banderaikur|ESP}} [[Javier Chacón]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Raúl Alarcón]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[David Calatayud]]
|-
| 2010<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://www.laverdad.es/murcia/20100228/deportes/ciclismo/igor-romero-impone-trofeo-201002281402.html|izenburua=Igor Romero se impone en el Trofeo Guerrita|aldizkaria=laverdad.es|data=2010/02/28}}.</ref>
| {{Banderaikur|EH}} [[Igor Romero]]
| {{ Banderaikur|ESP}} [[Ramón Domene]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[José Esteban Parra]]
|-
| 2011<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=http://www.esciclismo.com/ampliada.asp?Id=17424|izenburua=José David Martínez se llevó el Trofeo Guerrita-Memorial Juan Romero y Diego Sánchez|aldizkaria=esciclismo.com|data=2011/02/28}}.</ref>
| {{Banderaikur|ESP}} [[José David Martínez]]
| {{Banderaikur|NED}} [[Peter van Dijk]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[David Gutiérrez Palacios]]
|-
| {{Gris|2012}}
| colspan=3; align=center| ''Ez zen jokatu''
|-
| 2013<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://www.laverdad.es/murcia/20130421/deportes/ciclismo/trofeo-guerrita-201304211915.html|izenburua=La fiesta del ciclismo toma Alcantarilla|aldizkaria=laverdad.es|data=2013/02/21}}.</ref>
| {{Banderaikur|EH}} [[Ibai Salas]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Loïc Chetout]]
| {{Banderaikur|ESP}} Marcos Altur
|-
| 2014<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://as.com/ciclismo/2014/03/29/mas_ciclismo/1396127496_504153.html|izenburua=Aritz Bagües gana el Trofeo Guerrita y Unai Intziarte es líder|aldizkaria=as.com|data=2014/03/30}}.</ref>
| {{Banderaikur|EH}} [[Aritz Bagües]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Unai Intziarte]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Miguel Ángel Benito]]
|-
| {{Gris|2015}}
| colspan=3; align=center| ''Ez zen jokatu''
|-
| 2016<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=http://www.ciclo21.com/2a-copa-espana-elite-y-s23-alvaro-cuadros-remata-en-el-trofeo-guerrita/|izenburua=2ª Copa España élite-S23: Cuadros, en el Trofeo Guerrita|aldizkaria=ciclo21.com|data=2016/02/28}}.</ref>
| {{Banderaikur|ESP}} [[Álvaro Cuadros]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Marcos Jurado]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Jaume Sureda]]
|-
| 2017<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=http://www.ciclo21.com/3a-copa-espana-elite-y-sub-23-trofeo-guerrita-en-directo/|izenburua=3ª Copa España élite y sub-23: Grigorev se lleva el Guerrita|aldizkaria=ciclo21.com|data=2017/03/12}}.</ref>
| {{Banderaikur|RUS}} [[Alexander Grigoriev]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Martín Lestido]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Juan Antonio López-Cózar]]
|-
| 2018<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=http://www.biciciclismo.com/es/juan-pedro-lopez-polartec-kometa-gana-la-copa-de-espana-de-alcantarilla-11-03-2018|izenburua=Juan Pedro López (Polartec Kometa) gana la Copa de España de Alcantarilla|aldizkaria=biciclismo.com|data=2018/03/11}}.</ref>
| {{Banderaikur|ESP}} [[Juan Pedro López]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Cristian Mota]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Víctor Etxeberria]]
|-
| 2019<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=http://www.biciciclismo.com/es/francisco-galvan-lizarte-gana-el-trofeo-guerrita-de-la-copa-de-espana-10-03-2019|izenburua=Francisco Galván (Lizarte) gana el Trofeo Guerrita de la Copa de España|aldizkaria=biciciclismo.com|data=2019/03/10}}.</ref>
| {{Banderaikur|ESP}} [[Francisco Galván]]
| {{Banderaikur|COL}} Daniel Avellaneda
| {{Banderaikur|ESP}} [[Alejandro Ropero]]
|-
| 2020<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://as.com/ciclismo/2020/03/08/mas_ciclismo/1583680261_409042.html|izenburua=Ocampo y Téllez, un doblete colombiano en el Guerrita|aldizkaria=as.com|data=2020/03/08}}.</ref>
| {{Banderaikur|COL}} [[Víctor Ocampo]]
| {{Banderaikur|COL}} Óscar Téllez
| {{Banderaikur|ESP}} Pablo Alonso
|-
| 2021<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|=https://elpeloton.net/2021/06/doblete-de-gomur-en-el-trofeo-guerrita-y-mordisco-de-pau-miquel-lizarte-a-la-copa-de-espana/|izenburua=Doblete de Gomur en el Trofeo Guerrita y mordisco de Pau Miquel (Lizarte) a la Copa de España|aldizkaria=elpeloton.net|data=2021/06/09}}.</ref>
| {{Banderaikur|ESP}} [[Francisco Agea]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Sergio Trueba]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Pau Miquel]]
|-
| 2022<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://as.com/ciclismo/2022/03/06/mas_ciclismo/1646580107_030341.html|izenburua=Segundo triunfo de Syritsa en la Copa España Élite-Sub23|aldizkaria=as.com|data=2022/03/06}}.</ref>
| {{Banderaikur|RUS}} [[Gleb Syritsa]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Andoni López de Abetxuko]]
| {{Banderaikur|ESP}} Ángel Coterillo
|-
| 2023<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://elpeloton.net/2023/03/yanne-dorenbos-estrena-al-finisher-en-el-trofeo-guerrita/|izenburua=Yanne Dorenbos estrena al Finisher en el Trofeo Guerrita|aldizkaria=elpeloton.net|data=2023/03/05}}.</ref>
| {{Banderaikur|NED}} [[Yanne Dorenbos]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Ricardo Zurita]]
| {{Banderaikur|URU}} [[Thomas Silva]]
|-
| 2024<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://rfec.com/index.php/es/smartweb/seccion/noticia/rfec/home/54539-Lev-Gonov-se-lleva-el-Tofeo-Guerrita-de-Copa-de-Espana-elite-Sub23|izenburua=Lev Gonov se lleva el Tofeo Guerrita de Copa de España Élite-Sub23|aldizkaria=rfec.com|data=2023/03/03}}.</ref>
| {{Banderaikur|RUS}} [[Lev Gonov]]
| {{Banderaikur|ITA}} [[Gabriele Raccagni]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Haimar Etxeberria]]
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
* [http://www.trofeoguerrita.es/ Webgune ofiziala]
* [http://www.siteducyclisme.net/wedstrijdfiche.php?wedstrijdid=9799 Guerrita garaikurra] – ''Siteducyclisme.net''
[[Kategoria:Espainiako txirrindularitza lasterketak]]
[[Kategoria:Txirrindularitza lasterketa amateurrak]]
afwkh8tnni9qdjm8nlbmb8t3pgj7yob
9976136
9976131
2024-11-21T11:26:11Z
Joseba65
69297
9976136
wikitext
text/x-wiki
{{Cycling race/raceinfobox|Q160696}}
'''Guerrita garaikurra''' (ofizialki gazteleraz ''Trofeo Guerrita- Memorial Juan Romero y Diego Sánchez'') amaterurrentzako txirrindularitza lasterketa da, [[Murtzia]]ko [[Alcantarilla]]<nowiki/>ren inguruan jokatzen dena. 1990ean sortua, Espainiako txirrindularitza Koparen barnean dago.
Proba honek 170 kilometroko luzera izaten ohi du eta ibilbidean zenbait mendate igotzen dira [[Sierra Espuña]]n<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://www.murciaciclismo.com/alcantarilla-y-el-trofeo-guerrita-acogen-la-segunda-cita-de-la-copa-de-espana-elite-sub23/|izenbura=ALCANTARILLA Y EL TROFEO GUERRITA ACOGEN LA SEGUNDA CITA DE LA COPA DE ESPAÑA ELITE-SUB23|aldizkaria=murciaciclismo.com|data=2022/03/03}}}}.</ref>{{,}}<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://elpeloton.net/2022/03/previa-la-copa-de-espana-acelera-y-viaja-hasta-el-trofeo-guerrita-de-alcantarilla/|izenburua=PREVIA - La Copa de España acelera y viaja hasta el Trofeo Guerrita de Alcantarilla|aldizkaria=elpeloton.net|data=2022/03/03}}.</ref>.
2021eko ekitaldia atzeratua izan zen [[COVID-19 pandemia]] zela eta<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://murciaplaza.com/carlos-se-porto-y-nos-dejo-ir-a-la-cama-anbtes-de-lo-previsto-para-dormir-dice-alcaraz-gonzalez|izenburua=El Trofeo Guerrita de Alcantarilla, prueba de la Copa de España, se aplaza por la covid|site=murciaplaza.com|data=2021/02/10}}.</ref>.
== Palmaresa ==
{|cellpadding="4" cellspacing="0" style="border: 1px solid silver; color: black; margin: 0 0 0.5em 0; background-color: white; padding: 5px; text-align: left; font-size:80%; vertical-align: top; line-height:1.6em;"
!scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Urtea
!scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Garailea
!scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Bigarrena
!scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Hirugarrena
|-
| 1990
| {{Banderaikur|ESP}} Joaquín Martínez
| {{Banderaikur|ESP}} Javier Soler
| {{Banderaikur|ESP}} Antonio Civantos
|-
| 1991
| {{Banderaikur|ESP}} Jesús Caro
| {{Banderaikur|ESP }} Pedro Pardo
| {{Banderaikur|LUX}} [[Pascal Kohlvelter]]
|-
| 1992
| {{Banderaikur|DEN}} [[Søren Petersen]]
| {{Banderaikur|ESP}} Raúl Pérez
| {{Banderaikur|ESP}} [[Juan Carlos Domínguez]]
|-
| 1993
| {{Banderaikur|EH}} [[Thierry Elissalde]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Juan Manuel García Muñoz]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Rafael Ruiz]]
|-
| 1994
| {{Banderaikur|ESP}} [[Jaime Hernández Bertrán]]
| {{Banderaikur|ESP}} Manuel Vaquero
| {{Banderaikur|ESP}} Federico García
|-
| 1995
| {{Banderaikur|ESP}} [[Carlos Torrent]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Miguel Ángel Martín Perdiguero]]
| {{Banderaikur|ESP}} Miguel López
|-
| 1996
| {{Banderaikur|ESP}} [[Rubén Galván Manchón]]
| {{Banderaikur|ESP}} Miguel López
| {{Banderaikur|ESP}} [[Iván Herrero]]
|-
| 1997
| {{Banderaikur|RUS}} [[Eduard Gritsun]]
| {{Banderaikur|RUS}} [[Nikolai Kuznetsov]]
| {{Banderaikur|ESP}} Armando Ariel
|-
| 1998
| {{Banderaikur|ESP}} [[Iván Herrero]]
| {{Banderaikur|ESP}} Frederic Ivars
| {{Banderaikur|ESP}} [[Luis Diego Prior]]
|-
| 1999
| {{Banderaikur|ESP}} [[Sergio Villamil]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Gonzalo Bayarri]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Carlos Torrent]]
|-
| 2000
| {{Banderaikur|ESP}} Miquel Clamor
| {{Banderaikur|EH}} [[Gorka González]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Iker Camaño]]
|-
| 2001
| {{Banderaikur|ESP}} [[José Cayetano Juliá]]
| {{Banderaikur|RUS}} [[Nikita Eskov]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Javier Ramírez Abeja]]
|-
| 2002
| {{Banderaikur|ESP}} [[Luis Pasamontes]]
| {{Banderaikur|AND}} [[Xavier Pérez]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Israel Núñez]]
|-
| 2003
| {{Banderaikur|ESP}} [[Javier Ramírez Abeja]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Antonio Olmo Menacho]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Jaume Rovira]]
|-
| 2004
| {{Banderaikur|ESP}} [[Pedro Luis Marichalar]]
| {{Banderaikur|ESP}} Luis Medina
| {{Banderaikur|ESP}} [[Rodrigo García Rena]]
|-
| 2005
| {{Banderaikur|EH}} [[Unai Elorriaga]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Eloy Teruel]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Francisco Gutiérrez]]
|-
| 2006
| {{Banderaikur|EH}} [[Unai Elorriaga]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Francisco Gutiérrez]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Francisco José Pacheco]]
|-
| 2007
| {{Banderaikur|ESP}} [[Jesús Buendía]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Javier Iriarte]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[José Ángel Rodríguez]]
|-
| 2008
| {{Banderaikur|EH}} [[Guillermo Lana]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Rafael Valls]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[José Esteban Parra]]
|-
| 2009<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://laverdad.es/murcia/20090302/deportes_murcia/mas-deporte/chacon-lleva-guerrita-20090302.html|izenburua=Chacón se lleva el Guerrita|aldizkaria=laverdad.es|data=2009/03/02}}.</ref>
| {{Banderaikur|ESP}} [[Javier Chacón]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Raúl Alarcón]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[David Calatayud]]
|-
| 2010<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://www.laverdad.es/murcia/20100228/deportes/ciclismo/igor-romero-impone-trofeo-201002281402.html|izenburua=Igor Romero se impone en el Trofeo Guerrita|aldizkaria=laverdad.es|data=2010/02/28}}.</ref>
| {{Banderaikur|EH}} [[Igor Romero]]
| {{ Banderaikur|ESP}} [[Ramón Domene]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[José Esteban Parra]]
|-
| 2011<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=http://www.esciclismo.com/ampliada.asp?Id=17424|izenburua=José David Martínez se llevó el Trofeo Guerrita-Memorial Juan Romero y Diego Sánchez|aldizkaria=esciclismo.com|data=2011/02/28}}.</ref>
| {{Banderaikur|ESP}} [[José David Martínez]]
| {{Banderaikur|NED}} [[Peter van Dijk]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[David Gutiérrez Palacios]]
|-
| {{Gris|2012}}
| colspan=3; align=center| ''Ez zen jokatu''
|-
| 2013<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://www.laverdad.es/murcia/20130421/deportes/ciclismo/trofeo-guerrita-201304211915.html|izenburua=La fiesta del ciclismo toma Alcantarilla|aldizkaria=laverdad.es|data=2013/02/21}}.</ref>
| {{Banderaikur|EH}} [[Ibai Salas]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Loïc Chetout]]
| {{Banderaikur|ESP}} Marcos Altur
|-
| 2014<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://as.com/ciclismo/2014/03/29/mas_ciclismo/1396127496_504153.html|izenburua=Aritz Bagües gana el Trofeo Guerrita y Unai Intziarte es líder|aldizkaria=as.com|data=2014/03/30}}.</ref>
| {{Banderaikur|EH}} [[Aritz Bagües]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Unai Intziarte]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Miguel Ángel Benito]]
|-
| {{Gris|2015}}
| colspan=3; align=center| ''Ez zen jokatu''
|-
| 2016<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=http://www.ciclo21.com/2a-copa-espana-elite-y-s23-alvaro-cuadros-remata-en-el-trofeo-guerrita/|izenburua=2ª Copa España élite-S23: Cuadros, en el Trofeo Guerrita|aldizkaria=ciclo21.com|data=2016/02/28}}.</ref>
| {{Banderaikur|ESP}} [[Álvaro Cuadros]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Marcos Jurado]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Jaume Sureda]]
|-
| 2017<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=http://www.ciclo21.com/3a-copa-espana-elite-y-sub-23-trofeo-guerrita-en-directo/|izenburua=3ª Copa España élite y sub-23: Grigorev se lleva el Guerrita|aldizkaria=ciclo21.com|data=2017/03/12}}.</ref>
| {{Banderaikur|RUS}} [[Alexander Grigoriev]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Martín Lestido]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Juan Antonio López-Cózar]]
|-
| 2018<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=http://www.biciciclismo.com/es/juan-pedro-lopez-polartec-kometa-gana-la-copa-de-espana-de-alcantarilla-11-03-2018|izenburua=Juan Pedro López (Polartec Kometa) gana la Copa de España de Alcantarilla|aldizkaria=biciclismo.com|data=2018/03/11}}.</ref>
| {{Banderaikur|ESP}} [[Juan Pedro López]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Cristian Mota]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Víctor Etxeberria]]
|-
| 2019<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=http://www.biciciclismo.com/es/francisco-galvan-lizarte-gana-el-trofeo-guerrita-de-la-copa-de-espana-10-03-2019|izenburua=Francisco Galván (Lizarte) gana el Trofeo Guerrita de la Copa de España|aldizkaria=biciciclismo.com|data=2019/03/10}}.</ref>
| {{Banderaikur|ESP}} [[Francisco Galván]]
| {{Banderaikur|COL}} Daniel Avellaneda
| {{Banderaikur|ESP}} [[Alejandro Ropero]]
|-
| 2020<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://as.com/ciclismo/2020/03/08/mas_ciclismo/1583680261_409042.html|izenburua=Ocampo y Téllez, un doblete colombiano en el Guerrita|aldizkaria=as.com|data=2020/03/08}}.</ref>
| {{Banderaikur|COL}} [[Víctor Ocampo]]
| {{Banderaikur|COL}} Óscar Téllez
| {{Banderaikur|ESP}} Pablo Alonso
|-
| 2021<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|=https://elpeloton.net/2021/06/doblete-de-gomur-en-el-trofeo-guerrita-y-mordisco-de-pau-miquel-lizarte-a-la-copa-de-espana/|izenburua=Doblete de Gomur en el Trofeo Guerrita y mordisco de Pau Miquel (Lizarte) a la Copa de España|aldizkaria=elpeloton.net|data=2021/06/09}}.</ref>
| {{Banderaikur|ESP}} [[Francisco Agea]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Sergio Trueba]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Pau Miquel]]
|-
| 2022<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://as.com/ciclismo/2022/03/06/mas_ciclismo/1646580107_030341.html|izenburua=Segundo triunfo de Syritsa en la Copa España Élite-Sub23|aldizkaria=as.com|data=2022/03/06}}.</ref>
| {{Banderaikur|RUS}} [[Gleb Syritsa]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Andoni López de Abetxuko]]
| {{Banderaikur|ESP}} Ángel Coterillo
|-
| 2023<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://elpeloton.net/2023/03/yanne-dorenbos-estrena-al-finisher-en-el-trofeo-guerrita/|izenburua=Yanne Dorenbos estrena al Finisher en el Trofeo Guerrita|aldizkaria=elpeloton.net|data=2023/03/05}}.</ref>
| {{Banderaikur|NED}} [[Yanne Dorenbos]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Ricardo Zurita]]
| {{Banderaikur|URU}} [[Thomas Silva]]
|-
| 2024<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://rfec.com/index.php/es/smartweb/seccion/noticia/rfec/home/54539-Lev-Gonov-se-lleva-el-Tofeo-Guerrita-de-Copa-de-Espana-elite-Sub23|izenburua=Lev Gonov se lleva el Tofeo Guerrita de Copa de España Élite-Sub23|aldizkaria=rfec.com|data=2023/03/03}}.</ref>
| {{Banderaikur|RUS}} [[Lev Gonov]]
| {{Banderaikur|ITA}} [[Gabriele Raccagni]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Haimar Etxeberria]]
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
* [http://www.trofeoguerrita.es/ Webgune ofiziala]
* [http://www.siteducyclisme.net/wedstrijdfiche.php?wedstrijdid=9799 Guerrita garaikurra] – ''Siteducyclisme.net''
[[Kategoria:Espainiako txirrindularitza lasterketak]]
[[Kategoria:Txirrindularitza lasterketa amateurrak]]
mp0woborjtw73xs43z33kzcbpixqu0i
9976137
9976136
2024-11-21T11:26:31Z
Joseba65
69297
9976137
wikitext
text/x-wiki
{{Cycling race/raceinfobox|Q25386018}}
'''Guerrita garaikurra''' (ofizialki gazteleraz ''Trofeo Guerrita- Memorial Juan Romero y Diego Sánchez'') amaterurrentzako txirrindularitza lasterketa da, [[Murtzia]]ko [[Alcantarilla]]<nowiki/>ren inguruan jokatzen dena. 1990ean sortua, Espainiako txirrindularitza Koparen barnean dago.
Proba honek 170 kilometroko luzera izaten ohi du eta ibilbidean zenbait mendate igotzen dira [[Sierra Espuña]]n<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://www.murciaciclismo.com/alcantarilla-y-el-trofeo-guerrita-acogen-la-segunda-cita-de-la-copa-de-espana-elite-sub23/|izenbura=ALCANTARILLA Y EL TROFEO GUERRITA ACOGEN LA SEGUNDA CITA DE LA COPA DE ESPAÑA ELITE-SUB23|aldizkaria=murciaciclismo.com|data=2022/03/03}}}}.</ref>{{,}}<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://elpeloton.net/2022/03/previa-la-copa-de-espana-acelera-y-viaja-hasta-el-trofeo-guerrita-de-alcantarilla/|izenburua=PREVIA - La Copa de España acelera y viaja hasta el Trofeo Guerrita de Alcantarilla|aldizkaria=elpeloton.net|data=2022/03/03}}.</ref>.
2021eko ekitaldia atzeratua izan zen [[COVID-19 pandemia]] zela eta<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://murciaplaza.com/carlos-se-porto-y-nos-dejo-ir-a-la-cama-anbtes-de-lo-previsto-para-dormir-dice-alcaraz-gonzalez|izenburua=El Trofeo Guerrita de Alcantarilla, prueba de la Copa de España, se aplaza por la covid|site=murciaplaza.com|data=2021/02/10}}.</ref>.
== Palmaresa ==
{|cellpadding="4" cellspacing="0" style="border: 1px solid silver; color: black; margin: 0 0 0.5em 0; background-color: white; padding: 5px; text-align: left; font-size:80%; vertical-align: top; line-height:1.6em;"
!scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Urtea
!scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Garailea
!scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Bigarrena
!scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Hirugarrena
|-
| 1990
| {{Banderaikur|ESP}} Joaquín Martínez
| {{Banderaikur|ESP}} Javier Soler
| {{Banderaikur|ESP}} Antonio Civantos
|-
| 1991
| {{Banderaikur|ESP}} Jesús Caro
| {{Banderaikur|ESP }} Pedro Pardo
| {{Banderaikur|LUX}} [[Pascal Kohlvelter]]
|-
| 1992
| {{Banderaikur|DEN}} [[Søren Petersen]]
| {{Banderaikur|ESP}} Raúl Pérez
| {{Banderaikur|ESP}} [[Juan Carlos Domínguez]]
|-
| 1993
| {{Banderaikur|EH}} [[Thierry Elissalde]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Juan Manuel García Muñoz]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Rafael Ruiz]]
|-
| 1994
| {{Banderaikur|ESP}} [[Jaime Hernández Bertrán]]
| {{Banderaikur|ESP}} Manuel Vaquero
| {{Banderaikur|ESP}} Federico García
|-
| 1995
| {{Banderaikur|ESP}} [[Carlos Torrent]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Miguel Ángel Martín Perdiguero]]
| {{Banderaikur|ESP}} Miguel López
|-
| 1996
| {{Banderaikur|ESP}} [[Rubén Galván Manchón]]
| {{Banderaikur|ESP}} Miguel López
| {{Banderaikur|ESP}} [[Iván Herrero]]
|-
| 1997
| {{Banderaikur|RUS}} [[Eduard Gritsun]]
| {{Banderaikur|RUS}} [[Nikolai Kuznetsov]]
| {{Banderaikur|ESP}} Armando Ariel
|-
| 1998
| {{Banderaikur|ESP}} [[Iván Herrero]]
| {{Banderaikur|ESP}} Frederic Ivars
| {{Banderaikur|ESP}} [[Luis Diego Prior]]
|-
| 1999
| {{Banderaikur|ESP}} [[Sergio Villamil]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Gonzalo Bayarri]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Carlos Torrent]]
|-
| 2000
| {{Banderaikur|ESP}} Miquel Clamor
| {{Banderaikur|EH}} [[Gorka González]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Iker Camaño]]
|-
| 2001
| {{Banderaikur|ESP}} [[José Cayetano Juliá]]
| {{Banderaikur|RUS}} [[Nikita Eskov]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Javier Ramírez Abeja]]
|-
| 2002
| {{Banderaikur|ESP}} [[Luis Pasamontes]]
| {{Banderaikur|AND}} [[Xavier Pérez]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Israel Núñez]]
|-
| 2003
| {{Banderaikur|ESP}} [[Javier Ramírez Abeja]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Antonio Olmo Menacho]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Jaume Rovira]]
|-
| 2004
| {{Banderaikur|ESP}} [[Pedro Luis Marichalar]]
| {{Banderaikur|ESP}} Luis Medina
| {{Banderaikur|ESP}} [[Rodrigo García Rena]]
|-
| 2005
| {{Banderaikur|EH}} [[Unai Elorriaga]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Eloy Teruel]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Francisco Gutiérrez]]
|-
| 2006
| {{Banderaikur|EH}} [[Unai Elorriaga]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Francisco Gutiérrez]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Francisco José Pacheco]]
|-
| 2007
| {{Banderaikur|ESP}} [[Jesús Buendía]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Javier Iriarte]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[José Ángel Rodríguez]]
|-
| 2008
| {{Banderaikur|EH}} [[Guillermo Lana]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Rafael Valls]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[José Esteban Parra]]
|-
| 2009<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://laverdad.es/murcia/20090302/deportes_murcia/mas-deporte/chacon-lleva-guerrita-20090302.html|izenburua=Chacón se lleva el Guerrita|aldizkaria=laverdad.es|data=2009/03/02}}.</ref>
| {{Banderaikur|ESP}} [[Javier Chacón]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Raúl Alarcón]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[David Calatayud]]
|-
| 2010<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://www.laverdad.es/murcia/20100228/deportes/ciclismo/igor-romero-impone-trofeo-201002281402.html|izenburua=Igor Romero se impone en el Trofeo Guerrita|aldizkaria=laverdad.es|data=2010/02/28}}.</ref>
| {{Banderaikur|EH}} [[Igor Romero]]
| {{ Banderaikur|ESP}} [[Ramón Domene]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[José Esteban Parra]]
|-
| 2011<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=http://www.esciclismo.com/ampliada.asp?Id=17424|izenburua=José David Martínez se llevó el Trofeo Guerrita-Memorial Juan Romero y Diego Sánchez|aldizkaria=esciclismo.com|data=2011/02/28}}.</ref>
| {{Banderaikur|ESP}} [[José David Martínez]]
| {{Banderaikur|NED}} [[Peter van Dijk]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[David Gutiérrez Palacios]]
|-
| {{Gris|2012}}
| colspan=3; align=center| ''Ez zen jokatu''
|-
| 2013<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://www.laverdad.es/murcia/20130421/deportes/ciclismo/trofeo-guerrita-201304211915.html|izenburua=La fiesta del ciclismo toma Alcantarilla|aldizkaria=laverdad.es|data=2013/02/21}}.</ref>
| {{Banderaikur|EH}} [[Ibai Salas]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Loïc Chetout]]
| {{Banderaikur|ESP}} Marcos Altur
|-
| 2014<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://as.com/ciclismo/2014/03/29/mas_ciclismo/1396127496_504153.html|izenburua=Aritz Bagües gana el Trofeo Guerrita y Unai Intziarte es líder|aldizkaria=as.com|data=2014/03/30}}.</ref>
| {{Banderaikur|EH}} [[Aritz Bagües]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Unai Intziarte]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Miguel Ángel Benito]]
|-
| {{Gris|2015}}
| colspan=3; align=center| ''Ez zen jokatu''
|-
| 2016<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=http://www.ciclo21.com/2a-copa-espana-elite-y-s23-alvaro-cuadros-remata-en-el-trofeo-guerrita/|izenburua=2ª Copa España élite-S23: Cuadros, en el Trofeo Guerrita|aldizkaria=ciclo21.com|data=2016/02/28}}.</ref>
| {{Banderaikur|ESP}} [[Álvaro Cuadros]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Marcos Jurado]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Jaume Sureda]]
|-
| 2017<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=http://www.ciclo21.com/3a-copa-espana-elite-y-sub-23-trofeo-guerrita-en-directo/|izenburua=3ª Copa España élite y sub-23: Grigorev se lleva el Guerrita|aldizkaria=ciclo21.com|data=2017/03/12}}.</ref>
| {{Banderaikur|RUS}} [[Alexander Grigoriev]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Martín Lestido]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Juan Antonio López-Cózar]]
|-
| 2018<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=http://www.biciciclismo.com/es/juan-pedro-lopez-polartec-kometa-gana-la-copa-de-espana-de-alcantarilla-11-03-2018|izenburua=Juan Pedro López (Polartec Kometa) gana la Copa de España de Alcantarilla|aldizkaria=biciclismo.com|data=2018/03/11}}.</ref>
| {{Banderaikur|ESP}} [[Juan Pedro López]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Cristian Mota]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Víctor Etxeberria]]
|-
| 2019<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=http://www.biciciclismo.com/es/francisco-galvan-lizarte-gana-el-trofeo-guerrita-de-la-copa-de-espana-10-03-2019|izenburua=Francisco Galván (Lizarte) gana el Trofeo Guerrita de la Copa de España|aldizkaria=biciciclismo.com|data=2019/03/10}}.</ref>
| {{Banderaikur|ESP}} [[Francisco Galván]]
| {{Banderaikur|COL}} Daniel Avellaneda
| {{Banderaikur|ESP}} [[Alejandro Ropero]]
|-
| 2020<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://as.com/ciclismo/2020/03/08/mas_ciclismo/1583680261_409042.html|izenburua=Ocampo y Téllez, un doblete colombiano en el Guerrita|aldizkaria=as.com|data=2020/03/08}}.</ref>
| {{Banderaikur|COL}} [[Víctor Ocampo]]
| {{Banderaikur|COL}} Óscar Téllez
| {{Banderaikur|ESP}} Pablo Alonso
|-
| 2021<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|=https://elpeloton.net/2021/06/doblete-de-gomur-en-el-trofeo-guerrita-y-mordisco-de-pau-miquel-lizarte-a-la-copa-de-espana/|izenburua=Doblete de Gomur en el Trofeo Guerrita y mordisco de Pau Miquel (Lizarte) a la Copa de España|aldizkaria=elpeloton.net|data=2021/06/09}}.</ref>
| {{Banderaikur|ESP}} [[Francisco Agea]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Sergio Trueba]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Pau Miquel]]
|-
| 2022<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://as.com/ciclismo/2022/03/06/mas_ciclismo/1646580107_030341.html|izenburua=Segundo triunfo de Syritsa en la Copa España Élite-Sub23|aldizkaria=as.com|data=2022/03/06}}.</ref>
| {{Banderaikur|RUS}} [[Gleb Syritsa]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Andoni López de Abetxuko]]
| {{Banderaikur|ESP}} Ángel Coterillo
|-
| 2023<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://elpeloton.net/2023/03/yanne-dorenbos-estrena-al-finisher-en-el-trofeo-guerrita/|izenburua=Yanne Dorenbos estrena al Finisher en el Trofeo Guerrita|aldizkaria=elpeloton.net|data=2023/03/05}}.</ref>
| {{Banderaikur|NED}} [[Yanne Dorenbos]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Ricardo Zurita]]
| {{Banderaikur|URU}} [[Thomas Silva]]
|-
| 2024<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://rfec.com/index.php/es/smartweb/seccion/noticia/rfec/home/54539-Lev-Gonov-se-lleva-el-Tofeo-Guerrita-de-Copa-de-Espana-elite-Sub23|izenburua=Lev Gonov se lleva el Tofeo Guerrita de Copa de España Élite-Sub23|aldizkaria=rfec.com|data=2023/03/03}}.</ref>
| {{Banderaikur|RUS}} [[Lev Gonov]]
| {{Banderaikur|ITA}} [[Gabriele Raccagni]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Haimar Etxeberria]]
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
* [http://www.trofeoguerrita.es/ Webgune ofiziala]
* [http://www.siteducyclisme.net/wedstrijdfiche.php?wedstrijdid=9799 Guerrita garaikurra] – ''Siteducyclisme.net''
[[Kategoria:Espainiako txirrindularitza lasterketak]]
[[Kategoria:Txirrindularitza lasterketa amateurrak]]
7sxqnyuoz59y73w73567ui2g0rtknti
9976142
9976137
2024-11-21T11:28:46Z
Joseba65
69297
/* Palmaresa */
9976142
wikitext
text/x-wiki
{{Cycling race/raceinfobox|Q25386018}}
'''Guerrita garaikurra''' (ofizialki gazteleraz ''Trofeo Guerrita- Memorial Juan Romero y Diego Sánchez'') amaterurrentzako txirrindularitza lasterketa da, [[Murtzia]]ko [[Alcantarilla]]<nowiki/>ren inguruan jokatzen dena. 1990ean sortua, Espainiako txirrindularitza Koparen barnean dago.
Proba honek 170 kilometroko luzera izaten ohi du eta ibilbidean zenbait mendate igotzen dira [[Sierra Espuña]]n<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://www.murciaciclismo.com/alcantarilla-y-el-trofeo-guerrita-acogen-la-segunda-cita-de-la-copa-de-espana-elite-sub23/|izenbura=ALCANTARILLA Y EL TROFEO GUERRITA ACOGEN LA SEGUNDA CITA DE LA COPA DE ESPAÑA ELITE-SUB23|aldizkaria=murciaciclismo.com|data=2022/03/03}}}}.</ref>{{,}}<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://elpeloton.net/2022/03/previa-la-copa-de-espana-acelera-y-viaja-hasta-el-trofeo-guerrita-de-alcantarilla/|izenburua=PREVIA - La Copa de España acelera y viaja hasta el Trofeo Guerrita de Alcantarilla|aldizkaria=elpeloton.net|data=2022/03/03}}.</ref>.
2021eko ekitaldia atzeratua izan zen [[COVID-19 pandemia]] zela eta<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://murciaplaza.com/carlos-se-porto-y-nos-dejo-ir-a-la-cama-anbtes-de-lo-previsto-para-dormir-dice-alcaraz-gonzalez|izenburua=El Trofeo Guerrita de Alcantarilla, prueba de la Copa de España, se aplaza por la covid|site=murciaplaza.com|data=2021/02/10}}.</ref>.
== Palmaresa ==
{|cellpadding="4" cellspacing="0" style="border: 1px solid silver; color: black; margin: 0 0 0.5em 0; background-color: white; padding: 5px; text-align: left; font-size:80%; vertical-align: top; line-height:1.6em;"
!scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Urtea
!scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Garailea
!scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Bigarrena
!scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Hirugarrena
|-
| 1990
| {{Banderaikur|ESP}} Joaquín Martínez
| {{Banderaikur|ESP}} Javier Soler
| {{Banderaikur|ESP}} Antonio Civantos
|-
| 1991
| {{Banderaikur|ESP}} Jesús Caro
| {{Banderaikur|ESP }} Pedro Pardo
| {{Banderaikur|LUX}} [[Pascal Kohlvelter]]
|-
| 1992
| {{Banderaikur|DEN}} [[Søren Petersen]]
| {{Banderaikur|ESP}} Raúl Pérez
| {{Banderaikur|ESP}} [[Juan Carlos Domínguez]]
|-
| 1993
| {{Banderaikur|EH}} [[Thierry Elissalde]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Juan Manuel García Muñoz]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Rafael Ruiz]]
|-
| 1994
| {{Banderaikur|ESP}} [[Jaime Hernández Bertrán]]
| {{Banderaikur|ESP}} Manuel Vaquero
| {{Banderaikur|ESP}} Federico García
|-
| 1995
| {{Banderaikur|ESP}} [[Carlos Torrent]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Miguel Ángel Martín Perdiguero]]
| {{Banderaikur|ESP}} Miguel López
|-
| 1996
| {{Banderaikur|ESP}} [[Rubén Galván Manchón]]
| {{Banderaikur|ESP}} Miguel López
| {{Banderaikur|ESP}} [[Iván Herrero]]
|-
| 1997
| {{Banderaikur|RUS}} [[Eduard Gritsun]]
| {{Banderaikur|RUS}} [[Nikolai Kuznetsov]]
| {{Banderaikur|ESP}} Armando Ariel
|-
| 1998
| {{Banderaikur|ESP}} [[Iván Herrero]]
| {{Banderaikur|ESP}} Frederic Ivars
| {{Banderaikur|ESP}} [[Luis Diego Prior]]
|-
| 1999
| {{Banderaikur|ESP}} [[Sergio Villamil]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Gonzalo Bayarri]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Carlos Torrent]]
|-
| 2000
| {{Banderaikur|ESP}} Miquel Clamor
| {{Banderaikur|EH}} [[Gorka González]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Iker Camaño]]
|-
| 2001
| {{Banderaikur|ESP}} [[José Cayetano Juliá]]
| {{Banderaikur|RUS}} [[Nikita Eskov]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Javier Ramírez Abeja]]
|-
| 2002
| {{Banderaikur|ESP}} [[Luis Pasamontes]]
| {{Banderaikur|AND}} [[Xavier Pérez]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Israel Núñez]]
|-
| 2003
| {{Banderaikur|ESP}} [[Javier Ramírez Abeja]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Antonio Olmo Menacho]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Jaume Rovira]]
|-
| 2004
| {{Banderaikur|ESP}} [[Pedro Luis Marichalar]]
| {{Banderaikur|ESP}} Luis Medina
| {{Banderaikur|ESP}} [[Rodrigo García Rena]]
|-
| 2005
| {{Banderaikur|EH}} [[Unai Elorriaga Zubiaur|Unai Elorriaga]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Eloy Teruel]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Francisco Gutiérrez]]
|-
| 2006
| {{Banderaikur|EH}} [[Unai Elorriaga Zubiaur|Unai Elorriaga]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Francisco Gutiérrez]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Francisco José Pacheco]]
|-
| 2007
| {{Banderaikur|ESP}} [[Jesús Buendía]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Javier Iriarte]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[José Ángel Rodríguez]]
|-
| 2008
| {{Banderaikur|EH}} [[Guillermo Lana]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Rafael Valls]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[José Esteban Parra]]
|-
| 2009<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://laverdad.es/murcia/20090302/deportes_murcia/mas-deporte/chacon-lleva-guerrita-20090302.html|izenburua=Chacón se lleva el Guerrita|aldizkaria=laverdad.es|data=2009/03/02}}.</ref>
| {{Banderaikur|ESP}} [[Javier Chacón]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Raúl Alarcón]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[David Calatayud]]
|-
| 2010<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://www.laverdad.es/murcia/20100228/deportes/ciclismo/igor-romero-impone-trofeo-201002281402.html|izenburua=Igor Romero se impone en el Trofeo Guerrita|aldizkaria=laverdad.es|data=2010/02/28}}.</ref>
| {{Banderaikur|EH}} [[Igor Romero]]
| {{ Banderaikur|ESP}} [[Ramón Domene]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[José Esteban Parra]]
|-
| 2011<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=http://www.esciclismo.com/ampliada.asp?Id=17424|izenburua=José David Martínez se llevó el Trofeo Guerrita-Memorial Juan Romero y Diego Sánchez|aldizkaria=esciclismo.com|data=2011/02/28}}.</ref>
| {{Banderaikur|ESP}} [[José David Martínez]]
| {{Banderaikur|NED}} [[Peter van Dijk]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[David Gutiérrez Palacios]]
|-
| {{Gris|2012}}
| colspan=3; align=center| ''Ez zen jokatu''
|-
| 2013<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://www.laverdad.es/murcia/20130421/deportes/ciclismo/trofeo-guerrita-201304211915.html|izenburua=La fiesta del ciclismo toma Alcantarilla|aldizkaria=laverdad.es|data=2013/02/21}}.</ref>
| {{Banderaikur|EH}} [[Ibai Salas]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Loïc Chetout]]
| {{Banderaikur|ESP}} Marcos Altur
|-
| 2014<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://as.com/ciclismo/2014/03/29/mas_ciclismo/1396127496_504153.html|izenburua=Aritz Bagües gana el Trofeo Guerrita y Unai Intziarte es líder|aldizkaria=as.com|data=2014/03/30}}.</ref>
| {{Banderaikur|EH}} [[Aritz Bagües]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Unai Intziarte]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Miguel Ángel Benito]]
|-
| {{Gris|2015}}
| colspan=3; align=center| ''Ez zen jokatu''
|-
| 2016<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=http://www.ciclo21.com/2a-copa-espana-elite-y-s23-alvaro-cuadros-remata-en-el-trofeo-guerrita/|izenburua=2ª Copa España élite-S23: Cuadros, en el Trofeo Guerrita|aldizkaria=ciclo21.com|data=2016/02/28}}.</ref>
| {{Banderaikur|ESP}} [[Álvaro Cuadros]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Marcos Jurado]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Jaume Sureda]]
|-
| 2017<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=http://www.ciclo21.com/3a-copa-espana-elite-y-sub-23-trofeo-guerrita-en-directo/|izenburua=3ª Copa España élite y sub-23: Grigorev se lleva el Guerrita|aldizkaria=ciclo21.com|data=2017/03/12}}.</ref>
| {{Banderaikur|RUS}} [[Alexander Grigoriev]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Martín Lestido]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Juan Antonio López-Cózar]]
|-
| 2018<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=http://www.biciciclismo.com/es/juan-pedro-lopez-polartec-kometa-gana-la-copa-de-espana-de-alcantarilla-11-03-2018|izenburua=Juan Pedro López (Polartec Kometa) gana la Copa de España de Alcantarilla|aldizkaria=biciclismo.com|data=2018/03/11}}.</ref>
| {{Banderaikur|ESP}} [[Juan Pedro López]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Cristian Mota]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Víctor Etxeberria]]
|-
| 2019<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=http://www.biciciclismo.com/es/francisco-galvan-lizarte-gana-el-trofeo-guerrita-de-la-copa-de-espana-10-03-2019|izenburua=Francisco Galván (Lizarte) gana el Trofeo Guerrita de la Copa de España|aldizkaria=biciciclismo.com|data=2019/03/10}}.</ref>
| {{Banderaikur|ESP}} [[Francisco Galván]]
| {{Banderaikur|COL}} Daniel Avellaneda
| {{Banderaikur|ESP}} [[Alejandro Ropero]]
|-
| 2020<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://as.com/ciclismo/2020/03/08/mas_ciclismo/1583680261_409042.html|izenburua=Ocampo y Téllez, un doblete colombiano en el Guerrita|aldizkaria=as.com|data=2020/03/08}}.</ref>
| {{Banderaikur|COL}} [[Víctor Ocampo]]
| {{Banderaikur|COL}} Óscar Téllez
| {{Banderaikur|ESP}} Pablo Alonso
|-
| 2021<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|=https://elpeloton.net/2021/06/doblete-de-gomur-en-el-trofeo-guerrita-y-mordisco-de-pau-miquel-lizarte-a-la-copa-de-espana/|izenburua=Doblete de Gomur en el Trofeo Guerrita y mordisco de Pau Miquel (Lizarte) a la Copa de España|aldizkaria=elpeloton.net|data=2021/06/09}}.</ref>
| {{Banderaikur|ESP}} [[Francisco Agea]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Sergio Trueba]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Pau Miquel]]
|-
| 2022<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://as.com/ciclismo/2022/03/06/mas_ciclismo/1646580107_030341.html|izenburua=Segundo triunfo de Syritsa en la Copa España Élite-Sub23|aldizkaria=as.com|data=2022/03/06}}.</ref>
| {{Banderaikur|RUS}} [[Gleb Syritsa]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Andoni López de Abetxuko]]
| {{Banderaikur|ESP}} Ángel Coterillo
|-
| 2023<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://elpeloton.net/2023/03/yanne-dorenbos-estrena-al-finisher-en-el-trofeo-guerrita/|izenburua=Yanne Dorenbos estrena al Finisher en el Trofeo Guerrita|aldizkaria=elpeloton.net|data=2023/03/05}}.</ref>
| {{Banderaikur|NED}} [[Yanne Dorenbos]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Ricardo Zurita]]
| {{Banderaikur|URU}} [[Thomas Silva]]
|-
| 2024<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://rfec.com/index.php/es/smartweb/seccion/noticia/rfec/home/54539-Lev-Gonov-se-lleva-el-Tofeo-Guerrita-de-Copa-de-Espana-elite-Sub23|izenburua=Lev Gonov se lleva el Tofeo Guerrita de Copa de España Élite-Sub23|aldizkaria=rfec.com|data=2023/03/03}}.</ref>
| {{Banderaikur|RUS}} [[Lev Gonov]]
| {{Banderaikur|ITA}} [[Gabriele Raccagni]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Haimar Etxeberria]]
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
* [http://www.trofeoguerrita.es/ Webgune ofiziala]
* [http://www.siteducyclisme.net/wedstrijdfiche.php?wedstrijdid=9799 Guerrita garaikurra] – ''Siteducyclisme.net''
[[Kategoria:Espainiako txirrindularitza lasterketak]]
[[Kategoria:Txirrindularitza lasterketa amateurrak]]
erxy1bhfg7od81k3ewj74nnyg8gw9k0
9976164
9976142
2024-11-21T11:36:47Z
Joseba65
69297
/* Palmaresa */
9976164
wikitext
text/x-wiki
{{Cycling race/raceinfobox|Q25386018}}
'''Guerrita garaikurra''' (ofizialki gazteleraz ''Trofeo Guerrita- Memorial Juan Romero y Diego Sánchez'') amaterurrentzako txirrindularitza lasterketa da, [[Murtzia]]ko [[Alcantarilla]]<nowiki/>ren inguruan jokatzen dena. 1990ean sortua, Espainiako txirrindularitza Koparen barnean dago.
Proba honek 170 kilometroko luzera izaten ohi du eta ibilbidean zenbait mendate igotzen dira [[Sierra Espuña]]n<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://www.murciaciclismo.com/alcantarilla-y-el-trofeo-guerrita-acogen-la-segunda-cita-de-la-copa-de-espana-elite-sub23/|izenbura=ALCANTARILLA Y EL TROFEO GUERRITA ACOGEN LA SEGUNDA CITA DE LA COPA DE ESPAÑA ELITE-SUB23|aldizkaria=murciaciclismo.com|data=2022/03/03}}}}.</ref>{{,}}<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://elpeloton.net/2022/03/previa-la-copa-de-espana-acelera-y-viaja-hasta-el-trofeo-guerrita-de-alcantarilla/|izenburua=PREVIA - La Copa de España acelera y viaja hasta el Trofeo Guerrita de Alcantarilla|aldizkaria=elpeloton.net|data=2022/03/03}}.</ref>.
2021eko ekitaldia atzeratua izan zen [[COVID-19 pandemia]] zela eta<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://murciaplaza.com/carlos-se-porto-y-nos-dejo-ir-a-la-cama-anbtes-de-lo-previsto-para-dormir-dice-alcaraz-gonzalez|izenburua=El Trofeo Guerrita de Alcantarilla, prueba de la Copa de España, se aplaza por la covid|site=murciaplaza.com|data=2021/02/10}}.</ref>.
== Palmaresa ==
{|cellpadding="4" cellspacing="0" style="border: 1px solid silver; color: black; margin: 0 0 0.5em 0; background-color: white; padding: 5px; text-align: left; font-size:80%; vertical-align: top; line-height:1.6em;"
!scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Urtea
!scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Garailea
!scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Bigarrena
!scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Hirugarrena
|-
| 1990
| {{Banderaikur|ESP}} Joaquín Martínez
| {{Banderaikur|ESP}} Javier Soler
| {{Banderaikur|ESP}} Antonio Civantos
|-
| 1991
| {{Banderaikur|ESP}} Jesús Caro
| {{Banderaikur|ESP }} Pedro Pardo
| {{Banderaikur|LUX}} [[Pascal Kohlvelter]]
|-
| 1992
| {{Banderaikur|DEN}} [[Søren Petersen]]
| {{Banderaikur|ESP}} Raúl Pérez
| {{Banderaikur|ESP}} [[Juan Carlos Domínguez]]
|-
| 1993
| {{Banderaikur|EH}} [[Thierry Elissalde]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Juan Manuel García Muñoz]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Rafael Ruiz]]
|-
| 1994
| {{Banderaikur|ESP}} [[Jaime Hernández Bertrán]]
| {{Banderaikur|ESP}} Manuel Vaquero
| {{Banderaikur|ESP}} Federico García
|-
| 1995
| {{Banderaikur|ESP}} [[Carlos Torrent]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Miguel Ángel Martín Perdiguero]]
| {{Banderaikur|ESP}} Miguel López
|-
| 1996
| {{Banderaikur|ESP}} [[Rubén Galván Manchón]]
| {{Banderaikur|ESP}} Miguel López
| {{Banderaikur|ESP}} [[Iván Herrero]]
|-
| 1997
| {{Banderaikur|RUS}} [[Eduard Gritsun]]
| {{Banderaikur|RUS}} [[Nikolai Kuznetsov]]
| {{Banderaikur|ESP}} Armando Ariel
|-
| 1998
| {{Banderaikur|ESP}} [[Iván Herrero]]
| {{Banderaikur|ESP}} Frederic Ivars
| {{Banderaikur|ESP}} [[Luis Diego Prior]]
|-
| 1999
| {{Banderaikur|ESP}} [[Sergio Villamil]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Gonzalo Bayarri]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Carlos Torrent]]
|-
| 2000
| {{Banderaikur|ESP}} Miquel Clamor
| {{Banderaikur|EH}} [[Gorka González]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Iker Camaño]]
|-
| 2001
| {{Banderaikur|ESP}} [[José Cayetano Juliá]]
| {{Banderaikur|RUS}} [[Nikita Eskov]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Javier Ramírez Abeja]]
|-
| 2002
| {{Banderaikur|ESP}} [[Luis Pasamontes]]
| {{Banderaikur|AND}} [[Xavier Pérez]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Israel Núñez]]
|-
| 2003
| {{Banderaikur|ESP}} [[Javier Ramírez Abeja]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Antonio Olmo Menacho]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Jaume Rovira]]
|-
| 2004
| {{Banderaikur|ESP}} [[Pedro Luis Marichalar]]
| {{Banderaikur|ESP}} Luis Medina
| {{Banderaikur|ESP}} [[Rodrigo García Rena]]
|-
| 2005
| {{Banderaikur|EH}} [[Unai Elorriaga Zubiaur|Unai Elorriaga]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Eloy Teruel]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Francisco Gutiérrez]]
|-
| 2006
| {{Banderaikur|EH}} [[Unai Elorriaga Zubiaur|Unai Elorriaga]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Francisco Gutiérrez]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Francisco José Pacheco]]
|-
| 2007
| {{Banderaikur|ESP}} [[Jesús Buendía]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Javier Iriarte]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[José Ángel Rodríguez]]
|-
| 2008
| {{Banderaikur|EH}} [[Guillermo Lana]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Rafael Valls]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[José Esteban Parra]]
|-
| 2009<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://laverdad.es/murcia/20090302/deportes_murcia/mas-deporte/chacon-lleva-guerrita-20090302.html|izenburua=Chacón se lleva el Guerrita|aldizkaria=laverdad.es|data=2009/03/02}}.</ref>
| {{Banderaikur|ESP}} [[Javier Chacón]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Raúl Alarcón]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[David Calatayud]]
|-
| 2010<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://www.laverdad.es/murcia/20100228/deportes/ciclismo/igor-romero-impone-trofeo-201002281402.html|izenburua=Igor Romero se impone en el Trofeo Guerrita|aldizkaria=laverdad.es|data=2010/02/28}}.</ref>
| {{Banderaikur|EH}} [[Igor Romero]]
| {{ Banderaikur|ESP}} [[Ramón Domene]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[José Esteban Parra]]
|-
| 2011<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=http://www.esciclismo.com/ampliada.asp?Id=17424|izenburua=José David Martínez se llevó el Trofeo Guerrita-Memorial Juan Romero y Diego Sánchez|aldizkaria=esciclismo.com|data=2011/02/28}}.</ref>
| {{Banderaikur|ESP}} [[José David Martínez]]
| {{Banderaikur|NED}} [[Peter Van Dijk]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[David Gutiérrez Palacios]]
|-
| {{Gris|2012}}
| colspan=3; align=center| ''Ez zen jokatu''
|-
| 2013<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://www.laverdad.es/murcia/20130421/deportes/ciclismo/trofeo-guerrita-201304211915.html|izenburua=La fiesta del ciclismo toma Alcantarilla|aldizkaria=laverdad.es|data=2013/02/21}}.</ref>
| {{Banderaikur|EH}} [[Ibai Salas]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Loïc Chetout]]
| {{Banderaikur|ESP}} Marcos Altur
|-
| 2014<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://as.com/ciclismo/2014/03/29/mas_ciclismo/1396127496_504153.html|izenburua=Aritz Bagües gana el Trofeo Guerrita y Unai Intziarte es líder|aldizkaria=as.com|data=2014/03/30}}.</ref>
| {{Banderaikur|EH}} [[Aritz Bagües]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Unai Intziarte]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Miguel Ángel Benito]]
|-
| {{Gris|2015}}
| colspan=3; align=center| ''Ez zen jokatu''
|-
| 2016<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=http://www.ciclo21.com/2a-copa-espana-elite-y-s23-alvaro-cuadros-remata-en-el-trofeo-guerrita/|izenburua=2ª Copa España élite-S23: Cuadros, en el Trofeo Guerrita|aldizkaria=ciclo21.com|data=2016/02/28}}.</ref>
| {{Banderaikur|ESP}} [[Álvaro Cuadros]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Marcos Jurado]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Jaume Sureda]]
|-
| 2017<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=http://www.ciclo21.com/3a-copa-espana-elite-y-sub-23-trofeo-guerrita-en-directo/|izenburua=3ª Copa España élite y sub-23: Grigorev se lleva el Guerrita|aldizkaria=ciclo21.com|data=2017/03/12}}.</ref>
| {{Banderaikur|RUS}} [[Alexander Grigoriev]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Martín Lestido]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Juan Antonio López-Cózar]]
|-
| 2018<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=http://www.biciciclismo.com/es/juan-pedro-lopez-polartec-kometa-gana-la-copa-de-espana-de-alcantarilla-11-03-2018|izenburua=Juan Pedro López (Polartec Kometa) gana la Copa de España de Alcantarilla|aldizkaria=biciclismo.com|data=2018/03/11}}.</ref>
| {{Banderaikur|ESP}} [[Juan Pedro López]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Cristian Mota]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Víctor Etxeberria]]
|-
| 2019<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=http://www.biciciclismo.com/es/francisco-galvan-lizarte-gana-el-trofeo-guerrita-de-la-copa-de-espana-10-03-2019|izenburua=Francisco Galván (Lizarte) gana el Trofeo Guerrita de la Copa de España|aldizkaria=biciciclismo.com|data=2019/03/10}}.</ref>
| {{Banderaikur|ESP}} [[Francisco Galván]]
| {{Banderaikur|COL}} Daniel Avellaneda
| {{Banderaikur|ESP}} [[Alejandro Ropero]]
|-
| 2020<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://as.com/ciclismo/2020/03/08/mas_ciclismo/1583680261_409042.html|izenburua=Ocampo y Téllez, un doblete colombiano en el Guerrita|aldizkaria=as.com|data=2020/03/08}}.</ref>
| {{Banderaikur|COL}} [[Víctor Ocampo]]
| {{Banderaikur|COL}} Óscar Téllez
| {{Banderaikur|ESP}} Pablo Alonso
|-
| 2021<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|=https://elpeloton.net/2021/06/doblete-de-gomur-en-el-trofeo-guerrita-y-mordisco-de-pau-miquel-lizarte-a-la-copa-de-espana/|izenburua=Doblete de Gomur en el Trofeo Guerrita y mordisco de Pau Miquel (Lizarte) a la Copa de España|aldizkaria=elpeloton.net|data=2021/06/09}}.</ref>
| {{Banderaikur|ESP}} [[Francisco Agea]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Sergio Trueba]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Pau Miquel]]
|-
| 2022<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://as.com/ciclismo/2022/03/06/mas_ciclismo/1646580107_030341.html|izenburua=Segundo triunfo de Syritsa en la Copa España Élite-Sub23|aldizkaria=as.com|data=2022/03/06}}.</ref>
| {{Banderaikur|RUS}} [[Gleb Syritsa]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Andoni López de Abetxuko]]
| {{Banderaikur|ESP}} Ángel Coterillo
|-
| 2023<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://elpeloton.net/2023/03/yanne-dorenbos-estrena-al-finisher-en-el-trofeo-guerrita/|izenburua=Yanne Dorenbos estrena al Finisher en el Trofeo Guerrita|aldizkaria=elpeloton.net|data=2023/03/05}}.</ref>
| {{Banderaikur|NED}} [[Yanne Dorenbos]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Ricardo Zurita]]
| {{Banderaikur|URU}} [[Thomas Silva]]
|-
| 2024<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://rfec.com/index.php/es/smartweb/seccion/noticia/rfec/home/54539-Lev-Gonov-se-lleva-el-Tofeo-Guerrita-de-Copa-de-Espana-elite-Sub23|izenburua=Lev Gonov se lleva el Tofeo Guerrita de Copa de España Élite-Sub23|aldizkaria=rfec.com|data=2023/03/03}}.</ref>
| {{Banderaikur|RUS}} [[Lev Gonov]]
| {{Banderaikur|ITA}} [[Gabriele Raccagni]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Haimar Etxeberria]]
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
{{autoritate kontrola}}
* [http://www.trofeoguerrita.es/ Webgune ofiziala]
* [http://www.siteducyclisme.net/wedstrijdfiche.php?wedstrijdid=9799 Guerrita garaikurra] – ''Siteducyclisme.net''
[[Kategoria:Espainiako txirrindularitza lasterketak]]
[[Kategoria:Txirrindularitza lasterketa amateurrak]]
fm7lf83rp4ffzmsc5kmkre0gsul0hbm
9976169
9976164
2024-11-21T11:38:48Z
Joseba65
69297
/* Kanpo estekak */
9976169
wikitext
text/x-wiki
{{Cycling race/raceinfobox|Q25386018}}
'''Guerrita garaikurra''' (ofizialki gazteleraz ''Trofeo Guerrita- Memorial Juan Romero y Diego Sánchez'') amaterurrentzako txirrindularitza lasterketa da, [[Murtzia]]ko [[Alcantarilla]]<nowiki/>ren inguruan jokatzen dena. 1990ean sortua, Espainiako txirrindularitza Koparen barnean dago.
Proba honek 170 kilometroko luzera izaten ohi du eta ibilbidean zenbait mendate igotzen dira [[Sierra Espuña]]n<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://www.murciaciclismo.com/alcantarilla-y-el-trofeo-guerrita-acogen-la-segunda-cita-de-la-copa-de-espana-elite-sub23/|izenbura=ALCANTARILLA Y EL TROFEO GUERRITA ACOGEN LA SEGUNDA CITA DE LA COPA DE ESPAÑA ELITE-SUB23|aldizkaria=murciaciclismo.com|data=2022/03/03}}}}.</ref>{{,}}<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://elpeloton.net/2022/03/previa-la-copa-de-espana-acelera-y-viaja-hasta-el-trofeo-guerrita-de-alcantarilla/|izenburua=PREVIA - La Copa de España acelera y viaja hasta el Trofeo Guerrita de Alcantarilla|aldizkaria=elpeloton.net|data=2022/03/03}}.</ref>.
2021eko ekitaldia atzeratua izan zen [[COVID-19 pandemia]] zela eta<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://murciaplaza.com/carlos-se-porto-y-nos-dejo-ir-a-la-cama-anbtes-de-lo-previsto-para-dormir-dice-alcaraz-gonzalez|izenburua=El Trofeo Guerrita de Alcantarilla, prueba de la Copa de España, se aplaza por la covid|site=murciaplaza.com|data=2021/02/10}}.</ref>.
== Palmaresa ==
{|cellpadding="4" cellspacing="0" style="border: 1px solid silver; color: black; margin: 0 0 0.5em 0; background-color: white; padding: 5px; text-align: left; font-size:80%; vertical-align: top; line-height:1.6em;"
!scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Urtea
!scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Garailea
!scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Bigarrena
!scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Hirugarrena
|-
| 1990
| {{Banderaikur|ESP}} Joaquín Martínez
| {{Banderaikur|ESP}} Javier Soler
| {{Banderaikur|ESP}} Antonio Civantos
|-
| 1991
| {{Banderaikur|ESP}} Jesús Caro
| {{Banderaikur|ESP }} Pedro Pardo
| {{Banderaikur|LUX}} [[Pascal Kohlvelter]]
|-
| 1992
| {{Banderaikur|DEN}} [[Søren Petersen]]
| {{Banderaikur|ESP}} Raúl Pérez
| {{Banderaikur|ESP}} [[Juan Carlos Domínguez]]
|-
| 1993
| {{Banderaikur|EH}} [[Thierry Elissalde]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Juan Manuel García Muñoz]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Rafael Ruiz]]
|-
| 1994
| {{Banderaikur|ESP}} [[Jaime Hernández Bertrán]]
| {{Banderaikur|ESP}} Manuel Vaquero
| {{Banderaikur|ESP}} Federico García
|-
| 1995
| {{Banderaikur|ESP}} [[Carlos Torrent]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Miguel Ángel Martín Perdiguero]]
| {{Banderaikur|ESP}} Miguel López
|-
| 1996
| {{Banderaikur|ESP}} [[Rubén Galván Manchón]]
| {{Banderaikur|ESP}} Miguel López
| {{Banderaikur|ESP}} [[Iván Herrero]]
|-
| 1997
| {{Banderaikur|RUS}} [[Eduard Gritsun]]
| {{Banderaikur|RUS}} [[Nikolai Kuznetsov]]
| {{Banderaikur|ESP}} Armando Ariel
|-
| 1998
| {{Banderaikur|ESP}} [[Iván Herrero]]
| {{Banderaikur|ESP}} Frederic Ivars
| {{Banderaikur|ESP}} [[Luis Diego Prior]]
|-
| 1999
| {{Banderaikur|ESP}} [[Sergio Villamil]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Gonzalo Bayarri]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Carlos Torrent]]
|-
| 2000
| {{Banderaikur|ESP}} Miquel Clamor
| {{Banderaikur|EH}} [[Gorka González]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Iker Camaño]]
|-
| 2001
| {{Banderaikur|ESP}} [[José Cayetano Juliá]]
| {{Banderaikur|RUS}} [[Nikita Eskov]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Javier Ramírez Abeja]]
|-
| 2002
| {{Banderaikur|ESP}} [[Luis Pasamontes]]
| {{Banderaikur|AND}} [[Xavier Pérez]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Israel Núñez]]
|-
| 2003
| {{Banderaikur|ESP}} [[Javier Ramírez Abeja]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Antonio Olmo Menacho]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Jaume Rovira]]
|-
| 2004
| {{Banderaikur|ESP}} [[Pedro Luis Marichalar]]
| {{Banderaikur|ESP}} Luis Medina
| {{Banderaikur|ESP}} [[Rodrigo García Rena]]
|-
| 2005
| {{Banderaikur|EH}} [[Unai Elorriaga Zubiaur|Unai Elorriaga]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Eloy Teruel]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Francisco Gutiérrez]]
|-
| 2006
| {{Banderaikur|EH}} [[Unai Elorriaga Zubiaur|Unai Elorriaga]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Francisco Gutiérrez]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Francisco José Pacheco]]
|-
| 2007
| {{Banderaikur|ESP}} [[Jesús Buendía]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Javier Iriarte]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[José Ángel Rodríguez]]
|-
| 2008
| {{Banderaikur|EH}} [[Guillermo Lana]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Rafael Valls]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[José Esteban Parra]]
|-
| 2009<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://laverdad.es/murcia/20090302/deportes_murcia/mas-deporte/chacon-lleva-guerrita-20090302.html|izenburua=Chacón se lleva el Guerrita|aldizkaria=laverdad.es|data=2009/03/02}}.</ref>
| {{Banderaikur|ESP}} [[Javier Chacón]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Raúl Alarcón]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[David Calatayud]]
|-
| 2010<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://www.laverdad.es/murcia/20100228/deportes/ciclismo/igor-romero-impone-trofeo-201002281402.html|izenburua=Igor Romero se impone en el Trofeo Guerrita|aldizkaria=laverdad.es|data=2010/02/28}}.</ref>
| {{Banderaikur|EH}} [[Igor Romero]]
| {{ Banderaikur|ESP}} [[Ramón Domene]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[José Esteban Parra]]
|-
| 2011<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=http://www.esciclismo.com/ampliada.asp?Id=17424|izenburua=José David Martínez se llevó el Trofeo Guerrita-Memorial Juan Romero y Diego Sánchez|aldizkaria=esciclismo.com|data=2011/02/28}}.</ref>
| {{Banderaikur|ESP}} [[José David Martínez]]
| {{Banderaikur|NED}} [[Peter Van Dijk]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[David Gutiérrez Palacios]]
|-
| {{Gris|2012}}
| colspan=3; align=center| ''Ez zen jokatu''
|-
| 2013<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://www.laverdad.es/murcia/20130421/deportes/ciclismo/trofeo-guerrita-201304211915.html|izenburua=La fiesta del ciclismo toma Alcantarilla|aldizkaria=laverdad.es|data=2013/02/21}}.</ref>
| {{Banderaikur|EH}} [[Ibai Salas]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Loïc Chetout]]
| {{Banderaikur|ESP}} Marcos Altur
|-
| 2014<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://as.com/ciclismo/2014/03/29/mas_ciclismo/1396127496_504153.html|izenburua=Aritz Bagües gana el Trofeo Guerrita y Unai Intziarte es líder|aldizkaria=as.com|data=2014/03/30}}.</ref>
| {{Banderaikur|EH}} [[Aritz Bagües]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Unai Intziarte]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Miguel Ángel Benito]]
|-
| {{Gris|2015}}
| colspan=3; align=center| ''Ez zen jokatu''
|-
| 2016<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=http://www.ciclo21.com/2a-copa-espana-elite-y-s23-alvaro-cuadros-remata-en-el-trofeo-guerrita/|izenburua=2ª Copa España élite-S23: Cuadros, en el Trofeo Guerrita|aldizkaria=ciclo21.com|data=2016/02/28}}.</ref>
| {{Banderaikur|ESP}} [[Álvaro Cuadros]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Marcos Jurado]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Jaume Sureda]]
|-
| 2017<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=http://www.ciclo21.com/3a-copa-espana-elite-y-sub-23-trofeo-guerrita-en-directo/|izenburua=3ª Copa España élite y sub-23: Grigorev se lleva el Guerrita|aldizkaria=ciclo21.com|data=2017/03/12}}.</ref>
| {{Banderaikur|RUS}} [[Alexander Grigoriev]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Martín Lestido]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Juan Antonio López-Cózar]]
|-
| 2018<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=http://www.biciciclismo.com/es/juan-pedro-lopez-polartec-kometa-gana-la-copa-de-espana-de-alcantarilla-11-03-2018|izenburua=Juan Pedro López (Polartec Kometa) gana la Copa de España de Alcantarilla|aldizkaria=biciclismo.com|data=2018/03/11}}.</ref>
| {{Banderaikur|ESP}} [[Juan Pedro López]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Cristian Mota]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Víctor Etxeberria]]
|-
| 2019<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=http://www.biciciclismo.com/es/francisco-galvan-lizarte-gana-el-trofeo-guerrita-de-la-copa-de-espana-10-03-2019|izenburua=Francisco Galván (Lizarte) gana el Trofeo Guerrita de la Copa de España|aldizkaria=biciciclismo.com|data=2019/03/10}}.</ref>
| {{Banderaikur|ESP}} [[Francisco Galván]]
| {{Banderaikur|COL}} Daniel Avellaneda
| {{Banderaikur|ESP}} [[Alejandro Ropero]]
|-
| 2020<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://as.com/ciclismo/2020/03/08/mas_ciclismo/1583680261_409042.html|izenburua=Ocampo y Téllez, un doblete colombiano en el Guerrita|aldizkaria=as.com|data=2020/03/08}}.</ref>
| {{Banderaikur|COL}} [[Víctor Ocampo]]
| {{Banderaikur|COL}} Óscar Téllez
| {{Banderaikur|ESP}} Pablo Alonso
|-
| 2021<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|=https://elpeloton.net/2021/06/doblete-de-gomur-en-el-trofeo-guerrita-y-mordisco-de-pau-miquel-lizarte-a-la-copa-de-espana/|izenburua=Doblete de Gomur en el Trofeo Guerrita y mordisco de Pau Miquel (Lizarte) a la Copa de España|aldizkaria=elpeloton.net|data=2021/06/09}}.</ref>
| {{Banderaikur|ESP}} [[Francisco Agea]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Sergio Trueba]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Pau Miquel]]
|-
| 2022<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://as.com/ciclismo/2022/03/06/mas_ciclismo/1646580107_030341.html|izenburua=Segundo triunfo de Syritsa en la Copa España Élite-Sub23|aldizkaria=as.com|data=2022/03/06}}.</ref>
| {{Banderaikur|RUS}} [[Gleb Syritsa]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Andoni López de Abetxuko]]
| {{Banderaikur|ESP}} Ángel Coterillo
|-
| 2023<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://elpeloton.net/2023/03/yanne-dorenbos-estrena-al-finisher-en-el-trofeo-guerrita/|izenburua=Yanne Dorenbos estrena al Finisher en el Trofeo Guerrita|aldizkaria=elpeloton.net|data=2023/03/05}}.</ref>
| {{Banderaikur|NED}} [[Yanne Dorenbos]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Ricardo Zurita]]
| {{Banderaikur|URU}} [[Thomas Silva]]
|-
| 2024<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://rfec.com/index.php/es/smartweb/seccion/noticia/rfec/home/54539-Lev-Gonov-se-lleva-el-Tofeo-Guerrita-de-Copa-de-Espana-elite-Sub23|izenburua=Lev Gonov se lleva el Tofeo Guerrita de Copa de España Élite-Sub23|aldizkaria=rfec.com|data=2023/03/03}}.</ref>
| {{Banderaikur|RUS}} [[Lev Gonov]]
| {{Banderaikur|ITA}} [[Gabriele Raccagni]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Haimar Etxeberria]]
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* [http://www.trofeoguerrita.es/ Webgune ofiziala]
* [http://www.siteducyclisme.net/wedstrijdfiche.php?wedstrijdid=9799 Guerrita garaikurra] – ''Siteducyclisme.net''
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Espainiako txirrindularitza lasterketak]]
[[Kategoria:Txirrindularitza lasterketa amateurrak]]
t1p09zi9958uw6wbtmg9acebl94vwso
9976176
9976169
2024-11-21T11:41:48Z
Joseba65
69297
9976176
wikitext
text/x-wiki
{{Cycling race/raceinfobox|Q25386018}}
'''Guerrita garaikurra''' (ofizialki gazteleraz ''Trofeo Guerrita- Memorial Juan Romero y Diego Sánchez'') amaterurrentzako txirrindularitza lasterketa da, [[Murtzia]]ko [[Alcantarilla]]<nowiki/>ren inguruan jokatzen dena. 1990ean sortua, Espainiako txirrindularitza Koparen barnean dago.
Proba honek 170 kilometroko luzera izaten ohi du eta ibilbidean zenbait mendate igotzen dira [[Sierra Espuña]]n<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://www.murciaciclismo.com/alcantarilla-y-el-trofeo-guerrita-acogen-la-segunda-cita-de-la-copa-de-espana-elite-sub23/|izenbura=ALCANTARILLA Y EL TROFEO GUERRITA ACOGEN LA SEGUNDA CITA DE LA COPA DE ESPAÑA ELITE-SUB23|aldizkaria=murciaciclismo.com|data=2022/03/03}}}}.</ref>{{,}}<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://elpeloton.net/2022/03/previa-la-copa-de-espana-acelera-y-viaja-hasta-el-trofeo-guerrita-de-alcantarilla/|izenburua=PREVIA - La Copa de España acelera y viaja hasta el Trofeo Guerrita de Alcantarilla|aldizkaria=elpeloton.net|data=2022/03/03}}.</ref>.
2021eko ekitaldia atzeratua izan zen [[COVID-19 pandemia]] zela eta<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://murciaplaza.com/carlos-se-porto-y-nos-dejo-ir-a-la-cama-anbtes-de-lo-previsto-para-dormir-dice-alcaraz-gonzalez|izenburua=El Trofeo Guerrita de Alcantarilla, prueba de la Copa de España, se aplaza por la covid|site=murciaplaza.com|data=2021/02/10}}.</ref>.
== Palmaresa ==
{|cellpadding="4" cellspacing="0" style="border: 1px solid silver; color: black; margin: 0 0 0.5em 0; background-color: white; padding: 5px; text-align: left; font-size:80%; vertical-align: top; line-height:1.6em;"
!scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Urtea
!scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Garailea
!scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Bigarrena
!scope=col; align="center" bgcolor="FFDF80"|Hirugarrena
|-
| 1990
| {{Banderaikur|ESP}} Joaquín Martínez
| {{Banderaikur|ESP}} Javier Soler
| {{Banderaikur|ESP}} Antonio Civantos
|-
| 1991
| {{Banderaikur|ESP}} Jesús Caro
| {{Banderaikur|ESP }} Pedro Pardo
| {{Banderaikur|LUX}} [[Pascal Kohlvelter]]
|-
| 1992
| {{Banderaikur|DEN}} [[Søren Petersen]]
| {{Banderaikur|ESP}} Raúl Pérez
| {{Banderaikur|ESP}} [[Juan Carlos Domínguez]]
|-
| 1993
| {{Banderaikur|EH}} [[Thierry Elissalde]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Juan Manuel García Muñoz]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Rafael Ruiz]]
|-
| 1994
| {{Banderaikur|ESP}} [[Jaime Hernández Bertrán]]
| {{Banderaikur|ESP}} Manuel Vaquero
| {{Banderaikur|ESP}} Federico García
|-
| 1995
| {{Banderaikur|ESP}} [[Carlos Torrent]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Miguel Ángel Martín Perdiguero]]
| {{Banderaikur|ESP}} Miguel López
|-
| 1996
| {{Banderaikur|ESP}} [[Rubén Galván Manchón]]
| {{Banderaikur|ESP}} Miguel López
| {{Banderaikur|ESP}} [[Iván Herrero]]
|-
| 1997
| {{Banderaikur|RUS}} [[Eduard Gritsun]]
| {{Banderaikur|RUS}} [[Nikolai Kuznetsov]]
| {{Banderaikur|ESP}} Armando Ariel
|-
| 1998
| {{Banderaikur|ESP}} [[Iván Herrero]]
| {{Banderaikur|ESP}} Frederic Ivars
| {{Banderaikur|ESP}} [[Luis Diego Prior]]
|-
| 1999
| {{Banderaikur|ESP}} [[Sergio Villamil]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Gonzalo Bayarri]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Carlos Torrent]]
|-
| 2000
| {{Banderaikur|ESP}} Miquel Clamor
| {{Banderaikur|EH}} [[Gorka González]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Iker Camaño]]
|-
| 2001
| {{Banderaikur|ESP}} [[José Cayetano Juliá]]
| {{Banderaikur|RUS}} [[Nikita Eskov]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Javier Ramírez Abeja]]
|-
| 2002
| {{Banderaikur|ESP}} [[Luis Pasamontes]]
| {{Banderaikur|AND}} [[Xavier Pérez]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Israel Núñez]]
|-
| 2003
| {{Banderaikur|ESP}} [[Javier Ramírez Abeja]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Antonio Olmo Menacho]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Jaume Rovira]]
|-
| 2004
| {{Banderaikur|ESP}} [[Pedro Luis Marichalar]]
| {{Banderaikur|ESP}} Luis Medina
| {{Banderaikur|ESP}} [[Rodrigo García Rena]]
|-
| 2005
| {{Banderaikur|EH}} [[Unai Elorriaga Zubiaur|Unai Elorriaga]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Eloy Teruel]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Francisco Gutiérrez]]
|-
| 2006
| {{Banderaikur|EH}} [[Unai Elorriaga Zubiaur|Unai Elorriaga]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Francisco Gutiérrez]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Francisco José Pacheco]]
|-
| 2007
| {{Banderaikur|ESP}} [[Jesús Buendía]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Javier Iriarte]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[José Ángel Rodríguez]]
|-
| 2008
| {{Banderaikur|EH}} [[Guillermo Lana]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Rafael Valls]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[José Esteban Parra]]
|-
| 2009<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://laverdad.es/murcia/20090302/deportes_murcia/mas-deporte/chacon-lleva-guerrita-20090302.html|izenburua=Chacón se lleva el Guerrita|aldizkaria=laverdad.es|data=2009/03/02}}.</ref>
| {{Banderaikur|ESP}} [[Javier Chacón]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Raúl Alarcón]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[David Calatayud]]
|-
| 2010<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://www.laverdad.es/murcia/20100228/deportes/ciclismo/igor-romero-impone-trofeo-201002281402.html|izenburua=Igor Romero se impone en el Trofeo Guerrita|aldizkaria=laverdad.es|data=2010/02/28}}.</ref>
| {{Banderaikur|EH}} [[Igor Romero]]
| {{ Banderaikur|ESP}} [[Ramón Domene]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[José Esteban Parra]]
|-
| 2011<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=http://www.esciclismo.com/ampliada.asp?Id=17424|izenburua=José David Martínez se llevó el Trofeo Guerrita-Memorial Juan Romero y Diego Sánchez|aldizkaria=esciclismo.com|data=2011/02/28}}.</ref>
| {{Banderaikur|ESP}} [[José David Martínez]]
| {{Banderaikur|NED}} [[Peter Van Dijk]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[David Gutiérrez Palacios]]
|-
| {{Gris|2012}}
| colspan=3; align=center| ''Ez zen jokatu''
|-
| 2013<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://www.laverdad.es/murcia/20130421/deportes/ciclismo/trofeo-guerrita-201304211915.html|izenburua=La fiesta del ciclismo toma Alcantarilla|aldizkaria=laverdad.es|data=2013/02/21}}.</ref>
| {{Banderaikur|EH}} [[Ibai Salas]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Loïc Chetout]]
| {{Banderaikur|ESP}} Marcos Altur
|-
| 2014<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://as.com/ciclismo/2014/03/29/mas_ciclismo/1396127496_504153.html|izenburua=Aritz Bagües gana el Trofeo Guerrita y Unai Intziarte es líder|aldizkaria=as.com|data=2014/03/30}}.</ref>
| {{Banderaikur|EH}} [[Aritz Bagües]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Unai Intziarte]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Miguel Ángel Benito]]
|-
| {{Gris|2015}}
| colspan=3; align=center| ''Ez zen jokatu''
|-
| 2016<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=http://www.ciclo21.com/2a-copa-espana-elite-y-s23-alvaro-cuadros-remata-en-el-trofeo-guerrita/|izenburua=2ª Copa España élite-S23: Cuadros, en el Trofeo Guerrita|aldizkaria=ciclo21.com|data=2016/02/28}}.</ref>
| {{Banderaikur|ESP}} [[Álvaro Cuadros]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Marcos Jurado]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Jaume Sureda]]
|-
| 2017<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=http://www.ciclo21.com/3a-copa-espana-elite-y-sub-23-trofeo-guerrita-en-directo/|izenburua=3ª Copa España élite y sub-23: Grigorev se lleva el Guerrita|aldizkaria=ciclo21.com|data=2017/03/12}}.</ref>
| {{Banderaikur|RUS}} [[Alexander Grigoriev]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Martín Lestido]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Juan Antonio López-Cózar]]
|-
| 2018<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=http://www.biciciclismo.com/es/juan-pedro-lopez-polartec-kometa-gana-la-copa-de-espana-de-alcantarilla-11-03-2018|izenburua=Juan Pedro López (Polartec Kometa) gana la Copa de España de Alcantarilla|aldizkaria=biciclismo.com|data=2018/03/11}}.</ref>
| {{Banderaikur|ESP}} [[Juan Pedro López]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Cristian Mota]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Víctor Etxeberria]]
|-
| 2019<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=http://www.biciciclismo.com/es/francisco-galvan-lizarte-gana-el-trofeo-guerrita-de-la-copa-de-espana-10-03-2019|izenburua=Francisco Galván (Lizarte) gana el Trofeo Guerrita de la Copa de España|aldizkaria=biciciclismo.com|data=2019/03/10}}.</ref>
| {{Banderaikur|ESP}} [[Francisco Galván]]
| {{Banderaikur|COL}} Daniel Avellaneda
| {{Banderaikur|ESP}} [[Alejandro Ropero]]
|-
| 2020<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://as.com/ciclismo/2020/03/08/mas_ciclismo/1583680261_409042.html|izenburua=Ocampo y Téllez, un doblete colombiano en el Guerrita|aldizkaria=as.com|data=2020/03/08}}.</ref>
| {{Banderaikur|COL}} [[Víctor Ocampo]]
| {{Banderaikur|COL}} Óscar Téllez
| {{Banderaikur|ESP}} Pablo Alonso
|-
| 2021<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|=https://elpeloton.net/2021/06/doblete-de-gomur-en-el-trofeo-guerrita-y-mordisco-de-pau-miquel-lizarte-a-la-copa-de-espana/|izenburua=Doblete de Gomur en el Trofeo Guerrita y mordisco de Pau Miquel (Lizarte) a la Copa de España|aldizkaria=elpeloton.net|data=2021/06/09}}.</ref>
| {{Banderaikur|ESP}} [[Francisco Agea]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Sergio Trueba]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Pau Miquel]]
|-
| 2022<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://as.com/ciclismo/2022/03/06/mas_ciclismo/1646580107_030341.html|izenburua=Segundo triunfo de Syritsa en la Copa España Élite-Sub23|aldizkaria=as.com|data=2022/03/06}}.</ref>
| {{Banderaikur|RUS}} [[Gleb Syritsa]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Andoni López de Abetxuko]]
| {{Banderaikur|ESP}} Ángel Coterillo
|-
| 2023<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://elpeloton.net/2023/03/yanne-dorenbos-estrena-al-finisher-en-el-trofeo-guerrita/|izenburua=Yanne Dorenbos estrena al Finisher en el Trofeo Guerrita|aldizkaria=elpeloton.net|data=2023/03/05}}.</ref>
| {{Banderaikur|NED}} [[Yanne Dorenbos]]
| {{Banderaikur|ESP}} [[Ricardo Zurita]]
| {{Banderaikur|URU}} [[Thomas Silva]]
|-
| 2024<ref>{{Erreferentzia|hizkuntza=es|url=https://rfec.com/index.php/es/smartweb/seccion/noticia/rfec/home/54539-Lev-Gonov-se-lleva-el-Tofeo-Guerrita-de-Copa-de-Espana-elite-Sub23|izenburua=Lev Gonov se lleva el Tofeo Guerrita de Copa de España Élite-Sub23|aldizkaria=rfec.com|data=2023/03/03}}.</ref>
| {{Banderaikur|RUS}} [[Lev Gonov]]
| {{Banderaikur|ITA}} [[Gabriele Raccagni]]
| {{Banderaikur|EH}} [[Haimar Etxeberria]]
|}
== Erreferentziak ==
{{erreferentzia_zerrenda|30em}}
== Kanpo estekak ==
* [http://www.trofeoguerrita.es/ Webgune ofiziala]
* [http://www.siteducyclisme.net/wedstrijdfiche.php?wedstrijdid=9799 Guerrita garaikurra] – ''Siteducyclisme.net''
{{autoritate kontrola}}
[[Kategoria:Espainiako txirrindularitza lasterketak]]
[[Kategoria:Txirrindularitza lasterketa amateurrak]]
hhq6b9lrt9fo1rjzpvn5p273qglhah7
Lankide eztabaida:Wegaan
3
1214862
9976132
2024-11-21T11:23:58Z
LainobeltzBot
90204
Ongi etorri!
9976132
wikitext
text/x-wiki
{{Ongietorria}} --[[Lankide:LainobeltzBot|LainobeltzBot]] ([[Lankide eztabaida:LainobeltzBot|eztabaida]]) 12:23, 21 azaroa 2024 (CET)
i7qbt5iwd0mw2q5eo0lxmahxq4tq8ro
Lankide eztabaida:Nboudra
3
1214864
9976157
2024-11-21T11:34:28Z
LainobeltzBot
90204
Ongi etorri!
9976157
wikitext
text/x-wiki
{{Ongietorria}} --[[Lankide:LainobeltzBot|LainobeltzBot]] ([[Lankide eztabaida:LainobeltzBot|eztabaida]]) 12:34, 21 azaroa 2024 (CET)
msfwg87ou68oyslmy90s0fdrsw8y90z
Kategoria:Nefritisak hildakoak
14
1214867
9976184
2024-11-21T11:48:25Z
Eliatxo
96586
Orri berria: «[[Kategoria:Gaixotasun urologikoen ondorioz hildakoak]]»
9976184
wikitext
text/x-wiki
[[Kategoria:Gaixotasun urologikoen ondorioz hildakoak]]
lfgidedtq9znws8a5x01xx6gkj26k8w
9976186
9976184
2024-11-21T11:49:01Z
Eliatxo
96586
9976186
wikitext
text/x-wiki
{{CatAutoTOC}}
[[Kategoria:Gaixotasun urologikoen ondorioz hildakoak]]
6jxc92ae9eo5fx0il8c56nkbofaejcs
Lankide eztabaida:OrphanCain
3
1214868
9976201
2024-11-21T11:55:24Z
LainobeltzBot
90204
Ongi etorri!
9976201
wikitext
text/x-wiki
{{Ongietorria}} --[[Lankide:LainobeltzBot|LainobeltzBot]] ([[Lankide eztabaida:LainobeltzBot|eztabaida]]) 12:55, 21 azaroa 2024 (CET)
fvdqwoaoohw9qa0swizlsclbs46yeo4